D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR Opera Omnia TOMIS OCTO CONCLVSA D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR I.C. NOBILISSIMI; OLIM COMPLVTENSIS academiæ antecessoris primarii; Poſtmodùm in Gallæciano, Hiſpalenſi, & Granatenſi Auditoriis, Regiíſque Curiis, ſucceſſiuè Senatoris Ampliſſimi; Demum in Supremo Dominicæ Rei, ſiue Patrimonij Regij Senatu Conſiliarij præſtantiſſimi; OPERA OMNIA, sive QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS TOMI OCTO. -  Quorum I. Vtiliſſimam ſubtiliſſimámque vſusfructus materiam Magiſtrali doctrina explanat. -  II. & III. Varias Quæſtiones forenſes determinant. -  IV. V. & VI. Vltimas Voluntates interpretantur. -  VII. De Tertiis debitis Regibus Hiſpaniæ tractat. Omnes à veteris prælimendis purgati; & Characterum varietate diſtinctis allegationibus adornati. -  Quibus acceſſit VIII. idèmque poſthumus De Alimentis, nunc, primùm typis Lugdunenſibus iuxta cæteros editus. cvm svmmariis et indicibvs opportvnis. LVGDVNI, Sumptib. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet. M. DC. LVIII. cvm privilegio regis: NOBILISSIMO, admodvmqve doctissimo domino D. FRANCISCO SALGADO DE SOMOZA, OLIM VALLISOLETANÆ Cancellariæ, Nunc Regij Patrimonij Iuſtitiæ Senatori Clariſſimo. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet, S. OMnibvs natura inſitum, operas ſuas maiori aſylo affixas habere; hoc tanto librorum Volumini quærentes, multis diebus ancipiti animo, multis noctibus inquieto ſomno extitimus inuoluti, hoc ducti deſiderio conſuluimus, quorum dictamini ſecurè poteramus aſſentire, eiſq́ue nos Te Patronum velle electum habere, non ſolùm placuit, verùm, & nullum tam proprium eſſe, támque omnibus laudabilibus, & nunquam plenè laudatum, nobilitate, literis, & cæteris virtutibus præditum. Si enim ex origine? Te Hiſpanum inuenimus, terra ſeculorum ſerie antiquiſſima, cuius recenſere mirabilia ſummè difficile, & inutile, tot libris, & hiſtoriis extantibus. Si ex regione? Gallæcum, quæ homines inuictiſſimos, expertiſſimos Duces, facundiſſimos Oratores, & clariſſimos parit Vates; terra omnibus felicior, dicant gentes, & nunquam dicent. Si ex patria? Chiniacenſem, tam antiqua, vt nobilis, fortis, & inexpugnabilis Ciuitas, & totius Hiſpaniæ propugnaculum electa, ab Hercule munita, ab omnibus hucuſque maioribus munimentis aucta, multoties ab exteris Principibus, vt tutiſſimum præſidium appetita, & ſic inuaſa, ſed nunquam vida: ô fœlix Patria! Si ex genere? Patritium, nobilitatèque tuæ Regionis (vnde penè omnes cæteræ Hiſpaniæ totius oriuntur) candidatum, & ſtirpe SALGADO, & SOMOZA tantis Viris ſtrenuis, armis, & literis floreſcente, vt vix numerari poſſint: ô nunquam finienda Proles! Si ex educatione? quis Patrem, tam Magiſtrum filiorum moribus, & virtutibus ornatum meruit? ô venerande Pater? Si ex doctrina? quis filius ab incunabulis continuo ſuaſu hucuſquè peregit imbutus tali? Si ex forma corporis (quæ ſæpenumerò indicium eſt animæ) ipſamet palam generoſitatem compoſitionis, nec plus, nec minus habentis depictam præfert: facies pulchrum &; ſpecioſum animum omnibus virtutibus foecundiſſimum aſpicientibus ſuadet; & vt dicit Ouidius; " Nulla in fronte minæ, nec formidabile lumen; Pacem vultus habet. " Si ex ipſa virtute? quis Te omnibus perfectioribus dotibus naturæ, & sanctitatis refulgentem non miratur? Si ex ſtudiis? vndecimo ætatis anno rudimenta Iuris accepiſti, & decimoſexto Bacchalauri inuſtitus abolla, tam Ciuilis, quàm Canonici difficillimos nodos ſubtiliter explicaſti, vt vera Iuriſprudentia infuſus reſponſa arduis quæſtionibus præbuiſti, & nunquam defatigatus ſemper ſtudiis deditus aperuiſti labori ex nouitate Aſſumptum, & Tractatum DE REGIA PROTECTIONE, nondum ætatis tuæ trigeſimoprimo anno completo, in quatuor Partes diuiſum Volumen atro fuligine excudendum mandaſti quis tantæ facundæ, doctrinæ, vtilitatis audet loqui? vt breui, nec lato, nec ad amuſſim leuigato calamo, nec alio tanto volumine, nec omni æuo gloria tua decantari poterit; quotidie enim magis, ac magis vbique terrarum creſcit talis theſaurus præ manibus: vt cuique profeſſori Corpus iuris ita eſt hic Tractatus omnibus Consiliis, Vniuerſitatibus, Magiſtratibus, Iudicibus, & Cauſidicis. Poſtea iubar nouum ingenij tui claritas eduxit, & tenebras Iuriſperitorum in expediendis negotiis Apoſtolicarum literarum propulſaſti, magno volumine inſcripto DE RETENTIONE BVLLARVM, ET SVPPLICATIONE AD SANCTISSIMVM; Quis tanti ſtudij poterit comprehendere lineas? non nos illiterati, ſed acutiores, omnibus in prouinciis dicunt, & Nomen tuum venerantur in dies, & ita plenum diuitiis inſcrutabilibus iuris, vt amplum iter omnibus anxietatibus, & inuolucris dubitationum patefactum inueniant, tam pronus vacandis literis exiſtis, & tam facilis acerrimam, & inſcrutabilem viam percurris, vt labyrinthi intricati iuris lepore ingenij tui, non irretiti duriori menti obrepunt. Quis Aduocatus in procelloso nauigio concurſus creditorum appulit clientem placido noto ad aſſignatum portum? Quis Iudex illecebris talium litium implicatus rectum iter definiuit? Quis debitor relictis fortunis liber euaſit? Quis creditor plus impendij, quàm lucri non habuit? Tu hæc omnia vindicaſti in libro inſcripto LABYRINTHVS CREDITORVM, diuiſo in duo Volumina, vel Partes. Huius ſtudio Aduocatus ſperbiori pelago obuius ſuum clientem corrigit tranquillo. Iudex tuis deciſionibus inhærens certus adeſt diſſoluendis dubiis. Debitor ſecuritatem inuenit. Creditor inanibus ſumptibus non vexatur; tanta eſt ſubtilitas huius Tractatus. Quis partum tam fructuoſum hucvſque produxit? Tu ſolus: & ne quid inaratum, & inexpiatæ nebulæ remaneant; Tertiam Partem Labyrinthi citiùs largieris; & etiam Secundam Partem, de Retentione Bullarum, & ſupplicatione ad Sanctißimum, cui finiendæ ſuperſediſti, ex maiori indigentia huius Tractatus Labyrinthi, & omnia digeſta in iure cupiens eſſe, ſcriptum habes Tractatum acutiſſimum, & vtiliſſimum, de Concurſu Contrariorum in eodem ſubiecto & alium, Plurium Obſeruationum Forenſium, variis, ſingularibus, & exquiſitis quæſtionibus, & deciſionibus notabilibus exornatum. Hæc, & alia plura ingenij tui vbertate creſcente conſequi non dubitamus, vt in dies, maiores omnes ſtudioſi euadant, tuáque gloria in percurrenti ſeculo fruatur Memoria tua. Si ex Dignitate? decoratus exiſtis in ſupremo Conſilio iuſtitiæ Regalis Patrimonij Hiſpanici, vbi cauſæ omnes ſunt maiores, quàm in aliis Regni Consiliis, quò promotus ex Regia Cancellaria Valliſoletana, magno dolore non ſolùm Coauditorum, ſed omnium Cauſidicorum, & Literatorum, & Litigantium; caruerunt enim illi meliori amico, & socio doctiori, & expertiori ſuffragio in decidendis cauſis, cui ſemper adhærebant; iſti dulcedine, & claritate alloquij maioris Magiſtri, plus namque ex verbis tuis ſuſcipiebant, quàm verbis explicari poſſit; & hi caruerunt Iudice ſecuriori, & perfectiori. Cui non ſolùm erat maximi Te Iudicem habere, ſed mereri precibus, & orationibus Deo, non fuit optatum. Non impar applauſus Matriti, imo altior miniſtratur Tibi: Ô! ſi vt Nomen tuum immortale, ita eſſet vita! Si ex coniecturata mente, & voluntate D. IOANNIS DEL CASTILLO, Authoris horum Voluminum? à Te hoc ipſum patrocinium expoſtularet; quis enim Opera ſua defenſaret meliùs Te? qui præter tantas relatas magnitudines, Socius inueniris in eodem Conſilio & ſic maiori inhibitione auocabis ab impugnantibus, Si ex munificientis? quot erga nos, paruum hoc munus teſtatur: agnoſcimus enim immeriti plura beneficia, quibus grati eſſe optamus. Vale, & Viue; & ſub tuum præſidium, ERVDITISSIME DOMINE, hoc obſequium tutiſſimum manebit. D. DON IOANNI DEL CASTILLO, ET SOTOMAYOR, In Ampliſſimo Philippi IV. Hiſpaniarum Regis Patrimonij Senatu Conſiliario, d. don ferdinandvs de hoieda, In eodem Regio Conſilio Collega. ELOGIVM IMmerito nonnulli, qui Naturæ vires rimantur, eam illis penè deſtitutam, quaſi in ſenium vergentem, & effœtam accuſant; Vident namque antiquam illam humanorum corporum habitudinem, è robuſta proceritate ad exiles has anguſtias redactam, vt iam incurua ſiue contracta præ ſenectute videatur. Vident etiam vberem agrorum feracitatem ita quotidie in peius degeneraſſe, vt vix iuſtæ ſeminum menſuræ, fructus, ſeram agricolarum ſpem fallentes, correſpondeant. Verùm deberent animaduertere, non hoc Naturæ, "quæ benigniſſima rerum omnium mater eſt", teſte Cicerone; ſed ho{ 1. Partit. }minum vitio plerumque contingere. Nam vt ait Scriptor antiquus, " Ipſe ſuas conſumit opes; homo neſcius æqui,{ Petrus de Riga in Aurora. } Eneruat́, datas vires, malè ſemper agendo; Et ruit in peius vita extenuatus iniqua. " Præſertim cum, authore Boëthio, "Tanta ſit Naturæ diligentia, vt cunta ſemine{ Lib. 3. de conſol. Philoſ. proſ. 11. } multiplicato propagentur: quæ omnia non modò ad tempus manendi, verùm generatim quoque quaſi in perpetuum permanãdi veluti quaſdam machinas eſſe quis neſciat?" Verùm cum "ingenij monumenta, veluti animus", vt ait Saluſtius, "immortalis ſint"; Deus Naturæ me{ In Trign. }lioris author, ita illius vires, quæ feſſæ hominibus putabantur, reparat, vt quotidie Viri eruditione clariſſimi naſcantur, quorum ſcripta, cùm ſint omnibus admirationi, teſtimonio etiam ſunt diuinæ Prouidentiæ: nec quia inter multos ſparſa, ideo minora; quoniam teſte Petro Bleſenſi, "Scientiarum generoſa poſ{ In Epiſt. }ſeſſio in plures disperſa non perditur, & diſtributa per partes, minorationis detrimenta non ſentit: ſed ideo diuturniùs perpetuata ſeneſcit, quò publicata fœcundiùs ſe effudit." Quid plurimos in Hiſpania noſtra commemorem, quorum doctrinam vniuerſus Orbis & miratur, & reueretur? Te vnum, Vir Clarissime, ac Doctissime, ante omnes proponam in exemplum: nam Quæ ſparſa per omnes Tu collecta tenes. Magna doctiſſimorum hominum admiratione, incredibili ſtudioſorum vtili{ Oſuald. multis in locis, Doctiſſimum Hiſpanorum vocat. }tate, rara non Hiſpanorum ſolùm, ſed & exterorum approbatione. Nam ſi tuorum ſcriptorum multitudinem ſpectemus, nullum Tibi comparandum, non apud nos tantùm, ſed apud alias Nationes etiam, nemo non videt: ſi vtilitatem conſideremus, meritò ambigere poterimus, an plures, an vtiliores libros hactenus doctrinæ tuæ Orbis habuerit. Et cùm legendo, ſcribendo́ exemplo Auguſtini, vitam vtiliter producas; dubitandum eſt, an vita hominis ſufficiat ad legendum quæ tu ſcripſiſti, aut alius poſſit ſcribere vtiliora ad vitam. In tam proficuis ac multiplicibus tuis in Rempublicam conatibus, vouere licet ex animo cum Poëta, " Dij Tibi dent animos, continuent́, tuos. " Et certè, vt ſingula diſquiramus, quis vnquam ante Te, Vſusfructus materiam, noſtris Iuriſconſultis tam neceſſariam, æquè ac difficilem, in methodum redegit, & ea ſubtilitate diſpoſuit, vbertate, & aptitudine concinnauit, vt documento pariter ſit, & admirationi? Quis Quotidianas variorum iurium Controuerſias expeditiùs, doctiùs, accuratiúſque, quàm Tu, vnquam explicuit, aut illuſtrauit? Quas cùm Primariam Complutenſis Academiæ Cathedram gubernares, olim edidiſti; vel quas cùm in Gallæciano, & Hiſpaletano Senatu Regis Maximi Conſiliarius, tanto omnium cum plauſu iterum publicaſti. Nec cùm in Granatenſe Conſilium aſcitus es Manum (quod aiunt) de tabula depoſuisti, cum duplicem de eadem materia fœtum, duobus illis parem laudabiliter addidiſti. In illorum Tertio, prætermiſſam ab aliis, atque præ difficultate intactam ſemper, (aut non bene tractatam) de Repræſentatione materiam ita nouiter & dilucidè examinaſti, atque eruditè diſcuſſiſti, & tam ad genuinas Hiſpanarum legum regulas depoſuiſti, vt (quod mirandum eſt) non multo pòſt, Sanctionibus pragmaticis,*{ In Pragmat. publicata anno 1615. incipit: Bien sabeis. } & Regiis decretis confirmata omnia illa fuerint, quæ Tu prudenter & excogitaras, & obſeruaras. In cæteris denique difficiliorum de Contractibus, Vltimis Voluntatibus, & Hiſpaniæ Maioratibus tractatuum quæſtiones omnes tanta accuratione pertractantur, vt nihil in eis ſit, quod præcipuam hinc non accipiat lucem, atque nitorem. Quid alios referam Ingenui tui fœcundiſſimi partus? in quibus difficiliores Iuris vtriuſque nodi, intricatioràque legum ænigmata ita diſſoluuntur, & enucleantur, vt vix, ne vix quidem, aliquid in Hiſpania, & apud alias Nationes literis iucundius mandetur, quod non Clariſſimum tuum " præfigat pagina Nomen. " Magna profectò laus ea viuum mereri honorum præconia, ad quæ etiam poſt mortem (nam " Lædere viuos{ 4. de Pont. } Liuor, & inuiſo rodere dente, ſolet. " vt ait Ouidius) Digniores vix poſſunt peruenire. Nam certè Tu vnus es; " Cui, Lector ſtudioſe, quod dedisti{ Lib. 1. Epigram. 1. } Viuenti decus, atque ſentienti, Rari poſt cineres habent. " vt de ſe Martialis noſter. Nec iniuria; cùm voce & ſcripto omnes nunc erudias; poſtea tuorum ſcriptorum doctrina, Te quaſi præſentem omnia ſæcula ſint habitura atque veneratura: quoniam teſte Cicerone: "Docti non ſolùm viui, ac{ 1. de Offic. } præſentes ſtudioſos diſcendi erudiunt, atque docent: ſed hoc idem etiam poſt mortem monumentis literarum aſſequuntur." Poſſes itaque, Eruditiſſime Ioannes, poſt tantos literarios labores & æſtimationem illis debitam quieſcere: Nam{ Martial. lib. 1. epigr. 42. } " Non imprudenter vita, quod reliquum eſt, petit, Cum fama, quod ſatis eſt, habet. " vt ait Hiſpanus Vates. Verùm animus ille tuus vtilitatis publicæ ſemper auidus ad maiora tendit, memor præcepti illius Lucij ad Ciceronem: "Quo{ Epiſt. famil. 5. } eruditus oportet ſemper aliquid ex ſe promat; quod alios delectet, aut ſe ipſum laudibus illuſtret." Teſtatur hoc Septimum ſcriptorum tuorum doctiſſimum Volumen, quo nunc tuo beneficio fruimur. In eo iudicibus omnibus, tam Eccleſiaſtici, quam Ciuilis iuris prudentibus nihil vnquam occurret, quod ad Tertias Regibus Hispaniæ debitas ex fructibus & rebus omnibus quæ decimantur, Pontificum Romanorum conceſſione, pertinet, quod non enucleatum dilucidè, explicatum acutè, & doctiſſime patefactum omnibus videatur. Sed anne in hoc perfectiſſimo Septenario ſiſtis, & requieſcis hoc quaſi die ſeptimo ab vniuerſo opere quod patraras? Non ita; ſed{ Geneſ. 1. } Octauum à Te fœtum iam ſpectabimus, nunc primum typis Lugdunenſibus edendum, in quo de Alimentis ſubtiliſſimè diſputas. Deus Tibi vitam omnium vocibus ac votis expetitam in publicum commodum largiatur: Nam vt ait Diuus Gregorius, "Illius, qui omnibus proficit, vita, ſic à reliquis debet expeti quaſi{ In Moral. } ſua." Quoniam "maior vtilitatis publicæ ratio habenda eſt", ex præcepto Philoſophi.{ Ariſtot. in Moral. } Omnia hæc laudum tuarum, Ampliſſime Conſiliarie, decora, & ſcriptorum tuorum præconia tantò clariora ſunt, quanto non à Doctiore ſolùm, ſed à Nobiliori pectore profecta: præsertim "cùm literarum ſtudium nullus æquè{ In Olinthia. } commendet, quàm ille, qui illud auita nobilitate magis nobilitat", vt docebat Demoſthenes: nam vt Doctrina, teſte Caſſiodoro, facilè exornat Generoſum, quæ ex ob{ Libr. 11. epiſt. 7. }ſcuro Nobilem facit; ita etiam inuicem illuſtratur ab Illuſtri, vt à Te, Madridium, cuius primæuam nobilitatem Maiores tui tot Magiſtratibus maximis & præclaris facinoribus exornarunt, vt nulli Nobilium suorum plus quàm Illis se debere fateatur*{ Quintanadue fi. en la hiſtoria de Madrid, cap. 84. & 106. & Marineus SicuIus in ſuis Viris illustrib. }. Sed in tam antiqua Nobilitatis eximiæ serie, plus etiam Tibi, quàm Tu aliis etiam præſtantibus Viris, qui Tibi ſucceſſerint, obnoxij ſunt; nam ex te illud decus emanat aliis, quod Iuliano Imperatori accreuit, ex ſucceſſione Saluij Iuliani, clariſſimi in noſtra Iuriſprudentia Viri; de quo hæc ſunt Spartiani verba, "Iuliano Imperatori, qui poſt Pertinacem Imperium eſt adeptus, Proauus fuit Saluius Iulianus, bis Conſul, Præfectus Vrbis, & Iuriſconſultus, quod magis eum Nobilem fecit." Perge igitur, Amice Nobiliſſime atque Doctiſſime, tot Doctrinæ & Nobilitatis dotibus, de Orbe, de Rege, de Patria, & de tuis Collegis diù bene mereri. Quod vt diuturnius ſit, votum & voce,{ In eius vita. } & animo concipio. Vale. D. FERDINAND. DE HOIEDA. Summa Priuilegjj Chriſtianiſſimi Regis, LVDOVICI XIV. Franciæ & Nauarræ Regis Chriſtianiſſimi diplomate cautum eſt, ne quis in ipſius Regno aliiſque locis eius ditioni ſubiectis, intra proximos nouem annos, à die impreſſionis perfectæ primâ, inchoandos excudat, vendat, vendendum, excudendumque, quouis modo, ac ratione curet, librum, qui inſcribitur Ioannis del Castillo Sotomayor in Granatenſi Prætorio, Regiaque Curia Senatoris Quotidianarum Controuerſiarum Iuris Tomi octo, præter Lavrentivm Anisson Bibliopolam Lugdunenſem, aut alios, quibus, ipſe conceſſerit, ſub pœnis in originali diplomate contra delinquentes expreſſis. Lutetiæ Pariſiorum die 4. Februarij 1657. De mandato Regis, Signatum Cramoysi. Deſijt Prælium die 8. Ianuarij 1658. ARGVMENTA OMNIVM CAPITVM, QVÆ in hoc Libro Primo Controuerſiarum Quotidianarum iuris; ſiue Tractatu de Vsvfrvctv continentur; Tanta arte compoſita, vt primo aspectu, que in vnoquoque capite digeruntur, facilè dignoſci poßint. -  Cap. I. VSvsfrvctvs formalis, & cauſalis diſtinctio, quæ Gloſſarum, Bartoli, & communi authoritate Doctorum probatur; ſed à Neotericis multis improbata eſt, ab Authore iure & ratione fulcitur, & quamplurimorum Scribentium ſententia comprobatur. Duareni, Corraſij, Connani, Hotomanni, Eguinarij, Petri Gregorij, & aliorum Recentiorum argumentationibus pleniùs & diſtinctè magis, quàm adhuc reſpondetur. Plures quæ leges ad hanc quæſtionem ſpectant, dilucidè explanantur: & nonnulla adnotata nouè ab Authore traduntur. Demum expreſſum in iure, vel tacitum qualiter accipiatur, ſiue quot modis expreſſum quid dicatur, pleniſſimè, remiſſiuè tamen, declaratum proponitur. pag. 1. -  Cap. II. Vſumfructum alium conuentionalem eſſe, alium legalem, cum ſententia communi: neutrum verò facti, ſed omnem iuris; contra Florianum de ſancto Petro, noua Authoris conſideratio: vbi nouè etiam ad leges per ipſum allegatas reſpondetur. -  Quibus caſibus mulier, vel maritus tranſiens ad ſecundas nuptias, vſumfructum dumtaxat habere debeat eorum, quæ inter viuos, vel in vltima voluntate habuit à priori marito, vel ex ſubſtantia illius ex ſucceſſione filiorum; proprietatem verò filiis prioris matrimonij reſeruare tenetur: & de materia leg. fæminæ, Cod. de ſecund. nupt. tractatur. Infinitæ quæſtiones in hac materia congeruntur, & multa adnotantur nouè, quæ hucvſque ſic reſoluta non ſunt. -  Deinde, vtrùm conſenſus mariti, vel filiorum tacitus, ſiue expreſſus, circa ſecundas nuptias, præiudicet illis, vt amittant beneficium legis, plenè diſcutitur. Communis ſententia defenditur. Ad rationem quæ in contrarium per Sarmientum conſiderantur, nouè reſpondetur: & nonnulli caſus pleniùs & diſtinctè magis quàm adhuc diſtinguuntur. -  Demùm, vtrùm mulier ſecundò nubendo, vſumfructum à marito ſibi relictum amittat; & legatum vſusfructus vxori relictum ſi caſtè & honeſtè vixerit, an etiam ſecundò nubenti debeatur, breuiter & diſtinctè explicatur. p. 7. -  Cap. III. Vſumfructum in bonis aduentitiis filiorum ex legis diſpoſitione parentibus competentem, legalem nuncupari communiter, formalem etiam & proprium vſumfructum dici poſſe: vbi recepta Doctorum ſententia probatur, & Neoterici cuiuſdam argumentis contra Communem, nouè & concludenter reſpondetur. -  De vſufructu aduentitiorum, & deciſione leg. 47. & 48. Tauri, nonnulla diſtinctè & dilucidè magis, quàm adhuc, traduntur. -  Pater legitimus adminiſtrator filij in potèſtate exiſtentis, aut tutor, vel curator filij emancipati, vtrùm inuentarium conficere, ac ſatiſdationem præſtare teneatur, in iudicio, vel extra: virtute legalis adminiſtrationis, quæ poſſit exerceri: Et an bona immobilia abſque decreto alienare? plena & diſtincta manu tractatur. -  Demùm, ſocietas tacita quando, ſiue ex quibus coniecturis tacitè cenſeatur contracta, aut continuata, remiſſiuè, pleniſſimè tamen ab aliis actum proponitur. p. 23. -  Cap. IV. De definitione vſusfructus, & prima dubitandi ratione aduerſus eam: Vbi bonorum paraphernalium, & eorum quæ æſtimata in dotem dantur, nonnulla dicuntur: & alia plura quæ in praxi quotidiana ſunt, remiſſiuè traduntur. -  Dominium rerum dotalium, dum conſtat matrimonium, vxoríſne ſit, an mariti, dilucidè, & diſtinctè magis, quàm adhuc, explicatur; & nonnulla nouè adnotata per Authorem, cum ſingulari ſimul & neceſſaria quarundam rerum explicatione, in medium proponuntur. -  Demum in quæſtione ſuperori, Martini ſententia, quæ à multis probata eſt, per Authorem defenditur, & iis quæ nouiſſimè ſcripſerunt quamplures Authores, nota adiicitur, nouèque & ſubtiliter reſpondetur per eundem. p. 36. -  Cap. V. De vſusfructus definitione iterùm tractatur, & nonnullis argumentationibus contra eam propoſitis reſpondetur. Vtrùm illa Maioratus poſſeſſori, Clerico, in reditibus Eccleſiaſticis; Conductori, Emphyteutæ, Feudatario, & Superficiario conueniat, plenè, breuiter tamen diſcutitur: & nonnulla nouè, & diſtinctè magis, quàm adhuc, adnotantur ad propoſitum per Authorem. pagina 44. -  Cap. VI. Vſufructuarius quo iure, ſiue qua actione ad vſumfructum conſequendum agere poſſit: & tres actiones, quæ pro legatis noua Imperatorum conſtitutione dantur, vtrùm pro vſufructu competant, diſtinctè magis, quàm adhuc, explicatur. -  Deinde, an vſufructuarius certæ rei, ſiue vniuerſalis omnium bonorum, teneatur de manu hæredis vſumfructum, ſiue poſſeſſionem illius accipere; aliàs occupans propria authoritate puniatur pœnâ conſtitutionis leg. non eſt dubium, Cod. de legat. Et de materia illius legis, ac de pluribus coniecturis, ex quibus occupandi rem legatam propria authoritate, licentia videatur vſufructuario conceſſa; plenè, breuiter tamen actum. -  Tandem vſufructuarium vere naturaliter poſſidere ſibi, & non domino, cum communi ſententia probatum: & contrariæ concludenter, remiſſiuè tamen, ſatisfactum. p. 47. -  Cap. VII. De actione Confeſſoria, & Negatoria & requiſitis illarum; ad quid, & quare competant; & quid ex parte agentis probandum ſit, plena, breui tamen & diſtincta manu tractatur. -  Leg. 1. ff. ſi vſusfructus pet. cum leg. 1. §. item Iuliano, ff. de remißionib. vulgata contrarietas proponitur. -  Agitúrque an vſufructuario Confeſſoria detur pro vindicanda ſeruitute, quæ prædio fructuario debetur? Vbi quamplurimorum ſententiæ reiiciuntur; Ioanníſque, & Bartoli ſententia probatur. pagina 51. -  Cap. VIII. Vſusfructus purè, vel ad diem, vel ſub conditione relicti dies quando cedat? Quando etiam in aliis ſeruitutibus, annuis legatis, & cæteris relictis. -  Deinde vtrùm hodie, attenta diſpoſitione leg. 1. titul. 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, vſusfructus legatum debeatur, etſi nullus fuerit hæres ex teſtamento, nec ab inteſtato, eleganter diſcutitur. Telli Fernandez, & Ioannis de Matienzo contrarietas proponitur: & Matienzi reſolutio meliùs, quàm adhuc, comprobatur: legatariòque vſusfructus à quo tempore fructus debeantur de iure communi, & Regio, diſtinctè & breuiter explicatur. -  Demùm, vſufructu vxori, vel alteri relicto, titulo legati, vel inſtitutionis, nullo alio hærede penitus inſtituto, vel ſolum poſt ipſius vxoris mortem, vtrùm diſpoſitio valeat, & quid relictum præſumatur? Vbi quæ hucvſque dicta ſunt, breuiter narrantur; legibus huius Regni nouè applicantur quamplurima, quæ adnotata per Authorem traduntur, quæ nullus hactenus ſic diſtinctè explicauit. p. 54. -  Cap. IX. Vſusfructus iure legati in teſtamentis relictus vtrum conſtituatur, & acquiratur ipſo iure; an per factũ hæredis; & in aliis legatis, à quo tempore tranſeat dominium in legatarium? Vbi ius nouum ab antiquo diſtinguitur; & adhibita diſtinctione inter legatum Vendicationis, & Damnationis, quæ hactenus de hac materia ſcripſerunt Doctores, dilucidè & diſtinctè explanantur; & quarundam legum verus ſenſus adducitur. -  Deinde in legato generis, vel alternatiuo, & in vſufructu diſiunctiuè, ſiue alternatiuè relicto, cuius ſit electio, hæredíſve, an legatarij, eadem diſtinctione aperitur. -  Demùm in legato ambiguo, vel obſcuro, vtrum quod minimum eſt, debeatur, ambigitur: & nonnullis legibus ad propoſitum explicatis, Accurſij traditio contra Decium, & Modern. Pariſ. defenditur. p. 61. -  Cap. X. Vſusfructus quibus modis conſtituatur? Et ipſum quadrupliciter conſtitui probatur. -  Deinde, ſeruitutes reales an eiſdem modis conſtituantur, quibus vſusfructus? Vbi Ioannis Corraſij opinio confutatur, atque Gloſſæ, & aliorum ſententia admiſſa, nudis pactis conſtitui non poſſe vſumfructum, nec alias ſeruitutes, defenditur: nonnulla iura verè & dilucidè explicantur; & hæc materia breuiter & diſtinctè magis, quàm hactenus reſoluta proponitur. pagina 66. -  Cap. XI. Vſusfructus, qui ſeruitus perſonalis eſt, cur vel præſens, vel ex die, & conditione; ad diem, & conditionem conſtitui valeat? Seruitutes verò prædiorum ipſo iure, id eſt ciuili, & mero iure, nec à die, vel conditione incipere, neque die, vel conditione finiri poſſint? Vbi plenè, breuiter tamen & diſtinctè, quæ hucvſque ſcripta ſunt, explicantur, nonnulla nouiter confutantur, Cuiaciíque ſententia expenditur, & probatur per Authorem. -  Deinde dubitatur, quare ſeruitus quocunque modo habeat intermiſſionem, vna ſit & continua, vſusfructus autem diuiſus temporibus non vnus eſt vſusfructus, ſed plutes ſunt? & eiuſdem Cuiacij ratio recipitur. p. 69. -  Cap. XII. In ſeruitutibus perſonalibus, vt vſus, & vſusfructus; & in realibus ruſticorum prædiorum, & vrbanorum, quomodo traditio fiat; ſiue quid in eis iuribus pro traditione poſſeſſionis habeatur? Vbi l. 3. §. dare, ff. de vſufruct. l. quoties, la ſegunda, ff. de ſeruitutib. l. 1. §. fin. ff. de ſeruitutib. ruſtic. l. ſi ego §. 1. ff. de publician. in rem act. explicantur; & quæ ad hanc materiam ſpectant, dilucidè magis, quàm adhuc, enucleantur; lucíque & diſtinctioni nonnulla reſtituta traduntur, quæ obſcura aliquibus videri ſolent. p. 72. -  Cap. XIII. Vſusfructus, vel alterius ſeruitutis obligatio an ſit dandi, vel faciendi? Et qui vſumfructum vel aliam ſeruitutem conſtituere tenetur, an præcisè ad conſtitutionem adſtringi poſſit? Vbi quæ hunc vſque dicta ſunt, breuiter narrantur; Vltramontanorum opinio probatur: & Lex, ſtipulationes non diuiduntur, in verſ. Celſus, ff. de verb. oblig. Lex, qui vſumfructum 43. §. fin. cum l. ſeq. ff. de vſufruct. Lex, ſi vſusfructus mihi in biennium, ff. de vſufruct. leg. ſingulariter & verè explicantur. pag. 75. -  Cap. XIV. Vſufructuarius vtrum cauere debeat, & inuentarium conficere, tam in rebus, in quibus vſusfructus propriè conſtituitur, quàm in rebus quæ in abuſu conſiſtunt, ſic vt illarum non propriè, ſed quaſi vſusfructus authoritate Senatuſconſulti conſtituatur. pag. 78. -  Cap. XV. Teſtator vtrùm poſſit cautionem prætoriam de vtendo & fruendo, arbitrio boni viri, ſalua rerum ſubſtantia, & confectionem inuentarij vſufructuario remittere? Quid ſi pœnam adiiciat, vel vſufructuarium moleſtari prohibeat? Et an ipſe hæres prædictam cautionem remittere valeat? Vbi hæc materia, breui, abſoluta tamen & diſtincta manu tractatur: quæ hactenus ſcripta ſunt per Doctores in medium proponuntur: & nonnulla nouè per Authorem traduntur. p. 79. -  Cap. XVI. Vſufructuarius an faciat fructus ſuos ante cautionem præſtitam; & vtrùm cautio ipſa de ſubſtantia vſusfructus eſſe dicatur? Vbi breuiter recenſentur quæ ab aliis huc vſque dicta ſunt, & ſcripta: nonnulla nouè adnotata per Authorem traduntur: & hæc materia accuratè & diſtinctè magis, quàm adhuc, reſoluta proponitur. pag. 83. -  Cap. XVII. Vſufructuarius quomodo, & qualiter cauere debeat tam circa res, quæ vſu conſumuntur, aut minuuntur, & deteriorantur; quàm circa eas quæ vſu non conſumuntur: & de differentia in modo cauendi in prædictis rebus: vbí hæc materia, abſoluta & diſtincta manu tractatur, & quæ huc vſque ab aliis intricatè & confusè ſcripta fuere, luci & claritati reſtituta traduntur; nonnulláque ab Authore nouè adnotata proferuntur. p. 87. -  Cap. XVIII. Vſufructuarius vtrùm teneatur fideiuſſoriam & idoneam, an iuratoriam cautionem præſtare? Et quid obtineat, ſi ſit pauperior, vt non poſſit idoneè cauere? Vbi quæ huc vſque ſcripta ſunt, congeruntur in vnum: quatuor Doctorum opiniones referuntur; ex illíſque noua Authoris reſolutio conficitur. p. 91. -  Cap. XIX. Maritus, cui ab vxore relictus eſt vſusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, alio hærede inſtituto in proprietate, vtrùm cauere teneatur vt alij fructuarij tenentur, etiam reſpectu dotis, quam actione de dote reſtituere tenetur hæredibus vxoris; & poſito quod cauere debeat, an per cautionem fructuariam ceſſare, ſiue extingui videatur primitiua actio de dote, qua tenebatur bona dotalia reſtituere? quæſtio noua in hac materia, nec hactenus ſcripta; Vbi etiam materia leg. in omnibus 42. ff. de iudic. de debitore qui efficitur ſuſpectus ex cauſa de nouo ſuperueniente: & leg. vlt. Cod. de pact. conuent. quando ſcilicet prouiſio hominis expreſſa, legis prouiſionem ceſſare faciat, multis exornatur & declaratur p. 94. -  Cap. XX. Vſufructuarius vtrùm cenſeatur procurator in rem ſuam, & habere mandatum generale circa res fructuarias; quam curam, ſolicitudinem, & diligentiam circa illas adhibere debeat, ſiue earum cuſtodia qualiter ei demandata videatur? Vbi vera reſolutio traditur in hac materia; & quæ huc vſque ſcripta ſunt, congeruntur in vnum. -  Deinde an vſufructuarius de dolo, lata, leui, & leuiſſima culpa teneatur, reſoluitur; & Ioannis Cephali ſententia in conſil. 653. num. 15. lib. 5. non damnatur. p. 96. -  Cap. XXI. Vſufructuarius, an, & quando; propterea quòd arbitrio boni viri non vtatur, ſiue propter rei deteriorationem, aut arborum inciſionem expelli poſſit, vt ius vſusfructus amittat, & propter damnum illatum vtrum ad intereſſe tantùm teneatur; an verò vſusfructus etiam iure priuari debeat? Vbi hæc materia breuiter & diſtinctè explicatur communis ſententia; à quorundam impugnationibus defenditur; & Antonij Galeatij Maluaſſiæ conſil. 38. per totum, volum. primo, nouè expenditur & commendatur in hac materia. p. 98. -  Cap. XXII. Vſumfructum ad rei naturam, & boni patrisfam. rationem, vel conſuetudinem exigendum; & fructuarium arbitrio boni viri vtifrui non videri, contra ſolitum vſum teſtatoris vtentem; videri verò arbitrio boni viri vtifrui, ſi ſe gerat circa res fructuarias vti ſe gerere dominus proprietatis ſolitus erat, vel ad rei naturam & modum. -  Deinde, conſuetudinem patrisfamilias ſpectandam in exquirenda voluntate, quamplurimorum authoritate & teſtimoniis comprobatum. p. 101. -  Cap. XXIII. Vſufructuarius qui non colit ſolicitè agrum, ſiue terras ſolicitè arari & laborari non curat, vtrùm ius vſusfructus amittat, & ad intereſſe damni teneatur? Vbi Ioannis Cephali ſententia in conſil. 653. num. 18. lib. 5. expenditur, & nonnullis rationibus aduerſus eam adductis, noua & vera concordia proponitur. -  Demùm lex, item ſi fundi, §. ſeminarios, ff. de vſufruct. nonnullis exornatur, & declaratur remiſſiuè. p. 102 -  Cap. XXIV. Vſufructuarius qui non vtatur & fruatur arbitrio boni viri, ſiue malè verſetur in vna re, an cadat tantùm ab illa; an verò commodo, & iure totius vſusfructus etiam aliarum rerum priuari debeat? Vbi de hac re latiùs, quàm adhuc, agitur. Borgnini Caualcani, & Petri Antonij de Petra reſolutio nouè & verè confutatur; & contra fructuarium ratione, iure, & authoritate euidenter concluditur. p. 104. -  Cap. XXV. Sylua cædua, vel non cædua vtrum in vſufructu ſit, & fructuarius an & quando arbores fructiferas, vel non fructiferas incidere poſſit? vbi hæc materia, plena, clara tamen & diſtincta manu tractatur; nonnulla nouè adnotata per Authorem, cum diſtinctione multorum caſuum in medium proferuntur: Et de hac re eruditiſſimi D. Petri de Barboſa commentaria in leg. diuortio, §. ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio commendantur omnino. p. 106. -  Cap. XXVI. Pater legitimus adminiſtrator & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij, in cædendis lignis & arboribus, vtrùm habeat maiorem prærogatiuam, quàm cæteri fructuarij? Vbi communis Angeli reſolutio nouè defenditur contra Pinellum, & pro ea nonnulla nouè etiam adnotantur per Authorem. p. 111. -  Cap. XXVII. Gregis, vel armenti, vel equitij, id eſt vniuerſitatis; item ſingulorum capitum, cùm vſusfructus legatur, quid legatum contineat? In locum capitum de mortuorum, vel inutilium, an & quando ex natis, vel non natis, ſeu aliunde gregem ſupplere, & finito vſufructu reſtituere vſufructuarius debeat? Vbi l. vetus, l. vel inutilium, & l. quid ergo, ff. de vſufruct. explicantur: & hæc materia accuratè & diſtinctè magis quàm hactenus declaratur. p. 112. -  Cap. XXVIII. Vſusfructus, Vſus, & Habitatio, qualiter inter ſe differant, aut conueniant? Vbi ad propoſitum de his omnibus nonnulla accuratè & diſtinctè magis, quàm hactenus enucleantur. -  Lex, ſi alij vſus 42. ff. de vſufruct. Lex, per ſeruum 14. §. 1. & verſ. denique. Lex, ſed ſi de fructu 15. ff. de vſu & habit. & lex, huic ſtipulationi, ff. vſufructuar. quemadmodum cau. explicantur. Et redditur vera ratio quare fructus ſine vſu eſſe non poſſit; vſus ſine fructu poſſit. -  Lex, cùm antiquitas, Cod. de vſufruct. Nonnullis exornatur. Et vſufructu legato, quando ſolus ipſe vſus relictus præſumatur? Septem coniecturis declaratur remiſſiuè cum Menochio. p. 114. -  Cap. XXIX. Fructus tantùm, an ius ipſum vſusfructus quando relictum præſumatur: ſi fructus tantùm fundi, vel fructum, vel annuos fructus, aut reditus quis legauerit? Vbi hæc materia accuratè, ſed breuiter, & diſtinctè tractatur: nonnulli caſus diſtinguuntur: & lex ſi quis ita 24. l. defuncta 65. §. Sempronio, ff. de vſufruct. l. patrimonij 22. l. fundi Trebatiani 37. & l. cum ita 41. ff. de vſufruct. legato, explicantur. p. 118. -  Cap. XXX. Proprietas rei, non autem vſusfructus ſolus, quando legata præſumatur, etſi vſusfructus mentio fiat? Item vſusfructus ſolus, & non proprietas quibus coniecturis legatus præſumatur? Vbi hæc materia accuratè & diſtinctè tractatur. -  Lex libertis 4. ff. de aliment. legat. lex, ſi habitatio 10. § 1. ff. de vſu & habit. lex, vlt. ff. de vſufructu ear. rer. cum nonnullis ſimilibus; Lex, denique 8. §. interdum, ff. de pecul. leg. & l. Proculus, ff. de vſufruct. explicantur. -  Baldi, & Comenſis traditiones ibi dilucidè enucleantur, & nonnulla nouè & verè adnotantur ad propoſitum, per Authorem. -  Demum diſcutitur, vtrùm legata odioſa ſint, vel fauorabilia, ſtrictève, an latè interpretari debeant? Et lex, in teſtamentis, ff. de regul. iur. an reſpectu legatorum etiam procedat. pag. 121. -  Cap. XXXI. Vſusfructus ſeruitus cur diuidua, cùm reliquæ ſeruitutes perſonales, & reales in vniuerſum indiuiduæ ſint? Vbi congeſtis in vnum quæ hactenus ab omnibus ſcripta fuere, vera ratio redditur; materia hæc accuratè & diſtinctè aperitur. Et lex vſus pars 20. ff. de vſu & habit. & lex, viæ, 17. ff. de ſeruitutib. cum aliis ſimilibus explicantur. p. 129. -  Cap. XXXII. Vſusfructus vtrùm, aut quomodo ſit pars dominij, vel ſeruitutis? Vbi proponitur vulgatiſſima contrarietas leg. 4. ff. de vſufruct. cum leg. rectè dicimus 25. ff. de verbor. ſignific. Et quæ hactenus ab omnibus ſcripta ſunt, traduntur remiſſiuè; Et Accurſij, Azonìſque ſententia ab Authore defenditur. -  Demùm agitur, vtrùm dominium, quod in vſufructu & iuribus incorporalibus conſtituunt Doctores communiter, ſit propriè dominium. -  Lex, qui vſumfructum, ff. fi vſusfruct. pet. multis exornatur: & Bartoli opinio contra Iaſonem, & ſequaces probatur. pagina 131. -  Cap. XXXIII. Vſufructuarius qualiter vti debeat, vt ſubſtantiam rei fructuariæ neque immutet, neque corrumpat; ſed & ſi quid ædificauerit, an poſſit ipſe tollere, ſiue refigere hoc, aut expenſas repetere, vel refixa vendicare? -  Demum, quare non poſſit formam rei fructuariæ quocunque modo, etiam in melius reponendo mutare, neque ædificium inchoatum conſummare? -  Vbi hæc materia, accurata, dilucida, & diſtincta manu tractatur, quæcunque iura ad propoſitum ſunt, declarantur; & nonnulla nouè, ac meliùs quàm hactenus, ab Authore adnotantur. p. 134. -  Cap. XXXIV. Proprietarius vtrum eadem æquitatis lege teneatur, qua vſufructuarium teneri cap. præcedenti diximus, vt nihil immutando, aut alio quouis modo, in re ſua faciat ipſe, quod detrimentum fructuario afferat. Deinde an hypothecare, vel alienare proprietatem ſine conſenſu fructuarij poſſit? Vbi Caſtrenſis ſententia explicatur, & melius quàm hactenus corroboratur. -  Demum agitur vtrum ſententia lata contra vſufructuarium, nocere debeat proprietario, vel è contra: & Pauli Pariſij reſolutiones probantur. p. 138. -  Cap. XXXV. Proprietarius vtrùm, aut quare ne conſentiente quidem fructuario ſeruitutem imponere poſſit, niſi per quam deterior conditio fructuarij non fiat? Ipſe etiam fructuarius, quare nec acquirere, nec imponere, retinere tamen ſeruitutem poſſit? Vbi quæ hactenus dicta ſunt congeruntur, & confutantur. Raphaëlis Fulgoſij ratio contra Recentiores recipitur; meliùs quàm adhuc explicatur, atque Pinelli motiuis contra eam nouiter reſpondetur. p. 140. -  Cap. XXXVI. Fructus quid, & vnde dicatur? Quid propriè & ſtrictè Fructus nomen contineat? Qualiter etiam largè, aut generaliter accipiatur? -  Deinde, vſufructu relicto, quamplurima contineri: vbi multarum quæſtionum reſolutione, valde ius vſufructuarij ampliatur: & verbum Fructus, in hac materia non ſtrictè, aut propriè dumtaxat, ſed largè etiam & generaliter ſumi debere. -  Denique communis Doctorum ſententia, quæ fructus in Naturales, Induſtriales, & Ciuiles diuiſit, vtrùm ſit vera nècne? Vbi diligenti & accurata reſolutione, diſtinctioni, & claritati reſtituta traduntur, quæ obſcura & tenebroſa videri poſſent: multaq́ue adnotantur per Authorem, quæ huc vſque ſic explicata non erant. pagina 143. -  Cap. XXXVII. Minera, ſiue minerale, creta, arena, lapidicina, vena marmorea, aut lapidea, ſiue aurea, ſiue argentea, metallica, ſalinaria, vel ſimilis, quæ in fundo fructuario reperitur, vtrùm vſufructuarij commodo cedere debeat? -  Deinde de Theſauro reperto in fundo fructuario, & de augmento alluuionis in eodem, breuis, vera diſtincta reſolutio traditur. Molinæ, Garſiæ, & Barboſæ reſolutiones in hac materia adducuntur; & nonnulla circa eas nouiter adnotantur per Authorem. p. 150. -  Cap. XXXVIII. Vſufructu omnium bonorum, aut omnium rerum ſimpliciter relicto: Item, bonorum mobilium tantum, aut mobilium & immobilium ſimul, cùm vſusfructus relinquitur, quibus ex rebus relictus præſumatur? Vbi de pecunia, frumento, vino, oleo, auro, argento, gemmis quoque, rebus pretioſis & venalibus, vel mercis cauſa paratis, ſupellectile & aliis ſimilibus tractatur. Et quæ huc vſque ſcripta ſunt, diſtinctione & reſolutione explicantur. pag. 153. -  Cap. XXXIX. Vſufructu omnum bonorum ſimpliciter, aut generaliter relicto, vtrùm feudalium, emphyteuticorum, fideicommiſſariorum, & libellariorum bonorum vſusfructus relictus præſumatur? Vbi quæ hucvſque ſcripta ſunt ab aliis, breuiter recenſentur, & diſtinctè explicantur. -  Deinde nouiter infertur ad nouam & vtilem quæſtionem, vtrùm ſcilicet omnium bonorum vſufructu relicto, contineri debeat vſusfructus eorum, de quibus inter viuos, reuocabiliter tamen, Maioratus conſtitutus fuit? & nonnullis caſibus diſtinctis, res iſta diſtinctione & reſolutione explanatur. p. 156. -  Cap. XL. Vindicandi atque accuſandi necem defuncti ius, vtrùm in fructu ſit? ita vt fructuario omnium bonorum incumbat, atque eidem vtilitas & commoditas tranſactionis aut concordiæ competere debeat? -  Deinde an vxor vſufructuaria omnium bonorum, vel hæres pleno iure, vel nec fructuaria, nec hæres, cæteris aliis præferatur in accuſatione mortis marito illatæ; aut ſi concurrat cum filiis ad accuſandum, vtrùm illis præferenda ſit? Vbi lex 14. tit. 8. part. 7. nouè & verè explicatur; & quæ ad hanc quæſtionem ſpectant, dilucidè & diſtinctè magis quàm hactenus declarantur. -  Demùm, an & quando ex ordine literæ, ſiue ſcripturæ coniectura prælationis ſiue potioris iuris deſumi poſſit? remiſſiuè, accuratè tamen explicatum proponitur. pagina 160. -  Cap. XLI. Vſufructu omnium bonorum tam mobilium quam immobilium legato, vtrum cenſus quoque annui teſtatoris debeantur? Vbi hæc res diſtinctè explicatur. Marci Antonij Eugenij conſ. 100. per tot. lib. 1. nouè expenditur in hac quæſtione. Et demum inquiritur, vtrùm annui reditus inter immobilia, vel mobilia computentur, nècne. p. 164. -  Cap. XLII. Mobilibus legatis, vel in vſufructu mobilium vtrùm comprehendantur fructus pendentes tempore teſtamenti, aut tempore mortis.? Vbi Caſtrenſis, Alciati, de Prætis, Manticæ, Caualcani, & Ricciardi traditiones recenſentur. Hieronymi Gabriel. ſententia contra Caſtrenſem recipitur, & concludentibus rationibus corroboratur. -  Deinde agitur de fructibus recollectis ante mortem teſtatoris, vel ante aditam hæreditatem, cùm vſusfructus omnium bonorum legatus eſt: & de fructibus pendentibus in re fructuaria tempore quo dies vſusfructus ceſſit; ad l. ſi pendentes, ff. de vſufructu. pag. 166. -  Cap. XLIII. Fructus fundi ſi alicui ſimpliciter, aut generaliter legantur, vtrùm hoc legatum vſusfructus eſſe videatur, & in prima tantum vice verificetur, ſiue quotannis debeatur? Vbi lex, defuncta 65. §. vlt. ff. de vſufruct l. ſi habitatio 10. §. vtrùm, ff. de vſu & habitat. l. annua 20. §. fin. l. cum quidam 23. ff. de annuis legat. dilucidè & verè explicantur, & res iſta breuiter & diſtinctè declaratur. pagina 167. -  Cap. XLIV. Vſusfructus omnium bonorum legatum vtrum intelligendum ſit de bonis exiſtentibus tempore teſtamenti, an verò extendatur etiam ad bona poſt teſtamentum acquiſita? Vbi lex, ſi ita, ff. de aur. & arg. leg. l. quoties 34. §. vniuerſorum ff. de vſufruct. explicantur. Et teſtator an & quando præſumatur legaſſe ea tantum quæ habebat tempore teſtamenti conditi, vel etiam deinde acquiſita, plenè, breuiter tamen, & diſtinctè declaratur. pag. 169. -  Cap. XLV. Vſusfructus, vel alimenta tantùm, an & quando vxori, vel alteri relicta præſumantur, cùm filiis aut aliis deſcendentibus hæredibus inſtitutis, teſtator dixerit: Et vxorem meam relinquo dominam: vel, dominam, & manſariam, & vſufructuariam: vel, vſufructuariam ſimpliciter omnium bonorum: vel, dominam, vſufructuariam, adminiſtratricem, & gubernatricem omnium bonorum. Et de conſuetudine in Curia vulgari deſcripta, & per vniuerſam Italiam & alias prouincias obſeruata: cum infinitis declarationibus, extenſionibus, & limitationibus, abſoluta atque diſtincta manu actum proponitur. Communes Doctorum reſolutiones legibus huius Regni applicantur: & nonnulla nouiter conſiderantur per Authorem, quæ huc vſque non ſic adnotata, nec reſoluta fuerant. -  Deinde, vtrum eiſdem verbis adiectis, ſed extraneo hærede inſtituto, vſusfructus, vel alimenta tantùm relicta cenſeantur. Et an deciſio text. in authent. præterea, Cod. vnde vir & vxor. exiſtentibus filiis intelligi debeat in proprietate ſolùm, vel in vſufructu ſimul? Vbi de materia eius textus pleniſſimè, remiſſiuè tamen tractatur. pag. 171. -  Cap. XLVI. Legatum vſusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, à marito vxori factum, vtrùm computari debeat cum debito arrharum, cum dote, donatione propter nuptias, & aliis ſimilibus? Item legatum factum creditori, an & quando præſumatur factum animo compenſandi cum ipſo debito neceſſario, vel voluntario. -  Deinde agitur de intellectu text. in authen. dos data, Cod. de donat. ante nupt. & an iure illo, iure etiam huius Regniteneatur maritus donationem propter nuptias conſtituere? & opinione Menochij aduerſus Communem. p. 175. -  Cap. XLVII. Legato fundo vni, & eiuſdem fundi vſufructu alteri, an in ipſo vſufructu ambo concurrant? Vſufructuarius item omnium bonorum an, & quando concurrat in vſufructu eorum quæ ſpecialiter ſunt aliis legata? Denique vtrùm hæres inſtitutus ſimpliciter, vel pleno iure, concurrere debeat cum vſufructuario omnium bonorum? Vbi lex, ſi alij 19. l. ſi Titio 10. l. 36. §. ſi fundus, ff. de vſufruct. leg. l. & puto 26. §. Iulianus, ff. familiæ erciſe. ſingulariter & verè explicantur: quamplurimi caſus diſtinguuntur; & quæ ad hanc materiam ſpectant, pleniùs & diſtinctè magis quàm hactenus declarantur. p. 177. -  Cap. XLVIII. Ius accreſcendi, vel non decreſcendi, an & quando locum habeat in legato vſusfructus? vbi de triplici coniunctione, re & verbis ſimul, re tantum, & verbis tantum, tractatur. -  Lex, mulieri & Titio 73. ff. de condit. & demonſtr. l. 1. §. 1. l. penult. ff. de vſufruct. accreſe. cum aliis eiuſdem tituli: lex, & Proculo 20. ff. de legat. 2. verè & dilucidè explicantur: nonnulla nouiter adnotantur per Authorem; & diligenti diſtinctàque manu materia hæc declaratur. pagina 183. -  Cap. XLIX. Vſusfructus in fundo ſterili, vel abſque vtilitate aliqua, an poſſit conſtitui? Et de opinione. Gloſſæ 1. in §. conſtituitur, Inſtit. de vſufruct. -  Deinde, vtrùm ruſticorum & vrbanorum prædiorum ſeruitutes conſtitui non poſſint, quæ vtilitatem aliquam non contineant? -  Demum ſeruitutes reales qualiter à ſeruitutibus vel obligationibus perſonalibus diſtinguantur? Vbi omnium Scribentium in hac materia traditiones recenſentur. -  Lex, ſtatuæ 48. in princ. & in §. 1. l. ſi infantis 62. ff. de vſufruct. l. quoties 15. l. ei fundo 19. l. vt pomum 7. ff. de ſeruitutib. cum cæteris eiſdem connexis dilucidè & verè explicantur: & nonnulla diſtinctè magis quàm hactenus adnotata per Authorem traduntur. p. 190. -  Cap. L. Operæ & miniſteria ſeruorum, an ſint perſonarum, vel rerum ſeruitutes, vel perſonalis obligatio, ſiue qualiter ab vſufructu ſeruorum differant? Vbi omnia iura, quæ ad propoſitum faciunt, dilucidè & verè declarantur, & materia hæc diſtincte & breuiter explicatur. p. 193. -  Cap. LI. Veſtimentorum an verus & proprius, an quaſi vel fictus vſusfructus ſit? Vbi proponitur difficultas legis 19. §. & ſi veſtimentorum, ff. de vſufruct. Quorundam interpretationes confutantur, & nouè ac verè explicatur ille textus. pagina 196. -  CAP. LII. Vſusfructus, & quælibet alia perſonalis, vel realis ſeruitus, vtrùm dicatur eſſe in bonis noſtris, vel extra bona? Vbi communis Scribentium ſententia concludentibus rationibus confutatur. Legis 1. ff. de vſufruct. leg. vulgatiſſima contrarietas proponitur: Quorundam intellectus damnatur; & Bartoli interpretatio contra Recentiores probatur. p. 197. -  Cap. LIII. Vſusfructus rerum quæ in abuſu conſiſtunt, quomodo eſſe poſſit? Vbi Iuſtiniani verba in §. conſtituitur, Inſtit. de vſufr. dilucidè & verè enucleantur: & quæ ad Senatuſconſultum quaſi vſumfructum introducens pertinent, optimè declarantur. p. 198. -  Cap. LIV. Alienatione prohibita, vtrùm etiam vſusfructus conſtitutio prohibita cenſeatur? Et de generali verbi Alienationis acceptione. Item rerum Eccleſiaſticarum, Hoſpitalium, Confraternitatum, & aliarum Communitatum dominia, aut bona, qua forma & ſolemnitate alienari debeant; & an illarum vſusfructus conſtitui poſſit? Vbi etiam de Extrauag. Ambitioſæ Pauli II. & de rerum Eccleſiarum in emphyteuſim conceſſione. -  Deinde propter antiquitatem temporis an & quando ſolemnitates extrinſecæ, aut omnia ſolemniter acta præſumi debeant? -  Demùm nonnulla exactè, & dilucidè magis quàm hactenus adnotata ad explicationem leg. Regiæ 11. tit. 7. de los terminos publicos, de heſſas, montes, y paſtos, lib. 7. nou. coll. Reg. Quatenus res Ciuitatum ſiue oppidorum huius Regni dari, vel alienari prohibentur, niſi facultas Regia præcedat: & an vſusfructus eorum quæ continentur ibidem abſque licentia Regia conſtitui poſſit. p. 200. -  Cap. LV. Vſufructuarius an & qualiter teneatur circa lites expendere? Vbi Antiquorum ſententia defenditur, & admiſſa diſtinctione communi, qua diſtinguitur inter vſufructuarium ex diſpoſitione legis, & eum qui ex diſpoſitione hominis vſumfructum obtinet, nonnulli caſus conſtituuntur; & res iſta breuiter & diſtinctè explicatur. pag. 207. -  Cap. LVI. Vſufructuarius in ædificando, vel in reficiendo, quas expenſas facere teneatur? Vbi lex, hactenus 8. ff. de vſufruct dilucidè explanatur. Item quæ alia onera ipſe fructuarius ſubire debeat; & quæ impenſa gratiâ fructuum, vel ad perpetuam rei vtilitatem facta dicatur? diſtinctè & meliùs quàm hactenus declaratum. -  Demum Iacobi Mandelli de Alba diſtinctio in hac materia in conſil. 363. num. 6. notabiliter adducta, atque explicata per Authorem. p. 209. -  Cap. LVII. Vſufructuarius, quando impenſa magna neceſſaria eſt, vtrùm teneatur ante omnia impendere & poſtea repetere à proprietario; an verò à principio antequam impendat, poſſit compellere proprietarium, vt ſibi pecuniam erogandam præſtet, vel quod ipſe pro refectione rei impendat? -  Deinde ſi fructuarius velit immodicè impendere, an neceſſe habeat, vt magnam impenſam repetere poſſit, denunciare domino antequam expendat? Vbi Bartoli, Caſtrenſis, atque aliorum Antiquorum, Recentiorum etiam traditiones in hac materia dilucidè, & melius quàm hactenus enucleantur. -  Demùm, de omni impenſa, atque melioratione ab vſufructuario facta, breuis & diſtincta reſolutio traditur. Et vide ſuprà capit. 33. ex numer. 7. ad numer. 13. pag. 212. -  Cap. LVIII. Legatorum ſoluendorum onus, ad hæredem, an ad fructuarium ſpectet? Idem quid de annuis legatis? vbi quæ hucvſque ſcripta ſunt ab aliis, congeruntur in vnum; atque in hac materia breuis & diſtincta traditur reſolutio. pag. 216. -  Cap. LIX. Vſufructuarius omnium bonorum ex teſtamento, vel ex alia vltima voluntate, an, & quando teneatur ſoluere æs alienum à teſtatore relictum? Item an poſſit ipſe credita hæreditaria exigere, atque inſtrumenta & alias ſcripturas bonorum & iurium defuncti penes ſe retinere? Vbi quæ hucvſque in mille locis ſcripta ſunt, recenſentur in vnum, atque in propoſito accurata traditur & diſtincta reſolutio. p. 217. -  Cap. LX. Hæres an & quando detrahere poſſit Quartam Falcidiam de legato vſusfructus omnium bonorum? Vbi Borgnini Caualcani praxis & reſolutio in hac materia probatur, & legibus huius Regni applicatur. -  Deinde cum aliis defenditur Quartæ Falcidiæ & Trebellianicæ detractionem hodie locum habere, tametſi iure Regio teſtamentum valeat abſque hæredis inſtitutione. p. 221. -  Cap. LXI. Vſusfructus an & qualiter finiatur morte, & cum proprietate conſolidetur? Reipublicæ, Ciuitati, Eccleſiæ, aut Fiſco relictus, quanto tempore duret? Cùm morietur legatarius, vel ab eodem poſt mortem ſuam, cur inutiliter legari dicatur? Item an, & quando cenſeatur teſtator ius dumtaxat legaſſe, quod habebat in re. -  Demùm, ſi pro ſe, & hærede, vel hæredibus ſuis vſusfructus ipſe relinquatur, an & quare vltra primum legatarij hæredem non extendatur? Et ibidem hæredum mentio quomodo in contractu, teſtamento, & omni alia diſpoſitione accipienda ſit? quamplurimæ leges in propoſito declaratæ; atque elegans & breuis reſolutio in hac materia traditur. p. 223. -  Cap. LXII. Proponitur difficultas l. 4. ff. de nouation. & communi interpretatione probata, infertur inde ad quæſtionem, ſi reſtator legauit vxori vſumfructum ſub conditione ſi caſtè & vidualiter vixerit, & poſt eius mortem Titio: ſi vxor poſtea ſecundas contraxerit nuptias, an ſtatim debeatur Titio vſusfructus? -  Item etiam, ſi vxori legetur vſusfructus, ſi vidua permanſerit; & ſi ad ſecundas nuptias tranſierit, idem vſusfructus relinquatur Titio; an vxore ante nuptias ſecundas defuncta, Titio debeatur vſusfructus? Vbi quæ hucvſque ſcripta ſunt ab aliis, recenſentur in vnum; & communes Doctorum reſolutiones magis probantur. pag. 226. -  Cap. LXIII. Proponitur vulgata, ſed non rectè explicata difficultas l. final. Cod. de vſufruct. Quorundam interpretationes damnantur, & vera ratio eiuſdem textus redditur. -  Dubitatur deinde vtrùm pater commoditatem dumtaxat, an vſumfructum habere dicatur ex vſufructu filio relicto; an etiam fructus ex eodem vſufructu perceptos, finito eo reſtituere teneatur? Et Cyni ſententia meliùs quàm hactenus corroborata, ad nonnulla infertur, atque aliorum traditiones in hac materia, nouiter & verè confutantur. p. 228. -  Cap. LXIV. Pater legitimus adminiſtrator & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filijfamilias; alius etiam vſufructuarius quicunque vtrùm amittat vſumfructum per ingreſſum Religionis, profeſſione ſequuta? Vbi quæ hucvſque ſcripta ſunt ab aliis recenſentur in vnum: & nonnulla nouiter & melius quàm hactenus ab Authore adnotantur; ac denique Martini Silimani, Cyni, Saliceti, ac aliorum ſententia contra Recentiores defenditur. -  Deinde, viuente patre, an & quando filius prætendere poſſit ius aliquod in legitima; vel ſi legitimam recipiat in vita, & poſtmodùm facultates patris augeantur, vtrùm ſupplementi petendi ius obtineat? pleniſſimè, remiſſiuè tamen declaratum proponitur. p. 234. -  Cap. LXV. Vſusfructus competens patri in bonis aduentitiis filij, vtrum duret filio Religionem profitente? Vbi etiam de proprietate bonorum eiuſdem filij. -  Deinde an Monaſterium habeatur loco filij, vt ſubſtitutos, aut vocatos in conditione ſi ſine liberis, excludat; an etiam excludere debeat Aſcendentes à ſucceſſione deſcendentis Monachi? -  Denique teſtamentum ante ingreſſum Religionis factum, vtrùm ſequuta profeſſione rumpi, aut confirmari debeat? Vbi de intellectu Tridentini ſeſſ. 25. cap. 16. multiſq́ue in propoſito neceſſariis, pleniſſimè, remiſſiuè tamen tractatur. p. 236. -  Cap. LXVI. Vſusfructus an & qualiter capitis diminutione amittatur? Vbi iuris antiqui & nouioris ratio diſcutitur; nonnulla nouiter adnotantur, & quæ ad hanc materiam ſpectant, dilucidè & meliùs quàm hactenus declarantur. -  Item mors ciuilis, & naturalis, quando æquiparari debeant? Et materia leg. 4. Tauri, pleniſſimè, remiſſiuè tamen tractatur. pag. 238. -  Cap. LXVII. Vſusfructus non vtendo qualiter amitteretur olim; hodie etiam noua Imperatorum, atque iuris Regij Partitarum conſtitutione, qualiter amittatur? Vbi lex, corruptionem, Cod. de vſufruct. §. finitur, verſ. & non vtendo, Inſtit. eod tit. l. ſi vſusfructus 28. ff. quib. mod. vſusfruct. amitt. dilucidè & verè explicantur. Legis 63. Tauri deciſio nonnullis exornatur remiſſiuè: & quæ ad hanc materiam ſpectant, diffusè, ſed diſtinctè & meliùs quàm hactenus enucleata traduntur. p. 241. -  Cap. LXVIII. Vſusfructus vtrùm præſcriptione acquiri poſſit aduerſus dominum proprietatis, ſi conſtituatur ab eo, qui dominus non eſt? Vbi res iſta cum breuitate & veritate explicatur: & nonnulla ab Authore adnotantur, ad quæ Neoterici omnes hucvſque ſcribentes non ſic animaduertunt. -  Continuæ etiam, vel quaſi continuæ, atque diſcontinuæ ſeruitutis materia remiſſiuè tractatur, & de præſcriptione earum nonnulla dicuntur. p. 246. -  Cap. LXIX. Vſusfructus vtrùm ceſſione in iure, ſiue alienatione vſufructuarij amittatur, & cum proprietate conſolidetur? Vbi quæ hucvſque in toto Mundo ſcripta ſunt ab aliis, recenſentur in vnum: Quamplurimorum traditiones in hac materia nouiter & verè confutantur: & res iſta, accurata, atque abſoluta reſolutione explicatur. p. 248. -  Cap. LXX. Vſusfructus vtrùm obligari, pignoríve, aut hypothecæ dari poſſit? Item in ſeruitutibus realibus, vrbanis & ruſticis, an idem, diuerſùmve ius conſtitutum fuerit? Vbi lex, ijs qui 11. §. vſusfructus, & §. iura prædiorum; & lex ſed an viæ 12. ff. de pignorib. explicantur: Quæ huc vſque ſcripta ſunt ab aliis, proferuntur; Et materia hæc dilucide, & accuratè magis quàm hactenus enucleatur. pag. 253. -  Cap. LXXI. Vſusfructus, ac alia ſeruitus quæcunque, quomodo confundatur; ſiue qualiter dominij acquiſitione amittatur? Vbi nonnulla iura quæ in propoſito ſunt; optimè & verè enucleantur; & materia hæc breuiter, diſtinctè tamen, & dilucidè declaratur. p. 257. -  Cap. LXXII. Vſusfructus an, & qualiter rei mutatione extinguatur? Vbi agitur de ratione diuerſitatis inter ſeruitutes perſonales, & reales. -  Lex, ſeruitutes 9. §. ſi ſublatum, ff. de ſeruitutib. vrban. l. repeti, §. rei mutatione, l. 8. ff. quib. mod. vſusfr. amitt. l. 41. §. vniuerſorum, l. ſi cui inſulæ 53. ff. de vſufruct l. domo 21. ff. de pignorat. act. cum aliis ſimilibus ſingulariter enucleantur; & materia hæc accuratè omninò declaratur. -  Demùm agitur, vtrùm pretium rei, quæ poſt mortem teſtatoris fuit reempta vigore pacti tempore venditionis celebratæ initi, ad vſufructuarium pertinere debeat? Et Ioannis Cephali, & Petri Surdi conſilia ſingularia in propoſito nouiter expenduntur. pag. 259. -  Cap. LXXIII. Vſufructu finito, vtrum proprietarius ſtare debeat colono vſufructuarij? Item fructuarius ipſe an proprietarij locationi ſtare teneatur? Vbi lex, ſi pendentes, §. ſi qua ſeruitus, l. arbores §. 1. ff. de vſufruct. l. cum antiquitas, Cod. eod. tit. l. ſi quis domum, §. 1. ff. locati, dilucidè & verè explanantur: quorundam traditiones in propoſito nouiter & concludenter confutantur: & materia hæc accuratè, & melius quàm hactenus declaratur. p. 262. -  Cap. LXXIV. Vſufructuarius ſi velit locare bona in quibus vſumfructum obtinet, vtrùm proprietarius locationem petens & conducere volens, præferendus ſit aliis? -  Item quid è contra, ſi proprietarius velit proprietatem alienare, an debeat præferri vſufructuarius? Vbi Borgnini Caualcani, Vincentij Carocij, ac aliorum traditiones in propoſito nouiter & verè carpuntur. -  In venditione vſusfructus, aut proprietatis, an & quando ratione communionis, vel ſanguinis, retractus locum habeat, breuiter & diſtinctè tractatur, & huius materiæ accurata & dilucida reſolutio traditur. p. 265. -  Cap. LXXV. Vſufructu finito, an, & qualiter nudæ proprietatis dominus incipiat plenam in re habere poteſtatem? Vbi explicatur text, in §. finitur, ad fin. Inſtitut. de vſufruct. Proprietatem diſtingui per plenam, & nudam, probatur. Dominium vtrum ſit idem quod proprietas; & vnicum tantum, vel duplex, directum & vtile? accuratè & diſtinctè tractatur. Ac demum aliorum ſententiis congeſtis in vnum, & confutatis, res iſta meliùs quàm hactenus declaratur. p. 269. -  Cap. LXXVI. Vſusfructus conſolidatus cum proprietate, vtrùm ex cauſa oneroſa, an ex cauſa lucratiua obuenire dicatur, ſi originalis titulus proprietatis fuit oneroſus? Vbi Cumani interpretatione improbata, quorundam iurium vera ratio redditur. -  Demum inquiritur, an vſusfructus nudæ proprietati mariti conſtante matrimonio conſolidatus, cum vxore debeat inter alia lucra communicari. p 274. -  Cap. LXXVII. Vſufructuarius an & quando fructus pendentes, aut caſualiter cadentes, vel ab alio perceptos, ſuis hæredibus relinquat? -  Item, quid de penſione debita ex fundis, ſiue prædiis locatis, aut ea quæ pro domo, vel apotheca locata debetur? -  Quid item de marito & vxore, quoad diuiſionem fructuum illius anni, in quo dirimitur matrimonium? -  Denique & in Capellis, fructus pendentes qualiter diuidantur? Vbi quamplurima iura ſingulariter in propoſito enucleantur, nonnulli caſus diſtinguuntur; & materia hæc accuratè & dilucidè magis quàm hactenus declaratur. p. 276. -  Cap. LXXVIII. Vſufructuario omnium bonorum, vel alicuius partis, defuncto, vtrùm hæres eius prætendere poſſit partem in cenſu ad Bullam Pij V. conſtitutos; cuius ſolutionis dies nondum venit? Vbi Lancelloti Gall. conſilium 90. per tot. in terminis adducitur; & eiuſdem reſolutiones probantur. p. 280. -  Cap. LXXIX. Beneficiarius, velis, cui debetur penſio ex redditibus Eccleſiaſticis, ſi pendentibus fructibus decedat, qualiter ſructuum diuiſio fieri debeat; ſiue in prædictis vtrùm inducenda ſit diſtinctio l. defuncta 65. ff. de vſuf. Vbi quæ huc vſque ſcripta ſunt ab aliis, breuiter recenſentur, nonnulla nouiter & verè adnotata per Authorem in medium proferuntur, & prædictorum vera reſolutio traditur. pag. 281. -  Cap. LXXX. Fructus bonorum Maioratus pendentes, vtrùm ſequenti ſucceſſori à die delatæ ſucceſſionis præſtandi ſint; ſicut proprietario, mortuo vſufructuario, præſtantur; an inter illum & hæredes vltimi poſſeſſoris pro rata diuidi debeant? Vbi contrariæ ſententiæ adducuntur, & Didaci de Couarr. Ludouici Molinæ, ac aliorum ſententia nouiter defenſa; nouiter etiam atque eleganter his reſpondetur, quæ nouiſſimè omnium Petrus de Barboſa, & Martinus Monter-à-Cueua adnotarunt in contrarium. p. 283. -  Cap. Vlt. Continet 260. Aſſertiones, quarum quælibet ancipitis & grauis alicuius quæſtionis reſolutionem complectitur. -  Has olim Author Salmanticæ, tenera ætate, tertio & quinto ſtudiorum anno publicè diſputandas proponens, ſumma omnium admiratione & approbatione defendit: longa poſtmodùm meditatione ad examen reuocauit; & cùm omnes ferè Authores in propoſito hactenus ſcribentes ad præſens perlegiſſet, ex ipſis facilè poſſet quàmplures libros ſcribere, ſciens tamen conſultóque prætermiſit; quippe qui velit quamplurima ab ipſo luculentiùs forſan quàm adhuc elaborata præterire, dum quæ alij tradiderunt, effugiat, ſat illi erit in hac parte, ſi ex inuolutis & contrariis iuris ambagibus, veriores ſententias maturiùs nunc perpenſas in medium proferat; & alibi diſputanda reſeruet, quæ vel ab aliis ſcripta non ſunt, vel diffusè & indiſtinctè traduntur. Et vide ad finem, vbi ponitur Tabula materiarum quæ in hiſce aſſertionibus explicantur, & quarum veriores reſolutiones traduntur. pagina 286. QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER PRIMVS. DE VSVFRVCTV. CAPVT I. Vſusfructus formalis, & cauſalis diſtinctio, quæ gloſſarum, Bartoli, & communi Doctorum authoritate probatur, ſed à Neotericis multis improbata eſt, ab Authore iure, & ratione fulcitur, & quã plurimorum Scribentium ſententia comprobatur. Duareni, Corraſij, Connani, Hotomanni, Eguinarij, Petri Gregorij, & aliorum recentiorum argumentationibus pleniùs, & diſtinctè magis, quàm adhuc reſpondetur: plures leges, quæ ad hanc quæſtionem ſpectant, dilucidè explanantur: & nonnulla adnotata nouè ab Authore traduntur. Demum expreſſum in iure, vel tacitum qualiter accipiatur, ſiue quot modis expreſſum quid dicatur, pleniſſimè, remiſſiuè tamen, declaratum proponitur. SVMMARIVM. -  1 De ſignificatione, proprietate, & virtute verbi vſusfructus, remiſſiuè. -  2 Vſumfructum duplicem, cauſalem, & formalem; communis ſententia conſtituit. -  3 Vſusfructus formalis, & cauſalis exempla ponuntur. -  4 Vſusfructus eſt ſeruitus perſonalis ita cohærens perſonæ, vt ab ea ſeparari non poſſit: & vide infra c. 28. ex num. 2. -  5 Vſusfructus quare dicatur ſeruitus perſonalis. -  6 Vſusfructus formalis, & cauſalis ſigna, & veſtigia plura apud Iureconſultos reperiri. -  7 Pro communi ſententia duæ leges ponderantur. -  8 L. ſi ita ſtipulatus fuero, 126. §. primo ff. de verborum obligationibus, pro communi expenditur. -  9 Nec Authori placent, quæ ad illum textum magis ſubtiliter, quam verè Franciſcus Connanus adnotauit. -  10 Ioannis Corraſij ſolutio ad textum, in dicto §. primo. fortiùs quàm adhuc impugnata. -  11 Pro communi tres leges inductæ. -  12 Duæ aliæ leges pro communi expenduntur. -  13 L. ſi cum teſtamento. §. ſi fundum, ff. de exceptione rei iudicatæ, multùm vigere pro communi. -  14 Ioannis Corraſij interpretationem ad illum textum veram non eſſe. -  15 Vſusfructus formalis, & cauſalis diſtinctionem, lege quadam Partitæ probatam videri. -  16 Authores infiniti congeruntur in vnum, qui cauſalis, & formalis vſusfructus diſtinctionem probarunt, & numeris ſequentibus. -  17 Vſusfructus appellatione etiam cauſalem ſuſtineri, & qui aliter à proprietate ſeparabilis non eſt: Curtium Iuniorem rectè conſuluiſſe. -  18 Petri de Barboſa præſtantiſſimi Iuriſconſulti laus. -  19 Petrus Auguſtinus Morla notatus, & furto nouiter conuictus per Authorem. -  20 Doctorem Eſpino confusè & intricatè loquutum fuiſſe in hac materia. -  21 Borgninus Caualcanus argutus ab Authore, quod in hac quæſtione nullum verbum ſcripſerit. -  22 Dominus Licentiatus Petrus de Tapia olim Salmanticæ Iuris Cæſarei publicus moderator, Collegij Diui Bartholomæi inſignis Collega, & Authoris præceptor; nunc verò in ſupremo Regio Senatu meritiſſimus, & præstantiſſimus Conſiliarius exiſtit. -  23 Tituli ff. & C. & Inſtitutionum, de vſufructu, loquuntur de vſufructu formali; non de cauſali. -  24 Vſumfructum vnicum tantum eſſe, eúmque formalem, & proprium, ex ſententia multorum Recentiorum. -  25 Præcipuum Neotericorum fundamentum adducitur: & reſpondetur ad illud, infrà num. 34. -  26 Nonnulla argumenta, quæ contra communem hoc numero præcitantur, reducenda eſſe ad fundamentum ſuperius, & ad illa ſatisfactum infrà, num. 35. -  27 Eguinarij Baronis contra communem verba quædam relata. -  28 Petri Gregorij contra communem argumentatio propoſita, & ad illam nouè ſatisfactum ab Authore, infra num. 36. -  29 Petri Coſtalij verba quædam in hac materia proferuntur. -  30 Franciſci Connani contra communem ratio ſecunda proponitur, & nouè diluitur per Authorem, infrà num. 37. -  31 L. quod noſtrum, ff. de vſufructu, communiter expendi ſolet contra communem, & respondetur ad eam, infra, num. 39. -  32 L. cum in fundo, ff. de iure dotium, contra communem ponderata, & nouè ſatisfactum ad illam, infrà num. 43. -  33 Vltimum fundamentum contra communem adducitur; & respondetur infra num. 44. & ſequent. -  34 A communi ſententia recedendum non eſſe, & præcipuæ Recentiorum argumentationi ſatisfactum. -  35 Nonnullis rationibus adductis ſuprà contra communem reſpondetur. -  36 Petri Gregorij argumentationi contra communem nouè respondetur. -  37 Franciſci Connani argumentum contra communem nouè diluitur per Authorem, & numero ſeq. -  38 Vſufructuarius, & bonæ fidei poſſeſſor aliquando differunt. -  39 L. quod noſtrum, ff. de vſufructu, explicatur. -  40 Poſſeſſionem eius interdum tradimus, cuius ipſi non habemus. -  41 Dominium proprietatis, quod quis non habet, interdum vendendo, & tradendo præbet alij. -  42 Recitationes ſolemnes Cuiacij in libros Digeſtorum commendantur. -  43 L. cum in fundo, ff. de iure dotium, ex mente gloſſæ ibi, melius quàm adhuc enucleata. -  44 Recentiores quam plures non rectè inferre vnicum tantum vſumfructum eſſe, & eum formalem, quod Iureconſulti de vſufructu cauſali expreſsè non dixerint. -  45 Vſusfructus formalis & cauſalis diſtinctio, cum ex verbis & mente Iureconſultorum atque iuris interpretatione colligatur: perinde haberi debet ac ſi verbis ſpecialibus expreſſa fuiſſet. Idq; numeris ſeqq. pleniſſimè comprobatur. -  46 Expreſſum in iure pluribus modis dici, vel accipi. -  47 Expreſſum aliquid quot modis dicatur, latiſſimè tractatum remiſſiuè: & de hac re Andreæ Tiraquelli locus commendatur. -  48 Camillius Gallinius de eadem re commendatus. -  49 Expreſſum dicitur, quod ex verbis, vel virtute eorum colligitur, ſiue quod neceſſariò importatur ex verbis. -  50 Expreſſum in ſcriptis ſatis dici illud, quod ex ſcriptis colligi poteſt. -  51 Expreſſum eſt, quod venit ex mente legis. -  52 Expreſſum, vel ſubintellectum à lege æquiparantur. -  53 Petri Coſtalij locus pro ratione Authoris ponderatus contra Recentiores. -  54 L. vtifrui. ff. ſi vſusfructus petatur, declaratur. -  55 Actio iniuriarum datur contra impedientem dominum vti re ſua. -  56 Legis. ſi ita ſtipulatus fuero. 126. §. primo ff. de verborum obligationibus, vera ratio redditur. -  57 Pars debiti inuito creditori ſolui non poteſt: & de hac regula latè actum remiſſiuè. -  58 Debitor rei diuiduæ ſolutione partis liberatur quoad partem de voluntate creditoris ſolutam. -  59 Rebuffi doctrinam in hac materia nouam non eſſe, ſed in communem diſtinctionem incidere, nonè conſideratur ab Authore. PRo perfecta, & abſoluta iſtius materiæ declaratione, primò præmittendum eſt, Interpretes noſtros de ſignificatione, proprietate, & virtute verbi Vſusfructus, multa tradidiſſe, quæ hic[*] tranſcribere non eſſet opportunum: poterit tamen cum{ Vide inf. ad finem libr. in annotat. annot. 1. } voluerit lector, legere apud Hotomannum, & Briſſonium in commentariis de verbis iuris, & de verborum ſignificatione, verbo Vſusfructus. Connanum commentariorum iuris lib. 4. cap. 1. in principio, & cap. 3. Ioannem Garſiam, tractatu de expenſis, & meliorationibus, cap. 10. Bertachinum in Repertorio, 3. part. litt. V. verbo, Vſusfructus, primo, & nonnullis ſequentibus. D. Eſpino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſa 13. principali, de legato vſusfructus num. 3. & 4. & latiùs cap. ſequentib. declarabimus. Secundò præmittendum eſt, Doctores noſtros faci[*]lioris doctrinæ, & diſtinctionis adhibendæ gratiâ, duplicem vſumfructum communiter conſtituere; alterum appellant Cauſalem, alterum verò Formalem. Cauſalis vſusfructus dicitur is, quem quilibet dominus habet in re propria, & ſic qui coniunctus eſt cum proprietate: dicitur autem cauſalis, quia dominij, & proprietatis occaſione cauſatur, nec eſt diſtinctus, & ſeparatus ab ea. Formalis vſusfructus dicitur, qui eſt ſeparatus à proprietate, nec poteſt eſſe cum ipſa, vt inferius conſtabit, & ex aliis adnotauit Socinus Iunior con[*]ſilio 53. num. 4. vol. pr. & conſilio 1. num. 6. vol. 4. vt puta quoties alicuius fundi proprietas eſt apud aliquem; apud alium verò vſusfructus eiuſdem, id, quod multis modis contingere poteſt, vt in §. 1. Inſtitutionum, de vſufructu. & infra latiùs dicemus: & hic vſusfructus formalis perſonalis ſeruitus eſt, ita cohærens perſonæ, vt ab ea[*] ſeparari non poſſit. l. 1. ff. de ſeruitutibus. l. 4. ff. de nouationibus. l. recte dicimus, ff. de verborum ſignificatione. §. ſi cui fundus, Inſtitutionum de legatis. Angelus conſ. 153. num. 2. Dynus de Muxello, in §. æquè ſi agat, n. 4. Inſtitut. de actionibus. Tellus Fernandez, in l. 3. Tauri, 3. p. num. 11. Barboſa, in l. ſi alienam, num. 56. ff. ſoluto matrimonio, folio mihi 150. & his non relatis, Petrus Auguſtinus Morla, Emporij prima part. titulo 6. ff. de ſeruitutibus, quæſt. 1. num. 5. qui de hoc tractat ibi à nu[*]mero primo, qua ratione dicitur ſeruitus perſonalis, & quia à perſona, cui debetur, non à prædio ſeruiente nomen accipit: vel ideo, quia cum perſona extinguitur. l. ſicuti. §. finali. ff. quibus modis vſusfructus amittatur: iuncta Gloſſa ordinaria ibi. l. corruptionem. C. de vſufructu. l. non ſolum. §. tale ff. de liberatione legata Bartolus, & Doctores communiter, in dicta l.p. ff. de ſeruitutibus. vbi Ioannes Corraſius, in principio. Dinus de Muxello, in dicto §. æquè ſi agat, num. 8. & Iaſon ibi, num. 11. & nullo relato Morla dicta quæst. 1. num. 5. & latiùs comprobauimus infrà. Vſusfructus autem vtri[*]uſque cauſalis, & formalis plura reperiuntur apud Iureconſultos ſigna & veſtigia, & multorum reſponſis prædicta diſtinctio comprobari poteſt: inter alia tamen, primò probatur ex l. qui vſumfructum 58. ff. de verborum[*] obligationibus, & l. 4. ff. de vſufructu, & quemadmodum quis vtatur fr. vbi in eo, apud quem eſt fundus pleno iure, ſæpe conſideratur vſusfructus etiam, & fundus dari non intelligitur, ſi vſusfructus detrahitur, & fundus, & vſusfructus de per ſe vt pars rei reputantur. Secundò probatur ex l. ſi ita ſtipulatus fuero, 126. §. 1. ff. de ver[*]borum obligationibus, quem textum ad hoc dixit meliorem de iure, Marianus Socinus Iunior, in lectura leg. 4. §. Cato. ff. de verborum obligationibus, num. 2. in fine, & num. 3. nam in illis verbis: Et minus eſt in eo vſufructu, quem per ſe quis promittit, de vſufructu formali agitur: & de cauſali cum proprietate coniuncto in illis verbis: quam in eo qui proprietatem comitatur. Nec mihi placere[*] poſſunt, quæ ad illum textum magis ſubtiliter, quàm verè conſiderat Franciſcus Connanus, Commentariorum iuris, lib. 4. cap. 3. n. 7. Nec placet etiam Ioannis Corraſij ſolutio, in dict. l. 1. ff. de ſeruitutibus, num. 3. vbi exiſtimat,[*] vſumfructum dici, ſiue appellari, ibi facta relatione ad ſtipulationis conceptionem; id quod ſequenti conſideratione euidenter deſtruitur: nam etſi Iureconſultus in initio illius §. propoſuerit verba, quibus ſtipulatio concepta eſt, dicens quod Titius à Mæuio fundum detracto vſufructu ſtipulatus eſt, & ab eodem poſt eiuſdem fundi vſumfructum: tamen in verbis ſequentibus non ſe refert ad ſtipulationis conceptionem, ſed potius declarat ius ambiguum, quod ex forma ſtipulationis oriebatur; deciditque duas eſſe ſtipulationes in ea ſpecie, & minus eſſe in eo vſufructu, quem per ſe quis promittit, quàm in eo, qui proprietatem comitatur: præterea in verſiculo ſequenti, Non idem contingit. apertè ſentit Iureconſultus maximam eſſe differentiam inter vnum, & alterum vſumfructum, & tamen non poteſt ſe referre ad ſtipulationis conceptionem, ſiquidem fundus de per ſe ſimpliciter, non detracto vſufructu, nec facta aliqua mentione illius, deductus fuit in ſtipulationem. Vides ergo Corraſij ſolutionem fortiùs, atque ſubtiliùs quàm adhuc impugnatam. Tertiò deinde communis ſententia probatur, ex l. vſufructu, 58. ff. Soluto ma[*]trimonio. vbi vſufructu in dotem dato, ſi diuortium interueniat, nec proprietas rei ſit apud maritum, vel mulierem, dubitat Iureconſultus de modo reſtitutionis, & pro certo ſupponit, potuiſſe mulierem habere vſumfructum in ea re, in qua proprietatem habuit. Et in l. Sempronius Attalus, 26. ff. de vſufructu legato, in illis verbis: Sed his caſibus de ſententia teſtatoris quærendum eſt; qui vtique de eo vſufructu detrahendo ſenſit, qui cõiunctus eſſet hæredis perſonæ. Et in l. Si à reo 71. §. ſi Reo. ff. de fideiuſſoribus. Inducendo caſum illius textus vti inducit, & intelligit eum Arias Pinellus, 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 10. qui rectè affirmat, quod ibi non agitur de vſufructu formali, ſed de eo, qui cum dominio eſt; & tamen vſusfructus appellatur. Quartò probatur ex l. ſi tibi proprietas. ff. de vſufructu accreſcen[*]do, in illis verbis: Habemus ego & Mæuius trientes in vſufructu; & triens vnus proprietati miſcebitur. Et iterum in illis verbis: Ad te autem proprietas cum parte dimidia vſusfructus pertineat. Et l. fundus detracto 4. ff. ſi vſusfructus petatur, ibi: Dixi interim cum proprietate vſumfructum eſſe. Quintò, ex l. ſi cum teſtamento 21.[*] §. Si fundum, ff. de exceptione rei iudicatæ. qui §. licet habeat ſcabroſum textum, & in ſeſe intortum, nec congruè ſummari poſſit, vt in lectura eiuſdem agnoſcit expreſsè Valdricus Zaſius: apertè probat communem diſtinctionem, id, quod euidenter deducitur ex fictione caſus ſecundum communem lecturam, de qua etiam Valdricus Zaſius ibidem, iuxta quam in eo textu vſusfructus dicitur apud dominum rei, decidit enim Iureconſultus Iulianus, quod ſi ego petij à te fundum iudicio reali, quia meus eſſet, & ſuccubui per ſententiam: & deinde vſumfructum eiuſdem fundi petam, obſtitit mihi exceptio rei iudicatæ, nam ex ea cauſa petij vſumfructum cauſalem, ex qua petieram paulò antè fundum, vnde meritò repellor; qui enim petit fundum eſſe ſuum, is non poteſt vendicare vſumfructum cauſalem tamquam ſuum. Et in hoc primo caſu apertè loquitur Iulianus de vſufructu cauſali cum proprietate coniuncto, vt recte intelligit gloſſa in eo loco, verbo vſumfructum: & communiter declarant omnes. Subdit poſtea Iureconſultus in verſiculo. Sed ſi vſumfructum cum meus eſſet: Caſum diuerſum, ſiue ex diuerſo; quòd ſi ego petij à te vſumfructum formalem per Confeſſoriam, qua aſſerui vſumfructum mihi deberi, & ſuccubui per ſententiam: poſtea proprietatem eius fundi conſequutus ſum, quia à vero domino emi eam: quo caſu quia tu detines fundum, quem emi à vero domino, & non permittis me frui re mea, quam emi, peto à te vſumfructum cauſalẽ per Negatoriam; Quæritur an mihi obſtet exceptio rei iudicatæ? & reſpondet Iulianus non obſtare exceptionem, quia ſententia prior lata fuit ſemper vſufructu formali, qui perijt ſtatim cum primum res fuit facta mea, etiam ſi aliquod ius habuiſſem; ergo iam ex noua cauſa, nouum vſumfructum peto, nempe cauſalem: adeò itaque clarè, & expreſsè probatur in eo textu communis ſententia, vt cauillari Conſultus Iulianus nullo modo poſſit. Nec vera eſt Ioannis Corraſij interpretatio, qui in l. 1. n. 3.[*] ff. de ſeruitutibus. conſtituit vſumfructum dici in illo §. facta relatione ad ineptam partis petitionem: quod duplici ratione, & cum iudicio conuincit Arias Pinellus, dict. 2. par. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 10. His addo tertiam, quòd Iureconſultus nulla facta relatione, nec reſtrictione ad petitionem aptam, vel ineptam partis, regulam generalem quoad omnes conſtituit; vt ſcilicet is, qui fundum habet, vſumfructum ſuum vendicare non poſſit. Sextò tandem, & vltimo loco pro commu[*]ni ſententia expendi poteſt Lex 24. in finalibus verbis, tit. 31. part. 3. quæ non obſcurè ſentit, vſumfructum apud eum reſidere, penes quem proprietas alicuius rei pleno iure eſt: & ita prædictam ſententiam, & diuiſio[*]nem formalis, & cauſalis vſusfructus, tenuit gloſſa in dicta l. ſi cum teſtamento, dict. §. ſi fundum, in principio, Inſtitut. de vſufructu. in l. rectè dicimus, ff. de verborum ſignificatione. in dict l. ſi ita ſtipulatus. §. 1. ff. de verbor. obligation. in l. quod noſtrum, ff. de vſufructu. & in l. ſi cum aurum. ff. de iure dotium. & ſequuntur Bartolus, Paulus, Alexander, & cæteri Doctores communiter in dictis iuribus. Idem Bartolus in l. vnica, num. 4. ff. de condictione ex lege. Baldus in l. quod in rerum. §. ſi vſumfructum, in principio. ff. de legatis 1. & in l. ſi vſusfructus, num. 1. ff. de iure dotium. & in l. neminem, num. 5. & 6. C. de ſecundis nuptiis. & in l. vſufructu, in principio, verſ. quartò præmitte. ff. ſoluto matrimonio. Raphaël Fulgoſius, in l. 1. num. 6. ff. de vſufructu & quemadmodum quis vtatur. Dinus de Muxello, in §. æquè ſi agat, num. 23. & Iaſon ibi num. 4. Inſtitutionum de actionibus. Marianus Socinus Iunior, in l. 4. §. Cato num. 2. in fine, & num. 3. ff. de verborum obligationibus. Bertachinus, in repertorio, 3. part. lit. V. verb. Vſusfructus eſt ius vtendi, verſiculo, ſexto: & ſequitur Cæpola, de ſeruitutibus vrbanorum, cap. 4. num. 1. Florianus de S. Petro, in l. prima. ff. de vſufructu, num. 2. & 3. Vdalricus Zaſius; ad titulum ff. de vſufructu, in principio, verſiculo, vſusfructus duplex eſt, folio mihi 184. & in dicta l. ſi cum teſtamento. §. ſi fundum, ff. de exceptione rei iudicatæ, in initio illius §. folio 129. Maranta in l. is poteſt, num. 212. ff. de acquirenda hæreditate. Antonius Neguſantius, de pignoribus, 3. membro 2. part. num. 9, & 10. Mudæus eodem tractatu. C. quæ res obligentur, vel obligatæ cenſeantur, numer. 10. Ioannes Sicardus, in rubrica C. de vſufructu, num. 6. Petrus Paulus Pariſius, in repetitione l. re coniuncti. ff. de legatis 3. num. 35. Nicaſius in principio Inſtitutionum, de vſufructu, num. 5. Sigiſmundus Lofredus, in conſil. 3. num. 12. 13. 14. 15. & 16. Iacobus Mandellus de Alba, in conſil. 110. num. 3. & in conſil. 322. num. 26. Petrus de Peralta, in l. Lutio ff. de leg. 2. num. 4. fol. 258. & in l. 3. §. qui fideicommiſſam. ff. de hæredibus inſtituendis, num. 11. verſic. quo ſuppoſito, fol. 138. Antonius Gomez, tom. 2. variarum, cap. 15. de ſeruitutibus. num. 2. & 3. Arias Pinellus, qui in communem ſententiam magis inclinat, dict. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 9. & 10. Additio Antonij Gomeſij vbi ſup. lit. B. fol. 353. Caſtillo, in l. 48. Tauri. verſic. quoad ſecundum. D. Antonius de Padilla, in rubr. C. de ſeruitutibus. num. 7. Iacobus Cuiacius, in l. qui vſumfructum. ff. de verbor. obligationibus, & tract. 5. ad Africanum, pagin. 76. & in recitationibus ſolemnibus ad lib. Digeſtorum, in l. interdum, 21. ff. de acquirenda poſſeſſione, & in l. 10. ff. de vſufructu legato. Villalobos. communium opinionum, lit. V. verbo. Vſusfructus. Cur[*]tius Iunior, in conſil. 267. lib. 3. num. 17. quo loco rectè conſulendo adnotauit, Vſusfructus appellatione, etiam cauſalem ſuſtineri, & qui à proprietate aliter ſeparabilis non eſt. Communem etiam tuentur Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 5. num. 7. Hieronymus Gabriel, in conſil. 114. num. 6. & in conſil. 184. numer. 5. vol. 1. Ioannes Cephalus, in conſil. 399. num. 29. &W num. 30. lib. 3. & in conſil. 126. num. 11. & 12. lib. 1. Marcus Antonius Eugenius, in conſil. 25. num. 52. lib. 1. Hyppolitus Riminaldus, in c onſil. 633. num. 55. & 56. lib. 6. Iacobus de Carolis, 3. colore pauonis. num. 10. in fine. fol. 115. Maſcardus, to. 2. de probationibus, concluſ. 1426. Tellus Fernandez, in l. 3. Tauri. 3. part. num. 10. Ioannes de Matienço, in l. 10. tit. 7. gloſſa 1. num. 4. lib. 5. nouæ recopilationis. Ioannes Marcus Aquilinus, in l. 2. §. & harum. 3. par. num. 14. ff. de verborum obligationibus. Redoanus, tractatu de rebus Eccleſiæ non alienandis rubr. de fructibus Eccleſiæ alienandis. num. 9. fol. 46. & nullo ex ſuperio[*]ribus relato, præſtantiſſimus Iureconſultus, atque eruditiſſimus, & inſignis Doctor Petrus de Barboſa, in l. vſufructu. 58. ff. ſoluto matrimonio, numer. 1. vbi dicit communem ſententiam optimè defendi poſſe. Vincentius Carrocius. tractatu de locato & conducto. tertio gradu perſonarum. quæſt. 9. de vſufructu. num. 9. fol. mihi 80. Petrus Auguſtinus Morla, Emporij part. 1. tit. 6. ff. de[*] ſeruitutibus. quæſt. 1. qui diſputat per quatuor columnas, ac num. 7. & num. 8. ſuperiorem diſtinctionem probat. Eo tamen loco (quod mirandum eſt) prædictas columnas originaliter prout ibi iacent, ex priuatis ſcriptis tranſcripſit, quæ Salmanticæ publicè edita fuerunt olim, à Domino Licentiato Petro de Tapia, in lectura leg. 1. ff. ſeruitutibus. Tenet etiam commu[*]nem Doctor Eſpino (qui intricatè & confuſsè loquitur in hac materia) in ſpeculo teſtamentorum. gloſſa 13. principali de legato vſusfructus. num. 4. Mynſingerus in rubrica inſtitut. de vſufructu. num. 5. qui etiam cum communi diſtinctione permanſit. de qua tamen Borgninum[*] Caualcanum nullum verbum ſcripſiſſe, non poſſum, non mirari, quippe cum ipſe de hac materia plenum, & integrum tractatum ediderit. Denique communem[*] hanc opinionem probauit olim Dominus Licentiatus Petrus de Tapia, in leg. 1. ff. de ſeruitutibus. qui tunc Salmanticæ, Iuris Cæſarei publicus Moderator, Collegij Diui Bartholomæi inſignis Collega, & Authoris præceptor erat; nunc vero in Supremo Regio Senatu meritiſſimus, & præſtantiſſimus Conſiliarius exiſtit. Loquuntur autem titul. ff. & C. & Inſtitut. de vſu[*]fruct. de formali vſufructu, qui à proprietate diſtinctus, & ſeparatus eſt, non de vſufructu cauſali: vt rectè conſiderat Pinellus, vbi ſuprà. num. 9. & tanquam indubitatum ſupponunt omnes Doctores communiter; vt intelligit Vdalricus Zaſius, in duobus locis ſuperiùs relatis. Balduinus, & Minſingerus, in rubrica, & in principio Inſtitut. de vſufructu. Cuiacius in dicta l. qui vſumfructum. Idque ex definitione vſusfructus, & modis omnibus, quibus vſusfructus conſtituitur, & finitur, ſatis conſtat apertè. Et de prima opinione hactenus. Verùm ſecundam, & contrariam opinionem, vſum[*]fructum vnicum tantum eſt, eúmque formalem, & proprium, contra communem tenet Alciatus in l. recte dicimus. ff. de verborum ſignificatione. Franciſcus Duarenus in dicta l. ſi ita ſtipulatus fuero. §. primo. ff. de verborum obligationibus. Ioannes Corraſius in l. 1. num. 3. ff. de ſeruitutibus. & in § æquè ſi agat. eodem num. Inſtit. de actionibus. & lib. 5. Miſcellan. cap. 3. Ferretus in l. 3. §. ex pluribus. ff. de acquirenda poſſeſſione. & in l. re coniuncti. ff. de legatis tertiò. num. 24. Franciſcus Connanus, commentariorum iuris lib. 4. cap. 3. num. 6. & neminem referens Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum. lib. 1. cap. 4. in fine. qui affirmant dominum fundi dumtaxat habere facultatem vtendi, & commoditatem, non vſumfructum; eóſque ſequutus eſt nouiſſimè Antonius Pichardo in principio Inſtitut. de vſufructu. n. 10. & 11. qui contra communem, vnicum dumtaxat ex[*]pendit fundamentum; quod tamen tranſcripſit à Connano. vbi ſupra, dict. num. 6. Quia tametſi nemo non fruatur rebus ſuis, quas habet, & poſſidet, id tamen non aliquo iure certo, ſeparatóque, & quod rem ipſam afficiat aliqua tanquam ſeruitute, ſed vt dominus, & domini, poſſeſſorífve authoritate facit. l. vtifrui. 5. ff. ſi vſusfructus petatur. l. in re communi, ff. de ſeruitutibus vrbanorum prædiorum. Eandem etiam ſententiam, contra communem, tuentur Budæus in principio Inſtitut. de vſufructu. & Franciſcus Hotmannus. ibid. verb. Alienis rebus, qui ſuperiori ratione mouentur, quod dominus proprietatis nullum ius habet, nec habere poteſt in ſe ipſo, & aliud ſit res, aliud vtilitas rei, & in qua re, quis plenum dominium habet, in eam ſpeciale ius non[*] habet. Et ad hoc reduci debent alia, & nonnulla fundamenta; quæ contra communem ponderari ſolent, quod in re aliena tantum vſumfructum conſtitui, dixerit textus in l. 1. ff. de vſufructu. Et in principio Inſtitut. eodem tit. quaſi in re propria vſusfructus eſſe non poſſit. Item quod vſusfructus eſt ſeruitus perſonalis, l. 1. ff. de ſeruitutibus. quæ in re propria non conſiſtit, vt certum eſt: & qui dominium alicuius rei habet, dicitur habere ſupremum ius, & poteſtatem illius rei, ita quod non poſſit habere aliquod ius extra dominium, vt Hotomannus dicebat. Deinde contra communem, fortiter inſiſtit Eguinarius Baro in principio Inſtitut. de vſufru[*]ctu. Vbi re vera ſubtiliter loquitur, & dicit quòd qui primus hanc diſtinctionem vſusfructus fabrefecit, ſolus ſibi videtur Iulianum legiſſe, cæteros tributum pedibus iſſe in eius ſententiam. Petrus Gregorius, in Syn[*]tagmate iuris lib. 4. cap. 3. de vſufructu. num. 2. part. 1. dicens ſimpliciter, proprièque fructum dicendum eſſe id, quod Doctores vſumfructum cauſalem appellant: & reddit rationem, quia frui eſt re omnino gaudere, eàque potiri, at dum addimus vſumfructum, demonſtramus dominum non plene re potiri, ſed vti vt fruatur tantum. & vt fructus ſit in vſu: quemadmodum plus eſt frui[*] quàm vti. Petrus Coſtalius aduerſariorum iuris, part. 2. ex lib. 7. Pandectarum in l. 1. ff. de vſufructu & quemadmodum quis vtatur. vbi dicit quod prædicta vocabula cauſalis, & formalis vſusfructus putida ſunt, & à noſtris hominibus, hoc eſt, à Neotericis non recepta. Et vltra prędictas rationes, alia deinde vtitur Connanus dict. cap. 3.[*] num. 6. in fine, qui vtrumque vſumfructum ineptè, & barbarè, & nullo authore ſic nominari, ſequenti probat argumentatione. Nam ſi ea commoditas, quam dominus fruenda re ſua habet, cauſalis vſusfructus dicitur, quòd cauſam à dominio ducat, vt communis interpretatur, quomodo appellabimus eum vſumfructum, quem habent poſſeſſores, ſeu bonæ fidei, ſeu malæ fidei, & quicumque aliqua re ad ſuam vtilitatem vtuntur, vel vi, vel clam, vel precario, vel commodato, aut locato? vtuntur omnes iſti, & fruuntur quidem certe, atque in eo ad dominorum vicem, quamproximè accedunt. Et hoc eſt ſecundum fundamentum contra communem ſententiam, quam defendimus. Tertium verò, & vltra recentiores omnes ſupra relatos, deducitur ex[*] l. quod noſtrum 70. ff. de vſufructu. quem textum eſſe meliorem de iure pro Nouioribus, recte ante alios adnotauit Arias Pinellus (ſed ad illum non reſpondet) dict. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis. num. 10. in vltimis verbis, & Pinelli nulla mentione facta, expendit etiam eum textum contra communẽ, Petrus Auguſtinus Morla. Emporij 1. p. tit. 6. dict. q. 1. n. 8. videtur enim Paulus aperte negare vſumfructum in eo, qui rei dominus eſt, dum in hæc verba ſcribit. "Quod noſtrum non eſt, transferimus ad alium; veluti is qui fundum habet quanquam vſumfructum non habeat, tamen vſumfructum cedere poteſt." Quartò contra communem ponderari ſolet ſolet textus in l. cùm in fundo, 81. ff. de iure dotium. qui expreſſim videtur probare idem, quod textus in in dict. l. quod noſtrum, dum dicit Triphonius Iureconſultus: "Maritus tamen vſumfructum non habet, ſed ſuo fundo quaſi dominus vtitur." Et hunc textum contra communem, ex priuatis ſcriptis, quæ paſſim & frequenter tranſcribit; expreſſim ponderauit Auguſtinus Morla. dict. num. 8. verſic. Et ponderandus eſt textus. & quamuis poſtea in verſiculo, Sed reſpondendum eſt, communem defendi poſſe dixerit; ad eum non reſpondet, multa potius ſimul inculcat, nec diſtincte digerit ea. Quinto tandem & vltimo, contra[*] communem dici ſolet. Quod ſi præfata diſtinctio vera eſſet, apud Iureconſultos aliquando expreſſa fuiſſet, & conſequenter vſumfructum cauſalem excogitandum non fore, de quo expreſſim cautum non eſt. Quo argumento vtebatur Ioannes Corraſius, in dict. l. 1. num. 3. ff. de ſeruitutibus. qui dum ſubtilitates quærit contra communem, non accuſandos Iulianum, & Iulium Paulum Iureconſultos ſcribit, quod commoditatem, quam domini habent in re propria, vſumfructum appellauerint, cum tamen ij propriè & verè loquuti fuerint, ſtrictàmque iuris rationem obſeruauerint, ipſe verò captiosè illorum verba retorqueat; & non excuſandos, laudandos potius Iureconſultos excuſare contendat. Quapropter à communi ſententia nullo modo recedendum arbitror, tum quia magis communis eſt, & quia gloſſa, Bartolus, & alij Doctores infiniti, maioris authoritatis ſequuntur illã, & habet pro ſe caſum plurium legum, ideò omnino amplectenda eſt. Ex dictis per Alexandrum, in conſ. 202. num. 7. vol. 7. Gozadinum conſ. 39. num. 15. Alphanum Collect. iuris. 120. in fine. Barbatiam in conſ. 10. vol. 2. Pedroccham in conſ. 20. num. 146. Socinum Iuniorem, in conſ. 63.. & in conſ. 111. n. 8. vol. 3. Tum etiam, quia magis amica eſt verbis earum legum, quas in initio huius capitis adduximus; & quia ad leges, & rationes contrarias reſponderi, & ſatisfieri congruenter poteſt. Idcircò probari debet, ex congeſtis per Pedroccham, in conſ. 17. à num. 110. & num. 114. Hyppolitum Riminaldum, in conſ. 417. num. 31. lib. 4. Robertum Marantam in ſuis diſputationibus, diſp. 10. num. 38. Nec obſtat primum, & præcipuum Neotericorum argumentum, quod ex Conanno, & aliis, adduximus ſuprà n. 25. Quia libenter fatemur verum eſſe, quod dominus tametſi fruatur rebus ſuis, quas habet, & poſſidet, id tamen non iure ſeruitutis, ſiue alio quocumque, quod rem ipſam afficiat, ſed vt dominus, & domini, poſſeſſoríſve authoritate: non tamen inde ſequitur, vſusfructus cauſalis effectum ceſſare: nam, & ſi dominus rebus ſuis, quas habet, vtatur tanquam dominus, adhuc tamen dici poteſt vſusfructus cauſalis, qui ab eodem dominio, & proprietate, ſiue illius occaſione cau[*]ſatur; & diuerſus eſt ab alio vſufructu, quem non domini habent in rebus alienis. Qua ratione reſpondendum eſt ad alia, quæ contra communem adduximus ſuprà num. 35. ſi fateamur etiam habentem dominum alicuius rei habere ſupremum ius, ſiue poteſtatem, non tamen ideo dominus definit habere ius vſusfructus cauſalis, qui non eſt extra dominium, ſed potius pars dominij, & illius occaſione cauſatus. Nec implicat contradictionẽ, quòd quis ſit dominus vnius rei, & in eadem plenè, & integrè vſumfructum conſequatur; cum imò potius ex eo, quòd ſit dominus, talis vſusfructus cauſetur: Nec ſequitur etiam, ideo vſumfructum cauſalem non eſſe, quod vſusfructus diffiniatur vt ſit ius alienis rebus vtendi, & fruendi ſalua rerum ſubſtantia. ibi enim tantum definitur vſusfructus formalis in alienis rebus conſiſtens; nec ideo excluditur cauſalis, qui cum dominio, & proprietate coniungitur; nec ſpeciali, aut particulari definitione demonſtrari debuit, cùm non ſit res à proprietate, & dominio ſeparata, ſed potius cum illis coniuncta, ſic vt contineatur ſub definitione dominij, & proprietatis, ſiue facultatis illius, ius illud vtendi, & fruendi, & ad libitum diſponendi. Eſt igitur hic vſusfructus diuerſus ab alio, qui ſeruitus dicitur in l. 1. & aliis. ff. de ſeruitutibus, & in re propria non conſiſit. Non obſtat deinde Petri Gregorij argumentatio con[*]tra communem, de qua nullus huc vſque mentionem facit, nec ad illam reſpondet. Verum enim eſt, quod dominus proprietatis ſic fruitur, vt re omnino gaudeat, eàque potiatur (vt inquit Petrus Gregorius:) non tamen rectè infert ex eo, quod dicamus dominum proprietatis habent vſumfructum ipſum, non plenè & integrè re frui, & potiri, ſed vti vt fruatur tantum, quia ſic vtitur vt vtatur, & fruatur plenè. Id quod demonftratur eo ipſo, quod talem vſumfructum cauſalem vocamus, in eo enim à formali vſufructu diſtinguitur, qui à proprietate ſeparatus eſt, nec ita plenum ius tribuit. Non obſtat præterea, Franciſci Connani altera ratio[*] contra communem, lib. 4. dict. cap. 3. num. 6. cui nullus adhuc reſponſum præbuit: Sed non erit difficile reſpondere, conſtituendo prius generaliter, poſſeſſorem bonæ, vel malæ fi dei, vel vi, aut clam, vel precario, vel commodato, aut locato poſſidentem, ab vſufructuario longè differre, nec ad dominorum vicem ita proximè accedere, (vt Connanus affirmat.) Deinde prædictis perſonis titulum, ſiue nomen non deficere, quo eorum vſus, vel fruitio nominari poſſit, ita vt neceſſe non ſit vſumfructum cauſalem in omnibus conſtituere. Nam in primis, & in ſpecie loquendo, in poſſeſſore malæ: fidei nullus vſusfructus conſiderari debet, vt putà cùm ipſe nullos fructus ſuos faciat, ſed omnes cum ipſa re cogatur reſtituere. l. ſi fundum, l. certum. C. de rei vendicatione. l. 8. in fine, tit. 3. part 5. l. 4. tit. 14 part. 6. Ioannes Garſia, de expenſis & meliorationibus, cap. 23. num. 4. & ſequentibus. Menoch. recuperandæ poſſeſſionis, remedio 15. num. 601. & nouiſſime Antonius Pichardo, in §. ſi quis à non domino, n. 16. Inſtit. de rerum diuiſione. in quo ab vſufructuario, tam cauſali quàm formali multùm diſtar, qui fructus omnes, & alia quæcunque commoda, quæ ex re percipi poſſunt, ſua facit, vt inferiùs alio capite comprobauimus. In poſſeſſore verò bonæ fidei vſumfructum cauſatum á dominio dicimus, quia quoad fructus attinet, domini loco eſt, ſiue apud illum eſſe dominium ius præſumit. l. bonæ fidei. ff. de acquirendo rerum dominio. l. qui ſcit. §. bonæ fidei. ff. de vſuris, dict. l. certum. C. de rei vendicatione. l. 39. tit. 28. part. 3. & poſt multos, quos refert, ſic ex communi tradit Pichardus in dict. §. ſi quis à non domino, num. 2. & multis ſequentibus. Ideo, quia ad inſtar domini, talis poſſeſſor bonæ fidei habetur aliquando; quoad aliquos iuris effectus, ab vſufructuario[*] differt: vt conſtat ex §. is vero, ad quem. Inſtitut. de rerum diuiſione. vbi Minſingerus, num. 2. ſic adnotauit. Is verò, qui commodato, vel precario vtitur, quam diuerſimode vtatur ab eo, qui cauſalem, vel formalem vſumfructum habet, ſatis conſtat ex natura vſusfructus, & modis omnibus, quibus conſtituitur, & finitur, & tempore, quo ipſe vſusfructus durat, & natura commodati, vel precarij, quod aliter conſtituitur, & durat, vt apparet ex his, quæ poſt ordinarios ibi relatos, de commodato, & precario, plenè ſcribunt Couarruuias, variarum lib. 3. cap. 15. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu. 22. & 23. & caſu 298. Antonius Gomez, tom. 2. variarum, cap. 7. num. 1. per totum. Cæteri autem, vt Coloni, & Inquilini, vſumfructum habent cauſatum á dominio, quod eſt apud eum, cuius nomine ipſi fruuntur. vt in l. non vtitur. ff. de vſufructu. Ideo ab eo, qui habet vſumfructum formalem diſtinguuntur, vt infra dicemus, & in terminis tradit Antonius Pichardo, in principio, Inſtitut. de vſufructu, num. 23. & 24. deinde non etiam obſtat dicta l. quod noſtrum. ff. de vſufru. Nam, qui pleno iure alicuius rei dominus eſt, cauſalem vſumfructum habet, non verò formalem, qui[*] (vt antea dictum eſt) apud dominum eſſe non poteſt, cum res propria nemini ſeruiat: idcirco ſi alicui conceſſerit vſumfructum, transfert in eum vſumfructum, quem ipſe non habebat, hoc eſt, vſumfructum formalem, habebat tamen dominium plenum rei, & ſic vſumfructum cauſalem cum proprietate coniunctum, vnde habilis erat ad transferendum vſumfructum formalem, ſeparando illum à proprietate. Vti ſic & verè declarat Gloſſa ibi. ex ſcholio vltimo, & ſequuntur Albericus de Roſate, Angelus de Peruſio, Iacobus de Rauenna, & Florianus de Sancto Petro, ibidem, qui breuiter, vtiliter tamen diſtinguit circa illam regulam, an & quando poſſit quis in alium transferre, quod ipſe non habet: diſtinguit etiam Baldus in l. manumiſſiones, de iuſtitia & iure, num. 13. & duobus ſequentibus. ad quorum diſtinctionem reducidebet regula leg. interdum, 21. ff. de acquirenda poſſeſſione, qua probatur, quod poſ[*]ſeſſionem eius interdum tradimus, cuius ipſi non habemus. Sicut etiam dominium proprietatis, quod quis[*] non habet, interdum vendendo, & tradendo alij præbet. l. non eſt nouum. ff. de acquirendo rerum dominio. l. 10. §. vlt. ff. quibus modis pignus vel hypotheca ſoluitur, & nonnullis exemplis, ad explicationem dictæ legis, quæ noſtrum communem intellectum probant, confirmat Iacobus Cuiacius, in recitationibus ſolemnibus, in libros Digeſtorum (quarum lecturam ſummè lectori commen[*]do) ad l. interdum. ff. de acquirenda poſſeſſione. Non etiam obſtat textus in dicta. l. cum in fundo, 81. ff. de iure dotium, ad quam omnium, qui huc vſque[*] ſcripſerunt, nullus ſatisfacit: ſolus Auguſtinus Morla eam expendit contra communem, dict. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, quæſt 1. num. 7. & poſtmodum, num. 8. circa finem, in confirmationem communis ponderat illam: ſed re vera non percipit veram rationem. Idcirco adnotandum, Iureconſulti Triphonij, illius legis authoris, mentem aliam fuiſſe in illis verbis: Maritus tamen, &c. Dicit enim Conſultus, quod ſi mulier in fundo mariti habeat vſumfructum; & dotis cauſa, ſiue nomine dotis dederit illum marito; quòd etſi ab ea vſusfructus diſceſſerit, ceſſerit; maritus tamen non habet vſumfructum, ſed fuo fundo quaſi dominus vtitur: hoc eſt, non habet vſumfructum formalem, quia non ex eo, quod ſui fundi vſusfructus ſibi in dotem datus ſit, definit eſſe dominus eiuſdem fundi maritus, quod eſſet neceſſarium, vt formalem vſumfructum conſequeretur, qui cum proprietate ſubſiſtere non poteſt: & ſic maritus in propoſita ſpecie ſuo fundo quaſi dominus vtitur, conſequutus per dotem plenam fundi proprietatem non ſeparatam ab vſufructu cauſali, quem acquirit ex noua dotis conſtiturione, antea enim vſufructus ille erat formalis à proprietate ſeparatus, & penes vxorem exiſtens, poſtmodum vero per dotis conſtitutionem coniunctus fuit cum proprietate, & effectus eſt cauſalis: & hæc eſt vera & germana illius textus interpretatio, quæ; fuit de mente gloſſæ, ibi, dum dixit: Vſumfructum quantum ad formam habet, non tamen quantum ad cauſam. Denique, & vltimo loco non obſtat vltimum argu[*]mentum, quod prædicta diſtinctio, ſiue vox vſusfructus cauſalis à Iureconſultis expreſſa non fuerit, quia Recentiores prædicti, qui contra communem ſic argumentantur, non rectè inferunt vnicum tãtum vſumfructum eſſe, & eum formalem, & non eſſe cauſalem vſumfructum, eo quòd Iureconſulti expreſsè non dixerint de illo: quia ſi prædicta ratio vera eſſet, ſequeretur inde, dicendum eſſe, nec vſumfructum formalem eſſe, ſiquidem vſusfructus formalis vox, non magis inuenitur apud Iureconſultos quam cauſalis, vt pro communi conſiderauit Pinellus dict. 2. Part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 9. & tamen negari non poteſt, quin v[*]ſusfructus formalis ſit; His addendum, & adnotandum duxi, quòd cùm hæc diſtinctio cauſalis, & formalis vſusfructus, ex verbis & mente Iureconſultorum, atque virtute eorum, ſiue iuris interpretatione colligatur, perinde haberi debet, ac ſi expreſſa fuiſſet. Id, quod cla[*]rè apparebit, ſi præmittamus prius, expreſſum in iure pluribus modis dici, vel accipi, quod poſt alios multos rectè adnotarunt Tiberius Decianus, resp. 10. num. 15. vol. 4. Brunorus à Sole, in compendio reſolutorio propoſit. iuris lit. E. verbo, expreſſum, el primo, fol. 81. & optime declarat Menochius in conſil, 210. num. 28. 29. 30. & 31. lib. 3. Et quot modis Expreſſum aliquid dicatur,[*] vel Tacitum? magis in ſpecie, & latiſſimè tractant, alios infinitos conſultò prætermitto, Andreas Tiraquellus (qui hac de re omnino videndus eſt) poſt leges connubiales, verbo, ex prez. gloſſ. 7. a num. 81. fol. mihi 309. vſque ad finem totius gloſſæ. Paulus Pariſius, in repetitione legis, hæredes. ff. de vulgari & pupillari ſubſtitutione, num. 46. & ſequentibus. Menochius, adipiſcendæ poſſeſſionis, remedio 4. num. 215. & num. 226. & 232. Sfortia Oddi. compendioſæ ſubſtitutionis, prælud. part. 2. quæſt. 3. num. 2. Guillielmus Benedictus, in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo. Si abſque liberis, el ſecundo, à num. 14. Hieronymus Gabriel, in conſil. 169. n. 78. vol. 1. & his non relatis; Velaſquez de Auendaño, in l. 40. Tauri, gloſſ. 20. per totam. Camillus Gallinius[*] (quem de hac re commendo lectori) de verborum ſignificatione, lib. 2. cap. 8. 9. 10. 11. & 15. inter alia tamen,[*] Expreſſum dici ſolet id, quod ex verbis, vel virtute eorum colligitur, ſiue quod neceſſariò importatur ex verbis l. certum, ff. ſi certum petatur. l. nominatim. ff. de condition. & demonſtration. authent. de hæredibus & falcidia. §. ſi vero expreſſim. Angelus conſil. 331. An in inſtitutione, num. 3. in princ. cuius meminit Simon de Prætis, de interpretat, vltimarum voluntatum, lib. 3. ſolutione 11. num. 7. fol. 148. Afflictis, deciſion. 3. num. 5. Aimon. de antiquitate temporum, 1. part quæſt. 4. num. 38. fol. mihi. 34. Ioannes Cephalus, in conſil. 150. num. 12. lib. 1. & in conſ. 196. num. 12. lib. 2. Vbertinus Zuchardus in conſ. 8. num. 19. vol. 1. Tiberius Decianus, resp. 44. num. 23. & num. 138. & reſp. 80. num. 21. & reſp. 76. num. 64. vol. 4. quo loco plenè oftendit, Expreſſum inſcriptis ſatis di[*]ci illud, quod ex ſcriptis colligi poteſt: quod tenet etiam Aldobrandinus in conſ. 109. num. 7. lib. 1. Anguiſſola, in conſ. 66. num. 8. & in conſ. 277. num. 9. lib. 1. Hieronymus Gabriel, in conſ. 127. num. 41. lib. 1. Similiter Ex[*]preſſum eſt, quod venit ex mente legis: Bartolus, in l. prætor, in principio, ff. de noui operis nuntiat. Cephalus, in conſ. 451. n. 30. lib. 4. Menochius, in conſ. 235. num. 51. lib. 3. Petrus Surdus, in conſ. 116. num. 57. lib. 1. Burſatus, in conſ. 461. numer. 80. lib. 4. Anguiſſola, in conſ. 66. num. 9. vol. 1. Franciſcus Niconitius, ſuper rubrica. C. de edendo, num. 52. Hieronymus Gabriel, in conſ. 14. num. 35. & num. 38. lib. 1. & Expreſſum, vel[*] ſubintellectum à lege æquiparantur. Menochius alios referens in conſ. 95. num. 15. lib. 1. Vnde cum præfata diuiſio, ſiue diſtinctio communis, Cauſalis, & Formalis vſusfructus ſic colligatur, vt antea diximus, & conſtat aperte ex his iuribus, quæ ſuperiùs pro communi ſententia expendimus, pluraque ſint prædictæ diſtinctionis apud Iureconſultos ſigna, veſtigia, & coniecturæ; perinde haberi debet, ac ſi à iure, vel à lege verbis ſpecialibus expreſſa fuiſſet: ex his quæ ſcribunt Menochius, lib. 1. præſumpt. 45. num. 8. & 9. Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatũ, lib. 6. tit. 1. num. 8. quod in noſtra materia velut cogente ratione ipſa, & lege: agnouit expreſsè Petrus Coſtalius, aduerſariorum part. 2. ex lib. 7. Pandect. in l. 1. ff. de vſu[*]fructu, & quemadmodum quis vtatur. Is enim, licèt communem improbauit, quam defendimus; fatetur tamen quod res ipſa ex iuris intellectu profecta eſt, quo vterque vſusfructus deſignatur. Et ita ſecurè tenendo, ad nonnulla ex prædicta reſolutione inferri poteſt. Et primò infertur, ad explicationem textus in l. vti[*] frui, 5. ff. ſi vſusfructus petatur, quam contra communem fere omnes Neoterici ponderarunt, vt conſtat ex dictis ſuprà num 25. inſerentes ex illa, in rebus propriis vſumfructum conſiſtere non poſſe; ſcribitur enim in eo textu: Vtifrui ius ſibi eſſe is ſolus poteſt intendere qui habet vſumfructum: dominus autem fundi non poteſt: quia qui habet proprietatem, vtendi fruendi ius ſeparatum non habet, nec enim poteſt ei fundus ſeruire. Sed re vera textus hic communi non aduerſatur, id quod clarè conſtat ex natura tituli cui ſubiacet, iuxta quam intelligi debet de vſufructu formali, qui ſeruitus perſonalis eſt, nec apud dominum eſſe poteſt, quia res propria nemini ſeruit: non de vſufructu cauſali, qui cum dominio, & proprietate coniunctus eſſe poteſt, vt ſæpe dictum eſt, & intelligit gloſſa, ibi ſcholio 1. & 2. Idcirco Iureconſultus Vlpianus, non ineleganter regulam generalem in ea lege conſtituit, vtifrui ius ſibi eſſe eum ſolum intendere poſſe, qui habet vſumfructum, ſcilicet formalem, qui à proprietate diſtinctus, & ſeparatus eſt, eumque pro ſeruitute vſusfructus actionem confeſſoriam intentare poſſe, dominum tamen fundi eam actionem intentare non poſſe; quia ſi ſibi eſſe ius vtendi, & fruendi diceret, & confeſſoriam actionem proponeret, ius ſeruitutis prætenderet, quod in re propria ſubſiſtere non poteſt: non tamen negat Vlpianus, quòd dominus fundi vſumfructum non habeat, immò expreſsè dicit in illis verbis: "Quia qui habet proprietatem, vtendi fruendi ius ſeparatum non habet." Et reddit rationẽ, quare domino, qui habet vſumfructum cum proprietate coniunctum, actio confeſſoria non detur, quia licèt habeat vſumfructum, habet eum cum proprietate coniunctum, & ſic non habet ius vtendi, & fruendi ſeparatum: ideo cùm fundus proprius nemini ſeruire poſſit, actio confeſſoria non datur domino pro vſufructu cum proprietate coniuncto, quæ pro ſeruitute conſtituta competit l. 2. l. 4. §. in confeſſoriam, cum §§. ſequentibus ff. ſi ſeruitus vendicetur. Sed ſi dominus re propria vtifrui prohibea[*]tur, licèt actione confeſſoria experiri non poſſit, Lex conſulit ei, vt actionem iniuriarum, & aliis remediis contra prohibentem ſe tueri poſſit, vt dicit textus optimus in l. qui pendentem, 26. ff. de actionibus empti, ibi. "Cæterum poſt traditionem ſiue lectam vuam calcare, ſiue muſtum euehere prohibeatur; ad exhibendum, vel iniuriarum agere poterit, quemadmodum ſi aliam quamlibet rem ſuam tollere prohibeatur." & in l. iniuriarũ, 13 §. ſi quis me prohibeat ff. de iniuriis. in illis verbis: Aut ſi quis re mea vti me non permittat, nam & hic iniuriarum agi poteſt. Et ita ex dictis iuribus, quod actio iniuriarum detur contra impedientem dominum vti re ſua, docuit Innocentius in cap. dilectus, de appellationibus. Bald. in rubrica. C. de vſufructu. in fine. Bartol. num. 3. & Paulus num. 6. in dict. l. qui, pendentem, idem Bartolus, num. 3. in dict. §. ſi quis me prohibeat. Ludouicus Gomezius, in §. æquè ſi agat, num. 2. & num. 3. Inſtitut. de actionibus: Calcanus in conſ. 90. Menochius in conſ. 226. num. 7. lib. 3. & nullo ex his relato; nec ita radicitus explicata ratione textus in dict. l. vti fiui. Petrus Auguſtinus Morla, Emporij, part. 1. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, quæſt. 1. num. 8. verſ. ſed[*] reſpondendum eſt in principio. Secundò infertur ad explicationem textus, alias difficilis, in l. ſi ita ſtipulatus fuero. 126. §. 1. ff. de verborum obligationibus: de quo in fauorem communis ſuperiùs mentionem fecimus. Difficultas autem illius § vt alias conſultò prætermittam, in eo conſiſtit; quòd quamuis debitor, partem debiti inuito creditori ſoluere non poſſit, l. quidam exiſtima[*]uerunt ff. ſi certum petatur. l. tutor. §. Lucius. ff. de vſuris, l. acceptam. C. eodem tit. & de hac regula poſt ordinarios in dict. l. quidam exiſtimauerunt. latè agunt Socinus, regul. 75. Bernardus Diaz, regul. 106. Dueñas regul. 158.[*] Cæpola, cautela 146. ad finem, & cautela. 257. Si tamen rei diuiduæ debitor, partem eius ſoluat, ſolutione partis liberatur, quoad partem de voluntate creditoris ſolutam l. ſi ſtipulatus ſum, 9. §. 5. ff. de ſolutionibus, tradit Bartolus in ſolemni repetitione leg. ſtipulationes non diuiduntur, quæſt. 2. num. 22. ff. de verborum obligationibus, ſed in dict. §. 1. reſpondet Iureconſultus, quòd promittens fundum pleno iure, & ſic vſumfructum, & proprietatem, ſoluendo vſumfructum ſolum non liberatur, vnde poſtea amiſſo vſufructu, ſi promiſſor proprietatem, abſque vſufructu tradiderit non liberatur, ſed tenetur fundum pleno iure creditoris facere. Ideo pro vera reſolutione animaduertendum eſt, quòd regula dict. §. 15. procedit, quando ſoluitur pars quotitatiua rei debitæ, vt puta ſi debeo decem, & ſoluam quinque, vel ſi debeo fundum, & de voluntate creditoris dimidiam partem ipſius ſoluam; tunc enim quoad partem ſolutam liberor: vt magiſtraliter diſtinguens explicat Bartolus vbi ſupra, dict. quæſt. 2. & Iaſon in dict. l. ſi ita ſtipulatus fuero. §. 1. num. 10. Vbi debitor non ſoluit vſumfructum cauſalem, quem debebat, ſed formalem, ad quem obligatus non erat; nam qui promiſit fundum pleno iure, promiſit vſumfructum cauſalem cum proprietate coniunctum; ſed ſeparando illum, & abſque proprietate tradendo facit eum formalem, & ſic non ſoluit, quod promiſit, nec partem eius; ac per conſequens nec in totum, nec pro parte liberatur, quouſque fundum pleno iure creditori tradiderit, provt illum promiſit: & ita optimè declarat eum textum gloſ. ibi verbo, hic in nulla: verſiculo. Sed dic quod hic cauſalis: & ſequuntur Bartolus, Paulus, Aretinus, Alexander & omnes communiter, ſecundum Iaſonem. ibi. dict. num. 13. Vltimò infertur ad ea, quæ in hac materia, ſiue in quæ[*]ſtione noſtra ſcripſit Rebuffus in l. recte dicimus. ff. de verborum ſignificatione. ibi enim num. 2. Communem diſtinctionem cauſalis, & formalis vſusfructus non probat; nec etiam contrariam, Recentiorum omninò amplectitur, ſed nouam doctrinam, aut diſtinctionem (vt ipſe credit) adducit; re tamen vera (quod vltra alios animaduerto) nihil nouum adducit, nec aliquid inauditum, aut incognitum proponit; in communem potius gloſſarum, & Bartoli ſententiam, & diſtinctionem reincidit, licèt alio loquendi genere vſus fuerit: quod libenter admittet, qui eiuſdem Authoris verba perlegerit. CAPVT II. Vſumfructum alium conuentionalem eſſe, alium legalem, cum ſententia communi; neutrum verò facti, ſed omnem iuris; contra Florianum de Sancto Petro, noua Authoris conſideratio, vbi nouè etiam ad Leges per ipſum allegatas reſpondetur. Quibus caſibus mulier, vel maritus tranſiens ad ſecundas nuptias, vſumfructum dumtaxat habere debeat eorum, quæ inter viuos, vel in vltima voluntate habuit à priori marito, vel ex ſubſtantia illius ex ſucceſſione filiorum; proprietatem verò filiis prioris matrimonij reſeruare tenetur, & de materia legis, fœminæ. C. de ſecundis nuptiis. latiſſimè tractatur: Infinitæ quæſtiones in hac materia congeruntur, & multa adnotantur nouè, quæ huc vſque ſic reſoluta non ſunt. Deinde, vtrùm conſenſus mariti, vel filiorum tacitus, ſiue expreſſus circa ſecundas nuptias præiudicet illis, vt amittant beneficium legis, plenè diſcutitur: communis ſententia defenditur; ad rationes, quæ in contrarium per Sarmientum conſiderantur, nonè reſpondetur, & nonnulli caſus plenius, & diſtinctè magis quàm adhuc diſtinguuntur. Demùm vtrùm mulier ſecundò nubendo vſumfructum à marito ſibi relictum amittat, & legatum vſusfructus vxori relictum, ſi caſtè, & honeſtè vixerit, an etiam ſecundo nubenti debeatur, breuiter, & diſtinctè explicatur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus alter conuentionalis, alter legalis. -  2 Vſusfructus alius iuris, alius facti, ex ſententia Floriani de Sancto Petro, quæ improbatur; infrà num. 7. -  3 Florianus de Sancto Petro nonè notatus per Authorem, quod leges nonnullas expendat, quæ ſuperiorem distinctionem probare non poſſunt: & illis nouè etiam ſatisfactum ab Authore. -  4 Legatum in annos ſingulos relictum, legato vſusfructus ſimile eſſe in eo, quod vtrumque morte legatarij finitur. -  5 Sed non eſſe idem, quod legatum vſusfructus, alias non diceretur ſimile eſſe. -  6 Et in pleriſque diſſimile eſſe à legato vſusfructus: quæ remiſſiuè traduntur. -  7 Vſumfructum omnem iuris eſſe, ſiue à iure conſtitutum; aduerſus Florianum de Sancto Petro, noua Authoris conſideratio in hac materia, provt hoc numero, & ſequenti declaratur. -  8 Vſusfructus conuentionalis, & legalis exempla. -  9 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, liberis extantibus, tenetur reſeruare filiis prioris matrimonij, non ſolum omnia bona, quæ habuit à priori marito, titulo quocunque lucratiuo; ſed etiam quidquid per ſucceſſionem ab inteſtato filiorum primi matrimonij conſequuta eſt: ſolo vſufructu iſtorum penes ipſam remanente. -  10 Proprietatem verò, quam amittit ſecundò nubendo, ita tenetur reſeruare filiis prioris matrimonij ſuperſtitibus, vt non poſſit illam alienare, nec vllo modo in fraudem, aut præiudicium filiorum diſponere de ſimilibus bonis ex paterna ſubſtantia prouonientibus, quæ reſeruari debent. -  11 Mulier ſecundo nubendo non perdit ea, quæ titulo lucratiuo habuit à priori marito, vel ex ſucceſſione filiorum ex ſubſtantia illius, cùm filij prioris matrimonij non exiſtunt. -  12 Poena ſupradicta, coniugi ad ſecundas nuptias tranſeunti impoſita, & fauore filliorum introducta, ad nepotes quoque ſiue in fauorem illorum dirigitur: & ſtatutum in hac materia in parentibus, habet quoque locum in auo, & auia, & cæteris aſcendentibus. -  13 Quod qualiter, & reſpectu quorum bonorum intelligi debeat; plenè & diſtinctè declaratum traditur remiſſiuè. -  14 Maritus tranſiens ad ſecundas nuptias, tenetur reſeruare proprietatem bonorum, filiis prioriis matrimonij, in quibus caſibus vxor reſeruare tenetur: & diſpoſitum in vxore in hac materia, habet quoque locum in marito, idque ex identitate rationis. -  15 Mulier, vel maritus tranſiens ad ſecundas nuptias, priuatur proprietate bonorum paternorum, vel maternorum quæ ſibi prouenerunt per mortem filij, & hoc ſiue mulier, aut maritus tranſierit ad ſecunda vota, ante ſucceſſionem vel poſt, quod latiùs tractatur remiſſiuè. -  16 Pœnæ impoſitæ ſecundo nubenti, in odium ſecundarum nuptiarum quamuis de iure Canonico ſint ſublatæ; poenæ tamen, quæ in fauorem filiorum primi matrimonij apponuntur, & reſeruationem proprietatis prædictorum bonorum inducunt, correctæ non ſunt. -  17 Circa ea, quæ ſuperiùs dicta ſunt à num. 9. & materiam l. fœminæ. C. de ſecundis nuptiis. Tot ſolere dubia proponi, quæſtioneſque excitari, vt infinitus fere ſit illarum numerus; nihilominus tamen, diſtinctè, & plenè omnibus ſatisfieri poſſe, ſi authores plures, qui hoc numero præcitantur, attentè & originaliter prælegantur. -  18 Andreæ Gaill, & Ioachimi Minſingerij practicæ obſeruationes, eruditæ multùm, & vtiles, & ab Authore commendatæ. -  19 Lectori non abſque vtilitate maxima futurum, quod quæſtiones, quæ in hac materia frequentius contingunt, hoc capite breuiter, & diſtinctè congerantur in vunm; & qualiter Author circa earum reſolutionem ſe habiturus ſit. -  20 Parentes ſecundò nubentes, de iure communi, & regio, qualiter filiis ſuccedant ab inteſtato, atque ex teſtamento; & quæ teneantur reſeruare filiis prioris matrimonij, ex his, quæ habuerunt ab eiſdem ab inteſtato, vel ex donatione, vel ex teſtamento; & qualiter diſtingui debeat inter bona, quæ filij habuerunt à patre, vel à matre, vel aſcendentibus vel aliunde qnæſiuerunt, remiſſiuè: plenè tamen tractatum proponitur. -  21 Bartol. in conſil. 54. in fin. lib. 1. in q. ſuperiori, rectè diſtinxiſſe tria iura. -  22 Liberi diuerſarum nuptiarum ſi extent, qui diuerſas matres, aut patres diuerſos habuerunt, qualiter inter ſe ſuccedant. -  23 Mater, vel pater, ante quàm tranſiret ad ſecundas nuptias, ſi alienauerit aliqua bona habita ex priori matrimonio titulo lucratiuo, vel ex ſucceſſione alicuius filij ex ſubſtantia coniugis præmortui, & poſtea ſecundò nupſerit: an filij prioris matrimonij prædicta bona poſſint à poſſeſſoribus vendicare. -  24 Donata vxori contemplatione mariti, & è contra, an debeant reſeruari, quo ad proprietatem filiis prioris matrimonij, ſi ſecundæ contrahantur nuptiæ. -  25 Tranſiens ad ſecunda vota, an amittat lucrum à lege, ſeu conſuetudine coniugi delatum, & illud vtrum reſeruari debeat filiis prioris matrimonij. -  26 Filij prioris matrimonij, an habeant partem in lucris habitis ex ſecundo matrimonio per patrem, aut matrem, quæ ſecundò nupſit. -  27 Mater pupillariter ſubſtituta filio ſuo, ſecundò nubendo, vtrum teneatur reſeruare filiis prioris matrimonij bona, quæ habuit ex ſubſtitutione. -  28 Mater, quæ ſecundò nupſit, vtrum poſſit filiis ſuis exemplariter ſubſtituere. -  29 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, an teneatur reſeruare arrhas filiis prioris matrimonij, à quo proceſſerunt, & in illis, vel in bonis, quæ reſeruari debent filiis prioris matrimonij, vtrùm poſſit alique ex illis meliorare, vel abſque regia facultate maioratum inſtituere. -  30 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, vtrum poſſit relinquere plus filiis ſecundi matrimonij, quàm primi. -  31 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, vtrum amittat proprietatem donationis remuneratoriæ à marito ſibi factæ, teneaturque reſeruare illam filiis prioris matrimonij. -  32 Diſpoſitionem legis, fœminæ. C. de ſecundis nuptiis. locum ſibi non vindicare, quando res peruenit ex bonis mariti ad mulierem titulo oneroſo, vt emptionis, permutationis, vel alio ſimili titulo. -  33 Donatio remuneratoria titulum oneroſum continere videtur. -  34 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, an amittat legatum in remunerationem ſeruitiorum à marito ſibi relictum, & ſic teneatur reſeruare proprietatem filiis prioris matrimonij. -  35 Maritus ſi relinquat aliquid vxori, vel è contra vxor marito, in teſtamento, vtrum teneatur reſeruare illud filiis prioris matrimonij, ſi ad ſecundas conuolauerit nuptias, idque de iure communi, & regio reſolutum remiſſiuè. -  36 Pater habens filios ex primo matrimonio vtrum poſſit ſecundæ vxori vltra Quintum ex cauſa remunerationis donare. -  37 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, an teneatur reſeruare filiis prioris matrimonij simul cum proprietate fructus, qui ex paterna ſubſtantia prouenerunt, in ſpecie hic propoſita; ad quam in terminis expenditur, & commendatur deciſio 18. Vincent. de Franch. 1. part. -  38 Pater ſi moriatur ante perceptos fructus bonorum filij demortui, quorum proprietatem tenebatur reſtituere filiis prioris matrimonij, vtrùm fructus, qui nondum percepti erant, pertinere debeant tantum ad filios prioris matrimonij, quibus proprietas reſeruari debuit, an etiam ad alios hæredes patris, hoc eſi, filios, vel deſcendentes alterius matrimonij: vbi Guidonis Papæ reſolutio probatur, & nouè comprobatur. -  39 Fructus pendentes partem rei eſſe, tritum dogma, & multis declaratum, atque exornatum remiſſiuè. -  40 De fructibus pendentibus idem iudicandum eſſe, quod de ipſa proprietate rei. -  41 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias quantum poſſit dare in dotem marito, & maritus ſecundò nubens vxori. -  42 Maritus ſi dotet filiam quam habuit ex prima vxore, de lucris acquiſitis conſtante ſecundo matrimonio, qualiter succurrendum ſit ſecundæ vxori. -  43 Maritus, qui ſecundò nupſit, ſi alat filios prioris matrimonij ex bonis conſtante ſecundo matrimonio ſuperlucratis, mulier ac hæredes eius, an repetere poſſint dimidiam partem alimentorum. -  44 Alimenta vtrùm præftari debeant filiis prioris matrimonij ex dote matris, quæ contraxit ſecundas nuptias. -  45 Filia prioris matrimonij, à patre, qui ſecundò nupſit, dotata, qualiter debeat dotem conferre; cum aliis multùm ad propoſitum neceſſariis remiſſiuè. -  46 Datum ſeu promiſſum nomine arrharum à marito ſecundò nubente, exiſtentibus filiis prioris matrimonij vtrùm imputari debeat in Quintum bonorum, an tanquam æs alienum deducendum ſit de corpore hæreditatis. -  47 Ioannes Gutierrez laudatur. -  48 Pater ſi ex rebus, aut pecuniis filiorum primi matrimonij, maioratum inſtituerit in perſona alicuius filij ex ſecundo matrimonio, quid fieri debeat; remiſſiuè. -  49 Petrus de Peralta notatus, quod nimis indiſtinctè, & generaliter conſtituerit, videri patrem, qui exiſtentibus filiis prioris matrimonij, meliorauit filium communem ſecundi matrimonij, propter deceptiones, & blanditias vxoris potius quàm ex mera voluntate feciſſe: cum contingere poſſit, quod talis melioratio ex voluntate abſoluta proceſſerit. -  50 Parentes qui ſecundas contraxerunt nuptias, vtrum teneantur reſtituere filiis prioris matrimonij nubentibus, vſumfructum, quem habent in bonis quæ propter ſecundas nuptias reſeruari debent: an vero vſque ad mortem illo fruantur? melius quàm adhuc explicatur: & dubia Alphonſi Azeuedo opinio redditur certa. -  51 Quatuor fundamenta in quæſtione ſuperiori expenduntur in fauorem parentum, & num. ſequent. -  52 Diſpoſitio noua & correctoria non extenditur. -  53 Lex vbi enumerat aliquem caſum ſpecificè, non licet illam ad alios caſus extendere; ſed illi cenſentur ſub diſpoſitione iuris communis remanere. -  54 Legum correctio euitanda eſt, & lex quæ deuiat à iure communi, reſtringenda eſt, vt quanto minus fieri poſſit recedatur à iure communi. -  55 Lex noua in dubio non præſumitur corrigere velle legem antiquam. -  56 Renuntiatio filiæ iurata, vtrùm extendatur ad bona, quæ acquiruntur filiis prioris matrimonij in pœnam ſecundarum nuptiarum. -  57 Filia statuto excluſa, odio ſecundarum nuptiarum, quando ſuccedat. -  58 Filia prioris matrimonij acceptando legatum factum à parente cum onere plus non petendi, an poſſit petere lucrum, quod ſibi à lege reſeruatũ eſt per tranſitum parentum ad ſecundas nuptias, vbi in terminis expenditur conſilium Petri Surdi. & ad filium in Tertio bonorum, cum tali onere melioratum, nouè infertur. -  59 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias vtrum teneatur reſeruare filiis prioris matrimonij quartam partem, quam habuit ex bonis mariti diuitis, quia pauper erat. -  60 Filius poſtquam ſucceſſit patri, ſi inſtituta matre in legitima, reliquerit in teſtamento tertiam partem bonorum ſuorum alicui fratri, & poſtea frater iſte ab inteſtato decedat, & mater illi ſuccedat, vtrum illam tertiam partem, in qua frater primò defuncto fratri ſucceſſit, teneatur mater, quæ ſecundò nupſit, aliis fratribus prædictorum, tanquam ex paterna ſubſtantia prouenientem reſeruare; pleniùs quàm adhuc explicatur, & num. ſequentibus. -  61 Dictio, ex, cauſam proximam, & immediatam de notat. -  62 In fauorem matris duo iura ponderata. -  63 Renuncians cum iuramento ſucceſſioni patris, vel matris, non excluditur à ſucceſſione fratris, nec cenſetur illi renunciaſſe, tametſi frater parentibus ſucceſſerit, & illorum bona poſſideat. -  64 Hæreditas poſtquam eſt adita, efficitur proprium patrimonium adeuntis, nec dicitur amplius hæreditas, id quod latiùs declaratur remiſſiuè. -  65 Leges, quæ propter tranſitum ad ſecundas nuptias, mulierem priuant proprietate eorum bonorum, quæ habuit à priori marito, vel à filiis ex paternis bonis, pœnales ſunt, & odioſæ, ac per conſequens ftrictam admittunt interpretationem, & reſtringi debent. -  66 Pro reſolutione quæſtionis propoſitæ ſupra num. 60. Cornei conſ. 286. col. 2. lib. 1. expenditur. & verba illius referuntur. -  67 Alphonſum de Azeuedo in quæſtione ſuperiori lapſum euidenter nouèque adnotandum ab Authore. -  68 Baldi doctrinam, Authoris reſolutioni contrariam videri. -  69 Sed illi optimè ſatisfactum, conſtitutumque, in materia pœnali cauſam immediatam attendendam, & non mediatam. -  70 Pater, & mater ſi in vita dotauerint aliquam filiam communem, & hæc ſine deſcendentibus mortua ſit, mortua iam matre, & ſic ſolus pater eidem ſucceſſerit, qui ante, vel poſt ſucceſſionem, ſecundas contraxit nuptias, & in Tertio, & Quinto bonorum ſuorum meliorauit vnum ex filiis, prioris, ſiue ſecundi matrimonij: vtrùm Tertium, & Quintum deduci poſſit ex bonis habitis à filia: an verò ex reliquis bonis tantum parentis deducendum ſit: vbi Alphonſi de Azeuedo opinio nouè taxatur & contraria concludenti ratione comprobatur. -  71 Tertium bonorum ſuorum ſi filius alicui reliquerit, vtrùm illud deduci debeat de portionibus fratrum prioris matrimonij, quæ filio reſeruari debent, ſi pater ſecundò nupſerit. -  72 Conceſſio, ſiue diſpoſitio taxatiuè concepta in fauorem alicuius, & filiorum eius, vtrùm intelligatur tantum de filiis exiſtentibus ex primo matrimonio, vt vel conceſſio extinguatur filiis ex illo matrimonio finitis, vel pater non poſſit in fauorem filiorum ſecundi matrimonij diſpoſitione, vel conceſſione vti, & de hac re, & multis ad propoſitum neceſſariis commendatur Menoch. in conſ. 40. & Petrus Surdus, in conſ. 72. lib. 1. -  73 Teſtator ſi legauerit alicui centum ſi non habuerit, vel non habendo filios, & ſi eos habuerit, ducenta; Vtrùm videatur ſentire de filiis etiam ſecundi matrimonij. -  74 Etſi ſimpliciter filiis alicuius legatum factum ſit, an intelligi debeat, tam de filiis ſecundi, quàm primi matrimonij. -  75 Vſusfructus legatum vxori ſimpliciter relictum, an secundæ vxori debeatur; & de contrarietate Bald. & Alexand. -  76 Borgnini Caualcani opinio in quæſtione ſuperiori traditur. -  77 Didaci Couarruuiæ, & aliorum ſententia contraria refertur & probatur. -  78 Mulier, quæ poſt mortem mariti luxuriosè, & parum pudicè viuit, vtrùm incurrat pœnas ſecundò nubentis, quoad reſeruationem proprietatis bonorum prouenientium ex ſubſtantia mariti; & alia ſimilia. -  79 Pater meliorare poteſt vnum ex filiis ſuis quem vxor elegerit, ſiue dare facultatem vxori meliorandi filium, quem voluerit, & melioratio, ſiue electio ab vxore facta omnino ſeruanda eſt. -  80 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, facultatem teſtandi ſibi conceſſam à marito, ſiue ius exequendi teſtamentum, aut eligendi ad maioratum, aut meliorationem, non amittit. -  81 Secus tamen ſi poſt mortem mariti luxuriosè, & parum pudicè viuat. -  82 Mulierem poſt mortem mariti luxurioſe viuentem, variis pœnis à iure affectam fuiſſe, multiſque iam acquiſitis ob impudicitiam priuari; de quibus latiſſimè actum in mille locis remiſſiuè proponitur. -  83 Maritus, vxori in teſtamento licentiam dare poteſt impunè tranſeundi ad ſecundas nuptias, & diſponere, ne illa ſecundò nubendo incidat in pœnam ſecundarum nuptiarum. -  84 Filij inter viuos, vel in vltima voluntate, ſicut pater, prædictam licentiam dare poſſunt. -  85 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias de voluntate expreſſa, ſiue tacita mariti defuncti, vel è contra maritus, euitat pœnas ſecundarum nuptiarum, & numeris ſequentibus. -  86 Mulier ſecundò nubendo infert iniuriam priori marito, cuius anima nuptiis repetitis contriſtatur. -  87 Mulierem nuptias repetentem tria negligere, videlicet Deum, defuncti memoriam, & dilectionem filiorum. -  88 D. Franciſci Sarmienti contra communem, opinio noua relata. -  89 Bertrandum, & Ripam, ſuperiorem ſententiam contra communem tentaſſe prius, ultra Sarmientum ab Authore adnotatum. -  90 A communi ſententia recedendum non eſſe. -  91 Præcipuum fundamentum adducitur, quod D. Franciſcus Sarmientus contra communem ponderauit. -  92 Et adhuc militare rationem communem demonſtratur; & ad illud nouè & verè reſpondetur. -  93 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias de voluntate filiorum primi matrimonij, euitat pœnas ſecundarum nuptiarum; & magis diſtinctè infr. num. 110. -  94 Conſenſus filiorum tacitus, idem operatur, quod expreſſus in hac materia. -  95 Et communis ratio refertur. -  96 Domini Franciſici Sarmienti contra communem opinio adducitur. -  97 Et ad rationes, & fundamenta illius nouè, & ſubtiliter reſpondetur. -  98 Filij ſecundis nuptiis parentum, ex multis videntur tacitè conſentire, & plures coniecturæ adductæ remiſſiuè. -  99 Filij ſi præſentes ſint, dum ſecundum contrahitur matrimonium, & nihil dicant, conſentire cenſentur, & ratificare ſecundas nuptias, vt beneficio legum de ſecundis nuptiis vti non poſſint, ex ſententia Grati, & aliorum. -  100 Præſentiam ſolam filiorum non inducere ratificationem ſecundarum nuptiarum parentum, cum Ioanne de Garronib. & aliis defenditur; & vide infr. num. 114. -  101 Præſens, & tacens tunc videtur conſentire actui, qui geritur, quoties ille reſpicit merum fauorem, & commodum tacentis. -  102 Præſens, & tacens in actu ſibi præiudiciali non videtur conſentire, ſed potius diſſentire. -  103 Præſens actui, ex quo iniuria ſibi irrogatur conſentire non videtur, ſed potius diſſentire. -  104 Præſens, & tacens nunquam videtur conſentire, quoties debet reuerentiam actum facienti, ſed potius præſumitur propter metum reuerentialem tacuiſſe. -  105 Præſens & tacens, qui non potuit impedire, ne actus, qui gerebatur fieret, conſentire non videtur, nec etiam ſi actum impedire potuit, ex ſententia Baldi, quæ probatur. -  106 Præſens, & tacens ſibi non præiudicat, quando ſcit ius ſuum durare. -  107 Præſens, & tacens, an & quando videatur conſentire, vel diſſentire actui coram ſe geſto, remiſſiuè, plena tamen manu ab aliis tractatum proponitur. -  108 Pro reſolutione, & perfecta declaratione quæſtonis propoſitæ ſuprà num. 99. & conſultationum Grati, & aliorum, nonnullos caſus diſtinguendos eſſe, pleniùs & diſtinctè magis quàm adhuc ex ſentẽtia Authoris. -  109 Menoch. conſil. 237. lib. 3. commendatum in hac materia, & illi plura addita per Authorem numeris ſequentibus. -  110 Matri tranſeunti ad ſecundas nuptias, ſi filij ætate maiores expreſsè conſenſerunt, remittendo ei expreſsè omnem iniuriam, vel omne ius ſuum, mater ſecundo nubendo nihil amittit, ſed retinet proprietatem, quam morte mariti, vel filij iam acquiſierat. -  111 Et quid ſi matrimonio ſimpliciter, expreſsè tamen conſentiunt, ſed non renuntiant expreſsè iuri à lege ſibi tributo. -  112 Matri ſecundo nubenti vtrùm proſit conſenſus filij pupilli, vel minoris, tutoris authoritate adhibita, & cauſa legitima interueniente: & quid ſi cauſa legitima non interueniat. -  113 Andreæ Gaill. reſolutio declarata. -  114 Mulier ſi contrahat ſecundas nuptias filiis præſentibus, & tacentibus, nec expreſsè, aut aliter conſentientibus, vtrùm ex ſola præſentia excuſetur à pœnis ſecundarum nuptiarum. -  115 Dominum Franciſcum Sarmientum, ratione quadam impugnantem communem, lapſum fuiſſe, nouè detectum ab Authore. -  116 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias euitat pœnas ſecundò nubentium, ſi filij ætate maiores præſentes fuerint dum contrahebatur ſecundum matrimonium, & quamuis expreſsè non conſenſerint, aut iura ſua remiſerint: actu tamen aliquo poſitiuo exteriori vltra præſentiam, ſuum conſenſum oſtenderint. -  117 Voluntas ex facto, æquè declaratur ac ex verbis. -  118 Voluntas melius, ac expeditiùs datur intelligi rebus ipſis, ſeu factis, quàm verbis; -  119 Cùm facta effectium ipſum oſtendant: verba verò aliquando contra voluntatem proferentis ſint. -  120 Præſens, & tacens etiam in merè præiudicialibus conſentire videtur, quoties vltra præſentiam, ex parte ipſius poſitiuus actus exterior interuenit. -  121 Præſentia inter coniunctos habetur pro conſenſu, quando coniunctus vltra præſentiam aliquid faceret, quod conſenſum argueret. -  122 Filij præſentes, qui nec expreſsè, nec tacitè cõſenſerunt, dum ſecundæ contrahebantur nuptiæ per parentes, poſtmodùm tamen expreſsè, aut tacite ratificarunt illas, ſic amittunt beneficium legis, ac ſi à principio ſecundo matrimonio conſenſum adhibuiſſent. -  123 Quoad effectum huius materiæ paria eſſe, filios ab initio expreſsè conſentire, vel approbare ſecundas nuptias, vel ex poſt facto ratificare illas. -  124 Ratificationem non ſolum expreſſam, ſed etiam tacitam filiis præiudicare; & tacitæ ratificationis plura exempla adducta, remiſſiuè. -  125 Facta fortiorem ratiſicationem inducunt quàm verba. -  126 Filij abſentes tempore, quo ſecunda contrahebantur nuptiæ ſi poſtmodùm expreſè, vel tacitè ratificent illas, beneficium legis amittunt. -  127 Vxor ſecundò nubendo non amittit vſumfructum bonorum mariti ſimpliciter ſibi relictum. -  128 Vxor tranſiens ad ſecundas nuptias, non amittit vſumfructum non ſimpliciter, ſed donec, quandiu, & quouſque ipſa vixerit, ſibi relictum. -  129 Legatum vſusfructus omnium bonorum vxori relictum, ſub conditione, ſi caſtè & honeſtè vixerit; an perdatur per ſecundas nuptias, vbi duæ communes contrariæ referuntur; earum concordia reiicitur, & Bartoli ſententia probatur. -  130 Vxor vſufructuaria bonorum mariti relicta, donec quouſque & quandiu caſtè, & honeſtè vixerit, & non nupſerit, aut vitam vidualem ſeruauerit, an per tranſitum ad ſecundas nuptias vſumfructum perceptum teneatur reſtituere, & à quo tempore fructus percipiens non faciat eos ſuos remiſſiuè, plenè tamen & diſtinctè tractatum. VSumfructum alium eſſe cauſalem, alium formalem, ſuperiori capite plenè demonſtrauimus. Nunc vero vlterius conſtituendum eſt, alium eſſe Conuentionalem, alium vero Legalem vſumfructum, id quod[*] ex antiquioribus agnouerunt expreſsè Guillelmus de Cuneo, Baldus, Angelus, in l. 1. §. ſi vſusfructus ff. ad l. falcidiam. Gozadinus in conſ. 94. num. 37. quos ſequuti ſunt communem opinionem profitentes, & nonnullis iuribus comprobantes, Paulus de Montepico, in l. Titia cum teſtamento. §. Titia cum nuberet. quæſt. 58. ff. de legatis 2. Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis. num. 68. Antonius Gomezius tom. 2. variar. cap. 15. de ſeruitutibus. num. 1. in finalibus verbis. Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 27. num. 11. Ioannes Garſia. de expenſis & melioration cap. 11. num. 1. verſ. quod quidem de vſufructuario dato. & num. 7. Florianus de ſancto Petro. in rubrica ff. de vſufructu, & quemadmodum quis vtatur. num. 4. vbi num. 6. materiam vſusfru[*]ctus tractaturus, præmittit, quòd vſusfructus alius iuris eſt, & alius facti: & ad id probandum tres leges expendit, quæ re vera, vt vltra alios animaduerto, nullo[*] modo præfatam diſtinctionem probare poſſunt. Nam in primis ex l. ſpecies. ff. de auro & argento legato, ad propoſitum nihil congruè deduci poteſt, vtpote cùm Scæuola Iureconſultus dumtaxat dixerit, in caſu ſibi conſulto, & in illa lege propoſito, proprietatem legatam videri, addito onere fideicommiſſi non tantum vſumfructum, nec verbum aliquod adiecerit, quod præfatæ vſusfructus diuiſioni conuenire poſſit. Deinde in l. vſusfructus. 26. ff. de ſtipulatione ſeruorum, tantum docet Iureconſultus Paulus, ſeruum hæreditarium inutiliter vſumfructum ſtipulari, legari autem ei vſumfructum poſſe: & reddit diſcriminis rationem elegantem, ex qua etiam nihil deduci valet, quo poſſit probari illius textus inductio. Denique in l. legatum 10. ff. de capitis diminutione, dum ſcribitur: "Quia tale legatum in facto potius quam in iure conſiſtit:" quæ verba videantur aliquo modo induci poſſe, aut prædictum aſſumptum probare: non tractabatur de vſufructu, ſiue vſusfructus legato, ſed de legato annuo, ſiue in annos ſingulos, aut menſes relicto, quod quidem legatarij morte intercidit, capitis tamen diminutione interueniente perseuerat, vt ibi dicitur. Quamuis autem legatum in annos ſingulos[*] relictum, vſusfructus legato ſimile ſit in eo, quod vtrumque legatum finitur morte legatarij: tamen non[*] eſt idem, quod legatum vſusfructus, alias non diceretur ſimile eſſe, in l. in ſingulos, 8. cum ſimilibus. ff. de annuis[*] legatis. & in aliis pleriſque diſſimile eſt à legato vſusfructus, ac primum in eo, quod vſusfructus capitis diminutione finitur. §. finitur, cum vulgatis, Inſtitut. de vſufructu. Sed legatum annuum capitis diminutione perſeuerat, vti in dicta l. legatum, ſcriptum eſt, ſecundo, tertio, quarto, quinto, ac ſexto; in aliis diſſimile eſt, quæ inferius ſuo loco dicemus, & eruditè congeſſit in vnum Iacobus Cuiacius, in recitationibus ſolemnibus ad libros Digeſtorum ad l. in ſingulos, per totam legem, ff. de annuis legatis. verius igitur eſt aduerſus Florianum, vſumfructum omnem iuris eſſe, ſiue à iure conſtitutum fuiſſe, vt colligi poteſt ex §. 1. & ſequentibus. Inſtitut. de[*] vſufructu; & modis omnibus, quibus vſusfructus incipit, & conſtituitur, progreditur, & durat, atque finitur, quos à iure ipſo conſtitutos fuiſſe nullus vnquam negauit: enimuerò id ex eiſdem iuribus apertè colligitur. Differentia autem dumtaxat conſiſtit in hoc, quòd vſusfructus, quem Conuentionalem vocant Doctores, conſtituitur à iure certis modis inter viuos, vel in vltima voluntate, facto tamen hominis interueniente ſimul, quod ad conſtitutionem neceſſarium eſt. Alter verò vſusfructus, quem Legalem nominarunt Scribentes, ſola legis diſpoſitione, & voluntate, abſque facto aliquo hominis inducitur: quod euidentius conſtabit redeundo ad ea, quæ ſuperius incæpimus in initio huius capitis,[*] quatenus dicebamus vſumfructum, alium Conuentionalem eſſe, alium Legalem. Vſusfructus conuentionalis eſt ille, qui ſumit initium ex hominis diſpoſitione, & conſtitutione facta inter viuos, vel in vltima voluntate: à iure tamen ipſo originem, & conſtitutionem trahit, id quod contingit, quoties fundi, vel alterius rei dominus, in eo vſumfructum alteri concedit, & nudam proprietatem penes ſe retinet, vt colligitur expreſsè ex l. 3. cum ſequentibus. ff. de vſufructu. & § 1. Inſtitut. eodem tit. L. regia 20. tit. 31. p. 3. & ita intelligunt omnes Authores ſuprà in principio præcitati. Legalis vſusfructus dicitur ille, qui iuris poteſtate, & diſpoſitione inducitur, & abſque aliquo facto ſeu diſpoſitione hominis defertur, vt anteà dixi. De quo duplex exemplum; primum, in coniuge tranſeunte ad ſecundas nuptias, ſecundum in patre bonorum aduentitiorum filij legitimo adminiſtratore, & vſufructuario; proponit Antonius Gomezius dict. cap. 15. de ſeruitutibus, num. 1. in fine. licèt poſſit etiam legalis hic vſusfructus, appellari Formalis, habito reſpectu ad proprietatem, quæ eſt penes filios, vel eiſdem filiis reſeruari debet: vt cap. ſequenti, in initio, adnotabimus: vbi de ſecundo exemplo agendum eſt. & ſic hunc vſumfructum formalem nuncupauit Ioannes de Monte Sperello, in conſ. 97. num. 9. lib. 1. Nunc verò de primo exemplo tractabitur, & pro abſoluta, & clara eius explicatione conſtituendum eſt in primis: quòd mulier[*] tranſiens ad ſecundas nuptias, liberis extantibus, tenetur reſeruare filiis prioris matrimonij non ſolum omnia bona, quæ habuit à priori marito, titulo quocunque lucratiuo, ſed etiam quicquid per ſucceſſionem ab inteſtato filiorum primi matrimonij conſequuta eſt, ſolo vſufructu iſtorum bonorum penes ipſam remanente, per textum in l. fœminæ. C. de ſecundis nuptiis. in §. illud. l. generaliter, l. hac edictali. authent. in donatione eodem tit. textus in §. ſi vero expectet. in authent. de nuptiis. & in l. mater. C. ad Senatuſconſultum Tertyllianum textus in §. proſpeximus in authent. de non eligend. ſecund. nubent. mulier. textus in §. ſed quod ſancitum. & in §. venient in in authent. de nuptiis. l. 1. tit. 6. lib. 3. fori. l. 26. tit. 13. part. 5. & poſt gloſſas, & ordinarios in dictis iuribus, ex communi omnium ſententia ſic adnotarunt Decius, in conſ. 87. num. 3. incipit Pro reſolutione. Capra. in conſ. 46. n. 5. Ruinus in conſ. 113. in fine vol. 2. Rolandus in conſ. 95. num. 8. volum. 1. & in conſ. 81. num. 2. & 5. volum. 3. Iacobus Mendellus de Alba. in conſ. 349. in princ. lib. 2. Afflictis, deciſ. 75. Ioannes Cephalus, in conſ. 288. num. 2. & ſequentibus. lib. 2. Iacobus Menochius, in conſ. 237. num. 7. lib. 3. Franciſcus Burſatus, in conſ. 12. à principio. lib. 1. Hyppolitus Riminaldus, in conſ. 251. in fine. lib. 2. Antonius Gomez, in l. 15. Tauri. in princ. Ioannes Gutierrez, (qui nullum ex prædictis refert) practicarum. lib. 2. quæſt. 95. num. 2. & lib. 3. quæſt. 43. num. 23. Andreas Gaill. practic. obſeru. lib. 2. obſ. 98. n. 1. Ioachimus Minſingerus. ſingularum obſeruationum centuria 5. obſeruat. 24. num. 1. Proprietatem verò, quam amittit mulier ſecundò nu[*]bendo, ita tenetur reſeruare filiis prioris matrimonij ſuperſtitibus, vt non poſſit illam alienare, nec vllo modo in fraudẽ, aut præiudicium filiorum diſponere de ſimilibus bonis ex paterna ſubſtantia prouenientibus, quæ reſeruari debent. textus eſt in dict. l. fœminæ, & in dictis iuribus. & in dict. l. 26. part. & tradunt omnes Doctores, quos nunc retuleram. Bertachinus in repertorio, 3. Part. lit. V. verbo, Vxor ſecundò nubit. verſ. finali. Pinellus 2. p. leg. 1. C. de bonis maternis num. 37. & in l. vltima, num. 2. eodem tit. Decius dict. conſ. 87. num. 3. Boërius, deciſ. 185. in princ. 1. part. Dionyſius Pontanus conſuet. Bleſenſ. tit. 1. art. 9. Sed cum filij prioris matrimonij non exiſtunt,[*] mulier ſecundò nubendo non perdit ea, quæ titulo lucratiuo habuit à priori marito, vel ex ſucceſſione filiorum ex ſubſtantia illius: ceſſante ratione dictorum iurium, textus eſt in dict. l. fœminæ. in fine, C. de ſecundis nupti is. & in authent. de nuptiis, §. ſi vero expectet. Alex. in conſ. 111. in princ. vol. 2. Minſingerus. dicta obſeru. 24. num. 6. & pro certo tradunt alij ſuperius præcitati; atque ita fuiſſe indicatum in conſilio Neapolitano, teſtatur Afflictis, deciſ. 61. num. 6. & conſequenter in vſufructu, & proprietate pleno iure ſuccedit, vt cum communi, contra aliam communem nouiſſimè defendit, ſic tenendum dicit, & rationem reddit Cæuallos, practicarum quæſtionum, ſiue communium contra communes quæſt. 671. fol. mihi 267. vol. 2. & vltra eum, Ioannes Franciſcus de Ponte. in conſ. 19. num. 64. lib. 1. Tellus etiam Fernan[*]dez. in l. 6. Tauri. num. 19. perdit tamen illa, cum nepotes ex filiis exiſtunt, licèt ipſi filij deficiant; nam pœna ſupradicta, coniugi ad ſecundas nuptias tranſeunti impoſita, & fauore filiorum introducta, ad nepotes quoque, ſine in fauorem illorum dirigitur, & ſtatutum in hac materia in parentibus, habet quoque locum in auo, & auia, & cæteris aſcendentibus, eſt enim eadem ratio nepotum, & filiorum, aut parentum, & aſcendentium, & ſic debet idem ius obſeruari ex textu in dict. l. fœminæ. §. Illud. in verſ. Nullam. l. generaliter. l. in quibus, l. hac edictali, & in authen. lucrum. C. de ſecundis nuptiis. & in ſpecie ſic ſcribunt Ripa in dicta l. fœminæ. num. 10 Bertrandus in conſ. 92. in princ. num. 5. & in conſil. 166. in princ. num. 2. vol. 1. Antonius Gabriel. communium concluſionum titulo de ſecundis nuptiis. concluſ. 1. num. 8. Minſingerus centuria 5. obſeruat. 24. num. 4. Tellus Fernandez in l. 6. Tauri. num. 20. Burſatus dict. conſ. 12. n. 9. lib. 1. Michaël Graſſus, receptarum ſententiarum §. ſucceſſio ab inteſtato. quæſt. 17. num. 8. Menochius in conſ. 155. num. 22. lib. 2. quod tamen qualiter, & reſpectu quorum[*] bonorũ intelligi debeat, declarat Magiſtraliter eruditiſſimus Gregorius Lopez, in dict. l. 26. part. 5. tit. 13. verbo, Fincan a ſus hijos. Et eo non relato Ioannes de Matienço. in l. 3. tit. 1. gloſ. 2. num. 45. lib. 5. nouæ recopilationis. Alphonſus de Azeuedo in l. 4. eodem tit. & lib. num. 58. videndus etiam in l. 6. tit. 9. lib. 5. num. 2. Ex his apparet, ſuperiùs dicta procedere non ſolum[*] in vxore, verum etiam in marito; & conſequenter, quod maritus tranſiens ad ſecundas nuptias, tenetur reſeruare proprietatem bonorum filiis prioris matrimonij, in quibus caſibus vxor reſeruare tenetur; & diſpoſitum in vxore in hac materia, habet quoque locum in marito, idque ex identitate rationis, per textum in dict. §. ſi vero expectet, in authent. de nuptiis, ibi: Et hæc communis mulieris, & viri mulcta ſit poſita. l. generaliter. C. de ſecundis nuptiis. gloſ. dict. l. fœminæ. §. illud. verbo poſſeſſio. Bartolus ibidem. & Baldus. num. 3. idem Baldus, Boërius, Paulus, Pariſius, Oldradus, Decius, Capra, Socinus ſenior, & Cæpola, in locis relatis ab Andrea Gaill, qui communem ſententiam profitetur. lib. 2. dict. obſeru. 98. num. 3. Gomez Arias. num. 25. & Tellus Fernandez. n. 1. in dict. L. 15. Tauri. Villalobos, Antonius Gabriel. Alfanus, & Alciatus, quos cum communi congeſſit in vnum Burſatus dict. conſ. 12. num. 1. in fine. Rolandus optimè probans, in conſ. 95. à num. 8. vſque ad num. 14. & num. 44. & 50. lib. 1. Antonius Galeatius Maluaſſia, in conſ. 51. num. 13. lib. 1. Ioannes Cephalus in conſ. 561. n. 1. & n. 6. lib. 4. & de iure huius regni expreſsè cauetur in dict. l. 15. Tauri. quæ hodie eſt L. 4. tit. 1. lib. 5. nouæ collectionis. Apparet etiam, concluſionem in initio propoſitam[*] ſic intelligendam fore, vt ſcilicet mulier, vel maritus tranſiens ad ſecundas nuptias, priuetur proprietate bonorum paternorum, vel maternorum, quæ ſibi prouenerunt per mortem filij; ſiue mulier, aut maritus trans ſierit ad ſecunda vota ante ſucceſſionem, vel poſt: ſic poſt Socinum, Aretinum, Ruinum & alios, reſoluit Rolandus, dict. conſ. 95. num. 10. lib. 1. poſt Boërium, & alios plures, Gaill. dict. obſeruat. 98. num. 7. in fine. Iacobus Mandellus de Alba. in conſ. 346. num. 2. lib. 1. Afflictis deciſ. 75. num. 4. Palacios Rubios, in l. 14. Tauri. n. 9. & in l. 15. eodem num. vbi Didacus del Caſtillo, in princ. verſ. item ſi quis. & Cifuentes melius diſtinguens, n. 2. Alphonſus de Azeuedo, in l. 4. tit. 1. lib. 5. nouæ recopilationis num. 27. & 28. Et quamuis pœnæ impoſitæ ſe[*]cundò nubenti, in odium ſecundarum nuptiarum, de Iure Canonico ſint ſublatæ; per textum in cap. penult. & in cap. finali, de ſecundis nuptiis. & latè comprobat Antonius Gabriel. Communium concluſionum titulo de ſecundis nuptiis. concluſ. 5. Rolandus, dict. conſ. 95. num. 6. vol. 1. Ioannes de Matienço. in l. 3. tit. 1. gloſ. 1. & ſeqq. lib. 5. nouæ recopilationis. Et Alphonſus de Azeuedo. ibi. num. 1. Afflictis. deciſ. 75. in principio. Pœnæ tamen, quæ in fauorem filiorum primi matrimonij apponuntur, & reſeruationem proprietatis prædictum bonorum inducunt, correctæ non ſunt: vt docent Innocentius, in dict. cap. finali. per totum. Antonius de Butrio. num. 2. & communiter Doctores. Antonius Gabriel vbi ſuprà. Couarruuias. in 4. 2. part. cap. 3. §. 9. num. 4. & ſeqq. Rolandus vbi ſuprà, num. 14. Andreas Gaill. dict. obſeru. 98. num. 8. Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 2. quæſt. 45. num. 5. & in repetitione leg. Nemo poteſt. ff. de legat. 1. num. 20. Matienço. vbi ſupr. gloſ. 2. num. 2. Ceruantes in dict. l. 15. Tauri, in princ. Ioannes Franciſcus de Ponte, conſ. 19. num. 62. & 63. & nouiſſimè cum hac communi contra aliam communem defendit Cæuallos practicarum quæſt. ſiue communium contra communes. quæſt. 742. vol. 2. fol. 429. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, quòd[*] circa ea, quæ ſuperius dicta ſunt à num. 9. & materiam dict. l. fœminæ, C. de ſecundis nuptiis. tot ſolent dubia proponi, quæſtionèſque excitari, vt infinitus ferè ſit illarum numerus, nihilominus tamẽ, diſtinctè & plenè omnibus ſatisfieri poſſe, ſi Authores plures, qui in vnum à me congeſti ſunt, atque non mediocri labore euoluti, attentè & originaliter prælegãtur. Sunt igitur de hac materia omninò videndi, Antonius Gabriel. comm. concluſ. tit. de ſecundis nuptiis, concl. 1. & ſequentibus. Chaſſaneus in conſuetud. Burgundiæ rub. 6. Des enfans, §. 1. Boërius, deciſ. 185. per totam 186. 187. & 199. & deciſ. 200. 201. & 203. 1. part. Latiſſime Ioannes de Garronibus, in repetit. rubr. l. 1. auth. eiſdem pœnis, & auth. ex teſtamento, C. de ſecundis nuptiis; quæ habentur Repetitionum Iuris Ciuilis, vol. 7. fol. mihi 534. vſque ad 562. & ſol. 567. vſque ad 577. optimè Ripa, in repetit. dict. l. fœminæ. eod. vol. fol. 562. Ioannes Nicolaus, in repetit. l. generaliter, C. de ſecundis nuptiis, eod. vol. 7. fol. 577. & ibid. Stephanus Bertrandus, in repetit. l. hac edictali, C. eod. tit. & ſub eod. vol. 7. fol. 587. Guillelmus Benedictus, in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, deciſ. 5. à num. 80. cum ſeqq. & verbo, qui cum alia matrimonium contrahens, à num. 205. Viuius comm. opinionum lit. M. concluſ. 5. per totam, fol. mihi.... lit. B. à num. 13. vſque ad num. 33. optime Rolandus, in conſ. 95. per totum lib. 1. & in conſ. 81. per totum lib. 3. Menochius, in conſ. 155. per totum lib. 2. & conſ. 237. per totum lib. 3. Franciſcus Burſatus, in conſ. 12. per totum, lib. 1. Tiberius Decianus, reſp. 44. à princ. vol. 5. Iacobus Mandellus de Alba, in conſ. 349. per totum, lib. 2. Hippolitus Riminaldus, in conſ. 569. per totum, lib. 4. & in conſ. 284. per totum, lib. 3. Petrus Gregorius, in Syntagmate Iuris part. 2. lib. 9. cap. 26. per totum. Ioannes Gutierrez, pact. lib. 2. q. 95. & lib. 3. quæſt. 43. & in repetit. l. nemo poteſt, ff. de legatis primo, à num. 17. cum ſequentibus. Michaël Graſſus, receptar. ſentent. §. ſucceſſio ab inteſtato, quæſt. 17. à n. 4. & quæſt. 25. per totam, Iacobus Cancerius, variar. reſol. cap. 5. à num. 19. cum ſequentibus. nouiſſimè Additio ad deciſiones Gamæ, in addit. deciſ. 105. 1. part. & commendo Andream Gail, & Ioachimum Minſingerum, quorum practicas obſeruationes, eruditas multùm, & valde[*] vtiles exiſtimo; ilium, practic. obſeruat. lib. 2. quæſt. 98. per totam. iſtum, eod. lib. Centuria 5. obſeruat. 24. per totam. Tertiò & principaliter conſtituendum eſt, quòd et ſi prædicta materia trita ſit, & multum tractata, vt patet[*] lectori: non abſque vtilitate maxima futurum, ſi hoc capite (breuiter tamen & diſtinctè,) eas quęſtiones proponamus, quæ in hac materia frequentius contingunt; illud continuò obſeruando, vt quæ ab aliis plenè reſoluta ſint, non tranſcribamus: id enim à propoſito noſtro valde alienum eſt, ſed ad eos nos remittendo: in his duntaxat inſiſtamus, quæ aut diſtinctè tradita non ſunt, ſiue ratione iuris accuratiùs perpenſa procedere non poſſe arbitramur. Sic enim eueniet, vt lectori in aliquibus profuturi ſimus, in aliis vero quærendi alibi, & inueniendi neceſſitate eum excutiamus.[*] Primò igitur videndum eſt; quòd in hac materia quotidie dubitari contingit. Qualiter de iure communi & regio, parentes ſecundò nubentes, filiis ſuccedant ab inteſtato, atque ex teſtamento, & quæ teneantur reſeruare filiis prioris matrimonij ex his, quæ habuerunt ab eiſdem ab inteſtato, vel ex donatione, vel ex teſtamento; & qualiter diſtingui debeat inter bona, quæ filij habuerunt à patre, vel à matre, vel ab aſcendentibus, vel aliunde quæſiuerunt; quam quæſtionem tractarunt, & plenè reſoluunt Guillelmus Benedict. in cap. Rainuntius, de teſt. verbo, & vxorem nomine Adelaſiam 5. num. 80. & 81. vſque ad num. 92. Boërius deciſ. 185. num. 5. & 6. & num. 17. & ſeqq. & deciſ. 190. & 192. Palatios Rubios in l. 15. Tauri, num. 9. Tellus Ferdinandez omnino videndus in l. 6. Tauri, num. 17. 18. & ſeqq. Ioannes de Matienço in l. 3. tit. 1. lib. 5. nouæ recopil. gloſ. 2. num. 15. & 41. & 42. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris 2. part. lib. 9. cap. 26. num. 46. & 47. Ioannes Cephalus in conſ. 288. num. 6. lib. 2. Burſatus in conſ. 12. num. 2. lib. 1. & in hac quaeſtione, tria iura magiſtraliter diſtinxit Bartol.[*] in conſ. 54. in fin. lib. 1. & ſequutus eſt illum Menochius, in conſ. 237. num. 11. lib. 3. & cùm exeant liberi diuerſa[*]rum nuptiarum, qui diuerſas matres, aut patres diuerſos habuerunt, qualiter inter ſe ſuccedant tradit Graſſus & ſucceſſio ab inteſtato, quæſt. 17. num. 1. 2. & 3. Secundò quæritur, ſi mater, vel pater, antequam tran[*]ſiret ad ſecundas nuptias, alienauerit aliqua bona, habita ex priori matrimonio titulo lucratiuo, vel ex ſucceſſione alicuius filij ex ſubſtantia coniugis præmortui, & poſtea ſecundò nupſerit, vtrùm filij prædicta bona, quæ reſeruari debebant ex deciſione dictorum iurium, poſſint á poſſeſſoribus vendicare: de qua quæſtione, quæ frequenter occurrere poteſt. vide Antonium Gomez in l. 15. Tauri, num. 5. verſic. finali. & iunge illi, quæ in ſimili adnotarunt Ruinus in conſ. 58. col. 2. lib. 5. Boërius deciſ. 191. 1. part. deciſ. Peruſin. 13. num. 18. verſ. Quintó & aliter reſpondetur. Tertiò quæritur, vtrùm donata vxori contemplatione[*] mariti, & è contra, reſeruari debeant quoad proprietatem filiis prioris matrimonij, ſi ſecundae contrahantur nuptiæ? Quam quæſtionem (alios plures, qui ab eiſdem præcitantur, conſulto prætermitto) tractant plene Palacios Rubios num. 12. Caſtillo verſic. veruntamen nota. Antonius Gomez num. 7. in l. 15. Tauri, Guillelmus Benedictus in cap. Rainuntius de teſtam. verbo qui cum alia matrimonium contrahens, num. 198. verſic. quod ſane intelligatis. Menochius in conſ. 155. num. 30. lib. 2. Michael Graſſus dict. §. ſucceſſio ab inteſtat. quæſt. 17. num. 2. Vincentius de Franchis deciſ. 18. num. 7. 1. part. & his non relatis, Alphonſus de Azeuedo in l. 4. tit. 1. num. 42. lib. 5. nouæ recopilationis. Quartò quæritur, vtrum mulier tranſiens ad ſecunda[*] vota amittat lucrum à lege, ſeu conſuetudine coniugi delatum, & an illud reſeruari debeat filiis prioris matrimonij? Quod poſt alios ibi relatos abũdè reſoluunt Boërius deciſ. 185. num. 7. Antonius Gabriel de ſecundis nuptiis, concl. 1. num. 15. Guillelmus Benedictus dicto verbo qui cum alia matrimonium contrahens, num. 205. & verbo & vxorem nomine Adelaſiam 5. num. 87. eleganter & ſubtiliter Arias Pinellus in l. vlt. num. 1. & ſeqq. C. de bonis maternis. Burſatus in conſ. 12. num. 6. lib. 1. Ioannes Gutierrez pract. lib. 2. quæſt. 95. n. 12. & 14. & quæſt. 123. num. 2. Matienço in l. 6. tit. 9. lib. 5. gloſ. 2. num. 1. in fine, & num. 3. Graſſus dict. §. ſucceſſio ab inteſtato. quæſt. 17. num. 5. Petrus de Barboſa, in l. ſi ab hoſtibus. § finali, n. 71. in fine, & num. 72. fol. 139. ff. ſoluto matrimonio. Quintò quæritur, vtrùm filij prioris matrimonij ha[*]beant partem in lucris habitis ex ſecundo matrimonio per patrem, aut matrem, quæ ſecundo nupſit? Quæ quidem neceſſaria eſt, & frequens quæſtio, & omnes huius regni Authores intactam eam relinquunt: ſolus Alphonſus de Azeuedo tangit in l. 9. tit. 9. lib. 5. nouæ collectionis regiæ, num. 5. & nihil reſoluit, ſed remittit ſe ad Boërium, deciſ. 203. num. 2. vltra quem eſt videndus Michaël Graſſus dict. §. ſucceſſio ab inteſtato. quæſt. 17. n. 3. verſ. in lucris vero habitis: vbi communem reſolutionem tradit. Sextò quæritur, vtrùm mulier, quæ filio ſuo impu[*]beri pupillariter fuit ſubſtituta per maritum, ſecundò nubendo teneatur reſeruare filiis prioris matrimonij bona, quæ habuit ex ſubſtitutione; filio pupillo prædefuncto, & ſic caſu ſubſtitutione pupillaris eueniente? In qua quæſtione contrarij extant Baldus, in conſ. 42. & in conſ. 216. lib. 3. & Aretinus in conſ. 40. vnde pro perfecta declaratione eſt videndus Emmanuël Coſta, in cap. ſi pater, de teſtamentis in 6. 3. part. verbo. Cenſendum. vbi eruditè loquitur, & nonnullos caſus diſtinguit:[*] Et an ipſa mater, quæ fecundò nupſit, poſſit filiis ſuis exemplariter ſubſtiuere? tradit Angulo, ad leges meliorationum. l. 3. tit. 5. lib. 5. gloſ. 7. num. 6. Septimò quæritur, vtrùm mulier tranſiens ad ſecun[*]das nuptias, teneatur reſeruare arrhas filiis prioris matrimonij, à quo proceſſerunt: & in illis, vel in bonis, quæ reſeruari debent prædictis filiis prioris matrimonij, an ipſa, vel maritus ſuperſtes poſſit aliquẽ ex illis meliorare, vel abſque regia facultate maioratũ inſtituere? de quibus omnibus poſt Rodericum Suarez, Tellum Fernandez, Couarruuiam & alios, ſunt videndi Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis. lib. 2 cap. 10. num. 59 & ſeqq. Mieres de maioratu. part. 1. quæſt. 54. Ioannes de Matienço. in l. 3. tit. 1. gloſ. 2. num. 42. Alphonſus de Azeuedo in l. 4. eiuſd. titul. & lib. num. 4. vſque ad num. 9. Menochius, in conſ. 161. num. 8. lib. 2. Aluarus Valaſcus. conſultat. 16. per totam. Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 2 quæſt. 18. & lib. 3. quæſt. 43. num. 24. & 25. Angulo ad. leges meliorationum. l. 2. tit. 5. gloſ. 1. num. 11. Octauò quæritur, vtrùm mulier tranſiens ad ſecun[*]das nuptias, poſſit relinquere plus filiis ſecundi matrimonij, quàm primi? In qua quæſt. Scriptores noſtri cõtrarij nimis exiſtunt; nam partem affirmatiuam quòd poſſit, tenuerunt Baldus in l. 1. quæſt. 2. C. de inofficioſis dotibus, & in conſ. 22. lib. 4. Decius in conſ. 246. num. 3. & in conſ. 557. Aimon. Craueta, in conſ. 40. & conſ. 193. num. 10. Tiberius Decianus, reſp. 35. num. 24. lib. 1. Guillelmus Benedictus, in cap. Rainuntius, de teſtamentis. verbo. qui cum alia matrimonium contrahens. num. 80. Borgninus Caualcanus, de vſufructu mulieri relicto. n. 85. Sed negatiuam, quòd non poſſit, tenent idem Baldus ſibi contrarius, in conſ. 161. lib. 1. Bertrandus, l. hac edictali, num. 44. C. de ſecundis nuptiis. Boërius, deciſ. 201. Antonius Gabriel, tit. de ſecundis nuptiis, concluſ. 4. num. 44. Hyppolitus Riminaldus. in conſ. 241. num. 38 lib. 2. Sed pro vera reſolutione, & vtriuſque partis ratione, vide omninò Antonium Theſaurum. deciſ. Pedemont. 170. per totam, vbi iſtam quæſtionem plenius, ac elegantius inuenies tractatam & reſolutam, & multis modis declaratam & limitatam: idcircò in ea amplius inſiſtere neceſſe non eſt. Nonò quæritur, vtrùm mulier tranſiens ad ſecundas[*] nuptias, amittat proprietatem donationis remuneratoriæ à marito ſibi factæ, teneatùrque reſeruare illã filiis prioris matrimonij? In qua non teneri; poſt alios multos reſpondent Palatios Rubios in repetit. rub. de donat, inter. § 50. num. 35. verſ. pro complemento. & in l. 14. Tauri, num. 8. & Didacus del Caſtillo. ibi. num. 2. Couarru. in 4. 2. p. c. 3. §. 3. n. 3. Antonius Gabriel, de ſecundis nuptiis, concluſ. 2. num. 39. Baëça. de non meliorandis dotis ratione filiabus. c. 17. n. 5. fol. 119. Menoch. in conſ. 155. à n. 6. lib. 2. Alphonſus de Azeuedo. in l. 4. tit. 1. num. 23. lib. 5. nouæ recopilat. Et ratio eſt, quia diſpoſitio dict. l. fœminæ, lo[*]cum ſibi vindicare non poteſt, quando res peruenit ex bonis mariti ad mulierem titulo oneroſo, v.g. emptionis, permutationis, vel alio ſimili titulo: vt docuit Baldus. in l. fœminæ, 2. lect. & in authent. in donat, in fine. C. de ſecundis nuptiis. & ſequuntur Romanus, in conſ. 219. Bertrand. in conſ. 212. vol. 2. & alios referens Antonius Gabriel, vbi ſupra. num. 40. eruditè Menoch. dict. conſ. 155. à num. 6. vſque ad num. 11. At donatio remune[*]ratoria titulum oneroſum continere videtur, vt poſt Tiraquellum, & alios fundat Menochius vbi ſuprà, num. 8. Baëça. de non meliorandis, cap. 17. num. 15. Tho[*]mas Grammaticus, conſ. ciuili 153. vbi probat, quòd mulier tranſiens ad ſecundas nuptias; non amittit legatum in remunerationem ſeruitiorum, à marito ſibi relictam; & ſic non tenetur reſeruare proprietatem eius, filiis prioris matrimonij: Antonius Gabriel, dict. num. 40. Simon de Prætis videndus omninò de interpretatione vlt. voluntatum. lib. 4. dubit. 10. num. 12. fol. 350. Aliàs tamen ſi maritus relinquat aliquid vxori in teſta[*]mento, vel è contra vxor marito, vtrùm teneatur reſeruare illud filiis prioris matrimonij, ſi ad ſecundas conuolauerit nuptias? Optime & breuiter tractat, & reſoluit de iure communi, & regio, Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 2. quæſt. 95. num. 4. per totum, cui iunge Ioannem de Matienço. in l. 3. tit. 1. gloſ. 2. num. 15. lib. 5. nouæ recopilat. Et ſimiliter, vtrùm pater habens filios[*] ex primo matrimonio, poſſit ſecundæ vxori ex cauſa remunerationis, vltra Quintum donare? Diſputat nouiſſimè Cæuallos practicarum quæſtionum; ſiue communium contra communes. quæſt. 273. per totam. fol. 376. & 377. vbi latè agit, & dicit: hanc quæſtionem ſæpè & ſæpiſſimè contingere de facto; & pluries de ea fuiſſe interrogatum: & tandem non poſſe patrem, vltra Quintum donare, etiam ſi ipſe valde ſenex eſſet, & mulier, cum qua contrahebat nobilis, vel pulcherrima vxor. Decimò quæritur, vtrùm mulier tranſiens ad ſecun[*]das nuptias, teneatur reſeruare filiis prioris matrimonij ſimul cum proprietate fructus, qui ex paterna ſubſtantia prouenerunt; & ſic an hi fructus dicantur etiam paterna ſucceſſio, vt putà cùm mater, quæ ſecundò nupſit: mortuo filio, aliis fratribus ſuperſtitibus, ſucceſſit illi in vſufructu tantùm eorum bonorum, quæ ex paterna ſubſtantia prouenerunt; quamuis in aliis bonis, aliunde quæſitis pleno iure ſuccedat? vti ex communi ſcriptum relinquunt in hac materia Viuius communium opinionum, lib. 1. verb. mulier ad ſecundas. num. 10. Ripa. in dict. l. fœminæ. num. 52. & cum aliis adnotarunt Franciſcus Burſatus. in conſ. 2. num. 2. lib. 1. Vincentius de Franchis. deciſ. 8. in princ. 1. part. Michaël Graſſus, receptarum ſententiarum. §. ſucceſſio ab inteſtato. quæſt. 17. num. 4. & quæſt. 25. eod. num. Ponamus ergo, quòd remanſerunt filij ſub tutela probi & diligentis viri, vel eiuſdem matris, quæ etiam diligens fuit, atque ex fructibus paternæ ſubſtantiæ fecit multas emptiones annuorum introituum, cenſuum, & aliarum rerum; mortuus deinde fuit vnus ex filiis, & mater, quæ ſecundò nupſit, venit ad ſucceſſionem filij mortui, de iure communi cum filiis eiſdemque fratribus ſuperſtitibus (vt inquit Vincentius de Franchis) ſed de iure huius Regni ipſa ſola ſine aliis filiis. ex l. 7. Tauri. quæ hodie eſt l. 4. tit. 8. lib. 5. nouæ recopilat. Dubitatur tunc, an mater in prædictis rebus emptis ex fructibus pateræ ſubſtantiæ ſuccedat tantum in vſufructu, quemadmodum in obuentis filio principaliter ex paterna ſubſtantia, ſic vt proprietatem etiam eorum reſeruare teneatur filiis prioris matrimonij: an verò in vſufructu, & proprietate ſimul pleno iure ſuccedat, nec ad reſeruationem proprietatis adſtringi debeat? Quam quæſtionem in terminis diſputae ad vtramque partem Vincentius de Franchis, deciſ. 8. à princ. 1. part. tandem num. 10. (& merito quidem ſtricta iuris ratione rectè cõſiderata) dicit, quòd Regium conſilium Neapolitanum in fauorem matris iudicauit: vt ibi latiùs videri poterit. Vndecimò quæritur, & iſta eſt neceſſaria, & vtilis[*] quæſtio, quæ frequenter euenire poteſt, & per omnes omiſſa; ſi pater, qui ſecundas contraxerat nuptias filio ſucceſſerit, & mortuus ſit ante perceptos fructus bonorum prædicti filij demortui, quorum proprietatem tenebatur reſtituere, ſine reſeruare aliis filiis prioris matrimonij: vtrùm fructus, qui nondum percepti erant, pertinere debeant ad filios tantùm prioris matrimonij, quibus proprietas reſeruari debuit, an etiam ad alios, hæredes patris, hoc eſt, filios, vel deſcendentes alterius matrimonij? In quo dubio fructus nondum perceptos pertinere tantùm ad filios prioris matrimonij, quibus earum rerum ex quibus fructus percipiuntur, proprietas reſeruari debuit; nec habere partem alios filios, ſiue hæredes patris, conſuluit Guido Papæ. in conſ. 170. 3. part. & ſequutus eſt illum Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ. rubrica 6. §. 7. in fine. fol. mihi. 224. vbi dicit hæc verba. Ex quo dixi in caſu emergenti, quod ſecunda vxor, aut filij ſecundæ vxoris mortuo patre eorum non poterant aliquid querelare in arreragiis redituum prouenientium ex bonis maternis filiorum primi matrimonij nondum perceptis, & leuatis, aut ſolutis tempore mortis eorum patris. Idem etiam tenet Auendañus reſp. 5. n. 5. verſ. ex iſta concluſione infero. Idque veriſſimum mihi videtur, & comprobari poteſt ex ſequentibus. Primò, quia tritum, & omnibus compertum dogma eſt, fructus pendentes partem rei eſſe, l. fructus pendentes. ff. de rei[*] vendicatione l. vltima §. fructus ff. quæ in fraudem creditorum. cum infinitis congeſtis de hac regula per Tiraquellum, de retractu lignagier. §. 1. gloſ. 7. num. 37. & ſeqq. & de retractu conuentionali. §. 5. gloſ. 4. Couarruuias variarum. lib. 1. cap. 15. & cap. 3. num. 1. & 2. eodem lib. Antonium Gomez. tom. 2. reſol. cap. 2. num. 11. Molinam de Hiſpanorum primogeniis lib. 3. cap. 11. Mieres de Maioratu. 4. part. quæſt. 24. D. Franciſcum Sarmientum qui omnino videndus eſt, Selectarum. lib. 6. cap. 15. per totum. Ioſephum Ludouicum deciſ. Peruſina. 79. & 83. part. 2. Antonium Theſaurum deciſ. Pedemontana 55. per totam. Barboſam, in l. diuortio. 2. part. num. 81. & ſeqq. fol. 972. ff. ſoluto matrimonio. Ex quibus apparet euidenter, & quamplurimis comprobatur, de his fructibus pen[*]dentibus idem dicendum, aut indicandum eſſe, quod de ipſa proprietate rei; & conſequenter, quod pertinent tantum ad filios prioris matrimonij, quibus proprietas reſeruari debuit: ex dictis etiam per Tiraquellum, vbi ſuprà, num. 37. Secundo comprobatur ex eo, quod certum eſt, & ſæpiſſimè in hac materia repetitum, parentes tranſeuntes ad ſecundas nuptias, frui duntaxat vſufructu bonorum prouenientium ex ſubſtantia coniugis præmortui, proprietatem vero filiis reſeruandam eſſe illæſam; vnde neceſſarium eſt dicere, vt mortuis ipſis parentibus, fructus, qui eo tempore pendentes remanſerint, ad eos dumtaxat pertineant, ad quos proprietas pertinebat, non ad alios patris hæredes: per textum, in l. defuncta. ff. de vſufruct. & in l. ſi vſufructuarius meſſem. ff. quibus modis vſusfructus amittatur. § is vero. Inſtitut. de rerum diuiſione. l. 3. tit. 8. part. 5. & ſuo loco plenius probauimus. Duodecimò quæritur, mulier tranſiens ad ſecundas[*] nuptias, quantum poſſit dare in dotem marito; & maritus ſecundò nubens, vxori? Quod aperire neceſſarium erit propter ea, quæ infra dicentur: & dubitationem diluit textus in l. hac edictali. C. de ſecundis nuptiis. Vbi deciditur, quòd coniux non poteſt quocunque titulo in ſecundum coniugem transferre plus, quàm reliquerit vni ex filiis prioris matrimonij, cui minus reliquerit: & quod vltra dederit non valet. Et illa deciſio procedit tam in fœminis, quàm in maſculis. Petrus de Ancharano, in cap. ſuper. de ſecundis nuptiis, Antonius Gabriel, referens plures, communium concluſ. tit. de ſecundis nuptiis. concluſ. 4. num. 3. vbi de hac quæſtione latiùs tractat. Guillelmus Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtam. Verb. qui cum alia matrimonium contrahens. n. 80. Petrus Pechius. tractat. De teſtam. coniugum, lib. 2. cap. 10. Ioannes de Matienço. in l. 3. tit. 1. gloſ. 2. num. 6. lib. 5. nouæ recopilat. Hyppolitus Riminaldus, latè agens de materia text. dict. l. hac edictali. in conſil. 406. per totum. lib. 4. Ioannes Franciſcus de Ponte. in conſil. 35. per totum lib. 1. Id tamen intelligendum eſt, cum mulier, quæ ſecundò nupſit, liberos habeat, & pactum apponat vt vir lucretur dotem: quòd ſi tale pactum non appoſuerit, liberè poteſt omnia bona in dotem dare, & valebit conſtitutio, ſiue datio dotis omnium bonorum in vita mulieris, nec reuocabitur per diſpoſitionem dictæ legis hac edictali: nec filiis prioris matrimonij competet aliquod remedium ante mortem matris; illâ tamen mortuâ, incipiet competere remedium, & prouiſio legis illius. Vt docent gloſſa ibi. Verbo. diuidi. Baldus, & Bartolus in ſecunda lectura. in princ. idem Bald. in l. ea lege. C. de condictione ex lege. Angelus, in §. Optime. in authent. de nuptiis. Bertrand. in dict. l. hac edictali. num. 28. Craueta, in conſ. 142. & multis relatis Antonius Gabriel, de ſecundis nuptiis. conclu. 4. num. 52. 53. & 54. Baëça de non meliorandis dotis ratione filiabus. cap. 10. num. 62. fol. 69. & cap. 16. num. 39. & 40. & vide Riminaldum, & Ioannem Franciſcum de Ponte vbi ſuprà. Decimotertiò quæritur, ſi maritus dotet filiam, quam[*] habuit ex prima vxore, de lucris, aut bonis acquiſitis conſtante ſecundo matrimonio; qualiter ſuccurrendum ſit ſecundæ vxori? Et vera reſolutio ſit, quòd talis conſtitutio dotis non valebit quoad partem vxoris, quaſi data de bonis alienis; & ſic dimidia pars dotis, ſecundæ vxori debebitur, vel habebũt ipſa, aut hæredes eius tantundem de bonis ſuperlucratis, & ſic tenebitur pater in ſuam partem, torum illud imputare, quod in dotem dedit, ita vt dos non defraudetur, nec ſecundæ vxori præiudicium fiat. Sic reſoluunt, & plenius confirmant Palacios Rubios, in repetit. rubr. de donati. inter. §. 62. num. vlt. & §. 66. num. 18. Antonius Gomez. in l. 50. Tauri n. 25. Ioannes de Matienço. in l. 3. tit. 9. gloſ. 7. num. 7. lib. 5. nouæ recopilat. Alphonſus de Azeuedo in l. 9. eiuſd. tit. & lib. num. 22. Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 2. quæſt. 127. num. 4. Eruditè, & plenè Barboſa. 4. part. leg. primæ. ff. ſoluto matrimonio num. 39. fol. 385. Idemque dicendum[*] eſt, ſi maritus, qui ſecundò nupſit, alat filios prioris matrimonij, ex bonis ſuperlucratis conſtante ſecundo matrimonio: poſſunt enim mulier, ac hæredes eius repetere dimidiam partem talium alimentorum, quia liberi prioris matrimonij ſunt alendi ex bonis mariti, non ex bonis ſecũdę vxoris, nec onus alimentãdi imputari debet in ſocietate particulari, quæ eſt inter virum, & vxorem, vt poſt Baldum, Socinum, & Bertrandũ, recte adnotauit Burgos de Pace. ciuilium. q. 8. n. 18. cui iunge Petrum Surdum, tract. de alim. tit. 4. quæſt. 12. fol. mihi 149. vbi plenè[*] diſputat, vtrum filiis prioris matrimonij præſtari debeant alimenta ex dote matris, quæ: contraxit ſecundas nuptias. Vide etiam Ayoram, de partit. 3. part. quæſt. 12. & 13. Vbi dicit nonnulla ad propoſitum; & plenè agit, ſi filia prioris matrimonij dotata fuerit à patre, qui ſecundò nupſit, qualiter debeat dotem conferre; cum[*] aliis in idem neceſſariis, & quæ frequenter occurrunt in praxi. Similiter an datum, ſeu promiſſum nomine[*] arrharum, à marito ſecundò nubente, exiſtentibus filiis prioris matrimonij; imputari debeat in Quintum bonorum, vel tanquam æs alienum deducendum ſit[*] de corpore hæreditatis, tractat optime Hiſpanus noſter Ioannes Gurierrez, vir quidem, & eruditus multùm, & virtute ſumma condecoratus, practicarum lib. 3. quæſt. 43. vbi affirmat de hac quæſtione ſæpe ſe interrogatum ita conſuluiſſe. Decimoquartò quæritur, ſi pater ex rebus, aut pe[*]cuniis filiorum prioris matrimonij maioratum inſtituerit in perſona alicuius filij ex ſecundo matrimonio, quid fieri debeat. Et pro vera reſolutione, eſt videndus poſt Gregorium Lopez, ibi relatum, Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 4. num. 21. fol. mihi 11. cui iunge Petrum de Peralta. in l. ſi quis, in princ. teſtam.[*] num. 219. ff. de leg. 3. Vbi inter alia dixit vnum mirandum, videri patrem, qui exiſtentibus filiis prioris matrimonij, meliorauit filium communem ſecundi matrimonij, propter deceptiones, & blanditias vxoris, potius quam ex mera voluntate feciſſe, & quod hæc ſit præſumptio iuris & de iure. Sed contra eum meritò inſurgit Aluaradus, dict. tract. de coniecturata mente defuncti. lib. 2. cap. 3. num. 44. 45. & 46. fol. mihi 68. paſſim enim contingit, tales meliorationes aſſidua potius importunitate, & blanditiis vxoris, quam ex voluntate fieri; non tamen ita generaliter ea præſumptio accipienda eſt, vt inde regulariter conſtituendum ſit, omnes meliorationes ob prædictam rationem irritandas fore; cum frequenter etiam ex mera voluntate procedant. Id quod pendet ex reſolutione eorum, quæ ad explicationem tituli, & legum, ff. & C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit. Tradunt Scribentes in mille locis, quæ infrà lib. 2. à me congerentur in vnum. Pro nunc tamen non erit prætermittendum, in dubio præſumendum non eſſe, blanditiis, aut calliditate mulieris, maritum ad meliorandum filium secundi matrimonij motum fuiſſe, ſed ſua potius voluntate talem filium melioraſſe: nec etiam criminoſum eſſe, iudicium poſtremum mariti in ſe prouocare mulierem, aut blanditiis mouere illum ad meliorandum: Vt vtrumque & iurium, & Authorum relatione comprobarunt Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum. lib. 2. tit. 7. fol. 33. Petrus Pechius, de teſtam. coniug. lib. 1. cap. 3. fol. 12. Decimoquintò quæritur, vtrum parentes, qui ſecun[*]das cõtraxerunt nuptias, teneantur reſtituere filiis prioris matrimonij, ſtatim quòd ipſi filij nupſerint, vſumfructum, quem habent in bonis, quæ propter ſecundas nuptias reſeruari debent, vt ſic ad iſtum etiam caſum, & ad hæc bona extendatur diſpoſitio legis 48. Tauri: an verò vſque ad mortem illo fruantur? Quam quæſtionem mouet ſolus Alphonſus de Azeuedo in l. 4. t. 1. num. 34. lib. 5. nouæ recopilat. atque in ea nimis dubiè, & trepidanter procedit, cogitandum relinquit, nec certum quid auſus eſt affirmare. Ego autem ſecurè dicendum exiſtimo, patrem, ſeu matrem ſecundò nubentes, non teneri reſtituere huiuſmodi vſumfructum etiam poſt deſponſationes, & velationes filiorum, nec priuari illo quouſque mortui ſint. Id quod euidenter probari poteſt ex ſequentibus. Primo, quia deciſio legis 48. Tauri.[*] quæ hodie eſt l. 9. tit. 1. de los caſamientos, l.b. 5. nouæ recopilat. dumtaxat venit decidere id, quod in ea lege continetur, in vſufructu aduentitiorum, qui patri competit: nec eius intentio eſt aliquid ſtatuere in vſufructu parentibus competenti in prædictis bonis, quæ propter tranſitum ad ſecundas nuptias reſeruari debent, eò magis quòd ille vſusfructus finitur, ſine cum proprietate (quæ eſt penes filios ex noua conſtitutione Imperatorum) conſolidatur per matrimonium filiorum; licèt pater ſecundò non nupſerit, ita quod cauſa immediata prædictæ conſolidationis, eſt matrimonium filiorum. Nam per matrimonium ipſius parentis vſusfructus aduentitiorum non ſeparatur ab eo: vt eſt text. in l. vltim. C. de bonis maternis. & ex communi adnotauit Ioannes Guttierez practicar. lib. 2. quæſt. 95. n. 12. Hic verò vſusfructus incipit patri competere per tranſitum ad ſecundas nuptias, ita quòd cauſa immediata productionis eius, ſit ſecundum matrimonium parentum; aliàs enim ſi ipſi ſecundo non nupſiſſent, non ſolum fruerentur vſufructu, ſed integrè rebus omnibus, quamuis filij matrimonio ſe copulaſſent. Deniq; vſusfructus aduentitiorum conceditur patri per legem, in præmium, aut prærogatiuam patriæ poteſtatis, vt cap. ſeq. dicemus: alter verò vſusfructus, de quo tractamus, in pœnam datur ſecundo coniugi, propter ſecundas nuptias, propter quas ipſe proprietate venit priuandus, & ſic inter vnum & alterum vſumfructum, & deciſionem dictæ legis Regiæ ad noſtrum caſum, eſt maxima differentia. Secundò probatur ex textu, (ad quem mirandum eſt non attendiſſe Azeuedium) in dicta l. fœminæ. C. de ſecundis nuptiis. decidit enim præſentem dubitationem, dum inquit: Atque habeant poteſtatem poſſidendi tantum, atque fruendi in diem vitæ. Et confirmatur in l. 26. tit. 31. partita. 5. ibi: En ſaluo fincan a ſus fijos del primer marido, e deuenlas cobrare auer despues de la muerte de ſu madre. Tertiò dato, quòd prædictorum iurium deciſio deficeret; ex eo probari poſſet, quòd cùm regulariter lucra nuptialia, ſiue ea, quæ ex ſucceſſione filiorum proueniebant, acquirerentur parentibus, iure ſpeciali, & in pœnam ſecundarum nuptiarum inducta fuit reſeruatio proprietatis remanente ſolo vſufructu penes parentes. ex dicta l. fœminæ. cum aliis eiuſdem tituli. vnde conſequens eſt, in perpetuum debere remanere illum vſque ad mortem, nec regulari debere ad ſimilitudinem alterius vſusfructus aduentitiorum. Quartò denique, & vltimò probatur. quia deciſio dict. l. 48. & leg. 47. Tauri. correctoria eſt iuris communis, vt putà cùm de iure communi non liberaretur filius à patris poteſtate per matrimonium, nec deberet illi reſtitui vſusfructus, vt cap. ſeq. adnotauimus, cùm de vſufructu aduentitiorum tractamus: ergo dicta dicta l. 48. Tauri. cùm ſit diſpoſitio noua, & correcto[*]ria, non debet extendi ad alios caſus, nec ad alia bona, quàm ad ea, de quibus ibi nominatim ſit mentio: l. ius ſingulare. l. quod vera contra, ff. de leg. l. ſi vero. §. de viro. ff. ſoluto matrim. vbi late notant Doctores. cap. constitut. vbi aduertit gloſſ. de regul. lib. 6. & plene agit Tiraquellus in l. ſi vnquam. Verbo, libertis. C. de reuocandis donation. num. 23. Mieres, de maior. in initio 1. part. n. 11. Barboſa, in l. ſi conſtante. in princ. ff. ſoluto matrim. n. 101.[*] fol. 561. & vbi lex ennumerat aliquem caſum ſpeciſicè, non licet illam ad alios caſus extendere, ſed illi cenſentur ſub diſpoſitione iuris communis remanere: vt poſt Baldum, & alios ſcribit Thomas Grammaticus conſil. cini li 76. num. 1. quia legum correctio euitanda eſt, & lex quæ deuiat à iure communi, reſtringenda eſt, vt quan[*]to minus fieri poſſit, recedatur à iure communi: per textum in cap cum dilectus. vbi notant Doctores, de conſuetudine, Corneus, in conſ. 1. col. 4. in fine libr. 2. & conſilio 180. num. 3. lib. 3. Craueta, latè comprobans, de antiq. temp. in princ. num. 42. & in conſ. 307. num. 4. Menoch. de recuper. poſſeſ. remedio. 9. num. 385. & n. 387.[*] nec in dubio præſumi debet legem nouam corrigere velle legem antiquam: Cephalus, qui refert alios, in conſ. 343. num. 19. & in conſt. 431. num. 30. & 31. lib. 3. Decimoſextò quæritur, vtrùm renuntiatio filiæ iu[*]rata iuxta formam cap. quamuis pactum. de pactis. lib. 6. extendatur ad illa bona, quæ acquiruntur, ſiue reſeruantur filiis prioris matrimonij, in pœnam patris, vel matris, tranſeuntis ad ſecundas nuptias? De qua quæſtione ſunt videndi Oldradus, in conſ. 294. incipit, Vltra dict. Guido Papæ, quæſt. 228. Decius, in conſ. 205. num. 2. Roland. in conſ. 95. num. 36. & num. 40. & 41. Guillemus Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtament. verb. duas habens filias. n. 288. Couarru. in cap quamuis pactum, de pactis, in 6. 3. part. §. 3. num. 1. Ioannes Cephalus, in conſ. 288. num. 25. lib. 2. Franciſcus Burſatus, in conſ. 12. num. 13. lib. 1. Ioannes Guttierrez, practicar. lib. 3. quæſt. 80. num. 4. Ioachimus Minſingerus, qui poſt Paulum Caſtrenſem, & Decium, communem ſententiam vtiliter declarat, ſingularium obſeruation. cent. 5. obſeru. 24. num. 3. Andreas Gaill, pract. obſeru. lib. 2. obſeru. 98. num. 10. vbi num. 9. poſt Salicetum, Decium, Pariſium, & alios tractat, an, & quando filia ſtatuto[*] excluſa odio ſecundarum nuptiarum ſuccedat. Decimoſeptimò quæritur, vtrùm filia prioris matri[*]monij, acceptando legatum factum à parente, cum onere plus non petendi, petere poſſit lucrum, quod à lege ſibi reſeruatum eſt, ex deciſione dictæ legis fœminæ: an verò per dictam acceptationem præiudicet ſibi in illo? In qua quæſtione Bertrandus, in l. hac edictali. verſ. ſi vero plus. num. 6. C. de ſecundis nuptiis. poſt Baldum ibi relatum affirmat, poſſe nihilominus filiam petere lucrum, quod ſibi à lege reſeruatum eſt per tranſitum parentis ad ſecunda vota: & ſequutus eſt illos, & latius comprobat Petrus Surdus, in conſ. 45. numer. 54. lib. 1. Vbi declarat hoc eſſe verum, quamuis pater adiecerit, quod ſi plus petat priuat filiam relicto. Et reddit rationem, quòd vbi onus à iure rejicitur, perinde eſt, ac ſi legatum eſſet ſimplex, & factum ſine onere: quod eſt ſingulare, & extraordinarium in hac materia, potèſtque ex eo inferri ad filium melioratum in Tertio bonorum parentis, iuxta diſpoſitionem legum huius regni cum tali onere, & explicari iuxta ea, quæ prædicti adducunt. Decimooctauò quæritur, vtrùm mulier tranſiens ad[*] ſecundas nuptias, teneatur reſeruare filiis prioris matrimonij quartam partem, quam habuit ex bonis mariti diuitis prædefuncti, quia pauper erat; iuxta deciſionem textus in authent. præterea. C. vnde vir, & vxor. Quam quæſtionem mouet, & reſoluit in terminis Hyppolitus Riminaldus, in conſ. 542. n. 18. & 19. lib. 1. Decimononò quæritur, ſi ſilius poſtquam ſucceſſit[*] patri ſuo, inſtituta matre in legitima, reliquerit in teſtamento tertiam partem bonorum ſuorum alicui fratri, & poſtea frater iſte ab inteſtato decedat, & mater illi ſuccedat, vtrùm illam tertiam partem, in qua frater, primo defuncto fratri ſucceſſit, teneatur mater, quæ ſecundò nupſit, aliis fratribus prædictorum, tanquam ex paterna ſubſtantia prouenientem reſeruare? Et in hac quæſtione, quæ revera difficilis eſt, ego in ea opinione ſum, vt exiſtimem quòd mater ad huiuſmodi reſeruationem non teneatur: id quod ex ſequentibus non obſcurè comprob ari poteſt. Et in primis ex eo, quòd cùm hæc tertia pars, non prouenerit ex ſubſtantia patris, ſed ex patrimonio fratris dimanauerit, reſeruari non debet, tametſi mater ad ſecundas conuolauerit nuptias. Ex dictis ſup. num. 37. & his, quæ ſcribunt Ripa, in l. fœmin. num. 52. C. de ſecundis nuptiis. Graſſus, §. ſucceſſ. ab inteſtato. quæſt 25. num. 4. Vincentius de Franchis, deciſ. 18. in princ. 1. part. Quod autem ex paterna ſubſtantia non videatur prouenire, ſuadet na[*]tura dictionis, ex, quæ cauſam proximam, & immediatam denotat. l. 1. vbi aduertit Baldus, C. ſi ſeruus extero. l. eo tempore. ff. de pecul. l. 1. §. ex incend. & ibi adnotauit Bartol. num. 1. ff. de incendio, ruina, naufragio. Baldus, in l. ex hoc iure. col. 6. & ibi Iaſon, in princ. ff. de iuſt. & iure: idem Iaſon per illum textum. l. non dubium num. 23. C. de leg. Corneus, in conſ. 286. col. 1. verſ. & inſuper & col. 2. in princ. vol. 1. Petrus de Peralta, in l. ſi cui certam. num. 3. in fin. & in l. hæredẽ, num. 10. ff. de leg. 2. Thomas Doccius, in conſ. 52. num. 5. Ioannes de Monteſperello, in conſ. 152. num. 2. Antonius Galeatius Maluaſſia, in conſ. 100. n. 29. & 36. Cephalus, in conſ. 379. n. 33. lib. 3.Menoch. in conſ. 152. n. 42. lib. 2. at in authent. ex te[*]ſtamento C. de ſecund nuptiis. & in §. hinc nos. in authent. de nuptiis. ſtatutũ eſt, vt mater ſuccedendo ab inceſtato filiis, ſolum ea bona reneatur reſeruare aliis filiis prioris matrimonij, quæ ipſi ex paterna ſubſtantia habuerunt; ergo conſequens eſt, quod cùm prædictus filius, tertiam illam partem à fratre potius, atque ex teſtamento illius, quàm à patre, vel ex diſpoſitione eiuſdem acquiſierit; non tam ex paterna ſubſtantia, quàm ex fraterna dicatur prouenire: & inde fit quòd mater non teneatur reſeruare illam ex ſuperiori ratione. Secundò probatur ex eo, quòd filius renuntians e[*]tiam cum iuramento ſucceſſioni patris, vel matris, non excluditur à ſucceſſioni patris, nec cenſetur illi renunciaſſe: tametſi frater parentibus ſucceſſerit, & illorum bona poſſideat: vti infinita antiquorum allegatione probantes, animaduertunt, & latiùs fundant Antonius Gomez. in l. 22. Tauri. num. 13. per totum. Couarruuias, in c. quamuis pactum, de pact. in 6. 3. part. §. 3. n. 2. & Ioannes Gutierrez, ibi. verbo, omnino ſeruari debet. num. 7. & 8. & pract. lib. 3. quæſt. 80. num. 5. Menchaca, de ſucceſſion. creat. lib. 3. §. 18. num. 176. Mieres, de maioratu. 4. part. quæſt. 19. num. 12. Graſſus, receptar. ſentent. §. ſucceſ. ab inteſtato. quæſt. 10. num. 16. qui reddunt communi[*]ter eam rationem, quòd hæreditas poſtquam eſt adita, efficitur proprium patrimonium adeuntis, nec dicitur amplius hæreditas: per textum in l. ſed ſi plures, § ſilio impuberi, ff. de vulg. & pupill. ſubſtitut. l. eius qui in prouincia, §. finali. ff. ſi certum petatur. §. 1. Inſtitut. de hæredum qualitate, & differentia. per quæ iura, ſic docuit gloſſa ordinaria in l. 1. §. veteres verb. per vnum. verſ. at poſt aditam. ff. de acquirenda poſſeſſ. quam ſequuntur infiniti relati à ſuperioribus: Menoch. in conſ. 124. num. 5. lib. 2. & conſ. 50. num. 16. & conſ. 77. num. 7. lib. 1. Cephalus, in conſ. 493. num. 41. & 42. & conſ. 489. num. 73. & 74. lib. 4. Petrus de Peralta, in l. 3. §. qui fideicommiſſam, ff. de hæredib. inſtit. n. 110. fol. 235. Graſſus, §. hæreditas, quæſt. 2. num. 1. Barboſa, videndus omnino de hac re, 4. part. rubr. ff. ſol. matrim. num. 19. & 20. fol. 156. vnde in ſpecie propoſita, poſtquã illa tertia pars confuſa fuit cum patrimonio vnius fratris ex teſtamento, & diſpoſitione alterius, iam definit eſſe ex bonis patris; & ad matrem, tanquam ex bonis filij mortui peruenit, ex ſupradictis, & his, quæ multum ad propoſitum ſcripſerunt Menoch. in conſ. 160. num. 3. lib. 2. Ioannes Cephalus, in conſil. 145. num. 18. lib. 1. ac per conſequens reſeruari non debet. Tertiò probatur, quoniam leges, quæ propter tran[*]ſitum ad ſecundas nuptias, mulierem priuant proprietate eorum bonorum, quæ habuit à priori marito, vel à filiis ex paternis bonis: pœnales ſunt, & odioſæ, ac per conſequens ſtrictam admittunt interpretationem, & reſtringi debent. Sic ſcripſit Ripa. in dict. l. fœminæ. n. 34. & Ioannes de Garronibus in authent. ex teſtam. num. 29. C. de ſecundis nuptiis. Romanus, in conſil. 405. n. 2. Corneus, in conſil. 286. col. 2. in princ. lib. 1. Ioannes CephaIus, in conſil. 288. num. 9. lib. 2. Menochius, in conſ. 155. num. 7. lib. 2. Vincentius de Franchis deciſ. 8. num. 6. 1. p. Cùm ergo prædictæ leges, loquantur ſolum in acquiſitis, ſiue habitis à filiis ex paterna ſubſtantia, intelligi debent dumtaxat in illis, non autem in acquiſitis, ſiue habitis ab aliquo fratre, ſiue ex ſucceſſione illius. Vltimò pro hac opinione venit ponderandus textus in authent. de non eligend ſecundo nubent. mulier. in §. antenuptiali. vbi per argumentum ab ſpeciali donationis ante nuptias, conſtat, non teneri matrem ſuccedentem in cæteris bonis, quæ filius habuit ab alio fratre, ad reſeruandum ea aliis filiis, cum non ex paterna ſubſtantia, ſed fraterna potius acquiſita dicantur. Vnde in terminis noſtris, licèt non ita fundent, iſtam opinionem tenuerunt Ioannes de Garronibus, in dict. authent. ex teſtam. num. 25. & poſt Imolam, & Florianum ibi relatos, Cor[*]neus in conſil. 286. colum. 2. lib. 1. vbi dicit ſingularia verba, & quæ adeo expreſſa ſunt, vt hoc loco inſerere ea voluerim. Et in ſimili conſuluit Imola, quod ſi ex primo matrimonio remanſerunt tres filij, qui ſucceſſerunt patri, deceſſit vnus, ſucceſſerunt & alij duo cum matre, vel ſine non refert; deceſſit alter, cui ſucceſſit pro dimidia eius mater, quæ prius, vel poſtea, ad ſecunda vota tranſiuerat, inuenit in hæreditate filij partem tertiam hæreditatis paternæ ex ſua immediata ſucceſſione; item inuenit partem alterius tertiæ partis bonorum paternorum, in qua ſucceſſerat filius prædefunctus: mater ipſa ſecundis nuptiis inuoluta, non perdit proprietatem illius partis bonorum, olim partis, quam filius ſecundo loco mortuus quæſiuerat ex ſucceſſione, quam fecerat filio prædefuncto, quia non dicitur prouenire ex paterna ſubſtantia. Nec huic reſolutioni obſtat l. 15. Tauri. quæ hodie eſt l. 4. tit. 1. lib. 5. collect. regiæ. Quatenus probatur ibi, teneri parentes ſecundò nubentes reſeruare omnia, quæ ex ſucceſſione à filiis habuerint: Quia reſpondendum eſt, quod prædictæ leges regiæ in nihilo alterarunt, ſeu mutarunt ius commune, ſolum enim determinant id, quod erat dubium, an pater tranſiens ad ſecundas nuptias, deberet reſeruare filiis, quod ex succeſſione alicuius acquiſierat, ſicut mater tenebatur; nihil tamen decreuerunt in contrarium iu is antea ſtatuti. Provt expreſsè adnotauit Palacios Rubios, legis illius conſultor. ibid. & in l. 14. Tauri, vnde cum attento iure communi concludenter ſatis probatum fuerit, non teneri matrem ad reſeruationem prædictæ partis; idem etiam & de iure regio dicendum erit. Ex his apparet, in noſtra quæſtione errore manifeſto lapſum fuiſſe Alphonſ. de Azeuedo, qui Cornei nulla facta mentione, nec contraria opinio[*]ne aliter comprobata, debere matrem in caſu ſuperiori reſeruare prædictam partem aliis fratribus, ſiue filiis communibus illius matrimonij, affirmauit in l. 4. tit. 1. num. 55. lib. 5. nouæ recopilat. Fallitur namque apertè ex adhuc dictis, cùm prædicta pars ex paterna ſubſtantia non dicatur prouenire, effectaque fuerit iam proprium[*] patrimonium alterius filij. Potuiſſet tamen ipſe quod ſilentio prætermittit, pro ſua opinione ponderare ſingularem doctrinam Bald. in authent. ex teſtamento, C. de ſecundis nuptiis. Vbi docuit originem bonorum attendendam eſſe in hac materia, quoad obligationem incumbentem parentibus, reſeruandi, vel non reseruandi illa; quæ ſi vera eſt, videretur alicui dicendum in caſu noſtro; ex paterna ſubſtantia, origine conſiderata, partem illam proueniſſe; quamuis ex vno fratre, atque diſpoſitione illius ad alterum, & poſtmodum ex illo ab inteſtato ad matrem peruenerit. Sed pro vera reſolutione conſti[*]tuendum erit, originem conſiderari mediatè, & immediatè: quamuis igitur in materia fauorabili largè intelligi poſſit, vt mediata, & immediata cauſa comprehendatur; in materia tamen pœnali & ſtricta, qualis eſt iſta, ſola immediata cauſa attendenda eſt: quod in materia, & terminis dict. leg. fœminæ. ſic explicauit Vincentius de Franchis, deciſ. 18. num. 8. & 9. 1. part. Corneus, dict. conſil. 286. colum. 2. lib. 1. & generaliter, quod cauſa immediata attendi debeat, tradit Oldradus, in conſil. 27. Aimon. Craueta, in conſil. 43. Cerbantes in l. 16. Tauri. num. 13. Vigeſimo loco quæritur ſi pater & mater in vita do[*]tauerint aliquam filiam communem, & hæc ſine deſcendentibus mortua ſit, mortua iam matre, & ſic ſolus pater eidem ſucceſſerit, qui ante, vel poſt ſucceſſionem ſecundas contraxit nuptias, & in Tertio & Quinto bonorum ſuorum meliorauit vnum ex filiis prioris, ſiue ſecundi matrimonij, vtrùm Tertium, & Quintum deduci poſſit ex bonis habitis à filia; an verò ex reliquis bonis tantum parentis deducendum ſit. In qua quæſtione Alphonſus de Azeuedo in l. 4. tit. 1. num. 57. lib. 5. nouæ recopilat. In ea fuit opinione, vt ſecurè crediderit, quòd cùm bona, quæ in dotem data fuerunt filiæ, eſſecta fuerint vnum patrimonium ipſius cum aliis bonis, neque poſſit pars à parte ſeparari, cùm reſeruetur proprietas illorum filiis prioris matrimonij, & vſusfructus conſolidetur poſt mortem patris, quod non poſſit Tertium & Quintum ab illis ſeparari, & conſequenter ex reliquis bonis parentis deducenda erit melioratio. In quo etiam manifeſtè deceptus eſt Azeuedius; idque concludenti ratione oſtendi poteſt, (vt alia conſultò atque ex propoſito prætermittam.) nam dimidia pars huiuſmodi dotis, à principio, ex bonis, & ſubſtantia patris profecta fuit, vnde cùm pater poſtea ſuccedit in illa, pleno iure, & abſque aliqua obligatione reſeruationis ſuccedere debet. Enimverò pater ſuccedens filio, id dumtaxat reſeruare tenetur, ſi ſecundò nupſerit, quod à filiis ex ſubſtantia coniugis præmortuæ acquiſierit, per textum in dict. l. fœminæ, & in auth. ex teſtam. C. de ſecundis nupt. & ſic declarant Ripa, ibi. num. 52. Gratus, in conſil. 35. num. 10. vol. 1. Viuius communium opinion. lib. 1. verb. mulier ad ſecundas nuptias, num. 10. Burſatus in conſil. 12. num. 2. lib. 1. Graſſus §. ſucceſſio ab inteſt. q. 17. num. 4. ergo ſolum partem dimidiam ex bonis vxoris profectam, tenebitur pater reſeruare, non verò ſuam partem, ex qua etiam Tertium & Quintum deduci debet. Quòd ſi filius Tertium bonorum ſuorum alicui reliquerit, de portionibus fratrum prioris matrimonij, quæ illi filio reſeruari debent, ſi pater ad ſecundas conuolauerit nuptias, vtrùm Tertium deduci debeat. Poſt[*] Tellum Fernandez, tractat in terminis, & dicit de facto fuiſſe ſemel controuerſum Velaſquez de Auendaño in l. 6. Tauri, gloſ 10. num. 3. qui latiùs videri poterit, cùm neceſſe fuerit. Vigeſimoprimò quæritur, vtrùm conceſſio, ſiue diſ[*]poſitio taxatiuè concepta, in fauorem alicuius, & filiorum eius, intelligenda ſit de filiis tantum exiſtentibus ex primo matrimonio, vt vel conceſſio extinguatur filiis ex illo mattrimonio finitis, vel parer non possit in fauorẽ filiorum ſecundi matrimonij diſpoſitione, vel conceſſione vti? De qua quæſtione, & multis ad propoſitum valde neceſſariis, & quæ frequenter occurrere poſſunt, commendo lectori Menochium conſil. 40. per totum, lib. 1. Petrum Surdum conſ. 72. per totum eod. lib. 1. vbi latè & eruditè loquitur de prædictis: diſputat etiam, An legatum factum alicui conditionaliter, comprehendat filios tam ſecundi quàm primi matrimonij? vt putà ſi teſtator legauerit alicui centum, ſi non habuerit, vel[*] non habendo filios; & ſi eos habuerit, ducenta; an teſtator videatur ſentire de filiis ex ea vxore, quam tunc legatarius habebat in matrimonio, an etiam de filiis ſuſceptis ex vxore, quam defuncta prima ſuperinduxit? si[*]militer vtrùm legatum ſimpliciter factum filiis alicuius intelligendum ſit, tam de filiis ſecundi, quàm primi matrimonij, vt ibi videri poterit: quibus iunge Borgninum caualcanum de vſufructu mulieri relicto. à num. 195. vſque ad num. 198. fol. mihi 387. vbi dicit nonnulla ad propoſitum præcedentium: diſputat etiam, vtrùm vſusfructus legatum factum vxori ſimpliciter, debeatur ſecundæ vxori, vt putà ſi teſtator ſub nomine appellatiuo, & non proprio, vxori reliquerit vſumfru[*]ctum omnium bonorum, & poſtmodùm aliam duxerit vxorem, & non mutato teſtamento decedat, & refert Baldi, & Alexandri, contrarietatem; demum ſuam ſententiam interponit, verba legati diligenter attendenda eſſe, & conſiderandum, an magis primæ vxori, quam[*] ſecundæ: conueniant; in dubio autem vbi de mente teſtatoris aliter non conſtiterit, an de prima tantũ vxore, vel de ſecunda cogitauerit, ſecundæ etiam vxori legatũ deberi. Contrarium tamen, imo in dubio tale legatum ſecundæ vxori non deberi, niſi aliam fuiſſe mentem teſtaoris aliunde conſtare poſſit, cum Baldo defendunt Couarruuias, Petrus Pechius, & alij (quos ipſe Caual[*]canus non refert) Couarruuias inquam in cap. requiſiſti de teſt. n. 3. verſ. Quartò eadẽ. & diſputatione præhabita huic ſententiæ ſubſcripſit Petrus Pechius, tr. de teſtam. coniugum lib. 1. c. 16. in fine. videndus per totum fol. 56. & vltra eos, in hanc partem, & opinionem Baldi clare inclinat, & eruditè loquitur Paulus de Montepico, in l. Titia cum teſtam. §. Titia cum nuberet. n. 109. verſ. ego ſalua pace. ff. de leg. 2. vbi diſtinguendo in ſuperiori quæſtione egregiè docuit, quòd ſi is teſtator tunc habebat vxorem, cùm teſtamentum fecit; de ea ſolum credatur intellexiſſe, & ad eam ſermonem ſuum reſtrinxiſſe, cum fortè eius benemerita conſiderauerit, quæ benemerita vxoris futuræ, quam nondum duxerat, nec cognouerat conſiderare non potuit, nec ad illam affectionem aliquam habere, vt in ſimili caſu conſiderauit Albanus, conſ. 85. num. 9. & in noſtro ſequutus Picum, ſic declarat Menochius conſ. 40. num. 13. & num. 37. verſ. non etiam repugnat illa doctrina lib. 1. In dubio ergo non cenſentur de ſecunda vxore cogitaſſe, quam nondum cognouerat; niſi verba teſtamenti talia ſint, quòd ſecundæ: etiam vxori accommodari poſſint, vt infra latiùs in annotationibus ad finem libri dicetur. Vigeſimoſecundò quæritur, vtrum mulier poſt mor[*]tem mariti luxuriosè, & parum pudicè viuens, incurrat pœnas ſecundò nubentis; quoad reſeruationem proprietatis bonorum prouenientium ex ſubſtantia mariti, & alia ſimilia Et Bartolus, in l. his ſolis. in fine. C. de reuocandis donat, per illum textum: docuit omnes pœnas impoſitas ſecundò nubentibus etiam locum habere in his, quæ: inhoueſtè viuunt. Panormitanus, in cap. vxoratus, num. 2. de conuerſione coniugatorum. Brunus in tract. ſtatutorum. art. 7. n. 304. & conſequenter, quæ: ſuperius dicta ſunt à num. 9. de reſeruatione proprietatis, quæ: fieri debet filiis prioris matrimonij per tranſitum ad ſecundas nuptias, circa materiam textus in dict l. fœminæ. etiam locum habent in muliere non tranſeunte ad ſecundas nuptias, ſed aliàs luxuriosè viuente poſt mortem mariti. Quod etiam voluit Ioannes de Garronibus in authent. ex teſtamento, n. 30. C. de ſecundis nuptiis. & Alexan. in apoſt. ad Bartolum in dict. l. fœminæ. & ſequuntur Ioach. Minſingerus, cent. 5. obſeruat. 24. num. 5. Andreas Gaill. praticarum obſeruat. lib. 2. obſeruat. 68. num. 15. 16. & 17. Similiter ſi pater, aut maritus dederit facultatem vxori meliorandi vnum ex filiis, quem voluerit, quod facere poteſt; & melioratio ſiue electio ab vxore facta omnino obſeruanda eſt: Vt poſt Rodericum Suarez, & alios affirmant Couar.[*] in cap. cum tibi, de teſtam. n. 11. verſ. ſecundò poteſt. Aluaradus de Coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 2. num. 38. Ioannes Guttierrez practicarum lib. 2. quæſt. 42. num. 2. idque veriſſimum eſt, ex his, quæ: ſcripſerunt Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 3. & multis[*] ſeqq. Mieres de Maioratu. 1. part. quæſt. 48. & poſt mortem viri vxor ipſa ad ſecundas tranſeat nuptias facultatem teſtandi à marito ſibi conceſſam, ſiue ius exequendi teſtamentum, aut eligendi ad maioratum, aut meliorationem non amittit: Cifuentes in l. 30. Tauri, num. 4. Gregorius Lopez, in 1. 2. tit. 10. part. 6. gloſ. penult. in fine. Aluaradus, dict. cap. 2. n. 40. Ioannes Guttierrez[*] canon. qq. lib. 2. cap. 12. n. 12. Angulo ad leg. meliorat. l. 3. gloſ. 7. num. 5. ſi tamen poſt mortem mariti luxuriosè, & inhoneſtè viuat, facultatem teſtandi, ſiue ius eligendi amittit. Cifuentes dict. num. 4. Petrus de Peralta, in l. cum quidam. num. 8. ff. de leg. 2. Aluaradus dict. cap. 2. n. 39. Mieres de Maioratu, 1. part. quæſt. 48. num. 43. & 44. Ioannes Guttierrez num. 12. dict. cap. 12. canon. lib. 2. Nec[*] nouum eſt in iure, multieſque poſt mortem mariti luxuriosè viuentem, variis multieſque pœnis priuari, & iuribus iam acquiſitis ob impudicitiam priuari, de quibus pleniſſima manu ſcribunt Palacios Rubios, de donat. inter. in rub. §. 67. 68. & 83. Couarruuias in 4. 2. part. cap. 7. §. 6. Auiles in capitulis Prætorũ, in proœmio gloſ. 1. à n. 36. cum multis ſeqq. Antonius Gabriel lib. 3. tit. de ſecundis nuptiis, concluſ. 8. Antonius Gomez in l. 53. Tauri, num. 80. & in l. 80. num. 70. Guillelmus Benedictus, in cap. Rainuntius de teſtam verbo qui cum alia matrimonium contrahens, à num. 200. Tellus Fernandez in l. 6. Tauri à n. 21. Coſta. in cap. ſi pater, de teſtam. in 6. à num. 32. cum multis. ſeqq in verbo legauit, 1. p. Molina, de primogeniis lib. 1. cap. 9. à num 48. Mieres de Maioratu. 1. part. quæſt 48. à num. 40. Pinellus, in l. vlt. num. 9. & ſeqq. C. de bonis maternis. Padilla, in l. fideicommiſſum per totam legem. C. de fideicommiſſis. Graſſus §. ſucceſſio ab inteſtato, quæſt. 26. Matienço in. l. 5. tit. gloſ 4. per totam lib. 5. & ibi. Azeuedius, & in l. 4. tit. 1. eod. lib. 5. à num. 11. vſque ad num. 20. Sfortia Oddi, conſ. 85. per totum. Barboſa, 1. part. leg. 2. ff. ſoluto matrimonio, num. 65. fol. 609. Angulo ad leg. meliorat. l. 2. tit. 5. gloſ. 1. num. 12. & gloſ. 7. num. 5. Ioannes Guttierrez. Canonicarum lib. 2. cap. 12. per totum. Iacobus Cancerius, variarum reſol. cap. 9. de dote, & donatione propter nuptias, num. 69. & num 74. & ſeqq. Petrus Surdus, tract. de alim. tit. 7. quæſt. 24. per totam. & his non relatis, nouiſſimè Cæuallos, practicarum quæſtionum, ſiue communium contra communes, quæſt. 708. volumine 2. fol. 349. Vigeſimotertiò quæritur, vtrùm mulier contrahens ſecundas nuptias de conſenſu mariti prædefuncti, aut filiorum, excuſetur à poena ſecundò nubentibus impoſita, præſertim reſeruationis proprietatis, quæ filiis prioris matrimonij fieri debet? Et pro clara abſolutàque explicatione conſtituendum duxi primò, quòd mari[*]tus poteſt in teſtamento licentiam dare vxori impunè tranſeundi ad ſecundas nuptias, & efficere, atque diſponere, ne illa ſecundò nubendo, incidat in pœnam ſecundarum nuptiarum. Vt de hoc eſt gloſſ. Iuncto text, in verſ. ſiue vir. in §. duo igitur in authent. de nuptiis, & docuit Baldus, per illum textum, in l. filium quem habentem, n. 4. C. familiæ erciſcundæ. vbi ſequuntur Paulus, & Iaſon. col. 6. & Ioannes Corraſius, num. 63. Ioannes de Garronibus, in l. 1. num 78. cum ſeqq. C. de ſecundis, nuptiis. Ripa, in l. fœminæ, num. 25. eod. tit. Rolandus, referens alios plures, conſ. 81. num. 12. lib. 3. & vltra eum Cremenſis ſingul. 74. Si maritus. Socinus, in regul. 331. Mulier quæ. in ſecunda fallentia. Gualdenſis, de arte teſtandi. tit. 6. cautela. 18. num. 2. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum. lib. 4. dubit. 10. num. 118. 119. & 120. fol. mihi 350. & in conſ. num. 117. num. 31. & num 74. lib. 1. Ioannes Cephalus, conſ. 59. num. 7. lib. 1. Nec in hoc diſcrepat vllus, omnes verò vt indubitatum ſupponunt quorum faciam ſtatim mentionem. Similiter filij[*] prædictam licentiam dare poſſunt expreſsè, ſicut pater inter viuos, vel in vltima voluntate ex mille authoribus, qui congeruntur à ſuperioribus, & per Menochium, conſ. 237. num. 16. & 19. lib. 3. Burſatum, conſ. 12. num. 41. lib. 1. Hyppolitum Riminaldum, conſ. 569. à num 102. lib. 5. Pancirolum, conſ. 99. num. 3. & 5. lib. 1. de quo[*] etiam nullus vnquam dubitauit. Hoc ſuppoſito, quòd mulier tranſiens ad ſecundas nuptias de voluntate expreſſa ſiue tacita mariti defuncti, vel è contrà, maritus; euitet pœnas ſecundarum nuptiarum, nec proprietatem reſeruare teneatur, pleno potiùs iure ſuccedat, & acquiſita à coniuge præmortuo, ſiue à filiis ex ſubſtantia illius, quoad proprietatem & vſumfructum conſeruet, tenent Baldus, in l. 1. col. 3. verſ. ſed pone. C. de ſecundis nuptiis, & in l. 2. col. finali. in princ. C. de indicta viduitat. tollenda. Decius in rub. C. de ſecundis nuptiis, colum. penult. & in cap. Eccleſia ſanctæ Mariæ, de conſtitut. num. 35. & per plures rationes defendunt Romanus conſ. 219. num. 2. & 5. incipit, Ex themate conſultationis. Decius in conſ. 620. num. 4. Natta, conſ. 466. num. 2. Cremenſis, ſingul. 75. Cæpola, cautela. 336. Romanus, ſingul. 251. incipit, Tu ſcis quod ſi mulier, vbi diſtinguit, vtrum vxor intra annum luctus, an verò poſtea nubat: vt primo caſu non euitet pœnas iuris communis propter conſenſum mariti; altero verò impunita maneat. Quod tenet etiam, & huius diſtinctionis rationem reddit Guil lelmus Benedictus, in cap. Rainuntius. de teſtam. verbo, qui cum alia matrimonium contrahens, num. 207. 208. & 209. Andreas Gaill. lib. 2. obſeruat. 98. num 18. Minſing. ſingularium obſeruationum cent. 5. obſeruat. 24. num. 7. Rolandus conſ. 95. num. 20. & 21. lib. 1. & conſ. 83. num. 12. & 13. lib 3. Corraſius Miſcellaneor. lib. 3. cap. 1. num. 12. Simon de Prætis lib. 4. dubit. 10. num. 118. fol. 35. Graſſus §. ſucceſſio ab inteſtato, quæſt. 17. num. 6. Burſatus dict. conſ. 12. num. 41. lib. 1. Ioannes de Matienço in l. 3. tit. 1. gloſ. 2. num. 43. lib. 5. nouæ recopilat. qui omnes huius reſolutionis eam rationem aſſignant, quòd mulier ſecun[*]dò nubendo, infert iniuriam priori marito, cuius anima nuptiis repetitis contriſtatur. §. quæ vero nunc. verſ. nos igitur, in authent. de nuptiis. & in §. ſin autem tute[*]lam, ibidem. vbi dicitur, mulierem nuptias repetentem, tria negligere; videlicet Deum, defuncti memoriam, & dilectionem filiorum; & propter hoc eſt impoſita pœna mulieri ſecundò nubenti: quæ ratio ceſſat, quando de voluntate viri vel ècõtra, maritus de volũtate vxoris, ſecúdo loco ſe cõnubio coniungit, quia marito volenti & cõſentienti nulla fit iniuria, l. cũ donationis; , C. de tranſact. l. 1. §. vſq; adeo ff. de iniur. c. ſcient. de reg. iur. li. 6. Verũ cõtra hanc communem & receptam omnium ſententiam[*] conſtanter: inſurgit, & ſubtiliter impugnat eam, Dominus Franciſc. Sarmientus, ſelectarum interpret. lib. 1. cap. 4. num. 3. quo loco ſecurè tradit, conſenſum mariti, vt mulier ſecundò nubat, non præiudicare filiis, nec excuſare mulierem, nec mutare ius; & quamuis ipſe[*] non referat illos, idem ante eum tentarunt etiam Bertrand. in conſ. 280. volum. 2. & Ripa, in l. fœminæ. quæſt. 11. C. de ſecundis nuptiis, quorum ad hoc meminit Ioachimus Minſingerus ſingularium obſeruat. cent. 5. obſeru. 24. n. 7. in fin. qui tamen à communi opinione recedendum[*] nò eſſe dicit. quod etiam ego libenter aſſererem, præſertim cùm videam, ſuperiorem ſententiam ita communem eſſe, vt mille authores eam ſequuti ſint, nec vllus in effectu firmiter (excepto Sarmiento) ab ea diſſentiat: eo etiam, quòd dato, quòd verum eſſet præcipuum fundamentum, quo vtebatur contra communem Sar[*]mientus dict. num. 3. quod prædictum ſtatutum non fuerit in poenam ob iniuriam; ſed quia æquitati naturali, & rationi conſonum eſt, vt bona laboribus prioris viri quæſita, non cedant in vtilitatem vitrici, vel eius filiorum, ſed reſeruentur aliis filiis alterius matrimonij: adhuc militat ſuperior ratio, quæ pro communi adduci ſolet: quæ negari non poteſt ex dictis iuribus, & tex[*]tu in §. proſpeximus. in authent. de non eligend. ſecund. nubend. mulier. & in §. ſed quod ſancitum, & in §. venient. in authent. de nuptiis. Et cõtraria procedit interim, dum in dubio ſumus, nec aliter nobis conſtat de voluntate mariti prædefuncti; tunc enim iniquum eſſet, bona laboribus illius quæſita, in aliorum vtilitatem cedere: vbi verò maritus ipſe aliter voluerit ſic exprimendo verbis expreſſis, aut alia ſimilia apponendo, ex quibus legitimè de voluntate ipſius conſtare poſſit, prædicta ratio contraria omninò ceſſat. Quis enim iniquum iudicabit voluntatem teſtatoris obſeruari, ſiue mulierem nubentem de voluntate eiuſdem, poenas prædictas euitare? aut quæ: iniquitas conſiderari poterit in hoc, quod bona prioris viri laboribus quæſita, pleno iure vxori reſeruentur, vel ab illa in alios filios tranſeant, ſi totum hoc non præter, aut contra voluntatem acquirentis, ſed ex voluntate potius illius contingit? Hoc plane iniquitas non eſt; maximè (ad quod nunquam aduertit D. Franciſ. Sarmientus vbi ſup.) cùm alia via ſuccurſum ſit filiis prioris matrimonij à iure ipſo, quo manus & poteſtas ſecundò nubentis reſtricta eſt ex deciſione leg. hac edictali. C. de ſecundis nuptiis. vbi ſcriptum, & ſtatutum fuit, quòd coniux ſuperſtes non poſſit quocumque titulo, in ſecundum coniugem transferre plus, quàm reliquerit vni ex filiis prioris matrimonij, cui minus reliquerit: quemadmodum cum Antonio Gabriele, Craueta, Benedicto, Riminaldo, Baëça, & aliis ſuperiùs diximus: & legibus huius regni, donationibus propter nuptias, arrharum promiſſioni, & inter viuos, atque in vltima voluntate diſpoſitioni certus modus diſponendi & procedendi præfixus ſit, quo filij ſuis legitimis defraudari minime poſſunt. Deinde ſimiliter, cum non poſſit mulier, quæ: ſecundò nupſit, relinquere plus filiis ſecundi matrimonij quàm primi, vt cum vna communi, contra aliam communem infinitos referens defendit Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemontana. 170. num. 4. & tribus ſeqq. & num. 11. vbi & multis ſeqq. argumentis, quæ: pro contraria parte expendi poſſunt, pleniſſime ſatisfacit, & plures ampliationes tradit à num. 25. Vel ſaltem de iure regio, certus ordo datus ſit, & de iure etiam communi ſtatutum fuerit, qualiter ſuccedere debeant liberi diuerſarum nuptiarum, qui diuerſos patres, aut matres diuerſas habuerunt, & quo ordine bona diſtingui debeant, vt omnibus ius ſuum remaneat illæſum: ſicuti cum Graſſo, §. ſucceſſio ab inteſtato, quæſt. 17. à n. 1. ſuperiùs diximus & hactenus, de licentia mariti, ſiue vxoris defunctæ. Quoad filios verò ſimiliter conſtituendum eſt, quòd[*] mulier tranſiens ad ſecundas nuptias de voluntate filiorum primi matrimonij, euitat pænas ſecundarum nuptiarum: nec eſt locus tunc deciſioni textus in dict. l. fœminæ. cum ſimilibus Quod probatur authoritate gl. in §. 1. in verb. copulantur, in auth. de non elig. ſecund. nub. mulier, quam ſequuntur Angelus, & Bald. ibi. Idem Angelus, Roman. Nicolaus de Vbaldis, Barbatia, Cæpola, Ludouicus Bologninus, Matheſilanus, Iaſon, Præpoſitus, Decius, Socinus, Ioannes de Amicis, Ripa, Ioannes de Garronibus, Pariſius, Corraſius, Socinus Iunior, Mandoſius, Boërius, Gratus, & Alexander de Næuo: quos ita tenendo congeſſerunt in vnum Menoch. conſ. 155. num. 13. lib. 2. Burſatus conſ. 12. num. 41. & 42. lib. 1. & vltra eos, Rolandus conſ. 95. num. 16. lib. 1. & conſ. 81. à num. 10. lib. 3. Guilielmus Benedictus, in cap. Rainuntius, de teſtament. verbo. qui cum alia matrim. contrahens, num. 202. Antonius Gabriel, lib. 3. tit. de ſecund nuptiis, concl. 1. num. 29. & 33. Simon de Prætis, de interpret. vlt. voluntatum, lib. 4. dubitat. 10. num. 120. fol. 350. Cifuentes, in. l. 14. Tauri. limitatione . Antonius Gomez, in l. 15. Tauri num. 6. in fine. Padilla, in l. cum donationis, num. 5. C. de tranſactionibus. Matienço, in l. 3. tit 1. gloſ. 2. n. 43. lib. 5. nouæ recopilationis. Alphonſus de Azeuedo, in l. 4. eodem tit. & lib. num. 36. & 37. Ioannes Guttierrez, in repetit l. nemo poteſt, ff. de legatis, primo, num. 18. Pancirolus, conſ. 99. num. 3. & n. 5. lib 1. Hippolitus Riminaldus, conſ. 569. n. 170. lib. 5. Petrus Gregorius, in ſyntag. iuris, lib. 9. cap. 26. num. 56. part. 2. Petrus Surdus, conſ. 91. à num. 20. lib. 1. Graſſus §. ſucceſſio ab inteſtato, quæſt. 17. num. 7. & quæſt. 25. num. 8. Plaça in epitome delictorum cap. 45. num. 1. verſ. quæ reor intelligenda fore. Ioachimus Minſingerus ſingular. obſeruat. centuria 5. obſer. 24. n. 8. Andreas Gail. pract. obſer. lib. 2. obſeruat. 98. n. 19. & 20. Qui omnes in hoc conueniunt, quòd in propoſita ſpecie, & in hac materia, idem operetur conſenſus tacitus filiorum, quod expreſſus. Vt in[*] terminis poſt Baldum, Gratum, Decium, Pariſium & Boërium, adnotarunt Menochius dict. conſ. 165. n. 16. lib. 2. Burſatus dict. conſ. 12. n. 41. lib. 1. Rolandus, Riminaldus, Pancirolus, Surdus, Prætis, Benedictus, Graſſus, & reliqui vbi ſupra. Et huius reſolutionis rationẽ ſimi[*]lem præcedenti reddunt, quòd iniuria, quæ irrogatur filiis propter ſecundas nuptias, propter quam ſecundò nubens pœnas illas incurrit, §. ſoluto. in authent. de nuptiis. §. proſpeximus. in auth. de non eligend. ſecund. nubent. mulier, tollitur conſenſu liberorum, per regulam quòd conſentientibus, & volentibus non fit iniuria: cap. ſcienti. de regulis iuris. in 6. Sed in hoc caſu, ſicut in præcedenti de conſenſu mariti, contra communem inſurgit etiam Sarmientus, dict. cap. 4. num 1. & 2. num. 3. verſ. non obſtat. & num. 4. & filium, qui conſentit ſecundis[*] nuptiis matris, vel patris, expreſsè ſiue tacitè, non amittere legis beneficium, conſtanter affirmat, per nonnullas rationes ibi propoſitas, quæ licèt grauiter vrgere videantur, non debebit tamen propter eas à communi opinione recedi: cùm tanta ſit authoritas, & tantus numèrus eorum, qui receptam & communem ſententiam tuentur; maximè cùm satisfieri poſſit rationibus in contrarium ponderatis ab eo, ex his, quæ ipſe eod. cap. ſcripſit contra communem, quæ contra eum retorqueri[*] poterunt. Nam ſi verum eſt, quod ipſe affirmauit ibi, dict. num. 3. verſ. non obſtat ratio. rationem legum loquendum de ſecundis nuptiis, non fundari in pœnam ob iniuriam; ſed quia æquitati naturali, & rationi conſonum eſt, vt bona laboribus prioris viri quæſita, non cedant in vtilitatem vitrici, vel filiorum eius, ſed reſeruentur filiis alterius matrimonij prioris ſequitur inde, quòd cum obligatio prædictæ reſeruationis, & cauſa incurrendarum aliarum pœnarum (vtcunque ſit) contingat propter culpam, ſiue ingratitudinem, aut iniuriam in contrahendis ſecundis nuptiis commiſſam, (quod negari non poteſt) recte ac communiter Doctores conſtitucrint, mulierem ipſam, pœnam aliquam pati non debere, ex his nuptiis, quibus filij expreſsè, aut tacitè conſenſum adhibuerunt. Nec rationi naturali, aut æquitati repugnat, vt bona alterius matrimonij, filiis eiuſdem non reſeruentur, ex voluntate ipſorum contracto matrimonio; quòd ſi non contraheretur, reſeruari non deberent, aut quibus ipſi, & iuri in proprium fauorem introducto, iure ipſo non contradicente, nec ratione aliqua repugnante, rectè renunciare potuerunt: & per conſenſum adhibitum ſic renunciare voluiſſe viſi ſunt, vt aliam interpretationem ſumere iniquum eſſet, & ab omni ratione alienum; vt statim dicam. Ex quo reſponderi poteſt ad alias rationes eiuſdem contra communem; quia verum eſt filios, qui nuptiis matris conſenſerunt, feciſſe id, quod iure diuino & humano facere debuerunt, ſuo honori conſuluiſſe, & opera miſericordiæ in eo exercuiſſe; non tamen inde ſequitur, quòd dici poſſit, temerè ipſos filios à lucro legis ex eo repelli, cùm non temerè, ſed iuſtè potius, atque ex voluntate & conſenſu ſuo repellantur: & magis temerarium videri poſſet, quod mater ſic contrahendo de conſenſu filiorum, pœnas incurreret, quas ſi incurrere exiſtimaret, forſitan matrimonium non contraxiſſet; & ſic matrimonio ipſo decipi illam contingeret, quæ, de conſenſu filiorum contrahendo, quod nullam pœnam ſubi[*]tura eſſet, probabiliter credere potuit. Et ſic tenèdo cum communi, aduertendum erit, quòd filij vbi expreſsè non conſentirent ſecundis nuptiis parentum, tacite conſentire videntur ex multis coniecturis; quas eruditè conſiderarunt, & congeſſerunt in vnum Rolandus dict. conſ. 81. n. 20. & ſeqq. lib. 3. & dict. conſ. 95. n. 13. & ſeqq. lib. 1. Petrus Paulus Pariſius conſ. 29. n. 84. & ſeqq. & n. 91. lib. 3. Menochius, conſ. 155. à n. 16. vſque ad n. 22. num. 31. & 33. lib. 2. & conſ. 237. num. 4. 5. & 6. & à num. 24. vſque ad num. 33. lib. 3. Simon de Prætis, Surdus, & Burſatus, vbi ſuprà. Hyppolitus Riminaldus, in conſ. 569. à n. 102. cum ſeqq. lib. 5. inter alias tamen, Gratus conſ. 83. n. 18. lib. 2. reſpondit, quòd ſi filii præſentes ſint, dum ſe[*]cundum contrahitur matrimonium per parentes, & nihil dicant, conſentire videntur, & ratificare ſecundas nuptias, vt beneficio de ſecundis nuptiis dictæ legis, fœminæ. cum ſimilibus, vti non poſſint & ſufficere hoc tenuerunt etiam Decius, in rub. C. de ſecundis nuptiis. colum, vltima, verſ. & in tali caſu & in conſ. 206. num. 7. verſ. & non eundo. Angelus, in conſ. 396. Doctor inſignis, colum. 2. Cum quibus tranſeunt ferè omnes Authores, quos ſuprà num. 93. præcitauimus. & in terminis ſequuntur illos Rolandus, dict. conſ. 95. num. 23. & 24. Menochius, dict. conſ. 155. num. 21. Burſatus, conſ. 12. n. 41. lib. 1. Cæterum Dominus Franciſcus Sarmientus, dict.[*] cap. 4. num. 1. in fine, miratur (& meritò quidem) voluiſſe Doctores communiter, præſentiam ſolam filiorum in dicto matrimonio ſibi præiudicare, aut illam inducere poſſe ratiſicationem ſecundarum nuptiarum, vt beneficio de ſecundis nuptiis vti non poſſint: & contrarium rectius tentauit Ioannes de Garronibus; ſed illum nó retulit Sarmientus, in rub C. de ſecundis nuptiis. num. 118. cui acceſſit expreſsè Menochius ſibi contrarius, conſ. 237. num. 25. & 26. lib. 3. Hyppolitus Riminaldus, conſ. 569. num. 177. 178. & 179. lib. 5. quorum opinio veriſſima mihi videtur ex ſequentibus. Primò,[*] nam & ſi præſens & tacens conſentire videatur actui, qui geritur, quoties ille reſpicit merum fauorem, & commodum ipſius, vt latius probat Bartolus in l. quæ dotis. num 21. ff. ſoluto matrimonio, receptus communiter ſecundum Iaſonem ibi. num. 70. & Claudium. num. 20. Andream ab Exea de pactis à n. 15. Cephalum, conſ. 235. num. 29. lib. 2. Burſatum, conſ. 32. num. 38. lib. 1. Tamen[*] in actu ſibi præiudiciali, non videtur conſentire, ſed potius diſſentire. l. filius familias § inuitus. vbi gloſſa ff. de procuratoribus. Bartolus, in dict. l. quæ dotis, num. 25. receptus communiter ſecundum Iaſonem ibi. num. 94. Panormitanus, in cap. non iniuſte. Num 7. de procuratoribus. Mantua ſingul. 130. num. 1. Baldus, Salicetus, Paulus, Alexander, Tiraquellus, Corneus, Curtius Iunior, Crotus, Ruinus, Suarez, Guido Papa, Caſſadorus, Bellonius, Afflictis, Curtius Senior Cornelius, Benincaſſius, & Achilles Perſonalis, quos ſic tenendo, in multis locis, congeſſit in vnum Vincentius Carrocius, tract. de locato & conducto, de præſente locationi, & tacente, quæſt. 3. num. 2. fol. mihi 49. colum. 3. Guillelmus de Peruſio, inter conſ. vltim volunt conſ. 79. num. 12. & 13. lib. 1. Decianus, reſponſ. 117. num. 64. lib. 3. Menochius, lib. 3. præſumpt. 42. num. 24. Petrus Surdus, conſ. 45. num. 45. lib 1. ergo filij etſi præſentes fuerint ſecundis nuptiis parentum, non ex hoc videntur illis conſentire, vt beneficium legis amittant, quod in eorum fauorem introductum eſt Et huius opinionis hanc eſſe veram & ſolidam rationem dicit Menochius, dict. conſ. 237. num. 26. lib. 3. præter ea, & vltra eum, quia mater ſecundò nubendo, infert iniuriam marito defuncto, & filiis prioris matrimonij, vt ſuprà diximus. Et probant Decius, conſil. 205. n. 4. Rolandus, conſ. 81. num. 12. lib. 3. Menochius conſ. 155. num. 14. lib. 2. Burſatus, dict. conſ. 12.. Antonius Galeatius Maluaſſia, conſ. 11. num. 6. & 7. volum. 1. vnde filij, etſi præſentes fuerint ſecundis nuptiis; tacendo non videntur illas approbare, aut ratificare, ex alia Doctorum theorica in hac materia; quòd præſens actui,[*] ex quo iniuria ſibi irrogatur & tacens, conſentire non videatur, ſed potius diſſentire. Felinus, in cap. nonne num. 13. de præſumpt. Ancharanus, conſ. 169. in princ. Decius, conſ. 661. num. 10. Deinde filij, ex alio conſentire non videntur etſi præſentes & tacentes exiſtant, quòd patri aut matri ſecundò nubenti, reuerentiam debeant:[*] at præſens & tacens nunquam videtur conſentire quoties debet reuerentiam actum facienti: ſed potius præſumitur propter metum reuerentialem tacuiſſe. vt communem eſſe omnium ſententiam profitentur Felin. in cap. cauſam matrimonij, num 4. de officio delegati. Crotus, in l. non ſolum §. morte, num. 101. ff. de noui operis nuntiatione. Barboſa, in l. quæ, dotis num. 169. ff. ſoluto matrimonio. & vltra eos Afflictis deciſ. 58. num. 3. Hyppolitus Riminaldus (qui in terminis noſtris ſic argumentatur) dict. conſ. 569. à num. 177. lib. 5. idem Barboſa, in l. 2. eiuſd. tit. §. finali. num. 8. Denique cùm matrimonium conſenſu contrahentium, & forma á iure requiſita perficiatur, nec poſſint filij præſentes illud impedire, nullo modo videntur conſentire: vt in caſu noſtro conſiderabat Gaſpar Baëtius, de non meliorandis dotis ratione filiabus. capit. 10. num. 79. quia præſens & tacens, qui non potuit[*] impedire, ne actus, qui gerebatur, fieret; conſentire non videtur in præiudicium iuris ſibi competentis: vt tenet Bartolus in, dict. l. quæ dotis. n. 23. vbi dicit communiter receptum, Iaſon n. 76. Alex. in l. liberta n. 9. ff. ſoluto matrimonio. Caualcanus, deciſ. 33. n. 15. 1. part. Ioannes Cephalus, conſ. 589. n. vlt. lib. 4. Padilla, in l. quoties ab omnibus, num. 6. C. de fideicommiſſis. Petrus Surdus, conſil. 45. num. 47. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedei. conſ. 91. num. 91. lib. 1. imò, quod magis eſt, ſiue agatur de præiudicio perſonali, ſiue reali, præſens & tacens, etiam ſi potuit actum impedire, in præiudicialibus non videtur conſentire: ex doctrina Baldi in l. ſi ſciens, colum. finali. C. ad Velleianum: quam eſſe magis communiter receptam teſtatur Bolognetus, in dict. l. quæ dotis, num. 125. vbi eleganter comprobat eam Barboſa, num. 160. verſ.[*] nihilominus circa prædicta. fol. 744. Maximè quando ſcit ius ſuum durare, quo caſu præſens & tacens conſentire non videtur, nec ſibi tacendo præiudicat: vt multis probant Maſcardus, de probationibus, tom. 2. concluſ 1224. num. 51. Petrus Surdus, tract. de alimentis tit. 1. quæſt. 42. num. 102. Camillus Gallinius, de verbor. ſignificat. lib. 5. cap. 19. num. 181. & num. 22. & Barboſa, in dict. l. quæ dotis, qui à num. 51. verſ. vlterius quærit Bartolus, & multis num. ſeqq. pleniſſimè agit, an, & quando præſens &[*] tacens videatur conſentire, vel diſſentire actui coram ſe geſto, cui iunge, vltra relatos ibi, Petrum Cenedum, in Collectianeis ad ius Canonic. collectaneo 9. ad decret. n. 4. Menochium, lib. 6. præſumpt. 99. per totam. Fuluium Pacianum Mutinenſem tract. de probationibus lib. 1. cap. 29. & 30. D. Franciſcum Sarmiento in l. Titia cum teſtam. §. Lucia Titia, per totum §. ff. de leg. 2. fol. mihi 120. Hieronymum Albanum, in additione Bartoli ad l. quæ dotis, ff. ſoluto matrimonio, per totam legem. Iacobum Concenatium, ſingularium quæſt. iuris lib. 1. quæſt. 9. & lib. 2. quæſt. 19. D. Ferdinandum de Mendoça. diſputat. iuris ciuilis. lib. 2. cap. 4. . num. 37. & ſeqq. Ioannem Marcum Aquilinum in rub. ff. de verb. obligat. à num. 37. vſque ad num. 46. vbi latè agit de prædictis, & de intellectu l. qui patitur. ff. mandati. l. ſi remunerandi, §. ſi paſſus. eod. tit. & l. donati. §. ſpecies. ff. de donat. Ioannes Garſia, de nobil. gloſ. 8. num. 5. ex quibus conſtat apertè, ſuperiorem ſen[*]tentiam Grati, & aliorum, ſuſtineri minimè poſſe, provt infrà latiùs probabitur. Vnde mihi de hac re aſſiduè cogitanti, & ſtrictam iuris rationem attentè conſideranti, videbatur in hac quæſtione diſtinguendum eſſe, ſequentibus concluſionibus adhibitis, ſiue nonnullis caſibus diſtinctis, quibus tota difficultas ceſſabit, & maiori diſtinctione, quam adhuc, præſens controuerſia explanabitur. Deinde multo pòſt prælegi Menoch. conſ. 237.[*] à num. 17. vſque ad num. 34. lib. 3. vbi eruditè, & notanter loquitur, & nonnullos etiam caſus diſtinguit, ſed non ita plenè, vt num. ſeqq. adnotabitur. Primus igitur caſus ſit, quando filij ætate maiores,[*] expreſsè conſenſerint matri tranſeunti ad ſecundas nuptias, & ei remiſerint expreſsè iniuriaro omnem, vel omne ius ſuum; hoc enim caſu, mater ſecundò nubendo nihil amittit, ſed retinet in proprietate & vſufructu omnia bona, qui ex priori marito, vel ex fucceffione filiorum ex paterna ſubſtantia iam acquiſierat, & hoc virtute expreſſæ renuntiationis, vel remiſſionis: Ita in terminis huius caſus docuit Angelus, in conſil. 396. Doctor inſignis colum. 4. num. 4. verſic. hæc autem regula fallit. & ſequutus est illum Decius in conſil. 209. num. 7. verſic. & non eundo. Menochius etiam, qui duplici ratione comprobat, dict. conſ. 237. num. 16. 17. & 18. lib. 3. & in hoc caſu omnes vtriuſque iuris Interpretes conueniunt, tam in lecturis, quàm in reſponſis, & conſultationibus, nec vllus diſſentit: vt conſtat ex omnibus relatis ſupra num. 93. & 94. qui in fortioribus terminis, à pœnis ſecundarum nuptiarum parentes liberant; idque propter conſenſum filiorum tacitum, vel expreſſum, nuptiis adhibitum, etiam iure competenti non remiſſo, vel iniuria: Et quamuis in hoc contra communem tenuerit Sarmientus, vt ſuprà vidimus, tamen in noſtro caſu, cùm filius expreſsè dicit, quod remittit matri ius fibi competens, ex dictis legibus, matrem impunè contrahere secundas nuptias admiſit expreſse, ſelectarum, dicto capit. 4. num. 4. verſic. denique niſi filius expreſsè dicat. Secundus caſus ſit, quando filij ætate maiores matri[*]monio ſimpliciter, expreſsè tamen, conſentiunt, ſed non renuntiant expreſsè iuri a lege ſibi tributo. Et in hoc caſu dicendum eſt idem, quod in ſuperiori; eo enim{ Petrus Surd. deciſion. 99. à princip. } ipſo, quòd conſentiunt expreſsè, parentes ad ſeundas conuolare nuptias, ius ſuum remiſiſſe videntur, ideo talis conſenſus expreſſus filiorum efficit, vt mater ſecundò nubens liberetur ab obligatione reſeruandi proprietatem eorum, quæ aliàs reſeruare teneretur, ſi abſque conſenſu & voluntate filiorum nupſiſſet; & in hoc caſu ſic verè præſentit gloſſ. in §. 1. in verbo copulantur in authent. de non eligend. 2. nubent. & apertiùs Romanus, Iaſon, Nicolaus de Vbaldis, Decius, Cremenſis, Boërius. Ioannes de Garronibus, Ripa, & alij, quos in terminis noſtris loquendo adduxit Menoch. dict. conſ. 237. num. 19. lib. 3. vbi, & num. ſeqq. veram & concludentem rationem aſſignat, vt ibi videri poterit: ne in his inſiſtamus, quæ per alium rectè fcriptaſunt. Hunc etiam caſum indiſtinctè probarunt omnes Authores, qui hucuſque de hac materia tractarunt, vt conſtat ex infinitis relatis ſuprà num. 93. & 94. ſolus impugnat Sarmientus, dict. cap. 4. num. 1. & 2. & num. 4. cui ſatisfactum fuit ſuprà num. 97. Et quod duobus caſibus ſuperioribus, in fi[*]liis maioribus dictum eſt, dicendum eſt etiam in filiis pupillis, vel minoribus, quando ſcilicet filij pupilli ſunt, vel minores; & expreſse conſentiunt, ſolemniter adhibita tutoris, vel curatoris authoritate; & id quidem fiat iuſtis omninò de cauſis: Tunc enim renunciando expreſsè iuri ſuo, vel matrimonio expreſsè conſentiendo, mater nihil amittit, ex quo nupſit ex legitimo filiorum conſenſu, vnde ſecus erit quando nulla vrgente cauſa legitima, nec vtili pupillo, aut minori, conſenſus prædictus adhibeatur, vel ex preſſa renuntiatio iuris competentis fiat, etiam cum auctoritate tutoris vel curatoris. Sic poſt Angelum, baldum Nouellum, & Ioannem de Garronibus, tradit Menochius; & iure fundat dict. conſ. 237. num. 21. 22. & 23. & vltra eum idem admittit,[*] ſed nullum refert Andreas Gaill, pract. obſeruat. obſer. 98. num. 22. lib. 2. vbi dicit ceſſare etiam pœnas ſecundò nubentium, ſi liberis in pupillari ætate adhuc exiſtenti{ Et vide omnino Petrum Surdum, deciſ. 100. pertotam. }bus, mulier ex conſenſu propinquorum, & tutoris, nuptias repetat: & mouetur argumento textus in l. 2. & in l. finali. C. de adoptionibus, l. nec hi. §. & primum. l. quod nec curatoris, ff. eodem tit. id tamen intelligi debet (vt ſu per iùs declaratum eſt) ſi iuſtis & vtilibus cauſis interuenientibus fiat; aliàs enim ſolus propinquorum conſenſus, & tutoris auctoritas non ſufficeret. Sufficere etiam tutoris filij impuberis conſenſum, dixit Ioachimus Minſingerus, ſingul. obſeruat. cent. 5. obſeruat. 24. n. 9. qui ſe remittit ad declarationem Bertrandi conſ. 58. col. finali. lib. 1. Tertius caſus ſit (de quo plene actum eſt ſupra à num. 99. cum ſeqq.) quando filij, etiam ætate maiores, etſi[*] præſentes fuerint tempore, quo matrimonium ſecundum celebratur, expreſsè non conſenſerunt ſecundis nuptiis, tacuerunt potiùs, & nihil dixerunt, aut egerunt, quo eorum animus, & voluntas elici valeat: tunc enim ex ſola præſentia ſibi non præiudicant, nec matrimonio conſentire videntur; idcirco parentes ex ſola præſentia filiorum, à pœnis ſecundarum nuptiarum non excuſantur: ex dictis ſuprà à num. 99. 100. & ſeqq. & his, quæ ſcripſit Menochius lib. 3. præſumpt. 29. num. 90. Maſcardus, de probat, tom. 2. Concluſ. 1224. à num. 29. Item etiam, quia aliud eſt honorare matrem, & ſecundas eius nuptias, illíſque aſſiſtere: aliud iuri ſuo renunciare: vt recte adnotauit Pariſienſis, in annotat. ad Decium, in conſ. 205. verb. volente. & in rub. C. de ſecundis nuptiis. col vlt. quod in dubio præſumendum non eſt, Ripa, in l. ſi vnquam. C. de reuocandis donat. quæſt. 42. num. 108. in fine. Cephalus, conſ. 445. num. 29. lib. 3. nec proteſtatio in contrarium, ex parte filiorum fuit neceſſaria, vt ius suum reseruaretur illæſum. Aretinus in conſ. 241. Factum ita proponitur, col. finali. Rubeus, in conſ. 125. Præſens caſus. num. 5. & ita argumentatur Baëça. de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 10. n. 59. & multis eleganter comprobat Ioannes Cephalus; conſ. 590. num. 12. & quatuor ſeqq. lib. 4. & faciunt reſoluta per Vincentium Carrocium, tract. de locato & conducto. Quæſt. 3. de præſente locationi & tacente, fol. mihi 49. col. 3. in quo deceptus fuit manifeſte D. Franciſcus Sar[*]mientus, dict. cap. 4. num. 2. qui arguens contra communem, & contendens probare, quod tacitus conſenſus filiorum non præiudicet illis: ex eo probabat, quòd ſi Conſenſus tacitus filiorum noceret, nunquam legibus de ſecundis nuptiis locus eſſet; niſi vbi filius expreſsè & impiè contradixiſſet, cùm tamen vbi filij ſecundis nuptiis expreſsè nõ conſenſerint, aut alio legitimo modo conſenſum non oſtenderint, nulla proteſtatio neceſſaria ſit, vt legibus de ſecundis nuptiis locus eſſe poſſit, ex relatis ſuprà; & quia in terminis noſtris, ſolam præſentiam filiorum, & taciturnitatem minimè ſufficere in præiudicium filiorum, &, tametſi nulla contradictio interuenerit, probarunt expreſsè Ioannes de Garronibus; & alij relati ſuprà num. 100. Boërius deciſ. 185. num. 23. verſ. & ſi eſſent maiores, & verſ. aliàs præſentia & taciturnitas. Pariſ. in annotat, ad Decium, in dict. conſ. 205. Fulgoſius, in conſ. 63. Baëça dict. cap. 10. n. 78. Hyppolitus Riminaldus, in conſ. 569. num. 177. & duobus ſeqq. lib. 5. & ita tenendum eſt, quicquid Gratus, Rolandus, Burſatus, & alij in contrarium conſuluerint. Quartus caſus ſit, quando filij ætate maiores, præ[*]ſentes fuerint, dum contrahitur ſecundum matrimonium, & quamuis expreſsè non conſenſerint, aut iura ſua non remiſerint expreſsè, aliquo tamen facto, ſeu actu poſitiuo exteriori vltra præſentiam, ſuam voluntatem & conſenſum oſtendant: tunc enim tacitè conſentire videbuntur, & ſibi præiudicabunt, ex quo gerunt actum, ex quo voluntas eorum arguitur, & qui geri ab eis non potuiſſet, nec debuiſſent, ſi ſecundis nuptiis conſenſum non præſtitiſſent. Id quod efficaciter probatur ratione ſequenti, nam ſi filij ſecundis nuptiis expreſsè conſentirent verbis, nullus ambigit, quin ſibi præiudicarent, vt ſuprà dictum eſt: ergo idem dicendum eſt ſi factis conſenſum oſtendant, quia voluntas ex facto, æquè declaratur ac ex verbis: l. Paulus. ff. rem ratam[*] haberi; & latiùs probant Tiraquellus, in tract. de iure Conſtituti. 3. part. limit. 30. num. 12. Craueta, conſ. 159. n. 5. Cephalus, conſ. 153. num. 3. lib. 2. & conſ. 352. num. 6. lib. 3. Thomas Grammaticus, conſ. crimin. 13. num. 3. Menochius, conſil. 110. num. 1. & conſil. 121. num. 90. lib. 2. Imò meliùs, ac expeditius, voluntas viuentis aut mo[*]rientis, datur intelligi, rebus ipſis ſeu factis, quàm verbis: l. ſi tamen & ei qui. ff. de ædilitio editio, & notat gloſſa, vbi allegat multa iura, in l. reuſari. ff. de adquirenda hæreditate. & pleniùs declarant Petrus de Peralta, in l. cum fundus. num. 5. fol. 138. & in l. Lucius. La prima, num. 11. fol. 140. & in l. cum ita legatur. §. ſpecies n. 4. fol. 348. ff. de leg. 2. Aymon Craueta, in rub. ff. de leg. 1. num. 139. & num. 168. cùm facta effectum ipſum oſten[*]dant; verba verò aliquando contra voluntatem proferentis ſint: vt egregiè probat textus, in cap. dilecti filij, el. 2. & ibi notat Decius in ſecundo notabili, de appellat. Socinus Iunior, in conſ. 38. num. 13. lib. 1. Gozadinus in conſ. 101. num 3. Menochius conſil 5. num 16. lib 1. De[*]inde quia præſens & tacens, etiam in merè præiudicialibus conſentire videtur, quoties vltra præſentiam, ex parte ipſius, poſitiuus aliquis actus exterior interuenit: l. filius familias, ff. ad Macedonianum, Clem. 1. de procuratoribus. Abbas, in cap. cum virum, in tertio notabili, de regular. & in cap. non iniuſtè. col. penult. de procur. Iaſon in l. quæ dotis, num. 90. & 99. ff. ſolut. matrim. Corſetus in ſingularibus ſuis, in verb. taciturnitas. Craueta de antiquitate temporum 1. part. quæſt. 5. n. 23. fol. 41. Galiaula in rub. de verb. obligat. num. 62. & ibi Alciatus, num. 6. ad fin.Maſcardus de probat. tom. 3. concl. 1219. num. 51. & latè confirmat Exea de pactis, à num. 50. Forcatulus dialog. 52. num. 3. ad fin. & præſentia inter coniunctos ha[*]betur pro conſenſu, quando coniunctus vltra præſentiam aliquid faceret, quod conſenſum argueret, ſecundum Iaſonem, & Alciatum, in l. cum proponas, filios. C. de pactis, eundem Iaſonem, in conſil. 3. circa primum, col. 4. verſic. & dum succeſſiuè lib. 1. & plenius comprobat Tiraquellus, de retractu lignagier. gloſ. 9. num. 158. fol. 140. Denique ex his, quæ in terminis huius caſus adnotarunt Boërius, deciſ. 185. num. 20. & Decius in{ Petrus Surd. deciſ. 99. ex num. 12. } conſ. 206. col. 2. Pariſius conſ. 29. num. 84. lib. 3. Quintus caſus ſit, quando filij præſentes fuerunt, dum[*] ſecundæ contrahebantur nuptiæ per parentes, nec expreſſe aut tacitè conſenſerunt illis, poſtmodùm tamè expreſsè, aut tacitè ratificarunt eas: tunc enim ſic amittunt beneficium legis, ac ſi à principio ſecundo matrimonio conſenſum adhibuiſſent. Paria enim ſunt, quoad effectũ[*] huius materiæ, & quæſtionis noſtræ, vel ab initio expreſsè conſentire, & approbare ſecundas nuptias, vel ex poſtfacto ratificare illas, vtroque enim caſu beneficio legis priuantur filij ſic ratificantes: Angelus dict. conſ. 396. Doctor inſignis Ioan, de Garronibus in rubr. C. de ſecundis nuptiis n. 116. Boër. deciſ. 185. n. 23. in princ. Anton. Gabriel referens alios com. opin. lib. 3. tit. de ſecundis nuptiis, concl. 1. n. 36. Modernus Pariſienſ. de inoffic. donat, n. 77. Baëza de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 10. num. 96.[*] Et hoc præiudicium ſic eueniet filiis, ſi ipſi expreſſe ratificent ſecundas nuptias, aut ſi aliquid gerant, ex quo illas approbare & ratificare tacitè videantur: vt putà quia dum viuunt de iſtis ſecundis nuptiis non conqueruntur, vel quia familiariter cum matre viuunt, & cohabitant, vel quia diligunt matrem, & vitricum, vel eis in vita aliquid donant, vel in teſtamento relinquunt, & aliis ſimilibus coniecturis, quas cumularunt Roland, conſ. 81. num. 13. & ſeqq. lib. 3. & conſ. 95. num. 20. & ſeqq. lib. 1. Decius conſ. 205. num. 5. 6. & 7. Pariſius conſ. 29. à n. 82. lib. 3. Menochius conſ. 155. à num. 16. lib. 2. & conſ. 237. n. 27. lib. 3. Burſatus conſ. 12. n. 42. lib. 1. Surdus conſ. 91. n. 21. & 22. lib. 1. Et ratio eſt in promptu, quia ſi ra[*]tificatio verbis expreſſis facta ſufficiens eſt, ſufficere etiam debet ratificatio, quæ ex factis colligatur, quia facta fortiorem ratificationem inducunt, quàm verba; Abbas, in conſ. 116. in 2. part. & ex Iaſone, Tiraquello, & aliis, Burſatus conſ. 40. n. 18. & conſ. 118. num. 14. lib. 1. Menochius, conſ. 507. num. 15. lib. 6. Sextus & vltimus caſus ſit, quando filij præſentes[*] non fuerint dum contrahitur ſecundum matrimonium, imò abſentes, ſic vt nec expreſsè nec tacitè ſecundis nuptiis conſentire potuerint; nam ſi poſtea de illis facti certiores, iniuriam omninò clara, aut ius ſuum expreſsè remiſerint, res erit omninò clara, Cùm ex ſua renuntiatione ſibi præiudicent, & ratificatio ſequens idem operari potens ſit, ſicut conſenſus praecedens operaretur, ex dictis ſuprà. Enimuerò abſentia, vel præſentia in hoc nihil mutat; conſenſus, aut ratificatio totum efficit. Idèmque dicendum eſt, ſi tacitæ ratificationis ſigna & & coniecturæ probabiles interueniant, de quibus caſu præcedenti actum fuit; alias, his deficientibus, cum filij abſentes fuerint tempore nuptiarum, nec aliquis conſenſus allegari poſſit, deciſio dict. l. fœmina. remanebit intacta; & coniux tranſiens ad ſecundas nuptias incurret pœnas illius legis, & ſimilium iurium. Id quod certum eſt ex omnibus Authoribus, quos in hac quæſtione ab initio præcitauimus, qui vnanimiter, vt filij amittant beneficium legis, aliquem conſenſum requirunt. Et confirmari poteſt ex dictis per Menochium, dict. conſ. 237. num. 27. & 28. lib 3. Et de his hactenus, quæ non ſunt contemnenda, ſed notanda potius; nam vt vides plenius, & diſtincte magis, quàm adhuc remanent declarata. Quod ad aliud verò, vtrùm vxor ſecundo nubendò,[*] amittat vſumfructum bonorum ſimpliciter ſibi relictum? Dicendum eſt; legatum vſusfructus omnium bonorum á marito vxori relictum, perpetuum eſſe pro tèpore vitæ, nec per tranſitum ad ſecundas nuptias amitti: quando non adiecta conditione aliqua viduitatis, ſed ſimpliciter, vt dictum eſt, relinquitur: per textum in §. ſi verbo ſolum vſumfructum, in authent. de nuptiis vbi gloſ. in verbo. manere, rationem aſſignat: textus in authent. hoc locũ. C. ſi mulier ſecundò nupſerit. Boërius deciſ. 193. num. 2. & 3. Craueta conſ. 36. Pariſius conſ. 95. num. 17. & ſeqq. vol. 1. Ioannes de Garronibus, in l. 1. num. 16. C. de fecundis nuptiis. Octauianus Amadæus, & alij quos ſic tenendo retulit Borgninus Caualcanus, de vſufructu mulieri relicto. num. 113. fol. 297. vbi dicit, quòd per adulterium & inceſtum, cum proprietate conſolidabitur ſtatim vſusfructus, exiſtens penes mulierem. Quod confirmari poteſt ex infinitis, quæ remiſſiuè congeſſimus ſuprà num. 82. Idem etiam, quòd per ſecundas nuptias legatum ſic ſimpliciter relictum non amittatur, tenet Hyppolitus, ſingulari 577. incipit, Mulier contrahendo, num. 9. Guillielmus Benedictus, in cap. Rainuntius, de testament. verbo, qui cum alia matrimonium contrahens. num. 198. Andreas Gaill. lib. 2: obſer. 24. Num 24. Antonius Galeatius Maluſſia, in conſ. 51. num. 9. vbi rectè probat, vxorem tranſeuntem ad ſecundas nuptias, vſumfructum à marito præmortuo ſibi relictum non amittere; nec pariter obuentum ſibi in bonis filij prædefuncti: & idem in marito di[*]cendum eſſe. Quod procedit etiam ſi non ſimpliciter vſumfructum reliquerit maritus, ſed donec, quandiu, & quouſque vxor vixerit, adhuc enim per tranſitum ad ſecundas nuptias, mulier non amittet illum, ex quo teſtator de vita viduali mentionem non fecit, vt per Federicum de Senis. in conſil. 36. Caſus. ad finem. Ioannem de Garronibus in dict. l. 1. num. 26. verſ. ſed pulchrum dubium est. quos ſequutus eſt Caualcanus, dict. num. 113. in fin. fol. 298. Quoad vltimum denique, conſtituendum eſt, lega[*]tum vſusfructus omnium bonorum vxori relictum, ſub conditione, Si castè & honestè vixerit non adiecto, ſi in viduitate permanſerit: non amitti per tranſitum ad ſecundas nuptias, quia mulier ſecundo nubendo, non dicitur inhoneſtè viuere: textus in l. 2. C. de indicta viduitate tollenda. & ita tenet Bartolus in l. mulier. & cum proponeretur, argumento illius textus, ff. ad Trebellianum. & ſequuntur plures relati per Hyppolitum, qui ipſe Bartoli ſententiam probat, ſingulari. 577. Euerardus, loco 91. col. 5. Felinus, in cap. cum ſit. num. 13. de foro competenti. Palacios Rubios, in rubr. de donation. inter. §. 12. in princip. & communem opinionem dicit Claudius, in dict. §. cum proponeretur. Expreſsè etiam probarunt hanc partem Corſetus in repertorio ad Abbatem. in verb. vſumfructum bonorum meorum. Borgninus Caualcanus, de vſufructu mulieri relicto. num. 104. fol. 298. Andreas Gaill. pract. obſeruat. lib. 2. Obſeru. 98. num. 25. Guillielmus Benedictus, in dict. cap. Rainuntius. verbo. qui cum alia matrimonium contrahens. n. 212. & ita tenendum eſt, quicquid contrarium, ſecundò nubendo amittere vxorem tale legatum, tenuerint alij, quos ſequuti de communi opinione teſtantur Gualdenſis, de arte testandi tit. 6. cautela 39. num. 4. Bermundus de publicis concubinis, col. 193. Nec placere poteſt Angeli, & Alexandri concordia, in dict. §. cum proponeretur. Quòd ſi prædicta conditio adiecta fuerit à marito defuncto, vel filio eius; procedat hæc ſecunda opinio: ſi verò à patre, vel alio extraneo prioris viri non conſanguineo, tunc Bartoli ſententia procedat Nam re vera huiuſmodi diſtinctio ex capite deſcendit, non ex iuris ratione: nec fundamentum habet; quamuis probauerint eam Couarruuias, Graſſus, Menchaca, Decius, Ioannes de Garronibus, Palacios Rubios, Padilla, Baëça, Doctor eſpino, & alij, quos ita diſtinguens congeſſit in vnum nouiſſime Cæuallos, pract. quæſt. ſiue communium contra communes. quæst. 151. num. 3. & 4. tom. 1. fol. mihi 238. Et quamuis in prædicta contrarietate, ſic concordandas opiniones dixerit Menchaca, de ſucceſ. progreſ. lib. 3. §. 27. De legatis num. 29. fol. mihi 179. Poſtmodum tamen, ſub eodem num. in verſ. & nostra ſententia retenta; Bartoli opinionem indiſtinctè videtur admittere. Pro qua, concludenter verget ratio conſiderata per eundem ibi. in verſ. nam communis opinio est. Quòd ſi vxor vſufructuaria bonorum mariti relicta ſit, Donec, quouſque, & quandiu caſtè, & honestè vixerit, & non nupſerit, aut[*] vitam vidualem ſeruauerit: an per tranſitum ad ſecundas nuptias, vſumfructum perceptum teneatur reſtituere, & à quo tempore fructus percipiens non faciat ſuos. Tractat plene, & vtiliter Borgninus Caualcanus, de vſufructu mulieri relicto. à num. 115. fol. 299. vſque ad num. 124. vbi tres caſus diſtinguit, vt ibi videri poterit, ne, quæ ab eodem in hac materia rectè ſcripta ſunt, repetamus. CAPVT III. Vſumfructum in bonis aduentitiis filiorum ex legis diſpoſitione parentibus competentem, legalem nuncupari communiter, formalem etiam & proprium vſumfructum dici poſſe, vbi recepta Doctorum ſententia probatur, & Neoterici cuiuſdam argumentis contra communem, nouè, & concludenter reſpondetur: de vſufructu aduentitiorum, & deciſione leg. 47. & 48. Tauri, nonnulla diſtinctè, & dilucidè magis, quàm adhuc traduntur. Pater legitimus adminiſtrator filij in poteſtate, aut tutor, vel curator filij emancipati, vtrùm inuentarium conficere, ac ſatiſdationem præſtare teneatur, in iudicio, vel extra, virtute legalis adminiſtrationis, quæ poſſit exerceri: & an bona immobilia abſque decreto alienare, plena, & diſtincta manu tractatur. Demum ſocietas tacita quando, ſiue ex quibus coniecturis tacitè cenſeatur contracta, aut continuata, remiſſiuè, pleniſſimè tamen ab aliis actum proponitur. SVMMARIVM. -  1 Patri, de iure antiquo, in ſolidum acquirebantur bona aduentitia filiorum, tam quoad dominium, quàm ad vſumfructum. -  2 Hodie tamen ex noua Iuſtiniani conſtitutione, vſusfructus dumtaxat eorum acquiritur, quorum antea plenum dominium acquirebatur. -  3 Arias Pinellus laudatur. -  4 Pinellum rectè improbaſſe eos, qui de iure Digeſtorum crediderunt, in ſolidum non acquiri parentibus bona aduentitia filiorum. -  5 Communem allegationem legis, placet, ff. de acquirenda hæreditate, falſam eſſe; nec probare id, ad quod præcitatur communiter. -  6 Patri de iure antiquo ante nouam Imperatorum conſtitutionem, bona materna in ſolidum acquiri, ſicut aduentitia; hodie vero vſumfructum dumtaxat eorum bonorum -  7 Ioannes de Matienço lapſus in allegatione Pinelli, nouè notatus per Authorem. -  8 Patria poteſtas baſis eſt, ac fundamentum acquiſitionis vſusfructus aduentitiorum. -  9 De patria poteſtate, & infinitis effectibus illius, remiſſiuè, pleniſſimè tamen actum proponitur. -  10 Pater in omnibus caſibus, in quibus habet vſumfructum, efficitur per legem legitimus adminiſtrator bonorum filij; & tam in iudicio, quàm extra, omnia poteſt gerere, nec ad ſuſcipiendam, & gerendam adminiſtrationem, decretum, aut facultatem iudicis tenetur requirere. -  11 Pater legitimus adminiſtrator bonorum filij, expedit pro filio omnia, etiam ſpeciale mandatum exigentia. -  12 Habet enim à lege maiorem authoritatem, quàm cæteri alij adminiſtratores. -  13 Filiusfamilias ſine conſenſu & voluntate patris ſtare non poteſt in iudicio, quando patri quæritur vſusfructus. & de materia legis finalis. §. neceſſitate. C. de bonis quæ liberis, remiſſiue. -  14 Filius familias ſine conſenſu & voluntate patris, vtrùm in iudicio ſtare poſſit in aduentitiis, in quibus pater ipſe non habet vſumfructum, nec adminiſtrationem: vbi duæ communes contraria referuntur, & Bart. ſententia probatur. -  15 Verus traditur, & communis ſenſus leg. fin. & neceſſitate. C. de bonis quæ liberis. -  16 Vt filiusfamilias in iudicio eſſe poſſit, vtrum conſenſus patris à principio interuenire debeat ad validitatem iudicij an verò ſufficiat, quòd ex pòſt facto ante finitum iudicium accedat, vbi duæ opiniones referuntur; & ſententia gloſſe recipitur. -  17 Patris conſenſus an ſufficiat, quòd tempore litis conteſtatæ accedat. -  18 Pater vbi agit nomine filij, vel filius de conſenſu patris, qualiter libellus formari debeat, remiſſiuè. -  19 Pater legitimus adminiſtrator bonorum filij, vtrùm poſſit citra conſenſum filij in iudicio agere, & actiones mouere; & ſi filius ſit abſens, an cautio de rato ab eo exigatur? remiſſiuè. -  20 Filius vtrùm citari debeat, quando agitur cauſa ad eum ſpectans ſuper bonis aduentitiis? remiſſiuè. -  21 Pater legitimus adminiſtrator honorũ filij, vtrùm abſque conſenſu illius poſſit ante, & poſt litem conteſtatam procuratorem conſtituere? remiſſiuè. -  22 Pater legitimus adminiſtrator, vtrùm iura filiorum remittere poſſit, ſiue inſtrumentum publicum in eorum præiudicium approbare? Et hac de re commendatum Menoch. conſil. 279. lib. 3. -  23 Pater vtrùm poſſit diuidere bona aduentitia, ex hæreditate matris inter ipſos filios? remiſſiuè. -  24 Vſusfructus in bonis aduentitiis filiorum patri competens, legalis communiter nuncupatur. -  25 Et formalis etiam dici poteſt: & num. 27. & ſequentibus. -  26 Vſusfructus competens parentibus ad ſecundas nuptias tranſeuntibus ſuper bonis reſeruandus, formalis dici poteſt, & qua ratione? -  27 Vſusfructus, qui olim acquirebatur patri in bonis aduentitiis filiorum, erat cauſalis; hodie tamen factus eſt formalis: Vera ratio redditur; & Ioann. de Monte Sperel, conſil. nouè expenditur. -  28 Vſumfructum aduentitiorum patri competentem cauſalem eſſe, & non formalem, ex ſententia Emmanuelis de Caſtro. -  29 Quæ per Authorem improbatur, & illius argumentationibus nouè, & concludenter reſpondetur. -  30 Emmanuelem de Caſtro arguentem contra communem lapſum fuiſſe, noua Authoris conſideratio. -  31 Nec illius argumentum præualere contra communem, nouè etiam ab Authore adnotatum. -  32 Legem, Ius publicum, ff. de pactis. ex mente communi ſingulariter declaratam per Menchacam. -  33 Vſumfructum aduentitiorum, verum & formalem vſumfructum eſſe, contra Emmanuelem Mendez cum ſententia communi, meliùs quàm adhuc probatum, & numeris ſequentibus. -  34 De alio vſufructu, ad vſumfructum aduentitiorum regulariter arguendum non eſſe. -  35 Sunt enim inter vnum & alterum vſumfructum nonnullæ, & notabiles differentiæ. -  36 Vſusfructus aduentitiorum, quem pater habet; potentior eſt alio vſufructu in multis. -  37 Negari tamen non poteſt, quin vſusfructus ipſe aduentitiorum, verus vſusfructus, & formalis dici poſſit; & ratio redditur. -  38 Vſusfructus aduentitiorum ſæpè, & ſimpliciter vocatur vſusfructus in multis iuribus. -  39 Emmanuelis de Caſtro, ſolutio ad nonnullas leges concludenter, & noue confutata per Authorem. -  40 Inter vſumfructum, aut ius vſusfructus, & commoditatem, maximam differentiam eſſe. -  41 Verba, quæ in lege, ſtatuto, aut alia diſpoſitione, proferuntur, non ſunt improprianda; ſed propriè & ſtrictè, atque in potiori ſignificatu accipienda. -  42 Verbum vſusfructus, in quacunque diſpoſitione, propriè ſignificat plenum, verum, & integrum vſumfructum. -  43 Patria poteſtas morte diſſoluitur. -  44 Vſusfructus patri quæſitus in bonis aduentitiis, durat etiam mortuo filio. -  45 Patria poteſt as, quæ ad acquiſitionem vſusfructus aduentitiorum requiritur, ſufficit, ſi tempore acquiſitionis interueniat, & poſtquam ſemel eſt operata effectum, quamuis ceſſet, & finiatur, non extinguitur vſusfructus ſemel quæſitus. -  46 Pro communi ſtrictum argumentum expenditur. -  47 Emmanuelis de Caſtro ſolutio, in hac materia, nouè impugnatur, & num. ſeq. -  48 Legis 4. C. de bonis quæ liberis, deciſionem (quantumuis illa nona ſit) fortiter vrgere pro communi; acuta Authoris conſideratio. -  49 Vſusfructus aduentitiorum materiam latiſſimam eſſe, & infinitas continere quæſtiones, & de illis plene actum à multis; remiſſiuè. -  50 Nicolai Boërij deciſiones duodecim expenduntur quibus tota fere vſusfructus aduentitiorum mater comprehenditur. -  51 Petri Surdi conſil. 116. lib. 1. commendatum in hac materia. -  52 Hieronymi Gabriel. conſil. 162. lib. 2. notandumeſſe in hac materia. -  53 Borgninum Caualcanum, de vſufructu aduentitiorum, inuoluta atque confuſa manu tractaſſe. -  54 Vſusfructus aduentitiorum patri non quæritur, quoties bona ea lege, & cõditione filio donantur, aut in teſtamento relinquuntur, ne patri quæratur vſusfructus, & de hoc latius actum remiſſiuè proponitur. -  55 Vſusfructus aduentitiorum acquiſitionem prohibitam fuiſſe patri; ex quibus coniecturis conſtare poſſit vbi expreſſa prohibitio facta non eſt. -  56 Vſusfructus aduentitiorum non quæritur patri, quando conſtat quoquo modo, etiam ex coniecturis de voluntate relinquentis. -  57 Dummodò verba talia ſint, ex quibus nihil aliud quã perceptionis vſusfructus prohibitio deduci poſſit. -  58 Vſusfructus aduentitiorum acquiſitione prohibita, nec commoditatem pater habebit. -  59 Vſufructus acquiſitione prohibita patri per teſtatorem, vtrùm etiam facultas adminiſtrandi prohibita cenſeatur? & numeris ſequentibus. -  60 Pater, quamuis in bonis aduentitiis filij non ſit conſtitutus vſufructuarius: attamen quando non eſt ſuſpectus à teſtatore, vel à lege, erit in ipſis datiuus, non legitimus adminiſtrator. -  61 Patri volenti, magis concedendam adminiſtrationem, quàm curatori datiuo, in rebus, in quibus patri non quæritur vſusfructus. -  62 Caldas Luſitani opinio, in quæſtione propoſita, ſuprà num. 59. -  63 Franciſci Burſati, & Caldas Pereiræ reſolutiones in quæſtione ſuperiori, nouiter conciliatæ, & declaratæ. -  64 Ioannis Franciſci de Ponte ſententia in hac materia expenditur, & nouè per Authorem declaratur. -  65 Pater legitimus administrator filijfamilias minoris, & in poteſtate exiſtentis, vtrùm bona ipſius abſque decreto alienare poſſit: vbi infiniti congeruntur, qui de hac quæſtione tractarunt. -  66 Plena & diſtincta reſolutio quæſtionis ſuperioris vt haberi poſſit (ex mente omnium, qui hucuſque ſcripſerunt) nonnullos caſus diſtinguendos eſſe. -  67 Octauius Simoncellus, in reſolutione, & tractatu quæſtionis præcedentis, cæteros omnes antecellit. -  68 Pater legitimus filijfamilias minoris adminiſtrator, bona mobilia abſque decreto alienare poteſt. -  69 Pater legitimus adminiſtrator filij exiſtentis in poteſtate, ratione vſusfructus ſibi competentis, & nulla ſubſiſtente cauſa neceſſaria & legitima, bona ipſius immobilia non alienat. -  70 Is, in quem pater alienauit bona immobilia filij, non poterit condemnationem euitare, niſi probet alienationem ex legitima & neceſſaria cauſa factam fuiſſe. -  71 Pater legitimus adminiſtrator filij in poteſtate exiſtentis, neceſſaria aliqua ex cauſa ipſius filij, vtrùm alienare poſſit bona immobilia abſque decreto: vbi Azonis opinio contra Salicetum defenditur. -  72 Pater tutor, aut curator filij emancipati, ſi res immobiles filij alienare velit, requiritur neceſſariò iudicis decretum cum debita cauſæ cognitione. -  73 Filius viuo patre, vtrùm poſſit reſcindere alienationem aduentitiorum à patre factam, & agere etiam contra tertios poſſeſſores, & an in bonis alienatis concedatur hypotheca contra bona patris? remiſſiùe. -  74 Pater legitimus adminiſtrator filijfamilias, vtrùm poſſit bona aduentitia illius abſque decreto locare? remiſſiuè. -  75 Filius, aut filia de iure communi, per matrimonium à poteſtate patris non liberatur. -  76 Vſusfructus aduentitiorum, de iure communi conſeruatur patri, etiam filius, vel filia ſit coniugatus, vel coniugata. -  77 Filius, vel filia de iure huius regni, per matrimonium & velationem à poteſtate patris liberatur, & pro emancipato habetur. -  78 Et huius deciſionis regiæ, maximos effectus, & quæſtiones nonnullas congeſtas in vnum, remiſſiuè. -  79 Filio vxorato & velato ſtatim tenetur pater vſumfructum aduentitiorum liberum dimittere, nec aliquid retinere poteſt. -  80 Filius etiam ſi contraxerit matrimonium abſque conſenſu patris, pater non habebit vſumfructum bonorum eius ex deciſione legis 48. Tauri: ſed tenebitur liberum, & integrum illum dimittere. & numeris ſequentibus. -  81 Lex generaliter loquens generaliter debet intelligi, & omnes caſus comprehendit, etiam ſi maior ratio militaret in vno, quàm in altero. & de hac regula plene actum, remiſſiuè. -  82 Lex, quod non dicit, videtur ſupponere non eſſe neceſſarium. -  83 Matrimonium contractum abſque conſenſu patris de Iure Canonico validum & legitimum eſt etiam in foro ſeculari, nec licentia patris requiritur, licet aliud eſſet de Iure Ciuili. -  84 Legis permiſſione, qui vtitur, non debet in aliquo grauari. -  85 Pater legitimus adminiſtrator, & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij ſatiſdare non tenetur, nec de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, nec de reſtituendis rebus finito vſufructu, nec adminiſtrationis rationem reddere debet, nec aliis oneribus grauari. -  86 Lex enim, quæ de patre erga filios maximam confidentiam habet, & præſumit illum magis diligere filios, quàm ſe ipſum, & ſemper capere bonum conſilium pro filiis, hoc onus ei remittit. -  87 Pater legitimus adminiſtrator, vtrum inuentarium conficere debeat de bonis filij, vbi duæ communes contrariæ referuntur. -  88 Doctores nonnullos (qui inuentarium, cum bonorum deſcriptione confundunt) rectè notatos per Molinam, idque concludenter oſtenſum per Authorem, & numer. ſequenti. -  89 Inuentarium tutoris, hæredis, vſufructuarij, & alterius cuiuſcunque adminiſtratoris qua ſolemnitate confici debeat? remiſſiuè. -  90 Pater legitimus adminiſtrator, dato quòd verum ſit, quòd inuentarium conficere non teneatur de bonis filij, tenetur ad minus deſcriptionem bonorum facere, & de effectu & forma illius. -  91 Pater legitimus adminiſtrator tenetur in conſcientia deſcriptionem facere de bonis filij. -  92 Pater tranſiens ad ſecundas nuptias, non amittit vſumfructum ſibi quæſitum in bonis aduentitiis filiorum, nec legitimam adminiſtrationem. -  93 Pater tranſiens ad ſecundas nuptias, vtrum teneatur inuentarium conficere, & de conſeruandis, ac reſtituendis bonis ſatiſdationem præſtare, plenius, & distinctè magis quàm adhuc explicatur, & numeris ſequentibus. -  94 Arias Pinellus & Ioannes de Matienço notati per Authorem, quod in quæstione ſuperiori, nimis indistinctè & generaliter locuti ſint. -  95 Alphonſi de Azeuedo reſolutio, in quæſtione propoſita, ſuprà num. 93. probata, & nouè declarata per Authorem, & numer. ſequentibus. -  96 Pater tranſiens ac ſecundas nuptias, compelli poteſt, vt bonorum etiam immobilium filiorum, deſcriptionem quandam fieri patiatur. -  97 Satiſdationem qui exigere non poteſt bonorum deſcriptionem fieri petere potest. -  98 Pater tranſiens ad ſecundas nuptias, vtrum de bonis mobilibus ſatiſdare, ac inuentarium conficere debeat. -  99 Patri diſſipanti, ſiue dilapidanti bona filij, vtrùm bonorum adminiſtratio auferenda ſit? vbi Alphonſus de Azeuedo nouè notatur per Authorem. -  100 Pater vſufructu aduentitiorum, vtrùm priuari debeat, quando illi aduentitiorum adminiſtratio bonorum. -  101 Vſufructuarius ſi non vtatur, & fruatur arbitrio boni viri, aut diſſipet res, in quibus vſumfructum habet, aufertur ei ius vſusfructus, & per proprietarium expelli poteſt. -  102 Habens vtile dominium alicuius rei, priuatur illo, ſi male ſe geſſerit circa rem. -  103 Vaſallus, qui male vtitur re feudali, & malè tractat feudum, priuatur illo. -  104 Conductor, qui malè verſatus fuerit circa rem conductam, priuatur illa. -  105 Iure ſibi competenti, qui abutitur, priuatur eo, idque multis exornatum & declaratum, remiſſiuè. -  106 Mater tranſiens ad ſecundas nuptias, vtrùm teneatur inuentarium conficere, ac ſatidationem præstare de bonis, quæ filiis reſeruari debent. -  107 Pater adminiſtrans bona filij emancipati, aut filij in poteſtate, quorum vſumfructum non habet, tenetur rationem administrationis reddere, cauere, ac alia onera ſubire, prout quilibet alius adminiſtrator. -  108 Inuentarium etiam conficere debet. -  109 Inuentarij confectio eos tangit, qui rationem reddere tenentur. -  110 Pater ex legis diſpoſitione legitimus eſt tutor filij emancipati, filij autem in poteſtate conſtituti, legitimus adminiſtrator. -  111 Pater non definit eſſe tutor filij emancipati, licèt ad ſecundas conuolauerit nuptias. -  112 Pater tutor, vel curator filij emancipati, inuentarium conficere, adminiſtrationis rationem reddere, & reliqua facere tenetur, ad quæ alij tutores, vel curatores adſtringuntur, & bona eiuſdem pro adminiſtratione tacitè obligantur. -  113 Mater tutrix filiorum, inuentarium conficere, ſatiſdare, rationem adminiſtrationis reddere, & reliqua facere tenetur, quibus alij tutores grauantur. -  114 Legitimus tutor ſatiſdare tenetur. -  115 Pater legitimus tutor filij emancipati, vtrum ſatisdare teneatur? latiùs, quàm adhuc explicatur, & numeris ſequentibus, vbi Alberici de Roſate diſtinctio probatur. -  116 Referens aliquid ſimpliciter, nec approbans, nec reprobans, videtur illud approbare. -  117 Doctor Spino, in quæstione ſuperiori, nouè & rectè argutus, & notatus per Authorem. -  118 Pater cùm ex legis diſpoſitione filiorum bona adminiſtrat, non cenſetur cum illis in ſocietate viuere, aut durare, & conſequenter, non tenetur lucra cum illis communicare, & ſi bona ſimul poſſederit, & magna lucra acquiſiuerit, & num. ſequent. -  119 Societas non ſolum expreſsè contrahitur, per pactum, vel ſtipulationem, ſed etiam tacitè, tacito conſenſu ſignis, factis, vel aliter declarato. -  120 Societas tacitè contracta cenſetur inter fratres, vel nepotem & patruum, qui diu ſimul habitant, nulla vnquam inter ſe reddita ratione, omnia bona retinent communia. -  121 Societas tacita, vtrùm contracta videatur inter hæredes coniugis præmortui, & coniugem ſuperſtitem, bonis ſimul remanentibus, & non diuiſis. -  122 Societas tacita, quando, ſiue ex quibus coniecturis contracta, aut continuata cenſeatur, tam inter minores, quam inter maiores, vt lucrorum & damnorum communicatio fieri debeat? remiſſiuè, pleniſſimè tamen actum proponitur. -  123 Societas tacita, vt contracta, ſeu continuata cenſeatur, tria copulatiuè requiruntur. -  124 Societas tacitè contracta non cenſetur, vbi potest alia ratio, quàm ſocietatis contractæ conſiderari. SEcundum exemplum vſusfructus legalis, (quod huic capiti in initio præcedentis reſeruatù fuit) proponit Antonius Gomez tom. 2. variarum, cap. 15. de ſeruit. n. 1. in fin. in patre legitimo adminiſtratore, & vſufructuario bonorum aduentitiorum filij. Et licet hæc materia trita ſit, & vulgata; vtilis tamen eſt, & neceſſaria: idcirco hoc loco omnino prætermitti non poteſt: breuiter tamen de ipſa agendum erit, vt quæ in mille locis traduntur ab. aliis, in vnum congeſta inueniri poſſint, illiſque ſimul nonnulla nouè adnotata, ſiue diſtinctè magis, & clariùs quàm adhuc reſoluta adiungantur. Atque vt de hac re cognitio, & reſolutio radicitùs percipiatur, conſtituendum eſt primò; quod olim de iure[*] antiquo, ante nouiorum Cæſarum deciſiones, patri in ſolidum, ſiue pleno iure acquirebantur bona aduentitia filiorum, tam quoad dominium, aut proprietatem, quàm ad vſumfructum: poſtmodùm verò Iuſtinianus ſtatuit, quòd ſi quis filiusfamilias, aliquid ſibi acquiſierit, qui[*]buſcunque de cauſis, dummodo non ſit ex ſubſtantia eius, cuius in poteſtate ſit; id ſuis parentibus non in plenum. ſicut antea ſancitum erat; ſed vſque ad vſumfructum tantum acquirat, ſic vt hodie vſusfructus dumtaxat eorum acquiratur parenti, quorum antea plenum dominium acquirebatur, Vtramque concluſionem probat textus in l. cum oportet. & in lege finali. C. de bonis qua liberis, in l. 1. ff. ſi quis à parente fuerit manumiſſus. l. filiæ licet. C. de collat. l. quæritur. ff. de bonis libertorum, in §. 1. Inſtitut. per quas perſonas nobis acquiritur. cum aliis in idem ponderatis per. Eruditiſſimum, & ſubtiliſſimum Pinellum 1. par. l. 1. C. de bonis mater[*]nis. à num. 9. vſque ad num. 19. quo loco plura & nouè, & doctè animaduertit. Primò enim, rectè improbat[*] nonnullos Authores, & illorum rationibus ſatisfacit, qui de iure Digeſtorum, falsò, decepti crediderunt, in ſolidum non acquiri parentibus bona aduentitia filiorum: cum contrarium & communi Doctorum sententia receptum ſic, & expreſſa multorum iurium deciſione probetur. Secundo, cum Polito meritò improbat communem, & vulgatam allegationem l. placet. ff. de[*] acquirenda hæreditate, cum qua nouiſſimè (male tamen) tranſiuit etiam Antonius Pichardo. in §. igitur liberi veſtri, num. 1. Inſtitut. per quas perſonas nobis acquiritur. & ante eum Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens. verbo læſis, n. 120. & 121. (alios plures conſultò prætermitto, qui in eodem errore fuerunt) nam lex illa non probat regulam, ad quam citatur communiter, nec dicit omnia per filium patri acquiri, ſed dumtaxat, quod vbi fit ea acquiſitio fit ſine vllo interuallo, vt nec momento ius ſit penes filium: vt etiam docuerunt Bartolus, Albericus, & Cumanus, quos retulit Pinellus vbi ſuprà, & vltra eum eleganter Marianus Socinus, in repet. l. cum filio familias, num. 1. ff. de leg. 1. quæ habetur Repetitionum iuris ciuilis, vol 4. fol. mihi 87. & ſic ſuperiorem reſolutionem, quod olim parentibus in ſolidum aduentitia acquirerentur, hodie vero vſusfructus dumtaxat eorum, & proprietas filiis reſeruetur; vt certam & indubitatam tradiderunt poſt alios multos ibi relatos, Caldas dict. verb. læſis, n. 121. verſ. quæ eſt communis ſententia. Menochius, Antonius Gomez, & Ioannes de Matienço, in locis relatis per Antonium Picardo, in dict. §. igitur liberi veſtri, num. 2. in fin. Alphonſus de Azeuedo in l. 9. tit. 1. n. 8. lib. 5. nouæ recopil. & vltra eos Gregorius Lopez, per illum textum (qui ius commune confirmat) in l. 5. tit. 17. partit. 4. verbo, el vſufructu Bertachinus in repertor. 3. part. litt. P. verſ. pater vſufructuarius. fol. mihi 12. in antiquis. Viuius commun. opinion. litt. F. verſ. filio quæritur dominium in aduentitiis. fol. 55. & litt. P. concl. 3. verſ. pater habet vſumfructum. fol. 99. Iacobus Mandellus de Alba, in conſ. 241. n. 22. lib. 2. in conſ. 112. n. 4. lib. 1. Ioannes Cephalus in conſ. 467. n. 82. lib. 4. Antonius Galeatius Maluſſia in conſ. 51. n. 2. vol. 1. Cerbantes in l. 5. Tauri, n. 3. 4. & 5. Mendez de Caſtro in repet, dict. legis, cum oportet. C. de bonis quæ liberis, 1. part. n. 1. & 2. part. num. 74. Quod Iuſtinianus introduxit, excitatus exẽplo[*] aliorum Imperatorum, qui in bonis maternis, & materni genetis ius nouum ſtatuerunt in l. 1. & 2. C. de bonis maternis. Nam cum parti de iure antiquo bona materna omnino, ſiue in ſolidum acquirerentur, quoad dominium, & vſumfructum: quòd vſusfructus tantum eorũ bonorum patri acquireretur, & proprietas filiorum eſſet, in dictis iuribus decreuerunt: vt communem ſententiam probans defendit conſtanter Arias Pinellus, & contrariæ partis argumentis plenè ſatisfacit, dict. 1. part. l. 1. C. de bonis maternis ex n. 19. vſque ad n. 34. & ſequuntur Menchaca de ſucceſ. creatione, lib. 1. §. 1. n. 9. latè Pereira, in repet. dict. legis, ſi curatorem habens, verbo læſis, à n. 122. fol. mihi 350. vſque ad num. 126. Vnde adnotandum erit, Ioannem de Matienço in l. 9. tit. 1. gloſ. 1. n. 2. lib. 5. lapſum fuiſſe, aſſerendo tenuiſſe Pinellum contra communem in caſu ſuperiori acquiſitionis bonorum maternorum non ſolum enim communem improbauit, immò illam amplectitur, & ab aliorum calumniis, & impugnationibus defendit. Vt conſtat apertè ex dicto num. 19. (quo loco citatur per Matiençum) & dicit, Nos communem vt veriſſimam amplectimur. Eſt autem prædictæ acquiſitionis vſusfructus aduen[*]titiorum, baſis ac fundamentum patria poteſtas, l. 1. C. de bonis maternis, l. cum oportet. C. de bonis quæ liberis, §. igitur liberi veſtri: per quas perſonas nobis acquiritur, l. patre furioſo, in fin. ff. de his qui ſunt ſui vel alieni iuris. ex quibus, & aliis iuribus ſic obſeruant, poſt ordinarios ibi Antonius Gomez in l. 48. Tauri n. 5. Ioannes Gutierrez in repet, ad text, in §. ſui, Inſtitut. de hæred. qualitate & differentia, n. 26. Alphonſus de Azeuedo in dict. 9. tit. 1. lib. 5. n. 1. & 8. Iacobus Menochius in conſ. 279. n. 33. & 34. lib. 3. Ioannes de Monteſperello in conſ. 5. n. 10. in fin. & in conſ. 124. n. 5. Petrus Surdus in conſ. 116. n. 2. lib. 1 & hoc modo loquendi vſus eſt Pinellus 2. part. rubr. C. de bonis matern. in princ. ante num. 1. vbi à n. 1. cum multis ſeqq. de patria poteſtate, & infinitis effectibus illius,[*] multa notanda dicit. & iunge illi Caldas dict. verbo læſis, n. 121. & verbo ſine curatore, num. 38. 39. & 40. Vaconium à Vacuna, declaration, iuris lib. 1. declarat 8. de patria poteſtate. Connanum commentar. iuris ciuilis lib. 2. cap. 13. de patria poteſtate, per totum. Petrum Gregorium in Syntag. iuris lib. 11. cap. 5. & 6. & pleniùs cap. 8. per totum, part. 2. Ioannem Corraſium (qui patriæ poteſtatis effectus decem congerit) in l. qui liberos, ff. de ritu nuptiar. à n. 7. vſque ad n. 17. Cuiacium in recitat. ſolemn. ad libros Codicis, ad tit. C. de patria poteſtate, in rubr. & in l. vlt. per totum, fol. mihi 994. Sebaſtianum Monticulum, qui 34. effectus patriæ poteſtatis adducit, tract. de patria poteſt. cap. 1. cum ſeqq. qui habetur 8. vol. tractatuum fol. mihi 133. part. 2. Aſcanium Clementium (qui cumulat etiam infinitos) eod. tract. cap. 6. effectu 1. 2. 3. 4. 5. 6. & ſeqq. qui habetur eod. vol. 8. part. 2. fol. 104. & propter hanc patriam poteſtatem, propter quam pa[*]ter vſumfructum conſequitur, in omnibus caſibus, in quibus illum habet; efficitur per legem, legitimus adminiſtrator bonorum filij, & tã in iudicio, quàm extra, omnia poteſt gerere, nec ad ſuſcipiendam & gerendam adminiſtrationem, decretum, aut facultatem iudicis tenetur requirere. Per textum in l. 1. C. de bonis maternis, & in l. cum oportet, §. vlt. C. de bonis quae liberis. Bartolus in l. pater qui Caſtrenſe, num. 2. ff. de caſtrenſi peculio. & poſt alios plures Bertachinus in repert. 3. part. littera P. verſ. pater adminiſtrator. Tiraquellus de leg. connub. gloſ. 5. num. 4. Chaſſaneus in conſuetud. Burgund. rubr. 6. Des enfans. §. 5. n. 2. Antonius Gomez in l. 48. Tauri, n. 14. Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 63. Cal das in dict. l. ſi curatorem habens, verbo, contractum feciſti, n. 5. verſ. ſi autem pater tutor non ſit, in fin. fol. 136. & verbo læſis, n. 133. Paulus Pariſius in conſ. 157. n. 21. lib. 4. Craueta in conſ. 74. n. 1. Mendez de Caſtro in repet. dict. l. cum oportet, 2. part. n. 121. Menochius in conſ. 179. n. 41. & 45. lib. 3. Barboſa in l. 3. n. 7. ff. ſoluto matrimonio. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 31. num. 3. & expedit pro filio omnia, etiam ſpeciale mandatum[*] exigentia: vt ex multis probat Burſatus in conſ. 21. n. 4. lib. 1. habet enim à lege maiorem authoritatem, quàm[*] cæteri alij adminiſtratores: vt ex aliis adnotauit Iacobus Mandellus de Alba. in conſ. 286. n. 6. lib. 2. vnde filiusfa[*]milias, ſine conſenſu, & voluntate patris ſtare non poteſt in iudicio, quoties patri quæritur vſusfructus. Per textum in l. fin. §. neceſſitate. C. de bonis quæ liberis. l. 7. tit. 2. partit. 3. & Gregorius Lopez ibi. gloſ. 1. Speculator, tit. de actore. §. expedit. col. 10. verſ. ex his infertur. Aretinus in conſ. 72. Socinus regula 195. Menochius recuperandae. poſſeſſionis remed. 15. n. 305. Viuius communium. litt. F. opin. 7. verſ. filius, fol. mihi 48. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina 13. in princ. 1. part. Doctor Paz in praxi 1. part 1. tom. 2. temp. num. 15. Mendez in dict. l. cum oportet. 2. part. num. 133. Barboſa in l. 2. §. quod ſi in patris, n. 91. ff. ſoluto matrimonio. Fabius Turretus in conſ. 20. n. 1. latè Caballinus Milleloquio 146. per totum. part. 2. & hoc eſt certiſſimum. Sed in aduentitiis, in quibus pa[*]ter ipſe non habet vſumfructum nec adminiſtrationem, vtrùm filiusfamilias ſine conſenſu, & voluntate eiuſdẽ patris, in iudicio ſtare poſſit, totum dubium eſt: gloſſa tamen in dict. l. final. verſic. neceſſitate. verbo, imponenda. etiam in hoc caſu conſenſum patris requirit: & illam ſequuti ſunt infiniti, quos in vnum congeſſerunt Ioſephus Ludouicus, dict. deciſ. 13. num. 6. Doctor Paz, vbi ſupra. num. 16. & 17. Menochius, dict. num. 305. Mendez, in dict. l. cum oportet. num. 134. Et ratio huius communis colligitur ex his, quæ in hac quæſtione eruditè tradit Barboſa, in dict. §. quod ſi in patris. l. 2. ff. ſoluto matrimonio. num. 3. 4. & 5. Verum contraria ſententia verior eſt, & tenenda, imò, quòd in his in quibus patri non quæritur vſusfructus, poſſit filiusfamilias in patris poteſtate conſtitutus, in iudicio, & extra iudicium agere abſque patris conſenſu, & de eis rebus ad libitum diſponere, iuxta textum in authent. vt liceat matri, & auiæ, in princ. collat. 8. & in cap. fin. ad fin. de iudiciis, in 6. defendunt Bartolus in dict. §. neceſſitate, num. 2. Gomezius in §. actiones. num. 17. Inſtitut. de actionibus. Palacios Rubios in repetit. rubr. de donat. inter. §. 49. num. 9. Afflictis deciſ. 180. num. 3. & alij relati per Mendez in dict. l. cum oportet. 2. part. n. 134. Petrum de Barboſa (qui in hac opinione firmiter reſidet) in dict. §. quod ſi in patris. num. 19. & in l. 3. n. 4. & ſeqq. & num. 7. & 8. ff. ſolut. matrim. & tenent etiam Beccius in conſil. 97. num. 12. lib. 1. Petrus Surdus in conſ. 216. num. 21. lib. 1. Nec obſtat textus in dict. §. neceſſitate. vbi etiam in[*] his, in quibus pater non habet vſumfructum, non admittitur filiusfamilias ad agendum citra patris conſenſum. Quia reſpondendum eſt, quòd ſuperior reſolutio & opinio Bartoli procedit, vbi à principio vſusfructus non fuit quæſitus patri, nec potuit quæri: tunc enim ſine conſenſu patris filius agere poteſt: cæterùm in aduentitiis, in quibus pater potuiſſet habere vſumfructum ſi voluiſſet, & priuatur eo ſua voluntate, vel ex diſpoſitione legis, tunc filius agere non poterit citra conſenſum patris, ſed ipſius voluntas, & conſenſus in ſignum repudiationis requiritur: & ita declarat Otto, gloſſator antiquus relatus per gloſſam in dict. §. neceſſitate: vbi ſequuntur Bartolus num. 2. & 11. & alij plures: & eſt recepta interpretatio, ſecundùm Ripam in l. 1. § fuit quæſitum, n. 3. ff. ad Trebellianum. & eleganter comprobat eam Barboſa in dict. §. quod ſi in patris, num. 19. & latiùs in l. 3. n. 7. & 8. ff. ſoluto matrimonio. & ante ipſum Mendez in[*] dict. l. cum oportet. 2. part. n. 134. & ad validitatem iudicij, vtrùm conſenſus patris à principio interuenire debeat, vt filiusfamilias in iudicio eſſe poſſit: an verò ſufficiat, quod ex pòſt facto ante finitum iudicium accedat? Tractant Bartolus in dicto §. neceſſitate, n. 11. Rota deciſ. 175. n. 2. in nouis. Capreolus in l. 1. n. 22. ff. de iuriſdict. omnium iudicum. Ancharanus conſ. 337. in fine: Afflictis deciſ. 180. ad fin. qui poſt alios in ea fuerunt opinione, vt voluerint quòd ſufficiat conſenſus poſtmodum accedens, atque ex illo confirmari iudicium aſſeruerint. Gloſſa tamen in dict. § neceſſitate. Sentit prædictum conſenſum à principio interuenire debere, aliàs irritari iudicium ſine ſpe reconualeſcentiæ. Et eam ſequuti ſunt Baldus ibi. & Paulus num. 11. & eſſe receptam, & communem opinionem teſtatur Iaſon in l. ſi quis mihi bona, §. iuſſum, num. 20. ff. de acquir. hæred Vantius de nullitat. Pag. 327. num. 44. & veriorem exiſtimat, & fortiſſimis fundamentis comprobat eam Petrus de Barboſa in l. 3. num. 8. & 9. ff. ſoluto matrimonio. fol. 779. Idèmque cum aliis ibi relatis tenet Ioſephus Ludouicus deciſ. 13. num. 2. Vbi ex mente Aretini, Alexandri, Angeli, Alciati, & aliorum exiſtimat, quòd[*] patris conſenſus, & authoritas ſaltem tempore litis cõteſtatæ interuenire debet, aliàs proceſſus irritabitur, etiam ſi pater poſt litis conteſtationem acta per filium ratificauerit. Libellus autem, qualiter formari debeat,[*] vbi pater agit nomine filij, vel filius de conſenſu patris in aduentitiis: tradit Doctor Paz. in praxi, 1. part. 1. tom. 2. temp. num. 19. Sed elegantius, atque vtilius Arias Pinellus (quem ipſe non refert) 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 64. & 65. per totum, & an pa[*]ter legitimus adminiſtrator bonorum filij, citra conſenſum ipſius, poſſit in iudicio agere, & actiones mouere: & ſi filius ſit abſens, cautio de rato ab eo exigatur; & de intellectu leg. fin, §. vbi autem in vnum. C. de bonis quæ liberis, poſt alios agunt idem Pinellus; dict. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 66. per totum. Barboſa, in dict. l. 3. ff. ſoluto matrimonio. num. 40. & 41. & vltra relatos ibi. Menchaca de ſucceſſ. creat. lib. 1. §. 6. num. 53. verſ. redeundo ad illum articulum de poteſtate teſtatoris. Menochius, in conſ. 279. n. 37. lib. 3. Burſatus in conſ. 357. num. 18. lib. 4. quibus iunge nouiſſime Additionatorem deciſionum Gammæ in addit. ad deciſion. 77. vbi[*] tractat & multos alios refert in idem, vtrùm filius citari debeat, quando agitur cauſa ad eum ſpectans, ſuper bonis aduentitiis, vel ſufficiat cum ſolo patre agi.[*] Similiter vtrùm pater legitimus adminiſtrator bonorum filij abſque conſenſu illius poſſit ante & poſt litem conteſtatam procuratorem conſtituere? Tradunt Bertachinus in repertorio, 3. part. lit. P. verſ. pater adminiſtrator, in fine. verſ. pater adminiſtrator poteſt conſtituere procuratorem. Pinellus, 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 65. Menchaca de ſucceſſ. creat. lib. 1. & 6. in fin. Ioſephus Ludouicus dict. deciſ. 13. n. 6. Chaſſaneus in conſuetud. Burgund. rubr. 6. §. 8. gloſſa. & auſſi le, &c. in fine. Villalobos commur. opin. verbo, pater n. 49. & 50. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 286. num. 6. lib. 2. Burſatus in conſ. 133. num. 61. lib. 2. Plene[*] Aſcanius Clementius tract. de patria poteſt. cap. 6. eſſectu 12. n. 18. verſ. vltimò quæro. Et an poſſit iura filiorum remittere, vel ſuper illis tranſigere, aut inſtrumentum publicum in eorum præiudicium approbare? Eſt ſingularis, & non vulgata quæſtio, in qua ſingulariter, atque ex propoſito loquutus eſt Menochius in conſ. 279. lib. 3. cui iunge Iacobũ Mandellum de Alba (qui in terminis loquitur) in conſ. 286. num. 15. lib. 2. Ioannem Cephalum in conſ. 24. num. 22. & ſeqq. & n. 26. & 29. lib. 1. Additionatorem ad deciſionem Gammæ 373. 2. part. fol. 433. Denique vtrum poſſit diuidere bona ad[*]uentitia ex hæreditate matris ſua voluntate inter ipſos filios? tractat idem Menochius in conſ. 279. ſupra relato. n 43. cui iunge Tiraquellum in præfat. leg. ſi vnquam. C. de reuocand. donat. num. 31. Hic ergo vſusfructus, qui ratione & virtute patriæ poteſtatis, in bonis aduentitiis filiorum patri competit;[*] quòd legalis ſit, adnotarunt expreſsè in hac materia, & ſic communiter nominarunt eum Baldus, & Angelus, in l. 1. §. ſi vſusfructus, ff. ad legem falcidiam. Paulus de Montepico in l. Titia. cum teſtamento. §. Titia cum nuberet. quæſt. 58. ff. de legatis ſecundo. & poſt alios plures Anton. Gomez, tom. 2. variar cap. 15. de ſeruitut. n. 1. in fine. Arias Pinellus l. part. leg. 1. C. de bonis maternis. in princ. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 27. num. 11. Ioannes Garſia de expenſ. & meliorat. cap. 10. num. 2. & cap. 11. in princ. Qui tamen formalis vſusfru[*]ctus dici poteſt, & ſic nuncupari ſolet à multis, habito reſpectu ad proprietatem, quæ penes filios remanet, & quia ab ipſa proprietate vel dominio ſeparatus, defertur à lege parentibus. Id quod communi conſenſu videntur omnes Doctores admittere: Et poſt Baldum, Corneum, Nouellum, Palacios Rubios, & Didacum del Caſtillo, ſic aduertit Pinellus 2. part. dict. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 16. vbi poſt Picum, Ripam, & alios relatos conſtituit idem in parentibus tranſeun[*]tibus ad ſecundas nuptias, vt dicatur vſusfructus formalis, quem ipſi habent ſuper bonis, quæ filiis prioris matrimonij reſeruari debent. Idem etiam, quod vſusfructus aduentitiorum dici poſſit formalis, animaduertunt Antonius Gomez, in l. 48. Tauri num. 2. Ioannes Garſia. dict. cap. 10. num. 2. & alij referendi infrà à n. 33. Ioannes de Monteſperello (quem hucuſque nullus præcitauit) in conſ. 97. num. 9. lib. 1. vbi rectè adnotauit, quòd vſusfructus, qui olim acquirebatur patri in bo[*]nis aduentitiis filiorum, erat cauſalis: quia ſimul cum dominio aut proprietate quærebatur; hodie tamen factus eſt formalis, quia ſine dominio, aut proprietate acquiritur. Enimverò proprietas ſiue dominium, ex noua Imperatorum conſtitutione penes filios remanet, & ſolus vſusfructus parentibus defertur. Vnde conſiderabam, & nouè, & verè, Emmanuelis Mendez de[*] Caſtro opinionem omninò contrariam in hac materia, nulla iuris ratione ſuſtineri poſſe: Is enim in repetit. leg. cum oportet. C. de bonis quæ liberis. 2. part. ex n. 107. vſque ad num. 112. non ſolùm tentare, ſed & aſſerere duo contendit: quæ mihi nullo pacto probari poſſunt. Primum enim credit vnum, quod eſt omnino falſum, ſcilicet vſumfructum aduentitiorum parentibus competentem, cauſalem eſſe, & non formalem. Idque a[*]pertè conſtat ex his, quæ communi omnium reſolutione, in cap. 1. huius libri adnotauimus. Si enim vſusfructus cauſalis vocatur, qui cum dominio, & proprietate coniungitur, & illius occaſione cauſatur, vt ibi diximus; quomodo hic vſusfructus parentibus conceſſus, cauſalis dici poterit, qui non dominij, aut proprietatis filiorum occaſione cauſatur, ſed patriæ poteſtatis virtute & iure, conſtituitur per legem: aliàs ſi patria poteſtas deficeret, quid proprietas filiorum cauſaret. Nec aliquid vrget ratio, qua ſuadetur ipſe principaliter: Quòd cùm vſusfructus aduentitiorum acquiratur ratione patriæ poteſtatis, remanente in hoc diſpoſitione iuris antiqui: conſequens erit, vt prius filio, deinde patri acquiratur. Quemadmodum & olim proprietas ipſa acquirebatur; ac propterea penes patrem non ſit verus vſusfructus formalis, ſed ſolùm cauſalis, nam is tantum ad filium ſpectat cum ſit dominus rei. Sed quid ad rem prædicta ratio, quæ (vt dixi) nihil adſtringit, dato enim pro vero, quod bona aduentitia priùs filiis, & deinde parentibus acquirantur: non Lib. ſequitur inde, quòd vſusfructus (qui à perſona filij ex legis diſpoſitione tranſit in patrem) cauſalis dici poſſit, cùm penes patrem non ſit proprietas, cuius ratione cauſari poſſit, illa potius penes filios ex eiuſdem legis præcepto; & voluntate remanſerit: & quamuis à principio, cauſalis ſolus vsusfructus penes filium eſſet, vtpote dominum rei, non ſequitur etiam cauſalem vſumfructum fuiſſe tranſlatum in patrem; non enim nouum eſt in iure, vt quod non habemus, aliis tradendo transferamus in ipſos, vt probauimus ſuprà cap. 1. huius libri. Nam & dominus rei pleno iure transferendo vſumfructum in alium, transfert formalem vſumfructum, quem non habebat; vt inquit textus in l. quod noſtrum. ff. de vſufructu. Habebat tamen cauſalem, qui ſeparatus à proprietate factus eſt formalis, vt dict. cap. 1. cum gloſſa ibi. latiùs oſtendimus. Et hæc eſt concludens ratio contra prædictum Authorem, aut aliàs fatendum erit omnem vſumfructum cauſalem eſſe, (quod tentari non poteſt) cum ab initio vſusfructus cum proprietate ſit penes dominum, quo tempore cauſalis eſt: poſtmodùm verò à proprietate ſeparetur, & certis, à iureque conſtitutis modis in alios transferatur, & conſtituatur, quo tempore vſusfructus formalis efficitur, iùſque alienis rebus vtendi, & fruendi dicitur. Nec attenditur, quod ab initio penes dominum cum proprietate, aut dominio fuerit, Lib. ſed quod nunc à proprietate ſeparatus, certíſque modis conſtitutus, penes alium ſit. Vt certum eſt, & ita aperta iurium deciſione probatum, vt de hoc amplius hallucinari non debeat. In quo de[*]cipitur iterum idem Mendez dict. 2. part. num. 111. arguit enim contra communem, quod ſi hic vſusfructus formalis eſſet, verè, & propriè diſtingueretur à proprietate, & eſſet res maxime diuerſa, quod vtrumque fatendum erat potiùs; cùm certum ſit, talem vſumfructum diſtingui à proprietate, quæ penes filios remanet, & eſſe rem diuerſam vt de ſe patet. Nec præuale[*]re poteſt illius argumentum contra communem, quod ex l. ius publicum, ff. de pactis, deducitur. Nam reſponderi, & ſatisfieri poteſt ex his, quæ docuerunt Bartolus, & omnes Doctores communiter ibi. & reſolutis per Menchacam, de ſucceſſ. creat. lib. 1. §. 3. num. 7. ex verſ.[*] pro reſolutione ergo harum rationum, vſque ad numer. 11. quo loco latè, & vtiliter declarat regulam dict. leg. Ius publicum, atque ex his, quæ adducit, ibidem, num. 8. in fine verſ. quoddam enim eſt inductum. & num. 9. Omnino diluitur argumentum prædicti Moderni. Deinde & ſecundo, credit ipſe Mendez, vſumfructum[*] aduentitiorum, non eſſe verum vſumfructum formalem, nec ita nuncupari poſſe: quod etiam admitti non poteſt. Nam etſi verum ſit, de alio vſufructu, ad hunc,[*] quem pater habet in bonis aduentitiis filiorum, regulariter arguendum non eſſe; vt cum iudicio aduertit Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 16. ſunt enim in[*]ter vnum, & alterum vſumfructum, nonnullæ, & notabiles differentiæ, quas proſequuntur ij Authores, quos ſtatim referam, & latiùs Pinellus ex dict. n. 16. & vſus[*]fructus aduentitiorum, quem pater habet, potentior eſt alio vſufructu in multis, vt conſtat apertè ex l. cum oportet, §. non autem, ibi: pleniſſimam poteſtatem, l. fin. §. vlt. C. de bonis quæ liberis. Pinellus omninò videndus, dicta 2. part. l. 1. ex num. 16. cum multis ſeqq. Molina de Hiſpanorum primogeniis lib. 1. cap. 27. num. 11. Ioannes Garſia tract. de expenſ. & meliorat, cap. 10. num. 1. in fin. & num. 2. & cap. 11. in princ. & num. ſeqq. Negari tamen[*] non poteſt, quin vſusfructus ipſe aduentitiorum verus vſusfructus, & formalis dici poſſit: tum quia alteri vſufructui aſſimilatur in multis, & ab ipſa proprietate diſtinctus, & ſeparatus eſt, & eſt: ius alienis rebus vtendi, & fruendi propter patriam poteſtatem, ſalua rerum ſubſtantia, quæ conſeruari indemnis debet, vt certum eſt. Tum etiam, quia vſusfructus ſimpliciter vocatur in multis iuribus; quod non contingeret, ſi verus vſusfru[*]ctus non eſſet, aut aliter exprimeretur à iure: & tamen ſæpè, & ſimpliciter vſusfructus vocatur is, qui in bonis aduẽtitiis filiorum, à lege parètibus defertur: l. cum oportet. C. de bonis quæ liberis. l. 1. & 2. C. de bonis maternis. §. igitur liberi veſtri. Inſtitut. per quas perſonas nobis acquiritur. l. 5. 6. & 7. tit. 17. part. 4. ex quibus iuribus, vt indubitatum id admittunt Pinellus, Molina, & Ioannes Garſia vbi ſuprà. Antonius Gomez, in l. 6. Tauri, n. 12. & 13. Matienço in l. 9. tit. 1. gloſ. 1. in fin. & in l. 4. tit. 3. gloſ. 3. & 4. lib. 5. nouæ recopil. Rojas in epitome ſucceſſionum, cap. 29. num. 23. & ſeq.Ioannes Guttierrez. practic. lib. 2. quæſt. 40. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana. 156. Aluarus Valaſcus conſultat. 69. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habẽs verbo, læſis. n. 110. & ſeqq. Cephalus in conſ. 467. num. 82. lib. 4. Hieronymus Gabriel, in conſ. 162. per totum, lib. 2. Burſatus in conſ. 133. num. 61. lib. 2. Petrus Surdus in conſ. 116. num. 3. & ſeqq. lib. 1. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 51. num. 2. vol. 1. Nec ſuſtineri poteſt ſolutio, quam ad dictas leges ad[*]ducit Mendez. vbi ſuprà, dict. 2. par. num. 110. quòd intelligi debeant, non de vero & proprio vſufructu, ſed de commoditate tantum, quæ lato modo vſusfructus appellari ſolet. Nam id falſum eſſe, ſatis conſtat ex eo, quod inter vſumfructum, ſeu ius vſusfructus, & com[*]moditatem, maximam eſſe differentiam aperte probauimus ad finem huius libri, in explicat. l. vlt. C. de vſufructu. vbi adnotauimus alia, quibus communis (quam defendimus) non mediocriter comprobatur; & in explicat. ad text. in § finitur. Inſtitut. de vſufructu. & pro nunc, ſic in terminis obſeruauit (vbi refert alios) Ioãnes Cephal. in conſ. 157. num. 6. in fin. & num. 7. lib. 2. & quia verbum vſusfructus, quod in iuribus ſuperiùs adductis sæpè repetitum eſt, intelligendum eſt potius, & accipiendum verè & propriè pro vſufructu vero competenti patri in bonis aduentitiis filiorũ, quàm impropriè, pro commoditate, ſiue facultate fructuum perci[*]piendorum. Verba enim, quæ in lege, ſtatuto, aut alia diſpoſitione proferuntur, non ſunt improprianda, ſed propriè & ſtrictè, atque in potiori ſignificatu accipiẽda: vti ſcribunt, & latiùs comprobant Decius in conſ. 276. In cauſa quæ Lucæ. num. 9. Rolandus in conſ. 44. num. 13. & in conſ. 68. num. 15. vol. 3. Cephalus in conſ. 82. num. 12. lib. 1. & in conſ. 303. num. 66. & in conſ. 405. num. 24. lib. 3. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 454. num. 22. lib. 4. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 18. num. 15. & in conſ. 48. num. 2. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ.[*] 30. num. 42. & in terminis noſtris, quod verbum vſusfructus, in quacumque diſpoſitione, propriè ſignificet plenum, verum, & integrum vſumfructum, nonnullis fundamentis oſtendit Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 49. num. 7. in fine. & num. 8. & 9. lib. 1. Denique, nam licèt verum ſit, quod patria poteſtas[*] morte diſſoluitur, per textum in princ. Inſtitut. Quibus modis ius patriæ poteſtatis ſoluitur. l. ſi ita, ff. quando dies legati cedat, Caius, lib. 1. Inſtit. tit. 6. Vlpianus in fragmentis. tit. 10. verſ. morte. & tit. 23. Iulius Paulus lib. 2. ſententiarum, tit. 25. Menochius in conſ. 151. num. 10. lib 2. Antonius Pichardus. in dict. princ. quibus modis ius patriæ poteſtatis ſoluitur. num. 1. tamen vſusfructus patri quæſitus viuo filio in bonis aduentitiis, non finitur mortuo illo, ſed durat in ita patris, etiam poſt mortem filij.[*] l. 4. C. de bonis quæ liberis. l. vlt. C. ad Tertyllianum. l. vlt. in fin. C. communia de ſucceſſ. Quia patria poteſtas,[*] quæ ad adquiſitionem vſusfructus aduentitiorum requiritur, ſufficit ſi tempore acquiſitionis interueniat, & poſtquam ſemel eſt operata effectum, quamuis ceſſet, & finiatur, non extinguitur vſusfructus ſemel quæſitus: vt vtrumque poſt gloſſam, Baldum, & alios antiquos ibi relatos, probarunt Antonius Gomez, in l. 6. Tauri n. 11. & in l. 48. num. 5. verſ. nec obſtat prædictis. Pinellus 1. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 39. & 42. Menchaca de ſucceſſ. progreſſ. lib. 1. §. 1. num. 38. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 19. num. 20. & lib. 2. cap. 9. num. 24. Ioannes Guttierrez. pract. lib. 3. quæſt 78. n. 3. & in repet, ad text, in §. ſui, de hæredum qualitate & differentia. num. 24. & 26. Matienco, in l. 9. tit. 1. lib. 5. nouæ collect. regiæ, gloſſ. 1. num. 6. & his non relatis, Azeuedius ibi num. 1. in fin. Sfortia Oddi in conſ. 51. num. 4. lib. 1. Petrus Surdus in conſ. 116. num. 46. & 47.[*] lib. 1. hoc autem proprium eſt, & peculiare proprij & veri vſusfructus formalis, quòd morte finiatur, iuxta textum. in §. finitur. de vſufructu, cum aliis vulgatis. Non autem ſolius commoditatis, quæ reſpicit perſonam illius, qui habet ius ipſum principale, l. neceſſario. §. finali. ff. de periculo, & commodo rei venditæ, & infrà alio capite pleniùs dicetur: ergo ſi pater haberet ſolam commoditatem, extingui deberet illa mortuo filio, & penes ipſum patrem non duraret. Nec ſatisfacit ſolutio Mendez Luſitani dict. 2. part.[*] leg. cum oportet, num. 109. nam dato pro vero, quòd in d.l. 4. C. de bonis quæ liberis, nouiter conceſſus fuerit patri vſusfructus, quandiu pater ipſe viuat: videbatur enim ceſſante patria poteſtate, quòd ceſſare deberet etiam vſusfructus, qui ratione patriæ poteſtatis conceditur, vt ipſe dicit, & tamen contrarium nouiter deciditur in eo textu. Adhuc tamen ſi verum amamus, fa[*]tendum erit, militare, & fortiter adſtringere illius legis, & ſimilium iurium deciſionem, (quantumuis illa noua ſit) lex enim illa, quæ patri per tempus vitæ vſumfructum aduentitiorum concedit, non tantum pro vita filij; certa eſt alia lege, verum vſumfructum conceſſum fuiſſe patri, non ſolam commoditatem; alias enim non decideret id, quod commoditati tantum vſusfructus repugnaret, aut decidendi contrarium, aliquam rationem exprimeret. Ex quibus communis ſententia fortius, & melius, quàm adhuc, remanet comprobata. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, vſusfru[*]ctus aduentitiorum materiam latiſſimam eſſe, & infinitas continere quæſtiones, quæ cum ex propoſito hoc loco tractari non debeant: non inutile futurum erit, ſi lectorem fidelitate, & veritate, (omnia enim originaliter prælegimus) ad eos remittamus, qui plenius, aut diſtincte magis tractarunt. Idcirco de hoc vſufructu legali, & quibus caſibus patri competat, vel non, aut in quibus bonis, quo tempore duret, quibus ex cauſis finiatur, & qualiter parentes ſe habere debeant circa curam & adminiſtrationem bonorum, & qualiter filiis obligati remaneant; ſunt videndi ex propoſito, atque originaliter, Arias Pinellus (qui cæteris omnibus elegantius atque ſubtilius tractat,) 1. 2. & 3. part. leg. 1. C. de bonis maternis, Antonius Gomez. in l. 48. Tauri, per totam. Matiençus, & Azeuedius, in l. 9. tit. 1. lib. 3. nouæ recopil. Chaſſaneus in conſuetud. Burgund. rub. 6. Des enfans. §. 5. per totum. Menchaca, de ſucceſſ. creat, lib. 1. §. 10. ad l. quoniam in prioribus. num. 234. & 235. latiùs de ſucceſſi. progreſſ. lib. 1. §. 1. à num. 8. cum multis ſeqq. Molina de Hiſpanorum primogeniis. lib. 1. cap. 19. à num. 18. vſque ad n. 37. Mieres, de maioratu. part. 2. quæſt. 3. num. 14. Caldas Pereira, qui latiſſimè agit, in l. ſi curatorem habens. verbo, læſis. ex num. 121. vſque ad num. 153. Ioannes Guttierrez. de iuramento confirmatorio. 1. part. cap. 41. à n. 10. & in repet. cap. quamuis pactum de pact. in 6. verbo, nullum ad bona paterna regreſſum. per totum. Ioannes Garſia tract. de expenſis. cap. 10. à n. 2. & num. 45. & 46. & cap. 11. num. 11. & numer. 24. Aluarus Valaſcus conſult. 69. per totam. Rolandus. conſ. 95. à num. 43. lib. 1. Caballinus milleloquio 551. per totum. part. 2. Aldobrandinus in conſ. 24. à princ. & in conſ. 52. num. 15. & in conſ. 65. lib. 1. Emmanuel Mendez de Caſtro in repetit. dict. leg. cum oportet. C. de bonis quæ liberis. 2. part. de bonis aduentitiis per totam. à num. 73. vſque ad num. 140. Ludouicus Molina, è ſocietate Ieſu religioſus de iuſtitia & iure, tract. 2. diſp. 8. Doctor Spino, in ſpeculo, gloſſ. rubr. 4. part. à num. 14. ſunt etiam videndæ deciſiones duodecim Nicolai Boë[*]rij, quibus tota ferè vſusfructus aduentitiorum materia comprehenditur, deciſ. inquam 25. & 61. per totam, & deciſ. 85. 190. 193. 194. 195. 196. 197. 198. & 199. & deciſ. 172. Petrus Surdus, qui eruditè, & vtiliter[*] loquitur in hac materia in conſil. 116. fere per totum. lib. 1. Hieronym. Gabriel, in conſ. 162. per totum lib. 2.[*] quod eſt ſingulare conſilium, & notandum in hac materia; Borgninus Caualcanus (qui parum diſtinctè lo[*]quitur, & inuoluta atque confuſa manu de hac materia tractat) de vſufructu mulieri relicto, à numer. 179. fol. 370. vſque ad num 195. Inter alia tamen notandum[*] eſt, quòd vſusfructus aduentitiorum patri non quæritur, quoties bona ea lege & conditione filio donantur, aut in teſtamento relinquuntur, ne patri quæratur vſusfructus eorum; nam ex prohibitione perceptionis vſusfructus, ceſſant omnia, quæ adhuc dicta ſunt: per textum in authent. excipitur. C. de bonis quæ liberis. & in authent. vt liceat matri & auiæ. verſ. 1. collat. 8. per quæ iura ſic tenent gloſſa, & communiter omnes Doctores, ibi. & alibi ſæpè, quos in vnum congeſſerunt, & latiùs declararunt eorum materiam Antonius Gomez. in l. 48. Tauri, num. 10. verſ. Tertiò principaliter. Molina de Hiſpanorum primogeniis lib. 1. cap. 19. à num. 30. Mieres, de maiorat. part. 2. quæſt. 3. num. 14. Menchaca de ſucceſſ. creat lib. 1. §. 10. ad l. quoniam in prioribus, numer. 234. & 235. & de ſucceſſ. progreſſ. lib. 3. §. 26. numer. 32. Ioannes Guttierrez in dict. cap. quamuis pactum. verbo, nullum ad bona paterna regreſſum. à num. 18. cum ſeqq. Caldas Pereira, qui latè agit, dict. verbo, læſis. à num. 144. vſque ad num. 148. Et vbi[*] expreſſa prohibitio facta non eſt, ex quibus coniecturis deduci, aut conſtare poſſit, vſusfructus aduentitiorum acquiſitionem prohibitam fuiſſe patri; tradit notanter Petrus Surdus dict. conſ. 116. lib. 1. num. 11. & 12. & numer. 23. & 38. & num. 54. 55. & 56. & num. 64. & 70. qui conſ. 143. num. 21. lib. 1. poſt Hieronymum Gabrielem in conſ. 118. num. 12. Beccium in conſ. 97. num. 6. rectè probauit, quòd vſusfructus aduentitio[*]rum non quęritur patri, quando conſtat quoquemodo, etiam ex coniecturis, de voluntate relinquentis: nedum quomodo prohibitio ſpecifice facta fuit. Id quod[*] intelligi debet, dummodò verba talia ſint, ex quibus nihil aliud, quàm perceptionis vſusfructus prohibitio deduci poſſit; vt poſt Cumanum, Caſtrenſem, Aretinum. Socinũ, & alios, anteà adnotauerat Molina, de primogeniis. lib. 1. cap. 19. num. 31. & ipſum non referens, Caldas dict. verbo læſis, num. 145. & alias coniecturas prohibitionis conſiderarunt Menchaca de ſucceſſ. progreſſ. lib. 3. dict. §. 26. num. 32. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 106. fol. mihi. 79. videndus etiam lib. 4. cap. 3. num. 6. fol. 167. nec com[*]moditatem habebit pater, vſusfructus perceptione prohibita: vt cum aliis contra Angelum, rectè defendit Molina, lib. 1. cap. 19. num. 33. & latiùs fundans Caldas dict. verbo, læſis. num. 145. verſ. licet autem huiuſmodi prohibitio, vſque ad num. 146. vbi argumentis contrariæ; partis ſatisfacit: & iunge illis idem tenentes Petrum Surdum in dict. conſ. 116. num. 73. lib. 1. Hieronymum Gabrielem in conſ. 118. num. 12. in fin. & n. 13. lib. 1. & conſ. 162. à n. 16. vſque ad n. 22. & n. 31. lib. 2. Licèt autem prohibita ſit patri vſusfructus acquiſitio[*] per teſtatorem in bonis filij, non cenſetur ei prohibita facultas adminiſtrandi prædicta bona, etiam ex præſumpta mente teſtantis, quoties nulla legis, vel teſtatoris ſuſpicio concurrit: & ſic quoties patri vſusfructus acquiſitio prohibeatur, non quia teſtatori, vel legi ſit ſuſpectus, ſed potius pro vtilitate filij, vt filio plenius conſulatur, non ſolum in proprietate, ſed etiam in. vſufructu bonorum adminiſtratio non tollitur, quamuis vſusfructus acquiſitio ſit prohibita. Ita eleganter explicat Corneus in l. cum non ſolum. §. ſin autem, in ſecunda. num. 3. C. de bonis quæ liberis. & ſequitur Cagnolus referens alios, in l. frater à fratre, num. 161. ff. de condictione indebiti. Beroius in conſ. 139. vol. 2. & latius comprobans, cum aliis eruditè conſoluit in terminis Franciſcus Burſatus in conſ. 133. num. 39. & 40. & n. 56. & 57. lib. 1. vbi poſt Azonem, Bartolum, Baldum, Ange[*]lum, Corneum & alios, rectè conſtituit num. 31. quòd pater, quamuis in bonis filij aduentitiis non ſit conſtitutus vſufructuarius: Attamen quando non eſt ſuſpectus à teſtatore, vel à lege, erit in ipſis datiuus, non legitimus adminiſtrator, & ſic omnia adminiſtrabit, licèt ex lege, vel ex pacto, nullus ei vſusfructus quæratur. Et confirmatur ex ſingulari doctrina Aretini in §. pupillus, num. 6. Inſtitut. de inutilibus ſtipulationibus. vbi ſcripſit: quòd in rebus, in quibus patri non quæ[*]ritur vſusfructus, ipſi volenti, magis adminiſtratio concedenda eſt, quam curatori datiuo: quem refert idem Burſatus, vbi ſup. numer. 57. & num. 53. & ſeqq. nonnullis comprobat rationibus. Contrarium tamen, prædictis non relatis, imò quod in caſu, quo ex pro[*]hibitione relinquentis non acquiritur vſusfructus patri, curator dari debeat huiuſmodi bonis, filio minore exiſtente, nec pater eſſe poſſit legitimus adminiſtrator, ex Gloſſa, Caſtrenſi, & Saliceto, credit verius, & plenius fundat Caldas Pereira dict. verbo læſis. n. 147. fol. 372. vbi in verſ. nec in contrarium vrget textus, ſic diſtinguit: vti colligi poteſt ex ſolutione per eundem tradita, ſi rectè perpendatur: Quòd regulariter, vbi vſusfructus acquiſitio patri prohibetur per teſtatorem lex illum ſuſpectum iudicat, ideò adminiſtratorem eum eſſe ipſi legi repugnat; cæterùm quando non prohibetur illi vſusfructus acquiſitio, ſed ipſe ſponte recuſat vſumfructum habere, vt in caſu leg. vlt. §. ſin autem in ſecunda. C. de bonis quæ liberis. tunc neque legi, neque teſtatori eſt ſuſpectus, & legitimam adminiſtrationem conſequitur. Vnde pro vera reſolutione cogitabam dici poſſe, inter[*] Burſatum, & Caldas nullam contrarietatem eſſe, eorum potius reſolutiones ſic declarari, & conciliari poſſe; Quòd Caldas loquutus fuerit in terminis Saliceti, & Caſtrenſis, hoc eſt, quod regulariter, cùm pater priuatur vſufructu per teſtatorem, aufertur eidem adminiſtratio bonorum ob præſumptam ſuſpicionem, vt per Ruinum in conſ. 24. num. 8. vol. 5. & tenet etiam idem Burſatus dict. conſ. 133. num. 96. qui eod. num. & num. ſequenti, limitat in caſu, quo loquuti ſumus ſuprà, in principio, vt non procedat, quoties patri vſusfructus acquiſitio prohibetur, non quia legi, vel teſtatori ſuſpectus ſit, ſed potius in fauorem filij, vt pleniùs illi conſulatur non ſolum in proprietate, ſed etiam in vſufructu: quia iſto caſu, licèt patri vſusfructus auferatur, non tamen bonorum adminiſtratio; quia nulla legis vel teſtatoris ſoſpicio concurrit; de quo duplex proponit exemplum. Primum, quando expreſsè dixit teſtator velle prædictam acquiſitionem prohibere, vt pleniùs conſultum ſit filio in proprietate, & in vſufructu. Secundum, quoties pater erat incertus, vel incognitus teſtatori, & vſusfructus acquiſitionem prohibuit, tunc enim non potuit per teſtatorem ſuſpectus iudicari, & conſequenter nec adminiſtratio ei debet auferri, argumento legis ſecundæ §. voluntatem ff. ſoluto matrimonio, aliàs regulariter, adminiſtratio patri non competit, vſusfructus acquiſitione prohibita. Quamuis in hoc contrà tenuerit Crotus in l. frater à fratre. ff. de condictione indebiti. num. 50. ſed malè quidem, vti vltra relatos ſupra, conſtat ex his, quæ nouiſſimè ſcripſit Ioannes Franciſcus de Ponte in conſil. 19. num. 29. & in conſil. 31. num. 3. & 4. vbi poſt alios ſecurè[*] tradit: quod pater, ſi velit, ſemper erit legitimus adminiſtrator, etiam in his, in quibus ipſi non quæritur vſusfructus, quando vſusfructus non acquiritur ex diſpoſitione legis, ſecus tamen quando ex diſpoſitione hominis; quia dum homo prohibet, videtur de patre diffidere, & durius agitur cum lege, quàm cum homine, vt apud ipſum latiùs videri poterit. Sic tamen explicari debet, vt cum Burſato (qui ab eodem non citatur) conſentiat, vt ſuperiùs conſtituimus; niſi teſtator vt conſuleret filio, non propter aliquam diffidentiam, aut ſuſpicionem patris, ipſi vſusfructus acquiſitionem prohiberet. Et cùm vſusfructus acquiſitio prohibita non eſt,[*] vtrùm pater legitimus adminiſtrator filijfamilias minoris, & in poteſtate exiſtentis, bona ipſius abſque decreto alienare poſſit. Diſputarunt pleniſſimè Salicetus, Curtius, Iaſon, & alij, in l. præſes. C. de tranſactionibus. & poſt alios antiquos Tiraquel. in præfatione legis, ſi vnquam. C. de reuocandis donationibus. num. 28. verſicul. ſic quoque. Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ. rub. 6. §. 5. gloſſa 1. num. 14. Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtament. verb. duas habens filias, num. 255. Natta in conſil. 179. num 7. lib. 1. Couarruuias variarum. lib. 1. cap. 8. num. 5. Antonius Gomez. in l. 48. Tauri, num. 18. Pinellus 3. part. legis. 1. C. de bonis maternis. num. 21. verſ. ex hac autem regula. & num. 22. & 24. & num. 30. Menchaca de ſucceſſionum creatione. lib. 1. §. 10. num 80. & num. 418. & de ſucceſſionum reſolutione. lib. 2. §. 12. num. 17. Loriotus de conſanguin. axiomate 40. Queſada diuerſarum quæſtionum iuris. cap. 11. num. 11. verſicul. qui tamen ære alieno. Pariſius in conſilio. 101. num. 38. lib. 1. Rolandus in conſilio 99. num. 39. lib. 1. Alciatus in reſponſo 358. per totum. Nicol. Vigel. ff. lib. 18. par. 2. cap. 6. regula. 1. exceptione. 6. Hieronymus Gabriel in conſil. 36. num. 31. lib. 1. Ioannes de Arno. in ſuis dialogis. dialogo 31. incipit, Pater. Ioannes Antonius Trigona ſingulari. 22. Villalobos, communium opinionum. litera. P. num. 63. Simoncellus. de decretis, lib. 3. titul. 8. prima inſpectione. â principio, fol. mihi. 372. & 373. Maſcardus. de probationibus, tomo 3. concluſ. 1149. num. 18. Cephalus. in conſil. 467. num. 41. lib. 4. Menochius. de arbitrariis. lib. 2. centuria. 2. caſu. 171. num. 54. & in conſ. 279. num. 45. libro 3. & in conſilio. 442. num. 3. lib. 5. Andreas Gaill. practicarum obſeruationum. lib. 2. obſeruatione. 72. num. 14. Minſingerus ſingularium obſeruationum centur 5. obſeruatione 61. per totam. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina. 13. n. 11. 1. parte. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens. verbo. contractũ feciſti. n. 5. verſ. qui tamen ære alieno. & verbo, læſis, n. 139. Mendez de Caſtro in repetitione d. leg. cum oportet; 2. part. num 121. quibus omnibus attentè, atque originaliter prælectis, vt de hac re plena, & clara reſolutio haberi poſſit: ex[*] mente ſuperiorum ſequentes caſus conſtituendi ſunt; vti nonnullos diſtinguit Octauius Simoncellus dicto[*] tractatu de decret. lib. 3. titulo 6. inſpectione 1. à principio. qui tractatu, & reſolutione huius quæſtionis, cæteros omnes antecellit. Sit igitur primus caſus, qui communi omnium conſenſu probatur, (ſed à Simoncello loco relato præter[*]mittitur) quando pater legitimus filijfamilias minoris adminiſtrator, intendit alienare bona mobilia illius: quo caſu decretum iudicis neceſſarium non eſt, ſed liberè illa alienare poteſt: vt teſtatur Iaſon in l. præſes. num. 5. C. de tranſactionibus. & tenuit Azo in ſumma. C. de bonis quæ liberis, verſic. nec puto quod in alienatione mobilium. quos ſequutus eſt Ioachimus Minſingerus ſingularium obſeruationum centuria 5. dicta obſeruatione 61. num. 1. & vt indubitatum ſupponunt omnes Authores, quos ſuperius retulimus: dumtaxat enim proponunt dubium in bonis immobilibus, nec de mobilibus aliquid dubitarunt. Secundus caſus ſit, quando pater legitimus admini[*]ſtrator filij exiſtentis in poteſtate, ratione vſusfructus ſibi competentis, & nulla ſubſiſtente cauſa neceſſaria & legitima, intendit alienare bona immobilia ipſius: & tunc non poteſt; per textum in l. 1. & 2. & in l. vlt. C. de bonis matern. & in l. finali. §. ipſum autem. verſ non autem. & §. ſin autem æs alienum. C. de bonis quæ liberis. Baldus in l. 1. ſub num. 1. ff. de rebus eorum. & pleniùs confirmant Pinellus 3. part. leg. 1. C. de bonis maternis. ex numer. 21. vſque ad num. 25. Simoncellus vbi ſuprà num. 2. & 3. vbi poſt Bartolum, Alexandrum, & Pinellum vbi ſup. num. 23. rectè probauit, quòd is,[*] in quem pater alienauit immobilia, non poterit vitare condemnationem, niſi probet alienationem ex legitima & neceſſaria cauſa factam fuiſſe: & in dubio fundata erit intentio filij vendicantis rem alienatam, ex ratione adducta per Pinellum, dict. num. 13. Et in hoc ſecundo caſu nullus Scribentium diſſentit; omnes potius vnanimiter probarunt eum. Id quod ex relatis ſuprà num. 65. & caſu ſequenti referendis, conſtat aperte. Hunc etiam caſum probauit expreſſe Azo. in ſumma. C. de bonis quæ liberis, num. 9. nec dixit patrem libere alienare aduentitia bona filiorum, (prout nonnulli putant) immò abſque legitima cauſa non poſſe ſcripſit, vt ſtarim dicemus; & cum iudicio aduertit Pinellus dict. 3. part. num. 21. Tertius caſus ſit, quando pater legitimus adminiſtra[*]tor filij in poteſtate exiſtentis, neceſſaria aliqua ex causa, vt putà æris alieni, aut ſimili alia legitima cauſa, bona immobilia filij abſque decreto alienare contendit. Quo caſu duæ ſunt contrariæ, aut inuicem repugnantes opiniones. Salicetus enim in dict. l. præſes. C. de tranſactionibus: quem ſequuntur nonnulli, (qui à ſuperioribus præcitantur) quod etiam in terminis huius caſus decretum iudicis neceſſarium ſit, conſtanter aſſeruit, & eius opinionem legendo, & diſputando teneri poſſe dixi Iaſon in eadem l. præſes num. 5. & Curtius Iunior, num. 15. Crotus in l. frater à fratre, num. 31. Azo verò in ſumma rubr. C. de bonis quæ liberis, num. 9. & 11. verſ. & pro conſeruatione contrariũ docuit, & non eſſe neceſſarium decretum, quando pater ſic alienat ex neceſſaria cauſa, dixit apertè: & hanc patrem eſſe veriorem & magis communem, conſtat ex infinitis Authoribus, quos tenendo eam congeſſerunt Pinellus, vbi ſup. n. 21. Maſcardus tom. 3. dict. concluſ 1149. num. 18. Aſcanius Clementius tract. de patria potestate cap. 6. effectu 12. num. 6. & 10. Gaill. dict. obſeruat. 72. num. 14. Minſingerus. dict. obſeruat. 61. num. 2. & 3. Simoncellus dict. inſpectione 1. num. 6. Ioſephus Ludouicus, Rolandus, Menochius, Cephalus, Couaruuias, Caldas Pereira, & alij relati ſup. num. 65. Ioannes Antonius Trigona ſingulari 22. vbi iuribus & rationibus contrariæ partis ſatisfacit, Pinellus etiam loco ſæpè relato, num. 22. & 23. & ſic hæc opinio ita communi Scribentium placito recepta eſt, vt contraria obtinere non poſſit. Quartus caſus ſit, quando pater tutor aut curator eſt[*] filij emancipati; quo caſu ſi res immobiles filij alienare velit, requiritur neceſſariò iudicis decretum cum debita cauſæ cognitione, & alias ſolennitates tenetur ipſe obſeruare, quibus alij tutores, aut curatores adſtringuntur: per textum in l. ſi pupillorum. §. ſi pater, ff. de rebus eorum. & in l. cum emancipatis. C. de prædiis minorum. & ſic obſeruant Bartolus, Baldus, Alexander, Paulus Ioannes Baptiſta Caccialupus, & Menochius, quos ita tenendo congeſſit Simoncellus, dicta inſpectione prima. num. 1. & vltra eum latius comprobant Queſada, diuerſarum quæſtionum Iuris cap. 11. num. 11. verſiculo, quod ſi pater tutor ſit. Rolandus dicto conſ. 99. num. 39. Caldas Pereira in dicta l. ſi curatorem habens. verbo. læſis, num. 139. verſ. cæterum ſi pater non legitimam. Caualcanus de tutore & curatore, num. 29. Andreas Gaill. dicta obſeruatione 72. num. 14. & 15. libro ſecundo. Quintus caſus eſt ad declarationem præcedentium[*] neceſſarius, ſcilicet, cum alienatio ritè facta non fuerit, & iuxta ea, quæ; caſibus præcedentibus reſoluta ſunt; vtrùm filius viuo patre reſcindere poſſit alienationem aduentitiorum ab ipſo patre factam, & agere etiam contra tertios poſſeſſores, & an in bonis alienatis concedatur hypotheca contra bona patris? In quo amplius non inſiſto, ſcio enim hac de re plene actum & diſtinctè reſolutum per Hyppolitum ſingulari finali. Nattam in conſilio 214. lib. 1. Couarruu. reſolutionum lib. 1. cap. 8. numer. 5. Pinellum 3. parte leg. primæ. C. de bonis maternis, num. 74. & in authent. niſi tricennale. num. 44. & 45. eiuſdem tituli. Aluarus Valaſcus conſultatione 69. num. 16. & num. 23. Ioſephus Ludouicus deciſ. 13. n. 15. & ſeqq. Menochius in conſ. 279. num. 34. lib. 3. & commendo Iacobum Mandellum de Alba in conſ. 144. à princ. lib. 1. Sextus & vltimus caſus ſit, cum quæritur, vtrùm ea,[*] quæ ſuperius dicta ſunt, de neceſſaria cauſa, aut decreto in alienatione aduentitiorum, procedat etiam in locatione; & ſic an pater legitimus adminiſtrator filij familias, poſſit bona illius, abſque decreto locare, vel abſque cauſa legitima? Quod tractat plenè Pinellus 3. part. leg. 1. C. de bonis maternis. num. 63. & 64. & illius reſolutionem ſequutus eſt Caualcanus de vſufructu mulieri relicto. num. 176. verſ. & hoc niſi eſſet pater qui locauit. & latius diſputat Vincentius Carrocius, tractato de locato & cond. 2. gradu perſonarum quæst. 4. per totam fol. mihi. 65. Tertiò principaliter conſtituẽdum eſt in hac ma[*]teria, quod de iure communi, filius aut filia per matrimonium à poteſtate patris non liberatur, l. inter, §. filius familias. l. marito. §. cæterum. ff. ad leg. Iuliam de adulteriis. l. 1. tit. 17. partita 4. Quod latiùs probantes, ſic adnotarunt Tiraquellus, de legib. Connubialibus, leg. 1. num 1. & ſeqq. Boëtius deciſ. 197. in princ. Palacios Rubios, Gomez Arias, Caſtillo, & Antonius Gomez. in l. 47. Tauri. Matienço in l. 8. tit. 1. lib. 5. gloſ 1. n. 1. & ibi Azeuedius num. 9. Rolandus in conſ. 95. num. 47. lib. 1. Ioannes Gutierrez. in §. ſui. de hæredum qualitate, num. 118. Barboſa in l. 2. §. quod ſi in patris, n. 1. & in l. 3. num. 6. ff. ſoluto matrim. Et conſequenter duran[*]te patria poteſtate, & effectu acquirendi patri, procedit hæc acquiſitio vſusfructus aduentitiorum ſecundum ius commune: ſiue conſeruatur vſusfructus ipſi patri, etiamſi filius vel filia, ſit coniugatus, vel coniugata: vt in l. 1. & 2. C. de bonis quæ liberis. & per Boërium deciſion. 197. n. 5. & ſeqq. Cephalum in conſ. 423. num. 55. lib. 3. Antonium Gomez. & alios vbi ſup. Pinellum 1. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 34. in fine. Sed vtrumque de iure huius Regni mutatum, atque innouatum eſt. Primùm enim, filius, vel filia per matrimonium &[*] velationem, à poteſtate patris liberatur, & pro emancipato habetur, ex l. 47. Tauri, quæ: hodie eſt, l. 8. tit. 1. de los caſamientos. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Ex[*] quarum legum deciſione maximi effectus reſultant, & plures quæſtiones excitari ſolent communiter, de quibus, & præſenti materia, ſunt videndi omninò Palacios Rubios, Gomez Arias, Didacus del Caſtillo, Antonius Gomez, Ioannes de Matienço; & Alphonſus de Azcuedo in eiſdem legibus. idem Palacios Rubios. in repet. rubr. de donat. inter. §. 43. Couarruuias in 4. de ſponſalibus. 2. part. cap. 7. §. 1. num. 13. Menchac. de ſucceſ. creatione. lib. 2. § 19. num. 70. & de ſucceſſ. progreſſu. lib. 1. §. 1. à num. 25. Mieres de maiorat. 4. part. quæſt. 23. n. 56. Pinellus 1. part. legis 1. C. de bonis maternis, num. 39. ad finem. Ioannes Gutierrez. in dicto §. ſui. de hæredum qualitate. num. 118. & ſeqq. & pract. lib. 2. quæſt. 9. & 10. & de iur amento confirmatorio, 1. part. cap. 41. num. 14. Villalobos, communium: litera. F. numer. 27. fol. mihi 21. Caldas Pereira in l. ſi curatorẽ habens, verbo læſis n. 138. verſ. quod hodie in praxi vtiliſſimum eſt. Angulo ad leges meliorationum in l. 1. tit. 5. gloſſ. 5. num. 3. Ludouicus Molin. de iuſtitia & iure. tractat. 2. diſput. 9. verſic. ab hac regula excipitur. & in fine disput. verſ. eſt tamen intelligendum. & disput. 227. verſ. de iure vero. Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ. rubr. 6. §. 3. gloſſ. le fils ou. & gloſſ. ſequenti. Deinde & ſecundò, de iure[*] huius Regni, filio vxorato & velato, ſtatim tenetur pater vſumfructum aduentitiorum liberum dimittere, nec aliquid retinere poteſt: ex l. 48. Tauri, quæ: hodie eſt l. nona. tit. primo. de los caſamientos. lib. 5. nouæ recop. Vbi latius declarant Authores huius Regni ſcribentes communiter: & ij qui numero præcedenti præcitati ſunt, Menchaca de ſucceſſ. progreſſu. lib. 1. §. 1. n. 37. & 43. Molina de Hiſpanorum primogeniis. lib. 1. cap. 19. à n. 25. Mendez de Caſtro in repetitione legis, cum oportet. C. de bonis quæ liberis. à n. 114. cum ſeqq. par. 2. & 4. part. n. 163. & 164. Didacus Perez. in l. 1. titul. 3. lib. 1. ordinamenti. Simon de Prætis. de interpretat, vltim. volunt. lib. 1. in[*]terpret. prima, ſolut. 4. à num. 79. folio. 142. Inter alia tamen, Cifuentes & Antonius Gomez in dicta l. 48. Tauri. num. 6. verſiculo. quàm legem intellige. vt certum tradiderunt, illius legis deciſionem procedere etiam ſi filius abſque conſenſu patris matrimonium contraxerit, & veletur: adhuc enim pater ipſe tenebitur vſumfructum liberum, & integrum filio dimittere, nec aliquid habebit. Quod etiam ſecurè admittunt Bernardus Diaz, de Luco, Alphonſus de Azeuedo, & Ioannes Gutierrez, (quorum ſtatim mentionem faciam.) & ita tenendũ erit, quicquid dubitet Palacios Rub. à ſuperioribus relatus, & ſine aliqua lege aut fundamento aduerſus Antonium Gomez, & Cifuentes, immeritò contrarium aſſerat Mendez de Caſtro in repetitione dictæ legis. cum oportet. prima parte num. 36. fol. mihi 12. id, quod vltra omnes huius Regni ſcriptores, ex ſequentibus apertè conuinci poteſt. Primò, Quia lex illa regia non requirit conſenſum patris, nec de hoc aliquod verbum loquitur; ſed vt pater teneatur vſumfructum aduentitiorum liberum filio reddere, duntaxat vult, quòd filius matrimonium contraxerit, & benedictiones Eccleſiæ ſuſceperit, vt intelligunt communiter omnes ibi. & conſtat ex illis verbis: (Mandamos que dea qui a delante el hijo, o hija, caſandoſe y velandoſe, ſe ayan para fiel vſufructo de todos ſus bienes. & cum non diſtinguat iſtum caſum, nec nos debemus diſtinguere illum: ex vulgata regula leg. de pretio. ff. de pu[*]bliciana in rem actione. maximè cum generaliter loquatur, quo caſu generaliter debet intelligi, & omnes caſus comprehendit, etiam ſi maior ratio militaret in vno quàm in altero: l. 1. §. quod autem ff. de aleatoribus. l. 1. §. & generaliter, ff. de legatis præſtandis. l. in fraudem, ff. de militari teſtamento. Decius in cap. ſedes. num. 11. & 12. de reſcrip. & in conſ. 20. num. 3. Mieres, de maioratu. 1. part. quæſt. 1. num. 30. & 31. vbi refert Tiraquellum & alios plures. Cephal. in conſ. 93. vbi in ſimili caſu ſic argumentatur, à num. 101. vſque ad num. 105. & in conſ. 397. num. 18. lib. 3. Surdus in conſ. 34. num. 3. & in conſ. 132. num. 15. lib. 1. & de hac regula videndus eſt omnino Camill. Gallinius. de verborum ſignificatione. lib. 10. cap. 2. per totum. & cap. 3. & 4. Deinde quia cum dicta lex[*] Regia non dicat, quòd matrimonium contrahendum ſit cum conſenſu & voluntate patris, vt vſusfructus reddi debeat per parentes filio: videtur ſupponere talem conſenſum neceſſarium non eſſe; & ſi neceſſarius foret, ſine dubio id diceret: vti in alio propoſito argumentantur Decius in conſ. 445. 15. num. 1. Cephalus in conſ. 445. num. 37. lib. 3. Tandem & vltimò, quia matrimo[*]nium contractum abſque conſenſu patris, de iure canonico validum, & legitimum eſt, etiam in foro ſeculari: nec licentia patris requiritur, licet aliud eſſet de iure ciuili: vt plene comprobantes ſic adnotarunt ex aliis, Couarruuias de ſponſalibus, ſecunda parte cap. 6. in princ. num. 17. & 22. Viuius communium opinionum lit. F. fol. 49. num. 2. & ſequentibus. Petrus Cenedus collectaneo 58. ad Decretales. num. 7. Ioanne Guttierrez. practicarum lib. 2. quæſt. 1. num. 3. Cephalus in conſ. 712. num. 2. lib. 5. Barboſa quarta part. legis. primæ ff. ſoluto matrimonio. num. 32. & 36. & nouiſſimè Antonius Pichardo, in principio.[*] Inſtit. de nuptiis, num. 6. & 11. vnde filius qui contrahendo matrimonium, vtitur permiſſione canonica, non debet in eo grauari: vt vſuſfructus ſibi non reſtituatur ſtatim: argumento leg. Gracchus, C. ad leg. Iuliam de adult. & in ſimili, ex Abbatis & aliorum doctrina, ſic argumentatur Gomez Arias in l. 49. Tauri, n. 52. & iſtam opinionem amplecti videtur expreſsè, licèt quæſtionem non moueat in terminis, Alph. de Azeuedo, in l. 9. tit. 1. num. 2. lib. 5. nouæ recopil. dum dicit, quòd hodie ex illa lege, ſiue pater conſentiat, ſiue non, filius vel filia contrahendo matrimonium, totum vſumfructum habebit: & conſtanter tuetur eam. ſed non ita fundat, Ioannes Gutierrez practicar. lib. 2. quæſt. 10. num. 5. per totum. vbi refert Bernardum Diaz de Luco idem tenentem. Quartò & principaliter conſtituendum eſt in hac materia, (ſic enim aperiemus, in quo pater legitimus vſufructuarius ab aliis fructuariis diſtet) quòd pater legiti[*]mus adminiſtrator, & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij, ſatiſdare non tenetur, nec de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, nec de reſtituendis rebus finito vſufructu, nec adminiſtrationis rationem reddere debet, nec aliis oneribus grauari: per textum in l. cum oportet. §. non autem. & in l. fin. §. ſin autem. C. de bonis quæ liberis. & latè comprobant Aſcanius Clementius tract. de patria poteſtate. cap. 6. effectu 12. à num. 8. cum. ſeq. 8. vol. tractatuum, part. 2. fol. mihi 115. Ioannes de Monteſperello. in conſ. 97. à princ. & num. 9. & 11. & conſ. 124. num. 4. lib. 1. (alios plures num. ſeq. præcitabo) lex enim, quæ de patre erga filios maximam confidentiam habet,[*] & præſumit illum magis diligere filios quàm ſeipſum, & ſemper capere bonum conſilium pro filiis, vt multis probant Tiraquellus, in præfat. ſi vnquam. C. de reuocandis donationibus, num. 25. Maſcardus de probat. tom. 2. concl. 1154. per totam. Aſcanius Clementius vbi ſuprà, cap. 4. num. 2. & ſeqq. Menoch. in conſ. 145. num. 50. & conſ. 152. num. 63. lib. 2. Cephalus in conſ. 702. n. 37. lib. 5. Burſatus in conſ. 133. n. 54. 55. & 53. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 125. n. 12. lib. 1. & 286. n. 17. lib. 2. hoc onus ei remitti: quod ex dictis iuribus adnotarunt communiter gloſſa, Albericus, Bartolus, Baldus, Caſtrenſis, Alexander, Corneus, & alij. & ſequuntur infiniti relati per Tiraquellum vbi ſuprâ n. 19. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis n. 20. & 21. Menchaca de ſucceſ. creat. lib. 1. §. 6. num. 46. Caldas Pereira, in dict. l. ſi curatorem habens. verbo, læſis. num. 134. Iacobus Mandellus de Alba, in conſ. 186. num. 6. lib. 2. Mendez de Caſtro in dict. l. cum oportet. 2. part. num. 121. & ſecurè admittunt Antonius Gomez. in l. 48. Tauri num. 6. in fin. & n. 17. Queſada diuerſarum quæſt. iuris. cap. 11. num. 11. Si[*]militer, patrem legitimum adminiſtratorem, non teneri inuentarium conficere de bonis filij; vt certum, aut magis verum omnes ſuperiùs adducti aſſeuerarunt: & Azeuedius in l. 4. tit. 1. lib. 5. nouæ recopil. num. 51. Matienço in l. 2. tit. 1. eod. lib. gloſſ. 2. num. 10. Iacobus Cancerius variar. ſol. cap. 7. de tutoribus, â num. 154. Andreas Gaill. practic. lib. 2. obſeruat. 145. num. 13. & obſeruat. 72. num. 15. & 16. & apud Gallos ita obſeruari teſtatur Rupellanus, in Enchiridio iuris Galliæ, pag. 365. & eſſe veriorem opinionem teſtatur Minſingerus, ſingul. obſeruat, centur. 2. obſeru. 93. Rolandus tract. de confectione inuentarij. quæſt 26. num. 1. in fin. & num. 2. fol. mihi 32. vbi refert Cinum, & Baldum, huius opinionis authores; & reddit præcipuam eius rationem. Contrariam tamen ſententiam, imò teneri patrem legitimum adminiſtratorem inuentarium conficere de bonis filij, & ad id compelli poſſe, nec rectè appellari onus, inuentarij confectionem, defendunt Pinellus, vbi ſup. dict. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 23. Menchaca de ſucceſſionum creat lib. 1. §. 6. num. 46. Mendez in dict. l. cum oportet. num. 121. & cum Pinello, indiſtinctè, & ſimpliciter tranſeunt Ioannes Garſia. de expenſ. & meliorat. cap. 11. num. 65. Spino in ſpeculo. gloſſ. 35. de confectione inuentarij. num. 13. Borgninus Caualcanus, de vſufructu mulieri relicto, num. 155. fol. mihi. 351. Vbi poſtquàm retulit Pinelli opinionem, dicit in hæc verba. Quod mihi placet, maximè officio iudicis, ſi iudici videbitur vtile eſſe, & redundare in fauorem & vtilitatem filij. Iacob. Cancerius vbi ſup. num. 56. qui dicit id maxime procedere, ſi iudici conſtet aliquem ſubeſſe timorem alienationis, aut diſſipationis: quo caſu idem admittit Minſingerus dict. obſeruat. 93. num. 3. Molina verò, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 15. num. 34. in hac contrarietate, mediam viam eligit, & rectè quidem: & primò numer. 33. cum iudicio reprehendit nonnullos, qui inuentarium cum bonorum deſcriptione confundunt, quaſi idem ſint. In quo errore, vltra relatos ab eo,[*] fuerunt etiam Rolandus in conſ. 92. num. 20. & 21. lib. 1. Ioannes Garſia vbi ſup. dict. num. 65. deinde ſequutus eſt Cumanum, Socinum, Bertrandum, & alios, qui inuentarium, & bonorum deſcriptionem, vt diuerſa conſiderant. Id quod veriſſimum eſt ex ſequentibus: Pri[*]mò, quia regulariter inuentarium tutoris, hæredis, vſufructuarij, & alterius cuiuſcunque adminiſtratoris, magna cum ſolennitate fieri debet? & multa neceſſaria ſunt, quæ in deſcriptione minimè requiruntur: vt conſtat ex his, quæ plenè ſcripſerunt Baëça de decima tutori præſtanda. cap. 2. num. 41. & ſeqq. Aluarus Valaſcus conſult. 52. per totam. Caualcanus de tutore & curatore. à num. 58. cum ſeqq. & num. 79. & num. 106. Minſingerus, dict. obſeruat. 93. numer. 3. Rolandus de confect. inuentarij. quæſt. Inuentarium tutoris, fol. mihi 144. & quæſt. Poſtquàm viſum eſt ſupra. fol. 94. Spino dict. gloſſ. 35. de confect. inuentarij. Ludouicus Moli{ Latißime & nouiſſimè Ioãnes Guttierrez tr. de tutelis & curis. 2. par. cap. 1. per totũ folio. 249. cum ſeq. }na, è ſocietate Ieſu religioſus, de institia & iure. tract. 2. diſp. 223. & 228. Præterea ſi idem eſſent, cur diuerſis nominibus nuncuparentur; aut quare inter ea, differentia aliqua conſtitueretur: iuxta textum in l. ſi idem. C. de codicillis, ſiue qualiter procedere poſſet reſolutio Doctorum quàmplurium, qui dixerunt communiter, quòd tutor, hæres, vel vſufructuarius, cui remiſſa fuit confectio inuentarij, tenetur ſaltem bonorum deſcriptionem aliquàm pati: vt conſtat ex Baëça, de decima tutori præſtanda. cap. 2. ex numer. 50. Rolando, dict. conſ. 92. num. 20. lib. 1. Ioanne Gutierrez in repet, leg. nemo poteſt. ff. de legatis 1. num. 416. vbi ex aliis reſoluit,{ Et dicto tractatu. de tutelis 2. par. d.c. 1. n. 38. } bonorum deſcriptionem non debere fieri cum ſolemnitate legis vltimæ, §. ſin autem. C. de iure deliberandi: ergo non ſunt idem; planè ſi idem eſſent, præfata doctrina fruſtratoria redderetur, vt de ſe patet apertè. Tan[*]dem & vltimò inquit Molina, quòd ad minus tenebitur pater deſcriptionem aliquàm bonorum pati, poſito, quòd inuentarium ſolemne conficere non debeat. ſic enim filio poterit eſſe conſultum, nec bona eius occultari, aut tempore minui, & conſumi continget. Et hanc diſtinctionem, Molina non relato tenuit etiam Caldas Pereira in dict. l. ſi curatorem habens, verb. læſis. num. 134. verſ. ex quibus cum Speculatore: & verior atque honeſtior viſa eſt Baëtio, de decima tutori præſtanda. cap. 4. num. 6. in fin. & videtur eam probare Minſingerus dict. obſeruat. 93. num. 3. vbi dicit, quòd tali caſu per Notarium, in præſentia patris, & filij, & duorum amicorum, fiet deſcriptio bonorum filij, & hoc pro iuris & bonorum conſeruatione filij: iuxta textum in l. 1. § ſi ſeruus. ff. de ventre in poſſeſſionem mittendo, Boërius etiam, & Rolandus expreſsè hanc concordiam probarunt: ille, in deciſ. 61. num. 7. iſte, tract. de confect. inuentarij, quæſt, 26. numer. 3. ad fin. fol. 33. vbi ſcripſit, quòd licèt verius ſit, quòd pater inuentarium conficere non teneatur de bonis filij, cogetur tamen pati, quòd deſcribantur bona, & de eis inſtrumentum publicum conficiatur: argu. l. 1. §. recte. ff. vſufructuarius quemadmodũ caueat, vt eueniente caſu mortis patris, vel aui, facilior ſit probatio & refert alios idem tenentes: &[*] teneri patrem in conſcientia, facere talem deſcriptionem de bonis filij, vt poſt mortem eius conſtet: quæ fuerint bona filij, & illi tradi poſſint, affirmat Ludouicus Molina, de iuſtitia & iure. tract. 2. diſ. 219. ante finem. Sed cum pater tranſit ad ſecundas nuptias, quo caſu non amittit vſumfructum, ſibi quæſitum in bonis ad[*]uentitiis filiorum, nec legitimam adminiſtrationem, quam habet â lege in bonis filij, per textum in l. vlt. C. de bonis maternis. & in l. generaliter. in fin. l. fœminæ. §. illud. C. de 2. nuptiis. ex quibus ſic adnotarunt communiter Doctores, ibi. Bertachinus, in repertorio. 3. part. lit. P. verbo pater adminiſtrator verſ. 30. incipit: Pater adminiſtrator eſſe non definit, Anton. Gomez. in l. 15. Tauri, num. 15. Boërius deciſ. 198. in princ. Pinellus in dict. l. vlt. num. 15. Pariſius in conſ. 29. num. 74. & 93. & 94. volum. 3. Baëça. de decima Tutori præſtanda. cap. 4. num. 51. Menchaca de ſucceſſ. creat. lib. 2. §. 12. num. 36. Ioannes Guttierrez practic. lib. 2. quæſt. 95. num. 12. Dubium eſt, vtrùm teneatur inuentarium con[*]ficere, & de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & conſeruandis, ac reſtituendis bonis, ſatisdationem præſtare? & Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis. n. 75. verſ. ampliatur nono. regulam generalem conſtituit; vt ſcilicet parentes tranſeuntes ad ſecundas nuptias, ſatiſdare teneantur, ac inuentarium conficere: & allegat nonnulla iura, præcipuè textum in l. hac edictali. §. is illud. C. de 2. nuptiis, quæ in matre, non in patre lo[*]quuntur, ſed & ſi in matre loquantur, adhuc Pinelli reſolutio maiori diſtinctione, & declaratione indiget, nimis enim indiſtinctè loquitur; provt etiam ſequutus illum, nimis abſolutè eſt loquutus Ioan. de Matienço in l. 2. tit. 1. gloſſ. 2. num. 16. lib. 5. affirmans teneri patrem, cautionem & ſatisdationẽ præſtare de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, ac reddita ratione bonis omnibus reſtituendis: Vnde Alphonſus de Azeuedo (qui[*] prædictorum nullam mentionem facit) in l. 4. tit. 1. lib. 5. nouæ collect. regiæ. à num. 48. vſq; ad num. 55. præſentem quæſtionem diſputat; & tandem in contraria ſententia remanet; Nec teneri patrem ad ſecundas nuptias tranſeuntem, prædictam ſatiſdationem præſtare, aut inuentarium conficere, ſecure defendit, & eſſe communem opinionem affirmat. Sicuti affirmarunt etiam, Ioannes Nicol. in l. generaliter, num. 163. C. de 2. nupt. Villalobos in ærario communium opinionum, lit. B. num. 47. Id quod intelligi debet, duntaxat procedere in bonis immobilibus, in quibus pater à prædictis oneribus liberatur, (vt ipſe dicit (in quibus etiam, vltra eum & omnes animaduerto, admittendam eſſe declarationem tra[*]ditam ſuprà à num. 90. vt quamuis pater non teneatur ſatisdare, nec inuentarium conficere, poſſit tamen ad inſtantiam filiorum, ſiue ex officio iudicis compelli, vt deſcriptionem bonorum faciat etiam immobilium; ex ratione adducta in præcedenti quæſtione. Vt poſt mortem patris conſtare poſſit apertiùs, quæ fuerint bona filij, vel aduentitia, vel ex priori matrimonio prouenientia, quæ reſeruari debuerunt. Idque ex regula generali, quã ex Bald. in conſ. 137. vol. 1. Cumano in conſ. 88. & aliis, Colligit Molina de Hiſpan. primog. lib. 1. cap. 15. n. 28. quòd is qui ſatiſdationem non poteſt exigere, bonorum[*] deſcriptionem petere poteſt. Quæ fortius debet habere locum in noſtro caſu, vbi pater tranſit ad ſecundas nuptias, quàm in præcedenti, quo loquuti ſumus in patre legitimo adminiſtratore, & vſufructuario bonorum aduentitiorum filij, qui ſecundò non nupſit, & tamen tenetur bonorum deſcriptionem pati, etſi inuentarium conficere non debeat. Quòd ſi bona ſint mobilia, quæ reſeruari debent filiis prioris matrimonij, tunc pater ad ſecundas tranſiens[*] nuptias, prædictam cautionem, & ſatiſdationem præſtare, inuentarium conficere, & cætera facere debet, ad quæ mater adſtringitur in dict. l. hac edictali. §. is illud. C. de ſecundis nuptiis. & ſic, quoad bona mobilia æquiparantur maritus, & vxor ſecundò nubentes. Quod ſentit expreſsè Alphonſus de Azeuedo in dict. l. 4. tit. 1. lib. 5. num. 52. dum dicit bonorum mobilium, ſaltem memoriam, & æſtimationem fieri debere; vt ſciatur quæ bona erant, & cuius æſtimationis & valoris: & in terminis admittit Anton. Gomez in l. 15. Tauri num. 5. in princ. quatenus rectè intelligit, deciſionem textus, in dict. §. is illud. dum loquitur de bonis mobilibus, ſic procedere in patre, ſicut in matre: & poſt Bartolum & alios priùs docuit Gregorius Lopez, (quem ipſi non referunt) in l. 26. tit. 13. partu. 5. verb. fincan à ſus hijos. in fine gloſ. verſic. & adde ad prædicta. Tenebitur etiam pater legitimus adminiſtrator, vel[*] qui ſecundò nupſit, inuentarium conficere ſolenne de bonis filij, ſi ipſius filij bona dilapidaret. Secundum Azeuedium, vbi ſup. dict. num. 52. vbi allegat ſolum Boërium, deciſ. 61. qui re vera malè allegatur ad id, dicit enim totum contrarium, atque ex ſententia Bartoli, Alexandri, Caſtrenſis, Angeli & aliorum reſoluit, verius & æquius eſſe, vt patri alienanti, diſſipanti, aut malè adminiſtranti bona filij, eorumdem bonorum adminiſtratio auferatur: & conſequenter, quòd talis pater dilapidans bona filij ab adminiſtratione remoueri debeat, nec audiendus ſit, etiam ſi velit cauere, aut inuentarium conficere, quia cautio, ſiue inuentarium, ius liberorum non redderet tutum. Vt poſt Alexandrum, & alios, rectiùs conſiderarunt (ſed illorum nullam mentionem facit Azeuedius) Arias Pinellus. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis. num. 36. & num. 38. Aſcanius Clementius. tract. de patria poteſtate. cap. 6. effectu. 12. num. 14. Franciſcus Burſatus in conſ. 133. num. 56. lib. 2. Petrus Surdus eruditè comprobans in conſ. 116. num. 24. & num. 48. lib. 1. Quòd autem patri diſſipanti bona filij, eorum adminiſtratio auferẽda ſit; Recepta eſt, & communis Doctorum ſententia: vti vltra prædictos ex multis aliis tenent Chaſſaneus in conſuetudin. Burgund. rubric. 6. Des enfans. §. 5. gloſſ. & legitime adminiſtratur. num. 1. fol. mihi. 218. Pinellus. dict. 2. part. num. 33. verſ. ſed etiam ceſſante dolo ſi pater diſſipet; & 3. part. n. 74. Rodericus Iuarez. allegatione. 4. Boëça, de decima tutori præſtanda: cap. 4. num. 8. Molina de Hiſpanorum primogeniis. lib. 1. cap. 16. num. 7. Mendez de Caſtro, in repetitione dictæ leg. cùm oportet. 2. part. num. 131. verſ. Cui addatis caſum alium. Barboſa in l. ſi conſtante. in princ. num. 41. ff. ſoluto matrimonio. Molina de iuſtitia & iure tract. 2. diſputatione 228. verſ. item ſi pater dilapadet bona aduentitia filij. Imo & vſufructu priuari debet pater, quando illi[*] aufertur adminiſtratio bonorum, ſecundum Caſtrenſem, num. 4. & Alexandrum, num. 6. in l. Imperator. ff. ad Trebellianum. quos alios referentes, ſequuti ſunt Boërius deciſione 61. num. 17. Mendez vbi ſup. dict. num. 131.Molina dict. diſput. 228. ac verè pro illis conſiderari poteſt primò, id quod in aliis vſufructuariis ſtatutum eſſe, capitibus ſeqq. huius libri, latiùs demonſtrauimus. Quate[*]nus communi Doctorum ſententia receptum eſt, quòd vſufructuarius, ſi non vtatur, & fruatur arbitrio boni viri, aut diſſipet res, in quibus vſumfructum habet, aufertur ei ius vſusfructus, & expelli poteſt per proprietarium. Et habens vtile dominium alicuius rei, non[*] vſumfructum ſolum, ſicut pater, priuatur illa, ſi malè ſe geſſerit circa rem. Vaſſallus etiam, qui malè vtitur[*] re feudali, & malè tractat feudum, priuatur illo: & conductor, qui malè verſatus fuerit circa rem conductam, priuatur ea. Et vt generaliter dicam, qui iure ſibi com[*]petenti abutitur, priuatur illo: vt dicta omnia, multis comprobantes, ſic anotarunt. & infinita congeſſerunt[*] Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ. rubric. 4. §. 6. gloſſa vltim. à num. 6. fol. mihi. 156. Barbatia in conſ. 36. à num. 12. lib. 2. Afflictis deciſ. 265. à num. 72. Rolandus in conſ. 49. num. 19. & num. 21. lib. 2. Baëça de inope debitore. cap. 15. à num. 26. & de decima tutori præſtanda. cap. 13. à num. 1. cum multis ſeqq. Menochius de arbitrariis lib. 2. centuria. 1. cæſu. 78. per totum. Quòd attinet verò ad matrem, vtrum ipſa prædictam[*] ſatiſdationem præſtare teneatur, ac inuentarium conficere, cùm ad ſecundas tranſit nuptias? tractat Azeuedius in dict. l. 4. tit. 1. lib. 5. nouæ recopilationis. num. 53. & 54. & dubitationem diluit textus in dict. l. hac edictali. §. is illud. C. de 2. nupt. Dicit enim, quòd ſi lucra ex priori matrimonio prouenientia, quæ reſeruari debent, conſiſtunt in bonis immobilibus, non eſt opus cautione: quod declarat Azeuedus vbi ſup. ſi modò mulier ſoluendo ſit, & idonea, ita vt filiorum ius ſecurum eſſe poſſit. Cui addo; quod etiam in hoc caſu, ad petitionem filiorum, vel ex officio iudicis, tenetur mater bonorum deſcriptionem facere, ne bona aliquando occultari poſſint: Ex his, quæ in parte ſuperiùs reſoluimus, & dictis per Boërium deciſ. 61. num. 22. Quòd ſi in rebus mobilibus lucra conſiſtant, cautionem idoneam tenetur mater præſtare, de ipſis rebus, aut earum æſtimatione, aut ſi non poteſt cauere, poſſeſſio conceditur liberis cauentibus de præſtando vſufructu matri, qui interim ex rebus percipietur, & neutro cauente, potior eſt conditio matris, vt declarant communiter gloſſa, Bartolus, Salicetus, & omnes; & ex communi Antonius Gomez. in l. 15. Tauri. num. 5. in princ. Procedunt autem, quæ: huc vſque dicta ſunt, vt pater non teneatur ſatiſdare, nec inuentarium conficere, nec adminiſtrationis rationem reddere, quando pater bona filij, tanquam pater & legitimus adminiſtrator ratione patriæ poteſtatis adminiſtrat: ſecùs tamen dicendum[*] erit, cùm pater adminiſtrat bona filij emancipati, aut filij in poteſtate, quorum vſumfructum non habet, tunc enim tenetur filio rationem de geſtis, & adminiſtratis reddere, cauere, ac alia onera ſubire, provt quilibet alius adminiſtrator. vt poſt Bartolum, Caſtrenſem, Socinum, Aretinum, & alios, plene probarunt Craueta in conſil. 218. num. 3. Decius in conſil. 110. col. final. Rolandus in conſ. 49. num. 13. lib. 1. Pariſius in conſ. 89. col. 3. vol. 1. Cephal. in conſil. 363. num. 9. lib. 3. & in conſil. 466. num. 11. lib. 4. & in conſ. 678. num. 26. lib. 5. Burſatus in conſ. 133. num. 32. lib. 2. & his non relatis, Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 27. & 29. Ioannes Guttierrez, qui ad propoſitum dicit nonnulla vtilia, de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 4. num. 19. & ſeqq. & cap. 41. num. 12. Caldas in l. ſi curatorem habens, verbo, læſis, num. 134. quibus conſequens eſt dicere, quòd in[*] hac ſpecie, inuentarium etiam conficere pater compellatur: quod tacitè præſentiunt ſuperiùs relati: & expreſsè Caldas Pereira (qui vtiliter loquitur, & hanc reſolutionem legibus huius Regni applicat) dicto verbo, læſis, num. 138. per totum. Probatúrque efficaci ratione, quia cùm pater teneatur rationem adminiſtrationis reddere, & inuentarium etiam conficere debebit: Nam in[*]uentarij confectio eos tangit, qui rationem reddere tenentur; vt ex l. tutor qui repertorium ff. de adminiſtratione tutorum, adnotauit Bartolus ibi. & ex l. cum tale, §. 1. ff. de conditionibus & demonſtrationibus. Paulus ibidem, & ex aliis, Plotus de in litem iurando, §. 4. num. 85. Pinellus dict. 2. part. num. 21. Queſada diuerſarum quæſtionum iuris, cap. 11. num. 11. verſ. & valet argumentum. Rolandus dict. conſ. 49. num. 13. procedunt etiam ſuperiora (vt diximus) in patre legitimo adminiſtratore filij in poteſtate conſtituti, nec habebunt locum in patre nudo adminiſtratore, vel vt loquar magis ſpecificè, in patre tutore, vel curatore filij emancipati. Quod vt diſtinctione & claritate percipiatur, animaduerto; Quòd pater ex[*] legis diſpoſitione, legitimus eſt tutor filij emancipati: filij autem in poteſtate conſtituti eſt legitimus adminiſtrator: l. ſi ſuperſtite, vbi ſic notarunt Doctores communiter, C. de dolo. §. 1. Inſtitut. de legitima parentum tutela. §. 1. de fiduciaria tutela. l. 10. tit. 16. partit. 6. & communem reſolutionem agnoſcunt Iaſon in l. ſi infanti. n. 8. C. de iure deliberandi. & in l. præſes, num. 3. C. de tranſact. Bertachin. In repert. 3. part. litera. P. verb. pater tutor. Tiraquel. in præfatione leg. ſi vnquam. C. de reuocandis donationibus, num. 30. Baëça. de decima tutori præſtanda, cap. 4. num. 17. & 28. & 79. Burſatus in conſ. 133. num. 27. lib. 2. Caldas Pereira, qui non refert prædictos, in dict. l. ſi curatorem habens verbo. læſis, num. 138. verſ. pater[*] autem. Nec definit eſſe tutor filij emancipati pater, licèt ad ſecundas conuolauerit nuptias, l. generaliter, & ibi notat Angelus C. de ſecund. nupt. l. 4. tit. 7. lib. 3. fori. Baldus in authentic. eiſdem pœnis, num. 8. C. de 2. nuptiis. Boërius, deciſ. 266. num. 2. Chaſſaneus, & alij relati per Baëçam de decima tutori præſtanda, cap. 4. num. 51. Bertachinus, vbi ſupra, dicta litera P. verſ. pater tutor. Pater[*] igitur, qui tutor, aut curator ſit filij emancipati, quod inuentarium conficere, adminiſtrationis rationem reddere, & reliqua facere teneatur: ad quæ alij tutores, vel curatores adſtringuntur, ac bona eiuſdem pro adminiſtratione tacitè obligentur, docuerunt Baldus, & alij Doctores in dict. l. ſi ſuperſtite. C. de dolo. Iaſon in dicta l. præſes. num. 3. C. de tranſactionibus, & aliis relatis, Tiraquellus in præfatione legis, ſi vnquam, C. de reuocandis donationibus, num. 29. Bertachinus dicta 3. part. verbo, pater tutor. verſ. 3. Baëça de decima tutori præſtanda, cap. 4. n. 6. 7. & 8. Caldas Pereira dict. verb. læſis, num. 138. Queſada diuerſarum quæstionum iuris, cap. 11. num. 11. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 41. n. 13. Aufrerius, in apoſtilla ad Capellam Tholoſanam deciſ. 105. in fine, Emmanuel Soarez in communibus, verbo, pater, num. 41. Caualcanus de tutore & curatore, num. 291. fol. mihi 162. Burſatus in conſ. 133. num. 31. lib. 2. Caballinus milleloquio. 552. num. 1. part. 2. Aſcanius Clementius tract. de patria poteſtate cap. 6. effect. 14. num. 23. & 24. per totum. qui habetur 8. vol. tract. part. 2. fol. mihi 117. Sed quia prædicti Doctores non ſatis explicarunt, vtrùm pater ipſe, qui ita generaliter cæteris tutoribus æquiparatur, & eorum oneribus grauatur, (vt ipſi vnanimiter agnoſcunt) ſi tutor ſit, vel curator filij emancipati, aut nepotis eius, ſatiſdare teneatur, idque neceſſarium eſt. Latius aliquantulum, & diſtinctè magis, quàm ipſi tradunt explicare ſtudui, & pro vera reſolutione præmitto, quòd mater tutrix filiorum, inuenta[*]rium conficere, ſatiſdare, rationem adminiſtrationis reddere, & reliqua facere tenetur, quibus alij tutores grauantur. Id quod ex aliis multis reſoluunt Pinellus, 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis num. 28. Buëça de decima tutori præſtanda, cap. 4. num. 41. Caldas in dict. l. ſi curatorem habens, verbo, læſis, num. 139. Queſada dict. cap. 11. num. 11. in fine. Caualcanus de tutore & curatore, num. 24. Spino in ſpeculo gloſ. 29. de tutoribus, num. 35. & expreſsè probatur in l. 9. titul. 16. part. 6. in illis verbis: Mas ſi los huerfanos, ſolo que ſea buena muger e de recabdo, pero deue dar e facer a los moços primeramente tal ſegurança: &[*] iterum verbis ſequentibus. Legitimus etiam tutor, ſatiſdare tenetur, l. legitimos ff. de legitimis tutoribus, §. 1. Inſtitut. de ſatiſdatione tutorũ. dict. l. 9. tit. 16. partit. 6. vbi Gregorius Lopez, verbo, fiadores, & Pinel. & reliqui[*] ſuperiùs præcitati. Pater tamen legitimus tutor filij emancipati, aut nepotis eius, an teneatur ſatiſdare, nulla lege deciſum extat. Corneus autem in l. cum oportet, §. ſed cum tacitas, C. de bonis quæ liberis, Crotus in l. frater à fratre, num. 56. ff. de condictione indebiti. Pinel. dict. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 27. Caldas, Tiraquellus, Emmanuel Soarez, Caualcanus, Aufrerius, Burſatus, & alij relati ſuprà num. 112. velut expreſsè ſentiunt, patrem tutorem ſatiſdare teneri. Dicunt enim, quòd pater filiorum tutor cauet, & alia onera tutorum ſubit. Quod idem, ſolo Pinello relato ſcribit Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio. 1. part. cap. 41. n. 13. Baëça de decima tutori præſtanda. cap. 4. num. 6. qui cap. 2. num. 78. eiuſdem tractatus, in hac quæſtione nihil reſoluit; ſed dumtaxat ſe remittit ad Salicetum in l. 3. cap. de tutore, & curatore qui ſatis non dedit. Albericum in rubr. eiuſdem tit. & gloſſam in l. 9. tit. 16. partit. 6. quo loco Gregorius Lopez, verbo, fiadores, refert Salicetum vbi ſuprà dicentem, quòd pater causâ cognitâ ſatiſdat, non aliàs: & Albericum in dict. rubr. num. 1. vbi pro, & contra argumentatur; & tandem reſoluit quæſtionem in hæc verba: Puto conſiderandum, quòd ſi patrimonium filij ſit amplum, & perſona patris indigens, & ſuſpecta teneatur ſatiſdare, alias non; vt colligitur ex dict. l. legitimos, §. 1. & 2. Et hanc doctrinam videtur approbare Gregorius[*] Lopez vbi ſuprà. dum ſimpliciter vlterius progreditur, nec aliquid amplius dicit. Referẽs enim aliquid ſimpliciter, nec approbãs, nec reprobans, approbare videtur illud: vt ex gloſſa & Tiraquello adnotauit Ioann. Guttier. in repetitione legis, nemo poteſt. ff. de legatis 1. num. 270. & confirmatur ex his, quæ ſcripſerunt Peralta in l. ſi quis in principio teſtam. num. 56. fol. mihi 391. Tiberius Decianus, tractatuum criminalium lib. 3. cap. 9. in fine. & eſſe tutiorem Alberici, & Saliceti opinionem, vt pater nonniſi cauſa cognita ſatiſdet, agnoſcit expreſsè Queſada, quem nullus refert, diuerſarum quæſtionum iuris cap. 11. num. 11. quam etiam ego veriſſimam exiſtimo; ſi modò iudex in cognitione cauſæ multa inquirat, & perſcrutetur, ex quibus ſcire poſſit, qua via magis consultum poſſit, & debeat eſſe filio: quod inſpectis moribus, conditione patris, & eius ſubſtantia, amplitudine patrimonij filij, & aliis ſimilibus, facile ſibi conſtare poterit: vt iuxta neceſſitatem caſus occurrentis, patrem ab onere ſatiſdationis excuſet, vel adſtringat: Nam cum certum quid in hoc ſtatui non poſſit, arbitrio iudicis totum relinquendum eſt: ex dictis per Tiraquel. in l. ſi vnquam. C. de reuocand. donation. verb. omnia, vel partem aliquam, num. 27. 28. & ſeqq. & ſic debent intelligi, quæ in noſtro caſu reſoluunt Emmanuel Suarez. in theſauro receptarum ſententiar. in verb. pater, ſub num. 41. Aſcanius Clement. tract. de patria potestate cap. 6. effectu 14. num. 24. in ſi. qui dicunt communem eſſe ſententiam, vt pater cauere teneatur. Vnde non poſſum non mirari, Doctorem Spino, in ſpeculo teſtament. gloſſa. 29. de tutoribus. num. 35. primum in hac[*] quæſtione, eorum authorum, quos ſuperius retulimus, nullam mentionem feciſſe. Cum tamen de hac re diſputationem inſtituerit. Secundò ita generaliter, & abſque aliqua lege aut ratione conſtituiſſe, patrem tutorem, etiam diuitem, à ſatiſdatione non excuſari, cum hoc caſu Alberici, & Saliceti authoritate contrarium probari poſſit, vt ſupra vidimus. De aliis autem vſufructuariis circa cautionem quid ſtatuendum ſit, capitibus ſequentibus huius libri plenè demonſtrabimus. Sufficiat nunc, de patre legitimo adminiſtratore, & vſufructuario bonorum aduentitiorum filij, pleniùs, & diſtinctè magis quàm adhuc egiſſe. His tamen addendum cenſemus vnum, quod ex ſuperioribus deduci valea, & in[*] praxi vtiliſſimum eſſe poteſt. Quòd cùm pater ex legis diſpoſitione legitimus ſit adminiſtrator bonorum filij, & eorum vſumfructum habeat, nec inuentarium ſolenne conficere debeat, vt dictum eſt, non cenſetur cum illis in ſocietate viuere, aut durare, & conſequenter non tenetur lucra cum illis communicare, etſi non facto inuentario bona ſimul poſſederit: & magna lucra acquiſierit. Quod in terminis rectè adnotauit Palacios Rubios in repetitione rubricæ de donationibus inter. §. 62. num. 31. qui commendat, & in facti contingentia ſic iudicaſſe dicit. Et confirmari poteſt ex eo, quod quamuis[*] ſocietas non ſolum contrahatur expreſsè per pactũ, aut ſtipulationem: iuxta textum in l. 4. ff. pro ſocio. cum concordantibus adductis per Rolandum in conſil. 91. num. 24. lib. 1. Hyppolitum Riminaldum in conſil. 280. num. 1. & 2. volum. tertio. Tiberium Decianum in conſ. 97. num. 3. volumin. ſecundo. Sed etiam tacitè, tacito conſenſu, ſignis, factis, vel aliter declarato: vt contendit Franciſcus Connanus commentariorum iuris lib. 7. cap. 13. num. 1. Rolandus dicto conſ. 91. num. 26. Craueta in conſ. 26. num. 5. Cephalus in conſ. 340. num. 6. li. 3. Riminaldus Senior in conſ. 605. n. 13. volumin. 4. Tiberius Decianus in conſ. 36. num. 4. & num. 25. & 26. volumin. 1. vt putà cùm ſociorum hæredes durant in opera[*] ſocietatis, & fratres, aut nepos cum patruo, diu ſimul habitant, & nulla vnquam inter ſe reddita ratione, omnia bona retinent communia, Quo caſu tacita ſocietas cenſetur inter eos contracta: vt poſt Bartolum, Alexandrum, Baldum, & alios multos, latè probant Tobias Nonius in conſ. 64. num. 10. Cephalus in conſ. 247. n. 2. lib. 2. Menochius in conſ. 12. num. 1. lib. 1. & in conſ. 121. num. 103. lib. 2. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 280. n. 19. volumin. 3. Et in hoc Regno, quo inter coniuges, omnia bona conſtante matrimonio acquiſita communicantur: Et altero eorum mortuo, bonis ſimul remanentibus, &[*] non diuiſis, inter hæredes coniugis præmortui, & coniugem ſuperſtitem tacita ſocietas contracta cenſetur, vt lucrorum & damnorum cõmunicatio fieri debeat: provt latiùs fundantes ſic tenent Palacios Rubios in repetitione rubricæ. de donationibus inter. §. 62. num. 25.. Gregorius Lopez. in l. 20. tit. 8. partit. 5. gloſſa magna, prope finem. Aluarus Valaſcus conſultatione 63. n. 11. Aquibus tamen diſſentit Matienço in l. 2. tit. 9. lib. 5. nouæ recopilationis. gloſſ. 1. num. 13. & ſeqq. qui latiùs videndus eſt:[*] & Alphonſus de Azeuedo ibi num. 15. & ſocietas tacita, quando, ſiue ex quibus coniecturis contracta, aut continuata videatur, tam inter minores, quàm inter maiores, vt lucrorum & damnorum communicatio fieri debeat, pleniſſimè tractant, nec aliquid intactum relinquunt, Aluarus Valaſcus conſultatione. 63. à num. 8. Rolandus in conſ. 91. lib. 1. Menochius videndus omnino in conſ. 12. per totum lib. 1. & in conſ. 121. per totum lib. 2. & præſumptionum lib. 3. præſumptione 57. per totam. & vide præſumption. 56. Cephalus in conſ. 247. per totum. lib. 2. & in conſ. 483. per totum, lib. 4. Hyppolitus Riminald. in conſ. 280. volumine 3. Tiberius Decianus in conſ. 36. volum. 1. & in conſ. 85. volum. 2. Vbi num. 5. & dicto conſ. 36. num. 35. Tria copulatiuè requirit, vt ſocie[*]tas tacitè contracta, ſeu continuata cenſeatur: Menoch. etiam dicto conſ. 121. num. 103. lib. 2. & Riminaldus dict. conſ. 280. num. 19. volum. 3. Pedrocha Brixenſis in conſ. 27. num. 42. lib. 1. qui per totum conſ. multa congerit in hac materia neceſſaria; & Aldobrandinus in conſ. 116. à n. 2. lib. 1. Ad rem igitur deueniendo, quamuis ſocietas tacitè contrahatur, & continuetur (vt dictum eſt) in patre legitimo adminiſtratore bonorum filij, hæc tacita ſocietas conſtitui aut conſiderari non debet: nam cùm[*] ſubſit alia ratio, quàm ſocietatis contractæ, nempe legalis adminiſtrationis, illa attendenda eſt, vt ſocietas contracta ſeu continuata non cenſeatur: vt aduertit Palacios Rubios vbi ſuprà, & poſt alios Cephal. in conſ. 247. n. 21. lib. 2. & faciunt adducta per Decium in conſ. 446. num. 2. Alexandrum in conſ. 132. num. 8. lib. 5. Socinum in conſ. 113. lib. 4. CAPVT IV. De definitione vſusfructus, & prima dubitandi ratione aduerſus eam, vbi bonorum paraphernalium, & eorum, quæ æſtimata in dotem dantur, nonnulla dicuntur; & alia plura, quæ in praxi quotidiana ſunt, remiſſiuè traduntur: dominium rerum dotalium, dum conſtat matrimonium, vxoris ne ſit, an mariti, dilucidè, & diſtinctè magis, quàm adhuc explicatur; & nonnulla nouè adnotata per Authorem, cum ſingulari ſimul, & neceſſaria quarundam rerum explicatione in medium proponuntur: demum in quæſtione ſuperiori, Martini ſententia quæ à multis probata eſt, per Authorem defenditur, & iis quæ nouiſſimè ſcripſerunt quamplures Authores nota adiicitur, nouéque & ſubtiliter reſpondetur per eundem. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus definitio traditur, & pleniſſimè explicatur, remiſſiué. -  2 Definitio omnis periculoſa in iure. -  3 Definitio debet conuerti cum ſuo definito, ita vt alteri rei, quàm definitæ non conueniat. -  4 Contra definitionem vſusfructus prima dubitandi ratio proponitur. -  5 De marito ad vſufructuarium, & é contra, validum argumentum fieri non poteſt. -  6 Maritus in rebus dotalibus, fortius & potentius ius habet, quàm fructuarius in re fructuaria. -  7 Dotalium rerum, quæ æſtimatæ in dotem dantur dominium in maritum tranſit, ipſéque effectus dominus, ad libitum de illis diſponere poteſt. -  8 Ioannes Cephalus, in conſil. 532. num. 9. lib. 4. nouè, & verè confutatus per Authorem. -  9 Æſtimatio rerum dotalium efficit vt omne lucrum, aut damnum conſtante matrimonio in rebus æſtimatis contingens, mariti ſit, & non vxoris. -  10 Efficit etiam, vt ſola æſtimatio, ſiue pretium in obligatione ſit, & inde ſoluto matrimonio æſtimatio tantum peti, & ſolui poteſt. -  11 Maritus, quando habeat electionem in caſu dotis reſtituendæ, reddendi res dotales, vel earum æſtimationem, etiam cum res æſtimatæ in dotem datæ ſunt, remiſſiuè. -  12 Æſtimatio rerum dotalium iu dubio facit emptionem, & de nonnullis coniecturis, remiſſiuè. -  13 Et commendatum Iacobi Mandelli de Alba, conſ. 136. à num. 5. lib. 2. -  14 Dotales res, quoties in pondere, numero, vel menſura conſiſtunt, in dominium mariti tranſeunt, vt poſſit de illis libere diſponere: tenetur tamen ſoluto matrimonio earum æſtimationem præſtare, licèt fuerint abſque eius culpa conſumptæ. -  15 Maritus ſoluto matrimonio, vtrùm teneatur æſtimationem ſoluere rerum dotalium, quarum valor vſu, & tempore conſumitur, ſiue minuitur. -  16 Vxor conſtante matrimonio, triplicis generis bona habere poteſt, dotalia, ſimplicia, & paraphernalia. -  17 Et de bonis paraphernalibus, fructibus eorum, & praxi, quoad illa de iure huius Regni obſeruanda, plenè actum, remiſſiuè. -  18 Dotalium rerum, vxor ne, an maritus habeat ex lege dominium, & multis numeris ſequentibus. -  19 Pro marito duæ leges expenduntur. -  20 Et ad illas reſpondetur, explicatùrque hoc numero, & ſequenti. & infrà à num. 36. quare maritus dotalium rerum ſæpe in iure dominiis nuncupetur: & vide num. 22. -  21 L. ſi prædium, C. de iure dotium, in fauorem mariti ponderata, illius rationi ſatisfactum: & ſolutio Laræ, ab impugnatione Petri de Barboſa nouè defenſa per Authorem. -  22 L. doce ancillam, C. de rei vendicatione: pro marito inducitur, & Petri de Barboſa ſolutio, & nouè, & ſubtiliter impugnatur per Authorem; defendíturque, dotalium rerum dominium manere penes vxorem, conſtante matrimonio de iure ciuili, & de iure naturali, & numeris ſequentibus. -  23 Verbum, Videtur, fictionem, & improprietatẽ denotat. -  24 Petri de Barboſa, in quæſtione ſuperiori noua concordia, nouè, & verè confutata per Authorem. -  25 Petri de Barboſa interpretatio ad textum in l. in rebus, C. de iure dot. nouè, & concludenter improbata ab Authore. -  26 Vulgatum Doctorum argumentum, quod ex l. doce ancillam, C. de rei vendicatione, deſumitur, minime vrgere pro marito, clarè oſtenſum per Authorem. -  27 Legis dotalem, ff. ſoluto matrimonio. cum ſimilibus, ſolutio traditur. -  28 L. in rebus, C. de iure dotium, quæ communiter ponderatur pro marito, nouè, & ſingulariter declaratur per Authorem, & ibidem agitur, an dominium rerum dotalium, ſoluto matrimonio, tranſiret ipſo iure in mulierem de iure Digeſtorum. -  29 Referuntur multi Authores docentes, maritum eſſe verum dominum dotis, conſtante matrimonio. -  30 Dotis dominium, dum conſtat matrimonium, penes mulierem eſſe, multis iuribus probari, quæ hoc numero, & ſequentibus adducuntur. -  31 L. tertia. §. ſed vtrum, ff. de minorib. quæ vulgo allegatur in fauorem dominij mulieris conſtante matrimonio, ab impugnatione & ſolutione Petri de Barboſa nouè defenditur. -  32 Verbum, quod ex ſui natura, & proprietate præſens tempus, & non futurum denotat, ad futurum referri non debet. -  33 Verbum, eſt, de ſui natura, veritatem & proprietatem ſignificat. -  34 Petri de Barboſa interpretationem, ad textum in l. quamuis. ff. de iure dotium, repugnare menti illius legis, noue, & apertè oſtenſum per Authorem. -  35 Referuntur multi Authores aſſerentes, vxorem eſſe veram dominam dotis conſtante matrimonio. -  36 Et eorum opinio per Authorem probatur, & eleganter declaratur, & numeris ſequentibus. -  37 L. cum in fundo. ff. de iure dot. pro reſolutione Authoris optimè ponderata. -  38 Dictio, quaſi, impropriam ſignificationem vocabuli, & imperfectionem dicti ſignificat. -  39 Nicaſij reſolutio, in quæſtione tractata ſuprà à n. 18. adducta, & nouè confutata per Authorem. -  40 Petrum Gregorium, eleganter & vere loquutum in hac materia; noua Authoris conſideratio. -  41 Ioannis Vaudi Pedemontani opinio in hac materia, nouè adducta, & probata per Authorem. -  42 Iacobi de Carolis dictinctio in hac materia nouè confutata per Authorem. -  43 Iacobi Cuiacij declaratio in hac materia (quæ huc vſque per aliquem adducta non eſt) per Authorem expenditur, & eiuſdem reſolutioni applicatur. -  44 Antonij Pichardi nouiſſimam reſolutionem in hac materia, Authoris reſolutioni conuenire, nouè conſideratum per eundem. -  45 Hieronymi de Cæuallos nouiſſimam diſtinctionem in hac materia, nouam non eſſe, nec veram, iuriſque rationi minimè conuenire, nouè, & concludenter ab Authore probatum. -  46 Maritus conuentus actione perſonali, vtrum liberetur ab onere ſatiſdandi, ſi bona immobilia in dotem data poſſideat; & nouè infertur ad l. 66. Tauri. -  47 Dotalium rerum poſſeſſionem, penes maritum exiſtere, & vxorem non poſſidere, ex ſententia communi, & vtrumque poſſidere ex ſententia aliorum Authorum. -  48 L. ſciendum. §. ſi fundus. ff. qui ſatisdare cogantur, explicatur: & num. ſequenti. -  49 Queſadæ, & Hieronymi de Cæuallos rationes ad illum textum reiiciuntur. -  50 Iacobi Cuiacij interpretatio ad textum in dicto §. ſi fundus. nouè expenditur. -  51 Dotalia bona æſtimata, vel inæſtimata, vtrum computari debeãt in ſumma mille ducatorum, (quæ in l. 11. 12. & 13. tit. 1. lib. 6. nouæ collect. regiæ, requiſita eſt,) vt maritus onus armatæ, militiæ ſubire teneatur, & in ſimilibus caſibus: & num. ſequenti. -  52 Legis Lucius, §. idem reſpondi. ff. ad municipalem. vera ratio redditur. -  53 Hieronymus de Cæuallos, in explicatione ad textum in dict. §. idem reſpondi. nouè notatus per Authorem. -  54 Mulieri competit rei vendicatio vtilis contra quemlibet poſſeſſorem, non obſtante dotis æſtimatione, quãdo maritus non eſt ſoluendo: & gloſ. verbo, æſtimatæ, in l. in rebus, C. de iure dotium, latiùs explicata, remiſſiuè. -  55 Maritus delicto ſuo non poteſt vxori præiudicare in dote, & bonis mariti confiſcatis; vxor dotem ſuam ſaluam habere debet: & de ratione, & pleniori declaratione, remiſſiuè. DE vſufructu formali, cauſali, & legali hactenus actum eſt capitibus tribus præcedentibus: nunc vero de vſufructu formali (qui propriè eſt vſusfructus, de quo tractamus) agendum erit. Et in primis à definitione incipere, & ſingulas eius partes explicare hoc capite, & nonnullis ſequentibus neceſſarium eſt. Quia omnis, quæ: à ratione ſuſcipitur, de aliqua re inſtitutio, debet à definitione proficiſci, vt intelligatur quid ſit id, de quo diſputatur: Cicero officiorum lib. 1. in princ. verſ. omnis. quem poſt Bald. Cagnolum, Afinium, Mantuam, & alios refert Sebaſtianus Medices in proœmio tract. de definit. num. 1. vbi num. 2. ex aliis rectè adnotauit, quòd definitio maximum lumen affert rei, quæ in controuerſiam adducitur. Et qui neſcit definire, diſputare ignorat, vt ipſe tradit ibid. n. 6. Iuſtinianus ergo, in princ. Inſtitut.[*] de vſufructu. qui ſumpſit ex Iureconſulto Paulo lib. 2. ad Vitellium relatio in l. ff. de vſufructu & quemadmodù quis vtatur. & ab vtroque confirmat Regia L. 20. tit. 31. part. 3. definit, vt ſit ius vtendi & fruendi rebus alienis ſalua rerum ſubſtantia. quæ: definitio integra eſt, & optima eſt, conſtans genere, & differentiis; ſecundum omnes: vt teſtatur Ioannes Corraſius in l. 1. n. 1. ff. de ſeruitutibus. Sebaſtianus Medices de definitionibus, part. 2. definit. 70. v. vſusfructus & vſus, n. 6. & tuentur eam, atque à nonnullis impugnationibus defendunt Raphael Fulgoſius, & Angelus in dicta l. 1. ff. de vſufructu. & Florianus de Sancto Petro ibi à n. 1. cum nonnullis ſequentibus. Sebaſtianus Medices vbi ſupra, dict. definit. 70. per totam. Vdalricus Zaſius ad tit. ff. de vſufructu, & quemadmodum quis vtatur. in princ. fol. mihi 183. Iacobus Cuiacius in paratitlis, in lib. 3. Codicis, tit. 33. de vſufruct. fol. mihi 178. & plene declarant ſingulas definitionis partes, Angelus Aretinus, & communiter Scribentes in dict. princ. Inſtitut. de vſufructu. & ibi Nicaſius, Minſingerus, & alij, & nouiſſimè Antonius Picardus à num. 1. cum ſeqq. optimè Franciſcus Hotmannus ibid. & in diſp. de feudis, cap. 4. & in epitome in lib. 7. Digeſtor. tit. 1. ff. de vſufructu, num. 2. fol. mihi 107. Franciſ. Duarenus ad tit. ff. de ſeruitutibus in princ. de diuiſ. ſeruitut. Forcatulus in rubr. ff. de ſeruitutibus, num. 3. Martinus Sancus in tract. indiuiduor. fol. 7. pag. 2. Petrus Gregorius in ſyntag. iuris, lib. 4. cap. 3. de vſufructu, à n. 2. 1. part. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de ſeruitut. n. 3. Antonius Gabriel commun. opin. tit. de vſufructu, concl. 1. Franciſc. Connanus commentar. Iuris, lib. 4. cap. 1. Ioannes Cephalus in conſ. 2. n. 8. lib. 1. & in conſ. 157. n. 7. lib. 2. Franciſc. Burſatus in conſ. 360. n. 16. lib. 4. Petrus Auguſtinus Morla, (ex priuatis aliorum ſcriptis omnia tranſcribens nouiſſimè) Emporij 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitut. quæſt. 1. n. 3. ſed definitio hæc,[*] ſicut & alia quæcunque in iure, periculoſa videtur: iuxta textum in l. omnis definitio, ff. de regul. Iuris de qua vi de omninò Sebaſtianum Medices dicto tract. de definitionibus, in proœmio n. 7. definitio enim perfecta, debet conuerti cum ſuo definito, ita vt alteri rei, quam definitæ[*] non conueniat: vt ex multis, latiùs probat Medices vbi ſupra in proœmio n. 8. & quæſt. 4. 1. part. à princ. at prædicta vſusfructus definitio, non ſolum vſufructuario,[*] ſed & multis aliis perſonis conuenire videtur (vt aliis capitibus videbimus.) Primò enim, maritus in rebus dotalibus habet ius vtendi, & fruendi, & fructus omnes lucratur, l. pro oneribus, C. de iure dotium. l. dotis fructus, in princ. & §. 1. ff. eodem tit. & re aliena, nẽpe dote vxoris fruitur, & vtitur: vt ſignificat textus in l. in rebus, C. de iure dotium. (alia multa iura ſtatim præcitabo) huius tamen difficultatis ſolutio pendet, ex ſolutione cuiuſdã quæſtionis in iure valde controuerſæ: vtrum ſcilicet, conſtante matrimonio, dotalium rerum dominiù vxoris ſit, an mariti, vel ius dumtaxat percipiendi, & lucrandi fructus, & adminiſtrandi bona dotalia illi competat: In qua quæſtione variæ extant, & diuerſæ Doctorum ſententiæ, vt infra dicemus. Conueniunt tamen omnes in[*] hoc: quod de marito ad vſufructuarium, & è contra, validum argumentum fieri non poſſit & maritus (vtcum[*]que res ſit, in rebus dotalibus fortius, & potentius ius habeat, quàm fructuarius in re fructuaria: vt ex communi nouiſſimè agnoſcit eruditiſſimus Petrus de Barboſ. in l. diuortio. §. ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio. n. 7. fol. mihi. 1036. & ſic ſuperior definitio marito non conuenit. Id quod manifeſtius apparebit, ſi conſtituamus primò, & principaliter, quòd dos ab vxore, vel à patre eius, poteſt dari marito æſtimata, aut inæſtimata. Primo caſu, quando dos datur æſtimata, ea æſtimatione, quæ faciat emptionem; dotalium rerum (quæ ſic[*] æſtimatæ in dotem dantur) dominium in maritum tranſit, ipſeque effectus dominus, ad libitum de illis diſponere poteſt: per textum in l. quoties. C. de iure dotium, & in l. plerumque, ff. eod. tit. l. æſtimatæ. ff. ſoluto matrimonio. l. 16. & 18. cũ ſeqq. tit. 11. partit. 4. & poſt ordinarios in dictis iuribus, ex recepta omniũ ſententia ſic reſoluunt Socinus in conſ. 56. lib. 1. Roland. in conſ. 92. num. 2. lib. 2. & in conſ. 54. à n. 4. lib. 4. Natta. in conſ. 650. num. 2. Antonius Gomez in l. 53. Tauri, num. 44. Ioannes Guttierrez, de iuramento confirmatorio. 1. part. cap. 1. n. 8. Ioſephus Ludouicus, deciſ. Peruſina. 10. & deciſ. 89. Petrus de Barboſa in l. æſtimatis. à num. 1. ff. ſoluto matrimonio. & vltra relatos per eũ, Borgninus Caualcanus deciſ. 16. à n. 2. Queſada diuerſ. quæſt. iuris, cap. 14. n. 16. & n. vlt. verſ. ſi enim dos eſſet æstimata. Ioannes CephaIus in conſ. 351. num. 32. lib. 3. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 271. num. 6. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 14. num. 4. vol. 1. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 71. num. 9. & 10. Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum. gloſſa de legato pro dote relicto. num. 72. idque ex Purpurato, Couar. & aliis pluribus, verum eſſe affirmat Barboſa vbi ſup. & plenè diſputat num. 26. 27. & 28. etiam ſi maritus dotem æſtimatam recipiens, tempore receptionis pauper ſit, ſiue non ſoluendo; nam adhuc æſtimatio facit emptionem, & dominium in eum transfertur: Inde apparet, quòd vltra[*] eum & nouè & verè conſidero, Ioannem Cephalum in conſ. 532. num. 9. lib. 4. minus bene conſulendo obſeruaſſe, quòd res dotalis æſtimata, emptionem non faciat, ſi viro pauperi, ſiue non ſoluendo exiſtenti, data fuerit; cùm contrarium verius eſſe clarè appareat ex ſuperioribus, & Ioſepho Ludouico deciſ. 89. in fine.[*] efficit autem æſtimatio rerum dotalium, vt omne lucrum, & damnum conſtante matrimonio in rebus æſtimatis contingens, mariti ſit, & non vxoris: & ſic vtiliſſimum eſt vxori, res æſtimatas in dotem dare marito: vt ex multis obſeruat Barboſa in dicta l. æſtimatis. num. 5. & vltra relatos ab eo agnoſcunt communem, & veram reſolutionem Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina, 10. num. 2. & num. 8. Queſada dicto cap. 14. in fine. Marcus Mantua in conſ. 44. numer. 6. part. 2. Cephalus dict. conſ. 351. num. 34. lib. 3. Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 14. num. 45. vol. 1. Id quod procedit, etiamſi vſu vxoris res æſtimatæ in dotem datæ deteriorentur, vt in veſtibus exemplum ponens, tradit Barboſa dict. num. 5. qui num. 1. verſ. ex hac prima concluſ. & num. 2. 3. & 4. & num. 21. plenè atque eruditè agit, quæ debeat continere æſtimatio rerum dotalium,[*] vt inducat emptionem: Et nonnullos caſus congerit Ioannes Cephalus (quem ipſe non refert) dict. conſ. 51. à num. 3. vſque ad num. 10. lib. 3. Efficit etiam, vt ſola æſtimatio, ſiue pretium ſit in obligatione, & conſequenter, quòd ſoluto matrimonio, maritus, vel hæres eius, præcisè compellatur æſtimationem rerum dotalium ſoluere, nec liberetur res ipſas dotales tradendo: & ſimiliter vxor ad æſtimationem tantùm rerum agere poſſit. vt ex communi etiam tradit Barboſa in dict. l. æſtimatis. num. 3. in fin. & num. 4. & vltra relatos ab eo ex multis obſeruant Borgninus Caualcan. deciſion. 16. num. 4. fol. mihi. 231. 1. part. Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 136. num. 4. lib. 1. Cephalus in conſil. 532. num. 3. & num. 10. lib. 4. Ioannes Vincentius Hondedei in conſil. 14. n. 47. volumin. 1. Ioannes Franciſcus de Ponte dicto conſil. 71. num. 9. & 10. Et mari[*]tus quando habeat electionem in caſu dotis reſtituendæ, reddendi res dotales ipſas, vel earum æſtimationem, etiam cùm æſtimatæ res in dotem datæ ſunt, tradit plenè Cephalus (quem lectori commendo) dicto conſil. 532. per totum lib. 4. & Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 136. per totum. lib. 1. & conſil. 178. n. 11. eodem lib. Et ſi in inſtrumento dotali, fiat mentio æſtimationis;[*] ſimus tamen in dubio, an fuerit talis æſtimatio, quæ faciat emptionem, nec ne; quòd in dubio credendum ſit æſtimationem emptionem facere, vt maritus præcisè teneatur, ſiue hæres eius, rerum dotalium æſtimationem ſoluere, nec liberetur res ipſas dotales reſtituendo, poſt gloſſas, & multos Authores, vt certum tradunt Couarruuias practicarum cap. 28. in principio. Barboſa in dict. l. æſtimatis. num. 5. vbi optime & vtiliter declarat num. 29. & 30. & ſequentibus. & vltra eum idem obſeruant Cephalus dict. conſil. 351. num. 32. lib. 3. Queſada diuerſarum quæſt. iuris. cap. 14. n. vlt. in fine. Ioannes Guttierrez pract. lib. 3. quæſt. 77. num. 2. & num. 7. Ioannes Vincentius Hondedei conſ. 14. num. 40. vtiliter declarans num. ſequent. volumin. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 271. num. 6. lib. 2. & in conſ. 136. num. 4. eodem lib. vbi à num. 5. vſque ad num. 10. nonnul[*]las coniecturas congerit, ex quibus in dubio æſtimatio emptionem facere videtur. Horum igitur bonorum, quæ æſtimata in dotem dantur, dominium, & libera diſponendi facultas, cùm in maritum tranſeat, certum eſt, definitionem ſuprà traditam vſusfructus, marito minimè conuenire. Idemque obſeruandum eſt, quoties dotales res in pondere, numero, vel menſura conſiſtunt; in[*]dicitur enim abſque pacto contrahentium, tacita quædam earum rerum æſtimatio, & ſic dominium tranſit in maritum, vt poſſit de ipſis liberè diſponere, teneatur tamen ſoluto matrimonio, earundem æſtimationem præſtare, licèt fuerint abſque eius culpa conſumptæ, per textum in l. res in dotem, ff. de iure dotium. & l. 21. titul. 11. partit. 4. & ex cõmuni reſoluunt Couarruuias pract. dict. cap. 28. num. 6. Ioannes Guttierrez. de iuramento confirmatorio, 1. par. cap. 1. num. 7. Doctor Spino in ſpeculo. gloſſ. 11. principali. de legato pro dote relicto. num. 92. Quod ſecus eſt in rebus aliis, quæ in dotem dantur; &[*] mulier, cùm contrahit matrimonium, ſecum adducit; quorum valor vſu, & tempore conſumitur, ſiue minuitur (como la ropa blanca, tapices, adereços de caſa, & alia ſimilia) quæ ſi non æſtimentur, & vſu communi ac promiſcuo conſumantur, ſiue deteriorentur, talia reſtituenda ſunt, qualia reperiuntur tempore ſoluti matrimonij, nec maritus ad æſtimationem tenetur. Sic poſt Baldum in l. de his. C. de donationibus inter virum & vxorem. Angelum in l. in hac. C. de pactis conuentis. & in l. maritus vxori, ff. ad l. falcidiam, reſoluit Queſada diuerſarum quæſt. iuris, cap. 28. in princ. verſ. quid autem ſtatuendum eſt. fol. mihi 112. Alia verò bona, quæ in dotem non dantur, vel quæ extra dotem ſunt; in dominium mariti non tranſeunt, ſed in dominio vxoris remanent; nec in illis etiam, ſuperior definitio verificari poteſt. Id quod euidentiùs apparebit, ſi ſecundo loco & principaliter conſtituamus; Quòd vxor conſtante ma[*]trimonio, triplicis generis bona habere poteſt, dotalia, ſimplicia, & paraphernalia. Bona dotalia ſunt, quæ expreſſim dotis nomine & cauſa marito dantur: de quibus diximus ſuprà; & tractatur in l. 1. & per totum tit. ff. ſoluto matrimon. & per totum tit. 11. partita. 4. bona ſimplicia, ſiue extra dotem ſunt, quæ mulier apud ſe retinet, nec dominium, nec adminiſtrationem marito concedit, ita vt nec fructus aliquos ipſe lucretur, niſi in caſibus certis de iure communi, licet aliud ſit de iure huius Regni: vt ij Authores obſeruant, quos ſtatim adducam. Paraphernalia bona dicuntur, quæ mulier vltra dotem in domum viri infert, quorum dominium penes ipſam remanet regulariter, adminiſtratio tamen, aliquando tacitè, vel expreſſè per eam marito conceditur: ſic colligitur ex l. vlt. C. de pact. conuentis, l. ſi ego, §. dotis, ff. de iure dotium, & optimè declarat regia L. 17. tit. 11. partita. 4. in verſ. Parapherna ſon llamados. Et pleniſſimè[*] hanc materiam declarantes, infinitáque de bonis paraphernis dicentes, & de praxi quoad illa de iure huius Regni obſeruanda; ſic reſoluunt poſt ordinarios, & alios plures Iacobus Menochius omnino videndus in conſ. 56. à num. 2. vſque ad num. 10. lib. 1. & lib. 3. præſumpt. 8. & 9. Antonius Gomez, in l. 50. Tauri num. 20. Cauar ruuias reſolut. lib. 1. cap. 8. num. 8. & de ſponſalibus. 2. part. cap. 7. §. 6. n. 2. Thomadoccius in conſ. 33. n. 15. & conſ. 189. num. 5. Lara in l. ſi quis à liberis, §. ſi quis ex his, num. 65. & num. 70. & duobus ſeqq. & num. 262. Queſada diuerſarum quæſt. iuris, cap. 14. num. 24. Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſ. 18. princ. de melioratione, num. 26. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali. 3. par. §. 1. num. 6. Borgninus Caluacanus de vſufructu mulieri relicto, num. 206. fol. 402. Sfortia Oddi in conſ. 25. num. 1. Ioannes Vincentius Hondedei, in conſ. 91. num. 56. & ſeqq. Alphonſ. de Azeuedo in l. 2. tit. 3. lib. 5. nouæ recopilation. num. 62. 63. 64. & 65. & in l. 3. & 4. tit. 9. eodem lib. 5. à num. 22. vſque ad num. 26. Petrus de Barboſa 1. par. legis primæ, ff. ſoluto matrimonio, à num. 27. vſque ad num. 35. & 3. par. eiuſdem legis, num. 31. & num. 67. 68. & 69. & in l. 2. eiuſdem tit. in princ. num. 54. 55. & 56. qui duo, quoad fructus, ius adminiſtrandi, & alia ſimilia diuerſum ius obſeruari de iure huius Regni, quàm de iure communi rectè adnotarunt, vt ibi videri poterit. Ad rem igitur deueniendo. In his bonis, & aliis, quæ æſtimata in dotem dantur, dubium quæſtionis propoſitæ non procedit, ſed duntaxat in bonis inæſtimatis. Id quod in terminis rectè conſiderat Ioannes Vaudi. variar. quæſtion. lib. 2. quæſt. 3. in princ. Propriè enim fundus dotalis eſt, inæſtimatus fundus: cùm æſtimatus magis ſit emptitius intelligendus: l. vnica §. itaque partus, & §. in fundo autem. C. de rei vxoriæ actione, vt ſupra diximus. Dotalium itaque rerum, (quæ inæſtimatæ in dotem datæ ſunt) vxor-ne, an maritus habeat ex lege do[*]minium, valde controuerſum eſſe ſolet. Pro vtroque enim varia iura, & diuerſa argumenta expendi poſſunt; vt conſtat ex dictis per Barboſam in loco ſtatim referẽdo, & his, quæ nouiſſime ſcripſit Antonius Pichardus in princ. Inſtitut. quibus alienare licet, vel non. num. 2. & 3. & num. 10. Pro marito autem ſequentia iura ponderantur communiter: primò, textus in l. dotale. §. do[*]tale. ff. de fund dotali, dum dicit: Dotale prædium ſic accipimus, cum dominium marito quæſitum eſt: vt tunc demum alienatio prohibeatur. & in principio Inſtitut. quibus alienare licet vel non, vbi Iuſtinianus ſæpè appellat maritum, Dominum rerum dotalium. Sed reſponderi[*] poteſt, quòd in his, & aliis iuribus, maritus appellatur dominus rerum dotalium, & dicitur penes eum eſſe dominium; propter adminiſtrationẽ, & perceptionem, & fruitionem fructuum: vt reſponderi poſſe dixit Barboſa, in l. dotalem, num. 4. in fine, & alij relati per eundem ibi. num. 2. in princ. ff. ſoluto matrimonio. & ſic intelligit Doctor Spino in ſpeculo teſt amentorum, gloſ. 11. princ. de legato pro dote relicto. num. 76. & 77. vltra quos, & alios, conſiderari poteſt, id contingere fictione quadam, & ſubtilitate iuris ſiue propter rationem prædictam, hoc eſt, propter commodum fructuum, propter quod, non domini rerum, aliquando in iure domini nuncupantur: vt elegantiſſimè probat Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 1. capit. 12. de dominio, proprietate, & poſſeſſione, num. 7. per totum, 1. parte. Siue de iure ſubtilitatis, ideſt, ex illo improprio emptionis contractu, qui conſideratur in dote reſpectu mariti, propter onera matrimonij ſuſtinenda: per textum in l. ex promiſſione. 18. ff. de obligationibus & actionibus, dum dicit: Ex promiſſione dotis non videtur lucratiua cauſa eſſe: ſed quodammodo creditor aut emptor intelligitur, qui dotem petit. plane is qui emptor quodammodo intelligitur, dominus etiam quodammodo intelligi poteſt. Secundò, pro marito ponderatur textus in l. ſi præ[*]dium 23. C. de iure dotium. dicitur enim expreſsè in ea lege, quòd vxor res dotales ſemel in dotem traditas marito, alienare non poteſt: & reddit rationem, quia dominium earum rerum marito quæſitum non poteſt mulier ipſa alienando auferre. Sed huic difficultati ſatisfacere conatur Lara, in §. ſi quis ex his, num. 252. leg. ſi quis à liberis, ff. de liber. agnoſcend. & reſpondet, verum eſſe conſtante matrimonio vxorem eſſe dominam dotis, ideò tamen (licet domina ſit) res dotales alienare non poſſe, quia læderetur vir, qui ſuſtinet onera matrimonij, propterea quòd per alienationem careret commodo fructuum, quod ex lege illi competit, ideò alienatio prohibita eſt ipſi vxori: verùm hanc ſolutionem nouè improbat Petrus de Barboſa in dicta l. dotalem, num. 1. in fine fol. mihi 955. Ex eo, quòd ille textus non fundetur in læſione viri, ſed dumtaxat moneatur principaliter ea ratione, quod mulier non poteſt alienando auferre dominium marito quæſitum; quæ ratio ſecundùm eum, euincit dominium dotis eſſe penes maritum. Suſtinendo tamen Laræ ſolutionem, eruditiſſimi Barboſæ: impugnationi reſponderi poſſe conſidero; vxorem conſtante matrimonio res dotales alienare non poſſe propter rationem prædictam; hoc eſt, quia cum dos detur marito propter onera matrimonij, quæ ſuſtinet, læderetur ius mariti in fructibus, & adminiſtratione, ex tali alienatione, & tolleretur illi nolenti, rei iã quæſitæ dominiũ, hoc eſt dominiũ illud, quod in marito cõſtante matrimonio dari ſuprà diximus; quod cùm à tẽpore contracti matrimonij, & traditionis dotis ſibi quæſitum fuerit, per alienationem vxoris non poteſt auferri. Ex quo, melius quàm adhuc remanet explicata communis argumentatio, quæ ex illo textu deducitur: nam etſi dicatur ibi, rei iam quæſitæ dominium marito auferri non poſſe; non tamen expreſſum, illud eſſe verum & propriù dominium, aut quale dominium ſit, ſed duntaxat dicitur, dominium, quod ex aliis legibus, de improprio quodam dominio, quod ſubtilitate, aut fictione iuris procedit, intelligendum eſt. Vt alio loco intellexit idem Barboſa in l. diuortio, § ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio, num. 29. in principio fol. 1049. Vbi dixit expreſsè, quòd maritus non efficitur ſimpliciter dominus dotis, ſed tantum, quoad ius adminiſtrandi, & faciendi fructus ſuos, & eorum reſpectu dominus appellatur. Tertiò, pro marito expenditur vulgatum argumentum, quod deſumitur ex l. doce ancillam, C. de rei vendi[*]catione. Quatenus probat, rei vendicationem pro rebus dotalibus marito competere tantùm, dum conſtat matrimonium; at rei vendicatio illi competit, qui habet dominium, ex lege l. in rem, 24. ff. de rei vendicatione. Ergo mulier, cui denegata eſt rei vendicatio, dominium non habet, & conſequenter mariti dominium eſſe videtur. In qua difficultate Petrus de Barboſa in l. dotalem, num. 1. verſic. 2. pro eadem parte, ibi: neque huic in ductioni, ff. ſoluto matrimonio, in primis, & rectè quidem, Pinelli, Laræ, & aliorum ſolutiones, aut rationes improbat; poſtmodùm verò num. 4. eiuſdem leg. in verſ. non obſtat ſecundum: exiſtimat huic argumentationi reſponderi poſſe, dominium vxoris offuſcatum fuiſſe de iure ciuili, ſiue iuris ciuilis ſubtilitate, propter quam offuſcationem mulier non conſideratur tanquam domina dotis, quoad effectus ciuiles, & inde cum actiones pertineant ad ius ciuile, l. 2. §. deinde ex his. ff. de origine iuris, mulieri non competit rei vendicatio. Quæ tamen ſolutio fuit Martini, (quem ipſe non refert) vt conſtat ex gloſſa in dicta l. in rem actio. ff. de rei vendicatione, ibi: Solutio, habet offuſcatum, ſecundùm Martinum. eodèmque modo intellexit Anton. Galeatius Maluaſſia (quem hactenus nullus retulit) in conſ. 53. num. 10. volum. 1. ibi: Et cum eius patrimonio, ciuili ratione, fuerint confuſa. Et allegat textum in dicta l. doce ancillam. Nihilominus tamen; vxorem conſtante matrimonio verum dominium dotis habere, etiam de iure ciuili, clare oſtendunt multa iura, quæ ſtatim expendam; ideò non ita ſimpliciter dici poſſe mihi videtur, quòd dominium vxoris circa res dotales ita offuſcatum; ſit, vt in nulla conſideratione habeatur de iure ciuili, aliud enim ſubtilitate, vel fictione iuris, propter rationes adductas ſuprà n. 20. videri quaſi dominium dotis penes maritum exiſtere; & res dotales, in patrimonium eius tranſlatas: vt dicit textus in l. in rebus C. de iure dotium. Quæ lex rectè ponderata multùm vrget pro hac noſtra ſententia; non enim dicit, legum subtilitate dominium vxoris fuiſſe offuſcatum, & tranſlatum in maritum, ſic vt in vxore de iure ciuili in nulla conſideratione habeatur; ſed tantum dicit, quòd legum ſubtilitate tranſitus rerum dotalium videtur fieri in patrimonium mariti: & vtitur verbo, videatur, quod fictionem, & improprietatem deno[*]tat: vt poſt gloſſas, & plures Doctores, ex communi conſtituunt Iaſon in l. ſi is qui pro emptore, ff. de vſucapionibus num. 96. & num. 107. & 108. Tiraquel. in tract. Le mort ſaiſit. declarat. 5. 2. part. num. 13. Roland. in conſ. 86. num. 31. & 32. volum. 2. Et poſtmodùm dicit etiam, quòd bona dotalia ſecundùm legum ſubtilitatem, ad mariti ſubſtantiam perueniſſe videntur, quæ verba fictionem etiam, aut improprietatem denotant. Aliud verò eſt dicere, dominium vxoris fuiſſe offuſcatum de iure ciuili, vt in nulla conſideratione habeatur; cuius contrarium potius denotari videtur in dict. l. in rebus. Hoc eſt, non ex eo, quod legum ſubtilitate, res dotales videantur in patrimonium, & ſubſtantiam mariti tranſire, & inductum quoddam quaſi fictitium, & improprium dominium; rei veritatem deletam fuiſſe, aut mutatam, ſecundum quam vxor remanet domina vera dotis, quamuis propter dictam fictionem, aut ſubtilitatem iuris, exercitium actionum, & ius alienandi dotalia, illi fuerit prohibitum. Nec inde ſequitur offuſcatum videri dominium, cum ius alienandi ſæpe aliquibus prohibeatur, nec ideò deſinant habere dominium, vt cap. ſequenti probabimus: & poſt alios aduertit Velaſq. de Auendaño, in l. 14. Tauri gloſ. 1. num. 7. Ex quo mihi placere non[*] poteſt diſtinctio, ſiue concordia Petri de Parboſa in hac materia. Is enim pro concordia diuerſarum ſententiarum, quæ ſunt in noſtra quæſtione, exiſtimat dicendum, in dict. l. dotalem, num. 8. in fin. & num. 9. quòd vbi res traduntur ex cauſa dotis, non videntur tradi ea mente, vt dominium tranſeat in maritum, niſi tantum quoad ius adminiſtrandi bona, & recipiendi fructus, intelligendo id (vt ipſe diſtinguit) attento iure naturali; ſed attento iure ciuili verum & proprium dominium eſſe mariti, dominium autem naturale, quod videbatur manere penes vxorem, offuſcatum eſſe iure ciuili, & in nulla conſideratione haberi. Verumenimuerò, multo verius credo etiam de iure ciuili, dotalium rerum, conſtante matrimonio, verum dominium remanere penes vxorem; quia etiam de iure ciuili (quo ſæpe vxor domina nuncupatur) rei veritas non ideo delata vel confuſa eſt, quod eiuſdem iuris ſubtilitate, aut fictione, res dotales in ſubſtantiam aut patrimonium mariti videantur tranſire, & ſic quaſi dominium illud, quod ex iuris ſubtilitate, aut fictione marito datur, rei veritatem non immutat, nec mulieri verum dominium aufert. Cum poſſint concurrere ſimul, & vxorem veram dominam dotis eſſe, & maritum ſimul, ob rationem ſuperius repetitam, dominium quodammodo habere videri. Id quod in hac materia fatetur expreſsè Cuiacius (quem hucuſque nullus ad propoſitum retulit) is enim in recitationibus ſolemnibus ad libros Codicis, ad titulum C. de iure dotium, in princip. fol. mihi 303. ſcribit: Maritum eſſe dominum dotis, quæ ei eſt tradita, vt latius fundat ibi, & diſtinctionem adhibet, quæ ex iuris ratione facit vtrumque dominum; & maritum, qui accepit dotem; & vxorem, quæ dedit dotem, vel cuius nomine data eſt. Nam ait iuris ſubtilitate eſſe dominum maritum, re vera dominam eſſe vxorem: & ſecundum hanc diſtinctionem facimus duos dominos eiuſdem rei, vt iterum dicemus infrà num. 43. Deinde,[*] & ſecundò placere non poteſt interpretatio, quàm ad textum in dicta l. in rebus, C. de iure dotium, tradit ipſe Barboſa in dicta l. dotalem, num. 7. in fine, nam dum ille textus dicit, propter illam conſtitutionem ciuilem, rei veritatem confuſam non fuiſſe nec deletam; reſpondet, quod in illis verbis voluit ſignificare Imperator, non obſtante ciuili conſtitutione, aliquos caſus reperiri, in quibus ius ciuile vxorem conſiderat adhuc pro domina, ſcilicet attento iure naturali ex iuribus ibi adductis: quod admitti non poteſt, nam ſi verum amamus, clarè colligere poſſumus, Imperatorem in ea lege, ad aliquos caſus nequaquam ſe reſtrinxiſſe, ſed generaliter potius ſtatuiſſe, ex illo iure ſubtilitatis, que res videntur in ſubſtantiam, aut patrimonium mariti tranſire; rei veritatem non deleri, ſed vxorem adhuc dominam eſſe, & ſic ius ciuile, non obſtante fictione, aut ſubtilitate illa eiuſdem iuris, conſiderat vxorem pro domina, licet ius adminiſtrandi dotem, recipiendi fructus, & alia ſimilia, propter onera matrimonij marito conceſſerit, ipſique liberam diſponendi de rebus facultatem abſtulerit. Nec aliquid vrget pro marito, vulgatum Doctorum aſſumptum, quod ex textu in dict. l. doce ancillam, de[*]ſumitur, marito competere rei vendicationem, & idcirco eum dumtaxat eſſe verum dominum. Falſum enim eſt, domino tantum rei vendicationem competere: nec textus in d.l. in rem actio. ff. de rei vendicatione, id probat; ſed dumtaxat dicit, quod domino competit rei vendicatio, non autem excludit, aliis competere, etſi domini non ſint; quia rei vendicatio competit etiam his, qui rem in bonis habent. vt in l. rem in bonis. ff. de acquirend. rerũ dominio: atqui maritus bona dotalia in bonis habet, l. quamuis ff. de iure dotium. Nec eſt neceſſe, rem meã eſſe, vt in bonis meis dicatur eſſe: ſed ſufficit ius aliud habere: l. bonorũ ff. de verbor. ſignificat. quod in hac materia exemplum ponens rectè aſſequutus eſt Ioannes Vaudi. variar. quæſt. iuris, lib. 2. quæſt. 3. in princ. vbi probat nouum non eſſe, vendicare maritum poſſe, quam rem in bonis habeat, & ſi dominus non ſit; nam & ante nuptias donationis mulier, tametſi domina non ſit, § & hæc ſancita. Nouell. de nuptiis. authent. in donatione. C. de ſecundis nupt. illius tamen perſequendæ cauſa, ſi fortè maritus aliús ve diſtraxerit, aduerſus quemlibet poſſeſſorem, vendicationem habet. Nouella. permiſſa. de donationib. ante nupt. & reſpondet ad argumentum, quod obiicitur ab Accurſio in dict. l. in rebus, in re dotali vſucapienda, marito acceſſionem poſſeſſionis dari. Id enim non illi ſuo iure permiſſum eſt; at perſonæ: omne mulieris referat acceptum oportet: l. dotis fructus §. ſi res. ff. de iure dotium. Quartò in fauorem mariti argumentum adducitur,[*] quod qui dominus non eſt, non poteſt ſeruum manumittere: l. 4. C. de his qui à non dominis: Sed maritus poteſt ſeruos dotales manumittere, l. dotalem. 62. ff. ſoluto matrim. l. 1. & vltim. C. de ſeruo pignori dato manumiſſo. Ergo maritus dominus dotis eſt: Hoc tamen argumentum facile diluitur, animaduertendo, eam manumiſſionem nihil officere dominio vxoris, cum non aliter conſtante matrimonio maritus ſeruos dotales manumittere poſſit, quàm ſi ſoluendo ſit; nam ſi non ſoluendo ſit, lege Ælia Sentia libertas impeditur ſerui dotalis, l. ſeruum. ff. de manumiſſionib. l. 1. C. de ſeruo pignori dato manumiſſo. Præterea quia ſpeciale eſt fauore libertatis, vt quamuis, qui nullo modo dominus eſt manumittere ſeruos non poſſit, ille tamen, qui ficto ſaltem & improprio modo dominus eſt (vt maritus, qui quaſi, aut fictum dominium habet) manumittere poſſit: & ita reſpondeti poſſe, dixit Barboſa in dict. l. dotalem num. 4. Quintò, pro marito vrgere videtur tex. in dict. l. in[*] rebus, C. de iure dotium. Ex qua communiter colligunt Doctores, nouè diſponi, vt dominium rerum dotalium, ipſo iure reuertatur ad mulierem, ſoluto matrimonio, abſque aliqua traditione: vt ex aliis multis ſecurè adnotarunt Arias Pinellus 3. par. legis. 1. C. de bonis maternis. num. 14. verſ. in eodem articulo, & alij ſtatim referendi Vnde ſequi videtur, dominium rerum dotalium conſtante matrimonio, apud maritum fuiſſe, non apud vxorem, aliàs non diceretur ad eam reuerti. Quam ſententiam cum aliis ibidem relatis, contra Ioannem Garſiam, & alios defendit etiam Barboſa in dicta lege dotalem, num. 8. & 9. in fine, & numn. 10. Quo loco conſtanter tuetur, & magis communem ſententiam eſſe dicit, rerum dotalium dominium, de iure Digeſtorum non tranſire, ipſo iure, in mulierem, ſoluto matrimonio, ſed opus fuiſſe, quòd actualiter illi traderentur, aut reſtituerentur. Et inde infert ad argumentum ſuprà poſitum, quod ſi dominium conſtante matrimonio, penes vxorem eſſet, ſoluto matrimonio, ipſo iure continuaretur, nec eſſet neceſſaria deciſio Iuſtiniani in dicta l. in rebus. Quâ tamen, vt ipſe credit, opus fuit, propter offuſcationem dominij de Iure ciuili cauſatam, de qua ſuprà diximus. Nihilominus tamen, huic argumentationi reſponderi poſſe conſidero, conſtituendo, prædictam reſolutionem non eſſe omninò tutam, cum contrariam amplexi fuerint quamplures Iuris Authores, quos in vnum congeſſèrunt Barboſa, & Pinellus vbi ſuprà. Doctor Spino in ſpeculo gloſ. 10. de legato pro dote relicto, num. 74. Poſito tamen, quòd vera ſit ex relatis ſuprà, & Antonio Galeatio Maluaſſia, qui loqu itur in pulchro caſu, in conſil. 53. num. 10. vol. 1. dicendum eſt, dubitandi rationem illius legis, ex illo improprio, & ſubtilitatis iure ortã fuiſſe, ex quo res dotales in ſubſtantiam aut patrimonium mariti tranſiſſe videntur, vt dicit Imperator ibi. Nam ex quo ſemel illæ res fictione, aut ſubtilitate Iuris fuerunt tranſlatæ in ſuſtantiam mariti, & quaſi radicatæ in patrimonio ipſius, videbatur dicendum, non poſſe eas res à patrimonio mariti abdicari, & in vxorem ipſo iure, ſoluto matrimonio tranſire, ſed neceſſe eſſe, quòd actualiter per maritum, vel hæredes eius, reſtituerentur vxori: Iuſtinanus tamen conſiderans prædictas res, & ab initio vxoris fuiſſe, & naturaliter in eius permanſiſſe dominio, nec veritatem immutandam eſſe ex ſubtilitate aut fictione Iuris ciuilis, quæ habere poteſt locum, etiam manente vero dominio penes vxorem; decernit in eo textu, actionem, & prælationem, de qua ibi mulieri competere, & dominium rerum dotalium ipſo iure tranſire, ſoluto matrimonio; in ipſam vxorem, ſic vt magis continuatum, quàm retranſlatum videatur. Denique & vltimò, & alia Iura pro marito ponderari ſolent, quæ adducit Barboſa in dicta, l. dotalem. à principio, & nouiſſimè Antonius Pichardus in principio Inſtitutionum, Quibus alienare licet, vel non. num. 10. per totum. Illis tamen, & aliis quibuſcunque ſatisfieri poteſt, ex dictis ſuprà à num. 20. cum ſequentibus. Licèt eorum rationi[*]bus moti, (nec plenè veritatem aſſequuti) quòd dominium ciuile & naturale rerum dotalium, dum conſtat matrimonium, mariti ſit, poſt longam diſputationem, tenuerint Gloſ. in d.l. in rebus, verb. naturali. Cinus, Bartolus, & Baldus. num. 6. & alij communiter, vt ibi aſſerit Salicetus num. 5. gloſ in aliis locis, Campegius, Nouellus, Iaſon, Rogerius, Hyppolitus Rimin. & Menoch. in locis relatis. per Barboſam in dicta l. dotalem, n. 2. in principio. qui hanc partem veriorem credit n. 5. cum declaratione tamen ſupra tradita: & indiſtinctè in l. 1. eiuſdem tituli ff. ſoluto matrimonio, 1. parte. n. 28. verſicul. Ad veram tamen reſolutionẽ: & in l. 2. 1. part. in princ. n. 56. & in l. diuortio. §. ſi fundum, n. 23. verſi. Cui tamen concluſioni. Et vltra relatos per eum, eandem opinionem tenent Antonius Gomez. in l. 50. Tauri, n. 20. verſ. Item adde quòd vxor. Queſada diuerſ. quæſt. iuris, cap. 15. num. 18. & ſeqq. Lancelotus Gallia. in conſ. 4. num. 15. Andreas Gaill. pract. obſeru. lib. 1. obſeru. 133. num. 7. Cephalus in conſ. 63. Num. 5. l. 1. & in conſ. 214. num. 3. lib. 2. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 53. num. 10. vol. 1. Sed pro vxore ſunt etiam & alia multa Iura, & quæ[*] magis vrgent, quàm ea, quæ pro marito adduximus, Primò, Textus in l. in rebus, C. de iure dotium.dum dicit. Quòd res dotales & ab initio vxoris fuerunt, & naturaliter in eius permãſerunt dominio. Et dum dicit, propter illam conſtitutionem ciuilem, rei veritatem non eſſe deletam, nec confuſam. Cui minimè ſatisfacit Barboſa. in dict. l. dotalem, num 7. in fine,vt ſuprà vidimus. Secundò Text. in l. aſſiduis. C. qui potiores in pignore habeantur. Vbi conſtante matrimonio, dos dicitur propria ſubſtantia mulieris, & aliena mariti, l. filium, ff. de collatione bonorum. Tertiò Textus in l. diuortio. ſi fundum. ff. ſoluto matrimonio. Vbi Iureconſultus Papinianus, fundum dotalem, reſpectu mariti, Alienum appellat. Et in l. ſi conſtante, §. ſi mulier, ff. eodem tit. Quartò l. 2. §. quòd ſi in patris ff. eodem tit. ibi: Ipſius & filiæ dos eſt, cum aliis, quæ nouiſſimè adducit Antonius Pichardus in dict. principio, Quibus alienare licet vel non, num. 3. per totum. Quintò facit Textus vulgatus in l. 3. §. ſed vtrùm, ff.[*] de minoribus, in illis verbis: Quoniam dos ipſius filiæ proprium patrimonium eſt. Cui tamen reſpondet Barboſa in dict. l. dotalem, num. 6. in fine, quòd dos, habito reſpectu ad vxorem & maritum, attento præſenti ſtatu, dicitur eſſe mariti, ſed propter ſpem reſtitutionis dicitur eſſe mulieris. Quæ ſolutio reincidit in ſententiam Gloſ. Pauli Caſtrenſis, & aliorum, quos referens nouiſſimè impugnat Hieronym. de Cæuallos practicarum quæſt. ſiue communium contra communes, quæſt. 3. num. 38. & 39. Vbi num. 40. allegat nonnulla Iura, quibus oſtenditur manifeſtè, dominium, ſiue ius vxoris de præſenti eſſe conſiderabile, non verò de futuro. His addo, prædictam ſolutionem valdè repugnare naturæ & proprietati verbi Eſt, quod in dict. §. ſed vtrùm,continetur: & præſens tempus propriè ſignificat, non futurum, vt ſcilicet de præſenti, non ſpectato tempore reſtitutionis, dos dicatur proprium patrimonium, & ſubſtantia mulieris. Ver[*]bum autem, quod ex ſui natura, & proprietate præſens tempus, & non futurum denotat, ad futurum referri non debet, ex his, quæ ſcripſerunt Bartolus in l. Mela. §. ſed ſi alimenta. num. 2. ff. de alimentis leg. Caſtrenſis per illum Textum, & alia iura, in l. qui ædificium, num. 2. ff. de ſeruitutibus vrbanorum. Maximè, quia verba potiùs intelligenda ſunt de præſenti, quàm de futuro. Vt ex aliis probat Cephalus in conſ. 253. num. 21. lib. 2. Sextò & vltimò, (alia iura ſciens prætermitto) , eſt Textus valdè ſingularis in l. quamuis, 78. ff. de iure dotium. Vbi Iureconſultus Triphonius expreſsè dicit, Dotem mulieris eſſe, & vtitur verbo Eſt, quod de ſui natura veritatem, & proprietatem ſignificat, ex doctrina Bartoli, in l. ſi maritus, §. legis, ff. ad legem Iuliam, de adul[*]teriis. Baldi, in l. quæ fortuitis, C. de pignoratitia actione. Quos ſequuntur Decius in l. ineo, quod plus, ff. de regulis iuris. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 96. num. 4. vol. 1. Ioannes Cephalus in conſ. 135. num. 28. inter conſilia vltimarum voluntatum, volum. 2. Ioannes Vincentius Hondedei, in conſil. 57. num. 29. volum. 1. Et ſic pla[*]cere non poteſt interpretatio, quam ad eam legem tradit idem Barboſa in dicta l. dotalem, num. 6. dum dicit, Dotem dici mulieris, quia neceſſariò ei reſtituenda eſt, ſoluto matrimonio: cùm contrarium expreſsè, imò conſtante matrimonio dotem dici mulieris, nullo habito reſpectu ad tempus reſtitutionis, dixerit Iureconſultus ibi. Vnde ex dictis Iuribus contrariam ſenten[*]tiam, ſcilicet, vxorem eſſe veram dominam dotis, dum conſtat matrimonium; & maritum dumtaxat videri habere fictitium quoddam, ſiue improprium quoddam dominium, tenuit Martinus à Gloſſa relatus, in dicta l. in rebus, verb. naturali. Et ſequuntur Accurſius, Paulus, Zaſius, Bartolus, Corraſius, Balduinus, Antonius Coſtanus, Connanus, Robertus, Lambertinus, Igneus, Rogerius Amota, Duarenus, Aufrerius, Simancas, Molina, Ioannes Garſia, & Lara, in locis relatis per Barboſam in dicta l. dotalem, num. 2. Doctor Spino in ſpeculo, gloſ. 10. de legato pro dote relicto, num. 70. Ioſephus Ludouicus deciſ. 89. num. 17. & 18. nouiſſimè Ioannes Guttierrez de tutelis, & curis 3. part. cap. 26. n. 16. fol. 653. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 35. num. 25. Hanc[*] etiam ſententiam veriorem exiſtimo, & omninò tenendam propter nonnulla Iura, quæ expreſsè dicunt, nec in hoc cauillari poſſunt, dotem eſſe in bonis mariti. mulieris tamen eſſe, dicta l. quamuis, 78. ff. de iure dotium l. dotis fructus, §. ſi res, ff. eodem tit. l. Lucius Titius. 21. §. idem reſpondi, ff. ad municipalem, l. in rebus C. de iure dotium. inducta, vt ſuperiùs induximus eam, & notatis his, quæ in eius explicatione ſupra diximus, ex quibus, & prædictis legibus, vera ſit huius quæſtionis reſolutio: Quòd dos, licèt in bonis mariti ſit, mulieris tamen eſt; nec tamẽ quę in bonis noſtris ſunt, dominij noſtriſunt, vt apertè probat Textus in l. bonorum. 49. ff. de verborũ ſignificatione, & diximus ſuprà, num. 26. Et ſic mulieris eſt verum dominium, dum conſtat matrimonium; ſæpè tamen in Iure tribuitur illud marito, ſiue ipſe maritus dominus nuncupatur rerum dotalium, fictione quadam, & ſubtilitate Iuris ciuilis, ſiue propter commodum fructuum, & adminiſtrationem illi competentem, propter quod non domini rerum, aliquando domini vocantur, vt cum Petro Gregor. diximus ſuprà, n. 10. & iterù dicemus infrà, num. 40. ſiue de iure ſubtilitatis, id eſt, ex illo quaſi, ſiue improprio emptionis contractu, qui conſideratur in dote, reſpectu mariti, propter onera matrimonij ſuſtinenda, l. ex promiſſione 18. ff. de obligationibus, & actionibus. Propter quod, res videntur in ſubſtantiam, & patrimonium mariti tranſire, ex dicta l. in rebus, & dominium marito competere, quamuis dominium reuera apud vxorem ſit, vt in dictis Iuribus pro vxore allegatis, dicentibus, dotem eſſe proprium patrimonium vxoris, & eius ſubſtantiam, & eſſe rem alienam quoad maritum, quemadmodum & eum, cui in fundo vicini ſeruitus prædialis debetur, dominium eſſe fundi ſeruientis, iura negant, l. loci corpus ff. ſi ſeruitus vendicetur; & tamen reſpectu iuris ſeruitutis dominum eſſe, concedunt iura. l. ſemper aduerſus, §. in hoc interdicto, verſ. ergo nunquam ff.: quod vi aut clam. Et vſufructuarij ius, ſeruitutis eſſe, quandoque dicunt; quandoque autem fictione quadam & ſubtilitate iuris, dominium eſſe concedunt, vt alio capite pleniùs demonſtrauimus. Et prædictam doctrinam vltra rationes ſupradictas clarè probat Text. in dict. l. in rebus, C. de iure dotium. quæ, in verbo permanſerint, quod ſignificat durationem, & perfectionem, l. vrbana 166. §. pernoctare. ibi: per totam enim noctem ſignificat, ff. de verborum ſignificatione. apertè demonſtrat, dominium ſemper fuiſſe & manſiſſe penes vxorem, licèt de iure ſubtilitatis, res dotales in ſubſtantiam mariti videantur tranſire. Quod etiam ſignificat Textus in l. cùm in fundo 81. ff. de[*] iure dotium. Vbi Iureconſultus Triphonius appellat maritum, quaſi dominum rei in dotem datæ, penes quem anteà dixerat eſſe rei dotalis dominium in l. quamuis, 78. ff. eodem titul. Ratione enim dictionis Quaſi, reiecta Accurſij explicatione, ibi, quam meritò reiicit Petrus Gregoriust in Syntagmate iuris, lib. 1. cap. 12. num. 7. ſimilitudo dominij, propter commodum fructuum, non verum dominium ſignificatur. Dictio enim illa Quaſi,[*] impropriam ſignificationem vocabuli, & imperfectionem Dicti ſignificat. l. 55. ff. de conditionib. Bartolus in l. ſi is qui pro emptore, num. 5. & Iaſon ibi. num. 92. ff. de vſucapionibus. Et ſic retenta ſuperiori doctrina, & reſolutione, ex ea ad nonnulla inferri, poterit opportunè, quæ ſic per aliquem (ex omnibus, qui hactenùs ſcripſerint) non erunt adnotata. Et primò infertur ad ea, quæ in quæ[*]ſtione adhuc tractata tradit Nicaſius in princ. Inſtitutionum, Quibus alienare licet vel non, oppoſitione 1. n. 6. Nam inprimis, dum diſtinguit inter Ius Ciuile & Naturale, deſtruitur eius opinio, ex his, quæ ſuperiùs dicta ſunt contra Barboſ num. 22. & 24. & dicendis contra Hieronymum de Cæuallos num. 45. infrà. Deinde, in quantum. diſtinguit ſtatum præſentem à futuro, vt ſcilicet conſiderato exitu rei, quando ſoluitur matrimonium propter ſpem illam, vxor dicatur Domina, deſtruitur euidenter ex dictis ſuprà contra Barboſam n. 31. & 34. & his, quæ eruditè, & ſubtiliter adnotauit Iacobus Cuiacius in recitationibus ſolemnibus. in libros Codicis, ad titulum C. de iure dotium, ìn princ. fol. mihi 303. Vbi dicit, vxorem eſſe dominam conſtante matrimonio, non tam, quòd quandoque dos ad eam reditura ſit ſoluto matrimonio, quàm quòd emolumentum dotis conſtante quoque matrimonio, licèt eius dotis maritus fingatur eſſe dominus, re ipſa redeat ad mulierem. Nam cùm maritus ſuſtineat onera matrimonij, inde fit, vt emolumentum dotis redeat ad vxorem, & fruatur ipſa potiùs dote quàm maritus; atque adeò vt ipſa re videatur eſſe domina, maritus eſſe dominus ſine re, propter onera matrimonij, quæ ſunt vxor ipſa, quæ alenda, curanda, tuenda eſt, & liberi, & alia ſimilia. Secundò infertur, Petrum Gregor. in Syntagmate iu[*]ris. lib. 1. cap. 12. de dominio, proprietate, & poſſeſſione. num. 7. eleganter, & verè loquutum in hac materia; nam, vt ſuperiùs dixi, is pro certo tradit, vxorem conſtante matrimonio, verum dominium dotis habere; maritum autem propter commodum fructuum, fictione quadam, & ſubtilitate iuris Dominum nuncupari. Id quod in Iure fieri ſolitum eſſe, duplici exemplo, rectiſſimè probat, vt ibi videri poterit. Tertiò infertur ad ea, quæ & ſubtiliter, & eruditè[*] ſcribit Ioannes Vaudi. variarum quæſt. iuris, lib. 2. quæſt. 3. in princ. Ille enim in hac quæſtione optimè ſe habuic, & tandem cum iudicio probauit, (alia conſultò prætermitto, quæ ibi videri poſſunt) mulierem aperto iure, intelligi dominam dotis, licèt dos in bonis mariti eſſe videatur, quod dominium minimè arguit, vt anteà ego dixeram numeris præcedentibus. Quarto infertur, Iacobum de Carolis. Pauonis. tertio[*] colore num. 6. folio mihi 103. minimè percepiſſe noſtræ quæſtionis veram rationem: is enim dicto colore 6. multa inuoluit de dominio, tandem dicit, conſtante matrimonio verè dominum & poſſeſſorem dotis eſſe maritum, quamuis vxor etiam dicatur domina, quia habet ius alimentorum, in quo decipitur apertè. Nam vt conſtat ex ſuperioribus, verum dominium penes vxorem eſt, & mariti dominium fictitium, aut ſine re vocatur, vt dicebat Cuiacius loco ſuprà relato. Idque propter onera matrimonij, quæ ſuſtinet, & alimenta, quæ ex dote vxori, & familiæ miniſtrat ipſe maritus: Malè ergo verum dominium tribuitur marito per dictum Authorem, quod vxoris eſſe adhuc probatur. Quintò infertur, Iacobi Cuiacij declarationem in[*] hac materia valdè ſingularem eſſe, atque extraordinariam, nec per aliquem adhuc tactam. Ille enim, in recitationibus ſolemnibus, ad libros Codicis, ad dictum titulum C. de iure dotium, in princ. multa dicit in hac quæſtione, tandem ſuperiorem ſententiam, quam amplectimur, probat expreſsè, conſtituitque vt ſuprà dicebamus, verum dominium eum effectu, & re ipſa vxoris eſſe, dum conſtat matrimonium; maritum tamen iuris ſubtilitate, & ſine re, per dotis conſtitutionem dominum effici, vt pleniùs ibi legi poterit. Sextò infertur, Antonij Pichardi nouiſſimam reſo[*]lutionem in hac materia, aut contrariam eſſe iis, quæ ipſe ſcripſit, aut ſaltem reſolutioni noſtræ conuenire omnino. Id quod clare conſtat ex his, quæ tradit in princ. Inſt. Quibus alienare licet vel non. Vbi n. 10. reſoluit verius videri, maritum dominum eſſe. Poſtmodùm verò n. 11. vt ſatisfaciat iuribus pro vxore adductis, animaduertit, maritum conſtante matrimonio, ſubtili quadam iuris fictione, rerum dotalium dominum eſſe; quamuis re vera, & naturaliter earum dominium ad vxorẽ pertineat. Quod nos fatemur expreſsè; negamus tamen, (quod ipſe dicit) tale dominium, dum pendet matrimonium, ſilere & inefficax eſſe; nam eſt potiùs reipſa, & cum effectu multùm efficax, propter alimenta, & ſeruitia, quæ vxori præſtantur, & alia quamplura, quæ mox dicentur, & contra Barboſam idem dicentem ſuperiùs adnotata ſunt. Septimò infertur, Hieronymi de Cæuallos nouiſſi[*]mam diſtinctionem in hac materia, nouam non eſſe, nec veram, atque iuris rationi minimè conuenire: is enim pract. quæſt ſiue communium contra communes. l. 1. quæſt. 3. à num. 38. vſq; ad num. 62. multa inculcat in hac quæſtione, tandem diſtinguit inter dominium ciuile, & naturale: Ciuile marito tribuit, Naturale autem vxori; quod mihi diſplicet ex ſequentibus. Primò ex his, quæ ſuperiùs diximus, à num. 22. Quatenus contra Barboſam, (qui ſic diſtinguit, ſed à prædicto Authore non refertur, nec Nicaſius etiam ſic diſtinguens loco ſuprà relato) defendimus vtrumque, & verum dominium penes vxorem eſſe conſtante matrimonio. Secundò, quia præfata diſtinctio ciuilis & naturalis dominij in quæſtione ſuperiori, non ſolum iure probari poteſt, imò contrarium apertè multorum iurium deciſione probatur; enimuerò ſi verum amamus, omnia iura, quæ in hac materia loquuntur, aut ſimpliciter dicunt dominium eſſe mariti, aut eſſe vxoris, aut dotem in bonis mariti eſſe, mulieris tamen eſſe: nuſquam verò vxori & marito ſimul dominium tribuunt, aut ciuile & naturale inter eos diuidunt. Tertiò & vltimò, huic reſolutioni repugnat vtriuſque còmunis reſolutio, & authoritas: Prima enim verum dominium & vtrumque marito tribuit, ſecunda verò vxori. Tutius ergo erit ſuperiorem ſententiam amplecti, & contrariam reiicere. Octauò infertur, ad l. 66. Tauri. quatenus diſponit,[*] quòd nemo teneatur ſatiſdare pro debito pecuniatio conuentus, abſque eo, quòd præcedat probatio, ſiue cognitio debiti ſaltem ſummaria, per teſtes, vel per inſtrumenta. Quod idem diſponit l. 3. tit. 16. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Et tamen prædictæ leges debent intelligi iuxta ius commune, vt procedant, quando reus conuentus actione perſonali, non eſt ſoluendo; & ſic tenetur de iure ſatisdare; ſecus tamen, ſi eſt idoneus & ſoluendo; tunc enim non tenetur ſatiſdare, & idoneus dicitur, ſi poſſideat bona immobilia, l. ſciendum. ff. qui ſatiſdare cogantur. Vbi declarant plenè Doctores ſcribentes communiter: & poſt Rodericum Iuarez, & alios plures, Aluarus Valaſcus conſultation. 66. per totam. Vnde illæ leges tantùm addunt iuri communi, vt in caſu, quo pauper, ſiue non idoneus, quia non poſſidet immobilia, tenetur ſatiſdare, intelligendum ſit, ſi prius præcedat ſummaria cognitio debiti, per teſtes, vel per inſtrumenta, vt declarant Palacios Rubios, & Antonius Gomez. num. 1. in dicta l. 66. Tauri. Matienço in dict. l. 3. gloſ. 1. num. 3. & gloſ. 2. & Azeuedius ibi num. 2. Si igitur maritus conuentus actione perſonali, bona dotalia immobilia poſſideat; ab onere ſatiſdandi, (quod vulgò dicitur Se arraygar) liberabitur, quia[*] vt ſupra diximus, talia bona in bonis mariti ſunt, & ſecundùm communem opinionem, habet poſſeſſionem eorum, ita quod vxor non poſſideat, ſed ſolus vir, vt per Textum in. l. 1. & l. 3. ff. pro dote. l. 1. C. eodem titulo, l. Pomponius, §. in dotẽ, ff. de acq. poſſ. adnotarunt ibi Gloſſa, Bartolus, & omnes Doctores communiter. Gloſſa etiam in l. ſciendum. & ſi fundus. ff. qui ſatiſd. cogantur, verbo, intelliguntur, & Bartolus expreſsẽ ibi in princ. fatetur, quòd vir ſolus poſſidet. Idem Bartolus in l. 3. § ex contrario, num. 6. ff. de acq. poſſ. Gloſ. etiam, verbo, poſſidet, in l. aſſiduis. C. qui potiores in pig. habeantur. Decius in l. dotis, num. 2. C. de collat. & in conſ. 671. num. 6. Paleotus de nothis & ſpuriis filiis. cap. 50. num. 5. Cæpola ad tit. de vſucap. pro dote. num. 4. folio mihi 441. Cephalus in conſ. 214. num. 4. lib. 2. & receptam ſententiam teſtatur Alexander in dict. §. in dotem. Sub dubio tamen propter difficultatem Textus in l. ſciendum, §. ſi fundus. ff.[*] qui ſatiſd. cog. qui videtur ſentite, quòd maritus & vxor ſimul poſſideant. Quod tenent alij plures, vt conſtat ex ſuperioribus, & Cuiacio, cuius ſtatim mentionem faciam. Vnde pro explicatione illius Textus, reiectis his,[*] quæ adeum adnotarunt Queſada diuerſ. quæſt. iuris cap. 34. num. 20. & nouiſſimè Hieronymus de Cæuallos pract. quæſt. ſiue, communium contra communes. lib. 1. quæſt. 3. à num. 52. dici poteſt primò, verum eſſe, maritum res dotales poſſidere, ſed in dict. §. ſi fundus, vxor non tenetur ſatiſdare, quia quoad effectum nõ ſatisdandi, pro poſſeſſore habetur, vt declarat Gloſſa ibi. verb. intelliguntur. Quam ſequuntur Bartolus, & omnes ibidem. Iaſon in leg. 3. §. ex contrario. n. 43. ff. de acq. poſſ. & nouiſſimè Barboſ. in l. 2. §. quòd ſi in patris. n. 3. in princ. ff. ſol. mat. fol. 713. Et tunc admiſſa cõmuni ſentẽtia, ex alio etiam vltra prædictos Authores, conſtitui poteſt, mulierem à ſatiſdatione excuſari, quia licèt dos in ſubſtantia, & bonis mariti videatur eſſe, dum conſtat matrimonium; re tamen vera mulieris eſt, vt ſuprà diximus, vbi plenè probauimus, proprietatem, & verum dominium dotis vxoris eſſe, commodum tamen fructuum, & adminiſtrandi ius marito concedi. Id autem ſufficeret, vt vxor à prædicta ſatiſdatione liberari deberet, ex Textu in dict. l. ſciendũ verſ. Item qui ſolam proprietatẽ. Secundò dici poteſt, (vt eleganter Cuiacius ad[*]notauit loco relato ſuprà num. 43.) quòd quemadmodum adhibita ſuperiori diſtinctione veri & proprij dominij penes vxorem remanentis, & fictitij penes maritũ à lege conſiderati, facimus duos dominos eiuſdem rei, ſic & conſequenter duos poſſeſſores rerum dotaliũ iure dominij virum, & vxorem faciemus; vt ſi dos conſiſtat in immobilibus rebus, & vir & vxor earum intelligatur eſſe poſſeſſor, non oneretur in aliis cauſis, ſiue litibus ſatiſdare. Vnde eſt ſummè notandus Textus in dict. §. ſi fundus, tam pro vxore, quàm marito ad deciſionem dictæ legis 66. Tauri, & dict. legis Reg. 3. vt non teneantur arraygarſe, ſi actione perſonali conuenti, bona dotalia immobilia habeant: & ad id commendat Iaſon ibi, in princ. Nonò infertur, ad l. 11. 12. & 13. tit. 1. lib. 6. nouæ[*] collectionis Regiæ. Quatenus diſponitur ibi, quòd qui habuerit in bonis ſummam mille ducatorũ, teneatur ſubire munus armatæ militiæ militum, quod in Hiſpania dicitur: De cauallero quantioſo. Vt ſcilicet prædictæ leges debeant intelligi, ſi maritus habuerit bona propria, quæ faciant proprium patrimonium ipſius; ideò ſi in dotem bona receperit nón æſtimata, plus etiam quàm mille ducatorum valoris, talia bona non computabuntur in prædicta ſumma, quia licèt videantur eſſe in bonis mariti, non tamen faciunt proprium patrimonium illius, ſed vxoris patrimonium ſunt. Idemque dicendum eſt in aliis ſimilibus caſibus, in quibus tot ſummæ bona requirentur in perſona mariti, vti ex communi adnotauit Iaſon in d.l. ſciendum, §. ſi fundus, num. 2. ff. qui ſatiſdare cogantur. Decius in conſ. 666. num. 3. Et confirma[*]tur ex ſingulari deciſione Textus in l. Lucius, 21. §. idem respondi. ff. ad municipalem. Vbi ſcribit Paulus: Idem reſpondi, conſtante matrimonio, dotem in bonis mariti eſſe: ſed ſi ad munera municipalia accepto modo ſubſtantiæ vocetur, dotem non debere cõputari. Ex quibus verbis apertè colligitur quòd bona dotalia, quamuis ſint in bonis mariti, non tamen faciunt proprium patrimonium, aut ſubſtantiam illius; ideò non computatur marito publica munera ſubeunti, quia ex bonis dotalibus, quæ ſunt proprium patrimonium, & ſubſtantia vxoris, non eſſet benè conſultum Reipublicæ, ſiue ciuitati. Et hæc eſt vera ratio illius legis, quam minimè aſſequuti ſunt Queſada diuerſ. quæſt. iuris. cap. 14. num. 19. Hieronymus de Cæuallos, practicarum quæſtionum ſiue commu[*]nium contra communes. lib. 1. quæſt. 3. num. 53. qui hoc tribuebat totum naturali dominio vxoris, cum tamen vtrumque, & verum dominium illius ſit, vt ſuprà vidimus, ſic vt proprium dicatur patrimonium eiuſdem: quòd ſi dos æſtimata data fuerit marito, aut dotis præfatam ſummam æſtimatam receperit, quia tunc dotis æſtimatæ verus dominus effectus eſt ipſe, vt in initio huius capitis diximus, prædicta ſolutio non procederet, & conſequenter talia bona computarentur in patrimonio mariti, dummodò aliàs facultatibus idoneus eſſet; nam ſi non ſoluendo, cùm perinde habeatur, ac ſi dos inæſtimata data fuiſſet, non eſtet ſatis conſultum Reipublicæ, ex Gloſſa ſingulari, verbo æſtimatæ, in l. in rebus. C. de iure dotium, quæ docuit, mulieri compete[*]re vtilem rei vendicationem contra quemlibet poſſeſſorem, non obſtante dotis æſtimatione, quando maritus non eſt ſoluendo. Quam ſequuntur, & multis exornant Antonius Gomez. in l. 50. Tauri, num. 44. Pinellus 3. parte legis 1. C. de bonis maternis, num. 15. Couarruuias practicarum quæſtionum. cap. 28. num. 8. Ioannes Guttieres de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 1. num. 9. Barboſa in l. æſtimatis. ff. ſoluto matrimonio. n. 25. in fine. & num. 26. & 28. & 33. Ideò vt excuſetur, vel obligetur maritus, inſpiciendum eſt, an bona dotalia tradita fuerint marito, æſtimata ea æſtimatione, quæ faciat emptionem, vt tunc non computentur in patrimonio mariti; an cum æſtimatione, quæ faciat emptionem, vt tunc computentur, niſi maritus ſoluendo non ſit, aut tot debitis vexetur, quòd illis deductis, & compenſatis, ſoluere non poſſit æſtimationem dotis. Decimò & vltimò infertur, ad communem DD. re[*]ſolutionem, qui rectè conſtituunt communiter, maritum non poſſe delicto ſuo vxori præiudicare in dote, & conſequenter bonis mariti confiſcatis, vxorem dotem ſuam ſaluam habere debere; vtpote cùm dos ſit res aliena à marito, & proprium patrimonium, & ſubſtantia vxoris, & ad hoc ſunt Textus aperti in l. ob maritorũ, C. ne vxor pro marito, in. l. res vxoris, C. de donationibus inter virum & vxorem. in l. quiſquis, §. vxores, C. ad legem Iuliam Maieſtatis, in l. ſi quis la 2. & in authentica, Bona damnatorum. C. de bonis proſcriptorum. Et communiter Doctores in dictis iuribus, & alibi ſæpè, vt teſtatur, & optimè declarat Andreas Gaill. practicarum obſeruationum. lib. 2. obſeruatione, 86. per totam. Ægidius Boſſius tit. de bonorum publicatione. num. 72. Iulius Clarus receptarum ſententiarum. lib. 5. quæſt. 78. n. 21. Antonius Gomez, in l. 78. Tauri. num. 1. & 4. Ioannes de Matienço in l. 10. tit. 9. lib. 5. gloſ. 1. & Azeuedius ibi. num. 11. Cephalus in conſ. 214. num. 5. lib. 2. CAPVT V. De vſusfructus definitione iterùm tractatur, & nonnullis argumentationibus contra eam propoſitis reſpondetur, vtrùm illa Maioratus poſſeſſori, Clerico in reditibus Eccleſiaſticis, Conductori, Emphyteutæ, Feudatario, & Superficiario conueniat, plenè, breuiter tamen diſcutitur, & nonnulla nouè, & diſtinctè magis, quàm adhuc, adnotantur ad propoſitum per Authorem. SVMMARIVM. -  1 Contra definitionem vſusfructus, dubitandi ratio proponitur, & diluitur infrà num. 3. -  2 Maioratus poſſeſſor, vel is, qui rem poſſidet reſtitutioni ſubiectam; dicitur vſufructuarius, & non dominus, ex ſententia quorundam. -  3 Sed ex ſententia aliorum quamplurimorum, verus dominus dicitur per tempus vitæ ſuæ, & hæc pars per Authorem probatur. -  4 L. vltima, §. ſed quia, C. communia de legatis, explicatur. -  5 Dominus alicuius rei, etiam pleno iure, non definit eſſe quis, quòd dominium ab eo abire ſperetur, vel quòd alienare prohibitus ſit. -  6 Legis, ſpecies, ff. de auro & argento legato, vera ratio redditur. -  7 Et Petri Auguſtini Morlæ nouiſſima interpretatio ad illum Textum, nouè improbatur per Authorem. -  8 Clerici habentes beneficia, vſufructuario ſimiles ſunt, ex ſententia multorum. -  9 Et de aliorum ſententiis, remiſſiuè. -  10 Opinio Authoris in quæſtione ſuperiori proponitur, & Argumento contra definitionem vſusfructus adducto, reſpondetur. -  11 Vſuarius nihilo magis iuris habet, quam re ad neceſſitatem vtendi; Vſufructuarius verò omnem commoditatem habet, & omnes fructus ſuos facit. -  12 Contra definitionem vſusfructus, aliud argumentum proponitur de Conductore, Emphyteuta, Feudatario, & Superficiario, & diluitur numeris ſeqq. -  13 Vſusfructus, & feudi conuenientia multiplex, remiſſiuè. -  14 Accurſij ſolutio, ad difficultatem propoſitam ſuprà num. 12. refertur, & hoc numero, & ſequentibus latè explicatur. -  15 Gloſſæ expoſitio, ad Textum in principio, Inſtitutionum. de vſufructu, damnatur. -  16 Emphyteuta re ſibi in emphytheuſim conceſsâ, non vtitur in re ſeruitutis, quemadmodum vſufructuarius vtitur; ſed quodammodò re propria vti videtur, iure & ratione vtilis dominij ſibi competentis. -  17 Vſufructuarius debilius ius habet in vſufructu, quàm Emphyteuta in emphyteuſi; idque multis probatum per totum numerum. -  18 Emphyteuſis natura & origo ab vſusfructus natura diſtat in multis. -  19 Vſufructuarius habet ius in rem. -  20 Et re fructuaria iure ſuo vtitur & fruitur, ſiue ex ſeipſo fructus percipit ex fundo. -  21 Conductor verò, licèt ius vtendi & fruendi habeat, non tamen habet ius in rem, ſed in perſonam locatoris, vt eum re conducta frui patiatur. -  22 Nec vtitur nomine proprio, aut proprio iure, ſed nomine domini, & iure alieno. -  23 Vſusfructus nomen feudatario minimè conuenire. -  24 Vſusfructus, & feudi differentia multiplex, remiſſiuè. -  25 Superficiarium ab vſufructuario quamplurimùm diſtingui, & de contractu ſuperficiario, aut ſuperficie, & eius natura pleniſſimè actum, remiſſiuè. -  26 Vſumfructum à reditu multùm diſtare. -  27 Fabianum de Biocchis lapſum circa definitionem vſusfructus noua Authoris conſideratio in hac materia. QVoniam definitionem vſusfructus capite præcedenti tradidimus latiùs, aliquantulum hoc capite circa eam inſiſtere neceſſe erit. Et vt ibi diximus, dubia[*] redditur ex eo præfata definitio, quòd competit alteri, quàm definito; cùm tamen bona definitio, alteri, quàm rei definitæ, conuenire non debeat. Id quod latiùs probant Berengarius in l. naturaliter, §. nihil commune, num. 56. ff. de acquirenda poſſeſſione. Ioannes Annibal in rubric. ff. de vſucapionibus, num. 59. Alciatus lib. 6. paradoxorum, cap. 9. Gellius noct. Attic. lib. 4. cap. 1.Fumeus in tractatu Subſtitutionum, num. 2. & infinitos referens Sebaſtianus Medices tract. de diffinitionibus, quæſt. 4. 1. part. num. 21. fol. mihi 232. Sed in propoſito conſtat apertè, quòd multis aliis conueniat; quamplurimi enim ſunt, qui ius vtendi, & fruendi habent, & rebus alienis vtuntur, ſaluàmque illarum ſubſtantiam conſeruare debent. Nam inprimis, maioratus poſſeſſor, vel is,[*] qui rem poſſidet reſtitutioni ſubiectam, dumtaxat eſt vſufructuarius, & non dominus: argumento Textus, in l. ſpecies ff. de auro & argento legato, & vtitur re aliena, per Textum, in l. vltima, §. ſed quia, C. communia de legatis. & tenetur præſtare cautionem, ad quam cæteri vſufructuarij adſtringuntur, vt latiùs probat Molina de Hiſpanorumprimogeniis, & lib. 1. cap. 15. & vtitur tantùm, & fruitur per tempus vitæ ſuæ bonis maioratus, aut reſtitutioni ſubiectis, nec illa alienare poteſt; quod vſufructuario propriè conuenit, vt manifeſtum eſt, & ſic tenentes latiùs fundant Rodericus Iuarez, Gomez Arias, & Caſtillo, quos in vnum congeſſerunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 19. num. 1. Ioannes Guttierrez, practicarum, lib. 2. quæſt. 17. num. 2. Verùm huic argumentationi facilis eſt ſolutio, conſtituendo[*] primùm, maioratus poſſeſſorem, per tempus vitæ ſuæ, verum dominum eſſe, non vſufructuarium tantùm. Id quod rectiſſimè defendit, & fundat Molin. & prædictis rationibus ſatisfacit dict. cap. 19. à num. 4. vſque ad n. 16. & ſequuntur Ioannes Guttierrez praticarum lib. 2. dicta quæſt. 17. num. 2. & lib. 3. quæſt. 89. num. 7. vbi refert Gregorium Lopez, Peraltam, Antonium Gomez, Couarruuiam, Pinellum, Menchacam, Auendañum, Mierez, & Padillam idem tenentes. Aldobrandinus in conſ. 25. num. 10. & 11. lib. 1. Barboſa 1. part. legis, diuortio, in princip. ff. ſolut. matrimonio, num. 6. Ex quibus & his, quæ latiùs tradunt ij Authores, conſtat apertè præfatam vſusfructus definitionem, maioratus poſſeſſori minimè conuenire, illúmq; habere potentius, ius quàm habeat vſufructuarius, vt optimè probat Molina vbi ſuprà, & Barboſa dicto num. 6. Secundò conſtituendum eſt, quod in dict. l. vltima,[*] §. ſed quia, C. communia de legatis, dicitur res aliena, quæ fideicommiſſo, aut reſtitutioni ſubiecta eſt; inſpecto, & cõſiderato futuro tempore, quo reſtitutio fieri debet, & reſpectu alienationis prohibitæ; non tamen alio reſpectu, nec attento tempore præſenti, vt ſentit Gloſſa ibi, & declarant omnes Doctores, vt ex communi adnotauit Cephalus in conſ. 393. num. 80. lib. 3. non tamen[*] dominus alicuius rei etiam pleno iure definit eſſe quis, quòd dominium ab eo abire ſperetur, vel quòd alienare prohibitus ſit, vt poſt alios plures probant Molina dict. cap. 19. num. 4. & num. 11. Mieres de maioratu. Part. 3. quæſtione 9. numero 9. Aldobrandinus dicto conſilio 25. numero 10. & 11. Tertiò & vltimò conſtituendum eſt, adeò alienum[*] eſſe à mente Iureconſulti in dict. l. ſpecies. ff. de auro & argento legato, vt contrarium eius, quod adhuc diximus, probare voluerit, vt potiùs in eandem ſententiam expendi poſſit ille Textus. Dicit enim, quòd onus reſtituendi, quicquid in auro & argento legatum fuerat, non inducit legatum vſusfructus, nec tollit dominium, aut proprietatem in vita, quamuis res ad vſum, vel ad vſumfructum relinquatur. Et ratio eſt, nam adiectio illa, Quarum rerum vſusfructus, dum viues, tibi ſufficiet, non debuit inducere aliud legatum, nec mutare naturam legati ſimplicis præcedentis, vt cum iudicio declarat Bartolus ibi, & non ita exactè Molina lib. 1. dict. cap. 19. num. 7.[*] Et ſic intelligenda eſt illa lex, quicquid prædictæ interpretationis Bartoli nulla facta mentione, aliter intelligat nouiſſimè Petrus Auguſtinus Morla Emporij, 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 8. ante finem. verſ. & ex ſupradictis. Vbi retulit communem diſtinctionem Formalis & Cauſalis vſusfructus, & illam probauit, & poſtmodùm infert ex ea ad Textum, in dict. l. ſpecies, & dicit, adiectionem prædictam, proprietati nihil detrahere, ex eo, quòd dato vſufructu, cenſetur data proprietas: in quo decipitur aperte, nam adiectio illa vſusfructus potiùs videbatur legato proprietatis aliquid detrahere, non legatum proprietatis inducere; nec legata cenſeretur proprietas, ſiue illa data diceretur, vſufructu dato, ſi legatum proprietatis non præceſſiſſet. Nihilominùs tamen adiectionem illam, legato proprietatis nihil detrahere debere, rectè ſtatuit Iureconſultus, quòd ſimplex legatum proprietatis præceſſerat: vt optimè aduertit Bartolus ibi; non quòd datio vſusfructus, quæ rem dubiam efficiebat, legatum proprietatis induceret. Deinde, & ſecundo loco in contrarium vrget, quòd[*] prædicta definitio & Clericis conuenire videtur: Clerici enim habentes beneficia, vſufructuario ſimiles ſunt, per Textum in cap. Epiſcopus, 10. quæſt. 2. & in cap. Epiſcopus. & cap. vlt. 12. quæſt. 2. Contendit enim illorum iurium conſtitutio, Clericos vſumfructum ſuorum beneficiorum habere, & fructus tanquam ſtipendium aliquod, mercedèmque ſui laboris capere. Quod nec ratione, nec æquitate carere dixit Duarenus de ſacris Eccleſiæ miniſteriis. cap. 4. columna 1. in verſ. dicitur vtenda. fol. mihi 1169. & admittit Mendez de Caſtro de annonis ciuilibus, notabili 5. num. 2. & ante omnes docuit Gloſſa in cap. præſenti, de officio Ordinarij, in 6. Quæ aſſerit, Clericos in bona valetudine conſtitutos, vſufructuarios eſſe, in ægritudine verò, à qua decedunt, vſuarios tantùm. Et illam ſequuti ſunt quamplures, quos referunt Couarrnuias in cap. cùm in officiis, de teſtament. num. 1. Hieronymus de Cæuallos practicarum quæſt. ſiue communium contra communes, quæſt. 198. fol. mihi 284. (alios conſultò prætermitto; ab his enim, quos ſtatim referam, præcitantur.) Huius tamen difficultatis ſolutio pendet ex[*] reſolutione quæſtionis ſuperioris, in qua extant diuerſæ & contrariæ multorum ſententiæ. Alij enim Clericum in bonis, & redditibus Eccleſiaſticis vſufructuarium, vel vſuarium tantùm appellant: Alij fidelem adminiſtratorem, aut ſimplicem diſpenſatorem eſſe contendunt; Alij id iuris duntaxat tribuunt Clericis, quod à Canonibus expreſſim ſibi conceditur: Alij verò dominos eſſe Clericos beneficij, & reddituum Eccleſiaſticorum affirmant; ita vt certa ex eis ſententia ſumi non poſſit, vt contendit Couarruuias vbi ſuprà, dict. num. 1. Et conſtat ex his, quæ in hac quæſtione ſcripſerunt D. Thomas, Sotus, Ledeſmius, Adrianus, & Caietanus, vbi infrà. Abbas in cap. cùm eſſes, num. 21. de teſt. Barbatia in cap. venerabile. de officio delegati. colum. 10. Sarmientus de redditibus Eccleſiaſticis. 3. part. cap. 1. num. 3. & 4. & 4. part. cap. 6. per totum. Nauarrus, in apologia. de redditi bus. quæſt. 1. monitu. 24. n. 12. & monitu. 35. & 38. num. 6. Menchaca de ſucceſſionum creatione. lib. 3. §. 22. num. 40. Guillelmus Benedictus in capite Rainuntius, de teſtamentis, verbo, & vxorem nomine Adelaſiam. in princ. num. 165. & 266. Ioannes Guttierez practicarum, lib. 2. quæſt. 114. à num. 4. & num. 13. Ioannes de Matienço in l. 13. tit. 8. Lib. 5. nouæ recopilationis, gloſ. 1. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum. §. teſtamentum. quæſt. 34. num. 9. in fine. Spino in ſpeculo, gloſſa rubric. parte. 14. num. 5. & 6. & num. 14. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. num. 8. 1. parte. Molina è Societate Ieſu religioſus, de iuſtitia & iure tractatu. 2. diſputatione. 242. per totam, folio mihi. 786. Hieronymus de Cæuallos communium contra communes. quæſt. 198. & quæſt. 388. Vtcumque tamen ſit, quod ad nos attinet, ſe[*]curè affirmari poteſt, ſuperiorem definitionem vſusfructus, Clerico minimè conuenire, vel quia ſit verus dominus fructuum, & redituum Eccleſiaſticorum; quamuis cum modo & onere expendendi eos in certos & probatos vſus. Quod probabile eſt, & optimè defendit Franciſcus Sarmientus vbi ſuprà. Molina dicta diſputatione 143. in princ. verſ. contraria tamen ſententia. folio mihi. 786. vbi dicit, idem affirmare Sotum, Ledeſmiũ, Adrianum, D. Thomam, & Caietanum in locis ibi relatis. Cæuallos dict. quæſt. 388. num. 52. vel quia Clerico in redditibus Eccleſiaſticis conceſſa, ſiue ſtatuta aliqua ſunt, quæ vſufructuario minimè conueniunt; alia autem denegata, quæ vſufructuario liberè conceduntur. Et vt generaliter dixerim, quatenus ad diſtributionem pertinet, cum beneficiarius multò minùs poſſit, quàm vſufructuarius; enim verò vſufructuarius omnes fructus indiſtinctè ſuos facit, ad libitumq; diſponere poteſt de his, quæ ex vſufructu acquiſiuit: quod non poteſt Clericus, vtpote cùm illius poteſtas, aut facultas diſponendi, reſtricta ſit certis modis à iure, vt conſtat ex omnibus num. præcedenti relatis, & cum iudicio declarant Couaruuias, & Nauarrus, vbi ſuprà Barboſa 2. part. legis, diuortio, num. 53. verſic non valet igitur, ff. ſoluto matrimonio. Qui poſt alios ibi relatos rectè probat, beneficiarum malè æquiparari vſufructuario: vſuario verò æquiparari non poſſe certum eſt, & concludenter probat Couarruuias vbi ſuprà, dicto num. 1. Clericus enim beneficium Eccleſiaſticum obtinens, in percipiendis & lucrandis fructibus plus iuris habet quàm vſuarius: licèt enim certis, à iurèque determinatis modis teneatur illos conſumere; omnes tamen fructus ex Beneficio perceptos ſuos facit, vſuarius verò nihil præter vſum habet. Ex quo apparet, præfatam definitionem vſusfructus, vſuario etiam non conuenire, & cum myſterio additum ibi verbum fruendi: per quod excluditur nudus vſus; minus enim eſt in vſu, quàm in vſufructu, vt conſtat per totum titulum, Inſtitutionum, de vſu & habitatione. Et vſuarius nihilo magis[*] iuris habet, quàm re ad neceſſitatem vtendi: Vſufructuarius verò omnem commoditatem habet, & omnes fructus ſuos facit, ex dictis iuribus, & principio, Inſtitutionum, de vſufructu. vbi Balduinus num. 5. & nouiſſimè Antonius Pichardo. num. 14. & 15. Nicaſius in princ. de vſu & habitatione, num. 1. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 5. Medices de definitionib. part. 2. definitione 70. num. 11. & plures differentias vſusfructus, & vſus alio capite congeram infrà. Tertiò tandem & vltimò in contrarium obſtat, quòd[*] prædicta definitio non vſusfructus tantũ, ſed & aliarum rerum communis videtur. Nam conductor, ius vtendi & fruẽdi habere dicitur, l. ex conducto, 15. l. ſi in lege, 24. §. colonus, l. ſi merces, 25. §. 1. ff. locati, l. 3. l. 7. tit. 8. partit. 5. Et vtitur, fruitúrque re aliena, vt de ſe patet. Quo modo argumentatur Franciſcus Hotman̄us in principio, de vſufructu. verb. ius alienis rebus, & ab eo tranſcribens Antonius Pichardus ibidem num. 8. Emphyteuta etiam idẽ ius obtinet, & re aliena fruitur; dominium enim penes dominum remanet, qui rem in emphyteuſim conceſſit, l. 1. ff. ſi ager vectigalis. §. adeò, Inſtitutionum de lo[*]catione, & conductione, l. 1. & 2. C. de iure emphyteutico. Similiter vſusfructus, & feudi conuenientia multiplex reperitur in iure, quam eruditè congerit Franciſcus Hotman̄us in diſputatione de feudis cap. 31. à princ. col. 1. per totam fol. mihi 875. Itaque ſicut vſusfructus eſt ius vtendi & fruendi; ſic etiam feudum, & in feudo alterius eſt proprietas, alterius vſusfructus, ſicut in vſufructu, vt dict. col. 1. iure, & ratione latiùs probatur. Denique, & Superficiarius re aliena vtitur, & fruitur, hoc eſt, is, qui in alieno ſolo ſuperficiem emit, vel conduxit in perpetuum, aut non modicum tempus, conſtituta mercede domino, quæ Salarium dicitur, quod pendatur pro ſolo, domino illius, l. vltima ff. de ſuperficiebus, l. 3. §. 1. ff. de noui operis nunciatione, l. habitator, 59. l. ſuperficiario, 74. ff. de rei vendicatione, l. etiam ſuperficies, ff. qui potiores in pignore habeantur. Ergo incongruè Iuſtinianus loquitur in dicta definitione: & hanc difficultatem præſentiens Gloſ. in dicto princip. Inſtitut. de[*] vſufructu. verb. eſt ius, verſic. ſicque per hoc verbum, interpretatur verba illa, vſusfructus eſt ius, exponi debere, id eſt, ſeruitus, vt etiam expoſuit Nicaſius in eod. princ. num. 2. Vt ſic ſuperiores perſonæ in definitione non comprehendantur, quæ licet vtantur & fruantur rebus alienis, diuerſimodè tamen vtuntur & fruuntur: Emphyteuta enim, Vaſallus, & Superſiciarius, non iure ſeruitutis fruuntur, ſicut vſufructuarius fruitur; ſed quia vtile dominium habent, quod ad hæredes tranſit, vt in §. finali ex quibus cauſis feudum amittatur, collat. 10. & in l. cædere §. in cuius arborum furtim cæſarum. Medices tractatu de definitionibus, definit. 70. verſ. vſusfructus num. 12. Colonus etiam, diuerſa ratione vtitur & fruitur; neque enim ager colono, ſiue equus commodatario ſeruitutem debet; fructuario verò debet, vt optimè animaduertit Hotman̄us in commentariis verborum iuris, verbo, vſusfructus eſt ius, in princ. fol. mihi 972. Et vſus rei conductæ, item vt commodatæ, magis eſt facti, quàm iuris: magis eſt facultas percipiendi fructus, quàm ius aliquod conſtitutum, l. 1. ff. quando dies legati cedat; at vſusfructus in iure conſiſtit, vt dictum eſt, & eleganter tradit Hotman̄us in dicto princ. de vſufructu, verbo ius alienis rebus. A quo ſumpſit, ſed tacuit eum, Antonius Pichardus ibidem, in finalibus verbis. Et quamuis prædi[*]cta Gloſſæ expoſitio ſuſtineri non poſſit, nec vera ſit; cùm verbum illud Ius, quod in definitione poſitum eſt, ſumendum ſit in generali ſignificatione, vt exponatur, provt ſonat, nec ſtridè pro ſeruitute tantùm accipi poſſit, ſuperior tamen ſolutio, & doctrina veriſſima eſt; quæ vt diſtincte, magis quàm adhuc remaneat declarata, conſtituendum eſt primò: Quòd emphyteuta re ſibi in[*] emphyteuſim conceſſa, non vtitur iure ſeruitutis: quemadmodum vſufructuarius vtitur, ſed quodammodò, re propria vti videtur, iure & ratione vtilis dominij ſibi competentis ex diſpoſitione legis, vel ſaltem communi Doctorum interpretatione. Quod apertè probatur ex his iuribus, quæ: pro emphyteuta expendimus ſuprà num. 12. & ex his, quæ ad propoſitum optimè conſiderant Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico 1. part. quæſt. 1. Redoanus tractatu de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt. 15. num. 6. fol. mihi. 69. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 454. num. 5. lib. 3. Cæpola de ſeruitutibus ruſticorum prædiorum, cap. 22. de montibus, num. 10. in fin. Deinde vſufructuarius, debilius ius habet in vſufructu,[*] quàm emphyteuta in emphyteuſi; tam reſpectu vtilis dominj, quàm poſſeſſionis, ſecundùm Aretinum, in l. naturaliter, col. 2. ff. de acquirenda poſſeſſione. Mandellum de Alba, vbi ſuprà, dict num. 5. Item etiam, quia ius emphyteutæ vtile eſt, & hæreditarium, quod ad hæredes tranſit? ius verò vſufructuarij hæreditarium non eſt, nec ad hæredes tranſit, vt in terminis adnotarunt expreſsè Natta in conſ. 477. num. 10. & 12. lib. 2. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 38. num. 23. volum. 1. Decianus in conſil. 123. num. 53. volum. 3. Aluarus Valaſcus conſultat. 50. num. 9. Barboſa in l. diuortio, §. ſi fundum, num. 17. verſ. valida erit conſequentia, & ius vſufructuarij, ſiue poſſeſſio illius, ab onere ſatiſdandi non releuat, quod ſecus in emphyteuta obſeruatur, per Textum, in l. ſciendum, §. poſſeſſor autem, verſiculo, eum verò qui tantùm ff. qui ſatiſdare cogantur, iuncta declaratione Bartoli ibidem, in principio, Alexandri, & Iaſonis, num. 2. eiuſdem Iaſonis, in dicta l. naturaliter, num. 16. ff. de acquirenda poſſeſſione, & poſt Rodericum Iuarez, & alios, latiùs declarat Aluarus Valaſcus conſultat. 66. â num. 18. vſque ad num. 25. & vide in terminis Florianum de S. Pet. in l. 4. num. 13. & 14. ff. de vſufructu. Denique emphyteuta non tenetur ita ſaluam ſeruare rerum ſubſtantiam, ſicut fructuarius debet, vt explicans prædictam definitionem dixit Zaſius in titulum ff. de vſufructu & quemadmodum quis vtatur, in principio, verſiculo, prætereà & emphyteuta, fol. mihi 831. & emphyteuſis origo[*] valdè diſtat ab vſusfructus natura in multis, diuersíſque modis conſtituitur, vt conſtat ex dictis per Iaſonem, in l. 1. n. 29. C. de iure emphyteutico. Iulium Clarum lib. 4. §. emphyteuſis, quæst. 1. & ſeqq. Connanum commentariorum iuris, lib. 7. cap. 12. Secundò conſtituendum eſt, quod vſufructuarius di[*]citur habere ius in rem, per textum in lege vti frui. §. vtrum autem ff. ſi vſusfructus petatur. & ex communi reſoluit Iaſon in dict. l. ſciendum §. poſſeſſor, num. 2. ff. qui[*] ſatiſdare cogantur. & re fructuaria iure ſuo vtitur & fruitur, ſiue ex ſeipſo fructus percipit ex fundo, ex textu in dict. l. vtifrui. in princ. & Iaſone in dicta l. naturaliter, in principio ff. de acquirend poſſeſſione. Moderno, in conſuetudinibus Pariſienſibus, titul. 1. §. 1. gloſ. 1. num. 30. Menochio in conſil. 66. num. 10. lib. 1. Cephalo in conſil. 637. num. 5. lib. 5. Cuiacio in recitationibus ſolemnibus Digeſtorum ad l. fundi Trebatiani, in princip. ff. de vſufructu legato. Conductor verò, ſiue colonus, licèt ius vtendi & fruendi habeat, ex iuribus adductis ſuprà, num. 12. Non[*] tamen habet ius in rem, ſed in perſonam locatoris, vt eum re conducta frui patiatur, ex eiſdem iuribus, & l. qui fundum, ff. locati, l. emptorem. C. eodem tit. l. 19. tit. 8. partit. 5. Romanus in conſil. 309. & 311. Aretin. in conſil. 160. Alexander in conſil. 118. lib. 5. Antonius Gomez variarum reſolut. tom. 2. cap. 3. de locatione & conductione. num. 9. Hotmannus reddens rationem, in principio, Inſtitutionum, de vſufructu: verbo, ius alienis rebus, & ipſum non referens Antonius Pichardo num. finali illius §. & regulariter, quod conductores, ſeu coloni ſimplices ab annis nouem infrà non habeant ius in rem. Ex aliis probat Borgn. Caualcanus deciſ. 42. n. 45. & n. 79. 1. p. nec[*] vtitur nomine proprio, aut proprio, iure; ſed nomine domini, & iure alieno, l. non vtitur. 45. ff. de vſufructu. & docuit Bartolus in l. ſi pignore, n. 8. ff. familiæ erciſcundæ, Iaſon in l. naturaliter, num. 14. ff. de acquirenda poſſeſſione. Et in hoc differt vſufructuarius à conductore, vel colono; in aliis etiam, quæ nouè adducit Barboſa in l. diuortio, in principio ff. ſolut. matrimonio, num. 33. 34. & 35. Tertiò conſtituendũ eſt, vſusfructus nomen feudata[*]rio minimè conuenire, cum vſusfructus natura, & proprietas hæc ſit, vt vnius perſonæ finibus coërceatur: neque ab ea diſcedere, ſine ſuo interitu poſſit, feudum vero vt ager vectigalis, ad hæredes, id eſt liberos, poſteroſque, perpetuo iure tranſeat, vt optimè conſiderat Franciſcus Hotmannus in diſputatione de feudis cap. 4. colum. 2. verſic. iam vero fol. mihi 814. & plenius cap. 31.[*] verſic. ſequitur vt in quibus rebus, fol. 876. vbi vſusfructus, & feudi differentiam multiplicem aſſignat. Quartò conſtituendum eſt, ſuperficiarium ab vſufru[*]ctuario quamplurimùm diſtingui, idcirco ſuperficiario, Vſusfructus definitionem minimè conuenire. Id quod clare conſtat ex exemplo poſito ſuprà num. 13. & his, quæ de contractu ſuperſiciario, aut ſuperficie, & eius natura pleniſſime ſcripſerunt poſt alios plures (idcirco hac de re conſulto tractatum prætermitto:) Aluarus Valaſus de iure emphyteutico; 1. part. quæst. 33. per totam, fol. mihi. 175. Vaconius declarationum iuris, lib. 2. cap. 82. Franciſcus Connanus, commentariorum iuris, lib. 7. cap. 12. de iure emphyteutico, num. 3. 4. & 5. Menoch. de arbitrariis lib. 2. centuria 1. caſu 31. & de retinenda poſſeſſione remedio 3. num. 4. & nonnullis ſeqq. Euerardus in loco, à feudo ad emphyteuſim. num. 49. fol. mihi 246. Cuiacius in paratitl. in libros Digeſtorum tit. 18. de ſuperficiariis fol. mihi 259. & in recitationibus ſolemnibus in eoſdem libros ad l. 2. in principio ff. de ſeruitutibus: & nouiſſimè non referens prædictos, Petrus Auguſtinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 52. 53. & 54. Quintò conſtituendũ eſt (idquod ex definitione vſusfructus conſtat apertè) vſumfructum à redditu multum[*] diſtare, & conſequenter præfatam definitionem ei, cui reditus relictus ſit, minime conuenire, vt alio capite huius libri plenius demonſtrabitur. Ideo in rubrica, ff. de vſufructu legato. vnum ab altero diſtinguitur & ſeparatur, nam vſusfructus nomen eſt iuris, & eſt ſeruitus, vt ſuprà diximus: & probatur in princ. Inſtitut. de vſufructu. & in l. 1. ff. de ſeruitutibus. Reditus nomen eſt corporis, vel pro corpore æſtimationis, & non eſt ſeruitus item reditus, quotquot annis accipiuntur de manu hæredis; vſumfructum autem fructuarius quotquot annis ſuo iure percipit: vt tradunt gloſſa, Bartolus, & Doctores in l. fundi Trebatiani. ff. de vſufructu legato. & eleganter Cuiacius in explicatione illius leg. vbi alias differentias adducit. Sextò & vltimò conſtituendum eſt, (quod nullus hucuſque animaduertit) deceptum in hac materia Fa[*]bianum de Biocchis: is enim in repetitione ad textum in authent. nouiſſima. C. de inofficioſo teſtamento. num. 6. quæ habetur volumine. 7. repetitionum iuris ciuilis. folio mihi 339. quærens, quid ſit Vſusfructus, reſpondet, quòd eſt pars dominij, & eius emolumentum; quod eſt diuerſum à definitione ſuperiùs tradita: aliud enim eſt vſusfructus definitionem aſſignare, & declarare quid ſit vſusfructus, (de quo ipſe agit:) aliud verò dicere vſumfructum eſſe partem dominij, & eius emolumentum, vt de ſe patet; nec ita ſimpliciter verum eſt, ſed maiori indiget declaratione, vt infra dicetur alio capite. CAPVT VI. Vſufructuarius quo iure, ſiue qua actione ad vſumfructum conſequendum agere poſſit: & tres actiones, quæ pro legatis, noua Imperatorum conſtitutione, dantur, vtrum pro vſufructu competant, diſtinctè magis, quàm adhuc explicatur. Deinde, an vſufructuarius certæ rei, ſiue vniuerſalis omnium bonorum, teneatur de manu hæredis vſumfructum, ſiue poſſeſſionem illius accipere; aliàs occupans propria authoritate puniatur pœnâ conſtitutionis leg. non eſt dubium. C. de legatis, & de materia illius legis, atque pluribus coniecturis, ex quibus occupandi rem legatam propria auctoritate licentia videatur vſufructuario conceſſa, plenè, breuiter tamen, actum: tandem vſufructuarium verè naturaliter poſſidere ſibi, & non domino, cum communi ſententia probatum, & contrariæ concludenter, remiſſiuè tamen, ſatisfactum. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarius quo iure, ſiue qua actione, ad vſumfructum conſequendum agere poſſit, & infr. n. 6. -  2 Legatorum genera olim quatuor fuiſſe, & de illis, remiſſiuè. -  3 Antonium Fabrum lib. 6. coniecturarum iuris ciuilis cap. 1. de prædictis legatis ſubtiliter loquutum, & latè, nei per aliquem hucuſque præcitari. -  4 Legatorum genera antiqua, ac eorum differentiæ omnes, Conſtantini, & Iuſtiniani legibus penitus ſunt ſublatæ; vt hodie legatorum omnium, vna eademque ſit vis, & ſubſtantia. -  5 Legatarium tres actiones habere pro legati perſecutione, realem, perſonalem, & hypothecariam. -  6 Vſufructuario actionem perſonalem ex teſtamento dari, per quam petit rem ſibi dari, non tantum tradi. -  7 Hæres quando intelligatur dare in legato vſusfructus. -  8 Vſufructuario interdictum adipiſcendæ poſſeſſionis competere. -  9 Vſufructuario in rem actionem, aut vendicationem dari. -  10 Praxis, qua vſufructuarius vti debet in actione confeſſoria, & negatoria. -  11 Actio realis, & perſonalis (quæ contrariæ ſunt) quare pro eadem re legata competant, remiſſiuè. -  12 Vſufructuario hypothecariam actionem competere pro rei legatæ vſufructu, ex ſententia Borgnini Caualcani, quæ per Authorem nonè improbatur, & numeris ſequentibus. -  13 Pro legatis, & fideicommiſſis tres actiones competunt, ſi natura rei legatæ hoc patiatur; ſecus ſi natura rei legatæ repugnet. -  14 Actio hypothecaria, non competit pro re teſtatoris legata, quamuis competat aduerſus alias res teſtatoris. -  15 Actiones tres pro legatis competentes, adita hæreditate non priùs naſcuntur. -  16 Vſusfructus legatum non cedit, niſi à die hæreditatis aditæ, & eius eſſe ab aditione hære ditatis pendet. -  17 Vſufructuarius habet actionem contra hæredem propter retardatam hæreditatis aditionem dolo commiſſam. -  18 Lagatarius non poteſt occupare rem legatam propria auctoritate niſi de voluntate teſtatoris, ſed à manu hæredis poſſeſſionem accipere debet; aliàs perdit rem, & legatum, & cadit à iure ſuo. -  19 Legatario, ex quibus videatur testator licentiam dediſſe occupandi rem legatam propria authoritate: & de materia legis, non eſt dubium. C. de legatis. pleniſſimè ab aliis actum proponitur, & in vſufructuario. vide infra, num. 27. -  20 Ioannes Sichardi lectura ad libros Codicis non contemnenda. & ab Authore integrè prælecta. -  21 Legatarius quando dicatur cum vitio occupaſſe rem legatam, vt amittat ius omne, quod habebat in illa. -  22 Et opinio Petri, & Alberici, (quæ communi eſt contraria) Authori vera videtur. -  23 Legis, non eſt dubium, C. delegatis, & legis, ſi quis in tantum, C. vnde vi, rigor, communi totius Chriſtiani orbis vſu, & praxi antiquatus eſt. -  24 Leg. non eſt dubium, C. de legatis diſpoſitio, vtrùm correcta ſit ex noua deciſione leg. 1. titul. 4. lib. 5. nouæ collectionis regiæ. -  25 Philippi Cornei, & Ioannis Sichardi opinio noua in hac materia, nonè confutata per Authorem. -  26 Vſufructuarium, ſiue particularem certæ rei, ſiue vniuerſalem omnium bonorum, non poſſe poſſeſſionem accipere niſi à manu hæredis, vel proprietarij; alias omne ius amittere. Intelligendo, vt ſuprà numeris præcedentibus in aliis legatariis eſt explicatum. -  27 Pater legitimus adminiſtrator, & vſufructuarius bonorum aduentitiorium filij, propria authoritate occupat illa. -  28 Vſufructuarium verè naturaliter poſſidere nomine proprio, ſibique, & non domino, fundum, aut rem, in qua vſumfructum habet, & numeris ſequentibus. -  29 Vſufructuario ſpoliato, interdicto recuperanda poſſeſſionis ſuccurri, vt ante omnia reſtituatur. -  30 Interdictum recuperanda non datur, niſi poſſidenti. -  31 Non autem autem competit ei, qui meram detentationem habet. -  32 Vſufructuario violenter ſpoliato ſuccurritur remedio conſtitutionis legis, ſi quis in tantam, C. vnde vi. -  33 Vſufructuario interdictum Vti poſſidetis conceditur. -  34 Pro communi ſententia relata ſuprà num. 28. nonnulla iura expenduntur. -  35 Et ad illa minimè ſatisfacere ſolutionem eorum, qui contrariam partem amplectuntur, remiſſiuè cum Iaſone probatum. -  36 Vſufructuarium naturaliter non poſſidere, ſed tantum detinere rem, ex ſententia quamplurium. -  37 Et illorum fundamenta, reducenda eſſe ad ea, quæ in vnum congeſſit Iaſo, optiméque, & concludenter omnibus ſatisfactum per eundem. -  38 Vaconij declaratio noua in hac materia, vt vſufructuarij poſſeſſio nec merè ciuilis ſit, nec merè naturalis, ſed mixta; nouè improbata per Authorem. -  39 Huius capitis quæſtiones diſtinctè magis, quàm adhuc, remanere explicatas per Authorem. VSufructuarius quo iure, ſiue qua actione ad vſumfructum conſequendum agere poſſit, antequam[*] ad alia tranſeamus, neceſſe eſt, inquirere: idque facile definiri poterit ex iure, & actione, quæ pro aliis legatis à iure dantur, & multa ſciens conſultòque prætermittens, quæ de antiquo, & nouiori iure cumulare poſſem, conſtituèdum duxi primò; Legatorum genera olim quatuor fuiſſe, quæ explicant Caius, Inſtit. lib. 2. tit. de legat. Vlpianus in fragmentis, titul. 24. verſ. legamus[*] Iulius Paulus lib. 3. ſententiarum. tit. 6. de legatis. Et de illis latè agunt, & exemplis declarant Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius. de teſtamentis. verb. ſi abſque liberis, el ſegundo. n. 138. fol. mihi 84. part. 2. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens. Verbo, ſine curatore. num. 20. & nouiſſimè, Antonius Pichardus in §. ſed olim, per totum, vbi Recentiores communiter, Inſtit. de legatis. & vltra alios, quos alio cap. adducam, de prædictis legatis ſub[*]tiliter loquitur, & latè, nec per aliquem hucuſque præcitatur, Antonius Faber coniecturarum iuris ciuilis. lib. 6. cap. 1. per totum fol. 186. cum ſequentibus. Illa tamen, & antiqua legatorum genera, ac eorum[*] differentiæ omnes, Conſtantini, & Iuſtiniani legibus penitus ſunt ſublatæ, vt hodie legatorum omnium vna eademque ſit vis & ſubſtantia: l. 1. C. communia de. legat. §. ſed olim. §. noſtra autem, Inſtitut. de legatis. & conſequenter ſublatis antiquis & variis legatorum generibus, pro quibus varia quoque actionum genera legatario dabantur, vt latè oſtendit Antonius Picardus in dict. §. noſtra autem, num. 6. earundem etiam actionum genera ſunt ſublata; noueque ſtatutum in dictis iuribus, legatarium tres habere actiones pro legati perſecutione, rea[*]lem, perſonalem, & hypothecariam, idque de iure cõmuni Imperatorum, & Regio Partitarum, certum eſt, atque de iure etiam nouiori nouæ collectionis Regiæ: iuxta ea, quæ plenè declarat Matienço vbi infrà. & ſic reſoluunt omnes Scribentes communiter, vti infinitos reſerentes tradunt, & latè explicant Guillielmus Benedictus loco relato ſupra, dict. num. 138. Antonius Gomez. tom. 1. variarum, cap. 12. de leg. num. 7. Michael Graſſus receptarum ſententiarum. §. legatam, quæst. 74. 75. & 76. Ioannes de Matienço in l. 1. tit. 4. lib. 5. recopilationis. gloſſa 14. à num. 11. vſque ad n. 21. vbi vide Alphonſum de Azeuedo à num. 144. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina. 23. num. 3. Antonius Pichardus, nonnullis difficultatibus, ex mente communi ſatisfaciens in dict. §. noſtra autem per totum. & hos non referens Borgninus Caualcanus, de vſufructu mulieri relicto. num. 15. & 16. fol. 194. vbi in terminis quæſtionis noſtræ loquitur, probatque, vſusfructus legatarium, ad vſumfructum conſequendum tres habere actiones prædictas, ex teſtamento perſonalem, in rem, & hypothecariam; illiſque aduerſus hæredem, aut proprietarium experiri poſſe. Quod vt diſtinctè magis appareat, ſecundo loco conſtituendum erit, verum eſſe, vſufructuario actionem[*] perſonalem ex teſtamento dari, per quam petit rem ſibi dari, non tantum tradi: quod optimè adnotauit Raphaël Fulgoſius in l. 1. num. 5. ff. de vſufructu. Dare autem,[*] quando intelligatur hæres in legato vſusfructus, explicat Iureconſultus in l. 3. ff. de vſufructu. & nos alio cap. pleniùs dicemus: & vide Baldum in l. 1. C. communia[*] de legatis n. 7. Similiter, verum etiam eſſe, vſufructuario Interdictum adipiſcendæ poſſeſſionis competere, quod pro vſufructu, vel ſeruitute, aut alio iure incorporali datur: vt poſt Angelum, Salicetum, Ripam, Zucardum, Beroüm, & Bellonum, reſoluit Menoch. adipiſcendæ poſſeſſionis. remed. 2. num. 83. 84. & 85. Deinde, vſufructuario in rem actionem, aur vendi[*]cationem dari, docet Bartolus in rubric. C. de vſufructu. num. 2. Fulgoſius in dict l. 1. ff. vſufructu. num. 5. qui ſpeciali fauori vltimarum voluntatum tribuit, vt poſſit legatarius rem ſuam, antequam tradatur, etiam vendicare: Franciſcus Marc. deciſione. 832. num. 3. 1. parte. Pinellus 2. Parte. legis 1. C. de bonis maternis. num. 18. vbi ante finem illius numeri, dicit pro hoc eſſe bonum textum in l. vtifrui. §. 1. ibi: in rem actio, ff. ſi vſusfructus petatur. quem tamen prius expendit Bartolus vbi ſapra. dicto num. 2. Matienço in l. 1. tit. 4. lib. 5. gloſſa 14. num. 38. Antonius Gomez, qui rectè fundat, tom. 1. Variarum. cap. 12. de legatis. num. 7. in verſiculo. Idem etiam est in ſeruitute, & alio iure incorporali legato: Borgninus Caluacanus de vſufructu mulieri relicto. num. 7. & num. 15. fol. 194. vbi dicit, quòd ſi fructuarius[*] non poſſidet, debet intentare in confeſſoria, & negatoria rei vendicationem, vel Publicianam, narrando qualiter teſtator tenuit rem pro ſua, & tanquam ſuam iure dominij, vel quaſi; & ob id habuiſſe, & habere ius in vſufructu poſſeſſo potentius partis aduerſæ; vel declarari debere, parti non competere ius in vſufructu, vt ſic in conſequentiam teneatur pars aduerſa relaxare ipſa bona ad vſufructuandum; ſi autem poſſidet, non erit neceſſe probare de dominio, vel quaſi; ſed per poſſeſſionem præſumetur dominium, vel quaſi, tanquam incidenter deductum in confeſſoria, vel negatoria: Quòd ſi occupata fuerit poſſeſſio bonorum, ceſſa ſibi actione ab hærede, poterit vſufructuarius agere pluribus remediis adductis per eundem Caualcanum vbi ſupra. n. 16. Quare autem, pro eadem re legata competat perſona[*]lis, & realis actio, quæ contrariæ ſunt? Declarant communiter Doctores in l. 1. C. communia de legatis. Antonius Gomez. dict. cap. 12. num. 7. verſicul. Nec obſtat. Antonius Pichardus in dict. §. nostra autem. Inſtitut. de legat num. 9. & 10. Denique, & hypotechariam actionem competere[*] vſufructuario, pro vſufructu rei legatæ, ſecure admittit Caualcanus vbi ſuprà, dict. num. 15. verſiculo contra autem. & videtur in hoc conſentire, Antonius Gomez. dict. cap. 12. num. 7. Mihi tamen verum non videtur, quod pro certæ rei, aut certarum vſufructu, competere poſſit: & ad id dicendum moueor principaliter; Nam[*] quod dicitur, pro legatis, & fideicommiſſis tres competere actiones, intelligendum eſt, ſi natura rei legatæ hoc patiatur, ſecus ſi natura rei legatæ repugnet. Sic dixit explicandam iſtam materiam Bartolus in dict. l. 1. C. Communia de legatis. num. 1. & cum aliis Bartolum ſequitur Petrus Surdus deciſ. 28. num. 10. & illius doctrinam eſſe communem conſtat ex dictis per Graſſum, §. legatum. quæſt. 74. & 75. Antonium Gomez dict. num. 7. ad finem. Sed in hoc caſu, natura vſusfructus legati, cuius dominium, & ius ipſo iure tranſit abſque aliqua traditione; vt iure, & authorum allegatione comprobat Antonius Gomez vbi ſupra; repugnat hypothecariam competere poſſe: l. neque pignus. ff. de[*] regulis iuris. l. ſi rem, ff. de pignoratitia actione, ergo hypotecharia competere non poteſt. Prætereà, nam actio hypotecharia non competit pro re teſtatoris legata, quamuis competat aduerſus alias res teſtatoris, quæ ad hæredem peruenerunt: gloſſa in dict. l. 1. C. communia de legatis. & ibi Bartolus oppoſitione 2. n. 1. in fine. Baldus diſputans n. 14. Antonius Pichardus in §. noſtra autem. Inſtitut. de legatis, num. 11. ergo pro eodem vſufructu competere non poteſt, quicquid contrà, ſed malè quidẽ, Caualcanus exiſtimauerit. Denique, & tertio loco conſtituendum eſt, pædictas[*] tres actiones pro legatis competentes, poſt aditam hæreditatem, non priùs, naſci; quia ante aditam hæreditem non poteſt confirmatum eſſe teſtamentum, vt certum eſt: & docuit Baldus in dicta l. 1. C. communia de leg.[*] num. 5. Id quod in noſtra materia omnino etiam admittendum eſt, quoniam vſusfructus legatum non cedit, niſi à die hæreditatis aditæ, & eius eſſe ab aditione hæreditatis pendet: l. 1. §. dies autem. ff. quando dies vſusfructus legati cedat. l. ſi ſeruo hæreditario. ff. quibus modis vſusfructus amittatur. Tellus Ferdinandez in l. 3. Tauri, 3. part. n. 10. & 11. Matienço in l. 1. tit. 4. l. 5. gloſſa. 14. à n. 35. Tamen habet vſufructuarius actio[*]nem contra hæredem, propter retardatam hæreditatis aditionem dolo commiſſam: l. ſi vſusfructus. ff. de vſuctructu. quam ſic ſummauit Florianus de Sancto Petro, num. 1. & hæctenus de prima huius capitis parte, quæ ad ius agendi pertinet. Quo ad ſecundam verò, quæ ad acquiſitionem poſſeſſionis, ſiue modum acquirendi tendit: Conſtituendum eſt, quòd legatarius regulariter, non poteſt occu[*]pare rem legatam, ſiue illius poſſeſſionem apprehendere propria auctoritate, niſi de voluntate teſtatoris expreſſa, aut tacita; ſed à manu hæredis poſſeſſionem accipere debet: aliàs perdit legatum, & rem, & cadit à iure ſuo: l. non eſt dubium. vbi communis omnium ſententia, C. de legatis. & latiſſimè declarant materiam il[*]lius textus, multàſque congerunt coniecturas, ex quibus videtur teſtator licentiam dediſſe occupandi rem legatam propria auctoritate, Iaſon, Corneus, & alij Doctores ibi, Pinellus, loco infra referendo, Rodericus Iuarez, in lib. quoniam in prioribus. quæſt. 7. num. 9. & num. 17. & 18. Palacios Rubios in repetitione rubricæ. de donationibus inter. §. 59. Guilliemus Benedictus in capite, Rainuntius, de teſtamentis. verbo. ſi abſque liberis, tractat. 2. de fideicommiſſaria ſubſtitutione, num. 145. Gualdenſis de arte teſtandi, titul. de legatis cautela 12. Couarruuias reſolutionum lib. 3. cap. 16. num. 7. verſic. His præterea ſuffragatur. Petrus de Peralta in l. omnia, §. fundum. & ibi Dominus Franciſcus Sarmiento, & in leg. Titia cum teſtamento. §. Lucius. el primero ff. de leg. 2. Menochius recuperandæ poſſeſſionis, remedio. 5. n. 30. vſque ad num. 37. Natta in conſ. 477. n. 3. lib. 2. Queſada diuerſ. quæſt. iuris. cap. 14. num. 5. Antonius Gomez tom. 1. variar. cap. 12. num. 10. & in leg. 45. Tauri, n. 30. Mencacha de ſucceſſi. creatione. lib. 1. §. 9. num. 16. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 310. num. 2. lib. 2. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 100. num. 24. & n. 60. Iacobus Concenatius quæſt. ſingularium iuris. lib. 3. quæſt. 13. Mieres de maioratu, part. 3. quæſt. 17. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 2. §. 1. à num. 86. ad num. 92. Simon de Prætis de interpretatione vltum. voluntatum, lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 1. à num. 96. folio 479. & multis num. ſeqq. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum. §. legatum. quæſtione 67. num. 13. & §. teſtamentum. quæſt. 67. & §. fideicommiſſum. quæſt. 43. Ioãnes Guttierrez in repetitione legis. Nemo poteſt. ff. de leg. 1. n. 354. 355. 359. 363. & 364. Ioan[*]nes Sichardus, (cuius lectura non contemnenda erit in libros Codicis, & à me paucis ab hinc diebus integrè prælecta eſt, in dict. l. non eſt dubium, per totam. C. de leg. Qui omnes vnanimiter admittunt, tunc demum lega[*]tarium dici, cum vitio occupaſſe rem legatam, vt amittat ius omne, quod habet in illa, quando accepit rem legatam poſtquam hæres adiuiſſet hæreditatem, & acquiſiuiſſet poſſeſſionem rerum hæreditariarum: ſecus tamen ſi nondũ adita hæreditate, & nondum acquiſita poſſeſſione per hæredem, legatarius acciperet rem ſibi legatam, quia tunc non amitteret ius ſuum, quamuis etiam illo caſu poſſit hæres agere contra legatarium, vt poſſeſſionem rei ablatæ ſibi reſtituat. l. 1. §. rediguntur. ff. quorum legatorum. l. vnica. C. eodem tit. Couarruuias[*] tamen vbi ſuprà, lib. 3. dict. cap. 16. num. 7. verſic. His præterea ſuffragatur. Sequutus Petri, Oldradi, & Alberici ſententiam in locis ibi relatis, verius credit; legatarium occupantem propria auctoritate rem ſibi legatam, hæreditate iacente, ſic amittere ius ſuum, & legatum, ac ſi hæreditas adita fuiſſet, cùm hæreditas iacens repræſentet defuncti, & domini perſonam. Id quod ego verius credo propter generalitatem dictæ leg. non eſt dubium, & prædictam rationem: amplius tamen non inſiſto in eo, propterea quod rigor illius legis, & leg. ſi quis in tantam, C. vnde vi. communi totius Chriſtiani[*] orbis vſu, & praxi antiquatus ſit, vt affirmat Couarruuias vbi ſuprà, & cum eo tranſit Azeued. in l. 1. tit. 4. lib. 5. nouæ recopil. n. 183. & in alio loco eiuſdem, ibidem relato. Propter quod etiam nec in alio inſiſto. vtrùm diſpoſitio[*] dictæ l. non eſt dubium, correcta ſit, ex noua deciſione dictæ l. 1. tit. 4. de los teſtamentos lib. 5. quam tamen correctam non eſſe affirmant D. Antonius de Padilla in l. eam quam, C. de fideicommiſſis. num. 115. & Azeuedius ibi. dicto num. 183. contra Tellum Ferdinandez in l. 3. Tauri. 3. part. num. 4. cui re vera ſatisfacere non elſſet difficile, poſito quòd in ea lege circa hoc nihil reperitur expreſsè diſpoſitum, nec verba illius legis, quæ iuxta iuris rationem intelligenda ſunt, correctionem inducere non expreſſam credendum ſit, ex vulgatis iurium quamplurimorum rationibus. Inde iuxta ius commune nouè conſiderabam Philippi Cornei ſententiam in hac[*] materia, mihi placere non poſſe, quamuis eam amplexus fuerit Ioannes Sichardus in dicta l. non eſt dubium, num. 5. Ille enim, in eadem lege ſcripſit; tunc legatarium dici accepiſſe rem legatam cum vitio, quando adita hæreditate, & acquiſita poſſeſſione per hæredem, acceperit rem propria auctoritate clam; vt ſic non ſufficiat aditam fuiſſe hæreditatem, & acquiſitam poſſeſſionem, niſi occupatio clandeſtina fuerit. Quod minime probatur in dicta l. non eſt dubium, nec dicitur per aliquem, ex his omnibus quos ſuperiùs retulimus. Enimverò communis omnium ſententia, quacunque occupatione contenta et, ſuperior verò antiquorum opinio, quæ à Couarruuia & à me probatur, nec aditionem hæreditatis, nec acquiſitionem poſſeſſionis requirit; vtrumque igitur requirere, & adiicere id clam fieri, neceſſe eſſe, nulla ratione procedere poteſt. Quibus ſic conſtitutis, quod attinet ad noſtram ma[*]teriam conſtituendum eſt; Idem ius obſeruari in legato vſusfructus, quod in legato proprietatis, aut ſimplici alicuius rei legato ſtatutum eſt in dicta l. non eſt dubium. Et conſequenter infertur, vſufructuarium, ſiue certæ rei particularẽ, ſiue vniuerſalem omnium bonorum, non poſſe poſſeſſionem accipere, niſi à manu hæredis, vel proprietarij; aliàs legatum, & omne ius amittere, intelligendo provt in aliis legatis explicatum eſt numeris præcedentibus. Sic reſoluunt Albericus in l. cum oportet, ad finem principij, C. de bonis quæ liberis. Romanus conſil. 312. Alexander conſil. 50. num. 5. lib. 7. Socinus conſil. 131. num. 8. lib. 1. Paulus à Montepico, in repetitione legis. Titia cum teſtam. §. Titia cum nuberet. de legat. 2. num. 137. ad finem. Aimon Craueta, Paulus Pariſius, Boërius, & Gozadinus, quos ita tenendo, & concludenti comprobans ratione refert Pinellus, 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis num. 61. & 62. qui in patre vſufructuario, & legitimo adminiſtratore bonorum aduentitiorum filij, meritò contrarium ſtatuit ex verbis illius legis: & l. cum oportet, C. de bonis quæ liber. cum nonnullis Authoribus ibi præcitatis. Superiorem etiam reſolutionem vnanimiter admittunt Plotus in l. ſi quando, num. 54. verſic. & propterea, C. vnde vi. Rolandus in conſil. 77. num. 38. & ſeqq. volum. 1. Franciſcus Marc. deciſion. 493. num. 1. part. 2. & alios referens Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, à num. 9. fol. 190. vſque ad num. 14. Petrus Pechius, dicens communem, de teſtam. coniugum, lib. 5. cap. 5. num. 2. fol. 169. & 170. Simon de Prætis, Graſſus, & alij relati ſuprà num. 19. Menochius in conſil. 105. num. 69. & ſeqq. lib. 1. & recuperandæ, adipiſcendæque poſſeſſionis, locis relatis eodem num. 19. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 47. num. 51. fol. 330. Fabius Turretus conſil. 30. num. 1. volum. 1. Marcus Antonius Eugenius conſil. 100. num. 24. & num. 60. lib. 1. Menchaca de ſucceſſionum creation. lib. 1. §. 7. num. 26. Antonius Galeatius Maluaſſia conſil. 52. num. 24. volum. 1. Qui pariter admittunt, poſſe vſufructuarium de licentia expreſſa, ſiue tacitè ſubintellecta teſtatoris, poſſeſſionem accipere propria auctoritate; & cumulant plures coniecturas, ex quibus prædicta licentia videtur conceſſa: & iunge relatos ſuprà, dicto num. 19. Quo ad tertium verò, quod huic capiti propriè conuenit; quæ aut qualis dicatur poſſeſſio, quæ de manu hæredis per fructuarium fuerit occupata; ſiue qualiter vſufructuarius poſſidere dicatur? Vt breuiter me abſoluam, nec ea tranſcribam, quæ ab aliis perfectè explicata ſunt, ſed dumtaxat neceſſaria proponã conſtituendum erit: Vſufructuarium verè naturaliter poſſidere[*] nomine proprio, ſibíque, & non domino, fundum, aut rem, in qua vſumfructum habet: Sic docuit gloſſa, verb. ex contrario in fin. l. 3. §. ex contrario ff. de acquirenda poſſeſſione. Bartolus, & communiter omnes ex Iaſone ibi. Ioannes relatus â gloſſa in l. naturaliter. ff. eodem tit. de acquirenda poſſeſ. vbi Bartolus num. 1. & communis omnium ſententia, ſecundum Iaſonem num. 4. & num. 6. & 14. Menochium (qui ipſe communem profitetur veriſſimam) recuperandæ poſſeſ. remedio. 1. quæſt. 5. num. 70. & remedio 9. num. 297. & retinendæ poſſeſ. remedio 3. num. 70. & num. 77. & conſ. 139. num. 1. lib. 2. Conrad. Lagus in methodica iuris. 4. par cap. 13. Boërius deciſ. 28. à num. 1. Tiraquellus referens multos, in tractatu, Le mort ſaiſit le vif, in 3. part. declarat. 1. num. 4. Franciſcus Marcus deciſ. 867. num. 1. 1. part. & creberrimo omnium conſenſu probatam eſſe teſtatur Couarruuias in regul. poſſeſſor, in initio relectionis 2. part. num. 5. Villalobos communium opinionum lit. V. num. 56. & 57. Caualcanus, dicens à communi non eſſe recedendum, de vſufructu mulieri relicto. num. 5. ad finem. fol. 187. Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico. quæſt. 18. num. 3. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſil. 52. num 40. & in conſil. 56. num. 9. & in conſil. 101. num. 2. volum. 1. Sfortia Oddi in conſil. 82. num. 19. lib. 1. Petrus Surdus in conſil. 162. n. 13. lib. 2. Hippolitus Riminal. in conſil. 545. num. 4. & in conſil. 559. num. 1. lib. 5. Franciſcus Duarenus in commentariis ad tit. ff. de acquir. poſſeſ. ad l. 3. §. ex contrario illius tit. columna 3. verſ. rurſus oppugnatur. & verſ. & in l. vltima. fol. mihi. 641. & 642. & diſputationum anniuerſariorum. lib. 1. cap. 18. colum. 1. fol. mihi. 1036. Inde vſufructuario Interdicta poſſeſſoria dantur tanquam vero poſſeſſori, ſiue propter veram & naturalem poſſeſſionem illius. Vt ex communi tradit Ripa, in rubric. de cauſa poſſeſſionis & proprietatis. num. 21. Meno[*]chius adipiſcendæ, remedio. 2. num. 83. & illi ſpoliato interdicto recuperandæ poſſeſſionis ſuccurri, vt ante omnia reſtituatur, probat clarè textus in l. 3. §. vnde vt interdictum. cum §§. duobus ſeqq. ff. de vi & vt armata. Per quem, ſic probant indifferenter omnes ex Menochio, qui refert quamplures, & optimè declarat, recuperandæ poſſeſ. remedio 1. à num. 69. vſque ad num. 75. &[*] tamen illud Interdictum non datur niſi poſſidenti, l. 1. §. ſcire autem. ff. eodem tit. de vi & vi armata. Non autem competitei, qui meram detentationem habet: l. 1. §.[*] dicitur. ff. de vi & vi armata. l. ſi duo, creditores, ff.[*] vti poſſidetis. Similiter vſufructuario violenter ſpoliato, ſuccurri remedio conſtitutionis l. ſi quis in tantam, C. vnde vi. quia vere, atque naturaliter poſſidet, ex multis probat Menochius, recuperandæ poſſeſ. remedio 9. num. 295. & 4. ſeqq. Et tandem Interdictum vti poſ[*]ſidetis concedi eidem fructuario, inſpecta poſſeſſione vera rei, in qua vſusfructus habetur, ſi in ea turbatio contingat, ex gloſſis, & communi ſententia reſoluit Menochius, retinendæ poſſeſ. remedio 3. ex num. 70. vſque ad num. 79. ergo ineuitabiliter concluditur (vt inquit Iaſo. in l. naturaliter. num. 9. ff. de acquirenda poſſeſ.)[*] quod vſufructuarius verè naturaliter poſſidet. Idque vltra ſuperiorem rationem adductam num. 29. 30. & 31. probatur ex textu in dict. l. naturaliter. 12. l. poſſeſſio quoque. 49. ff. de acquirenda poſſeſ. l. vti frui, in princ. ff. ſi vſusfructus petatur. Ad quæ iura minimè ſatisfacit ſolutio eorum, qui[*] contrariam ſuſtinere partem contendunt. Id quod facile euincitur ex his, quæ eruditè, & magiſtraliter ſcripſit Iaſon in dicta l. naturaliter, à n. 4. vſque ad n. 11. quo loco plenè oſtendit ſolutionem ad dictas leges, quæ per eundem refertur, veram non eſſe, nec communi opinioni obſtare, vt ibi videri poterit, & ita tenendum erit: quic[*]quid contrarium, vſufructuarium naturaliter non poſſidere, ſed tantum rem detinere, ſiue poſſidere rem ipſam naturaliter nomine domini, non autem proprio (vt cõmunis affirmat) defendant Theophilus in §. idem placet. Inſtitut. per quas perſonas nobis acquiritur, Iacobus à Rauenna in l. 1. ff. de acquir. poſſeſſ. Guillielmus de Cuneo in l. licet, C. eodem titul. Cumanus, Baldus, & Aretinus, in dict. l. naturaliter. Quos in hoc expendunt Couarruuias, & Aluarus Valaſcus locis relatis ſuprà n. 28 vltra quos idem etiam tenuerunt Vdalricus Zaſius in l. 1. §. quod ait prætor. ff. quorum legatorum ad fin. fol. mihi 309. Qui dicit textum illum eſſe apertum contra communes opiniones, quod vſufructuarius nõ poſſidet fundum etiam naturaliter, ſed tenet tantum fundum, id eſt, detinet. Cui tamen textui ſatisfacit Iaſon loco ſuprà relato. Iacobus Cuiacius (communi etiam contrarius) in recitationibus ſolemnibus in libros Digeſt. ad dict. l. naturaliter, in princ. Ioannes Vaudi Pedemontanus variarum quæſt. iuris lib. 2. quæſt. 3. de poſſeſ. col. 3. verſ. ex eo intelligimus, & col. 7. verſ. huc accedit quod fructuarium. Franciſc. Hotmannus obſeruat. lib. 1. cap. 1. col. 2. ad medium fol. mihi 262. Franciſc. Connanus comment. iuris ciuilis lib. 3. cap. 10. de poſſeſſ. natur. & ciuili, n. 2. fol. mihi 193.[*] quorum fundamenta contra communem, in effectu reducuntur ad nonnulla, quæ congeſſit Iaſo. in dicta. l. naturaliter, à num. 9. in fine, vſque ad num. 14. vbi ita concludenter omnibus ſatisfacit, vt à communi in iudicando, & conſulendo non eſſe recedendum meritò dixerit. Quapropter, nec placere poteſt opinio Vaconij, ſiue[*] declaratio noua in hac materia: Is enim declarationum iuris, lib 2. declaratione 38. quomodò vſufructuarius poſſideat, fol. mihi 63. in prædicta contrarietate dicendum ſtatuit, Vſufructuarium nec merè naturaliter, nec merè ciuiliter poſſidere, ſed illius poſſeſſionem eſſe mixtam. Enimverò, ciuiliter non poſſidere vſufructuarium, conſtat apertè ex his, quæ latiùs ſcripſerunt Cuiacius, Connanus, Duarenus, & Hotmannus vbi ſuprà. Qui pro hac parte & iura, & rationes expendunt, ſic vt poſſeſſio illius de ciuili participare non poſſit, naturaliter verò, & abſolutè poſſidere eundem, probatur ita expreſsè ex communi, & reſolutis per Iaſonem, vt media prædicta via eligi nullo pacto poſſit. Ex quibus huius Capitis[*] quæſtiones, diſtinctè magis, quam per Caluacanum, aut alium Neotericum, remanent explicatæ. CAPVT VII. De actione Confeſſoria, & Negatoria, & requiſitis illarum, ad quid, & quare competant, & quid ex parte agentis probandum ſit, plena, breui tamen, & diſtincta manu tractatur. Leg. 1. ff. ſi vſusfructus petatur, cum l. 1. §. item Iuliano, ff. de remißionibus, vulgata contrarietas proponitur: agitúrque, an vſufructuario Confeſſoria detur pro vendicanda ſeruitute, quæ prædio fructuario debetur, vbi quamplurimorum ſententiæ rejiciuntur; Ioanníſque, & Bartoli ſententia probatur. SVMMARIVM. -  1 Actiones confeſſoria, & negatoria, in rem ſunt, & dantur pro ſeruitutibus, & iuribus incorporalibus. -  2 Actio confeſſoria, & negatoria, quomodò differant, & de opinione Gloſſæ & Placentini. -  3 Opinio Placentini, cum opinione Gloſſæ concordata, remiſſiuè. -  4 Actiones confeſſoria & negatoria pro ſeruitute competunt, & pro omni iure incorporali. -  5 Actionem confeſſoriam intentans, quæ teneatur probare, vt obtineat? -  6 Actio confeſſoria vt intentari poſſit, neceſſe eſt, quòd dominus fundi dominantis perturbetur in vſu poſſeſſionis, vel quaſi, ſiue per eum, qui ſeruitutem, conſtituit; ſiue per alium quemlibet. -  7 In actione confeſſoria ſi plenè probauerit actor, ad quæ debeat condemnari reus? -  8 Actio negatoria, quæ pro tuenda libertate rei competit, vt intentetur; quæ ſint neceſſaria? -  9 Actionem negatoriam intentans, onere probationis non adſtringitur, quia in ſola negatione intentio eius fundatur. -  10 Qualibet res in dubio cenſetur libera & Allodialis, & de hac regula plenè actum, remiſſiuè. -  11 Actionis confeſſoriæ, & negatoriæ nonnulla ſpecialia eſſe, quæ remiſſiuè traduntur. -  12 Actio confeſſoria vtilis & directa, ex ſententia Gloſſæ, & communi. -  13 Et quibus competat vtilis, quibus etiam directa detur, & contra quos? -  14 Vſufructuario, pro vendicanda ſeruitute debita prædio fructuario, vendicationem vtilem dari ex ſententia quorundam, quæ cum multis aliis ab Authore improbatur. -  15 Prudentes in quæſtione ſuperiori inter ſe diſſentire. -  16 Et l. vnicam, §. item Iuliano, ff. de remiſſionibus, nonnullis modis explicatam, remiſſiuè. -  17 Gloſſæ interpretationes duæ ad textum in dicto §. item Iuliano, improbatæ. -  18 D. Antonij de Padilla, nouiſſimus intellectus ad illum textum, nouè, concludenter tamen confutatus per Authorem. -  19 Cuiacij ſententia in hac materia, fortiter conuicta per Authorem. -  20 Vſufructuarium ſuo nomine vendicare ſeruitutes debitas prædio fructuario minimè poſſe, ſed nomine domini, vel procuratorio nomine rectè poſſe, cum Ioanne, & Bart. probatum per Authorem. -  21 Balduinus, Duarenus, & Corraſius arguti per Authorem, quòd diſtinctionem Ioannis, & Bartoli ſibi tribuerint, aut ſaltem vt propriam retulerint illam. COnfeſſoria & Negatoria actio, vtrùm fructuario dentur pro ſeruitute fundo aut prædio fructuario debita, tractaturus, conſtituere primùm duxi, quod non abſque vtilitate erit, quòd in iure, actiones duæ reperiuntur: Confeſſoria & Negatoria, quæ in rem ſunt, ex[*] iuribus quamplurimis ſtatim referendis, & dantur pro ſeruitutibus & iuribus incorporalibus, ex eiſdem iuribus. Confeſſoria dicitur ea, quâ aſſerimus ſeruitutem nobis deberi in prædio, aut in re alterius: Negatoria verò, quâ negamus alteri in re noſtra ſeruitutẽ competere: de quibus agitur, & ibi multa exempla traduntur, in §. æquè ſi agat, Inſtitut. de actionibus, l. 2. l. loci corpus, 4. §. in confeſſoriam, & §. ſi quis mihi, & §. competit, l. & ſi fortè, §. 1. l. ſicuti 8. §. competit, & §. ſed ſi quæratur, l. ſi quis diuturno, §. 1. & l. egi. 12. ff. ſi ſeruitus vendicetur. In quibus iuribus, ſic tradunt ſuperiorẽ doctrinam omnes Doctores communiter, Albericus de Roſate in rubrica, ff. ſi ſeruitus vendicetur, num. 1. & in l. 2. num. 1. & 2. eodem titul. Raphaël Fulgoſius in l. fructuario, n. 1. ff. ſi vſusfructus petatur. Angelus in rubrica, ff. ſi ſeruitus vendicetur, in princ. Florianus de Sancto Petro in l. 2. eiuſd. tit. num. 1. 2. & 3. Ludouicus Gomezius n. 12. Dinus de Murello num. 1. Petrus Plateanus Angoliſmæus num. 2. Antonius Vſillus num. 29. Ioannes Cruceus num. 1. & 2. Ioachimus Minſingerus num. 4. in dict. §. æquè ſi agat, idem Minſingerus ſingular. obſeruat. cent. 1. obſeruat. 19. Ioannes Criſpus de Montibus tract. de actionibus, cap. 128. & 129. Ludoumainus eod. tract. lib. 1. cap. 13. in princ. Forcatulus dialogo 16. Cæpola de ſeruitutibus vrbanorum, cap. 2. num. 11. & 12. Corraſius Miſcellan. lib. 1. cap. 23. Robertus lib. 1. ſententiarum, cap. 28. Rebuffus in tract. de decimis, quæſt. 9. Et nullo ex his relato, D. Antonius de Padilla in l. 1. C. de ſeruitutibus, num. 58. Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 39. num. 8. & 10. lib. 1. Doctor Paz in praxi, 3. tom. cap. 1. & 4. num. 19. cum ſeqq. Et differunt Confeſſoria, & Ne[*]gatoria, non ideò, quòd vna verbis affirmatiuis; alia verò negatiuis proponatur, vt exiſtimauit Placentinus relatus à Gloſſa in dict §. æquè ſi agat; ſed potiùs, quòd Confeſſoria tuetur ſeruitutem, & per eam intendimus, quòd aduerſarius patiatur, & confiteatur, rebus noſtris ſeruitutem aliquam deberi; Negatoria verò libertatem tuetur, & per eam negamus, res noſtras alienis ſeruire debere, & ſic non intereſt, quibus verbis vtraque actio intentetur, quia ſola intentio, ac voluntas agentis, actiones eam adinuicem ſecernit, iuxta Gloſſ. in dict. §. Æquè ſi agat, quam ſequuntur, & eleganter declarant Petrus Plateanus ibi, num. 2. & Minſingerus num. 3. Forcatulus dict. dialog. 16. num. 13. Ludoumainus dict. cap. 13. in princ. & alij, qui præcitantur ab his, quos referam ſtatim. Florianus de Sancto Petro in dict. l. 2. ff. ſi ſeruitus vendicetur, num. 2. & 3. & probatur in dict. l. 2. ff. ſi ſeruitus vendicetur, ibi: Confeſſoria ei, qui ſeruitutem ſibi competere contendit: Negatoria domino, qui negat. Bartolus tamen in l. 1. ff. vſusfructus petatur, num. 4. & in l. ſi[*] priùs, oppoſitione 5. ff. de noui operis nunciatione, Placentini, & Gloſſæ opiniones concordat, oſtendítque, bonum. & rectum intellectum habuiſſe Placentinum; & Bartoli concordiam ſequuntur communiter omnes, ſecundùm Iaſonem ibi, num. 33. Aretinus in princ. & Gomezius num. 20. in dict. §. æquè ſi agat. Vbi Antonius Vſillus num. 77. Placentini opinionem conſtanter defendit, illúmque ab omnibus impugnationibus immunem reddit, quamuis Raphaël Fulgoſius in dict. l. 1. ff. ſi vſusfructus petatur, num. 7. indiſtinctè probauerit, malè loqui eos, qui faciunt differentiam in verbis negatiuis,[*] cùm non ſint inſpiciẽda verba, ſed effectus. Dantur autem prædictæ actiones Confeſſoria & Negatoria pro ſeruitute, & pro omni iure incorporali, veluti ſi pro iure præſentandi agatur, vel pro iure eligendi, viſitandi, decimandi, exigendi vectigal, vel pro iuriſdictione, aut alia ſimili re: vt ex aliis oſtendit Iaſon in l. ſi prius, num. 3. ff. de noui operis nunciatione, & in dict. §. æquè ſi agat, num. 34. vbi Gomezius num. 12. & Minſingerus n. 22. Padilla in l. 1. C. de ſeruitutibus. n. 64. Doctor Paz in praxi, 3. tom. cap. 1. §. 4. n. 22. Quamuis ſecũdùm Innocentium in cap. Abbate, de verborum ſignificatione, cùm prędictæ actiones pro ſuperioribus iuribus intentantur, propriè non dicantur Confeſſoriæ & Negatoriæ actiones; poſſunt tamen dici Quaſi cõfeſſoriæ, & Quaſi negatoriæ, & Innocentij doctrinã ſequutus eſt Florianus de Sancto Petro in l. ff. ſi ſeruitus vendicetur, n. 2. vbi dicit, quòd directa. aut propria Confeſſoria competit ſolũ, quando agitur de ſeruitutibus, vel de vſufructu vendicandis, vel denegandis: ſed pro aliis iuribus, quòd propriè iſtæ actiones non competunt, ſed pro illis debet agi, expreſsâ hac causâ, ſcilicet, quia illud ius ad agentem pertinet, vel de iure, vel de conſuetudine, aut priuilegio; aut dicendo, quaſi Confeſſoriâ, aut Negatoriâ, agi pro illo iure, vt ibi videri poterit. Tenetur tamen, qui actionem confeſſoriam inten[*]tat, nonnulla proponere, & probare, quæ poſt alios adnotarunt Florianus de Sancto Petro in dict. l. 2. ff. ſi ſeruitus vendicetur. num. 8. & 9. Alexand. in conſ. 136. num. 8. vol. 2. Guido Papæ deciſion. 28. per totam. Ioachimus Minſingerus ſingularium obſeruationum lib. 1. centur. 1. obſeruatione 19. & in primis probare debet, (quòd non ita diſtinctè ſuperiores tradunt) ipſum eſſe dominum fundi, vel rei, & ſic fundum dominantem ad ſe pertinere, l. 2. ff. ſi ſeruitus vendicetur, ibi: Hæc autem actio in rem Confeſſoria, non alij, quàm domino fundi competit: Seruitutem enim nemo vendicare poteſt, quàm qui dominium in fundo vicino habet, cui ſeruitutem dicit deberi. Secundò, probare adſtringitur id, quod eſt, cauſa huius actionis, nempe in fundo, aur prædio vicino, alterius ſeruitutem conſtitutam, & debitam eſſe iis modis, quibus conſtitui & deberi ſeruitutem alio cap. dicemus. Corneus in conſ. 139. num. 3. lib. 2. Paulus Pariſius, in conſ. 26. num. 13. lib. 1. Bero. de ſeruitutibus vrbanorum prædiorum. cap. 19. num. 1. Tertiò tandem tenetur probare, quòd per aliquem perturbetur, ſine impediatur quominùs iure ſuo liberè vti poſſit. Ioachimus Minſingerus in dict. §. æquè ſi agat, num. 27. & 28. & Antonius Vſillus ibid. num. 93. eruditè, & vtiliter Marc. Antonius Eugenius in conſ. 32. n. 17. 18. 19. lib. 1. Et ſic,[*] vt actio Confeſſoria intentari poſſit neceſſe eſt, quòd dominus fundi dominantis perturbetur, vel moleſtetur in vſu poſſeſſionis, vel quaſi, ſiue per eum, qui ſeruitutem conſtituit, ſiue per alium quemlibet, vt colligitur ex l. ſi quis diuturno. 8. §. 1. verſic. & generaliter: vbi Gloſſa verb. poterit, ff. ſi ſeruitus vendicetur. l. 3. §. idem Iulianus, ff. de itinere actúque priuato. l. 1. §. competit, vbi Gloſ ff. de aqua quotidiana & æſtiua. Et ex communi reſoluit Iaſon, in l. ſi prius, num. 6. ff. de noui operis nunciatione, & in dict. §. æquè ſi agat. num. 57. Cæpola de ſeruitutibus vrbanorum, cap. 2. num. 12. Quæ tria ſi plenè probauerit, qui actione Confeſſoriâ experitur,[*] condemnabitur reus, vt præſtet æſtimationem, vel intereſſe eius, quod actoris intereſt, liberè nõ fuiſſe vſum ſeruitute; nam in actione Confeſſoria & Negatoria, (quæ pro ſeruitute competunt) veniunt fructus & intereſſe, veniunt & damna quæ poſt litem conteſtatam acceſſerunt, & etiam quæ præceſſerunt, dummodò ſpecialiter petantur, l. loci corpus. §. in confeſſoria. vbi Bartolus, Fulgoſius, Angelus, & Florianus de Sancto Petro in Summario, & num. 1. ſic adnotarunt Innocentius in cap. Abbate, in gloſſa magna, ad finem, de verborum ſignificatione: ſimiliter condemnabitur, vt ampliùs vim aut impedimentum actori non faciat, & cautionem præſtet, quod ampliùs actorem, qui obtinuit, vti iure ſuo non impediat, l. loci corpus. §. 1. ff. ſi ſeruitus vendicetur, l. harum actionum, ff. eodem titulo. Vbi Florianus de Sancto Petro num. 1. notabili 1. ex illo textu deducit, quòd victus in Confeſſoria, tenetur facere, vel pati ſecundùm naturam ſeruitutis & neceſſitatur cauere, etiam pro tempore futuro; quia tale factum vel patientia eſt quid ſucceſſiuum, non autem momentaneum, vt declarat Cinus in l. corruptionem, in princ. C. de vſufructu. Idem etiam reſoluunt Minſingerus in dict. §. æquè ſi agat, num. 29. & Antonius Vſillus num. 94. & 95. Negatoria verò actio quæ, vt diximus, pro tuen[*]da libertate datur, ſiue per quam prædia noſtra, ſi fortè quis ea ſeruire prætendat in libertatem aſſerimus, vt alicui concedatur, duo neceſſaria ſunt. Primum, quòd actor habeat dominium prædij, cuius libertatem aſſerit, vel ius aliquod in eo, ſecundùm quod reus pretendat ſeruitutem ſibi competere in illo, l. 2. ff. ſi ſeruit. vendicetur, vbi Florianus de Sancto Petro num. 7. & cõmuniter omnes, in dict. §. æquè ſi agat, Inſtit. de actionibus, & in l. ſi prius, per illum textum, ff. de noui operis nunciatione, vt teſtatur Ioachimus Minſingerus ſingularium obſeruationum, centuria 1. obſeruatione 19. num. 1. Vbi à num. 2. & num. 3. & 4. agit, vtrùm dominium ab agente Negatoriâ probandum ſit, & refert rationes, & Speculatoris ſententiam, Alexandri quoque conſultationem, quibus videbatur dicendum, dominium probari neceſſe eſſe: demùm ſequutus Bartoli, Innocentij & aliorum reſolutionem, conſtituit diſtinguendum eſſe, (quod Domini decidendo cauſam, de qua ibi probarunt) an Negatoriam intendens, eſſet in poſſeſſione fundi, vel non: Nam priori caſu ſufficit, ſi poſſeſſio probetur; ſic enim & de dominio præſumendum eſſet, de quo ſolum incidenter quæritur: poſteriori verò caſu, ſi agens in poſſeſſione non ſit dominij, ſiue allegati iuris, probationem ei incumbere: ex his, quæ pleniùs dixit Guido Papæ deciſ. 28. per totam. Idem Minſingerus reſp. 11. num. 6. & ſeqq. Eſt autem in hac actione vnum ſpeciale, quòd in aliis actionibus, ſiue regulariter in omnibus, onus probandi incumbit actori, & non reo, l. actor. C. de probationib. l. qui accuſare. C. de[*] edendo, l. is qui deſtinauit, ff. de rei vendicatione. Et actore non probante, reus, etſi nihil præftiterit, abſoluitur; quippe cùm ſufficiat ei, quòd poſſideat, ſiue quòd aduerſarius intentionem ſuam non probauerit, l. 1. §. interdictum autem, ff. vti poſſidetis. l. vlt. C. de rei vendic. Sed in actione Negatoria, actor non aſtringitur probare rem ſuam, alienis rebus, ſiue prædio vicino ſeruitutem non debere, ſed tantùm habet neceſſe, oſtendere ius, aut dominium, quod habet: reus autem, etiamſi in quaſi poſſeſſione ſeruitutis exiſtat, probare debet, conſtitutam fuiſſe ſeruitutem, aut legitimo modo quæſitam, & conſequenter agens negatoriâ obtinebit, etſi libertatem rei ſuæ quã aſſerit, minimè probauerit, quia per ſolam negationẽ fundata eſt eius intẽtio; enimvero actor negatiuè agit, reus autem excipit affirmatiuè, & affirmatio probari debet, & nõ negatio: vt in hoc caſu rectè conſiderat Minſingerus in dict. §. æquè ſi agat, n. 36. Item etiam, quia quælibet res in dubio cenſetur libera,[*] & allodialis; & ideò aſſerenti rem non eſſe liberam, incumbit probatio. Vt poſt multos probat, & plenè declarat Ioachimus Minſingerus ſingul. obſer. centur. 5. obſeruat. 25. per totam. D. Antonius de Padilla in l. altius, C. de ſeruitutibus. Antonius Gomez in l. 46. Tauri, num. 6. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana. 216. & ſic aduerſarius, etſi poſſeſſor ſit, ſeruitutem iure conſtitutam, aut tempore quæſitam, probare debet, l. ſicuti, 6. ſed ſi quæratur, ff. ſi ſeruitus vendicetur, vbi notat Gloſſa verb, poſſeſſoris, verſic. ſuſtinet verò partes actoris; quam ſequũtur ibi communiter Doctores, & latiùs declarantes eam Bartolus in dict. l. ſi prius, ff. de noui operis nunciatione, num. 14. & ſeqq. vbi Paulus Caſtrenſis n. finali. & Iaſon à num. 35. Alciatus de præſumptionibus, regula 2. præſumptione 2. Tiraquell de primogenitur. quæſt. 17. opinione 11. Doctor Paz. in praxi, 3. tom. cap. 1. §. 4. n. 38. & in effectu ad hanc reſolutionem reduci debent, quæ latè cumulat Florianus de Sancto Petro in dict. §. ſed ſi quæratur num. 5. & 6. & 7. alia etiam ſpecialia Nega[*]toriæ & Confeſſoriæ actionis conſiderarunt Antonius Vſillus num. 45. & Minſingerus num. 50. in dict. §. æquè ſi agat, Afflictis deciſ. 155. D. Franciſcus Sarmientus ſelectarum lib. 1. cap. 2. num. 4. & 5. Menoch. recuperandæ poſſeſſionis, remedio 3. num. 539. His ita conſtitutis, Gloſſa in dict. §. æquè ſi agat, verb. altiùs tollendi, verſic. reſpondet, quia ad ſimilitudinem, præmittit primùm in hac materia, quòd actio Confeſſoria, & Negatoria, quæ pro ſeruitutibus competunt, in rem dicuntur, & ad inſtar rei vẽdicationis per omnia dantur: idcircò, ſicut rei vẽdicatio ratione dominij, vel quaſi, datur; ſic & Cõfeſſoria & Negatoria actio. Deinde, & ſecundò conſtituit, actionem Confeſſoriã vtilem, &[*] directam, Confeſſoriámque directam competere illis,[*] qui dominium directum habent in ea re, cui ſeruitutem deberi contendunt, daríque contra eum, qui directus dominus eſt prædij, vel rei, quam ſeruitutem debere contendimus: vtilem verò competere ei, qui vtile tantùm dominium, ſiue ius aliquod habet in re, cui ſeruitutem deberi aſſerimus; & ſic creditori pro ſeruitute debita rei, quam pignori accepit, l. creditori, 9. ff. de noui operis nunciatione, iuncta l. ei qui, ff. de ſeruitutibus. Emphyteutæ, & Superficiario, ex dict. l. ei qui, in fine, & l. in prouinciali, §. ſi ego, ff. de noui operis nunciat. & Vſufructuario, ex l. 1. §. item Iuliano, ff. de remiſſionibus, & ſententiam Gloſſe eſſe communem, conſtat ex Floriano de Sancto Petro in l. 2. ff. ſi ſeruitus vendicetur, ex num. 4. vſque ad num. 8. quo loco plenè agit, quibus, & contra quos prædictæ actiones competant. Ludouico Gomezio num. 20. verſic. & proptereà creditori. Dino de Muxello num. 23. per totum, qui loquitur ad propoſitum Gloſſæ in dict. verſic. reſpondet. Petro Plateano num. 2. & Minſingero num. 26. in dict. §. æquè ſi agat, Ioanne Criſpo de Montibus, in tractatu de actionibus, cap. 128. in fine, Vſufructuario ergo, pro vendicanda[*] ſeruitute, debita prædio fructuario, vendicationem vtilem dari, (quamuis directa illi non competat) ſentit expreſsè Gloſſa loco ſuperiùs relato. Gloſ. etiam in dict. §. item Iuliano, verbo, ſeruitutem, & in dicta l. creditori, verbo, vendicatio, & in l. 3. §. finali, verbo, agi poteſt, ff. de aqua pluuia arcenda. Quas vltra ſuperiores, ſequuntur Albericus vbique, Longouallius in repetit. leg. Imperium, ff. de iuriſdictione omnum iudicum, num. 203. & alij, quos poſtquam hæc ſcripſeram, inuenio congeſſiſſe in vnum Petrum Auguſtinum Morlam emporij, 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus quæſt. 2. num. 2. in fine. Verùm contrariam ſententiam, imò nec directam, nec vtilem actionem vſufructuario competere (tenuerunt Bartolus in dict. l. 1. §. item Iuliano, ff. de remiſſionibus, num. 5. Cumanus in l. 2. ff. de noui operis nunciat. Cuiacius lib. 1. obſeruat. cap. 16. D. Antonius de Padilla in l. 1. num. 62. in fine, C. de ſeruitutibus. Ioannes Corraſius in l. ei qui, num. 6. ff. de ſeruitutibus. Doctor Felicianus tractatu de cenſibus, in præfatione, num. 14. verſic. éſtque magis amica & conſentanea. fol. 7. Pro quibus vrgenter facit, quòd vſufructuarius in re fructuaria dominium non habet, ſed ius vſusfructus, cuius ratione ſeruitutem vendicare nõ poteſt; nam vſusfructus ſeruitus eſt, vt dicit textus in l. 1. ff. de ſeruitutibus. Vnde fructuarius, qui ſeruitutem deberi fundo prætenderet, ſeruitutis eſſe ſeruitutem diceret, & ſic audiendus non eſſet ex l. 1. ff. de vſufructu legato. Deinde, quia Iureconſultus Vlpianus in l. 1. ff. ſi vſusfructus petatur, Seruitutis vendicandæ ius non eſſe vſufructuario, expreſſim ſtatuit; idcircò intelligi debet generaliter, provt loquitur, vt nec directa, nec vtili agere poſſit pro ſeruitute vendicanda ipſe fructuarius, aliàs enim fruſtratoria redderetur illius textus deciſio. ſi vtilis actio fructuario competeret, quæ vtilitate, effectu non differt à directa, vt cum iudicio argumentatur Corraſius in dict. l. ei qui, num. 6. & ab eo tranſcribens, ſed tacens illum Petrus Auguſtinus Morla de ſeruitutibus, dicta quæſt. 2. num. 3. in princ. Tota igitur difficultas conſiſtit in explicatione textus in dict. l. vnica, §. item Iuliano, ff. de remiſſionibus: quæ adeò contrariatur, l. 1. in princ. ff. ſi vſusfructus petatur, vt in hac re diſſentire inter ſe prudentes, affirmet Cuiacius reci[*]tationum ſolemnium, in lib. ff. ad l. ei qui pignori, in princ. ff. de ſeruitutibus, & varias interpretationes ad illa iura[*] cumularunt idem Cuiacius in dict. l. ei qui pignori, per totam, & obſeruat. lib. 1. cap. 16. & lib. 9. cap. 17. & lib. 16. cap. 31. Vitalis lib. 1. variar. cap. 2. num. 9. Robertus receptæ lectionis, lib. 2. cap. 12. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 4. cap. 22. num. 9. Suarez lib. 1. obſeruat. cap. 20. & reiectis duabus interpretationibus Gloſſæ, verbo, non poſſe, in dict. l. 1. ff. ſi vſuſfructus petat. quas[*] meritò confutarunt Ioannes Corraſius, & Doctor Felicianus vbi ſuprà D. Antonius de Padilla in dict. l. 1.[*] C. de ſeruitutibus, num. 92. verſic. mihi verò neutra ſolutio, aliter & nouiſſime, vt ipſe dicit, prædicta iura interpretatur: De quo miror nullam mentionem feciſſe Felicianum, qui in præfat. de cenſibus, num. 14. per totum, latè de hac re ſcripſit: nec etiam Petrum Auguſtinum Morlam, dict. quæſt. 2. de ſeruitutibus. Diſtinguendum igitur putat Padilla, vt Confeſſoria minimè competat vſufructuario, vt in dict. l. 1. ff. ſi vſusfructus petatur: Competat tamen Negatoria, pro liberando fundo in quo habet vſumfructum, à ſeruitute, quæ: illi imponitur. Et ſic procedit textus in dict. l. vnica, §. item Iuliano, ff. de remiſſionibus. Et ratio eſt ſecundùm eum, quia facilius debet concedi Negatoria, quàm Confeſſaria, ex vulgata regula l. Arrianus, ff. de actionibus & obligationibus. Hæc tamen diſtinctio & ſolutio imaginaria eſt, nec vlla iuris deciſione confirmari poreſt; imò adeò repugnat verbis textus, in dicta l. 1. ſi vſusfructus petatur, & in dict. & item Iuliano, vt contrarium videatur ex eiſdem iuribus expreſsè deduci, maximè ex dicto §. item Iuliano, ibi enim ſcriptum eſt. Item Iuliano placet fructuario vendicandarum ſeruitutum ius eſſe. Quæ verba demonſtrant apertè, Iureconſulti voluntatem, & intentionem eam fuiſſe, vt fructuarius poſſit potius actione Confeſſoria agere, quàm Negatoria, vt ibi declarat Accurſius, verbo, vendicandarum, dum diciit, ſcilicet per Confeſſoriam. Nec enim, ſi Vlpianus tractaret de actione Negatoria pro liberando fundo, diceret vendicandarum ſeruitutum ius eſſe fructuario, cùm longè diuerſum ſit, ſeruitutem vendicare, aut per actionem Negatoriam aſſerere fundum, vel rem fructuariam nullam ſeruitutem debere, vt de ſe patet apertè. Vnde Cuiacius lib. 1. obſeruat. cap. 16. & lib. 9. cap. 17. aliter prædictam contrarietatem componit, & conſtituit, apud ipſoſmet Iureconſultos hac de re diuerſas ſententias fuiſſe: nam Iulianus in ea opinione fuit, vt exiſtimaret, fructuario ſeruitutum vendicandarum ius eſſe; Marcellus tamen in notis, quas ſcripſit in Iulianum, improbans Iuliani ſententiam, Labeonis atque Neruæ ſententiæ magis adhæret, vt fructuario ſeruitutum vendicatio non detur, eiúſque ſententia obtinuit, & Vlpiano placuit, vt apertè colligitur ſecundùm eum, ex dict. l. 1. ff. ſi vſusfructus petatur, & Cuiacij ſententiam, & interpretationem veriorem eſſe cæteris omnibus dixit Felicianus, & ſequitur eam dict. tract. de cenſibus, in præfatione, num. 14. verſic. ergo in hac perplexitate: quam tamen improbat Petrus Auguſtinus Morla de ſeruitutibus, dicta quæſt. 2. num. 3. in fine, nec ſuſtineri poſſe fortiùs, quàm adhuc conſiderabam ex eo, quòd textus in dicta l. 1. ff. ſi vſusfructus petatur. eſt reſponſum Vlpiani, lib. 18. ad Sabinum, & textus in dict. l. 1. §. item Iuliano, ff. de remiſſionibus. eſt etiam eiuſdem Vlpiani reſponſum, lib. 62. ad edictum. Aut ergo neceſſariò dicendum eſt, quod in dict. l. 1. Vlpianus approbat Marcelli ſententiam, & in dicto §. item Iuliano, approbat etiam Iuliani opinionem: quod eſſet maximum abſurdum; ſi verum eſt, Marcellum, & Iulianum inter ſe diſſentire; aut coacta ratione fateri oportet, quod neutrius ſententiam probauit Vlpianus, ſequenti ratione: Nam quemadmodum in l. 1. ff. ſi vſusfructus petatur. ſimpliciter refert, quòd Marcellus probat ſententiam Labeonis, & Neruæ exiſtimantium, fructuarium ſeruitutem vendicare non poſſe, quæ fundo fructuario debeatur, nec expreſsè approbat illam, ita & ſimiliter in dicto §. item Iuliano, refert idem Vlpianus, quod Iuliano placet, fructuario ſeruitutum vendicandarum ius eſſe, nec etiam expreſsè approbat illum, & ſic quemadmodum ex relatione ſimplici ſententiæ Marcelli, quæ expreſsè non approbatur per Vlpianum, infert Cuiacius, quod ea ſententia obtinuerit, & Iuliano placuerit: debuit pariter inferre, quòd in dicto §. item Iuliano, ex relatione ſententiæ Iuliani, inducitur approbatio Vlpiani; maxime quia, ex quo refert Iulianum dicentem, fructuario ſeruitutum vendicandarum ius eſſe, nec approbat, nec reprobat illius sententiam, videtur approbare illum: vt ex Gloſſ. in l. inter omnes, ff. qui ſatiſdare cogantur. verb. hæreditatem, in fin. & Tiraquello in duobus locis relato, adnotauit Ioannes Guttierrez in repetit. leg. nemo poteſt, ff. de legatis 1. num. 270. Quare in propoſita difficultate verius exiſtimo dicen[*]dum, vſufructuarium ſuo nomine vendicare ſeruitutes debitas prædio fructuario minimè poſſe, cùm non ſit dominus fundi, nec earum ſeruitutum. Et ita procedit textus in l. 1. & in l. vtifrui, ff. ſi vſusfructus petatur. Sed nomine domini, vel procuratorio nomine, rectè poſſe, quia velut procurator eſt in rem ſuam, & omnium proprietati vtilium, cuſtodia, diligentia, & cura illi cenſetur commiſſa, l. 1. in fine cum l. ſequenti. ff. vſufructuarius quemadmodum caueat. & ſic procedit textus in l. 1. §. item Iuliano, ff. de remiſſionibus. Et apertè probatur ibi, dum dicitur, quòd fructuario vendicare ſeruitutes permittitur, vt nunciare nouum opus, ſed nunciatio noui operis fructuario permittitur non ſuo, ſed alieno nomine, hoc eſt domini: l. 1. §. vſufructuarius, ff. de noui operis nuntiatione. Ergo eodem modo, procuratorio ſcilicet nomine, ſeruitutum vendicatio competit. Quæ interpretatio, & diſtinctio fuit originaliter Ioannis relati à Gloſ. verb. vſumfructum, in l. 2. ff. de noui operis nuntiatione. & ſequuti ſunt Bartolus ibi, num. 8. idem Bartolus in l. 1. num. 9. ff. eodem titul. Cu[*]manus in dict. l. 2. num. 2. Balduinus in dict. §. æquè ſi agat. ſcholio 2. Franciſcus Duarenus in commentariis ad titul. ff. de noui operis nunciatione, in rubr. cap. 3. verſic. alia quæſtio eſt de vſufructu fol. mihi 585. Corraſius in l. ei qui, num. 6. ff. de ſeruitutibus. Qui tamen ſuperiorem declarationem iniuſte ſibi tribuunt, aut ſaltem vt propriam, male referunt illam; quam etiam ſequuntur Caballinus, milleloquio 1. n. 11. & 12. Petrus Auguſtinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus quæſt. 2. num. 5. CAPVT VIII. Vſusfructus purè, vel ad diem, vel ſub conditione relicti dies quando cedat? quando etiam in aliis ſeruitutibus, annuis legatis, & cæteris relictis. Deinde, vtrùm hodie attenta diſpoſitione leg. 1. titul 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, vſusfructus legatum debeatur, etſi nullus fuerit hęres ex teſtamẽto, nec ab inteſtato, eleganter diſcutitur: Telli Fernandez, & Ioannis de Matienço contrarietas proponitur, & Matienci reſolutio meliùs, quàm adhuc comprobatur, legatarióq; vſusfructus à quo tempore fructus debeantur de iure communi, & Regio, diſtinctè & breuiter explicatur. Demùm vſufructu vxori, vel alteri relicto titulo legati, vel inſtitutionis, nullo alio hærede penitùs inſtituto, vel ſolùm poſt ipſius vxoris mortem, vtrùm diſpoſitio valeat, & quid relictum præſumatur? vbi; quæ hucuſque dicta ſunt, breuiter narrantur; legibus huius Regni nouè applicantur quamplurima, quæ adnotata, per Authorem traduntur, quæ nullus hactenus ſic diſtinctè explicauit. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus purè relicti dies non cedit, niſi ex die aditæ hæreditatis; ſed cùm ad diem relinquitur, vel ſub conditione, nullo modo cedit, etiam poſt aditam hæreditatem, niſi die adueniente, vel conditione exiſtente, & de iure huius Regni, vtrùm hoc ſit immutatum, & latiùs infrà à num. 11. & ſequentibus. -  2 Vſusfructus legatum differt in hoc â legato in annos ſingulos relicto: quòd legatum annuum cedit ſtatim à die mortis teſtatoris, non ex die aditæ hæreditatis, vt vſusfructus, & vera diſcriminis ratio proponitur. -  3 Vſusfructus purè relictus ſemel cedit; ſed relictus per ſingula tempora, ſæpius cedit, ideſt, ex initio cuiuslibet temporis: & idem in legato in ſingulos annos relicto, in quo cedendo cuiuſque anni principia reputantur. -  4 Legatum in annos ſingulos relictum, ſi legatarius viuo teſtatore deceſſerit; eſt in cauſa caduci, & idcircò pertinet ad fiſcum ex lege Iulia, & Papia; at legatum vſusfructus non pertinet ad fiſcum à quo nunquam recederet, ſi ſemel fiſco necteretur, ſed remanet apud hæredem, à quo vſusfructus legatus eſt, vel apud eum, cui fundi fructuarij proprietas legata eſt. -  5 Leges Caducariæ non habent locum in vſufructu. -  6 Vſusfructus legatum differt à cæteris legatis; cætera enim legata à morte teſtatoris cedunt, ideſt, incipiunt deberi, licèt ante aditam hæreditatem non petantur, quapropter ad hæredes ſuos legatarij ea legata tranſmittunt. -  7 Vſusfructus legati dies, quantum ad tranſmiſſionem, nunquam cedit, quia cum perſona fructuarij, extinguitur vſusfructus; quantum ad acquiſitionem, vel obligationem, cedit ab adita hæreditate. -  8 Dies ſeruitutis purè legatæ, vel ex die certo, cedit ex morte teſtatoris, quantum ad tranſmiſſionem; quantum verò ad debitionem, vel acquiſitionem, ex die aditæ hæreditatis. -  9 Dies appoſitus, cùm legatur, vel promittitur vſusfructus impedit naſci obligationem, & actionem; at in promiſſione, ſiue legato proprietatis, & in aliis rebus, contrà ſtatuitur. -  10 L. ſeruum filij 46. §. fin. ff. de legat. 1. explicatur, & Cumani interpretatio recipitur. -  11 Vſusfructus legatum, vtrùm debeatur hodie, attenta diſpoſitione leg. 1. tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, ſi nullus fuerit hæres, ex teſtamento, nec ab inteſtato, & de opinione Telli Fernandez in hac quæſtionè. -  12 Ioannis de Matienço reſolutio in quæſtione ſuperiori, proponitur quam contra Tellum probat Author, & pro ea nonnulla, & vrgentia fundamenta nouè conſiderat, & numeris ſequentibus. -  13 Hæreditate non adita, de iure communi nihil in teſtamento ſcriptum valet, idque multorum allegatione exornatur, & pleniſſimè explicatur, remiſſiuè. -  14 Aditio venientium ab inteſtato non requiritur hodie iure Regio ad valorem legatorum, eo caſu, quo nullus hæres inſtitutus ſit, vel inſtitutus repudiauerit. -  15 Leg. 1. tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ recopilationis, verus ſenſus traditur, & Azeuedij, aliorùmque intellectus rejicitur. -  16 Vſufructuarius, cui titulo legati relictus eſt vſusfructus, quo remedio conſequatur legatum, ſi poſt mortem eius, aut aliter, ſic fuerit alius hæres institutus, vt viuente fructuario adire hæreditatem non poſſit; & vide infrà num. 32. -  17 Telli Fernandez adnotatio noua in hac materia, & in praxi vtilis, recepta, & nouè comprobata per Authorem. -  18 Vſusfructus fundi, vel alterius rei ſi legetur, & legatarius abſens, ſeu ignorans, per aliquod tempus legatum non petierit, non poterit ipſe, nec hæres eius petere vſumfructum pro tempore præterito; nec fructus etiam eius temporis conſequetur, cùm fructuarius non poſſederit, nec ſatiſdederit, & non incipiat lucrari fructus, niſi à die præſtitæ, ſeu realiter oblatæ ſatiſdationis, vel ex tempore adeptæ poſſeſſionis ſine vitio. -  19 Vſufructuarius paratus cauere, & ſatiſdare, volénſque legatum conſequi, ſi id non fecerit, propter defectum hæredis, vel perſonæ, cui ſatiſdationem præſtaret, vel quia hæres noluit illam accipere, aut malitiosè diſtulit hæreditatem adire, ab eo tempore fructus lucratur. -  20 Vſufructuario, â quo tempore debeantur fructus rei legatæ de iure communi? -  21 Fructus rei legatæ, attenta deciſione legis 1. tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. à tempore mortis teſtatoris debentur, quamuis iure communi ſatis controuerſum eſſet, à quo tempore deberentur. -  22 Vſufructuario, à quo tempore debeantur fructus rei legatæ de iure Regio; vbi Ioannis de Matienço opinio nouè confutatur per Authorem, & ſingularis declaratio traditur ad dict. l. 1. tit. 4. de los teſtamentos. -  23 Vſusfructus omnium bonorum legatum vxori, vel alteri relictum, alio hærede vniuerſali poſt eius mortem inſtituto, vtrùm valeat. & numeris ſequent. -  24 Circa quæſtionem ſuperiorem, quatuor opiniones fuiſſe, ex ſententia Iaſonis, & aliorum. -  25 In effectu tamen, duas eſſe opiniones, primam negatiuam, ſecundam affirmatiuam. -  26 Vxorem, vel alium ſic relictum vſufructuarium, legatarium eſſe dumtaxat, non hæredem. -  27 Ioannis Andreæ, Dini, Alexandri, & aliorum opinio negatiua refertur. -  28 Præcipua prædictorum fundamenta expenduntur. -  29 Et illis nonnullis modis ſatisfactum, remiſſuè, cum Menochio, ſed melius infrà num. 30. & 31. -  30 Secunda opinio affirmatiua proponitur, quæ verior eſt, magis communis, & omninò amplectenda, & quamplurimorum allegatione comprobatur. -  31 Rationes, & fundamenta communis, ad vnam reduci debere, quæ cõcludens eſt; & hoc numero aſſignatur. -  32 Doctores quamplures in hac materia ſcribentes fruſtrà, & inutiliter laborare, quærentes remedium; quo poſſit fructuarius conſequi legatum in quæſtione propoſita, ſuprà num. 23. noua Authoris conſideratio in hac materia. -  33 Vſusfructus omnium bonorum cùm alicui relinquitur, & alius hæres vniuerſalis inſtituitur poſt mortem eius, hæres tenetur ad ſolutionem æris alieni, nec neceſſe eſt curatorem hæreditati dare, contra Matheſilanum. -  34 Vſusfructus omnium bonorum cùm vxori relinquitur, & poſt mortem eius alius hæres vniuerſalis inſtituitur; vxor poteſt propria authoritate vſumfructum capere, ex ſententia Caſtrenſis, & aliorum, quæ per Authorem concludenti ratione confutatur. -  35 Vſufructuarius, cui relinquitur vſusfructus omnium bonorum, alio hærede inſtituto poſt mortem eius, cauere tenetur, & Inuentarium conficere. -  36 Quæ hucuſque dicta ſunt ex num. 23. procedere indubitanter de iure Regio, ex dipoſitione legis 1. tit. 4. de los teſtamentos lib. 5. etiam poſito, quòd de iure communi vera eſſet Ioannis Andreæ opinio, (quæ communiter improbatur) noua Authoris conſideratio in hac materia. -  37 Vxor, vel alius, ſi in vſufructu omnium bonorum inſtitutus ſit, & poſt mortem eius, alius hæres vniuerſalis inſtituatur, ſine controuerſia admittunt Doctores, teſtatoris diſpoſìtionem valere. -  38 Sed ſolùm dubitant, vtrùm in hoc caſu, ſicut in ſuperiori, de quo ſuprà ex num. 23. inſtitutio ſit quoque legatum, an verò fideicommiſſum induci debeat, ita quòd vxor ſit hæres in vſufructu, & proprietate, & grauata poſt mortem hæreditatem reſtituere. -  39 Et huius controuerſiæ effectus præcipuus adducitur. -  40 Fideicommiſſum conditionale non tranſmittitur ad hæredes, ſi fideicommiſſarius pendente conditione ante grauatum decedat: quod latiſſimè, remiſſiuè tamen traditur explicatum. -  41 Prima opinio refertur in quæſtione ſuperiori, vxorem cenſeri inſtitutam, tam in proprietate, quàm in vſufructu, & institutionem post mortem eius factam, ad Fideicommiſſariam ſubstitutionem trahendam. -  42 Imolæ opinio in præfata quæstione, in quo concordet, aut diſcordet cum opinione communi? remiſſiue. -  43 Secunda opinio in eadem quæſtione adducitur, & probatur, vxorem ſic inſtitutam in vſufructu, meram legatariam vſusfructus eſſe, ſicut in caſu relato ſuprà à num. 23. -  44 Vſusfructus omnium bonorum, titulo inſtitutionis, aut legati, ſi vxori, vel alteri relinquatur, filio poſt mortem hærede vniuerſali instituto; vtrum valeat diſpoſitio? remiſſiuè, & noua Authoris declaratio in hac quæstione de iure huius Regni. -  45 Vxor instituta in vſufructu omnium bonorum donec vixerit, nullo alio hærede ſcripto poſt mortem eius, cenſetur hæres instituta in totum, ſiue detracta centæ rei mentione, totam ipſam hæreditatem conſequetur; poſt mortem tamen, tenebitur reſtituere illam venientibus ab intestato, quorum fauore fideicommiſſum inductum cenſetur. -  46 Et hanc reſolutionem, de iure communi communiter receptam, de iure Regio immutatam non eſſe, noua Authoris conſideratio in hac materia. PRo clara & diſtincta materiæ huius capitis explanatione, conſtituendum erit primò: Quòd vſusfructus[*] purè relicti dies, non cedit, niſi ex die aditæ hæreditatis; ſed cùm ad diem relinquitur, vel ſub conditione, nullo modo cedit, etiã poſt aditã hæreditatẽ, niſi vel dies venerit vel conditio extiterit l. 1. §. die, ff. quando dies vſusfructus legati cedat, l. 2. ff. quando dies legati cedat, l. vnica §. libertatibus, C. de caducis tollendis. Ex quibus iuribus ſic adnotarunt Gloſſa, Bartolus, Albericus, Baldus, Angelus, Fulgoſius & Florianus de Sancto Petro ibi. Idem Baldus in l. filius à patre, num. 3. ff. de liberis & poſthumis. Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, ff. de legat. 2. quæſt. 26. num. 114. in princ. Vdalricus Zaſius ad tit. quando dies vſusfructus leg. cedat, in princ. fol. mihi 195. Cuiacius in paratitl. in lib. 15. Digeſtorum, ad eundem tit. fol. mihi 42. Petrus Coſtalius ad l. 1. eiuſdem tit. in princ. Ioannes Cephalus in conſ. 429. num. 56. & in conſ. 450. num. 44. lib. 3. Menochius in conſ. 105. num 8. lib. 1. & præſumptione. 169. n. 20. lib. 4. Graſſus §. legatum, quæſt. 23. num. 1. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 29. num. 90. Pedroccha in conſ. 7. num. 46. & 47. Andreas Gaill. practicarum. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 143. num. 1. Tellus Fernandez in l. 3. Tauri. 3. part. num. 10. verſ. Quo præmiſſo. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 93. in fine, verſ. quia dies, fol. 266. Ioannes de Macienço in l. 1. tit. 4. de los teſtamentos lib. 5. nouæ recopilationis. gloſſ. 14. num. 35. & 36. qui tamen, de iure huius Regni exiſtimat id immutatum ex deciſione dict. legis primæ. tit. 4. de los teſtamentos. Et diem vſusfructus purè legati à die mortis teſtatoris cedere, cuius contrarium defendit Tellus vbi ſuprà, & infrà latius aperietur. Et per hoc differt[*] quamplurimum, vſusfructus legatum, à legato in annos ſingulos relicto; quòd legatum annuum cedit ſtatim à die mortis teſtatoris, non ex die aditæ hæreditatis: l. 12. ff. quando dies legati cedat. Legati vſusfructus dies, non cedit, niſi ex die aditæ hæreditatis, vt diximus. Et vera differentiæ ratio eſt, quia legatum annuum ſtatim à morte teſtatoris cõſiſtit; vſusfructus legatũ non ante conſiſtit, quàm legatarius vtifrui poſſit: non poteſt autem continuò vtifrui à morte teſtatoris, quia non dicitur vſusfructus conſtitutus, quouſque ei via ad fruendum aperiatur, ideſt, ante aditam hæreditatem; ideò ante aditionem nulla eſt ſuper vſufructu actio, etiam ipſo iure. Sic procedit textus in dicta l. 1. §. dies, & §. final. ff. quando dies vſusfructus legati cedat. Vti eleganter explicat Cuiacius recitationum ſol. in libros Digeſtorum, ad l. in ſingulos, 8. ff. de annuis legatis, verſicul. addere licet. Elegantius Zaſius ad dictum tit. quando dies vſusfructus legati cedat, in fine, verſic. nota in hoc tit. fol. 195[*] differt etiam, quod vſusfructus purè, aut ſimpliciter relictus, ſemel cedit, ſed relictus per ſingula tempora ſæpius cedit, ideſt, ex initio cuiuslibet temporis; & idem in actione, quæ pro vſufructu competit, & in legato in annos ſingulos relicto; cùm enim in illo tot ſint legata quot anni, l. in ſingulos, ff. de annuis legatis: Conſequens eſt, vt in eo cedendo, cuiuſlibet anni principia reputentur: l. à vobis, ff. de annuis legatis. Sed in vſufructu contra vt dictum eſt; licèt enim factum fruendi ſucceſſiuum ſit, ita quod conſtitutus plene acquiri non poſſit, plene tamen cedit; ideſt, eius obligatio naſcitur. Sic procedit textus in l. 1. ff. quando dies vſusfructus legati cedat, vbi Fulgoſius, & Florianus de S. Petro, ſic adnotarunt. Et eruditè explicantes Petrus Coſtalius in eadem l. 1. ad finem, Zaſius vbi ſupra, verſic. vſusfructus pure relictus. Deinde differt, quòd legatũ in annos ſingulos[*] relictũ, ſi legatarius vino teſtatore deceſſerit, eſt in cauſa caduci, & idcirco pertinet ad fiſcum, ex lege Iulia & Papia quæ ſunt leges caducariæ; at legatum vſusfructus non item, hoc eſt, non pertinet ad fiſcum, à quo nunquam recederet, ſi ſemel fiſco necteretur, ſed remanet apud hæredem, à quo vſusfructus legatus eſt, vel apud eum, cui fundi fructuarij proprietas legata eſt, quia le[*]ges caducariæ non habent locum in vſufructu: l. ſi vitio fructus, ff. de vſufructu. Cuiacius in dicta l. in ſingulos, verſic. & poſtremo. Denique differt vſusfructus le[*]gatum, à cæteris legatis purè aut ſimpliciter relictis; cætera enim legata à morte teſtatoris cedunt, ideſt, incipiunt deberi, licet ante aditam hæreditatem non petantur, quapropter ad hæredes ſuos, legatarij ea legata tranſmittunt: l. à Titio, in fine, ff. de furtis, l. vnica. §. in nouiſſimo, & §. libertatibus, C. de caducis tollendis: quod non eſt in vſufructu: vt Coſtalius, & Zaſius aduertunt vbi ſuprà. Enimverò, vſusfructus legati dies, quantum[*] ad tranſmiſſionem, nunquam cedit; quia cum perſona fructuarij extinguitur vſufructus: l. vnica. § libertatibus, C. de caducis tollendis. Quantum ad acquiſitionem, vel obligationem, cedit ab adita hæreditate, vt ſuprà diximus. Et eleganter aduertit Cuiacius recitationum ſolennium in lib. Digeſt. ad l. 3. ff. de ſeruitute legata. Et per hoc eſt in ceſſione legati, longè alia ratio vſusfructus, quam proprietatis: vt idem Cuiacius tradit in paratitl. ad dictum tit. quando dies vſusfructus legati cedat. fol. 42.[*] & aliarum ſeruitutum etiam, nam ſeruitutis purè, vel ex die certo legatæ dies cedit ex die mortis teſtatoris, quãtum ad tranſmiſſionem, quantum verò ad debitionem, vel acquiſitionem ex die aditæ hæreditatis: Cinus, & Bartolus, l. 3. ff. de ſeruitute legata, & Cuiacius ibidem optimè explicans; Petrus Coſtalius in dicta l. 1. ff. quando dies vſusfructus legati cedat, in princ. Præterea dies appoſitus cùm legatur, vel promittitur vſusfructus, impedit naſci obligationem & actionem; at in promiſ[*]ſione, ſiue legato proprietatis, & in aliis rebus, contra ſtatuitur: vt dicunt Baldus, & Fulgoſius, per illum textum in dicta l. 1. §. dies; ff. quando dies vſusfructus legati cedat, Coſtalius, & Zazius vbi ſupra. Idem Coſtalius in l. qui mandatum. 43. ff. mandati. & nouiſſimè Antonius Pichardus, in §. l. Institut. de verborum obligar num. 20. & 21. & num 27. Secundò, & principaliter conſtituendum eſt, ex dictis adhuc inferri opportunè poſſe ad explicationem, & reſolutionem quamplurium, quæ neceſſaria & vtilia ſunt, nec diſtinctè ſatis per Scriptores declarantur. Et primò infertur ad interpretationem textus in l.[*] ſeruum filij, 46. §. finali, ff. de legatis 1. Quatenus Iureconſultus Paulus ſcribit: Si duos fundos habens reſtator alterius mihi, vſumfructum, alterum Titio leget: aditum mihi legatarius non debebit, ſed hæres cogetur redimere aditum, & præſtare. Nam vera & fundamentalis ratio illius textus in eo conſiſtit, quòd cùm legatũ vſusfructus cedat, ab adita hæreditate, vt ſuprà diximus; ſeruitus imponi non potuit in fundo legato, quia tempore, quo vſusfructus legati dies ceſſit, iã fundus alienus erat, & ideò noui domini, hoc eſt legatarij conſenſus neceſfarius fuit, nec ipſo iure conſtitui, aut deberi ſeruitus potuit: vnde legatarius aditum non debet, ſed hæres cogitur illum præſtare. Vt cum indicio & ſubtiliter declararunt Cumanus ibi, & Fulgoſius in l. binas ædes, ff. de ſeruitutibus vrbanorum prædiorum, quidquid aliter interpretetur Bartolus in l. damnas, §. 1. ff. de vſufructu legato. Secundò infertur ad explicationem legis 1. titul 4.[*] delos teſtamentos, lib. 5. nouæ, collectionis Regiæ. Vtrùm illius legis diſpoſitio procedat in legato vſusfructus, vt ſcilicet legatum vſusfructus debeatur hodie, etſi nullus fuerit hæres ex teſtamento nec ab inteſtato. Quam quæſtionem primus omnium excitauit in terminis Tellus Fernandez in l. 3. Tauri, 3. part. num. 9. 10. & 11. & in ea opinione eſt, vt exiſtimet, etiam ſtante deciſione dictæ legis Regiæ, legatum vſusfructus non deberi, nec poſſe legatarium conſequi vſumfructum, niſi verè & realiter hæreditas ex teſtamento, aut ab inteſtato adeatur, & impoſſibile eſſe, legatum abſque aditione ſubſiſtere: Et in hanc ſententiam duobus principaliter mouetur fundamentis. Primum ex his deducitur, quæ numeris præcedentibus dicebamus, legatum vſusfructus non poſſe incipere ante aditionẽ hæreditatis, & cedere diem illius, eodem inſtanti & concurſu, quo aditur hæreditas, & conſequenter ante aditionem, legatum vſusfructus non dari, & inde dicit inferri, quòd dicta lex Regia minimè procedit, nec venit decidere aliquid in legato vſusfructus, & differentiam patere inter alia legata, & legatum vſusfructus; quia diſpoſitio illius legis dumtaxat confirmat, etſi nullus fuerit hæres, ea legata, quorum dies cedit à morte teſtatoris, etſi de iure communi non valerent, ſi hæreditas adita non eſſet: non tamen illa, quorum eſſe vltra validitatem eorum, dependet ab aditione hæreditatis, ad hoc quòd incipiant, vt in legato vſusfructus diximus. Et hoc eſt primum fundamentum. Secundum verò deducitur ex eo, quòd vſusfructus eſt ſeruitus perſonalis, quæ creatur, & conſtituitur ex patientia domini prædij, nec incipere poteſt, donec ſit dominus, qui vtifrui vſufructuarium patiatur, l. 3. §. dare, ff. de vſufructu. Sed antequam hæreditas adeatur, nemo eſt, qui prædictam patientiam præſtare, ſiue pati ſeruitutem poſſit; ergo legatum vſuſfructus ſubſiſtere non poteſt. Vnde ſecundùm eum, ſi legatarius moreretur ante aditionem hæredis, etſi aliquod tempus tranſiſſet fructus non deberentur, quia non ceſſit dies legati. Verumenimvero, contrariam in hac re ſententiam,[*] imò quòd ex diſpoſitione dictæ legis Regiæ legatum vſusfructus debeatur, etſi nullus fuerit hæres ex teſtamento, nec ab inteſtato, & rationem atque deciſionem illius legis æquè milita e in legato vſusfructus, ac in cæteris legatis, contra Tellum Fernandez conſtanter defendit Ioannes de Matienço in eadem l. 1. tit 4. de los teſtamentos lib. 5. gloſſa 14. à n. 35. vſque ad n. 39. Vbi nonnullis rationibus cõprobat iſtam partem, & fundamentis Telli Fernandez ſatisfacit, & illius reſolutionem probare videntur Azeuedius ibidem, num. 138. Ioannes Guttierrez practicarum. lib. 2. quæſt. 31. num. 3. in fin. Ille enim in quæſtione ibi propoſita ad Maciençum ſe refert; iſte autem relata eiuſdem opinione, contra Tellum, cum ea tranſit, nec ampliùs dicit etiam in legato vſusfructus. Ego verò rectè perpenſa intentione, ratione, & generalite dictæ legis 1. Veriorẽ arbitror Ioannis Matienęo opinionem, & in praxi (ſi caſus contingeret) omninò obſeruarem eam. Ad quod moueor principaliter rationibus ſequentibus. Primò; nam quemadmodum vſuſfructus ſimpliciter relicti dies, non cedit niſi ex die aditæ hæreditatis, nec ante incipit ſubſiſtere, aut deberi legatum; ita etiam, quamuis aliorum legatorum purè relictorum cedat dies à morte teſtatoris, quantum ad tranſmiſſionem, & alia; quoad effectum tamen conſequendilegatum, ſiue quoad petitionem, & acquiſitionem illius, non cedit, nec incipit, antequam hæres adierit: ita vt dici poſſit, eorum eſſe, & effectum, ab aditione hæreditatis pendere, (vt de legato vſuſfructus Tellus conſtituit:) nam vtique ſi hæres hære[*] ditatem non adierit, nihil in teſtamento ſcriptum valet, l. ſi nemo, ff. de teſtamentaria tutela, cum aliis vulgatis, quæ de iure communi id expreſſe probant, & multis exornant, atque pleniſſimè explicant Petrus de Peralta in l. omnia, per totam, ff. de legatis 2. folio 328. Couuarruuias in cap. 3. de teſtamentis, num. 3. Menchaca de ſucceſſionum reſolutione lib. 3. §. 27. num. 4. Antonius Gomez: tom. 1. variarum cap. 12. de legatis, num. 11. Bernardus Diaz. regula 411. Gratianus regula 218. Andreas de Beſetis in repetitione legis 1. C. de ſacroſanctis Eccleſijs. à n. 140. quæ habetur repetitionũ iuris ciuilis, volum. 7. fol. 37. Tellus Fernandez in 3. Tauri, dicta. 3. part. à princ. Graſſus receptarum ſententiarum. §. legatum, quæſt. 68. Matienço in dict. l. 1. tit. 4. gloſſ. 14. à num. 1. vſque ad num. 21. & Azeuedius ibi, num. 86. & ſeqq. Iacobus Cancerius variarum, cap. 4. num. 35. & ſeqq. Lex ergo, quæ, nullo hærede ſcripto, vel ſcripto nõ adeunte, voluit expreſsè conſeruare cætera legata, quæ de iure communi, hæreditate non adita, non debebantur: ſiue quæ ante hæredis aditionem non incipiebant effectum ſortiri, potuit etiam & legatum vſusfructus abſque vlla hæredis aditione validate: quòd ſi conſiſtit dubium non in potentia, ſed in voluntate ipſius legis, ſatis apertè conſtat de illa, cùm generaliter dixerit: Valga el teſtamento, en las mandas, y en las otras coſas que en el ſe contienen, & ibi: y complaſſe el teſtamento. Quibus verbis, ita generaliter, & indefinitè prolatis, contineri etiam legatum vſusfructus, nemo negare poterit, nec probare prædictam reſtrictionem Telli Fernandez ad dictam legem, cùm in ea, non magis ſpecificè confirmentur legata. quorum dies cedit à morte teſtatoris, quàm ea, quorum dies cedit ab adita hæreditate; ſed generaliter cautum fuerit, omnia legata, & cætera in teſtamento relicta, valere debere. Et per hoc excluditur fundamentum primum, quòd alia legata confirmentur in ea lege, non legatum vſusfructus. Secundò moueor, quoniam hodie, attenta diſpoſi[*]tione dict. l. 1. titul. 4. de los teſtamentos, aditio venientium ab inteſtato, non requiritur ad valorem legatorum eo caſu, quo nullus hæres inſtitutus ſit, vel inſtitutus repudiauerit, vt in terminis illius legis probarunt Greg. Lopez, Petrus de Peralta, Burgos de Pace, D. Antonius Padilla, Antonius Gomez, & Tellus Fernandez, quos in vnum congerit, & ſic defendit Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 2. quæſt. 31. per totam Ioannes de Matienço in eadem l. 1. gloſſa 14. num. 7. & 9. quicquid poſt alios dubitet Azeuedius ibidem, à n. 126. vſque ad num. 138. & tamen eo caſu, hæreditatis aditio non datur, quæ iuxta ius commune eſt teſtamenti perfectio, teſtamentóque, & cæteris in eo contentis vires, & robur tribuit: nec etiam hæres exiſtit, qui defunctum repræſentare, dominium hæreditatis acquirere, teſtamentúmque implere, & res legatas legatariis tradere poſſit, quod de iure communi neceſſarium erat: quare pari ratione dicendum eſt in noſtro caſu legatum vſusfructus conſeruari debere, etſi nullus hæres fuerit, qui ſeruitutis patientiam præſtet, ſicut vſufructuarium vti & frui patiatur, cùm etſi nullus eſſet ex ſucceſſoribus ab inteſtato, qui bona admitteret, vel alius, qui in eorum defectum vocatur, Curator eſſet bonis dandus, qui legatariis ſatis faceret, ipſorum petitionibus reſponderet, atque vſufructuario patientiam præſtaret, vt rectè aduertunt Antonius Gomez in l. 24. Tauri, in fine. Ioannes de Matienço in dicta l. 1. gloſſa 14. num. 37. qui ſecundæ argumentationi Telli Fernandez, aliter etiam & rectè ſatisfacit. Neque contrarium probant verba dict l. 1. in verſic. Y entonces herede aquel, (vt falsò opinantur Azeuedius[*] & alij, nec perfectè explicant Ioannes Guttierrez & ſuperiores), quæ ſolum euincunt, bona defuncti, cuius hæreditas per hæredem adita non eſt, ad eum pertinere debere, ad quem pertinerent, ſi teſtator inteſtatus deceſſiſſet: non tamen inde inferri poteſt, neceſſariam eſſe aditionem, ob rationem prædictam, quòd deficiente omni hærede, lex ſupplet defectum illius, curatorem hæreditati dando: id quod euidentiùs apparet ex recepta quamplurimorum ſententia, qui in terminis[*] iuris communis vnanimiter ſcripſerunt, quòd vbi vſufructus titulo legati, vxori, vel alteri relictus eſt, poſt eius mortem, aut aliter, ſic inſtituto hærede, vt viuente vſufructuario ipſe hæres adire hæreditatem non poſſit, multis remediis eidem fructuario ſuccurrendum, vt legatum conſequatur. Quæ congeſſerunt, & plenè explicarunt Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, ff. de legatis 2. n. 118. verſic. aliquando & tertiò legatur vſusfructus, Ioannes Cephalus in conſ. 450. n. 63. lib. 3. Pariſius in conſ. 97. n. 7. & 8. lib. 2. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 25. n. 91. & 94. Menochius in conſ. 105. n. 52. lib. 1. & in conſ. 273. n. 2. lib. 3. pleniùs præſumption 141. n. 41. 42. & 43. lib. 4. vbi n. 44. probauit Baldi remedium ibi relatum, & eſſe ſatis consentaneum legibus, & æquitati dixit, vt hoc caſu petat vſufructuarius, Iudicis officio, legatum ſibi præſtari; ergo in terminis & diſpoſitione dictæ legis 1. quantò magis id habere locum poterit, vt voluntas teſtatoris ſortiatur eſſectum, & legatarius vſumfructũ habeat, cùm verba illius legis adeò generalia ſint, & apta comprehendere omne legatum, cuiuſcũque qualitatis, aut conditionis illud ſit:[*] quod attinet verò ad ſecundam illationem Telli Fernãddez; quatenus dixit, quòd ſi legatarius vſusfructus moreretur ante aditionẽ hæredis, etſi aliquod tempus tranſiiſſet, fructus aliquos non acquireret, quia nõ ceſſit dies legati, & cõſequenter quòd nulli deberentur illi: nihil dixit Ioann. de Matienço vbi ſuprà, nec alij ſuperius relati huius doctrinæ mentionem faciunt, eam tamen veram eſſe, & iure procedere, probatur euiẽter ex eo, quòd mortuo legatario, ſiue ante, ſiue poſt aditionem hæredis legatum vſusfructus extingui, nec ad hæredes tranſire, indubitatum eſt, per textum in § finitur, cum vulgatis, Inſtit. de vſufructu. Fructus etiam, ſi aliquod tempus tranſiſſet, non deberi hæredi, licèt aliter non probauerit Tellus vbi ſuprà, manifeſtè comprobatur ex his, quæ ſcripſerunt Ruinus in conſ. 60. num. 8. & ſeqq. volum. 2. Franciſcus Marc. deciſ. 823. num. 1. in. 1. part. Corneus in conſ. 173. vol. 3. & poſt alios Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 90. & 91. fol. mihi 263. vbi affirmant, & latiùs comprobant, quod ſi vſusfructus fundi, vel alterius rei, alicui legetur, & legatarius abſens, ſeu ignorans, per aliquod tempus legatum non petierit, non poterit ipſe, nec hæres eius petere vſumfructum pro tempore præterito, nec frufus etiam eius temporis conſequetur, cùm fructuarius non poſſederit, nec ſatiſdederit, & non incipiat lucrari fructus, niſi á die præſtitæ, ſeu realiter oblatæ; ſatisdationis, vel ex tempore adeptæ poſſeſſionis ſine vitio, hoc eſt, non vitiosè, nec clam, ſed cum ſcientia & patientia proprietarij; cùm igitur in ſpecie propoſita nec poſſederit, nec ſatiſdederit fructuarius, fructus eius tẽporis non poterit ad hæredes tranſmittere. Verùm id non procedet, ſi vſufructua[*]rius paratus cauere, & ſatiſdare, volenſque legatum conſequi, id adimplere nequiuerit, propter defectum hæredis, vel perſonæ. cui ſatiſdationem præſtaret, vel quia hæres noluit illam accipere, aut quia malitiosè diſtulit hæreditatem adire; tunc enim, cùm iuris ordini, & formæ ſatisfacere voluerit legatarius, nec per eum ſteterit, ab eo tempore fructus lucrari debebit, non minùs, ac ſi realiter præſtita, & accepta fuiſſet cautio, vt poſt alios, adnotarunt expreſsè Rolandus in conſ. 73. num. 34. & ſeqq. vol. 2. Franciſcus Marc, deciſ. 490. part. 2. Antonius Galeatius Maluaſia in conſ. 52. num. 19. & 32. vol. 1. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 49. fol. 266. & 267. Franciſc. Burſatus in conſ. 139. n. 64. & in conſ. 214. n. 28. lib. 2. Ex quibus deduci poteſt, ad reſolutionem alte[*]rius quæſtionis, vſufructuario deberi fructus rei legatæ, de iure communi, adita iam hæreditate, vel non adita, dolo tamen hæredis dilata, dummodò poſteà adeatur; aliàs nihil in teſtamento ſcriptum valeret, à die præſtitę, ſeu realiter oblatæ ſatiſdationis, vel à die adeptæ poſſeſſionis abſque vitio, etiam non præſtita ſatiſdatione, iuxta ea quæ ſuperiùs diximus, & latiùs declarant Arias Pinellus 2 part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 77. per totum. Borgninus Caluacanus de vſufructu mulieri relicto, num. 90. fol. 263. De iure verò Regio in aliis legatis cer[*]tum eſt, fructus rei legatæ à tempore mortis teſtatoris deberi, attenta dict. l. 1. tit. 4. de los testamentos, quamuis iure communi ſatis controuerſum eſſet, à quo tem[*]pore deberentur; vt poſt alios ibi relatos, defendunt Tellus Fernandez in l. 20. Tauri, num. 9. Aluaradus de coniecturatamente defuncti, lib. 4. cap. 1. num. 43. Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 2. quæst. 33. per totam. Matienço in dicta l. 1. tit. 4. gloſ. 14. num. 30. & Azeuedius ibi. num. 122. Petrus de Barboſa 2. part. leg. diuortio, ff. ſoluto matrimonio, num. 82. Idemque in legato vſusfructus obſeruandum eſſe, vt à tempore mortis teſtatoris legatario debeantur. Exiſtimat Matienço vbi ſuprà, dicta gloſſ. 14. à num. 35. cum ſeqq. & in hac quæſtione nihil ſcribit, ſed ad eũ ſed remittit Azeuedius ibi n. 138. quod tamen non credo verum, imò quod attinet ad iſtum caſum, ſecurẽ defendendum proponerem, nihil de nouo induci poſſe ex deciſione dictæ legis regia 1. & conſequenter ſuperiorẽ reſolutionem iuris communis, obſeruandam fore etiam de iure regio; nam licèt ex lege illa conſeruentur omnia legata, etſi nullus hæres fuerit; non tamen remittitur cautio, & ſatiſdatio, quæ tot legibus ab vſufructuario præſtari debet, nec eriam poſſeſſionis non vitioſæ requiſitum, (vt fructuarius incipiat lucrari fructus in caſu non præſtiræ, aut realiter oblatæ ſatiſdationis) adimitur: quæ: tamen in aliis legatis minimè neceſſaria ſunt: nihil ergo interest, de iure communi aditam eſſe hæreditatem. vel de iure regio conſeruari legata, etſi hæreditem adita non ſit, ſi fructuarius non ſatiſdederit, aut ſine vitio poſſeſſionem adeptus ſuerit, quoad effectum, vt illi incipiant deberi fructus. Debebuntur tamen eo caſu, quo nullus hæres exiſterer, vel à die adeptæ poſſeſſionis ſine vitio, vel ab eo tempore, quo ſatiſdare paratus propter deſectum hæredis, vel perſonæ, cui ſatiſdationem præſtaret, ſatiſdare omiſit: Ex dictis ſuprà, quæ ſunt notanda, quia non reperientur alibi ſic reſoluta. Tertiò, & principaliter infertur ad reſolutionem al[*]terius quæſtionis in hac materia, & in vſu forenſi omninò neceſſariæ. Nunquid valeat legatum vſusfructus omnium bonorum, vxori, vel alteri relictum, alio hærede vniuerſali poſt mortem eius inſtituto? In qua quæ[*]ſtione quatuor Doctorum opiniones referunt poſt alios Iaſon in l. extraneum, num. 5. C. de hæredib. inſtituendis. Doctores in l. filius à patre, ff. liberis & poſthum. Romanus in conſ. 71. incipit: Viſis dubiis num. 5. In effectu ta[*]men duas opiniones eſſe, primam negatiuam; ſecundam affirmatiuam, communiter probari ſolet; vti ex communi teſtantur Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 23. num. 2. in princ. Menoch. in conſ. 273. num. 1. lib. 3. Andreas Gaill. practicarum obſeruationum lib. 2. obſeruatione 143. in princ. qui, & alij quamplures,[*] quos ſtatim referam, conueniunt in hoc (nec vllus contradicit,) Vxorem, vel alium, ſic relictum vſufructuarium legatarium eſſe, dumtaxat non hæredem. Quod priùs docuerat Baldus in l. id quod pauperibus, quæſt. 14. C. de Epiſcop. & Clericis. & in dicta l. extraneum. num. 7. C. de hæredibus inſtituendis: Et rationem aſſignat Me[*]noch. lib. 4. præſumptione 141. num. 33. & 34. Partem itaque negatiuam, quod tale legatum non valeat, tenent Ioannes Andreas ad Speculatorem, tit. de pignorib. §. final. aliàs tit. de diuerſis cautionibus, verſ. pono quod vſusfructus, n. 16. Alexander in dicta l. extraneum, num. 8. in fine, & in conſ. 162. Circa 1. dubium. num. 2. vol. 2. Dinus in conſ. 3. Angelus, Imola, Benedictus de Pumblino, & Ancharan. quos recenſet Iaſon in dict. l. extraneum, colum. 3. verſic. Quarta & vltima eſt opinio. Innocentius, & Petrus de Anchar. in c. fin. de pignoribus. Ea ratione principaliter moti ſunt, quòd dies vſusfructus le[*]gati, non cedit niſi à die aditæ hæreditatis per hæredem inſtitutum, vt ſuperiùs diximus: ſed hæres in propoſito caſu adire non poteſt hæreditatem viuente vxore, cùm ſit inſtitutus poſt mortem illius, & ſic ſub die incerta, quæ conditionem facit, & hæreditatis aditionem impedit: l. ſi cum hæres, ff. quando dies legati cedat: Ergo legatum vſusfructus eſt inutile, nec confirmari poterit mortua vxore, cum eo tempore iam extinctus ſit vſusfructus: l. Titio cum morietur, ff. de vſufructu. §. finitur, Institut. eodem tit. Mouentur etiam ex textu in l. qui filio, in princ. vbi gloſ. ff. de hæredibus inſtituendis, expendendo eum, vti poſt alios optimè expendit Menochius dicta præſumptione. 141. num. 39. quo loco à n. 37.[*] in fine, vſque ad num. 40. his duobus fundamentis, nonnullis modis reſpondet, meliùs tamen reſponderi poteſt ex his, quæ ſtatim in ſecunda opinione adnotabimus. Partem verò affirmatiuam, quòd tale legatum valeat[*] (quæ verior eſt, magis communis, & omnino amplectenda) tuentur Baldus in l. id quod pauperibus, quæſt. 14. n. 27. C. de Epiſcopis & Clericis. Salicetus in dict. l. extraneum, in fin. & Iaſon ibi col. penul. verſ. Tertiò limita. Aretinus, Caſtrenſis, Angelus, Berous, Decius, Bertrandus, Socinus vterque, Pariſius, Natta, Barbacia, Odofredus, Crotus, Durandus, Pechius, & alij, quos ita tenendo, congeſſerunt Cephalus in conſ. 607. n. 27. & in conſ. 472. num. 53. & ſeqq. lib. 4. Menochius in conſ. 105. num. 9. lib. 1. & in conſ. 273. num. 1. lib. 3. & lib. 4. præſumptione. 141. num. 39. in fine, & n. 40. Addit. ad Alexandrum, dict. conſ. 192. num. 3. vbi dicit contrariam opinionem, tanquam iniquam contra teſtatoris voluntatem, & naturam materiæ ſubiectæ rejiciendam: Hyppolitus Riminaldus in conſ. 590. num. 28. & 31. & ſeqq. lib. 5. & in conſ. 222. num. 24. lib. 3. & in conſ. 62. vbi latiùs declarat per totum conſilium, lib. 6. Guillelmus Benedictus in cap. Rainuncius, de teſtamentis, verb. reliquit. num. 7. Couarruuias variarum lib. 2. cap. 2. num. 5. Viglius in §. hæres, num. 6. Inſtit. de hæredibus inſtituendis, Graſſus §. legatum, quæſt. 23. num. 2. Borgninus Caualcanus, de vſufructu mulieri relicto, num. 69. fol. mihi 33. & 134. & numer. 224. in fine. fol. 436. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. ſolutione 1. numer. 35. fol. 6. Tellus Ferdinandez in l. 3. Tauri, 3. part. numer. 10. Sfortia Oddi in conſil. 91. numer. 9. & 10. & numer. 24. & 25. lib. 1. Aldobrandinus in conſil. 46. numer. 8. lib. 1. Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cum nuberet, ff. de legatis. 2. quæſt. 26. num. 114. vſque ad n. 118. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 10. à num. 19. vſque ad n. 39. Et quòd hæc ſit benignior opinio, æquitati, materiæ ſubiectæ, & menti teſtatoris magis conſentanea, affirmat Andreas Gaill. lib. 2. obſeruatione 243. num. 2. 3. & 4. Quorum omnium, rationes & funda[*]menta ad hoc reduci debent, quòd in hac ſpecie, tempus mortis vſufructuarij non debet cenſeri adiectum inſtitutioni, vt aditionem impediat, ſed tantùm differendi gratia vt hæres non habear commodum vſusfructus, quandiu vixerit fructuarius, nec in eo perturbet illum & conſequenter, ex mente & voluntate teſtatoris, ſic inſtitutus ſtatim adire poteſt, & tranſmittere hæreditatem, vt pote putè inſtitutus hæres: quia prædicta verba non ſuſpendunt, vel limitant ſuper inſtitutionem, ſed oſtendunt enixam teſtatoris voluntatem ſuper legati viribus, quæ manifeſtè colligitur ex eo, quòd cùm voluerit vxori, vel alteri relinquere vſumfructum, quod eſt conſequens, neceſſariò ſequitur antecedens, hoc eſt, puram inſtitutionem voluiſſe, ſine quo conſequens, hoc eſt, legatum ſubſiſtere non poſſet: l. illud, ff. de acquir. hæred. Quod cæteris omnibus ſuperiùs præcitatis, elegantiùs animaduertit Andreas Gaill. dicta obſeruatione 143. ex num. 2. Ex his conſiderabam, nonnulla adnotanda fore, quæ neceſſaria ſunt, nec ita ſpeciſice traduntur per aliquem, ex Scribentibus communiter in hac materia. Primò, fru[*]ſtra, & inutiliter videri laboraſſe quamplures, & maximi nominis Authores, qui inueſtigare ſolent in quæſtione ſuperiori, cùm vſusfructus relinquitur vxori, alio hærede vniuerſali poſt mortem eius inſtituto: qualiter, ſiue quo remedio poſſit vxor conſequi legatum, ex quo viuente ea nullus exiſtit hæres, qui hæreditatem adire poſſit; & plura excogitarunt remedia Baldus in l. extraneum, num. 4. C. de hæredibus inſtituendis, & Iaſon ibi columna, 3. Angelus in l. miles ita, ff. de militari tetamento. Et poſt alios Paulus de Montepico, Cephalus, Pariſius, Marcus Antonius Eugenius, & Iacobus Menochius quorum mentionem fecimus ſuprà, num. 16. Verum vana eſt, & inutilis eorum altercatio, quæ ita demum procederet, ſi vera eſſet Ioannis Andreæ, Dini, Alexandri, & aliorum opinio, quòd hæres poſt mortem fructuarij inſtitutus, ſub conditione inſtitutus videretur, nec adire poſſet hæreditatem ante mortem illius: ſed cùm ſuperior opinio improbata ſit, & iuxta aliam, & veriorem opinionem, hæres dicatur purè inſtitutus, & ſtatim in vita vxoris adire hæreditatem poſſit; prædicta remedia neceſſaria non erunt legatario vſusfructus, cùm ſatis conſultum ſit illi per aditionem hæreditatis: id quod inter alia remedia rectè tradit Baldus in dicta l. id quod pauperibus, quæſt. 14. C. de Epiſcopis & clericis: & vt certiſſimum probarunt omnës, quos retuli ſuprà num. 30. qui hæredem videri pure inſtitutum, & ſtatim poſſe hæreditatem adire, vnanimiter dixerunt. Secundò, errore manifeſto lapſum in hac materia[*] Matheſilanum, ſingulari 4. num. 5. & 6. is enim in caſu ſuperiori, cum vſusfructus alicui relictus eſt, alio poſt mortem eius hærede inſtituto: exiſtimauit hæredem conueniri non poſſe ad ſolutionem æris alieni; ideóque curatorẽ dandum hæreditati, aduerſus quem creditores hæreditarij agere poſſint. Moueturque ſuperiori ratione, quod hæres ſic inſtitutus ante mortem vſufructuarij adire non poſſit; quam tamen omnino falſam eſſe ex dictis adhuc conſtat apertè: idcirco talem hæredem conueniendum fore ad ſolutionem æris alieni, nec eſſe neceſſariam curatoris dationem rectiùs tradiderunt Socinus, Didacus Couatruuias, Paulus de Montepico, & alij, quos refert, & sequitur Graſſus §. legatum, quæſt. 35. n. 7. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 224. fol. 430. Rubeus, & Bellonus relati, & probati per Menochium lib. 4. præſumptione 143. num. 15. Tertiò, ſuſtineri non poſſe quorundam traditionem[*] in hac materia Caſtrenſis in conſ. 391. incipit: Viſis dubiis. Romani in conſ. 71. Alexandri in conſ. 58. lib. 3. Saliceti in dict. l. extraneum, Ripæ in l. 1. n. 18. ff. quorum legatorum. Qui exiſtimabant in quæſtione adhuc propoſita, cum vſusfructus omnium bonorum vxori relictus eſt, & poſt mortem eius alius hæres vniuerſalis inſtituitur: poſſe vxorem propria authoritate vſumfructum capere, tanquam poſſeſſione bonorum vacante, nec hærede aliquo exiſtente, de cuius manu legatum accipi poſſit: Quæ ſententia nullo pacto vera eſſe poteſt, vt pote cùm præcipuum, aut vnum tantum eius fundamentum, ex dictis adhuc deſtruatur omninò, nec hæredem aliquem exiſtere, falſum ſit. Ideò dubiam & obſcuram appellarunt eam Hyppolitus Riminaldus in princ. Inſtitut. de donationibus, num. 565. Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 5. cap. nono. num. 2. fol. 169. Quartò, rectè loquutum in hac materia Borgninum Caualcanum de vſufructu mulieri relicto, num. 74. fol. 240.[*] vbi contra Aretinum, Pariſium, Portium, & alios, in caſu ſuperiori defendit, teneri vxorem, ſic relictam vſufructuariam, ſatiſdationem præſtare, inuentarium conficere, ac alia implere, ad quæ alij vſufructuarij tenẽtur ea ratione motus, quod à principio adeſt perſona, hoc eſt, hæres purè inſtitutus, cui talis cautio debeat præſtari: id quod præfati, Ioannis Andreæ opinionem ſequuti negabant verum; male tamen, vt dictum eſt. Vnde contrarium, rectiùs in terminis ſtatuit Ruinus in conſil. 206. num. 23. & ſeqq. vol. 2. Quintò, quæ hucuſque dicta ſunt ex n. 23. cum ſeqq.[*] & de iure communi probantur, procedere etiam de iure regio abſque dubio, ex diſpoſitione l. 1. tit. 4. de los teſtamentos. cũ ex illa lege ſuſtineantur omnia, quæ in teſtamẽto relicta ſunt, etſi nullus fuerit hæres inſtitutus, vel inſtitutus non adierit: & conſequenter omnia ſuperiora obſeruanda fore, non ſolũ in terminis prædictis, quibus hæres purè inſtitutus videtur, & ſtatim adire hæreditatem poteſt; ſed etiam in fortioribus, hoc eſt, cùm nullus hæres inſtitutus fuerit, vel inſtitutus non adierit, nec etiam legitimus; vel poſito, quòd iure communi vera eſſet Ioannis Andreæ opinio: vt quæ diximus ſuprà in legato particulari vſusfructus, cõtra Tellum Fernandez, procedant etiam in legato vſusfructus omnium bonorum, cùm inter hæc legata, nulla differentiæ ratio reddi poſſit, & vtroque caſu vſufructuarius ſit legatarius, vt ſuprà ſcripſi, & tradit Baldus in dicta l. id quod pauperibus, quæſt. 14. & in dict. l. extraneum, num. 7. Iacobus Menochius lib. 4. præſumpt. 141. num. 33. quæ eſt noua, & ſingularis declaratio in hac materia. Sextò, prædicta procedere, quando vſusfructus[*] relinquitur titulo legati; ſed ſi titulo inſtitutionis relictus ſuerit, tunc aperire neceſſe eſt, vtrùm diuerſum ius conſtituendum ſit: & titulo inſtitutionis relictus dicitur vſusfructus, cum teſtator inſtituit vxorem, vel alium, in vſufructu omnium bonorum, & poſt eius mortem alium inſtituit hæredem vniuerſalem, quo caſu ſine controuerſia admittunt Doctores, (nec aliquis in hoc diſſentit) teſtatoris[*] diſpoſitionem valere; ſed ſolum dubitant, quomodo vxor hæres ſit, an ſcilicet in ſolo vſufructu, vel etiam in proprietate? Id quod apertè deprehenditur ex ex omnibus ſtatim referendis, & expreſsè adnotauit Menochius in conſ. 273. num. 5. lib. 3. & præſumpt. 141. num. 26. lib. 4. hoc eſt, vtrum in hoc caſu, ſicut in ſuperiori, de quo ſupra ex num. 23. inſtitutio illa ſit quoque legatum, an verò fideicommiſſum inductum ſit, ita quòd vxor ſit hæres in vſufructu, & proprietate, & grauata poſt mortem hæreditatem reſtituere. Effectus[*] huius inueſtigationis maximus eſt; nã ſi inſtitutio poſt mortem vxoris facta, ad fideicommiſſum trahitur: conſequens eſt, quòd fideicommiſſario ante hæredem inſtitutum moriente, hæreditas ad hæredes ipſius fideicommiſſarij non tranſmittitur, quia fideicommiſſum con[*]ditionale non tranſmittitur ad hæredes, ſi fideicommiſſarius pendente conditione ante grauatum decedat: per textum in l. vnica §. ſin autem aliquid, C. de caducis toll. vbi Doctores communiter; & pleniſſimè declarant Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. fideicommiſſum, quæſt. 67. & 68. Andreas Gail. practicarum obſeruat. lib. 2. obſeruat. 132. per totam. Rolandus, Pariſius, Cephalus, Menochius, Burſatus, Decianus, Riminaldus Iunior, Surdus, Crotus, & alij in multis confiliis; quæ latiſſimè de hac quæſtione ſcribens, congeſſit in vnum Pedrocha in conſ. 40. quæſt. 5. à n. 295. vſque ad num. 363. Ioannes Vincentius Hondedei in conſil. 70. ex num. 10. & ex num. 31. cum ſequentibus. Prima tamen, & communior ſententia eſt, vxorem[*] in prædicto caſu cenſeri inſtitutionem, tam in proprietate, quàm in vſufructu, & inſtitutionem poſt mortem eius factam, ad fideicommiſſariam ſubſtitutionem trahendam fore: Per textum in l. ſi quis ita inſtituatur ex certo fundo: aliàs, ſi ita quis hæres inſtitutus excepto fundo, ff. de hæredibus inſtituendis. Sic tenent Baldus in l. id quod pauperibus, quæſt. 14. C. de Epiſcopis, & clericis, & in l. 2. ff. ſi pars hæreditatis petatur, & ibidem Angelus: idem Angelus in l. filius à patre, ff. de liberis & poſthumis, & in conſil. 151. Viſo themate, ad finem, Salicetus, & Iaſon, in l. extraneum, num. 6. C. de hæredibus inſtituendis. & ibidem Alexander, num. 8. idem in conſ. 162. num. 5. lib. 2. Decius, vterque Socinus, Cardinalis Zabarella, Corneus, Natta, Siluanus, Bellonus, Berous, Bertrandus, & alij relati per Menochium in conſ. vlt. num. 48. lib. 1. & in conſ. 273. num. 6. lib. 3. & præſumpt. 141. num. 26. & 49. lib. 4. Qui ipſe communem hanc ſententiam profitetur veram, Graſſus § legatum, quæſt. 23. num. 3. Durandus de arte teſtandi, titul. de legatis, cautela 39. num. 2. Crotus in l. re coniuncti, ff. de legat. 3. num. 179. & ſeqq. Peregrinus de fideicommiſſis. artic. 5. num. 21. poſt principium fol. 51. Andreas Gaill. qui dicit communem omnium opinionem, lib. 2. obſeruat. 143. num. 5. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. ſolut. 1. à num. 7. vſque ad num. 17. fol. mihi 4. & 5. vbi refert Rolandum, Cephalum, Hyppolitum Riminaldum, & alios idem tenentes, & num. 8. & tribus ſeqq. Huius ſentendæ rationes adducit Peregrinus etiam, dict. art. 5. num. 21. in princ. vbi refert Imolæ opinionem in hac[*] quæſtione, & declarat, in quo concordet aut diſcordet cum opinione Baldi, & aliorum hactenus relata, vt ibi videri poterit: & per Menochium in conſ. 273. num. 9. lib. 3. Paulum de Montepico in l. Titia cum teſtamento, § Titia cum nuberet, de legat. 2. num. 102. & ſeqq. Secunda verò, & præcedenti contraria opinio eſt,[*] vxorem, vel alium in vſufructu omnium bonorum inſtitutum, alio poſt mortem eius hærede vniuerſali inſtituto, merum Legatarium vſusfructus eſſe, nec hæredem dici poſſe, & conſequenter non intereſſe, an vſusfructus vxori relinquatur, an ipſa inſtitutum in eo, per rationem prædictam: ſed vtroque caſu, inſtitutum poſt mortem vxoris, purè inſtitutum videri, & hæreditatem ad hæredes ſuos tranſmittere; quoniam tempus inſtitutioni hæredis vniuerſalis adiectum, non ſuſpendit inſtitutionem, ſed tantùm remouet hæredem à perceptione, & commodo vſusfructus; Sic ſcripſit Angelus in l. hæreditas ex die, ff. de hæredibus inſtituendis, & defendit conſtanter Modern. addit. ad Alexandrum, d. conſil. 162. & hanc opinionem veriorem exiſtimat Andreas Gaill. dict. obſeruat. 143. num. 6. Paulus Caſtrenſis in dicta l. ſi filus à patre ad finem, & conſ. 440. col 2. lib. 2. Corneus in dict. l. extraneum, Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 5. cap. 5.Couarruias variarum lib. 2. cap. 2. ſub num. 5. Pariſius in conſ. 97. à princ. lib. 2. Emmanuel Soarez receptarum ſententiarum, littera. V.n. 114. Decius in conſil. 278. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 55. num. 2. & 3. lib. 1. & eſſe veriorem opinionem, mentique, & voluntati teſtatoris magis conuenientem. affirmat, & alios refert Simon de Prætis lib. 3. d. ſolut. 1. n. 21. & 22. fol. 5. & n. 35. & 36. quo loco expendit nouè conſilium Baldi 273. & conſilia ſequentia lib. 4. vbi nonnullis, & ſubtilibus rationibus probauit Baldus. Vxorem ſic inſtitutam in vſufructu, legatariam tan[*]tum in vſufructu, & meram vſufructuariam eſſe. Huic etiam parti ego libentius accedo, contrariamque, defuncti voluntati valde aduerſari exiſtimo: nec verba inſtitutionis aliquid facere, ex his quæ ſuperiùs relati, latiùs in hac quæſtione adnotarunt. Septimò, quæ adhuc dicta ſunt, procedere, cùm[*] extraneus poſt mortem vxoris hæres inſtituitur, idcirco opportunè & neceſſariò dubitari. Vtrum valeat diſpoſitio, cum vſusfructus omnium bonorum, titulo legati, vel inſtitutionis, vxori, aut alteri relinquitur per tempus vitæ, aut donec ipſa vixerit, filio poſt mortem hærede vniuerſali inſtituto: & poſito, quòd valeat, quid vxor conſequi debeat ex tali relicto. Cuius rei diſputationem, ſciens conſultoque, duplici ratione prætermittendam duxi, tum quòd de hac quæſtione plenè, & diſtinctè ſcripſerint Paulus de Montepico in dict. §. Titia cum nuberet, ex num. 97. cum pluribus ſeqq. Menoch. lib. 4. dict. præſumpt. 141. ex num. 8. vſque ad num. 25. Simon de Prætis lib. 3. dict. ſolut. 1. à num. 23. cum ſeqq. fol. 5. Tum etiam, quòd de iure huius Regni, procedere non poterit prædictum dubium, ſiue communis Doctorum reſolutio effectum ſortiri; vtpote, cùm omnia bona parentis, excepta quinta parte eorum, ſint legitima filiorum; ita quod ab illorum ſucceſſione, niſi certis de cauſis ſubmoueri non debeat, nec poſſit vxor, vltra vſumfructum quintæ partis, titulo inſtitutionis, nec legati conſequi; vt infrà alio capite, cùm de conſuetudine vulgari tractabimus, plenius cõprobabimus. Octauò & vltimò, quòd ſi teſtator inſtituerit vxo[*]rem, vel alium in vſufructu omnium bonorum, donec vixerit, aut ſimpliciter, & poſt mortem eius nullum alium hæredem inſtituat, vxor cenſetur inſtituta hæres in totum, ſiue detracta certa rei. mentione, totam ipſam hæreditatem conſequetur: tenebitur tamen reſtituere illam poſt mortem eius venientibus ab inteſtato, quorum fauore inductum fideicommiſſum cenſetur. Sic poſt Manticam, Petrum Pechium, Caſtrenſem, Decium. Pariſium, Cephalum, & alios reſoluit, & bene fundat Menochius lib. 4. dicta præſumpt. 141. ex num. 2. vſque ad num. 8. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 75. fol. 240. Sfortia Oddi in conſ. 91. n. 4. qui exiſtimant idem procedere, ſi vxor relicta fuerit vſufructuaria per verbum Relinquo, nullo alio cohærede dato: vt ibi videri poterit: & per Picum in dicto §. Titia cum nuberet, num. 26. & 27. His addo prædictam reſolutionem[*] (quæ. de iure communi indubitanter procedit, ex Menochio vbi ſuprà,) procedere etiam de iure regio, nec in hoc aliquid immutatum ex deciſione dictæ l. 1. tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. Intelligendo id iuxta ea, quæ alio cap. lib. 2. plenius adnotauimus ad explicationem leg. 1. §. ſi ex fundo, ff. de hæredibus inſtituendis. CAPVT IX. Vſusfructus iure legati in teſtamentis relictus, vtrùm conſtituatur, & acquiratur ipſo iure, an per factum hæredis; & in aliis legatis, à quo tempore tranſeat dominium in legatarium? vbi ius nouum ab antiquo diſtinguitur, & adhibita diſtinctione inter legatum Vendicationis, & Damnationis, quæ hactenus de hac materia ſcripſerunt Doctores, dilucidè, & diſtinctè explanantur, & quarundam legum verus ſenſus adducitur. Deinde in legato generis, vel alternatiuo, & in vſufructu disjunctiuè, ſiue alternatiuè relicto, cuius ſit electio, hæredìs-ne, an legatarij, eadem diſtinctione aperitur: demùm in legato ambiguo, vel obſcuro, vtrùm, quod minimum eſt, debeatur, ambigitur: & nonnullis legibus ad propoſitum explicatis, Accurſij traditio contra Decium, & Modernum Par. defenditur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus à proprietate multis modis ſeparationem recipit. -  2 Vſusfructus à proprietate ſeparatur, ſi in teſtamento relinquatur, & tunc an tranſeat ipſo iure in legatærium, num. ſeqq. -  3 Expenditur contrarietas textus, in §. 1. Inſtitutionum. de vſufructu, cum l. 3. ff. eodem tit. & diluitur infrà num. 13. -  4 Vſusfructus iure legati, in teſtamentis, an conſtitatur, & legatario acquiratur ipſo iure; an per factum haredis? & reſolutio traditur infra, num. 13. -  5 Legatorum genera olim quatuor fuiſſe. -  6 Legatorum per Vendicationem quale; & quibus verbis fiebat? -  7 Legatum per Damnationem, quomodò fieret? -  8 Legatum per Sinendi modum, quale olim? -  9 Legatum per Præceptionem, quod diceretur olim. -  10 Legata multùm intereſſe per vendicationem, an per damnationem relinquantur. -  11 Dominum rei legatæ per vendicationem, tranſire in legatarium, antequam de manu hæredis præſtetur illi. -  12 Dominium rei legatæ per Damnationem, non tranſire in legatarium, antequam de manu haeredis præſtetur illi. -  13 Vſusfructus iure legati in teſtamentis relictus, ipſo iure conſtituitur, & acquiritur, ſi legatus ſit per Vendicationem; per factum, & patientiam hæredis, ſi ſit legatus per Damnationem. -  14 Vſusfructus in teſtamento relictus per Vendicationem, quamuis ipſo iure tranſeat in legatarium; id tamen non excuſat illum, ſi accipere velit poſſeſſionem abſque authoritate hæredis. -  15 Vſum fructum in teſtamento relictum conſtitui, & acquiri hodie generaliter ipſo iure. -  16 Idque de iure nouiſſimo huius Regni, ſecuriùs firmari poſſe. -  17 Seruitutis realis in teſtamento relictæ, ius, aut dominium ipſo iure tranſire in legatarium. -  18 Iaſonis reſolutio in hac materia declaratur. -  19 Bartoli doctrina, in quæſtione ſuperiori explicatur. -  20 Aretini opinio in hac materia impugnata. -  21 Proponitur difficultas leg. Si ab hærede, ff. ſi vſusfructus petatur, & verus ſenſus illius textus adducitur. -  22 Vſumfructum earum rerum, quæ vſu conſumuntur, iure legati in teſtamentis relictum, non conſtitui, nec acquiri iure, niſi præſtita cautione de reſtituendo tantumdem. -  23 Expenditur difficultas leg. Papianianus 18. ff. de ſeruitutibus. -  24 Et duæ ſolutiones Accurſij taxantur. -  25 Noua etiam Corraſij interpretatio ad illum textum confutatur, & num. ſequenti. -  26 Dominium rei legatæ, vtrùm tranſeat in legatarium à morte teſtatoris, an ab adita hæreditate, difficilem quæſtionem eſſe, & plenè tractatam remiſſiuè. -  27 Redditur vera ratio dictæ leg. Papinianus, ff. de ſeruitutibus. -  28 Et Ioannis Bologneti noua conſideratio, nouè per Authorem rejicitur. -  29 Duplex proponitur difficultas, l. Stichus ſeruus meus, ff. de manumiſſis teſtamento. -  30 Legatum rei aliena iure ſubſiſtere, cum distinction e tamen leg. cùm rem alienam, C. de legatis, & de materia illius textus pleniſſimè actum remiſſiuè. -  31 Explicatur textus in dict. l. Stichus ſeruus, & vtrique difficultati reſpondetur. -  32 In legato generis, vel alternatiuo, cuius ſit electio, hæredìs-ne, an legatarij? -  33 Doctorum quamplures diſtinctione, & declarationes in quæſtione ſuperiori remiſſiuè. -  34 Et adhibita diſtinctione inter legatum Vendicationis & Damnationis præfata quæſtion reſoluta. -  35 Vſusfructus, cùm disjunctiuè, aut alternatiuè legatur, cuius ſit electio? -  36 Lex, Titio 21. ff. de vſufructu legato, ſingulariter, & nouè explicata per Cuiacium. -  37 In legato ambiguo, ſiue obſcuro, id deberi, quod minimum eſt, non quod maximum. -  38 L. qui duos, 20. ff. de legat. 1. verè, & eleganter declarata. -  39 L. qui ex pluribus, 106. ff. de verborum obligationibus, ſingulariter declaratur, & conciliatur cum l. Iulianus, 41. §. ſcio, ff. de legat. 1. Vbi Accurſij adnotatio, contra Decium, & Modernum defenditur, & num. ſequenti vera ratio redditur. -  40 Teſtator in dubio, cenſetur proſpicere hæredi, & minus grauare eum, quàm ſit poſſibile. -  41 L. Titia, 40. §. Seia teſtamento, ff. de auro & argento legato, remiſſiuè explicatur. VSusfructus formalis, de quo præcipuè tractatus[*] noſter eſt, nonnullis modis ſeparationem recipit à proprietate, & conſtituitur, vt capite ſequenti dicemus, & exemplis oſtendit Iuſtinianus in §. 1. Inſtitutionum de[*] vſufructu. Et primò ſeparatur à proprietate, ſi in teſtamento relinquatur, l. 3. l. vſusfructus 6. ff. de vſufructu, l. 4. C. eodem tit. l. 20. tit. 31. partit. 3. verſic. La primera es quando vn home, & textus in dicto §. 1. Inſtitut. de vſufructu. Qui difficultatem facit ex eo, quòd in exem[*]plis poſitis ibi ſentire videtur apertè, vſumfructum in teſtamento relictum, conſtitui ipſo iure, & ſine aliquo facto hæredis in legatariũ tranſire. Id quod clarè colligi[*] poteſt ex illis verbis: Si quis vſumfructũ alicui legauerit: nam hæres nudam habet proprietatem; legatarius verò vſumfructum. Et è contrà, ſi fundum legauerit, deducto vſufructu; legatarius nudã habet proprietatẽ; hæres verò vsũfructũ. Et tamen in contrariũ videtur, quòd vſusfructus in teſtamento relictus, nõ poſſit ſeparari à proprietate, nec conſtitui, niſi hæres per patientiam, vel traditionem illũ conſtituat, per textum in l. 3. ff. de vſufructu, dũ dicit: Omnium prædiorum, iure legati, poteſt vſusfructus conſtitui, vt hæres iubeatur dare alicui vſumfructum; dare autem intelligitur, ſi induxerit in fundum legatarium, eúmve patiatur vtifrui. Ex quibus iuribus, & aliis ſimilibus,[*] pendet, vt arbitror, vera reſolutio quæſtionis; an ſcilicet vſusfructus iure legati in teſtamentis cõſtituatur, & acquiratur ipſo iure, an per factum hæredis? pro cuius explicatione, reuocandum erit in memoriam, Legatorum genera olim quatuor fuiſſe, per Vendicationem, per Damnationem, per Sinendi modum, & per Præceptionem: & certa quædam verba, cuique generi legatorum aſſignata eſſe, vt explicant Caius Inſtitut. lib. 2. tit. de legat. Vlpianus in fragmentis, tit. 24. verſicul. legamus, Iulius Paulus lib. 3. ſententiarum, tit. de legat. & latè explicant nonnulli Recentiores in §. ſed olim, Inſtitut. de legat. Vbi nouiſſimè Antonius Pichardus ex n. 2. cum ſeqq.latiſſimè Petrus Richardus in dicto §. ſed olim, ex num. 3. Guillelmus Benedictus in cap. 1. Rainuntius, de teſtamentis, verb. ſi abſque liberis, el ſegundo, num. 38. fol. 84. part. 2. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, ſine curatore, num. 20. Antonius Faber coniecturarum Iuris ciuilis, lib. 6. cap. 1. per totum, fol. 186. Ioannes Bolognetus in rubr. ff. de legat 1. ex num. 28. vſque ad num. 35. Legatum per Vendicationem dicebatur,[*] cùm verbis directis ſiue deputatis ad ipſum legatarium, res legabantur: vt puta, Do, lego, capito, ſumito, ſiue habeto. Per Damnationem, cum verba ad hære[*]dem erant deputata, ſiue di recta, hoc eſt, cùm teſtator eo modo legandi vtebatur: Hæres meus damnas eſto dare: ſiue, Dato, facito, vel hæredem meum dare iubeo. Per Sinendi modum legabatur ita; Hæres meus[*] damnas eſto ſinere Titium ſumere, ſibìque habere rem illam, ſiue: Permitte Semproniũ ſumere ſibi rem illam. Et de natura, & conditione huius legati, dicit nonnulla Anton. Pichar. vbi ſuprà. num. 5. Denique per Præceptionem legari dicebatur, cùm etiam propriis, ſiue[*] ſpecialibus verbis, teſtator dicebat vni ex hæredibus, vt aliquid ex hereditate præcipuum haberet; vtputa, Præscripto, tibique habeto domum illam, prædium, aut fundum illum, ideſt, ante omnia, & ante diuiſionem tibi capito. Sic colligitur ex Iulio Paulo vbi ſuprà, tit. 7. Theophilo in dict. §. ſed olim, & cæteris ſuperiùs præcitatis, & aliis poſtmodùm referendis. Multùm ergo in[*]tereſt, an legata verbis directis, & deputatis ad legatarium, hoc eſt, per Vendicationem relinquantur: an verbis obliquis, & ad hæredem directis, hoc eſt, per Damnationem vt Caius, Vlpianus, & Iulius Paulus docent vbi ſuprà, & ſecurè admittunt omnes Doctores,[*] qui hucuſque de hac materia tractarunt. Nam in primo caſu, & in eo legati genere, quod per Vendicationem fiebat, dominium rei legatæ, rectâ viâ à morte teſtatoris tranſibat in legatarium, nec traditio hæredis exſpectanda erat, ſed ipſe legatarius propria auctoritate poſſeſſionem poterat'accipere, & vendicare. Vt nonnullis iuribus confirmans, aduertit nouiſſimè Antonius Pichardus in dicto §. ſed olim, num. 3. ſic intelligens textum vulgatum in l. à Titio 64. ff. de furtis, & m l. legatum, 80. ff. de legat. 2. & vera ratio colligitur ex his, quæ ſcripſit Ioannes Bolognetus in rubr. ff. de legat. 1. ex num. 28. cum ſeqq. Nam, cùm in eo legato, teſtator verba dirigeret, & deſtinaret ad legatarium, conſtat eam eſſe ipſius voluntatem, vt legatarius ſtatim poſt mortem ſuam, non ſpectato hærede, poſſit vendicare, & accipere legatum: & ideò dominium talis legati, legis auctoritate, & voluntate teſtatoris ipſo iure[*] in legatarium tranſit: at in legato Damnationis contrà ſtatuitur, nam cùm in illo, obliqua verba aduerſus hæredem dirigantur, & deſtientur; illum teſtator, quaſi ſuæ voluntatis executorem elegiſſe videtur, & ideò, antequam de manu hæredis legatario præſtetur, nec dominium quæritur, nec vendicatio competit, ſed dumtaxat conceditur actio in perſonam, quæ dicitur, Ex teſtamento, vt admonet Theophilus in dict. §. ſed olim, & tradit Pichardus ibi num. 4. & pulchrè explicauit Caius vbi ſuprà, textus igitur in dicto §. 1. Inſtitut. de vſufruct. loquitur in legato Vendicationis, in quo vſus[*]fructus ipſo iure conſtituitur, & acquiritur, nec factum aliquod hæredis neceſſarium eſt, vt expreſsè declarat lulius Paulus lib. 3. ſententiarum, tit. 6. verſic. vſusfructus, vbi adnotauit Cuiacius, & tract. 5. ad Africanum, pag. 75. & in recitationibus ſolemnibus, in libros Digeſtorum,ac in l. via 5. ff. de ſeruitutibus, in verſ. prætereà conſtituitur iure legati, & in l. Titio 21. ff. de vſufructu legat, in princ. Et colligitur apertè ex verbis illius text. in princ. huius capitis relatis, quæ: ſunt propria legati Vẽdicationis, ex Paulo, & Cuiacio vbi ſuprà,Theoph. & Minſing. in d. §. ſed olim, text. verò in d.l. 3. ff. de vſufructu, loquitur in legato Damnationis, in quo vſusfructus ipſo iure non acquiritur, nec conſtituitur, ſed per factum, & patientiam hæredis: quod addit Paulus vbi ſuprà, tit. de vſufructu, in princ. Sc ſequitur Cuiacius in dict. l. via, & in quocunque alio legato Damnationis, procedere diximus suprà num. 12. & aduertit Alciatus lib. 3. Parergon. cap. 1. Et probatur ex verbis eiuſdem legis 3. ibi: dare iubeatur, quæ ſunt propria verba legati Damnationis, ex Vlpiano, in fragmentis, tit. 24. & cæteris relatis ſu[*]prà, num. 7. in quo tamen aduertit Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 62. verſ. hinc patet. Quod licèt hodie verum ſit, vſumfructum in teſtamento relictum per verba directa, conſtitui, & tranſire in legatarium ipſo iure; non tamen id excuſare fructuarium, ſi accipere velit poſſeſſionem, abſque auctoritate hæredis, & conſequenter non obſtante iuris antiqui diſpoſitione circa legatum Vendicationis, incorrectam manere hodie deciſionem legis, non dubiũ, C. de legatis, & ſeruanda fore, quæ: in legato vſusfructus, & reliquis legatis ſtatuimus ſuprà c. 6. huius libri, vt ſic aliud ſit, iuris ſubtilitate, aut fictone, videri, conſtitui, & acquiri legatum ipſo iure; aliud vero, de manu hæredis poſſeſſionem accipiendam eſſe. Deinde aduertendum eſt, prædictam legatorum differentiam confuſam eſſe à Iuſtiniano, &[*] ex omnibus legatis hodie vendicationem competere; ideóque, hodie generaliter vſumfructum in teſtamentò relictum, conſtitui, & acquiri ipſo iure. Id quod expreſsè adnotauit Cuiacius in dict. l. via, 5. ff. de ſeruitutibus, verſic. ſed à Iuſtiniano confuſa eſt, & eum non referens, idem probat Graſſus §. legatum, quæſt. 69. num. 5. dicit enim hodie curandum non eſſe de iſta altercatione, quia Iuſtinianus generaliter introduxit, quòd dominium trãſeat in legatarium, & vendicatio competat, & in iſta generalitate continetur vſusfructus: Pinellus etiam idem ſecurè admittit, quibuſcumque verbis vſusfructus relictus ſit, 2. parte dictæ leg. 1. C. de bonis maternis, num. 62. Idque de iure nouiſſimo huius Regni ſe[*]curiùs firmari poteſt, ex deciſione leg. 1. tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ recopilat. Item ex his, quæ ſcribit Ioannes de Matienço ibi. gloſ. 14. num. 31. in aliis autem[*] ſeruitutibus realibus, certum eſt, ius, aut dominium ipſo iure tranſire in legatarium, l. ſi partem, §. 1. ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur, Gloſſa in l. corruptionem, C. de vſufructu. Bartolus num. 6. & communiter omnes ex Iaſone, num. 142. in l. 1. ff. de legat. 1. & in l. 4. §. Cato num. 49. ff. de verborum obligationibus. Paulus Caſtrenſis in l. itinere, ff. de ſeruitutibus ruſticorum prædiorium. Antonius Gomez tomo 1. variarum; cap. 12. de legatis, num. 7. verſic. item etiam idem eſt in ſeruitute. Infertur ex his ad explicationem quorundam, quæ non ita ſpecificè, & diſtinctè per Recentiores explicantur; primò Iaſonem, in l. 1. num. 62. 63. & ſeqq. ff. de leg. 1.[*] recte videri conſtituiſſe diſcriminis rationem, inter legatum relictum, per verba directa, Vt Do, lego. & ſimilia: & inter legatum relictum per verba obliqua, aut Damnationis; vt Damno hæredem, vel fidei hæredis committo, vt primo caſu transferatur directo, & ipſo iure in legatarium, vſusfructus in teſtamento relictus; ex iuribus ibidem adductis: in ſecundo verò caſu, minimè tranſeat ipſo iure vſusfructus legatus, ſed requiritur, quòd conſtituatur ab hærede. Quam reſolutionem probauit Alciatus ibi num. 42. dicens, quód vſusfructus acquiritur ipſo iure, ſi verba ſunt directa ad legatarium, ſecùs, ſi verba ſunt directa ad hæredem. Sed eam improbat Pinellus 2. parte dictæ leg. 1. C. de bonis maternis, num. 62. verſic. hinc patet. Bolognetus etiam in l. 1. ff. de legatis 1. n. 291. fol mihi 73. videndus etiam num. 290. verſic. ampliatur & 5. Saluari tamen poteſt vtraque opinio, intelligendo, Iaſonis diſtinctionem procedere iuxta terminos iuris antiqui ante nouam Iuſtiniani conſtitutionem, in quibus terminis procedunt iura per eum adducta: Pinellum verò loqui in terminis iuris nouioris, quo prædicta verborum differentia eſt ſublata, in quibus terminis loquutum eum, ſatis demonſtrant verba ibi poſita; & in eiſdem videntur loqui Iacobus de Nigris num. 145. ad finem, & Craueta num. 142. in dicta l. 1. ff. de legatis primo. Secundò infertur, rectiſſimè docuiſſe Bartolum in[*] dicta l. 1. ff. de legatis primò, num. 6. Vſumfructum in tellamento relictum, recta via, & ipſo iure tranſire in legatarium: quem ſequuntur communiter omnes ex Bologneto ibi. num. 207. & 290. Graſſo §. legatum, quæſtione 69. n. 5. Antonio Galeatio Maluaſſia in conſ. 52. num. 42. vol. 1. Sed ex prædictis, videtur tantùm procedere poſſe eam doctrinam in legato Vendicationis, ſiue per verba directa relicto, non in legato obliquo, ſeu Damnationis. Vti ad explicationem, & limitationem doctrinæ Bartoli aduertit Iaſon in eadem l. 1. num. 63. & 64. & ſentit Paulus Caſtrenſis in l. itinere, per illum textum, de ſeruitut. ruſticorum prædiorum. Poteſt tamen vtraque opinio ad concordiam reduci, ex his, quæ illatione præcedenti dicta ſunt. Intelligendo, Iaſonis reſolutionem procedere iuxta terminos iuris antiqui, vt ſuprà diximus; Bartolum verò loqui attento iure nouiori, quo, ſublatis prædictis legatorum differentiis, conſtitui ipſo iure vſumfructum in teſtamento relictú, rectè docuit, vt non malè ſentit Graſſus dicto §. legatum. quæſtione 69. num. 5. & expreſsè admittunt Cuiacius, & Pinellus vbi ſuprà. Tertio infertur, lapſum fuiſſe in hac materia Fran[*]ciſcum Aretinum, in dicta l. 1. ff. de legatis primò, n. 4. verſ. tertiò videtur poſſe limitari, licèt ſequuti ſint illum Bolognetus ibi. num. 291. Corraſius in l. 3. num. 19. ff. de ſeruitutibus: Is enim contra Bartolum aſſerit generaliter vſumfructum iure legati in teſtamento relictum non conſtitui, nec acquiri legatario ipſo iure, cuius contrarium verius eſſe de iure antiquo in legato Vendicationis, ſiue per verba directa relicto, & de iure nouiori hodie generaliter, ex Vlpiano, Caio, Iulio. Paulo, Cuiacio, & aliis ſuperiùs relatis, conſtat apertè & ita in terminis contra eum tenent Ripa in dicta l. 1. num. 60. Petrus Dueñas regula 210. in princ. verſic. Amplia ſecundò. Graſſus dicto §; legatum, quæſt. 69. num. 5. Vnde tota difficultas conſiſtit in explicatione textus in[*] l. ſi ab hærede, 2. ff. ſi vſusfructus petatur. Quem contra Bartolum expendit Aretinus vbi ſup. Iureconſultus enim Pomponius lib. 5. ad Sabinum, ſic ſcribit: Si ab hærede ex teſtamento fundi vſusfructus petitus ſit, qui arbores deieciſſet, aut ædifìcium demolitus eſſet, aut aliquo modo deteriorem vſumfructum feciſſet, aut ſeruitutes imponendo, aut vicinorum prædia liberando: ad iudicis religionem pertinet, vt inspiciat, qualis ante iudicium acceptum fundus. fuerit: vt fructuario hoc, quod intereſt, ab eo ſeruetur. Ex quibus verbis colligitur apertè, poſſe hæredem, qui tenetur ad vſumfructum ex teſtamento, diminuere ius eius, imponendo ſeruitutem ante traditionem, quãuis eo caſu teneatur ad intereſſe, quod tamen facere non poſſet, nec ſeruitutem imponere, ſi vſusfructus in teſtamento relictus, ipſo iure tranſlatus eſſet in legatarium, per textum in l. ſed & fi quid, §. proprietatis, ff. de vſufructu. Verùm pro huius difficultatis explicatione, reiectis interpretationibus Doctorum ibi, Iaſonis, n. 63. verſicul. & ad textum, in dicta l. ſi ab hærede. Mariani Tondelli, & Bologneti, num. 291. in dict. l. 1. ff. de legatis primò. Corraſij in l. 3. ff. de ſeruitutibus, num. 19. verſ. conſidero itaque. Repetenda ſunt ea, quæ de legato Vendicationis, & Damnationis ſuperiùs diximus, ex quibus pendet verus intellectus illius legis; vbi vſuſfructus re vera legatus fuit per Damnationem, ſiue per verba obliqua; idcircò ipſo iure conſtitui non portuit, nec in legatarium tranſire ante factum, aut patientiam hæredis, & ideò hæres, qui tunc dominus erat, ante tranſlatum, & conſtitutum vſumfructum, mero iure potuit ſeruitutem imponere, licèt teneatur hoc, quod intereſt fructuario præſtare. Idque non obſcurè colligi poteſt ex illis verbis: Si ab hærede ex teſtamento fundi vſusfructus petitus ſit. Quia ex legato Damnationis, actio perſonalis competebat ex teſtamento; ex Vendicationis tamen legato, vendicatio dabatur, quæ dominium ſupponit: poſt tranſlatum autem & conſtitutum ius vſusfructus, nec conſentiente fructuario, poſſet proprietarius in damnum iuris vſusfructus ſeruitutem imponere, ex dicto §. proprietatis; cuius rationem inferiùs alio capite trademus. Quartò infertur, ſuperiorem reſolutionem minimè[*] procedere in legato vſusfructus earum rerum, quæ vſu conſumuntur, & conſequenter vſumfructum earum rerum, in teſtamentis, iure legati relictum, non conſtitui, nec acquiri legatario ipſo iure, niſi præſtita cautione de reſtituendo tantundem; nam cùm prædicta cautio adeſſntiam legati neceſſaria ſit, ſequitur, ante eam præftitam, ius aliquod tranſire non potuiſſe, nec conſtitui vſumfructum, ſed opus eſſe, quòd res tradatur, & præſtetur cautio, vt inducatur vſusfructus. Sic ex communi probarunt Iaſon num. 125.: Alciatus num. 32. Ripa num. 61. in dicta l. 1. ff. de legat. 1. Et poſt longam diſputationem habitam ex num. 304. fol. 74. verius credit Bolognetus num. 306. ibidem, & ſequuntur Menchaca de ſucceſ. creatione lib. 1. §. 7. num. 26. Graſſus §. legatum, quæſt. 69. num. 6. & quæſt. 75. num. finali. quamuis Alexander in eadem l. 1. n. 20. quem probauit Socinus n. 12. & defendit Craueta ibidem n. 137. exiſtimat, in legato prædictarum rerum, ſaltem oblata cautione, dominium ante traditionem transferri, & Alexandrum tueri videtur Pinellus 2. part. leg. 1. de bonis maternis. num. 69. in fine. Quintò infertur ad explicationem legis Papinianus,[*] 18. ff. de ſeruitutibus, vbi Paulus ſcribit: Papinianus notat: In omnibus ſeruitutibus, quæ aditionibus confuſæ ſunt, reſponſum eſt, doli exceptionem nocituram legatario, ſi non patiatur eas iterùm imponi. Quod difficultatem facit; nam hæreditatis aditione quo pacto, aut iure confundi ſeruitus potuit, ſi verum eſt, rei legatæ dominiæ rectâ viâ, & ipſo iure tranſiſſe à morte teſtatoris in legatarium, ita quod res legata nullo tempore hæredis fuerit, l. à Titio, 66. ff. de furtis, l. legatum, 82. ff. de legat. 2. l. ſeruus Titij, 37. ff. de legat, 1. Vnde Accurſus in eadem l. Papinianus, ſentiens expreſsè propoſitam dif[*]ficultatem, reſpondet primò, regulam textus in dicta l. à Titio, in fine, ff. de furtis, intelligendam eſſe in legato purè relicto nec procedere poſſe in legato conditionali; nam rei legatæ ſub conditione dominium, non tranſit ipſo iure in legatarium, ſed pendente conditione eſt hæredis: l. 1. §. ſerui, ff. ad Syllanianũ. l. Sempronius Attalus, ff. de vſufructu legato, l. finali. §. ſin autem ſub conditione, C. communia de legatis. Quam interpretationẽ ſequuntur Bartolus, Albericus, & Fulgoſius ibi Vdalricus Zaſius ſingularium intellect. lib. 1. cap. 8. num. 7. Sed manifeſtè diuinat, quoniam fingit conditionem adiectam fuiſſe legato; quod præſumendum non eſt cùm de conditione nulla mentio habeatur in eo textu, maximè, quia conditio facti eſt: l. qui hæredi, in princ. ff. de conditionibus & demonſtrationibus. Facta autem non præſumuntur, l. in bello, §. factæ, ff. de captiuis, quo argumento præfatum intellectum rectè subuertit Corraſius, ibi num. 5. Secundò reſpondet Accurſius, ſupponendo, prædium, vel fundum legatum fuiſſe hæredis, quo caſu, ceſſat etiam regula dictæ legis à Titio, quæ procedit, vbi teſtator res ſuas proprias legauerit, non vbi res hæredis. Quod admittunt etiam Gloſſa, Bartolus, & omnes Doctores communiter in dicta l. ſi hæredis ſeruus, ff. de legatis 1. & communem omnium ſententiam profitetur, & eruditè declarat Petrus de Peralta in l. ſi quis ſeru. num. 1. 2. & 3. fol. 94. & in l. is cuius, per totam, fol. 283. ff. de legatis 2. Tenent etiam Guillelmus Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verb. ſi abſque liberis moreretur, el 2. num. 153. Bolognetus in l. 1. n. 302. ff. de legat. 1. Graſſus §. legatum quæſt. 69. num. 16. Idque veriſſimum eſt regulariter, diuinat tamen ad textum in dicta l. Papinianus, cùm ex textus ſerie non appareat, rem legatam fuiſſe hæredis: ideò Corraſius in eadem l. papinianus, num. 6. aliter declarat il[*]lum textum, & nouè, vt ipſe dicit, & aduerſus Scriptorum omnium ſententiam conſtituit, dominium rei legatæ non tranſire in legatarium à morte teſtatoris, ſed ab adita hæreditate, l. ſeruo legato, in princ. l. ſi tibi homo. §. cùm ſeruus. ff. de legatis 1. l. cum legato, ff. quando dies legati cedat. Atque ita, iterim non eſſe legatarij, l. & eleganter, §. item ſi ſeruum, ff. de dolo, l. huic ſcripturæ, ff. ad legem Aquiliam, nec hæredis verè, licèt legis interpretatione, (quia rei legatæ dominium, hæreditare iacente in hæreditate ipſa remanet) hæredis fuiſſe intelligatur, l. quod ſeruus, de legat. 2. Idcirco hæreditatis aditione ſeruitutes confuſas reſpondet Paulus, cùm hæres prædij dominus, prædij dominantis, & ſeruientis dominus efficiatur, & ad textum in dicta l. â Titio, in fine ff. de furtis, reſpondet Corraſius, intelligendo Verba eius legis: Ea, quæ legantur, ab eo qui legauit, in eum cui legata ſunt, rectâ viâ tranſire. Hoc eſt, ab adita hæreditate, & poſt aditionem hæredis, non expectata traditione ipſius, l. omnia, ff. de legat. 2. Quo tempore, ideſt, in ipſo actu aditionis, ſeruitus fuit confuſa, l. legatũ 119. §. finali. ff. de legat. 1. Verùm hæc Corraſij interpretatio, licèt ſubtilis, & arguta ſit, vera tamen mihi non videtur: tum quia ratio illius textus in alio conſiſtit, vt ſtatim dicam, tum etiam, quia ſuperiori reſolutioni nimis aduerſari videntur verba textus in dict. l. à Titio, & in dict. l. legatũ 82. quæ ſuperiorum explicationem non admittunt; vnde vel contraria ſententia probanda eſt ex illis iuribus, vel aliter explicare illa tenebatur Cor[*]raſius: deinde non ita certum eſt, dominium rei legatæ nõ tranſire in legatarium à morte teſtatoris, ſed ab adita hæreditate; enimvero in hac quæſtione diuerſæ fuerũt, & contrariæ: Doctorum opiniones, vt vix propter contrarietatem Authorum, & ipſorum iurium, certa reſolutio tradi poſſit, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt communiter Doctores in l. ff. de legat. 1. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 15. num. 69. & §. 17. n. 128. Duennas regula. 210. per totam. Peralta in l. omnia, n. 11. vbi dominus Franciſcus Sarmientus à num. 1. de legat. 2. Bolognerus in dict. l. 1. ff. de legat. 1. ex n. 279. vſque ad num. 307. Connanus commentariorum iuris ciuilis. lib. 4. cap. 9. num. 11. Lara in l. ſi quis à liberis, §. vtrum, de liberis agnoſcendis, à num. 45. vſque ad n. 53. Graſſus receptarum ſententiarum, § legatum, quæſt. 70. Ioannes Guttierez canonic. quæſt. lib. 2. cap. 26. num. 9. & ſeqq. Petrus Ricciardius ad §. ſed olim Inſt. de legat. ex num. 18. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſt. 16. num. 23. 24. 25. & 26. fol. 180. Mendez Luſitanus in repetitione l. cum oportet, C. de bonis quæ liberis, 3. part. num. 158. verſic. vnde ad tollendam controuerſiam, fol. 63. Doctor Spino in ſpeculo gloſ. 8. princ. de legato purè relicto, num. 16. & ſeqq. Quare interpretatio illius textus, petenda eſt ex ſuperiori differentia legatorum Vendicationis, & Dam[*]nationis, quorum naturâ, & effectu perpenſis, rectè reſpondet Iure Confultus in dicta l. Papinianus, ff. de ſeruitutibus, & in l. legatiũ 119. §. finali, ff. de legatũ 1. ſeruitutes aditione hæreditatis confuſas, iterùm imponi, aut reſtaurari debere; loquuntur enim ea iura in legato Dãnationis, cuius dominium non tranſire in legatarium, antequã ab hærede præſtetur, ſuprà diximus: idcircò aditione hæreditatis, ſeruitus confunditur, quoniam tunc incipit hæres vtriuſque prædij dominium habere. Quæ interpretatio non obſcurè confirmatur ex illis verbis: In omnibus ſeruitutibus quæ aditionibus confuſæ ſunt. Quæ apertè indicant, eius textus deciſionem non obtinere in omnibus ſeruitutibus, ſed in his dumtaxat, quæ aditionibus confunduntur, quaſi aliæ ſint, quæ minimè confunduntur aditione, ex verbis etiam dictæ legis legatum, §. finali, ibi: Dari debet. Ex quibus manifeſtè colligirur, tractare Iureconſultum ibi, de legato Damnationis, quoniam legatum Vendicationis non datur, ſed vendicatur, vt ſuprà dicebamus; & videtur aſſequutus Bolognetus in l. 1. ff. de legat. 1. num. 286. verſic. finali, fol. 72. quatenus dicit, textum in dicta l. Papinia[*]nus, intelligendum eſſe in terminis habilibus, & verum intellectum ipſius eſſe, quod non præſupponit ſemper confundi ſeruitutes, ſed ſolùm dicit in caſibus, in quibus confunduntur per aditionem: caſus autem multos eſſe de iure Digeſtorum, quoniam ex quatuor generibus Legatorum, vnum tantum per Vendicationem trãsferebat dominium; in aliis verò non transferebatur: in hoc tamen decipitur ipſe Bolognetus, quòd exiſtimauit, textum in dicta l. Papinianus, cum ſuis concordantibus, poſſe reſtringi hodie ad legatum conditionale, cùm revera ille textus non loquatur in legato conditionali, vt cum Corraſio animaduertebam ſuprà; & eiuſdem deciſio ita procedat in legato Damnationis, ex natura ipſius, ſicut in legato conditionali. Sextò infertur ad explicationem textus in l. Stichus[*] ſeruus meus, 39. ff. de manumiſſis teſtamento, quam aliàs multis exornant Bartolus in l. qui abſenti, §. 1. num. 2. ff. de acquirenda poſſeſ. & in l. filius familias, §. diui, ff. de legatis 1. num. 6. vbi Iaſon 1. lectur. à num. 37. vſque ad n. 44. & Bolognetus à num. 143. vſque ad num. 152. Difficultas autem illius textus in duobus conſiſtit; primùm, quare ibi, libertatis datio non valuerit poſt alienationẽ perfectam, cùm & ſeruo alieno libertas relinqui potuerit, l. Imperator, l. rogo, ff. de fideicommiſſariis libertatibus, §. finali. Inſtitution. de ſingulis rebus per fideicommiſſum relictis. Secundum, quòd rei alienæ: legatum non ſubſiſtere, in verſic. at quid in legato, ſentit expreſſim Vlpianus; & tamen rei alienæ legatum validum[*] eſſe, cum diſtinctione tamen, probatur in l. cum rem alienam, C. de legatis, §. non ſolùm, Inſtitution. eodem titulo, & vltra ordinarios ibi pleniſſimè explicant Gualdenſis de arte teſtandi, titul. 6. de legatis, cautela 32. & 37. Couarruuias in capit, filius noster, de teſtament. Petrus Ricciardius in dict. §. non ſolùm, ex num. 41. Menchaca de ſucceſſionum creat, lib. 3. §. 22. limitatione 17. n. 33. & ſeqq. Antonius Gomez. tomo 1. Variar. cap. 12. de legat. num. 13. Gratianus regul. 28. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 146. latiùs lib. 4. præſumpt. 116. per totam. Mantica de coniecturis vltim. voluntatũ, lib. 9. tit. 9. Graſſus §. legatum, quæſt. 14. per totam. Mieres de maioratu, 4. part. quæſt. vltim. Spino in ſpeculo, gloſſ. 8. de legato purè restricto, num. 43. & tribus ſeqq. & nouiſſimè his non relatis Antonius Pichardus in dict. §. non[*] ſolùm, per totum. Verumenimuero, ex ſuperiori legatorum differentia, deducenda eſt vera reſolutio; textus enim in dicta l. cùm rem alienam, & in dict. §. non ſolùm, intelligi debent, in legato Damnationis, per quod res omnes, tam propriæ: , quàm alienæ legari poterant: textus verò in dicta l. Stichus ſeruus meus, in vtroque reſponſo, in legato Vendicationis procedit, per quod illæ tantummodò res legari poterant, quæ: teſtatoris erant, vt aduertit Pichardo in dicto §. non ſolùm, num. 26. & 27. & in §. ſed olim, eiuſdem tit. num. 3. & 4. Idcircò libertatis datio non valuit, quia relicta fuit libertas directa, hoc eſt, per Vendicationem, vt cõſtat ex illis verbis; Liber eſto, quæ dari non potuit directò, collata in id tempus, quo ſeruus alienus futurus eſſet, l. ſeruo tuo, C. de teſtamentaria manumiſſione, vti optimè declarat Bolognetus in dict. §. diui, num. 152. & duobus ſeqq. & eum non referens Antonius Pichardus vbi ſup. dict. num. 26. & 27. Sic nec aliud legatum valuit, quia inutiliter res aliena per Vendicationem legabatur, ſecundùm Caium in Inſtitut. tit. de legatis. Vlpianum, in fragm. tit. 24. verſiculo legamus. Septimò infertur ad reſolutionem quæſtionis in iure[*] controuerſæ ſcilicet in legato generis, vel alternatiuo, cuius ſit electio, hæredis-ne, an legatarij? Nam legatario dandam eſſe, videtur probare textus in § ſi generaliter, Inſtitutionũ de legatis, l. 2. ff. de optione legata. l. ſi ſeruus legatus. 111. §. cùm homo, ff. de legatis 1. l. planè 34. §. penultimo, eiuſdem tituli, l. hæredes 26. §. ſi in certo, ff. familiæ erciſcundæ, l. ſi is cui, 19. & l. Lucio, 23. ff. de legatis 2. Sed hæredis electionẽ eſſe, non legararij, videtur probare textus in l. legato generaliter, 37. ff. de legatis 1. l. 4. ff. de tritico, vino, & oleo legato, l. nũmis, 37. ff. de[*] legatis 3. Pro cuius quæſtionis reſolutione, & prædictorũ iuriũ explicatione variæ adhibentur diſtinctiones, & declarationes per Doctores, vt videre licet penes gloſſas, Bartolum, & Doctores in dictis iuribus, eundẽ Bartolũ, in l. ſi domus, vbi Iaſon à num. 20. ff. de legatis 1. & plenè tractant Guillelmus Benedictus in c. Rainuntius, de teſtamentis, verb. domum. num. 41. Gualdenſis de arte testandi, titul. de legatis, cautela 13. Petrus de Peralta in dict. l. Lutio, de legatis 2. ex num. 8. & Sarmientus ibidem, ex num. 1. Couaruuias in cap. indicante, num. 3. de teſtamentis, Antonius Gomez. tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num. 32. & tom. 2. cap. 11. de qualitatibus contractuum, num. 43. Menochius lib. 4. præſumptione. 107. in princ. & præſumptione. 129. num. 5. & 6. præſumptione. 150. Caldas Pereira de nominat, emphyteut. quæſt. 10. à num. 62. vſque ad num. 80. Michaël Graſſus, receptarum, §. legatum, quæſtione. 61. 62. & 63. Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 5. cap. 11. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretat. 1. ſolutione 3. & 4. fol. mihi 19. cum ſeqq. Doctor Spino in speculo, gloſſ. 8. de legato purè relicto, num. 33.[*] & 34. ſed vera interpretatio ex dictis ſuprà. & ſuperiori legatorum differentia conſtat: enimuerò inter legatum Vendicatioms, & Damnationis conſtituenda eſt differentia: namque legatum, quod pet Vendicationem fiebat, electionem tribuebat legatario: cùm enim eo legandi genere, iuberetur legatarius rem ſibi habere, vel accipere, ex voluntate velut expreſſa teſtaroris videbatur ei electio tributa, ſiue generaliter, ſiue alternatiuè res fuiſſet relicta; ſed in legato Damnationis contrà fiebat, hæredíque electio debeatur, nam cùm verba teſtatoris ad hæredem dirigerentur, & deſtinarentur, & his verbis, Damnas eſto dare, aut aliis ſimilibus damnaretur ſua manu dare, eo ipſo electio conceſſa per teſtatorem videbatur eidem: quod eleganter aduertunt Vlpianus in fragmentis, titul. 24. verſic. legamus. & optime explicat Cuiacius ibi, & tractatu. 5. ad Africanum, ad l. ſi ſeruus, §. cùm homo, ff. de legatis 1. Otmannus in dict. § ſi generaliter, vbi nouiſſimè ſic explicat rem iſtam Pichardus. Idem in §. ſed olim, num. 4. verſic, planè quamuis; & non obſcure probatur hæc differentia, in dicta l. is cui 19. & in dict. l. Lutio 23. ff. de legatis 2. Quæ etiam hodie habebit locum, & procedere debebit, non obſtante, quòd horum legatorum differentiæ ſint ſublatæ, & ex omni legãdi genere vendicatio competat, l. 1. C. communia de legatis. Quia cùm talis differentia ex voluntate teſtatoris procedat, non debet cenſeri ſublata, vt defendit Pichardus in dict. §. ſed olim, num. 4. nec ſpecies aliqua incidere poteſt, vel caſus contingere, in quo modus legandi, voluntatem legantis non oſtendat, & in effectu, ad hoc tendit doctrina & reſolutio Bartoli in dict. l. legato generaliter, ff. de legatis 1. num. 2. in fine, verſic. item prædicta vera. Vbi ad limitationem eorum, quæ diſtinguens ſuperiùs dixerat, aduertit eo loco, quòd cùm verba teſtatoris ad legatarium diriguntur, eius ſit electio, hæredis verò, cùm ad eũ verba deſtinantur. Quam doctrinam in legato generis, & alternatiuo, communiter approbari per omnes, teſtantur Antonius Gomez. & Couarruuias in locis relatis, ſuprà num. 33. Peralta in dicta l. Lutio num. 8. Graſſus dicto §. legatum, quæſt. 62. num. 2. & 6. Menochius lib. 4. præſumptione. 108. num. 25. Si verò verba ad legatarium non dirigantur, nec ad hæredem etiam, vel aliter non appareat de voluntate teſtatoris, in legato generis, & alternatiuo, plures caſus diſtinguunt Antonius Gomez, & Michael Graſſus videndi omninò in locis ſuperiùs relatis, & prædictam diſtinctionem in legatis genericè traditã, generaliter etiam in omnibus legatis probauit eruditè Cuiacius recitationũ ſolemnium, in lib. digeſt. ad l. Titio vſusfructus, 21. ff. de vſufr. legat. & in legato vſusfructus diſiunctiuè. aut alternatiuè relicto, admittit etiam expreſſim, & ſuperio[*]rem verborum differentiam recipit idem Cuiacius ibidem. explicàtque ſingulariter textum in dicta l. Titio vſusfructus, quare ſcilicet ſcribat Paulus: Titio vſusfru[*]ctus Stichi, aut ſi nauis ex Aſia venerit, decem legata ſunt, non petet vſumfructum antequàm conditio decem exiſtat vel deficiat; ne poteſtas hæredi, vtrùm velit dandi, auferatur. Et inprimis in elligit, in ſpecie eius legis, hæredem. cui lex ſtatuit electionem eſſe, fuiſſe damnatum, Titio vſumfructum, aut ſi nauis ex Aſia venerit, decem dare, & ſic hæredem aut vſumſructum dare purè debere, aut decem ſub conditione, ſi nauis ex A ſia venerit; & nihilominùs antequam conditio decem exiſtat, vel deficiat, Titium non poſſe petere vſumfructum, quamuis vſusfructus ei purè relictus videatur, ne ſcilicet eripiat hæredi electionem, quam vtique hæres habiturus eſt. ſi extiterit conditio: ſin verò deficiat, amiſſurus, quia deficiente conditione adſcripta legato decem, vſusfructus omninò præſtandus eſt, qui ſolus remanet in legato, l. 2. §. Scæuola. ff. de eo quod certo loco. Sed & ſi exiſtat conditio decem, non poterit peti vſusfructus quia plus causâ peteretur, & præriperetur hæredi electio. Neque etiam id ſignificant illa verba: Non potſt vſumfructum ante, quàm conditio decem exiſtat, vel deficiat. Sed hoc tantummodò, non poſſe peti vſumfructum, antequam conditio decem exiſtat, vel deficiat, ideſt, pendente conditione, vt in l. cùm illud, ff. quando dies legati cedat, vt illa verba, Antequàm conditio exiſtat vel deficiat, ſint periphraſis horum: pendente conditione. Procedunt autem, quæ ſuperiùs diximus ex num. 32.[*] in legato generali, vel alternatiuo; aliud tamen erit in ambiguo, obſcuro, vel incerto legato, vt ſi incertum, vel ambiguum ſit, de re, vel quantitate legata, eo quòd verba teſtatoris, ad duas, plutéſve res, aut quantitates referri poſſunt, iuxta ea, quæ adnotarunt Cuiacius ad l. veteribus, ff. de pactis. Eguinarius in rubrica, ff. de rebus dubiis, Alciatus in l. nepos Proculo, num. 8. ff. de verbor. ſignificat. Vbi explicant, quid dicatur obſcurum, & quid ambiguum, & latiùs Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 3. cap. 11. & cap. 13. 14. & 15. quæ; minima eſt, debeat præſtari, l. ſemper in obſcuris, 9. l. ſemper in ſtipulationibus, 35. ff. de regul. iuris, l. idem Iulianus, 41. §. ſcio, ff. de legatis 1. l. ſi ita relictum 44. §. finali, ff. de legatis 1. l. qui concubinam. 29. §. cum ita legatum, l. nummis. 73. ff. de legat. 3. Ex quibus iuribus in legato dubio, ſiue ambiguo, id deberi, quod minimum eſt, non quod maximum, ſiue quod minus eſt, legatum cenſeri, paſſim adnotarunt Doctores ibi & alibi ſæpe. Decius in dicta l. ſemper in obſcuris, num. 2. & in l. in teſtamentis, n. 2. ff. de regulis iuris, & in conſ. 355. columna vltima, verſic. & iſta concluſio. Natta in conſ. 420. n. 26. & 27. lib. 2. Ruinus in conſ. 168. num. 10. vol. 2. Rolandus in conſ. 16. num. 32. lib. 3. Alciatus in reſp. 492. num. 6. in fine. Tiraquel. in tractat, de pia cauſa, priuileg. 25. pag. 56. Modernus in conſuetudinibus Pariſienſibus, 1. part. §. 13. num. 4. Padilla in l. ſi frater, â num. 9. C. de fideicommiſ. Mieres de maioratu, in initio, 1. par. num. 105. Couarruuias in cap. indicante, n. 4. de teſtamentis, Menochius lib. 4. præſumption. 108. num. 17. & iuxta hanc diſtinctionem intelligi debet tex[*]tus, (cuius rationem antiquiores non aſſequuntur) in l. qui duos, 20. ff. de legat. 1. Vt, dum dicit Pomponius: Qui duos ſeruos haberet, vnum ex his legaſſet, vt non intelligeretur quem legaſſet, legatarij eſt electio, credendum ſit, teſtatorem de certo ſeruo non ſenſiſſe, vel cogitaſſe, ſed cùm duos ſeruos haberet, vnum ex his legaſſe, & ſic legatum nec erat alternatiuum, vt de ſe patet, nec ambiguum etiam, vt incertum, vt peior præſtari deberet, ſed generale erat; & ideò electio data fuit legatario. Quod ſatis apertè comprobari poteſt ex textu ſi rectè perpendatur in dict. l. legato generaliter, ff. de legatis 1. Dicit enim; fundo vel lance legatis, ſi de certo fundo, vel lance teſtator ſenſerit, electionem eſſe hæredis; quia legatum manet incertum, aut obſcurum; ideò declaratio, aut electio pertinet ad hæredem, quia eadem perſona cenſetur cum ipſo defuncto, l. ſi quis à filio, §. ſi plures, & ibi Alexander latè, ff. de legatis 1. Ergo ſi non cogitauit de certo fundo, vel lance, non erit incerta voluntas teſtatoris, ſed generalis, vt in prima parte illius textus patet. Verùm ſuperiori reſolutioni obſtate videtur textus in l. qui ex pluribus, 106. ff. de verbor. obligationibus, qui[*] apertè, & in contrarium probat, eam rem deberi, quam hæres elegerit, quapropter Ludouicus Texeira in l. ff. de rebus dubiis, exiſtimat, per eum textum intelligendum fore textum in dict. §. ſcio, & alia ſimilia iura, vt ideò minor fundus veniat in legato, quia hæres ſic declarauit; neque enim præcisè compellendus eſt minorem dare, ſi velit forte maiorem ſoluere: quod prius docuerunt Angelus, Cumanus, & Socinus in eadem l. 1. & probatur expreſsè in l. ſi quis à filio, 32. § ſi quis plures, ff. de legatis 1. Quatenus Iureconſultus inquit: Si quis plures Stichos habens, Stichum legauerit, ſi non apparet, de quo Sticho ſenſerit: quem hæres elegerit, debet præſtare. Non ergo compellitur minorem dare, vel maiorem, ſed eius electioni totum relinquitur. Idcircò ſuperiora iura neq aquam ſunt contraria, ſed in idem potius incidunt; nam verum eſt, in ambigua, obſcura, vel incerta diſpoſitione, minorem rem deberi, per rectum in dicto §. ſcio: minor autem intelligitur, quam hæres vt minorem dare voluerit; certũ eſt enim electurum, & præſtaturum eum, id quòd fuerit, aut ſibi videatur minus, l. ſi ita relictum, in princ. & in fin. ff. de legatis 2. vel quod re vera, aut ſua æſtimatione ſaltem, ſit minus. Id quod cum indicio aduertit, & docet Accurſius, ſic intelligens ſuperiora iura, in dicto §. ſcio, verbo, minorem; dicit enim: Sed ſi vellet hæres dare maiorem, vtique poterit: vt infrà de verborum obligationibus, l. qui ex pluribus: nam is minor intelligitur. Et ita tenendum, quicquid Decius in dict. l. ſemper in obſcuris, n. 3. & Modernus in conſuetudinibus Pariſienſibus, titul. 1. §. 13. num. 4. 1. part. abſolutè & indiſtinctè. ſed malè quidem, aſſeuerauerint, in ſpecie dicti §. ſcio, omninò deberi fundum minoris pretij. Mouentur principaliter ex eodem textu, ibi: Vtique minorem eum legaſſe. Qui tamen ſuperiori reſolutioni minimè contrariatur, ſi animaduertamus, prædictæ ſententiæ, & deciſionis textus in dicto § ſcio, præcipuam, & fundamentalem rationem in eo conſiſtere, quòd teſtator in dubio cenſetur proſpicere hæredi, & minus grauare eum, quàm ſit[*] poſſibile, l. vnum ex familia, § ſi rem, ff. de legatis 2. l. ſi ſeruos, §. qui Margaritam, ff. de legatis 1. Ruinus in l. Gallus, §. quidam rectè, ff. de liberis & poſthumis, n. 6. & 11. Cagnolus in rubrica, ff. ſi certum petatur num. 73. Paulus Caſtrenſis in conſ. 121. col. 3. lib. 1. Craueta in conſ. 187. n. 3. Pariſius in conſ. 80. n. 43. vol. 2. Decianus in conſ. 1. n. 90. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedei, in conſ. 63. n. 65. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 10. n. 16. ex qua præſumptione, videri in dubio teſtatorẽ voluiſſe relinquere, quod minus eſt, rectè respõdit Africanus ibi, & ſic intelligit Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione. 106. num. 17. & 18. Non tamen arbitrium, ſiue ius eligendi aufert teſtator hæredi ſic fauendo & conſulendo illi, ſi legatario velit fundum maioris pretij dare, cùm eo caſu, ſua æſtimatione minorem, aut ſibi minùs conuenientem videatur dare; aliàs prædicta præſumptio, quæ in fauorem hæredis fundatur, in eius damnum retorqueretur: quod eſſet maximum abſurdum, vt de ſe patet apertè Secundò obſtare videtur textus in l. Titia 40. § Seia[*] teſtamento, ff. de auro, & argento legato. Vbi fauore religionis ſumitur præſumptio, quòd teſtator ſenſerit de maiori, non autem de minori; vt probarunt Bartolus ibi. Baldus, Ancharanus, Imola, Abbas, &: alij, quos commemorauit Tiraquellus in tractatu de priuilegiis piæ cauſæ, priuil. 25. ſed pro vera reſolutione, & explicatione illius textus, ne tranſcribamus, aut repetamus ea, quæ ab aliis plenè dicta fuerint, ſunt videndi Couarru. in cap. indicante. num. 4. & 5. de teſtam. D. Franciſcus Sarmientus ſelectarum, lib. 3. cap. 3. num. 3. 4. & 5. Menochius lib. 4. præſumpt. 106. num. 33. & 34. Mantica qui ſumma diſtinctione. & erudite vt aſſolet, declarat, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 3. num. 28. & tribus ſeqq. fol. 217. CAPVT X. Vſusfructus, quibus modis conſtituatur, & ipſum quadrupliciter conſtitui probatur: deinde ſeruitutes reales an eiſdem modis conſtituantur quibus vſusfructus? vbi Ioannis Corraſij opinio confutatur, atque gloſſæ, & aliorum ſententiâ admiſſâ, nudis pactis conſtitui non poſſe vſumfructum, nec alias ſeruitutes, defenditur: nonnulla iura verè, & dilucidè explicantur, & hæc materia breuiter, & diſtinctè magis, quàm hactenùs reſoluta proponitur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus quadrupliciter conſtituitur. -  2 Vſusfructus legis auctoritate qualiter conſtituatur? -  3 Vſusfructus à Iudice quando conſtituatur? -  4 Vſusfructus in teſtamentis, quomodò conſtituatur iure legati? -  5 Vſusfructus an conſtituatur iure fideicommiſſi? -  6 Vſusfructum ſine teſtamento ſi quis velit conſtituere pactionibus & ſtipulationibus, id efficere debet. -  7 Seruitutes reales in teſtamentis, & inter viuos, conſtituuntur pactionibus, & ſtipulationibus. -  8 Et eiſdem ferè modis, quibus vſumfructum conſtitui poſſe diximus. -  9 Seruitutis conſtituendi quamplures modi, remiſſiuè. -  10 Vſumfructum, & alias ſeruitutes pactis nudis conſtitui non poteſſe, probatur, & nonnulla iura expenduntur, quæ contrarium indicare videbantur, & num. ſeq. reſpondetur ad illa. -  11 Et prima ſolutio Gloſſæ confutatur. -  12 Probatur tamen ſententia eiuſdem, dum ſentit, pactum nudum de conſtituenda ſeruitute, vel vſufructu, efficax non eſſe ad producendam actionem: & conſequenter vſumfructum, & ſeruitutes, pactis nudis conſtitui non poſſe. -  13 Cuiacij ſententia, in quæſtione ſuperiori, nouè expenditur per Authorem. -  14 Corraſij ſententia, vſumfructum, & ſeruitutes pactis nudis conſtitui poſſe, improbata per Authorem. -  15 Stipulationem nominatum contractum eſſe. -  16 Pactionem nudam, actionem producere, quoties lege, vel Senatusconſulto, illa adiuuatur. -  17 Textum in §. finali. Inſtitutionum de ſeruitutibus, Corraſij ſententiam non probare. -  18 Corraſij argumentum nihil concludere, noua Authoris conſideratio in hac materia. -  19 Promittere ſeruitutem, & conſtituere, diuerſa; & de effectibus remiſſiuè. -  20 Seruitus promitti poteſt ab eo, qui prædium non habet, conſtitui verò non poteſt ſine prædiis; & vera diſcriminis ratio aſſignatur. -  21 Seruitus futuro ædificio an acquiri, vel imponi poſſit? -  22 Seruitus quæcumque rectè conſtituitur pactionibus in traditione rerum adiectis, tempore, quo res traduntur. -  23 Dummodò pactiones in continenti non ex interuallo adiiciantur. -  24 Seruitute iam ex quocunque contractu promiſſia, quæ ſolebat olim, tempore conſtitutionis, ſtipulatio interponi? -  25 Explicatur l. via. 5. ff. de ſeruitutibus & Fulgoſij, Corraſiique interpretationes referuntur. -  26 Petrus Auguſtinus Morla nouè confutatus. -  27 Vſusfructus, & aliæ ſeruitutes, multùm intereſſe, an conſtituantur inter viuos, vel ex teſtamento? PRo diſtincta & clara huius Capitis explicatione,[*] conſtituendum eſt inprimis, quòd vſusfructus quadrupliciter conſtitui potui poteſt; à lege ſcilicet, à iudice, à teſtante, & à contrahentibus. Sic cæteris omnibus elegantiùs diſtinguit in hac materia Ioannes Corraſius in l. via, 5. num. 1. ff. de ſeruitut. Legis authori[*]tate conſtituitur patri vſusfructus in bonis aduentitiis filij, l. cùm oportet, C. de bonis quæ liberis: & matri tranſeunti ad ſecundas nuptias in bonis, quæ titulo lucratiuo à marito defuncto conſequta erat, l. fœminæ, C. de ſecundis nuptiis, & vtrumque pleniſſimè tractauimus ſuprà, cap. 2. & 3. huius libri. A Iudice conſti[*]tuitur vſusfructus in iudicio familiæ; herciſcundæ, & communi diuidundo, cùm proprietas vni, & alteri vſuſfructus adiudicatur, l. vſusfructus plurib. ff. de vſufructu, l. & puto, §. 1. ff. familiæ herciſcundæ, l. ſi quis putans, §. idem Iulianus, ff. communi diuidundo. Teſtamento con[*]ſtituitur vſusfructus iure legati (vt capite præcedenti diximus) ſi legatus ſit vſusfructus alicui, vel ſi proprietas deducto vſufructu legetur; quo caſu legatarius proprietatem habebit, vſufructu apud hæredem remanente: aut ſi eiuſdem fundi proprietas alteri relicta ſit, alteri vſusſructus, l. vſusfructus, 6. ff. de vſufructu, §. 1. Inſtitionum, de vſufructu, tradunt Corrasius in dicta l. via, ex num. 1. vſque ad num. 7. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. de acquiſitione, & extinctione vſusfructus, num. 1. & nouiſſimé Petrus Auguſtinus Morla emporij, 1. part. titul. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 69. in fine, & num. 70. cum ſeqq. Antonius Pichard. (qui non ita diſtinguit, nec ſuperiores etiam) in §. 1. num. 1. Inſtiutionum, de vſufructu, Cuiacius etiam recitationum ſolemnium, in lib. Digeſtorum, ad l. via, 5. ff. de ſeruitutibus. Vbi in verſic. Quæro, an iure fideicommiſſi, quærit vnum (quod nullus alius tangit[*] ex multis, quos viderim) an fcilicet vſusfructus conſtituatur iure fideicommiſſi, & reſpondet, quòd vſuſfructus per fideicommiſſium ipſo iure non conſtituitur, quoniam fideicommiſia non ſunt iuris, nec dominia transferunt, ſed posseſſionem tantùm, l. qui, vſumfructum 3. ff. ſi vſusfruct. petatur. Sed per Prætorem fideicommiſſarium, constituitur vſusfructus fideicommiſſarius, dict. l. qui vſumfructum 3. leg. 1. §. 1. & l. ſi vſusfructus mihi, 9. ff. vſufructuarius quemadmodum caneat, addita l. ſi quis vſumfructum, 29. ff. de vſufructu legato. Deinde quærit, quomodo conſtitui poſſit vſus[*]fructus per fideicommiſſum, & dicit id fieri hoc modo, ſi hæres rogatus fuerit alteri vſumfructum tradere, vel ſi is, cui legatus eſt vſusfructus, rogetur eum alteri cedere. Denique, ſine Teſtamento, ſi quis velit vſumfructum alteri conſtituere, pactionibus, & ſtipulationibus id efficere debet, dicto §. 1. Inſtitutionum, de v[*]ſufruct. l. 3. ff. eodem titul. Idemque in ſeruitutibus, vt ſcilicet ſeruitutes reales ruſticorum, & vrbanorum prædiorum, in teſtamentis conſtituantur, & per contractus, pactionibus, & ſtipulationibus, probat rectus in §. fin. Institution. de ſeruitutib. ruſtic. præd. & vrbanor.[*] Et eiſdem feré modis conſtitui, quibus vſumfructum conſtitui poſſe diximus, aſſerit Caius Iureconſultus in l. via, 5. ff. de ſeruitutibus. cuius eſt etiam, atque ex eodem lib. 1. vſusfructus, 6. ff. de vſufructu, vt aduertit Cuiacius in dicta l. via, 5. In princip. Seruitutis etiam[*] conſtituendæ, & acquirendæ, alios quamplures modos congerunt Cæpola de ſeruitut. vrbanor. prædior. c. 19. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 12. Coſtanus lib. 1. quæſtion. iuris, cap. 18. Goueanus lib. 1. variarum lectionum, cap. 14. Reuardus ad leg. Scriboniam, cap. 1. & 6. Minſingerus in dict. §. 1. de vſufructu, à num. 2. & Padilla in l. 1. & 2. C. de ſeruitut. & aqua. Verumenimuerò, prædictorum iurium deciſio dubia[*] redditur ex eo, quòd ex conſtitutione vſusfructus, vel alterius ſeruitutis actio enaſcitur, l. 2. ff. ſi ſeruitus vendicetur, & §. æquè ſi agat; Inſtitutionum, de actionibus. Ergo videtur, quòd pacto nudo non conſtituatur, cùm non pariat actionem pactio nuda, l. iuris gentium, §. ſed cùm nulla, cum vulgatis, ff. de pactis: quam difficultatem ſentit Gloſſ. in dict. §. 1. de vſufructu, verb. pactionibus,[*] & remittit ſe ad ea quæ dixit in dict. §. final. de ſeruitutibus, ſub eodem verbo; quæ reperit etiam in l. 3. verb. pactionibus, ff. de vſufructu. Et in his locis, primò intelligit, verba illa pactionibus & ſtipulationibus, exponenda eſſe, id eſt, pactionalibus ſtipulationibus, & ſic non nudis pactis. Quæ: tamen expoſitio vera non eſt, & manifeſté violat mentem, & verba illorum iurium, in quibus pactiones, & ſtipulationes non pro eodem, ſed vt diuerſa ponuntur; id quod ex contextura illorum, & natura dictionis, Et, facilé deprehenditur; illa enim ſui natura inter diuerſa poni ſolet, vt ex Gloſſa, in rubr. ff. de iuris & facti ignorantia, adnotarunt Bartolus in l. 1. lectura 1. in princ. ff. de officio procuratoris Cæſaris, & in l. 1. num. 2. ff. de pactis. Pariſius in conſ. 36. num. 14. & in conſ. 92. num. 3. lib. 1. Iacobus Menochius adipiſcendæ poſſeſſionis, remedio 3. num. 20. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 22. num. 23. & in conſ. 65. vbi optimè declarat, num. 30. & ſeqq. & ſic gloſſam improbat nouiſſimè Petrus Auguſtinus Morla emporij, 1. parte, dicto[*] tit. 6. ff. de ſeruitut. num. 70. Colligitur tamen ex illa vnum. quod eſt veriſſimum, pactum nudum de conſtituenda ſeruitute, vel vſufructu, efficax non eſſe ad producendam actionem, & conſequenter, vſumfructum, & ſeruitutes pactis nudis conſtitui non poſſe: in quo ſequutus eſt gloſſam Socinus in conſ. 44. num. 6. vol. 4. & idem probat apertè & nouiſſimè Antonius Pichardus in §. final. Inſtitut. de ſeruitutib. ruſticorum prædiorum, & vrbanorum, in princip. & in §. 1. Inſtitution. de vſufruct. num. 1. vbi poſt gloſſas ibidem, accipit verbum illud pactionibus, pro, conuentionibus, quaſi ſentiat expreſsè, pactiones nudas non ſufficere, & vltra eum Auguſtinus Morla videtur idem præſentire, vbi ſuprà, dict. num 70. eleganter Cuiacius in dict. l. via, ff. de[*] ſeruitutib. poſt princip. Vbi dicit, verbum illud ſtipulationibus poſitum in dictis iuribus, ſic accipiendum eſſe, vt eo nomine omnes contractus intelligamus, quemadmodum, cùm dicimus traditionem, omnem intelligimus modum transferendi dominium. Deinde verbum illud pactionibus intelligendum eſſe de pactis conuentis, quæ ex continenti contractibus adiiciuntur; nam non omnibus pactionibus conſtituitur vſusfructus, ſed his ſolùm, quæ; ſunt vtiles ad agendum; quales ſunt, quæ: contractibus ex continenti adiiciuntur, vt pacto venditionis, permutationis, diuiſionis, donationis, l. quiſquis 28. C. de donationib. l. Seia. 42. ff. de donationibus cauſa mortis. Hæ autem pactiones dicuntur leges, l. legem, C. de pactis. Non omnia pacta dicuntur leges, ſed ea ſola, quæ; adiiciuntur contractibus, quia legem dant contractibus, & formam, l. iuris gentium ff. de pactis. Et ita tenendum eſt, quicquid contrarium expreſ[*]sè affirmet Corraſius in l. 4. ff. de ſeruitutib. n 7. vbi pro ſolutione difficultatis propoſitæ ſuprà n. 10. animaduertit, textum in d. §. fin. Inſtitut. de ſeruitutibus, quatenus de pactionibus loquitur, ad innominatos contractus ſe referre, cùm ſecundùm eum, omnia pacta nuda ſint contractus innominati: quatenùs verò de ſtipulationibus verba facit, ad contractus nominatos referendum, cùm[*] ſtipulationis contractus, vt ipſe dicit, nominatiſſimus contractus ſit. Quod firmat etiam D. Ferdinandus Mendoça diſputationum iuris ciuilis, lib. 1. cap. 13. n. 2. fol. 329. Reſepõdet ergo Corraſius pactionem illam nudam à lege fomentari, videlicet ex textu, in §. finali. Inſtitut. de ſeruitutib. in quo expreſſim cautum eſt, efficaciter conſtitui ſeruitutem pacto nudo; & ſic non mirum, ſi ex ea[*] pactione licèt nuda, actio oriatur, ex regula l. legitima, ff. de pactis, cum vulgatis iuribus, de quibus plenè agit Mendoça vbi ſupra, lib. 2. cap. 10. per totum, fol. 484. Verùm Corrſaij ſententia ſuſtineri nullo pacto poteſt; tum quia vera non eſt, & communi reſolutioni contraria:[*] tum etiam, quia in dicto §. finali non probatur, vtpote cùm in eo textu non agatur expreſſim de pacto nudo, vt ipſe affirmat, ſed dumtaxat dictum ſit, pactionibus & ſtipulationibus conſtitui poſſe ſeruitutes, vt de vſufructu dicitur, in dict. §. 1. de vſufructu Quod diuerſum eſſe, aut aliter intelligendũ, ex his conſtat, quos ſuperiùs retulimus, ex ſecunda etiam ſolutione vel explicatione gloſſæ: in d. §. fina. quatenùs dicit, textum ibi, & in d. §. 1. de vſufructu, non loqui de pactis nudis, ſed de contractibus iurisgentium, quibus vſusfructus, & cæteræ: ſeruitutes conſtitui poſſunt, cùm illi ſolo conſenſu perficiantur, vt tenet etiam Aretinus in conſ. 70. num. 2. & ſequutus explicationem gloſſæ, Antonius Pichardo in dict. §. finali, & in dicto §. 1. Et ſic ille textus nullo modo probat pactum nudum de conſtituenda ſeruitute efficax eſſe, vt falsò opinatur Corraſius. Deinde, quo[*]niam ex ipſa conſtitutione ſeruitutis enaſcitur actio Confeſſoria, non verò ex promiſſione ipſius ſeruitutis ex eiſdem iuribus, quæ adducit Corraſius l. 2. ff. ſi ſeruitus vendicetur, §. æquè ſi agat, de actionibus, & conſequenter Corraſij argumentum vbi ſupra num. 7. nihil concludit. Ideò ad clariorem diſſolutionem prædictæ difficultatis, & maiorem declarationem huius materiæ, vltra ea, quæ dicta ſunt, quæ: & argumentum diluunt, & Corraſij ſententiam confundunt, conſtituendum erit[*] primò, Seruitutem perſonalẽ vſusfructus, cæteraſq, ſeruitutes reales, primò promitti ex contractu venditionis, donationis, diuiſionis, vel alterius contractus, & deinde conſtitui vel tradi: & ſic promittere ſeruitutem, & conſtituere, diuerſa ſunt; ex promiſſione namque perſonalis dumtaxat naſcitur obligatio, vt vſusfructus, vel alia ſeruitus conſtituatur: ex conſtitutione autem ſeruitutis, ius reale cauſatur vt ex illo textu colligunt Gloſſa, Bartolus, Alexander, Caſtrenſis, & omnes in l. ſi ſub vna, 136. §. 1. ff. de verborum obligationibus, idem Caſtrenſis in l. 2. ex. his, in fine, verſic. ſed videtur, eodem tit. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de ſeruitutibus, num. 22. & num. 24. in fine. num 23. huius rei rationem aſſignat, & nonnullos effectus conſiderat. Cæpola de ſeruitutibus vrbanorum, cap. 38. num 7. & Corraſius in dicta l. 4. ff. de ſeruitutibus, num. 7. qui ex[*] hac diſtinctione ſumit occaſionem inferendi ad interpretationem quorundam iurium, quæ alioquin viderentur inter ſe adinuicem pugnare. Nam ſine prædiis ſeruitutem conſtitui non poſſe, nec ſeruitutem acquirere, aut debere, niſi qui prædium habet, docet Vlpianus in l. 1. ff. communia prædiorum: & tamen rectè promittere ſeruitutem eum, qui prædium non habet, probat textus in l. hæredes, §. an ea, ff. familiæ erciſcundæ. Sed ex præcedenti doctrina vera differentiæ ratio colligitur; ex promiſſione ſiquidem, ſola in perſonam obligatio naſcitur, in qua nullus habetur ad rem reſpectus, ſed perſona tantùm conſideratur: ideò promitti poteſt ſeruitus ab eo, qui prædium non habet, dict. l. hæredes, §. an ea, Ex conſtitutione autem ſeruitutis ius reale cauſatur, quod ſubſiſtere non poteſt, niſi ſubſit res, in qua reſideat, idcircò ſeruitus conſtitui non poteſt ſine prædiis, ex dicta l. 1. ff. communia prædiorum, in quibus, & aliis iuribus ſic ſolent etiam communiter explicare Doctores, vt conſtat ex ſuperiùs relatis. Deinde ipſe Corraſius infert, ad ſolutionem alterius[*] difficultatis: an ſcilicet futuro ædificio ſeruitus acquiri, vel imponi poſſit; nam Iureconſultus Pomponius in l. ſi ſeruitus, 23. §. fin. ff. de ſeruitutibus vrbanor. expreſsè dicit, quòd futuro quoque ædificio, quod nondum eſt, vel imponi, vel acquiri ſeruitus poteſt: Iureconſultus etiam Paulus idem probat in l. Labeo, 10. ff. de ſeruitutibus ruſticorum, per totam legem, maximè ibi: Nam ſi licet nodũ ædificato ædificio ſeruitutem conſtituere, &c. Tunc tamen obſtat, quòd ſine prædiis ſeruitus conſtitui non poteſt, per textum in l. 1. ff. communia prædiorum. Sed reſpondet Corraſius, conſiderandum eſſe, quòd cùm ſeruitus conſtituitur futuro ædificio, non conſtituitur ſine fundo; eſt quippe fundus: licèt nondum exædificatus; & ſic verificatur regula dicta leg. 1. & hæc ſolutio ſatis conformis videtur eſſe verbis textus, in dict. §. futuro, dum dicit: Quod nondum eſt: & dictæ legis, Labeo, ibi: Nam ſi licet, & c. Gloſſa tamen ibidem, & in capite, ad diſſoluendum, in verbo, legitimè accuſari, de deſponſatione impuberum: quas ſequuntur Doctores ibi. Abbas in cap. quia nonnulli, num. 8. de reſcriptis. Socinus in conſil. 141. Conſiderata, ſub num. 3. lib. 1. & nouiſſimè Fuluius Pacianus tract. de probationibus, lib. 2. cap. 20. num. 14. & num. 16. fol. 65. exiſtimat, futuro ædificio ſeruitutem conſtitui non poſſe propriè, quia qualitas non poteſt eſſe ſine ſubiecto, poſſe tamen perſonam obligari ad conſtituendam ſeruitutem, cùm ædificium erit ædificatum, vel in rerum natura: & idem admittit Florianus de Sancto Petro in dicta l. ſi ſeruitus, §. finali. Vbi notat ex illo textu, quòd licet futuræ rei non poſſit conſtitui ſeruitus, ſcilicet vt dicatur ſeruitus conſtituta, poteſt tamen quis ſe obligare, vt facto ædificio conſtituatur. Quod verè repugnat verbis textus, in dicta l. Labeo, ff. de ſeruitutibus ruſticorum; vbi nondum ædificato ædificio ſeruitutem conſtitui poſſe dicitur generaliter. Secundò conſtituendum eſt, textum in dicto §. finali, Inſtitut. de ſeruitutibus, & in dicto §. 1. de vſufructu, non tractare, vt ſuperiùs dicebamus, de vſufructu, vel ſeruitute nudis pactis promiſſa, quia talia pacta non poſſent efficacem actionem producere, vt ſeruitus conſtitui deberet; (quod probatum eſt ſuprà), ſed agere potiùs de ipſa ſeruitute realiter conſtituenda; quod ex verbis eorum euidenter deducitur, nam in dicto §. finali, ſcriptum eſt: Si quis velit vicino aliquod ius conſtituere, pactionibus, atque ſtipulationibus, id efficere debet. Et in dicto §. 1. de vſufructu, & l. 3. eiuſdem tituli, dicitur: Si quis velit vſumfructum alicui conſtituere. Quod plus eſt, quàm promittere, aut à ſola promiſſione longè diſtat, vt de ſe patet. Seruitus ergo[*] quæcunque realis, & perſonalis vſusfructus, conſtitui poteſt pactionibus in traditione rerum adiectis, tempore, quo res traduntur: vt pacto venditionis, permutacionis, diuiſionis, & donationis, vt cum Cuiacio dicebamus, ſuprà num. 13. Poſſum enim tibi vendere, donare, permutare, aut alio contractu tradere fundum, & in traditione, legem & conditionem adiicere, vt ſeruitus perſonalis, aut realis conſtituatur, & eo ipſo, quòd traditio fiat prædicta lege, ſeruitus manet conſtituta, l. ei fundo 19. ff. de ſeruitutibus, l. cùm eſſent, 33. ff. de ſeruitutibus ruſticorum, in illis verbis: Et in tradendo dictum eſt, vt alteri per alterum aquam ducere liceret: rectè eſſe impoſitam ſeruitutem, ait. Et confirmat l. 11. tit. 31. partit. 3. quæ: ad propoſitum ſingularis eſt, dum dicit: Otro ſi dezimos, que comprando vn home de otro, caſa, o otro edificio, o alguna heredad, ſi el comprador y el vendedor ſe auinieren, que aquella caſa que compra, que ſirua en alguna manera en otra caſa, o edificio, o heredad, que ſea de aquel que la vende, o de otro qualquier, ſi tal ſeruidumbre como eſta otorga el comprador, magueria coſa que compra, non ſea aun paſſada a ſu poder, vale tambien, como la ſi la otorgaſſe en otra coſa qualquier ſuya, de que fueſſe y a ſeñor e tenedor. Dummodò tales pactiones[*] incontinenti, non ex interuallo adjiciantur, vt docuit Cuiacius in dicta l. via, 5. ff. de ſeruitutibus, in princ. & aduertit Grégorius Lopez in relata lege partitæ, verbo; vale tambien. Vbi intelligit ſuperiora, dummodò traditio facta ſit ex continenti; nam ſi ex interuallo fieret, non diceretur ſeruitus realiter conſtituta, ſed poſſet agi ex pacto, vt conſtitueretur, l. ſi binas, vbi ſic declarant Bartolus, & Caſtrenſis, ff. de ſeruitutibus vrbanorum. Tertiò conſtituendum, pro maiori declaratione præ[*]dictorum iurium, quatenus dicunt, ſtipulationibus conſtitui poſſe vſumfructum, & ſeruitutes (id quod ex nonnullis iuribus deducitur) ſcilicet, olim ſeruitute iam ex quocunque contractu promiſſa, quòd ſolebat tempore conſtitutionis interponi ſtipulatio quædam, cuius forma erat: Per te non fieri ſpondes, quominùs eo iure vti poſſim. Vt conſtat ex l. quoties, 20. ff. de ſeruitutibus l. cùm eſſent, 33. ff. de ſeruitutibus ruſticorum, l. 3. §. ſi. iter, ff. de actionibus empti: quæ ſtipulatio, cùm interponeretur, poſtquam ſeruitus erat iam promiſſa, & debita, firmandarum conuentionum cauſa ſubjici dicebatur, l. 5. § conuentionales, ff. de verborum obligationibus. Paulus lib. 5. ſententiarum, tit. 7. vbi notat Cuiacius: Modernus in l. 1. §. . ſi quis ſimpliciter, num. 5. ff. de verborum obligationibus. Quartò conſtituendum eſt, ex dictis in principio hu[*]ius capitis, inferri interpretationem ad textum, in l. via, 5. ff. de ſeruitutibus, quatenus ſcribit Iureconſultus: Via, iter, actus, hauſtus aquæ eiſdem ferè modis conſtituuntur, quibus & vſumfructum conſtitui diximus. Nam ſicut vſusfructus, ſic & ſeruitus pluribus modis conſtituitur, vt docet idem Caius in l. poteſt, 17. ff. communia prædiorum, & Iuſtinianus in dicto §. finali, de ſeruitutibus; & tamen in contrarium vrget, quòd, vſusfructus ab initio, pro parte diuiſa, vel indiuiſa, ex cerco tempore, & vſque ad certum tempus conſtitui poteſt, l. 4. & l. 5. ff. de vſufructu: quod non eſt invia, nec in aliis ſeruitutibus, quæ indiuiduæ ſunt, nec diem, aut conditionem recipiunt, l. 1. §. ſi vſusfructus, ff. ad legem falcidiam, l. 4. ff. de ſeruitutibus. Denique vſusfructus in iudicio familiæ erciſcundæ, & communi diuidundo conſtituitur, adiudicata proprietate nuda vni, & alteri vſufructu, l. & puto, §. 1. ff. familiæ erciſcundæ, l. vſusfructus, 5. ff. de vſufructu, l. ſi quis putans, idem Iulianus, ff. communi diuidundo: at ſeruitus prædialis à prædio ſeparari non poteſt, §. 1. ff. communia prædiorum, §. adeo, Inſtitut. de ſeruitutibus rusticorum. Quapropter Iureconſultus Caius, non ſine maximo myſterio adiecit verbum ferè, in dicta l. via. In qua, vt propoſitæ difficultati ſatisfaciat Fulgoſius, conſtituit, Iureconſultum Caium ibi tractaſſe de modo momentaneo conſtituendi ſeruitutem, veluti teſtamento, aut contractu, non de tempore, quo durat ſeruitus, quia tempus non pertinet ad modos conſtituendi ſeruitutem, ſed ad quandam modificationem: quamuis Corraſius in eadem l. via, num. 9. rectiſſimè præſentire Accurſium ibidem, dicendum arbitretur: quòd ſuperiora, ſcilicet ex tempore, vel ad tempus, ſub conditione, aut ad conditionem, pro parte diuiſa, vel indiuiſa, ſeruitus, vel vſusfructus conſtituatur, ad modos conſtituendæ ſeruitutis; quicquid Fulgoſius dicat pertinere, ex l. 4. ff. de ſeruitutibus, & l. vſusfructus 3. & 4. ff. de vſufructu. Sed quia circa eos modos differt ſeruitus prædij ab vſufructu, non abſolutè dixit Caius, eiſdem modis conſtitui ſeruitutes ibi relatas: quibus vſusfructus, ſed vſus eſt hoc temperamento ferè Quæ interpretatio probari poteſt, reiecta tamen nouiſſima reſtrictione Petri Auguſtini Morlæ Emporij, 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus num. 74. Exiſtimantis, ver[*]bum illud ferè, propriùs referendum eſſe ad modum conſtituendi ſeruitutem, in iudicio familiæ erciſcundæ: Vſusfructus enim conſtituitur applicata vni proprietate nuda; alij verò vſufructu: at verò ſeruitus prædialis à prædio non ſeparatur. Sed decipitur manifeſtè, nam licèt verbum illud, ad eum modum referatur etiam, non tamen reſtringendum eſt ad illum tantùm, cùm ad alios etiam referri poſſit, in quibus vſusfructus,[*] & aliæ ſeruitutes differunt, vt dicit Corraſius vbi ſupra. Vltimò tandem conſtituendum eſt, quòd licèt vſusfructus, & aliæ ſeruitutes, teſtamento, & contractibus conſtitui poſſint, vt ſæpe repetitum eſt; multùm tamen intereſſe, an ex teſtamento conſtituantur, vel inter vinos, vt explicant, & nonnullos effectus conſiderant Corraſius in l. 4. ff. de ſeruitutibus, num. 7. verſic. est porrò. Petrus Auguſtinus Morla vbi ſupra num. 71. CAPVT XI. Vſusfructus, qui ſeruitus perſonalis eſt, cur vel præſens, vel ex die, & conditione, ad diem, & conditionem conſtitui valeat? ſeruitutes verò prædiorum ipſo iure, ideſt, ciuili & mero iure, nec à die, vel conditione incipere, neque die, vel conditione finiri poſſint? vbi plenè, breuiter tamen, & diſtinctè, quæ hucuſque ſcripta ſunt explicantur, nonnulla nouiter confutantur, Cuiacijque ſententia expenditur, & probatur per Authorem. Deinde dubitatur, quare ſeruitus quocunque modo habeat intermiſſionem, vna ſit, & continua; vſusfructus autem diuiſus temporibus non vnus eſt vſusfructus, ſed plures ſunt? & eiuſdem Cuiacij ratio recipitur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus vel præſens, vel ex die, vel ſub conditione dari poteſt. -  2 Seruitutes verò, nec ex tempore, nec ad tempus, nec ſub conditione, nec ad certam conditionem dari poſſunt, & de ratione differentiæ per totum caput agitur, & vera ratio redditur infrà, ex num. 13. maximé num. 18. -  3 Contractus quicunque, & puré, & ſub conditione, & in diem celebrari poteſt. -  4 Poſſeſſio, & dominium ſub conditione transferuntur. -  5 Legem 4. ff. de ſeruitutibus, ex ſententia Corraſij, cæteris aliis, in materia ſeruitutum, ſubtiliorem eſſe, & in ea tractari, quæ ſunt de apicibus iuris, & quæ magis animo concipi, quàm verbis exprimi poſſunt. -  6 Quorundam ſolutio ad difficultatem propoſitam ſuprà num. 1. 2. & 3. taxatur. -  7 L. 4. ff. de ſeruitutibus, de conditione extinctiua, & inchoatiua intelligendam, contra nonnullos, cum Fulgoſio, & aliis defenditur. -  8 Gloſſæ interpretationes duæ, ad textum in dict. l. 4. ff. de ſeruitutibus, confutantur. -  9 Fulgoſij interpretatio nouè arguta, & improbata per Authorem. -  10 Antonium de Leon. Canonicum Segobienſem, deceptum in explicatione dict. l. 4. nouiter oſtenſum per Authorem. -  11 Communis Doctorum interpretatio in difficultate ſuperiori refertur, & num. ſeq. confutatur. -  12 Connani rationem, ad text. in dict. l. 4. ff. de ſeruitutib. nouam non eſſe, ſed in communem rationem incidere, noua Authoris conſideratio in hac materia. -  13 Seruitutes ipſo iure, ideſt, ciuili & mero iure; nec à die, vel conditione incipere, neque die, vel conditione finiri poſſe; iure Prætorio poſſe, & quæſtionis adhuc diſcuſſæ reſolutio traditur, & num. ſeqq. -  14 Vſusfructus finitur tempore, ſi ad certum tempus conſtitutus ſit. -  15 Seruitutes prædiales, eſſe qualitates prædiorum, quæ ipſis prædiis adeò cohærent, vt ratione ſeruitutum dicantur prædia qualiter ſe habere. -  16 Vſusfructus non ita cohæret fundo, vt eius qualitas dici poſſit, ſed perſonæ debetur, èſtque ius percipiendorum fructum, ſaluâ rerum ſubſtantiâ. -  17 Cuiacium, lecturâ, intellectu, & reſolutione huius materiæ alios antecellere. -  18 Cuiacij interpretatio, ad textum in dict. l. 4. ff. de ſeruitutibus, relata, & probata per Authorem. -  19 Seruitus, aut vſus ſeruitutis habet intermiſſionem dupliciter, ex conuentione, & ex ſui natura, vt hoc num. declaratur. -  20 Seruitus quocumque modo habeat intermiſſionem, vna est, & continua: ſic vt prædium non deſinat ſeruire, nec liberum ſit, etiam eo tempore, quo non licet vti ſeruitute. -  21 Diuerſum tamen est in vſufructu; nam ſi diuiſus est temporibus vſusfructus, non vnus eſt vſusfructus, ſed plures ſunt, & ideò eo tempore, quo non licet vtifrui, proprietas plena pertinet ad proprietarium. -  22 Et vera diſcriminis ratio aſſignatur. -  23 Vſusfructus non potest eſſe ſine perſona, quæ vti, & frui poſſit, etiamſi non vtatur. -  24 Vſumfructum acquirere ante aditam hæreditatem ſeruus hæreditarius non potest, & vera ratio redditur. VSusfructus qui pluribus modis conſtitui valet, vt[*] capite præcedenti dictum eſt, vel præſens, vel ex die, vel ſub conditione, ad diem, & conditionem dari, & conſtitui poteſt, l. 4. ff. de vſufructu. l. & puto, §. vſusfructus, ff. familiæ erciſcundæ: ſeruitutes verò prædio[*]rum, diſtinguuntur in hoc ab vſufructu; ex tempore enim, nec ad tempus, nec ſub conditione, nec ad certam conditionem dari poſſunt, l. ſeruitutes 4. ff. de ſeruitutib. Quod dubium videtur, cum vſusfructus etiam, etſi perſonalis, ſeruitus tamen ſit: cùm etiam quicumque contractus, & purè, & ſub conditione, & in diem[*] celebrari poſſit, l. quod in diem, ff. obligationib. & actionib. l. in diẽ ff. de condictione indebiti, l. 2. ff. de in diem addictione, l. ſub conditione, ff. de obligat. & actionib. l. hoc iure, l. ante Kalendas, l. eum qui Kalendis, & l. hoc anno, ff. de verborum obligation. §. omnis ſtipulatio, Inſtitut. eodem tit. §. emptio, Inſtitut. de emptione & vendition. Poſſeſſio etiam, & dominium ſub conditione transferuntur, & ex tempore, l. qui abſenti, 38. §. 1. ff. de acquirenda poſſeſſione, l. vltim. C. de legatis. Verùm pro hu[*]ius difficultatis explicatione: nonnulla repetere ex his, quæ: ab aliis dicta ſunt, vt vel probentur, vel improbentur à nobis, non tranſcribendi occaſione tantùm, & ſequentia conſtituere, omninò neceſſarium erit. Inprimis igitur conſtituo, ſuperiorem difficultatem valdè difficilem eſſe, & diuerſis modis explicatam per Doctores, vt ex infrà dicendis apparebit, & firmat expreſsè Ioannes Corraſius in princ. d.l. 4. ff. de ſeruitutib. dicens,[*] non eſſe legem ſubtiliorem illâ in materia ſeruitutum, quoniam tractantur in ea, quæ: ſunt de apicibus iuris, & quæ magis animo concipi, quàm verbis exprimi poſſunt; & eſſe ſubtilem & difficilem fatetur Bartolus ibidem, & meritò dixiſſe eum, aſſerit Connanus commentarior. iuris ciuilis, lib. 4. cap. 8. in princ. tanta enim fuit ipſi quidem certè, & ſui ſimilibus difficultas, vt de ea ſe expedire quantumuis verboſis ſuis commentariis non potuerint. Deinde minimè ſatisfacere ſolutionem[*] eorum, qui dicunt, non obeſſe, quod dicitur de vſufructu; nam ille, ſeruitus eſt, perſonalis tamen, non realis ſeruitus: ſed in d.l. 4. ff. de ſeruitutib. agitur de ſeruitutibus realibus; id enim eſt quod quærimus, nec ſufficit inter eas diuerſitatem conſtituere, niſi congrua diſcriminis ratio aſſignetur. Prætereà, quoniam iura quoque realia, ſub die & conditione dari poſſe, probatur eiſdem iuribus, quæ: ſuperius adduximus, & rectè aduertit Corraſius in dict. l. 4. num. 10. ſimiliter textum in dict. l. 4. ff. de ſeruitutib. non ſolùm intelligi debere, de conditione extinctiua, vt voluerit Iureconſultus, ſerui[*]tutis conſtitutionem non valere, vt ſeruitus extinguatur in futurum euentum, veluti ſi itineris, aut viæ ſeruitutem conſtituam, ea tamen adiecta lege, vt finiatur, & extinguatur, ſi nauis ex Aſia venerit, quo caſu inutilis & inefficax erit conſtitutio ipſo iure: ſed etiam intelligendum eſſe de conditione inchoatiua, vt ſimiliter ſub ea conditione, ſeruitus conſtitui ipſo iure non poſſit, veluti ſi dixero; Conſtituo tibi itineris ſeruitutem, ſub conditione, ſi nauis ex Aſia venerit; talis enim conſtitutio inefficax etiam erit, & inutilis ipſo iure. Sic rectè in vtraque conditione intelligit illum textum Fulgoſius ibi num. 4. vbi ſequuntur, & optimè comprobant Eguinarius, & Corraſius num. 12. & 13. Antonius de Leon, num. 2. Longoualius in l. Imperium, de iuriſdictione omnium iudicum, num. 208. Connanus commentarior. iuris ciuilis, lib. 4. cap. 8. in princ. Goueanus lib. 1. variarum lectionum, cap. 9. Vdalricus Zaſius lib. 1. ſingularium, cap. 30. Et ita tenendum eſt, quicquid inter vnam, & alteram conditionem malè diſtinguant Accurſius, Bartolus, Angelus & Florianus, in dicta l. 4. Cœpola de ſeruitutibus vrbanorum, cap. 16. numer. 2. Socinus in conſ. 141. num. 4. volum. 1. quorum diſtinctio euidenter deſtruitur ex textu, in dict. l. 4. & his quæ ſubtiliter conſiderat Corraſius vbi ſuprà. Secundò conſtituendum eſt, falſas eſſe, nec probari[*] poſſe alias duas ſolutiones gloſſæ, & antiquorum, in dicta l. 4. ff. de ſeruitutibus, dum exiſtimarunt rationem eius legis in eo conſiſtere, vel quia tempus non eſt modus tollendæ: , aut inducendæ: obligationis, l. obligationum ferè. §. Placet, ff. de obligat. & action. vel quoniam ſeruitus eſt actus legitimus; atqui actus legitimi neque diem recipiunt, neque conditionem, l. actus legitimi, ff. de reg iur. nam præfatæ interpretationes apertè conuincuntur, ex adnotatis per Corraſium ibi, ex num. 9. vſque ad num. 24. & illas in terminis improbat Antonius de Leon ibidem, num. 2. & 3. Deinde admittendam non eſſe Fulgoſij interpretationem, (ad quem[*] omnes ſuperiores non aduertunt.) Is enim in eadem l. 4. num. 4. & 5. interpretatur illam legem, ideò ſeruitutes ipſo iure, neque ex tempore, neque ad tempus, neque ſub conditione, neque ad certam conditionem conſtitui poſſe. Quoniam ad acquiſitionem ſeruitutis neceſſaria eſt traditio, quæ tamen momento fieri non poteſt, ſicut in rebus corporalibus, ſed habet tractum ſucceſſiuum, ſcilicet per patientiam, l. quoties, ff. de ſeruitutibus, l. 2. in fine, ff. de ſeruitutibus ruſticorum; hæc autem patientia, ſi ante conditionis euentum præſtetur, nihil prodeſt ad acquiſitionẽ ſeruitutis; ſi verò poſt, ex eodem tempore acquirititur. hæc enim ratio ſuſtineri non poteſt, ex eo, quòd ſi vera eſſet, ſequeretur inde, quòd nec vſusfructus ad tempus, vel ſub conditione, dari poſſet, cùm per patientiam conſtituatur etiam, & acquiratur, l. 3. §. dare, ff. de vſufructu: & tamen expreſsè dicitur contrarium in dicta l. 4. ff. de vſufructu. Nec procedere poſſet, cùm ſeruitus teſtamento relicta fuiſſet; tunc enim patientia neceſſaria non eſt, ſed ipſo iure quæritur, adeò vt ignorans etiam ſibi legatam ſeruitutem, non vtendo amittat illam legatarius, l. ſi partem, ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur. Vbi Gloſſa, Bartolus, & omnes communiter ſic adnotarunt, Iaſon in l. 2. §. & harum, num. 2. circa finem, & in l. 4. §. Cato, num. 51. de verborum obligationibus. Modernus Pariſienſis in l. corruptionem, num. 83. C. de vſufructu, Antonius Gomez tom. 2. variarum, cap. 15. num. 23. & tandem, ſi aliud non obſtaret huiuſmodi conſtitutioni ſeruitutis, ſuperior ratio non ſufficeret, vt ex infrà dicendis conſtabit. Tertiò conſtituendum eſt, deceptum fuiſſe in hac[*] materia (quod nullus hactenus animaduertit) Antonium de Leon Canonicum Segobienſem in dicta l. 4. ff. de ſeruitutibus, num. 3. verſic. ego autem, quo loco, nouam & veram rationem illius legis in eo conſiſtere affirmat, quòd ſeruitus, nullo modo admittere poſſit diuiſionem; & ſic, quòd Papinianus in ea lege, verſetur in eo articulo, an ſcilicet ius conſtituendæ ſeruitutis, ſua natura ſit diuiduum, vt latiùs ibi probat: falſo tamen, cùm reuera diuerſa quæſtio agitata, & propoſita ſit per Papinianum, vt ex verbis illius textus patet expreſse: nec ſequitur, etiamſi prædicta interpretatio admitti poſſet, ſeruitutem ipſam diuidi, cùm ex tempore conſtituta fuerit illa, quo caſu ex eo tempore perpetua erit, nec anteà incipere poterit. Denique, vt alia prætermittam, conuincitur manifeſtè, quoniam ſicut vſusfructus, ſic & vſus ex die, & conditione, ad diem, & conditionem conſtituntur. Quod in hac materia ſecurè tradit Cuiacius recitationum ſolemnium, in libros Digestorum, ad dictam l. 4. ff. de ſeruitutibus, in princ. vbi allegat ad hoc, l. 4. ff. de vſufructu, quæ tamen de vſufructu tantùm loquitur: potuiſſet tamen allegare textum in l. 3. in fine, ff. de vſufructu. quatenus dicitur ibi, per Caium Iureconſultum: Quibus autem modis vſusfructus constituitur & finitur iiſdem modis etiam nudus vſus & conſtitui & finiri ſolet. At vſus, ſeruitus indiuidua eſt, quamuis vſusfructus diuiduus ſit, l. 1. §. ſi vſusfructus, cum aliis vulgatis, ff. ad legem falcidiam: ergo prædicta ratione nullo modo moueri potuit Papinianus. Quartò conſtituendum eſt, alios quam plures, aliâ,[*] & diuersâ via interpretari prædicta iura, diuerſàmque aſſignare rationem; Seruitutes ſcilicet ipſo iure, ex tempore, vel ad tempus, vel ſub conditione, vel ad certam conditionem imponi non poſſe: quòd voluerit lex, ſeruitutes prædiorum perpetuam cauſam habere debere, hoc eſt, eius eſſe naturæ, vt eis aſſiduè perpetuò, & omni tempore, vti poſſimus, ſi volumus, l. foramen, ff. de ſeruitutibus vrbanorum, l. 1. §. 1. ff. de aqua quotidiana & æſtiua, l. 1. §. hoc inter dictum ff. de fonte, l. certo generi, in princ. ff. de ſeruitutibus ruſticor. l. eum debere columnam, ff. de ſeruitutibus vrbanorum: quam rationẽ expreſſim præſentit Accurſius in dicta l. 4. ff. de ſeruitutibus, dum dicit, ideò traditum, ne ſeruitutes diem, aut conditionem recipiant, quòd lex voluerit, eas conſtitui cum quadam perpetuitate, propter vtilitatem prædiorum. Quem ſequutus eſt Bartolus in l. Caius ff. de annuis legat, quamuis in dicta l. 4. num. 3. improbet: Sequuntur etiã Longouallius in l. Imperium, num. 202. de iuriſdictione omnium iudicum. Eguinarius, & Duarenus in eadem l. 4. vbi Corraſius num. 25. verſic. conſtitui planè. cum hac ratione permanet; Connanus etiam commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 8. n. 1.[*] in eadem rationem incidit, quamuis communiter, nec hucuſque per aliquem expendatur ſic: dicit enim, ſeruitutes prædiales, non perſonis deberi, ſed prædiis, quibus naturâ ſuâ hærent, & perpetuò coniunctæ ſunt; ideò non poſſe pacto mutari, quod in eis naturale eſt, & ingenitum: id autem eſt, vt ſtatim debeantur, & perpetuò; quare ſi ex tempore, vel ad tempus, vel ſub conditione, vel ad certam conditionem imponantur, tamen ipſo iure, ideſt, vi, naturaque ſua, & ſtatim debentur, & perpetuò, ſed exceptione pacti occurritur ei, qui contrà quàm eſt conuentum, cas ſibi conatur vendicare. Verùm huic rationi, & communi num. præcedenti relatæ, fortiter obſtat argumentum, & ratiocinatio Bartoli, in dict. l. 4. ff. de ſeruitutibus, num. 3. quod attenta prædicta ratione non deberet impediri conſtitui ſeruitutem ex tempore perpetuam: ſiquidem poſteà perpetuò remaneret ſeruitus, exemplo eius, quæ purè conſtituitur: & tantùm procederet, quoad ſeruitutem ad certum tempus conſtitutam, vel ad certam conditionem. Quintò deniq; & vltimò (vt quid verius mihi videa[*]tur, exponam;) conſtituendum erit primò, veriſſimum eſſe, ipſo iure, ideſt ciuili & mero iure, nec à die, vel cõditione incipere, neque à die, vel conditione finiri ſeruitutes poſſe; iure autem prætorio poſſe, per textum, indict. l. 4. . ff. de ſeruitutibus: diuersũ tamen eſſe in vſufructu: nam hæ ſeruitutes rectè conſtituuntur ex die, & cõditione, ad diem, & condicionem, l. 4. ff. de vſufructu, iuncta l. 3. in finalibus verbis, eiuſdem tituli. Vnde ſi vſus[*]fructus ſit conſtitutus ad diem, finietur eo ipſo die, l. & puto, 16. §. vſusfructus, ff. familiæ erciſcundæ, l. 1. §. vltimo, ff. quando dies vſusfructus legati cedat, & Paulus lib. 4. ſententiarum, tit. De vſufruct. Vſusfructus, inquit, finitur tempore, ſi ad certum tempus conſtitutus ſit. Secun[*]dò, ſeruitutes prædiales eſſe qualitates prædiorum, quæ ipſis prædiis adeò cohærent, vt ratione ſeruitutum dicãtur prædia qualiter ſe habere. Audiamus Celſum Iureconſultum, in l. quid aliud 80. ff. de verbor. ſigniſication. ita dicentem, : Quid aliud ſunt iura prædiorum, quàm prædia ipſa qualiter ſe habentia, vt bonitas, ſalubritas, amplitudo. Sic aduertunt Gloſſ. Alciatus, & Rebuſſus ibi &c optimè explicant Connanus commentariorum iuris lib. 4. cap. 7. num. 8. Goueanus lib. 1. variarum lectionum cap. 9. In hoc autem valdè differt vſuſ[*]fructus ab aliis ſeruitutibus; non enim ita cohæret fundo, vt eius qualitas dicit poſſit, ſed perſonæ debetur, éſtque ius percipiendorum fructuum ſalua rerum ſubſtantia, vt cap. 4. & 5. huius libri, latiùs explicauimus. Tertiò, Cuiacium lectura, intellectu, & reſolutione[*] huius materæ cæteros alios antecellere, atque eruditè & verè explicare textum in dicta l. 4. ff. de vſufructu, & in dict. l. 4. ff. de ſeruitutibus, in lectura eiuſdem l. quæ habetur recitationum ſolemnium. in lib. Digeſtorum, ſub titulo, ff. de ſeruitutibus: ibi enim ſingula eiuſdem legis verba & rationes, ſingulariter explicat: poſt principium autem, in verſic. Quæ ſit ratio differentiæ, eam[*] eſſe dicit diſcriminis rationem inter vſumfructum, & ſeruitutes; quia vſus, & vſusfructus ſunt iura hominum. nihil autem vetat, homini dari hæc iura ex tempore, vel ad tempus: Seruitutes autem ſunt qualitates rerum, vel prædiorum vt diximus: qualitates autem rebus imprimi non poſſunt, quia in ſubiecto exiſtunt, & apparẽt. Rursùs impreſſæ qualitates vix auelli queũt niſi certis præſcriptiſque modis: igitur ſi ex die ſint conſtitutæ ſeruitutes, ipſo iure ſtatim exiſtunt, nec expectatur dies, vel conditio; quòd ſi ſint conſtitutæ ad diem, vel conditionem, ipſo iure tempore, vel conditione non finiuntur, quia inhærent prædiis, nec temerè auelli poſſunt. Quartò ex prædicta reſolutione inferri, ſeruitutes, & vſumfructum in alio differre: Nam ſeruitus, aut[*] vſus ſeruitutis, habet intermiſſionem dupliciter, ex conuentione, & ex ſui natura. Ex conuentione, ſi conuenerit, vt vtatur alternis menſibus, vel annis, vel vtatur ab hora tertia in decimam, quia interualla dierum & horarum, non ad temporis cauſam, ſed ad modum pertinent, iure conſtitutæ ſeruitutis, l. 4. §. interualla, ff. de ſeruitutibus: modus autem adiici poteſt ſeruitutibus, l. 5. §. modum, eiuſdem tituli, ex ſui natura, vt ſeruitutes ruſticorum prædiorum, iter, & ſimilia. Nec enim ſemper quis ire poteſt: , aut agere, l. ſeruitutes, 14. ff. de ſeruitutibus, l. vſusfructus, 13. ff. de vſufructu legato. Seruitus ergo quocunque modo habeat intermiſſio[*]nem, vna eſt, & continua: ſic vt prædium non deſinat ſeruire, nec liberum ſit, etiam eo tempore, quo non licet vti ſeruitute, quia continua eſt ſeruitus, l. 1. §. 1. ff. de aqua quotidiana & æſtiua. Diuerſum tamen eſt in vſu[*]fructu: nam ſi diuiſus eſt temporibus vſusfructus, non vnus eſt vſusfructus ſed plures ſunt: & ideò eo tempore, quo non licet vtifrui, proprietas plena pertinet ad proprietarium, l. ſi duobus 2. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, l. 1. ff. quando dies vſusfructus legati cedat, l. cùm vſusfructus, 13. ff. de vſufructu legato, vt aduertit Cuiacius in dict. l. 4. §. interualla, verſic. notandum, vbi ex præcedentibus rationem differentiæ aſ[*]ſignat, nam ſeruitutes inhærent prædiis, etiamſi eis vti non poſſimus per quædam interualla, nam hæ ſunt inſitæ, & impreſſæ prædiis, ſunt enim prædiorum qualitates: vſusfructus autem cohæret perſonæ. Denique non[*] poteſt eſſe ſine perſona, quæ vti & frui poſſit, etiamſi non vtatur, vt latiùs ibi declarat, & alia ad propoſitum dicit, infertque ad explicationem textus, in l. vſusfructus, 26. ff. de ſtipulatione ſeruorum, ſeruum hæredita[*]rium, ante aditam, ideò acquirere non poſſe vſumfructum, quia ipſe ſeruus frui non poteſt; ipſa autem hæreditas in hac cauſa non ſuſtinet cauſam, & perſonam defuncti, ex eodem textu, & l. hæreditas, 61. ff. de acquirendo rer. dominio. CAPVT XII. In ſeruitutibus perſonalibus vt Vſus, & Vſusfructus, & in realibus ruſticorum prædiorum, & vrbanorum, quomodo traditio fiat, ſiue quid in eis iuribus pro traditione poſſeſſionis habeatur? vbi l. 3. §. dare, ff. de vſufructu, l. quoties la ſegunda, ff. de ſeruitutibus, l. 1. §. finali, ff. de ſeruitutibus ruſticorum, lex, ſi ego, §. 1. ff. de publiciana in rem actione, explicantur, & quæ ad hanc materiam expectant, dilucidè, & diſtinctè magis, quàm adhuc enucleantur, lucíque & diſtinctioni nonnulla reſtituta traduntur, quæ obſcura, & tenebroſa aliquibus videri ſolent. SVMMARIVM. -  1 Seruitutes perſonales, vt Vſus, & Vſusfructus: & reales, vt Ruſticorum prædiorum, & vrbanorum, tametſi corporibus accedant, incorporales ſunt. -  2 Et ideò traditionem non recipiunt. -  3 Nec poſſideri propriè dicuntur. -  4 Contra ſuperiora, dubitandi ratio duplex proponitur, & diſſoluitur num. ſequentibus. -  5 In ſeruitutibus, & iuribus incorporalibus, ideò dici traditionem non eſſe, quia tradere, eſt de manu in manum transferre; at ſeruitus res incorporea actu tradi non poteſt. -  6 Eſſe tamen iure ciuili introducta media ſatis idonea quibus ſeruitutum traditio fieri intelligatur. -  7 Seruitutes et ſi propriè non poſſideantur, quaſi tamen poſſideri intelliguntur. -  8 Interdicta veluti poſſeſſoria conſtituta ſunt ad vſus ſeruitutum tuitionem, ad inſtar interdictorum, quæ pro conſeruanda poſſeſſione rei corporalis prodita ſunt. -  9 Interdicta pro ſeruitutibus conſtituta, quare veluti poſſeſſoria dicantur, non poſſeſſoria ſimpliciter. -  10 Cuiacij reſolutio in hac materia nouiter adducta, & probata per Authorem. -  11 Seruitutum quaſi poſſeſſio, interdum per abuſionem dicitur poſſeſſio ſimpliciter. -  12 In ſeruitutibus, id quod pro traditione poſſeſſionis habetur, interdum per abuſionem dicitur traditio ſimpliciter. -  13 Et tunc Iureconſulti magis videntur effectum inspicere, quàm iuris ciuilis ſubtilitatem. -  14 Expoſita l. 4. § ſi viam, ff. de vſucapionibus, & num. ſequenti, in fine. -  15 Seruitutes omnes ruſticæ, & vrbanæ amittuntur per non vſum; ſed diuerſo modo, vt hoc numero declaratur. -  16 L. ſeruitutes, 14. ff. de ſeruitutibus, pro communi reſolutione ponderatur. -  17 In ſeruitutibus, & iuribus incorporalibus, quid ſit id, quod pro traditione poſſeſſionis habetur: & reſolutio traditur infrà, ex num. 20. -  18 Venditorem teneri tantùm ad tradendum rem venditam, emptorem verò nummos facere venditoris debere. -  19 Et cur ita ſtatutum fuerit, remiſſiuè. -  20 Labeonis, Iauoleni, Vlpiani, & Caij Iureconſulti ſententiæ, in quæſtione propoſita ſuprà num. 17. -  21 Traditionem, & patientiam, vt diuerſa conſiderari apud Iureconſultos in hac materia. -  22 L. quoties, la ſegunda, ff. de ſeruitutibus, vera interpretatio traditur, & defenditur, Iureconſultum Labeonem notatum, & confutatum fuiſſe per Iureconſultum Iauolenum in ſpecie illius textus. -  23 Pomponium Iureconſultum non rectè defendiſſe Labeonis doctrinam. -  24 Cuiacium lapſum in explicatione dictæ l. quoties, noua Authoris conſideratio in hac materia. -  25 Per cautionem excogitatam à Iureconſulto Labeone, non conſtitui ſeruitutem, ſiue idam actu traditam non videri, vtilem tamen eſſe vt patientia præſtetur ab aduerſario, per quam ſeruitus incipiat conſtitui. -  26 Vſus, & patientia ſeruitutum, traditionem, & conſtitutionem illarum inducit. -  27 Seruitutum, atque incorporalium iurium quaſi poſſeſſionem, niſi per vſum & patientiam aduerſarij quæri non poſſe. -  28 Seruitutum, atque incorporalium iurium quaſi poſſeſſio, qualiter acquiratur, & probetur, & in hanc rem Petri Antonij de Petra locus quidam ſummè commendatus per Authorem. -  29 Seruitutum traditio facta, & quaſi poſſeſſio illarum quæſita, vtrùm videatur per ſolam inductionem in fundum, & num. ſequentibus. -  30 Vbi Innocentij, aliorúmque opinio refertur. -  31 Et pro illa expenduntur nonnulla iura. -  32 Aretini, Socini opinio, præcedenti contraria, relata. -  33 Et pro illa nonnullæ leges inductæ. -  34 Vſumfructum per ſolam inductionem in fundum traditum videri, cæter as verò ſeruitutes reales, ruſticas, vel vrbanas vltra inductionem, vſum & patientiam requirere, ex ſententia quorundam, quæ hoc numero improbatur. -  35 Authoris ſententia in quæſtione agitata ſuprà ex n. 29. & Reuardi locus adductus. -  36 Vſumfructum, vel aliam ſeruitutem, qui conſtituere debebat, quid olim ex antiqua obſeruatione facere ſolebat. -  37 Aretini, & aliorum præcipuum fundamentum, verè, & meliùs, quàm adhuc diſſolutum. -  38 Pro reſolutione Authoris nonnullæ leges optimè inductæ. -  39 Traditionem, & patientiam ſeruitutum, vt diuerſa conſederari per Iureconſultos in hac materia, verum eſſe, & iterùm probatum ſuprà num. 21. -  40 Nec diſiunctiuam, ſiue alternatiuam, quâ Iureconſulti, in tractatu huius materiæ vuntur, in coniunctam, vel copulatiuam reſolui poſſe, contra nonnullos. -  41 Dictio Ve, ſui natura eſt diſiunctiua. -  42 Alternatiuæ vltima pars, in defectum, vel ſaltem in locum prioris debet cenſeri adiecta. PRo abſoluta, & perſecta huius capitis explicatio[*]ne, vtque diſtinctè, & clarè percipi valeant, quæ ad propoſitum communiter ſolent adnotare Doctores, nonnulla præmittere, & conſtituere priùs neceſſarium duxi. Primò igitur conſtituendum eſt, quòd ſeruitutes perſonales, vt vſus, & Vſusfructus, & reales, vt ruſticorum prædiorum, &: vrbanorum, tametſi corporibus accedant, incorporales ſunt, l. 1. § finali. ff. de rerum diuiſione, l. ſeruitutes. 14. ff. de ſeruitutib. & ideò tradi[*]tionem non recipiunt, l. ſeruus, 43. §. incorporales, ff. de acquirendo rerum dominio, ibi: Traditionem & vſucapionem non recipere, l. quoties, 20. ff. de ſeruitutibus, ibi: Quia ulla huiuſmodi iuris vacua traditio eſſet. Nec poſ[*]ſideri propriè dicuntur, ex dict. §. incorporales, dicta l. ſeruitutes, 14. l. ſequitur, §. ſi viam, ff. de vſucapionibus, l. ſeruitutes, in princ. ff. de ſeruitutibus vrbanorum. Nec obſtat incontrarium l 3. §. dare, ff. de vſufructu,[*] l. ſi ego, 13. §. 1. ff. de publiciana in rem actione, l. 1. verſ. finali, ff. de ſeruitutibus, & iuribus incorporalibus, traditionem eſſe. Similiter non obſtat, quòd in eiſdem ſeruitutibus incorporalibus, poſſeſſionem dari, videatur expreſſum ex nonnullis iuribus deduci, quæ ſtatim referenda ſunt: nam quod attinet ad primum, animaduertendum eſt; In ſeruitutibus, & iuribus incorporalibus, ideò dici traditionem non eſſe, quia tradere, eſt de ma[*]nu in manum transferre; at ſeruitus res incorporea actu tradi non poteſt, vt de ſe patet apertè, & non obſcurè ex ſuperioribus colligitur: eſſe tamen iure ciuili intro[*]ducta media ſatis idonea, quibus ſeruitutum traditio fieri intelligatur, quæ ex eiſdem iuribus deducuntur, & inferiùs dicentur. Ad ſecundum verò aduertendum eſt, ius ſeruitutis vt diximus, incorporeum eſſe, ideò ſeruitutes propriè non poſſideri; quaſi poſſideri tamen intelliguntur, l. ait prætor, §. item ei, ff. ex quibus cauſis maiores, l. ſeruitutes quæ in principio, & l. ſi ædes, §. fina[*]li. ff. de ſeruitutibus vrbanorum. Sic declarat gloſſa verbo, vſu non capiuntur, in dicta l. ſeruitutes, 14. ff. de ſeruitutibus; vbi ſequuntur Bartolus, & Paulus Caſtrenſis in principio. Corraſius num. 20. & alij Doctores communiter, idem Corraſius in l. quoties, la. eiuſdem tit. num. 3. & num. 21. Gloſſa etiam in l. 2. verbo, poſſit, ff. communia prædiorum, & in l. regulariter, verbo, ius, ff. de petitione hæreditatis. vbi Bartolus oppoſitione vltima, & in l. 1. num. 12. & 15. ff. de acquirenda poſſeſſione. Et communem ſententiam profitentur Iaſon in l. 3. in principio, eod. tit. num. 5. Antonius Gomez in l. 45. Tauri, num. 36. & 37. D. Antonius de Padilla in l. ſi quas actiones, num. 2. & ſeqq. & num. 18. & ſeqq. & in l. ſi aquam, ex num. 1. C. de ſeruitutibus. Menochius recuperandæ poſſeſſionis, remedio 1. ex num. 81. & remedio 9. num. 270. & num. 272. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 12. num. 74. & multis ſeqq. Ideò interdicta veluti poſſeſſo[*]ria conſtituta ſunt, ad vſus ſeruitutum tuitionem, ad inſtar Interdictorum, quæ pro conſeruanda poſſeſſione rei corporalis prodita ſunt, per textum in dicta l. quoties, 20. ff. de ſeruitutibus, l. ſicuti, §. Ariſto, in fine, ff. ſi ſeruitus vendicetur, & ex communi ſecurè probarunt vnanimiter Doctores ibi. Iaſon in l. 1. n. 38. ff. de acquirenda poſſeſſione. Menoch. plenè cõprobans in locis ſuprà. relatis, Corraſius in dicta l. quoties, 20. vbi ex num. 14. vſque in finem legis, plenè proſequitur Interdicta, quæ ad conſeruationem quaſi poſſeſſionis ſeruitutum prodita ſunt. Idem Corraſius optimè declarans in dicta l.[*] ſeruitutes, 14. num. 20. Vbi rectè, non tamen ſic expreſsè, præſentit, Interdicta pro ſeruitutibus conſtituta, veluti poſſeſſoria ſimpliciter, quia ſeruitutes non propriè, aut ſimpliciter poſſideri dicuntur, ſed quaſi poſſideri intelliguntur. Cuiacius etiam recitationum ſolem[*]nium, in libros Digeſtorum, ad dictam l. quoties, 20. ff. de ſeruitutibus, in finalibus verbis: quo loco eruditè oſtendit, primò, ſeruitutes aliquo modo poſſideri, quia pro illis dantur interdicta poſſeſſoria, quæ non eſſent prodita, ſi non poſſiderentur. Secundò, ideò propoſita eſſe interdicta, quia in ſeruitutibus eſt quid, quod pro poſſeſſione habetur; quid etiã, quod pro traditione accipitur, hoc eſt, vſus ſeruitutum, & patientia quod efficit, vt ſeruitutes poſſideantur, vtque datis interdictis, Prætor eam poſſeſſionem tueatur, l. 1. §. vlt. ff. de ſuperficiebus, cum aliis iuribus ibidem relatis. Secundò conſtituendum eſt, quòd prædicta quaſi[*] poſſeſſio, quæ in ſeruitutibus, & iuribus incorporalibus conſideratur, interdum per abuſionem dicitur poſſeſſio ſimpliciter, l. 1. C. de his qui potentiorum nomine. Vbi notat Gloſſa verbo, ex iuris, & in l. regulariter, iuncta gloſſa, verbo, ius, ff. de petitione hæreditatis, & in l. fin. iuncta Gloſſa verbo, poſſediſſe, ff. de itinere actuque priuato, & gloſſas non referens, ſic aduertit D. Antonius[*] de Padilla in l. ſi quas actiones, num. 4. C. de ſeruitutibus. Similiter, id quod in ſeruitutibus pro traditione poſſeſſionis habetur, quod exprimitur in dicta l. quoties, 20. interdum etiam per abuſionem dicitur traditio ſimpliciter, in l. 3. §. dare, ff. vſufructu, in l. ſi ego, §. 1. ff. de publiciana in rem actione, in l. 1. verſic. finali, ff. de ſeruitutibus ruſticorum. Et tunc Iureconſulti magis videntur[*] effectum inſpicere, quàm iuris ciuilis ſubtilitatem, vt ex infrà dicendis conſtat apertè. Deinde ſuperiori, & communi reſolutioni minimè[*] aduerſari textum (quicquid dicant nonnulli) in l. 4. §. ſi viam, ff. de vſucapionibus, in illis verbis: Quia nec poſſideri intelligitur ius incorporale. Quæ non ſunt intelligẽda generaliter, ſed ſpecialiter de iure libertatis ſeruitutis Viæ: , vel alterius ſeruitutis ruſticæ, de qua tractatur ibi: nam licèt ſeruitutes omnes ruſticæ, & vrbanæ[*] amittantur per non vſum, l. hæc autem. 5. in principio, ff. de ſeruitutibus vrbanorum. Tamen inter vrbanas, & ruſticas illud intereſt, quòd non vtendo ita demum pereunt vrbanæ, ſi vicinus aliquo facto conſtitutus in quaſi poſſeſſione, libertatem vſucapiat: ruſticæ verò per non vſum omninò pereunt, etiam abſque præſcriptione libertatis, quia ſeruitutis ruſticæ nulla quaſi poſſeſſio conſiderari poteſt, ex qua cauſetur vſucapio, per textum in dicta l. hæc autem, cum l. ſequenti, ff. de ſeruitutibus vrbanorum, l. ſi quis alia, §. vltimo. ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur. Sic diſtinguunt, & prædictam differentiam admittunt Bartolus in dicto §. ſi viam, num. 1. & Caſtrenſis num. 3. Corraſius in dicta l. ſeruitutes, 14. num. 42. ff. de ſeruitutibus. Gregorius Lopez in l. 16. tit. 31. partit. 3. verbo, a buena fe, Padilla in dict. l. ſi quas actiones, num. 34. 35. & 36. Vnde venit intelligendus textus in dicto §. ſi viam, Nam in verbis ſuperiùs relatis, Iureconſultus videtur reddere rationem, cur ſolo non vſu ſeruitus Viæ amittatur, dicens libertatem eius ſeruitutis, quaſi poſſideri non poſſe, & ideò nec præſcriptione acquiri, ſed non negat cætera iura incorporalia quaſi poſſideri: quod non ita percipiunt quamplures, nec aſſequutus eſt Padilla vbi ſupra, num. 39. Denique Iureconſultum Paulum in l. ſeruitutes.[*] 14. ff. de ſeruitutibus, non deſtruere, ſed adiuuare potiùs præfatam, & communem reſolutionem; non enim ſimpliciter dixit, ſeruitutes poſſeſſionem non habere, ſed cum myſterio docuit, ſeruitutes non habere certam, continuàmque poſſeſſionem, vt denotaret apertè quaſi poſſeſſionem, ſiue aliquam poſſeſſionem illarum eſſe, vt ſuprà dictum eſt, & non malè aduertit Corraſius ibi. num. 20. Tertiò & principaliter conſtituendum eſt, neceſſa[*]rium eſſe, inquirere, quid ſit illud, quod in ſeruitutibus, & iuribus incorporalibus, pro traditione poſſeſſionis habetur: id quod pendet ex vera intelligentia, atque interpretatione textus in dicta l. quoties, 20. ff. de ſeruitutib. & vt diſtinctè, & explicitè aperiatur, animaduertendum. eſt; Venditorem teneri tantùm rem venditam[*] præſtare, ideſt, tradere illam: emptorem verò, nummos facere venditoris debere, per textum in l. exempto in princip. ff. de actionib. empt. Cur autem lex, emptorem[*] dominium pretij, præcisè transferre coëgit; venditorem autem ad ſolam traditionem obſtrinxit, diſputat plenè Corraſius, in dicta l. quoties, 20. n. 4. per totum. Si ergo vendiderit quis ſeruitutẽ Viæ, hoc eſt, ius eundi agendi per fundum ſuum, ad fundum emptoris, vel aliud ſimile ius diſtraxerit, quoniam vt dictum eſt, venditorem oportet rẽ venditam emptori tradere, quæſitum eſt in dicta l. quoties, quomodo fiat hoc caſu iuris venditi traditio, cùm iura incorporalia actualiter præſtari aut tradi nequeant: & Antiſtius Labeo Iureconſultus, cuius ſententia refertur in eadem l. quoties, in ea opinione fuit, vt exiſtimaret, cautionem interponendam per venditorem, per ſe non fieri, quominùs eo iure ſeruitutis diuendito, emptor vti poſſet, & eam cautionem pro traditione habendam, cùm aliàs, eius iuris vacua traditio eſſe non poſſit: Iauolenus verò Iureconſultus author dictæ l. quoties, vſum eius iuris pro traditione poſſeſſionis habendum cenſuit, hoc eſt, eo ipſo, quòd patitur venditor, emptorẽ vti vendita ſeruitute, factam videri eius iuris traditionem. Vides ergo in ſeruitutibus, & iuribus incorpora[*]libus, cautionem ex ſententia Labeonis, aut vſum ex ſententia Iauoleni, pro traditione poſſeſſionis haberi: vel traditionem ipſam, aut patientiam, ex ſententia Vlpiani, in l. ſi ego, 13. §. 1. ff. de publiciana in rem actione & in l. 1. §. finali ff. de ſeruitutibus ruſticorum: cui accedit Caius Iureconſultus in l. 3. §. dare, ff. de vſufructu, vel inductionem in fundum, ex ſententia eiuſdem Caij in dict. §. dare: vides etiam traditionem, & patientiam[*] in dictis iuribus, & apud ſuperiores Iureconſultos non accipi pro eodem, ſed vt diuerſa conſiderari in dicto §. dare, & in dicta l. ſi ego, §. 1. ibi, Per traditionem conſtitutis, vel per patientiam. Denique vides de his omnibus ſigillatim agere, & de per ſe neceſſe eſſe, ſi diſtinctè, & clarè rem iſtam aſſequi deſideras; nam qui indiſtinctè omnia pertractat, ſiue qui ſimul plura coniungit, confusè vt intelligat, neceſſe eſt: ex his, quæ: ſcripſerunt Gloſſa, Salicetus, & alij, in l. apud antiquos, C. de furtis. Angelus in conſil. 376. col. 2. Sylua Nuptialis lib. 5. tit. quomodo indicandum, num. 32. fol. 450. Pedroccha in conſ. 9. num. 4. Quod attinet ergo ad primum, ad cautionem ſcili[*]cet, Iureconſultum Labeonem improbari per Iureconſultum Iauolenum, in dicta l. quoties, ſecurè & conſtanter defendit Corraſius in eadem l. quoties, num. 5. & n. 9. in verſic. ego puto. Labeo enim perperam credebat, cauendum eſſe, ob id, quod per vacuam iuris traditionem, quæ nulla fieri poterat, emptori minimè conſuli poſſet, in quo reprehenditur per Iauolenum; falsò etenim putauit Labeo, nullam eius iuris traditionem eſſe, nam per vſum ſeruitutis præſtitum ab emptore, & patientiam venditoris, traditio poſſeſſionis facta intelligitur, vt conſtat ex dicta l. 3. dare, ff. de vſufructu, dicta l. ſi ego §. 1. ff. de publiciana in rem actione, dict. l. 1. verſ. fin. ff. de ſeruitutibus ruſticorum. Eandem etiam interpretationem admittit, & eleganter Labeonem confutatum oſtendit Antonius de Leon. Canonicus Segobienſis in l. 5. ff. de ſeruitutibus, num. 2. per totum. Idque veriſſimum exiſtimo, nec per cautionem ſeruitutem conſtitutam, vel traditam credere poſſum, vt ſtatim probabo, quamuis ſuperiores non ita expreſſim dixerint, et ſi præſentire videantur. Deinde arbitror, Iureconſultum Pom[*]ponium, malè defendiſſe Labeonis ſenſum, confutatum ſuprà in l. ratio, §. ſi iter, ff. de actionibus empti, quia, cùm ſuperioribus modis ſatis idoneis, & à iure introductis, detur ficta quadam traditio, quę idẽ operatur, quod vera, ſiue quid ſit, quod pro traditione habetur, non indigemus cautione, vt etiam & optimè aduertit Antonius de Leon vbi ſuprà, in fin. Prætereà lapſum[*] fuiſſe in hac materia eruditiſſimum Cuiacium, (quod nullus hactenus animaduertit) is enim recitationum ſolennium, in libros Digeſtiorum, ad dictam l. quoties, 20. ff. de ſeruitutibus, expreſſim præſentit, cautionem, ſatis idoneum modum eſſe tradendæ, vel conſtituendæ ſeruitutis, nec in hoc reprehenſum fuiſſe Labeonem à lauoleno, ſed tantùm dixiſſe eundem Iauolenum, patientiam, & c vſum, veriùs pro traditione accipiendum; cùm tamen prædicta cautio, ad traditionem, vel conſtitutionem ſeruitutis non ſufficiat, vt ſtatim dicam, & ſuperiùs pungebam, nec poſſit negari, quin Iauolenus à ſententia Labeonis diſceſſerit, quatenus exiſtimabat ille, ideò cautionem interponendam, quod nulla eius iuris vacua traditio eſſe poſſet. Denique per ſupradictam cautionem, non conſtitui ſeruitutem, vel illam[*] actu traditam non videri; obligari tamen venditorem taliter cauentem, ad præſtandam patientiam, per quam ſeruitus conſtituatur, & quia emptor vti non poteſt ſine patientia venditoris, negari non poſſe, quin dicta cautio vtilis ſit emptori, non neceſſaria, ita quòd abſque ea effectus traditionis deficiat, vt minùs benè pungunt Caſtrenſis, & Fulgoſius in eadem l. quoties, in princ. & conſequenter emptori, etiam non prædicta cautione ſatis conſultum erit per vſum eius iuris, qui pro traditione habetur, &: per eum ſeruitus conſtituitur, ex dictis iuribus, intelligendo illa non de ſimplici vſu, ſed[*] coniuncto cum patientia aduerſarij. qui ſeruitutum traditionem, & conſtitutionem illarum inducit, dicta. l. ſi ego, § 1. dicta l. 3. §. dare, dicta, l. 1. verſ. fin. l. quoties, 15. §. fin. ff. de ſeruitutibus. Sic præſentit Corraſius in dicta, l. quoties, 20. num. 9. ff. de ſeruitutibus, & expreſsè aduertit Antonius de Leon, in dicta l. 5. num. 2. in fine, ff. de ſeruitutibus, dicens, verbum vſum, quod in dicta l. quoties, poſitum eſt, comprehendere patientiam: Cuiacius etiam in eadem l. quoties, in fine, vtrumque, vſum ſeruitutum pro poſſeſſione haberi, patientiam pro traditione. Ratio eſt, quia quemadmodum traditio in rebus corporalibus non aliter transfert dominium, quàm ſi voluntate domini fiat, §. per traditionem, Inſtitut. de rerum diuiſione. Ita etiam, vſus in incorporalibus non conſtituit ius ſine conſenſu, & patientia aduerſarij: ſic ſcribunt Bartolus in l. 1. §. hoc inter dicto, ff. de itinere actúque priuato, & in l. 1. §. fin. num. 4. ff. de aqua pluuia arcenda. Aretinus in l. quod meo, colum. 3. in princ. ff. de acquirenda poſſeſſione. Idem Aretinus, & Caſtrenſis in l. naturaliter, in principio, eod. tit. Gregorius Lopez in l. 15. tit. 31. partit. 3. verbo. contradiciendo, verſ. Non enim datur. Corraſius dicta l. quoties, 20. n. 10. 11. & 12.[*] vbi rectè oſtendit, ſeruitutum, atque incorporalium iurium quaſi poſſeſſionem, niſi per vſum, & patientiam aduerſarij, quæri non poſſe. Quod multorum allegatione comprobant Padilla in l. ſi aquam, num. 1. & num. 24. C. de ſeruitutib. Menoch de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. caſu 161. num. 1. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. num. 25. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 52. num. 41. Couarruuias in regula, poſſeſſor, in initio 2. part. num. 8. in princ. Quibus conſonat reſolutio conſultationis Iaſonis, in conſ. 81. num. 5. volum. 3. vbi concludit, quòd non poteſt quis eſſe in quaſi poſſeſſione iuris alieni incorporalis, niſi datâ ſcientiâ, & patientiâ aduerſarij, & vſu, & exercitio ipſius, ex quibus firmatur quaſi poſſeſſio; ideò hæc ſunt alleganda, capitulãda, & probanda. Quod ex aliis multis probauit Pe[*]trus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 12. ex n. 74. quo loco vſque ad n. 268. fol. mihi 360. infinita congerit, quæ ſummè vtilia ſunt, & neceſſaria, nec alibi ſunt ita plenè tractata, & reſoluta; & pleniſſimè agit, ſeruitutum, atque incorporalium iurium quaſi poſſeſſio, qualiter acquiratur, & probetur. Menochius etiam de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. caſu 160. & ſeq. Et hactenus de cautione, de vſu, & de patientia. Quod attinet verò ad quartum modum, quo ſeruitutum traditio fieri intelligitur, ſcilicet per inductionem in fundum, conſtituendum eſt, dubium eſſe, & propter diuerſas ſententias difficile, vtrùm ſeruitutum[*] traditio facta, & quaſi poſſeſſio illarum quæſita videatur, per ſolam inductionem in fundum abſque aliquo vſu, vel exercitio. Et inprimis per ſolam inductionem in fundum ſeruitutem traditam videri, & poſſeſſionem[*] quæ ſitam, poſt Innocentium, Baldum, Caſtrenſem, Romanum, Socinum, Ripam, & alios ibi relatos, firmiter defendit Antonius Gomez. tomo 2. variarum cap. 15. de ſeruitutibus, num. 25. vbi rectè ponderauit nonnulla iu[*]ra, quæ ſolam inductionem, vel ſolam patientiam ſufficere contendunt, & hæc duo, vt diuerſa conſiderant, l. 3. §. dare, ff. de vſufructu, l. ſi ego §. 1. ff. de publiciana in[*] rem actione, l. 1. verſicul. finali, ff. de ſeruitutibus ruſticorum, l. ſi partem, ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur. Sed contrarium, imò ſolam inductionem in fundum non ſufficere, vt ſeruitus tradita; & quaſi poſſeſſio quæſita videatur, ſed requiri potiùs cum illa vſum, ſiue exercitium cum ſcientia, & patientia aduerſarij, defendũt Aretinus, & Socinus in l. 3. in princ. ff. de acquirenda poſſeſſione, quos ſequuntur Matthæus de Afflictis, deciſ. 67. num. 1. Couarruuias in regula. poſſeſſor, in 2. part. num. 8. & pro hac parte nonnullas leges, ponderat, ſed contrariam tuetur, vt ſtatim dicam, Antonius[*] de Leon, in l. 5. ff. de ſeruitutibus, num. 1. verſicul. pro iſta ſententia, l. quoties, 20. ff. de ſeruitutibus, l. 2. Cod. eodem tit. l. ſeruus, §. incorporales, ff. de acquirendo rerum dominio, iunct. l. ſeruitutes. 14. ff. de ſeruitutibus; vbi vſus & patientia omninò requiritur, pro traditione poſſeſſionis incorporalium: & qui hanc partem amplectuntur, ad iura contraria reſpondent, vt per Antonium Gomez vbi ſuprà, dicto num. 25. in princ. verſicul. Sed aduertendum, quòd iſta ſententia. Ipſe verò Innocentius in cap. in litteris, de reſtitutione ſpoliatorum, num. 12. An[*]tonius de Butrio, in cap. fin. de cauſa poſſeſſionis, & proprietatis, num. 22. Anchara. in regula, ſine poſſeſſione, de regul. iuris, in 6. præfatas opiniones, in concordiam reducunt, conſtituúntque, vſumfructum traditum videri, ſi fructuarius inducatur in fundum, per dominum proprietatis, & ſic per ſolam inductionem, iuxta textum in l. 3. dare, ff. de vſufruct. Cæteras tamẽ ſeruitutes reales, ruſticas, vel vrbanas, non cenſeri traditas, quamuis creditor inductus ſit in fundum per debitorem; ſed vltra inductionem, neceſſarium eſſe vſum cum patientia aduerſarij, ex d.l. quoties, ff. de ſeruitutib. Verùm hæc concordia & differentia meritò, & concludenter improbatur per Antonium Gomez. dict. num. 25. verſicul. Nec placet mihi concordia, vbi in contrarium rectè inducit textum, in dict. l. ſi ego, §. 1. ff. de publiciana in rem[*] actione, & in l. via, 5. ff. de ſeruitutibus. Propter quæ iura, prædictam differentiam reiiciendam arbitror, vſumfructúmque, & cæteras ſeruitutes prædiales, traditas videri, atque earum ius, & poſſeſſionem quæri, ſi debitor ſeruitutis creditorem induxerit in fundũ, qui ſeruire debet, quamuis aliud factum non intercedat. Quod apertè probat textus in dicta l. 3. §. dare, ff. de vſufructu. Cui nullo modo ſatisfieri poteſt, maximè ſi in memoriã repetantur ea, quæ ex antiquæ obſeruationis ſolemnitate refert Reuardus de authoritat. prudentum, cap. 9. & ad l. 153. ff. de regulis iuris. Solebat enim[*] is qui vſumfructum, vel aliam ſeruitutem conſtituere debebat, certum diem conſtituere, quo in rem præſentem veniret is, qui eam accepturus erat, & comitantibus amicis, in fundum inducebatur, verbis quibuſdam ſolemnibus; inde ſi poſt debitam ſeruitutem, creditor in fundum induceretur, conſtituta ſeruitus manebat; ſed ſi non induceretur, dubitor tamen ſeruitutis pateretur, creditorem vti iure ſeruitutis; per patientiam tradita, & conſtituta remanebat ſeruitus: quò velut expreſsè tendit Iureconſultus in dict l. 3. §. dare, ff. de vſufructu, & apertè ſignificat textus in dicta l. 1. verſic. finali, ff. ſeruitutibus ruſticorum. Ideò iſtam partem, vt ſuperiùs dixi, non tamen ſic fundatam, rectè defendit Antonius Gomez. dicto cap. 15. de ſeruitutibus, num. 25. verſic. Sed his non obſtantibus, & verſic. Sic teneo prædictam. Eandem etiam ſequitur Antonius de Leon in dicta l. 5. ff. de ſeruitutibus, num. 3. in fin. quamuis aliter prædicta declaret; & videtur pungere Alciatus in l. traditionibus, num. 16. C. de pactis. Ex quibus[*] diluitur præcipuum fundamentum contrariæ partis, hoc eſt, Aretini, & aliorum, quod ex his iuribus deducebatur, quæ ſuperiùs expendimus, num. 33. vſum ſcilicet, & patientiam omninò requiri, vt ſeruitus acquiſita & conſtituta videretur; nam eo ipſo, quòd quis inducitur in fundum, vt quaſi apprehendat ſeruitutem, incipit vti vt dominus ipſa ſeruitute, & debitor inducens in fundum creditorem, cui ſeruitutem debebat, ſatis videtur per inductionem patientiam præſtare, vt optimè indicat Iureconſultus, in dict. §. dare; videns enim patientiam aduerſarij neceſſariam eſſe, ſignificat patientiam interuenire videri per inductionem in fun[*]dum, quæ patientiæ præſtitæ euidens ſignum eſt, vel per patientiam tantùm, abſque inductione: & in dict. l. ſi ego, §. primo. traditio, & patientia, propter eandem rationẽ æquiparantur, & in dict. l. 1. verſ. finali, ff. de ſeruitutibus ruſticorum, traditio, & patientia inducũt officium Prætoris, quia patientia non magis demonſtratur actu ipſo patientiæ, quàm per actum traditionis, ſiue per inductionem in fundum factam. Ex his etiam apparet, rectè dictum fuiſſe ſuprà,[*] adnotatione 5. numer. 21. traditionem, & patientiam vt diuerſa conſiderari per Iureconſultos in hac materia; quod ex dictis iuribus conſtat expreſſim. Nec probari poteſt vulgata interpretatio Gloſſæ & aliorum in dict. l. ſi ego §. 1. ff. de publiciana in rem actione, & in dicta l. 1. verſic. finali. ff. de ſeruitutibus ruſticorum. Couarruuias in regula, poſſeſſor, in initio, 2. part. num. 8. verſic. ſic ſeruitutes; ſcilicet quòd diſiunctiua, ſiue alternatiua[*] illorum iurium, reſoluatur in coniunctam, vel copulatiuam: id enim violat euidenter mentem, & verba Iureconſultorum, à quorum proprietate recedi minimè poteſt, maximè quia dictio illa Ve, ſui natura eſt diſ[*]iunctiua, vt ſcribunt Alciatus in l. ſæpè num. 4. ff. de verborum ſignificatione. Iacobus Menochius adipiſcendæ poſſeſſionis remedio. 3. n. 21. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 65. num. 31. lib. 1. & vltima illa pars alterna[*]tiuæ: Eum ve patiatur vti frui, quæ continetur in dicta l. 3. §. dare, in defectum, vel ſaltem in locum prioris, debet cenſeri adiecta: vt dare videatur, qui induxerit in fundum legatarium, vel vtifrui patiatur illum, ex notatis per Doctores in l. penultima. C. de verbor. ſignificatione, Cephalum in conſ. 349. num. 36. lib. 3. Et hactenus de ſuperioribus, quæ ſunt notanda, quia nullibi ita diſtinctè & clare reperientur tractata, aut reſoluta. CAPVT XIII. Vſusfructus, vel alterius ſeruitutis obligatio, an ſit dandi, vel faciendi? & qui vſumfructum, vel aliam ſeruitutem conſtituere tenetur, an præcisè ad conſtitutionem adſtringi poſſit? vbi quæ hucuſque dicta ſunt, breuiter narrantur, Vltramontanorum opinio probatur, & l. ſtipulationes non diuiduntur, in verſiculo, Celſus, ff. de verborum obligationibus, l. qui vſumfructum, 43. §. finali, cum l. ſequenti, ff. de vſufructu, l. ſi vſusfructus mihi in biennium, ff. de vſufructu legato, ſingulariter, & verè explicantur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus, vel alterius ſeruitutis conſtituendæ obligatio, an ſit dandi, vel faciendi? & numeris ſequentibus. -  2 Prædictam obligationem dandi eſſe, defenditur, & per torum caput, atque hoc numero concludens ratio redditur. -  3 Obligatio ſimplex dandi, quæ dicatur; quæ faciendi? -  4 Angeli de peruſio doctrina in bac materia, nouè adducta, & probata per Authorem. -  5 Vſumfructum, vel aliam ſeruitutem qui tenetur conſtituere, dare tenetur, & ad dandum vel conſtituendum, præcisè aſtringi poteſt. -  6 Vdalrici Zaſij opinio in hac materia nouè expenditur, & confutatur per Authorem. -  7 Raphaëlis Fulgoſij arguta, & ſubtilis reſolutio in hac materia, nouè adducta, & probata per Authorem. -  8 Andream Alciatum rectè intellexiſſe, & tractaſſe iſtam materiam. -  9 Quæ ſint ſuperioris Diſputationis vtilitates, & effectus, remiſſiuè. -  10 Proponitur difficultas leg. vſumfructum 43. §. finali. ff. de vſufructu. -  11 Et Alexandri intellectus confutatur. -  12 Facti obligationem præciſam non eſſe ex ſententia communi, ſed poſt moram ſuccedere obligationem ad intereſſe. -  13 Facti obligationem præciſam eſſe contra communem. -  14 L. ſtipulationes non diuiduntur, in verſiculo, Celſus, ff. de verborum obligationibus, explicatur. -  15 Legis, qui vſumfructum, 43. § finali, ff. de vſufructu, difficultas diſſoluitur, & num. ſequentib. vera ratio illius textus proponitur. -  16 L. quæſitum, ff. de vſufructu, explicatur. -  17 Legis, ſi vſusfructus mihi in biennium, ff. de vſufructu legato, vera ratio adducta. -  18 Proponitur difficultas legis, ſi ſeruum, §. finali, ff. de verborum obligationibus, vbi Mariani Socini Iunioris ratio nouè confutatur, & verior ratio redditur. -  19 Vſusfructus earum rerum, quæ vſu conſumuntur, obligatio dandi eſt. QVoniam vſumfructum, & alias ſeruitutes, primò promitti ex quocumque, ſolemni tamen contractu; poſtmodùm verò conſtitui: promitterèque, & conſtituere ſeruitutes, diuerſa eſſe, capitibus præcedentibus adnotauimus. Videndum eſt nunc, quod difficile eſt, & diuerſis Doctorum ſententiis intricatum: Vtrùm vſusfructus, vel alterius ſeruitutis conſtituendæ[*] obligatio, ſit dandi, vel faciendi, & qui vſumfructum vel aliam ſeruitutem conſtituere tenetur, an præcisè ad conſtitutionem adftringi poſſit? In qua quæſtione, variè ſe inuoluunt Doctores communiter, in l. 2. §. & harum, ff. de verborum obligationibus, vbi ex propoſito diſputarunt Bartolus, num. 3. per totum, Paulus Caſtrenſ. num. 6. verſ. in gloſſa, quæ incipit, qui viam, Alexander col. 3. Iaſon num. 21. per totum, Alciatus à num. 35. vſque ad num. 56. & ibidem latiſſimè Ioannes Marcus Aquilinus ex num. 121. cum multis ſequentib. in 4. parte illius §. Fulgoſius, Angelus, & Florianus in l. 3. §. dare, ff. de vſufructu. Idem Florianus in l. qui vſumfructum, § final. num. 3. eiuſdem tit. Vltramontani & antiqui, & nouiores alij Doctores, quos ſtatim referam, Caballinus in epitome diuidui, & indiuidui, num. 18. fol. 11. & n. 68. fol. 27. Subtiliter, & eleganter Modernus in labyrint. diuidui, & indiuidui, in princ. n. 68. & 69. fol. mihi 34. quo loco, num. 70. & in explicatione 16. legum ad l. ſi partem, ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur, & ad l. corruptionem, C. de vſufructu, num. 9. & ſeqq. & n. 27. & 28. Concludentibus rationibus, & argumentis oſten[*]dit, prædictam obligationem dandi eſſe. Quod ante eũ tenuerunt etiam Petrus, Dinus, Rainerius, Albericus de Roſate, Chriſtophorus de Caſtill. Raphaël Com. Petrus de Beſu, Iacobus de Put. Paulus de Caſtro, Aretinus, & moderniores Taurinenſes, in dict. §. & harum, vt refert Alciatus ibi. num. 39. Iacobus, Petrus, Cinus, & Albericus etiam in l. vbi autem non apparet, §. final. ff. de verb. oblig. Bartol. ſibi contrarius in l. ſi is qui pro emptore, in tertia quæſtione principali, circa medium, ff. de vſucapionib. & idem ſentit in l. ſtipulationes non diuiduntur, in 4. q. principali, ff. de verb. oblig. Aquilinus vbi ſuprà. Alciatus, & alij ſtatim reſerendi; quãquam enim traditio, & patientia, factum videantur continere (in quo decipiuntur paſſim ij Authores qui contrariam ſententiam ſuſtinuerunt) tamen, quia conſtituere, & dare ius ipſum ſeruitutis perſonalis, vel realis, principaliter debetur; dicitur obligatio dandi, & non faciendi. Simplex enim[*] obligatio dandi dicitur, quoties dare dumtaxat principaliter eſt in obligatione, vt cùm debentur centum, vel fundus, aut equus, licèt etiam factum traditionis debeatur, vt latiùs, atque ſubtiliter probat Modernus vbi ſuprà, in princ. num. 17. & in dict. l. corruptionem, num. 13. cum ſeqq. & ab eo tranſcribens Caballinus in epitom. diuidui & indiuidui, num. 17. fol. 10. pariter ſimplex obligatio faciendi dicitur, quoties factum dumtaxat principaliter eſt in obligatione, & tantùm ad faciendum principaliter agi poteſt, etiamſi datio alicuius rei acceſsoriè, & in conſequentiam veniat; vti exemplis confirmat Modernus in locis ſuprà relatis; atque ex antiquio[*]ribus non malè videtur agnouiſſe Angelus de Peruſio in l. 3. ff. de vſufructu. Dicit enim, notandum eſſe textum illum, dum dicit: Dare autem, &c. ſic obligatum ad vſumfructum, teneri ad dandum, item etiam videri, quòd teneatur pati, vt in ſimili videmus, quòd obligatus ad dandum, ſit obligatus ad tradendum; & ſic ad factum, cùm non poſſit dari, niſi tradatur. Sed ſoluit in hunc modum, quòd traditio eſt obligationis executio; & ideò non attenditur traditio, ſed ſola obligatio, in qua venit datio: vbi autem ipſum tradi eſt in obligatione, tunc eſt obligatio faciendi, quod in eſſectu eſt idem cum ſententia Moderni, nempe inſpiciendum eſſe id, quod principaliter eſt in obligatione, quamquam acceſſoriè, ſiue in conſequentiam aliud veniat. Ex his igitur, & aliis poſtmodum referendis ſecurè dici poteſt, quòd qui vſumfructum, vel aliam ſeruitutem[*] conſtituere tenetur, dare tenetur, & conſequenter ad conſtituendum, & ſic ad dandum præcisè aſtringi poteſt; per regulam legis, vbi autem non apparet, §. finali. & l. ſi ſeruum, §. final. ff. de verbor. obligationib. & alia iura, & fundamenta, quæ latiſſimè congerunt, & ſic defendunt Ioannes Marc. Aquilinus, Alciatus, Modernus Pariſienſis & alij in locis ſuperiùs citatis. Cinus in l. corruptionem, C. de vſufruct. Bartol. in l. ſtipulationes non diuiduntur, num. 27. in fin. ff. de verbor. obligationib. vbi exiſtimat veram, & iuridicam ſententiam. Marianus Socinus Iunior num. 347. Albericus in princ. Fulgoſius num. 4. & Florianus n. 3. in l. 3. § dare, ff. de vſufructu. Et ita tenendum eſt quicquid aliter intelligat iſtam[*] materiam Vdalricus Zaſius in dict. l. ſtipulationes non diuiduntur, n. 32. & 33. fol. mihi 541. Vbi primò refert diſtinctionem Bartoli ibi, quam communem eſſe dicit, ſcilicet, quòd aut eſt imponenda ſeruitus, ſiue ſit realis, ſiue perſonalis; & tunc hoc debet præcisè fieri: aut eſt præſtanda patientia, poſtquam ſeruitus eſt conſtituta, & tunc non compellitur præcisè quis ad factum, ſed ſoluendo intereſſe liberatur, ſi non præſtatur patientia. Deinde & ſecundò aſſerit, hanc aſſertionem non eſſe tutam, per facilem & expeditam rationem ſecundùm eum; nam imponere ſeruitutem, nihil aliud eſt quàm præſtare patientiam, per textum in dict. l. 3. §. dare, ff. de vſufructu, & in l. quoties, la 2. ff. de ſeruitutibus. Vnde infert, quòd ſi diſtinctio Bartoli, & Doctorum procederet, hoc eſſet imponere verbis legem, cùm re, & effectu non ſit differentia, nam ſi concedit Bartolus, quòd nemo poſſit cogi ad factum præſtandæ patientiæ, ſed ſuccedat intereſſe, ſecundùm eum: idem etiam recipi debet in conſtituenda, vel imponenda ſeruitute. Verùm hæc doctrina euidenter conuincitur ex dictis ſupra, & prædictæ argumentationi facilè, & verè ſatisfieri poteſt ex his, quæ cum Moderno, & aliis ſuperiùs adnotaueram; nam licet patientia, aut traditio, factum videantur continere; tamen, quia conſtituere, & dare ius ſeruituris, principaliter debetur, dicitur obligatio dandi. Prætereà, quia etiam is, qui per patientiam ſeruitutem conſtituerit, dare intelligitur, per textum, in dict. § dare, vbi dare videtur, qui induxerit in fundum legatarium, eúmve patiatur vtifrui: & quamuis verum eſſet, facti obligationem eſſe, ſiue ad faciendum tantùm obligatum videri, qui tradere, aut patientiam præſtare tenetur, adhuc præciſa eſſet obligatio faciẽdi vt ſtatim num. 13. contra communem defendam. Idcircò, iſtam materiam rectius intellexit Raphael Fulgoſius in[*] l. 1. n. 4. ff. de vſufructu. Primùm enim docuit ibi, ſtipulationem, ſiue promiſſionẽ vſusfructus eſſe dandi, & non faciendi: improbátque Bartolum, & alios, qui exiſtimarunt ipſam obligationem ſeruitutis, vel vſusfructus, eſſe pariter dandi, & faciendi, quia vtrumque requiritur, ſecundùm eos in dict. §. dare. Deinde conſtituit, litteram eiuſdem §. non legendam copulatiuè: ſed alternatiuè; quemadmodum enim dare dominium intelligitur dominus, qui induxerit in fundum eum, cui dare velit, vt in l. traditionibus C. de pactis; vel ſi dominus patiatur ex titulo habili ad traditionem dominij, à creditore poſſideri, vt in l. 2. C. de acquirenda poſſeſſïone: ita & in vſufructu alterutrum horum ſufficit, ſicut & in pignore; nam ſufficit ad conſtitutionem pignoris iure ciuili, vel rem tradere, vel etiam pati, ipſum creditorẽ præcedente obligatione nanciſci. Tandem conſtituit, textũ in dict. §. dare, non facere ad propoſitum pro communi ſententia, & contrariam ſatis probari in l. ſtipulationes non diuiduntur, in princ. & in l. 2. §. & harum ff. de verborum obligationibus, quæ loquuntur in ſtipulationibus, quæ in dando conſiſtunt, & tamen ibi fit mentio ſeruitutis: nec obſtare litteram textus, in dicto §. dare, nam ſimile eſt in obligatione dandi fundi; nam dare intelligitur, ſi tradat, vt in l. ſi ſtipulatus, ff. de vſuris: ſicut dicimus & in re corporali; nam in conſequẽtia ſtipulor rem tradi, vt in l. ratio. §. 1. ff. de actionibus empti. Idem etiam tradit, & rectè intelligit iſtam materiam Andreas Alciatus in dict. §. &[*] harum, ex n. 35. Primò enim pro vtraque parte leges, & fundamenta adducit. Deinde veriorem ſententiam eſſe dicit, quòd promittens ſeruitutem dicatur ſimpliciter obligatus ad dandum, nec attẽdendum eſſe, quòd teneatur præſtare patientiam, quæ ſuccedit loco traditionis, quoniam iſtud venit in conſequentiam: poſtmodùm vero, ex num. 44. ad iura, & fundamenta contraria reſpõdet, & ſingulariter explicat textum, in dict. l. 3. §. dare, ff. de vſufructu, atque ſuperioris diſputationis nonnullas[*] vtilitates, & effectus congerit, vt ibi videri poterit, ex num. 52. cum ſequentibus. Nec vrgent in contrarium textus in l. qui vſumfructum, 36. §. finali. ff. de vſufructu, vbi qui fuit in mora,[*] in præſtando vſumfructum, tenetur ad intereſſe mortuo ſeruo: vti Bartolus in Summario, & omnes Doctores cõmuniter adnotarunt ibi, & clarè conſtat ex verbis eius textus, ſcribit enim Africanus: Vſusfructus ſerui Titio legatus eſt; & cùm per hæredem ſtaret, quominùs præſtaretur, ſeruus mortuus eſt: aliud dici non poſſe ait, quàm in id obligatum eſſe hæredem, quanti legatarij interſit, moram factam non eſſe: vt ſcilicet ex eo tempore in diem, in quo ſeruus ſit mortuus, vſusfructus æſtimetur. Cui illud quoque conſequens fit, vt ſi Titius ipſe moriatur: ſimiliter ex eo tempore, quo mora Titio facta ſit, in diem mortis æstimatio vſusfructus hæredi eius præſtetur. Ergo videtur, quòd prædicta obligatio dandi vſumfructum, potiùs ſit faciendi, quàm dandi, cùm poſt moram ſuccedat obligatio ad intereſſe. Huic difficultati ſuccurrit Alexander in[*] dict. l. ſtipulationes non diuiduntur, dicens, quòd in dict. §. finali, hæres non erat ampliùs obligatus ad conſtituendum vſumfructum, quia cùm teſtamento fuiſſet relictus, ab adita hæreditate habebatur pro conſtituto; & ſic ſolùm erat obligatus ad patientiam, & ſic ad factum: ideò ſuccedit obligatio ad intereſſe, ſi non facit hæres, ex verſic. Celſus, dictæ leg. ſtipulationes non diuiduntur. Sed improbat Marianus Socinus ibid. num. 347. per textum ſtatim ſequentem in l. quæſitum, 44. ff. de vſufruct. vbi diſponitur idem, cùm per ſtipulationem debitus eſt vſusfructus, & per moram non fuit præſtitus; & tamen tunc vſusfructus non habetur pro conſtituto, ſed conſtitutione opus eſt. Deinde conuincitur Alexander ex textu, in dict. l. 3. §. dare, ff. de vſufructu, qui loquitur, quando vſusfructus relictus fuit in teſtamento, & nihilominùs dicit, quòd hæres tenetur dare. Vnde pro vera explicatione conſtituendum eſt primó, prædictam ſolutionem Alexandri originaliter fuiſſe Bartoli, in l. ſi vſusfructus mihi in biennium, ff. de vſufructu legat. quem refert, & nonnullis fundamentis rectè improbat Iaſon (quem omiſit Socinus) in dict. l. 2. §. & harum, ff. de verborum obligat. num. 21. verſic. Quid tenendum. Secundò, non eſſe ita certum id, quod pro[*] vero, & indubitato ſupponunt Alexander, & Bartolus; obligatum ad aliquid faciendum non teneri præcisè facere, ſed liberari, ſoluendo intereſſe, ſiue poſt moram ad intereſſe obligationem ſuccedere, quamuis idem defendant etiam ipſe Bartolus, & Doctores communiter in dict. l. ſtipulationes non diuiduntur, & ex multis veram, & communem reſolutionem agnoſcant Antonius Gomez tom. 2. variarum, cap. 10. de indiuiduis; num. 22. Baeça de inope debitore, cap. 1. num. 4. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 6. §. 2. num. 1. Matienço in l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ recopilat gloſſa 6. in princ. Ioannes Guttierez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 39. in princ. & Petrus Dueñas regula 155.[*] Contrarium enim, facti obligationem præciſam eſſe, nec ex ſimplici mora ſuccedere obligationem ad intereſſe, rectiùs docuerunt Gloſſa in l. vnica, C. de ſententiis, quæ pro eo quod interest. Martinus Doctor antiquiſſimus relatus per Bartolũ, in dict. l. ſtipulationes non diuiduntur, num. 36. in princ. Corraſius Miſcellan. Iuris ciuilis, lib. 2. cap. 3. Cuiacius in dicta l. ſtipulationes non diuiduntur. Modernus in l. ſi quis ab alio, in fin. ff. de re iudicata, & in tractatu diuidui, & indiuidui, in princ. num. 69. in fin. verſ. Nimis enim erroneum, fol. 35. & 2. part. 2. partis. numer. 319. fol. 245. D. Ferdinan. Mendoça diſput. iuris ciuil. lib. 3. cap. 2. num. 11. verſic. Quod adeò, fol. 572. Curtius optimè comprobans in d.l. vnica, numer. 60. vbi Iacobus de Sancto Georgio num. 61. dicit, hanc eſſe veriſſimam ſententiam, & cõtrariam nulla lege probari: nec re vera probat eam text. in d.l. ſtipulationes non diuiduntur, in verſic Celſus;[*] nam qui promiſit aliquid facere, præcisè tenetur ad factum. Sed quia aliquando poſt moram promiſſor facti adimplere non poteſt id, quod promiſit, vel ſi poteſt, iam ſtipulatoris, ſiue creditoris non intereſt illud fieri, fauore ipſius, odióque debitoris, ſiue promiſſoris moroſi, ſuccedit obligatio ad intereſſe; non tamen liberatur ab obligatione faciendi: ſic enim ex ſua mora, & culpa commodum reportaret, quod iuri, & rationi minimè conuenit, vt euidens eſt. Stipulator ergo petere poteſt, vel factum præcise præſtare, vel æſtimationem ſoluere, illudque eligere, quod ſibi magis expedire decernat. Tertiò conſtituendum eſt, ſuperiorem difficultatem dictæ legis, qui vſumfructum, 43. § finali, ff. de vſufructu. diſtinctione componendam eſſe: nam aut debet quis de præſenti vſumfructum conſtituere pro tempore futuro, & tunc præcisè compellitur ad conſtituendum, & ſic ad dandum, iuxta opinionem, quam defendimus: aut agitur de conſtitutione, vel obligatione conſtituendi, quæ tempore præterito fuit. vtputà ſi lapſum fuerit tempus in totũ, vel pro parte, quo vſusfructus debebatur; & tũc quia impoſſibile eſt, vt idẽ vſusfructus, qui debebatur, poſſit conſtitui, cùm ipſe varietur ex tẽpore, itavt alius futurus ſit, quàm qui legatus fuerit; aliud dici non poteſt, niſi quòd æſtimatio debeatur, vt acutè IureConſultus conſiderauit ibi. & ſic declarat Alciatus in dicta l. 2. §. & harum, num. 45. ff. de verborum obligationibus. Marianus Socinus Iunior in dict. l. ſtipulationes non diuiduntur. num. 348. qui. num 350. rectè aduertit, legum, quæſitum, ff. de vſufructu (quæ ſtatim ſequitur,[*] poſt dictum §. finalem) quatenùs dicit temporis præteriti vſumfructum, & operas rectè peti, exponi debere, ideſt, vſusfructus, & operarum æſtimationem. Quod anteà expoſuerãt Accurſius, & Bartolus ibi. idem Bartolus in l. ſi vſusfructus mihi in biennium, ff. de vſufructu[*] legato, cuius legis, & prædictorũ veram rationẽ optimè, ac verè aſſequutus eſt Cuiacius in recitationibus ſolemn. in lib. Digeſtorum, ad dictam l. ſi vſusfructus mihi, vbi rectè probat, vſumfructum tempore finiri, quoties ad certum tempus vſusfructus legatur, veluti biennio, aut triẽnio: quòd ſi per hæredis moram, & calliditatem factum ſit, vt intra biennium non cederetur, & conſtitueretur legatario vſusfructus, poſt biennium integra eſt actio ex teſtamento legatario in id, quod intereſt aduerſus hæredem, qua conſequetur vſusfructus æſtimationem bimam: nam etſi quæ alia res legata perempta eſſet, (ſicut & hic vſusfructus peremptus eſt tempore biennij) poſt hæredis moram, hæres legatario teneretur actione ex teſtamento, l. ſi ex legati cauſa, ff. de verb. oblig. Ratio eſt, quoniam res ipſa iam peti non poteſt, quæ in rerum natura eſſe deſiit, nec dari poteſt, ſed peti poteſt æſtimatio rei peremptæ, quæ poſt moram hæredis in petitionem venit, l. eum qui, §. 1. ff. de iureiurando, l. cùm res, §. vltimo, ff. de legatis primò; & ita etiam, vſusfructus ipſe peti iam poſt biennium non poteſt, quoniam illud tempus vſufructui præſtitutum fuit, quia ſi vſusfructus peteretur poſt biennium, alius peteretur, quàm qui legatus eſt; non petitur ergo poſt biennium, quia peremptus eſt, ſed petitur æſtimatio bima, ex textu valde ſingulari, qui prædictum doctrinam tradit in dict. l. ſi vſusfructus mihi in biennium. Nec prædictæ diſtinctioni, & reſolutioni obſtat tex[*]tus in l. ſi ſeruum, §. finali. ff. de verborum obligationibus, vbi homo mortuus, qui promiſſus, & debitus erat, adhuc poſt mortem in petitionem venit, & in obligationem. Quia dici poteſt, quòd ille textus procedat in mera, aut ſimplici obligatione dandi; ſed in noſtra quæſtione, obligatio eſt mixta dandi, & faciendi, & ſic poteſt peti æſtimatio. Ita reſpondet Marianus Socinus Iunior, in dict. l. ſtipulationes non diuiduntur, num. 349. cuius ſolutio euidenter deſtruitur ex his, quæ cum Moderno in initio huius capitis adnotauimus. Maximè, quia prædictam obligationem dandi eſſe ſimpliciter, aut principaliter; ſiue factum traditionis, vel patientiæ, illius naturam non immutare, rectiùs probarunt ij, quos num. præcedentibus præcitaui. Idcircò dicendum erit, verum eſſe, quòd in obligatione dandi, res perempta adhuc duret in obligatione, quoad petitionem, & alios effectus, de quibus in dicto §. finali, & plenè per Doctores ibidem, qui veram rationem huiuſce rei aſſignant: cæterùm in terminis dictæ l. qui vſumfructum, §. fin. ff. de vſufructu, poſito quòd obligatio illa conſtituendi vſumfructum dandi ſit, vt verum eſt, in petitione, ſiue in obligatione, ſeruo perempto, dumtaxat æſtimatio vſusfructus venit, ex ratione dictæ leg. ſi vſusfructus mihi in biennium. Re igitur perempta, aliud eſt, in obligatione dandi, hominem ſimpliciter, & pleno iure contineri; aliud verò, hominis vſumfructum tantùm deberi, ex dictis iuribus. Quartò & vltimò conſtituo, præfatam Vltramontanorum opinionem, indubitanter procedere in vſufructu earum rerum, quæ vſu conſumuntur; nam talis obligatio eſt dandi tantum, ex quo non requiritur aliqua patientia, ſed dominium, & poſſeſſio transferuntur in vſufructuarium, l. ſi tibi. ff. de vſufructu earum rerum, & aduertit Alciatus in dicto §. & harum, n. 50. CAPVT XIV. Vſufructuarius vtrùm cauere debeat, & Inuentarium conficere, tam in rebus, in quibus vſusfructus propriè conſtituitur, quàm in rebus, quæ in abuſu conſiſtunt, ſic vt illarum non propriè, ſed quaſi vſusfructus authoritate Senatuſconſulti conſtituatur. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarius duas cautiones præſtare tenetur circa rem fructuariam. -  2 Cautio præſtanda in rebus, in quibus propriè vſusfructus conſtituitur, duo capita continet, quæ hoc numero explicantur. -  3 Vſufructuarius cauere tenetur, etiam in rebus, quæ in abuſu conſiſtunt, & vſu aut tempore conſumuntur. -  4 Vſufructuarius Inuentarium tenetur conficere, & qualiter, & quare, vt hoc numero declaratur. -  5 De effectu cautionis in vtroque vſufructu. PRo vera, & abſoluta huius Capitis explicatione, &[*] quorundam ſequentium, meminiſſe oportebit: Quòd vſufructuarius duas cautiones præſtare tenetur circa rem fructuariam; ſiue ex edicto Prætoris vna, altera ex Senatuſconſulto cautio proponitur. Ex edicto Prætoris cautio eſt, quæ propriè ad tractatum de vſufructu pertinet, & generalis eſt, locúmque obtinet in rebus, in quibus propriè vſusfructus conſtituitur. Ex Senatuſconſulto, vtilitatis gratiâ, cautio propoſita eſt in iis rebus, in quibus propriè vſusfructus conſtitui non poterat, hoc eſt, in iis, quæ in abuſu conſiſtunt, quarum per cautionem quaſi vſusfructus introductus eſt, §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, vbi Doctores communiter, l. 1. & per totum titulum, ff. de vſufructu earum rerum. Alexander in conſ. 58. num 7. vol. 3. Corneus in conſ. 187. vol. 2. Craueta in conſ. 300. num. 4. & 5. Ruinus in conſ. 115. num. 11. lib. 2. Rolandus in conſ. 73. num. 6. lib. 2. Antonius Galleatius Maluaſſia in conſ. 51. num. 14. & in conſ. 110. num. 2. volumine. 1. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis lib. 4. cap. 4. à princ. Et cautio, quæ præſtanda eſt in rebus, in quibus[*] vſusfructus propriè conſtituitur, duo continet: Primò, vt caueat vſufructuarius, ſe boni viri arbitratu vſurum, & fruiturum, ideſt ſe non deteriorem cauſam vſusfructus redditurum, ceteráque facturum, quæ in re ſua diligens paterfamilias faceret: deinde, vt caueat in dictis rebus, in quibus propriè vſusfructus conſtituitur, ſiue quæ vſu non conſumuntur, ſe rem vſufructuariam mobilem, vel immobilem, prout textus ait, finito vſufructu, reſtituturum, textus eſt in l. 1. §. cauere, & §. habet, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, & in l. finali, ff. ſi cui plus quàm per legem falcidiam, in l. ſi vſusfructus, 16. l. ſi cuius, cum l. ſeq. ff. de vſufructu, & in l. 1. & 4. C. eodem tit. c. vlt. de pignoribus, l. 20. tit. 31. partita 3. ibi: Deue la eſquilmar à buena ſe, dando primeramente recado que la coſa en que a el vſufruto no fe pierda, ni ſe empeore por ſu culpa no por la cobdicia quel mueua a eſquilmar mas de lo que combiene. E que quando el finare, que la coſa ſe a tornada a ſu dueño. Atque ex dictis iuribus ſic adnotarunt communiter omnes Doctores ibi: eleganter Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, 1. parte, lib. 4. cap. 3. num. 10. & ſeqq. Ioannes Sichardus in dict. l. 1. C. de vſufructu, num. 5. Florianus in l. 2. ex num. 4. & in dicta l. ſi cuius, ff. de vſufructu. Imola in dicto cap. vltimo. de pignoribus. Nicaſius in princ. de vſufructu, n. 4. & ibidem nouiſſimè Antonius Pichardus, non ita exactè explicans, num. 15. & num. 22. Vdalricus Zaſius ad tit. ff. de vſufructu, verſic. Ad 4. punctum, fol. mihi 287. Cuiacius in paratit. in lib. 50. Digeſtorum, ad tit. ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, fol. mihi. 45. Arias Pinellus qui latiſſimè, & eruditè loquitur, atque ſuperiorem doctrinam pluribus modis ampliat, 2. parte legis, 1. C. de bonis maternis, ex num. 75. cum ſeqq. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſil. 12. num. 55. & num. 70. & 71. & in conſ. 51. num. 18. & in conſ. 110. num. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 363. à princ. Afflictis deciſ. 342. Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ. rubrica. 4. §. 6. gloſ. Et ſera tenüe, à princ fol. 155. Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. quæſt. 49. ex num. 157. Socinus Iunior in conſ. 49. per totum, lib. 4. Gualdenſis de arte teſtandi, tit. 8. cautela. 1. Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 5. cap. 9. num. 4. Antonius Gabriel communium opinionum, tit. de vſufruct. concluſ. 1. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæst. 64. & 66. Menchaca de ſucceſ. creatione, lib. 1. §. 7. à num. 22. plene Rolandus in conſ. 92. lib. 1. Cephalus in conſ. 653. in princ. lib. 5. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina, 61. ex num. 12. part. 2. Bolognetus in l. nemo poteſt, ff. de legatis 1. ex num. 100. cum multis ſeqq. Villalobos communium, littera V. num. 59. Ioannes Guttierrez in repetitione dict. l. nemo poteſt, à num. 276. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, ex n. 88. & n. 146. Viuius communium opinionum, littera C. fol. 10. in fine. & fol. 11. num. 2. Gerardus Mazolus, in conſ. 21. num. 25. Syluanus, in conſ. 37. num. 3. Azeuedius in l. 3. num. 48. tit. 1. lib. 5. nouæ recopilation. Simon de Pretis de interpretat, vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione 10. ex num. 74. fol. 342. Brunor. à Sole, in compendio reſolutorio propoſitionum iuris, verb. vſusfructus, el primero, fol. 208. Petrus Surdus tractat. de alimentis, tit. 7. quæſt. 19. num. 161. fol. 251. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 321. à princ. lib. 3. Pedroccha Brixienſis in conſ. 7. ex num. 17. Altera verò cautio ex Senatuſconſulto, ideſt, à Senatu[*] Romano introducta, ad eas tantùmmodò res pertinet, quæ in abuſu conſiſtunt, & vſu conſumuntur, in quibus etiam vſufructuarius cauere tenetur, ſicut in his, quæ vſu, aut tempore non conſumuntur. licèt diuerſo modo, vt ſtatim alio capite dicam; & interponetur cautio in hunc modum, quòd vſufructuarius promittat, reſpectu prædictarum rerum, quæ vſu conſumuntur. vt vini, olei, frumenti, & ſimilium, vt quandocunque reſtitutio fieri debeat, eiuſdem qualitatis reſtituantur, cuius ſunt, cùm dantur, aut æſtimatis rebus, pecuniæ nomine caueatur: quod & facilius eſt, §. conſtituitur, Institutionum, de vſufructu, l. 2. ff. de vſufr. earum rerũ quæ vſu conſumuntur. Bartolus in l. 1. n. 12. de vſufruct. Angelus in §. 1. n. 4. Inſtitution. eodem tit. Alexander conſ. 58. num. 10. lib. 3. Decius in conſ. 565. num. 5. Guido Papæ conſ. 63. num. 4. Rolandus dict. conſil. 92. num. 6. & 8. & num. 23. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. n. 12. 1. part. Andreas Gail. practicarum obſeruationum, lib. 2. obſeruatione 46. num. 3. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana, 80. num. 2. plenè Pedroccha. conſ. 7. ex n. 57. cum ſequentibus. Deinde, & Inuentarium tenetur conficere vſufru[*]ctuarius, ſiue ſit particularis legatarius quarundam rerum, ſiue vniuerſalis omnium bonorum, & ad id compelli poteſt: nam cùm arbitrio boni viri teneatur vti, & frui; ſi Inuentarium factum non eſſet, cognoſci minimè poſſet, an ita vſus eſſet, & plenam rerum, quæ ad manus ſuas peruenerunt, reſtitutionem faceret, facilèque, Inuentario non conſecto, periret rerum relictarum proprietas, & eius iurium probatio: ſic procedit textus in leg. 1. §. rectè, ff. vſufructuarius quemadmodùm caueat, & rectè explicant poſt alios plures ibi relatos, Rolandus in conſ. 92. numer. 15. lib. 1. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 22. Mo-. lina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 28. num. 8. Ioannes Garſia de expenſis, & meliorationib. cap. 11. num. 64. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, læſis, num. 135. in princ. verſic. quod etiam in fructuario. Ioannes Guttierrez in dict. l. nemo poteſt, num. 414. Antonius Sanſonius Mediolanenſis in conſ. 51. num. 4. inter conſ. vltimarum voluntatum, lib. 2. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis articulo 35. num. 26. Doctor Spino in ſpeculo, gloſ vltima de confectione inuentarij num. 17. Pedrocha Buxienſis conſ. 7. ex num. 56. vſque ad num. 614. & ad hæc reduci debent, quæ plenè reſoluit Rolandus tractatu de confectione Inuentarij, quæst 36. per totam, vbi num. 3. ex aliis affirmat; quòd illud facere non debet vſufructuarius ſecundùm ſolemnitatem legis finalis, C. de iure deliberandi; ſed ſatis eſſe, ſi faciat aliquam deſcriptionem de dictis bonis: & pleniùs agit Pedroccha vbi ſuprà, qui num. 67. & ſeqq. rectè intelligit ſuperiora, non ſolùm in immobilibus, ſed etiã in mobilibus, vt ſcilicet vſufructuarius audiendus non ſit, ſi nolit d. ſcriptionem bonorum mobilium fieri, ſiue in Inuentario hæredis deſcriptio fieri debeat, vt quamplures ibi relati arbitrantur, ſiue in ipſo inſtrumento cautionis, quæ ab vſufructuario præſtanda eſt, vt alij ibidem etiam adducti crediderunt. Effectus autem cauendi erit, vt propter prædictam[*] cautionem vtendifruendi arbitrio boni viri, toties experiatur proprietarius, vel is, cui cautum eſt, quoties fructuarius re abutitur, & finito vſufructu plena reſtitutio fiat, per quod fit ſalua rerum ſubſtantia, l. damni infecti ſtipulatio, 18. §. ei cuius, l. inter fructuarium. ff. de damno infecto. Melior textus in l. 1. §. habet, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, vbi optimè aperit Vlpianus, sic ſcribens. Habet autem ſtipulatio iſta duas cauſas; vnam, ſi aliter quis vtatur, quàm vir bonus arbitrabitur: aliam de vſufructu reſtituendo; quarum prior ſtatim committetur, quàm aliter fuerit vſus: & ſæpius committetur Sequens committetur finito vſufructu. CAPVT XV. Teſtator vtrùm poſſit cautionem prætoriam de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, ſalua rerum ſubſtantia, & confectionem Inuentarij vſufructuario remittere? quid ſi pœnam adjiciat, vel vſufructuarium moleſtari prohibeat, & an ipſe hæres prædictam cautionem remittere valeat? vbi hæc materia breui, abſoluta tamen, & diſtincta manu tractatur; quæ hactenus ſcripta ſunt per Doctores in medium proponuntur: & nonnulla nouè adnotata per Authorem traduntur. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuario remitti non poteſt per teſtatorem cautio prætoria de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, quæ ab illo hæredi præſtanda eſt. -  2 Nec etiam ex licentia Principis. -  3 Siue tacitè, aut per indirectum. -  4 Hæres non tenetur pro fideiuſſore vſufructuarij pauperem, ſiue deploratæ fortunæ hominem recipere, etiam ex mandato teſtatoris. -  5 Vſufructuario remitti non poteſt per teſtatorẽ cautio prætoria de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri: etiam per viam conditionis, pœnæ, vel tranſlationis. -  6 Hæredes non prohibentur ab vſufructuario cautiones. vſusfructus petere, etiamſi teſtator diſpoſuerit, vt ipſi hæredes vſufructuarium nullâ moleſtiâ afficiant. -  7 Vſufructuarius cauere tenetur, non obſtante hæredis vel proprietarij promiſſione, quòd liberè illum vtifrui patientur, nec aliquam moleſtiam inferent. -  8 Prohibitio teſtatoris, aut promiſſio hæredum, quòd hæredes ipſi non inferant moleſtiam aliquam vſufructuario, intelligitur de moleſtia iniuſta, non autem de iuſta, & legitima. -  9 Et etiam de moleſtia, quæ venit præter naturam rei; non autem de illa, quæ ex ipſa proficiſcitur. -  10 Barbatiæ conſil. 56. vol. 3. ſuperiori reſolutioni minimè contrariari, & eiuſdem diſtinctionem veram eſſe. -  11 Decij reſolutio adducta, & intellecta per Authorem. -  12 Vſufructuario ſicut remitti non poteſt cautio in rebus immobilibus, in quibus propriè cadit vſusfructus; ita nec in rebus propriè non conſtituitur vſusfructus. -  13 Et Petri opinio contraria relata, & probata per Authorem, iuxta declarationem traditam infrà, n. 30. -  14 Vſumſructum inter viuos conſtituens, cautionem prædictam remittere poteſt. -  15 Teſtator per viam contractus in teſtamento celebrati cautionem remittere poteſt vſufructuario, vt hoc numero declaratur. -  16 Hæres poſtquam ſucceſſit, remittere poteſt vſufructuario cautionem, ex recepta & veriori ſententia. -  17 Vſufructuario remitti non poteſt per teſtatorem confectio Inuentarij, quæ dicitur antecedens neceſſarium ad ipſam cautionem, quia niſi de rebus fieret inuentarium, de illis conſtare non poſſet, perirétque proprietas, & illius iurium probatio. -  18 Idque procedit etiamſi pœna ad iciatur. -  19 Vſufructuarius non debet conficere Inuentarium ſecundùm formam legis finalis, C. de iure deliberandi, ſed ſufficit aliqua deſcriptio, cùm remiſſa eſt per teſtatorem confectio Inuentarij. -  20 Et etiamſi remiſſa non fuerit ex ſententia aliorum, quæ probatur, & explicatur per Authorem. -  21 Vſufructuarius recuſare non poteſt, quin rerum, quarum vſusfructus ei relictus eſt, deſcriptionem, ſeu inſtrumentum faciat ſecundùm earum qualitates. -  22 Cautio de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, de reſtituendis rebus finito vſufructu, atque inuentarij confectio, quare per teſtatorem remitti non poſſit? & num. ſeqq. -  23 Et nonnullæ rationes improbatæ remiſſiuè. -  24 Communis Doctorum ratio proponitur. -  25 Et contra illam nonnullæ debitandi rationes expenduntur, & num. ſeqq. -  26 Dolus, aut delictum præſumi non debet, & de hac regula plenè actum, remiſſiuè. -  27 Cautionem de ſubſtantia vſusfructus eſſe, ideò per teſtatorem remitti non poſſe, ex ſententia quorundam, quæ euidenter deſtruitur. -  28 Nec argumentis contrariæ partis integrè ſatisfactum per Bolognetum. -  29 Communem Doctorum rationem, quòd cautio ideò remitti non poſſit, ne delinquendi occaſio detur, ſi quis velit tueri, qualiter debeat ad argumenta contraria reſpondere, remiſſiuè. -  30 Cautionis remiſſionem non valere, ſubtili, & noua ratione, cum ſingulari declaratione legis penultimæ, C. vt in poſſeſſionem legatorum. -  31 L. 1. C. de vſufructu, meliùs quàm adhuc explicata, & Petri opinio, de qua ſuprà num. 13. contra communem probata cum Menchaca. QVoniam capite præcedenti reſoluimus, qualiter vſufructuarius teneatur cauere, & de cautione, quæ tunc neceſſaria fuerunt, explicauimus; videndum eſt nunc: Vtrùm vſufructuario remitti poſſit per teſta[*]torem, cautio prætoria de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, ſaluâ rerum ſubſtantiâ, quæ ab illo hæredi præſtanda eſt; & textus in l. 1. C. de vſufructu, & in l. penultim. C. vt in poſſeſſionem legatorum, & in l. ſi pecuniæ, in principio, ff. eodem tit. apertè videntur præfatam quæſtionem decidere, conſtitueréque, prædictam cautionẽ remitti non poſſe. Quod ex illis iuribus deduxerunt, & probarunt communiter Gloſſa, Bartolus, & omnes Doctores ibi. idem Bartolus in l. nemo poteſt. ff. de legat. 1. oppoſit. 5. n. 3. & ibidem communiter Doctores, & poſt alios quamplurimos, Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legat. 2. quæſt. 50. num. 158. Antonius Gabriel communium concluſionum, lib 5. tit. de vſufructu, concluſ. 1. num. 3. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 64. ante finem. Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 5. cap. 9. num. 3. Paulus Pariſius in conſil. 95. & 96. vol. 2. Rolandus in conſil. 92. lib. 1. & de confectione inuentarij, quæſt. vlt. num. 4. & 5. Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 55. lib. 1. Portius communium opinionum, lib. 3. concluſ. 18. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 75. verſic. ampliatur 10. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 22. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. interpretat. 1. ſolut. 5. dubitat. 10. n. 74.[*] fol. 342. Ioannes Guttierrez in repetit. dict. l. nemo potest, num. 276. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina 61. num. 13. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 148. fol. 342. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 38. num. 2. lib. 1. Ferrantes Garguiarei (quem hactenus nullus allegauit)[*] patrocinio 11. per totum lib. 2. Pedroccha Brixienſis in conſil. 7. num. 40. Ioannes Sichardus in dict. l. 1. C. de vſufruct. ex num. 6. Hippolitus Riminaldus in conſ. 321. n. 1. lib. 3. & in conſil. 620. num. 47. lib. 6. Ludouicus Molina è Societate Ieſu religioſus, de iuſtitia & iure, tract. 2. diſp. 7. verſic. vſufructuarius, fol. mihi 75. & ſicut teſtator non poteſt de iure communi cautionem prædictam vſufructuario remittere, nec etiam poteſt ex licentia à Principe ſibi conceſſa, vt ex aliis tradit Rolandus dict. conſil. 92. num. 3. ſequitur Pechius dict. cap. 9. num. 4. & comprobat Simon de Prætis dicta dubitat. 10. num. 77. & 78. fol. 342. nec etiam tacitè, aut per indirectum, ſicut expreſsé non poteſt. Paulus Caſtrenſis in conſ. 191. col. 1. Decius in conſ. 607. colum. 2. in princ. Barbacia in cap.[*] vltim. de pignorib. Rolandus de confectione inuentarij. quæſt. vltim. num. 5. & contra Iaſonem, & Ripam, optimè defendit Menchaca dicto. §. 7. num. 30. Hinc eſt, quód hæres, etiam ex mandato teſtatoris, non tenetur in fideiuſſorem vſufructuarij, pauperem, ſiue deploratæ fortunæ hominem accipere; teſtator enim, cui à iure negatur poteſtas tollendi hanc cautionem, non poteſt compellere hæredem, vt inopem, vel aliter non idoneum fideiuſſorem accipiat, ne per indirectum ei concedatur, quod à iure prohibitum eſt. Sic contra Baldum, Angelum, Salicetum & alios, quos malè ſequutus eſt Simon de Prætis, vbi ſuprà, num. 74. in principio, rectè defendunt Annibal in dicta l. nemo poteſt. n. 184. Pinellus dicta 2. parte legis. 1. C. de bonis maternis, vbi optimè fundat num. 76. Petrus Surdus deciſ. 119. num. 2. & 6. vbi agit, an hæres grauari poſſit per teſtatorem, vt fideiubeat pro vſufructuario: & agit de intellectu l. tribus, ff. de vſufructu earum. Menchaca dict. §. 7. n. 31. & concludenter comprobat Molina de Hiſpanorum primogeniis lib. 1. c. 15. num. 28. & eum non referens, Ioannes Gutierrez in dicta l. nemo poteſt, num. 289. Si[*]militer cautio prædicta remitti non poteſt vſufructuario per teſtatorem, etiam per viam conditionis, pœnæ, vel tranſlationis: vtputà ſi prohibuit teſtator, ne hæres prædictam cautionem exigeret, & pœnam adiiceret ſuperiorem, ſi cautio petita fuerit, nam talis adiectio pœnæ nullius erit momenti, poterítque impunè hæres cautionem ab vſufructuario exigere, ac ſi vlla pœna adiecta non fuiſſet: ſic eleganter ſcripſit Iaſon in conſ. 40. Redemptoris noſtri, num. 3. lib. 1. quem ſequuntur & optimè comprobant Menchaca dicto §. 7. num. 33. Pinellus dicta 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 76. Ioannes Gutierrez in dict. l. nemo poteſt, num. 277. Socinus Iunior in conſ. 115. num. 27. cum ſeqq. volum. 1. Antonius Gabriel dicta concluſione 1. de vſufructu num. 23. Achilles Pedroccha in conſ. 7. n. 70. volum. 1. Simon de Prætis lib. 4. dicta dubitatione 10. ex num. 83. fol. 344.[*] Vnde infertur dicendum, quòd hæredes non prohibentur ab vſufructuario cautiones vſusfructus petere, etiãſi teſtator diſpoſuerit, quòd ipſi hæredes vſufructuarium nullâ molestiâ afficiant, ſiue nullo modo inquirent; quemadmodum poſt Caſtrenſem, Decium, Felinum, Purpuratum, Baldum, Alexandrum, Barbaciam, & Ruinum, concludit Antonius Gabr. in dictis concluſion. lib. 5. tit. de vſufructu, concluſione. 1. num. 23. cum concordantibus cumulatis à Portio Imol. lib. 3. regula 18. verſicul. 4. Amplia. & alios reſerunt, & ſic affirmant verum Rolandus in conſ. 92. num. 9. lib. 1. & de confectione inuentarij, quæſt. vltima, num. 6. Simon de Prætis dicta dubitatione. 10. num. 84. Pedroccha dicto conſ. 7. num. 23. Guillelmus de Peruſio in conſ. 79. num. 18. & 19. inter conſilia[*] vltimarum voluntatum, volumine 1. & eadem ratione, vſufructuarius cauere tenebitur, non obſtante, quòd hæres, ſiue proprietarius promiſerit ei, quòd liberè vtifrui poſſit, & quod nullam moleſtiam inſeret; ſic poſt Baldum, Decium, Iaſonem, Alexandrum, Crauetam, & alios, reſoluunt Rolandus dicta quæſt. vltima.[*] numer. 7. Antonius Gabriel, & Simon de Prætis vbi ſuprà; nam prohibitio teſtatoris, aut promiſſio hæredis, quòd hæredes ipſi non inſerant moleſtiam aliquam vſufructuario, intelligitur de moleſtia iniuſta, non autem de iuſta & legitima, vt in terminis declarat Baldus in l. vnica. num. 7. C. de his quæ pœnæ nomine, & in l. 1. num. 13. C. de vſufructu, cum pluribus concordantibus, adductis ab Andrea Barbatia, & aliis in additionibus ad eundem Baldum, in dicta l. vnica, eodem n. 7. ſic etiam adnotarunt Decius in conſ. 581. num. 11. Alexander in l. quod de bonis, §. ſi frater, ff. ad Trebellianum. Craueta in conſ. 187. columna finali. Pedroccha dicto conſ. 7. num. 24. & Rolandus dicta quæſt. vltima. num. 7. & etiam intelligitur de moleſtia, quæ veniat præter na[*]turam rei, non autem de illa, quæ ex ipſa proficiſcitur, quemadmodum declarat Baldus in loco, de quo ſuprà: Iaſon dicto conſ. 40. col. 1. volumine 1. Rolandus dicto n. 7. & in conſ. 92. num. 9. lib. 1. & Craueta vbi ſuprà, per textum, in l. quæro, §. inter locatorem, ff. locati. Nec prædictis contrariatur Barbacia conſ. 56. colum. 8.[*] verſic. prætereà facit, & colum. ſeq. vol. 3. dum dicit; quòd quando teſtator mandat, ne hæredes quoquemodo vſufructuarium moleſtent, tunc, ſi hæredes ipſi etiã ex iuxta cauſa, illi moueant controuerſiam, erunt hæreditate priuandi: id enim declarat, & limitat ſtatim, nisi iuſta cauſa moleſtiæ publicum fauorem concernit, vt eſt cautio de vtendo & fruendo arbitrio boni viri in vſufructu; ſecùs tamen, quando priuatum commodum[*] teſpiceret: & concordat Decius in conſ. 633. in princ. ibi enim ſcribit quòd hæredes prohibiti à teſtatore moleſtare vſufructuarium, de iure, vel de facto, directè, vel per indirectum, non poſſunt etiam viâ iuris, & ex iuſta cauſa illum moleſtare: vt putà ſi dicant, quòd teſtator aliqua ratione non potuit de aliquibus bonis diſponere, aliàs priuabuntur hæreditate, vt probat etiam Petrus Surdus in conſ. 143. num. 28. lib. 1, non tamen negat Decius, ſiue nullo modo tangit, propter prædicta verba, cautiones vſusfructus exigi non poſſe per hæredes, quod aliis locis dixerat, vt vidimus ſuperiùs,[*] num. præcedent. ſicut autem prædicta vſufructuario remitti non poteſt in vſufructu proprio, ſiue in rebus immobilibus, in quibus propriè cadit vſusfructus: ita nec in vſufructu improprio, ſiue in rebus, in quibus propriè conſtituitur vſusfructus: ſic poſt Bartolum, Baldum, Salicetum, & alios Doctores, in l. 1. C. de vſufructu, Iaſonem, Decium, Alexandrum, Abbatem, & Paulum de Montepico, reſoluit Rolandus de conſectione inuentarij, quæſtione vltima num. 8. & ex multis probarunt Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 64. num. 2. Arias Pinellus 2. part. legis 1. C. de bonis maternis, n. 74. verſic. ampliatur etiam vt teſtator hanc cautionem. Simon de Prætis lib. 4. dicta dubitatione 10. num 79. fol. 342.[*] Contrarium tamen, imò in vſufructu improprio, prædictam cautionem remitti poſſe per teſtatorem, tentarunt Petrus, & Cinus in l. 1. C. de vſufructu. Ancharanus & Panormitanus num. 4. Collectan. num. 6. in cap. fin. de pignoribus. Barbacia in conſ. 64. num. 8. lib. 2. & hanc opinionem longè veriorem eſſe, quàm communem, conſtare defendit Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §, 7. num. 24. qui quidem non decipitur, (quicquid aliter affirmet de Authoribus huius partis Pinellus vbi ſuprà) intelligendo, & declarando Petri ſententiam iuxta ea, quæ dicentur ſtatim, num. 31. ad explicationem l. 1. C. de vſufructu, hoc eſt, cautionem de reſtituendo remitti non poſſe; cautionem autem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, non ſolùm neceſ. ſariam non eſſe, ſed etiam contrariam naturæ vſusfructus huiuſmodi videri, vt loco relato apertiùs explanauimus. Si verò vſusfructus inter viuos conſtituatur, conſti[*]tuens illum, prædictam cautionem remittere poteſt. Id quod ſecurè ſcripſerunt Guill. Petrus, Cinus, Baldus, Salicetus, Paulus, & Fulgoſius in dict. l. 1. C. de vſufructu, & ante alios Bartolus ibi num. 13. communiter approbatus, ex Sichardo ibidem num. 6. Menchaca (qui argumentis contrariæ partis optime ſatisfacit) de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 7. n. 34. & Bartoli opinionem eſſe communem, & magis veriorem affirmant Pinellus vbi ſuprà, dicta 2. part. num. 75. verſic. at illa iura quæ rigide diſponunt; & Ioannes Guttierrez in repetitione dictæ. l. nemo poteſt, num. 287. & 290. vbi reſpondet ad textum, in l. 1. C. de vſufructu,qui aliquibus videbatur contrarium probare Et vltra eos in fortioribus terminis, quòd poſſit teſtator per viam contractus in teſta[*]mento celebrati, remittere cautionem prædictam vxori, ſiue alteri vſufructuario præſenti, & acceptanti, probauit Alciatus in conſ. 38. num. 23. lib. 9. idemque ſi faceret teſtator, & perſe, & ſuos hæredes promitteret Notario ſtipulanti, & acceptanti pro, & nomine vxoris, vel alterius vſufructuarij, ex aliis animaduertit Simon de Prætis lib. 4. dicta dubitatione. 10. num. 74. fol. 342. Hæres autem poſtquam ſucceſſit, & cautionem præ[*]dictam, & inuentarij confectionem vſufructuatio remittere poteſt: Ita gloſſa, & Bartol. num. 11. Baldus num. 12. & communiter omnes in dicta 1. C. de vſufructu. vt teſtatur Iaſon in dicta l. nemo poteſt, in vtraque lectura, col. vltima, Ripa num. 41. Ioannes Guttierrez num. 280. & num. 285. Ruinus in conſ. 115. num. 5. lib. 5. Decius conſ. 565. Craueta conſ. 187. ad finem. Oroſcus in l. pactum inter hæredem, num. 12. ff. de pactis Simon de Prætis vbi ſuprà Borgninus Caualcan. de vſufructu mulieri relicto, num. 149. fol. 243. & ita tenendum eſt cum communi, quicquid Annibal in dicta l. nemo poteſt, ex num. 178. cum Iaſone contradicere videatur: quibus, & aliis plenè ſatisfacit Menchaca de ſucceſſionum creætione, lib. 1. §. 7. num. 23. Et cùm remitti non poſſit di[*]cta cautio per teſtatorem, nec etiam confectio Inuentarij poterit remitti i quæ dicitur antecedens neceſſarium ad ipſam cautionem, quia niſi de rebus fieret inuentarium, de illis conſtare non poſſet, periretque proprietas, & illius iurium probatio. Sic poſt Caſtrenſem, Alexandrum, Iaſonem, Socinum Iuniorem, Picum, Pariſium, & Ruinum, reſoluit Rolandus de confectione inuentarij, quæſt. vltima num. 9. poſt Barbaciam, Baldum, & Ananiam, Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 75. verſic. ea autem dura, & ex communi tanquam certum probarunt Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 64. & quæſt. 66. n. 3. Boërius deciſione 61. n. 12. Craueta in conſ. 187. n. 7. Ioſephus Ludouicus deciſ. 61. n. 16. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib 1. §. 10. n. 668. Caualcanus de vſufruct. mulieri relicto, n. 148. folio mihi 342. & 343. Molina de primogeniis lib. 1. cap. 28. num. 13. 15. & 16. Purpuratus in conſ. 94. num. 3. lib. 1. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, læſis, num. 136. Ioannes Guttierez in dicta l. nemo poteſt, n. 445. & 416. Riminaldus Iunior in conſ. 620. num 46. lib. 6. & in conſ. 321. num 2. lib. 3. Brunor. à Sole in compendio reſolutorio propoſitionum iuris, verbo, Vſusfructus primò. folio. 208. etiamſi hæredi inuentarium petenti, pœnam[*] adiiciat reſtator, Simon de Prætis in conſ. 96. num. 6. Bellonus in conſ. 54. num. 4. & alios referens Achilles Pedrocha in conſ. 7. à num. 56. vſque ad num. 65. lib. 1. Remiſſio tamen confectionis Inuentarij per teſtatorem[*] facta, operabitur vnum; nempe, quòd vſufructuarius non debebit conficere Inuentarium, ſecundùm formam, & ſolemnitatem l. finalis. §. ſin autem, C. de iure deliberandi; ſed ſufficit ei facere aliquam deſcriptionem, vt poſt alios à ſe relatos probat Rolandus in conſ. 92. num. 20. lib. 1. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 337. & vltra eum idem tenet Antonius Gabriel communium concluſionum, lib. 5. titul. de vſufructu concluſione 1. num. 35. Ioſephus Ludouicus dicta deciſione 61. num. 37. Ioannes Guttierrez in dicta l. nemo poteſt, num. 416. Antonius Theſaurus deciſion. Pedemontana. 80. num. 3. qui in verſic. ſed ego crederem, idem[*] obſeruandum exiſtimat, etiamſi confectio inuentarij per teſtatorem remiſſa non fuerit, vt tunc ſuſſiciat ſimplex deſcriptio bonorum coram Iudice facta, cum teſtibus, & iuramento vſufructuarij. Quod etiam vltra aliquam remiſſionem inuentarij, docuerunt Caſtrenſis, Alexander Corneus, Picus, & Pariſius, quos ſequutus eſt Rolandus de confectione inuentarij, quæſt. vltima, numer. 11. & hanc partem ego credo veriſſimam: dummodò præfata deſcriptio bonorum coram Iudice taliter fiat, quòd in futurum hæredi, ſiue proprietario conſultum ſit, ita vt bona occultari non poſſint, plenaque & integra reſtitutio finito vſufructu fiat: quod minimè continget, niſi ſcriptura publica fiat, ne aliàs iudice vel teſtibus iam mortuis, copia probationis deficeret. Quod ex aliis non malè probauit Rolandus dicto conſil. 92. num. 15. 16. & ſeqq. & ad hæc reduci debent, quæ ex Alexandro in conſ. 58. num. 8. vol. 3. & aliis ibi relatis, reſoluit Pedroccha dict. conſ. 7. num. 38. & n. 56. quòd[*] vſufructuarius recuſare non poteſt, quin rerum, quarum vſusfructus ei relictus eſt, deſcriptionem, ſeu inſtrumentum faciat ſecundùm earum qualitates. Et hactenùs de his. Nunc verò videamus, quanam ratione, cautio hæc[*] de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri ſalua rerum ſubſtantia & confectio inuentarij per teſtarorẽ remitti non poſſit? Et plures rationes aſſignari ſolent, quas remiſſiuè tamen congeſſit in vnum, nec illas probauit[*] Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 75. verſic. Ampliatur decimò, vbi etiam improbauit rationem Gloſſæ in l. penultima. C. vt in poſſeſſionem legatorum, quam etiam improbat Ioannes Guttierrez in dict. l. nemo poteſt, num. 277. Communior autem ratio eſt,[*] cautionem prædictam, non ſolùm in fauorem hæredis; ſed ideò fuiſſe inductam, ne quis inuitetur ad delinquendum; vnde per teſtatorem non poteſt remitti l. conuenire, ff. de pactis dotalib. l. ſi vnus, §. illud, ff. de pactis. Sic poſt Bartolum, & alios antiquos magis communiter probarunt alij, vt teſtantur Alciatus num. 28. Ioannes Annibal num. 164. Ioannes Guttierrez n. 279. in dicta l. nemo poteſt, ff. de legatis 1. Gualdenſis de arte teſtandi, titul. 8. cautela 1. col. 2. Rolandus in conſ. 92. num. 2. lib. 1. & de confectione inuentarij, quæſt. 36. n. 1. & quæſt. vltima, num. 7.vbi refert Caſtrenſem, Decium, Pariſium, Crauetam, Alciatum, Ruinum, Socinum, & alios idem tenentes ex eo, quòd remiſſio talis ſatiſdationis inuitaret vſufructuarium ad delinquendum, ad malè vtendum, & ſic ad diſſipandum, & ſonaret id quoddam vitium, & quandam turpitudinem, quia ſonat, quod ipſe vſufructuarius debeat malè vti pro libito voluntatis. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 22. & 23. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 15. Simon de Prætis lib. 4. dubitatione 10. num. 75. & 76. folio 342. Ioannes Sichardus in dicta l. 1. C. de vſufructu, num. 6. Pedroccha in conſ. 7. ex n. 39. cum ſeqq. & alij infiniti de hac quæſtione tractantes, quorum ſuprà mentionem fecimus. Sed impugnant hanc rationem Iaſon in dict. l. nemo poteſt, tam in pri[*]ma, quàm in ſecunda lectura, maximè num. 93. & n. 125. Crotus num. 26. Ripa num. 41. in dicta l. nemo poteſt, Ioannes Oroſcus in l. pactum inter hæredem, num. 11. ff. de pactis, ea ratione, quòd ſi propter futurum dolum non poſſet remitti cautio, nec hæredi eſſe permittendum eam remittere, cùm non magis illi, quàm teſtatori concedatur futuri doli remiſſio, & tamen hæres poteſt hanc cautionem remittere, vt cum communi ſcripſimus ſuprà num. 16. Deinde, nam in contrarium vrgent nonnullæ rationes, quas non malè conſiderærunt Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 64. in fine. Ioannes Guttierrez in dicta l. nemo poteſt, num. 281. & tribus ſeqq. & quamuis illis ſatisfacere conetur Menchaca dict. §. 7. num. 22. & 23. adhuc non poteſt animus conquieſcere: ex eo, quòd durum ſatis videatur, vt teſtator, qui rerum ſuarum abſolutus eſt moderator & arbiter, & de ipſis ad libitum diſponere poteſt, & cuius voluntas omninò obſeruari debeat, non poſſit vſufructuario cautionem prædictam remittere, cui potuit in ſolidum, ſiue pleno iure rem legare. Maximè, quia ex eo, quòd reſtator cautionem vſufructuario remitteret, dolum futurum remittere non videretur, nec occaſionem delinquendi tribuiſſe, ſed adhuc legatarius teneretur re legata vti & frui arbitrio boni viri, quemadmodum tenetur, cùm poſſidet res ante ſatiſdationem, ſiue cautionem præſtitam; aliàs expelli poſſet, & iure vſusfructus priuaretur, vt rectè aduertit Ioannes Guttierrez vbi ſuprà. Nec etiam præſumi deberet do[*]lus futurus, ſiue delictum vſufructuarij; imò quòd vteretur, & frueretur arbitrio boni viri, ex vulgata regula legis, merito, ff. pro ſcio, quam multis exornarunt Antonius Gabriel communium lib. 7. concl. 2. Alciatus regul. 3. præſumptione 1. Iacobus Menoch. lib. 5. præſumptione 2. & 3. Fuluius Pacianus tract. de probationibus, lib. 2. cap. 16. ex num. 5. Nec ſatisfaciunt alij Authores exiſtimantes, cautio[*]nem eſſe de ſubſtantia vſusfructus; ideò remitti non poſſe per teſtatorem: quo in errore fuerunt quamplures relati per Pinellum, 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 77. & 78. prout cap. ſeq. latiùs oſtendam, quia iuxta hanc rationem, nec ab hærede remitti poſſet. Deinde, quia de ſubſtantia vſusfructus cautionem non eſſe, ſaltem in immobilibus, ſiue in his, in quibus propriè vſusfructus conſtituitur, indifferenter admittunt omnes, qui hac de re hucuſque tractarunt: imò in illis etiam in quibus vſusfructus propriè conſtitui non valet, cautionem non eſſe de ſubſtantia, ex aliis ſecnrè probauit Pinellus vbi ſup. & cap. ſeq. latiùs explicabitur. Et tamen in omnibus cautio remitti prohibetur in dicta l. penultima, C. vt in poſſeſ. legatorum. Tandem quia prædicta cautio aliquando neceſſaria non eſt, vt in fiſco, in patre, & in vſufructuario habente proprietatem ſub conditione, probauit Gloſſa in l. ſi vſuſfructus C. de vſufructu, & latiùs Pinell. vbi ſup. quibus[*] fundamentis, nec concludenter, nec integrè ſatisfacit Bolognetus, licèt hanc rationem tueri conetur in dicta l. nemo poteſt, ex num. 106. Quòd ſi velis communem rationem defendere, cau[*]tionem ideò remitti non poſſe, ne delinquendi occaſio detur; ad rationes in contrarium adductas, & alias reſpondere poteris, vti plenè reſpondent Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 22. & 23. Florianus de ſancto Petro in l. 2. ex num. 5. vſque in finem legis, ff. de vſufructu. Sichardus in l. 1. C. de vſufructu, n. 6. Rolandus de confectione inuentarij, quæſt. vltim. num. 9. verſ. Superest vt ad argumenta. Subtiliùs tamen intelligendo iſtam materiam, tentari poteſt, deciſionem textus, in dict. l. penult. C. vt in poſſeſ[*]ſionem legatorum, alia & ſubtili ratione procedere, quâ moti Imperatores, cautionis remiſſionem non valere reſpondent) nam cùm teſtator iubet, cautionem de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri per fructuarium non præſtari, proprietatem quodammodò rei illi legare videtur, quia per remiſſionem cautionis (per quam arbitrio boni viri, vti & frui tenetur fructuarius) conceſſa videtur facultas, & licentia fructuario, vt ad libitum re vti poſſit; ſed cùm voluntas teſtatoris clara ſit & manifeſta, volentis tantum vſumfructum relinquere, adiectio illa remiſſionis cautionis, tanquam inutilis, aut naturæ; vſusfructus contraria, rejicitur, argum. l. 1. §. ſi ex fundo, ff. de hæredibus inſtituendis; & ſic manet legatum vſusfructus vtile, tanquam ſi ſimpliciter relictus eſſet vſusfructus ſine adiectione de non cauendo, pro qua interpretatione vltra ea, quæ dicemus ſtatim ad l. 1. C. de vſufructu,expendi poteſt textus optimus in l. ſi pecuniæ, 6. ff. vt in poſſeſſionem legatorum, in illis verbis: Proprietas quidem legata non eſt; ſed legatario permittendum est ſatiſdare & vſumfructum pecuniæ habere. Quæ probant apertè, quòd ſi pecuniæ: vſusfructus legatur, & in teſtamento canetur, ne ſatiſdetur, proprietas legata non videtur, ſed detracta cautionis remiſſione, vſusfructus debetur, ſatiſdatione, ſiue cautione præſtita. Dubitauit tamen Iureconſultus, an proprietas legata eſſet propter cautionem remiſſam; & revera non eſſe legatam proprietatem reſpondet, quamuis de hoc dubium mouiſſet. Id quod in hærede ceſſat omninò, proptereà quòd prædicta contradictio non datur; nec militat ratio, quæ militat in ipſo defuncto, eo quòd hæres ipſe nihil diſpoſuit anteà, quòd remiſſioni cautionis impedimento eſſe poſſit, ac præſtari, vel remitti cautionem, ſua dumtaxat intereſt: teſtatori autem impedimento eſt: , quòd legauerit vſumfructum tantum, ac illum dumtaxat præſtari, & deberi voluerit, & ſimul cautionem remiſerit, quæ vſusfructus tantum legati naturæ, ac finibus eius valdè repugnat, & per conſequens diuerſa in vno, quàm in alio militat ratio, quoad remiſſionem cautionis. Quod attinet verò ad textum in l. 1. Cod. de vſu[*]fructu, vel communem Doctorum allegationem minimè probat, vel præfatam noſtram reſolutionem confirmat: id quod euidenter apparebit, ſi animaduertamus: In vſufructu improprio, ſiue earum rerum quæ vſu conſumuntur, aut minuuntur, cautionem de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, neceſſariam non eſſe, & remitti poſſe per teſtatorem; quinimò talis remiſſio fruſtratoria eſt, aut inanis, quia etſi remiſſa cautio non ſit, præſtari eam, nihil hæredis intereſt, cùm non ſolùm in prædicto vſufructu neceſſaria non ſit, ſed etiam impoſſibilis, aut ipſi vſufructui contraria, cuius natura eſt, vt prædictarum rerum ſubſtantia minime per fructuarium ſalua reſeruari debeat, ſed potius vt conſumatur, vt pungebam ſuprà, num. 13. & cum Petro aduerſus communem eleganter conſiderat Menchaca, de ſucceſſionum creatione lib. 1. §. 7. num. 24. cuius opinio non eſt omnino authoritate deſtituta, nam vltra relatos per Menchacam, alij Authores probarunt eam, inter quos, Corneus in conſ. 367. vol. 4. Pariſius in conſ. 96. num. 5. volum. 2. quos refert Antonius Gabriel tit. de vſu fructu dicta concluſ. 1. num. 18. expreſsè dicunt, vſufructuarium improprium, hoc eſt earum rerum, quæ: vſu conſumuntur, præſtare debere cautionem de reſtituendo tantundem; non verò de vtendo & fruendo arbitrio boni viri: & ſic cautio hæc vſus, & fruitionis, arbitrio boni viri in hoc vſufructu conſiderabilis non eſt: altera verò, cautio de reſtituendo tantundem, aut æſtimatis rebus de reddenda æſtimatione, omnino neceſſaria eſt hæredi: vt optime aduertit Menchaca vbi ſupra, nec poteſt per teſtatorem remitti. Cuius vera, & vulgaris ratio eſt, quia eo ipſo, quod in dictis rebus, quæ vſu aut tempore conſumuntur, vni proprietatem, & alteri vſumfructum teſtator legat, implicat contradictionem, ſecuram eſſe proprietatem abſque cautione, cùm poſſit legatarius tam eas res (quarum dominium in eum tranſit) quàm proprias omnes conſumere, & nihil relinquere, ex quo ab ipſo, finito vſufructu, vel mortuo eo, ab hærede ſatisfieri poſſit proprietario, vel hæredi teſtatoris, & ſic ne implicet hæc diſpoſitio duo repugnantia, lex prohibet cautionem remitti, non ex eo, quod cautio ſit de ſubſtantia (vt nonnulli, ſed male quidem, arbitrantur) & ſic procedit textus in dicta l. 1. C. de vſufruct. Vbi in his rebus omnino neceſſaria cautio eſt, etiam ſi per teſtatorem remiſſa fuerit, vt conſtat ex verbis illius legis: Quamuis cautionem à te prohibuerit exigi, tamen non aliter à debitoribus ſolutam pecuniam accipere poteris, quàm oblata ſecundum formam Senatuſconſulti cautione. Ex quibus conuincitur manifeſtè communis Doctorum error, quatenus allegant eum textum, ad probandum, etiam in vſufructu improprio cautionem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri non poſſe per teſtatorem remitti, quos in vnum congeſſi ſuprà num. 12. cum tamen loquatur Imperator ibi de alia cautione longè diuerſa, hoc eſt, Senatuſconſulti, vt intelligit rectiùs gloſſa ibidem, verbo, cautione. Quæ remitti non poteſt ex ratione prædicta, & quia concurrere non poſſunt, voluiſſe teſtatorem ſolum vſumfructum relinquere, non proprietatem, & cautionem prædictam remittere. Vnde remoueri debet obſtaculum illud remiſſionis, vt vſusfructus tantum legatario debeatur, quem ſolum reuera reſtator reliquit, atque vt hæredi, vel proprietario, per cautionem in futurum conſultum eſſe poſſit, ſi rebus conſumptis, in patrimonio, ſiue bonis vſufructuarij, nihil maneret, ex quo tantundem, aut pretium æſtimationis ſolui poſſet: quæ ſunt notanda, quia non reperientur alibi ita diſtinctè, & plenè reſoluta. CAPVT XVI. Vſufructuarius an faciat fructus ſuos ante cautionem præſtitam; & vtrùm cautio ipſa de ſubſtantia vſusfructus eſſe dicatur: vbi breuiter recenſentur, quæ ab aliis hucuſque dicta ſunt, & ſcripta: nonnulla nouè adnotata per Authorem traduntur, & hæc materia accuratè, & diſtinctè magis, quam adhuc reſoluta proponitur. SVMMARIVM. -  1 Materiam huius capitis melius quam alibi reſolutam per Pinellum. -  2 Andream Gaill. breuiter, magiſtraliter, atque diſtinctè intellexiſſe iſtam materiam. -  3 Hieronymum de Cæuallos, nec accurate, nec perfectè explicaſſe hanc materiam. -  4 Cautionem vſufructuariam dupliciter peti poſſe. -  5 Vſufructuarius ſi petat res hæreditarias ſibi tradi, exceptione poteſt per hæredem repelli, donec cautionem idoneam præſtet. -  6 Vſufructuarius ſi ſatisdare recuſet, hæres non abſoluitur ſimpliciter, ſed condemnatur ad tradendum ſub conditione, ſi fructuarius ſatiſdet. -  7 Cautionem non eſſe de ſubſtantia vſusfructus, in rebus, quæ vſu non conſumuntur. -  8 Et pro hac parte, nonnullæ leges, & rationes adductæ. -  9 Vſufructuarius rem poſſidens, facit fructus ſuos, etiam ante ſatiſdationem. -  10 Vſufructuarius ſi poſſidente proprietario cautionem non offerat, nec ipſum proprietarium interpellet, fructus ſuos non faciet. -  11 Idemque dicendum, ſi res ſit penes tertium ſine culpa proprietarij, & ſine oblatione ſatiſdationis ex parte fructuarij: tunc enim fructus, qui euinci poterunt ab illo tertio, ad vtilitatem proprietarij cedent. -  12 Vſufructuarius non ſatiſdans, poſt cautionem, vel ſatisdationem ab eo petitam, non facit fructus ſuos, etiam ſi rem poſſideat, quia eo ipſo conſtituitur in mala fide. -  13 Vſufructuarij mora in ſatisdando, poſt cautionem, vel ſatisdationem petitam, quoad fructus etiam perceptos, nocet illi. -  14 Vſufructuarius non dicitur eſſe in mala fide, aut in mora non cauendi, vel inuentarium conficiendi, quovſque interpelletur per hæredem, & ab eo petita fuerit cautio: quia ipſe non tenetur ſatisdationem offerre, ſed tantum moram non facere hæredi petenti illam; & conſequenter ſi rem poſſideat ſuos faciet fructus, etiam ante cautionem, & inuentarij confectionem. -  15 Vſufructuarius quando dicatur vitiosè, quando etiam legitimè poſſidere, vt ante cautionem fructus faciat ſuos, vel non; vbi communis diſtinctio refertur. -  16 Guillelmi de Peruſio rationes nonnullæ contra communem diſtinctionem nouiter adductæ, & probatæ per Authorem, & num. ſeqq. -  17 Taciturnitas hæredis non petentis cautionem, non inducit tacitum conſenſum, vt vſufructuarius fructus ſuos faciat. -  18 Vſufructuarius ante cautionem præstitam, ita demum fructus ſuos facit, ſi adeptus eſt poſſeſſionem rerum hæreditariarum bona fide, hoc eſt, de manu hæredis, ſecus ſi occupauit illam propria authoritate. -  19 Nec id vitium purgatur ex ſcientia, vel taciturnitate hæredis, vel proprietarij. -  20 Authores nonnullos non recte percepiſſe, aut minus bene reſoluiſſe iſtam materiam. -  21 Hieronymus de Cæuallos nouè notatus per Authorem. -  22 Cautionem de ſubſtantia vſusfructus eſſe in his rebus quæ vſu conſumuntur ex communi ſententia. -  23 Et præſtari debere per legatarium, etiam hærede non petente illam. -  24 Vſufructuarius in his rebus, quæ vſu conſumuntur, non facit fructus ſuos niſi poſt cautionem datam, & perceptos tenetur reſtituere. -  25 Superioris reſolutionis communis præcipuum fundamentum adducitur. -  26 Cautionem non eſſe de ſubſtantia vſusfructus, etiam in his rebus, quæ vſu conſumuntur, ex ſententia aliorum quæ per Authorem probatur. -  27 In rebus, quæ vſu conſumuntur, quid ſit id, quod loco proprietatis ſuccedit. -  28 Vſufructuarius poſſidens res, quæ vſu conſumuntur, facit fructus ſuos, etiam ante cautionem contra communem. PRo breui diſtincta, atque ab ſoluta huius capitis explicatione, conſtituendum duxi primò. Materiam iſtam multis in locis tractatam (vt ſtatim conſtabit) melius tamen quam alibi reſolutam per Pinellum 2.[*] part. l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 77. vſque ad n. 80. breuiter, magiſtraliter, atque diſtinctè intellectam ab Andrea Gaill. practicarum obſeruationum lib. 2. obſerua[*]tione. 46. Minus tamen accuratè, imperfectéque explicatam (licèt à ceteris nouiſſimè) per Hieronymum de[*] Cæuallos pract. quæſt. ſiue communium contra communes. quæſt. 408. per totam, maximè num. 9. & 10. Deinde & ſecundò conſtituendum duxi, Cautio[*]nem vſufructuariam dupliciter peti poſſe, vel iudicis officio, per textum in l. ſi cuius, vbi Baldus, & Florianus, num. 1. ff. de vſufructu. vel iure repulſionis, & exceptionis; ſicuti ſcripſerunt Socinus in conſ. 131. In præſenti conſultatione, num. 16. vol. 1. Rolandus in conſ. 92. num. 13. vol. 1. hoc eſt dicere, quòd ſi vſufructuarius[*] petat res hæreditarias ſibi tradi, poteſt exceptione per hæredem repelli, donec cautionem idoneam præſtet: argumento, & doctrina textus in l. Iulianus, §. offerri, ff. de actionibus empti. Per quem in terminis ſic obſeruant Socinus & Rolandus, vbi ſupra, Pinellus dicto num. 77. verſic. nec obſtat. Cephalus in conſ. 610. n. 46. lib. 4. & in conſ. 714. num. 28. lib. 5. Laurentius de Pinu, in conſ. 27. num. 2. Andreas Gaill. dicta obſeruatione 46. n. 5. & nonnullis comprobat Caualcanus de vſufructu mulieri relicto num. 90. verſic. quod ſecus eſſet. videndus etiam num. 142. & ante alios docuit Albericus (quem ſuperiores non citant) in l. vſufructu, n. 2. C. de vſufructu. ſic procedit textus in l. ſi vſusfructus, ff. de vſufructu. quatenus probat, vſufructuarium pro vſufructu conſtituendo non agere priùs quàm hæredi ſatiſdationem præſtiterit. Quod ſi ipſe ſatiſdare recuſet, hæres[*] non abſoluitur ſimpliciter, ſed condemnatur ad tradendum res hæreditarias, quatum vſusfructus relictus eſt, ſub conditione ſi fructuarius ſatiſdet: vt dicit Paulus Caſtrenſis in l. 1. C. de vſufructu in fine, vbi refert Bartolum idem conſuluiſſe, Decius in conſ. 418. num. 17. 18. & 19. Burſatus ita intelligendus in conſ. 184. num. 50. lib. 2. Tertiò conſtituendum eſt, dubium eſſe, an vſufructuarius non præſtita cautione vtifrui poſſit, & ante quam præſtet illam, vtrùm ſi rem poſſideat fructus ſuos faciat. Id quod pendet ex reſolutione alterius quæſtionis, ſit ne, vel non, cautio de ſubſtantia vſusfructus? In[*] qua, vt dilucide procedamus, diſtinguendus eſt vſuſfructus rerum immobilium, ſiue earum, quæ vſu non conſumuntur, ab vſufructu rerum, quæ vſu conſumuntur. Primo caſu, cautionem non eſſe de ſubſtantia vſuſfructus in rebus immobilibus, ſiue in his, quæ vſu non conſumuntur, & abſque cautione vſumfructum conſiſtere poſſe, docuit gloſſa, verb. ſalua rerum ſubſtantia, in princ. Institut. de vſufructu. quam ſequuntur Angelus, Faber, Chriſtophorus, Balduinus, Minſingerus, & communiter Scribentes ibidem, Baldus, Salicetus, Fulgoſius, & Paul. in l. 1. C. de vſufructu. Bartolus in l. vxori vſusfructus, ve ſic. quæro an vſusfructus, ff. de vſufruct. legat. Pariſius in conſ. 37. num. 13. vol. 3. Socinus in conſ. 131. num. 17. vol. 1. Bellonus in conſ. 54. num. 8. & ſeqq. Chaſſaneus in conſuetud. Burgundiæ rubrica 4. §. 6. gloſſa. Et ſera tenuë. num. 3. Decius in conſ. 418. num. 17. & 18. Nattain conſ. 477. num. 4. lib. 2. Guillielm. de Peruſio in conſ. 76. num. 3. & 4. inter conſ. vltimarum voluntatum. vol. 1. Petrus Surd. deciſione 141. num. 16. & in puncto iuris credunt veriſſimam ſententiam Pinellus 2 part. l. 1. C. de bonis maternis n. 77. & 78. Menchaca de ſucceſſionum creation lib. 1. §. 7. num. 27. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto num. 90. folio. 262. in fine, & 263. in princ. Pro hac autem parte, quæ ve[*]riſſima eſt, & cómuniter approbatur per omnes, primò facit, quòd in multis caſibus vſufructuario remittitur dicta cautio: per notata per gloſſam, & Doctores in l. vſusfructus, C. de vſufructu. Pinellum, & Menchacam; vbi ſupra. Ioannem Guttierrez in repetione legis, nemo poteſt. ff. de legatis 1. ex num. 280. cum ſeqq. & hæres poſtquam ſucceſſit, poteſt illam remittere (vt cap. præcedenti probauimus:) ergo neceſſarium eſt dicere, quòd non ſit de ſubſtantia vſusfructus cautio, nec etiam de forma ipſius, quia ſi de forma, vel ſubſtantia eſſet, remitti non poſſet vllo caſu: Vt cum iudicio conſiderat Menchaca vbi ſuprà. Secundò facit textus in l. 1. §. ſi ad fiſcum, ff. vt legatorum, ſeu fideicommiſſorum nomine, & in l. vltima. §. ſin autem, C. de bonis quæ liberis. vbi fiſco, & patri legitimo adminiſtratori bonorum aduentitiorum filij prædicta cautio remittitur. Tertiò, facit textus in l. ſi vſusfructus, 9. §. plane ff. vſufructuarius quemadmodum caueat. vbi in ſpecie ibi propoſita, remittendam cautionem hanc vſufructuario, Iureconſultus Vlpianus reſpondet. His ſic conſtitutis, Arias Pinellus (qui vt ſuperius dicebam, cæteris omnibus vtilius, atque elegantius loquutus eſt in hac materia) dicta 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 77. regulam generalem conſtituit, & illam nonnullis modis limitat, ac declarat. Regula eſt, vt vſufructuarius rem poſſidens, faciat[*] fructuis ſuos, etiam ante ſatiſdationem. Quod expreſſim docuerunt Accurſius, Azon, Bartolus, Albericus, Fulgoſius, Caſtrenſis, Baldus, Salicetus, Imola, Panormitanus, Angelus, vterque Socinus, Corneus, Bertrandus, Alexander, & Chaſſaneus, in locis relatis per Pinellum vbi ſupra. His addo tenentes idem Ioannem Sichardum in l. 4. C. de vſufructu. n. 7. Decium in conſ. 607. num. 3. Ruinam in conſ. 60. à num. 2. volum. 2. Bellonum in conſ. 54. num. 8. & ſeqq. Cephal. in conſ. 714. num. 28. lib. 5. Nattam in conſ. 477. à princ. vſque ad num. 5. lib. 2. Paulum de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cum nuberet, ff. de legatis 2. quæſt. 52. num. 160. Caualcanum, de vſufructu mulieri relicto, num. 90. Hypolit. Riminald. in conſ. 321. num. 9. lib. 3. Antonium Galeatium Maluaſſiam in conſ. 52. num. 54. lib. 1. Antonium Gabrielem communium lib. 5. tit. de vſufructu. concluſione. 1. num. 40. Ioſephum Ludouicum deciſ. 31. ex num. 7. Pariſium in conſ. 95. num. 63. & 64. lib. 2. Antonium Theſaurum deciſione Pedemontana 80. num. 3. textus autem in l. ſi vſusfructus 16. ff. de vſufruct. quem adduximus ſuprà,) & l. vxori. 24. ff. de vſufructu legato, & ſimilia iura procedunt, & intelligi debent, de vſufructuario non poſſidente, qui etiam non rectè aget, niſi ſatidationem offerat, vt ſuprà dicebam num. 5. & aduertit Pinellus dict. num. 77. verſic. nec obſtat. Nos verò loquimur de vſufructuario poſſidente legitimè, non clam, nec vitiosè, vt ſtatim dicam; qui etiam ante cautionem, & inuentarij confectionem, facit fructus ſuos. Vt Authores relati explicant, & comprobat Caluacanus dicto num. 90. Hinc deducitur prima limitatio, quòd ſi vſufructuarius, poſſidente proprietario, cautionem non offerat,[*] nec proprietarium interpellet; fructus ſuos non faciet, cùm non poſſideat, nec prædicta adimpleat: Idemque dicendum, ſi res ſit penes tertium, ſine culpa proprietarij, & ſine oblatione ſatiſdationis ex parte fructua[*]rij, tunc enim fructus, qui euinci poterunt ab illo tertio, ad vtilitatem proprietarij cedent: vt poſt Bartolum, Baldum, Aretinum, & Picum, probat Pinellus vbi ſupra, verſic. ſed hæc regula: & in hoc conueniunt, aut apertè præſentiunt illud ferè omnes Authores, qui hactenus de hac materia tractarunt: & hæc eſt prima limitatio. Secunda limitatio ſit, niſi cautio, vel ſatiſdatio petatur per hæredem, vel proprietarium, tunc enim vſufructuarius non ſatiſdans, etiam ſi rem poſſideat, non facit fructus ſuos: quia eo ipſo quod ſatiſdationem[*] petitam non præſtat, in mala fide conſtituitur, & conſequenter commodo fructuum gaudere non debet: quamuis ergo poſſeſſio legitima ad lucrandos fructus ſufficiat etiam ante cautionem; poſt petitam tamen cautionem non ſufficit poſſeſſio, quia iam vitioſa eſſe incipit: ſic poſt gloſſas, Bartolum, Fulgoſium, Imolam, Panormitanum, Alexandrum, Socinum, Baldum, & Salicetum, reſoluit Pinellus vbi ſupra, dicto num. 77. in fine. & idem probarunt Ioannes Sichardus in l. 4. C. de vſufructu, num. 7. Florianus expreſſim in l. ſi cuius, n. 6. in verſicul. aut fuit petita & non præſtita. ff. de vſufructu. Pariſius in conſ. 61. n. 50. volum. 3. Craueta in conſ. 300. num. 2. Bellonus in conſ. 54. ex n. 8. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 142. fol. 336. qui poſt alios,[*] in fortioribus terminis defendit, quod ſi vſufructuarius, hærede, ſiue proprietario cautionem, vel ſatiſdationem petente, fuerit in mora ſatiſdandi, aut rectè conficiendi inuentarium, fructus perceptos reſtituet, & vſumfructum perdet, qui conſolidabitur cum proprietate. Hanc limitationem obſeruat etiam Petrus Surdus deciſ. 281. vbi agit de muliere, quæ errans in iure, cautionem non præſtitit. Idemque ex aliis obſeruat, & optime comprobat Pinellus dicta 2. parte legis 1. C. de bonis maternis, num. 79. dicens, vſufructuarij non ſatiſdantis moram, poſt petitam ab eo cautionem, nocere etiam ei, quoad fructus ante moram, ſiue ante ſatiſdationem perceptos. Hinc infertur, quòd vſufructuarius non dicitur eſſe[*] in mala fide, aut in mora non cauendi, aut inuentarium conficiendi, (quia hæc duo æquiparantur vt dicit Theſaurus loco ſtatim referendo) quouſque interpelletur per hæredem, & ab eo petita fuerit cautio: quia ipſe non tenetur ſatiſdationem offerre; ſed tantum hæredi petenti eam, moram non facere, & conſequenter ſi rem poſſideat, ſuos facit fructus, etiam ante cautionem, & inuentarij confectionem; dummodò poſſeſſio iuſta ſit, & legitima, provt limitatione ſequenti explicabitur. Quod poſt alios rectè adnotauit Pinellus vbi ſuprà, num. 79. verſicul. in eodem articulo eſt aliud, vltra quem idem tenent Decius in conſ. 607. in 1. dubio. Ioannes de Garronibus, Caſtrenſis, Socinus, & alij, cum quibus ſic reſoluit Antonius Gabriel, lib. 5. de vſufructu concluſione. 1. num. 40. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina. 31. ex num. 7. Pariſius in conſ. 95. num. 63. & 64. lib. 2. Caluacanus de vſufructu mulieri relicto, num. 142. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana. 80. num. 3. optime Natta in con. 477. num. 1. in fine. & num. 2. lib. 2. Ioannes Sichardus in dicta l. 4. C. de vſufructu num. 7. Florianus in l. ſi cuius ff. eodem tit num. 6. in princ. ibi: aut cautio non fuit petita. Hyppolitus Riminald. in conſ. 321. n. 10. lib. 3. Petrus Surdus tract. de alimentis, tit. 7. qu. 19. num. 17. eruditè Andreas Gaill. practicarum obſeruationum. lib. 2. obſeruatione 46. num. nono. vbi dicit, quòd in caſu ſuperiori, fructuarius facit fructus ſuos, quia vbi cautio præſtari debet, intelligitur ſi perita ſit, & ſufficit quod petenti cautionem moram non fecerit fructuarius per textum elegantẽ in l. 2. §. quod ait prætor. ff. quorum legatorum, in. l. 1. §. non exigit prætor. ff. vt in poſſeſſionem legatorum. in l. ſi quis filium §. ſtipulatio. ff. de collatione bonorum. & imputet ſibi hæres, vel proprietarius, quod cautionem non exegerit: Exactam verò vſufructuarius recuſare non poteſt; quòd ſi fecerit abſque dubio commodo vſusfructus carebit; vt ibidem latiùs probatur vtrumque per eundem Authorem. Tertia limitatio ſit, vt reſolutio tradita ſuprà ex n. 9.[*] ita demum procedat, niſi fructuarius vitiosè adeptus ſit poſſeſſionem: quia tunc etiam poſſidendo res, fructus ſuos non faciet, & dicitur vitiosè poſſidere, ſi ignorante proprietario, aut clam, & mala fide poſſeſſionem acceperit; ſic vtrumque, poſt Cinum, Imolam Angelum, Aretinum, Baldum, vtrũque Socinum, Corneum, Chaſſaneum, Iaſonem & Mattheum de Afflictis, tradit Pinellus, dicta 2. parte legis 1. C. de bonis maternis num. 77. verſicul. limitatur 3. Sed in hoc latius inſiſtere neceſſarium erit: Doctores enim, qui de hac ſcribere ſolent, variate, ſiue certum quid non adducere, mihi videntur: & in primis, quam plures, & maximi nominis Authores exiſtimant diſtinguendum, quòd aut vſufructuarius percipit fructus ſciente & conſentiente proprietario, & tunc legitimè dicitur, non vitiosè, poſſidere, & facit fructus ſuos: interdum fructus percipit fructuarius, ignorante proprietario; vel ſi ſciente, non diſſimulante, cautionem potius petente; & tunc ſecus: ſic intelligunt iſtam materiam magis communiter Doctores, vt multos referens teſtatur Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, ff. de legatis 2. quæſt. 52. num. 160. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 90. Bellonus in conſ. 54. num. 9. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 52. num. 54. volum. 1. Natta in conſ. 477. à princ. vſque ad num. 4. lib. 2. Surdus de alimentis, tit. 7. quæſt. 19. num. 17. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 321. num. 9. lib. 3. & communem re[*]ſolutionem profitetur Guillelmus de Petuſio in conſ. 79. num. 6. & 7. inter conſilia vltimarum voluntatum, vol. 1. qui tamen, & ſubtiliter, & verè contendit contra communem probare, ſcientiam, & patientiam hæredis cautionem non petentis, nihil proficere vſufructuario poſſidenti, vt fructus faciat ſuos, niſi materia ſit præexiſtens, vnde oriri poſſit tacitus conſenſus inter hæredem, & vſufructuarium, hoc eſt, factum traditionis poſſeſſionis rei fructuariæ: & ad id probandum, nempe taci[*]turnitatem hæredis non petentis cautionem, non inducere tacitum conſenſum, ex quo fructuarius iuuari poſſit ad lucrandos fructus. Mouetur ex doctrina Bartoli communiter recepta in l. quæ dotis, ff. ſoluto matrimonio. in puncto illo, an taciturnitas, & patientia inducant conſenſum ſuper a actu difformi: exemplum, quando aliquis occupauit poſſeſſionem rei meæ, me ſciente, & patiente: nam ibi notatur, quod aut præcedit contractus, ex cuius natura teneor illud pati, & tunc videor tractus conſentire: argument. l. 2. & quòd ibi notatur, C. de acquirenda poſſeſſione: aut non præcedit contractus, ex cuius natura debeam illud pati, & tunc ſi tractatur de magno præiudicio, non videor conſentire, ſecus ſi de modico præiudicio, ex iuribus ibidem adductis, & his quæ: poſt alios quamplures eruditè reſoluit Barboſa in dict. l. quæ dotis: idcirco Guillel. ipſe in contrarium exiſtimat ſe habere veritatem; & ad id dicendum mouet eum elegans doctrina Baldi in propriis terminis ſequentis Guillelmum de Cuneo in l. 1. C. de vſu[*]fructu vbi ſuper quæſtione prædicta, an vſufructuarius nõ præſtita cautione faciat fructus ſuos, notãter ad propoſitum dicit, quod aut vſufructuarius eſt adeptus poſſeſſionem bona fide, vt quia hæres tradidit ſibi poſſeſſionem rerum hæreditariarum ad vſufructuandum nec petiit cautionem, & tunc facit fructus ſuos propter bonam fidem, l. ſed & ſi lege §. ſcire. ff. de petitione hæreditatis: aut fuit in poſſeſſione mala fide; putà, quia occupauit poſſeſſionem rerum authoritate propria, vt contingit, dicit ipſe, in vxoribus teſtatoris relictis vſufructuariis; & tunc non facit fructus ſuos ante præſtitam cautionem, quia videtur eos indebitè percepiſſe: & hactenus Baldus; cuius doctrinam nonnullis rationibus cõprobat Guillelmus de Peruſio, vbi ſupra, ex num. 9. & & vltra eum expreſsè probarunt illam nonnulli, quos cum Baldo ſequutus eſt Pinellus, dicta 2. parte legis 1. C. de bonis maternis, num. 79. verſicu. in eodem conſil. vbi rectiſſime adnotauit, & ratione fundauit, adeo verum eſſe, fructuarium non facere fructus ſuos ſi vitiosè, hoc eſt, non de manu hæredis poſſeſſionem accepit, vt tale vitium minime purgetur ex ſcientia, & taciturnitate[*] proprietarij: quod in eſſectu eſt idem, quod cum Guillelmo ſuperiùs dicebamus. Baldi etiam diſtinctionem expreſſim probauit Andreas Gaill. lib. 2. dict. obſeruat. 46. num. 6. & 7. vbi in prædicta quæſtione diſtinguendũ dicit; Vtrùm fructuarius mala fide, aut inuito, vel inſcio hærede; an verò eo ſciente, & permittente, in poſſeſſionem rerum hæreditariarum venerit? vt ſic reſolui debeat, provt ſuprà reſolutum eſt. Hinc infertur primò, Authores relatos ſuprà num. 15.[*] non rectè percepiſſe, aut minus congruè reſoluiſſe iftã materiam, quatenus ſcientia dumtaxat & taciturnitate hæredis contenti erant, nec doctrina Baldi, & diſtinctione ſuperiori vtebantur: ſimiliter nec integre, nec perfecte tractaſſe eam Hieronymum de Cæuallos, (vt[*] initio huius capitis dicebam) communium contra communes quæſt. 408. num. 9. 10. & 15. is enim prædictorum Authorum nullam mentionem facit, multàque prætermittit, quæ ad huius quæſtionis reſolutionem omninò neceſſaria erant, vt ex dictis ſuprà conſtat apertè. Deinde imperfecte diſtinguit, quòd aut cautio fuit petita, vel non; vt cum petita non eſt, fructuarius ſuos faciat fructus; cùm verò petita fuit, minime illos ſuos faciat: neque enim ſufficit petitam non eſſe, niſi (vt dictum eſt,) bona fide, & de manu hæredis poſſeſſionem acceperit legatarius: & hactenus de vſufructu vero & proprio, aut earum rerum quæ: vſu non conſumuntur. Nunc verò quarta limitatio ſit, & hinc agendum de improprio, aut vtilitatis cauſa introducto vſufructu,[*] hoc eſt, earum rerum, quæ: vſu, aut tempore conſumuntur: in quo ſuperior reſolutio limitari ſolet, vt in eo ſcilicet, de ſubſtantia vſusfructus dicatur eſſe cautio, ſic vt ius vtendi & fruendi ante cautionem ſubſiſtere nullo modo poſſit: ita obſeruant gloſſa, Bartolus, Paulus, Iacobus Butrigarius, Alexander, Salicetus, Fulgoſius, Baldus, Angelus, Aretinus, vterque Socinus, & Alciatus, quos in vnum congeſſit Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis num. 78. in princ. his addo tenentes idem Ruinum, in conſil. 51. num. 9. & in conſ. 206. n. 25. volum. 2. Guillelmum de Peruſio in conſ. 76. num. 2. & 3. inter conſilia vltimarum voluntatum, lib. 1. Caualcanum de vſufructu mulieri relicto, num. 89. fol. 260. & 261. qui ex hoc, poſt Angelum Aretinum in princ. Inſtit. de vſu[*]fructu num. 3. in fine, (cuius meminit etiam Pinellus vbi ſupra) ſecurè inferunt duo. Primum, cautionem prædictam in his rebus, quæ vſu conſumuntur, præſtandam eſſe, etiam herede non petente illam, quod in vſufructu proprio ſecus eſſe ex multis tradebam ſuprà n. 14.[*] Secũdum, quod vſufructuarius non facit fructus ſuos in prædictis rebus niſi poſt cautionem datam, & perceptos tenetur reſtituere, vt probat Caualc. vbi ſupra. & ex aliis refert Pinellus, dicto num. 78. Præcipuum autem huius communis ſententiæ: fundamentum eſt; quòd cùm ex Senatuſconſulto, vtilitatis gratia in prædictis rebus data cautione admiſſus fuerit vſusfructus, §. conſtituitur. In[*]ſtitut. de vſufructu, l. 1. cum ſeqq. ff. de vſufructu earum rerum, cautioque ſuccedat loco proprietatis, aut reſeruationis iuris illius, fit conſequens, quod de ſubſtantia vſusfructus eſſe videatur. Verùm, contrariam ſententiam, imò quod in vſufructu improprio, ſiue earum rerum, quæ vſu conſumun[*]tur, cautio non ſit de ſubſtantia, ſicut in vſufructu proprio dictum eſt, ſentit gloſſa verb. ſalua rerum ſubſtantia, in princ. Inſtitut. de vſufructu. & expreſsè gloſ. in l. 1. C. de vſufructu, Azon. in ſumma, C. eodem, num. 2. verſic. dicunt. & ſequuntur Imola in cap. vltimo. num. 18. de pignoribus. Ioannes Faber in §. 1. num. 2. Inſtitut. de vſufructu. Decius in conſ. 418. num. 19. & conſtanter defendit Arias Pinellus dicta 2. part. legis 1. C. de bonis maternis, num. 78. verſicul. ſed ego prædictam doctrinam. Menchaca optimè comprobans, de ſucceſ. creatione lib. 1. §. 7. num. 25. & num. 27. verſicul. qua ratione idem quoque. & pro hac parte eſt textus velut expreſſus in l. hoc Senatuſconſultum, §. ſi pecuniæ, ff. de vſufructu earum. vbi in his rebus, quæ vſu conſumuntur, ante cautionem præſtitam conſtare, & finiri vſumfructum reſpondet Vlpianus: vnde conſtat, & ante cautionem legatum vſusfructus conſiſtere, & fructuarium rectè percepiſſe fructus: vt ex illo textu rectè deduxerunt Pinellus, & Menchaca, locis relatis ſup. vltra quos animaduertendum erit, quod in his rebus, quæ vſu conſumuntur, id quod ſuccedit loco proprietatis, eſt ipſa obligatio fructuarij, quâ adſtrictus eſt, finito vſufructu reſtituere tantundem, vel ęſtimationem ſoluere, iuxta textum in §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, l. ſi tibi, ff. de vſufructu earum rerum, & cap. ſeqq. pleniùs diſtinguetur: Non verò cautio ipſa, provt quamplures, ſed malè quidem, arbitrati ſunt; quia cautio potiùs eſt firmitas præexiſtentis obligationis, argumento l. contrahitur, ff. de pignoribus, & eorum quæ notantur per Doctores in rubrica, de fide instrumentorum, & in l. 3. C. de verborum ſignificatione. Prætereà, quia cautio reſpicit ſecuritatem, reſpectu proprietatis, & conſeruationis iuris hæredis in his rebus, non verò respectu iuris vtendi, & fruendi, cũ in illis, etiam abuti poſſit fructuarius, hoc eſt, conſumere eas, vt cap. ſeqq. probabimus: Non eſt ergo de ſubſtantia vſusfructus ipſa cautio, etiam in his, quæ vſu conſumuntur; vnde ſubſequitur neceſſariò dicendum, quòd negato prædicto Antecedente, conſequentia & illatio Angeli Aretini vera non erit, vt fructuarius ante cautionem in dictis rebus fructus ſuos non faciat, cùm in eis militet eadem ratio, quæ aſſignatur in vſufructu immobilium, & conſequenter fructuarius legitimè poſſidens, etiam ante cautionem, commodo fructuum gaudere debeat. Quod eſt de mente Bartoli in dict. l. vxori, ff. de vſufructu legato, Gloſſæ, Azonis, & Alexandri, quos cum aliis, ad hoc cum iudicio expendit, & ſic defendit Pinellus dict. 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 78. in verſic. Patet igitur. Menchaca dict. §. 7. num. 25. & 27. & multis rationibus confirmat Borgninus de vſufructu mulieri relicto, n. 89. verſic. Tamen alia ratione, fol. mihi, 264. in princ. qui affirmat etiam in foro conſcientiæ ſecurum eſſe fructuarium percipientem fructus ante cautionem, & lici[*]tè poſſe retinere illos. Id quod intelligendum eſt, ſi rem abſque vitio poſſideat, vt adhuc dictum eſt. CAPVT XVII. Vſufructuarius quomodo, & qualiter cauere debeat, tam circa res, quæ vſu conſumuntur, aut minuuntur, & deteriorantur, quàm circa eas, quæ vſu non conſumuntur, & de differentia in modo cauendi in prædictis rebus: vbi hæc materia abſoluta, & diſtincta manu tractatur, & quæ hucuſque ab aliis intricatè, & confusè ſcripta fuêre, luci, & claritati reſtituta traduntur, nonnulláque ab Authore nouè adnotata in medium proponuntur. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarius cauere debet, ſiue ſatiſdare, tam in vſufructu immobilium, & aliorum, in quibus propriè cadit vſusfructus; quàm in vſufructu mobilium, vel eorum, quæ vſu ipſo conſumuntur, aut tempore minuuntur, & deteriorantur. -  2 Authores præcitantur, qui de materia huius capitis meliùs tractarunt. -  3 Antonij Galeatij Maluaſſiæ conſilium 110. per totum volumine primo, optimum eſſe, & notandum in hac materia. -  4 Vſufructuarius in iis rebus, quæ vſu non conſumuntur, ſiue mobiles ſint, ſiue immobiles, cauere debet de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, deque rebus ipſis, provt exſtabunt, finito vſufructu reſtituendis. -  5 Senatus conſultum, vtilitatis gratiâ, in rebus etiam, quæ vſu conſumuntur, mediante cautione, quaſi vſumfructum conſtitui ſtatuit. -  6 Vſufructuarius dominium conſequitur, & proprietatem rerum mobilium, quæ vſu conſumuntur, & ſeruando ſeruari non poſſunt, cùm in hoc dentur illi, vt eius fiant; ſiue res ipſæ æſtimatæ fuerint, ſiue non: dummodò, ſi æſtimatio omiſſa fuerit, ab vſufructuario ſatiſdatum ſit, de tantundem in genere reſtituendo, eiuſdem qualitatis, & bonitatis. -  7 Vſufructuarius pecuniæ qualiter cauere debeat? -  8 Pecuniam non eſſe de rebus, quæ ſeruando ſeruari non poſſunt, cum Pinello, contra communem. -  9 Vſusfructus bonorum mobilium, quæ recipiunt functionem in genere ſuo, & ſeruando ſeruari non poſſunt. ſi relictus fuerit, qualiter cautio præſtari debeat; & vera, nouáque reſolutio traditur, & numeris ſequentibus. -  10 Authores nonnullos deceptos in hac materia, nouè conſideratum ab Authore. -  11 Et eorum ſententiam, etiam iuxta communem reſolutionem procedere non poſſe. -  12 Federici de Senis, Socini, & Bertrandi lapſus in hac materia. -  13 Vſufructuarius earum rerum, quæ vſu ipſo conſumuntur, & functionem in genere ſuo recipiunt, alternatiuè cauere debet vel eaſdem res eiuſdem qualitatis in genere ſuo reſtituere, vel earum æſtimationem, ex communi ſententia. -  14 In alternatiuis, debitoris eſt electio, & de hac regula plenè actum, remiſſiuè. -  15 Superior communis nouè impugnata per Authorem. -  16 L. ſi tibi, ff. de vſufructu earum rerum, contra communem explicata. -  17 Commune Doctorum fundamentum nouè diſſolutum. -  18 Communis ſententia in vno caſu admiſſa. -  19 Vſufructuarius sponte præſtans cautionem proprietario, de reſtituendo, finito vſufructu, æſtimationem rerum, etiam quæ vſu conſumuntur, & functionem in genere ſuo recipiunt, poteſt ad ipſam æſtimationem, præcisè compelli; etiam ex mente communis ſententiæ. -  20 Vſufructuarius qualiter cauere debeat in his rebus, quæ vſu ipſo conſumuntur, ſed functionem in genere ſuo non recipiunt. -  21 Antonium Galeatium Maluaſſiam fruſtrà in quæſtione ſuperiori dubium habuiſſe, nouè conſideratum ab Authore. -  22 L. ſi tibi, in verſiculo finali. ff. de vſufructu earum rerum, nouè explicata. -  23 Æſtimatio rei fructuariæ in omni vſufructu fieri debet, habito respectu ad tempus conſtitutionis, & traditionis, non ad tempus reſtitutionis. -  24 Vſusfructus ſi relinquatur in ipſis rebus mobilibus, ſeu ſupellectilibus, quæ quodammodo ipſo longo vſu non dicuntur conſumi, ſed potiùs inueteraſcunt, aut fortè quodammodò aliqualiter tantùm minuuntur, qualiter cautio præstari debeat? -  25 Panormitani, aliorùmque ſententia confutatur. -  26 Ferdinandus Vaſquez de Menchaca, nouiter ab Authore notatus. -  27 Pauli Pariſij diſtinctio relata, & confutata. -  28 Antonius Galeatius Maluaſſia conſ. 110. num. 9. vol. 1. nouè confutatus ab Authore. -  29 Ioannis Baptiſtæ de ſancto Seuerino, inter conſilia Socini Senioris, conſil. 9. num. 7. verſ. Concludo igitur, vol. 4. reſolutio expenditur, & eius diſtinctio nouè improbatur. -  30 Quæſtionis propoſitæ ſuprà ex num. 24. vera reſolutio traditur, & communior ſententia recipitur. -  31 Vſufructu finito, quid præcisè reſtitui debeat ab vſufructuario, tam in his rebus, quæ quodammodò ipſo longo vſu non dicuntur conſumi, ſed potiùs inueteraſcunt, ſiue aliqualiter tantùm minuuntur, quàm in his, quæ naturaliter ipſo vſu conſumuntur, & ſeruando ſeruari non poſſunt. -  32 Dominium, & proprietas non ſolùm bonorum mobilium, quæ naturaliter ipſo vſu conſumuntur, ſed etiam eorum, quæ quodammodò ipſo longo vſu non dicuntur conſumi, ſed tantùm inueteraſcunt, aut aliqualiter minuuntur, ſeu deteriores fiunt, in vſufructuarium tranſit: ſic vt ipſe ad libitum de illis diſponere poſſit. -  33 Achilles Pedrocchæ opinio, nouè & vere confutata per Authorem. -  34 Vſufructuarius rerum, quæ longiſſimo tempore conſumuntur, qualiter cauere debeat? VSufructuarius, vt ſuprà c. 14. in initio dicebamus,[*] cauere debet, ſiue ſatiſdare, tam in vſufructu immobilium, & aliorum, in quibus propriè cadit vſusfructus, quàm in vſufructu mobilium, vel eorum, quæ vſu ipſo conſumuntur, aut tempore minuuntur, & deteriorantur. Quod vltra relatos ibidem expreſsè probarunt gloſ. Albericus, Bartolus, Salicetus, Baldus, Fulgoſius, Sichardus, & alij in l. 1. C. de vſufructu, & in l. ſi cuius, vbi Florianus ex num. 6. ff. eodem tit. Corneus in conſil. 367. vol. 4. Bertrandus in conſ. 67. col. vlt. vol. 1. Pariſius in conſ. 96. col. 2. vol. 2. Rolandus in conſil. 92. num. 6. & 8. lib. 1. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina 61. num. 12. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana 80. num. 2. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſil. 52. num. 37. vol. 1. in modo tamen cauendi, maxima differentia eſt inter prædictas res, (vt ſuperiores aduertunt ad alij plures ſtatim referendi) quam vt breuiter, & diſtinctè magis. quàm adhuc oftendere poſſim, & quæ ab aliis ſcripta ſunt, in vnum congeram, ſequentes Authores originaliter prælegere neceſſe erit; ipſi enim poſt alios, quos referunt, hac de re meliùs, quàm[*] eæteri tractarunt. Alexander in conſ. 58. habita, col. 2. vol. 3. Decius in conſ. 565. Iaſon in conſ. 40. ex num. 2. vol. 1. Iacobus Portius, qui Ioannem Paliarem, Federicum de Senis, Ruinum, Gualdenſem, ac Bertrandum recenſet, lib. 3. reg. 18. Antonius Gabriel communium opinionum, tit. de vſufructu, concluſ. 1. num. 18. & tribus ſeqq. Rolandus in conſ. 92. à numer. 22. vſque in finem conſil. lib. 1. & in conſil. 37. ex num. 3. lib. 2. Petrus Surdus deciſione 67. per totam. Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. vltimo, in fine, verſicul. In modo autem cauendi, vſque ad finem capitis. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 32. Borgninus Caluacanus de vſufructu mulieri relicto, num. 146. fol. mihi 340. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. ſolutione 5. dubitatione 10. num. 70. fol. mihi 342. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina 61. num. 13. 14. & 15. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana. 80. Gerardus Mazolus in conſil. 25. num. 25. Achilles Pedroccha in conſ. 7. à princ. vſque ad num. 22. Petr. Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 5. cap. 9. n. 4. verſic. Interim verò, fol. 171. Andreas Gaill. practicarum obſeruationum, lib. 2. obſeruatione. 46. in princ. Antonius Galeatius Maluaſſia, (qui facit optimam & notandam[*] conſultationum in hac materia) in conſ. 110. per totum, volum. 1. Hoc ita præhabito, ne confusè ſed diſtinctè procedamus, veritas etiam huiuſce diſputationis vt dilucidiùs apparere poſſit, ſequentia conſtituere neceſſarium duxi; eis enim, omnium Scribentium placita, ſenſus, & reſolutiones, contineri, & explicari poterunt. Primò igitur conſtituendum eſt, quòd vſufructua[*]rius in his rebus, quæ vſu non conſumuntur, ſiue mobiles ſint, ſiue immobiles, cauere debet de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, deque rebus ipſis, provt text. aiunt, finito vſufructu, reſtituendis, l. 1. §. cauere & §. habet, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, l. vltima. ff. ſi cui pluſquam per legem falcidiam, l. ſi vſusfructus, 16. l. ſi cuius, cum l. ſequenti, ff. de vſufructu, l. 1. & 4. C. eodem tit. cap. vltimo, de pignoribus, l. 20. tit. 31. partit. 3. Alexander in dicto conſil. 58. Habita, columna. 2. verſicul. Poſito, volumine. 3. Iaſon, in conſ. 40. column. 2. num. 2. verſicul. circa ſecundum, volumin. 1. Decius in conſ. 107. in princ. Rolandus in conſil. 37. n. 3. lib. 2. Andreas Gaill. practicarum obſeruationum. lib. 2. dicta obſeruatione. 46. num. 2. alios infinitos congeſſi in vnum ad idem, ſuprà cap. 14. num. 2. Hæc autem cautio ex edicto Prætoris deſcendit, pertinètque, vt dictum eſt, ad eas res, in quibus vſusfructus propriè conſtituitur; ipſe autem Prætor circa res, quæ ipſo vero vſu conſumuntur, nihil diſpoſuit, nec in aliquo ſe intromiſit, ex quo in eis propriè, vt dicebatur ſuprà dicto cap. 14. non cadit vſusfructus, cùm ipſa aſſidua permutatione, quodammodò extinguantur, ſed demum ſuperuenit Senatuſconſultum. quod vtilitatis cauſa recepit, harum quoque rerum mediante cautione quaſi vſumfructum con[*]ſtitui poſſe, l. 1. cum ſeqq. & l. ſi tibi, & per totum. tit. ff. de vſufructu earum rerum qua vſu conſumuntur, dicta l. 1. §. habet autem, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, § conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, vbi Doctores communiter, & in dictis iuribus Rolandus dicto conſil. 37. num. 6. volum. 2. Craueta. in conſil. 300. num. 4. & 5. Gaill. dicta obſeruation. 46. num. 3. Pedroccha dicto conſil. 7. n. 5. & ſeqq. eleganter Antonius Galeatius Maluaſſia dict. conſil. 110. num. 2. & 3. volum. 1. Qualiter autem, & quomodo ex Senatuſconſulto cautio præſtari debeat, caſibus, ſiue numeris ſequentibus explicabitur. Secundò conſtituendum eſt, quód vſufructuarius[*] dominiũ conſequitur & proprietatem rerum mobilium, quæ vſu ipſo naturaliter conſumuntur, & ſeruando ſeruari non poſſunt, ſiue functionem in genere ſuo recipiant, vel non, cùm in hoc dentur illi, vt eius fiant, ſiue res ipſæ æſtimatæ fuerint, ſiue non; dummodò ſi æſtimatio omiſſa fuerit, ab vſufructuario ſatiſdetur, de tantundem ingenere reſtituendo eiuſdem qualitatis, & bonitatis, vt in l. ſi tibi 7. ff. de vſufructu earum rerum §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, vbi Aretinus num. 7. Alexander, vterque Socinus, Pariſius, & alij, quos ita tenendo refert Rolandus in conſ. 62. num. 23. & 24. vol. 1. Iacobus Philippus Portius, qui refert alios, lib. 3. regularum, regul. 18. in 3. ampliatione, Antonius Gabriel qui nonnullos recenſet communium, lib. 5. tit. de vſufructu concl. 1. num. 18. & 19. Gerardus Mazollus in conſ. 25. num. 25. Plotus in l. ſi quando, num. 604. C. vnde vi Craueta in conſ. 300. ſub num. 5. Ruinus, Siluanus, Purpuratus, & Franciſcus Marcus, cum quibus ſic tenuit Pedroccha dicto conſ. 7. num. 2. & 3. vbi num. ſeqq. rationem reddit; & alij in fortioribus terminis referendi infrà num. 32. ſed non eodem modo in prædictis rebus cauetur ſemper; ideò caſibus ſequentibus circa hoc latius diſtinguendum eſt. Tertiò conſtituendum eſt, quòd vſusfructus pecuniæ[*] ſuſtinetur ex deciſione iuris, quamuis improprius, imò & impropriiſſimus vſusfructus videatur: quia licèt ipſius erogatione conſumatur, & aſſidua permutatione extinguatur, tamen per cautionem proprietario conſulitur, vt in §. conſtituitur, de vſufructu; pecunia igitur vſufructuarij fit, vt illa vti, & diſponere ad libitum poſſit, tenetur tamen cautionem hæredi præſtare, de tanta pecunia, cùm morietur, aut capite minuetur, reſtituenda, per textum in dicto §. conſtituitur, l. 2. l. ſi tibi 6. & l. quoniam, 10. ff. de vſufructu earum rerum, Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, quæſt. 49. n. 157. de legatis 2. Rolandus in conſ. 37. num. 6. lib. 2. Maluaſſia in conſ. 51. num. 14. vol. 1. Guillielmus de Peruſio in conſ. 79. num. 25. inter conſ. vltimarum voluntatum, vol. 1. Id autem non procedit ex eo, quòd pecunia dicatur eſſe de rebus, quæ ſeruando ſeruari non poſſunt, vt exiſtimant Bartolus, & Doctores communiter per gloſſam ibi. in l. 1. §. fuit quæſitum, ff. ad Trebellianum, & alij multi, quos congeſſit in vnum Tiraquellus de retractu Lignagier, §. 1. gloſſ. 7. num. 103. cum ſeqq. quoniam pecunia reuera ſeruando ſeruari po[*]teſt; vt contra communem doctè probauit Pinellus part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 42. per totum. Sed quia pecunia per vſum à dominio noſtro exit, diuerſóſque dominos ſortitur; & ſi ea vſus fuerit fructuarius, vt iure poteſt, ſalua non erit proprietarij, ſiue hæredis cauſa: ideò in pecunia propriè conſtitui vſusfructus non poterat, ſed per cautionem, per quam proprietatis ius conſeruatur, quaſi vſusfructus vtilitatis causâ ex Senatusconſulto introductus eſt, vt iura ſuperiora probant expreſsè. Quartò conſtituendum eſt, quòd ſi vſusfructus re[*]linquatur bonorum mobilium, qui recipiunt functionem in genere ſuo, & ſeruando ſeruari non poſſunt, nec vltra triennium durant, vt eſt vinum, oleum, frumentum, fructus, & alia ſimilia, quæ pondere, numero, menſuràue conſtant, dominium earum rerum tranſit in legatarium, vt diximus ſuprà num. 6. & fructuarius tenetur, ſi prædictæ res æſtimatæ non ſuerint, præſtare cautionem de aliis rebus eiuſdem qualitatis & bonitatis, & in eodem genere, finito vſufructu, reſtituendis: quòd ſi earum rerum æſtimatio fiat, cautio præſtatur de æſtimatione, finito vſufructu, reddenda. Sic poſt multos alios ſcribunt Ruinus in conſ. 206. n. 25. volum. 2. Philippus Portius regularum, lib. 3. regula 18. ampliatione 3. Purpuratus in conſ. 452. num. 7. vol. 2. Rolandus referens alios, in conſ. 92. num. 23. lib. 1. Pedroccha Brixienſis in conſ. 7. num. 1. 2. & 3. vltra quos nonnulla licebit in hac materia adnotare. Primò, deceptos fuiſſe Corneum in conſ. 367. volum. 4. Paulum Caſtren[*]ſem in l. partis, n. 2. ff. de præſcriptis verbis, & poſt alios ab eodem relatos, Simonem de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum lib. 4. ſolutione 5. dubitatione 10. n. 79. qui generaliter & indiſtinctè conſtituunt, quòd in prædictis rebus præſtatur cautio de reſtituendo tantumdem, finito vſufructu; aliter enim ſtatutum eſt in l. ſi tibi, ff. de vſufructu earum rerum: debueruntque diſtinguere, an æſtimatio præceſſerit, & tunc malè loquuntur, ſiquidem non tantumdem, ſed æſtimatio reſtitui debet: An verò æſtimatio facta non fuerit, & tunc tantumdem in genere reſtituendum cauetur, ídque eiuſdẽ qualitatis, & bonitatis reſtitui debet, vt ſuprà reſoluimus: nec poteſt eorum reſolutio ſaluari, etiam iuxta reſolutionem cõmunem Doctorum, quam cum Pinello,[*] Caualcano, Maluaſſia, & aliis referam ſtatim Siquidem iuxta eam, non tantumdem in genere, ſed vel tantumdẽ, vel pretiũ æſtimationis arbitrio vſufructuarij reſtituendum eſt, vt videbimus infrà. Secundo ex dictis adhuc, manifeſtè deduci, tam iuxta reſolutionem ſuperiorem, quàm communem doctrinam, quæ vſufructuario electionem tribuit, male conſuluiſſe Federicum de Senis conſil. 46. Socinum in conſ. 9. volum. 4. Bertrandum in[*] conſ. 36. volum. 1. arbitrantur enim hi Patres, in prædictis rebus præcisè interponendam eſſe cautionem de pretio æſtimationis finito vſufructu reddendo. In quo labuntur apertè, quoniam rebus non æſtimatis, quis ſanæ mentis, vſufructuarium poterit ad æſtimationem, finito vſufructu, adſtringere, cùm æſtimatio nulla præceſſerit, & abſque illa potuerit vſusfructus conſiſtere, cautione præſtita de tandumdem in genere reſtituendo, vt diximus ſuprà num. 6. & expreſsè aduertit, & quamplures recenſet Achilles Pedroccha in conſ. 7. num. 2. & 3. Deinde & tertiò, Pinellum etiam videri deceptum[*] 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. vltimo, verſi. In modo autem cauendi, ibi: Ego autem verius puto, dum ſequutus communem ſententiam affirmat, textum, in l. ſi tibi, ff. de vſufructu earum rerum, vſufructuario conſulere, vt poſſit ipſe alternatiuè cauere in his rebus, quæ vſu ipſo conſumuntur, & functionem in genere ſuo recipiunt, de rebus eiuſdem generis, bonitatis, & qualitatis, finito vſufructa, reſtituendis, aut illarum æſtimatione, & conſequenter rebus etiam æſtimatis, cautionem, ſiue reſtituendi obligationem alternatiuam eſſe, de rebus eiuſdem generis, aut pretio æſtimationis reddendis, idque totum in voluntate vſufructuarij, aut hæredis eius poſitum eſſe; & vltra eum, idem in effectu probat Alexander in conſ. 120. num. 1. & 2. vol. 6. dicit enim, quòd ſi non fuit facta æſtimatio, tenetur vſufructuarius ad reddendum tantundem in genere eiuſdem qualitatis, & bonitatis, & non ad æſtimationem: in quo rectè dicit, & concordat, cum prima parte diſtinctionis propoſitæ ſuprà num. 9. & deſtruit euidenter Federici de Senis, & aliorum ſententiam à me improbatam ſuprà num. 12. Cæterùm ſi æſtimatio facta fuerit, dicit Alexander, quòd tenetur vſufructuarius ad æſtimationem, vel ad rem in genere reſtituendam, arbitrio, & voluntate eiuſdem fructuarij. Quod dixit Pinellus, & communis probauit, vt conſtat ex Borgnino Caualcano, qui ipſe cum communi tranſit, & alios ſequentes illam refert, de vſufructu mulieri relicto, n. 143. fol. 336. & n. 146. fol. 341. verſic. Et eſt in electione vſufructuarij: vbi dicit, quòd Iudex debet certum terminum præfigere fructuario, vt eligat, quid velit reſtituere. Idem etiam probarunt Alexander Tertius Bergomenſis in conſ. 58. num. 12. & 13. inter conſ. vltimarum voluntatum, vol. 2. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 110. num. 4. & ſeqq. & num. 8. in fine, & num. 9. vol. 1. Quorum, & communis, præcipuum fundamentum deducitur, ſed malè quidem, ex textu in l. ſi tibi, ff. de vſufructu earum rerum: potiùs enim contrarium probatur ibi,atque ex vulgata regula l. plerumque, §. vlt. ff. de iure dotium, quæ in alternatiuis debitori tribuit ele[*]ctionem; & ſic vſufructuarij debere eſſe dicunt; & idem probatur in l. 24. tit. 11. partit. 5. & plenè declarant dictam regulam Bartolus in l. ſtipulationes non diuiduntur, num. 35. in fine, ff. de verborum obligationibus. Antonius Gomez to. 2. variar. cap. 11. num. 39. Dueñas regula 235. ſub tom. diuerſarum regularum Iuris, fol. mihi 285. Euerardus in loco à natura alternatiuorum, folio mihi. 666. Verùm communis hæc reſolutio, quæ in ſpecie, ex[*] omnibus, quos viderim, à nemine impugnatur, placere mihi nullo modo poteſt; videntur enim huius opinionis Authores, & illorum ſequaces contra aperta iura Verba facere. Et inprimis contra textum in §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, vbi Iuſtinianus, poſtquam loquutus fuerat de pecunia, in qua, vt ſuperius vidimus, de tanta pecunia reſtituenda præſtatur cautio, in hunc modum ſcribit: Cæteræ quoque res ita traduntur legatario, vt eius fiant: ſed æſtimatis his, ſatisdatur, vt ſi moriatur, aut capite minuatur, tanta pecunia reſtituatur, quanti hæ fuerint æſtimatæ. Quibus verbis nullus poterit de ſuperiori diſtinctione, aut opinione iſta contra communem ampliùs dubitare; nam vbi res æſtimatæ non ſint, cautionem interponendam de tantumdem in genere reſtituendo, & Alexander dicto conſ. 120. & alij relati ſuprà n. 9. expreſsè admittunt: vbi verò res æſtimantur, qualiter cautio interponenda ſit, expreſſim etiam deciditur in dicto §. conſtituitur, qui in hoc cauillari non poteſt, dicit enim apertè, quòd his rebus æſtimatis, de tanta pecunia ſatiſdatur, quanti hæ fuerint æſtimatæ. Si ergo alternatiua cautio eſſet, ſiue alternatiue vnum, aut alterum reſtitui poſſet, malè feciſſet Iuſtinianus, ſi id non exprimeret quod adeò neceſſarium erat. Nec deſunt Authores, qui hanc partem, quam defendimus tueantur; in eã enim clarè inclinant Aimon. Craueta in conſ. 300. ſub n. 5. Corneus ſibi contrarius in conſ. 187. colũ. 2. lib. 2. Purpuratus in conſ. 452. n. 7. volum. 2. Euinius in conſ. 206. n. 25. volum. 2. tenent etiam eandem velut expreſsè, Paulus de Montepico in dict. l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, quæſt. 49. num. 157. Antonius Sanſoius Mediolanenſis in conſ. 51. num. 30. volum. 2. Deinde da[*]to, quòd prædictorum authoritas deficeret, in hanc partem ſe. urè inciderem, per textum, qui manifeſtè ſuperiorem diſtinctionem probat, quicquid aliter, ſed malè intelligat communis, in l. ſi tibi, ff. de vſufructu earum rerum, vbi ſic ſcribitur: Si tibi vini, olei, frumenti vſusfructus legatus fuerit; proprietas ad legatarium debet transferri, & ab eo cautio deſideranda eſt; vt quandocunque mortuus, aut capite minutus ſit, eiuſdem qualitatis res reſtituantur. In quibus verbis decedit apertè Caius Iureconſultus illius legis Author, quòd cùm in prædictis rebus æſtimatio non fit, cautio interponenda eſt, de aliis rebus eiuſdem qualitatis & generis reſtituendis. Poſtmodùm dicit: Aut æſtimatis rebus certæ pecuniæ nomine cauendum eſt; vbi expreſsè ſtatuit ipſe Iureconſultus, rebus æſtimatis, non poſſe interponi cautionem, niſi de tanta pecunia, hoc eſt, æſtimatione reſtituenda. Et confirmatur euidenti ratione, quia ſi in caſu illius legis, & in hac materia cautio alternatiua admitti poſſet, multùm læderetur ius hæredis, cùm fructuarius finito vſufructu eligeret ſoluere id, quod ſibi vtilius eſſet: & hæredi inutilius, quod eſſet contra defuncti voluntatem, qui magis hæredi, quàm vſufructuario conſuluiſſe videtur, vt multis probant Craueta in conſ. 32. num. 3. & in conſ. 86. Socinus in l. Cumanus, column. finali, verſi. Ex quibus, 8. de conditionibus & demonſtrationibus. Decianus in conſ. 1. num. 90. volum. 2. Pariſius in conſ. 67. num. 114. lib. 3. Rolandus in conſ. 16. num. 32. lib. 3.. Menochius lib. 4. præſumptione 106. num. 17. & 18. nouiſſimè Ioan. Guttierrez tractatu, de tutelis & curis, 3. part. cap. 5. num. 17. & 19. fol. 545. Nec credendum eſt, voluiſſe teſtatorem grauare hæredem multiplici onere, hoc eſt, legati vſusfructus, & cautionis alternatiuè interponendæ, vt in ſimili argumentantur Corneus in conſ. 230. verſ. Quia non eſt, volum. 4. Afflictis deciſ. 44. num. 18. verſ. cùm ergo. Rolandus in conſ. 8. num. 28. volum. 2. Cephalus in conſ. 517. num. 44. volumin. 5. Pedroccha Brixienſis in conſ. 7. num. 152. & nonnulla dicit Marcus Antonius Eugenius in conſ. 100. num. 14. & ſeqq. lib. 1. Ex quibus facilè diſſolui poterit commune Doctorum fundamentum, de quo ſuperiùs mentio[*]nem fecimus, cùm in quæſtione noſtra, non conceſſerit lex fructuario facultatem reſtituendi alternatiuè vnum aut alterum, ſed potiùs denegauerit, voluerítque, rebus non æſtimatis, tantundem in genere reſtituendum; æſtimatis verò rebus, quòd pecuniæ nomine, & æſtimationis caueatur, & pretium æſtimationis reſtituatur; poſſet tamen alternatiua cautio interponi vno aut altero reſtituendo, vel vnum aut alterum finito[*] vſufructu etiam rebus æſtimatis reſtitui, ex voluntate reſtituentis, & recipientis; ex his, quæ ſcribunt Butrigarius, Salicetus, & alij in l. quoties, C. de iure dotium. Signorolus in l. æſtimatis, & Barboſa ibi, num. 4. ff. ſoluto matrimonio, & ſentit apertè Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 110. num. 10. ante finem, & num. 11. quo loco retinet ipſe communem reſolutionem, quam im[*]pugnauimus ſuprà; infert tamen, quòd etiam iuxta eam, compelletur aliquando vſufructuarius ad æſtimationem finito vſufructu reddendam, nec alternatiuè eligendi poteſtas illi erit; videlicet quando ipſe fructuarius, ſponte cautionem proprietario præſtitit, de reſtituenda finito vſufructu æſtimatione rerum etiam, quæ vſu conſumuntur, & functionem in genere ſuo recipiunt, quia non debuit ſimpliciter dictarum rerum æſtimationem promittere, ſed ipſam electionem de iure competentem reſeruare, ideò tunc non liberaretur, reſtituendo tantundem, quia ex conuentione partium, natura cuiuſlibet contractus alterari ſolet, l. 1. § ſi conueniat, ff. depoſiti, & pluribus confirmat D. Franciſcus Sarmientus Selectarum, lib. 1. cap. 11. Verùm retenta opinione à nobis probata ſuprà, iuxta quam, rebus æſtimatis, electioni locus non datur fructuario, ſed ad æſtimationem præcisè tenetur, id dubitandi ratione prorſus carebit. Quintò conſtituendum eſt, quòd ſi vſusfructus re[*]linquatur rerum, quæ vſu ipſo naturaliter conſumuntur, earum tamen, quæ functionem in genere ſuo non recipiunt; tunc debet vſufructuarius cauere de tanta pecunia, finito vſufructu, reddenda, & ad illam præcisè tenetur. Id quod expreſſim videntur præſentire Authores omnes, quos retulimus ſuprà, ex num. 9. & in terminis tenent Alexander in conſil. 58. Habita ſuper narratis, colum. 2. verſicul. Poſito ergo quod legatum, volum. 3. Iaſon in conſil. 40. colum. 2. volum. 1. Plotus in l. ſi quando, num. 604. C. vnde vi, Antonius Galeatius Maluaſſia dict. conſil. 110. num. 9. verſicul. Aut ſunt res quæ fun[*]ctionem, qui ibidem, num. 5. fruſtra dubitauit, an etiam in his rebus cautio alternatiua concedenda eſſet vſufructuario, ſine alternatiua facultas, vnum aut alterum reſtituendo, finito vſufructu, ſicut in his, quæ functionem in genere ſuo recipiunt, communis dixerat: quæ tamen cùm in illis etiam à nobis improbata fuerit, in his moueri dubium aliquod non poterit, vt ipſe poſtmodùm dict. num. 9. vt certum ſtatuit, quamuis anteà dubium habuiſſet: non tamen ſatisfacit idem Author[*] textui, quem in contrarium expendebat dict. l. ſi tibi. ff. de vſufructu earum rerum, in illis verbis: Idem ſcilicet de cæteris quoque rebus, quæ vſu conſumuntur, intelligemus. Sed ea verba ad præcedentia referri debent, non quoad effectum cautionis alternatiuæ admittendæ, ſed quoad hoc, vt proprietas ad legatarium transferri debeat, & æſtimatione facta, pecuniæ nomine cauendum ſit. Æſtimatio autem rei fructuariæ, in omni vſufructu[*] fieri debet, habito reſpectu ad tempus conſtitutionis, & traditionis, non ad tempus reſtitutionis; & ſic in eadem æſtimatione, in qua erant, tempore conſtitutionis vſusfructus, debent reſtitui proprietario. Gloſſa in §. conſtituitur, verbo, æſtimatæ, Institut. de vſufructu, quæ approbatur per Angelum, Balduinum, & omnes ibi. Azo. in ſumma illius tit. num. 3. Paulus de Montepico in §. Titia cùm nuberet, quæſt. 49. num. 157. Bertrandus in conſ. 40. num. 7. lib. 2. & in conſil. 275. vol. 3. Rolandus in conſ. 92. num. 23. lib. 1. Antonius Gabriel communium, tit. de vſufructu, concluſ. 1. num. 22. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. vltim. in fin. verſ. Quando autem in hac materia. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 143. fol. 337. & num. 146. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina 61. num. 15. part. 2. Sextò conſtituendum eſt, quòd ſi vſusfructus relin[*]quatur in ipſis rebus mobilibus, ſeu ſupellectilibus, quæ quodammodò ipſo longo vſu non dicuntur conſumi, ſed potius inueteraſcunt, aut fortè quodammodò aliqualiter tantùm minuuntur, vt ſunt vegetes, aurum, argentum, & ſimilia, vaſa, veſtes pretioſæ, metallica, ferrea, baliftæ, & alia eiuſdem generis, quæ longiori tempore in ſuo vſu conſeruantur, licèt fortè longiſſimo tempore inueteraſcant, & aliqualiter minuantur, non debet præſtari ipſa cautio de earum æſtimatione, finito vſufructu, reddenda, ſed imò de vtendo fruendo arbitrio boni viri, ſicut & in rebus immobilibus, & quæ ipſo vſu non conſumuntur, præſtari oportere, ſuprà diximus. Sic tenent Cardinalis, Abbas, & Imola in cap. vltim. de pignorib. & Florianus relatus ab eodem Imola ibi. num. 24. Socinus in conſil. 9. col. 4. lib. 4. & alij relati per Rolandum in conſil. 92. num. 22. lib. 1. Andream Gaill. practicarum obſeruation. lib. 2. obſeruat. 46. num. 4. Sed improbantur communiter, vt affir[*]mant Pinellus dict. 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. vltim. in finalibus verbis. Borgninus Caualcanus de vſufruct. mulieri relicto, num. 146. fol. 340. Achilles Pedroccha in conſil. 7. num. 16. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſil. 110. num. 110. lib. 1. & pro his facit optimum argumentum, quod deducitur ex l. 1. ff. de vſufructu earum rerum, vbi Vlpianus Iureconſultus æquiparat vſumfructum earum rerum, quę vſu ipſo conſumuntur, vel minuuntur tantum; at in rebus, quæ vſu conſumuntur, diuerſimodè præſtari cautionem, conſtat euidenter ex his, quæ diximus ſuprà, & l. ſi tibi, 7. ff. de vſufructu earum rerum, §. Conſtituitur, Inſtit. de vſufructu. Deinde quia ex mente omnium Scribentium in hac materia, indiſtinctèque loquentium, in quibuſcumque rebus, quæ ipſo vſu conſumuntur, ſiue longiſſimo tantùm tempore conſumantur, aut diminuantur, ſiue breuiori tempore tollantur, quomodocumque hoc eueniat, præſtari debet dicta cautio de earum æſtimatione, finito vſufructu, reddenda, ex dictis iuribus, & cap. vltim. de pignorib. l. penultim. ff. de vſufructu earum rerum, & poſt alios de communi, teſtatur Antonius Galeatius Maluaſſia dicto conſil. 110. num. 10. volum. 1. Vnde vltra omnes[*] animaduertebam, cùm Authores quamplures in propoſito prælegiſſem, Ferdinandum Vazquez de Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 32. in princ. minùs benè dixiſſe, veram eſſe, & communem reſolutionem, quòd in vaſis aureis, vel argenteis, & in aliis ſimilibus, quæ vſu non conſumuntur, ſed minuuntur tantùm, ſiue vileſcunt, præſtari debet cautio de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & de eiſdem rebus, provt extabunt finito vſufructu, reſtituendis: ſiquidem in contrarium exſtat communis & vera ſententia ex Authoribus ſuperiùs relatis, & his, quæ poſtmodùm latius dicentur: quocirca Paulus Pariſius in conſil. 96. num. 3. & ſeqq. volum. 2. aliter in hac dubitatione ſe habuit, & di[*]ſtinguit; quòd ſi bona mobilia ſint eius qualitatis, quam diximus ſuprà num. 24. vbi exempla adduximus, debent æſtimari, & æſtimatione facta, cautio interponenda eſt de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & de reſtituendis illis, finito vſufructu, ſi minuta aut deteriorata non reperiantur; aliàs bonis ipſis deterioratis retentis, de pretio æſtimationis reddendo, & ſequuntur Rolandus in conſ. 92. num. 23. lib. 1. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina 61. num. 14. & iuxta hanc diſtinctionem iudicauit Senatus Pedemontanus in cauſa Paſeri, & Tortelli, ſecundùm Antonium Theſaurum, deciſione Pedemontana 80. num. 1. ſed improbant Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 146. verſicul. Pariſius autem, fol. 341. Achilles Pedrocha in conſil 7. n. 18. pro quibus contra Pariſium, vltra ea, quæ numeris præcedentibus diximus, facit textus quaſi expreſſus in dict. §. conſtituitur, in verſiculo, cæteræ quoque res, de vſufruct. vbi prædictæ res, propter verba illa adeò generalia omninò comprehenduntur, vt ad oculum patet, nec ille textus cauillari poteſt, & tamen contrarium ſtatuitur ibi. Deinde faciunt & alia iura, quæ adducit ad propoſitum Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. dict. §. 7. n. 32. ex quibus apertè colligitur in prædictis rebus aliter cautionem interponendam eſſe. Ex his apparet, ſuſtineri non poſſe Antonij Galeatij[*] Maluaſſiæ dict. conſil. 110. n. 9. conſiderationem quandam, quæ in ſententiam Pariſij in effectu venit incidere: dicit enim ibi. in verſicul. Fateor tamen quòd in prædictis rebus, quæ naturaliter vſu ipſo non conſumuntur, quamuis vileſcant, aut aliqualiter minuantur, poteſt ipſe fructuarius eaſdem res ſibi traditas in ipſo ſtatu, in quo tunc reperirentur, in ſpecie reſtituere, ſupplendo tamen in pecunia numerata ipſum valorem. ſiue pretium æſtimationis tempore traditionis earum factæ, & ſic reficiendo hæredi, vel proprietario dictarum rerum deteriorationem. Sed contrarium verius eſſe, ex relatis ſuprà contra Pariſium, & iuribus ibidem adductis, ex his etiam quæ ſtatim dicentur, conſtat apertè, quod ipſe etiam fateri videtur poſtmodùm num. 10. Vnde & tertio loco, Ioannes Baptiſta de Sancto Se[*]uerino inter conſ. Socini Senioris, conſ. 5. num. 7. verſic. Concludo igitur, vol. 4. poſt longam diſputationem, aliter prædictam quæſtionem declarat, ſcribitque, quòd ſi prædictæ res mobiles, quæ vſu ipſo non conſumuntur, longiſſimi temporis vſu minuuntur, & deteriores fiunt qual a ſunt, aurea, argenteà ve vaſa, numiſmata, & his ſimilia; quod tunc interponi debet cautio prætoria de vtendo fruendo arbitrio boni viri, & de rebus ipſis finito vſufructu reſtituendis, quemadmodum in rebus immobilibus dictum eſt ſuprà: quòd ſi res tales ſint, quæ non multi temporis vſu minuantur, vt ſunt vegetes, tenues, iuxta reſoluta per Rolandum in conſ. 92. num. vltim. lib. 1. panniculi, linteamina, & alia ſimilia, cautio non prætoria, ſed Senatuſconſulti interponenda eſt, ſicut facta prius rerum æſtimatione, cauendum ſit de ipſa æſtimatione, cùm finietur vſusfructus, reddenda. Et hanc diſtinctionem ſequutus eſt expreſsè Achilles Pedrocha dict. conſ. 7. num. 19. & tribus ſeqq. & ante ipſum dicit veram, & commendat Simon de Prætis non relatus ab eo, de interpretatione vltim. voluntat. lib. 4. ſolutione 5. dubitatione 10. num. 79. atque ita etiam tenuit Senatus ſuperiorem diſtinctionem obſeruans, vt dicit Petrus Surdus deciſione 67. in fine. Verùmenimuero, hæc diſtinctio admitti non poteſt; magis enim ex capite, quàm ex iuris deciſione deſcendit, nec iure aliquo confirmatur. Nam in prædictis rebus æqualiter cauendum eſt, nec poteſt inter illas discriminis ratio conſtitui, ídque ex communi, & recepta omnium Scribentium mente (ſuperiùs in contrarium adductis ſolùm exceptis) indiſtinctè loquentium, conſtituentiùmque, cautionem interponendam eſſe de rerum æſtimatione, finito vſufructu, reddenda, in quibuſcumque rebus, quæ ipſo vſu conſumuntur, aut longiſſimo tempore minuuntur, vt ex nonnullis affirmat Antonius Galeatius Maluaſſia dicto conſ. 110. num. 10. vol. 1. vnde in eiſdem terminis, in quibus prædicti loquuntur, contratium reſoluit, & multorum iurium authoritate comprobat Menchac. dict. §. 7. num. 32. Vera igitur, & magis communis opinio eſt, quòd in[*] præfatis rebus, facta prius earum æſtimatione, caueri debeat de tanta pecunia finito vſufructu reddenda, quæ maximè iuuatur ex litera textus, in dicto §. conſtituitur, de vſufruct. & probatur per Aretinum, & Fabrum ibi Bertrandum in conſ. 40. n. 7. lib. 2. Rolandum in conſ. 92. in fine lib. 2. & indiſtinctè receptior videtur, & magis vera in puncto iuris, ſecundùm Pinellum 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. vltim. in verſic. final. Borgninum Caualcanum de vſufructu mulieri relicto num. 146. Maluaſſiam dict. conſ. 110. num. 10. vol. 1. Pro quibus vltra alia concludenter facit, quòd aliàs non poſſet fieri plena reſtitutio, nec fructuarius tantundem redderet, ſed multò minùs, ſi res vſu & tempore deterioratas, & minoris valoris effectas reſtitueret: quod inconueniens ceſſabit, ſi facta æſtimatione earũ rerum, interponatur cautio de pretio æſtimationis finito vſufructu reddendo. Infertur nunc ex præfata communi ſententia, quòd[*] tam in dictis rebus mobilibus ſeu ſupellectilibus, quæ quodammodò ipſo longo vſu non dicuntur conſumi, ſed potiùs inueteraſcunt, aut aliqualiter tantùm minuuntur, quàm in his rebus, quæ naturaliter ipſo vſu conſumuntur, vel ſeruando ſeruari non poſſunt, præcisè tenetur vſufructuarius, & compellitur ad ipſam æſtimationem, vt ſcribunt Alexander in conſ. 58. Habita ſuper narratis, col. 2. verſic. poſito ergo, volum. 3. Iaſo in conſ. 40. vol. 2. Plotus in l. ſi quando, num. 605. C. vnde vi, Antonius Galeatius Maluaſſia dicto conſ. 110. num. 9. in verſic. ſecus verò ſi eſſent res quæ naturaliter, & num. 10. in verſic ſed hoc videtur eſſe contra communem: in. his verò rebus, quæ functionem in genere ſuo recipiunt, & pondere, numero, menſuràve conſtant, quid præcisè reſtitui debeat, ſuprà diximus. In aliis autem, quæ longiſſimo tempore, aut vſu conſumuntur, dicemus infrà, num. vltimo, & tradit Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 23. verſic. quod ſi ſimus in tertia. Septimò & vltimò conſtituendum eſt, quòd domi[*]nium, & proprietas non ſolùm bonorum mobilium, quæ ipſo vſu naturaliter conſumuntur, ſed etiam eorum, quæ quodammodò ipſo longo vſu non dicuntur conſumi, ſed tantùm inueteraſcunt, aut aliqualiter minuuntur, ſeu deteriores fiunt, in vſufructuariũ tranſit; ſic, vt ipſe illa alienare, & diſtrahere, eorundem vtilitatem percipere, & ad libitum de illis diſponere poſſit: ſic in terminis reſpondet Mazolus in conſ. 25. n. 25. Antonius Galeatius Maluaſſia dict. conſ. 110. n. 2. & n. 10. vol. 1. & vltra eos, idem tenent Alexander num. 20. & Socin. n. 12. in l. 1. ff. de legatis primò, quidquid contra contendat Achilles Pedrocha dict. conſ. 7. num. 29. & ſeqq. qui decipitur exiſtimans id procedere tantùm in his rebus, quę[*] vſu conſumuntur, aut non multi temporis ſpatio minuuntur, ſeu deteriorantur, non tamen in his rebus, quo longo temporis ſpatio minuuntur: quod tamen falſum eſſe oſtenditur: nam cùm in his etiam rebus, quæ longo temporis ſpatio minuuntur, ſeu deteriorantur, æſtimatio fieri debeat, & cautio interponi de pretio æſtimationis reddendo, iuxta communem relatam ſuprà num. 30. nec cautio prætoria locum habeat eo caſu, vt exiſtimabat, ſed malè quidem, vt ſupra dixi, Ioannes Baptiſta de Sancto Seuerino, quem ſequitur Pedrocha ibi, & ex cuius diſtinctione ſuperiorem doctrinam inferebat: planè ſequitur, dominium earum rerum ad vſufructuarium tranſire, & poſſe eum ad libitum de illis diſponere, ex dict. l. ſi tibi, ff. de vſufructu earum rerum, §. conſtituitur, de vſufructu, & Authoribus ſuprà citatis. Et ſic non conſtituitur differentia in hoc, quòd res, quæ vſu minuuntur, ſeu deteriorantur, breui, vel longo tempore conſumãtur, aut minuantur. Quod idem[*] dicendum eſt in his rebus, quæ longiſſimo tempore conſumuntur, in quibus præſtanda erit cautio de reddenda æſtimatione, finito vſufructu, non verò prætoria cautio de eiſdem rebus reſtituendis, vt rectè adnotauit, & comprobat Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 32. verſic. Quòd ſi ſimus in tertia. CAPVT XVIII. Vſufructuarius vtrùm teneatur fideiuſſoriam, & idoneam, an iuratoriam cautionem præſtare, & quid obtineat, ſi ſit pauperior, vt non poſſit idoneè cauere? Vbi quæ hucuſque ab aliis ſcripta fuere, congeruntur in vnum, quatuor Doctorum opiniones referuntur, ex illiſque noua Authoris reſolutio conficitur. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarium hæredi ſiue proprietario cauere debere, certiſſimum eſſe. -  2 Cùm autem leges noſtræ variè loquantur, ſæpe enim appellant Cautionem, aliquando verò Satiſdationem, quæ ſunt diuerſa. -  3 Nam cautio illa intelligitur, quæ fit per nudam repromiſſionem abſque fideiuſſoribus, & pignore, vt eſt Iuratoria, quæ ob id vocatur Nuda. -  4 Satiſdatio autem accipitur pro ea, quæ eſt ſuffulta fideiuſſoribus, vel pignore. -  5 Dubitari ſolet, cuiuſmodi debeat eſſe cautio vſufructuarij. -  6 Cautio vſufructuaria hæredi, vel proprietario præſtanda, non debet eſſe nuda, ſed cum fideiuſſoribus. -  7 Vſufructuarius idoneè cauere debet hæredi, vt ſit illi ſatis proſpectum, in eum caſum, quo vſusfructus finiatur. -  8 Cautio idonea dicitur in iure, quæ fit datis fideiuſſoribus, vel pignore. -  9 Vſufructuarius ſi ob paupertatem, vel aliam difficultatem, idoneos fideiuſſores inuenire non poſſit, an idcircò vſufructu priuandus ſit, hæreſve, qui exigit cautionem ab eo, contentus eſſe debeat iuratoria cautione, ita ut eâ præſtitâ, fructuarius vtifrui poſſit, & fructus ſuos faciat; & vide, numeris ſequentibus. -  10 Satiſdare, qui ex neceſſitate iuris tenetur, & quia eſt forenſis, vel pauper, non poteſt inuenire fideiuſſorem, regulariter ab onere ſatiſdandi releuatur, ſi iuret ſe non inuenire fideiuſſorem, & præſtare, vel adimplere id, pro quo tenetur fideiuſſorem dare. -  11 Doctores quamplures præcitantur qui elegantius tractarunt de quæſtione propoſita ſuprà numer. 9. -  12 Hieronymus de Cæuallos meritò & nouè notatus ab Authore. -  13 In quæſtione ſuperiori quatuor fuiſſe præcipuas Doctorum opiniones. -  14 Cautionem iuratoriam non ſufficere, ſed idoneè cauendum eſſe ab vſufructuario, ex ſententia Gloſſæ, quæ de rigore iuris verior eſt. -  15 Et pro illa nonnulla fundamenta adducuntur, remiſſiuè. -  16 Vſufructuariũ in prædicto caſu ad iuratoriam cautionem admittendum eſſe, ex ſententia aliorum. -  17 Cautio iuratoria qualiter fiat, & quæ debeat continere? remiſſiuè. -  18 Bartoli opinio in quæſtione ſuperiori refertur, quæ in effectu præcedentis ſecundæ opinionis limitatio est, vel declaratio. -  19 Et circa illam nouum dubium proponit Author, ſiue certo modo intelligendam animaduertit. -  20 Saliceti opinio in quæſtione hactenus agitata refertur. -  21 Reſolutio Auctoris circa quæſtionem ſuperiorem. PRo huius capitis perfecta & abſoluta, breui tamen[*] explicatione, conſtituendum erit primo: Certiſſimum eſſe, quòd vſufructuarius hæredi, ſiue proprietario cauere debeat, vt cap. præcedentibus plenè dictum eſt. Cùm autem leges noſtræ variè loquantur; ſæpe[*] enim appellant Cautionem, vt in l. 1. C. de vſufructu, & per totum tit. ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, cum aliis multis: aliquando verò Satiſdationem, vt in l. 4. C. de vſufructu, quæ ſunt diuerſa; nam cautio illa in[*]telligitur, quæ fit per nudam repromiſſionem abſque fideiuſſoribus, & pignore, vt eſt Iuratoria, quę ob id vocatur nuda l. ſancimus, C. de verborum ſignificatione, Gloſſa. in c. qua fronte, in verbo, cautione, de appellationibus, Baldus in l. executorem, n. 16. C. de executione rei indicatæ, & plenè declarat Barboſa videndus omninò in l. diuortio, §. interdum, à num. 22. ff. ſoluto matrimonio, & nouiſſimè Hieronymus de Cæuallos practicarum; ſiue, communium contra communes, quæſt. 66. in princ. Satiſdatio autem[*] accipitur pro ea, quæ eſt ſuffulta fideiuſſoribus, vel pignore; textus in dict. l. ſancimus, & in l. 1. ff. qui ſatiſdare cogantur, cum Gloſſa ibi, verbo, fideiuſſoribus, & communi Doctorum reſolutione, ex Barboſa vbi ſuprà, dicto num. 22. dubitari ſolet, cuiuſmodi debeat eſſe cau[*]tio vſufructuaria; & quamuis, vt dictum eſt, Cautionis nomine ſimpliciter, nuda promiſſio ſignificetur: hoc tamen non obtinet in cautione vſufructuaria, quæ non debet eſſe nuda, ſed cum fideiuſſoribus, per textum,[*] in dicta l. 4. C. de vſufructu, & in l. tribus, ff. de vſufructu earum rerum, quæ vſu conſumuntur. Salicetus in dict. l. 1. C. de vſufructu, num. 15. & ibi communiter omnes & in dict. l. 4. eiuſdem tit. vbi Ioannes Sichardus num. 1. ſic adnotauit Iaſon in l. 1. colum. vltim. verſic. 10. Limitat. ff. qui ſatiſdare cogantur. Guid. Pap. deciſ. 248. Alexander in conſ. 57. Ponderatis verbis, num. 4. l. 3. Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. quæſt 53. num. 161. Bertrandus in conſ. 144. vol. 3. Ruinus in conſ. 206. num. 2. vol. 2. Decius, Pariſius, & alij, quos refert Rolandus in conſ. 92. n. 11. lib. 1. Andreas Gaill. practicarum obſeruationum lib. 2. obſeruatione 47. num. 2. Ioachimus Minſingerus ſingularium obſeruationum, centuria, 6. obſeruatione 48. num. 2. Guillielmus de Peruſio in conſ. 79. num. 21. inter conſ. vltim. voluntatum, vol. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 563. num. 2. lib. 2. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 79. Gregorius Lopez, per illum textum, in l. 20. titul. 31. part. 3. verbo arecabdo. Antonius Gomez. tom. 2. var. cap. 15. de ſeruit. num. 1. in fine. & num. 2. Molina, de Hiſpanorum primogen. lib. 1. cap. 15. num. 29. Ioannes Guttierrez in repetitione l. nemo poteſt, ff. de legatis 1. num. 293. Ioannes Garſia. de expenſis & meliorationibus, cap. 11. in princ. quia vſufructuarius[*] idoneè cauere debet hæredi, vt ſit illi ſatis proſpectum in eum caſum, quo vſusfructus finiatur; ſic vt cautio loco proprietatis apud eum eſſe dicatur, vt dicit gloſ. ex ſcholio, vltim. in §. conſtituitur, de vſufructu, & cap. præcedentibus pleniùs diximus: at idonea cautio in iure[*] dicitur, quæ. fit datis fideiuſſoribus, vel pignore, l. ſi mandato, §. finali, ff. mandati. Gloſ. ibidem. in verbo, accepta, l. 4. §. ſi ſub conditione. ff. de fideicommiſſariis libertatibus, l. ſi debitori, ff. de iudiciis, textus in dict. l. 1. ff. qui ſatiſdare cogantur, & ex communi tradit Gaill. dicta obſeruatione 47. num. 4. Hieronymus de Cæuallos dict. quæſt. 66. num. 11. Hoc ſuppoſito, ſecundo loco conſtituendum eſt, du[*]bium eſſe, ſi vſufructuarius ob paupertatem, vel aliam difficultatem, idoneos fideiuſſores inuenire non poſſit, aut nullos inueniat, an idcircò vſufructu priuandus ſit, hærèſve, qui exigit cautionem ab eo, contentus eſſe debeat iuratoria cautione, ita vt eà præſtitâ, vſufructuarius vtifrui poſſit, & fructus ſuos faciat. Et ſanè Doctores in huius dubij reſolutione multùm variant, & ſe ſe torquent, vt ex infrà referendis conſtabit; & meritò dixit Minſingerus dicta obſeruat. 48. num. 3. vltra quem, & reliquos ſtatim referendos, animaduerto, quòd regulariter, qui ex neceſſitate iuris ſatiſdare tenetur, &[*] quia eſt forenſis, vel pauper, non poteſt inuenire fideiuſſorem, releuatur ab onere ſatiſdandi, ſi iuret ſe non poſſe inuenire fideiuſſorem, & præſtare, vel adimplere id, pro quo tenebatur fideiuſſorem dare, & ſic eo caſu ſtatur iuratoriæ cautioni illius: ita gloſſa final. in l. 1. ff. qui ſatiſdare cogantur. Quam quotidie practicari dicit Iaſon ibi num. 23. & eſſe receptiſſimam ſententiam affirmant Lancellotus, Decius, Hyppolitus, Alciatus, Imola, Rodericus Iuarez, Rolandus, & alij, cum quibus ſic defendit, & hanc opinionem regulariter veram eſſe, aſſerit Barboſa in dicta l. diuortio, §. interdum, num. 26. verſiculo, vltimò ad complementum, & n. 27. fol. mihi 1117. ſed in cautione præſtanda pro vſufructu adquirendo, diuerſum ius conſtituunt Doctores quamplures, aut ſaltem variis modis rem iſtam explicarunt: inter multos tamen, poſt ordinarios, in dicta[*] l. 1. & in dicta l. 4. C. de vſufructu, & in cap. vlt. de pignoribus, & in authent. cui relictum, C. de indicta viduitate tollenda, de hac quæſtione elegantiùs tractarunt Paulus de Montepico in dicto §. Titia cùm nuberet, quæſt. 53. num. 161. Alexander in conſ. 57. Ponderatis verbis, num. 4. lib. 3. Guid. Pap. deciſ. 250. Rolandus in conſ. 71. num. 11. lib. 1. & in conſ. 43. num. 10. 24. 35. 36. & 49. lib. 2. Bellonus in conſ. 54. ex num. 5. cum ſeqq. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitat. 10. num. 81. per totam fol. mihi 343. Andreas Gaill. lib. 2. obſeruat. 47. per totam. Ioachimus Minſingerus ſingularium obſeruat. cent. 6. obſeruat. 48. per totam. Ioannes Sichardus in dict. l. 4. C. de vſufructu, à num. 2. vſque in finem leg. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 150. 151. & 152. fol 343. & 344. Antonius Gomez tomo 2. variarum, cap. 15. de ſeruit. num. 3. in fine in verſic. item adde quòd ſi talis. Pinellus 2. part. leg 1. C. de bonis maternis, numer. 79. verſic. quod ſi vſufructuarius. Ioannes Gutierrez in dict. l. nemo poteſt, ex numer. 292. vſque ad num. 301. Alphonſus de Azeuedo in l. 3. titul. 16. lib. 5. nouæ recopilationis, num 7. Petrus Surdus latè deciſ. 141. per totam. Caballinus milleloquio. 526. Guil. de Peruſio in conſil. 79. num. 21. inter conſilia vltimarum voluntatum, volum. 1. Barboſa in dicto. §. interdum, n. 28. & nouiſſimè Hieronymus de Cæuallos communium contra communes,[*] q. 69. n. 8. & quæst. 408. n. 5. qui tamen imperfectè tractat iſtam quęſtionem; tum quia præfatos Authores non refert, nec communes contrarias congerit in vnum; tum etiam, quia certum quid non reſoluit, nam dicta qu. 69. vnam, dicta verò quæst. 408. alteram opinionem vide[*]tur probare: conſtat autem ex ſuperioribus, in hoc dubio quatuor eſſe Doctorum opiniones præcipuas, quas recitant Gloſſa, & Doctores communiter in dicta l. 4. C. de vſufructu. Prima opinio eſt, in prædicto caſu non ſufficere iuratoriam cautionem, ſed idoneè cum fideiuſ[*]ſoribus cauendum eſſe; aliàs ſi vſufructuarius non poteſt inuenire fideiuſſorem, imputet ſibi, quia non habebit vſumfructum, nec commodum ex eo, ſecundùm gloſſam in dict. l. 4. verbo, boni viri, quam Baldus colum. fin. verſic. quicquid dicatur, per multa argumenta ſequitur, & Salicetus colum. 1. in fine, in verſic. Quarta, opinio aſſerens eam à multis, & non mediocris doctrinæ Iureconſultis teneri; adeò vt durum eſſet ab illa recedere, & ſubiungit, quòd procedit de rigore iuris. Sequuntur etiam Iaſon, Ripa, Tiraquellus, Riminaldus, Ruinus, Bellonus, Siluanus, & Rolandus, quos ad id congerunt Simon de Prætis, lib. 4. dicta dubitatione 10. num. 81. fol. 343. Ioannes Gutierrez in dict. l. nemo poteſt, num. 299. & ſecundùm apices iuris procedere, veriorèmque eſſe de rigore iuris, teſtantur Gaill. lib. 2. dicta obſeruation. 47. num. 6. Minſingerus centur. 6. dicta obſeruation. 48. num. 8. Ioannes Sichardus in dict. l. 4. C. de vſufructu, num. 3. ad finem. Guil. de Peruſio dicto conſ. 79. n. 21. inter conſilia vltimarum voluntatum, volum. 1. & pro hac prima opinione, quæ, vt prædicti dicunt, de rigo[*]re iuris veriſſima eſt, tria fundamenta adducit Gaill. vbi ſuprà, num. 6. & 7. nonnulla Ioannes Sichardus in dicta l. 4. num. 4. & 5. quæ in effectu concludunt, nec ad illa concludenter reſponderi poteſt. Nihilominùs de. æquitate & benignitate aliæ opi[*]niones traduntur per Doctores; idcircò ſecunda opinio eſt, vſufructuarium eo caſu ad iuratoriam cautionem admittendum eſſe, illamque ab hærede in defectu fideiuſſorum recipiendam eſſe, ſi fiat eo, quo debet, modo; & hanc partem tenent Bartolus in dict. l. 4. Guid. Pap. deciſ. 180. num. 3. Philippus Portius num. 3. communium opinionum, concluſione 18. in 8. amplatione. Hippolitus in practica criminali, §. diligenter, num. 104. Imola in l. cùm non facile, n. 3. & 4. ff. ſi cui plus quàm per legem falcidiam, Barbatia conſ. 11. volum. 3. & cum ea tranſit Cæuallos communium contra communes, dicta quæſt. 66. num. 8. & nonnulla fundamenta adducit Ioannes Gutierrez in dicta l. nemo poteſt ex num. 293. alios[*] huius opinionis Authores refert Petrus Surdus deciſ. 141. ex num. 7. Cautio autem iſta iuratoria, qualiter fiat, & quæ debeat continere, ſcribit Rolandus in conſil. 65. num. 27. lib. 3. latiùs Gaill. dicta obſeruatione. 47. num. 8. & 9. Hæc tamen opinio placere mihi nullo modo poteſt; tum quia lege non probatur, imò contrarium potiùs iure ipſo expreſſum eſt, vt conſtat ex fundamentis, pro opinione præcedenti ſuperiùs remiſſiuè adductis: tum etiam, quia æquitas, aut benignitas, per quam ius hæredis aut proprietarij fiat deterius, nec illi conſultum eſſe poſſit, in fauorem fructuarij admitti non poteſt, contra intentionem legis, volentis proprietatis cauſam ſaluam eſſe oportere, & proprietario idoneè caueri. Vnde tertia opinio eſt, quæ tamen cum ſuperiori con[*]iungi debet, ita vt illius limitatio ſit, vel ſaltẽ declaratio, vt ſcilicet iuratoria cautio ſufficiat, ſi perſona offerens iuratoriam cautionem, ſit frugi, probatæ, & honeſtæ vitæ; ſecus ſi ſit ſuſpectæ, & improbatæ Vitæ, quo caſu hæres, vel proprietarius oblatam ab vſufructuario iuratoriam cautionem acceptare non tenetur, ſed vt ſibi rectè proſpiciatur, datis fideiuſſoribus idoneis, à iudice poſtulare poteſt, quos ſi dare non poſſit vſufructuarius, res fructuaria ſequeſtrari debet penes virum aliquem bonum, qui reſpondeat vſufructuario de fructibus, ſecundùm formam textus in l. post quam, §. imperator, ff. vt legatorum nomine caueatur, & in l. ſi fideiuſſor, § finali. ff. qui ſatiſdare cogantur. Ita docuit Bartolus in l. 1. num. 6. C. de vſufructu, quem ſequuntur multi relati à Simone de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione. 10. num. 81. fol. 343. qui format hanc opinionem eſſe magis communem, & æquam, & multorum Authorum authoritatibus corroboratam. Panormitanus num. 6. & alij Canoniſtæ in capite vltimo. de pignoribus, ſequuntur etiam Antonius Gomez. tomo 2. variarum, cap. 15. de ſeruitutibus, num. 3. Pinellus ſecunda parte legis 1. C. de bonis maternis, n. 79. verſiculo, Illud autem, Ioannes Gutierrez in dicta l. nemo potest, num. 300. Caballinus Milleloquio 526. parte 2. Barboſa in l. diuortio, §. interdum, num. 28. ff. ſoluto matrimonio, & cum ea videtur tranſire Hieronymus Cæuallos communium contra communes, dicta quæſt. 408. num. 5. Verumenimuerò, opinio iſta Bartoli licèt communi[*]ter approbata, adhuc dura mihi videtur, tum propter rationes prioris opinionis ſuprà relatæ, quæ fortiter vrgent, vt videri poteſt apud Gaill. dict. obſeruat. 47. n. 5. & 6. tum etiam, nam licèt eo caſu, quo res fructuaria penes aliquem virum bonum ſequeſtratur, qui de fructibus vſufructuario reſpondeat, ſatis conſultum eſſe videatur hæredi, vel proprietario, tamen cùm res penes ipſum fructuarium remanet, & iuratoria tantùm cautio præſtatur, quantũuis honeſta perſona ſit fructuarius, non ſatis conſultum videtur hæredi, vel proprietario, nec proprietatis cauſa ita ſalua remanet, vt in futurum euenire non poſſit, illæſam potiùs quàm ſaluam eſſe proprietatis cauſam, finito vſufructu, vt ad oculum patet; vnde etiam iſto caſu poſſet hæres, vel proprietarius ſequeſtrum petere, vel quòd res apud ipſum remaneat, cum obligatione præſtandi fructus vſufructuario, vt opinione ſequente dicetur: aut quòd fideiuſſores idonei dentur, non obſtante, quòd fructuarius honeſta perſona ſit, cùm iura indiſtinctè loquantur, & ſemper ab vſufructuario idoneè caueri voluerint, nec iſtum caſum diſtinguant; vnde in terminis, etiam quando fructuarij perſona fide digna eſt, & honeſta, ſi fideiuſſores dare non poſſit, quòd rei fructuariæ ab hærede ſequeſtrum peti poſſit, ſcribunt Ruinus in conſ. 51. num. 8. & in conſil. 206. num. 25. vol. 2. Bertrandus, Bellonus, & alij relati per Caualcanum de vſufructu mulieri relicto, n. 150. verſic. multi autem tenuerunt, fol. 344. Quarta denique, & vltima opinio eſt, hæredem, vel[*] proprietarium in caſu idoneæ cautionis deficientis, res, quarum vſusfructus relictus eſt, penes ſe retinere poſſe, & vſufructuario certam ſummam, vel fructuum, vel pecuniæ exſoluere; ita tamen vt ipſe proprietarius de annua ſolutione ritè vſufructuario caueat: quam opinionem dicens æquiorem tenet Salicetus in l. 4. C. de vſufructu, num. 2. Angelus in l. hac edictali, §. his illud, n. 6. C. de ſecundis nuptiis, & eſſe veriorem, & benigniorem exiſtimat Andreas Gaill. dict. obſeruat. 47. n. 13. in finalibus verbis, & quòd illam Domini ſequuti ſunt, & ab ea in iudicando recedendum non eſt, quia ſic proprietario & vſufructuario pariter proſpicietur, nec cuique de iure, aut commoditate ſua quicquam detrahetur, firmat Minſingerus Centuria 6. dicta obſeruat. 48. n. 8. Ego autem, vt ſuperiùs dixi, in puncto iuris, & de[*] rigore, primam opinionem veriorem eſſe exiſtimo (quod quamplures etiam & maximi nominis Authores relati ibi fatentur) duram tamen eſſe, & contrariam voluntati teſtatoris legantis vſumfructum, volentíſque fructuum commodo gaudere omninò fructuarium: idcircò totum hoc arbitrio Iudicis relinquendum, qui conſideratis perſonarum qualitatibus, negotij, de quo agitur, circumſtantiis, & quantitate patrimonij legatarij, quid fieri debeat, inſpiciet, vt cum Menochio, & aliis, probarunt Simon de Prætis de interpretatione vltim. voluntatum, lib. 4. dubitat. 10. num. 81. in fine, fol. 343. Guillielmus de Peruſio in conſ. 79. num. 22. in fine, hoc etiam præſentit apertè Petrus Surdus deciſ. 141. num. 13. in fine, & 14. vol. 1. arbitrium tamen iudicis, non debere eſſe circa effectum & validitatem legati; nam vtcumque ſit, fructuarius nunquam omninò fructibus carebit, illis potiùs ex voluntate teſtatoris fruetur, vt de mente Bartoli fuit apertè in dict. l. 1. C. de vſufructu, num. 6. Imolæ, in cap. vlt. de pignoribus, num. 27. erit ergo arbitrium circa hoc, an ſi fructuarius idoneè cauere non poſſit fideiuſſoribus, iuratoria cautione eiuſdem contentus debeat eſſe proprietarius, quod non defacili ſtatuet, niſi qualitas rei fructuariæ, & perſonæ legatarij ita ſuadeat, vt proprietario ſatis conſultum eſſe videatur, vel hæredi ſola iuratoria cautione admiſſa: an verò res penes virum aliquem ſequeſtrari debeat, vel apud ipſum proprietarium remanere, vt numeris præcedentibus, dictum eſt. CAPVT XIX. Maritus, cui ab vxore relictus eſt vſusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, alio hærede inſtituto in proprietate, vtrùm cauere teneatur, vt alij fructuarij tenentur, etiam reſpectu dotis, quam actione dedote reſtituere tenetur hæredibus vxoris; & poſito, quòd cauere debeat, an per cautionem fructuariam ceſſare, ſiue extingui videatur primitiua actio de dote, quâ tenebatur bona dotalia reſtituere, quæſtio noua in hac materia, nec hactenùs ſcripta; vbi etiam materia l. in omnibus, 42. ff. de iudiciis, de debitore, qui efficitur ſuſpectus excauſa de nouo ſuperueniente, & l. vltimæ, C. de pactis conuentis; Quando ſcilicet prouiſio hominis expreſſa legis prouiſionem ceſſare faciat, multis exornatur, & declaratur. SVMMARIVM. -  1 Quæſtionem huius capitis nouam eſſe, nec per aliquem hactenùs ſcriptam. -  2 Primum huius capitis dubium proponitur, & reſoluitur infrà num. 9. -  3 Secundum dubium proponitur, & reſolutio traditur infrà, num. 20. & vide ex num. 14. -  4 In fauorem mariti, vt cauere non teneatur, primum fundamentum adducitur. -  5 Et nouè, & verè per Authorem diſſoluitur, explicatúrque conſilium Alexandri 50. num. 5. vol. 7. -  6 Pro marito, vt ab obligatione cauendi excuſetur, ſecundum fundamentum expenditur. -  7 Et de iure ſubſiſtere non poſſe, euidenter oſtenditur, & num. ſequenti. -  8 Paulum Pariſium deceptum in hac materia, & eius opinionem falſam eſſe. -  9 Vſusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, ſi ab vxore marito relictus fuerit, alio hærede inſtituto in proprietate, maritus ipſe cautionem fructuariam præſtare debet, etiam respectu dotis, quam actione de dote reſtituere tenetur haredibus vxoris, & num. ſequentibus. -  10 Regulam generalem eſſe, vſufructuarium omnem cauere debere. -  11 Debitor quantumcunque ſit efficaciter obligatus, ex cauſa de nouo ſuperuenienti cogitur ſatiſdare, & materia l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis, latiſſimè explicata, multíſque exornata, remiſſiuè. -  12 Vſufructuarius etiamſi offerat generalem bonorum hypothecam, adhuc cauere tenetur, & contra maritum concludens fundamentum adducitur. -  13 Textum in l. 1. C. de vſufructu, velut expreſsè decidere quæſtionem propoſitam ſuprà ex num. 2. & reſolutam num. 9. -  14 Maritus dato pro vero, quod in quæſtione ſuperiori cauere teneatur, vtrùm per cautionem ceſſet, ſiue extinguatur primitiua actio de dote, quâ ipſe maritus tenebatur bona dotalia reſtituere hæredibus vxoris, & num. ſeqq. fundamenta adducuntur, & concluditur num. 20. -  15 Prouiſio hominis expreſſa, legis prouiſionem ceſſare facit, provt hoc numero latius; remiſſiuè tamen explicatur. -  16 Hypotheca à lege tacitè constituta in bonis mariti, retinetur per mulierem, etiamſi ipſa habeat expreſſam Hypothecam per pactum acquiſitam. -  17 Hypothecæ conſtitutæ à lege tacitè in bonis mariti pro reſtitutione dotis, non fieri præiudicium per fideiuſſores, aut pignora recepta per mulierem, ſoluto matrimonio. -  18 Prouiſio hominis expreſſa, tunc tollit prouiſionem legis, quando prouiſio legis est ſpecialis, ſiue ſpeciali aut extraordinario iure inducta, ſecus ſi eſt prouiſio legis de iure communi. -  19 Quæ de prouiſione hominis expreſſa dicta fuêre ſuprà num. 15. latiorem explicationem requirere; quod attinet tamen ad propoſitum præſens, tunc demum per prouiſionem hominis receſſum videri ab ordinaria prouiſione legis, quando circa idem concurrunt hominis & legis prouiſio; ſecus tamen ſi ad idem non tendunt. -  20 Per cautionem fructuariam, non videri extinctam primitinam actionem de dote, in quæſtione propoſita ſuprà ex num. 14. reſoluitur. HIs, quæ capitibus præcedentibus dicta fuêre, op[*]portunè annectitur alia quæſtio, quæ ſingularis eſt, nec per aliquem hucuſque ſcripta, atque, cùm aliquando in iudicium, & certamen deducta fuiſſet, diuerſae fuerunt Aduocatorum, & aliorum Iurisperitorum ſententiæ: Vtrùm ſcilicet maritus, cui ab vxore[*] relictus eſt vſusfructus omnium, vel alicuius partis bonorum, alio hærede inſtituto in proprietate, cautionem vſufructuariam præſtare teneatur, ſicut alij fructuarij tenentur, etiam reſpectu dotis, quam actione de dote reſtituere tenetur hæredibus vxoris; an verò ſufficiat pro cautione, vel loco illius, dotis hypotheca, & actio. Et in hoc conſiſtit primum dubium. Secundum verò dubium eſt, an dato pro vero, quòd cauere teneatur, dicendum ſit, per cautionem ceſſare, ſiue extingui[*] primitiuam actionem de dote, quâ maritus tenebatur bona dotalia reſtituere hæredibus vxoris. Et deueniendo ad primum dubium, in fauorem mariti vt minimè cauere debeat, illud præcipuè vrgere videtur, quòd[*] vbicumque vſufructuarius habebat tempore vſusfructus ſibi relicti, aut tempore mortis teſtatoris, poſſeſſionem earum rerum, quarum vſusfructus ſibi relictus eſt, non tenetur fructuariam cautionem præſtare, ſed poſſeſſio ab obligatione cauendi excuſat. Quemadmodum videtur præſentire Alexander in conſ. 50. num. 5. vol. 7. ſed tempore, quo vſusfructus relictus fuit, maritus habebat poſſeſſionem rerum dotalium, l. in rebus, C. de iure dotium. & cap. 4. huius lib. plenè probauimus: ergo cautionem fructuariam præſtare non debet; verum huic fundamento, in quo principaliter nonnulli inſi[*]ſtere videbantur, facilè ſatisfieri poteſt, nam ſi prælegamus originaliter Alexandrum loco ſupra relato, inueniemus apertè, non probare eum, liberum eſſe debere ab obligatione cauendi poſſidentem res fructuarias, ſed ſolùm ſcribit, poſſe ipſum propria authoritate fructus percipere, nec teneri capere eos de manu hæredis; quod longè diuerſum eſt: teneri tamen vſufructuarium, etiam res poſſidentem, cautionem fructuariam præſtare, cùm ab eo petita fuerit, nec propter poſſeſſionem ab obligatione cauendi excuſari, licèt ante cautionem petitam, poſſidendo legitimè fructus suos faciat, multorum allegatione, & doctrina capitibus præcedentibus comprobauimus, & ex aliis probat Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis num. 79. poſt princ. & in hunc ſenſum intelligi debet Alexander vbi ſuprà, dict. num. 5. vt intelligit Antonius Gabriel communium opinionum, lib. 5. titul. de vſufructu, concluſione 1. num. 8. verſic. Quartò limita. Secundo loco. & pro marito nonnulli vrgere exiſti[*]mabant, quòd is, cui relictus eſt vſusfructus omnium bonorum, alteri proprietate relicta hæres eſt purè, quemadmodum per textum, in l. ex facto, ff. de hæredibus inſtit. obſeruat Ruinus in conſ. 51. lib. 1. & in conſ. 174. lib. 2. ſed explorati iuris eſt, hæredem purè non teneri cauere; ſic igitur nec maritus tenebitur, cui ab vxore relictus eſt vſusfructus omnium bonorum. Quod in terminis videtur dixiſſe Paulus Pariſius in conſ. 95. n. 63. & in conſ. 6. num. 51. vol. 3. ſed hoc fundamentum[*] perquam falſum eſt, nec ſubſiſtere poteſt; quippe cùm contrarium verius multò ſit, & communi omnium conſenſu probatum, maritum ſic relictum vſufructuarium omnium bonorum, non eſſe hæredem, ſed legatarium tantùm, vt ſcribunt Baldus, Paulus, & Iaſon, in l. filius à patre, ff. de liberis & poſthumis, Couarruuias variar. l. 2. cap. 2. num. 4. & 5. Gualdenſis de arte teſtandi, titul. de legat cautela 39. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 69. & ſeqq. folio mihi 233. Simon de Prætis, Graſſus, Menochius, Peregrinus, Marcus Antonius Eugenius, & alij, quos ſuprà hoc eodem libro cap. 8. num. 29. in vnum congeſſi. Nec contrarium firmat Ruinus in dictis consiliis, licèt in eo articulo probet[*] Contra fundamenta, atque argumentationes adduxerit. Pariſius autem in locis relatis vbi ſuprà, dicto conſ. 95. num. 63. & dict. conſ. 61. num. 51. poſt Aretinum in dict. l. filius à patre, licèt voluerit, quòd cùm relinquitur alicui vſusfructus omnium bonorum alio hærede inſtituto purè, vel poſt mortem eius, non teneatur cautionem fructuariam præſtare; & ſequantur Philippus Portius lib. 3. communium opin. concl. 18. limitatione 7. Antonius Gabriel de vſufructu, dicta concl. 1. in fine; tamen decipitur apertè, cùm in eiſdem terminis, teneri talem fructuarium cautionem præſtare, rectiùs ſcripſerint, quamplures, quos ſupra hoc eodem lib. cap. 8. num. 35. in vnum congeſſi, & ex multis adnotauit Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 74. fol. 240. Quocirca[*] in ſpecie propoſita ſupra, cùm vſusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum ab vxore marito relictus eſt, alio hærede inſtituto in proprietate, quod maritus ipſe cautionem fructuariam præſtare debeat, etiam reſpectu dotis, quam actione de dote reſtituere tenetur hæredibus vxoris, verius mihi videtur, & ſi caſus contingeret, ſic obſeruarem. Ad quod principaliter mo[*]ueor ex ſequentibus. Primò regulam generalem eſſe, vſufructuarium omnem cauere debere: Id quod abundè capitibus præcedentibus adnotatum eſt, & probatur in l. 1. & per totum, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, l. ſi cuius, cum l. ſeq. ff. de vſufructu, l. 1. & 4. C. eodem tit. capitulo vltimo. de pignoribus, l. 20. tit. 31. partit. 3. ſed hæc regula non reperitur limitata in marito, cui ab vxore relictus eſt vſusfructus omnium bonorum; imo in eo expreſsè eſt idem ſtatutum, vt dicemus ſtatim, & ex communi omnium ſententia, etiamſi relictus ſit vſufructuarius omnium bonorum, alio hærede inſtituto poſt mortem eius, quod fortius eſt, cauere tenetur, vt diximus ſuprà hoc eodem libro, cap. 8. n. 35. igitur maritus in propoſita ſpecie omninò cauere debebit. Secundò, nam debitor quantumcumque ſit efficaciter[*] obligatus, ex cauſa, quæ de nouo ſuperueniat, cogitur ſatiſdare, l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis,quam infinitis exornant Bartolus in l. ſi conſtante, in princ. n. 6. ff. ſoluto matrim. idem Bartol. in l. in poſſeſſionem, ff. ex quibus cauſis in poſſeſſionem eatur. Iaſon in §. actionem, n. 64. de actionibus. Rodericus Iuarez in l. 2. tit. de los emplaçamientos, verſ. ſed attende quòd aliquis, fol. mihi 191. Palacios Rubios in repet. cap. per veſtras, §. 9. per totum, fol. mihi 139. Menochius de arbitrariis, lib. 1. Centuria prima, caſu. 88. Antonius Gomez. tomo 2. variarum, cap. 11. de qualitatibus contractuum, num. 57. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 16. num. 22. & 23. Aluarus Valaſcus conſultatione 66. à num. 33. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. c. 15. num. 11. & ſeqq. Mieres de maioratu, parte 4. quæſt. 34. per totam. Barboſa 2. parte, l. 2. ff. ſoluto matrimonio, à num. 28. ſed in caſu noſtro ſuperuenit cauſa de nouo, hoc eſt, legatum vſusfructus, de cuius natura eſt, vt fructuarius cauere debeat; ergo maritus quantumcumque ſit efficaciter obligatus actione & hypotheca dotis, cogendus eſt ſatiſdare, ſi vſumfructum habere velit. Tertiò facit, quod vſufructuarius, etiamſi offerat ge[*]neralem bonorum hypothecam, adhuc cauere tenetur, ſicuti obſeruant Ruinus in conſ. 51. n. 8. & in conſ. 206. n. 25. volum. 2. Portius lib. 3. communium, concluſione 18. verſiculo. 8. Amplia Bellonus in conſ. 54. num. 1. Rolandus in conſil. 92. num. 11. volum. 1. ergo generalis hypotheca bonorum mariti pro dote reſtituenda, non debet ſufficere pro cautione, eò magis, quòd per hypothecam & obligationem reddendi dotem, non erit ſatis ſuccurſum, aut conſultum ei, ad quem, finito vſufructu pertinere debent res fructuariæ, ſi contingat, ipſum fructuarium rebus abuti, aut conſumere & deteriorare illas, nec poſtmodùm ſoluendo eſſe: quod inconueniens ceſſat, ſi cautio fructuaria præſtita fuerit, eo, quo debet, modo, iuxta naturam rei fructuariæ; ſiquidem damno dato, dolo aliquo admiſſo, ſiue qua deterioratione interueniente, tenebitur fideiuſſor, vt proprietatis & rerum ſubſtantia ſemper ſalua eſſe debeat. Et ſi naturam cautionis, & legiſlatoris finem inſpicias, ne dolus malus committatur, vtque proprietario vel hæredi ſatis conſultum eſſe debeat, non minùs propriè habebit locum in hoc caſu obligatio præſtandi cautionem, quàm in alio quocunque, cùm eadem ratio generalis militet. Tandem & vltimò, & non eundo per alia ſuffragia, hanc[*] partem velut expreſsè videtur probare textus in l. 1. C. de vſufructu, vbi Imperatores, maritum relictum vſufructuarium omnium bonorum ab vxore, neceſſitate cauendi adſtringunt, quibus bona etiam dotalia contineri, nullus dubitare poterit, qui verba eius legis cum iudicio perpendat; ſcriptum enim eſt: Si vſusfructus omnium bonorum teſtamento vxoris marito relictus eſt; quamuis cautionem à te prohibuerit exigi, tamen non aliter à debitoribus ſolutam pecuniam accipere poteris, quàm oblata ſecundùm formam Senatusconſulti cautione. Maritus ergo relictus vſufructuarius omnium bonorum vxoris, cauere tenetur ex illo textu, etiam in fortioribus terminis, cùm prohibuerit teſtator exigi cautionem, quantò magis in noſtro caſu, vbi nulla prohibitio fuit. Et hactenus de primo dubio. Quod attinet vetó ad ſecundam, an poſito, quòd in[*] quæſtione ſuperiori maritus cauere teneatur, per cautionem ceſset, ſiue extinguatur primitiua actio de dote, quâ ipſe maritus tenebatur bona dotalia reſtituere hæredibus vxoris: animaduertendum eſt, quòd pro parte affirmatiua, vt ceſſet actio ordinaria de dote, videtur facere textus in l. vltima. C. de pactis conuentis, tam ſuper dote. ibi: Et ſi quidem in dotali inſtrumento hypothecæ pro his nominatim à marito ſcriptæ, ſint, his eſſe mulierem ad cautelam ſuam contentam. Per quem textum, & tex[*]tum in l. cùm ex filio, §. filio, ff. de vulgari, l. & habet, §. cùm quis, ff. de precario, adnotare ſolent in mille locis Doctores, quòd prouiſio hominis expreſſa, legis prouiſionem ceſſare facit. Sic Interpretes communiter in dicta l. vltima, & ex aliis plenè explicant Antonius Gabriel communium opinionum, titulo de regulis iuris, concluſione 8. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 730. n. 28. lib. 4. Menochius in conſ. 151. num. 37. lib. 2. Franciſcus Beccius in conſil. 87. num. 3. lib. 1. Tiberius Decianus in conſil 10. num. 19. vel. 2. & in conſil. 78. num. 25. vol. 3. Ioannes de Monteſperello in conſil. 21. num. 3. & in conſ. 258. numer. 4. lib. 1. Hippol. Riminaldus in conſ. 552. num. 49. 50. & 51. lib 5. ergo cautio fructuaria ad inſtantiam & petitionem hominis, hoc eſt, hæredis, vel proprietarij data ab vſufructuario, reſpectu illorum bonorum, legis prouiſionem, & ſic actionem dotis ceſſare faciet. Verùm hoc fundamentum facilè euerti poterit, ſi aduertamus primò, ad doctrinam[*] gloſſæ, verbo, contentam, in dicta l. vltima, quæ docuit expreſſim hypothecam à lege tacitè conſtitutam in bonis mariti, retineri per mulierem, etiamſi ipſa habeat expreſſam hypothecam per pactum acquiſitam. In quo approbatur communiter ſecundùm Alexandrum, in conſ. 58. volum. 7. Antonium de Fano, de pignoribus, 2. parte. 4. membro, num. 38. in fine. & inde hypothecæ[*] conſtitutæ à lege tacitè in bonis mariti pro reſtitutione dotis, non fieri præiudicium per fideiuſſores. vel pignora recepta per mulierem, ſoluto matrimonio, ex eadem gloſſa & aliis Authoribus, plenè oſtendit Baldus Nouellus in tractatu. de dote, parte 6. priuilegio 68. per totum,maximè num. 3. eò magis, quòd per prouiſionem[*] hominis expreſſam, tunc videtur receſſum à prouiſione legis, quando prouiſio legis eſt ſpecialis, ſiue iure ſpeciali, & extraordinario inducta, secus ſi eſſet prouiſio de iure communi, quia tunc per prouiſionem hominis, non cenſetur ab illa receſſum, vt ſcribunt Bartolus num. 12. & Iaſon num. 143. in l. 1. C. de iure emphyteutico. Decius in cap. in præſentia, columna vltima, verſ. non obſtat quòd contrarium, de probationibus, & in conſ. 99. columna 2. Ruinus in conſ. 74. num. 18. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 125. num. 19. & in conſ. 173. num. 14. lib. 1. Menochius lib. 4. præſumptione. 190. n. 41. in fine. Ergo proptereà quòd cautionis remedium petitum fuerit, & præſtitum, non debet videri receſſum ab hypotheca legali, quæ prouiſio eſt legis ordinaria, ſicut cautionis etiam ordinaria eſt. Nec obſtat argumentum deductum ex dicta l. vltima. C. de pactis conuentis,[*] ſi ſecundo loco animaduertamus de intellectu illius textus, & doctrina deducta ſuprà num. 15. latè, & diffusè tractari poſſe; ea enim altiorem requirebat indaginem, ſed ad propoſitum nihil intereſt, nam licèt admittamus, receſſum videri ab ordinaria prouiſione legis, per hominis prouiſionem, quod egregiam habet in iure controuerſiam, iuribus, & Authoribus hinc inde pugnantibus, vt colligi poteſt ex his, quæ ſcribunt Doctores communiter in eadem l. vltima, Antonius Gabriel dicta concluſione. 8. Menochius lib. 4. præſumptione 190. n. 39. & tribus ſeqq. Pedrocha in conſ. 14. num. 33. & 4. ſeqq. Thomadoccius in conſ. 111. num. 8. tamen id locum habere poterat, vbi circa idem, ſiue ad eundem effectum concurrunt hominis & legis prouiſio; tunc enim hominis prouiſio ceſſare facit prouiſionem legis, ſecus tamen ſi ad idem non tendunt, ſed diuerſa in ſe continent, vt concludit Antonius Gabriel vbi ſuprà, num. 9. & ex aliis reſoluunt Menochius dicta præſumptione 190. num. 40. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 125. n. 19. lib. 1. Pedrocha dicto conſ. 14. num. 3. ſed in propoſita ſpecie, non concurrunt circa idem, quoniam actio de dote, & tacita hypotheca dotem reſpiciunt & ſecuritatem illius, atque reſtitutionem; cautio verò legatum vſusfructus, quod habet cauſam & originem diſtinctam, nec fluit ab eodem fonte & capite, vnde non concurrunt, nec debent ſe impedire, ex reſolutis per Cephalum in conſ. 153. num. 43. lib. 2. Petrum Antonium de Petra, de fideicommiſſis, quæſt. 1. num. 27. Alexandrum Raudenſem de Analogis, lib. 1. cap. 33. num. 6. folio mihi. 304. concluditur ergo, vt alia conſultò, ſciènſque[*] prætermittam, in quæſtione prædicta, per cautionem fructuariam, non videri extinctam primitiuam actionem de dote. Quæ ſunt notanda, quia noua ſunt, nec hactenùs in propoſito per aliquem adnotata. CAPVT XX. Vſufructuarius vtrùm cenſeatur procurator in rem ſuam, & habere mandatum generale circa res fructuarias; quam curam, ſollicitudinem, & diligentiam circa illas adhibere debeat, ſiue earum cuſtodia qualiter ei demandata videatur? vbi vera reſolutio traditur in hac materia, & quæ hucuſque ſcripta ſunt, congeruntur in vnum. Deinde an vſufructuarius de dolo, lata, leui, & leuiſſima culpa teneatur, reſoluitur, & Ioannis Cephali ſententia in conſil. 653. num. 15. lib. 5. non damnatur. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarius poſſeſſione adepta, & cautione præſtita, ſiue ante cautionem poſſidendo legitimè vti & frui tenetur arbitrio boni viri, & iuxta modos à iure præſcriptos. -  2 Vſufructuarius re fructuaria, iure ſuo, vtitur, & fruitur. -  3 Sic vt dicatur ſua authoritate frui, & per manus ſuas 4. Tenetur tamen in his rebus, in quibus vſumfructum habet, maximam curam, cuſtodiam, & diligentiam adhibere, & facere omnia, quæ diligentiſſimus paterfamilias facere poſſet, & deberet, & prædictas res diligenter colere & laborare, & dolus malus, & diſſipatio omninò ab eo abeſſe debet. -  5 Vſufructuario cenſetur demandata cuſtodia rei, & iurium, tam indicio quàm extrà. -  6 Vſufructuarius cenſetur procurator in rem ſuam, & habere mandatum generale, ex communi ſententia. -  7 Vſufructuarium non dici procuratorem in rem ſuam, tamen negandum non eſſe, procuratorem eſſe, & agere poſſe nomine domini, ex ſententia quorundam Recentiorum. -  8 Vſufructuarium procuratorem dici in rem ſuam, in his, quæ reſpiciunt vſumfructũ, & agere poſſe proprio nomine abſque mandato proprietarij: in his verò quæ proprietatem reſpiciunt, non poſſe ſine mandato, nec dici procuratorem in rem ſuam, ex ſententia aliorum. -  9 Quæ nouè, verè tamen, & concludenter impugnatur, & num. ſeq. reſolutio Authoris traditur. -  10 Vſufructuariũ, ad vſumfructum conſequendum, contra hæredem, & alium quemcunque agere poſſe abſque mandato hæredis, vel proprietarij, tanquam procuratorem in rem ſuam. -  11 Vſufructuarium in his, quæ reſpiciunt vſumfructum, dici procuratorem in rem ſuam, & proprio quidem nomine abſque mandato hæredis, vel proprietarij agere poſſe. -  12 Vſufructuarium regulariter loquendo, ſiue reſpectu ipſius rei fructuariæ, non dici propriè procuratorem in rem ſuam, ſiue procuratorem generalem, ſed quoad quædam, videlicet, quæ reſpiciunt cuſtodiam, defenſionem, adminiſtrationem, & conſeruationem rei, & iurium eius. -  13 Vſufructuarius ſi negligens fuerit circa prædicta, ad intereſſe tenetur. -  14 Vſufructuarius conſeruare tenetur iura, pertinentias, & ſeruitutes debitas proprietati, ſeu fundo fructuario; & ſi permiſerit eas amitti, vſucapi, vel præſcribi, ad intereſſe tenetur. -  15 Vſufructuarius ſi non denunciauerit, cùm potuerit, proprietario probabiliter ignoranti periculum rei, aut aliud neceſſariò fiendum, & damnum ſequatur, tenebitur ipſi proprietario ad intereſſe, & damnum. -  16 Contra vſufructuarium viuentem ſicut agi poteſt pro damno dato in rebus fructuaris: ita etiam poteſt contra eius hæredes, poſtquam ipſe eſt mortuus. -  17 Vſufructuarius non ſolùm de dolo, lata, leuíque culpa tenetur, ſed etiam de leuiſſima. -  18 Cephalus in conſil. 653. num. 15. lib. 5. nouè notatus per Authorem. -  19 vſufructuarius dicitur in culpa eſſe ſaltem leuiſſima, ſi tamam non præſtierit diligentiam circa res fructuarias, quantam diligentiſſimus quiſque rebus ſuis, imò maiorem. -  20 Emphyteuta, libellarius, conductor, & alij ſimiles, de culpa leuiſſima tenentur. VSufructuarius poſſeſſione adepta, & cautione[*] præſtita, ſiue ante cautionem, poſſidendo legitimè, provt ſuprà capitibus præcedentibus reſolutum eſt: quoniam vti & frui tenetur arbitrio boni viri, & iuxta modos ei à iure præſcriptos, vt tradunt ij Authores, quos ſtatim referam, & capite ſequenti dicetur; & quamuis re fructuaria iure ſuo vtatur, & fruatur, l. vti[*]frui, ff. ſi vſusfructus petatur. Iaſon in l. naturaliter, in princip. ff. de acquirenda poſſeſ. Modernus in conſuetudinibus Pariſienſibus, tit. 1.§ 1. gloſ. 1. num. 30. Menochius in conſ. 66. num. 20. lib. 1. ſic vt dicatur ſua authoritate[*] frui, & per manus ſuas, vt optimè probat Modernus vbi ſuprà, num. 26. & n. 30. & ex aliis ſcribit Cephalus in conſil. 637. num. lib. 5. tenetur tamen in his rebus, in[*] quibus vſumfructum habet, maximam curam, cuſtodiam, & diligentiam adhibere, & facere omnia, quæ diligentiſſmus paterfamilias facere poſſet, & deberet, & prædictas res diligenter colere, & laborare, dolus malus, & diſſipatio omninò ab eo abeſſe debet. Quod argumento textus in l. ea igitur, ff. de pignoratitia actione, & in l. 1. verſ. finali, cum l. ſequenti, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, rectè adnotarunt Aretinus in §. finitur, num. 3. verſ. in eadem gloſſa, Inſtitut. de vſufructu Ruinus in conſ. 57. num. 7. vol. 4. Aimon Craueta in conſil. 300. n. 1. & 2. vol. 2. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto. n. 156. fol. mihi 351. Antonius Gomez tom. 2. & variar. cap. 15. de ſeruitutibus, num. 6. Molina de Hiſpanorum Primogeniis, lib. 1. cap. 22. num 3. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 11. in princ. Cephalus in conſ. 653. num. 5. lib. 5. Doctor Spino in ſpeculo, gloſſ. 13. principali, de legato vſusfructus, n. 80. cenſetur enim vſufructuario demandata cuſtodia rei, & iurium,[*] tam in iudicio, quàm extrà, vt ſcribunt Bartolus in l. apud Trebatium, §. 1. num. 1. ff. de aqua pluuia arcenda, Alexander, & Iaſon in l. 1. §. vlt. num. 3. ff. de noui operis nunciatione, Decius in conſ. 418. num. 7. Modernus dicta gloſſa 1. num. 11. & gloſ. 8. num. 58. Menochius in conſ. 66.[*] num. 30. lib. 1. Pedrocha in conſ. 7. num. 178. Et ideò cenſetur ipſe fructuarius procurator in rem ſuam, & habere mandatum generale, vt poſt Bartolum, Angelum, Caſtrenſem, Baldum, Iaſonem, & alios, ex communi ſententia probat Antonius Gomez dicto cap. 15. de ſeruitutibus, num. 6. & communem referunt Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 16. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, dicto cap. 11. num. 3. qui tamen ab ea recedunt, vt ſtatim dicetur, ſed probarunt eam Ruinus in conſil. 206. num. 29. volum. 2. pariſius in conſ. 94. num. 17. lib. 2. & alij, quos refert Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 34. in princ. qui præcipuè mouentur per textum, in l. 1. §. finali, cum l. ſequenti, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, vbi ſcriptum eſt: Interdum autem inerit proprietatis æſtimatio, ſi fortè fructuarius, cùm poſſet vſucapionem interpellare, neglexit, omnem enim rei curam ſuſcepit, nam fructuarius cuſtodiam præſtare debet. Sed Pinellus vbi ſuprà, dict. num. 16. exiſtimat hac in re, meliùs aduertere ad illum textum, Ru[*]beum in l. non ſolum, §. morte, n. 12. ff. de noui operis nunciatione. Crotum in l. 1. §. nuntiatio, n. 9. eod. tit. & priùs Fulgoſium ibidem, contra còmunem allegationem; nec ampliùs dicit, & Ioannes Garſia, qui tacet eum, dicto cap. 11. n. 4. pro communi hac reſolutione primò expendit textum, in l. 1. §. finali, ff. de noui operis nunciatione, cui ex aliis recte ſatisfacit: poſtmodùm refert Rubei & Croti opinionem contra communem, & tandem cum eis inſistens credit verius, vſufructuarium non dici procuratorem in rem ſuam, non tamen negandum eſſe, eſſe procuratorem, & agere poſſe nomine domini; atque adeò debere cuſtodire, & curam gerere rei, quâ vtiturfruitur, quoniam procuratoris vicem, & officium ſuſtinet, cui ſatisfacere tenetur. Verùm ſententiâ ſuperiori non relatâ, ex mente[*] cõmuni, vt ipſi aſſerunt, aliter diſtinguunt in hac quæſtione Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n 7. per totum, fol. mihi 189. Michaël Graſſus dict. §. legatum, quæſt. 34. n. 2. dicúntque communem eſſe Interpretum ſententiam, vt vſufructuarius dicatur procurator in rem ſuam, & agere poſſit proprio nomine abſque mandato proprietarij, in his, quæ vſumfructum reſpiciunt, in his verò, quæ proprietatem reſpiciunt, non poſſit ſine mandato, cùm non ſit procurator in rem ſuam, ſed proprietarij, in eis habeat tacitum mandatum. Sed tamen prædictos Authores, in eo iuſte notandos crediderim, quòd affirment præfatam diſtinctionem ex[*] communi Doctorum ſententia deſcendere; ſiquidem antiquiores ferè omnes, paucis exceptis, fructarium dici procuratorem in rem ſuam ſimpliciter docuerunt, vt conſtat expreſſim ex multis relatis per Antonium Gomez, Pinellum, Graſſum, & Ioannem Garſiam vbi ſuprà. Alij autè Recentiores (quorum numero, præſertim. ſunt Rubeus, Crotus, Pinellus, & Garſia) etſi hoc negauerint, fatentur tamen, fructuarium dici procuratorem, vt agere poſſit, & debeat nomine domini itaque agendi poteſtatem abſque mandato proprietarij, non ſolùm illi cócedunt ſed etiam eundem agere adſtringunt: quoniam officium procuratoris suſtinet, cui ſatisfacere tenetur. Et denique, quicunque hac de materia ſcripſit, etiam in his, quæ reſpiciunt proprietatem; curam, diligentiam, & ſollicitudinem tacitè demandatam videri fructuario adeò apertè admittit, vt generaliter conſtituere in illis non poſſe ipſum abſque mandato agere, durum admodùm, & iuri contrarium videatur. Et in ſpecie magis loquendo repugnat traditionibus Decij, in conſ. 418. n. 7. Menochij, in conſ. 66. n. 30. lib. 1. Moderni in conſuetud. Pariſienſ. tit. 1. §. 1. gloſ. num. 1. 1. & gloſ. 8. n. 58. Achillis Pedrochæ in conſ. 7. n. 178. qui dicunt, cenſeri fructuario demandata omnia, quæ tendunt ad cuſtodiam, defenſionem, & conſeruationem rei fructuariæ. Quo[*]circa in hac contrarietate dicendum mihi videbatur primò, ad vſumfructum conſequendum, contra hæredem, & alium quemcunque, rectè agere poſſe vſufructuariú abſque mandato alterius cuiuſcumque. tanquam procuratorem in rem ſuam, aut eum, ad quem iuſto titulo ius, aut dominium vſusfructus pertinet. Id quod certiſſimũ eſt, & poſt alios probant Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 62. verſ. Quod autem, Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 7. & n. 198. Graſſus dicto §. legatum, quæſt. 34. num. 2. in fine. Secundò, in his, quæ vſumfructum reſpiciunt, vſu[*]fructuarium dici procuratorem in rem ſuam, & proprio quidem nomine abſque mandato haeredis, vel proprietarij, liberè agere poſſe. Quod nullus negat, imò potiùs id omnes tanquam indubitatum admittunt, atque ex cõmuni reſolutione tradunt Caualcan. & Graſſus vbi ſuprà Tertiò, regulariter loquendo, ſiue ſpecificè, reſpectu[*] proprietatis, aut ipſius rei fructuariæ, veram non eſſe, vt anteà dicebam, generalem Caualcani, & Graſſi traditionem, in his, quæ proprietatem reſpiciunt nullo modo abſque mandato proprietarij fructuarium agere poſſe, nec in eis tacitum mandatum habere. Similiter veram non eſſe Caſtrenſis, Baldi, & aliorum primam ſententiam, relatam ſuprà. num. 6. generaliter fructuarium dici procuratorem in rem ſuam, & generale mandatum obtinere etiam reſpectu iuris proprietatis. Id quod naturæ; vſusfructus repugnat euidenter, vt de ſe patet, & his, quæ; ſcribit Menochius in conſ. 66. num. 16. lib. 1. deinde vtramque ſententiam temperandam in hunc modum, vt ſcilicet, vſufructuarius non dicatur propriè procurator in rem ſuam, ſine procurator generalis, aut generale mandatum obtinens, ſed quoad quædam, videlicet quæ: reſpiciunt cuſtodiam, defenſionem, & adminiſtrationem, aut conſeruationem rei fructuariæ, & iurium eius; hæc enim tacitè illi demandata videntur, vt colligitur apertè ex dicta lege 1. In fine, & lege ſequenti. ff. vſufructuarius quemadmodum caueat. Et poſt; Salicetum, & Alexandrum, eruditè, & verè aduertit Modernus in conſuetudinibus Pariſienſibus, titul. 1. §. 1. gloſſa 1. num. 11. & ab eo tranſcribit Caballinus Milleloquio 1. num. 11. & 12. & horum reſpectu tacitum mandatum dicitur habere à proprietario, & abſque mandato illius agere poteſt, vt ipſe Modernus aduertit, & pòſi Rubeum, & Crotum, in idem incidit Ioannes Garſìa vbi ſuprà, quod iniuſtè, & contra mentem dictorum iurium negarunt Caualcanus & Graſſus locis ſuperiùs relatis. Imò non ſolùm poteſt vſufructuarius omnia, quæ tendunt in vtilitatem, & conſeruationem ipſius rei fructuariæ facere; verùm etiam ſi facere omiſerit, & negligens fuerit, ſibi impu[*]tandum eſt, & ad intereſſe tenetur, vt Iuribus & communi dictorum reſolutione probauit Antonius Gomez. dicto capite 15. de ſeruitutibus, num. 6. In fine, & inde fit,[*] quòd vſufructuarius conſeruare tenetur iura, pertinentias, & ſeruitutes debitas proprietati, ſeu fundo fructuario, & ſi permiſerit eas amitti, vſucapi, vel præſcribi, vt dictum eſt, ad intereſſe tenetur, ex textu in dicta l. 1. in fine, cum l. ſequenti, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, & tradit Modernus dicta gloſ. 1. num. 11. & Caballinus milleloquio. 1. num. 12. Similiter ſi non de[*]nuntiauerit, cùm potuerit proprietario probabiliter ignoranti periculum rei, veluti ruinæ, vel inundationis, aut aliud neceſſariò fiendum impenſa proprietarij, vel quid ſimile, & damnum ſequutum fuerit tenebitur ipſe proprietario ad intereſſe, & damnum, vt poſt Caſtrenſem, in l. eum ad quem, C. de vſufructu, rectè adnotauit Modernus in conſuetudinibus Pariſienſibus, titul. 1. §. 1. Gloſ. 8. num. 58. Et ſicut agi poteſt pro damno dato[*] contra vſufructuarium viuentem; ita etiam poteſt contra eius hæredes, poſtquam ipſe eſt mortuus: ſic ſcribunt, & comprobant Cephalus in conſ. 653. n. 7. lib. 5. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 55. num. 9. lib. 1. Fit[*] etiam deinde, quòd vſufructuarius tenetur non ſolùm de dolo, lata, leuìque culpa, ſed etiam & de leuiſſima culpa, quia vſusfructus ſolùm ipſius fructuarij gratiâ conſtituitur, vt de ſe patet, ideò de leuiſſima culpa tenetur, §. item is cui, Inſtitut. quibus modis re contrahitur obligatio, l. ſi vſusfructus legatus, §. denique, ff. de vſufructu, iuncta l. In lege aquilia & leuiſſima, 45. ff. ad legem Aquiliam. ſic tenent Angelus in l. cùm vſufructuarius, in fine. ff. de vſufructu.Albericus in l. quamuis, num. 2. ff. de damno infecto. Modernus dict. gloſ. 8. num. 50. Antonius Galearius Maluaſſia in conſ. 38. num. 36. & 39. vol. 1. Vnde cum in propoſito legiſſem Ioannem Ce[*]phalum, conſiderabam nouè, ipſum apertè lapſum fuiſſe in conſ. 653. num. 15. lib. 5. dicebat enim vſufructuarium teneri tantùm de dolo, lata, leuique culpa, cùm etiam de leuiſſima teneatur, ex ſuprà dictis. Dicetur autem eſſe in culpa ſaltem leuiſſima vſufructuarius, ſi tantam[*] non præſtiterit diligentiam circa res fructuarias, quantam diligentiſſimus quoque rebus ſuis; imò maiorem: argumento textus, in dict. §. item is qui res vtenda, Inſtitut. quibus modis re contrahitur obligatio, & in l. 1. §. is quoque cui rem, ff. de obligat. & act. & obſeruat Antonius Galearius Maluaſſia dict. conſ. 38. num. 37. vbi. n. 38. 39. & 40. agit vtrùm emphyteuta, libellarius, conductor, & alij ſimiles de culpa leuiſſima teneantur: de[*] quo eſt videndus omninò Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina 22. num. n. 21. in fine & deciſ. 94. num. 11. CAPVT XXI. Vſufructuarius an, & quando, proptereà quod arbitrio boni viri non vtatur, ſiue propter rei deteriorationem, aut arborum inciſionem, expelli poſſit, vt ius vſusfructus amittat, & propter damnum illatum vtrùm ad intereſſe tantùm teneatur; an verò vſusfructus etiam iure priuari debeat? vbi hæc materia breuiter, & diſtinctè, explicatur communis ſententia à quorundam impugnationibus defenditur, & Antonij Galeatij Maluaſſiæ conſ. 38. per totum, vol. 1. nouè expenditur, & commendatur in hac materia. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarius vti & frui arbitrio boni viri adeò tenetur, vt nihil in perniciem, aut damnum proprietatis facere poſſit. -  2 Sed illius conſeruationi, & vtilitati, tanquam bonus paterfamilias proſpicere debet. -  3 Vſufructuarius, ſi non vtatur nec fruatur arbitrio boni viri, ſiue malè ſe habuerit circa res fructuarias, vel deteriorandoillas, aut arbores fructiferas incidendo: vtrùm expelli poſſit per proprietarium, vt ius vſusfructus amittat, & pro damno etiam illato teneatur, an verò ad intereſſe tantùm cum eo agi poſſit, ſed vſufructu priuari non debeat. -  4 Vſufructuarium in quæſtione ſuperiori expelli non debere, ſed ad intereſſe tantùm teneri ex ſententia quorundam, qua tamen improbatur infrà num. 9. & ſequentibus. -  5 Emphyteuta, conductor, & ſimiles, incidendo arbores virides & fructiferas, & propter rei deteriorationem, ius, quod habent, amittunt, & expelli poſſunt. -  6 Antonium Galeatium Maluaſſiam & eruditè, & vtiliter loquutum fuiſſe de materia huius Capitis; & conſil. 38. per totum, vol. 1. ſingulare eſſe & notandum. -  7 Vſufructuarius, cùm caueat de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, aliquibus videtur, quòd propter rei deteriorationem expelli non debeat, vt ius vſusfructus amittat, ſed ad intereſſe tantùm teneatur, & ad pœnam, in ſtipulatione comprehenſam: qui tamen decipiuntur, provt reſoluitur infrà, num. 11. & 12. -  8 Priuationis pœna locum non habet, vbi lex eam expreſsè non ſtatuit. -  9 Vſufructuarium non vtentem & fruentem arbitrio boni viri, vel res fructuarias deteriorantem, aut virides, & fructifer as arbores incidentem, expelli poſſe, & ius vſusfructus amittere, ex veriori, & communiori ſententia. -  10 Quæ & iure, & ratione concludenti fulcitur. -  11 Et contrariæ opinionis primo fundamento reſpondetur. -  12 L. 1. §. habet autem, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, & l. ſed & ſi quid, §. & generaliter, ff. de vſufructu, explicantur. -  13 Vſufructuarius quotieſcumque, quia non vtitur & fruitur arbitrio boni viri, vel propter rei deteriorationẽ, aut arborum inciſionem, expelli poteſt, & vſusfructus iure priuatur, damnum quoq; reſarcire tenetur. -  14 Vt de conductore, qui malè verſatur in re conducta, & de emphyteuta, dici ſolet. -  15 Iure ipſo expreſſum eſſe ſatis, fructuarium propter arborum inciſonem, vel rei deteriorationem expelli poſſe, & iure vſusfructus priuam, contra nonnullos. -  16 Delictum in committendo grauius eſſe delicto in omittendo, commiſſo. -  17 Vſufructuarius, vt propter rei deteriorationem, vel arborum inciſionem cadat ab vſufructu, quæ & qualis deterioratio neceſſaria ſit, & iudicis arbitrium, quod multum valeat hac in re. -  18 Vſufructuarius, quòd malè verſatus fuerit, aut non vſus arbitrio boni viri circa res fructuarias, ex quibus deprehendi poſſit? -  19 Vſufructuarij dolo, vel culpa, vtrùm præſumi debeat, quod rei deterioratio contigerit, & onus probandi, an ipſi, vel proprietario incumbat? remiſſiuè. -  20 Vſufructuarius, emphyteuta, & conductor, quamuis ob modicam rei deteriorationem expelli non debeant, tenentur tamen dominis damnum, ſiue intereſſe integrè reſarcire. -  21 Vſufructuarius ſi loco arborum cæſarum alias ſubſtituat, an debeat ceſſare amiſſio iuris propter deteriorationem incurſa. VSufructuarius vti & frui arbitrio boni viri[*] adeò tenetur, vt nihil in perniciem, aut damnum proprietatis facere poſſit, l. æquiſſimum, §. 1. ff. de vſufructu, ſed illius conſeruationi, & vtilitati, tanquam bonus paterſamilias proſpicere debet, aliàs ius vſusfru[*]ctus amittit ex ſententia communi; ſiue ad reſarciendum damnum tenetur, ex ſententia aliorum, vt ſtatim dicam. Sic ſuperiorem doctrinam, de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, nec quicquam gerendo in perniciem proprietatis, tradunt Alexander & Caſtrenſis in Authent. qui rem, in princip. & ibi communiter Doctores C. de ſacroſanctis Eccleſiis, Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, 1. part. lib. 4. cap. 3. de vſufructu, num. 15. & 16. Cardinalis Albanus in rubr. ff. de vſufructu, in fine. Ruinus in conſ. 58. num. 5. lib. 1. Natta in conſ. 477. num. 7. Rolandus in conſ. 49. num. 12. & 13. lib. 2. Cephalus in conſil. 653. num. 4. & lib. 5. Petrus de Soncinas in conſ. 15. num. 10. inter conſilia vltimarum voluntatum, volum. 2. Maluaſſia in conſ. 38. per totum, vol. 1. Sed dubium eſt[*] in eo, vtrùm ſi vſufructuarius non vtatur nec fruatur arbitrio boni viri, ſiue male ſe habuerit circa res fructuarias, vel deteriorando illas, aut arbores fructiferas incidendo, expelli poſſit per proprietarium, vt ius vſusfructus amittat, & pro damno etiam illato teneatur: an verò ad intereſſe tantùm cum eo agi poſſit, ſed vſufru[*]ctu priuari non debeat. Et partem negatiuam, vſufructuarium expelli non debere propter prædictam cauſam, ſed ad intereſſe tantùm teneri, defendunt Angelus in §. finali, num. 3. Inſtitut. de ſeruitutibus, afflictis cap. 1. §. licet, num. 14. ſi de feudo fuerit controuerſia. Ruinus in l. diuortio, §. ſi fundum, num. 2. ff. ſoluto matrimonio Berous in conſ. 5. 4. à num. 19. lib. 3. Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ, rubr. 4. § 6. in gloſſa finali num. 18.[*] Riminald. in conſ. 94. num. 36. lib. 1. Et pro his vrget primò, quòd licèt emphyteuta, conductor, & ſimiles, incidendo arbores virides, & fructiferas, & propter rei deteriorationẽ. ius quod habent, amittant, & expelli poſſint, vt tradunt Bartolus, Baldus, Caſtrenſis, Alexander, & communiter omnes in l. diuortio, §. ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio, idem Bartolus in l, in fraudem, §. finali, per illum textum, ff. de iure fiſci, & in Authent. qui rem, vbi Doctores omnes communiter, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, & poſt multos, Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento,§ Titia cùm nuberet, de legat. 2. num. 131. Iulius Clarus §. emphyteuſis, quæſt. 26. num. 2. Rolandus in conſil. 59. num. 14. lib. 2. Menochius in conſil. 13. num. 4. lib. 1. Ioſephus Ludouicus deciſ. peruſin. 22. & deciſ. 94. Burſatus in conſil. 91. num. 4. lib. 1. Aluarus Valaſcus conſultat. 50. Barboſa in dicta l. diuortio, §. ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio, num. 15. vſque ad num. 17. fol. 1040. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 38. n. 1.[*] vol. 2. Quod eſt ſingulare & notandum, quia in eo & eruditè, & vtiliter loquutus eſt in hac materia: id ta[*]men vt ſuperiores & alij nonnulli exiſtimant videtur in vſufructuario procedere non poſſe, quia cùm ipſe caueat de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, propter rei deteriorationem videtur, quòd expelli non debeat, vt ius vſusfructus amittat, ſed ad intereſſe tantùm teneatur, & ad pœnam in ſtipulatione comprehenſam, & hoc videtur ab initio paciſci, & à quauis expulſione, & caducitate recedere proprietarius, argumento textus in. l. ſed & ſi quid § & generaliter, ff. de vſufructu, & in l. 1. §. habet autem, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat: qua ratione vſi ſunt Iacobin. de Sanct. Georg. in authent. qui rem, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, Paulus de Montepico in dicto §. Titia cùm nuberet, quæſt. 36. verſ. Nunc pro complemento quæro de quæſtione multùm neceſſaria, num. mihi. 131. & eo non relato, Antonius Galeatius Maluaſſia dicto conſ. 38. num. 2. Secũdò facit, quòd pœna priuationis non habet locum, vbi lex eam expreſsè non ſtatuit, argumento tex[*]tus, in §. cùm igitur, verſiculo, ſin autem in authent. de non eligendo ſecundò nubent, collatione 1. & in l. at ſi quis, §. diuus ff. de religioſis & ſumptibus funerum; & eſt communis Doctorum ſententia poſt Baldum ibi. columna finali, in prine. & in authentica, ex testamento, C. de ſecundis nuptiis. Sed de de iure, vſufructuario prædicta pœna non imponitur, vt colligi poteſt ex l. ex ſylua, & l. ſeq. & l. æquiſſimum, §. 1. ff. de vſufructu, vbi vſufructuario tantùm inhibetur, vt arbores fructiferas, ac etiam infructuoſas non decidat, non tamen ipſi decidenti priuationis pœna imponitur: ergo propter praedictam cauſam, priuari non debebit fructuarius iure vſusfructus. Nihilominùs contraria ſententia, verior eſt, & com[*]munior, vſufructuarium non vtentem & fruentem arbitrio boni viri, vel res fructuarias deteriorantem, aut virides, & fructiferas arbores incidentem, expelli poſſe, & ius vſusfructus amittere: provt meliùs docuerunt Baldus in conſ. 290. volum. 2. Guillelm. Cun. in authent. qui rem, C. de ſacroſanctis Eccleſis, per illum textum, qui quamuis loquatur in emphyteuta; fortiori ratione procedere debet in vſufructario, cùm ius eius debilius ſit iure emphyteutæ, vt infrà referendi adnotarunt: deinde per alia, & bona iura, quæ: ibidem adducit, & ſequuntur Paulus Caſtrenſis num. 3. Iaſon num. 4. Iacobin. de Sanct. Geor. n. 6. & Decius columna 2. in fine, ibi. Romanus, Alexander, Barbacia, Cæpola, & Ruinus, cum quibus ſic defendit Antonius Galeatius Maluaſſia dicto conſ. 38. n. 17. & 18. & vltra eum Paulus de Montepico in dicto §. Titia cùm nuberet, quæst. 36. num. 131. qui dicit, quòd iſta quæſtio fuit in facto in quadam magna Domina, quæ erat relicta vſufructuaria bonorum mariti, & exciderat multas & infinitas arbores, Rolandus in conſ. 49. num. 12. lib. 2. Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 3. gloſſa 1. num. 22. Pinellus 2. parte leg. 1. C. de bonis maternis, num. 60. Albanus in conſ. 55. num. 6. Cephalus in conſ. 653. num. 4. lib. 5. Menochius de arbitrariis lib. 2. centuria 1. caſu 78. num. 1. & 3. Ioſephus Ludouicus deciſ. peruſina 22. num. 5. & 6. & magis veram opinionem firmat Barboſa in dicta l. diuortio. § ſi fundum, num. 17. & 18. & vltra relatos per eum, Craueta in conſ. 300. num. 2. lib. 2. Bellonus in conſ. 54. n. 11. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 156. Modernus in conſuetudinibus Pariſienſibus, tit. 1. §. 1. gloſ. 1. n 31. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 55. n. 6. lib. 1. Menochius in conſ. 66. n. 30. lib 1. Ioannes Botta in conſ. 47. num. 33. Guttierrez in repetitione l. nemo potest, n. 182. de leg. 1. & pro hac parte, vt ſuperiùs dicebam, ponde[*]ratur communiter textus in dict. authent. qui rem, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, vbi emphyteuta propter prædictam rationem expellitur, & iure ſuo priuatur, & tamen pari, vel maiori, aur fortiori ratione procedit ille textus in vſufructuario, conductore, & ſimilibus perſonis, vt inquit Menochius dicto caſu 87. n. 3. Ioſephus Ludouicus dicta deciſ. 22. num. 6. Secundò facit textus in l. 2. ff. ſi vſusfructus petatur, vbi durante etiam vſufructu poteſt dominus proprietatis conueniri, ſi deteriorem reddat vſumfructum; ergo maiori ratione poterit vſufructuarius, vt in terminis noſtris ex illa adnotauit Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus c. 11. num. 34. Tertiò facit textus veluti expreſſus in l. hoc ampliùs 9. §. finali, ff. de damno infecto, quæ: dicit fructuarium malè vtentem poſſe prohiberi, ne vſufructu vtatur. Quartò facit, quòd vſufructuarius tenetur fundum rectè colere, 1. item ſi fundi, 16. ff. de vſufructu, & vti, & frui arbitrio boni viri, vt initio huius capitis diximus: ergo ſi id non faciat, ſed potiùs contrarium, reſolui debet ius eius, per textum, in authent. cui relictum, C. de indicta viduitate; & quod notat Baldus ibi. num. 10. Modernus dicta gloſ. 1. num. 31. Barboſa in dict. §. ſi fundum, num. 18. in princ. Et comprobatur vltra eos, per textum, in l. ſi proprietarius, ff. de damno infecto, & in l. ſi ex duobus, §. ſi plures, verſic. ſed per prætorem, ff. de noxalibus actionibus. Ex quibus facilè diſſolui poſſunt contrariæ: partis[*] fundamenta; Et primum non obſtat; nam etſi cautio de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, ab vſufructuario fuerit præſtita, adhuc non eſſet bene conſultum proprietario, ſi ipſe fructuarium male vtentem, & res fructuarias deteriorantem ſtatim non poſſet expellere, cùm facilè occultari poſſet veritas vſusfructus conceſſi, & probatio deteriorationis difficilior redderetur. Vt aduertunt Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 11. num. 36. Barboſa in dicto §. ſi fundum, num. 18. in[*] princ. vltra quos aliter, & meliùs reſponderi poteſt, conſtituendo ad explicationem textus, in dicta l. 1. §. habet autem, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, & l. ſed et ſi quid, §. & generaliter, ff. de vſufructu. Quod licèt dicatur ibi, committi ſtipulationem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, ſi vſufructuarius aliter vtatur, non tamen per hoc ſequitur, quin etiam poſſit expelli: quia diuerſa ſunt remedia, & vnum alterum non tollit, neque reſtringit: ſic declarant Caſtrenſis num. 3. & Iacobin. de Sanct. Georg. num. 6. in dict. authent. qui rem, quos ſequuti ſunt Paulus de Montepico in dicto §. Titia cùm nuberet, num. 131. in fine. Antonius Galeatius Maluaſſia dicto conſ. 38. num. 18. 19. & 20. & ij Autho[*]res rectè ſcribunt, quòd quotieſcunque vſufructuarius, quia non vtitur & fruitur arbitrio boni viri, vel propter rei deteriorationem, aut arborum inciſionem, expelli poteſt, & vſusfructus iure priuari, damnum quoque reſarcire tenetur argumento textus in l. duobus, §. Colonus, ff. de iure fiſci; quod etiam probauit Barboſa in dicta l. diuortio, §. ſi fundum, num. 18. ante finem, & vltra relatos ab eo, Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 55. n. 6. lib. 1. Ruinus in conſ. 58. Quia locatur, num. 5. volum. 1. & in conſ. 43. Viſo ac perlecto, in fine, volum. 2. Et de conductore, qui malè verſatur in re conducta, & emphyteuta idem dici ſolet communiter, in dict. authent. qui rem, C. de ſacroſanctis Eccleſiis. Alexander in conſ. 129.[*] lib. 2. Rolandus in conſ. 49.n 15 volum. 2. & in conſ. 40. num. 9. volum. 4. Natta in conſ. 481. num. 21. volum. 3. Curtius Senior in conſ. 70. ſub num. 8. & his non relatis Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 38. num. 20. vol. 1. Vincentius Carocius de locato & conducto, quæſt 7. à princ. fol. mihi. 191. Secundum verò fundamentum facilè conuincitur ex[*] eo, quòd imò iure ipſo fatis expreſſum fuerit, fructuarium propter arborum inciſionem, vel rei deteriorationem expelli poſſe, & iure vſusfructus priuari, vt per textum in dict. l. hoc ampliùs, § finali, ff. de damno infecto. Ex multis affirmat Barboſa in dicto §. ſi fundum, num. 17. in princ. & Antonius Galeatius Maluaſſia dict. conſ. 38. num. 22. qui num. 23. in idem expendit textum, in l. vſufructu legato, & in l. hactenus, ff. de vſufructu, vbi vſufructuarius perpetuò prohibetur, & repellitur ab vſufructu, ſi rem non reficit; ergo fortiùs, ſi eam deteriorat, quia grauius eſt delictum in committendo, quam in omittendo, ſecundùm Gloſſam, & Do[*]ctores in l. ſi mora, ff. soluto matrimonio, Gloſſa in lege Diuus, verbo, nec ſollicitudo, in fine, ff. ad Sillanianum, Baldus in l. quod te mihi, num. 6. ff. ſi certum petatur Decius in conſ. 37. col. 4. num. 9. & nonnulla dicit Iaſon in l. edita, num. 40. C. de edendo, & in l. tranſigere, num. 7. C. de tranſactionibus, & in l. ſi prius, num. 49. ff. de noui operis nunciatione; & ſuperiorem reſolutionem apertè videtur probare Cardinalis Hieronymus Albanus in rubrica, ff. de vſufructu, in fine, reſoluens, fructuarium malè vtentem, priuari poſſe vſufructu, etiamſi cautionem præſtitiſſet de benè vtendo, vt ſuperiùs dicebamus num. 9. & 10. Eſt tamen animaduertendum, quòd vſufructuarius[*] vt propter rei deteriorationem, vel arborum inciſionem cadat ab vſufructu, non ſufficit quælibet deterioratio, , ſed neceſſaria eſt notabilis deterioratio, & non modica; item perpetua, & non circa culturam, & fructus, ſed circa rem, & doloſa, culpabilis, & fraudulenta, & vbi hæc coniunctim non concurrunt, vſufructuarius non cadit ab vſufructu, nec expellitur, ſicut dicimus in emphyteuta: ſic ex communi omnium ſententia. in dict authent. qui rem, poſt multos, quos allegant, tradunt Iaſon conſ. 3. num. 7. & in conſ. 17. in princ. vol. 1. Vincentius Carocius de locato & conducto, dicta quæſt. 7. ex num. 41. fol. mihi 192. qui loquitur in vſufructuario; in quo etiam expreſſim loquuntur Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 5. num. 6. lib. 1. Paulus de Montepico in dicta §. Titia cùm nuberet, ſub quæſt. 36. num. mihi 133. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina. 22. num. 21. & deciſione 94. num. 10. Aluarus Valaſcus conſul. 50. num. 6. Barboſa in dict. §. ſi fundum, num. 20. verſic. & tenebis mente. Natta in conſ. 477. num. 7. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 11. num. 34. in fine. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto n. 157. fol. 352. & nullo ex his relato, Antonius Galeatius Maluaſſia dicto conſ. 38. num. 8. hac autem in re multum valebit diſcreti Iudicis arbitrium, qui ex prædiorum. ſiue rerum, & arborum, aut fructuum qualitate dignoſcere poterit, quæ, aut qualis deterioratio notabi lis, aut magna dicatur, ſiue modica; ex his, quæ ſcripſit Menochius lib. 2. de arbitrariis, quæſt. 78. num. 8. cum quo omnes conueniunt, vt conſtat ex ſuperioribus, & aliis comprobat Ioannes Botta in conſ. 46. num. 34. ipſius etiam Iudicis arbitrio relinquitur, ex quibus colligi, &[*] deprehendi poſſit, quando vſufructuarius malè verſatus fuerit, aut non vſus arbitrio boni viri circa res fructuarias, conſideratis, quæ optimè ſcripſerunt Alexand. in conſ. 139. n. 3. vol. 2. & in conſ. 118. n. 7. vol. 5. Natta in conſ. 477. n. 7. Maluaſſia dict. conſ. 38. n. 14. verſic ſecundò id quoque, Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 156. In dubio autem, vtrùm præſumi debeat, quòd[*] rei deterioratio, dolo vel culpa vſufructuarij contigerit, & onus probandi, an ipſi, vel proprietario incumbat, tradit Barboſa in dict. §. ſi fundum, num. 20. verſ. In dubio ſanè. Menochius in conſ. 130. num. 4. & ſeqq. vol. 1. Anguiſſ. in conſ. 99. Baldus conſ. 190. vol. 2. Crotus in conſil. 115. vol. 1. Ioſephus Ludouicus dicta deciſ. Peruſina 22. num. 25. qui num. 24. ex aliis rectè adnotauit, quam[*]uis vſufructuarius, emphyteuta & conductor ob modicam rei deteriorationem expelli non debeant, nec ab vſufructu cadant, tenentur tamen dominis damnum, ſiue intereſſe deteriorationis integrè reſarcire. Quod etiam obſeruarunt Ruinus in conſ. 53. lib. 1. Vincentius Carocius de locato & conducto, dicta quæſt. 7. num. 42. in fine, fol. 192. Quod ſi vſufructuarius loco arborum[*] cæſarum alias ſubſtituat, an debeat ceſſare amiſſio iuris propter deteriorationem incurſa, cùm videatur etiam ceſare deterioratio, argumẽto à d contrario ſenſu videtur decidere textus, & in fauorem fructuarij, in l. fraudem, 45. §. ſi conductor, ff. de iure fiſci, per quem ſic obſeruant Iaſon in dict. l. diuortio, §. ſi fundum, num. 4. ff. ſol. matrimonio. Crotus in conſ. 115. num. 8. lib. 1. Ioſephus Ludouicus deciſ. 94. n. 13. Gama deciſ. 147. in fine. Aluarus Valaſcus conſultatione 50. num. & in colono, emphyteuta, marito, & ſimilibus, & vſufructuario, poſt Baldum, Alexandrum, Iaſonem, Beccium, Siluanum, & alios, probauit Carocius dict. quæſt. 7. n. 22. fol 191. Borgninus Caualcanus deciſ. 32. n. 16. 1. part. quod tamen latiùs & eruditè, vt ſolet, explicauit Barboſa, hac de re videndus omninò in dicta l. diuortio, §. ſi fundum, n. 18. verſic ſunt tamen prædicta omnia limitanda, & num. 19. per totum, fol. 1048. CAPVT XXII. Vſumfructum ad rei naturam, & boni patrisfamilias rationem, vel conſuetudinem exigendum; & fructuarium arbitrio boni viri vtifrui, non videri contra ſolitum vſum teſtatoris vtentem; videri verò arbitrio boni viri vtifrui, ſi ſe gerat circa res fructuarias, vti ſe gerere dominus proprietatis ſolitus erat, vel ad rei naturam & modum. Deinde conſuetudinem patrisfamilias ſpectandam in exquirenda voluntate, quamplurimorum authoritate, & teſtimoniis comprobatum. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus ad rei naturam, & boni patrisfamilias rationem, vel conſuetudinem exigitur. -  2 Sic vt ex natura rei ſumatur, & ad eum, ad quem naturaliter eſt deſtinata, vſum hominum, & pro diligentis patrisfamilias conſuetudine, & modo referatur. -  3 Non ſolùm enim natura rei & modus, ſed etiam eius qui vſumfructum dedit conſuetudo, multum quoque valet in iſtis diiudicandis. -  4 Franciſcus Connanus laudatus. -  5 Vſufructuarius arbitratu boni viri vti non videtur, qui contra ſolitum teſtatoris vſum re fructuaria vtitur, aut modum illius non ſeruat. -  6 Vſufructuarius an boni viri arbitrio vſus fuerit, colligendum eſt ex his, quæ teſtator solitus erat facere. -  7 Quod tamen limitari debet, niſi teſtator, quia nolebat, non vteretur re, ad eum, ad quem naturaliter erat destinata, vſum; tunc enim ad rei naturaliter, & boni patrisfamilias rationem vſusfructus exigi poſſet. -  8 Conſuetudo teſtatoris non inſpicitur in his, quæ inſunt ex natura rei. -  9 Vſufructuarius, qui in rebus fructuariis ſe habuerit eo modo, quo dominus proprietatis ſe habere ſolitus erat, videtur vſus arbitrio boni viri, nec res deterioraſſe. -  10 Teſtator in dubio cenſetur legaſſe fructus, quemadmodùm eo viuente percipiebantur. -  11 Hæres ſi grauatur aliquid pati intelligitur grauatus, vt patiatur eo modo quo patiebatur defunctus. -  12 Conſuetudinem & vſum teſtatoris inſpiciendum eſſe in exquirenda voluntate, atque vt ſciamus, quid, quale, vel quantum ipſe legare voluerit. -  13 Legatarius, vel hæres qui facit ſecundùm conſuetudinem & vſum teſtatoris, videtur facere ſecundùm eius voluntatem, & è conuerſo. -  14 Cephali reſolutio in conſ. 653. num. 10. lib. 5. nonnullis confirmata, remiſſiuè. -  15 Teſtator in dubio cenſetur voluiſſe, quòd legatarius conſequatur legatum, provt ipſe teſtator habebat in vſu ſuo. -  16 Vſufructuarius videtur arbitrio boni viri vtifrui, ſi ſe gerat circa res fructuarias, vti dominus proprietatis ſe gerere ſolitus erat ordinariè, aut frequenter, non extraordinariè, vel aliquando tantùm. -  17 Conſuetudo teſtatoris ordinaria, non extraordinaria attendenda, vt dignoſci poſſit, quid, quale, vel quantum legare voluerit. -  18 Teſtatoris vſum ordinarium non extraordinarium ſequi debemus. -  19 Vſufructuarium vti re fructuaria pro vſu deſtinato, proprietario inuito. PRo explicatione eorum, quæ capite præcedenti diximus, quatenus vſufructuarium non vtentem arbitrio boni viri expelli poſſe, & de dãno illato teneri probauimus, atque vt certam aliquam, aut generalem doctrinam hoc capite tradamus, quà dignoſci poſſit, quando quis arbitrio boni viri vti, vel non vti videatur, con[*]ſtituendum erit inprimis id, quod ferè omnes, qui de hac materia tractarunt, & quidem immeritò intactum relinquunt, aut non ita diſtinctè explicarunt: Quòd vſusfructus ad rei naturam, & boni patrisfamilias rationem, vel conſuetudinem exigitur, ſic vt ex natura[*] rei ſumatur, & ad eum, ad quem naturaliter eſt deſtinata vſum hominum, & pro diligentis patrisfamilias conſuetudine, & modo referatur. Non ſolùm enim[*] natura rei, & modus, ſed etiam eius, qui vſumfructum dedit, conſuetudo, multùm valet in iſtis diiudicandis; quam doctrinam ex viſceribus quamplurimorum iurium, atque illorum verbis maturè, & accuratè perpenſis, rectiſſimè deduxit ſolus eruditiſſimus Connanus Commentariorum iuris ciuilis. lib. 4. cap. 1.[*] num. 4. & 5. fol. mihi 225. qui inter alia, expendit optimum Iureconſulti Caij reſponſum in l. item ſi fundi 10. in verſ. finali, ff. de vſufructu, quo loco ſic ſcriptum eſt Nam & ſi fundi vſusfructus fuerit legatus: & ſit ager, vnde in fundum cuius vſusfructus legatus eſt, ſolebat paterfamilias, vel palo vti, vel ſalice, velarundine: puto fructuarium hactenus vti poſſe, ne ex eo vendat: niſi fortè ſalicti eius, vel ſyluæ palaris, vel arundineti vſusfructus ſit legatus: tunc enim & vendere poteſt. Nam & Trebatius ſcribit, Syluam caduam & arundinetum poſſe fructuarium cœdere ſicut paterfamilias cœdebat, & vendere, licèt paterfamilias non ſolebat vendere, ſed ipſe vti: ad modum enim referendum eſt, non ad qualitatem vtendi. Ex his autem verbis, & ſuperiori doctrina, ſecundo loco conſtituendum erit: Quód vſufructuarius arbitratu boni,[*] viri vti non videtur, qui contra ſolitum teſtatoris vſum, re fructuaria vtitur, aut modum illius non ſeruat, vt ex eo textu clarè colligitur, & obſeruant communiter Doctores, & Albericus ibi, de inciſione ramorum, arborum, & ſyluæ cæduæ dicit, vt ſi teſtator de triennio, in triennium, aut de quinquennio, in quinquennium incidere ſolitus erat, eodem modo incidere debeat vſufructuarius, & non citiùs, aliàs non vtetur & fruetur arbitrio boni viri, & latiùs probat Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento §. Titia cum nuberet, de legat. 2. quæſt. 36. ante finem, verſic. ſed quia dictum eſt mihi, num. 130. Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 33. in fine. & infrà dicemus, dum tractabimus, vtrúm fructuario incidere arbores liceat: ſuperiorem autem reſolutionem, de fructuario contra ſolitum teſtatoris vſum vtente, tradit expreſſim Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 38. num. 12. vol. 1. quo[*] loco ex mente communi firmat, ex his. quæ: ſolitus erat facere teſtator, colligendum eſſe, an fructuarius arbitrio boni viri vſus fuerit, nècne. Quod tamen limitari debet, niſi teſtator, quia nolebat, non vteretur re, ad[*] eum, ad quem naturaliter erat deſtinata vſum; tunc enim ad rei naturam, & modum, & boni patrisfamilias rationem vſusfructus exigit poſſet, argumento textus, in dicto verſ. nam & ſi fundi, in fine dictæ l. item ſi fundi, & horum, quæ ſcribit Connanus dict. cap. 1. n. 4. & 5. Quæ corroborantur ex reſolutis per Manticam de coniecturis vlt. voluntatum, lib. 6. tit. 9. num. 7. vbi ex multis[*] probat, quòd conſuetudo teſtatoris non inſpicitur in his, quæ inſunt ex natura rei, provt ibi iure, & ratione latiùs probauit. Tertiò conſtituendum eſt, quòd vſufructuarius, qui[*] in rebus fructuariis ſe habuerit eo modo, quo dominus proprietatis ſe habere ſolitus erat, videtur vſus arbitrio boniviri, nec res deterioraſſe: ſic in terminis ſcribit Cephal. in conſ. 653. num. 10. lib. 5. per textum, in l. ſed & ſi quid, §. & ſi veſtimentorum. verſic. ſed an locare, & in dicto verſic. finali dictæ l. item ſi fundi, ff. de vſufructu, cuius reſolutio ex ſequentibus confirmari poteſt. Primò ex his, quæ: adnotauit Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 743. num. 5. lib. 4. vbi dicit quòd teſtator in du[*]bio cenſetur legare fructus, quemadmodum eo viuente percipiebantur: & allegat textum optimum in l. Sempronio 32. § codicillis ff. de vſufructu legato, in illis verbis: Reſpondi, verbis, quæ proponerentur, id petitum, vt ad eum modum paterentur hæredes ibi eos eſſe, ad quem modum, ipſa patiebatur. Et per eum textum dixit Bar[*]tolus in ſummario, quòd ſi hæres grauatur aliquid pati, intelligitur grauatus, vt patiatur eo modo, quo patiebatur defunctus. Eſt etiam textus optimus in l. cum ſeruus 81. ante finem, ff. de conditionibus & demonſtrationibus, ibi: Nam quod ipſe viuus facturus erat, id ab hæredibus ſuis fieri iuſſiſſe intelligitur. Quem ſic expendit Simon de Prætis de interpretatione vlt. volũtatum, lib. 1. interpretatione 1. dubit. 3. ſolut. 5. num. 51. vbi ex n. 49. cum ſeqq. fol. 31. & 32. & eodem lib. interpretatione 2. dubitatione 2. ſolutione 2. Num. 24. fol. 93. & lib. 4. dubitatione. 7. à num. 39. vſque ad num. 48. fol. 303. multis[*] probat conſuetudinem, & vſum teſtatoris inſpiciẽdum eſſe in exquirenda voluntate; atque vt ſciamus quid, quale, vel quantum ipſe legare voluerit: Mantica etiam de coniecturis vlt. Voluntatum lib. 6. tit. 9. per totum & lib. 12. tit. 15. num. 16. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. teſtamentum quæſt. 76. num. 7. Queſada diuerſarum quæſt. iuris cap. 20. num. 11. Menoch. lib. 4. præſ. 106. num. 2. Vincent. Caroc. de locato & conducto tit. de merced. conſuetudinaria, quæſt. 3. n. 3. fol. mihi 8. Et inde legatarius vel hæres, qui facit ſecundum con[*]ſuetudinem & vſum teſtatoris, videtur facere ſecundum eius voluntatem, & è conuerſo: vt ex aliis probat Signorolus in conſ. 175. num. 6. Secundò præfata reſo[*]lutio comprobatur ex his, quæ ſcribunt Iaſon in l. certi condictio §. ſi nummos, à num. 5. ff. ſi certum petatur. Mieres de Maioratu, in initio 2. part. à. num. 19. & nouiſſime Barboſa in l. fructus 7. ff. ſol. matrimonio, n. 30. & 31. fol. 600. vbi dicit vnum verbum ad propoſitum neceſſarium. Vltimò roboratur ex adductis per eundem Cephalum in conſ. 773. num. 93. lib. 5. poſt Alexandrum in conſ. 171. num. 5. lib. 5. vbi probat, teſtatorem in du[*]bio voluiſſe cenſeri, quòd legatarius conſequatur legatum, pro vt ipſe teſtator habebat in vſu ſuo: per textum in l. damnas eſto, in fine ff. de vſufructu legato, & in l. ſi cui ædes, ff. de legatis 3. debet tamen ſuperior Cephali reſolutio explicari in hunc modum, quòd vſufru[*]ctuarius videatur arbitrio boni viri vtifrui, ſi ſe gerat circa res fructuarias, vti dominus proprietatis ſe gerere ſolitus erat ordinariè, aut frequenter nõ extraordinariè, vel aliquando tantũ. Quod denotant iura anteà præcitata, & maximè verbum ſolebat,quod optimum eſt, in di[*]cta l. item ſi fundi, verſ. fin. ff. de vſufructu. deinde quoniam conſuetudo teſtatoris ordinaria non extraordinaria attendenda eſt, vt dignoſci poſſit, quid, quale, vel quantum legare voluerit: Menochius referens alios, lib. 3. præſumptione. 143. num. nono. Queſada diuerſarum quæst. iuris. cap. 20. num. 12. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum lib. 1. interpretatione 1. dubitatione 5. num. 51. & teſtatoris vſum ordinarium, non extraordinarium ſequi debemus: vt plenè[*] oſtendunt Iaſon. in dict §. ſi nummos, num. 26. in fine Modernus in conſuetudinibus Pariſienſibus, 1. parte. §. 22. num. 126. Mieres de Maioratu. initio ſecundæ partis: a num. 21. vſque ad n. 27. pro vſu autem deſtinato, vtitur vſufructuarius re fructuaria proprietario inuito: vt per illum textum adnotauit Florianus de ſancto Petro in l. arboribus. § nauis. n. 2. ff. de vſufructu. & de his hactenus. CAPVT XXIII. Vſufructuarius, qui non colit foliatè agrum, ſiue terras ſolicitè arari, & laborari non curat, vtrùm ius vſusfructus amittat, & ad intereſſe damni teneatur; vbi Ioannis Cephali ſententia in conſ. 653. num. 18. lib. 5. expenditur, & nonnullis rationibus aduerſus eam adductis, noua, & vera concordia proponitur: demum L. item ſi fundi. §. ſeminarios. ff. de vſufructu, nonnullis exornatur, & declaratur, remiſſiuè. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarius, qui non colit ſolicitè agrum, ſiue terras arari & laborari ſolicitè non curat; nec cadit ab vſufructu, nec ad aliquod intereſſe, ſiue damnum, proprietario tenetur; ex ſententia Ioannis Cephali. -  2 Quia prædicta facere, pertinet ad cõmodum fructuum, qui ad vſufructuarium ſpectant, nec proprietariorum intereſt terras non fuiſſe cultas ex ſententia eiuſdem Cephali. -  3 Quæ tamen aut magno non caret ſcrupulo, aut ita indistinctè & ſimpliciter intellecta, vera eſſe nõ poteſt. -  4 Vt ratione, iure, & quamplurimorum authoritate demonſtratur apertè, & numeris ſeqq. -  5 Vſufructuarius ad culturam rei fructuariæ compelli poteſt, ſicut conductor; aliàs, tenetur, & dicitur in culpa leui non colendo. -  6 Vſufructuarius cogi potest à proprietario vt rem rectè colat, niſi velit priuari fructibus. -  7 Et l. 22. tit. 31. partita 3. in id ponderata. -  8 Vſufructuarium ex ſententia communi diligenter debere, & ad vſum boni patris familias res fructuarias colere, & laborare, aliàs expelli poſſe & iure vſusfructus priuari. -  9 Vſufructuarius ex ſententia Baldi non poteſt omittere culturam, ſed cogitur ad eam, quia res inculta deterioratur. -  10 Ad vſufructuarium ſpectat rem ruinoſam reficere, & manutenere, ex ſententia Baldis, quæ explicatur infrà, num. 12. -  11 Vſufructuarius an debeat colere, nec ne res fructuarias ex natura ipſarum diiudicandum eſſe, & pro explicatione præcedentium, & conſultationis Cephali, in conſ. 653. num. 18. lib. 5. noua & vera concordia adducta. -  12 Ad vſufructuarium ſpectat rem ruinoſam reficere, ſi refectio modica expenſa fieri poſſit, & præſentem, vtilitatem contineat; ſecus ſi magnam expenſam requirat & perpetuam vtilitatem concernat. -  13 Vſufructuarius, etiam inuito proprietario res fructarias reficere potest, & cætera facere, quæ pertinent ad culturam: quamuis vltra culturam, aut refectionem ampliare, vel detrahere non poſſit. -  14 Vſufructu fundi conceſſo, videri conceſſum vſumfructum frumenti, ad ſeminandum deputati. -  15 Debet tamen vſufructuarius ſeminarium agri conſerendi cauſa paratum ſemper renouare quaſi instrumentum agri, vt finito vſufructu domino reſtituatur. -  16 Vſufructu finito, quare ſeminarium reſtitui debet, remiſſiuè. -  17 Seminarium quid ſignificet propriè in l. item ſi fundi. §. ſeminarios. ff. de vſufructu, remiſſiuè: & de illo textu, vide ſuprà, ex num. 14. AD explicationem eorum, quæ capitibus præcedentibus reſoluta ſunt, quatenus conſtituimus vſufructuarium non vtentem & fruentem arbitrio boni viri, ſiue res fructuarias deteriorantem, expelli poſſe: ſilentio prætermittendum non eſt id, quod poſt Baldum, Iaſonem, & alios ſcripſit Ioannes Cephalus in conſ. 653. num. 18. lib. 5. vbi aſſerit: Quod vſufructua[*]rius, qui non colit ſolicitè agrum, ſiue terras arari, & laborari ſolicitè non curat, nec cadit ab vſufructu, nec ad aliquod intereſſe, ſiue damnum proprietario tenetur, Et reddit rationem, quia prædicta facere, pertinet ad[*] commodum fructuum, qui ad vſufructuarium ſpectant, nec proprietariorum intereſt, terras non fuiſſe cultas. Quæ tamen reſolutio, aut magno non caret ſcrupulo,[*] aut ita indiſtinctè & ſimpliciter intellecta, vera eſſe non poteſt: vti ratione, iure, & quamplurimorum autho[*]ritate demonſtrabitur apertè: & in primis ex textu in l. hactenus, 8. ff. de vſufructu, in illis verbis: Caſſius quoque ſcribit lib. 8. iuris ciuilis, fructuarium per arbitrum cogi poſſe reficere quemadmodum ſubſerere cogitur arbores. Et aliis iuribus ad propoſitum adductis per Cæpolam in conſ. 25. Cauſarum ciuilium num. 11. Auielium Corbulon in tractu de cauſis ex quibus emphyteuta iure ſuo priuatur, cap. de cauſa priuationis ex eo quod emphyteuta rem incultam reliquit, num. 1. & 2. fol. mihi 6. Secundò ex textu in l. item ſi fundi, 10. in princ. ff. de vſufructu, ibi: Nam & Celſus lib. 18. digestorum ſcribit cogi eum poſſe rectè colere. Et de vſufructu fundi antea tractauerat: vnde Florianus in principio illius textus deduxit, quòd vſufructuarius ad culturam rei fructariæ compelli po[*]teſt, ſicut conductor, aliàs tenetur, & dicitur in culpa leui non colendo: & illum ſequutus eſt Bertachinus, repertorij. 3. part. verbo, Vſufructuarius conuenitur, verſic.[*] 19. fol. mihi 304. Item etiam, quod vſufructuarius cogi poteſt á proprietario, vt rem rectè, colat, niſi velit priuari fructibus, dicit gloſſa 2. in l. eum ad quem C. de vſufructu, per textum in l. hoc amplius in fine, ff. de damno infecto, & in l. cum vſusfructus ff. de vſufructu, quam ſequitur Ioannes Sichardus ibi. num. 8. in princ. & videtur confirmarilege regia. 22. tit. 31. partit. 3. in illis verbis: Que pune quanto pudiere de la alinar, è de la guardar, è[*] de la endereçar bien, è lealmente, de manera que ſi fuere caſa, que la repare, e la enderece que non caya nin ſe empeore por ſu culpa, è ſi fuere heredad, que la labre bien, e la aliſie, eſi fuere viña, o huerta, que faga eſſo meſmo. Confirmatur etiam ex his, que adnotarunt communi[*]ter Doctores, & inter alios Iaſon num. 4. in authent. qui rem, C. de ſacro ſanctis Eccleſiis, Aretinus in §. finitur num. 3. verſic. in eadem gloſſa. Inſt. de vſufructu. Mantua ſingulari. 237. Ruinus in conſ. 57. num. vol. 4. & in conſ. 48. num. 12. volum. 2. Albanus in conſ. 55. num. 6. & ſeqq. Craueta in conſ. 300. num. 1. & 2. volum. 2. Emannuel Iuarez in ſuis communibus opinionibus, verbo. Vſusfructus, num. 105. Bellonus, in conſ. 54. num. 11. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. de vſufructu, num 17. vſufructuarium diligenter debere, & ad vſum boni patrisfamilias, res fructuarias colere & laborare, aliàs expelli poſſe, & iure vſusfructus priuari. Deinde & tertiò, ex ſententia Baldi, qui in dicta l. item ſi fun[*]di, ff. de vſufructu, in princ. ſic ſcribit: Nota quòd vſufructuarius non potest omittere culturam, ſed cogitur ad eam, quia res inculta deterioratur; vt infrà, locati l. ſi merces, §. conductor. Præterea idem Baldus dicit in leg.[*] prætor ait, §. Celſus rectè ſcribit. ff. de damno infecto quòd ad fructuarium ſpectat rem ruinoſam reficere, & manutenere. Vnde pro vera explicatione huius difficultatis, ſiue contrarietatis, conſiderabam ex natura rei fructuariæ[*] totum hoc diiudicandum eſſe, & conſequenter Cephali reſolutionem procedere poſſe, quoties terra, ager, fundus, aut alia res fructuaria, ex eo, quòd non colatur, ſiue non aretur, aut laboretur, non efficiatur deterior ad perpetuam ſiue aliquam deteriorationem ipſius rei, ſed ad curam & perceptionem fructuum, quorum damnum pertinet ad fructuarium tantùm, ſic vt deterioratio contingere videatur tantùm reſpectu vtilitatis præſentis ipſius vſufructuarij, & cõmoditaris fructuum, non tamen in futurum, aut reſpectu bonitatis proprietatis, vel conſeruationis ipſius: tunc enim, cum vſufructuarius ſit dominus fructuum, propter hoc expelli non poteſt, nec ad aliquod damnum tenetur, quoniam ſunt aliqui fundi, vel agri eius naturæ, vt relinquere illos incultos per aliquod tempus, non faciat eos deteriores, imò fructuoſiores, quia terrenum quieſcit, & poſtea ſi colatur, largiorem meſſem reddit: vti in quæſtione illa, an emphyteuta priuari debeat ex eo quod rem incultam reliquit: poſt Baldum num. 2. Decium num. 3. & Iaſonem num. 7. in dict. authent. qui rem. C. de ſacroſanctis Eccleſiis. reſoluit Aurelius Corbulo dicto tractatu, de cauſis ex quibus emphyteuta iure ſuo priuatur, cap. de cauſa priuationis ex eo quod emphyteuta rem incultam reliquit, num. 2. & 3. fol. mihi 6. ſecus tamen eſſet, vbi negligentia in non colendo, laborando, ſeu arando, proprietati aliquam deteriorationem, aut damnum allatura eſſet in futurum, vt ſi fundus, qui incultus relinquitur, eius naturæ ſit, quòd incultus deterior redditur, vt ſi contineat vineam, & alias arbores fructiferas, quæ ſi non incidantur, aut putentur, deſiccantur: nam ſi hæ, & ſimiles incultæ relinquantur, fructuarius arbitrio boni viri vti non videtur, & ob id à iure ſuo cadit, ſic vt expelli poſſit, & pro damno quoque teneatur, ex dictis ſuprà, & his quæ: in emphyteuta in terminis ſcribunt Baldus, Decius, & Iaſon, vbi ſuprà, & in l. 2. ſub num. 98. C. de iure emphyteutico. Roland. in conſ. 49. num. 21. in fine, volum. 2. Guil. Redoan. tractat. de rebus Eccleſiæ non alienandis, de caducitate ob rei deteriorationem. num. 9. pagin. 506. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina. 22. num. 20. & 23. & Corbulo vbi ſupra, num. 5. Quod verò dicit Bald. in dict. §. Celſus rectè ſcribit.[*] quòd ad fructuariũ ſpectat rem ruinoſam reficere, & manutenere. intelligendũ eſt de refectione quæ modica expenſa fieri poſſit, & præſentem vtilitatem contineat, non autẽ de ea, quæ magnam expenſam requirat, & perpetuã vtilitatem reſpiciat. Quod alio capite infrà pleniùs explicabitur: & in terminis ex communi adnotauit Iacobus mandellus de Alba in conſ. 210. numer. 9. lib. 2. vbi probat, quòd vaſſallus conditionem domini meliorem reddere poteſt, deteriorem non: & feudum ſuo ſumptu tueri debet, quemadmodum maritus dotem, & vſufructuarius proprietatem. Sed hæc intelligenda de modicis impenſis, & præſentis vtilitatis cauſa factis, non autem de magnis, & perpetuis. Quo etiam modo intelligenda eſt dict. lex. 22. tit. 31. partit. 3. vt aduertit Gregorius Lopez ibi verbo caſa. Deinde adeò vera eſſe prædicta, vt etiam inuito proprietario, poſſit vſufru[*]ctuarius res fructuarias reficere & cætera facere, quæ pertinent ad culturam, quamuis vltra culturam, aut refectionem ampliare, vel detrahere non poſſit, ex l. hactenus, §. Neratius, vbi Angelus, & Florianus, n. 1. ff. de vſufructu, & alio cap. infra latius dicetur. His addendum erit, vſufructu fundi conceſſo, videri conceſſum vſumfructum frumenti ad ſeminandum de[*]putati: l. item ſi fundi, 10. §. ſeminarios, ff. de vſufructu. ibi: Inſtrumentum autem fructuum habere debet: vbi Angelus, Fulgoſius, & Florianus ſic adnotarunt Debet tamen vſufructuarius, ſeminarium agri conſerendi cau[*]ſa paratum ſemper renouare; quaſi inſtrumentum agri, quod finito vſufructu domino reſtituitur, ex dicto §. ſeminarium, & dictis Authoribus; Petro Gregorio, in ſyntagmate iur. lib. 4. cap. 3. num. 17. Connano commentariorum iuris ciuilis lib. 4. cap. 1. num. 9. Et quare ſeminarium reſtitui debeat finito vſufructu, explicat ele[*]ganter Fulgoſius ibidem, n. 1. & 2. Et quid ſit propriè ſeminarium, de quo in dict. §. ſeminarios. nouè explicat Gulielmus Budeus in annotationibus in Pandectas,[*] ad text. in d.l. item ſi fundi. §. ſeminarios. cuius meminit Connanus dicto cap. 1. num. 9. vt ibi videri poterit. Item an ſeminaria, & plantaria in fructu ſint. CAPVT XXIV. Vſufructuarius, qui non vtatur, & fruatur arbitrio boni viri; ſiue malè verſetur in vna re, an cadat tantum ab illa; an verò commodo, & iure totius vſusfructus, etiam aliarum rerum, priuari debeat: vbi de hac re latius, quàm adhuc, agitur. Borgnini Caualcani, & Petri Antonij de Petra reſolutio nouè, & verè confutatur; & contra fructuarium ratione, iure, & authoritate euidenter concluditur. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarius, qui male verſatur in vna re, an cadat à commodo totius vſusfructus, etiam aliarum rerum: & numeris ſequentibus. -  2 Quòd cadit tantum à re, in qua malè verſatur, ex ſententia quorundam, quæ nonnullis rationibus comprobari videtur, ſed confutatur infrà ex num. 10. -  3 Pœna non debet egredi delictum, nec modum eius. -  4 Circa rem vbi peccatur, ſiue delinquitur, eatenus res perditur, & pœna incurritur, quatenus in ea peccatum eſt. -  5 Per contrauentionem in parte, non priuatur quis toto. -  6 Alienare prohibitus, ſi alienet aliquam rem de fideicommiſſo, cadit tantum a parte alienata, non a toto fideicommiſſo: ſed contra infrà num 21. -  7 Vaſſallus ſi alienet vnam partem feudi, non cadit à toto, ſed tantummodo à parte alienata. -  8 Emphyteuta alienando partem bonorum emphyteuticorum, non cadit in totum à iure emphyteutico, ſed rerum tantum alienatarum. -  9 Et idem in emphyteuta ad longum tempus locante. -  10 Vſufructuarius, qui malè verſatur in vna re, ſiue qui aliquam rem deteriorem reddit commodo & iure totius vſusfructus, etiam aliarum rerum priuari debet, ex ſententia Authoris, quæ per totum caput conſtanter defenditur. -  11 Aimon Craueta, & Ioannes Cephalus, pro reſolutione Authoris adducti. -  12 Petrum Antonium de Petra lapſum in allegatione Ioannis Cephali, nouè, & verè oſtenſum per Authorem; & verba eiuſdem in conſ. 339. num. 31. lib. 1. relata. -  13 Pro ſuperiori reſolutione fortiſſimum argumentum expenditur. -  14 Vſufructuarius vt expelli poſſit, & ius vſusfructus amittat, neceſſe non eſt, quòd omnes arbores inciderit, ſiue totum fundum, aut ſingulas omnes res deteriorauerit, ſed ſufficit deterioratio, vel arborum inciſio in aliqua parte. -  15 Vſufructuarius, qui in parte fundum deteriorauerit, & in parte meliorauerit, cadit ab vſufructu, nec habetur ratio meliorationis. -  16 Et in emphyteuta, colono, vel conductore, idem ex communi ſententia obſeruari. -  17 Conducens plures res, ſi vnam malè tractet, priuatur omnibus. -  18 Hæres committens fraudem in rebus hæreditariis, priuatur quarta falcidia, non ſolum in ea re, in qua dolum commiſit, ſed & in cæteris rebus. -  19 Pro reſolutione tradita ſuprà num. 10. efficax, & concludens ratio conſideratur. -  20 Primæ, & ſecundæ rationi adductæ ſuprà num. 3. & 4. ſatisfactum. -  21 Fideicommiſſarium prohibitioni alienationis contrauenientem, per alienationem partis, cadere à toto fideicommiſſo, contra relatos ſuprà, num. 6. -  22 Quod dictum eſt ſuprà num. 7. de vaſſallo alienante, non omnino certum eſſe, aut ſaltem Authoris reſolutioni minimè repugnare. -  23 Dictum ſuprà num. 8. de emphyteuta, ab aliis improbari, (vtcumque tamen res ſit,) reſolutioni Authoris non obſtare, & verè, & nouè oſtenſum. -  24 Emphyteuta ſi male verſatur in vna re ex pluribus rebus ſimul ſibi in emphyteuſim conceſſis, omnibus priuatur. -  25 Emphyteuta ſimilis eſt fructuario. -  26 Emphyteuta ſi male verſatur in parte, quare cadat in totum, & pro parte, alienando, cadat tantum pro parte: vbi Martini Monter à Cueua ratio ſubtilis nouè expenditur, & de illo honorifica mentio fit per Authorem. VSufructuarium non vtentem & fruentem arbitrio boni viri, ſiue res fructuarias deteriorantem, aut male in illis verſantem, vſusfructus iure priuandum, & expellendum eſſe, capitibus præcedentibus plenè probauimus. Nunc verò opportune quæritur, vtrùm vſu[*]fructuarius, qui male verſatur in vna re; ſiue, illâ arbitrio boni viri non vtitur & fruitur, cadat à commodo totius vſusfructus, etiam aliarum rerum; an verò rei deterioratæ tantum; Et in hac quæſtione poſt Pariſium in conſ. 37. n. 13. vol. 3. & Ruinum in conſ. 48. n. 12. volum. 2.[*] Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 144. fol. 339. & num. 357. in fine. fol. 353. & de tutore & curatore num. 79. verſ. tunc eſt quod ſi vſufructuarium. fol. 42. ſecurè ſcribit, nec amplius diſputat, vſufructuarium tantùm debere amittere vſumfructum earum rerum, quas deteriorauit, ſiue in quibus malè verſatus eſt; & non totum, aut integrum vſumfructum: & vitra eum idem in terminis ex Ruino vbi ſuprà, & Cephalo in conſ. 139. numer. 3. lib. 1. tenet Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis. quæſt. 10. num 53. fol. mihi 226. Verumenimverò præſentem hanc quæſtionem latiùs aperire omnino neceſſarium eſt, atque pro vtraque parte, quæ; magis vrgere videantur fundamenta expendere, vt inde vera reſolutio dilucidiùs deduci valeat, & pro prædictis ſequentia fundamenta adduci poſſunt. Primò, quia pœna non debet egredi delictum, nec[*] modum eius: per textum in l. hæres qui tacitam, & in l. reſcriptum ff. de his, quibus vt indignis, l. Sancimus C. de pœnis Gloſſa in cap. quæſiuit, in fine, de his quæ fiunt à maiori part. cap. & in ſimili in feudatario, & emphyteuta ſic argumentantur Roland. in conſ. 17. num. 3. & 7. vol. 2. Cephalus dicto conſ. 139. num. 4. lib. 1. Curtius Senior conſ. 70. Super controuerſia. num. 9. Natta in conſ. 479. num. 2. vol. 3. & Vincentius Carocius cuius ftatim mentionem faciam: ſed vſufructuarius deliquit in parte, aut in vna re tantùm: ergo non debet in totum vſufructu priuari. Secundò, nam vbi peccatur, ſiue delinquitur circa rem; eatenus res perditur, & pœna in[*]curritur quatenus in ea peccatum eſt: per textum in l. Paulus, & in l. beneficum. vbi Bartolus & Doctores notant, ff. ad legem falcidam, Angelus in l. 1. §. ſi duo, ff. quorum legatorum. Aretinus conſ. 14. col. 2. in fine, Rolandus & Ioannes Cephalus vbi ſuprà, Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, dicta quæſt. 10. num. 34. Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de locatione emphyteutæ quæſt. 4. num. 1. folio mihi 89. & inde per[*] contrauentionem in parte, non priuatur quis toto: vt ex alijs concludit Alciatus in conſ. 556. Aldobrandinus in conſ. 110. à princ. lib. 1. Hieronymus de Cæuallos practicarum ſiue communium contra communes quæſt. 76.[*] à princ. & in materia fideicommiſſaria, quòd prohibitus alienare, ſi alienauerit aliquam rem de fideicommiſſo, cadat tantum à parte alienata, non à toto fideicõmiſſo, ex aliis obſeruant Ruinus in conſ. 119. num. 11. in fine. & ſeqq. vol. 2. Burſatus in conſ. 12. num. 38. vol. 1. Tertiò[*] facit, quòd ſi vaſſallus alienet vnam partem feudi, non cadit à toto, ſed tantummodo à parte alienata, vt eſt textus in cap. 1. de vaſſallo qui contra conſtitutionem Lotha. feud. alien. in princ. per quem ſic tenent poſt alios multos Corneus in conſ. 67. num. 8. vol. 2. Baldus in conſ. 341. num. 2. lib. 2. Modernus in conſuet. Pariſien. tit. 1. §. 13. gloſſa. 5. num. 7. Curtius Iunior de feudis 4. part. principali in 1. dubitatione poſita poſt tres regulas amiſſionis feudi propter alienationem, Iulius Clarus §. feudum, quæſt. 31. num. 7. Grammaticus deciſ. 4. num. 2. & deciſ. 30. num. 1. 1. Ioannes Vincentius Honded. in loco ſtatim referendo; & alij quorum etiam ſtatim mentionem faciam. Quod in ſimili dicitur de emphyteuta, qui partem bonorum emphyteuticorum alienando, non cadit in totum à iure emphyteutico; ſed rerum tantum alienatarum, vt tradunt Iaſon in l. finali num. 121. C. de iure emphyteutico, & in l. ſi prius, n. 31. ff. de noui operis nunciatione. Cumanus in l. quidam §. vlt. ff. de donationibus, Alexand. in conſ. 99. num. 28. vol. 5. Iulius Clarus §. emphyteuſis, quæſt. 13. num. 10. Cephalus dict. conſ. 139. num. 1. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, dicta quæſt. 10. num. 41. Alciatus, Pariſius, Rolandus, Grammaticus, Herman. Decius, Ripa, Socinus, Curtius Senior, & Curtius Iunior, Tiraquellus, Angelus, Comenſis, Corneus, Natta, Zaſius, Caballinus, Redoanus, & alij, quos ita tenendo in vnum Congerunt Aurelius Corbulo tractat. de cauſis ex quibus emphyteuta iure ſuo priuatur, ampliatione 42. num. 6. fol. mihi 100. Silueſter Aldobrandinus in conſil. 110. num. 22. vol. 1. Ioannes Vincentius Hondedei[*] in conſ. 51. num. 34. & in conſ. 58. num. 85. vol. 1. & in emphyteuta locante ad longum tempus, eo caſu, quo cadere debeat, idem probat ex multis Vincentius Carocius de locato & conducto, quæſt. 4. de locatione emphyteutæ, fol. mihi. 89. His tamen non obſtantibus, de iure verius mihi vi[*]detur, quòd vſufructuarius, qui malè verſatur in vna re, ſiue qui aliquam rem deteriorem reddit, commodo, & iure totius vſufructus, etiam aliarum rerum priuari debeat. Ad quod facilè etiam quiſque moneri debebit ex ſequentibus. Primò, quoniam in vſufructuario aper[*]tè videtur id firmare eruditiſſimus Craueta in conſ. 300. ex num. 1. lib. 2.dum dicit expreſſim, dolum, aut fraudem fructuarij in vna re nocere illi, quoad omnes, & in eum ſenſum retulit Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 144. fol. mihi. 338. dicens, ſed malè quidem, illud conſilium non ita abſolutè & ſimpliciter intelligendum, cùm potius indiſtinctè intellectum veriſſimum ſit. vt ex dicendis infrà conſtabit. Deinde eandem partem tuetur Ioannes Cephalus in conſ. 139. num. 31.[*] lib. 1. quem pro contraria parte falsò allegat Petrus Antonius Petra de fideicommiſſis, dicta quæſt. 10. n. 53. nam licet ibi num. 3. dubitandi, ſiue arguendi rationem proponat; in deciſione tamen aliter ſtatuit, & contrarium ſentit de iure verius. Id quod euidenter conſtat ex verbis ipſius, dicto num. 31. vbi ſic ſcribit: Non obſtat quod dictum eſt de vſufructu, quia id procedit vbi res mutatur abſque facto & culpa vſufructuarij, vt loquitur d. lex, repeti, §. rei mutatione, ſecus vbi rei mutatio cauſatur facto vſufructuarij. quia tunc ille textus non negat, quin, vſufructuarius vniuerſo priuetur vſufructu. Secundò,[*] quia vſufructuarius, qui dolum committit circa res fructuarias, ſiue malè in illis verſatur, nec vtitur & fruitur arbitrio boni viri, cadit à iure ſuo, & expelli poteſt, quod ipſe Caualcanus cum communi probauit, & cap. præcedentibus latiùs oſtendimus: ſed vſufructuarius, qui malè verſatur in parte, vel in aliqua re, dolum committit, nec vtitur & fruitur arbitrio boni viri; ergo ſumus in caſu, quo expellit debet, & iure vſusfructus priuari, ex reſolutis per Bellonum in conſ. 54. num. 11. Albanum in conſ. 55. num. 6. Cephalum in conſ. 653. num. 4. lib. 3. Botam m conſ. 46. num. 33. quia tantùm requiritur, quòd dolus commiſſus fuerit, etiamſi in omnibus rebus non committatur, vt dicit Craueta dicto conſ. 300. in princ. Et coadiuuatur, nam ad hoc vt vſufructuarius expelli[*] poſſit, & ius vſusfructus amittat, neceſſe non eſt, quòd omnes arbores inciderit, ſiue totum fundum, aut ſingulas omnes res deteriorauerit, ſed ſufficit deterioratio vel arborum inciſio in aliqua parte, aut quòd damnum aliquod conſiderabile proprietario inferatur, vt eruditè obſeruat Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 1. caſu 78. num. 8. Quod adeò verum eſt, vt vſufru[*]ctuarius, qui in parte fundum deteriorauerit, & in parte meliorauerit, cadit ab vſufructu, nec habetur ratio meliorationis, vt poſt alios nonnullos adnotarunt expreſsè Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. ſub quæſt. 36. numer. mihi 133. Antonius Galearius Maluaſſia in conſil. 38. num. 26. vol. 1. & emphyteuta, qui malè verſatur in[*] parte, & in parte meliorauerit rem emphyteuticam, quòd non poſſit opponere compenſationem meliorationis ad excuſandum ſe à caducitate. obſeruant Iaſon in conſ. 17. dubio. 2. lib. 1. & in authent. qui rem, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, num. 8. & ibidem Cagnolus num. 43. Rolandus in conſ. 49. num. 16. vol. 2. & cum Beroio, Pico, & aliis, Aurelius Corbulo dicto tractatu, de cauſis ex quibus emphyteuta iure ſuo priuatur, cauſa 13. n. 14. fol. 70. & in Colono, vel conductore probat Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de quarto gradu accidentium, quæſt. 7. num. 9. fol. mihi 191. Barbatia etiã[*] in conſ. 36. col. 8. & 9. lib. 2. ſcribit, quòd conducens plures res, ſi vnam malè tractet, priuatur omnibus, & ſequuntur Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ, rubrica 4. § 6. n. 16. Baëça de decima tutori præſtanda, cap. 13. num. 30. Natta in conſ. 481. num. 21. vol. 3. Vincentius Carocius vbi ſuprà, dict. quæſt. 7. num. 10. quod latius explicat ipſe Barbacia vbi ſuprà, Rota Peruſina deciſ. 22. ſub n. 6. Tertò facit textus in auth. de hæredibus & falcidia, §. Sancimus, iuncta ſua gloſſa; vbi pro[*]batur, quòd hæres committens fraudem in rebus hæreditariis, priuatur quarta falcidia, non ſolùm in ea re, in qua dolum commiſit, ſed & in cæteris rebus. Quem textum ſic expendunt Bartolus, & Paulus in l. Paulus, ff. ad legem falcidiam, & confirmatur ex multis, quæ in ſimili congerit Baeça dict. cap. 13. ex num. 26. cum ſeqq. & cap. 11. num. 10. & ſequentibus. Vltimò facit efficax & concludens ratio, quòd ſi[*] propter deteriorationem, aut dolum in parte commiſſum, vſufructuarius dumtaxat caderet à parte deteriorata, eaque tantùm proprietario adiudicaretur, ea adiudicatio ipſi proprietario foret damnoſa, qui eo caſu rem ſolam deteri oratam culpa & facto fructuarij conſequeretur, rebus aliis non deterioratis apud fructuarium culpoſum manentibus; quòd ne contingat, iuris rationi conſonum eſt, vt reliquas etiam res in ſua bonitate permanentes, vnà cum deteriorata conſequi debeat: aliàs fruſtratoria eſſent & inania omnia iura, & communes Doctorum reſolutiones, quæ: dicunt vſufructuarium non vtentem & fruentem arbitrio boni viri, & res deteriorantem expelli poſſe, & ad intereſſe, & damnum teneri. Nec propter intereſſe, aut damni ſatisfactionem expellendi ius ceſſare, vt ſuprà animaduertebam hoc eodem libro, cap. 21. & in terminis probarunt expreſſim Cardinalis Albanus in rubrica, ff. de vſufructu, ad finem. Antonius Galearius Maluaſſia in conſ. 38. num. 11. & num. 15. & ſeqq. & num. 18. & 19. vol. 1. Deinde nam omnis vſufructuarius regulariter præſtare debet cautionem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & de rebus reſtituendis, aut illarum æſtimatione, iuxta diſtinctiones traditas ſuprà cap. præcedentibus; ergo prædicta cautione operari debebit. Vt vſufructuarius partem tantùm deteriorans, toto debeat priuari commodo vſufructus. Quod in emphyteuſi probarunt expreſſim Berous in conſ. 120. num. 34. & ſeqq. vol. 1. Aurelius Corbulo dict. tractatu de cauſis, ex quibus emphyteuta iure ſuo priuatur, 13. cauſa, n. 11. fol. 70. vbi ſcribunt, quòd emphyteuta, qui promiſit vti emphyteuſi, arbitrio boni viri, propter leuem deteriorationem aut incidens duas arbores, cadit à iure ſuo, quia promifit vti arbitrio boni viri, & ſic leuiter etiam deteriorans, non dicitur arbitrio boni viri vſus, vt latiùs ibid. probant. Quibus ita præhabitis, non obſtant rationes in con[*]trarium adductæ, nam ad primam & ſecundam reſponderi poteſt, vt per Rolandum, in conſ. 17. num. 12. & 19. vol. 2. Cephalum dict. conſ. 139. circa finem lib. 1. reſoluta autem per Ruinum, & Burſatum locis relatis ſuprà,[*] num. 6. diluuntur apertè ex his, quæ; poſt alios multos ſcribit Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis quæſt. 10. à num. 55. cum ſeqq. vbi defendit, fideicommiſſarium prohibitioni alienationis contrauenientem, per alienationem partis, cedere à toto fideicommiſſo: quod tenent etiam Angelus in conſilio 168. numer. 2. Anguiſſola in conſilio 63. libro 6. Aliud etiam fundamentum[*] de vaſallo alienante ſolùm partem feudi, non omninò certum eſt: nam contrarium, quòd per alienationem partis, totum feudum amittatur, dixit Baldus in cap. 1. §. 1. qualiter olim feudum alienari poterat, per quem textum, & textum in cap. 1. §. liberatio, quibus modis feudum amittatur. Quod correcta ſit diſpoſitio d. c. 1. de vaſallo qui contra conſtitutionem, reſpondit Barbatia in conſ. 36. num. 15. vol. 2. Riminald. Senior in conſ. 381. col. 1. vol. 2. & alios refert Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, dicta quæſt. 10. num. 48. & veriorem opinionem in puncto iuris profitentur Cephalus dicto conſ. 139. num. 25. lib. 1. Iulius Clarus §. feudum, quæſt. 35. num. 7. vel ſaltem diſtinguendum eſſe in ea, ex mente communi adnotarunt Pariſius in conſ. 14. col. 1. vol. 2. Rolandus in conſ. 17. num. 17. vol. 2. vtcumque tamen res ſit, ſuperiori noſtræ reſolutioni hæc reſolutio obſtare non poterit, eo quòd procedit, & loquitur, cùm vaſallus alienat pro parte, non cùm malè verſatur, ſiue deteriorat pro parte, quod admodum diuer[*]ſum eſt, vt ſtatim dicetur: & quamuis in emphyteuta alienante, prima opinio relata ſuprà, num. 8. magis communiter, probari ſoleat, vt firmant relati ibi. & ex multis Aurelius Corbulo dicto tractatu de cauſis ex quibus emphyteuta iure ſuo priuatur, ampliatione 42. num. 6. fol. 100. contrariam tamen ſententiam, quamplures tenuerunt, vt conſtat ex relatis per Tiraquellum, de retractu lignagier, §. 23. gloſſa 1. num. 4. & 28. Rolandum, in conſ. 49. num. 15. vol. 2. Ioannem Cephalum dict. conſ. 139. n. 6. & ſeqq lib. 1. Baeçam de decima tutori præſtanda cap. 13. num. 30. Petrum Antonium de Petra, dicta quæſt. 10. ex num. 41. & 59. cum ſeqq. Et dato, quòd res eſſet dubia propter Authorum contrarietatem, aut ſuperior opinio communior, vt diximus, nihil habebat obſtare, proptereà quòd nos loquimur de vſufructuario, qui non vtitur arbitrio boni viri, vel malè verſatur in parte, vel in vna re, quod ab alienatione diuerſum eſt; idcircò toto vſufructu integrè priuari debet: Nam etſi in emphyteuta pro parte alienante dubij & contrarij ſint Doctores, vt vidimus, cùm tamen ipſe non alie[*]nat, ſed malè verſatur in vna re ex pluribus rebus ſimul ſibi emphyteuſim conceſſis, quod omnibus priuari debeat, communi ſcribentium conſenſu receptum eſt, vt conſtat ex multis relatis per Tiraquellum gloſſa 1. dict. §. 23. num. 2. & poſt Richard. Malumb. & Oldr. Baldum, Barbatiam, Chaſſaneum, Redoanum, Albertum Brunum, Rolandum, & alios ſecurè probant Aurelius Corbulo. tractatu ſuprà relato, 13. cauſa, num. 7. fol. 70. & ampliatione 42. num. 5. fol. 100. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina 22. num. 6. Cæpola in l. cum eiuſdem, ad finem, num. 8. ff. de ædilitio edicto. Natta in conſ. 476. num. 15. & 16. & nouiſſimè Martinus Monter à Cueua cauſarum ciuilium, Regni Aragonum deciſ. 5. n. 68. & 69. & num. 74. & 75. fol. mihi 105. & 106. at emphyteuta ſimilis eſt fructuario, Gloſſa in cap. 1. in fine,[*] verbo, meliorem, de inueſtitura de re aliena facta, Speculator tit. de feudis, §. quoniam, verſ. 40. Baldus in l. neque, C. de vſufructu, Iaſon in l. 2. quæſt. 2. num. 18. C. de iure emphyteutico, Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 38. num. 16. vol. 1. & diſcriminis rationem ſingularem & ſubtilem, quare ſcilicet, emphyteuta ſi malè[*] verſatur in parte, cadat in totum; & pro parte alienando, cadat tantùm pro parte, adducit Martinus Monter à Cueua, & eruditus quidem, & ſingularis ingenij, & lecturæ vir, dict. deciſ. 5. cauſarum ciuilium Regni Aragonum, num. 74. 75. & 76. fol. 106. vt cùm neceſſe fuerit, ibi videri poterit. CAPVT XXV. Sylua cædua, vel non cædua vtrùm in vſufructu ſit, & fructuarius an & quando arbores fructiferas, vel non fructiferas incidere poſſit? vbi hæc materia plena, clara tamen & diſtincta manu tractatur, nõnulla nouè adnotata per Authorem cum diſtinctione multorum caſuum in medium proferuntur; de hac re eruditiſſimi D. Petri de Barboſa commentaria in l. diuortio, §. ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio, commendantur omninò. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarius arbores fructiferas incidere non poteſt, aliàs ius vſusfructus amittit, & ad intereſſe etiam damni & deteriorationis tenetur. -  2 Idemque ius in emphyteuta ſeruatur. -  3 Et in colono, vel conductore. -  4 Arborum inciſio, & quodlibet aliud damnum, in dubio, facto & culpa fructuarij, coloni, emphyteutæ, & ſimilium, obueniſſe præſumitur. -  5 Pater legitimus adminiſtrator & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij arbores fructifer as incidere non poteſt. -  6 Vſufructuarius, emphyteuta, colonus, & ſimiles, citra omnem pœnam incidere poſſunt arbores fructiferas ad vſum deſtinatum. -  7 Vſufructuarius, emphyteuta, colonus, & ſimiles, incidere poſſunt arbores fructiferas, pro reparatione fundi, ex ſententia multorum: ſed contrà infrà n. 21. -  8 Dummodà inciſio talis, arbitrio boni viri fiat, & pro modo neceſſitatis, atque ita, vt fundus deterior non fiat: ſed indiſtinctè contrarium infrà, dicto n. 21. -  9 Emphyteuta mutare poteſt formam rei, ſi tali mutatione rem meliorem reddat & conſequenter reducere poteſt ſyluam ad pratum, vel ad terram aratoriam, ſi id vtilius ſit, ex ſententia quorundam. -  10 Vſufructuarius non poteſt mutare formam rei fructuariæ. etiam in aliam vtiliorem. -  11 Emphyteuta ex ſententia Baldi, quæ verior eſt, non poteſt mutare formam rei etiam in melius, & conſequenter nec ſyluam exſtirpare, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere. -  12 Niſi quando probatur, hanc eſſe regionis conſuetudinem. -  13 Emphyteuta mutare poteſt formam fundi in melius, quando mutatio fieret in aliam formam latentem in ipſo fundo. -  14 Vſufructuarij potentius ius habent in vſufructu, quàm colonus & conductor in re conducta. -  15 Colonus, vel conductor, non poſſunt mutare formam rei etiam in melius; & vide, numero præcedenti. -  16 Vſufructuario, emphyteutæ, colono, & ſimilibus, non licere arbores fructiferas incidere, etiam vbi fundus ex inciſione fieret fructuoſior, contra nonnullos. -  17 Vſufructuarius, & emphyteuta, an excuſentur, ſi loco arborum exciſarum, alias ſubſtituant, & plantent, & qualiter, & quo tempore fieri debeat ſubſtitutio, vt illos excuſare poſſit, & tribus numeris ſequentibus. -  18 Vincentium Carocium non rectè expendiſſe nonnulla iura, nouè, & verè adnotatum per Authorem. -  19 Petri de Barboſa reſolutio in hac materia probata, & pro ea ponderatus per Authorem textus in l. æquiſſimum, §. 1. ff. de vſufructu. -  20 Paulum de Montepico lapſum in allegatione l. agri, 22. ff. de vſufructu. -  21 Vſufructuarium non poſſe exſcindere arbores fructiferas etiam pro reparatione fundi, contra communem defenditur cum nonnullis, & meliùs, quàm adhuc comprobatur. -  22 Poſſe tamen aridas, ſiccas, & vetustas exſcindere. -  23 Arbores vi ventorum, vel fluminis euulſæ, vtrùm ad fructuarium pertinere debeant, & quando illis vti poſſit? -  24 Arbores vi ventorum, vel ſimili impetu euulſæ, locatoris ſunt, nec poteſt colonus pro ſe retinere modo aliquo. -  25 Idémque dicendum eſſe in arboribus grandibus naſcentibus, & renaſcentibus, quæ domini eſſe debent, etiamſi conductor eas plantauerit; ex ratione, quæ hoc numero aſſignatur. -  26 Vſufructuarius an poſſit incidere arbores cæduas, quæ breui, aut non breui tempore renaſcuntur: & quæ citò aut breuiter non renaſcuntur, an dici poſſint cæduæ, vt in fructu reputari debeant? -  27 Vſufructuarius an poſſit incidere arbores grandes in ſylua non cædua exiſtentes. -  28 vſufructuarius cædere poteſt indiſtinctè ſyluam cæduam vſque ad radices. -  29 Vſufructuarius in cædendo ſyluam cæduam, an teneatur obſeruare modum & conſuetudinem teſtatoris, & numeris ſequentibus. -  30 Teſtator in dubio legaſſe cenſetur fructus, quemadmodum viuo eo percipiebantur. -  31 Vſufructuarius arbitrio boni viri vti non videtur, qui contra ſolitum teſtatoris modum arbores incidit. -  32 L. diuus, ff. de vſu & habitatione, quòd nihil faciat pro reſolutione Barboſæ. -  33 L. ſi abſente, 55. §. finali, ff. de vſufructu, quam pro ſe expendit Barboſa, quòd poſſit contra eum retorqueri, iuxta explicationem Gloſſæ ibi. -  34 Petri de Barboſa opinio, in quæſtione agitata ex n. 29. quòd de rigore iuris fortaſſis verior ſit. -  35 Sylua cædua quæ dicatur? -  36 Vſusfructus ſyluæ cæduæ multum intereſſe, an principaliter legetur, an verò principaliter relinquatur fundus cui ſylua accedit, & explicatur l. ex ſylua, 11. ff. de vſufructu. -  37 L. ſed ſi grandes, 12. ff. de vſufructu, explicata; & Franciſci Connani, & Petri de Barboſa interpretatio recepta. -  38 Vſufructuarius ex ſylua non cædua vtrùm poſſit arbores incidere, & materia l. ex ſylua, 11. ff. de vſufructu, remiſſiuè tractata. -  39 Vſufructuarius ex ſylua non cædua an poſſit arbores incidere, quoties aliàs inutile legatum eſſet. -  40 Et Petri de Barboſa mens explicata. -  41 Conſuetudo regionis attendi debet, maximè in coniecturanda, & exequenda defuncti voluntate. -  42 Sylua non cædua quæ dicatur? QVæſtionibus præcedentibus proximum eſt inquirere nunc, vtrùm vſufructuarius incidendo arbores fructiferas, vel non fructiferas, arbitrio boni viri vti non videatur, vt inde expelli poſſit; an verò incidendi arbores facultas, iure ipſo conceſſa illi videatur? Qua in quæſtione vt plena, clara tamen, & diſtincta manu procedam, confusè enim loquuntur Doctores, ſequentes caſus conſtituere omninò neceſſarium duxi: iis enim, quæ hactenus ſcripſerunt Doctores, atque in ſcriptis eorum præceſſerunt, dilucidè & diſtinctè percipi poterunt. Primò igitur conſtituo, quòd vſufructua[*]rius arbores fructiferas incidere non poteſt, aliàs ius vſusfructus amittit, & ad intereſſe etiam damni, & deteriorationis tenetur, l. æquiſſimum, 17. §. fructuarius, cum ſimilibus ff. de vſufructu, l. 27. tit. 11. partita 4. Doctores communiter in l. diuortio, §. ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio. Paulus in authent. qui rem, num. 3. & ibi Decius num. 5. C. de ſacroſanctis Eccleſiis, & cum Rolando, Albano, Iulio Claro, Tiraquello, Ruino, Ioſepho Ludouico, Menochio, Pinello, & Cephalo, optimè probat, & aliorum ſententiam impugnat Petrus de Barboſa in dicta l. diuortio, §. ſi fundum, num. 17. & 18. pet totum, fol. 1042. & vltra eum idem tenent Alexander in conſ. 118. n. 2. & 3. lib. 5. Crotus in conſ. 115. vol. 1. Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. quæſt. 36. num. 128. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæst. 33. in princ. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 11. num. 31. & 32. Mieres de Maioratu part. 4. q. 39. num. 5. Caualcanus deciſ. 32. num. 40. part. 1. Idemque ius in emphyteuta obſeruatur; is enim, ſi arbores fru[*]ctiferas incidat, in commiſſum incidit, ac expelli poteſt, quaſi fundum emphyteuticum deteriorauerit, vt dicit Baldus in dicto §. ſi fundum, & plenè comprobat, & ſic defendit Barboſa ibidem, num. 15. & 16. fol. 1040. Beroius in cap. potuit, num. 87. de locato, Paulus de Montepico in dicto §. Titia cùm nuberet, dicto num. 128. verſiculo, fui interrogatus multoties. Alexander dicto conſ. 118. num. 8. vol. 5. Iulius Clarus §. emphyteuſis, quæst. 26. Ioannes Garſia dicto cap. 11. num. 34. Cephalus in conſ. 139. n. 15. lib. 2. Burſatus in conſ. 91. num. 3. lib. 1. Colonus etiam, vel Conductor eodem iure adſtringitur, & arbores fru[*]ctiferas incidens, à iure ſuo cadit, & de damno dato tenetur, ex l. in fraudem, §. conductor, ff. de iure fiſci, iuncta doctrina Iaſonis in dicta l. diuortio, §. ſi fundum, n. 2. & communi reſoluta per Ioſephum Ludouicum, deciſ. Peruſina, 94. part. 2. Menoch. conſ. 130. num. 4. & ſeqq. lib. 1. Anguiſſol. conſ. 99. Borgninum Caualcanum deciſ. 44. num. 72. in princ. 1. parte. Vincentium Carocium de locato & conducto, gradu 4. accidentium, quæſt. 7. n. 5. & 6. & num. 12. fol. 191. quo loco ex aliis firmat, hoc adeò verum eſſe, vt in dubio arborum inciſio, & quod[*]libet aliud damnum, facto, & culpa fructuarij, coloni, emphyteutæ, & ſimilium obueniſſe præſumatur, & tenet etiam, vbi rationem aſſignat, & recté explicat Barboſa in dicto §. ſi fundum, num. 20. verſ. in dubio ſanè, Denique nec pater legitimus adminiſtrator, & vſu[*]fructuarius bonorum aduentitiorum filij, arbores fructiferas incidere poteſt, vt ſcribit Angelus in l. vltima, §. ſin autem legata, in fine, C. de bonis quæ liberis. Cæpola de ſeruitutibus rusticorum, cap. de montibus n. 13. Roland. in conſ. 49. num. 18. lib 2. Arias Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 60. verſ. manebit autem. Tiraquellus de tractatu conuentionali, dicto §. 3. gloſſa vnica num. 24. circa finem. Nunc tamen limitatur ſuperior reſolutio, vt non[*] procedat primò, quando vſufructuarius, emphyteuta, colonus, & ſimiles, inciderent arbores fructiferas ad vſum deſtinatum; tunc enim citra pœnam caducitatis, & omnem aliam pœnam id efficere poſſent: quod ex aliis multis ſecurè admittunt, & latiùs declarant Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legat. 2. quæſt. 36. num. 128. Curtius Senior conſ. 71. columna penultima. Natta in conſ. 601. num. 6. volum. 3. Federicus Scot. in conſ. 2. num. 3. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 146. & deciſ. 44. num. 52. & communem opinionem profitetur Vincentius Carocius dicta quæſt. 7. num. 20. & 21. fol. 191. Secundò limitatur, vt minimè procedat, quoties ar[*]bores fructiferæ pro reparatione fundi fructuarij exſcinderentur; id enim citra omnem pœnam licere debet fructuario, emphyteutæ, colono, & ſimilibus, vt ſcribunt Doctores communiter in l. diuortio, §. ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio, vbi Alexander, & Aretinus in id expendunt textum, in l. Arboribus, & in l. ex ſylua, ff. de vſufructu, & ſequuntur alij relati per Tiraquellum dicto §. 3. gloſſa vnica, num. 29. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 33. in princ. verſ. quam communem. Menochius in conſ. 13. num. vltimo, lib. 1. Anguiſſol. in conſ. 14. Ioſephus Ludouicus deciſ. 8. num. 9. Antonius Maluaſſia in conſ. 38. num. 5. lib. 1. vbi num. 24. verſ. Tertium, ex mente communi declarat id[*] procedere, dummodò inciſio talis, arbitrio boni viri fiat, & pro modo neceſſitatis; atque ita, vt fundus deterior non efficiatur: quam etiam modificationem admittit, Vincentius Corraſius de locato & conducto, dicta quæſt. 7. num. 28. fol. 161. & eſt de mente Menochij vbi[*] ſuprà, qui cum aliis adnotauit ibidem, emphyteutæ, & colono licitum eſſe arbores incidere, ſyluam exſtirpare, & prædia colere, ac ſeminare, ſi ex eo meliora, ac maioris redditus efficiantur. Quod tenent etiam Aluarus Valaſcus conſult. 50. num. 9. Bologninus in conſ. 67. num. 5. & alios referens Aurelius Corbulo tractatu de cauſis ex quibus emphyteuta iure ſuo priuatur, 10. cauſa. num. 4. 5. & 6. fol. 41. vbi ſecure probant, poſſe emphyteutam mutare formam rei, ſi tali mutatione rem meliorem reddat, & conſequenter reducere poſſe ſyluam ad pratum, vel terram aratoriam, ſi id vtilius ſit. Quod in vſufructuario nullo modo procedere poteſt,[*] cùm ipſe non poſſit mutare formam rei, etiam in aliam vtiliorem, l. hactenus, 8. §. finali, cum l. ſeq. l. vſufructuarius nouum. 51. l. æquiſſimum, 17. §. fructuarius. ff. de vſufructu, l. vlt. ff. de vſu & habitatione, & alio capite infrà hoc eodem libro latiùs explicabitur. Sed ne[*]que in emphyteuta procedere poſſe, expreſſim docuit Baldus in l. 1. num. 11. C. de iure emphyteutico, vbi concludit, quòd emphyteuta non poteſt mutare formam rei etiam in melius, & conſequenter neque exſtirpare ſyluam, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere, quia quamuis forſan hoc ſit vtilius, tamen non eſt licitum emphyteutæ formam rei mutare, aliàs incidit in commiſſum: & hanc partem tuentur quamplures relati per Aurelium Corbulo vbi ſuprà, num. 2. & 3. fol. 41. & cum Iaſone, Cagnolo, Tiraquello, Paulo, Fuſco, Franciſco Marco, Molina, Riminaldo, & aliis eruditè defendit, & contrariæ partis argumentis integrè ſatisfacit Barboſa in dicta l. diuortio, §. ſi vir, ex num. 31. vſque ad num. 36. & in dicto §. ſi fundum, num. 20. vbi dicit contrariam ſententiam tantùm ad[*]mittendam, quando probaretur, hanc eſſe regionis conſuetudinem, vel vt inquit num. 34. in dicto §. ſi vir,[*] emphyteutam mutare poſſe formam fundi in melius, quando mutatio fieret in aliam formam latentem in ipſo fundo, vt latiùs explicat ibid. num. 32. & 33. idem etiam in colono, vel conductore obſeruandum eſſe eui[*]denter probatur ex eo, quòd vſufructuarij potentius ius habent in vſufructu, quàm colonus, & conductor in re conducta, vt conſtat ex Ruino in conſ. 58. num. 3. & in conſ. 59. num. 1. vol. 1. Curtio Seniore in conſ. 70. n. 8. lib. 1. Caualcano deciſ. 44. num. 72. ante finem, 1. part. emphyteutam etiam potentius ius habere, nemo eſt qui dubitet, imò ex ſuperioribus Authoribus colligitur apertè: ergo colono, aut conductori non debet cenſeri permiſſum, quod vſufructuario, & emphyteutæ denegatum eſt. Deinde quoniam in terminis, quod colonus, vel conductor non poſſint mutare formam rei, etiam in[*] melius, niſi multis conſideratis, & cùm apparet manifeſtè iuxta voluntatem domini fieri, tenet expreſſim Vincendus Carocius de locato & conducto, 4. gradu accidentium, quæſt. 7. num. 26. & 27. fol. 191. qui hac de re videri poterit, cùm occaſio ſe offeret. Ex dictis adhuc, vltra ſuperiores, animaduertendum[*] erit, non malè dubitaſſe Andream Tiraquellum de retractu conuentionali, §. 3. gloſſa vnica, num. 27. & 28. vtrùm vera ſit, nec ne, communis Doctorum traditio, de qua ibi, quatenus dicunt, vſufructuario, emphyteutæ, colono, & ſimilibus, licitum eſſe debere, arbores fructiferas incidere, vbi fundus ex inciſione fieret fructuoſior, quàm eſſet antè: quod vltra relatos per Tiraquellum vbi ſuprà, videntur admittere Baldus in conſ. 290. num. 2. lib. 2. Bolognetus in conſ. 67. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 22. ſub num. 5. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 14. n. 11. & cap. 16. num. 41. Sed cùm ſuprà dictum fuerit, vſufructuarium, emphyteutam, colonum, & ſimiles non poſſe mutare formam rei, etiam in melius, nec poterunt etiam ipſi rem fructuariam, ſiue arbores exſcindere, quamuis exciſione, vel mutatione res fieret vtilior; quod ſatis comprobatur ex his, quæ ad propoſitum ſcribit Barboſa in dict. l. diuortio, §. ſi vir, n. 31. 32. 33. & 34. Deinde animaduertendum erit, ad limitationem eorum, quæ dicta ſunt ſuprà, an ſit vera Iaſonis ſententia,[*] qui in dicta l. diuortio, §. ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio, num. 4. ad finem, exiſtimauit, vſufructuarium, & emphyteutam excuſari, ſi loco arborum exciſarum alias ſubſtituant, argumento textus, à contrario ſenſu, in l. in fraudem, 45. §. ſi conductor, ff. de iure fiſci, Deinde, quòd tunc propter ſubſtitutionem videtur ceſſare deterioratio, & ſic etiam videri debet ceſſare amiſſio iuris propter deteriorationem incurſa. Quod tenent etiam Cæpola, Crotus, Rolandus, Ioſephus Ludouicus, Molina, Gama, & Valaſcus, quos ad id congeſſit in vnum Barboſa in dict. §. ſi fundum, num. 18. ad finem, vbi num. 19. refert quòd Alexander, ibid. n. 2. poſt Cumanum, & Imolam, intellexit hoc eſſe verum, quando arbores exciſæ eſſent veteres, ita vt vtilius eſſet eas exſcindere, & alias ſubſtituere, aliàs ſecus. Et ſubſcribunt Vincentius, Paulus de Montepico, Curtius Iunior, Siluanus, Franciſcus Marcus, Campegius, Tiraquellus, Alciatus, & Rolandus; quos retulit idem Barboſa vbi ſuprà, dicto num. 19. & vltra eum ſic procedere prædictam limitationem, & habere locum tantùm in arboribus admodùm antiquis, corruptis, aut parum infructuoſis, non in aliis poſt Angelum, Fulgoſium, Caſtrenſem, Riminaldum, & Redoanum, reſoluit Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. gradu ac[*]cidentium, quæſt. 7. num. 24. 25. & 26. fol. 192. qui exiſtimauit pro hac doctrina benè facere textum, in l. æquiſſimum, 17. § 1. & in l. agri, 22. & in l. vetus, 75. ff. de vſufructu, & verè illa iura nihil probant, nam in dicta l. agri, & dicta l. vetus, agitur de ſubſtitutione diuerſa, hoc eſt, de ea, quæ in locum arborum demortuarum fieri debet, non de ea, quæ fieret per fructuarium, ad effectum excuſandi ſe, proptereà quòd alias arbores incidiſſet, & in dict. l. æquiſſimum, dumtaxat proponitur regula generalis, quòd vſufructuarius cauſam proprietatis deteriorem facere non debet, meliorem facere poteſt: inde infert Iulianus Iureconſultus, quòd ſi fundi vſusfructus legatus eſt, non debet neque arbores frugiferas exſcindere, neque villam diruere, nec quicquam facere in perniciem proprietatis: non tamen exprimitur, an per ſubſtitutionem, aut ſubrogationem excuſari debeat fructuarius, qui arbores inciderit; ſiue, an, quod in ea lege dicitur, limitandum ſit in arboribus antiquis, aut corruptis, quamuis in infructuoſis deduci poſſet argumentum à contrario ſenſu. Quocirca re[*]ctè videtur contendiſſe Barboſa in dicto §. ſi fundum, dicto n. 19. ſuperiorẽ limitationem generaliter accipiendã, dummodò arbores ſubſtitutæ, durante iure cędentis, excreſcant in bonitatem exciſarum, quia eo caſu incidens, ſibi tantùm videtur præiudicaſſe in fructibus, quos interim percipere potuiſſet, & quia hoc caſu non poteſt videri fundus factus deterior, quoad rei ſubſtantiam, ſed tantùm quoad fructus, qui ad incidentem pertinebant, propter quod incidens non debet amittere ius ſuum, vt pleniùs ibi probat: ſi autem arbores ſubſtitutæ, durante iure incidentis non peruenerint ad bonitatem exciſarum, fundus videbitur deterior factus, & habebunt locum, quæ de amiſſione iuris ſuprà diximus. Quod mihi videtur verum, & probari poſſe per textum, in dicta l. æquiſſimum, §. 1. vbi tantùm ſtatuitur, quòd vſufructuarius nihil in perniciem proprietatis faciat; at iuxta ſuperiorem explicationem nihil in perniciem proprietatis factum cenſetur: ergo vſufructuarius nullam pœnam incurrit, quam tamen incurreret ex eodem Barboſa, quando non ſubſtitueret tantas arbores, quantas exciderat. Item, quando mutauit formam rei etiam in melius, vt cum nonnullis contra alios rectè aduertit ibidem, & vltra eum ex dictis ſuprà,[*] facilè conſtat in hac quæſtione lapſum fuiſſe Paulum de Montepico in dict. §. Titia cùm nuberet, quæſt. 36. verſ. Secundò princ. num. 128. in fine, vbi pro communi, contra Iaſonem, de quo ſuprà mentionem feci n. 17. in princ. dicit eſſe textum meliorem de iure, in dict. l. agri, 22. ff. de vſufructu: nam vt pungebam ſuprà contra Carocium, communis loquitur in arboribus antiquis, ſeu vetuſtis, quæ tamen aliquem fructum producunt, in quibus ſubſtitutioni locum eſſe, ſi exſcindantur illæ, reſoluimus: cæterùm textus in dicta l. agri, loquitur de aliis arboribus, hoc eſt, deſiccatis, & iam omninò corruptis, aut mortuis, & quæ iam nullum fructum producere poſſunt: in quibus Iureconſultus Paulus ſtatuit, quòd agri vſufructu relicto, ſi aliquæ arbores demortuæ ſint, tenetur vſufructuarius loco demortuarum, alias ſubſtituere, & priores ad ipſum pertinent, vt clarè conſtat ex verbis illius legis, & ex communi adnotarunt Borgninus Caualcan. de vſufructu mulieri relicto, num. 157. fol. 342. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 38. num. 28. vol. 1. Albanus in conſ. 55. num. 7. & de materia eius textus, vide Barboſam, in dicto § ſi fundum, num. 21. & ſeqq. His ſic præhabitis, quorum occaſione aliquantulum[*] digreſſi fuimus à ſecunda limitatione tradita ſuprà ex num. 7. animaduertendum erit, Communem, de qua ibi, licere vſufructuario pro reparatione fundi arbores fructiferas incidere, dubiam valdè mihi videri ex ſequentibus. Primò, quia textus in l. arboribus, in princ. & in l. ex ſylua, ff. de vſufructu, in quibus fundantur Doctores, loquuntur in alio caſu, nec eorum reſolutionem probant. Id quòd rectè oſtendit Paulus de Montepico in dicto §. Titia cùm nuberet, quæſt. 36. in princ. n. 128. in princ. verſ. Quam concluſionem limita primò, vbi dicit, de iure teneri poſſe; imò quòd vſufructuarius non poſſit exſcindere arbores fructiferas etiam pro reparatione fundi, quamuis fateatur in contrarium eſſe communem Doctorum ſententiam. Secundò, quoniam hoc caſu non ſolùm forma rei mutatur, ſed & in totum deſtruitur, quod vſufructuario prohibitum eſſe, pluſquàm manifeſtum eſt, & arbores fructiferas exſcindere non poſſe fructuarium, regula generali ſtatuitur, in dict. l. æquiſſimum, §. 1. nec ibi aut alibi iſte caſus excipitur. Tertiò deinde, nam pro reparatione fundi, aut modica tantùm expenſa neceſſaria eſt, & tunc non poteſt vſufructuarius arbores exſcindere, quoniã ad modicam expenſam ipſe tenetur, vt alio capite infrà hoc eodem libro dicetur, & expreſsè probatur in l. hactenus, ff. de vſufructu: aut expenſa magna neceſſaria eſt; & tunc dato, quòd non teneatur eam de proprio facere, ſic vt repetere non poſſit, tenetur tamen vel eam facere, & poſtea repetere à domino, ſiue à proprietario rei, aut ſi non vult immodicè expendere, obligatus eſt denunciare domino neceſſitatem fundi reparationẽ requirentis, vt de magna expenſa prouideat, ex doctrina Caſtrenſis in l. eum ad quem, C. de vſufructu, de qua alio capite agendum eſt: vnde ſi nec expendat, nec domino denunciet, ſed arbores fructiferas incidat, in negligentia non expendendi modicè, nec denunciandi, & in culpa incidendi, conſtitutus videbitur, ac per conſequens vſusfructus ius amittet, & ad damnum, & intereſſe deteriorationis tenebitur: nec enim potuit propria authoritate arbores incidere, ſed aliis modis à iure ſtatutis, fundi neceſſitati, aut reparationi conſulere debuit, & in hãc partem, non tamen ſic comprobatã inclinare videtur Barboſa in dict. § ſi fundum, num. 12. in fine, & num. 13. & 14.[*] arbores tamen aridas, ſiccas, & vetuſtas, pro fundi reparatione, quòd poſſit vſufructuarius exſcindere, pro certo tradunt quamplures, & alij ſupponunt in dict. l. diuortio, §. ſi fundum, Paulus de Montepico in dict. §. Titia cùm nuberet, n. 128. & ex communi, vt veriſſimum reſoluit Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 38. n. 6. & n. 37. vol. 1. Quòd ſi arbores vi ventorum, vel fluminis euulſæ[*] ſint, aut deiectæ, proprietarij ſunt, ipſeque tenetur eas tollere; vſufructuarius autem non cogitur alias ſubſtituere; illas tamen faciet ſuas, ſi earum loco alias ſubſtituat, vel etiam non ſubſtituendo, poterit illis vti ad proprium vſum, & tantùm in caſu neceſſitatis, quando ſcilicet aliunde non habebit: & ſic cædere poterit ex eis arboribus ligna apta ad comburendum, vel materia vti ad refectionem domus, per textum in l. Proculus, §. ſi arbores, in l. arbores, & in l. arboribus, ff. de vſufructu, & ex cõmuni reſoluunt Paulus de Montepico in dict. §. Titia cùm nuberet, d. num. 128. verſ. Tertiò limita prædictam concluſionem. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 22. n. 6. in princ. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſ. 5. num. 2. Albanus in conſ. 55. n. 7. nouiſſimè Ioan. Gutierr. de tutelis, 3. part. cap. 27. n. 211. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 157. in fine. Barboſa in dict. §. ſi fundum, n. 13. verſ. Neque obſtant adducta in contrarium, vſque ad n. 14. videndus etiam num. 21. & 22. idemque in co[*]lono, ſeu conductore, quòd arbores vi ventorum vel ſimili impetu euulſas, non poſſit pro ſe retinere modo aliquo, ſed locatori teneatur illas dare, docuit Alexander in dicto §. ſi fundum, num. 5. & ex multis probarunt borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 158. & deciſ. 44. num. 72. 1. part. Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. gradu accidentium,[*] quæſt. 7. num. 16. fol. 192. vbi poſt Caualcanum dicta deciſ. 44. n. 72. in fine, dicit idem eſſe in arboribus grandibus naſcentibus, & renaſcentibus, quæ erunt domini, etiamſi colonus, vel conductor eas plantauerit; nam licèt à colono fuerint plantatæ, tamen ſunt aliæ in terris domini, qui tantùm tenebitur reficere expenſas colono, vt ibi probatur: & hactenus de primo caſu, vel prima concluſione, in quo incidenter, vt vides, alij plures continentur. Nunc verò ſecundo loco & principaliter conſti[*]tuendum eſt, dubium eſſe, an vſufructuarius incidere poſſit arbores cæduas, quæ breui, aut non breui tempore renaſcuntur? Et pro vera reſolutione dicendum erit, ſyluam cæduam eſſe in fructu, & ob id ad vſufructuarium pertinere, & eadem ratione pertinere ad maritum, & emphyteuram: poterit ergo vſufructuarius non ſolùm pro ſuo vſu arbores cæduas incidere, ſed etiam vt poſſit vendere, & cum eis agere pro ſuo libitu, per textum in l. ex ſylua, & in l. item ſi fundi, in fine, ff. de vſufructu, l. in ſylua, ff. de vſucapionibus: ita communiter Doctores in dict. l. diuortio, §. ſi fundum, vbi ex Paulo de Montepico, Boërio, & Molina, communem reſolutionem agnoſcit Barboſa num. 3. folio 1033. nouiſſimè Ioannes Guttierez de tutelis & curis, 3. part. cap. 27. num. 9. & vltra eum idem probarunt Alciatus, & Rebuffus in l. ſylua cædua, ff. de verb. ſigniſicatione, Connan. Commentariorum iuris, lib. 4. c. 1. num. 4. & 5. Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 59. Baeça de Decima tutori præſtanda, cap. 26. n. 21. Mieres de Maioratu, part. 4. quæſt. 39. num. 5. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 11. num. 35. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 33. verſ. aut verò quærimus. Qui, & Molina vbi ſuprà, & Paulus de Montepico dicto §. Titia cùm nuberet, quæſt. 36. verſ. aliquando & ſecundò, n. 129. expreſſim intelligunt deiis arboribus, quæ citò, ſiue breui tempore renaſcuntur & creſcunt, ideóque eas tantùm cæduas appellari, & in fructu eſſe dicunt; eas tamen, quæ non citò, ſiue non breui, ſed longo potiùs tempore renaſci ſolent, nec cæduas dici, nec in fructu eſſe videri cõtendunt: idemque ex Sigiſmundo, & aliis conſtanter defendit Arias Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, n. 59. verſ. in eodem articulo variant Doctores, & eiuſdem ſententię videntur fuiſſe nonnulli adducti per Barboſam, quem ſtatim referam; contrariam tamen ſententiam, imò cæduas dici arbores, quæ renaſci ſolent, licèt longo tempore renaſcantur, & in fructu eſſe, ob idque ab vſufructuario cædi poſſe, tenent Alexander, Curtius Iunior, Pariſius, & alij, quos retulit Pinellus loco ſuprà relato, & eorum opinionem veriorem eſſe exiſtimat, & nonnullis comprobat Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 11. num. 35. cui etiam ſe ſubſcribere videtur Barboſa in dict. §. ſi fundum, n. 2. qui allegat etiam pro hac parte Menochium, & Connanum; vnde in iudicando, & conſulendo durum eſſet ab hac opinione recedere, quæ Alexandri & tantorum Authorum authoritate munitur: & primò declaratur vt procedat, etiam quoad arbores grandes in ſylua cæ[*]dua exiſtentes, quas etiam vſufructuarius poterit incidere, vt colligitur ex Alexandro in conſ. 118. à num. 3. lib. 5. Siluano in conſ. 76. num. 4. & ex Rebuffo, Curtio Seniori, Croto, & aliis, pro certo affirmat, & contrarium tenentes improbat Barboſa in dicto §. ſi fundum, num 8. verſ. ſed non placet is intellectus, & num. 9. verſ. vſufructuarius autem poterit, nec obſtat l. ſed ſi grandes, ff. de vſufructu, nam præmiſſo, quod in allegatione, & intellectu eius legis paſſim decipiuntur Doctores, & ex Neotericis Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 3. gloſſa vnica num. 25. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 22. num. 5. Ioan. Garſia dict. cap. 11. num. 36. in fine, De eius intellectu agendum erit infrà num. 37. Similiter & indiſtinctè poterit vſufructuarius cædere[*] ſyluam cæduam vſque ad radices, ex Boërio deciſ. 51. num. 9. & Barboſa in dict. §. ſi fundum, num. 3. & num. 7. quo loco num. 5. in princ. dicit aliud, quod difficultatem[*] videtur continere, vſufructu ſyluæ relicto, poſſe vſufructuarium totam ſyluam cædere, vel vendere, nullo habito reſpectu ad conſuetudinem teſtatoris, neque etiam obſeruato tempore; quo teſtator cædere ſolebat, ex l. diuus, ff. de vſu & habitatione, & l. ſed ſi abſente, 55. §. finali ff. de vſufructu: difficultas autem conſiſtit in eo, quòd contrarium videtur denotare Iureconſultus Celſus lib. 18. ad Sabinum, relatus in l. item ſi fundi, 10. §. finali. ff. de vſufructu, in illis verbis: Nam & Trebatius ſcribit, ſyluam cæduam & arundinetum poſſe fructuarium cædere, ſicut paterfamilias cædebat; & vendere, licet paterfamilias non ſolebat vendere, ſed ipſe vti: ad modum enim referendum eſt, non ad qualitatem vtendi. Ex quibus verbis deducere ſolent Doctores communiter, debere fructuarium arbores incidere iuxta conſuetudinem, & vſum teſtatoris, quòd intelligunt non de qualitate, ſed de modo, hoc eſt, vt ſi paterfamilias vſus fuerit ſylua non niſi ad vnum plauſtrum per annum, vel ſi vendere non erat ſolitus; non ideò prohibeatur vſufructuarius centum plauſtra incidere, vel illa vendere; ſi tamen teſtator ſolitus erat non cædere, niſi de quinquennio in quinquennium, vſufructuarius non debeat, nec poſſit aliter, vel citiùs incidere; ſic explicant poſt Albericum, & alios, Paulus de Montepico, in dict. §. Titia cùm nuberet, quæſt. 36. ante finem, verſ. ſed quia dictum eſt, num. 130. Graſſus §. legatum, quæſt. 33. in fine, verſ. vnum tamen nota, Molina de primogeniis, lib. 1. cap. 22. num. 2. & comprobatur ex his, quæ diximus ſuprà hoc eodem lib. cap. 22. vbi inter alia[*] expendimus Iacobum Mandellum de Alba in conſ. 743. num 5. lib. 4. dicentem quòd teſtator in dubio legaſſe[*] cenſetur fructus, quemadmodum viuo eo percipiebantur, & quòd boni viri arbitrio vti non videtur vſufructuarius, qui contra ſolitum teſtatoris modum arbores incidit, vt ex aliis ſcribit Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 38. num. 12. verſ. tum quia, & verſ. quæ omnia efficere, vol. 1. ex quibus dubia reddi videtur prædicta[*] Barboſæ reſolutio, eo magis, quòd textus in l. Diuus, ff. de vſu & habitatione, aut expenditur per eundem Bar[*]boſam in princ. & tunc nihil probat; aut in §. ſeq. & tunc potiùs denotat contrarium: textus verò in dicta l. ſi abſente, 55. §. finali, ff. de vſufructu, non dicit, quòd vſufructuarius intempeſtiuè cæderet ſyluam cæduam contra ſolitum teſtatoris modum, aut vſum, cædendo; ſed tantùm probat, ſyluam cæduam etiam intempeſtiuè cæſam in fructu eſſe, ſicut oliua maturè lecta; item fœnum immaturè cæſum in fructu eſt. Imò ſi vera eſt explicatio Gloſſæ ibi. verbo, conſtat, dum dicit, quòd vſufructuarij intererat, immaturam ſyluam cædere, cùm fortè magis valeat intempeſtiuè cæſa; veriſimiliter credendum eſt, quòd teſtator viuus idem facere ſolitus erat: ideò durum eſſet in praxi à communi opinione recedere, ſed cùm caſus occureret, maturè cogitandum eſſet; fortaſſis enim in puncto iuris, & de rigore, Bar[*]boſæ opinio ſeruari deberet, maximè ex his, quæ diximus ſuprà cap. 22. num. 7. & 8. quòd conſuetudo teſtatoris non inſpicitur in his, quæ inſunt ex natura rei, & quòd vſufructuarius arbitrio boni viri vti videtur, etſi non vtatur re, ſicut paterfamilias, hoc eſt teſtator vti ſolebat, ſi fortè re, ipſa, quia nolebat, non vteretur ad eum, ad quem naturaliter erat deſtinata, vſum: & quod tunc ad rei naturam, & boni patris familias rationem vſusfructus exigi poſſet; at iuxta rei naturam integrè poteſt vſufructuarius ſyluam cæduam exſcindere, ergo ſi vſusfructus ſyluæ principaliter legetur, non obſtante conſuetudine teſtatoris, id debebit eſſe permiſſum, ſecùs ſi acceſſoriè, vt ibi explicat Barboſa; quo caſu ad modum, & conſuetudinem teſtatoris res reduci debet: dicitur[*] autem ſylua cædua ea, quæ in hoc habetur vt cædatur, & quæ exciſa, ex ſtirpibus, vel radicibus renaſcitur, l. ſylua cædua, ff. de verborum ſignificatione, vbi notant Alciatus, & Brecheus num. 3. Alexander in conſ. 118. num. 3. lib. 5. Molina de Hispanorum Primogeniis, lib. 1. cap. 22. num. 2. Ioannes Garſia de expenſis, cap. 11. n. 31. nouiſſimè Ioannes Gutierrez de tutel. & curis, 3. part. cap. 27. n. 2. & 5. & ſeqq. Et ſic vt ſylua cædua dicatur, duo copulatiue requiruntur. Primum, vt vtilitas ſyluæ in hoc habeatur vt cædatur, id eſt, cuius vtilitas conſiſtit in eo, quòd cædatur. Secundum, quòd exciſa, ex radicibus vel ſtirpibus renaſcatur, vt ex communi notauit, & latiùs declarat Barboſa in dicta l. diuortio, § ſi fundum, num. 2. videndus à num. 1. verſ. quoad ſecundam, vſque ad verſ. his ita explicatis, ſub num. 3.[*] Tertiò & principaliter conſtituendum eſt, multùm intereſſe, an vſusfructus ſyluæ cæduæ principaliter legetur; quo caſu procedunt ea, quæ ſuperiùs diximus, vt vſufructuarius poſſit totam ſyluam cædere, vel vendere: an verò principaliter relinquatur fundus, hoc eſt, illius vſusfructus, cui ſylua accedit; tunc enim confugiendum eſt ad modum, & conſuetudinem teſtatoris, vt iuxta eam, arborum inciſio fieri debeat: quòd ſi de conſuetudine teſtatoris non appareat, vel nihil cædere ſolebat; tunc ne legatum ſit inutile, poterit vſufructuarius cædere ramos, quatenus folia extendentur, item pedamenta, id eſt, ramos integros vſque ad ſtipitem, truncos tamen, ſiue ſtipites arborum minimè cædere poterit. Sic procedit textus in l. ex ſylua, 11. ff. de vſufructu, vbi Iureconſultus vſufructuario non permiſit totam ſyluã cęduam cædere, ſed tantùm vt ex ea cædat ramos, & pedamenta. Et ſic ille textus continuari debet cũ §. finali legis præcedentis, vbi Iureconſultus diſtinguit legatum ſyluæ, à legato fundi, cui ſylua accedit, & poſt longam diſputationem, ſic in effectu reſoluit Barboſa, & aliorum interpretationes impugnat, in dicta l. diuortio, §. ſi fundum, num. 3. verſ. ſed vrget in contrarium, vſque ad num. 7. qui hac de re latiùs videri poterit, ne à doctiſſimo Viro plenè reſoluta tranſcribamus, ſed ea tantùm, quæ noſtri tractatus ſunt, propria & peculiaria breuiter reſoluamus: Et Barboſæ interpretationes ſequitur nouiſſimè Ioan Gutierrez de tutelis & curis, 3. part. cap. 27. num. 13. ſimilitérque venit intelligendus textus in l. ſed ſi grandes, 12. ff. de vſufructu qui conti[*]nuari debet, & in eiſdem terminis accipi, cum dicta l. ex ſylua, nempe quando vſusfructus fundi principaliter fuit legatus, cui ſylua accedit; quo caſu ſi de conſuetudine teſtatoris conſtat, ea eſt omninò obſeruanda, aliàs ne legatum inutile ſit, poterit fructuarius incidere ramos & pedamenta, etiam ad vendendum ex ſylua cædua; ſed ex non cædua poterit etiam ramos & pedamenta incidere ad vſus proprios tantùm, non tamen ad vendendum: in vtroque tamen caſu non poterit arbores grandes incidere; & ratio eſt, quia teſtator, qui nunquam illas incidit, ſed in tantum excreſcere eas paſſus eſt, videtur voluiſſe, ne vnquam inciderentur, ſed vt conſeruarentur ad ornatum & proſpectum: ideò cùm ex aliis arboribus poſſit fructuarius vtilitatem vſusfructus percipere, non poteſt arbores grandes incidere. Quæ interpretatio fuit de mente Connani Commentariorum iuris ciuilis lib. 4. cap. 1. num. 6. & aliorum intellectibus improbatis, ſequitur eam Barboſa in dicto §. ſi fundum, num. 9. videndus de hac re à num. 7. verſ. ſed quæſtionis eſt, vſque ad num. 10. Vltimò & principaliter conſtituendum eſt, ſyluã non[*] cæduam non eſſe in fructu, & conſequenter non poſſe fructuarium ex ea totaliter arbores exſcindere, poſſe tamen ad vſum vineæ ramos & pedamenta cædere, dummodò fundus ex hoc deterior non fiat: quod primum probatur per textum, & communem Doctorum traditionem ibi in l. diuortio, §. ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio. Secundò ex textu (qui ſic intelligi debet, quicquid Doctores inuoluant, & confusè loquantur) in l. ex ſylua, 11. ff. de vſufructu, vt rectè explicat Alciat. in l. ſylua cædua, ff. de verborum ſignificatione, & latiſſimè de materia eius legis ſcribit Barboſa videndus omninò in dicto §. ſi fundum, à num. 10. vſque ad num. 15. Ioan. Gutierrez de tutelis, 3. part. cap. 27. num. 15. & quatuor ſeqq. limitatur tamen hæc reſolutio, vt non procedat, ſi[*] aliàs vſusfructus ſyluæ legatum inutile eſſet; tunc enim poſſet fructuarius, ne legatum ſit inutile, ſyluam non cæduam cædere, & arbores incidere, & vendere, argumento textus in l. diuus, ff. de vſu & habitatione, & ita tenent ex aliis multis Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 3. gloſſa vnica num. 30. Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 4. accidentium, quæſt. 7. n. 29. fol. 192. & in his terminis loquitur Mieres de Maioratu, part. 4. quæſt. 39. num. 5. in princ. eandem etiam ſententiam admittere videtur Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 11. num. 37. dummodò fructuarius temperatè vtatur, & taliter, quòd inciſio potiùs ad fru[*]ctum pertineat, quàm ad deſtructionem, ex eiſdem Authoribus, & Barboſa, qui nullo ex prædictis relato in idem inclinat in dicto §. ſi fundum, num. 10. verſ. illud igitur: nam cùm numeris præcedentibus, plenè probauerit, arbores in fructu non eſſe, nec ad fructuarium pertinere, quæ inciſæ non renaſcuntur, vt de pinetis, & cupreſſis affirmat in dicto verſ. illud, ne vſus remaneat inutilis, inducendam eſſe exiſtimat deciſionem textus, in l. item ſi fundi, 10. §. finali. ff. de vſufructu, vel ſaltem ad conſuetudinem regionis recurrendum eſſe, argumento l. excepto. C. de locato: vult igitur Barboſa, ſi rectè perpendatur, quòd in hoc caſu, quando aliàs ſyluæ non cæduæ vſusfructus inutilis eſſet, poſſit vſufructuarius incidere ſyluam non cæduam, iuxta communem ſupra relatam, tamen quòd inciſio talis fieri debeat, aut iuxta conſuetudinem teſtatoris, hoc eſt eo modo, quo ipſe teſtator cædere ſolebat, aut ſecundùm conſuetudinem regionis, hoc eſt, modo quo in regione tales ſyluæ cædi ſolent; conſuetudo enim regionis attendi debet, ma[*]ximè in coniecturanda & exequenda defuncti voluntate, argumento textus in l. quòd ſi nolit, §. quia aſſidua, ff. de ædilitio edicto, & l. ſemper in ſtipulationibus, ff. de regulis iuris, & multis comprobant Auiles in capitulis Prætorum, c. 41. gloſſa, ſe conocieren. Queſada diuerſarum quæſtionum iuris, cap. 20. num. 2. & ſeqq. & num. 10. Mieres de Maioratu, in initio ſecundæ partis, num. 30. Graſſus §. teſtamentum, quæſt. 76. num. 7. & 11. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 7. num. 3. & 4. lib. 11. tit. 14. num. 15. Menochius lib. 3. præſumptione 143. Dicitur autem ſylua non cædua, quæ non[*] habetur ad cædendum, ſed ad alios vſus, & quæ cæſa non renaſcitur ex radicibus vel ſtirpibus, l. ſylua cædua, ff. de verborum ſignificatione, vbi notant Alciatus, & Rebuffus, & ex communi tradunt Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 59. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. c. 22. n. 6. Ioannes Garſia de expenſis cap. 11. n. 31. & 37. & latiùs declarat Barboſa in dict. §. ſi fundum, ex n. 10. nouiſſimè Ioan. Gutierrez de tutelis & curis, 3. part. cap. 27. num. 4. & 5. vbi num. 6. agit de pinetis, an ſint in fructu, & ad fructuarium pertineant: Gamæ, & Mieres opinionem amplectitur, & contrariam Barboſæ impugnat. CAPVT XXVI. Pater legitimus adminiſtrator, & vſufructuarius bonorum aduentitiorũ filij, in cædendis lignis, & arboribus, vtrùm habeat maiorem prærogatiuam, quàm cæteri fructuarij? vbi communis Angeli reſolutio nouè defenditur contra Pinellum, & pro ea nonnulla nouè etiam adnotantur per Authorem. SVMMARIVM. -  1 Pater legitimus adminiſtrator, & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij, vtrùm in cædendis lignis, & arboribus, habeat maiorem prærogatiuam, quàm cæteri fructuari. -  2 Pinelli declaratio quædam, quòd ſit conformis menti communis, nec aliquid nouum contineat. -  3 Patri non ſolùm notabilis deterioratio prohibetur in bonis aduentitiis filiorum, ſed & quæcumque, quæ proprietati nocere poſſit, contra Pinellum. -  4 Dictio Nullo modo eſt negatiua omnis actus, & omnis potentiæ. -  5 Dictio Nullo modo importat idem, quòd dictio Penitùs. -  6 L. 2. ff. ſi vſusfructus petatur, contra Pinellum retorquetur. -  7 Dictio Aliquo modo, vniuerſaliter & negatiuè concepta, veriſicatur etiam in re minima. -  8 Dictio Aliquid, vel aliqua, verificatur in quauis re, etiam minima. -  9 De circumſcriptione aliqua vbi fit mentio, intelligitur de omni circumſcriptione, etiam non doloſa. -  10 Pinellus in quæſtione principali ſaluatur, & noua, vera tamen concordia per Authorem excogitatur. -  11 Vſufructuarius vt ius vſusfructus amittat, & remoueri poſſit, tria interuenire neceſſe est. -  12 L. vltima, §. ſin autem, C. de bonis quæ liberis, explicatur, & ibidem dicitur, ob quam deteriorationem pater ab vſufructu aduentitiorum remoueri debeat. SVccedit nunc neceſſarium dubium, vtrùm pater le[*]gitimus adminiſtrator, & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij, in cædendis lignis, & arboribus, habeat maiorem prærogatiuam, quàm cæteri fructuarij? Quam quæſtionẽ mouet in terminis Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 60. fol. mihi, 105. quamuis autem ipſi diſpliceat communis Doctorum ſententia, quæ inter patrem, & alium vſufructuarium nullam differentiam conſtituit, ſiue quæ indiſtinctè applicat ad patrem legitimum adminiſtratorem, quæ in alio vſufructuario ſtatuta ſunt, vt ſcribit Angelus in l. vlt. §. ſin autem æs alienum, in fine, C. de bonis quæ liberis, Cæpola de ſeruitutibus ruſticorum, cap. 22. de Montibus, num. 13. Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 3. gloſ. 1. num. 22. Ego tamen libenter communem admitterem; conſidero enim quòd ſi pater in cædendis lignis, & arboribus, aliter ſe habere poſſit, quàm cæteri fructuarij ſe habere debent, neceſſatiò ipſi proprietati damnum inferendum ſit, vt conſtat apertè ex dictis ſuprà, c. præcedenti: id autem ipſi patri nullo modo permiſſum eſt; quodcunque potiùs prohibetur illi, quod in damnum. & detrimentum proprietatis tendere videtur, vt dicit expreſsè textus in l. finali. §. ſin autem, C. de bonis quæ liberis: & quamuis, vt ipſe Pinellus dicit, fraus, quæ aliquando in alio fructuario præſumitur, cessat in patre, qui omnia præſumitur filiis parare, & inde nec valea regulariter argumentum de alio fructuario ad patrem, cui maior poteſtas defertur; tamen cùm pater in cædendis lignis & arboribus aliter ſe habere contendit, quàm in alio fructuario expreſſum atque ſtatutum eſt, præſumptio fraudis minimè in eo ceſſabit; ſiquidem id faciet, vel cum damno & detrimento proprietatis, vel excedendo modum, quem natura rei expoſcere videbatur, ad quod lex ipſa in alio fructuario reſpectum habuit, vt ſuprà c. præcedenti, & c. 22. dicebamus: vnde quod attinet ad hoc, non defertur patri maior poteſtas, quàm cæteris fructuariis, nec ita intelligitur patri conceſſa facultas in aduentitiis (quicquid contra defendat Pinellus) vt aliter incidere poſſit, vel maiori prærogatiua in damnum proprietatis frui: quocirca declaratio ipſius Pinelli ibidem, dicto num. 60. verſ. manebit autem, quòd[*] pater arbores frugiferas cædere non poſſit & quoad hoc maneat æquiparatio cum aliis fructuariis, conformis eſt menti communis ſententiæ, nec aliquid nouum continet: quod verò ſtatim dicit in verſ. hinc infero poſſe, neceſſariam eſſe notabilem deteriorationem, vt pater[*] remoueri poſſit, non tranſit ſine maximo ſcrupulo; nam in contrarium, vt quæcumque deterioratio cenſeatur patri prohibita, fortiter vrget textus in dict. l. vlt. §. ſin autem, C. de bonis quæ liberis, in illis verbis: Et omnia circa vſumfructum facere, quæ nullo modo proprietatem poſſint deteriorem facere. Nam dictio illa nullo[*] modo, eſt negatiua omnis actus, & omnis potentiæ; & ſic omnem, & quamcumque deteriorationem continet, argumento textus in l. vlt. C. de teſtamento militis, & in terminis obſeruant Decius in conſ. 3. num. 7. Gozadinus in conſ. 71. num. 4. Tiraquellus in l. ſi vnquam, verbo, reuertatur, ex num. 93. C. de reuocandis donationibus, Menoch. recuperandæ poſſeſſionis, remedio 14. num. 6. & 7. & in conſ. 22. num. 8. & 16. lib. 1. vbi ex Gozadino, in conſ. 25. num. 9. adnotauit, quòd dictio Nullo mo[*]do, importat idem, quòd dictio Penitùs; & ſic denotat ille textus, quòd omnis penitus deterioratio patri eſt prohibita; & ratio poteſt eſſe, quia lex, quæ ſummam confidentiam habet de patre, & præſumit, quòd ſemper vtile & bonum conſilium capere debeat pro filio, voluit penitùs dolum, machinationem, & omnem deteriorationem ab eo abeſſe: quod prædictorum, & opinionis Pinelli nulla mentione facta, Angeli tamen doctrinã referens, expreſsè admittit Anguiſſol. in conſ. 99. n. 16. vol. 1. vbi firmat, patrem legitimum adminiſtratorem, & vſufructuarium aduentitiorũ filij, non poſſe exſtirpare arbores, nec vites, nec aliquid facere propter quod proprietas efficiatur deterior, ſicut nec alius vſufructuarius ſimplex:[*] vnde etiam hac in re animaduertebam eundem Pinellũ vbi ſuprà, dict. n. 60. verſ. hinc infero, minùs benè allegaſſe textum, in l. 2. ff. ſi vſusfructus petatur, ad probandum, neceſſe eſſe, notabiliter deteriorare proprietatem patrem, vt expelli poſſit; contrarium enim potiùs deduci poteſt ex illo textu, dum dicit: aut aliquo modo dete[*]riorem vſumfructum: Nam dictio illa aliquo modo, vniuerſaliter & negatiuè concepta, verificatur etiam in re minima, & ſic in omni damno, aut deterioratione, ex l. ſi ſeruum, §. prætor ait, & ibi notat Bartolus ff. de acquirenda hæreditate, & obſeruant Socinus Senior in conſ. 275. col. 2. lib. 2. Gozadinus in conſ. 27. col. 5. Craueta in conſ. 294. num. 4. Tiraquellus in dict. l. ſi vnquam, verbo, omnia vel partem aliquam, num. 14. & num. 37. & 41. Menochius in conſ. 4. num. 18. lib. 1. & conſ. 273. num. 26. lib. 2. & in conſ. 275. num. 15. & in conſ. 291. num. 48. 49. & 50. lib. 3. & de recuperanda poſſeſſione, remedio 14. n. 8. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 14.[*] num. 36. lib. 1. qui plenè probant, quod dictio Aliquid, vel aliqua, verificatur in quauis re, etiam minima, & in terminis ſcribunt Corneus in conſ. 158. col. 6. lib. 2. Menochius dict. conſ. 291. num. 50. lib. 3. quòd vbi fit men[*]tio de circumſcriptione aliqua, intelligitur de omni circumſcriptione, etiam non doloſa. Poſſet tamen ſaluari Pinellus in quæſtione principa[*]li, conſtituendo, aliud eſſe remoueri debere patrem ab vſufructu ob deteriorationem, in quibus terminis loqui videtur ipſe Pinellus dict. num. 60. verſ. hinc infero poſſe patrem; & tunc neceſſe eſt, quòd notabiliter deteriorem reddat proprietatem: aliud verò ad interſſe teneri ob deteriorationem, & tunc de omni deterioratione tenebitur, vt intereſſe ſoluat, cùm nullo modo poſſit proprietatem deteriorem facere, ſicut in aliis vſufructuariis dici ſolet, qui vt ius vſusfructus amittant, &[*] remoueri poſſint, tria interuenire neceſſe eſt, quòd deterioratio fiat in ſubſtantia, & non in fructibus, item quòd fiat per culpam, item quòd ſit deterioratio notabilis, vt poſt Baldum, Iaſonem, Menochium, Ioſephum Ludouicum, Cephalum, Burſatum, Rolandum, & Valaſcum reſoluit Barboſa in dicta l. diuortio, §. ſi fundum, num. 20. verſ. & tenebis mente, fol. 1044. & vltra eum Beccius in conſ. 33. Borgninus Caualcanus deciſ. 32. num. 6. part. 2. Bertazolus in conſ. 423. lib. 2. Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 4. accidentium, quæſt. 7. num. 41. & 42. fol. 192. Aurelius Corbulo tractatu, de cauſis ex quib. emphyteuta iure ſuo priuatur, 13. cauſa, num. 24. fol. 71. & ſic debet explicari textus in l. vlt. §. ſin autem, C. de bonis quæ liberis, quia patri om[*]nis deterioratio prohibetur; quâ proprietatem deteriorem facere poſſit, vt clarè dicit ille textus, & in cæteris vſufructuariis admiſſum eſt non tamen ob quamlibet deteriorationem remoueri poteſt, ſed propter magnam, aut notabilem tantûm, quamuis ob paruam rei deteriorationem ad reſarciendum intereſſe teneatur, licèt expelli non poſſit; vt in vſufructuario quocumque, emphyteuta, colono, & ſimilibus, poſt Caſtrenſem, Rolandum, Ruinum, Redoanum, & Ioſephum Ludouicum, tradiderunt Aurelius Corbulo vbi ſuprà, n. 26. fol. 71. Vincentius Carocius dicta quæst. 7. num. 42. in fine, fol. 192. CAPVT XXVII. Gregis, vel armenti, vel equitij, id eſt, vniuerſitatis, item ſingulorum capitum, cùm vſusfructus legatur, quid legatum contineat, in locũ capitum demortuorum, vel inutilium, an, & quando ex natis, vel non natis, aut aliunde gregẽ ſupplere, & finito vſufructu reſtituere vſufructuarius debeat? vbi l. vetus, l. vel inutilium, & l. quid ergo ff. de vſufructu, explicantur, & hæc materia accuratè, & diſtinctè magis, quàm hactenùs declaratur. SVMMARIVM. -  1 Partum ancillæ in fructu non eſſe, idcircò ad fructuarium minimè pertinere. -  2 Et vera huiuſce rei ratio, remiſſiuè. -  3 Pecudum fœtus in fructu eſſe, ideò ad fructuarium, & bonæ fidei poſſeſſorem pertinere. -  4 Vſumfructum non tantùm ſingulorum animalium, verùm etiam gregis, vel armenti, legari, & conſtitui poſſe. -  5 Grege legato, quòd adiicitur, vel diminuitur, legatario accreſcere, vel decreſcere. -  6 Gregis appellatione quid contineatur, remiſſiuè? -  7 Legatum vniuerſale cùm relinquitur, vtputà hæreditas, peculium, grex, dos vectigal, poſſeſſio, & ſimilia, ad legatarium pertinent emolumenta, ac onera, augmenta etiam, & decrementa; quod non accidit, cùm res aliquæ ſingulariter legantur. -  8 Vſusfructus propriè cadit in grege pecudum, iumentorum, & cæterorũ animalium, nec dicuntur animalia eſſe de rebus, quæ conſumuntur per vsũ vſufructuarij. -  9 Vſusfructus non modò immobilium ſed & mobilium rerum constitui poteſt. -  10 Vſufructus gregis cùm relictus eſt qualiter vſufructuarius cauere debeat? -  11 Vſufructuarius gregis ex fætibus in locum demortuorum capitum, an, & quando ſubſtituere teneatur, & ſi non habeat vnde ex fætibus ſubſtituere poſſit, an aliunde ſubſtituere debeat? & num. ſeq. -  12 Franciſcum Connanum optimè, & verè intellexiſſe iſtam materiam. -  13 Vſufructuarius gregis, quare ex fætibus in locum capitum demortuorum, vel inutilium ſupplere, & ſubſtituere debeat? vbi vera ratio aſſignatur. -  14 Vſufructuarius ſingulorum capitum nihil ſupplere, aut ſubſtituere tenetur, & Connani ratio probatur. -  15 Raphaëlis Fulgoſij rationem aliam ſuſtineri poſſe. -  16 Vſusfructus gregis non perit, vno aut altero pecore extincto, donec ad tam exiguum numerum redactus ſit, vt grex eſſe deſinat. -  17 Gregem quis numerus ouium, vel animalium faciat? vbi communis ſententia refertur. -  18 Et Franciſci Connani opinio magis probatur. PRo vera, breui tamen, & dilucida huius capitis ex[*]plicatione, conſtituendum erit primò; partum ancillæ in fructu non eſſe, idcircò ad fructuarium minimè pertinere: quamuis enim apud antiquos vetus fuerit quæſtio, tamen Bruti ſententia obtinuit, fructuarium in eo locum non habere, l. vetus, ff. de vſufructu, l. in pecudum, ff. de vſuris, §. in pecudum, Inſtit. de re[*]rum diuiſione, l. 23. tit. 31. partit. 3. quæ iura veram huiuſce rei rationem aſſignare videntur, vti elegantiſſimè explicant Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 2. n. 2. fol. mihi, 229. Franciſcus Hotmañus in dicto §. in pecudum, enunciatione 1. per totam. Cuiacius recitationum ſolemnium, in lib. Digeſtorum ad 4. §. lana, ff. de vſucapionibus. Copus de fructibus, lib. 1. cap. 3. num. 13. Secundò conſtituendum eſt, pecudum fætus in fru[*]ctu eſſe, ideò ad fructuarium, & bonæ fidei poſſeſſorem pertinere, per textum in dict. l. vetus, in verſ. fætus tamen pecorum, & in dict. l. in pecudum, & in dict. §. in pecudũ, l. 25. tit. 28. partit. 3. & latiùs explicant Doctores communiter in dictis iuribus, & Connanus vbi ſuprà, ex num. 5. Copus de fructibus, lib. 1. cap. 1. Loriotus eodem tractatu, axiomate 3. & 4. Ioannes Robertus lib. 1. receptæ lectionis, cap. 5. Tertiò conſtituendum eſt, vſumfructum non tan[*]tùm ſingulorum animalium, verùm etiam gregis, vel armenti legari, & conſtitui poſſe. Id quod nullus dubitat: expreſſim enim probatur in dictis iuribus, maximè in dicta l. quid ergo, 67. ff. de vſufructu in verſ. ſed quod dicitur, & aduertit Connanus lib. 4. dicto cap. 2. num. 5. in princ. fol. 230. & nouiſſimè Angelus Matheacius tractatu, de legatis & fideicommiſſis, lib. 2. cap. 22. num. 2. Deinde grege legato, quod adiicitur, vel diminuitur, le[*]gatario accreſcere, vel decreſcere, l. grege, 21. l. ſi grege, 22. ff. de legatis, 1. §. ſi grex, Inſtitut. de legatis, & ibi nouiſſimè Antonius Pichardus, vbi remiſſiuè expli[*]cat, quid gregis appellatione contineatur: id quod regulare eſt, vt ſi legatum vniuerſale relictum fuerit, vt[*] hæreditas, peculium, grex, dos, vectigal, poſſeſſio, & ſimilia, ad legatarium pertineant emolumenta, ac onera, augmenta etiam, & decrementa: quod non accidit, ſi pecudes, boues, vel equi ſingulariter fuiſſent relicti, ex Doctoribus, communiter in dictis iuribus; Decio, in conſ. 69. Simone de Prætis, in conſ. 205. lib. 1. Deciano in conſ. 87. num. 10. lib. 2. Croto in conſ. 14. & 15. & in legato vſusfructus exemplum ponens nouiſſimè Angelus Matheacius de legatis & fideicomiſſis, lib. 2. cap. 22. num. 2. vbi expendit textum in dict. l. quid ergo, ff. de vſufructu. Quartò conſtituendum eſt, quòd in grege pecudum,[*] iumentorum, & cæterorum animalium propriè cadit vſusfructus, nec dicuntur animalia eſſe de rebus, quæ conſumuntur per vſum fructuarij. Quod deduci poteſt ex textu, in dicta l. vetus, cum ſeqq. ff. de vſufructu, & expreſſim colligitur ex §. conſtituitur, Institutionum, de vſufructu. Quem Franciſcus Hotmannus ibid. enunciat. 1.[*] notabat, ad hoc, quòd vſusfructus non modò immobilium, ſed & mobilium rerum conſtitui poteſt. Et ad noſtrum propoſitum ſic expendunt in terminis Saluſtius Guillelm. de Peruſio, & alij, in conſ. 79. n. 13. inter conſ. vltim. voluntatum, vol. 1. qui inde inferunt dicendum,[*] quòd cùm animalia non ſint de rebus, quæ per vſum fructuarij conſumi dicuntur, imò ab iis ſecernantur, & inter res enumerentur, in quibus propriè conſtituitur vſusfructus, nihil venit de æſtimatione tractandum, ſed abſque vlla æſtimatione vſufructuarius gregis tenetur præſtare cautionem de vtendo & fruendo, arbitrio boni viri, & de reſtituendis rebus, ſiue capitibus, finito vſufructu, vt exſtabunt, provt contingit in aliis rebus immobilibus, vt ipſi dicunt dicto num. 23. & num. 26. in fine, & anteà tenuit Socinus in conſ. 9. col. 4. lib. 4. Quintò conſtituendum eſt, quòd in dicto legato[*] vſusfructus gregis licèt fætus, qui naſcuntur, vſufructu durante, pertineant ad vſufructuarium; tamen capita principalia ſemper debent eſſe ſalua: inde fit, quòd ſi ex animalibus, quæ ſupererant tempore inchoati vſusfructus, aliqua ſint perempta, vel effecta inutilia, quamuis ſine culpa fructuarij, ipſe fructuarius tenetur ſubſtituere alia in locum demortuorum capitum, vel effectorum inutilium, de ipſis fætibus animalium natis, vſufructu durante; quod ſi non facit, tenetur, nec dicitur fuiſſe vſus arbitrio boni viri: ipſa autem animalia ſubſtituta, incontinenti efficiuntur proprietarij & deſinũt eſſe fructuarij. Quę omnia probantur ad litteram in dict. l. vetus cum ſeqq. ff. de vſufruct. & in §. ſed ſi gregis, Inſtit. de rerum diuiſ. l. 22. tit. 31. partita 3. ibi: E ſi fueren ganados, è ſe murieren algunos que de los fijos ponga è crie otros en ſu lugar de aquellos quæ aſſi murieren. Vbi autem aliqua corpora animalium eſſent perempta, vel inutilia effecta abſque culpa vſufructuarij, nec habuiſſet vſufructuarius, vnde potuiſſet ex fætibus ſubſtituere, aliunde ſubſtituere non tenetur, niſi reſtituere gregem tantùm, & talem, provt reperitur tempore vſusfructus finiti, vt in iuribus ſuprà allegatis, & ex mente communi ſic poſt alios declarant Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de leg. 2. quæſt. 32. n. 124. Paulus Pariſius in conſ. 96. num. 6. & ſeqq. vol. 2. Borgninus Caualcanus, non ita diſtinctè explicans de vſufructu mulieri relicto, num. 84. verſ. vbi etiam dicit, folio mihi 254. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de ſeruitutibus, num. 7. Michaël Graſſ. §. legatum, quæſt. 30. num. vlt. Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 4. ſolut. 5. dubit. 10. num. 43. per totum. fol. mihi 436.[*] eleganter Saluſtius Guillielmus, & alij, in conſ. 79. n. 27. inter conſ. vlt. volunt. vol. 1. Connanus etiam, qui optimè & verè intellexit iſtam materiam, commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 2. num. 5. fol. mihi 230. idem in eſſectu reſoluit, dicens quòd vſufructuarius, modò abſit ab eo negligentia & culpa, de interitu rerum non tenetur; ideò ſi totus grex, aut eius capita aliquot caſu pereant, non imputatur ei, ſed ſi extent de eo grege fætus, ex eis, & eorum perpetua ſobole, oportet vt gregem ſuppleat imminutum; quod antequam faciat, fætus quidem manent eius, donec illos gregi adſcripſerit, & eius periculo extinguuntur; adeò vt, ſi nulli alij renaſcantur, debeat aliunde, & ſuâ pecuniâ comparare in gregis ſupplementum: poſtquam verò eos fecit gregis, iam incipiunt eſſe eius, cuius eſt grex, id eſt proprietarij, & ſi occidant, damnum ipſius proprietarij eſt, quia ſi deſint alij fætus, non tenetur fructuarius alios emere, qui ſufficiant in gregem. Ratio autem, quare prædicta ſubrogatio, & ſubſti[*]tutio fieri debeat per vſufructuarium, facilè deduci poteſt ex vſusfructus, atque ipſius legati gregis natura: nam cùm vſusfructus ſit Ius vtendi fruendi rebus alienis ſalua rerum ſubſtantia, neceſſe eſt, prædictam ſubſtitutionem fieri, vt rei ſubſtantia ſalua, & illæſa conſeruari poſſit: maximè quia, vt dictum eſt, vſufructuarius cauere debet, de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & ſic conſeruata re, ex qua vſumfructum percipit, quòd eſſe non poteſt, niſi prædicta ſubrogatio, aut ſubſtitutio fiat: quæ ſi deficeret, non diceretur fructuarius vſus fuiſſe arbitrio boni viri, & diligentis patrisfamilias, quo modo vti tenetur, vt capitibus præcedentibus diximus, & conſequenter proprietario teneretur, vt denotat Vlpianus Iureconſultus in dict. l. quid ergo, ff. de vſufructu. Diuerſum tamen eſt, cùm ſingulorum tantùm capi[*]tum vſusfructus relictus eſt; tunc enim vſufructuarius nihil ſupplere, aut ſubſtituere debet, vt dicit expreſsè, textus in dict. l. quid ergo, verſ. ſed quod dicitur. Et rationem aſſignat Connanus Commentariorum iuris, lib. 4. dict. cap. 2. num. 5. ante finem, quòd in his, quæ numero certa ſunt & deſignata, non eſt augmento locus, adeò vt ante moram hæredis, nati pulli non legatario debeantur, ſed hæredi, quod ſecus eſſet in gregis legato, l. equis, 39. ff. de vſuris, & hæc ratio ſatis confirmatur ex his, quæ ſcripſerunt Doctores communiter in l. grege, & in l. ſi grege, ff. de legatis 1. in §. ſi grex, & in §. peculium, Instit. de legatis. Crotus in conſ. 14. & 15. Simon de Prætis in conſ. 205. lib. 1. Suſtineri etiam poteſt[*] alia ratio, quam aſſignat Raphaël Fulgoſius in dicta l. vetus, ff. de vſufructu, quòd cùm legatus eſt vſusfructus ſingulorum capitum, ſunt tot vſusfructus, quot capita: & idcircò cùm morte vnius finiatur vſusfructus, meritò vſufructuarius non debet ſubſtituere: ſed cùm legatur grex, non dicuntur ſingulæ res legatæ, licèt habeant partes integrales; & idcircò ſi vna pars pereat, debet reficere eam. Sexto tandem & vltimo loco conſtituendum eſt,[*] quòd cùm vſusfructus gregis legatus eſt, & eò vſque numerus peruenit gregis, vt grex non intelligatur, perit vſusfructus; & in hoc nullum dubium eſt: ita enim expreſſit Iureconſultus Pomponius in l. vltima ff. quibus modis vſusfructus amittatur: vno igitur, aut altero pecore extincto, non perit vſusfructus gregis, donec ad tam exiguum numerum redactus ſit, vt grex eſſe deſinat. Cuius rei rationem eleganter explicant Franciſcus Hotman̄us in dicto §. ſi grex, enunciatione 1. Inſtitut. de legatis, Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 6. num. 10. fol. 249. Sed quis ſit ille numerus? dubi[*]tari ſolet, & communiter exiſtimarunt Doctores, quod minor, quam decem ouium numerus, gregem non faciat, vt poſt gloſſam, verbo, gregis, in §. ſed ſi gregis, Inſtit. de rerum diuiſ. ſcribunt omnes Doctores ibi. Bar[*]tolus in l. oues, num. 2. per illum textum ff. de abigeis, & videtur comprobare l. 19. tit. 14. partit. 5. verumenimuero in omni, quæ de grege eſt, quæſtione, ex vno dumtaxat Calliſtrati responſo in dict. l. oues, ius ſibi conſtituunt Interpretes, vt rectè aduertit Connanus vbi ſuprà, qui illius textus rationem meliùs conſiderans, hac in re elegantiùs ſtatuit ſibi incertum eſſe, quando grex dicatur eò vſque imminutus, vt gregis appellationem amittat, vsúſque eius, aut fructus pereati: inde fatetur, quòd grex eſt multarum ouium, at duæ oues multitudinem faciunt; quocirca ex vſu & facultatibus teſtatoris id eſſe diiudicandum, cum iudicio arbitratur: verè enim, nulla doctrina hac in re dari poteſt, quæ magis certa ſit; vnde ſi tenuis homo fortunæ, decem aut quindecim vel viginti ouium dominus, & paſtor, gregis ſui vſumfructum leget, etiam in tribus aut quatuor ouibus gregis nomen retinetur; in quo & patriæ cóſuetudini multùm eſſe tribuendum, tum inſpiciendum, an ex eo, qui ſupereſt, numero, facilè poſſit grex reſtaurari de his, qui naſcentur, agnis, vt in exemplis ibi poſitis patet. CAPVT XXVIII. Vſusfructus, Vſus, & Habitatio qualiter inter ſe differant, aut conueniant? vbi ad propoſitum de his omnibus nonnulla accuratè, & diſtincté magis, quàm hactenùs enucleantur, Lex, ſi alij vſus 42. ff. de vſufructu, l. per ſeruum, 14. § 1. & verſ. deniq; l. ſed ſi de fructu, 15. ff. de vſu & habitatione, & l. huic ſtipulationi, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, explicantur; & redditur vera ratio, quare fructus ſine vſu eſſe non poſſit, vſus ſine fructu poſſit. Lex, cùm antiquitas, C. de vſufructu, nonnullis exornatur, & vſufructu legato quando ſolus ipſe vſus relictus præſumatur? ſeptem coniecturis declaratur remiſſiuè cum Menochio. SVMMARIVM. -  1 Vſumfructum, ſeruitutis ſpeciem eſſe. -  2 Vſumfructum ſeruitutem perſonalem eſſe, non autem mixtam. -  3 Et fundamentis eorum, qui vſumfructum, ſeruitutem mixtam contendebant, pleniſſimê ſatisfactum, remiſſiuè. -  4 Petri Ricciardi commentaria, ad titulum Inſtitut. de vſufructu, poſt huius Operis librum primum, ſemel & integrè per Authorem ſcriptum, in lucem prodita fuiſſe: & nonnullas vſusfructus quæſtiones contineri, quæ & latè & eruditè tractantur; infinitas verò alias intactas relictas. -  5 Vſusfructus tanquam ius diſpoſitum, & de per ſe, ſimplicitérque conſideratum, dicitur ius perſonale, & non reale. -  6 Vſum, ſeruitutem perſonalem eſſe, & variis diuersisque modis definiri ab his, qui de hac materia tractarunt. -  7 Omnium tamen definitiones aut in idem tendere, aut iure ipſo probari poſſe. -  8 Vſus definitiones variæ referuntur, & Ioannis Corraſij, aut Franciſci Hotmanni definitio magis placet Authori. -  9 Vſus vocem æquiuocam eſſe, & genericam, & variis modis ſumi: primò enim ſumitur pro iure ſeruitutis; ſecundò pro commoditate vtendi; tertiò & quandoque pro vſufructu; quartò pro eo, quod quis pro ſuo vſu habet; quintò & vltimo pro eo, quod dicitur communis vſus loquendi. -  10 Vſus, ab vſufructu, quibus differentijs ſeparetur? -  11 Vſusfructus ius vtendi & fruendi; Vſus verò ius vtendi tantùm continet. -  12 Quare vſusfructus plenior eſt, & quidquid omninò emolumenti de re ſumi poteſt, illud totũ amplectitur, non modò ad vſum, ſed vſque ad lucrum & voluptatem, & quoſcumque alios vſus; vſus autem non plus habet, quàm quantum opus eſt, vt neque deſit aliquid, neque in vllo abundet; tantùm neceſſitati, honeſtatique vitæ pro cuiuſque conditione & dignitate conſulatur. -  13 Vſuarius in iis cancellis, quibus vſus ſuus concluditur, vſufructuario præfertur, in ſpecie legis, ſi alij vſus, 42. ff. de vſufructu, vbi adducitur vera ratio illius legis; Petri Coſtalij interpretatio nouè expenditur & probatur, & Franciſci Connani conſideratio noua, nouè etiam reijcitur. -  14 Vſus ſine fructu eſſe poteſt, fructus ſine vſu non poteſt: vbi vera ratio redditur, & l. per ſeruum, 14. §. 1. cum l. ſed ſi de fructu, 15. ff. de vſu & habitatione, conciliatur; quamplurium interpretationes reiiciuntur, & ſententia Gloſſæ probatur. -  15 L. per ſeruum, § primo, in verſiculo, denique, ff. de vſu & habitatione, & l. huic ſtipulationi, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, explicantur. -  16 Vſufructu legato, quando ſolus ipſe vſus relictus præſumatur? vbi ſeptem coniecturæ remiſſiuè adducuntur. -  17 Vſumfructum etiam, non modò vſum teſtatorem voluiſſe relinquere, aliquando ex coniecturis deducitur. -  18 Habitationem, ſeruitutem perſonalem eſſe. -  19 Habitationis nonnullæ definitiones traduntur. -  20 Habitationem ſeruitutem non eſſe, ex ſententia Franciſci Hotman̄i quæ nouè refellitur per Authorem, & ad illum responderi poſſe cum Corraſio adnotatur. -  21 Habitatio, Vſusfructus, & Vſus diſſerunt in multis, & in quibuſdam conueniunt. -  22 Habitatio illis eiſdem modis quibus Vſus, & Vſusfructus conſtituitur. -  23 Habitationem qui habet, poteſt eam locare alteri, & gratis concedere. -  24 Legis, cùm antiquitas, C. de vſufructu diſpoſitio, procedit indifferenter, ſiue habitatio relinquatur in vltima voluntate, ſiue inter viuos, ſiue per viam reſeruationis, aut alio quouis modo. -  25 Ad habitandum legare domum aliud eſſe, & aliud legare habitationem, & aliud legare facultatem habitandi. -  26 Domus cùm legatur ad habitandum, plena proprietas intelligitur legata. -  27 Habitandi commoditas, ſiue facultas dumtaxat cùm relinquitur, ea non poteſt alteri cedi, vel locari, quia in facto, non in iure conſiſtit. -  28 Franciſcum Connanum improbantem deciſionem Iuſtiniani in l. cùm antiquitas, C. de vſufructu, vel nimia ſubtilitate, aut non leui temeritate argutum per Authorem. -  29 Franciſci Connani opinio contra Iuſtinianũ, dato quòd in puncto iuris vera eſſet, in hiſce regnis obſeruari non poſſet lege Regia lata, quæ Iuſtiniani conſtitutionem confirmat. -  30 Is, cui habitatio relicta eſt, de habitando & fruendo arbitrio boni viri, cautionem interponere debet, & ibidem de vſuario. -  31 Habitationem morte eius, cui conceditur, finiri: non tamen capitis diminutione, vel per non vſum. PRo accurata, & perfecta huius Capitis explicatione, inprimis conſtituere neceſſariò duxi, Vſumfructum eſſe Ius alienis rebus vtendi, & fruendi, ſalua rerum ſubſtantia: Id quod expreſſum eſt in princ. Inſtitution. de vſufructu, & in l. 1. ff. eodem titulo, & ſuprà hoc eodem libro, ex cap. 4. latiùs explicauimus, & conſequenter[*] vſumfructum ſeruitutis ſpeciem eſſe, l. 1. vbi Gloſſa, Bartolus, & omnes Doctores communiter, ff. de ſeruitutibus, Corraſius in rubrica illius tituli, num. 25. Cæpola in tractatu de ſeruitutibus, cap. 3. num. 1. Socinus Iunior in conſ. 174. num. 1. vol. 2. & dici ſeruitutem perſonalem, non[*] autem mixtam, l. 1. ff. de ſeruitutibus, vbi ſcribit Marcianus: Seruitutes, aut perſonarum ſunt, vt vſus, & Vſusfructus; aut rerum, vt ſeruitus vrbanorum prædiorum ac ruſticorum. Per quem textum, & alios, ſic tenuit Gloſſa in princ. Institut. de vſufructu, & in l. non ſolùm, la 2. §. tale, ff. de liberatione legata, & in l. ſi quis binas ædes, per illum textum, ff. de vſufructu, in verbo, ius, Bartolus in l. ſtipulationes non diuiduntur, num 6. & 27. ff. de verborum obligationibus, & ibidem Iaſon num. 4. Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 1. num. 1. & cap. 7. num. 1. in fine. Aretinus, Faber, Minſingerus, Dinus, Platea, Portius, Nicaſius, Balduinus, Paganinus, & alij, cum quibus communem ſententiam conſtanter tuetur, & contrariæ partis fundamentis, hoc eſt, eorum, qui vſumfructum ſeruitutem mixtam cõtendebant, ple[*]niſſimè ſatisfacit Petrus Ricciardus, cuius commenraria[*] ad titulum Institut. de vſufructu, poſt huius operis librum primum ſemel & integrè à me ſcriptum, in lucem prodita ſunt: & nõnullas vſusfructus quæſtiones, & latè & eruditè tractatas continent, infinitas verò alias intactas relinquunt; is inquam ad principium Institut. de vſufructu, ex num. 103. vſque ad num. 121. quo numero, &[*] tribus ſequentibus, defendit etiam, quòd vſusfructus tanquam ius diſpoſitum, & de per ſe, ſimplicitérque conſideratum, dicitur ius perſonale, & non reale: quod verum credo per fundamenta adducta ibidem; aut ſaltem diſtinguendum fore, provt ibi diſtinguitur. Communem etiam ſententiam, Vſumfructum ſeruitutem perſonalem eſſe, defendimus ſuprà hoc eodem lib. cap. 1. num 4. & tenet eam nouiſſimè, vbi nonnullis fundamentis contrariis reſponſum præbet, Petrus Auguſtinus Morla Empory 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, quæſt. 1. ex n. 1. cum multis ſeqq. Secundò conſtituendum eſt, Vſum ſeruitutem etiam[*] perſonalem eſſe, & variis diuersíſque modis definiri ab his, qui de hac materia tractarunt: omnium tamen de[*]finitiones aut in idem tendere, aut iure ipſo probari poſſe, vt ex dicendis infrà conſtabit: Vſus igitur, vt definit[*] Vdalricus Zaſius ad titulum ff. de vſu & habitatione, eſt ſeruitus perſonalis, quæ ea ſola complectitur, quibus pro neceſſitate noſtra vtimur: aut, eſt ius vtendi re aliena, quatenus ad vſuarij neceſſitatem ſatis eſt, l. plen. 12. §. 1. ff. de vſu & habitatione, vt rectè ſcribit Franciſcus Hotmannus ad princ. Inſtitut. de vſu & habitatione, enunciat. 1. in princ. folio mihi, 258. cui aſſentire videtur, ſed non refert eum Antonius Pichardus ad princ. eiuſdem tituli, num. 1. vbi dicit, eſſe ius alienis rebus vtendi ad vſum quotidianum, quod in alium transferri non poteſt, & allegat textum in dicta l. plenum, §. 1. & l. 1. cum ſeqq. ff. de vſu & habitatione, l. ſi alij 42. ff. de vſufructu, l. 20. verſ. la ſegunda manera, l. 21. tit. 31. partita 3. vel dici poteſt, (quod mihi multùm placet) definitionem vſusfructus conuenire valdè vſui, ſi ex ea dictio fruendi adimatur: hoc enim intereſt inter vſum & Vſumfructum, quòd illo tantum vtamur; hoc vtamur & fruamur. Quod eleganter & verè adnotauit Ioannes Corraſius in anteludiis ad l. 1. ff. de ſeruitutibus, num. 6. & illius ſententiam, in effectu probauit nouiſſimè, ſed tacet illum, nec ſuperiorum mentionem facit, Petrus Ricciardus, ad Rubricam, Inſtitut. de vſufructu. n. 133. folio mihi, 53. dicens, quod vſus nihil aliud eſt, quàm ius alienis rebus vtendi, ſalua rerum ſubſtantia, & quòd non ponitur in definitione fruendi ad differentiam vſusfructus: deinde eodem num. 133. rectè aduertit Vſus vo[*]cem æquiuocam eſſe, & genericam, & Variis modis ſumi. Primò enim ſumitur pro iure ſeruitutis, de quo loquitur titulus ff. de vſu & habitatione, & Inſtitut. eodem, vt vltra eum expreſſim intelligit Iacobus Cuiacius in paratitla, ad titulum ff. de vſu & habitatione, folio mihi. 45. & infrà dicetur. Secundò accipitur pro commoditate vtendi, l. ſi alij, & ibi Gloſſa, ff. de vſufructu, & vltra eum ſic accipiunt poſt Bartolum, & alios plures, Antonius Vſillus in §. æquè ſi agat, Inſtitut. de actionibus, num. 20. Iaſon in l. ſtipulationes non diuiduntur, n. 30. ff. de verborum obligat. & ibidem Zaſius n. 13. Tertiò, & quandoque pro vſufructu, vt eſt textus cum Gloſſa, in authent. de non eligend. ſecundò nuben. §. 1. & §. proſpeximus, & in authent. de hæredibus ab inteſtato venient. in §. ſi verò, iuncta gloſſa ibidem, & vltra eum vide nonnullos caſus per Crauetam, in conſ. 352. Quartò, pro eo, quod quis pro ſuo vſu habet, vel ſui vſus cauſa paratum eſt, l. cum testamento, ff. de auro & argento legato. Quintò & vltimò pro eo, quòd dicitur communis vſus loquendi, l. librorum, §. Quod tamen Caſſius ff. de legatis 3. Vſus autem ab vſufructu quibus differentiis ſepara[*]tur, facilè agnoſcere poterit, qui vtrumque titulum prælegerit, ff. de vſu & habitatione, & Inſtitut. eodem, vt ſcribit Petrus Coſtalius ad l. 1. ff. de vſu & habitatione, in princ. & quamplures differentias congeſſerunt in vnum Gregorius Lopez in l. 20. 21. & 27. tit. 31. partita 3. Forcatulus in l. 1. num. 15. ff. ſeruitutibus, & Ioannes Corraſius in contextu eiuſdem legis, num. 3. & 4. Vdalricus Zaſius ad titulum, ff. de vſu & habitatione, fol. 204. Franciſcus Connanus Commentariorum Iuris Ciuilis, lib. 4. cap. 5. per totum, fol. mihi. 239. Franciſcus Hotmannus ad princ. Inſtitut. de vſu & habitatione, per totum. Modernus in labyrintho 16. legum cap. vlt. n. 167. Cæpola de ſeruitutibus vrbanorum cap. 5. & 6. Rebuffus in l. rectè dicimus, num. 5. de verborum ſignificatione, Redoanus de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt. 15. num. 6. fol. 69. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 4. c. 2. per totum, 1. part. Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de vſu & habitatione, quæſt. 1. 2. & 3. fol. mihi 86. & 87. Petrus Surdus in conſ. 103. num. 13. lib. 1. Et nullo ex his relato, quinque differentias adducit nouiſſimè Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitut. de vſufructu, num. 134. Præcipua tamen conſiſtit in eo, quòd, vt dicunt omnes relati ſuprà num. 8. Vſusfructus, ius vten[*]di & fruendi, Vſus verò ius vtendi tantùm continet, in princ. & per totũ, Inſtitut. de vſufructu, & de vſu & habitatione. Quare vſusfructus plenior eſt, & quicquid om[*]ninò emolumenti de re ſumi poteſt, illud totum amplectitur, non modò ad vſum, ſed etiam ad lucrũ & voluptatẽ, & quoſcumque alios vſus; Vſus autem non plus habet, quàm quantum opus eſt, vt neque deſit aliquid, neque in nullo abundet, ſed tantùm neceſſitati & vitæ, pro cuiuſque conditione & dignitate, conſulatur, vt tradit Connanus, qui cæteris omnibus elegantiùs loquitur, lib. 4. dicto cap. 5. num. 1. in princ. & vnanimiter probarunt omnes citati ſuprà; id enim expreſſim deducitur ex dictis iuribus & titulis. Vnde ex ipſa vſus natura, vt nihil deſit, vſuarius, ſi[*]ue is, cui vſus legatus eſt, in his cancellis, quibus vſus ſuus concluditur, vſufructuario præfertur, vt in ſpecie l. ſi alij. 42. ff. de vſufructu, ſubtiliter conſiderans Florentinus Iureconſultus, ſic ſcribit. Si alij vſus, alij fructus eiuſdem rei legetur; id percipiet fructuarius, quod vſuario ſupererit: nec minùs & ipſe, fruendi cauſa, & vſum habebit. Nec aliquo modo mihi placere poſſunt, quæ ad illum textum magis imaginariè, quàm verè adnotauit Franciſcus Connanus lib. 4. dicto cap. 5. num. 2. in fine: non modò enim ex illa lege non probantur, imò verbis eius expreſsè repugnant, & communiter omnes intelligunt, vt ab eodem vtrumque factum eſſet legatum: libentiùs probauerim ex ſuperiori ratione, & peculiari Vſus natura id contingere, quòd vſus vnius, ad alterius fructum traducendus non ſit: & quamuis fructuarius vſum habere non deſinat, vt ibi dicitur, illud tamen tantùm habebit, quod plus eſt in vſu alterius, nec quod ad vſum vſuarij ſpectat; concurſus aut coniunctio erit inter eos, ob rationem prædictam; item quia ad diuerſas res vocari videntur, l. huiuſmodi, §. penultimo, ff. de legatis primò: at in coniunctis rem eandem eſſe oportet l. re coniuncti, ff. de leg. 3. reliquum igitur, quod erit ab vſu vſuarij, ad fructuarium pertinebit: quam rationem vltimam eruditè, atque eleganter conſiderat Petrus Coſtalius aduerſariorum iuris parte 2. ad legem 1. ff. de vſu & habitatione, in princ. & ad dictam l. ſi alij, 42. ff. de vſufructu, vbi etiam, & eruditè aduerit, fructum ſine vſu eſſe non poſſe; ideóque ſi fructus ſine vſu legetur, ſiue deducto vſu, inutile legatum eſſe, vt ſtatim dicetur: at hoc ſi tacitè agatur, non eſt inutile, vt in ſpecie dictæ l. ſi alij vſus: conueniunt tamen vſusfructus & Vſus quoad modum conſtituendi, & terminandi; Vſus enim iiſdem, quibus vſusfructus, conſtituitur & finitur modis: conſtituitur ergo vſus teſtamento, pactionibus, & ſtipulationibus, finitúrque morte, capitis diminutione, non vtendo, ceſſione, & conſolidatione, & rei interitu, l. 3. in fine, ff. de vſufructu, l. 1. de vſu & habitatione, in princ. Inſtitut. eodem tit. vbi nouiſſimè Antonius Pichardus n. 2. qui tranſcripſit à Franciſco Hotmanno, ſed illum non refert, enunciatione 1. ibidem. Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitut. de vſufructu. num. 134. in fine. Tertiò conſtituendum eſt, ex dictis adhuc manifeſtè[*] conſtare, Vſum ſine fructu eſſe poſſe; Fructum ſine vſu non poſſe. Quod vltra rei naturam, ipſa etiam vocabuli appellatio nos monet, dicitur enim vſusfructus, non autem fructus vſus, vt cum iudicio probauit Connanus lib. 4. dicto cap. 5. num. 1. meritò ergo dixit Vlpianus lib. 18. ad Sabinum, relatus in l. per ſeruum, 14. §. 1. ff. de vſu & habitatione: Vſusfructus, an fructus legetur, nihil intereſt: Nam fructui & vſus ineſt: vſui fructus deest; & fructus quidem ſine vſu eſſe non potest: vſus ſine fructu pote. Denique ſi tibi fructus, deducto vſu, legatus eſt; inutile eſſe legatum, Pomponius lib. 5. ad Sabinũ ſcribit: Et, ſi fortè, vſufructu legato, fructus adimatur; totũ videri adẽptum ſcribit. Sed in contrarium fortiter vrget textus difficilis in l. ſed ſi de fructu, 15. ff. eodem tit. de vſu & habitatione, qui contrariã ſententiam probare videtur, & duplicem continet dubitandi rationem. Prima conſiſtit in eo, quòd vſumfructum ſine vſu eſſe poſſe expreſsè denotat Paulus ibi, contra Vlpianum in dicto §. 1. Secunda, quoniam Iureconſultus in verſiculo, poterit, ſpeciem proponit, in qua vſus apud vnum eſſe poteſt, apud alium fructus ſine vſu, & apud aliũ proprietas; vnde in vſufructu non erit ius vtendi & fruendi, contra ea, quæ de natura vſusfructus ſuprà dicta ſunt: In qua tamen contrarietate nequaquam admittendum eſt, continere ea iura inter ſe repugnantiam, & iuris antinomiam, vt exiſtimauit Budeus, ſed malè quidem in l. finali ff. de ædilitio edicto: qui tamen conuincitur per textum in l. 1. in §. nulla itaque 8. C. de veteri iure enucleando, in illis verbis: Sed ſit vna concordia, vna conſequentia, aduerſario nullo conſtituto. Et ibi Accurſius verbo, Nullo, dicit: Nota nullum contrarium in legibus reperiri; quicquid ex aliis contrà defendat D. Felicianus in prooemio tractatus, de cenſibus, num. 14. ad finem, contra quos eſt etiam textus in l. 2. C. eodem titulo, §. 16. Contrarium autem aliquod in hoc Codice poſitum nullum ſibi locum vendicabit, nec inuenietur, ſi quis ſubtili animo diuerſitatis rationes excutiat. Nec etiam placere poſſunt quamplures interpretationes, quas ad dicta iura adduxerunt Cuiacius lib. 8. obſeruationum, cap. 9. Connanus lib. 4. Commentariorum Iuris ciuilis, cap. 5. num. 3. Charondas lib. 1. veroſimilium, cap. 21. Forcatulus in l. 1. num. 16. ff. de ſeruitutibus, Modernus in l. 1. §. ſed ſi mihi, num. 70. ff. de verborum obligat. & in labyrintho diuidui & indiuidui 3. parte, num. 167. Ioannes Marcus Aquilinus in dicto §. ſed ſi mihi, num. 63. & 64. & in l. non ſolùm, §. morte, ff. de noui operis nunciatione, num. 228. 229. 284. & 285. Ioannes Garſia de nobilitate, gloſ. 5. num. 3. D. Felicianus tractatu de cenſibus, in prooemio, num. 14. verſiculo, Quod vel maximè. Petrus Auguſtinus Morla Emporij 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 90. Quocirca ſemper mihi placuit ſententia Gloſſæ, verbo, inutile, in dict. l. per ſeruum, §. 1. quam iniuſtè ſibi tribuit, aut ſaltem Gloſſam non refert Vdalricus Zaſius in l. ſtipulationes non diuiduntur, n. 12. & ſeqq. ff. de verborum obligationibus, & 1. part. Antinomiarum, num. 13. Vſum dupliciter ſumi & conſiderari poſſe, vt dicebam ſuprà, num. 9. Aliquando enim ſumitur pro ſeruitute vſus, quæ diſtincta ſeruitus eſt ab vſufructu, & aliis ſeruitutibus, vt in l. 1. ff. de ſeruitutibus, ibi: Vt vſus & vſusfructus, aut rerum, & c. Quo modo accipitur in tit. ff. & Inſtitut. de vſu & habitatione. Aliquando verò ſumitur pro commoditate & facultate vtendi, vt colligi valet ex l. is qui vſumfructum, 20. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, l. & per iusiurandum, §. ſi quis vſumfructum, ff. de acceptilationibus: vnde quod Vlpianus ſcribit in dicta l. per ſeruum, §. 1. Vſumfructum ſine vſu eſſe non poſſe, accipiendum eſt de vſu, quatenus eſt commoditas, & facultas vtendi; cùm enim is, qui vſumfructum habet, ius vtendi habeat, impoſſibile eſt, quòd habeat vſumfructum ſine vſu, quia frui non poteſt, quin etiam vtatur: quod verò dicit Iureconſultus Paulus in dicta l. ſed ſi de fructu, 15. intelligendum eſt de vſu, quatenus eſt ſeruitutis ſpecies; tunc enim cùm ſint ſeruitutes diſtinctæ, vſusfructus erit ſine ſeruitute vſus; nec eo modo vnquam ineſt vſus vſufructui, nam ſi ineſſet, daretur ſeruitus ſeruitutis, quod eſſe non poteſt, l. 1. ff. de vſufructu legato: Vſusfructus ergo eſſe non poteſt ſine vſu, quatenus eſt commoditas & facultas percipiendi fructus; quatenus verò eſt ſeruitus, ſic. Quem intellectum ſequitur etiam Antonius Vſilius in §. æquè ſi agat, num. 20. Inſtitut. de actionibus, & alios referens Antonius Gomez, tomo 2. variarum, cap. 10. de indiuiduis, num. 19. in fine, verſ. ſed vera & mentalis ſolutio. Doctor Spino in speculo, gloſſa. 13. de legato vſusſructus, num. 21. Ex his etiam explicari poterit textus in dicta l. per ſer[*]uum, §. 1. in verſ. deniq; ff. de vſu & habitatione, cui repugnare videtur l. huic ſtipulationi 5. ff. vſufructuarius quemadmodum caueat: quo loco ſupponere videtur Iureconſultus, legatum vſusfructus dempto vſu, validum eſſe & vtile, dicit enim in verſ. Ergo: Ergo et ſi fructus ſine vſu obtigerit, ſtipulatio locum habebit. Et tamen contrarium dicit expreſſum Vlpianus in dict. verſ. denique, inutile eſſe legatum, ſi fructus deducto vſu legatus eſt: quam ob rem plures ſolutiones, & interpretationes adduxerunt Cuiacius, Connanus, Charondas, & Budeus in locis relatis ſuprà, n. præcedenti, Idem Cuiacius obſeru. lib. 13. cap. 12. Alciatus lib. 2. Parergon, cap. 13. Robertus lib. 1. recept. lection. cap. 9. ſed dicendum eſt, legatum fructus, deducto vſu, id eſt, commoditate & facultate vtendi, inutile eſſe, vt in dict. verſ. denique: quod verò ſcribit Vlpianus in dict. l. huic ſtipulationi, de ſeruitute vſus accipiendum eſt; poteſt enim fructus ſine ſeruitute vſus obtingere, cùm ſint diuerſæ ſeruitutum ſpecies. Ex quibus adnotandum eſt, verba illa, ergo fructus, non eſſe teſtatoris, provt nonnulli, ſed malè, exiſtimare ſolent, ſed potiùs Iureconſulti; nam cùm huiuſmodi ſeruitutes ſeparari poſſint, vt in dict. verſ. poterit. & docuiſſet Vlpianus in cautione de reſtituendis rebus, quæ ab vſufructuario præſtari debet, in tempus quo vſusfructus ad eum pertinere deſierit, delendam eſſe, dictionem, fructus, quoties ſolus vſus legatus eſſet; & ſic de ſolo vſu, non etiam de fructibus cauendum, ne plus in cautione contineatur, quàm in legato venit; infert in dicto verſiculo, ergo & ſi fructus, idem dicendum eſſe, ſi ſeruitus fructus ſine vſus ſeruitute obueniat, vt in ſpecie textus in dict. l. ſed ſi de fructu, 15. in verſ. poterit, ff. de vſu & habitatione: & ſic colligitur ex Gloſ. in dict. l. huic ſtipulationi, in verbo, ſine vſu, dum dicit: Sine ſeruitute vſus, quia ſine vtilitate vſus eſſe non poteſt. Et ſequuntur illam Albericus, & Angelus in l. 1. §. ſi vſusfructus, ff. ad leg. Falcidiam. Idem Angelus, Ludouicus, & Imola in l. ſtipulationes non diuiduntur, ff. de verborum obligat. vbi dicit communem reſolutionem Iaſon num. 30. verſ. contra prædicta opponit Bartolus. Quartò conſtituendum eſt, vſusfructus legatum regu[*]lariter ius vtendi, & fruendi; aliquando tamen ſolum vsũ continere, vt cum teſtator etſi verbis relinquere videtur vſumfructum, relinquere tamen ſolum vſum intendit: quod ex coniecturis diiudicari poteſt, atque ex illis dumtaxat pendet, vt poſt Caſtrenſem, in conſ. 416. lib. 2. reſpondit Craueta in conſ. 25. num. 28. & ſeptem coniecturas, ex quibus vſufructu legato, ſolus ipſe vſus relictus præſumitur, congeſſit Menochius lib. 4. præſumptione 135. per totam, qui hac de re videndus erit omninò, ne quæ ab eo plenè reſoluta ſunt, inaniter tranſcribamus. Aliquãdo etiam exſtant coniecturæ, quibus col[*]ligitur, teſtatorem voluiſſe relinquere non modò vſum, ſed etiam vſumfructum, vt ibid. aduertit Menochius in fine, & nonnullas coniecturas recenſet Craueta, in conſ. 352. Quintò & vltimò conſtituendum eſt, habitationem,[*] ſeruitutem perſonalem eſſe: Id quod pro certo tradunt omnes ferè, qui de hac materia tractarunt, & Doctores communiter in §. final. Inſtit. de vſu & habitatione, & in l. 1. ff. de ſeruitutibus, vbi conſtanter defendit Ioannes Corraſius in contextu illius l. num. 4. per totum, & admittunt Cæpola de ſeruitutibus Vrbanorum, cap. 6. Connanus Commentariorum Iuris Ciuilis, lib. 4. cap. 5. ex num. 4. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris lib. 4. c. 2. num. 10. 1. part. Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 9. tit. 4. num. 8. fol. 394. Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de vſu & habit. quæſt. 1. & 3. fol. 87. Antonius Pichardus in dicto §. finali Inſtit. de vſu & habit. n. 1. & nouiſſimè nullo ex his relato, Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtit. de vſufructu, num. 135. qui duo ſic Habitationem definiunt, vt ſit Ius quoddam[*] proprium ab vſu & vſufructu differens, vt dicit Pichardus vbi ſuprà, vel ius ſeparatum ab vſu & vſufructu, in habitando conſiſtens, quod tantùm in domo conſtituitur, vt dicit Ricciardus dict. num. 135. in princ. per textum, in l. cùm antiquitas, C. de vſufructu, & in §. finali. Inſtit. de vſu & habit. Quod in effectu dixerant anteà (ſed à prædictis non referuntur) Ioannes Corraſius, & Franciſcus Mantica: ille enim in contextu dict. l. 1. ff. de ſeruit. num. 4. ſcribit, ſic ſolitum eſſe, & rectè quidem, Habitationem definire, vt Ius ſit liberè in aliena domo habitãdi, ab vſu & vſufructu ſeparatum: hic verò de coniecturis vltim. volunt. lib. 9. dict. titul. 4. num. 8. fol. 394. dicit, quòd ſeruitus Habitationis, eſt Ius quoddam proprium & diſtinctum ab vſu ædium, & vſufructu; verumenimuerò Franciſcus Hotman̄us in dict. §. finali de[*] vſu & habit. enunciat. 1. probare contendit, Habitationẽ, ſeruitutem non eſſe, & in hoc differre ab vſu, & Vſufructu. Idcircò conſtituit proprium ius eſſe, ab vſu, & Vſufructu differens, ſiue facultatem gratis per ſe habitandi in alieno ad certum tempus, & plerumque, quandiu habitator viuet, per textum in l. habitatio, 10. ff. de vſu & habitatione: Deinde conſtituit, quòd vſus eſt seruitus, & in dominio cõſtituit, atque ob id, vindicatione petitur: Habitatio verò non eſt ſeruitus, ſed ius quoddam ſeparatum, vt in dict. §. finali, Imperator ſcripſit, quia non in dominio, ſed in obligatione conſiſtit, vt hæres damnatus, vel ſtipulandi reus liberam habitationem præſtet. Sed quod attinet ad primum, prædictam Franciſci Hotman̄i definitionem veram credo, quam repetit ipſe, & ſingula illius verba latiùs explicat in Epitome Digeſtorum, lib. 7. tit. ff. de vſu & habit. num. 9. per totum, fol. mihi 122. & obſeru. lib. 3. cap. 23. de habit. eiúſque cum vſu, & precario differentia, fol. 98. & in commentariis verborum iuris, verbo, habitatio, el. 1. & 2. fol. mihi 694. Quoad ſecundum verò, adhuc à communi ſententia non recedendum putarem, ex dictis per Corraſium vbi ſuprà, in contextu dict. l. 1. ff. de ſeruitut. num. 4. vbi reſpondet ad textum, in dict. §. Finali. de vſu & habitatione. Differunt tamen vſusfructus, Vſus, & Habitatio in[*] multis, quæ facilè deprehendi poſſunt ex dictis iuribus, & nonnullas differentias conſiderant Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 2. num. 10. Connanus, Hotman̄us, Cæpola, Vincentius Corraſius, & Pichardus, in locis relatis ſuprà, & differentias, & cõuenientias congeſſit nouiſſimè Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtit. de vſufructu, num. 235. per totum: inter alia tamen conueniunt in hoc, quòd quemadmodùm Vſusfructus,[*] & Vſus conſtituuntur inter viuos, pactionibus, & ſtipulationibus, & in teſtamento, aut alia vltima voluntate: ita iiſdem illis modis Habitatio conſtituitur, vt poſt gloſſam verbo, aliquo modo, in §. finali. Inſtit. de vſu & habitatione, ſcribunt communiter Doctores ibi. vt de communi teſtatur Ricciardus vbi ſuprà, num. 135. ad finem: deinde conuenit vſufructui in hoc, quòd quemadmodùm poteſt vſufructuarius ius ſuum alteri concedere, locare, & alienare, vt infrà alio cap. plenè pro[*]babimus; ſic & is, qui habitationem habet, locare, & gratis concedere alteri poteſt, vt eſt textus in l. cùm antiquitas, C. de vſufructu, & in hoc differt ab vſu, quia vſuarius ius ſuum alteri locare non poteſt, §. item is, qui ædium, vbi aliis iuribus confirmat Antonius Pichardus num. 1 2. & 3. Inſtit. de vſu & habitatione, Ricciardus vbi ſuprà, dicto num. 135. verſ. Tertiò differt. Vltra quos, & reliquos in hac materia ſcribentes nonnulla adnotare omninò neceſſarium duxi. Primum, quòd textus in dict. l. cùm antiquitas, C. de[*] vſufructu, & eius diſpoſitio procedit indifferenter, ſiue habitatio relinquatur in vltima voluntate, ſiue inter viuos, ſiue per viam reſeruationis, ſiue alio quouis modo, vt tradit Afflictis dicens, quòd ita declarauit Concilium Neapolitanum deciſ. 401. n. 7. & ſequitur Vincentius Carocius vbi ſuprà, quæſt. 3. de vſu locati, n. 3. fol. 87. Secundò, aliud eſſe, domum legare ad habitandum; &[*] aliud, legare habitationem; & aliud, legare facultatem habitandi: nam primo caſu, ſi domus fuerit legata ad[*] habitandum, plena proprietas intelligitur legata; quòd ſi Habitatio, hoc eſt, Ius habitandi; ſeruitus, & ius habitandi cenſetur relictum, quod eſt proprium, vt in dict. l. cùm antiquitas; & conſequenter vtroque caſu iuri locandi locus erit indubitanter ex deciſione illius legis:[*] cæterùm ſi commoditas aut facultas dumtaxat habitandi relicta fuerit, ea non poteſt alteri cedi, nec locari, quia in facto, non in iure conſiſtit: ſic reſoluit, & omnia ſuperiora comprobat Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 9. tit. 4. num. 9. fol. 394. & vide Gregorium Lopez in l. 27. tit. 31. part. 3. gloſſa 1. ad medium. Tertiò Franciſcum Connanum improbantem deci[*]ſionem Iuſtiniani in dict. l. cùm antiquitas, C. de vſufructu, vel nimia ſubtilitate, aut non leui temeritate arguendum: is enim Commentariorum Iuris ciuilis, lib. 4. cap. 5. num. 6. fol. 241. adeò auſus eſt Iuſtiniani deciſionem notare, & argumentationibus quibuſdam impugnare, vt non dubitauerit aſſerere, nullum eſſe vel mediocriter eruditum, qui non libenter ab illa conſtitutione recedat: inferens deinde, quòd ſi hodie apud nos legaretur alicui, alicuius domus habitatio, non conceſſuros Iudices vt aliis eam locaret, quod tamen in hisce[*] Regnis obſeruari non poſſet, dato, quòd in puncto iuris vera eſſet Connani opinio. Quod nunc non firmo, id potiùs conſultò prætermittere volui, proptereà quod l. 27. tit. 31. partit. 3. expreſſim confirmat deciſ. dictæ l. Cùm antiquitas, ibi: E puede morar en ella eſte a quien otorgaron la morada con la compañía quæ tuuiere, e a um ſi la quiſiere arrendar, o alogar puedelo facer. Et vide infrà, cap. 73. ex num. 21. vbi de intellectu, & materia d.l. cum antiquitas. Quartò, ſingularem eſſe deciſionem dict. l. Regiæ,[*] quatenus ſtatuitur ibi, debere eum, cui habitatio relicta eſt, de habitando & fruendo arbitrio boni viri cautionem interponere, quod in vſuario probatur in l. huic, verſ, ſed & ſi vſus, & in l. penultima, ff. vſufructuarius quemadmodùm caueat, Azo in Summa, C. de vſufructu, in fine, Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 75. in princ. & eo non relato, Ricciardus in rubrica, Inſtit. de vſufructu, num. 134. in fine, & in habitatione, & operis ſeruorum probauit Imola in cap. vlt. num. 29. de pignoribus. Quintò tandem & vltimò, habitationem morte eius,[*] cui conceditur, finiri, non tamen capitis diminutione, vel per non vſum, quia magis in facto, quàm in iure conſiſtit, l. ſi habitatio, 10. ff. de vſu & habitatione, l. habitatio, C. de vſufructu Hotman̄us, & Pichardus, in §. vlt. Inſtitut. de vſu & habitatione. Ricciardus ad rubricam, Inſtit. de vſufructu, num. 135. verſ. 1. quia vſusfructus, & vltra eos Cuiacius in paratitla, ad titulum, ff. de vſu & habitatione, in fine, fol. mihi, 45. vbi aliam rationem aſſignat, & confirmatur dict. l. Regia 27. tit. 31. partit. 3. dicitur enim in fine: E non puede ome perder el derecho que a ganado en tal morada, fueras ende tan ſolamente por ſu muerte, o quitandola ſin premia en ſu vida. CAPVT XXIX. Fructus tantùm, an ius ipſum vſusfructus, quando relictum præſumatur, ſi fructus tantùm fundi, vel fructum, vel annuos fructus, aut reditus quis legauerit? vbi hæc materia accuratè, ſed breuiter, & diſtinctè magis, quàm adhuc tractatur: nonnulli caſus diſtinguuntur, & l. ſi quis ita, 24. l. defuncta. 65. § Sempronio, ff. de vſufructu, l. patrimonij, 22. l. fundi Trebatiani, 37. & l. cùm ita, 41. ff. de vſufructu legato explicantur. SVMMARIVM. -  1 Authores referuntur, qui materiam huius Capitis elegantiùs tractarunt. -  2 Borgninum Caualcanum nec abſolutè, nec diſtinctè, nec etiam integrè materiam hanc tractaſſe. -  3 Iacobum Menochium hac de re plena & diſtincta manu ſcribere, & nonnullos caſus diſtinctè & verè diſtinguere. -  4 Petrum Auguſtinum Morlam confusè loquutum in hac materia. -  5 Vſumfructum fundi, vel fructum fundi, aut fructus fundi, quis legauerit, nihil intereſſe; iſta enim ſimilia sunt, & eiuſdem natura legata, & in omnibus vſusfructus fundi legatus dicitur. -  6 Vſumfructum legatum cenſeri, neque plura, ſed vnum legatum eſſe, sùm fructus fundi in annos ſingulos relinquuntur, ſicuti cùm annui fructus legantur: noua Connani conſideratio, quæ nouè etiam per Authorem probatur. -  7 Legatum in annos ſingulos relictum, ſimile vſusfructus legato eſſe in eo, quòd vtrumque legatum finitur morte legatarij, in aliis pleriſque eſt diſſimile. -  8 Vſusfructus finitur capitis diminutione (quacumque ſecundùm ius vetus, quod obtinuit ante Iuſtinianum) vſufructuarij, quia ipſe vſusfructus iuris eſt; qui autem minuitur capite, ea perdit, quæ ſunt iuris. -  9 At legatum in annos ſingulos non finitur capitis minutione legatarij: quia hoc legatum quotannis renouatur, & malis in facto, & in nuda eius rei, quæ quot annis relicta eſt, perceptione, quàm in iure conſiſtit. -  10 Eius anni, quo fructuarius vitâ deceſſit, fructus, qui nondum percepti fuerint, etiamſi maturi ſint, ad hæredem eius non pertinent, & eius anni, quo vitâ deceſſit is, cui legatum est in annos ſingulos, integrum legatum ad hæredem eius pertinet. -  11 Vſusfructus repeti poteſt, vt poſtquam finitus eſt capitis diminutione, reſtauretur. -  12 Legatum autem in ſingulos annos fruſtrà hoc modo repeteretur, quia multiplex est legatum, quod renouatur quotannis. -  13 Inter vſusfructus legatum, & legatum in ſingulos annos relictum, tres aliæ differentiæ, remiſſiuè. -  14 Fructus fundi, cùm in annos ſingulos relinquuntur, mortuo legatario, etiam maturis fructibus, legatum extinguitur, neque de fructibus quicquam ad hæredem eius tranſmittitur; quod ſecus eſſet in legato relicto in ſingulos annos ex ratione hîc aſſignata, & vide ſuprà, num. 6. -  15 Vſusfructus fundi, vel fructus fundi, aut fructus annui fundi relinquantur, nihil intereſſe, vt dictum fuit ſupra num. 5. intereſſe tamen, an verbis directis & ad legatarium relatis; an verbis precariis & ad hæredem directis fructus fundi, vel fructum, vel annuos fructus fundi quis legauerit. -  16 Nam cùm verba ad legatarium diriguntur, ſiue ſimpliciter proferuntur, vſusfructus legatus cenſetur, tametſi fructus tantùm, aut fructus annui legati ſint. -  17 Sed cùm verba precaria ſunt, & ad hæredem relata, ita vt legatarius â manu hæredis accipiat, non vſusfructus, ſed annuum legatum relictum præſumitur. -  18 Vſusfructus, vel fructus, aut annui fructus relicti ſint, quid interſit, vbi octo effectus adducuntur, remiſſiuè. -  19 Vſusfructus relictus præſumitur, quando verba dubia fuerint, vt quia non diriguntur ad legatarium, nec ad hæredem, & teſtator legauit fructus fundi ſimpliciter, vt ſi dicit: Lego fructus fundi. -  20 Vel ſi legauit Titio fructus, qui percipiantur, & percipi poſſint ex fundo. -  21 Aut legando fructus fundi Sempronio, dixit, quòd liberè vti frui illis poſſet, vel quod illi eſſent in ſua libera poteſtate. -  22 Vſusfructus quandoque exponitur pro fructibus, vt actus potiùs valeat, quàm pereat, & num. ſeq. in fine. -  23 Interpretatio talis fieri debet, vt actus potiùs valeat, quàm pereat, idque multis probatum, & exornatum, remiſſiuè. -  24 Vſusfructus quemadmodum partis fundi conſtitui poteſt, ita & partis fructuum, & conſequenter fructibus fundi pro parte relictis, legatus vſusfructus cenſebitur, intelligendo provt ſuprà declaratum eſt ex num. 15. -  25 L. defuncta, §. Sempronio, ff. de vſufructu, explicatur, & arguta, veráque Franciſci Connani interpretatio recipitur. -  26 Idem dicendum eſſe de reditibus, quod de fructibus numeris præcedentibus dictum eſt, ex generali Menochij traditione in hac materia, quam nouè & verè dubiam reddit Author. -  27 Fructuum legatum cum legato vſusfructus conuenire, quandoq; etiam, cùm vſusfructus legatũ non dicitur. -  28 Hæres pro fructibus legatis an poſſit pecuniam ſoluere, & fundum vendere? vbi Franciſci Connani reſolutio probatur. PRo accurata, & diſtincta huius Capitis explicatione,[*] conſtituere primùm neceſſarium duxi, vltra ordinarios in iuribus ſtatim referendis, de hac materia originaliter, & attentè, ſequentes Authores prælegendos fore, Bartolum omninò in l. fundi Trebatiani, ff. de vſufructu legato, Alexandrum in conſ. 214. à princ. lib. 6. Pinellum 2. parte, leg. 1. C. de bonis maternis, num. 11. 12. & 13. Cephalum in conſ. 20. circa finem lib. 1. Petrum Gregorium in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. num. 3. & 5. Rebuffum in l. rectè dicimus, in princ. ff. de verborum ſignificatione, Petrum Coſtalium aduerſariorum iuris, part. 2. ad l. ſi quis ita, ff. de vſufructu, per totam. Borgninum Caualcanum, qui nec abſolute, nec diſtinctè,[*] nec etiam integrè, materiam hanc tractauit, de vſufructu mulieri relicto, num. 141. per totum, fol. 334. & 335. Ioannem Corraſium Miſcellan. lib. 5. cap. 8. num. 6. Iaco[*]bum Menochium, qui hac de re, plena, & diſtincta manu, ſcribit, & nonnullos caſus rectè diſtinguit lib. 4. præſumptione 136. per totam, &in conf 330. num. 6. & n. 8. & quatuor ſeqq. lib. 4. Franciſcum Connanum eleganter & ſubtiliter loquentem Commentariorum Iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 4. & 5. folio mihi, 233. & nouiſſimè nullum ex his refert, & confusè loquitur in hac materia Petrus Auguſtinus Morla Emporij, 1. parte,[*] tit. 6. de ſeruitutibus, num. 80. Antonius Pichardus in princ. Inſtitut. de vſufructu, num. 21. & 22. Emmanuel Mendez de Caſtro de annonis ciuilibus, in princ. num. 53. & 54. fol. 41. & 42. His nos nonnulla adijciemus, & rem perfectiùs explicabimus. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, nihil in[*]tereſſe, vſumfructum fundi, vel fructum fundi, aut fructus fundi, quis legauerit: iſta enim ſimilia ſunt, & eiuſdem naturæ legata, & conſequenter vt ſit vſusfructus, non exigitur neceſſariò, vt relinquatur, vel donetur per verbum Vſusfructus, ſed ſufficit relinqui, vel dari fructus fundi ad vitam, vel in ſingulos annos: in quo conueniunt Vlpianus, & Iureconſultus Iauolenus: ille enim in l. ſi quis ita, 24. ff. de vſufructu, ſic ſcribit: Si quis ita legauit: fructus annuos fundi Corneliani Caio Mænio do, lego, perinde accipi debet hic ſermo, ac ſi vſusfructus fundi legatus eſſet. Hic verò in l. cùm ita, 41. ff. de vſufructu legato, ſic dicit: Cùm ita legatum eſſet: fructus annuos fundi Corneliani Publio Mæuio do, lego; perinde putat accipiendum eſſe Labeo, ac ſi vſusfructus fundi ſimiliter eſſet legatus, quia hæc mens teſtatoris fuiſſe videatur. His etiam accedit textus ſingularis ad propoſitum in l. per ſeruum, 14. §. 1. ff. de vſu & habitatione: dicitur enim ibi, vt capite præcedenti latiùs vidimus: Vſusfructus, an fructus legetur, nihil intereſt: nam fructui & vſus ineſt; & fructus quidem ſine vſueſſe non poteſt, &c. Ex quibus iuribus poſt Gloſſam, Bartolum, & Caſtrenſem, ſic reſoluit, & Felinum, Cæpolam, & alios contrà tenentes meritò improbat Pinellus 2. parte dicta legis 1. C. de bonis maternis, num. 11. & 12. & vltra eum idem expreſſim, & eruditè tradit Mantica lib. 9. tit. 5. n. 1. fol. 394. Franciſcus Connanus commentariorum Iuris ciuilis lib. 4. dicto cap. 3. num. 4. in verſ. Hoc enim receptum eſt, qui in verſiculo, Quid autem, & nouè & verè atque ſubtili[*]ter extendit textum in dicta l. cùm ita legatum, 41. ff. de vſufructu legato, vt non ſolùm procedat, cùm annui fructus legantur, in quibus terminis loquitur Iauolenus ibi, vt conſtat ex verbis ſuprà relatis, ſed etiam, cùm fructus fundi in annos ſingulos relinquuntur hoc modo: Fundi mei fructus in annos ſingulos lego; vtroque enim caſu, vſumfructum deberi, legatúmque cenſeri rectè putat, neque plura, ſed vnum eſſe legatum: quod eſt notandum, & non ſine maximo effectu. Scimus[*] enim legatum in annos ſingulos relictum, ſimile vſusfructus legato eſſe in eo, quòd vtrumque legatum finitur morte legatarij; in aliis pleriſque eſt diſſimile, l. in ſingulos, 8. ff. de annuis legatis, l. Firmio, ff. quando dies legati cedat, l. patrimonij, ff. de vſufructu legato, l. pœnales, §. 1. ff. ad legem Falcidiam. Ac primùm in eo, quòd[*] vſusfructus finitur capitis diminutione (quacunque, ſecundùm ius vetus, quod obtinuit ante Iuſtinianum) vſufructuarij, quia perſonæ relinquitur vſusfructus, quam perſonam immutat capitis diminutio, & ipſe vſusfructus iuris eſt; qui autem minuitur capite, ea perdit, quæ[*] ſunt iuris: at legatum in annos ſingulos, non finitur capitis minutione legatarij, quia hoc legatum quot annis renouatur, & magis conſiſtit in facto quàm in iure, vt ait l. penultima, ff. de capitis diminutione, & in nuda eius rei, quæ quot annis relicta eſt, perceptione conſiſtit, nimirum ſi capitis diminutione non tollatur. Quod eleganter aduertunt Iacobus Cuiacius recitationum ſolemnium, in libros Digeſtorum, ad dictam l. in ſingulos, 8. ff. de annuis legatis, in principio. Franciſcus Connanus dicto cap. 3. ſub num. 4. & in verſiculo, Et de eo intelligitur quod ſcribit Caius. Secundò differunt in eo, quòd eius anni, quo fru[*]ctuarius vitâ deceſſit, fructus, qui nondum percepti fuerint, etiamſi maturi ſint, ad hæredẽ eius non pertinent; at eius anni, quo vitâ deceſſit is, cui legatum eſt in annos ſingulos, integrum legatum ad hæredem eius pertinet, vt ſcribit Caius in dicta l. in ſingulos. Ex quo tertia, & alia differentia colligitur, quòd vſusfructus repeti poteſt, vt poſtquam finitus eſt capitis diminutione,[*] reſtauretur, l. 3. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, l. 3. §. ſi vſusfructus, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat;[*] legatum autem in ſingulos annos hoc modo fruſtra repeteretur, quia multiplex eſt legatum, quod renouatur quot annis, vt rectè conſiderat Cuiac. in d.l. in ſingulos,[*] vbi adducit tres alias differentias inter vſusfructus legatum, & legatum in ſingulos annos relictum, vt ibi videri[*] poterit. Ad rẽ igitur deueniendo, ex ſuperiori doctrina, quòd eo caſu, quo fructus fundi in annos ſingulos relinquuntur, vſusfructus debeatur, & vnum legatum ſit, infert Connanus dicto cap. 3. num. 4. verſiculo, quid autem, quòd, mortuo legatario, etiam maturis fructibus, legatum extinguitur, neque de fructibus quicquam ad hæredem eius tranſmittitur; quod ſecus eſſet in legato in annos ſingulos relicto, vt ſuprà vidimus. Tertiò, & principaliter cõſtituendum eſt, nihil inter[*]eſſe, vt dictum fuit ſuprà n. 5. vſusfructus fundi, vel fructus fundi, aut fructus annui fundi relinquãtur: intereſſe tamen, an verbis directis, & ad legatarium relatis, an verbis precariis, & ad hæredem directis fructus fundi, vel fructum, vel annuos fructus fundi quis legauerit: Nam cùm verba ad legatarium diriguntur, vt in terminis dict.[*] l. ſi quis ita, 24. ff. de vſufructu, & dict. l. cùm ita, 41. ff. de vſufructu legato, ſiue ſimpliciter proferuntur, vt in exẽplis adductis per Menochium lib. 4. dicta præſumptione 136. per totam, vſusfructus legatus cenſetur, tametſi fructus annui legati ſint, ex dictis iuribus, & communi Doctorum reſolutione, de qua ſtatim habetur mentio: ſed cùm verba precaria ſunt, & ad heredem relata; ita vt legatarius à manu hæredis accipiat; non vſus[*]fructus, ſed annuum legatum relictum præſumitur, l. fundi Trebatiani, l. patrimonij, ff. de vſufructu legato: ita docuerunt gloſſæ vtrobique, Bartolus, in dicta l. Trebatiani, num. 1. Bald. in dict l. ſi qui ita, 24. vbi latiùs Petrus Coſtalius ff. de vſufructu, Alexander in conſ. 214. num. 1. lib. 6. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, numer. 12. Franciſcus Connanus lib. 4. dicto cap. 3. num. 4. in verſ. refert ergo verbis directis, Corraſius lib. 5. Miſcellan. cap. 8. num. 6. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 141. fol. 334. Petrus Gregorius in Syntag. iuris, lib. 4. cap. 3. num. 5. Menochius lib. 4. dicta præſumptione 136. num. 2. & 3. & nullo ex his relato, nouiſſimè Petrus Auguſtinus Morla Emporij, 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 80. Emmanuel Mendez de Caſtro de annonis ciuilibus, in princ. num. 53. & 54. folio naihi 42. & 43. vbi ex num. 57. cum octo ſeqq. huius di[*]ſtinctionis vſusfructus, vel fructus, aut annui fructus relicti ſint, & quid interſit, effectus ſeptem adducit: alius autem colligitur ex dictis ſuprà num. 14. Vſusfructus autem relictus præſumetur, quando verba fuerint[*] dubia, vt non diriguntur ad legatarium, nec ad hæredem, & teſtator legauit fructus fundi ſimpliciter, vt ſi dicit: Lego fructus fundi; vel ſi legauit Titio fructus,[*] qui percipiantur, & percipi poſſint ex fundo, aut legando fructus fundi Sempronio, dixit, quòd libere vti &[*] frui illis poſſet, vel quòd illi eſſent in ſua libera poteſtate: in quo ampliùs non inſiſto, proptereà quòd in his tribus caſibus ſic tenet, & ratione, atque authoritate fundat Menochius lib. 4. dict. præſumptione 136. num. 4. 7. 8. & 9. Contrà tamen, & aliquando contingit, quòd vſus[*]fructus legatur, & interpretatione admiſſa, fructus tantùm legatos dicimus, & vſusfructus ipſe exponitur pro fructibus, vt actus potiùs valeat, quàm pereat; vt in exemplo adducto per Crauetam, quem nullus in hac materia refert, in conſ. 226. col. 2. num. 7. & ſeqq. vbi de in[*]terpretatione facienda pro validitate actus, etiam in materia odioſa & ſtricta, multa dicit: & in conſil. 139. num. 2. & in conſ. 52. & in conſ. 284. & ad idem congerunt multa Alciatus regula 3. præſumptione 34. Rodericus Iuarez in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento quæſt. 9. verſic. Impugnant & 3. Cephalus in conſ. 51. num. 39. & in conſ. 146. num. 25. lib. 1. Petrus de Peralta in l. Mæuius, à num. 2. vſque ad num. 9. ff. de legat. 2. fol 507. Simon de Prætis de interpretatione vlt. voluntatum, lib. 2. interpretatione 2. ſolutione 5. per totam, fol. mihi 213. Decianus in conſ. 7. num. 103. vol. 1. Achilles Pedrocha in conſ. 6. n. 90. & ſeqq. & in conſ. 8. num. 41. & in conſ. 16. num. 146. & in conſ. 17. num. 96. Fuluius Pacianus Mutinenſis tractatu, de probationibus, lib. 2. capite 17. num. 16. & aliud exemplum tradit Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. num. 83. vbi concludit, non eſſe vſumfructum legatum ex veriſimili mente teſtantis, & verbum Vſusfructus pro fructibus accipi debere. Quartò conſtituendum eſt, quòd quemadmodum[*] partis fundi vſusfructus conſtitui poteſt; ita & partis fructuum, & conſequenter fructibus fundi pro parte relictis, legatus vſusfructus cenſebitur, intelligendo, provt ſuprà declaratum eſt ex num. 15. Id quod contra nonnullos rectè tuetur & iure comprobat Pinellus dicta 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 13. & vltra eum, idem eruditè & ſecurè tradit Connanus lib. 4. dict. cap. 3. num. 4. in princ. fol. 233. dicens in fructu & vſum ineſſe, vt certum eſt, & tantumdem fructus, quantum vſuſfructus nomine contineri. Idcircò ſimilia legata eſſe: Vſumfructum fundi, vel fructum fundi, aut fructus fundi do, lego: ſimilia item; lego partem vſusfructus fundi, vel vſumfructum mediæ partis fundi, aut partem fructuum. Nec vrget in contrarium textus in l. defuncta, 65. §.[*] Sempronio, ff. de vſufructu, quatenus Scæuola Iureconſultus ſic ſcribit: Sempronio do, lego ex reditu fructuum oleris, & porrinæ, quæ habeo in agro Ferrariorum, partem ſextam: Quæritur, an his verbis vſusfructus legatus videatur? Reſpondi, non vſumfructum, ſed ex eo, quod redactum eſſet, partem legatam. Item quæſitum eſt, ſi vſusfructus non eſſet, an quotannis partem ſextam redactam legauerit? Reſpondi, quotannis videri relictum, niſi contrarium ſpecialiter ab hærede probetur. Vera enim eius legis ratio non conſiſtit in eo, quòd fructus omnes legati non fuiſſent, ſed pars quædam eorum, vt malè exiſtimarunt Accurſius, & Albericus, quos rectè improbant Pinellus, & Connanus vbi ſuprà, ſed vt argutè & verè oſtendit Connanus, quoniam, certa eorum ſpecies fuit deſignata; teſtator enim non fundi, aut sextæ eius partis fructum, ſed oleris & porrinæ partem legauit: vnde apertè deducitur, nullam ſeruitutem in fundo fuiſſe conſtitutam, ſed oleris & porrinæ partem ſextam colligendi, ſibíque habendi ius legatum eſſe, quod multum diſtat à iure vſusfructus, qui non certi generis fructus, ſed quoſcunque prouentus, & fructus omnes complectitur, & quicquid, quomodocunque ex re fructuaria naſcitur, ſiue percipi poteſt, l. item ſi fundi, l. vſufructu legato, ff. de vſufructu, vt cùm iudicio aduertit Connanus vbi ſuprà: & ita tenendum eſt; magis enim concludit quàm id, quod ad propoſitum adnotauit Pinellus dicto num. 13. quamuis in ea ſpecie in dubio vſumfructum non cenſeri relictum recte probauerit, & anteà tenuit Bartolus in dict. l. fundi Trebatiani, n. 2. verſ. Secundo caſu. Et cum aliis probat Menochius lib. 4. dicta præſumptione 136. num. 5. & 6. Quintò conſtituendum eſt, idem dicendum eſſe de[*] reditibus, quod de fructibus num. præcedent. dictum eſt: cùm fructus, & reditus æquiparentur, l. qui fructus, ff. de vſufructu legato, per quem textum ſic in terminis, ex omnibus, quos viderim, aduertit in hac materia ſolus Menoch. dict. præſumptione 136. num. 9. nec alius Scribentium ad hoc attendit, quod mihi dubium videbatur, primùm ex deciſione textus, in l. fundi Trebatiani, ff. de vſufructu legato, vbi fundi Trebatiani reditus vxori legati ſunt, & hæredi permittitur id, quod, ſi vſusfructus, vel fructus relictus eſſet, nullo modo permitteretur, vt certum eſt, & ſcribit Connanus vbi infrà. Secundò per textum in l. patrimonij, 22. ff. de vſufructu legato, vbi patrimonij reditus vxori relictus legatum non eſſe affirmat Gloſſ. verbo, in annos, quæ communiter approbari ſolet. Tertiò, quoniam etſi Fructus, & Reditus nomina vt plurimùm eadem ſignificatione appellantur, tamen Reditus vocabulum proprium eſt in eo agro, qui nũmo locatus eſt; Fructus autem in eo, qui naturalibus emolumentis inſiſtit, vt ad interpretationem dict. legis fundi Trebatiani. In alio tamen propoſito aduertit Cõnanus lib. 4. dict. cap. 3. num. 5. ante finem, fol. 234. nec poteſt negari differentia inter fructus, & reditus ex fructibus, vt in noſtra materia agnoſcit Pinellus, (nec illius mentionem facit Menochius dict. num. 9.) dict. 2. part. l. 1. n. 13. & nonnullas differentias tradunt Gloſſ. & Doctores in cap. generali, de Electione, in 6. Tiraquellus de retractu lignagier, de. gloſſa 6. in princ. Ex quibus dubia redditur generalis Menochij traditio; idcircò vbi teſtator reditus legando ampliùs non expreſſerit, nec ex verbis eius, vtrùm de ipſo vſufructu ſenſerit, colligi poſſit; non ita facilè hoc legatum fructus, vel vſusfructus legato comparari poterit. Sextò & vltimò conſtituendum eſt, fructuum lega[*]tum, cum legato vſusfructus conuenire quandoque, etiam cùm vſusfructus legatum non dicitur, & nonnullas conuenientias adduxit Menochius lib. 4. dicta præſumptione 136. in fine, & in conſ. 694. lib. 7. An autem in[*] ea ſpecie hæres pro fructibus legatis poſſit pecuniam soluere, & fundum vendere, videtur decidere Iureconſultus in dict. l. fundi Trebatiani, ff. de vſufructu legato, atque optimè & verè reſoluit Franciſcus Connanus, videndus lib. 4. dict. cap. 3. num. 5. CAPVT XXX. Proprietas rei, non autem vſusfructus ſolus, quando legata præſumatur, etſi vſusfructûs mentio fiat? item vſusfructus ſolus, & non proprietas, quibus coniecturis legatus præſumatur? vbi hæc materia accuratè, & diſtincté tractatur: l. libertis, 4. ff. de alimentis legat. l. ſi habitatio, 10. §. 1. ff. de vſu, & habitatione, l. vlt. ff. de vſufructu earum rerum. cum nonnullis aliis illis ſimilibus, l. denique 8. §. interdum, ff. de peculio legato, & l. Proculus, ff. de vſufructu, explicantur: Baldi, & Comenſis traditiones ibi dilucidè enucleãtur, & nonnulla noué, & verè adnotantur ad propoſitum per Authorem: demùm diſcutitur, vtrùm legata odioſa ſint, vel fauorabilia, ſtrictevè, an latè interpretari debeant, & l. in testamentis, ff. de regulis iuris, an reſpectu legatorum etiam procedat? SVMMARIVM. -  1 Intérdum ex voluntate defuncti, & habita ſcilicet voluntatis potiùs ratione quàm verborum, ſub nomine Vſusfructûs, plenam proprietatem legatam videri. -  2 Interdum etiam in hac materia Vſusfructûs, à verbis teſtatoris expreſſis recedimus propter rationem iuris. -  3 Quamplures caſus eſſe, in quibus tametſi vſusfructûs mentio fiat, proprietas etiam rei legata præſumitur, non ſolùm vſusfructus. -  4 Teſtator legans fundum ad vſum & vſumfructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, aut alio ſimili mode proprietatem ipſam legare præſumitur. -  5 Idcircò huiuſmodi legatum perpetuum eſſe dicitur, & tranſmiſſibile ad hæredes, cùm proprietas ipſa relicta cenſeatur. -  6 Procedítque, etiamſi in eadem diſpoſitione, ex præcedentibus & ſubſeqentibus appareat, ſolum vſum, ſeu vſumfructum aliarum rerum legatario fuiſſe relictum, provt latiùs explicatur, remiſſiuè. -  7 Quamuis ex eo quandoque ſoleat in contrarium coniectura ſumi, vt vſusfructus ſolus cenſeatur relictus. -  8 Legatum certæ quantitatis pecuniarum ad alimenta, alicui factum, proprietatem quantitatis relictæ continere, ſi adiectum non fuerit, vt mortis tempore pecunias reſtituat legatarius. -  9 Fundo in gaudimentum alicui legato, non ſolùm vſumfructum, ſed etiam proprietatem legatam videri, vbi Floriani distinctio in hac quæſtione, nouè confutatur per Authorem. -  10 Domus ad habitandum ſi legata fuerit, plena proprietas legata videtur. -  11 Legatum factum alicui pro ſuis neceſſitatibus, ex quo certum eſt, debetur, etiamſi neceſſitates non ſubſint. -  12 Quæ ſuperiùs dicta ſunt, ita demùm procedere, niſi ex aliis verbis vel coniecturis appareat, teſtatorem voluiſſe ſolum vſumfructum relinquere. -  13 Vt ſi dictum fuerit, Ad vſum, ſeu vſumfructum, ſeu, ad vtendum, & fruendum tempore vitæ ſuæ; vel Donec legatarius vixerit. -  14 Fundo legato ad vſum & vſumfructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, aut alio ſimili modo, quare proprietas legata præſumatur? -  15 Cauſa, quæ reſpicit fauorem legatarij, non reſtringit legatum. -  16 Probatur traditio Bartoli in l. donationes, §. ſpecies ff. de donationibus, inſpici debere verba teſtatoris ad cognoſcendum, vtrùm dispoſitio proprietatem, ſiue vſumfructum contineat. -  17 Ioannis Baptistæ Laderchij Imolenſis conſ. 32. lib. 1. ſingulare eſſe in materia & diſtinctione l. libertis, 4. ff. de alimentis & cibariis legatis. -  18 Ad textum in dicta l. libertis 4. nonnulli caſus diſtinguuntur. -  19 L. ſi habitatio, 10. §. 1. ff. de vſu & habitatione, explicatur. -  20 Proprietatem ei legatam videri, cui legatus eſt vſusfructus, addito onere fideicommiſſi, vbi explicatur l. vltima, ff. de vſufructu earum rerum. -  21 L. filios, 39. ff. de vſufructu legato, & l. ſpecies, 15. ff. de auro & argento legato, vera ratio redditur. -  22 Legem, generali capite, 32. ff. de vſufructu legato, optimè explicatam per Cuiacium. -  23 Proprietas legata videtur, ſi is, cui legatur vſusfructus, rogatus ſit post mortem rem alteri reſtituere, cum Romano & Alciato contra Menochium & alios, aduersùs quos fortiter inducitur ratio textus in dict. l. vlt. ff. de vſufructu earum rerum. -  24 L. denique, 8. §. interdum, ff. de peculio legato, pro his, quæ ſuperiùs dicta ſunt, ponderatur, & qùãplures eius legis interpretationes adducuntur remiſſiuè. -  25 Vſumfructum domûs, ſi teſtator alicui legauerit, adiecto onere, ſeu modo, ne domus ipſa altiùs tollatur, domûs proprietas cenſetur relicta, non ſolùm vſusfructus, ex deciſione l. Proculus, 19. ff. de vſufructu. -  26 De cuius ratione agitur hoc num. & ſeqq. & communis ratio improbatur. -  27 Iacobus Cuiacius nouè expenditur per Authorem in hac materia, & eiuſdem ratio probatur. -  28 Defenditur communis & recepta traditio l. Proculus, ff. de vſufructu, contra Pinellum, & eiuſdem rationibus respondetur. -  29 Doctor Spino nonè & meritò notatus per Authorem, quòd dixerit ſe vltra omnes Scribentes nouum intellectum adducere ad textum, in d.l. Proculus, quem tamen ab aliis tranſcripſit. -  30 Petri Ricciardi lapſus triplex in hac materia, nouiſſimè detectus per Authorem. -  31 Vſumfructum prædij ſi teſtator relinquat, adiecta conditione, ſeu onere, ne alienari illud poſſit, proprietatem ipſam reliquiſſe præſumitur ex ſententia Baldi probata ab infinitis, qui hoc numero præcitantur. -  32 Et eorum præcipua ratio adducitur. -  33 Ad illàmque concludentur respondetur, & Romani Doctrina in hac materia recipitur. -  34 Legis prohibitioni accedere poteſt prohibitio teſtatoris, nec aliquid nouum operari. -  35 Prohibitio alienationis in ſpecie propoſita ſuprà, intelligi debet potiùs ſuperflua, quàm quòd inducat legatum proprietatis contra voluntatem teſtatoris. -  36 Nec proprietatis legatum inducit ex ſententia aliorum contra Baldum, quæ probatur per Authorem, & num. ſeqq. quamplurimis comprobatur. -  37 Regula l. non aliter, ff. de legatis 3. nonnullis exornatur remiſſiuè. -  38 In dubio interpretatio illa ſumi debet per quam faueatur potius hæredi, quàm legatario: & per quam minùs grauetur hæres, quàm ſit poſſibile. -  39 In legatis ſtricta fit interpretatio, & in fauorem hæredis, cùm proprietas verborum ita ſuadet. -  40 Pro hærede contra legatarium in dubio interpretatio ſumenda eſt in teſtamentis, quia hæres videtur prædilectus legatario, & ob id quoque in dubio præferendus eſt. -  41 Legata vtrùm odioſa ſint, vel fauorabilia, & conſequenter vtrùm ſtrictè, an latè accipi debeant. -  42 Regula l. in teſtamentis, ff. de regulis iuris (Quòd in teſtamentis teſtatorum voluntates pleniùs interpretamur) vtrùm procedat reſpectu legatorum, & inſtitutionis hæredis, & num. ſeqq. -  43 Textum in dicta l. in teſtamentis, in legatis etiam accipiendum eſſe, ex ſententia Gloſſæ & multorum. -  44 Contrà tamen ex ſententia Bartoli & aliorum, quæ probabilis eſt, & defendi poteſt ſecundùm Authorem. -  45 L. ſi quis reum, 6. §. idem Iulianus ſcribit. ff. de liberatione legata, & l. Lucio, ff. de legatis 2. explicantur. -  46 L. Legatum, 27. de annuis legatis, declarata, & quòd procedat etiam in promiſſione facta inter viuos. -  47 L. plenum, §. etſi pecoris, ff. de vſu & habitatione, nouè declaratur. -  48 Arias Pinellum non rectè allegari ſimpliciter per Menochium & Ricciardum pro opinione Barbaciæ & ſequacium, nouè adnotatum per Authorem. -  49 Proprietatem plenam legatam videri, cùm vſusfructus prædij relinquitur cum licentia & facultate alienandi, cum Barbacia defenditur. -  50 Cornei diſtinctio in conſ. 173. num. 1. & 5. vol. 3. & in conſ. 64. num. 3. & 4. vol. 4. nouè improbata per Authorem. -  51 Vſumfructum ſolum, non etiam proprietatem, pluribus coniecturis legatum præſumi, vbi cum Menochio nouem adducuntur coniecturæ. -  52 Tertia Menochij coniectura declaratur. -  53 Teſtator ſi legauit prædium vxori, & prohibuit eam à ſuis hæredibus moleſtari, vſumfructum tantùm legare cenſetur, ex ſententia quorundam. -  54 Quæ nouè, verè tamen & concludenter ab Authore conuincitur, & num. ſeqq. -  55 Fundo legato, plena proprietas legata videtur. -  56 L. ille aut ille, §. cùm in verbis, ff. de legatis. 3. nonnullis exornata, remiſſiuè. PRo abſoluta & clara huius Capitis explicatione (quod latiſſimam materiam continet & à multis tractatam) conſtituere primùm neceſſarium erit: Interdum[*] ex voluntate defuncti, & habita ſcilicet voluntatis potiùs ratione, quàm verborum, ſub nomine vſusfructus plenam proprietatem legatam videri. Id quod in terminis ſcribit, & iure comprobat Iacobus Cuiacius recitationum ſolemnium, m libros Digeſtorum, ad l. generali capite, ff. de vſufructu legato, in principio, verſiculo, Non eſt tamen nouum, & ad finem, in verſiculo, Ex his ſatis intelligimus; idem etiam adnotarunt, ſed nullus refert Cuiacium, Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 76. fol. 241. Dueñas regula 319. Menochius lib. 4. præſumptione 133. num. 1. Michaël Graſſus §. legatum, quæſt. 38. in princ. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. ſolutione 5. dubitatione 10. ex num. 25. fol. 334. Interdum etiam in hac[*] materia vſusfructus, à verbis teſtatoris expreſſis recedimus, propter rationem iuris, vt rectè conſiderat, & iure fundat Ioannes Garſia de expenſis, & meliorat.[*] cap. 10. num. 19. ſunt igitur quamplures caſus, in quibus tametſi vſusfructûs mentio fiat, proprietas etiam rei legata præſumitur, non ſolus vſusfructus, vt conſtat ex Authoribus relatis ſuprà, Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 2. ex num. 28. & tit. 5. ex num. 8. & Petro Surdo de alimentis, tit. 2. quæſt. 1. per totam; alios infinitos conſultò prætermitto, quos ſtatim referam. Sit autem primus caſus, quando teſtator legauerit[*] fundum ad vſum & vſumfructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, aut alio ſimili modo, vt in ſpecie l. libertis, 4. ff. de alimentis & cibariis legatis; tunc enim proprietatem ipſam legare præſumitur: ita Bartolus, & communiter Doctores in l. donationes, §. ſpecies, per illum textum ff. de donationibus & in l. ſpecies, ff. de auro & argento legato, & in dicta l. libertis, vbi plenè diſtinguit Bartolus num. 3. & vide infrà n. 17. & 18. Gloſſa in l. ſi mulier, & ibi Cinus in fine, & Baldus num. 2. C. de iure dotium, Fulgoſius, Guido Pap. Alexander, Corneus, Iaſon, Capicius, Fran. de Marchis, Ruinus, Paulus de Montepico, Pariſius, Cremenſis, Zaſius, Natta, Alciatus, Caualcanus, Bertazolus, & Rota Romana: quos ſic tenendo congeſſit Menochius lib. 4. dicta præſumptione 133. num. 11. & vltra eum idem tenent Mantica de coniect. vltim. volun. lib. 9. tit. 2. n. 29. Hyppolitus ſingulari 114. incipit Teſtator, Decius in conſ. 202. ſub num. 6. Cæpola de ſeruitutibus Vrbanorum, cap. 4. num. 4. Petrus de Peralta qui eruditè loquitur, in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, ff. de leg. 2. ex num. 7. Cephalus in conſ. 158. num. 4. lib. 2. Molina de Hiſpan. primog. lib. 1. cap. 19. num. 9. Lara in §. vtrum, legis, ſi quis à liberis, ff. de liberis agnoſcendis, num. 34. Queſada diuerſarum quæstionum iuris, cap. 23. num. 4. Graſſus §. legatum, quæſt. 38. num. 2. Simon de Prætis lib. 4. de interpretatione vltim. volun. interpretatione 1. ſolutione 5. dubitatione 10. num. 26. fol. 334. vbi loquitur in legato fundi relicti ad alimenta, & dubitatione 11. num. 83. fol. 365. Petrus Surdus in conſ. 11. ex n. 4. lib. 1. & tractatu, de alimentis, tit. 2. quæſt. 1. in princ. Daniel Landulphus in conſ. 155. ex num. 12. inter conſilia vltimarum, voluntatum, volumin. 1. Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 69. num. 2. & in conſ. 91. ex num. 3. volum. 1. & nouiſſimè, multò tamen poſt hæc à me ſcripta, Petrus Ricciardus, qui prædictos non refert, ad rubricam, Institut. de vſufructu, num. 83. folio mihi, 35. & vide omnino Addit. ad deciſionem Gamæ, 92. 1. part. fol. 46. Euerhardum in conſ. 217. ex num. 1. vbi latè, & vtiliter de legato fundi ad alimenta. Idcircò huiuſmodi[*] legatum perpetuum eſſe dicitur, & tranſmiſſibile ad hæredes, cùm proprietas ipſa relicta cenſeatur, vt expreſſim dicunt, aut magna ex parte præſentiunt apertè omnes Authores num. præcedenti relati, & firmat Mantica dicto lib. 9. tit. 2. num. 29. qui in idem retulit Paulum de Montepico, & Alexandrum, procedítque, etiamſi in[*] eadem diſpoſitione, ex præcedentibus & ſubſequentibus appareat, aliarum rerum ſolum vſum, ſeu vſumfructum legatario fuiſſe relictum, vt in caſu contingenti conſuluit, & optimè fundat Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 91. num. 4. vol. 1. quamuis ex eo quando[*]que ſoleat in contrarium coniectura ſumi, vt vſusfructus ſolus cenſeatur relictus, vt probauit Menochius in conſ. 352. num. 22. lib. 4. & præſumptione 134. num. 8. eodem libro, quem declarabo infrà, num. 52. Similiter &[*] legatum certæ quantitatis pecuniarum ad alimenta alicui factum proprietatem quantitatis relictæ continere, ſi adiectum non fuerit, vt mortis tempore pecunias reſtituat legatarius, poſt Angelum, Baldum, Fulgoſium, & Gualdenſem, ſecurè tradit Simon de Prætis lib. 4. dicta dubitationę 11. num. 2. & 3. fol. 356. & fundo in gaudi[*]mentum alicui legato, non ſolùm vſumfructum, ſed etiam proprietatem legatam videri, ex multis obſeruant Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 78. fol. 246. Simon de Prætis lib. 4. ſolutione 5. dubitatione 10. num. 29. fol. 334. Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione 133. num. 11. Surdus in conſ. 11. num. 5. lib. 1. quamuis Florianus contrà ſentiens, fœdere diſtinctionis, repugnantes opiniones conciliare contendat, quem refert, & ſequi videtur Mantica lib. nono dicto titulo 2. n. 30. Cæpola de ſeruitutibus Vrbanorum, cap. 4. num. 5. & æquam, & rationabilem diſtinctionem putant hi, quòd aut ſunt inſtituti hæredes extranei, aut filij: priori caſu, proprietas poteſt intelligi legata; poſteriori autem caſu, ſolus vſusfructus cenſeri debet relictus, quia filij magis dilecti præſumuntur: Quæ tamen diſtinctio mihi placere non poteſt, etſi nullus hactenùs impugnet eam, proptereà quòd, ſi verum eſt, ex vi verborum legati, & propter rationem iuris id contingere, quid refert, filij, an extranei ſint hæredes inſtituti?ſicuti non referre putant quamplures relati per Menochium vbi ſuprà, num. 11. qui indiſtinctè proprietatem legatam videri dicunt, vti dixerunt etiam exteri relati ſuprà, & in terminis ſcripſit Bald. in l. ſi habitationis, ff. de vſu & habitatione, vbi reddit rationem, quæ æquè militat in filiis, ſicut in extraneis, quòd modus, ſiue adiectio illa In gaudimentum, inſerta eſt in fauorem legatarij; & ideò non reſtringit legatum, argumento textus in dicta lege, libertis, 4. ff. de alimentis & cibariis legatis, & ſtatim dicemus: cur igitur ex inſtitutione filiorum reſtringi debebit legatum, verbis ipſis legati, & ratione iuris refragantibus? Prætereà, nam in fortioribus terminis, proprietatem legatam cenſeri, prædicta, aut ſimili adiectione non obſtante, ſecurè tradunt Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. num. 24. Ruinas in conſ. 41. num. 12. volum. 2. Petrus Surdus in conſ. 11. num 4. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 11. num. 11. volum. 1. Et cùm domus ad habitandum legata fuerit, quòd plena proprie[*]tas legata videatur, ex aliis adnotarunt Cæpola de ſeruitutibus vrbanorum, cap. 6. num. 3. Paulus de Montepico in dicto §. Titia cùm nuberet, num. 18. Curtius Iunior in conſ. 38. num. 13. lib. 1. Simon de Prætis lib. 4. dubitatione 10. Num 29. fol. 334. Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 69. num. 2. volum. 1. & exſtat ſingulare conſilium Cornei 187. circa hanc conſultationem, colum. 2. vol. 2. vbi argumento textus in d.l. libertis, 4. ff. de alimentis legatis, eleganter aduertit, quòd legatum factum[*] alicui pro ſuis neceſſitatibus, ex quo certum eſt, debetur, etiamſi neceſſitates non ſubſint, quia illa verba Pro ſuis neceſſitatibus,adiecta certæ quantitati, non minuunt legatum, ex doctrina dict æ l. libertis, & ſequitur Peralta in dicta l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, ff. de legatis 2. num. 16. & 17. qui poſt Bartolum, Alex. & So[*]cinum, rectè intelligit, quæ ſuperiùs dicta ſunt, ita demum procedere, niſi ex aliis verbis, vel coniecturis appareat, teſtatorem voluiſſe legare ſolum vſumfructum: id quod ex aliis ſcripſerunt etiam in hac materia, Mantic. de coniecturis vltim. Volunt. lib. 9. tit. 2. num. 29. Simon de Prætis de interpretatione vltimar. voluntat. lib. 4. dicta dubitatione 10. num. 30. Modernus in addit. ad Alexandrum, in conſ. 223. in fine, ſub num. 5. lib. 2. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 79. Graſſus §. legatum, quæſt. 38. num. 2. fine Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 69. num. 39. volum. 1. Vt ſi[*] dictum fuerit, ad vſum, ſeu vſumfructum, ſeu vtendum & fruendum tempore vitæ ſuæ, vel, Donec legatarius vixerit; tunc enim talia verba ſignificant, ſolum ipſum vſumfructum fuiſſe relictum, vt poſt Angelum, Bartolum, Paulum de Montepico, & Cephalum, tenet Mantica lib. 9. tit. 2. num. 29. & poſt eoſdem, Baldum etiam, Iaſonem, Socinum Seniorem, Decium, Pariſium, Capicium, Bellonum, Rubeum, Durandum, & Caualcanum. Menochius lib. 4. . dicta præſumption 133. num. 12. & nullo ex his relato, Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vſufructu, num. 83. verſiculo, quid iuris, fol. 35. Vbi verò hæc verba, aut alia ſimilia adiecta non ſunt, ſiue ex aliis verbis, vel coniecturis non apparet, voluiſſe teſtatorem ſolum vſumfructum legare, fundo legato[*] ad vſum & vſumfructum, vel ad vtendum & fruendũ, vel ad alimenta, aut alio ſimili modo; tunc proprietas legata præſumitur. quia verba illa cauſa demonſtrationis tantùm, ſiue fauore legatarij potiùs, quàm minuendi aut reſtringendi legati gratiâ cenſentur adiecta; ideò proprietatis legato nihil detrahunt, quoniam cauſa,[*] quæ reſpicit fauorem legatarij, non reſtringit legatum, vt dicit Bartolus in dict. l. libertis, in principio, per illum textum, & latiùs diſtinguens num. 3. Cinus, Baldus, Alexander, Ruinus, Curtius Iunior, Nat. Berous, Socinus Iunior, Mantica, & Simon de Prætis, quos ad id congeſſit Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 69. num. 2. & vltra eum, Ludouicus Romanus, Federicus de Senis, Angelus, & Caſtrenſis, quos in idem adducit Laniel Landulphus in conſ. 55. num. 13. inter conſilia vltimarum voluntatum, volum. 1. Queſada diuerſarum quæſtionũ iuris, cap. 23. n. 4. Graſſus d. § legatum, quæſt. 38. num. 2. Priùs enim res relinquitur, quàm dicatur, Ad vſum, & vſumfructum: quod in maxima conſideratione habetur, ex traditione Bartoli in l. donationis, §. ſpe[*]cies, num. 1. ff. de. donationibus, Vbi ad cognoſcendum, vtrùm diſpoſitio proprietatem, ſeu vſumfructum contineat, docet inſpici debere verba teſtatoris: nam ſi res ad vſum, vel vſumfructum datur, tunc quia diſpoſitio principaliter oſtendit rem eſſe relictam, verba ſubſequentia ad vſum, vel ad vſumfructum, cauſa demonſtrationis, & non reſtrictiue cenſentur adiecta, & legatum proprietatem continet: at ſi relinquitur vſus, vel vſusfructus rei, ſecus eſt; & tunc proprietas non cenſetur relicta. Et Bartolum ſequuntur Alexander in conſ. 223. in fine lib. 2. Curtius Iunior in conſ. 38. num. 3. lib. 1. Decius in conſ. 262. ſub num. 6. Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 69. num. 18. & 38. volum. 1. vltra quos, exſtat[*] in hac materia ſingulare & notandum conſilium, quod nullus hactenus expendit, Ioannis Baptiſtæ Laderchij Imolenſis 32. per totum, volum. 1. Vbi ex mente Bartoli, & aliorum in dicta lege, libertis, & in dicta l.[*] donationes, §. ſpecies, ff. de donationibus: ſic & verè diſtinguendum exiſtimat, quòd aut res legantur & inde per modum enunciationis additur, Sufficiet tibi earum vſusfructus: & ex his verbis non immutatur legatum, verè enim hæc eſt quædam cauſa de futuro, quæ non reſtringit præcedentem diſpoſitionem, vt per Bartolum in dicta l. libertis, 4. ff. de alimentis legatis. Aut res legantur, & additur cauſa legati, & idem eſt: & ita procedunt dicta l. libertis, 4. & l. penultima, §. 1. ff. de alimentis legatis, & l. ſpecies, ff. de auro & argento legato, vbi fundus relinquitur, vt habeat vnde viuat legatarius: & eſt ratio, quia cauſa non debet reſtringere legatum, ſed potiùs ampliare in gratiam legatarij, vt ſuprà dicebamus. Aut verò relinquitur fundus ad alimenta, vel ad vſumfructum, & adhuc idem iuris eſt, vt ipſe dicit, & reddit rationem, quia modus, qui inducitur ex verbis, non debet obeſſe legatario, & in his terminis procedunt l. Titia, §. finali, ff. de legatis 2. l. cùm hi, §. ſi vni, ff. de tranſactionibus, & ſimiles: Aut reliquit teſtator fundum vtendum & fruendum, non dico, ad vtendum & fruendum; & in hoc caſu conſultus ipſe Ioannes Baptiſta Imolenſis dicto conſ. 32. per totum, nouè & plenè defendit, quòd non proprietas, ſed ſolus vſusfructus videatur relictus, vt ibi videri poterit. Nec obſtat prædictis l. ſi habitatio, 10. §. 1. ff. de vſu & habitatione, vbi[*] ſi legatur vſusfructus cauſa habitationis, ſola habitatio dicitur eſſe in legato, non autem vſusfructus plenus: cui reſpondet Bartolus in dicta l. libertis, 4. num. 3. ad finem, quòd per illam adiectionem, legatum non reſtringitur, ſed imò augetur, quia eius fauore eſt appoſita. Quod patet, ſecundùm eum, quia ibi relictus fuit vſusfructus ad habitandum, & habitatio eſt melior vſufructu, quia non perit capitis diminutione: vnde cauſa ampliandi videtur appoſita, & ideò ampliatur, vt debeatur habitatio, & hanc Bartoli interpretationem ſequutus eſt Laniel Landulphus in conſ. 55. num. 14. & 18. inter conſilia vltimar. voluntat. volum. 1. Sed vt vides, Bartolus loquitur aduersùs verba clara illius textus, & ridiculum eſt dicere, habitationem pleniorem ipſo vſufructu, vt rectiſſimè aduerit Fulgoſius in eadem l. ſi habitatio, & cum iudicio improbat Bartolum Ioannes Baptiſta Laderchius dicto conſ 32. num. 5. lib. 1. vbi num. 5. ad explicationem eius textus adnotauit ex aliis; quòd quoties præcedit terminus vnus, & ſequitur alter, qui ſub eo contineatur, hic reſtringit primum, vt eſt textus clarus ibi. Vbi, ſi relinquitur vſusfructus habitandi cauſâ, legatum de ſola habitatione intelligitur, quia vſusfructus continet ſub ſe vſum & habitationem, in princ. Inſtitut. de vſu & habitatione, l. 2. ff. eodem titulo: ideóque cùm dicitur: Vſumfructum habitandi cauſa, intelligimus de vſufructu ſolam habitationem continente, quaſi nomen illud Vſusfructus, ex ſola hac adiectione reſtringatur, vt aliis rationibus probauit, quæ fortiter vrgent: & hactenùs de primo caſu, qui pertinet ad textum in dicta l. libertis, 4. ff. de alimentis legat. cum ſimilibus. Nunc verò & ſecundo loco conſtituendum eſt, pro[*] doctrina generali tradita ſuprà, in initio huius capitis, num. 1. & 3. alium caſum eſſe, & Martiani ſingulare reſponſum in l. vltima, ff. de vſufructu earum rerum, quæ vſu conſumuntur, vbi ſic ſcriptum eſt: Cùm pecunia erat relicta Titio, ita vt poſt mortem legatarij ad Mæuium rediret; quanquam adſcriptum ſit, vt vſum eius Titius haberet; proprietatem tamen ei legatam eſſe, etiam vſus mentione facta, quia erat restituenda ab eo pecunia poſt mortem eius: Diui Seuerus & Antoninus reſcripſerunt. Ex his verbis adnotandum eſt, exiſtimare Doctores communiter, proprietatem ei legatam videri, cui legatus eſt vſusfructus addito onere fideicommiſſi. Quod aſſumptum ibidem probatur expreſſim, vbi pecunię proprietas legata videtur, quia poſt mortem legatarij, eam pecuniam reſtitui Mæuio voluit teſtator, & reſtitui non poteſt à fructuario, quia morte eius finitur vſusfructus; proinde inutile eſſet fideicommiſſum Mæuio relictum, niſi ſtatuiſſet Iureconſultus, legatario plenam proprietatem legatam videri; addito onere fideicommiſſi, vt in ſimili caſu ſtatuit Iureconſultus Scæuola in l. filios hæredes, 39.[*] ff. de vſufructu legato, vbi teſtator vxori veſtem, mundum muliebrem, lanam, linum, & alias res legauerat, & adiecit: Proprietatem autem eorũ, quæ ſuprà ſcripta ſunt, reuerti volo ad filias meas, quæ ex his tunc viuent. Et proprietatem eorum legatam videri, non vſumfructum ſolum eadem ratione ſcribitur; ſcilicet, quia poſt mortem eius eas res reſtitui voluit filiabus, quæ reſtitui non poſſunt, ſi vſusfructus tantùm eorum vxori legatus cenſeatur: ſed poſt mortem vxoris, ſi poneremus vſumfructum tantùm legatum; eæ res omnes reuerrerentur ad proprietarium, apud quem manſit proprietas. Quæ eſt etiam ratio legis, ſpecies, 15. ff. de auro & argento legato, vti ſingulariter, & in noſtris terminis declarat Cuiacius recitationum ſolennium, in libros Digeſtorum, ad l. generali capite, ff. de vſufructu legato, ex verſiculo, non eſt tamen nouum, vbi in verſiculo, vnde licet,ex his dicit, licere conſtituere generaliter, quòd cùm vſusfructus alicuius rei legatur, ita vt poſt mortem legatarij reſtituatur alij, quàm hæredi inſtituto, redeatve ad alium, quàm hæredem inſtitutum, eius rei plena proprietas legata videatur, vt latiùs ibi probat; & eruditè dubitat vtrùm in ſpecie eiuſdẽ l. generali capite, 32.[*] ff. de vſufructu legato, ob rationem ſuperiùs propoſitam, & verba quædam à teſtatore adiecta, viuo vel mortuo hærede, debeatur Felici fundi proprietas velut ex cauſa fideicommiſſi: dubium autem oriebatur ex eo, quòd licèt teſtator vſumfructum tantùm fundi Felici liberto ſuo legauerit, erexit tamen eum in ſpem proprietatis obtinendæ ab hærede, ſi cum eo benè conueniret: ex quibus non dubitabam aſſerere, rectè ſcripſiſſe Romanum in conſ. 206. n. 3. & in ſingulari 563. Tu habes, & Alciatum in conſ. 103. num. 5. lib. 9. Quòd ſi is cui lega[*]tur vſusfructus, poſt mortem rogatur alteri rem ipſam reſtituere, proprietas ei legata videtur, quoniam vt dicit Mantica lib. 9. tit. 5. num. 22. non poteſt aliter rem ipſam reſtituere, niſi illam priùs conſequatur (nam vſumfructum conſtat morte extingui:) inde videtur proprietas ipſa legata, vt dicebamus ſuprà; ſed ab hac opinione cum Pico, Boërio, Emmanuële Suarez, & Caualcano, diſſentit Menochius lib. 4. præſumptione 133. num. 7. Bertazolus etiam in conſ. 51. num. 11. in ciuilibus, & idem probauit Cuiacius recitation. ſolemn. in libros Digeſtorum, ad l. via, 5. ff. de ſeruitutibus, ante finem, verſ. Diſtinguendum eſt. Qui tamen contrariatur apertè his, quæ in dicta l. generali, ſcripſit; vt conſtat ex dictis ſuprà, & prædicti loquuntur contra rationem, & verba expreſſa textus in dicta l. vltima ff. de vſufructu earum rerum, vbi in illis Verbis proprietatem ei legatam eſſe, etiam vſus mentione facta, quia erat reſtituenda ab eo pecunia poſt mortem eius, magis conſiderandum putat Iureconſultus, quòd pecunia reſtituenda ſit, quàm quòd vſûs vel vſusfructûs mentio fiat: id quod vltra iura, quæ ſuperiùs adduximus, comprobari[*] poteſt per textum ſingularẽ in l. denique, 8. §. interdum, ff. de peculio legato,vbi Iureconſultus Vlpianus ſatis ſubtili atque eleganti ratione proponit, quòd interdum, etiamſi non ſit legatum peculium, velut legatum accipiendum eſt; nam ſi teſtator libertatem ſeruo reliquerit ſub conditione, ſi rationes reddidiſſet, & centum hæredibus intuliſſet, eo ipſo peculium legatum fuiſſe cenſendum eſt. Cui legi varias interpretationes adducere ſolent Doctores, vt conſtat ex his, quæ ſcribunt Imola num. 21. & poſt eum, Iaſon & lij Recentiores in l. Centurio, vbi Socinus num. 4. ff. de vulgari, Marcus Antonius Bauerius in repetitione legis, cum filio, ff. de legatis 1. num. 41. & 4. ſeqq. quæ habetur repetitionum iuris ciuilis, volum. 4. fol. 73. & ibidem Socinus ex num. 37. Ioannes Bolognetus in l. 1. num. 47. C. de pactis. Sfortia Oddi Peruſinus in tractatu Compendioſæ ſubſtitutionis, in 5. particula. Alexander Raudenſis reſponſo 24. num. 101. & 106. & 107. lib. 2. Caldas Pareira de nominatione emphyteutica, quæst. 1. num. 70. folio mihi, 19. & plures intellectus improbat, nouùmque tradit Ioſephus de Ruſticis in tractatu, an & quando liberi in conditione poſiti vocentur, lib. 4. cap. 2. ex num. 24. fol. 61. vſque ad n. 36. Vtcumque tamen ſit, ratio illius legis, & deciſio eius rectè expendi poteſt pro ſuperioribus, ſiue Ioſephi intellectum ſequamur, ſiue, vt Bartolus ibidem probauit, dicamus, de neceſſitate relictum præſumi peculium, quia aliàs diſpoſitio effectum ſortiri non poſſet, ex dictis etiam per eundem Bartolum in l. ſi ita ſcriptum, §. regula, ff. de liberis & poſthumis, quòd quando ſunt duo, quorum vnum ſine alio eſſe non poteſt, vnum non poteſt ſine alio tolli, ſed ſublatum virtute permanentis perdurat: & hactenus de ſecundo caſu, qui pertinet ad textum in dicta l. vltima, ff. de vſufructu earum rerum. Tertiò & principaliter conſtituendum eſt, & alium caſum eſſe, quo proprietas legata cenſetur, etiamſi solius vſusfructus mentio fiat, de quo in l. Proculus, ff. de vſufructu, vbi Pomponius Iureconſultus ſic ſcribit: Proculus putat inſulam ita poſſe legari, vt ei ſeruitus imponatur, quæ alteri inſulæ hæreditariæ debeatur, hoc modo: Si ille hæredi meo promiſerit, per ſe non fore, quò altiùs ea ædificia tollantur, tunc ei eorum ædificiorum vſumfructum do, lego: Vel ſic; ædium illarum, quoad altiùs, quàm vti nunc ſunt ædificatæ non erunt, illi vſumfructum do, lego. Ex his verbis adnotare ſolent Doctores communiter,[*] quòd ſi teſtator legat alicui vſumfructum domus, adiecto onere ſeu modo, ne domus ipſa altiùs tollatur, domus ipſa quoad plenam proprietatem cenſetur relicta, non vſusfructus ſolus: ita Bartolus, Baldus, Albericus, Angelus, Fulgoſius, & Florianus in eadem l. Proculus, Bartolus in l. ex hac ſcriptura, num. 3. ff. de donationibus, & ibidem Romanus, Alexander, Cumanus, Comenſis, Ruinus, Iaſon, Galiaula, Curtius Iunior, Alciatus, & Connanus: quos ita tenendo congeſſit Menochius lib. 4. præſumptione 133. n. 2. Petrus de Peralta in l. Lutius, la 1. num. 13. ff. de legatis 2. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 9. num. 8. verſiculo, Infertur ſimiliter. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 5. num. 8. fol. 395. Sarmiento ſelectarum lib. 3. cap. 2. in fine, Ioannes Garſia de expenſis & meliorat. cap. 10. num. 21. & 22. Maſcardus de probationibus, tomo 3. concluſione 1421. ex num. 9. Doctor Spino in Speculo, gloſ. 13. de legato vſusfructus, num. 28. Ij autem poſt[*] gloſſam, verbo, vſumfructum, in dicta l. Proculus, magis communiter intelligunt, ex tacita defuncti voluntate hoc contingere; quæ colligitur ex eo, quòd prohibuit legatarium altiùs tollere & ædificare: quod onus ſeruitutis impoſitæ non conuenit vſufructuario; qui etiamſi nihil dictum ſit, altiùs ædes tollere non poterit, vt ibidem Gloſſa declarat, & Paldus, & probatur ex l. vſufructuarius, 1. & 2. l. æquiſſimum, §. proinde, & §. Nerua, ff. de vſufructu. Ideò, ne verba teſtatoris ſine effectu maneant, nec videantur ſuperflua, dicendum eſt, proprietatem ipſam fuiſſe relictam: & hanc rationem, vt dixi, magis communiter amplectuntur Doctores, vt conſtat ex Ioanne Garſia, Mantica, & Menochio, vbi ſuprà, ſed eam improbat Arias Pinellus 3. parte leg. 1. C. de bonis maternis, num. 41. & vltra eum Franciſcus Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 13. fol. 237. vbi pro ratione eius legis alia conſiderat. Cuiacius etiam recitationum ſolemnum, in libros[*] Digeſtorum, ad l. generali capite, ff. de vſufructu legato, ad medium, verſiculo, ſuperioribus eſt ſimile quod habetur; qui tamen à nullo hactenùs præcitatur in hac materia, & ratione Gloſſæ improbatâ, veriſſimam rationem aſſignat, plenam proprietatem inſulæ legatam videri, quia nec ſeruitutem altiùs non tollendi debere alius, quàm proprietarius poteſt, ſicut nec deberi ſeruitus alij poteſt quàm proprietario, l. 1. ff. cõmunia prædiorum, l. 2. §. 1. ff. ſi ſeruitus vendicetur; nec res, cuius proprietas apud hæredem manet, alij rei hæreditariæ ſeruire poteſt, quia res ſua nemini ſeruit, l vti frui, ff. ſi vſusfructus petatur, l. in re communi, ff. de ſeruitutibus vrbanorum. Eſt enim ius in re aliena, non in re noſtra; vnde eo ipſo, quòd ſeruitutem deberi, aut conſtitui voluit teſtator, proprietatem legare voluiſſe cenſetur, quæ penes hæredem manere non poterat, ob rationem prædictam, quam optimè etiã aſſequutus fuit Ioannes Garſia de expenſis, dicto cap. 10. num. 24. & tacito eo, tranſcribit Doctor Spino dicta gloſſa 13. num. 28. & ante omnes docuit eleganter Romanus, cuius prædicti non meminerunt, in l. donationes, §. ſpecies, num. 4. ff. de donationibus. Verum, contra hanc receptam & communem tra[*]ditionem conſtanter inſurgit Arias Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 41. & 42. exiſtimans, proprietatem in ea lege relictam non cenſeri, nec id egiſſe Iureconſultum, ſed tantùm tradidiſſe modum & limitationem quandam ad regulam prædictam, quòd vſufructuarius non poſſit in re fructuaria ſeruitutem conſtituere, vt ex iuſſu teſtatoris, & concedentis vſumfructum voluntate id poſſit fieri: Quod tamen diuinatorium eſſe, atque verbis illius legis minimè conuenire, nullus negare poterit, qui illius legis ſpeciem, & Iureconſulti intentionem attentè perpenderit; nec congruum eſt, prædictum aſſumptum deducere dumtaxat ex eo, quòd nullum extet ibi verbum, quo Pomponius ſignificare voluerit, legatam fuiſſe proprietatem: imò verbum exſtat velut expreſſum, cùm dixerit Pomponius: Proculus putat inſulam ita poſſe legari. Nam Inſulæ nomine, plena proprietas ſignificatur: quod certiſſimum eſt ſecundùm Cuiacium vbi ſuprà, & eum non referens, ſic aduertit, & reſpondet ad fundamentum Pinelli, Menochius lib. 4. dicta præſumptione 133. num. 2. verſ. Nec repugnat, Ioannes Garſia, qui eleganter & eruditè loquitur, & pleniùs ſatisfacit Pinelli motiuis, quàm alius, de expenſis & meliorat. dicto cap. 10. num. 22. 23. & 24. & Communem eſſe veriorem contra Pinellum, dixit Maſcardus d. concl. 1421. n. 13. Vnde meritò improbatur Pinellus, & Iureconſultus Pomponius laudatur, qui acutiſſimo ingenio excogitauit formam ex qua proprietas legata cenſeatur, etſi ſolius vſusfructus mentio fiat: quod rectiſſimè & latiùs probauit Ioan. Garſia vbi ſuprà. Ex his prætermittenda non erunt nonnulla, quæ vl[*]tra omnes Scribentes adnotata fuerunt à me: inprimis Doctorem Spino in Speculo, dicta gloſſa 13. de legato vſusfructus, num. 28. non rectè dixiſſe, quòd reiectis omnibus interpretationibus ab Scribentibus adductis, ipſe tradit veriſſimum intellectum ad dictam l. Proculus, cùm tamen ſuperiorem interpretationem expreſſim tradiderit ipſe, nec aliquid nouum adduxerit, ſed illã potiùs deduxerit ex his, quæ ſcripſit Ioannes Garſia vbi ſuprà, cuius nuſquam facit mentionem, ſiue eodem Garſia non prælecto, tranſcribit eam ab his, qui in priuatis ſcriptis illum ſequi ſolent: id quod ex verbis ſuis colligitur apertè; ſunt enim eadem ferè, aut omninò ſimilia cum his, quæ ſcripſit præfatus Author, vt ibidem poterit videri. Deinde, ſecundò, & nouiſſimè lapſum fuiſſe Petrum[*] Ricciardum ad rubricam, Inſtit. de vſufructu, num. 77. Primò, dum exiſtimauit Pinelli cogitationem ad dictam l. Proculus, veriorem eſſe, contra communem, & receptam interpretationem, & conſequenter in ſpecie illius legis, non videri relictam proprietatem; quod tamen, & meritò, vt vides, improbauimus ſuprà, eò magis, quòd caſum illius textus, & terminos Iureconſulti Pomponij confudit cum terminis quæſtionis Baldi, de qua ſtatim agendum eſt, quando relicto vſufructu prædij, adiecta eſt conditio, ne alienari, vendive ipſum prædium poſſit: quod tamen ex diuerſitate rationis, diuerſo iure diiudicandum fore ſtatim videbis. Secundò inquit Ricciardus ipſe, quòd pro hac parte contra communem, antequam Pinellum prælegiſſet, ex ingenti Sctiptorum numero, non inuenit alium, quàm Connanum, qui ſuam ſententiam amplecteretur Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 13. quod tamen ab ipſa veritate, & Connani verbis adeò alienum eſt, quòd potiùs expreſſim dixerit, dominum inſulæ eſſe eum, cui eo modo legata inſula fuit, quamuis Accurſij rationem ad eam legem improbauerit; idque exemplis ibidem adductis clarè etiam deducitur, vt meliùs perpẽdit Menochius, & pro Pomponio expendit eum, lib. 4. dict. præſumptione 135. num. 2. verſ. aliter reſponſum hoc. Tertiò tandem & vltimò ſcribit ipſe Ricciardus, quòd cum Pinello contra communem, tenuit etiam Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 77. In quo etiam decipitur, proptereà quòd de veritate ſententiæ Proculi, aut Pomponij, ille non diſcutit, nec impugnat communem interpretationem, aut rationem eius legis; loquitur enim in terminis Baldi, quando vſusfructus fundi relictus eſt, adiecta conditione, ne alienari ille poſſit: quo caſu fundi proprietatem legatam non videri, contra Baldum, & alios defendit, vt ſtatim dicemus; ceſſat enim in ea ſpecie ratio fundamentalis aſſignata ſuprà, quâ nititur deciſio dict. l. Proculus. Inde & quarto loco conſtituendum erit, ex præcedenti Diſputatione, & deciſione illius textus, inferri communiter ad alium caſum, ſiue ad quæſtionem ſimi[*]lem, cùm teſtator relinquit vſumfructum prædij, adiecta conditione, ſeu onere, ne alienari illud poſſit, an præſumatur proprietatem ipſam relinquere voluiſſe? & hoc caſu ſicut in præcedenti, non ſolùm vſumfructum, ſed proprietatem etiam relictam videri, affirmant Baldus, & Comenſis in l. Proculus, Angelus, Fulgoſius, Cumanus, Alexander, Florianus, Corneus, Romanus, Barbacia, Ruinus, Socinus Senior, Decius, Paulus de Montepico, Afflictus, Cremenſis, Marſilius, Curtius Iunior, Ferrarius, Pariſius, Claudius Marmerius, Albertus Brutus, Gratus, Bellonus, Cephalus, Hieronymus Gabriel, Riminaldus Iunior, Menchaca, Caſtillo, Hyppolitus, Loazes, & Villalonga, quos congeſſerunt in vnum Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 41. ante fin. verſ. Et inde quaſi neceſſarium, & Menochius lib. 4. dicta præſumptione 133. num. 3. Baldi etiam ſententiam ſequuntur Simon de Prætis de interpretatione vltim. Volunt. Lib. 4. ſolutione 5. dubitatione 10. num. 25. fol. 334. Cardinalis Albanus ad Bartolum in dict. l. Proculus, Menochius in conſ. 352. num. 16. lib. 4. Qui poſtmodùm dict. præſumptione 133. mutauit ſententiam, vt ſtatim dicetur; Surdus in conſ. 45. num. 27. lib. 1. Petrus Antonius de Potra de fideicommiſſis, quæſt. 5. n. 73. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſt. 1. n. 72. Brunorius à Sole m compendio reſolutorio propoſit. Iuris, verbo, vſusfructus, el 1. fol. 207. & frequentiori Doctorum calculo probatam teſtatur Maſcardus de probationibus, 3. tom. concluſione 1421. num. 11. & 13. & eſſe[*] veram & communem, nec ab ea in iudicando & conſulendo recedendum affirmat Sfortia Oddi in conſ. 43. ex num. 12. vol. 1. Qui omnes ea ratione ducti ſunt principaliter, quæ deducitur ex dictis ad dictam l. Proculus; quòd alioquin, niſi proprietas legata intelligeretur, fruſtrà adiectum fuiſſet onus, ne poſſit prædium ipſum alienari, cùm natura ipſa vſusfructus, non poſſit alienare vſufructuarius, ſed vti & frui dumtaxat, iuxta modum & rationem iuris, ſalua ſemper rerum ſubſtantia.[*] Verumenimuerò huic rationi, quâ præcipuè tanti Patres decipi ſolent, verè & concludenter, cùm infinita prælegerim ſatisfieri poſſe exiſtimabam ex his, quæ magiſtraliter, atque cæteris aliis elegantiùs ſcripta reliquit Roman. in hac materia, is enim mutatâ ſententiâ, quam cum Baldo tenuerat in conſ. 206. n. 4. contrariam defendit in l. donationes, §. ſpecies, n. 4. ff. de donationibus, & eruditè conſtituit diſcriminis rationem inter hunc caſum, & caſum dict. l. Proculus: quippe cùm legatarius, cui legatus fuerat ædium vſusfructus, propter rationem ſuperiùs dictam conſequatur proprietatem; nam ſeruitus illa alitiùs non tollendi conſtitui non poſſet, nec conſiſtere, ſi proprietas ædium foret ipſius hæredis, quoniam res ſua nemini ſeruit, nec alius, quàm proprietarius ſeruitutem debere poteſt: quæ ratio ceſſat, cùm prohibitio alienationis facta eſt ei, cui fundi vſusfructus legatus eſt; nam ex tali prohibitione non ſequitur neceſſariò, vt proprietas legata cenſeatur, cùm vſufructuario conueniat, quanquam ſuperuacua ſit, quoniam eà etiam non adiectâ, futurum erat, vt vſufructuarius alienare non poſſet, vt in ſimili propoſito dicitur in l. Cornelius, ff. de hæredibus inſtituendis: magis ergo ex abundanti videbitur facta prohibitio alienationis, & expreſſum quod tacitè inerat, quàm quod plena proprietas relicta videatur, vt cum Romano ſcribit Mantica de coniecturis vltim. Volunt. lib. 9. tit. 5. num. 9. & 10. fol. 396. nec debet alterare naturam diſpoſitionis & legati vſusfructus, quòd prohibuerit teſtator alienationem rei, quæ à iure inerat & vſufructuario ipſi non erat permiſſa; ſiquidem prohibitioni legis accedere potuit[*] prohibitio teſtatoris, nec aliquid nouum operari, argumento textus in §. ſanctiſſimas, in authent. de alienatione & emphyteuſi, & docent Iaſon in l. filiusfamilias, §. Diui, 2. lectura, num. 66. ff. de legatis 1. Gratus in conſ. 21. num. 14. vol. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæst. 1. num. 97. Idque præſentiens Craueta in conſ. 25. n. 30. rectiſſimè ſcribit, quòd prohibitio alie[*]nationis in ſpecie propoſita intelligi debet potiùs ſuperflua, quàm quòd inducat legatum proprietatis contra voluntatem teſtatoris: quocirca à ſuperiori opinione poſt Romanum, Decium, Crauetam, Corneum, Ruinum. Connanum, Capellam Toloſanam, & alios ibi[*] relatos, mèritò diſſentiunt Arias Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 43. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 77. verſ. contrarium autem, fol. 243. Menochius lib. 4. præſumptione 133. num. 3. ad finem. Mantica de coniect. vltim. Volunt. lib. 9. tit. 5. n. 9. & 10. Graſſus §. legatum, quæſt. 38. num. 3. & nouiſſimè his non relatis, Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitut. de vſufructu, num. 78. & 79. fo'. 34. Pro quibus, vltra ea, quæ dicta ſunt, fortiter viger primò, quòd cùm ex alio non appareat, proprietatem ipſam legatam fuiſſe, quàm ex prohibitione alienationis, atque ex ipſa prohibitione non reddatur manifeſta defuncti voluntas, ſed obſcura potiùs, & incerta maneat, & ad alium finem fieri potuerit, vt omnes Doctores vno ore fatentur: nequaquam recedendum eſt à verbis teſtatoris, ex quibus apparet ſolùm, vſumfructum relictum fuiſſe, ex doctrina textus in l. ille aut ille, §. cùm in verbis, ff. de legatis 3. cum[*] multis congeſtis à Mieres de Maioratu, in initio 2. part. ex num. 11. Aluarado de coniecturis vltim. volunt. lib. 4. cap. 2. num. 4. Camillo Gallinio de verborum ſignificatione lib. 2. cap. 21. à num. 8. & cap. 22. 23. 24. & 25. & lib. 3. cap. 1. & ſeqq. Secundò, quoniam in dubio interpretatio illa ſumi[*] debet, per quam faueatur potiùs hæredi, quàm legatario, & per quam minus grauetur hæres quàm ſit poſſibile, l. vnum ex familia, §. ſi rem, cum communi Doctorum traditione ibi, ff. de legatis 2. l. ſi ſeruos, §. qui margaritam, ff. de legat. 1. Craueta in conſ. 149. num. 15 Ruinus in conſ. 76. num. 8. in fine, & num. 9. vol. 2. Pariſius in conſ. 80. num. 43. vol. 2. Surdus in conſ. 112. n. 28. lib. 1. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 240. num. 26. lib. 3. Pancirolus in conſ. 135. num. 2. Menochius lib. 4. præſùmptione 106. num. 18. Alexander Raudenſis de Analogis, lib. 1. cap. 10. num. 16. fol. 34. Marcus Antonius Eugenias in conſ. 100. ex num. 14. lib. 1. Pedrocha in conſ. 20. num. 179. Hondedei in conſ. 73. num. 65. vol. 1. Ioſephus Ludouicus deciſ. 23. num. 8. Salazar de vſu & conſuetudine, cap. 4. num. 32. Ideò in legatis ſtricta ſu[*]mitur interpretatio, & in fauorem hæredis, cùm proprietas verborum ita ſuadet, vt in noſtris terminis, in quibus vſusfructus expreſſim legatur, nec de proprietate mentio aliqua fit, l. nummis, ff. de legatis 3. l. nam quod liquide, ff. de penu legata, cum aliis adductis per Crauetam in conſ. 32. num. 3. & in conſ. 86. Decianum in conſ. 1. num 90. vol. 2. Menochium in conſ. 279. num. 3. & 4. vol. 3. Pedrocham in conſ. 7. num. 72. Marcum Antonium Eugenium in conſi. 100. num. 15. lib. 1. Purpuratus etiam in conſ. 30. n. 25. vol. 1. Craueta in conſ. 208. num. 3. Cephalus in conſ. 598. num. 63. vol. 4. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 743. num. 13. lib. 4. & Menochius in conſ. 423. num. 29. & 30. lib. 5. generaliter obſeruant, & iure fundant, pro hærede, contra legatarium in dubio interpretationem ſumendam eſſe, in teſtamen[*]tis, quia hæres videtur prædilectus legatario & ob id quoque in dubio præferendus eſt, l. qui concubinam, §. 1. ff. de legatis, 3. cum aliis in idem adductis per Hyppolitum Riminaldum in conſ. 240. num. 26. lib. 3. Crotum in conſ. 297. num. 15. vol. 3. Pedrocham in conſ. 23. num. 17. & 18. vol. 1. Tertiò, nam licèt controuerſum ſit, vtrùm legata o[*]dioſa ſint, vel fauorabilia, & conſequenter vtrùm ſtrictè, an latè accipi debeant, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib 3. §. 27. de legatis. num. 26. per totum, folio mihi 178. Natta in conſ. 626. per totum. Mantica de coniecturis vltim. Volunt. lib. 7. titul. 1. num. 3. & 14. & ſeqq. & num. 32. & 42. Menochius lib. 4. præſumpt. 109. num. 13. Simon de Prętis in loco referendo ſtatim num. ſeq. Alexander Trentacinquius, de ſubſtitutionibus, 1. part. cap. 1. n. 31. Decianus resp. 1. num. 93. & 94. vol. 2. Hyppol. Riminald. in conſ. 216. num. 9. & 4. ſeqq. & num. 34. 35. & 37. lib. 2. Ceruantes in l. 16. Tauri, num. 6. Magis tamen communiter obtinuit, diſtinguendum eſſe, quòd aut legatum certum eſt, aut certum reddi poteſt, & tunc fauorabile iudicatur, & potiùs fauetur legatario, quàm hæredi, quoniam conſtat nobis de voluntate teſtatoris, quæ præualere debet: Aut dubium eſt, vel incertum, & tunc odioſum iudicatur, & potiùs fauendum eſt hæredi tanquam reo, argumento l. Arrianus, ff. de obligationibus & actionibus, l. fauorabiliores, ff. de regulis utris, cap. cùm partium eodem tit. lib. 6. & ita reſoluit Menchaca dicto num. 6. & ſequitur Pedrocha in conſ. 23. num. 39. & 40. & num. 175. Natta etiam dict. conſ. 626. num. 21. & Mantica vbi ſuprà, num. 32. expreſſim admittunt hanc diſtinctionem; dicunt enim, quòd omnia iura, quæ probant legata, ſtrictè interpretanda eſſe, procedunt, quando eſt incertitudo voluntatis, aliàs ſecus: quod eſt etiam de mente Gozadini, in conſ. 82. col. 1. & clarè probat Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina 23. num. 22. vbi dicit, quòd licèt non ita clarè expeditum ſit, an contra legatarium ſtricta, an verò lata fieri debeat interpretatio: quando tamen circa teſtatoris voluntatem & verba per eum prolata in teſtamento, nulla cadit ambiguitas, tunc credit magis communiter concludere Doctores, fauore legatarij, etiam contra hæredem, latam debere fieri interpretationem: cum igitur in quæſtione noſtra tanta ſit voluntatis incertitudo, vt verba à teſtatore prolata ſolùm vſumfructum expreſſerint, nec ex ſola prohibitione alienationis certitudo aliqua deduci poſſit, cùm diuerſis reſpectibus illa fieri potuerit; neceſſariò ſequitur, quòd potiùs hæredi, quàm legatario fauendum ſit, quia ſi teſtator voluiſſet proprietatẽ relinquere, facile eſſet illi id exprimere, quemadmodum vſumfructum expreſſit, vt aliàs argumentatur Alexander in conſ. 38. lib. 6. Albanus in conſ. 57. num. 19. Menochius lib. 4. præſumptione 23. num. 2. Nec obſtat prædictis l. in teſtamentis, de regulis iuris,[*] quæ dum dicit, In teſtamentis teſtatorum voluntates pleniùs interpretandas eſſe, non ſolùm procedit reſpectu hæredis, aut inſtitutionis, ſed etiam reſpectu legatorum; quamuis enim quamplures dixerint, legata ſtrictam recipere interpretationem, vt ſuprà vidimus: vtriuſque[*] tamen reſpectu procedere exiſtimauit Gloſſa ibi. gloſ. etiam per illum textum in l. ſi quis rerum, 6. §. idem Iulianus ſcribit, verb. liberari, ff. de liberatione legata, & in l. Lucio Titio, ff. de legatis 2. per illum textum, & in l. legatum ita eſt, verb. ſingulos, per illum textum ff. de annuis legatis, quas ſequuntur Cinus in l. vltima in princ. §. primi, C. communia de legatis, Iaſon in l. venia, n. 5. de in ius vocando, & in l. qui ſe patris, num. 58. C. vnde liberi, & communem reſolutionem teſtantur Corneus in authent. ex cauſa, columna 7. C. de liberis præteritis, Villalob. in l. re coniuncti, ff. de leg. 3. fol. 15. in principio. Cagnolus in eadem l. in teſtamentis, num. 2. & 3. Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 62. num. 30. vol. 1. & conſtanter defendit hanc partem Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretatione 1. dubitatione 4. ſolutione 11. à num. 9. vſque ad num. 16. fol. 56. & 57. vbi allegat alios Authores ſic tenentes, & dicit pro ea eſſe textum in l. plenum, 12. §. ſed ſi pecoris, ff. de vſu & habitatione. Verùm & textui, in dicta l. in teſtamentis,& communi huic Doctorum reſolutioni, multis modis reſponderi poteſt. Primò enim reſpondetur, præfatam doctrinam plures recipere interpretationes, & limitationes, vti conſtat ex ſuperioribus, & latiùs agit Simon de Prætis vbi ſuprà, ex num. 17. fol. 57. Inter alias tamen prior eſt, quæ deducitur ex his, quæ cum Menchaca, Natta, Mantica, & aliis ſuprà ſcripſimus: quando verba legati dubia ſunt, vel ambigua, vel propria verborum ſignificatio repugnat, vel quando diſpoſitio eſt determinata ad certam rem, vt in caſu ſuperiori, quo vſusfructus expreſſim relictus eſt; tunc enim in fauorem legatarij ſtricta potiùs debet fieri, quàm lata interpretatio, vt probauit Simon de Prætis vbi ſuprà, dicto num. 17. Secundò reſpondetur, regulam dictæ legis, in teſta[*]mentis, minimè procedere in legatis, ſed tantùm reſpectu hæredis, vel inſtitutionis, ex ſententia Bartoli in l. cùm auus, num. 5. ff. de conditionibus, & demonſtrationibus, quem ſequuntur Decius in dicta l. in teſtamentis, num. 3. vbi num. 4. reſpondet ad text. in l. Titiæ textores, ff. de legatis primò, qui prima facie videbatur in contrariũ vrgere, idem Decius in conſ. 355. columna vltima, & in l. 1. n. 12. C. de impuberũ, Craueta in conſ. 25. n. 24. & in conſ. 86. n. 7. & in conſ. 297. colum. 1. Menochius in conſ. 140. n. 1. lib. 2. & in conſ. 210. n. 37. & in conſ. 236. num. 10. lib. 3. & veriorem ſententiam profitetur Padilla in l. ſi frater tuus, num. 10. C. de fideicomiſſis; vltra quos animaduertendum erit, hanc ſententiam probabilem eſſe, & defendi poſſe, vel intelligendo eam iuxta reſolutiones ſuperiùs traditas, quo modo conciliari poteſt cum præcedenti, vel intelligendo ſimpliciter; quo caſu ad leges in contrarium adductas reſpondere neceſſe eſt (ſuperiores enim minimè reſpondent:) & inprimis ad textum in dicta l. ſi quis rerum, 6. §. idem Iulianus ſcribit,[*] ff. de liberatione legata, ſic reſponderi poterit, primò expoſitionem gloſſæ ibi. verbo liberari, non eſſe ſatis tutam: id quod euidenter deduci poteſt, ſi verba eiuſdem legis maturè perpendantur: deinde poſito, quòd doctrina Gloſſæ vera eſſet, adhuc ille textus non deberet obſtare, proptereà quod loquitur in legato liberationis, quæ eſt valdè fauorabilis etiam in contractibus, vt colligitur ex l. certum, §. ſi quis abſente, ff. de confeſſis, iuncta l. non ſolùm, §. liberatio, cum gloſſa ibi. ff. de liberatione legat a: & ſic fauor ibi liberationi præſtatur potiùs, quàm legato, cuius ratione latior fieri debet interpretatio, ex dictis per Bartolũ in l. tale pactum, prope finem principij, ff. de pactis,Felinum in cap. ſi cautio, n. 6. de fide inſtrumentorum, Cephalum in conſ. 229. n. 32. lib. 2. Ad textum autem in dicta l. Lucio, reſpondetur; quòd loquitur in legato Vendicationis, in quo, in dubio cenſetur electio conceſſa legatario generali verbo, ex. natura & modo legandi, vt ſuprà, alio capite diximus, & conſtat ex Vlpiano in fragmentis, titul. 24. iuncta explicatione Cuiacij ibidem, verbo, optione, Pichard. in §. ſi generaliter, Insti[*]tut. de legatis; textus verò in dict. l. legatum, 17. ff. de annuis legatis, nihil pro contraria parte facit; nam ibi huiuſmodi interpretatio non fit ex fauore vltimæ voluntatis, aut legati, ſed ex ipſis verbis, quæ ſatis ſufficiebant ad inducendum legatum annuum; & inde deciſio eius legis non ſolùm procedit in vltima voluntate, ſed etiam in promiſſione facta inter viuos, ſiue in ſimili conceſſione, vt in eadem l. adnotauit Albericus, Imola in l. eum qui ita, §. qui ita, colum. 2. in princ. de verborum oblig. Antonius Gomez tomo 2. variarum cap. 11. de qualitatibus contractuum, num. 48. verſiculo, Idem adde quòd ſi teſtator. Denique textus in dicta l. plenum, §. ſed & ſi pe[*]coris, ff. de vſu & habitatione, non ita expreſsè probat contrariam ſententiam, vt exiſtimauit Simon de Prætis vbi ſupra: neque enim ita ſtrictè interpretandæ ſunt defunctorum voluntates, vt ſi pecoris vſus relictus ſit, putà gregis ouilis, modico ſaltem lacte vti non debeat legatarius; hoc enim legatum vſus continet, quatenus ad vſum legatari attinet, vt dixit Gloſſa ibi. verbo, modico: inde deduci non poteſt regula generalis, latiorem in legatis debere fieri interpretationem, niſi natura, proprietas, aut verba legati ita apertè ſuadeant: & hactenùs de iis quæ pertinent ad doctrinam, & traditionem Baldi, dc qua ſuprà. Nunc verò & quinto loco, ex dictis adhuc conſtituendum erit, deducendam ſolutionem quæſtionis, quæ præcedenti proxima eſt: ſi vſusfructus prædij relictus ſit alicui, adiecta facultate & licentia alienandi, vtrùm proprietas plena relicta videatur? Et hoc caſu proprietatem ipſam legatam videri, non ſolum vſumfructum, exiſtimarunt Barbacia, Comenſis, Crotus, Curtius Iunior, Berous, Pariſius, & Alciatus, quos in vnum congerit,[*] & probare videtur Menochius lib. 4. præſumptione 133. num. 4. videndus num. 5. & 6. vbi in idem refert Pinellum 3. parte legis 1. C. de bonis maternis, numer. 43. quem retulit etiam nouiſſimè Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitutionum, de vſufructu, numer. 83. quem tamen ſi originaliter & attentè prælegetis, apertè dignoſces, nec in hac, nec in contraria ſententia firmiter perſiſtere; neutram autem indiſtinctè probare, certum eſt, Primùm enim in verſ. aduerto etiam, nonnulla conſiderat pro hac parte, & opinione Barbaciæ, poſtmodùm verò in verſ. tandem Aduerto, alia conſiderat, quæ Barciæ ſententiam labefactant omninò, & inde in hunc ſenſum quaſi præfatam ſententiam conatur ſubuertere; retulit eum Ioannes Garſia de expenſis & meliorat. cap. 10. num. 25. ſed ſuperiorem opinionem, cuius Authorem dicimus Barbaciam, indiſtinctè probarunt etiam Marſilius ſingulari 561. Ferrarius cautela 2. in principio. Socinus Senior in conſil. 131. num. 15. volum. 1. Cephalus in conſ. 296. num. 1. lib. 2. Ioannes Garſia vbi ſuprà, dicto num. 25. Ricciardus dicto num. 84. & magis inclinat Mantica de Coniecturis vltimarum voluntat. lib. 9. tit. 5. n. 14. in verſic. ſed tamen ego conſidero: quo loco arguit ex textu in dicta l. Proculus, vbi ſi proprietas relicta cenſetur vſufructuario, quia conditio illa altiùs non tollendi ipſi conuenire non poteſt, vt ſuprà diximus; multò magis in hac ſpecie cenſeri debet relicta, vbi adſunt verba diſpoſitiua, quæ ibi deficiunt, & quæ tribuunt alienandi facultatem, cùm ipſa facultas non congruat vſufructuario, ſed proprietario: ideò tanquam neceſſarium antecedens, proprietas relicta debet intelligi: & hæc fuit inductio Raphaëlis Cumani in conſ. 121. num. 3. qui loquitur in terminis, quando ei, cui relinquitur vſusfructus, conceſſa fuit facultas de re diſponendi: quo caſu dicit videri relictam proprietatem ob rationem prædictam; &[*] ita Cumanum meritò ſequitur Pariſius in conſ. 61. n. 3. lib. 2. & Ioannes Garſia vbi ſuprà. Sic itaque tenendum erit cum Barbacia, Cumano, & ſuperioribus, vt plena proprietas debeatur ob ſuperiorem rationem principaliter; tum etiam ob alia quæ ipſi conſiderant. Deinde quoniam licèt in quæſtione præcedenti dubia eſſet teſtatoris voluntas, nec ex prohibitione certum quid deduci poſſet (vtpote cum diuerſis reſpectibus fieri potuiſſet) & inde contrarium nobis probabilius videretur; in hac tamen, cùm verba teſtatoris clara ſint, necalium poſſint ſanum aut verum habere intellectum, quicquid alij dicant, proprietatem ipſam legatam fuiſſe, coacta ratione fateri neceſſe eſt: quid enim intereſt, quod vſusfructus tantùm ab initio legatus ſit, ſi poſtmodùm talia verba à teſtatore proferuntur, quæ proprietatem expreſſim denotare videntur; ridiculum enim eſt dicere, rei alienandæ facultatem alicui conceſſam fuiſſe (quod dominij aut proprietatis proprium ius eſt) nec eidem proprietatem videri relictam; verba enim ſequentia ſic poſſunt præcedentia declarare, ſicut præcedentia ſequentia, vt alio capite plenè probauimus: nec poteſt negari, quin maxima differentiæ ratio ſit, quòd res alienari prohibeatur, vel quòd alienandi illam facultas concedatur, vt pungit Menoehius lib. 4. dicta præſumptione 133. num. 6. Quapropter in quæſtione ſuperiori exiſtimo falsò arbitrari nonnullos, quorum Barbaciæ ſequaces mentionem faciunt, contrariam opinionem veriorem eſſe:[*] Id enim ex dictis ſuprà conuincitur apertè. Deinde nec probare poſſum Cornei ſententiam, quam Mantica & alij vbi ſuprà referunt, ſed nullus improbat eam; is enim in conſ. 173. num. 1. & 5. vol. 3. & in conſ. 64. num. 3. & 4. vol. 4. ſic in hac contrarietate diſtinguit, quòd aut data fuit libera alienandi facultas, & tunc præſumitur relicta proprietas, cùm alioquin vſufructuarius ſic alienare non poſſit, & hoc caſu procedere poteſt Barbaciæ & aliorum opinio: aut data fuit facultas alienandi arbitrio boni viri, & tunc dicitur legatus vſusfructus tantùm, cùm ipſe vſufructuarius ex conceſſione teſtatoris alienare poſſit, certis & iuſtis de cauſis, vt ad pias cauſas, ob vrgentem neceſſitatem, & ſimiles, & hoc caſu contraria opinio locum habere poteſt; & Corneum ſequitur Berous in conſ. 13. num. 3. ſed meritò impugnat Menochius, quamuis nihil certum reſoluat dicta præſumptione 133. num. 6. in fine, quoniam iure non probatur quòd vſufructuarius tantùm dicatur, data facultate alienandi arbitrio boni viri; non enim id ex natura vſusfructus eſt. Præterea & vitra Menochium; quid in effectu & rei veritate intereſt, quòd teſtator liberam alienandi facultatem conceſſerit fructuario, an quòd tantùm licentiam & facultatem alienandi dederit: ſiquidem non magis vno modo, quàm alio alienare fructuario ipſi congruit, & voluntas teſtatoris alienandi potentiam concedere volentis, ſic colligitur adiecta licentia alienandi aut diſponendi, ſicut libera facultate adiecta; nec verbum liberè,rei veritatem & ſubſtantiam immutare, aut diuerſum ius conſtituere debet, eò magis, quòd ratio principalis Cornei, quòd vſufructuarius ſic alienare non poſſet, ſic militat in vno caſu, quàm in alio, nullo enim modo alienare poſſet niſi facultas alienandi, quamuis ſimpliciter, data fuiſſet: ſi igitur licentia ipſa alienandi, ius proprietatis tribuit, non neceſſaria verborum multiplicatio rei effectum non immutabit. Sexto & vltimo loco conſtituendum erit, aliquando[*] etiam & è contra, vſumfructum ſolum relictum præſumi, non autem proprietatem: cuius rei latiorem diſputationem conſultò duxi prætermittendam, propter ea, quæ hac de re plenè ſcripſit Menochius lib. 4. præſumptione 134. per totam, vbi nouem coniecturas vſusfructus tantùm relicti congerit. Prima coniectura eſt, quando teſtator legauit illi, qui vſusfructûs tantùm capax eſt, rationibus ibidem adductis. Secunda, quando legatum reſtringitur ad vitam, vel donec vixerit legatarius. Tertia, quando alia legata facta ſunt, quæ: ſo[*]lum vſumfructum continent, atque ex vicinitate ſcripturæ ita colligi poteſt. Id quod vltra eum procedere debet, quando ſumus in legato dubio aut obſcuro, nec certa teſtatoris voluntas apparet; ſecùs tamen dicendum erit, cum verba aperta ſunt, ſiue talia, quòd virtualiter & propriè legatum proprietatis contineant: tunc enim vicinitas ſcripturæ, legato perfecto, & in oratione diuerſa relicto, nihil detrahere poterit, nec erit in conſideratione, quòd in aliis partibus teſtamenti vſusfructus ſolus relictus fuerit, ſi in alia parte taliter diſpoſitum ſit, quòd proprietatem ipſam relictam fuiſſe, non ſolum vſumfructum, dignoſci poſſit. Quartta coniectura eſt, quando teſtator legauit centum ſingulis annis pro vſufructu, vt plenè probat ibi, num. 10. 11. & 12. Quinta, quando res, quæ legatur, nonniſi vſumfructum afferre poteſt. Sexta, quando teſtator legauit fundi vtilitatem. Septima, quando teſtator legauit fundum; ita tamen, vt legatarius cautionem præſtet de benè vtendo: & idem è contra, quando noluit teneri præſtare cautionem, vel rationem reddere. Octaua, quan[*]do teſtator legauit prædium vxoris, & prohibuit eam à ſuis hæredibus moleſtari; tunc enim vſumfructum tantùm legare cenſetur, vt cum Socino, Ruino, Decio, Albano, Cephalo, & Bertazolo ſcribit Menochius vbi ſuprà. num. 11. qui dicit, quòd Berous diſſentit in conſ. 44. num. 11. lib. 2. nec ampliùs diſputat: idcircò prætermittere non potui, prædictorum traditionem falſam quidem mihi videri, ac contra rationem iuris, nec aliquo modo ſuſtentabilem eſſe. Enimverò ratio illa, quæ fauore vxoris quæ principaliter fieri ſolet, & facta cenſeri debet, non ita poterit legatum reſtringere, aut diminuere, vt vſusfructus tantùm relictus cenſeatur, con[*]tra expreſſam teſtatoris voluntatem, qui ea adiectione non legatum reſtringere, aut alterare, ſed vxoris tantùm moleſtiam vitare curauit; ſolent enim hæredes, marito defuncto, variis moleſtiis vxores afficere, etiam in his, quæ pleno iure legantur illis, controuerſias & lites ſuper bonis teſtatoris eiſdem inferre, ac alia ſimilia efficere; vnde cauſa illa, ſiue adiectio, quæ fauore vxoris legatariæ principaliter eſt adiecta, non debet reſtringere legatum præcedens, vt in fortioribus terminis, iure, ratione, & quamplurimorum authoritate in initio huius cap. comprobauimus. Deinde, quia prædium ſimpliciter legatum eſt; at fundi, vel prædij appellatione plena proprietas continetur, l. ſi alij,vbi Gloſſa, Bartolus, & omnes Doctores, ff. de vfructu legato, & inde fundo legato, quin plena proprietas legata intelligatur, in dubium non venit, vt poſt Bartolum in l. filios hæredes, ff. de vſufructu legato,firmat Mantica de coniecturis vltim. vo[*]lunt. lib. 9. tit. 2. num. 5. fol. 384. Menochius etiam alio loco, hoc eſt, eodem lib. 4. præſumptione 133. num. 13. adiectio ergo illa, propriæ legati naturæ nihil detrahet. Nec vrget prædictorum ratio, quòd prohibitio hæc causâ vſusfructus fierit ſolet, quoniam hoc non concludit, vſumfructum ſolùm ſuiſſe relictum, cùm verba legati repugnent, & causâ etiam proprietatis fierit poſſint: ideò cùm in dubio ſimus, reſpectu finis, aut intentionis, ob quam prohibitio facta eſt; & in claris, reſpectu verborum legati, ab illis nequaquam recedendum erit, nec dubiâ interpretatione, certa legati forma mutabitur, ex regula legis, ille aut ille, §. cùm in verbis, ff. de lega[*]tis 3. quam multis exornant Tiraquellus in l. ſi vnquam, C. de reuocandis donationibus, verbo, libertis, ex num. 5. cum ſeqq. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 4. ex n. 1. & lib. 2. tit. 3. num 5. Petrus Magdalenus de numer. teſtium in teſtamentis requiſito, 1. part. cap. 6. num. 30. & cap. 16. num. 126. Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 5. quæſt. 4. Nona coniectura, quando reliquit tantùm adminiſtrationem, vt ibi probatur per Menochium, & vide etiam in hac materia, Gerard. Mazolum in conſ. 28. per totum, lib. 1. vbi latè comprobat, quòd legatum vſusfructus plenum & integrum, non facit legatarium proprietarium, ſed talia verba tantùm important quòd ſit vſusfructus ſine diminutione, & ſine contradictione, vt ibi videri poteſt. CAPVT XXXI. Vſusfructus ſeruitus cur diuidua, cùm reliquæ ſeruitutes perſonales, & reales in vniuerſum indiuiduæ ſint? vbi congeſtis in vnum, quæ hactenùs ab omnibus ſcripta fuêre, vera ratio redditur: materia hæc accuratè, & diſtinctè aperitur, & l. vſus pars, 20. ff. de habitatione, & l. viæ, itineris, 17. ff. de ſeruitutibus, cum aliis ſimilibus explicantur. SVMMARIVM. -  1 Diuiduum vel Indiuiduum quid propriè dicatur. -  2 Et multorum ſententiæ confutatæ remiſſiuè. -  3 Vera reſolutio traditur dubij propoſiti ſuprà, & quæ obligatio dicatur diuidua vel indiuidua, explicatur. -  4 Iaſonis reſolutio in hac materia nouiter improbatur. 5 Iaſonis cogitatio quædam reiicitur -  6 Pæna vtrùm in ſolidum committi debeat, vel pro portione hæreditaria tantùm, ſi vnus ex pluribus hæredibus promiſſoris, contraueniret in obligatione indiuidua, & num. ſeq. -  7 L. 2. §. item ſi in facto, 1. in executione, 85. §. quòd ſi ſtipulatus, ff. de verbor. oblig. & 1. hæredes, 26. §. in illa, ff. familiæ herciſcundæ, explicantur. -  8 Andreæ Alciati in explicatione dictarum legum diſtinctio reiicitur. -  9 Mariani Socini Iunioris ſententia aduersùs Recentiores probatur. -  10 Stipulatio pœnalis vbi facto diuiduo ſubiicitur, ſolùm committitur pro portione hæreditaria contra eum hæredem, qui contrà fecerit. -  11 L. 5. §. vlt. & l. in executione, 85. §. item ſi ita, ff. de verbor. oblig. explicantur remiſſiuè. -  12 Seruitutes omnes reales indiuiduæ ſunt. -  13 Vbi plurimorum rationes adducuntur remiſſiuè. -  14 Et veriſſima ratio aſſignatur. -  15 Seruitutes omnes perſonales, vt Vſus, Habitatio, & ſimiles, indiuiduæ ſunt, excepto vſufructu, qui diuiduus eſt. -  16 Vſusfructus cur diuiduus ſit, cùm vſus, qui eſi etiam ſeruitus perſonalis, & fructui ineſt, indiuiduus ſit. -  17 Vbi infinitæ diuerſitatis rationes adducuntur, remiſſiuè. -  18 Et vera differentiæ ratio aſſignatur, & numeris ſeq. -  19 Iacobi Cuiacij, Franciſci Connani, Vdalrici Zaſij, & Ioannis Corraſij reſolutiones in hac materia probantur. -  20 Vſusfructus omni reſpectu diuiduus eſt. -  21 Ioannem Parladorium, & Ioannem Marcum Aquilinum rectè percepiſſe rationem ab Authore ſuprà aſſignatam. -  22 Vſusfructus dupliciter accipitur, provt hoc numero cum Corraſio explicatur. -  23 Ad cuius doctrinam, quorundam reſolutiones reducendas eſſe, nouè animaduertit Author. QVò plenior huius Capitis interpretatio habeatur,[*] cõſtituendum inprimis duxi, neceſſe eſſe cognoſcere priùs, quid propriè dicatur Diuiduum, vel Indiuiduum; ſiue quæ res dicantur diuiduæ, vel indiuiduæ: qua in re valdè ſolent altercare Scribentes, & varias doctrinas adducunt, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt Doctores communiter in l. ſtipulationes non diuiduntur, ff. de verborum obligat. vbi Bartolus num. 18. & ſeqq. Paulus Caſtrenſis ex num. 2. Iaſon num. 3. & num. 25. & ſeqq. Marianus Socinus Iunior n. 3. & n. 255. & ſeqq. & n. 303. & 310. & ſeqq. idem in l. 4. §. Cato, eiuſdẽ tit. n. 1. 2. & 8. vbi Alciatus ex n. 1. cũ ſeqq. Vdalricus Zaſius in dict. l. ſtipulationes non diuiduntur, n. 2. & 3. Vincẽtius, & Ripa in l. in executione, in princ. & §. 1. ff. eodem tit. de verbor. oblig. Ioannes Corraſius in l. viæ, ff. de ſeruitutibus, n. 10. Baconius declarationum iuris, lib. 5. cap. 73. num. 12. Modernus in labyrintho diuidui & indiuidui, 2. part. 2. part. quæſt. 1. num. 258. fol. 217. vſque ad n. 278. Eguinarius de diuiduis & indiuiduis obligationibus lib. 2. cap. 1. Donellus in l. 2. §. & harum, num. 58. ff. de verbor. obligat. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 10. de diuiduis & indiuiduis ex num. 1. cum ſeqq. Ioannes Parladorius rerum quotidianar. lib. 1. cap 6. Doctor Spino in ſpeculo, gloſſa 13. de legato vſusfructus, num. 15. & 16. qui, vt videre poteris, variè & diuerſimodè hanc dubitationem diluunt, atque multorum ſententias con[*]futant; ſubtiliùs tamen, & eruditè, vt aſſolet, quamplurimorum opiniones confutauit Modernus vbi ſuprà, ac inter alias meritò, & cum iudicio, antiquorum opinionem impugnat, exiſtimantium, Diuiduum eſſe, cuius pars tantam vtilitatem affert reſpectu partis, quantam totum reſpectu totius. Cum quibus etiam tranſierunt, ſed malè quidem, nonnulli ex Recentioribus, vt conſtat ex Antonio Gomez & aliis relatis ſuprà. Idcircò dicendum erit; Diuiduum denotare, ſiue ſi[*]gnificare potentiam & aptitudinem diuiſionis; Indiuiduum verò priuationem potentiæ, habitus, & aptitudinis diuiſionis. Diuiduum eſſe diuiſibile, quod pro parte præſtari, fieri, vel impleri poteſt: Indiuiduum autem indiuiſibile, quod ſimul, vel in totum, ſiue ſemel, ſiue ſucceſſiuè præſtari, fieri, vel impleri debet; & conſequenter obligatio ſiue promiſſio ea propriè dicitur diuidua, quæ partium præſtationem recipit, id eſt, cuius rei in ea deductæ, ſiue contentæ natura eſt, vt poſſit pro parte præſtari: Indiuidua eſt, quæ partis præſtationem non recipit, id eſt, cuius rei in ea deductæ ſiue debitæ natura eſt, vt non poſſit præſtari pro parte: ita præfata doctrina deducitur ex textu in l. 2. §. & harum, & §. ex his, l. ſtipulationes non diuiduntur, 72. l. in executione, 85. ff. de verbor. obligat. l. pro parte, 11. l. viæ, 17. ff. de ſeruitutibus, l. ſi is qui quadringenta, §. quædam, ff. ad legem Falcidiam, & eſſe veriſſimam conſtat ex Eguinario, Donello, & aliis vbi ſuprà. Spino dict. gloſſ. 13. num. 12. & 15. Moderno Pariſ. qui latissimè probat dict. n. 258. & num. 261. & 269. & in eodem tractatu, 3. part. num. 9. fol. 389. n. 21. fol. 394. & num. 34. & 35. fol. 409. Ioanne Corraſio in dict. l. viæ, num. 18. ff. de ſeruitutibus. Ex his, cùm prælegiſſem Iaſonem, conſiderabam[*] nonnulla, ad quæ nullus Scribentium omnium animaduertit. Primò, deceptum apertè eundem Iaſonem in dicta l. ſtipulationes non diuiduntur, notabili 1. num. 2. exiſtimantem, præfatam rationem eſſe eandem cum Dicto, ſiue ignotum per ignotius dicere; hoc eſt, indiuiduum, quia diuidi non poteſt, ſiue quia eius diuiſio corrumpit ſtipulationem, promiſſionem, aut obligationem: cum tamen ab ipſiſmet Iureconſultis ſic accipiamus, idque pro ratione eiſdem placuerit, vt conſtat ex dictis iuribus, & dict. l. ſtipulationes non diuiduntur, in verſ. Horum enim, iuncta interpretatione Moderni dicto tractatu diuidui & indiuidui, 3. part. n. 54. fol. 409. & dicta l. viæ, ff. de ſeruitutibus, vbi Ioannes Corraſius num. 18. præſentiens hanc difficultatem, quòd rationes ſcilicet Iureconſultorum videantur eædem cum Dicto, eleganter demonſtrat, ipſorum Iureconſultorum rationes parcè detortas; ſanèque intellectas concludere. Secundò, & deteriùs quidem, in eo dubio conſtitutus Iaſon, quare ſcilicet ſeruitutum promiſſio, ſiue obligatio indiuidua ſit, refert rationem Iureconſulti in dict. l. viæ, 17. ff. de ſeruitutibus. Quia vſus eorum indiuiſus est, nec illam probat, eodem fundamento excitatus, quod videatur idem continere cum dicto, & inde alias plures rationes adducit, in quo etiam vana cogitatione, & non ſatis percepta ratione decipitur; in eo enim ſubſtantia veritatis conſiſtit, vt colligi etiam poteſt ex ſententia Iureconſulti Pauli, in l. hæredes, §. an ea, ff. familiæ erciſcundæ, vbi ſeruitutes non diuidi dicit, quia diuidi non poſſunt. Et alio loco idem Author; Non diuiduntur, inquit, ſeruitutes, quia partis præſtationem non recipiunt, l. 2. §. & harum, ff. de verbor. obligat. Veram ergo & fundamentalem rationem ſatis inſinuat Iureconſultus in dictis verbis, vt meliùs intelligit Corraſius in eadem l. viæ, & ſuperiores rationes optimè explicat num. 18. Ideò rectè infert Pomponius in eadem l. in indiuiduis, ſingulos hæredes ſtipulatoris in ſolidum petere, & promiſſoris etiam ſingulos hæredes in ſolidum teneri; nam, vt diximus ſuprà, Indiuiduum ſimul, vel in totum, ſine ſemel præſtari, vel impleri debet, vt dicitur etiam in dict. l. 2. §. ex his, ff. de verbor. obligat. Quæ[*] iura planè procedunt, vbi agitur ad id, quòd indiuiduũ eſt; ſecus tamen obſeruandum erit, ſi agatur ad id, quod diuiduum eſt, vtputà ſi pœna adiiciatur facto indiuiduo, & vnus ex pluribus hæredibus promiſſoris contrà fecerit: quo caſu, licèt non conſideretur ab vno contra factum, quin omnes videantur contrà feciſſe; tamen pœna contra omnes, proportione hæreditaria, non verò in ſolidum, committitur, ſicut committeretur, ſi ageretur ad id, quod indiuiduum eſſet: ita colligitur ex textu in l. 4. § Cato, in princ. ff. de verbor. obligat. vbi ſic declarant Bartolus oppoſitione 1. ante numer. primum, Caſtrenſis, & Alexander num. 1. in fine, & reddens diuerſitatis rationem, communem reſolutionem teſtatur Iaſon num. 4. & num. 17. in fine, verſ. circa primam oppoſitionem, ſequuntur Ripa num. 19. Bologninus num. 81. Bolognetus num. 221. & plenè declarat Marinus Socinus iunior num 33. per totum. Ex quibus neceſſariò erit aduertendum: primò, ad textum in l. 2. §. item ſi in facto,[*] l. in executione, 85. §. quod ſi ſtipulatus, ff. de verbor. obligat. & l. hæredes, 26. & in illa, ff. familiæ erciſcundæ, cum aliis ſimilibus, quæ videntur denotare, quòd vno hæredum contrà faciente, ſimpliciter omnes hæredes tenentur, vel pœna in ſolidum committitur: debent tamen intelligi, non vt ſinguli teneantur in ſolidum, vel pœna in ſolidum committatur contra omnes, ſed ſolùm pro rata & portione hæreditaria, vt rectè explicant Aretinus, Imola, & Caſtrenſis in dict. §. item ſi in facto, & communem reſolutionem teſtatur Iaſon in dict. §. Cato. num. 4. vbi dicit, quòd ita declarantur multę leges, quæ aliàs nos ducerent in errorem, & ſequitur Marianus Socinus Iunior ibi. dict. num. 33. & num. 23. 24. & 25. vbi latè explicat. Secundò aduertendum erit, nequaquam eſſe vera,[*] nec procedere poſſe ea, quæ in explicatione dictarum legum, diſtinguens tradit Alciatus in dict. §. Cato, n. 10. vbi num. 7. & 8. immeritò reprehendit Aretini, Imolæ & aliorum doctrinam ſuprà relatam; quam tamen veram credimus ex rationibus à Communi conſideratis, & textu in l. executione, 85. §. in ſolidum, ff. de verbor. obligat, ibi: Sed unicuique pro parte hæreditaria præſtatio iniungitur. Tertiò & vltimò aduertendum eſt, recta iuris ratio[*]ne dixiſſe Marianum Socinum iuniorem in lectura dicti §. Cato, n. 23. nouiſſimorum quorumdam intellectum eſſe vnum phantaſma, & rectè conſideratum procedere non poſſe; & quamuis Alciati mentionẽ non faciat, expreſſim tamen illius diſtinctionem impugnat, & fundamentis eiuſdem ſatisfacit, vt dicto loco videri poterit: quòd ſi ſtipulatio pœnalis facto diuiduo adiecta ſit, ſo[*]lùm committitur pro portione hæreditaria contra eum hæredem, qui contrà fecerit, vt probat textus in dict. §. Cato, in 2. eius part. l. inter cohæredes, §. ſi quis ſtipulatus fuerit, ff. familiæ erciſcundæ, l. pœnali, §. Iulianus ſcribit, ff. ad legem Falcidiam. Ex quibus iuribus, ita adnotarunt Bartolus in eodem §. Cato, oppoſitione 8. num. 8. Alexander n. 34. Socinus Senior notabili 6. Iaſon n. 33. Ripa num. 48. & 62. Alciatus num. 100. & ſeqq. Marianus Socinus iunior num. 30. vbi aduertit in hoc, inter cætera differre Factum diuiduum ab indiuiduo, cùm ibi pœna contra omnes, pro rata tamen, committatur quia non poteſt niſi in ſolidum peccari, & ſtipulatori totaliter præiudicatur; quod non contingit in factis diuiduis, in quibus pro parte tantùm peccari poteſt, & pro parte tantùm ſtipulatori præiudicatur: ob quam cauſam, non eſt opus fingere, alios contraueniſſe; & ideò cùm nec verè, nec fictè dicantur contrafeciſſe, teneri non poſſunt. Idem etiam probauit Modernus diuidui & indiuidui, 3. part. num. 366. fol. 546. qui vſque ad[*] num. 579. pleniſſimè reſpondet ad textum in l. 5. §. vlt. & in l. in executione, 85. §. item ſi ita, ff. de verborum obligationibus. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, ſeruitu[*]tes omnes reales in vniuerſum indiuiduas eſſe, vt apertè probat textus ex dict. l. 2. §. & harum, §. ex his, l. ſtipulationes non diuiduntur, ff. de verbor. obligat. l. pro parte, l. viæ, ff. de ſeruitutibus, l. 1. §. ſi vſusfructus, ff. ad legem Falcidiam, l. & per iuſiurandum, & 1. ff. de acceptilationibus, l. haredes, §. an ea, ff. familiæ erciſcundæ, l. 8. tit. 31. partit. 3. Et rationem reddit Bartolus in[*] dicta l. ſtipulationes non diuiduntur, num. 2. vbi plures congerit Iaſon ex num. 14. Alciatus n. 11. Duarenus lib. 1. diſputationũ, cap. penultimo,Eguinarius de diuid. & indiuiduis obligationibus, lib. 1. cap. 1. pag. 3. & lib. 2. cap. 2. Baconius declarationum iuris, lib. 5. declaratione 73. n. 5. Corraſius in l. pro parte, num. 17. ff. de ſeruitutibus, Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 9. num. 5. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 10. de indiuiduis, num. 15. Ioannes Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 6. §. 1. D. Spino in ſpeculo gloſſa 15. de legato vſusfructus, n. 16. & 17. quorum alij anxiè torquentur, nec veram rationem aſſequuntur, alij verò rectiùs arbitran[*]tur (vt pungebam ſuprà num. 5.) veram & fundamentalem rationem deducendam ex ratione Iureconſulti, in l. viæ, 17. ff. de ſeruitutibus,dum dicit: Viæ, itineris, actus, aquæductus pars in obligationem deduci non poteſt, quia vſus eorum indiuiſus eſt. Seruitutes namque cùm ſint incorporales, conſiderantur ſecundùm vtilitatem & commoditatem, quã præſtant: commoditas autem & vtilitas ſeruitutum in vſu tantùm conſiſtit. ſiue vſu ſolo terminatur, ideò cùm vſus ſeruitutum indiuiduus ſit, vt dicit Pomponius in dict. l. viæ, & certum eſt; nam qui habet ſeruitutem viæ, vel itineris, non poteſt actum eundi ita temperare, vt partim ire, partim ſtare videatur, quia vti pro parte non poſſumus, vt ſcribit Paulus in l. vſus pars, 20. ff. de vſu & habitatione. Prætereà per concurſum plurium non diminuitur vſus; quamuis enim plures vtantur, quilibet vtitur in ſolidum, ac ſi ſolus vteretur, vt oſtendit Vlpianus in l. ſi vt certo, §. ſi duobus vehiculum, ff. commodati, in illis verbis: Vſum autem balnei quidem, vel porticus, vel campi, vniuſcuiuſque in ſolidum eſſe: neque enim minus me vti quod & alius vteretur. Et Paulus in l. qui per certum, 16. ff. communia prædiorum, dum probat, eum, qui per certum locum iter, aut actũ alicui ceſſit, poſſe pluribus per eundem locum, vel iter, vel actum cedere, quia talis vſus indiuiduus eſt; vnde ipſæ ſeruitutes indiuiduæ ſunt: & ad hæc reduci debent, quæ hac de re ſcripta reliquerunt Eguinarius, Parladorius, D. Spino in locis ſuprà relatis, Corraſius in d.l. viæ, ff. de ſeruitutibus, num. 18. in fin. verſ. vſus verò ſeruitutum. Tertiò & vltimò conſtituendum eſt, quòd ſeruitutes[*] omnes perſonales, vt Vſus, Habitatio, & ſimiles, indiuiduæ ſunt, excepto vſufructu, qui diuiduus eſt. Quam doctrinam docuit textus in l. 1. § ſi vſusfructus, ff. ad legem Falcidiam, dum dicit: Si vſusfructus legatus ſit, qui & diuidi poteſt, non ſicut cæteræ ſeruitutes indiuiduæ ſunt. l. & ſi fortè. 6. §. ſi ædes plurium, ff. ſi ſeruitu vendicetur. ibi: Et ait ſingulos dominos in ſolidum agere ſicuti de cæteris ſeruitutibus, excepto vſufructu. Et in ſpecie inter Vſum & Vſumfructum differentiam conſtituit textus in l. vſus pars, 20. ff. de vſu & habitatione, vbi ſcribit Paulus: Vſus pars legari non poteſt; nam frui quidem pro parte poſſumus: vti pro parte non poſſumus: Et in operis probat textus in dict. l. ſtipulationes non diuiduntur, ff. de verb. oblig. & in habitatione, textus in l. ſi habitatio, ff. de vſu & habitatione: ſolus ergo vſusfructus inter ſeruitutes etiam perſonales diuiduus eſt, ex dictis iuribus, & l. vſusfructus, 5. ff. de vſufructu. l. ſi & vſusfructus, ff. ad legem Falcid. & ita vno ore profitentur omnes DD. communiter in dictis iuribus, Socinus in conſ. 67. n. 50. volum. 1. Antonius Vſillus in §. æquè ſi agat, num. 20. Institut. de actionibus. Vdalricus Zaſius in dicta l. ſtipulationes non diuiduntur, ex num. 8. Corraſius in dicta l. viæ, num. 14. Marianus Socinus iunior in l. 4. §. Cato, de verb. oblig. num. 350. Connanus lib. 4. c. 5. num. 11. Ioannes Garſia de expenſis & meliorat. cap. 10. num. 9. Antonius de Leon in l. 2. Num. 4. ff. de ſeruitutibus, Antonius Pichardus in principio Inſtitut. de vſu & habitatione, n. 4. & nouiſſimè, nullo ex his relato, Petrus Ricciardus ad[*] rubricam, Inſtitut. de vſufructu, num. 142. Vnde ſummam facit difficultatem; nam ſi vſusfructus diuiduus eſt, cur & vſus diuidi non poteſt, cùm vtraque ſit ſeruitus perſonalis, l. 1. ff. de ſeruitutibus,fructuíque & vſus ineſt, nec ſine vſusfructus eſſe poteſt, l. 14. §. 1. ff. de vſu & habitatione: ideò ratione vſus ſibi adiuncti, deberet vſusfructus iudicari indiuiduus. Quo argumento oppreſſus fuit Bartolus in dicta l. ſtipulationes non diuiduntur, num. 28. verſiculo, ſed contra prædicta, & ad illud reſpondent Iaſon ibi. num. 30. verſiculo, contra prædicta opponit Bartolus, & Marianus Socinus iunior num. 356. atque variis[*] modis prædictæ dubitationi ſuccurrunt, & infinitas diuerſitatis rationes conſiderant Doctores communiter in dicta l. ſtipulationes non diuiduntur,vbi Bartolus n. 27. & ſequentibus. Zaſius num. 8. 9. 10. & 11. Paulus Pariſius num. 45. & 46. Socinus iunior num. 25. & num. 83. & 333. videndus omninò vſque ad num. 347. Eguinarius de diuiduis & indiuiduis obligat. lib. 2. cap. 3. Corraſius in dicta l. viæ, ex num. 14. Modernus diuidui & indiuidui, 3. parte, num. 47. & 48. fol. 407. Cæpola de ſeruitutibus Vrbanorum, cap. 10. per totum.Antonius Gomez. dicto cap. 10. de indiuiduis, num. 18. verſiculo, ſeruitus verò mixta, & num 19. Crotus in l. 4. §. Cato, ff. de verborum obligat. num. 135. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 6. §. 1. num. 4. & 5. Doctor Spino in Speculo, gloſſ. 13. de legato vſusfructus, num. 20. Ioannes Marcus Aquilinus in l. 2. §. & harum, 3. parte. num. 61. & 62. de verborum oblig. Iacobus Cuiacius in l. pro parte, ff. de ſeruitutibus, & in l. 2. ante finem, ff. de ſeruitute legata. Baconius lib. 5. dicta declaratione 73. num. 9. & 10. Iacobus Concenatius quæſtionum ſingularium iuris, cap. 18. per totum, Franciſcus Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 5. num. 11. Antonius Pichardo in principio, de vſu & habitatione, num. 4. & nouiſſimè, his non relatis, ſex diuerſitatis rationes adducit, & improbat eas; demum Corraſij ſententiam amplectitur Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitutionum de vſufructu, ex num. 142. vſque ad num. 148. Quibus omnibus attentè prælectis, & quæ ſuperiùs dicta ſunt, maturè conſideratis, veriſſima differentiæ ratio inter alias[*] ſeruitutes, & vſumfructum, eſſe debebit: Quòd cùm cæterarum ſeruitutum vtilitas & commoditas in vſu tantùm conſistat, ſiue vſu ſolo terminetur, vt dicebamus ſupra num. 14. omnes ſeruitutes cenſentur indiuiduæ, quia vſus earum indiuiduus eſt, dicta l. viæ, 17. de ſeruitutibus; Vſusfructus verò non terminatur ſolo vſu, ſiue vtilitas eius non conſiſtit in vſu tantùm, ſed in fructibus, ſiue in corporibus fructuum poſſimùm conſiſtit, quæ diuiſionem recipiunt: vnde cùm fructus diuidui ſint, & partes recipiant, & vſusfructus ipſe iudicatur diuiduus: Vſus verò ſeruitus, ſicut cæteræ aliæ, indiuidua (nam qui vſum partiri velit, quòd naturam eius corrumpat neceſſe eſt) idcircò frui pro parte poſſumus, vti pro parte non poſſumus, l. vſus pars, 20. ff. de vſu & habitatione: quod optimè aſſequuti ſunt Iacob. Cuiacius recita[*]tionum ſolemnium in libros Digeſt. ad dict. l. pro parte, ff. de ſeruitutibus, & dict. l. 2. ante finem, ff. de ſeruitute legata. Franciſcus Connanus lib. 4. dicto c. 5. num. 11. qui poſtquam ratione probauit, vſum diuidi non poſſe, dicit non obſtare, quòd vſusfructus diuidi poteſt in quo ipſe vſus ineſt,quia in ea fructûs parte, quam vſus complectitur, vſum noſtrum & quidem integrum, quatenûs ſcilicet rei natura permittit, habemus, ac ſi in fundi aliqua parte conſtitutus nobis eſſet vſusfructus: ideò nullo modo diuiſionem patitur; rectè etiam Vdalricus Zaſius in dicta l. ſtipulationes non diuiduntur, ex num. 8. vſque ad num. 14. vbi dicit, expeditam rationem eſſe, quia vſusfructus conſiſtit ex perceptione fructuum, quæ fructuum perceptio diuidi poteſt; at neceſſitas vſus diuidi non poteſt, vt latiùs ibi probatur: eleganter Ioannes Corraſius in dicta l. viæ, num. 15. & 16. vbi eruditè aduertit, latiùs multò patere diuiſionem in vſufructu, reſpectu vtilitatis & commoditatis, hoc eſt fructuum, qui omnem omninò diuiſionem etiam naturalem admittunt, quàm in cæteris ſeruitutibus, quæ non niſi menſuris, & temporibus diuiduntur; aliam verò diuiſionem non recipiunt: idcircò reliquæ aliæ ſeruitutes indiui[*]duæ dicuntur; vſusfructus verò omni reſpectu diuiduus eſt, contractûs ſcilicet, & obligationis, diſtributionis, aut diuiſionis, & ſolutionis, aut liberationis, vt rectè probant Zaſius in dicta l. Stipulationes non diuiduntur, num. 8. Socinus iunior num. 138. & Antonius Gomez. dicto c. 10. de indiuiduis, num. 18. verſiculo, ſeruitus verò mixta. Denique Ioannes Parladorius, & Ioannes Mar[*]cus Aquilinus locis ſuprà relatis, rectè percipiunt ſuperiorem rationem, licèt non ita exactè; quòd vſusfructus, etſi ius incorporale ſit, diuiſionem patitur, quia iſtud ius conſiſtit in re corporali, ſcilicet in fructibus, qui corporales ſunt, & diuiſionem recipiunt. Nec vrget in contrarium l. ſi cum duorum, 32. ff. de ſtipulatione ſeruorum, quæ indiſtinctè videtur innuere, vſumfructum diuiſionem non recipere. Nam animaduertendum erit,[*] vſumfructum in Iure dupliciter accipi poſſe; in primis enim accipitur, quatenus ius ipſum vtendi fruendive deſignat, l. 1. ff. de vſufructu, in principio Inſtitut. eodem quo modo, cæterarum ſeruitutum exemplo, nullam diuiſionem recipit, cùm neque tangi, neque videri, aut palpari poſſit, l. 1. §. 1. ff. de rerum diuiſione: in principio, Institut. de rebus corporalibus & incorporalibus. Secundo modo accipitur, quatenus ad factum magis, quàm ad ius refertur, & actualem ipſam fructuum perceptionem ſignificat, & tunc omni reſpectu diuiſionem recipit, vt dictum eſt ſuprà: ita Corraſius in dict. l. viæ, num. 15. quem ſequitur Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitut.[*] de vſufructu, num. 147. & ad hæc in effectu reducenda ſunt, quæ in prædicta difficultate ſcribunt Bartolus in eadem l. ſi cum duorum, & in dicta l. ſtipulationes non diuiduntur, num. 26. Iaſon num. 8. & Marianus Socinus iunior num. 137. & n. 332. dum dicunt, quòd vſusfructus non poteſt diuidi diuiſione naturali, cùm ſit ius incorporale, ſed benè diuiditur ſecundùm iuris ordinationem: vel quòd vſusfructus dicitur diuiduus reſpectu diuiſionis per partes quantitatiuas, ſed reſpectu diuiſionis per partes diſcretas & demonſtrabiles dicitur indiuiduus, quia cùm ſit ius, & ſic quid incorporeum, non cadit in eo diuiſio. CAPVT XXXII. Vſusfructus vtrùm, aut quomodo ſit pars dominij, vel ſeruitutis? vbi proponitur vulgatiſſima contrarietas l. 4. ff. de vſufructu, cum l. rectè dicimus, 25. ff. de verborum ſignificatione. Quæ hactenùs ab omnibus ſcripta ſunt, etſi originaliter, attentéque prælecta fuerint, remiſſiuè tantùm traduntur, & Accurſij, Azoníſque ſententia ab Authore defenditur: demùm agitur, vtrùm dominium, quod in Vſufructu, & iuribus incorporalibus conſtituunt Doctores communiter, ſit propriè dominium. Lex, qui vſumfructum, ff. ſi vſusfructus petatur, multis exornatur, & Bartoli opinio contra Iaſonem, & ſequaces probatur. SVMMARIVM. -  1 Author quamplurima, quæ hoc Capite adducere poſſet, ſciens conſultóque prætermittit, & quare? -  2 Vſusfructus vtrùm, aut quomodo ſit pars dominij, vel ſeruitutis, apud ipſos etiam Iureconſultos dubium eſt. -  3 Proponitur contrarietas l. 4. ff. de vſufructu, cum l. rectè dicimus, 25. ff. de verborum ſignificatione. -  4 Multorum interpretationes ad ea iura adducuntur remiſſiuè. -  5 Et Gloſſæ, Azoniſque ſententia probatur per Authorem, & num. ſeqq. -  6 Vſusfructus proprie, nec eſt, nec dici poteſt pars dominij, nec impedit, quin proprietarius dicatur dominus rei; dicitur tamen pars dominij in multis, ideſt, habet ſimilitudinem & ſpeciem dominij in multis, quia verè multa vſufructuario conceduntur, quæ regulariter domino congruunt, nec videntur niſi domino competere. -  7 Vſusfructus particeps eſt dominij, & ijſdem iuribus cenſetur, quia ex die, & in diem, & pro indiuiſo constitui poteſt; quod in reliquis iuribus prædiorum, quæ Seruitutes nominamus, non fit. -  8 Item venit in venditione bonorum ſicut dominium, legitimo tempore amittitur, & per legem Falcidiam minuitur. -  9 Vſufructuario cauetur de damno infecto, & eius causâ mittitur in poſſeſſionem ædium non cauentis. -  10 Vſusfructus in multis aliis non eſt ſimilis dominio. -  11 Authores præcitantur, qui Gloſſæ, & Azonis ſolutionem probarunt. -  12 Franciſcum Hotmannum præfatam ſententiam probaſſe, nouè conſideratum ab Authore. -  13 Vſusfructus mixtus ſeu cauſalis cùm in ſuo toto inſit, & ſuo munere fungatur, veriſſimum partis nomen obtinet. -  14 Verbum Eſt, magis ſignificat ſubſtantiam & exiſtentiam, quàm ſimilitudinem, nec eſt in mundo verbum adeò realis exiſtentiæ & veritatis expreſſiuum. -  15 Aliquando tamen ſecundùm ſubiectam materiam ſimilitudinariè tantùm accipitur. -  16 Vſufructuario vtrùm nomen Domini conueniat, ſiue an vſusfructus dominium dici poſſit, vbi, & numeris ſeqq. l. qui vſumfructum, 3. ff. ſi vſusfructus petatur, declaratur. -  17 In incorporalibus cadit dominium, & proprietas, quamuis non cadat poſſeſſio, ſed quaſi poſſeſſio. -  18 Dominium, quod in vſufructu, & iuribus incorporalibus concedunt Doctores communiter, an ſit propriè dominium? Vbi duæ communes contrariæ referuntur, & Bartoli ſententia magis probatur. -  19 Bartolus ab impugnationibus Iaſonis, & aliorum liberatus, remiſſiuè. PRo accurata huius Capitis explicatione, quamplu[*]rima, quæ dicere poſſem, ſciens conſultóque prætermittenda duxi, quòd originaliter atque attentè prælectis à me, quæ hactenus ſcripta ſunt ab omnibus, latiſſimè actum de hac re in mille locis inueniam, & varias ſententias, atque interpretationes cumulatas videam, nec demùm aliquid, quod ad hanc Diſputationem pertineat intactum. Quocirca, hoc Capite dumtaxat proponam eam ſententiam, quæ verior mihi videatur, contentus in aliis, in vnum congerere eos, qui pleniùs de hac materia tractare ſolent: ſic enim ab eiſdem tacta & probata, vel improbata, iterùm tranſcribi, quod valdè abhorremus, minimè continget. Ad rem igitur deueniendo, conſtituendum erit inprimis: Quòd[*] vſusfructus vtrùm, aut quomodo ſit pars dominij, vel ſeruitutis, non ſolum apud Scriptores noſtros, ſed apud ipſos etiam Iureconſultos dubium eſt, vt apertè deducitur ex textu in l. ſi à reo, §. ſi reo, ff. de fideiuſſoribus, ibi: In eo videtur dubitatio, an vſusfructus pars ſit rei, an proprium quiddam Ex quibus verbis dubitationẽ eorundem Iureconſultorum rectè deduxit Antonius de Leon. Canonicus Segobienſis in l. 2. ff. de ſeruitutibus, num. 5. poſt principium. verſ. hæc dubitatio, fol. 15. item ex eo conſtat, quod in l. 4. ff. de vſufructu, ſcriptum eſt, Vſus[*]fructus in multis caſibus pars dominij eſt, & exſtat, quod vel præſens, vel ex die dari poteſt. Et in l. in venditione, 8. ff. de bonis authoritate indicis poſſidendis, ſcribit Caius: In venditione bonorum etiam vſusfructus venit: quia appellatione domini fructuarius quoque continetur. E contrà verò ſic ſcribit Paulus in l. rectè dicimus, 25. ff. de verbor. ſignific. Rectè dicimus, eum fundum totum noſtrum eſſe, etiã cùm vſusfructus alienus eſt: quia vſusfructus non dominij pars, ſed ſeruitutis ſit; vt via, & iter Et in l. Mæuius, §. ſi fundo, ff. de legatis 2. dicit etiam Papinianus: Vſusfructus enim, etſi in iure, non in parte conſiſtit, emolumentum tamen rei continet. Vlpianus denique in l. falſus, 44. §. vlt. ff. de furtis, fructuarium dominum non eſſe, expreſſim fatetur his verbis: Quia fructuarius dominus[*] non eſt. Quare in hac difficultate, Doctores, vt dixi, in multis locis, varios cumulant ineffectus, quorum alios probãt, alios verò impugnant, & inter hos Arias Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 1. 2. & 3. duas interpretationes Bartoli, & vnam nouam Viglij confutauit. Poſtmodùm verò, vt ſtatim dicam, ſententiam Gloſſæ, & Azonis magis probauit, ſed primam Bartoli diſtinctionem ſequutus eſt Sigiſmundus Lofredus, quem nullus adhuc ad propoſitum retulit, in conſ. 3. num. 12. & ipſam probari poſſe firmat Ioannes Garſia de expenſis & meliorat. cap. 10. num. 3. 4. & ſeqq. vbi ex num. 1. vſque ad num. 11. tractat de contrarietate dictorum iurium, nouiſſimè etiam Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitut. de vſufructu, ex num. 86. vſque ad num. 89. vbi Bartoli & Viglij interpretationes improbauit itidem cum Pinello, & aliis modis propoſitam difficultatem diluunt Vdalricus Zaſius in l. qui vſumfructum, num. 1. de verbor. obligat. fol. mihi. 449. & in dict. l. in venditione, Alciatus, & Rebuffus in dicta l. rectè dicimus. Ioannes Robertus lib. 3. ſententiarum, cap. 18. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 7. fol. 234. & cap. 6. num. 2. fol. 245. Curtius Burg. lib. 3. coniecturalium ad fratrem, cap. 37. Antonius de Leon, in d.l. 2. ff. de ſeruitutibus, Franciſcus Hotmannus obſeruationum lib. 3. cap. 22. per totum, fol. mihi 95. & ſeqq. Modernus, qui nouam & ſubtilem diſtinctionem adducit in conſuetud. Pariſ. tit. 1. §. 1. gloſſ. 1. ex n. 4. Caballinus milleloquio 1. per totum, Ioannes Sichardus in rubrica, C. de vſufructu, num. 6. Doctor Spino in ſpeculo, gloſſa 13. de legato vſusfructus, num. 23. & nouiſſimè Petrus Auguſtinus Morla emporij, 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, quæſt. 1. ex n. 9. vſque ad num. 14. Antonius Picchardo in princ. Inſtit. de vſufructu, num. 16. per totum: Mihi verò à prima, vt di[*]cunt, ætate, ſemper in hoc articulo magis placuit, quod Gloſſa ſentit in dict. l. 4. ff. de vſufructu, & in aliis iuribus adductis ſuprà, Azo in ſumma, de vſufructu, n. 2.[*] quòd vſufructus propriè non ſit, nec dici poſſit pars dominij; nec impediat, quin proprietarius dicatur dominus rei, vt ſcribitur in dict. l. rectè dicimus: dicatur tamen pars dominij in multis, ideſt, habeat ſimilitudinem, & ſpeciem dominij in multis, quia verè multa vſufructuario conceduntur, quæ regulariter domino congruunt, nec videntur niſi domino rei competere, vt Gloſſa probauit in dict. l. 4. Iaſon in l. 1. §. vſufructuarius, num. 2. ff. de noui operis nunciatione, Menochius recuperandæ poſſeſſionis, remedio 1. ex n. 53. Aluarus Valaſcus conſultatione 66. num. 20. Hinc videmus quòd vſus[*]fructus particeps eſt dominij, & iiſdem iuribus cenſetur, quia ex die, & in diem, & pro indiuiſo conſtitui poteſt: quod in reliquis iuribus prædiorum, quæ ſeruitutes nominamus, non fit, vt aduerit Connanus vbi infrà, & probatur in d.l. 4. ff. de vſufructu, vbi eo effectu videtur Iureconſultus dominij ſimilitudinem probare voluiſſe. Item venit in venditione bonorum ſicut domi[*]nium, legitimo tempore amittitur, & per legem Falcidiam minuitur, d.l. venditione, l. 5. ff. de vſufructu, l. corruptionem, C. eodem, l. 1. §. ſi vſufructus, ff. ad legem Falcidiam. Denique & vſufructuario cauetur de damno[*] infecto, & eius causâ mittitur in poſſeſſionem ædium non cauentis, l. qui bona, §. ſuperficiarium, cum ſimilibus, ff. de damno infecto: in aliis tamen multis vſusfru[*]ctus non eſt ſimilis dominio, vt in l. ſi Titio, 33. §. 1. ff. de vſufructu, & in l. insto, §. non mutat, ff. de vſucapionibus, l. ſi quis ædes, in princ. ff. de ſeruitutibus Vrbanorum, & in aliis caſibus conſideratis per Gloſſam, & Doctores in dict. l. 4. latiùs per Connanum, & Ricciardum[*] vbi infrà. & ita cum Gloſſa, & Azone rectè præfata iura explicarunt Baldus, Fulgoſius, Rebuſſus, Robertus, & Curtius Burg. quos refert, & ſequitur Pinellus dicta 3. part. l.C. de bonis maternis, num. 4. Franciſcus Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 6. num. 2. per totum, fol. mihi, 245. & in eſſectu licèt multa inuoluat, & confundat, probauit Petrus Auguſtinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, quæſt. 1. n. 13. probauit etiã Antonius Pichardus in princ. Instit. de vſufructu, n. 16. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 15. n. 6. & veriſſimam ſolutionem arbitratur Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtit. de vſufructu, num. 87. & 88. eandem etiam expreſſim admittere videtur Franciſcus Hot[*]mannus obſeruationum, lib 3. cap. 22. per totum, fol. mihi, 95. Primò enim argumentis quibuſdam in contrarium adductis non obſtantibus, veriorem ſententiam dicit, vt vſufructus in multis, pars dominij ſit, quod multis exemplis comprobat: poſtmodùm verò & ſecundò diſtinguit inter merum vſumfructum, & mixtum, hoc eſt, vt magis communiter Doctores dicere ſolent, inter formalem & cauſalem vſumfructum, vt cùm merus ſiue formalis ſit ius in alieno prædio, & ius ſeparatum à ſubſtantia, ſiue à corpore prædij. conſentaneum ſit, eum ſubſtantiæ partem dici non poſſe, quamuis in multis pars rei eſſe dicatur: vſufructus verò mixti ſeu[*] cauſalis longè diſſimilis ratio ſit, nam cùm in suo toto inſit, & ſuo munere fungatur, veriſſimum Patris nomen obtinet, vt ibi latiùs probat, & idem de vſufructu cauſali tanquam verum & indubitatum ſupponunt omnes Authores, qui de hac materia tractarunt, & tenent expreſsè Morla, Pichardus, & alij vbi ſuprà. Nec obſtat prædictæ ſolutioni, quòd adiecto verbo Eſt, Iureconſultus in dict. l. 4. ff. de vſufructu, firmat, vſumfructum[*] partem dominij eſſe in multis, quod verbum Eſt, magis ſignificat ſubſtantiam & exiſtentiam, quàm ſimilitudinem: imò, vt dicunt ſtatim referendi, in Mundo non eſt verbum adeò realis exiſtentiæ & veritatis expreſſiuum, vt ſcribunt Iaſon in l. ſerui electione, §. 1. ff. de legatis 1. Baldus in conſ. Schematis, ſub rubrica, C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, colum. 4. cuius meminit Ioannes de Matienço in l. 2. tit. 9. lib. 5. gloſſ. 3. num. 15. Tiraquellus in l. ſi vnquam, C. de reuocandis donatio. verbo, reuertatur, num. 183. Menochius in conſ. 106. n. 223. lib. 2. Petrus de Peralta in l. & Proculo, num. 34. fol. 219. & in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, n. 3. fol. 458. de legatis 2. quia reſpondetur communiter, di[*]ſtinguendum eſſe ſecundùm ſubiectam materiam, nam licèt verbum Eſt, regulariter, ex ſui natura denotet exiſtentiam, & veritatis expreſſinum ſit; tamen, ſi materia ſubiecta non patiatur niſi ſimilitudinem, eam tantùm ſignificabit, & non formale dominium, quia Iureconſulti plus reſpiciunt mentem, quàm nomina, l. nomina, l. nominis, §. 1. ff. de verborum ſignificatione: quod videtur ſentire Modernus in conſuetudinibus Pariſien. tit. 1. §. 1. gloſſa 1. num. 5. videndus num. 58. Secundum conſtituendum, eſt, ſuperiùs dictis proximam eſſe altercationẽ aliam Doctorum, vtrùm ſcilicet[*] nomen Domini, vſufructuario conueniat; ſiue, an dominium vſufructus iure dici poſſit; Et nomen Domini non reiiciendum in fructuario, probare videtur textus in dicta l. in venditione, 8. ff. de bonis authoritate Iudicis poſſidendis, vbi Bartolus, & Angelus numer. 2. diſtinguendum exiſtimant: ſed eorum diſtinctionem meritò impugnat Caballinus milleloquio 1. numer. 2. idem tamen, quòd dominium vſusfructus dici poſſit, clarè probat textus in l. qui vſumfructum, 3. ff. ſi vſusfructus petatur, ibi: Eſt enim abſurdum, plus iuris habere eos, qui poſſeſſionem dumtaxat vſusfructus, non etiam dominium adepti ſunt. Facit etiam textus in l. ſemper, §. in hoc interdicto, ff. quod vi aut clam, vbi dicitur, quòd in illo Interdicto habenda eſt ratio dominij, quoad reficiendum intereſſe, vtputà, ſi eſſet amiſſa ſeruitus, aut vſusfructus intereat: vnde nomen Domini vſufructuario conuenire, & dominium vſusfructus dici, ſecurè tradiderunt Aretin. in §. alienus, in princ. Inſtitut. de hæredibus inſtitu. Gomez. in §. æque ſi agat, columna vltima ad finem, Inſtitut. de actionibus. Crotus in l. naturaliter, §. nihil commune, num. 110. vbi Alexander num. 6. ff. de acquirenda poſſeſſione. Idem Alexander in conſ. 129. n. 4. volumine ſecundo. Iaſon in l. traditionibus, num. 10. C. de pactis. Cæpola de ſeruitutibus Vrbanorum, cap. 4. num. 2. Socinus in l. ait prætor, la 2. §. vltimo ff. de iureiurãdo Modernus in conſuet. Pariſien. tit. 1. §. 1. gloſſa prima, num. 88. Pinellus dicta 3. parte legis 1. C. de bonis maternis, n. 5. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto num. 3. & 4. Menochius in conſ. 66. num. 20. & 23. lib. 1. & ad hæc reduci debent, quæ ad propoſitum noſtrum diſtinguendo adnotarunt Ioannes Sichard. in rubr. C. de vſufructu, n. 6. & Caballinus Milleloq. 1. ex num. 4. cum ſeqq. Vbi dicunt, quòd aut loquimur quantum ad diſpoſitionem & eſſectum vſusfructus, & eorum, quæ ab vſufructu dependent, & ad fructuarium pertinent, & tunc indiſtincte, appellatione Domini venit vſufructuarius, quia verè & propriè eſt dominus. vſufructus, per textum in dicta l. qui vſumfructum 3. ff. ſi vſusfructus petatur: aut verò loquimur quantum ad diſpoſitionem & eſſectum ipſius rei, in qua quis habet vſumfructum tantùm; & tunc nullo modo, nec verè, nec fictè, nec propriè, nec impropriè appellatione dominij, quibuſcunque verbis prolati, venit vſufructus, quia nullo modo eſt dominus rei, vt ad oculum patet, & latius probatur ibi. Idem etiã quod Aretinus, Gomezius, Alexander, & cæteri, docuerat priùs Bartolus, quem multi ſequuntur, in dict. l. naturaliter, §. nihil commune, in princ. col. 1. colligentes[*] inde ex dicta l. qui vſumfructum: quòd in incorporalibus cadit dominium & proprietas, quamuis non cadat poſſeſſio, ſed quaſi poſſeſſio. Quod expreſsè ſcripſit Bartolus ibi num. 1. & ſequuntur Paulus num. 5. Cuman. n. 3. Imola, & Aretinus num. 4. & cum Socino, Alexandro, Ripa, Zaſio, Corraſio, Claudio Marmerio, Bolognino, Fabio, & Berengario, reſoluit Padilla in l. 1. C. de ſeruitutibus, n. 10. & in hoc nullum dubium eſt. Verùm, vt res iſta perfectius & radicitus explicari poſſit (Caualcanus enim & alij breuiter nimis, nec accuratè, nec diſtinctè expli[*]cant) in eo ſolet maximum dubium excitari, vtrùm dominium hoc, quod in vſufructu, & iuribus incorporalibus concedunt Doctores communiter, ſit proprium, vel improprium: quod vt diluat, nonnullos caſus ſubdiſtinguit Caballinus dicto milleloquio 1. ex num. 4. vſque ad num. 9. infèrtque ad quæſtionem, ſi ſtatuto caueatur, quòd Communitas loci teneatur emendare damnum datum domino domus, vel fundi, vtrùm comprehendat etiam fructuarium, an ſolùm proprietarium, vt latiùs ibi videri poterit, & verè in hoc ſunt contrariæ ſententiæ; alij enim exiſtimant, in vſufructu, & cæteris incorporalibus iuribus non cadere propriè, ſed quaſi, aut impropriè, dominium; alij verò cum Bartolo in incorporalibus propriè cadere dominium defendunt: id quod conſtat ex his, quæ ſcripſerunt Bartolus in dict. §. nihil commune, num. 1. Paulus, Imola, Aretinus, & Alexander numeris relatis ſuprà. Iaſon num. 30. Berengarius Ferdinandus num. 12. & 13. Marianus Socinus iunior ex n. 41. vſque ad num. 67. Fabius Acorombo num. 29. Ludouicus Bologninus num. 10. & 11. Claudius Marmerius ex num. 41. vſque ad num. 50. Hotman. Decius à num. 16. vſque ad num. 21. Rubeus à num. 11. vſque ad num. 117. Corraſius num. 14. 15. & 16.Petrus Paulus Pariſius n. 19. & tribus ſequentibus. & qui priorem partem amplectuntur, conſtituere ſolent plures dominij ſpecies, ſiue dominium pluribus & diuerſis modis accipiendum arbitrantur, & aliquando propriè & in ſpecie intelligunt, & tunc verum dominium eſſe dicunt; aliquando verò generaliùs & impropriè accipiunt pro omni iure in re, vel ad rẽ, & ſic pro omni iure incorporali: & in hac ſignificatione lata & impropria vſufructuarius ſecundùm eos dicitur habere dominium vſusfructus, in dicta l. qui vſumfructum, Quo modo vltra relatos à ſuperiorioribus intelligit Iacobus de Carolis Pauonis tertio colore, num. 3. fol. mihi. 99. Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitutionum. de vſufructu, num. 61. & 62. qui tamen in eadem rubrica num. 154. 155. & 156. rectiùs defendit cum Bartolo, in vſufructu, & aliis iuribus incorporalibus propriè cadere dominium: ibíque non facta mentione eorum, quos ſuprà retulimus, ferè omnia, quæ dicit, tranſ[*]cribit ab ipſis, reſpondetque ad argumenta Iaſonis contra Bartolum, & declarat dictam l. qui vſumfructum. Quod defendens ſententiam Bartoli, fecerat priùs & elegantiùs Ioannes Corraſius in dicto §. nihil commune, num. 15. & 16. Quibus etiam ſatisfieri poteſt ex dictis ibidem per Pariſium num. 19. & ſequentibus. Socinum Iuniorem num. 43. & ſequentibus, quorum occaſione, maximè Ioannis Corraſij, ampliùs in prædictis, aut in defenſione Bartoli. non inſiſtendum putaui, ſed ad eos Lectorem omninò remittere volui. CAPVT XXXIII. Vſufructuarius qualiter vti debeat, vt ſubſtantiam rei fructuariæ neque immutet, neque corrumpat, ſed & ſi quid ædificauerit, an poſſit ipſe tollere, ſiue refigere hoc, aut expenſas repetere, vel refixa vendicare: demum, quare non poſſit formam rei fructuariæ quocumque modo, etiam in melius reponendo mutare, neque ædificium inchoatum conſummare: vbi hæc materia accurata, dilucida tamen & diſtincta manu tractatur, quæcumque iura ad propoſitum ſunt, declarantur, & nonnulla & nouè, & meliùs quàm hactenus, ab Authore adnotantur. SVMMARIVM. -  1 Iureconſultorum reſponſa quædam omninò prælegenda pro huius Capitis explicatione. -  2 Authores nonnulli referuntur, qui eruditè & eleganter de hac materia tractarunt. -  3 Borgninus Caualcanus notatus per Authorem, quod breuiter nimis de hac materia loquatur, & multa intacta relinquat, quæ ad explicationem huius Tractatus prætermitti non poterant. -  4 Vſufructuarius ſic rebus vti, fruique tenetur, vt ſubſtantiam rei neque immutet, neque corrumpat, ſed ſaluam potiùs, illæſam, atque integram conſeruet; aliàs enim vſusfructus durare, aut conſiſtere non poteſt, quoniam mutare rem, eſt excedere ius vſufructuarij. -  5 Vſufructuarius non tantùm rei ſubſtantiam & formam mutare vetatur, ſed etiam eius vſum, ſi hoc modo futura eſt proprietarij deterior conditio. -  6 Vſufructuarius abſque proprietarij licentia, nec formam rei mutare, nec ampliare, vel addere, aut detrahere, nec de nouo ædificare poteſt, quamuis melius repoſiturus ſit: alias vſusfructûs iure priuatur, & proprietario ad intereſſe tenetur, nec poterit repetere, nec retentionem habere eius, quod ſic conſumpſerit: Intelligendo proùt latiùs explicatur infrà, num. 10. 11. & 12. -  7 Vſufructuarius qualiter debeat vti domo, vt dicatur vti arbitrio boni viri. -  8 Iacobi Cuiacij distinctionem in hac materia, eſſe contra verba textus in l. æquiſſimum, §. ſed ſi ædium, ff. de vſufructu, & verè & nouè probatum ab Authore. -  9 Vſufructuarium etiam inuito proprietario, facere poſſe omnia, quæ pertinent ſolùm ad ornamentum, vbi Angeli de Peruſio ratio expenditur, & probatur. -  10 Circa id, quod dictum fuit cum Caualcano ſuprà, n. 6. vt nec repetere, nec retinere poſſit vſufructuarius, quod in ædificando, vel mutando formam rei conſumpſit, latiùs inſistit Author, & in allegatione duarum legum rectè eundem Caualcanum redarguit. -  11 Alberici de Roſate reſolutio m dubio ſuperiori proponitur, ratio quædam eiuſdem nouè & verè confutatur, & de l. ſed & ſi quid inædificauerit, 19. ff. de vſufructu, meliùs quàm adhuc agitur. -  12 Sententia Authoris proponitur in præfata quæſtione & quatuor caſibus diſtinctis, dilucidiùs, quàm hactenùs enucleatur. -  13 Vſufructuarius ædificium inchoatum conſummare non poteſt; vbi proponitur difficultas l. vſufructuarius, 68. ff. de vſufructu, & num. ſeq. -  14 Vſufructuali cuius loci, vel rei legato veniunt omnia, ſine quibus inutile legatum eſſet, vel fructuarius vtifrui non poſſet. -  15 Vſufructu relicto, ſi fructuarius vti non poſſit re ad prædia, propter ius inneris alterius prædio contiguo relictum, vel propter aliam cauſam, hæres teneatur facere, quod fructuarius liberè vti poſſit, & redimere viam. -  16 Legato prædio, debetur & ſeruitus, quæ legata non eſt, quando legatum prædij eſſet & inutile, niſi ſeruitus præſtaretur. -  17 Communis interpretatio ad dict. l. vſufructuarius, 68. probata, & nonnullis obiectionibus cum Pinello ſatiſfactum. -  18 Cuiacium rectè percepiſſe rationem dict. l. vſufructuarius, 68. & verba eiuſdem ad propoſitum elegantia relata. -  19 Noua & ſubtilis ratio ad dictam l. conſiderata, & num. ſeq. -  20 Tempus & dilationem, in fauorem & commodum hæredis præſumitur teſtator appoſuiſſe. -  21 Pater legitimus adminiſtrator & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij, ædificium inchoatum conſummare poteſt; imò ad id tenetur, ſi filio vtile fuerit. -  22 Vſufructuarium non poſſe exſtirpare ſyluam, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere, aut aliis modis mutare formam rei, etiam in aliam meliorem. -  23 Proponitur difficultas l. æquiſſimum, 17. §. proinde, verſ. & ſi fortè in hoc, ff. de vſufructu, & communis interpretatio improbatur. -  24 Dictio Vel, ſuâ naturâ ponitur inter diuerſa. -  25 Recentiorum intellectus quidam, ad dictum verſiculum, & ſi fortè in hoc, confutatus. -  26 Aliter declaratus textus in dict. verſ. & ſi fortè, & nonnullis contrariis nouiter ſatisfactum. PRo abſoluta & diſtincta huius Capitis explicatione,[*] primò conſtituere neceſſarium duxi, Lectorem monendum, de hac materia ante omnia, oportere nonnulla Iureconſultorum reſponſa originaliter, atque attentè prælegere; ex eis enim, tanquam à fonte, vera cuiuſque rei ratio, & doctrina deducenda erit: textum inquam in l. vſufructu, 7. §. hac ratione, cum duabus legibus ſeqq. l. æquiſſimum, 17. §. fructuarius, cum reliquis omnibus §§. ſeqq. l. ſed & ſi quid, 19. l. vſufructuarius nouum. 51. l. vſufructuarius, 68. ff. de vſufructu: legen[*]dos etiam omninò Arias Pinellum (qui cæteris aliis elegantiùs tractat) 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 52. vſque ad num. 59. Franciſcum Connanum Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. n. 1. & 2. fol. 231. Corraſium, Charondam, Loriotum, & Coſtalium, in locis relatis per Pinellum vbi ſuprà, & vltra eum, Franciſcum Hotmannum obſeruationum, lib. 3. cap. 36. per totum, fol. mihi, 435. Ioannem Garciam de expenſis & meliorationibus, cap. 11. ex num. 38. vſque ad num. 45. Petrum Gregorium in ſyntag. iuris lib. 4. cap. 3. num. vlt. per totum, 1. part. Cuiacium recitationum ſolemnium, in lib. Digeſtorum, ad l. ſi iter, 10. ff. de ſeruitutibus. Denique notandum Borgninum Caualcanum; quippe cùm[*] ipſe breuiter nimis de hac materia loquatur, & multa intacta relinquat, quæ ad explicationem huius tractatus prætermitti non poterant, vt conſtat ex dictis ab illo, de vſufructu mulieri relicto, num. 158. fol. 353. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, vſum[*]fructum eſſe Ius alienis rebus vtendi & fruendi, ſaluâ rerum ſubſtantiâ, vt ſæpe repetitum eſt, & nonnullis capitibus ſuprà hoc eodem libro plenè declaratum. Inde euenire, quòd vſufructuarius ſic rebus vti, fruíque teneatur, vt ſubſtantiam rei neque immutet, neque corrumpat, ſed ſaluam potiùs, illæſam, atque integram conſeruet; aliàs enim vſusfructus durare, aut conſiſtere non poteſt, quoniam mutare rem, eſt excedere ius vſufructuarij: ita docuit Gloſſa communiter approbata verbo, ſalua rerum ſubſtantia, in princ. Inſtit. de vſufru[*]ctu, & quampluribus legibus confirmat eleganter Franciſcus Connanus lib. 4. dicto cap. 3. num. 1. à princ. qui num. 2. rectè aduertit, quòd vſufructuarius non tantùm rei ſubſtantiam, & formam mutare vetatur, ſed etiam eius vſum, ſi hoc modo futura eſt proprietarij deterior conditio, vt latiùs exponitur iuribus ibidem adductis, & probatur in l. æquiſſimum, 17. §. ſed ſi ædium, cum §§.[*] ſeqq. ff. de vſufructu, Fructuarius igitur, vt generaliter dixerim, abſque proprietarij licentia nec formam rei mutare, nec ampliare, vel addere, aut detrahere, nec de nouo ædificare poteſt, quamuis meliùs repoſiturus ſit: aliàs vſusfructus iure priuatur, (vel, vt propriùs dicam, rei mutatione exſtinguitur) & proprietario ad intereſſe tenetur, nec poterit repetere, nec retentionem habere eius, quod ſic conſumſit: ſic poſt Corneum, Aretinum, Florianum, Cæpolam, & Albertum Brunum, reſoluit Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 158. qui allegat textum in l. hactenus, cum l. ſeq. ff. de vſufructu, ibi: Neque autem ampliare, nec inutile detrahere poſſe: quamuis melius repoſiturus ſit. Et eſt textus ſingularis in l. vſufructuarius, 51. ff. de vſufructu, vbi Iureconſultus Neratius ſic ſcribit: Vſufructuarius nouum tectorium parietibus, qui rudes fuiſſent, imponere non potest; quia, tametſi meliorem, excolendo ædificium, domini cauſam facturus eſſet, non tamen id iure ſuo facere poteſt. Idem quoque probat Iulianus Iureconſ in l. æquiſſimum, 17. §. fructuarius, & §. inde Nerua, §. item ſi domus, & ſed ſi ædium, ff. eodem tit. vbi dicit, quòd ſi ædium vſusfructus relictus fuerit, poterit vſufructuarius lumina immittere in domum, colores, picturas, ſigilla, & marmora, & reliqua, quæ ad ornatum pertinent, facere; non tamen poterit dietas transformare, vel coniungere, eas ſeparare, vel atrium mutare, vel viridaria ad alium modum conuertere, vel aditus porticùſve aperire, & reddit horum omnium rationem in fine, in hæc verba: Excolere enim quod inuenit, poteſt, qualitate ædium non immutata. Et in dicto §. item ſi domus, rectè explicat Angelus de Peruſio, qualiter vſufructuarius debeat vti domo, vt dicatur vti arbitrio boni vi[*]ri. Quod ex dictis §§. ſatis colligi poterit, & eorum verba latè explicat idem Angelus in §. fructuarius per totum, dict l. æquiſſimum, atque ex Recentioribus, Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. num. vlt. per totum, Cuiacius recitationum ſolemnium, in lib. Digeſtorum, ad l. ſi iter, 10. ff. de ſeruitutibus, in princ. Quem[*] locum vt primùm prælegi, ſtatim aduertebam vnum aſſerere ipſum, quod palam eſt contra textum in dict. l. æquiſſimum, §. ſed ſi ædium; inquit Cuiacius, vſufructuarium ædium ita demum poſſe ædes pingere, ſi pictas acceperit, alioqui non poſſe: Et tamen in eo §. generaliter dicitur: Sed & colores, & picturas, & marmora poterit, & ſigilla, & ſiquid ad domus ornatum pertinet. Nec diſtinguitur, an pictas, vel non pictas ædes acceperit fructuarius, indiſtinctè etiam intelligunt omnes Doctores communiter, maximè Angelus de Peruſio in eadem l. æquiſſimum, §. fructuarius, num. 5. vbi ex dictis verbis generaliter adnotauit, vſufructuarium etiam in[*]uito proprietario facere poſſe omnia, quæ pertinent ſolùm ad ornamentum: & reddit rationem, quia ornamenta ſemper ſe habent per modum ſimplicis qualitatis, & durat eadem ſubſtantia, quæ non immutatur, ſed qualificatur in melius: Quod attinet verò ad id, quod[*] aſſerit Caualcanus, vt nec repetere, ratione repoſitûs vſufructuarius, quod in ædificando vel mutando formam rei cõſumpſit; animaduertendum eſt minimè probari in l. hactenus, in fine, cum l. ſequenti, ff. de vſufructu, quas ipſe allegat: ibi enim dumtaxat dicitur, quod nec ampliare, nec inutile detrahere poterit vſufructuarius, quamuis melius repoſiturus ſit; non tamen exprimitur, an repetere, aut retinere liceat, vel non. Id quod apertè conſtat ex verbis eorum iurium: ex aliis ergo petenda eſt huiuſce dubitationis ſolutio, nempe ex l. ſed & ſi quid inædificauerit, 19. ff. eodem titulo, vbi ſic ſcriptum eſt: Sed & ſiquid inædificauerit, poſteà neque eum tollere hoc, neque refigere poſſe, refixa planè poſſe vendicare. Vides ergo neque tollere, neque refringere, (ſiue, vt Connanus legit, & in aliis libris ſcribitur, neque refigere) poſſe tamen refixa vendicare. Quo loco Fulgoſius, & Angelus aliter non declarant: Baldus autem; & Florianus num. 1. dumtaxat deducunt ex ea lege, vſufructuarium non poſſe tollere ædificium, quod poſuit in re fructuaria: Gloſſa verò ex ſcholio 1. diuerſimodè intelligit, nec certum quid affirmat: tandem Alberi[*]cus de Roſate magis inſiſtit; primò enim conſtituit generaliter, vſufructuarium expenſas factas in ædificando non tollere: quod reuera non probatur ibi, nec de expenſis mentio aliqua habetur: poſtmodùm & ſecundò cum aliis antiquis diſtinguere videtur, quod cùm ædificium eſt immobile, vt paries, & ſimilia, tollere non poteſt, & dicit ſic procedere illum textam: ſi verò eſt mobile, vt feneſtræ, & oſtia, & ſimilia, vſufructuarius tollere poteſt: & ſic dicit procedere textum in l. ſed addes, §, ſi inquilinus, ff. locati,tandem numero ſecundo quærit, numquid actione negotiorum geſtorum agere poſſit fructuarius, vt vel impenſa præſtetur, vel patiatur dominus ædificium tolli: & dicit quòd ſic, argumento textus, in dict. §. ſi inquilinus. Nec obſtat quòd donare videatur, cùm in alieno ædificauerit: Quia reſpondet, quòd non videtur donare, quia iure ſuo ædificauerit; quæ tamen ratio tuta non eſt, imò prædictorum iurium rationi contraria. Ex quibus expreſſim deprehenditur? fructuarium iure ſuo ſic ædificare non poſſe, maximè ex dicta l. vſufructuarius nouum 51. ibi: Non tamen id iure ſuo facere poteſt: excedit enim ius vſufructuarij in hoc, vt dicebamus ſuprà & clarè conſtat ex eiſdem iuribus: vnde cùm ædificat, meritò ſtatutum videtur in dicta l. ſed & ſi quid, quod dumtaxat refixa vendicare poſſit, hoc eſt, tollere ea, quæ ſine damno tolli poſſunt, vt cùm ædificium eſt mobile, iuxta diſtinctionem Alberici ſuprà relatam: nam & malè fidei poſſeſſori expendenti, abraſione & ſeparatione ſine læſione prioris ſtatus ſuccurritur, l. domum, l. idemque, §. idem Labeo, ff. mandati, l. vtiles, ff. de petione hæreditatis, ibi: Vt tamen poteſtas ei fiat tollendorum eorum, quæ ſine detrimento rei tolli poſſunt. Et latiùs explicat Ioannes Garſia de expenſis & meliorat. cap. 2. num. 1. & 2. Vincentius Carocius de locato & conducto, fol. 214. quæſt. 2. melior amentorum, n. 7. & tamen poſſeſſor malæ fidei iure ſuo non expendit: Quæ omnia maturè conſiderari debere exiſtimaui; videbam enim Doctores variè & confusè loquutos: item verum eſſe, vſufructuarium nec ampliare, nec detrahere, nec mutare poſſe, iure ſuo, quoniam excedit ius vſufructuarij, ideòque ius vſusfructus extingui debere ratione adducta ſuprà, & repetenda infrà num. 17. non tamen ſatis compertum eſſe, an repetendi, vel retinendi, vel conſequendi facultas eidem conceſſa, vel denegata fuerit, cùm in dicta l. ſed & ſi quid inædificauerit, dumtaxat dicatur, quod inædificatum tollere non poteſt, quamuis refixa vendicare poſſit; benè verum eſt, quod inde poſſet argumentum deduci, repetendi, retinendi, neque conſequendi ius vſufructuario competere, cùm tantum in ea lege vendicandi refixa facultas concedatur eidem, quaſi in aliis omnibus denegari videatur. Verùm, his omnibus ex propoſito, attentèque conſi[*]deratis, ſequentibus obſeruationibus rem iſtam, & dilucidè, & verè explicandam eſſe, arbitror. Primò igitur obſeruandum & conſtituendum eſt, ſuperiorem Diſputationem minimè verſari, nec intelligendam fore, circa fructuarium immodicè conſumentem pro neceſſaria refectione rei, hoc eſt, de ea, de qua tractatur in l. hactenus, f. de vſufructu: is enim quamuis â principio de ſua burſa expendere non teneatur, ſed tantùm denunciare domino, vt expendat (vt alio capite latiùs explicabimus) ſi tamen immodicè expendat, neceſſariò reficiendo, aut inædificando, omnium legum prærogatiuas & priuilegia ſibi vendicabit, vt poſſit expenſas neceſſariò factas, ſiue meliorationes recuperare, ſiue petendo, ſiue actione debita conſequendo, ſiue excipiendo, retinendo, vel repetendo: id quod alio capite eleganter dicetur, & in terminis ſic rectè explicauit Ioannes Garſia de expenſis, cap. 11. num. 28. in princ. qui tamen nihil tangit ex his, quæ diximus ſuprà, ex n. 10. ſuperior igitur & præſens altercatio verſatur tantùm circa fructuarium de nouo ædificantem, ampliantem, vel mutantem{ De expẽſis vtilibus, atque voluptuariis ab vſufructuario factis, vide etiam infrà cap. 57. ex n. 15. vſque ad n. 23. } formam rei, aut alio modo, non ob neceſſitatem vrgentem, ſed potiùs ob ſuam tantùm vtilitatem, commoditatem, vel voluptatem, exædificantem, obſeruata ratione l. hactenus, in fine, cum l. ſeq. l. æquiſſimum, 17. §. 1. & ſeqq. l. 51. & 68. ff. de vſufructu: In quibus terminis loquimur, & in his, & ſecundo loco conſtituendum erit, veriſſimum & plenè probatum ſuprà, vſufructuarium nec inædificare de nouo, nec mutare, nec ampliare, nec detrahere, nec ad alium modum redigere poſſe, etiamſi melius repoſiturus ſit: Quod ſi mutando, ampliando, vel detrahendo, vel ad alium modum redigendo, damnum proprietario intulerit, ad intereſſe damni & deteriorationis tenebitur, atque expelli ab vſufructuando poterit: quod etiam certum eſt ex dictis ſuprà, & probatur authoritate quamplurimorum, quos retulimus ſuprà, capite 21. per totum; & denique nec tollere poterit, quod inædificauerit, ex dicta l. ſed & ſi quid: neque, ſi illud immobile ſit, expenſas repetere, iuxta diſtinctionem Alberici ſuprà relatam; nam cùm{ Vide infrà c. 57. ad finem. } in alieno ædificauerit, donaſſe videtur: nec prodeſt ratio Alberici, quòd donare non videatur, quia iure ſuo id facit: Nam ea potiùs ratione donare videtur, quia iure ſuo fructuarius facere non poteſt, ex dicta l. 51. ff. de vſufructu, cum ſimilibus: nec erit iniquum, repetitionem eo caſu denegare, nec aliquo modo conſumptum in ædificando recuperare poſſe vſufructuarium; imputet enim ipſe ſibi, qui lege reſiſtente, & nolente, ampliauit, mutauit, detraxit, aut inædificauit id, quod tollere non poſſe, nec aliquo remedio recuperare ſcire potuit, vel debuit: id etiam quod ædificare, vel ampliare pro ſuo officio, aut munere non tenebatur, cùm ad neceſſarias tantùm (& eas non magnas) expenſas teneatur habita diſtinctione adhibenda alio capite infrà. Ex qua nihil in fauorem fructuarij deduci poterit, vt ibi videbitur: nec in hac ſpecie conſiderari poterit vtilitas tantùm reſpectu vſufructuarij, ſed magis inſpici debebit ex parte proprietarij, vt quod ſic inædificatum, ampliatum, vel ornatum fuerit, magis ad commoditatem & voluptatem fructuarij, quàm ad vtilitatem domini pertinere videatur. Quod rectiſſimè aduertit, & iure atque ratione eleganter fundat Ioannes Garſia de expenſis dicto cap. 11. num. 28. Tertiò conſtituendum eſt, refixa ſanè poſſe vſufructuarium vendicare, vt in dict. l. ſed & ſi quid, expreſſit Iureconſultus, & conſequenter abradere, ſeparare, & tollere poſſe ea, quæ ſine detrimento rei tolli poſſunt, vt in oſtiis, feneſtris, & ſimilibus docuit Albericus vbi ſuprà, & eum non referens, ſic tenet Ioannes Gaſia vbi ſuprà, dicto num. 28. verſ. vnde has expenſas: alio autem modo expenſum non poterit vſufructuarius recuperare, vt non ſine myſterio Iureconſultus in ea lege, ad id tantum, vt vendicet ſcilicet refixa, vſufructuarium reſtringere voluerit, forſitan conſiderans, quòd etſi iure ſuo id facere non potuerit, & verè in alieno fecerit, non debeat eſſe adeò deterioris conditionis, vt poteſtatem non habeat tollendorum eorum, quæ ſine detrimento rei tolli poſſunt. Quartò & vltimò conſtituendum eſt, vſufructuarium ædificantem de nouo, aut inchoatum ædificium perficientem, vel alio modo ampliantem, vel mutantem, malæ fidei poſſeſſorem dici poſſe eo reſpectu, quòd lege nolente aut prohibente, ædificium conſummauerit, aut ampliando, vel addendo, formam rei, quocumque modo mutauerit, aut de nouo inædificauerit: quippe cùm ipſa lex expreſſim caueat, fructuarium ampliare, detrahere, vel mutare, etiam in melius reponendo, non poſſe, nec etiam ædificium inchoatum conſummare, & eo reſpectu ſuſtineri poterit (vt nouiter & vltra omnes animaduerto) Franciſci Hotmanni doctrina libro ſecundo Feudorum, Hic finitur lex, §. ſi vaſallus, folio mihi. 263. qui ob rationem à me conſideratam, quòd lege prohibente faciat, non ita clarè loquitur contra iuris regulas, dum fructuarium ſic ædificantem malæ fidei poſſeſſorem facit, ſicut loqui abſolutè, ſed non rectè quidem, arbitratus eſt Ioannes Garſia vbi ſuprà, dicto num. 28. poteſt enim dici, mala fide facere quem, quod lege contrarium monente, ſiue aliquid prohibente, facit; vt ex dictis per Doctores in l. non dubium, C. de legibus, deducitur apertè: & ita intelligi poteſt Franciſci Hotmanni doctrina; eo tamen reſpectu, quòd etſi in alieno ædificet, ex voluntate domini poſſideat, & conſentiente eo, mediíſque à iure introductis, rem obtineat, non abſolutè dici poteſt malæ fidei poſſeſſor imò bonæ fidei poſſeſſor dici poteſt, quamuis malè faciat inædificando: Et ſic poterunt procedere, quæ contra Hotmannum conſiderat Ioannes Garſia vbi ſuprà, qui in fine dicti num. 28. ſubdit vnum neceſſarium, quòd ſi ædificium perfectum, vel de nouo erectum ab vſufructuario, euidenter vtile ſit proprietario, nec ad solam voluptatem referri poſſit, tunc recurrendum ſit ad iuris regulas de vtilibus expenſis factis à bonæ fidei poſſeſſore, conſideratis nonnullis ibidem dictis: quod æquum quidem exiſtimo, mutare tamen conſiderandum moneo, proptereà quòd refixa tantùm vendicandi facultas conceditur in dict. l. ſed & ſi quid inædificauerit, nec vtilitas proprietarij in conſideratione habetur, fortaſſis hoc ideò, quia lege prohibente fecerit, nec ad id obligatus fuerit: Item quod iuris & rationis fructuarij metas exceſſerit, vt in dicta l. hactenus, in fine & l. 51. & 68. ff. de vſufructu; potuit tamen ædificium ita vtile eſſet, vt ferè neceſſarium videretur, & tunc dubium non eſſet: quæ omnia maturiùs conſideranda ſunt, cùm occaſio ſe obtulerit, & notanda, quia alibi in mundo non ſunt ita digeſta, nec per alium ſic elaborata: & hactenus ad dictam l. ſed & ſi quid. 19. ff. de vſufructu. Nunc vero tertio loco & principaliter conſtituen[*]eſt, ex dictis adhuc, non ineleganter defendi poſſe communem Doctorum interpretationem, ad textum in l. vſufructuarius, 68. §. 1. ff. de vſufructu. vbi Iureconſultus Neratius ſic ſcribit. Ædificium inchoatum fructuarium conſummare non poſſe placet, etiamſì eo locò aliter vti non poſſit. Cruciantur enim Doctores communiter in inquirenda ratione, quare vſufructuarius conſummare non poſſit, etſi aliter eo loco vti non poſſit, hoc eſt, etſi aliàs omninò inutilis futurus ſit vſusfructus, vt Gloſſa, & Angelus intelligunt ibi. & contra Corraſium, Curtium, & aliòs eruditè comprobat Pinellus dicta 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 56. in princ. & tenet Cuiacius vbi infrà, num. 18. Ex quibus, & communi, veráque Doctorum ſententia procedit ille textus, vt dixi, etſi aliàs abſque omni vtilitate futurus ſit vſusfructus: Quod difficile videtur ex eo; nam vſufructu alicu[*]ius loci, vel rei legato, veniunt omnia, ſine quibus inutile legatum eſſet, vel fructuarius vti frui non poſſet, l. 3. §. 1. ff. de ſeruitutibus ruſticorum, l. 1. §. 1. ff. ſi vſusfructus petatur, vbi Petrus Coſtalius allegat alia iura, Angelus in conſ. 290. num. 7. per totum, dicens id procedere tam in contractu, quàm in vltima voluntate; quod confirmari poteſt ex regula l. 2. ff. de iuriſdictione omnium iudicum, l. ad rem mobilem, ff. de procuratoribus, & ſingulari doctrina Pauli Caſtrenſis, qui in l. ſeruum filij, §. ſi[*] duos, n. 1. & 2. ff. de legatis 1. generaliter docuit, quòd vſufructu cuiuſque rei relicto, ſi fructuarius vti non poſſit re ad prædia propter ius itineris alterius prædio contiguo relictum, vel propter aliam cauſam, hæres tenetur facere, quod fructuarius liberè vti poſſit, & redimere viam, & prædio legato, quòd debeatur & ſeruitus, quæ[*] legata non eſt, quando legatum prædij eſſet inutile, niſi ſeruitus præſtaretur, & ſeruitus ipſa omninò neceſſaria eſſet, poſt Bartolum, Cæpolam, & alios probat Menochius lib. 4. præſumptione 144. num. 11. qui allegat bonum textum in l. damnas, §. 1. vbi etiam Cuiacius ff. de vſufructu legato, l. binas, §. non autem, ff. de ſeruitutibus, l. ſi fundum ſub conditione, § qui fundum, in fine, ff. de[*] legatis 1. Sed his difficultatibus rectè ſatisfieri ſolet communi interpretatione obſeruata, vſufructuarium ſcilicet ideò non poſſe ædificium inchoatum conſummare, etiãſi omnino abſque vtilitate vſusfructus maneat, quia per conſummationem ædificij mutaretur & corrumperetur priſtina ſubſtantia, & forma rei, quæ vſumfructum debet, contra naturam vſusfructus, ex qua rerum ſubſtantia ſalua eſſe debet, nec mutari poteſt; & ſic vſusfructus extingueretur, ex regula iuris, quâ cauetur nõ conſiſtere vſumfructum, mutata forma rei, l. repeti, §. rei mutatione, ff. quibus modis vſusfructus amittatur. Nec vrgent in contrarium rationes & iura ſuperiùs adducta, quia verum eſt, vſufructuario ſiue legatario concedi omnia, ſine quibus vſusfructus, vel legatum conſiſtere non poteſt, quia ex eo forma & ſubſtantia rei fructuariæ non immutatur; imò potiùs conſeruatur: quod ſecus eſt in ſpecie propoſita, vt declarant Gloſſa, Angelus, Baldus, & Fulgoſi. in dict. l. vſufructuarius, 68. & communem reſolutionem teſtantur Curtius iunior n. 58. & Iaſon num. 24. in dict. l. 2. ff. de iuriſdictione omnium indicum. Arias Pinellus dicta 2. part. num. 53. Ioannes Garſia de expenſis, cap. 11. num. 42. Nec obſtat, etiamſi dicatur, quòd forma rei conſiſtit in conſummatione, l. ſi is qui quadringenta, §. quædam, ff. ad l. falcidiam. Vnde videtur, quòd ante consũmationem non mutetur forma ædificij, quod non eſſe conſummatum, expreſsè dicit textus in dict. l. vſufructuarius, 68. quo argumento à communi ſententia diſcedunt Curtius in dicta l. 2. num. 59. & Corraſius Miſcel. lib. 1. cap. 6. qui alios intellectus, non tamen probabiles adducunt. Sed reſpondet eleganter Pinellus vbi ſuprà, conſtituendo, quòd Gloſſa, & Doctores in hac materia appellant formam, ipſam figuram & ſpeciem rei, nec loquuntur de forma, provt accipitur in dict. §. quædam. Quod etiam præſentit, & cum communi intellectu tranſit Iacobus Cuiacius recitationum ſolemnium, in lib. Digeſtorum, ad[*] l. ſi iter, 20. ff. de ſeruitutibus. Vbi dicit primò, quòd ædificium inchoatum perficere non poteſt fructuarius, etiamſi eo loco aliter vti non poſſit, quia nihil noui à fructuario inſtitui poteſt; ideò in ea ſpecie inutile erit legatum vſusfructus, quia ædificij inchoati nullus eſt vſus; Deinde & ſecundò dicit ſingulariter, quare conſumare non poſſit, videlicet, quia mutat rei ſpeciem, ſi ex non ædificio ædificium faceret: ac mutata re con[*]ſumitur vſusfructus, & conſummatio ædificij eſt conſummario vſusfructus. Verùm licèt iſte intellectus cõmunis veriſſimus ſit, & mihi ſemper placuerit, ſubtilius tamen vltra Pinellum & reliquos tentari poſſet, rationem illius textus in eo conſiſtere, quòd legatum vſusfructus ædificij inchoati, & nondum perfecti, nec conſummati, & ſic cuius adhuc vſusfructus nullus eſſe poteſt (vt dicebat Cuiacius) non videtur omninò purum, aut abſolutum, ſed tacitam potiùs habere conditionem, ſi conſummatum fuerit ædificium, hoc eſt, vt à conſummatione vſusfructus incipiar, & interim dilationem habeat, donec perficiatur & conſummetur ædificium. Et[*] tamen regula iuris exſtat quòd tempus, & dilationem, in fauorem, & commodum hæredis præſumitur appoſuiſſe teſtator, l. cum tempus, 17. ff. de regulis iuris, vbi Decius, Bartolus, Caſtrenſis, Alex. & omnes in l. qui ante Kalendas. ff. de verb. obligat. idem Bartolus in l. ſi cum præfinitione, in fine, ff. quando dies legati cedat. Iaſon in l. 2. num. 63. C. de iure emphyteutico, Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 7. tit. 10. num. 11. Peralta in l. vnum ex familia, in princ. num. 19. de legatis 2. D. Spino in ſpeculo, Gloſſa, 13. n. 72. 73. & 74. qui plenè dictam regulam declarant: vnde quemadmodum tempus & dilationem in fauorem hæredis appoſitam, non poteſt impedire, nec in damnum hæredis abbreuiare legatarius ex ſupradictis; ſic neque conſummare ædificium, cùm ex conſummatione ceſſaret dilatio, & inciperet vſusfructus, qui incipere non debet ex voluntate, & tacita conditione defuncti, quovſque à proprietario fuerit conſummatum. Quod in patre legitimo adminiſtratore, &[*] vſufructuario bonorum aduentitiorum filij diuerſo iure cenſendum eſt, quippe cùm poſſit ipſe nouum ædificium, quod filio vtile ſic, facere, & inchoatum conſummare; imò ad id tenebitur, ſi filij vtilitatem conſummatio, vel noua ædificatio reſpiciat, argumento l. 1. C. de bonis maternis: & ita debent intelligi adducta per Pinellum ibi 2. part. ex num. 52. Quartò conſtituendum eſt ex prædictis apertè dedu[*]ci, vſufructuarium non poſſe exſtirpare ſyluam, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere, neque ex vinea pratum, neque ex ſylua hortum, nec deſtructis ædibus eas renouare: & vt generaliter dixerim, aliis quibuſcunque modis non poſſe mutare formant rei, etiam in aliam meliorem, ex dictis ſuprà, l. hactenùs, 8. in fine, cum l. ſeq. l. æquiſſimum, 17. §. fructuarius, cum ſeqq. ff. de vſufructu, & diximus ſuprà cap. 25. ex num. 7. vſque ad num. 17. quia cùm fructuarius vti & frui ita debeat, vt rerum ſubſtantia ſalua ſit, nec forma ipſarum mutetur; ex dictis autem, formæ mutatio contingat, & mutatâ formâ, non ſit eadem ſubſtantia, l. Iulianus, §. ſi quis, ff. ad exhibendum, faciendi prædicta facultas nullo modo competere poteſt vſufructuario. Sed obſtat huic reſolutioni textus valdè quidem dif[*]ficilis in l. æquiſſimum, 17. §. proinde, verſ. etſi fortè in hoc, ff. de vſufructu. Vbi vſufructuario permittitur lapidicinas inſtituere, & oliueta, & vites eiicere, ſi plus reditùs ſit in vno, quàm in altero: & conſequenter mutare formam, & ſubſtantiam rei fructuariæ, permittit Iulianus Iureconſultus in hæc verba: Etſi fortè in hoc quod inſtituit, plus reditûs ſit, quàm in vineis, vel arbustis, oliuetis, quæ ſuerunt, forſitan etiam hæc deiicere poterit: vel ſiquidẽ ei permittitur meliorare proprietatem. Quibus verbis Iulianus reliqua iura deſtruere videtur, quæ de non mutanda forma etiam in melius conſtituta ſunt. Quare Accurſius ibi. verbo, deiicere, & alij plures variè diſſoluunt, nec vllus verè Iuliani ſenſum percipere potuit. Communior tamen eſt eiuſdem Accurſij interpretatio, potuiſſe fructuarium in ea ſpecie mutare formam prædij, & lapidicinas inſtituere ex voluntate domini, quia ipſe dominus, & paterfamilias, qui vſumfructum conceſſit, lapidicinas illas viuens inſtituerat, quæ poſtmodùm fuerunt perfectæ, & vites eiectæ, & exſtirpatæ. Quod videntur denotare illa verba: Vel quas paterfamilias inſtituit, exercere poterit, & ibi: Et ſi fortè in eo quod inſtituit. Vt hæc verba referantur ad patremfamilias, vt ex voluntate ipſius depulſæ, & exſtirpatæ vites videantur, quaſi id õninò facturus eſſet hæres, ſecutus patrisfamilias voluntatẽ. Nec obſtat dicere, quòd nec cæptum à teſtatore ſiue patrefamilias defuncto perficere potuit vſufructuarius, ex dict. l. vſufructuarius, 68. ff. de vſufructu. Quia reſpondetur, ex voluntate patrisfamilias id factum fuiſſe; quod aliàs fieri non poſſet: & Gloſſam ſequuntur magis communiter DD. ibi Ioan. Garſia de expenſis, dict. cap. 11. num. 44. dicens, quòd ſi Accurſij ſenſus diſpliceat, difficilè lex illa interpretari poterit. Verùm mihi diſplicet ex eo, quòd Iulianus ibi non ſolùm videatur tractaſſe de lapidicinis, quas teſtator in vita inſtituere cæpit, ſed etiam de iis, quas fructuarius de nouo inſtituit, vt colligitur ex illis verbis: Vel quas paterfamilias inſtituit, exercere poterit, vel ipſe inſtituere, ſi nihil agriculturæ nocebit. Conſiderando naturam, & proprietatem dictionis Vel, quæ ſuâ naturâ[*] ponitur inter diuerſa, & notat diuerſum caſum proponi, vt per textum in l. 1. ff. de rebus dubiis. aduertunt Cephalus in conſ. 236. num. 43. lib. 2. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 46. num. 3. lib. 1. maximè, quia Iureconſultus in dicto verſ. etſi fortè, non facit fundamentum in hoc, quod paterfamilias, vel vſufructuarius inſtituere cæperit, ſed in eo, quod plus reditûs ſit, ita vt proprietatis melioratio contingat. Quod expreſſim deducitur ex verbis relatis ſuprà, num. 23. in princ. Vnde[*] Recentiores quamplurimi magis communiter conſtituunt, quòd mutatio cuiuſlibet formæ, non mutat ſubſtantiam alicuius rei, ſed dumtaxat mutatio illius formæ, quæ ſubſtantialis dicitur, & hæc vſufructuario prohibetur, quoniam ſalua debet eſſe ſubſtantia rei fructuariæ: vnde in dict. verſ. & ſi fortè, licèt exſtirpatione vitium mutetur aliqua forma; non tamen mutatur ſubſtantialis forma rei fructuariæ; conſtat enim ibi agri vſumfructum deberi, cuius forma ſubſtantialis manet, quamuis oliueta & vites exſtirpentur, argumento textus in cap. commiſſum, & in cap. cùm in tua, de decimis: & licèt ex cultura, aut inſtitutione mutetur qualitas, non tamen mutatur ſubſtantia, eodèmque iure res cenſetur, argumento l. quæſitum, §. illud, ff. de legatis 3. & eorum, quæ ſcribunt Socinus in conſ. 297. lib. 1. Pariſius in conſ. 73. ex num. 12. lib. 4. Burgos de Paz in conſil. 50. ex num. 8. hic tamen intellectus ſuſpectus mihi videbatur ex eo, quòd ſi verum eſt in ſpecie propoſita, aliquam formæ mutationem contingere, quo pacto hæc vſufructuario licita eſſe debebit, contra tot iura in initio huius capitis adducta, & communes Doctorum reſolutiones, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 22. num. 7. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 94. num. 51. lib. 1. Aluarus Valaſcus conſultatione 50. num. 9. Barboſa in l. diuortio, §. ſi fundum, num. 20. ff. ſoluto matrimonio. Deinde mutatione aliqua data, quo etiam pacto ampliùs vſusfructus durabit, qui rei mutatione interire ſolet ſtatim, vt ſuprà probauimus? Aut quo iure vites & oliueta eiiciendi, atque exſtirpandi facultas fructuario conceditur, quæ denegata videtur in l. hactenus, in fine, cum l. ſeq. ff. de vſufructu, quatenus generaliter ſtatuitur, ampliare, vel detrahere eum non poſſe. etiamſi melius repoſiturus ſit, nec deambulationes deiicere permittitur in eadem l. æquiſſimum, dict. §. fructuarius, etſi ea deiectione meliorem aut maioris valoris proprietatem facturus ſit fructuarius: Nec aliquo modo qualitatem mutare, aut fundum de nouo qualificare licere, conſtat ex eadem l. in §. ſed ſi ædium: quæ omnia nimis vrgent contra eorum reſolutionẽ, quæ in eſſe, fuit Alberici de Roſate in eadem l. æquiſſimum, §. inde eſt quæſitum, num. 10. vbi ad propoſitum dictorum iurium diſtinguit, ſed reuera difficultatem non diluit, nec gloſſa etiam, aliis modis reſpondendo, iureconſultum non affirmaſſe, ſed tentaſſe tantùm forſitan id vſufructuario licere, vel de æquitate eam traditionem obſeruandam fore, quamuis de rigore iuris alitet eſſet dicendum, vt vidimus ſuprà. Quapropter ex eadem lege vera interpretatio dedu[*]cenda erit, inprimis fructuarium cauſam proprietatis deteriorem facere non debere, meliorem facere poſſe: inde fundi vſufructu legato, non debere neque arbores frugiferas excidere, neque villam diruere, nec quicquam facere in perniciem proprietatis. Deinde non videri vſufructuarium meliorem facere proprietatem, ſi prædium fuit voluptuarium, & ipſe voluerit arbores etiam infructiferas excidere, vel deambulationes amœnas tollere, vt fortè hortos olitorios faciat, vel aliud quid, quod ad reditum ſpectat: videtur enim hoc caſu facere in perniciem proprietatis, proptereà quòd prædium illud non ad vtilitatem, ſiue ad reditum, ſed ad delectationem, voluptatem, & amœnitatem fuerit deſtinatum. Quo modo intelligendus eſt textus in dict. l. æquiſſimum, in verſ. etſi fortè, el 1. Prætereà, atque ex eadem regula, fructuarius poterit lapidicinas, vel cretæ fodinas, vel arenæfodinas inſtituere, ſi non agri partem neceſſariam huic rei occupet, & denique venas lapidicinarum, metallorum quoque, poterit inquirere in prædio etiam deſtinato agriculturæ, ſi nihil agriculturæ nocebit, & poterit etiam vineta & oliueta, quæ anteà fuerunt deiicere, ſi plus reditus ſit in eo, quod inſtituit, quàm in vinetis, vel arbuſtis, vel oliuetis; quia ita faciendo, non mutat formam rei, & facit in meliorationem proprietatis: quod ita attenditur ex dicto §. fructuarius, ſicut attenditur ex aliis iuribus, an forma rei mutetur, vel non; & ita procedit textus in dict. verſ. etſi fortè, el 2. iuncto ſuo, §. incipienti Proinde, qui tamen non procederet, ſi vineæ vſusfructus legatus proponeretur; tunc enim non liceret vſufructuario vineas exſtirpare, vt venas metallorum perquireret, quoniam eo caſu forma rei, cuius vſusfructus legatus fuit, mutaretur. Nec etiã poterit prædicta facere, quando tantum apparatum ſint deſideratura, quem non poſſit ſuſtinere proprietarius, etiamſi formam rei non immutaret, ſed ne ædificium quidem ponere in fundo poterit, niſi quod ad fructum percipiendum neceſſarium ſit, vt ibid. probatur in verſ. ſed ne ædiſicium: & ita dilucidè remanet, & verè, explicatus textus in dict. l. æquiſſimum, ex §. fructuarius, vſque ad §. ſed ſi ædium. Nec obſtat veriſſimæ huic reſolutioni, quòd nec ampliare, nec detrahere liceat vſufructuario, etiamſi melius repoſiturus ſit, nec deambulationes deiicere, nec qualitatem aliquomodo immutare, quo modo impugnabam præcedentem interpretationem ſuprà num. 25. ante finem. Nam ad primum reſpondetur, procedere id in damnum proprietatis, vel formam rei immutando, quæ in dict. verſ. etſi fortè, non immutatur. Ad ſecundum reſpondetur, intelligendo, provt intellexi ſuprà verſiculum etſi fortè, el 1. Ad tertium denique reſpondetur in dict. §. ſed ſi ædium, dumtaxat prohiberi rem immutare, vel ad alium modum conuertere; excolere enim, quod inuenit, fructuarius debet, qualitatem ædium non immutando: & de his hactenùs. CAPVT XXXIV. Proprietarius vtrùm eadem æquitatis lege teneatur, quâ vſufructuarium teneri cap. præcedenti diximus, vt nihil immutando, aut alio quouis modo, in re ſua faciat ipſe, quod detrimentum fructuario afferat: deinde an hypothecare, vel alienare proprietatem ſine conſenſu fructuarij poſſit, vbi Caſtrenſis ſententia explicatur, & meliùs, quàm hactenus corroboratur. Demùm agitur vtrùm ſententia lata contra vſufructuarium, nocere debeat proprietario, vel è contra, & Pauli Pariſij reſolutiones probantur. SVMMARIVM. -  1 Proprietarium eadem æquitatis lege teneri, quâ vſufructuarium teneri cap. præcedenti diximus, vt nihil in re ſua faciat ipſe, quod detrimentum fructuario afferat. -  2 Proprietates dominus vſufructuario inuito, nihil facere poteſt circa res fructuarias, aut proprietatem earum, quod in damnum fructuarias ſit, & conſequenter nec formam, vel ſpeciem, aut vſum rei fructuariæ etiam in melius immutare, nec alio quocunque modo vtendifruendi facultatem impedire. -  3 Triticum mutuum recipiens, creditore inuito, ſoluere farinam non poteſt, cum Alciato contra Purpuratum. -  4 Proprietarius, ſi formam rei immutando, vel aliud quodcunque faciendo, vti frui vſufructuarium impediat, vel eidem aliquod damnum inferat, ad totale intereſſe tenetur pro rata temporis, quo fructuarius fuit impeditus. -  5 Vſufructuarius vocari debet, quoties res agitur etiam circa proprietatem, quæ ei damnum afferre poteſt. -  6 Sententia lata contra proprietarium, non præiudicat vſufructuario non citato in vſufructu, nec è contra præiudicat proprietario non citato in proprietate lata contra fructuarium. -  7 Sententia lata contra vſufructuarium, an, & quando proprietatis domino nocere debeat, & è contra, plenè explicatum, remiſſiuè, & de hac re Petrus Paulus Pariſius commendatus. -  8 Proprietarium abſque conſenſu & volũtate vſufructuarij poſſe hypothecare, & vendere proprietatem, cum Caſtrenſi melius, quàm hactenùs comprobatum, & num ſeq. -  9 Vſufructuarius non habet ita liberum vſumfructum, ſicut habet proprietatem liberam proprietarius, quia eſt fortius ius, & magis adradicatum. -  10 Proprietarius non poterit proprietatem alienare in damnum conſiderabile vſufructuarij, vel quando vertatur aliquod intereſſe, vel commodum, quod non alienatur, committendo id æquitati, & arbitrio iudicantis, vt is ex bono & æquo conſideret, quando conſenſus vſufructuarij neceſſarius ſit, nec-ne. -  11 Borgninus Caualcanus nouè & verè notatus per Authorem, quòd contra legem & rationem loquatur, nec Doctorum reſolutiones in quæſtione ſuperiori prælegerit. PRo expedita huius Capitis explicatione, conſtituere[*] primò neceſſarium erit: Proprietarium, eadem æquitatis legere teneri, quâ vſufructuarium teneri capite præcedenti diximus, vt nihil in re ſua faciat ipſe, quod detrimentum fructuario afferat: Id quod certum eſt, iuribus ſtatim referendis probatum, & à Connano adnotatum in terminis, commentariorum iuris ciuilis, libro 4. cap. 3. num. 2. ad finem, fol. 232. Pinello 2. parte l. 1. C. de bonis maternis, num. 57. verſiculo, & eſt notandum. Id[*]circò, & vt generaliter dixerim, proprietatis dominus vſufructuario inuito, nihil facere poteſt circa res fructuarias, aut proprietatem earum, quod in damnum fructuarij ſit & conſequenter nec formam, vel ſpeciem, aut yſum rei fructuariæ, etiam in melius immutare, nec alio quocunque modo vtendi fruendi facultatem impedire: Quod poſt alios adnotarunt Corſetus in repertorio ad Abbatem, verbo vſufructuarius. Corneus in conſ. 8. circa primum, columna 3. lib. 2. Mantua ſingulari 498. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 159. fol. 353. & vltra eos probatur primò ex textu in l. ſed & ſi quid, 19. §. proprietatis, & §. ſeq. ff. de vſufructu, quem expendit Decius in conſilio 417. n. 20. Secundò, ex textu in l. vſufructu, 7. §. hac ratione, ff. eodem titulo; vbi Vlpianus ſic ſcribit: Hac ratione Labeo ſcribit, nec ædificium licere domino, te inuito, altiùs tollere: ſicuti nec areæ vſufructu legato, poteſt in area ædiſicium poni: quam ſententiam puto veram. Tertiò facit textus in l. vltima ff. de vſu & habitatione, vbi ſic ſcriptum reliquit Paulus: Neratius ait: vſuariæ rei ſpeciem is, cuius proprietas eſt, nullo modo commutare poteſt; deteriorem enim cauſum vſuarij facere non poteſt: facit autem deteriorem, etiam in meliorem ſtatum re commutatâ. Quem textum velut expreſſum[*] eſſe cenſeo pro opinione Alciati in l. 2. §. mutui datio, ff. ſi certum petatur, n. 10. contra Purpuratum ibidem, n. 43. adeò, verum eſſe, aliud pro alio, inuito creditore ſolui non poſſe, vt procedat id, etiamſi quod ſoluitur, melius ſit: & inde infert, quòd recipiens triticum mutuum, inuito creditore ſoluere non poteſt farinam, vt latiùs probat ibi: ad propoſitum autem noſtrum redeundo, ſuperior doctrina ſic procedit, vt ſi proprietarius formã[*] rei immutando, vel aliud quodcunque faciendo, vti frui vſufructuarium impediat, vel eidem aliquod damnum inferat, ad totale interesse teneatur pro rata temporis, quo fructuarius fuit impeditus, l. Proculus, 23. §. vlt. ff. de vſufructu, dum dicit: Si arbores vento deiectas dominus non tollat, per quod incommodior ſit vſusfructus, vel iter: ſuis actionibus vſufructuario cum eo experiendum erit. Vbi ſic adnotauit Florianus, & ſequitur Gironda de Gabellis, 2. part. §. 1. num. 30. fol. 37. eſt etiam bonus textus in l. repeti, §. finali. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, dum dicit: Planè ſi proprietarius hoc fecit, ex teſtamento, vel de dolo tenebitur. Sed & interdictum Quod vi aut clam, vſufructuario competit. Et in l. ſed & ſi quid. 19. §. proprietatis, ff. de vſufructu, ibi: Proprietatis dominus non debebit impedire fructuarium ita vtentem, ne deteriorem eius conditionem faciat. Inde eſt, quòd vſu[*]fructuarius neceſſariò vocari debet, ſiue illius conſenſus requiri, quoties res agitur etiam circa proprietatem, quæ ei obeſſe, ſiue damnum aliquod conſiderabile afferre poteſt. Quod ex aliis obſeruant Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 1. gloſſa 6. num. 29. qui allegat bonum textum in l. is qui fundum, 31. ff. de vſufructu legato. Sfortia Oddi in conſ. 82. num. 14. vol. 1. Ideò ſententia[*] lata contra proprietarium, non præiudicat vſufructuario non citato, nec vocato in vſusfructu, nec è contra præiudicat proprietario non citato, in proprietate lata contra fructuarium, vt dicit Gloſſa in l. is cuius §. finali, ff. de vſufructu. Quam ſequunrur communiter omnes, vt conſtat, ex Caualcano de vſufructu mulieri relicto, num. 125. fol. 423. Pinello 2. Part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 68. verſ. ſimiliter eſt differentia: qui meritò aſſerit, quòd hanc materiam inuoluunt Scribentes in l. ſæpe, ff. de re indicata; erit tamen vltra eum videndus[*] omninò Paulus Pariſius in repetitione ad illum textum, num. 12. 13. 14. 15. & 16. quo loco plenè diſputat, an, & quando ſententia lata contra vſufructuarium proprietatis domino nocere debeat, & è contrà: concluſiones & doctrinas Bartoli ibid. explicat, & accuratè reſoluit; ideò ampliùs inſiſtere neceſſe non erit: vide etiam Addit ad deciſ. Gamæ 266. part. 2. Secundò & principaliter conſtituendum erit, ex di[*]ctis ſuprà non obſcurè, manifeſtè potiùs dignoſci, deceptos nonnullos, exiſtimantes, proprietarium non poſſe vendere proprietatem ſine conſenſu & voluntate vſufructuarij, quaſi id prædicta æquitatis aut prohibitionis ratione contineri videatur. Quod non dubitarunt aſſerere Guilliel. de Cun. in l. 2. C. de vſufructu. Oldradus in conſ. 24. & Sfortia Oddi in conſ. 82. num. 14. vol. 1. ſed decipiuntur, vt dixi, quoniam ex alienatione nullum damnum vſufructuario contingit in vſufructu, cùm nihil ſua interſit, quod iſte, vel ille ſit proprietarius, dummodò ipſum non turbet in vſufructu, vt eleganter conſiderat Caſtrenſis in dict. l. 2. C. de vſufructu, in fine, qui ſecurè defendit, proprietarium poſſe hypothecare & vendere proprietatem abſque conſenſu vſufructuarij & aliis obiectionibus reſpondet. Caſtrenſis etiam ſententiam defendit Ioannes Sichardus in lectura dicta l. 2. ex num. 2. vſque ad num. 9. & veriorem exiſtimat Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de ſeruitutibus, num. 9. & ſequitur Pinellus 2. part. dict. l. 1. C. de bonis maternis, num. 51. Pro quibus valdè vrget primò textus in l. fundi Trebatiani, ff. de vſufructa legato, vbi apertè ſupponit Scæuola, proprietatem vendi potuiſſe, nec conſenſum fructuarij requirit, & in l. 3. §. ſi hæres, ff. vſufructuarius quemadmodum caneat, vbi idem ſupponit Vlpianus, dicit enim: Si hæres alienauerit proprietatem, & poſteà amittatur vſusfructus. Secundò eſt textus ſingularis in dicta l. 2. C. de vſufructu, vbi ſic ſcribitur: Verbis teſtamenti quæ precibus inſeruisti, vſumfructum tibi legatum animaduertimus. Quæ res non impedit proprietatis dominum obligare creditori proprietatem, manente fcilicet integro vſufructu tui iuris. Ergo & alienare poterit proprietatem, ſaluo iure vſusfructus, nec poteſt in hoc congrua diſcriminis ratio aſſignari, vt intelligit Accurſius ibi. verbo, obligare, dicens item & vendere. Caſtrenſis, & Sichardus vbi ſuprà. Qui addunt, quòd ſi eſt ſpeciale in patre vſufructuario, quod debeat conſentire in alienatione proprietatis, l. vlt. §. filius autem, C. de bonis quæ liberis, in contrarium debet eſſe ius commune, quòd ſine conſenſu fructuarij poſſit totalem alienationem facere. Tertiò facit quòd proprietas vſucapi poteſt, quamuis vſusfructus rectè conſtitutus per vſucapionem non perimatur, l locum, 21. §. proprietarius, ff. de vſufructu, l. iuſto, 44. §. non mutat, iuncta declaratione gloſſæ ibi. verbo, non poteſt, ff. de vſucapionibus. Sed ſi prohibitus eſſet proprietarius alienare proprietatem ſine conſenſu fructuarij, non poſſet pati in præiudicium ipſius vſucapi rem, argumento l. alienationis verbum, 28. ff. de verbor. ſignificat. & eorum, quæ adnotarunt per illam legem Scribentes communiter, Caſtrenſis in conſ. 44. in fine, lib. 2. Socinus in conſ. 266. num. 44. lib. 2. Decius in conſ. 445. num. 28. Tiraquellus de retractu Lignagier, §. 1. gloſſa 9. num. 249. Pinellus in authent. niſi tricennale, num. 29. C. de bonis maternis, quamuis ipſe ſubtiliter atque eruditè, vt aſſolet, contra Communem exiſtimet falſam eſſe allegationem dict. l. alienationis, alienatione prohibita, & vſucapionem prohibitam cenſeri, vt ibi videri poterit. Quartò denique & vltimò, quando tot iura, atque Doctorum authoritates deficerent, concludens fundamentum videretur, quòd[*] vſufructuarius non habet ita liberum vſumfructum, ſicut habet proprietatem liberam proprietarius; quia eſt fortius ius, & magis adradicatum, vt ſcribit Baldus in l. locum, §. ex eo, per illum textum, ff. de vſufructu, ſed vſufructuarius non habens ita plenum & liberum ius, poteſt vendere vſumfructum, vt alio capite probabitur infra, etiam ſine conſenſu proprietarij; ergo multò magis poterit proprietarius vendere proprietatem abſque conſenſu vſufructuarij. Poterit tamen contraria ſenten[*]tia locum obtinere, vbi ex alienatione proprietatis, damnum conſiderabile euenire poſſet vſufructuario; tunc enim citra conſenſum eius, non poſſet proprietarius alienare: in quibus terminis loqui videtur Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 2. gloſſa vnica num. 52. verſ. nam licèt, nec inuitus cogetur fructuarius ipſe proprietarium rixoſum, aut malæ conditionis mutare, vt dicebat Sfortia dict. conſ. 84. num. 14. & eſt de mente Caſtrenſis in dict. l. 2. ad finem, quatenus pro ratione ſuperioris doctrinæ aduertit, quod nihil ad fructuarium intereſt, quis ſit proprietarius, dummodò non turbetur in vſufructu; ergo ſi aliquid ad euro attineat, contrà erit dicendum, vt etiam, & rectè obſeruat Ioannes Sichardus in dict. l. 2. C. de vſufructu, num. 8. vbi dicit regulariter conſenſum fructuarij non requiri, quando proprietarius velit alienare rem, ex qua vſusfructus pendeat: ſed tunc demum quando vertatur aliquod intereſſe vel commodum vſufructuarij: quod committendum eſt æquitati iudicantis, vt is ex æquo & bono conſtituat, quando conſenſu opus ſit, vel non; dicit etiam quòd in caſu, quo eſſet neceſſarius conſenſus, neceſſarium quoq, eſſe laudimium tanquam merces conſenſus: quod latiùs tractauerat n. præcedentibus, & ibid. Caſtrenſis n. 2. Ex quibus prætermittere non poſſum Borgninum[*] Caualcanum qualibet nota dignum eſſe in hac quæſtione; is enim de vſufructu mulieri relicto, num. 141. verſ. legatum verò, fol. 435. contra rationem & legem loquitur, atque ſuperioribus Doctorum reſolutionibus non prælectis, ſecuré (ſed improbè quidem) affirmat, hæredem ſiue proprietarium non poſſe inuito vſufructuario, ſiue eo irrequiſito, aliquid de proprietate diſponere, nec alienare illam, & aliter non declarat: quod, vt vides, à iure ipſo & ratione valdè alienum eſt, & ſuperioribus doctrinis repugnat. CAPVT XXXV. Proprietarius vtrùm, aut quare, ne conſentiente quidem fructuario, ſeruitutem imponere poſſit, niſi per quam deterior conditio fructuarij non fiat? ipſe etiam fructuarius, quare nec acquirere, nec imponere, retinere tamen ſeruitutem poſſit? vbi quæ hactenùs dicta ſunt ab aliis vbicunque, congeruntur, & confutantur; Raphaëlis Fulgoſij ratio contra Recentiores recipitur, meliùs quàm adhuc explicatur, atque Pinelli motiuis contra eam nouiter reſpondetur. SVMMARIVM. -  1 Proprietarium non poſſe ſeruitutem imponere fundo, nec amittere, acquirere planè ſeruitutem eum poſſe, etiam inuito fructuario. -  2 Vſufructuarius acquirere ſeruitutem non poteſt, retinere autem poteſt, & ſi fortè fuerit, non vtente fructuario, amiſſa, hoc quoque nomine tenebitur. -  3 Prædictorum vera ratio redditur: & textus in l. ſed & ſi quid, 19. §. ſed nec ſeruitutem, ff. de vſufructu, meliùs, quàm hactenùs enucleatur, & num. ſeq. -  4 Seruitutem nemo in damnum alterius imponere poteſt, maximè ſi ille habeat aliam ſeruitutem. -  5 Diſpoſitionem rerum ſuarum etſi liberè vnicuique lex committat; hoc tamen ita, vel ex naturali iuſtitia accipiendum eſt, ſi non publicum, aut priuatum alicuius commodum lædatur. -  6 Proprietarius quare acquirere ſeruitutem poſſit, etiam inuito fructuario. -  7 Vſufructuarius quare retinere ſeruitutem poſſit; acquirere verò, vel imponere ſeruitutem non poſſit. -  8 Proprietatis dominus, ne conſentiente quidem fructuario, ſeruitutem imponere poteſt, niſi per quam deterior conditio fructuarij non fiat, vbi proponitur vulgata difficultas l. ſed etſi quid, 19. §. proprietatis, cum l. ſeq. ff. de vſufructu. -  9 Franciſci Connani, Sarmienti, Arij Pinelli, atque Ludouici Vitalis declarationes contra communem reiectæ. -  10 Ferdinandi Vaſquez. de Menchaca noua interpretatio, nouè & ſubtiliter confutatur. -  11 Emmanuelis Mendez de Caſtro intellectus nouus nouè & verè improbatus. -  12 Iacobi Cuiacij ſententia in prædicta difficultate non probatur. -  13 D. Feliciani de Solis rationem veram in ſe eſſe, ſed non concludere circa difficultatem dict. § proprietatis. -  14 Petri Auguſtini Morlæ rationem inefficacem eſſe, & iuri contrariam. -  15 In prædicta difficultate facilius eſſe aliorum rationes confutare, quàm veram aut concludentem rationem conſtituere. -  16 Raphaëlis Fulgoſij rationem magis placere Authori, & Pinelli motiuis contra eundem, nouè atque ſubtiliter ſatisfactum, & num. ſeq. -  17 Emphyteuta vſumſructum poteſt ad vitam conſtituere, & ſeruitutem imponere ad vitam eius duraturam. -  18 Vaſſallus in re feudali poteſt ad vitam ſeruitutem conſtituere. -  19 Superficiarius ſeruitutem & cenſum in ſuperficie imponere poteſt. HIs, quæ Capite præcedenti dicta fuêre, proximum eſt conſtituere nunc, ob eandem æquitatis, vel prohibitionis rationem, nec ſeruitutem imponere poſſe[*] fundo proprietarium, nec amittere ſeruitutem, ſed acquirere planè ſeruitutem eum poſſe, etiam inuito fructuario, vt Iulianus ſcripſit. Quibus conſequens eſt, fructuarium quidem acquirere ſeruitutem non poſſe, reti[*]nere autem poſſe, & ſi fortè fuerit, non vtente fructuario, amiſſa, hoc quoque nomine tenebitur: ita docuit Vlpianus in l. ſed & ſi quid, 19. §. ſed nec ſeruitutem imponere, ff. de vſufructu. In quo nullus ampliùs inſiſtit, ſed tanquam indubitatum omnes admittunt, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. num. vlt. verſ. ſed nec ſeruitutem, Cuiacius recitationum ſolemnium, in lib. Digeſtorum, ad l. 3.[*] ff. de ſeruitutibus. Ratio autem quare proprietarius imponere, vel amittere ſeruitutem non poſſit, ſatis conſtare poteſt ex his, quæ in initio Capitis præcedentis diximus: proprietarium nihil in præiudicium, aut detrimentum fructuarij facturum, nec aliquo modo iuri vſusfructus obeſſe, ſiue aliquid detrahere poſſe. Deinde,[*] quia non poteſt quis in proprio fundo, in alterius præiudicium imponere ſeruitutem, maximè ſi ille habeat aliam ſeruitutem, l. 2. §. 1. l. per quem locum, ff. de ſeruitutibus rusticorum, l. in concedendo, ff. de aqua pluuia arcenda, l. hoc iure, §. is qui, & l. Lucio, ff. de aqua quotidiana & æſtiua: quæ iura adducit Ioannes Corraſius in l. 3. ff. de ſeruitutibus, num 17. in fine, & num. 20. vbi reddit elegantem & veram rationem, quòd licet diſpo[*]ſitionem rerum ſuarum liberè vnicuique lex committat, l. ſed & ſi lege, §. conſuluit. ff. de petitione hæreditatis, l. in re mandata, C. mandati: hoc tamen ita vel ex naturali iuſtitia accipiendum eſt, ſi non publicum aut priuatum alicuius commodum lædatur, l. opus nouum. ff. de operibus publicis. Iaſon in l. ex hoc iure, ad principium, ff. de[*] iuſtitia & iure; acquirere autem ſeruitutem etiam inuito fructuario, proprietarius poteſt, nam & res fructuario nec fraudi, nec damno eſt, & vſusfructus ipſe melior ſit, vt rectè conſiderat Cuiacius in dict. l. 3. in princ. ff. de ſeruitutibus. vſufructuarius verò retinere ſeruitutem poteſt, quia dum retinet, nihil de nouo facit quod poſſit ipſi prohiberi; retinere potius, & conſeruare de[*]bet, aliàs eo nomine tenebitur, ſi eo non vtente, ſeruitus ipſa amiſſa fuerit, vt inquit Vlpianus loco relato ſuprà. Ratio eſt, quoniam vſufructuarius omnem rei curam ſuſcepit, & cuſtodiam, atque diligentiam præſtare tenetur, vt inquit textus in l. 1. ad finem, cum l. ſeq. ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de ſeruitutibus. num. 6. & latè probauimus ſuprà, cap. 10. acquirere tamen, vel imponere ſeruitutem non poteſt, quoniam fructuarius dominus non eſt, & nemo ſeruitutem acquirit, vel imponit, niſi qui dominus eſt, l. 1. ff. communia prædiorum. Corraſius in dict. l. 3. num. 20. ff. de ſeruitutibus. Padilla in l. & in prouinciali, num. 5. C. eodem tit. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 20. num. 1. D. Felicianus de Solis tractat. de cenſibus lib. 2. cap. 4. num. 9. verſ. & hinc eſt. Ex quibus remanet meliùs quàm hactenus per aliquem enucleatus textus in dict. l. ſed & ſi quid, §. ſed nec ſeruitutem. ſubdit poſtmodùm idem Vlpianus: Proprietatis[*] autẽ dominus, ne conſentiente quidem fructuario, ſeruitutem imponere poteſt: niſi per quam deterior conditio fructuarij non fiat; veluti, ſi talem ſeruitutem vicino conceſſerit, ius ſibi non eſſe altiùs tollere. Locum autem religioſum facere potest, conſentiente fructuario, & hoc eſt verum fauore Religionis. Id autem adeò mirabile & difficile, iurique contrarium aliquibus videtur, vt ſe rationem aſſequi non poſſe fateatur coactus Curtius iunior (quem in hoc laudauit Pinellus)in l. penultima num. 37. C. de pactis. Ratio difficultatis & admirationis conſiſtit in hoc, quod licèt proprietario rectè prohibitum eſſe videatur, fructuario inuito, ſeruitutem imponere, ne reddatur deterior cauſa vſusfructûs, ne etiam damnum inferatur eidem fructuario; tamen cum fructuarius ipſe conſenſum præſtat, licitum id deberet eſſe proprietario, quoniam iuri pro ſe introducto quilibet poteſt renunciare, l. paciſci, ff. depactis, l. penultima, C. eodem, nec Volenti. & conſentienti fraus aliqua, ſiue damnum irrogari videtur, & nihilominùs conſtitutio ſeruitutis non valet, nec quamuis fructuarius conſenſerit. Id quod iuxta communem ſententiam certum eſt, vti communiter intellexiſſe omnes firmant, Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 74. Felicianus de cenſibus, lib. 2. cap. 4. num. 10. verſ. ſed hanc reſolutionem. Quapropter Franciſcus Connanus commentariorum[*] iuris ciuilis, lib. 4. capite 3. num. 3. fol. 232. conſtanter aſſerit contra Communem, proprietarium, etiam inuito fructuario, ſeruitutem imponere poſſe, quâ vſusfructus conditio deterior non fiat; quòd ſi fiat deterior, ita demum ſi fructuarius ipſe conſentiat, dicítque verba illa (ne conſentiente quidem fructuario) legenda eſſe (non conſentiente fructuario,) & verbum, Niſi, legis ſequentis, accipiendum eſſe pro, Dumtaxat; vt ſit ſenſus, eam dumtaxat ſeruitutem imponi poſſe à proprietario, vſufructuario non conſentiente, quâ ipſius conditio deterior non fiat: quòd ſi deterior fiat; eiuſdem conſenſus neceſſarius eſt: & in effectu hanc ſententiam ſequutus eſt, & nonnullis comprobat Arias Pinellus in dicta 2. parte l. 1. num. 74. qui magis probat, duplicem negationem ponendam eſſe, vt legatur: Proprietatis dominus, ne quidem conſentiente fructuario ſeruitutem imponere non poteſt, niſi per quam deterior conditio fructuarij non fiat. Idem etiam admittit D. Franc. Sarmientus ſelectarum interpretationum, lib. 6. cap. 12. quos merito improbat Felicianus libro 2. dicto cap. 4. num. 10. quoniam eorum aſſertio euidenter violat verba illorum iurium, éſtque contra receptam & vulgatam Codicum Pandectarum fidem, violat etiam Vlpiani verba, & ſe ipſam prodit Ludouici Vitalis declaratio lib. 2. variarum lectionum. cap. 8. His addo ex alio prædictorum lectionem conuinci, quòd ſtatim dixerit Vlpianus, proprietarium facere poſſe locum religioſum conſentiente fructuario, & hoc fauore Religionis; ergo fauore illo ceſſante, contrà dicitur, vti communis intelligebat. Vnde Ferdinandus Vaſquez de Menchaca lib. 1. de[*] ſucceſſionum creatione, §. 7. num. 40. verſiculo, redeundo ad illum articulum, reprobata Pinelli & Connani opinione, cum Communi defendit, proprietatis dominum nec conſentiente vſufructuario ſeruitutem imponere poſſe, per quam vſusfructûs conditio deterior fiat: & reddit nouam rationem, quia fructuarius ius vſusfructûs alienare non poteſt, §. finitur, Inſtitut. de vſufructu; & ſic nec Conſentire proprietario ſeruitutem imponenti, quia ſeruitutis conſtitutio alienatio quædam videtur, l. vltima, C. de rebus alienis non alienandis; & ſic talis conſenſus inanis eſſe debet. Nec obſtat, quòd licèt vnus ex dominis prædij communis, ſeruitutem imponere non poſſit, tamen accedente poſteà conſenſu alterius domini, firmatur, atque iuſtificatur ſeruitus illa, l. per fundum, ff. de ſeruitutibus ruſticorum, l. vltima ff. communia prædiorum, quia reſpondet ipſe, longè diuerſum eſſe vnum ab altero, proptereà quod vnuſquiſque dominorum habet ius alienandi partem ſuam; vſufructuarius verò ius alienandi non habet, ſed, vt vides, interpretatio hæc, nec vera eſt, nec ſuſtineri poteſt inprimis enim diuersũ eſt, vſufructuarium, inuito, ſeu ignorante proprietario, vſusfructus ius alienare; aut eidem ſeruitutem imponere volenti conſenſum præſtare, vt ad oculum patet; nec aſſumptum dictæ l. vltimæ, ita indiſtinctè procedit, vt colligitur ex his, quæ ſcribit Corraſius in l. 3. ff. de ſeruitutibus, num. 25. & 26. Deinde, quia præcipuum fundamentum euidenter deſtruitur ex eo, quòd ſi probemus, poſſe fructuarium vendere, locare, aut quoquo modo alienare vſumfructum, ſequetur inde, ſi ratio adducta per Menchacã procedit, quòd maiori ratione poterit ſeruitutis conſtitutioni conſenſum præſtaret: at vſufructuarius vendere poteſt, locare, gratis concedere, & alienare vſumfructum, vt cum multis alio capite infrà tuebimur: ergo poterit etiam ſeruitutis conſtitutioni patientiam aut conſenſum præſtare. Denique cùm verum ſit, poſſe vſufructuarium vendere, & locare vſumfructum, non poterit procedere diſcriminis ratio, quæ ab eodem excogitata fuerat inter fructuarium, & vnum ex dominis prædij communis. Quare Emmanuel Mendez de Caſtro (qui ſuperiorũ,[*] & aliorum, de quibus infrà, nullam mentionem facit) in repetitione ad textum, in l. cùm oportet, C. de bonis quæ liberis, 2. parte, num. 128. in fine, fol. 47. ea ratione dicit, non poſſe fructuarium domino proprietatis ſeruitutem imponere volenti conſentire, quia ſi conſentire poſſet, efficeretur, vt vnus & idem locus duobus in ſolidum ſeruiret: quod eſſet contra naturalem rationem l. ſi vt certo, § duobus vehiculum, ff. commodati: nec fructuarius ipſe conſentire poteſt, vt ſuo iure ſibi vti quandocunque non liceret, argumento legis quoties, verſiculo, & ideò, & l. penultimæ, de pactis: vnde ſit, vt ſeruitus, quæ non diminuit ius vtendi fruendíque, rectè imponatur, vt ibi dicitur. Verùm hæc ratio placere non poteſt, quoniam eâ attentâ, conſideratóque ne locus idem duobus ſeruire debeat, ſequitur inde, quòd nec ſeruitus, quæ non diminuit ius vſusfructûs, imponi non poſſit, cùm adhuc eadem ratio militet; ſiquidem duobus fundus ſeruire debebit: deinde, nam ſeruitutis conſtitutio non impediret fructuarium vtifrui poſſe iure ſuo, quamuis ipſius vſusfructûs conditio deterior fieret, ſiue eiuſdem ius diminueretur; nec duorum concurſus in eodem loco ita in ſolidum conſiderari poteſt, vt concurrere non poſſit in hac ſpecie, cùm alter iure tantùm ſeruitutis vtatur, alter verò vniuerſo commodo fructuum, & prouentuum gaudeat, quicunque ille ſit: denique, nam ſicut fructuarius venditione, locatione, aut ſimili contractu efficere poſſet, vt iure ſuo ſibi vti ampliùs non liceret, ſic & gratuitò conſenſum præſtando proprietario, diminuere ius vſusfructus, aut deteriorem facere ſuam cauſam poterit, eò magis, quòd vt dixi non ideò ſibi in vniuerſum, ius vtendi & fruendi tollit, cùm vti & frui poſſit ſaluo iure ſeruitutis, ex qua vſusfructûs cauſa deterior fieri dicitur: alia igitur ratione procedit ille textus, nec prædicta ſufficiens eſt ex dictis ſuprà. Ex quibus etiam conuincitur ratio Cuiacij, licèt magis arguta ſit in §. religioſum, Inſtit. de rerum diuiſ. & recita[*]tion. ſolemn. in lib. Digeſtorum, ad l. 3. ff. de ſeruitutibus: deinde, quoniam fateor fructuarij intereſſe, ſeruitutem non conſtitui, non tamen ideò ſequitur fructuarij conſenſum nihil operari debere; & ſic remanet indiſſoluta difficultas adhuc agitata. Quam vt diſſoluat Doctor Felicianus de Solis lib. 2. de cenſibus, cap. 4. n. 10.[*] ad finem. Primò conſtituit, proprietarium, etiam inuito fructuario, poſſe cenſum in proprietarium conſtituere, ex l. 2. C. de vſufructu: poſtmodùm verò, arguit in contrarium ex textu, in dict. l. ſed & ſi quid, dict. §. proprietatis dominus; & aliorum intellectibus reiectis, dicit, quòd libenter admittit, proprietatis dominum ſeruitutem imponere non poſſe; non tamen inde ſequi non poſſe, hypothecam, iúſve annui redditus in proprietate conſtituere. Quod mihi admodùm placet. Ratio verò differentiæ quamuis in ſe omninò vera ſit; quod attinet ad noſtrum propoſitum, non concludit: Inquit enim, differentiæ rationem ex eo procedere, quòd ſeruitus quælibet tam vrbana, quàm ruſtica conſiſtit in iure quodam vtendi & fruendi; quare cùm eo careat proprietatis dominus, nequit imponere ſeruitutem: at verò quoad hypothecam id non exigitur, ſed ſuſſicit, quòd ſit in bonis debitoris illam coniſtuentis; ac proinde rectè poteſt in nuda proprietate hypotheca, cenſùſve conſtitui. Ex eo autem dixeram, rationem hanc in ſe veram non concludere circa ſuperiorem difficultatem, quòd licèt iure vtendi & fruendi proprietatis dominus careat; tamen cùm illud ſit penes fructuarium, accedente ipſius conſenſu & voluntate, videbatur quòd poſſet proprietarius ſeruitutem imponere, non obſtante eo impedimento, quod ex iure vtendi & fruendi fructuarij, & ipſius conſenſu ſuppleri poſſet. Nec redditur ratio per dictum Authorem, quare conſenſus fructuarij nihil efficiat, cùm ipſe ius vtendi & fruendi habeat, quod non eſt penes proprietarium, cùrve ipſe fructuarius iuri pro ſe introducto renunciare non poſſit. Inefficax eſt etiam, & iuri contraria, nec concludit[*] ratio quædam adducta nouiſſimè à Petro Auguſtino Morla emporij 1. part. titul. 6. ff. de ſeruitutibus, quæſt. 3. num. 3. inquit enim, ſeruitutes non ab aliis, quàm à dominis poſſe imponi nonnullis rationibus ibi adductis. Quarum prima eſt, quia conſenſus eorum interuenire debet in imponenda ſeruitute, quorum ius minuitur: inde infert, quòd proprietarius ſine conſenſu fructuarij imponere non poteſt ſeruitutem, & allegat textum in dict. l. ſed & ſi quid, §. finali. de vſufructu: nec aliter probat, & tamen in eo textu expreſsè deciditur contrarium, vt hactenùs vidiſti. In tanta igitur difficultate, in qua procul dubio faci[*]lius eſt aliorum rationes confutare, quàm veram & concludentem rationem conſtituere, magis placuit Ra[*]phaëlis Fulgoſij interpretatio in eadem l. de qua agimus, §. ſed nec ſeruitutem, num. 1. quam defendit Ludouicus Ruſardus in notis perpetuis, ad d. §. proprietatis dominus, & probauit Alciatus in l. penultima num. 53. C. de pactis, vt in effectu proprietarius & fructuarius etiam ſimul ſeruitutem conſtituere non poſſint, quia neuter eorum perfectè dominus eſt; proprietarius enim ius vtendi & fruendi non habet, & conſenſus vſufructuarij non poteſt ius proprietarij integrum facere, ſi ipſe fructuarius retineat vſumfructum, & ideò nec conſentiente fructuario, poterit ius realis ſeruitutis conſtituere. Inquit ergo Fulgoſius, quod fructuarius cedere, aut imponere non poteſt, quia non eſt dominus, nec poteſt per conſenſum ſuum, ius diminutum proprietarij facere integrum vſufructu remanente. Nec obſtant argumenta nonnulla, quibus Fulgoſij rationem impugnare contendit Arias Pinellus dicta 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 74. illis enim etſi nullus hactenùs ſatisfaciat, congruum reſponſum dari poterit: & primùm non obſtat, dominum appellari vſufructu carentem, in l. rectè dicimus, 25. ff. de verborum ſignificatione; nec videre ipſum, legem adiicientem, qualitatem illam perfecti dominij ad conſtituendam ſeruitutem: Nam fateor vtrumque libenter, dum tamen non deficiat ius illud penes fructuarium exiſtens, propter quod, ſeruitutem imponere non poteſt proprietarius, vt Fulgoſius dicebat: enim verò ius illud adeò conſiderabile eſt in hac materia, vt qualitas perfecti & abſoluti dominij minimè neceſſaria ſit, vt Pinellus inquit, data ſaltem qualitate aliqua dominij, cum facultate ſcilicet vtendi & fruendi: quo modo fortaſſis conſiderauit plenum dominium Fulgoſius, hoc eſt, dominium competens cum plena & integra facultate vſus & fruitionis rei: Nam & hinc videmus, quòd emphyteuta, qui non[*] habet abſolutum atque perfectum dominium, ſed vtile tantùm, ex ſententia communi, caducitatíque, pœnæ, & recognitioni dominij directi obnoxium, quia tamen re emphyteutica ipſe ſolus fruitur, nec ius vtendi & fruendi penes alium eſt, vſumfructum poteſt ad vitam conſtituere, & ſeruitutem imponere ad vitam eius duraturam. Quod infinita Authorum allegatione comprobantes vt certum tradiderunt Padilla in l. & in prouinciali, n. 6. C. de ſeruitutib. Iulius Clarus lib. 4. ſententiarum, §. emphyteuſis, quæſt. 21. Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 70. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 10. num. 2. & 6. Felicianus de cenſibus, lib. 2. cap. 4. num. 16. & argumentis contrariis eruditè ſatisfacit Corraſius dicens, hanc veriſſimam ſententiam in l. 3. ff. de ſeruitutibus, ex n. 16. vſque ad n. 28. Vaſſalus etiã[*] in re feudali poteſt ad vitam ſeruitutem conſtituere, vt multis probant Molina dict. c. 20. n. 3. Cuiac. lib. 2. de feudis tit. 9. Iulius Clarus §. feudum, q. 73. D. Felic. dict. cap. 4. num. 18. Denique & superficiarius, qui vtile tan[*]tum dominium habet, ex ſententia cõmuni, ſeruitutem & cenſum in ſuperficie imponere poteſt, vt ex multis probarunt Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico, quæſt. 33. num. 2. Felicianus lib. 2. dicta cap. 4. num. 13. Eſt igitur neceſſarium dominium cum qualitate illa, vt ius vtendi & fruendi non ſit penes alium, quamuis non ſit perfectum aut abſolutum: quo modo intelligi debet doctrina Fulgoſij, vt dicebam ſuprà. Nec ſufficit plenum dominium proprietatis abſque vſufructu, quoniam deficit ius illud, ſine quo ſeruitutis conſtitutio dari non poteſt: non obſtat ſecundum Argumentum, quòd ſi fructuarius conſentiat proprietario ſeruitutem imponenti, iam concurrit conſenſus vtriuſque, & conſequenter poteſt ſeruitus imponi, argumento textus in l. per fundum, 11. ff. de ſeruitutibus ruſticorum, vbi ſuſtinetur ſeruitus conceſſa ab vno ex pluribus dominis, accedente conſenſu aliorum, etiam ex interuallo, ex l. vlt. ff. communia prædiorum, quia ex dictis ſuprà, ſatis conſtat. ſolutio, nec vtriuſque conſensũ ſufficere; ſibi enim obſtant proprietarius, & vſufructuarius, nec poteſt fructuarius per cõſenſum ſuum, ius diminutum proprietarij facere integrũ, vſufructu remanente, vt inquit Fulgoſius; ſiue volente fructuario, ſuum vſumfructu retinere. Nec vrgent in cõtrarium duo illa iura, proptereà quòd non loquuntur in ſpecie noſtra, ſed in diuerſa, quando vnus ex dominis prædij communis, imponit ſeruitutem, quæ accedente conſenſu aliorum firmatur, quia nihil conſiderari poteſt, quod impedimento ſit conſtitutioni ſeruitutis; enimverò omnes domini plenum habent dominium, nec ius vtendi & fruendi penes alium reſidet: at verò in noſtro caſu maximum impedimentum præſtat, fructuarium ita conſentire, vt velit ipſe vſusfructûs cauſam adhuc durare, propter quod, ius domini, ſiue proprietarij integrum eſſe non poteſt: quod ad conſtitutionem ſeruitutis neceſſarium erat, vt dictum eſt. CAPVT XXXVI. Fructus quid, & vnde dicatur? quid propriè, & ſtrictè Fructus nomen contineat, qualiter etiam largè, aut generaliter accipiatur? Deinde vſufructu relicto, quamplurima contineri, vbi multarum quæſtionum reſolutione, valdè vſufructuarij ius ampliatur: & verbum Fructus in hac materia non ſtrictè, aut propriè dumtaxat, ſed largè etiam & generaliter ſumi debere. Denique communis Doctorum ſententia, quæ fructus, in Naturales, Induſtriales, & Ciuiles diuiſit, vtrùm ſit vera, nec-ne: vbi diligenti & accurata reſolutione, diſtinctioni, & claritati reſtituta traduntur, quæ obſcura & tenebroſa videri poſſent: multàque adnotantur per Authorem, quæ hucuſque ſic explicata non erant. SVMMARIVM. -  1 Vſufructu legato, quamplurima contineri, & latiùs infrà ex num. 11. & à num. 26. cum multis ſeq. -  2 Quatuor dubia proponuntur, quæ principaliter tractantur in hoc Capite. -  3 Scribentes hucvſque de hac materia, licèt multa effundant, confusè tamen & intricatè loquuti ſunt, nec perfectè, nec etiam diſtinctè rem iſtam explicarunt. -  4 Fructus quid, & vnde dicatur? -  5 Fructûs nomine propriè & ſtrictè quid intelligatur? -  6 In fructu non dicitur eſſe id, quod non renaſcitur. -  7 Fructus in genere ſumptus quid ſignificet? & vide infrà num. 65. & 66. -  8 Fructûs, redditûs, prouentûs, obuentionum, ac emolumentorum appellatione quid contineatur? remiſſuè, latiſſimè tamen declaratum à multis. -  9 Doctor Spino notatus per Authorem, quòd ad dubium in Summario propoſitum non reſpondeat, aut præpoſterè & impropriè loquatur. -  10 Fructus intelligi regulariter, deductis expenſis circa eos factis, & de hac re pleniſſimè actum per Barboſam. -  11 Vſufructu legato quæ contineantur, & verbum Fructus qualiter accipi debeat in hac materia?vbi nonnulla iura ad propoſitum eleganter expenduntur. -  12 Pertinere ad fructuarium in re fructuaria non ſolùm fructus, & quæ fructuum loco, aut vice reputantur, ſed etiam omnia, quæ obuentionum, & commoditatum loco habentur, licèt in fructu propriè non ſint, idque ex ſententia multorum. -  13 Ad fructuarium dumtaxat pertinere commoditates, & obuentiones, quæ infructu conſiſtunt, ex ſententia Petri de Barboſa, contra ſuperiores. -  14 Author, vt prædictam contrarietatem componat, & veriorem ſententiam declaret, nonnulla conſtituere neceſſarium duxit, quæ num. ſeqq. proponuntur. -  15 Vſufructuario negari non poſſe, quin in re fructuaria maximum ius Iureconſulti tribuerint, & verbis nimis generalibus atque abſolutis omnes prouentus, vtilitates, atque obuentiones rei conceſſerint. -  16 Nonnulla iura in hac materia nimis reſtringi per Barboſam, & contra eum verba quædam Iureconſulti Celſi argutè ponderata. -  17 Ex his, quæ Ioannes Garſia in hac materia ſcripſit, ſatisfieri poſſe ad nonnulla fundamenta, quæ expenduntur per Barboſam. -  18 Fructûs nomine frequenter Iureconſultos in hac materia intelligere; & fructuaria in re fructuaria concedere id, quod non renaſcitur, ſi tamen in fructu ſit, aut ſaltem fructûs nomine (etiam quantuncunque generaliter accepti) contineri poſſit. -  19 Dominum D. Petrum de Barboſa, nimis generaliter loquutum in hac materia, & nouè & verè adnotatum ab Authore. -  20 Vſufructuario in re fructuaria id concedendum, in quo propriè & ſtrictè cadit nomen fructuum, aut ſaltem largè & generaliter cadere poteſt. -  21 Petrum Barboſa in effectu probaſſe ſententiam communem, quam damnauit; ſubtiliter & verè probatum per Authorem. -  22 Gaſparem Baëcium errore manifeſto lapſum in hac materia, nouè, atque concludenter, & verè oſtenſum ab Authore. -  23 Concluſio & reſolutio Authoris circa præcedentia. -  24 Barboſa reſolutionem in alio loco ſententiam Authoris confirmare. -  25 Tiberium Decianum iuxta mentem Authoris, intellexiſſe iſtam materiam. -  26 Vſufructuarius in ſtagno, in quo vſumfructum habet, qualiter poſſit piſcari, piſcéſque occidere. -  27 Vſusfructus in columbario poteſt conſtitui, & qualiter fructuarius poſſit in eo columbas capere, & occidere. -  28 Vſufructuarius in fundo, aut in viuario, qualiter venari, feràſque, & aues occidere poſſit? -  29 Vſufructuarius Caſtri an iuriſdictionalia exercere poſſit, & antiquas inueſtituras renouare? -  30 Ad vſufructuarium pertinere pœnas, condemnationes, & mulctas, ſiue confiſcentur bona mobilia, ſiue immobilia; & ſimiliter emolumenta ſigilli, & officiorum. -  31 Mulctæ, pœnæ, condemnationes, & confiſcationes bonorum, quæ propter delicta, vſufructu, aut matrimonio conſtante, commiſſa imponuntur, ad quem pertinere debeant, ſi finito vſufructu, aut ſoluto matrimonio, ſententia lata fuerit? -  32 Et de hac quæstione commendatum ab Authore Barboſam, latiſſimè, atque elegantiſſimè omnium ſcribentem. -  33 Penſiones pædagiorum, & paſcuorum dicuntur in fructu eſſe, & ſic ad fructuarium pertinere. -  34 Vſusfructus ex redditu vectigalium, an debeatur ei, cui omnium bonorum vſusfructus relictus eſt. -  35 Vſufructuario vtrùm competat ius patronatûs, & præſentandi. -  36 Marito an competat ius præſentandi, ratione rei in dotem datæ, cui annexum eſt ius patronatûs. -  37 Vſufructuario caſtri, vel villæ, vtrùm competat ius conferendi beneficia, & officia? remiſſiuè. -  38 Vſufructu legato, vtrùm veniat id, quod ex exemplatione protocollorum percipitur. -  39 Bartoli ſententia in quæstione ſuperiori refertur. -  40 Bartoli opinionem qui indiſtinctè tueri velit, qualiter poſſit argumentis contrariis reſpondere? -  41 Pauli Caſtrenſis contraria opinio relata. -  42 Borgninus Caualcanus notatus per Authorem, quòd de hac quæſtione nimis breuiter egerit, nec perfectè, aut diſtinctè ſcripſerit. -  43 Concordia Baldi, quæ in præfata quæſtione per Barboſam improbatur, ab Authore defenditur. -  44 Et illius argumentationi contra Baldum ſatisfieri poſſe oſtenditur. -  45 Vſufructuario vtrùm debeatur laudemium, ſi emphyteutica res alienetur. -  46 Vſufructuario an quæratur vtilitas commiſſi, ſi res feudalis, emphyteutica, aut cenſualis cadat in commiſſum. -  47 Modernum Pariſ. in tractatu, & explicatione prædictæ quæſtionis, cæteros omnes antecellere. -  48 Tiraquelli diſtinctionem rectè improbatam per eundem. -  49 Eundem Modernum eruditè & verè reſpondiſſe ad ea quæ pro vſufructuario in quæſtione præcedenti adduci poterant. -  50 Fructuum diuiſiones plures, & ſpecies à Doctoribus conſideratas. -  51 Fructus alios eſſe Naturales, alios Induſtriales, & alios Ciuiles, ex ſententia communi. -  52 Fructus Naturales qui ſint? -  53 Fructuum Induſtrialium exempla. -  54 Fructus Ciuiles qui ſint? -  55 Fructuum ſpecies duas dumtaxat eſſe, & ciuilium fructuum denominationem commentitiam videri, ex ſententia multorum. -  56 Author vt in prædicta contrarietate ſuam ſententiam interponat, nonnullos caſus diſtinguendos exiſtimat, & rem iſtam diſtinctè magis, quàm hactenùs declaratam proponit. -  57 Fructuum omnium in Mundi exordio vnam, atque eandem ſpeciem fuiſſe. -  58 Fructus quo tempore cœperint curâ hominum & culturâ prouenire? remiſſiuè. -  59 Fructuum naturalium denominationem veriſſimam eſſe, & ipſorum Iureconſultorum reſponſis probatam. -  60 Fructuum Induſtrialium denominationem veriſſimam etiam eſſe, atque omninò admittendam. -  61 Fructuum naturalium, & induſtrialium diſtinctionem lege Regia probatam. -  62 Ioannis Corraſij præpoſteram ſubtilitatem in hac materia, rectè argutam per Pinellum, & illius fundamentis optimè ſatisfactum à Menochio. -  63 Contentio inter Corraſium & Menochium, mediante analogiâ, conciliata per Alexandrum Raudenſem. -  64 Fructuum ciuilium denominationem commentitiam eſſe, nec iure probatam. -  65 Fructûs nomen frequenter accipi in iure, & apud Scribentes, pro omni commodo & vtilitate rei. -  66 Iacobi Mandelli de Alba reſolutio in conſ. 275. n. 13. & 15. nouè expenditur, & probatur per Authorem. -  67 Ad ea, quæ de fructibus ciuilibus ſuperiùs dicta ſunt, num. 51. 55. & 64. noua reſolutio, & conciliatio Anthoris proponitur. -  68 Iacobi Mandelli de Alba in conſ. 441. num. 12. conſultatio, & reſolutio in hac materia, nouè ponderata, & probata per Authorem. -  69 Penſiones, vecturæ, mercedes, & ſimilia, vtrùm nomine Fructûs contineantur? & de opinione Bartoli. -  70 Alexandri doctrinam, penſiones, mercedes, vecturas, & ſimilia, ad ſimilitudinem fructuum naturalium eſſe, nullo modo admitti poſſe. -  71 Opinio quorundam, qui prædicta à fructibus induſtrialibus non ſepararunt, confutatur. PRo abſoluta, & diſtincta huius Capitis explicatio[*]ne, quod latiſſimam materiam continet, in primis conſtituere, & præmittere neceſſarium erit, vſufructu legato, quamplurima contineri, atque non ſolùm rei, cuius vſusfructus relictus eſt, fructus, ſed etiam quidquid inde percipi poteſt, ipſius fructuarij eſſe: hoc eſt, vt Doctores declarant communiter, omnes vtilitates, commoda, obuentiones, emolumenta, & prouentus ex re ipſa, ſiue illius occaſione prouenientes, ad fructuarium pertinere. Quod ſtatim maiori diſputatione enucleabitur, & eleganter comprobant Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 1. num. 3. fol. 224. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, capite 23. num. 1. 2. & 3. alios plures ſciens, conſultòque prætermitto; ſtatim enim referam eos. Id autem vt perfectè, radicitùsque explicari valeat, quatuor præcipuè aperire,[*] intelligereque oportebit. Primò, fructus quid, & vnde dicatur? Secundò, quid propriè & ſtrictè verbum fructus contineat; qualiter etiam largè aut generaliter ſumi debeat? Tertiò, in materia noſtra verbum fructus, quæ comprehendat, ſiue ſtrictè, an largè & generaliter ſumendum ſit? inde enim deduci debebit, quæ ſub legato Vſusfructûs contineri poſſint, & debeant. Quartò & vltimò, vtrùm vera ſit, nec ne, communis Doctorum ſententia, quæ fructus, in Naturales, Induſtriales, & Ciuiles diuiſit: an etiam aliorum Scribentium diuiſiones iure probari poſſint? Enimverò de his omnibus, & de materia huius Capitis licèt multa effundant Scribentes (qui omnes originaliter à me prælecti ſunt) con[*]fusè tamen, & intricatè loquuntur, nec perfectè, nec etiam diſtinctè, rem iſtam explicarunt. Quocirca valdè neceſſarium, atque Lectori gratum & iucundum futurum ſperamus, ſi eiſdem attentè prælectis, & ſæpe reuolutis, certam, atque diſtinctam in hac materia reſolutionem proponamus. In primis ergo, quod attinet ad primum, quid Fru[*]ctus, & vnde dicatur; Dicendum eſt, Fructus nomen à ferendo, ſiue fruendo dictum, vt Marcus Varro quarto de lingua latina, ſcribit; quòd rebus his, quas fundus fert, & quæ in fundo ſeruntur, fruamur: & ſic omnes res, quas fert fundus, & in fundo ſeruntur, comprehendit. Ex quo definit, fructum fundi eſſe eum, qui ex eo ſatus naſcitur, vtilis ad aliquam rem. Satum intelligit natum, aut ortum, ſiue naturæ vi, ſi hominum operâ. Quam deſcriptionem Celſus approbans, fructum eſſe ait, quidquid in fundo naſcitur, & quidquid inde percipi poteſt, l. item ſi fundi, ff. de vſufructu, & latiùs comprobant, & ſic reſoluunt Franciſcus Connanus lib. 4. dicto cap. 1. num. 2. & 3. Ioannes Copus tractatu de fructibus, tit. 1. cap. 1. de propria fructus ſignificatione, qui habetur tractatuum Doctorum, volum. 17. folio mihi, 235. Minſingerus in §. in pecudum, n. 1. Inſtitut. de rerum diuiſione. Franciſcus Hotmannus in Commentariis verborum iuris, verbo, fructus, el primo & 2. fol. mihi, 982. Menochius in conſ. 66. num. 2. lib. 1. & in idem pungit, ſed nullum ex prædictis refert Barboſa in l. diuortio, §. ſi vir, num. 36. ff. ſoluto matrimonio. Quoad ſecundum verò, quid intelligatur Fructûs[*] nomine, propriè & ſtrictè obſeruandum eſt: Propriè & ſtrictè Fructûs nomine id dumtaxat intelligi, quod ex corpore rei immediatè percipitur, & naſcitur: vt partus pecorum, oleum, poma, & fructus alij ſimiles, qui ex re immediatè naſcuntur, l. vſura, 118. ff. de verborum ſignificatione, l. qui ſe, & l. cum quis, ff. de condictione ob cauſam: ac id quidem ſi renaſcatur; illud enim, quod[*] non renaſcitur non dicitur eſſe in fructu, l. diuortio, §. ſi vir, ff. ſoluto matrimonio, vbi Gloſſa, Bartolus, Imola, Alexander, & omnes Doctores communiter, vt de communi, alios plures referens, latiſſimèque declarans, teſtatur Barboſa ibidem, ferè per totum §. maximè n. 35. in fine, verſic. Vltimò ex iſto textu, & n. 36. Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ, rubrica 4. §. 17. gloſ. & faire les, n. 1. 2. & 3. fol. 184. Franciſcus Hotmannus vbi ſuprà, Ioannes Garſia, qui alia iura allegat, de expenſis & meliorationibus cap. 23. num. 1. & clarê præſentiunt Connaus lib. 4. dicto cap. 1. num. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 275. num. 15. lib. 2. latè tamen & generaliter, ſiue ſumptum in genere nomen Fructus ſignificat[*] non tantùm ea, quæ in fundo ſeruntur, ſiue ex re immediatè percipiuntur, ſed omnia, & quæcunque emolumenta, omnia lucra, omnes commoditates, & vtilitates, quæ ex re percipi poſſunt, ſiue eiuſdem occaſione proueniunt, l. in pecudum, l. vſuræ, ff. de vſuris, l. item ſi fundi, ff. de vſufructu, l. de fructibus, ff. de donat, inter. Quod admittunt Chaſſaneus, & Connanus vbi ſupra, & expreſsè tradit Ioannes Copus tractatu, de fructibus, dicto tit. 1. capit. 2. Ioannes Garſia dicto c. 23. num. 1. 2. & 3. qui eleganter loquitur, rectèque aduertit, apud Iureconſultos verbum Fructus non ita ſtrictè accipi, ſed ciuili modo interpretari, vt iuxta qualitatem rei, de qua agitur, amplam omnem videatur vtilitatem continere, ex iuribus ibi adductis: Hotmannus etiam in commentariis verborum iuris, verbo, fructus, el primo in fine, & 2. fol. 682. ſic etiam velut expreſſim præſentiunt infiniti Authores, qui paſſim in iure quærentes, quæ continean[*]tur Fructûs nomine, ſic vnanimiter adnotare ſolent, vt notarunt etiam, dum quærunt, quid Redditûs, Prouentûs, Obuentionum, ac Emolumentorum appellatione contineatur, vt vtrumque conſtat ex his, quæ ad propoſitum pleniſſimè ſcripſerunt Chaſſaneus rubrica 4. dicto §. 17. dicta gloſſa, & faire, per totam, Modernus in conſuet. Pariſien. tit. 1. §. 1. gloſſa 7. ex num. 1. Cæpola de ſeruitutibus Vrbanorum, c. 4. num. 9. Ioannes Copus dicto tractatu, de fructibus, tit. 1. cap. 1. & quinque ſequentibus. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 318. n. 11. Auendañus reſponſo 6. num. 6. Baeça de decima tutori præstanda, cap. 22. num. 3. & 5. & cap. 23. num. 29. & cap. 25. num. 8. Gironda de Gabellis, 2. parte, §. 2. num. 21. & 22. fol. 49. Vincentius Carocius de locato & conducto, ſexto gradu accidentium, quæſtione 10. ex num. 50. vſque in finem quæstionis, folio mihi 233. nec ſine nota aliqua prætermitti poteſt hac in re Doctor Spino in Spe[*]culo teſtamentorum, gloſſ. 13. de legato vſusfructus, num. 36. is enim in ſummario illius numeri, quærit, quid contineatur fructuum appellatione; & poſtmodùm dicit, id dubium inueſtigandum eſſe, & tamen ad illud non reſpondet, aut præpoſterè & impropriè loquitur, conſtituens reſolutiuè tenendum eſſe, fructus dici, deductis expenſis, & ære alieno deducto. Quod tamen non eſt ad dubium propoſitum reſpondere; aliud enim eſt quærere, quid fructuum appellatione contineatur, & illud explicare; aliud verò conſtituere, fructus intelligi regulariter deductis expenſis circa eos factis: quod in iure[*] certiſſimum eſt, & vltra Authores ibi relatos pleniſſimè exornatum, atque declaratum per Barboſam in l. fructus 7. ex num. 6. cum ſequentibus, ff. soluto matrimonio. Quoad tertium verò, quod difficilius eſt, vſufructu[*] inquam relicto, quæ contineantur, ſiue qualiter in materia noſtra verbum Fructus accipi debeat, Iureconſultus Vlpianus in l. vſufructu legato 7. ff. de vſufructu, ſic diffinit: Vſufructu legato, omnes fructus rei ad fructuarium pertinent. Et aut rei ſoli, aut rei immobilis vſusfructus legatur: Rei ſoli, vtputà ædium vſufructu legato quicunque rei redditus eſt, ad fructuarium pertinet: quæque obuentiones ſunt ex ædificiis, ex areis, & cæteris, quæcunque ædium ſunt: vnde etiam mitti eum in poſſeſſionem vicinarum ædium cauſa damni infecti placuit, & Celſus etiam Iureconſultus in l. item ſi fundi, 10. ff. de vſufructu, circa propoſitam quæſtionem ſic ſcribit: Item ſi fundi vſusfructus ſit legatus, quicquid in fundo naſcitur, quicquid inde percipi poteſt, ipſius fructuarij eſt; ſic tamen vt boni viri arbitratu fruatur. In qua lege aduertendum eſt, quòd nomine Fructus intelligitur, quidquid in fundo naſcitur, & ſimul quidquid inde percipi poteſt. Quæ duo verba non fuerunt otiosè, aut ſine myſterio maximo cumulata, vt non malè aduertit Ioannes Garſia de expenſis & meliorat. dicto cap. 23. num. 1. in fine, vbi num. 2. & 3. inducit, & expendit nonnulla iura, vt probet, Iureconſultos in hac materia vſusfructus, de qua agimus, non fuiſſe ſequutos ſtrictam verbi Fructus ſignificationem, ſed potiùs nomen Fructus ciuili modo interpretatos fuiſſe, vt iuxta qualitatem rei, de qua egiſſent, amplam, ſiue omnem rei vtilitatem, & prouentum ſignificarent, l. in pecudum, ff. de vſuris, l. numiſmatum, l. vſufructuarium venari, l. defuncta, ff. de vſufructu, l. de fructibus, ff. de donat. inter. l. ſi nauis, 62. ff. de rei venditatione l. apud Iulianum, §. fructus, ff. de legatis primò. Iauolenus etiam Iureconſultus in l. vſufructu, 42. ff. de vſufructu legato, id intelligendum in fructu eſſe docuit, quod ad vſum hominis inductum eſt. Quæ verba multa comprehendunt, vt de ſe patet apertè, & colligitur etiam ex l. arbores, 66. §. primo, l. ſi abſente, 55. §. ſyluam, ff. de vſufructu. Deinde & alluuionis incrementum, quod non ſuboritur, aut renaſcitur, neque ex terra percipitur, ad vſufructuarium pertinere, ſtatuitur in d.l. item ſi fundi, & Kalendarium, id eſt, nomina debitorum, quæ ſemel tantùm exigi poſſunt, & non renaſcuntur, in legato vſusfructus comprehendi, probatur expreſsè in l. vxori meæ, 37. ff. de vſufructu legato. Ex quibus iuribus infiniti, & grauiſſimi Scri[*]ptores ſic ius vſufructuarij ampliarunt, vt non dubitauerint aſſerere, pertinere ad eum in re fructuaria, non ſolùm fructus, & quæ fructuum loco, aut vice reputantur, ſed etiam omnia ea, quæ obuentionum, & commoditatum loco habentur; & ſic non ſolùm commoditates, quæ in fructu conſiſtunt, ſed & aliæ quęcunque ex fundo prouenientes, licèt in fructu propriè non ſint. Quod velut expreſsè præſentiunt Paulus Caſtrenſis num. 3. Duarenus in principio, & in fine, in l. diuortio, §. ſi vir, ff. ſoluto matrimonio. Dinus de Muxello in §. æquè ſi agat, n. 4. de actionibus, Modernus in conſuet. Pariſien. titul. 1. §. 1. gloſſ. 1. n. 28. 33. & 37. qui omnem vtilitatè, & obuentionem, quæ ex re, quocunque modo percipi poſſit, fructuario tribuit. Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, ff. Titia cùm nuberet, num. 121. de legatis 2. Guill. Benedict. in c. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, cætera bona, num. 24. Baeça de decima tutori præſtanda, cap. 25. num. 21. Flor. de Sancto Petro in l. 1. n. 5. & in l. vſufructu, 7. num. 1. ff. de vſufructu. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. c. 23. num. 9. Laurentius de Pinu, in conſ. 40. num. 3. lib. 1. Sfortia Oddi in conſ. 30. num. 37. lib. 1. Menochius in conſ. 66. num. 17. lib. 1. & his non relatis, in eandem ſententiam apertè inclinat Ioannes Garſia dicto cap. 23. num. 3. & num. 6. in fine, Bellonus in conſ. 6. num. 17. Alciatus in reſponſo 688. Verùm contrariam ſententiam, imò ad fructuarium[*] dumtaxat pertinere commoditates, & obuentiones, quæ in fructu conſiſtant, & non alias, & labi contrarium opinantes Baeçam, Molinam, & Garſiam, quos tantùm refert, conſtanter defendit, & ſæpe repetit Petrus de Barboſa in diſcurſu lecturæ l. diuortio, § ſi fundum, & §. ſi vir, num. 4. in principio, & in verſiculo, Ex quibus patet, & num. 9. & num. 14. & 15. Verſiculo, cùm verius ſit, & num. 36. & 37. & 38. in verſiculo, Non obſtat ſecundum, ff. ſoluto matrimonio. Quam contrarietatem vt[*] ego componam, & quam veriorem ſententiam putem, declarem, nonnulla conſtituere neceſſarium duxi. Et primò conſtituendum eſt, vſufructuario negari[*] non poſſe, quin in re fructuaria maximum ius iureconſulti tribuerint, & verbis nimis generalibus, atque abſolutis omnes fructus rei, omnes prouentus, vtilitates, atque obuentiones conceſſerint, & quæcunque generaliter ex re, ſiue occaſione rei percipi poſſint, vt conſtat ex iuribus relatis, ſuprà num. 11. & Authoribus adductis num. 12. quæ in hoc cauillari non poſſunt, nec[*] adeò reſtringi (quicquid aliter contendat Barboſa in dicto § ſi vir, num. 4.) vt dum dicunt, quòd quicquid in fundo naſcitur, & quicquid inde percipi poteſt, ad fructuarium pertinet, debeant intelligi, & reſtringi, quando illud, quod percipitur, renaſcitur; & ſic eſt in fructu, aliàs non, cùm verba, Quidquid inde percipi poteſt, quæ à Iureconſulto Celſo, in dicta l. item ſi fundi, proferuntur, & appoſita ſunt poſt illa verba, quidquid in fundo naſcitur, denotent apertè, vltra id, quod renaſcitur, quicquid inde ex re percipi poteſt quocunque modo, ad vſufructuarium pertinere: id enim omne, quod ex re, ſiue rei occaſione percipi poteſt, fructûs appellatione, ſaltem largè continebitur, vt ſtatim dicam, & ſatis conſtat ex iuribus ſuperiùs adductis. Ad ea autem, quæ pro contraria parte conſiderat Barboſa, ſciens con[*]ſultóque ſatisfacere nolui, proptereà quòd ad illa concludenter ſatisfieri poteſt ex his, quæ ad propoſitum eleganter ſcripſit Ioannes Garſia de expenſis, & meliorat. dicto c. 22. num. 47. & 48. & cap. 23. num. 4. 5. & 6. per totum. Secundò conſtituendum eſt, Fructus nomine in hac[*] materia, frequenter Iureconſultos intelligere, & fructuario in re fructuaria concedere id, quod non renaſcitur, ſi tamen in fructu ſit; aut ſaltem Fructûs nomine, etiam quantuncunque generaliter accepti, contineri poſſit. Id quod apertè colligitur ex dicta l. vſufructu, 7. dict. l. item ſi fundi, 10. l. numiſmatum, & dicta l. vſufructuarium venari, ff. de vſufructu, cum aliis allegatis ſuprà, num. 11. & optimè aduertit Ioannes Garſia dicto cap. 23. num. 1. & 2. & ante eum magiſtraliter docuerat Aretinus, quem ipſe non retulit, in dict. l. diuortio, § ſi vir, col. 2. poſt principium. Quare nimis generaliter pro[*]bauit Barboſa ibidem num. 36. non dici in fructu eſſe id, quod non renaſcitur, & conſequenter neque ad maritum, neque ad fructuarium pertinere; multa enim non renaſcuntur quæ dicuntur eſſe in fructu, & fructuarij ſunt. Verbum ergo Fructus in noſtra materia latam recipit interpretationem pro omni commodo, & vtilitate, quæ ex re prouenire poſſit, vt accipitur in iuribus ſuperius adductis & aliis referendis infrà, cùm de diuiſione fructuum tractabitur. Tertiò conſtituendum eſt, vſufructuario in re fru[*]ctuaria id concedendum, in quo propriè & ſtrictè cadit nomen fructuum, aut ſaltem largè & generaliter cadere poteſt; ita vt quamuis nomen fructuum non conueniat propriè, ſaltem obuentionum, prouentuum, aut commoditatum nomen conuenire poſſit; hæc enim omnia licèt propriè non dicantur fructus, tamen à iure ciuili fructuũ loco iudicantur, & largè pro fructibus habentur: quod Modernus Pariſ. Guill. Benedictus, Paulus de Montepico, Florianus, & alij relati ſuprà num. 12. vt certum ſupponunt, & tradunt; & expreſsè agnoſcit Barboſa in dicto § ſi vir, num. 38. vbi in effectu commu[*]nem ſententiam, quam damnauit, probat; dicit enim, dum præſtat ſolutionem ad textum in dict. l. vſufructn legato, ff. de vſufructu, obuentiones omnes ratione rei prouenientes, ad fructuarium pertinere, quia cadunt ſub nomine fructuum ciuilium: quod in effectu eſt idem, quod nos probamus, hoc eſt, prædicta propriè non eſſe in fructu, quia non renaſcuntur; largè tamen iure ipſo ciuili ſub nomine Fructus contineri: idcircò omnia, & quæcunque commoda, & obuentiones vſufructuario debitæ ſunt, quæ occaſione rei fructuariæ proueniant, dummodò in fructu, ſaltem generaliter, aut largè eſſe videantur; & ita cum Communi tenendum erit, & in praxi omninò obſeruandum, & vide infrà c. 37. num. 17. in fine. & 18. Quartò te vltimò conſtituendum eſt, Gaſparem Baë[*]tium errore manifeſto lapſum fuiſſe in hac materia, tractatu, de decima tutori præſtanda, cap. 25. num. 21. quem etiam improbauit eruditiſſimus Barboſa in dict. § ſi vir, num. 4. ad finem. Nos tamen aliâ viâ, & fortiùs eum impugnandum ſuſcipimus; aſſerit enim dict. num. 21. vſufructuarium ita plenum ius habere, vt etiam petat ea, quæ fructus rei fructuariæ non ſunt, illíſque vtatur, & fruatur. In quo, vt dixi, decipitur manifeſtè; nam aut fructuarius petit ea, quæ ex re naſcuntur, & tunc petit propriè fructus: aut petit ea, quæ ex re non renaſcuntur, ex ipſa tamen re, ſiue occaſione illius proueniunt, & tunc petit etiam fructus; nam licèt impropriè fructus dicantur, qui ex re non renaſcuntur, largè tamen, aut ciuilis iuris interpretatione, & modo, Fructûs nomine veniunt, & ſic fructuarij ſunt. Concludendo itaque in hac materia, dicimus verum[*] eſſe, ad vſufructuarium non pertinere id, quod in fructu non eſt; dicendum tamen in fructu eſſe, non ſolùm, quòd ex re immediatè renaſcitur, aut percipitur, ſed quidquid inde prouentus, commodi, aut vtilitatis eſt, ſiue occaſione rei prouenire poteſt: in quod iterùm etiam reincidere videtur Barboſa in dict. §. ſi vir, n. 38.[*] verſ. non obſtat ſecundum; vbi dicit ſic intelligendum eſſe textum in dicta l. vſufructu, 7. ff. de vſufructu, vt non probet Iureconſultus ibi, ſimpliciter obuentiones omnes pertinere ad vſufructuarium, ſed reſtringat ſe ad illas obuentiones, quæ in fructu conſiſtunt, vel occaſione rei, loco fructuum ſubrogantur. Id quod nos firmamus, nec ampliùs dicimus; dumtaxat enim aſſerimus, non ſolùm fructuarij eſſe id, quod in fructu propriè conſiſtit, ſed etiam quicquid inde occaſione rei, loco fructuum ſubrogatur, vel habetur. Quod rectè percipit Tiberius Decianus reſp. 35. num. 52. vol. 2. vbi di[*]xit, quòd vſusfructûs appellatio continet omnes, & vniuerſas vtilitates, & emolumenta, quæ quoquo modo, ordinariè, vel extraordinariè percipi poſſunt ex re, in qua debetur vſusfructus, & idem tenuit Caballinus milleloquio 5. 1. parte. Et ſentit apertè, atque nouiſſimè Ioannes Guttierrez de tutelis, & curis, 3. parte cap. 28. num. 2. & cap. 25. num. 6. 7. 8. & ſeqq. Ex his (quæ notanda ſunt, nullibi enim ſic tacta, aut reſoluta ſunt per aliquem) infertur ad multa, quæ in re fructuaria vſufructuario competunt, vel quia in fructu ſunt, vel fructuum loco habentur. Et primò[*] infertur, poſſe vſufructuarium in ſtagno, in quo vſumfructum habet, piſcari, piſcéſque occidere, dummodò alij in locum mortuorum ſubſtituantur; dicuntur namque pars fundi, réſque immobilis, piſces, qui in ſtagno ſunt, vt multiplicentur & creſcant, ideòque quamuis vſufructuarius piſcando, eis frui poſſit; eorum tamen piſcium numerus conſeruandus eſt, vt poſt Cæpolam de ſeruitutibus ruſticorum, cap. 42. num. 6. qui allegat textum in l. vſufructuarium, §. in viuariis, ff. de vſufructu, reſoluit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 22. num. 9. & 10. & vide Tiraquellum, de retractu Lignagier, §. 1. gloſſa 7. num. 116. Modernum in conſuet. Pariſien. tit. 1. §. 1. gloſſa 8. num. 17. & num. 20. & nouiſſimè Ioannem Guttierrez ſic reſoluentem de tutelis, &[*] curis, 3. part. cap. 27. num. 25. & 26. ex quibus, & textu in dict. l. vſufructuarium, §. in viuariis, apparet poſſe etiam in columbario vſumfructum conſtitui, vt notauit ibi Florianus, & Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de rebus, quæ vſu conſumuntur, quæſt. 1. de columbario num. 2. fol. mihi 138. Et conſequenter poterit fructuarius columbas capere, & occidere, vt multiplicentur, & creſcant, dummodò aliæ in mortuarum locum ſubſtituantur, vt dicit Cæpola de ſeruitutibus Vrbanorum, cap. 77. num. 2. Molina dict. cap. 22. num. 11. Vbi refert Modernum Pariſ. videndũ dict. gloſſa. 8. n. 33. & 34. & vltra eum idem reſoluit Palacios Rubios in l. 14. Tauri, num. 28. Similiter, quia venationes in fructu[*] ſunt, l. venationem, ff. de vſuris, poterit vſufructuarius in fundo, aut in viuario, in quo vſumfructum habet, venari, aucupari, feráſque, aut aues occidere, neque à proprietario prohiberi poteſt, ne venetur, l. item ſi fundi, §. aucupiorum, l. vſufructuarium venari, in princ. & in §. ſi in viuariis ff. de vſufructu, Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ, rubrica 4. §. 17. dicta gloſſ. Et faire, num. 10. Franc. Marcus deciſ. 532. Baeça de decima tutori præſtanda, cap. 24. num. 17. Alphonſus de Azeuedo in l. 7. tit. 8. n. 3. lib. 7. nouæ collectionis Regiæ; dummodò poſt mortem fructuarij idem ferarum numerus maneat, qui tempore conſtituti, aut cœpti vſusfructus erat, vt ex communi tradit Molina dict. cap. 22. num. 8. & nouiſſimè Ioannes Guttierrez de tutelis, & curis, 3. part. dict. cap. 27. num. 22. & clarè probat textus in dict. l. vſufructuarium venari, ibi; commodiſſimè tamen (ne per ſingula animalia, facultatis fructuarij, propter diſcretionem difficilem, ius incertum ſit) ſufficit, eundem numerum per ſingula quæque genera ferarum, finito vſufructu, domino proprietatis aſſignare, qui fuit cœpti vſufructùs tempore. Secundò infertur, vſufructuarium caſtri, iuriſdictio[*]nalia exercere poſſe, & antiquas inueſtituras renouare; id enim caſtri, vel iuriſdictionis fructus eſt, & ſic ad vſufructuarium pertinere debet, vt rectè fundat, & latiùs probat Menochius, videndus omninò in conſ. 66. per totum, lib. 1. & eadem ratione pertinere ad eum pœnas,[*] condẽnationes, multas, & emolumenta ſigilli, & officiariorum, ſiue conſiſcentur bona mobilia, ſiue immobilia; prædicta enim, vt diximus, fructus iuriſdictionis ſunt, vt poſt Bartolum, & alios Antiquos defendunt eleganter Modernus in conſuetud. Pariſienſ. §. 1. gloſſa 1. num. 51. Guilliel. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, cætera bona, num. 36. Chaſſaneus in conſ. 61. num. 14. Baëça de decima tutori præſtanda, cap. 22. n. 15. Molina de Hiſpanorum primogeniis lib. 1. cap. 25. n. 22. & 23. & ſic reſoluit, latiùs tamen diſputat D. Petrus de Barboſa in d.l. diuortio, §. ſi vir, num. 41. 42. & 43. Quòd[*] ſi ſententia feratur finito vſufructu, vel matrimonio ſoluto, multæ, pœnæ, condemnationes, & confiſcationes bonorum, quæ imponuntur propter delicta commiſſa, durante vſufructu, vel conſtante matrimonio, an pertinere debeant ad hæredes fructuarij, vel mariti, aut ipsũ maritum, an verò ad proprietarium, aut vxorem, vel. hæredes eius, tractant plenè Modernus in conſuet. Pariſien. tit. 1. §. 7. gloſſa 2. col. vlt. Guill. Benedictus dict. verbo, cætera bona, n. 38. Boerius deciſ. 5. n. 22. Chaſſaneus in conſuet. Burgundiæ, rubrica 4. §. 6. in fine. Baeça de decima tutori præſtanda, cap. 28. n. 17. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 9. tit. 6. n. 16. verſ. item an mulctæ. la[*]tissimè, atq; eruditè Barboſa, ad quem in hoc me remitto; cæteris enim omnibus Scribentibus pleniùs agit, in dict. §. ſi vir, ex num. 43. verſ. iuxta hæc vtiliter quæritur, vſque ad num. 56. Similiter penſiones pædagiorum, &[*] paſcuorum dici eſſe in fructu; & ſic ad fructuarium pertinere poſt Bartolum, Caſtrenſem, Baldum, & Paulum de Montepico, tenet Menochius dicto conſ. 66. num. 7. & 9. lib. 1. & videtur probare Mantica lib. 9. dict. tit. 9. num. 16. vbi poſt Baldum in l. 1. num. 2. C. de vſufructu, aduertit, quòd ſi teſtator emit, aut conduxit Vectigalia; is, cui legatus eſt vſusfructus omnium bonorum, præ[*]ſtita ſatiſdatione, habet etiam vſumfructum ex redditu vectigalium, & refert Paulum de Montepico in § Titia cùm nuberet, l. Titia cùm teſtamento, num. 92. vbi videtur ſentire hæc eſſe in fructu, & conſequenter pleno iure ad legatarium vſusfructus pertinere, quamuis n. 154. Baldi doctrinam ſimpliciter ſequutus fuerit: quam etiam ſequitur Afflictis ibi relatus, & ſimpliciter etiam videntur eam probare Laurentius de Pinu, in conſ. 40. num. 7. Achilles Pedrocha in conſ. 7. num. 97. lib. 1. atque expreſsè Guill. Bened. dict. verbo, cætera bona, num. 31. vbi poſt Bertachinum ibi relatum, dicit, teneri fructuarium præſtare cautionem de reſtituendo exactum finito vsufructu: & vide nonnulla ad propoſitum, quæ adducit Bacëtius de decima tutori præſtanda, cap. 25. à n. 21. vſque ad 28. Tertiò infertur, vsufructuario vniuerſitatis bono[*]rum, cui ius patronatûs annexum eſt, competere ius præſentandi, quod cenſetur fructus iuriſpatronatus in fructuarium cum vniuerſitate tranſlati, vt in ſpecie adnotarunt Afflictis lib. 3. constit, rubrica 13. num. 3. Modernus in conſuet. Pariſien. §. 1. gloſſa 1. num. 3. & §. 37. gloſſ. 10. num. 3. Molina qui refert Rochum de Curte, Lambertinum, & Celſum ſic tenentes, de Hiſpanorum primogeniis. lib. 1. cap. 24. n. 3. Menochius dicto conſ. 66. num. 6. lib. 1. Barboſa in dict. §. ſi vir, num. 57. verſ. vnde infertur; & vitra eum, idem tenent plures, quos in vnum congeſſit Petrus Cenedo collectan. 5. ad Decretales, num. 5. Gironda de Gabellis, 2. part. §. 2. num. 24. & nouiſſimè Ioannes Guttierrez de tutelis, & curis, 3. part. cap. 29. num. 6. Quod intelligendum eſt, niſi ius patronatus per ſe subſiſtat, neque vniuerſitati annexum ſit; tunc enim abſque Epiſcopi licentia, tranſire non poteſt in fructuarium, c. illud, de iure patronatus: vnde nec præſentare poterit eo caſu fructuarius. Cæterùm ſi ius patronatus ſit annexum cum vniuerſitate, ſine licentia Epiſcopi tranſibit in eum, c. ex literis, c. cùm ſecundum, de iure patronatus: & conſequenter ius præſentandi competet illi, vt poſt Modernum, declarat Barboſa dicto num. 57. in fine, dicens, idem obſeruandum eſſe in[*] marito, cui ſecurè, atque concludenter probat, ius præſentandi competere, conſtante matrimonio, ſi mulier dederit in dotem villam, vel caſtrum, cui erat annexum ius præſentandi: quod credo veriſſimum ex rationibus ibidem adductis, nec aliorum ſentitias probo, ex dictis ibi. ex num. 55. in fine, ver ſiculo, his ita explicatis, vſque ad num. 59. & vide Ioannem Gutierrez[*] vbi ſuprà dicto capite 29. per totum: collatio autem officiorum, & beneſiciorum an computetur inter fructus, vt vſufructuarius caſtri, vel villæ ea conferre poſſit, diſputat ex propoſito (ideò ampliùs non inſiſto) Guillielmus Benedictus in quæſtione, de theſauraria, per totam, quæ habetur poſt repetitionem c. Rainuntius, de teſtamentis folio mihi, 51. & 52. cui iunge Felinum in c. cùm olim, ex num. 2. de maioritate & obedientia. Modernum in conſuet. Pariſien. §. 1. gloſſ. 5. num. 57. Quartò infertur ad explicationem quæſtionis, licèt[*] vulgatæ, ſatis tamen apud Doctores controuerſæ, vtrùm ſcilicet vſufructu legato, veniat id, quod ex exemplatione protocollorum percipitur, ſi ſortè is; qui vſumfructum vxori, vel alteri legauit, Notarius fuerat: in qua quæſtione Bartolus in dict. l. diuortio, §. ſi vir, n. 3.[*] ff. ſoluto matrimonio, & in l. quædam, §. nihil, num. 6. ff. de edendo, & in conſ. 50. in fine, expreſsè docuit, tale lucrum non pertinere ad mulierem, vel alium vſufructuarium. Et deducit rationem ex illo textu: quia id quod ſemel perceptum, iterùm non renaſcitur, non dicitur in fructu eſſe: ſed redditus, aut emolumentum protocollorum, non reiteratur, cùm ex protocollo vnum tantùm exẽplum deduci poſſit, nec concedatur aliud, niſi ex magna cauſa; ergo ad vſufructuarium pertinere non debet. Et Bartoli ſententiam ſequuntur Imola, & Corraſius in princ. col. 1. Aretinus col. 2. Iaſon num. 6. in dict. §. ſi vir. Boërius deciſ. 19. num. 5. & deciſ. 244. n. 4. & cum ea ſimpliciter tranſeunt Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. dubitatione 10. num. 22. fol. 334. Achilles Pedrocha in conſ. 7. num. 186. lib. 1. Vincentius Carocius de locato & conducto, ſexto gradu accidentium, quæſt. 10. num. 48. fol. 233. & hanc partem conſtanter defendit, nec aliorum diſtinctiones admittit Petrus Barboſa in dicto §. ſi vir, num. 36. verſicul. Ex qua concluſione, & num. 37. 38. & 39. vbi & num. 40. opinionem Bar[*]toli ſic defenſam, duobus modis explicat: ita vt qui voluerit eam opinionem indiſtinctè tueri, argumentis contrariæ partis plenè ſatisfacere poſſit, ex adnotatis & reſolutis ibidem. Verùm contrariam partem; imò vtilitatem, aut lu[*]crum protocollorum pertinere ad vſufructuarium, defendunt Paulus Caſtrenſis num. 3. & Duarenus in princ. & in fine, in dict. §. ſi vir. Ioannes Garſia, & Molina in locis relatis per Barboſam vbi ſuprà, dict. n. 37. & vltra eum communiter approbari teſtantur Guillielmus Benedictus in c. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, cætera bona, num. 27. verſ, ſed aduertatis. Borgninus Caualca[*]nus, (qui nimis breuiter ſcribit, nec perfectè agit de hac quæſtione) de vſufructu mulieri relicto, n. 88. Franciſcus Marcus quæſt. 856. 1. parte, Alphonſus de Azeuedo in l. 3. & 4. titul. 9. de las ganancias, num. 21. lib. 5. nouæ recopilationis. Baldus tandem pro concordia harum opinionum in[*] l. diuortio, §. ſi fundum, ad medium, ff. ſoluto matrimon. & in l. 1. num. 18. C. de fructibus & litium expenſis, ſic diſtinguit: quòd aut quæritur, vtrùm pecunia ex protocollis redacta ad vſufructuarium pertinere debeat perpetuò, ſiue irreuocabiliter tanquam fructus; ita quod mortuo eo, ſiue aliàs finito vſufructu nulla pecunia reddatur hæredi: & hoc modo verum eſt, talem pecuniam vſufructuario non deberi; & ſic procedit opinio Bartoli: aut verò quæritur, vtrùm talis pecunia pertinere debeat ad vſufructuarium omnium bonorum, quoad poteſtatem vtendi & fruendi dumtaxat; & dicendum eſt, quod ſic, quemadmodum & quacunque alia pecunia hæreditaria vti & frui poteſt, l. 1. C. de vſufructu, præſtita cautione de tanta pecunia reſtituenda, finito vſufructu: & ſic procedit Pauli Caſtrenſis, & ſequacium opinio. Et huic concordiæ ſubſcripſerunt Alexander, Vincentius, Iacobus, & Baëtius, quos retulit Barboſa in dicto §. ſi vir, num. 37. ad finem. & vltra eum, probarunt etiam Caualcanus dicto num. 88. qui facit totum fundamentum in verbis generalibus legati vſusfructûs omnium bonorum, quæ comprehendunt etiam pecunias, & bona quæ ſeruando ſeruari non poſſunt, ſed vſu conſumuntur. Guillelmus Benedict. vbi ſuprà, dicto num. 27. verſiculo, ſed ſaluando, Michaël Graſſus receptarum, §. legatum, quæſt. 31. Mantica de contecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num. 15. Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione 142. num. 15. qui etiam fundatur ex eo, quòd legatus fuerit vſusfructus omnium bonorum; & ſic quemadmodum continẽtur protocolla, quæ inter mobilia connumerantur, ita & redditus, qui ex eis proueniunt, Fructus nomen etſi improprium obtinent, & contineri debent ſub eo legato. Qua ratione, & aliis[*] adductis numeris præcedentibus (quatenus intelligebamus Fructus nomen propriè & ſtrictè largè etiam & impropriè accipi) ſatisfieri poteſt rationi ſiue argumentationi Barboſæ, in dicto §. ſi vir, num. 37. in fine; propter quam, ipſe non probauit præfatam concordiam, quam tamen, ſi caſus occurrat omninò ſeruandam admonemus, & ſeruandam dicit nouiſſimè Ioannes Gutierrez de tutelis & curis, 3. parte, cap. 27. num. 30. Quintò & vltimò infertur ad reſolutionem quæſtio[*]nis, laudemium ſcilicet, ſiue Quinquageſima cui debeat ſolui, directo domino, an vſufructuario; ſi emphyteutica res alienetur? Et vera reſolutio ex præcedentibus petenda videtur; diximus enim, omne emolumentum rei, & quicquid generaliter percipi poteſt ex re, ad vſufructuarium pertinere: vnde in terminis, quòd commodum laudemij pertinere debeat ad vſufructuarium, quia fructus eſt ex re ipſa, ſeu propter rem proueniens, & aliis quinque rationibus concludit Oldraldus in conſ. 24. Ioannes Andreas in additione ad Speculatorem, verſ. 92. in fine. Albericus in rubrica, C. de vſufructu, quæstione 1. Alexander in dicta l. diuortio, § ſi vir, num. 8. in fine, Iaſon in l. vltima num. 45. C. de iure emphyteutico, & communem omnium sententiam teſtantur Guillelmus Benedictus in c. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, cætera. bona, num. 32. Socinus iunior in conſ. 70. num. 31. lib. 3. Tiraquellus de retractu Lignagier, in fine tituli, n. 106. Alciatus reſponſo 668. Chaſſaneus in conſuet. Burgundiæ, rubrica 4. § 6. num. 8. fol. 154. Bellonus in conſ. 6. n. 17. Iulius Clarus lib. 4. §. emphyteuſis, quæſt. 23. num. 5. Menochius inconſ. 66. num. 36. lib. 1. Laurentius de Pinu in conſ. 40. num. 4. Gironda de Gabellis, 2. parte, §. 2. num. 23. fol. 50. petrus Coſtalius, aduerſar. iuris, parte 2. ad l. vſufructu legato, ff. de vſufructu: & nullo ex his relato, Amadæus à Ponte quæſt. 20. in principio laudimialium quæſtionum, vbi, & quæſt. 24. rectè fundat in tali alienatione, vtriuſque proprietarij ſcilicet, & vſufructuarij conſenſum requiri; commodum tamen laudimij ad vſufructuarium ſpectare, diuerſum ius eſt, cùm res cenſualis, emphyteutica, aut feudalis cadit in commiſ[*]ſum, vt quia vaſſallus abnegauit dominium, & conuictus fuit, aut cenſuarius contra diſpoſitionem iuris, ſeu conditionem contractus, tempore debito non ſoluit, vel alia ratione res debuit in commiſſum cadere: vtilitas enim talis commiſſi non quæritur vſufructuario, ſed pertinet ad proprietarium. Quod ita decidit Oldradus in conſ. 240. & ſequuntur plures relati per Tiraquellum vbi ſuprà, num. 110. Guill. Bened. dicto verbo. cætera bona, num. 33. in fine Iaſon in l. finali, num. 45. C. de iure emphyteutico. Modern. Pariſ (qui tractatu & explica[*]tione huius rei cæteros omnes antecellit, & plene ſcribit) in conſuet. Pariſien. titul. 1. §. 1. gloſſ. 1. num. 37. & 38. & n. 40. rectè improbat Tiraquelli diſtinctionem in[*] hac quæſtione: poſtmodum verò num. 45. generaliter conſtituit, res quæ cadunt in commiſſum proprietario cedere; vſufructuarium tamen habiturum vſumfructum rei commiſſæ, quandiu durauerit vſusfructus: quod ex aliis reſoluit etiam Amadæus à Ponte dicta quæst. 20. in priheip. Denique ad ea, quæ pro vſufructuario adduci[*] poterant in quæſtione præcedenti, eruditè & verè reſpondet ipſe Modernus dicto num. 38. verſicul. non obſtant & ſuperioris reſolutionis concludentem rationem aſſignat, quam etiam conſiderat, ſed non refert eum Barboſa in dicta l. diuortio, §. ſi vir, num. 42. in fine, verſiculo, neque prædictæ reſolutioni obſtat, & num. 43. & nouiſſimè ſic non explicans, nec ſuperiores referens, tradit Ioannes Gutierrez de tutelis, & curis, 3. parte, c. 30. num. 12. fol. 673. Quoad quartum verò & vltimum, vtrùm vera ſit[*] diuiſio fructuum, quæ à Doctoribus conſtituitur; primò obſeruandum eſt, fructuum diuiſiones plures, & ſpecies conſideratas à Doctoribus in variis locis, vt poſt alios plures adnotarunt, & nonnullas adducunt Pinellus 2. parte l. 2. C. de reſcindenda venditione, cap. 4. num. 52. per totum, Menochius recuperandæ poſſeſſionis remedio 15. num. 577. & de arbitrariis, lib. 2. Centuria 3. caſu 210. per totum, Ioannes Garſia de expenſis, & meliorationibus, cap. 23. num. 7. in principio, & ante finem verſiculo, ex quibus ceſſant, & alij referendi infrà, num 55. Secundò obſeruandum eſt, Doctores magis com[*]muniter conſtituiſſe, fructus alios eſſe Naturales, alios Induſtriales, & alios Ciuiles: ſic ſcripſit Bartolus in l. & ex diuerſo, in principio, ff. de rei vendicatione, & alij plures, quos referunt Pinellus, Menochius, & Ioannes Garſia vbi ſuprà, Baeça de decima tutori præstanda, c. 22. n. 3. Antonius Pichardus, qui tranſit cum Communi, in §. ſi quis à non domino, num. 7. Inſtitut. de rerum diuiſione, & eſſe fructus Ciuiles agnoſcit expreſsè, licèt de hac re ex propoſito non agat Barboſa in dicta l. diuortio, §. ſi vir, num. 38. in fine. Dicuntur autem fructus Na[*]turales, quos natura, nihil, aut parum operante hominis induſtriâ, aut operâ producit, l. fructus percipiendo, ff. de vſuris, l. bonæ fidei emptor, ff. de acquirendo rerum dominio, quales ſunt poma, glandes, herba, fœnum, mala perſica, nux, ceraſum, & alia eiuſdem generis. Fructus Induſtriales ſunt. quos hominis induſtria, ſiue[*] opera, & labor, cooperante tamen naturâ, producit: vel, vt inquit Menochius dicto caſu 210. num. 5. quos natura producere non poteſt, niſi hominis labor, & opera antecedat, per textum in dict. l. fructus, ff. de vſuris, l. ſi eius, ff. de rei vendicatione: quales ſunt frumentum, ſata, vinum, oleum, & alia ſimilia. Ciulies verò fructus nuncupantur, qui à iure ipſo proueniunt,[*] ſiue hominum prouiſione iure ciuili introducta quæruntur, vt vſuræ, penſiones, mercedes, & vecturæ nauium, l. ſi nauti, ff. de rei vendicatione, l. vſuræ, l. fructus, ff. de vſuris, l. cum de donatione, ff. de donationibus. Tertiò & vltimò conſtituendum eſt, præfatam diui[*]ſionem à pluribus confutatam fuiſſe; enimverò quamplurimi exiſtimant, fructuum ſpecies duas dumtaxat eſſe, vt alij dicantur Naturales, alij Induſtriales, & ciuilium fructuum denominatio commentitia ſit: ſic obſeruat gloſſa in dict. l. & ex diuerſo, & in dict. §. ſi quis à non domino, & in c. grauis, de reſtitutione ſpoliatorum, & conſtanter defendunt Menochius dict. caſu 210. n. 29. qui mutatâ ſententiâ, quam cum Communi probauit dicto remedio 15. num. 577. dicit veram non eſſe hanc denominationem fructuum ciuilium, & nullo iure probatam. Franciſcus Hotmannus in commentariis verbor. iuris, verbo, fructus, el. 3. fol. mihi 682. Ioannes Copus tractatu, de fructibus tit. 2. cap. 3. num. 2. vbi affirmat fructus Naturales, & Induſtriales, & inter naturales, & eos, quos humana cura producit, ſpeciem mediam non eſſe. Loriotus de fructibus, axiomate 16. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 1. num. 2. ibi: Quibus verbis tam naturales, &c. & iterùm paulò poſt. Franciſcus Duarenus ad titulum de vſuris, c. de diuiſ. fructuum, Minſingerus, & Nicaſius vterque n. 7. m dict. §. ſi quis a non domino. Couar. variarum lib. 1. cap. 3. num. 6. Pinellus 2. parte l. 2. C. de reſcindenda venditione, cap. 4. num. 52. Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 91. num. 60. vol. 1. Alexander Raudenſis de Analogis, lib. 1. cap. 6. num. 11. Ego vero, vt in prædicta contrarietate meam ſen[*]tentiam interponam, nonnullos caſus diſtinguendos eſſe exiſtimo, quibus res iſta diſtinctè magis, quàm hactenùs enucleari, & declarari poterit. Primò igitur conſtituo, fructuum omnium in Mundi[*] exordio ſpeciem vnam tantùm fuiſſe, hoc eſt, à prima illa mundi origine non plures, ſed vnam, atque eandem omnium fructuum ſpeciem fuiſſe: omnes enim fructus ab ipſo ſummo rerum omnium Opifice Deo, ſolóque eius verbo, ſine cultura cuiuſque, aut cura, ſed ſua ſponte, & nullo cogente naſcebantur, vt conſtat Geneſis 1. & 2. cap. & latiùs probat Ioannes Copus tractatu de fructibus, dicto tit. 2. cap. 1. vbi cap. 2. eleganter explicat, quo tempore cœperint fructus curâ hominum, & cul[*]turâ prouenire. Secundò conſtituo, fructuum naturalium denomi[*]nationem veriſſimam eſſe, communi omnium Scribentium conſenſu receptam, & ipſorum Iureconſultorum reſponſis probatam. Quod ex dict. l. fructus, ff. de vſuris, l. bonæ fidei emptor, ff. de adquirendo rerum dominio, conſtat apertè, atque vt indubitatum affirmat Menochius dict. caſu 200. in princ. vbi refert gloſſam, & Doctores ſic tenentes in dict. c. grauis, de reſtitutione ſpoliatorum, gloſſam, Bartolum, & Doctores cõmuniter in dict. l. & ex diuerſo, ff. de rei vendicatione, Modernum Par. Ioannem Copum, Corraſium, Baconium, & Couarruu. & vltra eum, idem tenent Minſingerus, Balduinus, Nicaſius, & Pichardus in dict. §. ſi quis à non domino, n. 7. Connanus, Duarenus, Pinellus, Alexander Raudensis, Ioannes Vincentius Hondedei, & alij relati ſuprà n. 55. Baëtius de decima tutori præſtanda, cap. 22. num. 3. Ioannes Garſia de expenſis, & meliorat, cap. 23. num. 7. in princ. verſ. quod attinet ad Iureconſultos, Barboſa in dict. §. ſi. vir, num. 38. qui, vt anteà dixi, non agit ex propoſito de hac re, ſed inter alia, horum fructuum naturalium mentionem facit. Tertiò conſtituo, fructuum Induſtrialium denomi[*]nationem veriſſimam etiam eſſe, atque omninò admittendam, vtpote, cùm ea non obſcurè, apertè potiùs probata ſit in dict. l. fructus, ff. de vſuris. Quam rectè expendunt Menochius dict. caſu 210. num. 4. & 5. & eum non referens Ioannes Garſia d.c. 23. num. 7. in princ. d. verſ. quod attinet; & ita probarunt Authores ſuperius præcitati, & de iure Regio id probari videtur in l. 39.[*] tit. 28. partit. 3. vbi expreſsè ſit mentio, & diſtinctio Naturalium fructuum & Induſtrialium: & ita tenendum eſt, quidquid contrarium tentauerit Ioannes Corraſius Miſcellan. iuris, lib. 3. cap. 9. cuius præpoſteram[*] ſubtilitatem rectè arguit Pinellus dict. 2. parte l. 2. C. de re ſcindenda venditione, c. 4. num. 52. ad medium, & illius fundamentis optimè ſatisfacit Menochius d. caſu 210. ex num. 6. vſque ad num. 19. qui de hac re omninò videndus eſt, & vltra illum Alexander Raudenſis de Ana[*]logis, lib. 1. cap 6. n. 11. nouè intendit Corraſij & Menochij contentionem conciliare in hunc modum: Quod vox Fructus naturalis, analoga eſt, quia per prius, de notat eos fructus, quos natura, parum, aut nihil cooperante hominis operâ, producit: per poſterius vero ſignificauit eos, in quibus opera & induſtria hominis neceſſaria eſt, vt in frumento, & ſimilibus. & ſic loquitur textus in l. in pecudum, §. vlt. ff. de vſuris, & in §. in. pecudum, Inſtitut. de rerum diuiſ. dum dicit, naturam, causâ hominis, fructus omnes comparaſſe: nam poteſt intelligi de natura per prius, & de natura per poſterius; vt latiùs ibi declaratur.[*] Quartò conſtituo, fructuum Ciuilium denominationem commentitiam eſſe, nec iure probatam, quidquid aliter contendat Communis, vt conſtat ex relatis ſuprà num. 51. & cum ea Ioannes Garſia d.c. 23. num. 7. Verius itaque eſt, fructuum ciuilium nomen non eſſe, quia Fructûs nomen eos propriè complectiur, qui ex re ipſe naſcuntur, vt probauimus in initio huius capit, num. 4. 5. & 6. & tenet nouiſſimè Ioannes Guttierrez de tutelis, & curis, 3. parte cap. 23. num. 5. & 6. & ideò fructus ab vſuris, penſionibus, mercedibus, & vecturis, cæteríſque obuentionibus ſeparantur in l. ancillarum, verſ. ſed & penſiones, ff. de petitione hæreditatis, l. vſuræ, ff. de vſuris, l. apud Iulianum, §. fructus, ff. de legatis 1. l. cum de donatione, ff. de donationibus: hæc enim omnia, non fructus, ſed vicem fructuum habere dicuntur, ex textu in d.l. vſuræ, l. qui his verbis, ff. de legatis 3. Quod ſic defendunt multi, quos retulimus ſuprà n. 55. & in terminis ſic declarat prædicta iura Franc. Hotmannus in commentariis verbor, iuris, verbo, fructus, el. 1. folio mihi 682. Quintò conſtituo, Fructus nomen in iure noſtro, vt[*] dicebam ſupra num. 7. frequenter accipi non propriè & ſtrictè tantùm, ſed largè etiam, aut in genere pro omni commodo, & vtilitate rei, vt in l. fructus, ff. de regulis iuris, l. loci corpus, §. 1. ff. ſi ſeruitus vendicetur, l. vlt. ff. de vſuris: idcircò vſuræ, mercedes, penſiones, ve[*]cturæ nauium, & ſimilia, aliquando appellãtur fructus, l. in venditione, § ſi quis Fructus ff. de bonis authoritate indicis poſſidendis, l. qui quadringenta, §. qui ducenta, ff. ad leg. falcidiam, l. vnica, §. cùm autem, C. de rei vxoriæ actione: quod rectè aſſequutus eſt Iacobus Mandellus de Alba, quem nullus hucuſque retulit in hac materia, in conſ. 275. num. 13. & 15. vbi dicit, quòd Fructus, & pẽſio, ſunt vocabula æquiuoca, & variis modis ſumuntur, & appellatio fructuum comprehendit aliquando quemlibet redditum, etiamſi ſit mere ciuilis, vt eſt redditus nauis, & vt ſunt penſiones vrbanorum prædiorum; propriè tamen Fructus vocabulum ad fructus naturales, & Induſtriales refertur, & repetit iterùm in conſ. 619. n. 3.[*] Quãuis igitur proprie fructus non ſint ea, quæ à Doctoribus appellari ſolent fructus ciuiles, cùm non à re, ſed à iure fuerint inducta; poterunt tamen fructus nuncupari, ciuilis iuris interpretatione, & modo, cùm ipſo iute fructuum loco habeantur, aut pro fructibus accipiantur ex iuribus ſuperiùs adductis: & ſic poterit prædicta Doctorum contrarieras conciliari, quæ reuera in eo tantùm conſiſtit, quòd non debeant fructus vocari, quæ à iure ciuili non ſimpliciter fructus appellantur, ſed fructuum vice ſunt, aut pro fructibus reputantur. Id quod rectè etiam agnouiſſe videtur Iacobus Mandellus de Alba in[*] conſ. 441. num. 12. vbi dicit, penſiones, & afficta loco fructuum eſſe ex interpretatione iuris, non ex propria natura, aut conditione: huic addo, quod ex quo à iure ipſo ciuili expreſſum eſt, vt prædicta fructuum vicem obtineant, ſiue pro fructibus habeantur, mirum non eſſe, ſi à Doctoribus fructus ciuiles appellati fuerint. Sextò & vltimò conſtituo, penſiones, vecturas, mer[*]cedes, & ſimilia, propriè aut ſtrictè loquendo fructus non eſſe; largè tamen, & generaliter intelligendo, ſiue iuris ciuilis interpretatione, ſub nomine Fructus comprehendi, aut fructuum loco haberi, vt rectè dixit Mandellus de Alba dict. conſ. 441. num. 12. Vincentius Carocius de locato & conducto, dicta quæſt. 10. num. 5. folio mihi, 131. & nouiſſimè ſic etiam intelligit Ioannes Gutierrez de tutelis, & curis, 3. parte c. 23. num. 16. & 17. & clarè colligitur ex iuribus adductis ſuprà, num. 65. vnde Ciuiles fructus appellauit ſuperiora Bartolus in dicta l. & ex diuerſo, num. 1. ff. de rei vendicatione. Paulus Caſtrenſis in l. ſi nauis, in principio, eodem titul. Berous in c. grauis, num. 9. de reſtitutione ſpoliatorum. Loriotus de fructibus, axiomate 16. Menochius recuperandæ poſſeſſionis, remedio 15. ſub num. 623. Quæ opinio ſuſtineri poterit, intelligendo eam iuxta declarationem fructuum[*] ciuilium traditam ſuprà num. 67. & 68. Nec admitti poteſt Alexandri ſententia in conſ. 142. num. 7. lib. 5. licèt eum, ſed malè quidem, ſequuti ſint Afflictis deciſ. 44. num. 7. Franciſcus Marcus deciſione 1420. n. 8. part. 2. dicentis, penſiones, vecturas, mercedes, & ſimilia eſſe ad ſimilitudinem fructuum naturalium, cùm reuera ab ipſis multùm diſtent: enimverò prædicta abſque opera, facto, & diligentia hominis prouenire non poſſunt, vt de ſe patet apertè, fructus verò naturales nihil, aut parum cooperante hominis induſtriâ, producuntur, vt ſuperiùs probauimus: Similiter admitti non[*] poteſt opinio quorundam aſſerentium, domorum penſiones, mercedes, vecturas, affictus, tributa, & ſimilia, à fructibus induſtrialibus non ſeparari. Quod ſcripſit Bartolus in l. vltima, in fine ff. de iure fiſci, & tenent Couar. Corraſius, Copus, & alij, quos in id expendunt Menochius dicto caſu 210. num. 27. & 28. Vincentius Carocius dicta quæſtione 10. num. 9. fol. 232. & vltra eos Pinellus 2. parte l. 2. C. de reſcindenda venditione, c. 4. num. 52. ante finem. Minſingerus in §. ſi quis à non domino, num. 7. Inſtitut. de rerum diuiſione. Sed decipiuntur apertè; nam licèt in prædictis induſtria & diligentia hominis verſetur, vt dictum eſt; quia tamen id non fit cooperante naturâ ad productionem eorum, Induſtriales dici non poſſunt, ex dictis ſupra num. 53. & 60. idcircò coacta ratione, prædicta à fructibus Induſtrialibus ſeparare neceſſe eſt, conſtitueréque, fructus propriè non eſſe, ſed iuris ciuilis modo, & interpretatione, fructuum loco haberi: & de his hactenùs, quæ vt vides, diſtinctè magis quàm anteà erant, remanent explicata. CAPVT XXXVII. Minera, ſiue minerale, creta, arena, lapidicina, vena marmorea, aut lapidea, ſiue aurea, ſiue argentea, metallica, ſalinaria, vel ſimilis, quæ in fundo fructuario reperitur, vtrùm vſufructuarij commodo cedere debeat? Deinde de theſauro reperto in fundo fructuario, & de augmento alluuionis in eodem, breuis, vera tamen, &; diſtincta reſolutio traditur: Molinæ, Garſiæ, & Barboſæ reſolutiones in hac materia adducuntur, & nonnulla circa eas nouiter adnotantur per Authorem. SVMMARIVM. -  1 Omnia dubia proponuntur, quæ in hoc capite diſputantur, & quæ in ſummario ſupra propoſita ſunt. -  2 Primi dubij reſolutionem, ex quorundam iurium deciſione pendere. -  3 De materia huius capitis originaliter, atque attentè prælegenda, quæ ſcripſerunt Doctores in l. diuortio, §. ſi vir, ff. ſoluto matrimonio. -  4 Antiquorum lectura præhabita, ipſorumque reſolutione percepta, facile etiam percipi poſſe, quæ in qualibet materia Recentiores ſcribiunt, vel adiiciunt. & incipientes à Neotericis, nec antiquorum commentaria originaliter prælegentes, rem de qua agunt, radicitùs, ſiue fundamentaliter intelligere non poſſe. -  5 Nonnullos Authores rectè de hac materia tractaſſe, & Ludouicum Molinam, & Ioannem Garſiam, cæteris aliis Recentioribus vtiliùs, atque elegantiùs ſcribere. -  6 Lapidicinæ, mineræ, aut mineralia argenti, cretæ, metallorum venæ, arenæ, aurive fodinæ, ſi antiquæ ſint, ita quod ex illis aurum, argentum, creta, ſiue aliud metallum, lapidèſve exciſi, vel effoſſi ſunt tempore Maiorum poterit vſufructuarius vti eis ad eum vſum, & commoditatem, quæ à principio Maioribus fuerit. -  7 Lapidicinas, & venas metallorum iam apertas tempore vſusfructûs legati, indiſtinctè ad vſufructuarium pertinere. -  8 Eius, qui vſumfructum dedit, conſuetudinem multiùm valere in diiudicandis rebus, quæ ad vſufructuarium pertinent. -  9 Lapidicinæ, ſalinæ, cretæ, mineræ, arenæ, metalla, auri, argentive fodinæ, ſi antiquæ non ſint, ſed de nouo repertæ, eius tamen naturæ, vt quod ex eis percipitur, renaſcatur, illarum vſus, vel vſusfructus ad fructuarium pertinet, & numeris ſeqq. -  10 Vſufructuarius an poſſit repetere expenſas factas circa venas inueniendas. -  11 Vbi Ascurſij ſententia refertur. -  12 Et quæ nouiſſimè adnotauit Barboſa, ad propoſitum expenduntur. -  13 Ioannis Garſiæ, & Petri de Barboſa contrarietas nouè conſiderata per Authorem, noua etiam distinctione compoſita. -  14 Ioannis Garſiæ reſolutionem minimè probari lege Partitæ ab eo adductam. -  15 Lapidicina, metalla, fodina, & ſimilia, vtrùm ad fructuarium pertineant, ſi talia ſint, vt ex eis effoſſum, aut deductum non renaſcatur. -  16 Ioannis Garſiæ reſolutio probata per Authorem. -  17 Ludouicum Molinam apertè inclinaſſe in eandem ſententiam, nouè conſideratum per Authorem. -  18 Barboſæ reſolutio in hac materia profertur. -  19 Vſufructuarius an poſſit lapides, ſiue metalla excidere, cùm ex venæ lapideæ, metallicæ, aut alius ſimilis inuentione, fundus deterior redditur, & an eo caſu de damno dato teneatur? -  20 Theſaurus repertus infundo fructuario, vtrùm vſu frutluarij commodo cedat, & an ille repertoris partem habere debeat? -  21 Theſaurus in fundo proprio, vel alieno, vel in loco publico, aut religioſo inuentus, ad quem pertineat, & quota pars inuentori, & Principi debeatur? & de praxi, aut conſuetudine huius Regni, remiſſiuè. -  22 Augmentum alluuionis in prædio fructuario factum, an iure vſusfructus & commodi, ad vſufructuarium pertinere debeat? & num. ſeqq. -  23 De augmento, & eius natura, remiſſiuè, & vide infrà num. 25. -  24 Franciſci Connani ſingularia verba in hac materia proferuntur, ex illiſque conſtituitur diſcriminis ratio ad textum in l. item ſi fundi, verſ. huic vicinus tractatus, ff. de vſufructu. -  25 De augmento vtrùm idem iudicandum ſit, quod de principali, cui adiungitur, vt illius naturam ſequatur: vbi de Augmento infinita dicuntur, remiſſiuè. HIs, quæ Capite præcedenti de iure vſufructuarij[*] dicta fuêre, proximum eſt coniungere nunc, & breui reſolutione explanare vtrùm etiam minera, ſiue minerale, creta, arena, lapidicina, vena marmorea, aut lapidea, ſiue aurea, ſiue argentea, metallica, ſalinaria, vel ſimilis, quæ in fundo fructuario reperitur, vſui, & commoditati vſufructuarij cedere debeat? & de theſauro reperto in fundo fructuario, & de augmento alluuionis in eodem. Et quod attinet ad primum dubium, eius reſolutio[*] ex quorundam iurium deciſione petenda videtur, l. vſufructu legato, 7. l. vſufructu relicto, 59. l. æquiſſimũ 17. ff. de vſufructu, meliùs in l. item ſi fundi, 9. eodem tit. vbi ſic ſcribitur: Et ſi lapides in eo fundo ſint, eorum quoque vſusfructus ad eum pertinet: ſed & ſi lapidicinas habeat, & lapides cædere velit: vel cretæ fodinas habeat, vel arenas; omnibus his vſurum Sabinus ait, quaſi bonum patremfamilias. Quam ſententiam puto veram. Prætereà de hac re, & ma[*]teria huius Capitis, originaliter, atque attentè prælegenda ſunt, quæ Bartolus, Alexander, Caſtrenſis, Iaſon, Vincentius, Duarenus, & alij Doctores communiter ſcribunt in l. diuortio, §. ſi vir, ff. ſoluto matrimonio: lecturâ enim Antiquorum præhabitâ, ipſorùmque reſo[*]lutione perceptâ, facilè etiam percipi poſſunt, quæ in qualibet materia Recentiores ſcribunt, vel adiiciunt, aliàs à Neotericis incipientes, nec antiquorum commentaria originaliter prælegentes, rem de qua agunt, radicitùs, ſiue fundamentaliter intelligere non poſſunt. Deinde, vt alios omittam, qui ab eiſdem præcitantur,[*] legendos omninò Mieres de maioratu, parte prima quæſtione decima num. 32. Molinam de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. capitulo 23. ex num. 8. vſque in finem cap. Ioannem Garſiam de expenſis & meliorat, cap. 22. n. 47. per totum. Petrum de Barboſa in dicto §. ſi vir, per totum. Quod attinet tamen ad præſentem materiam à principio, vſque ad num. 7. & num. 8. in fine, & num. 9. & 14. & numer. 16. & 17. per totum, & vide nouiſſimè Ioannem Gutierrez de tutelis & curis, 3. parte, c. 25. per totum, fol. 642. & ſeq. Molina autem, & Ioannes Garſia, cæteris aliis elegantiùs ſcribunt, & nonnullos caſus diſtinguit Ioannes Garſia; alios etiam Molina: idcircò eorum ordinem ſeruare, & à primo caſu incipere neceſſe erit. Primò igitur conſtituit Ioannes Garſia dicto c. 22. n. 47.[*] in princ. quòd ſi lapidicinæ, minerę, aut mineralia argenti, cretæ (intelligendo ſemper de ea parte, quæ fundi domino competit, non de ea quæ ad Principem ſpectat vt anteà dixerat Molina ab eo non relatus d.c. 23. n. 8. in principio,) metallorum venæ, arenæ, aurive fodinæ, antiquæ ſunt, ex quibus aurum, argentum, creta, ſiue aliud metallum, lapidèſve exciſi, vel effoſſi ſunt tempore Maiorum, & ita conſuetum fuerit; poterit vſufructuarius vti eis ad eum vſum, & commoditatem, quæ à principio Maioribus fuerit, qui tradiderunt, ex l. ſi fundus, ff. ſoluto matrimonio. Quælicèt loquatur in marito, ex eadem ratione recipienda eſt in vſufructuario, & aliis, ex ſententia eiuſdem Authoris, qui ſuperiora aliter non comprobat, cùm tamen ante eum idem ſcripſerit Cuiacius obſeruationum, lib. 15. cap. 21. & in eſſe præſenſerit Lofredus in conſ. 28. num. 8. atque ex ratione dictæ l. ſi fundus, agnoſcit etiam, ſed Garſiam non refert, Petrus de Barboſa in dicto §. ſi vir, num. 4. verſ. prætereà dum textus: vbi explicando textum in dicta l. item ſi fundi,[*] conſtituit generaliter, lapidicinas, & venas metallorum iam apertas tempore vſusfructus legati, indiſtinctè pertinere ad vſufructuarium. Id quod vltra prædictos confirmari poteſt ex his, quæ ſcripſimus ſuprà hoc eodem lib. cap. 22. & dictis per Connanum Commentariorum iuris ciuilis lib. 4. cap. 1. num. 3. ante finem; vbi ſcribit, & rectè comprobat in diiudicandis rebus, quæ ad vſu[*]fructuarium pertinere debent, multùm valere eius, qui vſumfructum dedit, conſuetudinem, ex dicta l. item ſi fundi, ad finem, verſiculo, nam & ſi fundi vſusfructus fuerit legatus, & nonnullis exemplis ibidem adductis, num. 4. & 5. ex quibus, & dictis ſuprà dict. cap. 22. præfata reſolutio optimè comprobatur: Item etiam ex §. ſeminarios, eiuſdem legis, iuncto Summario, & declaratione Floriani de Sancto Petro ibi, num. 1. & 3. & his, quæ in terminis noſtri caſus conſiderat Molina lib. 1. d. c. 23. in fine, verſ. Quarta & vltima concluſio: & hic ſit primus caſus, ſiue obſeruatio prima. Secundus caſus ſit, quando poſito, quòd lapidicinæ,[*] ſalinæ, cretæ, mineræ, arenæ, metalla, auri, argentíve fodinæ antiquæ non ſint, sed de nouo repertę, eius tamen naturæ ſunt, vt quod ex ipſis percipitur, renaſcatur; tunc communi omnium conſenſu, earum vſus, & vſusfructus vſufructuarij commodo cedere debet, ex d.l. finali ff. de fundo dotali, & his, quæ cap. præcedenti latiſſimè adnotauimus; & conſequenter hoc caſu, qui inuenerit ſuperiora, ſiue inſtituerit illa, eo ipſo quòd renaſcuntur, facit meliorem conditionem fundi, quaſi inſtituta re fructuoſa; ac impenſas in eam rem factas, eâ meliore facta, recuperat, vt per textum in d.l. æquiſſimũ, ff. de vſufructu, iuncta d.l. vltima ff. de fundo dotali, & l. 27. tit. 2. partita 4. Speriorem doctrinam tradit Ioannes Garſia d. cap. 22. num. 47. verſiculo, alter caſus est, circa quam tamen nonnulla adiicere, ſiue maiori explicatione verſari neceſſe eſt. Primò enim, quatenus ad primum attinet, ſuperiora, quæ renaſcuntur, in fructu eſſe, atque vſufructuarij commodo cedere certiſſimum eſt, & probatum ab omnibus, qui hucuſque de hac materia tractarunt, vt conſtat ex communi omnium reſolutione in d.l. diuortio, §. ſi fundum, & §. ſi vir, vbi Barboſa num. 14. & 15. & num. 36. & vt certum ſupponit, nec de hoc facit dubium Molina dicto cap. 33. ex num. 8. & tenet expreſsè in fine, verſiculo, Tertia concluſio. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 1. cap. 9. num. 3. prima part. Vdalricus Zaſius lib. 2. ſingularium intellectuum, c. 4. Cuiacius obſeruationum lib. 15. d.c. 21. Quod attinet verò ad ſecundum, vt fructuarius, qui[*] inuenerit, ſiue inſtituerit prædicta, quaſi re meliore facta, expenſas repetere poſſit aduertendum eſt: Quod hæc fuit ſententia gloſſæ, cuius Garſia mentionem non facit, in d.l. æquiſſimum, §. ſi forte: verbo, ſepara[*]tum; vbi apertè docuit, quòd vſufructuarius poteſt repetere expenſas factas circa venas inquirendas, ſi expenſæ magnæ fuerint, atque vtilitas fundi maximè aucta ſit. Et ſententiæ gloſſæ meminit, ſed Garſiam non re[*]fert, Petrus de Barboſa in dicta l. diuortio, §. ſi vir, n. 17. vbi ex his, quæ numeris præcedentibus ſcripſerat, improbat eam: inter alia tamen, quæ eiſdem numeris adnotauerat, num. 16. conſtituit, ex venis auri, & argenti, à communiter accidentibus fundum reddi fructuoſiorem, & maioris vtilitatis & valoris; & idem in fodina cretæ, vel arenæ, quia ſubductâ cretâ, vel arenâ, facilè locus ille terrâ impleri poteſt, & ex ſterili reddi fertilis. Deinde conſtituit eodem numero, in finalibus verbis, quoad venas auri, argenti, & ſimilium, in dubio, ad vſufructuarium pertinere illas, tanquam fructus, dummodò impenſas non repetat, & dicto n. 17. dicit, cauendum eſſe à ſententia Gloſſæ vbi ſuprà, eámque confundi ex traditis numeris præcedentibus ab eodẽ, itẽ & ratione ſequenti. Nam ſi id, quod ex vena deducitur, vult quod ſibi cedat, ac ſi eſſet fructus; tacitè impenſarũ repetitioni videtur renunciare, & pro hoc expendit textum in dicta l. æquiſſimum, §. & ſi fortè, conſtanter dicens, & ſupponens perpetuò, impenſarum (quæ factæ fuerint circa venas inueniendas (generaliter repetitionem vſufructuario denegandam. In quo, vt vides, con[*]trariatur expreſsè & Gloſſæ ſententiæ, & Ioannis Garſiæ reſolutioni, niſi dicamus, ipſum Barboſam loquutum non eſſe in noſtro caſu, ſiue in caſu conſiderato per Garſiam, quando ſcilicet venæ eius naturæ ſunt, vt id, quod ex eis deducitur, renaſci poſſit; quo caſu expreſsè loquitur Ioannes Garſia, vt ſuprà vidimus: ſed eo caſu, quo venarum inuentio maximam vtilitatem affert fundo fructuario, ſed quod ex illis deducitur, non renaſcitur; & ſic propriè non eſt in fructu, ſed vſufructuario datur, ac ſi eſſet fructus, quo caſu impenſarum repetitio dari non debet. Vnde circa impenſas repetendas, vel non, ſic forſan poterit diſtingui in hac materia, ex dict. l. finali. ff. de fundo dotali, & circa eam ex notatis per Doctores in d. §. ſi vir, benè verum eſt, quòd ſuperior diſtinctio, ſiue Ioan. Garfiæ: reſolutio probari non poteſt,[*] quidquid ipſe probari contendat ex dicta l. 27. tit. 11. partit. 4. ibi enim dumtaxat ſtatuitur, quòd ſi lapidicina eius naturæ: ſit, vt excreſcat, in fructu ſit, & mariti, conſtante matrimonio; de expenſis tamen repetendis, vel non repetendis, nihil deciditur in ea lege. Tertius caſus ſit, cùm lapidicina, metalla, fodina, &[*] ſimilia, item mineræ, & venæ tales ſint, vt ex eis effoſſum, vel deductum, quidquid illud ſit, non renaſcatur; quo caſu maior dubitatio eſt, vtrùm eorum vtilitas ad vſufructuarium pertinere debeat: nihilominùs tamen dicendum eſt, non ſolum renaſcentes fodinas, lapidi[*]cinas, & metalla ad vſufructuarium pertinere (quod abſque dubio eſt) ſed & metalla, arenam, aurum, & argentum, & reliqua commoda, licèt non renaſcantur, dummodò' fructuarius boni viri arbitratu vtatur, hoc eſt, ſi fundum meliorem, fructuoſiorem, ſiue vtiliorem reddat, atque expenſas in ea re factas non repetat: quod ex l. item ſi fundi, l. vſufructu legato, l. æquiſſimum, l. vſufructu relicto, ff. de vſufructu, & Pauli Caſtrenſis doctrina in d.l. diuortio, §. ſi vir, num. 3. ſecurè affirmat Ioannes Garſia dict. cap. 22. num. 47. verſ. In fructuario igitur: vltra quem, in eandem ſententiam[*] apertè inclinat Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. d.c. 23. num. 8. 1. concluſio. Ibi enim primùm conſtituit, quòd ſi vena nouiter in fundo Maioratus inuenta, marmorea, aut lapidea ſit, eiùſque naturæ, vt lapides ex ea ſemel excisæ: renaſci non ſoleant; ita tamen vt ex earum inciſione fundus fructuoſior, ac vtilior reddatur, lapis exciſa, Maioratus poſſeſſoris erit. Deinde conſtituit, Caſtrenſis, & Fulgoſij intellectum ad textum in d. §. ſi vir, veriſſimum eſſe, & conſequenter eius textûs deciſionem in princ. genericè intelligendam, quando ſcilicet ex inuentione lapidicinæ, fundus fructuoſior effectus fuit, ſiue ex eo, quòd lapis renaſcatur, ſiue ex eo quòd aliter fundus fructuoſior efficiatur: de quo tamen latius videri poterit Barboſa in eodem §. ſi vir, à princ. Tertiò denique, & ſingulariter ad noſtrum propoſitum conſtituit, quòd quamuis verum ſit, proprie atque ſtrictè loquendo, lapides, ſeu cætera metalla, quæ non renaſcuntur, in fructu non eſſe, tamen loco fructuum, obuentionum, atque commoditatum haberi, ideò is, qui fructibus frui debet, commoditatibus etiam atque prouentibus rei fruetur, quamuis propriè loquendo, fructus non ſint: Idque ex iuribus ſuperiùs adductis probat, & ſua reſolutione confirmat omninò ea, quæ c. præcedenti, cum Communi contra Barboſam adnota[*]uimus: qui ipſe eiusdem ſententiæ videtur fuiſſe, ſed Molinam non refert; nam in d. §. ſi vir, num. 8. in fine, verſ. Secundò principaliter, & num. 9. & 16. expreſsè probat, metalla inuenta poſt vſumfructum legatum licèt exciſa non renaſcantur, tanquam fructus concedi fructuario, dummodò non repetat impenſas factas: quòd ſi impenſis fructuarij, prædicta metalla non fuerint inuenta, ad vſufructuarium non pertinere: quod repetit ibidem num. 14. & 15. Quartus & vltimus caſus ſit, cùm ex venæ lapidæ,[*] metallicæ, vel ſimilis, quæ renaſci non ſolet, inuentione, fundus deterior redditur? tunc enim non poterit vſufructuarius lapides, ſiue metalla excidere, ſiue exciſi lapides, aut metalla ipſius fructuarij non erunt; imò ſi deteriorem fecerit fundum, ſic excidendo, de damno tenebitur, atque excauata, & effoſſa reſtituet, vt ex dictis iuribus, & Pauli Caſtrenſis doctrina in §. ſi vir, n. 3. rectè affirmat Ioannes Garſia doctrina. n. 48. in finalibus verbis: & in poſſeſſore Maioratus, in quo fortior videbatur militare ratio, idem ſcripſit Molina lib. 1. dict. c. 23. ante finem, verſ. ſecunda concluſio, & ſentit Barboſa in dict. §. ſi vir, videndus omninò ex num. 16. vbi nouo ſenſu explicat illum textum, & declarat, quando propter aperturam marmoris, ſiue cretæ, arenæ, auri, vel argenti inuentionem, fundus videatur reddi deterior, aut fructuoſior, vt ibi videri poterit; & de his hactenùs. Quoad ſecundum verò, vtrùm theſaurus repertus in[*] fundo fructuario, commodo, & vtilitati fructuarij cedat, & an ille repertoris partem habere debeat? Dicendum eſt, theſaurum inuentum non cenſeri eſſe in fructu, & pariter non cenſeri partem fundi, ſed quid ab eo ſeparatum; & conſequenter cum theſaurus in fructu non ſit, ad fructuarium pertinere non debebit, ſi in fundo fructuario inuentus fuerit. Quod ex d.l. diuortio, §. ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio, & l. ſi is qui, 63. ad medium, ff. de acquirendo rerum dominio, probarunt ferè omnes Doctores communiter in d.l. ſi fundum, Albericus in rubrica, ad finem, C. de vſufructu, Boërius, & Modernus Pariſ quos ſequutus eſt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 23. num. 2. verſ. item theſaurus. Aluarus Valaſcus & alij, quos refert, & ſequitur Ioannes Garſia dict. cap. 22. num. 51. nouiſſimè Ioannes Gutierrez vbi infrà cap. 26. ex num. 12. vſque ad num. 20. Andreas De Iſernia, Sylueſter, Angelus, Burſatus, & alij, quos in vnum congeſſit, & ſic defendit Barboſa in dicto §. ſi fundum, num. 25. Mieres de Maioratu, 1. parte quæſt. 10. num. 32. Baeça de decima tutori præſtanda, cap. 24. num. 5. Caballinus Melleloquio 9. n. 1. Quod intelligendum eſt, quoad eam dimidiam, quæ ad proprietarium, ratione dominij pertinere debet; nam tanquam inuentor ſuam dimidiam habere debet vſufructuarius, cùm habere deberet eam, etiamſi inueniret in fundo omninò alieno, vt poſt Rebuffum, & Ioannem Garſiam aduertit Barboſa ditio n. 25. & ſeq. Ioannes Gutierrez de tutelis, & curis, 3. parte cap. 26. n. 18. & Barboſa ibidem, & num. ſeqq. plenè agit, ad quem[*] pertineat, & qualiter diuidi debeat theſaurus in fundo proprio, vel alieno, vel in loco publico, aut religioſo inuentus, & quota pars Principi debeatur, & de Praxi aut conſuetudine huius Regni: vltra quem videndi ſunt Mieres 1. part. d. quæſtione 10. num. 32. Burſatus in conſ. 209. ex num. 1. vſque ad num. 17. lib. 2. Ludouicus Molina, è Societate Ieſu Religioſus de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſput. 56. per totam, fol. mihi, 366. nouiſſimè Ioannes Gutierrez de tutelis, & curis, 3. parte cap. 26. à principio. Quoad tertium tandem & vltimum: Vtrùm au[*]gmentum alluuionis in prædio fructuario factum, iure vſusfructus; & commodi ad vſufructuarium pertinere debeat? Clarè deciſum eſt in d.l. item ſi fundi, verſ. Huic vicinus tractatus eſt, ff. de vſufructu, & ab his Authoribus, qui de hac quæſtione tractarunt (vt alios tamen prætermittam qui ab eiſdem præcitantur) plenè & eruditè ad propoſitum ſcripſerunt Modernus in conſuet. Pariſien. tit. 1. §. 1. gloſſ. 1. quæſt. 5. n. 45. & gloſſa 5. num. 99. & 100. & ſeqq. Iulius Clarus §.feudum, q. 88. Baëtius de decima tutori præſtanda, cap. 24. n. 10. Molina de Hiſpanorum primogeniis lib. 1. cap. 26. Ioannes Garſia de expenſis & meliorat. cap. 22. num. 39. Menochius in conſ. 34. num. 16. lib. 1. Sfortia Oddi in conſ. 30. n. 59. vol. 1. Mieres de Maioratu, 1. parte quæſt. 10. à princ. Alphonſus de Azeuedo, in l. 3. tit. 6. num. 30. lib. 5. nouæ recopilationis; qui de augmẽto, & eius natura plura præ[*]mittunt, quę neceſſaria ſunt, & ibi videri poterũt. Quod attinet verò ad noſtrum propoſitum, vt anteà dicebam, huius dubij reſolutio pendet ex verbis Iureconſulti Celſi, in d.l. item ſi fundi, vbi ſic ſcribit: Huic vicinus tractatus eſt, qui ſolet in eo, quod acceſſit, tractari: & placuit, alluuionis quoque vſumfructum ad fructuarium pertinere. Sed ſi inſula iuxta fundum in flumine nata ſit, eius vſumfructum ad fructuarium non pertinere Pegaſius ait, licèt proprietati accedat: eſſe enim veluti proprium fundum, cuius vſusfructus ad te non pertineat: Quæ ſententia non eſi ſine ratione; nam vbi latet incrementum, & vſus fructus augetur: vbi autem apparet ſeparatum, fructuario non accedit. Ex quibus verbis ſuperiores Authores adnotare ſolent, diſtinguendum eſſe, vt latens incrementum ſeu augmentum molliter adauctum vſufructuarius habeat, eòq; fruatur, quandiu re ſibi frui licuerit, patenti verò vti frui non poſſit, illud enim ad dominum pleno iure pertinet. Quod etiam eleganter tradit Franciſcus[*] Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 1. num. 3. ad finem, vbi reddit diſcriminis rationem ad ea, quæ proponuntur in dict. verſ. huic vicinus tractatus eſt. Dicens, quòd id, quod alluuione accedit, fundum auget, eiuſque pars quædam eſt: meritò & vſusfructus eius ad vſufructuarium pertinet, proprietas verò ad dominum: inſula autem nata, ſeparatum agrum efficit, & diſtinctum; ideò nec in ea ius vſusfructus protenditur, qui certo fundo conſtitutus eſt; at ſi alicuius territorij mihi competat vſusfructus, in eòque noua inſula appareat, mihi quoque eius inſulæ fructus debetur, quum pars ſit eius territorij, in quo vniuerſo conſtitutum habeo vſumfructum. Quæ verba Connani ſingularia ſunt, & notanda. Similiter notari debent, nec ſilentio præter[*]mitti poſſunt infinita, quæ de augmento, & vtrùm de illo idem iudicandum ſit quod de principali, cui adiungitur, vt illius naturam ſequatur, congeſſerunt Mieres de Maioratu, parte 1. d. quæst. 10. per totam, relati per Ioannem Garſiam, d.c. 22. in princ. ante numer. primum. Auiles in capitulis Prætorum, in proœmio, gloſſa. Iſlas, per tot. Cephal. in conſ. 773. à n. 31. vſque ad num. 48. lib. 5. & in conſ. 468. num. 93. & ſeqq. lib. 4. Menochius in conſ. 201. ex num. 43. cum multis ſeqq. lib. 3. Ioannes Franciſcus de Ponte, in conſ. 4. pro Duce de Frias, à princ. vſque ad numer. 8. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 573. à princ. vſque ad num. 12. lib. 5. CAPVT XXXVIII. Vſufructu omnium bonorum, aut omnium rerum ſimpliciter relicto, item bonorum mobilium tantùm, aut mobilium, & immobiliũ ſimul, cùm vſusfructus relinquitur, quibus ex rebus relictus præſumatur? vbi de pecunia, frumento, vino, oleo, auro, argento, gẽsmis quoque, rebus pretioſis, & venalibus, vel mercis causâ paratis, ſupellectile, & aliis ſimilibus, tractatur: & quæ hucuſque ſcripta ſunt, diſtinctione, & reſolutione explicantur. SVMMARIVM. -  1 Materiam huius Capitis vtilem eſſe, practicabilem, & neceſſariam. -  2 Miſerorum indicium ſequuntur, qui ad eruendam veritatem alicuius quæſtionis, aliorum relatione cõtenti ſunt, nec Scribentium traditiones originaliter ſcrutantur, & vident. -  3 Borgninum Caualcanum plenè; intricatè tamen loquutum de hac materia. -  4 Franciſcum Manticam eleganter, & diſtinctè de hac materia tractaſſe, -  5 Iacobum Menochiũ legendum omninò de hac materia, & Hyppol. Riminald. locis hoc num. præcitatis. -  6 Sfortiæ Oddi conſilium 30. per totum, lib. 1. ſingulare eſſe, & nonnulla continere vtilia in hac materia. -  7 Teſtatores diuerſis & variis modis ſolitos eſſe vſumfructum ſuorum bonorum relinquere; idcircò verba eorum omninò conſideranda, vtpote cùm ex illis deprehendi debeat, quid, quale, quantùmve, an plus, vel minus relictum fuerit. -  8 Vſusfructus omnium bonorum legatum validum eſſe, non ſolùm cùm extranei, ſed etiam cùm filij hæredes Inſtituuntur, quod alio Capite latiùs explicatur, & ius Regium declaratur. -  9 Quarundam rerum diſputationem conſultò hoc cap. prætermiſſam ab Authore, & quare. -  10 Vſufructu omnium bonorum, vel omnium rerum ſimpliciter relicto, etiam adiecto pronomine meorum, vel ſuorum, quænam legata videantur? per totum numerum. -  11 M. Ciceronis ſententiam apud nos hodie obſeruari non poſſe, cum Alciato, & aliis. -  12 Vſusfructus omnium bonorum mobilium cùm relictus est, quænam contineantur ſub tali legato? -  13 In legato vniuerſali mobilium, ſi enunciatæ fuerint certæ ſpecies mobilium, an per talem ſpecialem expreſſionem in cæteris non expreſſis intelligatur reſtrictum vniuerſale legatum? -  14 In legato bonorum mobilium vtrùm veniant redditus, & penſiones; vbi noua conſideratio Authoris proponitur; -  15 Vſusfructus bonorum mobilium ad vſum domûs ſi legatus fuerit; quid contineatur, remiſſiuè, -  16 Vſufructu bonorum mobilium legato; an veniat frumentum in foueis ipſius teſtatoris, vel alio loco repertum, remiſſiuè. -  17 Vſufructu mobilium relicto, an veniat vinum, ſiue oleum iam conditum, vbi etiam agitur de fructibus armenti, vaccarum in poſſeſſionibus teſtatoris exiſtentium, remiſſiuè. -  18 Vſusfructus legatum de omnibus ſupellectilibus, & maſariis, vel de omnibus quæ reperiuntur in camera, vel de omnibus donariis, quæ contineat? remiſſiuè. -  19 Supellectile legata, quæ debeantur ex præſumpta teſtatoris voluntate, plenè, atque accuratè, remiſſiuè. -  20 Vſufructu omnium mobilium relicto, an veniat vſusfructus auri, argenti, gemmarum quoque, & rerum pretioſarum, remiſſiue. -  21 Auri, & argenti appellatione, an veniat pecunia? remiſſiuè. -  22 Vſufructu omnium bonorum mobilium legato, vtrùm vſusfructus quoque pecuniæ contineatur. -  23 Pecunia an & quando in legato rerum mobilium, vel earum vſufructu comprehenſa præſumatur, latiùs & meliùs quàm alibi explicatum per Menochium. -  24 Mobilium appellatione pecunias non venire, ſed ſupellectilia & ornamenta domus, ex communi vſu loquendi, qui debet in teſtamentis rigidæ verborum ſignificationi præferri. -  25 Iacobi Menochij reſponſiones nonnullas nequaquam concludere, & nouè, & verè adnotatum per Autorem. -  26 Vſusfructus omnium bonorum mobilium & immobilium cùm relinquitur, quænam legata præſumantur, & vtrùm nomina debitorum, iura, & actiones inter immobilia computentur? -  27 In legato generali vſusfructus bonorum, vel bonorum mobilium tantùm, vtrùm venalia, & quæ mercis causâ parata ſunt, contineãtur? vbi inter alios Menochius commendatur, & nonnulli caſus eiuſdem recitantur. VSufructu legato contineri quamplurima, duobus capitibus præcedentibus plenè oſtenſum eſt: verùm vltra ea, quæ vſufructuario competere ibidem diximus, & plura alia competunt, quæ ſub legato vſusfru[*]ctus vniuerſali contineri ſolent: quapropter cùm huius Capitis materia vtilis ſit, practicabilis, & neceſſaria, prætermitti omninò non poteſt, licèt de ipſa & ante nos quamplurimi, & plena manu ſcripſerint, & pro abſoluta, perfectáque reſolutione, nonnullos caſus conſtituendos exiſtimaui, quibus ea, quæ frequentiùs accidunt, comprehendi poterunt. Et in primis conſtituo, miſerorum iudicium ſequi[*] eos, qui ad eruendam veritatem alicuius quæſtionis, aliorum relatione contenti ſunt, nec Scribentium omnium traditiones originaliter ſcrutantur, & vident: Idcircò Lectorem monendum, de hac materia omninò, atque originaliter prælegendos, Paulum de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, ex n. 110. cum multis ſequentibus, de legatis 2. Borgninum Caual[*]canum, plenè, intricatè tamen, loquentem de vſufructu mulieri relicto, ex num. 82. folio mihi, 246. Vſque ad numer. 89. Guillielmum Benedictum in c. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, cætera bona, num. 1. & num. 8. & 9. & 19. & 24. Iacobum Mandellum de Alba in conſ. 619. lib. 4. Capicium deciſione 183. In cauſa Magniſici. Laurentium de Pinu in conſ. 40. à principio, lib. 1. Graſſum receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 19. & 26. Franciſcum Manticam eleganter & diſtinctè de hac[*] materia tractantem de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. per totum. Simonem de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. ſolutione 5. dubitatione 10. num. 22. per totum, & num. 33. cum ſequentibus, vſque ad num. 44. folio 335. Iacobum Menochium[*] legendum omninò de hac materia, lib. 4. præſumptione 138. & 142. & in conſ. 407. per totum, lib. 5. Ioannem Vincentium Honded. in conſ. 63. numer. 50. volum. 1. Hyppol. Riminal. in conſ. 216. lib. 2. vbi latè agit, quæ veniant appellatione bonorum mobilium, & quando legantur veſtes, iocalia, torques, annuli, monilia, & ſimilia. Achillem Pedrocham in conſ. 7. n. 99. & ſequentibus. Ioannem Petrum Mollignati. de appellatiua vtriuſque iuris extenſione, num. 124. incipit: Bonorum ſuorum appellatio, fol. 23. vſque ad num. 148. & exſtat conſilium[*] Sfortiæ Oddi 30. per totum, lib. 1. quod ſingulare eſt, & nonnulla continet vtilia in hac materia. Secundò conſtituendum eſt, teſtatores diuerſis, &[*] variis modis ſolitos eſſe vſumfructum ſuorum bonorum relinquere; idcircò verba eorum omninò conſideranda, vtpote cùm ex illis deprehendi debeat, quid, quale, quantúmve, an plus, vel minus relictum fuerit. Id quod non obſcurè, apertè potius præſentiunt Prætis, Mantica, Menochius, & alij vbi ſuprà. Qui materiam[*] hanc coniecturalem eſſe rectè fatentur: qui etiam vnanimiter & expreſsè probarunt, aut certè ſaltem ſupponunt, legatum hoc vſusfructus omnium bonorum validum eſſe; non ſolùm cùm extranei, ſed etiam cùm filij hæredes inſtituuntur. Ratio eſt, quoniam filij Legitimam liberam, & exemptam deducunt, nec pater per inſitutionem in nuda proprietate, eos ſua Legitimâ defraudat, nec illius vſufructu, vt notatur in Authent. nouiſſima, & in corpore vnde ſumitur, C. de inofficioſo teſtamento: vnde ex vſufructu etiam detrahere poſſunt ſuam Legitimam, vt in terminis adnotarunt Iaſon in d. authent. nouiſſima, num. 44. Rodericus Iuarez in l. quoniam in prioribus, in tertia ampliatione, C. de inofficioſo teſtamento. Corneus in conſ. 253. volumine primo. Decius in conſ. 620. num. 8. Pariſius in conſ. 94. n. 37. volum. 2. & ex aliis multis in terminis noſtris, ſic obſeruat nouiſſimè Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitut. de vſufructu, num. 90. fol. 38. & vltra eum Graſſus §. legatum, quæſt. 28. & alio capite infrà ad legum huius Regni explicationem, & conſuetudinis vulgarem interpretationem latiùs dicemus. Tertiò conſtituendum eſt, quarundam rerum diſpu[*]tationem conſultò hoc capite prætermiſſam à nobis, quod de ipſis diſtinctè atque abſolutè ab aliis actum videamus, nec eorum reſolutiones tranſcribere liceat: ea tamen explicabimus, quæ omitti non poſſint, aut maiori diſtinctione, vel explicatione indigeant. Et in primis aduertendum eſt: Quòd vſufructu omnium bono[*]rum, vel omnium rerum ſimpliciter relicto, & non adiecto mobilium, vel immobilium, ſed ſimpliciter tantùm, vt dixi, bonorum omnium vſufructu relicto: tunc veniunt in tali legato omnia bona mobilia, ſe monentia, immobilia, venalia, fructus quicunque, & prouentus ex rebus prouenientes, iura, actiones, & nomina debitorum vbique locorum exiſtentia, penſiones domorum, annui redditus, & indiſtinctè vſusfructus quibuſcunque ex bonis, & iuribus teſtatoris relictus præſumitur, etiamſi dictum eſſet: omnium bonorum meorum, vel ſuorum, aut nulla res eſt, quæ ſub tali legato non cadat: ita poſt alios plures adnotarunt Corneus in conſ. 187. columna vltima. volumine 2. Tiraquellus in l. ſi vnquam, verbo, bona, num. 5. & ſequentibus, C. de reuocandis donationib. Guillielmus Benedictus in c. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, cætera bona, ex num. 24. Pariſius in conſ. 96. ex num. 6. volumine 2. Caualcan. de vſufructu mulieri relicto, num. 84. fol. 254. petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitut. de vſufructu, num. 94. fol. 40. vbi firmat, adeò veram eſſe hanc reſolutionem, quòd nullum inueniat Authorem contrarium ſentientem. Et vltra eos, eandem tenent etiam Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione 10. num. 22. fol. 334. vbi dicit, quòd venit pecunia inuenta in hæreditate, & venit frumentum pro ſeminandis agris. Petrus Antonius Anguiſſol in conſ. 43. Ioannes Petrus Mollignati de appellantiua vtriuſque iuris extenſione, verbo, immobilium, fol. 73. & 74. ex num. 575. vſque ad num. 582. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num. 1. 2. & 3. Vbi plenè probat, vſufructu omnium bonorum legato, earum etiam rerum, quæ vſu conſumuntur, vſumfructum legatum videri. Quod anteà docuerant Alexander in conſ. 120. Quia opportunè, num. 1. volum. 6. Craueta in conſ. 300. num. 5. verſ, Secundò dubitatur, lib. 2. & ex aliis tradit Caualcanus de vſufructu, num. 88. fol. 259. ſuperiorem etiam reſolutionem agnoſcunt veriſſimam, & indubitatam Menochius lib. 4. præſumptione 142. num. 16. 17. & 18. & in conſ. 407. num. 13. & 14. lib. 5. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 19. num. 1. vbi etiam dicunt, vſumfructum pecuniæ contineri in legato vſusfructus omnium bonorum, & Menochius refert Picum, & Pinellum idem tenentes conſil. & numero ſuprà relatis. Ex his apparet M. Ciceronis ſententiam hodie apud nos obſerua[*]ri non poſſe, ſiue omnium bonorum vſusfructus relictus ſit, ſiue mobilium omnium bonorum tantùm: is enim lib. Topicorum, ad Trebatium Iureconſultum ſcripſit; Non debet, inquit, mulieri, cui vir bonorum ſuorum vſumfructum legauit, cellis vinariis & oleariis plenis relictis, putare ad ſe id pertinere: vſus enim & non abuſus legatus eſt. Quæ ſententia vt rectè adnotauit Alciatus lib. 7. Parergõ, c. 2. potuit, tempeſtate Ciceronis, obſeruari tanquam vera: Sed cum Senatuſconſulto permiſſum deinde fuerit, vt earum quoque rerum, quæ vſu conſumuntur, legari. vſusfructus poſſit, & cautione proprietario ſuccurratur, l. 1. 2. & per totum, ff. de vſufructu earum rerum quæ vſu conſumuntur, §. Conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu: dubium non eſt: hodie nos alio iure vti, & propter verborum generalitatem, mentèmque teſtatoris, vini & olei vſumfructum deberi, cùm omnium bonorum vſusfructus relictus eſt: deinde & in bonis mobilibus vſumfructum conſtitui poſſe, atque earum rerum, quæ vſu conſumuntur, legari, Vt cum Alciato probarunt Mantica lib. 9. d. titul. 6. in principio. Menochius lib. 4. . dicta præſumptione 142. num. 14. Quartò conſtituendum eſt, dubium eſſe, quænam[*] contineantur ſub legato vſusfructus omnium mobilium, vel bonorum mobilium omnium? Magis tamen communiter probari, quòd in eo legato contineantur omnia mobilia, & ſe mouentia, quæ vſu non conſumuntur per triennium, vt ſunt veſtes, ſupellectilia, animalia, & tandem ea, quæ ad motum mobile deſtinata ſunt; fructus etiam nondum ſeparati à ſolo continentur, quamuis adhuc immobilium naturam retineant, cùm ſint pars ſoli; ea autem, quæ vſu conſumuntur, non veniunt, quia in eis propriè non cadit vſusfructus: Ita per textum in l. mouentium, ff. de verborum ſignificatione, & tradita per Corneum in conſ. 187. columna 2. lib. 2. Tiraquellum de retractatu Lignagier, §. 1. gloſſa 7. n. 81. & ſequentibus. Pariſium in conſ. 79. num. 41. volum. 2. Decium in conſ. 381. num. 3. cum ſequentibus. Beneuenut, Plotum, Durandum, Franc. Marc. & Ruinum, conſtituit Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 82. fol. 246. & ſequent. & nouiſſimè Petrus Ricciard. ad rubricam, Inſtitutionum, de vſufructu, num. 91. per totum, fol. 38. qui poſt Decium in conſ. 653. num. 2. & Plotum in l. ſi quando, n. 16. C. vnde vi, intelligit id procedere, quando ſimpliciter relictus eſt vſusfructus omnium bonorum mobilium, ſecus ſi in inſtitutione hæredis, aut in legatis feciſſet teſtator mentionem de animalibus, aut rebus ſe mouentibus, vel penſionibus, quia tunc ex coniecturata mente teſtatoris non venirent animalia, & penſiones appellatione dictorum bonorum mobilium, vt ibi latiùs probat, & agnoſcit Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione 10. num. 36. fol. 335. vbi aduertit, Decii & Ploti ſententiam ſuprà relatam, fortè veriorem eſſe, contra Ruinum, & alios ibidem relatos. Deinde quærit, quod ſi in legato vniuerſali mobilium ſint enunciatæ certæ ſpecies mobilium, an per talem ſpecialem expreſſionem in cæteris non expreſſis, intelligatur reſtrictum vniuerſale le[*]gatum? & refert Hyppolitum Riminaldum diſputantem, & concludentem quód non; in conſ. 216. num. 18. & ſequentibus: Demùm probat Beroi ſententiam in conſ. 3. num. 7. & ſequentibus, Bonorum mobilium ap[*]pellatione venire redditus temporales, putà quatuor, vel quinque annorum, & non perpetuos; quæ tamen ſententia fortaſſis hodie dubia eſſet, attento communi vſu loquendi, iuxta quem, appellatione mobilium, de pecuniis, ſiue de redditibus iam decurſis, qui in effectu in pecunia conſiſtunt, aut ſolui debent, non præſumi ſenſiſſe teſtatorem cum Pinello, & Sfortia Oddi ſtatim probabimus, vt indeaduertamus etiam ad ea, quæ cum aliis ibi relatis probauit Caualcanus de vſufructu mulieri relict. dicto num. 82. circa finem, verſiculo, Et etiam veniunt in legato fol. 251. venire ſcilicet in legato vſusfructus bonorum mobilium, penſiones, & annuos redditus regulariter. Quod, vt vides, non ita generaliter acceperunt Prætis, & Berous, ſed ad redditus temporales quatuor vel quinque annorum reſtrinxerunt: id enim nec attento communi vſu loquendi omninò certum eſt. Quòd ſi vſusfructus bonorum mobilium ad[*] vſum domûs legatus fuerit; quæ contineantur ſub eo legato, explicat Ruinas in conſ. 160. num. 3. & ſequentibus, volumine 3. Item, an in legato vſusfructus bono[*]rum mobilium, contineatur frumentum in foueis ipſius teſtatoris, in domóque eiuſdem, vel alio loco repertum, tractat Menochius in conſ. 407. num. 28. lib. 5. Sfortia Oddi in conſ. 30. num. 1. & 6. & num. 51. volum. 1. &[*] an vinum, ſiue oleum iam conditum legatum præſumatur, mobilium omnium vſufructu relicto. Denique, an fructus armenti vaccarum in poſſeſſionibus teſtatoris exiſtentium veniant, tractat plenè idem Sfortia dicto conſ. 30. num. 36. & ſequentibus, & vide Caualcanum, & Ricciardum vbi ſuprà, num. 12. quatenus indiſtincté tradunt, in hoc legato non venire ea, quæ vſu conſumuntur, quia in eis propriè non cadit vſusfructus. Præ[*]tereà legatum vſusfructus de omnibus ſupellectilibus & maſariis, vel de omnibus, quæ: reperiuntur in camera teſtatoris, vel de omnibus donariis, quæ contineat? vide Decium in conſ. 472. num. 4. 5. & 6. & in conſ. 653. in principio. Pariſium in conſ. 67. num. 12. & in conſ. 79. n. 41. & 45. libro ſecundo. Plotum de in litem iurando, §. 1. ex num. 16. Simonem de Prætis dicta dubitatione 10. n. 36. & tribus ſeqq. & num. 42. fol. 335. & ibidem num. 14.[*] Sfortiam dicto conſ. 30. num. 19. & iunge Menochium lib. 4. præſumptione 160. per totam, vbi latè agit, quæ ſupellectile legata, ex præſumpta teſtatoris voluntate[*] debeantur: demum ſub legato vſusfructus omnium mobilium, an veniat vſusfructus auri, argenti, gemmarum quoque, & rerum pretioſarum, vltra relatos ſupra, tradunt Ioannes Cephalus in conſ. 637. num. 46. lib. 5.[*] Menochius dicto conſ. 407. num. 7. lib. 5. vbi etiam, an auri, & argenti appellatione veniat pecunia? de quo etiam vide Simonem de Prætis vbi ſuprà, num. 41. Sfortiam Oddi dicto conſ. 30. num. 20. Pinellum 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num 50. Tandem & vltimò, vtrùm ſub legato vſusfructus om[*]nium mobilium, vſusfructus quoque pecuniæ in arca, vel alibi in domo repertæ contineatur? dubitant Doctores in hac materia: & reuera duæ ſunt, contrariæque Scribentium ſententiæ, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt Pariſius in conſ. 67. & in conſ. 79. vol. 2. Berous inconſ. 44. ex num. 5. & in conſ. 43. col. 1. lib. 2. Crotus in conſ. 125. ex num. 9. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 82. verſ. veniunt etiam pecuniæ, fol. 250. Simon de Prætis lib. 4. dubitatione 20. num. 41. per totum fol. 335. latè atque eruditè Pinellus 2. parte l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 44. vſque ad num. 51. Graſſus recept. ſententiarum, §. legatum, quæſt. 19. num. 7. 8. & 9. Mantica de coniecturis vltim. volunt, lib. 9. tit. 6. num. 14. fol. 400. Menochius in conſ. 407. per totum, lib. 5. Sfortia Oddi dicto conſ. 30. ferè per totum, maximè ex num. 8. vſque ad numer. 36. Andreas Gaill. practicarum obſeruationum lib. 2. obſeruatione 11. per totam. Et his non relatis, Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtit, de vſufructu, num. 91. ante finem, fol. 39. Ex quibus apparet, magis communiter probari, pecuniam mobilem eſſe, & ſub relicto vſusfructus mobilium contineri, vt Pinellus, Caualcanus, & Menochius affirmant, alios verò contrà & conſtanter defendere, vt conſtat ex eodem Mantica, & Sfortia vbi ſuprà. Ego verò huius rei maiorem diſputationem, ideò neceſſariam non eſſe, mihi certus ſum, quòd de hac re, pecunia ſcilicet, an & quando in legato[*] rerum mobilium, vel eorum vſufructu comprehenſa. præſumatur, latiſſimè, atque eruditè ſcripſerit, & nouem caſus diſtinxerit Menochius lib. 4. Præſumpt. 138. per totam, ad quem omninò confugiendum eſt. Videndus etiam Hyppol. Riminald, in conſ. 216. num. 84. lib. 2. Deinde quoniam hodie mobilium appellatione, verius[*] exiſtimem, pecunias non venire, ſed ſupellectilia, ornamenta, & alia, de quibus ſuprà, ex communi vſu loquendi, qui debet in teſtamentis, rigidæ verborum ſigniſicationi præferri. Id quod cum Ioanne Andrea, Oldrado, Decio, Natta, Ploto, & aliis, optimè fundant, & conſtanter defendunt Arias Pinellus dict. 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 50. Sfortia dict. conſ. 30. ex n. 19. vſque ad num. 25. His (& vltra omnes in hac materia[*] Scribentes) addebam ita tenendum eſſe, ex rationibus prædictorum: nec ſatisfacere reſponſiones nonnullas Menochij dict. conſ. 407. num. 22. & ſeqq. Vbi adſtrictus ſuperiori fundamento, communem, inquam, vſum loquendi, obſeruandum magis eſſe, quàm ſermonis proprietatem; at ſecundùm communem vſum loquendi, pecuniam non contineri, quatuor modis reſpondet, ſed re vera non ſatisfacit; facilè enim & in vniuerſum probari poſſent ea; quæ, vt communis vſus loquendi probatus dicatur, neceſſaria ſunt, vt de ſe patet apertè, nec huic communis vſus loquendi alicuius loci dumtaxat eſt, ſed totius ſerè orbis terrarum, vt etiam conſtat euidenter. Idcircò, ſi caſus occurreret, ſic ſecurè atque indiſtinctè obſeruarem, nec aliorum ſententias aut diſtinctiones admitterem. Quinto conſtituendum eſt, quòd vſufructu omnium[*] bonorum mobilium & immobilium relicto, veniunt non ſolùm ea, quæ præcedenti obſeruatione, ex num. 12. dicta ſunt, ſed etiam omnia bona ſtabilia, & immobilia, vt prædia, & domus, apothecæ, annui redditus ſuper bonis immobilibus, & penſiones annuæ, dummodò perpetuæ ſint, &, vt generaliter dixerim, vſusfructus quibuſcunque ex bonis teſtatoris relictus præſumitur, vt dicit Menochius loco ſtatim referendo: iura autem, & actiones non veniret, etiam quòd adeſſet locutio generalis, aut vniuerſalis omnium aut quorumcunque bonorum; nec etiam venirent nomina debitorum, cùm ſint tertia ſpecies, niſi aliter conſtaret de mente teſtatoris, voluiſſe comprehendi etiam iura, actiones, nomina debitorum, & alia; vt ſi exciperet aliqua ex nominibus aut actionibus debitorum: tunc enim, ne exceptio inutilis eſſet, aut fruſtratoria, in cæteris aliis vſumfructum conſtituere voluiſſe cenſeretur: ita ſuperiorem hanc reſolutionem tradit in terminis, & quamplurimorum allegatione comprobat Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 83. per totum, fol. 453. & vltra eum, idem probarunt Simon de Prætis de interpretatione vltim. voluntat. lib. 4. dubitatione 10. num. 22. fol. 334. Graſſus §. legatum, quæſt. 19. n. 4. & 5. Andreas Gaill. practicar. obſeru. lib. 2. obſeruation. 11. n. 9. Menochius lib. 4. præſumpt. 142. . num. 2. & 3. & num. 19. & 20. Pancirolus in conſ. 76. num. 8. Gerardus Mazolus in conſ. 15. num. 76. Pedrocha in conſ. 7. ex num. 173. num. 191. & ſeqq. & iure atque authoritate fundat nouiſſimè Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtit. de vſufructu, num. 92. & 93. fol. 39. Sexto & vltimò conſtituendum eſt, dubium eſſe, an[*] in legato generali vſusfructus bonorum, vel bonorum mobilium tantùm, veniãt venalia, & quæ mercis cauſa parata ſunt, ſiue comprehenſa à teſtatore præſumantur, nècne: quam quæſtionem latiſſimè tractarunt (vt alios ab eiſdem relatos prætermittam) Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. Quæſt. 30. per totam, num. 122. Couar. variar. lib. 2. cap. 5. num. 1. Arias Pinellus videndus omninò 1. parte l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 38. vſque in finem capitis, Menchaca quæſtionum vſu-frequentium, lib. 3. cap. 56. Mantica de Coniecturis vltim. volunt. lib. 9. tit. 6. num. 9. & 13. vbi breuiter & diſtincte reſoluit. Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. dubitatione 8. num. 9. fol. 309. vsque ad num. 18. & eodem lib. 4. dubitatione 10. num. 40. fol. 335. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 619. lib. 4. Rolandus in conſ. 74. num. 29. lib. 2. & ſuperiores non referens, Borgninus Caualcanus, qui nec abſolutè nec diſtinctè procedit, de vſufructu mulieri relicto, num 83. verſ. nec etiam venirent, fol. 253. & num. 284. Michaël Graſſus §. legatum, quæſt. 20. per totam, Achilles Pedrocha in conſ. 7. num. 99. & 100. Vincentius Carocius de locato & conducto, quæſt. 6. de locatione incerta, fol. mihi, 10. Iacobus Menochius, cuius occaſione, Pinelli etiam, & Couar. vbi ſuprà, rem hanc ampliùs non diſſerendam putaui, is enim lib. 4. præſumptione 137. per totam, latiſſimè explicat, ſex caſus conſtituit, & nonnullas coniecturas congerit, quæ in effectu reducuntur ad hoc. Primò, legato certo genere mobilium, adiecto etiam vniuerſali ſigno, non contineri res venales. Secundò, idem dicendum eſſe, cùm teſtator legauerit ſimpliciter bona mobilia ſua, nec adiecerit ſignum vniuerſale. Tertiò, res venales contineri, quando teſtator appoſuerit ſignum vniuerſale, hoc eſt, dixerit ſe legare vſumfructum omnium bonorum ſuorum mobilium. Quartò, idem dicendum eſſe, quando teſtator appoſuit ſignum vniuerſale vniuerſitati bonorum, enumerando tamen aliquot ſpecies, ſed nulla facta reſtrictione ad locum, ſicuti quando ita dixit: Lego omnia bona mea mobilia, ſiue argenti, vini, frumenti, vel alterius cuiuſcumque rei; tunc enim etiam venalia comprehenſa dicuntur. Quintò, idem dicendum eſſe, quando teſtator indefinitè loquutus eſt, vt ſi dixit; Lego res meas mobiles; lego vſumfructum rerum mearum mobilium: quod cum Pinello, Couar. & aliis, contra Decium, & alios defendit ipſe Menochius. Sextò, res venales non contineri, etiam ſigno vniuerſali appoſito, quando teſtator ad locum aliquem ſe reſtrinxit, vt ſi dixerit: Lego vſumfructum bonorum mobilium, quæ in domo ſunt. Septimò, ſuperiorem caſum declarandum eſſe, quinque coniecturis ibidem adductis, ex quibus cenſebitur teſtator voluiſſe ſub legato ad locum reſtricto, venalia comprehendere, ex aliis etiam adductis per Graſſum, receptarum ſententiarum, dicto §, legatum, quæſt. 20. n. 3. & 4. CAPVT XXXIX. Vſufructu omnium bonorum ſimpliciter, aut generaliter relicto, vtrùm feudalium, emphyteuticorum, fideicommiſſariorum, & libellariorum bonorum vſusfructus relictus præſumatur? vbi, quæ hucuſque ſcripta ſunt ab aliis, breuiter recenſentur, & diſtinctè explicantur: deinde nouiter infertur ad nouam, & vtilem quæſtionem, vtrùm ſcilicet, omnium bonorum vſufructu relicto, contineri debeat vſusfructus eorum, de quibus inter viuos, reuocabiliter tamen, Maioratus conſtitutus fuit; & nonnullis caſibus diſtinctis, res iſta diſtinctione, & reſolutione explanatur. SVMMARIVM. -  1 Vſufructu omnium bonorum legato, non debetur vſusfructus bonorum feudalium. -  2 Et huius rei ratio duplex aſſignata, & num. ſeq. -  3 Feudum irrequiſito domino alienari non potest, & ſi alienatum fuerit, alienatio redditur nulla. -  4 Vaſſallus nihil diſponere poteſt de re feudali in præiudicium domini, vel agnatorum, ad quos feudum reuerti debet. -  5 Vſumfructum relinquere, atque conſtituere, quædam alienatio eſt. -  6 Velle nemo præſumitur, quod iure facere non poteſt. -  7 In materia feudali alienatio verè & propriè dicitur illa, quæ fit per tranſlationem dominij, vel vſusfructus rei. -  8 Bona feudalia non dicuntur propriè bona vaſſalli. -  9 Vſusfructus bonorum feudalium, quæ noua ſunt & hæreditaria, quod contineatur ſub legato vſusfructus omnium bonorum. -  10 Vſufructu omnium bonorum relicto, vtrùm includatur bonorum emphyteuticorum vſusfructus? vbi diſtinguitur inter bona emphyteutica, quæ ſunt ex pacto & prouidentia, & ea, quæ ſunt noua & hereditaria. -  11 Item, ſi expreſsè teſtator fecerit mentionem de feudalibus & emphyteuticis bonis, quid iuris obſeruari debeat? -  12 Vſusfructus bonorum libellariorum an legatus intelligatur ei, cui omnium bonorum vſusfructus relictus eſt? -  13 Vſufructu omnium bonorum relicto, vtrùm legatus videatur vſusfructus eorum bonorum, quæ ſunt ſubiecta fideicommiſſo? -  14 Vbi pars negatiua defenditur cum Communi, & vera ratio redditur. -  15 Teſtatorem velle de bonis alienis teſtari, veriſimile non eſſe. -  16 Vſumfructum bonorum fideicommiſſo ſubiectorum, vel ſaltem eorum æſtimationem, vtrùm conſequi debeat is, cui omnium bonorum vſusfructus relictus eſt, facta bonorum fideicommiſſariorum expreſſa mentione; & quid, ſi teſtator alia bona non haberet? -  17 Vſusfructus vtrùm debeatur in bonis fideicommiſſo ſubiectis, cùm ſimpliciter relictus eſt vſusfructus omnium bonorum, aut omnium, & quoruncunque bonorum, & fideicommiſſum pertineat ad hæredem ſcriptum: vbi Franciſci Manticæ, & Iacobi Menochij contrarietas nouè conſideratur per Authorem, & Manticæ opinio magis probatur. -  18 Vſufructu omnium, ſingulorum, & quoruncunque bonorum vbique exiſtentium relicto, vtrùm bonorum fideicommiſſariorum vſusfructus relictus præſumatur? -  19 Item, quid ſi vſusfructus relictus fuerit omnium, ac quoruncunque bonorum, & quoquo modo ipſi teſtatori ſpectantium, & quæ ipſe teneret, aut quoquo modo poſſideret? -  20 Et de hac re Marcus Antonius Peregrinus commendatus. -  21 Vſufructu omnium bonorum relicto, vtrùm contineatur vſusfructus eorum bonorum, de quibus inter viuos, reuocabiliter tamen, Maioratus conſtitutus fuit: noua quæſtio, & plenè diſputata, & reſoluta, & num. ſeq. -  22 Maioratus conſtitutus inter viuos reuocabiliter, & qui vſque ad mortem reuocari poteſt, ſi expreſsè non reuocetur, morte confirmatur, & irreuocabilis perpetuò efficitur. -  23 Si legetur vni, quod alteri legatum erat, an cenſeatur ademptum priori? -  24 Pro reſolutione quæſtionis propoſitæ ſuprà num. 21. nonnullos caſus diſtinguendos eſſe, & primus caſus ibidem proponitur. -  25 Coniecturis, vel interpretationi locus non eſt, quoties de voluntate teſtatoris apparet manifeſtè. -  26 Secundus caſus in quæſtione ſuperiori proponitur. -  27 Interpretatio talis fieri debet in teſtamentis & vltimis voluntatibus, per quam diſpoſitio non remaneat irrita, ſed potiùs ſortiatur effectum, etiamſi in diſpoſitione veniant ea, quæ alias non venirent: Idque quamplurimis exemplis exornatur, & confirmatur, remiſſiuè. -  28 Verba testamenti ſic debent intelligi, vt ceſſiet ſuperſtuitatis vitium, & aliquid operentur etiam ſi impropriè ſumantur: ídque multis teſtimoniis exornatur remiſſiuè. -  29 Expreſſum in indiuiduo dicitur aliquid, quando diſpoſitio in alio verificari non poteſt. -  30 Expreſſum dicitur illud, ad quod tantum fieri poteſt relatio. -  31 Diſpoſitio generalis, quæ ſolùm poteſt verificari in vna ſpecie, cenſetur eſſe ſpecialis. -  32 Genus vbi non poteſt verificari niſi in vna ſpecie, cenſetur ſpecies, aut habetur pro ſpecie. -  33 Tertius caſus in quæſtione ſuperiori proponitur. -  34 Si donatione causâ mortis, vel inter viuos reuocabili priùs facta, generalis diſpoſitio, vt hæredis inſtitutio, ſequatur, ſpecialis donatio per generalem diſpoſitionem non reuocatur, nec cenſetur illi derogatum. -  35 Melioratio in vna re reuocabiliter facta, non reuocatur per generalem diſpoſitionem, nec per meliorationem Tertij & Quinti bonorum. -  36 Rodericus Iuarez laudatur, & verba quædam ipſius ponderantur & referuntur. -  37 Teſtator, qui potuit diſpoſitionem aliquam reuocare, nec reuocauit, cenſetur illam Confirmare. -  38 Teſtator, quod non expreſſit, velle non præſumitur, quia ſi voluiſſet, vtique expreſſiſſet. -  39 Mutatio voluntatis in dubio non præſumitur, & qui dicit eam mutatam, onere probationis adſtringitur: idque latiſſimè explicatum, remiſſiuè. -  40 Maioratus inter viuos conſtitutus quibus caſibus irreuocabilis ſit? Et de materia l. 17. & 44. Tauri, remiſſiuè. -  41 Donatio perfecta & irreuocabilis impedit teſtamenti factionem ſuper bonis donatis. -  42 Et ſicut expreſsè reuocari non poteſt, ſic nec tacitè per alienationem, aut aliam diſpoſitionem in contrarium factam. QVæſtionibus præcedentibus proximum eſt inquirere nunc, vtrùm vſufructu omnium bonorum relicto, bona etiam contineantur, quæ reſtitutioni ſubiecta ſunt: ſicuti ſunt bona feudalia, emphyteutica, & fideicommiſſiaria, de quibus ſigillatim agendum erit. Et in primis de bonis feudalibus conſtituendum eſt;[*] quòd vſufructu omnium bonorum legato, regulariter non debetur vſusfructus bonorum feudalium, de quibus teſtator non potuit diſponere, nec præſumitur ex ſimplici & generali legato & omnium bonorũ diſponere voluiſſe, cap. 1. in principio, de ſucceſſione feudi, cum pluribus concordantibus adductis per Alexandrum in conſilio 18. num. 2. volumin. 5. Gozadin in conſ. 47. n. 13. Pariſium in conſ. 98. num. 3. & 4. volum. 2. & ex multis ſic obſeruant Berous in quæſt. 95. Iulius Clarus in §. feudum, quæſt. 37. verſicul. ſed numquid. Tiraquellus in tractatu, Le mort, 5. Par. declaratione 5. num. 11. & ſequentibus. Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. num. 122. Beccius in libro ſutarum quæſtionum, quæſt. 95. in principio, Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 97. fol. 277. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. titul. 6. num. 6. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum quæſt. 26. in principio. Petrus Surdus in conſ. 73. num. 18. & 19. & 1. lib. 1. Cephalus in conſilio 516. num. 18. lib. 4. Decianus in conſ. 57. volumine 1. Menochius lib. 4. præſumptione 142. num. 4. Achilles Pedrocha in conſ. 7. num 73. volumine 1. Et huius reſolu[*]tionis communis duplex ratio colligitur ex ſuperioribus, maximè ex Beroo dicta quæſtione 95. num. 3. & 4. quòd feudum ipſum irrequiſito domino alienari non poteſt; & ſi alienatum fuerit, alienatio redditur nulla,[*] Vt expreſsè cautum eſt in capit. Imperialem, de prohibita alienatione feudi per Federicum, c. 1. §. donare, qualiter poterat olim feudum alienari, cum adductis per Iulium Clarum in §. feudum, quæſt. 31. nec poteſt[*] Vaſſallus de re feudali aliquid diſponere poſt mortem ſuam in præiudicium domini, vel agnatorum, ad quos feudum ipſum reuerti, & deuolui debet, cap. 1. in princ. de ſucceſſione feudi, Potrò relinquere, atque conſtituere[*] vſumfructum, quædam alienatio eſt, l. vltima C. de rebus alienis non alienandis, cap. non liceat, 12. quæſt. 2. ergo non poteſt teſtator rei feudalis vſumfructum relinquere; & conſequenter nec voluiſſe dicitur, cùm nemo velle præſumatur, quod iure facere non poteſt. Id[*] quod apertè probatur ex doctrina Baldi in rubrica, de alienatione feudi, quem refert, & ſequitur Berous dicta quæſt. 95. num. 3. quòd in materia feudali alienatio verè[*] & propriè dicitur illa, quæ ſit per tranſlationem dominij, vel vſusfructus rei. Deinde, vel ex eo deſcendit ratio, quòd cùm teſta[*]tor reliquerit vſumfructum bonorum ſuorum, non intellexit etiam de bonis feudalibus, ex quo eius bona dici non poſſunt, ſicuti poſt Alexandrum, Socinum, Iaſonem, Pariſium, & Decium ſcripſit Menochius lib. 4. dicta præſumption. 142. num. 8. Cæterùm ſuperior traditio locum habet in feudo an[*]tiquo ex pacto, & prouidentia. quod omninò inalienabile eſt; ſecus verò in feudo alienabili, ſicuti eſt feudum nouum & hæreditarium, vti in ſpecie declarat Picus in dict. §. Titia cùm nuberet, num. 123. verſìcul. hæc concluſio, & verſìcul. ſecundò videtur, & communem reiſolutionem teſtantur Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 98. folio 277. Craueta in conſ. 256. num. 6. volumin. 1. Graſſius §. legatum, quæſt. 26. num. 1. in fine. Menochius dicta præſumption. 142. num. 9. Pedrocha in conſ. 7. num. 95. & 96. Secundò conſtituendum eſt, de bonis emphyteuticis[*] idem dicendum eſſe, vſufructu, inquam, omnium bonorum relicto, bonorum emphyteuticorum vſumfructum non includi: quoniam teſtator de bonis emphyteuticis in teſtamento diſponere non poteſt, & per conſequens nec etiam vſumfructum in eis conſtituere, vt vtrumque iure, ratione, & quamplurimorum authoritate comprobauit Pariſius in conſ. 98. num. 8. 9. & 10. volumin. 2. & eſſe communem reſolutionem ſcribunt Berous in præcitata quæſt. 95. num. 2. verſìcul. & Alexander. Iulius Clarus §. emphyteuſis, quæſt. 1. Marçarius in epitome de fideicommiſſis, quæſt. 10. num. 22. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 98. fol. 277. Decianus in conſ. 57. Volumin. 1. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 23. num. 84. Albanus in conſ. 37. num. 6. Pedrocha in conſ. 7. num 75. 76. & 77. Menochius lib. 4. dicta præſumptione 142. num. 10. & 11. qui tamen diſtinguendum exiſtimat, vti Paulus de Montepico, Pariſius, Tiraquellus, & alij multi ibidem relati diſtinguunt: Caualcanus etiam dicto num. 48. nempe, quòd in his, quæ non ſunt alienabilia, (quippe quæ conceſſa, fuerunt pro ſe, filiis, & deſcendentibus, atque ita dicuntur ex pacto, & prouidentia) in his, inquam, relinqui, & conſtitui non poſſit vſusfructus; ſi verò emphyteuſis eſt noua, & hæreditaria, atque ita alienabilis, conſtitui, atque relinqui poſſit ex eis vſusfructus, vt etiam in ſpecie affirmarunt Alexander in conſ. 120. lib. 1. & in l. 3. §. ex contrario, colum. penult. ff. de acquirenda poſſeſſione, & ibidem Iaſon num. 65. Nunc tamen ſuperior reſolutio explicatur, vt quamuis regulariter bona emphyteutica, & feudalia non contineantur ſub legato vſusfructus omnium bonorum; attamen iſtud non obtineat quoad præiudicium conſtituentis vſumfructum, atque ita teſtatoris, & per conſequens, & eius hæredis: idcircò, ſi teſtator[*] in tali legato vſusfructus feciſſet expreſſam mentionem de bonis feudalibus, & emphyteuticis, ſiue ex probabilibus coniecturis appareret de mente teſtatoris fuiſſe, vt prædicta ſub legato comprehenderentur, teneretur hæres ſimpliciter adiens, conſeruare Factum defuncti, vti vſumfructum relictum in bonis ipſius hæredis, ſi autem adiuit cum beneſicio legis, & inuentarij, tenebitur etiam conſeruare factu defuncti vſque ad concurrentem quantitatem, in qua ſucceſſit teſtatori: quòd ſi hæres ſcriptus nollet adire hæreditatem, benè verum eſt quòd in præiudicium venientium ab inteſtato non potuit teſtator in dictis bonis, aliquem conſtituere vſumfructum, vt latiùs probat Caualcanus, & multos ſic tenentes adducit dicto num. 98. per totum, verſiculo, prædicta tamen, fol. 278. & ſequitur Graſſus dicto §. legatum, quæſt. 26. num. 2. Verſicul. prædicta tamen intellige. & poſt Corneum, Socinum iuniorem, Guidonem, Alciatum, Cæpolam, & Iulium Clarum, §. Emphyteuſis, quæſt. 21. & §. feudum, quæſt. 37. num. 1. tradit Pedrocha dict. conſ. 7. ex num. 91. vſque ad num. 95. vbi ex num. 71. vſque ad num. 122. maximè num. 88. 89. & 90. plenè diſputat,[*] vtrùm vſusfructus bonorũ libellariorum legatus intelligatur ei, cui omnium bonorum vſusfructus relictus eſt. Tertiò conſtituendum eſt, dubium eſſe, vtrùm vſu[*]fructuarius omnium bonorum, habeat vſumfructum in bonis fideicommiſſariis, ſiue fideicommiſſo ſubiectis; magis tamen communiter obtinuiſſe, quòd non; &[*] conſequenter in legato ſimplici omnium bonorum non intelligi relictum vſumfructum bonorum fideicommiſſo, & reſtitutioni, ſubiectorum, ita tradunt communiter omnes Doctores in l. qui Romæ, §. duo fratres, ff. de verborum obligat. vbi Iaſon num. 33. verſ. in eadem gloſſa. Berous dicta quæſt. 95. num. 2. & 13. & cum Decio, Guido. Pap. Gabri. Saray, Bellono, Ruino, Pariſio, & aliis ſecurè reſoluit Caualcanus num. 99. incipit: Sextò deduceret iſte hæres, fol. 279. Graſſus §. legatum, quæſt. 27. Cephalus in conſ. 516. num. 10. verſicul. his tamen, vol. 4. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 73. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num 8. Bertazolus in conſ. 58. num. 33. & ſequentibus. Portius Imol. in conſ. 6. num. 39. Menochius lib. 4. dicta præſumpt. 142. num. 12. vbi ex mente communi dicit, huius traditionis rationem eſſe, quòd cùm teſtator reliquerit vſumfructum bonorum ſuorum, inter illa non continentur bona fideicommiſſo ſuppoſita, ex quo nõ dicuntur ipſius teſtatoris propria, ſed aliena, nempe alterius, cui reſtitui debent, l. vnum ex familia, ff. de legatis 2. l. irritum, C. ad leg. falcidiam: addit Pedrocha, ſed Menochium non refert, dicto conſ. 7. num. 120. ideò bona fideicommiſſo ſubiecta ſub eo legato non contineri, quoniam[*] veriſimile non eſt, teſtatorem velle de bonis alienis teſtari, vt copiosè probant Alexander in conſ. 168. num. 6. vol. 2. Decius in conſ. 378. num. 1. Cæterùm ſuperior obſeruatio procedit, cùm in du[*]bio ſumus; ſecùs tamen, ſi teſtator eorum bonorum expreſſam mentionem fecerit: tunc enim vſumfructum illorum, aut æſtimationem conſequi deberet vſufructuarius ab hærede, tam ſi bona eſſent hæredis, quàm alterius perſonæ; quia legatum de re hæredis validum eſt, & dere aliena etiam, cum diſtinctione l. cum rem alienam, C. de legatis. Similiter procedit, quando teſtator haberet alia bona, ſecùs ſi nulla alia, quàm fideicommiſſaria haberet, vt vtrumque iure, ratione, & authoritate latius probat Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 102. 103. & 104. fol. 283. Et in fortioribus[*] terminis, cùm fideicommiſſum erat reſtituendum hæredi inſtituto à teſtatore, qui bonorum ſuorum vſumfructum legauit, quòd non ſolum teſtator potuerit, ſed etiam quòd in dubio videatur voluiſſe eorum vſumfructum relinquere, cum Alciato, Socino, Albano, & Deciano probauit Menochius lib. 4. dicta præſumptione 142. num. 12. & tamen etiam hoc caſu, expreſſam mentionem eorum bonorum factam fuiſſe, videtur requirere Caualcanus vbi ſuprà, ſupponens apertè aliàs illorum vſumfructum relictum non videri, etſi ad hæredem ſcriptum fideicommiſſum pertineat: quod etiam manifeſtè, & in fortioribus terminis, nempe, quando legatus eſt vſusfructus omnium, & quorumcunque bonorum, præſentiunt Pariſius in conſ. 98. num. 13. & 14. vol. 2. Socinus iunior in conſ. 58. num. 4. 5. & 6. cum quibus idem opinatur Mantica (cuius non meminit Menochius vbi ſuprà) lib. 9. tit. 6. n. 8. in fine. & num. 9. & ſeqq. vbi dicit, vſumfructum non deberi in bonis fideicommiſſo ſubiectis, etiamſi fideicommiſſum pertineat ad hæredem ſcriptum, & omnium, & quorumcunque bonorum vſusfructus relictus ſit, niſi probetur voluntas teſtatoris, ſaltem ex probabilibus coniecturis; & cùm hæcquæſtio de facto incidiſſet, quòd ita reſpondit, & obtinuit rationibus & iuribus ibidem adductis, quæ me fortiter mouent, vt contra Menochium & ſuperiores ita tenendum exiſtimem. Denique ſuperior reſolutio tradita ſuprà ex num. 14.[*] procedit, etiamſi teſtator dixerit, quòd relinquit vſumfructum omnium, ſingulorum, & quorumcunque bonorum ſuorum vbique exiſtentium, quia per illam dictionem omnium, & quorumcunque, non ampliatur diſpoſitio ad bona hæredis, aut alterius perſonæ, nec ad dicta bona fideicommiſſaria, vel alienari prohibita: quod cum Beroo, Ruino, & aliis latè, & rectè comprobat, & aliorum traditiones declarat Caualcan. de vſufructu mulieri relicto, ex num. 105. fol. 285. vſque ad num. 110.[*] qui ante dictum num. 105. exiſtimat de mente teſtatoris apertè conſtare, vt velit etiam bonorum fideicommiſſariorum vſumfructum relinquere, quando relinquit vſumfructum omnium, & ſingulorum, ac quorumcunque bonorum, & quoquo modo ad ipſum teſtatorem ſpectantium, & quæ ipſe teneret, & quoquo modo poſſideret: quod tenuerunt etiam Bellonus in conſ. 9. n. 14. verſ. ſed inſtitutione. Ruinus in conſ. 150. num. 13. vol. 3.[*] Verum in propriis terminis contrariam ſententiam conſtanter defendit, iure, ratione, & quamplurimorum authoritate eleganter comprobat, & fundamentis contrariis ſatisfacit Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 6. ex num. 9. fol. 56. vſque ad num. 17. qui de hac re videndus erit omninò, cùm occaſio ſe obtulerit. Quartò deinde conſtituendum eſt, ſumpta ex dictis[*] hactenus occaſione, inferri poſſe ad nouam & vtilem quæſtionem, nec adhuc in terminis tactam per aliquẽ, cuius reſolutio & aliis caſibus occurrentibus applicari poterit: Si ponamus, quòd aliquis liberos non habens, nec deſcendentes, alicuius, vel maioris partis bonorum ſuorum in fauorem cognati, vel conſanguinei Maioratum inſtituat, qui Maioratus conſtitutus fuerit inter viuos, reuocabiliter tamen, ſiue aliàs tali modo, vt ex legibus huius Regni reuocari poſſit; posteà verò tempore mortis vxori ſuæ, vel alteri omnium bonorum ſuorum vſumfructum relinquat, vtrùm ſcilicet in hac ſpecie, vſufructu omnium bonorum relicto, contineatur etiam vſusfructus eorum bonorum, de quibus inter viuos, reuocabiliter tamen Maioratus conſtitutus fuit: Et dubium facit obſcura teſtatoris voluntas; ignoramus enim an de bis bonis ſenſerit ipſe teſtator, nèc-ne, ſcimus tamen Maioratu ſic reuocabiliter conſtituto, potuiſſe inſtitutorem non ſolum expreſsè & directè Maioratum reuocare, ſed etiam tacitè & indirectè per tempus vitæ vxoris, vſumfructum adimere ei, in cuius fauorẽ Maioratus conſtitutus erat, ex his, quæ ſcripſerunt Petrus de Peralta in l. 3. §. qui fideicommiſſariam, num. 124. ff. de hæredib. Inſtit. Anton. Gomez in l. 40. Tauri, num. 72. D. Anton. de Padilla in l. vnum ex familia, §, ſi de falcidia, num. 16. de legatis 2. Molina de Hiſpanor. primogeniis, lib. 1. cap. 10. num. 11. & cap. 9. num. 42. verſ. fin. & cap. 11. ex num. 8. & num. 11. aliàs Maioratus conſti[*]tutus inter viuos reuocabiliter, & qui vſque ad mortem reuocari poteſt, ſi expreſsè non reuocetur, morte non confirmatur, & irreuocabilis perpetuò efficitur, vt plenè & eruditè comprobat idem Molina dict. cap. 11. n. 7. 8. & 9. Prætereà facit dubium, quòd vbi ex cauſa mortis[*] aliquid donatur alicui, vel in vltima voluntate legatur, ſi poſteà idem alteri legetur; aut conſtat, teſtatorem voluiſſe adimere à primo, & eſt locus ad adẽptioni; aut non conſtat, & legatum diuiditur, vt ex communi reſoluunt, & latiùs declarant Couar. in rubrica, de teſtamentis, 2. part. num. 21. Menchac. de ſucceſſionum progreſſu, lib. 3. §. 23. num. 96. Antonius Gomez tom. 1. variar. cap. 12. de legatis, num. 20. Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 80. per totam, Bolognetus in l. re coniuncti, ff. de legatis 3. ex num. 75. vſque ad num. 88. latiſſimè Menochius lib. 4. præſumpt. 173. per totam. Sed in quæſtione propoſita nullo modo conſtat de voluntate teſtatoris, nec apparet, an etiam ſenſerit de bonis, de quibus Maioratus conſtitutus erat, poſſúntque verba teſtatoris, & legationis vſusfructus in aliis bonis verificari, vltra ea de quibus Maioratus conſtitutus ſuit, eò maximè, quòd cum communi ſuperiùs probauimus. vſufructu omnium bonorum relicto, non contineri vſumfructum eorum bonorum, quę fideicommiſſo aut reſtitutioni ſuppoſita erant: Idcircò, pro vera[*] explicatione, ſequentes conſiderabam conſtitui poſſe caſus, ſiue obſeruationes fieri, quibus dubitatio hæc, & verè, & abſolutè dilui poterit. Et primò conſtituo, quòd ſi teſtator, qui Maioratum inter viuos reuocabiliter conſtituerat omnium bonorum ſuorum, etiam eorum, qui Maioratui ſuppoſiti erant, vſumfructum legauerit expreſsè, vel quòd legare voluerit, probabilibus atque euidentibus coniecturis appareat, res erit expedita, & certa; nam cùm potuerit Maioratum reuocare, multò magis potuit vſumfructum bonorum Maioratûs relinquere, ex his quæ reſoluunt Peralta, Antonius Gomez, Padilla, & Molina in locis relatis ſupr. n. 21. in fine, & num. 22. & quia coniecturis,[*] vel interpretationi locus non eſt, quoties de voluntate teſtatoris apparet manifeſtè, l. ille aut ille, 25. §. cùm in verbis, ff. de legatis 3. quam multis exornant Tiraquellus in l. ſi vnquam, C. de reuocandis donat. verbo, libertis, ex num. 5. Cephalus in conſ. 246. n. 16. lib. 2. & in conſ. 581. num. 35. & 536. num. 8. lib. 4. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 4. num. 1. Menochius in conſ. 200. n. 100. lib. 2. & in conſ. 265. n. 11. lib. 3. Burſatus in conſ. 12. num. 56. vol. 1. Fabius Turretus in conſ. 32. num. 17. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 8. & num. 43. & ſeqq. & num. 54. 55. & 56. Sfortia Oddo in conſ. 100. num. 37. lib. 1. Nec in hoc caſu propriè habent locum ea, quæ ex communi Doctorum reſolutione, in bonis fideicommiſſariis ſuprà dicebamus, proptereà quòd ea bona re vera & propriè aliena erant, aut ſaltem de illis diſponere non poterat teſtator; at verò in terminis noſtris bona Maioratus inſtitutioni ſuppoſita, adhuc manent teſtatoris, & de illis, ſicut de aliis bonis teſtari poteſt, Maioratum reuocare, & ad libitum de eiſdem diſponere: vnde fortaſſis ad eliciendam teſtatoris voluntatem, sufficerent verba vniuerſalia, quæ in bonis fideicommiſſiariis non ſufficere adnotauimus ſuprà num. 17. 18. & 19. Secundò conſtituo, quòd ſi in ſpecie propoſita teſta[*]tor, vxori, vel alteri vſumfructum omnium bonorum, vel bonorum ſimpliciter relinquat, nec habeat alia bona, quàm ea, de quibus Maioratum inſtituerat reuocabiliter; tunc vſusfructus bonorum omnium Maioratus ad vſufructuarium pertinebit, ſola proprietate remanẽte penes eum, in cuius fauorem Maioratus conſtitutus fuit, ſi aliter de ea non diſpoſuiſſet teſtator: quæ reſolutio ſequentibus fundamentis fulciri poterit. Primò, nam in ſimili caſu cùm teſtator alia bona non habet, quòd feudalium, emphyteuticorum, & ſimilium bonorum vſusfructus relictas videatur, ad limitationem eorum, quæ in initio huius capitis diximus, firmant Gerardus, ſingulari 35. Dictum eſt vulgare. Tiraquellus de retracta lignagier, §. 15. gloſſ. 1. num. 17. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 104. fol. 284. vbi dicit, quòd in hoc caſu hæres tenetur dare talia bona ad vſufructuandum, aut ſi non poteſt, eorum æſtimationem. Secundò probatur,[*] quoniam in teſtamentis, & vltimis voluntatibus interpretatio talis fieri debet, per quam diſpoſitio non remaneat irrita, ſed potius ſortiatur effectum, etiamſi in diſpoſitione veniant ea, quæ aliàs non venirent, l. pediculis, §. cùm quæreretur, ff. de auro & argento legato, l. Mæuius, vbi Gloſſa, & Caſtrenſis notant, ff. de legat. 2. l. ſeruos, in fin. ff. de legat. 3. Ex quibus ſic deduxerunt & quamplurimis exornarunt Rodericus Xuarez in l. quoniam in prioribus, quæst. 9. verſ. imò quod plus eſt. Pinellus 1. Part. rubricæ, C. de bonis maternis, num. 41. in fine. Rolandus in conſ. 32. num. 22. vol. 4. Crauet. in conſ. 297. num. 4. Cephalus in conſ. 51. num. 39. & in conſ. 146. num. 36. lib. 1. Alciatus regul. 3. præſumpt. 34. Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 2. interpret. 2. ſolution. 5. per totam, fol. 213. Decianus in conſ. 7. n. 103.[*] vol. 1. & verba teſtamenti ſic debent intelligi, vt ceſſet ſuperfluitatis vitium & aliquid operentur, etiamſi impropriè ſumantur, ex vulgata regula l. ſi quando, ff. de legatis 1. l. generali, §. 1. vbi notat Bartolus ff. de vſufructu legato, quam infinitis teſtimoniis comprobarunt Iaſon in l. qui Romæ, §. duo fratres, ex num. 62. ff. de verbor. obligat. Mieres de Maioratu, 1. part. quæst. 60. ex num. 5. Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 2. interpretatione 3. ſolutione 5. ex num. 1. cum multis ſeqq. fol. 260. & 261. Cephalus in conſ. 544. n. 6. lib. 4. Decianus in conſ. 31. num. 133. vol. 1. Achilles Pedrocha in conſ. 16. ex num. 53. & in conſ. 35. num. 63. & in conſ. 40. ex num. 333. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 63. num. 96. vol. 1. Vnde ſi in caſu propoſito, eorum bonorum vſusfructus non deberetur legatario, fructratoria redderetur diſpoſitio, cùm teſtator alia bona non haberet. Nec poſſunt habere locum ea, quę ſequenti caſu dicentur, nam cùm tale legatum, ſeu relictum vſusfructus in aliis bonis veriſicari non poſſit, perinde haberi debet, ac ſi expreſſa diſpoſitio interueniret: Ex[*]preſſum enim in indiuiduo dicitur aliquid, quando diſpoſitio in alio verificari non poteſt, vt per illum textum, notarunt communiter Doctores in l. 2. ff. de liberis & poſthumis, & latè cõprobant Tiraquellus de legibus connubialibus, gloſi. 7. num. 128. & ſequentibus. Cephalus in conſ. 622. num. 54. Lib. 5. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. titul. 12. num. 11. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 30. num. 60. & 61. & in conſ. 63. ex num. 87. vſque ad num. 96. volum. 1. Laurentius de Pinu in conſ. 41. n. 9. lib. 1. Expreſſúmque dicitur etiam[*] illud, ad quod tantùm fieri poteſt relatio, provt in terminis huius caſus contingit, vt ex aliis agnoſcit Burſatus in conſ. 381. ſub num. 11. lib. 4. Et diſpoſitio generalis[*] quæ ſolùm poteſt verificari, in vna ſpecie, cenſetur eſſe ſpecialis, ex Natta in conſ. 314. num. 2. lib. 2. & Beroo in conſ. 129. num. 11. lib. 2. Genus namque vbi non poteſt[*] verificari niſi in vna ſpecie, cenſetur ſpecies, vel habetur pro ſpecie, l. ſi optio, ff. de optione legata, l. fundus qui locatus, cum l. ſeq. in finalibus verbis, ff. de fundo inſtructo, & latiùs comprobat, atque ad nonnulla vtilia infert Petrus de Peralta in l. ſì quis in principio teſtamenti, ff. de legat. 3. num. 222. fol. 504. & in l. Mæuius, §. duorum, ff. de legat. 2. num. 13. fol. 542. Tertiò conſtituo, quòd ſi Maioratus ex cauſa dona[*]tionis inter viuos, reuocabiliter tamen, conſtitutus fuerit ex vna re ſpecialiter, veluti ex domo, ſeu annuo cenſu magni valoris, vel de aliquibus rebus nominatim & ſpecialiter; ita quòd remanſerunt alia plura bona: & tunc ſi de prædictis nulla facta mentione, teſtator vxori, vel alteri vſumfructum omnium bonorum relinquat, in generali bonorum omnium relicto non veniet vſusfructus eorum bonorum, de quibus Maioratus inſtitutus fuerat, ſicut nec proprietas veniret, ſi vxor in bonis omnibus in ſolidum quoad vſumfructum & proprietatem fuiſſet inſtituta hæres. Id quod euidenter pro[*]batur ex eo, quòd ſi donatione cauſa mortis, vel inter viuos reuocabili priùs facta, generalis diſpoſitio, vt hæredis inſtitutio, ſequatur, ſpecialis donatio per generalem diſpoſitionem non reuocatur, nec cenſetur illi derogatum, vt poſt Aretinum in conſ. 74. columna penultima. Aymon. Sauilli. in conſ. 144. num. 10. adnotarunt Couar. in rubrica, de teſtamentis, 3. part. num. 19. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 48. fol. 136. vbi loquitur in donatione ſeu melioratione reuocabiliter facta, an per generalem diſpoſitionem, ſiue hæredis inſtitutionem reuocetur, & quòd do[*]natio ſpecialis, & ſic melioratio in vna re reuocabiliter facta non reuocetur per generalem diſpoſitionem, nec meliorationem Tertij & Quinti bonorum, reſoluunt Angulo ad leges meliorationum, l. 10. titul. 5. gloſſa. 2. num. 4. fol. 198. Azeuedius in l. 1. tit. 6. num. 20. lib. 5. nouæ recopilationis, & in eiſdem terminis eruditiſſimus & præſtantiſſimus Rodericus Iuarez, quem ſuperiores non citant in l. quoniam in prioribus, quæſt. 8. col. 6. verſ. Se[*]cundum dubium, vbi ſic ſcribit: Hoc ceſſat in propoſito, cùm vinculum & melioratio facta eſſet per contractũ inter viuos, quæ non reuocatur per teſtamentum tacitè, ſicut per ſecundum teſtamentum reuocatur primum, &c. Et ratio[*] poteſt eſſe, quia teſtator, qui circa res reuocabiliter donatas potuit ad libitum diſponere & donationem reuocare, nec aliquid diſpoſuit, nec reuocauit, cenſetur illam confirmare voluiſſe, argumento textus ſingularis in l. 1. §. ſciendum, ff. de legatis 3. quem textum, & alia iura optimè atque eruditè, vt aſſolet, expendit Peralta in l. qui testamento, ff. de legatis 2. num. 21. verſ. vel poteſt aliter conſiderari, qui de prædictis agit ex propoſito; ideò omninò videndus eſt ex num. 4. vſque ad n. 23. Et quòd non expreſſit, velle non præſumitur, quia ſi vo[*]luiſſet, vtique expreſſiſſet, vt dicit Bald. per illum textum in l. vnica, §. ſin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, & in l. voluntatis, C. de fideicommiſſis, Iaſon in conſ. 142. num. 24. vol. 2. Anchar. in conſ. 119. in fine. Decian. in conſ. 63. num. 12. vol. 2. Burſat. in conſ. 206. num. 8. lib. 2. Hyppolitus Riminald. in conſ. 242. num. 35. vol. 3. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 63. num. 64. vol. 1. Deinde facit, quòd is qui donauit, ſiue Maioratum inter viuos inſtituit, præſumitur eſſe in eadem voluntate, in qua fuerat tempore donationis, vel inſtitutionis,[*] niſi contrarium appareat de voluntate ipſius, ante mortem eius, argumento l. cùm hic ſtatus, §. 1. ff. de donationibus inter: vnde in dubio mutatio voluntatis non debet præſumi, & qui dicit eam mutatam, onere probationis adſtringitur, c. maiores, de Baptiſmo, c. licet, de procuratoribus, in 6. & vulgata regula l. eum qui, ff. de probationibus, de qua congerunt infinita ad propoſitum Alciatus regula 2. præſumptione 16. Maſcardus de probationibus, tom. 3. concluſione 1418. per totam, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. à num. 13. vſque ad num. 30. Ioannes Botta Cremenſis in conſ. 47. num. 42. & ſeqq. Menochius optimè declarans iſtam regulam, lib. 6. præſumptione. 37. & in conſ. 1. num. 121. & in conſil. 100. num. 81. lib. 1. & in conſ. 203. num. 20. 21. 22. & 23. & in conſ. 289. n. 47. & 50. lib. 3. & in conſ. 422. n. 76. & n. 83. lib. 5. Simon de Prætis in conſ. 106. n. 61. Cephalus in conſ. 136. num. 54. lib. 3. Surdus in conſ. 35. num. 8. & in conſ. 136. n. 5. vbi eleganter declarat n. 38. lib. 1. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 9. num. 30. vol. 1. Decianus in conſ. 44. num. 20. vol. 1. Achilles Pedrocha in conſ. 23. ex num. 156. Quod ſi maioratus inter viuos irreuocabiliter conſti[*]tutus fuerit expreſsè, vel eo modo, quo reuocari minime poſſit, vt in caſibus contentis in l. 17. & in l. 44. Tauri, quarum materiam latè explicant Scribentes ibi. Molina de Hiſpanorum primogeniis, libro primo cap. 12. n. 19. & lib. 4. cap. 2. per totum. Mieres de Maioratu, prima part. quæſt. 22. & quæſt. 28. & 29. & 36. vſque ad quæſtionem 44. & quæſt. 59. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 4. à principio. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 12. num. 11. & 14. & practicarum lib. 2. quæſt. 50. & multis ſequentibus, & quæſt. 77. & ſequentibus, & lib. 3. quæſt. 72. & 73. Matienço, Azeuedius, & Angulo in l. 1. titul. 6. & in l. 4. titul. 7. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. D. Spino in ſpeculo, gloſ. 18. de melioration. num. 66. & ſequent. Tunc, inquam, dicendum eſt, legatum vſusfructus omnium bonorum minimè pertinere ad ea, de quibus donatio, ſiue Maioratus irreuocabilis inter viuos conſtitutus fuit, de qui[*]bus etiam pro vita ſua vſumfructum ſibi reſeruaſſet inſtitutor: Quod certum eſt, & manifeſtè comprobatur ex eo, quòd donatio perfecta & irreuocabilis impedit teſtamenti factionem ſuper bonis donatis, vt latiùs probarunt Caſtrenſis in conſ. 831. num. 1. volum. 2. Pariſius in conſ. 63. num. 16. lib. 1. Cephalus in conſ. 531. num. 22. lib. 4. Borgninus Caualcanus deciſ. 45. n. 6. fol. 723. & ſi[*]cut expreſsè reuocari non poteſt, ſic nec tacitè per alienationem, aut aliam diſpoſitionem in contrarium factam, vt eleganter ſcripſerunt Craueta in conſ. 103. n. 16. lib. 1. Curtius iunior in conſ. 189. n. 22. vol. 3. Borgn. Caualcanus deciſione 42. num. 19. fol. 575. & vltra relatos per eum, Alexander in conſ. 17. num. 12. volumine 4. Afflictis deciſ. 365. Cephalus in conſ. 33. num. 6. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 782. num. 40. lib. 4. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina 29. num. 25. Vnde ex donatione generali non reuocatur aut minuitur prior anteà irreuocabiliter facta. Alexander in conſ. 31. num. 3. vol. 5. & aliis relatis, Valaſquez de Auendaño in l. 25. Taturi, num. 3. gloſſa vnicæ. & conſequenter in quæſtione propoſita ad ea bona, legatum vſusfructus quantuncunque generale ſit, extendi non poteſt. CAPVT XL. Vindicandi, atque accuſandi necem defuncti ius, vtrùm in fructu ſit? ita vt vſufructuario omnium bonorum incumbat, atque eidem vtilitas & commoditas tranſactionis aut cõcordiæ competere debeat? deinde, an vxor vſufructuaria omnium bonorum, vel hæres pleno iure, vel nec fructuaria, nec hæres, cæteris aliis pręferatur in accuſatione mortis mariti; aut ſi concurrat cum filiis ad accuſandum, vtrùm illis præferenda ſit? vbi Lex 14. tit. 8. partit. 7. noué, & verè explicatur, & quæ ad hanc quæſtionem ſpectant, dilucidè, & diſtinctè magis, quàm hactenùs declarantur. Demùm, an & quando ex ordine literæ, ſiue ſcripturæ, coniectura prælationis ſiue potioris iuris deſumi poſſit, remiſſiuè, accuratè tamen explicatum proponitur. SVMMARIVM. -  1 Ius vindicandi, atque accuſandi necem defuncti, vtrùm in fructu in ſit, ita vt vſufructuario omnium bonorum incumbat, & competere debeat, & de vtilitate huius Quæſtionis. -  2 Ius vindicandi necem defuncti, hæredi tantùm vniuerſali incumbit, vel ei, qui in omnibus, loco hæredis eſt. -  3 Hæredes non vindicantes necem defuncti, hæreditatis commodo priuantur, illúdque fiſco applicatur. -  4 Prædictam pœnam hodie in vſu non eſſe, nec in obſeruantia. -  5 Vſufructuarius omnium bonorum, hæres non eſt, nec hærectis loco habetur, ſed vt particularis legatarius indicatur. -  6 Hæredes extranei ſi ex vna parte concurrant ad accuſandam mortem defuncti, & ex alia conſanguinei; qui præferendi ſint in accuſatione, & remiſſione delicti? -  7 Vxor in accuſatione mortis mariti, hæredibus ſcriptis, & omnibus conſanguineis præferri debet, etiam ſi hæres non ſit, nec vſufructuaria. -  8 Vxor ſi cum filiis concurrat ad accuſandam mortem mariti, quis eorum præferendus ſit? -  9 Vbi referuntur nonnulli Authores, qui in fauorem vxoris reſpondent, & fundamenta eorum expenduntur. -  10 Mulier regulariter non admittitur ad accuſandum. -  11 Niſi ſuam, vel ſuorum iniuriam proſequatur. -  12 Mulier accuſare poteſt de morte mariti, quamuis nullam habeamus legem id expreſsè dicentem. -  13 Vir & Vxor vna caro reputantur. -  14 Accuſandi ius gradatim concedi videtur ratione maioris amoris, & doloris. -  15 De amore vxorum circa maritos, remiſſiuè. -  16 L. 14. titul 8. partit. 7. expenditur. -  17 Ab ordine literæ argumentum validum eſſe, & inde ordinem ſcripturæ, contractus, teſtamenti, & alterius cuiuſlibet diſpoſitionis obſeruandum eſſe, ex illóque & priori nominatione coniecturam prælationis ſiue potioris iuris deſumi, quamplurimis exemplis oſtendítur remiſſiuè, & declaratur infrà num. 30. -  18 Vxorem non præferendam filiis in accuſatione mortis patris, filios potiùs eidem præferendos, vel ſaltem æquale ius habere, ſimùlque debere ad accuſationem admitti, ex ſententia Authoris, quæ verior videtur. -  19 Accuſatio ſiue tranſactio ſuper morte mariti defuncti per vxorem facta, non perimit ius, nec accuſationem filiorum. -  20 Pace, ſine tranſactione facta ab his, quibus primo loco ius accuſandi competit, omnibus aliis præcluditur facultas accuſandi, qui ratione coniunctionis accuſare poterant. -  21 Si plures ſint in vno & eodem gradu, quibus principaliter competit ius accuſandi, omnes ſimul admittendi ſunt ad accuſandum, omnéſque ſimul remittere debent. -  22 Pater & filius cenſentur vna, & eadem perſona. -  23 Filius verè eſt patris portio, in eóque eſt ſubſtantia & caro patris, imò vnus eſt cum patre ipſo. -  24 Vos patris eſt vox filij. -  25 Iniuria filio facta, & patri facta videtur, & ècontrà. -  26 Coniunctio maior eſt inter patrem, & filium, quàm inter maritum & vxorem. -  27 Mariti & vxori coniunctio accidentalis eſt; patris verò & filij naturalis. -  28 Vxor non eſt conſanguinea, nec propinqua mariti. -  29 L. 3. iuncta l. 1. ff. de liberali cauſa, in fauorem ſiliorum expenditur. -  30 Ab ordine literæ, ſiue ſcripturæ, aut prioris nominationis, argumentum deductũ, non eſſe diſtinctè verum. -  31 Ordo literæ, ſiue ſcripturæ tunc attenditur, cum conformis est iuris rationi, aliàs ſecus. -  32 Ordinem ſcripturæ minimè attendi, vbi apparet, quomodo ius diſponat in aliquo caſu, vel diſponere debuerit. -  33 Nominatio prior vbi non fuit facta ad ordinem prælationis inducendum, ſed potius ex enunciatiua quadam perſonarum demonſtratione, de ordine ſcripturæ conſideratio habenda non eſt. -  34 L. 14. titul. 8. partit. 7. nouus & verus ſenſus adducitur, dubitandi rationes de iure communi conſiderãtur, agitúrque de contrarietate Peri Cini, & Odofredi. -  35 Lex, quæ vxorem admittit ad accuſandam mortem mariti, exorbitans eſt, atque ex priuilegio ſpeciali conceſſa; ideò extendi non debet, vt filiis præferatur. -  36 Specialia duo circa idem concurrere non poſſe, vulgatiſſimum Doctorum aſſumptum & plenè explicatum remiſſiuè. -  37 Vincentij de Franchis deciſio 382. parte 2. in fauorem filiorum adducta. SVccedit nunc, & nouiter, atque vltra omnes in hac[*] materia Scribentes, inquirere, vtrùm ius vindicandi, atque accuſandi necem defuncti in fructu ſit, ita vt vſufructuario omnium bonorum incumbat, & eidem vtilitas & commoditas tranſactionis aut concordiæ competere debeat? Quam quæſtionem, vt dixi, nullus hactenùs tangit in terminis; vtilitas verò ipſius in eo principaliter conſiſtit, vt dignoſcamus, an vſufructuarius omnium bonorum initâ concordiâ, ſiue tranſactione facta ſuper morte defuncti, prætendere poſſit ius aliquod ad pecuniam ſiue quantitatem, quæ pro pace, ſiue tranſactione, aut concordia data fuerit; hoc eſt dicere, vſumfructum omnium bonorum ad eam etiam pecuniam extendi, & trahi debere. Verùm re iſta attentè perpenſa, ſimile ius vſufructuario nulla ratione incumbere, nec idem concordiæ, ſiue tranſactionis commodum pertinere poſſe, ſatis euidenter demonſtratur ex ſequentibus. Primò, quia ius vindicandi necem defuncti, hæredi[*] tantùm vniuerſali incumbit, vel ei, qui in omnibus loco hæredis eſt, per textum in l. 1. & per totum titulum, C. de his quibus vt indignis, l. portiones, 21. ff. eod. titul. & ita obſeruant Bartol. in l. 4. §. Cato, num. 33. vbi Bologninus in fine, & Socinus iunior num. 269. ff. de verbor. obligat. Socinus in l. 1. §. de illo, num. 4. & ibidem Iaſon num. 6. ff. ad Trebellianum, Ioannes Corraſius in rubrica, C. de impuberum, num. 26. & latiùs comprobans, ex communi adnotauit Petrus de Barboſa in l. ſi ab hoſtibus §. fin. ff. ſoluto matrimonio, num. 17. verſic. Eſt tamen aduertendum, & num. 18. & 19. per totum, fol. 105. Eſt igitur ius ſolis hæredibus incumbens, & competens: idcircò hæredes non vindicantes necem defuncti, hæ[*]reditatis commodo priuantur, illúdque fiſco applicatur, per textum in l. hæredem, & per totum titulum, ff. & C. de his quibus vt indignis, l. 13. in princ. tit. 7. partit. 6. vbi Gregorius Lopez verb. eſtraños. Iulius Clarus receptarum[*] ſententiarum, lib. 5. §. fin. quæſt. 79. num. 4. vbi firmat, prædictam pœnam hodie in vſu non eſſe, nec in obſeruantia ſed potiùs in deſuetudinem abiiſſe, quia quotidie hæredes remittunt occiſoribus defuncti, & cum eis pacem faciunt. Id quod de iure huius Regni veriſſimum eſſe, concludenti ratione conſiderat rectè Antonius Gomezius tom. 3. de delictis, cap. 3. de homicidio, num. 62. & agnoſcit verum, ſed Gomezium non refert, Plaça in epitome delictorum, c. 39. num. 25. qui de prædictis videndus eſt ex num. 23. Sed vſufructuarius omnium bo[*]norum hæres non eſt, nec hæredis loco habetur, ſed vt particularis legatarius iudicatur, vt de ſe patet, & interminis cx aliis ſcribunt Iacobus Menoch. in conſil. 500. num. 1. & 2. vol. 5. Matthæus de Aduocatis, in conſ. 74. in princ. inter conſil. vltim. volunt. vol. 2. Angelus de Gambilionibus, in conſ. 96. num. 1. in eiſdem conſ. vol 1. Ergo illi non incumbit onus vindicandi necem defuncti, etiamſi vſumfructum conſequatur, & emolumentum totius hæreditatis, ſiue omnium bonorum, ex reſolutis per Ruinum in conſ. 143. num. 15. lib. 5. Crauetam in rubrica, de legatis 1. num. 58. nec commodum aliquod tranſactionis ſiue concordiæ conſequi debet, cùm ſit quid diuerſum ab vſufructu omnium bonorum, nec inter bona teſtatoris connumerari poſſit: id, quod principaliter obuenit ob tranſactionem, & concordiam ab hæredibus initam. Secundò probatur, quia ius accuſandi mortem defundi, iure hæreditario hæredibus ſcriptis in teſtamento defertur, ita vt ſi ex vna parte concurrant hæredes[*] extranei, & ex alia conſanguinei non ſcripti, præferri debeant hæredes ipſis conſanguineis, tam in accuſatione, quàm in remiſſione delicti, vt poſt Ripam in dicta l. 4. §. Cato, col. antepenul. verius exiſtimat Antonius Gomez. tom. 3. de delictis, c. 3. de homicidio, num. 64. & idem obſeruat D. Antonius de Padilla in l. tranſigere, num. 59. C. de tranſactionibus, & in hanc partem videtur animum inclinare Barboſa in dicta l. ſi ab hoſtibus, §. finali. num. 18. verſ. vel debent accipi in hoc ſenſu. Contrariam tamen ſententiam, imò conſanguineum hæredi ſcripto præferendum eſſe, nullo ex prædictis relato, firmat Plaça in epitome delictorum, cap. 45. num. 3. verſ. hinc apparet. Vtcunque ergo ſit, vſufructuario ius accuſandi competere non poteſt, nec aliud ius, cùm ab hærede excludendus ſit ipſe, vel maiori ratione à conſanguineis, ſi verum ſit ipſos hæredi ſcripto præferendos. Niſi ponamus, quòd vxor defuncti vſufructuaria ſit om[*]nium bonorum; ipſa enim hæredibus ſcriptis, & omnibus defuncti conſanguineis præferenda eſt, tam in accusatione, quàm in remissione mortis mariti. Id quod procedit, etiamſi nec vſufructuaria, nec hæres ſit, vt plenè probarunt Antonius Gomez. dicto c. 3. de homicidio, num. 65. & cap. 1. de delictis, num. 32. Padilla in dict. l. tranſigere, num. 57. Plaça dicto cap. 45. n. 1. & 2. Doctor Paz. in prax. 5. parte primi tom, cap. 3. num. 14. Sed quoniam frequenter occurrit dubitatio, vtrùm[*] etiam filiis præferenda ſit vxor, ſi cum illis concurrat ad accuſandam mortem mariti? non abſque maxima vtilitate futurum exiſtimaui, ſi rem hanc & diſtinctè, & forſan meliùs quàm hactenus explicarem: Et pro vera reſolutione inprimis conſtituo: Diuerſas fuiſſe Scriptorum ſententias; nonnulli enim generaliter dicunt, vxorem omnibus aliis præferendam in accuſatione mortis mariti, nec circa ius filiorum magis inſiſtunt: Alij verò etiam filiis præferendam eſſe in ſpecie affirmant: quorum numero ſunt Villalpand. qui in l. 22. tit. 1. par[*]tita 7. ſecunda part. §. 40. num. 1. & 2. latè probat potentius ius habere debere vxorem in prædicta accuſatione, quàm habeant filij. D. Paz in praxi, dicta 5. part. 1. tomi, cap. 3. num. 14. vbi dicit expreſsè, quòd de morte mariti vxor poterit accuſare, & in accuſando, & remittendo delictum præferenda erit filiis, & reliquis conſanguineis mariti. Plaça in epitome delictorum, dicto cap. 45. in principio: quo loco apertè loquitur in fauorem vxoris, aſſerens ipſam ad accuſandum, & remittendum primo loco admittendam; & ſecundo loco filios; & tertio demùm alios conſanguineos: quod tenent etiam Maſuerius in praxi, titul. de expenſis, & intereſſe, & damnis, fol. 101. colum. 2. verſicul. item propter homicidium. Boerius deciſione 233. num 3. parte 2. & pro hac opinione ſequentia principaliter vrgent fundamenta. Primo; nam licèt regulariter non admittatur ad accuſandum mulier, per textum in l. 1. & in l. qui accu[*]ſare, ff. de accuſationibus, & in l. de crimine, C. qui accuſare non poſſunt, cap. prohibentur, 2. quæſt. 1. cap. de crimine, 15. quæſt. 3. l. 2. titul. 1. partita 7. & latiùs explicant, & reddunt rationem Antonius Gomez. tom. 3. de delictis, cap. 1. n. 31. Iulius Clarus lib. 5. §. final. quæſt. 14. num. 8. Tiberius Decianus tractat. criminal. lib. 3. cap. 7. ex num. 1. vſque ad num. 8. Si tamen ſuam vel ſuorum[*] iniuriam proſequatur, ad accuſandum admittitur, vt eſt textus in l. hi autem omnes, ff. de accuſationibus, in l. 2. eod. titul. & in l. vxor, C. qui accuſare non poſſunt, l. ſi fœmina, C. ad Turpillanum, l. 2. tit. 1. partit. 7. Antonius Gomez. vbi ſupr. num. 32. Iulius Clarus num. 8. & Decianus num. 9. idem Clarus quæſt. 58. num. 35. Padilla in dict. l. tranſigere, num. 57. Plaça in epit. delictorum, c. 40. à princip. Boerius deciſ. 233. in princ. Et quamuis[*] nullam habeamus legem id expreſsè dicentem, vt rectè aduertit Tiber. Decian. loco ſtatim referendo; Maritus etiam connumeratur inter ſuos, vt vxor poſſit accuſare de morte eius, vt ſcribit Bartolus in l. 2. ff. de accuſationibus, num. 2. ex quo & aliis pluribus ita receptum teſtantur Boerius dicta deciſ. 233. Antonius Gomez. dicto num. 32. Padilla dicto num. 57. Tiberius Decianus lib. 3. dict. cap. 7. num. 10. Plaça dict. cap. 40. n. 2. & cap. 45. num. 1. & 2. Doctor Paz. dicta 5. part. 1. tom. cap. 3. num. 14. Vincentius de Franchis deciſ. 382. num. 1.[*] par. 2. Et ſic cùm poſſit accuſare, in accuſatione filiis præferenda videtur, quia vir & vxor vna caro reputantur, cap. gaudemus, de diuortiis. Geneſ. cap. 2. Erunt duo in carne vna, & Matthæi c. 10. notant Decius in l. 1. col. 1. C. vnde vir & vxor. Menoch. de arbitrariis, lib. 2. centuria 4. caſu 379. n. 5. Ioannes Cephal. in conſ. 577. n. 18. lib. 4. Secundò facit, quia cùm accuſandi ius gradatim con[*]cedi videatur ratione maioris amoris & doloris, argumento tex. in l. 2. §. vltimo, ff. ad. l. Iuli. de adulteriis, l. quamuis, C. eodem titul. & eorum, quæ ſcripſerunt Antonius Gomez. tom. 3. de delictis, cap. 1. num. 55. & c. 3. de homicidio, num. 61. Iulius Clarus lib. 5. §. fin. quæſt. 15. num. 6. Plaça de delictis, cap. 39. num. 4. & num. 15. & 17. Azeuedius in l. 2. tit. 1. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, num. 7. Tiberius Decian. tractat. criminal. lib. 3. cap. 32. num. 7. & ſequentibus, & num. 22. Præferre debemus in accuſando illum, quem ſcimus maiori dolore & amore indicium accuſationis proſecuturum: ſed vxoris amor vincit omnem amorem, & dolor eius quoad mortem[*] mariti, ſuperat omnem dolorem, vt multis exemplis & authoritatibus curiosè oſtendit Plaça de delictis, c. 22. num. 30. vltra quem ex Valerio lib. 4. cap. de amore coniugali, & lib. 6. cap. 8. de fide vxoris, adnotauit etiam Guido de Guidonibus in conſ. 63. num. 14. inter conſilia vltimarum voluntatum, vol. 1. ergo vxor filiis etiam, & omnibus aliis præferri debet: & ſi quæ rationes excogitari poſſunt in fauorem ipſorum filiorum, intelligi debent ex mente Authorum huius partis, vt procedant quoad hoc, vt filij hæredibus ſcriptis, & omnibus aliis conſanguineis præferantur, vel cùm defunctus vxorem aut ſponſam de præſenti non reliquit (quæ ex omnibus ſuprà relatis paria ſunt) non tamen vt vxori ipſi præferri debeant, quæ ita eſt: cum marito coniuncta, vt idem corpus eadèmque caro iudicetur. Tertiò & principaliter facit l. 14. titul. 8. partit. 7. vbi[*] enumerantur perſonæ, quæ poſſunt accuſare, & ponitur ordo, qui ſeruari debet; & primò dicit illa lex, quòd mulier poteſt accuſationem inſtituere de morte mariti, & maritus de morte mulieris. Secundò, quòd pater poteſt accuſare de morte filij, & filius de morte patris, & frater de morte fratris: & tandem quòd conſanguinei de conſanguineorum morte poſſunt accuſare. Vnde videtur deduci manifeſtè, ius accuſandi competere primo loco vxori, ſumpto argumento ab ordine literæ, quod in iure validum eſt; & inde ordinem ſcripturæ, contractus,[*] teſtamenti, & alterius cuiuſlibet diſpoſitionis obſeruandum eſſe, ex illóque, & priori nominatione coniecturam prælationis, ſiue potioris iuris deſumi, ex l. cùm pater, §. à te peto, ff. de legatis 2. l. quoties, ff. de vſufruct. cum aliis iuribus, quamplurimis exemplis comprobantes, & multa congerentes ad propoſitum adnotarunt Doctores communiter in l. 2. §. prius, ff. de vulgari & pupil. ſubſti. Felinus in cap. cùm dilecta, num. 4. de reſcriptis. Alexander in conſ. 67. lib. 2. Decius in cap. auaritiæ, ex num. 2. vſque ad num. 10. de præbendis. Octauianus deciſione Pedemontana 141. num. 8. Cephalus in conſil. 638. num. 29. lib. 5. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretatione 2. ſolutione 5. num. 18. folio mihi, 104. Mieres de Maioratu, in initio ſecundæ partis, num. 34. Menoch. in conſ. 400. num. 10. lib. 4. Pariſius in conſ. 12. num. 14. lib. 1. Burſatus in conſ. 441. num. 23. lib. 4. Fabius Turretus in conſ. 4. num. 76. & nouiſſimè atque elegantiſſimè omnium Fuluius Pacianus tractat. de probationibus, lib. 2. c. 25. ex num. 44. vſque ad num. 73. & coadiuuatur ex reſolutis per Decium in conſ. 208. num. 2. verſic. ſed iſta æquiparatio, Ruinum in conſ. 16. num. 6. & 7. lib. 1. vbi dicunt, fœminarum nominationem priorem denotare prioritatem etiam reſpectu maſculorum quoruncumque. Nihilominùs tamen, & ſecundo loco conſtituo, con[*]trariam ſententiam & opinionem veriorem atque probabiliorem mihi videri, nempe quòd vxor non ſit præferenda filiis in accuſatione mortis patris; imò quòd filij debeant illi præferri, vel ſaltẽ æquale ius habeant, ita vt ipſi & vxor videantur eſſe in primo gradu, debeántque ſimul ad accuſationem admitti, & inde & cõſequenter quòd accuſatio, ſiue tranſactio per vxorem[*] facta, non excludat, nec perimat ius filiorum, nec è contra. Nam licèt verum ſit, quòd pace, ſiue tranſactione facta ab his, quibus primo loco competit ius accu[*]ſandi, cæteris aliis præcluditur facultas accuſandi, qui ratione coniunctionis accuſare poſſent, vt ex aliis multis probarunt Boërius deciſ. 120. num. 7. Couar. reſolutionum, lib. 2. cap. 10. num. 5. verſic. Nonò idem canon, ibi: At ſi crimen in iudicium. Antonius Gomez, tom. 3. dc delictis, cap. 3. de homicidio, num. 61. Padilla in l. tranſigere, num. 52. C. de tranſactionibus, D. Paz. in praxi, 5. part. 1. tom. cap. 3. num. 17. & 19. tamen cùm in vno, & eodem gradu ſunt plures, quibus principaliter compe[*]tit ius accuſandi, omnes ſimul admittendi ſunt ad accuſandum, & omnes ſimul remittere debent, vt ſit locus deciſioni l. 22. titul. 1. partit. 7. ex Antonio Gomez, in dict. num. 61. & cap. 1. de delictis, n. 35. Iulio Claro lib. 5. . §. final. quæſt. 15. n. vltimo, Villalpando in dict. l. 22. partit. §. 25. Padilla, & Doctore Paz. vbi ſuprà, probatúrque hæc ſecunda pars in fauorem filiorum, ex ſequentibus. Primò, quia pater & filius cenſentur vna & eadem perſona, l. vltima C. de impuberum, & aliis, quam alio[*] capite infrà hoc eodem libro, multorum allegatione exornabimus, eſtque & verè filius patris portio, in eóque[*] eſt ſubſtantia &caro patris, imò vnus eſt cum patre ipſo, vt dicit textus in cap. iam itaque, prima, q. 4. & vox pa[*]tris, eſt rex filij, §. ei verò qui, Inſtitut. de inutilibus ſtipulationibus, atque iniuiria filio facta, & patri facta videtur, & è cõtra, l. ſed & ſi vnus, §. filiofamilias ff. de iniuriis,[*] & congerit nonnulla ad propoſitum Tiraquellus de primogenitura, quæſt. 40. num. 34. Menochius in conſ. 124. num. 100. & tribus ſeqq. lib. 2. & in conſ. 211. num. 64. & tribus ſequentibus, lib. 2. Vnde probari poſſet, præferrri filium vxori in accuſactione & remiſſione mortis paren[*]tis, quia maior coniunctio eſt inter patrem & filium, quàm inter maritum & vxorem: quoniam pater & filius ſunt naturaliter coniuncti; vxor verò dicitur coniuncta per contractum Matrimonij cap. gaudemus, de diuortiis, c. debitum, de bigamis: & ſic coniunctio mari[*]ti & vxoris eſt accidentalis; patris verò & filij, naturalis: & quoties concurrunt cauſa accidentalis, & naturalis, præferenda eſt naturalis accidentali, l. qui habebat, ff. de tutelis, cum aliis adductis per Gratum in conſil. 9. num. 136. lib. 1. Menochius in conſ. 1. num. 17. lib. 1. coniunctióque vxoris non efficit illam conſanguineam, nec[*] propinquam mariti, vt coniunctio filij per textum in l. 1. C. vnde vir & vxor, vbi notat Alexander num. 3. verſic. puto concludendum. Ioannes Cephal. in conſ. 53. n. 59. & 60. lib. 1. & in conſ. 470. num. 34. lib. 4. Thoma-Doccius in conſ. 194. num. 4. Ex quibus diluitur apertè primum, & ſecundum fundamentum in fauorem vxoris adductum ſuprà, maximè cùm illa præſumptio amoris & doloris, non ita facilè, aut in damnum alterius induci poſſit, ſecundùm Albericum in l. penultima, § final. num. 7. ff. nautæ, caupones. Guidonem de Guidonibus in conſ. 73. num. 12. inter conſilia vltimarum voluntatum, volum. 1. Secundò probatur ex textu in l. 3. iuncta l. 1. ff. de[*] liberali cauſa, in verſicul. ſi verò talis: vbi ad reuocandum partem de ſeruitute in libertatem, admittuntur filij primo loco, & poſtmodum conſanguinei, & tandem & tertio loco mulieri; & reddit Iureconſultus rationem: Quia non modica iniuria filij eſt, vt pater ſit in ſeruitute. Et quãuis lex illa loquatur in morte ciuili, qualis eſt ſeruitus, de qua ibi tractatur; tamen morti naturali comparari ſolet, vt ſcribunt Doctores communiter in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liberis & poſthumis, per textum in l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fiſci, quem alio capite infrà hoc eodem libro latiùs enucleabimus: eò maximè, quòd dictæ legis argumento, dixerunt Doctores, poſſe vxorem de morte mariti accuſare, vt colligi poteſt ex Boërio dict. deciſ. 233. & aliis relatis ſuprà, in initio huius quæſtionis. Tertiò, retentâ hac ſententiâ, conſtituendum eſt, cõtrariam opinionem minimè fundari poſſe ex præcitata l. 14. tit. 8. partit. 7. ſumendo argumentum ab ordine literæ, dum dicit: Que la muger pueda acuſar la muerte del marido, y el marido de la muger, y el padre del hijo, y el hijo del padre. Quod euidentius apparebit, ſi animaduerta[*]mus prius, argumentum ab ordine literæ, ſiue ſcripturæ, aut prioris nominationis, non eſſe indiſtinctè verum, aut indiſtinctè prælationem non inducere; id potiùs infinitas recipere limitationes & declarationes, vt conſtat ex his, quæ plena manu ſcripſerunt Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 3. dubitat. 1. ſolutione 3. ex num. 12. cum multis ſeqq. fol. mihi. 239. Menoch. in conſ. 86. n. 23. & n. 72. & 73. lib. 1. & in cõſ. 400. n. 10. lib. 4. Cephalus in conſ. 379. num. 14. lib. 3. & in conſ. 473. ex num. 15. lib. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 7. num. 69. & 70. & articul. 8. ex num. 17. Fuluius Pacianus tract. de probationibus, lib. 2. cap. 25. ex num. 73. vſque ad num. 84. vbi ex multorum ſententia rectè oſtendit, reſpectu prælationis arguendæ, argumentum ab ordine literæ non poſſe fieri efficax, nec ex illo validam conſequentiam deduci: cùm in ordine ſcripturæ ſæpiſſimè digniores vltimo loco nominentur, vt multis exemplis oſtendit ibidem. Inter alias tamen declarationes illa mirè conuenit Diſputationi noſtræ, tunc demum ordinem[*] literæ, ſiue ſcripturæ attendi, cum ipſe conformis eſt iuris rationi, aliàs ſecus, vt ex Baldo in l. veluti, num. 7. ff. de iuſtitia & iure, obſeruauit Menochius dict. conſ. 86. num. 23. lib. 1. At ordo dictæ legis Regiæ, nec iuris deciſioni, nec rationi conformis eſt, vt ex præcedentibus conſtat apertè, & ſic attendi non debet. Nec etiam vbi[*] apparet, quomodo ius diſponat, vel diſponere debuerit in aliquo caſu, vt ex aliis probauit Simon de Prætis vbi ſuprà, num. 18. Nec vrget in contrarium dict. l. 34. tit. 8. partit. 7. vbi prior nominatio vxoris non fuit facta ad ordinem prælationis inducendum: ſed potiùs ex quadam enuntiati[*]ua perſonarum demonſtratione; ideò de ordine ſcripturæ conſideratio habenda non eſt, ſecundùm Felinum in cap. cùm dilecta, columna 5. in 2. & 4. declaratione, de[*] reſcriptis, & lex illa dumtaxat intendit diluere, ſiue declarare dubium, quod non erat clarè de iure communi deciſum: Vtrùm fcilicet ad accuſandam mortem mariti vxor admittenda eſſet, nèc-ne, vt apertè ſentit Gregorius Lopez ibi. verb. de muerte de ſu marido. Et ratio dubitandi procedebat ex eo, quòd mulier non admittebatur ad accuſandum, niſi proſequendo ſuam, vel ſuorum iniuriam, vt dicebamus ſuprà, & in tantum hoc erat verum, quod non admittebatur ad accuſandum de iniuria mariti, quia non erat conſanguinea, nec affinis illius, ſed caput affinitatis, §. patitur, Inſtitut. de iniuriis. Et ſic videbatur, quòd nec admitti deberet ad agendum ſiue accuſandum de morte mariti, vtpote cùm non eſſet conſanguinea, nec propinqua illius, & ſic non proſequeretur ſuam, nec ſuorum iniuriam. In contrarium tamen ex eo videbatur, quòd vxor admittenda eſſet, quòd eſſet ipſa ſocia indiuidua mariti, & vna & eadem caro reputaretur cum illo, & propter amorem maximum, dolorem etiam, & præiudicium, quod ex morte mariti ſequebatur illi; vnde in hoc conflictu rationum, quæ pro vna, & altera parte militabant, nõnulli crediderunt, non poſſe vxorem de morte mariti accuſare, provt tenuerunt Petrus Cinus, Albericus, & alij, in l. de crimine, & in l. Senatuſconſulto, C. qui accuſare non poſſunt, & in l. quod ſi viro, ff. de iniuriis. Alij verò æquiorem partem ſequuti, in fauorem vxoris reſpondebant, hoc eſt, Odofredus in l. ſororem, C. de his quibus vt indignis. quem ſequuta eſt maior pars Antiquorum, Iacobus de Arenis, Fulgoſius, Salicetus, & alij multi, quorum meminit Vincentius de Franchis deciſ. 382. in principio, & num. 7. par. 2. vbi teſtatur communem eſſe opinionem Odofredi contra Petrum Cinum, per textum, & rationem eius in dict. l. 3. ff. de liberali cauſa, extendendo illam, de ſeruitute, quæ eſt mors ciuilis, ad mortem naturalem, & quia hæc extenſio ſeruitutis ad mortem naturalem diſplicuit Cino, Iacobo de Rauenis, & Alberico, vt declararetur, & tolleretur contrarietas eorum, condita fuit dict. l. 14. tit. 8. partita 7. quæ, approbando magis communem opinionem, ſtatuit, vxorem admittendam fore ad accuſandum mortem mariti: Como el padre la del hijo, y el hijo la del padre, y deſpues dellos el hermano del hermano, e de ſi qualquier de los otros parientes. Non tamen cum prælatione ad filios (id quod ex Baldi doctrina in l. de crimine, in principio, C. qui ac[*]cuſare non poſſunt, confirmari poterit (is enim eleganter docuit ibi, quòd lex, quæ vxorem admittit ad accuſandam mortem mariti, exorbitans eſt, atque ex priuilegio ſpeciali conceſſa; ideò extendi non debet, vt filiis præferatur, ne inconuenientia multiplicemus, conſtituendo primò in vxore duas ſpecialitates, contra regulã textus in l. 1. C. de dotis promiſſione: ex qua paſſim & communiter adnotare ſolent Doctores; Specialia duo circa[*] idem concurrere non poſſe, & multis comprobant Felinus in cap. cum M. num. 10. de conſtitutionibus. Iaſon in l. ſi is qui pro tempore, num. 399. ff. de vſucapionibus. Euerhardus loco 98. Tiraquellus in tract. de conſtit, limitatione 5. Gratus in conſ. 53. num. 8. lib. 2. Barboſa in l. 1. 3. par. num. 45. verſic. ſed aduersùs hunc, & tribus numeris ſequentibus, ff. ſoluto matrimon. Decianus in conſ. 74. num. 51. lib. 3. Burſat, in conſ. 271. num. 25. lib. 3. Zanchus in l. hæredes mei, §. cùm ita, in 6. par. num. 101. ff. ad Trebellianum. Hyppol. Riminal. in conſ. 428. num. 20. lib. 4. extendendo ſecundò legem illam extra caſum, in quo loquitur, & qui fortaſſis non fuit de mente legiſlatoris, quod nequaquam licet, ex reſolutis per Cephalum in conſ. 615. num. 92. lib. 5. Tiberium Decianum in conſ. 32. n. 48. lib. 2. Vincentium de Franchis deciſ. 382.[*] ex num. 2. par. 2. qui ſuperiorem reſolutionem confirmat apertè, & in quæſtione de facto occurrenti in Senatu dicit dubitatum fuiſſe, vtrùm filij defuncti, præferendi eſſent vxori, ſi ad accuſandum concurrant, & latè diſputans, multáque ad propoſitum congerens, tandem exiſtimat, filios eſſe præferendos vxori, tanquam maius ius habentes, & vxorem tunc demum admittendam eſſe, quando non exſtarent filij, vel eſſent negligentes in accuſando, & teſtatur in fauorem filiorum pronunciatum fuiſſe, dum eſſet appellatum ad Sacrum Conſilium eadem deciſione, num. 11. in fin. vt ſic videas præfatam opinionem, quam defendimus, Authorum authoritate non ſolùm deſtitutam non eſſe, ſed etiam adeò probatam, vt ſimpliciter, & indiſtinctè vxorem excluſerint, & accuſandi ius filiis omninò tribuendum crediderint; vxorem tamen, & filios ad accuſandum, & remittendum, æquale ius habere, non obſcurè ſentire videtur Ludouicus Carreirus pract. crimin. §. 29. num. 36. & de his hactenùs. CAPVT XLI. Vſufructu omnium bonorum tam mobilium, quàm immobilium legato, vtrùm cenſus quoque annui teſtatoris debeantur? vbi hæc res diſtinctè explicatur, Marci Antonij Eugenij conſ. 100. per totum lib. 1. nouè expenditur in hac quæſtione; & demùm inquiritur, vtrùm annui redditus inter immobilia, vel mobilia computentur, néc-ne. SVMMARIVM. -  1 Vſufructu omnium bonorum, tam mobilium, quàm immobilium relicto, vtrùm cenſus quoque annui teſtatoris relicti præſumantur? & num. ſeqq. per totum caput. -  2 In quæſtione propoſita, cenſus quoque annuos legatario deberi ex ſententia quorundam, quæ num. ſeqq. comprobatur, & defenditur per Authorem. -  3 Dictio Omnis, ſui naturâ nihil excludit, ſed omnia comprehendit. -  4 Dictio Omnis, ad caſum improprium trahitur, & virtute eius includuntur illa, quæ aliàs non includerentur. -  5 Annui redditus vtrùm computentur inter immobilia, vel an inter mobilia, vbi Authores quamplures congeruntur in vnum, qui hac de re latiſſimé tractarunt, & num. ſeqq. -  6 Effectus quatuor ſuperioris Dubitationis adducuntur remiſſìuè, & Andreæ Gaill. obſeruatio 10. lib. 2. practic. obſeruat. commendatur. -  7 Annui redditus redimibiles vtrùm inter mobilia, vel immobilia connumerentur. -  8 Doctores, æris potiùs, quàm veritatis ſtudio ſæpè ducuntur in conſulendo. -  9 Vſufructu omnium, & ſingulorum bonorum, tam mobilium, quàm immobilium relicto, annuos cenſus teſtatoris non venire, ex ſententia Marci Antonij Eugenij in conſ. 100. per totum, lib. 1. quæ nouè expenditur per Authorem. -  10 Et nonnulla fundamenta eiuſdem referuntur, & reſpondetur ad illa, & num. ſeqq. -  11 Annui redditus, ex ſententia multorum, non ſunt propriè bona mobilia, nec immobilia, ſed conſtuunt tertiam quandam ſpeciem bonorum diuerſam ab illis, vt ſunt nomina debitorum. -  12 A prima, & communi ſententia relata ſuprà num. 1. recedendum non eſſe. -  13 Vſufructu omnium bonorum, tam mobilium, quàm immobilium relicto, annuos cenſus teſtatoris abſque dubio debet, quando certo aliquo modo, ſiue ex coniecturis probabilibus, de voluntate eiuſdem teſtatoris conſtare poteſt. -  14 Vſufructu omnium bonorum ſimpliciter alicui relicto, ipſi, & non hæredi, nouos cenſus perſoluendos. VSufructu omnium bonorum mobilium, & immobilium relicto, quam plurima comprehendi plenè diximus ſuprà c. 38. num. 26. per totum. Sed quoniam ibidem inter alia dicebamus, annuos quoque cenſus ſiue reditus contineri, ídque non adeò certum eſt, vt maiori explicatione non indigeat, omitti non potuit; breuiter tamen & diſtinctè explicabitur. Dubium itaque eſt, vtrùm ſcilicet vſufructu omnium[*] bonorum tam mobilium, quàm immobilium relicto, annui quoque cenſus teſtatoris relicti præſumantur? Et in hac quæſtione Borgninus Caualcanus de vſufructu[*] muleri relicto, num. 83. fol. 252. relatis nonnullis aliis, ſecurè tradit, annuos quoque redditus ſuper rebus immobilibus legatario deberi: & relicto vſufructu mobilium tantùm, contineri etiam annuos redditus, ex aliis probauit ipſe Caualcanus ibidem num. 82. paulò ante finem, verſic. & etiam veniunt in legato bonorum mobilium, folio 251. quod tamen latius explicauimus ſuprà dicto cap. 38. Eandem etiam ſententiam ſub legato vſusfructus mobilium & immobilium annuos quoque cenſus, ſiue redditus contineri, admittunt Menoch. lib. 4. præſumptione 142. num. 3. Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtit. de vſufructu, num. 91. in fine. Vltra quos aſſertio hæc ſequentibus poterit rationibus fulciri. Primò, quia teſtator in dicto legato vſus fuit oratione, ſiue dictione illa vniuerſali omnium bonorum: at[*] dictio omnis, & omne, ſui natura nihil excludit, ſed omnia comprehendit, l. Iulianus, ff. de legatis 3. l. in fraudem, in fine, ff. de militari teſtamento, cum multis adductis per Decianum in conſ. 84. num. 13. vol. 3. Burſatum in conſ. 176. num. 13. lib. 2. imò ad caſum improprium trahitur, & virtute eius includuntur illa, quæ aliàs non[*] includerentur, vt ex aliis adnotarunt Decius in conſ. 69. num. 4. Iaſon in l. ſerui electione, §. cum fundus, num. 24. ff. de legatis 1. Craueta in conſ. 294. num. 2. Rubeus in conſ. 23. num. 3. Achilles Pedrocha in conſ. 7. ex num. 98. vſque ad numer. 107. & in conſ. 28. à num. 10. vſque ad num. 31. & vltra relatos per eum, Cephal. in conſ. 172. num. 9. lib. 2. & in conſ. 497. num. 20. Lib. 4. Menochius in conſ. 26. num. 17. lib. 1. & in conſ. 123. num. 3. lib. 2. & in conſ. 585. num. 17. lib. 6. Secundò, vt præfata ſententia euidentius probetur, animaduertendum eſt, eius reſolutionem pendere ex reſolutione alterius quæſtionis, vtrùm ſcilicet annui red[*]ditus computentur inter immobilia, vel an inter mobilia: quam poſt Gloſſas, & Antiquos in multis locis, tractarunt plenè Andreas Tiraquellus de retractu lignagier, §. 1. gloſſ. 6. ex num. 3. cum ſeqq. & gloſſ. 14. n. 119. & ſeqq. Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ, rubric. 5. §. 1. num. 3. cum multis ſeqq. Antonius Gabriel communium concluſionum, lib. 6. titul, de verbor, ſignific. concluſione 8. per totam. Modernus in conſuet. Pariſien. tit. 1. §. 13. gloſſ. 5. quæſt. 10. Couar. variar. lib. 3. cap. 7. num. 2. verſ. 2. Menoch. de recuperanda poſſeſſione, remedio 1. num. 45. & 87. cum ſeqq. & in conſ. 29. num. 16. lib. 1. Guillielmus Redoanus tractat, de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt. 14. de alienatione redituum, iurium, & actionum Eccleſii, ex num. 9. vſque ad num. 14. & num. 16. 29. & 30. fol. mihi. 66. Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, cætera bona, num. 8. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 10. num. 6. latiùs Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 40.ex num. 6. vſque ad num. 6. Andreas Gaill. practicarum ob[*]ſeruationum, lib. 2. obſeruatione 10. per totam, qui huius inueſtigationis quatuor effectus adducit, & eruditè, atque diſtinctè de hac re loquitur, ideò omninò videndus eſt. Vincentius Carocius de locato & conducto, quæſt. 15. per totam, folio mihi. 234. Caballinus milleloquio 217. per totum. Ioannes Gutierrez practic. lib. 2. quæſt. 146. num. 2. & lib. 3. quæſt. 83. ex num. 2. vſque ad num. 8. Angulo ad leges meliorationum, l. 1. titul. 5. gloſſ. 8. num. 10. Octau. Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inſpectione 7. num. 57. fol. mihi. 400. vbi refert Pariſium, Bellonum. Rolandum, & alios optime declarantes. D. Felicianus de cenſibus, lib. 1. cap 7. num. 2. verſ. quæ eò potiſſimum, fol. 75. Iacobus Cancerius variar. reſolutionum, cap. 7. de tutoribus, num. 78. Ex quibus apparet, communiorem ſententiam eſſe, vt prædicti annui redditus inter immobilia computentur, ſi impoſiti ſint ſuper bonis immobilibus, vt teſtantur ferè omnes ſuprà præcitati maximè Tiraquellus, Chaſſaneus, Benedictus, Redoanus, Gaill. Simoncellus, Ioannes Gutierrez, & Felicianus: qui duo firmant, procedere id, etiam in cenſibus annuis redimibilibus, ſed Modern. Paris. quem refert Ioannes Gutierrez dicta quæſt. 83. num. 5. magis[*] probat, hos cenſus, quibus hodie vtimur, eſſe propriè bona mobilia. Molina verò de primogeniis, lib. 1. dicto cap. 10. num. 6. diſtinguendum putauit: vt annui redditus redimibiles, conſiderato præſenti ſtatu, ante redemptionem inter bona immobilia computari ſoleant, conſiderato tamen redemptionis tempore, inter mobilia computari debeant. quoniam ea pecunia, quæ ex redemptione acquiritur, nulli dubiũ eſt, quin res mobilis, non immobilis cenſenda ſit, & annuos cenſus non eò minus dici perpetuos, quòd ipſi redimi poſſint, & in Regia Audientia Cathaloniæ, cenſualia inter immobilia cõputari, ſcribit Iacobus Cancerius dict. cap. 7. de tutoribus, n. 78. quod idem admittit Gaill. dict. obſeruatione 10. num. 2. & 3. dicens redditus nondum ceſſos inter immobilia, ceſſos verò inter mobilia computari: Alij verò inter mobilia indiſtinctè connumerant eos, vt ex eiſdem Authoribus conſtat apertè, & Caballino dicto milleloquio 217. num. 3. Vtcunque igitur ſit, ſiue mobilibus, ſiue immobilibus annuos cenſus comparemus, rectè dici poteſt debitos eſſe eos pro tempore, quo vſusfructus durauerit, legatario, cui mobilium, atque immobilium vſusfructus relictus eſt. Sed cum in iure noſtro nihil adeò certum ſit, vt ſuũ[*] contradictorem non habeat, & Doctores, æris potiùs, quàm veritatis ſtudio ſæpè ducantur in conſulendo, vt ex aliis probauit Craueta de antiquitate temporum, 4. part. num. 48. fol. mihi, 207. in præfata quæſtione ex infinitis, quos attentè atque originaliter prælegerim,[*] dumtaxat inueni Marcum Antonium Eugenium in conſil. 100. per totum lib. 1. quo loco in terminis & latè agit, an in legato vſusfructus omnium, & ſingulorum bonorum tam mobilium, quàm immobilium per virum vxori facto, veniant quoque annui cenſus teſtatori in pecunia numerata debiti? Et primum in fauorem vxoris quatuor fundamenta proponit; nec in toto conſilio, Menochij, aut Caualcani mentionem facit: poſtmodùm verò ex num. 14. firmiter defendit in dicto legato[*] vſusfructus, annuos prædictos cenſus non venire. Et vt alia prætermittam, quæ reuera non vrgent, & facilè dilui poſſunt ex his, quæ ſuperiores adnotarunt; eius fundamenta ad duo præcipuè veniunt reducenda. Primò, quod textus in Clementina, exiui, §. cúmque annui, de verbor. ſignific. minimè probare poſſit commune Doctorum aſſumptum, vt multis rationibus oſtendit ibi. ex num. 29. vſque ad num. 40. quæ etiam parùm vrgere videntur, nec conuenire poſſunt verbis illius textus, quicquid ipſe cauillare contendat; dicitur enim: Cùm annui reditus inter immobilia cenſeantur à iure. Deinde, quoniam ſuperior Communis non eo tantum iure, ſed & aliis multis fulta eſt, quæ adducunt Gaill. dicta obſeruation. 10. in princ. Ioan. Gutierez dict. quæſt. 83. num. 2. Secundum fundamentum conſiſtit in eo, quòd an[*]nui redditus non ſint propriè bona mobilia nec immobilia, ſed conſtituant tertiam quandam ſpeciem bonorum ab illis, vt ſunt nomina debitorum: quod cum aliis ibidem relatis probauit idem Eugenius præallegato conſil. 100. ex num. 21. & ex multis obſeruant, & veriorem ſententiam profitentur Mieres part. 1. dicta quæſt. 40. n. 13. per totum. Ioannes Gutierrez lib. 2. dicta quæſt. 146. num. 3. & lib. 3. dict. quæst. 83. num. 7. Verùm nec hoc fundamentum ita certum eſt, vt eo dumtaxat à ſuperiori ſententia recedere liceat; nam, vt vides, contrà tenuerunt permulti alij, & numero indubitanter, & authoritate forſant maiores, qui prædictos cenſus annuos inter immobilia connumeranda, vel ſaltem inter mobilia iuxta diſtinctionem traditam ſuprà cum Moli[*]na, conſtanter aſſeuerarunt. Quocirca cùm occaſio ſe obtulerit, maturè erit res iſta conſideranda, nec de facili à communi, & prima opinione hactenus explicata recedendum exiſtimo.[*] Quæ tamen ſine dubio procederet, quoties certo aliquo modo, ſiue ex coniecturis probabilibus de voluntate teſtatoris conſtare poſſet, voluiſſe ſub eo legato iura, & actiones, atque annuos cenſus, ſiue redditus contineri, ex his, quæ ſcripſerunt Pariſius in conſ. 67. num. 5.[*] vol. 2. Pinellus 1. part. rubricæ, C. de bonis maternis, n. 28. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 83. verſic. prædicta ſunt intelligenda: quòd ſi vſusfructus omnium bonorum ſimpliciter alicui relictus fuerit, certum erit, quod ipſi, & non hæredi annui cenſus perſoluendi ſunt, ex dictis ſuprà cap. 38. & Floriano in l. arbores, §. vlt. ff. de vſufructu, Paulo de Montepico in l. Titia cum teſtamẽto, §. Titia cùm nuberet, de legat. 1. quæſt. 96. n. 216. CAPVT XLII. Mobilibus legatis, vel vſufructu mobilium, vtrùm comprehendantur fructus pendentes tempore teſtamenti, aut tempore mortis? vbi Caſtrenſis, Alciati, de Prætis, Manticæ, Caualcani, & Ricciardi traditiones recenſentur; Hieronymi Gabrielis ſententia contra Caſtrenſem recipitur, & concludentibus rationibus corroboratur: deinde agitur de fructibus recollectis ante mortem teſtatoris, vel ante aditam hæreditatem, cùm vſusfructus omnium bonorum legatus eſt, & de fructibus pendentibus in re fructuaria tempore, quo dies vſusfructus ceſſit, ad l. ſi pendentes. 27. ff. de vſufructu. SVMMARIVM. -  1 Mobilibus legatis, vel vſufructu mobilium, vtrùm comprehendantur fructus pendentes, ſiue cohærentes rei, tempore teſtamenti, aut tempore mortis. -  2 Fructus pendentes ſub prædicto legato contineri, ex ſententia Caſtrenſis in conſ. 132. num. 3. vol. 1. -  3 Contrà ex ſententia Alciati in conſ. 182. lib. 9. -  4 Simon. de Prætis concordia, in prædicta contrarietate adducitur. -  5 Franciſci Manticæ in ſuperiori altercatione diſtinctio relata. -  6 Hieronymi Gabrielis ſententiam in conſ. 98. ex n. 5. cum ſeqq. lib. 1. veriſſimam eſſe, contra Caſtrenſem, & concludentibus rationibus confirmari. -  7 Mobilium appellatione non veniunt fructus pendentes, ſed tantùm ſeparati à ſolo; nam fructus pendentes inter immobilia reponuntur, & cenſentur eſſe eademmet ſubstantia cum ipſamet re; ideò eodem iure, quo ipſa res, indicantur. -  8 Et ad eum pertinent, ad quem res ipſa tranſit. -  9 Fructus etiam maturi ſunt pars rei. -  10 Deſtinatio quando attendi debeat, vel non? -  11 In teſtamentis ſtricta interpretatio fieri debet. -  12 Maximè in fauorem hæredis, vt quantò minus poſſibile ſit, per teſtatorem cenſeatur grauatus. -  13 Fructus recollecti antequam dies legati cedat, videlicet ante mortem teſtatoris, vel ante aditam hæreditatem, non iudicantur, vt fructus, ſed vt bona hæreditaria, & per conſequens ad hæredem pertinent. -  14 Vſufructuarius omnium bonorum vtifrui potest fructibus recollectis ante mortem teſtatoris, ſicut aliis bonis, & eorum dominium conſequitur præſtita ſatiſdatione in fructibus præſtanda. -  15 Fructus pendentes in re fructuaria, tempore, quo cedit dies vſusfructus, ad fructuarium pertinent. -  16 D. Spino loquutum contra textum, & communem Doctorum reſolutionem in hac materia, nouiter & verè adnotatum per Authorem. -  17 Hæres an poſſit repetere à fractuario expenſas, ſi quas feciſſet in conſeruatione fructuum, qui tempore cedentis legati vſusfructus pendebant: vbi Floriani de ſancto Petro diſtinctio refertur. VSufructu mobilium omnium legato, contineri etiam fructus nondum ſeparatos à ſolo, quamuis ipſi immobilium naturam adhuc retineant, ſecurè tradiderunt in hac materia Caualcanus, qui ipſe alios ſic tenentes adducit de vſufructu mulieri relicto, num. 82. verſ. vbi dicit venire, fol. 250. Ricciardus ad rubricam, Inſtit. de vſufructu, num. 91. fol. 38. quos in idem retulimus ſuprà, cap. 48. num. 12. nec ampliùs explicauimus ibi.Idcircò neceſſe eſt inquirere nunc, vtrùm id iure ſubſiſtere poſſit, nèc-ne, quod nec rectè, nec imperfectè à ſuperioribus declaratur: & pro diſtincta atque perfecta reſolutione conſtituendum erit in primis: Dubium in[*] eo conſiſtere, vtrùm mobilibus legatis, vel vſufructu mobilium comprehendi debeant fructus pendentes, ſiue cohærentes ſolo, tempore teſtamenti, aut tempore mortis teſtatoris: in quo dubio vidimus iam, quid Caualcanus, Ricciard. & alij ab eiſdem relati reſponderint: Vidimus item, nullam rationem à ſuperioribus aſſignari, quare fructus pendentes ſub eo legato contineri debeant, qui adhuc immobilium naturam retinent; quod ipſi non negant. Verùm Caſtrenſis in conſ. 132.[*] num. 3. vol. 1. apertè docuit, fructus pendentes, qui ſolo cohærent, legato mobilium, vel vſusfructus eorum cedere, quia eorum natura talis eſt, vt proximè debeant à ſolo ſeparari, & ita ſaltem in habitu, & potentia mobiles eſſe dicuntur. Quam ſententiam ſequitur Decius[*] in conſ. 472. num. 5. in fine. ſed Alciatus in conſ. 182. lib. 9. contrarium firmiter aſſerit: quoniam fructus pendentes, quandiu ſolo cohærent, pars fundi ſunt, l. fructus pendentes, cum vulgatis, ff. de rei vendicatione. Ideò in[*] hac contrarietate mediam viam eligendam putauit Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. ſolutione 5. dubitatione 7. num. 61. fol. mihi 304. vt ſcilicet Alciati opinio procedat in fructibus non maturis, nec de proximo colligendis; Caſtrenſis verò reſolutio locum obtineat in fructibus de proximo colligendis, nonnullis rationibus ibidem adductis, maximè propter deſtinationem, & quia fructus de proximo colligendi habentur pro collectis, vt cum Gloſſa, Bartol. & aliis de communi teſtatur Iaſon in l. diuortio, §. interdum, col. finali. ff. ſolut. matrimonio. & alios refert idem Simon de Prætis vbi ſuprà. In cuius comprobationem adduci poſſent nonnulla, quæ congeſſit Cernantes in l. 6. Tauri. ex num. 149. cum ſeqq. Cæterùm Mantica de coniectur. vl[*]tim. volunt. lib. 3. tit. 11. num. 7. prædictam contrarietatem proponit, & ibidem, num. 24. repetit eam, & intelligit Caſtrenſem loquutum, quando legatis mobilibus per teſtatorem, fructus adhuc pendebant, ſiue cohærebant ſolo, ſed poſt teſtamentum factum, fuerunt â ſolo ſeparati quo caſu dicit Caſtrenſis eos legatario deberi, quia per ſeparationem, facti ſunt mobiles, & ad hoc, ſui naturâ erant ordinati, & deſtinati, & proptereà de iis etiam teſtator cogitaſſe præſumitur. Demùm pro concordia remittit ſe ad ea, quæ ſcribit lib. 9. tit. 3. num. 6. fol. 390. vbi diſtinguendum firmauit, quòd aut fructus fuerunt ſeparati à ſolo, viuo adhuc teſtatore, & tunc ex mentis coniectura intelliguntur legati, & Caſtrenſis ſententia procedit: aut verò ſunt ſeparati poſt mortem teſtatoris, & tunc non debent videri legati, quia eo tempore, quo dies legati cedit, nondum mobiles dicuntur, ſed pars fundi ſunt, d.l. fructus, ff. de rei vendicatione. Tandem & vltimò Hieron. Gabr. in conſ. 98. ex n. 5.[*] vſque ad num. 11. lib. 1.conſultus in terminis, in prædicta contrarietate verius exiſtimat, fructus pendentes, legato mobilium non cedere: idque intelligendum eſſe, non ſolùm de fructibus, qui tẽpore mortis teſtatoris pendebãt, etiamſi maturi fuerint, quos ad vſufructuarium non pertinere, vel legatarium mobilium, omnes vt indubitatum ſupponunt, & aduertit Mantica lib. 9. dicto titul. 3. num. 7. ſed etiam ſimiliter de iis, qui tempore teſtamenti pendebant, & maturi erant, & reperti ſunt tempore mortis à ſolo ſeparati; nam nec iſti ad legatarium pertinent, ſed dumtaxat mobilium nomen conuenire poterit iis, qui tempore facti teſtamenti, à ſolo ſeparati fuerint: Quòd ſi tunc ſolo cohærebant, nihil proderit legatario poſtmodùm, ante mortem teſtatoris eos ſeparatos fuiſſe. Et hanc partem in puncto iuris veriſſimam eſſe arbitror, eruditè à prædicto Authore comprobatam, atque rationibus ſequentibus omninò amplectendam. Primò, ex dictis per Alciatum dicto conſ. 182. lib. 9. latiùs per Gabrielem ſuprà, vbi ex num 5. cum iudicio, atque aliorum relatione probauit: Teſtatorẽ dumtaxat videri ſub legato mobilium legaſſe mobilia, quæ habebat, & mobilia erant tempore facti teſtamenti, ex l. ſi ita, & l. finali, ff. de auro & argento legato, quam infrà cap. 44. quamplurimorum allegatione latiùs exornabimus. Secundò, quia negari non poteſt, quin teſtator mobilium tantùm bonorum vſumfructum legauerit: at[*] mobilium appellatione non veniunt fructus pendentes, ſed tantùm ſeparati à ſolo, nam fructus pendentes inter immobilia reponuntur, & cenſentur eſſe eademmet ſubſtantia cũ ipſamet re; ideò eodem iure, quo ipſa res, iudicantur, vt multis probant Tiraquellus de retractu lignagier,§. 1. gloſ. 7. num. 37. & ſequentibus, & de retractu conuentionali, §. 5. gloſſ. 4. Mantica lib. 9. dicto tit. 3. n. 7. Couar. reſolutionum, lib. 1. cap. 15. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſin. 79. & 80. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana, 55. Ioannes Petrus Mollignati de appellatiua vtriuſque iuris extenſione, verb, mobilium, num. 734. per totum, fol. 90. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 34. num. 11. Caballin. milleloquio 518. par. 2. Ceruantes in l. 6. Tauri num. 155. & tribus ſequentibus.[*] Et ad eum pertinent. ad quem res ipſa tranſit, vt ait Barboſa referens multos, & dicens ſuperiorem doctrinam in quacunque materia procedere, in l. diuortio, in princip. Num. 79. ad finem, verſic. ratio eſt, fol. 971. ff. ſoluto matimon. Nec dici poteſt, proptereà quòd maturi eſſent fructus, quaſi deſtinatione habendos illos pro mo[*]bilibus, vt Caſtrenſis, & Simon de Prætis dicebant; quia fructus etiam maturi ſunt pars rei, l. in lege falcidia, vbi omnes notant, ff. ad legem falcidiam, dict. l. fructus, ff. de rei vendicatione: quam indiſtinctè acceperunt omnes ſuperiùs relati, ſiue maturi, ſiue immaturi fructus[*] ſint. Nec deſtinatio in his, quæ naturâ ipsâ fiunt, mutare poteſt ſubſtantiam, nec nomen rei, antequam: ſit facta, & in his veritas ipſa, & non deſtinatio inſpicitur, vt vtrumq latius probauit Gabriel vbi ſupr. & aliis rationibus Caſtrenſis concludenter ſatisfacit. Et quod dictum eſt de fructibus maturis, vt finti pars rei, ex aliis probarunt etiam Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. titul. 10. num. 24. D. Spino in ſpeculo, gloſſa 13. de legato vſusfructus, num. 30. & 31, ergo durum videtur, mobilium legatum ad ea extendere, quæ[*] propriè inter immobilia connumerantur, maximè in teſtamentis, in quibus à propria, & vera verborum ſignificatione recedere non licet, atque ſtricta interpretatio fieri debet, l. ille aut ille, §. cum in verbis, l. non aliter, ff. de legat. 3 Iaſon in l. non dubium, num. 4. C. de legibus. Socin. in regul. 536. incipit: Verborum. & poſt Tiraquel. & alios multos, Mieres de maiorat. in initio 2. par. ex num. 11. Aluaradus de coniecturata mente defun[*]cti, lib. 4. c. 2. num. 4. præcipuè in fauorem hæredis, vt quanto minùs poſſibile ſit, per teſtatorem cenſeatur granatus, vt multorum iurium, & Authorum relatione comprobant Craueta in conſ. 25. num. 24. & in conſ. 23. num. 3. Pariſius in conſ. 80. num. 43. volum. 2. Ruinus in l. Gallus, §. quidam rectè, num. 6. & 11. de liberis & poſthum. Decianus in conſ. 1. num. 90. volum. 2. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, quòd[*] cùm vſusfructus omnium bonorum legatus eſt, tametſi fructus recollecti, antequam dieslegati cedat, atque ita ante mortem teſtatoris, velante aditam hæreditatem, non iudicentur vt fructus, ſed vt bona hæreditaria, l. ita tamen, § 1. in fi. ff. ad Trebellianum, & l. in fideicommiſſaria, vbi notat Imola eod. tit. cum concordantibus adductis per Franciſc. Marcum, deciſ. 827. in 1. par. Caualcanum de vſufructu mulieri relicto, n. 92. fol. 264. & tradunt Corneus in conſ. 187. num. 3. verſic. Ex quo infertur, volum. 2. Achilles Pedrocha in conſ. 7. num. 156. & per conſequens ad hæredem pertineant, ex eiſdem Authoribus: tamen eis quoque, ſicut aliis bonis vſu[*]fructuarius vti & frui poterit, & eorum dominium conſequi, præſtita cautione de tantundem in genere reſtituendo, vel æſtimatione, iuxta ea, quæ alio c. ſuprà,latiùs diximus, & ita pluribus iuribus, & rationibus probarunt Corneus dict. conſ. 187. ex num. 3. volum. 2. Craueta in conſ. 300. num. 5. & ſequuntur Caualcanus dict. num. 92.Pedrocha d. conſ. 7. num. 161. Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 9. tit. 6. num. 5. per totum. Tertiò & vltimò conſtituendum eſt, fructus penden[*]tes in re fructuaria, tempore, quo cedit dies vſusfructus, ad fructuarium pertinere: quod ex l. ſi pendentes, ff. de vſufructu, adnotarunt ibi gloſ Albericus, &{ Vide in annot. infrà, ad fin. lib. annotat. 15. } Florianus, qui dicit hoc eſſe notabile; potuit enim eſſe in eo dubitatio, quia fructus pendentes intelliguntur eſſe fructus anni præcedentis. Idem etiam ex eadem lege deduxerunt Roland. in conſ. 73. num. 34. & ſequent. vol. 2. Corneus in conſ. 173. col. 2. volum. 2. Franciſc. Marcus deciſ. 815. 1. part. Caualcanus de vſufruct. mulieri relicto, num. 93. ad fin. fol. 266. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationib. cap. 11. num. 60. verſic. viciſſim enim, Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 639. num. 2. lib. 4. Cephalus in conſ. 182. num. 4. & 5. lib. 2. in quo nullus vnquam dubitauit, ſolus D. Spino in ſpeculo, gloſ. 13. principali, de legato vſusfructus, num. 29. contrarium reſoluit, ſed loquitur apertè contra textum, & Communem ſuprà relatam, & falsò citat nonnullos, qui nequaquam dicunt id, ad quod allegantur; loquuntur enim in caſu & ſpecie valdè diuerſa. An autem hæres poſſit repetere à fructuario expenſas, ſi quas feciſſet in conſeruatione fienda fructuum, qui tempore cedentis legati vſusfructus pendebant, quærit Florianus in dicta l. ſi pendentes, num. 3. & reſpondet, quòd ſi ſunt factæ per teſtatorem, vel inchoatæ, non poteſt repetere, argumento l. quod in rerum, §. ſi quis poſt teſtamentum, ff. de legat. 1. ſed ſi factæ finti per ipſum hæredem, tunc ſic: argument. l. cætera, §. imo, & l. cùm ſeruus, eod. titul. cui iunge ea, quæ cum Mandello, & aliis dicentur ſtatim, ad finem, cap. ſequentis. Et de his hactenus. CAPVT XLIII. Fructus fundi ſi alicui ſimpliciter, aut generaliter legantur, vtrùm hoc legatum vſusfructus eſſe videatur, & in prima tantum vice verificetur, ſiue quot annis debeatur? vbi lex defuncta, 65. § vlt. ff. de vſufructu, l. ſi habitatio, 10. §. vtrùm, ff. de vſu, & habitatione, l. annua, 20. §. ſi. l. cum quidam, 23. ff. de annuis legatis, dilucidè, & verè explicantur, & res iſta breuiter, & diſtinctè magis, quàm hactenus declaratur. SVMMARIVM. -  1 Expenditur, & commendatur textus in l. defuncta, 68. §. finali, ff. de vſufructu. -  2 Refertur commune Doctorum aſſumptum ex illo textu: quòd ſi fructus fundi, vel agri ſimpliciter legati ſint, legatum hoc non verificetur in prima vice, ſed quot annis debeatur. -  3 Legatum vtrùm dicatur eſſe vnicum, an verò plura legata ſint, cùm fructus fundi ſimpliciter legantur: vbi Caſtrenſis, & aliorum ſententiæ recenſentur. -  4 Sermo ſimpliciter prolatus intelligitur de prima vice. -  5 Fructibus ſimpliciter venditis, venditio intelligitur de fructibus vnius anni. -  6 Diſpoſitio in contractibus intelligitur de prima vice, non facta diſtinctione, vtrùm materia fauorabilis ſit, vel odioſa. -  7 Quod etiam locum habet in vltima voluntate, quantumcunque fauorabilis ſit vltima voluntas. -  8 Ratio quædam, pro communi Doctorum traditione propoſita ſuprà num. 2. verè, & concludenter improbata. -  9 Regulam l. boues, 88. §. hoc ſermone, ff. de verbor. ſignificat. non procedere in vltima voluntate, ſi verba legati ſint generalia, vel indefinita, & referantur ad id, quod ex ſua natura reiteratur, ſiue renaſcitur, & ibidem explicatus textus in d.l. defuncta, 65. §. vlt. ff. de vſufructu. -  10 L. ſi habitatio, 10. §. vtrum, iunct. gloſ. ff. de vſu & habit. & l. annua, 20. §. ſi. ff. de ann. leg. vera ratio redditur. -  11 Teſtator legauerit ſimpliciter aliquam quantitatem in diem, vel caſum reiterabilem, vtrùm intelligatur legatum perpetuum: vbi explicatur textus in l. cùm quidam, 23. ff. de annuis legat. Cumani interpretatio recipitur, & de opinione Bartoli remiſſiuè agitur. -  12 Fructus certi fundi, vel agri legati alicui, vtrùm præſtari debeant, deductis priùs omnibus impenſis factis ab hærede, vel proprietario pro his habendis, vbi expenditur & commendatur Iacobi Mandelli de Alba conſ. 743. ex num. 2. lib. 4. PRo abſoluta, atque diſtincta huius Capitis explicatione, circa quam aut breuiter, aut intricatè nimis, cæteri ſe habuiſſe videntur, qui hactenùs ad piopoſitum nonnulla ſcripſerunt, conſtituendum erit in primis: ſingularem eſſe deciſionem text, in l. defuncta, 65. §. vlt.[*] ff. de vſufruct. vbi teſtator legauit certam partem fructuum certi fundi; dubitabatur, vtrùm legatum eſſet intelligendum de ſexta parte fructuum primi anni, an verò cenſeretur legatum vſusfructus, vel annuum: & Iureconſultus reſpondet, quot annis videri legatum relictam niſi contrarium ſpecialiter ab hærede probetur; & in hunc modum ſcribit: Sempronio do, lego ex redacta fructuum oleris, & porrinæ, quæ habeo in agro ferrario, partem ſextam. Quæritur, an his verbis vſusftuctus legatus videatur? Reſpondi, non vſumfructũ, ſed ex eo quod redactum eſſet, partem legatam. Item quæſitum eſt, ſi vſusfructus non eſſet, an quot annis partem ſextam redactam legauerit? Reſpondi, quot annis videri relictum; niſi contrarium ſpecialiter ab hærede probetur. Inde deducere ſolent DD. (vt hoc loco prætermittam agere, quare[*] verbis ſuperioribus vſusfructus legatus non videatur, quod explicatum fuit ſuprá cap. 29.) mirabilem eſſe & notandum eum textum, ad probandum, quòd ſi alicui legentur agri, vel fundi fructus ſimpliciter, hoc legatum non velificetur in prima vice, ſed quot annis debeatur; in quem ſenſum accipiunt eum textum gloſſa, & Baldas; ibi Albericus in l. Mela, in fine principij, ff. de alimentis legatis, Romanus ſingulari 292. Alexander in conſ. 60. colum. 2. lib. primo. Cremenſis ſingulari 75. Socinus in conſ. 48. num. 1. lib. 3. Antonius de Butrio in conſ. 30. num. 1. Gregorius Lopez in leg. 20. titul. 31. partit. 3. gloſſa prima. Hieronymus Cardinalis Albanus in additionibus ad Bartolum, ad textum, in dicta lege defuncta, §. vltimo n. 1. qui dicit ſolemnem eſſe eius textus deciſionem ad hoc, quem ita, vt prædiximus, intellexerunt etiam Caſtrenſis, Iaſon, & alij communiter in leg. ſi Stichum, §. ſtipulatio. in fine, ff. de verborum obligationibus. Conueniunt enim in hoc, quòd ſi legati ſunt fructus aliquarum rerum ſimpliciter, vel pars fructuum, huiuſmodi legatum debeatur quotannis; & ſolùm diſputant, vtrùm tale legatum dicatur eſſe vnicum, an ve[*]rò plura legata ſint?Et in hac re diſtingunt in hunc modum: aut legatum eſt ſimpliciter factum, hoc eſt ſine dinumeratione annorum; & tunc vnicum eſt legatum, quamuis quolibet anno debeatur, & ita intelligunt procedere textum, in dicta lege defuncta, 65. §. vltimo, ff. de vſufructu, aut legatum eſt factum, cum dinumeratione annorum; & tunc dicuntur eſſe plura legata. Sed legatum annuum eſſe in ſpecie dict. §. vltimi, clarè ſentiunt & firmant Romanus, Cremenſis, & Alexander vbi ſuprà. Barboſa in l. diuortio, §. quod in anno, num. 8. verſiculo, & pro illis, fol. 1010. ff. ſoluto matrimonio. Vtcunque tamen res ſe habeat, ſiue vnicum ſit legatum, ſiue ſinti plura legata, firmiter tenent omnes, vtroque caſu legatum deberi quolibet anno: quod difficile videbatur primó ex regula textus in leg. boues, 88. §. hoc ſermone, ff. de verborum ſignificatione, leg. dotis promiſſio, 60. ff. de iure dotium, cum ſimilibus. Ex quibus adnotare ſolent Doctores communiter, quòd ſermo ſimpliciter prola[*]tus intelligitur de prima vice, & poſt Tiraquellum, & alios plures, multis exornant Tellus Ferdinandus in leg. 4. Tauri, ex num. 5. cum ſequentibus. Barboſa in dict. §. quod in anno, ex num. 8. quia poſt Baldum ibi inde deducti latiùs declarat, quòd venditio ſimpliciter facta[*] de fructibus, intelligitur de fructibus vnius anni, & quemadmodum regula dicti §. hoc ſermone,habet locum in contractibus, in quibus diſpoſitio intelligitur de pri[*]ma vice, non facta diſtinctione, vtrùm materia fauorabilis ſit, vel odioſa: Cumanus in conſ. 14. Decius in conſilio 512. num. 7. & alij relati per Barboſam in dicto §. quod in anno, num. 10. verſiculo, similiter in contractibus; ſic etiam locum habet in vltima voluntate quantumcunque fauorabilis ſit vltima voluntas, vt pro conſtanti admittunt Baldus in leg. vnica. num. 14. C. de his quæ pœ[*]næ nomine, Socinus, Iaſon, Tiraquellus, & alij, cum quibus veriſſimum putat Barboſa dicto num. 10. verſiculo, vnde regula, qui num. 9. pro hac ſententia fortiter inducit textum, in dicto §. hoc ſermone, nec concludit (quod vltra Barboſam conſideraueram) ratio quædam aſſigna[*]ta in Apoſtilla ad Bartolum, in dicta leg. dotis promiſſio, ff. de iure dotium, quæ ait, legatum fructuum ſimpliciter factum, non velificari in prima vice, quia in vltimis voluntatibus fit lata interpretatio: conuincitur enim apertè ex doctrina Baldi, & aliorum relata ſuprà. Tum etiam, vt rectè aduertit Albanus, in dict. leg. defuncta, §. vlt. quia imò legatum ſimpliciter factum, in dubio intelligitur de eo. quod minimum eſt, cùm teſtator cenſeatur voluiſſe minùs grauare hæredem, quàm poſſibile ſit, l. apud Iulianum, §. ſcio, l. legato generaliter, ff. de legatis primò, l. ſi ita ſcriptum, ff. legatis 2. & ideò dicere ſolèt Doctores ſpeciale eſſe fauore Religionis, vt non intelligatur de eo, quod minimum eſt, leg. Titia, §. finali, ff. de auro, & argento legato, & vtrumque latiùs explicauimus ſuprà cap. 30. ad finem, & cap. 9. ex num. 37. vſque in finem capitis: vnde ſi hoc eſt ſpeciale, ſequitur in contrarium eſſe ius commune. Quas difficultates rectè perpendit Barboſa in dict.[*] leg. diuortio, §. quod in anno, & num. 8. in principio, latiùs num. 11. per totum, vt illas componat, animaduertit, & cum iudicio fundat, regulam dicti §. hoc ſermone, eſſe limitandam, nec procedere in vltima voluntate, ſi verba legati generalia, vel indefinita ſint, & referantur ad id, quod ex ſua natura reiteratur, ſiue renaſcitur; nam his concurrentibus, non intelligetur legatum de prima vice, & ſic dicit probare, & intelligi debere textum, in dict. l. defuncta, §. vlt. ff. de vſufructu: agebatur enim ibi de fructibus, qui ex ſua natura renaſcuntur, l. diuortio, §. ſi vir, ff. ſoluto matrimonio: vnde ſi verba legati ſint indefinita, & referantur ad actum ſuâ potentiâ non reiterabilem, ſiue non renaſcentem, intelligetur legatum de prima vice, ex dicto §. hoc ſermone: in contractu autem, indiſtinctè de prima vice res erit intelligenda, etiamſi actus reiterabilis ſit, vt latiùs declarat idem Barboſa dict. num. 11. ad finem. Et pro hac reſo[*]lutione faciunt duo iura ſic intelligenda. Primò textus in l. ſi habitatio, 10. §. vtrùm iuncta. gloſſa, ff. de vſu & habitatione; vbi habitatio ſimpliciter relicta, durat in vita legatarij, quia habitatio ex ſe reiterabilis eſt, & quodammodò renaſcitur, per textum in l. penultima, ff. de capit, diminuitone; & ſic in illa militat eadem ratio, quæ in fructibus. Secundò textus in l. annua, 20. §. final, ff. de annuis legatis, vbi ſi legetur pecunia colligenda ex redditibus fundi, cenſetur legatum perpetuum, quia cùm verba legati ſint indefinita, & actus ſit reiterabilis, quia fructus quolibet anno nascuntur, non intelligitur ea diſpoſitio de prima vice. Secundò conſtituendum eſt, legatum non ſolùm intelligi perpetuum, aut quot annis deberi, quando res legata ſuapte natura eſt reiterabilis, vt in dict. l. defuncta, §. vltimo. Sed etiam, quando legato adiicitur aliqua qualitas quæ ex ſe reiterabilis ſit: inde eſt, quod ſi teſtator ſimpliciter legauerit aliquam quantitatem in diem,[*] vel caſum reiterabilem, non intelligitur legatum de prima vice, ſed magis cenſetur perpetuum, per textum in l. cum quidam, 23. ff. de annuis legatis, vbi cùm teſtator Decurionibus diuiſiones dare voluiſſet, die natalis ſui, Diuus Seuerus, & Antoninus reſcripſerunt, non eſſe ve riſimile teſtatorem de vno anno ſenſiſſe, sed de perpetuo legato; nam, vt ibi declarat Lancelotus Decius, teſtator intellexit de ſolemnitate cõmemoratiua diei natalis ſui, qui quidem dies acceptus in hunc ſenſum, recipit reiterationem: & hac ratione non reſtringitur ad primam vicem, vt rectè explicarunt Cumanus in l. eum qui Kalendis, in princ. ff. de verbor. obligat. Alexander in l. ſtipulatio iſta, §. final, num. 4. eodem titul. Iaſon in l. apud Iulianum, §. ſi quis alicui, num. 11. & ibidem Zaſius in fine, ff. de legatis 1. Socinus in conſ. 48. num. 1. lib. 3. Antonius Gomezius tom. 2. variar. c. 11. de qualitatibus contractuum, num. 48. qui improbat Bartoli opinionem, & interpretationem præcedenti contrariam, de qua vide latiùs per Barboſam in dicto §. quod in anno, num. 10. verſ. cæterùm, fol. 1012. & num. 12. verſ. ſecundus autem intellectus, & num. 13. fol. 1014. Tertiò & vltimò conſtituendum eſt, vtile eſſe & ne[*]ceſſarium dubium, an fructus certi agri vel fundi ſimpliciter, aut indefinitè legati, præſtari debeant legatario, deductis priùs omnibus impenſis factis ab hærede, vel proprietario pro eis habendis: de quo vide Baldum in l. 1. §. libertatibus, aliàs §. Excepto, C. de caducis tollendis. Salicetum in l. 1. C. de fructibus & litium expenſis, & in terminis tractat Iacobus Mandellus de Alba, videndus omninò in conſ. 743. num. 2. 3. 9. & 11. lib. 4. CAPVT XLIV. Vſusfructus omnium bonorum legatum, vtrùm intelligendum ſit de bonis exiſtentibus tempore teſtamenti, an verò extendatur etiam ad bona poſt teſtamentum acquiſita? vbi lex, ſi ita, ff. de auro & argento legato, l. quoties, 34. §. vniuerſorum, ff. de vſufructu, explicantur; & teſtator an, & quando præſumatur legaſſe ea tantùm, quæ habebat tempore conditi teſtamenti, vel etiam deinde acquiſita, plenè, breuiter tamen & diſtinctè declaratur. SVMMARIVM. -  1 Teſtator an, & quando præſumatur legaſſe ea tantùm quæ habebat tempore conditi teſtamenti, vel etiam deinde quæſita; profundam eſſe & latam quæſtionem, variiſque modis intellectam, limitatam & declaratam, remiſſiuè. -  2 Verba teſtatoris referri ad tempus teſtamenti, & quæ ſunt præſentis temporis, minimè comprehendere futura. -  3 Legatum regulariter, in dubio intelligendum de rebus, quæ fuerunt teſtatoris, tempore teſtamenti; quod legatarius probare debet. -  4 Et in legato etiam generali, vtputà bonorum, aut ſimili, quando teſtator non potuit præuidere futura, quòd diſpoſitio nunquam referatur niſi ad bona præſentia. -  5 Legatum per verba vniuerſalia, indefinita, aut generalia, vtrùm referatur ad tempus teſtamenti? vbi refertur & probatur diſtinctio Bartoli, & vide num. ſeq. -  6 Iacobi Menochij traditiones nonnullas in hac materia, nouiter declaratas per Authorem. -  7 L. ſi ita, ff. de auro & argento legato, & l. finalis, eodem titul. explicantur, & Menochij interpretatio reiicitur, & num. ſeq. -  8 Ioannes Vincentius Honded, laudatur. -  9 Legatum vſusfructus omnium bonorum, vtrùm intelligendum ſit de bonis exiſtentibus tempore teſtamenti, an verò extendatur etiam ad bona futura, & num. ſeq. -  10 Iulianum Iureconſultum in l. quoties, 41. §. vniuerſorum, ff. de vſufructu, nec verbum aliquod dixiſſe, quo deduci potuerit quorundam Scriptorum aſſumptum, & ibidem explicatus ille textus, & Bartoli interpretatio probata. -  11 Vſusfructus omnium bonorum cùm relinquitur coniunctæ perſonæ, vtrùm futurorum quoque bonorum, ſiue poſt teſtamentum acquiſitorum vſusfructus comprehendantur? vbi Michaelis Graſſi, & aliorum ſententia improbatur. -  12 Legatum factum etiam contiunctæ perſonæ, non comprehendere niſi ea, quæ exiſtebant tempore conditi teſtamenti. -  13 Legatum ex præſumpta teſtatoris voluntate, futura etiam comprehendere, & de nonnullis conectiuris remiſſiuè. PRo abſoluta, atque diſtincta huius Capitis explicatione, quod latiſſimam continet materiam, & à multis ſcriptam, in primis conſtituere neceſſarium erit: Profundam eſſe, & latam quæſtionẽ, variiſque modis intellectam, limitatam, & declaratam; an, & quando teſtator pręſumatur legaſſe ea tantùm, quæ habebat tempore teſtamenti conditi, vel etiam deinde acquiſita? Quam diſ[*]ceptationem, vt ab antiquis initium ſumamus, longis diſtinctionibus explicauit Bartolus in l. ſi ita, ff. de auro & argento legato. Caſtrenſis, Alexander, Felinus, Socinus ſenior, & Socinus iunior, Fulgoſius, Herculanus, Aretinus, Romanus, Berous, Corneus, Capra, Pariſius, Rolandus, Craueta, Næuis, Baldus, Cagnolus, Crotus, & alij, quos in vnum recenſet, & de hac materia latè & diſtinctè ſcribit Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione 127. per totam, & in conſ. 97. num. 64. 65. & ſeqq. & num. 133. 144. & ſeqq. in conſ. 1. num. 196. lib. 1. & in conſ. 115. num. 66. & in conſ. 106. num. 61. & tribus ſeqq. & n. 169. Vſque ad n. 180. & num. 192. 194. & 267. lib. 2. & in conſ. 330. ad finem, lib. 4. Couar. practicar. cap. 2. ex num. 2. Dueñas regula 205. Ioannes Baptiſta Cephalus inter conſ. Cephali Genitoris, in conſ. 773. num. 12. & multis ſeqq. lib. 5. Hieronymus Gabriel in conſ. 98. ex num. 24. cum ſeqq. & in conſ. 120. per totum, vol. 1. Gaſpar. Caballinus milleloquio 38. num. 3. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 22. num. 33. per totum. Mantica de coniecturis vlt. volunt, lib. 3. tit 11. per totum, fol. 78. & 79. Simon de Prætis de interpretatione vlt. Volunt. lib. dubitatione 9. à num. 35. cum multis ſeqq. fol. 323. & lib. 5. interpretat. 2. dubit. vlt. n. 274. fol. 550. Ioſephus Ludouicus deciſ. 61. n. 37. 38. & ſeqq. Mieres de marioratu, 1. part. quæſt. 10. num. 37. Aluarus Valaſcus conſultat. 58. per totam. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, ex num. 85. fol. 255.. vſque ad num. 88. Michaël Graſſus receptar, ſentent. §. legatum, quæſt. 29. per totam. Petrus Surdus in conſ. 27. ex num 5. lib. 1. Peregrinus tract. de fideicommiſſ. art. 13. num. 78. Sfortia Odd. in conſ. 69. per totum, vol. 1. latiſſimè Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 63. ex num. 1. vſque ad num. 34. & num. 41. vſque ad num. 74. vol. 1. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, verba[*] teſtatoris regulariter referri ad tempus teſtamenti, & quæ ſunt præſentis temporis, minimè comprehendere futura, l. ſi ita ſcripſiſſet, l. vlt. §. 1. ff. de legatis 2. l. ſi ita legatum, & l. vlt. in fine princ. ff. de auro & argento legat. l. Iulianus, §. vlt. l. his verbis, l. vxorem, § teſtamento, el primero, ff. de legat. 3. l. Aurelius, §. 1. ff. de liberatione legata: quæ iura, & alia ſimilia rationes etiam, & quamplurimorum Authorum authoritates rectè congeſſit Menochius locis ſuperiùs relatis, maximè dict. præſumpt. 127. ex num. 6. vſque ad num. 16. Ioannes Vincentius Honded, dict. conſ. 63. ex num. 22. vſque ad num. 34. Inde conſequenter, & neceſſariò infertur dicendum: Legatum regulariter in dubio intelligendum[*] de rebus, quæ fuerunt teſtatoris, tempore teſtamenti, quod legatarius probare debet, vt vtrumque poſt alios plures probauit Mantica lib. 3. dict. titul. 11. num. 4. per totum, Simon de Prætis, Cephalus, & alij relati ſuprà Sfortia dict. conſ. 79. ex num. 10. cum ſeqq.Honded. dict. conſ. 63. ex num. 17. & num. 22. & 29. cum ſeqq. Et in le[*]gato etiam generali, vtputà bonorum, aut ſimili, quando teſtator non potuit præuidere futura, quòd diſpoſitio nunquam referatur niſi ad bona præſentia, expreſsè firmant Alexander in conſ. 172. num. 2. lib. 6. Menochius in conſ. 142. num. 22. lib. 2. Cephalus in conſ. 599. n. 12. lib. 4. Mantic. lib. 3. dict. tit. 11. num. 13. Honded. Dict. conſ. 63. ex num. 18. qui num. 38. & n. 44. ex a liis multis[*] probauit, Legatum etiam per verba vniuerſalia, aut indefinita, ſiue generalia, non comprehendere ſutura, quando agitur de magno præiudicio, & teſtator non potuit præuidere, quæ bona acquiſiturus eſſet: quod dixerat Mantica dict. num. 13. & ante omnes Magiſtraliter docuit Bartolus in l. vlt. §. 1. num. 2. ff. de legat. 2. per illum textum, qui dicit, quòd quoddam eſt legatum vniuerſale, quod relinquitur ſub aliquo nomine appellatiuo de ſui natura collectiuo, vt peculium, grex, & ſimilia; & tunc iſtud recipit augmentum, & diminutionem, & comprehendit etiam futura, vt multis comprobat etiam Menochius dict. præſumptione 127. num. 26. Quoddam eſt legatum generale per aliquod ſignum, quod ei apponitur; vt, Lego omnes res, & ſimilia: & tunc refertur ad tempus teſtamenti, vt concordantes cum doctrina Battoli tenuerunt etiam Baldus, Corneus, Socinus iunior, Capra, Albertus Brutus, & alij, quos refert, & ſequitur Honded. dicto conſ. 63. num. 42. Ex his, & vltra Hondedeum, & cæteros alios in hac[*] materia ſcribentes, animaduertendum duxeram, attentè prælegenda eſſe, ne nos decipiant, nonnulla, quæ in hac materia ſcripſit Menochius dicta præſumption. 127. num. 28, vbi pro certo tradit, legatum cenſeri continere etiam futura, quando teſtator dixit: Lego omnia bona; vel, Lego vſumfructum omnium bonorum; vel, Lego omnes res meas: quod tamen dictis ſuprà num. 4. & diſtinctioni Battoli repugnat apertè, nec procedere poſſe videtur ex iis iuribus, quæ adduximus ſuprà num. 2. deinde num. 34. pro certo tradit ipſe Menochius, legatum cenſeri continere futura, quando teſtator in legato vſus eſt oratione, ſeu ſermone indefinito vt, Lego argentum, veſtes, & ſimilia. Quod etiam difficultatem continet; aut ſaltem intelligendum eſt iuxta ea, quæ Menochio non relato, latiùs ſcribit Honded. loco ſæpè rela[*]to num. 43. & quatuor ſeqq. Ex eo autem conſiderabam traditionem hanc Menochij difficilem eſſe, & non omninò tutam, quod non parum repugnare videatur textus in dict l. ſi ita & in l. finali, ff. de auro & argento legato. Vbi illa verba, veſtem meam, argentum meum, adiecta legato, intelliguntur de illo, quod habebat teſtator tempore teſtamenti, & conſequenter legatum oratione indefinita conceptum, non comprehendit futura, ſed ea ſolùm, quæ extabant tempore conditi teſtamenti: Verùm reſpondet Menochius dict. præſumpt. 127. num. 35. & 36. & dict. conſ. 106. num. 170. & num. 192. & 194. & num. 167. cum ſeqq. in dictis iuribus ita ſtatutum eſſe ob vim illius pronominis, meum, quod ſignificat tempus præſens. Sed non eſt certa nec vera præfata ſolutio, proptereà quod nihil refert, quòd in ipſo legato, vel teſtamento, teſtator vſus fuerit pronomine meum, ad hunc eſſectum, vt legatum intelligatur ſecundùm tempus teſtamenti, vel tempus mortis, quemadmodum apertè conſtat ex l. vit. §. 1. ff. de legatis 2. 1. nomen, §. 1. ff. de legatis 3. 1. Aurelius, §. 1. & 2. ff. de liberatione legata: in quibus iuribus appoſitum non eſt pronomen meum, & tamen reſtringitur diſpoſitio ad exiſtentia tempore teſtamenti; quod ex dictis iuribus poſt Cumanum, Alexandrum, Vincentium, Herculam, Modernum Pariſ. & alios, firmiter defendit Couar. practicarum, dict. c. 2. num. 2. & ſequitnr Mantica lib. 3. d. titul. 11. num. 4. vbi refert Caſtrensiem in conſ. 132. num. 2. vol. 1. dicentem expreſsè, pronomen illud non eſſe cauſam, vt præſens tempus demonſtretur, Iaſon etiam in l. ſeruum filij, in princ. num. 18. ff. delegatis 1. Ioannes Vincentius Hon[*]ded. mihi quidem eruditiſſimus ſemper, atque præſtantiſſimus dict. conſ. 63. num. 27. & 28. vbi ex aliis, & rectè ſcribit, legati restrictionem in dictis iuribus non fieri ex vi, & natura diſpoſitionis, quæ eſt præſentis temporis: & inde illarum legum deciſionem procedere non ſolùm, quando ex illo pronomine meum, adiecto legato, præſens tempus ſignificatur; ſed etiam ſi pronomen illud non. fuerit adiectum, ſed teſtator per alia verba præſentis temporis legauerit: de quo videndus erit omninò poſt Coſtam ibi relatum, Ioannes Garcia de expenſis, & meliorationibus, cap. 22. num. 33. Vides ergo indiſſolutam remanere earum legum difficultatem, & conſequenter non immeritò videri ſuprà periculoſas Menochij traditiones, quas retulimus. His ita conſtitutis, tertio demum loco conſtituendum erit (quod ad explicationem noſtri tractatus præcipuè pertinet) dubium eſſe, vtrùm legatum vſusfructus omnium bonorum intelligendum ſit de bonis exi[*]ſtentibus tempore conditi teſtamenti, an verò extendatur etiam ad bona futura, ita vt bonorum quoque futurorum, ſiue poſt teſtamentum acquiſitorum vſusfructus legatus cenſeatur? quam quæſtionem pleniſſimè tangit Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, ex num. 85. fol. 255. vſque ad num. 88. & tandem multis, & veris rationibus, atque Scriptorum authoritatibus rectè reſoluit, huiuſmodi legatum regulariter intelligendum tantum de vſufructu bonorum exiſtentium tempore teſtamenti, nec ad bona futura extendi: id quod ex dictis ſuprà, 1. & 2. huius capitis obſeruatione, veriſſimum eſt, & probatum etiam in terminis per Alexandrum in conſ. 25. num. 2. vol. 7. Crauetam in conſ. 139. num. 4. & 5. vol. 1. quem optimè expendit Caualcanus vbi ſuprà, num. 86. verſic. ſed in conſilio, fol. 257. & pro hac ſententia concludentem, & veram rationem conſiderant, & Caualcanum ſequuti ſunt Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæst. 29. num 1. Sfortia in corſ 30. num. 7. volum. 1. & nouiſſimè Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitut. de vſufructu, num. 94. in fine, verſicul. intelligitur tamen, fol. 40. Ex quibus apertè deducere poteris, periculoſam iterùm videri Menochii reſolutionem dicta præſumptione 127. num. 28. vſumfructum bonorum etiam futurorum legatum videri, cùm vſusfructus omnium bonorum relinquitur. In quo etiam errore, ſed malè quidem, fuerunt & alij, quos recenſent Graſſus dict. quæſt. 29. num. 1. verſ. ſed certè. Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemontana, 168. qui ſumunt fundamentum ex textu in l. quoties 41. §. vniuerſorum, ff. de vſufructu. Sed errore manifeſto labun[*]tur; quippe cùm adeò alienum ſit à mente Iuliani Iureconſulti, vt eam quæſtionem attingere, ſiue decidere voluerit, an ſcilicet futurorum quoque bonorum vſusfructus relictus cenſeatur, vt nec verbum aliquod dixerit, quo futura comprehendi denotare potuerit: idcircò gloſſa vltima, ibi, ſub verbo, fortè, loquitur, nec audet id firmare: cuius contrarium, vſufructu inquam, omnium bonorum relicto, non contineri futura, ſecurè tradit Florianus ibidem, num. 8. Iulianus autem in eo §. dumtaxat intendit conſtituere diſcriminis rationem, an vniuerſorum bonorum, an ſingularum rerum vſusfructus legatus ſit, quoad effectum, vt ſi ædes incenſæ fuerint, vſusfructus ædium ſpecialiter legatus peti non poſſit; bonorum autem vſufructu legato, areæ vſusfructus peti poſſit, & reddit rationem: Quoniam qui bonorum ſuorum vſumfructum legat, non ſolùm eorum, quæ in ſpecie ſunt, ſed & ſubſtantiæ omnis vſumfructum legare videtur: in ſubſtantia autem bonorum etiam area eſt. Quam rationem rectè perpendens Bartolus in dict. l. ſi ita, n. 1. ff. de auro & argento legato, dum de eo textu opponit, inquit, id ideò eſſe, qui adhuc exſtabat area, quæ eſt maxima pars domus; quaſi velit dicere Bartolus, vt optime aduertit ſolus Menochius dict. conſ. 97. num. 145. verſ. non quoque repugnat, lib. 1. quòd in legato omnium bonorum, in vniuerſum debetur domus deſtructa, ſolâ areâ exiſtente tẽpore mortis teſtatoris etſi tempore conditi teſtamenti eſſet ædificata. Et ratio eſt, quia etſi vt area conſideretur; attamen certum eſt inter bona teſtatoris connumerari, atque ſub legato omnium bonorum venire, nam vniuerſitas etiam in re vna conſeruatur, vt ſcribunt Doctores ibi relati. His addẽda ſunt, quæ infrà dicentur alio cap. ad explicationem eiuſdem textus, vbi Surdum, & alios referã: denique quòd, vtcunque res ſit, dici non poteſt in caſu dicti §. legatum vſusfructus omnium bonorũ extendi ad ea, quæ poſt factũ teſtamentum acquiſita fuerunt; enimvero area ipſa, etſi tempore teſtamenti eſſet ædificata, in bonis teſtatoris remanſit, non de nouo acquiſita eſt, vt de ſe patet apertè; ideò nullo pacto congruum aliquod fundamentum deduci poteſt ex eo textu. Limitatur tamen ſuperior reſolutio, vt minimè pro[*]cedat, cùm vſusfructus omnium bonorum eoniunctæ perſonæ: relinquitur, tunc enim ratione, & prærogatiua coniunctionis, futurorum quoque bonorum, ſiue poſt teſtamentum acquiſitorũ vſusfructus legatus cenſetur: quod cum Socino, & aliis, contra nonnullos verius putauit, & magis cõmune Graſſus §. legatum, dicta q. 29. n. 2. Nec, hoc loco prætermitti potuit, proptereà quòd cùm frequenter, & aſſiduè ſoleant mariti vxoribus ſuis, ſiue aliis conſanguineis vſumfructum omniũ bonorum relinquerè, ceſſabunt omnia, quæ tradita fuerunt ſuprà in hac materia, ſi præfata ſententia vera eſſet, quæ tamen nullo modo ſuſtineri poterit: id quod non eundo per alias ambages, conſtabit apertè ex his, quæ cum Caſtrenſi, Beroo, Socino, Neuiza, Rolando, & aliis defendunt Menochius lib. 4. dicta præſumpt. 127. n. 18. Sfortia Oddi dicto conſ. 69. num. 28. & 29. lib. 1. vbi con[*]ſtanter adnotarunt, Legatum factum etiam contunctæ perſonæ, non comprehendere niſi ea, quæ exiſtebant tempore conditi teſtamenti, & pleniſſimè, atque eruditè probat, & contrariis authoritatibus ſatisfacit, ſiue aliorum doctrinas contrarias explicat Ioannes Vincentius Honded. dicto conſ. 63. ex num. 48. vſque ad n. 68. ex præſumpta tamen teſtatoris voluntate, ſiue ex probabilibus coniecturis deducta, legatũ poterit etiam futura continere, vt latè probat, & nonnullas coniecturas adducit Hieronymus Gabriel in conſ 119. ex num. 8. & in conſ. 120. num. 3. in fine, lib. 1. Mantica lib. 3. dicto tit. 11. num. 23. Honded. d. conſ. 63. n. 36. & de his hactenùs. CAPVT XLV. Vſusfructus, vel alimenta tantùm, an, & quando vxori, vel alteri relicta præſumantur, cùm filiis, aut aliis deſcendentibus hæredibus inſtitutis teſtator dixerit: Et vxorem meam relinquo dominam, vel dominam & maſariam, & vſufructuariam, vel, vſufructuariam ſimpliciter omnium bonorum, aut dominam vſufructuariam, adminiſtratricem, & gubernatricem omnium bonorum: & de conſuetudine in Curia vulgari deſcriptâ, & per vniuerſam Italiam, & alias Prouincias obſeruata, cum infinitis declarationibus, extenſionibus, & limitationibus, abſoluta, atque diſtincta manu actum proponitur: communes Doctorum reſolutiones legibus huius Regni applicantur, & nonnulla nouiter conſiderantur per Authorem, quæ hucvſque per aliquem non ſic adnotata, nec reſoluta fuerant. Deinde, vtrùm eiſdem verbis adiectis, ſed extraneo hærede inſtituto, vſusfructus, vel alimenta tantùm relicta cenfeãtur, & an deciſio textus in authent. prætereà, C. vnde vir & vxor, exiſtentibus filiis intelligi debeat in proprietate ſolùm, vel vſufructu ſimul; vbi de materia eius textus pleniſſimè, remiſſiuè tamen tractatur. SVMMARIVM. -  1 Quæstiones proponuntur, quæ, in hoc capite tractantur, & in argumento infrà propoſitæ ſunt. -  2 Authores quamplurimi congeruntur in vnum, qui de materia huius capitis latiſſimè tractarunt, atque ab Authore originaliter prælecti ſunt. -  3 Borgninum Caualcanum, pleniſſimè ſcripſiſſe circa quæſtiones huius Capitis ideò omninò legendum eſſe. -  4 Franciſcum Manticam, & Simonem de Prætis diſtinctione & reſolutione tractaſſe omnia, quæ ad hanc materiam ſpectant. -  5 Iacobum Menochium, & Petrum Surdum longa quæſtionum huius Capitis diſceptatione, & plurimorum caſuum diſtinctione cæteros omnes antecellere. -  6 Vxor relicta domina & vſufructuaria, vel vſufructuaria tantùm, aut vſufructuaria & gubernatrix omnium bonorum, ſi filij hæredes inſtituti ſint, ex conſuetudine vulgari communiter obſeruata, dumtaxat conſequitur alimenta, & præeminentiam illam, quam viuente marito teſtatore obtinebat, non autem vſumfructum formalem. -  7 Vulgarem conſuetudinem, quæ filiis hæredibus institutis, alimenta tantùm, atque præeminentiam quandam tribuit vxori in domo mariti multis modis ampliari, & declarari remiſſiuè. -  8 Vxor relicta domina & vſufructuaria, an futura ſit vſufructuaria, vel alimentaria tantum, à coniecturata voluntate teſtatoris pendere, & totam hanc diſputationem coniecturalem eſſe. -  9 Vulgaris conſuetudo, quæ vſusfructus legatum ad alimenta reſtringit, fundata e ſt in coniecturata voluntate teſtatoris, qui non videtur in tantum filiis præiudicare voluiſſe. -  10 Vxor relicta domina & vſufructuaria, filiis etiam hæredibus inſtitutis, integrum & formalem vſumſructum conſequitur, ſi ex verbis, vel ex coniecturis voluntas teſtatoris probari poſſit. -  11 Legitima debetur filiis ſimul cum vſufructu, nec in ea vxor vſumfructum conſequi poteſt, etiamſi à teſtatore relicta fuerit vſufructuaria omnium bonorum. -  12 Vxor relicta domina & vſufructuaria, filiis etiam hæredibus inſtitutis, integrum & formalem vſumfructum conſequitur in multis caſibus, qui ad limitationem conſuetudinis vulgaris remiſſiuè adducuntur. -  13 Legitima filiorum de iure huius Regni ſunt omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum diſponere poſſunt parentes. -  14 Vſusfructûs omnium bonorum legatum, ſtantibus filiis, vel deſcendentibus legitimis, vxori factum de iure huius Regni valebit tantum in quinta parte, de qua parentes diſponere poſſunt, nec compenſabitur æſtimatio vſusfructus aliarum quatuor partium, in quibus non valet legatum vſusfructus, cum proprietate dictæ quintæ partis. -  15 Niſi conſtiterit manifeſtè voluiſſe teſtatorem, quòd prædicta compenſatio fieret, vt hoc numero declaratur. -  16 Vſusfructûs omnium bonorum legatum factum vxori, ſtantibus legitimis deſcendentibus, vtrùm de iure huius Regni continere debeat alimenta iis caſibus, in quibus de iure communi ex conſuetudine vulgari continebat illa, noua Authoris conſideratio in hac materia. -  17 Vxor relicta domina, & vſufructuaria omnium bonorum, ſi filij & extranei ſimul hæredes inſtituti ſint, de iure communi ex coniecturata voluntate teſtatoris, pro parte, in qua filij hæredes ſunt, habebit alimenta, ſed pro parte extraneorum, verum, & formalem vſumfructum conſequetur. -  18 Sed de iure huius Regni aliter obſeruandum, noua Authoris conſideratio in hac materia. -  19 Vulgaris conſuetudo quæ legatum vſusfructus omnium bonorum ad alimenta reſtringit, filiorum fauore, vtrum procedat, cùm aſcendentes hæredes inſtituti ſint. -  20 Vſusfructûs omnium bonorum legatum, ſtantibus aſcendentibus, vxori factum, tantùm valere de iure huius Regni, reſpectu vſusfructus tertiæ partis bonorum. -  21 Vxor relicta vſufructuaria in aliquibus bonis particularibus, & non in omnibus, de iure communi integrum conſequitur vſumfructum in illis, etiam filiis hæredibus inſtitutis. -  22 Sed de iure huius Regni ita demum, ſi vſusfructus dictorum bonorum particularium non excedat vſumfructum quintæ partis bonorum: noua & vera Authoris conſideratio in hac materia. -  23 Vxor inops & indotata, ſi maritus diues ſit, & illi præcedat, ſuccedere debet ab inteſtato, ex teſtamento, & contra teſtamentum in quarta parte bonorum ipſius, cum diſtinctione, quæ hoc numero adhibetur. -  24 De materia textus in Authent. prætereà, C. vnde vir & vxor, latiſſimè actum remiſſiuè. -  25 Rolandi, & Cephali conſilia, quæ hoc numero præcitantur, ſingularia eſſe, & omninò prælegenda circa materiam d. Authent. prætereà. -  26 Hyppoliti Riminald. conſilia, quæ hoc numero congeruntur, mirabilia eſſe circa propoſitam materiam. -  27 Ioannis Vincentiij Honded. conſ. 93. per totum, lib. 1. ſingulare eſſe, & notandum in materia d. Authent. prætereà. -  28 Vxor vera cenſetur vſufructuaria, non alimentaria tantùm, cùm teſtator, inſtituto hærede extraneo, ipſam relinquit vſufructuariam. -  29 Hæredes extranei, qui dicantur in propoſita ſpecie? & de opinione Menochij circa aſcendentes. -  30 Borgninum Caualcanum in quæſtione præcedenti nimis breuiter ſe habuiſſe. -  31 Iacobum Menochium in quæſtione ſuperiori octo caſus principales diſtinxiſſe, & ita plenè, & diſtinctè materiam iſtam proſequutum fuiſſe, vt aliquid ampliùs adiicere neceſſarium non fuerit. -  32 Hieronymum de Cæuallos breuiter nimis, & imperfectè, nec abſolutè materiam huius Capitis reſoluiſſe. SVperioribus quæſtionibus proxima eſt alterius quæ[*]ſtionis inueſtigatio, & reſolutio, vſusfructus inquam, vel alimenta tantùm, an, & quando vxori, vel alteri relicta præſumantur, cùm filiis, aut aliis deſcendentibus hæredibus inſtitutis teſtator dixerit: Et vxorem meam relinquo dominam, & vſufructuariam; vel vſufructuariam ſimpliciter omnium bonorum, aut dominam, vſufructuariam, adminiſtratricem, & gubernatricem omnium bonorum. Deinde, vtrùm eiſdem verbis adiectis, ſed extraneo hærede inſtituto, vſusfructus, vel alimenta tantùm relicta cenſeri debeant? Enimverò de hac materia nonnulli longas repetitiones, alij amplos tractatus, alij verò plenos libros ediderunt, vt inquit Simon de Prætis loco ſtatim referendo, num. 49. idcircò non multùm inſiſtam circa ea, quæ ab aliis plenè, & diſtinctè riactata vidi; ſed dumtaxat conſtituam nonnulla, quibus facilè vnuſquiſque breuem, claram, atque diſtinctam huius materiæ reſolutionem habere poſſit, nec tantorum lectura, & conſideratione grauetur. Primò igitur conſtituendum eſt, de prædictis omni[*]bus, & his, quæ ad materiam huius Capitis omninò ſpectant, pleniſſime ſcripſiſſe, (alios multos conſultò prætermitto; ab eiſdem enim præcitantur) Bartolum, & Doctores communiter in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, ff. de legat. 2. vbi latè Paulus de Montepico ex num. 21. incipit. Nunc ad propoſitum quæro, quid ſi de vtroque vſque ad num. 42. Petrus de Peralta ex num. 20. cum ſeqq. D. Franciſcus Sarmientus à n. 4. cum multis ſeqq. Antonius Gabriel communium concluſionum, lib. 5. tit. de vſufructu, concluſione 2. & 3. Guill. Benedictus in c. Rainuntius, de teſtament. verbo, cætera bona, num. 20. & 21. Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 5. c. 2. Auguſtin. Berous in conſ. 34. 35. & 36.[*] vol. 2. Borgnin. Caualc. qui pleniſſimè loquitur circa quæſtiones huius Capitis, ideò omninò videndus eſt, de vſufructu mulieri relicto, ex num. 17. fol. mihi, 197. vſque ad num. 64. Andreas Gaill practicarum obſeruationum lib. 2. obſeruatione 144. Ioannes Vaudi variarum quæſt. lib. 1. quæſt. 3. Brunorius à Sole quæſt. 48. per totam, fol. mihi, 146. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 4. c. 3. de vſufructu, num. 9. 1. part. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 24. per totam. Ioannes Petrus Bimus in conſ. 30. ex num. 1. & in conſil. 71. num. 8. Franciſcus Mantica, & Simon de Prætis, qui[*] diſtinctione & reſolutione tractarunt omnia, quæ ad hanc materiam ſpectant. Ille de coniecturis vltim. volunt. lib. 9. tit. 7. per totum, fol. 403. Iſte de interpretatione vlt. volunt. lib. 4. ſolutione 5. dubitatione 10. à num. 44. fol. mihi 336. vſque ad num. 73. Antonius Queſada diuerſarum quæſt. iuris, c. 24. à princ. Cephalus in conſ. 450. num. 53. & 54. lib. 3. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 12. num. 28. & 29. Hieronymus Gabriel in conſ. 97. lib. 1. & in conſ. 128. lib. 2. Matthæus de Aduocatis, in conſ. 74. inter conſ. vltim. volunt. vol. 2. Oroſcius in l. cùm ij, ſi in ſingulos, num. 4. ff. de tranſactionibus. Gratianus regula 500. per totam Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſione 1426. ex num. 18. cum multis ſeqq. Ioannes de Monteſperello in conſ. 146. n. 6. per totum. Iacob. Beretta in conſ. 50. per totum, lib. 1. Antonius Galearius Maluaſſia in conſ. 52. ex num. 51. vol. 1. Ioannes Botta in conſ. 44. num. 3. cum ſeqq. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 24. num. 44. & in conſ. 322. per totum, lib. 3. & conſ. 620. à princ. lib. 6. Aldobrandinus in conſil. 4. ex num. 3. & n. 27. & in conſ. 87. num. 1. & in conſ. 20.[*] num. 90. lib. 1. Iacobus Menochius, & Petrus Surdus, (qui longa quæſtionum huius capitis diſceptatione, & plurimorum caſuum diſtinctione cæteros omnes antecellunt) Ille lib. 4. præſumpt. 139. per totam, & præſumption. 140. per totam: Iſte tract. de alimentis, tit. 2. q. 8. per tot. & q 15. per tot. & in conſ. 218. n. 1. 7. 8. & 11. vſq; ad num. 17. lib. 2. vbi ita ex profeſſo & plenè tractarunt, vt eorum occaſione ampliùs inſiſtere non debuerim, ſed ad eoſdem lectorem remittere; nouiſſimè etiam Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſſis, lib. 2. capit. 18. num. 7. Secundò conſtituendum eſt, quòd vxor relicta domi[*]na & vſufructuaria, vel vſufructuaria tantùm, aut vſufructuaria & gubernatrix omnium bonorum, velalio modo, ex dictis ſuprà, in initio huius capitis, ſi filij hæredes inſtituti ſint, ex conſuetudine vulgari communiter obſeruata, dumtaxat conſequitur alimenta, & præeminentiam illam, quam viuente marito teſtatore in domo obtinebat, non autem vſumfructum formalem: ita gloſſa, Bartolus, & communiter Doctores in Authentica, hoc locum, C. ſi mulier ſecundò nupſerit. Iaſon in l. de alimentis, num. 1. C. de tranſactionibus. Cremenſis in ſingulari 3. Decius in conſ. 454. num. 1. Doctores etiam communiret in dicto. § Titia cùm nuberet, & hanc interpretationem à conſuetudine vulgari receptam, communem eſſe, nec habere contradictorem aliquem, teſtatur Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 17. in princ. fol. 197. Mantica, qui refert infinitos lib. 9. dict. tit. 7. num. 1. Simon de Prætis dicta dubitatione 10. n. 44. & 45. fol. 336. Petrus Surd. Hieronymus Gabriel, Hyppolitus Riminaldus, cum aliis omnibus relatis ſuprà. Graſſus §. legatum, quæſt. 24. num. 1. Menochius d. præſumptione 139. num. 2. 3. 4. & 5. & non referens eos Ioannes Gutierrez practic. lib. 3. quæſt. num. 9. & nouiſſimè (ſolùm Mantica ex ſuperioribus præcitato) Hieronymus de Cæuallos practicarum, ſiue, communium contra communes, quæſt. 497. in princ. Tertiò conſtituendum eſt, prædictam vulgarem con[*]ſuetudinem, quæ communiter recepta eſt, quæque filius hæredibus inſtitutis, alimenta tantùm, atque præeminentiam quandam tribuit vxori in domo mariti, multis modis ampliari, & declarari, vt alimenta tantùm ſemper relicta cenſeantur, non autem ipſe vſusfructus formalis; de quibus latiſſimè agunt ſuperiùs adducti, maximè Petrus Surdus dicta quæst. 8. & 15. Caualcanus ex num. 18. cum multis ſeqq. Menochius dict. præſumptione 139. à princ. Franciſcus Mantica, qui duodecim modis extendit lib. 9. d. titul. 7. ex num. 1. vſque ad n. 20. Quartò & principaliter conſtituendum eſt, totam[*] hanc Diſputationem coniecturalem eſſe, & à coniecturata voluntate teſtatoris pendere, an vxor aliquo ex prędictis modis vſufructuaria relicta, futura ſit vſufructuaria, vel alimentaria tantùm? ſicuti ſcripſerunt Caſtrenſis, Alexander, Corneus, Socinus, Decius, Picus, Pariſius, Gratus, & Craueta, quos ad hoc expendunt in terminis Mantica dicto tit. 7. num. 20. Menochius d. præſumptione 139. ante num. 2.In dubio autem prædicta conſuetudo vulgaris, quæ vſusfructûs legatum ad alimenta[*] reſtringit, fundata eſt in coniecturata voluntate teſtatoris, qui non videtur in tantum filiis præiudicare voluiſſe, vt rectè adnotarunt Salicetus in dict. authent. hoc locum, in fine. C. ſi mulier ſecundò nupſerit, Decius in conſ. 476. ſub num. 3. Pariſius in conſ. 97. ex num. 20. volum. 2. ideò[*] licet vxor relicta domina & vſufructuaria, extantibus filiis, debeat habere ſolùm alimenta, & præeminentiam in domo, quam ſuprà diximus, tamen ab hac coniectura voluntatis receditur, quotieſcunque conſtare poſſit, voluiſſe teſtatorem eam habere integrum & formalem vſumfructum, & ſufficit conſtare de mente teſtatoris, non ſolùm ex verbis expreſſis, ſed etiam per coniecturas probabiles, ad hoc, quòd conſuetudo vulgaris non habeat locum: id quod omnes admittunt vnanimiter qui hactenus de hac materia tractarunt, & ferè omnes relati ſuprà num. 2. & 3. ſic adnotarunt. Socinus in conſil. 1. colum. 1. in fine, ſub num. 8. lib. 4. Decius in conſ. 454. col. 1. & in conſ. 643. num. 6. Craueta in conſ. 32. num. 2. Simon de Prætis lib. 4. dict. dubit. 10. num. 65. fol. 340. Mantica dicto tit. 7. num. 20. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 55. fol. 212. Menochius lib. 4. dict. præſumptione 139. num. 8. verſicul. His conſtat, & n. 11. & multis ſequentibus. Hyppol. Riminaldus in conſ. 170. num. 8. 9. & 10. lib. 2. videndus ex num. 6. ita tamen,[*] quòd eo caſu, etiamſi ita relicta fuerit vxor vſufructuaria omnium bonorum, legitima debeatur filiis fimul cum vſufructu, nec in ea ipſa mulier vſumfructum conſequi poſſit, per textum in §. prohibemus, in authent. de triente, & ſemiſſe, authent. nouiſſima, in ſine, C. de inofficiosio teſtamento, Bartolus in l. vxori meæ, ff. de vſufructu legato, Alexander in conſ. 214. num. 14. vol. 6. Baldus in l. vlt. num. 9. verſi. ſi autem reliquit liberos, C. de indicta viduitate tollenda. Ioannes Guttierrez practicar. lib. 3. quæſt. 57. num. 8. vbi refert ſolùm Manticam dict. tit. 7. num. 21. Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, §. 4. n. 27. Graſſus receptarum ſententiarum, §. legitima, quæſt. 15. num. 6. Menochius dict. præſumptione 139. num. 16. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana 137. num. 3. Quintò conſtituendum eſt, ex multis verbis atque[*] que coniecturis voluntatem hanc teſtatoris eliciendam eſſe, vt ſcilicet voluerit, quòd vxor, filiis hæredibus inſtitutis, ad integrum, & formalem vſumfructum admittatur, & non ſolúm alimenta, atque præeminentiam ſupradictam conſequatur, vti obſeruant Authores in initio huius capitis relati, qui ad limitationem conſuetudinis vulgaris multos ſuos caſus conſiderant, atque infinita congerunt, ex quibus præfatæ voluntatis coniectura deducenda eſt: inter reliquos tamen, plures coniecturas, atque exempla conſiderarunt Simon de Prætis lib. 4. dicta dubitat. 10. à num. 66. vſque ad num. 73. Mantica lib. 9. dicto tit. 7. à num. 20. vſque ad num. 33. Petrus Surdus, & Riminaldus locis ſuprà relatis, Borgninus Caualcanus dict. tractatu, de vſufructu, à n. 32. fol. mihi 206. vſque ad num. 63. Menochius lib 4. dicta præſumpt. 139. à num. 8. vſque in finem præſumpt. Sextò conſtituendum eſt, Legitimam filiorum, de iu[*]re huius Regni eſſe omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum diſponere poſſunt ipſi parentes, vt diſponit l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, quæ communiter obſeruatur, vti ex illa, & aliis ſimilibus ſic adnotarunt Antonius Gomez in l. 17. Tauri, num. i. Gaſpar Baëtius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. n. 17. & n. 19. & cap. 9. n. 8. & 44. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. n. 3. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. n. 17. Ioannes de Matienço in l. 2. tit. 6. lib. 5. gloſ. 3. n. 2. & ibiẽ Azeued. n. 9. & conſequenter cùm ſupra dictum ſit, quòd etiam his caſibus, quibus vxor relicta vſufructuaria conſequi debet formalem vſumfructum, & non ſolùm alimenta, Legitima reſeruanda eſt filio ſimul cum vſufructu, nec quòd in ea poteſt vxor ipſa aliquod ius prætendere: ſequitur neceſſariò dicendum, de iure huius Regni legatum vſus[*]fructus omnium bonorum ſtantibus filiis, vel deſcendentibus legitimis, vxori factum, valere tantùm in quinta parte, de qua parentes poterant liberè diſponere; nec compenſari debere æſtimationem vſusfructûs aliarum quatuor partium, in quibus in propoſita ſpecie non valet legatum vſusfructus cum proprietate dictæ quintæ partis: id quod poſt longam diſputationem cum Roderico Iuarez, Cifuentes, Segura Antonio Gomezio, Menchaca, & Azeuedio, rectè defendi: Guttierrez practicarum quæſt. lib. 3. quæſt. 57. num. 9. 10. & 11. & vltra eum, idem animaduertunt Gomez. Arias in l. 48. Tauri, num. 17. Petrus de Peralta in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. num. 23. Queſada diuerſarum quæſt. iuris, cap. 24. Lara in l. ſi quis à liberis, §. ſi quis ex his, num. 168. ff. de liberis agnoſcendis. D. Spino in ſpeculo, gloſ. 13. principali, de legato vſusfructus, num. 55. & 56. Hieronymus de Cæuallos practicarum; ſiue, communium contra communes, quæſt. 68. num. 3. & num. 5. verſ. Ex quibus concludo, & quæſt. 497. dicens hanc opinionem eſſe iuridicam apud Hiſpanos, & in vſu quotidiano receptam, & nullum habere contradictorem ex Noſtratibus. Quæ tamen procedere debebit, quoties in dubio ſu[*]mus, nec aliter conſtat, qualis fuerit teſtatoris voluntas circa prædictam compenſationem: vnde diuerſum ius conſtituendum erit, cùm manifeſtè conſtiterit, voluiſſe teſtatorem, quòd prædicta compenſatio fieret; tunc enim huiuſmodi, legatum, etiam ſtantibus filiis, aut deſcendentibus legitimis, validum erit, compenſata proprietate. Quinti cum valore vſusfructus aliarum quatuor partium, ita vt ſi velit filius proprietatem quintæ partis prælegatæ, conſenſum adhibeat legato vſusfructus omnium bonorum in fauorem vxoris facto, vel ſit contentus ſuâ Legitimâ in proprietate & vſufructu, hoc eſt omnibus bonis, exceptâ quintâ parte eorum, vt optimè reſoluit Ioannes Guttierrez dicta quæſt. 57. num. 13. Vltra quem, & cæteros alios in hac materia Scribentes, adnotari etiam poterunt nonnulla, quæ vtilia ſunt, nec per aliquem hactenùs ita in terminis traduntur. Primò in omnibus caſibus, in quibus dictum eſt, in[*] legato vſusfructus omnium bonorum, alimenta tantùm vxori deberi, de iure huius Regni aliter obſeruandum eſſe, quàm de iure communi ſtatutum erat, nec ita indiſtinctè alimenta præſtanda, ſiue rem tẽperandam, quoties attenta dignitate, vel conditione, & ſtatu perſonæ vxoris, vel quantitate, aut qualitate patrimonij, vſusfructus quintæ partis bonorũ non ſuſſiceret ad alimenta; tunc enim vltra eam partem, nec alimentorum nomine aliquid ampliùs præſtari poſſet; nec vlla cõpenſatio fieret, niſi de voluntate teſtatoris conſtaret manifeſtè, vt diximus; id quod veriſſimnm eſt, atque ex dictis ſuprà omninò obſeruandum. Enimuerò legitima filiorum ſalua & illæſa ſeruari debet, ſiue ex conſuetudine vulgari prædictum legatum reſoluatur in alimenta, ſiue non, vt prædicti Authores rectè in ſuperiori caſu obſeruarunt. Secundò adnotandum eſt, de iure communi veram[*] eſſe & receptam omnium ſententiam, quòd vxor relicta domina & vſufructuaria omnium bonorum, ſi filij, & extranei ſimul hæredes inſtituti ſint, ex coniecturata voluntate teſtatoris, pro parte illa, in qua filij ſunt hæredes inſtituti, dumtaxat conſequitur alimenta, ſed pro parte extraneorum, verum & formalem vſumfructum, vt ex mente Bartoli in dicto §. Titia cùm nuberet, num. 12. obſeruant Iaſon in l. contra tabulas, num. 5. ff. de vulg. & pupil, ſubſtitut. Rolandus in conſ. 74. num. 5. & ſeqq. vol. 2. Corneus in conſ. 5. num. 2. vol. 1. & communem opinionem profitentur Paulus de Montepico in dicto. §. Titia cùm nuberet, num. 38. Michaël Graſſus §. legatum, dicta quæſt. 24. num. 9. Borgninus Caualcan. de vſufructu mulieri relicto, num. 42. fol. mihi 212. Simon de Prætis lib. 4. dicta dubit. 10. num. 59. fol. 339. Mantica lib. 9. dict. tit. 7. num. 17. De iure tamen huius Regni, cùm extranea per[*]ſona à parentibus inſtitui non potuerit, niſi tantùm in quinta bonorum parte, in cæteris aliis bonis, quæ ſunt Legitima filiorum, nec alimenta, nec aliquid aliud conſequi poterit vxor; in quinta autem bonorum parte vſumfructum habebit, nec cum proprietate eiuſdem partis compenſatio fiet, tametſi extraneo relicta fuerit, niſi de voluntate teſtatoris aliter conſtet apertè: nam vt dictum eſt, in vſufructu cæterorum bonorum, nullo modo poteſt pater filiis præiudicare; in quinta autem parte, quam potuit teſtator pleno iure, relinquere, de voluntate ipſius non apparet, & vſumfructum ſolum legauit: debebitur ergo eius tantùm partis vſusfructus, quæ legibus huius Regni, extraneis legari permittitur. Tertiò deinde adnotandum eſt, de iure communi, dubium etiam eſſe, vtrùm vulgaris conſuetudo, quæ legatum vſusfructus omnium bonorum ad alimenta re[*]ſtringit, filiorum fauore procedat, etiam cùm aſcendentes hæredes inſtituti ſunt, vt vxor relicta domina, & vſufructuaria, aſcendentium ipſorum fauore ſolùm alimenta, & præeminentiam illam conſequatur. In quo dubio nonnulli voluerunt, prædictam conſuetudinem ad aſcendentes extendi, & legatum ſimili modo ad alimenta reſtringi: quod conſulendo obſeruauit Ancharanus in conſ. 237. ſequitur Addit, ad Alexandrum in l. & ſi contra, ſub n. 7. de vulg. & pupill, ſubſtit. & Ancharani ſententiam ſibi magis probari dicit Menochius lib. 4. præſumpt. 140. num. 4. contrarium tamen defendit Ioannes de Imola in dicto §. Titia cùm nuberet, quem ſequuntur multi relati per Antonium Gabrielem communium concluſ. lib. 5. tit. de vſufructu, concluſ 3. num. 48. & eſſe receptam omnium ſententiam teſtantur Borgninus Caualcanus de vſufructu mulier, relict.num. 18. fol. 198. Graſſus dict. §. legatum, quæſt. 28. num. 8. verùm de iure huius Regni prædictum dubium ceſſauit hodie omninò ex deciſione l. 6. Tauri, quæ eſt l. 1. tit. 7. lib 5. nouæ collectionis Regiæ, iunctis his, quæ ad earum legum explicationem obſeruarunt ibi Antonius Gomez, Tellus Ferdinandez, Matienzus, Azeuedius, & alij, Rojas in epitom. ſucceſſionum, cap. 12. n. 11. & 12. & cap. 29. 30. & 31. per totum. Menchaca de ſucceſſionum reſolution. lib. 2. §. 13. num. 11. D. Spino in ſpeculo gloſ. 1. ex num. 21. cum ſeqq.[*] Ex quibus in ſimili ſpecie legati, idem ius obſeruàndum erit in parentibus, quod in filiis ſuperiùs conſtituimus, vt ſcilicet vſusfructus omnium bonorum legatum, ſtantibus aſcendentibus, vxori factum, tantùm valeat reſpectu tertiæ partis vſusfructus bonorum (de qua dumtaxat diſponere poſſunt deſcendentes in præiudicium aſcendentium, deficientibus liberis, & deſcendentibus legitimis) nec vlla compenſatio proprietatis dictæ tertiæ partis quæ pleno iure relinqui potuit, fiat, niſi de voluntate filij conſtare poſſit apertè, quòd in fauorem vxoris, & aſcendentium præiudicium, prædictam compenſationem admittere voluerit: quod in terminis rectè adnotauit Cifuentes in l. 16. Tauri, circa finẽ, & ſequitur Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. d. quæſt 57. num. 12. Vnde nec Ancharani, nec Imolæ ſententia obtinere poterit hiſce temporibus, ſed ius Regium obſeruandum erit apud nos, iuxta quod ſolam tertiam bonorum portionem relinquere poſſunt deſcendentes extraneis, cùm aſcendentes exiſtunt: idcircò in propoſito caſu, reſpectu tantùm vſusfructus eius partis legatum valebit, quoniam non ſimpliciter tertia pars, ſed vſusfructus bonorum relictus eſt, qui ad eam partem reſtringi debebit, vt diximus, niſi ex voluntate teſtatoris compenſatio fieri poſſit. Quartò adnotandũ eſt, quòd vxor relicta vſufructua[*]ria aliquo ex modis propoſitis ſuprà, in aliquibus bonis particularibus tantùm, & non in omnibus bonis integrum cõſequitur vſumfructum in illis, etiamſi filij hæredes inſtituti eſſent: quod ad limitationem conſuetudinis vulgaris ſcripſit Bartolus in dict. §. Titia cùm nuberet, colum. 2. verſ. Secundò aduerte, quem ſequuntur cõmuniter Doctores ibi. vt firmant Pariſius in conſ. 67. n. 15. vol. 2. Bertrandus in conſ. 11. colum. 1. & in conſ. 85. col. 2. lib. 6. Craueta in conſ. 352. in ſine, lib. 3. Ioannes Baptiſta Pontanus tractat. de alimentis, cap. 17. n. 5. Caualcanus de vſufruct. mulieri relicto, n. 47. fol. 216. Menochius lib. 4. dicta præſumpt 139. n. 18. De iure tamen[*] huius Regni, prædicta reſolutio ita demum procedere poterit, ſi vſusfructus dictorũ bonorum particularium non excedat vſumfructum quintæ partis bonorum, vel ſaltem ad eum reſtringendũ erit legatum ex dictis ſuprà: quod in aſcendentibus, reſpectu tertiæ partis pari ratione in ſimili caſu obſeruandum erit. Quintò & vltimò adnotandũ eſt, quòd vxor aliquan[*]do, etiã de iure huius Regni, & filiis, aliiſq, deſcendentibus legitimis exiſtentibus, conſequitur plenam proprietatẽ quartæ partis bonorũ mariti, aliquando verò vſumfructum illius quartæ partis, & ſic plufquã vſumfructum quintæ partis bonorum. Pro cuius rei explicatione obſeruandum eſt: Quod vxor inops, & indotata, ſi maritus diues ſit, & ille prædecedat, ſuccedere debet ab inteſtato, ex teſtamento, & contra teſtamentum in quarta parte bonorum ipſius, cum diſtinctione; nam exiſtentibus filiis prioris matrimonij, prædicta Quarta, quoad vſumfructum, & proprietatem vxori debetur; ſi tamen Liberi ſint communes, ſiue eiuſdem matrimonij, ipſis liberis proprietas reſeruatur, mulier verò dumtaxat conſequitur vſumfructum illius quartæ partis, vt diſponit textus in authent. prætereà, C. vnde vir vxor, & in corpore vnde ſumitur, in §. quoniam verò, in authent. de exhibendis reis, collation. 5. & in §. quoniã verò, in authentica, vt liceat matri, & auiæ, collatione 8. & con[*]firmat l. 7. tit. 13. partit. 6. & de his iuribus, & omnibus ferè, quæ circa eorum deciſionem excogitari, aut occurrere poſſunt, tractant pleniſſimè communiter Scribentes, Decius, Corneus, Gozadinus, & Fabianus Pepius in dict. authent. prætereà. Gregorius Lopez in dict. l. 7. partit. Aretinus in conſ. 93. Cremenſis ſingulari 24. Hyppolit. ſingulari 106. & 114. Guilliel. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, & vxorem, nomine Adelaſiam, deciſ. 5. n. 241. & ſeqq. & n. 249. & ſeqq. segura in l. cohæredi, §. cùm filiæ, ff. de vulg. & pupil. ſubſtitut. ex n. 210. cũ ſeqq. Rolandus videndus omninò in conſ. 14. &[*] 15. per totum, vol. 3. Cephalus in conſ. 244. per totum, lib. 2. & in conſ. 671. per totum, lib. 5. Quæ quatuor conſilia ſingularia ſunt, & omninò prælegenda in hac materia: Alciatus reſp. 252. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontan. 44. in fine. Petrus Surdus in conſ. 81. n. 14. & ſeqq. lib. 1. & deciſ. 119. n. 31. & deciſ. 61. num. 18. & deciſ. 8. num. 13. & tract. de aliment, tit. vlt. quæſt. 35. & 36. per totam, Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione 109. num. 34. & in conſ. 433. per totum, vbi vide omninò lib. 5. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 29. num. 21. vol. 1. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. ſucceſſio ab inteſtato, q 39. 40. 41. 42. & 43. Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 16. num. 32. & in conſ. 26. num. 148. lib. 1. Hyppolit. Riminal. in conſ. 354. lib. 5. & in conſ. 657. 658. & 701. lib. 6. quæ conſilia mirabilia ſunt, erudita[*] valdè, atque vniuerſam ferè præfatam materiam continentia: Ioannes Vincentius Honded. in conſil. 93. per totum, vol. 1. vbi latè loquitur, & infinita cumulat, quæ[*] ſingularia ſunt, & notanda, Tiberius Decian. in conſ. 70. vol. 2. & in conſ. 111. volum. 3. & legibus huius Regni, quamplurima neceſſaria ad propoſitum applicantes: Lara in princ. l. ſi quis à liberis, num. 76. & tribus ſeqq. Molina de Hiſpanorum primogen. lib. 1. cap. 47. num. 15. Rojas in epitome ſucceſſionum, cap. 33. num. 54. Tellus Ferdinandez in l. 9. Tauri, num. 31. & 32. & in l. 25. n. 5. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 29. Coſta in §, & quid ſi tantùm, num. 148. Ioannes Guttierrez practic. lib. 2. quæſt. 61. num. 4. Gomez de Leon. in centuria informationum, reſp. 8. per tot. Angulo ad leges meliorationum, in l. 9. tit. 5. gloſſ. 2. num. 4. & ſeqq. & in l. 13. num. 30. & quatuor ſeqq. Azeuedius in l. 6. titul. 4. num. 33. & ſeqq. & in l. finali, tit. 6. num. 16. & in l. 12. tit. 8. num. 2. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Petrus de Barboſa in l. maritum, 31. ff. ſolut. matrimonio, num. 99. verſ. & in ſpecie, authent. prætereà, fol. 289. Iacobus Cancerius variarum reſolution. c. 9. de dote, & donatione propter nuptias, n. 66. 67. 68. & 78. vide etiam Alexandrum Raudenſem reſp. 40. ferè per totum, lib. 2. Septimò tandem, & vltimò conſtituendum eſt (quod[*] attinet ad præcipuam huius Capitis diſputationem) vxorem cenſeri verè vſufructuariam, non alimentariam tantùm, & conſequenter vita durante, integrum, & formalem vſumfructum habituram, cùm teſtator, inſtituto hærede extraneo, ipſam reliquit vſufructuariam, quia prædicta conſuetudo vulgaris & huiuſmodi interpretatio voluntatis fauore filiorum fuit inducta; ideò extendi non debet ad extraneos: quod expreſsè docuit Bartolus in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, num. 9. ff. de legatis 2. & cum aliis multis ſequuntur Antonius Gabriel de vſufructu, concluſ. 2. num. 54. & concluſ. 3. per totam. Mantic. de contecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 7. in fine, poſt num. 33. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione 10. num. 47. fol. 337. Graſſus §. legatum, dict. quæſt. 24. num. 12. & 13. Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione 140. num. 5. & multis ſequentibus, vbi num. 2.[*] ex aliis multis rectè probauit, hæredes extraneos dici omnes in hac ſpecie, exceptis filiis, nepotibus, ac illis, qui filiorum locum obtinent in ſucceſſione ipſius parentis; exceptis etiam aſcendentibus, circa quos videtur eadem affectionis, & pietatis ratio verſari, quæ circa deſcendentes, ex Authoribus relatis ibi. num. 4. Quod de iure huius Regni, indubitatum erit, vt ſuperiùs conſtitui num. 19. & 20. Prætereà ipſe Menochius dict. præſumptione 140. à num. 5. vſque ad num. 27. ſuperiorem reſolutionem non probat purè, vt ſuperiùs relati ſimpliciter, ſed malè quidem probarunt; inter quos Borgni[*]nus Canalcanus fuit, qui nimis breuiter, & indiſtinctè ſe habuit in hac re, de vſufructu mulieri relicto, num. 58. fol. 224. Octo itaque caſus, & cum iudicio diſtinguit[*] Menocliius in quæſt. ſuperiori, ex dicto num. 5. quos etiam diſtinguerem, & latiùs rem hanc explicarem, ſi eundem non prælegiſſem, qui tamen ita diſtinctè, & abſolutè rem proſequitur, vt aliquid amplius adiicere neceſſarium non ſit, ſed Lectorem ad eum omninò remittere: quo etiam non relato, nec aliis ex ſuperiori[*]bus in hac quæſtione, & aliis præcedentibus; breuiter nimis, & imperſectè, nec abſolute materiam hanc declarat nouiſſimè Hieronymus de Cæuallos communium contra communes, quæſt. 68. & quæſt. 497. quod, prælectis his, quæ ab eo ſcripta ſunt, & à nobis hoc capite adnotata fuêre, coacta ratione fateri oportebit. CAPVT XLVI. Legatum vſusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum à marito vxori factum, vtrùm computari debeat cum debito arrharum, cum dote, donatione propter nuptias, & aliis ſimilibus? item legatum factum creditori, an, & quando præſumatur factum animo compenſandi cum ipſo debito neceſſario, vel voluntario. Deinde agitur de intellectu text. in authent. dos data, C. de donat. ante nupt. & an iure illo, iure etiam huius Regni teneatur maritus donationem propter nuptias conſtituere, & de opinione Menochij aduerſus Communem. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructûs omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, legatum à marito vxori factum, vtrùm computari debeat cum debito arrharum, cum dote, donatione propter nuptias, & aliis ſimilibus, vbi in primis agitur de arrharum debito, & reſolutio traditur infrâ, num. 9. -  2 Debitum aliud dicitur Voluntarium, ſiue ex cauſa voluntaria proueniens; aliud verò Neceſſarium, & vtriuſque exemplum proponitur, & infrà num. 5. -  3 Debitor ex cauſa voluntaria legans creditori ſuo, non præſumitur legaſſe animo compenſandi cum ipſo debito. -  4 Legatum factum creditori voluntariè, an, & quando præſumatur factum animo compenſandi cum ipſo debito voluntario, latiſſimè, atque vtiliter tractatum per Menochium, & vide relatos infrà, num. 6. -  5 Debitor ex cauſa neceſſaria legans creditori ſuo, animo compenſandi, legaſſe præſumitur, & ob id compenſationi locus eſt. -  6 Legatum factum creditori, an, & quando præſumatur factum animo compenſandi cum ipſo debito neceſſario? latiſſimè declaratum per Menochium, & alios remiſſiuè. -  7 Legatum ex quibus coniecturis præſumatur relictum animo compenſandi cum debito voluntario? -  8 Legatum præſumitur factum animo non compenſandi cum debito neceſſario ex nonnullis coniecturis, remiſſiuè. -  9 Legatum à marito vxori factum, vtrùm computetur cum arrhis ab eodem eidem promiſſis; vbi agitur, an debitum arrharum voluntarium ſit, an verò neceſſarium, & quæſtionis principalis reſolutio traditur. -  10 Borgnini Caualcani reſolutionem ſuperioribus non refragari, nouè conſideratum ab Authore. -  11 Donatio propter nuptias vtrùm neceſſariò conſtitui debeat per maritum: & de textu in authent. dos data, C. de donationibus ante nuptias. -  12 Borgnini Caualcani reſolutio improbata, & textus in dict. authent. dos data, optimè cum Menochio explicatus. -  13 Vxor vidua, cui vſusfructus omnium bonorum legatus eſt., ſtatim, etiam dum fruitur vſufructu, exigere poteſt dotem ſuam, niſi aliter teſtator voluerit, vt infrà num. 14. & 15. declaratur. -  14 Borgnini Caualcani contrarietas nouiter conſiderata per Authorem. -  15 Vſumfructum bonorum ſuorum ſi teſtator vxori legauerit, donec dotem non petierit, non præſumitur animo compenſandi cum dote vſumfructum legaſſe, ſed animo differendi exactionem dotis; & ideò extincto vſufructu, poterit ipſa, vel eius hæredes dotem repetere. -  16 Diuerſium eſt, quando teſtator ita dixit: Lego vxori meæ vſumfructum bonorum meorum, ſi vidua permanſerit, & dotem ſuam non petierit; nam hoc caſu, exſtincto vſufructu iam acceptato, non poterit ampliùs dos repeti, provt latiùs probatur, & declaratur remiſſiuè. LEgatum vſusfructus omnium bonorum, vel alicu[*]ius partis eorum à marito vxori factum, vtrùm computari debeat cum debito arrharum, cum dote, donatione propter nuptias, & aliis ſimilibus? neceſſaria eſt, & vtilis quæſtio, nec aliena ab inſtituto naſtro; ideò pro expedita, & vera reſolutione, quod attinet ad debitum arrharum: in primis conſtituendum eſt: Quòd de[*]bitum, aliud dicitur Voluntarium, ſiue ex cauſa voluntaria proueniens, aliud verò Neceſſarium. Voluntarium dicitur illud, quod propria voluntas, & factum ſpontaneum produxit, hoc eſt, quod habuit originem, & cauſam voluntariam, quale eſt, quod procedit ex contractu, ſiue quaſi contractu, vel ex conuentione partium, quod à principio merè voluntarium eſt, quamuis poſteà ſit neceſſarium, iuxta text, in l. ſicut, C. de obligat. & action. l. in commodato, §. ſicut, ff. commodati, & cum Baldo, Signorolo, Caſtrenſi, Corneo, Alexandro, Capra, Cardinali, Imola, Afflictis, Albano, Durando, & Couar. ſic adnotarunt Hieronymus Gabriel in conſ. 16. num. 31. lib. 1. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 10. fol. 425. Menochius lib. 2. de arbitrariis, caſu. 16. num. 52. & in Conſ. 56. num. 15. lib. 1. & de præſumptionibus, lib. 4. præſumpt. 109. num. 3. & præſumpt. 110. num. 4. Barboſa in l. ſi cùm dotem, §. ſi pater, ff. ſoluto matrimonio, num. 2. ante finem, & num. 9. & 10. alios plures conſultò prætermitto; ſatim enim referam eos. Debitor ergo ex cauſa voluntaria, legans creditori ſuo, non præſumitur legaſ[*]ſe animo compenſandi cum ipſo debito, & ſic legatarius ſiue creditor vtrumque, & debitum, & legatum abſque aliqua detractione conſequi poterit, l. vnica, §. primum itaque, verſic. ſciendum, C. de rei vxoriæ actione, l. creditorem, ff. de legatis 2. l. creditor, C. de legatis. Ex quibus, & aliis iuribus ſic obſeruant poſt infinitos, quos in vnum congerunt Mantica lib. 10. d. tit. 2. num. 1. & 2. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num. 27. Phanucius de lucro dotis, gloſ. 8. num. 8. 7. Couar. in cap. offiij, num. 2. de teſtamentis. Cuiacius lib. 3. obſeruationum, cap. 15. Menochius dict. præſumpt. 110. num. 7.[*] Qui per totam illam præſumptionem, latiſſimè atque vtiliter tractat, an & quando legatum factum creditori voluntariè, præſumatur factum animo compenſandi cum ipſo debito voluntario? & vide referendos infrà, num. 6. Debitum Neceſſarium in propoſito appellatur,[*] quod ex neceſſitate legis inductum eſt, vt ex aliis declarat Mantica dict. tit. 2. num. 3. ſiue quod ita iubente lege, immediatè abſque hominis facto præſtandum eſt, vt ex aliis reſoluunt Menochius lib. 4. dict. præſumpt. 109. num. 2. Alex. Raudenſis de analog, lib. 1. cap. 15. Num. 215. Debitor ergo ex cauſa neceſſaria legans creditori ſuo, animo compenſandi legaſſe præſumitur, & ob id compenſationi locus eſt: ita pro regula firmant omnes in l. ſi cum dotem, §. ſi pater, ff. ſoluto matrimonio vbi Barboſa num. 1. in fine, folio mihi, 426. & numeris ſeqq. omnes etiam in authent. prætereà, C. vnde vir & vxor, plenè Mantica dicto tit. 2. ex num. 5. cum multis ſeqq. & poſt alios multos, an & quando legatum factum creditori,[*] præſumatur factum animo compenſandi cum ipſo debito neceſſario? latiſſimè declarat Menoch. qui hac de re videndus erit omninò, d. præſumpt. 106. per tot. latiſſimè etiam in vtroque debito voluntario, & neceſſario præſentem materiam proſequuntur Barboſa, & relati per eum vbi ſuprà, Phanucius in commentariis, de lucro dotis, in gloſ. 8. Gualdenſis de arte teſtandi, titulo, de legatis, cautela 5. Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. verbo, legauit, ex num. 17. cum ſeqq. Mantica, Cuiacius, & Couar. vbi ſuprà. Antonius Gomezius dicto cap. 12. de legatis, num. 27. & 28. Maſcardus de probationibus, tomo 1. concluſione 333. Burſatus conſ. 60. à princip. volum. 1. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione 6. per totam, folio mihi, 293. vſque ad 298. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 22. ex num. 4. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 393. per totum, lib. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, articulo 33. num. 41. & 42. fol. 300. Achilles Pedrocha in conſ. 25. ex num. 1. cum ſeqq. Surdus in conſ. 7. lib. 1. latiùs in conſ. 112. eodem. libro, vol. 1. Fabius Turretus in conſ. 10. in princ. vol. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 63. num. 81. & 82. & 106. Ceruantes in legib. Tauri, num. 1. leg. 16. & tribus ſeqq. Procedit autem prædicta reſolutio, cùm in dubio verſamur, nec de voluntate teſtatoris aliquo certo modo nobis conſtat, idcircò contrà obſeruandum erit, quo[*]ties de volũtate eiuſdem teſtaroris conſtare poſſit: legatum igitur ex nonnullis coniecturis relictum præſumitur animo compenſandi cum debito voluntario, de quibus videndi ſunt relati ſuprà, maximè Mantica lib. 10. dicto tit. 2. num. 2. in princ. & num. 16. & 17. omninò Prætis loco ſuprà relato. Menoch. dict. præſumpt. 110. ex num. 29. cum multis ſeqq. & è contra ex aliquibus verbis, atque coniecturis legatum præſumitur factum animo non compenſandi cum debito neceſſario; de quibus[*] per eoſdem Authores, Hieronym. Gabrielem in conſ. 16. num. 33. lib. 1. Menochium d. præſumptione 109. ex n. 29. vſque ad num. 34. Quæ omnia pariter procedunt in legato vſusfructus, ſicut in aliis legatis; idcirco ampliùs inſiſtere neceſſe non eſt. Sed veniendo ad peculiarem noſtri tractatus queſtionem propoſitam in initio huius capitis, quæ etiam tunc demum procedit, cùm de voluntate teſtatoris nobis non conſtat apertè, an compenſare ſcilicet voluerit: ani[*]maduertendum eſt, eius reſolutionem pendere ex alio, cuius occaſione diſtinximus ſuprà inter Voluntarium, & Neceſſarium debitum. vtrùm ſcilicet debitum arrharum voluntarium ſit, an verò neceſſarium? in quo dubio doctiſſimus Rodericus Iuarez in l. 1. titulo, de las arras, lib. 3. fori, fol. 34. verſiculo, ſed pone quæſtionem valdè quotidianam, in ea opinione fuit, vt exiſtimaret, debitum arrharum ex legis diſpoſitione procedere, & ſic neceſſarium indicari, & conſequenter compenſationem fieri debere ex quocunque legato per maritum vxori facto: ſed contrariam ſententiam, imò quòd legatum à viro vxori factum, non computetur in arrhis ab eodem eidem promiſſis, & debitum arrharum non eſſe neceſſarium à lege inductum, ſed potiùs voluntarium, originem ſuam primæuam trahens à conuentione partiũ, & voluntaria mariti promiſſione, quia ipſe aliàs non compellitur intùs dare arrhas vxori, aduerſus Rodericum Iuarez, tenent in terminis Couarruuias in c. officij, num. 4. de teſtamentis, verſicul. quòd ſi arrhæ. Tellus Ferdinandez in l. 16. Tauri, num. 8. vbi Ceruantes num. 19. & 20. rectè oſtendit, maritum arrharum promiſſorem, etiam ex diſpoſitione legum huius Regni, non poſſe dici debitorem neceſſarium, ſed potiùs voluntarium. Matienço in l. 7. tit. 9. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, gloſſa 1. num 8. vbi Azeuedius num. 7. Ioannes Guttierres practicarum, lib. 2. quæſt. 124. per totam. Petrus de Barboſ in l. ſi cum dotem, §. ſi pater, ff. ſoluto matrimonio, num. 11. verſic. Secundò principaliter, fol. mihi, 432. Ex quibus apparet manifeſtè, legatum vſusfructus omnium bonorum non debere computari cum debito arrharum, niſi de voluntate teſtatoris in contrarium manifeſtè conſtare poſſit: & ita vidimus ſemel in quæſtione occurrenti obſeruatum, & iudicatum. Nec mouet in contrarium, quod ſcripſerit, & vt cer[*]tum tradiderit Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 52. in fine, verſic. finali, fol. mihi, 219. quòd legatum vſusfructus omnium bonorum cenſetur relictum animo compenſandi cum Legitima, donationibus propter nuptias, alimentis, veſtibus lugubribus, & denique cum omnibus rebus pertinentibus ad vſufructuarium ex diſpoſitione legali municipali, & conſuetudinaria; nam prætermiſſis aliis, quæ ex legali aut municîpali lege debentur, quod attinet ad donationem propter nuptias, cuius loco ſucceſſerunt arrhæ, vt notant Doctores in c. etſi neceſſe, de donationibus inter: in eo principaliter fundari potuit Caualcanus, quòd donatio propter nuptias neceſſariò conſtitui debeat per maritum, per textum in authem. dos data, C. de donat. ante nupt. poſsìtque mulier ante contractum matrimo[*]nium, ſiue eo conſtante, condictione ex lege illa, compellere maritum, vt donationem propter nuptias conſtituat: quod ex illo textu adnotarunt ibi communiter omnes, & communem reſolutionem teſtantur Afflictis deciſ. 242. num. 1. Ruinus in conſ. 11. num. 2. lib. 5. Grãmaticus deciſ. 97. n. 4. Barboſa in l. ſi conſtante in princ. ff. ſoluto matrimonio, num. 127. verſ. & retenta hac opinione, fol. 576. ſed reuera prædicta minimè refragantur. Primò, quia illius textus deciſio in vſu non eſt, nec in obſeruantia, nec maritus compellitur dare donationem propter nuptias, & ſic hodie ex voluntate conſtituuntur donationes illiæ, ſiue arrhæ per maritum; non tamen ad conſtituendum eas, aliqua lege compellitur, vt ex aliis aduertit Tellus Ferdinandez in dict. l. 16. Tauri, num. 6. nec leges huius Regni contrarium diſponunt, ſed præſuppoſita maritorum voluntate, taxant quantitatem, quam arrharum promiſſio excedere non poſſit, vt optimè reſoluit Barboſa in dict. l. ſi cùm dotem, §. ſi pater, num. 11. in ſine, & Ceruantes in dict. l. 16. Tauri, num. 20. & ſic illæ nec ex diſpoſitione legali, nec municipali, nec conſuetudinaria, ad vxorem pertinent: quo caſu loquitur Caualcanus, ſed ex mera, & libera voluntate mariti procedunt. Secundò & principaliter, e[*]uidentiùs conuinci poterit Caualcani reſolutio, ſi probetur, donationis propter nuptias promiſſionem, non eſſe neceſſarium, ſiue legale debitum, ſed potiùs voluntarium & conuentionale: quod & ipſe agnoſcit loco referendo infrà num. 14. tunc enim coacta ratione fateri oportebit, legatum vſufructus omnium bonorum compenſari non debere cum donationibus propter nuptias: Id autem, quod & ipſe fatetur loco prædicto, euidenter conſtare poteſt ex reſolutis per Menochium de recuperanda poſſeſſione, remedio 15. num. 171. vbi rectiſſimè arbitratur, falſam eſſe omninò communem Doctorum declarationem ad textum in dict. authent. dos data, quia verè ex illo textu non imponitur viro neceſſitas conſtituendi vxori donationem propter nuptias, ſed totum hoc in arbitrio viri eſſe voluit Iuſtinianus in l. vlt. C. de donationibus ante nuptias, vt conſtat ex multis locis illius Conſtitutionis, maximè ex verſ. finali. & verſ. ſancimus itaque, vbi in facultate, & voluntate mariti, non in neceſſitate poſitum eſt; nec textus ille corrigitur ex text. in dict. authent. dos data, vt defendit ipſe Menochius vbi ſuprà, & de adipiſſcenda poſſeſſ. remedio 3. num. 6. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, quòd[*] vxor vidua, cui vſusfructus omnium bonorum legatus eſt, ſtatim, etiam dum fruitur vſufructu, exigere poteſt dotem ſuam, nec eam petendi interim, impedimentum aliquod præſtat dictum legatum, quod cum dote compenſari non debet: vel etiam poſſidendo bona, ſibi retinere poteſt illa iure hypothecæ: quod clarè ſentiũt Bartolus in authent. hoc locum, num. 14. C. ſi mulier ſecundò nupſerit. Caſtrenſis in conſ. 224. num. 1. lib. 2. Rolandus in conſ. 74. num. 26. vol. 2. Franciſcus Marcus deciſ. 867. in fine. 1. part. Pariſius in conſ. 59. volum, 2. Pancirolus in conſ. 121. num. 17. Peregrinus de fideicommiſſis, art. 33. num. 51. Cephalus in conſ. 184. per totum, lib. 2. Iacobus Cancerius variarum reſolutionum, c. 9. de dote & donatione propter nuptias, num. 90. & his non relatis Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 200. fo[*]lio 393. & num. 212. fol. 297. vbi dixit nonnulla, circa quæ aliquantulum non poſſum non inſiſtere. Primò, quòd vxor vſufructuaria omnium bonorum poterit deducere de huiuſmodi legato, dotem ſuam, bona paraphernalia, & extra dotem, donationes ante nuptias, & finaliter omne eius creditum ciuile voluntarium: ecce ergo vbi fatetur expreſsè circa donationes ante nuptias, quod negaſſe videtur anteà dicto num. 452. fol. 219. donationem ante nuptias debitum eſſe voluntarium, & non compenſari. Deinde & ſecundo loco, ſuperiorem reſo[*]lutionem limitat non procedere, cùm reſtator expreſsè dixerit, quòd relinquit vxorem vſufructuarium omnium bonorum, donec ſuam dotem, & bona non petierit, quoniam tunc petendo dotem, & bona, non poterit vſumfructum conſequi, aut obtentum iam retinere, & refert Alexandrum, & Rolandum idem reſoluentes: idem etiam tenet, & latiùs atque elegantiùs declarat Menochius lib. 4. d. præſumptione 110. ex num. 16. vſque ad num. 23. vbi rectiſſimè, atque ex aliorum relatione probat, quòd ſi maritus legat vxori vſumfructum bonorum, donec dotem non petierit, hic non præſumitur animo compenſandi cum dote feciſſe legatum, ſed animo differendi exactionem dotis; quare mortua ipſa vxore, dote non exacta. hæredes dotem exigere poſſe: ea enim eſt voluntas teſtatoris, vt quemadmodum donec vſque non repetit dotem, conſequatur vſumfructum, ita cùm repetierit dotem, careat vſufructu: & ſic repetendi dotem datur facultas, provt in ſimili alio caſu ibidem fundat; & num. 20. rectè etiam animaduertit diuerſum eſſe, quando teſtator ita diſpoſuit: Lego vxori[*] meæ vſumfructum bonorum meorum, ſi vidua permanſerit, & dotem ſuam non petierit; nam hoc caſu teſtator ſenſit, quòd nec ipſa mulier, nec eius hæredes extincto vſufructu ab illa acceptaro, poſſint ampliùs petere dotem ſibi reſtitui, vt poſt Picum ibi relatum latiùs, & verè quidem probat: & de his hactenùs. CAPVT XLVII. Legato fundo vni, & eiuſdem fundi vſufructu alteri, an in ipſo vſufructu ambo concurrant? vſufructuarius item omnium bonorum, an, & quando concurrat in vſufructu eorum, quæ ſpecialiter ſunt aliis legata? Denique vtrùm hæres inſtitutus ſimpliciter, vel pleno iure, concurrere debeat cum vſufructuario omnium bonorum? Vbi lex, ſi alij, 19. l. ſi Titio, 10. l. 36. §. ſi fundus, ff. de vſufructu legato, l. & puto, 26. §. Iulianus, ff. familiæ erciſcundæ, ſingulariter, & verè explicantur: quamplurimi caſus diſtinguuntur, & quæ ad hanc materiam ſpectant, pleniùs, & diſtinctè magis quàm hactenus declarantur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus fundi ſi vni legetur, fundo ſimpliciter alteri legato, qualiter ambo concurrant in vſufructu? -  2 Vbi communis reſolutionis vera ratio proponitur. -  3 L. & puto, 26. §. Iulianus, ff. familiæ herſcicundæ, explicata. -  4 In l. ſi alij, ff. de vſufructu legato, ex communi & vera reſolutione, de voluntate teſtatoris non conſtabat, ideò ſeruari debuit proprietas verborum, quorum virtute communicatio inducebatur; quod ſi de voluntate conſtaſſet, vtique illa præualuiſſet, & infrà, num. 9. & 11. -  5 Vſufructuarius omnium bonorum, an concurrat in vſufructu, cum legatario, vel legatariis, quibus prædia aliqua ſpecialiter ſunt legata. -  6 Vbi Baldi opinio refertur, fundamentis eius remiſſiuè reſpondetur, & contraria ſententia Bart. magis probatur. -  7 Vſusfructus omnium bonorum tam legatorum, quam non legatorum, ſi legatus fuerit, & primò particularia, ſiue ſpecialia legata fuerint facta, vtrùm procedat deciſio l. ſi alij, ff. de vſufructu legato. -  8 Vſufructuarius omnium bonorum, an concurrere debeat in vſufructu, cum legatario, vel legatariis, quibus ſpecialiter prædia legantur, ſi teſtator expreſſerit, quòd vſufructuarius habeat vſumfructum eorum prædiorum, vbi opinio Pauli de Montepico nouè & verè taxatur vſque ad num. 13. -  9 Deciſio l. ſi alij, ff. de vſufructu legato, tam in particularibus, quàm in vniuerſalibus relictis ceſſat, vbi ex verbis, vel ex coniecturis conſtare poteſt de voluntate teſtatoris in contrarium. -  10 Vſusfructus omnium bonorum, ſi relinquatur alicui, ita quod debeat de omnibus fructibus quolibet anno recipere vſque ad certam ſummam, an procedat diſpoſitio dictæ l. ſi alij, ff. de vſufructu legato. -  11 Voluntas teſtatoris præualere debet proprietati verborum in hac materia, quoties de illa certo aliquo modo conſtare poteſt. -  12 Vſumfructum integrum, ſiue vſumfructum ſine diminutione alicuius prædij, ſi teſtator legauerit, eodem prædio ſimpliciter legato, an procedat deciſio dict. l. ſi alij, ff. de vſufructu legato. -  13 Vſufructuarius omnium bonorum, an concurrat in vſufructu cum legatario, cui ſpecialiter alicuius prædij vſusfructus legatur. -  14 Genus & ſpecies quando cadunt ſuper eodem iure, generi per ſpeciem derogatur; ſecus, ſi ſuper diuerſo iure cadant. -  15 Legatum generale omnium bonorum, non derogat ſpeciali alicuius rei, ſed è conuerſo, legatum ſpeciei derogat legato generis. -  16 Vſusfructus alicuius prædij, vel prædiorum, ſi relictus fuerit hærede vniuerſali inſtituto, nec alio vſufructuario bonorum dato, hæres non concurrit in vſufructu illorum. -  17 Cum vſufructuario omnium bonorum vtrùm hæres inſtitutus concurrere debeat in vſufructu? -  18 Quid, ſi hæres inſtitutus fuerit in omnibus bonis, pleno iure? -  19 Aut in omnibus bonis mobilibus, & immobilibus, iuribus, & actionibus præſentibus, & futuris. -  20 Item quid, ſi inſtitutus fuerit in omnibus bonis ſimpliciter, alio non adiecto: vbi expenditur in terminis Hyppoliti Riminald. conſ. 633. ex n. 20. cum multis ſeqq. lib. 6. & de opinione illius, & nouè, & verè dubitatur, & num. ſeq. -  21 Hyppoliti Riminaldi argumentationibus nouiter, & rectè ſatisfactum. -  22 Cum vſufructuario, cui in codicillis legatus eſt vſusfructus omnium bonorum, vtrùm hæres in teſtamento inſtitutus concurrere debeat in vſufructu? -  23 Vbi Hieronymi Gabrielis ſententia in conſ. 102. n. 4. lib. 1. probatur, contraria Menochij taxatur, & fundamentis illius nouiter, & acutè reſpondetur. -  24 Vſufructuarius omnium bonorum, vtrùm habere debeat vſumfructum fundi ſimpliciter, & ſpecialiter alteri legati, ſi testator dixerit, quòd vſufructuarius omnium bonorum conſequatur totum, & integrum vſumfructum. -  25 Vſumfructum omnium, & quorumcunque bonorum ſuorum, ſi testator alicui legauerit, an videatur legare etiam vſumfructum earum rerum, quas aliis ſimpliciter, & ſpecialiter legauit, vbi & num. ſeqq. nonnulla conſiderantur, ex quibus dubia redditur Pauli de Montepic. opinio in hac materia, de qua infrà, num. 32. -  26 Verbum Quorumcunque bonorum, vniuerſale est, & virtute eius omnia comprehenduntur. -  27 Verbum, Quodcunque, vel quibuſcunque vniuerſale eſt, & geminatum, & comprehendit, ac includit omnia, etiam ea, quæ aliàs non includerentur, & etiamſi talia ſint impropriiſſima. -  28 Et ex ſua amplitudine nihil excludit. -  29 Et in hominis diſpoſitione quantumuis ſtricta, nullam de habilitate recipit reſtrictionem. -  30 Dictio generalis tantùm operatur, quantum operaretur, ſi ſingula enumerarentur. -  31 Verba geminata magis enixam voluntatem teſtatoris demonſtrant. -  32 Et omnes caſus, omnéſque ſpecies comprehendunt ex voluntate diſponentis. -  33 Fundum ſimpliciter ſi alicui legauerit teſtator, deinde relinquat alteri vſumfructum omnium bonorum, decedente legatario prædicti fundi vſusfructus ille accreſcit vſufructuario omnium bonorum, non autem hæredi acquiritur. -  34 Vſusfructus certæ rei ſi vni legatus ſit, & alteri vſusfructus omnium bonorum, mortuo vſufructuario, certæ rei vſusfructus ille pertinebit ad vſufructuarium omnium bonorum, & non ad hæredem. -  35 Si fundus duobus, alij vſusfructus legatus ſit, vel duobus coniunctim legatus ſit vſusfructus fundi, & ſeparatim tertio fundus, qualiter huiuſmodi legatarij in vſufructu concurrant? vbi explicatur textus in l. Sempronius Attalus, 36. §. ſi fundus, ff. de vſufructu legato, & Cuiacij reſolutio probatur. -  36 Si Titio fundus, & eiuſdem fundi vſusfructus coniunctiuo modo legatus fuerit, an ſit in poteſtate legatarij fundum, aut vſumfructum vendicare? vbi explicatur textus in l. ſi Titio, 10. ff. de vſufructu legato, & agitur de ſimili legato, diſiunctiuo modo relicto. -  37 Coniunctio poſita inter incompatibilia, reſoluitur in disiunctiuam. PRo accurata & diſtincta huius Capitis explicatione, quod latiſſimam materiam continet, & tractatam à multis. Primò conſtituendum eſt: quòd cùm teſtator in[*] teſtamento, vel in alia vltima voluntate ſimpliciter vni legauit fundum, alteri verò reliquit fundi vſumfructum; hoc ſanè caſu concurrunt ambo ipſi legatarij in ipſo vſufructu, in hunc modum: quod legatarius primus conſequitur proprietatem integram, & dimidiam partem vſusfructus; ſecundus verò legatarius alteram dimidiam vſusfructûs tantùm per textum in l. ſi alij, ff. de vſufructu legato. Vbi Modeſtinus ſic ſcribit: Si alij fundum, alij vſumfructum eiuſdem fundi teſtator legauerit: ſi eo propoſito fecit vt alter nudam proprietatem haberet errore labitur: nam detracto vſufructu, proprietatem eum legare oportet eo modo: Titio fundum, dei tacto vſufructu lego, vel & io eiuſdem fundi vſumfructum hæres dato. Quod niſi fecerit, vſusfructus inter eos communicabitur: quod interdum plus valet ſcriptura, quàm quod actum ſit. Hactenùs Modeſtinus in eo textu, quem ad hoc dicunt valdè ſingularem, & notandum Bartolus, & omnes Doctores ibi. Idem Bartolus in l. re coniuncti, ff. de legatis 3. num. 10. Cuius diſtinctionem proſequuntur Iaſon ibidem, ex num. 68. cum ſeqq. Ioannes Bolognetus à num. 171. Idem etiam per illum textum admotarunt Alexand. in conſ. 56. num. 2. lib. 3. Caſtrenſis in conſ. 218. num. 2. lib. 1. Socinus in conſ. 1. num. 13. vol. 4. Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. num. 33. incipit. Venio modò ad ſecundam concluſionem, & num. 107. incipit: Sed reducendo rem ad breuem diſtinctionem, vbi hanc materiam latè declarat. D. Franciſcus Sarmientus in eodem §. Titia cùm nuberet, ex num. 6. cum ſeqq. fol. mihi, 127. Franciſcus Beccius in conſ. 98. num. 1. & 8. lib. 1. Romanus ſingulari 586. In legato. Rolandus in conſ. 8. num. 34. vol. 2. Dilectus de arte teſtandi, titul. de legatis, cautela 24. Couar. reſolut. lib. 2. cap. 2. num. 7. Antonius Gomez tom. 2. variarum, cap. 15. de ſeruitutibus, num. 5. Ioannes Garſia de expenſis & meliorat. cap. 10. n. 19. & 20. Borgninus Caualcan. de vſufructu mulieri relicto, num. 45. fol. 214. Guill. Benedict. in cap. Rainuncius, de teſtamentis, verb. cætera bona, num. 23. verſ. Quia ſecundum. Hieronymus Gabriel in conſ. 102. num. 2. lib. 1. Menochius dicens quòd ab hac opinione non eſt qui diſſentiat, lib. 4. præſumpt. 140. num. 33. Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. interpretatione 1. num. 11. fol. mihi, 83. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 34. fol. 180. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 25. num. 3. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 633. ex num. 20. lib. 6. D. Spino in ſpeculo, gloſſa. 13. de legato vſusfructûs, num. 27. & 28. Barboſa in l. maritum, num. 21. in ſine, fol. 237. ff. ſoluto matrimonio. Antonius Pichardus in §. 1. num. 3. Inſtit. de vſufructu. Communis autem huius deciſionis ratio eſt, quo[*]niam fundus continet vnum integrale, & conſiſtit ex proprietate, & vſufructu ſimul, l. qui vſumfructum, cum aliis vulgatis, ff. de verbor. obligat. Et ſic quõties teſtator legat vni fundum ſimpliciter, videtur pleno iure legare quoad proprietatem, & vſumfructum: vnde quamuis legauerit poſteà alteri vſumfructum, concurrere debet prior legatarius in vſufructu, quia ſi adimeretur vſusfructus, legatum non remaneret veriſicatum, quia non remaneret nomen fundi, cuius pars ſubſtantialis eſt ipſe vſusfructus, vt poſt Oldradum, magiſtraliter declarat Bartolus in eadem l. ſi alij, num. 2. ſequuntur omnes relati ſuprà, Ioannes de Monteſperello in conſil. 161. num. 3. lib. 1. eleganter Cuiacius recitationum ſolennium, in lib. Digeſtorum. ad l. ſi Titio, 10. in princ. ff. de vſufructu legato. Item etiam, quia cùm teſtator poſt primum legatum fundi, alteri legat vſumfructum eiuſdem fundi, videtur legare eandem rem, quam primo legauerat; hoc eſt, vſumfructum: vnde primus, & ſecundus legatarius, tanquam re coniuncti admitti debent ad vſumfructum ſimul, vt ex aliis animaduertunt Antonius Gomez. Ioannes Garſia, & D. Spino vbi ſupra. Nec vrget in contrarium textus in l. & puto, 26. §. Iu[*]lianus, ff. familiæ erciſcundæ, vbi ſi alij fundum, alij fructum fundi iudex adiudicauerit, non communicatur vſusfructus. Cui difficultati minimè ſatisfacit Gloſſa ibi. nec etiam Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 11. verſ. Vt in eo quod tradit, fol. mihi, 236. Idcircò dicendum eſt in dict. §. Iulianus, non communicari vſumfructum, quia ſi vni proprietas, & dimidia pars vſusfructus adiudicaretur per communicationem, & alteri tantùm dimidia pars vſusfructus, iniqua eſſet diuiſio; & ideò propter æqualitatem ſeruandam, non communicatur vſusfructus, nec eo propoſito, aut voluntate feciſſe videtur ipſe iudex vt eos coniungeret ad vſumfructum, qui potiùs contendebat ſeparare illos: ſed in dict. l. ſi alij, ff. de vſufructu legato, ex communi, & vera reſolutione, de voluntate teſtatoris non conſtabat, ideò ſeruari debuit proprietas verborum, quorum vir[*]tute communicatio inducebatur: quòd ſi de voluntate conſtaſſet, vtique illa præualuiſſet, vt dicetur infrà, n. 9. & 11. & ex Gloſſa ibi, verbo, actum, declarant Socinus in l. 3. num. 7. ff. de rebus dubiis, Ioan in l. cùm quid, 2. lectura, num. 22. ff. ſi certum petatur. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 48. num. 8. vol. 1. elegantiùs Franciſcus Connanus vbi ſuprà dict n. 11. in princ. qui dum ſcribit Iureconſultus in dict. l. ſi alij. Si eo propoſito fecit, dicit intelligi, de quo tamen non conſtat: nam ſi probaretur, teſtatorem fundi nomine, nudam eius intellexiſſe proprietatem, ſecus eſſet; ſed quia de eo non apparet, cui fundum legauit, plenum eum legaſſe putatur, & cùm poſteà alteri vſumfructum relinquit, perinde iudicatur, ac ſi vſumfructum duobus coniunctim legaſſet, vni cum proprietate fundi, alteri ſeparatum ab ea: & iterùm ibidem, eodem num. ante ſin. vbi dicit, deciſionem textus in dict. l. ſi alij, & in l. ſi tibi, 6. ff. de vſufructu earum rerum, quæ vſu conſumuntur, & in l. ſi proprietas, 9. ff. de vſufructu accreſcendo, procedere ex communi loquendi conſuetudine, quâ res noſtras eſſe dicimus, in quibus dominium, poſſeſſionem, & fruendi poteſtatem, habemus: alioquin, ſi de contraria mente loquentis appareat, qui fundi nomine eius tantùm proprietatem intellexit veritatem potiùs quàm verba ſequemur: continet autem diſpoſitio textus in dict. l. ſi alij, quamplurima ſingularia, & quæ in praxi ſolent frequenter occurrere; idcircò Scribentes multis in locis legendo, repetendo, & conſulendo, infinita tradiderunt, & multas ad propoſitum excogitarunt quæſtiones, quas vt breuiter attingam, & quæ ab aliis hucuſque ſcripta ſunt, diſtinctè proponam; Secundo loco conſtituendum eſt, dubitari communi[*]ter: an vſufructuarius omnium bonorum, concurrat in vſufructu cum legatario, vel legatariis, quibus prædia aliqua ſpecialiter ſunt legata? In qua quæſtione Bal[*]dus in l. quoties, n. 5. C. familiæ erciſcundæ. & in conſ. 56. Manens, colum. 2. lib. 2. in ea opinione eſt, vt exiſtimet talem vſufructuarium omnium bonorum non concurrere, ſed legatarios, quibus res ſunt ſpecialiter legatæ, plenam conſequi proprietatem cum vſufructu: & Baldi opinionem ſequitur Salicetus, Angelus, Aretinus, Alexander, Iaſon, Decius, Cotta, Lancelotus Politus, & Socinus iunior, quos in vnum recenſent Mantica, Menochius, & alij ſtatim referendi, & vltra prædictos, & relatos ab eis, Ioannes de Monteſperello in conſ. 161. n. 3. & in conſ. 236. num. 7. volum. 1. Antonius Gomez. dicens, quòd ab hac opinione non recederet in iudicando, & conſulendo, tom. 2. variarum, cap. 15. de ſeruitutibus, n. 5. verſ. quod tamen intellige. Sarmientus in l. Titia cùm teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. num. 7. verſiculo, & ita non placet, folio mihi, 127. Hi autem pro ſententia Baldi nonnulla conſiderant fundamenta, ad quæ tamen ex propoſito reſpondent referendi ſtatim, maximè Mantic. & Menochius, qui omninò de hac re videndi ſunt. Bartolus verò in l. quæſitum, §. vltimo, ff. de fundo inſtructo, & in l. Sempronio, num. 1. & 2. ff. de vſufructu legato, contrariam ſententiam tenet, vt in prædicto caſu vſufructuarius omnium bonorum concurrere debeat in vſufructu cum legatariis, quibus res aliquæ particulari ter, ſiue ſpecialiter ſunt legatæ: & hanc partem amplectuntur, veriorem dicunt, & magis communiter receptam Couar. reſolut. lib. 2. c. 2. num. 7. Roland, in conſ. 8. num. 36. volum. 2. Borgnin. Caualcanus de vſuſructu mulieri relicto, num. 45. fol. 234. & n. 221. fol. 428. Franciſcus Beccius in conſ. 98. num. 9. lib. 1. pract. Pap. Alexander, Angelus Aretinus, ſibi contrarij, Crotus, Iaſon, Ripa, Socinus ſenior, Baldus ipſe ſibi contrarius, Caſtrenſis, Romanus, Gozadinus, Ruinus, Decius, Cagnolus, Pariſius, Petrus Antonius Anguiſſola, Cremenſis, Zancus, & alij, cum quibus ſic defendunt Mantic. de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num. 22. per totum Menochius lib. 4. præſumptione 140. num. 34. 35. 36. & 37. & veriorem ſententiam profitentur Simon de Prætis de interpretat. vltimar. volunt at. lib. 4. interpretat. 1. num. 12. fol. mihi 283. Michaël Graſſus §. legatum, q. 25. num. 12. & quæſt. 36. n. 5. Antonius Sanſonius Mediolanenſis in conſ. 51. ex num. 7. inter conſilia vltimarum voluntatum, volum. 2. Bolognetus in l. re coniuncti, ff. de legat. 3. num. 179. per totum, fol. mihi, 280. Barboſa in l. maritum, num. 22. fol. 238. ff. ſoluto matrimonio. & veriorem ſententiam putat Paulus de Montepico m dict. §. Titia cùm nuberet, num. 38. incipit: Ex quibus omnibus infero, & quæſt. 22. num. 106. vbi in verſic. amplia mi[*]rabiliter. dicit hanc reſolutionem procedere, etiamſi teſtator factis primo legatis particularibus, ſiue ſpecialibus, diceret expreſsè; Vxori meæ lego vſumfructum omnium bonorum meorum, tam legatorum, quàm non lagatorum;nam adhuc in iſto caſu vxor habebit partẽ vſusfructus, ſiue concurret in rebus particulariter legatis quoad vſumfructum, non tamen conſequetur in eis plenum, aut integrum vſumfructum. Quam opinionem latiùs comprobat, & pro ea ſubtiliter expendit textum in dict. l. ſi alij. Sed contraria ſententia; imò quòd in propoſita ſpecie vxor habeat plenum vſumfructum in dictis bonis particulariter legatis, nec procedat textus in dict. l. ſi alij, placuit quibuſdam, quos ipſe Picus refert vbi ſuprà, in verſicul. contrariam opinionem, vbi dicit, quòd durum eſſet ab eorum opinione in iudicando, & conſulendo recedere, quamuis in puncto iuris prima, & contraria defendi poſſit, vt latiùs ipſe probat. Re tamen vera ab hac ſecunda opinione recedendum non putarem; habemus enim pro ea velut expreſsã, & certam teſtatoris voluntatem, qui dum relinquit vxori vſumfructum omnium bonorũ, tam legatorum, quàm non legatorũ, oſtendit apertè omnem vſumfructum comprehendi debere: ex voluntate autem procedere, aut ceſſare deciſionem d.l. ſi alij, certum eſt, ex dictis ſuprà, & dicendis infrà. Inde etiam, & obiter conſiderandum duxeram, mi[*]nimè in puncto iuris procedere poſſe, nec in praxi obſeruari debere aliam opinionem eiuſdem Authoris dict. num. 38. verſicul. Ex quibus, vbi dicit in hunc modum: Ego autem dicebam, quòd imò iſti legatarij debeant habere dimidiam vſusfructûs, etiam ſtante vxore; & dato, quòd voluntas teſtatoris ita eſſet, iſtud non habet obſtare, niſi diceret, deducto vſufructûs: textus eſt in dict. l. ſi alij; debuiſſet ergo teſtator hoc modo dicere: Lego prædia fratribus, deducto vſufructu; iſto modo mulier haberet vſumfructum omnium bonorum: ſed quando legat prædia, etiamſi diceret expreſsè, Volo quòd vxor habeat vſumfructum iſtorum prædiorum, talis voluntas videtur erronea, & hoc non obstante, concurret proprietarius cum vſufructuario ad dimidiam. Vult itaque expreſsè Picus, Vſufructuarium omnium bonorum tantùm concurrere debere in vſufructu cum legatario, vel legatariis, quibus ſpecialiter prædia legantur, etſi teſtator expreſſerit, quòd vſufructuarius habeat vſumfructum eorum prædiorum, quia talis voluntas videtur erronea, niſi fundum aut prædium legauerit deducto vſufructu: quod tamen nullo pacto ſuſtineri poteſt ex dictis ſuprà num. 4. Vbi cum Connano adnotauimus, quòd cùm de contraria mente loquentis apparet, qui fundi nomine, eius tantùm proprietatem intellexit veritatem potiùs, quàm verba ſequemur; igitur in quæſtione propoſita, cùm ex verbis ſequentibus appareat manifeſtè, proprietatem tantùm relinquere voluiſſe teſtatorem, nihil debet intereſſe, quòd fundus, aut prædium ſimpliciter, non detracto vſufructu, legatum fuerit: nam ſatis detrahitur verbis alterius legati, quibus eorum etiam prædiorum, quæ ſingulariter primo legata ſunt, vſusfructus relinquitur. Denique, quia deciſionem dictæ l. ſi alij, tam in particularibus, quàm[*] in vniuerſalibus relictis ceſſare, vbi ex verbis, vel ex coniecturis conſtare poteſt de voluntate teſtatoris in contrarium, ex communi firmauit ipſe Picus in eodem §. Titia cùm nuberet, num. 110. incipit: Secundò limita, niſi conſtaret: & vt certum tradiderunt Paulus Pariſius in conſ. 97. num. 21. lib. 2. Ioannes Cephalus, qui poſt Durandum, & alios de communi teſtatur, in conſ. 321. n. 12. lib. 3. Inde Pariſius dicto conſ. 97. ſub num. 9. & in conſ. 95.[*] volum. 2. elegantiſſimè obſeruauit: Quòd ſi vſusfructus omnium bonorum relinquatur alicui, ita quòd debeat de omnibus fructibus quolibet anno recipere vſque ad certam ſummam, talis vſufructuarius de fructibus omnium legatariorum vſque ad integram quantitatem percipere poſſit, non obſtante diſpoſitione d.l. ſi alij, ff. de vſufructu legat. Idque, quia conſtat de veriſimili mente teſtatoris, quòd ita voluerit; quo caſu limitatur eius diſpoſitio: & ſequuntur Rolandus in conſ. 8. ex num. 20. volum. 2. Graſſus §. legatum, quæſt. 36. in fin. verſic. aduerte ad vnum Et in terminis dict. l. ſi alij, tunc demum obſeruandam eſſe proprietatem verborum, cùm de vo[*]luntate teſtatoris non appareat; aliàs ſi de illa certo aliquo modo conſtare poſſit, voluntatem præualere debere proprietati verborum, cum aliis probauimus ſuprà, num. 4. & ex aliis reſoluit Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 46. num. 8. eleganter Connanus relatus ſuprà, dicto num. 4. qui cum indicio explicauit verba dictæ leg. ſi alij, Si eo propoſito fecit, [de quo tamen non conſtat:] quibus verbis deceptus fuit abſque dubio Paulus de Montepico vbi ſuprà. intelligens propoſitum teſtatoris etiam probatum & de quo conſtare poſſet, nihil ad rem facturum, cuius contrarium aliis in locis admiſit: nam ibidem num. 92. expreſsè firmat, quòd textus in d.l. ſi alij,[*] non habeat locum, vbi teſtator ſimpliciter fundum, aut prædium alicui legauerit, alteri verò vſumfructum integrum, ſiue vſumfructum ſine diminutione: quia ex quo conſtat de voluntate teſtatoris volentis integrum vſumfructum legare, non poteſt communicatio induci, & potiùs attendi debet voluntas, quàm verborum vis: & ſequuntur Dilectus de arte teſtandi, tit. 6. Cautela 24. num. 2. Graſſus §. legatum, quæst. 25. num. 3. & tamen in hoc caſu non fuit legatus fundus detracto vſufructu, ſed ſimpliciter, vt ipſe dicit, nec debet magis operari voluntas teſtatoris in vno, quàm in altero caſu. Tertio loco conſtituendum eſt, dubium eſſe, vtrùm[*] diſpoſitio d. l. ſi alij, procedat, quando ambo legatarij contenderent ad legatum vſusfructus concurrere, nec proprietas legata fuiſſet, hoc eſt, cùm vſusfructus omnium bonorum vni relictus fuerit, alteri verò vſusfructus vnius fundi tantum. In qua quæſtione, vſufructuarium omnium bonorum non concurrere in vſufructu cum legatario, cui particulariter alicuius fundi vſusfructus relictus eſt, poſt alios plures, Bartoli opinionem ſequuti, magis probarunt Paulus de Montepico in dicto §. Titia cùm nuberet, quæſt. 22. num. 106. verſicul. nec obstat fundamentum in contrarium adductum. Ruinus in conſ. 190. num. 10. volum. 2. Decius in conſ. 590. num. 8. Pariſius in conſ. 97. num. 15. volum. 2. Rolandus in conſ. 8. num. 37. in princ. volum. 2. Borgninus Caualcanus do vſufructu mulieri relicto, num. 45. in fine, verſicul. poſſet tamen ſaluari illorum opinio, fol. 215. & num. 221. verſicul. niſi vtrique, fol. 428. Franciſcus Beccius in conſ. 98. n. 10. lib. 1. & nouiſſimè Angelus Matheacius de legatis, & fideicommiſſis. lib. 2. cap. 18. num. 8. per totum, vbi nouè diſtinguit in hoc dubio; tandem dicit veriorem ſibi videri ſententiam Bartoli, quòd dict. l. ſi alij, non vendicet ſi[*]bi locum in hoc caſu. Ratio fundamentalis eſt, quia generi per ſpeciem tunc derogatur, quando genus, & ſpecies cadunt ſuper eodem iure, ſecus tamen ſi ſuper diuerſo iure cadant, l. quæſitum, §. fin. ff. de fundo inſtructo, cum aliis adductis in terminis per Rolandum dict. conſ. 8. num. 37. Manticam lib. 9. dict. tit. 6. num. 23. Menoch. lib. 4. dict. præſumptione 140. num. 36. Petrum Surdum in conſ. 56. num. 1. & num. 35. & 36. lib. 1. vnde ſi[*] teſtator legat vni fundum, vel rem aliam particularem, & alteri relinquit omnia bona ſua, vel in omnibus bonis ſuis alium hæredem inſtituit, legatum generis, nempe omnium bonorum, non derogat ſpeciali rei, vt fundi, ſed potiùs è conuerſo, legatum ſpeciale derogat legato generis, & ſic res ſpecialiter legata pleno iure, legatario debetur. Alexander in conſ. 25. in princ. volum. 1. Rolandus dict. conſ. 8. num. 35. Menochius dict. præſumptione 140. num. 36. Igitur cùm in caſu prædicto, genus, & ſpecies concurrant ſuper eodem iure, generi per ſpeciem derogatur, & vſufructuarius particularis integrum vſumfructum conſequitur: Aliter, ſi vni relicta ſit proprietas, vel fundus ſimpliciter; alteri verò vſusfructus omnium bonorum relinquatur, tunc concurrunt ſimul ambo in vſufructu: quia cùm genus & ſpecies concur[*]rant ſuper diuerſo iure, generi per ſpeciem non derogatur: & procedunt ſuperiora etiam, quando inſtituto hærede vniuerſali in teſtamento, & nullo dato vſufructuario omnium bonorum, vſusfructus alicuius prædij, vel prædiorum relictus fuerit, nam adhuc hæres non concurrit in vſufructu illorum, vt eſt textus in §. 1. Inſtitutionum, de vſufructu, per quem id expreſsè probari dicit Ruinus in conſ. 190. num. 11. lib. 2. & cum Pico. Hieron. Gabr. & aliis, vt indubitatum tradit Franciſ Beccius d. conſ. 98. num. 12. in princip. lib. 1. Quarto loco conſtituendum eſt, dubium eſſe, vtrùm[*] hæres inſtitutus concurrat in vſufructu, cum vſufructuario omnium bonorum, & ita faciant partes per concurſum? Et Baldus in l. vltima, num. 9. C. de indicta viduitate tollenda, in fauorem hæredis reſpondet, fcribítque legatarium pro parte tantùm dimidia vſumfructum conſequi, quia hæres debet habere aliam dimidiam partem per concurſum; & ſequitur Ruinus in conſ. 35. in fine, volum. 2. qui fundantur ex textu in dict. l. ſi alij, ff. de vſufructu legato, ſed Caſtrenſis in conſ. 218. num. 2. vol. 1. contrà reſoluit, & ad text, in dicta l. ſi alij, reſpondet magiſtraliter, eum loqui, quando teſtator legauit vni fundũ, & alteri eiuſdem fundi vſumfructum; tunc enim ambo concurrunt in vſufructu, quia fundi appellatio conſiſtit ex proprietate, & vſufructu, ita quòd altero deficiente, non diceretur fundus, ſed nuda proprietas, vel nudus vſus, l. qui vſumfructum, ff. de verborum obligationibus. Ideò cùm legat vni fundum, intelligitur voluiſſe eum habere etiam fundum, non nudam proprietatem; ſed cùm vnum inſtituit hæredem vniuerſaliter, & alteri legat vſufructum omnium bonorum, non conſtat, eum voluiſſe; hæredem inſtitutum ex vſufructu aliquid conſequi, cùm hæreditas conſiftere poſſit in iure abſtracto à proprietate, & vſufructu, & inſtitutio ipſa verificatur fine vſufructu; nam hæreditas dici poteſt ſine aliquo corpore, l. haereditas, ff. de petitione hæreditatis: & ſic non concurrunt in vſufructu, vt contra Baldum magis communiter probarunt permulti, quos retulerunt ſic defendentes Paulus de Montepico in d. §. Titia cùm nuberet, num. 30. & num. 82. Hieronym. Gabriel in conſ. 102. n. 3. lib. 1. Pariſius conſ. 94. num. 33. & 34. volum. 2. Alciatus in conſ. 75. num. 15. lib. 4. Guilliel. Benedict. in cap. Rainuntius. de teſtamentis, verb. cætera bona, num. 23. verſ. nec eſt verum. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num. 17. per totum. Menoch. lib. 4. dict. præſumptione 140. num. 28. Franciſcus Beccius inconſ. 98. verſicul. fin. lib. 1. Sarmientus in dict. §. Titia cùm nuberet, num. 6. in princ. fol. mihi, 127. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. interpretatione 1. num. 13. fol. mihi, 283. Hyppolit. Riminaldus in conſ. 633. num. 20. lib. 6. Quę communis reſolutio declaratur, & limitatur primò, vt non procedat, quando quis hæres inſtitutus fue[*]rit in omnibus bonis teſtatoris, pleno iure; & alius relictus fuerit vſufructuarius omnium bonorũ; tunc enim virtute illorum verborum, Pleno iure, aut aliorum ſimilium, hæres intelligitur inſtitutus non ſolùm in proprietate, ſed etiam in vſufructu; & ſic hæres ipſe concurrit cum vſufructuario in vſufructu. Ita in terminis reſpondet Alexander in conſ. 56. num. 2. verſic. vnde cùm in teſtamento, lib. 3. & ſequuntur multi relati per Manticam, qui ipſe optimè fundat dicto tit. 6. num. 19. per totum, & ſequitur Menochium dicta præſumptione 140. num. 29. qui num. 30. aliis modis declarat: tenent etiam eandem partem Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 63. fol. mihi, 227. & num. 68. fol. 233. & in indice ſuarum deciſionum, fol. mihi, 1265. Franciſcus Beccius dict. conſ. 98. num. 11. lib. 1. Petrus de Peralta in l. 3. §. qui fideicommiſſam, ff. de hæredibus inſtituendis, num. 11. fol. mihi, 136. vbi eleganter declarat dictum conſilium Alexandri, infèrtque nouè ad quæſtionem quandam meliorationis, de qua ibi videri poterit. Secundò limitatur, niſi quis fuerit hæres inſtitutus[*] in omnibus bonis mobilibus, & immobilibus, iuribus, & actionibus, præſentibus, & futuris, quia tunc concurrit in vſufructu cum eo, cui legatus eſt vſusfructus omnium bonorum, vt conſultus reſpondit Ruinus in conſil. 40. num. 6. volum. 2. & in conſ. 165. num. 9. volum. 3. ſed impugnat ipſum Mantica, videndus omninò de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num. 20. & verè, vt aduertit ipſe Mantica, ſecura non videtur prædicta reſolutio rationibus ibidem adductis, vbi etiam refert Riminaldi ſenioris ſententiam in conſ. 411. num. 1. & ſeqq. Quòd ſi quis fuerit hæres inſtitutus in omnibus bonis concurrit in vſufructu cum eo, qui ſimplici[*]ter fuit inſtitutus in vſufructu: & dicit ſe non inuenire iſtum caſum in terminis, ſed militare rationem dictæ l. ſi alij ff. de vſufructu legat. & contraria diſſoluit: idem etiam defendit Hyppolitus Riminaldus in conſ. 633. lib. 6. vbi à num. 20. vſque ad num. 48. aſſerit in prædicto caſu, inter hæredem inſtitutum in omnibus bonis, & legatarium vſusfructûs omnium bonorum diuidi debere vſumfructum quia militat eadem ratio dict. l. ſi alij. Verùm de hac ſententia valdè dubito, nec auderem eam firmare; conſidero enim rationem dicta l. ſi alij, non militare in hoc caſu, imò diuerſam eſſe, vt contra Baldum ſuperiùs conſtituimus. Enimverò etiam in hoc caſu inſtitutio ipſa verificatur ſine vſufructu nec ex aliquo conſtat, quòd voluerit teſtator, hæredem inſtitutum participare de vſufructu; nec poteſt ex eo, quòd teſtator inſtituerit hæredem in omnibus bonis, certa aliqua coniectura, quoad vſumfructum deduci: aliud enim eſt, voluiſſe teſtatorem hæredem inſtituere in omnibus bonis, idque expreſſiſſe; aliud verò eſt, probabiliter, non de mente aut voluntate ipſius teſtatoris, qui nullo modo id expreſſit, extendere inſtitutionem ipſam ad vſumfructum eorum bonorum, qui ſingulariter, aut ſpecialiter alteri relictus eſt. Nam, vt dixi ſuprà, ſine vſufructu etiam verificatur ipſa inſtitutio, nec ex proprietate ſermonis id contingere poteſt, provt contingere in dicta l. ſi alij, ff. de vſufructu legato, repetitum eſt ſuprà. Nec erit multùm difficilè, reſpondere duobus funda[*]mentis, quæ pro ſua opinione expendit principaliter Riminaldus præcitato conſ. 633. num. 20. cum ſeqq. Et in primis, fateor libenter verum eſſe, quòd vbi conſtat ex coniecturis, quòd teſtator voluerit, hæredem participare de vſufructu, debeat ipſe hæres cum vſufructuario concurrere ad vſumfructum: negandum tamen eſt, id conſtare poſſe ex eo dumtaxat, quòd hæres inſtitutus ſit in omnibus bonis, cùm imò potiùs contrarium conſtet ex hoc, quòd alius relictus eſt vſufructuarius omnium bonorum, nec verbum, omnibus, eſt tantæ potentiæ, vt circa hoc poſſit aliquid innouare, vel naturam, & eſſectum legati alterare; quamuis enim per illud cenſeantur generaliter omnia bona teſtatoris relicta, vt peti poſſint, vtque hæredi debeantur; non tamen vt ipſe hæres poſſit, aut debeat in vſufructu concurrere, qui ſpecialiter alteri legatus eſt: & pro hac parte expendi poteſt Menochius lib. 4. dict. præſumptione 140. num. 29. qui, quamuis quæſtionem ſuperiorem non moueat in terminis, viſus eſt præfatam reſolutionem probare, dum poſt alios plures ibidem relatos requirit, ad hoc quòd hæres, & vſufructuarius concurrant in vſufructu, quòd hæres inſtitutus ſit in omnibus bonis pleno iure, quaſi ſentiens apertè aliud eſſe dicendum, vbi hæres inſtitutus ſit in omnibus bonis, non adiectis verbis illis, pleno iure. Et confirmatur etiam ex his, quæ in terminis ſcripſit Hie[*]ronym. Gabriel In conſ. 102. num. 2. lib. 1. vbi eleganter probat, & Picum, & alios impugnat. Quod ſi quis fuerit in teſtamento hæres vniuerſaliter inſtitutus, & in codicillis alteri relictus ſit vſusfructus omnium bonorum, non debet hæres ipſe hoc caſu concurrere cum vſufructuario in vſufructu, nec fieri debet differentia, vtrùm teſtamento, vel codicillis vſusfructus relinquatur, cùm codicilli ſint pars teſtamenti: & ſequitur Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 9. titul. 6. num. 18. & amplecti videtur Sarmientus in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, num. 6. de legatis 2. vbi dicit, quòd inter teſtamentum, & codicillos non videtur dari prioritas, vel poſterioritas, cùm vno momento confirmentur, ſcilicet morte defuncti. Ex quo diluitur alterum[*] fundamentum eiuſdem Riminaldi; & quamuis in hoc vltimo caſu ex Pico, & aliis contrà defendat Menochius dicta præſumptione 140. num. 31. vbi ſcribit hæredem concurrere cum ipſo vſufructuario in vſufructu, verior tamen videtur Hieronymi Gabrielis reſolutio. Nec vrget ratio eiuſdẽ Menochij quòd teſtator inſtituendo hæredem in teſtamento, nullo dato vſufructuario, videtur hæredem ipſum pleno iure inſtituere; deinde legando vſumfructum alteri, ſignificauit, quòd ipſe vſufructuarius haberet vſumfructum ipſum vnà cum ipſo hærede: Quia reſpondetur, verum eſſe, teſtatorem videri hæredem inſtituiſſe pleno iure, cùm alteri in teſtamento vſumfructum non relinquit; non tamen certum eſſe, quòd deinde legando in codicillis vſumfructum alteri, ſignificare voluerit, quòd ipſe vſufructuarius habeat vſumfructum ipſum vnà cum hærede, imò potiùs, quòd habeat illum integram, provt verba ſignificãt, nec hæres cũ illo concurrat. Quod maximè procedit ex ratione adducta per Sarmientum vbi ſuprà, atque euidentius colligi poteſt ex ſolutione, quã ipſe Menochius pręſtat ad argumentum Hieronymi Gabrielis, & Franciſci Mãticæ, quorum opinionem ego ſuſtineo; dicit enim, verius eſſe, in prædicto caſu magnam eſſe differentiam inter teſtamentum, & codicillos: nam teſtator legando in codicillis vſumfructum alteri, videtur mutaſſe voluntatem, atque ita reuocaſſe vſufructum, qui hæredi videbatur relictus in ipſo teſtamento ſub generali inſtitutione: poſtmodùm verò num. 32. conſtituit non ita facilè præſumi mutationem voluntatis incontinenti, ſicut ex interuallo, hoc eſt, in codicillis. Enimverò, ſi verum amamus, ſolutio iſta euidens præſtat argumentum aduersùs ipſum Menochium; quamui enim, vt ſuprà diximus, hæres ipſe videatur inſtitutus pleno iure, nullo vſufructu alteri relicto: ex quo tamen teſtator poſtmodùm in codicillis vſumfructum alteri legauit, videtur mutaſſe voluntatem quoad ipſum vſumfructum, qui in teſtamento hæredi ſub generali inſtitutione relictus videbatur, illúmque vſufructuario ſic reliquiſſe, vt nullo modo cum ipſo poſſit hæres concurrere, vt rectiùs firmant præfati Authores, extendentes etiam ad iſtum caſum communem ſententiam, quam contra Baldum ſuprà probauimus; & meritò quidem, cum prædictum verbum in omnibus, ſæpe apponi ſoleat ex ſtylo tabellionum potiùs, quàm ex mandato, aut voluntate teſtatoris, nec debeat mutare ſubſtantiam non neceſſaria verborum multiplicatio, l. pediculis, §. Labeo, ff. de auro & urgento legato, cum aliis vulgatis: quo modo argumentabatur Mantica contra Ruinum, dict. tit. 6. num. 20. in fortioribus terminis, quando quis inſtitutus fuerit hæres in omnibus bonis mobilibus, & immobilibus, & iuribus, & actionibus præſentibus, & futuris. Quinto loco conſtituendum eſt, dubium eſſe: Vtrùm[*] ſuperiora procedant, ſi ponamus, quòd teſtator alicui ſimpliciter fundum legauit, alteri verò vſumfructum omnium bonorum reliquit, dixitque, legatarium illum vſusfructûs omnium bonorum conſequi debere totum, & integrum vſumfructum. Quam quæſtionem intactam relinquunt Rolandus, Mantica, Menochius, Prætis, & alij relati ſuprà, ſed Paulus Pariſius in conſil. 94. num. 45. & in conſ. 97. num. 12. vol. 2. expreſsè affirmat, vſufructuarium omnium bonorum in prædicto caſu, percipere debere vſumfructum etiam ex fundo, ſiue prædio ſpecialiter alteri legato, ita quod legatarius nudam tantùm proprietatem conſequatur, nec procedere poſſit deciſio textus in dict. l. ſi alij, ff. de vſufructu legat. & communem reſolutionem teſtantur Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 62. fol. 226. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 25. num. 4. qui ait, quòd ita dicit Gloſſa in eadem l. ſi alij, quam ſequuntur Bartolus & omnes, cùm reuera Gloſſa, & Bartolus, nihil dixerint: ſecus ergo erit, ſi verba illa, totum & integrum vſumfructum, aut alia ſimilia adiecta non fuerint; vtputà, ſi teſtator vſumfru[*]ctum omnium & quorumcunque bonorum ſuorum alicui legauerit: tunc enim videri poteſt legaſſe etiam vſumfructum earum rerum, quas aliis ſimpliciter, & ſpecialiter legauit. Quòd ſi natura, & potentia verborum illorum, omnium & quorumcunque, inſpiciatur, facilè ſibi quiſque perſuadere poterit, id verum eſſe; verbum enim illud, & quorumcunque bonorum, vniuerſale eſt, &[*] virtute eius omnia comprehenduntur; & ſic, vſusfructus etiam eorum, quæ aliis particulariter ſunt legata: quod multis teſtimoniis ad pro poſitum dicti verbi comprobarunt Tiraquellus de retractu Lignagier, §. 1. gloſſa 7. num. 20. & ſeqq. Decius in conſ. 113. num. 4. Gratus in conſ. 118. vol. 2. Cephalus in conſ. 58. num. 12. lib. 1. & in conſ. 258. lib. 2. & in conſ. 451. num. 55. lib. 4. & in conſil. 704. num. 4. lib. 5. Menochius in conſ. 600. num. 6. lib. 6. Burſatus in conſ. 22. ex num. 3. cum ſeqq. vol. 1. Et ver[*]bum quodcumque, vel quibuſcumque, vniuerſale eſt, & geminatum, & comprehendit, ac includit omnia, etiam ea quæ aliàs non includerentur, & etiamſi talia ſint impropriiſſima, Gloſſa in l. 1. verbo, quibuſcumque, ff. de indiciis Decius in conſ. 599. num. 2. & ſeqq. Gozadinus in conſ. 6. num. 42. & ſeqq. Curtius iunior in conſ. 48. n. 3. lib. 1. Cephalus in conſ. 453. num. 187. & 188. & in conſil. 617. num. 2. & 3. lib. 4. Burſatus in conſ. 224. num. 3. & 4. lib. 2. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 49. n. 11. & 12. & in conſ. 92. num. 12. & 13. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 322. num. 32. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 27. num. 2. volum. 1. qui optimè limitat, & declarat n. 10. 15. 17. 20. & 21. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 2. num. 149. Et ex ſua amplitudine[*] nihil excludit dictum verbum, ex textu in cap. ſolitæ, in fine, de maioritate & obedientia. Abbas ibi, num. 7. & alij adducti per Burſatum in conſ. 6. num. 3. lib. 1. qui conſ. 137. num. 27. lib. 2. ex multis aliis, ſcribit, id procedere etiam in hominis diſpoſitione quantumuis ſtricta, vt nullam[*] de habilitate recipiat reſtrictionem: quod tenent etiam Romanus in conſ. 31. num. 2. Paulus Pariſius in conſ. 23. num. 170. vol. 1. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 2. num. 169. Igitur debebitur vſufructuario prædicto omnium bonorum vſusfructus, etiam eorum, quæ ſpecialiter aliis ſunt legata, ac ſi ſpecificè, & nominatim fuiſſet[*] relictus; tantum enim operatur dictio generalis, quantùm operari poſſent ſingulæ rerum enumerationes, vt ex Gloſſa in l. omnes, §. 1. in verbo, enumeratæ, C. de præſcriptione 30. vel. 40. annorum, alios referens tradit Burſatus in conſ. 364. num. 14. lib. 4. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 557. num. 19. at prædicta verba eſſe vniuerſalia, & generalia omnes admittunt, quos ſuprà in vnum congeſſimus, qui & geminata eſſe pariter dicunt, & notant DD. in Authent. quibuſcunque, C. de ſacroſanct. Eccleſ. Baldus in l. 1. quæſt. 34. ff. de rerum diuiſione, Decius in conſ. 113. num. 4. & in ſpecie de dictione quibuſcunque, ſic obſeruat Cephalus dict. conſ. 451. numer. 187. lib. 4. ſic magis enixam teſtatoris voluntatem demonſtrant, ex l. baliſta, & notatis per Doctores[*] ibi. ff. ad Trebellianum, latè per Felinum in cap. ſi cautio, col. 11. & ſeqq. de fide inſtrumentorum, Mieres de maioratu, part. 1. quæſt. 22. ex num. 13. cum ſeqq. Menochium in conſ. 40. num. 4. lib. 1. Antonium Galeatium Maluaſſiam in conſ. 52. num. 13. vol. 1. Burſatum in conſil. 13. num. 36. lib. 1. qui conſ. 225. num. 5. lib. 2. ex aliis aduertit, verba vniuerſalia geminata, omnes caſus &[*] omnes ſpecies comprehendere ex voluntate diſponentis, ex qua ceſſare, aut procedere debere deciſionem textus in dict. l. ſi alij, ſæpè diximus. Ex his, & vltra omnes in hac materia Scribentes, conſiderabam, dubiam reddi opinionem Pauli de Montepico in dict. §. Titia cùm nuberet, quæſt. 25. num. 113. vbi contrarium tenet, & vſufructuario omnium bonorum denegat vſumfructum in rebus ſpecialiter legatis, non obſtante quòd omnium, & quorumcunque bonorum relictus ſit vſusfructus: quod ex dictis adhuc redditur ſatis dubium. Sexto loco conſtituendum eſt, quòd cùm teſtator legat ſimpliciter fundum alicui, deinde relinquit alteri vſum[*]fructum omnium bonorum, quo caſu inter prædictos eſt coniunctio quædam re tacitè proueniens ex interpretatione legis, ita vt vſufructuarius omnium bonorum concurrat in vſufructu dicti fundi, cum legatario eiuſdem, & dicantur duo re coniuncti, vt latiùs probat Menoch. referendus ſtatim. Tunc, inquam, decedente legatario prædicti fundi, ille vſusfructus accreſcit vſufructuario omnium bonorum, non autem hæredi acquiritur, ſecundùm Menoch. lib. 4. præsumptione 159. num. 6. vbi & eodem lib. præſumpt. 140. num. 37. idem probat, cùm vſusfructus certæ rei vni legatur, & alteri[*] vſusfructus omnium bonorum, vt mortuo vſufructuario certæ rei, vſusfructus ille pertinere debeat ad vſufructuarium omnium bonorum, & non ad hæredem: quod ex aliis etiã ſic reſoluunt Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 64. fol. mihi, 229. & in indice ſuarũ deciſionum. verb. vſusfructus finitur morte, in princ. fol. mihi, 1265. Tiberius Decian. in conſ. 51. vol. 1. Mantic. de coniectur. vltim. volunt. lib. 9. tit. 5. num. 17. fol. 397. Ex quibus non differt in propoſita ſpecie, quòd vſufructuarij ſint vniuerſales, ſiue vnus vniuerſalis, & alter particularis vnius rei, ſiue ambo particulares, vt latiùs comprobat Caualcanus in locis relatis ſuprà. Septimo loco conſtituendum eſt, quòd ſi fundus duo[*]bus coniunctim legatus ſit, & tertio vſusfructus eiuſdem fundi, quia fundi appellatione plena proprietas ſignificatur, l. ſi alij, ff. de vſufructa legato. & ſæpe diximus, vſufructus ille cõmunicari debet inter illos duos, quibus coniunctim fundus legatus eſt & tertius, cui legatus fuit vſusfructus eiuſdem fundi ſeparatim, alteram partem habebit, ita ſcilicet, vt non ſinguli ferant viriles partes, ideſt trientes, ſed duo ſemiſſem vſusfructûs, tertius alterũ ſemiſſem; ita ſtatutum eſt in l. Sempronius Attalus, 36. § ſi fundus, ff. de vſufructu legato. Cuius legis vera ratio ex dictis colligitur: item etiam, quia vt eleganter aduertit Cuiacius recitationum ſolemnium ad libros Digeſtorum, in dict. §. ſi fundus, illi duo, qui ſunt coniuncti re, & verbis, pro vno reputantur, l. planè, 34. §. primo ff. de legatis primò, l. vnica, §. hoc itaque, C. de caducis tollendis. Et ita ius accreſcendi inter eos tantùm coniunctos verſatur; & non concurrente vno, alter totum ſemiſſem habiturus eſt, concurrente verò vtroque, ſemiſſem inter ſe partientur: & denique inter illos duos propter coniunctionem duplicem verſatur ius accreſcendi, non inter illos, & tertium: & eadem ratione fundatum eſt, quod Africanus ſcripſit in l. ſi proprietas, 9. ff. de vſufructu accreſcendo, vbi, & in dicto §. ſi fundus, oſtenditur apertè, eandem rationem ſeruari, ſi duobus coniunctim legatus ſit vſusfructus fundi, & ſeparatim tertio fundus, quia vſusfructus communicabitur inter illos duos & tertium, ita vt coniunctim vnius tantùm perſonæ poteſtate fungantur, & ſemiſſem dumtaxat ferant, & inter eos tantùm verſetur ius accreſcendi, quia in eundem ſemiſſem vocantur, vt latiùs, atque eruditè explicat Cuiacius vbi ſuprà. vbi in fine aduertit, diuerſam eſſe ſpeciem l. ſi tibi, ff. de vſufructu accreſcendo, quia ibi tribus coniunctim legatus fuit vſusfructus; & ideò concurſum habent faciúntque trientes, & inter eos omnes verſatur ius accreſcendi. Rationem etiam prædictorum rectè videtur aſſequutus Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 11. verſiculo, eadem ratione, folio mihi, 236. Octauo tandem, & vltimo loco conſtituendum eſt,[*] quòd ſi Titio fundus Seianus, & eiuſdem fundi vſusfructus coniunctiuo modo legatus fuerit; erit in poteſtate eius, fundum, an vſumfructum vendicare malit: & ſi fundum elegerit, neceſſariò plenam proprietatem habebit, licèt vſumfructum à ſe repulerit; ſi verò vſumfructum habere maluerit, & proprietatem fundi repulerit, ſolùm vſumfructum habebit, l. ſi Titio, 10. ff. de vſufructu legato, quam mirabiliter explicat Cuiacius ibidem, dicens, quòd ne inutilis, & inanis ſit adiectio legati vſusfructus, quam teſtator ſanæ mentis fecit, quamuis coniunctiuo modo legauerit fundum, & eiuſdem fundi vſumfructum; melius erit rem ſic accipere, ac ſi diſiunctiuo modo legaſſet fundum, vel eiuſdem fundi vſumfructum, vt & aliàs ſæpe in teſtamentis, & in ſtipulationibus oratio coniuncta pro diſiuncta accipitur vo[*]luntatis de functorum vtcumque expediendæ cauſa, l. 29. & 53. de verborum ſignificatione, l. penultim. C. eodem titul. & hanc interpretationem videtur præſentire Bartolus in ſummario eiuſdem l. quatenus ſumit illum textum, coniunctio poſita inter incompatibilia, reſoluitur in diſiunctiuam, & latiùs declarat in l. 1. ferè per totam, ff. de iuſt. & iur. Hoc eſt, quòd legatarius ex tali genere legati a non poteſt fundum, ideſt, plenam proprietatem, & vſumfructum, ideſt, ſeruitutem vſusfructûs vendicare, quia nemini suus fundus ſeruire poteſt; fruſtrà etiam, vel potiùs ridiculè vindicaret vſumfructum, quaſi partem fundi, quia iam plenum fundum habet iure legati; fundi enim nomine, vt ſæpiſſimè diximus, plena proprietas continetur, coniunctio itaque in diſiunctam reſolui debet omninò. Quòd ſi deſiunctiuo modo ita legaſſet teſtator Titio fundum, aut eiuſdem fundi vſumfructum; in arbitrio erit Titij, vel vſumfructum ſolum, ideſt ſeruitutem vendicare, vel vindicare fundum, ideſt plenam proprietatem: quod optimè, & latiùs explicat Cuiacius ibidem, circa fin. & de his hactenus ſufficiat. CAPVT XLVIII. Ius accreſcendi, vel non decreſcendi, an, & quando locum habeat in legato vſusfructus? vbi de triplici coniunctione, re & verbis ſimul; re tantùm; & verbis tantùm tractatur. Lex mulieri, & Titio. 73. ff. de condit. & demonſtrat. l. 1. §. 1. l. penultim. ff. de vſufructu accreſcendo, cum aliis eiuſdem tit. l. & proculo, 20. ff. de legat. 2. & verè, & dilucidè explicantur, nonnulla nouiter adnotantur per Authorem, & diligenti, diſtinctáque manu materia hæc declaratur. SVMMARIVM. -  1 Ius accreſcendi, vel non decreſcendi, an, & quando locum habeat in legatis, fideicommiſſis, & hæreditatibus? remiſſiuè. -  2 Ius accreſcendi, vtrùm in contractibus locum habeat? remiſſiuè. -  3 Iuri accreſcendi locus non eſt in legato vſusfructus, quoties legatarij omnimodò ſeparati ſunt, hoc eſt, nec verbis, nec ſimul re & verbis coniuncti. -  4 Quod in omni legato, etiam proprietatis plenæ pariter obſeruatur, & inter legatarios omninò diſiunctos non habet locum ius accreſcendi, nec decreſcendi, ſed portio deficiens manet penes hæredem. -  5 Proponitur difficultas l. mulieri & Titio, 73. ff. de conditionibus, & demonſtrationibus. -  6 Et pluribus modis explicatur ille textus remiſſiuè. -  7 Iuri accreſcendi locum eſſe in ſpecie d.l. mulieri, & Titio, ſi titius moriatur aut capite minuatur, contra gloſſam, & alios: & vide numer. ſeqq. -  8 Ius accreſcendi locum habet, etiam quando legatarius admittitur ad ſuam partem de iure ſpeciali, & num. ſeqq. -  9 Dictionis, Quandiu, natura. -  10 Ius accreſcendi quare non fuerit conceſſum mulieri in d.l. mulieri, & Titio, ab initio, cùm Titius conditione defectus fuit; item, quare debuerit mulier ipſa exſpectare mortem Titij, vel ſtatus eiuſdem mutationem? -  11 Repudiatio Titij, quare non proſit mulieri in d.l. mulieri & Titio? -  12 Legatum conditionale pendente conditione, repudiari non poteſt. -  13 Iuri accreſcendi, vel non decreſcendi, an, & qualiter locus ſit in legato vſusfructus, ante, & post quæſitam portionem, cùm legatarij re, & verbis ſimul coniuncti ſunt? -  14 Ius accreſcendi vtrùm habeat locum in legato vſusfructus, quando legatarij ſunt re tantùm coniuncti? & num. ſeqq. -  15 Ius accreſcendi, vel non decreſcendi in quibus differant inter ſe? remiſſiuè. -  16 Iuri accreſcendi an ſit locus in legato vſusfructûs, quando legatarij ſunt coniuncti verbis tantûm? & num. ſequent. vbi in primis refertur communis Doctorum ſententia. -  17 Et fundamentis illius, atque Menochij conſiderationibus nonnullis nouiter reſpondetur per Authorem, & num. ſequent. -  18 Coniunctionis verbalis an ſit maior vis, & effectus, quàm realis, remiſſiuè. -  19 Ius accreſcendi locum habet in legato proprietatis, inter verbis tantùm coniunctos. -  20 Ius accreſcendi non habet locum regulariter poſt quæſitam portionem. -  21 Ius accreſcendi locum habet in legato vſusfructus, etiam poſt quæſitam portionem, cùm legatarij coniuncti ſunt re, & verbis ſimul, ſiue re tantùm. -  22 Proponitur difficultas l. penultimæ, ff. de vſufructu accreſcendo, & communis interpretatio refertur. -  23 Quæ tamen concludentibus rationibus improbatur. -  24 Iuri accreſcendi locum non eſſe in legato vſusfructus, quando legatarij ſunt verbis tantùm coniuncti, ex ſententia Antiquorum, quæ magis placet Authori, & num. ſequent. -  25 L. penultimæ, ff. de vſufructu accreſcendo, vera ratio redditur. -  26 Inter vſumfructum, & proprietatem, quoad ius accreſcendi, differentiam eſſe inter coniunctos verbis tantùm: vbi vera diſcriminis ratio proponitur. -  27 Iuri accreſcendi, vel non decreſcendi locum eſſe in legato vſusfructus, inter coniunctos verbis tantùm, ſi quis velit cum communi tueri, qualiter poſſit contrariæ partis fundamentis ſatisfacere? -  28 L. plané, 34. §. ſi coniunctim, ff. de legatis primò, explicatur. -  29 Legatum ab inſtituto relictum, repetitum cenſetur à ſubſtituto, ſiue ſubſtitutio ſit vulgaris expreſſa, ſiue tacita ſub pupillari comprehenſa. -  30 Coniunctio, ex qua naſcitur ius accreſcendi, duplex eſt, hominis, & legis. -  31 Coniunctio legalis quæ dicatur? -  32 Ius accreſcendi non inducere coniunctionem legalem in legato proprietatis, ſi legatum per repudiationem, vel alio modo ex poſt facto deficiat. -  33 Secus tamen in vſufructu: vbi vera proponitur differentiæ ratio, & l. & proculo, ff. de legatis 2. & l. 1. §. 1. ff. de vſufructu accreſcendo, explicantur. -  34 Nonnulla in hac materia contra communem Scribentium ſententiam, & nouè, & verè adnotata, & textum in l. 1. §. 1. ff. de vſuf. accreſcendo, optimè declaratum. -  35 Coniunctio legalis quare non operetur ius accreſcendi, in ſpecie l. & proculo, ff. de legatis 2. -  36 Coniunctio legalis ſola ſufficiens non eſt ad inducendum ius accreſcendi, niſi alia ratio id ſuadeat, contra Communem. -  37 Coniunctionis legalis doctrinam verã non eſſe, ſed commentitiam, provt hoc num. latiùs explicatur. -  38 Ius accreſcendi an, & quare detur inter duos dominos, qui ad eandem hæreditatem ſeruo communi relictam ex teſtamento admittuntur, & inter eos, qui ad bonorum poſſeſſionem, ſiue contra testamentum, vel ab inteſtato à lege vocantur. -  39 Ius accreſcendi inducitur etiam inter omninò diſiunctos, ne quis decedat pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus. -  40 Ius accreſcendi, quare procedat in ſucceſſione ab inteſtato? -  41 Succeſſio legitima defertur ſemper ſaluâ gradus prærogatiuâ. -  42 Ius accreſcendi, quare detur in bonorum poſſeſſione cõtra tabulas, & in querela inofficioſi teſtamenti? PRo plena, diſtinctáque huius capitis explicatione,[*] primò conſtituere neceſſarium duxi: Ius accreſcendi, vel non decreſcendi, dubium eſſe, an, & quando locum habeat in legatis, fideicommiſſis, & hæreditatibus? Nec de hoc poſſe certam aut generalem doctrinam conſtitui; quippe cùm res iſta altiorem requirat indaginem & diſputationem, & pleniſſimum tractatum contineat, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt, & pleniſſimè declararunt hanc materiam, (penes quos videri poterit) Bartolus, Alexan. Iaſon, & omnes ordinarij, maximè Ripa, Annibal Crotus, Pariſius, Villalonga, Bolognetus, & alij Recentiores in l. re coniuncti, ff. de legatus 3. & in l. vnica, C. quando non petentium partes, vbi latiſſimè repetit Ioannes Gutierrez per totam leg. Guill. Bened. in cap. Ranuntius, de teſtament. verb. & vxorem, nomine Adelaſiam, ex n. 93. cum multis ſeqq. & verb. in eodem teſtamento relinquens, el primero, numer. 266. & ſeqq. Gualdenſ. de arte teſtandi, titul. de legatis, cautela 15. Menchaca de ſucceſ. creation. lib. 1. §. 10. ex num. 92. vſque ad num. 168. & de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. inpræſatione, & lib. 3. à princ. vſque ad §. 24. Petrus de Peralta, & Franciſcus Sarmient. in l. & proculo, per totam, ff. de legat. 2. Vdalricus Zaſius, Alciatus, Ioannes Robertus, Antonius Goueanus, Forcatulus, Loriotus, Durandus, Menochius, & Petrus Gregorius, quos in vnum congeſſit nouiſſimè Antonius Pichardus in §. ſi eadem res, num. 16. Inſtitut. de legatis, qui ipſe per totum §. latiſſimè ſcribit de hac materia. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. ius accreſcendi, per totum, fol. mihi, 223. Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 3. interpretatione 1. dubitatione 5. ſolut. 3. per totam. fol. mihi, 24. Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 4. tit. 10. per totum, & lib. 10. tit. 10. per totum, Antonius Gomez tom. 1. variar. cap. 10. de iure accreſcendi, per totum, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 9. per totum, D. Spino in specul. gloſſ. 9. principali, de iure accreſcendi. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 34. num. 62. & n. 179. & 243. & 268. & 271. & ſeqq. & reſp. 11. per totum, lib. 2. Surdus in conſ. 211. lib. 2. latiſſimè etiam, atque nouiſſimè Angelus Matheacius de legatis, & fideicommiſſ. lib. 3. cap. 1. per totum, & quatuor capitibus ſeqq. alios infinitos conſultò, ſcienſque prætermitto. Superiores autem & fideliter præcitantur, & à me originaliter prælecti ſunt. Ipſi etiam diſtinctè tractant, vtrùm in con[*]tractibus locum habeat ius accreſcendi, nec-ne: inter alios tamen commendo Antonium Gomez in princ. Guilliel. Benedict. & Alexandrum Raudenſem locis relatis ſuprà, Aldobrandinum in conſ. 1. num. 287. & ſeqq. Quod attinet tamen ad noſtrum propoſitum, & ſecundo loco conſtituendum eſt: Iuri accreſcendi locum[*] non eſſe in legato vſusfructus, quoties legatarij omnimodò ſeparati ſunt, hoc eſt, nec re, nec verbis, nec ſimul re & verbis coniuncti, l. 1. ff. de vſufructu accreſcendo. ibi: Cæterum ſi ſeparatim vnicuique partis vſusfructus ſit relictus: ſine dubio ius accreſcendi ceſſat. Et in hoc omnes conueniunt, vt dicit Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 3. §. 23. num. 28. verſ. ergo aut ſunt, aduertunt Menochius in conſ. 141. num. 6. lib. 2. Petrus Gregor, in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. n. 20. vel quoties res omninò ſunt diuerſæ, vt cùm legatur duobus, annis alternis, vſusfructus, l. 2. ff. quibus, modis vſusfructus amittatur, l. huiuſmodi, §. quibus, ff. de legat. 1. Petrus Coſtalius in l. penult, in princ. ff. de vſufructu accreſcendo. Quod in omni legato, etiam proprietatis ple[*]næ, pariter obſeruatur; & inter legatarios omninò diſiunctos, non habet locum ius accreſcendi, nec decreſcendi, ſed portio deficiens manet penes hæredem, Bartol. in dict. l. re coniuncti num. 25. vbi communem omnium ſententiam teſtatur Iaſon num. 112. & num. 117. Peralta in dict. l. & proculo, ff. de legatis 2. n. 16. Graſſus dict. §. ius accreſcendi, quæſt. 11. & exemplis comprobat Menchaca dict. §. 23. num. 1. Sed Accurſius in dict. l. 1. ff. de vſufructu accreſcen[*]do, opponit in contrarium, textum in l. mulieri, & Titio, 73. ff. de condit. & demonſtrat. vbi etiam inter coniunctios non datur ius accreſcendi in vſufructu; ſcribit enim Papinianus in hunc modum: Mulieri, & Titio vſusfructus, ſi non nupſerit mulier, relictus eſt: ſi mulier nupſerit, quandiu Titius viuet, & in eodem ſtatu fuerit, partem vſusfructus habebit; tantum enim beneficio legis ex legato mulieri conceſſum eſſe intelligendum eſt, quantum haberet, ſi conditioni paruiſſet: nec, ſi Titius, qui conditione defectus eſt, legatum repudiet, ea res mulieri proderit. Et difficultas conſiſtit in eo, quòd conditio illa, ſi non nupſerit, licèt habeatur pro impleta, quoad ipſam mulierem, quamuis nub at, quia beneficio, & diſpoſitione legis remittitur, l. ſed ſi hoc, §. fin. l. hoc modo, l. cum tale, §. ſi arbitratu, ff. de condit. & demonſtrat. tamen in perſona Titij omninò deficit, ſequutis nuptiis, l. 1. C. de indicta viduitate tollenda. Vnde videbatur, quòd pars Titij propter defectum conditionis acceſſura eſſet mulieri per ius accreſcendi; vel non decreſcendi. Sed contrarium expreſſim reſpondet Papinianus, nempe mulierem, viuo Titio, partem tantùm vſusfructus habituram. Poſtmodùm verò dicit: Nec ſi Titius qui conditione defectus eſt, legatum repudiet, ea res mulieri proderit. Quod non modicùm aduerſari videtur verbis aliis: Tantum enim beneficio legis ex legato mulieri conceſſum eſſe intelligendum eſt, quantum haberet, ſi conditioni paruiſſet. Planè ſecundùm id, repudiatio Titij mulieri predeſſe debet; nam ſi conditioni paruiſſet, vtique prodeſſet portio, quæ repudiata illi accreſceret. Quibus & aliis modis, difficultatem eius textu cum iudicio conſiderat Iaſon, &. rectè perpendit omnia, quæ pro, & contrà adduci poſſunt in l. re coniuncti, ff. de legatis tertiò, num. 180. & tribus ſeqq. & eum non referens Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 9. principali, de iure accreſcendi, num. 19. per totum, & nouiſſimè Antonius Pichardus in §. ſi eadem res, Inſtitut. de legatis, num. 11. & num. 93. &[*] ſeqq. quo loco, & D. Spino vbi ſuprà, & tribus numeris ſeqq. variis modis explicant illum textum, & vltra eos, varios intellectus cumulant Peralta in d.l. & proculo, ex num. 40. Duarenus lib. 2. de iure accreſcendi, c. vltim. Alciatus lib. 4. paradoxorum, c. 8. Bolognetus in d.l. re coniucti, ex num. 308. cum ſeqq. Menochius lib. 4. præſumpt. 159. num. 21. verſic. Hic caſus. Verùm pro clara, & dilucida interpretatione illius[*] textus, animaduertendum eſt: Principale dubium conſiſtere in hoc. vtrùm in ſpecie ibi propoſita, ſit locus iuri accreſcendi? Et poſt Accurſium ibi. verb. proderit, communiter intellexerunt Doctores, in ea lege, perpetuò ceſſare debere ius accreſcendi, nec, ſi Titius moriatur, mulierem totum vſumfructum habituram, ſed partem tantùm, quam à principio habuit; & pro ratione principaliter conſtituunt, ideò ceſſare debere ius accreſcendi, quia mulier admittitur de iure ſpeciali, & contra voluntatem teſtatoris ad ſuam partem, non de iure communi: Inde deducentes, ad alios caſus generaliter ius[*] accreſcendi locum non habere, quando legatarius admittitur ad ſuam partem de iure ſpeciali. Quod per illum textum adnotarunt Bartol. in d.l. re coniuncti, n. 43. vbi communem opinionem teſtantur Iaſon num. 180. Ripa num. 144. Salicetus, & Bald. in l. 1. C. de indicta viduitate tollenda, num. 2. & ſeqq. Alciatus, & Duarenus vbi ſuprà. Annibal in repetition. l. nemo poteſt. de legatis primò, num. 492. Ioann. Gutierrez in repetitione l. vnicæ, C. quando non petentium partes, num. 38. Sed contrariam ſententiam, imò ius accreſcendi locum habuiſſe, rectiùs docuerunt Cuman. Caſtrenſis, & Socinus in d.l. mulieri, & Titio, num. 2. Iaſon, & Ripa vbi ſuprà, & Crotus num. 72. Coſta in §. ſi arbitratu, l. cùm tale, ff. de condit. & demonſtrat. limitatione 4. ex num. 6. fol. mihi 238. Peralta in dict. l. & proculo, ex num. 41. vſque ad num. 49. vbi ſubtiliter atque eruditè loquitur, & optimè expendit illum textum pro Communi, & contra Communẽ, & ad rationes Baldi reſpondet. Bolognetus in d.l. re coniuncti, num. 309. & 314. Robert. lib. 2. ſententiarum, c. 27. Antonius Pichardus nouiſſimè, ſuperiores non referens in dict. §. ſi eadem res, num. 94. Et pro his euidenter vrget, quòd inter coniunctos coniunctione mixta, habet locum ius accreſcendi in vſufructu, l. 1. & per totum titulum, ff. de vſufruct. accreſcendo. Nec concludentem rationem aſſignant Doctores, quare ius accreſcendi non detur in eo textu, ſiue ſpeciale ius conſtitui debeat. Nec adeò communis eſt ſententia relata ſuprà, vt Recentiores nonnulli arbitrantur, cùm potiùs ipſe Bartolus in d. l. re coniuncti, num. 43. dixerit, quòd in hoc ſemper dubitatur, nec credit ſimpliciter verum eſſe, ius accreſcendi ceſſare, quando legatarius admittitur ad ſuam partem de iure ſpeciali: idcircò nonnullos caſus diſtinguit, & diſtinctionem eius plenè proſequitur Bolognetus ibidem, ex num. 307. vſque ad num. 330. & num. 320. poſt longam diſputationem numeris præcedentibus habitam, concludit, diſtinctionem Bartoli non probari iure, nec veram eſſe. Deinde, quia in d.l. mulieri & Titio, ſumpto argumento ab oppoſito, ſiue à contrario ſenſu, clarè videtur probari, ius accreſcendi in aliquo ſaltem caſu dari; dicitur enim: Quandiu Titius viuet, & in eodem statu erit partem vſusfructus habebit. Ergo denotat apertè, quòd mulier mortuo Titio, vel capite minuto, totum vſumfructum habebit: dictio enim illa Quandiu, tempora[*]lem excluſionem mulieris à portione Titij, & non perpetuam ſignificat, vt rectè animaduertunt Petrus de Peralta in d.l. & proculo, num. 45. Ioannes Bolognetus in d.l. re coniuncti, num. 322. & prius docuerat Bartolus, quem ipſi non referunt, in l. filiusfamilias, num. 2. ff. ad Tertullianum, & confirmatur ex reſolutis per Alexandrum, & Caſtrenſem in l. 1. C. de legatis. Burſatum in conſil. 133. num. 1. lib. 2. Nonium in conſ. 12. n. 14. Ioannem Vincentium Honded. in conſ. 6. num. 36. Denique quia ibidem expreſsè dicitur, quòd mulier beneficio legis tantum conſequitur, quantum haberet ſi conditioni paruiſſet: ergo conſequens eſt, vt mortuo Titio, vel capite minuto, totum vſumfructum habere debeat iure accreſcendi; nam ſi conditioni paruiſſet, eo iure totum conſequeretur. Nec obſtant prædictis duo, Primum quòd ſi ius ac[*]creſcendi haberet locum in portione Titij deficiente, mulier ab initio cùm Titius conditione defectus fuit, totum vſumfructum habere debuiſſet, l. vnica. §. ſin autem aliquid, C. de caducis tollendis. Nec deberet exſpectare mortem Titij, vel ſtatus eiuſdem mutationem, ſecundùm quod repudiatio Titij prodeſſet mulieri: & tamen contrarium expreſsè reſpondet Papinianus in d.l. mulieri & Titio, ad finem. Nam ad primum non ſatisfaciunt Caſtrenſis ibidem, num. 2. verſic. in textu, ibi. Iaſon in d.l. re coniuncti, num. 283. Coſta, Peralta, & Bolognetus locis ſuprà relatis. Sed præceptores nonnulli Salmanticenſes, (quos legentes audiui) eleganter reſpondent, & ab ipſis accepit nouiſſimè Antonius Pichardus in d. ſi eadem res, num. 69. quòd licet Titius verè conditione defectus fuerit, mulier tamen non poteſt ad portionem eius admitti, nec vllo iure, aut ratione illam petere; quippe defectu tantùm conditionis adiuuari poſſet; at ille non modò iuuat mulierem, imò potiùs intentionem eius ſubuertit; proptereà quòd mulier ipſa ad partem propriam, beneficio legis admittitur, hoc eſt, quaſi conditioni paruerit, & non nupſerit: è contra verò, ſi peteret portionem Titij, ex ratione illam prætenderet, quòd conditioni non paruerit, & nupſerit; & ſic tanquam contraria allegans non eſſet audienda, l. 1. cum vulgari, C. de furtis. Neque enim ad eundem vſumfructum, & tanquam nupta, & tanquam non nupta admitti debet, l. Titiæ ſi non nupſerit, 99. ff. de cond. & demonſt. Quæ ratio militat, quandiu Titius viuit, & in eodem ſtatu durat, vt dicit ille textus: deficit tamen, Titio mortuo, vel capite minuto; eo enim caſu, capitis diminutione, aut morte, (quibus etiam acquiſitus vſusfructus finiri ſolet) non conditionis defectu, iuuaretur mulier: quod non ita exactè conſiderauit Pichardus vbi ſuprà. Ad ſecundum verò reſpondet Accurſius in eadem l.[*] mulieri & Titio, verb. proderit, communiter receptus per DD. ibidem, repudiationem Titij non prodeſſe mulieri, quia cùm Titius conditione defectus fuerit tempore repudiationis inutilis eſt eiuſdem repudiatio, vt ſigniſicat Iureconſultus in verſicul. nec ſi Titius. Sed ſubtilius reſponderi ſolet in Salmãticenſi Vniuerſitate per Præceptores communiter; à quibus ſic accepit, & nouiſſimè tradidit Antonius Pichardus (ne aliquid in toto opere noſtro, quod alienum ſit, vſurpemus, ſiue tacito Authore proferamus) in §. ſi eadem res, n. 97. de legatis, verum eſſe, mulierem, idem conſequuturam, quod haberet, ſi conditioni paruiſſet; verùm ſi mulier non nupſiſſet, ſed conditioni parere voluiſſet, id efficeret præſtando cautionem Mutianam. auth. cui relictum, C. de indicta viduitate tollenda. Quæ cautio in eo legato vſusfructus omninò neceſſaria erat, ſi conditio verè eſſet adimplenda: quia ſi remoto beneficio cautionis, mors mulieris exſpectanda eſſet, legatum vſusfructus fruſtratorium redderetur, nec deberi poſſet, in id tempus collatum, quo finire debuiſſet; l. hæres meus, 79. §. quamuis, ff. de conditionibus & demonſtrat. l. Titio, cùm morietur, 58. ff. de vſufructum: In legato verò Titij, cùm conditio illa, ſi mulier non nupſerit, ſit caſualis quoad Titium, non niſi morte mulieris adimpletur, l. hoc genus, 105. ff. de condit. & demonſtrat. Nec poteſt ipſe Titius vti cautionis Mutianæ remedio, l. à via 77. §. Titio, ff. eodem tit. Igitur dum mulier viuit, cùm verum, ſit pendere conditionem Titio adscriptam; nullam eſſe repudiationem, & mulieri prodeſſe non debere, rectè reſpon[*]det Iureconſultus ibi, vtpote cùm Titius repudiare non poſſit legatum conditionale pendente conditione, l. ſi ita ſcriptum, 46. §. ſi ſub conditione, ff. de legatis 2. Nec etiam prodeſſe debet, ſi mulier nupſerit, cùm prouiſione legis perinde habeatur ac ſi non nupſiſſet, vt in eſſectu, & ſubtiliter explicauit Coſta in dict. §. ſi arbitratu, limitat. 4. num. 6. à quo & priuatis (communibus tamen Magiſtrorum ſcriptis) accepit Pichardus vbi ſuprà, dict. num. 97. Tertio loco conſtituendum eſt, ex omnibus Autho[*]ribus relatis ſuprà, in initio huius capit. num. 1. communiter probatum, coniunctionem hominis triplicem eſſe, Realem tantùm, Verbalem tantùm, & Mixtam, re & verbis: quod ſatis conſtat ex l. re coniuncti, 89. ff. de legatis 3. l. triplici, 142. ff. de verbor. ſignificat. Et verbis contuncti ſimul dicuntur legatarij vſusfructûs, cùm teſtator ita dixerit: Titio, & Sempronio Corneliani fundi relinquo vſumfructum: & tunc inter huiuſmodi legatarios eſt locus iuri non decreſcendi in vſufructu, ſecundùm Albericum in l. 1. num. 2. ff. de vſufructu accreſcendo. Angelum in conſ. 153. Ruſticum num. 2. Crotum in dict. l. re coniuncti, num. 45. verſ. non obſtat textus. Qui intelligunt id procedere ante, & poſt quæſitam portionẽ, vt vno & altero caſu habeat locum ius non decreſcendi, vt communiter obſeruari dicit Menoch. lib. 4. præſumptione 159. num. 3. & idem tenet Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 128. & num. 130. vbi generaliter, & iure fundat in vſufructu in vltima voluntate relicto, etiam poſt quæſitam portionem, non eſſe ius accreſcendi, ſed ius non decreſcendi: & ſic quòd ius accreſcendi, de quo loquitur text, in l. 1. §. interdum, ff. de vſufructu accreſcendo, & in aliis iuribus, quod in vſufructu habet locum, ante & poſt quæſitam portionem, ſit ius non decreſcendi: Et in hanc partem inclinare animum videtur, ſed confusè loquitur D. Spino in ſpec. d. gloſ. 9. principali, de iure accreſcendi, num. 21. in fine. Quarto loco conſtituendum eſt, legatarios re tantùm coniunctos dici, cum teſtator ita dixerit: Titio vſum[*]fructum fundi Semproniani do, lego, & eiuſdem fundi vſumfructum Caio do, lego: quo caſu ante quæſitum, & acceptatum legatum, ſi vnius portio deficiat, eſt locus iuri non decreſcendi, ſed poſt acceptatum legatum, & portionem quæſitam, eſt locus iuri accreſcendi: ita docuit Bart, in dicti. l. re coniuncti, num. 21. vbi Crot. n, 29. Politus num. 47. Albericus in l. 1. num. 4. ff. de vſufructu accreſcendo, & ex aliis reſoluit Menoch. lib. 4. d. præſumptione 159. num. 5. & 6. & Bartoli diſtinctionem eſſe veram, & tenendam dicit Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 3. §. 21. num. 51. per totum, & § 23. num. 28. verſ. ergo aut ſunt, ibi: Tertio caſu. Expreſsè etiam admittit cum Communi, eſſe ius accreſcendi, vel non decreſcendi in legato vſusfructus inter re tantùm coniunctos: ſed de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. dum repetit l. qui quartam, §. fin. num. 122. verſ. Ex qua ratione, ibi: infero verum intellectum, tenet contra, & expreſsè affirmat inter re tantùm coniunctos non eſſe ius accreſcendi, ſed ius non decreſcendi. A communi tamen recedendum non erit ex Authoribus relatis ſuprà, qui explicant latiùs, ius accreſcendi, vel non decreſcendi[*] in quibus differant, & plenè Bolognet. in dict. l. re coniuncti, num. 26. 27. & ſeqq. & ſuperiorem ſententiam tenet etiam Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. num. 10. vbi dicit, quòd cùm legatarij vſusfructûs re tantùm coniuncti ſunt, faciunt ſibi partes per concurſum, ita vt, altero ex legatariis mortuo, vel legatum repudiante, quia concurſus ceſſat, alteri in ſolidum per ius non decreſcendi debetur: & extenditur prædicta cõcluſio ſecundùm Menoch. vbi ſuprà, d. num. 6. verſ. extenditur, ad coniunctionem realem, ſiue re, ex legis interpretatione tacitè prouenientem, vt in exemplo l. ſi alij, ff. de vſufructu. legat. & aliis adductis ſuprà, cap. præcedenti patet: vbi hac de re latiſſimè, atque diſtinctè ſcriptum eſt. Quinto loco conſtituendum eſt, verbis tantùm coniunctos dici legatarios, cùm teſtator ita dixerit. Titio,[*] & Sempronio vſumfructum æquis portionibus fundi Semproniani do, lego: verbis namque, & coniunctione coniuncti ſunt, ſed re, & portionibus diuiſi intellectu. Tunc autem magis dubitant Doctores, an iuri accreſcendi locus eſſe debeat? Et etiam hoc caſu, cùm verbis tantùm coniuncti ſunt legatarij vſusfructus, locum eſſe iuri accreſcendi tenuerunt Bartolus, Baldus, & Albericus in l. ſi duobus, ff. de vſufructu accreſcendo, idem Albericus in l. 1. num. 1. eodem tit. & communem reſolutionem teſtantur Ripa num. 69. Politus num. 46. & Villalonga fol. 20. in dict. l. re coniuncti, vbi Pariſius n. 61. per totum, Bolognetus num. 238. ſequuntur Petrus Coſtalius aduerſariorum iuris, part. 2. ex lib. 7. pandectarum, ad titulum, ff. de vſufructu accreſcendo, in §. idem Iulianus, Cephalus in conſ. 216. col. 2. lib. 1. Michaël Graſſus §. ius accreſcendi quæſt. 9. in fin. & ab impugnationibus Neotericorum conſtanter defendit hanc partem, dicens, contrariam iure ſubſiſtere non poſſe. Iacob. Menoch. lib. 4. præſumptione 159. videndus ex num. 7. vſque ad num. 18. vbi pro communi hac reſolutione expendit nonnulla iura, quæ priùs adduxerant Pariſius in dict. l. re coniun[*]cti, dict. num. 61. & Bolognetus dict. n. 238. primò text. in l. 1. in princ. & in §. idem, & §. interdum, ff. de vſufructu accreſcendo. In quibus ſimpliciter, & abſolutè dicitur, inter coniunctos in legato vſusfructus locum eſſe iuri accreſcendi. Tunc ſic: inter coniunctos ita connumerantur contundi verbis, ſicuti contundi re tantùm, aut re, & verbis ſimul; ergo ex dictis iuribus differentia conſtitui non poteſt. Et non ſolum (inquit Menochius vbi ſuprà numer. 8.) eſt diuinare, contrarium dicere, ſed etiam coanguſtare verba eorum iurium, ſi ad coniunctos re tantùm, vel re & verbis ſimul referantur. Verùm huic argumento reſponderi poterit, verum eſſe, inter coniunctos in legato vſusfructus, locum eſſe iuri accreſcendi, vt illa iura dicunt: id tamen intelligendum eſſe, dummodò taliter ſint coniuncti, quòd ius accreſcendi eſſe poſſit, hoc eſt, re & verbis ſimul, aut re tantùm. Cæterum verbis tantum coniuncti, ea coniunctione iunguntur, vt potiùs ſeparati, quàm coniuncti videantur: & ſic quoad ius accreſcendi, inter coniunctos non ita connumerari poſſunt verbis tantùm coniuncti, ſicut re & verbis, aut re tantùm coniuncti, nec in eis verificatur generalitas dictorum iurium. Hoc autem non eſt diuinare, aut coanguſtare verba Iureconſultorum, ſed iuxta rationem recti ſermonis, & iuris, intelligere ea, atque ex ratione aliorum iurium declarare, in quibus inter coniunctos verbis tantùm ius accreſcendi denegatur in vſufructu. Secundò, & pro communi argumentatur Menochius in hunc modum: quòd maior eſt vis, & effectus coniunctionis verbalis, quã realis tantùm, ex Ripa in d.l. re coniuncti. n. 126. ſed inter re coniunctos eſt locus iuri accreſcendi; ergo & inter verbis coniunctos locus eſſe debet. Sed pro ſolutione huius fundamenti aduertendum[*] erit in primis: non adeò certum eſſe (vt ſolo Ripa relato, Menochius putat) quòd maior ſit vis, & eſſectus coniunctionis verbalis, quàm realis, cùm in hoc diuerſæ ſint Doctorum ſententiæ, & opiniones, vt videre eſt penes Menchacam de ſucceſſion. Progreſſu, lib. 3. §. 21. n. 3. & §. 22. n. 21. & 22. Antonium Gomez, tom. 1. variar. cap. 10. de iure accreſcendi, num. 31. Graſſum §. ius accreſcendo quæſt. 13. num. 3. Deinde poſito, quòd in hoc nulla eſſet differentia, aut contrarieras Doctorum, deberet altercatio talis intelligi in hæreditate, fideicommiſſo, aut alio legato, non in legato vſusfructus, in quo non dari ius accreſcendi inter verbis tantùm coniundtos defendimus, & rationem differentiæ concludentem ſtatim aſſignauimus, vt inde conſtare poſſit, non eſſe validum argumentum Menochij: In reali coniunctione habet locum ius accreſcendi in vſufructu; ergo & in verbali habere debet, cùm inter vnam & alteram coniunctionem in vſufructu longa ſit differentia; ratio. Denique dubium de prælatione inter verbis tantùm, & re tantùm coniunctum, adaptari non poteſt ad legatum vſusfructûs, nã qui nullo modo admittitur ad ius accreſcendi, qualiter poterit re coniuncto præferri, qui etiam in vſufructu habet ius accreſcendi, vt ſuprà vidimus. Tertio demum loco in fauorem Communis ſic argumentatur Menochius: quod faciliùs admittitur ius accreſcendi in vſufructu, quàm in proprietate, per textum in l. 1. §. interdum, ff. de vſufructu accreſcendo, & ſcripſit Alciat. in l. ſi mihi, & Titio, num. 16. in fi. de verbor.[*] obligat. atqui certum eſt, in proprietatis legato locum eſſe iuri accreſcendi inter verbis tantùm coniunctos, d. l. re coniuncti ff. de legat. 3. ergo & in vſufructu eſſe debet. Verumenimverò huic argumentationi ſic reſponderi poſſe animaduertebam. Primò, facilius admitti ius accreſcendi in vſufructu, quàm in proprietate, vbi admitti poteſt, hoc eſt, cùm legatarij re & verbis, aut re ſaltem ſunt coniuncti, non cùm verbis tantùm ſunt coniuncti: tunc enim facilius, & regulariter admittitur in proprietate quàm in vſufructu, in quo denegatur. Secundò reſponderi poteſt, quód text, in dict. §. interdum, nihil vrget pro conſideratione Menochij, cùm agatur ibi de coniunctione reali, non de verbali, & in reali dicit, quòd habet locum ius accreſcendi in vſufructu, ſicut in proprietate. Sed hoc plus eſt in vſufructu; nam in proprietate ius accreſcendi regulariter locum non habet poſt quæſitam portionem, vt ex dict. §. in[*]terdum, & l. aquam, §. vlt. ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur, adnotarunt Bartolus in dict. l. re coniuncti, num. 49. vbi dicunt communem omnium ſententiam Iaſon num. 121. Crotus num. 81. & Ripa n. 57. Ruinus in conſ. 198. num. 12. lib. 2. Cephalus in conſ. 450. num. 12. lib. 3. Menchac. de ſucceſſionum progreſſu, lib. 3. § 23. num. 32. & 33. In vſufructu tamen ius accreſcen[*]di locum habet etiam poſt quæſitam portionem, cùm legatarij coniuncti ſunt re & verbis ſimul, ſiue re tantùm: quod ex eodem §. interdum, docuerunt Bartolus, Albericus, & Baldus ibi. & communiter omnes ex Villalonga in dict. l. re coniuncti, num. 1. & 4. fol. 48. Antonio Gomezio dict. cap 10. de iure accreſcendi, num. 41. Menchaca de ſucceſſ. creation. lib. 1. §. 10. n. 128. & de ſucceſſ. Progreſſu, lib. 3. §. 21. num. 51. & 23. num. 34. Mantica lib. 10. tit. 3. num. 32. & 33. Menochio lib. 4. d præſumptione 159. Num 6. & num. 18. per totum. Graſſo §. ius accreſcendi, quæſt. 9. num. 2. Roberto lib. 2. ſententiarum iuris, cap. 16. Ex quibus, vt vides, ſatisfactum eſt, (& vltra omnes hucuſque Scribentes) fundamentis conſideratis à Menochio pio Communi. Videamus nunc, communis ſententiæ ſequaces qua[*]liter reſpondeant ad textum, ex quo pendet veritas huius reſolutionis in l. penult. ff. de vſufruct. accreſcendo. Circa quem difficile eſt inuenire rationem, quare ſcilicet inter eos, quibus vſusfructus idem æquis portionibus relictus eſt, ceſſet ius accreſcendi, cùm conſtet eos eſſe verbis coniunctos, & ex verbali coniunctione ius accreſcendi procedat regulariter? dict. 1. re coniuncti, de legat. 3. l. ſi duobus, in fine, ff. de legatis 1. & in vſufructu quoque, ex Communi relata ſuprà, quæ tamen ea lege velut oppressa reſpondet, ideò certare ius accreſcendi, quia ſeparatim à ſingulis hæredibus ſingulis legatariis idem vſusfructus relictus fuit; & ſic nulla coniunctio inter eos eſſe poteſt, neque verbalis, quia ſeparatim relictus fuit vſusfructus, neque realis, quia non concurſu partes fiunt, ſed eas ab initio obtinent legatarij, nam teſtator ſingulos hæredes granando, cenſetur eos pro portionibus hęreditariis tantùm grauare voluiſſe, l. ſi fundum ſub condictione, 81. §. libertus. ff. de legat 1. Vnde non ſolidum ab initio vnicuique, ſed proportionibus hæreditariis à ſingulis hæredibus relictum videtur, ideóque ius accreſcendi locum non habuit: ita explicant eum textum Bartol. in dict. l. re coniuncti, n. 1. Fulgoſius in l. ſi proprietas, in fi. ff. de vſufructu accreſcendo. Et: communiter probari hanc ſolutionem teſtantur Alexander num. 2. Romuleus, & Alciatus n. 8. Ripa num. 68. & Bolognetus num. 72. in dict. l. re coniuncti. Loriotus de apicibus turis, de coniunctiis, axiomate 2. & 10. Zaſius ad titul. ff. de vſufrutu accreſcendo. Menchaca de ſucceſſo. progreſſu, lib. 3. d. §. 23. num. 26. Duarenus lib. 1. de iure accreſcendi, cap. 10. & ſequitur Mcnoch. dicta præſumpt. 159. num. 15. Verùm, hæc communis interpretatio, quamuis in ſe[*] vera ſit, non tollit illius textus difficultatem: id quod triplici, & concludenti ratione oftendebat quondam inſignis Præceptor meus, præſtantiſſimùsque D.D. Gabriel Enriquez, & ab ipſo aliiſque accipiens, recle tradit Antonius Pichardus in dict. §. ſi eadem res num. 111. per totum. Primò, nam textus indict. l. penultima, dicit expreſsè non minus ſeparatos videri legatarios, quàm ſi duobus, æquis partibus legatum eſſet; tamen hoc caſu conſtat, legatarios, non ſeparatos, ſed coniunctos appellari verbis tantùm, in dicti. l. re coniuncti. Secundò, nam in eodem textu, in verſ. non minus, ponitur caſus diſſimilis primo; ergo neceſſariò fatendum eſt in ſecundo caſu, non à ſingulis hæredibus, vt in primo, ſed ab vno hærede legatum fuiſſe: aliàs enim non alius, ſed idem caſus eſſet. Tertiò & vltimò, quoniam ratio, quæ per Vlpianum, ſequenti lege adiicitur, cùm alius ab alio hærede vſumfructum vendicet, congruere non poteſt prædictæ interpretationi; nam iuxta eam, vſumfructum, ſed partem vſusfructus vendicare deberet vnuſquiſque. Nec etiam tollunt difficultatem aliæ interpretationes Pariſij in dict. l. re coniuncti, num. 61. circa finem, vti legenti ex dictis ſuprà conſtabit apertè. Quocirca contrariam ſententiam, iuri accreſcendi lo[*]cum non eſſe in legato vſusfructus, quando legatarij ſunt verbis tantùm coniuncti, probarunt Antiqui, quorum meminit Gloſſa in l. 1. §. interdum, ff. de vſufructu accreſcendo, & contra Communem defendunt Beſucius num. 30. Crotus num. 34. & Politus num. 45. in dict. l. re coniuncti. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 122. verſ. Ex qua ratione infero, & num. 126. & 128. & de ſucceſſionum progreſſu, lib. 3. §. 23. num. 25. & tribus ſeqq. & num. 34. ibi. Quod ſemper intelligo. Duarenus lib. 1. de iure accreſcendi cap. 10. & nouſſimè Antonius Pichardus in dict. §. ſi eadem res, n. 114. & ſeqq. de legatis, qui num. 112. optimè aduerrit, textum in dict. l. penultima, ff. de vſufructu accreſcendo, tractare de vſufructu legato, cuius natura, & conditio ea eſt, vt inter[*] legatarios diuiſus, in vnoquoque diuerſus, & diſtinctus vſusfructus ſit, adeò vt alter alterius pars dici non poſſit, l. ſtipulatio iſta, 38. §. ſed ſi quis, ff. de verbor. obligat. l. ſi id quod, 15. ff. de duobus reis. Bartolus num. l. 1. ſi cùm duorum, 32. ff. de ſtipulatione ſeuorum, vbi Accurſius verbo, communio, & ex communi Barboſa in l. vſufructu, num 6. ff. ſoluto matrimonio. Vnde cùm in eo textu, vſusfructus ab initio diuiſus in partes fuerit inter legatarios, non ſolùm in ſecundo caſu, quando æquis portionibus legatus fuit, ſed etiam in primo, quando à ſingulis hæredibus relictus eſt vſusfructus, diuerſus, & diſtinctus vſusfructus in perſona vniuſcuiuſque legatarij conſtitutus videtur; ideò nec coniuncti videntur, nec ius accreſcendi habere poſſunt, quia in diuerſis rebus nec cõiunctio, necius accreſcendi cadit, l. huiuſmodi, §. quibus, ff. de legat. 1. Vis ergo, & ratio Papin. in eo textu, in hoc conſiſtit, quòd vſusfructus ab initio inter legatarios diuiſus fuerit, non in hoc, quòd à ſingulis hæredibus, vel ab vno vſusfructus legatus ſit; ideò cum myſterio dixit idem Papinianus in 1. ſequenti: Cum alius ab alio hærede vſumfructum vendicet. Vt ſignificaret apertè, quòd non partem eiuſdem vſusfructus vnuſquiſque accipit, quod erat neceſſarium ad inducendum ius accreſcendi; ſed vſumfructum ſimpliciter vindicat, quia vnius vſusfructus, alterius pars non eſt. Deinde pro hac parte contra communem, expendit duo iura idem Pichardus in dict. §. eadem res, n. 116. & 117. l. inde Neratius, 4. & l. 2. ff. de vſufructu accreſcendo:quæ optimè vrgent. Nec (quod vltra eum & cæteros Scribentes animaduerto) ſatisfacit Menoch. lib. 4. dict. præſumpt. 159. num. 14. verè enim fortiter adſtringunt, vt ex eiſdem conſtat: Nonnullis etiam iuribus pro Communi adductis ſatisfacit, ſed breuiter nimis, ipſe Pichardus, & latiùs ſatisfactum eſt ſuprà, ex num. 17. Solùm reſtat, veram diſcriminis rationẽ, quoad coniunctionem verbalem inter legatum proprietatis, &[*] vſusfructus conſtituere: Quæ tamen non obſcure deduci poteſt ex præcedentibus, & expreſſim aſſignatur per Antonium Pichardum vbi ſuprà, num. 119. Nam licèt proprietas duobus æquis partibus pro indiuiſo detur, eadem tamen res manet, l. rectè dicimus, 25. §. 1. l. locus, 60. ff. de verbor. ſignificat. Sed vſufructu à teſtatore per partes diuiſo inter legatarios, diuerſi vſusfructus conſtituuntur, quod ius accreſcendi neceſſario impedire debet, vt ſuprà diximus. Et ſic remanet defenſa hæc contra Communem. Quod ſi quis velit communem re[*]ſolutionem tueri, poterit contrariæ partis, quam hactenus defendimus, fundamentis ſatisfacere, cum Menochio dict. præſumpt. 159. ex num. 7. cum multis ſeqq. Pariſium in dict. l. re coniuncti, num. 61. Et ſi retineat communem intellectum ad textum in l. penultim. ff. de vſufructu accreſcendo, reſpondere poterit ad textum, qui in contrarium vrgere videtur in l. planè, 34. §. ſi coniunctim, ff. de legat. 1. provt ex aliis reſpondet Pichardus vbi ſupr.[*] n. 34. & n. 77. vel ſecundùm Bartol. ibid. Quòd etſi legatariis ſingulis ab inſtituto & ſubſtituto eadem res relicta fuiſſet, non fiunt partes ab initio, ſed per concurſum, quia hæredes tunc cenſentur pro portionibus tantùm hæreditariis granati, quando vnuſquiſque hæredum partem tantùm habet in hæreditate, ſed inſtitutus & ſubſtitutus vnuſquiſque in ſolidum eſt hæres, & ſic in ſolidum grauatus cenſetur in eo textu, vbi Iaſon ſequitur hanc rationem Bartoli. Ripa num. 20. & Polit, n. 4. in dict. l. re coniuncti. Sed & ſubtilius reſponderi poteſt,[*] quòd in eo §. legatum non fuit factum à diuerſis hæredibus, vt rectiſſimè docuit Bartol. ſed ab eodem, vtrique legatario relictum eſt legatũ, quia legatum ab inſtituto relictum, cenſetur à ſubſtituto repetitum, ſiue ſubſtitutio ſit vulgaris expreſſa, l. licèt Imperator, ff. de legatis 1. ſiue tacita ſub pupillari comprehenſa, l. qui fundum, §. qui filium, ff. ad legem falcidiam. Et ſic ex vi tacitæ repetitionis â ſubſtituto videtur vtrique legatario legatum relictum. Sexto loco conſtituendum eſt: quòd coniunctio, ex[*] qua naſcitur ius accreſcendi, duplex eſt, hominis, & legis: de coniunctione hominis adhuc actum eſt; de coniunctione verò legis tractant Bartolus ex num. 59. Iaſon ex num. 50. Romuleus quæſt. 4. Bolognetus ex num. 223. & alij communiter in dicta l. re coniuncti, idem Bartolus, & alij Doctores in l. & proculo, ff. de legatis 2. vbi latiſſimè Peralta ex num. 1. cum multis ſeqq. Antonius Gomez, tomo 1. variar. cap. 10. de iure accreſcendi, num. 28. Graſſus §. ius accreſcendi, quæſt. 4. in principio, & quæſt. 7. D. Spino in ſpeculo, gloſ. 9. de iure accreſcendi, num. 22. Dicitur autem coniunctio legalis, quoties plures à lege ciuili, vel Prætoria ſimul ad eandem rem, & coniunctim vocantur: cuius rei exempla nonnulla traduntur in l. ex ſuis, ff. de ſuis & legitimis hæredibus, l. 3. in fine, ff. de bonorum poſſeſſionibus, l. vnica, C. quãdo non petentium partes, l. ſi duobus, ff. de bonorum poſſeſſion. contra tabulas, l. ſeruus communis, 67. ff. de acquirenda hæreditate. Quod attinet ergo ad inſtitutum noſtri tractatus, vt alia prætermittam; de iure accreſcendi ex coniunctione legali, inter alios caſus, duos principaliter diſtinguit Bartolus in dict. l. re coniuncti, num. 59. Primus eſt, quòd in[*] legato proprietatis coniunctio legalis non inducit ius accreſcendi, ſi legatum deficiat ex poſt facto per repudiationem, vel alio modo, per textum in l. & proculo, ff. de legatis 2. Vbi Celſus Iureconſultus ſic ſcripſit: Et Proculo placebat, & à patre meo ſic accepi, quod ſeruo communi legatum ſit, ſi alter Dominorum omitteret, alteri non accreſcere: non enim coniunctim, ſed partes videri legatas; Nam ſi ambo vendicarent, eam quemque legati partem habiturum, quam in ſeruo haberet. Et ſic intelligunt, eum textum idem Bartolus, Caſtrenſis, Imola, Albericus, Angelus, & Cumanus ibidem, & communem intellectum teſtantur Petrus de Peralta, & D. Franciſcus Sarmientus in princip. eiuſdem l. & proculo. Menchaca de ſucceſſ. progreſſu, lib. 3. §. 23. num. 61. 65. & 66. Secundus caſus eſt quòd in legato vſusfructus coniunctio[*] legalis inducit ius accreſcendi, ſi legatum deficiat ex poſtfacto per repudiationem, vel quia vſusfructus alio modo amittatur, l. 1. §. 1. ff. de vſufructu. accreſcendo. vbi Vlpianus in legato vſusfructus aliter, quàm Celſus in legato proprietatis, & in hunc modum ſcribit: Denique apud Iulianum lib. 35. Digeſtorum quæritur: ſi communi ſeruo vſusfructu ſit relictus, & vtrique domino acquiſitus, an altero repudiante, vel amittente vſumfructum, alter totũ habet?. & putat ad alterum pertinere: & licèt dominis vſusfructus non æquis partibus, ſed pro dominicis acquiratur, tamen perſona eius, non dominorum, inſpecta, ad alterum ex dominis pertinere, non proprietati accedere. Et per hæc iura inter legatum proprietatis, & vſusfructus ſic diſtinguunt communiter Doctores, vt teſtantur Iaſon num. 52. Ripa num. 204. Crotus num. 125. in d.l. re coniuncti. Ioannes Cephalus in conſ. 244. num. 8. & 9. lib. 2. Duarenus lib. 1. de iure accreſcendi, cap. 13. Ioannes Robertus ſententiarum iuris, lib. 2. cap. 24. Cuiacius tract. 5. ad Africanum, fol. 69. & obſeruationum lib. 8. cap. 35. & in paratitla ad titulum ff. de vſufructu accreſcendo, fol. 41. & 42. qui Authores plura cumulant pro explicatione dictorum iurium, & varias adducunt differentiæ rationes. Quibus omiſſis, & aliis adductis per Peraltam, & Menchacam vbi ſuprà, vera differentiæ ratio inter vſumfructum, & proprietatem conſiſtit in eo, vt nouiſſimè aduertit Pichardus in d. §. ſi eadem res, num. 107. quòd cùm legatum vſusfructus non perficiatur in prima acquiſitione, ſed contineat plures acquiſitiones ſucceſſiuas, quia quotidie conſtituitur, & de nouo acquiritur l. 1. §. interdum, ff. de vſufruct. accreſcen. quotidie quoque de nouo, ſeruo acquiritur, & per eum domino: ideò ſi tempore nouæ acquiſitionis, non poſſit alteri domino acquiri propter repudiationem, vel ex alia cauſa, ex qua vſusfructus acquiſitus amittitur; tunc in totum alteri acquiritur, ac ſi illius tantùm ſeruus eſſet, iuxta regulam text, in l. 1. §. communis ſeruus, verſic. vt in eo, ff. de ſtipulat. ſeruor. quod ſecus eſt in proprietate legata, quia cùm illa vno eodemque tempore & in totum acquiratur, ex d. §. interdum, ibi: Non vt proprietas eo ſolo tempore quo vendicatur, & eo tempore vterque dominus capax ſit, vti non poſſumus regulâ dicti §. communis ſeruus. Ex his (& vltra Picardum & reliquos hactenus Scri[*]bentes) inferri poteſt ad nonnulla aduerſùs communem Scribentium ſententiam. Primò, lapſos ſuiſſe Doctores communiter exiſtimantes, in ſpecie dict. l. primæ §. 1. ff. de vſufructu accreſcendo, totum vſumfructum pertinere ad alterum dominum iure accreſcendi, cùm verius longè ſit, competere illi, non iure accreſcendi, ſed ex regula dicti §. communis ſeruus. Itaque ratione euidenti demonstratur: nam in eo textu, vſusfructûs relicti ſeruo domini habent partes ab initio, & non per concurſum; igitur ius accreſcendi locum habere non potuit, per textum in l. inde Neratius, 4. ff. de vſufructu accreſendo, ibi: Toties ius accreſcendi eſſe, quoties in duobus, qui in ſolidum habuerunt, concurſu diuiſus eſt. Deinde, nam in dicto §. primo, in verſic. & puto, Iureconſultus videtur dubitandi rationem proponere, quòd cùm domini non habeant partes per concurſum, portio repudiata accreſcere non debeat; nam ſi per concurſum partes fierent, non pro dominicis, ſed pro æqualibus acquireretur, l. coniunctim, ff. de legatis 3. l. quoties, §. hæredes, ff. de hæredibus inſtituendis. Cæterùm his non obſtantibus, reſpondet Vlpianus, altero repudiante vel amittente vſumfructum, totum ad alterum pertinere, quia non pertinet iure accreſcendi, ſed ex doctrina ſuperiùs tradita, & regula dicti §. communis ſeruus. Secundò infertur, non ſine maximo myſterio pro ratione ſuæ deciſionis, dixiſſe Vlpianum in eodem §. primo, Dictum ſuprà obtinere, perſonâ ſerui, non dominorum inſpectâ: Nam cùm legatum priùs in perſona ſerui conſiſtere debeat, & tunc demum domino acquiri, cùm plenè ſeruo acquiſitum fuerit, l. debitor, §. ſeruo, ff. de legatis 2. Neceſſariò debuit in eo legato, dominorum, non ſerui perſonas inſpicere; quia ſi verum eſt, quòd quotidie de nouo acquiritur vſusfructus, nunquam plenè ſeruo acquiſitus videtur, ſed quotidie etiam in perſona eius de nouo conſtituitur, vt ſcribit idem Vlpianus in dict. § interdum. Tertiò infertur ad veram explicationem textus in[*] d.l. & proculo, quare ſcilicet coniunctio legalis non operetur ibi ius accreſcendi? Et omiſſis quamplurimis adductis per Doctores communiter, & Peraltam in eadem l. & proculo, à num. 1. vſque ad num. 38. Pro vera reſolutione, animaduertendum eſt: primò Iureconſultum in ſpecie propoſita rectè reſpondiſſe, non dari ius accreſcendi. nam inter eos, qui nulla coniunctione iunguntur, ſed potiùs diſiuncti, & ſeparati ſunt, ius accreſcendi eſſe non poteſt, vt ſæpe dictum eſt. Tunc ſic: inter dominos ſerui communis nulla datur coniunctio, nec realis, nec verbalis, ergo ius accreſcendi eſſe non poteſt. Quòd realis coniunctio non ſit, clarum eſt, quia domini ab initio partes habent, & non per concurſum, quod erat neceſſarium ad realem coniunctionem: quod etiam verbalis non ſit, euidenter apparet à perſonarum enumeratione, quia nec in perſona ſerui, quia ſolus legatarius fuit, nec in perſonis dominorum coniunctio aliqua conſiderari poteſt: non in ſeruo, quia in vna tantum perſona coniunctio cadere non poteſt, vt de ſe patet. & probatur apere in d.l. re coniuncti, de legatis 3. & in d. §. ſi eadem res, de legatis: non etiam in perſonis dominorum, nam hi verbis coniuncti dicuntur, qui vna, & eadem oratione iunguntur, l. triplici, ff. de verborum ſignificatione l. vnica, §. hoc ita, ibi: Propter vnitatem ſermonis, C. de caducis tollendis, & latiùs probant Bartolus in dict. l. re coniuncti, num. 3. vbi Iaſon num. 11. & 33. 74. 86. & 109. Menchaca de ſucceſſionum progreſſu lib. 3. §. 21. num. 6. Michaël Graſſus §. ius accreſcendi, quæſt. 4. num. 2. At domini ſerui communis, oratione aliqua non coniunguntur, imò nec teſtatoris verba diriguntur ad eos; ergo impoſſibile eſt, verbalem coniunctionem inter eos cadere: quippe in eo legato ipſius ſerui perſona inſpicitur, non dominorum, ex dict. l. 1. §. 1. ff. de vſufructu. accreſcendo. Nec quærimus, cui acquiratur, ſed cui honor habitus ſit, ideſt, cum quo lo[*]quutus fuerit teſtator, l. 3. §. hoc autem, ff. de legatis præſtandis. Deficiente ergo omni coniunctione, legalis ſola ſufficiens non eſt ad inducendum ius accreſcendi, niſi alia peculiaris ratio id ſuadeat, vt in terminis dicti §. 1. Id autem adeò clarè probatur in d.l. & proculo, vt textus ille nullo modo cauillari poſſit: ibi enim, pluribus dominis à lege defertur ſimul legatum ſeruo communi relictum; & tamen non habent ius accreſcendi. Quod vt euidentius conſtare poſſit, animaduerten[*]dum erit ſecundò: Coniunctionis legalis doctrinam, tametſi communem, veram non eſſe, ſed commentitiam, à Doctoribus tantùm excogitatam, non ex aliquo iure deductam: Enimverò omnia iura, quæ pro legali coniunctione expendunt Doctores, non ratione alicuius coniunctionis, ſed ex alia peculiari cauſa ius accreſcendi concedunt; nam in dicta l. 1. §. 1. ff. de vſufructu accreſcendo, totum vſumfructum ad alterum pertinere, reſpondet Vlpianus, ex ratione dict. l. 1. §. communis ſeruus, ff. de ſtipulatione ſeruorum, & in dict. l. & proculo, ius accreſcendi denegatur, quia ratio illa deficit, nec ſola coniunctio legalis ſufficit, vt ſuprà diximus. Prætereà inter duos dominos, qui ad eandem hæredi[*]tatem ſeruo communi relictam ex teſtamento admittuntur, & inter eos, qui ad bonorum poſſeſſionem, ſiue contra teſtamentum, ſiue ab inteſtato à lege vocantur, ius accreſcendi eſſe, ſcribitur in l. ſeruus communis, 67. ff. de acquirenda hæreditate, in l. ſi ex pluribus, 9. ff. de ſuis, & legitimis hæredibus, l. 3. §. final. ff. de bonorum poſſeſſionibus, l. ſi duobus, ff. de bonorum poſſeſſion. contra tabulas, l. tribus, l. communi liberto, ff. de bonis libertorum. Non ex eo, quòd detur inter ipſos aliqua coniunctio, ſed ex alia cauſa; nam in ſucceſſione ex teſtamento,[*] portio deficiens accreſcit etiam inter omninò diſiunctos, ne teſtator decedat pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus; quod ius noſtrum non patitur: quæ ratio ſola efficax eſt ad inducendum ius accreſcendi inter eos, inter quos nulla coniunctio cadit, vt magiſtraliter, & verè docuit Bartolus in dict. l. re coniuncti, num. 25. quem ſequuntur communiter omnes Doctores, vt teſtantur Bolognetus ibi. num. 242. & 245. Antonius Gomez. dicto cap. 10. de iure accreſcendi, num. 27. Graſſus §. ius accreſcendi, quæſt. 11. Corraſius in l. testamento, num. 9. C. de impuberum. Padilla. in l. eam quam, num. 96. C. de fideicommiſſis: quod iterum, & optimè aſſequutus eſt Bartolus in eadem l. re coniuncti, num. 59. in illis verbis: Aut loqueris in proprietate: & tunc aut in hæredita. te. & habet locum ius accreſcendi, vt ſuprà, de acquirenda hæreditate, l. ſeruus communis ab extero. Ratio eſt, ne quis decedat, pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus: quæ ratio ceſſat in d.l. & proculo. Similiter in ſucceſſione ab inteſtato procedit ius ac[*]creſcendi, non ex coniunctione legali, vt malè Doctores quamplures exiſtimabant, ſed ex natura ipſius ſuc[*]ceſſionis, quia ſucceſſio legitima defertur ſemper ſaluâ gradus prærogatiuâ, §. 1. & §. ſi plures, Inſtitut. de legitima agnatorum ſucceſſione, authent. defuncto, C. ad Tertullianum, authent. poſt fratres, C. de legitimis hæredibus Ideò ſaluâ gradus prærogatiuâ, portio, quæ vacat, non poteſt ad vlteriorem agnatum tranſire, ſed exiſtentibus in eodem gradu accedere, ſiue accreſcere debet, dict. l. ſi ex pluribus, ff. de ſuis & legitimis hæredibus. Denique eadem ratione in bonorum poſſeſſione[*] contra tabulas competit ius accreſcendi in dictis iuribus, & in querela inofficioſi teſtamenti, l. ſi ponas, §. fin. ff. de inofficioſo teſtamento, quia remedia illa eodem ordine, & his demùm dantur, quibus & ſucceſſio ab inteſtato competit, l. 1. l. non putauit, §. fin. ff. bonorum poſſeſſion. contra tabulas, l. poſthumus, §. ſi quis ex his, ff. de inofficioſo testamento, §. eadem hæc obſeruatio, in fine, Inſtitut. de hæreditat. quæ ab intestato. At verò, quoties huiuſmodi rationes, vel aliæ ſimiles deficiunt, atque ex ſola coniunctione induci debet ius accreſcendi, nulla alia, quàm coniunctio teſtatoris ſufficiet; nec ex eo tantùm, quòd plures ad eandem rem à lege ſimul vocentur, eſſe poterit ius accreſendi, vt conſtat ex dict. l. & proculo. Sic præſentem materiam per ſtudia, & Vniuerſitates explicare ſolent Præceptores communiter, à quibus, Salmanticæ à pueritiâ meâ ſic accepi. & nouiſſimè tradit Antonius Pichardus in §. ſi eadem res, num. 99. cum ſeqq. CAPVT XLIX. Vſusfructus in fundo ſterili, vel abſque vtilitate aliqua, an poſſit conſtitui? & de opinione Gloſſ. 1. §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu. Deinde, vtrùm ruſticorum, & vrbanorum prædiorum ſeruitutes conſtitui non poſſint, quæ vtilitatem aliquam non contineant? Demum ſeruitutes reales qualiter à ſeruitutibus, vel obligationibus perſonalibus diſtinguantur? vbi omnium Scribentium in hac materia traditiones recenſentur. Lex, ſtatuæ, 48. in princ. & in §. 1. ſi infantis, 62. ff. de vſufructu, l. quoties, 15. l. ei fundo, 19. l. vt pomum, 7. ff. de ſeruitutibus, cum cæteris eiſdem connexis dilucidè, & verè explicantur, & nonnulla diſtinctè magis, quàm hactenùs adnotata traduntur per Authorem. SVMMARIVM. -  1 Vſumfructum omnium rerum, quæ in patrimonio noſtro ſunt, conſtitui poſſe. -  2 Vſusfructus in fundo ſterili, vel abſque vtilitate aliqua, an poſſit conſtitui? & de opinione Gloſſæ 1. in §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, & vide ex num. 7. vſque ad num. 11. -  3 Seruitutes ruſticorum prædiorum, & vrbanorum conſtitui non poſſunt, quæ vtilitatem aliquam non contineant, & num. ſeqq. maximè ex num. 11. -  4 Seruitus inutilis conſtituta vindicari non poteſt, & de intellectu l. ſicuti, §. fin. & §. Ariſto, ff. ſi ſeruitus vendicetur, remiſſiuè. -  5 Seruitus vtiliter conſtituta, ſimul cum vtilitate reſtringitur; & de intellectu l. loci, ad fin. ff. ſi ſeruitus vendicetur, remiſſiuè. -  6 Seruitutis realis definitiones nonnullæ. -  7 L. ſtatuæ, 44. §. 1. ff. de vſufructu, quòd non loquatur in fundo ſterili, & nouè, & verè adnotatum contra Gloſſam, & de illo textu, vide ſtatim n. 10. -  8 Vſusfructus ſine aliqua vtilitate ſubſiſtere non potest. -  9 L. ſi infantis, 62. ff. de vſufructu, vera ratio redditur. -  10 Accurſius deceptus in explicatione l. ſtatuæ, 48. §. 1. ff. de vſufruct. & ibidem explicatus ille textus. -  11 Seruitus an conſtitui poſſit ſine prædij dominantis vtilitate? vbi proponitur contrarietas l. quoties, 15. & l. ei fundo, 19. ff. de ſeruitutibus, & num. ſeq. -  12 Communis interpretatio Doctorum ad ea iura improbata. -  13 Pauli Castrenſis diſtinctio in hac materia confutata. -  14 Franciſci Connani opinio noua adducitur, quæ probari poteſt, vt dicitur infrà num. 18. -  15 Ioannis Corraſij ſententia contra Communem probatur. -  16 L. ergo, §. fin. cum l. veluti, ff. de ſeruitutibus ruſticorum, explicata. -  17 L. quoties, 15. ff. de ſeruitutibus, vera ratio redditur, & Iacobi Cuiacij reſolutio in hac materia nouiter expenditur. -  18 Franciſci Connani opinionem nouam relatam ſupra num. 14. ſuſtineri poſſe, nec differre in eſſectu à ſententia Corraſij. -  19 Antonij de Leon, rationem quandam contra Connanum. nihil vrgere. -  20 Antonij de Leon, interpretatio relata, & circa eam nonnulla nouiter adnotata per Authorem. -  21 Proponitur difficultas l. vt pomum, 7. ff. de ſeruitutibus; quorundam interpretationes taxantur, & vera ratio eiuſdem textus redditur. -  22 Seruitus perſonalis, vel ſaltem obligatio perſonalis, vtrùm conſiderari poſſit in terminis dictæ l. vt pomum? -  23 Fulgoſij ſententia in ſuperiori dubio recepta. -  24 Seruitutes reales qualiter à ſeruitutibus, vel obligationibus perſonalibus diſtinguantur? remiſſiuè. QVoniam Capitibus præcedentibus pleniſſimè actum eſt de natura, & ratione vſusfructus, quæ cõtineat; & quibus modis vſusfructus ipſe conſtituatur, nec aliquid prætermiſſum fuit, quod ad eam rem pertineret; reliquum erit nunc, & ſuo ordine tractare, quibus in rebus vſusfructus conſtitui poſſit: quod perfectè explicauit Iuſtinianus in §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu. expreſſum eſt in l. 3. §. conſtituitur, ff. eodem titul. l. 20. & 23. tit. 31. partita. 3. Ex quibus iuribus, (& textu in l. 1. cum ſeqq. ff. de vſufructu earum rerum, quæ vſu conſumuntur, regula generalis deducitur omnium[*] rerum, quæ in patrimonio noſtro ſunt, vſumfructum conſtitui poſſe: quod gloſ. prima in dict. §. conſtituitur, adeò generaliter accepit, vt exiſtimet in fundo etiã ſterili, vel vt alij extendũt, in eo, in quo nulla vtilitas eſt,[*] vſumfructum conſtitui poſſe, quæ monetur dumtaxat per textum in l. statuæ, 48. §. 1. ff. de vſufructu, vbi Martianus Iureconſultus ſcribit in hunc modum. Licèt prædia quædam talia ſint, vt magis in eis impendamus, quam de illis acquiramus, tamen vſusfructus eorum relinqui poteſt. Sed tunc occurrit dubitandi ratio, ex textu in eadem l. ſtatuæ, in princ. vbi dicit Iureconſultus, in ſtatua. & imagine vſumfructũ conſtitui poſſe, quia & ipſæ habent aliquam vtilitatem, ſi quo loco opportuno ponantur: ex textu etiam in l. ſi infantis, 62. ff. de vſufructu, vbi Pomponius dicit, infantis vſumfructum vtiliter legari, quoniam excreſcente eiuſdem ætate, vtilis erit vſusfructus. & ſic videtur, quòd ſententia gloſſæ procedere non poſſit, nec in fundo ſterili, vel abſque vtilitate aliqua vſusfructus conſtitui poſſit: & augetur difficultas ex eo, quòd ſeruitutes etiam ruſticorum prædio[*]rum & vrbanorum conſtitui non poſſunt, quæ vtilitatem aliquam non contineant, vt dicit Pomponius Iureconſultus in l. quoties, 15. ff. de ſeruitutibus, vbi ſic ſcribit: Quoties nec hominum, nec prædiorum ſeruitutes ſunt, quia nihil vicinorum intereſt, non valet: veluti, ne per fundum tuum eas, aut ne ibi conſiſtas: & ideò, ſi mihi concedas, ius tibi non eſſe fundo tuo vti frui, nihil agitur: aliter atque ſi concedas mihi ius tibi non eſſe in fundo tuo aquã quærere minuēdæ aquæ meæ gratiâ. Quę verba ſic explicauit Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 7. num. 1. fol. 250. non valent ſeruitutes, quoties nec hominum. nec prædiorum ſeruitutes ſunt, ideſt vtilitates, & commoditates non ſunt, quaſi ſeruitutes pro vtilitatibus dixiſſe videatur Pomponius, eo quòd omnium ſeruitutum commune ſit, vt aut vtilitatem nobis afferant, aut rebus noſtris: hocque in primis ſpectandum in eis eſt, vt commoditatis alicuius noſtræ aut rerum noſtrarum causâ conſtituantur, alioquin non rectè erunt conſtitutæ: quod Paulus etiam ſignificat in l. ſi ædes, 38. ff. de ſeruitutibus vrbanorum, dicens, quòd ſeruitus imponi non poteſt, ſi ædes meæ à tuis ædibus tantùm diſtent, vt proſpici non poſſint. aut medius mons earum proſpectum auferat, vt latiùs declarat idem Connanus vbi ſuprà, dict. cap. 7. num. 1. ad finem, & num. 2. Quo ſit, vt[*] ſeruitus inutilis conſtitura, vindicari non poſſit, quia perinde eſt, ac ſi nihil actum eſſet, l. ſi cuti, §. finali, ff. ſi ſeruitus vendicetur: de quo textu, & §. Ariſto, eiuſdem l. vide omninò Cæpolam de ſeruitutibus vrbanorum prædiorum, titul. de ſumo, fol. 145. & tit. de igne, fol. 403. Connanum lib. 4. dict. cap. 7. num 4. per totum fol. 251. Petrum Auguſtinum Morlam emporij, 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 68. per totum: vel vtilis conſtituta ſimul cum vtilitate reſtringitur. hoc eſt, vt etiam rectè & vtiliter impoſitæ ſeruitutis ius euaneſcat, cùm definit eſſe vtilis, l. loci, ad finem, ff. ſi ſeruitus vendicetur: de qua lege vide eundem Connanum dict. cap. 7. num. 5. fol. 252. Denique in conſtitutione ſeruituris, neceſſariò debere interuenire vtilitatem, vltra prædicta iura, & cõmunem Doctorum reſolutionem, de qua nouiſſimè terantur Petrus Auguſtinus Morla emporij, 1. part. titul. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 65. Antonius Pichardus in rubric. Inſtitut. de ſeruitutibus ruſticorum prædiorum, & vrbanorum, num. 2. Conſtat apertè ex definitione ſeruitutis realis, ſiue ſit[*] ius prædio inhærens, ipſius vtilitatem reſpiciens, & libertatem, ſeu ius alterius diminuens, vt obſeruat Bartolus in l. 1. ff. de ſeruitutibus, num. 2. quem ſequuntur Angelus, & Florianus ibi. num. 3. Antonius de Leon. num. 1. & communiter probari teſtantur Cæpola, qui alias definitiones adducit, ſed Bartoli meliorem eſſe profitetur, de ſeruitutibus vrbanorum prædiorum, cap. 2. n. 3. fol. 173. Ioannes Oroſcius in l. libertas, §. ſeruitus, n. 3. ff. de ſtatu hominum. D. Antonius de Padilla in rubrica, C. de ſeruitutibus, num. 8. ſiue ſit conſtitutio iurisgentium: quâ prædium contra naturam vicino prædio ad eius vtilitatem, vel commoditatem domini, cum iuris ſui diminutione ſeruit, vt tradit Corraſius, qui Bartoli definitionem impugnat, in rubric. ff. de ſeruitutibus, n. 5. per totum, videndus etiam n. 11. & 12 ſiue ſit ius agendi habendíve quicquã in prædio alieno, quod ad ſui prędij vtilitatẽ eſt, & iure communi agere habere non licebat, vt ſcribit Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 7. in princ. fol. 250. vel aliis modis definiatur ex Forcatulo num. 19. & Cuiacio in princ. in rubric. ff. de ſeruitutib. Alciato, & Rebuffo in l. quid aliud, ff. de verbor. ſignificat. Ioanne Garſia de expenſis, & meliorationib. cap. 10. num. 15. inter quos definitio Bartoli magis placet: & pro illa eſt textus optimus in l. de pupillo, §. Sextus, ff. de noui operis nunciatione, in verſic. impoſititiam, ibi: Cum quis postea quam ius ſuum diminuit, alterius auxit, ideſt poſtea quam ſeruitutem ædibus ſuis impoſuit: & in l. 1 tit. 31. partit. 3. Idcircò pro ſolutione huius difficultatis, & ſuperiorum explicatione, nonnulla conſtituere neceſſarium erit, ex quibus hæc materia, tam quod attinet ad ſeruitutem perſonalem vſusfructûs, quàm ad cæteras ſeruitutes reales dilucidiùs, & meliùs quàm hactenus per aliquem explicata manebit. Et primò conſtituendum eſt, quòd tex. in dict. l. ſta[*]tuæ. 48. §. 1. ff. de vſufruct. non loquitur de fundo ſterili, vt exiſtimauit gloſſa, ſed malè quidem in dict. §. conſtituitur. Nec aliquod verbum ponitur in eo textu, ex quo prędij, aut fundi ſterilis argumentum deduci poſſit, cùm aliud, & longe diuerſum ſit, prædium aliquod tale eſſe, vt magis in eo impendamus, quàm de illo acquiramus; aliud verò eſſe ſterile, quod ad oculum patet, quippe cùm prædium non ſterile, ſed fructus aliquos producens, eius qualitatis eſſe poſſit, vt magis in eo impendamus, quàm de illo acquiramus. Secundò conſtituo, vſumfructum ſine aliqua vtilita[*]te ſubſiftere non poſſe: ideò in ea re, in qua vſusfructus conſtituitur, vtilitatem aliquam conſiderari poſſe, neceſſarium eſſe quod apertè ſignificat textus in eadem l. ſtatuæ, in princ. Dicit enim Iureconſultus, ſtatuæ, & imaginis vſumfructum poſſe relinqui, quia & ipſæ habent aliquam vtilitatem, ſi quo loco opportuno ponantur. Et ſic ad conſiſtentiam vſusfructus totum fundamentũ facit Conſultus in hoc, quòd rei, cuius vſusfructus relinquitur, aliqua vtilitas eſſe poſſit, vt eſt de mente communi, de qua nouiſſimè profitetur Petrus Ricciardus ad rubricam. Inſtitut. de vſufructu. num. 46. fol. 80. & expreſsè docuit Accurſius in dict. l. ſtatuæ, §. 1. verbo, acquiramus, dicens: Intellige tamen quod aliquando aliquid inde percipi poteſt, aliàs non potest eſſe vſusfructus in eis. & refert textum m dict. l. ſtatuæ, in princ. Tertiò conſtituo, quòd textus in dict. l. ſi infantis. 62.[*] ff. de vſufructu. variis modis explicari ſolet, & nonnullas interpretationes adduxit nouiſſimè Petrus Ricciardus dict. rubrica, de vſufructu, num. 45. & 46. per totum; vtcunque tamen ſit, minimè probat contrarium eius, quod dictum eſt: Enimverò ſi infantis vſusfructus relictus ſit, ſatis vtile legatum eſt; quamuis enim ſeruire, & miniſtrari ſtatim ſeruus non poſſit, excreſcente ætate poterit: ideò vtilitas eſt, ſtatim habere ſeruum, qui ſeruire, & operari incipiet, cùm primùm poſſit, hoc eſt, cùm infantis ætatem exceſſerit, &; ſicut validum eſt. legatum rei, quæ nondum eſt, eſſe tamen ſperatur in rerum natura, l. quod in rerum, 24. in princ. ff. de legatis 1. §. ea quoque res, Inſtitut. de legat. l. 12. tit. 9. partita. 6. inèſtque tacita condicto, ſi naſcatur, l. 1. ff. de condit. & demonſtrat. Sic & fortiori ratione valere debet legatum vſusfructûs infantis, qui iam eſt in rerum natura, & qui ſeratur, quod de proximo, infantis ætatem excedat, vt condicto illa, quæ tacite ineſt, impleri incipiat. Non eſt ergo ſine vtilitate legatum, imò futura ſeruitia maxima in conſideratione haberi debent, vt ex nunc Vtilitatem oſtendant. Quarto conſtituo, deceptum Accurfium in d l. ſtatuæ,[*] §. 1. quamuis eius dottrina in ſe vera ſit, dum exiſtimauit, rationem textus m eodem §. 1. conſiſtere in hoc, quòd ſperaretur ibi vtilitas futura; quod tamen ex eo textu non conſtat, nec verbum aliquod ſcribitur, ex quo deprehendi poſſet ad futuram vtilitatem respectum habuiſte Iureconſultum. Ideò dicendum eſt, vtilitatem, quæ ibidem conſiderari potuit, præſentem eſſe; prædia enim, quorum vſusfructus relictus fuit propter voluptatem, & amœnitatem, vtilia reputabantur, ſeruiebant enim amœnitati, & voluptati, vt ſatis deducitur ex illis verbis; Talia eſſe, vt magis in eis impendamus, & c. Quod eſt proprium prædij amœnitati, & voluptati deſtinati, Sc ſic poteſt in eis vſusfructus conſtitui, ſicut & ſeruitus alia quæcunque poſſet, ex dicendis infrà & ita eum textum in terminis declarat Corraſius in rubric. ff. de ſeruitutibus, numer. 9. in princip. Verſic. Quâ, vt opinor, ratione. Quinto loco, quod attinet ad ſeruitutes reales, con[*]ſtituendum eſt: In quæſtione ſuperiori, an ſeruitus ſine prædij dominantis vtilitate conſtitui poſſit, Iureconſultum Labeonem in l. ei fundo. 19. ff. de ſeruitutibus, contrariati videri his, quæ dixerat Pomponius in l. quoties, 15. eiuſdem tituli. Ipſe enim ſic ſcribit: Ei fundo, quem quis vendit, ſeruitutem imponi, etſi vtilis non ſit, poſſe exiſtimo: veluti ſi aquam alicui ducere non expediret, nihilominùs conſtitui ea ſeruitus poſſit. Quædam enim habere poſſumus, quamuis ea vtilia nobis non ſint. At inutiliter ſeruitutem conſtitui non poſſe Pomponius aſſerit in d.l. quoties; quapropter, vt eorum, & aliorum iurium contrarietas componi poſſit, variis modis rem iſtam explicarunt Doctores. Sed magis communiter ſibi perſuadent, ſeruitutem imponi, vel conſtitui non poſſe, quæ prædij dominantis vtilitatem non contineat, ex dicta l. quoties, cum ſimilibus: ſufficere tamen, ſi vtilis non ſit ſeruitus, conſtitutionis tempore, modò in futurum vtilis eſſe poſſet, argumento d.l. ſi infantis, 62. ff. de vſufructu. Nec enim ſpectatur tantùm præſens vtilitas, l. Labeo, ff. de ſeruitutibus ruſticorum, ſed etiam futura. Vnde futuro ædificio ſeruitus imponi poteſt, l. ſi ſeruitus, §. finali, ff. de ſeruitutibus vrbanorum, de qua vide Connanum lib. 4. cap. 7. num. 5. verſic. dec obſtat his, fol. 452. Sed huic interpretationi refragatur apertè text, in d.[*] l. ei fundo, vbi ſimpliciter, & abſolutè dicitur, etiamſi vtilis non ſit ſeruitus, eam conſtitui poſſe, nec ad futuram vtilitatem reſpectus habetur: quod euidentius conſtat ex ratione generali eiuſdem textus: Quædam enim, inquit Labeo, habere poſſumus, quamuis ea vtilia non ſint. Quibus & aliis rationibus à Communi rectè diſcedunt Ioannes Corraſius in rubrica, ff. de ſeruitutibus, n. 7. & d.l. quoties, num. 2. & in d.l. ei fundo, num. 2. verſic. hæc diſſolutio. Franciſcus Connanus lib. 4. d. cap. 7. n. 3. fol. 251. Antonius de Leon. Canonicus Segouienſis in d.l. quoties, numer. 1. & nouiſſimè Petrus Auguſtinus Morla emporij 1. parte, titulo 6. de ſeruitutibus, num. 67. Caſtrenſis autem in d.l. ei fundo, ſeparandas exiſtimat ruſticas ſeruitutes ab vrbanis, conſtituítque ſeruitutes aquæ ducendæ, hauſtus, viæ, itineris, & ſimiles, quibus nobis permittitur aliquid in alieno facere, imponi poſſe, etſi non interſit, eas imponi ex opinione Labeonis: at verò altius non tollendi, & quæ vetant dominum in ſuo quicquam facere non valere, niſi proſint ei, cui conſtituuntur. Et pro hac ſententia expendit textum in dict. l. ei fundo, vbi Labeo loquitur expreſsè de ſeruitute aquæ ducendæ, quæ inter ruſticas connumeratur, l. 1. ff. de ſeruitutibus rusticorum. Verùm Caſtrenſis diſtinctionem, & prædictæ l. inductioneuẽ ſubtiliter, & concludenter conuincit Connanus lib. 4. d. cap. 7. num. 2.[*] ad finem, qui num. 3. pro certo conſtituit non ſufficere vtilitatem de futuro, ſed inſpiciendum tempus conſtitutæ ſeruitutis, præſentèmque vtilitatem requiri, & eam non ex veritate, ſed ex animo paciſcentium exſtimãdam eſſe, vt ſi mihi conſtituiſti ſeruitutem aquæ ducendæ, quum in fundo meo minimè expediret, valet tamen quod actum eſt, quia ſatis eſt me ita velle, putatèque id aut vtilitati mihi fore, aut certè volutati, denique ita mihi viſum eſſe: Secus tamen in ſeruitutibus, quæ omninò inutiles ſint, ideſt, ex quibus nullam is, cui deberentur, ſibi promittere poſſet vtilitatem, vt in exemplis dict. l. quoties, in quibus nihil commodi eſſe poteſt, & Connani ſententiam probauit nouiſſimè Antonius Pichardus in rubric. Inſtitut. de ſeruitutibus ruſticorum prædiorum, & vrbanorum, num. 3. Petrus Auguſtinus Morla tit. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 67. qui prius dixit in ſuperiori difficultate omittenda eſſe tradita ab ordinariis, Alciato, Eguin. Corraſio, Goueano, & Connano. Poſtmodùm verò (quod vitio non legendi Authores originaliter tribuendum eſt) in Connani ſententiam omninò incidit. Corraſius verò in rubric. ff. de ſeruitut. num. 8. & 9. & aliis locis relatis ſuprà, aduersùs[*] communem Scribentium ſententiam, in ea dicit eſſe opinione, vt exiſtimet ſeruitutem imponi rectè poſſe, quæ nullam etiam adferat dominanti prædio vtilitatem, neque de præſenti, neque de futuro, dummodò amœnitatis ſaltem, aut voluptatis vtilitatem adferre poſſit domino, ſic vt ſeparare debeamus vtilitatem prædij dominantis, ab vtilitate ipſius domini, plerunque enim ſeruitutes non continent vtilitatem prædiorum, ſed dumtaxat dominorum, vt in l. hoc iure, ff. de aqua quotidiana & æſtiua. Vbi non tantum ad irrigandum, ſed etiam pecoris causâ, vel etiam amænitatis, aquæ ducendæ ſeruitus conſtituitur; quo caſu, nulla fundi dominantis vtilitas, ſed domini tantùm voluptas conſideratur, & in dict. l. ei fundo. Si verò neque prædij, neque, domini aliquam contineat vtilitatem, ſeruitus non valet, per textũ in d.l. quoties, vbi cum myſterio dixit Conſult. Quia nihil vicinorum interest, & non dixit, prædiorum, ſignificans apertè in ſeruitutibus illud præſertim ſpectandum, an eius, cui ſit conſtitutio, interſit: vt ſi non interſit, non teneat ſeruitutis impoſitio; ſi autem interſit, ſecus: ſatis tamen dici, intereſſe vicini, licèt nulla dominantis prædij vtilitas verſetur propter amœnitatẽ, & voluptatem, l. competit, §. fin. ff. quod vi aut clam, & ſic procedit tex. in dict. l. ei fundo, vbi ſeruitus non vtilis fundo cõſtitui poteſt, veluti aquæductus, ſi aquam ducere non expediat; licèt enim ductus aquæ ſine fructu ſit, tantum tamen iucunditatis nobis adferre poteſt, vt pluris æſtimemus cæteris rebus. Et retenta hac opinione, quæ contra Communem[*] veriſſima videtur, non obſtat in contrarium textus in l. ergo, §. fin. ff. de ſeruitutibus ruſticorum: vbi probatur, quòd ſeruitutes calcis coquendæ, cretæ eximendæ, & ſimiles non vltra conſtitui poſſunt, quàm quatenus ad ipſum fundum dominantem opus ſit: ergo in impoſitione ſeruitutis, vtilitas prædij dominantis conſideranda videtur, per textum etiam in l. veluti, ff. eodem tit. de ſeruitutibus ruſticorum. Sed reſpondet Corraſius vbi ſupra, num. 9. verſ. illud fateor, prædictas ſeruitutes calcis coquendæ, cretæ eximendæ, & ſimiles, eius naturæ eſſe, conditionis, & qualitatis, vt in ipſis nulla prorſus amœnitas, ſiue voluptas, ſed ſola dominantis fundi vtilitas conſiderari poſſit: quapropter conſtitui non poſſunt, niſi detur vtilitas prædij dominantis Non etiam obſtat textus in dict. l. quoties, 15. ff. de[*] ſeruitutibus. Nam ſi quis mihi conceſſerit, ius ſibi non eſſe in ſuo fundo conſiſtere, inutilis eſt ceſſio, quia nihil meâ intereſt propter me, nec proper meum prædium, ne vicinus in ſuo prædio conſiſtat; ideò hac conceſſione nihil agitur. Idem eſt, ſi quis mihi ceſſerit tus ſibi non eſſe ſuo fundo vti frui, hoc enim non meâ intereſt. Item ſi quis mihi ceſſerit ſibi per fundum ſuum ire non licere, nec enim intereſt, ne eat: quod rectè conſiderarunt Franciſcus Connan, lib. 4. d.c. 7. n. 3. verſ. quoniam verè, Petr. Coſtal, in eadem l. quoties, ad fin. qui in princ. optimè aduertit, eam ſeruitutem, quæ nec prædij, nec; perſonæ vtilitatem reſpiciat, nec ad amœnitatem pertineat, conſtitui non poſſe; & in hoc concordat omninò cum ſententia Corraſij; differt tamen in eo, quod ad futuram vtilitatem cum Communi attendit. Superiorem etiam rationem dict. l. quoties, eleganter, atque eruditè aſſequutus eſt Cuiac. recitationum ſolennium in libros digeſtorum, ad dictam l. quoties, ff. de ſeruitutibus. in princ. vbi in verſ. Sciendum est, dicit non obſtare in contrarium textum in dict. l. ei fundo, 19. ff. de ſeruitutibus. Atque cius legis rationem in eo conſiſtere, quòd licèt aqua mihi inutilis ſit, tamen ita fit, vt aquam in fundo meo habeam; quamuis autem per ſe ſit inutilis aqua ipſa, tamen iuuat habere aliquid in noſtro, & in ea ſpecie habeo in fundo meo. aquam: at in ſpecie dict. l. quoties, ceſſio non valet, quia quæ ceduntur, ſunt inutilia, nec per ea fit, vt aliquid habeamus. Ex his, & vltra omnes hucuſque Scribentes, nouiter[*] adnotabam nonnulla. Primò, Franciſci Connani ſententiam relatam ſuprà n. 14. in effectu non differre à ſententia Corraſij, quam probauimus: Connanus enim expreſsè aduertit, vtilitatem requiri, vel veram, vel excogitaram, ideſt, quod ſatis ſit, revera ſeruitutem vtilem eſſe, ſiue me putare vtilitati, aut voluptati, & amænitati vtilem futuram. Deinde non refragari rationem quandam Antonij de Leon, in dict. l. quoties, num. 1. vbi di[*]cit, Connani ſententiam ſibi diſplicere ex eo, quòd non verſamur in voluntate, ſiue opinione paciſcentium, ſed in certa iuris declaratione: quod parùm vrget, quoniam revera ex qualitate prædij, vel ſeruitutis ſatis certum eſſe poterit, & conſtare, an vtilitas conſiderari poſſit, nècne; id quod ex qualitate, aut conditione eiuſdem rei deprehendi poteſt, vt apertè & non obſcurè explicatur in dict. l. quoties, & in dict. l. ei fundo, vbi exprimitur, quando aliquo modo vtilis, vel penitùs inutilis ſeruitus videri debet. Secundò adnotabam inferri poſſe ad ea, quæ in hac[*] materia ſcribit ipſe Antonius de Leon, in dict. l. quoties, num. 2. ff. de ſeruitutibus: vbi dicit prædictam contrarietatem dict. l. quoties, & dict. l. ei fundo, vltra omnes, & nouiter declarandam, exiſtimátque præfatas leges vnũ tantùm attingere, ſcilicet quod eſſe, & non eſſe ſunt oppoſita: nam in dict. l. ei fundo, in ea conceſſione, per fundum tuum eas, aut, ne ibi conſiſtas, dicendum eſt non eſſe ſeruitutem, quia nec dominans, nec ſeruiens fundus eſt, quippe fundus ille alij non ſeruit, nec dominanti fundo aliquid accedit, ex eo quòd tu non ſubſiſtas in tuo fundo; ideò meritò dixit Pomponius in dict. l. quoties, nihil agi, quia verſatur in ſeruitute, quę nihil eſt, & in mera priuatione: Labeo autem in dict. l. ei fundo, verſatur in ſeruitute, quæ eſt, & habet eſſe reale; nam ibi eſt fundus dominans, vbi debetur aqua & fundus ſeruiens præbens aquam, & eſt vera realis aqua quæ actu præbetur. Nec obſtat quòd aqua ibi non ſit vtilis, quia in patrimonio multa habemus, quæ nullam nobis inuehũt vtilitatem, ſatis eſt, quòd ibi ſit ſeruitutis ſubſtantia, quæ deficit in dict. l. quoties. Et hactenus prædictus Author, circa quem ſequentia animaduertebam. Primò præfatam declarationem non eſſe nouam, vt ipſe dicit; nam in primis veluti expreſse tradidit eam Ioannes Corraſius in dict. l. quoties, in princ. dicens ſeruitutes illas non propriè dici ſeruitutes, quia ſeruitutes aut perſonarũ ſunt, vt vſus, & vſusfructus s aut rerum, vt ſeruitutes ruſticorum prædiorum, & vrbanorum, l. 1. ff. de ſeruitutibus: atqui ſeruitutes illæ, ne per fundum tuum eas, aut ne ibi conſiſtas, nec hominum, nec prædiorum, hoc eſt, nec perſonis vſui ſunt, nec prædiis vllam adferunt vtilitatem, vt aduertit ipſe Corraſius in rubrica, ff. de ſeruitutibus, num. 9. Deinde & Secundò ſuperiorem declarationem, tam ad textum dict. l. quoties, quàm ad dict. l. ei fundo, eleganter adducit Cuiacius in dict. l. quoties, ad principium & ad finem l. conſiderari enim in primis, nec ius perſonarum, nec rerum dari poſſe in dict. l. quoties, deinde in dict. l. ei fundo, seruitutem valere, quia iuuat in bonis noſtris aquam habere; & verbum ipſum habendi optimum eſt. Denique & tertiò, ad ſeruitutis ſubſtantiam requiri prædium dominans, & ſeruiens; & Corraſius, Connanus, Cuiacius, & cæteri omnes, qui hac de re ſcripſerunt, vt indubitatum ſupponunt, ſed vltrà, & rectè, Vtilitatem aliquam requirunt, ſiue in vera vtilitate, ſiue in amœnitate conſiſtat. Et non ſolùm ad ea duo iura, ſed & generaliter ad alia quæcunque veram tradunt, & certam doctrinam: aliàs enim ſi fundus non ſit, qui dominetur, & fundus qui ſeruiat, ſeruitus conſtitui non poteſt, tametſi vtilitas magna conſideri poſſet, vt videre eſt in l. vt pomum, 7. ff. de ſeruitutibus, vbi ſcribit Vlpia[*]nus in hunc modum; Vt pomum decerpere liceat, vt ſpatiari, vt cœnare in alieno poſſimus: ſeruitus imponi non poteſt. In cuius legis explicatione dubitant Doctores communiter, quare ſeruitus illa conſtitui non potuerit, cùm & vtilitatem, & voluptatem contineat; & tamen ſeruitutes vel vtilitatis, vel voluptatis causâ conſtituuntur, l. hoc iure, ff. de aqua quotidiana, & æſtiua, l. competit, ff. quod vi aut clam, l. Diuus, ff. de ſeruitutibus ruſticorum. Et reiecta cõmuni interpretatione, aliâ etiam Longouallij, quas ſubtiliter & verè confutat Corraſius in eadem l. num. 6. 7. & 8. & malè ſequuntur Duarenus, & Coſtalius ibi. explosâ etiam cogitatione Eguinarij ibidem, vera ratio ſatis apertè ex præcedentibus deducitur: ideò ſeruitutem imponi non potuiſſe in illis caſibus, quia nullum prædium erat vicinum, cui facultas illa vel decerpendi pomum, vel ſpatiandi, aut cœnandi in alieno acquiri, aut competere poſſet; ſine prædio autẽ ſeruitus imponi, vel acquiri non potuit, l. 1. ff. communia prædiorum, l. ergo, ff. de ſeruitutibus ruſticorum: & ita declarant Accurſius, & Caſtrenſis ibidem, Ioannes Corraſius n. 8. in fine. verſ. expeditior. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 10. num. 1. fol. 268. & nouiſſimè Petrus Auguſtinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 76. in fine. An autem eiuſmodi conceſſiones, & aliæ ſimiles, quæ[*] prædiorum ſeruitutes eſſe non poſſunt. ſint saltem perſonales ſeruitutes, ſiue obligationes perſonales, dubitat Gloſſ. verbo, non poteſt, in dicta l. vt pomum, & obligationes perſonales eſſe exiſtimat: & cum aliis Gloſſis, & multorum Authorum relatione communem reſolutionem teſtantur D. Antonius de Padilla in l. & in prouinciali, num. 25. C. de ſeruitutibus. Iacobus Menochius de retinenda poſſeſſione. remedio. 6. num. 45. verſic. altera fuit opinio. Rogerius verò, & alij gloſſatores antiqui in eadem l. vt pomum Petrus, & Cinus in rubrica, C. de vſufructu. Ioannes Faber in §. æquè ſi agat, Inſtitut. de actionibus, num. 3. ſeruitutes perſonales eſſe affirmant: & pro hac parte vrgentiſſima fundamenta adducunt Duarenus, & Coſtalius in dicta l. vt pomum, & ibidem Corraſius videndus omninò num. 10. & 11. Longouallius in repetitione l. Imperium, ff. de iuriſdictione omnium iudicum, numer. 222. Zaſius lib. 1. ſingularium reſponſorum, cap. 11. Cæterùm Fulgoſius in l. pecoris num. 5. ff. de ſeruitu[*]tibus ruſticorum, diſtinguendum putat: quòd in propoſita ſpecie, quando non eſt prædium vicinum, vtilitáſque eſt propria authoritate percipienda, quia obligationis verba referuntur ad creditorem, cui ſit conceſſio, tunc dicendum eſt, ſeruitutem perſonalem fuiſſe conceſſam: quòd ſi conceſſionis verba ad debitoris concedentis perſonam referantur, ita quòd vtilitas non propria authoritate, ſed de manu alterius percipienda ſit; & tunc neque rei, neque perſonæ ſeruitus inducitur, ſed obligatio dumtaxat perſonalis contrahitur, argumento textus in l. Caius Seius, ff. de annuis legatis, l. & in l. Mela §. final, ff. de alimentis, & cibariis legatis, l. final. §. final, ff. de contrahenda emptione. & ſequuntur Corneus in conſ. 188. num. 2. lib. 4. Ioannes Corraſius, qui latiùs declarat, & exempla adducit in d.l. vt pomum, num. 12. per totum. Quod verum crederem, quando ex verbis concedentis deprehendi poſſit, an ius tale percipiendum ſit propria authoritate, an de manu debitoris? Sed ſi verba talia ſint, quòd id conſtare non poſſit, vt ſi generaliter, vel alio modo incerto proferantur, Rogerij, Fabri & ſequacium ſententiæ magis accederem, ſeruitutèmque perſonalem conceſſam dicerem, tametſi à communi ſententia non recedendum ſcripſerit Menochius d. remedio 6. num. 47. in fine, ipsíque magis accedat Iaſon in d. §. æquè ſi agat, num. 18. videndus ex num. 13. Seruitutes autem reales, qualiter à ſeruitutibus, vel[*] obligationibus perſonalibus diſtinguantur, poſt alios plures, tradunt, & pleniſſimè diſtinguunt Cæpola de ſeruitutib. vrbanorum, cap. 2. num. 5. 6. & 7. & cap. 62. n. 8. Ioannes Corraſius in l. 1. ff. de ſeruitutib. num. 123. & 124. & in d.l. vt pomum, num. 13. Padilla in l. & in prouinciali, ex num. 19. vſque ad num. 28. Menochius, qui latiùs cæteris declarat, & decem caſus diſtinguit, de retinenda poſſeſſione, remedio 6. ex num. 28. vſque ad num. 48. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 645. lib. 4. Cremenſis ſingular. 60. Marcus Antonius Eugenius in conſil. 32. num. 2. CAPVT L. Operæ, & miniſteria ſeruorum an ſint perſonarum, vel rerum ſeruitutes, vel perſonalis obligatio, ſiue qualiter ab vſufructu ſeruorum differant? vbi omnia iura, quæ ad propoſitum faciunt, dilucidè, & verè declarantur, & materia hæc diſtinctè, & breuiter explicatur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus in ſerais conſtitui poteſt. -  2 Fructus ſerui in operis eius conſiſtit. -  3 Vſumfructum imitantur operæ, ſeruorum, & ab eo quoque abſunt; diſtàntque plurimùm: ſiue, alio iure eſt vſusfructus, alio operæ. -  4 Operis ſerui legatis, nihil vltra ipſas operas legatarius conſequitur, ſed vſufructu ſerui relicto, non ſolùm ex operi, ſed & aliunde quærit vſufructuarius. -  5 L. 4. ff. de operis ſeruorum, declarata. -  6 L. penultimæ, ff. de operis ſeruorum, verus ſenſus traditus. -  7 Opera, ſeu miniſterium ſerui, nec eſt, nec dici poteſt ſeruitus perſonalis, nec etiam realis, ſed tantùm obligatio quædam perſonalis, quæ ex conſtitutione operarum reſultat. -  8 Antonium Gomez. non rectè loquutum in hac materia. -  9 Connani ſententiam probatam per Authorem. -  10 D. Antony de Padilla conſiderationem in hac materia probabilem eſſe. -  11 Legem Regiam 23. titul. 31. partit. 3. videri alterare ius commune, provt hoc numero, & nouiter, & verè conſideratur. -  12 Operæ ſeruorum indiuiduæ ſunt, ſunt vſus; non diuiduæ, ſicut vſusfructus, & cedunt ex die petitionis, non vt vſusfructus, ex die aditæ hæreditatis. -  13 Operæ ſerui legatæ, capitis diminutione, morte, vel non vtendo non amittuntur, vſusfructus verò amittitur. -  14 Vbi ratio Cuiacij nouiter expenditur, & probatur, & explicatur tex. in §. primo, de acquiſit. per arrogat. -  15 Vſusfructûs legatum vſucapto ſeruo, non perimitur; è contra tamen vſucapto ſeruo, legatum operarum extinguitur, & vera differentiæ ratio aſſignatur. -  16 Operarum legatum, quare mortuo eo, cui legata ſunt operæ ad hæredem tranſmittatur, vſusfructus verò cum perſona legatarij finiatur? -  17 Vſusfructus, qui in ſeruis, & iumentis conſtituitur, an proprius vſusfructus ſit. IN ſeruis etiam conſtitui poſſe vſumfructum, inquit[*] Iuſtinianus in §. cõſtituitur, Inſtitut. de vſufructu: quod & aliis quamplurimis iuribus comprobari poſſet, l. ſi ſerui, 25. cum legibus ſeqq. ff. de vſufruct. l. 23. tit. 31. partita 3. vt infrà videbitur. Sed difficultatem facit, quòd ſeruus nullos alios fructus habere, ſiue præſtare poteſt, quàm ipſius operas: fructus enim ſerui in operis eius conſiſtit, l. 4. ff. de operis ſeruorum, vbi dicit Caius: Fructus homi[*]nis in operis conſiſtit: & retro infructa hominis operæ ſunt. Sed opera ſerui vſusfructus non eſt. l. prima §. ſi vſusfructus, verſicul. ſed operis, ff. ad leg. falcidiam, vbi ſic ſcribitur: Sed operis ſerui legatis, cum neque vſus, neque vſusfructus in eo legato eſſe videatur, neceſſaria eſt veterum ſententia, vt ſciamus quantum eſt in legato, l. 2. ff. de vſufructu legato, vbi Papinianus tractans de legatario operarum ſerui ſic dicit: Et quia legatarius fructuarius non eſt. Et in l. 5. in fine, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat, operas non per omnia imitari vſumfructum dicitur: vnde videbatur, quòd in ſeruo vſusfructus conſtitui non poſſet. Nihilominùs tamen contrarium rectè ſtatuit Iuſtinianus loco ſuprà relato. Pro cuius vera explicatione conſtituendum erit in[*] primis: Quòd vſumfructum imitantur operæ ſeruorum, & ab eo quoque abſunt, diſtántque plurimùm; ſiue alio iure eſt vſusfructus, alio operæ, vti ex iuribus ſuprà relatis conſtat apertè, & adnotarunt Gloſſ. verbo, vſufructu, in l. 3. ff. de operis ſeruorum. Goueanus lectionum iuris variarum lib. 1. cap. 7. num. 1. & 3. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 2. num. 1. per totum, fol. 228. Vdalricus Zaſius ad titulum ff. de operis ſeruorum, in princ. fol. 203. Cuiacius in paratitla ad eundem titulum, fol. 44. & recitationum ſolennium in libros Digeſt. ad l. 1. §. ſi impuberi, in fine, ff. de collatione bonorum, latiùs in d.l. 2. & in l:7. ff. de vſufructu legato, & nouiſſimè his non relatis, Petrus Auguſtinus Morla emporij 1. patrit. 6. ff. de ſeruitutibus, numer. 17. Vnde ei, cui operæ[*] ſerui legantur, nihil vltra ipſas operas legatum cenſetur, nec competere poteſt: Vſufructuarius verò, cui ſerui vſusfructus relinquitur, non ſolùm ex operis, in quibus vſusfructus conſiſtit, ſed & aliunde acquirit: quod videtur denotare Caius, ſi rectè ponderetur, in l. 3. ff. de operis ſeruorũ, dum dicit: in hominis vſufructu operæ ſunt, & ob operas mercedes. Quaſi diceret in hominis vſufructu, in quo & alia ſunt, & operæ etiam ſunt, ſic vt vſufructuario non modò ex operis, ſed & aliunde acquiratur: nam quod ex re fructuaria ſeruus acquirit, fructuario adiicitur, §. de his autem, Inſtitut. per quas perſonas nobis acquiritur, l. penultima, ff. de ſtipulatione ſeruorum, l. 23. tit. 31. partit. 3. in princ. Et ſi hæres inſtituatur ſeruus, vel legatum accipiat, ſiue donationem, vſufructuario acquiri, ſi eius contemplatione datum, vel donatum appareat, l. ſi ſerui, 25. cum legibus ſeqq. ff. de vſufructu, vbi Vlpianus ſic ſcribit: Si ſerui vſusfructus legatus ſit, quicquid operâ ſuâ acquirit, vel ex re fructuarij, ad eum pertinet: ſiue ſtipuletur, ſiue poſſeſſio ei tradita fuerit. Si vero hæres inſtitutus ſit, vel legatum acceperit, Labeo diſtinguit, cuius gratiâ vel hæres inſtitutus ſit, vel legatum acceperit. Sed & ſi quid donetur ſeruo in quo vſusfructus alterius eſt: quæritur, quid fieri oporteat? Et in omnibus iſtis, ſi quid contemplatione fructuarij ei relictum vel donatum eſt, ipſi acquiretur. Et per hæc iura ſic notarunt communiter Doctores ibi. Connanus d. cap. 2. num. 1. Gregorius Lopez in dict. l. 23. verbo, con tal intencion. Item paciſcendo, acquirit ſeruus fructuario exceptionẽ, l. ſed & ſicut, 27. ff. de vſufructu: & ſi acceptum rogauerit, exceptionem parit fructuario, l. itemque, 28. eiuſdem titul. Patet ergo ex prædictis, in ſeruis cõſtitui poſſe vſumfructum, ac plus eſſe in vſufructu, quàm in operis, & denique hæc duo multùm inter ſe diſtare, quamuis in hominis vſufructu, & operæ ſint, vt ſtatim dicam. Nec obſtat in contrarium textus in dict. l. 4. ff. de ope[*]ris ſeruorum, dum dicit, quòd fructus hominis conſiſtit in operis; nam vltra interpretationem Connani lib. 4. d. cap. 2. ante fin. verſ. his opinor, animaduertendum erit, non inde ex eo ſequi, quòd opera ſerui, & vſusfructus ſerui, idem ſint; nam & vſusfructus conſiſtit in fructibus, & tamen fructus non ſunt vſusfructus: illi enim, vt alia prætermittam, corporei ſunt, vſusfructus verò contra, vt alio capite dictum eſt. Non etiam obſtat, quod dicit ille textus, quòd in fructu hominis operæ ſunt; neque enim inde probatur, operas eſſe vſumfructum, ſed tantùm, quòd operæ ſunt fructus hominis, iuxta textum in §. in pecudum, Institut. de rerum diuiſione. Et ſuadetur ex l. mercedes, ff. de petitione hæreditatis, vbi inter fructus numerantur operæ ſerui. Vnde quemadmodum fructus rei finito vſufructu pertinent ad proprietarium, vt alio cap. infrà, hoc eodem lib. dicetur: Sic etiam, & opera ſerui, vt dicit textus optimus in l. ſi operas, 33. ff. de vſufructu. Et ſuperiorem interpretationem non obſcurè videtur aſſequutus Cuiacius ad dict. l. 2. ff. de vſufructu legato, in princ. Denique non obſtat textus in dict. l. penultim. ff. de[*] operis ſeruorum. Quia reſpondetur, veriſſimum eſſe, operis ſerui legatis, neque vſum, neque vſumfructum in eo legato eſſe videri, vt inquit textus in dict. l. 1. §. ſi vſus fructus, verſ. ſed operis, ff. ad l. falcidiam:ſed in dict. l. penultima, vſum datum intelligi reſpondet Conſultus, non vt contrarium intendat probare, ſed tantùm vt ſignificet, quod cum ex legato operarum nulla alia vtilitas percipi poſſit, quàm vſus operæ, non incongruè dici poteſt, vſum datum intelligi. Deinde operis ſerui legatis, vſum potiùs, quàm vſumfructum datum videri dicitur, eo quòd operæ ſunt indiuiduæ, ſicut vſus; non diuiduæ, ſicut vſusfructus. Verum tamen eſt in eo legato, neque vſum, neque vſumfructum eſſe, quia certè abſolutè non eſt vſus, vel vſusfructus, ſed operarũ, quaſi proprium aliquod ius ab vſu & vſufructu diuerſum, ſicut de vſu, & habitatione dicitur in §. penultim. de vſu & habitatione, & eruditè declarat Cuiacius in dict. l. 2. ff. de vſufructu legato. Differunt ergo legatum operarum, & legatum vſus[*]fructus ſerui in multis. Ac primum, quia, vt ſæpe repetitum eſt, vſusfructus dicitur perſonalis ſeruitus, l. 1. ff. de ſeruitutibus. Opera tamen, ſeu miniſterium ſerui, nec eſt, nec dici poteſt ſeruitus perſonalis, nec etiam realis, quicquid nonnulli aliter intelligant. ſed tantùm obligatio quædam perſonalis, quæ ex conſtitutione operarum reſultat, argumento l. Caius, ff. de annuis legatis. Et euidenter probatur, quoniam vſusfructus, ac alia quæcumque perſonalis ſeruitus ad hæredem non tranſmittitur, ſed cum perſona extinguitur, §. finitur, cum vulgatis, Inſtitut. de vſufructu, l. non ſolùm, §. tale, ff. de liberatione legat. ibi: Quoties enim cohæret perſonæ, id quod legatur, veluti perſonalis ſeruitus, ad heredẽ eius non tranſit. Et ibidẽ gloſ. verbo, ſeruitus, alia iura ſimilia allegat: operæ tamen ad hæredes tranſmittuntur, l. 2. ff. de vſufructu legato, in illis verbis; Et quia legatarius fructuarius non eſt, ad hæredem ſuum operarum legatum tranſmittit. Deinde nec etiam dici poteſt ſeruitus realis, quia ſeruitutes reales ſunt perpetuæ, l. forma, ff. de cenſibus. Operæ tamen perpetuæ non ſunt, ſed mortuo ſeruo extinguuntur, vt certum eſt, ergo à ſufficienti partium enumeratione, opera ſeruitus non eſt, quia ſeruitutes, aut perſonarum ſunt, aut rerum, l. 1. ff. de ſeruitutibus: & ſic ſecurè defendunt, & alios idem tenentes congerunt Cæpola de ſeruitutibus vrbanorum, cap. 7. num. 1. Gomezius in §. fuerat, num. 3. Inſtitut. de actionibus. Vdalricus Zaſius ad titulum, ff. de operis ſeruoum, fol. 203. verſ. habet autem. Ioannes Corraſius in rubric. ff. de ſeruitutibus, n. 26. & 27. Et ita tenendum eſt, quicquid aliter rem iſtam inuoluat & confusè loquatur nouiſſimè Petrus Auguſtinus Morla empo. 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, ex numu. 11. vſque ad num. 18. Ex his, & vltra omnes hucuſque Scribentes, conſi[*]derabam nonnulla. Primò Antonium Gomeziũ tom. 2. variarum, cap. 15. de ſeruitutibus, num. 1. verſ. poſſet tamen verificari, non rectè loquutum in hac materia, dum exiſtimauit, operam, ſiue miniſterium ſerui dici propriè ſeruitutem perſonalem: enimverò contrarium verius eſſe, ex dictis ſuprà conſtat apertè, & opprimè probat Corraſius loco ſuperiùs relato. Secundò, Franciſcum Connanum commentariorum[*] iuris ciuilis, lib. 4. dict. cap. 2. in princ. non malè contendiſſe, Legatum operarum ſerui propriè eſſe facti, & ad rẽ potiùs referri, vt quandiu ipſa durat tamdiu debeatur: vſumfructum verò eſſe ius ſeruitutis perſonalis, ita perſonæ coniunctum, vt cum ea extinguatur: quæ ſententia confirmari poterit ex his, quæ latiùs ſcribunt Cuiacius in dict. l. 2. ff. de vſufructu legato, Antonius Goueanus lectionum iuris variarum, lib. 1. cap. 7. num. 2. Tertiò, D. Antonium de Padilla in l. 1. C. de ſeruitu[*]tibus, num. 8. verſ. mihi verò opinio Azonis, non immerito tentaſſe, operam, ſiue miniſterium ſerui competens alicui, quandiu ipſe vixerit, dumtaxat dici poſſe ſeruitutem perſonalem. Quod vltra ipſum, rationem habere videtur ex eo, quòd in hac ſpecie minimè vrgent rationes præcipuæ, quæ in contrarium conſiderari poſſunt; & negari non poteſt, quin opera, ſeu miniſterium, quod ſic debetur, à perſona perſonæ debitum ſit, & cum perſona vtriuſque tam ſerui, quàm eius cui opera debetur, extinguatur: vnde ceſſat argumentatio illa, quod ſi opera eſſet ſeruitus perſonalis, ad hæredem non tranſmitteretur: ſiquidem tranſmiſſio non datur, ſed cum perſona extinguitur. Quartò tandem & vltimò, conſiderabam (ad quod[*] nec Gregorius Lopez, nec vllus alius hactenus animaduertit ſingularem eſſe legem Regiam, 23. tit. 31. partit. 3. Quatenus in ea emolumentum idem, aut commodum tribuitur ei, cui operæ ſerui legantur, quam ei, cui vſusfructus ſerui legatur, quod iure communi diuerſimodè obſeruabatur; is enim, cui operæ ſerui legatæ ſunt, eo iure operas dumtaxat conſequi poteſt, ſed legatarius vſusfructus ſerui non ſolùm operas, ſed & alia commoda habet, vt ſuprà diximus, & expreſsè aduertit Connan. d. cap. 2. num. 1. in princ. verſ. ſed & cui operæ; at in dict. l. Regia, vtrumque æquiparari videtur, vt operarum tantùm, vel vſusfructus ſerui legatũ idem contineat. Quod non obſcurè colligitur ex illis verbis: Vſofruto, o las obras, auiendo ome en algun ſieruo, o ſierua de otri, y gana por ellas todo quanto que el ſieruo, o la ſierua ganarẽ por obra de ſus manos, o con dineros, o con cabdal de aquel, a quien es otorgado alguno deſtos derechos. Mas la ganancia que fizieſſe alguno destos ſieruos, de coſas que le fueſſen dadas, o dexadas en teſtamento, deuen ſer ſolamente del ſeñor del ſieruo, o de la ſierua fueras ende, ſi la donacion, o la manda fueſſe fecha a los ſieruos, con tal intencion que la ganaſſen aquellos que auian el vſofruto, o el vſo: ca entonces ellos lo ganarian, e non el dueño de la coſa. Secundò differt legatum operarum, à legato vſusfru[*]ctus ſerui, quia operæ indiuiduæ ſunt, ſicut vſus, l. 1. § ſi vſusfructus, ff. ad l. falcidiã. Opera. enim vna non poteſt ſcindi in partes, neque pro parte deberi poteſt, vſusfructus verò diuiduus eſt, & cedunt ipſæ operæ ex die petitionis, non vt vſusfructus ex die aditæ hæreditatis, l. operæ. 7. ff. de vſufructu legato, vbi Cuiacius veram, & concludentem differentiæ rationem assignat, & adnotauit idem in paratitla ad titul. ff. de operis ſeruorum, fol. 44. Tertiò differt, nam operæ ſerui legatæ, capitis dimi[*]nutione, morte, vel non vtendo, non amittuntur: l. 2. ff. de vſufructu. legato, l. operæ, 2. in ordine ff. de operis ſeruorum: vſusfructus verò prædictis modis amittitur, §. finitur. de vſufruct. l. corruptionem, C. eod. tit. vt aduertunt Goſſ. Bartol. & omnes Doctores in dict. l. 2. Cuiacius in paratitla, loco ſæpe repetito. Goueanus lib. 1. dict. cap. 7. num. 2. Et ratio differentiæ eſt, quia vſusfructus[*] in actu conſiſtit eius, cui vſusfructus debetur, quod nomen ipſum Vſusfructus ſatis ſignificat, & apertè oſtenditur in l. 1. ff. quando dies vſusfructus legati cedat, vbi dicitur, vſumfructum ex facto aliquo conſiſtere eius. qui fructur, & vtitur; & in §. dies, eiuſdem l. non antè vſumfructum conſtitui poſſe ſcribitur, quàm ſit aliquis, qui vtifrui poſſit: in vſufructu enim perſona ſpectatur, quæ vtifrui poſſit; & ideò ſi vſufructuarius moriatur, vel capite minuatur (quo caſu pro mortuo eſt, nec ampliùs vtifrui poteſt) ſiue non vtatur per tempus conſtitutum, vſumfructum amittit, quia deficit actus hominis, in quo conſiſtit vſusfructus, quia non vtitur. Et idem dicimus capitis diminutione interueniente. quia is in quo ab initio conſtitit vſusfructus, deſiit eſſe, mutato ſtatu, per capitis diminutionem, & alius factus eſt homo, ac nec is homo eſt, in cuius capite vſusfructus ab initio conſtitit; operæ autem non conſiſtunt in actu eius, cui debentur, ſicut vſusfructus, ſed in actu eius, qui debet operas. Itaque quandiu is manet & operari potens eſt, operarum obligatio manet, etiamſi is cui debentur, proptereà quòd eius perſona non ſpectatur, moriatur, capite minuatur, aut diu operis illius ſerui vſus non fuerit. Quod elegantiſſimè explicauit Cuiacius in dict. l. 2. ff. de vſufructu legato, verſ. & ratio differentiæ hæc eſt, & in idem incidit, ſed non ita eleganter & exactè declarat Antonius Goueanus variarum l. 1. dict. cap. 7. num. 2. verſ. ego puto. Nec vrget in contrarium textus in §. 1. Inſtitut. de acquiſit. per arrogat. quem in contrarium objicit Accurſius in d.l. 2. ff. de vſufructu legate. Quoniam ille textus non loquitur de operis ſerui legatis, quæ, vt diximus, non pereunt capitis diminutione; ſed loquitur de operis, quas officij causâ, libertus patrono debet, quæ amittuntur arrogatione patroni, quæ eſt ſpecies capitis diminutionis. Ratio eſt, quia non poſſunt præſtari extraneo, putà arrogatori, cui nullo officij genere libertus obſtrictus eſt; operæ enim officiales ſolo patrono debentur, non extraneo, vt optimè aduertit idem Cuiacius in dict. l. 2. in princ. verſic. nec quidquam. Denique vſucapto ſeruo, in quo eſt vſusfructus, non[*] perimitur vſusfructus, ſed manet, l. locum, 21. §. proprietarius, ff. de vſufructu, l. iuſto errore, 44. §. non mutat, ff. de vſucapionibus. E contra tamen, vſucapto ſeruo, operarum legatum extinguitur, per textum, in d.l. 2. in fine, ff. de vſufructu legato, vbi gloſſ. verbo, perit, & in dictis iuribus veram conatur diſcriminis rationem conſtituere, & nullam concludentem assignat; ſed dici poteſt, differentiæ rationem in eo conſiſtare, quòd vſusfructus conſiſtens in ſeruo, eſt ſeruitus perſonalis, & ius de per ſe exiſtens, & non dependens aliquo modo à do. minio ſerui; & vſucapto ipſo ſeruo, non extenditur vſucapio ad vſumfructum, tanquam rem diuerſam & ſeparatam, argumento textus in l. rectè dicimus, ff. de verbor. ſignificatione: operæ tamen ſeruorum non ſunt vſusfructus, nec ſeruitus perſonalis, vt ſuprà probauimus, ſed potiùs iudicantur vt pars rei, & à dominio dimanare, vnde vſucapto ſeruo, & operæ vſucaptæ cenſentur, & ſic tranſeunt ad vſucapientem, apud quem dominiũ ipſius ſerui reſidet: quod multò poſtquam hæc ſcripſeram, ſic inuenio præſentire Cuiacium recitationum ſolennium in libros digeſtorum, ad d.l. 2. ff. de vſufructu legato, ad finem, vbi dicit pręfatam differentiam ideò procedere, quia operæ ſerui cohærent perſonæ ipſius ſerui: vnde vſucapto ſeruo, vſucapiuntur & ipſæ, incipiúntque deberi domino, qui ſeruum vſucepit, & deſinunt deberi ei, cui ante vſucapionem præſtabantur; operæ enim veluti ſocietate quadam ſeruo coniunguntur, ſi per vſucapionem ſeruus mutat dominium; ergo ei domino deinceps debet præſtare operas, non alij. At vſucapto ſeruo, hoc eſt acquiſito dominio, & acquiſita proprietate ſerui per vſucapionem, vſusfructus non amittitur, quia ſeruo non cohæret, fructuario cohæret, & nulla ſocietate vſusfructus proprietati coniungitur, vt ibidem probat & verſicul. præcedenti, veram assignat diſcriminis[*] rationem, Quare ſcilicet operarum legatum, mortuo eo, cui legatæ ſunt, ad hæredem tranſmittatur; vſusfructûs verò legatum cum perſona legatarij finiatur? & dicit, quòd vſusfructus perimitur morte fructuarij, quia perſonę eius cohęret, quia animę eius cohęret, & ideò cũ anima eius vitali perimitur, l. 3. §. vlt ff. quibus modis vſusfructus amittatur, l. penult. C. de vſufructu: & in vſufuctu perpetuo perſona illa ſpectatur vtentis fruẽtis, quę ſi deſinat ſpectari poſſe, nec vlterius etiam vſusfructus ſpectabitur, aut vllus ſupereſſe exiſtimabitur: Operæ autem, vt ſuperiùs diximus non cohærent perſonæ eius, cui debentur, ſed perſonæ ſerui; quandiu igitur is ſeruus manet, manent & operæ, quas debet, & debentur legatario, vel hæredi eius. Vltimò tandem conſtituendum eſt, dubium eſſe, an[*] vſusfructus, qui in ſeruis & iumentis conditui poteſt, vt inquit Iuſtinianus in dicto §. conſtituitur, ſit proprius, an verò quaſi, vel fictus vſusfructus. Et in his rebus proprium conſtitui vſumfructum, apertè indicat Iuſtinianus ibi. dicit enim: Quòd vſusfructus non tantùm conſtituitur in fundo, & ædibus, verùm etiam in ſeruis, & iumentis, & cæteris rebus, quæ ipſo vſu conſumuntur. Et ſic ponit vt diuerſa, ſeruos, & iumenta, ab his rebus, quæ vſu conſumuntur: & in eum ſenſum accipiunt illum textum Angelus Aretinus ibi. Panormitanus, & Cardinalis num. 3. & Imola num. 24. in c. vltimo, de pignoribus. Socinus in conſ. 9. columna 2. lib. 4. & iuuari poteſt per textum in l. lex quæ tutores, C. de adminiſtratione tutorum, provt eum rectè inducit, & nouiſſimè Petrus Ricciardus ad dictum §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, num. 6. folio mihi 133. Et tamen videtur, quòd imò talis vſusfructus ſit improprius & fictus, cùm ſerui, & iumenta ipſo vſu conſumantur, & corrumpantur; & ſic deberet Iuſtinianus enumerare illa inter res, quæ vſu ipſo conſumuntur. Sed reſponderi poteſt, quòd quamuis ſerui, & iumenta, ſicut cætera omnia, quæ ſunt in his inferioribus, tanquam corruptibilia tempore conſumantur; vſu tamen conſumi non dicuntur: ideò in eis rectè poteſt conſtitui vſusfructus proprius, quamuis contrarium ſentiat, ſed non rectè, Arias Pinellus 2. par. l. 1. C. de bonis maternis, in finalibus verbis. Ideò autem vſu conſiumi videri negamus, quòd propriè illæ dicuntur res, quæ ſeruando ſeruari nequeunt, quæ in naturali ſua bonitate non poſſunt vltra triennium ſeruari, quin tẽpore corrumpantur, vt ſunt vinum, frumentum, oleum, & ſimilia, Gloſſa in l. 1. C. ſi aduerſus vſucapionem, & Communis ex Antonio Gomezio tomo. 2. variar. cap. 14. n. 13. Octauio Simoncello de decretis, lib. 3. tit. 8. inſpectione 7. num. 51. fol. 399. Cæterùm ſerai, & iumenta regulariter per triennium non corrumpuntur; ergo dici poſſunt de rebus, quæ vſu non conſumuntur, vt aduertit Ricciardus vbi ſuprà, num. 6. in fine. CAPVT LI. Veſtimentorum an verus, & proprius, an quaſi, vel fictus vſusfructus ſit? vbi proponitur difficultas l. 19. §. & ſi veſtimentorũ, ff. de vſufruct. Quorundam interpretationes confutantur, & nouè, & verè explicatur ille textus. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus qualiter in veſtimentis conſtitui poſſit? per totum caput. -  2 L. ſed etſi quid, 19. §. & ſi veſtimentorum, ff. de vſufructu, difficultas proponitur, & interpretatio Gloſſæ in §. conſtituitur, de vſufructu, damnatur. -  3 Gloſſæ ſolutio in d. §. & ſi veſtimentorum, confutata. -  4 Iaſonus intellectus in ſuperiori difficultate conuictus. -  5 Textus in d. §. & ſi veſtimentorum, nouè, & verè explicatus. -  6 Vſufructuarius veſtimentorum, vtrùm illa locare poſſit? IN veſtimentis etiam conſtitui poſſe vſumfructum, in[*]quit Iuſtinianus in dicto §. constituitur, Institut. de vſufructu. Ita tamen, quòd talis vſusfructus non ſit propriè & verè, ſed fictè, aut quaſi, & authoritate Senatusconſulti introductus, proptereà, quòd veſtimenta inter res numerantur, quæ vſu ipſo conſumuntur, vel in quibus vſusfructus proprie conſtitui non poteſt, ex ſententia Iuſtiniani ibidem: quæ difficultatem habere videtur,[*] per textum in l. ſed & ſi quid, 19. §. & ſi vestimentorum, ff. de vſufructu. Audiamus Vlpianum ſic dicentem: Et ſi vestimentorum vſusfructus legatus ſit, non ſicut quantitatis vſusfructus legatur: dicendum est, ita vti eum debere, ne abutatur, nec tamen locaturum: quia vir bonus ita non vteretur. Proinde, & ſi ſenicæ veſtis vſusfructus legetur, vel annuli aurei, vel alterius apparatus: alibi quam in ſcena non vtetur. Sed an & locare poſſit, videndum eſt. Et puto locaturum, & licèt teſtator commodare, non locare fuerit ſolitus, tamen ipſum fructuarium locaturum tam ſcenicam, quàm funebrem veſtem. Ex his verbis apertè videtur deduci, veſtimentorum proprium, & verum vſumfructum eſſe: inquit enim Vlpianus, ita fructuarium vti debere, ne abutatur, ideſt, ne veſtimenta conſumat; quod propriè conuenit vero; & proprio vſufructui, cuius ſubſtantia ſalua, & integra conſeruari debet, per textum in princ. Inſtitut. de vſufructu. Idcircò, vt hanc difficultatem componat gloſſa in d. §. constituitur, verbo, veſtimenta, conſtituit, quòd veſtimẽta ſunt in duplici differentia: Quædã ſunt perpetua, & in his propriè cadit vſusfructus, per textum in dicto §. & ſi veſtimentorum. Quædam ſunt temporalia, quibus quotidie vtimur, & in his non cadit vſusfructus propriè, ſed impropriè, aut quaſi vſusfructus, authoritate Senatuſconſulti conſtituitur. Verùm hæc interpretatio gloſſæ diſplicuit Fabro, Aretino, & Iaſoni, & meritò quidem, quoniam verbis prædictorum iurium non probatur, nec conuenire poteſt textus in d. §. & ſi veſtimentorum, vbi indiſtinctè denotat Vlpianus, veſtimentorum proprium vſumfructum eſſe poſſe. Nec ſatisfaciunt rationes nonnullæ, quibus ſententiam Gloſſæ conatur defendere Petrus Ricciardus ad d. §. conſtituitur, num. 12. verſic. ſed reſponderi poteſt, & num. 30. verſic. mihi autem: adhuc enim remanet difficultas, & vrgent nonnulla, quæ conſiderant Faber, Aretinus, & Iaſon in d. §. conſtituitur. Gloſſa autem in d. §. & ſi veſtimentorum, quam ſequun[*]tur Aretinus, & Faber in d. §. constituitur, aliter declarat, in veſtimentis, inquam, vſumfructum conſtitui poſſe, intelligendo quòd eorum æſtimatio fiat, & cautio præſtetur, provt in d. §. conſtituitur; & ſic in ipſis veſtimentis vſusfructus conſtituitur, non ſimpliciter, ſed ſecundùm quid: quo pacto non obſtant, imò concordant ea iura; ſed Iaſon in addictonibus ad Portium, in d. §. conſtituitur, concludenter damnat eam ſolutionem, proptereà quòd textus in dict. §. & ſi veſtimentorum, expreſsè facit differentiam inter vſumfructum veſtimenti, & quantitatis; & ſic datur intelligi, quod ibi non debeat fieri æſtimatio veſtimentorũ, vt vſufructuarius de reddenda æſtimatione cauere teneatur, quoniam alias differentia non rectè procederet, vt rectè animaduertit Ricciardus in d. §. conſtituitur, num. 12. ad finem. Vnde ipſe Iaſon loco ſuprâ relato, exiſtimat verum[*] intellectum eius textus in eo conſiſtere, quod ſit differentia inter vſumfructum veſtimenti, & quantitatis, quia in vſufructu quantitatis, tranſit dominium in vſufructuarium, vt dicit Iuſtinianus in dictio §. Conſtituitur:ſecus tamen eſt in vſufructu veſtimèti, quando nõ eſt relictus, vt quantitas, quia non tranſit in vſufructuarium, ſed remanet penes concedentem, vel eius hæredẽ. Et Iaſonis rationem videtur probare Vincentius Carocius de locato & conducto, tertio gradu perſonarum, quæſt. 14. de vſufructu, num. 4. Sed quamuis prædicta doctrina in ſe veriſſima ſit, non tamen tollit illius textus difficultatem, quia in d. §. constituitur, dicit expreſsè Iuſtinianus, quòd in veſtimentis non poteſt propriè conſtitui vſusfructus: contrarium tamen indicat vlpianus in d. §. & ſi veſtimentorum. Omiſſis ergo ſuperioribus, & his quæ nouiſſimè ad[*]ducit Petrus Ricciardus vbi ſuprà. Dicendum eſt, negari non poſſe, quincùm vſusfructus ſimpliciter conſtituitur in veſtimentis, propriè & verè vſusfructus eſſe non poſſit, ſed impropriè, aut quaſi vſusfructus conſtituitur, iuxta textum in d. §. Conſtituitur, vbi rectè enumerat Iuſtinianus veſtimenta inter alias res, quæ vſu conſumuntur, quoniam implicat contradictionem, vti & frui eiſdem, & ſaluam eſſe ſubſtantiam: quod eſſet neceſſarium, ſi diceremus, verum vſumfructum dari in illis. Cæterùm in d. §. & ſi veſtimentorum, ex voluntate teſtatoris aliter ſtatuitur, & ius ordinarium alteratur: Enimverò teſtator ipſe qui veſtimentorum vſumfructum reliquit, non quaſi vſumfructum quantitatis, vel eo animo legauit. vt veſtimentorum dominium in vſufructuarium tranſiret, ſicut regulariter tranſire ſolet remedio cautionis introducto in aliis rebus, quæ potiùs in quantitate quàm in corpore conſiſtunt, vt circa cautionem in his rebus præſtandam alio cap. ſuprà, hoc eodem li. latiùs explicaui: ideò fructuarius ita veſtimentis vti debet, ne abutatur, quia finito vſufructu reddi debent, cùm eorũ vſusfructus non ſicut quantitatis, ideſt, provt aliarum rerum, quę vſu conſumuntur, relictus fuerit, ſed potiùs ſicut corporis, vel ſpecies: quod eleganter ſignificauit Vlpianus in illis verbis. Et ſi veſtimentorum vſusfructus legatus ſit, non ſicut quantitatis vſusfructus legatur. Quod attinet verò ad ius locandi, an ſcilicet vſufru[*]ctuarius veſtimentorum, locare poſſit illa? diſtinguit vlpianus in dict. §. & ſi veſtimentorum: quòd veſtes funebres, ſcenicæ, & ſimiles locari poſſint, aliæ verò veſtes quotidianæ, & ſimiles locari non poſſint: & vide Vincentium Carocium de locato & conducto, tertio gradu perſonarum, quæſt. 14. de vſufructu. fol. mihi 80. CAPVT LII. Vſusfructus, & quælibet alia perſonalis, vel realis ſeruitus, vtrùm dicatur eſſe in bonis noſtris, vel extra bona? vbi communis Scribentium ſententia concludentibus rationibus conſutatur. Legis 1. ff. de vſufructu legato, vulgatiſſima contrarieras proponitur quorũdam intellectus damnantur, & Battoli interpretatio contra Recentiores probatur. SVMMARIVM. -  1 Senatus cenſuit, vt omnium rerum, quas in cuiuſque patrimonio eſſe conſtaret, vſusfructus legari, & conſtitui poſſet. -  2 Legis primæ ff. de vſufructu legato, vulgatiſſima contrarietas proponitur. -  3 Et multorum intellectus congeruntur remiſſiuè. -  4 Gloſſæ interpretationem inpropoſita difficultate recté improbatam per Bartolum. -  5 Antonij Vſilli ſententia in hac materia nouiter relata, & confutata per Authorem. -  6 Bartoli ìntellectus in præfata difficultate contra Recentiores receptus. -  7 Vſusfructus, & quælibet alia perſonalis, vel realis ſeruitus, vtrùm dicatur eſſe in bonis noſtris, vel extra bona? & numeris ſeqq. -  8 Doctores communiter lapſos fuiſſe, ex d.l. 1. ff. de vſufructu legato, deducentes generaliter, vſumfructum, ac alias ſeruitutes, nec eſſe ex bonis, nec extra bona. -  9 Vſusfructus, & quælibet alia ſeruitus dicitur eſſe in bonis noſtris, contra Communem. -  10 Vſusfructus, appellatione immobilium continetur. -  11 Bonorum appellatione in omni materia indifferenter ſeruitutes, actiones, & iura continentur. DEinde, & vlteriùs, inquit Iuſtinianus in dict. §. con[*]ſtituitur, Inſtitution. de vſufruct. Quòd & in cæteris rebus vſusfructus conſtitui poſſit: & ſic generaliter probat, omnium rerum vſumfructum conſiſtere poſſe, quia Senatus cenſuit, vt omnium rerum, quas in cuiuſque patrimonio, & bonis eſſe conſtaret, vſusfructus legari, & conſtitui poſſet, vt ſcribit Vlpianus lib. 28. ad Sabinum. relatus in l. 1. ff. de vſufructu earum rerum quæ vſu conſumuntur, & latiùs declarant Cuiacius recitationum ſolennium in libros digeſtorum, ad l. 1. ferè per totam ff. de vſufructu legato. Franciſcus Hotmannus ad titulum ff. de vſufructu earum rerum, fol. mihi 116. Sed contrarũ fortiter vrget textus valdè vulgatus, ſed[*] difficillimus, in l. 1. ff. de vſufructu legat. quo loco, viæ, itineris, actus, & aquæductus vſumfructũ legari non poſſe Paulus Iureconſultus reſpondet, & in hunc modum ſcribit: Nec vſus, nec vſusfructus itineris, actus, viæ, aquæductus legari poteſt: quia ſeruitus ſeruitutis eſſe non poteſt, nec erit vtile ex Senatuſconſulto, quo canetur, vt omnium quæ in bonis ſunt, vſusfructus legari poſſit: quia id neque ex bonis, neque extra bona ſit, ſed incerti actio erit cum hærede, vt legatario, quandiu vixerit, eundi, agendi, ducendi facultatem præſtet. Pro huius difficultatis explanatione animaduertendum eſt, maiorem difficultatem conſiſtere in explicatione rationis ibidem traditæ à Iureconſulto Paulo, qui ſentiens prædictam dubitandi rationem, cùm Senatuſconſulto inductum fuerit, vt omnium, quæ in bonis ſunt, vſusfructus legari poſſit, quare viæ, itineris, actus, & aquæductus vſusfructus legari non poteſt, reſpondit legatum ſeruitutis defendi non poſſe, etiam ex Senatuſconſulto, quia ſeruitus neque ex bonis ſit, neque extra bona. Quæ ratio periclitari videtur ex eo, quòd imò vſusfructus, & ſeruitutes aliæ in bonis eſſe videantur, rem enim in bonis habere dicimur, quoties poſſidentes exceptionem, vel amittentes ad recuperandum actionem habemus, l. rem in bonis, ff. de acquirendo rerum dominio. Sed prædicta remedia habenti ſeruitutem competunt, l. 2. ff. ſi ſeruitus venditetur, §. æquè ſi agat,[*] Inſtitut. de actionibus: ergo ſeruitus in bonis dicitur eſſe. Ideò pro ſolutione huius difficultatis torqueri ſolent Scribentes in multis locis, & varios intellectus cumularunt Aretinus num. 3. Minſingerus, Budeus, & Monticulus in principio, Inſtitut. de rerum diuiſione. Caſtrenſis in l. ſeruitutes, 14. n. 5. ff. de ſeruitutibus Arias Pinellus, qui quorundam interpretationes improbat, tertia parte l. 1. C. de bonis maternis, numer, 6. & ſequentibus. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 3. cap. 2. numer. 20. fol. 159. Rebuffus in l. vnica, num. 333. C. de ſententiis quæ pro eo, & in l. 5. colum. vltim. ff. de verborum obligat. Fornerius lib. 3. ſelectionum, cap. 14. Franciſcus Hotmannus obſeruationum lib. 6. cap. 25. fol. 202. & ad titulum ff. de vſufruct. num. 6. fol. mihi 108. Antonius de Leon. Canonicus Segouienſis in l. 1. num. 3. ff. de ſeruitutibus. Ioannes Garſia de expenſis & meliorat, cap. 10. n. 11. D. Spino in ſpecul. gloſ. 13. de legato vſusfructus, n. 24. & nouiſſimè hos non referens Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitutionum, de vſufructu. num. 99. & 100. vbi nouam Pinelli interpretationem rectè conuincit: Loriotum verò, Longouallium, & alios conſultò, ſciènſque prætermiſi; Pinellus enim retulit, & confutauit illos: Cuiacium autem de hac materia legendum admoneo in dict. l. 1. per totam, ff. de vſufructu legato. Cæterùm Gloſſa in dict. l. 1. ff. de vſufructu legato,[*] exiſtimauit teſtatorem ibi legaſſe vſumfructum ſeruitutis ſibi debitæ, & ob id dixiſſe Paulum, quia ſeruitus ſeruitutis eſſe non poteſt. Sed meritò improbauit Bartol. ibidem, num. 4. ea ratione, quòd ſi verum eſſet, vſumfructum ſeruitutis debitæ teſtatori legatum fuiſſe, remedium poſitum in fine l. non eſſet verum, nec iuris ratione defenderetur, quia non poſſet hæres eundi agendi facultatem concedere legatario, l. ex meo, 24. ff. de ſeruitutibus ruſticorum, 1. 12. tit. 31. partit. 3. niſi hoc faceret ex conſenſu domini fundi ſeruientis, l. cùm eſſent, 33. §. per plurium, de ſeruitutibus ruſticorum. Nec dici poteſt, dominum fundi conſentire, ex his, quæ ſcripſit idẽ Bartolus dict. num. 4. Vnde Antonius Vſillus (quem mi[*]ror hac de re nullum ex ſuperioribus præcitaſſe) in §. æquè ſi agat, num. 11. de actionibus, aliter propoſitam difficultatem declarat; & omiſsâ veterum ſententiâ, vt ipſe dicit, diſtinguendum exiſtimat: Quòd ſeruitutes conſiderari poſſunt, quatenus fundis ipſis inſunt; & cùm ad earum conſeruationem ipſis competat actio confeſſoria, tunc dicuntur eſſe in bonis: & ſic procedit textus in dict. l. rem in bonis, ff. de acquirendo rerum dominio: Aut ſeruitutes ſola animi cogitatione inſpiciuntur, vt per ſe conſiſtentes, non eo modo, quo ipſis adhærent rebus; & ſic, ſi in abſtracto cõſiderentur, tunc non ſunt in bonis noſtris, nec extra bona, quia in quantum conſiderantur à corporibus ſeparatæ, nobis non adferunt aliquam vtilitatem, ideò talis ſeruitutis ſeruitutem eſſe non poſſe, ſcribit Paulus in dict. l. 1. ff. de vſufructu legato. Sed hic intellectus conuincitur apertè, quia iuxta cum, malè dixiſſet Iureconſultus in fine illius l. quòd erit cum hærede incerti actio: Nec mouetur ex eo quòd nullam afferat vtilitatem legatum, ſed ex eo, quòd conſtituta non eſſet aliqua ſeruitus, quæ ſi conſtituta fuiſſet, maximum afferret commodum legatum vſusfructûs. Denique, quia maximum abſurdum eſt dicere, quòd Iureconſultus conſiderauerit ſeruitutes ibi, quatenus ſola animi cogitatione inſpiciuntur, cum potiùs inſpexerit legatum quatenus ſeruituti ineſſe volebat. Quocirca verior videtur interpretatio Bartoli in dict.[*] l. 1. num. 4. vt ſcilicet ille textus non loquatur de eo teſtatore, qui cùm iter, viam actum, vel aquæductum haberet, earum ſeruiturum vſumfructum legauit. vt magis communiter, ſed malè quidem exiſtimarunt Doctores; ſed de eo, qui habens fandum liberum, ea iura legatario conſtituere volebat, eo animo, & voluntate, vt is ſolus ſeruitute vteretur, & ipſo defuncto, vſusfructus finiretur, qua in ſpecie reſpondet Paulus, viæ, itineris, actus, vel aquæductus vſumfructum legari non poſſe, quia ſeruitus ſeruitutis eſſe non poteſt. Nec obſtar, quòd omnium, quæ in bonis ſunt, ex Senatuſconſulto vſusfructus legari poteſt, quia in hac ſpecie legatus eſt vſusfructus ſeruitutis, quæ non eſt in bonis, neque extra bona; imò nec eſt in rerum natura, quia qui habet fundum proprium, nullam in eo habere poteſt, ſeruitutem, ex regula iuris ſæpe repetita in hac materia, quòd in re propria ſeruitus cadere non poteſt; & ſic verba illa, Neque ex bonis, neque extra bona, non ſunt intelligenda generaliter, ſed tantùm in ſpecie, in qua loquebatur iureconſultus: & verba illa, Seruitus ſeruitutis eſſe non poteſt, ſic exponi debent; ſeruitutis nondum formatæ, nec conſtitutæ ſeruitus eſſe non poteſt. In ſumma ergo, ſeruitus, cuius vſusfructus legabatur, neque in bonis eſt, neq; extra bona, quia cùm nondum conſtituta eſſet ſeruitus, & non entis nullæ ſint qualitates, nec in bonis, nec extra bona eſſe poterat, nec illius ſeruitus, vel vſusfructus conſtitui: ex voluntate tamen teſtatoris, incerti actio erit cũ hærede, vt legatario quandiu vixerit, eundi agendi facultatem præſtet, aut ſeruitus ſub ea conditione pręſtetur, vt ſi deceſſerit legatarius, vel capite minutus fuerit reſtituatur, vt ibid. dicitur in finalibꝰ verbis illius textus. Ex his deduci poteſt vera reſolutio quæſtionis, quæ[*] non rectè à Doctoribus explicatur. Nunquid vſusfructus, & quælibet alia perſonalis, vel realis ſeruitus, dicatur eſſe in bonis noſtris, vel extra bona? Et vſumfructum, vſtum, nec non etiam cæteras ſeruitutes reales, non eſſe in bonis, nec etiam dici ex bonis, ſecurè firmarunt gloſſa in dict. l. 1. verbo, ex bonis, ff. de vſufructu legato, gloſſa vnica, in l. rem in bonis, ff. de acquirendo rerum dominio, gloſſ in l. 5. in verbo, continet, ff. de verborum ſignificatione, & gloſſa verb, habentur, in princ. Inſtitut de rerum diuiſione: & hanc ſententiam communiter probari teſtantur Auguſtin. Bero. in cap. nulli, num. 78. de rebus Eccleſiæ non alienandis, Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis num. 6. in princ. Ricciardus ad rubricam, Inſtit. de vſufructu, num. 95. Sumit autem fundamentum communis hæc Doctorum aſſertio, dumtaxat ex textu in dict. l. 1. ff. de vſufructu legato, qui ad id inducitur duplici modo, vt conſtat apertè ex verbis ſupra re[*]latis. Verumenimuerò, cùm verba illius legis generaliter accipienda non ſint, ſed dumtaxat iuxta ſpeciem ſuprà propoſitam, quam tractabat Iureconſultus ibi, lapſi videntur communiter Doctores, generaliter ex illo textu deducentes, vſumfructum, ac alias ſeruitutes, nec eſſe ex bonis, nec extra bona. Cuius contrarium ex aliorum iu[*]rium ratione, & doctrina deſumitur, quibus apertè docemur, vſumfructum, & quamlibet aliam ſeruitutem dici eſſe in bonis noſtris: quod contra Communem meritò tentauit Pinellus d. 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 6. & clarè probatur per textum in d.l. rem in bonis, 52. ff. de acquirendo rerum dominio, iuncta l. 2. ff. ſi ſeruitus vendicetur, §. æquè ſi agat, de actionibus. Tunc enim dicimus rem in bonis noſtris eſſe, quoties pro ea habemus actionem, & exceptionem: ſed pro vſufructu, cæteriſque ſeruitutibus nobis actio, & exceptio competit ex dictis iuribus; ergo ſunt in bonis. Idcircò in venditione bonorum & vſusfructus venit l. in venditione, ff. de bonis authoritate iudicis poſſidendis, & ſub appellatio[*]ne immobilium continetur, ex communi reſoluta per Tiraquel. de retract. lignagier, §. 1. gloſ. 7. num. 57. Bona autẽ immobilia de bonis eſſe dicuntur, & in bonis; ergo & vſusfructus, & aliæ ſeruitutes in bonis noſtris ſunt. Quapropter bonorum appellatione in omni materia in[*]differenter contineri ſeruitutes omnes, actiones, & iura ex multis aliis tradiderunt Pariſ. in conſ. 25. n. 69. vol. 2. Roland. in conſ. 65. n. 10. vol 1. Caualc. de vſufruct. mulieri relicto n. 83. Deniq; quia vt inquit Pinel. vbi ſupr. vſusfructus maximã in ſe continet vtilitatem, & rei poſſeſſionem, & fructuum perceptionem: & hinc eſt, quòd in multis dicitur pars dominij, l. 4. ff. de vſufructu. Ergo ſi pars dominij eſt in multis, quod ſuprà, hoc eod. lib. alio cap. latiùs probauimus: ſequitur, quòd dicatur in bonis, & ex bonis: & hanc partem in puncto, & ratione iuris veriſſimam, & tenendam exiſtimo. quicquid Communem nouiſſimè conetur defendere & diſtinctione quadam, fundamenta contraria componat Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vſufructu, n. 100. in fi. verſ Nec obſtant. Sed reuera eius concordiam præfata iura non patiuntur, proptereà quod indiſtinctè loquuntur, nec vſumfructum, aut alias ſeruitutes à commoditate earum ſeparant, aut diſtinguunt, vt ex eiſdem apparet manifeſtè: & de his hactenus CAPVT LIII. Vſusfructus rerum, quæ in abuſu conſiſtunt, quomodo eſſe poſſit? vbi Iuſtiniani verba in §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, dilucidè, & verè enucleantur, & quæ ad Senatuſconſultum quaſi vſumfructum introducens pertinent, optimè declarantur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus in iis rebus, quæ vſu ipſo conſumuntur, quamuis de ſtricto iuris rigore conſtitui non poſſet, quia natura ipſarum rerum repugnat, quæ in abuſu potiùs quàm in vſu conſiſtit: tamen vtilitatis causâ, ex Senatuſconſulto aliud receptum eſt: vbi ratio redditur, quare Senatuſconſulti prouiſio neceſſaria fuerit, & verba Iuſtiniani in §. conſtituitur, de vſufructu, dilucidè, & veré enucleantur, & num. ſequent. -  2 Abuti propriè dicitur, multùm, & pluſquàm ferre poteſt natura rei, vti. -  3 Vſusfructus nominum remedio cautionis vtiliter legari poteſt. -  4 Earum rerum, quæ vſu conſumuntur, quare Senatus verum vſumfructum non fecerit, ſed per cautionem quaſi vſumfructum conſtituerit? -  5 Vſusfructus earum rerum, quæ non prorſus abſumuntur, ſed imminuuntur tantùm, & atteruntur, etiam ante Senatuſconſultum conſtitui poterat. -  6 Vſumfructum alium eſſe proprium, alium improprium, cum Communi. -  7 Vſumfructum formalem, diuidi in proprium, & improprium. IN omnibus rebus generaliter conſtitui poſſe[*] vſumfructũ, inquit Iuſtinianus in d. §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, exceptis iis quæ vſu ipſo conſumuntur; nam hæ res neque naturali ratione, neque ciuili recipiunt vſumfructum: quo in numero ſunt vinum, oleum, frumentum, & ſimilia, quibus proxima eſt pecunia numerata; namque ipſo vſu, & aſſidua permutatione extinguitur: ſed vtilitatis causâ Senatus cenſuit, poſſe etiam earum rerum vſumfructum conſtitui, & vt generaliter dixerim, omnium, quæ in bonis noſtris ſunt, vſumfructum legari poſſe, per textum in d. §. conſtituitur, l. 1. ff. de vſufructu legato, l. 1. ff. de vſufructu earum rerum quæ vſu conſumuntur, vbi ſcribit Vlpianus: Senatus cenſuit, vt omnium rerum, quas in cuiuſque patrimonio eſſe conſtaret, vſusfructus legari poſſit: quo Senatuſconſulto inductum videtur, vt earum rerum, quæ vſu tolluntur, vel minuuntur, poſſit vſusfructus legari. ldẽ in I. 3. I. 7. l. hoc Senatuſconfultũ, ff. eodem titul. Igitur vini, olei, tritici, lanæ, aromatum, nummorum, veſtimentorũ, & ſimilium reũ vſusfructus de ſtricto iuris rigore conſtitui non poſſet, quia aut ſunt inutiles, aut earum vtilitate perfruendo ita diſſipantur, vt ſubſtantia ipſarum, aut nulla, aut non integra remaneat: quod ſignificare voluit Iuſtinianus in d. §. conſtituitur, dicens, quòd prædictæ res, neque naturali, neque ciuili ratione recipiunt vſumfructum; quaſi diceret, quòd natura harum rerum vſus non eſt, ſed abuſus, hoc eſt, in his rebus vti nemo poteſt, quin abutatur,[*] ideſt, quin abſumat eas cofeſtim, & multùm, aut plus, quàm ferre poteſt natura ipſa rei, vtatur: quod abuti propriè dicitur, vt rectè adnotauit Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 4. num. 1. in princ. verſic. his enim rebus, fol. 238. & oſtendit Vlpianus in l. hoc Senatuſconſultum, §. ſi pecuniæ, ff. de vſufructu earum rerum quæ vſu conſumuntur, ibi: Si pecuniæ ſit vſusfructus legatus, vel aliarum rerum, quæ in abuſu conſiſtunt, &c. Et ibi. Quæ in vſufructu pecuniæ diximus, vel aliarum rerum quæ ſunt in abuſu, eadem & in vſu dicenda ſunt. Ideò in definitione vſusfructus adiicitur, ſaluâ rerum ſubſtãtiâ quia ſi talis ſit rei ſubſtantia, vt vtendo depereat, iam non poteſt eſſe eius rei vſus, ſed abuſus: Definitur ergo propriè vſusfructus earum rerum, quæ vtendo non pereunt, veluti fundi, vel ædium; non earum, quæ vſu conſumuntur: & ſic rationi naturali non poteſt vſusfructus in ipſis rebus conſtitui quia per conſumptionem extinguitur potiùs, quàm conſeruatur subſtantia; neque etiam ratione ciuili, quia earũ dominium in legatarium tranſit, l. ſi vini 7. ff. de vſufructu earum rerum quæ vſu conſumuntur, in illis verbis: Si vini, olei, frumenti vſusfructus legatus fuerit, proprietas ad legatarium transferri debet. Quod ſecus eſt in vſufructu earum rerum, quæ vſu non conſumuntur, quarum dominium, & proprietas in fructuarium nullo modo tranſit, vt quamplurimorum Authorum relatione obſeruauimus ſuprà. hoc eodem lib. cap. 17. num. 6. Vnde propter ſuperiores rationes opus fuit Senatuſconſulto, quo introductum eſt, vtilitatis gratiâ, vt etiam earum rerum, quarum abuſus e, non vſus; quaſi vſus, vel vſusfructus conſtitui poſſet, remedio cautionis, vel beneficio ſatiſdationis, quo multa fiunt, quæ detractâ cautione, nec naturaliter nec ciuiliter fieri poſſent, vt in l. vltima, C. de legatis, l. 7. ff. de condit. & demonſtr. l. 3. & 4. ff. de vſufru[*]ctu earum rerum quæ vſu conſumuntur, vbi ſi legatus ſit vſusfructus nominum, remedio cautionis vtile legatum eſt: quod in terminis noſtris elegantiſſimè animaduertit Iacobus Cuiacius recitationum ſolennium in libros digeſtorum, ad l. 1. in princ. ff. de vſufructu legato: interponitur autem cautio in his rebus vſu conſumptibilibus, & in pecunia, provt plena manu explicauimus ſuprà, cap. 14. & 17. per totum. Non tamen Senatus fecit ea[*]rum rerum vſumfructum (nec enim poterat) ſed per cautionem quaſi vſumfructum conſtituit, quia cùm prædictæ res naturali ratione non recipiant vſumfructum, vt dictum eſt, naturalis ratio per Senatuſconfultum tolli non potuit, nec vſusfructus ſimpliciter, aut verè contra rationem naturalem conſtitui, l. eas, ff. de capitis diminuitione, §. vltimo, Inſtitut. de legitima agnatorum ſucceſſione. Et ſic tantùm potuit quaſi vſusfructus, mediante remedio cautionis introduci, vt eleganter adnotarunt Vlpianus in fragmentis, tit. 24. in fine, Connanus lib. 4. d. cap. 4. poſt principium. Franciſc. Hotmannus ad titulum, ff. de vſufructu earum rerum, fol. 116. Cæcerarum verò rerum, quæ non prorſus abſumun[*]tur, ſed imminuuntur tantùm, & atteruntur, etiam ante illud Senatusconſultum vſusfructus conſtitui poterat, l. ſi vſusfructus, l. vltim. ff. de vſufructu earum rerum quæ vſu conſumuntur, & rectè aduertit latiùs explicans Connanus d. cap. 4. num. 3. Quomodo autem in his rebus[*] cautio præſtanda ſit, explicauimus ſuprà, cap. 17. ex n. 24. cum ſeqq. Ex dictis hactenus conſtat apertè, veram eſſe, & tenendam ſententiam gloſſæ in l. omnium, ff. de vſufruct. Bartoli in l. 1. num. 3. C. de vſufructu. Iaſonis in l. ſed ſi quis, §. item ſi iurauero in princ. ff. de iurando. Ignei in l 1. §, ſicut. num. 80. ff. ad Sillan. Pariſij in conſ. 50. n. 34. volum. 4. Cephali in conſ. 82. n. 13. lib. 1. quos nouiſſimè ſequitur, & nonnulla ad propoſitũ dicit Petrus Ricciardus ad rubricam. Inſtitut. de vſufructu, n. 70. & tribus ſeqq. Vſumfructum alium eſſe propriũ, alium improprium, vt vtriuſque exempla ponens ſignificat Iuſtinianus in d. §. conſtituitur. Proprius vſusfructus dicitur, qui conſtituitur in fundo, & ædibus, & aliis rebus ſimilibus, quæ vſu ipſo non conſumuntur, ſed illarum ſubſtantia ſalua, & illæſa remanet per earum vſum. Improprius vſusfructus eſt ille, qui in rebus vſu conſumptibilibus conſtituitur, quarum abuſus potiùs, quàm vſus eſt, vt ſuprà vidimus.[*] Vnde & conſequenter, verum etiam erit, vſumfructum formalem, de quo pleniſſimè ſcripſimus cap. 1. per totum, ſuprà, hoc eodem libro, duplicem eſſe, ſiue diuidi debere in proprium, & in improprium vſumfructũ; quod etiam firmauit, & communem omnium ſententiam dixit Petrus Ricciardus vbi ſuprà, n. 70. in princ. CAPVT LIV. Alienatione prohibitâ, vtrum etiam vſusfructûs conſtitutio prohibita cenſeatur? & de generalitate verbi Alienationis: item rerum Eccleſiaſticarum, Hoſpitalium, Confraternitatum, & aliarum Communitatum dominia, aut bona, quâ formâ, & ſolennitate alienari debeant, & an illarum vſusfructus conſtitui poſſit; vbi etiam de Extrauaganti, Ambitiosæ, Pauli ſecundi, & de rerum Eccleſiarum in emphyteuſim conceſſione: deinde propter antiquitatem temporis an, & quando ſolennitates extrinſecæ, aut omnia ſolenniter acta præſumi debeant? Deinde nonnulla exactè, & dilucidè magis, quàm hactenus adnotata ad explicationem l. Regiæ 11. tit 7. de los terminos publicos, de heſſas, montes, y paſtos. lib. 7. nouæ collect. regiæ. Quatenus res ciuitatum, ſiue oppidorum huius Regni dari, vel alienari prohibentur, niſi facultas Regia præcedat: & an vſusfructus eorum quæ continentur ibidem, abſque licentia Regia conſtitui poſſit? SVMMARIVM. -  1 Alienationis verbum valdè generale eſſe, & ideò comprehendere omnem contractum, & diſtractum, & omnem actum, per quem dominium directum tranſfertur, & etiam vtile, & per quem aliquod ius constituitur in re. -  2 Alienationis appellatione, & ſub prohibitione eius, contineri quamplurima, remiſſiuè. -  3 Alienatione prohibita, vſusfructûs etiam constitutio prohibetur. -  4 Alienationem rerum Eccleſiasticarum regulariter eſſe prohibitam. -  5 Vſusfructus in rebus Eccleſiaſticis constitui non poteſt, quoniam vſumfructum conſtituens, alienare dicitur res Eccleſiarum. -  6 Interdictum de rebus Eccleſiæ non alienandis, interpretationẽ recipere, vt res Eccleſiaſticæ abſque cauſa, & ſolennitate alienari nequeant, cum cauſa tamen & ſolennitate, iure ipſo alienari poſſint. -  7 Eccleſiarum bona ſine ſolẽnitate alienata, an, & qualiter recuperentur cum fructibus? remiſſiuè. -  8 Eccleſiarum bona vt alienari poſſint, duo potiſſimùm neceſſaria, Solennitas, ideſt, forma à iure requiſita, & iuſta alienationis cauſa; quod ſi aliquod iſtorum deficiat, alienatio erit ipſo iure nulla. -  9 Vſusfructus rerum Eccleſiaſticarum constitui, & alienari poteſt, dummodò forma, & ſolennitas iuris ſeruetur. -  10 Forma, & ſolemnitas requiſita à iure pro alienatione rerum Eccleſiaſticarum immobilium, in multis conſistit, & primò in cauſa: & de cauſis alienationis, remiſſiuè. -  11 In alienatione rerum Eccleſiaſticarum non ſufficit, formam, & ſolennitatem obſeruare, ſed etiam ex iuſta, & neceſſaria cauſa alienare neceſſarium eſt. -  12 Alienationem rerum Eccleſiaſticarum non ſufficit in euidentem Eccleſiæ vtilitatem, atque ex cauſis à iure permiſſis fuiſſe celebratam, niſi ſolennitates etiã à iure requiſitæ obſeruatæ ſint. -  13 In alienatione rerum Eccleſiaſticarum, cauſæ cognitio, & tractatus interuenire debet, & qualiter? -  14 In alienatione rerum Eccleſiaſticarum vnicus tractactus an ſufficiat? -  15 Cauſæ cognitio, & tractatus verſari debet non ſolùm circa cauſam alienationis, ſed etiam circa rem ipſam alienandam, an ſcilicet Eccleſiæ expediat, potiùs rem vnam alienare, quàm aliam. -  16 In alienatione rerum Eccleſiaſticarum pro forma, & ſolennitate, authoritas, & licentia Superioris requiſita. -  17 Eccleſiæ Collegium, aut Eccleſia Cathedralis, Epiſcopalis, vel Archiepiſcopalis cùm alienat, quam formam, & ſolennitatem obſeruare debeat? -  18 Epiſcopus vtrùm res Eccleſiæ ſuæ, vel menſæ, de conſenſu Capituli, & ſua tantùm authoritate alienare poſſit; an licentiam, & authoritatem Archiepiſcopi Metropolitani, aut Romani Pontificis requirere debeat? -  19 In alienatione rerum Eccleſiaſticarum tot ſolemnitates ad eum effectum & finem ſunt requiſitæ, ne in detrimentum, & damnum Eccleſiarum quomodolibet, & de facili, ſed maxima deliberatione decretum alienationis interponatur, & vt Eccleſiæ vtilitati ſtudiosè conſulatur. -  20 Periculum maius vbi eſt, ibi meliùs, & cautiùs agendum eſt. -  21 In alienatione rerum Eccleſiaſticarum, cùm Romani Pontificis authorit as intercedit, alterius Prælati inferioris authoritas neceſſaria non eſt, item nec alia ſolennitas. -  22 Eccleſiæ Parochialis, & Capellæ cùm res alienantur, quæ ſolennitas interuenire debeat? -  23 Monaſteriorum bona, qua ſolennitate alienari debeant? -  24 Hoſpitalia, Confraternitates, & ſimiles aliæ Communitates, vtrùm dicantur ſecularia, vel eccleſiaſtica loca, vt priuilegiis, & immunitatibus rebus Eccleſiaſticis conceſſis gaudere poſſint; & an illorum bona formâ, & ſolennitate rerum Eccleſiaſticarum alienari debeant? -  25 Eccleſiarum bona ad quod vſque tempus locari, vel quâ formâ & ſolennitate in emphyteuſim concedi poſſint? vbi de Extrauaganti, Ambitioſæ, Pauli ſecundi, de reb. Eccleſiæ non alienandis in Extrauagantibus communib. latiſſimè ab aliis tractactum proponitur. -  26 In alienatione rerum Eccleſiaſticarum omnia ſolennia, & neceſſaria interueniſſe, vtrùm in dubio præſumendum ſit, maximè propter antiquitatem temporis. Deinde ſolennitas extrinſeca an, & quando ex antiquitate temporis præſumatur? remiſſiuè. -  27 Auendañi, & Feliciani reſolutiones in hac materia declarantur, & enucleantur remiſſiuè. -  28 Vſusfructus vtrùm ſine licentia Regia conſtitui poſſit in terminis, & terris, quæ abſque facultate Regia dari, alienaríque prohibentur in l. 11. tit. 7. lib. 7. nouæ collectionis Regiæ. -  29 Poſſidens per longum tempus cum ſola licentia populi ad arandum & ſeminandum terras, & terminos, qui in dict. l. Regia 11. continentur, vtrùm in poſſeſſione defendi debeat. -  30 Populus cùm concedit, ſiue alienat terras, & terminos in dict. l. Regia contentos, an licentia Regia neceſſaria ſit? vbi Auendañi opinio taxatur, & contraria nouiter probatur per Authorem. -  31 Forma à lege tradita, in dubio ſubſtantialis præſumitur, & ad vnguem obſeruanda eſt. -  32 Quod maximè procedit, quando verba legis eſſent aliàs ſuperflua. -  33 Vel quando lex prouidet aliter, quàm ius commune. -  34 Formâ legis omiſsâ, perit actus omninò. -  35 Forma legis per æquipollens adimpleri non poteſt, nec eidem aliquid addendum, vel detrahendum eſt. -  36 Lex cùm prohibitiuè loquitur, & habet clauſulam annullatiuam, formam incommutabilem inducit. -  37 Dictio negatiua, non, iuncta verbo, poteſt, inducit præciſam neceſſitatem, priuat potentiam, & actum in contrarium factum reddit nullum, provt hoc numero latiùs explicatur, & multis exornatur remiſſiuè. -  38 Fuluius Pacianus laudatus, & tractatus eiuſdem de probationibus commendatus per Authorem. -  39 Argumentum à contrario ſenſu non licet ſumere, cùm reſultat abſonus intellectus, & menti legis contrarius. -  40 Decuriones, ſiue Proceres totum Populum, aut ciuitatem repræſentant, & quod ipſi faciunt, totus populus facere videtur. -  41 Legibus prohibentibus renunciari non poteſt. -  42 Legi propter publicam vtilitatem introductæ renunciari non potest. -  43 Nec etiam cum iuramento. -  44 Factum proprium impugnare, & aduersùs illud venire, regulariter nemo poteſt. -  45 Sed quando factum eſt nullum, & contra legem prohibitiuam, licitum eſt factum proprium impugnare. -  46 Cenſus vtrùm abſque licentia Regia conſtitui poſſit in terris, & terminis oppidorum, & ciuitatum huius Regni? de quibus loquitur dicta l. Regia 11. tit. 7. lib. 7. nouæ recopilationis, & an ſola Procerum, ſiue Decurionum licentia ſufficiat? -  47 Permiſſum cenſetur, quod prohibitum non reperitur. -  48 Permiſſionis cauſa fauorabilior eſt, quàm prohibitionis. -  49 Lex iuris communis correctoria extendi non debet, ſed strictè intelligenda est in terminis, in quibus loquitur. -  50 Prohibitio alienationis etiam ſimpliciter facta, in his, quæ fauorabilia ſunt, comprehendit obligationem, hypothecam, & cætera, quæ continentur in l. vlt. C. de rebus alienis non alienandis. -  51 Ratio generalis legis, extendit legem etiam in caſu ſpeciali loquentem ad alios caſus. -  52 Legis extenſio non dicitur fieri, quando quid ineſt, & ex mente eius procedit. -  53 L. vlt. C. de vendendis rebus ciuitatis, lib. 11. licèt loquatur in venditione, habet locum in qualibet alia alienatione. -  54 Leges Regiæ recipiunt omnes interpretationes, quas recipit ius commune in tali caſu. -  55 L. Regia, 11. tit. 7. lib. 7. de qua hactenus actum eſt, in quibus terris, & terminis loquatur? -  56 In locis & dominiis Comitum, Ducum, Marchionum, & aliorum Dominorum, an ſufficiat ipſorum licentia vt termini, & terræ, de quibus agitur, in dict. l. Regia 11. dari, ſiue alienari poſſint, an regia licentia neceſſaria ſit? -  57 Vbi Auendañi ſententia defenditur, & contraria Alphonſi de Azeuedo taxatur. PRo abſoluta, & diſtincta huius Capitis explicatione,[*] in primis conſtituere neceſſarium erit, Alienationis verbum valdè generale eſſe, & ideò comprehendere omnem contractum, & diſtractum, & omnem actum, per quem dominium directum transfertur, & etiam vtile, & per quem aliquod ius conſtituitur in re, ex ſingulari, atque vulgata deciſione textus in l. vlt. C. de rebus alienis non alienandis, l. 1. §. 1. cum ſeqq. ff. quæ in fraudem creditorum, Authent. de non alienandis, §. alienationis, collatione 9. Per quę iura ſic adnotarunt, & latiùs rem iſtam explicant Tiraquel. de retractu lignagier, §. 1. gloſſa 14. num. 1. cum multis ſeqq. Arias Pinell. 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 18. 19. & 20. & cum Chaſſaneo, Rebuffo, & aliis quamplurimis, Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 1. n. 8. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 21. num. 25. Burſatus in conſ. 377. ex[*] num. 1. lib. 2. Menochius in conſ. 116. num. 6. & num. 22. & 23. lib. 2. & latiſſimè omnium, congerènſque quamplurima, quæ Alienationis appellatione, & ſub prohibitione eius continentur, Guilliel. Redoanus tractat. de rebus Eccleſ. non alienandis, quæst. 1. in princ. & cap. 1. 2. 3. 4. 5. & multis ſeqq. illius quæſt. vſque ad quæſt. 3. fol. 3. vſque ad folium 39. Ex textu autem in dict. l. vlt. C. de rebus alienis non alienandis, apertè diſſoluitur huius Capitis dubium; inquit enim Imperator in hunc modum: Sancimus, ſiue lex alienationem inhibuerit, ſiue teſtator hoc fecerit, ſiue pactio contrahentium hoc admiſerit, non ſolùm dominij alienationem, vel mancipiorũ manumiſſionem eſſe prohibendam, ſed etiam vſusfructus dationem, vel hypothecam, vel pignoris nexum penitus prohiberi: ſimilique modo, & ſeruitutes minimè imponi, nec emphyteuſeos contractum: niſi in his tantummodò caſibus, in quibus conſtitutionum authoritas, vel teſtatoris voluntas, vel pactionum tenor, qui alienationem interdixit, aliquid tale fieri permiſerit. Vnde colligitur expreſsè, vſusfructûs conſti[*]tutionem alienationem eſſe, & inde alienatione prohibita, vſusfructus etiam conſtitutionem prohiberi, vt per illum textum adnotarunt Bartolus, Baldus, Salicetus, & Caſtrenſis ibidem, idem Baldus in l. proprietatis, num. 1. C. de probationibus. Alexander in conſ. 3. in fine lib. 4. Fulgoſ in conſ. 93. Ad id, de quo, col. 2. verſ. item loquitur. Romanus ſingulari 600. Tu ſcis. Tiraquell de retractu lignagier, §. 1. gloſ. 7. num. 41. Menoch. in conſ. 116. n. 6. & num. 22. lib. 2. Burſatus in conſ. 377. num. 1. & num. 4. lib. 4. Antonius Gomez in l. 40. Tauri, num. 85. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 20. num. 8. Queſada diuerſarum quæſt. iuris, cap. vlt. num. 20. Barboſa in l. vſufructu, num. 15. & 16. ff. ſoluto matrimonio. Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 36. num. 43. lib. 1. Achilles Pedrocha in conſ. 7. num. 81. & 82. Et nullo ex his relato, Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 66. verſ. Quia constituere, fol. 231. qui variis exemplis rem iſtam comprobant, & in poſſeſſore Maioratus defendunt Molina, & Antonius Gomezius vbi ſuprà, & in omni diſpoſitione legis, teſtatoris, vel contractus ſeruandum præcipit textus in dict. l. vlt. C. de rebus alien, non alien. Ex qua limitanda ſunt, ſiue de habilitate reſtringenda verba generalia textus in dicto §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, vt in omnibus rebus conſtitui poſſit vſusfructus, exceptis his quæ vſu ipſo conſumuntur, vt ibidem dicitur: exceptis etiam iis, quæ alienari prohibentur. Quod & alio exemplo probari poterit, ſi & ſecundo loco conſtituamus, Interdicto generali de rebus Eccleſiæ non alienandis alienationem re[*]rum Eccleſiaſticarum regulariter eſſe prohibitam, cap. nulli, de rebus Eccleſiæ non alienandis, qui textus deſumptus fuit ex Nouella 7. Iuſtiniani, hoc eſt authent. de non alienandis, §. nos igitur, & §. alienationis: & Nouella 120. hoc eſt, authent. de alienatione & emphyteuſi, & l. iubemus, C. de Sacroſanctis Eccleſiis, vt teſtantur Cuiacius in dict. Nouella 7. Antonius Auguſt. in ſcholiis, ad primam collectionem Decretalium, cap. 4. tit. de rebus Eccleſiæ non alienandis, & idem probatur in c. 1. cum ſeqq. c. ſi quis presbyterorum, cap. Epiſcopi, eodem tit. cap. 1. & ferè per totum, maximè in c. ſine exceptione, 12. quæst. 2. cap. tua nuper, de his quæ fiunt à Prælato, l. 1. tit. 14. partit. 1. l. 24. tit. 32. partit. 3. l. 6. & 7. titul. 2. lib. 1. nouæ collectionis Regiæ. Et poſt ordinarios in dictis iuribus ſic adnotarunt & plenè materiam iſtam declararunt Socinus regula 168. Dueñas regula 229. Gratianus regula 118. & regula 158. Rodericus Zuarez allegatione 21. Couar. reſolutionum lib. 1. cap. 3. num 9. & lib. 2. cap. 17. à princ. Anton. Gabriel communium concluſionum, lib. 3. de rerum alienatione, concluſione 1. fol. mihi, 201. Auendañus de exequendis mandatis, cap. 4. à num. 34. vſque ad num. 43. Sarmient. de redditibus Eccleſiaſticis, 1. part. cap. 2. in princ. Antonius Gama deciſ. Luſitaniæ. 83. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina, 93. ex num. 15. cum multis ſeqq. Borgninus Caualcanus deciſ. 43. 46. & 47. 1. part. Maſcardus de probationibus tom. 1. concluſion. 227. Salazar de vſu, & conſuetudine, cap. 8. ex num. 37. cum ſeqq. Ioannes Guttier, de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 52. & practicarum lib. 3. quæſt. 8. latè Guillielmus Redoanus tractat. de rebus Eccleſiæ non alienandis, q. 3. fol. 38. & q. 12. fol. 60. Petr. Greg. in ſyntagmate iuris, lib. 25. c. 8. per totum, part. 3. Petr. Surd. in conſ. 115. ex n. 28. cum ſeqq. lib. 1. Burſ. in conſ. 377. n. 5. & ſeqq. lib. 4. Anton. Galeacius Maluaſſia in conſ. 55. & 56. vol. 1. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 24. per totum. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 342. ex num. 31. cum ſeqq. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 38. per totum. Alphonſ. de Azeuedo in dict. l. 6. & 7. tit. 2. lib. 1. nouæ recopilationis, ex num 15. D. Felicianus de Solis tractatu de cenſibus, lib. 2. cap. 3. num. 7. Ioannes Vincentius Hondedei videndus omninò de hac materia in conſ. 31. per totum, vol. 2. & conſ. 37. eod. vol. Surdus conſ. 245. lib. 2. & vide infinita quæ latiſſimè tradit Alexan. Raudenſis reſp. 17. per tot. vol. 1. vbi inuenies quicquid dici poteſt pro defẽſione, vel pro impugnatione alienationis, conceſſionis, vel cuiuſcumque contractus rerum Eccleſiarum: & in effectu multa, quæ non ſunt alibi ita plenè ſcripta. Hyppol. Riminald. in conſ. 233. lib. 3. Et ſimiliter hoc Inter[*]dictum de rebus Eccleſiæ non alienandis, & vſusfructus conſtitutionem comprehendit; ſic, vt in Eccleſiæ rebus nec vſusfructus conſtitui poſſit: quoniam vſumfructum conſtituens alienare dicitur res Eccleſiarum, per textum in dict. l. vlt. C. de rebus alienis non alienandis, cap. non liceat Papæ, 12. quæſt. 2. ibi: Nec in vſufructu iura dare. Per quem textum ſic ſcribunt in terminis Cardinalis in conſ. 1. ſub tit. de cenſibus, & in Clementina 1. §. fin. q. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis. Berons deciſ. 199. num. 8. Guillelmus Redoanus dict. tract. de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt. 2. cap. 16. per totum, fol. 18. & cap. 33. fol. 35. & cap. 44. eiuſdem quæſt. num. 3. fol. 37. & quæſt. 20. num. 16. fol. 94. & vltra relatos ab eo, Tiraquel. de retractu lignagier, §. 1. gloſ. 7. num. 57. Antonius Galearius Maluaſſia in conſ. 55. num. 1. & 2. vol. 1. Verùm hoc Interdictum, quo res Eccleſiarum alie[*]nari prohibentur, interpretationem recipere ſicendum eſt, vt res Eccleſiaſticæ ſimpliciter dicantur prohibitæ alienari, vel abſque cauſa, & ſolennitate alienari nequeãt cum cauſa tamen, & ſolennitate iure ipſo alienari poſſint, per textum in dict. cap. ſine exceptione, 12. quæſt. 2. c. cum Apoſtolica, c. tua nuper, de hìs quæ fiunt à Prælatis c. 1. & 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis, in 6. Clementina 1. eodem tit. l. 1. & 2. tit. 14. partit. 1. l. 63. tit. 18. partit. 3. Sic interpretandus eſt textus in dict. cap. nulli, ex gioſſ, ibidem, verbo, alienare, dum dicit: Niſi pro vtilitate Eccleſiæ, & iuris ſolennitate. Quam probarunt communiter omnes, poſt Abbatem ibi num. 5. Beroum n. 44. Couar reſolutionum lib. 2. cap. 16. in princip. Guillielm. Redoanum de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt. 4. de rerum mobilium alienatione, num. 14. fol. 44. & quæst. 12. num. 33. & 34. fol. 61. Burſatum in conſ. 377. num. 6. & 7. lib. 4. Petrum Surdum in conſ. 115. n. 29. lib. 1. D. Didacum de Zuñiga, & Sotomaior tractatu de voto quæſt. 6. num. 110. & tribus ſeqq. quo loco, & Petrus Surdus vbi ſuprà, videndus omninò vbi num. 31. eleganter agit, an, & qualiter Eccleſiarum bona ſine ſolennitate alienata[*] recuperentur cum fructibus. Bona igitur Eccleſiarum vt alienari poſſint, duo po[*]tiſſimùm neceſſaria ſunt; ſolennitas, ideſt forma à iure requiſita, & i uſta alienationis cauſa: quod ſi aliquod iſtorum deficiat, alienatio erit ipſo iure nulla, vt ex dictis iuribus probarunt Baldus in conſ. 221. volumin. 1. Socinus in conſ. 29. Viſo quodam inſtrumento, colum. 2. volum. 1. & in conſ. 52. Viſo inſtrumento ſyndicatus, n. 10. volum. 4. Decius in conſ. 142. & in conſ. 282. Viſo puncto, num. 6. Guillelmus Redoanus tractat. præcitato, quæſt. 20. de cauſa vtilitatis, num. 196. fol. 101. Borgninus Caualcanus deciſione 45. num. 28. & ſeqq. 1. part. Calcanus conſ. 125. num. 8. Vincentius de Franchis deciſione Neapolitana 35. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 55. num. 1. in princ. volum, 1. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 38. num. 3. fol. mihi 466. Vnde ſeruatâ[*] formâ, & ſolennitate à iure requiſitâ, vſusfructus rerum Eccleſiaſticarum rectè conſtitui, & alienari poteſt: aliàs ſine cauſa, & debita ſolennitate ius vſusfructus in Eccleſiæ rebus acquiri non poteſt. Quod poſt longam diſputationem, ſic reſoluit Redoanus quæſt. 15. de vſusfructus & poſſeſſioni s rei Eccleſiæ alienatione, n. 7. 8. 9. 11. & 15. & vltra relatos per eum, Tiraquel. de taractu Lignagier, §. 1. gloſ. 7. n. 57. & in caſu conſultus Antonius Galeat. Maluaſſia in conſ. 56. num. 1. volum. 1. For[*]ma autem & ſolemnitas à iure requiſita pro alienatione rerum Eccleſiaſticarum immobilium in multis conſiſtit; Et primó in cauſa; fieri enim debet alienatio aliqua ex cauſis expreſſis à iure, de quibus (ne ampliùs immoremur) per Gloſſum in ſumma, 12. quæſt. 2. & plenamanu tradit Guillelmus Redoanus dict. tract. de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt. 19. fol. 85. & quæſt. 20. fol. 94. & quæſt. 21. fol. 104. & quæſt. 22. fol 108. & vltra relatos per eum, Grammaticus deciſ. 79. numer. 13. Octauianus deciſ. 171. numer. 8. & 9. Ioſephus Ludouicus deciſ. 93. num. 15. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 52. in princ. Borgninus Caualcanus deciſ. 45. num. 33. & 34. 1. part. Burſatus in conſ. 377. num. 7. lib. 4. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 233. numer. 39. & ſeqq. volum. 3. Antonius Galeatius Maluaſſia dict. conſ. 55. n. 5. D. Felicianus de Solis lib. 2. de cenſibus, cap. 3. num. 7. Nec ſufficit in alienatione rerum Eccleſiaſticarum,[*] formam & ſolemnitatem obſeruare, ſed etiam ex iuſta, & neceſſaria cauſa alienare neceſſarium eſt: quod ſiatis aperte colligitur ex text, in cap. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis, lib. 6. & ex communi reſoluit Couarruuias reſolution. lib. 2. cap. 17. num. 2. & vltra eum, Gregorius Lopez in l. 63. tit. 18. partit. 3. verbo, agrabado. Decius in conſ. 282. Berous in cap. cùm dilecti, num. 3. de emptione, & venditione. Curtius iunior in conſ. 130. num. 3. lib. 2. Gratus in conſ. 95. num. 21. & 22. vol. 1. Borgninus Caualcanus deciſione 46. n. 65. in fine, verſic. Et pari modo quando contractus, fol. 774. & in his terminis loquitur ipſe deciſ. 45. num. 33. prima part. fol. 690. nempe in alienatione, locatione, aut coneſſione rerum Eccleſiæ cum debitis ſolennitatibus facta, in qua tamen de iuſta aut neceſſaria cauſa non apparebat. Sic & è contra, non ſuf[*]ficit alienationem rerum Eccleſiaſticarum in euidentem Eccleſiæ vtilitatem, atque ex cauſis à iure permiſſis fuiſſe celebratam, niſi ſolennitates etiam à iure requiſitæ obſeruatæ ſint. Quod euidenter deduci poteſt ex ratione dict. cap. ſine exceptione, 12. quæst. 2. & cap. 1. de rebus Eccleſiæ non alienandis, lib. 6. atque infinitis relatis, ſic probarunt Arias Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 31. & 32. vbi aliorum opinionem rectè conuincit. Couar. reſolut. lib. 2. dict. cap. 17. num. 2. Antonius Gabriel communium opinionum, lib. 4. de rerum alienatione, concluſ. 1. num. 2. Sarmient. de redditibus Eccleſiaſticis, 1. part. cap. 2. num. 1. Octauius Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inſpectione 16. ex num 125. fol. 435. Guilielm. Redoanus dicto tract. quæſt. 20. de cauſavtilitatis, ex num. 204. cum ſequentibus, fol. 102. Borgninus Caualcanus deciſ. 46. num. 59. & quatuor ſeqq. fol. 772. prima part. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 55. num. 9. volum. 1. Alexander Raudenſis lib. 1. cap. 38. ex num. 20. vbi vſque ad num. 31. pleniſſimè agit de intellectu l. cum hi, §. eam tranſactionem, ff. de tranſactionibus: de qua etiam vide omninò Simoncellum dicta inſpectione 16. num. 127. verſic. Tertio loco, fol. 439. & n. 128. per totum. Idem etiam defendunt Rolandus in conſ. 99. num. 33. cum ſeqq. lib. 1. & in conſ. 54. num. 42. lib. 2. Cephalus in conſ. 207. numer. 29. lib. 2. Burſatus in conſ. 82. num. 21. lib. 1. Hieronymus Gabriel in conſ. 36. ſub n. 47. volum. 1. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 5. num. 9. lib. 1. Menoch. de arbit. iudic, centuria 2. caſu 171. numer. 60. cum ſeqq, lib. 2. & de adipiſcenda, remedio 3. ſub num. 80. circa finem, qui in Minore idem aſſeuerarunt improbantes Gloſſæ ſententiam in d. § eam tranſactionem, & in Eccleſia nouiſſimè D. Felicianus de Solis de cenſibus, lib. 2. cap. 2. num. 23. verſic. hæc autem reſolutio. Alphonſus de Azeuedo in l. 6. titul. 2. lib. 1. nouæ collectionis Regiæ, num. 15. Deinde & ſecundò forma, & ſolennitas requiſita à[*] iure pro alienatione rerum Eccleſiarum in cauſæ cognitione, & tractatu conſiſtit: idcircò in alienatione huiuſmodi, prædicta interuenire omninò neceſſarium eſt, atque ex inſtrumẽto alienationis conſtare debet adhibitam fuiſſe cauſæ cognitionem, & tractatum habitum, qui tamen diligenter adhibendus eſt, vt hi, qui alienant de neceſſitate, & vtilitate Eccleſiæ, atque de omni eo, quod eidem Eccleſiæ magis expedire poſſit, ſe informent, aliàs cauſæ cognitione, & tractatu non interuenientibus, alienatio viribus, & effectu carebit, nec iure ſubſiſtere poterit, ex textu ſingulari in cap. 1. de rebus Eccleſiæ non alienandis, lib. 6. ibi: Quia etiam tractatus ſolennis & diligens, qui in talibus conceſſionibus perpetuis, & alienationibus Eccleſiaſticorum exigitur, non fuit adhibitus in eadem: ordinationem, & conceſſionem ipſam decernimus non valere. De his autem duobus, hoc eſt, cauſæ cognitione, & tractatu, & forma eius, & praxi inſtrumenti continentis tractatum, & cauſæ cognitionem ſuper re alienanda, & multis ad propoſitum neceſſariis, tractant pleniſſimè Guilielmus Redoanus tractatu ſæpe repetito, de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt. 23. per totam, fol. 113. & quæſt. 25. per totam, fol. 123 Gregorius Lopez in l. 63. tit. 18. partit. 3. verbo, agrabado. Octauianus deciſione edemontana 171. num. 8. & 9. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina, 93. numer. 21. & ſeq. Antonius Galearius Maluaſſia in conſ. 55. num. 15. vol. 1. Borgninus Caualcanus deciſione 45. n. 28. & 29. fol. 688. & deciſione 46. num. 156. & ſeqq. fol. 786. 1. parte. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 38. ex num. 64. cum ſeqq. Hyppolit. Riminald. in conſ. 384. numer. 12. 13. & 14. volum. 4. vbi dicit, quod tractatus eſt prima ſolennitas, in alienationibus rerum Eccleſiaſticarum requiſita, quòd tractatus nihil aliud eſt quã diſcutere, & cognoſcere inter Prælatum, & alios de capitulo de cauſa alienationis, vt quilibet dicat ſententiam ſuam. Ex quibus apparet, magis communiter obſeruatum, vt in alienatione rerum Eccleſiarum vnicus tractatus ſuffi[*]ciat, nec tres tractatus neceſſarij ſint: quod intelligendum eſt, niſi vſu & conſuetudine aliud receptum ſit, & dummodò tractatus ille vnicus diligenter, ac plenè, & ſolenniter adhibitus fuerit, provt etiam conueniunt in hoc Couar. reſolut. lib. 2. d. cap. 17. num. 1. Aucndañus de exequendis mandatis, cap. 4. n. 34. in princ. Redoanus dicta quæſt. 25. num. 27. & 28. Et cauſæ cognitio & tractatus verſari debet non ſolùm circa cauſam alienatio[*]nis, ſed etiam circa rem ipſam alienandam, an ſcilicet Eccleſiæ expediat, rem potiùs vnam alienare, quàm aliam: ſic obſeruant, & iure fundant Socinus in conſ. 15. colum. 2. vol. 1. Gregorius Lopez videndus in l. 2. tit. 14. partit. 1. verbo, mueble. Redoanus dicta quæſt. 23. fol. 113. num. 4. & num. 10. & 20. & quæſt. 25. fol. 123. numer. 19. & num. 69. Borgninus Caualcanus dict. deciſ. 45. n. 28. Alexander Raudenſis dict. cap. 38. numer. 122. Antonius Galeatius Maluaſſia d. conſ. 55. num. 18. Conſiſtit etiam forma, & ſolemnitas in prædicta alienatione requiſita, in authoritate, & licentia Superio[*]ris; & ſic vt res Eccleſiarum legitimè alienari dicantur, pro forma, & ſolennitate, licentia, atque authoritas Superioris requiritur, ex dictis iuribus, & textu in dict. c. ſine exceptione, 12. quæſt. 2. vbi ſic adnotarunt communiter Doctores, Ioannes Monachus in cap. 1. num. 8. & ibi Probus in additione, numer. 19. de rebus Eccleſiæ non alienandis, lib. 6. plenè Geminianus in conſ. 48. Redoanus dict. tractatu, quæſt. 26. numer. 28. & quæſt. 24. numer. 14. Ioſephus Ludouicus deciſ. 93. numer. 29. Auendañus de exequendis mandatis, dicto cap. 4. numer. 34. verſicul. Tertiò requiritur. Antonius Galeat. Maluaſſia dict. conſ. 55. numer. 18. Burſacus in conſ. 377. numer. 7. lib. 4. Quod diſtinctè magis dignoſci poterit, obſeruando in[*] primis: quòd ſi Eccleſiæ Collegium, aut Eccleſia Cathedralis, Epiſcopalis, vel Archiepiſcopalis alienar, eâ formâ, & ſolennitate adhibitâ alienare debet, vt omnes de Capitulo in vnum conueniant, & ipſis in loco ſolito congregatis, cauſa alienationis proponenda eſt, de qua, de re etiam alienanda, & de quantitate diſcutitur; id quod Tractatus, ſiue cauſę cognitio appellatur, de quibus diximus ſuprà, & deinde ſingulorum conſenſus exquiritur, quamuis non omnium conſenſus requiratur; enimverò ſi maior pars in alienatione conueniat, omnes fubſcribere debent: atque rebus ita peractis, & Superioris, Epiſcopi ſiue Archiepiſcopi, vel alterius Prælati authoritate interueniente, firma erit, & legitima alienatio, per textum in dict. cap. ſine exceptione, cap. Abbatibus, 12. quæst. 2. cap. nuper, vbi notant Doctores de his quæ fiunt à Prælatis. Abbas, & Imola in cap. cum Apoſtolica, eodem titul. Baldus in conſ. 221. volum. 1. Couar. reſolut. lib. 2. cap. 17. num. 1. Ioſephus Ludouicus deciſione 93. num. 26. & 29. Burſatus dict. conſ. 377. numer. 7. Et ad hæc reduci debent, quæ latiùs cumulant Borgninus Caualcanus deciſ. 45. numer. 28. 30. 33. 34. 36. & 40. cum ſeqq. 1. part. Guilielmus Redoanus de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt. 26. de his qui conſentiunt, & de conſenſu, qui adhibetur in alienationibus Eccleſiaſticis, num. 11. & 16. & 19. & 20. & quæſt. 24. numer. 11. vbi dicit, quòd alienatio rei Eccleſiæ Epiſcopalis facta ſine conſenſu Epiſcopi, & Capituli, non valet; cum conſenſu tamen Superioris, quòd ſuſſicit, ſi maior pars præſentium Capitulo, alienationi conſenſum adhibeat: & in propoſito, qualiter maior pars conſiderari debeat, plenè tractat ipſe quæſt. 38. fol. 174. & quæſt. 20. num. 39. fol. 95. Iacobus Mandellus de Alba in. conſ. 342. num. 36. & 37. lib. 2. qui omnes pro certo ſupponunt, quòd Epiſcopus res Eccleſiæ ſuæ, vel menſæ, de conſenſu Capituli, & ſua[*] tantùm authoritate alienare poſſit, nec requirere debeat licentiam, & authoritatem Archiepiſcopi Metropolitani, aut Papæ. Qua tamen in re animaduertendum erit, diuerſas exſtare, & contrarias Doctorum ſententias, quas dumtaxat retulit, ſed nihil certum firmauit eruditiſſimus Gregorius Lopez in l. 6; . tit. 18. partita 3. verbo, de fulan Arcobiſo. Redoanus tamen, qui pleniùs inſiſtit dicto tractatu, quæſt. 41. de authoritate Prælati in alienatione interponenda, num. 45. vſque ad num. 58. fol. mihi, 157. verius exiſtimat, quòd Epiſcopus, qui non iurauerit non alienare inconſulto Papa, aut Superiore, poſſit ipſe tantùm de conſenſu ſui Capituli, etiam abſque authoritate Romani Pontificis, aut Metropolitani alienare: quod idem Author tenuit expreſsè quæſt. 26. de his qui conſentiunt, & de conſenſu, qui adhibetur in alienationibus Eccleſiaſticis, num. 20. & 21. fol. 127. Et pro hac parte (vt alia fundamenta conſultò prætermittam) non parum vrget: quod omnia iura, quæ in alienatione rerum Eccleſiaſticarum authoritatem, aut licentiam Superioris requirunt, authoritate Epiſcopi contenta ſunt, ex dict. cap. ſine exceptione, cap. Abbatibus, cap. placuit, 12. q. 2. cap. in venditionibus, 17. quæſt. 4. Nihilominùs propter ſummam authoritatem Gloſſarum, & Doctorum contrarium tenentium, ſecurius erit, quòd licentia, & authoritas Archiepiſcopi accedat, vt dicit Imola relatus per Gregorium Lopez dicto verbo, de fulan Arçobiſpo. Cuius Dictum procedere poterit. quando alienatio eſſet in magna quantitate, aut magni præiudicij; alias enim in alienationibus ordinariis Epiſcopum non indigere Archiepiſcopi authoritate, & verius eſt, ex omnibus iuribus in hac materia loquentibus, & rationibus per Redoanum adductis, atque in vſu & praxi ſic quotidie obſeruatur. Ratio autem huius diſtinctionis eſſe poterit,[*] quòd in alienatione rerum Eccleſiaſticarum, tot ſolennitates ad eum effectum, & finem requiſitæ ſunt, ne in detrimentum & damnum Eccleſiarum quomodolibet, & de facili, ſed maxima deliberatione decretum alienationis interponatur, & vt Eccleſię vtilitati ſtudiosè cõſulatur, vt per textum in d. cap. ſine exceptione, eam aliis ſimilibus. expreſſim adnotarũt Grammaticus in conſ. 28. num. 10. Marçarius in conſ. 15. pag. 152. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 38. num. 30. & num. 79. Ideò quando tractatur de alienatione rei magni valoris, ſiue ex qua magnum præiudicium reſultare poteſt, maior ſolennitas neceſſaria eſt, quoniam vbi maius periculum[*] eſt, ibi melius, & cautius agendum eſt, c. vbi periculum, de electione, lib. 6. cum his, quæ ſcripſerunt Rolandus in conſ. 81. num 10. volum. 1. Cephalus in conſ. 374. n. 68. & conſ. 432. num. 21. lib. 3. Menochius in conſ. 73. numer. 19.[*] lib. 1. cùm tamen in alienatione rerum Eccleſiaſticarum Romani Pontificis Authoritas intercedit, alterius Prælati inferioris authoritas neceſſaria non eſt, item nec alia ſolennitas. Decius in conſ. 142. Pro tenui. Capicius deciſ. 16. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 342. num. 31. lib. 2. Borgninus Caualcanus deciſ. 45. num. 64. 1. part. & latiùs declarat Guillielmus Redoanus dict. tractatu quæſt. 27. num. 12. fol. 130. & quæſt. 43. num. 2. fol. 161. Et hactenus, cùm Epiſcopus alienare intendit res Eccleſiæ ſuæ, vel menſæ. Verùm, cùm Eccleſiæ Parochialis, aut Capellæ res[*] alienantur, Rector, ſiue œconomus cauſam, ex. qua alienari debere rem aliquam eius Eccleſiæ contendit, Epiſcopo, aut Archiepiſcopo ordinario eius Diœceſis exponere debet; habitáque, & receptâ iudicialiter cauſæ cognitione, ſi Epiſcopus, aut Archiepiſcopus authoritatem, & licentiam alienationi præſtiterit, valida erit, & firma alienatio: nec in hoc caſu tractatus, aut conſenſus Capituli Eccleſiæ Cathedralis exigitur, ſed ſolus epiſcopi, vel Archiepiſcopi conſenſus ſuſſicit; ſic iure, & ratione fundans rectè reſoluit Couarru. reſolut. lib. 2. cap. 17. in princ. verſ. at. ſi alienatio fiat. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 342. num. 31. & 32. & num. 48. lib. 2. Borgninus Caualcanus deciſ. 45. num. 28. fol. 688. & ad hæc reduci debent, quæ in propoſito ſcripſit Guillielmus Redoanus dict. tract. quæſt. 24. num. 14. fol. 119. & quæſt. 41. num. 62. fol. 158. dum dicit, quòd in Parochialibus Eccleſiis debet adeſſe conſenſus Epiſcopi, & Clericorum Illius Eccleſiæ, nec Clerici alienare polſſunt ſine Epiſcopo, nec Epiſcopus ſine Clericis, & quæſt. 25. num. 45. fol. 124. & quæſt. 26. & 28. fol. 128. dum dicit, quod Rector Eccleſiæ non Collegiatæ alienare poteſt rem Eccleſiæ, vtilitate, vel neceſſitate ſuadente, cum authoritate Epiſcopi: & iſto caſu ſuſſicere authoritatem, aut licentiam ſiue Epiſcopi, ſiue alterius Superioris immediati, ex Alexandro in corſ 17. Viſo inſtrumento, col. 1. in fine, vol. 4. conſultus reſpondit Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 342. num. 31. & 37. lib. 2. Quod intelligendum eſt, quando talis Superior exemptus eſt à iurisdictione Epiſcopi, & habet quaſi iura Epiſcopalia, ex reſolutis per Redoanum quæst. 41. num. 64. folio 158. non tamen ſuſſiciet authoritas, aut licentia Vicarij Epiſcopi, nec poterit ipſe Vicarius facultatem alienandi cõcedere niſi ex commiſſione, aut voluntate eiuſdem Epiſcopi, vel Archiepiſcopi, ex Mandello vbi ſuprà. Redoano dict. quæſt. 41. num. 59. Socino in conſ. 52. num 9. vol. 4. Caualcano deciſ. 45. num. 40. fol. 693. Monaſteriorum autem, vel Religionum bona cùm[*] alienantur, pro forma, & ſolemnitate alienationis, tractatus, & cauſæ cognitio requiritur, provt explicauimus ſuprà. Item & conſenſus Abbatis, vel Prioris, & Capituli, & denique authoritas, & licentia Epiſcopi, aliàs valida non erit alienatio, quæ aliquo iſtorum deficiente facta fuerit, per textum in cap. Abbatibus, 12. quæſt. 2. Clementina 1. de rebus Eccleſiæ non alienandis. Id tamen intelligendum eſt in Monaſteriis non priuilegiatis, & quæ ſubſunt Epiſcopo; ſecus tamen in Monaſteriis exemptis, & Rom. Pontif. immediatè ſubiectis, & in quibꝰ Prælati ſuperiores habent quaſi Epiſcopalẽ iuriſdictionem; tunc enim Superioris authoritas ſufficit cum consenſu Conuentus, ſiue Capituli. Sic reſoluit Redoanus dicto tractatu, quæſt. 24. n. 13. fol. 119. & quæſt. 27. quorum conſenſus requiratur in Monaſteriorum rebus alienandis, per totam, fol. 130. vbi num. 17. dicit, quòd Prælati, & religioſi debent adhibere in alienatione rerum Eccleſiæ conſenſum, vel authoritatem Superioris. Couarruu. etiam reſolut. lib. 1. cap. 3. n. 9. Auendañus de exequendis mandatis, cap. 4. num. 34. verſ. Tertiò requiritur, ibi: Et ſi ſunt bona Monaſteriorum. Cæterùm Hoſpitalia, Confraternitates, & ſimiles[*] aliæ Communitates, vtrùm dicantur ſecularia, vel Eccleſiaſtica loca, vt priuilegiis, & immunitatibus rebus, & locis Eccleſiaſticis conceſſis gaudere poſſint, & an illorum bona formâ, & ſolennitate rerum Eccleſiaſticarum alienari debeant? (vt alios infinitos prætermittam, qui ab eiſdem præcitantur) plena manu reſoluunt Redoanus dicto tract. quæſt. 28. de conſenſu præstando in bonis Hoſpitalium, & Fraternitatum, fol. 131. & quæſt. 41. à num. 12. vſque ad num. 21. fol. 154. & quæſt. 47. per totam, fol. 170. & quæſt. 49. fol. 174. & quæſt. 51. cap. 12. per totum, fol. 193. & c. 15. fol. 195. Antonius Gabriel communium opinionum, tit. de pia cauſa, concluſ. 1. & 2. Menoch. recuperandæ poſſeſſionis, remedio 15. à num. 22. vſque ad num. 38. Ioſephus Ludouicus deciſ. 30. à num. 6. verſ. circa ſecundum, vſque ad num. finalem, & deciſ. 93. n. 35. & quatuor ſeqq. & num. 45. & 46. D. Antonius de Padilla in l. ſi aquam, à num. 48. C. de ſeruitutibus. Maſcardus de probationib. tom. 2. concluſ 869. Ioannes Gutierrez canonic, quæſt. cap. 35. à num. 2. cum multis ſeqq. & num. 20. & quinque ſeqq. Petrus Magdalen. de numero teſtium in teſt amentis requiſito, 2. part. cap. 2. relicta ad pias cauſas quæ dicantur, à num. 2. vſque ad num. 16. & n. 24. vſque ad n. 34. Cephalus in conſ. 197. n. 23. & 24. lib. 2. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 23. num. 83. & 87. & cap. 30. num. 151. & ſeqq. D. Felicianus de Solis lib. 2. de cenſibus, cap. 3. num. 11. Gironda de gabellis, 7. part. num. 41. & ſeqq. fol. 148. & num. 67. Azeuedius in l. 6. tit. 2. num. 9. lib. 1. nouæ, collectionis Regiæ. Sylueſter Aldobrandinus in conſ. num. 5. 6. & 7. & in conſ. 40. num. 8. vol. 1. Horum maior pars diſtinguendum putauit, an Confraternitates, & Hoſpitalia ſint fundata, & conſtructa cum authoritate, & licentia Epiſcopi, vt tunc bona illorum Eccleſiaſtica efficiantur, & gaudeant priuilegiis, & immunitatibus Eccleſiis, atque Eccleſiaſticis locis conceſſis; & conſequenter alienari nequeant niſi cum cauſa, & ſolennitate à iure Canonico requiſita: An verò conſtructa, & fundata ſint priuatâ authoritate; & tunc bona eorum Eccleſiaſtica non dicantur, & conſequenter diſtrahi poſſint abſque forma & ſolennitate, quæ in rebus Eccleſiarum alienandis requiritur. Erit tamen ea ſolennitas neceſſaria, quæ in rebus prophanis Vniuerſitatum exigitur, vt ſcilicet alienatio fiat, congregatis hominibus Hoſpitali, vel Confraternitati præſentibus in loco ſolito ad ſonum cãpanæ: quod ex Ruino in conſ. 175. Viſa donatione, lib. 1. rectè adnotauit ex omnibus relatis ſuprà ſolus Ioſephus Ludouicus dict. deciſ. 93. num. 37. Menochius tamen recuperandæ poſſeſſionis, dict. remedio 15. num. 36. verius credit, quòd ſi Hoſpitale conſtructum eſt, vt ſacrum ſit, & Deo Optimo Maximo dicatum, & bona vnà ſimul congeſta, eo ſunt animo congeſta, vt ad opera Oratorij confectioni neceſſaria, & pauperes ſubleuandos perpetua ſint; tunc bona illa, vt Eccleſiarum cætera bona habenda ſunt, & is locus iudicandus eſt religioſus, etiamſi Epiſcopi conſenſus non acceſſerit; nec diſtrahi poterunt, niſi cum cauſa debita, & ſolennitate à iure requiſita, hoc eſt accedente totius Confraternitatis conſenſu, ac authoritate Epiſcopi, & illis caſibus, in quibus aliorum locorum religioſorum bona diſtrahi conceſſum eſt. Et hanc opinionem (quam ego probabiliorem, magis ſecuram, & omninò ſeruandam exiſtimarem) ſequutus eſt Ioannes Gutierrez canonicarum quæſt. cap. 35. num. 23. videndus à num. 21. Bona autem Eccleſiarum ad quod vſque tempus Io[*]cari, vel qua forma, & ſolennitate in emphyteuſim concedi poſſint? & de Extrauaganti Ambitioſæ, Pauli ſecundi, de rebus Eccleſiæ non alienandis, in Extrauagan. commun. (ne quæ ab aliis plenè ſunt reſoluta, tranſcribere tantùm, ſiue à noſtro inſtituto diſcedere multùm videamur) tractarunt pleniſſimè Guillielm. Redoanus de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt 58. fol. 257. & q. 35. fol. 140. & quæſt. 36. fol. 145. & quæſt. 77. capit. 1. fol. 395. Auendañus de exequendis mandatis, cap. 4. num. 37. videndus omninò vſque ad num. 43. Couar. reſolut. lib. 2. cap. 16. & 17. Ioannes Gutierrez canonicar. quæſt. c. 8. per totum. Sarmientus de redditibus Eccleſiaſticis, 1. part. ca. 2. num. 20. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 24. per totum, latiſſimè Caualcanus legendus omninò deciſ. 43. 45. & 46. prima parte, & multos congerit Petrus Cenedus collectaneo 32. ad Sextum, Clementinas, & Extrauagantes: vltra quem, commendo Burſatum in conſ. 127. ex num. 10. vſque in finem conſ. lib. 2. Alexandrum Raudenſem de analogis lib. 1. cap. 38. ferè per totum. Et vtrùm in alienatione rerum Eccleſiaſticarum, ſiue[*] alio actu quocunque regulariter omnia ſolennia, & neceſſaria interueniſſe, in dubio præſumendum ſit, maximè propter antiquitatem tẽporis; deinde ſolennitas extrinſeca, an, & quando ex antiquitate temporis præſumatur, tractarunt latiſſimè, vt nihil ad propoſitum intactum relinquant, Redoanus d. tract. quæſt. 39. per totam, fol 149. & quæſt. 48. per totam, fol. 171. Antonius Gomez. tom. 2. variarum, cap. 11. num. 17. per totum. Menochius videndus omninò lib. 3. præſumptione 132. per totam, & in conſ. 90. numer. 29. 30. & 44. lib. 1. Cephal. in conſ. 314. lib. 3. & in conſ. 684. numer. 65. 69. 100. & 102. lib. 5. Mieres de maiorat. part. 1. quæſt. 45. per totam, & part. 4. quæſt. 20. n. 28. Hieronymus Gabriel in conſ. 36. ex num. 48. cum ſeqq. volum. 1. Gratianus regula 144. per totam, Menchaca de ſucceſſionum reſolutione, lib. 1. §. 4. num. 30. & 31. & §. 7. ex num. 9. vſque ad 18. & controuerſiarum illustrium, lib. 2. cap. 64. per tot. Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſione 2. & 147. & 148. & tomo 2. concluſ. 1320. 1321. & 1322. Velaſquez de Auendaño in. l. 42. Tauri, ex num. 6. cum ſeqq. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 8. à numer. 14. vſque ad numer. 32. Borgninus Caualcanus deciſ. 45. ex num. 11. & deciſ. 47. ex num. 42. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 56. ex num. 18. cum ſeqq. volum. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 82. numer. 26. & ſeqq. volum. 1. Fuluius Pacianus tractatu, de probationibus, 1. lib. cap 13. ex numer. 10. & cap. 10. ex n. 94. Alexander Raudenſis videndus omninò de analogis, lib. 1. c. 38. ex n. 108. cum ſeqq. & n. 137. & ſeqq. & in appendice poſito poſt dictum tractatum de analogis, 3. parte, ex num. 234. atque ex numer. 170. Camillus Gallinius de verb. ſignificatione, lib. 5. cap. 18. ex n. 651. cum ſeqq. Octauius Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 7.[*] inſpectione 30. per totum, fol. 349. Ex quorum reſolutionibus, & diſtinctionibus explicanda ſunt, atque intelligenda duo. Primò, reſoluta per Auendañum de exequendis mandatis, cap. 12. numer. 27. dum conſtituit. quòd in terminis Capituli noni, lati in curiis de Valladolid, anno 1542. petitione 9. quod eſt hodie l. 11. tit. 7. lib. 7. nouæ recopilat. ſi non apparet de licentia Regis expreſſa, illa nunquã præſumi debet ex temporis diuturnitate. Secundò adnotata per Felicianum de Solis lib. 2. de cenſibus, cap. 3. num. 9. vbi poſtquam dixit, quòd Eccleſia, Ciuitas, aut Reſpublica non tenetur ex contractu cenſuali, niſi probet creditor pecuniam fuiſſe conuerſam in Eccleſiæ, vel Reipublicæ vtilitatem, ſtatim affirmat, quòd ſi longum tempus effluxerit, propter antiquitatem temporis, præſumi debebit, pretium conuerſum fuiſſe in vtilitatem Eccleſiæ, vel Ciuitatis: quod tamen intelligi, atque explicari debebit iuxta occurrentis caſus materiam, & neceſſitatem, rectè perpenſis his, quæ Menoch. Maſcard. & alij relati ſuprà Latiùs cumularunt. Sed in terminis d.l. 11. tit. 7. lib. 7. nouæ recopil. præter[*]mittenda non erunt nonnulla, quæ & vtilia eſſe poſſunt & neceſſaria, cùm eius legis deciſio frequenter occurrere ſoleat: idcircò ex doctrina tradita in princ. huius cap. quòd alienatione prohibita, vſusfructûs etiam conſtitutio prohibeatur: Conſtituendum erit & tertio loco, quòd in caſu illius legis, vbi res Ciuitatis donari, vendi, alienaríve abſque Regia facultate prohibentur, nec vſusfructus etiam, niſi de licentia Regia conſtitui poſſit: quod ex dictis ſuprà ſatis confirmatur, & his, quæ ſcripſerunt Pinel. 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 20. Cephalus in conſ. 53. num. 14. & ſeqq. lib. 1. & ratione principali illius legis deſumitur, quæ ex mente condentis ita propriè obtinet in hac ſpecie, ſicut in ſpecie, aut prohibitione alienationis ibidem expreſſa. Quòd ſi abſque licentia Regia, de conſenſu tamen & authoritate[*] populi, termini, aut terræ, de quibus in ea lege, concedantur alicui, vt ibidem ſeminet, vel vt plantet arbores, & cùm hoc titulo poſſederit, ipſo ſpatio viginti annorum, ſeminando, & arando, vel plantando arbores, licèt licentia ſola populi inutilis ſit, ex dict. l. 11. tamen poſſeſſio illa viginti annorum efficax erit, vt probato priùs, quòd illo tempore eſt aratum, plantatum, vel id eſſectum, ad quod huiuſmodi terræ conceſſæ fuerunt, defendi debeat in poſſeſſione is, cui per populum conceſſio facta fuit: ita tamen quòd imponatur eidem ſolarium, & cenſus, de quo in l. 9. eodem tit. & lib. Quod in terminis ſic declarant Auendañus de exequendis mandatis, cap. 12. num. 22. verſ. item aduertendum eſt quod illud capitulum. Mexia in l. Toleti, in 2. fundamento partis 9. num. 43. & ſeqq. fol. 86. Alphonſus de Azeuedo in l. 3. num. 27. vſque ad num. 33. & in l. 11. num. 2. tit. 7. lib. 7. nonæ collectionis Regiæ: vbi plenè agit, quid fieri debeat, cùm is, cui à populo conceſſio facta eſt, per quadraginta annos ſic poſſederit, & de poſſidente tali tempore abſque titulo Regis vel conceſſione populi, vt ibidem videri poterit. Ex his conſtituendum duxeram, deceptum apertè[*] Auendañum de exequendis mandatis, dict. cap. 12. n. 21. in princ. & num. 25. verſ. Item licet. Is enim exiſtimauit, quòd in terminis dictæ legis Regiæ, vbi ad alienationem terrarum, & terminorum, de quibus in ea lege agitur, expreſſa requiritur licentia Regis, ſufficere debeat, quòd earum rerum alienatio facta fuerit ex cõſenſu maioris partis incolarum ſiue populi, & datis ſigillatim votis, & interpoſito Præſidis decreto: & ſic ſeruata ſolennitate, & forma, de qua in l. vlt. C. de vendendis rebus ciuitatis, lib. 11. atque eâ principaliter motus eſt ratione, quòd dictum Capitulum de Valladolid, ſiue dict. l. regia 11. tantùm loquatur eo caſu quo iuſtitia tantùm, & Rectores ciuitatis id faciunt, non verò cùm omnes ciues congregati fecerint: in quo, vt dixi, dicipitur apertè, cùm ex mente, atque verbis illius legis, tametſi incolæ õnes ſiue ciues conſentirent, non poſſet fieri alienatio, licentiâ Regiâ non interueniente cõtra expreſſam eiuſdem legis prohibitionem, nec valerent in contrariũ acta; quod rectiùs defendunt Mexia vbi ſuprà, num. 45. fol. 86. & Azeuedius in eadem l. 11. tit. 7. lib. 7. num. 3. qui tamen aliter non fundant. Verùm hæc pars euidenter ex ſequentibus comprobari videtur. Primò, nam ſi contraria opinio admitti poſſet, daretur via eludendi diſpoſitionem dict. l. Regiæ, & in eſſectu alienationes fierent abſque licentia Regis, contra eius intentionem, & voluntatem: quod nequaquam admittendum eſt, ex reſolutis per Bartol. in l. omnes, §. rectè, n. 2. ff. de furtis, Iaſon. in l. 1. lectura 2. ad finem, ff. ſoluto matrimonio. Crotum in l. omnes populi, num. 277. ff. de iuſtitia & iure. Eo magis, quòd dicta lex Regia ad validandam terminorum, & terrarum alienationem, pro forma, & ſolennitate requirit licentiam Principis, ideò præſentia, aut conſenſus totius populi, facultatis Regiæ defectum ſupplere non erit potens: quia forma, &[*] ſolennitas ab ea lege tradita, in dubio ſubſtantialis præſumitur, & ad vnguem obſeruanda eſt, ex doctrina Baldi in l. comparationes, 3. oppoſitione, in fine, C. de fide inſtrumentorum. Alexandri in conſ. 50. num. 5. lib. 5. Decij in conſ. 434. num. 2. Cephali in conſ. 438. n. 2. & 3. vol. 3. quam multis exornant Ioannes Botta in conſ. 58. num. 7. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 355. num. 58. lib. 4. Decianus in conſ. 72. num. 27. lib. 2. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 13. requiſito 9. num. 68. & lib. 1. §. 4. num. 27. Matienço in l. 1. tit. 4. lib. 5. nouæ recopilationis gloſ. 4. num. 19. & 20. Aldobrandinus in conſil. 34. num. 33. & ſeqq. lib. 1. Achilles Pedrocha in conſ. 1. n. 18.[*] & ſeqq. Quod maximè procedit, quando verba legis eſſent aliàs ſuperflua, vt in terminis noſtris contingeret, ex Alexandro in l. 4. §. Prætor ait, num. 2. ff. de damno infecto: vel quando lex prouidet aliter, quam ius commu[*]ne, ſicuti prouidet d. lex Regia, ex gloſſa, verbo, inhibentis, in Clementina 1. de iure Patronatus, Felino in c. cùm dilecta col. 8. verſ. Nonum ſignum, de reſcriptis. Beccio in conſ. 12. num. 23. Rolando in conſ. 72. n. 61. lib. 3. Vnde verbis dict. l. Regiæ, quæ Regis licentiam requirunt, inhærendum eſt, nec talis interpretatio admittenda, ex his, quæ cum Iaſone, Decio, Tiraquello, & aliis adnotauit[*] Menoch. in conſ. 243. num. 17. lib. 3. aliàs formâ legis emiſsâ, perire debet actus omninò, per textum in l. non dubium, C. de legibus, vbi Iaſon notabili vlt. num. 17. copiosè Felinus in dict. cap. cùm dilecta, de reſcriptis, num. 29. & num. 36. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 4. à princ. vſque ad num. 30. & lib. 1. §. 13. Requiſito 9. num. 68. & ſeqq. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 57. num. 22. vol. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 27. num. 2. vol. 1. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 467. num. 13. lib. 4. Fabius Turretus in conſ. 47. n. 34. Laurentius de Pinu in conſ. 84. num. 5. Nec poteſt talis[*] forma per æquipollens, hoc eſt, ex congregatione, aut conſenſu totius populi adimpleri, nec eidem aliquid addendum, vel detrahendum eſt, vt per Baldum, & omnes Doctores in l. 1. ff. de liberis & posthum. vbi Iaſon à num. 18. vſque ad num. 27. & Alexander num. 3. Baldus in conſ. 308. in fine, vol. 3 Caſtrenſis in. l. vlt. ſub num. 7. C. de teſtamentis. Tiraquellus de retractu lignagier, §. 21. gloſſ. 1. num. 12. & de retractu conuentionali, §. 4. gloſſ. 6. ſub num. 31. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 4. num. 12. & lib. 2. dict. §. 13. requiſito 9. num. 73. Gratianus regula 212. Menoch. in conſ. 388. num. 20. lib 4. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 367. num. 9. lib. 4. Laurentius de Pinu in conſ. 18. num. 12. & 13. Deinde, quoniam dict. lex regia prohibitiuè loqui[*]tur, & habet clauſulã annullatiuam, & ſic formam incommutabilem inducit, vt multorum allegatione latiùs comprobant Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 14. requiſito 9. num. 72. Anton. Galeatius Maluaſſia dict. conſ. 57. num. 23. vol. 1. Pedrocha in conſ. 37. num. 21. & 22. latè Beccius in conſ. 62. num. 43. & in conſil. 66. num. 9. & ſeqq. Et dictio illa negatiua, non, iun[*]cta verbo, puedan dar tierras algunas, inducit præciſam neceiſſtatem, priuat potentiam, & actum in contrarium factum reddit nullum, vt per textum in l. non poteſt, ff. de furtis, & alia iura, ſcribunt Bartolus in l. final. n. 8. ff. de feriis, & in l. de his, num. 4. ff. de tranſact. Baldus in l. finali, col. vlt. C. de fideicommiſſis, Iaſon in l. 1. n. 2. ff. de verbor. obligat. Corraſius in l. ſi vſusfructus, num. 8. & ſeqq. ff. de ſeruitutibus, vbi ex num. 4. agit de natura, & virtute verbi, poteſt. latè Peralta hac de re vidẽdus omninò in l. hæredem, ex num. 79. ff. de legatis 2. Aldobrandinus in conſ. 61. num. 15. vol. 1. Ioannes Gutierrez in repetitione l. nemo poteſt, ff. de legatis 1. num. 145. Aluarus Valaſcus conſultatione 85. num. 6. & commendo Fuluium[*] Pacianum, mihi quidem eruditiſſimum, & cuius tractatum & vtiliter, & diligenter ſcriptum arbitror, de probationibus, lib. 1. cap. 35. à num. 28. vſque ad num. 48. Denique facit, quia ex verbis dictæ legis Regiæ dum[*] dicit, La juſticia, y regidores, non licet ſumere argumentum à contrario ſenſu, vt ſcilicet alienatio fieri poſſit citra licentiam Regiam, ſi proceres, & homines totius populi congregati alienationi conſentiant: reſultat enim abſonus intellectus, & menti legis contrarius, quæ licentiam Regiam neceſſariò requirit, & ſic admitti non debet, ex doctrina Baldi, per illum textum in l. cùm patrem, C. de conditionibus inſertis, & tradit Romanus in conſ. 392. num. 24. &cùm ibi fiat mentio Procerum, hoc eſt, de la juſticia y regidores, perinde eſt, ac ſi populus totus nominaretur, & alienare, ſiue dare prædictas terras abſque Regia licentia prohiberetur. Decuriones enim,[*] ſiue Proceres totum populum, aut duitatem repræſentant, & quod ipſi faciunt, totus populus facere videtur, ex gloſſa in rubrica, C. quæ ſit longa conſuetudo, & in l. ſed ex dolo, §. 1. ff. de dolo. Ex quibus ſic adnotauerunt Auendañus reſponſo 34. num. 1. verſiculo ex ſupradictis. Alphonſus de Azeuedo in additio, ad Curiam Piſanam, cap. 5. fol. 8. verſiculo, Et notandum, & cap. 18. numer. 4. fol. 61. & num. 22. fol. 64. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana, 249. num. 1. & deciſ. 257. num. 2. Gironda de gabellis, 2. parte, §. 1. numer. 17. fol. 48. Et ſic intentio illius legis nulla alia eſt, quàm vt termini & terræ abſque licentia Regia nec dentur, nec alienentur: ideò conſenſus populi cum authoritate etiam Procerum non poſſet alienationes, ſiue conceſſiones in contrarium factas validare. Id quod procederet. etiamſi Proceres dictæ legi Regiæ renunciarent; adhuc enim talis renunciatio nullius eſſet momenti, ex verbis eiuſdem legis, ibi: Pero mandamos, que la Iuſticia, y Regidores, no puedandar tierras algunas, ſin preceder licencia nuestra para ello. Quæ verba omninò ſunt prohibitiua; at legibus prohibenti[*]bus renuntiari minimè poteſt, ex gloſſa vulgata in. l. 1. C. ne fideiuſſores dotium dentur, vbi Salicetus dicit eſſe communem reſolutionem, numer. 5. Ioannes Gutierrez, qui ſimiles alias gloſſas allegat in repetitione l. nemo poteſt, ff. de legatis primò, num. 307. Tiraquell. de primogenitura, quæſt. 22. num. 9. Oroſcius l. ius publicum, n. 4. & 5 ff. de pactis. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 29. num. 1. & 3 cum ſeqq. maximè, quia in ea lege prohibitio dationis, vel alienationis fuit facta in fauorem ciuitatum, & oppidorum huius Regni, vt ex eadem lege colligitur: quapropter eidem legi propte[*] publicam vtilitatem introductæ, & pro forma & ſolemnitate alienationis, licentiam Regiam poſtulanti renuntiari non poteſt, ex reſolutis per Baldũ, in l. ſi chirographis primo notabili, C. ſi certum petatur, & in conſ. 250. vol. 5. Caſtrenſem in conſ. 75. ad finem, lib. 1. Angelũ in conſ. 88. ſub num. 3. Felinum in c. ſi diligenti, colum. 2. verſic. Secundò fallit, de foro competenti. Ioannem Vincentium Honded. in conſ. 27. num. 34. volum. 1. Nec etiam cum[*] iuramento, ex his quæ magiſtraliter ſcripſit Bartolus in l. ſi quis pro eo, num. 13. & ſeqq. ff. de fideiuſſioribus. Abbas in c. cùm contingat, num. 24. & ſeqq. de iureiurando, & ibi Alciatus. n. 150. 162. & 168. Alexander in conſ. 95. in fine, vol. 1. Gozadinus in conſ. 16. num. 14. & in terminis dictæ l. vltimæ, C. de vendendis rebus ciuitatis, lib. 11. tenuit Bartolus ibidem, num. 5. Ex cuius doctrina confirmatur omninò ſuperior reſolutio, quæ adeò vera eſt, & procedere debet, vt poſſint Proceres, hoc eſt, la iuſticia, y regidores, aduersùs proprium factum venire, & alienationem improbare. Nam licèt regulariter nemo[*] poſſit factum proprium impugnare, nec aduersùs illud venire, vt per textum in l. ſi poſt mortem, ff. de adoptionibus, adnotarunt Bartolus, & communiter Doctores ibi, & multis exornant Authores ſtatim referendi. Tamen quando factum eſt factum, & contra legem prohibitiuam, licitum eſt factum proprium impugnare. Quod[*] latè probant Tiraquellus de retractu Iagnagier, §. 26. gloſ. 2. num. 5. & ſeqq. & num. 11. verſiculo, Quæ autem dicta ſunt. Pariſius in conſ. 53. num. 11. & volum. 1. Cremenſis ſingulari 113. Aretinus in conſ. 114. Petrus de Peralta in rubrica, ff. de hæredibus inſtituendis, num. 95. cum ſeqq. Baeça de non meliorandis dotis ratione filiabus, c. 34. n. 2. 3. 4. & 5. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib 4. capite 1. n. 18. & ſeqq. Aluarus Valaſcus conſultatione 69. numer. 14. Borgninus Caualcanus de tutore, & curatore, num. 162. & 163. fol. 200. & 201. Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. quæſt. 41. ex num. 2. cum ſeqq. Qui etiam loquuntur in alienatione bonorum Eccleſiæ, Minoris, aut Vniuerſitatis abſque debita forma & ſolẽnitate celebrata, vt poſſit ab ipſiſmet contrahentibus annnullari. Deinde etiam ad dictam legem Regiam animaduer[*]tendum eſt, dubium eſſe vtrùm abſque licentia Regia, cenſus conſtitui valeat in terris, & terminis oppidorum, & ciuitatum huius Regni, de quibus Regia lex illa tractat: & ſic an Regia facultas ad dandas, ſiue alienandas terras, & terminos requiſita ibi, requiratur etiam ad cenſus conſtitutionem ſuper illis, an verò ſufficere debeat ſola Procerum licentia, & ſolemnitas dict. l. vltimæ C. de vendendis rebus ciuitatis, lib. 11. Et dubium facit, quoniam lex illa alienationem, ſiue dationem tantùm prohibet, non tamen obligationem, aut hypothecam, nec aliqua alia lege prohibitum reperitur, quòd terræ huiuſmodi, vel termini obligari non poſſint, nec hypothecari: at permiſſum eſſe cenſetur, quod prohibitum non repetitur, l, cùm Prætor, ff. de iudiciis, vbi gloſ[*]ſa verbo, videtur, allegat alia iura, l. mutus, §. 1. ff. de procuratoribus. Franciſc. Beccius m conſ. 60. numer. 8. Pancirolus in conſ. 106. num. 20. Crotus in conſ. 115. n. 5. vol. 1. Simon de Prætis in conſ. 121. numer. 21. & permiſſionis[*] cauſa fauorabilior eſt, quàm prohibitionis, vt probarunt Craueta in conſ. 203. num. 14. Alexander Raudenſis de analogis lib. 1. Cap. 35. numer. 22. Præterà, quia eo ipſo, quod dicta lex Regia loquitur expreſsè in alienatione, & datione tantum terrarum, & terminorum, nec de hypotheca, obligatione, aut cenſus conſtitutione mentionem facit, huius quæſtionis deciſio remanere videtur diſpoſitioni iuris communis, ex his quæ ſcribunt Doctores communiter in l. commodiſſima, per illum textum ff. de liberis de poſthumis. Sed de iure communi, terræ illæ, vel termini cum licentia Præſidis alienari poſſunt, nec licentia Regia neceſſaria eſt, præterquam in vtraque Roma, ex d.l. vltima, C. de vendendis rebus ciuitatis lib. 11. Ergo quoad hypothecam, vel cenſus conſtitutionem idem etiam obſeruari debet poſt illius legis conſtitutionem, quâ de hac re nihil diſpoſitum eſt: Maximè quòd cùm ea conſtitutio ſit contraria, & correcto[*]ria iuris communis, extendi non debet, ſed ſtrictè intelligenda eſt in terminis, in quibus loquitur, ex reſolutis per Doctores communiter in Authent quas actiones, C. de ſacroſanctis Eccleſiis. Tiraquellum in l. ſi vnquam, verbo, libertis, pagin. 96. C. de reuocandis donat. Rolandum in conſ. 74. numer. 17. & 18. volum. 1. Burſatum in conſ. 76. numer. 8. & in conſ. 120. num. 31. lib. 1. & hanc partem non ſic fundatam in ſpecie, & terminis dict. l. 11. tit. 7. lib. 7. nouæ collettionis Regiæ, tenuit expreſsè D. Felicianus de Solis tractatu, de cenſibus, lib. 2. cap. 3. n. 6. vbi dicit ſæpenumerò ſe vidiſſe ad alienanda, vel hypothecanda bona propria duitatum, ad redditus imponendos ſolere impetrari licentiam à Rege noſtro: quæ ſi deficeret in tali alienatione, hypotheca, vel redditus annui conſtitutione, non ex hoc alienatio, hypotheca, aut conſtitutio redditus iudicaretur nulla, vt ipſe firmat, qui intelligit hoc procedere en las tierras concegiles, y realengas, no en las tierras baldias, aut concegiles, in quibus dicit loquutam dictam legem Regiam. Ego verò eo ipſo, quòd dicta lex in his terris loquuta fuerit, contrariam ſententiam omninò ampledendam exiſtimarem, & Conſequenter ad cenſus, vel redditus annui conſtitutionem, Regiam licentiam neceſſariam eſſe. Quod fundamentis ſequentibus euidenter comprobari poterit. Primò, per textum in l. vltim. C. de rebus alienis non alienandis. Ex qua alienatione prohibita cenſeri etiam obligationem, pignoris nexum, & hypothecam prohibitam, paſſim & communiter adnotare ſolent Doctores, vt ex multis tradunt Antonius Gomez, in l. 40. Taur. n. 83. Couar. reſolut. lib. 2. cap. 16. numer. 2. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 21. num. 15. Prohibitâ ergo alienatione expreſſim in d. l. Regia 11. Nec pignoris nexu, aut hypothecâ permiſsâ, cur diſcriminis rationẽ conſtituemus, vel ad cenſus conſtitutionem Regiam licentiam neceſſariam non eſſe dicemus, maximè cùm ratio ſuperior fortiter vrgeat in terminis dict. l. Regiæ, vbi conceſſionibus, vel alienationis prohibitio principaliter facta eſt fauore oppidorum, & ciuitatum huius Regni, quæ ex ſimilibus Conceſſionibus, vel alienationibus maximum damnum patiebantur, vt conſtat ex illis verbis: Por el mucho daño que dello recibian las dicas Ciudades y Villas de nueſtros Reynos. At prohibitio[*] alienationis etiam ſimpliciter facta, in his quæ fauorabilia ſunt, comprehendit obligationem, hypothecam, & cætera quæ continentur in dict. l. vltim. C. de rebus alien, non alienandis, ex ſingulari doctrina Baldi in l. voluntas, numer. 11. Cod. de fideicommiſſis, quam exornant, & ſequuntur Modern. Pariſ. in addit. ad Alexandrum, in conſ. 119. litera A. Volum. 3. Couar. dict. cap. 16. num. 2. Molina lib. 1. de Hiſpanorum primogeniis, cap. 20. numer. 16. & 17. Et ratio generalis illius[*] legis extendit legem ipſam, etiam in caſu ſpeciali loquentem ad alios caſus, l. quod dictum, ff. de pactis, vbi adnotatunt Bartolus, Bald. & Iaſon in primo & ſecundo notabili, l. regula, §. finali, vbi etiam Bartol. ff. de iuris & facti ignorantia. Tiraquellus in tracta. Ceſſante cauſa, 1. part. num 139. & ſeqq. Craueta in conſ. 35. num. 32. & in conſ. num. 3. & ſeqq. Caualcanus de tutore & curatore, num. 134. fol. 82. Præſertim quòd cùm hoc inſit, atque ex mente eius legis procedat, legis extenſio non dicitur fieri, vt ſcribunt Iaſon in l. Prætor ait, n. 6.[*] ff. de noui operis nunciatione, Felin. in cap. tranſlato, col. 2. de conſtit. Mench, de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 18. num. 237. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. c. 5. num. 12. Petrus Magdalenus de num. teſtium in teſtamentis requſito, cap. 5. num. 143. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. capit. 12. num. 19. Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 1. cap. 26. num. 77. Secundò facit; nam licèt textus in dict. l. vltim. C. de[*] vendendis reb ciuitatis, lib. 11. loquatur in venditione, tamen quòd habeat locum in qualibet alia alienatione, ex Alexandro in conſ. 1. col. 4. firmant expreſsè Autndañus de exequendis mandatis, dict. cap. 12. num. 26. in princip. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina, 93. num. 38. Igitur idem dicendum eſt in terminis dict. 1. Regiæ 11. quia leges Regiæ recipiunt omnes interpretationes quas re[*]cipit ius commune in tali caſu, vt alios referens rectè aduertit Aluarus Valaſc. conſultatione 42. in ſine, & conſultatione 66. num. 17. Et confirmatur ex his quæ ſcripſerunt Ancharanus in conſ. 49. Ioannes Vincent. Honded. in conſ. 110. n. 13. & 14. vol. 1. Decianus in conſ. 62. num. 22. vol. 3 Pedrocha in conſ. 25. num. 33. & 34. Ex quibus deſtruitur omninò præcipuum Feliciani fundamentum, quod ex dict. l. vlt. C. de vendend. reb. ciuit. deſumitur: textus autem in dict. l. Regia, 11. tit. 7. lib. 7.[*] (de qua hactenus actum eſt) in quibus terris & terminis loquatur, explicat latè ipſe Felicianus lib. 2. d. cap. 3. ex num. 2. vſque ad num. 7. Solùm reſtat, & vltimo loco conſtituere ad limita[*]tionem dictæ legis Regiæ, eiuſdem deciſionem minimè procedere in terris, locis, & dominiis Comitum, Ducum, Marchionum, & aliorum Dominorum; in quibus Regi licentia necceſſaria non erit, vt prædicti termini, & terræ alienari, vel obligari poſſint, ſed eorum licentia, & authoritas ſuſſiciens eſſe debet, in quibus caſibus in terris Principis Regia licentia neceſſaria eſſet: quod pro certo tradiderunt, & latiùs comprobant Auendañus de exequendis mandatis, dicto cap. 12. num. 14. Ludouicus Meſſia in præcitata l. de Toledo, 2. fundamento 9. part. num. 48. & 49. fol. 87. Cæterùm Alphonſ. de Azeuedo in commentariis ad dict. l. 11. tit. 7. lib. 7. num. 5. de hac opinione dubitat, dicens quòd apud et m habet maximum dubium, eo quòd Domini non poſſint derogare dictæ legi Regiæ, licèt de facto aliquando faciant, ſed fortaſſis quia non contradicitur multa enim per patientiam tolerantur, quæ d in iudicio deducta eſſent, non tolerarentur. Verùm retentâ priori ſententia, quæ verior[*] videtur, & in praxi aliquando obtinui, prædictum fundamentum apertè diluitur, quoniam verum eſt, quòd prædicti Domini, Comites, Duces, & Marchiones non poſſint conſtitutioni illi Regiæ derogare in terris, & dominiis, quæ ſunt ipſius Regis, nec in eiſdem licentiam, aut authoritatem ad alienationes concedere; in propriis tarnen dominis, & oppidis id iure facere poterunt; nec, cùm loco Regis habeãtur in ſuis oppidis, ex traditis per Auendañum, & Meſſiam vbi ſuprà, deciſioni Regiæ derogare videbuntur; idcircò alienationi, vel hypothecæ conſentire, & authoritatem ſuam interponere rectè poſſunt, & conſequenter alienationes ipſas ſuo conſenſu validare. CAPVT LV. Vſufructuarius, an, & qualiter teneatur circa lites expendere? vbi antiquorum ſententia defenditur, & admiſſa diſtinctione communi, qua diſtinguitur inter vſufructuarium ex diſpoſitione legis, & eũ qui ex diſpoſitione hominis vſumfructum obtinet, nonnulli caſus conſtituuntur, & res iſta breuiter, & diſtinctè explicatur. SVMMARIVM. -  1 Patrem ex fructibus bonorum aduentitiorum filij, quorum vſusfructus ad eum, tanquam ad legitimum adminiſtratorem pertinet, expenſas litium, quæ ſuper eiſdem bonis mouentur, indiſtinctè facturum, cum communi contra Pinellum, & Molinam, & infrà num. 5. -  2 Quod tamen dupliciter temperatur, provt hoc num. ſcribitur. -  3 Vſufructuarius vtrùm teneatur expenſas litis miniſtrare, ſic, vt nec repetere illas poſſit, quando lis mouetur reſpectu vſusfructus tantum, aut tota pertinet ad vſumfructum. -  4 Vſufructuarius, an teneatur circa lites expendere, cùm lis mouetur ſuper proprietate: vbi Guilliel. de Cuneo opinio nouè expenditur per Authorem, & Communis contraria probatur. -  5 Defenditur communis ſententia, quæ circa expenſas litis diſtinguit inter vſufructuarium ex diſpoſitione legis, & eum qui habet vſumfructum ex diſpoſitione hominis, & Arij Pinelli, atque Ludouici Molinæ contraria opinio taxatur. -  6 Vſufructuarius vtrùm expenſas præſtare debeat de proprio, cùm lis mouetur, in qua de perpetua vtilitate rei tractatur: vbi Cõmunis defenditur, & Guillielmi de Cuneo diſtinctio iuxta communem ſententiam declaratur. -  7 Poſſeſſor Maioratus an, & qualiter teneatur circa lites expendere? Remiſſiuè. VSufructu conſtituto in rebus & modis hactenus declaratis, non ſolùm vtifrui arbitrio boni viri vſufructuarius tenetur, vt capitibus præcedentibus explicatum eſt; verùm etiam, & onera aliqua ſubire, atque expenſas nonnullas miniſtrare. Quod vt radicitùs explicamus, atque huius capitis materiam diſtinctè reſoluamus. Primo loco conſtituere neceſſarium erit: Patrem ex[*] fructibus bonorum aduentitiorum filij, quorum vſusfructus ad eum, tanquam ad legitimum adminiſtratorem pertinet, exponſas litium, quæ ſuper eiſdem bonis mouentur indiſtincte factum, per textum in l. 1. C. de bonis maternis, & in l. finali, §. vbi autem in vnum, C. de bonis quæ liberis. Ex quibus ſic adnotauit, & mente tenendum dixit Bartolus indict. l. 1. num. 3. vbi ſequuntur Baldus, Angelus, & Corneus in princip. Guillielm. de Cuneo in dict. §. vbi autem in vnum, quem refert ſequitur Baldus in l. 1. §. rectè autem, in finalibus verbis, ff. Vſufructuarius quemadmodum caueat. Crotus in l. frater à fratre, num. 123. ff. de condictione indebiti. Gozadinus in conſ. 94. num. 37. Antonius Gomez tom. 2. Variar. cap. 15. de ſeruitutib. num 7. Verſ. ex quo deducitur. Et eſſe communem ſententiam profitentur Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 68. in princ. Molina de Hiſpanor. primogeniis, lib. 1. cap. 27. n. 10. & 11. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 11. ex num. 5. cum ſeqq. Petrus de Barboſa in l. diuortio, §. fin. ff. ſoluto matrimonio, num. 44. verſic. Argumento l. 1. folio 1158. Et in hoc diſtinguitur vſufructuarius ex diſpoſitione legis, ab eo, qui ex diſpoſitione hominis, vſumfructum obtinet, qui dumtaxat tenetur ad expenſas litis, habita diſtinctione magnæ; vel paruæ expenſæ, provt contra Pinellum, & Molinam, cum communi defendant ſtatim num. 5. Declaratur hic caſus, vt minimè procedat, ſiue limi[*]tari debeat, quoties pater litigando, nimios fecerit ſumptus, ſiue tales & tantos, qui in vera computatione fructus aduentitiorum excedant; tunc enim filius, cuius nomine lis agitata fuit, de exceſſu tenebitur patri, provt latiùs explicat Ioannes Garſia videndus d. cap. 11. n. 11. per totum. Deinde, vt non procedat in ſumptibus factis ad perpetuam rei vtilitatem, ſeu aduentitiorum meliorationem, vt ad limitationem d.l. 1. C. de bon. mater. firmat, & latiùs declarat Pinellus 2 p. eiuſdem l. num. 69. Secundo loco, quod attinet ad reliquos vſufructuarios, quibus ex diſpoſitione hominis, vſusfructus debe[*]tur, conſtuendum eſt: Quòd ſi lis moueatur reſpectu ſolius vſusfructus, vel quæ tota pertineat ad vſumfructum, ſiue ab vſufructuario, ſiue contra ipſum mota fuerit, tunc indiſtinctè ab vſufructuario expenſæ miniſtrandæ ſunt, nec repeti poſſunt ratio enim ipſa ſuadet, vt cùm vtilitas earum expenſarum, & litis, fructuarij tantùm futura ſit, expenſarum quoque onus ad eum ſolum pertinere debeat: quod ante alios rectè animaduertit Arias Pinellus 1. part. d.l. 1. numer. 68. verſic aduerto etiam, Ex. ſequuntur Molina lib. 1. d. cap. 27. num. 11. verſic. ſi lis ſolam. Ioannes Garſia dict. cap. 11. num. 10. in princ. & in verſic. ita tamen intelligendum eſt. Nec vrget in contrarium textus in l. hactenus, cum l. ſeq. ff. de vſufructu, & in l. eum ad quem, C. eodem titul. Quoniam ea iura loquuntur de expenſis refectionum, in quibus diſpar ratio eſt, non de expenſis litium, vt alio cap. infrà, latius explicabitur, & rectè aduertit Ioannes Garſia vbi ſuprà. Idem etiam ante præfatos Authores, quorum ipsi non meminerunt, reſoluerat Guillielm. de Cuneo, quẽ refert, & ſequitur Baldus in l. 1. §. rectè autem, in fine, ff. Vſufructuarius quemadmodum caueat, vbi diſtinguit ad propoſitum huius materiæ, an de proprietate, vel de vſufructu litigetur; & cùm de vſufructu litigatur, expenſis fructuarij litem habendam dicit expreſsè. Tertiò conſtituendum eſt: Dubium principale eſſe,[*] quid dicendum ſit circa expenſas litis, quoties litigatur ſuper proprietate tantum? Et Guilliel. de Cuneo relatus per Baldum in dict. §. rectè autem, in finalibus verbis, (ad quem nullus Scribentium omnium animaduertit) expreſſim docuit, vſufructuarium in hac ſpecie nihil teneri de proprio expendere, ſed expenſis domini litem habendam. Verùm. ipſo, vt dicebam, nunquam relato, contrarium indiſtinctè admittunt cæteri Authores in hac materia ſcribentes; qui etiam quando mouetur lis ſuper proprietate, diſtinguendum exiſtimant inter vſufructuarium legitimum, cui ex diſpoſitione legis vſusfructus debetur, in quo nulla habetur magnæ, vel paruæ expenſæ ratio; & reliquos vſufructuarios, qui vſumfructum ex diſpoſitione hominis obtinent, qui ad paruas tantum, non ad magnas expenſas litium tenentur: & ſic etiam hoc caſu, circa fructuarium admittunt diſtinctionem illam magnæ & paruæ expenſæ, & ſeparant iſtum caſum ab eo, quo de vſufructu tantùm lis contingit, vt conſtat ex his, quæ poſt alios ſcripſerunt Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. titia cùm nuberet, ff. de legatis ſecundò, num. 148. ad finem. Gozadinus in conſ. 94. num. 37. & alij relati per Pinellum 2. part. dict. 1. 1. numer. 68. in princ. Molinam lib. 1. dict. cap. 27. numer. 11. & conſtanter defendunt Ioannes Garſia d. cap. 11. ex num. 5. vſque ad num. 11. Barboſ. in d.l. diuortio, §. final, num. 44. ibi: Tamen facilè reſpondetur, fol. 1158. Verè autem pro opinione Guillielmi de Cuneo, ratio illa vrgere videtur, quæ adducebatur caſu præcedenti contra vſufructuarium, nempe iuſtum eſſe non obligare vſufructuarium ad eas expenſas, quæ in ipſius vtilitatem non fiunt, ſed proprietatis tantùm. Nihilominus tamen placet Communis, ex eo, quòd lex, quæ curam, ſollicitudinem, cuſtodiam, & defenſionem rei vſufructuario commiſit, l. prima, vlt. ff. vſufructuarius quemadmodum caueat. Bartolus in l. 1. §. finali, n. 9. ff. de noui operis nuntiatione, vbi Iaſon num. 3. Modernus in conſuetud. Pariſienſ. §. 1. gloſ. 1. numer. 10. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, numer. 16. voluit etiam in lite, & defenſione eiuſdem rei, ad modicam, non ad ma[*]gnam expenſam ipſum obligare; ſic enim magis ſolicitus erit, & diligentiùs res ipſas tuebitur: patrem verò legitimum adminiſtratorem, & vſufructuarium bonorum aduentitiorum filij indiſtinctè c ad expenſas litis obligauit, nec magnæ; aut paruæ diſtinctionem admittere voluit: forſan enim conſiderauit, patrem ipſum, qui vltra cæteros vſufructuarios honoratur, & maiori prærogatiua afficitur, in hoc onerari debere, aut honorem cũ hoc onere compenſandum; item filiis, eorúmque rebus fortiori vinculo adſtrictos eſſe parentes, quàm extraneos, vt de ſe patet, idcircò magis grauãdos circa expenſas litis. Denique eoſdem parentes præter, & forſan contra voluntatem dominorum, vel defunctorum, atque ex diſpoſitione legis, vſumfructum conſequi; reliquos verò vſufructuarios ex iudicio atque diſpoſitione teſtatoris, vel hominis, vſumfructum obtinere, ideò diſtinguendos in hoc: quod tamen durum exiſtimant, & rationi contrarium Arias Pinellus 2. parte d.l. 1. num. 68. Molina lib. 1. d. cap. 27. num. 11. qui contendunt, præfatam differentiam inter vſufructuarium ex diſpoſitione legis, & eum qui ex diſpoſitione hominis vſumfructum habet, veram non eſſe, quoniam ratione nulla ſuaderi poteſt, vt ipſi putant, quòd ius maius habeat is, qui vſumfructum ab homine obtinet, quàm is, qui eum à lege habet, nec credendum ſit, legem, quæ tot prærogatiuas parenti ſupra cæteros vſufructuarios concedit, in hac parte eum eiſdem inferiorem reliquiſſe. Verùm hæc ratio, vt vides, contra ipſos retorqueri poteſt, nam imò multùm veriſimile eſt, vt dicebam ſuprà, quòd lex quæ patrem in aliis, ſupra cæteros vſufructuarios honorauit, in hoc onerare voluerit, rationibus conſideratis ſuprà idcircò communis differentia verior videtur, atque tenenda, & pro ea nonnulla fundamenta conſiderari Ioannes Garſia d. cap 11. numer. 7. 8. & 9. & probauit illam Barboſa in d.l. diuortio, §. finali num. 44. verſicul. tamen facilè reſpondetur, fol. 1158. qui dicit, quod rationem differentiæ inter vſufructuarium legis, & hominis quoad expenſas litis, adducit Guillielm. de Cuneo relatus per Baldum in d.l. 1. §. rectè, ff. Vſufructuarius quemadmodum caneat: & tamen eo loco licèt præfata differentia probetur, differentiæ ratio nulla aſſignatu, vt ibidem videre poteris. Quartò conſtituendum eſt, idem quod in præceden[*]ti caſu cùm de proprietate excitatur cauſa, obſeruandum eſſe, ſi de perpetua vtilitate rei contendatur, hoc eſt de iure, & dõminio illius, qui rerum ſuarum vſumfructum conceſſi; tunc enim dicendum erit, quòd ſi expenſæ modicæ ſint, ad ipſum vſufructuarium pertineant, ex deciſione text, in l. hactenus, ff. de vſufructu, l. eum ad quem, C. eodem titul. quæ leges licèt in refectione loquantur, ſimiliter & in hac ſpecie locum obtinent, provt Molina, & Ioannes Garſia referendi ſtatim explicarunt: ſi autem magnæ ſint, non tenetur eas ipſe vſufructuarius facere; quod in poſſeſſore Maioratus, & in vſufructuario, ex multis aliis obſeruat Molina lib. 1 d. cap. 17. num 11. verſiculo autem, & in vſufructuario dixit expreſsè Ioannes Garſia d. cap. 11. num. 10. verſìcul. at verò ſi agatur, & eſt de mente Barboſæ vbi ſuprà, & Pauli de Montepico in d. §. Titta cùm nuberet, num. 148. ad finem. Verùm (quod ſuperiorum nullus aduertit) hoc caſu, quo vtriuſque, & proprietarij & vſufructuarij res, & negotium agitur, expenſìs vtriuſque litem agitandam, dixit expreſsè Guillel. de Cuneo relatus per Baldum in dict. l. 1. §. rectè autem, in fine, ff. Vſufructuarius quemadmodum caueat, qui in hac materia ſic diſtinguit, vt etiam refert Baldus: Quòd ſi agatur de proprietate, expenſis domini; ſi de vſufructu, expenſis fructuarij; ſi de vtroque, expenſis vtriuſque lis agitanda eſt; ſed poteſt Guilliel. doctrina iuxta communem reſolutionem explicari in hunc modum: nempe vtriuſque expenſis litem agitandam, ſic, vt modica expenſa ad vſufructuarium pertineat, magna verò ad ipſum dominum proprietatis, vel hæredem. Remanet ergo, vſufructuarium ex diſpoſitione legis, indiſtinctè teneri circa lites expendere, vſufructuarium verò hominis, ad modicam expenſam circa lites teneri regulariter, non ad magnam, præterquàm cùm de vſufructu tantum agitur; tunc enim omninò expendere debet. Quintó & vltimò conſtituendum eſt Dubium eſſe, an,[*] & qual iter, ſiue an eo modo, quo vſufructuarius tenetur, poſſeſſor Maioratus teneatur circa lites expendere.? Sed ne à noſtro inſtituto diſcedere videamur, hac de re videndi ſunt, qui plenè agunt, Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 27. ex n. 10. Mieres de maioratu, 4. part. quæſt. 16. Barboſa in dict. l. diuortio, §. final. n. 44. verſic. & vltra eum infero. CAPVT LVI. Vſufructuarius in ædificando, vel in reficiendo quas expenſas facere teneatur? vbi lex hactenus, 8. ff. de vſufructu, dilucidè explanatur; item quæ alia onera ipſe fructuarius ſubire debeat, & quæ impenſa gratiâ fructuum, vel ad perpetuam rei vtilitatem facta dicatur, diſtinctè, & meliùs quàm hactenus declaratum. Demùm Iacobi Mandelli de Alba diſtinctio in hac materia, in conſ. 363. num. 6. notabiliter adducta, atque explicata per Authorem. SVMMARIVM. -  1 In vſufructuario legitimo, ex diſpoſitione legis quoad expenſas, qua in ædificando, aut in reficiendo conſiſtunt, eandem rationem militare, quæ in aliis vſufructuariis, & in omnibus ſeruandam eſſe rationem magnæ, vel modicæ expenſæ. -  2 Circa onera, atque expenſas, quas vſufructuarius ſubire tenetur, præcipuam rationem habendam ex nonnullis iuribus, quæ hoc numero præcitantur. -  3 Impenſam magnam in ædificando, aut in reficiendo, ad proprietarium pertinere, provt hoc numero declaratur. -  4 Vſufructarius in reficiendo, aut in ædificando, quas expenſas facere teneatur? -  5 Vſufructarius quo iure, aut remedio recuperare poſſit à proprietario impenſas magnas factas in reficiendo, vel in ædificando, remiſſiuè. -  6 Impenſa magna, vel parua qua dicatur? -  7 Impenſæ paruæ, an magnæ ſint, cognoſci poſſe regulâ quadam, ex ſententia Gloſſæ, de qua hoc numero, & duobus ſeqq. -  8 Impenſa facta gratiâ colligendorum fructuum, etiamſi magna ſit, indiſtinctè pertinet ad vſufructuarium, nec repeti poteſt. -  9 Impenſæ factæ per maritum circa fructus, repeti non poſſunt, ſed cum fructibus compenſantur. -  10 Vſufructuario paruam impenſam ita ex officio incumbere, vt eius nomine nihil repetere poſſit, etiam ſi ea duret vltra ius ſuum. -  11 Maritus impenſam modicam attenta quantitate, indiſtinctè repetere non poteſt, quantumcunque duret vitra ius mariti, & conſtaret, quòd ea non gratiâ fructuum, ſed rei facta eſſet. -  12 Iacobi Mandelli de Alba diſtinctio in hac materia in conſ. 363. num. 6. lib. 2. nouiter adducta, & confirmata, & num. ſeqq. -  13 Impenſa facta gratiâ fructum, quæ dicatur? & quatenus hac repeti poſſit, vel cum fructibus compenſari? -  14 Ad vſufructuarium pertinere onera quamplurima, etiam ſi modica non ſint, collect as, gabellas, penſiones, canones, tributa, & alias præſtationes temporales, quæ ratione poſſeſſionis, vel fructuum ſoluuntur. -  15 Onera realia, vel mixta, ſemper cum re legata tranſeunt, & ad perſonas rem ipſam poſſidentes, & res cum ſuo onere regulariter cenſetur relicta. -  16 Cenſus ſuper re impoſitus debetur ab vſufructuario, emphyteuta, & quolibet alio poſſeſſore, nec poteſt conuentus ſe eximere à iudicio per nominationem Domini directi. -  17 Vſufructuarium omnium bonorum teneri alere familiam, atque eos, quos testator defunctus alere tenebatur. -  18 Vſufructuarius vtrùm teneatur prædicta onera ſubire, quando vſusfructus legatum, ſolutis oneribus, inutile eſſet futurum. -  19 Vbi quorundam diſtinctio refertur, & ſententia Authoris proponitur. QVoniam Capite præcedenti actum fuit de iis, quæ pertinent ad expenſas litis, in quibus admittendam diximus diſtinctionem communem, inter legitimum vſufructuarium, & alios, quibus non à lege, ſed ex diſpoſitione hominis contingit vſusfructus. Nunc agendũ[*] erit de aliis expẽnſis quæ in ædiſicando, aut in reficiendo conſiſtunt; in quibus diſtinguendum non eſt inter vſufructuarium legitimum ex legis diſpoſitione, & alios vſufructuarios, qui ex diſpoſitione hominis vſumfructum obtinent, quoniam ſubeſt eadem ratio in vtroq; & in vtroque obſeruã da eſt ratio l. vſufructu, 7. in fine, l. hactenus, 8. ff. de vſufruct. l. eum ad quem, 7. C. eodẽ titulo, vt modica impenſa ad vſufructuarium pertineat, immodica verò ad proprietarium; quod expreſſim, & rectè aduertit Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 11. num. 12. Idque euidentius conſtare poterit, conſtituendo in primis: Circa onera atque expenſas, quas vſu[*]fructuarius ſubire tenetur, præcipuam rationem habendam ex tribus iuribus iam relatis, d.l. hactenus, l. vſufructu, in fine, & d.l. eum ad quem. Ex quibus deduxerunt[*] communiter omnes, impenſam magnam in ædificando, vel in reficiendo, ad proprietarium ſpectare, ita tamen quòd ſi damnum ex vetuſtate, vel alia cauſa contigerit, quod non poſſit ſine magna impenſa reparari, proprietarius non teneatur reficere, ſicut nec vſufructuarius tenetur; proprietario tamen reparante, vtetur fructuarius, niſi tota res deſtructa fuerit, quia finitus eſſet vſusfructus l. 5. §, rei mutatione, ff. quibus modis vſusfructus amittatur. Paruam verò expenſam iidem tradiderunt ad[*] fructuarium pertinere, ita vt pro mantenimento, ſiue refectione rei, teneatur ipſe ad modicas expenſas, & ſumptus modicos, qui tamen temporalem vtilitatem, aut fructuum perceptionem reſpiciant, nec eos poſſit repetere; non verò ad eas expenſas, quæ perpetuam rei vtilitatem continere, vel ad proprietatem pertinere videantur, ex eiſdem iuribus, & l. 1. tit. 31. partit. 3. vbi Gregorius Lopez verb, caſa, & ex aliis multis ſic reſoluunt Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 72. in princ. Antonius Gomez tom. 2. variar. c. 15. de ſeruitutibus, num. 7. Borgninus Caualcanus, qui confusè loquitur, nec perfectè rem hanc declarat, de vſufructu mulieri relicto, num. 160. fol. 354. Curtius iunior in conſ. 278. num. 28. lib. 3. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 27. num. 11. D. Franciſcus Sarmientus ſelectarum lib. 3. cap. 4. num. 4. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus. dict. cap. 11. num. 12. & 13. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. num. 20. per totum. Ioannes Sichardus in d.l. eum ad quem, ferè per totam. Guillielmus Redoanus tractatu, de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt. 72. cap. 10. per totum, fol. 355. Petrus Surdus in conſ. 155. num. 9. lib. 2. Vincentius Carocius de locato & conducto, 3. gradu accidentium, q. 26. de vſufructu, ferè per totum, fol. 87. Et his non relatis, nouiſſïmè Petrus Ricciardus ad §. finitur, Inſtitu, de vſufructu, num. 35. per totum, fol. 157. qui in contrarium proponit nonnulla argumenta, & illis reſpondet. Inde[*] & conſequenter eſt, quòd ſi vſufructuarius in reficiendo, aut in aedificando magnas impenſas fecerit, poterit eas à proprietario, vel ab hærede recuperare, iure, ratione, & modis conſideratis per Ioannem Garſiam dict. cap. 11. n. 28. verſ. quomodo verò, & qua ratione. Borgninus Caualcanus vbi ſuprà, dict. num. 160. eleganter Sichardus in dict. l. eum ad quem, num. 7. per totum, & dicemus ſtatim cap. ſeq. Secundò conſtituendum eſt, certâ regulâ definiri non[*] poſſe, quæ dicatur magna, vel modica impenſa: idcircò totum hoc Iudicis arbitrio relinquendum eſſe, Gloſſa in dict. l. hactenus, verbo, pertinere, vbi Albericus, & Angelus num. 2. Gloſſa & Bartolus in l. omninò, ff. de impenſis in rebus dotalibus factis. Aretinus col. 1. in §. finitur, Inſtiti. de vſufructu. Cinus, & alij in dict. l. eum ad quem, vbi Ioannes Sichardus num. 5. & poſt alios Pinellus 1. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 72. in princip. Molina lib. 1. dict. cap. 27. num. 6. Ioannes Garſia dict. c. 11. num. . 16. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 225. ad finem. Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico, 1. part. quæſt. 25. num. 13. & quæſt. 26. num. 6. Petrus Surdus dict. conſ. 155. num. 9. lib 1. Barboſa in l. diuortio, §. finali, num. 36. ff. soluto matrimonio. Ricciardus in dict. §. finitur, num. 35. in princ. Id autem habet ſtatuere Iudex attentâ quantitate impenſæ. & valore, ſiue qualitate rei, in qua facta eſt, ſecundùm Albericum in dict. l. hactenus. Ioannem Garſiam, & Barboſam vbi ſuprà, quamuis gloſſ. 1 & finalis indict. l. eum ad quem, quas in id[*] expendit Sichardus ibi. num. 6. videantur dare regulam, per quam impenſæ paruæ, an magnæ ſint, cognoſci poſſit. Si enim, inquit, rei gratiâ ſunt impenſæ, ideſt ne res intereat, tunc illæ dicendæ ſunt magnæ impenſæ, & pertinent ad proprietatem; ſi autem fiunt fructuum gratiâ, illæ habentur pro paruis, & ideò debentur ab vſufructuario, quas nunquam repetet. Impenſa namque[*] facta gratiâ colligendorum fructuum, indiſtinctè pertinet ad vſufructuarium, etiam ſi magna ſit, nec repeti poteſt: quod omnes Scribentes in hac materia vnanimiter præſentiunt, & ex communi, adnotauit Ioannes Garſia in dict. cap. 11. num. 12. ad finem, per textum in l. 3. §. nos generaliter, ff. de impenſis in rebus dotalibus factis, & in l. diuortio, §. finali, ff. ſoluto matrimonio: vbi impenſæ[*] factæ circa fractus, non poſſunt repeti per maritum, ſed cum fructibus compenſantur, provt notauit Barboſa ibi. num. 1. & latiſſimè explicat per totum Ideò poteſt; fieriv dicit Sichardus vbi ſuprà, vt re ipſa magni ſumptus habeantur pro paruis, & non reputantur: è diuerſo autem parui reputantur, & conſequenter, vt ipſe firmat, inſpiciendum erit, non quanti ſint ſumptus, ſed qualiter fiãt, rei, an fructuum gratiâ. Eandem etiam regulam tradere videtur Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 4. c. 3. d. num. 20. vbi dicit, quòd in expenſis faciendis ab vſufructuario, diſtinguendum eſt, an reſpiciant rem ipſam, & ad conſeruationem proprietatis pertineant; an verò vſusfructus gratiâ fiant: vt has vſufructuarius ſibi imputet, alias verò priores, proprietatis dominus. Verùm, quoniam prædictorum Authorum traditiones non omninò ſecuræ, aut certæ ſunt, in primis enim paruos ſumptus repeti, repugnare videtur generali rationi, & deriſioni textus in dict. l. hactenus, & Communi reſolutioni: de qua ſuprà. Deinde, teneri proprietatis dominum, ſibi imputare expenſas eas, quæ rem ipſam, aut conſeruationem proprietatis reſpiciunt; hoc generaliter intellectum verum non eſt; poliunt enim rei ipſius, aut proprietatis gratiâ impenſæ fieri, ideſt, ne res intereat, vel vt refectionem neceſſariam habeat; eáſque, dummodò magnæ non ſint, tenetur ſibi imputare fructuarius ipſe, & tamẽ proprietatem, aut eiuſdem conſeruationem reſpiciunt: quod ſatis conſtat ex dict. l. hactenus, & dict. l. eum ad quem, vbi verba illa: Vt ſarta tecta ſuis ſumptibus præſtare debeat, ſic intelligenda ſunt, ideſt integram, incolumem, atque ſaluã præſtare, & curam reficiendæ & conseruandæ rei habere, cum diſtinctione tamen modicæ, vel magnæ impenſæ, de qua in dict. 1. hactenus. Idcircò & tertio loco, vt res iſta explicitè, & magis diſtinctè, quàm hactenus erat, explanari poſſit, conſtituendum erit in primis: Hoc vnum veriſſimum eſſe, vſufructuario paruam impenſam, ita ex officio incumbere, ex deciſione textus in dict. l. hactenus, cum ſimilibus, vt eius nomine, nihil repetere poſſit, etiam ſi ea duret vltra ius ſuum, vt colligitur ex generalitate eiuſdem legis,[*] & cum Corneo, & Cæpol. optimè aduertit Barboſa in dict. l. diuortio, §. final num. 10. in fine. fol. 1137. quo numero, & num. 11. in princ. ex multis aliis, idem probat in marito, vt ſcilicet maritus impenſam modicam attenta quantitate, indiſtinctè repetere non poſſit, quãtumcunque duret, vltra ius mariti, & conſtaret, quòd eanon gratiâ fructuum, ſed rei facta eſſet, quia marito ſicut vſufructuario, ex officio incumbit facere impenſam paruam, ac proinde indiſtinctè eam repetere non poteſt, vt ibidem, dict. num. 10. & 11. latiùs probatur. Ex hoc, vt vides, non malè dubium habui ſuprà, ex generalibus Sichardi, & Petri Gregorij traditionibus, quorum ipſe Barboſa in propoſito non meminit. Deinde, & ſecundò, vſufructuarium non teneri ad[*] eas impenſas, quæ perpetuam rei vtilitatem continere videantur; eas potiùs proprietario incumbere, & factas per vſufructuarium repeti poſſe, vt dicebamus ſuprà, in initio huius capitis. Et intelligimus, dummodò modicæ expenſæ non ſint; modica enim expenſa, vel refectio generaliter ad vſufructuarium pertinet, vt dicitur expreſsè, in d.l. hactenus, & in terminis probat Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 363. num. 6. lib. 2. cuius omnes ſuperiores non meminerunt: ipſe verò Author, cùm impenſæ tendunt ad vtilitatem non perpetuam, ſed temporalem, ſubdiſtinguendum exiſtimat: An vtilitas ſit temporalis ad modicum tempus, putà biennij, vel triennij, ita quòd veriſimiliter fiat talis impenſa propter fructus, veluti ſarta tacta habere, purgare foſſata, & alia ſimilia; & tales expenſæ pertinent indiſtinctè ad vſufructuarium: & in hoc conuenit etiam cum reſolutione ſuperiori, quam cum Barboſa, & aliis ſuprà probauimus. Subdit demum, quòd ſi impenſæ temporales concernant vtilitatem multorum annorum, putà decem, quindecim, vel viginti. certa doctrina aut reſponſio dari non poterit, ſed poſt mortem ipſius vſufructuarii determinabitur negotium, quia ſi ipſe vixerit per tot annos, quot erant anni, in quos porrigebatur vtilitas impenſarum, vel melioramentorum, nihil poterunt petere hæredes vſufructuarij: ſed ſi vixerit per pauciores annos, habenda erit cum hæredibus vſufructuarij ratio annorum reſtantium: ideò conſulit in eodem conſ. num. 8. quòd rectè faciet vſufructuarius, ſi proteſtetur pro ſe & ſuis hæredibus, quòd facit impenſas temporales, vel melioramenta animo repetendi. quatenus de iure repeti poſſunt. In quo etiam conuenire videtur cum his, quæ cum Barboſa dicemus ſtatim, cuius tamen, vt dixi, nunquam mentionem facit ipſe Barboſa, Et confirmari poteſt ex his, quæ multùm ad propoſitum ſcripſerunt Rolandus in conſ. 28. num. 26. & 27. vol 1. Boërius deciſ. 44. n. 13. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina, 58. num. 7. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 15. num. 257. & 258. fol. 630. Borgninus Caualcanus deciſ. 44. n. 65. Vincentius Carocius de locato, & conducte, titul. de expenſis num. 49. fol. 213, vbi loquuntur de expenſis, aut melioramentis, quæ tempus locationis, aut ius poſſidentis, vel habentis rem tranſcendunt. Denique & tertiò, vt ſuprà dictum eſt, impenſam factam gratiâ fructuum repeti non poſſe regulariter, rationem ex mente communi in marito reddit Barboſa in dict. l. diuortio, §. fin. num. 1. quæ æquè militat in vſufructuario: Dubium tamen eſſe, quænam dicatur im[*]penſa facta gratiâ fructuum, & quatenus hæc repeti poſſit, vel cum fructibus compenſari? Quoad primum dubium, diuerſæ fuerunt Doctorum ſententiæ in dict. l. diuortio, §. fin. ff. ſoluto matrimonio, quas retulit, atque eruditè confutauit ibidem Barboſ. ex n. 9. vſque ad n. 13. fol. 1135. qui aliorum ſententiis exploſis, verius dicendum exiſtimat, illam dici expenſam factam gratiâ fructuum, quæ attentâ principali intentione facientis, ad illum finem facta eſt, vt fructus colligantur, vt eodem loco latiùs declaratur, & videtur fuiſſe de mente Sichardi loco relato ſuprà. Huic reſolutioni adderem ego libenter, in dubio, ex qualitate impenſæ, & rei, in qua impenditur, modo etiam impendendi dignoſci poſſe, ad quem finem impenſum fuerit, & totum hoc arbitrio diſcreti Iudicis diſcernendum putarem. Quoad ſecundum, reſoluit Barboſa, & alios plures refert; tacet tamen Mandell. vbi ſuprà, in vſufructuario idem tenentem: quòd ſi maritus impensâ factâ gratiâ fructuum, vſus eſt vſque ad tempus, pro quo facta eſt, nihil repetere poterit, ſed ea cum fructibus perceptis compenſabitur, ex text, in dict. l. 3. ff. de impenſis in rebus dotalibus factis, & in dict. l. diuortio, §. finali. Si verò impenſa facta gratiâ fructuum durauit plus quàm ius mariti expendentis; tunc pro rata repetere poterit: quod tenet iterùm n. 40. verſ. ſed ex prædictis, & intelligendum crederẽ provt in vſufructuario intellexit Mandellus, & annos diſtinxit vbi ſuprà. Quarto loco, & principaliter conſtituendum eſt, hu[*]cuſque dicta, atque diſtinctionem dict. l. hactenus, dicentis, ad fructuarium pertinere modicam impenſam, ad proprietarium magnam, procedere tantùm in reficiendo, non autem in aliis expenſis, atque oneribus, quæ ratione poſſeſſionis, vel fructuum ſoluuntur; hæc enim etiam ſi modica non ſint, ab ipſo vſufructuario ſolui debent, per eundem textum, ſecundùm Baldum, & Angelum ibi. Fulgoſium in fine l. præcedentis, & alios referendos ſtatim. Idcirco vſufructuarium ipſum onera quamplurima, collectas, gabellas, penſiones, canones, tributa, & alias præſtationes temporales ſubiturum, pleniſſimè probarunt, & variis modis declarant Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 72. verſ. diſtinctio autem, fol. 119. vſque ad fol. 128. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationib. c. 11. num. 45. vſque ad num. 62. Molina de primogeniis, lib. 1. cap. 27. num. 8. Aluarus Valaſcus de iure emphyteutic, quæſt. 17. Borgninus Caualcanus de vſufruct. mulieri relicto, num. 160. verſ. hinc eſt. fol. 354. & deciſ. 44. num. 54. & 55. 1. part. Cephalus in conſ. 290. num. 2. 3. & 4. lib. 2. Iacobus Mandellus de Alba: n. conſ. 173. num. 10. lib. 4. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 172. num. 22. & 23. lib. 2. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 37. per totam. Vincentius Carocius de locato & conducto, 3. gradu accidentium, quæſt. 16. de vſufruct. per totam, folio 81. 82. & 83. Petrus Auguſtinus Morla, qui ſolum Pinellum refert, emporij, 1. part. tit. 12. de variis quæſtionibus, quæſt. 2. num. 10. Petrus Ricciard. ad §. finitur, Inſtitut. de vſufruct. num. 36. Achilles Pedrocha in conſ. 2. num. 73. 74. & 75. qui loquitur in onere cenſuum rei impoſito, & illud ad fructuarium tranſire reſoluit: &[*] reddit rationem, quoniam onera realia, vel mixta, ſemper cum re legata tranſeunt, & ad perſonas rem ipſam poſſidentes, & res cum ſuo onere regulariter cenſetur relicta, vt plenè probarunt Rolandus in conſ. 32. num. 4. vol. 1. Menochius in conſ. 63. num. 11. & 12. lib. 1. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 298. num. 7. & 8. vol. 3. Cephalus in conſ. 192. num. 12. lib. 2. Burſatus in conſ. 5. n. 19. vol. 1. latè Pedrocha in conſ. 2. à num. 46. vſque ad n. 54. & num. 73. vſque ad numer. 84. vbi multa congerit ad propoſitum neceſſaria. Item etiam, quòd cenſus ſuper[*] re impoſitus, debeatur ab vſufructuario, emphyteuta, & quolibet alio poſſeſſore, nec poſſit conuentus ſe eximere à iudicio per nominationem domini directi, concludenter, atque eruditè probat Hieron. Gabr. in conſil. 47. n. 6. & 7. lib. 1. & tenent Pinellus dict. 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 72. verſ. Tertiò ampliatur. Caualcanus de vſufruct. mulie. relict, num. 160. fol. 354. Carocius dict. quæſt. 16. ex num. 10. cum ſeqq. fol. 81. & 82. qui num. 1. ad alia etiam onera eundem vſufructuarium[*] adſtringit. Familiam etiam alere teneri vſufructuarium omnium bonorum, atque eos, quos teſtator defunctus alere tenebatur, probauit Surdus de alimentis, tit. 1. q. 30. per totam. Limitantur tamen, quæ ſuperiùs dicta ſunt, & deci[*]ſio textus in d.l. hactenus, vt minime procedant, quando legatum vſusfructus inutile eſſet, ſi vſufructuarius onera ſolueret, vt in prædict. gloſ. in l. ſi pendentes, §. ſi quid, verbo, pertinebunt, ff. de vſufruct. per textum in l. qui concubinam, §. qui hortos, ff. de legatis 3. & ſequuntur multi relati per Pinellum dict. 2. part. num. 68. verſ. limitatur ſeptimo, qui ipſe optimè explicat text, in dict. §. qui hortos. Vincentium Carocium de locato & conduct. dict. quæſt. 16. in princ. & num. 34. Ioannem Gar[*]ſiam dict. cap. 11. num. 61. Graſſum §. legatum, quæſt. 37. num. 2. qui in hoc refert, & ſequitur eandem diſtinctionem, quam in propoſito probauit Caualcanus de vſufruct. mulieri relict. num. 162. ante finem, fol. 357. quòd aut impoſitio. vel onus eſt tanti valoris & ſummæ, quòd abſorberet totum vſumfructum bonorum vniuerſaliũ, & particularium relictum durante vita vſufructuarij, taxandum, provt notatur per Doctores in l. hæreditatum. ff. ad l. falcidiam: & ita omninò inutile eſſet legatum; & tunc vſufructuarius ſoluere de vſufructu non tenetur: aut impoſitio, vel onus tantùm abſorbet fructus illius temporis, vel anni: & ſufficit legatum in totum non fuiſſe, nec eſſe inutile. Ego verò exiſtimo, totum hoc pendere à voluntate teſtatoris expreſſa, vel ex probabilibus coniecturis deducta, provt in legatis annuis dicam ſtatim cap. 58. Deficiente autem voluntate expreſſa vel coniecturata, quæ ante omnia attendi debet, provt certum eſt, ad ea onera omninò vſufructuarium adſtringerem, datâ ſaltem vtilitate aliqua, quæ ſufficere debet, quæcunque illa ſit, quoniam res cum ſuo onere tranſit, atque in dubio cenſetur relicta, & in voluntate fructuarij eſt, ſi ab onere excuſari velit vſumfructum relinquere, iuxta reſponſum Vlpiani in l. cùm fructuarius 71. ff. de vſufruct. Bartol. in l. dotem, §. fin. num. 14. ff. de publicanis & vectigalibus, & communem, ex Pinello vbi ſuprà, verſ. limitatur Octauò, Carocio d. quæſt. 16. n. 48. fol. 83. CAPVT LVII. Vſufructuarius, quando impenſa magna neceſſaria eſt, vtrùm teneatur ante omnia impendere & poſteà repetere à proprietario, an verò à principio, antequam impendat, poſſit compellere proprietarium, vt ſibi pecuniam erogandam præſtet, vel quod ipſe pro refectione rei impendat? Deinde, ſi fructuarius velit immodicè impendere, an neceſſe habeat, vt magnam impenſam repetere poſſit, denunciare domino, antequã expendat: vbi Bartoli, Caſtrenſis, atque aliorum Antiquorum, Recentiorum etiam traditiones in hac materia dilucidè, & meliùs quàm hactenùs enucleantur. Demùm de omni impenſa, atque melioratione ab vſufructuario facta, breuis & diſtincta reſolutio traditur: & vide ſuprà c. 33. ex n. 7. vſque ad 13. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarius pro refectione rei, ſi quid vltra modicam expenſam impendit, ſiue magnam impenſam facit, repetit à proprietario. -  2 Vſufructuarius, quando impenſa magna neceſſaria eſt, vtrùm teneatur ante omnia impendere, & poſteà repetere à proprietario; an verò à principio, antequam impendat, poſſit compellere proprietarium, vt ſibi pecuniam erogandam præſtet, vel quòd ipſe impendat. -  3 Bartoli ſententia in propoſito dubio relata. -  4 Baldi, Saliceti, Castrenſis, atque aliorum ſententia, quæ etiam fuit Bartoli variantis in hac materia, probata; vt fructuarius à principio compellere poſſit fructuarium ad magnam impenſam, nec teneatur impendere, & poſteà repetere. -  5 L. hactenus, 8. ff. de vſufruct. explicata. -  6 Proprietarium teneri facere magnam impenſam, quæ ad refectionem rei pertineat, aliàs priuandum proprietate, & ad intereſſe teneri. -  7 Vſufructuarius iure vſusfructûs priuatur, atque ad intereſſe tenetur, ſi nolit reficere, quando ad eum ſpectat onus refectionis. -  8 Sententia Gloſſæ finalis in l. eum ad quem, C. de vſufructu, probatur. -  9 D. Spino, nouè, & meritò in hac materia notatus. -  10 Borgninum Caualcanum nimis confusè in propoſito ſe habuiſſe, nec aliquid certum reſoluiſſe. -  11 Vſufructuarius ſi velit immodicè expendere pro refectione rei, an neceſſe habeat, vt repetat magnam impenſam, antequã expendat, denuntiare domino, dato quòd expenſa neceſſaria fuerit, vbi Caſtrenſis ſententia refertur, & meliùs quàm hactenus declaratur. -  12 Bartoli ſententia in propoſito dubio recepta, & elegantius quàm hactenus comprobata. -  13 Vſufructuarius omnium bonorum, ſi aliquid pro hæreditate ſoluit, etiam non certiorato hærede, tanquam procurator, ſeu negotiorum geſtor hæredis repetit. -  14 Dummodò talis ſolutio vtilis ſit hæreditati ipſi. -  15 Poſſeſſor bonæ fidei regulariter deducit expenſas neceſſarias in re aliena factas. -  16 Vſufructuarium circa expenſas neceſſarias repetendas, bonæ fidei poſſeſſorem eſſe, & ſuprà num. 14. ad finem. -  17 Vſufructuarius pro expenſis retinere poteſt rem, & eam non relaxare, donec ſit ſatisfactus. -  18 Vſufructuarius, vtrùm neceſſarias, vtiles, & voluptuarias expenſas, atque melioramenta repetat? & num. ſequent. & vide ſuprà, cap. 33. ex num. 7. vſque ad 13. -  19 Impenſarum, quæ fiunt circa rem, quædam ſunt neceſſariæ, quædam vtiles, & quædam voluptuariæ. -  20 Vſufructuarius, qualiter vtiles, aut voluptuarias expenſas recuperare poſſit? -  21 Circa ea quæ numero præcedenti reſoluta ſunt, prælegenda omninò tradita ſuprà, cap. 33. ex num. 7. vſque ad num. 13. ne facilè nos decipiant, quæ circa expenſas, & melioramenta, nimis generaliter, atque abſolutè in vſufructuario conſtituunt Doctores. -  22 Marci Antonij Peregrini reſolutione nouiter probatâ per Authorem in hac materia, confirmari nonnulla, quæ vltra alios Scribentes adnotata fuêre ſuprà, cap. 33. num. 12. -  23 De impenſis, & melior amentis in re aliena factis à bonæ, vel malæ fide poſſeſſore, colono, inquilino, vſufructuario, emphyteuta, & alio quocunque poſſeſſore, ſeu detentatore, nonnullos trataſſe latiſſimè, quorum hoc num. mentio fit. -  24 Vſufructuarius, necnon etiam maritus, emphyteuta, ac alius quicunque, qui ratione alicuius tituli apti ad acquiſitionem fructuum, recipit fructus, quantuncunque titulus reuocabilis ſit, non tenetur fructus cum meliorationibus compenſare: quod latiùs exornatur, atque declaratur remiſſiuè. PRo abſoluta atque diſtincta huius Capitis explica[*]tione, in primis conſtituere neceſſarium erit apud Doctores omnes hoc vnum certum eſſe, quòd vſufructuarius, licèt teneatur curam, & diligentiam adhibere circa res fructuarias; tamen pro refectione rei ad modicam dumtaxat expenſam obligatus eſt, non ad magnam, vt c. præcedenti ſæpe repetitum eſt. Inde eſt, quòd ſi quid vltra modicam impenſam impendit vſufructuarius ipſe, vel magnam impenſam facit, repetit à proprietario, in quo nullum dubiũ eſt. Sic enim probatur in d.l. eum ad quem, C. de vſufructu: vbi ſic intelligunt communiter omnes, & ſæpe Bartol. ibidem, & in l. cotem, §. qui maximos, num. 15. ff. de publicanis & vectigalibus, & in l. Neſennius, num. 7. ff. de negotiis geſtis. & in l. hactenus, circa fin ff. de vſufruct. Baldus, & Salicetus n. 3. Caſtrenſis in fin. & Sichardus numer. 4. & 5. & n. 7. in d.l. eum ad quem. Cumanus in l. ſi proprietarius ff. de vſufructu accreſcendo. Aretinus in conſ. 110. in princ. Pinellas 2. p.l. 1. C. de bonis maternis, numer. 72. verſic. tandem. Ioannes Garſia de expenſis & meliorat, cap. 11. num. 26. Redoanus tract. de rebus Eccleſ. non alienand. quæſt. 72. cap. 10. num. 3. fol. 355. Caballinus milleloquio 13. num. 1. Petrus Surdus, qui dicit, quòd in hoc omnes conueniunt, tract. de alimentis, tit. 6. quæſt. 3. num 73. in fin. & num. 74. fol. 196. & in conſ. 155. num. 9. & num. 17. & 18. lib. 2. Secundò conſtituendum eſt, Dubium, ſiue conten[*]tionem Doctorum in eo maximè conſiſtere, vtrùm vſufructuarius, quando impenſa magna neceſſiaria eſt, teneatur ante omnia impendere, & poſteà repetere à proprietario; an verò à principio, antequam impendat, poſſit compellere proprietarium, vt ſibi pecuniam erogandam præſtet, vel quòd ipſe impendat? In quo dubio, ſi Doctores omnes in propoſito Scribentes prælegeris, Bartolum in nonnullis locis variantem, & ab aliis non rectè citatum inuenies, Salicetum etiam, & Paulum in allegatione Bartoli contrarios videbis, alios denique minùs bene Antiquorum ſenſum, ſiue mentem percipientes: re tamen vera Bartolus in d.l. eum ad quem, C.[*] de vſufructu, quem in hunc ſenſum accipit Ioannes Sichardus ibi. num. 4. in fin. & num. 5. & 7. idem Bartolus in l. damni, §. ei cuius, n. 3. ff. de damno infect, fructuarium obligat ad magnam impenſam, eámque poſtmodùm à proprietario repetendam dicit: & probarunt Bertrandus in conſ. 40. num. 15. lib. 2. Practicus Papienſ. in forma libelli, ad dotem, verb, dedit, num. 6. Inde infert Bartolus, magnam impenſam repetendam à fructuario actione in factum, qua: actio eſt generalis, & competit quandocunque non habemus expreſſum nomen actionis, vel repetet per actio nem vtilem mandati, non autem per actionem negotiorum geſtorum. Et monetur ratione aut doctrina ſuperiori, quòd cùm fructuarius etiam magnam impenſam de neceſſitate faciat, repetiturus poſtmodùm eam, non poteſt repetere per actionem negotiorum geſtorum, per text. in l. hæredes, §. idem eſt, & §. ſi vnus, ff. famil. erciſcund. Baldus verò in d.l. eum ad quem, C. de vſufructu, quem[*] ſequuntur Salicetus, & Caſtrenſis ibidem, in contraria ſententia fuit, quam etiam tenuit Bartolus ſibi contrarius in d.l. cotem, §. qui maximos, num. 15. ff. de publicanis & vectigalibus. Imò quòd vſufructuarius, quando impenſa magna neceſſaria eſt, non teneatur à principio impendere, & poſteà repetere, ſed antequàm impendat, poſſit petere pecuniam pro futura impenſa à proprietario, vel eundem adſtringere ad impenſam ſua manu faciendam, ſi fructuario pecuniam dare noluerit. Et hæc opinio, quæ verior eſt, & communior, ſummam æquitatem continet, quia, vt inquit Pinellus referendus ſtatim, non eſſet fructuario benè conſultum, ſi arctaretur ad magnam impenſam eo prætextu, quòd eam repetere poſſet. Nec contrarium probatur in d.l. eum ad quem, quoniam ibi datur fructuario ius repetendi magnam impenſam, quam voluntariè fecit, non autem quod eam facere teneatur: quam opinionem cum Azone, Imola, & aliis rectè defendit Pinel, d. 2. p.l. 1. C. de bonis maternis, verſic. vides Salicetum, fol. 127. Ioannes Garſia d. cap. 11. num. 26. & 27. Caballinus milleloquio 1. numer. 13. & in eſſectu probauit Redoanus de rebus Eccleſ. non alienand, d. quæſt. 72. cap. 10. num. 4. fol. 355. & poſt longam diſputationem, Bartoli, atque aliorum ſententiis relatis, hanc opinionem veriorem exiſtimat Petrus Surdus in conſ. 155. num. 17. & 18. lib. 2. atque nouiſſimè ſequutus eſt Petr. Ricciard. ad §. finitur, Inſtit. de vſufruct. n. 37. Tenetur ergo proprietarius numerare pecuniã erogandam vſufructuario, ſi nolit ipſe per ſe facere, & expendere, vt dicit Pinellus vbi ſuprà, in verſic. non tamen intelligas, & ex aliis probauit Surdus d. num. 18. Ex his infertur primó interpretatio ad textum in d.l.[*] hactenus, 8. ff. de vſufructu, quæ dicit dominum, ſcilicet proprietarium, non debere reficere; nam debet intelligi, vt non cogatur quoad onus perſonale, & quoad paruas expenſas, quae pertinent ad fructuarium, vt explicauit Pinellus vbi ſuprà, d. num. 72. in princ. non tamen quoad expenſas magnas, aliàs ſua proprietate priuabitur, l. quamuis, l. ſi proprietarius, ff. de damno infecto. Ex[*] quibus teneri proprietarium magnam impenſam facere, quæ ad refectionem rei pertineat, aliàs proprietate priuandum docuit expreſſim Bartol. in. d.l. cotem, §. qui maximos, num. 14. & 16. ſequuntur Ricciardus in d. §. finitur, num. 37. Sichardus in d.l. eum ad quem, num. 8. Surdus in d. conſ. 155. num. 18. in princ. lib. 2. vbi dicit, quòd fi proprietarius recuſet eas impenſas facere, & pecuniam neceſſariam ad rei refectione tradere, non ſolùm proprietate priuatur, ſed etiam tenetur ſoluere intereſſe. Sicut è contrà, vſufructuarius iure vſusfructûs priuatur,[*] atque ad intereſſe tenetur, ſi nolit reficere, quando ad eum ſpectat onus refectionis, vt tradit Ruinus in conſ. 206. num. 31. vol. 2. Surdus d. conſ. 155. num. 9. lib. 2. Secundò infertur, rectè dixiſſe Gloſſam final, in d.l.[*] eum ad quem, C. de vſufruct. Vſufructuarium, magnas impenſas factas repetitarum â proprietario, actione negotiorum geſtorum, nam cùm vſufructuarius non teneatur ad magnam impenſam, ſed voluntariè faciat eam, vtiliter tamen proprietarij negotium gerendo, competere debet eidem negotiorum geſtorum actio. vt cum Baldo probauit Caſtrenfis in eadem l. in fin. & Sichardus num. 7. Pariſius in conſ. 94. ſub num. 21. lib. 2. Cephalus in conſ. 762. num. 23. & 24. lib. 5. Tertiò infertur, ſilentio prætermitti non paſſe, D.[*] Spino in ſpeculo, gloſ. 13. de legato vſusfructus, numer. 81. Superioribus Authoribus non citatis, nec prælectis, ſolòque Pinello relato (qui tamen conſtanter aderit contrarium, vt vidimus) minùs benè dixiſſè, veriorem ſententiam eſſe contra Communem ſuprà relatam, quòd vſufructuarius pro refectione rei, teneatur etiam magnam impenſam facere, repetiturus eam: ſiquidem contrarium verius eſſe, ex ſuperioribus conſtet apertè. Item ex eo, quòd vſufructuarius ſolùm habet curam, cuſtodiam, & ſolicitudinem rei, & eſt quaſi procurator in rem domini, in qua eſt vſusfructus, vt ſæpe repetitum eſt, ſed procurator licèt mandatum habeat de faciendo aliquo opere, tamen illud non tenetur ſuis ſumptibus facere, etiamſi pauló poſt poſſit recuperare à domino, ſed à principio agere poteſt, vt pecunia ſibi detur ad opus faciendum, l. ſi verò non remunerandi, §. fin. cum l. ſeq. ff. mandati. Sic quoque vſufructuarius tanquam procurator in rem ſuam, non poſſet rei magnos ſumptus facere; tantum enim tenetur curam, & diligentiam adhibere, ideſt debet date operam, vt res ſit ſarta & tecta, per text, in d.l. eum ad quem, vbi eleganter explicat Ioannes Sichardus num. 8. Quartò, & vltimò infertur, nimis confusè id propo[*]ſito ſe habuiſſe, Doctorum doctrinas ſubobſcurè inuoluiſſe, nec certum quid reſoluiſſe Borgninum Caualcanum de vſufruct. mulieri relicto. n. 161. fol. 354. & 355. vt ex dictis ibidem colliges apertè. Tertiò & principaliter conſtituendum eſt, Dubium[*] eſſe non ſatis apertè deciſum per Scribentes, an vſufructuarius, qui, vt ſuprà vidimus, pro refectione rei non tenetur magnam impenſam facere, ſi velit immodicè expendere, vt magnam impenſam repetere poſſit, neceſſe habeat, antequàm expendat denuntiare domino, dato quòd expenſa neceſſaria ſit? Et Caſtrenſis in d.l. eum ad quem, num. 2. verſic. poteſt dici, exiſtimat, quòd vſufructuarius, quando imminet neceſſitas, ne res deterioretur, quamuis non teneatur magnam impenſam ſuo ſumptu facere, debet tamen denuntiare proprietario, quòd eam faciat, aliàs imputaretur ſibi culpa, ſi proprietarius ignorabat; & ſequitur Arias Pinellus 2. p.l. 1. C. de bonis maternis, num. 72. in fin. verſic. pulchrè autem annotauit, fol. 127. nec aliter explicat: Idcircò huiuſmodi Caſtrenſis verba diuerſimodè accipi ſolent; nonnulli enim ſic intelligunt, quòd ſi fructuarius, cùm immodicè, neceſſariò tamen, expendere vult, non denuntiauerit proprietario, videatur conſtitutus in negligentia, aut in culpa, ac per conſequens repetere non poſſit magnam impenſam à ſe factam. Alij verò aliter accipiunt, vt conſtat ex his, quæ ſcribit Ioannes Garſia dict. cap. 11. num. 28. vbi poſt Bartol. in d.l. cotem, §. qui maximos, num. 17. ff. de publicanis & vectigalibus, ſẽcurè firmat, quòd vſufructuarius, qui reficiendo, immodicè expendere vult, non neceſſe habet, vt poſſit repetere magnam impenſam, denunciare domino antequàm expendat, ſi expenſa neceſſaria ſit, & ſi commiſſa etiam denunciatione, conſumpti repetitionem concedit vſufructuario: & in idem citat Pinellum, qui tamen non ſic expreſsè dicit, ſed Caſtrenſis verba refert dumtaxat: forſan tamen eiuſdem ſententiæ fuit; retulit enim Bartolum vbi ſuprà: imò Paulus ipſe, ſi attentè prælegatur, non denegat in propoſita ſpecie repetitionem vſufructuario, nec de repetitione aliquid dicit, ſed tantùm, quod vſufructuarius, qui iuxta reſolutionem in verſic. precedenti traditam, per eundem, contra Bartolum, non tenetur magnam impenſam facere de ſua burſa; teneatur tamen, quando imminet neceſſitas, ne res deterioretur, denunciare proprietario, quòd impẽdat, aliàs imputaretur ſibi culpa, ſi proprietarius ignorabat; vt ſit ſenſus, quòd vſufructuarius, quando non vult magnam impenſam facere, ad quam de iure non tenetur, debet ad minus denunciare domino de neceſſitate rei, ne res deterioretur: quòd ſi non denunciauerit, imputabitur ſibi culpa, & tenebitur de damno deteriorationis, provt in aliis terminis reſoluit Ioannes Garſia dict. cap. 11. num. 29. & 30. Cæterùm, quando ipſe facit magnam impenſam, non ſolùm non poteſt ei culpa aliqua imputari; imò ſummã diligentiam adhibet, negotium domini, id eſt, proprietarij vtiliter gerit, & repetitionem iure ipſo habet. hunc autem fuiſſe Caſtrenſis ſenſum, hanc eius intentionem, vnuſquiſque coacta ratione fatebitur, qui verba & mentem eiuſdem inquirere voluerit, eo maximè quòd in fine eiuſdem l. ſuper Gloſſa, verbo, actione, pro expenſa magna facta concedit vſufructuario repetitionẽ, & actionem negotiorum geſtorũ; & tamen loquitur in terminis Gloſſæ, quando ignorante, & non certiorato proprietario, impenſa magna facta fuit. Quod vel ex eo colligitur, nam allegat textum in confirmationem ſuæ doctrinæ, in l. item quæritur, 14. § exercitu, ff. locati: vbi loquitur Iureconſultus de conductore, qui exercitu veniente migrauit, & domino non denunciauit; quo caſu dicitur, quòd ad damnum illatum ex locato tenetur, conſideratur enim culpa in non denunciando, quia ille migrauit; ſecus tamen, ſi non migraſſet, ſed reſiſtere curaſſet, quãuis non potuiſſet, quia tunc non teneretur, etiamſi non denunciaſſet, vt eſt de mente Gloſſæ ibi, verbo, non denunciauit, vt ſic Caſtrenſis expendens illum textum voluerit, denunciationem neceſſariam eſſe ex parte fructuarij, ſi periculum deteriorationis eſſe poteſt, quoties ex parte eius nullum factum datur, hoc eſt magna impenſa non fit, aliàs ſecus, argumento d. §. exercitu: quod idem, nec aliud in effectu voluit etiam Pinellus vbi ſuprà, maximè cùm in verſ. præcedenti, ibi: Vides Salicetum, ſæpe ſupponat, quòd vſufructuarius, ſi magnam impenſam fecerit ad quam non tenetur, indiſtinctè repetit eam. Modernus etiam, qui in conſuetud. Pariſien. tit. 1. gloſ. 8. num. 58. ſic ſcribit, nec ad eum hucuſque aliquis in terminis huius quæſtionis aduertit: Hinc etiam in hoc vltimo caſu, ſi fructuarius non denunciauerit, cùm potuerit, proprietario probabiliter ignoranti periculum ruinæ vel inundationis, aut aliud neceſſariò fiendum impenſa proprietariij, & damnum ſecutum fuerit, tenebitur ipſi proprietario ad intereſſe, argumento l. ſi fideiuſſor, ff. mandati. Eſt enim velut procurator proprietarij, & tenetur ei ad omnem curam & cuſtodiam, quam non præſtat, ſi ſaltem denunciare huiuſmodi periculum neglexerit, l. item quæritur, §. exercitu, ff. locati: ita decidit Paulus in l. eum ad quem, C. de vſufructu. Pondera verba illa, ſi ſaltem, quæ poſita ſunt in deſectum non faciendi magnam impenſam; quo caſu denunciare ſaltem neceſſe eſt: cùm verò magna impenſa fit, denunciatio aliqua non requiritur. Vnum ergo aut alterum efficere debet vſufructuarius, provt apertè ſentit Caballinus milleloquio 1. n. 13. dicens, quòd vbi res fructuaria magnâ & neceſſariâ indigeat impensâ, ſi nec eam repetiturus fecerit fructuarius, nec domino denunciauerit rei periculum, tenebitur ad hoc. His pro explicatione Caſtrenſis præmiſſis, quæ noua[*] ſunt, nec per aliquem ſic reſoluta, prædicta interpretatio, vel ſententia, quam defendimus, non eſt Authorum authoritate deſtituta. Bartolus enim in d.l. cotem, §. qui maximos n. 17. ff. de publican. & vectiga, expreſſim docuit, quòd vſufructuarius, vt repetat magnam impenſam neceſſariam, quam fecit in re fluctuaria, non habet neceſſe domino denunciare, ſi modò neceſſariò impendat; & ſequuntur Ioannes Garſia dict. Cap. 11. n. 28. D. Spino in ſpeculo, gloſ 13. de legato vſusfructus, n. 81. fol. 328. & eiuſdem ſententiæ: fuiſſe videntur Albericus in l. ſed & ſi quid inædificauerit, num 2. ff. de vſufructu. Grammaticus in conſ. ciuili 133. n. 3. in fine, & n. 4. Antonius Gomez in l. 46. Tauri, num. 13. in fine, verſ. Confirmatur etiam, quia vſufructuarius. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 363. num. 6. lib. 2. & denique nonnulli alij relati ſuprà, num. 1. qui enunciationem nullam requirunt, ſed repetendi impenſas magnas ius indiſtinctè concedunt vſufructuario. Pro quibus, vltra ſuperiora, fortiter vrget: quòd vſufructuarius, vt diximus, cenſetur eſſe procurator in rem ſuam, & videtur habere mãdatum à proprietario circa ea, quæ concernunt rem ipſam, in qua eſt vſusfructus, l. 1. §. finali, ff. de noui operis nunciatione, vbi Bartolus, Alexander, & omnes Scribentes communiter, Corneus in conſ. 187. num. 11. vol. 2. Decius in conſ. 418. num. 7. & 9. Achilles Pedrocha in conſ. 7. num. 178. Vnde poteſt facere omnia, quæ tendunt ad cuſtodiam, & conſeruationem rei, & conſequenter impendere immodicè, cùm impenſa magna neceſſaria eſt ad rei conſeruationem; atque repetere ſic cõſumptum: Menochius in conſ. 96. num. 29. & 30. lib. 1. Nam & negotiorum geſtores, qui nullum mandatum habent, detrahere poſſunt omnes, & quaſcunque meliorationes, vel impenſas repetere, vt cum multis, ex Communi probatuit Menochius de recuperanda poſſeſſione, remedio 15. num. 566. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina, 58. num. 10. Ergo multò magis repetere poterit vſufructuarius, qui procurator cenſetur, & habere mandatum ad expendendum, ſi neceſſitas rei requirat:[*] Quod probatur etiam authoritate Cornei in conſ. 195. lib. 4. Vbi ad propoſitum firmat, quòd vſufructuarius omnium bonorum, ſi aliquid pro hæreditate ſoluit, etiã non certiorato hærede, tanquam procurator, ſeu negotiorum geſtor proprietarij, repetet; & ſequitur Ioannes[*] Cephalus in conſ. 662. num. 23. & 24. lib. 5. dicens, prædictam doctrinam ſine dubio procedere, dummodò talis ſolutio vtilis ſit hæreditati ipſi, argumento, text, in l. 2. & in l. quæ vtiliter. in princ. ff. de negotiis geſtis, & eorum, quæ ſcribit Bartolus in l. ſed an vltro, §. 1. ff. eodem titul & in ſimili idem tenet Pariſius in conſ. 64. ſub num. 21. lib. 2. quem refert, & ſequitur Ioannes Botta in conſ. 6. num. 2. vbi generaliter conſtituunt poſſe fructuarium, de ſuo ſolutum ab hærede repetere, vt illa, quæ vtiliter geſſiſſet, vel etiam negotium vtile pertinens ipſi hæredi: & firmat Burſatus in conſ. 123. num. 14. lib. 1. Tandem & vltimò, quando prædictorum Patrum deciſiones, & rationes deficerent, negari non poſſet, ſuperiorem doctrinam veram eſſe concludenti ratione: Quòd vſufructuarius, qui diſpoſitione, & voluntate teſtatoris, & ſcientia, patientiáque hæredis rem poſſider, in qua vſusfructus conſiſtit, bonæ fidei poſſeſſor iudicatur, & conſequenter deducere, aut repetere debet neceſſariam impenſam factam etiam inſcio, ſiue ignorante proprietario, quia poſſeſſor bonæ: fidei ſemper expenſa,[*] neceſſarias in re aliena factas deducit, l. Paul, in fi. ff. de doli exceptione, l. ſi in area, ff. de condictione indebiti, l. adeò, §. certæ, ff. de acquirendo rerum dominia. l. 44. titul. 28. partita 3. & latiùs declarant Antonius Gomez. in l. 46. Tauri, in princ. Boërius deciſione 44. num. 7. Ruinus in conſ. 157. num. 21. lib. 1. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus cap. 1. num. 24. Barboſa in l. diuortio, §. finali, num. 66. & 67. ff. ſoluto matrimonio: & vltra relatos ab eo, Maſcardus de probationibus, tomo 2. concluſ. 104. num. 8. Vincentius Carocius de locato & conducto, titul. de expenſis, in principio, fol. 111. & quæſt. 2. num. 4. fol. 214. & interminis, vſufructuarium bonæ fi[*]dei poſſeſſorem eſſe, & conſequenter omnia diſpoſita in bonæ fidei poſſeſſore circa expenſas, & melioramenta habere locum in eo, & expenſas repetere poſſe, firmat Decianus in conſ. 43. num. 55. volum. 5. Caualcanus[*] deciſ. 44. num. 46. & ſeqq, vbi probat, quòd vſufructuarius poteſt rem retinere pro expenſis, & eam non relaxare, donec ſit ſatisſactus. Sed quia prædicti Authores loquuntur in expenſis,[*] aut melioramentis neceſſariis ab vſufructuario factis. Videndum eſt, quid cenſendum ſit de vtilibus, aut voluptuariis expenſis, & melioramentis? quorum aliqua diximus ſuprà, hoc eodem lib. cap. 33. numer. 7. Et pro maiori declaratione meminiſſe oportebit: Quòd impen[*]ſarum, quæ fiunt circa rem, quædam ſunt neceſſariæ, quædam vtiles, & quædam voluptuariæ. Harum exempla ponuntur in l. impenſæ, ff. de verborũ ſignificatione, l. 1. cum ſeqq. ff. de impenſis in rebus dotalibus factis, & cum Communi latiſſimè explicant Rolandus in conſ. 28. n. 8. volum. 1. Maſcardus dicta concluſione. 1040. Ioannes Garſia de expenſis, cap. 1. num. 10. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina, 58. num. 3. Vincentius Carocius dicto titulo, de expenſis, in princ. numer. 5. fol. 211. Decianus in conſ. 43. num. 44. volum. 5. Barboſa in l. diuortio, §. finali, ff. ſoluto matrimonio, num. 31. & 32. fol. 1149. Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 50. à princ. fol. 465. Quod attinet ad expenſas neceſſarias, plenè reſolutum eſt ſuprà, repetitionem, & retentionem, atque omnium legum prærogatiuas vſufructuario concedi: & diximus ſuprà, cap. 33. numer. 12. vbi vide omninò. Vti[*]lium verò repetitionem etiam concedit Bartolus in d.l. cotem, §. qui maximos, ff. de publicanis & vectigalibus, in finalibus verbis, vbi dicit in hunc modum: Sed ſi expenſas facit voluntariè, vtiles tamen, ad quas non tenebatur; tũc benè puto, quòd repeteret actione negotiorum geſtorũ. Et Battoli reſolutionem ſequũtur Thom. Grammaticus in conſ. ciuili 133. num. 3. & 4. Antonius Gomez. in l. 46. Tauri, numer. 3. verſiculo, Confirmatur etiam, quia fructuarius. Decianus in conſ. 43. num. 41. & 54. volum. 5. vbi plenè probat, quòd vſufructuarius habetius repetẽdi expenſas etiam vtiles, atque melioramenta vtilia; & latiùs declarant quamplurimi, quos nouiſſimè congeſſit in vnum, Blaſius Florez Diaz de Mena in addit, ad deciſ. 4. Gamæ, num. 3. fol. 4. ad finem, & vltra relatos ibi. idem etiam, vſufructuarium ſcilicet poſſe facere impenſas vtiles, & repetiturum eas, dummodò non mutet formam rei, tenet Guillielmus Redoanus de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſtione 72. cap. 10. in principio, folio 354. Sed & voluptuarias expenſas facere poſſe vſufructuarium, dixit Redoanus vbi ſuprà. Eo tamen caſu, nullam actionem habiturum ad repetendas eas, in terminis probauit D. Spino in ſpeculo. gloſ. 13. principali, de legato vſusfructus, numer. 81. qui ampliùs non declarat, atque immemor fuit eorum, quæ in propoſito non ineleganter annotauit Ioannes Garſia, quem ſtatim referam. Idcirco aduertendum eſt, quòd in hac ſpecie, vſufructuarius ipſe, tametſi non poſſit repetendi, vel retinendi ius habere; abraſio tamen ei concedenda eſt, ſi ſine læſione prioris ſtatus, & commodè abradete poſſit, vel niſi proprietarius paratus ſit tantùm ſoluere, quantũ abradendo habiturus ſit fructuarius, quia tunc abraſio ceſſat, provt in poſſeſſore bonæ fidei ſtatutum eſt, cui ſuperiores cõparant vſufructuarium, l. in fundo, ff. de rei vendicatione, l. vtiles. ff. de petitione hæreditatis, & latè probant Ioannes Garſia de expenſis & meliorat, cap. 1. num. 32. vſque ad finem capitis. Menochius de recuperanda poſſeſſione remedio 15. n. 305. Barboſa in d.l. diuortio, §. finali, n. 88. verſic. His ita explicatis, reſtat videre. Vincentius Carocius de locato & conducto, titulo, de expenſis, quæſt. 2. num. 7. fol. 214. quæ ad vſufructuarium adaptari poſſe videntur, maximè ex verbis l. Regiæ 44. titul. 28. partita 3. dum dicit: Otro ſi decimos, que aquellos que ſon tenedores. de caſas ò de heredamientos agenos fazen deſpenſas en ellas, que no ſon muy prouechoſas, mas ſon poſturas: aſſi como las pinturas, &c. Vbi ponderanda notaui verba illa, O de heredamientos agenos, quæ propriè conueniunt vſufructuario, qui rebus alienis vtitur, & fruitur, vt certum eſt; & in vſufructuario, quoad vtiles & voluptuarias expenſas expreſſim probauit Ioannes Garſia d. cap. 11. num. 28. in principio. Erunt tamen ſuperiora explicanda, atque[*] intelligenda, provt latiùs explicauimus ſuprà, cap. 33. ex num. 7. vſque ad num. 13. ne aliàs facilè nos decipiant, quæ circa expenſas, & melioramenta nimis generaliter, atque abſolutè in vſufructuario conſtituunt Doctores, quod non malè viſus eſt præſentire Marcus Antonius[*] Peregrinus de fideicommiſſis, articul. 50. num. 42. fol. 469. ad finem, dicens, quòd ex communi ſententia fructuarius perpetuas vtiles impenſas deducit; ipſe autem Cõmunem putat intelligendam quoad expenſas refectionum. quæ non modicæ ſint, & vtilitatem proprietarij ſpectent; at ſi vſufructuarius nouum ædificium conſtruxiſſet, aut conſtructo noua addidiſſet, vel diuiſiſſet, aut immutaſſet, equidem non repeteret, neque nouum illud ædificium tollere aut refringere poſſet, vt dicit eſſe caſum in nonnullis iuribus relatis ibi, & reddit rationem: quia vſufructuarius ſcit rem eſſe alienam, nec iure dominij poſſidet; ideò ſubiacent regulæ §. ex diuerſo, Inſtitut. de rerum diuiſione. Ex his videri poteris, confirmari omninò quæ dicebam ſuprà, d. cap. 33. num. 12. verſic. & in his, & ſecundo loco. Atque accuratâ & rectè perpensâ iuris ratione, procedere alia, quæ vltra Scribentes omnes eo capite annotaueram: cætera verò quæ ad propoſitum pertinent (ne in his explicandis immoremur, quæ ab aliis plenè ſcripta ſunt) latiſſimè declararunt[*] quamplures, qui de expenſis & melioramentis in re aliena factis à bonæ fidei, vel malæ fidei poſſeſſore, colono, inquilino, vſufructuario, emphyteuta, & alio quocunque poſſeſſore, ſeu detentatore, pleniſſima manu tractunt Rolandus in conſ. 28. per totum, volum. 1. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 1. & 2. & c. 5. 6. & 7. Menochius de recuperãda poſſeſſione, remedio 15. à num. 500. vſque ad num. 576. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina, 24. & 34. & 58. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana, 251. Maſcardus de probationibus, tomo 2. concluſione 1400. per totam. Caualcanus deciſione 44. ex num. 57. cum multis ſeqq. Sarmientus ſelectarum lib. 1. cap. 10. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 15. ex num. 213. vſque ad numer. 320. Redoanus de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt. 72. cap. 1. & multis capitibus ſeqq. vſque ad quæſt. 73. Barboſa in l. diuortio, §. finali, per totum, ff. ſoluto matrimonio. Vincentius Carocius de locato & conducto, parte prima, de negotiis geſtis, quæſt. 5. numer. 51. fol. 17. & parte 4. de expenſis, fol. 211. vſque ad fol. 218. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommißis, articul. 50. per totum, & 2. & 3. parte, Vbi latiſſimè Hyppolitis Riminal. in conſ. 411. per totum, lib. 4. vbi melioramentorum materiam, ſic doctè, copioſeque pertractauit, vt nihil vltrà deſiderari poſſit. Vltimò tandem conſtituendum eſt, quòd vſufructua[*]rius, necnon etiam maritus, emphyteuta, ac alius quicumque, qui ratione alicuius tituli apti ad acquiſitionem fructuum recipit fructus, quantumcunque titulus reuocabilis ſit, non tenetur fructus cum meliorationibus compenſare, eo caſu, quo retinere, aut repetere melioramenta, ex doctrina Gloſſæ in l. emptor, 65. verbo, ſuperfluum, in fine, ff. de reivendicatione. Quam ſequũtur, & poſt alios quamplures ibi relatos, multis exornant Socinus in regula 298. Tiraquellus lib. 2. de retractu §. 7. gloſſa 1. n. 4. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 26. num. 14. Valaſcus de iure emphyteutico, quæſt. 25. num. 29. Ioannes Garſia de expenſis, & meliorationibus, cap. 23. num. 58. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina, 58. num. 15. Caualcanus deciſione 44. n. 61. Barboſa in l. diuortio, §. fin. ff. ſoluto matrimonio, ex n. 44. fol. 1157. Vincent. Caroc. de locato & conducto, q. 2. melioramentorum, n. 17. & 18. fol. 214. Et de his hactenùs. CAPVT LVIII. Legatorum ſoluendorum onus, ad hæredem, an ad fructuariũ ſpectet? item quid de annuis legatis: vbi quæ hucuſque ſcripta ſunt ab aliis, cõgeruntur in vnum, atq; in hac materia breuis, & diſtincta traditur reſolutio. SVMMARIVM. -  1 Quæstionis principalis huius Capitis varias, diuerſáſque ſententias fuiſſe. remiſſiuè. -  2 Hieronymum de Cæuallos confusè atque intricatè quæſtionem hanc pertractaſſe, nec certam, aut diſtinctam reſolutionem tradidiſſe. -  3 Vſufructuarius omnium bonorum legata ſoluere non tenetur, ſecundùm opinionem Bartoli, quæ probatur communiter, & hoc num. & ſequenti explicatur. -  4 Et ad omne legatum generis, vel ſpeciei extenditur. -  5 Vſufructuarius legitimus, qualis eſt paterfamilias, qui ex legis diſpoſitione vſumfructum obtinet qualiter differat, aut conueniat cum reliquis vſufructuariis quoad ſolutionem legatorum? -  6 Hæres adeundo hæreditatem, quaſi contrahit cum legatariis, & obligatur eiſdem, ac onera hæreditaria, atque legata ſuſtinere debet. -  7 Vſufructuarius omnium bonorum non adit hæreditatem, & non contrahit, neque contrahere poteſt, neque heres eſt, ſed ſingularis quidam ſucceſſor. -  8 Actio perſonalis non datur contra ſingularem ſucceſſorem, ſed ſolùm contra debitorem, vel qui eius perſonam repræſentat. -  9 Vſufructuarius non repræſentat perſonam defuncti. -  10 Vſufructuarius omnium bonorum ſecundùm opinionem communem, & veram, ex redditibus vſusfructus præstare tenetur annua legata. -  11 Per legatum annuum cenſetur iniunctum reale onus redditibus, aut fructibus teſtatoris. -  12 Legatum annuum ſolui debet de fructibus. -  13 Vſufructuarius omnium bonorum ſoluere non debet annua legata, quando vſusfructus remaneret inutilis, ſi legatum annuum ſolueretur. -  14 Vſufructuarius omnium bonorum, annua legata ſoluere non tenetur, quando apparet expreſsè, vel ex coniecturis probabilibus, teſtatorem aliter voluiſſe. -  15 Petrus Surdus eruditiſſimus, atque exellentiſſimus Iureconſultus. -  16 Vſufructuarius omnium bonorum, ſoluere non tenetur annua legata, ſi teſtator dixerit, quantitatem annuam relictam ab hærede præſtandam. -  17 Legatum annuum ſoluendum de bonis teſtatoris, debetur ab hærede, non ab vſufructuario. -  18 Cephalus in conſ. 376. lib. 3. rectè confutatus à Petro Surdo. -  19 Vſufructuarius omnium bonorum ſimplicia etiam legata vel vnica ſoluere tenetur, atque reliqua onera hæreditaria ſubire, cùm ita ex mente, aut voluntate teſtatoris colligitur. -  20 Vſufructuarius rerum particularium annua legata ſoluere non tenetur. PRo clara, atque diſtincta huius Capiris explicatio[*]ne, in primis conſtituendum erit, Quæſtionis principalis propoſitæ varias diuerſáſque ſentendas fuiſſe, quas referunt Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, ff. de legat. ſecundò, quæſt. 60. num. 153. Emmanuel Iuarez lib. communium, verb, vſusfructus, num. 103. Gualdenſis de arte teſtand. tit. 6. cautel. 42. num. 6. Gozadinus in conſ. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, quæſt. 36. in principio,[*] & nouiſſimè Hieronymus de Cæuallos communium contra communes, quæſt. 191. per totam. Qui tamen, vt ex dicendis infrà conſtabit Lectori, confusè, atque intricatè quæſtionem hanc pertractat, nec certam aut diſtinctam reſolutionem tradit. Secundo loco, Vt aliorum ſententias conſultò, ſciènſ[*]que prætermittam, conſtituendũ eſt, veriorem eſſe opinionem Bartoli, & magis cõmunem in l. finali, in fin. ff. de vſufructu legato. Vſufructuarium omnium bonorum legata ſoluere non teneri, neque à legatariis contieniri poſſe, ſed hæredem inſtitutum eiſdem legatariis obligatum eſſe actione perſonali, vel ex teſtamento, & cõtra eum dirigendas actiones: ita tamen quòd poſſit ipſe hæres de bonis hæreditariis tot vendere, quæ ad legatorum ſolutionem ſufficiant, & hoc modo vſumfructum minuere; Bartolíque opinionem infinitis aliis relatis probarunt, magis communiter receptam firmantes Couar. var. reſolut. lib. 1. cap. 2. n. 7. in princ. qui eſt videndus vſque in finem capitis: dicit enim nonnulla ad maiorem declarationem huius reſolutionis neceſſaria. Guillielm. Benedict. in c. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, cætera bona, num. 44 Ioannes Garſia de expenſis, & meliorationibus, cap. 11. num. 6. Rolandus ex propoſito videndus in conſ. 8. à num. 20. vſque ad numer. 31. volum. 2. Hieronymus Gabriel in conſ. 114. num. 8. vol. 4. & in conſil. 108. num. 27. vol. 2. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 748. in fine, lib. 4. & in conſ. 363. num. vlt. lib. 2. vbi Vincentius Añibal eius Additionator litera, C. alios allegat. Andreas Gaill. dicens, hanc eſſe veram & firmam concluſionem, lib. 2. obſeruatione 146. per totam. Borgninus Caualcanus de vſufruct. mulieri relicto num. 220. folio 427. Menoch. lib. 4. præſumptione 143. num. 18. & in conſ. 115. n. 9. lib. 2. Petrus Surdus deciſ. 28. n. 5. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. legatum, qu. 36. per totam: & nullo ex his relato, D. Spino in ſpeculo. gloſſa 13. principal. de legato vſusfructus, num. 82. D. Petrus de Barboſa in l. maritum, n. 21. & duobus ſeqq. fol. 237. ff. ſoluto matrimonio, & nouiſſimè Angelus Matheacius de legatis, & fideicõmiſſis, lib. 2. c. 18. n 14 Ioannes Botta in conſ. 6. n. 24. Hyppolit. Riminald. in conſ. 172. n. 11. lib. 2. Nunc extenditur præfata opinio, primò, vt procedat[*] in omni legato ſiue generis, vt vini, frumenti, olei, pecuniæ, & ſimilium; ſiue ſpeciei, vt, fundi. ædium, aut ſimiliũ, vt regulariter cõueniri debeat hæres. qui, vt diximus, vẽdere poteſt de bonis teſtatoris, quatenus ad ſolutionem legatorum ſufficiat, vt communem reſolutionem teſtantur Craueta in conſ. 185. Socinus in conſ. 109. n. 27. vol. 1. Decius in conſ. 590. colum. penultim. Pariſius in conſ. 97. ſub num. 9. & ſeqq. volum. 2. & latius declarant Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 219. 220. & 221. fol. 426. & 427. Graſſus §. legatum, dict. quæſt. 36. num. 4. & 5. Extenditur ſecundò, vt procedat etiam in vſufructua[*]rio legitimo, qui ex legis diſpoſitione, vſumfructù obtinet, qualis eſt paterfamilias; is enim ad ſolutionem legatorum non tenetur, vt ſoluere debeat de proprio, ſed de bonis ipſis vendere poteſt, vt legatariis ſatisfaciat, provt in aliis vſufructuariis diximus ſuprà. Conuenit ergo cum reliquis fructuariis legitimus in hoc, quòd in vtroque caſu ex rebus fruendis ſolutio facienda eſt; in eo verò recipitur diſtinctio, quòd vſufructuarius legitimus onus hoc, ſoluendi legata, directò ſubire tenetur, eiuſque ratione, in iudicium vocari à legatariis iure poteſt, alius verò vſufructuarius directò conueniri non poteſt, ſed hæres potiùs conueniendus eſt; qui tamen, vt dictum eſt, ex bonis hæreditariis vendere poteſt neceſſaria, velit, nolit vſufructuarius: quod optimè explicauit Couar. variar. lib. 2. d. cap. 2. n. 7. verſ. cæterùm ſi legata, in fin. & ſequitur Ioannes Garſia dict. cap. 11.[*] num. 6. Prædictorum ratio eſt, quoniam hæres adeundo hæreditatem, quæſt contrahit cum legatariis, & obligatur eiſdem, §. hæres quoque, Inſtitut. de obligationibus, quæ ex quæſt contractu naſcuntur, ac onera hæreditaria, atque legata ſuſtinere debet. Textus in l. 1. C. ſi certum petatur, & in l. 1. & 2 C. de hæredit. vel act. vend. textus in l. finali, C. de hæreditariis actionibus, l. pacto, C. de pactis, l. legatorum, ff. de legatis 2. cum ſimilibus. Vſufructuarius autem etiam omnium bonorum non adit[*] hæreditatem, & non contrahit, neque contrahere poteſt, neque hæres eſt, ſed ſingularis quidam ſucceſſor, vt cum aliis concludunt Ruinus in conſ. 51. num. 14. vol. 2. Rolandus in conſ. 8. num. 25. vol. 2. Franciſcus Marc. deciſ. 833. in princ. 1. part. Hyppolitus Riminaldus in conſil. 172. num. 12. vol. 2. & cum Bartolo, & Cardinali Albano, Achilles Pedrocha in conſ. 7. n. 216. & 127. & 136. Et tamen actio perſonalis non datur contra ſingularem[*] ſucceſſorem, ſed ſolùm contra debitorem, vel qui eius perſonam repræſentat, l. 1. §. ſi hæres, ff. ad Trebellianum, cum aliis iuribus, quæ in propoſito expendunt Decius in conſ. 187. num. 1. Pariſius in conſil. 32. num. 113. vol. 1. Bellamera in conſ. 39. num. 2. Sed vſufructuarius non repræſentat perſonam defuncti, vt in terminis noſtræ quæſtionis eruditè probat Andreas Gaill. lib. 2. d. obſer[*]uatione 146. num. 5. Ergo ad ſolutionem legatorum non debet eſſe adſtrictus, nec contra eum aliqua actio dirigenda eſt. Limitatur nunc reſolutio principalis tradita ſuprà in[*] legatis annuis; nam vſufructuarius omnium bonorum, ſecundùm opinionem communem & veram, ex redditibus vſufructus præſtare tenetur annua legata, per textum in l. finali, §. ſin autem legata, C. de bonis quæ liberis, vbi textus loquitur in patre vſufructuario, & legitimo adminiſtratore, ſed eum textum extendunt Doctores communiter ad quemcunque vſufructuarium, vt per Baldum, Fulgoſium, Caſtrenſem, Salicetum, & Corneum ibi, Matheſilanus in 5. notabili. Iaſon in l. 1. n. 16. ff. ad Trebellianum, dicens rationem eſſe, quia huiuſmodi legata recipiunt dilationem de anno in annum, ſicut vſufructus. Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legat. 2. q. 60. n. 153. Roland. in conſ. 8. n. 27. vol. 2. Bellon. in conſ. 7. n. 6. & multis aliis relatis Couar. variar. reſolut. lib. 2. c. 2. n. 7. verſ. Tertiò conſiderandum. Borgn. Caualc. de vſufructu mulieri relicto, n. 219. fol. 426. Menochius lib. 4. præſumpt. 143. num. 18. & in conſ. 115. num. 11. lib. 2. vbi probat, quòd vſufructuarius omnium bonorum pari ratione tenetur annua debita teſtatoris perſoluere. Graſſus §. legatum, quæſt. 36. num. 2. & 3. Ioannes Botta in conſ. 6. num. 24. Burſatus in conſ. 123. num. 12. lib. 1. Pedrocha in conſ. 7. num. 123. & 148. Andreas Gaill. practicarum obſeruat. lib. 2. obſeruatione 146. num. 8. Petrus Surdus deciſion. 28. num. 6. & deciſ. 193. num. 1. Et ratio eſt, quia per legatum annuum cenſetur à teſtatore iniunctum reale onus[*] redditibus, aut fructibus bonorum eius, iuxta textum in l. peto, §. fratre, ff. de legatis 2. Rubeus in conſil. 158. num. 2. eleganter Surdus dict. deciſ. 193. num. 2. & 5. & regulariter legatum annuum ſolui debet de fructibus, l. Firmio, §. pater, & ibi Gloſſa ff. quando dies legati ce[*]dat, l. liberto, §. 1. ff. de annuis legatis, iuncta l. apud Iulianum, §. hæres, ff. de legatis 1. Et ſic pro eo dari debet actio ſolum contra eum, qui fructus percipit, vt dicit Surdus dict. deciſ. 28. num. 2. Limitatur primò, atque ex mente communi Doctorum hæc reſolutio, vt procedere debeat, quando vſus[*]fructus ferre poteſt illud onus; aliàs enim, ſi remaneret inutilis, legatum annuum ſolueretur ſicut ſimplex ab hærede, non ab vſufructuario. Fulgoſius, & Caſtrenſis in l. finali, §. ſin autem, C. de bonis quæ liberis. Crotus in conſ. 67. num. 44. Rolandus in conſ. 8. num. 89. vol. 2. alios citat Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, dict. num. 219. Burſatus dict. conſ. 123. num. 12. lib. 1. Graſſus dict. quæſt. 36. num. 3. Couar. & alij citati ſuprà. Menochius in conſ. 115. num. 11. lib. 2. Surdus dict. deciſ. 28. num. 6. & 7. Achilles Pedrocha in conſ. 7. num. 123. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſſis, lib. 2. c. 18. num. 14. Hyppolit. Riminaldus in conſ. 172. numer. 17. & 28. lib. 2. Limitatur ſecundò, quando expreſsè, vel ex mente[*] colligitur, teſtatorem aliter voluiſſe; tunc enim vſufructuarius omnium bonorum annua legata ſoluere non tenetur, vt cum Couar. Pariſio, & aliis, reſoluit Caualcanus dict. num. 219. verſic. & hæc procedunt. Bellonus in conſ. 7. num. 7. & 9. Burſat. vbi ſuprà, dict. num. 12.[*] eruditiſſimus, atque excellentiſſimus Iureconſultus Petrus Surdus dict. deciſ. 193. num. 2. cum ſeqq. Vbi primò dicit, quòd in cauſa Reuerendi Rectoris Sancti Simo[*]nis, quia teſtator expreſsè dixit, ſe legare quinque annuos ducatos, præſtandos ab infraſcripto hærede ſuo; Senatus iudicauit, ſolutionem dicti annui legati fuiſſe faciendam ab hærede, non ab vſufructuario: idque nonnullis & cõcludentibus rationibus adductis ibi. Secundò[*] dicit, idem eſſe, ſi teſtator mandaret legatum annuum ſolui de bonis ſuis, quia tunc onus ſpectaret ad hæredem, non ad vſufructuarium. Tertiò denique, & rectè[*] quidem, reprobat Cephalum in conſ. 376. lib. 3. qui exiſtimauit, onus ſoluendi annua legata pertinere ad hæredem, non ad vſufructuarium, motus ex deciſione Matheſilani in notabili 4. qui tamen loquitur in legato vnico & ſimplici, non autem in annuo, cui etiam non conueniunt rationes per eum adductæ. Sic & è contrà, vſu[*]fructuarius omnium bonorum ſimplicia etiam legata vel vnica ſoluere tenetur, atque reliqua onera hæreditaria ſubire, cùm ita ex mente aut voluntate teſtatoris colligitur, vt cum Socino, Craueta, annotauit ex omnibus ſuperioribus, ſolus Menochius in conſil. 115. num. 10. lib. 2. Tertiò tandem, & vltimò limitatur prædicta reſolu[*]tio, vt habeat locum in vſufructuario omnium bonorum, vt conſtat ex Authoribus ſuprà præallegatis, non autem rerum particularium; is enim annua legata ſoluere non tenetur: quod ex mente communi rectè putat certiſſimum, & diſcriminis rationem aſſignat Roland. dict. conſ. 8. num. 27. vol. 2. videndus etiam n. 28. Achilles Pedrocha in conſ. 7. num. 149. & tribus ſeqq. CAPVT LIX. Vſufructuarius omnium bonorum ex teſtamento, vel ex alia vltima voluntate, an, & quando teneatur ſoluere æs alienum à teſtatore relictum? item an poſſit ipſe credita hæreditaria exigere, atque inſtrumenta, & alias ſcripturas bonorum, & iurium defuncti penes ſe retinere? vbi quæ hucuſque in mille locis ſcripta ſunt, recensẽtur in vnum, atque in propoſito accurata traditur, & diſtincta reſolutio. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus certarum rerum cùm legatur, vſufructuarius minimè tenetur ad onus æris alieni ſoluendi. -  2 Item, ſi legatus eſt vſusfructus bonorum mobilium, & immobilium, vel partis eorum. -  3 Et multò fortiùs, ſi legatur res certa pleno iure proprietatis & vſusfructus. -  4 Vſufructuarius quartæ vel quintæ partis bonorum, non poteſt conueniri, nec ad ſolutionem æris alieni tenetur. -  5 Vſufructuarium tertiæ, quarta, vel quintæ partis hæreditatis teneri ad æris alieni pro ea parte ſolutionem, ex communi Doctorum ſententia. -  6 Qui ſecuriùs probarunt id, quando teſtator reliquiſſet legatario vſumfructum ſuæ hæreditatis. -  7 Bartoli, Graſſi, Ruini, & Menochij, in propoſita quæſtione declarationes adductæ. -  8 Et vltra ipſos, Pauli de Montepico reſoluito in hac materia nouiter relata, & probata. -  9 Vſufructuarium quotæ hæreditastis non teneri ſoluere æs alienum, ex ſententia quorundam, quæ defenditur per Authorem, & num. ſeqq. -  10 L. vltimam, ff. de vſufructu legato, non probare id, ad quod allegatur pro Communi. -  11 L. ſi quis ſeruum, §. vlt. cum l. ſeq. ff. de leg. 2. communem ſententiam non probare, & num. ſeqq. -  12 Legatarium certæ partis hæreditatis, non haberi loco hæredis in ea parte, & conſequenter nec tranſire in eum onera hæreditaria, cum Cumano, contra Communem. -  13 L. mulier, 22. §. finali, ff. ad Senatuſconſultum Trebellianum, explicata. -  14 L. ſi quis ſeruum, §. vlt. ff. de legatis 2. verus intellectus adductus. -  15 D. Gabrielis Henriquez honorifica mentio facta per Authorem. -  16 Petrum Auguſtinum Morlam, ſuperiorem reſolutionem contra Communem, ex priuatis ſcriptis D. Gabrielis Henriquez. tranſcripſiſſe, provt hoc num. adnotatur. -  17 Vſufructuarium omnium bonorum non teneri ſoluere æs alienum, ex ſententia Bartoli. -  18 Nonnulla iura, quæ adduci ſolent pro opinione Bartoli, minimè probare eam. -  19 Vſufructuarium omniũ bonorum non teneri ad ſolutionem æris alieni, ſed hæredẽ ipſum, ex communi ſententia contra Bartolum, provt hoc num. explicatur. -  20 Executionem pro ære alieno, vel pro debitis teſtatoris, non eſſe petendam aduersùs vſufructuarium omnium bonorum, ſed aduerſus hæredem, ſeu hæreditaria bona. -  21 Pro opinione communi contra Bartolum nonnulla fundamenta, & iura adducuntur. -  22 Socini inductionem contra Bartolum, ex textu in l. 1. ff. ad Trebellianum, contra Iaſonem, & Ripam probandam, & num. ſeq. -  23 Lex noua aliquid diſponens in vno ex caſibus per antiquam legem æquiparatis, extenditur ad alium. -  24 Reſolutionem communem contra Bartolum extendi, & limitari nonnullis modis, remiſſiuè. -  25 Vſufructuarius omnium bonorum, an teneatur impenſas funeris, & infirmitatis perſoluere? -  26 Vſusfructus omnium bonorum cùm relinquitur, quæ debeant ante omnia de corpore hæreditatis deduci? -  27 Vſufructuarius omnium bonorum, vtrùm credita hæreditaria exigere poſſit? -  28 Item an fructus nominum, ſeu ſortis? -  29 Instrumenta, & aliæ ſcripturæ apud hæredes debent remanere, non autem apud vſufructuarium. VSufructuarius omnium bonorum ex teſtamento, vel ex alia vltima voluntate, an, & quando teneatur ſoluere æs alienum à teſtatore relictum, frequenter diſutari ſolet in hac materia, atque à multis quidem tractatum, à nonnullis verò optimè, atque perfectè declararum eſt: quorum numero, & ante alios, eruditè explicauit Couar. variar. reſolut. lib. 2. cap. 2. per totum. Michaël Graſſus receptar, ſententiar. §. legatum, q. 35. per totam, optimè Menoch. lib. 4. præſumpt. 143. per totam, horũ veſtigia ſequutus. Et Bartoli ſcriptis in l. vltima, ff. de vſufructu legato, attentè prælectis, nonnullos caſus conſtituam, quibus præſens iſta quæſtio diſtinctione, & reſolutione explanabitur. Primò igitur conſtituendum eſt: quòd cùm certarum rerum vſusfructus legatur, vtputà illius, & illius fundi,[*] vſufructuarius minimè tenetur ad onus æris alieni ſoluendi, vt expreſſim cautum eſt posteriori parte l. vltimæ, ff. de vſufructu legato: vbi notant Bartolus, & alij num. 1. Et probatur etiam in l. prima. §. ſi hæres, ff. ad Trebellianum. Aretinus in conſ. 116. Franc. Marcus deciſione 814. n. 1. & deciſ. 533. num. 6. 1. p. & eſſe communem, ac frequentiſſimam omnium ſententiam, teſtatur Couar. variarum, lib. 2. d. cap. 2. n. 1. in principio. Guillelmus Benedictus in cap. Raynuntius, de testamentis, verbo, cætera bona, n. 44. Villalobos communium, concluſ. 61. in verbo, vſusfructus. Ioannes Garcia de expenſis & meliorationibus, c. 11. nu. 61. verſiculo, & inprimis iure communi. Michaël Graſſus §. legatum, quæſt. 35. n. 3. Menochius lib. 4. præſumptione 123. num. 5. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. p. 4. c. finali, §. 2. n. 6. fol. 196. Achilles Pedrocha, qui veram reddit, & communem huiuſce concluſionis rationẽ in conſ. 7. n. 131. & ſeqq. ij omnes apertè intelligunt, in prædicto caſu vſufructuarium integrum vſumfructum habiturum abſque deductione aliqua debiti, & hæredem ex aliis bonis, vel vendendo proprietatem ſaluo iure vſusfructus, ſoluere teneri æs alienum, ſi quod ſit, vt annotauit expreſſim Aretinus d. conſ. 116. Caſtrenſis in conſ. 294. In cauſa quæ vertitur Bononiæ, colum, vlt. lib. 2. Et hic caſus procedit, etiam quando teſtator legauit[*] vſumfructum bonorum mobilium, & immobilium, vel partis eorum; nam adhuc vſufructuarius iſte, cùm rei particularis legatarius dicatur, non tenetur ſoluere æs alienum, nec pati, rem aliquam mobilem, vel immobilem alienari ab hærede pro æris alieni ſatisfactione: ita ſentit Bartolus in dict. l. vlt. ff. de vſufructu legato, cum quo tranſeunt communiter omnes, vt teſtantur Couar. dict. cap. 2. num. 3. Guillielmus Benedictus in dict. cap. Rainuntius, verbo, cætera bona, num. 43. Graſſus dict. §. legatum, quæſt. 35. num. 5. & cum aliis Menochius lib. 4. dict. præſumpt. 143. num. 6. qui dicit, caſum ſuperiorem procedere multò fortiùs, quando teſtator legaſſet rem certam pleno iure proprietatis, & vſusfructûs, & refert[*] Caſtrenſem ſic tenentem in conſ. 294. colum. vlt. verſic. nam & idem eſſet. Procedit etiam prædictus caſus in vſufructuario quar[*]tæ, vel quintæ partis bonorum, qui non poteſt conueniri, nec ad ſolutionem æris alieni tenetur, nam bona dicuntur deducto ære alieno, l. ſub ſignatum, §. bona, ff. de verbor. ſignificatione: ideóque cùm ipſe habeat vſumfructum tantùm eorum bonorum, quæ deducto ære alieno ſuperſunt, non poteſt pro debito aliquo conueniri, ſed hæres conueniendus eſt, qui hanc deductionem facere debet, relictuúmque ex manu dare legatario, vt ex communi reſoluunt Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, ampliatione 7. num. 12. & 13. Couar. d. cap. 2. num. 2. verſ. Tertia concluſio: & ſequuntur Graſſus dict. quæſt. 35. num. 4. Menochius dict. præſumpt. 143. num. 10. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, vſufru[*]ctuarium tertiæ, quartæ, vel quinæ partis hæreditatis, teneri ad æris alieni pro ea parte ſolutionem: ſic ſcripſit Bartolus in dicta l. vlt. num. 2. ff. de vſufructu legato: ſequuntur Matheſilanus, Ruinus, Paulus de Montepico, Guillielmus Benedictus, Franciſcus Marcus, Turiſanus, & alij, cum quibus ita tenent Couar. dict. cap. 2. num. 1. verſ. Secunda concluſio, Graſſus d. quæſt. 35. num. 6. Menoch. lib. 4. dict. præſumpt. 143. num. 3. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 216. fol. 423. Ioannes Garſia dict. cap. 11. num. 61. in fine, verſ. rurſum nec in vſufructuario: Et ij quidem ſecurius probarunt[*] id, quando teſtator reliquiſſet legatario vſumfructum ſuæ hæreditatis, vt cum aliis probauit Menochius vbi ſuprà, num. 2. Subdit tamen Bartolus in dict. l. vlt. ff. de vſufructu[*] legato, num. 2. quod vſufructuarius, ſiue hæredes eius poterunt finito vſufructu deducere ſic ſolutum, quæſi innuẽs apertè, quòd vſufructuarius ſoluere teneatur de ſuo, & non ex redditibus, ſiue fructibus bonorum; poſſit tamen poſtmodùm ſic ſolutum deducere, vel repetere: & ſequuntur Guilliel. Benedict. in dict. cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, cætera bona, num. 43. Matheſilanus in notabili 4. Franciſc. Marc. deciſ. 835. n. 1. Et hanc opinionem eſſe æquitati proximam, ſed iure non probari, dicit Couar. variar. lib. 2. dict. cap. 2. num. 2. in princip. & probabiliorem firmat Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 4. part. §. 2. num. 6. fol. 197. Verùm his non relatis, contrarium; imò talem de[*]ductionem fieri non poſſe, contra Bartolum tener Michaël Graſſus §. legatum, d. quæſt. 35. num. 6. Menochius tandem, qui ſuperiorum mentionem non facit, lib. 4. d. præſumptione 143. num. 4. ex mente Ruini, in conſ. 41. num. 2. lib. 2. aliam viam ſequitur, exiſtimátque, quòd ſi vſufructuarius ab initio coactus ſoluit ex proprio, nec poſteà percipit tot fructus, quot ex ipſis tantundem conſequi potuerit, reſiduum poterit ex proprietate retinere: quòd ſi tot fructus, vel plus percipit; nihil ampliùs deducere, nec retinere ex proprietate poterit. Sed quidem mirandum eſt, prædictos Patres, maximè Menochium (qui in hiſce rebus perſcrutandis diligentiſſimus eſſe ſolet) ſilentio prætermiſiſſe ea, quæ ex mente Baldi, Caſtrenſis, & Alexandri in propoſito reſoluit, & dubium hoc vtiliter tractat Paulus de Montepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cùm nuberet, de legatis 2. quæſt. 59. num. 167. à princ. vſque ad verſ. ſed iſta planè procedunt. Quo loco in primis cum Caſtrenſi firmat, quòd hæres antequam tradat bona ad vtendum, & fruendum, debet primò deducere æs alienum, & ſatisfacere creditoribus, ſiue ſit legatus vſufructus omnium bonorum, ſiue hæreditatis, vt ſic à principio non cogatur, ſecundùm hanc doctrinã, aliquid ſoluere vſufructuarius, nec habeat neceſſe poſtrà deducere, ſiue retinere: Differt ergo hæc ſententia ab aliis; primùm ab opinione Bartoli docẽtis in hac ſpecie, cogendum fructuarium ſoluere æs alienum ex proprio, poſteà tamen finito vſufructu, ipsũ, vel hæredem eius deducturum, aut repetiturum. Differt ſecundò à reſolutione Graſſi adducta ſuprà, vt ex dictis conſtat aperte. Differt tandem ab opinione Ruini, quam probauit Menochius loco relato ſuprà; nam cùm creditoribus ab initio aliâ viâ ſatisfieri debeat, præfata diſtinctio locum habere non poterit. Secundò & principaliter (quod etiam ſuperiori, &[*] communi reſolutioni omninò eſt contrarium) Paulus ipſe de Montepico Matheſilanum, & Caſtrenſem ſequutus in lectura, & consiliis relatis ibidem, defendit ſecurè, vſufructuarium non poſſe conueniri, multòque minùs ex ipſis fructibus debere ſatisfacere creditoribus, etiamſi ſub nomine Quotæ hæreditatis relictus ſit vſusfructus; ſed hæredem conueniendum eſſe, & conſequenter vſufructuarium quotæ hæreditatis non teneri ſoluere æs alienum, contra Communem: ſed idem dicendum hoc caſu, quod in alio, cùm vſufructus omnium bonorum relinquitur, vt dicebamus num. præcedenti, in princ. Et hanc partem longè veriorem, & tenendam crediderim; tum ex fundamentis adducendis infrà; tum etiam, quia fundamenta Communis nec iuris ratione ſubſiſtunt, nec probant illam: nam primum deducitur ex l. vltima, iuncta gloſſa in verſ. ſub vocabulo hæreditatis:[*] & tamen ille textus non probauit, ad quod allegatur communiter: ibi enim non ſit mentio Quotæ hæreditatis, nec vſufructuarius compellitur creditoribus reſpondere, & de fructibus ſatisfacere, vel proprio patrimonio ſoluere; ſed ſolum deciditur, legato vſufructu ſub nomine Quotæ. veluti tertiæ partis, æs alienum deducendum eſſe ex proprietate bonorum, ita vt hæres, & fructuarius ſentiant onus æris alieni, quia proprietas bonorum deficit hæredi, & vſufructus etiam minuitur vſufructuario; quod ſecus eſt cùm ceræ rei vſufructus legatur, veluti fundi, qui tunc nullo modo æs alienum pertinet ad vſufructuarium, ſed totum deducendum eſt ex illis bonis, quæ remanent penes hæredem, vt ſuprà, hoc eodem capite obſeruatione 1. ex num. 1. dicebamus. Secundum fundamentum Communis deſumitur ex[*] textu in l. ſi quis ſeruum, §. vltimo, cum l. ſeq. ff. de legatis 2. quem poſt alios expendit Couar. lib. 2. variar. d. c. 2. num. 2. in princ. Pro cuius explicatione animaduerto in primis: quòd, dato, vt ille textus probaret id, ad quod allegatur communiter, quod tamen certum non eſt, nihil in contrarium vrgere poteſt: quoniam loquitur in legato Quotæ hæreditatis pleno iure, ſiue quoad proprietatẽ, in quo is qui honoratur, tenetur ſubire onera pro portione ſibi relicta, quod non æquè adaptari poteſt ad vſufructuarium hæreditatis, cùm multùm interſit, an proprietatem quis, an vſumfructum ex teſtamento conſequatur. Secundò animaduerto, iuris ratione[*] rectè perpenſa, facilè ſuaderi, legatarium certæ partis hæreditatis, non haberi loco hæredis, in ea parte, & conſequenter nec tranſire in eum onera hæreditaria, provt contra Communem ſubtiliter, & verè tentauit Cumanus in dict. l. ſi quis ſeruum, §. vlt. ff. de legatis 2. & in l. non amplius, §. 1. eodem titul. & ſequitur Crotus in l. 2. num. 26. ff. eodem titul. de legatis 1. Quorum ſententia probatur primò, ex textu in §. ſed. quia hæredes, verſ. poſt quod Senatuſconſultum, Inſtit. de fideicomm. hæredit. iuncta expoſitione gloſſæ ibi. Quæ confirmatur authoritate Vlpiani in fragmentis, tit. 24. verſic. ſicut ſingulæ, & tit. 25. verſic. ex Pegaſiano. Iuxta quam probat ille textus, non tranſire onera ipſo iure in eum, cui pars hæreditatis legabatur, ſed oportere interponi ſtipulationes de diuidendis oneribus. Secundò probatur, per textum in l. mulier, 22. fina[*]li, ff. ad Trebellianum: vbi is, cui pars hæreditatis legatur, non ſuſtinet vicem hæredis, cùm in tali legatario non habeat locum Senatuſconſultum Trebellianum, vt clarè probatur ibi, quidquid aliter contendat explicare Craueta in rubrica, ff. de legatis 1. num. 87. Nec obſtat text, in dict. l. ſi quis ſeruum, §. vlt. qui contra Cuma[*]num expendi ſolet; nam reiecta interpretatione Croti in l. 1. num. 30. ff. de legatis 1. & omiſſis nonnullis adductis per Andream de Angulo ad l. meliorationum, l. 5. tit. 5. gloſ. 9. ex num. 2. verè dicendum eſt: Quod onera, de quibus tractatur ibi, non tranſeunt in eum, cui pars hæreditatis legata eſt; id quod manifeſtè probatur ibidem, dum dicitur, ex ea parte non eſſe deducendam funeris impenſam, neque pretia ſeruorum manumiſſorum, quoniam ea onera, ſicut nec alia, non tranſeunt in eum legatarium, niſi interpoſitis ſtipulationibus, de quibus in d. §. ſed quia hæredes, Inſtit. de ſide commiſſ. hæreditat. Vnde textus ille potiùs retorqueri poteſt contra Communem; nam ſi in legatarium Quotæ hæreditatis non tranſeunt onera, multò minus tranſire poterunt in eum, cui eiuſdem partis hæreditatis ſolus vſufructus legatur: & ita hanc opinionem contra Communem (ne vnquam alienum aliquid tacito Authore vſurpaſſe nobis contingat) defendebat quondam Salmanticæ inſignis quidem,[*] atque eruditus præceptor noſter Doctor Gabriel Henriquez, qui tunc in lectura extraordinaria, ſumma omniũ approbatione interpretabatur textum in l. 1. ff. ad Senatuſconſult. Trebellianum. Nunc verò primariæ Cathedrę iuris Cæſarei proprietatem obtinens, ius ipſum Cæſareum non minùs ſubtiliter, quam verò interpretatur: eo verò non relato, ſuperiorem reſolutionem ex priuatis[*] ipſius ſcriptis nouiſſimè tranſcripſit Petrus Auguſtinus Morla emporij, 1. part. tit. 12. de variis quæſtionibus, q. 2. num. 11. per totum. Tertiò & principaliter conſtituo, dubium eſſe, quan[*]do teſtator reliquit vſumfructum omnium bonorum, an vſufructuarius teneatur ſoluere æs alienum? Et Bartolus in dict. l. vit. ff. de vſufruct. legato, num. 5. expreſſim docuit, hunc vſufructuarium teneri ſoluere æs alienum. Bald, in conſ. 23. in fine, lib. 2. & in conſ. 477. lib. 3. Pract. Papien. in forma libelli, quo agitur ad dotem, in verbo, dedit, & legauit, colum. 2. cum quibus ſimpliciter tranſit, nec ampliùs diſputat ex Scriptoribus huius Regni, ſolus Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, c. 11. n. 62. verſic. quod ſi relinquatur vſusfructus omnium bonorum: & ij mouentur primò per textum in l. vxori meæ, 37. ff.[*] de vſufructu legato, qui nihil probat, vt rectè oſtendunt Couar. variar. lib. 2. dict. cap. 2. num. 4. in princ. Menochius lib. 4. dict. præſumptione 243. numer. 9. Petrus Auguſtinus Morla emporij, 1. part. tit. 12. de variis quæſtionibus, quæſt. 2. num. 8. qui Couar. nec Menochium non retulit. Secundò, per textum in l. nam quod, §. finali, cum l. ſequen, ff. ad Senatuſconſult. Trebellianum, qui etiam nihil probat, vt rectè oſtendit Rolandus in conſ. 8. n. 16. lib. 2. & eo non relato, Andreas Gaill. practicarum obſeruationum, lib. 2. obſeruatione 146. num. 2. Morla vbi ſuprà, num. 7. Idcircò communis, & vera opinio eſt in contrarium;[*] vſufructuarium omnium bonorum à creditoribus, ratione æris alieni conueniri non poſſe, ſed hæredem inſtitutum conueniendum eſſe, & ad ſoluendum æs alienum teneri; ita tamen quòd ex rebus ipſis hæreditariis ſatisfacere poſſit creditoribus, & in conſequentiam minuere vſumfructum, ac cùm tradit bona vſufructuario, etiam inuito eo tot diſtrahere de bonis teſtatoris quot, ſatis erit pro æris alieni ſatisfactione, & poſteà reſiduũ, quod ære alieno deducto ſupereſt, vſufructuario vtendum fruendúmque tradere: vt vtriuſque par ſit incommodũ, hæres in proprietate, vſufructuarius in ſolo vſu fructu ſentiat, & habeat decrementum, & ius ſuum diminutum; tenetur tamen hæres primò ſatisfacere de pecuniis, ſi quæ ſint in hæreditate, & eis deficientibus, iura, & actiones, & nomina debitorum vendere, deinde bona mobilia, & tandem immobilia minus fructuoſa & damnoſa: quod ſi hæres non habeat bona defuncti penes ſe, ſed tradiderit iam vſufructuario, vel fructuarius ipſe ex voluntate teſtatoris, poſſeſſionem propria authoritate conſequutus fuerit, tunc tenebitur ipſe patientiam præſtare, vt bona venundari poſſint ab hærede, pro ære alieno ſoluendo, vel præſtare cautionem de ſoluendo, aut de conſeruando hæredem indemnem à creditoribus in casũ moleſtationis alicuius: ita Caſtrenſis, Alexander, Iaſon, Decius, Ruinus, Craueta, Guillielm. Bened. & alij, cum quibus ſic tenet Couar. lib. 2. variarum, dict. cap. 2. n. 4. & 6. Gozadin. multis rationibus fundans in conſ. 94. num. 21. Bellonus in conſ. 7. num. 1. Barbacia, Guid. Pap. Socinus ſenior, & iunior, Pariſi. Decius, Alexander, Baldus, Durandus, Franciſcus Marcus, Rolandus, Paulus de Montepico, Rubeus, Natta, Corneus, & alij, cum quibus firmiter defendunt Menochius lib. 4. d. præſumptione 143. num. 8. cum ſeqq. & num. 13. & ſeqq. Andr. Gaill. qui rationes concludentes adducit lib. 2. dict. obſeruatione 146. per totam. Petrus Pechius, Franciſcus Viui. Villalobos, Turiſanus, Hotman. Piſtor. & alij, quos refert & ſequitur Graſſus §. legatum, quæſt. 35. num. 1. & 2. per totum, latiſſimè Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 221. fol 413. vſque ad num. 225. fol. 431. Hieronymus Gabrieli in conſ. 114. num. 8. vol. 1. Cephalus in conſ. 742. num. 22. lib. 3. Ludouicus de Roſatis in conſ. 94. num. 22. Burſatus in conſ. 123. num. 14. lib. 1. Queſada diuerſarum quæſtionum iuris, capit finali, n. 6 & 17. Ioannes Botta in conſ. 6. num. 3. vſque ad num. 13. Gama deciſ. Luſitaniæ, 195. num. 2. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 172. per totum, lib. 2. Lancelotus Gallia Alexandrinus in conſ. 4. num. 1. Cardinalis Albanus in lucubrat, in Bartol. ad rubricam, ff. de vſufructu, num. 5. & in l. final. ff. de vſufruct. legato, Barboſa in l. maritum, num. 21. fol. 237. ff. ſoluto matrimonio. Achilles Pedrocha in conſil. 7. num. 139. cum ſeqq. & nouiſſimè his non relatis, Petrus Auguſtinus Morla de variis quæſtionibus, tit. 12. emporij, dict. quæſt. 2. num. 3. & ſeqq. Hieronymus de Cæuallos cõmunium contra communes, quæſt. 191. in fine. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſſis, lib. 2. cap. 18. num. 13. Petrus Ricciardus ad §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, num. 24. fol. 139. Ioannes Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. capit. finali, 4. parte, §. 2. num. 6. & 7. Vbi ex prædicta reſolutione, rectè in[*]ferendum annotauit, executionem pro ære alieno, vel pro debitis teſtatoris non eſſe petendam aduersùs vſu fructuarium omnium bonorum, ſed aduersùs hæredem, ſeu hæreditaria bona qui conuentus tenetur nominare hæreditaria bona ad executionem. Et pro hac opinione contra Bartolum multa funda[*]menta adducunt Gozadinus, Gaill. Menochius, & alij vbi ſuprà, quinque Rolandus in conſ. 8. ex num. 5. vſque ad num. 13. vol. 2. quæ ſunt iure velut expreſſa in l. vſufructu, ff. ad legem falcidiam, vbi ſic ſcribitur: Vſufructu bonorum legato, æs alienum ex omnibus rebus deducendum eſt, & c. & in l. vltim. ff. de vſufructu legato, vbi ſit differentia inter legatum certarum rerum, & legatum vſufructus bonorum: dicitur æs alienum ex bonis deduci quando legatur vſufructus bonorum, l. final. §. ſin autem æs alienum, verſ. ſin autem legata, C. de bonis quæ liberis. vbi pater vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij, tenetur ſoluere legata annua ex fructibus, aut redditibus bonorum, ſi ad id ſufficiant; ergo reliqua ex ipſis corporibus hæreditariis erunt ſoluenda: & ſic illum textum contra Bartolum, Caſtrenſis induxit ibi. & in conſ. 294. num. 2. lib. 2. Barboſa in dict. l. maritum, num. 21. Et denique pro hac parte Socinus in l. 1. ante num. 1. ff.[*] ad Trebellianum, expendit illum textum, exiſtimans expreſſim vrgere in illis verbis: In quo ius, fructúſque trãſferrentur. Ex quibus annotauit Bartolus ibidem num. 3. vſufructuarium dici, largè tamen, & non proprie cum, in quem vtile ius, ſiue commoditas transfertur; & Bartoli doctrinam probarunt Iaſon ibi. 1. lectura, num. 9. & in 2. lectur. num. 11. Caſtrenſis num. 3. & Ripa n. 7. Socinus etiam, inde deducens, quòd cùm in fideicommiſſarium, in quem commoditas transferebarur, onus æris alieni non tranſiret ante Senatuſconſultum Trebellianum; ſimiliter nec in vſufructuarium tranſire poterat. Sed hanc inductionem impugnant Iaſon ibidem, 1. lectura, num. 12. & Ripa num. 8. ea ratione, quòd cùm tranſeat in fideicommiſſariuũ onus æris alieni poſt Senatuſconſultum Trebellianum, idem dicendum erit in vſufructuario omnium bonorum, ſumpto argumento à ratione Senatuſconſulti. Quod tamen ſumi non debet; imò expreſsè vrget ille textus in contrariam ſententiam: ibi enim generaliter ſcribitur, onus æris alieni in hæredem tranſire debere, & non in eum, in quem commoditas transfertur: quod fideicommiſſarium, & vſufructuarium æquè comprehendit; & quamuis Senatuſconſultum Trebellianum in fideicommiſſario hoc emendauerit, eius tamen emendatio, & diſpoſitio ad vſufructuarium extendi non debet: nam licèt lex noua[*] aliquid diſponens in vno ex caſibus per antiquam legẽ æquiparatis, extendatur ad alium, ex doctrina gloſſæ in l. quod vero contra, ff. de legibus, gloſſa vnica in fine, quam probarunt communiter omnes ibi. vt teſtantur Iaſon in authent, quas actiones, num. 19. C. de ſacroſanctis Eccleſiis Tellus Ferdinand. in l. 3. Tauri, 4. part. n. 16. & in l. 4. n. 22. & 25. vbi Antonius Gomez n. 6. Cephalus in conſ. 366. num. 21. lib. 3. Decianus in conſ. 11. num. 153. lib. 1. Tamen id non procedit, vbi ratio legis non æquè militat in caſu omiſſo, vt in noſtra ſpecie, in qua ideò transferuntur onera per Trebellianum in fideicommiſſarium, quia hæres directus rogatus reſtituere hæreditatem, abſque vllo commodo obſtrictus remaneret oneribus hæreditariis: quod eſſet iniquum, & ab omni iuris ratione alienum. Cæterùm hæres, à quo omnium bonorum vſusfructus relinquitur, dominus remanet proprietatis omnium bonorum, cum qua vel de proximo, aut ſaltem in futurum, vſufructus veniet conſolidandus morte vſufructuarij, & aliis modis dicendis infrà: ideò rationi ipſi conſonum eſt, vt ipſe teneatur ad ſoluendum æs alienum: nec in hoc reperitur aliquid immutatum, vt contendit Morla vbi ſuprà, dict. quæſt. 2. num. 6. Nunc extenditur, & limitatur prædicta reſolutio[*] nõnullis modis conſideratis per Menochium, qui ipſe omninò videndus erit lib. 4. dict. præſumptione 143. num. 11. & 12. & num. 15. & 16. cum ſeqq. vſque in finem præſumptionis. Et declaratur, vt procedat etiam, quando de[*]bitum ſoluendum verſatur circa expenſas funerum, & infirmitatis; nam adhuc tenetur hæres de bonis hæreditariis ſoluere dictas expenſas, & non vſufructuarius, vt cum Pariſio, Rolando, & Franciſco Marco, reſoluit nouiſſimè Petrus Ricciardus ad §. constituitur, numer. 25. fol. 139. Inſtitut. de vſufructu: & ante eum latiùs probauit Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, numer. 217. verſic. Secundo caſu, quando debitum, fol. 425. Quartò conſtituendum eſt ex dictis hactenus hoc[*] capite, & nonnullis capitibus præcedentibus, aliíſque ſuperioribus huius libri, ſatis conſtare reſolutionem cuiuſdam quæſtionis huius materiæ: quæ, inquam, ante omnia debeant de corpore hæreditatis deduci, cùm vſusfructus omnium bonorum relinquitur. Siquidem legata omnia, æs alienum, funeris, ac infirmitatis impenſas deducendas ſore, ſuprà probauimus; alia etiam non pertinere ad vſufructuarium, ſiue excipienda fore à generali vſufructus omnium bonorum legato, plenè ſcriptũ reliquimus aliis capitibus, ſuprà, hoc eodem libro. Et in hoc dubio ſic explicarunt Cephalus in conſ. 479. num. 52. & in conſ. 563. num. 31. lib. 4. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 95. in principio, fol. 269. & num. 97. fol. 277. Quintò & vltimò conſtituendum eſt, dubium eſſe,[*] vtrùm quemadmodum vſufructuarius omnium bonorum conueniri non poteſt à creditoribus hæreditariis, nec ad ſoluendum eiſdem æs alienum tenetur, ſic nec contta debitores hæreditarios agere poſſit ipſe; & conſequenter debitorum exactio ad quem, an ad hæredem, an ad vſufructuarium omnium bonorum pertineat? In qua quæſtione Rolandus in conſ. 8. n. 19. lib. 2. ex mente communi dicendum putauit, Fructuario non dari actiones. nec debitorum exactiones permitti, eas potiùs hæredi competere; qui tamen pecunias exactas vſufructuario præſtare debet, & ab eo cautionem recipere: & ſic, fructuarius ad proprietatem, ſiue ſortem ipſam principalem debitam exigendam agere non poteſt abſque mandato; ad vſumfructum verò, adita hæreditate. non prohibetur agere, & reali & perſonali actione, vt procurator in rem ſuam, vt etiam probarunt Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 198. fol. 392.[*] Graſſus §. legatum, quæſt. 34. Burſatus in conſ. 123. n. 14. lib. 1. Achilles Pedrocha in conſ. 7. num. 174. qui n. 179. Cornei, & aliorum authoritates, quas retulit pro contraria parte, d. num. 174. in fine, procedere dicit, quoad fructus ſortium, ſeu nominum, vt putà annuorum reddituum, vel cenſuum, vt ea poſſit exigere vſufructuarius omniuin bonorum, non autem ipſam ſortem, & refert Ruinum ſic declarantem in conſ. 206. num. 29. verſ. prætereà ipſe, vol. 2. Deinde numer. ſeqq. quæſt. 6. ex n. 182. vſque ad num. 189. quæſt neceſſario, & conſequenter ex[*] ſuperiori reſolutione dicendum infert, quòd inſtrumenta, & aliæ ſcripturæ bonatum, & iurium teſtatoris apud hæredes debent remanere, non autem apud vſufructuarium. Et reddit rationem quia ſi hæredi conceſſa eſt exactio debitorum, eidem quoque omne id cenſetur conceſſum, ſine quo exactio ipſa fieri non poteſt, vt cum Ruino loco relato, ſuprà, latiùs probauit ibidem. Et de his hactenus, quæ vt vides, nullibi erant anteà ſic elaborata, aut digeſta. CAPVT LX. Hæres an, & quomodo detrahere poſſit Quartam Falcidiam de legato vſufructus omniũ bonorum? vbi Borgnini Caualcani praxis, & reſolutio in hac materia probatur, & legibus huius Regni applicatur: Deinde cum aliis defenditur Quartæ Falcidiæ, & Trebellianæ detractionem hodie locum habere, tametſi iure Regio teſtamentum valeat abſque hæredis inſtitutione. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarium omnium bonorum, ſolutis debitis, & ſatisfacto teſtamento, omne aliud quod ſupereſt ex patrimonio, & bonis defuncti, habere debere pro tempore vita ſuæ ad vtendum fruendum, & vſufructuandum. -  2 Hæres, vtrùm deducere poſſit Quartam Falcidiam de legato vſusfructus omnium bonorum? & num. ſeqq. -  3 Huius Capitis dubium, cur propoſitum ab Authore. -  4 In quæſtione ſuperiori, quod attinet ad ius commune, vera traditur, & communis reſolutio. -  5 Communis reſolutionis praxis proponitur, & nonnulla reſoluta per Caualcanum probantur. -  6 Quartæ Falcidiæ, & Trebellianica deductio, vtrùm hodie ceſſare debeat, eo quòd teſtamentum valeat abſque hæredis inſtitutione? & num. 11. -  7 Falcidiæ, & Trebellianicæ remedium, quare iure communi introductum fuerit? -  8 Falcidia, & Trebellianica in origine, ſiue ratione introductionis conueniunt: idcircò Falcidiæ nomine plerumque appellatur Trebellianica apud Iureconſultos. -  9 Sed in aliis multis differunt. -  10 Proponitur ratio præcipua dubitandi in quæſtione propoſita ſuprà, num. 6. -  11 Et vera reſolutio traditur. -  12 Antonium Gomez conſtituentem de iure Regio diſcriminis rationem inter Falcidiam & Trebellianicam, rectè confutatum per Molinam. -  13 Communem reſolutionem de qua ſuprà, num. 4. procedere etiam de iure huius Regni. -  14 Extraneus hæres inſtitutus poſt mortem vxoris legatariæ vſufructûs, an poſſit detrahere vſumfructum Falcidiæ? remiſſiuè. HÆres, an vſufructuarius exigere debeat credita, & perſoluere debita, aut qualiter æris alieni deductio, & ſolutio fieri debeat; ſatis diſtinctè, & plenè capitibus præcedentibus actum eſt, eiſdèmque conſtitutum, & probatum, Vſufructuarium omnium bonorum, ſolu[*]tis debitis, & ſatisfacto teſtamento, omne aliud quod ſupereſt ex patrimonio, & bonis defuncti habere debere pro tempore vitæ ſuæ ad fruendum, vtendum, & vſufructuandum: quod vltra relatos ibi, rectè etiam aduertit Hyppolit. Riminald. in conſ. 171. num. 8. lib. 2. Nunc verò prætermitti non poteſt, vtrùm hæres deducere poſſit Quartam Falcidiam de legato vſufructus omnium[*] bonorum, ſi æſtimatio vſufructus excedat dodrantem, & quartam partem hæreditatis, hoc eſt, ſi ſit maioris valoris & æſtimationis proprietatis hæredi relictæ. Quam quæſtionem licèt ab aliis tractaram videam,[*] inter quos latiùs agit Borgninus Caualcanus, quem ſtatim referam; ideò tamen tractare hoc capite decreui, vt oſtenderem, an quæ de iure communi ſtatura ſunt, de iure huius Regni procedere poſſint; ſiue ius Regium vtrùm iuri communi in aliquo repugnet? Et quod attinet[*] ad ius commune, hæredem inſtitutum poſſe Falcidiam detrahere de legato vſufructus omnium bonorum, tenuit gloſſa vnica in l. vxori meæ, ff. de vſufructu legato. Bartolus in l. Titia cum teſtamento, §. final. num. 7. de legatis 2. Et quamuis Caſtrenſis in conſ. 459. num. 2. vol. 2. hoc dubium moueat, & non diſſoluat, communem eſſe omnium reſolutionem. conſtat ex Andrea Gaill. practicarum obſeruationum, lib. 1. obſeruatione 133. n. 5. Graſſo §. legatum, quæſt. 36. num. 8. intelligendo tamen in hunc modum, vt cùm æſtimatio vſufructus excedit dodrantem, ſiue quartam partem hæreditatis, hoc eſt, quoties facta computatione valoris proprietatis eorum bonorum, quæ hæredi relicta ſunt, & æſtimationis reddituum vſufructus toto tempore vitæ vſufructuarij, vſufructus eſt maioris valoris & æſtimationis proprietatis ipſius ad hæredem pertinentis ita vt excedat dodrantem; tunc hæres inſtitutus detrahere poſſit Falcidiam de ilio vſu fructu, & conſequenter vſque ad Falcidiam non habebit fructuarius vſumfructum, ſiue non fruetur illo: enim verò remanere debet penes ipſum hæredẽ, ne inſtitutio ſit inanis; ſi verò vſufructus ſit minoris redditus, & æſtimationis proprietatis, & non tangit dodrantem, non erit locus Falcidiæ: ſic ſcribunt Gloſſa, Bartolus, & Doctores communiter, per illum textum in l. 1. §. ſi vſusfructus, ff. ad legem falcidiam. Socinus iunior in conſ. 122. col. 1. vol. 1. Craueta in conſ. 17. num. 1. & in conſ. 119. num. 6. vol. 1. Natta in conſ. 297. num. 6. & 7. part. 2. Borgninus Caualcanus, qui refert alios, de vſufructu mulier reicto, num. 225. fol. 430. & ſcribit praxim huius reſolutionis,[*] conſtituens primò, hanc Falcidiam ſic detrahendam de fructibus vſusfructûs, vt primò æſtimari debeant ex vna manu omnia bona relicta hæredi inſtituto; & ſic proprietates bonorum ex altera manu vſusfructus dictorum bonorum, deductis expenſis vſufructuarij. Secundò haberi debere conſiderationem ad quantitatem, & qualitatem bonorum, an ſint magni valoris, & parui redditus, vel è contrà parui valoris, & magni redditus. Tertiò ad qualitatem perſonæ, cui legatus eſt vſusfructus, an ſit iuuenis, vel ſenex, vel mediocris ætatis; maioris enim æſtimationis erit vſusfructus relictus iuueni, quia plus durabit, quàm ſeni: de quo vide etiam Ioannem Vincentium Honded. in conſ. 39. n. 80. vol. 1. Quartò, calculum, ſiue computationem valoris proprietatis bonorum, & æſtimationem redditus vſusfructus, ætatíſque, quâ præſumitur, vſumfructum duraturum, fieri debere iuxta diſpoſitionem l. hæreditatum, ff. ad legem falcidiam, iunctis, quæ ſcripſerunt Bartolus, Alexander, Caſtrenſis, & Doctores communiter, Couarr. Rodericus Iuarez, & alij relati per eundem Caualcanum ibid. d. num. 225. in fine, hoc eſt, quòd vſu fructuarius præſumatur viuere è prima ætate vſque ad annos triginta, & vſque ad iſtud tẽpus fieri debebit æſtimatio vſusfructus; & ſi haberet decem annos, per viginti annos erit æſtimandus vſusfructus; ſi viginti, per decem; ſi viginti quinque, per quinque; & ab annis triginta, vltra à præſumetur viuere vſque ad annos ſexaginta; & vltra annos ſexaginta erit fiendum computum reſpectiuè, vt ſup. de prima ætate dictum eſt: idque ex communi omnium ſententia in d.l. hæreditatum. Quintò & vltimò conſtituit, quod in prædicta æſtimatione & taxatione vſusfructus, poſſet vſufructuarius plus & minus viuere, vt de ſe patet: ideò per hæredem præſtanda erit cautio vſufructuario de teſtimendo in caſum minoris ætatis, & finiti vſusfructus, & è conuerſo, vſufructuarius cauebit hæredi de augendo Falcidiam in vſufructu, in caſu maioris æſtimationis & ætatis, per textum in d.l. hæreditatum, & communes Doctorum reſolutiones, ibid. de quibus vide omninò Hyppolit. Riminald. in conſil. 170. ex num. 18. cum multis ſequent. vſque in finem conſilij, lib. 2. Vbi plenè agit, an deciſio l. hæreditatum, ff. ad l. falcidiam, habeat locum in legato vſusfructus. Atque ex dictis ibi conſtat apertè, præfatam quæſtionem rectè reſolutam per Caualcanum, quod attinet ad ius commune. Videamus nunc, vtrùm reſolutio hæc de iure Regio procedere poſſit; quod ex alio pendet: an ſcilicet de iure huius Regni, Quartæ Falcidiæ, & Trebellianicæ de[*]ductio ceſſare debeat, eo quòd teſtamentum valet abſique hæredis inſtitutione, vel ſi hæres inſtitutus noluerit, aut non potuerit hæreditatem adire, ex. l. 1. titul. 4.[*] lib. 5. nouæ collectonis Regiæ. Namque iure communi Falcidiæ, & Trebellianicæ remedium ideò introductum fuit, vt hæredes teſtamento ſcripti faciliùs ad hæreditatem adeundam commouerentur, & ita vltimæ defunctorum voluntates effectum ſortirentur, quę alias omiſſa aditione irritantur, vtpote cùm ex non aditione vires teſtamenti corruant omninò, vt in propoſito optimè aduertunt Alciatus paradoxorum, lib. 5. c. 19. Graſſus receptarum ſententiarum, §. falcidia, in princ. n. 5. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. c. 17. num. 9. verſ. nec obſtat ſi dicatur. Duarenus de lege falcidia, c. 7. Hotmannus variarum diſputationum, c. de Quarta Pegaſiana, pag. 1. & nouiſſimè his non relatis Antonius Pichardus ad principium, Inſtitut. de lege falcidia, n. 26. fol. 1042. Et in hoc conueniunt Falcidia & Trebellia[*]nica, hoc eſt in origine, ſiue ratione introductionis; idcircò Falcidiæ nomine plerumque appellatur, atque ſignificatur Trebellianica apud Iureconſultos in l. deducta, §. qui post tempus, in verſ. nummis centum. ff. ad Trebellianum, l. pater filiam, l. Titia, l. ſi hæres, ff. ad legem falcidiam; & vnum pro alio ſumitur. Gloſſa verbo, falcidia, in l. ſi vt allegas, & in l. quanquam, verbo,[*] legis, C. eodem titulo. In aliis tamen multis differunt, quæ diligenter congeſſit Berengarius in repetitione l. in quartam, præfatione 3. ff. ad legem falcidiam. Sed cùm hodie ex dicta lege Regia conſeruentur teſtamenta, atque vltimæ teſtatorum voluntates effectum ſortiri poſ[*]ſint, etiamſi teſtator hæredem non ſcripſerit, vel quamuis ſcriptus hæres hæreditatem adire recuſauerit, iam hodie non videtur neceſſarium Quartæ Falcidiæ & Trebellianicæ remedium, ſumpto argumento à ceſſante ratione legis, & quia correcta ratione legis & lex ipſa correcta cenſeri debet. Quibus & aliis rationibus hanc ſententiam defendunt Antonius Gomez, Spino, & alij, qui præcitantur ab his, quos ſtatim referam, & eorum ſententiam omninò probandam exiſtimat nouiſſimè, atque Matiençum, & alios refert (qui tamen contrarium tenent) Hieronymus de Cæuallos communium contra communes, quæst. 995. in fine, fol. 261. Contrariam verò opinionem, ſcilicet nec legem falcidiam,[*] nec Senatuſconſultum Trebellianum eſſe ſublatum; imò & hodie, ſicut & olim procedere debere, ſecurè firmant, & concludenter fundant D. Antonius de Padilla in l. eam quam, num. 109. C. de fideicommiſſis, Burgos de Pace, in l. 3. Tauri, numer. 962. cum ſeqq. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. d.c. 17. numer. 9. & 10. Lara in repetitione l. ſi quis à liberis, §. vtrùm, num. 18. ff. de liberis agnoſcendis: qui duo rectè improbant An[*]tonium Gomez, dicentem ex dicta l. regia ſublatam eſſe hodie Falcidiam non verò Trebellianicam, cùm reuera inter vnum, & alterum congrua differentiæ ratio conſtitui non poſſit; idem etiam tenent Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. c. 11. Ioannes de Matienço in dict. l. 1. tit. 4. lib. 5. gloſſa 19. num. 5. & num. 11. & num. 18. & tribus ſeqq. & Alphonſus de Azeuedo ibi num. 121. Gratianus reg. 200. in fine, & clarè ſentit Tellus Ferdinandez in l. 3. Tauri, 3. part. num. 4. ij quidem omnibus ſatisfaciunt, quæ pro contraria parte excogitari poſſunt, atque latiſſimè omnium (qui ipſe hanc partem optimè fundat) Antonius Pichardo ad principium, Inſtitut. de lege falcidia, videndus ex num. 16. vſque ad num. 51. Inde & conſequenter infertur dicendum, deciſionem textus in d.l. 1. §. ſi vſusfructus, & in l. hæredi[*]tatum, ff. ad legem falcidiam & communes Doctorum reſolutiones relatas ſuprà incorrectas remanere hodie, & procedere debere, ſicut & olim; idcircò cùm caſus euenerit, Quartam Falcidiam, & Trebellianicam locum habituram in legato, aut fideicommiſſo vſusfructus omnium bonorum: quod eſt mente tenendum, & notandum; ſolent enim frequenter teſtatores ære alieno grauati, vxores relinquere vſufructuarias omnium bonorum, ita vt ſolutis debitis, impletóque teſtamento, legatum vſusfructus in maxima æſtimatione excedat dodrantem: tunc enim habita æſtimatione iuxta rationem ſuperiùs dictam, Quartæ Falcidiæ deductio concedenda erit hæredi de legato vſusfructus omnium bonorum, modo, & forma in initio huius capitis propoſitis. Quòd ſi hæres non ſimpliciter, aut purè inſtitutus[*] fuerit, ſed poſt mortem vxoris, cui vſusfructus omnium bonorum legatus ſit, hærede, vt dixi, poſt mortem eiuſdem inſtituto, an hæres poſſit detrahere vſumfructum Falcidiæ? plenè differit: & Pauli de Montepico traditiones optimè impugnat Menochius lib. 4. præſumptione 141. num. 45. & 46. CAPVT LXI. Vſufructus an, & qualiter finiatur morte, & cũ proprietate conſolidetur? Reipublicæ, Ciuitati, Eccleſiæ, aut Fiſco relictus, quanto tempore duret? Cùm morietur legatarius, vel ab eodem poſt mortem ſuam, cur inutiliter legari dicatur? Item, an & quando cẽſeatur teſtator ius dumtaxat legaſſe, quod habebat in re. Demùm ſi pro ſe, & hærede, vel hæredibus ſuis vſusfructus ipſe relinquatur, an, & quare vltra primum legatarij hæredem non extendatur? Et ibidem hæredum mentio quomodo in contractu, teſtamento, & omni alia diſpoſitione accipienda: quamplurimæ leges in propoſito declaratæ, atque elegans, & breuis reſolutio in hac materia tradita. SVMMARIVM. -  1 Vſumfructum extingui multis modis, ex parte rerum, perſonarum, deficiente conditione, & tempore. -  2 Vel quinque modis amitti, finiri duobus. -  3 Vſumfructum morte fructuarij finiri, & cum proprietate conſolidari. -  4 Menochij reſolutio in conſilio 201. numer. 26. lib. 3. relata, atque in propoſito huius materiæ commendata. -  5 Regulæ in dubio ſtandum, donec contrarium probetur, & pro ea pronunciandum. -  6 Regulam qui habet pro ſe, intentionem ſuam fundatam habere dicitur. -  7 Vſufructuarij morte naturalis poſſeſſio finitur, quæ apud eum erat, & ciuilis poſſeſſio proprietarij ipſo iure ad ſe trahit illam naturalem, quæ erat penes fructuarium. -  8 Vſufructuario mortuo, vſusfructus conſolidatur cum proprietate ipſo iure, nec eſt neceſſe, quod proprietario reſtitutio aliqua fiat. -  9 Vſufructu finito, non obſtante ſtatuto, ex cuius diſpoſitione poſſeſſio continuatur in hæredem, poteſt proprietarius propria authoritate recipere poſſeſſionem naturalem vſufructuarij, vt eam iungat ciuili, nec per hoc incidit in pænam aliquam: idque latius explicatum remiſſiuè. -  10 Vſusfructus, ſicut morte vſufructuarij finitur, ſic & onus ipſi fructuario ratione vſusfructus iniunctum, etiam quod videbatur vlteriùs durare ex verbis dispoſitionis. -  11 Vſufructu finito, finiuntur & alimenta, quæ ex diſpoſitione teſtatoris ab vſufructuario præſtanda erãt alicui, nec ab alio poteſt legatarius conſequi illa. -  12 Alimenta præſtandi obligatio regulariter durare debet toto tempore vitæ legatarij, etiam mortuo hærede, vel capite minuto. -  13 Vſusfructus, cur morte vſufructuarij finiatur? vbi duplex ratio redditur. -  14 Vſusfructus mortuo proprietario, non finitur, ſed durat quouſque fructuarius viuit, provt latiùs explicatur remiſſiuè. -  15 Vſusfructus inutiliter legatur, cùm morietur legatarius, ſeruitus verò prædialis ſic poteſt iure legari. -  16 Vſusfructus legatum inutile eſſe, ſi fructuarius legauerit vſumfructum, quem habet in re aliena; item ſi res, quarum vſumfructum tantùm obtinet, ſimpliciter legauerit, cum Communi. -  17 Teſtator in dubio cenſetur legare dumtaxat ius quod habet in re, etiamſi tale ius morte ipſius ſit periturum: vbi quarundam legum ratio redditur, & præfata doctrina quamplurimis exornatur, remiſſiuè; & vide num. ſequenti. -  18 Nonnulla annotata nouiſſimè in propoſito per Antonium Pichardum, damnantur; eiuſdem interpretatio ad textum in l. vxor patrui, C. de legatis, improbatur, & communis Doctorum reſolutio recipitur. -  19 Vſusfructus legatum etiam expreſſim perpetuò Reipublicæ, vel Ciuitati, aut Eccleſiæ relictum, centum annis finiri. -  20 Legatum annuum Reipublicæ, Ciuitati, Collegio, aut Eccleſiæ perpetuò, aut ſimpliciter relictum minimè extingui centum annorum decurſu, ſed vltra procedere, donec Reſpublica ipſa finiatur, cum Rogerio, & aliis multis, contra Hugolinum, & Bartolum. -  21 Vſusfructus fiſco relictus, vtrùm centum annorum decurſu finiatur? -  23 Vſusfructus relictus ciuitati, vel ciuibus, amitti potest non vtendo per modum, & tempus à lege conſtitutum, ſed & quæſi morte ciuitatis finiri poteſt, putà, ſi hoſtile aratrum in eam ciuitatem inducatur, aut aliter ipſa intereat. -  23 Aratrum ciuitati inducere, quid, & quibus inductum. -  24 Proponitur difficultas textus in §. 1. in verſ. ne tamen in vniuerſum, Inſtitut. de vſufructu, & Raphaëlis Fulgoſij ſolutio probatur. -  25 Vſusfructus relictus alicui pro ſe, & hære de, vel hæredibus ſuis, vltra primum legatarij hæredem non extenditur: vbi agitur de ratione textus in l. antiquitas, C. de vſufructu. -  26 Et quorundam ſententia non probatur. -  27 Naturam rei, de qua agitur, in omni materia, & dispoſitione attendendam. -  28 Redditur vera ratio ad textum in l. antiquitas, C. de vſufructu, & nonnullis iuribus in contrarium adductis reſpondetur. -  29 Hæredis, vel hæredum mentio, quomodo accipienda in contractu, teſtamento, & omni alia diſpoſitione: & an primus hæres tantùm, vel etiam vlteriores comprehendantur? vbi nonnulli Authores congeruntur in vnum, qui hac de re, & latè, & vtiliter etiam tractarunt. PRo abſoluta atque expedita huius capitis explicatione, in quo de extinctione, & fine vſusfructus incipimus tractare: in primis conſtituere neceſſarium[*] erit, vſumfructum extingui multis modis, ex parte rerum perſonarum, deficiente conditione, & tempore, vt in hac materia non malè conſtituit Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap 5. num. 3. prima part. vel, vt in quit Franciſcus Hotmannus, ad tit. ff. quibus modis[*] vſusfructus amittatur, in principio, & latè declarat per totum, vſumfructum quinque modis amitti, finiri duobus: amittitur capitis minutione, rei mutatione, non vtendo, in iure ceſſione, & conſolidatione: finitur morte, & tempore. Cuiacius etiam in paratit. ad eundem titulum, folio mihi, 43. dicens vſumfructum amitti capitis deminutione, morte, tempore, rei mutatione, non vtendo, ceſſione in iure, dominij adquiſitione; quibus tamen modis proprietas non amittitur Quæ omnia pleniſſimè, breuiter tamen, atque diſtinctè attingendo, vt à morte incipiam, dicendum eſt: plus quàm certum eſſe, vſumfructum morte fru[*]ctuarij finiri, & cum proprietate conſolidari, vt ex tunc incipiat proprietarius plenam in re habere proprietatem, per textum in §. finitur, Inſtitut. de vſufructu, l. corruptionem, C. eodem tit. l. 3. §. finali, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, l. 5. ff. de vſufructu legato. l. 24. tit. 31. partita 3. Iulius Paulus lib. 3. ſentent, tit. 6. verſic. vſusfructus, vbi Cuiacius, & alij locis referendis infrà. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 81. in fine, num. 137. in fine. num. 178. & num. 229. fol. 436. & deciſione 44. numer. 5. Cæpola de ſeruitutibus vrbanorum cap. 2. num. 13. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de ſeruitutibus num. 19. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 6. num. 3. fol. 245. ſic etiam annotarunt, & in diuerſis rebus conſulti reſponſum præbuerunt Aretinus in conſ. 60. Aluarus Valaſcus conſult. 66. num. 23. Cephalus in conſ. 125. num. 4. lib. 1. & in conſ. 158. numer. 1. & 2. & in conſil. 271. num. 17. & in conſil. 288. num. 30. lib. 2. Burſatus in conſ. 32. num. 57. lib. 1. Decianus in conſ. 42. num. 35. vol. 5. Hyppolit. Riminaldus in conſ. 381. num. 97. & in conſ. 393. num. 53. lib. 4. Menoch. in conſ. 201. num. 16. lib. 3. Vbi eruditè[*] oſtendit, naturæ vſufructus valdè repugnare, quòd morte vſufructuarij non finiatur. Inde & notanter dicit, quòd quoties agitur de interpretatione contractus qui poteſt intelligi, vel in conceſſionem proprietatis, vel vſufructus, & ita res eſt dubia, ſi pactum adiectum ſit, vt res tranſeat ad hæredes, ſignificat proprietatem, ſeu dominium, non ſolùm vſumfructum in eo contractu fuiſſe tranſlatum, cùm alioquin pactum ſit contra naturam ipſius vſufructus: idem Menochius in conſil. 241. num. 1. eodem lib. 2. vbi ex prædicta doctrina, quòd vſufructus finiatur morte vſufructuarij, & cum proprietate conſolidetur, infert fundatam eſſe intentionem proprietariorum, cùm regula pro illis ſit, regulæ autem in dubio ſtandum ſit, donec contrarium probetur, & pro illa pronunciandum, vt ex multis proba[*]runt Cephalus in conſ. 419. num. 75. lib. 3. Franciſcus Beccius in conſ. 101. num. 41. Decianus in conſ. 80. n. 16. vol. 3. Burſatus in conſ. 186. num. 9. vol. 2. Menoch. in conſ. 3. num. 11. lib. 1. Et regulam qui habet pro ſe, in[*]tentionem ſuam fundatam habere dicitur, Gloſſ. in l. omnis definitio, in principio, ff. de regulis iuris. Decius in l. 1. num. 8. vbi Doctores communiter eodem tit. Iaſon in l. à Diuo Pio, in principio, num. 7. ff. de re iudicata. Menchaca de ſucceſſionum reſolutione, lib. 2. §. 13. in fin. Burgos de Paz in conſ. 2. ex num. 23. cum ſeqq. Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 30. num. 3. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæſt. 4. num. 13. Decianus in conſ. 53. num. 8. vol. 1. Cephalus in conſ. 192. num. 7. vol. 2. Fuluius Pacianus tractat. de probationibus, lib. 1. c. 8. num. 14. & quatuor ſeqq. Sicut autem finitur vſufructus morte[*] vſufructuuarij, finitur etiam & naturalis poſſeſſio, quæ apud eum erat, & ciuilis poſſeſſio proprietarij ad ſe trahit illam naturalem, quæ erat penes fructuarium, vt ex Baldo, Iaſone, & aliis obſeruat Natta in conſ. 419. n. 3. lib. 2. & ſequitur Menochius in conſ. 139. n. 16. & n. 21. lib. 2. Vltra quem, idem docuit Bartolus in l. ſi arrogator, num. 12. verſ. ſed hodie videtur, ff. de adoptionibus, dicens, quòd poſſeſſio naturalis, quæ exiſtebat penes fructuarium, finito vſufructu, ſtatim proprietario etiam ignoranti ipſo iure acquiritur: & ſequuntur Modernus in conſuet. Pariſienſ. tit. 1. §. 30. num. 174. Tiraquellus in tractatu, Le mort ſaiſit le vif, par. 3. declarat. prima, num. 7. Tellus Ferdinandez in l. 17. Tauri, n. 63. verſic. & hoc eſt quod propriè dicit textus. Hieronymus Gabriel in conſ. 142. num. 4. & 5. lib. 2. vbi rectè probat, Vſufructuario mortuo, vſumfructum conſolidari cum[*] proprietate ipſo iure, nec eſſe neceſſe, quòd proprietario aliqua reſtitutio fiat; Imola etiam in conſ. 16. Viſo caſu tranſmiſſo, expreſſim probauit, non obſtante ſtatuto, quo poſſeſſio continuatur in hæredem, poſſe pro[*]prietarium, vſufructu finito, propria auctoritate accipere poſſeſſionem illam naturalem, vt eam iungat ſuæ ciuili poſſeſſioni, nec per hoc incidere in pœnam l. ſi quis in tantam. C. vnde vi: & ſequuntur multi relati per Tiraquel. dicta declarat. 1. num. 5. qui pro maiori intelligentia præcedentium erit videndus omninò per totam declarat. & in tractatu, de iure conſtituti, in multis locis relatis per eundem dict. declarata. 1. in fine. Sicut etiam finitur vſufructus morte vſufructuarij;[*] ſic etiã & onus ipſi fructuario ratione vſusfructus iniunctum. Vnde natura vſufructus, quæ eſt. vt per mortẽ vſufructuarij finiatur, efficit quòd ipſo mortuo finiatur, & quodcũque onus ipſi impoſitum, etiam quod videbatur vlteriùs durare ex verbis diſpoſitionis. Quod ex aliis rectè cõſiderat Simon de Prætis de interpret. vlt. voluntat. lib. 1. interpret. 2. ſolut. 2. n. 19. fol. 93. & lib. 4. dubit. 11.[*] num. 87. fol. 366. ponit exemplum, cùm ab vſufructuario ex diſpoſitione teſtatoris præſtanda ſunt alimenta alicui, quoniam ipſo mortuo, & ſic finito vſufructu, finientur pariter & alimenta, nec ab alio poterit legatarius conſequi illa: & allegat textum in l. Titia, in princip. ff. de annuis legatis, & in l. Stichus, §. Titia, ff. de alimen[*]tis legatis: & tamen aliàs præſtandi alimenta obligatio, regulariter durare debet toto tempore vitæ legatarij, etiam mortuo hærede, vel capite minuto, vt cum Corneo, Grammatico, & aliis, probat ipſe ibidem, d. num. 87. Ratio autem, quare vſufructus morte vſufructua[*]rij finiatur, & cum proprietate conſolidetur, duplex eſſe poteſt. Prima, quia cùm vſufructus ſit ius perſonale, & perſonæ cohærens, l. prima ff. de ſeruitutibus, l. 3. §. finali, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, cum perſona ipſa extingui debet, nec in hæredem etiam vniuerſalẽ tranſire poteſt, l. non ſolùm, 9. §. tale, ff. de liberatione legata, l. vſus aquæ, 22. ff. de vſu & habitatione, l. pecoris, 4. ff. de ſeruitutibus ruſticorum, l. in omnibus, 69. ff. de regulis iuris: quod in propoſito rectè conſiderarũt Hugo Donellus de pignoribus, pag. 169. Connanus commentarior. iur. ciuil. lib. 4. c. 6. numer. 3. in princip. fol. 245. Aluarus Valaſcus conſult. 66. num. 23. Cuiacius tract. 5. ad Africanum, pag. 67. lit. F. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. ſolut. vlt. num. 8. fol. 436. Decianus in conſ. 42. num. 35. vol. 5. & nouiſſimè ſolo Aretino relato, Petrus Ricciardus ad §. finitur, Inſtitut. de vſufructu, num. 4. Secunda ratio eſſe poteſt, quæ ex verbis ipſis Imperatorum, atque Iureconſultorum deducitur: ideò ſic ſtatutum fuiſſe, quia aliàs, ſi vſusfructus morte vſufructuarij cæteriſque aliis modis à iure introductis non finiretur, in vniuerſum inutiles eſſent proprietates, ſemper abſcedente vſufructu, l. 3. verſ. ne tamen ff. de vſufructu, l. antiquitas, C. eodem, §. 1. in fine, Inſtitut. eodem tit. quæ[*] rationes minimè vrgent, cùm proprietarius decedit idcircò vſufructus morte proprietarij non finitur, ſed durat quouſque vſufructuarius viuit, per textum in l. ſi patri tuo, 3. C. de vſufructu: vbi ex communi omnium ſententia ſic annotauit Ioannes Sichardus num. 4. & n. 5. ſingulariter in hoc diſtinguit, & Placentini opinionem improbat. Secundo loco conſtituendũ eſt, ex prima ratione pro[*]poſita ſuprà, deduci veram rationem ad textum in l. hæres meus, 78. §. quamuis, ff. de condit. & demonſtrat. vbi vſusfructus inutiliter legatur alicui, cùm morietur ipſe, l. vſumfructum, 5. ff. de vſufructu legato; quia confertur in tempus, quo extinguui debet, vt dicit Modeſtinus in l. Titio cum morietur, 58. ff. de vſufructu, in illis verbis: In id tempus videlicet collatus, quo à per ſona ſua diſcedere incipit. Perperam ergo confertur in mortem, quod morte ipſa finitur: & ſic vſufructus, qui conſtitutus morte intercideret, à morte conſtitui, aut initium capere non poteſt, ſicut nec eo modo in ſtipulationẽ deduci, ad differentiam ſeruitutis prædialis. quę rectè à vicino mihi legatur, cùm moriar; nam & conſtituta ſeruitus. prædij morte intercidere non ſolet, cùm ius personale non ſit, vt vſufructus, ſed reale potiùs, quod in hæredes tranſit: & hoc diſcrimen inter vſumfructũ, & ſeruitutes prædiales ſatis ſuggerit inſcriptio d.l. Titio, quæ eſt ex lib. 9. Modeſtini differentiarum, quæ hanc differentiam docuit inter vſumfructum, & ſeruitutes prædiales, quòd vſufructus inutiliter legatur cùm morietur legatarius; ſeruitus non item, vt eruditè aduertit Cuiacius recitationum ſolennium, in lib. digeſtorum, ad l. vſumfructum, 5. per totam, ff. de vſufructu legato. Secundò deducitur ratio ad textum in l. quod in re[*]rum, 24. §. 1. ff. de legatis 1. vbi Iureconſultus Pomponius ſcribit, vſufructus legatum inutile eſſe, ſi fructuarius legauerit vſumfructum, quem habet in re aliena: nam ex Gloſſa, & communi interpretatione DD. ibi. & Tiraquel in tractat. Ceſſante cauſa, limit. 1. num. 24. fol. mihi. 99. dicendum eſt: Quòd legatum huiuſmodi cum non incipiat deberi niſi poſt mortẽ vſufructuarij vſumfructum ipſum legantis, & eo tempore iam in eius perſona extinctus ſit vſufructus; meritò inutile exiſtimatur, quaſi collatum in id tempus, quo cœptum finiri debuiſſet. Id quod procedit, non ſolùm cùm is, qui habet vſumfructum tantùm, legauerit illum, dicens le legare vſumfructum illius, aut illius fundi, ſed etiam vbi ſimpliciter legauerit res, quarum vſumfructum dumtaxat obtinet, quia eadem ratione inutile legatum eſt, per textum ſingularem in l. vxor patrui, C. de legatis, per quem text. & textum in l. ſerui electione, §. vltimo, ff. de legatis 1. & in dict. l. quod in rerum, §. 1. communiter anno[*]tare ſolent Doctores, quòd teſtator in dubio cenſetur legare dumtaxat ius, quod habet in re etiamſi tale ius morte ipſius ſit periturum, vt eſt ius vſufructus, ſic Gloſſ. Bartolus, Baldus, Salicetus, Alexander, Caſtrenſis, Iaſon, Cuman. & alij in dictis iuribus. Anton. Gom. tom. 1. variar. cap. 12. de legatis, n. 15. per totum. Menchaca de ſucceſſion. progreſſu, lib. 3. §. 21. n. vlt. & §. 27. de legatis 1. num. 38. & in l. ſcimus num. 4. C. de inofficioſo teſtamento: & multis exornant Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. dubitat. 50. ſolutio. 6. per totam, fol. 433. Burgos de Paz in conſ. 38. num. 8. Burſatus in conſ. 6. num. 16. vol. 1. Petrus Surdus conſ. 224. lib. 2. Couar. in c. filius noſter, de teſtament. n. 2. Ioannes Mericis de Chartulariis in conſ. 76. num. 22. & ſeqq. inter conſilia vltim. volunt, vol. 2. Antonius Galeacius Maluaſſia in conſil. 27. num. 14. vol. 1. Ioannes Gutierrez in conſ. 18. ex num. 72. Azeuedius in l. §. tit. 6. lib 5. num. 4. & 6. & 8. & 10. & 22. Aldobrandinus in conſ. 25. n. 21. & 25. & 26. & 28. & 37. & 39. lib. 1. Achill. Pedrocha in conſ. 2. à n. 51. vſque ad num. 68. & in conſ. 7. num. 11. & ſeqq. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 63. num. 3. & ſeqq. & num. 42. & 43. lib. 1. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 6. num. 15. & 16. & interminis, quòd ſiue vſufructus tantùm relinquatur, ſiue res ſimpliciter, cuius vſumfructum tantùm obtinet teſtator, relinquens, quòd ius tantum videatur relictum etiam morte periturum, cum Baldo, Iaſone, Bartolo, Alexandro, Corneo, Socino iuniori, Zaſio, Antonio Gomez, Couar. & Menchaca, defendit Grallus §. legatum, quæſt. 14. num. 9. & 12. & ita tenendum arbitror: verè enim pro hac opinione eſt textus expreſſus, qui cauillari non poteſt, in dict. l. vxor patrui, C. de legatis, vbi Diocletianus, & Maximianus ſic ſcribunt: Vxor patrui tui ſi teſtata deceſſerit, res tuas, tantum vſumfructum earum habens, legare non potuit. Et Gloſſa ibi;verbo, non potuit, oppoſita difficultate, quòd potuerit rem alienam legare, reſpondet vtique potuiſſe, ſed cùm ius vſusfructus haberet, videri illud tantum legaſſe, & cùm nullum ius remaneat poſt mortem ſuam, non tenere legatum; nam quod voluit, ſcilicet vſumfructum, non potuit, & quod potuit, ſcilicet, proprietatem, non dixit: ſic que neutrum valet, l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis. Quapropter placere mihi nullo modo poſſunt, quæ[*] contra Communem nouiſſimè annotauit Antonius Pichardus in §. non ſolum, Inſtitut. de legatis, ex num. 28. vſquè ad num. 36. vbi primùm refert & improbat, ſed malè quidem reſolutionem communem ſuprà, relatam. Deinde in contraria ſententia eſt, valere ſcilicet legatum, ſi is qui vſumfructum alicuius rei tantùm obtinet, rem ipſam ſimpliciter legauerit. Quod euidenter repugnat verbis textus in dict. l. vxor patrui. Nec admitti poteſt eiuſdem interpretatio, vt verba illius legis directa ſuerint ad dominum proprietatis, ad ſignificandum, legatum valere non debere in damnum & præiudicium domini rei legatæ, cùm veriſimile non ſit, Imperatores ipſos de eo dubitaſſe; quod certum quidem erat, atque indubitabile. Dubium ergo verſabatur, in hoc, quòd res aliena iure legari poterat; & tamen eo caſu res ſimpliciter legata ſuit: nihilominùs tamen legatum non valere dicitur, ex ratione Gloſſæ, vel quia teſtator vſumfructum non legat, vt alienum, ſed vt ſuum, errore iuris; quaſi ſibi liceat id facere, idque præſumendum eſt, ſiue vſumfructum, ſiue rem ſimpliciter legauerit, in qua vſumfructum obtinet, vt eruditiſſimè pungit Cuiacius recitationum ſolemnium in lib. Digeſtorum, ad d.l. quod in rerum, 24. §. 1. ff. de legat. 1. in princ. Tertio loco conſtituendũ eſt, ex ratione ſecunda pro[*]poſita ſuprà, deducendam veram rationem textus in l. ſi vſusfructus municipibus, ff. de vſufructu legato, & in l. an vſusfructus, ff. de vſufructu, legatum vſufructus etiam expreſſim perpetuò Reipublicæ, municipibus, vel ciuitati, aut Eccleſiæ relictum, centum annis finiri, ob rationem prædictam, ne ſi perpetuò apud Rempublicam, vel ciuitatem vſufructus ſit, proprietario proprietas nuda ſit prorſus inutilis, nunquam vſufructu refuſo proprietati, nec vnquam vſufructu recurrente ad proprietatem: ſic adnotarũt communiter Scribentes ibi. & poſt multos eleganter Couarr. variar. lib. 3. c. 9. n. 10. per tot. Pariſ. in conſ. 74. n. 85. & 86. lib. 3. Ruin. in conſ. 143. col. 4. ſub n. 11. lib. 4. Simon de Prætis firmans, omnes conuenire in hoc, de interpr. vltimarum voluntat. l. 4. ſolut. vltim. n. 11. fol. 436. Pancirolus, Riminald. & Peregrin. vbi ſtatim referam eos, & cõfirmat Regia l. 26. tit. 31. partit. 3. vbi Gregorius Lopez gloſſ. 1. mouet dubium, quod & ſuperiores proponunt, vtrùm idem obſeruandum ſit in legato annuæ præſtationis prædictis locis relicto? Mihi autem magis placet (quidquid Hu[*]golinus, & Bartolus repugnent) Rogerij ſententia, exiſtimantis magnam differentiam eſſe inter vſumfructum, & legatum annuum; idcircò legatum annuum Reipublicæ, Ciuitati, Collegio, aut Eccleſiæ perpetuò, aut ſimpliciter relictum, minimè extingui centum annorum decurſu, ſed vltra procedere, donec Reſpublica ipſa finiatur. Quam ſententiam contra Bartolum, cum Barbacia, Iaſone, Ripa, & Socino, eruditè defendit, atque concludenter fundat Couarru. variar. lib. 3. dicto cap. 9. num. 10. per totum, latiùs Hyppolitus Riminaldus videndus omninò in conſ. 219. num. 11. & multis ſeqq. lib. 2. Pancirolus in conſ. 20. art. 135. per totum, & cum multis Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 29. num. 11. videndus num. 8. fol. 275. qui, & Couarru. vbi ſuprà, veram reddit diſcriminis rationem, inter vſumfructum, & annuum legatum. Cuiacius etiam, dicens legatum annuum huiuſmodi eſſe æternum, & ſempiternum, & eandem diſcriminis rationem reddens, recitationum ſolennium in lib. Digestorum, ad l. in ſingulos, 8. in fine, ff. de annuis legatis, latiùs ad[*] l. 8. & 9. ff. de vſufructu legato, vbi agit, an etiam vſusfructus fiſco relictus, finiatur eodem temporis ſpatio, &[*] eleganter probat; quòd vſufructus relictus ciuitati, vel ciuibus, vel Reipublicæ, amitti poteſt non vtendo per modum, & tempus conſtitutum lege: ſed & quaſi morte ciuitatis finiri poteſt, putà ſi hoſtile aratrum in eam duitatem inducatur, vt paſſa eſt Carthago, & Numantia, & Sagunturm: quod eſt in l. ſi vſusfructus, ff. quibus modis vſusfructus amittatur. Aut alio modo ciuitas extingui, & mori dicatur, prout explicat Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib 4. cap. 5. num. 16. 1. parte, vbi num. 15. explicat etiam, aratrum ciuitati in[*]ducere quid, & quibus inductum, vt ibi videre poteris, & in l. 23. tit. 31. partit. 3. Quartò & vltimò conſtituendum eſt, ex eadem ratione deduci rationem textus in l. antiquitas, C. de vſu[*]fructu. Anteà tamen aduertendum erit ad verba Iuſtiniani in dicto §. 1. in fine, Inſtitut. de vſufructu, quatenus ſcribit: Ne tamen in vniuerſum inutiles eſſent proprietates, ſemper abſcedente vſufructu, placuit certis modis extingui vſufructum, & ad proprietatem reuerti. Quod idem expreſſum eſt in l. 3. ad finem, ff. de vſufructu. Sed difficultatem facit, videri contraria, vſumfructum extingui, & ad proprietatem reuerti quia ſi extinguitur; ergo reuerti non poteſt: & ſic neceſſe eſſet, vt reuerti poſſet, quod remaneret, argumento l. ſed & ſi manente, ff. de precario: & quia non entis nullæ ſunt qualitates, l. eius qui in pronuncia, cum vulgatis, ff. ſi certum petatur. Sed huius difficultatis facilis erit ſolutio, ſi repetamus nonnulla ex his, quæ pro diſtinctione cauſalis, & formalis vſusfructus diximus ſup. hoc eodem libro, cap. 1. per totum. Extinguitur enim certis modis vſusfructus formalis, qui reſidet penes fructuarium, diſtinctus, & ſeparatus à proprietate, & reuertitur ad proprietatem vſusfructus cauſalis, qui erat ſimul cum ipſa ante conſtitutum vſufructum. Quæ ſolutio confirmatur ex his, quæ ſcribunt Bartolus, & Doctores communiter in l. ſeruum filij, in princip. ff. de legatis primo. Pariſius in conſilio 74. numer. 81. vol. 3. & in ſpecie argumentationis noſtræ, Albanus in conſil. 250. num. 15. lib. 2. dum dicunt, quòd vſusfructus formalis eſt qui extinguitur, quando cum proprietate conſolidatio contingit; & in terminis, difficultati ſuperiori propoſitæ ſic reſpondet Fulgoſius in l. 1. num. 6. ff. de vſufructu. Deueniendo igitur ad textum in d.l. antiquitas, pro[*] eiuſdem explicatione conſtituo: quòd ſi vſusfructus relictus ſit alicui pro ſe, & hærede ſuo, vel hæredibus ſuis; in hoc enim, quòd mentio hæredis fiat in ſingulari, vel in plurali numero, differentia non eſt, vt Mantica, Simon de Prætis, & alij referendi ſtatim annotarunt expreſſim: huiuſmodi legatum validum eſt, ſublatâ penitus Antiquorum altercatione, & contrarietate, ſed vltra primum legatarij hæredem non extenditur, cùm primo potiùs hærede finitur, & ad proprietatem reuertitur, ex deciſione textus in l. antiquitas, C. de vſufructu. Cuius rationem exiſtimant nonnulli fundatam eſſe ex natura ipſa vſusfructus, iuxta quam morte finitur, vt dicebamus ſup. in principio, nec ad hæredes[*] tranſit: ſic intelligunt Cinus, Bartolus, & alij antiqui ibid. & in l. in annalibus, Cod. de legat, idem Bartol. in l. Gallus, §. etiamſi parente, num. 7. ff. de liber. & poſthumis. Cagnolus in l. qui per ſucceſſionem, num. 10. ff. de regul. iuris, & communem reſolutionem teſtantur Alexander num. 9. & Claudius num. 26. in d. §. etiamſi parente. Tiraquel. de retract. conuentionali, §. 1. gloſſ. 6. n. 22. Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 8. tit. 14. n. 21. fol. 357. Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 3. ſolut. 5. num. 29. verſ. poſſet autem, fol. 19. Anton. Gomez tom. 2. variar. c. 115. de ſeruit, num. 20. & cap. 11. num. 14. Ioannes Guttierez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 48. num. 8. & 9. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 79. & 80. & nouiſſimè his non relatis, Barboſa in l. quia tale, 14. numer. 34. verſ. circa quam limitationem, fol. 318. repetit etiam Simon de Prætis lib. 1. ſolut. 2. num. 20. fol. 93. qui ex num. 18. cum ſeqq. multis probat, naturam rei, de qua agitur in om[*]ni materia, & diſpoſitione attendendam; ipſa enim declaratur voluntas diſponentis; quantumuis verba impropriari contingat. Ratio igitur d.l. antiquitas, conſiſtit in eo, quòd hæredis mentio facta fuit circa rem, quæ de ſui natura ad hæredes non eſt tranſitoria, ſicuti vſusfructus, qui morte finitur; & ſic de primo tantum hærede intelligi debet diſpoſitio, tametſi verba indiſtinctè prolata fuerint, nam & dictio quælibet, quæ perpetuitatem inducere videtur, ex natura rei, cui adiicitur, durat dumtaxat, quantũ ipſa res. Alexander in conſ. 60. Omiſſo, lib. 1. Alberic. in l. annuam, ff. de annuis legat. Hæc tamen ratio quamuis communis ſit, mihi non placet ex eo, quòd non concludat; nam etſi natura vſuſfructus ea ſit, ex voluntate diſponentis alterari potuit, vt capitibus ſequentibus probandum eſt. Aliâ igitur[*] ratione fundatur deciſio illius textus, non eâ, quæ ex natura vſusfructus deducitur, quia iuxta eam nec ad primum hæredem deberet tranſire, ſcilicet, ne aliàs proprietas remaneat prorſus atque perpetuò inutilis, ſemper abſcedente vſufructu; quapropter cum vſusfructus ſic relinquitur, mediam viam eligendam Antiqui putarunt, vt ſcilicet valeat legatum, atque vt mentio hæredis ſine effectu non ſit, nec etiam proprietas inutilis perpetuò remaneat, ad primum dumtaxat legatarij hæredem extendatur legatum: ſic hanc rationem expreſſim probarunt Gloſſa, Baldus, Angelus, Salicetus, Fulgoſius, Alexander, & Iaſon in d.l. in annalibus, C. de legatis. Aretinus num. 56. & Iaſon num. 34. in d. §. etiamſi parente: & eſſe magis veram, & magis communem rationem teſtatur Carolus de Tapia in l. finali, ff. de conſtitutionibus Principum. 2. par. cap. 3. num. 30. & 36. folio mihi, 159. & videtur eandem probare Antonius Gomez d. cap. 15. de ſeruitutibus, num. 20. in verſ. ſed contrarium eſt tenendum. Nec vrget in contrarium textus in dict. l. in annalibus, C. de legatis, in l. ſciendum & in l. hæredis appellatio, & l. hæredis appellatione, ff. de verborum ſignificatione: vbi hæredis appellatione, veniunt omnes hæredes in infinitum, quia Bartolus in d.l. Gallus, §. etiamſi parente, n. 7. ita diſtinguit; & ſequuntur omnes ſecundùm Manticam, & alios relatos ſuprà, quòd cùm hæredis mentio ſit circa rem, quæ ſui naturâ ad hæredes tranſit, tune omnes quidem hæredes continentur, exceptis quibuſdam caſibus, vt in dictis iuribus. Cùm verò hæredis mentio ſit circa rem, quæ ſui naturâ ad hæredem non tranſit, ſicuti vſusfructus, qui morte finitur; & tunc de primo tantùm hærede debet intelligi d.l. antiquitas, C.[*] de vſufructu. Idem etiam obſeruant, ipsíque latiſſimè explicant, quomodo hæredis, vel hæredum mentio accipienda ſit in contractu, teſtamento, & omni alia diſpoſitione, & an primus hæres tantùm, vel etiam vlteriores comprehendantur. Doctores communiter in d. §. etiamſi parente. Tiraquel. de retract. conuentionali, §. 1. gloſſ. 6. à num. 17. vſque ad num. 26. Matic. lib. 8. d. tit. 14. per totum. Simon de Prætis de interpr. vlt. volunt, lib. 3. ſolut. 5. per totam, fol. 17. Anton. Gomezius tom 1. variar. cap. 11. n. 14. Sigiſmundus Lofredus in conſ. 7. num. 25. Hyppol. Riminald. in conſ. 252. n. 108. lib. 3. Carol, de Tapia in l. fin. ff. de conſtitut. Principum, part. 2. cap. 3. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ. art. 32. per totum, fol. 284. & 285. Alexander Raudenſis de analogis lib 1. cap. 10. ex n. 20. vſque ad n. 27. & cap. 15. ex n. 50. & num. 79. cum ſeqq. & num. 102. 108. & 347. & vide omninò Hyppolit. Riminald. in conſ. 242. lib. 3. CAPVT LXII. Proponitur difficultas l. 4. ff. de nouationibus, & communi interpretatione probata, infertur inde ad quæſtionem, ſi teſtator legauit vxori vſumfructum ſub conditione, ſi caſtè & vidualiter vixerit, & poſt eius mortem Titio: ſi vxor poſteà ſecundas nuptias contraxerit, an ſtatim debeatur Titio vſusfructus? Item etiam, ſi vxori legetur vſusfructus ſi vidua permanſerit, & ſi ad ſecundas nuptias tranſiuerit, idem vſusfructus relinquatur Titio, an vxore ante nuptias ſecundas defuncta, Titio debeatur vſusfructus? vbi quæ hucuſque ſcripta ſunt ab aliis, recenſentur in vnum, & communes Doctorum reſolutiones magis probantur. SVMMARIVM. -  1 Proponitur difficultas l. ſi vſusfructus debitorem, 4. ff. de nouationibus. -  2 Et diſtinctio gloſſæ improbatur. -  3 Ceſſio actionum, & iurium, ignorante, & inuito debitore fieri poteſt; delegatio verò nonniſi volente debitore. -  4 Probatur communis intellectus ad textum in d.l. 4. ff. de nouationibus. -  5 Cuiacij ſententia in propoſito d. l. 4. nouiter adducta, probata. -  6 Vſusfructus ex voluntate teſtatoris, tranſit de vna Perſona in aliam. -  7 Teſtator legauit vxori vſumfructum certi fundi vel aliquorum bonorum, ſub conditione, ſi caſtè, & vidualiter vixerit, & poſt eius mortem Titio; ſi vxor poſteà ſecundas nuptias contraxerit, an ſtatim debeatur Titio vſusfructus? -  8 Diſpoſitio omnis debet intelligi ſecundùm id, ad quod principaliter ordinatur. -  9 Actus ſemper regulatur à fine in quem dirigitur. -  10 Regulatur etiam à ſua cauſa. -  11 Nonnullis fundamentis ſatisfactum remiſſiuè, quæ expendi ſolent contra communem defenſam ſup. n. 6. -  12 Teſtator ſi vxori legauerit vſumfructum, ſi vidua permanſerit, & ſi ad ſecundas nuptias tranſiuerit, eundem vſumfructum Titio reliquerit, an vxore ante nuptias ſecundas defunctâ, Titio debeatur vſuſfructus? -  13 Vſusfructus ſi relinquatur alicui, donec hæres, vel alter ad certam ætatem peruenerit, & eueniat, quòd hæres vel alter ante eam ætatem moriatur, legatarius conſequitur vſumfructum vſque ad tempus, vel ætatem præfinitam. -  14 Vſusfructus ad certum tempus relictus, mortuo vſufructuario, ante tempus etiam finitur. ADuersùs ea, quæ cap. præcedenti, reſoluta ſunt, vrgere videtur in contrarium textus in l. ſi vſusfructus debitorem, 4. ff. de nouationibus, vbi vſusfructus non[*] finitur morte vſufructuarij, in cuius perſona conſiſtebat vſusfructus, ſed alterius mors exſpectatur, cui vſusfructus ipſe delegatus fuit. Et augetur difficultas, quòd ſi fructuarius in ſpecie eius textus delegauit in creditorem vſumfructum, videbatur quòd delegantis morte finiri deberet, per textum in l. neceſſario, 8. §. finali, ff. de periculo & commodo rei venditæ: quare Bartolus, caſtrenſis, & Immola in eadem l. 4. Aretinus, & alij communiter in §. finitur, Inſtitut. de vſufructu. vbi nouiſſimè Anton. Pichardus num. 3. & Petrus Ricciardus num. 13. Franciſ. Hotmannus ad titulum, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, num. 10. diuerſimodò accipiunt illum textum; inter alia tamen Gloſſa verbo, eius, in dict. l. 4. & verbo,[*] morte, in dict. §. finitur, diſtinguendum exiſtimat, an vſusfructus fuerit iam conſtitutus, an dumtaxat competat actio, vt vſusfructus debitus, ſeu promiſſus conſtituatur? Nam primo caſu vſusfructus iam conſtitutus, morte fructuarij finitur, ex regula textus in dict. §. finitur; & ſic procedit textus in d.l. neceſſario, §. finali, quia cùm vſusfructus in perſona fructuarij incœperit, debet etiam personâ extinctâ, & ſic morte ipſius finiri. Secundo verò caſu, quando tantùm competit actio, vt vſusfructus cõſtituatur, cùm incipiat in perſonâ eius, cui delegatio fit, ipſius etiam mors exſpectari debebit. Sed hanc ſolutionem improbant Bartolus ibidem, num. 2. dicens, quòd Gloſſa non dicit verum, & Caſtrenſis n. 5. dicens, quod Gloſſa eſt trufa, ea ratione, quòd falſum ſit dicere, poſſe fructuarium actionem, quam habet, alij cedere, quia ſicut vſusfructus cedi non poteſt; ita nec actio ipſa, ex l. corruptionem, C. de vſufruct. l. Sempronius Attalus. ff. de vſufructu legato. Fortius tamen vrget quòd ex prædicta diſtinctione ſequeretur maximum abſurdum, nempe quòd plus iuris habeat is, qui dumtaxat actionem habet, vt conſtituatur vſusfructus, quàm is qui vſumfructum ipſum conſtitutum habet, contra regulam textus in l. minus est, 205. ff. de regulis iuris. Deinde, quia in dict. l. 4. non agitur de ceſſione actionis, Vt malè exiſtimauit Gloſſa, ſed de delegatione, vt expreſſim dicitur in eo textu, & conſtat ex rubrica, cui ſubiacet, atque vt indubitatum ſupponunt Scribentes communiter, & nouiſſimè annotarunt Barboſa in l. vſufructu, 58. num. 18. verſic, ſed reſpondendum eſt, fol. 942. ff. ſoluto matrimonio. Ricciardus in dict. §. finitur, n. 13. Eſt autem maxima differentia inter ceſſionem, & dele[*]gationem actionum, & iurium; ceſſio enim ignorante, & inuito debitore fieri poteſt Delegatio non niſi volente debitore, l. 1. C. de nouat. & delegat. vbi ſic annotarunt & diſcriminis rationem aſſignarunt Gloſſa verb. ſolent. Bartolus, Salicetus, & alij communiter. Quapropter dicendum eſt, quòd in eo textu, Vſus[*]fructus, qui aliàs finiri deberet morte eius, qui delegauit, ideò mortuo eo non extinguitur, ſed mors alterius expectatur, in quem per delegationem transfertur, quia delegatio, & tranſlatio facta fuit de conſenſu domini; & ſic proprietarius delegationi conſenſit, atque ex voluntate eiuſdẽ nouus vſusfructus conſtituitur, & quoad illius extinctionem non conſideratur ampliùs perſona delegantis, ſed tantùm eius, in quem delegatio facta fuit. Non ergo perimitur vſusfructus per mortem primi, ſed per mortem ſecundi vſufructuarij. ita vt ſi ſecundus moriatur viuente primo, non poſſit ampliùs ad vſumfructum petendum habere regreſſum primus, vt eleganter declarant Bartolus, & Imola num. 1. Caſtrenſis num. 3. in dict. l. 4. Baldus in l. 1. C. ſi pignus pignori datum ſit. Pinellus in l. 1. C. de bonis maternis, 3. part. num. 40. Ricciardus in dict. §. finitur, n. 13. in fine. Barboſa in dict. l. vſufructu, num. 18. & 19. per totum, vbi poſt Caſtrenſem, & Imolam declarat aliam difficultatem illius textus: Quare ſcilicet obligatio primi vſufructuarij non perimatur ipſo iure per nouationem, ſed ope exceptionis, vt ibid, videri poterit: eandem etiam interpretationem admittit cuiacius recitation ſolemnium in lib. Dige[*]ſtorum, ad l. 29. ff. de vſufructu legato, circa finem, qui rectiſſimè percipiens verum ſenſum illius textus, inquit, quòd in dict. l. 4. non agitur de fructuario, ſed de eo, cui debetur vſusfructus, qui ſanè nondum eſt fructuarius, nec erit anteaquam ei cedatur vſusfructus: ceſſio facit fructuarium, non debitio; non loquitur ergo de fructuario, ſed de eo, cui debetur vſusfructus, qui debitorem creditori ſuo delegauit, vt ei permitteret, & cederet vſumfructum ſibi debitum; & ſi ceſſerit, ſignificat ea lex morte, aut capitis diminutione creditoris vſumfructum finiri, nimirùm, inquit, atque cæteris omnibus elegantius Cuiacius, quia hic ſolus fructuarius fuit; non etiam morte delegantis, qui fructuarius nunquam fuit, nec fuiſſe intelligitur. Extendit autem Pinellus loco relato ſupr. textum in dict. l. 4. vt procedat, ſiue delegetur, aut transferatur vſusfructus iam conſtitutus ex voluntate debitoris, aut proprietarij, ſiue actio ad conſtituendum vſumfructum competens. Id quod viriſſimum eſt, ex mente communi procedens, atque apertè probatum in illis verbis: si vſusfructus debitorem meum delegauero, &c. quæ: apta ſunt vtrumque æqualiter comprehendere. Ex his deducitur vera doctrina, & concluſio in hac materia, quòd ex vo[*]luntate teſtatoris, aut domini, vſusfructus tranſit de vna perſona in aliam: quod per textum in l. Sempronius Attalus, ff. de vſufructu legato, cum aliis ſic tradiderunt Alciatus reſp. 352. num. 2. Menoch. in conſ. 141. num. 19. lib. 2. Sic & è contra, ex eiuſdem domini aut teſtatoris voluntate finiri ſolet aliquando ante mortem. Cuius rei exemplum opportunè huic loco applicatur, ſi ponamus, quòd teſtator legauit vxori vſumfructum certi fundi,[*] vel aliquorum bonorum ſub conditione, ſi caſtè & vidualiter vixerit, & poſt eius mortem, Titio; ſi vxor poſteà ſecundas nuptias contraxerit, an ſtatim Titio debeatur vſusfructus, vxoris morte non exſpectata, vel remanere debeat interim penes hæredem? Et in hoc dubio, vt multa ſciens conſultóque prætermittam, quæ dicere poſſem, reiecta opinione Romani, & aliorum, cuius meminerunt ſtatim referendi, dicendum ex communiori atque veriori ſententia, Titio, & ſic ſecundo legatario ſtatim, non exſpectata morte vxoris, vſusfructus legatum deberi: quod cum Ioanne Andrea, qui huius opinionis Author dici ſolet, Bartolo, Baldo, Alberico de Roſate, Caſtrenſi, Alexandro, Decio, Galiaula, Sodino, Fortunio, & aliis probarunt Mantica de coniecturis vltim, volunt, lib. 3. titul. 19. num. 19. fol. 101. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 70. verſ. hinc eſt quod legatum, fol. 234. & 235. Villalobos communium opinionum, verbo, legatum, num. 12. Antonius Gomez, optimè diſputans tom. 2. variar. cap. 11. de qualitatibus contractuum, num. 34. Simon de Prætis de interpretatione vltim. voluntat. lib. 1. interpretatione 2. ſolutione 14. num. 5. fol. 125. Graſſus §. legatum, quæſt. 45. & quæſt. 52. num. 7. Cephalus in conſ. 391. num. 1. lib. 3. Camillus Gallinius loco ſtatim referendo, Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 20. num. 6. fol. 135. Hæc aurem reſolutio, ex tacita atque veriſimili mẽte, & voluntate teſtatoris procedit; atqui, vt eleganter, & eruditè ſcribit Mantica veriſimile eſt, teſtatorem voluiſſe fundum ad Titium pertinere, cùm primùm vxor ad ſecundas nuptias conuolauerit, & tempus mortis ob eam cauſam expreſſiſſe, quòd crediderit eam vidualiter eſſe victurã, & conſequenter vſumfructum ei relictũ, per mortẽ extinctum iri; ſed ſi alio modo celerius quàm per mortem finiatur, ex coniectura veroſimili idem dicendũ eſt, teſtatorè voluiſſe, atque pro expreſſo habendum eſt. Et ad hoc redigenda ſunt ferè omnia fundamenta, quæ in propoſito conſiderarunt Antonius Gomez, Prætis, Caualcanus, & alij ſuperiores, & ſtrictè diſputans Alexander Raudenſis vbi ſuprà, num. 6. & 7. vbi dicit, quòd ponderato fine teſtatoris, qui ſatis colligitur ex viduitatis conditione, apparet, finem teſtatoris eſſe viduitatem, & propter illam legatum reliquiſſe; & ſic viduitate ceſſante, quòd aliæ qualitates ſeu paſſiones, quibus inducitur priuatio, dicuntur mortes naturales, vt legatarius ſecundo loco nominatus, debeat ſtatim admitti: omnis[*] enim diſpoſitio intelligi debet ſecundùm id, ad quod principaliter ordinatur, l. 2. §. non autem omnes, ff. de fluminibus, l. 2. §. quod diximus, ff. ſi quis cautionibus. Bartol. in l. ambitioſa, ff. de decretis ab ordine faciendis: & actus ſemper regulatur à fine, in quem dirigitur, l. ſi is[*] qui in aliena, verſic. nemo enim, ff. de acquirenda hæreditate. l. verum, ff. de furtis. Pedrocha m conſ. 9. num. 44. Et à ſua cauſa. Craueta in conſil. 75. num. 15. Cephalus in[*] conſil. 329. num. 50. lib. 3. & in conſil. 703. num. 12. lib. 5. Ad ſuperiorem etiam rationem redigi debent quamplurima, quæ in hac quæſtione ſcripſit Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 9. cap. 13. per totum: vbi præfatam ſententiam communem optimè defendit, &[*] iis omnibus ſatisfacit, quæ in contrarium moueri poſſunt: Deinde eodem lib. 9. cap. 14. per totum, mouet du[*]bium, quid dicendum ſit, ſi è contra teſtator vxori vſumfructum reliquerit, ſi vidua permaneret, & ſi ad ſecundas tranſiuiſſet nuptias, Titio eundem vſumfructum reliquiſſet an, ſi vxor ante ſecundas nuptias deceſſerit, debeatur Titio vſusfructus? & refert Alciatum irridentem Socinum, atque firmantem, verius eſſe, vt admitti non debeat Titius, quaſi non euenerit conditio. Tandem per totum caput optimè fundat & ſecurè, verè etiam reſoluit, in prædicto caſu extenſionem admittendam de caſu ſecundarum nuptiarum ad caſum mortis; & inde vxore[*] mortua ante ſecundas nuptias, vſumfructum Titio deberi, vt ibidem videri poterit, cùm occaſio ſe obtulerit, ne repetamus ea, quæ ab alio rectè ſcripta fuerint. Quòd ſi vſusfructus relinquatur alicui, donec hæres, vel alius ad certam ætatem peruenerit, & eueniat, quòd hæres, vel alter ante dictam ætatem vel tempus moriatur legatarius conſequetur vſumfructum vſque ad ætatem præfinitam, quia perſonam potiùs quàm tempus conſiderauit principaliter teſtator, vt ſcribunt Romanus ſingul. 287. Summa Armilla titul. de vſufruct. num. 7. & cum aliis Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 137. fol. 323. qui cum Caſtrenſi, & aliis rectè probat, contrà eſſe, cùm vſusfructus relinquitur ad certum tempus, quia mortuo vſufructuario ante tempus finitur ſtatim, ex regula textus in dict. §. finitur, nec pro tempore deficiente ad hæredes tranſit. CAPVT LXIII. Proponitur vulgata ſed non rectè explicata difficultas l. final. C. de vſufructu. Quorundam interpretationes damnantur, & vera ratio eiuſdem textus redditur. Dubitatur deinde, vtrùm pater commoditatem dumtaxat, an vſumfructum habere dicatur ex vſufructu filio relicto, an etiam fructus ex eodem vſufructu perceptos finito eo reſtituere teneatur? & Cini ſententia meliùs quàm hactenus corroborata; ad nonnulla infertur, atque aliorum traditiones in hac materia nouiter, & verè confutantur. SVMMARIVM. -  1 Proponitur vulgata difficultas l. final. C. de vſufructu, & ſummè adſtringitur dubitandi ratio eiuſdem legis. -  2 Interpretatio Gloſſæ ad eum textum damnatur; item quo tempore latus fuerit per Iuſtinianum; textus etiam in l. cùm oportet, C. de bonis quæ liberis, demonſtratur. -  3 Bartoli diſtinctio in propoſita difficultate relata, & improbata. -  4 Ex voluntate, atque indiuio teſtatoris, dumtaxat venit perſona in diſpoſitione nominata, non verò ea, cui, mediante nominatâ, acquiritur. -  5 Legatum relictum filiofamilias, an ipſius, an patris contemplatione cenſeatur relictum, controuerſium fuiſſe inter Doctores, & multis caſibus, diſtinctionibùſque explicatum. -  6 Legatum relictum filiofamilias, regulariter, atque in dubio, eius contemplatione, & non patris relictum videtur. -  7 Baldi ſententia circa difficultatem dict. l. fin. C. de vſufructu, nouiter, & verè confutata. -  8 Cuiacij interpretatio in eadem difficultate confutata, & numeris ſeqq. -  9 Pater, & filius vna, & eadem perſona reputantur, & ibidem textus in l. vltim. C. de impuberum, in fin. explicatus remiſſiuè. -  10 Pater & filius vna, & eadem perſona reputantur, quandiu durat patria poteſtas; ſecus tamen eâ diſſolutâ. -  11 Patria poteſtas morte diſſoluitur. -  12 Nonus intellectus aſſignatur ad textum in d.l. final. C. de vſufruct. & improbatur. -  13 Saluatur etiam nouiter per Authorem. -  14 Textus in dict. l. fin. & verè, & ſubtiliter explicatus, atque rationes nouiſſimæ Antonij Pichardi & Petri Auguſtini Morlæ probatæ. -  15 Vſusfructus competens patri in bonis aduentitiis filiorum, verus & formalis vſusfructus dicitur. -  16 Vſufructu filiofamilias relicto, vtrùm patri ſola commoditas, an verò vſusfructus etiam quæratur? vbi communis ſententia refertur, & contraria Cini probatur, & num. ſeqq. -  17 Vſusfructus ſolus, & non proprietas, cùm filiofamilias relinquitur, vtrùm teneatur pater fructus omnes ex eo perceptos, vel æſtimationem eorum finito vſufructu restituere? vbi Caſtrenſis ſententia in conſ. 455. num. 7. vol. 2. improbatur: & vide infrà num. 24. -  18 Fundamentum commune Doctorum in quæſtione propoſita ſuprà, num. 16. contra eoſdem retorquetur. -  19 Ioannis de Monteſperello in conſ. 124. num. 5. lib. 1. noua declaratio, nouiter improbata per Authorem. -  20 Determinabile vnum reſpiciens plura determinabilia, vniformiter debet illa determinare: quod latius explicatur, atque exornatur remiſſiuè. -  21 Roderici Suarez in propoſito opinionis Cini verba quædam relata. -  22 Cinus in examine ſuo in quæſtione ſuperiori interrogatus, qualiter reſponderit? & ibidem Caſtrenſis verba relata. -  23 Baldi distinctio in propoſito d.l. finalis, C. de vſufructu, nouiter relata, & probata. -  24 Vſufructu finito, qui filiofamilias relictus fuit, non teneri patrem fructus ex eo perceptos reſtituere, nec etiam eorum æstimationem. -  25 Vſusfructus ſi filiofamilias relinquatur hodie, vtrùm obſeruari debeat deciſio dict. l. finalis, C. de vſufructu; & ibidem, an vſusfructus talis duret in perſona patris, etiam mortuo filio: vbi Ioannis de Matienzo, Emmanuelis Mendez, atque aliorum traditiones nonnullæ in propoſito, nouiter, & verè taxantur. -  26 L. cùm oportet, C. de bonis quæ liberis, explicatur. -  27 Ioannis de Matienzo æquiparationem quandam in hac materia veram non eſſe, nec iure procedere. -  28 Vſusfructus competens patri in bonis aduentitiis filiorum, quæ pleno iure filio acquiruntur, durat penes patrem, etiam filio defuncto: & de multis effectibus, remiſſiuè. -  29 Filiusfamilias, qui ex permiſſione legum huius Regni, teſtari poteſt de tertia parte bonorum ſuorum, vtrùm patri præiudicare poſſit in vſufructu tertiæ partis? PRo diſtincta, atque abſoluta huius capitis explica[*]tione, in primis conſtituere neceſſarium erit, contra ſuperiorem doctrinam, vſumfructum ſcilicet morte vſufructuarij finiri, fortiter vrgere in contrarium textum in l. finali, C. de vſufructu. Enimverò eius textus deciſio ſubobſcura quidem eſt, & difficilis, nec rectè à Doctoribus explicata; vt autem verbis conſtitutionis prælectis, mens & ratio ipſius faciliùs percipi valeat, in hunc modum ſcriptum reliquit Iuſtinianus: Ex libris Sabinianis quæſtio nobis relata eſt, per quam dubitatur, ſi vſusfructus per ſeruũ acquiſitus, vel per filiumfamilias, capitis diminutione filij magna, vel media, vel morte; vel emancipatione, vel ſerui quacunque alienatione, vel morte, vel manumisſione poſſit adhuc remanere? Et ideò ſancimus in huiuſmodi caſibus, neq; ſi ſeruus vel filiusfamilias in præfatos caſus inciderit, interrumpi patri vel domino vſumfructũ, qui per eos acquiſitus eſt, ſed manere int actum. Neque ſi pater magnam capitis diminutionem, vel mediã paſſus fuerit, vel morte ab hac luce fuerit exemptus, vſumfructũ perire, ſed apud ſilum remanere, etiamſi hæres à patre non relinquatur: Vſumfructum enim per eum acquiſitum, apud eum remanere etiam poſt patris calamitatẽ oportet: cùm plerunq; veriſimile ſit, teſtatorem contemplatione magis filij, quàm patris, vſumfructum ei reliquiſſe. Difficultas ergo conſiſtit in hoc, quòd morte vſufructuarij non finiri vſumfructum, expreſſim probat Iuſtinianus: dicit enim, vſumfructum relictum ſeruo, vel filiofamilias, & per ipſos acquiſitum patri, vel domino, eorundem morte non finiri, neque etiam morte domini, aut patris, vtriuſque potiùs mortem, & patris & filij ſimul expectandam eſſe; id quod iure procedere non poſſe videbatur: nam aut ille vſusfructus filij erat; & tunc morte ipſius finiri debebat, ex regula textus in dict. §. finitur, cum ſimilibus, Instit. de vſufructu aut. per filiũ, mediante diſpoſitione legis acquiſitus fuerat patri ita vt pater eſſe verus vſufructuarius; & tunc mors filij in conſideratione habenda non erat, ſed mors patris, ex qua vſusfructus finiri debebat, ſi verum eſt, vſufructuarij morte vſumfructum extinguí, & ad proprietatem reuerti. Et augetur dubium; nam hodie ex noua Iuſtiniani conſtitutione, aduentitiorum omnium reseruata eſt proprietas filiis, ſolo vſufructu reſeruato parentibus, l. cum oportet, & l. vltim. C. de bonis quæ liberis, §. 1. Inſtitut. per quas perſonas nobis acquiritur, l. 5. titul. 17. partit. 4. Sed vſusfructus, de quo agitur in dict. l. final, eſt quid aduentitium, ex teſtamento, atque diſpoſitione hominis filio proueniens: & ſic proprietas, ſiue dominium eius vſusfructus aſſignari debuit ipſi filio, argumento l. 3. ff. ſi vſusfructus petatur: & commoditas, ſiue facultas percipiendi fructus ipſi patri; illâ autem conceſsâ patri, neceſſariò vſusfructus morte filij deberet perire, etiam viuente patre, per textum in l. neceſſario, §. finali, ff. de periculo & commodo rei venditæ: & ſic conſtitutio illa, & antiquo & nouiori iuri repugnare videtur, vt ad oculum demonſtratur. Quamobrem Gloſſa magna verbo, intactum, in dict.[*] l. finali, inter alias ſolutiones dicendum exiſtimauit, diſpoſitionem eius legis correctam eſſe ex deciſione l. cùm oportet, C. de bonis quæ liberis: & idem videtur præſentire Imola in l. ſi filiofamilias, 2. ff. de donationibus cauſa mortis; & fortè non peccaſſe Gloſſam dicendo, eam legem corrigi ex dict. l. cùm oportet, ſcripſit Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 189. verſ. & forte gloſſa, fol. 373. Sed malè quidem, vt contra gloſſam rectiùs contendit nonnullis fundamentis Fulgoſius ibidem, & conſtat ex annorum digeſtione per Conſules Romanos facta ab Haloandro, quæ habetur in fine Codicis. Ex qua deducitur apertè, tèxtum in dict. l. finali, C. de vſufructu, fuiſſe edictum poſt Conſulatum Lampadij, & Oreſtis, qui Conſules fuerunt anno à Chriſto Domino noſtro nato, quingenteſimo triceſimoſecundo. Eaque conſtitutio fuit vna ex quinquaginta deciſionibus Iuſtiniani, per quam antiqua iura, & veterum altercationes corriguntur, aut componuntur: Quas enumerat Eguinarius in 1. part. Digeſtorum, in princip. Cagnolus in l. 1. num. 5. C. de pactis: textus verò in d.l. cùm oportet, editus fuit Conſulatu Decij, qui anno quingenteſimo triceſimo primo, Conſulatum geſſit, vt ex eodem Haloandro colligitur. Bartolus autem in eadem l. vltim. C. de vſufructu, &[*] in l. ſi filiofamilias, la 2. n. 2. ff. de donationibus causâ mortis, in propoſita difficultate docuit, verum eſſe, vſumfructum finiri morte eius, cuius contemplatione relictus eſt: quòd ſi non appareat cuius contemplatione relictus fuerit, & ſic verſemur in dubio, id ex futuro euentu declarandum; nam ſi filius decedat viuo patre, hic euentus declarat, vſumfructum fuiſſe relictum contemplatione patris, ipſique patri intelligi acquiſitum, & conſequenter mortem eius expectandam; ſed ſi pater decedat ſuperſtite filio, iſte euentus declarat, contemplatione filij vſumfructum fuiſſe relictum, ipſique acquiſitum, & conſequenter etiam morte eius, non patris extingui: & Bartoli intellectum, atque diſtinctionem ſequuntur Albericus, Angelus, Caſtrenſis, & alij ibidem, Cumanus in l. placet, ff. de acquirenda hæreditate. Antonius Gomezius dicens, quòd iſte eſt verus ſenſus, & proprius caſus illius legis in l. 48. Tauri, num. 2. in fine. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 179. verſ. quod autem debeat habere, folio 372. & num. 234. fol. 442. defendit Ruinus in conſ. 194. num. 3. & 4. vol. 2. & tolerabilem intellectum putat Padilla in l. quamuis ſimpliciter, num. 10. C. de fideicommiſſis, & receptum firmat, ſed non ſequitur eum Emmanuel à Coſta ſelectarum interpretationum, cap. 17. num. 4. cum eo tranſit Franciſcus Mantica de coniecturis vlt. volunt. Lib. 8. tit. 16. num. 9. fol. 359. & nouiſſimè Petrus Ricciardus ad §. finitur, Inſtitut. de vſufructu, num. 5. per totum: videntur etiam probare Cuiacius recitation, ſolemnium in libros Digeſtorum, ad l. ſi quis vſumfructum, 29. ff. de vſufructu legato, in verſicul. eodemque modo ſi filiofamilias. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. num. 8. 1. part. quatenus dicunt, eius legis deciſionem ideò procedere, quòd vſusfructus vtriuſque contemplatione, & patris & filij relictus cenſetur. Sed hunc intellectum impugnat Salicetus in eadem l. finali, C. de vſufructu: & reiiciendum exiſtimat Imola in dict. l. ſi filiofamilias, 2. col. 2. ff. de donat, cauſa mortis. Improbat etiam Coſta loco relato ſuprà, nec probarunt recentiores nonnulli, quos ſtatim referam. His ego libenter aſſentio contra Bartolum. Primum, quia prædicta interpretatio verè non tollit difficultatem propoſitam, quare ſcilicet vſusfructus, etſi fuerit relictus contemplatione filij, vel in dubio ſimus, non extinguitur morte patris, cui verè per filium quæſitus fuerat, & qui verus fuit vſufructuarius; aut quare non morte filij, ſi ipſius contemplatione cenſetur relictus. Deinde, num maximum abſurdum eſt dicere, voluntatem teſtatoris in hoc caſu certum aliquid non continere, ſed ex futuro euentu pendere? ex illoque, & non certa iuris doctrina, vel ipſius teſtatoris diſpoſitione declarandum, hanc vel illam fuiſſe teſtatoris voluntatem. Nam cum voluntas teſtatoris de præſenti deferat ius vſusfructûs, de præſenti etiam conſtare debet, ad quem pertinere debeat. Prætereà, quia ſi mors filij expectanda eſt, vt finiatur vſusfructus, quando eius contemplatione relinquitur, idem dicendum erit, quando verſamur in dubio, nec apparet cuius contemplatione fuerit vſusfructus relictus; quoniam in dubio præſumendum eſt, teſtatorem magis filio, quàm patri voluiſſe vſumfructum relinquere, argumento textus in l. 3. §. hoc autem ff. de legatis præſtandis, in illis verbis: Nec enim quærimus cui acquiratur; ſed cui honor habitus ſit, l. debitor, 84. §. ſeruo alieno, ff. de legatis ſecundò, ibi: Domini perſona ad hoc tantùm inſpicitur, vt ſit cum eo teſtamenti factio: cæterùm ex perſona ſerui legatum conſiſtit, l. qui liberis, 8. §. hæc verba, ff. de vulgari, & pupillari ſubſtitutione, ibi: Hunc habent ſenſum, vt ei non omnis qui patris hæres extiterit, ſed is, qui ex teſtamento hæres extiterit, ſubſtitutus videatur. Et ideò neque pater, qui per filium, neque dominus, qui per ſeruum hæres extiterit, ad ſubſtitutionem admittetur, l. edicto, 13. §. ad eos, ff. de iure fiſci, ibi: Qui ex defuncti voluntate, &c. Ex quibus iuribus annotarunt Bartolus, & communiter Doctores ibi, maximè in dict. §. hæc verba, quòd ex vo[*]luntate, atque iudicio teſtatoris dumtaxat venit perſona in diſpoſitione nominata, non verò ea, cui, mediante nominata, acquiritur. Denique, nam etſi inter Doctores controuerti ſoleat,[*] & multis caſibus, diſtinctionibúſque explicari, vtrùm legatum relictum filiofamilias, ipſius, an patris contemplatione cenſeatur relictum, quod plenè diſputat Franciſcus Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 8. tit. 16. per totum. Padilla in l. quamuis ſimpliciter, ex num. 6. C. de fideicommiſſis. Aluaradus, Simon de Prætis, & alij referendi infrà. Regulariter tamen, atque in dubio, lega[*]tum filio in poteſtate relictum eius contemplatione, non patris relictum videri, apertè probatur in dict. l. finali, in fine, C. de vſufructu, in verbo, plerumque, & ibi notat Gloſſa; nam illa dictio, plerumque, regulam oſtendit, l. qui plures, ff. de vulgari & pupillari ſubstitutione, l. ſi vt certo, §. nunc videndum, ff. commodati, l. 3. in verſ. plerumque, ff. de officio præfecti vigil. Et hanc regulam in ſpecie probat Bartolus in l. ſi filiofamilias, la 2. num. 2. ff. de donationibus causâ mortis, & in l. cùm aliquis, n. 3. & ſequuntur Baldus, & Caſtrenſis, num. 2. & Alexander num. 6. Cod. de iure deliberandi. Cumanus in conſil. 73. num. 4. verſic. in contrarium autem, & cum aliis probarunt Mantica lib. 8. d. titul. 16. num. 4. Padilla in dict. l. quamuis, num. 6. Berous in conſ. 26. num. 34. & ſeqq. lib. 2. Corraſius in l. frater à fratre, in 1. part. num. 62. verſ. altera doctrina, ff. de condictione indebiti. Decius in conſil. 526. num. 7. & multis relatis, Simon de Prætis de interpretatione vltim. voluntat. lib. 1. interpretatione 2. ſolutione 6. num. 14. & 15. fol. 109. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 1. num. 3. verſ. & quando, fol. 123. Menoch. lib. 3. præſumpt. 28. num. 17. A Coſta ſelectarum interpretationum, lib. 2. cap. 17. num. 4. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſt. 19. num. 44. Velaſquez de Auendaño in l. 29. Tauri, gloſſ. 4. num. 3. 4. & 5. Ergo in dubio ſumi non poteſt coniectura illa, vt ſi præmoriatur filius, contemplatione magis patris, quàm filij cenſeatur vſusfructus relictus. Baldus verò in eadem l. finali, colum. 3. & 4. aliter in[*]telligit, dicens, quòd quando filio relinquitur merus vſusfructus formalis provt ibi contingit, tunc in eo vſufructu numero concurrunt pater, & filius, quoad titulum, & pater quoad effectum, & vſusfructus durat in patre, eo viuente, in integro ſtatu, poſteà verò reuertitur ad ſuam originem, id eſt, ad filium, & non conſolidatur cum proprietate, quia filius qui eſt in medio, & habet titulum vſufructuarij, talem conſolidationem impedit. Verùm hanc doctrinam Baldi, etſi nullus improbet, ex infinitis quos in hac materia prælegi, probare non poſſum ex eo, quòd re vera non diluat Baldus difficultatem propoſitam, nec concludenter oſtendat, quare ſcilicet impediat filius vſumfructum conſolidari, ſi pater verus vſufructuarius eſt, vel ipſi à principio verus vſusfructus acquiritur quoad effectum. Deinde, quia ſupponit apertè, quòd cùm filio ſolus vſusfructus relinquitur, non acquiratur patri vſusfructus formalis, ſed dumtaxat commoditas quædam percipiendi fructus: & in hunc ſenſum expreſſim accipit eum Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 279. verſ. et ſi patri acquiritur, fol. 372. Id tamen falſum eſſe probauimus infrà: Imò vltra alia apertè colligitur etiam ex his, quæ diſtinguendo in propoſito dictæ l. finalis, C. de vſufruct. ſcripſit idem Baldus in l. 6. num. 4. ff. de vſufructu. Vbi in ea quæſtione, numquid pater habeat vſumfructum, in vſufructu legato filio, inter alia dicit, quòd cùm dubitatur, cuius contemplatione vſusfructus relictus ſit, vtriuſque perſona conſideratur, & vterque intelligitur legatarius, & verus vſufructuarius. Aliâ viâ declarat Cuiacius tract. 5. ad Africanum ad[*] l. 17. ff. de vſu & habitatione, & deciſionem d.l. finalis, in eo fundat Patrem & filium cenſeri vnam, & eandem perſonam per legem; inde eſſe, quòd vſusfructus quæſitus patri per filium abſque interpretatione remaneat penes filium, quia altero mortuo, ſi alter ſupereſt, quaſi ſupereſſe videtur eadem perſona. Quòd autem pater, & filius, vna & eadem perſona[*] reputentur, dicit expreſsè textus in §. ei verò, Inſtitut. de inutilibus ſtipulationibus, l. vltima in fine, C. de impuberum, ibi: Cum & naturâ pater & filius eadem eſſe perſona pene intelligantur. De qua lege videndus eſt Lara in l. ſi quis à liberis, in princip. num. 45. vſque ad num. 54. & dicit nonnulla Auiles cap. 1. Prætorum, gloſſa, nihil. Ioſephus Maſcardus de probat, tom. 2. concluſ. 1156. Sed Cuiacij ſententiam nonnullis argumentis improbat Mendez Luſitanus in repet. ad textum, in l. cum oportet, C. de bonis quæ liberis, 2. part. num. 115. fol. 36. & 37. Eamque veram non eſſe, nec concludere exiſtimo; aliis tamen rationibus, & illa principaliter, quòd licèt verum ſit aſſumptum ex dictis iuribus deductum, procedit tamen quoad acquiſitionem, vt ſcilicet cum pater & filius vna, & eadem perſona cenſeantur, vſusfructus acquiſitus per filium tranſire debeat ad patrem tanquam ad caput huius perſonæ, non tamen aſſignat Cuiacius rationem, quare mortuo patre remaneat vſusfructus penes filium, nec perimatur ius penes patrem exiſtens; nam cùm illud non ſubiectetur in perſona patris & filij, ſed ſit tantùm in ſubiecto vero, hoc eſt in perſona patris, qui eſt verus vſufructuarius, deberet patre extincto, & ius ipſum vſusfructus extinguí ex regula textus in principio, Inſtitut. de vſufructu, & facit textus in l. repeti §. rei mutatione, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, & in l. corruptionem, C. de vſufructu. Prætereà, nam regula d.l. vlt. C. de im[*]puberum, procedit dumtaxat, quandiu durat patria poteſtas; diſſolutâ autem patria poteſtate, pater & filius non cenſentur vna & eadem perſona, vt dicit Accurſius in l. 2. C. qui ærate ſe excuſant, libro 10. & ſequuntur Angelus in §. emancipatos, num. 1. Inſtitut. de exhæredatione liberorum. Philippus Decius in l. emancipati, in fine, C- de collationibus, & communiter approbari teſtatur Lancelotus Decius in eadem l. finali, vbi Corneus n. 5. exiſtimat veram doctrinam quoad effectus, in quibus patria poteſtas conſideratur: & veriſſimam ſententiam profitentur poſt alios Padilla in l. tranſigere, num. 21. C. de tranſactionibus. Lara in dict. l. ſi quis à liberis in princip. num. 49. Sed ſic eſt, quòd patria poteſtas morte diſſolui[*]tur, in princ. Inſtitut. quibus modis ius patriæ poteſtatis, l. 1. titul. 18. partit. 4. Vlpianus in fragmentis, titul. 10. verſ. morte. Iacobus Menoch. in conſ. 151. num. 10. lib. 2. ergo patre mortuo, & ſic patria poteſtate diſſoluta, etſi filius ſuperſit, non poteſt videri eadem perſona durare, nec poteſt negari, patris perſonam eſſe extinctam, in qua verè, & realiter vſusfructus ipſe conſiſtebat. Quare alij aliter interpretantur locum Iuſtiniani, &[*] pro eius explicatione conſtituunt: quòd textus ille non repugnat regulæ textus in d. §. finitur, Inſtitut. de vſufructu, cum ſimilibus; imò cum eis concordat: quod patet; nam in dict. l. finali, morte vſufructuarij vſusfructus finitur, iuxta regulas iuris communis; nam cùm vſusfructus filio relictus, mediante eius perſona, ex legis diſpoſitione patri acquiri debeat, & in dubio ſemper contemplatione filij relictus eſſe videatur, niſi contrarium conſtiterit, vt ſuprà diximus perinde haberi debet, ac ſi poſt mortem patris, cui ex legis diſpoſitione vſusfructus acquiſitus fuit, filio relictus eſſet; aliàs enim fruſtrà contemplatione filij diceretur vſusfructus relictus, ſi nunquam penes filium eſſe deberet, ſaltẽ mortuo patre. Vnde teſtator qui filij contẽplatione reliquit vſumfructum, cùm ſciat patri acquirendum, nec acquiſitionem prohibeat, videtur relinquere eum patri, & poſt: mortem patris, filio; & ſic mortuo patre extinguitur vſusfructus, qui ex diſpoſitione legis illi acquiſitus fuit, & in perſona filij ex defuncti voluntate incipit nouus vſusfructus. Quòd ſi filius præcedat in morte, tunc patris mors expectari debet, nam cùm ipſe ex legis diſpoſitione ſit verus vſufructuarius, non poteſt ante mortem eius vſuſfructus extingui, ex dict. §. finitur, & l. inter antiquam, C. de vſufructu. Hæc tamen interpretatio, etſi ſubtilis ſit, & à nemine hactenus improbata, placere non poteſt. Inter alia enim, quæ probabilia non ſunt, & apertè conuincuntur ex verbis eiuſdem legis. falſum quidem eſt, & contra mentem Scribentium communem, mortuo patre, extingui vſumfructum illi acquiſitum, & in perſona filij incipere nouum vſumfructum: contrarium enim expreſſim ſignificat textus in dict. l. finali. C. de vſufructu. Vſumfructum ipſum, qui erat penes patrem, remanere penes filium per mortem patris non extinctum; & ſic eundem vſumfructum continuari in filium, vt clarè docent Baldus 2. & 3. colum. ibi: & Salicetus poſt principium, & manifeſtè colligitur ex illis verbis: neque ſi pater magnam capitis diminutionem, vel mediam paſſus fuerit, vel morte ab hac luce fuerit exemptus, vſumfructum perire: ſed apud filium remanere etiam poſt patris calamitatem oportere. Poſſet tamen ſaluari hic intelle[*]ctus, conſtituendo ob præfatam rationem, vſumfructum non extingui mortuo patre, qui verus erat vſufructuarius, ſed tranſire, aut continuari in filium, tollendo tamen aſſumptum, quòd in filio conſtituatur nouus vſusfructus. Vel his, & aliis interpretationibus reiectis, verus ſen[*]ſus illius textus eſſe poteſt: quòd Imperator in ea lege interpretatus fuerit l. cum oportet, C. de bonis quæ liberis, & totum eius antiquum; nam cùm in quæſtione ibidem propoſita, quæ difficilis erat & ardua, ex vna parte dicendum videretur, vſumfructum per filium patri quæſitum, non poſſe remanere penes filium poſt mortem patris ex iuris principiis vulgatiſſimis, mutatione rei, & morte vſufructuarij vſumfructũ extingui: ex alia autem parte videretur contrarium, nam in dict. l. cùm oportet, defertur filio proprietas cuiuſlibet rei per ipſum acquiſitæ; & ſic iuris etiam vſusfructus deberet penes filium remanere, & non fraudari vſufructu, maximè cùm regulariter ſtet pro eo præſumptio, teſtatorẽ contemplatione magis filij, quam patris vſumfructum reliquiſſe: iri eo igitur dubio conſtitutus Iuſtinianus, decidit in ſpecie illius textus, veram vſumfructum, patri acquiſitum, penes ipſum etiam mortuo filio manſurum, ſecundùm antiqua iura & nouiora, & poſt mortem patris eundem etiam intactum, & nunquam extinctum apud filium remanere debere, tum ob rationem dictæ l. cùm oportet: tum etiam, quia pro filio ſtat iuris præſumptio, quòd magis ipſius, quàm patris contemplatione vſusfructus fuerit relictus; & ſic mortuo patre, penes ipſum remanet nunquam extinctus: & ad hæc in effectu reducuntur quæ in ſuperiori difficultate nouiſſimè annotarunt Antonius Pichardus ad §. finitur, Inſtitut. de vſufructu, num. 4. & 5. Petrus Auguſtinus Morla emporij, 1. part. titul. 6. quæſt. 1. num. 6. per totum, fol. 277. quatenus ex pæſumpta teſtatoris voluntate conſeruant vſumfructum mortuo patre in perſona filij; mortuo verò filio, in perſona patris ſtricta iuris ratione vſumfructum defendunt: nam cùm ipſe ſit verus vſufructuarius, atque ex diſpoſitione legis veram vſumfructum acquiſierit, vſque ad mortem finiri non debuit vſusfructus ipſe; quę omnia Iuſtinianus ſtatuit, decidens vſumfructum filiofamilias relictum, pleno iure patri acquiri, quemadmodum acquireretur iute antiquo attento, per textum in l. placet, cum vulgatis ff. de acquirenda hæreditate: & ideò morte filij vſumfructum non finiri, quia non ipſe, ſed pater vſufructuarius eſt: mortuo verò patre, quamuis ſummo & ſtricto iure vſusfructus finiri deberet, tamen quia plerumque filij magis quàm patris contemplatione vſusfructus relinquitur, humanitatis ratione, ſiue ex præſumpta teſtatoris voluntate Imperator decreuit non finiri, ſed in perſona filij durare. Ex his opportunè infertur ad nonnulla. Primò, vſum[*]fructum cõpetentem patri in bonis aduentitiis filiorum, verum, & formalem vſumfructum dici, habito reſpectu ad proprietatem, quæ ab eo vſufructu ſeparata eſt, & penes filios remanet: id quod latiùs probauimus ſupra, capit. 3. huius libri, à num. 25. cum ſeqq. & nouiſſimè defendit Petrus Auguſtinus Morla vbi ſuprà, dict. n. 6. verſ. in vſufructu tamen, quem pater habet. Secundò infertur ad explicationem Gloſſæ in authent.[*] idem eſt, C. de bonis quæ liberis. Gloſſa magna verſ. item nonus, dum dicit, quòd etiam hodie iure nouo, de vſufructu relicto filiofamilias, non quæritur patri niſi ſola commoditas; & ſic facultas quædam percipiendi fructus, non verò vſusfructus: & conſequenter pater non erit verus vſufructuarius earum rerum, quarum vſusfructus ſolus filio relinquitur. Ratio eſt, quia ſi filio ſolus vſusfructus relictus eſt, non poterit pater (ne ſeruitus ſeruitutis detur) vſumfructum vſusfructus habere: & ſequuntur Angelus, Salicetus, Corneus, & communiter Scribentes ibidem. Rodericus Xuarez in quæſt. an in bonis Maioratus pater habeat vſumfructum, num. 2. & ſeqq. & num. 15. 16. & 17. Tellus Fernandez in l. 5. Tauri, num. 8. Ioannes de Matienço in l. 9. tit. 1 gloſſ. 1. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Ruinus in conſ. 294. vol. 2. Capicius deciſ. 73. num. 10. Berous in conſ. 139. num. 10. & ſeqq. & num. 21. vol. 2. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 179. verſ. tamen dubium eſt in iſto caſu, fol. 371. vſque ad num. 186. Burſatus dicens hanc crebriorem ſententiam in conſ. 133. num. 37. vol. 2. & nullo ex his relato Emmanuel Mendez in repet. dict. l. cùm oportet, 2. p. num. 113. fol. 37. Ioannes de Monteſperello in conſ. 124. per totum lib. 1. Atque ex hac doctrina, quaſi con[*]ſequenter, & neceſſariò inferunt Caſtrenſis in conſ. 455. aliàs, 445. num. 7. vol. 2. Franciſcus Marcus deciſ. 877. num. 2. 1. part. Quòd pater in hoc caſu, cùm vſusfructus ſolus, & non proprietas filio relinquitur, teneatur cauere de vtendo arbitrio boni viri, & reſtituendo fructus perceptos, vel æſtimationem eorum finita commoditate: & ſequitur Caualcanus de vſufruct. mulieri relicto, dict. num. 179. verſ. & poſt eius mortem eius hæredes, fol. 373. & num. 182. & duobus ſeqq. Vbi cum aliis probat, quòd quando filio relinquitur vſusfructus tantùm, & non proprietas, poteſt pater ratione patriæ poteſtatis, auocare ab eo illum vſumfructum, & recipere quolibet anno fructus illorum bonorum datorum ad vſufructuandum, ſed tenebitur tenere bonum computum de illis fructibus perceptis, quia ſolùm commoditatem vtendi & fruendi fructibus habebit, & poſt ſolutionem patriæ poteſtatis, erit ipſe, aut hæres eius obligatus reſtituere filio omnes fructus perceptos, ſeu illorum æſtimationem. Eandem etiam reſolutionem exiſtimat veram, & ſequutus eſt eam Franciſcus Burſatus dict. conſ. 133. n. 38. vol. 2. Ipſaque totum fundamentum capit ex ſuperiori opinio[*]ne, & doctrina, quòd cùm relinquitur filio vſusfructus tantùm & non proprietas, ſola commoditas patri acquiritur, & non vſusfructus. Vnde contrà dicendum eſſet, quoties patri vſusfructus acquireretur, & non commoditas, quia tunc pater grauari non deberet onere ſupradicto reſtituendi fructus perceptos, vel æſtimationem eorum, vt ex mente aliorum intellexit expreſſim Borgninus Caualcanus dict. num. 179. verſ. tamen dubium eſt, & verſ. poſt eius mortem, ibi: & ſic vides differentiam magnam, & iterùm num. 180. & 182. Ex quo ſequitur manifeſtè, præfatam illationem, & Caſtrenſis doctrinam omninò deſtruendam, & conuincendam, dato, & probato pro vero, quòd in quæſtione propoſita, vbi filio vſusfructus tantùm, & non proprietas relinquitur, adhuc patri acquiratur vſusfructus, & non commoditas ſola; nec eandem communem iure aliquo confirmari: nullibi enim ſcriptum oſtendunt præcitati Authores, quòd teneatur pater fructus perceptos reſtituere, quando ſolus vſusfructus filio relictus eſt; id quod Iuſtinianus non expreſſit in dict. l. finali, C. de vſufructu. Imò contrarium videtur præſentire apertè, dum patrem vſufructuarium vſusfructûs filio relicti ſæpe nominauit. Dicit enim poſt principium legis, in verſ. ideò ſancimus, non interrumpi patri vel domino vſumfructum acquiſitum, & in verſ. neque ſi pater, vſumfructum patris non perire, ſed apud filium remanere, & in principio eiuſdem legis, proponẽs quæſtionem, non dixit quid iuris eſſe deberet, ſi ex vſufructu filio relicto acquiſita fuiſſet per eum patri commoditas, ſed de vſusfructus acquiſitione expreſsè tractauit, vt conſtat ex verbis illis: Si vſusfructus fer ſeruum acquiſitus, vel per filiumfamilias. Et facilè ſuadetur, nam ſi in ſpecie ibidem propoſita, non vſusfructus, ſed commoditas tantùm patri acquireretur, nullo modo procederet, quod Iuſtinianus dixit, vt ſi ſeruus, vel filiusfamilias in præfatos caius inciderit, non interrumpatur vſusfructus per eos patri vel domino acquiſitus, ſed remaneat intactus; ſi enim acquiſitus non fuiſſet, non poſſet dici, quòd intactus remaneret: Commoditas etiam, & non vſusfructus ſi patri acquiſita fuiſſet, neceſſariò deberet decidere Iuſtinianus, quòd mortuo filio, in cuius perſona remanſit vſusfructus, vt ſuperiores Authores (ſed malè quidem, & contra legem ſupponunt) finiretur commoditas penes patrem exiſtens, per textum in l. neceſſario, §. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditæ: & tamen decidit contrarium, vt vides, vt mortuo filio, penes patrem remaneat vſusfructus. Vnde non ſolùm ceſſat argumentum, ſiue inconueniens, quo fundatur Communis, ne seruitus ſeruitutis detur; imò argumentum hoc contra ipſos huius opinionis Authores retorqueri debet: Cùm enim ex ſupradictis manifeſtè probetur, patrem in propoſito caſu vſufructuarium nominari per legem, atque vſumfructum per filium illi acquiſitum vſque ad mortem eiuſdem etiam, mortuo filio duraturum; neceſſariò ſequitur dicendum, interim dum pater viuit, filium non eſſe vſufructuarium, ne ſeruitus ſeruitutis detur, contra regulam textus in l. 1. ff. de[*] vſufructu legato, quam aliter, & nouè explicauit Ioannes de Monteſperello in conſ. 124. num. 5. lib. 1. vt ſcilicet vulgatum illud aſſumptum procedat in vſufructu, qui tanquam ſeruitus haberet locum; quo caſu vſusfructus eſſe non poteſt vſusfructus, ne ſeruitus ſeruitutis detur: ſecus tamen dicendum ſit reſpectu vſuſfructus patris, quia pater habet vſumfructum, non tanquam ſeruitutem aliquam, ſed ratione patriæ poteſtatis, & adminiſtrationis, quod diſplicet ex mente communi, ex qua vt vidimus, quoad hoc conſtitui non debet differentia aliqua inter vſumfructum patri competentem, aut alium quemcunque; in vtroque enim militat eadem ratio, ſi verum eſt, vſumfructum patri acquiri, quod lege ipſa probatur expreſſim. Deinde ſupponit prædictus Author, & deterius quidem, apud patrem, & filium vſumfructum eſſe ſimul, cùm filio vſusfructus tantùm relinquitur; quod & communi reſolutioni repugnat, ex qua penes patrem ſola commoditas eſt, & ſuperiori reſolutioni quã probamus; textui etiam in dict. l. finali, C. de vſufructu. Ex quo deducitur apertè, penes patrem dumtaxat eſſe vſumfructum, & ipſo mortuo continuari in filium, ſiue remanere intactum penes eum vſumfructum, qui anteà erat patris tantùm; ſic, vt mortuo filio ante patrem, nunquam diceretur, vſumfructum fuiſſe filij: & ad hoc eſſe textum clarum & apertum in dict. l. finali, fatetur Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 179. verſ. quod autem debeat habere, fol. 372. Tandem & vltimò in eandem partem vrget etiam, quia vſusfructus per ſeruum quæſitus, domino acquiritur, & non ſola commoditas: quod apertè ſupponit textus in l. vſusfructus, ff. de ſtipulatione ſeruorum, & in l. hæredit as in fine, ff. de acquirendo rerum dominio: ſed in d.l. finali C. de vſufr. filius, & ſeruus æquiparantur in acquiſitione vſusfructus, ergo patri vſusfructus acquiritur: id quod probatur ex illis verbis, Vſumfructum per eos acquiſitum, quod[*] verbum eos, cùm ſit determinabile vnum, & reſpiciat plura determinabilia, vniformiter debet illa determinare l. iam hoc iure ff. de vulgari, & pupillari ſubſtitutione, l. quamuis, C. de impuberum, l. ſi legatarius, ff. de legatis tertiò. Ex quibus iuribus ſic adnotarunt Doctores communiter ibi. & latiùs explicarunt Cephalus in conſ. 67. num. 22. lib. 1. & in conſ. 416. num. 58. & in conſ. 413. n. 3. & 4. lib. 3. & in conſ. 616. num. 39. & in conſ. 76. num. 14. 15. 16. & lib. 5. Iacobus Menochius in conſ. 76. num. 14. 15. 16. & 17. lib. 1. & in conſ. 328. num. 65. & 66. & in conſil. 376. num. 60. & ſeqq. lib. 4. & in conſ. 497. num. 6. & 7. lib. 5. Burſatus in conſ. 12. num. 27. lib. 1. videndus omninò in conſ. 151. num. 5. & num. 50. vſque ad numer. 56. lib. 2. Gracianus regula. 131. per totam, latè Simon de Prætis de interpretatione vltim. voluntat. lib. 3. ſolutione nona, à num. 19. vſque ad numer. 29. fol. 113. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 607. num. 19. 20. 23. 25. 26. & 27. lib. 6. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 322. num. 51. lib. 2. Philippus Decius in l. in teſtamento, col. 5. C. de militari teſtamento. Quibus rationibus verius exiſtimo contra Gloſſam, & Communem ſuprà relatam, quòd patri quæratur vſusfructus, & non ſolùm commoditas, etiam cùm vſusfructus ſolus filio relinquitur. Quam ſententiam tenuit expreſsè Cinus in eadem l. finali C. de[*] vſufructu, cuius meminit Rodericus Xuarez in d. quæſt. vtrùm in bonis maioratus pater habeat vſumfructum, verſ. nec etiam huic deciſioni obſtitit, vbi dicit hæc verba. Cinus[*] ibi dicit quòd vſusfructus non cohæret filio, ſed patri; & ſic reſpondens ad dictam l. 3. dicit ſic tenere gloſſam: & quanquam Cinus vadat per alias ambages; tamen in eſſectu tenet, quòd ſemper quæratur patri vſusfructus, licèt filius non habeat in re, niſi ſolum vſumfructum, reprobans gloſſam in dict. authent. idem eſt. Cini etiam mentionem facit Caſtrenſis in eadem l. finali, num. 2. C. de vſufructu, vbi ſcribit in hunc modum: Et dicit Cinus quòd in examine ſuo fuit interrogatus per quendam Doctorem Bononienſem, ſi legatus eſt vſusfructus filiofamilias qui hodie acquiritur patri, cùm habeamus, quod in aduentitiis quæritur proprietas filio, & vſusfructus patri, vt infrà de bonis quæ liberis, per totum, hoc non eſt dare proprietatem diſtinctam ab vſufructu patris, an nihil remaneat penes filium, an acquiratur filio ipſum ius, & commoditas ſit ipſius patris. Dicit ipſe Cinus, quòd ipſe aliter non reſpondit illi Doctori, niſi quod de quæſito ſuo erat caſus in iſta lege, & Dominus Lambertinus de Ramponibus, qui erat Promotor ſuus, dixit quòd optimè reſponderat. Eandem etiam partem videntur tenere Imola in l. ſi filiofamilias, ff. de donat cauſa mortis. Petrus Auguſtinus Morla emporij 1. part. tit. 6. quæſt. 1. num. 6. ad medium: & fortiter confirmant eam nonnulla, quæ contra Rodericũ Xuarez in dict. quæſt. maioratus, eruditè ſcripſit Molina de Hiſpanorum primogeniis lib. 1. cap. 19. num. 18. ſeqq. & contra Pinellum ibid. num. 23. ſed & Baldus ipſe in l. 6. num. 4. ff. de vſufructu, præfatam ſententiam probat[*] apertè. Is enim quærens, vtrum pater habeat vſumfructum in vſufructu legato filio, diſtinguendum putauit: Quòd aut filius eſt electus, vt miniſter, aut vt legatarius, aut dubitatur. Primo caſu, ſolus pater, in quem teſtator reſpexit, eſt legatarius, & patris perſona conſideratur, & non filij. Secundo caſu, perſona filij conſideratur, non patris. Tertio caſu, vtriuſque perſona conſideratur, & vterque intelligitur legatarius, primò pater, ſecundò filius, & dicit eſſe caſum in d.l. finali, C. de vſufructu, ſecundùm verum intellectum. Ecce igitur ibi, cùm in dubio ſumus, apertè, & vſufructuarium iudicari, non minùs ac ſi eidem vſusfructus fuiſſet relictus. Ex quibus apparet, Caſtrenſis, atque aliorum illa[*]tionem propoſitam ſuprà num. 17. veram non eſſe, & conſequenter patrem, qui habet verum vſumfructum in vſufructu filio relicto, non teneri fructus aliquos, vel eorum æstimationem finito vſufructu reſtituere: Quod contra Caſtrenſem & Caualcan. rectius obſeruauit Hieronym. Gabriel in conſ. 162. n. 25. & 26. & n. 32. & 43. lib. 2. Tertiò infertur ad explicationem, ſiue indagationem[*] veritatis eorum, quæ in hac materia nouiter ſcripſit Emmanuel Mendez Luſitanus in repet, l. cùm oportet, C. de bonis quæ liberis, 2. part. num. 118. fol. mihi 37. vbi affirmat deciſionem dict. l. finalis, C. de vſufruct. procedere non poſſe hodie de iure nouo: inde infert, quòd ſi vſusfructus tantùm alicuius rei filiofamilias relinquatur hodie, morte eiuſdem filij vſusfructus ipſe extingui debebit, nec viuente eo poterit eſſe penes patrem, plus quàm commoditas quædam fructuum, improbátque Molinam contrarium ſentientem, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 19. num. 23. nec aliter hanc opinionem comprobat: idcircò, ſed vltra eum, animaduertendum erit eiuſdem ſententiæ fuiſſe Ferdinandum Ariam in l. 46. Tauri, n. 5. ad finem. Ioannem de Matienço in l. 9. tit. 1. gloſ 1. n. 9. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, qui huiuſce ſententiæ facit Authorem Baldum in l. cùm oportet, ad finem principij. C. de bonis quæ liberis, verſ. & ſi diceres. Caſtrenſem. in dict. l. finali, ad finem, C. de vſufructu, atque eorum auctoritate ductus, ſiue verbis circumſcriptus eorum, firmat duo. Primum, quòd patri commoditas dumtaxat acquiritur eorum, quorum vſumfructum tantùm habet filius. Secundò, eam commoditatem mortuo filio finiri: quod vtrumque adeò expreſſim repugnat verbis textus in dicta l. finali, vt alia probatione minimè indigeat; nec conſtitui poteſt eiuſdem legis per aliam legem correctio, ſiue immutatio aliqua; adhuc igitur poſt deciſionem dict. l. cùm oportet, Vſusfructus acquiritur patri non commoditas tantùm ex vſufructu filio relicto, qui durauit in perſona patris etiam mortuo filio, ex conſtitutione dict. l. finalis, C. de vſufructu, quæ fuit condita poſt conditam dictam l. cùm oportet: & ſic cùm ſit poſterior, omnino obſeruari debet. Quod, etſi ex annorum digeſtione ab Haloandro facta non conſtaret, dicendum eſſet; Primò, ne legum correctionem induceremus in dubio, contra regulas iuris vulgatas, & Doctorum allegationes communes, vt in noſtris terminis aduertit Imola in dicta. l. ſi filiofamilias, ff. de donationibus cauſa mortis. Secundò, quia dict. l. cùm oportet, dumtaxat corrigit[*] ius antiquum in his, quæ pleno iure quoad vſumfructum, & proprietatem parentibus quærebantur, vt hodie quærantur tantùm quoad vſumfructum, & proprietas filiis ſalua remaneat, ſed in caſu, quo vſusfructus tantum filio relinquitur, nihil lex illa de nono diſpoſuit, ideò ſtare debemus omninò deciſioni dict. l. finalis: & cùm patri ex ſimili relicto vſusfructus acquiratur, vt concludenter probatum eſt, non commoditas tantùm; euidenter deſtruitur prædictorum Authorum fundamẽtum, qui in eo principaliter vim faciunt, vt auſi ſint dicere, morte filij extingui debere vſumfructum, quòd patri acquiratur ſolùm commoditas: & ſic morte filij debeat extingui, ex l. neceſſario §. finali ff. de periculo, & commodo rei venditæ. Sed cùm aſſumptum id falſum ſit, & contra iura, & rationes ſuperiùs propoſitas, nec illud quod infertur ex eo, iure ſubſiſtere poterit. Baldi autem, & Caſtrenſis auctoritates nihil vrgent: procedunt enim in terminis, in quibus ipſi loquuntur, ſcilicet cùm vſuſfructus conſiſtit in perſona filij; tunc enim licèt pater habeat cõmoditatem, mortuo filio, commoditas illa ceſſat. Quod probari poſſet, quamuis adhuc repugnet Molina vbi ſuprà, in ſpecie tamen propoſita contrarium dici debet, quia vſusfructus in perſona patris conſiſtit, illiq; à principio ex diſpoſitione legis acquiritur, & ſic mors eius expectanda eſt. Deinde nec benè æquiparat Ioãnes[*] de Matienço in dict. l. 9. titul. 1. gloſſ. 1. num. 9. Vſumfructum patri competentem in bonis Maioratus filij, & vſumfructum ipſi competentem, cùm ſolus vſusfructus filio relictus eſt; vt vtroque caſu pater amittat commoditatem vſusfructus mortuo filio. Primo enim caſu, vſusfructus bonorum Maioratus morte filij extinguitur; nam cùm dominium bonorum Maioratus filiofamilias competens, ad eius vitam reſtrictum ſit, & eo mortuo ſtatim in ſequentem Maioratus ſucceſſorem pertranſeat, neceſſariò ceſſare debet vſusfructus patris, qui ab eius domino dependet, vt cum Antonio Gomezio, & Tello Fernandez eleganter animaduerit Molina de Hiſpanorũ primogeniis lib. 1. d. cap. 23. num. 20. Sed in ſecundo caſu, cùm pater ſit verus vſufructuarius, & ab eius perſona dependeat vſusfructus, vt ſuprà dictum eſt, neceſſariò mors ipſius expectari debet, ex regula textus in §. finitur, cum ſimilibus, Inſtitutionum, de vſufructu. Vſusfructus verò competens patri in bonis aduenti[*]tiis filiorum, quæ pleno iure in proprietate & vſufructu filio acquiruntur, durat penes patrem etiam filio defuncto: nec de hoc aliquis dubitat, vt diximus ſuprà, hoc eodem lib. cap. 3. vbi de vſufructu competenti patri in bonis aduentitiis filiorum plenè tractauimus; & clarè probat textus in l. finali, verſ. ſin vero, C. ad Tertullianum, per quem, poſt ordinarios ibi ſic obſeruant, & quamplures effectus conſiderant Antonius Gomezius in l. 48. Tauri, num. 5. & in l. 6. n. 11. & 12. Guilliel. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo & vxorem, nomine Adelaſiam, deciſ. 5. num. 73. Pinellus 1. part. l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 39. vſque ad num. 52. Menchaca de ſucceſſ. progreſſu, lib. 1. §. 1. n. 37. & ſeqq. Molina de Hiſpanorum primogeniis lib. 2. cap. 9. num. 22. & ſequent. & num. 28. Ioannes de Mentienço in l. 9. tit. 1. gloſſ. 1. ex num. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. quæſt. 78. Simon de Prætis de interpret. vltimarum voluntatum, lib. 2. interpret. 1. ſolutione. 4. ex num. 76. fol. 142. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana, 156. D. Spino in ſpecul. gloſſ. rubric. 4. part. num.[*] 15. Inter alios tamen eſt ille ſingularis, & ad explicationem legum huius Regni neceſſarius, ſcilicet, vt filiusfamilias, vel emancipatus, qui ex permiſſione legum huius Regni, teſtari poteſt de tertia parte bonorum ſuorum, non poſſit diſponere de vſufructu eius tertiæ partis, nec patri in eo præiudicare, quia hactenus durat vſusfructus poſt mortem patris, & licentia teſtandi de tertia parte bonorum à lege filio conceſſa, intelligi debet ſine præiudicio vſusfructus iam patri acquiſiti, vt latiùs comprobant, & defendunt Pinellus d. 1. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 44. Tellus Ferdinandez videndus omninò in l. 5. Tauri ex num. 3. Petrus de Peralta in rub. ff. de hæredibus inſtituendis, num. 181. fol. 118. Rojas in epitome ſucceſſ. cap. 29. ex num. 23. vſque ad 28. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. C. 9. num. 22. 23. & 24. Mieres de maioratu, part. 1. quæſt. 1. num. 46. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, læſis, num. 129. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. num. 8. per tot. fol. 13. Matiençus in l. 4. tit. 4. gloſſ. 3. num. 3. & 4. & in. l. 1. tit. 8. gloſſ. 3. ex num. 18. lib. 5. recopilationis, Ioannes Gutierrez practicar. lib. z. quæſt. 40. Valaſquez de Auendaño in l. 5. Tauri, gloſſ. finali, D. Spino in ſpeculo gloſſ. rub. 4. part. in. 15. Emmanuel Mendez. in repetitione l. cùm oportet C. de bonis qua liberis, 1. part. num. 53. & 2. part. n. 130. & iſtam partẽ ſequi videtur Azeued. in l. 9. tit. 1. n. 4. lib. 5. nouæ recopilation. vbi mouet quæſtionem, & nihil dicit, ſed remittit ſe ad Tellum Ferdinandez & in l. 1. tit. 8. eodem lib. n. 55. expreſsè amplectitur eam, & in ſimili ſtatuto idem obſeruat Cephalus in conſ. 156. n. 37. lib. 2. Contrarium tamen, imò quòd filius diſponere poſſit de tertia parte bonorum pleno iure, in proprietate & vſufructu, atq; in vſufructu etiam patri præiudicare, defendit Anton. Gomezius in l. 6. Tauri, n. 14. & idem tenet Menchaca de ſucceſſ. progreſſ. lib. 1. §. 1. n. 31. & multis rationibus comprobat Azeuedius ſibi contrarius in l. 4. tit. 4. n. 12. & 13. lib. 5. nouæ recopilat. & poſt longam diſputationem habitam ex num. 24. veriorem ſentẽtiam exiſtimat Ceruantes num. 47. in l. 5. Tauri: ex quorum rationibus dubia remanet adhuc præfata quæſtio, quamuis in iudicando & conſulendo durum eſſet à prima opinione recedere. Et de his hactenus. CAPVT LXIV. Pater legitimus adminiſtrator, & vſufructuarius bonorũ aduentitiorum filiifamilias, alius etiam vſufructuarius quicũque vtrùm amittat vſumfructum per ingreſſum Religionis, Profeſſione ſequuta? Vbi quæ hucuſque ſcripta ſunt ab aliis, recenſentur in vnum, nonnulla nouiter, & meliùs quàm hactenùs ab Authore annotãtur, ac denique Martini Silimani, Cini, Saliceti, ac aliorum ſententia contra Recentiores defenditur. Deinde viuente patre, an & quando filius prætendere poſſit ius aliquod in Legitima, vel ſi Legitimam recipiat in vita, & poſtmodum facultates patris augeantur, vtrùm ſupplementi petendi ius obtineat? pleniſſimè, remiſſiuè tamen declaratum proponitur. SVMMARIVM. -  1 Iura vniuerſa, quæ de extinctione vſusfructus per mortẽ vſufructuarij tractãt, de qua morte intelligi debeant? -  2 Mors ciuilis licet, ſub latiſſima verbi ſignificatione, appellatione mortis cõprehendatur, non tamen regulariter, nec propriè, ac dũtaxat in caſibus à iure expreſſis. -  3 Vſusfructus regulariter non finitur, nec amittitur per ingreſſum Religionis, Profeſſione ſequuta, ſed in Monaſterium tranſit, vt penes ipſum pro vita dumtaxat Monachi reſideat, non in perpetuum; nam aliàs proprietas redderetur inutilis. -  4 Et nonnullis fundamentis, quæ in contrarium moueri poſſunt, rectè, remiſſiuè tamen ſatisfactum. -  5 Pater per ingreſſum Religionis, & profeſſionem, an amittat vſumfructum, quem iure patriæ poteſtatis habet in bonis aduentitus filiorum & num. ſeqq. -  6 Quæ hactenus in propoſita quæſt. pro ſententia Gloſſ. conſiderarunt DD. ad tria principaliter reduci debere. -  7 Bartoli opinionem in ſuperiori dubio rectè improbatam communiter. -  8 Vſumfructum competentem patri in bonis aduentitiis filiorum extingui per ingreſſum Religionis & Profeſſionem factam à patre, ex ſententia Martini Silimani, Cini, Saliceti, & aliorum, quæ ab Authore probatur, & num. ſeqq. -  9 Pro opinione Silimani primum fundamentum adductum, & nonnullis conſideratis in propoſita per Pinellum, nouiter, & verè ſatisfactum. -  10 An Legitimam poſſit potere filius viuente patre, qui Religionem profeſſus eſt. -  11 Legitima non debetur filio niſi post mortem patris: quod latiſſimè explicatur, inferturque ad quamplurima in propoſito neceſſaria, remiſſiuè. -  12 Pater ſi velit aſſignare poteſt Legitimam in vita filio, quamuis ad id faciendum non teneatur. -  13 Pater ſi in vita filio, vel filiæ Legitimam aſſignauerit, & poſtmodùm eiuſdem facultates augeantur, an debeat augeri vel ſuppleri Legitima? -  14 Fundamentis Neotericorum contra Silimanum, Cinum & alios, nouiter ſatisfactum per Authorem. PRo diſtincta, atque abſoluta huius Capitis explica[*]tione, in primis conſtituendum erit: Quòd iura vniuerſa, quæ de extinctione vſusfructus per mortem vſufructuarij tractant, vtique naturalem, non verò ciuilem mortem denotant; cùm propriè ea mors dicatur, quando quis naturaliter moritur: quod præſentiens Accurſius in §. finitur, Inſtitut. de vſufructu, rectè exponit, morte naturali vſumfructum finiri: & ſequuntur Scribentes communiter, vt de Communi teſtantur Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, læſis, num. 140. verſ. cæterum. Carolus de Tapia in Authent. ingreſſi, verb. ſua, capit. 17. num. 5. C. de ſacroſanctis Eccleſiis; & his non relatis Hieronym. de Cæuallos communium contra communes, quæſt. 64. num. 1. ad finem. Mors enim ciuilis, li[*]cèt ſub latiſſima verbi ſignificatione, mortis appellatione comprehendatur; non tamen regulariter nec propriè, ac dũtaxat in caſibus à iure expreſſis, ex ſententia Gloſſæ in cap. placuit, el ſegundo, 16. quæst. 1. quam eſſe communiter receptam poſt multos alios teſtantur Rodericus Xuares allegatione. 20. num. 16. & 20. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 3. §. 21. num. 172. Coſta in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, 2. part. num. 13. Mieres de maioratu, part. 2. quæſt. 3. num. 36. Ioannes Guttierrez canonicarum quæſt. lib. 2. cap. 1. n. 43. & 44. Alexand. Trentacinquius tractatu, de ſubſtitutionibus, 4. part. cap. 6. Ioan. Vincentius Honded. in conſ. 62. num. 4. & n. 35. vol. 1. Inde eſt, quòd regulariter vſusfructus non finitur,[*] nec amittitur per ingreſſum Religionis, Profeſſione ſequuta, ſed in Monaſterium tranſit, vt penes ipſum pro vita dumtaxat Monachi reſideat, non in perpetuum; nam aliàs proprietas redderetur inanis: quod firmarunt Gloſſa, Petr. Bellaperti. col. 8. Cinus num. 19. Odofredus num. 16. Bartolus num. 42. Albericus num. 23. Baldus num. 31. Salicetus num. 10. Caſtrenſis n. 26. Iaſon n. 48. & Decius n. 27. in authent. ingreſſi, C. de ſacroſanctis eccl. Azo in ſumma, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, num. 1. Gloſſ. & alij Scribentes communiter in authent. idem eſt, C. de bonis quæ liberis, Gloſſa, Archidiaconus, & Bellamera in cap. ſi qua mulier, 19. quæſt. 3. Alexander in conſ. 139. col. 2. lib. 2. Innocentius num. 5. Hoſtienſis num. 8. circa finem, Ioann. Andreas 16. Butrius 23. Bellamera 16. Abbas 72. Decius 257. Auguſtinus Berous 530. in cap. in præſentia, de probationibus, & cum aliis pluribus dc communi teſtantur Caldas Pereir. in d.l. ſi curatorem habens, verbo, læſis num. 42. verſ. imò & in omni vſufructuario. Couar. in c. 1. n. 8. de teſtament. Ioann. Gutierrez canonicarum, lib. 2. c. 1. n. 98. Cæuallos communium contra communes, quæſt. 64. n. 1. Carolus de Tapia in d. authent. ingreſſi, verb. ſua, c. 17. ex n. 1. vſque ad n. 7. Cuius occaſione in prædictis ampliùs non inſiſto; is enim[*] præfatam reſolutionem rectè fundat, & omnibus fundamentis ſatisfacit, quæ in contrarium moueri poſſunt. Secundò conſtituendum eſt, ſuperiorem doctrinam, vt dixi, in omni vſufructuario procedere regulariter: Dubiũ[*] tamẽ eſſe, vtrùm in patre legitimo adminiſtratore, & vſufructuario bonorum filij procedere debeat, ſiue ius diuerſum ſtatuendũ ſit in illo, vt ſi Religionem ingrediatur, & profiteatur, amittat vſumfructũ. quem iure patriæ poteſtatis habet in bonis aduentitiis filiorum: & Gloſſa in authent. idem eſt, C. de bonis quæ liberis, indiſtinctè aſſerit, Vſumfructũ manere penes Monaſterium viuente patre, ſicut in aliis vſufructuariis dictum eſt ſuprà; & probarunt eam Baldus, Caſtren. Cumanus, & Corneus ibid. Cinus, & Albericus in d. authent. ingreſſi, & ibi expreſſim Bartolus num. 42. & 49. & Roſellus n. 18. & cum Decio, Auguſt. Bero. Guid. Pap. Socino, Alexandro, Croto, Didaco Perez, Cæpola, Palacios Rubios, Antonio Gomez, Menchaca, Tello Fernandez, Matienço, Ignatio de Salcedo, & aliis conſtanter defendunt ſententiam Gloſſæ, & veriorem dicunt Arias Pinellus 1. part. C. de bonis maternis, num. 49. & 50. Caldas Pereira dict. verbo, læſis, ex num. 140. vſque ad num. 143. D. Spino in ſpeculo gloſſ rubric. 4. part. num. 16. verſ. contrariam tamen opinionem. Ioannes Guttierrez canonicarũ, lib. 2. dict. cap. 1. num. 100. videndus ex num. 97. vſque ad num. 101. Borgninus Caualcan. de vſufructu mulieri relicto, n. 241. fol. 450. Carolus de Tapia in dict. authent. ingreſſi, verbo, ſua, cap. 17. num 7. per totum: & pro hac parte nonnulla conſiderant Arias Pinellus Caldas Pereira, Ioannes Guttierrez, & Carolus de Tapia vbi ſupr. In effectu tamen prædictorum, cæterorum etiam Scribentium rationes, ad tres principaliter reduci debent. Primùm, quòd nulla ratio differentiæ ſpecialis con[*]ſtitui poſſit inter patrem vſufructuarium legitimum, ac alios vſufructuarios Religionem ingredientes, & profitentes, nec iure aliquo expreſſim probetur per ingreſſum Religionis, & Profeſſionem patris, vſumfructum talem amitti, proprietatique filiorum conſolidari. Secundò, quod pater, licèt Monachus effectus, adhuc tamen naturaliter viuit, & ſic durat vſusfructus: Monaſterio autem, quatenus capax eſt, omnia deferuntur, quæ Monachus habebat, nec debet ipſe ex actu probabili damn um ſentire. Tertiò & vltimò, quod mors ficta, quæ inducitur per ingreſſum Monaſterij, & profeſſionem, non debet in iſto caſu comparari naturali, quoniam vbi in actu, de quo quæritur, non operatur eundem effectum, quem naturalis, vtique naturali non cõparatur: ſed in propoſita ſpecie non operatur eundem effectum; ergo comparatio talis admittenda non eſt, vt latiùs conatur probare Caldas dict. verbo, læſis, n. 141. verſ. quocirca, & n. 142. & pungit Carolus de Tapia vbi ſuprà, dict. num. 7. Et hactenus de opinione Gloſſæ. Bartolus verò in dict. Authent. idem eſt, C. de bonis[*] quæ liberis, aliter declarat, exiſtimátque mediam viam eligendam, vt dimidia pars vſusfructus patris maneat penes Monaſterium, altera verò ad filium ſpectet, ſicut quando pater eum emancipat, iuxta textum in dict. l. cùm oportet, §. cùm autem, C. de bonis quæ liberis: & ſequuntur Angelus ibidem. Abbas, Gomez Arias, Sylueſter, & Riminaldus, quos retulerunt Pinellus vbi ſuprà, num. 47. ad finem. Caldas dict. verbo, læſis, num. 141. Ioannes Guttierrez dict. cap. 1. num. 100. verſ. tertiam opinionem. Ii tamen poſteriores rectè improbant opinionem Bartoli, oſtendúntque, diuerſam rationem militare in ſpecie dict. §. Cum autem. Agitur enim in eo textu de emancipatione facto patris immediatè id agentis, quâ maximum beneficium confert in filium: At in ſpecie propoſita, pater ingrediens Religionem, longè aliud intendit, licèt acceſſoriè reſultet, filium exire à patria poteſtate, vt eruditè annotauit Pinellus vbi ſuprà, n. 51. & ab eo acceperunt alij Recentiores relati ſuprà. Denique Martinus Silimanus Doctor antiquus in d.[*] authent. ingreſſi, aliâ in opinione, & præcedentibus contrariâ fuit: Vſumfructum ſcilicet, quem pater Religionem profeſſus habet in bonis filiifamilias ratione patriæ poteſtatis, ad ipſum Monaſterium non tranſire, ſed ſtatim profeſſione ſequuta, ad proprietatem redire, cùm ſit patria poteſtas extincta: & ſequuntur Salicetus ibidem quæst. 7. Iaſon col. finali, Cinus, & Albericus in d. authent idem eſt. Hyppolitus ſingular. 668 & eſt communis opinio ſecundùm Salicetum in dict. authent. idem eſt, & Couarru. qui ipſe ſequitur hanc partem in cap. 2. de teſtament. num. 8. & alios plures relatos per Ioannem Guttierrez canonicarum lib. 2. cap. 1. num. 97. in princ. quamuis ipſe eam non probet; videtur tamen probare Gregorius Lopez in l. 5. verbo, el vſufructo, verſ. & de quæſt, quam ponit, titul. 14. partit. 4. Mieres de maioratu, 2. part. quæſt. 3. num. 14. & veriorem exiſtimat Emmanuel Mendez in repetitione dict. l. cùm oportet, 2. part. num. 131. fol. 48. & nouiſſimè his non relatis Cæuallos communium contra communes, qu. 64. n. 4. Et pro hac ſentẽtia, quæ in rigore iuris verior mihi videtur, atque omninò amplectenda, valdè vrgent fundamenta ſequentia. Primò quia pater ingreſſus Monaſterium, in poteſta[*]tem Superioris tranſit, cap. non dicatis, 12. quæſt. 1. cap. vlt. de ſepulturis, lib. 6. & ſic patriam poteſtatem amittit, quia ipſe in poteſtate alterius exiſtens, non poteſt alium in ſua poteſtate habere, per textum in l. ſic eueniet, ff. ad l. Iuli. de adulteriis. Ideò amittere debet vſumfructum, quem ratione patriæ poteſtatis acquirit, vt apertè colligitur ex textu in dict. l. cùm oportet, C. de bonis quæ liberis, cum ſimilibus: vbi baſis ac fundamentum acquiſitionis vſusfructus in patria poteſtate conſtituitur, vt expreſſim aduertit Pinell. in rubr. C. de bonis maternis, 2. p. in princ. Ex quo diluitur ratio eiuſdem Pinel. 1. p.l. 1. C. de bonis mater. n. 50. qui dicit ex eo penes Monaſteriũ vſumfructum manere debere, quòd pater, licèt Monachus, naturaliter viuit; non enim ex eo quòd pro mortuo ciuiliter habeatur, ex l. Deo nobis, C. de Epiſc. & cler. & l. 29. tit. 7. partit. 1. vſumfructũ extinguí dicimus, cùm non ſit omninó certũ, & latiori explicatione indigeat, vt conſtat ex diſputat. Alberici in d.l. Deo nobis, n. 2. & DD. cõmuniter in d. auth. ingreſſi: ſed ex eo, quòd patria poteſtas ceſſauerit, ſiue extincta ſit, & inconſequentiã cuſtodia, & adminiſtratio, propter quam ex legis diſpoſitione illi cõpetit vſusfructus aduentitiorũ: quod ſatis clarè denotat Iuſtinian. in d.l. cum oportet, & in §. non autẽ, & aliis ſeqq. eiuſd. l. & ſic à ceſſante ratione, cũ pater effectus Monachus, nõ poſſit res filij adminiſtrare, vſusfructus debet finiri, ac cum proprietate conſolidari. Nec iterum placere poteſt alia ratio eiuſdẽ Pinelli ibid. n. 50. quem ſequutus eſt Ioan. Guttier. canonicarum quæſt. lib. 2. d. cap. 1. n. 101. ante finem, dicentis, quòd adminiſtratio non ceſſat in propoſita ſpecie, quia Officiales, & alij Miniſtri Monaſterij poterunt talia bona gubernare, cuſtodire, & adminiſtrare: diſplicet enim ea ratione, quòd lex patri dumtaxat conceſſit cuſtodiam, & adminiſtrationem, ac vſumfructum ob illam, & multò magis conſidit de adminiſtratione eiuſdem, quàm alterius cuiuſlibet, vt poſt ordinarios in dictis iuribus annotarunt Tiraquellus in l. ſi vnquam, C. de reuocandis donationibus, in præfatione, n. 29. idem Pinellus in l. 1. C. de bonis maternis, 2. part. n. 20. & 21. Menchaca de ſucceſſ: creatione, lib. 1. §. 6. n. 46. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 286. n. 6. lib. 2. Et ſic adminiſtratio conceſſa patri à lege propter confidẽtiam quam de ipſo habet, committi non debet Officiali, ſiue Miniſtro Monaſterij, qui potiùs Monaſterij, quàm filij vtilitatem prætendet; ius eius diminuere, ac lædere poterit, nec ſe habebit circa adminiſtrationem provt ſe habere debere patrem deſìderauit lex: vnde aut pater adminiſtrare debet, aut ipſo impedito, atque effecto Monacho, vſusfructus debet cum proprietate conſolidari. Deinde præfatam ſententiam eo argumento fundat[*] Couarr. in dict. cap. 2. de teſtamentis, num. 8. quòd ſi filius viuente patre, qui Religionem profeſſus eſt, legitimam portionem petere poteſt, vt affirmant quamplurimi, quos ipſe retulit ibidem, num. 7. Ioannes Gutierrez canonicarum, lib. 2. dict. cap. 1. num. 78. Eodem iure dicendum eſt, vt vſusfructus etiam integrè pertineat ad filiũ ſtatim facta Profeſſione, nec mors naturalis expectari debeat. Sed hoc fundamentum ſubuertit Pinellus vbi ſuprà, d. num 50. in fine. dicens tutum non eſſe, vt patre ingreſſo Religionem, ſtatim Legitima debeatur filio: & quamuis vt certum, & magis commune tradiderit Graſſus §. legitima, quæſt. 12. num. 6. per totum. Ioannes de Monteſperello in conſ. 46. num. vol. 1. Dubium tamen eſt, & valdè incertum ob communem iuris Cæſarei Interpretum ſententiam contrà tenentium, vt conſtat ex his, quæ in hac quæſtione poſt alios Neotericos latiſſimè ſcripſit Ioannes Gutierrez videndus omninò canonicarum lib. 2. dict. cap. 1. ex num. 75. vſque ad num. 95. Deinde etiam, quia regulare eſt, vt legitima portio filio non debeatur niſi poſt mortem patris, nec filius vi[*]uo patre ius aliquod prætendere poſſit, l. 1. §. ſi impuberi, & ibi Bartolus ff. de collation, bonorum. Iaſon in l. lege Cornelia, num. 5. ff. de vulgari & pupillar. ſubſtitutione, & in authentic, nouiſſima col. 2. Cod. de inofficioſo teſtament. Guido Papæ quæſt. 486. Ferrarius cautela 24. Cæphalus in conſ. 95. num. 2. & in cònſ. 148. num. 29. lib. 1. Menochius in conſ. 77. num. 6. lib. 1. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 89. num. 19. & 20. vol. 1. qui in propoſito videndi ſunt omninò; inferũt enim ad multa neceſſaria, latiùſque explicant, an & quando pater viuens teneatur dare filio Legitimam, Tiraquell. de primogenitura, q. 40. num 96. & ſeqq. & n. 221. & ſeqq. Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ, rubrica 7. §. 2. gloſſa, du treſpaſsè, ex num. 2. cum ſeqq. Dueñas regula 356. Iulius Clarus lib. 5. § finali, quæſt. 86. Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 74. & 75. Tellus Fernandez in l. 23. Tauri, ex num. 10. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 285. & de ſucceſſionum reſolutione. lib. 2. §. 12. num. 13. & controuer. illuſtrium lib. 1. cap. 37. per totum. Couarruuias variar. lib. 2. c. 8. num 7. verſ. hinc apparet. Baeça de inope debitore, cap. 20. ex num. 9. vſque ad 14. & de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 34. num. 9. cum ſeqq. Padilla in l. ſì emancipati, ex num. 32. cum ſeqq. Ioannes Guttierrez in cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. verbo, à filia, per totum, & in repetitione ad textum, in §. ſui, de hæredum qualitate & differentia, ex num. 89. cum ſeqq. Matienço in l. 1. tit. 6. gloſſ. 2. Lib. 5. nouæ recopilationis. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſ. 11. ex n. 24. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 45. & 46. Burſatus in conſ. 169. per totum, lib. 2. Ioannes Vincen[*]tius Honded. in conſ. 95. ex num. 33. vſque ad num. 50. Certum tamen eſt, & communi Doctorum conſenſu probatum, poſſe patrem volentem aſſignare filio Legitimam in vita, quamuis ad id faciendum non teneatur, vt poſt alios multos ſcripſerunt Rodericus Xuarez in repetion. l. quoniam in prioribus, limitatione 31. num. 3. verſ. nec obſtat ſecundum eum. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 89. n. 20. vol. 1. Graſſus §. legitima, quæſt. 12. n. 8. & vtiliter declarans, Ioannes Cephalus in conſ. 334. num. 61. lib. 3. quòd ſi aſſignatâ filio, vel filiæ Legitimâ[*] in vita, poſtmodùm facultates patris augeantur, an debeat augeri, vel ſuppleri Legitima; & de multis ad propoſitum neceſſariis, tractant latiſſimè Couar. in cap. Rainuntius, de testamentis, §. 1. num. 8. & in cap. quamuis pactum, 3. part. §. 1. num. 2. de pactis, in 6. Menchaca de ſucceſſ. creatione, lib. 1. §. 10. ex num. 462. & lib. 2. §. 18. num. 43. & ſeqq. & num. 80. vſque ad 85. & §. 20. num. 291. Lancelotus Politus in repetit. l. filium quem habentem, Cod. familiæ erciſcundæ, num. 161. 162. & 164. quæ habetur vol. 7. repetitionum, fol. 391. Baeça de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 31. per totum, & c. 5. num. 24. Tellus Ferdinandez in l. 23. Tauri, num. 10. vſque ad num. 16. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 92. Matienço in l. 7. tit. 6. gloſ. 2. ex num. 9. cum ſeqq. lib. 5. nouæ recopilationis Molin. de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 38. Mieres de maioratu, part. 1. quæſt. 10. num. 7. Cephalus in conſ. 146. num. 23. lib. 1. Menochius in conſ. 72. num. 28. & 29. lib. 1. Ioannes Guttierrez in dict. cap. quamuis pactum, verbo, à filia. Hyppolit. Riminald. in conſ. 317. num. 1. 7. 12. & 15. lib. 3. melius in conſ. 97. lib. 1. Graſſus §. ſubstitutio, quæſt. 19. num. 3. & §. legitima, quæſt. 13. per totam. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 36. n. 17. & ſeqq. fol. 329. D. Spino in ſpeculo, gloſſ. 18. principali, de melioration, ex num. 87. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 19. num 54. latè Angelus videndus omninò ad leges meliorationum, in 17. Gloſſa 5. per totam, fol. 163. & nouiſſimè Additio ad deciſion. Gamæ, 206. num. 5. part. 2. Hieronymus de Cæuallos commun. contra communes, quæſt. 204. Sed quamuis prædictum fundamẽtum adductum per Couar. Parùm, aut nihil vrgeat, cætera tamen concludenter adeò probant Silimani ſententiam, vt ab ea nullo modo recedendum crediderim. Nec obſtant rationes cõtrariæ partis, quibus ſatisfieri poteſt ex his, quæ contra Pinellum conſiderabam ſuprà, num. 9. In terminis tamen[*] ad rationem primam reſpondetur: imò in propoſita ſpecie maximam differentiam eſſe inter patrem vſufructuarium legitimum, ac alios vſufructuarios; quoniam alij vſufructuarij obtinent vſumfructum ex voluntate, aut diſpoſitione hominis, quæ ad nullum factum, ſiue miniſterium fructuarium adſtringit, dumtaxat fructuarius ipſe vti frui arbitrio boni viri tenetur; quod ita, aut meliùs fiet intra Religionem, quàm extra: pater verò conſequitur vſumfructum ex diſpoſitione legis, ratione patriæ poteſtatis, atque cum onere gubernandi, & adminiſtrandi per ſe bona, negotia, lites, ac res filiorum; deficiente ergo patria poteſtate, dataque inhabilitate, aut impotentia adminiſtrandi per ſe, Profeſſione ſecuta, & vſusfructus ipſe deficere, ſiue extingui debet. Ex quo diluitur & ſecundum fundamẽtum: Quia verum eſt, quòd pater, licèt Monachus effectus, naturaliter viuit, ſed nõ habet filium in poteſtate, diſſoluta patria poteſtate per profeſſionem, aut ſaltem non obtinet adminiſtrandi facultatem, nec potentiam gubernandi perſonam, ac res filiorum, propter quod lex detulit vſumfructum patri. Vnde & tertium Argumẽtum diſſoluitur, quia imò ſicta mors Religionis idem operari debet, quod mors naturalis; quoniam ex vtraque idem effectus resultat, cùm vtroque caſu pater adminiſtrare ſiue gubernare res filiorum non poſſit. Quod ad oculum patet, nam ſicut mortuo naturaliter patre gerenda eſſet adminiſtratio per alium; ſic & Religionem profeſſo, ab aliis geri debuiſſet, quod vtique lex noluit, quæ adminiſtrandi facultatem patri conceſſit, ac de ipſo dumtaxat confidentiam habuit, vt ſcribunt Authores relati ſuprà, num. 9. Satis ergo expreſſum videtur à iure, quod ex mente, atque intentione iuris descendit, quodque aliis ſic adminiſtrandi priuilegium, aut poteſtatem non dedit; nec enim alij ita amplam adminiſtrandi, & gerendi licẽtiam habere poſſunt, vt colligitur apertè ex textu in l. 1. C. de bonis maternis, que lex ſolutiones ſuperiores non obſcurè confirmat. CAPVT LXV. Vſusfructus competens patri in bonis aduentitiis, vtrùm duret filio Religionem profitente? vbi etiam de proprietate bonorum eiuſdem filij: Deinde, an Monaſterium habeatur loco filij, vt ſubſtitutos, aut vocatos in conditione ſi ſine liberis excludat, an etiam excludere debeat aſcendentes à ſucceſſione deſcẽdentis Monachi. Denique teſtamentum ante ingreſſum Religionis factum, vtrùm ſequuta Profeſſione rumpi, aut confirmari debeat? vbi de intellectu Tridentini ſeſſione, 25. cap. 16. mutiſque in propoſito neceſſariis, pleniſſimè, remiſſiuè tamen tractatur. SVMMARIVM. -  1 Patrem legitimum adminiſtratorem, & vſufructuarium bonorum aduentitiorum filij, non priuari vſufructu, filio Religionem ingreſſo, quamuis ingreſſus Religionis tollat patriam poteſtatem. -  2 Monaſteriũ vtrùm excludat aſcendentes à ſucceſſione Monachi profeſſi; an verò mortuo filio, ſeu deſcendẽte Monacho, pater, & mater, aut aſcendentes alij præferri debeant Monaſterio in bonis, quæ ipſe Monachus ſecum attulit, vel habebat quando Religionẽ profeſſus eſt. -  3 Legitimam aſcendentium eſſe hodie de iure huius Regni omne patrimonium deſcendentis, de cuius hæreditate agitur, excepto Tertio. -  4 Monasterium reuera non eſſe filium, fictèque, ciuiliter, & impropriè filium nominari. -  5 Monaſterium quando excludat ſubſtitutum, aut vocatum ſub conditione, ſi ſine liberis, ſi grauatus ingrediatur Religionem? remiſſiuè. -  6 Teſtamẽtum antè ingreſſum Religionis factum, vtrùm ſecuta Profeſſione rumpi debeat? item ante Profeſſionem an poſſit expreſsè reuocari? & de multis aliis in propoſito neceſſariis, remiſſiuè. -  7 Tridentini ſeſſione 25. cap. 16. interpretatio, iuxta quam in facti contingentia fuit iudicatum. -  8 Vſusfructus non quæritur patri eorum bonorum, quæ poſt ingreſſum Religionis, & Profeſſionem filius Monachus acquirit. PRæcedenti quæſtioni proximum eſt inquirere nunc, quid è contrà dicendum ſit, ſi ponamus quòd filius ingrediatur Religionem, & profiteatur. Et pro vera. breuique huius dubij explicatione conſtituẽdum eſt in primis: Patrem legitimum adminiſtratorem, & vſufructuarium bonorum aduentitiorum filij, non priuari vſufructu, filio Religionem, quàm ingreſſus eſt, profitente,[*] quamuis ingreſſus Religionis tollat patriam poteſtatem: quod vtrumque ex Salicèto, Decio, Palacios Rubios, Roderico Suarez, Antonio Gomezio, Gregorio Lopez, & aliis probarunt Arias Pinellus 1. part. l. 1. C. de bonis maternis num. 45. & 46. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo læſis, num. 143. Ioannes de Matienço in l. 1. tit. 8. gloſ. 3. num. 20. lib. 5. nouæ recopilationis. Ioannes de Monteſperello, quem in propoſito nullus adhuc retulit in conſ. 46. num. 1. vol. 1. vbi in facto conſultus veram huius reſolutionis rationem ſentit, dum ſic ſcribit: Et ideò cum in caſu noſtro in parte dotis maternæ Catharinæ fuerit quæſitus Andrea patri legitimo, & naturali vſusfructus, licèt ipſa filia intrauerit Monaſterium, & Religionem fuerit profeſſa, & etiam mortua ſit naturaliter, tamen ſemel vſusfructus formatus in patre de dicta parte dotis maternæ, vel aliis rebus aduentitiis ipſius filiæ, non definit eſſe penes patrem, ſed durat. Eandem etiam rationem expreſſim probare videtur Pinel, loco relato ſuprà, dict. num. 45. dicit enim pro ea doctrina adhuc militare deciſionem, & verba textus in l. 1. C. de bonis maternis in l. 3. C. de vſufructu, & aliorum iurium, quæ ſuperiùs adduxit ex num. 39. nempe l. final, verſic. ſin verò, C. ad Senatuſconſultum Tertullianum, cum ſimilibus: quæ probant, vſumfructum patri quæſitum viuo filio, durare poſt mortem filij; & inde num. 42. latiùs probauit, vſumfructum aduentitiorum patri competentem non ceſſare, licèt filius efficiatur ſui iuris ob aliquàm qualitatem, factúmque filij licèt laudabile, ius ſuum auferre non debere patri, per textum notabilem in l. impub. 41. ff. de adminiſtratione tutorum: quem expendit ipſe ibidẽ, dict. num. 45. Superiorem denique doctrinam probarũt Baldus Nouellus in repetitione l. cum filiofamilias, ff. de legatis, 1. num. 42. & ibidem Bauerius num. 111. Roſellus in authent. ingreſſi, num. 18. C. de ſacroſanctis Eccleſiis, & cum Pinello, Antonio Gomezio & aliis, tenuit Emmanuel Mendez in repetitione l. cum oportet, C. de bonis quæ liberis, 2. part. num. 129. fol. 47. qui tamen aut non verè, aut indiſtinctè nimis loqui videtur, dum dicit in prædicto caſu, vſumfructum remanere penes patrem, quandiu ipſe pater viuit, proprietatem verò bonorum aduentitiorum tranſire in Monaſterium per Profeſſionem filijfamilias. Quod equidem in perpetuum, aut cum effectu habendi ea bona perpetuò intelligi non poteſt; mortuo enim filio ſuccedet potiùs pater in his bonis, quàm Monaſterium: dicitur tamen, tranſire proprietatem in Monaſterium, vt patri non liceat prædicta bona alienare, ac eo modo adminiſtratio conceſſa eſſe intelligatur, quo à iure conceſſa eſt filio in ſeculo remanenti. Id quòd euidentiùs conſtabit, ſi prȩmittamus, dubium[*] eſſe apud Doctores communiter, vtrùm Monaſterium excludat aſcendentes à ſucceſſione Monachi profeſſi; an verò mortuo filio, ſeu deſcendente Monacho, pater, & mater, aut aſcendentes alij præferri debeant Monaſterio in bonis, quæ ipſe Monachus ſecum attulit, vel habebat, quando Religionem profeſſus eſt: & licèt num. 50. quem ſequuntur multi relati à referendis infrà, exiſtimauerit, Monaſterium excludere debere aſcendentes, ea ratione præcipuè, quòd Monaſteriũ loco filij habeatur: tamen in contrarium eſt communior, & verior ſententia, Monaſterium per aſcendentes excludi. Inde eſt, vt quemadmodum pater qui Religionem profitetur, præiudicare non poteſt filiis ſuis in Legitima; ta nec filius, aut filia poſſit, vt cum aliis multis firmarunt Gregor. Lopez in l. 17. verb, deſcendieſſem, tit. i. partit. 6. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 9. num. 64. Velaſquez de Auendaño in l. 6. Tauri, gloſſ. 8. per totã, & in l. 40. gloſſ. 4. num. 23. Rojas in epitome ſucceſſ. cap. 29. num. 40. Aluarus Valascus videndus omninò conſultatione 25. per tot. Azeuedius in l. 1. tit. 8. num. 47. lib. 5. nouæ collectionis Regia. Ioannes de Montesperello in conſ. 46. in finalibus verbis, volumine 1. vbi dicit in hunc modum: Vnde concludo, quòd dictus Andreas vltra vſum fructum, quem debet habere in vlta ſua de bonis omnibus, quæ pertinẽt ad filiam ſuam profeſſam in Monaſterio, videlicet de dote matris ſuæ, vel aliis bonis aduentitiis, debet habere tertiam partem dictorum bonorum, & dictæ partis dotis pro Legitima ſua cum plena proprietate, & aliæ duæ partes de tribus debent eſſe dicti Monaſterij, poſt mortem dicti Andreæ patris. Ex his verbis ſatis conſtat vera reſolutio dubij propoſiti, quod attinet ad ius commune, de iure verò huius Regni explicarunt Authores ſuprà relati, & Molina vbi ſuprà, d. cap. 9. n. 65. rectè aduertit,[*] Legitimam aſcendentium eſſe hodie de iure Regio omne patrimonium deſcendentis, de cuius hæreditate agitur, excepto Tertio, & conſequenter, quòd filius Monachus nullo modo poterit aliquid ex Legitima parentibus diminuere, & reliqua bona adſtrictus eſt Monaſterio relinquere. Nec obſtat fundamentum Aſonis, quod vtique falſum[*] eſt, veriuſque, Monaſterium revera non eſſe filium, fictèque, ciuiliter, & impropriè filium nominari, vt probant Couar. Ioannes Guttierrez, ac infiniti alij referendi ſtatim, & cum multis Carolus de Tapia in authent. ingreſſi, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, verbo, ſua, cap. 13. num. 4. & 5. Non enim ſubſtitutus ſub condictione, ſi ſine liberis deceſſerit, ideò excluditur à Monaſterio, in quo grauatus ingreſſus eſt, quòd Monaſterium loco filij habeatur, ex Authoribus referendis ſtatim; ſed ex aliis rationibus, quas poſt alios eleganter conſiderarunt, & de præſenti materia, an ſcilicet, & quando Monaſterium exclu[*]dat ſubſtitutum, aut vocatum ſub condictione ſi ſine liberis, ſi grauatus ingrediatur Religionẽ, latiſſimè ſcripſerunt Doctores communiter in cap. in præſentia, de probationibus, Carolus de Tapia d.c. 13. per tot. Couar. variarum, lib. 1. cap. 19. num. 6. & num. 10. Coſta in cap. ſi pater, de test. in 6. verbo, ſi abſque liberis, num. 70. & 71. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 7. per tot. Menchaca de ſucceſſ. creatione lib. 3. §. 21. num. 166. Paleotus de noth. & ſpuriis filiis, c. 28. num. 5. Aluarus Valaſcus conſul. 24. num. 7. Mieres de maioratu 2. part. quæſt. 3. num. 13. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 21. num. 11. vol. 1. Aſtor de Guidonibus in conſ. 161. num. 38. inter conſilia vltimarum voluntatum, volum. 1. Menoch. lib. 4. præſumpt. 83. per tot. Ioannes Guttierrez canonicar. lib. 1. c. 32. Matienço in l. 7. tit. 11. gloſ. 2. numero 21. lib. 5. nouæ recopilat. & ibidem Azeued. num. 28. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 39. ex n. 7. Burſatus in conſ. 52. ex num. 41. vſque in finem conſilij, & in conſ. 97. num. 22. & ſeqq. lib. 1. & in conſ. 199. num. 3. & num. 15. vſque ad num. 28. lib. 2. Alexander Trentacinqúius in tractat. de ſubſtitutionibus, 4. part. cap. 7. ex num. 20. cum multis ſeqq. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 28. num. 58. vſque ad num. 95. Ioannes Marcus Aquilinus in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ſuper illis verbis, quid enim ſi aquæ & ignis interdictionem, ex num. 27. vſque ad num. 42. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 62. num. 15. & num. 37. & 38. & n. 50. cum ſeqq. vol. 1. D. Spino in ſpeculo, gloſſ. 12. principali, à. num. 27. vſque ad. num. 33. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſt. 6. argument. 9. optimè Hyppolit. Riminaldus in conſ. 270. lib. 3. Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſſ. 4. ex num. 17. cum ſeqq. qui ex eo quod Monaſterium non habeatur reuera loco fi[*]lij, infert reprobandam ſententiam gloſſæ, & aliorum, quos ibi refert exiſtimantium, teſtamentum ante ingreſſum Religionis factum, ſequuta Profeſſione rumpi, alitèrque declarat vt ibi videri poterit. De eodem etiam, vtrùm ante Profeſſionem poſſit expreſsè reuocari, multis in propoſito neceſſariis, atque Tridentini declaratione, Seſſione 25. cap. 16. tractant pleniſſimè poſt ordinarios, & alios multos Couar. in cap. 2. de teſtamentis, num. 5. & 6. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 28. per totam. Molina de Hiſpanor. primogeniis, lib. 2. cap. 9. à num. 38. Vſque ad num. 50. Petrus Paulus Pariſius in repetitione c. in præſentia, de probation, num. 152. per totum, & n. 163. vſque ad num. 173. quæ habetur repetitionum iuris canonici, vol. 3. fol. mihi 202. & 204. Rosellus Aretinus in repetitione authent. ingreſſi. C. de ſacroſanctis Eccleſiis n. 24. & 30. Gratianus regul. 456. Ioannes Guttierrez in repetione c. quamuis pactum, de pactis in 6. verbo, dum nuptui tradebatur, num. 4. & alios referens Petrus Cenedus collectaneo 50. ad Decretum, num. 3. & vltra relatos ab eo, Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 20. n. 29. & de ſucceſſionum progreſſu, lib. 1. §. 1. num. 52. Ioannes Baptiſta Villalobos in antinomia iuris, litera M.n. 175. fol. 118. Graſſus §. teſtamentum, quæſt. 34. per totam. Gama deciſ. 316. num. 5. & 6. & deciſ. 375. num. 5. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſt. 6. num. 5. 6. 8. & 16. cum tribus ſeqq. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 58. num. 9. 10. & 11. & n. 31. cum multis ſeqq. vol. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 712. per totum, lib. 4. Ioann. de Monteſperello in conſ. 1. num. 10. 11. 24. & 28. vol. 1. Doctor Spino in ſpeculo. gloſſ. rubric. 6. par. de teſtamento monachi, num. 3. verſ. Secundò infertur. Andreas Angulo ad l. meliorationum, l. 1. tit. 5. gloſſ. 6. per totam. Ludouicus Molina de inſtita & iure, tractat. 2. diſputat. 139. per totam, fol. 743. Ioannes Guttierrez canonicarum lib. 2. cap. 1. Carolus de Tapia in authent. ingreſſi, Cod. de Sacroſanct. Eccleſiis, verbo, ideòque nec de his, ex n. 64. vſque ad 76. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 60. & 61. vbi latiſſimè lib. 2. Petrus Surdus in conſ. 238. lib. 2. & nouiſſimè Hieron. de Cæuallos communiũ contra communes quæſt. 61. & 221. qui explicãt diſpoſitionem Tridentini Seſſion. 25. dict. cap. 16. quæ tamẽ[*] accipienda videtur de teſtamento condito intra annum Nouitiatus ante decimum menſem, non verò de teſtamento ante ingreſſum facto, vt apertè ſignificant verba illius textus, & in facti conting entia ſic obſeruatum, & pronuntiatum vidimus. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, ſuperio[*]rem reſolutionem traditam ſuprà, num. 1. procedere, atque intelligi debere in vſufructu eorum bonorum, quæ filius habebat tempore Profeſſionis, non aliorum, quæ poſteà quæſiuit filius Monachus; eorum enim vſusfructus ad Religionem, non ad patrem ſpectat: quoniam ceſſant rationes, ob quas vsusfructus patri acquiritur. Quod cum Nauarro rectè fundat, & contra alios defendit Emmanuel Mendez in dict. l. cùm oportet, 2. part. num. 129. ad finem, qui hac de re videndus erit omninò. Et de his hactenus. CAPVT LXVI. Vſusfructus an, & qualiter capitis diminutione amittatur? vbi iuris antiqui, & nouioris ratio diſcutitur, nonnulla nouiter annotantur, & quæ ad hanc materiam ſpectant, dilucidè, & meliùs quàm hactenus declarantur: Item mors ciuilis, & naturalis quando æquiparari debeant? & materia l. 4. Tauri, pleniſſimè, remiſſiuè tamen tractatur. SVMMARIVM. -  1 Capitis diminutio quid? -  2 Capitis diminutio triplex. -  3 Capitis diminutio maxima quæ? -  4 Capitis diminutione maxima affectus, & ſic ad mortem ciuilem, vel naturalem damnatus; de iure communi nec teſtari poterat, nec anteà conditum teſtamentum validum erat; de iure huius Regni contrà, ex deciſione l. 4. Tauri, de qua latè agitur remiſſiuè. -  5 Capitis diminutio minor, ſiue media quæ? -  6 Aquæ & ignis interdictionis quæ fuerit forma? remiſſiuè. -  7 Pœnarum tres gradus olim fuiſſe. -  8 Deportatio ſucceſſit in locum aquæ, & ignis interdictionis. -  9 L. cognitionum, §. conſumitur ff. de variis & extraordinariis cognitionibus, explicata remiſſiuè. -  10 Capitis diminutio minima, quæ? -  11 Vſusfructus ex conſtitutione Iuſtiniani, duabus capitis diminuitombas maxima & media tantùm amittitur; olim tamen Pauli temporibus, & Vlpiani, amittebàtur etiam capitis diminutione minima. -  12 Vſusfructus ita demum amittitur capitis diminutione, ſi iam conſtitutus eſt: cæterùm ſi ante aditam hæreditatem, aut ante diem cedentem quis capite minutus eſt, conſtat non amitti. -  13 Et ſi in annos ſingulos legatus ſit, illius dumtaxat anni vſusfructus amittitur: & ſi in menſies, eius menſis: & ſi in dies, eius diei. -  14 Seruitutes reales capitis diminutione non amittuntur, vt vſus, & Vſusfructus: & ratio differentiæ redditur. -  15 L. 1. in ſine, ff. de vſufructu legato, dupliciter explicata. -  16 Tribonianum ſolitum eſſe ea, quæ iam ſuo tempore in vſu erant, adijcere legibus antiquis. -  17 Capitis diminuitiones maximam, & mediam, mortes ciuiles eſſe. -  18 Mors ciuilis, & naturalis quando æquiparentur? pleniſſimè explicatum remiſſiuè. -  19 Et Ioannis Vincentij Hondedei conſ. 62. per totum, vol. 1. in propoſito commendatum. -  20 Vſusfructus quare amitteretur olim omni capitis diminutione etiam minima, hodie verò maxima, & media tantum amittatur? -  21 Vbi Antonij Goueani ratio nouiter improbatur. -  22 Et vera ratio redditur. -  23 Vſusfructus amittendi ratio propter maximam, & mediam capitis diminutionem inducta, vtrum hodie ceſſare debeat ex noua deciſione authent. ſed hodie, C. de donat. inter. vbi Antoniij Gomezij opinio taxatur. -  24 Antonij Gomezij, & Didaci de Couarru. lapſus in hac materia notatus. -  25 Pœnæ damnationis in metallum, aquæ & ignis interdictionis, & deportationis, quæ maxima, & media capitis diminutione contingebant, hodie non ſunt in vſu, ſed earum loco ſucceſſerunt pœnæ arbitrariæ arbitrio iudicis imponendæ. -  26 Capitis diminutio aliqua, vtrùm hodie contingere poſſit, ex qua vſusfructus amitti debeat? -  27 Et nonnulli caſus conſiderati, in quibus vſusfructus amitti debet pœnâ impoſitâ, quæ maximæ, aut mediæ capitis diminutioni æquiparatur. -  28 Vſusfructus an perdatur bannum? -  29 Relegatus ad tempus vtrùm amittat vſumfructum? PRo abſoluta, & diſtincta huius Capitis explicatione,[*] conſtituere in primis neceſſarium duxi, quòd capitis diminutio, ex qua vſumfructum interire dicemus ſtatim, eſt prioris ſtatus commutatio, ex textu in l. 1. l. 3. & finali, ff. de cap. diminutione, in principio Inſtit. eodem tit. l. partitæ, referenda infrà; tradit Paulus lib. 1. ſententiarum tit. 7. verſ. 1. Vlpianus in frag. tit. 11. Fornerius lib. 1. ſelectionum, cap. 26. Triplex conſtituitur capitis diminutio per Iuſtinia[*]num vbi ſuprà, Maxima, Media, & Minima, & in l. 18. tit. 1. partit. 7. & Doctores communiter ibi. Briſonius de verbis iuris verbo, ſeruus pœnæ, Balduinus, Minſingerus, & Hotmannus in § pœnæ, Inſtit. quibus modis ius patriæ poteſt. ſoluitur. Duarenus ad tit. ff. de cap. diminuitone. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relic. num. 229. vſque ad num. 239. fol. 436. & nouiſſimè Antonius Pichard. in dict. princ. Inſtit. de capitis diminutione, n. 5. Maxima capitis diminutio dicitur, cùm quis ſimul[*] perdit libertatem, & ciuitatem, & de illa ponuntur nonnulla exempla in §. maxima, Inſtit. de capitis diminuitione, & in l. finali ff. eodem tit. & in dict. l. 18. partit. in principio: quo caſu ſeruus pœnæ efficitur, l. in metallum, l. in opus metalli, l. qui, vlt. l. aut damnum, §. eſt pœna, l. quidam, ff. de pœnis, l. ſi quis filio exhæredato, §. irritum, ff. de iniuſto, rupto: quo loco expreſſim probatur, quòd eo iure maxima capitis diminutione affectus, & ſic ad[*] mortem ciuilem, vel naturalem damnatus, nec teſtari poterat, nec anteà conditum teſtamentum validum erat; & confirmatur in l. 15. & 18. tit. 18. part. 6. Ex quibus ſic annotarunt Scribentes communiter, & Gregorius Lopez ibi. & poſt multos alios ſic probarunt Authores referendi ſtatim, Iulius Clarus §. teſtamentum, q. 19. & 20. Velaſq. de Auendaño in l. 4. Tauri, gloſ. 2. 3. & 4. & gloſſ. 5. n. 1. 2. & 3. Sed hodie de iure huius Regni contrà ſtatutum eſt ex l. 3. tit. 4. lib. 5. nouæ collectonis Regiæ, quæ fuit priùs l. 4. Tauri: & quicunque ad mortem naturalem, aut ciuilem damnatus teſtari poteſt, & teſtamentũ anteà factum non irritatur, ſed valet potiùs, teſtatore in eadem voluntate perſeuerante, vt reſoluit Gregor. Lopez in d.l. 18. tit. 1. partit. 6. verb. como ſieruo, & de prædictis, & materia d.l. 4. Tauri, plenè tractant Auto. Gomez. Tellus Ferdinandez, Ceruantes, & Velaſquez de Auendaño ibi. Matiençus, & Azeuedius in d.l. 3. tit. 4. lib. 5. recapilat. Guilliel. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtament. verbo, mortuo itaque teſtatore, el 1. num. 125. & ſequent. & num. 186. & ſequent. & num. 214. & ſequent. & 121. & ſequent. Couar. in rub. de teſt. 3. part. n. 27. per tot. Andreas de Beſſetis in repetitione l. 1. C. de ſacroſanctis Eccleſiis, à num. 44. vſque ad num. 55. Menchaca de ſucceſſ. progreſſ. lib. 1. §. 1. ex num. 151. cum multis ſequent. Caldas de nominatione emphyteutica quæſt. 5. num. 30. & multis ſequent. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. num. 13. Mieres de maioratu 1. parte, quæſt. 1. num. 50. ſequent. & num. 58. & ſequent. Ioannes Guttierez practicarum lib. 2. quæſt. 38. & 39. Graſſus §. teſtamentum, quæſt. 26. & ſequent. D. Spino in ſpeculo, gloſſ. rubric. part. 8. per totam. Media verò, ſiue Minor capitis diminutio dicitur,[*] cùm quis duitatem, & familiam amittit, libertatem verò retinet: quòd accidit ei, cui aqua, & igni interdictum eſt, vel ei, qui in inſulam deportatus eſt, vt dicit Iuſtinianus in §. minor, Inſtit. de capitis diminuitone, & dict l. 18. tit. 1. partit. 6. verſ. la ſegunda manera es. Huius autem in[*]terdictionis formam, ex antiquiſſimis Authoribus explicarunt Budeus in l. 2. ff. de pœnis. Alciatus lib. 1. parergon cap. 15. Briſſonius lib. 3. antiquitatum cap. 5. Carolus Sigonius de iudiciis, cap. 3. Salomonius in l. Gallus, §. & quid ſi tantum num. 2. ff. de liberis & poſthumis, atque ex Paulo ſententiarum lib. 5. tit. 17. colligitur apertè, olim tres fuiſſe pœnarum gradus, maximum, medio[*]crem, & minimum: & eorum exempla ponuntur in l. capitalium, ff. de pœnis. Ad primum gradum pertinet viui concrematio, capitis amputatio, ad crucem, vel ad furcas damnatio, & ſimiles aliæ pœnæ, per quas amittitur vita. Ad ſecundum gradum pertinet damnatio in metallum, vel in opus metalli, cum ſimilibus aliis, quibus libertas ipſa amittitur. Ad tertium verò gradum perti[*]net deportatio, quæ ſucceſſit in locum interdictionis aquæ, & ignis ſecundùm Iuſtinianum in authent. de nuptiis, §. deportatio, collat. 4. Ex quo ſic annotauit Emmanuel Coſta 2. part. dict. §. & quid ſi tantum, num. 1. & videtur ſignificare textus in l. 3. ff. ad legem Iuliam peculatus, meliùs in l. 1. §. ij quibus, ff. de legatis tertiò, quatenus ſcribitur: Ij quibus aqua & igni interdictum eſt, id eſt deportati, &c. Efficit enim deportationis pœna, vt deportatus alius eſſe videatur, quàm qui erati vt probauit Coſta vbi ſuprà num. 31. Nec vrget in contrarium textus in l. cognitionum, §.[*] conſumitur, ff. de variis, & extraordinariis cognitionibus, quem poſt gloſſ. ibi, verb. veluti, rectè explicarunt Duarenus lib. 1. diſput. cap. 9. Cuiacius in dict. §. minor, Instit. de capitis diminuitone, & lib. 3. obſeruat. cap. 10. Goueanus lib. 2. lection. cap. 11. Robert. lib. 3. ſententiar. cap. 9. & nouiſſimè Antonius Pichar. in dict. §. minor, ad fin. Denique minima capitis diminutio dicitur, cùm li[*]bertate, & ciuitate retentâ, ſtatus dumtaxat familiæ mutatur, vt per emancipationem, arrogationem, & ſimilia de quibus in §. minima, Inſtit. de capitis diminution. vbi nouiſſimè Anton. Pichard. & in l. 18. tit. 1. partit. 6. in fine, Vlpianus in fragmentis tit. 11. verſ. minima. Iaſon in l. ſi arrogator, num. 2. ff. de adoptionibus. Reuardus de authoritate prudentum, cap. 6. Cuiacius obſeruation. lib. 7. cap. 7. & lib. 9. cap. 37. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 2. cap. 15. Vſusfructus ergo ex conſtitutione Iuſtiniani duabus[*] capitis diminutionibus, maxima, & media tantum amittitur: quod nouè decidit ipſe in l. corruptionem, C. de vſufructu, in §. finitur, Inftit. eod. tit. in princ. Inſtit. de acquiſitione per arrogationem, & in l. 24. tit. 31. partit. 3. verſic. E dezimos que ſi aquel aquien fue. Olim tamen Pauli temporibus, & Vlpiani, amittebatur etiam minima capitis diminutione, vt Paulus ſcribit lib. 3. receptarum, tit. de vſufruct. & tit. 6. verſ. cap. diminutio, & vbique in Digeſtis, id eſt certum, omni capitis diminutione vſumfructum amitti, vt conſtat ex l. 1. in principio, & §. 1. l. 3. & l. 14. ff. quibus modis vſusfruct, amittatur, l. licet, l. ſi quis vſumfructum, ff. de vſufructu legato. Ex quibus ſic & eleganter annotarunt Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris lib. 4. cap. 5. num. 9. Eguinarius Baro ad titulum Inſtitut. de vſufructu, verſ. duabus capitis diminutionibus, Reuardus lib. 2. variar. cap. 10. & lib. 5. cap. 5. Cuiacius recitationum ſolemnium in lib. Digeſtorum, ad l. 1. in fine. verſ. ex illo etiam loco, ff. de vſufructu legato. Franciſcus Hotmannus ad tit. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, num. 2. Antonius Pichardus in §. finitur, num. 8. & 9. Inſtitut. de vſufructu, & in princ. Institut. de acquiſitione per arrogationem, num. 90. Petrus Ricciardus in dict. §. finitur, num. 19. & 20. per totum. Sed ita[*] demum amittitur capitis diminutione vſusfructus, ſi iam conſtitutus eſt; cæterùm ſi ante aditam hæreditatem, aut ante diem cedentem quis capite minutus eſt, conſtat non amitti. Et ſi in annos ſingulos legatus ſit, illius dumtaxat[*] anni vſusfructus amittitur: & ſi in menſes, eius menſis: & ſi in dies, eius diei, vt ſcriptum eſt l. 1. per totam, & in l. 2. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, & latiùs explicat Franciſcus Connanus commentarior, iuris ciuilis, lib. 4. cap. 6. num. 7. fol. 247. Diuerſum ius obſeruatur circa 14. iura prædiorum, per textum in l. 3. ff. quemadmodum ſeruitus amittatur. Ex qua colligitur, ſeruitutes alias non[*] amitti morte, nec capitis diminutione eius, cui debentur; ſolum vſum, & vſumfructum ſic amitti, vt ſuprà diximus, & aduertit Cuiacius in eadem l. 3. qui dicit ſeruitutes ea ratione prædictis modis non amitti, quòd perſonis non cohærent, vt vſus & Vſusfructus, proptereà his extinctis manet. Nec obſtat ſuperiori reſolutioni textus in l. 1. in fina[*]libus verbis, ff. de vſufructu legato, ibi: Vel capite minutus fuerit ex magna cauſa. Quæ verba denotare videntur, etiam ante tempora Iuſtiniani, minima capitis diminutione vſumfructum non amitti. Quia reſpondetur, primó, quòd ſub illis verbis, ex magna cauſa, non ſolùm continetur maxima, & media capitis diminutio, ſed etiam minima, ex ſententia Gloſſæ, ibi. verbo, ex magna. Dicitur autem capitis diminutio etiam minima ex magna cauſa, quia per eam mutabatur familia, & ſtatus, vt in dict. §. minima, Inſtit. de capitis diminutione, & in dict. principio, Inſtit. de acquiſitione per arrogationem, & Paulo lib. 3. receptarum, titul, 9. verſicul. cap. diminutio, vt explicat Cuiacius. Secundò reſpondetur, verba illa ex magna cauſa, adiecta fuiſſe à Triboniano in ea lege, vt obſeruant Ruſardus in notis ad eandem l. & ibidem Cuiacius in fine & in dict. §. finitur, Reuardus lib. 2. variar. cap. 10. Anto[*]nius Pichardus in dict. §. finitur, num. 9. Solebat enim Tribonianus ea quæ iam ſuo tempore in vſu erant, legibus antiquis adiicere, vt nonnullis exemplis comprobarunt Reuardus vbi ſuprà, & lib. 5. dict. c. 5. Cuiacius obſeruat. lib. 1. cap. 8. & lib. 5. ſententiarum Pauli tit. 23. Ex dictis conſtat apertè, primó, obſeruandum eſſe,[*] maximam, & mediam capitis diminutionem, eſſe mortes ciuiles, vt dixit gloſſa magna verbo, maxima, in dict. §. finitur, de vſufructu & probatur in l. verum, §. ſocietas, ff. pro ſocio, latè per Coſtam 2. part. dict. §. & quid ſi tantum, à principio. & conſequenter, & iure antiquo, & noua Imperatorum conſtitutione, quoad amiſſionem vſusfructus, morti naturali æquiparantur in dict. l. corruptionem, & in dict. §. finitur: nam cùm ex vtraque ſtatus, & condicto fructuarij mutetur, ſic vt alius eſſe videatur, quàm qui erat, eadem ratio in vtraque militat, vt vſusfructus finiri debeat; alias enim naturalis, & ciuilis mortis æquiparatio non procederet, quæ regulariter non obtinet in omnibus, ſed dumtaxat in caſibus à iure[*] expreſſi s, ac vbi militat eadem ratio, vt diximus, vel vbi mors ciuilis eundem effectum operatur, quem naturalis, vt ex communi annotarunt, & pleniſſimè explicarunt nonnulli relati ſuprà, cap. 64. num. 2. Gregor. Lopez in l. 2. tit. 18. partit. 4. verbo ciuil. Doctores communiter in dict. l. Gallus. §. & quid ſi tantum, vbi Galiaula num. 19. Fortunius num. 72. Ruinus ex num. 2. Crotus ex num. 15. Doctores etiam in l. ex ea parte, §. in inſulam, ff. de verborum obligat. Villabolos communium, lit. M. num. 212. fol. 120. Velaſquez de Auendaño in l. 4. Tauri, gloſſ. 4. n. 2. & 3. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. c. 13. num. 94. Mieres de maioratu, 2. p. quæſt. 13. num. 15. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 166. 167. & ſequent. lib. 1. Cephalus in conſ. 395. num. 4. & num. 29. & quinque ſequent. lib. 3. Menochius in conſ. 227. num. 44. & 45. & in conſ. 211. num. 47. lib. 3. & in conſ. 536. num. 4. & 5. lib. 6. Burſatus in conſ. 48. num. 27. lib. 1. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 58. num. 59. volum. 1. Ioannes de Monteſperello in conſ. 1. ex num. 2. cum ſequent. volum. 1. Alexander Trentacinquius in tract. ſubſtitutionum, 4. part. cap. 6. per tot. fol. mihi, 134. & 135. Ioannes Vincentius Honded. explicans latiſſime: idcircò videndus[*] omninò in conſ. 62. per tot. volumin. 1. Secundò obſeruandum eſt, capitis diminutiones maximam, & mediam, non ſolùm mortalitati æquiparari, vt diximus, & probatur in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liberis & poſthumis, l. intercidit, ff. de condictionibus, & demonſtrationib. §. cum autem, Institut. quibus modis ius patriæ poteſtatis ſoluitur; ſed etiam bonorum amiſſionem inducere, vt de prima probat text in l. quidam ſunt, l. qui vltimo, ff. de pœnis, l. ſi in metallũ, ff. de his quæ pro non ſcriptis habentur, l. 4. C. de bonis proſcriptorum, l. 2. C. de ſententiam paſſis, iuncto textu in §. maxima, Inſtitut. de capitis diminuitone, & de ſecunda probatur in l. 3. iuncta gloſſa, verb. pœnam, & in l. 5. & 6. C. de ſententiam paſſis, iuncto §. minor, Inſtitut. de capitis diminutione, & l. 2. C. de bonis proſcriptorum: vnde conſequens erat, vt tanquam per mortem, & amiſſi s bonis, vſusfructus extingui, & amitti deberet, qui ad alium transferri non poterat, vt alio capite dicemus infrà. Nec diuerſum ius obtinebat Iureconſultorum tem[*]pore in minima capitis diminutione, quoniam cùm ex adoptione, & arrogatione fructuarius alieno iuri ſubjiceretur, ex dict. §. minima, & emancipatione ad imaginariam ſeruilem condictionem deduceretur; quippe cùm illa per vendentionem, & imaginariam ſeruitutem fieri conſueuiſſet, l. vlt. C. de emancipationibus liberorum, l. 3. §. emancipato, ff. de capitis diminutione; quaestiam ratione emancipatio morti comparatur, in dict. §. & quid ſi tantum, in fine, & in l. ſi quis, ff. quando dies legati cedat, non ſecus ac ſeruitus, l. ſeruitutem. 210. ff. de regulis iuris. Quaſi conſequens, & neceſſarium erat, extingui vsumfructum iure antiquo, vt colligitur vt textu in princ. Inſtitut. de acquiſitione per arrogationem. Sed cùm tempore dict. l. corruptionem, imaginariæ vendictones, quibus fieri ſolebat emancipatio, ſublatæ ſint à Iuſtiniano in l. iubemus, & in l. vlt. C. de emancipationibus liberorum: Neceſſarium etiam fuit, ſublatâ, & correctâ ratione antiquâ, non minùs effectum eius corrigere; ne ſcilicet minima capitis diminutio vſumfructum extingueret: & hanc putat veriſſimam eſſe rationem nouæ deciſionis dict. 1. corruptionem Antonius Goueanus lib. 1. variar. quæſt. cap. 26. qui tamen manifeſtè decipitur, non aduertens tempore dict. l. corruptionem, nondum ſublatas eſſe ſolemnitates imaginariȩ vendictonis, quȩ in emancipatione requirebantur; nam illa ſolemnitas venditionum ſublata ſuit à Iuſtiniano, in l. vlt. C. de emancipationibus liberorum, quæ edita fuit, poſt editam dict. l. corruptionem:Quod conſtat, tum ex ordine conſtitutionis; tum etiam, quia conſtitutio d.l. corruptionem, condita fuit Lampactio, & Oreſte Conſulibus: conſtitutio verò d.l. vltimæ, poſt Conſulatum eorundem, vt ex inſpectione colligitur. Deinde Goueani ratio minimè concludit, atque ſpecialis eſt, & pertinens ad ſolam emancipationem, non ad arrogationem, perquàm capitis diminutio minima contingebat, & vſusfructus ipſe amittebatur. Vnde ratio conſtituendi hoc nouum ius, veteriſque[*] abrogandi in hac ſpecie, magis æquitati tribuenda videtur: credidit enim Iuſtinianus, & meritò quidem, æquiſſimum eſſe, ne ex hac leui & minima cauſa periret ius eius, qui emancipabatur, nève emancipatio, quæ ſtricto, ſubtilíque iure filium capite minuebat, vt ipſe ſcribit in l. meminimus, §. cum autem, C. de legitimis hæredibus, eiuſdem filij iura tolleret, vt non obſcurè indicat Iuſtinianus in dict. l. corruptionem, in verſic. quare. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, videri[*] hodie totum hoc ius ſublatum, & correctum ab eodem iuſtiniano, in authent. ſed hodie, C. de donat, inter. & in authent. vnde ſumitur, quatenus deciditur ibi, quòd nemo benè natus efficitur ſeruus pœnæ ex ſupplicio; & conſequenter ceſſare debet ratio antiqua vſusfructus amittẽdi, propter maximam & mediam capitis diminutionem inducta, quæ olim ſeruitutem inducebat: quod in terminis ſcriptum reliquit Antonius Gomezius tomo 2. variar. cap. 15. de ſeruitutib. num. 20. verſ. Secundo modo, & reprehendit l. 24. tit. 31. partit. 3. exiſtimans, eius deciſionem ſeruandam non eſſe, vt iuri communi contrariam, niſi quando fructuarius damnatus eſſet ad mortem, & vltimum ſupplicium, & aliquo euentu propter fugam, vel aliam cauſam ſentẽtia non mandaretur executioni contra eum; tunc enim ex condemnatione mortis efficitur ſeruus pœnæ, l. qui vltimo, ff. de pœnis, & remanent incorrecta iura vetera, quoniam deciſio d. auth. ſed hodie, locum non habet in damnato ad mortem naturalem, qui etiam de iure Authenticæ efficitur ſeruus pœnæ, ſed tantùm in eo, qui damnatur ad mortem ciuilem, qui eo iure non efficitur ſeruus pœnæ, quamuis aliter eſſet ſtatutum de iure antiquo, vt declarant gloſſ. ibi ſcholio 2. Bartol. in dict. l. qui vltimo, ex num. 3. Hyppolitus in conſ. 131. num. 41. Gregorius Lopez in l. 5. tit. 31. part. 7. gloſſ magna in medio. Couar. in rub. de teſt. 3. part. num. 27. Antonius Gomez, in l. 4. Tauri, num. 2. qui tomo 2. Variar. cap. 11. num. 14. in fine, verſ. neque obſtat, etiamſi replices. Superiorem reſolutionem probauit, iterùm errore[*] lapſus. Primò, dicens expreſſim, deportatione libertatem amitti, sícque per eam vſumfructum extingui; & inde ortam fuiſſe rationem d.l. corruptionem, quæ hodie ſublata eſt ex dict. authent. ſed hodie: in quem etiam errorem mirandum eſt, eruditiſſimum Couar. incidiſſe vbi ſuprà, dict. num. 27. vbi expreſsè dicit, quòd deportatus iure antiquo, & libertatem, & ciuitatem amittit: quod eſt contra textum in §. minor, Inſtit. de cap. diminutione, & in §. cùm autem, Inſtit, quibus modis ius patriæ poteſtatis ſoluitur. Secundò non aduertens, quòd ratio, ob quã capitis diminutione vſusfructus perit, principaliter in bonorum amiſſione fundatur, vt dicebamus ſuprà: quæ ratio ſublata non eſt ex decisione dict. authent. ſed hodie, & conſequenter dicendum non eſt, ceſſare d. l. corruptionem, conſtitutionem, nec etiam iniquam eſſe deciſionem d.l. Regiæ, vt Antonius exiſtimauit, ſed deterius quidem. Eſt tamen hac in re illud animaduerſione dignum,[*] quòd cùm pœnæ damnationis in metallum, aquæ & ignis interdictionis, & deportationis, quæ maxima, & media capitis diminutione cõtingebant, hodie non ſint in vſu, ſed earum loco ſucceſſerint pœnæ arbitrariæ arbitrio iudicis imponendæ, vt ex gloſſ. in §. cùm autem, verbo, in metallum, in fine, Inſtit. quibus modis ius patriæ poteſt. ſoluit. & nonnullis Authoribus, obſeruant Gregorius Lopez in l. 2. tit. 18. partit. 4. verbo, en dos maneras & in l. 4. tit. 31. partit. 7. verb. o labrando. Anton. Gomezius in l. vlt. Tauri, num. 13. Craueta in conſ. 224. num. 2. Rolandus in conſ. 38. num. 14. & 15. volum. 1. Capicius deciſ. 853. num. 3. Burſatus in conſ. 48. num. 28. lib. 1. Vi[*]detur dicendum, nullam contingere poſſe capitis diminutionem, per quam amittatur vſusfructus, nec poſſe aliquo in caſu veriſicari deciſionem d.l. corruptionem, d.[*] §. finitur, & ſimilium iurium: nihilominùs tamen poterũt & hodie habere locũ, & veriſicari apud nos prædictȩ pœnæ, vt vſusfructus amitti debeat impoſitâ pœnâ, quæ maximæ, aut mediæ capitis diminutioni æquiparetur; vt ſi quis perpetuò relegaretur in inſulam, vt a Oran, & alias ſimiles partes, vel damnaretur perpetuò ad triremes, ex his, quæ cum aliis ſcripſerunt Gregorius Lopez in dict. l. 4. tit. 31. partit. 7. verbo, o labrando. Boſſius tit. de executione ſentent. num. 23. vel in pœnam perpetui carceris de iure Canonico, quæ aſſimilatur maximæ capitis diminutioni, vt cum Abbate, & aliis aduertit Gregorius Lopez in dict l. 4. verb. a home libre. Cæpola. in conſ. 73. col. 2. in ſine. In quibus caſibus, & aliis ſimilibus, vt obtineat locum deciſio dict. l. corruptionem, & d. §. finitur, neceſſarium erit, vt per ſententiam bona adimantur à delinquente: quòd hodie requiritur ex l. 4. & 5. tit. 31. partit. 7. & l. 4. tit. 18. part. 4. licèt olim tacita confiſcatio fieret in conſequentiam pœnæ deportationis, & damnationis in metallum, l. deportatorum, C. de pœnis, l. 2. l. in metallum, C. de bonis damnatorum, l. 2. C. de ſentent. paſſis; & ſimile exemplum in bãnitis noſtri temporis ſpe[*]cialiter notat Baldus in d.l. corruptionẽ, n. 7. vbi probat ex banno regulariter non amitti vſumfructum, niſi quando bonis ademptis quis bannitur; tunc enim ſimile eſt bannum deportationi propter bonorum publicationem, iuxta textum in l. 4. in ſine, tit. 18. partit. 4. quod etiam cum Baldo tenet Marcus deciſ. 833. Et ſic debent intelligi, quæ nimis confusè congerit, & tradit in propoſito Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 129. in princ. fol. 437. Vbi ex hoc, quòd prædictæ pœnæ non ſint in vſu, facit regulam generalem, quòd quotieſcunque aliquis ex delicto ſuo amittit libertatem, & ciuitatem, vel retinet libertatem, & perdit ciuitatem, ſemper perdit, etiam hodie, vſumfructum; & cõſolidatur ille cum proprietate: & infert ad relegatos ad tempus, probans eos non amittere vſumfructum, vt ibidem latiùs[*] videri poterit, & comprobatur ex his, quæ ſuperiùs diximus. CAPVT LXVII. Vſusfructus non vtendo, qualiter amitteretur olim, hodie etiam noua Imperatorum, atque iuris Regii partitarum conſtitutione, qualiter amittatur: vbi lex, corruptionem, C. de vſufructu, §. finitur, verſ. & non vtendo, Instit. eod. tit. l. ſi vſusfructus, 28. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, dilucidè, & verè explicantur. Leg. 63. Tauri, deciſio nonnullis exornatur remiſſiuè, & quæ ad hanc materiam ſpectant, diffusè, ſed diſtinctè, & meliùs quàm hactenus enucleata traduntur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus, vt & cæteræ res, non vtendo amittitur, & iiſdem modis retinetur: ſcilicet vtendo aut per ſe, aut per alium. -  2 Borgninum Caualcanum confusè nimis, & indiſtinctè tractaſſe materiam huius Capitis. -  3 Vſufructuarius rei mobilis, ſi olim anno, vel hodie triennio vſufructu vſus non eſt, aut ſi rei immobilis vſufructu olim biennio, & hodie decennio inter præſentes, aut vicennio inter abſentes vſus non eſt, vel vſus eſt alio modo, quàm quo conſtitutus vſusfructus eſt, vſusfructus amittitur. -  4 Vſusfructus quare non vtendo amittatur? -  5 Proponitur dubitandi ratio l. corruptionem, in verſ. ſed de vſufructu, C. de vſufructu. -  6 Et communis interpretatio improbatur. -  7 Actionem pro vſufructu competentem tolli hodie noua Imperatorum constitutione decem annis inter præſentes, & viginti inter abſentes, vt de vſufructu ipſo dictum eſt ſuprà num. 3. -  8 Veteres Iuris Prudentes, ſiue Iureconſultos, Iuſtinianum etiam in dict. l. corruptionem, de actione perſonali primæua, non de ſecundaria tractaſſe, contra Communem, & ibidem de ratione altercationis eorundem actum. -  9 Doctores deceptos communiter, non intelligentes Iuſtiniani intentionem in dicta l. corruptionem, C. de vſufructu. -  10 Dict. l. corruptionem, vera interpretatio redditur, & infrà, num. 12. ad finem. -  11 Textus in §. finitur, in verſiculo, per modum & tempus, Inſtitut. de vſufructu, explicatus. -  12 Et Antiquorum, Recentiorum etiam interpretationes reiectæ. -  13 Dini, & Panormitani ſententiam in hac materia ab Authore probatam. -  14 Vſusfructus, qua ratione præſcribatur ad inſtar immobilium, & titulum requirat i remiſſiuè. -  15 Actionem perſonalem pro vſufructu conſtituendo competentem, non finiri decem, vel viginti annorum ſpatio, ex ſententia quorundam. -  16 Quæ improbatur per Authorem, & communis ſententia defenditur. -  17 Actio pro vſufructu conſtituendo competens, quare finiatur ſpatio decem vel viginti annorum contra naturam perſonalium actionum, quæ durant ſpatio triginta annorum. -  18 Actio perſonalis pro vſufructu competens, quanto tempore durare debeat de iure huius Regni, ex deciſione l. 63. Tauri, qua omnis perſonalis actio viginti annorum ſpatio finitur, vbi eiuſdem legis materia multis exomatur, atque explicatur, remiſſiuè. -  19 Vſusfructus iam conſtitutus, qualiter non vtendo de iure Regio amittatur: vbi l. 24. titul. 31. partita 3. in verſiculo, otro ſi dezimos, expenditur, agitùrque, vtrùm in ſeruiutibus realibus, & perſonalibus de iure Canonico requiratur tantùm negligentia non vtentis, an verò bona fides etiam neceſſaria ſit; & Gregorij Lopez, opinio damnatur, & num. ſeqq. -  20 Præſcriptiones procedentes ex ſola negligentia aduerſarij, vtrùm hodie locum obtineant de iure Canonico cum mala fide: vbi opinio Bartoli communi Scribentium conſenſu taxatur. -  21 Inter præſcriptionem libertatis ſeruitutis vrbanæ, & libertatem præſcribendam contra ruſticam ſeruitutem, differentia quæ ſit: & an de iure Canonico, & Regio procedere debeat? -  22 Regiæ conſtitutiones, & pragmaticæ, quæ debitum, ſiue actionem ad debitum petendum certo tempore præſcribunt, vtrùm de iure Canonico, & in foro iudiciali obſeruandæ ſint? -  23 Legis, corruptionem, C. de vſufructu, deciſionem ſingularem eſſe, & procedere etiam de iure Canonico, iuxta interpretationem traditam ſuprà, n. 10. & 12. ad finem. -  24 Vſusfructus pro parte amittitur, & pro parte non ſi fructuarius pro parte non vtatur, & pro pane ſic. -  25 L. corruptionem, C. de vſufructu, deciſio procedit non ſolùm in vſufructu iam conſtituto, verumetiam in vſufructu conſtituendo, & non ſolùm in vſufructu relicto in vltima voluntate, ſed etiam inter viuos. -  26 Seruitutes omnes reales per non vſum eodem temporis ſpatio finiuntur, quo perſonalis ſeruitus vſusfructus. -  27 Vſusfructus rerum mobilium, & ſe mouentium, quanto tempore non vtendo amittatur? -  28 Vſusfructus ciuitati, aut Eccleſiæ relictus, quanto tempore non vtendo amittatur? -  29 Operæ ſeruorum non vtendo, aut capitis diminuitone non amittuntur. -  30 Vſusfructus alternis annis relictus, qualiter non vtendo amittatur, & num. 33. ad finem. -  31 Legatum annuum cùm relinquitur, tot ſunt legata, quot ſunt anni. -  32 Et pro primo anno legatum eſt purum, pro ſequentibus conditionale. -  33 Nec ſuſſicit vnica præſcriptio pro omnibus annis, ſed tot ſunt neceſſariæ præſcriptiones, quot ſunt anni, prout hoc num. declaratur. -  34 In annuis præſtationibus, ſiue penſionibus nullam currere praescriptionem de iure Canonico propter malam fidem, ex ſentẽtia Ioannis Franciſci Balbi, quam probabilem putat Author, & nouiter infert ad l. ſi vſuſfructus, 28. ff. quibus modis vſusfructus amittatur. PRo expedita huius materiæ declaratione conſtitu[*]endum erit in primis, quòd amittitur quoque vſuſfructus, vt & cæteræ res non vtendo, & iiſdem modis retinetur, ſcilicet vtendo aut per ſe, aut per alium, vt conſtat ex l. non vtitur, ff. de vſufructu, & eleganter explicat Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. C. 6. num. 11. fol. 249. Vſusfructus ergo extinguitur, & ad proprietatem reuertitur, ſi fructuarius per legitimum tempus non vtatur, l. arboribus, 13. §. de illo Pomponius d.l. non vtitur, 45. cum. ſeqq. vſque ad l ſi donauero, ff. de vſufructu, l. is qui vſumfructum, 20. l. placet, 25. l. Põponius, 29. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, l. corruptionem, C. de vſufructu, §. finitur. Institut. eodem titul. l. 24. titul. 31. partit. 3. verſicul. Otro ſi dezimos, que ſi aquel. Et licèt ex Pandectarum libris non conſtet aperte, quanto tempore vſusfructus amitteretur non vtendo, cùm Iureconſulti generaliter ſcripſerint, ac dumtaxat conſtituto tempore vſumfructum amitti, nec aliud expreſſerint, l. ſi mulieri vſus, 22. verſicul. & conſtituto, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, l. 3. verſic. deſiit, ff. ſi vſusfructus petatur: nec etiam meminerit Paulus receptarum ſententiarum, lib. 3. titul. de vſufructu, ſed ſimpliciter nõ vtendo amitti dixerit, vt firmat Eguinarius Baro ad titul. Inſtitut. de vſufructu, verſicul. quod vero per modum: nec denique col[*]ligi poſſit ex his, quæ in propoſito ſcripſit Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 168. per totum, fol. 362. quo loco confusè nimis, & indiſtinctè tractat materiam huius capitis. nec certum quid reſoluit. Tamen certiſſimum eſt, quòd ſi fructuarius rei mobilis[*] olim anno, vel hodie triennio vſufructu vſus non eſt. Aut ſi rei immobilis vsufructu olim biennio, & hodie decennio inter præſentes, aut vicennio inter abſentes vſus non eſt, vel ſi vſus eſt alio modo, quàm quo conſtitutus vſuſfructus eſt, alio modo vti non vti eſt, Vſusfructus amittitur: quod nouè expreſſimque decidit Iuſtinianus in l. corruptionem, C. de vſufructu, l. ſicut & l. vltim. C. de ſeruitutibus, & vbique Gloſſa, & Doctores communiter. Couar. variarum, lib. 1. cap. 17. num. 11. Padilla in dict. l. ſicut, num. 1. Franciſcus Hotmannus ad titulum ff. quibus modis vſusfructus amittatur, num. 5. Modernus Pariſienſ in extricatione ſexdecim legum, ad l. ſi partem, ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur ex n. 94. Eguinarius Baro ad titul. Inſtitut. de vſufructu, dict: ver ſicul. quod vero per modum. Cuiacius recitationum ſolennium in libros digeſtorum, ad l. 2. ff. de vſufructu leg. verſicul. & ideo ſi fructuarius rei mobilis: & nouiſſimè his non relatis, Petrus Ricciardus ad dict. §. finitur, num. 9. & num. 23. & ibidem Antonius Pichardus non ſic perfectè explicans num. 10. Ratio prædictæ reſolutionis eſt, quòd vſusfructus in ac[*]tu conſiſtit eius, cui vſusfructus debetur, nec conſiſtere poteſt, niſi ſit aliquis, qui vtaturfruatur, l. 1. in principio, & in §. dies, ff. quando dies vſusfructus legati cedat. Ideò per non vſum vſufructuarij amittitur, quia defuit actus hominis, in quo vſusfructus conſiſtit, vt optimè aduertit ex omnibus inpropoſito Scribentibus ſolus eruditiſſimus Cuiacius ad dict. l. 2. ff. de vſufructu legato. Hoc aurem ius nouiter ſtatutum in dict. l. corruptio[*]nem, in vſufructu iam conſtituto expeditum erat; ſed circa actionem perſonalem pro vſufructu conſtituendo competentem, magna contentio fuerat olim, vt in d.l. corruptionem, ſcribitur. Nee minor eſt hodie inter Doctores omnes controuerſia in explicatione nouæ illius conſticutionis, quatenus veterum altercationem definit, & iuxta communem omnium intellectum ſtatuit, vt actio pro vſufructu conſtituendo competens tollatur eodem temporis ſpatio, quo vſusfructus iam conſtitutus tollitur: & inde mirantur de illa deciſione Scribentes communiter in eadem l. poſt gloſſam ibi, verbo, altercantibus. Angelus in dict. §. finitur, num. 2. ea ratione, quòd cùm actiones perſonales minori tempore, quàm triginta annorum non præſcribantur, nec pereant, l. ſicut l. omnes, C. de præscriptione 30. vel 40. annorum; videbatur dicendum, quòd actio perſonalis, quæ pro vſufructu competit, minori tempore præſcribi non debuiſſet, eo maximè quòd in l. ſi partem, ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur, contrarium probari videtur, dum ſcribitur ibi, quòd licèt ſeruitus iam conſtituta amittatur non vtendo legitimo tempore, de quo in l. ſi ſic, eiuſdem tit. & in dicta l. ſicut, C. de ſeruitutibus: tamen actio perſonalis pro ſeruitute conſtituenda competens, non tollitur minori ſpatio, quàm triginta annorum, ex dict. l. ſicut, & d.l. omnes: quo modo argumentantur contra eam conſtitutionem gloſſa dict. verbo, altercantibus, & communiter omnes Doctores in dict. l. corruptionem, & quatuor ſolutiones refert Modernus Pariſ. ad d.l. ſi partem, & d.l. corruptionem, ex num. 92. cum ſeqq. Inter alias tamen receptior eſt, & communior dicens, textum in præcitata[*] l. corruptionẽ, non loqui, nec intelligendum eſſe in actione perſonali primordiali, quæ pro vſufructu conſtituendo. aut nondum conſtituto comperit. ſed de ea, quæ poſt vſumfructum conſtitutum datur; vt is qui conſtituit, patiatur vſufructuarium vtifrui liberè poſſe, nam qui vſumfructum debet, cùm eius iuris vacua traditio non ſit, l. ſeruus, §. incorporales, ff. de acquirendo rerum dominio, l. quoties, ff. de ſeruitutibus, l. 4. §. ſi viam, ff. de vſucapionibus, conſtituendo vſumfructum, non liberatur, cùm perfectè tradere non poſſit, nec in eo habet locum regula textus in princ. Inſtitut. quibus modis tollitur obligatio: remanet potiùs obligatio ſucceſſiua ad patientiam, ad quam perpetuò compelli poteſt actione perſonali, imò pro ea præſtanda cauere tenetur, l. 3. §. ſi iter, ff. de actionibus empti, dict. l. quoties, ff. de ſeruitutibus, l. harum, l. egi, ff. ſi ſeruitus vendicetur. Gloſſa in l. pluribus, §. & ſi placeat, ff. de verb. obligat, & communem reſoluit Modernus Pariſ. in labyrinto diuidui & indiuidui, 2. part. num. 33. & ſeqq. & num. 68. & in dict. l. ſi partem, num. 63. & ſeqq. Hæc igitur actio perſonalis, cùm ſit acceſſoria ad ipſum ius vſusfructus, extincto eo per non vſum legitimi temporis, ampliùs durare non debet, per textum in cap. Acceſſorium, de regulis iuris in 6. & in l. cùm principalis, ff. eod. tit. quod ſecus eſt in actione primordiali, quæ non amittitur minori tempore, quàm triginta, vel quadraginta annorum: & ita declarant magis communiter Doctores in eadẽ l. corruptionem, poſt gloſ ibi. verbo altercantibus. Iaſon in §. æquè ſi agat, num. 39. Inſtitut. de actionibus. Balbus de præſcriptionibus 3. part. 4. part. principalis, quæſt. 5. n. 2. & 3. fol. mihi, 308. Franc. Marc, deciſ. 831. 1. part. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto num. 169. in ſine, fol. 364. Cæterùm hæc interpretatio licèt recepta ſit, vera non eſt, nec ſuſtineri poteſt. Primò, quia Communis in eo principaliter fundamentum facit, quòd Iuſtinianus in ea lege nunquam loquatur de creditore, vel ſtipulatore, cui vſusfructus nondum conſtiturus debetur, ſed de vſufructuario dumtaxat, cui vſusfructus ipſe iam conſtitutus eſt; quod tamen falſum eſt, & manifeſtè repugnat verbis illius textus, qui loquitur expreſſim de actione perſonali, per quam vſusfructus debiti iam conſtitutio petitur principaliter, vt conſtat ex illis verbis: De perſonali autem actione quæ ſuper vſufructu naſcitur, & ibi: Vſumfructum non petierit. Quæ verba neceſſariò referri debent ad primæuam actionem perſonalem pro vſufructu conſtituendo competentem, quia ſecundaria, vt ipſimet fatentur, non competit pro vſufructu, ſed pro patientia tantum. Deinde & ſecundò, quod cùm Veteres ſtatuiſſent, vſumfructum biennio extingui non vtendo; quo pacto ampliùs contendere poſſent, an duraret actio acceſſoria ad patientiam competens, erat enim plus quàm manifeſtum, extincto principali, extingui debere ſtatim acceſſorium; & ſic de re indubitata dubitationem mouiſſent, aut ineptè quidem ſe habuiſſent, cùm potiùs dubitare deberent de principali, quàm de acceſſorio, & ab ipſo vſufructu dependenti. Reiecta ergo ea ſolutione, & omiſſis aliis, quas accuratè, & ſubtiliter confutaut Modernus Pariſ. In dict. l. ſi partem, ex num. 94. cum ſeqq. Pro vera huiuſce difficultatis explicatione conſtituenda erunt nonnulla, quibus hæc res diſtinctè, & meliùs quàm hactenus diſſoluta, atque intellecta manebit. In primis certum eſſe, actionem[*] pro vſufructu competentem tolli hodie noua Imperatorum conſtitutione, decem annis inter præſentes, & viginti inter abſentes, vt de vſufructu ipſo dictum eſt ſuprá. num. 3. & communi Doctorum placito probatum, per illum textum in dict. l. corruptionem, vt de communi teſtantur Modernus Pariſ. in dict. l. ſi partem, num. 94. Petrus Ricciardus in dict. §. finitur, num. 25. vbi nonnullis difficultatibus in contrarium oppoſitis ſatisfacit. Deinde veteres Iuriſprudentes. ſiue Iureconſultos, Iu[*]ſtinianum etiam in d.l. corruptionem, egiſſe expreſſim de actione perſonali primæua, quæ pro vſufructu debito conſtituẽdo conceditur, non de ſecundaria, quæ pro patiẽtia datur; quicquid malè intellexerit communisrelata ſuprà, n. 6. meliùs perceperunt Modern. Pariſ. vbi ſuprà, Ioannes de Platea in dict. §. finitur, num. 11. & ibidem Petrus Ricciardus ex num. 25. Secundò, paſſim deceptos Doctores in hac materia,[*] tam antiquos, quàm Neotericos, aut ſaltem rem hanc aſſequutos non fuiſſe, credentes Iuſtinianum in d.l. corruptionẽ, dumtaxat decidere, quòd vſusfructus ipſe iam conſtitutus amittatur per ſimplicem non vſum decem, vel viginti annorum; nec aliud requirere, vt amiſſio ipfa inducatur: in quo errore poſt gloſſam ibi, verbo, altercantibus, & in dict. §. finitur, verbo, per modum, ſunt omnes Scribentes, quos hactenus ab initio huius capitis retulimus. Baldus etiam in conſ. 235. num. 1. vol. 2. Couar. variar. reſolut. lib. 1. cap. 17. n. 11. Balbus de præſcriptionibus, 3. part. 4. partis principalis, num. 2. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 168. Ricciardus in dict. §. finitur, num. 23, . & ibidem Antonius Pichardus num. 10, Padilla in dict. l. fiunt. C. de ſeruitutibus, n. 1. qui non aduertunt ad textum in dict. l. corruptionem: vbi, vltra negligentiam non vtendi per legitimum tempus, requirit amplius Iuſtinianus, quòd talis exceptio vſufructuario opponatur, quæ etiamſi dominium vendicaret, poſſet eum præſentem, vel abſentan excludere: inde infertur, verum ſenſum illorum verborum, Niſi talis exceptio, &c. in eo conſiſtere, vt neceſ[*]ſariò intelligere debeamus, Iuſtinianum ipſum nouè ſtatuiſſe, nec actionem perſonalem pro vſufructu competentem nec vſumfructum ipſum iam conſtitutum, ex ſola negligentia non vtentis amitti, niſi talis præſcriptio, ſiue exceptio, ei opponatur, quæ ſuſſiceret ad præſcribendam proprietatem, & integrale dominium, cuius pars vſusfructus dicitur, l 4. ff. de vſufructu, hoc eſt decem vel viginti annorũ præſcriptio, cum titulo, & bona ſide, iuxta deciſionem l. finalis, C. de præſcriptione longi temporis: aut ſine his triginta annorum præſcriptio, iuxta textum in dict. l. ſicut, & in d.l. omnes C. de præſcriptione triginta vel quadraginta annorum. quòd ſuadetur, & probatur apertè ex textu in dict. l. corruptionem, in verſ. & eſt ſatis durum: & in dict. §. finitur, In[*]stitut. de vſufructu, vbi dicit Imperator, Vſumfructum amitti non vtendo per modum, & tempus. Quæ verba non obſcurè ſignificant, tempus ſolum legitimum non vtendi non ſufficere, vt vſusfructus amittatur, niſi alia concurrant, ſcilicet bona ſides, & titulus, iuxta modum definitum in dict. l. corruptionem, ad quem ſe refert tex[*]tus in dict. §. finitur, cuius ſenſum non perceperunt gloſſa, & Doctores communiter, nec etiam Theophilus, Balduinus, Eguinarius, Cuiacius, & Riccciardus, non aduertentes, Iuſtinianum in eo textu loqui de modo & forma tradita in dict. l. corruptionem, ſcilicet de titulo, & bona fide, quæ vltra legitimum tempus ad præſcriptionem vſusfructus requiruntur: Verè tamen intelligunt ſuperiores verba prædicta, per modum & tempus, non referenda ad modum, quo fructuarius tanquam bonus paterfamilias vti, non abuti debet: ſed ad tempus moderatum, & taxatum, decem, vel viginti annorum, vt Accurſius ipſe explicauit ibi. ac communiter omnes, ſecundùm Ricciardum num. 22. ad finem. Nam, vt inquit ibidem Eguinarius Baro verſ. quod verò per modum, in fine, ſi de hoc modo ſenſiſſet Iuſtinianus, non ita loqueretur, ſed hoc modo, non vtendo vt bonus paterfamilias, vel abutendo. Probatur etiam ſuperior interpretatio ex l. vltim. C. de præſcriptione longi temporis, verſ. ſit igitur, iuncto fine, ibi: Eodem obſeruando, ac intellectu Gloſſæ finalis aſſerentis, textum illum loqui de præſcriptione amittendi vſumfructum, interuenientibus aliis requiſitis, titulo ſcilicet, & bona ſide: quem ſequuntur, & declarant Iaſon in l. 1. ff. de acquirenda poſſeſſione, n. 94. & Crotus num. 47. qui tamen debuerunt pro eo intellectu expendere, atque allegare textum in dict. l. corruptionem, & in dict. §. finitur, ne ipſe tanquam falſus rejiceretur ab omnibus, vt teſtatur Padilla in l. 2. C. de ſeruitutibus, num. 24. Talis igitur præſcriptio decem, vel viginti annorum, cum titulo, & bona fide, extinguit non ſolùm vſumfructum iam conſtitutum, ſed etiam actionem perſonalem, quæ ad conſtituendum vſumfructum competit, vel triginta annorum ſine eis, ex d.l. ſicut, & dict. l. partem. Quod vltra carteros ſubtiliter annotauit Modernus Pariſienſis ad dict. l. ſi partem, num. 101. vbi reſpondet ad textum in dict. l. penultima, C. de ſeruitutibus; & nonnullis fundamentis, quæ ex eadem l. corruptionem, & in aliis iuribus in contrarium deduci poſſent. Deinde & tertiò, Dinum in regul. Poſſeſſor, de regulis[*] iuris, lib. 6. col. penult. & Panormitanum in cap. de quarta, ead. col. de præſcriptionibus, rectè docuiſſe, ad limitationem præſcriptionis ſeruitutum realium, requiri in præſcriptione ſeruitutis perſonalis vſusfructûs titulum, & bonam fidem, ad inſtar immobilium: & illos ſequutus eſt Balbus de præſcriptionibus 2. part. 4. part. quæſt. 2. num. 3. fol. mihi 287. qui num. 6. ex Cæpola, & aliis, vbi non interuenit titulus, rectè etiam firmauit, in perſonali vſusfructus ſeruitute ſufficere tempus longiſſimum, hoc eſt triginta annorum: quare autem ſeruitus perſonalis[*] vſusfructus præſcribatur ad inſtar immobilium, & titulum requirat, plenè declarat idem Balbus dict. 2. part. 4. part. num. 1. Verſ. iſta etiam eſt ratio, & num. 4. fol. mihi 288. Padilla in dict. l. 2. C. de ſeruitutibus, num. 22. Prætereà & quartò obſeruandum eſt, nonnullos, vt[*] dicebat Faber in dict. §. finitur, tentaſſe, actionem perſonalem competentem pro vſufructu, ſiue ad conſtituendum vſumfructum, non finiri decem, vel viginti annis, ſed durare ſicut cæteras perſonales, quæ durant ſpatio triginta annorum, per textum in dict. l. ſicut, & in dict. l. omnes. Quibus addunt Recentiores nonnulli. id profitentes verum in dict. l. corruptionem, minimè probari, actionem perſonalem pro vſufructu competentem, decem vel viginti annorum ſpatio finiri, ſed tradi dumtaxat regulam generalem, non ſolùm actionem perſonalem pro vſufructu competentem, de qua inter antiquos altercatio fuerat, ſed nec ipſum vſumfructum non vtendo amitti. Quam regulam generaliter traditam, tam in vſufructu iam conſtituto, quam in actione perſonali ad vſumfructum conſtituendum, in ſolo vſufructu iam conſtituto limitat Iuſtinianus, vt non habeat locum, cùm exceptio talis opponitur, quæ dominum vendicantem poſſet excludere, ſed de actione perſonali nihil a Iuſtiniano deciditur; & ſic ea actio non tollitur, niſi ad minus triginta annorum exceptio opponatur: & pro hac parte expendi poſſunt nonnulla verba Iuſtiniani in dict. l. corruptionem, prout ea ſubtiliter expendit Baldus ibidem num. 6. Verumenim verò, ea ſententia, atque d.l. corruptio[*]nem, interpretatio ex eo placere non poteſt, quòd abſurdum maximum videatur, regulam generalem tradere Iuſtinianum, tam in actione perſonali pro vſufructu competente, quàm in ipſo vſufructu conſtituto, & demùm regulam in vtroque æqualiter, & generaliter traditam, in altero dumtaxat intelligi limitatam, vt non habeat locum, vbi talis exceptio opponitur. &c. Prætereà, quia quæſtioni propoſitæ de actione perſonali plenè reſpondet Iuſtinianus, dum dicit: Niſi talis exceptio. &c. Hoc eſt, nec actionem, nec vſumfructum non vtendo amitti, niſi talis exceptio opponatur, &c. Et ſic generaliter excipitur de eo, quod antea dictum erat, vt nec actio, nec vſusfructus non vtendo amittatur, niſi talis exceptio, &c. quod videtur præſentire gloſſ. verbo, altercantibus, ibid, in verſ. Secundò videtur, & apertè probarunt alij Doctores communiter, qui actionem etiam perſonalem pro vſufructu, decem, vel viginti annorum ſpatio finiri voluerunt, vt cum Azone, Bartolo, Aretino, & aliis, ex communi firmat Ricciardus in d. §. finitur, num. 25. ad finem, vbi cum Portio rectè aduertit,[*] actionem pro vſufructu conſtituendo competentem finiri ſpatio decem, vel viginti annorum, contra naturam perſonalium actionum, quæ durant ſpatio triginta annorum propter naturam rei, hoc eſt ipſius vſusfructus. Nam cùm vſusfructus tollatur non vtendo dicto ſpatio decem, vel viginti annorum, actio ipſa eodem tempore tolli debet, cùm ſequatur naturam ipſius vſusfructus, cuius gratiâ eſt introducta, vt in d.l. corruptionem, vbi Imperator forſan ſic ſtatuere motus eſt ea ratione, quòd non debeat eſſe melioris conditionis is, qui actionem dumtaxat pro vſufructu constituendo habet, quàm qui habet vſumfructum iam conſtiturum: idcircò in vtroque voluit idem ius obſeruari. Secundo loco, & principaliter conſtituendum eſt, hodie de iure huius Regni, quoad actionem perſonalem[*] competentem pro vſufructu conſtituendo, ſeruandam eſſe decisionẽ l. 63. Tauri, quæ corrigit l. ſicut, & l. omnes, C. de præſcript. 30. vel 40. annorum, ſtatuítque, vt omnis perſonalis actio viginti annorum ſpatio finiatur, ſiue præſcribatur, & hodie eſt l. 6. titul. 15. lib. 4. nouæ, collectiones Regiæ: atque earum materiam, & diſpoſitionem plena manu explicarunt Couar. in regul. poſſeſſor, de regulis iuris in 6. 2. part. §. 11. à princ. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 1. §. 11. & 12. per tot. & §. 13. num. 3. D. Paz. in praxi, 4. part. primi tomi, cap. 3. num. 14. & 15. Sarmientus ſelectatum, lib. 2. cap. 9. Menchaca de ſucceſſ. creatione, lib. 1. §. 10. à num. 29. vſque ad num. 39. Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. verbo, in re certa, num. 33. & num. 63. Ioannes Guttierrez in l. nemo poteſt, ff. de legatis primo, ex num. 480. cum multis ſeqq. & num. 200. vſque ad num. 210. Salazar de vſu & conſuetudine, c. 11. n. 52. quibus iunge Molinam de iuſtitia & iure, tractatu. 2. diſputat. 66. & 67. & 71. & vide omninò Azeuedium in dict. l. 6. tit. 15. lib. 4. forſan tamen tentari poſſet, adhuc incorrectam manere deciſionem d.l. corruptionem, propter rationem aſſignatam ſuprà, num. 17. quæ ſic militat hodie tempore dict. l. Regiæ 63. ſicut olim tempore d.l. ſicut & l. omnes, C. de præſcriptione 30. vel 40. annorum. Quoad vſumfructum vetó conſtitutum amittendum,[*] l. 24. titul. 31. partit. 3. verſic. otro ſi dezimos, non requirit titulum, neque bonam fidem, ſed non vſu dumtaxat, ſiue negligentia nõ vtentis decem, vel viginti annorum ſpatio contenta eſſe videtur, vt colligi poteſt ex illis verbis: Otro ſi dezimos, que ſi aquel à quien fuere otorgado el vſofructo, o el vſo en alguna coſa, non vſaſſe del, nin otro enſu nome, por diez annos eſtando en la tierra, o veinte, ſeiendo en otra parte, que por tanto ſe pierde el derecho del vſofructo, o del vſo que auia en la coſa, e tornaſſe al ſeñor de la propriedad. Idque procedere etiam de iure Canonico arbitratus eſt eruditiſſimus Gregorius Lopez qui in l. 16. tit. 31. partit. 3. verbo, à buena fe, expreſsè affirmat, quòd in realibus, & ruſticis ſeruitutibus, vel in perſonalibus vt vſusfructus & ſimilibus, tantùm conſideratur negligentia non vtentis, & conſequẽter non requiritur bona fides de iure Canonico: mouetúrque principaliter doctrinâ Bartoli, ad quam ſe remittit in l. ſequitur, §. ſi viam, ff. de vſucapionibus, vbi Bartolus num. 2. expreſſim docuit,[*] quòd præſcriptiones procedentes ex ſola negligentia aduerſarij, procedunt etiam hodie de iure Canonico cum mala fide: Inde eſſe, quòd licèt ius Canonicũ in quacunque præſcriptione regulariter exigat bonam fidem, cap. vigilanti, cap. vltimo, & per totum titul, de præſcriptionib. non tamen corrigit l. ſicut l. omnes l. cum notiſſimi, C. de præſcript. 30. vel 40. annorum. Ex quibus certum eſt, quòd de iure ciuili præſcriptio 30. vel 40. annorum procedit in actione perſonali cum mala ſide: & reddit rationem, quia ius Canonicum improbat præſcriptionem, quæ cauſatur à poſſeſſione poſſidentis, & præſcribentis mala fide, non verò eam, quæ ex negligentia tantùm non petentis cauſatur. Verùm hæc ratio non adeò tuta eſt, vt contra ipſum Authorem retorqueri non poſſit; enimverò iura ciuilia, quæ præſcriptionem permittunt cum mala fide, correcta ſunt iure Canonico, nedum in actionibus realibus, ſed etiam in perſonalibus, vt contra Bartolum, cum gloſſa, atque infinitis vtriſque iuris Authoribus affirmant Balbus de præſcriptionibus 1. part. tertiæ partis principalis, quæſt. 10. num. 3. verſicul. & mihi placet, fol. 217. & latius quæſtione 13. per totam, fol. 232. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 12. & n. 34. Padilla in l. 1. C. de ſeruitutibus, n. 42. Ioannes Guttierrez, & alij relati ſuprà, num. 18. Tiberius Decianus in conſil. 108. num. 41. volumine. 3. Achilles Pedrocha in conſilio. 36. num. 364. volum. 1. Deinde quia de iure com[*]muni certum eſt, differentiam conſtitui inter præſcriptionem libertatis ſeruitutis vrbanæ, & libertatem præſcribendam contra ruſticam ſeruitutem: Nam in vrbana ſemper requiritur bona fides in ruſtica verò ſola negligentia aduerſarij ſufficit, vt cum Communi, ex multis Authoribus annotauit Padilla in dict. l. 1. C. de ſeruitut. num. 38. & confirmat expreſsè l. 16. tit. 31. partit. 3. quæ in præſcriptione libertatis ſeruitutis ruſticæ non requirit bonam fidem, quam nominatim exigit in præſcribenda libertate ſeruitutis vrbanæ: & Gregorius ibi exiſtimat, eam differentiam procedere etiam de iure Canonico. Sed contrarium, imò correctam eſſe per ius Canoniũ, & generaliter præſcriptionem actionum, & ſeruitutum non eſſe cum mala fide, aſſerit Padilla in dicta. l. 1. C. de ſeruitutibus num. 42. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. dict. §. 10. num. 12. Ex quibus omninò deſtruitur ſententia, atque fundamentum Gregorij. Denique, quia regulariter in omnibus & nominatim[*] in actionibus, & iuribus incorporalibus, de iure Canonico nullam præſcriptionem procedere cum mala fide, nec ſeruandas eſſe de iure Pontiſicio Regias conſtitutiones, ac pragmaticas, quæ debitum, ſiue actionem ad debitum petendum certo tempore præſcribunt nec etiam audiendum debitorem, qui ad euitandam ſolutionem, temporis tantùm præſcriptione ſe defenderet, plenè probant Menchaca d. §. 10. videndus ex num. 26. vſque ad n. 37. Padilla in d.l. 1. C. de ſeruitutibus, n. 43. & 44. Ioannes Guttierrez in d.l. nemo poteſt, num. 476. & n. 484. Gama deciſ. 334. Molina de iuſtitia & iure, tract. 2. Diſput. 66. & ſeqq. & diſput. 71. Ex quibus videtur neceſſariò dicendum, quòd in vſufructu, & aliis ſeruitutibus non ſufficiat de iure Canonico ſola negligentia non vtentis, niſi etiam bona fides interueniat, quæ eſſe poterit in exẽplis adductis ab his, quos retulit Parladorius rerum quotidianarum lib. 1. cap. 1. §. 11. in fine. Prætereà d.l. corruptionem, deciſionem ſingularem eſſe, dum ſtatuit, non ſufficere[*] ſolam negligentiam non vtentis, vt amittatur vſusfructus; ſed neceſſe eſſe, vt opponatur fructuario talis exceptio, quæ etiamſi dominium vendicaret, poſſet eum præſentem, vel abſentem excludere: & ſic etiam de iure Canonico procedere debere, ex dictis adhuc: & quamuis in dict. l. 24. titul. 31. partit. 3. id non exprimatur, quod in dict. l. corruptionem, in verſic. niſi talis exceptio, expreſsè deciditur: adhuc tamen neceſſaria erit ſaltem bona fides, ex his, quæ ſuperiùs contra Gregorium Lopez probauimus. Remanet ergo firma, atque diligenter enucleata con[*]ſtitutio d.l. corruptionem, quæ ampliatur primò per Iaſonem addition. 2. in addit, ad Portium, in dict. §. finitur, vt procedat non ſolùm in totum, verùmetiam pro parte vt pro parte amittatur vſusfructus, & pro parte non, ſi fructuarius pro parte non vtatur, & pro parte ſic, per textum, quem ipſe allegat in l. excepta, ff. quibus modis Vſusfructus amittatur, & in l. ſi cui, iuncta gloſſa ff. de vſufructu. Sed melius probatur in l. placet, ff. quibus modis vſusfruct. amittatur, & latiùs declarat Ricciardus in dict. l. §. finitur, num. 9. per totum, fol. 146. Secundò ampliatur, vt procedat non ſolùm in vſufru[*]ctu iam conſtituto; ſed etiam in vſufructu conſtituendo, ſiue actione pro eo competente, vt ſuprà explicatum eſt, & expreſſim ſignificat Iuſtinianus ibi. & non ſolùm in vſufructu relicto in vltima voluntate, verùm etiam inter viuos, ſecundùm Aretinum in d.§. finitur, vbi plenè declarat Ricciardus ex n. 25. & priùs docuerat gloſſ. verb. altercantibus, ad medium, in eadem l. corruptionem. Tertiò ampliatur, vt procedat non ſolùm in vſufru[*]ctu, & ſic in ſeruitute perſonali, vt dicto tempore finiatur, ſed etiã in ſeruitutibus realibus, per textum in dict. l. ſicut vſusfructus, C. de ſeruitutibus. Ex qua communiter deduxerunt Doctores, Seruitutes omnes reales per non vſum eodem temporis ſpatio finiri, quo de perſonali ſeruitute vſusfructus dictum eſt hactenus, vt per Padillam ibi, num. 2. qui latiùs explicat in l. ſequenti. Quartò ampliatur, vt procedat non ſolùm in vſu[*]fructu rerum immobiliũ, vt tempore prædicto finiatur, ſed etiam in vſufructu mobilium, aut ſe mouentium, vt etiam eodem tempore decem, vel viginti annorum non vtendo amittatur, per textũ in dict. l. ſicut, & tenet gloſſa verbo, excludere, in eadem l. corruptionem: vbi reddit rationem, quia vſusfructus rei immobili comparatur, vt eſt textus in l. fin. C. de præſcriptione longi temporis, & in l. inſto, §. non mutat, ff. de vſucapionibus: ſed contra ſentit Cuiacius vt cum eo dicebamus ſup. n. 3. Limitatur verò, vt minimè procedat in vſufructu ci[*]uitati, aut Eccleſiæ relicto, qui cùm centum annorum ſpatio durare debeat, l. an vſusfructus, ff. de vſufructu, l. ſi vſusfructus municipibus, ff. de vſufructu legato, & alio cap. ſuprà latiùs declaratum eſt: ſic & centum annorum ſpatio per non vſum amitti, aut finiri debebit, vt rectè aduertit, & fundat Petrus Ricciardus in dicto. §. finitur, Inſtitut. de vſufructu, num. 23. & 24. Secundò limitatur in operis ſeruorũ, quæ non vten[*]do, aut capitis diminutione non amittuntur: quòd ſolus Petrus Gregorius annotauit in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. n. 13. & reddit veram rationẽ, quia opera in actu conſiſtit, nec prius eſt in rerum natura, quàm is dies venerit, quo præſtanda eſt, l. 1. cum ſequent. ff. de operis ſeruorum. Denique limitatur, cum vſusfructus alternis annis[*] legatur; quo caſu non poſſe eum vtendo amitti, ſcribit Paulus in l. ſi vſusfructus, 28. ff. quibus modis vſusfructus amittatur; & ſignat rationem, quia plura ſunt legata. Pro cuius explicatione conſtituere neceſſariũ erit, quòd annua legata, ſiue præſtationes annuæ cùm ſingulis an[*]nis relinquuntur, tot legata dicuntur, quot ſunt anni, l. Senatus, §. finali, ff. de donationibus cauſa mortis: & pro primo anno legatũ eſt purum, pro ſequentibus con[*]dictionale, l. ſi Stichum, §. ſtipulatio, ff. de verborum obligat. Idcircò non ſufficit in eis vna præſcriptio pro om[*]nibus annis, ſed tot ſunt neceſſariæ præſcriptiones, quot ſunt anni, & præſcriptio incipit in quolibet anno, ſiue de anno in annum, & pro illis annis, pro quibus ceſſatur triginta annis; vnde ſi triginta anni tantùm eſſent elapſi, non eſſet præſcriptum niſi pro primo anno; & ſi fi 31. tunc pro primo, & ſecundo; & ſi 32. tunc etiam pro tertio, & ſic de ſingulis: quia cùm in principio cuiuſlibet anni, noua obligatio, & actio oriatur, quælibet per ſe requirit curſum triginta annorum, & pro futuris nondum cœptis, nulla poteſt eſſe inchoata præſcriptio, vt per textum, & gloſſam ibid. reſoluũt Doctores communiter in l. cùm notiſſimi, §. in his, C. de præſcriptione 30. vel. 40. annorum. Bartolus, Alexander, & cæteri in l. de pupillo, §. ſi pluribus, in principio, ff. de noui operis nunciatione. Cadrenſis in dict. l. ſi Stichum, §. ſtipulatio, ff. de verbor. obligat, num. 1. verſic. Secundò eſt vtilitas. Et in hoc conueniunt omnes Doctores communiter, & tam vltramontani, quam citramontani, vt ex multis teſtantur Balbus de præſcriptionibus, 4. par. 4. partis principalis, n. 3. folio mihi, 321. Boërius deciſ. 336. per totam. Hieronymus Gigas de penſionibus, quæſt. 83. n. 2. & quatuor ſequentibus, fol. mihi. 140. Anton. Gomez. tom. 2. variar. cap. 11. de qualitatibus contractuum, nu. 45. Aluarus Valaſcus conſultatione 49. ex principio. Vſusfructus ergo relictus ſimpliciter abſque diſtributione temporis, vt amittatur, licèt ſuſſiciat vnica præſcriptio, quia vnicũ legatum eſſe cenſetur, vt ſcribit Baldus in l. 1. ad finem, quæſt. penultima. C. de ſententiis quæ ſine certa quantitate, & cum aliis ſequuntur Baldus vbi ſuprà, n. 5. Aluarus Valaſcus dict. conſultatione 49. num. 3. Tamen cùm alternis, ſiue ſingulis annis relinquitur, quia tunc ſunt plura legata, plures etiam præſcriptiones requiruntur, ſic vt vniuſcuiuſque anni vſusfructus decem annis inter præſentes, & viginti inter abſentes non vtendo amittatur, vt declarat gloſſa in dict. l. ſi vſusfructus, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, quæ debet intelligi in hunc modum, vt ſi inter præſentes ſint elapſi anni decem, tunc non ſit præſcriptum niſi pro primo anno tantùm; & ſi vndecim, tunc pro primo, & fecundo; & ſi duodecim, tunc etiam pro tertio, & ſic de ſingulis, vt gloſsâ non relatâ, reſoluit Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 168. verſ. quod tamen intellige, folio mihi 363. & eſt de mente Boërij dict. deciſ. 336. num. 3. ad medium, & docuit expreſſim Iacobus de Rabe, ad quem nullus Neotericorum aduertit in eadem l. ſi vſusfructus, in principio. Dicit tamen & ſingulariter quidem Balbus, d. tract.[*] de præſcriptionibus 4. part quartæ, part. principalis, q. 5. num. 2. fol. mihi 325. quòd hodie de iure Canonico nulla currit præſcriptio in iſtis annuis præſtationibus, ſiue penſionibus, nec reſpectu promittentis, vel eius à quo relidctum eſt legatum annuum in teſtamento propter malam fidem, nec reſpectu hæredis eius, cui nocet mala fides defuncti: quod eſt notandum ad textum in d.l. ſi vſusfructus, 28. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, & confirmari poſſe videtur ex his, quæ cõtra Gregorium Lopez numeris præcedentibus adnotauimus ſuprà. CAPVT LXVIII. Vſusfructus vtrùm præſcriptione acquiri poſſit aduersùs dominum proprietatis, ſi conſtituatur ab eo, qui dominus non eſt? Vbi res iſta breuitate & veritate explicatur, & nonnulla ab Authore annotantur, ad quæ Neoterici omnes hucuſque ſcribentes ſic non animaduertunt. Continuæ etiam, vel quaſi, atque diſcontinuæ ſeruitutis materia remiſſiuè tractatur, & de præſcriptione earum nonnulla dicuntur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus ſi cõſtituatur ab eo, qui dominus non eſt & fructuarius titulo, & bona fide per legitimum tẽpus decem, vel viginti annorum vtatur, etiam nulla interueniente ſcientia, & patientia aduerſarij præſcribitur, & acquiritur ius vſusfructus aduersus dominum proprietatis. -  2 L. vltima, in verſicul. final. C. de præſcriptione longi temporis, loquitur de præſcriptione acquiſitiua vſusfructus, cum Communi. -  3 Vſufructuarius, ex qua poſſit præſcribere poſſeſſione, vel quaſi, remiſſiue. -  4 Textum in dict. l. vltima, C. de præſcriptione longi temporis, Cini, Bartoli, ac aliorum reſolutioni non obſtare, & quorundam traditionem falſam eſſe. -  5 Seruitutes acquiruntur ex traditione facta à non domino, cum titulo, vel per patientiam veri domini. -  6 Seruitus habens cauſam continuam, præſcribitur eodẽ temporis ſpatio quo cæteræ res immobiles præſcribuntur, decem annis inter præſentes, & viginti inter abſentes. -  7 Seruitus realis merè diſcontinua, ſiue quæ cauſam diſcontinuam habet, non præſcribitur ordinario tempore, ſed immemoriali, cuius initij in contrarium memoria non exiſtat. -  8 Doctores cõmuniter errore lapſos, credentes diſtinctionem communem continuæ, ac diſcontinuæ ſeruitutis limitandam in ſeruitutibus perſonalibus, & docentes ſeruitutes eas etiam diſcontinuas ordinario tempore præſcribendas, prout hoc num. & ſeqq. explicatur. -  9 Seruitus diſcontinua cum titulo, & bona fide præſcribitur tempore ordinario decem, vel viginti annorum, etiam nulla interueniente ſcientia, & patientia aduerſarij, contra quem præſcribitur. -  10 Vſusfructus vſucapione acquiri non poteſt, cùm ſit res incorporalis, ex ſententia gloſſæ, quæ probatur, & declaratur, & num. ſeqq. & vide infrà. n. 16. & 17. -  11 Pro ſeruitute vſusfructus competit Publiciana. -  12 Publiciana non datur pro his, quæ non præſcribuntur. -  13 Verba quantumcunque generalia, immemorialem præſicriptionem non excludunt. -  14 Immemorialis præſcriptio non ſolùm centum annos, ſed etiam mille, atque infinitum tempus comprehendit, & ſic centenariâ præſcriptione potentior eſt. -  15 Immemorialis præſcriptio maximos effectus producit, & per eam omnis titulus neceſſarius præſumitur. -  16 In præſcriptione ſeruitutũ, vtrùm titulus neceſſarius ſit. -  17 Vbi refertur communis Doctorum differentias inter prædíales, & perſonales ſeruitutes; & taxatur. -  18 Ius paſcendi in pratis, ſiue aruis alienis, quo tempore præſcrbiatur, & an realis ſit, vel perſonalis ſeruitus? -  19 Vſufructuarius præſcribere non poteſt proprietatem nec etiam eius hæres. PRo abſoluta huius capitis explicatione breuitati, &[*] veritati adhærendo, in primis conſtituendum erit: Quòd ſi vſusfructus conſtituatur in aliqua re, ab eo, qu dominus non eſt, & fructuarius de iure, hoc eſt titulo, & bona ſide, per legitimũ tempus decẽ, vel viginti annorun vtatur, etiam nulla interueniente ſcientia, & patientia aduerſarij, præſcribere, & acquirere ius vſusfructus poterit aduersùs dominum proprietatis, vt videtur eſſe textus formalis, & expreſſus in l. vltima, in verſicul. final. C. de præſcriptione longi temporis, qui loquitur de præſcriptio[*]ne acquiſitiua vſusfructus, & procedit in vſufructu formato, ideſt conſtituto ab eo, qui dominus putabatur: & ſic de vſusfructus ipſius acquiſitione, vt contra gloſſ. ibidem intelligunt eum textum Cinus quæſt. 3. Baldus n. 9. Salicetus num. 3. & Caſtrenſis num. 9. Bartolus; in l. iuſto, §. non mutat, ff. de vſucapionibus, & in l. 3. §. ex contrario, num. 3. ff. de acquirenda poſſeſſione, vbi dicit communem ſententiam Iaſon num. 27. & ſeqq. & ſequuntur Cæpola de ſeruitutibus vrbanorum, cap. 19. num. 9. verſ. Quartus caſus, & cap. 20. num. 6. Balbus de præſcriptionib. 2. part. 4. part. principalis, quæſt 2. num. 6. 7. & 8. fol. mihi 290. Padilla in l. 2. C. de ſeruitutibus, num. 24. verſ. Quartum intellectum, & num. 30. Antonius Gomezius tom. 2. variar. cap. 15. de ſeruitutibus num. 26. verſ. ſeruitus verò mixta, qui benè fundat, & nonnullis fundamentis pro contraria parte vrgentibus ſatisfacit. Denique tractat,[*] ex qua poſſit vſufructuarius præſcribere poſſeſſione, vel quaſi: de quo etiam agit Padilla vbi ſuprà, num. 31. Secundò conſtituendum eſt, ex hac reſolutione in[*]ferri poſſe ad nonnulla, ad quæ Neoterici hucuſque ſcribentes non ſic animaduertunt. Primò aduersùs Cini, Bartoli, & aliorum ſententiam relatam ſuprà, nihil vrgere, quod nonnulli putarunt, ſed malè quidem, textum in dict. l. vltim. C. de præſcriptione longi temporis, in illis verbis: Nulla ſcientia vel ignorantia ſpectanda, iunctis ſequentibus: vbi ſtatim dicitur, idem obſeruandum eſſe in vſufructu, & cæteris ſeruitutibus realibus: quæ verba denotare videntur, quòd loquatur ille textus de præſcriptione vſusfructus extinctiua, & non acquiſitiua; nam quaſi poſſeſſio. qua præſcribitur ius vſusfructus, & ius ſeruitutis realis, nihil aliud eſt, quàm aduerſarij ſcientia, & patientia, l. quoties, ff. de ſeruitutibus l. 3. §. dare, ſf. de vſufructu, l. 2. C. de ſeruitutibus, vbi Padilla num. 1. Et ſic requiri videtur, quòd aduerſarius ſciat, & conſequenter textus ille, dicens quòd ibi currit præſcriptio ignoranti, ſicut ſcienti, non poteſt intelligi de præſcriptione acquirendi vſumfructum. Verumenimverò facillimum erit argumentationi huic reſpondere; nam vbi quis habuit titulum vſusfructus ab eo, qui dominus non erat (quo caſu propriè tractatur de præſcriptione) vt præſcribere poſſit, ſufficit titulus, & bona fides, nec requiritur ſcientia, aut patientia veri domini: in quibus terminis, in vſufructu, & cæteris ſeruitutibus prædiorum, loquitur textus in dict. l. vltima, cuius deciſio confirmatur ex text, ſingulari in l. ſi ego §. 1. ff. de publiciana in rem actione, ibi: Traditis, vel per patientiam conſtitutis. Qui[*] eſt textus apertus ad hoc, quòd iſtæ ſeruitutes acquiri poſſunt per traditionem factam à non domino, vel per patientiam veri domini, quia titulus vel habetur à non domino, vel acquiritur per ſcientiam, & patientiam veri domini, vt ſingulariter dicit Cinus in dict. l. 2. C. de ſeruitutibus, quæſt 7. & cum Caſtrenſi, & aliis ſequitur Iaſon in l. 3. §. ex contrario, ff. de acquirenda poſſeſſione, n. 30. verſ. ſed aduerte tu vltra alios. Cùm igitur ſuperior reſolutio in eo principaliter fundetur, quòd titulus habeatur à non domino, qui tamen tanquam dominus conſtituit vſumfructum in aliqua re; prædictum ſcientiæ, aut parientiæ fundamentum nihil obſtare poterit in contrarium: Intellige tamen (quod apertè ſuppoſitum eſt) ſcientiâ, aut patientiâ interueniente, titulum neceſſarium non eſſe, vel ſaltem ſcientiam, & patientiam pro titulo habendam, vt diximus ſuprà, & vide infra num. 16. & 17. Secundò infertur ad explicationem limitationis, & doctrinæ communis Decretorum, in qua continuæ vel quaſi, & diſcontinuæ ſeruitutis appellatione frequenter vtuntur, & earum materiam plenè explicant, vt ex referendis infrà conſtabit: & nouiſſimè Auguſtinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutib. 1. part. num. 48. per totum. Conſtituuntque primò; Quòd ſeruitus habens[*] cauſam continuam, præſcribitur eodem temporis ſpatio, quo cæteræ res immobiles præſcribuntur, decem annis inter præſentes, & viginti inter abſentes cum bona fide; titulum tamen non requirunt, l. 2. C. de ſeruitutibus l. ſi quis diuturno, ff. ſi ſeruitus vendicetur l. foramen, ff. de[*] ſeruitutibus vrbanorum l. 15. & 16. titul. 31. partit. 3. Seruitus verò realis merè diſcontinua, ſiue quæ cauſam diſcontinuam habet, non præſcribitur ordinario tempore, ſed immemoriali, cuius initij in contrarium memoria non exiſtat, vt per illum textum declarant gloſſ. Bartolus, Caſtrenſis, & omnes in l. ſeruitutes, 14. ff. de ſeruitutibus, & in l. 2. C. eodem tit. in l. 1. §. finali, per illum textum, ff. de aqua pluuia arcenda: & eſſe communem omnium reſolutionem firmant, & latiùs declarant Couar. reſolut. lib. 1. cap. 17. num. 11. Corraſius in dict. l. ſeruitutes, num. 30. Balbus de præſcription. 2. part. 4. par. principalis, quæſt. 1. per totam fol. mihi 274. videndus etiam quinque quæst, ſeqq. Padilla in d.l. 2. C. de ſeruitutibus, ex n. 25. cum multis ſeqq. Antonius Gomez tom. 2.[*] variar. cap. 25. de ſeruitutibus, n. 27. & 28. Deinde diſtinctionem hanc cõmunem inter ſeruitutes continuas, & diſcontinuas limitant, vt non procedat in ſeruitutibus perſonalibus, qualis eſt vſusfructus, quæ etiamſi diſcontinuæ ſint, ordinario tempore præſcribuntur: & ita in terminis poſt alios ex communi limitat Padilla in d. l. 2. C. de ſeruitutibus, num. 30. In quo quidem errore manifeſto lapſi ſunt Doctores communiter, proptereà quòd cùm textus in dict. l. vlt. C. de præſcriptione longi temporis, & alia iura, ex quibus contendunt, quòd vſufructuarius præſcribere poſſit vſumfructum, loquantur, & procedant vbi adeſt titulus, & bona fides: nihil ſpe[*]ciale poteſt eſſe in vſufructu, quia licèt ſeruitus diſcontinua non præſcribatur niſi tempore immemoriali; tamen vbi præſcribens habet titulum, & bonam fidem, iure poteſt tempore ordinario ſeruitutem præſcribere, hoc eſt, decem, vel viginti annis, etiam nulla interueniente ſcientia, & patientia aduerſarij, contra quem præſcribitur, vt clarè colligitur ex textu in dict. l. vltim. in verſ. finali, C. de præſcriptione longi temporis, & ita tenet, & magiſtraliter declarat Caſtrenſis in dict. l. ſeruitutes, 14. colum. penult. & cum aliis ſequuntur Balbus de præſcriptionibus, d. quæſt. 1. num. l. fol. 277. Padilla in d. l. 2. C. de ſeruitutibus, num. 33. Couar. dict. cap. 17. num. 11. circa finem. Antonius Gomez, dict. cap. 15. num. 28. verſ. aduertendum tamen. Igitur cùm interuenit titulus, nulla differentia eſt, quia ſeruitus realis diſcontinua ita præſcribitur cum titulo, ſicut ſeruitus perſonalis; & in vtraque ſufficit titulus habitus à non domino cum poſſeſſione, vel quaſi, longi temporis. Quòd ſi titulus non interueniat, nihil etiam ſpeciale eſſe in vſufructu dicendum eſt, licèt contrarium expreſſim affirmet Cæpola de ſeruitutibus vrbanorum, cap. 19. colum. finali: vbi reſoluit, quòd non interueniẽte titulo, ea differentia eſt inter ſeruitutem prædialem diſcontinuam, & ſeruitutem perſonalem vſusfructus; quòd ſeruitus realis non præſcribitur niſi per tantum tempus, cuius non extat memoria in contrarium, ſed in perſonali ſeruitute ſufficerent triginta anni cum bona fide: & ſequuntur Balbus dict. 2. part. 4. partis principalis, num. 6. fol. 290. Antonius Gomez. vbi ſuprà, num. 26. verſ. ſeruitus verò mixta. Vnde & tertio loco infertur, non malè dixiſſe gloſ[*]ſam in l. iuſto, §. non mutat, ff. de vſucapionibus, in verbo, non poteſt, quòd vſusfructus non poteſt vſucapione acquiri, cùm ſit res incorporalis, l. ſeruitutes, 14. ff. de ſeruitutibus: & ſequuntur Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 1. §. 7. num. 5. Tiberius Decianus in conſil. 22. num. 23. volum. 2. ſed reprobat Padilla in dict. l. 2. C. de ſeruitutibus, num. 30. ex eo quòd pro ſeruitute vſus[*]fructus competit Publiciana, l. ſi ego, §. ſi de vſufructu, ff. de publiciana in rem actione: ergo præſcribi poteſt, l. cùm qui, ff. de publiciana in rem actione. Quia pro his[*] quæ non præſcribuntur, Publiciana non competit, l. traditionem, ff. de publiciana in rem actione. Sed huic argumento non erit multùm difficile ſatisfacere, ideò pro ſolutione eius animaduerto, quòd iura hæc: & Authores in principio huius capitis, in contrarium adducti, loquuntur vbi adeſt titulus, & bona fides: quo caſu vſusfructus, & cæteræ ſeruitutes, etiamſi diſcontinuæ ſint, ordinario tempore præſcribi poſſunt, vt ſuprà probauimus; & ſic nihil ſpecialitatis vſufructui tribui poteſt: Quòd ſi titulus abſit, eadem ratio in vtraque ſeruitute & perſonali, & prædiali militabat olim, niſi tuitione Prætoris vſucapio, aut præſcriptio procederet, vt ſtatim dicam. Nec verba generalia prædictæ gloſſæ vſu[*]capionem excludentia, immemorialem præſcriptionem excludunt, ex ſententia gloſſæ in authent. vt de cætero commutationes Eccleſiaſticarum rerum, verbo, præſcriptione, collatione 5. quæ etſi loquatur in centenaria, à fortiori tamen procedit in immemoriali præſcriptione, vt ibi annotauit Angelus, & Iaſon in l. 1. num. 41. C. de ſeruis fugitiuis, Modernus in conſuet. Parienſ. 1. part. tit. 1. §. 7. num. 14. Quia immemorialis præſcriptio non ſo[*]lùm centum annos, ſed etiam mille, atque infinitum tempus comprehendit; & ſic centenaria præſcriptione potentior eſt, vt dixit Oldradus in conſil. 254. num. 18. & poſt infinitos alios ſequuntur ſtatim referendi Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. capit. 6. ex num. 45. vſque ad num. 51. maximóſque effectus producit, & per[*] eam omnis titulus neceſſarius præſumitur. Rolandus in conſ. 3. n. 97. lib. 1. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 40. ex num. 20. lib. 1. Craueta in conſ. 238. num. 8. & 9. Menochius lib. 3. præſumptione 131. ex num. 42. cum ſeqq. Auiles in capitulis prætorum, cap. 8. gloſſa, coſtumbre, verſ. Octaùo limita. Mieres de maioratu, part. 4. quæſt. 20. n. 47. Burgos de Paz in conſil. 15. num. 10. cum pluribus ſeqq. Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 2372. num. 24. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæſt. 14. num. 69. vſque ad num. 84. Achilles Pedrocha in conſ. 36. ex n. 348. cum multis ſeqq. Gironda de gabellis, 1. part. ex num. 39. cum multis ſeqq. fol. 15. & 19. eo præcipuè, quòd in ſeruitute diſcontinua ad conciliationem multorum iurium, ita obſeruauit gloſſa in dict. l. ſeruitutes, 14. verbo, certam, verſic. vt tamen plenè, & ſequuntur infiniti relati per Couar. in regul. poſſeſſor, in initio, 2. part. num. 6. & lib. 1. variarum, cap. 11. num. 11. Padilla in dicta l. 2. C. de ſeruitutibus, num. 26. Quartò infertur, veram eſſe communem Doctorum[*] traditionem, in acquiſitione, aut præſcriptione ſeruitutum, titulum neceſſarium non eſſe: quod docuit gloſ. in d.l. ſeruitutes, 14. ff. de ſeruitut. dicto verbo, certam, verſ. & fortè, & in l. 2. C. eod. tit. vbi Padilla communem omniũ ſententiam profitetur, & gloſſas, Dinum, Baldum, Butriũ, Abbatem, Felinũ, Bellameram, Bartolũ, Florianũ, Salicerum, Corraſium, Cæpolam, Corneum, Balbum, Couar. Iaſonem, & Igneum ſic renentes congerit in vnum, & confirmat l. 15. tit. 31. partit. 3. à qua recedendũ non eſt, licèt contrà voluerit Fulgoſius in l. ſi quis diuturno, n. 3. ff. ſi ſeruitutis vendicetur, Duarenus lib. 1. diſp. cap. 34. Idèm[*]que procedit de iure antiquo in acquirenda perſonali ſeruitute vſusfructûs, quamuis contrarium aſſeruerit Communis relata per Corraſium in d.l. ſeruitutes, n. 30. Quæ tamen vera non videtur; dum Conſtituit differentiam inter prædiales, & perſonales ſeruitutes: nam ſicut in acquirenda prædiali ſeruitute, quæ fiebat olim tuitione Prætoris, non erat neceſſarius titulus; ita similiter neceſſarius non erat in acquiſitione vſusfructus, in quo æqualiter non procedebat vera vſucapio propter deſectum poſſeſſionis, ex ſententia gloſſæ ſic intelligendæ, quæ relata fuit ſuprà, num. 10. Hodie tamen in vtraque titulus neceſſarius erit cum bona fide, nec aduerſarij ſcientia, & patientia neceſſaria eſt, ex textu in dict. l. vltim. in verſic. finali, C. de præſcriptione longi temporis; niſi vbi titulus deficiat: quo caſu bona fides interuenire debebit, ex dictis ſuprà, iuxta quæ reſolutio hæc intelligenda eſt, niſi dicamus quòd ex illa lege omninò titulus neceſſarius eſt hodie, ſicut in aliis rebus immobilibus. Quintò infertur, deceptos manifeſtè nonnullos iuris[*] Authores, qui exiſtimarunt, ius paſcendi in pratis, ſiue aruis alienis, ordinario tempore præſcribendum, eo quòd ſit velut perſonalis ſeruitus vſusfructûs; in qua ſententia fuit Paulus Caſtrenſis in conſ. 113. num. 3. lib. 2. & alij, quos referunt ſtatim citandi, qui conuincuntur manifeſtè; primó, quia ius paſcendi non eſt ſeruitus perſonalis, ſed realis, cùm ad ſucceſſores etiã particulares pertrãſeat, per tex. in l. teſtatrix, §. plures ex municipibus, ff. ſi ſeriatus vendicetur, l. 3. l. pecoris, ff. de ſeruitutibus ruſticorum, l. 6. tit. 31. partit. 3. Et ſic cùm hæc ſeruitus ſit realis ac diſcontinua, non poteſt quæri, niſi tempore immemoriali: quod ita tenuerunt Guid. Pap. Paulus Pariſius, Decius, & alij multi, quos referunt, & ſequuntur Couar. reſolut. lib. 1. cap. 17. num. 11. Padilla in dict. l. 2. C. de ſeruitutibus, num. 32. Vltra quos, & ſecundò, ex eo conuincitur Caſtrenſis ſententia, quòd vſusfructus non quæritur tempore ordinario, niſi concurrentibus iis, quæ in reliquis ſeruitutibus deſiderantur, ad hoc vt ordinaria præſcriptio ſufficiat, vt ſuprà vidimus. Vnde Conſtat quòd etſi ius paſcendi eſſet velut perſonalis ſeruitus, vt Caſtrenſis exiſtimabat, non ideò ſequeretur, quòd ordinario tempore præſcribi poſset, niſi prædicta concurrerent, quæ in initio huius capitis, & numeris præcedentibus diximus. Sextò & vltimò infertur, vſufructuarium, vel eius[*] hæredem proprietatem præſcribere non poſſe, etſi vſumfructum poſſideat, per textum in l. neque fructuarium, C. de vſufructu: Tum propter malam fidem, quam habet, quia ſcit poſſidere rem alienam: Tum etiam, quia deficit illi omnis titulus, ex quo poſſit præſcriptionem inchoare, & perficere, vt notarunt ibidem gloſſa, Bartolus, Salicetus, Baldus, & omnes Doctores communiter. Menochius in conſ. 201. num. 124. lib. 3. qui num. 125. ſingulariter limitat, & declarat. CAPVT LXIX. Vſusfructus vtrùm ceſſione in iure, ſiue alienatione vſufructuarij amittatur, & cum proprietate conſolidetur: vbi quæ hucuſque in toto Mundo ſcripta ſunt ab aliis, recenſentur in vnum, quamplurimorum traditiones in hac materia nouiter, & verè confutantur, & res iſta accurata, atque abſoluta reſolutione explicatur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus ceſſione in iure qualiter amittatur? & num. ſeqq. -  2 Ceſſio in iure qualiter fieret olim? & de forma eius, remiſſiuè. -  3 Doctor Felicianus de Solis laudatus ab Authore. -  4 Vſusfructus ſi extraneo cedatur, quare nihil agi dicatur? & vide infrà, num. 21. & ſeqq. -  5 Vſufructuarius alienare non poteſt vſumfructum, aliàs amittit illum, ex ſententia multorum. -  6 Aduersùs quos quamplurima iura expenduntur, & contraria pars multorum Authorum authoritate fulcitur, & probatur infrà, num. 15. -  7 Vſufructuarius alienare non poteſt, nec cedere vſumfructum, ſiue ius vſusfructus; commoditatem verò ſic, ex ſententia communi, quæ improbatur infrà, num. 11. & vide num. 17. -  8 Vſufructuarius alienans vſumfructum ſimpliciter, vel ius vſusfructûs, intelligitur in dubio alienare commoditatem tantùm, licet ſe vendere vſumfructum, vel ius vſusfructûs dicat; idque ex ſententia quorundam, vt actus valeat, & pœna enitetur, vide infrà, num. 17. -  9 Contrà tamen ex ſententia quorundam, de qua vide infrà, dicto num. 17. -  10 Nouelli conſideratio in hac materia nouiter explicata. -  11 Diſtinctio communis relata ſuprà, num. 7. confutatur. -  12 D. Franciſci Sarmienti conſideratio noua in hac materia, nouiter, & verè conuicta. -  13 Dominici Martucij Neapolitani conciliatio quædam in ſuperiori difficultate, nouiter adducta, atque improbata per Authorem. -  14 Author vt totam hanc materiã iuxta Scriptorum ſententias declaret, atque multorum contrarietates componat, nonnulla constituere neceſſarium duxit. -  15 Vſufructuarium impunè poſſe, ac iure ipſo vſumfructum, quem habet, ſiue ius vſusfructus alienare, & contrà docentes legibus ipſis contrarios exiſtere. -  16 L. vſufructu, 9. C. de vſufructu, explicatur, & Pinelli interpretatio nouiter confutatur. -  17 Vſusfructus cùm venditur, vtrùm ius ipſum vſusfructûs, an commoditas tantùm vendi intelligatur: vbi abſoluta, & vera traditur reſolutio; quorundam traditiones confutantur, & res iſta meliùs quàm hactenus explicatur. -  18 Fabij Acoromboni laborem in hac materia, inanem, & frustratorium, nouè conſiderat Author. -  19 Vſusfructus quare vendi poſſit extraneo, cedi verò non poſſit: vbi communis Neotericorum ratio probatur. -  20 Arij Pinelli, & Martini Monter à Cueua traditiones in hac materia improbantur. -  21 Vſusfructus amittitur, & cum proprietate conſolidatur, cùm extraneo ceditur, ex ſententia Neotericorum quorundam. -  22 Contrà ex ſententia gloſſæ, & aliorum, quæ ab Authore probatur. -  23 Et pro ea fortiter, ac concludenter ponderatur textus in §. finitur, Inſtitut. de vſufructu. -  24 Ius ceſſum, vel translatum ſi ex aliqua cauſa ad ceſſionarium tranſire nequit penes cedentem remanet. -  25 Lex, ſi vſusfructus, 67. ff. de iure dotium, explicatur. -  26 Vſumfructum locari poſſe: idque latiſſimè declaratum remiſſiuè. PRo expedita huius capitis explicatione conſtituen[*]dum erit in primis: Quòd vſusfructus finitur etiam, ſiue amittitur ceſſione in iure, hoc eſt, cum vſufructuarius domino proprietatis vſumfructum cedit, per textum in §. finitur, Inſtitut. de vſufructu, in illis verbis: Item finitur vſusfructus, ſi domino proprietatis ab vſufructuario cedatur, l. ſi vſusfructus, 67. ff. de iure dotium, ibi: Quoniam dicimus vſumfructum à fructuario cedi non poſſe, niſi domino proprietatis, l. vnica, §. ſin autem vſufructuarius, C. communia de manumiſſionibus, ibi: Siquidem hoc modo, vt cedat, vſumfructum proprietario. Paulus lib. 3. ſententiarum, tit. 6. verſiculo, vſusfructus. Vlpianus in fragmentis, tit. 19. verſ. in iure ceſſo, & ibidem Cuiacius, Hotmannus, Briſonius, & Prateius de verbis iuris, verbo, cedere, & verbo, ceſſio. Eguinarius Baro. ad titulum Inſtitut. de vſufructu, in fine. verſ. in iure ceſſione. Franciſcus Hotmannus ad titulum ff. quibus modis vſusfructus amittitur, num. 6. vbi etiam Cuiacius, Briſonius lib. 1. ſelectionum, c. 7. Sarmient. lib. 3. ſelectarum, c. 9. Et ceſſio[*] in iure, qualiter fieret olim, & formam eius explicant Vlpianus, Cuiacius, Hotmannus, & Briſonius vbi ſuprà. Reuardus ad leges duodecim tabularum, cap. 16. & de authoritate prudentum, cap. 5. & cum Budeo, Sigonio, Gneuara, & aliis optimè explicat conciuis noſter D. Felicianus de Solis, & eruditus quidem vir, & propter[*] eximiam virtutem, aſſiduámque legendi, atque ſcribendi diligentiam quacunque laude dignus, tractatu, de cenſibus, lib. 2. cap. 4. num. 4. & 5. Petrus Auguſtinus Morla emporij, 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, quæſt. 1. num. 15. Sed[*] ſi extraneo vſusfructus cedatur, nihil agi, reſpondet Iuſtinianus in d. §. finitur; idq; variis modis exponi ſolet per Doctores communiter, qui mire variant in explicatione eius textus, vt conſtat ex his, quę in propoſito ſcripſerunt Arias Pinellus, Ioan. Garſia, Emmanuel Mendez, & alij, quos ſtatim referam, & nouiſſimè Petrus Auguſtinus Morla tit. 6. de ſeruitutibus, d. quæſt. 1. n. 15. ad finem. Petrus Ricciardus ad d. §. finitur, num. 28. & 32. Martinus Monter-à Cueua cauſarum ciuilium Regni Aragonum, deciſ. 46. ex num. 9. cum ſeqq. fol. 553. Nonnulli enim exiſtimant, cedendo extraneo nihil agi, reſpectu eiuſdem extranei, cui nihil ea ceſſione quæritur; agi tamen aliquid ex parte cedentis, & ipſi ſatis damnoſum, quia per ceſſionẽ amittitur vſusfructus, & cum proprietate conſolidatur, per eundem textum ſic intellectum, & l. ſi vſusfructus. 67. ff. de iure dotium, in verſic. quoniam: vbi hæc pars ex ſententia multorum, veluti expreſſim probari videtur; dicit enim Pomponius in hunc modum: Quoniam dicimus vſumfructum à fructuario cedi non poſſe, niſi domino proprietatis: & ſi extraneo cedatur, ideſt ei qui proprietatem non habeat, nihil ad eum tranſire, ſed ad dominum proprietatis reuerſurum vſumfructum. Vnde quã plurimi, & maximi no[*]minis Authores deducere ſolent, quòd vſufructuarius alienare non poteſt, nec cedere vſumfructum, quem habet aliàs amittit eum, & ſtatim cum proprietate conſolidatur; & conſequenter inter modos amittendi vſumfructum, is etiam connumerari debet ex dictis iuribus, & textu in l. vſufructu, 9. C. de vſufructu, in illis verbis: Vſufructu matri tuæ, prædiorum, & mancipiorum relicto, tam alienatio, quàm manumiſſio interdicta eſt: per quæ ſic obſeruant gloſſa in d.l. ſi vſusfructus, verbo, vſumfructum, & in d. §. finitur, verb. cedendo. Azo in ſumma, C. de vſufructu. Albericus, Caſtrenſis, Alexander, Socinus, Ripa, Iaſon, Corneus, Alciatus, Loazes, Neguſantius, Couarru. Pariſius, & alij, quos congeſſerunt in vnum Arias Pinellus 3. p.l. 1. C. de bonis maternus, n. 38. verſ. Gloſſa in d. §. finitur, Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 10. num. 28. Sarmientus ſelectarum, lib. 3. cap. 9. num. 1. Lara in l. ſi quis à liberis, §. parens, num. 60. ff. de liberis agnoſcendis. Redoanus tractatu, de rebus Eccleſiæ non alienandis, quæſt. 15. ex num. 2. vſque ad num. 12. fol. 69. & quæſt. 79. cap. 10. fol. 449. Emmanuel Mendez in repetitione l. cum oportet, C. de bonis quæ liberis, 2. part. num. 119. fol. mihi 38. D. Felicianus de Solis tractat. de cenſibus, lib. 2. cap. 4. num. 1. Barboſa in l. vſufructu, 58. ff. ſoluto matrimonio, num. 1. verſic. Prætereà, & ex eadem ratione, fol. 931. & hanc partem probarunt Cuiacius in d. §. finitur, & ad Vlpianum. in fragmentis, tit. 19. & ad Paulum, tit. 6. verſ. in iure ceſſio. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 40. verſ. ſed quam ipſi, & cõmuniorem, atque receptiorem profitentur Antonius Gomezius tom. 2. variar. cap 15. de ſeruitutibus, nu. 15. Ioannes de Matienço in l. 13. tit. 11. gloſſa 3. num. 14. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ: vbi poſt alios expendit l. 24. tit. 31. partit. 3. in illis verbis: Otro ſi dezimos, que ſi aquel a quien fue otorgado el vſofruto, o el vſo en alguna coſa otorgaſſe deſpues a otro alguno el derecho que auia en ella, que ſe deſata por ende el vſofruto, o el vſo, etornaſſe por ende al ſeñor de la propriedad, e de alli adelante non la deue auer, nin el otro a quien lo el otorgo. Sequuntur etiam eandem partem Borgninus Canalcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 65. in fine. Fabius Acoromboni in repetition. l. naturaliter, §. nihil commune, num. 32. ff. de acquirenda poſſeſſione. Hieronym. Gabriel in conſ. 192. n. 11. & 14. vol. 2. Cephalus in conſil. 436. num. 109. lib 3. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 436. n. 12. volum. 4. & nouiſſimè, ſecurè & conſtanter hanc ſententiam tuetur Martinus Monter-à Cueua deciſionum Regni Aragonum, deciſione 46. ex num. 9. & num. 22. & 55. Verùm in contrarium, imò quòd vſufructuarius poſ[*]ſit impunè alienare ius vſusfructus, vel vſumfructum ipſum, nec per alienationẽ conſolidatio contingat, adeo expreſſim nonnulla iura vrgent, vt reuera cauillari non poſſint: in primis enim Vlpianus in l. arboribus, 13. §. vſufructuarius, ff. de vſufructu, id apertè probat, dicit enim: Vſufructuarius vel ipſe frui ea re, vel locare, vel vendere, vel aliis fruendam concedere poteſt. Nam & qui locat vtitur, & qui vendit; ſed & ſi alij precario concedat, vel donet, puto eum vti, atque ideò retinere vſumfructum. Ergo patet, vſufructuarium poſſe alienare vſumfructum; nec ideò amittere illum. Deinde Martianus in l. non vtitur. 45. ff. eodem tit. de vſufructu, ſic ſcribit: Non vtitur vſufructuarius, ſi nec ipſe vtatur, nec nomine eius alius, putà qui emit, & in §. planè, eiuſdem l. ſic ait: Planè illud intereſt, quòd ſi vendidero vſumfructum etiam ſi emptor non vtatur, videor vſumfructum retinere. Ergo ſi retinetur vſusfructus, non reuertitur ad proprietatem propter alienationem. Iulianus etiam in l. cui vſusfructus, 74. eiuſdem tituli, inquit in hunc modum: Cui vſusfructus legatus est, etiam inuito hærede eum extraneo vendere poteſt. Præterea Iuſtinianus ipſe minimè negauit hoc, expreſſim potiùs conceſſit in §. 1. Inſtitut. de vſu & habitatione, ſic ſcribens: Minus autem iuris est in vſu, quàm in vſufructu; nam is qui fundi nudum habet vſum, nihil vlterius habere intelligitur, quam vt oleribus, pomis, floribus, & aliis ad vſum quotidianum vtatur, nec alij ius quod habet, aut locare, aut vendere, aut gratis concedere poteſt, cùm is qui vſumfructum habet, poſſit hæc omnia facere. Denique eandem doctrinam apertè docuerunt & alij Iureconſulti in l. in venditione, ff. de bonis authoritate iudicis poſſidendis, l. vſufructu, 58. ff. ſoluto matrimonio, l. vltima, ff. de vſuris, l. ſi is qui bona, §. vſusfructus, ff. de pignoribus, l. neceſſariò, 8. §. finali, ff. de periculo & commodo rei venditæ. Ex quibus iuribus, vſumfructu liberè alienari, vendi, pignori dari, aut alio modo diſtrahi poſſe, tenuerunt gloſſa in dict. l. arboribus, §. 1. verbo, donare. Balduinus, Theophilus, Hotmannus, & Minſingerus in dict. §. finitur: vbi conſtanter defendit, & latè fundat Petrus Ricciardus num. 30. 31. & 32. Aretinus in l. qui Romæ, §. duo fratres, n. 28. ff. de verb. oblig. Albericus ſibi contrarius in l. 1. C. de bonis maternis, Pinel. 3. p.l. 1. C. de bonis maternis n. 39. per tot. & n. 40. Mod. Pariſ. in labyrintho ſexdecim legũ, ad l. ſi vſusfructus, ff. de iure dotium, n. vlt. fol. mihi. 179. Emman. Suar. lib. 1. obſeruationum, cap. 6. Hugo Donellus de pignoribus, tit. an in omnibus rebus quæ in bonis ſunt, pignoris obligatio conſiſtat. Cuiacius ſibi cõtrarius lib. 15. obſeruationum, cap. 6. Prateius in theſauro iuris ciuilis, verbo, vſusfructus. Lara in d. §. parens, n. 60. D. Felicianus tract. de cenſibus, lib. 2. d. cap. 4. n. 4. Petrus Auguſtinus Morla emporij, 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, qu. 1. nu. 14. & 15. & vt certum admittit Petrus Surdus in conſ. 155. n. 5. & in conſil. 184. num. 5. lib. 2. Cephalus in conſil. 20. n. 21. lib. 1. Aliis verò magis placuit, diſtinguendum eſſe inter[*] vſumfructũ ipſum, aut ius vſusfructus, & inter facultatem, aut commoditatem percipiendi fructus: vt ſcilicet vſusfructus, vel ius vſusfructus nequeat cedi, nec alienari, ipſa verò commoditas, aut facultas percipiendi fructus alienari, aut cedi poſſit; illa enim diuerſa iudicatur ab ipſo vſufructu, extinguitúrque morte vſufructuarij alienantis, non illius in quem alienata eſt: & ſic dicunt prædicta iura contraria cõcilianda gloſſ. Baldus, Bartolus, Alexander, Antonius Gomezius, Couarruuias, Fabianus, & alij quã plurimi, quos in vnum congeſſerunt Arias Pinellus dict. 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, nu. 38. verſ. alij diſtinguunt. Lara in dict. §. parens, num. 60. & 61. & ſequuntur Oroſcius in l. ſi tibi decem, §. pactum, num. 2. ff. de pactis. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 66. in principio, folio mihi, 231. Ioannes de Matienço in dict. l. 13. tit. 11. lib. 5. gloſſ. 3. num. 15. Hieronymus Gabriel in conſ. 162. ex num. 11. vſque ad num. 17. volum. 2. Queſada diuerſarum quæstionum iuris, cap. vltim. num. 16. & poſt longam diſputationem magis probant Ioannes Garſia dict. cap. 10. ex num. 28. vſque ad num. 45. Sarmientus ſelectarum, lib. 3. cap. 9. nu. 2. qui interpretatur textum in dict. §. 1. de vſu & habitatione, intelligendo, quòd leges quæ permittunt vſufructuario alienare, hoc ei tribuunt, vt oſtendant eum plus iuris habere, quàm habet vſuarius, qui nec vendere, nec locare, nec donare poteſt commoditatem, quam ipſe habet, nedum ius ſuum ad alium transferre; & ſic ſecundùm eum verum eſt, vſufructuariũ poſſe alienare vſumfructum, ſi cum vſuario conferatur, vel cum aliis, qui commoditatem alienare non poſſunt, quam ipſe poteſt: ſi verò conferatur vſufructuarius cum proprietario. tunc etiam verum eſt ipſum alienare non poſſe, hoc eſt ius vſusfructus in alium transferre, quod in ſua perſona eſt, eo modo quo dominus proprietatem alienare poteſt, quamuis poſſit eo modo, quo vſuarius non poteſt: ſequuntur etiam ſuperiorem diſtinctionem D. Spino in ſpeculo, gloſſ. 13. principali, de legato vſusfructus, num. 61. Peregrinus de fideicommiſſis, articul. 40. num. 117. Petrus Surdus de alimentis, tit. 9. quæſt. 22. n. 9. folio mihi, 398. Barboſa in dict. l. vſufructu, ff. ſoluto matrimonio, diſputans ex num. 1. verſ. prætereà & ex eadem ratione, vſque ad num. 10. & nouiſſimè hanc diſtinctionem cõmunem conſtanter defendit Martinus Monterà Cueua cauſarum ciuilium Regni Aragonum, deciſ. 46. per totam, maximè ex num. 22. & num. 55. Qui inde Conſtituunt, & in praxi[*] commendant, vt ſcilicet vſufructuarius alienans vſumfructum ſimpliciter, vel ius vſusfructus, intelligatur in dubio alienare commoditatem tantùm, licèt ſe vendere vſumfructum, vel ius vſusfructus dicat, idque vt actus valeat, & pœna amiſſionis vſusfructus euitetur: quod poſt Baldum, Socinum, Curtium iuniorem, Crauetam, Imolam, Aretinum, & alios referunt Pinellus dict. 3. p. l. 1. C. de bonis maternis, num. 38. verſ. alij autem ex proximis. Barboſa in dict. l. vſufructu, n. 5. in fine. Ricciardus in d. §, finitur, num. 33. in finalibus verbis. Ioann. Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 10. n. 28. qui ſuppoſito pro certo, quòd in praxi ſit ſeruanda deciſio d.l. 24. tit. 31. partita. 3. quæ iuxta prædictam diſtinctionem debet intelligi, vt ipſe exiſtimat ibid. num. 33. Antonius Gomezius etiam tom. 2. variarum, cap. 15. de ſeruitutibus, num. 17. D. Spino vbi ſuprà, nu. 61. Inde infert num. 41. quòd ſi quis hodie vendat ſimpliciter vſumfructũ quem habet, etiam ſtante ea lege non amittet vſumfructum, quia poteſt venditio verificati in facultate percipiendi fructus, ita vt interpretari debeamus in dubio de commoditate, & non iure vſusfructus actum. Secus verò ſi[*] vendat vniuerſum ius vſusfructus, quod habet, vel totum ius vſusfructus, quod habet, vel quicquid iuris habet, quia tunc ſumus in claris, & manifeſtè apparet voluiſſe fructuarium ius ipſum vſusfructus vendere, & ſit locus dictæ legi Partitæ, amittitúrque vſusfructus, & ad proprietatẽ reuertitur: quod in terminis iuris communis docuerat prius Baldus in conſ. 335. num. 1. vol. 1. & cum Beroo, Viuio, & aliis ſecurè probat Martinus Monter-à Cueua d. deciſ. 46. num. 16. & 17. qui, cùm in claris ſumus, & ius vſusfructus vendi expreſſum eſt, prædictam interpretationem nullo modo admittẽdam putat. Quo modo (vt obiter dixerim) ſaluari poterũt, quæ in propoſito annotauit Nouellus in l. 1. ff. ſoluto[*] matrimonio, num. 364. dicens ſpeciale eſſe in conceſſione vſusfructus dati in dotem, vt ipſius dotis fauore talis interpretatio fiat, inferènſque ad textum in d.l. ſi vſusfructus, ff. de iure dotium, iuxta communem eius intellectum probatum in dict. l. Partitæ, & in l. vſufructu, 58. ff. ſoluto matrimonio, vt in ſpecie earũ legum non amittatur vſusfructus, nec ſeruetur pœna communis ſententiæ, licèt maritus in reſtitutione dotis ius ipſum vſusfructus, non commoditatem mulieri cederet; idque fauore dotis, ne mulier eo modo vſufructu carens indotata maneat: & ſimile in cedente penſionem, ad limitationem alterius ſententiæ communis tradit Rupellanus in enchirid. iuris, pag. 265. Nam, vt vides apertè, negari non poteſt, quin aliquid ſpeciale ſit in dote iuxta ſecundam hanc opinionem; quæ, cùm in claris ſumus, ſuperiorem interpretationem improbat. Sed iuxta primam ſententiam nihil ſpecialitatis in dote eſſe poterit, cùm regulariter in omni conceſſione, aur ceſſione vſusfructus, praefati Authores eam interpretationem admittant. Verùm de communi hac diſtinctione, & eruditè, &[*] meritò dubitauit Pinellus dict. 3. part. l. 1. num. 39. vbi contra gloſſam, & communem opinionem verius exiſtimat, Vſufructuarium non ſolùm commoditatem alienare, ſed & ius ſuum impunè diſtrahere poſſe. Quod probarunt alij quamplurimi relati ſuprà, num. 6. Deinde falſum, & erroneum affirmat, quod Communis probat, nempe iura relata ſuprà num. 6. de alienatione commoditatis intelligenda, non de vſufructu, vel iure ipſius vendito. Moueturque concludenti, & vera ratione: Quòd generaliter, inquam, loquantur, & ſine tali diſtinctione vendendi vſumfructum, facultatem fructuario concedant; fruſtra enim prohiberetur vſufructuario vſusfructûs alienatio, ſi poſset ipſe commoditatem alienare, cùm idem effectus ſequatur, quem, & non nomina vſusfructus, vel commoditatis conſiderare debemus: vel, vt ego conſidero, malè in eis legibus alienandi vſumfructum poteſtas conceſſa eſſet vſufructuario indiſtinctè, ſi commoditatem dumtaxat alienare poſſet, atque alienando vſumfructum à iure ipſius caderet. Quare eandem diſtinctionem communem improbant etiam D. Felicianus de cenſibus lib. 2. dict. cap. 4. num. 3. Auguſtinus Morla emporij, dict. § tit. 6. ff. de ſeruitutibus, quæſt. 1. num. 14. Ricciardus in dict. §. finitur, num. 31. & 32. qui nonnulla conſiderai, ex quibus omninò dilui poſſunt ea, quæ in fauorem Communis ſcripſit nouiſſimè Martinus Monterà Cueua dict. deciſ. 46. ex num. 22. Diluitur etiam D. Franciſci Sarmienti conſideratio,[*] de qua ſuprà, num. 7. ex iis iuribus, quæ adducebamus ſuprà dict. num. 6. Quæ indiſtinctè probant, poſſe fructuarium vendere, & diſtrahere quoquo modo vſumfructum quem habet, nec conferunt eum cum proprietario, ant vſuario, nec ab illis diſtinguunt, & à mente Imperatoris in dict. §. 1. Inſtit. de vſu & habitatione, adeò alienum eſt, probare diſtinctionem commoditatis, aut iuris vſusfructus, vt potiùs probauerit contrarium apertè in illis verbis: Nec vili alij ius quod habet, aut locare, aut vendere, aut gratis concedere poteſt, cum is qui vſumfructum habet, poſſit hæc omnia facere, Quæ verba cauillari non poſſunt, nec congruè præfatam interpretationem admittunt: licèt enim Iuſtinianus conferret vſufructuarium cum vſuario, non tamen diceret licere fructuario ius ſuum vendere, aut locare, ſi tantùm commoditatem alienare eidem permitteret; ſed & conferendo ius fructuarij cum iure proprietarij, ad quod nullus animaduertit, inquit expreſſim Iulianus Iureconſultus in l. cui vſusfructus, 74. de vſufructu, quod is, cui vſusfructus legatus eſt, etiam inuito hærede, eum extraneo vendere poteſt: Quocirca Dominicus Martucius Neapoli[*]tanus, quem hactenus nullus in propoſito retulit, variarum explanationum iuris, lib. 3. cap. 90. num. 5. aliter prædictam contrarietatem componit, dicítque, eius interpretationem eſſe, vſumfructum non poſſe alienari in extraneum, ita vt in perſona vſufructua rijdeſinat, & nouus vſusfructus incipiat in perſona extranei, in quem ſit alienatio, & hoc modo procedat textus in dict. §. finitur, in verſ. item finitur: Aut verò loquimur, quando vſufructuarius ita alienat vſumfructum, vt perceptio fructuum ſit penes extraneum, ius verò vſusfructus non finiatur in perſona fructuarij, ſed apud ipſum remaneat, ita vt in vſufructu finiendo eius vita inſpiciatur, qui alienat, non autem in quem ſit alienatio, & morte ipſius vſufructuarij finiatur, quia reſoluto iure dantis, reſoluitur ius accipientis; & ita procedant ea, quæ habentur in d. §. 1. Inſtit. de vſu, & habitatione, cum concordantibus. Verùm hæc concordia continet in effectu idem, quod Communis, quę diſtinguit inter ius vſusfructus, & commoditatem, ſolùm exprimit vſusfructus finiendi tempus, hoc eſt, vt finiatur morte vſufructuarij alienantis, non verò eius, in quem alienatur; quod etiam ſupponit pro indubitato dicta Communis, nec vllus vnquam de hoc dubitauit: facto ſiquidem vſufructuarij alienantis non deberet plus durare vſusfructus, nec proprietario præiudicium fieri. Dubium ergo non verſabatur in tempore, quo vſusfructus finiri debebat ſed in hoc, an vſusfructus alienari poſſet, nec-ne. Deindetextus in dict. §. finitur, prædictam conciliationem non patitur; indiſtinctè enim dicitur, Vſumfructum domino tantùm proprietatis cedi poſſe, quòd ſi extraneo cedatur, nihil agi: nec diſtinguitur, an ita cedatur, ſiue alienatur, vt finiatur morte alienantis, aut eius in quem alienatur, vtroque potiùs caſu nihil agi dicendum eſt ex natura ceſſionis, de qua infrà. Quapropter vt totam hanc materiam iuxta Scripto[*]rum omnium ſententias declaremus, & tot contrarietates componamus, ſiue quid de iure verius nobis videatur, in medium proferamus; Conſtituenda erunt nonnulla, quibus dubium hoc in futurum ſublatum videbitur, aut ſaltem dilucidiùs, & meliùs quàm hactenùs declaratum. In primis, vſufructuatum impune poſſe, ac iure ipſo[*] vſumfructum quem habet, ſiue ius vſusfructus alienare, per textum in dict. l. arboribus, 13. §. vſufructuarius, l. non vtitur, 45. l. cui vſusfructus, 74. ff. de vſufructu, in §. 1. Institut. de vſu & habitatione, cum aliis adductis ſuprà, num. 6. & Authoribus relatis ibi: inter alios autem libenter probarunt Pinellus 3. part. l. 1. de bonis maternis, num. 39. Emmanuel Mendez in l. cum oportet, C. de bonis liberis, 2. part. num. 119. verſ. mihi autem videtur. Felicianus lib. 2. de cenſibus, capit. 4. num. 4. Morla emporij, 1. parte, tit. 6. ff. de ſeruitutibus, quæſt. 1. num. 14. & 15. Ricciardus in dict. §. finitur, num. 32. Inde conſequenter falſam eſſe. ac iuri ipſi contrariam opinionem exiſtimantium, vſumfructum nec alienari poſſe, & deteriùs quidem eius partis ſequaces, non ſolùm alienationem negaſſe, ſed etiam fructuario alienanti pœnam adieciſſe, vt inter alios multos relatos ſuprà n. 5. nouiſſimè adiecit Martinus Monter-a Cueua dict. deciſ. quadrageſimaſexta. ex num. 9. Nec contrarium probat textus in dict. l. vſufructu,[*] 9. C. de vſufructu, vbi tam alienatio, quàm manumiſſio vſufructuario prohibetur: nec ſatisfaciunt aliquo modo Neoterici omnes in hac materia ſcribentes, ſolus Pinellus vbi ſuprà, num. 40. verſ. inde ſimul, reſpondet, ideò in eo textu dictum fuiſſe, vſumfructum in aliam perſonam alienari non poſſe, vt ſignificetur, talem alienationem nocere non debere proprietario, quia effectus, & tempus, quo vſusfructus durare debet, non attenditur, niſi ex perſona fructuarij alienantis; & ita negotium ipſum, ac ius ſic manet, ac ſi alienatio non fieret: idemque probat, & latius explicat, ſed Pinellum tacet, Petrus Ricciardus in d. §. finitur, num. 33. Verùm hæc interpretatio non modò diuinat ad illum textum, in quo effectus talis nullo modo conſideratus eſt; imo violat etiam, & deſtruit apertè mentem eiuſdem, quippe cùm indiſtinctè traditum ſit, quòd vſufructu prædiorum, & mancipiorum relicto, tam alienatio, quàm manumiſſio interdicta eſt. Quæ verba euidenter demonſtrant, in eo textu non agi de vſufructuario vſumfructum tantùm alienante; tunc enim non diceret Imperator alienationem interdictam eſſe, quæ tot legibus permiſſa eſt, ſed actum fuiſſe, vt rectiſſimè obſeruauit Odofredus ibidẽ, de vſufructuario alienante vſumfructum ſimul cum proprietate; & ita non aduerſatur quod colligitur ex textu ibi: Alienatio inter dicta eſt, ſcilicet prædiorum, & mancipiorum, de quibus dixerat, vt ſicut prædia in totum alienari non poſſunt, l. res quæ, 17. C. de iure dotium: ſic nec mancipia in totum manumitti; ſed tunc ſeruabitur deciſio leg. 1. verſ. ſin autem vſufructuarius, C. communia de manumiſſionibus. Secundò & principaliter Conſtituendum eſt, præce[*]denti reſolutioni proximum dubium eſſe, vtrùm ſuperiora iuta, quæ expreſsè dicunt vſumfructum vendi, alienari, donari, ac alio quocunque modo diſtrahi poſſe, ſic debeant intelligi, vt ſcilicet vſufructuarius poſſit alienare, donare, & locare vſumfructum; ſic vt in emptorem tranſeat dumtaxat commoditas quædam, ſiue facultas percipiendi fructus; an verò ſic alienare permittatur eidem, vt in emptorem tranſeat ius vtendi, & fruendi ſiue ius illud vſusfructus primum quo quiſque vſufructuarius Conſtitutus eſt; & cum in dubio ſimus vendicto ſimpliciter vſufructu, quid ex natura ipſius, & iuris diſpoſitione in emptorem tranſire dicendum ſit: in quo animaduertendum erit, primò, quòd ferè omnia iura; quę alienandi poteſtatem vſufructuario concedunt, prædictam dubitationem non declarant apertè, ſed potiùs modò denotant vnum, modo aliud: nam in dict. l. arboribus, §. vſufructuarius, l. non vtitur, l. cui vſusfructus, ff. de vſufructu, cum aliis adductis ſuprà num. 6. vſumfructum vendi, & aliis modis concedi poſſe dicitur generaliter; quod non minùs propriè intelligi poſſet de iure ipſo vſusfructus, quàm de commoditate, niſi poſtmodum expreſſim dictum eſſet, quòd vſufructuarius venditum, ſiue donatum, ſiue alio quouis modo conceſſum à ſe vſumfructum retinet, & vti videtur, ſi ipſe vtatur; ſiue is cui conceſſio facta eſt. Ex quo denotari videtur, ius ipſum vſusfructus vendi non poſſe, nec venditum cenſeri, cùm vſusfructus ſimpliciter venditur; nam ſi vendi poſſet, & reuera venderetur, & traderetur, nullo modo poſſet ampliùs retineri: prætereà in l. neceſſario, 8. §. finali ff. de periculo, & commodo rei venditæ, ex quo ſcribit Paulus: Intereſt vtrùm ius vtendi & fruendi, quod ſolum tuum ſit, vendas, videretur expreſsè deciſum in fauorem fructuarij, vt itis ipſum vſusfructus vendere poſſit, niſi ſtatim ea differentia proponeretur, quæ vt procedere poſſit, ius ipſum remanere penes fructuarium neceſſarium ſit. diſtinguit enim idem Paulus iureconſultus, an is, qui ſolum habet ius fruendi; hoc eſt, ſolum vſumfructum, vendat eum. vt tunc ſi venditor moriatur, extinguatur venditio vſusfructus, nihilque debeatur emptori; ſi verò emptor moriatur viuo venditore, debeatur vſusfructus hæredibus emptoris, quia dum venditor viuit, durat vſusfructus in perſona eius, & ſic non poteſt finiri morte emptoris: An verò is, qui vendit vſumfructum, ſit dominus proprietatis fundi, cuius vſumfructum vendit; & tunc morte venditoris non extinguitur vſusfructus venditus: ideò hæres eius tenebitur emptori, morte tamen emptoris extinguitur, ita vt hæredi eius nihil debeatur; vt poſt alios ratione fundat Martinus Monter à Cueua cauſarum ciuilium Regni Aragonum, deciſ. 46. ex num. 2. cum tribus ſeqq. In ſumma igitur, vſusfructus finitur in eo textu, morte eius, qui verè fructuarius eſt; ſi ergo in prima parte expectatur mors venditoris, hoc eſt eius, qui vſumfructum ſolum venditum habebat, patet apud ipſum eſſe aliquod ius, & vſumfructum adhuc retineri poſt venditionem, aliàs morte emptoris vſusfructus extingueretur, fruſtráque mors venditoris expectaretur, vt rectè, & ſubtiliter conſiderabat Ioannes Garſia de expenſis, & meliorationibus, d. cap. 10. ex num. 33. vſque ad num. 37. & illum non referens Barboſa in dict. l. vſufructu, num. 5. Vides ergo præfata iura, & alia plura, modò in vnam, modò in aliam partem induci poſſe, niſi ratio iuris in hac re, atque earum legum intentio radicitùs, magis perpendatur; quâ tamen rectè, & maturè conſideratâ, parum, aut nihil refragari poſſunt prædicta: veriſſimum enim eſt, quod diximus ſuprà, num. ff. vſumfructum ipſum, ſiue ius vſusfructus vendi poſſe, ac venditum cenferi ſimpliciter, non commoditatem tantùm: quod ex iuribus relatis ſuprà, num. 6. adeò expreſſim probatur, vt negari non poſſit, maximè ex textu, in § 1. Inſtitut. de de vſu & habitatione, & dict. l. arboribus, 13. §. vſufructuarius, l. cui vſusfructus ff. de vſufructu. Ex natura tamen ipſius rei, hoc eſt vſusfructus, etſi vſusfructus ipſè, vel vſusfructûs ius alienari permittatur à iure, ſiue à fructuario ſimpliciter alienetur, adhuc tamen perſona alienantis inſpicitur, cuius vitæ ius quantumcunque generaliter alienatum reſtringitur, vt non amplius extet penes eum, in quem fructuarius alienat, quàm extaret penes ipſum alienantem, nec nouus vſusfructus Conſtituatur, ob rationem dict. l. neceſſario, §. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditæ. Deinde vt fructuarius vtifrui ſic videatur, vendito, vel conceſſo alteri vſufructu, ad eſſectum retinendi, vel non amittendi illum, ac ſi non vendidiſſet: Non ergo transfertur nouum, nec potentius ius in perſonam emptoris per venditionem vſusfructus; conceditur tamen idem ius, quod vſufructuario competit, pro vita eiuſdem limitatum, & reſtrictum, ſiue vt duraturum erat penes ipſum venditorem: Non enim poteſt ipſe plus iuris, quàm quod habet, in alium transferre; Id autem non impedit, quin ius vſusfructus, aut vſumfructum ipſum alienari dicamus, cùm eadem facultas, idèmque ius in emptorem tranſeat, quod penes fructuarium erat, licèt cum perſona eiuſdem, non emptoris, quoad effectus iuris accipiendum ſit. Quo modo, & verè quidem, ſuperiores contrarietates poſſunt ad concordiam reduci, nec erit neceſſe verba violare, aut contra proprium ſenſum interpretari, cùm vſusfructus, aut ius vſusfructus venditur, & intelligere non de iure vſusfructus, ſed de commoditate actum, vt intelligebant relati ſuprà, n. 8. cùm & ius ipſum vſusfructus impunè vendi, ac in emptorem tranſire iure poſſit, per textum in dict. §. 1. de vſu & habitatione, cum aliis multis; nec ideò amittatur, quòd claris, aut expreſſis verbis alienatum ſit, vt crediderunt, ſed malè quidem, relati ſuprà, num. 9. rectiùs explicauit Pinellus dicta 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 4. verſ. inde infertur quartò, & verſ. infertur ſeptimò. Et ſic intelligendo ceſſabunt omnia, quæ contra eundem Pinellum, ac ſequaces eius conſiderarunt Ioannes Garſia de expenſis, dict. cap. 10. num. 36. Barboſa in dicti l. vſufructu, num. 3. per totum. Lara in dict. §. parens, num. 68. & nouiſſimè Martinus[*] Monter-à Cueua dicta deciſ. 46. ex num. 9. cum ſeqq. & num. 22. cum ſeqq. Denique ceſſabit inanis labor Fabij Acoromboni in repetitione l. naturaliter, §. nihil commune, num. 32. & 33. ff. de acquirenda poſſeſſione, quæ habetur repetitionum iuris ciuilis, volum. 5. fol. mihi, 230. Vbi multum laborat in inquirenda ratione, quare vſusfructus alienari non poſſit; nam cùm Aſſumptum falſum ſit, & iuris deciſioni contrarium, rationem eius inquirere, fruſtratorium eſt. Tertiò, & principaliter conſtituendum eſt, vſufru[*]ctuarium non poſſe cedere vſumfructum extraneo, quamuis poſſit illum vendere, aut alio modo concedere, vt ſuprà diximus. Diſcriminis ratio conſiſtit in eo, quòd cedere in iure dicebantur illi, qui dominium rei ſuæ in alium transferebant, ita vt à ſe omninò abdicarent, vt ſtatim referendi annotarunt: ideò vſusfructus cedi non poterat, nam per ceſſionem ius illud incorporale vtendi, & fruendi transferendũ erat, quod fieri non poterat citra domini conſenſum; vſusfructus namque ſeruitus perſonalis eſt, & perſonæ cohæret, ac cum ea extinguitur, vt ſæpe dictum eſt, & probatur in l. 1. ff. de ſeruitutibus l. 3. §. finali, ff. quibus modis vſusfructum amittatur, l. non ſolum, §. tale, verſ. quoties, ff. de liberatione legata: iura aurem perſonalia regulariter cedi non poſſunt, l. ex pluribus, 43. ff. de adminiſtratione tutorum, l. non ſolùm, 97. §. puellæ, ff. de ritu nuptiarum. Vendi verò, aut locari, vel donari poterat, quia per venditionẽ vſusfructus ipſè, ſiue ius vſusfructus fructuario cõpetens, ſic in alium transfertur, vt fructuarius ipſe tale ius à ſe non abdicaret, retineret, potiùs per emptorem, nec ex venditione omninò amitterer eum, imò ex eiuſdem perſona, ac dum viuit emptor, vti videtur, vt poſt Cuiacium, & alios, rectè animaduertunt, & præfatam differentiam admittunt Lara in dicta l. ſi quis à liberis, §. parens, n. 68. in fine. Emmanuel Mendez in l. cum oportet, C. de bonis quæ liberis, 2. part. num. 119. verſ. mihi autem. D. Felicianus lib. 1. dict. cap. 4. num. 4. per totum. Auguſtinus Morla emporij, dicto tit. e. de ſeruitutibus, quæſt. 1. num. 15. Antonius Pichardus in dict. §. finitur, num. 14. videtur etiam probare Ioannes Garſia d. cap. 10. num. 38. & vſumfructum cedi non poſſe cum nonnullis antiquis admittit Barboſa in dict. leg. vſufructu, numero 1. in fine. Vnde apparet, & mihi quidem certum eſt, hac in re[*] deceptum eruditiſſimum Pinellum 3. part. d.l. 1. C. de bonis maternis, num. 40. verſ. ex eiſdem iuribus. Quatenus gloſſam, ac alios antiquos improbat, & ſuperiorem diſtinctionem impugnat, nec præfatam differentiam inter venditionem, & ceſſionem, admittendam putat, cùm longe diſtet vnum ab alio re ipſa, & effectu, ex dictis ſupra, quidquid ipſe contrà contendat, dum ad ſuperiorem antiquitatem non animaduertit; quam etiam non fuit aſſequutus, & malè ſequitur eum Aluarus Valaſcus conſultat. 66. num. 25. & 26. Apparet etiam errore lapſum Martinum Monter-à Cueua d. deciſ. 46. num. 9. & ſeqq. malè æquiparaſſe, aut coniunxiſſe ſimul terminos hos alienationis, & ceſſionis; conſtituens indiſtinctè, vſufructuario nec alienationem, nec ceſſionem perſam eſſe, cùm inter vnum, & alterum ex præcedentibus longa, maximáque differentiæ ratio ſit, alienatióque permittatur eidem, ſeu venditio, cui cedere ob rationem prædictam prohibitum eſt. Quarto deinde loco Conſtituendum eſt, proximum[*] eſſe, & neceſſarium dubium inquirere, vtrùm ceſſione admittatur vſusfructus, & cum proprietate cõſolidetur, cùm extraneo ceditur? Et vſumfructum amitti ceſſione facta extraneo, ex gloſſa in d. §. finitur, verbo, cedendo, admittunt quamplures, quos in initio huius capitis addaximus: Mendez etiam Luſitanus in d.l. cum oportet, 2. p. num. 119. verſ. & ideò dicit Iuſtinianus. Lara in d. §. parens, num. 70. & 71, D. Felicianus de cenſibus, lib. 2. cap. 4. n. 4. in fine. Petrus Auguſtinus Morla emporij, 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, quæſt. 1. num. ff. in finalibus verbis. Martinus Monter. à Cueua cauſarum ciuilium Regni Aragonum, deciſ. 46. ex num. 9. cum multis ſeqq. qui fundantur dumtaxat ex verbis textus in d. §. finitur, Inſtitutionib. de vſufructu, & leg. ſi vſusfructus, 67. ff. de iure dotium. Contrarium verò, imò propter ceſſionem extraneo[*] factam, vſumfructum non amitti, tenet gloſſ. in l. arboribus, §. vſufructuarius, verbo, donare, ff. de vſufructu: cuius ſententiam veriorem eſſe cum aliis teſtatur Barboſa in d.l. vſufructu, ff. ſoluto matrimonio, num. 4. & eiuſdem ſententiæ fuiſſe videntur Borgninus Caualcan. de vſufructu mulieri relicto, poſt num. 67. Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 10. num. 37. in princip. & circa finem. Et pro hac parte concludenter vrgent fundamenta ſequentia; Primò textus in d. §. finitur, in verſ. item finitur, vbi[*] dicit Iuſtinianus, quòd finitur vſusfructus, & conſolidatur cum proprietate, ſi domino proprietatis cedetur: planè ſi extinctio, & conſolidatio contingeret, cùm extraneo ceditur, diceret Iuſtinianus, Itẽ ſi extraneo cedatur; vel ſimul diceret, quòd finitur, ſi domino proprietatis, vel alij extraneo cedatur, nec adieciſſet verba illa: Nam cedendo extraneo nihil agitur. Quæ impropriiſſima eſſent, ſi denotare vellet, amitti vſumfructum per ceſſionem huiuſmodi, maximè volens docere modos, quibus finitur vſusfructus: Vnde verba illa maximo cum myſterio adiecta ſuere per Iuſtinianum, atque vt declararet, talem ceſſionem nullam, & inutilem reddi, nec vſusfructus extinctionem, aut amiſſionem inducere. adhuc enim poſt ceſſionem vſusfructus durat: & hoc intendit Imperator ibi. vt rectiſſimè intellexerunt Theophilus in eodem §. finitur, Contius lib. 1. diſput. cap. 12. quicquid aliter contendant explicare Cuiacius in §. 1. Inſtitut. de vſu & habitatione. Lara in d. §. parens, num. 71. Martinus Monter-à Cueua d. deciſ. 46. ex num. 9. Quorum interpretatio vltra ſuperiorem inductionem, euidenter deſtruitur ex eo, quòd ſi cedere extraneo, eſſet modus amittendi vſumfructum, non omitteretur à Paulo receptarum, lib. 3. tit. 6. vbi exponens, quomodo in iure ceſſione amittatur vſusfructus, inquit: Quoties domino proprietatis fructuarius eum in iure ceſſerit. Quibus verbis innuit apenè, quòd cedere extraneo, non eſt modus amittendi vſumfructum. Deinde, quia vt ſuprà dicebamus, vſusfructus cedi non poteſt extraneo, propter naturam ipſius, quæ non patitur, ipſum à perſona ſeparari; & ſic cùm ceſſio ſit nulla, & inefficax, non debet vſufructuarius propter[*] alienationem, ſiue ceſſionem in ſe inutilem, amittere ius ſuum, ex doctrina Baldi in l. 2. num. 3. C. de Epiſcopali audientia. Item ex iuribus, quæ expreſſim dicunt, vt ſi ius ceſſum, vel tranſlatum in aliquem, ad ceſſionarium tranſire, vel aliqua ex cauſa ei acquiri non poteſt, remanere debeat penes ipſum cedentem, vel transferentem, l. nec vtilem, in fine, cũ gloſſa, verbo, oblatũ, ff. ex quibus cauſ. maiores, l. cum quis, §. 1. & ibi notant Bartol. & Caſtrenſis ff. de ſolutionibus, ibidẽ Bart. in l. qui Romæ, §. duo fratres, ff. de verborum obligationibus, quæſt. 10. n. 24. in fin. & ibidem Aretinus num. 28. & Iaſon num. 79. Cremenſis ſingulari 113. Ergo non potuerunt Doctores abſque errore manifeſto pœnam aducere, quæ expreſſa non erat, cõtra tot iura ſuperius adducta, & contra textum in authent. de non eligendo, §. cũ igitur, verſ. sicut enim, collat. 1. l. at ſi quis. §. diuus autem, ff. de religioſis & ſumptibus funerum: quæ dicunt pœnam priuationis non habere locum, niſi in caſibus à iure expreſſis & multis probarunt Riminaldus in l. precibus, num. 143. C. de impuberum. Craueta de antiquitate temporum, 4. part. num. 18. Ex quibus diluuntur omninò, quæ in contrarium conſiderat nouiſſimè Martinus Monter à Cueua d. deciſ. 46. ex n. 9. cum ſeqq. & num. 28. vſque ad num. 32. Negamus enim talem pœnam amiſſionis à iure inductam, aut ius ciuile, vel naturale, ita ceſſionis actui reſiſtere, vt in pœnam vſumfructum amitti, ac conſolidari cum proprietate voluerit; cum potiùs factum ipſum annullare, non conſolidationem inducere intenderit, vt ex d. §. finitur, conſtat apertè, & ſuprà probauimus. Deniq; fatemur, vſusfructûs naturam eam eſſe, quòd ius illius ad extraneum per ceſſionem tranſire non poſſit, negamus tamen inde conſolidationem, aut amiſſionem inductam, nec factum adeò improbum eſſe, vt prædictus Author exiſtimauit ibidem num. 30. quòd amiſſione vſusfructus puniri debuerit, ſatis potiùs fuiſſe, eiuſdem facti nullitate inducta, vſufructuarij actum, & voluntatem irritare. Nec in prædicto caſu variatio aliqua ex parte fructuarij conſiderari poteſt; enimverò fructuarius ipſe vſumfructum ceſſit, lex verò ceſſionis actum improbat, nec factum aliquod, aut variationem eiuſdem ſpectat, vt certum eſt. Nec obſtat prædictis textus in d.l. ſi vſusfructus, 67. ff.[*] de iure dotium, in illis verbis: Quoniam dicimus, &c. Quæ nullatenus probant Communem, ſi rectè & maturè perpendantur, quoniam ſi vſusfructus extraneo cedatur, id eſt non habenti proprietatem, non inquit Iureconſultus, vſumfructum ad proprietatem reuerti ſtatim, & de præſenti; vtitur, potius verbo, reuerſurum, quod eſt futuri temporis, vt intelligamus eam reuerſionem non contingere ſtatim ceſſione facta, ſed in futurum cedentis morte, vel aliis modis à iure expreſſis, vt rectè intelligit Arias Pinellus 3. part. d.l. 1. n. 39. in fine, & ſequuntur Ioannes Garſia d. cap. 10. num. 37. Barboſa in d.l. vſufructu, num. 4. verſ. neque repugnat. Ricciardus in d. §. finitur, num. 32. quicquid contrà, ſed malè repugnet Martinus Monter-à Cueua d. deciſ. 46. ex num. 32. Et ſic verba illa dumtaxat adiecta ſunt, vt oſtenderetur, nihil nocere proprietario, nec vſusfructus naturam alterare ceſſionis actum, non verò quaſi in pœnam fructuarij cedentis vſumfructum extraneo, etſi aliter intellexerunt conditores d.l. 24. tit. 31, partita 3. qui ſequuti ſunt errorem communem, & falſum intellectum d.l. ſi vſusfructus, approbantes, provt ſui moris eſt, opinionem Azonis, de quo in alio propoſito valdè conqueritur Peralta in l. ſi quis in principio teſtam. ff. de legat. 3. n. 38. fol. mihi 399. Denique, & vltimo loco Conſtituendum eſt, vſufru[*]ctuarium locare poſſe vſumfructum, & conſequenter vſumfructũ ipſum ſui naturâ locabilẽ eſſe: quod expreſsè probatur per text. in l. arboribus, 13. §. vſufructuarius, ff. de vſufructu, l. ſi quis domum, §. 1. ff. locati, §. 1. Inſtit. de vſu & habitatione. Ex quibus ſic reſoluit, & hanc materiam latiſſimè proſequitur, (idcircò conſultò prætermitto eam) Vincentius Carocius de locateo & conducto, gradu 3. perſonarum, quæſt. 1. & duodecim ſeqq. & vide Pinellum 3. part. 1. primæ, C. de bonis maternis, ex num. 63. cum ſeqq. Molinam de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 21. ex num. 2. cum multis ſeqq. Mieres de maioratu, 4. p. quæſt. 25. per totam. CAPVT LXX. Vſusfructus vtrùm obligari, pignoríve, aut hypothecæ dari poſſit? Item in ſeruitutibus realibus, vrbanis & ruſticis, an idem, diuerſúmve ius conſtitutum fuerit: vbi l. iis qui, 11. §. vſusfructus, & §. iura prædiorum, cum l. ſed an viæ, 12. ff. de pignoribus, explicatur: Quæ hucuſque ſcripta ſunt ab aliis, in medium proferuntur, & materia hæc dilucidè, & accuratè magis, quàm hactenus, enucleatur. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus ſicut vendi, & locari poteſt, vtrùm ſic obligari, pignorive, aut hypothecæ dari poteſt? -  2 Author poſtquam in hac materia euoluerat infinita, & Antiquorũ, Neotericorum etiam ſcripta, & reſolutiones attentè, atque originaliter prælegerat, pro accurata huius capitis explicatione nonnullos caſus diſtinguere, aut conſtituere neceſſarium duxit. -  3 Fructus obligari poſſunt, tam à domino proprietatis, quàm à fructuario. -  3 Vſusfructus obligan, pignoris, ſiue hypothecæ dari poteſt à domino proprietatis, quamuis de hoc altercatum fuerit: & de ratione altercationis, remiſſiuè. -  5 Vſusfructus ex cauſa pignoris creditori conſtitutus à domino proprietatis, vtrùm ſit verus, & formalis vſusfructus. -  6 Vſusfructus pignori, hypothecæve dari poteſt ab vſufructuario. -  7 Vſufructuarius quantum vendendo vſumfructum in alium transferre poteſt, tantum per oppignorationem in creditorem transferet. -  8 Vſusfructus ſi vendatur per creditorem, vigore pignoris, & hypothecæ in eo conſtitutæ, ex hoc non amittitur, nec ad proprietatem reuertitur. -  9 Vſusfructus pignori datus, tamdiu durat, quamdiu vſufructuarius viuit, eóque mortuo pignus extinguitur. -  10 Vſus perſonæ cohæret, nec vendi, cedi, locari, aut gratis concedi poteſt. -  11 Nec etiam pignori aut hypothecæ dari. -  12 Habitatio pignori, ſiue hypothecæ dari poteſt, & ſuper ea cenſus conſtitui. -  13 Connani ſententia circa ſeruitutem vſus relata, & nouiter improbata per Authorem. -  14 Fundus, cui ſeruitus debetur, cùm pignori datur, non eſt dubium ſimul obligari ſeruitutem, eiúſque ſeruitutis vtilem petitionem creditori dari. -  15 Seruitutes vrbanorum prædiorum, & ruſticorum, an per ſe pignori, ſiue hypothecæ dari poſſint: & de intellectu l. ſi is qui, 11. §. iura prædiorum, cum l. ſed an viæ, 12. ff. de pignoribus, & numeris ſeqq. -  16 Solas ruſticas ſeruitutes oppignorari poſſe ex ſententia communi, vrbanas non poſſe. -  17 Et communis ſententiæ differentia relata. -  18 Franciſci Balduini primum argumentum contra communem. -  19 Secundum argumentum contra Communem. -  20 Tertium argumentum contra Communem expenditur, conſtituitúrque, & vrbanas, & ruſticas ſeruitutes precario concedi poſſe. -  21 Hugonis Donelli fortiſſimum argumentum contra communem diſtinctionem adductum. -  22 Iacobi Cuiacij opinio relata, iuxta quam communis differentia vrbanæ, & ruſticæ ſeruitutis defendi poteſt, & num. ſeqq. -  23 Pignus inutile eſt, quod alteri vendi non poteſt. -  24 Cenſus vtrùm in ſeruitutibus conſtitui poſſit? -  25 Cuiacij ſententiam, qui tueri velit, & communem diſtinctionem probare, qualiter reſpondere poſſit ad nonnulla, quæ in contrarium excitari poſſunt. -  26 Cuiacij opinio conuicta. -  27 Seruitus tam ruſtica, quàm vrbana ſui naturâ perpetuitatem deſiderat. -  28 Pignori ea dare poſſumus, quæ in bonis noſtris ſunt. -  29 Connani reſolutio, ſiue concordia in hac materia, nouiter relata, & confutata per Authorem. -  30 Seruitutes etiam ruſticas oppignorari non poſſe, ſed earum commoditatem dumtaxat, ex ſententia quorumdam, quæ improbatur. -  31 Ripæ, & aliorum traditio circa alienationem vſusfructus reiecta. -  32 Neotericorum diſtinctio in ſuperiori dubio recipitur, multum intereſſe, vtrùm de ſeruitute conſtituta iam agatur, an de ſeruitute conſtituenda: & ipſorum interpretatio ad l. ſi is qui, 11. §. iura prædiorum, cum l. ſed an viæ, 12. ff. de pignorib. approbatur. -  33 Recentiorum interpretationem ad præfata iura, de mente Bartoli fuiſſe. -  34 Contra ſuperiorem reſolutionem duplex argumentum propoſitum. -  35 Et vtrique ſatisfactum. -  36 Inter vſumfructum, & ſeruitutes vrbanas, ac ruſticas, vera differentiæ ratio propoſita. PRæcedentis Capitis reſolutioni opportunè anne[*]ctitur præſens dubium: vtrùm ſcilicet vſusfructus, (qui vendi & locari poteſt) & obligari, pignoríve, aut hypothecæ dari poſſit? Item in ſeruitutibus realibus, vrbanis & ruſticis, an idem, diuerſúmve ius, quod in vſufructu, conſtitutum fuerit: quod pertinet omninò ad explicationem textus in l. ſi is qui, 11. §, vſusfructus, & §. iura prædictorum, cum l. ſed an viæ, 11. ff. de pignoribus. Et vt clarior prædictorum reſolutio habeatur, quæ in[*]tricatè nimis traduntur ab aliis, ego poſtquam in hac materia euolueram infinita, & Antiquorum, Neotericorum etiam ſcripta, & reſolutiones attentè, atque originaliter prælegeram, pro accurata, & ſolida huius capitis explicatione, ſequentes caſus disſtinguere, aut conſtituere neceſſiarium duxi. Sit igitur primus caſus, cùm quæritur, an fructus[*] obligari poſſint: Et quidem non eſt dubium, quin fructus obligari poſſint, tam à domino proprietatis, quàm ab vſufructuario, l. potior, §. ſi de futura, ff. qui potiores in pignore habeantur, l. & quæ nondum, in principio, ff. de pignoribus, in illis verbis: Idque ſeruandum eſt, ſiue dominus conuenerit, aut de vſufructu, aut de his, quæ naſcuntur: ſiue is, qui vſumfructum habet, ſicut Iulianus ſcribit. Secundus caſus ſit, cùm quæritur, an vſusfructus[*] obligari pignoríve, ſiue hypothecæ dari poſſit à domino proprietatis: quod dubium eſt & apud ipſoſmet Iureconſultos altercatum; altercationis autem, & dubitandi rationes rectè expendit, & conſiderat Gabriel Mudæus tract. de pignoribus & hypothecis, cap. quæ res obligentur, vel obligatæ intelligantur, num. 10. per totum. Nihilominùs tamen deciſum eſt, in vſufructu & pignus, & hypothecam conſiſtere, & à domino proprietatis poſſe obligari, per textum in d.l. ſi is qùi, 11. §. vſusfructus, ff. de pignoribus: vbi pro certo tradunt omnes Doctores communiter, Mudæus vbi ſuprà, d. num. 10. Neguſantius de pignoribus 3. membro, 2. part. num. 10. & 11. Franciſc. Balduinus eodem tract. cap. 12. colum. 6. verſ. ipſum itaque vſumfructum. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 14. num. 1. in principio, fol. 296. Ludouicus Charondas vero-ſimilium lib. 1. cap. 5. Et eſſe[*] verum, & formalem vſumfructum ex cauſa pignoris creditori conſtitutum à domino proprietatis, docuerunt Baldus, & Salicetus in l. 1. C. ſi pignus pignori datum ſit. Contrarium tamen tenuit Fulgoſ. in d.l. ſi is qui, §. vſusfructus, dicens, quòd eſt vſusfructus quidam ſub dominio, & non verus vſusfructus, quem vocamus Formalem, vt refert, & latius declarat Mudæus præcitato num. 10. Tertius caſus ſit, cùm quæritur, vtrùm vſusfructus[*] pignori, hypothecæve dari poſſit ab eo qui vſumfructum tantùm habet: Et omiſſa diſputatione Mudæi d. num. 10. in fine & num. 11. Neguſantij de pignoribus, 3. membro, 1. part. num. 9. & quatuor ſeqq. Dicendum eſt, vſumfructum pignori dari poſſe, quia & vendi poteſt ab eo, qui vſumfructum habet, vt cap. præcedenti reſolutum eſt. Et ſic quantum vendendo in alium transferre poteſt[*] vſufructuarius, tantum per oppignorationem in creditorem transferet: quod optimè annotauit Hugo Donellus tract. de pignoribus, cap. 8. col. 3. in princ. verſ. de ſeruitutibus perſonarum, Connanus commentariorum, lib. 4. cap. 14. in princ. Petrus Auguſtinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 20. Cuiacius lib. 15. obſeruationum cap. 6. & probatur expreſſim in d.l. ſi is qui, 11. §. vſusfructus, ff. de pignoribus, in illis verbis: Siue ille, qui ſolum vſumfructum habet? Et ſcribit Papinianus[*] lib. 11. Reſponſorum, tuendum creditorem. Et ſi vſusfructus vendatur per creditorem vigore pignoris, & hypothecæ in eo cõſtitutæ, ex hoc non amittitur, nec ad proprietatem reuertitur, quia licite fit alienatio ex permiſſione legis, vt multis probant Neguſantius vbi ſuprà, num. 13. & 14. Mudæus num. 11. & concludenter fundatur ex his, quæ cap. præcedenti annotauimus. Tamdiu tamen durabit vſusfructus pignori datus,[*] quandiu vſufructuarius viuit, eóque mortuo pignus extinguitur. argumento textus in l. neceſſario, §. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditæ, cum adnotatis ſuprà, cap. praeced. & ita declarant Balduinus d. col. 6. vers. discrimen eſt tamen notandum. D. Felicianus de Solis tract. de cenſibus lib. 2. cap. 4. num. 4. circa finem, & num. 5. Quartus caſus ſit, cùm quæritur, vtrùm vſus pignori,[*] hypothecæ dari poſſit: Et cùm ille perſonæ cohæreat nec vendi, cedi, locari, aut gratis concedi poſſit, per textum in §. 1. Inſtitut. de vſu & habitat. nec etiam pignori in alium transferri poterit, vt reſoluit Hugo Donellus[*] d. colum. 3. in princ. verſ. vſum nullo modo, qui ad hoc ſimpliciter allegat textum in d.l. ſi is qui, §. vſusfructus, ff. de pignoribus: vbi Martianus Iureconſultus de ſeruitute vſus nihil dicit, quaſi ſentiens apertè, in eo diuerſum ius conſtituendum, quàm in vſufructu, nec aliter induci poteſt ille textus in eam partem, quam etiam tenuit Cuiacius obſeruationum lib. 15. cap. 6. & eum referens Felicianus de cenſibus, lib 2. d. cap. 4. num. 6. vbi num. 7.[*] de habitatione tractat, reſoluítque, illam pignori, ſiue hypothecæ dari poſſe, & ſuper ea cenſum conſtitui per textum in l. cum antiquitas, C. de vſufructu, vbi Antiquorum controuerſiâ ſublatâ, Iuſtinianus ſtatuit, eum, cui habitatio relicta eſt, poſſe vendere eam, donare, locare, aut alteri concedere: & confirmat l. vlt tit. 31. partit. 3. Vnde prætermittendum non erit (ad quod nullus ha[*]ctenus animaduertit) duram videri, & iuri contrariam Franciſci Connani ſententiam commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. d. cap. 14. num. 2. in verſ. idem dicendum in vſu. Quo loco ſeruitutem vſus ruſticis ſeruitutibus æquiparat, exiſtimátque in eo, ſicut in illis, à ſummo, ſtrictóq; iure recedendum, vt obligationem, ceſſionèmque; aut alienationem permittamus, quoniam quæ ex ilio percipitur commoditas, aliis quoque vtilis eſt, & ſine debitoris damno conceditur: quod tamen, & ſuperioribus repugnat, & deſtruitur expreſſim per textura in d.l. ſi is qui, §. vſusfructus, ff. de pignoribus, inducendo eum, provt inducebam ſuprà, num. 11. per textum etiam in §. 1. Inſtitut. de vſu & habitat qui venditionem, locationem, aut conceſſionem quamcunque prohibet indiſtinctè, aliâ & longè quidem diuersâ ratione, non eâ, quod contrahentium nulla poſſit vtilitas eſſe, vt ex illo textu conſtat apertè, & agnouit ipſe ibidem dicto num. 2. in principio. Quintus caſus, & magis dubius ſit, cùm quæritur, vtrùm ſeruitutes vrbanorum prædiorum, & ruſticorum, pignori, ſiue hypothecæ dari poſſint: Et cùm fundus pignori datur, cui ſeruitus debetur, atque ſui ipſius na[*]tura adhæret, non eſt dubium ſimul obligari ſeruitutem, eiúſque ſeruitutis vtilem petitionem creditori dari, l. ei qui pignori. ff. de ſeruitutibus, l. creditori, ff. de noui operis nunciatione: vbi ſic adnotarunt gloſ Bartolus, & omnes Doctores communiter, Balduinus de pignoribus, cap. 12. col. 6. verſ. quærendum eſt generaliter. Mudæus eodem tractatu, cap. quæ res obligentur vel obligatæ intelligantur, num. 12. Sed an per ſe pignori, hypothecæve[*] dari poſſint; dubitatum eſt; & de ſeruitutibus vrbanorum prædiorum extat Conſuiti Martiani reſponſum in d.l. ſi is qui, 11. §. iura praediorum, ff. de pignoribus, vbi expreſsè probat, iura hæc oppignorari non poſſe, ac nec conuenire, vt hypothecæ ſint; ſcribit enim in hunc modum: Iura prædiorum vrbanorum pignori dari non poſſunt; igitur nec conuenire poſſunt vt hypothecæ, ſint. E contra verò Iureconſultus Paulus in l. ſed an viæ, 12. ſtatim ſequenti, probare videtur contrarium in ſeruitutibus ruſticorum prædiorum, hypothecámque, ſiue pignus in eis propter vtilitatem contrahentium admittendam, & ſcribit in hæc verba: Sed an viæ, itineris, actus, aquæductus pignoris conuentio locum habeat, videndum eſſe Pomponius ait; vt ſi talis pactio fiat, vt quandiu pecunia ſoluta non ſit, his ſeruitutibus creditor vtatur, ſcilicet ſi vicinum fundum habeat, & ſi intra diem certum pecunia ſoluta non ſit, vendere eas vicino liceat? Quæ ſententia propter vtilitatem contrahentium admittenda eſt. Ex hoc Martiani, Paulíque loco, paſſim, atque communiter[*] colligere ſolent Scribentes in mille locis, vrbanas ſeruitutes pignori, ſiue hypothecæ dari non poſſe, rufticasverò poſſe: & hanc differentiam inter vrbanas, & ruſticas ſeruitutes tradunt gloſſa, verbo, vtatur, in d.l. ſed an viæ. Odofredus, Bartolus, Angelus, & Fulgoſius in d.l. ſi is qui, §. iura prædiorum, Cæpola de ſeruitutibus vrbanorum, cap. 12. num. 4. Gomezius in §. item ſeruiana, n. 51. Inſtitut. de actionibus: vbi receptam, & communem ſententiam profitetur Iaſon num. 117. Neguſantius de pignoribus, 3. membro 2. part. num. 17. Ripa in l. obligatione, num. 6. ff. de pignoribus, & cum Cuiacio ſecurè hanc partem probauit D. Felicianus tract. de cenſibus, lib. 2. cap. 4. num. 8. Gloſſa autem in d. §. finali, & in d.l. ſed an viæ, in ſuperiori differentia firma non eſt; aliquando enim intelligit ea iura in ſeruitute conſtituta, aliquando in conſtituenda, aliquando à domino prædij pignorata, aliquando à domino ſeruitutis, ideſt ab eo, cui debetur ſeruitus: quod rectè aduertit, & eos caſus declarat Nicolaus Bellonus in dict. §. item ſeruiana, num. 52. in fine, intelligendo tamen iuxta communem Doctorum differentiam: Accurfius ideò putat diuerſum ius ſtatu[*]tum inter vrbanas, & ruſticas ſeruitutes, ne vrbes deformentur ruinis, quod futurum erat, ſi ſeruitus vrbana, verbi gratia, tigni immittendi, poſſet dari pignori; nam ſoluto debito à debitore, talis ſeruitus ceſſare deberet, atque teneretur creditor tignum immiſſum tollere: Quæ ratio ceſſat in ruſticis ſeruitutibus, quæ facilius ad ſuam; naturam redeunt, ac in nullo deformatæ remanent, ſi creditor ire, agere, aquam ducere, aut ſimilia facere deſierit: inde ex hac ratione Bartolus in dict. leg. ſi is qui, §. vltm. deducit, quòd ſi ſeruitus vrbana eius naturæ, & qualitatis ſit, vt in ea ceſſet ſupradictum inconueniens, pignori, aut hypothecæ dari poſſit; & proponit exemplum in ſeruitute altiùs non tollendi, quæ licèt vrbana ſit, atque ſoluto debito extingui debeat, non tamen proptereà vrbes deformari contingerer. Verùm hanc, & aliam rationem Accurſij erudite confutauit Connanus lib. 4. d. cap. 14. num. 1. in verſ. Accurſius putat, & num. 2. confutarunt etiam, & communem differentiam improbant Ripa, Modern. Pariſ. Mudæus, Charondas, Duarenus, Donellus, & Balduinus quos in vnum congeſſit D. Felicianus lib. 2. d.c. 4. num. 8. verſic. eam autem rationem. Petrus Auguſtinus Morla emporij 1. p. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 27. Et verè pro illis fortiter vrgere videtur, in primis,[*] quòd quam rationem Paulus adfert, vt probet ruſticas ſeruitutes pignori dari poſſe, eandem trahere & ad vrbanas poſſumus; ſiquidem quod è diuerſo de vrbanis dicit Martianus, de ruſticis quoque poſſe dici videtur. Id autem vt ruſticæ ſeruitutes faciliùs, quàm vrbanæ pignori dari poſſunt propter ſuperiorem rationem, vel quòd illæ faciliùs quàm hae videantur alteri vtiles eſſe, & ruſticis alterius ſeruitutibus vti magis poſſimus quàm vrbanis, perpetuum non eſt, mue enim, aut ruſticæ, aut vrbanæ omnes ſunt vnius generis, vt in propoſito contra Communem argumentatur Balduinus d.c. 12. colum. 6. in verſicul. ſed diſcrimen non temorè admitto. Secundò, quia naturæ pignoris, & hypothecæ repu[*]gnat omninò, perpetuam habere cauſam, cum ſolùm dentur quoad pecunia ſoluta ſit: ſed iura prædiorum, ſiue ſeruitutes prorſus contrariæ naturæ ſunt, quæ ipſo quidem iure, neque ex tempore, neque ad tempus, neque ſub conditione, neque ad certam conditionem dari poſſunt, l. 4. ff. de ſeruitutibus, & non vrbanorum tantùm, ſed omnium prædiorum ſeruitutes ſui naturâ perpetuas cauſas habere debent, l. foramen, ff. de ſeruitutibus vrbanarum, l. certo generi, ff. de ſeruitutibus ruſticorum: quare videtur, quod nullæ ſeruitutes oppignorari poſſint, vt contendit Mudæus d. cap. quæ res obligentur, vel obligatæ intelligantur, num. 12. & 13. Tertiò, quia ſequeretur ex Communi differentia, vr[*]banam ſeruitutem precario dari non poſſe, cuius adhuc maior eſt inſtabilitas, cùm ex voluntate concedentis dependeat, & ad libitum eius reuocari poſſit, l. 1. ff. de precario, cap. vltimo eiuſdem tit. quod vtique falſum eſt, quia & vrbana, & ruſtica ſeruitus precario concedi poteſt, l. 1. l. 3. l. & habet, §. precario, ff. de precario, l. ſi quis ſepulchrum, ff. de religioſis & ſumptibus funerum: quo argumento vtuntur ferè omnes, qui communem diſtinctionem improbare ſolent. Quartò denique, nam quæcunque ſeruitus prædij[*] eſt, ea prædio cohæret, nec poteſt, quandiu prædium apud debitorem manet, ſeruitus in alium transferri, vt eâ vtatur, quia non perſonæ eſt, ſed prædij; & prædij, non cuiuſlibet, ſed prædij debitoris, à quo ipſa ſeparari non poteſt, l. via, l. vnus, ff. de ſeruitutibus ruſticorum. Quo fit, vt debitor alij vicino eam vendere non poſſit, niſi vnaquæquè prædium ſuum diſtrahat; quam venditionem ſi prætor non tuetur, nec pignorationem quidem tuebitur, quia hæ res oppignorari rectè dicuntur, quæ vendi poſſunt, l. 9. ff. de pignoribus. Prætereà ſeruitus creditori ſit inutilis, quippe, quæ non ipſi poſſit deberi; non enim perſonæ ſeruitus eſt, neque eius prædio, quia alij prædio cohæret, à quo inuito domino fundi ſeruientis in alium transferri non poteſt; & ita contra Communem, ac fortiſſimè quidem argumentatur Hugo Donellus de pignoribus, d. cap. 8. colum. 3. verſ. quæ ſententia mihi veriſſima. Vides ergo inter vrbanas, & ruſticas ſeruitutes vix aliquam differentiam aſſignari poſſe, quæ firma ſit, aut concludens. Attamen Cuiacius lib. 15. obſeruationum, cap. 6. com[*]munem differentiam inter vrbanas, & ruſticas ſeruitutes non ſuperiori, & communi ratione, ſed noua conſideratione conatur defendere, ſubtilèmque excogitauit inter eas diuerſitatis rationem, ſcilicet contrahentium vtilitatem, in qua fundatur Paulus in dict. 1. ſed an viæ, non poſſe conſiſtere in vrbanis, ſicut in ruſticis; nam vt ſeruitutis pignus vtile ſit neceſſe eſt, vt non ſolùm vtile ſit creditori habenti prædium vicinum, ſed etiam alteri vicino, cui ſeruitutem vendere poſſit; inutile enim eſt[*] pignus, quod alteri vendi poteſt, l. 4. l. ſi conuenerit, ff. de pignoratitia actione, l. mulier, C. de diſtractione pignoris: quod in vrbanis ſeruitutibus contingere non poteſt, quia ſeruitus, quam creditor habet, vicino vſui eſſe non poteſt; ſiquidem ſeruitutis tigni immittendi ex ædibus creditoris in ædes debitoris, nulla poteſt eſſe vtilitas alteri vicino: & ideò nullus vicinus id empturus eſt, & non vicinus emeret fruſtrà, ergo inutile foret huius ſeruitutis pignus. In ruſticis tamen longè diuerſa ratio eſt, quia vno itinere pluribus patere poteſt aditus ad ſuos fundos, nec debitoris magis intereſt: vnde alteri vicino vtiliſſimum eſſe poterit, eaque ratione ire agere, aquam ducere, vel haurire, pecus ducere, paſcere eâdem viâ, pariter poterit creditor, & vicinus: & ad hanc vtilitatem habuiſſe reſpectum videtur Paulus in d.l. ſed an viæ, dum dicit. Quæ ſententia propter vtilitate in contrahentium admittenda eſt. Nec repugnat, eam differentiam non conſiderari à Iureconſultis, inter ſeruitutes vrbanas, & ruſticas in precario, per textum in dict. l. 3. l. & habet, §. precarios ff. de precario, quia precarij vtilitas in vſu dumtaxat poſſeſſionis, vel quaſi conſiſtit, l. 1. cum ſeqq. ff. de precario: idcircò idem eſt poſſeſſionis vſus in ruſ, & vrbanis; at in pignore non ſolùm in poſſeſſione, vel retentione, ſed & in diſtractione vtilitas conſideratur, l. 4. ff. de pignoratitia actione, & in dict. l. ſed an viæ; quod in vrbanis obtinere non poteſt ex ratione prædicta: & Cuiacij ſententiam ex omnibus, quos adhuc prælegi, dumtaxat retulit, & probauit D. Felicianus de Solis tract. de cenſibus, lib. 2. cap. 4. num. 8. in fine, vbi infert ex ea ad reſolutionẽ quæſtionis, quam tractat[*] ibi ex eodem num. in princ. in ſeruitutibus, inquam, vrbanis cenſum, ſiue ius annui redditus non poſſe conſtitui, quia pignori, vel hypothecæ dari non valent, poſſe tamen in ſeruitutibus ruſticis iuxta communem differentiam ſuperiùs propoſitam, quæ tamen cùm omninò tuta non ſit ex dictis ſuprà, & dicendis infrà, nec etiam præfata reſolutio certa erit omninò. Si tamen diſputationis gratiâ quiſpiam vellet Cuiacij[*] conſiderationem admittere, vt communem differentiam defendat, ad argumentum deductum ex dict. l. 3. ff. de precario, vltra ſuperiorem declarationem, poſſet reſpondere cum Alciato diſpunctionum, lib. 2. cap. 7. Mudæo de pignoribus, dict. cap. quæ res obligentur, vel obligatæ intelligantur, num. 14. ad aliud verò argumentum, quod adducit Felicianus vbi ſuprà, quod ſeruitutes neque ex tempore, neque ad tempus poſſunt conſtitui, & ad illud reſpondet, poterit etiam, & aliter reſpondere, cum Mudæo vbi ſuprà, num. 15. Verùm in puncto, & rigore iuris, ſuperior obſeruatio[*] nec concludens eſt, nec rationi dictorum iurium conformis: Durum enim eſt, & rationi iuris contrarium, conſtituere nullam eſſe ſeruitutem vrbanam, quæ vicino vtilitatem adferat, ſicut & ruſtica adferre poteſt, quoniam ſeruitutes l. ſi fiſtulæ. ſi fiſtulam, l. ſeruitutes, 20. cum ſeqq. ff. de ſeruitutibus vrbanorum, vrbanæ quidem ſunt, & vicinis vtiles eſſe poſſunt: in aliis etiam caſibus earũ vtilitatem cõſiderat Connan. lib. 4. d.c. 14. n. 3. Ergo & in ruſticis, & vrbanis eadẽ vtilitas conſiderari poterit. Prætereà nõ indiſtinctè dici poteſt, diuerſam eſſe vtilitatẽ in vrbanis, quàm in ruſticis, ex eo quod ſeruitus tigni immittendi, vel altiùs tollendi, creditori conceſſa, non poteſt eſſe vtilis alteri vicino: quia imò ſimilis eſſe poterit, ſi animaduertas, ſeruitutem pignori datam ea lege, vt ſi pecunia intra certum tempus non ſoluatur, vendi, vel diſtrahi poſſit, vt dicitur in d.l. ſed an viæ, ita accipiendam eſſe, vt vicino vendatur illius ſeruitutis poteſtas, non eadem ſeruitus: Ineptum enim foret credere, Iureconſultum cogitaſſe, vicinum empturum eſſe ſeruitutem in creditoris perſona manentem; ergo neceſſe eſt intelligere. ſum ſeruitutis pignori datum creditori, ab ipſo, pecuniâ non ſolutâ, poſſe vendi vicino: quæ conuentio ita poteſt vrbanis, sicut ruſticis, & è contra conuenire. Quapropter non ſolùm Neoterici relati ſuprà, & infrà referendi, ſed etiam & Antiquiores nonnulli, hoc eſt, Iaſon & Gomezius vbi ſuprà, Ripa in d.l. obligatione, num. 6. Neguſantius d. 3. membro, 2. part. num. 15. Bellonus in d. §. item ſeruiana, num. 53. ſecurè affirmant, neque vrbanam, neque ruſticam ſeruitutem pignori dari poſſe, repugnante ſeruitutis, pignoríſque naturâ: Seruitus enim tam ruſtica, quàm vrbana, ſui naturâ perpe[*]tuitatem deſiderat, vt ſuprà diximus: Pignus verò ſui naturâ, ex tempore, & ad tempus conſtituitur. Deinde, quoniam pignori ea dare poſſumus, quæ in bonis noſtris ſunt, l. quæ prædium, C. ſi res aliena pignori data ſit: ſeruitutes autem neque in bonis noſtris ſunt, neque ex[*]tra bona, l. 1. ff. de vſufructu legato. Ex his etiam dubia redditur, etſi nullus hactenus[*] improbet eam, Franciſci Connani reſolutio, ſiue concordia in propoſito dubio; is enim commentariorum iuris ciuilis lib. 4. c. 14. à princip. vſque ad num. 5. in primis tradit, vſumfructum & vendi, & quocunque modo alienari, & ſic & pignorari poſſe, quod verum eſt; at reliquas omnes ſeruitutes non poſſe, ſi iuris ciuilis regulas, & artis noſtræ præcepta ſequi velimus, quod eriã verum eſt, ex rationibus ibidem conſideratis, quæ non leuiter vrgent contra ſententiam Cuiacij ſuprà relatam, & eiuſdem Connani opinionem aliquantulum labefactant. Deinde conſtituit, quòd vtilitas humanæ vitæ, quæ in commerciorum vſu, magna ex parte conſiſtit, aliud ſuaſit, vt eorum omnium, quæ fructum aliquem, commoditatèmq; afferunt poſſidenti, & venditio ſit, & obligatio conceſſa. Ex ſeruitutibus ruſticis emolumentũ percipimus, quod ad alios transferri poteſt; eſt enim vtile vicino, item vt mihi, ire, agere, aquam ducere, & haurire in alieno fundo, nec intereſt eius qui eam ſeruitutem debet, egóne, an vicinus, eo iure vtar: & ſic ratio vtilitatis communis poſtulat, vt à ſummo iure recedamus aliquantulùm, & horum iurium ceſſionem, alienationem, & obligationem admittamus: At vrbanorum prædiorum iura eiuſmodi ſunt, vt aut non poſſint omninò, aut certè inutiliter aliis cedi; quoniam in ſola debitoris patientia poſita ſunt, nullúmq; eius, cui debentur, factum, nullam operam requirunt, niſi in initio tantùm, vt conſtituantur: quod exemplis probat latiſſimè ibid. n. 3. per totum. Idcircò ex differentia vtilitatis, diuerſum ius in eiſdem conſtituitur, ſiue in vrbanis aliud traditum eſt, quia nulla inde vtilitas proueniret ad eos, qui contrahunt: vnde ſtatim num. 4. conſtituit, quòd ſi ruſticæ eſſent ſeruitutes huiuſmodi, ſicut nulla inde eſſet futura contrahentiũ vtilitas, nec etiam pignori dari poſſent; & è contra vrbanæ pignori dari poſſent, ſi eius qualitatis ſint, vt inde vtilitas contrahentium eſſe poſſit, vt exemplis oſtendit. Id tamen, vt vides, & ſuperioribus rationibus, & verbis generalibus d.l. ſi is qui, §. vlt. repugnat omninò, nec iure aliquo præfata reſolutio fulcitur, adhuc potiùs, & concludenter militat Donelli argumentum adductum ſuprà. n. 21. Ripa verò & Neguſantius locis relatis ſuprà. Bello[*]nus in d. §. item Seruiana, num. 53. ad finem, Inſtitut. de actionibus. Mudæus loco ſæpè reperito, mediam viam eligendam putuit, interpretãtúrq; non de ſeruitute ipſa pignoranda, ſed de commoditate ſeruitutis loquutum fuiſſe Paulum in dict. l. ſed an viæ, vt ſic quemadmodũ vſusfructus vendi non poteſt, vt ipſi putant; venditur tamen eius commoditas: ita & ſeruitutis commoditas pignori dari poſſit. Quæ diſtinctio nec vera eſt, nec in dictis intibus probatur, meritóque diſplicuit Recentioribus, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt Duarenus anniuerſariarum disputationum. lib. 1. c. 13. Modernus Pariſ. in explicatione labyrinthi, num. 330. Charondas veroſimilium, lib. 1. cap. 5. pag. 25. Fornerius ſelectionũ, lib. 3. cap. 14. Hugo Donellus de pignoribus, cap. 8. verſ. ſed Franciſico Duareno, colum. 3. Balduinus eodem tract. c. 12. colum. 6. Ruſardus in ſcholiis, ad d.l. ſi is qui, §. vlt. & l. ſed an viæ, ff. de pignoribus. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 14. num. 1. & 2. Nec etiam[*] verum eſt, quod de vſufructu dicunt prædict cùm vendi poſſit vſusfructus ipſe, non ſolùm commoditas, vt capite præcedenti probauimus. Idcircò in tanta difficultate ſecurior videtur Duareni,[*] Ruſardi, Donelli, Balduini, & aliorum Recentiorum interpretatio relata ſuprà: Seruitutes, inquam, nec ruſticas, nec vrbanas oppignorari poſſe, ex rationibus adductis num. 18. & ſeqq. ſcilicet, quia ſeruitus prædio cohæret, nec ſeparari poteſt, vel ad tempus conſtitui, nec eâ vtendum eſt, aliter quàm conceſſum fuerit; & conſequenter Martianum in d.l. ſi is qui, §. vlt. loquutum de ſeruitute iam cõſtituta, fundoque impoſita, quæ pignori dari non poteſt, ob ſuperiores rationes, & rationem Donelli relatam ſuprà, num. 21. quæ fortiter, & concludenter adſtringit: Paulum verò in d.l. ſed an viæ, loquutum eſſe de ſeruitute nondum conſtituta, nec prædio acquſita, quã prædij dominus creditori pignori dare contendit, ea lege, vt quandiu pecunia ſoluta non ſit, ea ſeruitute creditor vtatur, & ſi intra diem certum pecunia ſoluta non ſit, alteri eam vendere poſſit: Tunc autem licèt ſtricto, ſummóque iure ea conuentio valere non debet propter ſuperiores rationes, & traditiones communes; tamen propter vtilitatem contrahentium ſuſtinetur, vt reſpondit Paulus in d.l. ſed an viæ, qui non obſcurè ſignificat, multùm intereſſe. vtrùm de ſeruitute Conſituta iam agatur, an de ſeruitute conſtituenda: & in hunc ſenſum, ante Duarenum, & reliquos citatos ſu[*]prà, accepiſſe videtur Pauli reſponſum Bartolus in l. 1. num. 5. ff. de vſufruct. legat. Baldus in d. §. vlt. d.l. ſi is qui, & nouiſſimè ſic declarat Petrus Auguſtinus Morla emporij, 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 28. Nec obſtat huic interpretationi, quod Martinus in d.[*] l. ſi is qui, §. iura prædiorum, non generaliter de omnibus dixerit, ſed de ſeruitutibus vrbanis nominatim egerit: vnde coniectura ſumi poteſt, aliter de ruſticis ſenſiſſe. Deinde quod è veſtigio de ſeruitutibus ruſticiorum prædiorum per aduerſatiuam ſed, in d.l. ſed an viæ, ſubiungitur, quæritúrque an in his pignoribus conuentio locùm habeat; & inquit Paulus, conuentionem propter vtilitatem, tuendam: quod non diceretur eodem loco per aduerſatiuam, niſi diuerſum ius in vtroque intelligere voluiſſet Iureconſultus. Quo ſolo argumento ex dictione aduerſatiua deducto, à prædicta Neotericorum doctrina receſſit Felicianus tract. de cenſibus, lib. 2. cap. 4. num. 8. verſ. quæ tamen ſententia, qui tamen non ani[*]maduertit, vnam, ac alteram difficultatem eleganter perpenſam, & optimè diſſolutam per Donellum d. tract. de pignoribus, & hypothecis, cap. 8. colum. 3. verſic. & plerique omnes putant, & in verſic. quod autem Paulus. Duarenum lib. 2. diſputationum, d.c. 13. qui rectiſſimè adnotarunt in d.l. ſed an viæ, non hoc quærere Paulum Iureconſultum, an ruſticæ ſeruitutes pignori dari poſſint, ita vt eas ab vrbanis ſeparet: ſed illud, an dominus ſeruitutem conſtituere poſſit in ſuo, creditori, pignoris loco, vt eâ creditor vtatur, quandiu pecunia ſoluta non ſit; illud verò dominum facere poſſe Paulus ait, non vt iure ipſo valeat ſeruitus, ſed propter vtilitatem contrahentium vt ſuprà diximus. Aduerſatiua autem, qui Paulus vtitur, non eò pertinet, vt prædiorum vrbanorum ſeruitutes à ruſticis ſeparentur, ſed vt doceamur, ipſa quidem iura, quæ in alienis prædiis nobis debentur, pignori dari non poſſe; Cæterùm noſtro ea conſtitui poſſe pignoris loco, non tantùm vt creditor, qui vicinum prædium habet, ea ſeruitute vtatur; ſed etiam vt alij, qui vicinum prædium habebit, voluntate noſtra eam ſeruitutem vendat, nobíſque vel inuitis, imponit in perpetuum; in probationem verb prædictorum, nempe quòd textus in d.l. ſed an viæ, loquatur de domino fundi, qui temporis causâ in ſuo ſeruitutem imponit, expendit Donellus illa verba: Vt talis pactio fiat vt quandiu pecunia ſoluta non ſit, iis ſeruitutibus creditor vtatur: ſcilicet ſi vicinum fundum habeat, & ſi intra diem certum pecunia ſoluta non ſit, vendere eas vicino liceat. Quia talis pactio de ſeruitute, quæ nobis in alieno debetur, recipi non poteſt: ſemper enim dominus fundi ſeruientis rectè negauit, ſe creditori, aut ei, cui creditor vendiderit, ſeruitutem debere, nec quiſquam cui ſeruitus debetur, ſeruientis fundi cauſam deteriorem facere poteſt, l. ſeruitutes, §. vltimo, ff. de ſeruitutibus vrbanorum. Ex dictis adhuc facilè deduci poterit vera differentiæ[*] ratio inter vſumfructum, qui pignori, & hypothecæ dari poteſt, vt initio huius capitis probauimus, & ſeruitutes vrbanas, & ruſticias, quæ oppignorari non poſſunt: omnia enim, quæ iis ſeruitutibus impedimento ſunt, vt pignori, hypothecaeve dari non poſſint, minimè vſufructui obſtant, vtpote cùm vſusfructus non prædij ſit, ſed perſonæ, non prædio, ſed perſonæ etiam cohæreat, non prædium vicinum requirat, atque ex tempore, & ad tempus conſtitui poſſit, & ſic quoque quoad pecunia ſoluta ſit, pignori dari: quod ſecus est in ſeruitutibus, vt ex omnibus in hac materia Scribentibus ſolus Mudæus annotauit d. cap. quæ res obligentur, vel obligatæ intelligantur, num. 13. nec concludit Petri Auguſt. Morlæ ratio emporij 1. part. tit. 6. ff. de ſeruitutibus, num. 27. Et de his hactenus, quæ, vt vides, nullibi erant anteà ſic explicata. CAPVT LXXI. Vſusfructus, ac alia ſeruitus quæcunque, quomodo confundatur, ſiue qualiter dominij acquiſitione amittatur? vbi nonnulla iura, quæ inpropoſito ſunt, optimè, & verè enucleantur, & materia hæc breuiter, diſtinctè tamen, & dilucidè declaratur. SVMMARIVM. -  1 Debiti confuſionem ſucceſſione fieri, quoties creditor debitori, aut è diuerſo debitor creditori ſuccedit. -  2 Debiti actionem aditione, & ſucceſſione in totum confundi, ſi in ſolidum ſuccedatur; vel in parte, ſi in parte ſuccedatur. -  3 Vſufructuarius omnium bonorum, agere non poteſt contra hæredem vniuerſaliter inſtitutum, ad exigendum quod ipſe hæres teſtatori debebat, nec vſumfructum eius. -  4 Seruus ſui ſicut nemo eſſe poteſt, ita nec fundus ſibi debere ſeruitutem. -  5 Seruitutes prædiorum confundi, ſi idem vtriuſque fundi, & dominantis, & ſeruientis dominus eſſe cœperit. -  6 Quod intelligi debet, ſi dominium vtriuſque prædij in totum quæſierit, nam ſi pro parte, cùm per partes retineatur ſeruitus, non confundetur. -  7 Vſumfructum amitti acquiſitione proprietatis, ideſt, ſi fructuarius proprietatem acquiſierit, quæ res Conſolidatio appellatur, & Confuſio. -  8 L. ſi ſeruus, 27. ff. de vſufructu, vera ratio redditur. -  9 Vſusfructus aliam cauſam eſſe, quàm ſeruitutis prædiorum quoad confuſionem; & de ratione differentiæ. -  10 Proprietatem fundi ſi teſtator purè legauerit, & eiuſdem fundi vſufructuarium hæredem ſcripſerit; proprietas nuda cenſetur tantùm relicta, nec vſusfructûs confuſio fit, provt hoc numero explicatur, & lex 4. ff. de vſufructu legato, ſingulariter enucleatur. -  11 Vſumfructum confuſione extingui, ſi ſub conditione proprietate relicta, fructuarius hæres inſtitutus fuerit, provt hoc numero explicatur: & legis, ſi fructuarium, 7. ff. de manumiſſis teſtamento, vera ratio redditur. -  12 Vſumfructum diſtare à ſeruitutibus vrbanorum prædiorum, & ruſticorum, cùm hærede inſtituto eo, cuius prædio prædium hæreditarium ſeruit, prædium hæreditarium, vel eius prædij proprietas ſub conditione legatur alij. -  13 Seruitutes non omnes aditione confundi, provt remiſſiuè explicatur. PRo breui, diſtincta tamen, atque abſoluta huius Capitis explicatione inprimis conſtituere neceſſarium duxi, debiti confuſionem ſucceſſione fieri, quoties[*] creditor debitori, aut è diuerſo, debitor creditori ſuccedit, per textum in l. Stichum, §. aditio, ff. de ſolutionibus, l. ſi debitori, ff. de fideiuſſoribus, l. debitori. C. de pactis, l. 3. C. de fideicommiſſis, cum infinitis aliis. Ratio eſt, quia hæres defunctum repræſentat, ſiue fictione iuris, eadem perſona cenſetur cùm defuncto, §. 1. in authent. de iureiurando à moriente præstito; atqui nemo ſui ipſius creditor eſſe, aut debitoris, & creditoris perſona fungi poteſt, l. 8. ff. de ſtipulatione ſeruorum, l. penultima, ff. de receptis arbitris, cùm actio, & paſsio in eodem ſubiecto non concurrant, c. finali, de institutionibus, cap. debitum, de Baptiſmo: quod ſingulariter animaduertit Ioannes Corraſius in l. Papinianus, ff. de ſeruitutibus, num. & 2. Qui etiam rectè aduertit, quòd cùm prædicta ratio pro ea parte dumtaxat, locum ſibi vendicet, pro qua hæres ſuccedit, cùm non in plus fingat lex ab hærede, defuncti perſonam repræſentari, l. cùm à matre, C. de rei vendicatione, gloſſa in l. 2. §. finali, ff. de prætoriis ſtipulationibus, in verbo, ex parte, in verſiculo, ſed huic poteſt dici: quam ſequuntur Bartolus, & omnes Doctores cõmuniter: idem Bart, in l. frater à fratre, num. 39. vbi commendat Iaſon lectura 1. n. 9. & 14. ff. de condictione indebiti, & dicit notabilem idem Iaſon in l. 2. §. ex his, num. 1. ff. de verborum obligationibus. Dicendum eſt, debiti actionem aditione, & ſuc[*]ceſſione in totum confundi, ſi in ſolidum ſuccedatur; vel in parte, ſi in parte ſuccedatur, aut denique tantummodò, quatenus qui ſucceſſit, eſt hæres pro rata, dict. l. ſi debitori, dicta l. 3. & l. ſi adulta; C. de hæreditariis actionibus, cum Communi reſoluta per Rolandum in conſ. 71. num. 60. verſicul. Et ratio eſt, volum. 2. Caualcanum de vſufructu mulieri relicto, numer. 73. fol. 239. qui poſt Beroum in quæſt. 13. ſi alicui relictus ſit[*] vſusfructus, rectè probat, vſufructuarium omnium bonorum agere non poſſe contra hæredem vniuerſaliter inſtitutum, ad exigendum quod ipſe hæres teſtatori debebat, nec vſumfructum eius, ex ratione prædicta, neminem ſcilicet ſui ipſius debitorem, & creditorem eſſe poſſe, & creditum, aut debitum reſolutum fuiſſe. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, ſerui[*]tutes prædiales, iis ferè modis amitti, quibus & vſusfructus. Idcircò, ſicut nemo ſui ipſius ſeruus eſſe poteſt, ita nec fundus ſibi debere ſeruitutem poteſt, vt vtrumque probat Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 12. num. 1. Ex quo ſequitur, ſeruitutes prædiorum[*] confundi, ſi idem vtriuſque fundi, & dominãtis, & ſeruientis dominus eſſe cœperit, l. prima. ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur, l. quicquid, in fine, ff. communia prædiorum, cùm nemini res propria ſeruire poſſit. l. vtifrui, ff. vſusfructus petatur, l. in re communi, ff. de ſeruitutibus vrbanorum. Quod intelligi debet, ſi dominium[*] vtriuſque prædij in totum quæſierit; nam ſi pro parte, cùm per partes retineatur ſeruitus, non confundetur, l. vt pomum, §. finali, ff. de ſeruitutibus, l. ſi quis ædes, §. 1. ff. de ſeruitutibus vrbanorum, l. ſi cùm ſeruitus, 15. ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur, Corraſius in dict. l. Papinianus, num. 5. Connanus lib. 4. dict. cap. 14. n. 1. fol. 279. Similiter & vſusfructus acquiſitione proprietatis amit[*]titur, ideſt, ſi fructuarius proprietatem acquiſierit; quæ res conſolidatio appellatur, & confuſio: quod inter modos amittendi vſumfructum rectè annumerauit Cuiacius in paratitla, ad titulum ff. quibus modis vſufrusctus amittatur, folio mihi 43. atque elegantiſſimè explicat recitationum ſolemnium in libros Digestorum, ad l. ſi tibi, 4. de vſufructu legato, in principio, vbi allegat textum[*] in l. ſi ſeruus, 27. quibus modis vſusfructus amittatur: quo loco meritò ſcripſit Iureconſultus, quòd cùm proprietarius dat pro noxa ſeruum fructuario, liberatur à noxali, & extinguitur vſusfructus. Ratio eſt, quia cùm proprietas ſit fructuario quæſita, non poteſt habere ius in re propria, provt reſidebat prius, per textum in d.l. vtifrui, cùm ſimilibus. Eſt tamen alia, & longè diuerſa cauſa vſusfructûs,[*] quàm ſeruitutis prædiorum quoad confuſionem: Nam ſi teſtator prædium habeat, quod fundo alterius, iter, aut aliam ſeruitutem debeat, idque ab hærede ſcripto purè, aut ſub conſtitione legauerit, & poſtmodùm hæreditas adita ſit, licèt mero & ſummo iure, liberũ fundum hæres præſtare deberet legatario, proptereà quòd conſuſione dominij ſeruitus euanuit adita hæreditate; ex æquitate tamen, quae euincit, vt talem fundum teneatur dare hæres, qualis à teſtatore relictus eſt, non alium, leg. legatum eſt, §. finali, ff. de legatis primò, niſi legatarius imponi ſeruitutem patiatur, petenti ei legatum, doli mali exceptio oppoſita nocebit, per textum in l. Papinianus, ff. de ſeruitutibus, de cuius intellectu nonnulla ſcripſimus ſuprà, hoc eodem lib. cap. 9. ex n. 23. vſque ad num. 29. Diuerſum ius in vſufructu obſeruatur; nam ſi dominus fructuario hærede inſtituto, fundum alicui legauerit, & legatario fundum vendicante, hæres ex cauſa vſusfructus emolumentum retinere voluerit, doli mali exceptione oppoſita repellendus erit, l. is cuius, l. cùm filius, §. dominus, ff. de legatis 2. vbi Bartolus in principio, opponit textum in d.l. legatum, § finali, ff. de legat. 1. & ſoluit dicens, diſtinctionem eius §. tollere contrarium, quia aliud eſt in vſufructu, aliud in cæteris ſeruitutibus: Nec reddit differentiæ rationẽ, quam tamen expreſſit Papinianus in d. §. dominus, quoniam inquit: Vſusfructus portionis instar obtinet. Quaſi velit, eum qui fundum ſimpliciter legat, totum fundum, atque ita ſingulas eius partes cenſeri legare, meritóque legatarium vſumfructum, qui portionis inſtar obtinet, vendicare, l. Mæuius, §, fundo, ff. de legatis 2. quem idcircò hæres non iure retinere contendit, cùm vſusfructus etiã ſub Fundi nomine includatur, l. ſi alij, ff. de vſufructu legato; & ſic totũ fundum oporteat eum præſtare, quod in ſeruitute prædiorum conſiderari nequit, vt erudirè, atque ſubtiliter declarat Corraſius in d.l. Papinianus, ff. de ſeruitutibus. n. 9. & 10. & cõcordat Cuiacius in d.l. 4. ff. de vſufructu legato, per totam. Tertiò & principaliter conſtituendum eſt, in ſupe[*]riori caſu vſusfructûs propoſito, multùm intereſſe, an fundum teſtator legauerit: quo caſu obtinent ſuperiùs dicta; an proprietatem purè reliquerit, quod optimè animaduertit Bartolus in d. §. dominus, oppoſitione ſecunda. Nam ſi cùm fundi mei vſusfructus tuus eſſet, ego moriens te hæredem ſcripſi, & eiuſdem fundi proprietatem, quam habebam, alteri purè legaui, proprietatem nudam duntaxat legaſſe videbor, nec hæres veluti confuſione vſumfructum amittet, ſed illum potiùs retinebit, per textum in l. ſi tibi, 4. ff. de vſufructu legato, cuius dubitandi ratio conſiſtebat in hoc, quòd ſicut cætera legata ab hærede proficiſci dicuntur, & ab hærede præſtari: ita hoc legatum ab hærede præſtari dicamus, quaſi quæſita proprietate fundi primùm hæredi, deinde præſtita legatario, hoc genere, vſumfructũ hæres amitteret, ex dictis ſuprà, vſumfructum ſcilicet confuſione, ſiue proprietatis acquiſitione amitti. At ne vſusfructus hæredi pereat contra voluntatem teſtatoris, qui non fundũ legauit, quo nomine ſignificaretur plena proprietas fundi, vt dictum eſt; ſed legauit proprietatem ſimpliciter, melius erit dicere, hoc caſu proprietatem protinus à teſtatore ad legatarium peruenire, nec vllo modo conſiſtere in perſona hæredis, neque igitur veluti confuſione hæredem vſumfructũ amittere. Quod cercius erit, ſi vendicationis genere proprietas ſuiſſet legata, ex dictis ſuprà, hoc eodem lib. cap. 9. num. 27. 28. & vtrumque elegantiſſimè tradit Cuiacius in eadem l. 4. in principio, qui & verè, & optimè aduertit, in propoſi[*]ta ſpecie, vſumfructum confuſione extingui, ſi ſub conditione proprietate relicta, proprietarius hæres inſtitutus fuerit: & ſic dicit explicandum textum in l. ſi fructuarium 7. ff. de manumiſſis teſtamento, & coniungendum cum d.l. 4. ff. de vſufructu legato, vt hæres, qui pendente, conditione ſerui, vel fundi, adita hæreditate dominium acquiſiuit, posteà exiſtente conditione, beneficio exceptionis doli mali obtinere non poſſit, vt vſusfructus qui in ſua perſona confuſione extinctus eſt, reſtauretur vel redintegretur, quia obſtat voluntas defuncti, quem, ſub conditione, fundo legato, aut proprietate fundi, veriſimile eſt ſenſiſſe de plena proprietate transſerenda in legatarium. Nec poſſumus negare confuſione vſumfructum ſublatum, quoniam proprietate ſub conditione relicta, fundus interim ſit hæredis pleno iure; ac proinde exiſtente conditione legatum plenam proprietatem habiturum eſt. In quo etiam vſusfructus diſtat à ſeruitutibus vrba[*]norum prædiorum, vel ruſticorum; nam ſi hæredè inſtituto eo, cuius prædio prædium hæreditarium ſeruit, prædium hæreditarium alij legatur, vel eius prædij proprietas ſub conditione, & hæreditas adita ſit, exiſtente poſtmodum conditione legati, petenti legatario prædium, obſtabit exceptio doli mali, niſi iterùm patiatur confuſam ſeruitutem imponi: rationem aſſignat Cuiac. vbi ſuprà, in finalibus verbis, quia non apparet voluiſſe teſtatorem, vt fundus liber, & optimo iure perueniret ad legatarium, l. ſeruo legato, §. ſi fundus, ff. de legat. 1. & ideò non aliter fundum legatario præſtabit hæres, quàm ſi iterùm legatarius patiatur eidem fundo priſtinam ſeruitutem imponi, vt in l. Papinianus, ff. de ſeruitutibus, l. ſi ſeruus Titij, 70. 1. legatum, 116. §. vlt. ff. de legat. 1. Quartò & vltimò conſtituendum eſt, ſeruitutes non[*] omnes, aut non continuò aditione confundi: quod apertè indicat textus in dict. l. Papinianus, ff. de ſeruitutibus, in illis verbis: In omnibus ſeruitutibus, quæ aditionibus confuſæ ſunt. Provt eum textum expendi, & latiùs declaraui ſuprà, hoc eod. lib. cap. 9. n. 27. & 28. vbi nonnulla diximus ex n. 23. quæ huic capiti coniungi poſſunt. CAPVT LXXII. Vſusfructus an, & qualiter rei mutatione extinguatur? vbi agitur de ratione diuerſitatis inter ſeruitutes perſonales, & reales. Lex, ſeruitutes, 19. § ſi ſublatum, ff. de ſeruitutibus vrbanorum, l. repeti, §. rei mutatione, l. 8. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, l. 41. §. vniuerſorum, l. ſicut inſulæ, 53. ff. de vſufructu, l. domo 21. ff. de pignoratitia actione, cum aliis ſimilibus, ſingulariter enucleantur, & materia hæc accuratè, & dilucidè magis, quàm hactenùs declaratur. Demùm agitur, vtrùm pretium rei, quæ poſt mortem teſtatoris fuit reempta vigore pacti tempore venditionis celcbratæ, vſufructuario pertinere debeat? & Ioannis Cephali, & Petri Surdi conſilia ſingularia in propoſito nouiter expenduntur. SVMMARIVM. -  1 Vſumfructum rei mutatione extingui, & cum proprietate conſolidari. -  2 Quod procedit, quando domus, vel res ſuper qua conſistit vſusfructus, in totum extinguitur; ſecus tamen, ſi pars aliqua rei remaneat, quia per partem remanentem vſusfructus totus retinetur. -  3 Et verba l. 25. tit. 31. partit. 3. in id ponderata. -  4 L. excepta, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, explicatur. -  5 Vſusfructus adeò rei mutatione extinguitur, vt nec areæ vſusfructus debeatur. -  6 Vſusfructus rei mutatione ſemel extinctus, non reuiuiſcit, etiam rebus fructuariis denuò erectis. -  7 Vſufructuarius reficere non poteſt opus destructum, aut exuſtum, vt vſufructu vtatur, aut fruatur. -  8 Vſusfructus fundi, vel domus, vel bonorum mobilium, & immobilium ſi alicui relinquatur, & poſtea fundus, vel domus ab altero reematur vigore pacti tempore venditionis celebratæ, vtrùm vſufructuario rei ſic emptæ pretium pertinere debeat? -  9 Vſusfructus ſtabilium ſi alicui legatus ſit, ſtabiliáq, ex neceſſitate vendãtur, an vſusfructus extinguatur. -  10 Pecuniam inter mobilia computari. -  11 Vſufructu vniuerſorum, aut omnium bonorum relicto, etiãſi res aliqua quocumq; modo perierit, areæ tamen vſusfructus retinetur. Et redditur vera ratio l. quoties, 41. §. vniuerſorum, ff. de vſufructu. -  12 Vſusfructus mobilium, & immobilium, vel immobilium tantùm cùm relinquitur, vtrùm procedat deciſio textus dict. leg. quoties, §. vniuerſorum: vbi Petri Surdi reſolutio in conſil. 26. num. 11. lib. 1. nouiter expenditur, & probatur per Authorem. -  13 Iacobi Cuiacij argumentatio, in hac materia propoſita, & eiuſdem reſolutio num. ſequenti probata. -  14 Vſumfructum ædium retineri, quandiu quælibet portio ſuperficiei manet, quia tunc ædes ſaluæ ſunt aliqua ex parte; ſuperficie autem in totum ſublata, vſusfructus non retinetur, quia ſaluæ non ſunt ædes: Id enim non eſt ſaluum, cuius pars integralis deſideratur. -  15 Seruitutes reales, vel prædiales, vtrùm ædificio extincto, ſiue mutatione rei extinguantur, & ſemel extinctæ, an & qualiter reſtituantur & num. ſeqq. -  16 Seruitutes reales quare à perſonalibus diſtinguantur in ſuperiori dubio, & ibid. quorundam rationes confutatæ cum Corraſio. -  17 Ioannis Corraſij ſententia probata. -  18 Iacobum Cuiacium in propoſito dubio, cæteris omnibus elegantiùs loquutum, & eiuſdem reſolutionem cum ſententia Corraſij conuenire. -  19 Pignus rei mutatione non perire, ſed in area conſiſtere, ad explicationem textus in l. domo, 21. ff. de pignoratitia actione, & num. ſeqq. -  20 Vſusfructus, & pignus, quare in propoſito diſtinguantur? & Iaſonis ratio coniuncta. -  21 Vſusfructus, pignus, & dominium quando extinguantur, ſi res tranſeat in aliam materiam, vel formam, remiſſiuè. -  22 Fabri rationem in dubio propoſito ſuprà, num. 20. probatam, & declaratam. -  23 Aliam item rationem redditam. -  24 Vſufructu fundi legato, ſi villa diruta ſit, vſusfructus non extinguitur, quia villa fundi acceſſio eſt. -  25 Idque procedit etiamſi villæ vſusfructus datus ſit. -  26 Vſusfructus vineæ, vtrùm excisâ vineâ pereat? item areæ vſusfructus an extinguatur, ſi poſteà in ea vinea instituatur: denique relicto areæ vſufructu, vt tollatur vinea, vtrùm remaneat vſusfructus in area? remiſſiuè. PRo abſoluta huius Capitis explicatione conſtituen[*]dum erit in primis, vſumfructum mutatione rei extingui, & cum proprietate conſolidari, per textum in l. repeti, §. rei mutatione, l. quid tamen, 10. in principio, & in §. 1. & §. nauis, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, §. finitur, Inſtitut. de vsufructu, in illis verbis: Eo amplius conſtat, ſi ædes incendio conſumptæ fuerint, vel etiam terræ motu, vel vitio ſuo corruerint, extingui vſumfructum, & ne areæ quidem vſumfructum deberi, l. 25. tit. 31. partit. 3. Doctores communiter in dictis iuribus. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. num. 4. 1. part. Petrus Coſtalius aduerſariorum iuris, in d.l. repeti, in principio. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 7. num. 7. in verſic. rei etiam peremptione, & num. 8. & 9. per totum, fol. 247. & 248. Franciſcus Hotmannus ad titulum ff. quibus modis vſusfructus amittatur, num. 3. Iacobus Cuiacius recitationum ſolennium in libros Digeſtorum, ad l. ſeruitutes, §. ſi ſublatum, per tot. ff. de ſeruitutibus vrbanorum. Antonius Goueanus lib. 1. lectionum iuris variarum, cap. 38. Ioannes Corraſius, Ioannes Cephalus, & Petrus Surdus in locis referendis infrà: & nullo ex his relato, Ioannes Garſia de expenſis moliorationibus, cap. 11. num. 18. & 19. Antonius Pichardus breuiter nimis ſcribens in d. §. finitur, in finalibus verbis, & ibidem Petrus Ricciardus num. 10. & 11. num. 34. & 38. Quod procedit, quando domus vel res ſuper qua[*] conſiſit vſusfructus, in totum extinguitur; ſecus tamen ſi pars aliqua remaneat, etſi alia perſerit, quia per partem remanentem vſusfructus totus retinetur, l. ſi cui inſulæ, 60. ff. de vſufructu, vbi Iauolenus Iureconſultus ſcripſit in hunc modum: Si cui inſulæ vſusfructus legatus eſt: quandiu quælibet portio eius inſulæ remanet, totius ſoli vſumfructum retinet. Et ibidem gloſſa 1. adnotauit, per partem retineri vſumfructum totius. Albericus etiam, Baldus, Florianus, & alij communiter, Connanus, & alij vbi ſuprà, & commendat Angelus in d. § finitur, n. 4. atque expreſſim ſentit d.l. partitæ 25. quæ ſemper vtitur verbo, toda: quaſi ſentiens aliud eſſe, ſi pars tantùm deſtruatur, vel pereat, vt conſtat ex illis verbis: Que man[*]doſe toda la caſa, o el edificio en que fueſſe otorgado a algun ome el vſofructo, o el vſo tan ſolamente, o derribando ſe toda por terremoto de raiz, o de otra guiſſa, pier deſſe porende el vſofructo que hauia en ella. Nec in contrarium vrget textus in l. excepta, ff. quibus[*] modis vſusfructus amittatur, qui dum dicit, quòd excepta capitis diminutione, vel morte, reliquæ cauſæ vel pro parte interitum vſusfructus recipiunt, denotare videtur, quòd mutatione rei pro parte contingente, pro parte finiatur vſusfructus, contra textum in d.l. ſi cui inſulæ. Sed reſpondetur quòd domo exuſta, aut diruta pro parte, per partem remanentẽ retinetur vſusfructus totius, hoc eſt, totius ſoli, vel fundi, & partis non dirutæ; ſed partis dirutæ vſusfructus retineri non poteſt, qui reuera eſt extinctus, ſic vt ſuperficie eius partis ampliùs vti aut frui fructuarius non poſſit, vt rectè declarat Petrus Ricciard. in d. §. finitur, n. 34. & confirmatur ex dicendis infrà, num. 14. Eſt autem adeò verum, vſumfructum rei mutatione[*] extingui, quòd nec areæ vſusfructus debeatur, ex d. §. finitur, cum cæteris iuribus ſuprà adductis. Nec reui[*]uiſcit vſusfructus ſemel extinctus, etiam rebus fructuariis denuò erectis, hoc eſt, etiamſi ſemel exuſtas, & collapſas, ſolòque dirutas ædes, ex integro hæres, aut proprietarius refecerit, l. quid tamen, §, non tantum, & §. penultimo, ff. quibus modis vſusſruct. amittatur, & nonnullis comprobant Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus cap. 11. num. 19. Cephalus in conſ. 20. num. 16. 17. & 18. lib. 1. Surdus in conſ. 155. num. 5. 6. & 7. lib. 2. Nec[*] etiam poteſt fructuarius opus dirutum, aut deſtructum reſicere, vt vſufructu vtatur, aut fruatur; quia ſemel extincto vſufructu, ius eius in perpetuum periit, l. vſufructuarius nonum, 51. l. vſufructuarius, 68. ff. de vſufructu, & probat expreſsè d.l. 25. tit. 31. partit. 3. in illis verbis: Maguer aquel que auia el vſofructo, o el vſo quiſiere fazer deſpues de ſola caſa, o el edificio en aquel ſuelo miſimo, non han poder de lo fazer, fueras ende ſi el ſeñor de la propriedad le otorgaſſe poder de lo fazer. Quòd ſi domus ex vetuſtate, aliqua ex parte corruerit, non poteſt hæres compelli reficere, & reparare: Si autem hæres, vel proprietarius libens, & volens refecerit, impedire non poteſt fructuarium, quin fruatur: Nec etiam prohiberi poteſt vſufructuarius, ſi velit reſicere, expenſàmque magnam refundet proprietarius, vt per textum in l. hactenus, ff. de vſufructu, alio capite declarauimus ſuprà, & ſic in terminis optimè declarat Ioannes Garſia dict. cap. 11. num. 18. & 19. Ex his inferri poteſt ad explicationem ſingularis, &[*] non vulgatæ; quæſtionis, ſi ponamus quòd vſusfructus fundi, vel domus, vel bonorum mobilium, & immobilium alicui relinquatur, & poſteà fundus, vel domus ab altero reematur vigore pacti tempore venditionis celebrati, verùm vſufructuario rei ſic reemptæ pretium pertinere debeat? quam quæſtionem in terminis proponit, atque eruditè, & eleganter tractat eam Petrus Surdus in conſ. 26. per tot. lib. 1. & tandem poſt longam diſputationem verius exiſtimat, pecuniam, ſiue pretium domûs, vel fundi ſic reempti, ſpectare debere ad vſufructuarium, non vt ſit ſuũ, tanquam fructus, ſed vt illo vti, & frui poſſit; poſtmodùm verò finito vſufructu reſtituat hæredibus, idque rationibus, & fundamentis adductis ibi. ex num. 4. vſque ad num. 9. Nec obſtat, quòd vſusfructus finitus videatur propter mutationem formæ, ex quo conuerſus eſt fundus in pecuniam? & ſic mutatio formæ debuerit extinguere vſumfructum: quia huic difficultati, & aliis concludenter ſatisfacit idem Surdus vbi ſuprà, num. 8. verſ. nec obſtat, & num. 11. vbi latius videri poterit, ne ab alio reſoluta plenè repe[*]tamus hîc. Secus tamen erit, ſi ſtabiliũ vſusfructus alicui legatus ſit, quia ſi ſtabilia ex neceſſitate vendantur, vſusfructus extinguitur, vt in terminis conſultus, poſt longam diſputationem reſoluit Cephal. in conſ. 20. per tot. lib. 1. & ſequitur Surdus dict. conſil. 26. vbi in fine aſſi[*]gnat rationem, quia pecunia, quæ ex venditione ſtabilium comparatur, non eſt ſtabilis, ſed mobilis; quippe cùm pecunia inter mobilia computetur, l. 1. §. fuit quæſitum, vbi notant Doctores ff. ad Trebellianum, l. ſi chorus, § 1. ff. de legatis 3. Decius in conſ. 381. num. 2. & referens alios Cephalus dicto conſil. 20. num. 13. Ideò non venit in vſufructu, nec includitur ſub verbis legati, niſi ſeciundùm eum, nedum ſtabilium, ſed mobilium quoque vſusfructus eſſet relictus. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, ſupe[*]riùs dicta intelligenda procedere in legato particulari vſusfructus, veluti cùm domus, aut fundus legatur: quo caſu rei mutatione ſic extinguitur vſusfructus, vt nec areæ vſusfructus debeatur; ſecus tamen eſt in legato generali vſusfructûs, veluti cùm vniuerſorum, aut omnium bonorum vſusfructus relinquitur: tunc enim areæ vſusfructus retinetur, aut peti poteſt, per textum in l. quoties, 41. §. vniuerſorum, ff. de vſufructu, vbi Iulianus Iureconſultus ſic ſcriptum reliquit: Vniuerſorum bonorum, an ſingularum rerum vſusfructus legetur, hactenùs intereſſe puto, quòd ædes incenſæ fuerint, vſusfructus ædium ſpecialiter legatus peti non poteſt; bonorum autem vſufructu legato, areæ vſusfructus peti poterit: & ibidem notarunt Gloſſa, Baldus, Angelus, Albericus, & Florianus, Azo in ſumma, C. de vſufructu, num. 32. Corraſius in l. ſi iter, num. 3. ff. de ſeruitutibus. Petrus Coſtalius indict. l. repeti. Petrus Surdus in conſil. 155. num. 5. lib. 2. & in conſ. 26. num. 10. lib. 1. Ratio veriſſima eſt, quia is, qui legat vniuerſalem vſumfructum, non videtur particularem aliquam rem reſpicere, ſed videtur legare omnis ſubſtantiæ vſumfructum, & area dicitur eſſe in ſubſtantia bonorum: quæ ratio ceſſat, cùm particularis rei vſusfructus relinquitur, vt apertè demonſtrat Iulianus in dict §. vniuerſorum, in illis verbis: Quoniam qui bonorum ſuorum vſumfructum legat, non ſolùm eorum, quæ in ſpecie ſunt, ſed & ſubſtantiæ omnis vſumfructum legare videtur: in ſubſtantia autem bonorum etiam area eſt. Ex[*] quibus verbis optimum poſſet excitari dubium, vtrùm eius textus deciſio procedat dumtaxat, cùm vſusfructus vniuerſorum bonorum relinquitur, an etiam cùm certarum rerum, hoc eſt, mobilium, & immobilium, aut immobilium tantùm vſusfructus relinquatur. Et videtur dicendum, eum textum habere etiam locum in prædicto legato, quia quod ibidem dicitur de legato vniuerſali, videtur poni ad differentiã rei alicuius particularis legatæ, & quia dicitur. Quoniam qui bonorum vſumfructum legat. Quæ verba æqualiter conueniunt legaro mobilium & immobilium, ſicut legato bonorum. Quod in facto conſultus, ſingularem rationem aſſignans, & latiùs, nouèque declarans, firmauit Petrus Surdus in conſ. 26. num. 11. lib. 1. qui in verſ. ſufficit, in ea opinione eſt, vt exiſtimet, ſufficere, vt procedat deciſio dict. §. vniuerſorum, factum eſſe legatum per nomen generis, dummodò ſubſtantia, quæ remanet, includatur in illo genere: Ideò licèt non ſit genus generaliſſimũ, ſi tamen ſit ſubalternum. ſat erit, quia idem comprehendit genus ſubalternum reſpectu rerum ſingularium, de quibus prædicatur, quod genus generaliſſimũ, & ponit exemplum, quia ſub legato bonorum immobilium comprehenditur area, non minùs quàm ſub legato vniuerſali omnium bonorum, quod secus eſt, quando legatum fit ſub nomine singulari domus, vel horti, vel ſtabuli, quia area, quæ remanet, non venit ſub legato prædictis verbis concepto. Ex eiſdem etiam verbis, atque ſuperiori reſolutione[*] deduci poteſt vera ſolutio argumentationis cuiuſdam, quam excitauit, atque optimè dissoluit Cuiacius in l ſeruitutes, ſi ſublatum, ff. de ſeruitutibus vrbanorum: is enim in finalibus verbis, cõtra ea, quæ ſuperiùs diximus, vſumfructum extingui ſublato ædificio, ſic argumentatur: Vſusfructus totius ſoli retinetur quãdiu quælibet portio aedium manet, per textum in d.l. ſi cui Inſulæ: At collapſo ædificio manet area, quæ eſt pars ædium, & ea quidem maxima, l. eum qui, 23. ff. de vſucapionibus, l. qui res, §. aream, ff. de ſolutionibus; vbi, ſublato ædificio manet area, ergo vſusfructus manet. Sed reſpondet, hanc argumentationem captioſam eſſe, &[*] proptereà diſtinguendum, ædium vſumfructum retineri, quamdiu quælibet portio ſuperficiei manet, quia tunc ædes ſaluæ ſunt aliqua ex parte; ſuperficie autem in totum ſublata, vſusfructus non retinetur: hoc ideò, quia ſaluæ non ſunt ædes; id enim non eſt ſaluũ, cuius pars integralis deſideratur: ſi ergo ſublata ſit ſuperficies, quamuis maneat area, ædes tamen dici non poſſunt; proptereà tunc extinguitur vſusfructus, nec reſtituitur: quæ ſolutio ex dictis ſuprà confirmatur apertè, & magis concludit, quàm alia Ricciardi in d §. finitur, nu. 11. qui tamen Cuiacij nullam mentionem facit. Tertiò & principaliter conſtituendum eſt, ſuperiora[*] procedere in vſufructu, & ſeruitutibus perſonarum; in ſeruitutibus verò rerum, vel prædiorum, minimè obtinere, & conſequenter ſeruitutes reales, aut prædiales, mutatione rei non perire, ſiue peremptas ſemel ex æquitate reſtitui, reſtituto ædificio, l. eum debere, l. ſi teſtamento, ff. de ſeruitutibus vrbanorum, l. & ſi forte, §. etiam, ff. ſi ſeruitus vendicetur, l. ſeruitutes, 19. §. ſi ſublatum, ff. de ſeruitutibus vrbanorum, vbi dicit Bartolus in ſummario, quantum ad iura ſeruitutum realium, ædificium deſtructum & reſtitutum idem videri, ſecus quoad perſonalcs ſeruitutes. Petrus Surdus in conſ. 121. n. 5. lib. 1. Ioannes Corraſius in contextu l. primæ, ff. de ſeruitutibus, n. 49. & 50. & n. 51. verſiculo, hic libenter, quærit differentiæ rationem inter perſonales, & reales ſerui[*]tutes, cur illæ mutatione rei extinguantur, hæ non: & quorundam rationes rectè, atque concludenter conuincit: poſtmodùm nouam rationem conſiderat num. 52.[*] demùm num. 53. illam magis probat ſententiam, quòd quemadmodum interit vſusfructus ſublato ædificio; ita etiam & realis ſeruitus extinguitur, cùm non habeat ſubiectum in quo conſiſtat: & hoc vult textus in d. §. ſi ſublatum, dum dicit expreſsè, quòd vtilitas exigit, vt repoſitum ædificium idem intelligatur, quibus verbis ſignificat Iureconſultus quòd licèt ſtricto, ſubtilíque iure interierit ſtillicidij auertendi ſeruitus diruto ædificio; quia tamen Reipublicæ intereſt vrbanas ſeruitutes non extingui, leg. hæc autem, ff. de ſeruitut. vrban. gloſſ. in l. ſed an viæ, ff. de pignoribus, hac fictione ex æqualitate conſeruatur, quia lex interpretatur, & fingit, repoſitũ ædificium in eadem ſpecie, & qualitate idem eſſe cùm primo, licèt verè non ſit, quod in vſufructu dici non poteſt, in quo ſolummodò interuenit vtilitas priuata, nec poteſt vlla vtilitas publica conſideri; atque ideò fictio locum habere non poteſt, æquitate non ſubſiſtente, l. ſciendum, ff. ex quibus cauſis maiores, idque non obſcurè præſentire videtur Bartolus in ſummario dict. §. ſi ſublatum, quatenus docet, quòd in ſeruitutibus realibus ædificium deſtructum, & reſtitutum videtur idem, quaſi ſentiens, in eo fundari principaliter æquitatem, & rationem illius textus, & vtitur verbo, videtur, quia verè ædificiũ reſtitutum, non eſt idem cum primo, vt dictum eſt. Expreſſim tamen, & cæteris omnibus elegantiùs, Corraſij reſolu[*]tionem confirmat Cuiacius recitationum ſolennium in libros Digestorum, ad dict. l. ſeruitutes, §. ſi ſublatum. Is enim primùm quærit, an mutatione ædificij ſeruientis ſeruitus extinguatur, & an reſtituto ædificio, etiã reſtituatur eadem ſeruitus? Et reſpondet, quòd ipſo iure non reſtituitur ſeruitus; nam ſublatis ædibus ſeruis, extincta eſt ſeruitus: reſtitutis autem ædibus non poteſt reſtitui, quoniam non ſunt eædem, quæ reſtituuntur, ſed ſunt aliæ ab his, quibus eſt impoſita ſeruitus: Et ſic ſummo iure, opus eſt noua ceſſione; propter vtilitatẽ tamen, ex æquitate, reſtituto ædificio, vtilis vindicatio ſeruitutis datur, quia idem eſſe ædificium cenſetur propter vtilitatem. Deinde conſtituit, idem dicendũ eſſe, ſi ædes dominantes corruant; nam his reſtitutis, & ſeruitas reſtituetur. Denique quærit, quæ ſit diuerſitatis ratio inter perſonales, & reales ſeruitutes: Et reſpõdet, quòd in vſufructu ſtrictum ius ſequimur, quoniam agitur de fructibus ædificij lucrandis; at in ſeruitutibus ſpectamus non tam ius, quàm vtilitatem rerum: Vtilitas autem rerum exigit, vt vicinus hæc iura aliis tribuat, id vicina prædia exigunt, & quoniam magis neceſſaria ſunt iura, in his ſequimur vtilitatem. Sed & alia poterit vltra prædictos Authores differen[*]tiæ ratio reddi, ſi anteà conſtituamus, in pignore etiam diuerſum ius conſtitutum, quàm in vſufructu: in eo enim Paulus Iureconſultus in l. domo 21. ff. de pignoratitia actione, ſic ſcripſit: Domo pignori data, & area eius tenebitur: eſt enim pars eius; & è contra, ius ſoli ſequitur ædificium; & ibidem Accurſius ſcholio 1. Bartolus, Caſtrenſis, & alij adnotarunt communiter, rei mutatione non perire pignus, ſed in area conſiſtere: de ratione[*] differentiæ inter vſumfructum, & pignus quærendum eſt; & Iaſon in addit, ad Portium, in dict. §. finitur. n. 5. in fine, dicit, quòd ſeruitus vſusfructûs extinguitur mutatione formæ, nec durat, ſiue non reuiuiſcit ædificio reædificato, ne proprietas reddatur inutilis; quod non eſt propter ius pignoris, quia etiã durante iure pignoris; nihilominùs proprietas eſt vtilis. Quæ ratio reuera parùm pungit, & conuincitur manifeſtè, Primò, quia etiamſi vſusfructus reuiuiſceret, ſiue duraret ædificio iterùm repolito, non ideò ſequeretur, quod proprietas inutilis eſſet, quippe inutilis iudicatur proprietas cùm in vniuerſum inutilis eſſe poteſt, ſemper abſcedente vſufructu, vt dicit Iuſtinianus in §. 1. in fine, Inſtitut. de vſufructu: ſed in propoſita ſpecie, tametſi duraret vſusfructus, denuò erecto, aut repoſito ædificio, non eſſet inutilis proprietas: enimverò finiri poſſet vſusfructus, & cum proprietate conſolidari, morte vſufructuarij, capitis diminutione, non vtendo per modum, & tempus, & aliis modis à iure conſtitutis. Deinde & ſecundò, quoniam Paulus Iureconſultus in ea lege, fundatur in eo, quòd area, quæ remanet, ſit pars domûs deſtructæ, ſiue combuſtæ, non in eo, quòd proprietas vtilis, aut inutilis remanere poſſit propter ius pignoris. Bartolus vero in leg. ſi conuenerit, §. ſi quis caue[*]rit, num. 3. de pignoratitia actione, licet magiſtraliter diſtinguat in prepoſito, quando ſcilicet vſusfructus, pignus, & dominiũ extinguantur, ſi res tranſeat in aliam materiam, vel formam, ad quem confugere neceſſarium erit, cùm occaſio ſe offerat; nullam tamen reddit differentiæ rationem in prædictis; & nonnullas rationes improbat, tradítque nouã rationem Petrus Ricciardus in dict. §. finitur, ex num. 38. Dici tamen poſſet dupli[*]citer: Primum, quòd vſusfructus, qui eſt ſeruitus perſonalis, non imprimit characterem in re ipſa; neque ei inhærer, quoniã vſusfructus exercetur circa fructus rei, hon circa rem ipſam, ſiue proprietatem, vt dicit Caſtrenſis in l. 4. n. 23. ff. de ſeruitutibus, & probat Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 19. num. 22. Ideòque facilius ſublato ædificio, ſiue rei mutatione extinguitur omninò, nec reuiuiſicit, etſi ædiſiciũ reſtituatur, ex dictis iuribus: in pignore verò, & in ſeruitute prædiali contrà obſeruatur, per text. in d.l. domo, 21. ff. de pignoratitia actione, & in d.l. ſeruitutes, 19. § ſi ſublatũ, ff. de ſeruitutib. vrban. quia ſeruitutes reales characterẽ imprimũt, ac per eas incõmodatur, & deterior redditur ipſa res. quę ſeruitutem debet, vt docet Caſtrenſis loco relato ſuprà. Similiter obligatio pignoris rẽ concernit principaliter, l. & quæ nondum, 15. §. & quod dicitur, ff. de pignoribus. Ideò idem ius conſtituitur in pignore, quod in ſeruitute prædiali: quoniam ius reale eſt plus radicatum, quàm ſit ius perſonale, vt cum Fabro, & Aretino, probauit Nicaſius in eodem §. finitur, circa finem. Deinde & ſecundò, aliter & meliùs dici poſſet, quòd in[*] pignore & hypotheca ſecuritatẽ debiti principaliter ſpectamus, §. vltimo, Inſtitut. quibus modis re contrahitur obligatio. Quæ ſemper eſſe poteſt, ac æquum eſt vt ſit, re etiam quantumcunque mutata; nam in pignore & hypotheca res tota obligatur, ſed area pars domus eſt pignori datæ, vt dicit textus in eadem l. domo: ergo etſi domus pignori data, diruta, aut deſtructa ſit, area tamen remanere debet obligata: vſusfructus verò interim manet, dum ſalua eſt ſubſtantia rei, l. 1. ff. de vſufruct. in principio. Institut. eodem titul. At mutata forma rei, non manet ſubſtantia, l. vſufructuarius nonum, 51. l. vſufructuarius, 68. ff. de vſufructu. Ideò non mirum, ſi vſusfructus extinguatur etiam in area, quia dirutâ domo non manet ſubſtantia rei, cuius vſusfructus legatus fuit; & ad hæc reduci poſſunt, quæ inpropoſito conſiderauit Ricciardus in dict. §. finitur, num. 38. verſicul. vlteriùs ego reſponderem, vbi dicit, quòd ideò deſtructâ aut dirutâ domo, remanet ius, & obligatio pignoris in area, quia domus fuit pignori data, & quoad ædificium, & quoad ſuperficiem, & quoad ſolum & aream etiam; ideò cùm remaneat area, & pignoris obligatio remanet: vſusfructus verò conceſſus cenſetur ratione ædificij & ſuperficiei, vt ſcilicet inhabitaretur, & ſic propter vſum habitationis; ideò domo deſtructa, non durat vſusfructus in area, quia non durat ille vſus, ad quem fuit conceſſa domus, cũ domus diruta amplius habitari nõ poſſit. Quarto & vltimo loco conſtituendum eſt, quòd fun[*]di vſufructu legato, ſi villa diruta ſit, vſusfructus non extinguitur, quia villa fundi acceſſio eſt, non magis quàm ſi arbores deciderint, per textum in l. fundi, 8. ff. quibus modis vſus fructus amittatur. Quæ procedit, etiamſi[*] villæ vſusfructus datus ſit, quoniam villæ appellatione, etiam ei adiunctos agellos comprehendere ſolemus, vt firmat Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. c. 6. num. 8. fol. 247. vbi num. 9. de areæ, & vineæ vſufructu mouet dubium, vtrùm, inquam, vineæ vſufructu relicto,[*] eâ excisâ pereat vſusfructus. Item areæ vſufructu relicto, ſi poſteà in ea vinea inſtituatur, vſusfructus an extinguatur? Denique relicto areæ vſufructu, vt tollatur vinea, vtrùm remaneat vſusfructus in area: & rectè præfata dubia diſſoluit, vt ſi aliquando occaſio ſe obtulerit, ibidem videri poterit. CAPVT LXXIII. Vſufructu finito, vtrùm proprietarius ſtare debeat colono vſufructuarij: Item fructuarius ipſe an proprietarij locationi ſtare teneatur: vbi l. ff. pendentes, §. ſi qua ſeruitus, l. arbores, §. 1. ff. de vſufructu, l. cùm antiquitas, C. eodem tit. l. ſi quis domum, §. 1. ff. locati, dilucidè, & verè explanantur: quorundam traditiones in propoſito, & nouiter, & concludenter confutantur, & materia hæc accuratè, & meliùs quàm hactenus declaratur. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarius locationi authoris ſtare non tenetur; imò conductorem expellere poteſt, & numero ſequenti. -  2 Emptor, ac alius ſingularis ſucceſſor colonum venditoris, vel authoris expellere poteſt, nec locationi eiuſdem ſtare tenetur: quod latius explicatur remiſſiuè. -  3 Proponitur difficultas l. ſi pendentes, §. ſi quæ ſeruitus, ff. de vſufructu, cum. l. arbores, 66. §. 1. eodem titulo, & num. ſeqq. explicatur. -  4 Baldum, Alexandrum, Angelum, & Socinum nequaquam probare id, ad quod citantur per Caballinum. -  5 Caballini diſtinctio in propoſita difficultate reiecta. -  6 Gloſſæ ſententia in eadem difficultate damnata. -  7 Vincentij Carocij diſtinctio in eodem dubio refellitur. -  8 Vſufructuarium non teneri ſtare colono proprietarij, ſiue vſufructuarius ſit particularis, ſiue omnium bonorum, & vide num. præced. -  9 Vera traditur interpretatio ad textum in dict. l. ſi pendentes, §. ſi qua ſeruitus, ff. de vſufructu, & oſtenditur, lapſos Doctores communiter exiſtimantes eum textum contrarium eſſe textui, in d.l. arbores, §. 1. ff. de vſufructu, & num. ſeqq. -  10 Fundus tranſit in quemcunque poſſeſſorem cùm ſuo onere, & ſeruitute. -  11 Onera realia ad vſufructuarium pertinent durante vſufructu. -  12 Penſiones rerum locatarum, vbi conuentum eſt, quòd pertineant ad vſufructuarium, fructuarius cogitur ſtare colono. -  13 Penſiones iam antè locatorum agrorum, non aliàs pertinent ad vſufructuarium, quàm ſi ipſa quoque ſpecialiter comprehenſæ ſint. -  14 Et circa id dubitandi ratio proponitur, & vera reſolutio traditur. -  15 Vſufructuarius ſi incipiat exigere, vel recipere penſiones, ex hoc ſibi præiudicium generat, & per factum, aut tacitam acceptationem cogetur ſtare colono. -  16 Vfufructuarius, ac alius ſingularis ſucceſſor locationi authoris ſtare tenetur, ex quo penſiones debitas receperit, quia eo ipſo videtur locationi conſenſum accommodaſſe. -  17 Vſufructu finito, proprietarius non tenetur ſtare colono vſufructuarij ſi ſed poteſt expellere illum, provt latiùs hoc numero explicatur. -  18 Vſufructuarius poteſt locare alteri vſumfructum, vel res fructuarias. -  19 De vſufructuario locante res fructuarias, & mortuo eo, pendente tempore locationis, ad quid, & qualiter poſſit aduersùs hæredès eius agi: qualiter etiam ſuccurratur conductori circa expenſas, & multis aliis quæstionibus in propoſito neceſſariis, atque de materia l. ſi quis domum, §. 1. ff. locati, latiſſimè actum remiſſiuè. -  20 Vſusfructûs locatio an extinguatur ex parte conductoris, per mortem ipſius? remiſſiuè. -  21 Is, cui habitatio relicta eſt, poteſt illam alteri locare. -  22 quod procedit, ſiue habitatio relinquatur in vltima voluntate, ſiue inter viuos concedatur, vel aliis quibuſcunque modis. -  23 Proponitur difficultas l. ſi habitatio, 10. ff. de vſu & habitatione, & num. ſeqq. explicatur. -  24 Vſuarius locare non poteſt ius, quod habet. -  25 Neotericorum ſolutio circa difficultatem propoſitam ſuprà, num. 23. reiicitur. -  26 L. cùm antiquitas, C. de vſufructu, eleganter, ac meliùs quàm hactenus declarata. -  27 Habitatio eſt ſpecies alimenti. -  28 Baldum aſſequutum fuiſſe veram rationem l. cum antiquitas, C. de vſufructu, & verba eiuſdẽ in id relata. PRo abſoluta atque diſtincta huius Capitis explicatione, vt ab vſufructuario ipſo exordiamur, conſtituendum erit in primis, in fauorem eiuſdem fructuarij[*] textum rideri expreſſum in l arbores, 66. § 1. ff. de vſufructu, vt ſcilicet vſufructuarius iure poſſit locationi Authoris non ſtare, & conſtructorem eiuſdem expellere,[*] exemplo contractûs venditionis; in quo conſtat quòd emptor, vt & alius ſucceſſor ſingularis quicunque, colonum venditoris, vel authoris expellere poteſt, nec eius locationi dare debet, per textum in l. emptorem, C. de locato & conducto, l. 19. tit. 8. partit. 5. & latiſſimè declarant Tiraquel. de retractu conuentionali, §. 3. gloſ. 1. & vnica, num. 13. & ſeqq. Socinus regula, 487. Dueñas regula. 240. Couar. reſolut. lib. 2. cap. 15. Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 3. de locatione & conductione, num 9. per totum Aluarus Valaſcus conſultat. 40. 76. & 78. latiſſimè Barboſa in l. ſi filiofamilias, § ſi vir in quinquennium, ff. ſoluto matrimonio. Ioannes Guttſerrez canon. quæſt. lib 2. cap. 8. per totum. Surdus deciſ. 172. 225. & 265. & in terminis ſuperiorem ſententiam, fructuarium, inquam, authoris locationem obſeruare non teneri, defendunt Romanus num. 13. & Alexander num. 10. in d. §. ſi vir in quinquennium, idem Alexander in conſil. 122. num. 8. lib. 5. & de communi teſtantur Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 177. fol. mihi 370. Antonius Gomezius d. cap. 3. de locatione & conductione, num. 9. in princ. verſ. imò habet etiam locùm. Barboſa in d. §. ſi vir in quinquennium, num. 5. verſ. vnde vidimus. Sed in contrarium videtur vrgere textus in l. ſi pen[*]dentes, §. ſi qua ſeruitus, ff. de vſufructu, vbi ſcribitur, quòd vſusfructus tranſit cùm onere rei impoſito; & ſic vſufructuarius tenetur vti & frui re in vſumfructum ſi. bi conceſſa, eo modo, & forma, quo dominus vtebatur: ideò ſi qua ſeruitus impoſita eſt fundo, neceſſe habebit fructuarius ſuſtinere eam; & idem dicendum eſt, ſi ſtipulatione ſeruitus debeatur, ſed etſi ſeruus ſub pœna emptus ſit interdictis certis quibuſdam, & vſusfructus eius legatus ſit, ha re omnia obſeruare debebit fructuarius, vt in eodem textu exprimitur: ex quo ſolent nonnulli argumentum deducere, vt eadem ratione teneatur vſufructuarius obſeruare locationem à proprietario, ſiue[*] domino rei factam. Caballinus autem milleloquio 525. part. 2. pro huius difficultatis explicatione, primò quærit, an mulier vſufructuaria viri, colono ſtare debeat: & pro ſolutione dicit, quòd Baldus in l. 1. colum penultima, verſ. pone maritus, C. de fructibus & litium expenſis. Alexander in d §. ſi vir in quinquennium. Socinus in conſ. 125. lib. 1. Angelus in conſ. 244. tenent, quòd mulier vſufructuaria ſtare debeat locationi factæ per maritum: & reddit rationem, quia mulier debet vti arbitrio boni viri; ideò debet dare colono, l. ſi pendentes, §. ſi quid, ff. de vſufructu: ſed vbi vſufructuarius non debet vti arbitrio boni viri, nec etiã colono dare debet, per tex in d.l. arbores, §. 1. ff. de vſufructus ſic conciliatur cũ d. §. ſi qua ſeruitus. Verùm hæc conciliatio vera non eſt, & prædictus[*] Author manifeſtè decipitur. Primò, quia Baldus in loco per eum allegato, quamuis referat Bartolum ita tenentem; ipſe tamen contrarium tenet, & ſuperiori reſolutioni accedit: quod expreſſim colligitur ex ſummario eiuſdem Baldi ibidem, num. 17. vbi dicit, quòd vſufructuarius poteſt expellere colonos. Alex. verò in d §. ſi vir in quinquennium, contrarium etiam dicit eius, ad quod citatur per dictum Authorem, vt ſuperiùs diximus: Socinus denique, & Angelus in dictis consiliis, de vſufructuario nihil tractant, & falsò in eam ſententiam præcitati ſunt. Deinde & ſecundò, quia conſtituere differentiam in hoc, an vſufructuarius arbitrio boni viri vti debeat, necne, truffa quidem est, & iuris rationi res contraria, quippe cùm vſufructuarius vti & frui arbitrio boni viri ſemper debeat, quocunquemodo vſusfructus conſtiturus ſit, nec aliquis caſus eſſe poſſit, qui arbitrium boni viri excludat: eo maximè, quòd colonum expelli per fructuarium, non alienum ab arbitrio boni viri iudicat Paulus Iureconſult. in d.l. arbores, §. 1. Imò ſtrictam iuris rationem obſeruans, ad exemplum venditionis poſſe vſufructuariũ conſtuctorẽ repellere, reſpondet expreſſim. Gloſſa igitur ante alios in d. §. ſi qua ſeruitus, aliter[*] componit prædictam difficultatem, conſtituítque, quædam eſſe, quæ non diminuunt de libertate fruendi, vt eſt ſeruitus fundo fructuario impoſita; & tunc tenetur vſufructuarius ea obſeruare, aliàs non dicitur vti arbitrio boni viri: ſic procedit textus in d.l. ſi pendentes, §. ſi qua ſeruitus. Quædam verò ſunt, quæ diminuunt de libertate vſusfructus, vt, non poſſe expellere colonum, & alia ſimilia, & hæc fructuarius obſeruare non tenetur, per textum ſic intelligendum in d.l. arbores, §. 1. Hæc tamen ſolutio, aut distinctio, non ſolùm aliena eſt à mente dictorum iurium, ſed etiam iuris rationi contraria. Enim verò pati ſeruitutem in fundo, ius vtendi & fruendi, ac etiam libertatem eius diminuit, & maximam incommoditatem affert fundo, vt de ſe patet, & apertius colligitur ex diffinitione ſeruitutis, quam tradit Bartolus in l. 1. vbi probarunt Doctores communiter, ff. de ſeruitutibus. Prætereà non poſſe vti ſeruo in omnibus locis, vel non poſſe illum ad loca excepta tranſmittere, quis negare poterit, quòd multum de libertate fruendi diminuat, vt rectè conſiderat Vincent. Carocius de locato & conducto, gradu 3. perſonarum, quæſt. 18. num. 6. fol. mihi 84. Et tamen hæc omnia, & alia ſimilia obſeruare debere fructuarium, ſtatutum eſt in dict. §. ſi qua ſeruitus, cuius deciſio in alio quidem fundatur, vt ſtatim dicetur. Quare ipſe Carocius vbi ſuprà, num. 7. in ſuperiori[*] dubio diſtinguendum exiſtimat, quòd quidam eſt vſusfructus titulo particulari, vt emptionis, & ſimilium, & vſufructuarius talem vſumfructum obtinens, ad exemplum venditionis, non tenetur ſtare colono: & ita procedit textus in d.l. arbores, §. 1. Quidam eſt vſusfructus, aut vſufructuarius titulo vniuerſali omnium bonorum, & iſte tenetur ſtare colono: & ſic procedit textus in d. l. ſi pendentes, §. ſi qua ſeruitus. Sed nec iſta diſtinctio placere poteſt. Primò, quia in vſufructuario omnium bonorum, licèt eam opinionem tenuerit Bartolus in locis relatis per Alexandrum in dicto §. ſi vir in quinquennium, num. 15. Tamen ipſe Alexander rectiùs ſirmat, ſuſtineri non poſſe; & conſequenter vſufructuarium omnium bonorum ſtare non debere colono proprietarij: quod tenuit etiam Angelus in dicta l. arbores, §. 1. Capella Tholoſana deciſ. 420. Secundò, quia textus in dict. l. ſi pendentes, §. ſi qua ſeruitus, non loquitur in vſufructu omnium bonorum, ſed potius in vſufructu rei particularis, vt fundi, & ſerui, vt ex verbis eius conſtat aperte; & ſic deſtruitur omninò ſecundum membrum præſatæ diſtinctionis: verba etiam dict. l. arbores, §. 1. ita obtinent, aut militant, cùm vſusfructus omnium bonorum relinquitur, ſicut quando vſus rei particularis legatur. Deinde quia vſufructuarius ideò poteſt expellere colonum poſitum à proprietario, quia quaſi dominium in re conſequitur, vt firmat Barboſa in d.l. ſi filiofamilias, §. ſi vir in quinquennium, num. 5. in ſine, fol. 618. qui eum Cumano, Cephalo, & aliis, ſecurè probauit, in hac materia non eſſe conſiderandum, vtrùm ſucceſſor particularis ſit neceſſarius, vel voluntarius, ſed vtrùm conſequatur plenum ius in re, vel non conſequatur: nam primo caſu poteſt expellere colonum, & in ſecundo caſu non; quod in vſufructuario omnium bonorum æqualiter, aut fortiùs, quàm in particulari fructuario procedere debet: eo maximè, quòd vſufructuarius omnium bonorum, particularis, & non vniuerſalis ſucceſſor dicitur regulariter, vt cum Menochio, & aliis probauimus ſuprà, hoc eodem lib. cap. 8. num. 26. & in propoſito, ſucceſſor etiam ſingularis intelligendus eſt, quoniam in hac materia ille tantùm ſucceſſor vniuerſalis tenetur ſtare colono, qui eius perſonam repræſentat, vt eſt hæres, l. viam veritatis, C. de locato. Dueñas regula 240. limit. 1. vel qui ſuccedit vniuerſaliter in omnibus bonis: Aliàs quantumcunque aliquo reſpectu videatur ſucceſſor vniuerſalis; tamen non tenetur obſeruare locationem prædeceſſoris, vt cum Ruino, & Pontano reſoluit Barboſa indict. §. ſi vir in quinquennium, num. 6. in principio. At vſufructuarius omnium bonorum defundi perſonã non repræſentat, nec vniuerſaliter ſuccedit in omnibus bonis, ſed in vſufructu tantùm: ergo non tenetur ſtare colono. Conſtat ergo ex dictis adhuc dubiam eſſe veram[*] interpretationem dictorum iurium: re tamen vera firmandum, vſufructuarium non teneri ſtare colono proprietarij, ſiue vſufructuarius ſit particularis, ſiue omnium bonorum, idque propter generalitatem d.l. arbores, §. 1. & rationes ſuperiùs propoſitas, quæ in effectu concludunt, propter authoritatem etiam Alexandri, & Angeli ſuprà relatam, quibus conuenire videntur Antonius Gomez. Borgninus Caualcanus, & Barboſa in locis relatis ſuprà, qui indiſtinctè admittunt, fructuarium poſſe expellere colonum proprietarij, & diuerſum ius in vſuario conſtituunt, qui cùm tantum ius vtendi habeat, colonum expellere non poteſt, l. ſi habitation. § finali, §. de vſu, & habitatione. Dueñas regula 240. in fine. Nec obſtat textus in d.l. ſi pendentes, §. ſi qua ſerui[*]tus, ff. de vſufructu. Quoniam in eo textu ſuperior dubitatio, an poſſit vſufructuarius expellere colonũ, necne, nequaquam tractatur. Aliud enim eſt, vſufructuarium debere vti & frui re, cum oneribus eidem impoſitis, hoc eſt. ſeruitute, & aliis ſimilibus: quæ iura cùm rem afficiant, cùm ipſa etiam re tranſire debent, argumento l. Titius, ff. de ſeruis exportandis: & ſic tenetur vſufructuarius illa obſeruare, vt ibidem dicitur. Aliud verò eſt, vſufructuarium poſſe repellere colonum proprietarij; ſiquidem ex locatione non cauſatur ius aliquod reale, quod rem afficiat, ſed tantùm cõpetit actio perſonalis colono contra locatorem, & eius hæredem, quæ perſonalis actio non tranſit cum re, nec ligat fructuarium, per textum in l. vltima, §. Lucius, ff. de contrahenda emptione. Quæ eſt vera interpretatio ad dicta iura, & fuit originaliter Alberici de Roſatis, ad quem nullus Neotericorum aduertit, in d.l. arbores, §. 1. ff. de vſufructu, vbi n. 2. vno verbo præfatam ſolutionem tradit,[*] inquit enim: Sed in contrario erat quoddam ius quod rem afficiebat. Idque comprobari poteſt ex ſequentibus. Primò per textum in l. via conſtitui, 33. §. ſi fundus ſeruiens, & in l. cum fundo, 36. ff. de ſeruitutib. rusticorum, l. neque, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, vbi fundus tranſit in quemcunque poſſeſſorem cum ſuo onere, & ſeruitute Secundò probatur, quia cùm Iureconſultus in eadem l. ſi pendentes § ſi quid cloacarij, generaliter[*] conſtituiſſet, onera realia ad vſufructuarium pertinere durante vſufructu, vt ibidem adnotarunt Baldus, & Albericus num. 2. & poſt Pinellum, ac multos alios infinita congerit Vincentius Carocius de locat. & conducto, gradu 3. perſonarum, quæſt. 19. per totam, fol. 87. dicit ſtatim ipſe Conſutus, quòd ſi qua ſeruitus impoſita eſt fundo, neceſſe habebit fructuarius ſuſtinere eam: Vnde cùm tractetur ibi de onere reali, apparet manifeſtè, lapſos Doctores communiter exiſtimantes, eum textum contrarium eſſe textui in dict. l. arbores §. 1. in quo ius perſonale tantum cauſatur contra locatorem; ideò poteſt vſufructuarius colonum expeliere. Quod tamen limitatur, niſi expresè conuentum ſit,[*] ve penſiones rerum locatarum ad vſufructuarium pertineant; tunc enim fructuarius tenetur ſtare colono, vt in dict. §. 1. Expreſſum eſt. Idque, vt melius percipiatur, conſtituendum erit, dubium eſſe, vtrùm vſufructuarius poſſit recipere penſiones? Et Iureconſultus in ead. l. arbores, 66. d. §. 1. plane reſpondet, quòd penſiones iam antè[*] locatorum agrorum, non aliàs pertinent ad vſufructuarius, quàm d ipſæ quoque ſpecialiter cõprehenſæ ſint, & tunc tacitè videtur actum de non repellendo colono: quòd ſi exceptæ non ſint, minimè tenetur vſufructuarius ſtare colono. Sed dubitationem faciebat, nam vi[*]debatur, quòd penſiones præcentes, etiamſi ſpecialiter comprehenſæ non eſſent, deberentur fructuario, quemadmodum fructus pendentes debentur, l. pendentes, ff. de vſufructu: Nihilominùs tamen, rectè reſpondit contrarium Iureconſultus; nam fructus ſunt quid cohærens fundo, & tanquam pars fundi cedunt vſufructuario, l. fructus pendentes, ff. de rei vendicatione: penſiones verò ſunt quid ſeparatum à fundo, & ideò fructuario non debentur, niſi expreſsè agatur, vt in eo textu eleganter docuit Albericus num. 1. & eo non relato, ſic in effectu reſoluit Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 3. perſonarum. quæſt. 17. per totam, fol. 84. vbi poſt Fulgoſium, & Albericum exclamat, reputans valdè notabile in praxi, quòd eo ipſo, quòd conuenitur, vt fructuarius habeat penſiones, cogitur ſtare colono: & inde num. 4. rectè infert, quòd ſi maritus faciat[*] teſtamentum, & vxorem relinquat vſufructuariam omnium bonorum ſuorum, acceptando dupliciter vſumfructum, non per hoc cogitur ſtare colono, ſed ſi incœpiſſet exigere, vel recipere penſiones, videtur in hoc ſibi præiudicaſſe, & per factum, aut tacitam acceptationem cogeretur ſtare colono; quod prædictus Author nec iure, nec alicuius Doctoris authoritate comprobat: veriſſimum tamen eſt, & optimè confirmatur ex his,[*] quæ ſcripſit Socinus in conſ. 125. ex num. 1. cum ſequentibus, vol. 1. vbi in terminis, eruditè oſtendit, mulierem vſufructuariam, ac alium ſingularem ſucceſſorem teneri ſtare locationi prædeceſſoris, ex quo penſiones debitas receperit, quia eo ipſo cenſentur locationi conſenſum accommodaſſe: & ita in facti cõtingentía aliquando vidimus obſeruatum, & iudicatum. Et hactenus de vſufructuario, qui regulariter colono authoris ſtare non tenetur, ob rationem dictam ſuprà, num. 7. in verſiculo, deinde quia vſufructuarius, aut ob alias adductas per Vincentium Carocium gradu 3. perſonarum quæſt. 18. ex num. 3. & num. 8. fol. 84. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, quòd[*] proprietarius etiam finito vſufructu non tenetur ſtare colono vſufructuarij, ſed poteſt expellere illum, eadem ratione quâ fructuarius poteſt, quia plenum ius conſequitur in re, l. ſi quis domum, §. 1. ff. locati: & ita obſerunant, licèt in ratione diſſentiant Bartolus numer. 1. Alexander num. 20. Imola num. 9. in dict. l. ſi filio familias, §. ſi vir in quinquennium, vbi Barboſa n. 6. fol. 618. Crotus in conſ. 414. num. 22. lib. 3. Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 3. de locatione, & conductione, nu. 8. in fine, & in l. 40. Tauri, nu. 84. in fine. Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 176. fol. 369. Cephalus in conſ. 181. num. 20. & 21. lib. 2. Mieres de maioratu, part. 4. quæſt. 25. num. 2. & num. 4. in fine, Vincentius Carocius de locato & cõducto, dicto gradu 3. perſonarum, quæſt. 6. vſufructuarij, in principio, fol 79. Qui dicit in hac re conſiderationem habendam ſecundum facti contingentiam, & communem curſum cauſarum: ſi enim vſufructuarius locauerit ad annũ, & infra eum ſeminauerit conductor, qui ad manus proprias agrum colebat, & ſimiliter infra annum deceſſerit vſufructuarius, debètne priuari conductor; vtique non; vt ipſe exiſtimat, & ſimili quodam de colono fundat: Inde nu. 3. ſtatuit, quòd cùm in hac materia locati & conducti æquitas præ oculis habenda ſit, bonus Iudex arbitrari debebit, an locatio ſit de domo, & rebus habitabilibus, in quibus nõ requiritur aliquis ſucceſſiuus labor, nec opera, aut induſtria in fructibus percipiendis, & colligendis, ſed per breue tempus de alia habitatione prouideri poteſt: An verò locatio ſit facta defundo, & aliis, in quibus requiritur cultura, vt hoc ſecundo caſu priuari non debeat conductor laboribus & impenſis, quas fecit habendo reſpectum ad finem colligendorum fructuum: & ſic de aliis fructibus, in quibus inquit conſiderandum eſſe, ne ex æquitate, quæ attendẽda eſt, in aliquam iniquitatem incidamus. Denique num. 5. eandem æquitatem attendẽdam eſſe dicit, ſi quis conduxerit domum ab vſufructuario, & in ea fecit aliquam impenſam valdè neceſſariam, quam veriſimiliter quilibet habitare volens feciſſet, vt ſi poſtea moriatur vſufructuarius, non debeat tam neceſſario opere defraudari; & refert Borgninum in repertorio deciſ. in verbo, vſufructuarius locator, 1. part. Vides ergo hac in re arbitrium diſcreti, aut boni iudicis multum facturum, & iuxta id temperandam ſuperiorem reſolutionem communem ex dict l. ſi quis domum, §. 1. deductam, quam confirmat, & ſingulariter declarat l. 3. titul. 8. partit. 5. quæ pro certo[*] ſupponit, poſſe fructuarium locare alteri vſumfructum, vel res fructuarias, & de iure communi probat apertè textus in eadem l. ſi quis domum, §. 1. & in l. arboribus, §. vſufructuarius, ff. de vſufructu, provt cum communi reſoluimus ſuprà, cap. 69. num. vlt. & tradit Borgninus Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 171. fol. 365. In propoſito tamen huius materiæ, & deciſione d.l. ſi[*] quis domum, §. 1. cùm fructuarius ſcilicet locat res fructuarias, item ſi moriatur pendente tempore locationis ad quid, & qualiter poſſit aduerſus hæredes eius agi: & qualiter ſuccurratur cõductori circa expenſas, & mnltis aliis quæſtionibus neceſſariis. latiſſimè ſcribit Vincentius Carocius, & infinitis exornat dict. l. ſi quis domum, §. 1. de locato & conducto, dicto 3. gradu per ſonarum q. 1. cum multis ſeqq. fol. 76. vſque ad quæſt. 16. & ibidem, quæſt. 9. plenè tractat, an vſusfructûs locatio extingua[*]tur ex parte conductoris per mortem ipſius: de quo videndus eſt etiam Barboſa in l. vſufructu, 58. num. 6. in fine, & num. 7. fol. 934. ff. ſoluto matrimonio. Is etiam, cui habitatio relicta eſt, poteſt illam alteri[*] locare per textum in l. cum antiquitas, C. de vſufructu, §. ſed ſi cui habitatio, Inſtitut. de vſu & habitatione, l. vlt. tit. 31. partit. 3. verſ. e aun ſi la quiere: Quod procedit,[*] ſiue habitatio relinquatur in vltima voluntate, ſiue inter viuos concedatur, vel aliis quibuſcunque modis, ſecundùm Afflictis deciſ. 401. num 7. & 8. quem ſequitur Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 3. perſonarum, quæſt. 3. de vſu locati. fol. mihi 87. & diximus ſuprà, cap. 28. num. 23. & 24. ſed & commodari poteſt, leg. 1. §. huius edicti, verſiculo, Iulianus, ff. commodati. Verùm in contrarium vrget textus in l. ſi habitatio, 20.[*] ff. de vſu & habitatione, vbi probatur habitationem re ipſa, & effectu, idem eſſe cum vſu; & tamen vſus locari[*] non poteſt, l. ſed. neque, ff. de vſu & habitatione, in princ. inſtitut. eodem tit. Ergo nec is qui habitationem habet, poterit eam locare: Et augetur difficultas, quia ſi habitatio donari non poteſt, vt dicit textus in dicta l. ſi habitatio; cur pecunia locari poterit, aut quæ huiuſce rei diſcriminis ratio concludens eſſe poteſt, maximè cùm commodari poſſit, vt diximus; & tamen commodati, & donationis par aut eadem ratio eſſe videtur, vt ſentiens difficultatem optimè aduertit Baldus in eadem l. cùm antiquitas, num. 2. cui tamen minimè ſatisfaciunt gloſſa, nec alij Doctores communiter: Nonnulli verò arbitrantur, verum eſſe, quòd iure Digeſtorum, nulla fuerit differentia inter vſum, & habitationem, per textum in dicta l. ſi habitatio, ac proinde, quòd eo iure habitatio locari non potuerit, quemadmodum nec vſus locabatur: Iuſtinianus tamen corrigens ius antiquum, ſtatuit in ea lege, vt locari poſſit habitatio, quamuis vſus non poſſit, quæ in re Iuſtinianum ſic ſtatiſſe admirantur, atque ipſum reprehendunt Balduinus in Iuſtinianum, pag. 176. Hotmannus in dicto §. ſed ſi cui habitatio, enunciat. 2. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap 5. num. 6. cuius mentionem fecimus ſuprà, hoc eodem lib. cap. 28. num. 28. Mouentur ij Authores, eo quòd nulla diſcriminis ratio reddi poſſit inter ædium vſum, & habitationem, & quia habitatio originem duxit ab his, qui clientibus, aut libertis ſuis, quorum exiguæ facultates erant habitationem ædium ad tempus vitæ: concedebant. Quæ beneficia cùm perſonalia ſint, non debent perſonam egredi, ac proinde qui habitationem habent, habitare tantùm poſſunt, non aliis locare. Verumenimverò præfati Authores iniuſtè, vel, vt[*] ita dixerim, temerariè, Imperatoris conſtitutionẽ redarguunt. In primis, quia tẽpore, ſiue iure Digeſtorum non ita certum erat habitationem locari non potuiſſe, vt ſtatim dicam, & colligi poteſt ex iuribus ſuprà citatis, & d.l. 1. verſ. Iulianus, ff. commodati, vbi probatur, habitationem commodari poſſe: quo caſu habitatio egreditur perſonam eius, cui beneficium factum eſt. Deinde, quia Iuſtinianus, vt præfatam legem conderet, & ſic ſtatueret, multa conſiderauit, & non leuiter ductus, ſed ſtrictam iuris rationem obſeruans, atque iuſtis de cauſis motus, ſic decidere fuit coactus. Quod facilius conſta[*]bit præmittendo, inter Iureconſultos valdè controuerſum fuiſſe, an is qui habitationem habebat, poſſet eam alteri locare, vt apertè colligitur ex verbis d.l. cum antiquitas, & d. §. ſed ſi cui habitatio: nonnulli enim crediderunt, nec locari, nec donari poſſe habitationem; cuius opinionis videtur fuiſſe Papinianus, vt conſtat ex d.l. ſi habitatio, ff. de vſu & habitatione, vbi refert Vlpianus, conſenſiſſe Papinianum lib. 18. quæſt. legatum vſus, & habitationis idem effectu eſſe: alij verò exiſtimarunt habitationem locari poſſe: cuius opinionis fuit Marcellus, quem refert Imperator in d. § ſed ſi cui habitatio: Alij denique in hac diſputatione inter ſe diſſentiebant, vt ſignificat tex. in d.l. cùm antiquitas, ibi. Authorum iurgium decidentes. Quare Iuſtinianus, vt prędictam altercationem tolleret, Marcelli, ſequaciúmque opinionem ſequutus, præfatã controuerſiam decidit, & habitationem locari poſſe propter rerum vtilitatem ſtatuit, vt in §. ſi cui habitatio, ſcribitur, & confirmat l 27. tit. 31. partit. 3. quam adduximus ſuprà, cap. 28. num. 29. Nec obſtat quòd vſus locari non poteſt; nam inter vſum, & habitationem ea eſt diſcriminis ratio, quòd vſus perſonæ cohæret, & ad perſonam ipſam refertur, ſic vt ſeorſim ab ipſa perſona vſus eſſe non poſſit, l. 2. cum ſeqq. ff. de vſu & habitatione. Habitatio autem vtrùm perſonæ cohæreat, ita vt ſine ipſa perſona eſſe non poſſit, inter veteres controuerſum erat: & plerique id crediderunt, indèque deducebant, habitationem locari non poſſe: alij verò contrà exiſtimarunt, perſonæ ſcilicet non cohærere; & ideò locari poſſe: quam ſententiam magis probat Iuſtinianus, quia in dubio defunctorum[*] voluntates plenius interpretandæ: ſunt, l. in teſtamentis, cum vulgatis, ff. de regulis iuris: & hoc ſignificat text. in d.l. cùm antiquitas, ibi: Ad humaniorem declinare ſententiam. Et confirmatur, quoniam habitatio ſpecies eſt alimenti, l. legatis, l. vltima, ff. de alimentis, & cibariis legatis, quæ alimenta ſic percipiuntur locando domum, quemadmodum habitando: & ideò mirum non eſt, quòd habitatio locari poſſit; idque non obſcurè donat textus in eadem l ibi: Quid enim diſtat, ſiue ipſe legatarius maneat, ſiue alij cedat vt mercedem accipiat. Et confirmat d.l. vltima, tit. 31. partit. 3. atque prædictam[*] differentiam inter vſum, & habitationem, & veram eius legis rationem aſſequutus videtur Baldus in eadem l. cum antiquitas, oppoſit. 1. num. 2. dum opponens de vſu, qui locari non poteſt, dicit, differentiam eſſe inter vſum & habitationem, & reddit eam in hæc Verba: Reſpondeo: Quia vſus eſt introductu ob neceſſitatem perſonæ cohæerentis, & ideò ſeorſum a perſona non eſt vſus: ſed habitatio eſt ſpecies alimentorum; & ideò percipitur locando, ſicut habitando. CAPVT LXXIV. Vſufructuarius ſi velit locare bona, in quibus vſumfructum obtinet, vtrùm proprietarius locationem petens, & conducere volens, præferendus ſit aliis? Item quid è contrà, ſi proprietarius velit proprietatem alienare, an debeat praeferri vſufructuarius? vbi Borgnini Caualcani, Vincentij Carocij, ac aliorum traditiones in propoſito nouiter, & verè carpuntur: In venditione vſusfructus, aut proprietatis, an & quando ratione communionis, & vel ſanguinis, retractus locum habeat, breuiter, & diſtinctè tractatur, & huius materiæ accurata, & dilucida reſolutio traditur. SVMMARIVM. -  1 Vſumfructum, ſiue res fructuarias ſimpliciter, atque indiſtinctè locari poſſe ab vſufructuario. -  2 Nec diſtinguendum inter commoditatem, aut ius vſusfructus, contra Caualcanum. -  3 In locatione vſusfructus, aut rei fructuariæ, quæ fit per vſufructuarium, vtrùm proprietarius cæteris aliis conducere volentibus præferendus ſit: vbi Borgnini Caualcani, & Vincentij Carocij reſolutiones adducuntur, & improbantur infrà, num. 36. -  4 L. Pomponius, 29. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, materia remiſſiuè explicata. -  5 Quæſtionem propoſitam ſuprà, num. 3. dubium eſſe ex his, quæ nouiter conſiderantur per Authorem hîc, & vide infra, num. 36. -  6 Borgnini Caualcani authoritatem adeo leuem eſſe ex ſententia Ioannis Baptiſta Laderchij in conſil. 12. num. 3. vol. 1. vt refutatione non egeat, ille enim Doctor parùm accuratè ſcribit, & ſine vllo delectu omnia congerit in vnum. -  7 Indices debere ad ea quæ à modernis eduntur diligentius aduertere, ne alioqui in ſententias abſonas ruant. -  8 Alexandrum in conſil. 27. num. 6. lib. 6. nihil decidere circa quæstionem propoſitam ſuprà, num. 3. & malè citatum per Caualcanum in fauorem proprietarij. -  9 Caualcani allegationem ſaluatam per Authorem. -  10 Princeps habens rem communem cum alio, ſicut poteſt partem suam vendere, ſic & partem ſocij etiam ſine cauſa ſoluto pretio vendit. -  11 Aquum tamen eſt ex ſententia quorundam, quod Princeps venditurus talem rem communem, priùs requirat ipſum conſortem, & eum aliis praeferat, ſi vult tantum dare, quantum alius. -  12 Hæc tamen æquitas nullo iure probatur ex ſententia Authoris, priuilegium potius Principis, aut fiſci reſtringit. -  13 Vendens rem communem, non præiudicat conſorti, niſi ſecuta vſucapione, aut præſcriptione, quo tamen caſu in ſubſidium tenetur ad partem pretij, -  14 Hyppolitum ſingul. 441. num. 2. malè allegatum per Caualcanum. -  15 Colonum debere potiùs fructus vendere domino, quàm alij, iuſto tamen pretio. -  16 Boërij deciſionem 107. quam Caualcanus expendit, minimè diluere quæſtionem propoſitam ſuprà, n. 3. -  17 Tiraquelli locum non probare id, ad quod citatur per Caualcanum. -  18 In venditione vſusfructus non habere locum retractum iure ſanguinis, ſiue proprietario, ſiue alteri extraneo vſusfructus vendatur. -  19 Idemque procedere in venditione vſus, vel habitationis. -  20 Ratio eſt, quoniam retractus ture ſanguinis non habet locum niſi in rebus immobilibus. -  21 At ſuperiora iura incorporalia ſunt, atque ideò non ſunt propriè mobilia, nec immobilia, ſed neutrum aliquid per ſe exiſtens, vt ſunt cætera iura. -  22 Vſumfructum verè inter immobilia non computari, rectè probatum remiſſiuè. -  23 Retractui vſusfructûs locum non eſſe, ſi dominus directus, ſeu proprietarius fundi vendiderit vſufructuario proprietatem, ſed tantùm nudam & ſolam proprietatem per conſanguineum retrahendam, & vſumfructum remanere debere fructuario emptori. -  24 Et huius quæſtionis rationes dubitandi, & decidendi quamplurimæ adductæ remiſſiuè. -  25 L. ſi tibi, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, explicata remiſſiuè. -  26 L. is cuius ſeruo, ff. de legatis 2. declarata remiſſiuè. -  27 Retractum ratione communionis habere locum pro vſufructu communi vendito. -  28 Et pro vſu communi, ſeu habitatione domus, ſiue alia ſeruitute communi, aut alio quocunque iure vendito. -  29 Et pro actione perſonali, quam plures habent ad fundum. -  30 Retractus ratione communionis habet locum pro rebus mobilibus alienatis, ſicut pro immobilibus. -  31 L. 74. Tauri, explicata remiſſiuè. -  32 In ſpecie propoſita ſuprà, num. 27. hoc eſt, cùm vſusfructus venditur, quare locum non habeat retractus iure ſanguinis, cùm locus ſit retractui ratione communionis: & de differentia ratione inter hos duos retractus. -  33 Retractus communionis, vtrùm locum habeat, ſi proprietarius velit vſumfructum venditum retrahere: vbi Antonij Gomezij, & Ioannis de Matienço opinio refertur. -  34 Et aduerſus eam duplex difficultas conſideratur per Authorem. -  35 Vtrique reſpondetur, & prædictorum ſententia probatur. -  36 Borgnini Caualcani, & Vincentij Carocij reſolutionem traditam ſuprà, num. 3. ex dictis ſuprà, & dicendis infrà deſtructam. -  37 Vſufructuarium ratione communionis non poſſe retrahere proprietatem venditam. -  38 Neotericorum dubium circa præfatam reſolutionem proponitur. -  39 Atque eorundem ſolutione reiecta, meliùs quàm hactenus diluitur per Authorem. -  40 Proprietarium volentem alienare proprietatem, potius vſufructuario, quàm alteri alienare debere, ex ſententia Borgnini Caualcani, quæ num. ſeqq. nouiter, verè tamen & concludenter improbatur per Authorem. -  41 Buldum in quæſtione ſuperiori falsò citatum per Caualcanum. -  42 Vſufructuarius ſi conducat à proprietario ignoranter, vtrùm valeat conductio. -  43 Bartolum in loco relato per Caualcanum, nihil de vſufructuario ſcripſiſe. -  44 Emphyteuta vtrùm denunciari debeat, aut cæteris aliis præferri, ſi dominus directus ius ſuum diſtrahere velit. -  45 Emphyteuſim finitam non teneri renouare dominum conſanguineis emphyteutæ, ſed cui velit, dare poſſe, aut ſibi retinere ſi velit. -  46 L. congruit, C. de locatione prædiorum ciuilium, lib. 11. explicata remiſſiuè. -  47 Alexandrum, & Tiraquellum in locis relatis per Caualcanum, nihil dicere, quod proprietario obſtare poſſit. -  48 Concluſio Authoris circa dubium propoſitum ſuprà, num. 40. -  49 Emphyteuta fortius, & maius ius habet in re emphyteutica, quàm vſufructuarius in re fructuaria. VSumfructum, ſiue res fructuarias locari poſſe per[*] vſufructuarium, certum eſt, & ſuprà, cap. 69. num. vlt. & cap. 73. num. 18. explicatum, Idque expreſſim, & indiſtinctè probat textus, vt alia iura, atque Doctorum authoritates ſciens conſultóque prætermittam, in l. arboribus, 13. §. vſufructuarius, ff. de vſufructu. Nec inter[*]eſt commoditatem tantùm, an vſumfructum ſimpliciter, vel ius vſusfructus locauerit vſufructuarius, ex his, quæ cum Pinello, & aliis contra Communem adnotauimus ſuprà, hoc eodem lib. cap. 69. num. 17. Vtroque enim caſu, eadem facultas in conductorem tranſit, nec potentius, aut maius ius trãsferre poteſt vſufructuarius, quam quod ipſe habet, vt ibi. diximus: idcircò vana quidem eſt, & iuris deciſioni cõtraria. Borgnini Caualcani reſolutio in propoſito; is enim de vſufructu mulieri relicto, num 171. fol. 365. diſtinguendum exiſtimauit, vt vſufructuarius locare poſſit commoditatem vſusfructûs alteri, non autem ius vſusfructus: ſed malè quidem, quippe cùm nihil interſit vnum, aut alterum alienatum ſit, vtrumq, potiùs alienari, aut locari potuerit, nec vſuſfructus naturae, verba commoditatis, vſusfructus, vel iuris vſusfructus aliquid detrahant, ſed ſic tranſeat vſusfructus per alienationẽ, aut locationem in alium, provt erat penes fructuariũ, non maiori tempore duraturus, vt cum Pinello etiam probauimus d.c. 69. n. 11. & 17. Sed ad dubium principale deueniendo, vtrùm ſcilicet[*] in locatione vſusfructus, aut rei fructuariæ, quae fit per vſufructuarium, proprietarius cæteris cõducere volentibus præferendus ſit; Borgninus ipſe vbi ſuprà n. 172. fol. 365. ſecurè firmat, quòd ſi altercatio ſit inter conductorem, & proprietarium de præfatione, ex eo, quia proprietarius ipſe vellet dicta bona laborare, & tenere ad affictum, aut pro eodem pretio; tunc ipſe proprietarius deberet anteire, & præferri cuicunq; etiam coniuncto, idque ratione connexitatis: idem etiam obſeruat Vincentius Carocius tractatu, de locato & conducto, gradu 3. perſonarum, quæſt. 3. num. 37. 38. & 39. fol. 78. vbi dicit, verba DD. quorundam, quos ibidem refert, in id eſſe præciſa. & non tantùm honeſtatem, aut æquitatem, ſed etiam neceſſitatem præ ſe ferre. Poſtmodùm verò ſub eodem tertio gradu, quæſt. 27. num. 1. fol. 86. dicit quòd ſaltem de honeſtate teneatur vſufructuarius potiùs, infèrtque ad explicationem textus in l. Pomponius, 29. ff. quibus modis vſusfructus amittatur; ſi fructuarius, in[*]quàm, locauit proprietario vſumfructum, & ipſe poſteà ſublocat alij, an præiudicium locare potius proprietario, quàm alij generetur fructuario, vel ſi proprietarius ſimpliciter, aut pleno iure rem locauerit, vtrum fructuarium ipſum iure aliquo priuet? & plures caſus diſtinguens, latè explicat eius legis materiam, vt ibi videri poterit; Caualcanum etiam ſequitur Petrus Surdus in conſil. 43. num. 12. lib. 1. Videamus nunc, quo iure, quáve Doctorum autho[*]ritate prædicta ſententia fulciri poſſit: Et quidem præfati Authores in probationẽ ſuperioris reſolutionis nullum textum allegant, contra ipſos potiùs expendi poteſt textus in d.l. arboribus, 13. §. 1. ff. de vſufructu, vbi indiſtinctè conceditur vſufructuario facultas locandi vſumfructũ, nec adſtringitur proprietario magis, quàm alij locare, & in l. cui vſusfructus, 74. ff. de vſufructu, inuito etiam proprietario vſumfructum vendi poſſe ſcribitur; quæ verba ſic conuenire poſſunt caſui, quo vſufructuarius alienat inuito proprietario, hoc eſt cùm proprietarius abſolutè repugnat, ne vſusfructus alienetur, aut vẽdatur cuicunque, quàm etiam caſui, quo ipſe alienationi non contradicit, ſed ſibi potiùs, quàm alij alienandum vſumfructum contendit: quod vel ex eo ſuadetur; nam æquitas huc, ſiue honeſtas, quæ à Doctorib. conſideratur communiter, contra, vel ſaltem præter legem inducitur, nec aliquo iure probatur, videtur potiùs repugnare rationi textus in l. dudum, C. de contrahenda emptione, & in l. ne cui C. de locato & conducto: quæ iura, vt vides, propoſitam ſententiam ancipitem reddunt, & dubiam. Authoritates verò Doctorum, quas Caualcanus præ[*]citauit, vel id non probant, vel in diuerſis caſibus procedunt, vt de ipſo Caualcano mentionẽ faciens, Ioannes Baptiſta Laderchius in conſ. 111. num. 3. volumine. 1. non immeritò dixerit, quòd Borgnini Caualcani authoritas lenis adeò eſt, vt refutatione non egeat; ille enim Doctor parùm accuratè ſcribit, & ſine vllo delectu omnia congerit in vnum: Ideóque debere Iudices, ad ea, quæ[*] ab his Modernis eduntur, diligentiùs aduertere, ne alioqui in ſententias abſonas ruant. Primò igitur, prædictam ſententiam dicit Caualcanus ſic traditam per Alexan[*]drum in conſ. 27. num. 6. lib. 6. quo loco Alexander nihil. ſcribit de vſufructuario alienante, aut locante vſumfructum, nec in fauorem proprietarij aliquid decidit: dumtaxat firmat, dominum directum agnato præferri in retractu emphyteuſis, non obſtante conſuetudine, de qua tractabat ibi: quia illa conſuetudo in dubio debet inteſſegi i vt non præiudicet domino retrahere volenti rem emphyteuticam, ex rationibus nonnullis ibidem adductis. Niſi dicamus reſpectu vſufructuarij vendentis, aut[*] locantis, idem ius obſeruari debere, aut eandem rationem militare, proptereà quòd proprietarius obtinet dominium proprietatis, & ius vſusfructus duntaxat reſidet penes fructuarium: vnde ratione dominij directi æquum eſt, vt in iure vſusfructus, cæteris aliis nullum ius habentibus in re præferatur is, qui proprietatem, aut dominium directum obtinet. Sed adhuc obſtant nonnulla, quæ adnotabimus infrà, num. 34. & ſequentibus, & num. 37. Secundò citat Hyppolitum in ſingulari 441. Licèt de iure, num. 2. qui etiam de vſufructuario non tractat, ſed ad limitationem l. 2. C. de comunium rerum alienatione, per quam Princeps habens rem communem cum alio,[*] ſicut poteſt partem ſuam vendere: ſic & partem ſocij etiam ſine cauſa ſoluto pretio vendit, poſt: Felinum relatum ibi probat, æquum eſſe, quòd Princeps venditurus talem rem communem, prius requirat ipſum[*] conſortẽ, & eum aliis præferat, ſi vult tantum dare, quantum alius, argumento l. primæ, ff. de in diem addictione, & l. primæ, ff. de priuilegiis creditorum. Verùm hæc æ[*]quitas ex capite Doctorum deſcendit, nec iure aliquo probari poteſt, priuilegium potiùs Principis, aut Fiſci reſtringit iuxta quod ſoliditatem rei fiſcus vendere poteſt, cùm partis dominus eſt, nec adſtringitur neceſſitate denunciandi, vt conſtat ex d.l. 2. C. de communium rerum alienatione: in aliis verò contrà obſeruatur; id[*]circò vendens rem cõmunem, non præiudicat conſorti, niſi ſecuta vſucapione, aut præſcriptione; quo tamen caſu in ſubſidium tenetur ad partem pretij, vt per textum in l. prima. C. eodem titulo, notarunt Baldus, & Salicetus ibidem, in ſummario: vnde nec Hyppolitus in[*] fauorem proprietarij aliquit dicit, nec etiam rectè allegatur ſimpliciter, quæſt probet ſententiam ſuperiorem; enim verò, inter proprietarium, & vſufructuarium communio aliqua conſiderari non poteſt, vt cum aliis infrà probabo. Tertiò refert idem Caualcanus Boërium deciſ. 107.[*] num. 2. vbi etiam de vſufructuario nihil ſcribitur; poſt Bartolum tamen, Angelum, Ioannem de Platea, Lucam de Peña, Rebuffum, Romanum, & Caſtrenſem probatur, colonum debere potiùs fructus vendere domino, quàm alij, iuſto tamen pretio, & in emptione huiuſmodi fructuum dominum præferendũ aliis, cum Couar. probauit Azeuedius in l. 7. tit. 11. num. 2. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Sed nec hoc concludit, quippe cùm vſu[*]fructuarius potentius habeat ius in vſufructu, quàm colonus in re conducta, & diuerſo, potioríque iure vtatur, vt ſuprà, hoc eodem libro, cap. 5. num. 19. 20. & 21. probauimus. Denique & vltimo loco citat Caualcanus Tiraquellũ[*] de retractu lignagier, §. primo, gloſſa 3. num. 55. & ſeqq. quem referre debuiſſet gloſſa 7. num. 55. & ſeqq. ſed nec eo loco aliquid dicit, quod cõcludat proprietarium in venditione vſusfructus aliis præferendum; contrarium potiùs numeris ſequentjbus ſupponit apertè. Quapropter, pro ſolutione prædictæ quæſtionis, &[*] huius materiæ perfecta explicatione, nonnulla conſtituere neceſſarium erit, quibus res iſta abſolutè, & diſtincte remanebit declarata: & in primis conſtituo, in venditione vſusfructus non habere locum retractũ iure ſanguinis idque indiſtinctè, ſiue proprietario, ſiue alteri extraneo vſusfructus vendatur: quod poſt alios multos ratione, iure, atque authoritate optimè comprobarunt Tiraquellus de retractu lignagier, §. 1. gloſſ. 7. ex num. 55. vſque ad num. 62. Montaluus in l. 13. tit. 10. Gloſſa magna, colum. 11. in fin. verſ. item quæro an habeat locum iſta lex in vſufructu, lib. 3. fori. Couarruuias lib. 3. variar. cap. 11. num. 4. Matienço in l. 7. tit. 11. gloſ. 1. ex num. 30. vſque ad num. 35. & ibidem Azeuedius num. 13. lib. 5. nouæ recopilationis. Ioannes Guttierrez practicar. lib. 2. quæſt. 146. qui dicunt, idem procedere in vendi[*]tione vsûs, vel habitationis: & reddunt rationem, quoniam retractus iure ſanguinis locum non habet niſi in[*] rebus immobilibus, vt probat Matiençus dict. gloſ. 1. n. 1. per illam legem, in quantum dicit, Heredad de patrimonio: At ſuperiora iura incorporalia ſunt, atque ideò[*] non ſunt propriè mobilia: nec immobilia, ſed neutrum aliquid per se exiſtens, vt ſunt cætera iura, vt probat Tiraqueilus vbi ſuprà, num. 58. & cæteri ſuprà relati ſequuntur: ſicque in hoc caſu ceſſat ratio prædict. l. Regiæ:[*] & quod vſusfructus verè inter immobilia non computetur, plenè fundant Tiraquellus, Matienço, & Ioannes Guttierrez vbi ſuprà, & in terminis tradunt Alexander in conſil. 52. num. 2. lib. 1. Corneus in conſil. 147. colum. 4. lib. 4. Secundò conſtituendum eſt, ſimiliter non eſſe locum[*] retractui vſusfructus, ſi dominus directus ſeu proprietarius fundi vendiderit vſufructuario proprietatem; & conſequenter quòd tali caſu conſanguineus, vel ſocius non poſſit retrahere totam rem, vel fundum venditum, ſed tantum nudam, & ſolam proprietatem, & vſusfructus remanere debeat vſufructuario emptori, ſicut anteà erat, nec in eo ſit locus retractui. Id cui ampliùs non inſiſtendum duxi, ſciens potiùs, conſultóque prætermittere volui, proptereà quòd huius quæſtionis du[*]bitandi rationes, atque præfatæ reſolutionis concludentes etiam rationes eleganter conſiderant, & poſt longam diſputationem ſic in effectu reſoluunt Tiraquellus de retractu lignagier, §. 1. d. gloſ. 7. ex num. 62. cum ſeqq. Antonius Gomezius in l. 70. Tauri, num. 34. per totum, latiſſimè Ioannes de Matienço in d.l. 7. titul. 11. gloſ. 1. ex num. 35. vſque ad num. 47. lib. 5. nouæ recopilationis, & ibid, num. 44. explicat textum; qui videbatur in contra[*]rium vrgere in l. ſi tibi, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, & num. 46. reſpondet ad textum in l. is cuius ſeruo,[*] ff. de legatis 1. atque eleganter explicat eum. Tertiò conſtituendum eſt, dubium eſſe, an retractus[*] ratione communionis locum habeat in vſufructu communi vendito? Et partem affirmatiuam, vt ſcilicet parte vſusfructûs communis vendita, conſors, vel ſocius in vſufructu poſſit partem venditam retrahere, tenuit Gregorius Lopez in l. 55. tit. 5. partit. 5. gloſ. 2. colum. 1. ad medium, & defendit Ioannes de Matienço in l. 13. tit. 11. gloſ. 3. num. 3. per totum, lib. 5. nouæ recopilationis: ſequitur Ioannes Guttierrez practic. lib. 2. quæſt. 165. n. 1. in verſ. qua ratione, & in finalibus verbis: & ij Authores[*] idem probant in vſu communi alicuius fundi vendito, & in habitatione domus, vel alia ſeruitute communi, aut alio iure quocunque vendito. Idem etiam firmant[*] in actione perſonali, quam plures habent ad fundum. Denique & in rebus mobilibus, vt ſcilicet retractus ratione communionis locum habeat pro rebus mobilibus[*] alienatis, ſicut pro immobilibus: quod abſque dubio procedere dixit Albornoz. lib. 3. del arte de los contractos, tit. 3. del retrato, fol. 120. colum. 4. verſ. la ſegunda, quem re fert, & hanc partem ſecurè probat Ioannes Guttierrez d. quæſt. 365. per totam, vbi aduersùs hanc reſolutionem[*] optimè expendit l. 74. Tauri, eidèmque, & verè & eleganter ſatisfacit. Deinde opponit quòd in ſuperiori caſu, hoc eſt, cùm vſusfructus venditur, retractus ratione[*] ſanguinis locum non habet, qui, vt dictum eſt, pro rebus immobilibus dumtaxat datur: & optimè etiam, atque concludenter ſatisfacit, & conſtituit differentiam quoad propoſitum caſum inter hos duos retractus ratione ſanguinis, & ratione communionis, vt ibidem videri poterit: & per Matiençum in d.l. 13. tit. 11. gloſ. 3. num. 3. lib. 5. nouæ recopilationis. Quartò conſtituendum eſt, dubium eſſe, an proprie[*]tarius poſſit retrahere vſumfructum venditum ratione communionis? Et in hoc caſu nullo modo locum eſſe retractui, exiſtimarunt Antonius Gomez, in l. 70. Tauri, num. 33. Ioannes de Matienço in l. 13. tit. 11. gloſ. 3. n. 14. & 15. lib. 5. nouæ recopilationis. Horum ſententia (quæ à[*] nemine hucuſque improbatur, nec maiori diſputatione explanatur) duplicem patitur difficultatem. Prima conſiſtit in eo, quòd præfati Authores vno dumtaxat, eóque falſo quidem fundamento moti fuerint: dicunt enim, ideò retractui locum non eſſe in propoſita ſpecie, quoniam vſusfructus alienari non poteſt; & ſi de facto alienatus ſit per vſufructuarium, ſtatim ipſo iure amittitur, & cum proprietate conſolidatur, ex communis ſententiæ opinione, quâ ipſi decipiuntur: verumenim verò cùm iure ipſo, & abſque timore amiſſionis, vel alterius pœnæ poſſit vſusfructus alienari, vt ſuprà, hoc eodem lib. cap. 69. concludenter probauimus, conſtat manifeſtè, deficiente prædicta ratione, quâ principaliter prædicti mouentur, facilè præfatam opinionem conuinci, aut non omninò ſecuram eſſe, ſi non aliis fundamentis comprobari poſſit. Secunda difficultas oritur ex verbis l. 74. Tauri, quæ hodie eſt l. 13. tit. 11. lib. 5. nouæ recopilationis, dum dicitur. Prefieraſe en el dicho retrato el ſeñor del directo dominio, y el ſuperficiario, y el que tiene parte en ella, al pariente mas propinquo. At proprietarius directum dominium habet rei, cuius vſusfructus venditus eſt: partem etiam, hoc eſt proprietatem, cuius vſusfructus penes alium exiſtit; ergo videtur, quòd cæteris aliis præferendus ſit in retractu. Huic tamen difficultati non erit multùm difficile ſa[*]tisfacere, ſi aduertamus ad vnicum verbum, quod in propoſito ſcripſit Antonius Gomezius vbi ſuprà, n. 33. in verſic. imò etiam, & pleniùs explicemus illud: Nam poſtquàm dixerat locum non eſſe retractui in prædicto caſu, quia vſusfructus vendi non poteſt, dicit ſtatim, quòd etiamſi aliquo caſu ex iuris diſpoſitione poſſet vſusfructus vendi, non poſſet proprietarius eum retrahere, quia inter eos nulla eſt ſocietas nulla communio: quod tamen nec iure, nec authoritate probauit. Sed probatur euidenter, primò ex his, quæ anteà ſcripſerat ibidem, numer. 32. Secundò, quia licet proprietarius directum dominium habeat rei, cuius vſusfructus venditur, aut proprietatis dominus ſit, tamen in vſufructu vendito nullam partem obtinet, quippe cùm vſufructuarij ius diuerſum, & diſtinctum ſit à proprietate ipſa, à qua multis modis ſeparationem recipit vſusfructus, ſic vt res ſeparata, aut diuerſa cenſeatur, § 1. Inſtitut. de vſufructu, l. rectè dicimus, ff. de verborum ſignificatione. Deinde & tertiò, quia verba d. l. Regiæ ibi: Con el que tiene parte en ella, porque era comun. non conueniunt proprietario, cui vſusfructus nullo modo communis eſt, vt de ſe patet apertè, & clarè colligitur ex his, quæ annotauit Matiençus in d.l. 13. gloſ. 1. num. 1. & ſeqq. Ex quibus, & dicendis etiam infrà, ob[*]ſeruat. 3. deſtruitur omninò Caualcani, & Carocij reſolutio, de qua egimus ſuprà, num. 3. cùm nullibi in iure tale priuilegium conceſſum fuerit proprietario, vt in locatione vſusfructus ipſe requiri, aut præferri debeat aliis conducere volentibus; ſuperiora por iùs repugnent, nec inter prædictos aliqua connexitas, aut communio detur, vt Caualcanus exiſtimauit, & de iure communi refragentur apertè nõnulla, quę conſiderauimus ſupr. n. 5. Quintò & vltimò conſtituendum eſt, vſufructuarium[*] ratione communionis non poſſe retrahere proprietatem fundi à domino venditam: quoniam licèt eius fundi vſumfructum obtineat; tamen non dicitur partem rei obtinere. Quod per textum in d.l. rectè dicimus, ff. de verborum ſignificat. & alia multa iura, ſic in terminis aſſerunt Antonius Gomezius in l. 70. Tauri, num. 32. Cremenſis ſingul. 57. Auendañus reſponſo 12. num. 7. & reſponſo 23. in fine. Ioannes de Matienço in d.l. 13. tit. 11. gloſ. 3. n. 11. & 12. lib. 5. nouæ recopilationis. Ioannes Guttierrez practic. lib. 2. quæſt. 166. num. 2. Nec obſtat in contrarium text, in l. 4. ff. de vſufructu,[*] vbi probatur, quòd vſufructus in multis caſibus pars dominij eſt; vnde videtur quòd in prædicto caſu locus eſſe deberet retractui. Nam reiecta ſolutione Antonij Gomezij vbi ſuprà, num. 32. in verſ. nec obſtat, quam[*] probauit Matiençus vbi ſupra, num. 12. ſed improbauimus ſuprà, cap. 32. quo egimus de intellectu d.l. rectè dicimus; reſponderi debebit iuxta ea, quæ ibidem diximus d. cap. 32. quòd vſusfructus eſt pars dominij, non regulariter, ſed in aliquibus caſibus, vt dixit Gloſſa ibi. Multa enim vſufructuario conceduntur, quæ nonniſi vero domino competunt; facultas autem, aut ius retrahendi non continetur in dictis caſibus, nec vſufructuario conceditur aliquo iure, ſicuti alia conceduntur, propter quæ prædicta ſimilitudo conſideratur; ac ne quidem præfata facultas eidem fructuario competere poteſt ob rationem prædictam, & verba d.l. Regiæ 13. tit. 21. lib. 5. nouæ recopilationis, quæ nullum ius vſufructuario tribuunt, quatenus ſcribitur ibi: Y el que tiene parte en ella Idque propter verba præcedentia, porque era comun. Quia vſusfructus in proprietate alienata nullam partem habet, nec ratione vſusfructus partem habere cenſetur, vt ſuprà dicebamus. Quia reuera diſtincta res eſt vſusfructus ab ipſa proprietate alienata, & de per ſe conſiſtit, nec inter proprietatem, & vſumfructum ſocietas aliqua, vel communio datur, vt ſentiunt prædicti Authores, & numeris præcedentibus dicebamus. Ex his infertur, Borgnini Caualcani reſolutionem in[*] hac materia, periculoſam eſſe, ac falſam quidem, nec iure probatam: is enim de vſufructu mulieri relicto, n. 173. fol. 366. exiſtimauit, proprietarium volentem alienare, proprietatem potiùs vſufructuario, quàm alteri alienare debere. Primùm, quoniam dubium hoc de iure communi deciſum non eſt, nec etiam de iure Regio, nec tale quid in fauorem vſufructuarij inductum, vt vtrumque firmauit Antonius Gomezius in l. 70. Tauri, num. 32. in princ. & verè vſufructuario obſtant quamplurima, quæ numeris præcedentibus adnotauimus. Deinde & ſecundò,[*] quoniam prædictus Author citat in eam ſententiam Baldum in l. ad probationem, in fine, C. de locato & conducto. Quo loco Baldus nihil inpropoſito dicit, ſed[*] mouet quæſtionem, vtrùm conductio valeat, ſi vſufructuarius conducit à proprietario ignoranter; & reſpondet quòd non, quia conducit rem ſuam, ideſt, commoda ſua, vt latiùs ibi:citat etiam Bartolum in l. cotem ferro, §. 1. per illum textum ff. de publicanis & vectigalibus, vbi etiam Bartolus nihil de vſufructuario ſcribit. ſolùm[*] dicit, quòd mandatum habens ſpeciale, non poteſt ab vno poſſeſſore rem auferre, & alteri dare, offerente ipſo tantum, quantum ſecundus: quod latiùs declarat Cumanus in conſ. 5. & in conſ. 21. Indèque ex doctrina Bartoli[*] inferunt nonnulli. emphyteutam præferri aliis emptoribus, ſi dominus vendit, quos refert Boërius deciſ. 107. num. 1. Contrà tamen, dominum directum volentem vendere ius ſuum directum, non teneri denuntiare emphyteutæ, nec ipſum emphyteutam aliis præferendum, cum Speculatore, Saliceto, & aliis optimè probat Iaſon in l. vltim. num. 17. & tribus ſeqq. C. de iure emphyteutico. & in puncto iuris ſic in effectu concludit, & alios in idem refert Boërius dict. deciſ. 107. num. 4. Dicit tamen quòd ex quadam vrbanitate, potiùs debet dimittere primo conductori, vel emphyteutæ, quàm nouo pro eadem penſione, aliter fieret ſibi iniuria. Verùm hæc vrbanitas ad iuris neceſſitatem trahenda non eſt, ne aliàs tollatur alicui vt rem ſuam pro arbitrio ſuo vendere poſſit, contra textum in l. dudum, C. de contrahenda emptione, & in l. ne cui, C. de locato. & alia, quæ in propoſito conſiderat Sarmientus (ſed Iaſonem loco relato ſuprà, non citat) ſelectarum interpretationum, lib. 3. cap. 7. num. 2. vbi conſtanter aſſerit, Emphyteuſim finitam,[*] non teneri renouare dominum conſanguineis emphyteutæ, ſed cui velit, dare poſſe, aut ſibi retinere ſi velit; improbátque, ac meritò quidem, alios contrà tenentes,[*] & num. 3. reſpondet ad textum in l. congruit, C. de locatione prædiorum ciuilium, lib. 11. Qui ſuperioribus omnibus repugnare videtur, ſed reuerà ſpeciale, aut ſingulare ius continet, vt ibi probatur per eundem Authorem, & vide infrà, ad. finem lib. in annotat. Denique citat Ca[*]ualcanus Alexandrum, & Tiraquellum: qui tamen in locis relatis ab eo nihil dicunt, quod proprietario, aut emptori proprietatis obſtare poſſit. Poterit ergo pro[*]prietarius, ac pro arbitrio ſuo proprietatem vendere, cui voluerit, ex dict. l. dudum, & ſuperioribus reſolutionibus procedentibus in emphyteuta, qui maius, & fortius ius habet in re emphyteutica, quàm vſufructuarius in re fructuaria, vt probauimus ſuprà, hoc eodem lib. c. 5.[*] num. 17. per totum. Et de his hactenus. CAPVT LXXV. Vſufructu finito, an, & qualiter nudæ proprietatis dominus incipiat plenam in re habere poteſtatem? vbi explicatur textus in §. finitur, ad finem, Inſtitut. de vſufruct. Proprietatem diſtingui per nudam, & plenam, probatur: Dominium vtrùm ſit idem quòd proprietas, & vnicum tantùm, vel duplex, directum, & vtile, accuratè, & diſtinctè tractatur: Ac demùm infinitis aliorum ſententiis congeſtis in vnum, & confutatis, res iſta meliùs, quàm hactenùs declaratur. SVMMARIVM. -  1 Proprietatem diſtingui per plenam, & nudam, vt ſcilicet proprietas plena dicatur, ſi cum omni rei vtilitate penes nos ſit, ſi verò vſufructu detracto, nuda, hoc eſt, quando alias habet vſumfructum. -  2 In re corporali, ex ſententia Caſtrenſis, eſt dare nudam proprietatem, & eſt dare vſumfructum formalem, item proprietatem plenam, ſcilicet iunctam cum vſufructu cauſali. -  3 Proprietatis, & dominij, ex ſententia Berengarij, differentia vna relata; & ibidem Pinelli reſolutio adducta. -  4 Proprietatis verò plenam proprietatem demonſtrari, & ſic comprehendi etiam ius vtilitatem quoque fructuum continens. -  5 Proprietas latiſſimè capitur, & poteſt comprehendere poſſeſſionem, vſumfructum, rem ipſam, & res incorporales. -  6 Proprietatis verbo in dubio, nudam tantùm proprietatem ſine vſufructu ſignificari, ex ſententia quorundam, quæ hoc numero improbatur. -  7 Et in contrarium rationes, ac etiam iura nonnulla ponderata. -  8 Hermanoctij Decij ad nonnullas leges interpretatio improbatur. -  9 Verbum ſimpliciter prolatum in potentiori ſignificatu accipiendum. -  10 Inter dominium, & proprietatem quid interſit ex ſententia Parladorij? -  11 Quæ noua non eſt, vt ipſe dicit, nec vera, atque hoc num. nouiter improbatur ab Authore. -  12 Parladorij ad nonnullas leges interpretatio ſubtiliter, & verè conuicta per Authorem. -  13 Recentiorum opinio (quæ probatur à Parladorio) reiecta, & communis ſententia probata per Authorem. -  14 Dominium quid ſit: vbi etiam Parladorij fundamentum retorquetur contra eundem. -  15 Antonij de Quesada diſtinctio circa dubium propoſitum ſuprà, num. 10. improbata. -  16 Proprietas an ſit idem quòd dominium, an diuerſum, ſiue quid proprietas, quid etiam dominium: & multis num. ſeqq. -  17 In dubio ſuperiori, adeò diuerſas eſſe, & contrarias Scribentium ſententias, vt finitis libris attentè prælectis, & ſic pe reuolutis, vix certa reſolutio trad poſſit. -  18 Proprietatem, & dominium idem eſſe, ex ſententia quorundam. -  19 Ac pro illis quamplurima iura inducta. -  20 Ponderata etiam verba l. 27. tit. 1. partit. 3. -  21 Stultos eſſe, ex ſententia Cuiacij inquirentes, quid inter dominium, & proprietatem interſit, nec vllam aliam differentiam eſſe ex eodem Authore, quàm quòd latiùs pateat dominij, quàm proprietatis nomen. -  22 Proprietatem, & dominium diuerſa eſſe ex ſententia aliorum, & pro illis nonnulla iura adducta. -  23 Berengarij ad nonnullas leges Pandectarum interpretationem generaliter non poſſe omnibus adaptari, nec conuenire verbis d.l. 27. tit. 2. partit. 3. -  24 Dominium aliud directum, aliud vtile, ex ſententia communi, quæ ab Authore probatur. -  25 Pro ſententia communi Petri Gregarij locus addactus. -  26 Dominium vnicum tantùm, idque directum, ex ſententia quorundam, contra Communem. -  27 Quæ diſputationis gratiâ defendi poteſt, quamuis de rigore à Communi recedendum non ſit. -  28 L. poſſeſſores, C. de fundis patrimonialibus, lib. 11. explicatur. -  29 L. ſi domus, §. final, ff. de legat 1. declaratur. -  30 L. 1. §. qui in perpetuum, ff. ſi ager vectigalis, intellecta. -  31 D. Ioannes de Leon. laudatus per Authorem. -  32 Dominium, & proprietas qualiter differant, ex ſententia communi? -  33 Quæ hoc numero improbatur, inquiritúrque dominij appellatione, de quo dominio intelligere debeamus: & Coſtalij ſententia nouè conuincitur. -  34 In ſuperiori dubio, diuerſas, & contrarias ſententias cumulatas remiſſiuè. -  35 Proprietatem, & dominium idem non eſſe, ſed diuerſa ex ſententia Authoris, cum relatis ſuprà, num. 22. -  36 In re, quæ omninò eſt noſtra, duo ſunt quæ habemus, dominium ſcilicet, & poſſeſſio: dominium ius illud ſignificat, quo rem facimus noſtram, nobiſq; propriam; poſſeſſio in occupatione, & detentione rei ſpectatur; illud verò in iure, quod habemus de ipſa, vt volumus, liberè diſponendi. -  37 Proprietas, & dominium qualiter diſtinguantur, ſiue qualiter ſe habeant ex ſententia Authoris, quæ Saliceti, ac aliorum authoritate fulcitur. -  38 Fabri, doctrina contra Iaſonis inſtitutum probata. -  39 L. proprietatis, C. de probationibus, verus ſenſus traditus. -  40 L. ſi procurator, 13. ff. de acquirendo rerum dominio, explicata. -  41 Proprietas, & dominium ſæpiſſimè in iure pro eodem ponuntur, & ratio vera redditur. -  42 Dominij nomen cùm ſimpliciter ponitur, habita relatione ad perſonam, cui directum dominium competere non poteſt, qualiter accipiatur. -  43 Vſusfructus, & poſſeſſionis, ſeruitutis etiam, & vſus dominium dici. PRo abſoluta, atque diſtincta huius Capitis explicatione; conſtituendum erit in primis, quod attinet ad primum dubium, apertè deciſum per Iuſtinianum in §. finitur, in finalibus verbis, Inſtitut. de vſufructu, quatenus ſcriptum reliquit in hunc modum: Cùm autem finitus fuerit totus vſusfructus, reuertitur ſcilicet, ad proprietatem: & ex eo tempore nudæ proprietatis dominus incipit plenam in re habere poteſtatem. Ex quibus verbis, & verbis textus in §. 1. eiuſdem tit. cum aliis iuribus referendis infrà, manifeſtè deducitur, proprietatem diſtingui[*] per plenam, & nudam: vt ſcilicet proprietas plena dicatur, ſi cum omni rei vtilitate penes nos ſit; ſi verò vſufructu detracto, nuda, hoc eſt, ſi alius habet vſumfructum; quod etiam probatur per textum in l. ſi ita ſtipulatus fuero, §. Titius, ff. de verb. oblig. l. ſi dominus, ff. de vſufructu, l. fœminæ, §. illud, C. de ſecundis nuptiis, l. ſi alij, ff. de vſufruct. legato, l. Sempronius 26. eodem tit. l. cum in fundo, ff. de iure dotium, ibi: Plenam proprietatem. Per quæ iura ſic obſeruant Gloſ. Bartol, Salicetus, Baldus, Alexander, & alij DD. communiter in dictis iuribus. Caſtrenſ. in d.l. proprietatis, in princ. C. de probat. dum dicit, quòd in re corporali eſt dare nudam proprie[*]tatem; & eſt dare vſumfructum formalem, item proprietatem plenam, ſcilicet iunctam cum vſufructu cauſali: & eſſe veram, & communem reſolutionem, conſtat ex Ricciardo ad rubricam, Inſtitut. de vſufructu num. 165. & 166. & vltra relatos ab eo, idem profitentur Ripa in l. naturaliter, §. nihil commune, num. 9. ff. de acquirenda poſſeſſione, vbi Corraſius num. 7. interpret. 2. Marianus Socinus num. 19. Claudius Marmerius num. 6. Hormanoctius Decius num. 5. & Berengarius 3. præfatione, n. 1. verſic. Tertia differentia. Qui inde infert, in hoc differre[*] proprietatem à dominio; Dominium enim non recipit hanc diſtinctionem, vt vnum ſit plenum, & alterum nudum, ſed vbicunque dominium datur, ibi plenum dominium denotatur, nam qui totius fundi dominus eſt, plenum dominium habet, ſi verò ſolam proprietatem habet, plenum eſt etiam proprietatis dominium, vt in d.l. ſi dominus: ff. de vſufructu, & l. fructus, ff. de rei vendicatione, vbi Iureconſultus, eum, qui nudam tantùm proprietatem habet, dominum appellat. Denique, eum, qui ſolum vſumfructum obtinet, vſusfructus dominium obtinere dicit textus in l. qui vſumfructum, 3. ff. ſi vſusfructus petatur. Quia talia iura habens, de his rebus liberè diſponere poteſt: , ſecundùm naturam rei, vt eſt de mente Caſtrenſis in d.l. proprietatis. Negari tamen non poteſt, quin plus ſignificetur ex verbis pleni dominij, quàm ex dominio ſimpliciter prolato, vt ſuperioribus minimè relatis, aduertit expreſſim Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 3. in verſ. & ſic reſoluo: Qui etiam in dominio videtur admittere diſtinctionem, quam Berengarius reiicit: ſed eius nullam mentionem facit, vt plenum dominium intelligatur, quando concurrit vſusfructus cum proprietate, ſeu quando vſusfructus non ſeparatur à proprietate. Prætereà, & ſecundò inferri poteſt, Fabrum in dict. §.[*] nihil commune, num. 11. rectè docuiſſe, Proprietatis verbo ſimpliciter prolato plenam proprietatem demonſtrari; & ſic comprehendi etiam ius illud vtilitatem quoque fructuum continens: quem ſequitur Berengarius vbi ſuprà, dict. verſic. Tertia differentia, & veriorem opinionem exiſtimat Ioannes Corraſius in d. §. nihil commune, num. 7. Marianus Socinus num. 18. Chaſſencus in conſuetudinibus Burgundiæ, rubric. 1. des iuſtices, §. 2. gloſſa, ou territoire. Bolognetus etiam in eodem §. nihil commune, 2. part. num. 113. Vbi contra nonnullos conſtan[*]ter aſſerit, quòd proprietas latiſſimè capitur, & poteſt comprehendere poſſeſſionem, vſumfructum, rem ipſam, & res incorporales, vt ibi probat. Inde, & conſequenter[*] infertur, deceptos alios, qui authorirate, & ſententia gloſſæ in l. ſi procurator, ff. de acquirendo rerum dominio, exiſtimarunt, Proprietatis verbo, in dubio, nudam tantum proprietatem ſine vſufructu ſignificari: quam opinionem relatis aliis, veriorem credit Hormanoctius Decius in d. §. nihil commune, num. 5. Sed falsò quidem;[*] primò, quia vſumfructum diuelli, ſepararique à proprietate, ſæpiſſimè iura dicunt, vt in l. vſusfructus pluribus, ff. de vſufruct. & in l. idem, 1. & 2. ff. de vſufructu accreſcendo. quod oſtendit manifeſtè, vſumfructum in proprietate fuiſſe, argumento l. decem, ff. de verbor. obligat. Na aliàs ſi Proprietatis nomine, nuda tantùm proprietas demonſtraretur, proprietatem cum adiuncto nudam otiosè exprimerent Iureconſulti: quo argumento eleganter vtebatur Corraſius vbi ſuprà num. 8. & vltra eum adduci poſſunt in eam ſententiam nonnulla velut expreſſa iura textus in §. 1. Inſtitut. de vſufructu, dum dicit Iuſtinianus, quòd vſusfructus à proprietate ſeparationem recipit; ergo cum illa. erat coniunctus, & in fine, dum dicit quòd ne in vniuerſum inutiles eſſent proprietates, ſemper abſcedente vſufructu, placuit certis modis extingui vſumfructum, & ad proprietatem reuerti: ergo cum illa aliquando fuit, nam aliàs non reuerteretur, & in l. fundus, 4. ff. ſi vſusfructus petatur, ibi: Dixi interim cum proprietate vſumfructum eſſe, l. ſi tibi proprietas, ff. de vſufructu accreſcendo, 1. ſi tibi, ff. quibus modis vſusfruct. amittatur, & in pluribus aliis locis, in quibus verbum proprietas ſignificat plenam proprietatem cum vſufructu, niſi ſit adiunctu in nuda, vel aliter in contrarium conſtare poſſit, vt colligitur ex l. permiſceri, ff. de acquirenda poſſeſſione, l. procuratorem, C. eodem tit. §. non ſolùm, Inſtit. per quas perſonas nobis acquiritur: quorum iurium difficultate oppreſſus Hormanoctius[*] Decius in d. §. nihil commune, reſpondet num. 5. id procedere de lata ſignificatione: Quæ ſolutio violat manifeſtè verum ſenſum, & proprietatem verborum, quæ in dictis iuribus continentur, atque apertè denotant Proprietatis verbum de ſui propria ſignificatione denotare plenum, & directum dominium, etiam cum vſufructu, vt expreſſim aduertit Marianus Socinus in eodem §. nihil commune, num. 19. & facilè ſuadetur; nam in l. ſi procurator rem, ff. de acquirendo rerum dominio, fruſtrà ſubderetur, & proprietas, cùm iam illa nuda eſſet incluſa in verbo dominium, quod iuxta gloſſam ibi, & præfatæ opinionis Authores, pro pleno dominio capitur. Denique, quia verbum ſimpliciter prolatum, in[*] potentiori ſignificata accipiendum, vt dicit textus in l. 1. §. qui in perpetuum, ff. ſi ager vectigalis, l. 2. §. biduum, ff. quando appellandum ſit, l. ſi duo patroni, §. 1. ff. de iureiurando, cum bis, quæ in propoſito ſcribunt Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 2. gloſſa 1. & vnica, num. 8. Ioannes Cephalus in conſil. 35. num. 34. lib. 1. & in conſil. 218. num. 30. lib. 2. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 98. num. 17. volum. 1. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 30. num. 42. Ergo Proprietatis verbum abſque adiuncto nuda prolatum, in potentiori ſignificatione accipiendum erit, vt ſic plenam proprietatem ſignificet, niſi aliter exprimatur. Tertiò & principaliter infertur, ex prædictis etiam cominci nonnulla, quæ omiſſis aliorum ſententiis, vt ipſe dicit, non veris, tanquam noua tradit Ioannes Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 4. per totum: quo quidem loco inuenio quamplurima, aut minùs bene reſoluta, aut quæ iuris rationem maturè cogitanti, non omniò placere poterunt. Primò enim mouet du[*]bium, quid inter dominium, & proprietatem interſit: & dicit quòd aliorum ſententiis reiectis, vt ſua fert opinio, eorum nominum ea eſt veriſſima differentia, quòd dominium eſt ius ferè ſemper cum vſufructu coniunctum; proprietas verò è contrà eſt ius ab vſufructu ſeiunctum, & ſeparatum: quæ doctrina, vt ex ſuperiori[*]bus conſtat, nec noua eſt, vt ipſe dicit; procedit potiùs ex ſententia gloſſæ in d.l. ſi procurator, cum Authoribus ſuprà citatis, nec etiam vera, vt num. præcedent, probauimus: quippe cùm proprietas poſſit eſſe, & ſæpè ſit cum vſufructu coniuncta, & dominium non ideò eſſe deſinat, quòd vſusfructus penes alium ſit, poſſit potiùs verum dominium rei abſque vſufructu conſiderari, ex dictis ſuprà. Secundò dicit nullum negotium facere ſibi textum[*] in l. vſufructu, ff. ſoluto matrimonio, & in l. ſi cum teſtamento, §. ſi fundum, ff. de exceptione rei iudicatæ: item nec alia iura ſimilia, in quibus adhuc proprietas appellatur, Poſtquam vſusfructus conſolidatus eſt. Nam ſecundùm eum, illud fit habita relatione ad tempus præteritum; id tamen, vt vides, euidenter repugnat eorũ iurium verbis, quæ adduximus ſupr. n. 7. nec verũ eſt, nudam enim proprietatẽ vſufructu carentem, plenam verò proprietatem vſumfructum habentem paſſim Iuriſconſulti, ac Imperatores dicunt, vt conſtat ex iuribus relatis ſuprà, n. 4. & ſeq. l. ſi alij, ff. de vſufructu legato §. 1. Inſtitut. de vſufructu, vbi dicitur, quòd vſusfructus à proprietate ſeparationem recipit; at ſi proprietas eſſet ius tantum, vt Parladorius affirmat, ab vſufructu ſeiunctum, & ſeparatum, malè diceret Iuſtinianus, quòd à proprietate ſeparari poteſt id quod cum ea non eſſet coniunctum: Nec verba illa, ſicuti nec verba textus in d §. finitur, ad finem, intelligi poſſunt prolata, habita relatione ad tempus præteritum: nam in dict. §. 1. non dicitur, quòd vſusfructus ſeparatus eſt, aut non habetur reſpectus ad tempus per quod extitit ſeparatus, ſed demõſtrat Imperator potentiam, & habilitatem quam habet vſusfructus exiſtens cum proprietate, vt poſſit multis modis ab ipſa proprietate ſeparari, & in dicto §. finitur, dicitur expreſſim, quòd vſusfructus finitus reuertitur ad proprietatem, ex quo magis præſens eſſectus conſideratur quàm ad tempus præteritum relatio ſit, vt de ſe conſtat apertè: prætereà, & non eundo per alias ambages, vſumfructum ſimul dari cum proprietate, etiam nunquam ſeparato vſufructu, nec poſteà conſolidato, clarè probat textus in l. ſi ita ſtipulatus, 126. §. 1. ff. de verb. obligat. in illis verbis: Et minus eſt in eo vſufructu quem per ſe quis promiſit, quàm in eo qui proprietatem comitatur. Vbi expreſsè denotat, vſumfructum ſemper comitari plenam proprietatem, vt latiùs probauimus ſuprà, hoc eodem lib. c. 1. per totum. Tertiò infert ipſe Parladorius, meritò à Recentiori[*]bus explodi veterum illam ſententiam, quâ diſtinguunt inter vſumfructum cauſalem, & formalem: nam iuxta ſententiam eius, cùm proprietas ſit ius ab vſufructu ſeparatum; conſequenter apparet, vſumfructum eſſe ius à proprietate ſeiunctum. Huic reſolutioni obſtant quàmplurima, quæ latiſſimè annotauimus ſuprà, hoc eodem lib cap. 1. per tot. vbi præfatam Communem meliùs quàm hactenùs defenſam reliquimus, & contrariam Recentiorum opinionem minùs veram probauimus. Deinde fundamentum Parladorij perquam falſum eſſe, ex dictis ſuprà patet euidenter; nam cum proprietatem plenam vſusfructus comitetur, ac cùm illa reſideat, rectè à Doctoribus vſusfructus cauſalis nuncupatur communiter, nec illatio prædicta iuris ratione ſubſiſtit. Quartò denique & vltimò Parladorius eodem cap. 4.[*] in princ. num. 2. dominium eſſe ius cum vſufructu coniunctum; proprietatem verò eſſe ius ab vſufructu ſeparatum; ea dumtaxat fundat ratione, quòd ſcripſerit Bartolus in l. ſi quis vi, §. differentia, num. 4. ff. de acquirenda poſſeſſione, dominium eſſe ius de re corporali liberè diſponendi, niſi lex prohibeat: & Bartoli doctrinam ſequuntur communiter Doctores ibi. Iaſon in dicta l. naturaliter, §. nihil commune, num. 11. & ibidem Rubeus num. 88. & Berengarius num. 42. Salicetus in l. traditionibus, num. 4. C. de pactis, & Alciatus ibi. num. 24. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 1. vbi refert Duarenum, & Connanum idem tenentes. Decius in conſ. 558. num. 5. Cephalus in conſ. 35. num. 42. lib. 1. Iacobus Menochius in conſ. 381. num. 5. lib. 4. & in conſ. 492. num. 12. lib. 5. Petrus Ricciardus ad rubricam. Inſtitut. de vſufruct. num. 149. & cum Baldo, Soto, Antonio Gomezio, Antonio Gabriele, & Maſcardo, probauit nouiſſimè Antonius Pichardus in rubrica, Inſtitut. de rerum diuiſione, num. 5. vbi adducit nonnulla iura, atque expendit l. 1. tit. 28. partit. 3. quæ Bartoli definitionem confirmat. Verùm hoc fundamentum nihil in propoſito vrgere, in contrarium potiùs retorqueri poſſe ex eo manifeſtè conſtabit, quòd militat etiam, vbi ſolam proprietatem ſine vſufructu quis habet; tunc enim dicitur etiam plenum habere proprietatis dominium, vt poſſit ad libitum de proprietate ipſa diſponere: quod expreſſim, & magiſtraliter docuit Caſtrenſis in d.l. proprietatis, n. 2. C. de probationibus, & ſequitur Berengarius in d. §. nihil commune, 3. præfatione, num. 1. verſic. Tertia differentia. Nec ſequitur, dominium eſſe ius cum vſufructu coniunctum ex definitione dominij ſuprà relata, quoniam ea militat etiam vbi quis non habet plenum dominium, quia vſusfructus penes alium exiſtit, vt pungit Pinellus 2. part. dicta leg. 1. C. de bonis maternis, num. 3. Ex quibus deſtruitur etiam diſtinctio quædam, quam[*] in hac materia conſiderat Antonius Queſada diuerſarum quæſt. iuris. capit. vltim. num. 34 Item etiam, quia ſi dominium reperiatur cum ea potentia, quam in proprietate conſtituit, in quo à proprietate diſtinguatur, non explicat, nec rationem aliquam concludentem aſſignat. Dubium ergo neceſſarium eſt, inquirere, vtrùm pro[*]prietas, de qua ſæpiſſimè in iure mentio fit, ſit idem quod dominium, an diuerſum; ſiue quid proprietas, quid etiam dominium. In quo dubio adeò diuerſæ ſunt,[*] & contrariæ & scribentium ſententiæ, vt infinitis libris attentè præſectis, & ſæpe reuolutis, vix certa reſolutio tradi poſſit. Nonnulli tamen, & maximi nominis Au[*]thores in ea opinione ſunt, vt exiſtiment, dominium, & proprietatem idem eſſe: in quam ſententiam fluunt Bartolus, & Ioannes de Platea in l. locorum, C. de omni agro deſerto, lib. 11. Baldus in d.l. proprietatis, C. de probationibus. Panormitanus in cap. 1. de cauſa poſſeſſionis, & proprietatis, notabili 2. Ripa num. 50. & Rogerius col. 27. in rubrica eiuſdem tituli, & videntur aſſentire Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 6. verſic. ad hanc differentiam. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 7. num. 2. & pro hac parte videntur vrgere quamplu[*]rima iura, in quibus quod Iureconſulti, vel Imperatores priùs appellauerant dominium, poſtmodùm appellant proprietatem, & è contrà, vt in l. 1. §. huius autem, ff. vti poſſidetis, l. interdum, iuncta ſua gloſſa, ff. de verborum ſignificatione, l. vtifrui, ff. ſi vſusfructus petatur, l. 1. §. domini, ff. ad Sillanianum, l. ſi procurator, ff. de acquirendo rerum dominio, 1. & an eand. §. finali, ff. de exceptione rei indicatæ, l. ſi quis conductionis, C. de locato & conducto, quam recte inducit Bereng. in d. §. nihil commune, 3. præat. n. 4. verſ. 3. l. permiſceri, ff. de acquirenda poſſeſſion. l. per procuratorẽ, C. eod. tit. l. incerti, C. de interdictis, quas Cum iudicio expendit Marianus Socinus in eodem §. nihil commune, num. 15. l. locorum C. de omni agro deſerto, lib. 11. §. retinendæ, Inſtitut. de interdictis, §. igitur, Institut. per quas perſonas nobis acquiritur, l. finali, ff. de ſuperficiebus, provt inducit ea iura Ricciardus ad rubricam, Inſtitut. de vſufructu, num. 159. & confirmare videtur l. 27. tit. 2.[*] partit. 3. dum dicit in principio: La propriedad, tanto quiere dezir como el ſeñorio, que el home ha en la coſa, & ibi Gregorius Lopez verbo, tanto quiere dezir, expreſſim[*] annotauit, quòd dominium, & proprietas idem ſunt idque firmat ſecurè Cuiacius recitationum ſolennium, in libros Digeſtorum, ad d.l. naturaliter, §. nihil commune, in principio, vbi dicit, quòd proprietatis, ſiue dominij vtrùmque nomen idem poteſt, & quod ſunt ſtulti, qui eo loco quærunt, quid ſit inter proprietatem & dominium, ſibi perſuadentes eſſe aliquid, ideſt non eſſe idem proprietatem, & dominium: idem Cuiacius ad l. interdum, ff. de acquirenda poſſeſſione, vbi dicit, quòd latius patet dominij quàm proprietatis nomen, nec vlla alia eſt differentia inter proprietatem, & dominium, & quod Doctores fruſtrà de alia differentia inquirunt. Contrariam tamen opinionem; imò quod proprietas,[*] & dominium ſint: diuerſa, probare videntur alia, & permulta iura, l. ſi procurator rem mihi, ff. de acquirendo rerum dominio, ibi: Dominium mihi & proprietas: l. ſi tibi, ff. quibus modis vſusfructus amittatur; l. ſi ita legatus, §. dominus, ff. de vſufructu, l. arbitrio, ff. de dolo malo, l. proprietatis, C. de probationibus, l. fœminæ, §. illud, C. de ſecundis nuptiis; per quæ iura, aduerſus ſuperiorem reſolutionem inſurgit Iaſon in l. traditionibus, num. 10. C. de pactis, & in dict. §. nihil commune, n. 12. & eſſe manifeſtè falſam teſtatur Corraſius in anteludiis eiuſdem §. num. 10. & ab ea diſcedunt Marianus Socinus ibidem, num. 15. Hormanoctius Decius n. 5. & Berengarius 3. præfat. n. 1.[*] qui num. 4. verſic. ſed nec per has, exiſtimat ex dictis iuribus non eſſe recedendum ab horum terminorum proprietatis, & dominij differentiis, ſed omnibus reſponderi poſſe eodem modo, vt ſcilicet præfatæ leges non dicant, dominium eſſe proprietatem, ſed ſolùm probent, appellatione proprietatis intellegi dominium, præcipuè cum verbum proprietatis, ſimul cum verbo poſſeſſionis inſcribitur. Quæ interpretatio verè non poteſt, ac nec ita generaliter adaptari omnibus iuribus ſupra relatis, quorum aliqua abſonum paterentur, & abſurdum ſenſum, ſi ita explicarentur, vt ex verbis ipſorum manifeſtè deducitur: deinde nec etiam conuenire poteſt dict. l. 27. partit, dum dicit: Propriedad tanto quiere dezir como ſeñario. Quibus verbis libenter mihi ſuaderem, legis eius latorem in conflictu, & contrarietate iurium, rationum, & opinionum, præfatam ſententiam approbare voluiſſe, à qua multi alij deuiantes, ac de prædictis diuerſimodè ſentientes, aliâ viâ cenſent propoſitæ dubitationi ſuccurrendum. Pro quorum clariori intelligentia conſtituendum erit, quòd Scriptores communiter, & ſæpiſſimè præmittunt, in iure dominium duplex eſſe,[*] aliud directũ, & aliud vtile: quod poſt gloſſam in multis locis obſeruant Bartol. in l. 1. § denique, num. 10. ff. de aqua pluuia arcenda, & in l. ſi quis vi, §. differentia, num. 5. ff. de acquirenda poſſeſſìone, & in l. 1. ff. ſi ager vectigalis, & in l. ex hoc iure, num. 5. ff. de iuſtitia & iure. Baldus in l. traditionibus, ex num. 6. C. de pact. & in l. 1. num. 2. C. de iure emphyt. & in l. vnic. num. 2. C. ſi de momentanea poſſeſ. & in l. in rebus, num. 5. vbi dicit quadruplex eſſe dominium, C. de iure dotium. Caſtrenſis in d.l. ex hoc iure, num. 6. & in d. §. differentia, num. 4. & in l. ſi quis diuturno, num. 3. ff. ſi ſeruitus vendicetur. Iaſon in eadem l. traditionibus, num. 10. & in l. ſi tibi homo, §. valet, num. 2. & ſeqq. ff. de legat. 1. & in l. in prouinciali, in principio, ff. de noui operis nunciatione. Alexander num. 7. & Alciatus num. 6. in d.l. naturaliter, §. nihil commune, vbi ſequuntur Corraſius in anteludiis, num. 11. Rubeus num. 51. qui plenè confutat opinionem dicentium, vnicum tantum eſſe dominium, illúdque directum: & Berengarius 3. præfatione, num. 1. in principio. Antonius Gomezius in l. 45. Tauri, num. 2. Sarmientus ſelectarum lib. 3. c. 2. n. 26. & pro contraria parte plenè diſputat; dicit tamen non eſſe recedendum à communi opinione. Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico, quæſt. 13. & 14. Lara in l. ſi quis à liberis, §. ſi quis ex his, num. 294. Cephalus in conſ. 35. num. 42. lib. 1. & in conſ. 178. num. 2. lib. 2. & in conſ. 307. num. 68. lib. 3. Menochius, qui de directo, & vtili dominio dicit quamplurima in conſ. 116. num. 5. 6. & 7. & num. 9. 10. 11. & 12. & num. 18. lib 2. & in conſil. 226. num. 145. & 179. cum ſeqq. lib. 3. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 376. ex num. 7. vſque ad num. 16. Ioannes de Monteſperello in conſ. 39. num. 17. volum. 1. Burſatus in conſ. 46. num. 4. & in conſ. 50. num. 15. & 16. lib. 1. & in conſ. 410. num. 68. lib. 4. & cum diſtinctione directi, & vtilis dominij ſæpe tranſit Barboſa in l. diuortio, §. ſi fundum, ff. ſoluto matrimonio, num. 27. 28. & 29. & neſcire quid dicant, qui directi, & vtilis dominij differentiam non admittunt, analogicè fundans, defendit Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 5. num. 5. fol. 13. idem etiam defendit Petrus Gregorius in ſynta[*]gmate iuris, lib. 1. cap. 12. de dominio, proprietate, & poſſeſſione, num. 7. per totum, 1. part. vbi dicit vnum genus veri dominij eſſe proprietarij, quod directum dici poterit, eo quòd non aliunde pendeat, vel ex alterius re; vſufructuarij autem & aliorum ſimilium ius, etiam fictione quadam, aut ſubtilitate iuris, dominium dicemus, vt ſcilicet dominium ſit ſecundùm vtilitatem: nam quia vtilitas, & commodum dominij, & proprietatis, ad alium pertinent, non eſt reiicienda, vt ipſe firmat, vtilis dominij appellatio, vt plerique & malè quidem ſuâ ſententiâ ſuadent: & reddit rationem, quia ratione directi, & vtile dici poteſt, ſicuti in actionibus, vtilem eam competere dicimus ei, qui non habet dominiũ plenè ceſſum, ſed ad quem commodum rei pertinere debet, vt latiùs ibi probat: & pro hac communi opinione, quàm veriſſimam credo, fortiter vrgent quamplurima, quæ in probationem eius ſuperiores Authores annotarunt, inter quos eleganter ſcribit Rubeus in d. §. nihil commune, num. 51. ac non mediocriter facit textus in l. Theodoſij Imperatoris, l. poſſeſſores, 12. C. de fundis patrimonialibus, lib. 11. dum ait, eos, qui patrimoniales Principis fundos, & emphyteuticarios poſſident, eſſe fundorum dominos. Enimverò cùm dominium penes duos eſſe non poſſit, l. ſi vt certo, §. ſi duobus vehiculum, ff. commodati, & veri domini ſint, qui in emphyteuſim concedunt, conſtat ea iura de dominio vtili, eo acta ratione intelligenda eſſe: quod vel ex eo ſuadetur; nam in l. ſi domus, § finali, ff. de legat, 1. habere ius in re emphyteutam probatur, & in l. 1. §. qui in perpetuum, ff. ſi ager vectigalis, emphyteutæ; competere vtilem actionem in rem ſcribitur; quod contingere non poſſet, ſi emphyteuta vtile dominium non haberet. Nec intereſt dicere, vnicum tantùm dominium eſſe, ex eo, quòd vtilis dominij appellatio in libris Pandectarum non inueniatur, quod firmant Marmerius indict. §. nihil commune, num. 11. & Corraſius miſcellan. lib. 6. cap. 2. Ricciardus ad rubricam, Inſtitut. de vſufruct. num. 151. Nam directi, & vtilis dominij vox, ſiue appellatio ſatis in iure expreſſa dicitur, ex quo, ex mente, & verbis Iureconſultorum apertè deducitur, vt ſuprà, hoc eodem lib. cap. 1. pleniſſime probauimus, quatenus conſtituimus, aliquid in iure multis modis expreſſum dici: ex quibus, ex his etiam, quæ præfati Authores, ac inter alios Rubeus vbi ſuprà obſeruant, facilè tueri poteris communem, & receptam ſententiam, quam improbarunt Marmerius, & Ricciardus vbi ſuprà. Dua[*]renus lib. 1. diſputationum, cap. 17. Aluarus Valaſcus de iure emphyteutic. quæſt. 13. per tot. Mainus lib. 1. actionum, cap. 6. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 1. §. 2. num. 14. Qui contendunt, vnicum dumtaxat eſſe dominium, illudque directum. Horum opinio poſſet etiam[*] diſputationis gratia defendi, quàmuis de rigore à Communi recedendum non ſit, & communis opinionis fundamentis non deficiet reſponſum. Nam in primis conſiderandæ erunt rationes nonnullæ, quas pro hac parte ſuperiores adducunt; Valaſcus etiam, & alij relati ſuprà, num. 24. Deinde ad textum in dicta l. poſſeſſores, C. de fundis patrimonialibus, lib. 11. reſponderi poteſt, quòd[*] dictum in eo textu, procedit fictione quadam, aut ſubtilitate iuris, eo quòd vtilitas, & commodum dominij ad eos pertinet, quoniam verè domini non ſunt emphyteutæ, ſed illi qui in emphyteuſim dant, l. 1. & 3. C. de iure emphyteutico, vt declarat Petrus Gregorius loco relato ſupra. Vel vitra eum dici poteſt, quòd ille textus loquitur in emphyteuta fundi patrimonialis, cuius diuerſa ratio eſt, quàm emphyteutæ fundi alterius priuati; nam perpetua emphyteuſis à Principe, vel à fiſco conceſſa, vicem habet perfectæ alienationis, authent. de non alienandis, §. alienationis, collat. 2. l. fundi, C. de fundis patrimonialibus, lib. 11. & ideò dominus dicitur, licèt cæteri emphyteutæ domini non ſint: prætereà ad textum in l. ſi domus, §. finali, ff. de legat. 1. dum inquit, quòd emphy[*]teuta habet ius in re. reſponderi poteſt, verum eſſe proximum eſſe dominio ius, quod emphyteuticarius habet; dominium tamen non eſſe, per textum in l. 1. §. qui in perpetuum, ff. ſi ager vectigalis, ibi: Quamuis non efficiantur domini, l. 1. & 2. C. de iure emphyteutico. Denique[*] ad textum in dict. l. 4. §. qui in perpetuum, quatenus emphyteutæ in rem actionem concedit, reſpondendum eſt, eam actionem vtilem eſſe, non directam, l. 1. §. quod ait Prætor, ff. de ſuperficiebus, l. tutor, § finali, ff. de pignoratitia actione, & admittit Petrus Gregorius loco relato ſuprà, num. 25. Vtilis autem actio non naſcitur ex vtili dominio, vt exiſtimarint contrariæ partis Authores, ſed potiùs ex æquitate: ſuggerit enim æquitas ipſa, vt ſi caſus eueniat, in quo lex non loquitur, militat tamen eadem æquitatis, aut iuris ratio, quæ in directa actione, ſic detur vtilis, non expreſſa, ſicut directa datur: quod in commentariis ad. titulum Inſtitutionum, de rerum diui[*]ſione, in principio, ingeniosè, atque ſubtiliter adnotabat olim Præceptor noſter D. Ioannes de Leon, qui nunc Salmanticæ veſpertinæ Cathedræ iuris Cæſarei meritiſſimus, atque eruditiſſimus moderator exidit. Inter proprietatem ergo; & dominium, vt ad propo[*]ſitum redeamus, ex communi ſententia ea differentia eſt, quòd dominium eſt terminus magis latus, aut vox plenior & latior, & comprehendit quodcunque dominium, non modò directum, ſed etiam vtile, & ſic vtilitatem quoque ab illo iute directo ſeparatam: proprietas verò anguſtior terminus eſt, & nunquam capitur niſi pro directo, & vero dominio: quod poſt Baldum in nonnullis locis relatum, verius credit, & ſic defendit Iaſon in d.l. naturaliter, §. nihil commune, num. 13. & 14. & in l. traditionibus, num. 10. C. de pactis. Alexand. in conſil. 159. num. 9. lib. 5. cum quibus tranſeunt magis communiter Doctores, vt firmat Corraſius in eodem §. nihil commune, in anteludiis, num. 10. verſic. vera ergo; & interpret. 2. ad illum textum, num. 8. & in l. pro parte, n. 5. ff. de ſeruitutibus, & ſequuntur Marianus Socinus in d. §. nihil commune, num. 19. in fine, quem vide ex num. 15. Berengarius 3. præfat. num. 1. verſ. Quinta differentia. Hormanoctius Decius num. 5. & Pariſius num. 14. Gregor. Lopez in dict. l. 27. tit. 2. partit. 3. verbo; tanto quiere dezir: Verùm communis hæc reſolutio nonnulla præſup[*]ponit, nonnulla etiam continet, quæ iuris ratione minimè ſubſiſtunt, aut quæ iure ipſo dubia procul dubio ſunt: quod conſtat apertè ex his, quæ in contrarium nouiſſimè ſcripſit Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitut. de vſufructu, num. 160. per totum, . & inde Claudius Marmerius in eodem §. nihil commune, num. 6. per totum, plurimorum iurium, & Authorum authoritate munitus, aduerſus Iaſonem conſtanter aſſerit, falſum eſſe, dominij appellatione venire quoque vtile dominium, ſed quòd de directo tantùm intellegere debeamus: & pro hac ſententia non male expendit textum in l. 1. ff. de bonorum poſſeſſionibus. Sed & alia vrgent: Primò reſolutio Cephali qui in conſ. 35. num. 41. & 42. lib. 1. poſt Decium ibi relatum, pro certo tradit, dominij appellatione, plenam proprietatem & dominium directum comprehendi. Secundò textus l. proprietatis, C. de probationibus: nam dum textas dicit proprietatis dominium interpretari, (quod ſuperiori doctrina admiſſa de neceſſitate fieret) id eſt iuris directi ius vtile, & magis latum, inepta quidem eſſet expoſitio, & menti textus repugnans omninò. Tertiò, reſolutio Alexandri Raudenſis de analog. lib. 1. cap. 7. num. 1. vbi ex mente, atque ſententia aliorum probat, quòd proprietatis vox eſt vniuoca, & prædicatur non ſolùm de dominio directo, ſed etiam de vtili, ſiue tam in vtili, quàm in directa proprietate verificatur. Quartò denique, quia ſupponunt prædictæ opinionis Authores, proprietatis nomine, directum dumtaxat dominium ſignificari, eo quòd in dubio appellatione proprietatis nuda proprietas abique fructu, vel vtilitate contineatur: quod tamen falſum eſſe num. præcedent. probauimus, quia imò in dubio, proprietatis appellatione; plena proprietas eum fructibus, vtilitatibus, atque acceſſionibus continetur, vt ſcribunt Hormanoctius num. 8. Rubeus num. 96. & Berengarius 2. præfatione, num. 44. in d. §. nihil commune. Ex quo conuincitur apertè Petri Coſtalij ſententia in hac materia: is enim ad l ſi tibi, 17. quibus modis vſusfructus amittatur, inter dominium, & proprietatem eam differentiam eſſe exiſtimat, quòd dominium continet etiam vſumfructum, & hoc modo aliquando capitur proprietas pro dominio; proprietas verò ea dicitur, quæ ſeparato iure ab vſufructu cenſetur. Sed decipitur euidenter: primùm, quoniam directum, & verum dominium dicitur etiam, cùm vſusfructus alterius eſt, & ſic vſumfructum ipſum continere non poteſt; Deinde & ſecundò, quoniam proprietas dicitur etiam, quando vſusfructus ſeparatus non eſt, §. 1. Inſtitut. de vſufructu, l. 3. §. ne tamen, l. vſusfructus pluribus, ff. eodem tit. & latiùs probauimus ſuprà, hoc cap. ex num. 10. vbi improbauimus Parladorij ſententiam, quæ eadem eſt, vt vides. Vnde in tanta difficultate, varias & diuerſas opinio[*]nes cumularunt communiter Doctores in d. §. nihil commune, vbi Ioannes Corraſius, & Marianus Socinus locis relatis ſuprà. Fabius Acoromboni num. 12. 13. & 14. Rubeus num. 95. 96. & 97. Berengarius præfat. 1. num. 41. & ſeqq. Petrus Paulus Pariſius num. 11. vbi diuerſas ſententias congerit, nihil tamen certum reſoluit. Ioannes Marcus Aquilinus in eodem §. in præfatione, ex num. 65. vſque ad num. 77. vbi etiam Bolognetus ex n. 10. vſque ad num. 23. quo loco, Iaſonis, Alciati, Hormanoctij, Rubei, & Ripæ traditiones improbat, & ipſe nouè, ſed malè quidem propoſitum dubium declarat. Robert. lib. 3. ſentent. cap. 18. Baconius lib. 2. declarat. iuris, declarat. 43. dominij & proprietatis, ex n. 1. vſque ad n. 10. Matiençus in leg. 10. titul. 7. gloſſa 1. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Idcircò pro abſoluta, atque diſtincta huius rei expli[*]catione, nonnulla conſtituere, omninò neceſſarium erit: & in primis conſtituendum eſt, proprietatem & dominium (quicquid alij relati ſuprà, num. 18. dixerint) idem non eſſe, ſed diuerſa, vt probarunt relati ſuprà, num. 22. & vltra eos, quos ibidem adduximus, Aretinus in conſit. 19. & in conſ. 55. Queſada diuerſarum quæſt. iuris, cap. vltimo, num. 34. & ſentit Albericus, qui in l. proprietatis, in principio, C. de probationibus, dicit expreſsè innuere illam legem, aliud eſſe proprietatem, & aliud dominium: & verè quidem; nam ſi proprietas & dominium idem eſſet, frustrà diceretur ibi, Proprietatis dominium non tantùm inſtrumentis emptionis, ſed & quibuſcunque aliis probationibus legitimis oſtendi: Quippe cùm ſufficeret dicere, proprietatis ius, & ſub verbo Proprietatis comprehenderetur dominium, line dominij ius. Et in l. ſi tibi, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, cur dominium proprietatis diceretur, cum dici debuiſſet Proprietas, ſi dominium & proprietas diuerſa non eſſent, ea autem impropria & abſurda loquutio eſſet; aut quare, ſi idem eſſent, diuerſis nominibus nuncuparentur, contra textum in l. ſi idem, C. de codicillis, vbi gloſſa verbo, vocabulum, adnotauit expreſſim, quòd in iure vix inuenitur aliquod nomen, quod omninò idem ſignificet quod aliud; ſemper enim plus, vel minus, vel aliter ſignificat, vel alio modo. Deinde, vltra alia, quæ ſuperiùs diximus,[*] quia in re, quæ omninò eſt noſtra, duo ſunt quæ habemus, dominium ſcilicet, & poſſeſſio: dominium ius illud ſignificat, quo rem facimus noſtram, nobiſque propriam. Poſſeſſio in occupatione, & detentatione rei ſpectatur; illud verò in iure quod habemus de ipſa, vt volumus, liberè diſponendi, vt eruditè ſcribit Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 3. cap. 3. in principio. Ergo ſequitur neceſſariò dicendum aliud eſſe ius illud, ſeu dominium, & aliud proprietatem ipſam. Secundò conſtituendum eſt, Proprietatis nomen ni[*]hil aliud denotare, quam proprium patrimonium, ſiue rem ipſam propriam, quàm habemus. quaſi Proprietatis nomine ſignificetur, rem eſſe alicuius propriam; & ſic proprietas ipſa res eſt, circa quàm datur dominium, hoc eſt ius illud, quod habemus de ipſa, vt volumus, liberè diſponendi, vt ſentit non obſcurè Connanus vbi ſuprà. Idcircò dominium & proprietas non ſunt idem; nam[*] proprietas non eſt dominium, hoc eſt, non eſt ius de re liberè diſponendi, ſed eſt res ipſa, de qua domino diſponere licet, quia ſua propria eſt, vel quia proprietatem eius obtinet: & conſequenter dici poteſt, quòd proprietas & dominium habent ſe vt cauſa, & effectus; nam proprietas eſt qualitas quædam, quæ indicat rem ad me, & non ad alium pertinere, dominium verò eſt ius de re liberè diſponendi, quod ex ipſa proprietate, ſiue ex eo quòd res ſit propria, cauſatur, vt ſentiunt Ripa num. 8. & Alciatus num. 18. in d. §. nihil commune. Ac primùm prædicta doctrina comprobatur authoritate Saliceti, qui in d.l. proprietatis, C. de probationibus: rectè accipit proprietatem pro ipſa re, in qua quis dominium habet: & ſequitur Arias Pinellus 2. p. l. 1. C. de bonis maternis, num. 7. Inde generaliter deduces, nomen Proprietatis, vt vulgariter dici ſolet, accipi pro ipſa re; & clarè probatur in d.l. proprietatis, vbi proprietatis dominium dixit Imperator, quaſi diceret propriæ rei dominium. Secundò confirmatur ſingulari doctrina Ioannis Fabri in §. omnium, num. 21. Inſtitut. de actionibus. vbi dicit, quòd dominium ineſt perſonæ illius, ad quem res pertinet, ſed proprietas ineſſe videtur rei, aut potiùs ipſa res eſt, quem contra Iaſonem ſequitur, & eleganter declarat Berengarius in d. §. nihil commune, 3. præfatione, num. 1. verſic. 4. Tertiò conſtituendum eſt, ex ſuperioribus interpre[*]tandum text, in d.l. proprietatis, dum dicit Imperator, Proprietatis dominium non tantum inſtrumentis emptionis, ſed & quibuſcunque aliis legitimis probationibus oſtendi. Hoc eſt, ius illud ex quo rem fecimus noſtram, nobiſque propriam habemus, ex quo etiam libera, vt velimus, diſponendi facultas nobis conceditur, non ſolùm inſtrumento emptionis, ſed & quibuſcunque aliis legitimis probationibus oſtendi poſſe: interpretandum etiam text, in d.l. ſi procurator, 13. ff. de acquirendo rerum dominio. Nam ſi procurator rem mihi emerit ex man[*]dato meo, eique ſit tradita nomine meo proprietas, mihi acquiritur & dominium etiam ignoranti, hoc eſt non ſolùm per procuratorem res efficitur propria ac mea, ſed etiam dominium, & vt velim, diſponendi facultas mihi acquiritur. Quartò conſtituendum eſt, proprietatem, & domi[*]nium ſæpiſſimè pro eodem poni in iure, non ideò quòd dominium & proprietas ſint idem, ſed quòd appellatione proprietatis intellegatur dominium; & è contrà, appellatione dominij proprietas, vt in l. ordinarij, C. de rei vendicatione, l. incerti, C. de interdictis, l. 1. §. huius autem interdicti, ff. vti poſſidetis, l. per procuratorem, C. de acquirenda poſſeſſione, cap. 1. de cauſa poſſeſſionis & proprietatis, & in aliis iuribus, quæ in id ponderarunt Pinellus 2. part. dict l. 1. C. de bonis maternis, num. 6. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 7. in principio: ac expreſſim, & rectè annotarunt, proprietatem & dominium frequenter pro eodem poni in iure; & ante alios Faber in dict. §. omnium, num. 21. de actionibus. Duarenus lib. i. diſputationum, cap. 17. ad finem. Modernus Pariſ in conſuet. Pariſienſ. lib. 2. §. 55. gloſſa 4. ex num. 10. vltra quos, & alios inpropoſito Scribentes, ea poteſt aſſignari ratio: Quòd cùm Proprietatis verbo propria res ſignificetur, & qualitas quædam demonſtretur, quæ indicat rem ad me, & non ad alium pertinere, vt ſuprà diximus: Inde eſt, vt ſolo verbo Proprietatis, dominium demonſtretur, hoc eſt, ius de re illa liberè diſponendi, vtpote de re propria competere: Similiter etiam dominij appellatione, cùm ius de re liberè diſponendi denotetur, proprietas etiam denotatur, hoc eſt, ſignificatur rem eſſe propriam; nam ſi res propria non eſſet, tale ius competere non poſſet: & ſic poteſt intellegi dict. l. 27. tit. 2. partit. 3. Cæterùm, cùm dominij nomen ſimpliciter ponitur[*] habita relatione ad perſonam, cui directum dominium competere non poteſt, non idem ſignificatur, ſed dumtaxat denotatur ius quoddam iuxta ſubiectam materiam de qua agitur, alicui competens; quod etiam ſi res abſolutè non ſit propria, in iuribus incorporalibus Dominium nuncupatur; quoniam in eis etiam libera diſponendi facultas datur: Enimverò vtilitatem quoque, aut commoditatem fructuum, vel prouentus pro arbitrio alienare, aut de ipſis ad libitum diſponere licet; quo fit, vt dicatur dominium vſusfructus, & poſſeſſionis, l. 3. ff. ſi vſusfructus petatur, dominium ſeruitutis, & vſus,[*] l. ſemper, §, hoc interdicto, ff. quod vi aut clam, & in aliis iuribus, vbi ſola vtilitas rerum, vel commoditas, aur fructus percipiendi facultas, dominium rei dicitur, vt de hac dominij ſignificatione plura congerit Alciatus in l. ſi quis vi, §. differentia, n. 15. cum ſeqq. ff. de acquirenda poſſeſſione. CAPVT LXXVI. Vſusfructus conſolidatus cũ proprietate, vtrùm ex cauſa oneroſa, an ex cauſa lucratiua obvenire dicatur, ſi originalis titulus proprietatis fuit oneroſus? vbi Cumani interpretatione improbata, quorundam iurium vera ratio redditur. Demum inquiritur, an vſusfructus nudæ proprietati mariti conſtante matrimonio conſolidatus, cum vxore debeat inter alia lucra communicari. SVMMARIVM. -  1 Vſusfructus conſolidatus cum proprietate, vtrùm ex cauſa oneroſa, an ex cauſa lucratiua obuenire dicatur, etiamſi originalis titulus proprietatis fuit oneroſus? & num. ſeqq. -  2 Obuenire videri titulo lucratiuo id, quod per conſolidationem obuenit: & ibidem reddita ratio l. non quocunque, 83. §. fundus, ff. de legat. 1. & §. ſi cui fundus, Inſtitution. de legatis, & vide infrà, num. 6. -  3 Vſusfructus conſolidatus nudæ proprietati mariti conſtante matrimonio, vtrùm debeat communicari cum vxore. -  4 Proponitur difficultas l. ſi proprietati, 4. ff. de iure dotium, & num. ſeq. diſſoluitur. -  5 Vſusfructus cum accedit proprietati dotali, vel alteri cuicunque per conſolidationem, an efficiat, vel constituat nouam rem? & ibidem Petri de Peralta reſolutio in hac materia probata. -  6 Cumani opinionem in hac materia confutatam, & communem reſolutionem receptam. PRo breui, & diſtincta huius Capitis explicatione[*] conſtituendum erit in primis, dubium in hoc conſiſtere, an ſcilicet vſusfructus conſolidatus cum proprietate, ex cauſa oneroſa obuenire dicatur, an ex cauſa lucratiua, etiamſi originalis titulus proprietatis oneroſus fuerit? Et dubium hoc diluere videtur primò textus in l. non quocunque, 84. § fundus, ff. de legat, 1. ex quo Bartolus, Albericus, & alij communiter adnotarunt ibi, ti[*]tulo lucratiuo obuenire videri id, quod per conſolidationem obuenit; dicit enim Iureconſultus Iulianus quòd ſi alicui legatus ſit fundus, iſque Poſtmodùm emerit proprietatem à domino, & per capitis diminutionem venditoris, aut alio modo conſolidatur cum proprietate vſusfructus, & ſic ad emptorem, legatariumque pertinere cæperit, tantùm poterit legatarius ad æſtimationem proprietatis agere, non verò ad æſtimationem vſusfructus, quia ille videtur obueniſſe legatario ex cauſa lucratiua: at duæ cauſæ lucratiuæ circa eundem hominem, & eandem rem concurrere non Poſſunt, l. ſi ſeruus legatus Stichum, ff. de legatis 1. §. ſi res aliena, Inſtit. de legatis, l. 43. tit. 9. partita 6. & ſic declarant communitur omnes, vt conſtat ex Iaſone in dict. §. ſi fundus, num. 3. Antonio Pichardo (qui breuiter nimis in hac materia ſcribit) in §. ſi cui fundus, Inſtitut. de legat. Guil. Bened. Antonio Gomezio, Petro de Peralta, & aliis, quos ſtatim congeram in vnum. Secundò eandem partem probat textus in d. §. ſi cui fundus, Inſtitut. de legat, vbi Imperator probat idem, atque legatario fundi empti æſtimationem præſtari deducto vſufructu, officio iudicis contineri reſpondet; & gloſſa ibidem, verbo, deducto vſufructu, dicit in hunc modum: Ideſt æſtimatione vſusfructus; quem ſcilicet vſumfructum ex cauſa lucratiua habet: ideò non debet plus habere, vt probarunt Faber, Aretinus, Platea, & Iaſon ibi. in vltima addit. ad Portium: & præfatam reſolutionem veram eſſe, & communiter receptam teſtantur Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſt amentis, verbo, & vxorem, nomine Adelaſiam, num. 291. Boërius in conſuet. mat. & dot. Anton. Gomez. tom. 2. variarum, cap. 15. de ſeruitutibus, num. 21. Ioann, de Matienço in l. 2. tit. 9. gloſ. 1. num. 91. & 92. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Petrus de Peralta in l. hæredem, ff.; de leg. 2. num. 101. verſic. non enim hic est tractandum de conſolidatione, fol. 305. & in l. Mæuius, §. duorum, eiuſdem titul. ex num. 29. fol. 553. Vbi infert ad quæſtionem in propoſito neceſſariam,[*] an ſcilicet leges Regiæ concedentes vxoribus communionem in bonis conſtante matrimonio per vitrum acquiſitis, procedant etiam, cùm vſusfructus conſolidatur nudæ proprietati mariti conſtante matrimonio, vt ſic communicari debeat cuna vxore? Et poſt longam diſputationem, in ea opinione eſt, vt exiſtimet, deberi vxori medietatem valoris vſusfructus conſolidati ob illam acquiſitionem momentaneam: & ad id dicendum, & iura, & rationes nonnullas adducit. Sed contrariam ſententiam, immò nec dimidiam partem vſusfructus, nec ædimationis eius vxori deberi, conſtanter defendunt Palac. Rubeus in repetitione rubricæ de donationibus inter, §. 62. num. 13. Greg. Lop. in l. 18. tit. 11. partit. 4. Couar. de ſponſalib. 2. part. cap. 7. §. 1. n. 9. Antonius Gomezius, qui ſex fundamenta adducit pro hac parte d. cap. num. 21. & in l. 50. Tauri, num. 78. Ioan. de Matienço in l. 2. tit. 9. gloſ. 1. Num. 87. lib. 5. nouæ collectionis regiæ. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 4. num. 20. Ayora de partitionibus, cap. 8. num. 20. 1. part. Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 2. quæſt. 116. Azeued. in d.l. 2. tit. 9. num. 9. & 23. lib. 5. Barboſa in l. 1. ff. ſoluto matrimonio, 1. part. num. 35. fol. 201. Et hæc ſecunda opinio verior eſt ex fundamentis prædictorum, atque in praxi omninò tenenda. Verùm dictis ſuprà obſtare videtur textus in l. ſi pro[*]prietati, 4. ff. de iure dotium, vbi Paulus Iuriſconſultus apertè ſignificat, quòd quando vſusfructus accedit proprietati per modum conſolidationis, non videtur res noua, vel alia; & conſequenter non cenſetur noua acquſitio; ſcribit enim in hunc modum: Si proprietati nudæ in dotem datæ vſusfructus acceſſerit, incrementum videtur dotis, non alia dos: quemadmodum ſi quid alluuione acceſſiſſet. Quem textum expendunt ferè omnes huius Regni Scriptores, qui de quæſtione præcedenti tractarunt, exiſtimántque expreſſum eſſe in probationem ſuperioris reſolutionis contra Peraltam, & alios: ſed non reſpondent ad textum in dict. l. non quocunque, § fundus, & in dict. §. ſi cui fundus, vbi vſusfructus conſolidatus proprietati dicitur obuenire titulo lucratiuo, & ſic cenſetur noua acquiſitio; & tamen ſicut legatarius in eis iuribus conſequutus fuit proprietatem titulo oneroſo emptionis, ſic & in dict. l. 4. maritus ex titulo oneroſo dotis proprietatem nudam habuit; Quare pro vera explicatione conſtituendum erit, ve[*]rum eſſe, quòd quando vſusfructus accedit proprietati dotali, vel alteri cuicunque per conſolidationem, non efficit, vel conſtituit nouam rem, quia per quandam mixturam conſolidatiuam iungitur inſeparabiliter ipſi proprietati: ob quàm conſolidationem vſusfructus extinguitur, & reſoluitur, & proprietas augetur, & fit plena, vt dicit textus in §. finitur, ad finem, Inſtitut. de vſufruct. non tamen inde ſequitur, quòd ipſe vſusfructus, ſi relatio fiat ad tempus, quo erat à proprietate ſeparatus, non videatur de nouo obuenire, ſiue acquiri, & faciat pleniorem, & pretioſiorem ipſam proprietatem, ita vt cauſa lucri de nouo conſiderari poſſit, maximè in dictis iuribus, vbi nuda proprietas tantum abſque vſufructu, & vtilitate empta fuerat; & ſic vſusfructus æſtimatio fieri non debet, quoniam emptus non fuit, ſed ex cauſa lucratiua, hoc eſt ex conſolidatione acceſſit, vt eleganter, & ſubtiliter declarat Peralta in dict. §. duorum, num. 31. fol. 553. Deinde & ſecundò, prædictis repugnat etiam Cu[*]manus, qui in dict. §. fundus, opinatus eſt, legatarium conſequi debere æſtimationem vſusfructus, videríque habuiſſe ilium ex cauſa oneroſa, & ſecundùm eum, non obſtat ille textus, quia ſi benè aduertatur, non negat, quòd legatarius non debeat conſequi æſtimationem vſusfructus, nec exprimit an vſusfructus dicatur obuenire ex Cauſa oneroſa, an ex cauſa lucratiua; ſed tantùm dicit, quòd Iudex tanti litem æſtimare debet, quanti legatario aberit ratione rei legatæ, argumento textus in l. planè, §. quod ſi rem, ff. de legat 1. Ergo ſi legatarius conſequitur tantum quantum ipſe abeſt, conſequi etiam debet vſusfructûs æſtimationem, in qua prætendit cauſam oneroſam, eo quòd propter ſpem vſusfructus, cariorem cenſetur emiſſe proprietatem. Sed decipitur quidem Cumanus, ac contra eum expreſſus eſt textus in d. § ſi cui fundus, vbi dicitur apertè, nullam vſusfructus æſtimationem fieri debere: Deinde & alia plura vrgent, ex quibus in propoſito rectiſſimè improbauit eum Iaſon in eodem §. ſi fundus, num. 3. in fine. CAPVT LXXVII. Vſufructuarius an & quando fructus pendentes, aut caſualiter cadentes, vel ab alio perceptos, ſuis hæredibus relinquat? Item quid de penſione debita ex fundis, ſiue prædiis locatis, aut ea, quæ pro domo, vel apotheca locata debetur? Quid item de marito, & vxore quoad diuiſionem fructuum illius anni, in quo dirimitur matrimonium? Denique & in capellies fructus pendentes qualiter diuidantur; vbi quamplurima iura ſingulariter in propoſito enucleantur, nonnulli caſus diſtinguuntur, & materia hæc accuratè, & dilucidè magis quàm hactenus declaratur. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuarius quando decedit ſi fruii at tam percepti ſunt, benè percepti cenſentur, & ad hæredem eius pertinent, ſic vt in eis nullo modo moleſtari poſſit, ſed nondum percepti etiam maturi, & proximi perceptioni ad proprietarium ſpectant, ſic vt in eis hæres vſufructuarij ſe intromittere non poſſit, nec debeat haberi ratio temporis, quo eo anno vſufructuarius vixit, & num. ſeqq. -  2 Borgninum Caualcanum intricatè, & minus perfectè ſcripſiſſe materiam huius Capitis. -  3 Vſufructuarius cùm decedit fructibus nondum perceptis, quare fructus hæredibus eius non debeantur? -  4 Vſufructuarius non facit fructus ſuos ratione naturalis poſſeſſionis, ſed ratione iuris percipiendi, quod habet, deductum in exercitium cum ſeparatione à ſolo. -  5 Vſufructuarius cùm decedit pendentibus fructibus, licèt fructus non debeantur hæredibus eius, tamen impenſas factas percipiendorum fructum gratiâ repetere poſſunt hæredes ipſi, ac ſubinde fructus quoque retinere, quovſque ſoluuntur. -  6 Impenſas factas gratiâ fructuum percipiendorum quemlibet poſſeſſorem deducere poſſe, ac etiam pro illis rem retinere. -  7 Impenſa quando dicatur facta gratiâ fructuum? remiſſiuè. -  8 Fructus intelliguntur deductis expenſis circa eos factis. -  9 Vſufructuario quare nõ detur condictio furtiua ad petendos fructus à fure ſublatos? vbi redditur vera ratio leg. ſi fur, 14. ff. de vſufructu, & vide infrà, num. 13. -  10 Fructus quando percepti dicantur, vt pertinere debeant ad vſufructuarium, vel hæredes eius? -  11 L. ſi vſufructuarius meſſem, 13. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, verus ſenſus traditus. -  12 Vſufructuarius, an & qualiter fructus per ſe, aut caſualiter cadentes, vel ab alio nomine proprio, non vſufructuarij perceptos, ſuos faciat? -  13 Vſufructuario qualiter teneatur proprietarius reſtituere fructus ab alio perceptos, & ab ipſo recuperatos: vbi Alberici reſolutio probatur. -  14 Vſufructuarius dum vixit, ſi petere neglexit fructus non ſuo nomine ab alio perceptos, mortuo eo non poterunt hæredes eius illos petere, nec iure dominij, nec poſſeſſionis ad eos pertinere poſſunt. -  15 Cuiacij lapſus in hac materia euidenter ostenditur, & num. ſeqq. -  16 L. ſi operas, 33. ff. de vſufructu, Cuiacij ſententiam non probare, & ibidem verum ſenſum eius legis traditum. -  17 Expenditur textus in l. vtifrui, 5. §. finali, ff. ſi vſusfructus petatur, & D. Barboſæ interpretatio nouè conuincitur. -  18 Traditur vera interpretatio ad textum in d.l. vtifrui, 5. §. finali. -  19 Verba Ioannis Franciſci de Ponte in conſilio 100. num. 9. & 10. nouiter ponderata, & probata per Authorem. -  20 Vſufructuarius ſi decedit fructibus iam collectis per colonum, penſio debita per colonum pertinet ad hæredes vſufructuarij, etiam ſi fructuarius deceſſerit, antequàm adueniret dies ſoluendi prædictam penſionem. -  21 Ratio est, quoniam penſio ſoluenda pro fructibus, eorum loco ſubrogatur, & ipſorum ſapit naturam, ſiue indicatur eodem modo, ſicut ipſi fructus; vnde diſtinctio, quæ in vſufructuario fit circa fructus, pariter & in penſionibus illorum loco ſubrogatis obſeruanda eſt. -  22 Vſufructuarius, ſi decedit nondum collectis fructibus per colonum, ſed pendentibus adhuc, penſiones, quæ debentur pro illis, non pertinent ad hæredes eius. -  23 Quòd ſi fructus partim ſint collecti, & partim non, ſolutio penſionis fieri debet hæredibus vſufructuarij, pro rata fructuum collectorum, & pro rata, ſiue parte non collectorum proprietario. -  24 Doctores nonnullos circa diſtributionem penſionis deceptos in hac materia. -  25 Inter haeredes vſufructuarij, & dominum proprietatis, pro rata temporis diuidendam eſſe penſionem, quæ pro locatione domus, vel apothecæ debetur, etiam quòd fructuarius deceſſerit ante tempus ſolutionis. -  26 Ioannem Franciſcum de Ponte in conſil. 100. num. 18. nimis indiſtinctè loquutum in hac materia. -  27 Fruitus illius anni, in quo dirimitur matrimonium, qualiter diuidendi ſint maritum & vxorem, vel hæredes eorum, de iure communi, & de iure Regio. -  28 Et ibidem tradita vera differentia ratio quoad diuiſionem fructuum inter maritum, & vſufructuarium. -  29 In capellis fructus pendentes qualiter diuidantur. -  30 Inter vſufructuarium, & colonum, quæ ſit in hac materia æquiparatio, & differentia? & de intellectu textus in §. is vero, Inſtitut. de rerum diuiſione, remiſſiuè. PRo diſtincta, atque abſoluta huius capitis explicatione, in primis conſtituendum eſt: Dubiũ eſſe, mortuo vſufructuario (quo caſu extinguitur vſusfructus, vt ſæpe dictum eſt) qualiter fructus diuidi debeant, & vtrùm hæredibus fructuarij, an verò proprietario debiti ſint? Quæ materia eſt valdè vtilis, & in praxi quotidiana; idcircò vt dilucidè, & diſtinctè magis quàm hactenus explicata remaneat, ſequentes caſus distinguere, aut conſtituere, neceſſarium erit. Et primó conſtituendum eſt: Quòd vſufructuarius[*] quando decedit, ſi fructus iam percepti ſunt, benè percepti cenſentur, & ad hæredem eius pertinent, ſic vt in eis nullo modo moleſtari poſſit; ſed nondum percepti, etiam maturi, & proximi perceptioni, ad proprietarium ſpectant, ſic vt in eis hæres vſufructuarij ſe intromittere non poſſit, nec debeat haberi ratio tẽporis, quo eo anno vſusfructus durauit, ſiue vſufructuarius vixit, per text. in l. in ſingulos, in fine, ff. de annuis legatis, l. ſi vſufructuarius, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, l. defuncta, 65. ff. de vſufructu, §. is verò, Inſtitut. de rerum diuiſione, l. 3. tit. 8. partit. 5. Bartolus, Albericus, Fulgoſius, Florianus, & alij communiter in dictis iuribus, idem Bartolus n. 11. Alexander num. 2. Romanus num. 31. & Socinus n. 7. in l. diuortio, in principio, vbi nouiſſimè Barboſa 2. part. illius legis, ex num. 22. fol. 937. ff. ſoluto matrimonio. Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 5. gloſ. 4. num. 1. Craueta in conſ. 216. num. 20. & ſeqq. volum. 3. Cæpola, Co[*]uarru. Villalobos, Emmanuel Suarez, & alij: quos, ſic reſoluens, intricatè tamen, & minùs perfectè materiam hanc ſcribens, refert Borgninus Caualcanus de vſufruct. mulieri relicto, num. 242. fol. mihi, 451. Auendañus reſponſo 5. num. 5. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, n. 74. verſic. 2. & in ſpecie Baëtius de decima tutori præſtanda, num. 2. in fine, & num. 16. in cap. 28. illius tractatus. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 11. num. 5. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 639. num. 1. volum. 4. Cephalus in conſ. 181. num. 10. & 11. lib. 2. Lancelotus Gallia in conſil. 90. num. 2. D. Spino in ſpeculo, gloſ. 13. principali, de legato vſusfructus, num. 30. Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 3. perſonarum, qu. 23. num. 4. fol. 85. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſil. 100. num. 4. & nullo ex his relato, nouiſſimè Antonius Pichardus in d. §. is verò, Inſtitut. de rerum diuiſione, num. 1. Martinus Monter-à Cueua cauſarum ciuilium Regni Aragonum, deciſ. 17. num. 11. & 12. & 14. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 85. num. 1. & num. 28. volum. 2. Surdus conſ. 227. num. 22. lib. 2. Rationem autem ſuperioris reſolutionis tradit Ca[*]ualcanus loco relato ſuprà, num. 249. Sed non concludit, & ferè eadem eſt cum ſuperiori dicto. Nec ſatisfaciunt aliæ, quæ colligi poſſunt ex Baëtio, & aliis relatis vbi ſuprà: idcircò dicendum eſt, quòd vſufructuarius facit fructus ſuos ratione tituli, & iuris, quod habet; ac proinde ſi ipſe percipiat fructus, faciet eos ſuos irreuocabiliter: Cæterùm ſi fructibus pendentibus decedat, minime tranſmittet eos ad hæredes ſuos, nec poſſunt hæredes ipſi ius aliquod in illis prætendere, quoniam ius illud, ſiue titulus prædictus, qui perſsonæ vſufructuarij cohæret, extinctus fuit eiuſdem fructuarij morte, deficítque titulus ad perceptionem fructuum ſufficiens: & ad hæc reduci debent, quæ in propoſito ſcripferunt Socinus in d.l. diuortio, num. 7. Baldus in d.l. ſi vſufructuarius, ff. quibus modis vſusfructus amittatur: idem Baldus in l. certum, C. de rei vendicatione, Vbi docuit, quòd vſu[*]fructuarius non facit fructus ſuos ratione naturalis poſſeſſionis, ſed ratione iuris percipiendi, quod habet deductum in exercitium, cum ſeparatione à ſolo, & ſequitur Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 100. num. 7. Inde ſequitur apertè, quòd ſi facultas percipiendi deficiat, vtpote morte finita, nec fructus fuerint à ſolo ſeparati, nullum etiam ius in hæredes tranſit, nec in illis continuari poterit. Nunc declaratur prædictus caſus, vt cùm fructuarius[*] decedit fructibus pendentibus, licèt fructus non debeantur hæredibus eius, tamen impenſas factas gratiâ fructuum percipiendorum repetere poſſint hæredes ipſi, ac ſubinde fructus quoque retinere, quovſque ſoluantur: quod cum Baldo, Bertachino, Viuio, Alexandro, Tiraquello, & Pechio, aduertit Caualcanus vbi ſuprà. n. 246. fol. 455. Et verè probatur, quoniam in his expenſis quæ[*] fiunt gratiâ fructuum colligendorum, vniuersè traditum eſt, quemlibet poſſeſſorem impenſas has poſſe deducere, ac etiam pro illis rem retinere, per textum in l. fundus qui, ff. familia herciſcundæ, l. ſi à domino, vel à parte, §. finali, ff. de petitione hæreditatis: per quæ iura ſic generaliter conſtituit, & latius declarat Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 1. num. 11. Barboſa etiam in l. fructus, num. 8. & in l. diuortio, finali, ex num. 59. ff. ſoluto matrimonio: vbi ex num. 9. latè explicat,[*] quando impenſa dicatur facta gratiâ fructuum: & fru[*]ctus regulariter intelliguntur deductis expenſis circa eos factis, l. fructus, 7. ff. ſoluto matrimonio, vbi latiſſimè Barboſa ex num. 7. cum ſeqq. Deinde deducitur vera ratio, atque interpretatio[*] textus in l. ſi fur 14. ff. de vſufructu. Vbi probatur, quòd ſi fur ſubripiat fructus ex fundo fructuario, non competit vſufructuario condictio furtiua ad petendos illos, quamuis actio furti detur eidem, ex quo ſuâ intereſt fructus illos non eſſe ſublatos. Ratio enim ex præcedentibus colligitur, fructus, inquam, vſufructuarij non fieri, nisi ab eo percipiantur, atque à ſolo ſèparati fuerint? ideòcùm fructus pendentes non ſint vſufructuarij, ſed proprietarij, condictio furtiua non datur vſufructuario, quia illa tantùm datur domino rei, quæ condicitur, l. 1. ff. de condictione furtiua. Idque apertè ſignificat Iureconſultus Iulianus, in hunc modum ſcribens: Si fur decerpſerit, vel deſecuerit fructus maturos pendentes, cui condictione teneatur: domino fundi, an fructuario? Et puto, quoniam fructus non fiunt fructuarij, niſi ab eo percipiantur, licèt ab alio terrâ ſeparentur, magis proprietario condictionem competere: fructuario autem furti actionem, quoniam interfuit eius, fructus non eſſe ablatos. Tenebitur tamen proprietarius fructus ſic recuperatos à fure, reſtituere vſufructuario, vt dicemus infrà, num. 13. & alia in propoſito dict. l. fur, adducit Barboſa videndus 2. part. d.l. diuortio, num. 30. 31. & 32. Secundò & principaliter, ad declarationem præce[*]dentis caſus conſtituendum eſt, fructus tunc demùm perceptos intelligi, vt ad fructuarium, vel hæredes eius pertinere debeant, cùm à ſolo ſeparati ſint, etiam ſi nondum fuerint in horreis reconditi: Et ſic ſatis eſt, fructus ſeparatos eſſe à fundo, vt pertineant ad vſufructuarium, ſicuti ad bonæ ſidei poſſeſſorem pertinent, quamuis in domo, vel horreis reconditi non ſint: quod recte adnotarunt, & ſic reſoluunt Albericus num. 12. Corraſius num 7. in dict. l. diuortio, in principio. Baldus in l. cum in plures, §. meſſem, in fine, ff. locati. Iaſon in conſ. 231. col. finali, lib. 2. & communem opinionem teſtantur Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 5. gloſ. 4. num. 1. in fine. Cephalus in conſ. 181. num. 11. lib. 2. Vincentius Carocius de locato, & conducto, gradu 3. perſonarum, quæſt. 26. num. 1. fol. 85. Nec vrget in contrarium textus in l. ſi vſu[*]fructuarius meſſem, 13. ff. quibus modis vſusfructus amittatur: Nam eo loco non corrigitur Dictum Labeonis per Iureconſultum Iulianum, vt ſcilicet labeo exiſtimauerit, ſatis eſſe quòd fructus ſint ſeparati à ſolo, vt percepti dicantur, & ad vſufructuarium, vel hæredes eius pertinere debeant; Iulianus verò probet Labeonis ſententiam in bonæ fidei poſſeſſore, reprobet tamen in vſufructuario, vt non ſufficiat fructus ſepartos essè à ſolo, nisi etiam per fructuarium reconditi fuerint in horreis: quod & glossæ nonnullæ, & multi etiam non mediocris nominis Authores malè quidem arbitrabantur, ſed potiùs, quòd Labeonis opinio relata ibi, probetur in vſufructuario, ſicuti in bonæ fidei poſſeſſore; inter eos tamen in eo ſenſu debeat conſtitui differentia ex mente Iuliani, quòd bonæ fidei poſſeſſor fructus à ſolo ſeparatos facit suos, ſiue percipiantur ab eo, ſiue ab alio quocunque, etiam nomine proprio: fructuarius verò non facit fructus ſuos, niſi ipſe percipiat eos, vel alius de mandato, & voluntate eiuſdem, ideò ſi alius nomine proprio fructus percipiat, non cenſentur illi fructuarij eſſe. Et ſic quoad modum perceptionis nulla eſt differentia inter bonæ fidei poſſeſſorem, & vſufructuarium, ſed tantùm in hoc, an percipiantur nomine proprio, vel alieno, vt verè, & optimè declarant Accurſius, Bartol. Albericus, Bald. Angelus, & Fulgoſius in d.l. ſi fur, & cum aliis multis probauit Barboſa in d.l. diuortio, 2. part. num. 26. & 27. & vltra eum, idem etiam firmauit Vincentius Carocius de locato, & conducto, d. quæſt. 26. in principio. Tertiò conſtituendum eſt, quod vſufructuarius non[*] tranſmittit ad hæredes ſuos fructus à e non perceptos, etiam à ſolo ſeparatos, ſi ipſe vel alius eius nomine non ſeparauit illos; idcircò ſi fructus de ſe occiderint, vt in oliua, & aliis ſimilibus, & vſufructuarius non perceptis illis moriatur, non pertinebunt ad hæredes eius, ex gloſſa verbo, perceperit, in dict. l. ſi vſufructuarius meſſem, vbi Baldus num. 4. adnotauit, Vſufructuarium non tranſmittere ad hæredes fructus ſeparatos, niſi ſeparati fuerint facto hominis, ſecus ſi caſualiter, vt vi ventorum, aut alio modo. Idem etiam probarunt Albericus, Angelus, & alij, cum quibus ſic reſoluit, & ratione contirmat Ioannes Franciſcus de Ponte in conſilio 100. num. 5. 6. 7. & 8. Fructus ergo per ſe cadentes non pertinent ad vſufructuarium, niſi poſtquam percepit eos vſufructuarius, quòd ſi eos non percepit, nullo modo pertinent ad hæredes eius, ſed ad dominum proprietatis, ſecundùm Baldum, qui dicit hoc Dictum eſſe ſubſtantiale in dict. l. ſi vſufructuarius, num. 5. Similiter, ſi fructus non ſint ſeparati per vſufructuarium, vel per alium nomine ipſius, ſute perſonam eius repræſentando, non ſunt vſufructuarij, nec eius hæredum, ſed potiùs proprietario competit actio pro illis, cui etiam datur condictio furtiua, vt ſuperius diximus, quæ vſufructuario denegatur, per textum in dicta l. ſi fur, 14. ff. de vſufructu. Tenebitur tamen proprietarius reſtituere vſu[*]fructuario fructus ab alio perceptos, & ab ipſo recuperatos, ſiue æftinationem corum, quando id petierit vſufructuarius, & actione in factum ad hoc compelli poteſt, vt magiſtraliter reſoluit Albericus in eadem l. ſi fur, num. 4. idem Albericus in l. fructus, ff. de rei vendicatione, vbi quærit, an proprietarius teneatur reſtituere poſteà vſufructuario fructus per alium perceptos: & reſpondet quòd ſic. Si tamen vſufructuarius dum vixit,[*] petere neglexit fructus non ſuo nomine ab alio perceptos, mortuo eo, non poterunt hæredes eius illos petere, nec iure dominij, nec poſſeſſionis, ad eos pertinere poſſunt, vt cum Baldo, Alberico, Angelo, & aliis in effectu concludit Ioannes Franciſcus de Ponte videndus d. conſ. 100. ex num. 11. vſque ad num. 18. Quarto deinde loco conſtituendum eſt, lapſum eui[*]denter in hac materia Cuiacium lib. 4. de feudis, tit. 30. colum. 2. & lib. 24. obſeruationum, cap. 21. dum affirmat ipſe, fructus pendentes tempore, quo decedit vſufructuarius, diuidendos eſſe pro rata inter dominum, ſiue proprietarium, & hæredes vſufructuarij; loquitur enim contra textum expreſſium, vt alia iura prætermittam in dicto. §. is verò, Inſtitut. de rerum diuiſione, vbi in hunc modum ſcriptum reliquit Iuſtinianus: Is verò, ad quem vſusfructus fundi pertinet, non aliter fructuum dominus efficitur, quàm ſi ipſe eos perceperit. Et ideò licèi maturis fructibus, nondum tamen perceptis deceſſerit, ad hæredes eius non pertinent, ſed domino proprietatis acquiruntur. Mouetur autem Cuiacius primó per textum in l. ſi[*] oper as, 33. ff. de vſufructu, qui malè contra Communem expenditur, ſi animaduertamus eo loco tractatum eſſe de locatione operarum ſerui, in qua pretium, ſiue emolumentũ pro rata diuiditur inter dominum, & vſufructuarium; iura verò quæ pro Communi adducuntur, loquuntur in locatione fructuum, ſiue in ipſis fructibus pendentibus, in quibus obſeruatur diſtinctio adhibita ſuprà, in initio huius capitis, vti hanc differentiam obſeruat gloſ. in l. ſi communis, 18. §. fin. verbo, pecuniam, & ibidem Angelus num. 1. ff. de ſtipulatione ſeruorum: atque ex mente communi reſoluit Barboſa in d.l. diuortio, 2. part. num. 24. vbi veram aſſignat huiuſce differentiæ: rationem, quæ conſiſtit in hoc, quòd fructus non percipiuntur, niſi in certa parte anni; & ideò in illis tempus perceptionis attenditur, operæ autem ſerui longè diſtant à fructibus certarum rerum, neque enim ſimul & vno tempore totius anni operæ, ſicut vineae, vel alterius fundi fructus percipiuntur, ſed in quotidiana perceptione conſiſtunt, & ſic percipi videntur quolibet die, l. 1. ff. de operis libertorum, cùm & quolibet die eadem vtilitas proportionabiliter ex illis quæratur; & ſic pro tempore, quo durauit vſusfructus, tanquam perceptæ pertinebunt ad vſufructuarium, & pro reliquo tempore ad proprietarium. Secundò mouetur idem Cuiacius per textum in leg.[*] vtifrui, 5. §. finali, ff. ſi vſusfructus petatur, in illis verbis: Nam & ſi mortuus fuerit vſufructuarius, haeredi eius actionem praeteritorum. dumtaxat fructuum dandam. Sed reſpondet Barbóſa vbi ſuprà, num. 25. quòd licèt textus dicat hæredibus fructuarij competere actionem ad fructus præteritos; non tamen dicit illos eſſe diuidendos pro rata temporis: quare ille textus in hunc ſenſum accipi debet, vt ipſe exiſtimat quòd fructus præteriti & percepti tempore, quo durabat vſusfructus, pertinent ad hæredes fructuarij, ita vt ſi tempore vſusfructus finiti fructus ſint partim percepti, & partim pendentes, iam percepti pertineant ad hæredes fructuarij, pendentes autem ad proprietarium; & dicit quòd ita tradit Iaſon in conſ. 231. colum. finali, lib. 2. Verumenimverò (quòd ſalua pace eruditiſſimi viri dixerim) Barboſæ interpretatio nullo modo conuenire poſſe videtur verbis illius textus; de re enim indubitata reſpondiſſet Vlpianus, ſi dumtaxat docuiſſet, fructus iam perceptos ad hæredes fructuarij pertinere, pendentes verò ad proprietarium; quod certiſſimum erat, & in aliis iuribus ſæpè deciſum, maximè cùm principale dubium illius textus in eo conſiſteret, an ſi poſt litem de vſufructu conteſtatam finitus fuerit vſusfructus, vlteriùs fructus deberi deſinant; Et puto deſinere, reſpondit Vlpianus: infertque ad caſum, quo mortuus fuerit vſufructuarius, vt fructus etiam deberi deſinant & hæredi eius præteritorum dumtaxat fructuü actio detur; tunc ſic finito vſufructu, ſiue mortuo vſufructuario, quòd vlteriùs fructus deberi deſinant, & hæredi vſufructuarij percepti tantùm fructus debeantur, quomodo in quæſitionem deducere poſſet Vlpianus, niſi aliud interueniret, ex quo deberi fructus, præteritos etiam & non perceptos hæredibus vſufructuarij, velut neceſſariò adſtrictus eſt reſpondere, propter quod etiam, an fructus vlteriùs deberi deſinerent, non immeritò dubitare potuit, ad culpam, ſiue moram domini, aut proprietarij aduertens: quæ tamen ſi non interueniſſet, & fructuarius accepiſſet vſumfructum, aliquoſque fructus percepiſſet, vt præſupponit Barboſa, prædictum dubium fruſtratoriè, & de re indubitata proponeretur: deinde Iaſon dict. conſ. 231. num. 5. lib. 2. nihil dicit, quod præfatam interpretationem confirmet, quia dumtaxat conſtituit, fructus perceptos pertinere ad hæredes fructuarij; pendentes verò ad proprietarium: nee ad hoc expendit textum in dicta l. 5. §. finali. Nec facit in eo conſilio aliquam mentionem illius, vt ſic nullo modo dici poſſit, quòd videatur eum intellectum probare: Quare dicendum eſt, in eo textu de vſufructu li[*]tem motam eſſe, & poſt litem conteſtatam, capitis diminuitione, aut alio modo à iure ſtatuto finitum fuiſſe vſumfructum, ſiue pendente lite deceſſiſſe vſufructuarium; quo caſu reſpondet Vlpianus, quòd hæredes poſſunt agere ad fructus præteritos, hoc eſt, ad interſſe fructuum præteritorum pro eo tempore, quo vſufructuarius vixit, ſiue vſusfructus durauit, ipſeque fructuarius, cùm deberet, vſufructu vſus non fuit, quoniam per eum non ſtetit, & mora proprietarij non debet fructuario lucrum auferre; vlteriùs tamen fructus deberi deſinunt, nam mora, ſiue culpa proprietarij quamuis adhuc dubium faceret, quia tamen vſufructu ſemel extincto, ſiue vſufructuario defuncto, ampliùs conſiderari non poteſt aliquod intereſſe, ad quod agi poſſit; idcircò temporis dumtaxat præteriti ratio haberi debet: & hunc puto eſſe caſum, & verum ſenſum illius textus, quem multò poſtquam hæc ſcripſeram, ſic inuenio pla[*]cuiſſe Ioanni Franciſco de Ponte in conſili. 100. num. 9. quo nomine, cogitationi ſuperiori gratias agebam, atque ingenio meo gratulabar quod eruditiſſimi viri ingenio reſpondiſſet, loco ſuprà relato, vbi in hunc modum ſcripſit: Et dum iura loquuntur in haeredibus vſufructuarij, quod fructus aliquo modo coſequi poſſunt, aduertatur, nam aut loquuntur in fructuario, quòd litem de vſufructu cum proprietario fecit, & ea pendente deceſſit, & tunc benè iura diſponunt, quòd haeredes agant ad quanti intereſt, cùm per vſufructuarium non ſtetit, & hic eſt vnus caſus de quo loquitur l. vtifrui, §. fi. ff. ſi vſusfructus petatur: aut verò ſumus in caſu quando vſufructuarius interpellanit proprietarium, & ille non proſtitit vſumfructum, & fuit in mora, quâ contractâ vſufructuarius deceſſit, tunc pariter ratione mora, proprietarius tenetur haeredibus vſufructuarij: hic eſt caſus textûs in l. qui vſumfructum, §. finali, & in l. quaeſitum, ff. de vſufructu, &c. Sed de his legibus nonnulla diximus ſuprà, hoc eodem lib. cap. an obligatio conſtituendi vſumfructum ant aliam ſeruitutem ſit dandi vel faciendi: ex quibus fecundum membrum propoſitæ diſtinctionis confirmatur omninò, & latiùs declaratur. Quinto loco conſtituendum eſt, circa præſtationes,[*] redditus, ac penſiones, quæ pro fundis, ſiue prædiis locatis præſtantur, idem ius obſeruandum eſſe, quod circa fructus ipſos obſeruari diximus: idcircò ſi fructuarius decedit fructibus iam collectis per colonum, penſio debita per colonum pertinet ad hæredes vſufructuarij. etiãſi fructuarius deceſſerit, antequam adueniret dies ſoluendi prædictam penſionem, per text, in l. defuncta, 95. ff. de vſufruct. vbi Alberic. de Roſate in princ. dicit: Pulchra lex & utilis neſcio alibi ita clarè & breuiter dicit, quòd penſiones debito pro fructibus perceptis viuente fructuario, eo mortuo debentur eius haeredi, licèt dies proſtationis nondum ceſſiſſet: ſecus ſi fructus collecti non eſſent; quia tunc fructuarius non tranſmitteret ad heredes etiamſi eſſent maturi, vti ex communifirmarunt etiam Alexand. in conſ. 82. n. 16. lib. 2. Socin. in conſ. 42. n. 6. lib. 3. Caſtren. in conſ. 214. n. 2. lib. 2. Borgnin. Caualc. referens multos de vſufruct. mulieri relicto, n. 243. fol. 452. & vltra relatos per eum, Auendañus reſp. 5. n. 5. in princ. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 939. num. 3. lib. 4. Cephalus in conſ. 740. num. 30. lib. 5. Vincendus de Franchis deciſione 79. num. 31. part. Lancellotus Gallia in conſ. 90. n. 3. Ioannes Guttierez canonic. quaeſt. cap. 33. ex num. 20. Barboſa in dict. l. diuortio, 2. part. num. 22. verſ. vlterius quaritur. Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 3. perſonarum, quæſt. 21. n. 4. vbi num. 5. rationem reddit, quæ tamen fuie originaliter Alberici de Roſate (ſed tacet eum) in dict. l. defuncta, num. 3. verſic. ſed quare. Communem etiam doctrinam ſequitur nouiſſimè Ioannes Vincentius Honded, in conſil. 85. num. 30. volum. 2. vbi per totum conſilium multa dicit de penſione, quæ vtilia ſunt, & neceſſaria: & iunge Hyppol. Riminald. in[*] conſ. 634. per totum, lib. 6. vbi latè agit de hac materia. Ratio ſuperioris reſolutionis eſt, quòd penſio ſoluenda pro fructibus, ſubrogatur loco fructuum, & ipſorum ſapit naturam, ſiue indicatur eodem modo, ſicut ipſi fructus: vnde diſtinctio, quæ in vſufructuario fit circa fructus, dict. §. is verò, Inſtitut. de rerum diuiſione, cum ſimilibus: pariter & in penſionibus illorum loco ſubrogatis obſeruanda eſt, vt aduertit Barboſa dict. 2. part. d. l. diuortio, num. 22. ad finem, & cum Beroo in conſ. 139. num. 5. & 6. lib 1. Mandello in conſ. 275. num. 6. nouiſſimè adnotauit Hondedeus dict. conſ. 85. num. 16. lib. 2. E contra verò, ſiue à contrario ſenſu dict l. defuncta,[*] ſi fructuarius decedit nondum collectis fructibus per colonum, ſed pendentibus adhuc, non pertinent penſiones ad eius hæredes, nã provt ad eos non pertinent fructus pendentes; ita neque pensiones, vt dicit Albericus vbi ſuprà, per textum in dict. l. defuncta: & ſequuntur communiter omnes, vt conſtat ex ſuperioribus, & Honded. dict. conſ. 85. num. 29. Fructus enim, & obuentiones, quæ in penſionibus conſiſtunt dicuntur pendere ſemper ante exactionem, vt eleganter probauit Surdus[*] in conſ. 84. num. 4. lib. 1. Quòd ſi fructus partim ſint collecti, & partim non; ſolutio penſionis fieri debet hæredibus fructuarij, pro rata fructuum collectorum; & pro rata, ſiue parte non collectorum, proprietario, vt cum multis reſoluit Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 243. Gigas de penſionibus, quaeſt. 53. num. 3. fol. mihi, 88. Lancellotus Gallia dict. conſ. 90. num. 4. Vincensius Carocius de locato & conducto, quaeſt. 24. per totam, fol 85. Hondedeus dict. cenſ. 85. num. 25. lib. 2. Vnde apparet, deceptos fuiſſe in hac materia Docto[*]res nonnullos, exiſtimantes, inter hæredes vſufructuarij, & proprietarium diuidendam eſſe penſionem pro rata, etiam nullis fructibus recollectis: cùm reuera, vſufructuarius nullum ius habeat ad penſionem, niſi fructibus collectis, vel pro rata eorum, qui colliguntur: quod in terminis rectè aduertit Barboſa in dict. l. diuortio, 2. part. num. 14. in princ. & num. 23. Sextò conſtituendum eſt, textum in d.l. defuncta, 65.[*] ff. de vſufruct. habuiſſe reſpectu ad penſionem, quæ ſolui debet pro locatione fundi, vel prædij, quoad fructus collectos, vel nõ collectos; non tamen quoad rem, quæ non ſeminatur, putà domum, vel apothecam locatam, in quibus pro rata temporis diuidi debere penſionem inter hæredes fructuarij, & proprietarium, obſeruat Albericus in eadem l. defuncta, num. 3. in fine, & in l. ſi operas, ff. de vſufructu, & idem tenet, (Albericum tamen non refert) Vincentius Carocius de locato & conducto, quæſt. 23. num. 7. fol. 84. firmarum etiam Vincentius de Franchis deciſ. 79. num. 2. 1. part. Ioannes Vincentius Honded. dict. conſ. 75. num. 31. lib. 2. qui cum aliis generaliter adnotarunt, quòd cùm penſio debetur pro fructibus, qui quolibet die percipiuntur, vt ſunt fructus hortorum, domorum, paſcuorum, & ſimilium, diuiditur pro rata temporis, etiamſi fructuarius deceſſerit ante tempus ſolutionis penſionis; & idem obſeruatur inter emptorem & venditorem, vt ſcribit Franchis vbi ſuprà n. 2. & Honded. num. 17. Ex quibus prætermittendum non erit, indiſtinctè ni[*]mis, atque abſoliitè tradidiſſe Ioann. Franciſc. de Ponte d. conſ. 100. n. 18. in princ. penſiones domorum ad hæredes tantum vſufructuarij pertinere, cùm imò potiùs pro rata diuidi debeant ex prædictis. Septimò conſtituendum eſt, diuerſum ius obſeruan[*]dum circa diuiſionem fructuum, inter maritum & vxorem ſoluto matrimonio, quam in vſufructuario diximus; nam cùm maritus lucretur fructus dotis, quia ſuſtinet onera matrimonij, l. dotis fructus, 8. ff. de iure dotium, l. pro oneribus, C. eodem tit. l. 25. tit. 11. partit. 4. conſequens eſt, vt fructus illius anni, in quo dirimitur matrimonium, diuidendi ſint inter virum & vxorem, vel hæredes eorum pro rata temporis, quo matrimonium eo anno durauit, & maritus ſuſtinuit onera matrimonij, l. fructus, l. ſi alienam, l. ſi ante, ff. ſoluto matrimonio, l. cum in fundo, 81. §. diuortio, ff. de iure dotium, l. vnica, §. cumque C. de rei vxoriæ actione, l. 26. tit. 11. partit. 4. Ratio differentiæ inter maritum & vſufructuarium con[*]ſiſtit in hoc, quòd maritus, vt dixi, non facit fructus ſuos ratione dominij, ſed ratione onerum; & ideò meritò diuiduntur fructus pro rata onerum: fructuarius verò facit fructus ſuos ratione tituli, vt in initio huius capitis dixi; ac proinde ſi tempore perceptionis durabat titulus, fructus facit ſuos irreuocabiliter; ſi verò titulus erat iá extinctus, eos non facit ſuos: quod magiſtraliter ſcripſit Bartol. in l. diuortio, ff. ſoluto matrimonio, n. 11. & ſequuntur ibidem Socinus num. 7. Alexander num. 13. Faber in §. is verò, n. 2. Inſtit. de rerum diuiſione. Baëca de decima tutori proſtanda, cap. 28. n. 2. ad finem, ac referens eos probauit Barboſa in eadem l. diuortio, 2. part. n. 25. ad finem, & l. part. in princ. vbi num. 28. fol. 928. rectè aduertit, ſuperiorem reſolutionem de iure communi procedentem, non habere locum de iure huius Regni, ex quo fructus eius anni in quo matrimonium diſſoluitur, aliter diuidi debent; nam quemadmodum ex legibus Regni omnia bona acquiſita conſtante matrimonio æqualiter inter coniuges diuiduntur; ita etiam & fructus indiſtindè communicabuntur inter eos: quod intelligi debet, dummodò fructus ſint liquidi, & tempore ſoluti matrimonij appareant, & ſint nati; tunc enim omnes communicantur, vt diximus: Si tamen fructus ſint aridi, & nondum apparent ſuper terra, obſeruanda eſt deciſio l. 10. tit. 4. 3. lib. foro-legum, quam latiùs explicant Antonius Gomez, in l. 50. Tauri, num. 71. Matienço in l. 4. tit. 9. gloſ. 1. num. 4. lib. 5. nouæ recopilationis. Ayora de partitionibus, 1. part. cap. 9. num. 1. & cap. 6. num. 12. & vide omninò Barboſam vbi ſuprà, n. 28. per tot, fol. 918. in fine, & 919. qui 2. part. eiuſdem l. diuortio, num. 14. fol. 932. cum Fabro in d. §. is verò, num. 2. ad finem, &[*] Auendaño reſponſo 5. num. 1, rectè probat in capellis, fructus pendentes diuidendos eſſe pro rata temporis, quo capellanus obſequium, & ſeruitium præſtitit, nam cùm praemium ipſum, aut lucrum capellæ principaliter concedatur pro labore adminiſtrationis; æquum eſt, rationem eandem diuiſionis obſeruari in eo, quæ in marito obſeruatur, quia ſuſtinet onera matrimonij. Octauò & vltimò conſtituendum eſt, colonum, &[*] vſufructuarium æquiparari in hac materia; idem enim ferè obſeruatur in colono, quod in vſufructuario, vt ſcribit text, in dict. §. is verò, Inſtitut. de rerum diuiſione, quaſi dicat Imperator, quòd etiam colonus non facit fructus ſuos, niſi quando illos perceperit: vnde ſi fur eos ſubripiat, non habet colonus condictionem furtiuam, vt probant quamplurimi relati per Barboſam in d. l. diuortio, 2. part. num. 30. vbi num. 33. & ſeqq. latè explicat æquiparationem, atque differentiam in propoſito inter colonum, & vſufructuarium, idcircò ampliùs in hoc non inſiſto, ſed ad eum Lectorem remitto. CAPVT LXXVIII. Vſufructuario omnium bonorum, vel alicuius partis defuncto, vtrùm hæres eius prætẽdere poſſit partem in cenſu ad Bullam Pij Quinti conſtituto, cuius ſolutionis dies nondum venit, vbi Lancelloti Galliæ conſilium 90. per totum, in terminis adducitur, & eiuſdem reſolutiones probantur. SVMMARIVM. -  1 Vſufructuario omnium bonorum, vel alicuius partis defuncto, vtrùm hæres eius praetendere poſſit partem in cenſu, cuius ſolutionis dies nondum venit? & per totum caput. -  2 Nonnulla proponuntur, quæ vſufructuarij partem ancipitem reddunt, & dubiam. -  3 Ea tamen in propoſito non obtinere probatur. -  4 Quæſtionis ſuperior is reſolutionem, aliunde quàm ex dictis capite præcedenti, & fructuum pendentia, ſeu collectione quærendam eſſe. -  5 Propoſita quæſtioni prouiſum à Baldo, & numero ſequenti. -  6 Penſiones, redditúsve pecuniarij, qui pro fructibus non debentur, pro rata temporis diuidendi ſunt, qui verò pro fructibus debentur, vt ipſi fructus, quorum loco ſuccedunt, partiri debent. -  7 Cenſus cùm non debeatur contemplatione fructuum, ſed ratione pretij, quo emptus fuit, diuiſio eius pro rata temporis fieri debet, ſi vſufructuarius, antequam adueniret dies ſolutionis, deceſſerit. -  8 Quod cùm cenſus conſtitutus eſt ſuper domo, & ſimilibus, citra vllam penitùs controuerſiam obſeruandum eſt. -  9 Penſio cùm debetur pro fructibus, qui quolibet die percipiuntur, diuiditur pro rata temporis, etiamſi fructuarius deceſſerit ante tempus ſolutionis penſionis. -  10 Vſufructuarius, ſi integrum cenſum ante ſolutionis diem recepit, eius haeres proprietario tenetur ſuam ratam reſtituere. PRo breui, & diſtincta huius Capitis explicatione conſtituendum erit in primis, dubium in hoc conſiſtere, vtrùm vſufructuario omnium bonorum, vel alicuius partis defuncto, hæres eius prætendere poſſit partem in cenſu ad Bullam Pij Quinti conſtituto, cuius ſolutionis dies nondum venit? & quidem fructuarij partem ancipitem reddunt, & dubiam nonnulla, quæ capite præcedenti adnotauimus, quatenus probauimus,[*] vſufructuarium nondum perceptis fructibus decedentem, nihil ad hæredes ſuos tranſmittere; vnde ſi fructuarius decedit nondum perceptis fructibus bonorum, ſuper quibus conſtitutus fuit cenſus, ſiue antequam ſoluendi cenſus dies adueniſſet, videtur quòd hæres eius partem aliquam habere non poſſit: Deinde quia vt eodem cap. praecedenti probauimus, idem etiam procedit in præſtationibus, & penſionibus, vt non aliter vſufructuarij hæredi debeantur. quàm ſi fructus à ſolo ſeparati ſint, & ſi pro parte ſeparati fuerint, & pro parte non, pro rata dumtaxat penſio diſtribuitur, vt ibidem iure, & authoritate fulcitur. Verùm ſuperiores rationes in propoſito obtinere[*] non poſſunt, cùm in cenſu, de quo agimus, ratio non habeatur ad fructus collectos, vel non, neque ipſe cenſus ſuper fructibus, qui ex re cenſuata proueniunt, cenſeatur impoſitus, ſed ſuper re ipſa, hoc eſt, quòd etiamſi debitor cenſus nullum, aut modicum fructum, ac cenſui non reſpondentem ex re hypothecata percipiat, ad ſolutionem cenſus teneatur. Quod ſecus eſt in fructibus, qui fructuario debentur, atque etiam in penſionibus, quæ impoſiæ cenſentur ſuper fructibus, atque de illis, & illorum reſpectu ſoluendæ veniunt, ſic vt fructuum naturam ſortiantur, vt cap. præcedenti dicebamus; & nouiſſimè aduertit Ioannes Vincentius Honded. in conſil. 85. num. 16. lib. 2. & pendere dicantur ſemper ante exactionem, vt probauit Surdus in conſil. 84. num. 4. lib. 1. vnde fructuum ratione ceſſante, non eſt vt ſuper illorum collectione in cenſu vis fiat, l. adigere, §. quamuis, ff. de iure patronatus, cap. cùm ceſſante, de appellationibus: & aliunde quàm ex dictis cap.[*] præcedenti, & fructuum pendentia, ſeu collectione, ſuperioris quæſtionis reſolutionem quærere oportet, vt hæc omnia, (ne aliquando quid alienum tacito Authore vſurpaſſe nobis contingat) eleganter conſiderat Lancellotus Gallia in conſil. 90. ex num. 1. Vſque ad num. 12. Quo loco firmat, propoſitæ dubitationi prouiſum à[*] Baldo in cap. cum &c. in colum. 2. num. 5. verſic. not a quod nomina de conſtiutionibus, quatenus ſcribit, quòd penſiones, redditúsve pecuniarij, qui pro fructibus non debentur, pro rata temporis diuidendi ſunt; qui verò pro[*] fructibus debentur, vt ipſi fructus quorum loco ſuccedunt, partiti debent: quam doctrinam poſt Cagnolum, & Tiraquellum extollit Couar. variar. reſolut. lib. 1. c. 15. num. 10. & ſeqq. infértque ad ad annuum redditum, qui vulgò Cenſus dicitur, vt cùm is debeatur, non contemplatione fructuum, ſed ratione pretij, quo emptus fuit,[*] eius diuiſio pro rata temporis ſiat, ſi vſufructuarius antequam adueniret dies ſolutionis deceſſerit, vt latiùs probat Lancellotus ibidem, num. 13. & num. 24. rectè[*] aduertit quòd cùm cenſus conſtitutus eſt ſuper domo, & ſimilibus, citra vllam penitùs controuerſiam, obſeruanda eſt ſuperior reſolutio, vt ad. ratam temporis, quo vſufructuarius vixit, ad eius hæredem annui redditus ſpectent; ea ratione, quòd per fingidos dies ex domo fructus percipitur, & ſic tanquam perceptus ad vſufructuarium vſque ad eius mortem, vel hæredem eius pro rata pertinere debet, etiam quòd dies ſolutionis nondum venerit, per textum in d.l. defuncta, & his quæ colliguntur ex Saliceto, Couar, Hieronymo Gabriele, & Vincentio de Franchis, relatis ibi, quibus accedit Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 85. num. 31. & num. 17. lib. 2. vbi cum aliis multis reſoluit, quòd cùm penſio[*] debetur pro fructibus, qui quolibet die percipiuntur, vt ſunt fructus hortorum, domorum, paſcuorum, & ſimilium, diuiditur pro rata temporis, etiamſi fructuarius deceſſerit ante tempus ſolutionis penſionis. Quòd ſi vſufructuarius integrum cenſum ante ſolu[*]tionis diem recepit (vt plerumque fieri ſoler) ſuam ratam ſequenti vſufructuario, vel cenſuarij hæredi reſtituere tenetur, vt ſentit Salicetus in l. fructus, colum. final. verſ. ego puto, C. de actionibus empti. Cagnolus in l. 2. num. 101. C. de pactis inter emptorem, & expreſſim affirmat Lancellotus Gallia d. conſ. 90. num. 13. CAPVT LXXIX. Beneficiarius, vel is, cui debetur penſio ex redditibus Eccleſiaſticis, ſi pendentibus fructibus decedat, qualiter fructuum diuiſio fieri debeat; ſiue in prædictis, vtrùm inducenda ſit diſtinctio l. defuncta, 65. ff. de vſufructu. vbi quæ hucuſque ſcripta ſunt ab aliis, breuiter recenſentur, nonnulla nouiter, & verè adnotata per Authorem, in medium proferuntur, & prædictorum vera reſolutio traditur. SVMMARIVM. -  1 Fructus beneficij Eccleſiaſtici, qualiter diuidantur inter defuncti haeredes & ſucceſſorem, ſi beneficiarius pendentibus fructibus decedat? & per totum cap. -  2 Vſufructuario parem eſſe in prædicto caſu excommuni ſententia habentem Beneficium Eccleſiaſticum; idcircò fructus ante mortem collectos ad hæredes defuncti, pendentes verò ad Eccleſiam, vel ſucceſſorem integrè pertinere. -  3 Beneficij prædia, ſi ad annuam penſionem locata fuerint, mortuo poſſidente Beneficium, penſiones eius anni ex communi ſententia diſtribuendas eſſe, iuxta diſtinctionem l. defuncta, 65. ff. de vſufructu. -  4 Fructus eius anni, quo beneficiarius mortem obierit, indiſtinctè pro rata temporis ad defuncti haeredes pertinere, ex ſententia Didaci de Couar. Ludouici Molinæ, & Ioannis Guttierrez. quam etiam tenuit cum aliis Boërius, & nouiter defendit Author numero ſequenti. -  5 Fundamenta praedictorum, ad tria principaliter reducenda -  6 Primum fundamentum ſuperiorum Authorum adducitur. -  7 Et Nauarri ſolutio nouiter, & verè confutatur. -  8 D. Petrum de Barboſa communem opinionem tuentem, minimè ſatisfacere ſuperiori fundamento nouiorum. -  9 Textum in cap. finali, §. porrò, de officio ordinarij, in 6. rectè explicatum per Barboſam, eius tamen ſolutionem non diluere vim fundamenti præcipui Neotericorum. -  10 Tertium fundamentum adducitur contra communem. -  11 Et Nauarri, Barboſaque ſolutio nouiter improbatur. -  12 Penſio Eccleſiaſtica, qualiter diuidenda ſit, ſi penſionarius deceſſerit pendentibus adhuc fructibus. -  13 Alexandri ſententia in conſ. 25. num. 3. lib. 2. (cui alij ſubſcribunt) confutata. -  14 Ioannem Vincentium Honded. in conſ. 85. num. 23. & ſequentibus, lib. 2. nouiſſimè lapſum in hac materia. -  15 Rebuffi ſententia, circa propoſitum dubium reiecta. -  16 Didaci de Couarruu. opinio, quòd penſio Eccleſiaſtica debeatur hæredibus penſionarij pro rata anni decurſi improbata. -  17 Nauarri, & Barboſæ ſententia in ſuperiori dubio recepta. -  18 Inter penſionarium, & beneficiarium longam eſſe differentiæ rationem. PRo abſoluta, atque expedita huius capitis explica[*]tione, quod attinet ad primum dubium, qualiter fructus Beneficij Eccleſiaſtici diuidantur inter defuncti hæredes, & ſucceſſorem, ſi beneficiarius pendentibus fructibus deceſſerit, conſtituendum erit in primis, ex communi ſententia, quæ cenſet, habentem Beneficium[*] vſufructuario parem eſſe, fructus ante mortem collectos, ad hæredes defuncti; pendentes verò ad Eccleſiam, vel ſucceſſorem integrè pertinere, provt in vſufructuario reſoluimus ſupra, cap. 77. in principio: & ita tenet gloſſa finalis in l. 1. C. de annonis ciuilibus, lib. 11. quam ibi ſequitur Bartol. Caſtrenſis in l. diuortio, §. non ſolum, in fine, ff. ſoluto matrimonio. Hoſtienſis, Henricus, Cardinalis, Imola, & Barbacia in cap. vltimo de peculio clericorum, Corſetus ſìngulari 49. Deciſio Rotæ, Calderinus, Faber, Peruſinus, Coſmas, Alexander, Bellonus, Albericus, Nauarrus, Antonius Theſaurus, Caualcanus, Ioſephus Ludouicus, & alij, quos in vnum congerunt Ioannes Guttierrez in quaeſtionibus canonicis, cap. 33. à num. 1. Barboſa in dict. l. diuortio, 2. part. num. 56. in principio, fol. 955. qui hanc putat veriorem ſententiam, vt ſtatim dicemus, & contra Recentiores firmiter defendit Nauarrus in apologia de redditibus, quaeſt. 2. monitu 13. & in conſ. 61. ſub tit. de præbendis, ex num. 5. Inde qui hanc opinionem retinent, inferunt etiam,[*] inducendam eſſe diſtinctionem l. defuncta, 65. ff. de vſufruct. & conſequenter, quòd ſi agri pertinentes ad Eccleſiaſticum Beneficium, aut domus, aliave prædia ad penſionem annuam locata fuerint, mortuo poſſidente Beneficiũ, an penſiones eius anni ad hæredes beneficiarij defuncti pertinere debeant, vel non, iuxta ea, quæ ratione fructuum collectorum per colonum, vel non collectorum in vſufructuario latiùs reſoluimus ſupra, c. 77. vt in terminis ſcripſerunt Angelus in conſ. 245. num. 7. verſ. 6. Cardinalis in conſ. 110. quos in id expendit Couar. variar. reſolut. lib. 1. cap. 15. num. 12. verſic. ſic etiamſi agri: qui tamen eo loco æquius, & iure verius exiſti[*]mat, fructus eius anni, quo beneficiarius mortem obierit, indiſtinctè pro rata temporis ad defuncti hæredes pertinere: & ſequitur Molina de primogeniis, lib. 3. c. 11. num. 4. Sarmientus de redditibus Eccleſiaſticis, lib. 4. cap. 6. num. 13. Ioannes Guttierrez canonic. quæst. cap. 33. ànum. 9. qui aſſerunt, quòd in Hiſpania ita paſſim obſeruatur, & aſſeuerantius affirmat Sarmientus in defenſione prædicti tractatus, 2. quæst, monitu 13. & probant alij, quos refert, & magis ſequitur Boërius in conſ. 23. num. 7. Horum fundamenta ad tria principaliter reduci[*] debent, provt reduxit Barboſa 2. part. dict. l. diuortio, num. 56. verſ. pro hac igitur, & num. 57. fol. 956. Primum eſt, quòd Beneficium Eccleſiaſticum datur[*] propter officium, cap. finali, de reſcript. in Sexto, ideſt, propter onera, quæ Clerici beneficiarij ſubeunt in Eccleſiarum regimine, & cura in adminiſtrandis Sacramentis, aliiſve diuinis obſequiis, cap. cùm ſecundum, de præbend. Ergo æquum eſt, & neceſſarium, vt pro rata ſeruitiorum fructuum diuiſio fiat, quemadmodum pro oneribus, in marito ſtatutum eſt, vt latè probauimus ſuprà, cap. 77. ad finem. Nec ſatisfacit ſolutio, quam tradit Nauarrus in apo[*]logia, de redditibus, 2. quæſt. monitu 13. num. 3. quatenus dicit, quòd onera matrimonij multùm diſſimilia ſunt, & valdè exuperant onera Beneficij: item maritus efficitur dominus fructuum dotis, l. pro oneribus, C. de iure dotium. Et ideò de illis ad libitum diſponere poteſt; Beneficiarius autem non efficitur dominus fructuum, nec de illis ad libitum diſponere poteſt, & ideò non marito, ſed vſufructuario æquiparati debet. Diſplicet autem prædicta ſolutio, primó, nam etſi concedamus pro vero, mariti onera diſſimilia eſſe, aut multùm exuperare onera Beneficij, negare tamen non poſſumus Beneficij onera maxima eſſe, & continua, cap. finali, § porrò, de officio ordinarij, in 6. & de ſe conſtat euidenter beneficiarios maximis, & ordinariis ſeruitiis, obſequiis, & curis eſſeobſtrictos; vnde æquitati, & iuſtitiæ omninò conſentaneum eſi, vt pro rata temporis fructus concedantur eiſdem, quemadmodum marito conceduntur. Secundò, quia ſi communis differentiæ ratio in eo conſiſteret, quòd maritus efficiatur dominus fructuum, ac de illis liberè diſponere poſſit, beneficiarius verò contrà de iure communi ſaltem hodie de iure huius Regni, atque ex vniuerſa omnium conſuetudine non obtineret, quippe cùm Clerici de fructibus Beneficiorum, & quæſitis intuitu Eccleſiæ liberè poſſïnt hodie diſponere, vt probant Bellamera in cap. cum venerabilis, num. 47. de exceptionibus, Couar. in cap. cum in officiis, num. 9. de teſtamentis. Sarmient. de redditibus Eccleſiaſticis, 4. part. c. 1. à num. 8. Burſat. in conſ. 178. à num. 5. lib. 2. alios infinitos ſciens, conſultoque prætermitto. Nec etiam ſatisfacit eruditissimus Barboſa, qui 2. part.[*] dict. l. diuortio, num. 57. dicit inprimis, à prima opinione communi ſuprà relata recedendum non eſſe, poſtmodùm verò, ad reſponſionem ſuperioris rationis conſtituit recurrendum eſſe ad ea, quæ tradit ipſe numeris pręcedentibus, quæ tamen cùm obtineant in vſufructuario, non ita indiſtincte ad beneficiarium trahi poſſunt, neq; ſimilitudo beneficiarij & vſufructuarij omninò procedit, cùm verius ſit, non tantùm vſufructuarium, ſed dominum eſſe bonorum Beneficij, aut æqualem non eſſe vſufructuarium Clerico habenti Eccleſiaſticum Beneficium, vel ſaltem potentius habere, & maius ius beneficiarium, quam habeat vſufructuarius, vt contendunt Couar. lib. 1. variar. reſolut. dict. cap. 15. num. 12. verſ. cùm apud me compertum ſit. Sarmientus de redditibus Eccleſiaſticis, 2. part. c. vlt. num. 20. & 4. part. c 1. n. 2. & alij, quos in vnum congeſſi ſuprà, hoc eodem lib. c. 5. Sed neque de iure communi prædicta æquiparatio vſufructuarij, & beneficiarij videtur ſecura, quoniam fructuarius liberè de illis diſponit, vt certiſſimum eſt: beneficiarius verò alio & diuerſo iure obligatur, cap. Epiſcopus, cap. penultim. 2. quæſt. 1. l. 12. tit. 28. partit. 3. & cum multis latè probat ipſe Barboſa eadem 2. part. l. diuortio, num. 53. & 54. fol. 954. Secundum fundamentum deducitur ex textu in cap.[*] finali, §. porrò, de officio ordinarij, in 6. provt eum inducit Barboſa poſt Couar. ibi relatum vbi ſuprà, num. 57. quo numero & ſequentibus rectè explicat eum textum, & ad eum reſpondet; eius tamen ſolutio parum, aut nihil in propoſito facit, nec diluit vim fundamenti præcipui Neotericorum, quoniam licèt eius textus caſus inferri non poſſit ad noſtrum caſum ratione ibi aſſignata; ratio tamen generalis oneris & ſeruitij, cui beneficiarij adſtricti ſunt, remanet non diſſoluta, & militat generaliter, vt cuicunque rectè inſpicienti compertum eſſe poterit. Tertium & vltimum fundamentum conſiſtit in eo,[*] quòd niſi pro rata temporis, quo beneficiarius vixit, fructus deberentur eius hæredi, contingere poſſet, quòd beneficiarius inſeruiret beneficio per ſex menſes abſque vllo emolumento; vt ſi ponamus factâ vindemiâ, & collecta meſſe, in Kalendis Octobris obtinuiſſe Beneficium, & in fine Aprilis deceſſiſſe, quo tempore nulli fructus ſunt adhuc percepti: is igitur admiſſa Communi, deſeruiret Beneficio per tot menſes abſque vllo emolumento, quod eſſet maximum abſurdum. Huic rationi[*] reſpondent Nauarr. in apologia, 2. quæſt dict. monitu 13. in fine. Quòd ſi prædictus caſus contingeret, hæredibus huius beneficiarij, qui inſeruiuit Eccleſiæ, & nihil ex fructibus suſcepit, ſoluendum eſſet honeſtum ſalarium pro modo ſeruitij, hoc eſt, quantum ad honeſtam ſuſtentationem mortuus debeat habere. Verùm hæc ſolutio placere non poteſt efficaci ratione, nam cùm fructus agrorum, & prædiorum, ipſius Eccleſiaſtici Beneficij, eiuſque redditus conſtituti, ac deſignati ſint à Canonibus pro ſuſtentatione Clerici beneficium habentis, ac eidem integrè dentur ob miniſterium, quòd Eccleſiæ exhibet in eius regimine, & cura, aliiſque diuinis obſequiis, d.c. cùm ſecundum, de præbendis: æquum non eſt, vt aliunde, aut non habita ratione prædictorum ſolutio fiat modo prædicto, nec integrè pro rata temporis fructus præbeantur ei, qui Beneficio inſeruiuit, provt fieri debere ratio ipſa ſeruitiorum, atque beneficiorum inſtitutio, & natura poſtulat. Quapropter ſuperiorem opinionem, vt fructus pro rata diuidantur, omninò obſeruandam exiſtimamus, & ſæpè obſeruatam vidimus, nec contrariam æquam, aut rationi conſentaneam arbitramur. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, dubium[*] eſſe, qualiter penſio Eccleſiaſtica diuidenda ſit, ſi penſionarius deceſſerit pendentibus adhuc fructibus, ſiue fructus pendentes an debeantur habenti penſionem Eccleſiaſticam? Et Alexander in conſil. 15. num. 3. lib. 2. apertè ſentit in huiuſmodi penſione, obſeruandam eſſe diſtinctionem d.l. defuncta, 65. ff. de vſufructu, & conſequenter, quòd ſi penſionarius decedat ante perceptos fructus, nihil tranſmittat ad hæredes ſuos, ſecus ſi illis iam collectis decedat, etiamſi dies penſionis ſoluendæ nondum venerit: ſequuntur Gigas de penſionibus, q. 53. aſſerens lite ſuper hac controuerſia mota, ita à peritiſſimis viris reſponſum fuiſſe. Bellonus in conſ. 3. num. 11. relati per Burſatum in conſ. 178. num. 17. lib. 2. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana 143. in fine. Sed hanc[*] opinionem, (vt ampliùs non inſiſtam) concludenter confutarunt Couar. variar. reſolut. lib. 1. cap. 15. n. 13. Ioannes Guttierrez Canonicarum quaeſt. cap. 33. à num. 9. qui plura aduertunt, quæ præfatam ſententiam omninò confundunt. Barboſa etiam 2. part. dict. l. diuortio, n. 39. & 40. per totum, fol. 946. vbi dicit nonnulla in propoſito neceſſaria. Ex his obiter animaduertendum duxi, deceptum fuiſ[*]ſe in hac materia Ioannem Vincentium Hondedeum in conſ. 85. num. 23. & ſeqq. vol. 2. Is enim eo loco, & nouiſſimè, ſecurè ſtatuit penſionarium mortuum poſt perceptos fructus Beneficij tranſmittere pensionem ad hæredes ſecus tamen ſi tempore mortis, fructus percepti non essent: non verò attendit, an dies soluendæ penſionis ceſſerit viuo penſionario, nec-ne, quod eſſet neceſſarium, ex his quæ ſcribit Nauarrus in Apologia de redditibus, 2. quæſt. monitu 16. & ſtatim dicemus. Rebuffus verò de pacific, poſſeſſor. num. 130. in anti[*]qua impreſſione: & in noua, num. 148. aliter declarat, ſed malè quidem, vt verè animaduertit, & eleganter improbat eum Barbosa in dict. l. diuortio 2. part. num. 41. per[*] totum, fol. 947. vnde Couar. reſolut. lib. 1. dict. cap. 15. num. 13. in ea opinione eſt, vt exiſtimet, penſionem Eccleſiaſticam deberi hæredibus penſionarij pro rata anni decurſi; & reddit rationem, nam cùm penſio detur pro alimentis, Romanus in conſ. 388. & in ſtipendium exercentis aliquod miniſterium in Eccleſia, vel ordine Eccleſiaſtico, videtur inducenda æquitas, & deciſio l. diuortio, ff. ſoluto matrimonio: ſequuntur Molina de primogeniis, lib. 3. cap. 11. num. 4. Ioannes Guttierres, canonicar. quæſt. d. cap. 33. num. 34. Sed improbant Nauarrus in apologia, de redditibus, quæſt. 2. monitu 16. Barboſa dict. 2. part. l. diuortio, num. 42. Et meritò quidem, nam cùm penſionarius non teneatur aliquod officium, ſiue miniſterium exercere in Eccleſia, neque in eo militet onerum ratio, quæ in marito conſideratur, non poteſt induci deciſio dict. l. diuortio. Quapropter, verior videtur Nauarri ſententia vbi ſu[*]prà, dict. monitu 16. Barboſæ dict. n. 42. ad fin. & n. 43. Ioannis Guttierrez dict. cap. 33. num. 35. D. Franciſci Sarmient. in defenſione libelli, de redditibus, 2. quæſt. monit. 16. qui aſſerunt, de ſtylo Curiæ, & in Rota obſeruari, vt ſi dies penſionis cedat viuo penſionario, tranſmittatur penſio ad hæredes, ſiue tunc fructus Beneficij ſint collecti, ſiue non: ſi verò moriatur, antequam dies ſoluendæ penſionis cedat, nihil hæredibus relinquat, nec etiam ratam penſionis tranſmittat: & prædictum ſtylum iuris principiis conſonum eſſe, eruditè fundat Barboſa d. 2. part. l. diuortio, num. 43. inferens praxim, vt ſi penſionarius decedat, ante diem S. Ioannis Baptiſtæ, nihil ex penſione illius anni hæredibus relinquat: ſi verò decedat poſt prædictum Feſtum, illam quidem dimidiam penſionis iam debitam tranſmittet ad hæredes. Sed ſi eodem anno decedat ante feſtum Natiuitatis, ex altera dimidia nihil relinquet hæredibus, vt ſtylus Curiæ obſeruat, & latè probat Barboſa vbi ſuprà. Inter beneficiarium autem, & penſionarium, idcircò[*] hoc capite diuerſum ius conſtituimus, quòd inter eos diuerſa, longáque militet differentiæ ratio, tum quòd penſionarius nullum ius habeat in Beneficio, neque in fructibus illius, ſed omnia hæc pleno iure competunt beneficiario, cum onere tamen ſoluendi penſionem, vt latiùs probat Barboſa dict. 2. i. part. l. diuortio, num. 39. & 40. Tum etiam, quòd inter beneficiarium, & penſionarium, nulla proportio prædicti oneris eſſe poteſt, cùm ille maximo, hic nulli oneri aſtringatur, vt probauit Gigas de penſionibus, quæſt. 30. & ſeqq. Nauarrus in cap. ſi quando, de conſecratione, diſtinctione 1. notabili 7. n. 24. ad quæ ſi aduertiſſent Couar. & ſequaces, diuerſum ius inter eos conſtituere coacta ratione debuiſſent, vt ex dictis conſtat apertè. CAPVT LXXX. Fructus bonorum Maioratus pendentes, vtrùm ſequenti ſucceſſori, à die delatæ ſucceſſionis præſtandi ſine, ſicut proprietario mortuo vſufructuario pręſtantur; an inter illum, & hęredes vltimi poſſeſſoris pro rata diuidi debeant? vbi contrariæ ſententiæ præcitantur, & Didaci de Couarruuias, Ludouici Molinæ, ac aliorum ſententia nouiter defenſa, nouiter etiam, atque eleganter his reſpondetur, quæ nouiſſimè omnium Petrus de Barboſa, & Martinus Monter-à Cueua adnotarunt in contrarium. SVMMARIVM. -  1 Fructus bonorum Maioratus inter hæredes vltimi poſſeſſoris, & nouum ſucceſſorem, eſſe pro rata diuidendos, ex ſententia Didaci de Couarru. Gregorij Lopez, Ludouici Molinae, & aliorum quæ per totum caput aſſeueranter probatur per Authorem. -  2 Et pro ea duplex fundamentum expenditur. -  3 Nauarri, & Barboſæ ſolutiones non diluere vim ſuperiorum rationum, nouiter, atque eleganter conſideratum ab Authore. -  4 Tertium fundamentum opinionis præcedentis adductum. -  5 Et ſolutionem Barboſæ præfatæ ſententiæ non obſtare, ratione conſiderata per Authorem. -  6 Fructus pendentes in ſolidum pertinere ad ſucceſſorem Maioratus, neque in illis poſſe hæredes prætendere ius vltra deductionem impenſarum, ex ſententia multorum, qua diſplicet Authori. -  7 Primum fundamentum præfatæ opinionis adducitur. -  8 Et illi nouiter reſpondetur per Authorem. -  9 Secundum fundamentum eiuſdem opinionis expenditur, & Ludouici Molinae ſolutio probatur. -  10 Contra ſolutionem Molinæ, Barboſæ replicatio relata, & eidem nouiter, & verè ſatisfactum per Authorem. -  11 L. Herennius, ff. de vſuris, declaratur, oſtenditúrque, non poſſe ad maioratuum ſucceſſores adaptari cum Molina, contra Barboſam. -  12 Præcipuæ rationi, quam ex d.l. Herennius, contra Molinam deduxit Barboſa, nouiter & verè ſatisfactum ab Authore. -  13 Author nouiter, & verè reſpondet nonnullis fundamentis; quæ contra Molinam, Couarruuiam & ſequaces, Martinus Monter-à Cueua nouiſſimè conſiderauit. -  14 Rationi cuidam ab eodem contra Molinam adductæ, nouiter, & verè ſatisfactum, & ibidem explicata l. quod ſi nulla, ff. de religioſis & ſumptibus funerum. -  15 Didaci de Couarruuias, Ludouici Molinæ, & ſequacium opinionem probabiliorem, & aequiorem exiſtimat Author, nec auderet ab ea recedere, ſi caſus contingeret. -  16 Martini Monterà Cueua diſtinctionem, aut nouiſſimam reſolutionem in hac materia, Authori non placere, atque eâ admiſsâ, lites immortales ſuſcitandas, & infinitis, difficillimiſque probationibus viam aperiendam. -  17 Fructus bonorum Maioratus inter hæredes vltimi poſſeſſoris, & nouum ſucceſſorem, eſſe pro rata diuidendos, ſiue Maioratus conſtitutus ſit in contractu, ſiue in vltima voluntate, contra Barboſam. PRæcedentibus quæſtionibus proximum eſt, inquirere, vtrùm in poſſeſſore Maioratus fructibus adhuc pendentibus decedente, idem ius, quod in vſufructuario obſeruare debeamus, ſiue regulis, & doctrinis in vſufructuario traditis ſuprà, cap. 77. per totum, ius eius diffinire, & ſuprà hoc eodem lib. cap. 5. longè maius & potentius ius, poſſeſſorem maioratus habere, quàm vſufructuarium probauimus: Nunc tamen quò præſens dubium in terminis decidatur, & vera huiuſce rei ſolutio tradatur, conſtituendum erit inprimis in præfata quæſtione Scriptores huius Regni, & quidem ma[*]ximi nominis Authores contrarios exiſtere; nam in primis fructus bonorum Maioratus inter hæredes vltimi poſſeſſoris, & nouum ſucceſſorem eſſe pro rata diuidendos, licèt conſtet veterem Maioratûs poſſeſſorem pendentibus fructibus deceſſiſſe: cenſuerunt Couar. variar. reſolutionum, lib. 1. cap. 15. num. 14. qui adiicit hanc quæſtionem incidiſſe in Granatenſi Prætorio, & ſic fuiſſe deciſum, & iudicatum Auendañus reſponſo 5. num. 6. vbi in id citat Socinum in conſ. 42. in fine, lib. 2. Palacios Rubios in repetitione rubricæ, de donationibus inter, §. 62. num. 10. Gregorius Lopez in l. 26. tit. 11. partit. 4. verbo, quantos meſes in fine. Burgos de Paz in proœmio legum Tauri, num. 74. verſ. prætereà & ſi in feudis. Ayora de partitionibus, 1. part. cap. 9. num. 6. Molina, qui conſtanter defendit, atque interdum ſic reſponſum, atque etiam executum vidiſſe profitetur de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 11. ex num. 11. vſque ad num. 19. Ioannes Guttierrez canonic. quæſt. cap. 33. num. 31. Aluarad. de coniecturata mente defunct. lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 5. fol. 40. apertiùs lib. 4. cap. 1. num. 44. fol. 154. D. Spino, qui verba valdè confuſa, & intricata profert in ſpeculo, gloſ. 18. de melioratione, num. 111. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 49. num. 101. Sarmient. de redditibus Eccleſiaſticis, part. monitu 15. num. 2. Horum fundamenta ad ſequentia principaliter reduci[*] debent. Primum deducitur ex æquitate, & deciſione textus in l. diuortio, ff. ſoluto matrimonio, iunctis his, quæ: capitibus præcedentibus adnotauimus: Nam cùm ea lex in oneribus mariti fundetur, vt fructus pro rata temporis ſoluto matrimonio diuidendos ſtatuat; idem etiam in propoſito dicendum videtur, cùm poſſeſſor Maioratus ex fructibus, eiuſdem familiæ: ſplendorem maximis impenſis conſeruare, magnam aliquando familiam alere, cognatos pauperes iuuare, dotes ſororibus, & alimenta fratribus pauperibus conſtituere, atq; magna alia ſoleat onera ſuſtinere; id circò ad ſimilitudinem mariti æquum eſt, vt ipſe fructibus rerum Maioratus pro rata eius temporis, quo onera primogenij ſuſtinuit, frui debeat. Secundum fundamentum in eo conſiſtit, quia, vt aduertit Molina loco relato ſuprà, niſi modo prædicto fructuum diuiſio fieret, contingere poſſet vnum, quod iniquiſſimum eſſet, nẽpe quòd Maioratûs poſſeſſor, qui per totum fere annum prædicta onera ſuſtinuit, fructibus eiuſdem anni omninò priuaretur, ex eo quòd manſe Auguſti mortuus fuerit, præſertim ſi eo anno, quo mortuus fuit, in ipſo Maioratu ſucceſſit, in qua ſpecie nihil iniquius excogitari poſſet. Nec diluunt vim ſuperiorum rationum Coſta tract.[*] de ſucceſſione Regni, pag. 148. aliàs 3. part. num. 15. ad finem, Barboſa in d.l. diuortio, 2. part. num. 5. & 6. Tum ex his, quæ ſcribit Molina d. cap. 11. num. 11. ad finem, & n. 13. in princ. Tum etiam, quia vt ex dicendis infrá conftabit, negari non poteſt, quin poſſeſſor Maioratus maxima onera, illáque neceſſaria, & præciſa, & quæ ipſe excuſare non valet, non verò voluntaria, aut quæ excuſari poſſint, ſubire teneatur: ea autem contingere poteſt, & frequenter contingit, vt non modò matrimonij oneribus adæquari valeant, ſed etiam illa in pluribus excedant: Deinde licèt poſſeſſor Maioratûs, dominij ratione fructus ſuos faciat, vt contra Molin. & ſequaces ſcribit Barboſa dict. num. 6. id impedimento eſſe non debet, vt ratione habita onerum prædictorum, fructus non debeantur pro rata temporis eius hæredi; nam ſi marito onerum dumtaxat occaſione fructus pro rata conceduntur, pariter etiam, aut fortiori ratione poſſeſſori maioratus concedi debent, in quo dominij, & onerum ſimul rationes concurrunt. Deniq; ſecundæ rationi ſuprà propoſitæ non ſatisfacit ſolutio Nauarri in apologia de redditibus, quæſt. 2. monitu 15. in fine, quatenus dicit, quòd ſi maioratus habeat onera annexa neceſſariò ſubeunda, & poſſeſſor Maioratus illa ſuſtinuit, & mortuus eſt, antequam aliquid acciperet ex fructibus Maioratus, poſſent hæredes eius ex æquitate impetrare, vt ſucceſſor Maioratus ſoluat illud, quod ipſe ſoluere debuiſſet, ſi prædeceſſor illa non ſuſtinuiſſet, ne aliás ſucceſſor locupletetur cum aliena iactura, vt in ſimili probat textus in l. planè, 14. ff. de petitione hæreditatis, quem in id expendit, & Nauarri ſolutionem probat Barboſa in d.l. diuortio, 2. part. num. 7. in fine. Sed, vt dixi, non ſatisfacit, quia onerum, & obligationum, quæ Maioratui annexæ ſunt, congrua ſatisfactio non eſſet prædicta, & abſque ſatisfactione remanerent ordinaria alia onera, & obligationes, ad quas prædicti Authores, ſed immeritò quidem, conſiderationem non habent, dum eo dumtaxat, fructus ſaltem pro rata, auferre contendunt ei, qui Maioratûs verus dominus fuit: præsertim cùm eâ ſolutione admiſsâ, poſſet ſequi maximum abſurdum, vt ſi onera, quæ subiit poſſeſſor Maioratus prædefunctus, talia essent, quòd ſi illa non ſuſtinuiſſet, ex varietate temporis, vel rerum mutatione ſuſtinere non teneretur, ſequens ſucceſſor minimè etiam teneatur ſoluere illud, quod ex eiſdem Authoribus ſoluere dumtaxat tenetur, quando præfata onera fuftineret ipſe, ſi prædeceſſor illa non ſuſtinuiſſet, non aliás. Eſſet autem valdè iniquum an ſuſtinere deberet, necne ſucceſſor Maioratus, conſiderare, quod incertum eſt, & varietati ſubiectum, atque inconſideratum relinquere id, quod certum eſt, & à defuncto neceſſario factum. Tertium fundamentum eſt, quòd poſſeſſor Maiora[*]tus, ex neceſſitate poſt mortem Maioratum reſtituit ſucceſſori, l. vnum ex familia, §. 1. ff. de legat. 2. & quando reſtitutio fit ex neceſſitate, ſemper fructus pro rata diuiduntur, ex doctrina Bartoli in dict. l. diuortio, num. 10. ff. ſoluto matrimonio, quæ probatur communiter, vt firmat Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina 79. num. 10. Et quamuis hoc fundamentum ſubuerti poſſit ex his,[*] quæ ſcripſit Barboſa 2. part. eiuſdem l. diuortio, num. 7. verſ. non obſtat ſecundum: Parum, aut nihil intereſt. cùm aliis rationibus adeò efficaciter præfata ſententia probetur, vt vitari non poſſit, imo & ſuperiori ratione non omninò deficiat, ex his, quæ in propoſito latiſſimè cumulauit Martinus Monter-à-Cueua cauſarum ciuilium Regni Aragonum, deciſ. 17. ex num. 46. verſ. non etiam ſecundum refragatur, vſque ad num. 70. Verùm contrariam ſententiam, immò fructus pen[*]dentes ad ſucceſſorem Maioratûs in ſolidum pertinere, neq hæredes defuncti poſſe in illis prætendere ius, vltra deductionem impenſarum, defendunt Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 74. Coſta tractatu, de ſucceſſione Regni, 3. part. num. 14. Gama deciſ. 359. & 368. num. 6. Mieres de maioratu, 4. part. quæſt. 24. num. 2. Ioannes Garſia de expenſìs & meliorationibus, cap. 16. num. 6. Naurus in apologia de redditibus, quaeft. 2. monitu 15. n. 1. Emmanuel Mendez in relectione l. 1. notabili 5. num. 19. & 21. C. de annonis ciuilibus, lib. 11. & neruosè &, ac conſtanter tuentur Barboſa in d.l. diuortio, 2. part. ex num. 1. verſ. ſed his non obſtantibus, vſque ad num. 13. in fine, vbi poſt longam diſputationem concludit, in Maioratibus indiſtinctè fructus pendentes pertinere ad ſucceſſorem Maioratus. Martinus Monter-à Cueua caufarum ciuilium Regni Aragonum, d. decis. 17. ex num. 9. cum mul. ſeqq. vbi num. 18. in idem refert Peraltam, Cernantes, & Alexandrum Raudenſem. Huius ſecundæ opinionis fundamenta praecipua ſunt[*] ſequentia. Primum, quòd fructus pendentes cenſentur pars rei, l. fructus pendentes, ff. de rei vendicatione: & proinde ad eum ſolent pertinere, ad quem res tranſit, l. ſi quis ſciens, & ibi Baldus in principio, C. de rei vendicatione. Sed res Maioratus ad ſucceſſorem pertinent indiſtinctè; Ergo pariter ad eum pertinere debent fructus pendentes in prædictis rebus: & ſic argumentatur Barboſa in d.l. diuortio, 2. part. num. 1. in fine. Sed reſponderi[*] poteſt, prædictum argumentum abſolutè non procedere, ſiue non ſequi indiſtinctè; fructus pendentes ſunt pars rei, & ob id ad eum ſolent pertinere, ad quẽ res tranſit; ſed res Maioratus pertinent ad ſucceſſorem; ergo & fructus pendentes ad cum pertinere debent. Nam ſi Conſequentia generaliter admittatur, etiam procedere poſſet reſpectu mariti; nam & res dotales ſoluto matrimonio ad vxorem transeunt ipſo iure, ſicut Maioratus, ex lege Regia, l. in rebus, C. de iure dotium, l. ſi quis poſthac, C. de bonis proſeriptorum, l. dotis, C. ſoluto matrimonio: & ex communi firmat Martinus Monter-à Cueua d. deciſ. 17. num. 54. & latiùs diſputans Barboſa in l. dotalem, num. 8. 9. & 10. ff. ſoluto matrimonio, alios retulimus ſuprà, hoc eodem lib. cap. 4. num. 28. & fructus pendentes pars rei generaliter dicuntur eſſe; & nihilominûs fructuum diuiſio fit pro rata, ob peculiarem rationem onerum, quæ id efficit in marito, idèmque efficere debet in hærede poſſeſſoris Maioratus defuncti, ob eandem rationem, ac alias, quæ in eo militant, vt ſuprà vidimus. Secundum fundamentum eiuſdem opinionis eſt ex[*] l. defuncta, 65. ff. de vſufructu, cum aliis relatis ſuprá. cap. 77. in princ. quatenus probatur ibi, quòd ſi fructuarius decedat fructibus iam collectis, illi pertinent in ſolidum ad hæredes fructuarij, pariter & penſiones, quæ loco fructuum debentur: Si verò decedat fructuarius fructibus pendentibus etiam maturis, non tamen collectis, nihil ex illis hæredibus relinquit, ſed cum proprietate ſimul ad dominum tranſeunt, §. is verò, Inſtitut. de rerum diuiſione. Ergo idem videtur dicendum in noſtro caſu, cùm per omnia videatur eadem militare ratio. Sed reſpondet Auendanus reſponſo 5. num. 4. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 11. num. 25. textum in d.l. defuncta, cum aliis iuribus, quæ de facienda diuiſione fructuum, inter hæredes vſufructuarij, ac dominum rei loquuntur, minimè trahendum eſſe ad poſſeſſorem Maioratus, proptereà quòd poſſeſſor Maioratûs ius habet maius in rebus Maioratûs, quàm habeat fructuarius in re fructuaria, in qua neque habet dominimium directum, neque vtile, ſed tantum ius fruendi ſaluâ rerum ſubftantiâ: Maioratûs autem poſſeſſor dum viuit, dominium directum, & vtile habet rerum Maioratus, l. non ideo minùs, ff. de rei vendicatione. Nec obſtat contra ſolutionem Molinæ, replicatio[*] Barbofæ in d.l. diuortio, 2. part. num. 2. ad finem, vbi replicauit in hunc modum: Quòd prædicta differentia inter prædictos dumtaxat reperitur, dum viuunt, ſed tamen poſt mortem, in vtroque eadem videtur militare ratio; nam ſicut morte vſufructuarij finitur vſusfructus, & conſolidatur cum proprietate, & hac ratione fructus pendentes ad proprietarium pertinent: ſic etiam mortuo poſſeſſore Maioratûs, extinguitur illius ius, & ipſo iure tranſit ad ſequentem ſucceſſorem, & ſic in vtroque eadem videtur militare ratio. Quoniam negamus, in vtroq; poſt mortem eandem militare rationem: & quamuis verum ſit, vtriuſque ius per mortem extingui; tamen poſſeſſoris Maioratus ius. quod in vita obtinet, fortius & potentius eſt, quàm vſufructuarij, quod nullus vnquam negauit: id autè efficere debet vt in hærede, vt hærede poſſeſſoris Maioratus, facilius admittatur, fructuum diuiſio, quàm in vſufructuario: longè enim maior, & diuerſa ratio militat in vno, quàm in altero, cùm poſſeſſor Maioratus ſplendorem, dignitatem, atque authoritatem ſui nominis, & familiæ maximis impenſis, & ſumptibus conſeruare adſtrictus ſit, quibus horum temporum tempeſtate, vix Maioratuum redditus ſufficiunt, vt quotidie videmus: Vſufructuarij verò onera, oneribus Maioratus poſſeſſoris adæquari non poſſunt, ac proinde circa diuiſionem, & tranſmiſſionem fructuum, magis conſultum debet eſſe illi, quàm vſufructuario, ne aliàs contingat, poſſeſſorem Maioratûs non modò illo non locupletari, verùm etiam maximam iacturam pati, ſi vltimo anno, quo deceſſit, ſumptibus neceſſariis factis, vt pro modo dignitatis, & familiæ viueret, & ſe tractaret, & obid ære alieno forſan contracto, vt frequenter ſit; ipſiùſque ſolutione colligendis fructibus deſtinata, ſpe ſua deciperetur, ſi pendentibus adhuc fructibus deceſſiſſet, & nihil tranſmitteret; quod vtique iniquiſſimum eſſet, & rationi, atque æquitati magis conſentaneum, vt pro tempore, quo iuxta ſum dignitatem ſe geſſit, & ſumptuum onera ſubiit (quod his temporibus non leue onus eſt, quando onera alia non interuenirent) fructuum diuifio fieri debeat. Tertium fundamentum Barboſæ deſumitur ex l. He[*]rennius, 42. ff. de vſuris, provt ipſe eum textum inducit 2. part. d.l. diuortio, num. 3. Sed ad eum reſponderi poteſt, Vt reſpondent Molina lib. 3. d. cap. 21. num. 14. Ayora de partitionibus, 1. part. cap. 9. num. 6. & licèt horum reſponſiones confutauerit Barboſa ipſe vbi ſuprà, n. 4. & 5. in principio. Tamen re vera negari non poteſt, contra vltimum poſſeſſorem Maioratûs, pendentibus fructibus decedentem, ſiue contra hæredem eius induci non poſſe eam legem, nec ad Maioratuum ſucceſſores adaptari; vtcunque enim ſit, fatendum eſt, in fideicommiſſario particulari loquutam, cuius reſpectu diuerſa militat ratio in poſſeſſore Maioratus, quàm militat in ipſo, vel in hærede fideicommiſſum reſtituente, vtputà cùm hæres, qui ante diem fideicommiſſi cedentem res fideicommiſſarias poſſedit, etiamſi earum verus dominus fuerit, vt probat Barboſa; nihilominùs tamen occaſione earum, vel fideicommiſſi non ſuſtulit onera illa, ad quæ poſſeſſor maioratus adſtringitur. Nec obſtat dicere (provt argumentatur Barboſa) quòd[*] textus ille fundetur in eo, quòd ſicut dominium rei legatæ; tranſit in fideicommiſſarium, pariter etiam & fructus ad eum debent tranſire, quantumcunque ante diem fideicommiſſi cedentem maior pars anni tranſierit, & conſequenter etiamſi fructus ſint iam maturi. Nam reſponderi poteſt, quòd Iureconſultus in eo textu rectè habuit reſpectum ad tranſlationem dominij, hoc eſt, vt ad eum tranſirent fructus, ad quem rerum dominium tranſiuit, ex quo in hærede non inuenit peculiarem aliquam rationem, propter quam fructuum partem habere deberet: In hærede vero poſſeſſoris Maioratûs prædefuncti, ratio prædicta onerum ſic interuenit, vt hon obſtante tranſlatione dominij rerum Maioratus in ſequentem ſucceſſorem, id efficere debeat, vti in marito efficit, non obſtante quòd dominium rerum dotalium in vxorem ſoluto matrimonio tranſlatum ſit, & fructus adhuc pendentes exiſterent, quod in hærede conſiderari non poteſt, ex d.l. Herennius. Ex prædictis facilè etiam reſpondetur his, quæ Bar[*]boſam defendens, nouiſſimè adnotauit Martinus Monter-à Cueua cauſarum ciuilium Regni Aragonũ, deciſ. 17. Quo loco conſtanter defendit, fructus pendentes ad ſucceſſorem Maioratus in ſolidum pertinere, nec ad ratam illorum hæredes poſſeſſoris defuncti admittendos, nullùmque in eiſdem ius, præter impenſarum deductionem, eos prætendere poſſe: & ibidem ex num. 10. vſque ad ad num. 19. nonnulla fundamenta adducit pro hac parte, vltra ea, quæ adduxit Barboſa vbi ſupra: in idem tamen in effectu tendunt, vel his ſolutionibus tolluntur, quas ad rationes Barboſæ aſſignauimus ſuprà, ſecurè probantes, longè maius, & potentius ius poſſeſſori Maioratus, quàm vſufructuario competere, aliáque militare in eo, propter quæ, quoad diuiſionem fructuum attinet, nihil intereſt, omne quod ipſe habebat ius per mortem extinctum fuiſſe, vel fructus adhuc perceptos non eſſe, ſed pendere tempore mortis, licèt enim id impediat pro tempore futuro fructus acquiri, tamen impedimento non eſt, vt pro tempore præterito fructus debeantur, ſic vt tempori magis, quàm perceptioni fructuum ineſſe videatur conditio lucrandi, aut tranſmittendi fructus: quo vel ſolo verbo omnia tolluntur, quæ latius contra Couarruuiam, & Molinam prædictus Author ſcripſit. Denique & vltimo, non obſtat alia ratio, quâ dum[*]taxat exiſtimauit idem Author ſubſiſtere nò poſſe Molinæ, & ſequacium opinionem, nempe quòd tradiderit ipſe Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 10. num. 33. ad finem, l. quod ſi nulla, ff. de religioſis & ſumptibus funerum, (quâ cautum eſt maritum, in quantum facere poteſt, teneri ad funeris impenſam vxoris, nullam dotem nec alia bona habentè) ad Maioratus ſucceſſorem non filium, aut deſcendentem vltimi poſſeſſoris trahendam non eſſe. Quod quidem Dictum prædicto Authori irrationabile videtur liante deciſione, quam in noſtro caſu Molina pætendit: nam ſi in ſpecie dict. l. diuortio, diuiſio cum hæredibus ex eo fieri debet, quod ex neceſſaria cauſa onerum per poſſeſſorem Maioratus prædefunctum ſuſtentorum, hæres promereatur eam, cur in ſpecie d.l. quod ſi nulla, non idem dicendum erit, cùm probabile ſit, Maioratus poſſeſſorem prædefunctum in eam paupertatis calamitatem, & miſeriam eò incidiſſe, quòd onera à Couarruu. à Molina, & ſequacibus perpenſa pertulerit. Verùm huic rationi concludenter ſatisfieri poterit, prælectis his, quibus & verè, & eleganter in propoſito fundatur Molina dict. cap. 10. num. 33. Ideò Maioratûs ſucceſſorem impenſam factam in funere vltimi poſſeſſoris, iure ipſo ſoluere non teneri, quamuis hoc honeſtum decènſque ſit; quoniam is nec ſucceſſor, nec hæres eſt prædefuncti, vtpote cùm primo inſtitutori, non vltimo poſſeſſori ſuccedat, nec aliquid ab eo accipiat. Nec intereſt in tantam paupertatem ob onera Maioratus incidiffe, cùm ex bonis, & re ſucceſſoris ea impenſa ſoluenda veniret, ſi ad eam ſoluendam ipſe teneretur, quod iuris rationi, & naturæ Maioratûs repugnat. In noſtro verò caſu, pro ſatisfactione onerum, quæ poſſeſſor maioratûs ſuſtinuit, nihil ex re, aut patrimonio ſucceſſoris detrahitur, ſed pro rata temporis ante mortem decurſi diuiſio conceditur fructuum, qui remanſerunt pendentes: Quòd ſi nulli fructus remanſerint, onerum (quantumcunque maxima illa fuerint) nulla ratio habetur, vt ſucceſſor aliquid dare teneatur. Nec obſtat dict. l. quòd ſi nulla, illa namque loquitur in hærede, ſeu patre, vel marito, qui tenetur filiis, & vxori neceſſaria ſubminiſtrare, ex paterna, ac maritali obligatione; ideóque eius deciſio ad Maioratûs ſucceſſorem trahenda non eſt, in quo nulla iuridica obligatio inueniri poteſt, ſi non ſit filius, aut defendens vltimi poſſeſſoris Maioratûs: quapropter opinionem Didaci de Couarru, Ludouici Molinæ: , ac aliorum dicentium,[*] fructus rerum Maioratus inter hæredes vltimi poſſeſſoris, & nouum ſucceſſorem eſſe pro rata diuidendos, probabiliorem, & æquiorem exiſtimo, nec ſi caſus contingeret, auderem ab ea recedere. Nec etiam probarem diſtinctionem quandam, ſiue[*] concordiam, aut reſolutionem, quam nouiſſimè omnium tradit, & tres caſus principaliter diſtinguit Martinus Monter-à Cueua dict. decis. 17. ex num. 70. vſque in finem deciſionis. Rationes enim, quas hactenus adduximus, in omnibus caſibus ab eo diſtinctis, militant æqualiter, eiuſdem diſtinctione admiſsâ, lites ferè immortales ſuſcitarentur, & infinitis, difficillimíſque probationibus via aperiretur, id quod fateri coacta ratione debebit is, qui præfati Authoris ſententiam ex propoſito legerit. Idcircò ſuperiori opinioni adhærere indiſtinctè, conſultius erit, eámque obſeruare, ſiue Maioratus conſtitutus ſit in contractu, ſiue in vltima voluntate, quicquid aliter, & latiſſimè explicet Barboſa in d.l. diuortio, 2. part. num. 9. verſic. quod ſi maioratus, vſque ad n. 14. vt non obſcurè in Maioratu conſtituto in contractu, tenuit Coſta in tractatu de ſucceſſione Regni, 3. part. n. 13. & reuera, etiam in hoc caſu militant onerum rationes, quas cùm in teſtamento conſtitutus eſt Maioratus, militare diximus ſuprá; ſed cùm in eo negauerit illas Barboſa, mirum non eſt, ſi in Maioratu conſtituto in contractu admittere etiam noluerit. CAPVT LXXXI. Continet 260. Aſſertiones, quarum quælibet ancipitis, &c grauis alicuius quæſtionis reſolutionem complectitur. Has olim Author Salmanticæ, tenera ætate, tertio & quinto ſtudiorum anno publicè diſputandas proponens, ſumma omnium admiratione, & approbatione defendi; longa poſtmodùm meditatione ad examen reuocauit, & cùm omnes fere Authores in propoſito hactenus ſcribentes, ad præſens prælegiſſet, ex ipſis facilè poſſet quamplures libros ſcribere, ſciens tamen, conſultóque prætermiſit, quippe qui velit quamplurima ab ipſo luculentius forſan, quàm adhuc elaborata præterire, dum quæ alij tradiderunt, effugiat, ſat illi erit in hac parte, ſi ex inuolutis, & contrariis iuris ambagibus, veriores ſententias maturiùs nunc perpensas, in medium proferat: & alibi diſputanda reſeruet, quæ vel ab aliis ſcripta non ſunt, vel diffusè, & indiſtinctè traduntur. Et vide ad finem, vbi ponitur Tabula materiarum, quae in hiſce Aſſertionibus explicantur, & quarum veriores reſolutiones traduntur. ASSERTIO I. SVbſtitutionem verè, ac propriè Inſtitutionem eſſe{ De ſubſtitut. in genere: & de vulgari ſubſtitutione, aſſert. 24. } cum Accurſio, & Barcolo, contra quamplures. ASSERTIO II. SVbſtitutionis definitiones in mille locis traduntur, quæ nobis non placent, verior videtur Accurſij definitio, vt Subſtitutio ſit ſecunda inſtitutio i vel Thobiæ Nonij, quòd ſubſtitutio eſt ſecundo, vel vlteriori gradu facta inſtitutio. ASSERTIO III. SVbſtitutionum quædam directæ ſunt, quædam obliquæ: Directa eſt illa, quæ ſubſtituto hæreditatem defert fine alterius miniſterio, & reſtitutione. Obliqua eſt, quæ ſubſtituto hæreditatem defert ex alterius miniſterio, & reſtitutione, vt fideicommiſſaria. Rursùs directarum ſubſtitutionum quinque ſunt ſpecies iuxta Communem videlicet Vulgaris, Pupillaris, Exemplaris, Reciproca, aliàs Breuiloqua, item Compendioſa; Communis autem ſententia licet probabilis ſit, & diſputationis gratiâ facilè defendi poſſit; verior tamen eſt in puncto iuris ſententia Bartoli: quam & multi ſequuntur; neque Breuiloquam, neque Compendioſam conſtituere diuerſam ſpeciem de per ſe, & conſequenter directæ ſubſtitutionis quatuor ſpecies dumtaxat conſtituendas: videlicet Vulgaris, Pupillaris, Exemplaris, & militaris. ASSERTIO IV. FIdeicommiſſaria, an propriè ſubſtitutio dicatur, necne, & in ſtatutis, vtrum appellatione ſubſtitutionis comprehendatur; licèt difficilis ſit articulus, & contrariis Doctorum interpretationibus intricatus: diſputationis tamè gratiâ, vtraque pars, & negatiua, & affirmatiua defendi poteſt. Sed in puncto iuris, Baldi & ſequacium opinionem, quòd Fideicommiſſaria propriè ſubſtitutio non ſit, veriorem credimus, Alexandríque, & aliorum ſententiam iure ſubſiſtere non poſſe arbitramur. ASSERTIO V. SVbſtitutio vulgaris ideò dicta, quòd vulgo à quolibet inter teſtandum fieret, ne ex defectu hæredis inſtituti primi inteſtatus fieret, & ex lege Papia ad fiſcum bona deferrentur: vel Vulgaris dicitur, non ſolùm reſpectu teſtatoris eam facientis, quia à quolibet de vulgo, ideſt de populo fieri poteſt, & reſpectu eius, cui fit, quia cuilibet de vulgo, ideſt de populo hæredi inſtituto fieri poteſt; ſed & aliis rationibus, quas & antiqui, & recentiores iuris Scriptores tradiderunt communiter. ASSERTIO VI. SVbſtitutio Vulgaris, ſecunda inſtitutio eſt, quæ à quolibet; & cuilibet fieri poteſt, & in caſum non aditæ hæreditatis concipitur: Vel ſubſtitutio directa dicitur ſine aliquo ſpeciali, facta in locum, & ſubſidium inſtituti; quod non ineleganter Petrus Gregorius Tholoſanus animaduertit. ASSERTIO VII. SVbſtitutiones vulgares, & pupillares, quas Breuiloqua, aut Reciproca, & Compendioſa ſubſtitutio complectitur, expreſſas eſſe verbis generalibus, licèt non ſpecialibus, dummodò Reciproca ſimpliciter concipiatur; vt ſi teſtator dixerit, Inſtituo filios impuberes, & eos inuicem ſubstituo, nec ad caſum Vulgaris reſtringatur; idque ex conſtitutione Diui Pij minimè perturbari, Pupillarèmque ſub Reciproca verbis generalibus expreſſam matrem excludere, contentam verò non vigere reciprocè, ſed in caſum vulgaris expreſſæ ad excluſionem matris ſufficere, quicquid alij repugnent iuxta veriores Doctorum ſententias, defenditur. ASSERTIO VIII. SVbſtitutionem vulgarem in vnum caſum, ſcilicet uoluntatis conceptam, extendi ad caſum impotentiæ, & è conuerſo, cum communi ſententia; ad contrarios verò caſus, vel cùm voluntas teſtatoris repugnat, non extendendam, cum eadem ſententia communi. ASSERTIO IX. IN vulgari ſubſtitutione de neceſſitate requiri, quòd hæredis inſtitutio præcedat, & licet vnanimiter omnes probauerint, diſſentiunt tamen in eo, an expreſſa neceſſaria ſit, an tacita hæredis inſtitutio ſufficiat: & quamuis Communis crediderit tacitam inſtitutionem ſufficere, longè tamen verius crediderim, expreſſam omninò inſtitutionem neceſſariam eſſe; idque ex mente Bartoli ſuiſſe, & iure adeò expreſſim probari, vt negari non poſſit, contra nonnullos. ASSERTIO X. SVbſtitutionis vulgaris ius potentius eſſe iure tranſmiſſionis ex capite iuris deliberandi, vel ex potentia ſanguinis, atque ita ſubſtitutum præferendum eſſe hæredi ipſius inſtituti ex iure tranſmiſſo contendenti, præter quàm ſi tranſmiſſio ex potentia ſuitatis fuerit facta: cum Angelo, & ſequacibus contra Bartol. & Communem verius eſſe arbitror, nec aliorum ſententias, aut diſtinctiones probari poſſe cenſeo. ASSERTIO XI. PEr dationem ſubſtituti vulgaris non tolli ſuitatem, rectiſſimè docuiſſe quamplures, & contrariæ: partis Authores errore manifeſto lapſos fuiſſe. ASSERTIO XII. SVbſtituto vno vulgariter, alio fideicommiſſariè, ſi hæres repudiet, excludi ſubſtitutum, & fideicommiſſarium præferri, ſiue fideicommiſſum repetitum fuerit à ſubſtituto, ſiue non, cum Communi, Bartolúmque in eadem ſententia fuiſſe contra nonnullos. ASSERTIO XIII. INſtituti filij emancipationem facere locum vulgari ſubſtituto, cùm ſubſtitutio facta eſi ſecundùm formulam Galli Aquilij, vt tunc nepos poſthumus ſubſtitutus, admitti debeat, ac ſi filius mortuus fuiſſet, licèt Bartolus & Communis exiftimauerit; nos tamen cum multis aliis contrariam partem veriorem credimus, nec in formula prædicta inſtitutionem hæredis irritari per emancipationem, ſecurè defendendum exiſtimamus. ASSERTIO XIV. SVbſtitutio vulgaris expreſſa ſine controuerſia continet tacitam pupillarem, idque ex legis diſpoſitione, quæ in præſumpta teſtatoris voluntate fundatur: quocirca ſi teſtator ipſe expreſsè, vel tacitè contrarium ſenſerit, aliter dicendum eſſe, ratio ipſa, & iuris diſpoſitio ſuadet. ASSERTIO XV. CVm ſubſtitutus pupillaris pupillo, & non teſtatori hæres exiſtat, conſequens eſt, vt ſi teſtator dixerit: Si filius meus hæres mihi non erit, vel hæres erit, & in pupillari ætate deceſſerit, Sempronius hæres mihi eſto, dictio illa, mihi, de ſubſtitutione remoueatur, ne aliàs in bonis tantùm patris ſubſtitutio facta videatur. ASSERTIO XVI. SI ſubſtitutio per hæc verba fiat: Si Titius hæres non erit, Sempronius hæres eſto, duplicem caſum comprehendit, ſcilicet, ſi noluerit, vel non potuerit hæres eſſe idemque eſſe, etſi ſubſtitutio fuerit facta filiis in poteſtate patris hæredis inſtituti conſtitutis contra nonnullos. ASSERTIO XVII. IN vulgari ſubſtitutione, illa verba: Si hæres non erit, in eo, qui ſui iuris eſt appoſita, eum ſe uſum habent, ſi ipſe hæres non erit, vel ſi poſteà mutata conditione, eum cuius iuris factus eſt, hæredem non fecerit. ASSERTIO XVIII. CÆterùm ſi hæc conditio apponatur in eo, qui ſui iuris non eſt, ita interpretari debet, vt neque ipſe hæredem fecerit dominum, neque poſteà mutata conditione; & ſui iuris factus hæres extiterit. ASSERTIO XIX. QVemadmodùm ſeruus iuſſu domini non præcedente, adire hæreditatem non poteſt, ita neque poſſe repudiare contra Bartol. verius crediderim. Sed ſi iubente domino nolit adire, quod facere potesſe, & in ea voluntate perſeuerauerit, eidem domino præiudicabit, ita vt hæreditatis acquiſitione priuetur. ASSERTIO XX. SI filio familias hærede, inſtituto, datus ſit ſubſtitutus vulgaris, & filius hæreditatem repudiauerit, noua Iuſtiniani conſtitutione attenta excluſo ſubſtituto patrem admitti debere cum Bartolo contra Recentiores conſtanter defenditur. ASSERTIO XXI. SI quis Titio, & Mæuio copulatiuè ſubſtituatur, veluti ſi teſtator dixerit: Si Titius & Mæuius hæredes non erunt, Caius hæres eſto, altero hæredum adeunte, quamuis alter repudiet, ſubſtitutionem expirare, cum Bartolo, contra quamplures. ASSERTIO XXII. SI Minor ſemel aditam hæreditatem beneficio reſtitutionis repudiet, ſubſtitutus non admittitur. ASSERTIO XXIII. SVbſtitutionem tacitam pupillarem comprehenſam in expreſſa vulgari, ineſſe in ipſa vulgari vſque ab initio reſpectu ipſius vocationis purè, & ſimpliciter, ſed reſpectu effectùs, ſiue executionis ipſius vocationis ſub conditione ineſſe, hoc modo, ſi mater prædecedat, vel pupilli hæreditatem repudiet; matrẽ verò ipſam (vtcunque res ſit) per tacitam pupillarem non excludi, niſi cùm de voluntate teſtatoris contraria apertè conſtiterit, contra Fulgoſium, & ſequaces cum Communi defenditur. ASSERTIO XXIV. SVbſtitutio vulgaris expreſſa ſicut matrem pupilli excludit, ſic & tacita, quæ ex veriſſima ſententia ſub Pupillari expreſſa continetur; ea tamen teſtatoris matrem non excludit ex diuerſitate rationis, niſi ſubſtitutus eſſet aliquis ex deſcendentibus ab ipſo teſtatore, & tunc non alia ratione, quàm quòd voluntas teſtatoris id dictare videatur: Quòd ſi partim expreſſa ſit, & partim tacita vulgaris ſubſtitutio in caſu tacito pupilli matrem excudit, nec Iuſtiniani interpretatio, quæ per Bartol. tradita fuit, probari poteſt. ASSERTIO XXV. SVbſtitutio pupillaris expreſſa excludit matrem etiam{ De pupillari ſubſtitut. aſſert. 30. } à Legitima; idque omni iure, Pandectarum ſcilicet, Codicis, Authent. & Partit, iure etiam Pontificio, & in foro conſcientiæ cum ſententia communi. ASSERTIO XXVI. PVpillaris Subſtitutio diuerſis rationibus introducta, quas Recentiores nonnulli excogitarunt: mihi veriſſima videtur illa quæ ab æquitate, & rationis ſuaſione deducitur, videlicet quòd cùm pupillus in ea ætate ſit, vt ſibi teſtamentum facere non poſſit, ac ſine illo, & hærede decedere ignominioſum videretur olim, moribus receptum fuiſſe, vt pater, in cuius poteſtate eſt ſilius, hæredem ipſi ſcribere poſſit intra eam dumtaxat ætatem, in qua teſtari non poteſt. In quo fauorem maximum impuberis, & patris verſari certum eſt, & plenè à Recentioribus explicatum. ASSERTIO XXVII. SVbſtitutionem pupillarem non ex humanitate, aut gratia, ſed ex rigore iuris introductam fuiſſe, cum Bartolo, & ſequacibus, contra quamplures. ASSERTIO XXVIII. SVbſtitutionem pupillarem moribus introductã fuiſſe certum eſt: cùm tamen ciues Romani mores proprios habuerint, neſcio quo magis Lacædemoniorum, quàm Romanorum moribus eam ſubſtitutionem Communis tribuerit: quocirca cum Recentioribus verius crediderim, Romanorum moribus pupillarem ſubftitutionem inductam fuiſſe, poſtmodúmque communi omnium approbatione & laudatam, & receptam. ASSERTIO XXIX. SVbſtitutio pupillaris aliquando verbis claris, & expreſſis aut ſingularibus concipitur; aliquando verò ex coniecturis deducitur, quæ ab aliquibus verbis à teſtatore generaliter prolatis ſumuntur. ASSERTIO XXX. SVbſtitutio pupillaris verbis ſingularibus, aut expreſſis facta dicitur, cùm teſtator ita dixerit, Inſtituo filium meum, & ſi filius meus hæres erit, & intra pupillarem ætatem deceſſerit, ſubſtituo Sempronium. ASSERTIO XXXI. SVbſtitutio pupillaris facta dicitur verbis generalibus, aut ex coniecturis legalibus ab illis deductis, cum teſtator ita dixerit: Etſi filius meus intra pupillarem ætatem deceſſerit, Sempronius ei ſit hæres. ASSERTIO XXXII. TEſtator ſi ita dixerit: Filium meum hæredem inſtituo & Titium ſubſtituo, ſi filius impubes ſit, pupillaris ſubſtitutio facta dicitur, ſic enim ſuadet conditio, qualitáſve perſonæ pupilli, cui ſubſtitutio fit. ASSERTIO XXXIII. TEſtator ſi ita dixerit: Inſtituo filium meum impuberem, & ſi ipſe deceſſerit in pupillari ætate, ſubſtituo Titium, ſola pupillaris ſubſtitutio facta præſumitur. ASSERTIO XXXIV. PVpillaris ſubſtitutio vt fieri poſſit, quamplurima requiruntur, . ac primùm quidè, quòd ille, cui pupillariter ſubſtituitur ſit de liberis teſtatoris, dũmodò ſit legitimus, & naturalis ſimul, vel legitimus tantũ; qualis eſt is, qui per arrogationem in poteſtatem arrogantis tranſit: naturali verò ex concubina procreato ſubſtitutio pupillaris fieri non poteſt, quoniam in poteſtate patris filius naturalis non eſt. ASSERTIO XXXV. AVus nepotibus, & cæteris deſcendentibus, ſi eos in poteſtate habeat, pupillariter ſubſtituere poteſt iure communi; iure verò Regio, cùm nepos non poſſit in poteſtate aui naſci, ex quo pater eius per matrimonium à patris ſui poteſtate liberatur, ex deciſione l. 47. Tauri, contrà obſeruandum eſſe, rectè adnotarunt nonnulli. ASSERTIO XXXVI. PVpillaris ſubſtitutionis ſecundum Requiſitum eſt, vt ille, cui pupillariter ſubſtituitur, impubes ſit; idcircò præfata ſubſtitutio intra pupillarem ætatem dumtaxat locũ obtinet, & adueniente pubertate extinguitur. ASSERTIO XXXVII. PVpillaris ſubſtitutio quamuis aliter effectum ſortiri non poſſit, quàm ſi pupillus in pupillari ætate decedat; tamen in dubio cùm aliud non apparet, eiuſdem ſubſtitutionis fauore præſumendum eſt in pupillari ætate pupillum deceſſiſſe: quod rectè conſuluiſſe Socinum, ratione concludenti adnotarunt Neoterici quidam, quorum aliquando mentio fiet. ASSERTIO XXXVIII. ÆTas pupillaris, quæ maſculis 14. fœminis vero 12. anno eſt circumſcripta, de momento ad momentum computari debebit; indèque non ſufficiet vltimum diem vltimi anni attigiſſe pupillum, niſi in totum dies completus ſit, cum nonnullis Recentioribus, contra Communem. ASSERTIO XXXIX. PVpillaris ſubſtitutionis tertium Requiſitum eſt, quòd ille, cui fit, ſit in poteſtate teſtatoris: vnde emancipatis ſubſtitutio pupillaris fieri non poteſt. ASSERTIO XL. EMancipatis etiam iure nouiſſimo pupillariter ſubſtitui non poſſe, rectè ante alios docuiſſe Bartolum: quoniam emancipationis, & patriæ poteſtatis differentia dumtaxat ſublata eſt quoad ſucceſſionem ab inteſtato; non quoad ſucceſſionem de teſtamento, nec etiam quoad alios effectus. ASSERTIO XLI. SVbſtitutio pupillaris poſthumis etiam fieri poteſt; licèt enim poſthumi in poteſtate teſtatoris non ſint, tamen in his, quæ commodum, & fauorem continent, ex tempore conceptionis pro natis habentur, ſic vt ipſorum iura in ſuſpenſo eſſe dicantur, & poſt natiuitatem retrò etiam nati fuiſſe videantur: quod in pupillari ſubſtitutione, quæ pupilli fauorem continet, æqualiter obſeruandum eſſe, ratio ipſa iuris ſuadet. ASSERTIO XLII. MAter ex defectu patriæ poteſtatis filiis pupillariter subſtituere non poteſt, nec Africanus Iureconſultus contrarium ſenſit (quicquid alij dicant) ſed dumtaxat formam excogitauit, quæ pupillarem ſubſtitutionem quodammodò repræſentat; eo quòd ſubſtitutus ſolum eo caſu ſuccedit, quo filius intra pubertatem decedit, non tamen propriè, quoniam ad bona matris dũtaxat admittitur. Hodie verò noua Iuſtiniani conſtitutione, qua de Legitima filij omnis conditio, & onus remouetur, præfata formula defendi non poteſt. ASSERTIO XLIII. SVbſtitutio pupillaris vt valeat, patria poteſtas, & facti teſtamenti, & mortis tempore ſimul neceſſariò requiritur, nec poſtremum tempus ſufficit, cum Caſtrenſi, & Cumano contra Communem. ASSERTIO XLIV. PVpillaris ſubſtitutionis quartum Requiſitum eſt, vt is, cui fit, non ſit recaſurus in poteſtatem alterius: idcircò nepoti ita demùm poteſt auus pupillariter ſubſtituere, ſi in patris poteſtatem non ſit recaſurus: Id autem non exigitur, vt ſubſtitutio ab initio valeat, vt malè crediderunt nonnulli, ſed ne ex poſtfacto irrita fiat. ASSERTIO XLV. SVbſtitutio pupillaris etiam à milite fieri non poteſt impuberi in alterius poteſtatem recaſuro: & qui contrariam ſententiam tribuunt Bartolo, falsò decipiuntur in verborum eius explicatione cum vtroque Socino, contra quamplures. ASSERTIO XLVI. PVpillaris ſubſtitutionis quintum Requiſitum eſt, quòd is, cui fit, non deſinat eſſe in poteſtate ante mortem teſtatoris: vnde pupillaris ſubſtitutio ab initio vtiliter facta extinguitur, ſi filius emancipetur, vel detur in adoptionem, ita quod de poteſtate patris naturalis exierit. ASSERTIO XLVII. PVpillaris ſubſtitutionis ſextum Requiſitum eſt, quòd pater ſolemne, & perfectum teſtamentum ſibi faciat, quod ad ipſius ſubſtitutionis pupillaris creationem, & initium, neceſſarium eſt: tenet tamen ſubſtitutio pupillaris, quando aliquis de liberis etiam in teſtamento imperfecto, & minùs ſolemni ſubſtituitur. ASSERTIO XLVIII. SVbſtitutio pupillaris de extraneo facta in teſtamento imperfecto inter liberos non tenet, cum Bartolo, & Alexandro contra quamplures. ASSERTIO XLIX. PVpillaris ſubſtitutionis ſeptimum Requiſitum eſt, vt filius, cui fit, ſit inſtitutus, vel exhæredatus; nam ſi præteritus fuerit, cùm teſtamentum nullum ſit, vitiabitur etiam pupillaris ſubſtitutio: Si tamen filius inſtituatur, quamuis non adeatur hæreditas ex teſtamento paterno, pupillaris valebit, quia ſola exiſtentia ſui hæredis etiam abſtinentis ſe, tabulas pupillares confirmat. ASSERTIO L. SVbſtitutio pupillaris conſeruatur hodie rupto teſtamento ex cauſa præteritionis, vel exhæredationis, cum Communi, contra Dinum, Iaſonem, & alios. ASSERTIO LI. SVbſtitutio pupillaris rupto teſtamento per contratabulas, non irritatur iuxta opinionem Bartoli, quæ ſecurè defenditur. ASSERTIO LII. RVpto teſtamento per querelam, ita demum pupillaris ſubſtitutio irritatur, ſi teſtamentum in totum, ſecus ſi pro parte rumpatur, cum ſententia communi. ASSERTIO LIII. PVpillaris ſubſtitutionis octauum Requiſitum eſt, quòd hæreditas adita ſit, vt valeat ſubſtitutio; exiſtentia tamen ſui hæredis, vt diximus, confirmatur, item de iure huius Regni etiam nullo hærede adeunte valebit. ASSERTIO LIV. PEr pupillarem ſubſtitutionem ſucceditur pupillo in omnibus bonis vndecunque quæſitis; imò etſi in vna re tantùm pupillaris ſubſtitutio fiat, ad omnia bona pupilli trahitur. ASSERTIO LV. EXemplaris ſubſtitutio dicitur teſtamentum furioſi, ſicut pupillaris, pupilli, licèt à pupillari aliquando differat: & ſic appellatur, quia ad exemplum pupillaris fuit introducta; quemadmodum enim moribus probatum fuit, ob ætatis defectum licere patri pupillarem ſubſtitutionem facere fauore pupillorum; ſic etiam propter ſimilitudinem quandam pietatis, viſum quoque iuſtum eſt, ob defectum mentis filiorum, parentibus permittendum eſſe pro filiis teſtari. ASSERTIO LVI. EXemplaris ſubſtitutio primùm indulto Principis{ De Exẽplari ſubſtitut. aſſert. 15. } admiſſa, poſtmodùm conſtitutione principali, & lege generali confirmata, quam Iuſtinianus tulit, & per eam, poteſtatem ſuſtituendi exemplariter omnibus parentibus indulſit, ſed eam certis circumſtantiis vallauit, quæ niſi interueniſſent, non ſubſiſteret. ASSERTIO LVII. EXemplaris ſubſtitutionis variæ diffinitiones traduntur, mihi autem Imolæ, Politi, ac aliorum diffinitionibus prætermiſſis, verior videtur ea, quæ ſolet à Recentioribus magis communiter probari, vt ſubſtitutio exemplaris ſit teſtamentum, quod fit à parentibus pro filiis puberibus furioſis, vel alterius morbi causâ teſtari non valentibus. ASSERTIO LVIII. EXemplaris ſubſtitutio ita demùm à matre quoque fieri poteſt, & ab auo, & proauo, & reliquis aſcendentibus vtriuſque ſexus: in quo differt à pupillari, quæ fieri nequit à matre, nec ab aliis aſcendentibus, qui eos non habent in poteſtate, quibus pupillariter ſubſtituunt. ASSERTIO LIX. EXemplaris ſubſtitutio ita demùm à matre fieri poteſt, ſi à patre non fuerit facta, & ſic in defectum patris non facientis, non aliàs; ſimiliter auus paternus non poteſt exemplariter ſubſtituere niſi matre deficiente, aut non ſubſtituente, & deficiente ano paterno, auus maternus ſubſtituit: non ergo poſſunt prædicti diuerſas ſubſtitutiones exemplares ſimul facere, ſed ſuo ordine: quicquid cum Bartolo contrà tenuerint nonnulli, qui inter ſubſtitutos bona diuidenda fore malè etiam exiſtimarunt. ASSERTIO LX. EXemplaris ſubſtitutio ſicut liberis puberibus mente captis fieri poteſt, ſic & furioſis, & mutis, & prodigis, item & ſurdis, qui ex legis præcepto teſtari non poſſunt. ASSERTIO LXI. PAter exemplarem ſubſtitutionem faciendo, filios mente capti, vel furioſi ſubſtituere tenetur, eoſque cæteris aliis præferte: nec poteſt vnum filium ſubſtituendo, alios præterire, vel iure nouiori abſque legitima cauſa exhæredare, aliàs ſubſtitutio nullius momenti erit, ex ſententia Bartoli, quæ contra alios defenditur. ASSERTIO LXII. EXemplaris ſubſtitutio expreſſa matrem excludit, cum Bartolo, contra quamplures. ASSERTIO LXIII. SVbſtitutio exemplaris tacita matrem non excludit, ſicut nec pupillaris, ad cuius ſimilitudinem introducta fuit. ASSERTIO LXIV. EXemplaris ſubſtitutio tacita, quæ in Compendioſa comprehenditur, & vim expreſſæ habet, matrem excludit. ASSERTIO LXV. SVbſtitutio vulgaris expreſſa tacitam Exemplarem continet, quicquid multi repugnent, idque etiamſi tempore teſtamenti filius, cui pater ſubſtituit, furioſus non erat, vel mente captus, ſed furor, & dementia deinde ſuperuenit. ASSERTIO LXVI. RAtio concludens eſt, quòd ſicuti in ſubſtitutione vulgari expreſſa filio impuberi facta, ex diſpoſitione legis coniecturantis præſumptam teſtatoris voluntatem, præſumimus teſtatorem idem diſpoſiturum, ſi filium in pupillari ætate moriturum cogitaſſet, & hoc quidem ad Beneficium pupilli, cui pater prouidere, & conſulere voluit: ſic pariter præſumere debemus eadem ratione, quòd pater, qui ſuſtituit filio per vulgarem, voluerit etiam ſubſtituere per Exemplarem, eueniente caſu furoris, & dementiæ. ASSERTIO LXVII. SVbſtitutio Exemplaris ceſſante morbo, aut furore euaneſcit: reconualeſcit tamen, quando furor reuerſus eſt viuo adhuc ipſo teſtatore, qui deceſſit cum eodem teſtamento, & tunc filius eodem furoris morbo laborabat. ASSERTIO LXVIII. MOrtuo teſtatore, qui exemplariter ſubſtituit, ſi furor ceſſauit, deinde diu pòſt reuerſus eſt, Exemplaris ſubſtitutio non reconualeſcit. ASSERTIO LXIX. SVbſtitutus in Exemplari conſequitur omnia bona pupilli, ſicut in pupillari. ASSERTIO LXX. SVbſtitutio Compendioſa dicitur, quæ ſub verborum{ De compendioſa ſubſtitut. aſſert. 12. } compendio plura tempora, ſeu plures continet ſubſtitutiones: in quo in effectu reſidet Bartol. ac rectè dicit, quòd Compendioſa ſubſtitutio eſt ſecunda inſtitutio, quæ ſub conditione mortis, vel alia, multa complectitur tempora. ASSERTIO LXXI. SVbſtitutio Compendioſa verbis ſingularibus, aut ſpecialibus facta dicitur, cùm teſtator ita dixit: Et ſi filius meus deceſſerit intra pupillarem ætatem, vel pòſt, ſubſtituo Titium; idem ſi teſtator dixerit: Et ſi filius meus deceſſerit intra vigeſimum quintum annum, ſubſtituo Caium. ASSERTIO LXXII. SVbſtitutio Compendioſa dicitur, cùm mentio mortis etiam indefinitè fit, licèt tempus certum aut incertum non exprimatur: idcircò quando teſtator ita dixerit Poſt mortem filij mei ſubſtituo Caium, ſubſtitutio cópendioſa erit, vt Ruinus & Ripa rectiſſimè adnotarũt. ASSERTIO LXXIII. SVbſtitutio Compendioſa dicitur, etiam cùm mentio mortis facta non eſt; ſi tamen conditio talis exprimatur, quæ relationem habeat in futurum, veluti ſi teſtator dixerit: Subſtituo Titium ſi nanis ex Aſia venerit; quod ita procedit, ſi indefinitè præfata conditio apponatur, ac ſi dictio quandocunque apponatur: quicquid nonnulli Recentiores repugnent. ASSERITO LXXIV. COmpendioſa ſubſtitutio apta eſt comprehendere vulgarem, pupillarem, & fideicommiſſariam ſubſtitutionem, ac denique omnes alias, quæ ſecundum qualitatem perſonæ facientis, & recipientis fieri poſſunt. ASSERTIO LXXV. SVbſtitutio compendioſa facta à milite verbis directis, intra pupillarem ætatem filio decedente, valet vt pupillaris idque ſecundùm ius commune: poſt pubertatem verò valida eſt vt directa militaris, ex qua ſubſtitutus capit tantùm bona patris cum fructibus in hæreditate inuentis, idque de iure ſpeciali. ASSERTIO LXXVI. SVbſtitutio compendioſa facta à milite verbis directis, etiam matre exiſtente in medio omni tempore directa cenſetur, vt matrem excludat, dummodò ad certam ætatem reſtringatur. Quòd ſi facta ſit abſque præfinitione certæ ætatis, poſt pubertatem flectitur in fideicòmiſſariam, idque de iure communi: ſed de iure Regio Partitarum indiſtinctè obliquari videtur poſt pubertatem, vt matrem pupilli non excludat. ASSERTIO LXXVII. SVbſtitutio compendioſa facta à milite verbis comnibus, ante pubertatem valet iure directo, poſteà verò viuente, vel præmortua matre, obliqui ſit, cum Caſtrenſi, & Saliceto; quicquid Bartolus aliter diſtinguat. ASSERTIO LXXVIII. SEmper fideicommiſſaria reputatur ſubſtitutio, quæ à quocumque, ſiue milite ſiue pagano verbis obliquis fit, idque ſiue mater inſtituti viuat, ſiue præmortua ſit. ASSERTIO LXXIX. SVbſtitutio compendioſa verbis directis à pagano facta, ante pubertatem valet vt pupillaris, poſteà verò nullo modo: aliquando tamen ex pluribus cauſis ad fideicommiſſariam trahitur, etiam verbis directis facta ſubſtitutio. ASSERTIO LXXX. SVbſtitutio compendioſa facta à pagano verbis communibus, ante pubertatem erit directa, vt & matrem pupilli excludere poſſit, poſteà verò fideicommiſſaria. ASSERTIO LXXXI. SVbſtitutio compendioſa ita concepta: Quandocunque deceſſerit filius meus, volo quòd bona dentur, vel distribuantur inter pauperes, mortuo filio intra pubertatem, iure directo valet, vt bona eiuſdem in ſubſtitutione veniant; poſt pubertatem verò valet vt fideicommiſſaria. ASSERTIO LXXXII. REciproca ſubſtitutio dicitur, quoties duobus, vel{ De ſubſtitutione reciproca, quam & Breuiloquam appellãt Doctores, aſſert. 4. } pluribus hæredibus inſtitutis, eos inuicem ſubſtituit teſtator, ſic vt vnus in alterius defectum ſubrogetur: & verbis ſingularibus facta cenſetur, ſi ita dictum fuerit: Caium, & Mænium inſtituo, & Caio ſubstituo Mænium, & Mæuio ſubstituo Caium: quòd ſi teſtator ita dixit: Sempronium, & Titium instituo, & eos inuicem ſubſtituo, etiam reciproca facta dicitur, ſed verbis ſpecialibus. ASSERTIO LXXXIII. REciproca ſubſtitutio verbis generalibus concepta dicitur, quando teſtator ita ſubſtituit: Titius, & Sempronius, vter eorum viuet, hæres mihi eſto, nec dictio illa mihi pupillarem ſubſtitutionem impedit, ſi qualitas perſonarum eam patiatur. Idem etiam dicendum erit, ſi teſtator ſic adiiciat: Titius & Sẽpronius inuicem ſubſtiuti mihi hæredes estote; reciproce enim ſubſtituti dicuntur. ASSERTIO LXXXIV. REciproca ſubſtitutio aliquando vulgarem tantùm ſubſtitutionem continet, ſicuti quando ſit duobus ætate maioribus, vel quando fit vni puberi, & alteri impuberi: Aliquando vulgarem, & pupillarem, ſicuti quando ſit duobus filiis impuberibus: Aliquando vulgarem, pupillarem, & exemplarem; veluti quando fit duobus filiis impuberibus furioſis, ſeu mente captis: quòd ſi filiis maioribus, mente captis, vel furioſis facta ſit, vulgarem continet, vſque ad hæreditatis aditionem; deinde adita hæreditate, exemplarem tantùm. ASSERTIO LXXXV. Fideicommiſſaria ſubſtitutio ſub Reciproca non continetur, niſi teſtator reciprocè ſubſtituendo ita dixerit: Luos inuicem ſubstituo vulgariter, pupillariter, & per fideicommiſſum; vel niſi cum Reciproca coniuncta ſit Compendioſa: tunc enim fideicommiſſaria comprehenditur, ex quo compendioſa habet tractum temporis in futurum, quo fideicommiſſaria deſignatur. ASSERTIO LXXXVI. INter caetera, quæ ad ordinanda teſtamenta pro for{ De liberis, & poſthumis hæredibus inſtituendis, vel exheredandis: Item & de præteritione eorũ, de conſilio Calli, Aquilij circa nepotes, & de lege Velleia, aſſert. 30. }ma, aut ſolemnitate neceſſariò deſiderantur, omnibúſque neceſſitaria, & communia ſunt, principale ius eſt de liberis hæredibus inſtituendis, vel nominatim exhæredandis: quod ita parentibus incumbit, vt ipſis non ſufficiat generalis illa obſeruatio, quæ iure teſtari cæteros adſtringit, hoc eſt forma, & ſolemnitate à iure introduca; ſed illa quoque requiratur, vt ſcilicet liberos iam natos, vel quos naſcituros ſperant, hæredes inſtituant, vel exhæredes nominarim faciant; ne aliàs eorum præteritione, aut ab initio nullum ſit teſtamentum, aut ex poſtfacto rumpi debeat. ASSERTIO LXXXVII. Liberorum appellatione, tam maſculi, quàm fæminæ, tam nati, quàm naſcituri, & tam priores, quàm poſteriores filij continentur: cæterùm in materia præſenti non tam latè patet appellatio prædicta, ſed ad natos dumtaxat refertur verbum liberis, filij verò nondum nati ſub verbo poſthumis continentur. Deinde Pandectarum iure verbum præfatum ad filios tantùm maſculos referendum, id euincit, quòd fœminarum, nepotum, & aliorum deinde inſtitutio, aut exhæredatio non tam præcifa ſit, ſed eos, inter alios exhæredari ſufficiat, vt Iuſtinianus expreſſit. ASSERTIO LXXXVIII. PRæteritio quid, & quotuplex, diuerſimodè explicarũt Doctores: mihi admodùm placet, præteritionis triplicem ſpeciem conſtituendam. Deinde ſic definiendum, vt ſilentium ſit non expreſsè inſtituti, vel nominarim exhæredari. ASSERTIO LXXXIX. EXhæredatio nominarim facta dicitur, quoties filij exhæredati nomen, aut pronomen, vel cognomen exprimitur: vel cùm vnicus tantùm filius teſtatoris exiſtit, & filius exhæs eſto dicitur. Sed ſi plures filij ſint, & ita exhæredatio concipiatur, benigna interpretatione non valet; & conſequenter teſtamentum redditur nullum. ASSERTIO XC. EXhæredationem verbis contumelioſis factam, valere certum eſt, inſtitutionem verò, vel legatum huiuſmodi verbis adiectis, vitiari, Communis exiſtimat, quæ lege quadam Partitæ approbatur: in puncto tamen ſtricti iuris vera non eſt; idcircò cum Socino, & Cumano libentius probauerim, inſtitutionem, & legatum in quocunque valere indiſtinctè, etſi verba contumelioſa adiecta fuerint, dummodò ſublata turpi, vel iniurioſa demonſtratione, certa remaneat hæredis, vel legatarij perſona. ASSERTIO XCI. Exhæredatio his verbis facta: Ex adulterio natum exhæredem facio, licèt ab initio valida ſit; ſi tamen filius, quia natus ex adulterio exhæredatus, probat ſe filium teſtatoris eſſe, exhæredatio non valet, vnde & Carbonianam eo caſu habere debebit. ASSERTIO XCII. Filij ab hæreditate parentum, niſi certo indicio, aut diſpoſitione certa ſunt remouendi: idcircò ſub conditione exhæredari non poſſunt, quoniam cùm conditio ſui naturâ ad eſſe, vel ad non eſſe poſſit, filiorum ius incertum eſſet, vel in ſuſpenſo maneret, & conditione pendente præteriti dicerentur, quicquid Cumanus repugnet. ASSERTIO XCIII. Exhæredatio conditionalis non tantùm in filio ſuo hærede, ſed & in omnibus liberis, qui exhæredari poſſunt, vitioſa eſt, quicquid Recentiores nonnulli in contrarium contendant. Differt tamen inter prædictos in hoc, quòd in filio ſuo vitioſa exhæredatio pro præteritione habetur. & nullum reddit teſtamentum paternum: In aliis verò liberis licèt vitioſa ſit, & præteritionem inducat, per eam tamen teſtamentum non redditur nullum, ſed vel ius accreſcendi ad certam portionem eis præſtatur iure ciuili, vel bonorum poſſeſſio contra tabulas datur iure prætorio, quæ non daretur ſi ritè exhæredati forent. ASSERTIO XCIV. EXhæredatio facta inter perſonas vnius gradûs valida eſt, & filius per eam à toto illo gradu ſubmouetur, non à ſequentibus: quòd ſi in principio teſtamenti fiat, ad omnes gradus pertinet; ſed poſt omnes gradus, vel in fine ſcripta exhæredatio, ad gradum proximè antecedentem tantùm refertur, contra Communem, idque dc iure communi: deiure verò Regio propter legem quandam Partitæ, Communis præualebit: item & iure Authenr. quo cum cauſæ expreſſione exhæredatio fieri debet. ASSERTIO XCV. Filius ſi præteritus ſit à primo gradu, & exhæredatus à ſecundo, primus ille gradus nullus eſt à principio, & habetur perinde ac ſi ſcriptus non eſſet; idcircò teſtamentum valet, & ab eo gradu incipit, in quo exhæredatus eſt filius. In poſthumo contrà obſeruatur, nam primus gradus, à quo poſthumus præteritus eſt, valet ab initio mero iure, licèt rumpatur poſteà nato poſthumo, qui in eo gradu inuenit hæreditatem, & ad ſuam vtilitatem illud rumpit, vnde & ſequens rumpi debet, nec iure ſubſiſtere poteſt. ASSERTIO XCVI. TEſtamentum in quo filius præteritus eſt, vſque adeò nullum eſt, vt quamuis filius viuo patre decedat, iure non valeat. Sed ſi poſthumus præteritus viuo patre moriatur, ex conſtitutionibus Adriani, & Antonini teſtamentum conualeſcit: fortaſſis hoc ideò, quòd teſtamentum ab initio valuerit, & non niſi mortuo patre rumpi potuerit; vnde facilius ſuſtinetur, cum validum fuerit à principio, quàm cùm filius in poteſtate præteritus eſt, quo caſu teſtamentum nullum eſt ab initio. ASSERTIO XCVII. TEſtamentum vt valeat, iure nouiori authent. non ſufficit, quòd filius nominatim exhæredetur, ſed quòd expreſsâ certâ causâ, ex hæredario fiat, neceſſe eſt; aliàs causâ non expreſsâ teſtamentum nullum erit, nec ad impugnandum illud, filius habebit neceſſe inofficioſi teſtamenti querelam intentare. ASSERTIO XCVIII. G Alius Aquilius qui formam induxit, quâ nepotes poſthumi ab auis poſſent hæredes inſtitui, familiaris, & collega fuit Ciceronis, ſub Imperio Marci Antonij Philoſophi floruit, poſteà Præceptor Commodi Imperatoris creatus eſt, ac denique Septimum Seuerum docuit, & Papiniani Magiſter fuit. ASSERTIO XCIX. POſthumi propriè dicuntur, qui poſt humatum, & ſepultum patrem naſcuntur: Nati verò ante mortem, impropriè, vel ex iuris interpretatione, quia agnaſcendo ad inſtar poſthumorum teſtamentum rumpunt. ASSERTIO C. SCæuolæ Iureconſulti diſputationè totam verſari circa formulam Galli Aquilij, & legis Velleiæ, in primiſue Galli Aquilij formulam, cautionèmve retuliſſe, poſtmodùm ex §. quidam rectè, vſque ad §. nunc de lege, eundem, Gallum interpretatum fuiſſe, ac denique ex §. nunc de lege, vſque in finem legis, Velleij ſententiam explicaſſe. ASSERTIO CI. GAllum Aquilium de poſthumis tractaſſe, qui verè, & propriè poſthumi ſunt, ideſt de his, qui mortuo iam parente naſcũtur: Legem Velleiam de his qui non tam propriè poſthumi, quàm poſthumorum loco habentur, ideſt, qui viuo teſtatore naſcuntur. ASSERTIO CII. GAlii Aquilij cautionem, & legis Velleiæ prouiſionem non intelligendam de filiis poſthumis, ſed de his, qui deſcendunt ab illis, hoc eſt de nepotibus, & pronepotibus poſthumis, nec indiſtinctè dc omnibus, ſed de illis dumtaxat, qui ſi facti teſtamenti tempore nati eſſent, non forent ſui hæredes teſtatori, vt pote quia præcedebantur à patre, tales tamen ſunt, vt patre defuncto ſui hæredes futuri ſint, ac hæredes non inſtituti, vel nominarim non exhæredati ad ſimilitudinem filiorum rumperent teſtamentum ante ipſorum natiuitatem ab auo factum, idque vel agnatione, vel ſucceſſione. ASSERTIO CIII. POſthumi ſui mentionem factam in iure negari nori poſſe; idcircò communem Doctorum diuiſionem placere, vt poſthumi quidam ſint ſui, quidam alieni. Poſthumus ſuus dicitur ille, qui ſi viuo patre naſceretur, in eius poteſtate eſſet futurus, & primum locum in ſucceſſione obtineret: alienus verò dicitur, qui etiamſi viuo teſtatore naſceretur, inter ſuos ei hæres futurus non eſſet. ASSERTIO CIV. POſthumus ſuus hæres dicitur non dum in vtero eſt (tunc enim magis propriè dicitur venter) ſed poſtquam in lucem editus eſt; tunc tamè retractatus intelligitur, atque in poteſtate, & conſequenter ſuus hæres fuiſſe: idque fauore quodam introductum, quo posthumo omnia iura in tempus naſcendi reſeruantur. ASSERTIO CV. POſthumi ſui inſtitutionem lege 12. Tabularum prohibitam fuiſſe, & mediâ Iuriſprudentiâ inuentam, falsò intellexiſſe Alciatum; idcircò cum communi ſententia verius eſſe, lege ipſa 12. Tabularum talem inſtitutionem permiſſam. ASSERTIO CVI. POſthumi alieni inſtitutionem lege 12. Tabularũ potiùs videri permiſſam, quàm prohibitam, quidquid in contrarium nonnulli contendant. ASSERTIO CVII. INſtitutionem poſthumi factam à matre iure ciuili non tenuiſſe, quoniam fœmina habere non poterat poſthumos ſuos, hoc eſt in poteſtate. ASSERTIO CVIII. POſthumus nepos, de quo Gallus Aquilius tractauit, non ſimpliciter, aut abſolutè alienus dici poteſt, quidquid aliter exiſtimauerit Communis; nam licèt attento tempore teſtamenti ſuus non eſſet, quia præcedebatur à patre, tamen attèro tempore mortis aui, à nemine præceditur, ſed primum locũ obtinet ſublato iam patre de medio: idcircò conſuluit Gallus talem poſthumum in id tempus inſtituendum, quo futurus eſſet ſuus. ASSERTIO CIX. GAllum Aquilium nihil ſtatuiſſe contra communes iuris ciuilis regulas (nec enim poterat) ſed dumtaxat cautionem excogitaſſe, quâ poſthumi nepotes inſtitui poſſent, qui tempore teſtamenti à patre præcedebantur: deinde nec ius nouum induxiſſe in ſuo conſilio, ſed ex iure, quod erat, præfatam cautionem adinueniſſe, quæ pro teſtamentorum conſeruatione valdè vtilis, & neceſſaria fuit. ASSERTIO CX. GAlium Aquilium, & legem Velleiam non intendiſſe per formulas ſupradictas, vt nepotes poſthumi ex hæreditate aui aliquid conſequi poſſent, cùm à patre præcederentur, ſed dumtaxat curaſſe, ne teſtamentum rumperent cùm à nemine præcedebantur, & ſe inſticutos non inueniebant. ASSERTIO CXI. GAlii Aquilij formula, aut conſilio, nepos ex filia non continetur, quia nepotem ex filia rectè poteſt auus præterire, nec præteritus rumpit teſtamentum. ASSERTIO CXII AQuæ, & ignis interdictio olim apud Romanos in vſu fuerat, & morti ipſi æquiparabatur, ſed poſtmodùm paulatim huiuſmodi pœna in vſu eſſe deſiit, & eius loco deportatio ſucceſſit, quæ cùm iure ciuili, & ciuitatem, &c bona auferat, velut mors quædam iudicatur eodem iure: vnde in conſilio, aut formula Galli Aquilij inſtitutionè poſthumi in caſum mortis factam, rectè extendit Iureconſultus Scæuola ad caſum interdictionis aquæ, & ignis, ſiue deportationis, quæ in eius locum ſucceſſit. ASSERTIO CXIII. SCæuolam Iureconſultum, inſtitutionem poſthumi ad caſum deportationis traxiſſe, non vt quæſtionem poteſtatis ſolùm proponeret, ſed vt oſtenderet teſtatorem concipientem poſthumi inſtitutionem in caſum mortis dumtaxat iuxta formulam Galli Aquilij, voluiſſe etiam eueniente ſimili caſu poſthumum admitti, quamuis caſus eueniens expreſſus non eſſet. ASSERTIO CXIV. SCæuola Iureconſultus dum caſum emancipationis, mortis caſui ſimilè facit, tacitò, apertè tamen quæſtionem poteſtatis declarat; fruſtrà enim ad caſum emancipationis caſum mortis extenderet, ſi ad eum caſum, & ſimiles concipi poſſe inſtitutionem non ſupponeret. ASSERTIO CXV. CAſum emancipationis, quem ad extenſionem caſus mortis Scæuola adduxit, non pertinere ad filium, cuius emancipatio inſtitutionem non infirmat, licèt iura ſui hæredis auferat, ſed ad nepotem, qui præteritus fuit, ideóque non obſtat pronepoti poſthumo. ASSERTIO CXVI. CVm lege 12. Tabularum libera diſponendi de re{ De inofficioſo teſtament. aſſert. 11. }bus propriis facultas eſſet teſtatoribus conceſſa, & exhæredandi filios, quos & occidere licebat; filij olim teſtamenta parentum, in quibus exhæredati erant, nullo iure reſcindere poterant, ſed per exhæredationem à ſucceſſione eorum excludebantur omninò. ASSERTIO CXVII. QVa ratione veteres Prudentes ad fugiendum legis 12. tabularum rigorem induxerunt, vt filij, qui non poterant allegare, patres, eos exhæredare non potuiſſe, colore dementiæ parentum, quaſi ſanæ mentis non eſſent, teſtamentum accuſarent; & hoc quidem, non quaſi verè furioſi, vel demètes testati fuerint, ſed rectè quidem fecerint teſtamentum, vt pote, qui inſtituere, vel exhæredare dumtaxat tenebantur, ſed non ex officio pietatis; nam ſi verè furioſi eſſent, vel dementes, teſtamentum nullum eſſet. ASSERTIO CXVIII. EX his ſecurè probauerim, lege 12. Tabularum querelam inofficioſi teſtamenti cognitam non fuiſſe; imò eo iure liberè, & ſine querelæ metu filium, etiam abſque alia, quàm exhæredationis causâ ab hæreditate patris cum effectu ſubmoueri potuiſſe. ASSERTIO CXIX. FIliis in poteſtate ſuorum hæredum nomen indultum eſt, ac lege 12. Tabularum, ne iudicio quidem parentum, niſi certis de cauſis ab hæreditate eorú ſubmoueri poterant; in cauſis autem longè à veritate aberrarunt Doctores: veriſſima ſententia eſt, verbum, niſi certis de cauſis, quod in iure Pandectarum reperitur, ad exhæredationem, & emancipationem referendum eſſe, per quas filius ab hæreditate patris ſubmouebatur, non verò ad legitimas alias cauſas, quæ multò pòſt à Iuſtiniano introductæ fuerunt. ASSERTIO CXX. VErbum niſi certis de cauſis, quod in iure Pandectarum reperitur, hoc eſt, in l. cùm ratio, ff. de bonis damnatorum, non referendú ad cauſas propter quas filius exhæredatus, de inofficioſo teſtamèto agens, non obtinebat, quod nonnulli Recentiores exiſtimarunt, ſed falsò quidem, vtpote cùm in verſiculo, ac ne iudicio quidem, illius legis, de iure duodecim Tabularum loquatur Iureconſultus Paulus, quo inofficioſi teſtamenti querela non erat cognita. ASSERTIO CXXI. INofficioſum teſtamentum dicere, hoc eſt, allegare quare exhæredari, vel præteriri non debuerit, docerèque immerentem ſe, & ideò indignè præteritum, vel etiam exhæredatione ſubmotum. Vnde inofficioſi teſtamenti querelâ agens, & actionem perſonalem, & accuſationem proponit; accuſat enim iniquitatem parentis, quòd eum exhæredauerit, deinde & teſtamentú reſcindi poſtulat, ac denique hæreditatem poſtulat. ASSERTIO CXXII. QVerela inofficioſi teſtamenti non eſt idem cum petitione hæreditatis, ſed in multis longè diſſimilis, contra Recentiores. ASSERTIO CXXIII. QVerela inofficioſi teſtamenti frequens eſt; omnibus enim datur tam parentibus, quàm liberis, hoc eſt aſcendentibus, & deſcendentibus, fratribus ita demú, ſi turpis perſona fuerit inſtituta, non aliàs, idque tam Digeſtorum, quam Codicis iure. Filiis verò fratrum, & cæteris collateralibus, qui ſunt vltra fratrem, denegatur omninò. ASSERTIO CXXIV. INofficiofi teſtamenti querela, non solùm exhæredatis filiis iure Digeſtorũ dabatur, ſed etiam inſtitutis in minori parte, quàm eſſet Legitima, vel fideicomiſſis, aut legatis grauatis, ſiue à linea materna præteritis. ASSERTIO CXXV. IVs agendi ad ſupplementum filiis competens, iure Codicis introductum, nec iure Digeſtorum cognitum: vnde in quibus caſibus hodie poteſt ad ſupplementum filius agere, Digeſtorum iure inofficioſi teſtamenti querela poterat experiri. ASSERTIO CXXVI. POſthumi exhæredatione, etiam nouo iure Codicis teſtamentum mero iure valere, & ad eius reſciſſionem, neceſſariam eſſe inofficioſi querelam, tametſi poſthumus nullam cauſam ingratitudinis committere poſſit, contra Communem defenditur. ASSERTIO CXXVII. ACquirendæ hæreditatis verbo, omnes modi comprehenduntur, quibus hæreditas delata quæri poteſt: hoc eſt, aditio, pro hærede geſtio, agnitio, cretio, &{ De acquirenda vel omittẽda hæreditate, aſſertio 1. 8. } immixtio; hi tamen licèt aliquando confundantur, ſiue; promiſcuè accipiantur à Iureconſultis: propriè tamen inter ſe differunt. ASSERTIO CXXVIII. A Ditionem, & pro hærede geſtionem idem non eſſe, ſed diuerſa, contra Bartolum. ASSERTIO CXXIX. ADitio, & repudiatio extraneorum, immixtio, & abſtentio ſuorum. ASSERTIO CXXX. OMittendæ hæreditatis verbum in genere ſumptum, omnes modos comprehendit, quibus quis deſiit hæreditatem acquirere, hoc eſt repudiationem, recuſationem, abſtentionem, & omiſſionem, & magis propriè omitti hæreditas dicitur, quàm amitti, proptereà quod amitti verbum, ius iam quæſitum denotat, quod repudiatione, & aliis modis ſimilibus adaptari non poteſt. ASSERTIO CXXXI. HÆreditas ab hero, id eſt domino appellatur; veteres enim hæredes pro dominis appellabant: & definitur, vt ſit ſucceſſio in vniuerſum ius, quod defunctus habuit; intelligendo tamen, vt verbum ſucceſſio loco generis apponatur, & actiuè accipiatur, vt ſcilicet quandam fictam perſonam efficiat, quæ teſtatorem ipſum repræſentat. ASSERTIO CXXXII. HÆreditas provt eſt perſona ficta, quæ defunctum repræſentat, interim dicitur, dum hæres non adit, & per eius aditionem extinguitur; tunc enim hæres exiſtit, qui rerum hæreditariarum dominus eſt, & verè defunctum repræſentat. Cæterùm quatenus accipitur pro patrimonio defundi, & vniuerſitate illa bonorum, quæ ad hæredem peruenit, adhuc poſt aditionem hæreditas dici poteſt. ASSERTIO CXXXIII. FInes, & effectus, propter quos aditio hæreditatis facienda eſt, vtiles ſunt, putà ne irritum teſtamentum fiat nullo adeunte, vtque adita hæreditate peti poſſint in teſtamento relicta, vtque habeant aditione facta creditores, cum quibus pro debitis experiantur, & ne vacua dominia, ſeu bona diutiùs ſine domino ſint. ASSERTIO CXXXIV. HÆreditas pro parte adiri non poteſt, & pro parte repudiari, ſiue ſimul, ſiue diſcretis partibus delata fuerit; abſurdum enim eſt, vt quis pro parte approbei iudicium teſtatoris, & pro parte rejiciat: vel quia fictione iuris defunctus pro parte tantùm repræſentari non poteſt, ſicut: nec naturâ fieri poteſt, vt quis pro parte viuar & pro parte mortuus ſit, aut propter repugnantiam iuris, quod non patitur, vt quis pro parte decedat teſtatus & pro parte inteſtatus, & ad hæredes quoq; ab inteſtaro extendi poteſt, vt obiectioni quorundam ſatisfiat. ASSERTIO CXXXV. FIlius hæres inſtitutus à parente, Legitimam tantum agnoſcere, quæ iure hæreditario defertur, & reliquam hæreditatem repudiare non poteſt, ſed pleno iure adire hæreditatem, aut eam in ſolidum repudiare debet. ASSERTIO CXXXVI. HÆres inſtitutus, quandiu de iure ciuili, vel de iure prætorio admitti poteſt, ſubſtitutioni locus nõ eſt. ASSERTIO CXXXVII. IVsadeundi hæreditatè ciuile eſt, & triginta annorum ſpatio durat, quiquid alij aliter ſentiant, nec tollitur noua Iuſtiniani conſtitutione, quæ ſub titulo C. de iure deliberandi, continetur, & dumtaxat procedit quando hæredi ad deliberandum, vel adeundum terminus præfigitur. ASSERTIO CXXXVIII. HÆres inſtitutus, à iure adeundi vniuerſaliter licèt non excludatur niſi ſpatio annorum triginta; tamen à petitione aliquarum rerum particularium, quæ cum titulo, & bona fide poſſeſſæ ſint, decem annis inter præſentes, & viginti inter abſentes excluditur. ASSERTIO CXXXIX. Filiusfamilias, vel ſeruus hæreditatem delatam niſi iuſſu patris, vel domini adire non poſſunt, nec etiam acquirere niſi ipſis volentibus, aut iubentibus: quoniam hæreditas ſui naturâ & debita continet, & credita, quibus obligatur hæres adeundo; Pater autem, vel Dominus ſine conſenſu, & voluntate, æri alieno obligari non debent. ASSERTIO CXL. BOnorum poſſeſſio, & reſtitutio ex fideicommiſſo licèt non requirant iuſſum patris præcedere, ſicut hæreditatis aditio requirit, ſed ſuſſiciat, quòd ſequatur; ex eis tamen non anteà obligatur pater, quàm ratum habeat quod à filio geſtum eſt. ASSERTIO CXLI. Filiusfamilias ſine iuſſu patris etiam opulentam hæreditatem adire non poteſt, contra Iaſonem, & alios. ASSERTIO CXLII. Filiusfamilias quamuis ex omni cauſa & contractu, tanquam paterfamilias obligetur, tamen hæreditatem adeundo abſque iuſſu parentis, creditoribus non obligatur. ASSERTIO CXLIII. Filiusfamilias noua Iuſtiniani conſtitutione adire poteſt hæreditatem, etiamſi pater dare licentiam recuſet, & pleno iure, hoc eſt in proprietate, & vſufructu eam acquirit: inſcio tamen, aut inconſulto patre adire non poteſt, cum Angelo, & taſone: quorum ſententia in ftricta diſputatione verior eſt, contraria tamen expreſſim probatur lege quadã Partitæ, quæ in praxi obtinebit. ASSERTIO CXLIV. HÆreditas non adita regulariter non tranſmittitur ad hæredes, niſi ex potentia ſuitatis, vel ſanguinis, vel ex capite iuris deliberandi: ex quocunque tamen capite transmiſſio fiat, hæreditas vt adeunda tranſmittitur, non vt adita; vnde hæres ipſe poterit illam adire, vel repudiare, ſicut defunctus poterat. ASSERTIO CXLV. COnditionis definitiones quamplurimæ ab Azone,{ De conditionibus, & demõſtration. aſſert. 22. } & aliis traduntur; mihi ſemper placuit Bartoli definitio, vt conditio ſit futurus euentus in quem diſpoſitio ſuſpenditur: Vnde deducitur manifeſtè, quòd quæ ad præſens, vel præteritum tempus confertur, non dicitur propriè conditio. ASSERTIO CXLVI. COnditiones de præterito, vel de præſenti, licèt propriè conditiones non ſint, tamen de Legitima filij ipſo iure tolluntur ex noua conſtitutione l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento. Quia ſaltem moram aliquam, aut dilationem afferunt, quæ verbis eius legis, & intentioni Imperatoris repugnant. ASSERTIO CXLVII. QVæ facti ſunt cùm non præſumantur à iure, & conditio quid facti eſſe dicatur, probamus libenter opinionem dicentium, diſpoſitionem in dubio præſumi potiùs puram, quàm conditionalem: id quod non procedit, quando lex ſubintelligit conditionem in actu, vel natura ipſius rei ſignificat eam, aut mens teſtatoris ita ſuadet. ASSERTIO CXLVIII. INter conditionem, & modum permultæ ſunt differentiæ; inter alias tamen duæ præcipuæ notantur. Prima, quòd Conditio impleri debet antequam actus perficiatur: Modus verò impleri poteſt poſt diſpoſitionem & actum perfectum. Secunda, quòd Modus non impedit acquiſitionem fieri ab initio, licèt reſoluatur eo deinde non impleto; Conditio verò impedit acquiſitionem ab initio, quoniam nihil ponit in eſſe, donec ei fuerit ſatisfactum. ASSERTIO CXLIX. DIſpoſitioni quando talia verba adiiciuntur, vt ſignificare videantur conditionem, vel modum, in dubio præſumitur potiùs modus, quàm conditio. ASSERTIO CL. COnditionis implementum in contractibus, ad tempus conctractùs retrotrahitur, & conſequenter quoad nonnullos effectus Iuris id tempus expectatur, dummodò extremorum habilitas ſit, aliàs ſecus: in vltimis verò voluntatibus prædicta retrotractio non fit; idcircò quoad eoſdem effectus, is dies conſideratur, quo cedit legatum, cum communi, contra Donellum, & alios. ASSERTIO CLI. LEgatum ſine die vel conditione relictum præſens eſt; legatum verò purum differt à legato præſenti, nec idem ſunt purum legatum, & præſens, cum Recentioribus, contra Communem. ASSERTIO CLII. CVm tempus fauore debitoris in dubio appoſitum cenſeatur, & quilibet iuri pro ſe introducto poſſit renunciare, conſequens ſit, vt legatum in diem certam relictum, etiam inuito creditore, ante diem ab hærede ſolui poſſit. ASSERTIO CLIII. HÆredes mariti, qui intra annum dotem vxori reddere tenentur, poſſe non expectato anno, ſtatim dotem reſtituere, vt ſic excuſentur intra annum à præſtatione alimentorum, quæ debentur mulieri, donec ei non ſoluitur dos. ASSERTIO CLIV. EX legato in diè certam relicto, ante aduentum diei, ſtatim obligatio naſcitur, quamuis petitio, vel executio in diem differatur, cum ſententia communi. ASSERTIO CLV. VErbum cùm morietur, vitæ tempus amplectitur; ideò licèt iure antiquo, poſt mortem ſuam nemini hæreditas, vel legatum relinqui poſſet, tamen cùm morietur hæres, vel legatarius, vtiliter legabatur. ASSERTIO CLVI. TEſtatores, qui impoſſibiles conditiones in teſtamentis adiiciunt, per errorè eas adieciſſe videntur, & eo animo, vt vellent ne vltimæ voluntati nocerent; ideò pro non ſcriptis habentur, & diſpoſitiones puræ remanent, & validæ. ASSERTIO CLVII. SEd in cõtractibus contrahentes, non per errorem, ſed conſultò eas appoſuiſſe videntur, nec contrahendi, vtilève negotium gerendi animum habuiſſe, illuſorium potiùs & inanem actum efficere voluiſſe; idcirco impoſſibili conditione adiecta, contractus vitiantur. ASSERTIO CLVIII. SI ſeruo libertas relinquatur ſub conditione, ſi millies hæredi dederit, tam difficili conditione appoſita, teſtator non cenſetur habuiſſe animum dandæ libertatis: ideò ſeruus ſtatuliber non eſt; neque, quamuis adimpleat conditionem, liber fieri poterit. ASSERTIO CLIX. QVi ſub impoſſibili conditione matrimonium contrahunt, ipſius matrimonij fauore, purè contrahere, & ex eorum voluntate ratum eſſe matrimonium creditur; ideò impoſſibiles conditiones pro non adiectis habentur. ASSERTIO CLX. CAutio Mutiana ſolùm obtinet in conditionibus negatiuis, quæ in non faciendo conceptæ ſunt, & ante mortem impleri non poſſunt; in affirmatiuis verò ita demùm, ſi implicitam habeant negatiuam, non aliàs. ASSERTIO CLXI. LEgata relicta ſub conditione, quæ in non faciendo concipitur, præſtita Mutiana cautione de non faciendo, vel de parendo conditioni, ſtatim peti poſſunt; Valent autem ſic concepta legata, vel quod in ipſo momento moriendi tribuendo magis vitæ, quàm morti, impleri conditio videatur, vt Cumanus declarat; vel vt ſubtiliùs animaduertunt alij, ex voluntate teſtatoris ſubſiſtunt, qui tali conditione negatiuâ appoſitâ, voluiſſe cenſetur, vt priùs impleretur. diſpoſitio, quàm legati conditio exiſteret, ſicut in modali diſpoſitione contingit, cui præfata diſpoſitio ex interpretatione Scæuolæ Iureconſulti ſimilis eſt. ASSERTIO CLXII. CAutio Mutiana in contractibus locum non habet cum ſententia communi, idque in odium eorum, à quorum verbis actus pendebat, & qui diſpoſitionem ſic potuerunt concipere, vt negatiuæ conditionis verba potiùs modalia client, quàm conditionalia; quod in vltimis voluntatibus contraria ratione non obtinet, quippe cùm à voluntate teſtatoris dumtaxat dependeant, nec quid poſſit imputari ei, in quem diſpoſitio confertur. ASSERTIO CLXIII. DEmonſtratio falſa, cùm de corpore conſtat, legatum non vitiat; nam cùm ad eum finem demonſtratio fiat, vt res quæ legata eſt, reddatur certa, ſi iã certa ſit, nihil referre debet, an demonſtratio falſa ſit, vel vera. ASSERTIO CLXIV. DEmonſtratio falſa, quæ certi loci reſtrictionem continet, legatum reddit inutile, ſi res in eo loco non reperiatur; veluti ſi teſtator dixerit: Lego Titio centum, quæ in arca habeo, vel quæ ille apud me depoſuit, conſideratur enim tanquam legatum certæ ſpeciei: vnde ſi quantitas non repedatur, vitiari debet, tamquam ſi relictum eſſet aliquid, quod in rerum natura non repedatur. ASSERTIO CLXV. LEgatum ſub falſa demonſtratione ita relictum; Decem quae Titius mihi debet, ei do lego, liberationis magis, quàm quantitatis eſſe videtur: vnde ſi debitum nullum ſit, nullius momenti legatum erit, ſed & ſi ita teſtator dixerit: Lego Titio centum, quae mihi Sempronius debet, hæres granatus non cenſetur dare quantitatem, ſed actiones cedere aduersùs debitorem: idcircò ſi nihil debeatur, & conſequenter nec actiones cedi poſſint, nullius momenti legatum erit, quaſi rei impoſſibilis, & quæ non repedatur in rerum natura. ASSERTIO CLXVI. DEmonſtratio falſa circa conſanguinitatem legatum non vitiat, quidquid Communis contrà intellexerit; ſi tamen teſtator per errorem exiſtimauit hæredem inſtitutú, aut legatarium eſe filium ſuum, aut fratrem, aut conſanguineum, diſpoſitio vitiatur, quoniam huiuſmodi demonſtrationes cauſam finalem inducunt. ASSERTIO CLXVII. LEgatum in liberam, aut abſolutam alicuius volunta{ De legato, quod in liberam, aut inuelatã alterius voluntatem confertur: aſſert. 8. }tem conferri non poteſt; in arbitrium tamen collatum, vel adiecta conditione, ſi hæres, aut alius in Capitolium aſcenderit, iure ipſo validum eſſe conſtat. ASSERTIO CLXVIII. QVoad ſonum verborum, ſiue ſignificandi modum, nihil intereſt, ſi Tuius in Capitolium aſcenderit, alicui legetur, an, ſi Titius ipſe voluerit, cùm vtroque caſu poſitum videatur legatum in voluntatem Titij, ſecus tamen quoad effectum iuris, & ipſius legati validitatem, cùm vno caſu valeat legatum, altero non, vt Cumanus animaduertit. ASSERTIO CLXIX. INſtitutionem iſtam: Quos Titius voluerit, hæredes inſtituo, plerique putant captatoriam eſſe, & ideò à veteribus improbatam; verius tamen crediderint alij, captatoriam non eſſe, ſed ideò improbatam, quòd alienæ, & liberæ alterius voluntati commiſſa ſit. ASSERTIO CLXX. CAptatoriæ inſtitutiones eæ dicuntur, quibus quis alterius voluntatem aucupatur, & captat: veluti ſi quis ita ſcripferit: Inſtituo Titium, ſi me hæredem ſcripſerit vel ſi quid mihi in teſtamèto ſuo reliquerit, vel, qua ex parte me hæredem inſtituerit Titius, eum hæredem inſtituo: vnde conſtat apertè captatoriam diſpoſitionem quamplurimùm differre ab ea, quæ alienæ voluntati committitur, quod vſque ad tempora Cumani non fuerant aſſequuti Doctores. ASSERTIO CLXXI. INſtitutionem hæredis in liberam alicuius voluntatem conferri non poſſe certum eſt; in arbitrium tamen poſſe, ſicut legatum, cum Caſtellioneo, & Cumano contra Communem. ASSERTIO CLXXII. LEgatum illud ſi Titius arbitratus fuerit, non conditionale, ſed purum eſſe, & Titius non, arbitrante, non corruere, ſed ad arbitrium boni viri reducendum eſſe, contra Communem, cum Accurſio, & Cumano. ASSERTIO CLXXIII. FIdeicommiſſaria libertas in liberam hæredis voluntatem conferri poteſt his verbis: Si hæres voluerit, fidei tuae committo, vt Stichum manumittas: directa verò non poteſt, vtputà ſi ita dixerit: Si hæres voluerit, Stichum liberum eſſe volo. ASSERTIO CLXXIV. QVi extremam voluntatem in alterius diſpoſitionem committit, de iure Pontificio inteſtatus decedere non videtur; cùm autem eo iure, ſicut & ciuili captatoria voluntas permiſſa non ſit, qualiter Decretalis illa, Cum tibi, quæ ſub titulo de teſtamentis, continetur, intelligenda ſit, obſcurum videtur: mihi verò, vel communis intellectus magis probatur, vel Sarmienti interpretatio non diſplicet. ASSERTIO CLXXV. FIdeicommiſſum vni ex familia, quem hæres cùm mo{ De legato, aut fideicõmiſſo vni ex familia, quem hæres elegerit, relicto, aſſertio. 18. }rietur, elegerit, vtile eſſe, & validum: quoniam fideicommiſſarij perſona incerta omninò non eſt, ſed ex electione hæredis venit certificanda. ASSERTIO CLXXVI. HÆres, cui à teſtatore aliquè eligendi de familia fuit facultas conceſſa, præcisè non tenetur eligere, ſed cauſatiuè ſi velit vnum tantùm ad fideicommiſſum admitti, aliàs enim nemine electo, omnes de familia ſimul admittuntur. ASSERTIO CLXXVII. SEmel ab hærede electione facta, ſtatim electo res per fideicommiſſum relicta incipit deberi; ideò ſi eidem ab hærede eadem res legetur, legatum tamquam creditori relictum non poteſt conſiſtere. ASSERTIO CLXXVIII. SI hæredi à teſtatore ſimpliciter ius eligendi tribuatur, cùm ſemel electione facta officio ſuo functus ſit, ampliùs mutare voluntatem non poteſt; quòd ſi tempore mortis, eligendi facultas concedatur, & antè elegerit, electionem reuocare poterit. ASSERTIO CLXXIX. SI hæres pluribus de familia, vel extraneis hæreditatem, vel aliquam rem particularem cùm morietur, reſtituere fuerit rogatus, & ex præmatura fideicommiſſi reſtitutione, alterius, quàm ipſius præiudicium verſetur, ante tempus mortis reſtitutionè præuenire non poteſt. ASSERTIO CLXXX. SI electionem in vita factam hæres non mutauerit, ſed vſque ad mortem in ea perſeuerauerit, ita demùm electio morte hæredis confirmatur, ſi non anteà moriatur electus; nam eo decedente ante hæredem, morte hæredis electio non confirmatur. ASSERTIO CLXXXI. ELectus ab hærede non ex diſpoſitione ipſius, ſed ex prouidentia, & voluntate primi teſtatoris in fideicommiſſo ſuccedere videtur; ideò cùm pater ſpurio filio nihil poſſit relinquere, neque ipſe hæres ſpurium filium teſtatoris poterit eligere. ASSERTIO CLXXXII. HÆredi proprium filium ſpurium ad fideicommiſſum eligere permittitur, quia non ab eo, ſed à primo teſtatore fideicommiſſum capit. ASSERTIO CLXXXIII. SVcceſſor in Maioratu ad debita vltimi poſſeſſoris ſoluenda non tenetur, præterquam ſi Màioratûs contemplatione, vel ad neceſſariam eius vtilitatem fuerint contracta. ASSERTIO CLXXXIV. SVcceſſor in Regno ad debita prædeceſſoris ſoluenda non tenetur, niſi in bonis etiam liberis ſucceſſerit: quo modo legem quandam Partitæ aliàs difficilem intelligendam exiſtimamus. ASSERTIO CLXXXV. PRoximior Maioratus poſſeſſor, licèt cauſam ingratitudinis commiserit, ab vltimo poſſeſſore per exhæredationem succeſſione Maioratûs priuari non poteſt. ASSERTIO CLXXXVI. LOcationi à prædeceſſore factæ, ſucceſſor in Maioratu non tenetur ſtare. ASSERTIO CLXXXVII. QVamuis hæres vnum de familia hæredem inſtituat; ſi tamen fundum extraneo legauerit, omnes de familia admittentur. ASSERTIO CLXXXVIII. HÆres vnum de familia eligere rogatus, plures etiam poterit eligere, niſi de contraria teſtatoris voluntate conſtiterit. ASSERTIO CLXXXIX. IS, qui de familia electus eſt, ab eligente in fauorem alterius de familia rectè grauari poteſt, in extranei vtilitatem non poteſt. ASSERTIO CXC. TEſtator, qui eligere vnum de familia in fundo hæredi conceſſit, ſi fundum extra familiam alienari prohibuit, tacitum fideicommiſſum in caſum alienationis reliquiſſe familiæ; videtur; ideò ſi hæres grauauerit electum, vt fundum extraneo reſtituat, & tantundem pretij ei relinquat, cùm propter ſequens fideicommiſſum in exterum collatum alienatio inducatur, ex perſona primi hæredis ſecundus oneratus intelligitur; itavt ab eo poſt mortem electi, omnes de familia fundum petere poſſint. ASSERTIO CXCI. IS, qui ad fideicommiſſum ab hærede electus eſt, cæteris omnibus de familia præfertur; cæterùm nemine electo, omnes in æquales partes admittuntur ASSERTIO CXCII. SI teſtator ita fideicommiſſum reliquerit: Hæres mens per fideicommiſſum fundum Sempronio, quamuis verbum, dato, vel æquippollens non ſit expreſſum quia tamen ſcriptura menti teſtatoris, & his, quæ ſcribi debuêre, congruit, fideicommiſſum tenere cum Bartolo defenditur. ASSERTIO CXCIII. POſt Papiniani coniecturam, ex qua conditio ſi ſine liberis tacitè ſubintelligitur, etiam tacita conditione fideicommiſſum eſt conditionale. ASSERTIO CXCIV. PApinianus non addidit conditionem, nec potuit, ſed{ De conditione ſi ſine liberis, quæ ex coniectura voluntatis teſtatoris tacite ſubintelligitur à lege. aſſert. 8. } pietatis fecit coniecturam. ASSERTIO CXCV. EX coniectura pietatis ſub conditione reſolui, & ſub contraria datum videri fideicommiſſum, iuris poteſtate eſſectum eſt. ASSERTIO CXCVI. SVblatâ differentiâ, quæ iure Digeſtorum, inter lineam maſculinam, & fœmininam viguerat, Iuſtinianus Papiniani coniecturam, non tantùm in liberis ſuis hæredibus, ſed & in illis liberis, qui per lineam fœmininam deſcendunt, ampliauit. ASSERTIO CXCVII. DOnatio quamuis piæ cauſæ facta ab eo, qui liberos non habebat, natiuitate liberorum reuocatur, ASSERTIO CXCVIII. LIberi iam nati donationis tempore, non excludunt fideicommiſſum, licèt multi diuersò ferantur. ASSERTIO CXCIX. AN naturales liberi ſubſtitutum excludant, perpetua fuit quæſtio, vna communis affirmat, non tantùm legitimis, ſed & naturalibus ex cõiectura Papiniani ſubſtitutum excludi, altera negat. ego nihil certum conſtitui, ſed voluntatis eſſe quæſtionem coniecturis eliciendam verius crediderim cum nonnullis. ASSERTIO CC. IN propoſito dubio nihil referre, an liberi naturales ex ſeruili conſortio, an ex concubina domi retenta ſint; nam ſcrupuloſa magis, quàm vera diſtinctio eſt, ſempèrque ſpectari debebit teſtatoris voluntas ex coniecturis elicita. ASSERTIO CCI. CÆlibes, & orbos non fieri lege Papia incapaces,{ De lege Papia, & de caducis tollendis, aſſertio. 11. } imò eis fuiſſe relictam teſtamenti factionem paſſiuam, dummodò legi pareant, contra nonnullos. ASSERTIO CCII. LEgatum annum à cælibe lex Papia non auferebat, licèt alia auferret, niſi intra centeſimum diem legi paruiſſet. ASSERTIO CCIII. NOn generaliter, ſed potiùs ne lex Papia eludatur, credo Iuriſconſultos legatum, donationem, fideicommiſſum, & mortis causâ donationem æquiparaſſe, & hæreditatis appellatione bonorum poſſeſſionem comprehendi docuiſſe. ASSERTIO CCIV. SVbſtitutionem vulgarem, non verò ius accreſcendi fiſcum lege Papia vocatum excludere, quodam Authore reclamante defendam. ASSERTIO CCV. IN conſilio Galli, vt pote non extenſo à Scæuola vltra pronepotem, non potuit deuolui hæreditas in cauſam caduci, quia in liberis vſque ad eum gradum lex Papia ius antiquum intactum reliquit. ASSERTIO CCVI. STante lege Papia, quemlibet bonorum poſſeſſionem petere, filios, & ſiruos parentibus, & dominis potiùs ſe hæredes exiſtere verius cenſeo. ASSERTIO CCVII. REgula Catoniana neque in legato vſusfructûs, neque in legato cælibi, & orbo relicto locum habebat. ASSERTIO CCVIII. ATtenta lege Papia, neque ante aditam hæreditatem poterat legatarius optare, neque legatum ad hæredes tranſmittere. ASSERTIO CCIX. LEgatum mortuo relictum, vt relictum latino, peregrino, & deportato, pro non ſcripto habetur ASSERTIO CCX. IN fideicommiſſis non iuris ciuilis ſubtilitas, ſed defunctorum voluntas obſeruatur; ideò fideicommiſſum deportati ſeruo relictum ſuſtinetur. ASSERTIO CCXI. SI ſeruus cælibis hæres inſtituatur, & antequam iuſſu domini hæreditatem adeat, alienatus, vel manumiſſus fuerit, & eius dominus intra centum dies legi Iuliæ, & Papiæ pareat, & nuptias contrahat, teſtamenti factionem habere dicitur; & ideò adeundo, ſibi, aut domino hæreditatem acquiret. ASSERTIO CCXII. DOtis cauſam ſemper, & vbique præcipuam eſſe de{ De priuilegiis dotis, aſſertio. 10. }bere propter publicam vtilitatem, vt fœminæ faciliùs nubere, & liberorum procreationi ſtudere poſſint; idcircò ipsius fauore quamplurima in iure ſtatura contra ſtrictas diſputandi rationes. ASSERTIO CCXIII. SI duo inſtrumenta reperiantur eodem die confecta, alterum dotis, & alterum mutui cum hypotheca, nec de prioritate conſtet, in dubio inſtrumentum dotis antiquius præſumitur. ASSERTIO CCXIV. SI hypotheca fiſci, cum hypotheca dotis concurrat, neque appareat, quæ prior ſit, dotis hypotheca anterior præſumetur; imò hodie noua Iuſtiniani conſtitutione, etſi certum ſit hypothecam fiſci anteriorem eſſe, dotis hypothecam præferri debere defendám. ASSERTIO CCXV. PRiuilegiũ tacitæ hypothecæ: ad filios, & ad hæredes extraneos tranſmittitur: priuilegium verò prælationis mulieri conceſſum, ad filios, non tamen ad hæredes extraneos tranſit. ASSERTIO CCXVI. Peciale priuilegium dotis in hoc conſiſtere, vt ex nuda promiſſione dotis actió naſcatur, cum Bartolo contra Recentiores. ASSERTIO CCXVII. INcerta promiſſio dotis, ſpeciali ipſius fauore, & laxatis in hoc iuris ciuilis regulis ſuſtinetur. ASSERTIO CCXVIII. QVamuis alienatio rerum mobilium dotalium, à marito facta, tam veteri, quàm nouiori iure teneat; tamen ſi maritus ſoluendo non ſit, dotis fauore, ne vxor indotata maneat, reuocabitur. ASSERTIO CCXIX. SI fœmina pro muliere dotem promittat, Senatuſconſulti Velleiani authoritas ceſſat, ac dotis fauore cum effectu obligatur. ASSERTIO CCXX. PRiuilegia dotis etiam in muliere ſterili locum habere, cum ſententia communi, contra nonnullos. ASSERTIO CCXXI. DEbitum primipilare præfertur debito dotis propter ſummam Reipublicæ vtilitatem, quæ in ſecuritate huius debiti verſatur. ASSERTIO CCXXII. COnuentionis verbum cùm generale ſit, tam no{ De contractibus nominatis, & innominatis, aſſertio. 12. }minatos, quàm innominatos contractus comprehendit: nominati ſunt, qui certum, & elegans nomen habent; innominati ſunt (quicquid Baldus & alij contrà contendant) qui nomen elegans non habent. ASSERTIO CCXXIII. PErmutationis contractus ex communi ſententia in eo diſtinguitur ab innominato do vt des, quòd ille, ſi ſpecies pro ſpecie detur, celebratur; hic, ſi ſpecies pro genere, aut genus pro genere permutetur: ſed ego cum nonnullis Recentioribus, & olim, & nunc longè verius crediderim, permutationem genus eſſe, & omnes contractus innominatos reſpectiuos, vt ſpecies comprehendere, ideóque innominatum contractum eſſe. ASSERTIO CCXXIV. DOnatio, cùm non aliter, quam rei traditione celebraretur ante Iuſtiniani conſtitutionem, nec nominatus, nec innominatus contractus fuit; poſt eam verò credebam olim, & nunc ſecurè firmo contractum eſſe, & quidem nominatum, licèt permulti contradicant, tranſactionem tamen innominatum contractum eſſe rectè defendunt quamplures. ASSERTIO CCXXV. INter nominatas & innominatas conuentiones hoc intereſt, quòd illæ ſolo conſenſu actionem ciuilem ſpecialem, & nominatam producunt; hæ autem non aliter, quàm ſi cauſa ſubeſt, licèt ante implementum obligationem naturalem producere cum communi ſententia libenter probauerim. ASSERTIO CCXXVI. PActa, quæ nuda appellantur, non impropriè contractus eſſe innominatos arbitramur, licèt quatuor tantum eorum ſpecies inueniantur, qui dicuntur reſpectiui, inter quæ eam differentiam conſtituo, quòd illa licèt iure ciuili, & pontificio etiam (vt verius eſt) actionem non producant, apud Hiſpanos tamen producunt; ſi tamen contractus reſpectiui ſint; nec apud nos actionem ante implementum pariunt. ASSERTIO CCXXVII. NOminatæ conuentiones nominatas actiones producunt, ideſt, quæ propriam, & deſcriptam formulam in albo Prætoris habebant; innominatæ verò generalem præſcriptis verbis ad intereſſe, & condictionem ob cauſam ad repetendum habent. Dicitur autem præſcriptis verbis actio, quòd à Prætore ſecundùm verba præſcripta conuentionis daretur; ideóque licèt actio in factum generalis ſit, plures ſpecies comprehendens, tamen in factum ciuilis eadem eſt, quæ & præſcriptis verbis, quia datur etiam ſecundùm factum. ASSERTIO CCXXVIII. SI detur pecunia pro re, quia emptionis venditionis ſubſtantialia interueniunt, contractum eſſe nominatum emptionis affirmo; ſed ſi ſimul cum pecunia alia ſpecies detur, quæ vel pecuniam excedat, vel de eius valore dubitetur, innominatam eſſe conuentionem do vt des, ad Paulum, & Celſum Iuriſconſultos conciliandos verius crediderim, & quorundam obſtaculis & nouè, & verè ſatisfaciam, vt aliquando forſan videbit Lector. ASSERTIO CCXXIX. SI ſpecies pro ſpecie, genus pro genere, ſpecies pro genere, aut è contra genus pro ſpecie detur, non eſſe contractum emptionis contra Caſſianos, & Sabinianos, ſed permutationis, aut innominatum do vt des, cum Nerua, & Proculo: ideóque præſcriptis verbis actionem dari, aut condictionem ob cauſam, veriſſimum conſtituo, & ab aliorum impugnationibus in Salmanticenſi Gymnaſio defendebam olim, nunc etiam facilè & verè defendi poſſe exiſtimo. ASSERTIO CCXXX. DO vt facias, & facio, vt des, contractus innominati, neque ex forma ineundi, neque ex implemento diſtinguuntur, ſed res reſpectu dantis eſt do vt facias, reſpectu verò facientis, facio vt des, ſicut venditio dicitur reſpectu vendentis, emptio autem reſpectu ementis; quando autem factum tale eſt, quod locari ſolet, non eſt innominatus contractus, ſed locationis, quia mercedem non oportere in pecunia numerata in eo contractu intercedere verius exiſtimo. ASSERTIO CCXXXI. SI facias quod locari non ſolet vt decem tibi dem, contractus eſt innominatus; & ideò ſemper actio præſcriptis verbis locum habebit, quæ apellatur in factum ciuilis, eámque Iulianus quoque conceſſit, licèt malè plerique exiſtimauerint in eo à Martiano reprehendi, quod ciuilem actionem in eo caſu negabat. ASSERTIO CCXXXII. CVm ex omnibus contractibus, qui à Græcis appellantur Synallagma, ciuilis adio præscriptis verbis oriatur, & huiuſmodi ſit contractus facio vt des; negari non poteſt ex eo competere actionem illam ciuilem: quod, ne Paulus Iureconſultus repugnet, intelligendum eſſe tuebor, vbi incipit is contractus à conuentione, idque incognita vulgò ratione. ASSERTIO CCXXXIII. COntractus innominatus facio vt facias, ſimillimus eſt contractui nominato Mandati, producittamen actionem ciuilem generalem præſcriptis verbis, quæ ſemper competit, vbi de contractu, aut actione dubitatur. ASSERTIO CCXXXIV. ACceptilatio eſt liberatio per mutuam interroga{ De acceptilatione, & nouatione. aſſert. 7. }tionem, quâ vtriuſque contingit ab eodem nexu abſolutio: Et duplex eſt, Vulgaris, quæ nonniſi verború obligationem diſſoluit: Aquiliana, per quam etiam aliæ omnes in ſtipulatum deductæ, & nouatæ diſſoluuntur. Dicitur autem acceptilatio ab accepto ferendo; acceptum enim ferre nihil aliud eſt, quàm fateri ſe ab aliquo accepiſſe, & ſic velut imaginaria ſolatio indicatur, ideſt, quæ ſpeciem ſolutionis iuri ciuili refert, & obligationem tollit. ASSERTIO CCXXXV. NOuatione tollitur obligatio, quæ inter modos diſſoluendarum obligationum à Iuſtiniano. refertur; definitur, vt ſit prioris debiti in aliam nouam obligationem, vel ciuilem, vel naturalem transfuſio, atque tranſlatio. Dicitur autem à nouo, ſiue à noua obligatione, nec intereſt quæ obligatio præcedat, dummodò abqua fuerit, hoc eſt, naturalis, ciuilis, aut honoraria, ſiue verbis, aut re, vel litteris, aut conſenſu præcedens conſtituta fuerit. ASSERTIO CCXXXVI. VEteri iure neque per additionem, vel detractionem ſummæ in fecunda ſtipulatione factam, nouationem fieri, niſi id inter contrahentes aſtum eſſet, contra communem ſententiam defenditur. ASSERTIO CCXXXVII. QVamuis ſecunda ſtipulatio plus quàm prima contineat, niſi id actum inter contrahentes fuerit, prior Pandectarum iure non nouabatur, ſed ſtipulator ex vtraque agere poterat; ita tamen vt ſi ex prima egerit, ex ſecunda tantùm ad id, quod deeſt, agere poſſit: ſin verò ex ſecunda, prior extinguatur ſolutione magis, quàm nouatione. ASSERTIO CCXXXVIII. NOua Iuſtiniani conſtitutione, prioris obligationis nouatio non aliás contingere poteſt, quàm ſi inter contrahentes expreſsè actum fuerit, vt nouatio fiat: Pandectarum tamen iure, & ſæculo Iureconſultorum inter contrahentes actum fuiſſe ſufficiebat, etſi non ſpecialiter; aut expreſſim, ſed tacitè tantum, hoc eſt ſignis, vel præſumptionibus à lege inductis. ASSERTIO CCXXXIX. NOuatio ope exceptionis inducitur hodie, in quibus caſibus ipſo iure inducebatur olim ex ſententia quorundam, quæ nullo pacto ſuſtineri poteſt: idcircò cum Alexandro, Fulgoſio, & Alciato multis retrò temporibus longè verius crediderim, nec ope exceptionis induci nouationẽ poſt Iuſtiniani conſtitutionem, niſi inter contrahentes expreſsè actum ſit, vt nouatio fiat; ASSERTIO CCXL. NOua Iuſtiniani conſtitutio, quæ nouationem fieri prohibet, niſi expreſsè agatur, in delegatione propriè ſumpta locum non habet; ſecus tamen ſi delegatio impropriè facta fit, quoniam delegans non liberatur nifi expreſsè actum fit, cum ſententia communi, quæ fortaſſis nec lege quadam partitæ alteratur, vtpote cùm in diuerſis terminis loquatur lex illa; quicquid Scriptores huius Regni contrà exiſtimauerint, ſed malè quidem, vt aliquando Lector videbit. ASSERTIO CCXLI. SCripturam eam habere prærogatiuam, vt ſemper pro illa præſumendum ſit, niſi contrarium euidentiſſimis probationibus conuincatur. ASSERTIO CCXLII. QVia facilè pecuniæ cupidus, ſeu neceſſitate oppreſ{ De nõ numeratæ pecuniæ exceptione, quæ nouiori iure biennio finitur. aſſert. 6. }ſus, ſpe futuræ numerationis, recepiſſe pecuniam fatetur, quæ ſtipulantis malignitate credita non ſit, non numeratæ: pecuniæ exceptio introducta eſt, quæ olim ad quinquennium extendebatur, nouiori iure biennio finitur. ASSERTIO CCXLIII. NOn numeratæ pecuniæ exceptio locum habet: ſiue ſcripturâ, ſiue verbis quiſpiam recepiſſe fateatur: ſed ſi Notarius numerationis testimonium in instrumento exhibeat, reus condemnabitur. ASSERTIO CCXLIV. TAntùm in contractu Mutui pecuniæ non numeratæ: exceptio prodeſt, in aliis autem obligationibus ex antecedenti cauſa descendentibus vnuſquiſque ſuis confeſſionibus acquieſcere debet. ASSERTIO CCXLV. PEcuniæ non numeratæ exceptio intra biennium oppoſita, probationis onus in creditorem transfert, eóque numerationem non probante abſolutio ſequitur. ASSERTIO CCXLVI. NOn numeratæ pecuniæ exceptioni renunciari poſſe, vel non poſſe, diſputationis gratiâ defenditur. ASSERTIO CCXLVII. CRedendi verbum ad eos propriè pertinet, qui alie{ De rebus creditis, & ſi certum petatur. Aſſert. 14. }nam fidem ſequuti ſunt: quocirca ex proprietate ſermonis referri non poteſt ad eos, quibus ex delicto, vel ex legato debetur: is enim, cui ex delicto debetur, alienam fidem non ſequitur, neque is, qui delinquit, poenæ conſentit, vult enim delinquere, non pænam pati: legatarius etiam fidem hæredis ſequutus non eſt, tamen impropriè, atque ex communi vſu loquendi, qui verborum proprietati præualet, nomen credendi ad omnes extenditur, quibus ex quacunque cauſa debetur. ASSERTIO CCXLVIII. CReditor propriè non solùm dicitur is, cui purè debetur, ſed etiam, cui in diem debetur, vel ſub conditione, quæ omninò extitura eſt; at verò is, cui debetur ſub conditione, quæ incerta eſt, propriè, aut ſimpliciter creditor non dicitur, ſed condicionalis creditor appellatur. ASSERTIO CCXLIX. MVtuum diuerſimodè definiri ſolet; mihi placuit ſemper definitio Bartoli, vt fit contractus celebratus datione vera, vel ficta; rei conſiſtentis in pondere; numero, vel menſura, cum ſpe recipiendi tantundem in genere ſuo. ASSERTIO CCL. REs quæ conſiſtit: in pondere, numero, vel menſura, ſi penes aliquem deponatur, ac eidem concedatur expreſſim, vt frui poſſit, vel vt tantundem reddere liceat, adhuc Depoſiti manet contractus, nec in Mutuum conuertitur propter adiectionem conditionis tempore Depoſiti factam; quæ licèt contractus Depoſiti modum excedat, non tamen eſt contra ipſius ſubſtantiam: Quòd ſi Depoſito ſimpliciter, & abſque vlla conditione facto, poſtmodùm inter partes conuenerit, vt tantundem reddere, vel Depoſito vti liceat, Depoſiti contractus finitur; & verum Mutuum eſſe incipit. ASSERTIO CCLI. SI res conſiſtens in pondere, numero, vel menſura credatur alteri, quamuis ipſe eadem nummorum corpora mutuanti reddiderit, adhuc Mutui contractus erit; ſufficit enim Mutuum ab initio eo animo factum, vt idè in genere redderetur, licèt ex accidenti aliter fiat. ASSERTIO CCLII. MVtuum in his rebus conſiſtir, quæ in pondere, numero, menſuráve conſtant; quoniam eius naturæ ſunt vt poſſit quis propriè in creditum ire, earum dominium transferendo, & ſibi ſatisfieri per ſolutionem aliarum eiuſdem generis, quæ tantumdem præſtent propter omnimodam ſimilitudinem; quod in aliis rebus non contingit, in quibus ſi aliquis iret in creditum, earum dominium transferendo, eueniret, vt cùm alia res ſoluendaſibi eſſet pro re, quam dedit, damnum pateretur, cùm nulla fit tam æqualis æſtimationis, vt ipſius; ſolutione ſatisfactum credito videri poſſit. ASSERTIO CCLIII. DEbitori mutuam rem aliquam accipienti, non licet inuito creditore rem alterius generis ſoluere, niſi imminente neceſſitate, & aliis interuenientibus, quæ à iure requiſita ſunt: Nec etiam licet pro vino, tritico, vel alia re, quæ in pondere, vel menſura conſiſtat, pecuniam ſoluere; cum Bartolo, & communi, contra nonnullos. ASSERTIO CCLIV. PEcuniam non tam ex ſubſtantia, quàm ex quantitate conſiderandam eſſe, idcircò ſummo, ſtrictóque iure licere debitori alterius generis pecuniam ſoluere, quàm cuius credita erat, dummodò æquiualeat acceptæ. ASSERTIO CCLV. CReditor ſicut inuitus non compellitur aliud pro alio, etiamfi melius ſit, accipere; ita neque alium fideiuſſorem pro alio: idcircò compellendus non eſt mutare fideiuſſorem etiam oblato alio æquè idoneo, neque vnum pignus pro alio, etſi ſit æqualis valoris: Ex cauſa tamen compelli poterit pignus æquè idoneum accipere, cùm ineo nulla versetur vtilitas, fideiuſſorem verò nunquã; quoniam creditor iuſtè poteſt de vna perſona magis confidere, quam de alia, etſi vtraque æqualis videatur. ASSERTIO CCLVI. MVtuum damus, recepturi non eandem rem. quam dedimus, ſed aliam eiuſdem generis, alioquin aut Commodatum erit, aut Depoſitum, aut aliud genus contractûs, provt contrahentes voluerint, hoc eſt Precarium, pignoris datio, aut locatio; ſed & ſi rem alterius generis accipiamus, Mutuum non erit, ſed contractus innominatus do vt des. ASSERTIO CCLVII. MVtuum vnicum eſſe, quod re contrahitur, & ita demum ſi de meo tuum fiat, non aliàs facilioris tamen doctrinæ gratiâ probari poſſe, Mutuum quoddam ciuile eſſe, quod contrahitur, cùm ſpe futuræ numerationis non acceptum accepiſſe fatemur: quo caſu non ex chirographo obligatio oritur, vt Bartolus exiſtimauit, ſed potiùs ex Mutuo, quia creditur numerationem præceſſiſſe, ſic vt etiam ante biennium actionem habeat creditor; quidquid alij repugnent. ASSERTIO CCLVIII. IN contractu Mutui tacitè actum videri, etſi expreſsè cautum non ſit, vt eiuſdem generis, & bonitatis res reddantur, quâ datæ ſunt: idcircò debitor nec dando rem mediocrem, liberatur, quia licèt generis debitor ſit, Mutuum tamen acceptum reſtituere debet cum relatione ad rem mutuo datam propter functionem, per quam certa efficitur res ſoluenda. ASSERTIO CCLIX. DEbitor generis, & ſic ex contractu Mutui, rei interitu non liberatur, quoniam genus perire non poteſt; id quod in debitore quantitatis etiam reſpectu certæ rei æqualiter obseruandum erit cum Cumano, & Fulgoſio, contra communem. ASSERTIO CCLX. DEbitor quantitatis, poſt oblationem, ope exceptionis liberatur, ſi quantitas perierit; abſque oblatione etiam, ſi inter partes conuentum fuerit, vt per interitum liberetur. TABVLA MATERIARVM, Quæ in præfatis 260. Aſſertionibus explicantur, & quarum veriores reſolutiones traduntur.   DE Subſtitut. in genere, & de Vulgari ſubſtitutione, aſſert. 24.   De Pupillari ſubſtitutione. aſſert. 30.   De Exemplari ſubſtitutione. aſſert. 15.   De Compendioſa ſubſtitutione. aſſert. 12.   De ſubſtitut. Reciproca, quam & Breuiloquam appellant Doctores. aſſert. 4.   De liberis, & poſthumis hæredibus inſtituendis, vel exhæredandis, item & de præteritione eorum, de conſilio Galli Aquilij circa nepotes, & de lege Velleia. aſſert. 30.   De inofficioſo teſtamento. aſſert. 11.   De acquirenda vel omittenda hæreditate. aſſert. 18.   De conditionibus, & demonſtrationibus. aſſert. 22.   De legato, quod in liberam, aut inuelatam alterius voluntatem confertur, aſſert. 8.   De legato, aut fideicommiſſo vni ex familia, quem hæres elegerit, relicto, aſſert. 18.   De conditione ſi ſine liberis, quæ ex coniectura voluntatis teſtatoris tacitè ſubintelligitur à lege, aſſertione. 7.   De lege Papia, & de caducis tollendis, aſſert. 11.   De priuilegiis dotis, aſſert. 10.   De contractibus nominatis, & innominatis. aſſert. 12.   De acceptilatione, & nouatione. aſſert. 7.   De non numeratæ pecuniæ exceptione, quæ nouiori iure biennio finitur, aſſert. 6.   De rebus creditis, & ſi certum petatur, aſſert. 14. FINIS. ANNOTATIONES In Loca quædam poſt ſuperiorem editionem diligentiùs examinata. In Librum Primum de Vſufructu. -  LIbro primo capit. 1. num. 1. Cùm de ſi[*]gnificatione, proprietate, & virtute verbi Vſuſfructus agerem, ad nonnullos Authores lectorem remiſi: Eſt etiam videndus vltra relatos ibi, Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtit. de vſufructu num. 62. & 63. & n. 10. Vbi agit vnde Vſusfructus denominetur, & an ſit nomen æquiuocum, & generale; & probat, quòd ſeptem modis capiatur. -  Cap. 1. per totum, de vſufructu formali, & cauſali[*] egimus, & communem Doctorum ſententiam, quòd ſit vſusfructus formalis, & cauſalis, defendimus, & meliùs, quàm hactenus comprobauimus. Eandem etiam opinionem tuetur, & dicit veriſſimam Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſtitut. de vſufructu, ex num. 64. vſque ad num. 70. vbi plenè loquitur ad propoſitum, non tamen ita plenè vt nos loquuti ſumus, nulla etiam dicit ex his, quæ pro communi, & contra Recentiores adnotauimus, vt ibi videri poterit. -  Cap. 2. ex num. 2. vſque ad num. 7. defendi, vſumfru[*]ctum omnem iuris eſſe, ſiue à iure inſtitutum: Poſtmodùm inueni, quòd id admittit Bartolus in l. ſi is qui pro emptore, num. 31. ff. de vſucapionibus, vbi docuit, quòd vſusfructus iuris eſt, & à iure ciuili inuentus: & ſequitur Matiencus in l. 8. tit. 7. gloſſ. 1. num. 14. lib. 5. nouæ recopilationis. Qui de vſufructu facti non loquitur, nec aliquid dicit ex his, quæ à nobis adnotata fuerunt. -  Cap. 2. ex num. 75. tractaui, vtrùm legatum vſusfru[*]ctus ſimpliciter factum vxori nomine appellatiuo, debeatur ſecundæ vxori; & contrarias Baldi, Alexandríque ſententias retuli eo loco: tandem Pauli de Montepico, Menochij, ac aliorum ſententiam probaui, quam ante ipſos diſtinguendo tenuit Felinus in cap. innouamus, n. 11. de treug. & pace, vbi fœdere diſtinctionis repugnantes opiniones conciliat, & inquit, quòd teſtator habuit vxorem tempore facti teſtamenti, legatum cenſetur præſenti vxori relictum, & de ſecunda, aut futura vxore non cogitatum; ſed tantùm de prima. Ratio eſt, quia teſtator potuit moueri ex affectione ſingulari, vel propter merita, l. cùm rem alienam, C. de legatis, l. nec adiecit, ff. pro ſocio: & in hoc caſu Baldus loquitur, & intelligitur vt generaliter procedat: Siverò teſtator non habuit vxorem tempore facti teſtamenti, legatum vxori relictum, non ſolùm primæ, ſed etiam poſteriori relictum viderur, nam ceſſat illa coniectura ſingularis affectionis, vel meritorum, & legatum intelligitur relictum ex ſola maritali affectione, quæquidem maritalis affectio generaliter in quacunque vxore locum habet, vt latiùs explicat Paulus de Montepico vbi ſuprà, & eſſe communem diſtinctionem profitetur Petrus Andora lib. 10. communiwn opinionum, verbo, legatum, verſ. ſi teſtator. Ioannes Petrus Molignati de appellatiua vtriuſque iuris intenſione, verbo, vxori, per totum. Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 8. tit. 15. fol 357. vbi num. 3. ſuperiori diſtinctione recepta conſtituit in propoſito generaliter ex coniectura voluntatis, cuilibet vxori legatum cenſeri debere relictum. verùm coniecturam voluntatis in contrarium trahere, quando teſtator ex ſingulari affectione præſentis vxoris, vel meritis adductus fuit, videri poteſt Menochius etiam vltra locum relatum vbi ſuprà, in conſil. 97. num. 80. & 81. lib. 1. & in conſ. 106. num. 69. lib. 2. & præſump. lib. 4. præſump. 122. per totam, vbi plures caſus diſtinguit, & agit de legato facto vxori ſimpliciter à marito, vel ab alio vxori alicuius: vide etiam Coſtam in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. prima part. verbo, legauit, num. 6. & 10. Barboſam in l. diuortio, §. quod in anno, num. 10. & 14. ff. ſoluto matrimonio Angelum Matheacium de legatis & fideicommiſſis, lib. 2. cap. 33. n. 7. & quatuor ſeqq. fol. mihi. 100. vbi nouiſſime diſputat pro vtraque parte præſentem quæſtionem, nec diſtinctionem Felini probat; inclinat potiùs in eam partem, vt ſecunda: vxori etiam legatum debeatur; dicit tamen conſultius eſſe & æquius, mentem teſtatoris ex variis coniecturis ſtudiosè elicere. -  Cap. 5. num. 20. diximus fructuarium iure ſuo vti &[*] frui, ſiue ex ſe ipſo fructus percipere ex fundo: Id quod veriſſimum eſt, & vltra relatos ibi, probatur per Modernum in conſuet. Pariſienſ. tit. 1. §. 1. gloſſ. 1. num. 26. & n. 30. vbi dicit, quòd fructuarius fruitur ſua authoritate, & per manus ſuas, nec cogitur per manus proprietarij accipere vſumfructũ, Petr. Greg. in ſyntagm. iur. lib. 4. c. 3. num. 5. Ioannes Vincentius Annius alleg. 48. n. 55. -  Cap. 6. num. 18. & ſeqq. cùm agerem an legatarius[*] ocupans legatum propria authoritate perdat ius ſuum, retuli quamplurimos id tractantes: vltra relatos ibi, vide Flaminium de Rubeis in conſ. 48. ex num. 12. cum multis ſequentibus. -  Cap. 14. per totum, actum eſt vtrùm teſtator remitte[*]re poſſit cautionem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & inuentarij confectionem: adde quod hanc quæſtionem pro vtraque parte plenè diſputat Petrus Ricciardus ad principium, Inſtit. de vſufructu, ex num. 183. vſque ad num. 198. & num. 199. remanet cum Communi, quam defendimus, quòd non poſſit prædicta cautio remitti; quòd verò poſſit hæres, ibidem reſoluit n. 197. ſed eo loco nulla tangit ex his, quæ à nobis adnotata ſunt vltra alios, nec veram reddit differentiæ rationem. -  Cap. 16. tractaui, vtrùm fructuarius faciat fructus[*] ſuos ante cautionem præſtitam tam in vſufructu proprio, quàm in improprio; tractat etiam latiſſimè Petrus Ricciardus ad principium, Inſtit. de vſufructu, ex n. 145. vſque ad numer. 171. vbi in omnibus conuenit cum his, quæ reſoluimus, & argumentis contrariæ partis plenè ſatisfacit; multa tamen omittit quæ animaduerſione digna ſunt, & à nobis adnotata fuêre, vt ibi videri poterit. -  Dict capite 16. actum eſt, vtrùm cautio in vſufructu[*] præſtanda de ſubſtantia vſusfructûs eſſe dicatur: quam quæſtionem latiſſimè etiam diſputauit Petrus Ricciardus ad principium Inſtit de vſufructu; & quòd non ſit de ſubſtantia in vſufructu proprio cum Communi defendit, & latè ampliat, & limitat, & argumentis contrariæ partis ſatisfacit ex num. 137. Vſque ad num. 155. in vſufructu verò improprio, quòd cautio omninò ſit de ſubſtantia, reſoluit ibidem num. 160. ſed pro vtraque parte diſputat ex num. 155. vſque ad num. 164. itavt diſputationis gratiâ ex dictis ibi, vtraque opinio problematicè defendi poſſit: Sed in puncto iuris, & rei veritate reſolutioni à nobis traditæ omninò adhærendum exiſtimamus, quæ ex dictis ibi veriſſima cuique videbitur. -  Capit. 17. per totum, latiùs, & melius quàm hactenus[*] tractatur, quomodo, & qualiter cauere debeat vſufructuarius in omni vſufructu, aut reſpectu diuerſæ rei fructuariæ cuiuſque? in qua quæſtione breuiter nimis ſcripſit Petrus Ricciardus ad §. conſtituitur, Inſtitut. de vſufructu, num. 21. & 23. verſ. Tertiò colligitur; nec ibi dicta vera ſunt indiſtinctè, aut ſaltem maiori indigent declaratione, vt ex dictis eo loco colligitur. -  Cap. 18. per totum, actum, an vſufructuarius admitti[*] debeat ad iuratoriam cautionem, ſi aliter cauere non poſſit: hanc quæſtionem diſputat latè, ſed prolixè Petrus Ricciardus ad principium, Inſtitut. de vſufructu, ex num. 171. vſque ad num. 183. & num. 178. rectè dicit de rigore iuris veriorem opinionem eſſe contra Communem, quòd fructuarius fideiuſſorem non inueniẽs priuetur commodo vſusfructus: quod aliis comprobauimus, quæ ipſe prætermittit: ſed de æquitate num. 179. firmauit tenendam communem opinionem, quòd fructuarius non reperiens fideiuſſorem propter inopiam, admittatur ad commodum vſusfructûs, præſtitâ iuratoriâ cautione intelligendo, vt latiùs limitat, & declarat numeris ſeqq. Sed in hac re nouam, veram tamen, atque ex mente communi procedentem reſolutionem tradidi ſuprà, dict. cap. 18. -  Cap. 20. actum eſt, vtrùm vſufructuarius dicatur[*] procurator in rem ſuam, idque tractauit Ricciardus ad principium, Inſtitut. de vſufructu, in finalibus verbis: vbi cum Caualcano diſtinguendum putat inter ea, quæ reſpiciunt vſumfructum tantùm, aut proprietatem; quam diſtinctionem merito impugnaui, ſiue aliter & meliùs explicaui, vt ibi vidiſti. -  Cap. 32. num. 18. contra Iaſonem, & alios probaui[*] cum Bartolo, in vſufructu, & aliis iuribus incorporalibus cadere propriè dominium. Adde vltra relatos ibi, idem tenuiſſe Cuiacium recitat. ſolemnium in lib. digeſtorum, ad l. interd. 21. in fine, ff. de acquirenda poſſeſſione. Vbi fecit dominium triplex: dominium Proprietatis, dominium vſusfructus, dominium Poſſeſſionis. Proprietatis dominium, inquit, l ſi tibi, ff. quibus modis vſusfructus amittatur. Vſusfructus dominium, l. qui vſumfructum, ff. ſi vſusfructus petatur. Dominium Poſſeſſionis, l. 2. C. de bonis maternis. -  Cap. 33. num. 7. diximus qualiter fructuarius debeat[*] vti domo, vt dicatur vti arbitrio boni viri: adde vltra relatos ibi, Vincentium Carocium de locato & conducto, 3. gradu perſonarum, quæſt. 15. per totam, fol. 81. vbi late agit, qualiter, aut quibus modis debeat vti vſufructuarius, cùm domus vſumfructum obtinet, & quibus perſonis, atque ad quos vſus locare poſſit. -  Cap. 42. num. 15. & ſeqq. diximus, Fructus pendentes[*] in re fructuaria tempore, quo cedit dies vſusfructûs, ad fructuarium pertinere, per textum, in l. ſi pendentes, 34. ff. de vſufructu: adde Petrum Coftalium in eadem l. vbi intelligit eam in hunc modum: Fructus, quos teſtator pendentes reliquerit, pertinere ad vſufructuarium, vtin eis ſimul cum re ius vſusfructûs habeat, ſed tamen vſumfructum augebunt, & debebút reſtitui cum re ipſa, l. vxori, ff. de vſufruct. legato, cùm & ipſi pars rei ſint, l. fructus pendentes, ff. de rei vendicat. Quod; cùm vſusfructꝰ omnium bonorum relictus eſt, alij dixerunt, vt ibidem vidimus. Sed in vſufructu rei particularis ſolus prædictus Author ſic annotauit in terminis; idcircò ſi caſus occurrat, cogitandum erit, an Vlpian. in eo textu forſitam aliter ſenſerit, dum dicit: Nam ſtantes fructus ad fructuarium pertinent; quaſi velit indiſtinctè commodo fructuarij pendentes fructus cedi debere, ſic vt ſequentium annorum fructus cedent: quod ita intellexiſſe videntur Authores nonnulli, quos ibi retulimus: & in præſenti Rebuffus ad l. 235. ff. de verborum ſignificatione, verſ. ſeptimò ferre, fol. mihi, 1024. -  Cap. 59. num. 29. dictum fuit, quòd inſtrumenta, &[*] aliæ ſcripturæ iurium, actionum, & bonorum teſtatoris apud hæredes debent remanere, & non eſſe penes vſufructuarium, & ibi retulimus Pedrocham ſic reſoluentè: idem etiam reſoluit Vincentius de Franchis deciſione 386. part. 2. Vbi dicit, quòd orta quæſtione inter hæredem, & vſufructuarium omnium bonorum, penes quem ex eis deberent remanere ſcripturæ hæreditariæ, & auditis vtriuſque allegationibus tandem iudicatum fuit, quòd eas deberet hæres conseruare, qui dominus eſt, & tenetur pro defenſione vſusfructus eas ad inſtantiam vſufructuarij exhibere, vt ibi probauit. -  Cap. 60. actum eſt, an de legato vſusfructûs omnium[*] bonorum Quarta Falcidia detrahi poſſit: & ibidem quomodo vſusfructûs legati æſtimatio fiat; adde Ioannem Vincentium Honded. in conſilio 39. numer. 80. volum. 2. -  Cap. 69. per totum, meliùs quàm hactenus defendi,[*] alienatione vſumfructum non amitti indiſtinctè: adde Marcum Antonium Peregrinum nouissimè in conſ. 97. num. 19. lib. 1. Vbi diſtinguit vſusfructus alienatione tunc reconſolidationem fieri cum proprietate, cùm formalis vſusfructus alienatur, ſecus ſi cauſalis: in quo decipitur ex his, quæ latè annotauimus; nam ſicut cauſalis vſusfructus alienatione, id eſt, re ipſa alienata, reconſolidatio non fit, ſic nec formalis alienatione, cùm impunè formalis etiam diſtrahi poſſit. -  Cap. 71. per totum, actum eſt, qualiter vſusfructus,[*] ac alia ſeruitus quæcunque dominij acquiſitione confundatur, ſiue amittatur. Adde vltra ea, quæ ibidem diximus, nonnulla, quæ in propoſito ſcribunt Tiraquellus de retractu lignagier, § 1. gloſſ. 7. num. 62. & quatuor ſeqq. Matienço in l. 7. titul. 11. gloſſ. 1. ex num. 35. vſque ad num. 47. lib. 5. nouæ recopilationis. -  Cap. 75. ex num. 24. cum ſequentibus, egimus vtrùm[*] dominium vnicum ſit, idque directum, an duplex & vtile, & directum: adde vltra relatos ibi, D. Felicianum de Solis latè tractantem in proœmio de cenſibus, ex nu. 11. & 12. vſque ad num. 17. -  Cap. 28. num. 19. nõnullas Habitationis definitiones[*] adduxi: vitra relatos ibi, adde Thadæum Piſoſoacium ad titulum Inſtit. de vſu & habitatione, num. 2. -  Cap. 61. num. 17. & 18. diximus, quòd teſtator in du[*]bio cenſetur legare, ius dumtaxat, quod habet, etſi tale ius morte ipſius ſit periturum, & ſic etiam ſi legatum ſit inutile: de quo vltra ea, quæ ibidem dixi, commendo Hyppolitum Riminald. in conſil. 241. ex num. 23. vſque ad num. 35. lib. 3. vbi nonnullas leges in propoſito declarat, atque eleganter prædicta diſſoluit, vt ibi videri poterit meliùs forſan quàm alibi: & in effectu conciliatio, quam adducit, concordat cum his, quæ diximus contra Pichardum. -  Cap. 74. ex num. 44. ad propoſitum eorum, quæ ibi[*] dicuntur, vide Surdum conſil. 205. lib. 2. vbi an colonus in venditione fructuum cogatur præferre dominum, an vaſallus, ex num. 13. an emphyteuſim generatione finitam concedere non teneatur dominus de nouo, ſi velit pro ſe retinere. LOCA IVRIS COMMVNIS, tam Cæſarei, quàm Pontificij, & legum Regiarum Caſtellæ, quæ in his Commentariis, circa vſusfructûs materiam, ſumma cura, & diligentia explicantur, quibus veri, & germani intellectus aſſignantur. -  Ex Digeſto veteri. -  LEX quod noſtrum, ff. de vſufructu. num 39. & tribus ſequentibus, pag. 5. -  L. cum in fundo, ff. de iure dotium. num. 43. pag. eadem. -  L. vtifrui, 5. ff. ſi vſusfructus petatur, num. 54. & 55. pag. 6. -  L. ius publicum, ff. de pactis: & eius materia, num. 32. pag. 28. -  L. 3. §. ſed vtrum, ff. de minoribus, num. 31. pag. 42. -  L. quamuis, ff. de iure dotium, num. 34. p. ead. -  L. cum in fundo, ff. de iure dotium num. 37. p. ead. -  L. ſciendum, §. ſi fundus, ff. qui ſatiſdare cogantur, n. 48. & 49. pag. 43. -  L. 1. ff. ſi vſusfructus petatur, num. 14. pag. 53. -  L. 3 ff. de vſufructu, cum §. l. Inſtitut. eodem tit. num. 3. & num. 13. Pag. 62. -  L. ſi ab hærede, ff. ſi vſusfructus petatur. n. 21. p. 63. -  L. Papinianus, 18, ff. de ſeruitutibus. num. 23. & quinque ſequentibus. -  L. via, 5 ff. de ſeruitutibus. num. 25. pag. 69. -  L. 4. ff. de vſufructu, cap. 11. per tot. pag. 70. -  L. 4. ff. de ſeruitutibus. cap. 11. per tot. pag. 70. -  L. 3. §. dare, ff. de vſufructu, l. quoties, l. 2. ff. de ſeruitutibus, l. 1. §. finali, ff. de ſeruitutibus ruſticor. l. ſi ego, §. 1. ff. de publiciana in rem actione, quæ ad idem pertinent. cap. 12. per tot. p 73. & ſeqq. -  L. qui vſumfructum, 43. §. finali, cum l. quæſitum, ſtatim ſequenti, ff. de vſufructu. num. 10. & num. 15. & 16. pag. 78. -  L. ſi tibi, ff. de vſufructu earum rerum quæ vſu conſumuntur. num. 16. & 22. pag. 89. & 90. -  L. in omnibus, 41. ff. de iudiciis, & eius materia, n. 11. pag. 95. -  L. 1, in verſicul. finali, cum 11. ſeqq. ff. vſufructuarius quemadmodum caueat. cap. 20. per tot. pag 97. -  L. 1. §. habet autem, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat. num. 12. pag. 100. -  L. ſed & ſi quid, §. & generaliter, ff. de vſufructu. ibid. -  L. item ſi fundi, §. ſeminarios, ff. de vſufructu, num. 14. & tribus ſequentibus. pag. 103. -  L. ex ſylua, 11. ff. de vſufructu, num. 36 & 38. p. 110. -  L. ſed ſi grandes, 12. ff. de vſufructu. num. 37. p. ead. -  L. vetus, l. vel inutilium, & l. quid ergo, ff. de vſufructu c. 27. per tot. pag. 113. -  L. ſi alij vſus, 42. ff. de vſufructu. num. 13. p. 116. -  L. per ſeruum, 14. §. 1. & verſic. denique, l. ſed ſi de fructu, 15. ff. de vſu & habitatione, & l. huic ſtipulationi, ff. vſufructuarius quemadmodum caueat. num. 14. & 15. pag. 116. & 117. -  L. ſi quis ita, 24. l. defuncta 65. §. Sempronio, ff. de vſufructu, cap. 29. per tot. pag. 119. & ſeqq. -  L. ſi habitatio, 10. §. l. ff. de vſu & habitatione. num. 19, pag. 123. -  L. vltima, ff. de vſufructu earum rerum quæ vſu conſumuntur. num. 20. pag. 124. -  L. Proculus, 19. ff. de vſufruct. latiſſimè num. 25. & ſeqq. pag. ead. -  L. plenum, §. ſed & ſi pecoris, ff. de vſu & habitatione num. 47. pag. 127. -  L. vſus pars, 20. ff. de vſu & habitatione, num. 14. & 19. pag. 130. & 131. -  L. viæ, itineris, 17. ff. de ſeruitutibus, ex num. 5. & n. 12. & 18. pag. 130. & 131 -  L. hæredes, 26. §. in illa, ff. familiæ erciſcundæ. num. 7. pag. 130. -  L. 4. ff. de vſufructu, cum l. rectè dicimus, ff. de verborum ſignificatone, cap. 32. à principio vſque ad num. 16. pag. 132. & 133. -  L. qui vſumfructum, 3. In fine, ff. ſi vſusfructus petatur. Ex num. 16. cum ſeqq. pag. 133 -  L. vſufructu, 7. §. hac ratione, cum duabus legibus ſequentibus, ff. de vſufructu, l. æquiſſimum, 17. § fructuarius, cum cæteris §§. illius legis, 1. ſed & ſi quid 19. l. vſufructuarius nouum, 51. ff. eodem titul. cap. 33. à principio. pag. 135. -  L. ſed & ſi quid inædificauerit, 19. ff. de vſufructu, n. 10. 11. & 12. pag. ead. -  L. æquiſſimum, 17. § proinde, Verſiculo, etſi fortè in in hoc, ff. de vſufructu, ex num. 23. vſque in finem capitis. pag. 137. & ſeqq. -  L. vſufructuarius, 68, ff. de vſufruct. ex num. 13. vſque ad num. 23. pag 136. & 137. -  L. ſed & ſi quid, 19. §. ſed nec ſeruitutem, & §. proprietatis, cum l. ſeq. ff. de vſufructu, latè, & meliùs quàm hactenus, cap. 35. per tot. p. 141. & ſeqq. -  L. vſufructu legato, 7. l. item ſi fundi, 10. ff. de vſufructu. ex num. 11. cum ſeqq. pag. 145. -  L. item ſi fundi, verſic, huic vicinus tractatus eſt, ff. de vſufructu. num. 24. pag 153. -  L. ſi pendentes, 34. ff. de vſufructu, num. 15. 16. & 17. pag. 167. -  L. de funda, 65. §. vltimo, ff. de vſufructu, cap. 43. à principio vſque ad num. 11. pag. 168. -  L. ſi habitatio, 10. §. vtrùm, ff. de vſu & habitione, n. 10. pag. ead. -  L. quoties, 41. §. vniuerſorum, ff. de vſufructu, num. 10. pag. 170. -  L. & puto, 26. §. Iulianus, ff. familiæ herciſcundæ. num. 3. pag. 179. -  L. ſi proprietas, 1. ſi tibi, ff. de vſufructu accrefeendo num. 35. ad finem. pag. 183. -  L. penultima, ff. de vſufructu accreſcendo num. 22. & multis ſeqq. pag. 187. -  L. 1. §. interdum, ff. de vſufructu accreſcendo, num. 24. & ſeqq. pag. 187. -  L. ſicuti, §. finali, & §. Ariſto, ff. ſi ſeruitus vendicetur, num. 4. pag. 190. -  L. loci corpus, ad finem, ff. ſi ſeruitus vendicetur, n. 5. pag. ead. -  L. ſtatuæ, 44. in princ. & §. 1. ff. de vſufructu, ex num. 7. cum ſeqq. pag. 191. -  L. infantis, 62. ff. de vſufructu, num. 9. pag. ead. -  L. quoties, 15. & l. ei fundo, 19. ff. de ſeruitutibus, n. 11. & multis ſeqq. pag. ead. -  L. ergo, §. finali, cum l. veluti, ff. de ſeruitutibus ruſticorum, num. 16. pag. 192. -  L. vt pomum, 7. ff. de ſeruitutibus, ex num. 21. p. 193. -  L. 4. & 5. ff. de operis ſeruorum, cap. 50. per tot. maximè num. 5. & 6. pag. 194. -  L. ſed & ſi quid, 19. §, & ſi veſtimentorum, ff. de vſufructu, fructu. cap. 51. per tot. p. 196. -  L. hactenus, 8. ff. de vſufructu, cap. 56. per totum, pag. 210. -  L. Titio cùm morietur, 58. ff. de vſufructu, num. 15. pag. 224. -  L. hæres meus, 78. §. quamuis, ff. de conditionibus & demonſtrat. & 15. ff. de vſufructu legato. ibid. -  L. an vſusfructus, ff. de vſufructu, num. 19. & quatuor ſeqq. & ibidem l. ſi vſusfructus municipibus, ff. de vſufructu legato. pag. 225. -  L. ſi vſusfructus ciuitati. 21. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, num. 22. & 23. pag. ead. -  L. ſi vſusfructus alternis, 28. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, ex num. 30. vſque in finem capitis, p. 245. -  L. ſeruitutes, 14. ff. de ſeruitutibus, & eius materia, n. 6. pag. 247. -  L. ſi vſusfructus, 67. de iure dotium, cap. 69. ferè pertot. maximènum. 25. pag. 253. -  L. ſi is qui, 11. §. iura prædiorum, cum l. ſed an viæ, 12. ff. de pignoribus, cap. 70. pertot. p. 254. & ſeqq. -  L. ſi ſeruus, 27. ff. de vſufructu, num. 8. p. 258. -  L. repeti, §. rei mutatione, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, cap. 72. à principio. pag. 259. -  L. fundi, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, num. 24. & 25. pag. 262. -  L. quoties, 41. §. vniuerſorum, ff. de vſufructu, ex num. 11. pag. 260. -  L. ſeruitutes, 19. §. ſi ſublatum, ff. de ſeruitutibus vrbanorum, ex num. 15. cum ſeqq. pag. 261. -  L. domo, 21. ff. de pignoratitia actione, ex num. 19. cum ſeqq. pag. ead. -  L. ſi cui inſulæ, 60. ff. de vſufructu, num. 2. p. 260. -  L. excepta, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, n. 4. pag. ead. -  L. ſi pendentes, §. ſi qua ſeruitus, cum l. arbores, §. l. ff. de vſufructu, conciliatur, & declaratur, ex n. 3. cum ſeqq. pag. 263. -  Legis, ſi quis domum, §. l. ff. locati, materia, num. 19. pag. 265. -  L. ſi habitatio, 10. ff. de vſu & habitatione, num. 23. pag. ead. -  L. Pomponius, 29. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, num. 4. pag. 267. -  L. ſi tibi, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, n. 25. pag. 268. -  L. ſi proprietati, 4. ff. de iure dotium, num. 4. p. 275. -  L. 1. §. qui in perpetuum, ff. ſi ager vectigalis vel emphyteuticarius, num. 30. pag. 273. -  L. defuncta, 65. ff. de vſufructu, cap. 77. per totum, & capitibus ſeqq. pag. 277. -  L. ſi fur, 14. ff. de vſufructu, num. 9. & num. 13. p. ead. -  L. ſi vſufructuarius meſſem, 13. ff. quibus modis vſusfructus amittatur, num. 11. pag. ead. -  L. ſi operas 33. ff. de vſufructu, num. 16. pag. 278. -  L. vtifrui, 5. §. finali, ff. ſi vſusfructus petatur, n. 17. & 18. pag. ead. -  L. Herennius, ff. de vſuris, num 11. & 12. pag. 285. -  L. quòd ſi nulla, ff. de religioſis & ſumptibus funerum, num. 14. per tot. pag. eadem. -  Ex Infortiato. -  LEx placet, ff. de acquirenda hæreditate, num. 5. pag. 26. -  L. dotalem, 62. ff. ſoluto matrimonio, num. 27. p. 41. -  L. ſpecies, ff. de auro & argento legato, num. 6. p. 45. -  L. ſeruum filij, 26. §. finali, ff. de legatis l. num. 10. pag. 57. -  L. Titio, 21. ff. de vſufructu legato, num. 36. p. 65. -  L. qui duos, 20. ff. de legatis i. num. 38. p. 66. -  L. Iulianus, 41. §. ſcio, ff. de legatis l. num. 39. pag. ead. L. Titia, 40. §. Seia teſtamento, ff. de auro & argento legato, num. 41. pag. ead. -  L. ſi vſusfructus mihi in biennium, ff. de vſufructu legato, num. 17. pag 78. -  L. patrimonij, 22. l. fundi Trebatiani 37. & l. cum ita, 41. ff. de vſufructu legato, cap. 29. per totum, pag. 119. -  L. libertis, 4. cum ſua materia, ff. de alimentis & cibariis legat, ex num. 4. cum ſeqq. & vide num. 17. & 18. pag. 122. -  L. filios, 39. ff. de vſufructu legato, & l. ſpecies, 15. ff. de auro & argento legato. num. 21. pag. 124. -  L. generali capite, 32. ff. de vſufructu legato, num. 22. pag. ead. -  L. denique, 8. §. interdum, ff. de peculio legato. num. 24. pag. eadem. -  L. non aliter, ff. de legatis 3. num. 37. pag. 126. -  L. ſi quis reum, 6. §. idem Iulianus ſcribit, ff. de liberatione legata, num. 45. pag. 127. -  L. legatum, 17. ff. de annuis legatis. num. 46. p. ead. -  L. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis 1. num. 56. pag. 128. -  L. annua, 20. §. finali, ff. de annuis legatis, num. 10. pag. 168. -  L. ſi alij, 19. ff. de vſufructu legato, latiſſimè cap. 47. per totum. pag. 178. -  L. ſi Titio, 1o. ff. de vſufructu legato, num. 36. & 37. pag. 183. -  L. Sempronius Attalus, 36. §. ſi fundus, ff. de vſufructu legato, num. 35. pag. ead. -  L. cum quidam, 23. ff. de annuis legatis, num. 11. pag. 169. -  L. ſi ita, & l. vltima, in princ. ff. de auro & argento legato, num. 7. & 8. pag. 170. -  L. mulieri & Titio, 73. ff. de condit. & demonſtrat. ex num. 5. vſque ad num. 13. p. 185. & ſeq. -  L. & Proculo, 20. ff. de legatis 2. num. 32. vſque ad n. 37. pag. 188. -  L. planè, §. ſi coniunctim, ff. de legatis l. num. 28. pag. eadem. -  L. 1. §. ſi vſusfructus, verſic. ſed operis, ff. ad legem falcidiam. cap. 50. à principio. p. 194. -  L. 2. ff. de vſufructu legato, cap. 50. per totum, vbi vide num. 16. pag. 196. -  L. 1. ff. de vſufructu legato, cap. 52. per totum. p. 197. -  L. vltima, ff. de vſufructu legato, cap. 59. per totum. pag. 218. -  L. ſi quis ſeruum, §. vltimo, ff. de legatis 2. num. 11. & num. 14. pag. 218. -  L. mulier, 22. §. finali, ff. ad Senatuſconfultum Trebellianum, num. 13. p. 219. -  L. 5. ff. de vſufructu legato, num. 15. p. 224. -  L. quod in rerum; 24. §. 1. ff. de legatis 1. ex num. 16. pag. eadem. -  L. 1 in finalibus verbis, ff. de vſufructu legato, num. 15. & 16. pag. 239. -  L. 4. ff. de vſufructu legato, num. 10. p. 258. -  L. is cuius ſeruo, ff. de legatis 2. num. 26. p. 268. -  L. ſi domus, §. finali, ff. de legat. 1. num. 29. p. 273. -  L. non quocunque, 83. §. fundus, ff. delegatis 1. cap. 76. per totum. pag. 275. -  L. in ſingulos, 8. in fine, ff. de annuis legatis, latiſſimè cap. 77. per totum. p. 277. -  Ex Digeſto nouo. -  LEx ſi ita ſtipulatus fuero, 126. §. 1. ff. de verborum obligat, num. 8. 9. & 10. & num. 56. 57. & 58. pag. 2. -  L. ſi cum teſtamento, §. ſi fundum, ff. de exceptione rei iudicatæ, num. 13. & 14. pag. 3. -  L. Lucius Titius, §. idem reſpondi, ff. ad municipalem, num. 52. p. 44. -  L. 1. §. item Iuliano, ff. de remiſſionibus, ex num. 14. vſque in finem capitis. p. 53. -  L. Stichus ſeruus meus, 39. ff. de manumiſſis teſtamento, num. 29. 30. & 31. p. 64. & 65. -  L. qui ex pluribus, 106. ff. de verbor. obligat. num. 39. pag. 66. -  L. vſusfructus, 26. ff. de ſtipulatione ſeruorum, n. 24. p 72. -  L. 4. §. ſi viam, ff. de vſucapionibus. numer. 14. & 15. pag. 73. -  L. ſtipulationes non diuiduntur, in versic. Celſus. ff. de verbor. obligat. num. 14. pag. 77. -  L. ſi ſeruum, §. finali, ff. de verbor. oblig. num. 18. p. 78. -  L. in teſtamentis, ff. de regulis iuris, ex num. 42. p. 127. -  L. 2. §. item ſi in facto, & l. in executione, 85. §. ſi quod ſtipulatus, ff. de verb. oblig. num. 7. p. 130. -  L. 5. §. vltimo, & Lin executione, 85. §. item ſi ita, ff. de verb. obligat. num. 11. p ead. -  L. ſi cùm duorum, 32. ff. de ſtipulatione feruorum, n. 22. & 23. p. 131. -  L. ſi vſusfructus debitorem, 4. ff. de nouationibus, num. 1. cum ſeq. p. 227. -  L. cognitionum, §. conſumitur, ff. de variis & extraordinariis cognit. num. 9. p. 239. -  L. ſi fructuarium, 7. ff. de manumiſſis teſtamento. n. 11. pag. 258. -  L. ſi procurator, 14. ff. de acquirendo rerum dominio, num 40. p. 274. -  Ex Codice. -  LEx vltima, §. neceſſitate, C. de bonis quæ liberis. num. 15. p. 27. -  L. 4. C. de bonisquæ liberis, num. 48. pag. 29. -  L in rebus, C. de iure dotium. num. 25. & 28. p. 41. -  L. ſi prædium, C. de iure doti um. num. 21. p. 40. -  L. doce ancillam, C. de rei vendicatione. num. 22. & n. 26. p. eadem. -  L. vltima, §. ſed quia, C. communia de legatis, num. 4. pag. 45. -  L. non eſt; dubium, C. de legatis, cum ſua materia, ex num. 18. vſque ad num. 28. p. 49. -  L. cùm rem alienam, cum ſua materia, C. de legatis n. 30. pag. 65. -  L. 1. C. de vſufructu. num. 31. per totum. p. 83. -  L. penultima, C. vt in poſſeſſionem legatorum. num. 30. pag. 82. -  L. vltima, C. de pactis conuentis. num. 15. 18. & 19. pag 96. -  L. vltima, §. ſin autem, C. de bonis quæ: liberis, num. finali. P. 112. -  L. cum antiquitas, C. de vſufructu, ex num. 23. vſque ad num. 30. pag. 117. -  L. 2. C. de vſufructu. num. 8. 9. 10. & 11. p. 139. Authent. præterea, C. vnde vir & vxor. ex n. 23. p. 174. Authent. dos data, C. de donat. ante nuptias, num. 11. & 12. pag. 177. -  L. vltima, C. de rebus alienis non alienandis, num. 1. & tribus ſequentibus. pag. 201. -  L. eum ad quem, C. de vſufructu. cap. 56. & 57. p. 210. & ſequentibus. -  L. vltima, §. fin autem legata, C. de bonis quæ liberis. ex num. 10. cum ſeqq. p. 217. -  L. antiquitas, C. de vſufructu. ex num. 25. vſque in finem capitis, p. 226. -  L. vxor patrui, C. de legatis, num. 16. & duobus ſequent. pag. 225. -  L. vltima, C. de vſufructu. cap. 63. per totum. p. 229. -  L. vltima, in fine, C. de impuberum, & aliis ſubſtitutionibus. num. 9. & 10. pag. 230. -  L. cùm oportet, C. de bonis quæ liberis. num. 2. & n. 26. pag. 229. & 236. -  L. corruptionem, C. de vſufructu. n. 20. & ſeqq. p. 240. & cap. 67. per totum. p. 242. -  L. vltima, in verſic. finali, C. de præſcriptione longi temporis. ex num. 2. p. 246. -  L. vſufructu, 9. C. de vſufructu. num. 16. p. 251. -  L. cùm antiquitas, C. de vſufructu meliùs quàm hactenus explicata, ex num. 21. p. 265. -  L. proprietatis, C. de probationibus. num. 39. p. 275. -  Ex tribus libris poſterioribus Codicis. -  LEx, Congruit, C. de locatione prædiorum ciuilium, lib. 11. num. 46. p. 269. -  L. poſſessores, C. de fundis patrimonialibus lib. 11. n. 28. pag. 273. -  Ex Inſtitutionibus. -  §. finali, Inſtitut. de ſeruitutibus ruſticorum prædiorum & vrbanorum. num. 10. & vide num. 17. p. 67. & 68. -  §. 1. Inſtitut. de vſufructu. num. 10. & num. 17. & ſeqq. pag. 67. -  §. 1. Inſtit. de acquiſitione per adrogationem num. 14. pag. 195. -  §. conſtituitur, cum ſua materia, Inſtitut. de vſufructu. c. 49. cum ſeqq. p. 190. & vide omninò c. 53. p. 199. -  §. finitur, cum ſua materia, Inſtitut. de vſufructu. cap. 61. cum multis ſeqq. pag. 223. -  §. l. verſic. ne tamen in vniuerſum, Inſtitut. de vſufructu. num. 24. p. 225. -  §. finitur, verſic. & non vtendo. num. 11. & vide per totum caput. p. 242. & ſeqq. -  §. finitur, verſic. item finitur, ſi domino, cap. 69. per totum, maximè num. 4. & n. 21. & ſeqq. p. 248. & ſeqq. -  §. finitur, verſic. eo ampliùs conſtat. Inſtit. de vſufructu. cap. 72. à principio. p. 259. -  §. ſi cui fundus, Inſtit. de legatis, cap. 76. per tot. p. 275. -  §. is verò, Inſtitut. de rerum diuiſione, cap. 77. per tot. maximè num. 1. & ſeqq. & num. 30. p 277. & ſeqq. -  Ex Decretalibus. -  Cap. nulli, cum ſua materia, de rebus Eccleſiæ alienandis vel non, ex num. 4. cum multis ſeqq. p. 201. -  Ex libro ſexto Decretalium. -  Cap. finali, §. porrò, de officio ordinarij, lib. 6. num. 9. pag. 282. -  Ex Extrauagantibus. -  Extrauag. Ambitioſæ. Pauli ſecundi, de rebus Eccleſiæ non alienandis, num. 25. pag. 204. vbi materia eius plenè explicatur remiſſiuè. -  Ex Concilio Tridentino. -  Tridentinum ſeſſione 25. cap. 16. num. 7. p. 238. -  Ex legibus Partitarum. -  L. 14. titul. 8. partita 7. verus, & nouus ſenſus traditus num. 33. & ſeqq. p. 163. -  L. 23. titul. 31. partita 3. num. 11. p 195. -  L. 24. titul. 31. partita 3. verſicul. otro ſi dezimos, n. 19. pag. 244. & vide per totum caput. -  L. 3. titul. 8. partita 5. cap. 77. per totum. p. 277. -  Cæteræ leges quæ ad hanc materiam pertinent, & ſub tit. 31. partit. 3. continentur, per diſcurſum vt occaſio poſtulat, ſuis capitibus explicantur. -  Ex legibus Tauri. -  L. 66. Tauri, num. 46. pag. 43. -  L. 63. Tauri, num. 18. p. 244. -  L. 74. Tauri, num. 31. p. 268. -  Ex legibus nouæ collectionis Regiæ. -  L. 11. 12. & 13. titul, lib. 6. nouæ collectionis Regiæ, num. 51. pag. 44. -  L. 1. tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, plures declarationes, ex num. 11. & num. 15. 21. 22. 36. & 46. p. 57. & ſeqq. -  L. 11. tit. 7. lib 7. nouæ collectionis Regiæ. ex num. 28. vſque ad finem capitis. pag. 205. INDEX COPIOSISSIMVS ET LOCVPLETISSIMVS Materiarum, Quæſtionum, ac omnium, quæ in hoc Libro primo continentur, ſcriptus ſerie alphabetica, & numerorum, ratione fideliter ſubducta, diligenter ordinatus. -  A -  Abuti -  ABvti propiciè dicitur, multum, & plus quàm ferre poteſt natura rei, vti, num. 2. pag. 199. -  Achillis Pedrochæ. opinio circa vſumfructum rerum quæ viti conſumuntur, nouè, & verè confutata per Authorem, num. 33. p. 91. -  Accuſare. -  Accuſandi ius gradatim concedi videtur, ratione maioris amoris, & doloris, num. 14. p. 162. -  Accuſatio, ſiue tranſactio ſuper morte mariti defuncti per vxorem fada, non perimit ius, nec accuſationem filiorum, num. 19. p. 163. -  Pace, ſiue tranſactione facta ab his, quibus primo loco ius accuſandi competit, omnibus aliis præcluditur facultas accuſandi, qui ratione coniunctionis accuſare poterant, num. 20. p. ead. -  Si plures ſint in vno, & eodem gradu, quibus principaliter competit ius accuſandi, omnes ſimul admittendi ſunt ad accuſandum, omnèſque ſimul remittere debent, num. 21. p. ead. -  Actio. -  Actio iniuriarum datur contra impedientem dominum vti re ſua, num. 55. p. 6. -  Actio realis, & perſonalis (quæ contrariæ ſunt) quare pro eadem re legata competant, remiſſiuè, num. 11. pag. 49. -  Actio hypothecaria non competit pro re teſtatoris legata, quamuis competat aduersùs alias res teſtatoris, quæ ad hæredem peruenerunt, num. 14. pag. eadem -  Actiones tres pro legatis competentes, adita hæreditate, non prius naſcuntur, num. 15. pag. ead. -  Actiones confeſſoria, & negatoria in rem ſunt, & dantur pro ſeruitutibus, & iuribus incorporalibus, num. 1. pag. 52. -  Actio negatoria, & confeſſoria quomodo differant, numero 2. & num. 3. pag. ead. -  Actiones confeſſoria, & negatoria pro ſeruitute competunt, & pro omni iure incorporali, num. 4. p. ead. -  Actionem confeſſoriam intentans, quæ teneatur probare, num. 5. pag. ead. -  Actio confeſſoria vt intentari poſſit neceſſe eſt, quòd dominus fundi dominantis perturbetur in vſu poſſeſſionis, vel quaſi, ſiue per eum, qui ſeruitutem conſtituit, ſiue per alium quemlibet, num. 6. pag ead. -  In actione confeſſoria ſi plenè probauerit actor, ad quid debeat condemnari reus, num. 7. pag. ead. -  Actionem negatoriam intentans, onere probationis non aſtringitur, quia in ſola negatione intentio eius fundatur, num 9. pag. 53. -  Actionis confeſſoriæ, & negatoriæ nonnulla ſpecialia eſſe, quæ remiſſiuè traduntur, num. 11. pag. ead. -  Actionis confeſſoria, & vtilis, & directa, ex ſententia Gloſſæ, & communi, num. 12. pag. ead. -  Et quibus competat vtilis, quibus etiam directa detur, & contra quos? num. 13. pag. ead. -  Actus interpretatio talis fieri debet, vt actus potiùs valeat, quàm pereat: idque multis probatum, & exornatum remiſſiuè, num. 23. pag. 120. -  Actus ſemper regulatur à fine in quem dirigitur, num 9. pag. 228. Regulariter etiam à ſua cauſa num. 10. pag. ead. -  Actio perſonalis non datur contra ſingularem ſucceſſorem, ſed ſolùm contra debitorem, vel qui eius perſonam repræſentat, num. 8. pag. 217. -  Actionem pro vſufructu competentem tolli hodie noua Imperatorum conſtitutione, decem annis inter præſentes, & viginti inter abſentes, vt de vſufructu ipſo dicitur, num. 7. pag. 242. -  Actionem perſonalem pro vſufructu conſtituendo competentem non finiri decem, vel viginti annorum ſpatio, ſed durare triginta annorum ſpatio, ex ſententia quorundam, num. 15. pag. 244. -  Quæ improbatur per Authorem, & communis ſententia defenditur, num. 16. ibid. -  Actio pro vſufructu conſtituendo competens, quare finiatur ſpatio decem, vel viginti annorum contra naturam perſonalium actionum, quæ durant ſpatio triginta annorum num. 17. ibid. -  Actio perſonalis pro vſufructu competens, quanto tempore durare debeat de iure huius Regni ex deciſione l. 63. Tauri, quâ omnis perſonalis actio viginti annorum ſpatio finitur: vbi eiuſdem legis materia multis exornatur, atque explicatur remiſſiuè n. 18. ibid. -  Aduentitia bona. -  Aduentitia bona filiifamilias: vide plenè cap. 3. per totum, pag. 26. & ſeqq. -  Aditio. -  Aditio venientiũ ab inteſtato non requiritur hodie iure Regio ad valorem legatorũ, eo caſu, quo nullus hæres inſtitutus ſit, vel inſtitutus repudiauerit, n. 14. p. 57. -  Æſtimatio. -  Æſtimatio rerum dotalium efficit, vt omne lucrum, aut damnum, conſtante matrimonio in rebus æſtimatis contingens, mariti ſit, & non vxoris, num. 9. p. 38. -  Efficit etiam, vt ſola æſtimatio, ſiue pretium in obligatione ſit, & diſſoluto matrimonio, æſtimatio tantùm peti & ſolui poteſt, num. 10. & vide numeris ſequentibus, ibid. -  Æſtimatio rerum dotalium in dubio facit emptionẽ: & de nonnullis coniecturis remiſſiuè, n. 12. & 13. p. 39. -  Æſtimatio rei fructuariæ in omni vſufructu fieri debet habito reſpectu ad tempus conſtitutionis, aut traditionis, non ad tempus reſtitutionis, n. 23. p. 90. -  Alimenta. -  Alimenta vtrum præſtari debeant filiis prioris matrimonij. ex dote matris, quæ contraxit ſecundas nuptias, num. 44. p. 15. -  Alphonſi de Azeuedo opino, nouiter taxata, num. 67. pag. 17. -  Alphonſi de Azeuedo opinio in quæſt. propoſita ibi, probata & nouè declarata per Authorem, num. 95. & ſequentibus, pag. 34. -  Alternatiua. -  Alternatiuæ vltima pars, in defectum, vel ſaltem in locum prioris debet cenſeri adiecta, num. 42. pag 75. -  In alternatiuis, debitoris eſt electio, num. 14. pag. 89. -  Alienare. -  Alienare prohibitus, ſi alienet aliquam rem de fideicommiſſo, cadit tantum à parte alienata, non à à toto fideicommiſſo. numer. 6. p. 104. Sed contra. numero 21. p. 116. -  Alienatio. -  Alienationis verbum valdè generale eſſe, & ideò comprehendere omnem contractum, & diſtractum, & omnem actum, per quem dominiũ directum tranſfertur, & etiam vtile, & per quem aliquod ius conſtituitur in re. numero primo. p. 201 -  Alienationis appellatione, & ſub prohibitione eius contineri quamplurima, remiſſiuè. numero. 2. ibid. -  Alienatione prohibita, vſusfructus etiam conſtitutio prohibetur, ibid. numero 3. -  Alienatio rerum Eccleſiaſticarum regulariter eſt prohibita. numero 4. ibid. -  Vſusfructus in rebus Eccleſiaſticis conſtitui non poteſt, quoniam vſumfructum conſtituens, alienare dicitur res Eccleſiarum. numero 5. p. 204 -  Interdictum de rebus Eccleſiæ non alienandis interpretationem recipere, vt res Eccleſiaſticæ abſque cauſa, & ſolemnitate alienari nequeant, cum cauſa tamen, & ſolennitate iure ipſo alienari poſſint. numero 6. ibid. -  Eccleſiarum bona ſine ſolemnitate alienata, an, & quando recuperentur cum fructibus? remiſſiue. numero 7. ibid. -  Eccleſiarum bona, vt alienari poſſint, duo potiſſimùm neceſſaria ſunt, ſolennitas, id eſt forma à iure requiſita, & iuſta alienationis cauſa; quòd ſi aliquod iſtorum deficiat, alienatio erit ipſo iure nulla, numero octauo, & numeris ſequentibus, ibid. -  In Alienatione rerum Eccleſiaſticarũ non ſufficit formam, & ſolemnitatem obſeruare, ſed etiam ex iuſta, & neceſſaria causa alienare neceſſarium eſt. numero 11. ibid. -  Alienationem rerum Eccleſiaſticarum non ſufficit in euidentem Eccleſiæ vtilitatem, atque ex cauſis à iure permiſſis fuiſſe celebratam, niſi ſolennitates etiam à iure requiſitæ obſeruatæ ſint. numero. 12. ibid. -  In alienatione rerum Eccleſiarum, cauſæ cognitio, & tractatus interuenire debet, & qualiter. numero 13. ibid. -  In alienatione rerum Eccleſiaſticarum vnicus tractatus an ſuſſiciat? numero 14. & 15. p. 203 -  In alienatione rerum Eccleſiarum pro forma, & ſolemnitate, authoritas, & licentia Superioris requiſita. numero 16. ibid. -  Eccleſiæ Collegium, aut Eccleſia Cathedralis, Epiſcopalis, vel Archiepiſcopalis cùm alienat, quam formam, & ſolennitatem obſeruare debeat? numero decimo ſeptimo. ibid. -  Epiſcopus vtrùm res Eccleſiæ ſuæ, vel menſæ de conſenſu Capituli, & ſua tantùm authoritate alienare poſſit; an licentiam, & authoritatem Archiepiſcopi Metropolitani, au Romani Pontificis requirere debeat? numero 18. ibid. -  In Alienatione rerum Eccleſiaſticarum tot ſolemnitates ad eum effectum, & finem requiſitæ ſunt, ne in detrimentum, & damnum Eccleſiarum quomodolibet, & de facili, ſed maxima deliberatione decretum alienationis interponatur, & vt Eccleſiæ vtilitati ſtudiosè conſulatur, num. 19. ibid. -  In alienatione rerum Eccleſiaſticarum cùm Romani Pontiſicis authoritas intercedit, alterius Prælati inferioris authoritas neceſſaria non eſt, item nec alia ſolennitas. num. vigeſimo primo. ibid. -  Eccleſiæ Parochialis, & Capellæ cùm res alienantur, quæ ſolennitas interuenire debeat? numero 22. p. 204 -  Monaſteriorum bona quâ ſolemnitate alienari debeant? num. 23. ibid. -  In alienatione rerum Eccleſiaſticarum omnia ſolemnia, & neceſſaria interueniſſe, vtrùm in dubio præſumendum ſit, maximè propter antiquitatem temporis: Deinde ſolemnitas extrinſeca an, & quando ex antiquitate temporis præſumatur? remiſſiuè num. 26. p. 205 -  Alienationis prohibitio etiam ſimpliciter facta, in his, quæ fauorabilia ſunt, comprehendit obligationem, hypothecam, & cætera quæ continentur in l. vltima. C. de rebus alienis non alienandis, num. 50. ibid. -  Alimenta. -  Alimenta præſtandi obligatio regulariter durare debet toto tempore vitæ legatarij, etiam mortuo hærede, vel capite minuto, num. 12. p. 224 -  Alexandrum in conſilio. 27. num. 6. libr. 6. nihil decidere circa quæſtionem propoſitam ibi, & malè citatum per Caualcanum in fauorem proprietarij. numero 8. p. 267 -  Alexandrum, & Tiraquellum in locis relatis per Caualcanum nihil decidere, quod proprietario obſtare poſſit. num. 47. p. 269 -  Alexandri ſententia in conſil. 15. num. 3. lib. 2. cui alij ſubſcribunt confutata, num. 13. p. 282 -  Andrea Gaill. & Ioachimi Minſingeri practicæ obſeruationes eruditæ multùm, & vtiles, & ab Authore commendatæ, num. 8. p. 12. -  Andreæ Gaill. reſolutio declarata, num. 113. p. 21. -  Andream Gaill. breuiter. magiſtraliter, atque diſtinctè intellexiſſe iſtam materiam, num. 2. p. 84 -  Andreæ Alciati, in explicatione quarumdam legum diſtinctio reiicitur. num. 8. p. 130. -  Andream Alciatum rectè intellexiſſe, & tractaſſe iſtam materiam, num. 8. p. 77. -  Angeli de Peruſio doctrina in hac materia nouè adducta, & probata per Authorem. num. 4. p. 76. -  Antonij Pichardi nouiſſimam reſolutionem in materia tractata ibi Authoris reſolutioni conuenire, nouè conſideratum per Authorem. numero 44. p. 43 -  Antonium Fabrum lib. 6. coniecturarum iuris ciuilis, c. 1. de antiquis legatorum generibus, ſubtiliter loquutum, & latè, nec per aliquem hucuſque præcitari. num. 3. p. 48 -  D. Antonij de Padilla nouiſſimus intellectus ad l. vnicam, §. item Iuliano, ff. de remiſſionibus, nouè, & concludenter confutatus per Authorem. numero. 8. p. 54. -  Antonium de Leon. Canonicum Segobienſem deceptum in explicatione l. 4. ff. ſeruitutibus. numero. 10. p. 71. -  Antonij Galeatij Malunaſſæ conſilium 110. per totum volumine 1. optimum eſſe, & notandum in hac materia. num. 3. p. 88. -  Antonius Galearius Maluaſſia in conſilio. 110. num. 9. volumine primo, nouè confutatus ab Authore. num 28. p. 91. -  Annuus. -  Annui redditus vtrùm computentur inter immobilia, vel an inter mobilia: vbi Authores quamplures congeruntur in vnum, qui de hac re latiſſimè tractarunt. num. 5. & 6. p. 165. & ibidem effectus quatuor huiuſce altercationis adducuntur. -  Annui redditus redimibiles, vtrùm inter mobilia, vel immobilia connumerentur, ibid. num. 7. -  Annui redditus, ex ſententia multorum, non ſunt propriè bona mobilia, nec immobilia, ſed conſtituunt tertiam quandam ſpeciem bonorum diuerſam ab illis, vt ſunt nomina debitorum, ibid. num. 11. -  Antiqui. -  Antiquorum lecturâ præhabitâ, ipſorúmq; reſolutione percepta, facilè etiam percipi poſſe, quæ in qualibet materia Recentiores ſcribunt, vel adiiciunt: & incipientes à Neotericis, nec Antiquorum commentaria originaliter prælegentes, rem de qua agunt radicitus, ſiue fundamentaliter intelligere non poſſe. num. 4. p. 151. -  Antonium Gomezium conſtituentem de iure Regio diſcriminis rationem inter Falcidiam, & Trebellianicam confutatum per Molinam num 12. p. 222. -  Antonij de Queſada diſtinctio improbata ab Authore. num. 15. p. 272. -  Aqua. -  Aquæ, & ignis interdictionis, quæ fuerit forma? remiſſiuè num. 6. p. 239. -  Aratrum. -  Aratrum ciuitati inducere quid, & quibus inductum. num 23. p. 225. -  Arbor. -  Arborum inciſio, & quodlibet aliud damnum in dubio, facto & culpa fructuarij, coloni, emphyteutæ, & ſimilium obueniſſe præſumitur. num. 4. p. 107. -  Arbores vi ventorum, vel fluminis euulſæ, vtrùm ad fructuarium pertinere debeant, & quando illis vti poſſit? num. 23. p. 109. -  Arbores vi ventorum, vel ſimili impetu euulſæ, locatoris ſunt, nec poteſt colonus pro ſe retinete modo aliquo. ibid. num. 24. -  Idemque dicendum eſſe in arboribus grandibus naſcentibus, & innaſcentibus, quæ domini eſſe debent, etiamſi conductor eas plantauerit. ibid. num. 25. vbi ratio aſſignatur. -  Argumentum. -  Argumentum à contrario ſenſu non licet ſumere, cùm reſultat abſonus intellectus, & menti legis contrarius. num. 39. p. 206. -  Arrha. -  Arrharum nomine datum, ſeu promiſſum à marito ſecundò nubente exiſtentibus filiis prioris matrimonij, vtrùm imputari debeat in Quintum bonorum; an tanquam æs alienum deducendum ſit de corpore hæreditatis? num. 46. p. 15. -  Arias Pinellus laudatur, num. 3. p. 26. -  Ariam Pinellum rectè improbaſſe, nonnullos Authores qui de iure Digeſtorum crediderunt, in ſolidum non acquiri parentibus bona aduentitia filiorum, ibid. num. 4. -  Arias Pinellus, & Ioannes de Matienço notati per Authorem, quòd in quæſtione quadam tractata ibi. nimis indiſtinctè, & generaliter loquuti ſint. num. 94. p. 34. -  Arij Pinelli & Martini Monter à Cueua traditiones improbatæ num. 20. p. 253. -  Aretini opinio impugnata num. 20. p 63. -  Aretini, & Socini opinio relata, & improbata, atque eorum fundamentis ſatisfactum. num. 32. 33. & 37. p. 75. -  Augmentum. -  Augmentum alluuionis in prædio fructuario factum, an iure vſusfructus, & commodi, ad vſufructuarium pertinere debeat? num. 22. & ſequentibus, p. 152. -  De augmento, & eius natura, remiſſuè ibid. num. 23. & num. 25. -  De augmento vtrùm idem iudicandum ſit, quod de principali, cui adiungitur vt illius naturam ſequatur. num. 25. p. 133 -  Vbi de augmento infinita dicuntur remiſſiuè. -  Aurum. -  Auri, & argenti appellatione, an veniat pecunia remiſſiuè? num. 21. p 155. -  Author. -  Authores infiniti congeruntur in vnum, qui cauſalis, & formalis vſus fructus diſtinctionem probarunt. num. 16. & ſequent. p. 3. -  Authores nonnullos non rectè percepiſſe, aut minus benè reſoluiſſe materiam de qua agitur num. 20. p. 86. -  Authores nonnullos deceptos in materia tractata num. 10. p. 88. -  Auctor nouiter, & verè reſpondet nonnullis fundamentis, qua: contra Molinam, Couarru. & ſequaces Martinus Monter-à Cueua nouiſſimè conſiderauit. num. 13. p. 285. B -  -  BAconij declaratio noua in hac materia, vt vſufructuarij poſſeſſio nec merè ciuile ſit, nec merè naturalis, ſed mixta, nouè improbata Authorem, num. 38. p. 51. -  Baldi Doctrinam Authoris reſolutioni contrariam videri num. 68. pag. 17. -  Sed ad illam optimè ſatisfactum. ibid. num. 69. -  Baldum aſſecutum fuiſſe veram rationem l. cum antiquitas, C. de vſufructu, & verba eius in id relata. num. 28. p. 265. -  Baldum falsò citatum per Caualcanum num. 41. p. 269. -  Barbatiæ conſil. 56. volumine 3. explicatum, num. 10. p. 81. -  Barboſam communem opinionem tuentem, minimè ſatisfacere fundamento præcipuo Nouiorum. num. 8. p. 282. -  Barboſam rectè explicaſſe textum in capite finali, §. porrò, de officio ordinarij in ſexto: eius tamen ſolutionem non diluere vim fundamenti præcipui Neotericorum, ibid. num. 9. -  D. Barboſæ præſtantiſſimi Iuriſconſulti laus. nu. 18. p. 3. -  Vide alia infrá littera P. -  Bartolum in conſil. 54. in ſine lib. 1. in quæſtione agitata ibid. rectè diſtinxiſſe tria iura. num. 21. p. 13. -  Bartolus ab impugnationibus Iaſonis, & aliorum liberatus. num 19. pag. 134. -  Bartolum in loco relato per Caualcanum, nihil de vſufructuario ſcripſiſſe; & malè citatum per eundem. num. 43. p. 269. -  Beneficium. -  Fructus Beneficij Eccleſiaſtici qualiter diuidantur inter defuncti heredes, & ſucceſſorem, ſi benificiarius pendentibus fructibus decedat, num. primo, & ſeq. p. 281. -  Vſufructuario parem eſſe in prædicto caſu ex communi ſententia habentem Beneficium Eccleſiaſticum, idcircò fructus ante mortem collectos ad hæredes defuncti, pendentes verò ad Eccleſiam, vel ſucceſſorem integre pertinere, ibid. num. 2. -  Beneficij prædia ſi ad annuam penſionem locata fuerint, mortuo poſſidente Beneficium, penſiones eius anni ex communi ſententia diſtribuendas eſſe, iuxta diſtinctionem l. defuncta, 65. ff. de vſufructu. ibid. num. 3. -  Fructus eius anni, quo Beneficiarius mortem obierit, indiſtinctè pro rata temporis ad defuncti hæredes pertinere ex ſententia Didaci de Couar. Ludouici Molinæ. & Ioannis Guttierez, quam etiam tenuit cum aliis Boërius, & nouiter defendit Author, ibid. num. 4. & ſeq. -  Berengarij ad nonnullas leges Pandectarum interpretatio generaliter non poteſt omnibus adaptari, nec conuenit verbis l. 27. tit. 2. partit. 3. num. 23. p. 272. -  Borgninus Caualcanus argutus ab Authore, quod in quæſtione prima capitis primi huius libri, nullum verbum ſcripſerit. num. 21. p. 4. -  Borgninum Caualcanum de vſufructu aduentitiorum inuoluta, atque confuſa manu tractaſſe num. 53. p. 30. -  Borgninus Caualcanus nouè, & verè notatus per Authorem, quòd contra legem, & rationem loquatur, nec Doctorum reſolutiones in queſtione tractata ibi prælegerit. num. 11. p. 140. -  Borgnini Caualcani authoritatem adeò leuem eſſe ex ſententia Ioannis Baptiſtæ Laderchij in conſilio 1. numero 3. volumine primo vt refutatione non egeat; ille enim Doctor parum accutarè ſcribit, & ſine vllo delectu omnia congerit in vnum. num. 6. p. 267. -  Borgnini Caualcani, & Vincentij Carocij reſolutio deſtructa, num. 36. p. 268. -  Boërij deciſionem 207. quam Caualcanus pro ſe adducit, minimè diluere quæſtionem propoſitam ibi. num. 16. p. 267. -  Bona. -  Bonorum appellatione, in omni materia indifferenter, ſeruitutes, actiones, & iura continentur, numero 11. p. 154. -  De verbo Bonorum, vide plenè infrà litera V, verbo vſusfructus bonorum. C -  -  CAmillus Gallinius commendatus in quæſtione taciti, vel expreſſi, ſiue quot modis expreſſum quid dicatur, num. 48. p. 6. -  Cauſa. -  Cauſam immediatam attendendam eſſe in materia poenali, non mediatam, num. 69. p. 17. -  Capella. -  In Capellis fructus pendentes qualiter diuidantur, num. 29. p. 280. -  Capitis diminutio. -  Capitis diminutio quid? num. primo. p. 238. -  Capitis diminutio triplex. num. 2. p. 239. -  Capitis diminutio maxima quæ? ibid. num. 3. -  Capitis diminutione maxima affectus, & ſic ad mortem ciuilem, vel naturalem damnatus, de iure communi nec teſtari poterat, nec anteà conditum teſtamentum validum erat: de iure huius Regni contrà, ex deciſione l. 4. Tauri, de qua latè agitur remiſſiuè ibid. num. 4. -  Capitis diminutio minor ſiue media quæ? ibid. num. 5. -  Capitis diminutio minima quæ? ibid. num. 10. -  Capitis diminutiones maximam & mediam, mortes ciuiles eſſe. num. 17. p. 240. -  Cautio. -  Per cautionem excogitatam à Iureconſulto Labeone in l. quoties la 1. ff. de ſeruitutibus, non conſtitui ſeruitutem, ſiue illam actu traditam non videri; vtilem tamen eſſe, vt patientia præſtetur ab aduerſario, per quam ſeruitus conſtituatur. num. 25. p 74. -  De cautione ab vſufructuario hæredi præſtanda, & an remitti poſſit vel non? plenè c. 15. per totum. p. 80. -  Cautionem vſufructuariam dupliciter peti poſſe. num. 4. p. 84. -  Cautionem non eſſe de ſubſtantia vſusfructûs in rebus, quæ vſu non conſumuntur. num. 8. & ſequentibus. p. 95. -  Cautionem de ſubſtantia vſusfructus eſſe in his rebus, quæ vſu conſumuntur, ex communi ſententia. num. 22. p. 86. -  Cautionem non eſſe de ſubſtantia vſusfructus etiam in his rebus, quæ vſu conſumuntur ex ſententia aliorum, quæ per Authorem probatur, ibid. num. 26. -  Cautio præſtanda hæredi ab vſufructuario qualis eſſe debeat. num. primo, & ſequentibus. p. 92. -  Cautionis nomine illa intelligitur quæ fit per nudam repromiſſionem abſque fideiuſſoribus, & pignore, vt eſt Iuratoria, quæ ob id vocatur Nuda ibid. n. 3. -  Cautio idonea dicitur in iure, quæ fit datis fideiuſſoribus, vel pignore, ibid. num. 8. -  Cautio iuratoria qualiter fiat, & quæ debeat continere? remiſſiuè num. 17. p. 93. -  Cautio præſtanda hæredi ab vſufructuario fideiuſſoria, & idonea, an iuratoria eſſe debeat. cap. 18. per totum, p. 92. -  Cephalus in conſilio. 532. numero 6. lib. 4. nouè, & vere confutatus per Authorem. num. 8. p. 38. -  Cephalus in conſilio 653. numero 15. lib. 5. nouè notatus per Authorem. num. 18. p. 98. -  Cephali reſolutio in conſilio num. 653. num. 10. libro 5. nonnullis confirmata remiſſiuè. p. 102. num. 14. & de ipſa actum. ibid. à num. 9. -  Cenſus. -  Cenſus vtrùm abſque licentia Regia conſtitui poſſit in terris, & terminis oppidorum, & ciuitatum huius Regni, de quibus loquitur Regia lex 11. tit. 7. lib. 7. nouæ recopilationis: & an ſola Procerum, ſiue Decurionum licentia ſufficiat. nu. 46. & ſequentibus, p. 206. -  Cenſus ſuper re impoſitus debetur ab vſufructuario, emphyteuta, & quolibet alio poſſeſſore; nec poteſt conuentus ſe eximere à iudicio per nominationem domini directi. num. 16. p. 211. -  Cenſus cùm non debeatur contemplatione fructuum, ſed ratione pretij, quo emptus fuit, diuiſio eius pro rata temporis fieri debet, ſi vſufructuarius antequam adueniret dies ſolutionis, deceſſerit. num. 7. p. 280. -  Quod, cùm cenſus conſtitutus eſt ſuper domo, & ſimilibus, citra vllam penitùs controuerſiam obſeruandum eſt. ibid. num. 8. -  Ceſſio. -  Ceſſio actionum & iurium, ignorante & inuito debitore fieri poteſt: delegatio verò non niſi volente debitore. num. 3. p. 227. -  Ceſſio in iure qualiter fieret olim, & de forma eius, remiſſiuè num. 2. p. 248. -  Ceſſum, vel tranſlatum ius, ſi ex aliqua cauſa ad ceſſionarium tranſire nequit, penes cedentem remanet. num. 24. p. 253. -  Clericus. -  Clerici habentes Beneficia, vſufructuario ſimiles ſunt ex ſententia multorum; & de aliorum ſententiis remiſſiuè num. 8. 9. 10. p. 45. -  Circumſcriptio. -  De circumſcriptione aliqua cùm fit mentio, intelligitur de omni circũſcriptione, etiam non doloſa, n. 9. p. 112. -  Conductor. -  Conductor, qui malè verſatus fuerit circa rem conductam, priuatur illâ, num 104. p. 34. -  Conductor licèt ius vtendi & fruendi habeat, non tamen habet ius in rem, ſed in perſonam locatoris, vt eum re conducta frui patiatur. num. 21. p. 47. -  Nec vtitur nomine proprio, aut proprio iure, ſed nomine domini, & iure alieno, ibid. num. 22. -  Conductor, qui male verſatur in re conducta, expelli poteſt. num. 14. p. 100. -  Conducens plures res, ſi vnam malè tracter, priuatur omnibus. num. 17. p. 105. -  Colonus. -  Colonus, vel conductor non poſſunt mutare formam rei etiam in melius, num. 14. & 15. p. 108. -  Colonum debere potiùs fructus vendere domino quàm alij, iuſto tamen pretio num. 15. p. 267. -  Confuſio. -  Confuſionem debiti ſucceſſione fieri quoties creditor debitori, aut è diuerſo debitor creditori ſuccedit, num. primo. p. 258. -  Connani ſententia circa ſeruitutem vſûs relata, & nouiter improbata per Authorem. num. 13. p. 254. -  Connani rationem ad textum in l. 4. ff. de ſeruitutibus, nouam non eſſe, ſed in communem rationem incidere, noua Authoris conſideratio in hac materia, num. 12. p. 71. -  Coniectura. -  Coniecturis, nec interpretationi locus non eſt, quoties de voluntate teſtatoris apparet manifeſtè. n. 25. p. 159. -  Coniunctio. -  Coniunctio poſita inter incompatibilia, reſoluitur in diſiunctiuam. num. 37. p. 183. -  Coniunctio ex qua naſcitur ius accreſcendi duplex: hominis, & legis. num. 30. p. 188. -  Coniunctio legalis quæ dicatur, ibid. num. 31. -  Coniunctionem legalem non inducere ius accreſcendi in legato proprietatis, ſi legatum per repudiationem vel alio modo ex poſtfacto deficiat, ibid. num. 32. -  Secus tamen in vſufructu; vbi vera proponitur differentiæ ratio, & l. & proculo, ff. de legatis 2. & l. prima, §. primo. ff. de vſufructu accreſcendo, explicantur ibid. num. 33. -  Coniunctio legalis quare non operetur ius accreſcendi in ſpecie, & l. proculo, ff. de legatis 2. num. 35. p. 189. -  Coniunctio legalis ſola ſufficiens non eſt ad inducendũ ius accreſcẽdi, niſi alia ratio id ſuadeat. ibid. n. 36. -  Coniunctionis legalis doctrinam veram non eſſe, ſed commentitiam prout latiùs explicatur ibid num. 37. -  Coniunctionis verbalis, an ſit maior vis, & effectus, quam realis? remiſſiuè. num. 18. p. 187. -  Conceſſio, ſiue diſpoſitio taxatiuè concepta in fauorem alicuius, & filiorum eius, vtrùm intelligatur tantùm de filiis exiſtentibus ex primo matrimonio, vt vel conceſſio extinguatur filiis ex illo matrimonio finitis, vel pater non poſſit in fauorem filiorum ſecundi matrimonij diſpoſitione, vel conceſſione vti: & de hac re, & multis ad propoſitum neceſſariis commendati Surdus in conſil. 72. lib. 1. & Menochius in conſil. 40. num. 72. p. 17. -  Conſuetudo. -  Conſuetudo teſtatoris non inſpicitur in his, quæ ſunt ex natura rei. num. 8. p. 101. -  Conſuetudinem, & vſum teſtatoris inſpiciendum eſſe in exquirenda voluntate, atque vt ſciamus quid, quale, vel quantum legare voluerit num. 12. p. 102. -  Legatarius, vel hæres, qui facit ſecundùm conſuetudinem, & vſum teſtatoris, videtur facere ſecundùm eius voluntatem, & èconuerſo. ibid. num. 13. -  Conſuetudo teſtatoris ordinaria, non extraordinaria eſt attendenda, vt dignoſci poſſit, quid, quale, vel quantum legare voluerit, ibid. num. 17. -  Conſuetudo regionis attendi debet, maximè in coniecturanda, & exequenda defuncti voluntate, num. 41. p. 111. -  Contractus quicunque, & purè, & ſub conditione, & in diem celebrari poteſt. num. 3. p. 70. -  Per contrauentionem in parte, non priuatur quis toto. num. 5. p. 104. -  Cornei diſtinctio in conſ. 173. num. 1. & 5. volum. 3. in conſ. 64. num. 3. & 4. volum. 4. nouè improbata per Authorem. num. 50. p. 128. -  Cuiacij recitationes ſolemnes in libros Digeſtorum commendantur. num. 42. p. 5. -  Cuiacij ſententia in explicatione l. vnicæ, §. item Iuliano ff. de remiſſionibus, fortiter conuicta per Authorem. num. 19. p. 54. -  Cuiacium lectura, intellectu, & reſolutione materiæ. l. 4. ff. de ſeruitutibus. alios antecellere. num. 17. p. 71. -  Cuiacij interpretatio ad textum in d.l. 4. de ſeruitutibus relata, & probata per Authorem ibid. num. 18. -  Cuiacij reſolutio in hac materia nouiter adducta, & probata per authorem. num. 10. p. 73. -  Cuiacium lapſum in explicatione l. quoties la 2. ff. de ſeruitutibus. noua Autoris conſideratio in hac materia. numero. 24. p. 74. -  Cuiacij doctrinam, & diſtinctionem eſſe contra verba text. l. æquiſſimum, § ſed ſi ædium, ff. de vſufructu, & verè, & nouè probatum ab Authore. num. 8. p. 135. -  Cuiacium rectè percepiſſe rationem l. vſufructuarius, 68. ff. de vſufructu, & verba eiuſdem ad propoſitum elegantia relata. num. 18. p. 137. -  Cuiacij opinio conuicta num. 26. p. 256. & de illa actum. ibid. num. 22. & 25. -  Cuiacij lapſus in hac materia euidenter oſtenditur. num. 15. & ſequentibus, p. 278. -  Cumani opinionem in hac materia confutatam, & communem reſolutionem receptam. num. 6. p. 275. D -  Debitum, & Debitor. -  DEbiti pars, inuito creditori ſolui non poteſt: & de hac regula latè actum remiſſiuè. num. 57. p. 7. -  Debitor rei diuiduae, ſolutione partis liberatur, quoad partem de voluntate creditoris ſolutam. ibid. n. 58. -  Debitor quantuncumque ſit efficaciter obligatus, ex cauſa de nouo ſuperuenienti cogitur ſatiſdare: & materia l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis, latiſſimè explicata, multiſque exornata remiſſiuè num. 11. p. 95. -  Debitor ex cauſa voluntada, legans creditori ſuo, non præſumitur legaſſe animo compenſandi cum ipſo debito, num. 3. p. 176. -  Debitor ex cauſa neceſſaria, legans creditori ſuo, animo compenſandi legaſſe præſumitur, & ob id compenſationi locus eſt. ibid. num. 5. -  Debitum aliud dicitur Voluntarium, ſiue ex cauſa voluntaria proueniens, aliud verò Neceſſarium: & vtriuſque exemplum proponitur ibid num. 2. -  Debiti confuſionem ſucceſſione fieri, quoties creditor debitori, aut è diuerſo debitor creditori ſuccedit. n. 1. -  Debiti actionem aditione, & ſucceſſione in totum confundi, ſi in ſolidum ſuccedatur; vel in parte, ſi in parte ſuccedatur. num. 2. p. 258. -  Decurio. -  Decuriones, ſine Proceres totum populum, aut ciuitatem repræſentant, & quod ipſi faciunt, totus populus facere videtur, num. 40. p. 206. -  Definitio. -  Definitio omnis periculoſa in iure num 2. p. 38. -  Definitio debet conuerti cum ſuo definito vt alteri rei quam diffinitæ non conueniat. ibid. num. 3. -  Delictum. -  Delictum in committendo, grauius eſſe delicto in omittendo commiſſo, num. 6. p. 100. -  Deportatio. -  Deportatio ſucceſſit in locum aquæ, & ignis interdictionis. num. 8. p. 239. -  Deſcriptio. -  Deſcripuonem bonorum fieri, petere poteſt, qui ſatiſdationem exigere non poteſt. num. 97. p. 37. -  Deſtinatio. -  Deſtinatio quando attendi debeat, vel non? n. 10. p. 167. -  Determinabile. -  Determinabile vnum reſpiciens plura determinabilia, vniformiter debet illa determinare: quod latiùs explicatur, atque exonatur remiſſiuè n. 20. p. 232. -  Dictio. -  Dictio, ex, cauſam proximam, & immediatam denotat. num. 61. p. 16. -  Dictio, Quaſi impropriam ſignificationem vocabuli, & imperfectionem Dicti ſignificat. num. 38. p. 42. -  Dictio Ve, ſui naturâ eſt diſiunctiua. num. 41. p. 75. -  Dictio nullo modo, eſt negatiua omnis actus. & omnis potentiæ, num. 4. p. 112. -  Dictio nullo modo, importat idem, quòd dictio penitus, ibid, num. 5. -  Dictio aliquomodo, vniuerſaliter, & negatiuè concepta, verificatur etiam in re minima, ibid. num. 7. -  Dictio aliquid, vel aliqua, verificatur in quauis re, etiam minima, ibid. num. 8. -  Dictio omnis, ſuâ naturâ ponitur inter diuerſa. n. 24. p. 138. -  Dictio omnis, ſui naturâ nihil excludit, ſed omnia comprehendit. num. 3. -  Dictio omnis, ad caſum improprium trahitur, & virtute eius includuntur illa, quæ aliás non includerentur. num 4. p. 163. -  Dictio generalis tantùm operatur, quantum operaretur, ſi ſingula enumerarentur, num. 30. p. 182. -  Dictionis Quandiu, natura, num. 9. p. 185. -  Dictio negatiua non, iuncta verbo poteſt, inducit præciſam neceſſitatem, priuat potentiam, & actum in contrarium factum reddit nullum, prout latius explicatur, & multis exornatur remiſſiuè. n. 37. p. 207. -  Dies. -  Dies ſeruitutis purè legatæ, vel ex die certo cedit ex morte teſtatoris quantum ad tranſmiſſionem, quantum verò ad debitionem, vel acquiſitionem ex die aditæ hæreditatis. num. 8. p. 56. -  Dies appoſitus cum legatur, vel promittitur vſusfructus, impedit naſci obligationem, & exactionem: at in promiſſione, ſiue legato proprietatis, & in aliis rebus contrà ſtatuitur. ibid. num. 9. -  Didaci Couarru. opinio, quod penſio Eccleſiaſtica debeatur hæredibus penſionarij pro rata anni decurſi, improbata, num. 16. p. 282. -  Diſpoſitio. -  Diſpoſitio noua, & correctoria nõ extenditur. n. 52. p. 16, -  Diſpoſitio taxatiuè concepta in fauorum alicuius, & filiorum eius, vtrùm intelligatur tantùm de filiis exiſtentibus ex primo matrimonio, vt vel conceſſio extinguatur filiis ex illo matrimonio finitis, vel pater non poſſit in fauorem filiorum ſecundi matrimonij diſpoſitione vti: & de hac re, & multis ad propoſitum neceſſariis commendati Menochius in conſ. 40. & Surdus in conſilio 72. lib. 1. n. 72. p. 17. -  Diſpoſitionem rerum ſuarum etſi libere vnicuique lex committat, hoc tamen ita, vel ex naturali iuſtitia accipiendum eſt, ſi non publicum, aut priuatum alicuius commodum lædatur. num. 5. p. 141. -  Diſpoſitio generalis, quæ ſolùm poteſt verificari in vna ſpecie, cenſetur eſſe ſpecialis. num. 31. p. 159. -  Diſpoſitio in contractibus, intelligitur de prima vice; non facta diſtinctione, vtrùm materia fauorabilis ſit vel odioſa. num. 6. p. 168. -  Quod etiam locum habet in vltima voluntate, quantumcunque fauorabilis ſit vltima voluntas. n. 7. ibid. -  Diſpoſitio omnis debet intelligi ſecundùm id, ad quod principaliter ordinatur, num. 8. p. 228. -  Diuiduum. -  Diuiduum, vel Indiuiduum quid propriè dicatur? n. primo & ſeq. p. 129. -  Diuiduus, an indiuiduus ſit vſusfructus? vide ex n. 15. p. 130. vbi etiam de cæreris aliis ſeruitutibus agitur. -  Doctor. -  Doctores æris potiùs, quàm veritatis ſtudio ſæpe ducuntur in conſulendo. num. 8. p. 165. -  Doctor Ioannes de Leon laudatus per Authorem. n. 31. pag. 273. -  Dolus. -  Dolus, aut delictum præſumi non debet in dubio. n. 26. p. 82. vbi de hac regula plenè agitur remiſſiuè. -  Domus. -  Domus cùm legatur ad habitandum, plena proprietas intelligitur legata, num. 26. p. 118. -  Dominium. -  Dominium proprietatis, quod quis non habet, interdum vendendo, & tradendo præbet alij. n. 41. p. 5. -  Habens dominium vtile alicuius rei, priuatur illo, ſi malè ſe geſſerit circa rem. num. 102. p. 34. -  Dominium, & proprietas non ſolùm bonorum mobiliũ, quæ naturaliter ipſo vſu conſumuntur, ſed etiam eorum, quæ quodammodo ipſo longo vſu non dicuntur conſumi, ſed tantùm inueteraſcunt, aut aliqualiter minuuntur, ſeu deteriores fiunt, in vſufructuarium tranſit; ſic vt ipſe ad libitum de illis diſponere poſſit. num. 32. p. 91. -  Dominium, & proprietas cadit in incorporalibus, quamuis non cadat poſſeſſio. num. 17. -  Dominium quod in vſufructu, & iuribus incorporalibus concedunt Doctores communiter; an ſit propriè dominium: vbi duæ communes contrariæ referuntur, & ſententia Bartoli magis probatur. n. 18. pag. 133. -  Inter dominium, & proprietatem quid interſit ex ſententia Parladorij. n. 10. p 271. vbi numeris ſequentibus nouè, & verè Parladorius confutatur. -  Dominium quid. num. 14. p. 271. vbi fundamentum Parladorij nouiter retorquetur contra ipſum. -  Dominium, & proprietas an ſit idem. num. 16. & ſequentibus: p. 272. vbi diuerſæ ſententiæ congeruntur in vnum. -  Dominium, & proprietas idem non ſunt, ſed diuerſa, ex ſententia Authoris num. 35. p. 274. -  In re, quæ omninò eſt noſtra, duo ſunt quæ habemus, dominium ſcilicet, & poſſeſſio; dominium ius illud ſignificat, quo rem facimus noſtram, nobiſque propriam; poſſeſſio in occupatione, & detentione rei ſpectatur; illud verò in iure, quod habemus de ipſa, vt volumus, liberè diſponendi. num. 36. ibid. -  Dominium, & proprietas qualiter diſtinguatur, ſiue qualiter ſe habeant ex ſententia Authoris, quæ Saliceti, ac aliorum authoritate fulcitur, n. 37. ibid. -  Dominium, & proprietas ſæpiſſimè in iure pro eodem ponuntur. num. 41. ibid. vbi ratio vera redditur. -  Dominij nomen cùm ſimpliciter ponitur habita relatione ad perſonam, cui directum dominium competere non poteſt qualiter accipiatur. num. 42. ibid -  Dominium aliud directum, aliud vtile ex ſententia communi, quæ ab Authore probatur. n. 24. p. 272. -  Pro ſententia communi, Petri Gregorij locus adductus, num 25. ibid. -  Dominium vnicum tantùm, idque directum ex ſententia quorumdam contra Communem. n. 26. p. 273. -  Quæ diſputationis gratiâ defendi poteſt, quamuis de rigore à Communi recedendum non ſit. n. 28. ibid. -  Dominus alicuius rei, etiam pleno iure. non definit eſſe quis, quòd dominium ab eo abire ſperetur, vel quòd alienare prohibitus ſit. num. 5. p. 45. -  Dominium dotis, an ſit penes maritum conſtante matrimonio. vide ſtatim in verbo Dos, & Dotalia. -  Donatio. -  Donatio remuneratoria titulum oneroſum continere videtur, num. 33. p. 13. -  Si donatione causâ mortis, vel inter viuos reuocabili priùs factâ, generalis diſpoſitio, vt hæredis inſtitutio ſequatur, ſpecialis donatio per generalem diſpoſitionem non reuocatur, nec cenſetur illi derogatum, num. 34. p. 160. -  Donatio perfecta, & irreuocabilis impedit teſtamenti factionem ſuper bonis donatis, num. 41. p. 160. -  Et ſicut expreſsè reuocari non poteſt, ſic nec tacitè per alienationem, aut aliam diſpoſitionem in contrarium factam. num. 42. ibid. -  Donatio propter nuptias, vtrùm neceſſariò conſtitui debeat per maritum? & de textu in authent. dos data, C. de donationibus ante nuptias, num. 11. p. 177. -  Donata vxori contemplatione mariti, & è contra, an debeãt reſeruari quoad proprietatẽ filiis prioris matrimonij, ſi ſecundæ contrahãtur nuptiæ. n. 24. p. 13. -  Dos. -  Dotalium rerum, quæ æſtimatæ in dotem dantur, dominium in maritum tranſit, ipſéque effectus dominus, ad libitum de illis diſponere poteſt. n. 7. p. 38. -  Dotales res, quoties in pondere, numero, vel menſura conſiſtunt, in dominium mariti tranſeunt, vt poſſit de illis liberè diſponere: teneatur tamen ſoluto matrimonio earum æſtimationem præſtare, licet fuerint abſque eius culpa conſumptæ. num. 14 p. 39. -  Dotalium rerum vxórne, an maritus habeat ex lege dominium, ex num. 18. cum multis ſequentibus, vſque ad num. 47. p. 39. -  Dotalium rerum dominium de iure Digeſtorum, vtrùm ſoluto matrimonio tranſiret ipſo iure in mulierem. num. 28. p. 41. -  Dotis dominium vxoris eſſe, dum conſtat matrimoniù, ex ſententia quamplurimorum. num. 30. p. 41. vbi num. 36. eorum opinio per Authorem probatur, & eleganter declaratur, & numeris ſequentibus. p. 42. -  Dotalium rerum poſſeſſionem penes maritũ exiſtere, & vxorem non poſſidere, ex ſementia communi: & vtrumque poſſidere ex ſententia aliorum. n. 47. p. 43. -  Dotalia bona æſtimata. vel inæſtimata vtrùm cõputari debeant in ſumma mille Ducatorum, quæ in l. 11. 12. & 13. tit. 1. lib. 6. nouæ collectionis Regiæ, requiſita eſt, vt maritus onus armatæ militię ſubire teneatur & in ſimilibus caſibus. num. 51. & ſeqq. p. 44. E -  Eccleſia. -  ECcleſiarum bona an, & qualiter alienari debeant, vel locari, aut in emphyteuſim concedi quomodo poſſint? vide ſuprà, verbo alienare, vel alienatio, & cap. 54. per totum. p. 201. -  Emptor. -  Emptor, ac alius ſingularis ſucceſſor colonum venditoris, vel authoris expellere poteſt, nec locationi eiuſdem ſtare tenetur: quod latiùs explicatur remiſſiuè. num. 2. p. 263. -  Emmananuelem Mendez, de Caſtro ſtatuentem vſumfructum aduentitiorum patri competentem, cauſalem eſſe & non formalem, necnon arguentem contra Communem, lapſum fuiſſe, noua Authoris conſideratio. num. 30. p. 28. Nec illius argumentum præualere contra Communem, nouè etiam ab Authore adnotatum. n. 31. ibid. -  Emmanuelis de Caſtro ſolutio circa eandem materiam nouè impugnatur, num. 44. & 48. p. 29. -  Emmanuelis de Caſtro ad nonnullas leges ſolutio, concludenter, & nouè confutata per Authorem. num. 39. ibid. -  Emphyteuta & Emphyteuſis. -  Emphyteuta re ſibi in emphyteuſim conceſſa non vtitur iure ſeruitutis, quemadmodum vſufructuarius vtitur, ſed quodammodo re propria vti videtur, iure, & ratione vtilis dominij ſibi competentis. num. 16. p. 46. -  Emphyteuta fortius ius habet in emphyteuſi, quàm vſufructuarius in vſufructu: idque multis probatum. num. 17. per totum, p. 47. num. 49. p. 269. -  Emphyteuta poſſidens immobilia emphyteutica, an releuetur ab onere ſatisdandi. num. 17. p. 47. -  Emphyteuſis natura, & origo, ab vſusfructûs natura, diſtat in multis, num. 18. ibid. -  Emphyteuta, libellarius, conductor, & ſimiles, de culpa leuiſſima tenentur, num. 20. p. 98. -  Emphyteuta, conductor, & ſimiles, incidendo arbores virides, & fructiferas, & propter rei deteriorationem, ius quod habent amittunt, & expelli poſſunt. num. 5. p. 99. -  Emphyteuta alienando partem bonorum emphyteuticorum, non cadit in torum à iure emphyteutico, ſed rerum alienarum, num. 8. p 105. -  Et idem in emphyteuta ad longum tempus locante. num. 9. ibid. -  Emphyteuta ſi malè verſatur in vna re, ex pluribus rebus ſimul ſibi in emphyteuſim conceſſis, omnibus priuatur. num. 24. p. 106. -  Emphyteuta ſimilis eſt fructuario. num. 25. ibid. -  Emphyteuta ſi malè verſatur in parte, quare cadat in totum; & pro parte alienando, cadat tantum pro parte: vbi Martini Monter-à Cueua ratio ſubtilis nouè expenditur, & de illo honorificam mentionem facit Author, num. 26. ibid. -  Emphyteuta, qui malè verſatur in parte, & in parte rem emphyteuticam meliorauit, an poſſit opponere compenſationem meliorationis ad ſe excuſandum à caducitate. num. 16. p. 105. -  Emphyteuta mutare poteſt formam rei ſi tali mutatione rem meliorem reddat; & conſequenter ex ſententia multorum reducere poteſt ſyluam ad pratum vel terram aratoriam, ſi id vtilius ſit. num. 9. p. 108. -  Emphyteuta, ex ſententia Baldi, quæ verior eſt, non poteſt mutare formam rei etiam in melius; & conſequenter nec ſyluam exſtirpare, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere. num. 11. ibid. -  Niſi quando probaretur hanc eſſe regionis conſuetudinem. num. 12. ibid. -  Emphyteuta mutare poteſt formam fundi in melius, quando mutatio fieret in aliam formam latentem in ipſo fundo, num. 13. ibid. -  Emphyteuta an poſſit incidere arbores, nèc-ne ibid. -  Emphyteuta vſumfructum poteſt ad vitam conſtituere, & ſeruitutem imponere ad vitam eius duraturam. num. 17. p. 142. -  Emphyteuta vtrum denunciari debeat, aut cæteris aliis præferri, ſi dominus directus ius ſuum diſtrahere volit, num. 44. p. 269. -  Emphyteuſim finitam non tenetur renouare dominus conſanguineis emphyteutæ, ſed cui velit dare poteſt, aut ſibi retinere ſi velit, num. 45. ibid. -  D. Spino confusè, & intricatè loquutum in diſtinctione vſusfructus formalis & cauſalis. num. 20. p. 4. -  D. Spino nouè, & rectè argutus, & notatus per Authorem. num. 117. p. 36. & num. 9. p. 145. -  D. Spino nouè, & merito notatus per Authorem, quòd dixerit ſe vltra omnes Scribentes nouum intellectum adducere ad textum in l. Proculus, ff. de vſufructu, quem tamen tranſcripſit ab aliis. num. 29. p. -125. -  D. Spino loquutum contra textum, & communem Doctorum reſolutionem, nouiter, & verè adnotatum per Authorem. num. 16. p. 167. -  Expreſſum. -  Expreſſum in iure pluribus modis dicitur vel accipitur. num. 46. p. 6. -  Expreſſum aliquid quot modis dicatur, latiſſimè tractatum remiſſiuè; & hac de re Andreæ Tiraquelli locus commendatus. num. 47. ibid. -  Expreſſum dicitur, quod ex verbis, vel virtute eorum colligitur, ſiue quod neceſſariò importatur ex verbis. num. 49. ibid. -  Expreſſum in ſcriptis ſatis dicitur illud, quod ex ſcriptis colligi poteſt. num. 50. ibid. -  Expreſſum eſt quod venit ex mente legis. num. 51. ibid. -  Expreſſum, vel ſubintellectum à lege æquiparantur. num. 52. ibid. -  Expreſſum in indiuiduo dicitur aliquid, quando diſpoſitio in alio verificari non poteſt. num. 29. p. 159. -  Expreſſum dicitur illud, ad quod tantùm fieri poteſt relatio. num. 39. ibid. F -  -  FAbium de Biocchis lapſum circa definitionem Vſuſfructus, noua Authoris conſideratio in hac materia num. 27. p. 47. -  Fabij Acoromboni laborem in materia de qua agitur cap. 69. num. 18. inanem, & fruſtratorium, nouè conſideratum ab Authore. num. 18. p. 252. -  Fabri doctrina contra Iaſonis inſtitutum probata. num. 38. p. 27. -  Facta. -  Facta fortiorem ratificationem inducunt, quàm verba. num. 125. p. 22. -  Facti obligationem præciſam non eſſe ex ſententia communi, ſed poſt moram ſuccedere obligationem ad intereſſe. num. 12. p. 77. -  Facti obligationem præciſam eſſe contra Communem num. 13. ibid. -  Factum proprium impugnare, & aduersùs illud venire, regulariter nemo poteſt. num. 44. p. 206. -  Sed quando factum eſt nullum, & contra legem prohibitiuam, licitum eſt factum proprium impugnare. num. 45. ibid. -  Falcidia. -  Falcidiæ, & Trebellianicæ deductio, vtrùm hodie ceſſare debeat, eo quòd teſtamentum valeat abſque hæredis inſtitutione? num. 6. & 11. p. 222. -  Falcidiæ, & Trebellianicæ remedium quare iure communi introductum fuerit? num. 7. ibid. -  Falcidia, & Trebellianica in origine, ſiue ratione introductionis conueniunt; idcircò Falcidiæ nomine plerumque appellatur Trebellianica apud Iureconſultos. num. 8. ibid. -  Sed in aliis multis differunt. num. 9. ibid. -  Inter Falcidiam, & Trebellianicam non conſtituendam diſcriminis rationem de iure Regio cum Molina, contra Antonium Gomezium num. 12. ibid. -  Feudum. -  Feudatario nomen vſusfructus non conuenit. numero 23. p. 47. -  Feudi, & vſusfructûs differentia multiplex, remiſſiuè num. 24. ibid. -  Feudum irrequiſito domino alienari non poteſt; & ſi alienatum fuerit, alienatio redditur nulla. num 3. pag. 157. -  De re feudali, in præiudicium domini, vel agnatorum nihil diſponere poteſt vaſallus. num. 4. ibid. -  In materia feudali alienatio verè & propriè dicitur illa, quæ fit per tranſlationem dominij, vel vſusfructus rei, num. 7. ibid. -  Feudalia bona non dicuntur propriè bona vaſalli. num. 8. ibid. -  Feudalium bonorum, quæ noua ſunt & hæreditaria, vſusfructus an contineatur ſub legato vſusfructus omnium bonorum. num. 9. ibid. -  Federici de Senis, Socini, & Bertrandi lapſus, oſtenditur num. 12. p. 89. -  Ferdinandus Vaſquez de Menchaca ab Authore notatus. num. 26. p. 90. -  D. Felicianus de Solis laudatus ab Authore. n. 3. p. 248. -  Filius, Filia. -  Filij prioris matrimonij an habeant partem in lucris habitis ex ſecundo matrimonio per patrem, aut matrem, quæ ſecundo nupſit. num. 26. p. 13. -  Filia prioris matrimonij à patre qui ſecundò nupſit, dotata, qualiter debeat dotem conferre: cum aliis ad propoſitum multùm neceſſariis. num. 45. p. 15. -  Filia ſtatuto excluſa, odio ſecundarum nuptiarum quando ſuccedat. num. 57. p. 16. -  Filia prioris matrimonij acceptando legatum factum à parente cum onere plus non petendi, an poſſit petere lucrum, quod ſibi à lege reſeruatum eſt per tranſitum parentum ad ſecundas nuptias: vbi in terminis expenditur conſilium Petri Surdi, & ad filium in Tertio bonorum cum tali onere melioratur, nouiter infertur. num. 58. ibid -  Filius poſtquam ſucceſſit patri, ſi in inſtituta matre in Legitima, reliquerit in teſtamento tertiam partem bonorum ſuorum alicui fratri, & poſteà frater iſte ab inteſtato decedat, & mater illi ſuccedat, vtrum illam tertiam partem, in qua fratri ſucceſſit, teneatur mater, quæ ſecundò nupſit, aliis fratribus prædictorum, tanquam ex paterna ſubſtantia prouenientem reſeruare; plenius quam adhuc explicatur num. 60. & ſequentibus, ibid. -  Filius ſi tertium bonorum ſuorum alicui reliquerit, vtrùm illud deduci debeat de portionibus fratrum prioris matrimonij, quæ filio reſeruari debent, ſi pater ſecundò nupſerit. num. 71. p. 17. -  Filij inter viuos, vel in vltima voluntate licentiam poſſunt dare parentibus, impunè tranſeundi ad ſecundas nuptias, num. 84. p. 18. -  Filiorum conſenſus tacitus idem operatur, quod expreſſus ad effectum, vt parentes impunè tranſeant ad ſecundas nuptias, num. 94. p. 20. -  Filij ſecundis nuptiis parentum ex multis videntur tacitè conſentire; & in principio plures adductæ coniecturae remiſſiuè. num. 98. ibid. -  Filij ſi præſentes ſint, dum contrahitur matrimonium, & nihil dicant, conſentire cenſentur, & ratificare ſecundas nuptias parentum, vt beneficio legum de ſecundis nuptiis vti non poſſint, ex ſententia Grati, & aliorum, num. 99 ibid. -  Filiorum præſentiam ſolam non inducere ratificationem ſecundarum nuptiarum parentum: cum Ioanne de Garronibus, & aliis defenditur. num. 100. & num. 14. ibid. -  Filij præſentes, qui nee expreſsè, nec tacitè conſenſerunt, dum ſecundæ contrahebantur nuptiæ per parentes. poſtmodùm tamen expreſsè, aut tacitè tacitè ratificarunt illas, ſic amittunt beneficium legis, ac ſi à principio ſecundo matrimonio conſenſum adhibuiſſent. num. 122. p. 23. -  Quoad effectum huius materiæ paria ſunt filios ab initio expreſsè conſentire, & approbare ſecundas nuptias, vel ex poſtfacto ratificare illas, num. 123. ibid. -  Filij abſentes tempore, quo ſecundae contrahebantur nuptiæ, ſi poſtmodùm expreſsè, vel tacitè ratificent illas, beneficium legis amittunt. num. 126. ibid. alia in propoſito vide infrá, verbo, Mater. -  Filiusfamilias ſine conſenſu, & voluntate patris ſtare non poteſt in iudicio, quando patri quæritur vſuſfructus, & de materia l. vltimæ, §. neceſſitate, C. de bonis quæ liberis, remiſſiuè num. 13. p. 27. -  Filiusfamilias ſine conſenſu, & voluntate patris, vtrùm in iudicio ſtare poſſit, in aduentitiis, in quibus pater ipſe non habet vſumfructum, nec adminiſtrationem: vbi duæ communes contrariæ: referuntur, & Bartoli oponio probatur num. 14. p. 27. -  Vt filiusfamilias in iudicio eſſe poſſit, vtrùm conſenſus patris à principio interuenire debeat ad validitatem iudicij; an verò ſufficiat, quòd ex poſtfacto ante finitum iudicium accedat: vbi duæ opiniones referuntur, & ſententia Gloſſæ recipitur. num. 16. ibid. -  Filius vtrùm citari debeat, quando agitur cauſa ad eum ſpectans ſuper bonis aduentitiis remiſſiuè n. 20. ibid -  Filius viuo patre, vtrùm poſſit reſcindere alienationem aduentitiorum à patre factam, & agere, etiam contra tertios poſſeſſores, & an in bonis alienatis concedatur hypotheca contra bona patris? remiſſiuè num. 73. p. 32. -  Filius, aut filia de iure communi per matrimonium à poteſtate patris non liberatus, num. 75. ibid. -  Filius, vel filia de iure huius Regni per matrimonium, & velationem à poteſtate patris liberatur, & pro emancipato habetur. num. 77. ibid. -  Et huius deciſionis Regiæ maximos effectus, & quæſtiones nonnullas congeſtas in vnum remiſſiuè, num. 78. ibid. -  Filio vxorato & velato, ſtatim tenetur pater vſumfructum aduentitiorum liberum dimittere, nec aliquid retinere poteſt. num. 79. ibid. -  Filius etiamſi contraxerit matrimonium abſque conſenſu patris, pater non habebit vſumfructum bonorum eius, ex deciſione l. 48. Tauri: ſed tenebitur liberum, & integrum illum dimittere, n. 80. & ſeq. ibid. -  Filius verè eſt patris portio, in eoque eſt ſubſtantia, & caro patris, imò vnus eſt cum patre ipſo. n. 23. p. 163. -  Filio facta iniuria, & patri facta videtur, & è contra. num. 25. ibid. -  Filiusfamilias, qui ex permiſſione legum huius Regni, teſtari poteſt de tertia parte bonorum ſuorum, vtrùm patri præiudicare poſſit in vſufructu tertiæ patris? num. 29. p. 233. -  Fideicommiſſarius, Fideicommiſſum. -  Fideicommiſſarius prohibitioni alienationis contraueniens, per alienationem patris, cadit à toto fideicommiſſo. num. vigeſimoprimo. p. 106. contra relatos ibidem, num. 6. -  Fideicõmiſſum conditionale non tranſmittitur ad hæredes, ſi fideicommiſſarius pendente conditione ante grauatum decedat. vbi latiſſimè remiſſiuè, n. 40. pag. 60. -  Florianus de Sancto Petro nouè notatus per Authorem, quòd leges nonnullas, expendat, quæ diſtinctionem eius probare non poſſunt, & ad illas nouè etiam ſatisfactum ab Authore. num. tertio. p. 11. -  Forma. -  Forma à lege tradita in dubio ſubſtantialis præſumitur, & ad vnguem obſeruanda eſt. num. 31. p. 205. -  Quod maximè procedit, quando verba legis eſſent aliás ſuperflua. num. 32. ibid. -  Vel quando lex prouidet aliter, quàm ius commune num. 33. ibid. -  Formâ legis omiſſa, petit actus omninò. n. 34. p 206. -  Forma legis per æquipollens adimpleri non poteſt, nec eidem aliquid addendum, vel detrahendum eſt. num. 35. ibid. -  Lex cùm prohibitiuè loquitur, & habet clauſulam annullatiuam, formam incommutabilem inducit. num. 36. ibid -  Franciſci Connani adnotationes ad textum in l. ſi ita ſtipulatus fuero, 126. §. 1. ff. de verb. oblig. Authori non placere. num. 9. p. 2. -  Franciſci Connani contra communem ratio proponitur. num. 30. p. 4. & nouè diluitur per Authorem num. 37. ibid. -  Franciſcus Connanus, laudatur, num. 4. p. 101. -  Franciſcus Connanus optimè, & verè intellexit materiam tractatam num. 12. p. 113. -  Franciſci Connani opinio probata num. 18. p. 114. -  Franciſcus Connanus improbans deciſionem Iuſtiniani in l. cùm antiquitas, C. de vſufructu, vel nimia ſubtilitate, aut non leui temeritate arguitur per Authorem. num. 28. p. 118. -  Franciſci Connani opinio contra Iuſtinianum, dato quòd in puncto iuris vera eſſet, in hiſce Regnis obſeruari non poſſet lege Regia lata, quæ Iuſtiniani conſtitutionem confirmat, num. 9. ibid. -  Franciſcum Hotmannum. ſententiam Gloſſæ, & Azonis probaſſe, nouè conſideratum ab Authore. num. 12. p. 133. -  Franciſci Burſati, & Caldas Pereiræ reſolutiones nouiter conciliatæ, & declaratæ. num. 63. p. 30. -  D. Franciſci Sarmienti, contra Communem opinio noua relata. num. 88. p. 19. -  Opinionem D. Franciſci Sarmienti nouam non eſſe, nouè adnotatum ab Authore. num. 89. ibid. -  Præcipuum fundamentum adducitur, quod D. Franciſcus Sarmientus contra Communem ponderauit. num. 91. ibid. -  Et adhuc militare rationem communem demõſtratur, & ad illud nouiter, & verè reſpondetur. num. 92. ibid. -  D. Franciſci Sarmienti contra Communem opinio adducitur. num. 96. ibid. -  Et ad rationes, & fundamenta illius nouè, & ſubtiliter reſpondetur. num. 97. p. 20. -  D. Franciſcum Sarmientum ratione quadam impugnantem Communem, lapſum fuiſſe nouè detectum ab Authore. num. 115. p. 22. -  Fructus. -  Fructus rei legatæ, à quo tempore debeantur vſufructuario de iure communi. num. 20. p. 58. -  Fructus rei legatæ attentá deciſione legis primæ, titulo 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ compilationis, à tempore mortis teſtatoris debentur, quamuis iure communi ſatis controuerſum eſſet, à quo tempore deberentur? num. 21. ibid. -  Fructus rei legatæ, à quo tempore debeantur vſufructuario de iure Regio; vbi Ioannis de Matienço opinio nouè confutatur per Authorem, & ſingularis declaratio traditur ad dict. l. primam, titulo. 4. de los teſtamentos. num. 22. ibid. -  Fructus fundi cùm in annos ſingulos relinquuntur, mortuo legatario, etiam maturis fructibus, legatum extinguitur, neque de fructibus quidquam ad hæredes eius tranſmittitur; quod ſecus eſſet in legato relicto in ſingulos annos, num. 14. p. 119. vbi ratio redditur, & num. 6. ibid. -  Fructuum legatum cum legato vſusfructus conuenire, quandoque etiam cùm vſusfructus legatum non dicitur. num. 27. p. 120. -  Fructus quid, & vnde dicatur? num. 4. p. 144. -  Fructûs nomine propriè & ſtrictè quid intelligatur? num. 5. p. 143. -  In fructu non dicitur eſſe id quod non renaſcitur. num. 6. ibid. -  Pructus in genere ſumptus quid ſignificet? ibidem num. 7. & vide num. 65. & 66 p. 149. -  Fructûs, redditûs, prouentûs, obuentionum, ac emolumentorum appellatione quid contineatur? remiſſiuè, latiſſimè tamen declaratum à multis, n. 8. ibid. -  Fructus intelligi regulariter deductis expenſis circa eos factis, & de hac re pleniſſimè actum remiſſiuè. num. 10. ibid. -  Verbum Fructus, qualiter accipiendum ſit in hac materia? num. 11. & ſequentibus, ibid. -  Fructuum diuiſiones plures, & ſpecies à Doctoribus conſideratæ, num. 50. p. 148. -  Fructus alios eſſe Naturales, alios Induſtriales, & alios Ciuiles ex ſententia communi, num. 51. ibid. -  Fructus naturales qui ſint. num. 52. ibid. -  Fructuum Induſtrialium exempla, num. 53. ibid. -  Fructus ciuiles qui ſint. num. 54. p. 149. -  Fructuum ſpecies duas dumtaxat eſſe & ciuilium fructuum denominationem commentitiam videri, ex ſententia multorum, num. 55 ibid. & ſententia Authoris proponitur num. 56. & ſequentibus. -  Fructuum omnium in Mundi exordio vnam, arque eandem ſpeciem fuiſſe. num. 57. ibid. -  Fructus quo tempore cæperint cura hominum, & culturâ prouenire remiſſiuè num. 58. ibid. -  Fructuum naturalium denominationem veriſſimam eſſe, & ipſorum Iureconſultorum reſponſis probatam, num. 59. ibid. -  Fructuum Induſtrialium denominationem veriſſimam etiam eſſe, atque omninò admittendam, num. 60. ibid. -  Fructuum naturalium, & induſtrialium diſtinctionem lege Regia probatum num. 61. ibid. -  Fructuum ciuilium denominationem commentitiam eſſe, probatum, num. 64. & num. ſeq. ibid. -  Fructûs nomen frequenter accipitur in Iure, & apud Scribentes pro omni commodo, & vtilitate rei. num. 65. ibid. -  Circa fructus ciuiles noua reſolutio, & conciliatio Authoris propoſita num. 67. ibid. -  Fructûs nomine vtrùm penſiones, vecturæ, mercedes, & ſimilia contineantur; & de opinione Bartoli num. 69. p. 150. -  Alexandri doctrinam, penſiones, mercedes, vecturas, & ſimilia, ad ſimilitudine ut fructuum naturalium eſſe, nullo modo admitti poſſe, num. 71. ibid. -  A fructibus induſtrialibus ſuperiora non ſeparanda, ex ſententia quorundam, quæ per Authorem confutatur, num. 71. ibid. -  Fructus pendentes, ſiue cohærentes rei, tempore teſtamenti, aut tempore mortis, vtrùm mobilibus legatis, vel vſufructu mobilium comprehendantur? num. primo, & ſequentibus. p. 166. -  Fructus pendentes, mobilium appellatione non veniunt, ſed tantum ſeparati à ſolo; nam fructus pendentes inter immobilia reponuntur, & cenſentur eſſe eademmet ſubſtantia cum ipſamet re: ideò eodem iure quo ipſa res, iudicantur. num. 7. p. 167. -  Et ad eum pertinent, ad quem res ipſa tranſit. n. 8. ibid. -  Fructus etiam maturi ſunt pars rei. num. 9. ibid. -  Fructus recollecti antequam dies legati cedat, videlicet ante mortem teſtatoris, vel ante aditam hæreditatem, non iudicantur vt fructus, ſed vt bona hæreditaria, & per conſequens ad hæredem pertinent, num. 13. ibid. -  Fructus pendentes in re fructuaria tempore quo cedit dies vſusfructûs, ad fructuarium pertinent. n. 15. ibid. -  Fructus fundi, vel agri, ſi relinquantur ſimpliciter, vtrùm hoc legatum vſusfructûs eſſe videatur, ſiue in prima tantùm vice verificetur, aut quot annis debeatur? ex num. primo, cum ſequentibus. p. 168. -  Fructibus ſimpliciter venditis, venditio intelligitur de fructibus vnius anni. num. 5. ibid. -  Fructus certi fundi, vel agri legati alicui, vtrùm præſtari debeant deductis priùs omnibus impenſis factis ab hærede, vel proprietatio pro eis habendis: vbi expenditur, & commendatur Iacobi Mandelli de Alba conſilium 743. ex num. 2. num. 12. p. 169. -  Fructus obligari poſſunt, tam à domino proprietatis, quàm à fructuario. num. 3. p. 274. -  Fructus quando percepti dicantur, vt pertinere debeant ad vſufructuarium. vel hæredes eius? n. 10. p. 277. -  Fructus illius anni, in quo dirimitur matrimonium, qualiter diuidendi ſint inter maritum, & vxorem, vel hæredes eorum, de iure communi & Regio. n. 27. pag. 279. -  Fructus pendentes in Capellis qualiter diuidantur? num. 29. p 280. -  Fructus Beneficij Eccleſiaſtici qualiter diuidantur inter defuncti hæredes, & ſucceſſorum, ſi beneficiarius pendentibus fructibus decedat. cap. 79. per tot. p. 281. -  Fructus bonorum Maioratus inter hæredes vltimi poſſeſſoris, & nouum ſucceſſorem, ſunt pro rata diuidendi ex ſententia Didaci de Couarruu Gregorij Lopez, Ludouici Molinæ, & aliorum, quæ aſſeueranter probatur per Authorem. c. 80. per totum, pag. 283. -  Fructus pendentes in ſolidum pertinent ad ſucceſſorem Maioratus, neque in illis poſſunt hæredes prærtendere ius vltra deductionem impenſarum, ex ſententia multorum, quæ diſplicet Authori n. 6. p. 284. -  Fructus bonorum Maioratus inter hæredes vltimi poſſeſſoris, & nouum ſucceſſorem, ſunt proram diuidendi, ſiue Maioratus conſtitutus ſit in contractu, ſiue in vltima voluntate, contra Barboſam. n. 17. p. 286. -  Fulgoſij interpretatio nouè arguta & improbata per Authorem. num. 9. p. 71. -  Alia infrá, littera, R. -  Fuluius Pacianus laudatus, & tractatus eiuſdem de probationibus commendatus per Authorem. n. 38. p. 206. -  Fundus. -  Fundo in gaudimentum alicui legato, non ſolùm vſumfructum, ſed etiam proprietatem legatam videri: vbi Floriani diſtinctio in propoſito nouè confutatur per Authorem. num. 9. p. 122. -  Fundo legato ad vſumfructum, vel ad vtendum, & fruendum, vel ad gaudimentum, aut ad alimenta, aliòue ſimili modo, quare proprietas legata præſumetur. num. 4. p. 123. -  Fundo legato, plena proprietas legata videtur, numero 55. p. 128. -  Fundus tranſit in quemcunque poſſeſſorem cum ſuo onere, & ſeruitute. num. 10. p. 274. G -  -  GAbrielis Henriquez. honorifica mentio facta per Authorem. num. 15. p. 219. -  Genus. -  Genus vbi non poteſt verificari niſi in vna ſpecie, cenſetur ſpecies, aut habetur pro ſpecie. num. 32. p. 159. -  Genus, & ſpecies quando cadunt ſuper eodem iure, generi per ſpeciem derogatur, ſecus ſi ſuper diuerſo iure cadant. num. 14. p. 180. -  Gloſſæ expoſitio ad textum in principio Inſtitutionum de vſufructu, damnatur, num. 15. p. 46. -  Gloſſæ interpretationes duæ confutatæ, num. 17. p. 54. -  Gloſſæ interpretationes duæ ad textum in l. quarta. ff. de ſeruitutibus, confutantur num. 8. p. 70. -  Guillielmi de Peruſio rationes nonnullæ contra communem diſtinctionem relatam ibi num. 15. nouiter adductæ, & probatæ per Authorem. num. 16. & ſequentibus, p. 85. -  Grex. -  Grege legato, quod adiicitur, vel diminuitur, legatario accreſcit vel decreſcit num. 5. p. 113. -  Gregis appellatione quid contineatur ? remiſſiuè num. 6. ibid. -  Gregis vſusfructus cùm requiritur, quomodo vſusfructuarius cauere debeat? Vide nonnulla per totum, p. 113. & infrà, littera V verbo, Vſusfructus. -  Gregem qui numerus ouium, vel animalium faciat. num. 17. & 18. pag. 114. H -  Habitatio. -  HAbitationem ſeruitutem perſonalem eſſe. numer. 18. p. 117. -  Habitationis nonnullæ definitiones traduntur. numer. 19. ibid. -  Habitatio ſeruitus non eſt ex ſententia Franciſci Hotmanni, quæ nouè refellitur per Authorem, & illi reſponderi poſſe cum Corraſio adnotatur. num. 10. ibid. -  Habitatio, vſusfructus, & vſus differunt in multis, & in quibuſdam conueniunt. num. 21. ibid. -  Habitatio illis eiſdem modis, quibus vſus, & vſusfructus conſtituitur. num 22. ibid. -  Habitationem qui habet, poteſt eam locare alteri, & gratis concedere, num. 23. ibid. & num. 21. & 22. p. 261. -  Habitatio ſiue relinquatur in vltima voluntate, ſiue inter viuos, ſiue per viam reſeruationis, aut alio quouis modo, procedit diſpoſitio l. cum antiquitas, C. de vſufructu. num. 24. ibid. -  Ad habitandum legare domum, aliud eſt, & aliud legare facultatem habitandi, num. 25. p. 118. -  Ad habitandum cùm legatur domus, plena proprietas intelligitur legata, num. 26. ibid. -  Habitandi commoditas, ſiue facultas duntaxat cùm relinquitur, ea poteſt alteri cedi, vel locari, quia in facto, non in iure conſiſtit, num. 27. ibid. -  Is cui habitatio relicta eſt, de habitando & fruendo arbitrio boni viri cautionem interponere debet, & ibid. de vſuario. num. 30. p. 118. -  Habitationem morte eius, cui conceditur, finiri, non tamen capitis diminutione, vel per non vſum. num. 31. ibid. -  Habitatio pignori, & hypothecæ: dari poteſt, & ſuper ea cenſus conſtitui. num. 12. p. 254. -  Habitatio ſpecies eſt alimenti. num. 27. p. 265. -  Hæres. -  Hæres non tenetur pro fideiuſſore vſufructuarij, pauperem, ſiue deploratæ fortunæ hominem recipere, etiam ex mandato teſtatoris. num. 4. p. 80. -  Heredes non prohibentur ab vſufructuario cautiones vſusfructûs petere, etiamſi teſtator diſpoſuerit, vt ipſi hæredes vſufructuarium nullâ moleſtiâ afficiant. num. 6. p. 81. -  Hæres poſtquam ſucceſſit, remittere poteſt vſufructuario cautionem, ex recepta, & veriori ſententia. num. 16. ibid. -  Hæres ſi grauatur aliquid pati, intelligitur grauatus, vt patiatur eo modo, quo patiebatur defunctus num. 11. p. 102. -  Hæres, vel legatarius, qui facit ſecundùm conſuetudinem, & vſum teſtatoris, videtur facere ſecundùm eius voluntatem, & èconuerſo. num. 13. ibid. -  Hæres committens fraudem in rebus hæreditariis, priuatur Quarta Falcidia, non ſolùm in ea re, in qua dolum commiſit, & ſed & in cæteris rebus num. 18. p. 105. -  Hæres pro fructibus legatis, an poſſit pecuniam ſoluere, & fundum vendere: & Franciſci Connani reſolutio probatur, num. 28. p. 120. -  Pro hærede contra legatarium in dubio, interpretatio ſumenda eſt in teſtamentis, quia hæres videtur prædilectus legatario, & ob id quoque in dubio præferendus eſt. num. 40. p. 126. -  Ius vindicandi necem defuncti hæredi tantùm vniuerſali incumbit vel ei qui in omnibus loco hæredis eſt. num. 2. p. 161. -  Hæredes non vindicantes necem defuncti, hæreditatis commodo priuantur, illùdque fiſco applicatur, num. 3. ibid. -  Prædicta pœna hodie in vſu non eſt, nec in obſeruantia. num. 4. ibid. -  Hæredes extranei ſi ex vna parte concurrant ad accuſandam mortem defuncti, & ex alia conſanguinei; qui præferendi ſint in accuſatione & remiſſione delicti? num. 6. p. 162. -  Hæres an poſſit repetere à fructuario expenſas, ſi quas fecit in conſeruatione fructuum, qui tempore cedentis legati vſusfructûs pendebant: vbi Floriani de Sancto Petro diſtinctio refertur, num. 17. p. 167. -  Hæres vtrùm deducere poſſit Quarram Falcidiam de legato vſusfructûs omnium bonorum? num. ſecundo & ſequentibus. pag. 221. -  Hæredis, vel hæredum mentio, quomodo accipienda in contractu, teſtamento, & omni ali diſpoſitione & an primus hæres tantum, vel etiam vltiores comprehendantur. num. 29. p. 226. -  Vbi nonnulli Authores congeruntur in vnum, qui de hac re, & latè, & vtiliter etiam tractarunt. -  Hæreditas poſtquam eſt adita, efficitur proprium patrimonium adeuntis, nec dicitur amplùs hæreditas. num. 64. p. 16. vbi id latiùs explicatur remiſſiuè -  Hæreditate non adita, de iure communi nihil in teſtamento ſcriptum valet: idque multorum allegatione exornatur, & pleniſſimè explicatur remiſſiuè, num. 13. p. 57. -  Hermanoctij Decij ad nonnullas leges interpretatio improbatur. num. 8. p. 271. -  Hieronymi Gabrielis conſilium 162. libr. 2. notandum eſſe in materia vſusfructus aduentitiorum. n. 52 p. 30. -  Hieronymi Gabrielis ſententiam in conſilio 98. ex num. 5. cum ſequentibus, veriſſima. eſt contra Caſtrenſem, & includentibus rationibus confirmata. num. 6. p. 166. -  Hieronymi de Cæuallos nouiſſima diſtinctio Ciuilis & Naturalis dominij, noua non eſt, nec vera, iuriſque rationi minimè conuenit: nouè, & includenter ab Authore probatum, num. 45. p. 43. -  Hieronymi de Cæuallos rationes ad l. ſciendum, §. ſi fundus, ff. qui ſatiſd. cogant. reiiciuntur. num. 49. ibid. -  Hieronymus de Cæuallos in explicatione l. Lucius, §. idem reſpondi, ff. ad municipalem, nouè notatus per Authorem. num. 53. p. 44. -  Hieronymus de Cæuallos nec accuratè, nec perfectè tractauit materiam cautionis ab vſufructuario interponendæ. num. 3. p. 84. -  Hieronymus de Cæuallos nouiſſimè notatus per Authorem, num. 21. p. 86. -  Hieronymus de Cæuallos meritò, & nouè notatus ab Authore, num. 12. p. 93. -  Hyppoliti Riminaldi argumentationibus quibuſdam nouiter, & rectè ſatisfactum. num. 21. p. 181. -  Hyppolitus ſingulari 441. num. 2. malè allegatur per Caualcanum. num. 14. p. 267. -  Hypotheca. -  Hypotheca à lege tacit conſtituta in bonis mariti, retinetur per mulierem, etiamſi ipſa habeat expreſſam hypothecam per pactum acquiſitam. num. 16. p. 96. -  Hypothecæ conſtitutæ à lege tacitè in bonis mariti pro reſtitutione dotis, non fieri præiudicium per fideiuſſores, aut pignora recepta per mulierem ſoluto matrimonio, num. 17. ibid. -  Hoſpitalia. -  Hoſpitalia, Confraternitates, & ſimiles aliæ Communitates, vtrùm dicantur ſæcularia, vel Eccleſiaſtica loca, vt priuilegiis, & immunitatibus rebus Eccleſiaſticis conceſſis gaudere poſſint; & an illorum bona, forma & ſolemnitate rerum Eccleſiaſticarum alienari debeant? num. 24. p. 204. -  Hugonis Donelli fortiſſimum argumentum contra communem diſtinctionem vrbanarum & ruſticarum ſeruitutum adductum. num. 21. p. 255. I -  -  IAcobi de Carolis diſtinctio circa dominium rerum dotalium nouè confutatur per Authorem. n. 42. p. 43 Iacobi Cuiacij declaratio de eadem materia quæ hucuſque per aliquem relata non eſt per Authorem expenditur, & eiuſdem reſolutioni applicatur, nu. 43. ibid. -  Cætera quæ ad Cuiacium pertinent, vide ſuprà, litera, C verbo, Cuiacius. -  Iacobi Menochij conſilium 237. lib. 3. in materia coniugis tranſeuntis ad ſecundas nuptias de conſenſu tacito filiorum, commendatum: & illi plura addita per Authorem. num. 109. & ſequentibus p. 21. -  Menochij traditiones explicatæ. num. 6. & 7. p. 170. -  Impenſa. -  Impenſa magna, vel parua quæ dicatur. nu. 6. & 7. p. 210. -  Impenſa facta gratiâ colligendorum fructuum, etiamſi magna ſit, indiſtinctè pertinet ad vſufructuarium, nec repeti poteſt. num. 8. ibid. -  Impenſæ factæ per maritum circa fructus, repeti non poſſunt, ſed cum fructibus compenſantur. num. 9. ibid. -  Impenſam modicam attenta quantitate, indiſtinctà repetere non poteſt maritus, quantumcunque duret vltra ius mariti, & conſtaret quòd ea non glaciâ fructuum ſed rei facta eſſet. num. 11. ibid. -  Impenſa facta gratiâ fructuum quæ dicatur, & quatenus hæc repeti poſſit, vel cum fructibus compenſari. num 13. ibid. & num. 7. p. 277. -  Impenſatum, quæ fiunt circa rem, quædam ſunt neceſſariæ, quædam vtiles, & quædam voluptuariæ. num. 19. p. 215. -  De impenſis, & melioramentis in re aliena factis à bonæ fidei, vel malæ fidei poſſeſſore, colono, inquilino, vſufructuario, emphyteuta, & alio quocumque poſſeſſore, ſeu detentatore nonnulli Authores tractarunt latiſſimè, quorum mentio fit. num. 23. ibid. -  Impenſas factas gratiâ fructuum percipiendorum quemlibet poſſeſſorem deducere poſſe, ac etiam pro illis rem retinere. num. 6. p. 277. -  De impenſis ab vſufructuario factis, vide latiſſimè infrà, litera V. verbo Vſusfructuarius. -  Immemorialis præſcriptio. -  Verba quantumcunque generalia, immemorialem præſcriptionem non excludunt, num. 13. p. 247. -  Immemorialis præſcriptio non ſolùm centum annos, ſed etiam mille, atque infinitum tempus comprehendit, & ſic centenaria præſcriptione potentior eſt. num. 14. ibid. -  Immemorialis præſcriptio maximos effectus producit, & per eam omnis titulus neceſſarius præſumitur. num. 15. ibid. -  Imolæ opinio explicata remiſſiuè num. 42. p. 60. -  Inuentarium. -  Inuentarium cum bonorum deſcriptione defendentes, rectè notatos per Molinam, idque concludenter probatum per Authorem. num. 88. p. 33. -  Inuentarium Tutoris. Hæredis, Vſufructuarij, & alterius cuiuſcumque adminiſtratoris, qua ſolemnitate confici debeat? remiſſiuè. num. 89. ibid. -  Inuentarij confectio eos tangit, qui rationem reddere tenentur, num. 109. p. 35. -  Inuentarium conficere vtrùm teneatur pater legitimus adminiſtrator, aut Tutor, vel curator filiorum, num. 107. & ſeqq. ibid. & num. 113. de matre tutrice & vide infrà, litera P. verbo pater, & litera M. verbo Mater. -  Interdictum. -  Interdictum Recuperandæ non datur niſi poſſidenti. num. 30. p. 51. -  Non autem competit ei, qui meram detentationem habet, num. 31. ibid. -  Interdicta veluti poſſeſſoria conſtituta ſunt ad vſus ſeruitutum tuitionem, ad inſtar interdictorum. num. 8. p. 73. -  Interdicta pro ſeruitutibus conſtituta, quare veluti poſſeſſoria dicantur, non poſſeſſoria ſimpliciter? num. 9. ibid. -  Interpretatio. -  Interpretatio ea in dubio ſumi debet per quam faueatur potiùs hæredi, quàm legatario; & per quam minùs grauetur hæres, quàm ſit poſſibile. num. 38 & num. ſequentibus, p. 126. -  Interpretatio talis fieri debet in teſtamentis, & vltimis voluntaribus, per quam diſpoſitio non remaneat irrita, ſed potiùs ſortiatur effectum, etiamſi in diſpoſitione veniat, eáque alias non venitent; idque quamplurimis exemplis exornatur, & confirmatur remiſſiuè num. 27. p. 159. -  Iniuria. -  Iniuria filio facta, & patri facta videtur, & contrà. num. 25. p. 163. -  Incorporale. -  In Incorporalibus cadit dominiũ, & proprietas; quamuis non cadat poſſeſſio. num. 17. p. 133. -  Ioannis Andrea opinio negans valere legatum vſusfructûs omnium bonorum al o hærede vniuerſali poſt & mortem inſtituto, relata & improbata. n. 27. p. 59. -  Ioannis Corraſij ſolutio circa vſusfructus appellationem, fortiùs, quam adhuc impugnata, num. 10. p. 2. -  Ioannis Corraſij interpretatio circa eandem materiam vera non eſt. num. 14. p. 3. -  Ioannes Guttierrez laudatur. num. 47. p. 15. -  Ioanni de Matienço lapſus in allegatione Pinelli nouè notatus per Authorem. num. 7. p. 26. -  Ioannis de Matienço opinio contra Tellum Ferdinandes defenſa, & meliùs quàm hactenus comprobata. num. 12. & ſeq. p. 57. -  Ioannis Vaudi Pedemontani opinio in materia dominij vxoris circa dotem, nouè adducta, & probata per Authorem. num. 41. p. 43. -  Ioannis Sichardi lectura ad libros Codicis non contemnenda, & ab Auctore integrè prælecta. num. 20. p. 50. -  Ioannis Baptiſtæ de ſancto Seuerino inter conſilia Socini Senioris conſ. 9. num. 7. verſiculo, concludo igitur, volumine. 4. reſolutio expenditur, & eius diſtinctio nouè improbatur, num. 29. p. 91. -  Ioannes Vincentius Hondedeus laudatur. num. 8. p. 170. -  Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 85. num. 23. & ſequen. libr. 2. nouiſſimè lapſus. num. 14. p. 282 -  Ioannis Baptistæ Laderchij Imolenſis conſilium 32. lib. prim. ſingulare eſt in materia, & diſtinctione l. libertis, 4. ff. de alimentis & cibariis legatis. num. 17. p. 123. -  Ioannis Franciſci de Ponte in conſilio. 100. num. 9 & 10. verba quædam, nouiter ponderata, & probata per Authorem. num. 19. p. 278. -  Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 100. num. 18. nimis indiſtinctè loquutus eſt in hac materia, num. 26. p. 279. -  D. Ioannes de Leon laudatus, num. 31. p. 268. -  Ioannes Cephalus, vide ſuprà, litera C. verbo, Cephalus. -  Ius accreſcendi. -  Ius accreſcendi, vel non decreſcendi, an, & quando locum habeat in legatis, fideicommiſſis, & hæreditatibus? num. 1. p. 184. -  Ius accreſcendi, vtrùm in contractibus locum habeat? remiſſiuè num. 2. ibid. -  Iuris accreſcendi locus non eſt in legato vſusfructus quoties legatarij omnimodò ſeparati ſunt, hoc eſt, nec re, nec ſimul re & verbis coniuncti. num. 3. ibid -  Quod in omni legato etiam proprietatis plenæ pariter obſeruatur, & inter legatarios omninò diſiunctos non habet locum ius accreſcendi, ſed portio deficiens manet penes hæredem. num. 4. ibid. -  Iuri accreſcendi locus eſt in ſpecie l. mulieri, & Titio, 73. ff. de condit. & demonſtrat. ſi Titius moriatur, aut capite minuatur, contra Gloſſam, & alios, n. 7. p. 118. -  Ius accreſcendi locum habet, etiam quando legatarius admittitur ad ſuam partem de iure ſpeciali. num. 8. & ſeq. ibid. -  Ius accreſcendi quare non fuerit conceſſus mulieri in d.l. mulieri & Titio, ab initio, cùm Titius conditione defectus fuit: item, quare debuerit mulier ipſa expectare mortem Titij, vel ſtatus eiuſdem mutationem. num. 10. ibid. -  Iuri accreſcendi, vel non decreſcendi, an, & qualiter locus ſit in legato vſusfructus ante & poſt quæſitam portionem, cùm legatarij re & verbis ſimul coniuncti ſunt. num. 13. p. 186. -  Ius accreſcendi vtrùm habeat locum in legato vſusfructus, quando legatarij ſunt re tantùm coniuncti. num. 14. & ſeqq. ibid -  Ius accreſcendi, vel non decreſcendi, in quibus differant inter ſe remiſſiuè. num. 15. ibid. -  Iuri accreſcendi an ſit locus in legato vſusfructus, quando legatarij ſunt coniuncti verbis tantùm. num. 16. & ſeqq. ibid. -  Ius accreſcendi locum habet in legato proprietatis inter verbis tantùm coniunctos. num. 19. p. 187. -  Ius accreſcendi non habet locum regulariter poſt quæſitam portionem num. 20. ibid. -  Ius accreſcendi locum habet in legato vſusfructûs, etiam poſt quæſitam portionem, cum legatarij coniuncti ſunt re ſimul, ſine verbis & re tantùm. num. 21. ibid. -  Iuri accreſcendi locus eſt in legato vſusfructus, quando legatarij ſunt verbis tantùm coniuncti: ex ſententia Antiquorum, quæ placet Authori num. 24. ibid. -  Quoad ius accreſcendi differentia eſt in vſufructu, & proprietare inter coniunctos verbis tantùm, num. 26. p. 188. -  Vbi vera diſcriminis ratio proponitur. -  Iuri accreſcendi, vel non decreſcendi locum in legato vſusfructus inter coniunctos verbis tantùm, ſi quis velit cum communi tueri, qualiter poſſit contrariæ partis fundamentis ſatisfacere? num. 27. ibid. -  Coniunctio, ex qua naſcitur ius accreſcendi, duplex eſt, hominis, & legis num. 30. ibid. -  Quæ dicatur coniunctio legalis? num 31. ibid. -  An ſit vera coniunctionis legalis doctrina? n. 37. p. 189. -  Ius accreſcendi non inducere coniunctionem legalem in legato proprietatis, ſi legatum per repudiationem, vel alio modo ex poſtfacto deficiat, num. 32. p. 188. -  Secus tamen est in vſufructu num. 33. ibid. -  Vbi veta proponitur differentiæ ratio. & l. & proculo, ff. delegat. 2. & l. t. §. ff. de vſufructu accreſcendo, explicantur: & num. ſeqq. -  Coniunctio legalis quare non operetur ius accreſcendi, in ſpecie l. & proculo, ff. de lega. 2. num. 35. p. 189. -  Coniunctio legalis ſola ſufficiens non eſt ad inducendum ius accreſcendi, niſi alia ratio id ſuadeat, contra communem Scribentium ſententiam. n. 36. ibid. -  Ius accreſcendi an, & quare detur inter duos dominos, qui ad eandem hæreditatem ſeruo communi relictam ex teſtamento admittuntur, & inter eos, qui ad bonorum poſſeſſionem, ſiue contra teſtamentum, vel ab inteſtato à lege vocantur. num. 38. ibid. -  Ius accreſiendi inducitur etiam inter omninò disjunctos, ne quis decedat pro parte inteſtatus. n. 39. ibid. -  Ius accreſcendi quare procedat in ſucceſſione ab inteſtato. num. 40. ibid. -  Ius accreſcendi quare detur in bonorum poſſeſſione contra tabulas, & in querela inofficioſi teſtamenti. num. 42. ibid. -  Ius. -  Iure ſibi comperenti qui abutitur, ſiue malè vtitur priuatur eo: jdque exornatum, & declaratum remiſſiuè. num. 105. Ius ceſſum. vel tranſlatum, ſi ex aliqua cauſa ad ceſſionarium tranſire nequit, penes cedentem remanet. num. 24. p. 253. -  Iudices debent ad ea, quæ à Modernis eduntur, diligentiùs aduertere, ne aliqui in ſententias abſonas tuant. num. 7. p. 267. L -  Lapidicina. -  LApidicinæ, mineræ, aut mineralia argenti, cretæ, metallorum venæ, arenæ, auríue fodinæ, ſi antiquæ ſint, ita quod ex illis aurum, argentum, creta, ſiue aliud metallum, lapidèsue exciſi. vel effoſſi ſunt tempore Maiorum, poterit vſufructuarius vti eis ad eum vſum & commoditatem, quæ à principio Maioribus fuerit, num. 6. p. 151. -  Lapidicinæ, & venæ metallorum iam apertæ tempore vſusfructus legati, indiſtinctè ad vſufructuarium pertinent. num. 7. ibid. -  Lapidicinæ, ſalinæ, cretæ, mineræ, arenæ, metalla, auri, argentíue fodinæ, ſi amiquæ non ſint, ſed de nouo repertæ, eius tamen naturæ, vt quod ex eis percipitur, renaſcatur, illarum vſus, vel vſusfructus ad fructuarium pertinet. num 9. & ſeqq. -  Lapidicina, metalla, fodina, & ſimilia, vtrùm ad fructuarium pertineant, ſi talia ſint, vt ex eis effoſſum, aut deductum renaſcatur num. 15 & ſequenti. p. 152. -  Lex. -  L. fœminæ, C. de ſecundis nuptiis, materia, & infinitæ quæſtiones in propoſito agirantur ex num. 9; cum infinitis ſequentibus. p. 11. -  L. fœminæ, C. de ſecundis nuptiis, diſpoſitio locum ſibi non vindicat, quando res peruenit ex bonis mariti ad mulierem titulo oneroſo, vt emptionis, permutationis, vel alio ſimili titulo, num. 32. p. 13. -  Lex vbi enumerat aliquem caſum ſpecificè, non licet illam ad alios caſus extendere, ſed illi cenſentur ſub diſpoſitione iuris communis remanere. num. 53. p. 16. -  Legum correctio euitanda eſt, & lex quæ deuiat à iure communi, reſtringenda eſt, vt quanto minus fieri poſſit, recedatur à iure communi, num 54. ibid -  Lex noua in dubio non præſumitur corrigere velle legem antiquam, num. 55. ibid. -  Leges, quæ propter tranſitum ad ſecundas nuptias, mulierem priuãt proprietate eorum, quæ habuit à priori marito, vel à filiis ex paternis bonis, pœnales ſunt, & odioſæ; ac per conſequens ſtrictam admittunt interpretationem, & reſtringi debent num. 65. p. 17. -  L. placet, ff. de acquirenda hæreditate, communis allegatio falſa eſt, nec probat id, ad quod præcitatur communiter. num. 5. p. 26. -  Lex, ius publicum, ff. de pactis, cum ſua materia ſingulariter declaratur per Menchacam. num. 23. p. 28. -  L. 4. C. de bonis quæ liberis, deciſio, quantumuis illa noua ſit, fortiter vrget pro Communi contra Recentiores: acuta Authoris conſideratio num. 48. p. 29. -  Lex generaliter loquens, generaliter debet intellegi, & omnes caſus comprehendit, etiamſi maior ratio militaret in vno, quàm in altero: & de hac regula plenè actum remiſſiuè. num. 81. p. 32. -  Lex quod non dicit, videtur ſupponere non eſſe neceſſarium, num. 82. ibid. -  Legis permiſſione qui vtitur, non debet in aliquo grauari. num. 84 p. 33. -  Legis permiſſione qui vtitur, non debet in aliquo grauari. num. 84. p. 33. -  Lex maximam confidentiam habet de patre erga filios, & præſumit illum magis diligere filios, quàm ſeipſum, & ſemper capere bonum conſilium pro filiis. num. 86. ibid. -  L. non eſt dubium, C. de legatis, l. ſi quis in tantam C. vnde vi, rigor, communi totius Chriſtiani orbis vſu, & praxi antiquatus eſt. num. 23. p. 50. -  L. non eſt dubium, C. de legatis, diſpoſitio vtrùm correcta ſit ex noua deciſione l. 1. titul. 4. libr. 5. nouæ collectionis Regiæ. num. 24. ibid. -  Leges caducariæ non habent locum in vſufructu. num. 5. p. 56. -  L. primæ, titulo 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ recopilationis, verus ſenſus traditur, & Azeuedij, aliorùmque intellectus reiicitur. num 15. p. 58. -  Legis prohibitioni accedere poteſt prohibitio teſtatoris, nec aliquid nonum operari, num. 34. p. 126. -  Lex cùm prohibitiuè loquitur, & habet clauſulam annullatiuam, formam incommutabilem inducit num. 36. p. 206. -  Legibus prohibentibus renunciari non poteſt. num. 41. ibid. -  Legi propter publicam vtilitatem inductæ renunciari non poteſt. num. 42. ibid. -  Nec etiam cum iuramento. num. 43. ibid. -  Lex iuris communis correctoria extendi non debet, ſed ſtrictè intelligenda eſt in terminis, in quibus loquitur, num. 49. p. 207. -  Ratio generalis legis, extendit legem etiam in caſu ſpeciali loquentem, ad alios caſus. num. 51. ibid. -  Legis extenſio non dicitur fieri, quando quid ineſt, & ex mente eius procedit, num. 52. ibid. -  L. vltima, C. de vendendis rebus ciuitatis, lib. 11. licèt loquatur in venditione, habet locum in qualibet alia alienatione num. 53. ibid. -  Leges Regiæ recipiunt omnes interpretationes, quas recipit ius commune in tali caſu. num. 54. ibid. -  L. Regia, 11. titul. 7. lib. 7. nouæ collectionis Regiæ, in quibus terris, & terminis loquatur, num. 55. ibid. -  Et an procedat in locis, & dominiis Comitum, Ducum, Marchionum & aliorum Dominorum: num. 56. ibid. vbi Auendañi ſententia defenditur, & contraria Alphonſi de Azeuedo taxatur. -  Lex noua aliquid diſponens in vno ex caſibus per antiquam legem æquiparatis, extenditur ad alium. n. 23. p. 220. -  Legitima. -  Legitima debetur filiis ſimul cum vſufructu, nec in ea vxor vſumfructum conſequi poteſt, etiamſi à teſtatore relicta fuerit vſufructuaria omnium bonorum. num. 11. p. 173. -  Legitima filiorum de iure huius Regni ſunt omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum diſponere poſſunt parentes. num. 13. ibid. -  Legitimam vtrùm poſſit petere filius viuente patre, qui Religionem profeſſus eſt. num. 10. p. 234. -  Legitima non debetur filio niſi poſt mortem patris: quod latiſſimè explicatur, inferturq; ad quamplurima in propoſito neceſſaria, remiſſiuè. num. 11. ibid. -  Legitimam ſi velit, in vita poteſt aſſignare pater filio, quamuis ad id faciendum non teneantur, n. 12. ibid. -  Legitima ſi in vita assignetur filio, vel filiæ, & poſtmodùm patris facultates augeantur, an debeat augeri, vel ſuppleri Legitima, num. 13. ibid. -  Legatum. -  Legatum aſcendentium, eſſe hodie de iure huius Regni omne patrimonium deſcendentis, de cuius hæreditate agitur, excepto Tertio. num. 3. p. 237. -  Legatum in annos ſingulos relictum, legato vſusfructus ſimile eſt in eo, quod vtrumque morte legatarij finitur. num. 4. p. 11. -  Sed non eſt idem, quod legatum vſusfructus, aliàs non diceretur ſimile eſſe. num. 5. ibid. -  Et in pleriſque diſſimile eſt à legato vſusfructus, quæ remiſſiuè traduntur. num. 6. ibid. -  Legatorum genera olim quatuor fuerunt, & de illis remiſſiue. num. 2. pag. 48. latiùs num. 5. cum ſequenti, p. 62. -  Legatorum genera antiqua, ac eorum differentiæ: omnes Conſtantini, & Iuſtiniani legibus penitùs ſunt ſublaræ, vt hodie legatorum omnium vna, eadémque ſit vis, & ſubſtantia. num. 4. p 49. -  Legatarium tres actiones habere pro legati perſecutio realem, perſonalem, & hypothecariam, num. 5. 14. & 15. ibid. -  Pro eadem re legata, quare competant actio perſonalis, & realis, quæ contrariæ ſunt, num. 11. ibid. -  Pro legatis, & fideicommiffis tres actiones competunt, ſi natura rei legatæ hoc patiatur, ſecus ſi natura rei legatæ repugnet. num. 13. ibid. -  Legatarius non poteſt occupare rem legatam propria authoritate, niſi de voluntate teſtatoris, ſed à manu hæredis poſſeſſionem accipere debet, aliàs perdit rem legatam, & cadit à iure ſuo. num. 18. ibid. -  Legatario ex quibus videatur teſtator licentiam dediſſe ocupandi rem legatam propria authoritate: & de materia l. non eſt dubium, C. de legatis, pleniſſimè actum remiſſiue. num. 19. ibid. -  Legatarius quando dicatur cum vitio occupaſſe rem legatam, vt amittat ius omne, quod habet in illa num. 21. & 22. p. 50. -  Opinio Petri, Alberici, quæ ſententiæ communi eſt contratia, refertur, & placet Authori. ibid. -  Legatum in annos ſingulos relictum, ſi legatarius viuo teſtatore deceſſerit, eſt in cauſa caduci, & idcircò pertinet ad fiſcum ex lege Iulia & Papia: at legatum vſusfructûs non pertinet ad fiſcum, à quo nunquam recederet, ſi ſemel fiſco necteretur, ſed remanet apud hæredem, à quo vſusfructus legatus eſt, vel apud haeredem, à quo vſusfructus legatus eſt, vel apud cum, cui fundi fructuarij proprietas legata eſt. num. 4. p. 56. -  Legatum per Vendicationem quale, & quibus verbis fiebat olim. num. 6. p. 62. -  Legatum per Damnationem quomodo fieret. n. 7. ibid. -  Legatum per Sinendi modum quale olim. num. 8. ibid. -  Legatum per Præceptionem, quod diceretur olim. num. 9. ibid. -  Legata multùm intereſſe per Vendicationem, an per Damnationem relinquantur. num. 10. ibid. -  Legati per Vendicationem dominium rectâ viâ à morte teſtatoris tranſit in legatarium, num. 11. ibid. -  Legati per Damnationem dominium non tranſit in legatarium, antequam de manu hæredis præſtetur illi. num. 12. ibid. -  Legati dominium vtrùm tranſeat in legatarium à morte teſtatoris, an ab edita hæreditate. difficilem quæſtionem eſſe, & plenè tractatam remiſſìuè n. 26. p. 64. -  Legatum rei alienæ iure ſubſiſtit, cum diſtinctione tamen l. cum rem alienam, C. de legatis, & de materia illius textus pleniſſimè actum remiſſiuè. n. 30. p. 65. -  In legato generis, vel alternatiuo, cuius ſit election hæredisne, an legatarij? num. 32. 33. & 34. ibid. -  In legato ambiguo, ſiue obſcuro id debet, quod minimum eſt, non quod maximum. num. 37. & ſeqq. p. 66. -  Legatarius, vel hæres, qui facit ſecundùm conſuetudinem & vſum teſtatoris, videtur facere ſecundùm eius voluntatem, & è conuerſo. num. 13. p. 102. -  Legatum vniuerſale cùm relinquitur, vtputà hæreditas, peculium, grex, dos, vectigal, poceſſio, & ſimilia, ad legatarium pertinent emolumenta, ac onera, augmenta etiam & decrementa; quod non accidit, cùm res aliquæ ſingulariter legantur, num. 7. p. 13. -  Legatum fundi ad vſum, & vſumfructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, aut alio ſimili modo, proprietatem etiam fundi continet, num. 4. p. 122. & ratio redditur num. 14. ibid. -  Idcircò huiuſmodi legatum perpetuum eſſe dicitur, & tranſmiſſibile ad hæredes, cùm proprietas ipſa relicta cenſeatur. num. 5. p. 122. -  Proceditque, etiamſi in eadem diſpoſitione, ex præcedentibus, & ſubſequentibus appareat ſolum vſum, ſine vſumfructum aliarum rerum legatario fuiſſe relictum, prout latius explicatur, num. 6. ibid. -  Quamuis ex eo quandoque ſoleat in contrarium coniectura ſumi, vt vſusfructus ſolus cenſeatur relictus. num. 7. ibid. -  Legatum certæ quantitatis pecuniarum ad alimenta alicui factum, proprietatem quantitatis relictæ continere, ſi adiectum non fuerit, vt mortis tempore pecunias reſtituat legatarius, num. 8. ibid. -  Legato fundo in gaudimentum alicui, non ſolum vſumfructum, ſed etiam proprietatem legatam videri: vbi Floriani diſtinctio nouè confutatur per Autorem. num. 9. ibid. -  Legata videtur plena proprietas, cum domus ad habitandum reliquitur. num. 10. 123. -  Legatum factum alicui pro ſuis neceſſitatibus, ex quo certum eſt, debetur, etiamſi neceſſitates non ſubſint. num. 11. ibid. & vide num. 12. & 13. vbi ſuperiora omnia explicantur, & declarantur. -  Legatum non reſtringit cauſa, quæ reſpicit fauorem legatarij. num. 15. ibid. -  Legata, vtrùm odioſa ſint, vel fauorabilia, & conſequenter vtrum ſtrictè, an latè accipi debeant, n. 41. pag. 126. -  Vtrùm regula l. in teſtamentis, ff. de regulis iuris, procedat etiam in legatis in teſtamentis relictis, num. 38. 4. & ſeqq. -  Legato prædio vxori, ſi teſtator prohibuerit eam a ſuis hæredibus moleſtari, vſumfructum tantùm legare. cenſetur, ex ſententia quorundam. num. 53. p. 128. -  Quæ nouè, verè tamen, & concludenter per Authorem conuincitur. num. 54. & ſeq. ibid. -  Legato fundo, plena proprietas legata videtur. num. 55. ibid. -  Legato prædio, debetur & ſeruitus, quæ legata non eſt, quando legatum prædij eſſet inutile, niſi ſeruitus præſtaretur. num. 16. p. 137. -  In legato vniuerſali mobilium, ſi enunciatæ fuerint certæ ſpecies mobilium, an per talem ſpecialem expreſſionem, in cæteris non expreſſis intelligatur reſtrictum vniuerſale legatum, num. 13. p. 155. -  In legato bonorum mobilium vtrùm veniant redditus, & penſiones: vbi bona Authoris conſideratio proponitur. num. 14. ibid. -  In legato generali vſusfructus bonorum, vel bonorum mobilium tantùm, vtrùm venalia & quæ mortis causâ parata ſunt contineantur? num. 27. p. 156. -  Si legatur vni, quod alteri legatum eſt, an cenſeatur ademptum priori, num. 23. p. 159. -  Legatum vtrùm dicatur eſſe vnicum, an verò plura legata ſint, cum fructus fundi ſimpliciter legantur. num. 3. & ſeq. p. 168. -  Legati verba cùm generalia ſunt, vel indefinita, & referuntur ad id, quod ex ſua natura reiteratur, vel renaſcitur, non procedit regula leg. boues, §. hoc ſermone, ff. de verborum ſignificatione, num. 9. ibid. -  Legatum vtrùm intelligatur perpetuum, ſi teſtator legauerit ſimpliciter aliquam quantitatem in diem vel caſum reiterabilem. num. 11. p. 169. -  Vbi explicatur textus in l. cùm quidam, 23. ff. de annuis legatis. Cumani interpretatio recipitur, & de opinione Bartoli remiſſiuè agitur. ibid. -  Legatum in dubio, eſt regulariter intelligendum de rebus, quæ fuerunt teſtatoris, tempore teſtamenti, quod legatarius probare debet, num. 3. p. 170. -  Et in legato etiam generali, vtputà bonorum, aut ſimili, quando teſtator non potuit præuidere futura, quòd diſpoſitio nunquam referatur niſi ad bona præſentia. num. 4. ibid. -  Legatum per verba vniuerſalia, indefinita, aut generalia, vtrùm referatur ad tempus teſtamenti? vbi probatur diſtinctio Bartoli. num. 5. & 6. ibid. -  Legatum factum etiam coniunctar perſonæ, non comprehendit niſi ea, quæ exiſtebant tempore comditi teſtamenti. num. 12. p. 171. -  Legatum ex præſumpta teſtatoris voluntate, futura etiam comprehendit; & de nonnullis coniecturis, remiſſiuè num. 13. ibid. -  Legatum vſusfructus vxori ſimpliciter relictum, an ſecundæ: vxori debeatur? & de contrarietate Baldi & Alexandri, num. 75. & ſeq. p. 18. -  Legatum vſusfructûs omnium bonorum vxori relictum, ſub conditione, ſi caſtè, & honeſtè vixerit. an perdatur per tranſitum ad ſecundas nuptias? vbi duæ communes contrariæ referuntur, earum concordia reiicitur, & Bartoli ſententia probatur. num. 129. p. 23. -  Legatum factum creditori voluntarie, an & quando præſumatur factum animo compenſandi cum ipſo debito voluntario? latiſſimè atque vtiliter tractatum per nonnullos, num. 4. p. 176. -  Legatum factum creditori, an, & quando præſumatur factum animo compenſandi cum ipſo debito neceſſario? latiſſimè, remiſſiuè tamen declaratum. n. 6. ibid. -  Legatum ex quibus coniecturis præſumatur relictum animo compenſandi cum debito voluntario? n. 7. ibid. -  Legatum præſumitur actum animo non compenſandi cum debito neceſſario, ex nonnullis coniecturis remiſſiuè. num. 8. ibid. -  Legatum à marito vxori factum, vtrùm computetur cum arrhis ab eodem eidem promiſſis: vbi agitur, an debitum arrharum voluntarium ſit, an votò neceſſarium. n. 9. ibid. -  Legatum generale omnium bonorum non derogat ſpeciali alicuius rei, ſed è conuerſo legatum ſpeciei derogat legato generis. num. 15. p. 180. -  Fundus ſimpliciter cùm alicui legatur, & alteri vſuſfructus omnium bonorum relinquitur, decedente legatario fundi, vſusfructus illius accreſcit vſufructuario omnium bonorum, non autem hæredi acquiritur. num. 33. & vide n. 35. & 36. p. 182. & ſeq. -  Legatum conditionale pendente conditione repudiari non poteſt. num. 12. pag. 186. -  Legatum ab inſtituto relictum, repetitum cenſetur, ſiue ſubſtitutio ſit vulgaris expreſſa, ſiue tacita ſub pupillari comprehenſa. num. 29. p. 188. -  Per legatum annuum cenſetur iniunctum reale onus redditibus, aut fructibus teſtatoris. num. 11. p. 217. -  Legatum annuum ſolui debet de fructibus. n. 1. ibid. -  Legatum annuum ſoluendum de bonis teſtatoris, debetur ab hærede, non ab vſufructuario. num. 17. ibid. -  Legatarius certæ partis hæreditatis non habetur loco hæredis in ea parte, & conſequenter nec tranſeunt in eum onera hæreditaria, cum Cumàno contra Communem, num. 12. p. 219. -  Legatum annuum Reipublicæ, Ciuitati, Collegio, aut Eccleſiæ perpetuò, aut ſimpliciter relictum, minimè extinguitur centum annorum decurſu, ſed vltrà procedit donec Reſpublica ipſa finiatur, cum Rogerio, & aliis multis, contra Hugolinum, & Bartolum. num. 20. p. 225. -  Legatum relictum filiofamilias, ipſius an patris contemplatione cenſeatur relictum, controuerſum fuit inter Doctores, & multis caſibus, diſtinctionibuſque explicatur, num. 5. p. 230. -  Legatum relictum filiofamilias, regulariter, atque in dubio, eius contemplatione, & non patris relictum videtur, num. 6. ibid. -  Legatum annuum cùm relinquitur, tot ſunt legata, quot ſunt anni. num. 31. p. 245. -  Pro primo anno legatum eſt purum, pro ſequentibus conditionale. num. 32. ibid. -  Non ſufficit vnica præſcriptio pro omnibus annis, ſed tot ſunt neceſſariæ præſcriptiones, quot ſunt anni, prout declaratur num. 33. ibid. -  Ludouicus Molina, Ioannes Garſias vtiliùs, atque elegantiùs cæteris Recentioribus ſcripſerunt materiam, quæ pertinet ad c. 37. num. 5. p. 115. -  Circa materiam fructuum bonorum Maioratûs, Ludouici Molinæ opinio defenſa per Authorem c. 80. per totum, p. 283. M -  Maritus. -  MAritus tranſiens ad ſecũdas nuptias, tenetur reſeruare proprietatem bonorum filiis prioris matrimonij, in quibus caſibus vxor reſeruare tenetur; & diſpoſitum in vxore in hac materia, habet quoque locum in marito, idque ex identitate rationis. n. 14. pag. 12. -  Maritus ſi relinquat aliquid vxori, vel è contra vxor marito in teſtamento, vtrùm teneatur reſeruare illud filiis prioris matrimonij, ſi ad ſecundas conuolauerit nuptias, idque de iure communi, & Regio reſolutum remiſſiuè. num. 35. p. 13. -  Maritus ſi dotet filiam, quam habuit ex prima vxore, de lucris acquiſitis conſtante ſecundo matrimonio, qualiter ſuccurrendum ſit ſecundæ vxori. num. 42. pag 15. -  Maritus, qui ſecundò nupſit, ſi alat filios prioris matrimonij ex bonis conſtante ſecundo matrimonio ſuperlucratis, mulier ac hæredes eius an repetere poſſint dimidiam partem alimentorum. n. 4. ibid. -  Maritus in teſtamento licentiam dare poteſt vxori impunè tranſeundi ad ſecundas nuptias, & diſponere, ne illa ſecundò nubendo, incidat in pœnam ſecundarum nuptiarum, num. 83. p. 18. -  De marito ad vſufructuarium, & ècontra, val dum argumentum fieri non poteſt. num. 5. p. 38. -  Maritus in rebus dotalibus fortius & potentius ius habet, quàm fructuarius in re fructuaria. num. 6. ibid. -  Maritus quando habeat electionem, in caſu dotis reſtituendæ, reddendi res dotales, vel earum æſtimationem, etiam cùm res æſtimatæ in dotem datæ ſunt, num. 11. p. 39. -  Maritus ſoluto matrimonio, vtrùm teneatur æſtimationem ſoluere rerum dotalium, quarum valor vſu, & tempore conſumitur, ſiue minuitur, num. 15. ibid. -  Maritus conuenuis actione perſonali, vtrùm liberetur ab onere ſatiſdandi, ſi bona immobilia in dotem data poſſideat? num. 46. p. 43. -  Maritus delicto ſuo non poteſt vxori præiudicare in dote, & bonis mariti confiſcatis, vxor dotem ſuam ſaluam habere debet: & de ratione, & pleniori huius rei declaratione, remiſſiuè. num. 55. p. 44. -  Marito an competat ius præſentandi, ratione rei in dotem datæ, cui annexum eſt ius patronatus. n. 36. pag. 147. -  Mariti & vxoris coniunctio accidentalis eſt; patris verò & filij naturalis, num. 27. p. 163. -  Maritut impenſam modicam attenta quantitate, indiſtinctè repetere non poteſt, quantumcunque duret vltra ius mariti, & conſtaret, quòd ea non gratiâ fructuum, ſed rei facta eſſet. num. 11. p. 210. -  Mariani Socini ſententia in materia ſeruitutum diuiduarum aduersùs Recentiores probatur. n. 9. p. 130. -  Martini Monter-à Cueua diſtinctio aut nouiſſima reſolutio tribuens fructus pendentes Succeſſori Maioratus, Authori non placet, atque eâ admiſsâ lites immortales ſuſcitandæ eſſent & infinitis difficillimiſque probationibus via aperienda foret. num. 16. pag. 285. -  Maioratus. -  Maioratus poſſeſſor; vel is qui rem poſſidet reſtitutioni ſubiectam, vſufructuarius eſt, & non dominus, ex ſententia quorundam. num. 2. p. 45. -  Sed ex ſententia aliorum quamplurimorum verus dominus dicitur per tempus vitæ ſuæ: & hæc pars per Authorem probatur. num. 3. ibid. -  Et ratio redditur. num. 5. ibid. -  Maioratus conſtitutus inter viuos reuocabiliter, & qui vſque ad mortem reuocari poteſt, ſi expreſsè non reuocetur, morte confirmatur, & irreuocabilis perpetuò efficitur. num. 22. p. 159. -  Maioratus inter viuos conſtitutus, quibus caſibus irreuocabilis ſit? & de materia l. 17. & 44. Tauri, remiſſiuè. num. 40. p. 160. -  Maioratûs fructus, qui pendebant tempore mortis vltimi poſſeſſoris, qualiter ad hæredes eius pertinere debeant, ſiue vtrùm diuiſionem recipiant? 80. per totum, p. 283. & vide ſupra littera F. verbo, Fructus. -  Marci Tullij Ciceronis ſententia apud nos hodie obſeruari non poteſt, cum Alciato, & aliis, quæ refertur num. 11. p. 154. -  Matrimonium. -  Matrimonium contractum abſque conſenſu patris de iure Canonico validum, & legitimum eſt etiam in foro ſeculari, nec licentia patris requiritur, licèt aliud eſſet de iure ciuili, num. 83. p 32. & ſeq. -  Mater. -  Mater, vel pater antequàm tranſiret ad ſecundas nuptias, ſi alienauerit aliqua bona habita ex priori matrimonio titulo lucratiuo, vel ex ſucceſſione alicuius filij ex ſubſtantia coniugis præmortui, & poſteà ſecundò nupſerit, an filij prioris matrimonij prædicta bona poſſint à poſſeſſoribus vendicare. num. 23. p. 13. -  De Matre tranſeunte ad ſecundas nuptias, vide plenè ex num. 9. cum infinitis ſeqq. p. 11. -  Vide, verbo Mulier. -  Mater pupillariter ſubſtituta filio ſuo, ſecundò nubendo, vtrùm teneatur reſeruare filiis prioris matrimonij bona, quæ habuit ex ſubſtitutione? n. 27. p. 13. -  Mater, quæ ſecundò nupſit, vtrùm poſſit filiis ſuis exemplariter ſubſtituere. num. 28. ibid. -  Matri tranſeunti ad ſecundas nuptias, ſi filij ætate maiores expreſsè conſenſerunt, remittendo ei expreſsè omnem iniuriam, vel omne ius ſuum, mater ſecundò nubendo nihil amittit, ſed retinet proprietatem, quam morte mariti, vel filij iam acquiſierat. num. 100. pag. 21. -  Quid ſi matrimonio ſimpliciter, expreſsè tamen conſentiunt, ſed non renunciant expreſsè iuri à lege ſibi tributo. num. 111. ibid. -  Matri ſecundò nubenti vtrùm proſit conſenſus filij pupulli, vel minoris, Tutoris authoritate adhibirâ, & causâ legitimâ interueniente, & quid ſi cauſa legitima non interueniat? num. 112. ibid. -  Mater tranſiens ad ſecundas nuptias, vtrùm teneatur inuentarium conficere, ac ſatiſdationem præſtare de bonis, quæ filiis reſeruari debent. num. 106. p. 35. -  Mater tutrix filiorum, inuentarium conficere, ſatiſdare, rationem adminiſtrationis reddere, & reliqua facere tenetur, quibus alij tutores grauantur. num. 113. ibid. -  Melioratio. -  Melioratio in vna re reuocabiliter facta, non reuocabiliter per generalem diſpoſitionem, nec per generalem diſpoſitionem, nec meliorationem Tertij & Quinti bonorum, num. 35. pag. 160. -  Mobilia. -  Mobilium legatum. Vide ſuprà, littera L. verbo Legatum mobilium. -  Mobilium appellatione pecuniæ non veniunt, ſed ſupellectilia, & ornamenta, idque ex communi vſu loquendi, qui debet in teſtamentis rigidæ verborum ſignificationi præferri. num. 24. pag. 155. -  Mobilibus legatis, vel vſufructu mobilium, vtrùm comprehendantur fructus pendentes, ſiue cohærentes rei tempore teſtamenti, aut tempore mortis, num. 1. p. 166 & vide per totum caput. -  Mors. -  Mors ciuilis licet ſub latiſſima verbi ſignificatione, appellatione mortis comprehendatur, non tamen regulariter, nec propriè, ac duntaxat in caſibus à iure expreſſis, num. 2. p. 234. -  Mors ciuilis, & naturalis quando æquiparentur, pleniſſimè explicatum remiſſiuè. num. 18. & 19. p. 240. -  Vbi Ioannis Vincentij Hondedei conſilium 62. per totum, volumine 1. in propoſito commendatur. ibid. -  Monasterium. -  Monaſterium vtrùm excludat aſcendentes à ſucceſſione Monachi profeſſi; an verò mortuo filio, ſeu deſcendentes à ſucceſſione Monachi profeſſi; an vero mortuo filio, ſeu deſcendente Monacho, pater, & mater, aut aſcendentes alij præferri debeant Monaſterio in bonis, quæ ipſe Monachus ſecum attulit, vel habebat quando Religionem profeſſus eſt. n. 2. p. 237. -  Monaſterium reuera non eſt filius, fictèque, ciuiliter, & impropriè filius nominatur. num. 4. ibid. -  Monaſterium quando excludat ſubſtitutum, aut vocatum ſub conditione, ſi ſine liberis, ſi grauatus ingrediatur Religionem? remiſſiuè. num. 5. ibid. -  Mulier. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, liberis extantibus, tenetur reſeruare filiis prioris matrimonij, non ſolùm omnia bona, quæ habuit à priori marito, titulo quocumque lucratiuo; ſed etiam quidquid per ſucceſſionem ab inteſtato filiorum primi matrimonij conſecuta eſt, ſolo vſufructu iſtorum bonorum penes ipſam remanente. num. 9. pag. 11. -  Proprietatem verò, quam amittit ſecundò nubendo, ita tenetur reſeruare filiis prioris matrimonij ſuperſtitibus, vt non poſſit illam alienare, nec vllo modo in fraudem, aut præiudicium filiorum diſponere de ſimilibus bonis ex paterna ſubſtantia prouenientibus, quæ reſeruari debent, num. 10. ibid. -  Mulier ſecundò nubendo non perdit ea, quæ titulo lucratiuo habuit à priori marito, vel ex ſucceſſione filiorum, ex ſubſtantia illius, cùm filij prioris matrimonij non exiſtunt. num. 11. ibid. -  Mulier, vel maritus tranſiens ad ſecundas nuptias, priuatur proprietate bonorum paternorum, vel maternorum, quæ ſibi prouenerunt poſt mortem filij; & hoc ſiue mulier, aut maritus tranſierit ad ſecunda vota ante ſucceſſionem, vel poſt: quod latiùs tractatur remiſſiuè. num. 15. pag. 12. -  Mulier vel maritus tranſiens ad ſecunda vota, an amittat lucrum à lege, ſeu conſuetudine coniugi delatum, & illud vtrùm reſeruari debeat filiis prioris matrimonij? num. 25. pag. 13. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, an teneatur reſeruare arrhas filiis prioris matrimonij, à quo proceſſerunt, & in illis, vel in bonis, quæ reſeruari debent filiis prioris matrimonij, vtrùm poſſit aliquem ex illis meliorare, vel abſque Regia maioratum inſtituere? num. 29. ibid. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, vtrùm poſſit relinquere plus filiis ſecundi matrimonij, quàm primi? num. 30. ibid. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, vtrùm amittat proprietatem donationis remuneratoriæ à marito ſibi factæ, teneatúrque reſeruare illam filiis prioris matrimonij? num. 31. & ſeqq ibid. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, an amittat legatum in remunerationem ſeruitiorum à marito ſibi relictum, & ſic teneatur reſeruare proprietatem filiis prioris matrimonij. num. 34. ibid. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, an teneatur reſeruare filiis prioris matrimonij ſimul cum proprietate fructus, qui ex paterna ſubſtantia prouenerunt, in ſpecie propoſita num. 37. vbi in terminis expenditur & commendatur deciſio 18. Vincentij de Fanchis I. part. pag. 14. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias quantum poſſit dare in dotem marito, & maritus ſecundò nubens vxori. num. 41. pag. 14. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, vtrùm teneatur reſeruare filiis prioris matrimonij quartam partem, quam habuit ex bonis mariti diuitis, quia pauper erat. num. 59. pag. 16. -  Mulier quæ poſt mortem mariti luxuriosè, & parum pudico viuit, vtrum incurrat pœnas ſecundò nubentis, quoad reſeruationem proprietatis bonorum prouenientium ex ſubſtantia mariti; & alia ſimilia. num. 78. pag. 18. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, facultatem teſtandi ſibi conceſſam à marito, ſiue ius exequendi teſtamentum, aut eligendi ad Maioratum, aut meliorationem, non amittit, num. 80. p. 18. -  Secus tamen ſi poſt mortem mariti luxuriosè, aut parum pudicè viuat. num. 81. ibid. -  Mulier poſt mortem mariti luxuriose viuens, variis pœnis à iure, multiſque iam acquiſitis ob impudicitiam priuatur: de quibus latiſſimè actum in mille locis remiſſiuè proponitur. num. 82. ibid. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias de voluntate expreſſa, ſiue tacita mariti defuncti, vel è contra, maritus; euitat pœnas ſecundarum nuptiarum. num. 85. & ſeqq. ibid. -  Mulier ſecundò nubendo infert iniuriam priori marito, cuius anima nuptiis repetitis contriſtatur. num. 86. p. 19. -  Mulier nuptias repetens tria negligit, videlicet Deum, defuncti memoriam, & dilectionem filiorum, numer. 87. ibid. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias de voluntate filiorum primi matrimonij. euitat pœnas ſecundarum nuptiarum, num. 93. & num. 110. p. 19 & 21. -  Mulier ſi contrahat ſecundas nuptias filiis præſentibus, & tacentibus, nec expreſsè, aut aliter conſentientibus, vtrùm ex ſola præſentia excuſetur à pœnis ſecundarum nuptiarum? num. 114. p. 21. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, euitat pœnas ſecundò nubentiuns, ſi filij ætate maiores præſentes fuerint, dum contrahebatur ſecúdum matrimonium, & quamuis expreſsè non conſenſerint, aut iura ſua remiſerint, actu tamen aliquo poſitiuo exteriori vltra præſentiam, ſuum conſenſum oſtenderint. num. 116. p. 22. -  Mulier ſecundò nubendo, an amittat vſumfructum bonorum mariti ſimpliciter ſibi relictum. num. 127. & ſequenti, p. 23. & infra, litera, V. verbo, Vxor. -  Mulieri competit rei vendicatio vtilis contra quemlibet poſſeſſorem, non obſtante dotis æſtimatione, quando maritus non eſt ſoluendo. num. 54. -  Vbi Gloſſa verbo, æſtimatæ, in l. in rebus, C. de iure dotium, latius explicatur remiſſiuè, ibid. -  Mulier regulariter non admittitur ad accuſandum. num. 10 p 162. -  Niſi ſuam, vel ſuorum iniuriam proſequatur. num. 11. ibid. -  Mulier accuſare poteſt de morte mariti, quamuis nullum habeamus legem id expreſsè dicentem num. 12. ibid. -  Mutatio. -  Mutatio voluntatis in dubio non præſumitur, & qui dicit eam mutatam, onere probationis adſtringitur: idque latiſſimè explicatum remiſſiuè num. 39. p. 160. N -  -  NAuarri, & Barboſæ ſolutio circa fructuum Beneficij Eccleſiaſtici diuiſionem, nouiter improbatur, num. 11. p. 282. -  Nauarri, & Barboſæ ſententia circa penſionem Eccleſiaſticam recipitur, num. 17. ibid. -  Nicolai Boërij deciſiones duodecim expenduntur, quibus tota ferè vſusfructûs aduentitiorum materia comprehenditur, num. 50. p. 30. -  Nicaſij reſolutio circa dominium rerum dotalium, adducta, & nouè confutata per Authorem. num. 39. p. 42. -  Nouelli conſideratio in materia alienationis vſusfructûs nouiter explicata, num. 10. 250. -  Nuptiæ. -  Nuptias ſecundas contrahens, quæ teneatur reſeruate filiis prioris matrimonij, & quas pœnas incurrat. ex num. 9. cum infinitis ſequent. p. 11. & ſup. litera M. in verbo Mulier. O -  Obligatio. -  OBligatio vſusfructûs, vel alterius ſeruitutis conſtituendæ, an ſit dandi, vel facienui? cap. 13. per totum, pag. 76. & ſeqq. -  Obligatio ſimplex dandi quæ dicatur; & quæ faciendi. num. 3. ibid. -  Obligatio facti, an ſit præciſa. num. 12. & 13. p. 77. -  Obuenire. -  Obuenire videtur titulo lucratiuo, id quod per conſolidationem obuenit. num. 2. pag. 276. & ſeqq. vbi nonnulla iura explicantur. -  Onus. -  Onera realia, vel mixta ſemper cum re legata tranſeunt & ad perſonas rem ipſam poſſidẽtes; & res cum ſuo onere regulariter cenſetur relicta. num. 15. p. 211. -  Octauius Simoncellus in reſolutione & tractatu quæſtionis cuiuſdam agitatæ per Authorem, cæteros omnes antecellit, num. 67. pag. 31. -  Opera. -  Operis ſerui legatis, nihil vltra ipſas operas legatarius conſequitur. ſed vſufructu ſerui relicto, non ſolùm ex operis, ſed & aliunde quærit vſufructuarius. num. 4 pag. 194. -  Opera, ſeu miniſterium ſerui, nec dici poteſt ſeruitus perſonalis, nec etiam realis, ſed tantùm obligatio quædam perſonalis, quæ ex conſtitutione operarum reſultat. n. 7. ibid. -  Operæ ſeruorum indiuiduæ ſunt, ſicut vſusfructus, & cedunt ex die petitionis, non vt vſusfructus ex die aditæ hæreditatis. num. 12. pag. 195. -  Operæ ſerui legatæ, capitis diminutione, morte, vel non vtendo non amittuntur; vſus fructus verò amittitur. num. 13. & 14. pag. 195 & num. 29. pag. 243. -  Operarum legatum, quare mortuo eo, cui legatæ ſunt operæ, ad hæredem tranſmittatur, vſusfructus verò cum perſona legatarij finiatur? num 16. p. 196. -  Ordo. -  Ab ordine literæ argumentum validum, & inde ordo ſcripturæ, contractus, teſtamenti, & alterius cuiuſlibet diſpoſitionis obſeruandum eſt, ex alióque, & priori nominatione coniectura prælationis, ſiue potiori iuris deſumitur. num. 17. p 162 vbi id quamplurimis exemplis oſtenditur, & declaratur remiſſiuè. -  Ab ordine literæ, ſiue ſcripturæ, aut prioris nominationis, argumentum deductum, non eſt indiſtinctè verum, num. 30. p. 163. -  Ordo literæ, ſiue ſcripturæ tunc attenditur, cùm conformis eſt iuris rationi, aliàs ſecus. num. 31. ibid. -  Ordo ſcripturæ minimè attenditur, vbi apparet quomodo ius diſponat in aliquo caſu, vel diſponere debuerit, num. 32. p. 163. -  De ordine ſcripturæ conſideratio habenda non eſt, vbi nominatio prior non fuit facta ad ordinem prælationis inducendum, ſed potiùs ex enunciatiua quadam perſonarum demonſtratione. num. 33. ibid. P -  Pactum. -  PActum nudum de conſtituenda ſeruitute, vel vſufructu, efficax non eſt ad producendam actionem: & conſequenter vſusfructus, & ſeruitutes aliæ pactis nudis conſtitui non poſſunt. num. 12. p. 68. -  Pactio nuda actionem producit, quoties lege, vel Senatuſconſulto illa adiuuatur. num. 16. ibid. -  Pactionibus in traditione rerum adiectis. ſeruitus quæcunque rectè conſtituitur. num. 22. p. 69. -  Dummodò pactiones incontinenti, non ex interuallo adiiciantur. num. 23. ibid. -  Pœna. -  Pœnæ impoſitæ ſecundò nubentibus in odium ſecundarum nuptiarum, quamuis de iure Canonico ſint ſublatæ, pœnæ tamen quæ in fauorem filiorum primi matrimonij apponuntur, & reſeruationem proprietatis prædictorum bonorum inducunt, correctæ: non ſunt num. 16. p. 12. -  Pœna priuationis locum non habet, vbi lex eam expreſsè non ſtatuit. num. 8. p 99. -  Pœna non debet egredi delictum, nec modum eius. num. 3. & 4. p. 104. -  Pœna, vtrùm in ſolidum commitit debeat, vel proportione hæreditaria tantùm, ſi vnus ex pluribus hæredibus promiſſori contrauenerit in obligatione indiuidua? num. 6. & ſequenti, p. 130. -  Pœnalis ſtipulatio vbi facto diuiduo ſubiicitur, ſolùm committitur pro portione hæreditaria contra eum hæredem, qui contrà fecerit. num. 10. ibid -  Pœnarum tres gradus olim fuerunt num. 7. p. 239. -  Pœnæ damnationis in metallum, aquæ & ignis interdictionis, & deportationis, quæ maxima, & media capitis diminutione contingebant, hodie non ſunt in vſu, ſed earum loco ſucceſſerunt pœnæ arbitrariæ arbitrio Iudicis imponendæ. num. 25. p. 241. -  Panormitani, aliorumque dicentium non debere præſtari cautionem in rebus mobilibus, ſeu ſupellectilibus, ab vſufructuario, intentia confutatur. n. 25. p. 90. -  Pars -  Pars debiti inuito creditore ſolui non poteſt. n. 57. p. 7. de hac regula latè actum remiſſiuè. -  Paraphernalia Bona. -  De Paraphernalibus bonis, fructibus eorum, & praxi quoad illa de iure huius Regni obſeruanda, plenè actum remiſſiuè num. 16. & 17. p. 39. -  Partus. -  Partus ancillæ in fructu non eſt; idcircò ad fructuarium minimè pertinet num. 1. & 2. p. 113. -  Parladorij adnotationes nonnullæ inter dominium, & proprietatem, nouæ & ſubtiliter conuictæ per Authorem. num. 10. 11. 12. & 13. p. 171. -  Parens. -  Parentes ſecundò nubentes, iure communi, & Regio, qualiter filiis ſuccedant ab inteſtato, atque ex teſtamento; & quæ teneantur reſeruare filiis prioris matrimonij, ex his, quæ habuerunt ab eiſdem ab inteſtato, vel ex donatione, vel ex teſtamento, & qualiter diſtingui debeat inter bona, quæ filij habuerunt à patre, vel à matre, vel aſcendentibus, vel aliunde quæſiuerunt, remiſſiuè, plenè tamen tractatum. num. 20. p. 12. -  Parentes, qui ſecundas contraxerunt nuptias, vtrùm teneantur reſtituere filiis prioris matrimonij nubentibus, vſumfructum. quem habent in bonis, quæ prcptèr ſecundas nuptias reſeruari debent; an verò vſque ad mortem illo fruantur? meliùs quàm hactenus explicatum, num. 50. p. 15. -  Paſcere. -  Paſcendi ius in pratis, ſiue aruis alienis, quo tempore præſcribatur, & an realis ſit, vel perſonalis ſeruitus? num. 18. p. 248. -  Pater. -  Pater habens filios ex primo matrimonio, vtrùm poſſit ſecundæ vxori vltra Quintum ex cauſa remunerationis donare? num. 36. p. 14. -  Pater ſi moriatur ante perceptos fructus bonorum filij demortui, quorum proprietatem tenebatur reſtituere filiis prioris matrimonij, vtrùm fructus, qui nondum percepti erant, pertinere debeant, tantùm ad filios prioris matrimonij, quibus proprietas reſeruari debet, an etiam ab alios hæredes patris, hoc eſt, filios, vel deſcendentes alterius matrimonij: n. 38. & ſequent. p. 14. vbi Guidonis Papæ reſolutio refertur, & nouè comprobatur. -  Pater ſi ex rebus, aut pecuniis filiorum primi matrimonij, maioratum inſtituerít in perſona alicuius filij ex ſecundo matrimonio, quid fieri debeat? remiſſiuè. num. 48. p. 15. -  Pater, & mater ſi in vita dotauerint aliquam filiam communem, & hæc ſine deſcendentibus mortua ſit, mortua iam matre, & ſic ſolus pater eidem ſucceſſerit, qui ante, vel poſt ſucceſſionem, ſecundas contraxit nuptias, & in Tertio, & Quinto bonorum ſuorum meliorauit vnum ex filiis prioris, ſiue ſecundi matrimonij: vtrùm Tertium, & Quintum deduci poſſit ex bonis habitis à filia; an verò ex reliquis bonis tantùm parentis deducendum ſit. num. 70. p. 17 vbi Alphonſi de Azeuedo opinio nouè taxatur, & contraria concludenti ratione comprobatur. -  Pater meliorare poteſt vnum ex filiis ſuis quem vxor elegerit, ſiue dare facultatem vxori meliorandi filium quem voluerit; & melioratio, ſiue eiectio ab vxore facta, omninò ſeruanda eſt. num. 79. p. 18. -  Patri, de iure antiquo in ſolidum acquirebantur bona aduentitia filiorum, tam quoad dominium, quàm ad vſumfructum. num. 1 p. 26. -  Hodie tamen ex nona Iuſtiniani conſtitutione vſuſfructus dumtaxat eorum acquiritur, quorum anteà plenum dominium acquirebatur, num. 2. ibid. -  Patri de iure antiquo ante nouam Imperatorum conſtitutionem, bona materna in ſolidum acquiri, ſicut aduentitia; hodie verò vſumfructum dumtaxat eorum bonorum, num. 6. ibid. -  Pater in omnibus caſibus. in quibus habet vſumfructum aduentitiorum, efficitur per legem legitimus adminiſtrator bonorum filij, & tam in iudicio, quàm extra, omnia poteſt agere, nec ad ſuſcipiendam, & gerendam adminiſtrationem, decretum aut facultatem Iudicis tenetur requirere, num. 10. p. 27. -  Pater legitimus adminiſtrator bonorum filij, expedit pro filio omnia, etiam ſpeciale mandatum exigentia. num. 11. ibid. -  Habet enim à lege maiorem authoritatem, quàm cæteri alij adminiſtratores. num. 12. ibid. -  Patri quando quæretur vſusfructus aduentitiorum, filiusfamilias ſine conſenſu, & voluntate eius in iudicio ſtare non poteſt. num. 13. & ſeq. ibid, vbi explicatur materia l. finalis, §. neceſſitate. de bonis quæ liberis, & ſuperior doctrina latiùs declaratur vſque ad num. 18. -  Pater vbi agit nomine filij, vel filius de conſenſu patris, qualiter libellus formari debeat, num. 18. ibid. -  Pater legitimus adminiſtrator bonorum filij, vtrùm poſſit citra conſenſum filij in iudicio agere, & actiones mouere; & ſi filius ſit abſens, an cautio de rato exigatur ab eo? remiſſiuè. num. 19. ibid. -  Pater legitimus adminiſtrator bonorum filij, vtrùm abſque conſenſu illius poſſit ante, & poſt litem conteſtatam procuratorum conſtituere? remiſſiuè. n. 21. pag. 28. -  Pater legitimus adminiſtrator, vtrùm iura filiorum remittere poſſit, ſiue inſtrumentum publicum in eorum præiudicium approbare: & hac de re commendatum Menochij conſilium 279. lib. 3. n. 22. ibid. -  Pater vtrùm poſſit diuidere bona aduentitia, ex hæreditate matris inter ipſos filios? remiſſiuè n. 23. ibid. -  Pater quamuis in bonis aduentitiis filij non ſit conſtitutus vſusfructuarius: atramen quando non eſt ſuſpectus à teſtatore, vel à lege, erit in ipſis datiuus, non legitimus adminiſtrator. num. 60. pag. 29. -  Patri volenti magis concedenda eſt adminiſtratio, quàm curatori in rebus, in quibus patri non quæritur vſusfructus. num. 61. 62. & 63. p. 30. -  Pater legitimus adminiſtrator filiifamilias minoris, & in poteſtate exiſtentis, vtrùm bona ipſius abſque decreto alienare poſſit? num. 65. p. 31. vbi infiniti congeruntur, qui de hac quæſtione tractarunt. -  In propoſita quæſtione nonnulli caſus diſtinguuntur, & res iſta abſoluta, atque diſtincta manu tractatur, num. 66. vſque ad num. 73. ibid. -  Pater legitimus adminiſtrator filiiſamilias, vtrùm poſſit bona aduentitia illius abſque decreto locare? num. 74. p. 32. -  Pater legitimus adminiſtrator, & vſusfructuarius bonorum aduentitiorum filij ſatiſdare non tenetur, nec de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, nec de reſtituendis rebus finito vſufructu, nec adminiſtrationis rationem reddere debet, nec aliis oneribus grauari num. 85. p. 33. -  Lex enim, quæ de patre erga filios maximam confidentiam habet, & præſumit illum magis diligere filios, quàm ſeipſum, & ſemper capere bonum conſilium pro filiis, hoc onus ei remiſit. num. 85. ibid. -  Pater legitimus adminiſtrator, vtrùm inuentarium conficere debeat de bonis filij? num. 87. ibid. vbi duæ Communes contrariæ referuuntur. -  Pater legitimus adminiſtrator, dato quòd verum ſit, quòd inuentarium conficere non teneatur de bonis filij, tenetur ad minus deſcriptionem bonorum facere: & de effectu, & forma illius, num. 90. ibid. -  Pater legitimus adminiſtrator tenetur in conſcientia deſcriptionem facere de bonis filij. num. 91. p. 34. -  Pater tranſiens ad ſecundas nuptias, non amittit vſumfructum ſibi queſitum in bonis aduentitiis filiorum, nec legitimam adminiſtratitionem. num. 92. ibid. -  Pater tranſiens ad ſecundas nuptias vtrùm teneatur inuentarium conficere, & de conſeruandis, ac reſtituendis bonis ſatiſdationem præſtare? num. 93. & ſeq. ibid, vbi quæſtio hæc pleniùs, & diſtinctè magis, quàm hactenùs explicatur. -  Pater tranſiens ad ſecundas nuptias compelli poteſt, vt bonorum etiam immobilium filiorum deſcriptionem quandam fieri patiatur, num. 96. ibid. -  Pater tranſiens ad ſecundas nuptias vtrùm de bonis mobilibus ſatiſdate, ac inuentarium conficere debeat. num. 98. ibid. -  Patri diſſipanti, ſiue dilapidanti bona filij, vtrùm bonorum adminiſtratio auferenda ſit? n. 99. ibid. vbi Alphõſus de Azeuedo nouè notatur per Authorem. -  Pater vſufructu aduentitiorum vtrùm priuari debeat, quando illi aufertur adminiſtratio bonorum? n. 100. ibidem -  Pater adminiſtrans bona filij emancipati, aut filij in poteſtate, quorum vſumfructum non habet, tenetur rationem adminiſtrationis reddere, cauere, ac alia onera ſubire, prout quilibet alius adminiſtrator. num. 107. p. 35. -  Pater ex legis diſpoſitione legitimus eſt tutor filij emancipati, filij autem in poteſtate conſtituti legitimus adminiſtrator. num. 110. ibid. -  Pater non definit eſſe tutor filij emancipati, licèt ad ſecundas conuolauerit nuptias, num. 111. ibid. -  Pater tutor, vel curator filij emancipati, inuentatium conficere, adminiſtrationis rationem reddere, & reliqua facere tenetur, ad quæ alij authores, vel curatores adſtringuntur, & bona eiuſdem pro adminiſtratione tacitè obligantur, num. 112. ibid. -  Pater legitimus tutor filij emancipati, vtrùm ſatiſdare teneatur, num. 115. & ſequenti, ibid, vbi Alberici de Roſate diſtinctio probatur. -  Pater cùm ex legis diſpoſitione filiorum bona adminiſtrat, non cenſetur cum illis in ſocietate viuere, aut durare, & conſequenter non tenetur lucra cum illis communicare, etſi bona ſimul poſſederit, & magna lucra acquiſierit. num. 118. & ſeq. p. 36. -  Pater legitimus adminiſtrator, & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij, propria authoritate occupat illa. n. 27. pagina 50. -  Pater legitimus adminiſtrator, & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij, arbores fructiferas incídere non poteſt. num. 5. p. 107. -  Pater legitimus adminiſtrator & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij, vtrùm in cædendis lignis, & arboribus habeat maiorem prærogatiuam, quàm cæteri fructuarij? num. 1. & ſequenti, p. 111. -  Patri non ſolùm notabilis deterioratio prohibetur in bonis aduentitiis filiorum, ſed & quæcunque, quæ proprietati nocere poſſit contra Pinellum. num. 3. pag. 112. -  Pater legitimus adminiſtrator, & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij, ædiſicium inchoatum conſummare poteſt; imò ad id tenetur, ſi filio vtile fuerit; alij verò vſufructuarij non poſſunt, num. 13. p. 136. & num. 21. p. 137. -  Pater, & filius cenſentur vna & eadem perſona. n. 22. p. 163. & num. 9. p. 230. vbi l. ultima, in fine, C. de impuberum, nonnullis exornatur remiſſiuè. -  Pater, & filius vna & eadem perſona reputantur, quandiu durat patria poteſtas, ſecus tamen eâ diſſolutâ. num. 10. ibid. -  Inter patrem, & filium maior coniunctio eſt, quàm inter maritum, & vxorem. num. 26. p. 163. -  Pater ex fructibus bonorum aduentitiorum filij, quorum vſusfructus ad eum, tanquam ad legitimum adminiſtratorem pertinet; expenſas litium, quæ ſuper eiſdem bonis mouentur, indiſtinctè facere poteſt cum Communi, contra Pinellum, & Molinam, n. 1. & 5. p. 208. & vide num. 2. vbi id temperatur, & declaratur. -  Pater per ingreſſum Religionis, & profeſſionem, an amittat vſumfructum, quem iure patriæ poteſtatis habet in bonis aduentitiis filiorum? n. 5. & ſeq. p. 234. -  Pater ſi velit, aſſignare poteſt Legitimam in vita filio, quamuis ad id faciendum non teneatur. n. 12. p. 236. -  Pater ſi in vita filio, vel filiæ legitimam aſſignauerit, poſtmodum eiuſdem facultates augeantur, an debeat augeri, vel ſuppleri Legitima. num. 13. -  Pater legitimus adminiſtrator & vſufructuarius bonorum aduentitiorum filij, non priuatur vſufructu, filio Religionem ingreſſo, quamuis ingreſſus Religionis tollat patriam poteſtatem. num. 1. p. 237. -  Patri non quæritur vſusfructus eorum bonorum, quæ poſt ingreſſum Religionis, & Profeſſionem filius Monachus acquiſiuit. num. 8. p. 238. -  Patria Poteſtas. -  Patria poteſtas baſis, ac fundamentum eſt acquiſitionis vſusfructûs aduentitiorum. num. 8. p. 26. -  De Patria poteſtate, & infinitis effectibus illius remiſſiuè, pleniſſimè tamen actum proponitur, n. 9. p. 27. -  Patria poteſtas morte diſſoluitur. num. 43. p. 29. -  Patria poteſtas, quæ ad acquiſitionem vſusfructus aduentitiorum requiritur, ſufficit, ſi tempore acquiſitionis interueniat, & poſtquam ſemel eſt operata effectum, quamuis ceſſet, & finiatur, non extinguitur vſusfructus ſemel quæſitus. num. 45. ibid. -  Pauli Pariſij diſtinctio circa cautionem vſufructuarij, relata, & confutata, num. 27. p. 90. -  Paulus de Montepico lapſus in allegatione l. agri, 22. ff. de vſufructu. num. 20. p. 109. -  Pecunia. -  Pecunia non eſt de rebus, quæ ſeruando ſeruari non poſſunt, cum Pinello contra Communem, n. 8. p. 88. -  Pecunia an & quando in legato rerum mobilium, vel earum vſufructu comprehenſa præſumatur. nu. 23. pag. 155. -  Pecus. -  Pecudum fœtus in fructu eſt, ideo ad fructuarium, & bonæ fidei poſſeſſorem pertinet num. 3. p. 113. -  Penſio. -  Penſiones, vecturæ, mercedes, & ſimilia, vtrùm nomine Fructûs contineantur? & de opinione Bartoli, Alexandri, & aliorum, num. 69. p. 150. -  Penſiones rerum locatarum, vbi conuentum eſt, quòd pertineant ad vſufructuarium, fructarius cogitur ſtare colono, num. 12. p. 264. -  Penſiones iam antè locatorum agrorum, non aliás pertinent ad fructuarium, quàm ſi ipſæ quoque ſpecialiter comprehenſæ ſint. num. 13. ibid. -  Et circa id dubitandi ratio proponitur, & vera reſolutio traditur, num. 14. ibid. -  Penſiones, redditúſue pecuniarij, qui pro fructibus non debentur, pro rata temporis diuidendi ſunt; qui verò pro fructibus debentur, vt ipſi fructus, quorum loco ſuccedunt, partiri debent, num. 6. p. 280. -  Penſio cùm debetur pro fructibus, qui quolibet die percipinntur, diuiditur pro rata temporis, etiamſi fructuarius deceſſerit ante tempus ſolutionis penſionis. num. 9. ibid. -  Penſio Eccleſiaſtica qualiter diuidenda ſit ſi penſionarius deceſſerit, pendentibus adhuc fructibus? n. 12. & ſeq. p. 282. -  Inter Penſionarium, & Beneficiarium longa eſt differentiæ ratio num. 18. p. 283. -  Periculum. -  Periculum maius vbi eſt, ibi melius & cautius agendum eſt. num. 20. p. 203. -  Permiſſio. -  Permiſſum cenſetur, quod prohibitum non reperitur. num. 47. p. 206. -  Permiſſionis causa fauorabilior eſt, quàm prohibitionis. num 48. p. 207. -  Petri de Barboſa. præſtantiſſimi Iuriſconſulti laus. num. 18. p. 3. -  Petri de Barboſa noua concordia, noue, & vere confutata per authorem. num. 24. p. 40. -  Petri de Barbosa interpretatio ad textum in l. in rebus, C. de iure dotium, nouè, & concludenter improbata ab Authore. num. 25. p. 41. -  Petri de Barboſa interpretationem ad textum in l. quamuis. ff. de iure dotium, repugnare menti illius legis, nouè & apertè oſtenſum per Authorem. n. 34. pag. 42. -  Petri de Barboſa reſolutio in materia inciſionis arborum ab vſufructuario factæ, probata, & pro ea ponderatus per Authorem textus in l. æquiſſimum, §. 1. ff. de vſufructu, num. 19. p. 108. -  Petri Surdi, conſilium 116. lib. 1. commendatum in materia vſusfructus aduentitiorum. num. 15. p. 30. -  Petrus Surdus, eruditiſſimus, atque excellentiſſimus Iureconſultus. num. 15. p. 217. -  Petri Coſtalij verba quædam circa cauſalis & formalis vſusfructus appellationem, proferuntur, num. 29. & 30. p. 4. -  Petri Coſtalij locus in eadem materia pro ratione Authoris ponderatus contra Recentiores. num. 53. p. 6. -  Petri Coſtalij interpretatio dicentis omne quod ab vſu vſuarij ſupereſt, ad fructuarium pertinere, nouè expenditur, & probatur per Authorem. n. 13. p. 116. -  Petrus de Peralta notatus, quòd nimis indiſtinctè, & generaliter conſtituerit videri patrem, qui exiſtentibus filiis prioris matrimonij, meliorauit filium communem ſecundi matrimonij, propter deceptiones, & blanditias vxoris potiùs, quàm ex mera voluntate feciſſe: cùm contingere poſſit, quòd talis melioratio ex voluntate abſoluta proceſſerit. n. 49. pag. 15. -  Petri Gregorij contra Communem argumentatio circa vocabuli Fructus ſignificationem propoſita. n. 28. p. 4 Et ad illam nouiter ſatisfactum ab Authore. num 36. p. 5. -  Petrus Gregorius eleganter, & verè loquutus eſt ibi. num. 40. p. 43. -  Petrum Antonium de Petra lapſum in allegatione Cephali, nouè & verè oſtenſum per Authorem. n. 12. pag. 105. -  Petri Ricciardi commentaria ad titulum Inſtitut. de vſu fructu, poſt huius Operis librum primum, ſemel & integrè per Authorem ſcriptum, in lucem prodita fuerunt: & nonnullas vſusfructus quæſtiones continent, quæ & latè & eruditè tractantur; infinitæ verò aliæ intactæ relinquuntur. p. 115. -  Petri Ricciardi lapſus triplex ad rubric. In tit. de vſufructu num. 77. nouiſſimè detectus per Authorem. num. 30. p. 125. -  Petrus Auguſtinus Morla notatus per Authorem, quòd in hac materia quatuor columnas tranſcripſerit ex priuatis ſcriptis, duæ olim Salmanticæ publicè edita fuerunt à Domino Licentiato Petro de Tapia in lera l. primæ ff. de ſeruitutibus. num. 19. p. 4. -  Petrus Auguſtinus Morla nouè confutatus in materia ſeruitutis conſtituendæ. num. 26. p. 69. -  Petrus Auguſtinus Morla confusè loquutus in hac materia, nempe quando ius vſusfructûs in fundo legato cenſeatur relicta. num. 4. p. 119. -  D. Licent. Petrus de Tapia olim Salmanticæ Iuris Cæſarei publicus moderator, Collegij D. Bartholomæi inſignis Collega, & Authoris præceptor erat: nunc verò in ſupremo Regio Senatu meritiſſimus, & præſtantiſſimus Conſiliarius exiſtit. num. 22. p. 4. -  Philippi Cornei, & Ioannis Sichardi opinio circa l. non est dubium, C. de legat, nouè confutata per Authorem. num 25. pag. 60. -  Pinelli declaratio quædam, quòd pater arbores frugiferas cædere non poſſit, conformis eſt menti Communis, nec aliquid nouum continet, num. 2. p. 112. -  Pignus. -  Pignus inutile eſt, quod alteri vendi non poteſt num. 23. p. 256. -  Pignori ea dare poſſumus, quæ in bonis noſtris ſunt. num. 28. ibid. -  Pignus rei mutatione non perit ſed in area conſiſtir. num. 19. & ſequenti pag. 261. vbi explicatur textus in l. domo, 21. ff. de pignoratitia actione. -  Pomponius Iureconſultus non rectè defendit Labeonis doctrinam. num. 23. p. 74. -  Poſſeſſio. -  Poſſeſſionem eius interdum tradimus, cuius ipſi non habemus, num. 40. pag. 5. -  Poſſeſſio, & dominium ſub conditione transferuntur. num. 4. p. 70. -  Poſſidens per longum tempus cum ſola licentia populi ad arandum & ſeminandum terras, & terminos, qui in l. 11. titul. 7. lib. 7. nouæ, recopilationis continentur, verùm in poſſeſſione defendi debeat, num. 29. p. 205. -  Poſſeſſor bonæ fidei regulariter deducit expenſas neceſſarias in re aliena factas, num. 15. p. 214. -  Præſens, Præſentia. -  Præſentia ſola filiorum non inducit ratificationem ſecundarum nuptiarum parentum. & vid. latiùs ex num. 108. cum multis ſequentibus, p. 21. -  Præſens, & tacens tunc videtur conſentire actui, qui geritur, quoties ille reſpicit merum fauorem, & commodum tacentis, num. 101. p. 20. -  Præſens, & tacens in actu ſibi præiudiciali non videtur conſentire, ſed potiùs diſſentire. num. 102. ibid. -  Præſens actui, ex quo in iuria ſibi irrogatur, conſentire non videtur, ſed potiùs diſſentire, num. 103. ibid. -  Præſens, & tacens nunquam videtur conſentire, quoties debet reuerenciam actum facienti, ſed potiùs præſumitur propter metum reuerentialem tacuiſſe. num. 104. ibid. -  Præſens, & tacens, qui non potuit impedire, ne actus, qui gerebatur, fieret, conſentire non videtur, nec etiamſi actum impedire potuit, ex ſententia Baldi, quæ probatur, num. 104. p. 21. -  Præſens, & tacent, ſibi non præiudicat, quando ſcit ius ſuum durare 106. ibid. -  Præſens, & tacens, an & quãdo videatur conſentire, vel diſſentire actui coram ſe geſto, remiſſiuè; plena tamen manu ab aliis tractatum proponitur, num. 107. ibid. -  Præſens, & tacens etiam in merè præiudicialibus conſentire videtur, quoties vltra præſentiam, ex parte ipſius poſitiuus actus exterior interuenit. num. 120. pag. 22. -  Præſentia inter coniunctos habetur pro conſenſu, quando coniunctus vltra præſentiam aliquid faceret, quod conſenſum argueret, num. 121. ibid. -  Præſcriptio. -  Præſcriptio immemorialis. Vide ſuprà litera. M. verbo Immemorialis. -  Præſcriptiones procedentes ex ſola negligentia aduerſarij, vtrùm hodie locum obtineant de iure Canonico cum mala fide? num. 20. p. 244 vbi opinio Bartoli confutatur. -  Inter præſcriptionem libertatis ſeruitutis vrbanæ, & libertatem præſcribendam contra ruſticam ſeruitutem, differentia quæ ſit & an de iure Canonico, & Regio procedere debeat? num. 21. ibid. -  Regiæ conſtitutiones, & pragmaticæ, quæ debitum, ſiue actionem ad debitum petendum certo tempore præſcribunt, vtrùm de iure Canonico, & in foro iudiciali, obſeruandæ ſint? num. 22. p. 245. -  Præſcriptio nulla currit de iure Canonico propter malam fidem in annuis præſtationibus, ſiue penſionibus. ex ſententia Ioannis Franciſci Balbi, quam probabilem putat Auctor, & nouiter infert ad l. ſi vſusfructus, 28. ff. quibus modis vſusfructus amittatur. num. 14. p. 245. -  Præſcriptio vnica non ſufficit pro omnibus annis, cum legatum annuum relinquitur, ſed tot neceſſariæ præſcriptiones, quot ſunt anni. num. 33. ibid. -  In præſcriptione ſeruitutum, vtrùm titulus neceſſarius ſit? num. 16. & 17. p. 247. vbi refertur communis Doctorum differentia inter prædiales, & perſonales ſeruitutes, & taxatur. -  Proprietarius. -  Proprietarius eadem æquitatis lege, quâ vſufructuarius tenetur, vt nihil in re ſua faciat ipſe, quod detrimentum fructuario afferat, num. 1. pag. 139. -  Proprietatis dominus, vſufructuario inuito nihil facere poteſt circa res fructuarias, aut proprietatem earum, quod in damnum fructuarij ſit, &conſequenter nec formam aut ſpeciem, vel vſum rei fructuariæ etiam in melius immutare, nec alio quocumque modo vtendifruendi facultatem impedire. n. 2. ibid. -  Proprietarius, ſi formam rei immutando, vel aliud quodeumque faciendo, vtifrui vſufructuarium impediat, vel eidem aliquod damnum inferat, ad totale intereſſe tenetur pro rata temporis, quo vſufructuarius ſuit impeditus, num. 4. ibid. -  Contra proprietarium lata ſententia, non præiudicat vſufructuario non citato in vſufructu, nec è contra præiudicat proprietario non citato in proprietate lata contra fructuarium. num. 6. & num. 7. ibid. -  Proprietarium abſque conſenſu, & voluntate vſufructuarij poſſe hypothecare, & vendere proprietatem, cum Caſtrenſi melius, quàm adhuc comprobatum. num. 8. ibid. & vide num. 10. vbi id temperatur, & declaratur. -  Proprietarius non poteſt ſeruitutem imponere fundo, nec amittere, acquirere planè ſeruitutem poteſt, etiam iuito fructuario. num. 1. p. 141. -  Proprietarius quare acquirere ſeruitutem poſſit etiam inuito fructuario? num. 6. ibid. -  Proprietatis dominus, ne conſentiente quidem fructuario, ſeruitutem imponere poteſt, niſi per quam deterior conditio fructuarij non fiat. num. 8 ibid, vbi proponitur vulgata difficultas l. & ſi quid, 19. §. proprietatis, cum l. ſeqq. ff. de vsufructu, & numeris ſeqq. explicatur. -  Proprietarius tenetur facere magnam impenſam, quæ ad refectionem rei pertineat, aliàs priuandus eſt proprietate, & ad intereſſe tenetur num. 6. p. 213. -  Proprietas, an relicta præſumatur ex prohibitione alienationis, vſufructu tantum expreſſim relicto ex nu. 31. cum multis ſeqq. p. 125. -  Proprietatem fundi ſi teſtator purè legauerit, & eiuſdem fundi vſufructuarium hæredem ſcripſerit; proprietas nuda cenſetur tantum relicta, nec vſusfructûs confuſio fit, vt latiùs explicatur. num. 10. p. 258. -  Proprietarius volens alienare proprietatem, potiùs vſufructuario, quam alteri alienare debet, ex ſententia Borgnini Caualcani, quæ nouiter, & excludenter improbatur per Authorem. num. 40. & ſeqq. p 269. -  Proprietas, & dominium an ſint idem; ſiue qualiter diſtinguantur? vide ſupra, littera, D. verbo, Dominium, & latè cap. 75. p. 270. -  Proprietas diſtinguitur per plenam, & nudam: vt ſcilicet proprietas plena dicatur, ſi cum omni vtilitare penes nos ſit, ſi verò vſufructu detracto, nuda, hoc eſt quando alius habet vſumfructum. num. 1. ibid. -  In re corporali, ex ſententia Caſtrenſis, eſt dare nudam proprietatem, & eſt dare vſumfructum formalem, item, proprietatem plenam, ſcilicet iunctam cum. vſufructu cauſali. num. 2. ibid. -  Proprietatis, & dominij. ex ſententia Berengarij. differentia vna relata, & Pinelli reſolutio adducta. num. 3. ibid. -  Proprietatis verbo plena proprietas, demonſtratur, & ſic comprehenditur etiam ius, vtilitatem quoque fructuum continens, num. 4. ibid. -  Proprietas latiſſimè capitur, & poteſt comprehendere poſſeſſionem, vſumfructum. rem ipſam, & res incorporales. num. 5. ibid. -  Proprietatis verbo indubio, nuda tantùm proprietas ſine vſufructu ſignificatur ex ſententia quorundam, quæ improbatur per Authorem. num. 6. 7. 8. & 9. ibid. & 271. -  Prouiſio. -  Prouiſio hominis expreſſa legis prouiſionem ceſſare facit, prout latius explicatur. num. 15. & num. 19. p. 96. -  Prouiſio hominis expreſſa tunc tollit prouiſionem legis quãdo prouiſio legis eſt ſpecialis. ſiue ſpeciali aut extraordinario iure inducta; ſecùs ſi eſt prouiſio legis de iure communi, num. 18. ibid. -  Per prouiſionem hominis, tunc demùm receſſum videtur ab ordinaria prouiſione legis, quando circa idem concurrunt hominis, & legis prouiſio; ſecus tamen ſi ad idem non tendunt. num. 19. ibid. -  Publiciana. -  Publiciana pro ſeruitute vſusfructùs competit. num. 11. pag. 247. -  Publiciana non datur pro his, quæ non præſcribuntur. num. 12. ibid. Q -  -  QVeſadæ rationes ad textum in l. ſciendum, §. ſi fundus, ff. qui ſatiſd. cogantur, reiectæ. num. 49. p. 43. R -  -  RAphaëlis Fulgoſij arguta, & ſubtilis reſolutio in materia, in qua agitur an vſusfructus vel alia ſeruitus ſit dandi vel faciendi, nouiter adducta, & probata per Authorem. num. 7. p. 77. -  Raphaëlis Fulgoſij ratio ſtatuentis legato vſufructu ſingulorum capitum, tot eſſe vſusfructus quot capita, ſuſtineri poteſt, num. 15. pag. 114. -  Raphaëlis Eulgoſij ratio in quæſtione an proprietarius poſſit necne etiam conſentiente vſufructuario ſeruitutem imponere, probatur ab Auctore, & Pinelli moriuis contra eam, nouè atque ſubtiliter ſatisfit. num. 16. & ſeqq. pag. 142. -  Ratificatio. -  Ratificatio non ſolùm expreſſa, ſed etiam tacita filiis præiudicat, cùm parentes ad ſecundas conuolant nuptias: & tacitæ: ratificationis plura exempla adducuntur remiſſiuè. num. 124. p. 22. -  Ratio. -  Ratio generalis legis, extendit legem, etiam in caſu ſpeciali loquentem, ad alios caſus. num. 51. p. 207. -  Rebuffi, doctrinam non admittentis communem diſtinctionem cauſalis & formalis vſusfructus, in hac materia nouam nó eſſe, ſed communem diſtinctionem incidere, nouè conſideratum ab Authore. num. 59. pag. 7. -  Rebuffi ſententia in diuiſione fructuum Beneficij Eccleſiaſtici, beneſiciario pendentibus fructibus decedente, reiecta. num. 15. p. 282. -  Recitatio. -  Recitationes ſolemnes Cuiacij in libros Digeſtorum commendantur, num 42. p. 5. -  Redditus. -  De redditibus idem dicendum quod de fructibus in quæſtione tractata ibi, ex generali Menochij traditione, quam nouè, & vere dubiam reddit Author, num. 26. pag. 120. -  Res. -  Res quælibet in dubio cenſetur libera, & allodialis: & in propoſito plenè actum remiſſiuè num. 10. p. 53. -  Res eatenus perditur, aut eius occaſione pœna incurritur, quatenus in illa peccatum eſt. num. 4. p. 104. -  Referre. -  Referens aliquid ſimpliciter, nec approbans, nec reprobans, videtur illud approbare. num. 116. p. 36. -  Regula. -  Regula l. non aliter, ff. de legatis 3. nonnullis exornatur remiſſiuè. num. 37. pag. 126. -  Regula l. in teſtamentis ff. de regulis iuris, (quam in teſtamentis defunctorum voluntates pleniùs interpretamur) vtrùm procedat reſpectu legatorum & inſtitutionis hæredis. num. 42. & ſeqq. p. 127. -  Relegatus. -  Relegatus ad tempus, vtrùm admittat vſumfructum. num. 29. pag. 241. -  Renunciatio. -  Renunciatio filiæ in rata, vtrùm extendatur ad bona, quæ acquiruntur filiis prioris matrimonij in pœnam ſecundarum nuptiarum? num. 56. p. 16. -  Renuncians cum iuramento ſucceſſioni patris, vel matris, non excluditur à ſucceſſione fratris, nec cenſetur illi renunciaſſe, tametſi frater parentibus ſucceſſerit, & illorum bona poſſideat. num. 63. ibid. -  Retractus. -  In venditione vſusfructus, retractus iure ſanguinis non habet locum; ſiue proprietario, ſiue alteri extraneo vſusfructus vendatur. num. 18. p. 267. -  Idemque procedit in venditione vſus, vel habitationis. num. 19. pag. 268. -  Ratio eſt, quoniam retractus iure ſanguinis non habet locum, niſi in rebus immobilibus, num. 20. ibid. -  At ſuperiora iura incorporalia ſunt, atque ideò non ſunt propriè mobilia, ſed neutrum aliquid per ſe exiſtens, vt ſunt cætera iura, num. 21. ibid. -  Retractui vſusfructûs locus non eſt, ſi dominus directus. ſeu proprietarius fundi vendiderit vſufructuario proprietatem, ſed tantùm nuda & ſola proprietas per conſanguineum eſt retrahenda, & vſufructus remanere debent fructuario emptori, num. 23. & 14. ibid. -  Retractus ratione communionis habet locum pro vſufructu communi vendito. num. 27. & 32 ibid. -  Et pro vſu communi ſeu habitatione domûs, ſiue alia ſeruitute communi, aut alio quocumque iure vendito. num. 28. ibid. -  Et pro actione perſonali, quam plures habent ad fundum. num. 29. ibid. -  Retractus ratione cõmunionis habet locum pro rebus mobilibꝰ alienatis, ſicut pro immobilibus n. 30. ibid. -  Retractus communionis, vtrum locum habeat ſi proprietarium velit vſumfructum venditum retrahere? num. 33. ibid. -  Antonij Gomezij, & Ioannis de Matienço opinio refertur. ibid. -  Et aduersûs eam duplex difficultas conſideratur per Authorem. num. 34. ibid. -  Vtrique reſpondetur, & prædictorum ſententia probatur num. 35. ibid. -  Retractus proprietatis venditæ: an competat vſufructuario ratione commuicationis, num. 37. 38. & 39. ibid. -  Ripæ, & aliorum traditio circa alienationem vſusfructûs reiecta. num. 31. p 256. -  Rodericus Suarez laudatur, & quædam ipſius referuntur, & ponderantur, num. 36. p. 160. S -  Satiſdatio. -  SAtiſdationem qui exigere non poteſt, bonorum deſcriptionem fieri petere poteſt. num. 97. p 34. -  Satiſdatio differt à cautione, & accipitur pro ea, quæ eſt ſuffulta fideiuſſoribus. vel pignore. n. 3 & 4. p. 92. -  Satiſdatio ab vſufructuario præſtanda, qualis eſſe debeat. cap. 18. per totum, p. 92 & ſeqq. -  Satiſdare qui ex neceſſitate iuris tenetur, & quia eſt forenſis, vel pauper, non poteſt inuenire fideiuſſorem, regulariter ab onere ſatiſdandi releuatur ſi iuret ſe non inuenire fideiuſſorem, & præſtare adimplere id, pro quo tenetur fideiuſſorem dare, num. 10. ibid. -  Senatuſconſultum. -  Senatuſconſultum vtilitatis gratiâ in rebus etiam, quæ vſu conſumuntur, mediante cautione, quaſi vſumfructum conſtitui ſtatuit, num. 5. p. 88. -  Sermo. -  Sermo ſimpliciter prolatus intelligitur de prima vice. num. 4. p. 168. -  Seruus, Seruitus. -  Seruus ſui nemo eſſe poteſt, ita, nec fundus ſibi debere ſeruitutem. num. 4. pag. 258. -  Seruitutis realis in teſtamento relictæ, aut dominium ipſo iure tranſit in legatarium, num. 17. p. 63. -  Seruitutes reales in teſtamentis conſtituuntur, & inter viuos pactionibus, & ſtipulationibus. num. 7. p. 67. -  Et eiſdem fere modis, quibus vſusfructus. num. 8. ibid. -  Seruitutis conſtituendæ quamplures modi traduntur remiſſiuè num. 9. ibid. -  Seruitutes pactis nudis conſtitui non poſſunt. num. 10. 11. 12. 13. & 14. ibid. & ſeqq. -  Seruitutem promittere, & conſtituere, diuerſa; & de effectibus remiſſiuè. num. 19. pag 68. -  Seruitus promitti poteſt ab eo, qui prædium non habet; conſtitui verò non poteſt ſine prædiis: vbi vera diſcriminis ratio aſſignatur. num. 20. ibid. -  Seruits futuro ædificio, an acquiri, vel imponi poſſit? num 21. ibid. -  Seruitus quæcumque rectè conſtituitur pactionibus in traditione rerum adiectis, tempore, quo res traduntur; dummodò pactiones in continenti, non ex interuallo adjiciantur. num. 22. & 23. p. 69. -  Seruitute iam ex quocumque contractu promiſſa, quæ ſolebat olim tempore conſtitutionis, ſtipulatio interponi. num. 24. ibid. -  Seruitutes omnes perſonales, & reales multùm intereſt an conſtituantur inter vinos, vel ex teſtamento. num. 27. ibid. -  Seruitutes nec ex tempore, nec ad tempus, nec ſub conditione, nec ad certam conditionem dari poſſunt; vſusfructus verò dari poteſt: & de ratione differentiæ. cap. 11. per totum, p. 70. & ſeqq. -  Seruitutes prædiales ſunt qualitates prædiorum, quæ ipſis prædiis adeò cohærent, vt ratione ſeruitutum, dicantur prædia qualiter ſe habere, num. 15. p. 71. -  Seruitus, aut vſus ſeruitutis habet intermiſſionem dupliciter, ex conuentione, & ex ſui natura, vt declaratur num. 19. p 72. -  Seruitus quocunque modo habeat intermiſſionem, vna eſt, & continua: ſi vt prædium non deſinat ſeruire, nec liberum ſit, etiam eo tempore, quo non licet vti ſeruitute. num. 20. ibid. -  Diuerſum tamen ius conſtituitur in vſufructu, & vera diſcriminis ratio aſſignatur. num. 21. 22. & 23. ibid. -  Seruitutes perſonales, vt Vſus, & Vſusfructus & reales, vt ruſticorum prædiorum, tametſi corporibus accedant, incorporales ſunt. num. 1. p. 73. -  Et ideò traditionem non recipiunt, num. 2. ibid. -  Nec poſſideri propriè dicuntur, num. 3. & n. 4. ibid. -  In ſeruitutibus incorporalibus ideò dicitur traditionem non eſſe, quia tradere eſt de manu in manum transferre? at ſeruitus res incorporea actu tradi non poteſt. num. 5. ibid. -  Sunt tamen iure ciuili introducta remedia ſatis idonea, quibus ſeruitutum traditio fieri intelligatur. n. 6. ibid. -  Seruitutes etſi propriè non poſſideantur, quaſi tamen poſſideri intelliguntur, num. 7. ibid. -  Pro ſeruitutibus conſtitua ſunt Interdicta veluti poſſeſſoria adinſtar Interdictorum, quæ pro conſeruanda poſſeſſione rei corporalis producta ſunt; & quare dicantur veluti poſſeſſoria ſimpliciter. n. 89. & 10. ibidem -  Seruitutum quaſi poſſeſſio, interdum per abuſionem dicitur poſſeſſio ſimpliciter. num. 11. ibid. -  In ſeruitutibus, id quod pro traditione poſſeſſionis habetur, interdum per abuſionem dicitur traditio ſimpliciter; & tunc Iureconſulti magis videntur eſſectum inſpicere, quàm iuris ciuilis ſubtilitatem. n. 12. & 13. ibid. -  Seruitutes omnes ruſticæ, & vrbanæ amittuntur per non vſum, ſed diuerſo modo. vt declaratur n. 15. ibid. -  In ſeruitutibus, & iuribus incorporalibus, quid ſit id, quod pro traditione poſſeſſionis habetur, num. 17. p. 74. vbi ex num. 20. cum ſeq. reſolutio traditur. -  Seruitus non conſtituitur per cautionem excogitatam à Iureconſulto Labeone, ſiue illa actu tradita non videtur, vtilis tamen eſt, vt patientia præſtetur ab aduerſario, per quam ſeruitus incipiat conſtitui, n. 25. ibidem -  Vſus, & patientia ſeruitutum, traditionem & conſtitutionem illarum inducit, num. 26. ibid. -  Seruitutum, atque incorporalium iurium quaſi poſſeſſio, niſi per vſum & patientiam aduerſarij quæri non poteſt. n. 27. ibid. -  Seruitutum, atque incorporalium iurium quaſi poſſeſſio qualiter acquiratur, & probetur: & in hanc rem Petri Antonij de Petra locus quidam ſummè commendatus per Authorem. num. 28. p. 75. -  Seruitutum traditio facta, & quaſi poſſeſſio illarum quæſita vtrùm videatur per ſolam inductionem in fundum. n. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. & num. 38. ibid. -  Seruitutem quamcunque qui conſtituere debebat, quid olim ex antiqua obſeruatione facere ſolebat. n. 36. ibid. -  Seruitutum traditio, & patientia vt diuerſa conſiderantur per Iureconſultos; nec diſiunctiua ſiue alternatiua, quâ ipſi vtuntur, in coniunctam, vel copulatiuam reſolui poteſt, contra nonnullos, num. 39. & 40. -  Seruitutes omnes reales indiuiduæ ſunt: vbi plurimorum rationes adducuntur, & veriſſima ratio aſſignatur. num. n. 12. 13. & 14. p. 130. -  Seruitutes omnes perſonales, vt vſus, Habitatio, & ſimiles, indiuiduæ ſunt, excepto vſufructu. qui diuiduus eſt. num. 15. ibid. Et de ratione differentiæ, vide num. ſeq. p. 131. -  Seruitutem nemo in damnum alterius imponere poteſt, maximè ſi ille habeat aliam ſeruitutem. num. 4. pag. 141. -  Seruitutes ruſticorum prædiorum, & vrbanorum conſtitui non poſſunt, quæ vtilitatem aliquam non contineant. n. 3. & n. 11. & ſequentibus, p. 190. & 191. -  Seruitus vtiliter conſtitua, ſimul cum vtilitate reſtringitur: & de intellectu l. loci, ad finem, ff. ſi ſeruitus vendicetur. num. 5. p. 190. -  Seruitus an conſtitui poſſit ſine prædij dominantis vtilitate? vbi proponitur contrarieras l. quoties 15. & l. ei fundo 19. ff. de ſeruitutibus. num. 11. & 12. p. 191. -  Seruitutis realis definitiones nonnullæ: traduntur n. 6. pag. 191. -  Seruitus perſonalis, vel ſaltem obligatio perſonalis, vtrùm conſiderari poſſit in terminis l. vt pomum, 7. de ſeruitutibus. num. 22. & 23. p. 193. vbi Fulgoſij ſententia recipitur. -  Seruitutes reales qualiter à ſeruitutibus, vel obligationibus perſonalibus diſtinguantur? num. 24. ibid. -  Seruitutes, an dicantur eſſe in bonis, vel extra bona? n. 7. & ſequent. p. 198. -  Seruitutes reales capitis diminuitone non amittuntur, vt Vſus & Vſusfructus & de ratione differentiæ. num. 14. p. 239. -  Inter præſcriptionem libertatis ſeruitutis vrbanæ, & libertatem præſcribendam contra ruſticam ſeruitutem, differentia quæ ſit: & an de iure Canonico, & Regio procedere debeat, num. 21. p. 244. -  Seruitutes omnes reales per non vſum eodem temporis ſpatio finiuntur, quo perſonalis ſeruitus vſusfructûs. num. 26. p. 245. -  Seruitutes acquiruntur ex traditione facta à non domino cum titulo, vel per patientiam veri domini, num. 5. p. 246. -  Seruitus habens cauſam continuam, præſcribitur eodem temporis ſpatio, quo cæteræ res immobiles præſcribuntur, decem annis inter præſentes, & viginti inter abſentes. num. 6. p. 247. -  Seruitus realis merè diſcontinua, ſiue quæ cauſam diſcontinuam habet, non præſcribitur ordinario tempore, ſed immemoriali, cuius initij in contrarium memoria non exiſtat. num. 7. ibid. -  Doctores communiter errore lapſi ſunt credentes diſtinctionem communem continuae, ac diſcontinuæ ſeruitutis limitandam in ſeruitutibus perſonalibus, docentes ſeruitutes eas etiam diſcontinuas ordinario tempore præſcribendas. num. 8. ibid. -  Seruitus diſcontinua cum titulo, & bona fide præſcribitur tempore ordinario decem. vel viginti annorum etiam nulla interueniente ſcientia & patientia aduerſarij, contra quem præſcribitur. num. 9. ibid. -  In ſeruitutum præſcriptione, vtrùm titulus neceſſarius ſit. num. 16. ibid. -  Communis Doctorum differentia inter prædiales, & perſonales ſeruitutes refertur & taxatur n. 17. ibid. -  Seruitutes vrbanorum prædiorum, & ruſticorum, an per ſe pignori, ſiue hypothecæ dari poſſint: & de intellectu l. ſi is qui, 11. §. iura prædiorum, cum l. ſed an viæ, 12. ff. de pignoribus, latiſſimè numero decimo quinto, cum multis ſequentibus. p. 255. -  Et Neotericorum diſtinctio probatur dicẽtium multùm intereſſe, vtrùm de ſeruitute conſtituta iam agatur, an de ſeruitute conſtituenda: & ipſorum interpretatio ad dicta iura recipitur. num. 32. p. 257. -  Seruitus tam ruſtica, quàm vrbana, ſui naturâ perpetuitatem deſiderat. num. 27. p. 256. -  Seruitutes prædiorum confunduntur, ſi idem vtriuſque fundi, & dominantis, & ſeruentis dominus eſſe cæperit. num. 5. p. 258. -  Quod intelligi debet, ſi dominium vtriuſque prædij in totum quæſierit; nam ſi pro parte, cùm per parres retineatur ſeruitus, non confundetur, num. 6. ibid. -  Seruitutis prædiorum alia cauſa eſt quàm vſusfructus, quoad confuſionem: & de ratione differentiæ. n. 9. ibidem -  Seruitutes non omnes aditione confunduntur, n. 13. pag 259. -  Seruitutes vrbanorum prædiorum, & ruſticorum, diſtant à ſeruitute vſusfructûs, cum hærede inſtituto eo, cuius prædio prædium hæreditarium ſeruit, prædium hæreditarium, vel eius prædij proprietas ſub conditione legatur alij. num. 12. ibid. -  Seruitutes reales, vel prædiales, vtrùm ædificio extincto, ſiue mutatione rei extinguantur, & ſemel extinctæ, an, & qualiter reſtituantur, num. 15. & ſeqq. p. 261. -  Societas non ſolùm expreſsè contrahitur per pactum, vel ſtipulationem, ſed etiam tacitè, tacito conſenſu ſignis, factis, vel aliter declaratio, num. 119. p. 36. -  Societas tacitè contracta cenſetur inter fratres, vel nepotem & patruum, qui diu ſimul habitant, & nulla vnquam inter ſe reddita ratione, omnia bona retinent communia, num. 120. ibid. -  Societas tacita, vtrùm contracta videatur inter hæredes coniugis præmortui, & coniugem ſuperſtitem, bonis ſimul remanentibus, & non diuiſis. num. 121. ibidem -  Societas tacita, quando, ſiue ex quibus coniecturis contracta, aut continuata cenſeatur, tam inter minores, quàm inter maiores, vt lucrorum, & damnorum communicatio fieri debeat? remiſſiuè, pleniſſimè tamen actum proponitur, num. 122. ibid. -  Societas tacita, vt contracta, ſeu continuata cenſeatur, tria copulatiuè requiruntur, num. 123. ibid. -  Societas tacitè contrada non cenſetur, vbi poteſt alia ratio, quàm ſocietatis contractæ conſiderari n. 124. -  Speciale. -  Specialia duo circa idem concurrere non poſſunt: vulgatiſſimum Doctorum Aſſumptum, & plenè explicatum remiſſiuè num. 36. p. 164. -  Stipulatio. -  Stipulatio eſt nominatus contractus num. 15. p. 68. -  Stipulatio pœnalis vbi facto diuiduo ſubiicitur, ſolùm committitur pro portione hæreditaria contra eum hæredem, qui contrà fecerit, num. 10. p. 130. -  Succeſſio. -  Succeſſio legitima defertur, ſemper ſaluâ gradus prærogatiuâ. num. 41. p. 189. -  Superficiarius. -  Superficiarius ab vſufructuario quamplurimùm diſtinguitur: & de contractu ſuperficiario, aut ſuperficie, & eius natura pleniſſimè actum remiſſiuè. num. 25. pag. 47. -  Superficiarius ſeruitutem, & cenſum in ſuperficie imponere poteſt. num. 19. p. 143. -  Supellex. -  Supellectile legata, quæ debeantur ex præſumpta teſtatoris voluntate, plene atque accurate, remiſſiuè. num. 19. p. 155. -  Sylua. -  Sylua cædua quæ dicatur num. 35. p. 110. -  Sylua non cædua quæ dicatur, num. 42. p. 111. -  De Syluæ cæduæ vſufructu, & vſufructuario. cap. 25. per tot. p. 107. Vide infrà, litt. V. verbo, Vſusfructus. T -  Taciturnitas. -  TAciturnitas hæredis non petentis cautionem, non inducit tacitum conſenſum, vt vſufructarius fructus ſuos faciat, num. 17. p. 85. -  Telli Fernandez, adnotatio circa tempus à quo vſusfructûs legatario debentur fructus, noua & in praxi vtilis, recepta, & nouè comprobata per Authorem. num. 17. p. 58. -  Tempus. -  Tempus, & dilationem in fauorem, & commodum hæredis præſumitur appoſuiſſe teſtator. n. 20. p. 137. -  Teſtator. -  Teſtator ſi legauerit alicui centum, ſi non habuerit, vel non habendo filios, & ſi eos habuerit ducenta, vtrùm videatur ſentire de filiis etiam ſecundi matrimonij: num. 73. p. 17. -  Teſtator ſi filiis alicuius ſimpliciter legauerit, an ſenſiſſe videatur tam de filiis ſecundi, quàm primi matrimonij, num. 74. p. 18. -  Teſtator in dubio cenſetur proſpicere hæredi, & minùs grauare eum, quàm ſit poſſibile. num. 40. p. 66. -  Teſtator in dubio cenſetur legaſſè fructus, quemadmodum eo viuente percipiebantur, num. 10. p. 102. -  Teſtatoris conſuetudo qualiter inſpicienda ſit in exquirenda, cognoſcendáque ipſius voluntate: vide ſupra, litera, C. & ex num. 5. vſque ad num. 19. p. 101. -  Teſtator in dubio cenſetur voluiſſe, quòd legatarius conſequatur legatum, prout ipſe teſtator habeat in vſu ſuo. num. 15. p. 102. -  Teſtatoris vſum ordinarium, non extraordinarium ſequi debemus, num. 18. ibid. -  Teſtator legans fundum ad vſum, & vſumfructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, aut alio ſi mili modo; proprietatem ipſam legare præſumitur. num. 4. & multis numeris ſeqq. p. 122. -  Vide ſup. lit. L. verbo, Legatum. -  Teſtator ſi legauit prædium vxori, & prohibuit eam à ſuis hæredibus moleſtari, vſumfructum tantùm legare cenſetur ex ſententia quorundam, quæ nouè, verè tamen, & concludenter ab Authore conuincitur. num. 53. 54. & ſeq. p. 128. -  Teſtator, qui potuit diſpoſitionem aliquam reuocare, nec reuocauit, cenſetur illam confirmare, num. 37. pag. 160. -  Teſtator, quod non expreſſit, velle nõ præſumitur, quia ſi voluiſſet, vtique expreſſiſſet. num. 38. ibid. -  Teſtator an, & quando præſumatur legaſſe ea tantum, quæ habebat tempore conditi teſtamenti, vel etiam deinde quæſita; profunda eſt, & lata quæſtio variiſque modis intellecta, limitata & declarata, num. 1. & ſeq. p. 169. -  Teſtatoris verba ad tempus teſtamenti referuntur, & quæ ſunt præſentis temporis, minimè comprehendunt futura, ibid. num. 2. -  Teſtator in dubio cenſetur legare duntaxat ius, quod habet in re, etiamſi tale ius morte ipſius ſit periturum. num. 17. p. 225. -  Quarundam legum ratio redditur, & præfata doctrina quamplurimis exornatur remiſſiuè. ibid. -  Nonnulla, quæ in propoſito nouiſſimè annotata ſunt per Antonium Pichardum, damnantur, eiuſdem interpretatio ad textum in l. vxor patrui, C. de legatis, improbatur, & communis Doctorum reſolutio recipitur, num. 18. ibid. -  Teſtator legauit vxori vſumfructum certi fundi, vel aliquorum bonorum, ſub conditione, ſi caſtè & vidualiter vixerit, & poſt eius mortem, Titio; ſi vxor poſtèa ſecundas nuptias contraxerit, an ſtatim debeatur Titio vſusfructus? num. 7. p. 227. -  Teſtator ſi vxori legauerit vſumfructum, ſi vidua permanſerit, & ſi ad ſecundas nuptias tranſiuerit, eundem vſumfructum Titio reliquerit, an vxore ante nuptias ſecundas defunctâ, Titio debeatur vſusfructus. num. 12. p. 228. -  Teſtamentum. -  Teſtamentum ante ingreſſum Religionis factum, vtrùm ſecuta Profeſſione rumpi debeat? item ante Profeſſionem, an poſſit expreſsè reuocari? & de multis aliis in propoſito neceſſariis remiſſiuè. n. 6. p. 238. -  Tridentini ſeſſione 25. c. 16. interpretatio, iuxta quam in facti cõtingentia fuit indicatum, traditur. n. 7. ibid. -  Teſtamentum factum ab eo, qui capitis diminutione maxima affectus, & ſic ad mortem ciuilem, vel naturalem damnatus, de iure communi validum non erat; de iure huius Regni contrà, ex deciſione l. 4. Tauri, de qua late agitur remiſſiuè. num. 4. p. 239. -  Theſaurus. -  Theſaurus repertus in fundo fructuario, vtrùm vſufructuarij commodo cedat, & an ille repertoris partem habere debeat? num. 20. p. 152. -  Theſaurus in fundo proprio, vel alieno, vel in loco publico, aut religioſo inuentus, ad quem pertineat, & quota pars inuentori, & Principi debeatur & de praxi aut conſuetudine huius Regni, remiſſiuè. n. 21. ibid. -  Titulus. -  Titulus ff. & C. & Inſtitutionum de vſufructu, loquuntur de vſufructu formali, non de cauſali. num. 23. p. 4. -  Tiraquelli locus non probat id, ad quod citatur per Caualcanum, nempè quod proprietarius in venditione vſusfructûs ſit aliis præferendus. num. 17. p. 267. -  Triticum. -  Triticum mutuum recipiens, creditore inuito. ſoluere farinam non poteſt, cum Alciato, contra Purpuratum. num. 3. pag. 139. -  Tribonianum. -  Tribonianum ſolitum eſt ea, quæ iam ſuo tempore in vſu erant, adiicere legibus antiquis, num. 16. p. 240. -  Tutor. -  Tutor legitimus ſatiſdare tenetur. num. 114. p. 35. V -  -  VAſallus qui malè vtitur re feudali, & male tractat feudum, priuatur illo. num. 103. p. 34. -  Vaſallus ſi alienet vnam partem feudi, non cadit à toto, ſed tantummodò à parte alienata, num. 7. & num. 22 pag. 104. & 106. -  Vaſallus in re feudali poteſt ad vitam ſeruitutem conſiſtere. num. 18. p. 143. -  Vaſallus nihil diſponere poteſt de re feudali in præiudicium domini, vel agnatorum, ad quos feudum reuerti debet, num. 4. pag. 157. -  Vdalrici Zaſi opinio in hac materia, nempe quod qui ſeruitutem conſtituere tenetur, præciſè dare tenetur, nouè expenditur, & confutatur per Authorem. n. 6. pag. 76. -  Velle. -  Velle nemo præſumitur, quod iure facere non poteſt. num. 6. p. 157. -  Venditor. -  Venditor tenetur tantùm ad tradendam rem venditam, emptore verò nummos facere venditoris debet num. 18. pag. 74. -  Cur ita ſtatutum fuerit, remiſſiuè dicitur. num. 19. ibid. -  Vendens rem communem, non præiudicat conſorti, niſi ſecuta vſucapione, aut præſcriptione; quo tamen caſu in ſubſidium tenetur ad partem prætij. num. 13. pag. 267. -  Verbum. -  Verba, quæ in lege, ſtatuto, aut alia diſpoſitione proſeruntur, non ſunt improprianda; ſed propriè, & ſtrictè, atque in potiori ſignificatu accipienda, num. 41. pag. 9. -  Verbum, Videtur, fictionem, atque improprietatem denotat, num. 23. p. 40. -  Verbum, quod ex ſui natura, & proprietate præſens tempus, & non fututum denotat, ad futurum referri non debet. num. 32. p 42. -  Verbum, Eſt, de ſui natura veritatem & proprietatem ſignificar, num. 33. ibid. -  Verbum, Eſt, magis ſignificat ſubſtantiam, & exiſtentiam, quàm ſimilitudinem, nec eſt in mundo verbum adeò realis exiſtentiæ, & veritatis expreſſiuum. n. 14. pag. 13. -  Aliquando tamen ſecundùm ſubiectam materiam ſimilitudinariè tantùm accipitur, num. 15. ibid. -  Verba teſtamenti ſic debent intelligi, vt ceſſet ſuperfluitatis vitium, & aliquid operentur, etiamſi impropriè ſumantur: idque multis teſtimoniis exornatur remiſſiuè. num. 28. p. 159. -  Verbum Quorumcunque bonorum, vniuerſale eſt, & virtute eius omnia comprehenduntur, num. 26. p 182. -  Verbum Quodcumque, vel Quibuſcunque, vniuerſale eſt, & geminatum, & comprehendit, ad inducit omnia, etiam ea, quæ aliàs non includerentur, & etiam ſi talia ſint impropriiſſima. num. 27. ibid. -  Et ex ſua amplitudine nihil excludit, num. 28. ibid. -  Et in hominis diſpoſitione quantumuis ſtricta, nullam de habilitate recipit reſtrictionem. num. 29. ibid. -  Verba geminata magis enixam voluntatem teſtatoris demonſtrant. num. 31. ibid. -  Et omnes caſus, omneſque ſpecies comprehendunt ex voluntate diſponentis. num. 32. ibid. -  Verbum ſimpliciter prolatum in potentiori ſignificatu accipiendum. num. 9. p. 271. -  Voluntas. -  Voluntas ex facto æquè declaratur ac ex verbis. n. 117. pag. 22. -  Voluntas melius, ac expeditiùs datur intelligi rebus ipſis, ſeu factis quàm verbis, num. 18. ibid. -  Cùm facta effectum ipſum oſtendant, verba verò aliquando contra voluntatem proferentis ſint. n. 119. ibid. -  Voluntas teſtatoris præualere debet proprietati verborum, quoties de illa certo aliquo modo conſtare poteſt. num. 11. pag. 180. -  Ex voluntate atque iudicio teſtatoris, dumtaxat venit perſona in diſpoſitione nominata, non verò ea, cui, mediante nominatâ, acquiritur, num. 4. pag. 230. -  Vſus, Vſuarius. -  Vſuarius nihilo magis iuris habet, quàm re ad neceſſitatem vtendi: vſufructuarius verò omnem commoditatem habet, & omnes fructus ſuos facit. n. 11. p 46. -  Vſus ſeruitus perſonalis eſt, & variis, diuersísque modis definitur ab his, qui de hac materia tractarunt. num. 6. pag. 115. -  Omnium tamen definitiones aut in idem tendunt, aut iure ipſo probari poſſunt. num. 7. ibid. -  Vſusfructus definitiones variæ referuntur, & Ioannis Coraſij, aut Franciſci Hotmanni definitio magis placet Authori. num. 8. ibid. -  Vſus vox æquiuoca eſt, & generica, & variis modis ſumitur; primò enim ſumitur pro iure ſeruitutis, ſecũdò pro commoditate vtendi, tertiò & quandoq; pro vſufructu: quartò pro eo, quod quis pro ſuo vſu habet quintó & vltimò pro eo, quod dicitur communis vſus loquendi. num. 9. ibid. -  Vſus ab vſufructu quibus differentiis ſeparetur? num. 10. ibidem. -  Vſus ius vtendi & fruendi. num. 11. p. 116. -  Quare vſufructus plenior eſt, & quicquid omninò emolumenti de re ſumi poteſt, illud totum amplectitur non modò ad vſum, ſed vſque ad lucrum & voluptatem, & quoſcumque alios ſus; Vſus autem non plus habet, quam quantum opus eſt, vt neque deſit aliquid, neque in vllo abundet, tantùm neceſſitati, honeſtatíſque vitæ pro cuiuſque conditione, & dignitate conſulatur. num. 12. ibid. -  Vſuarius in iis cancellis, quibus vſus ſuus concluditur, vſufructuario præfertur in ſpecie l. ſi alij vſus 42. ff. de vſufructu. num 13. ibid. -  Vbi adducitur vera ratio illius legis: Petri Coſtalij interpretatio nouè expenditur, & probatur; & Franciſci Connani conſideratio nouè etiam reiicitur ibid. -  Vſus ſine fructu eſſe poteſt, fructus ſine vſu non poteſt. num. 14. ibid. -  Vera ratio redditur, & l. per ſeruum, 14 §. 1. cum l. ſed ſi de fructu, 15. ff. de vſu & habitatione conciliatur: quamplurium interpretationes reiiciuntur, & ſententia Gloſſæ probatur. ibid. -  Vſus perſonæ cohæret, nec vendi, nec cedi, nec locari, aut gratis concedi poteſt. num. 10. pag. 254. -  Nec etiam pignori, aut hypothecæ dari. num. 11. ibid. -  Vſusfructus. -  Vſusfructûs ſignificatio, & proprietas, remiſſiuè. num. 1. pag. 2. -  Vſumfructum duplicem, Cauſalem, & formalem Communis conſtituit. num. 2. ibid. -  Vſusfructûs Formali s & Cauſalis exempla ponuntur. num. 3. ibid. -  Vſusfructus eſt ſeruitus perſonalis, ita cohærens perſonæ, vt ab ea ſeparari non poſſit. num. 4. ibid. -  Vſusfructus quare dicatur ſeruitus perſonalis? num. 5. ibid. -  Vſusfructûs Formalis, & Cauſalis ſigna, & veſtigia plura apud Iureconſultos reperiuntur. num. 6. 7. 8. & 9. & ſeqq. ibid. -  Et in id expenduntur nonnullæ leges, num. 14. p. 3. -  Vſusfructûs Formalis, & Cauſalis diſtinctionem, lege quadam Partitæ probatam vide num. 15. ibid. -  Infiniti Authores congeruntur in vnum, qui Formalis, & Cauſalis vſusfructûs diſtinctionem probarunt. num. 16. ibid. -  Vſusfrûctus appellatione etiam cauſalis ſuſtinetur, & qui aliter à proprietate ſeparabilis non eſt, vt Curtius Iunior rectè conſuluit. num. 17. ibid. -  Vſusfructûs vnicus tantum eſt, iſque formalis, & proprius ex ſententia multorum recentiorum. num. 24. & numeris ſequentibus, vſque ad numerum. 46. p. 4. -  Eorumdem rationes adducuntur, & latius, & meliùs, quàm hactenus reſpondetur illis communiſque ſententia defenditur. ibid. -  Vſumfructum vnicum tantum eſſe, & eum formalem, non rectè Recentiores inferre, eo quod iureconſulti de vſufructu Cauſali expreſsè non dixerint. num. 44. pag. 6. -  Vſusfructus Formalis, & Cauſalis. diſtinctio, cùm ex verbis, & mente Iureconſultorum, atque iuris interpretatione colligatur; perinde haberi debet, ac ſi verbis ſpecialibus expreſſa fuiſſet. num. 4. & num. ſeqq. vbi id pleniſſimè comprobatur. -  Vſusfructus alter Conuentionalis, alter Legalis. num. 1. pag. 10. -  Vſusfructus alius iuris, alius facti, ex ſententia Florianide Sancto Petro, num. 2. p. 11. -  Vſusfructus omnis iutis eſt, ſiue à iure conſtitutus aduersùs Florianum de Sancto Petro. num. 7. ibid. -  Vſusfructûs Conuentionalis, & Legalis exemplum. num. 8. ibid. -  Vſusfructûs legatum vxori ſimpliciter relictum, an ſecundæ vxori debeatur & de contrarietate Baldi, & Alexandri, num. 75. & ſeqq. p. 18. -  Vſusfructus in bonis aduentitiis filiorum patri competens, Legalis communiter nuncupatur. num. 24. p. 28. -  Et formalis etiam dici poteſt. num. 25. 27. & ſeqq. ibid. -  Vſusfructus competens parentibus ad ſecundas nuptias tranſeuntibus ſuper bonis reſeruandis, formalis dici poteſt, & qua ratione? num. 26. ibid. -  Vſusfructus, qui olim acquirebatur patri in bonis aduentitiis filiorum, erat cauſalis: hodie tamen factus eſt formalis. num. 27. ibid. -  Vera ratio redditur, & Ioannis de monte Sperello conſilium nouè expenditur. -  Vſusfructus aduentitiorum competens cauſalis eſt, & non formalis ex ſententia Emmanuelis de Caſtro num. 28. ibid. -  Quæ per Authorem improbatur, & illius argumentationibus nouè, & concludenter reſpondetur. num 29. & tribus ſeqq. ibid. -  Vſusfructus aduentitiorum verus & formalis vſusfructus eſt contra Emmanuelem Mendez, cum ſententia communi, meliùs, quam adhuc probatum num. 33. & ſeqq. ibid. -  De alio vſufructu, ad vſumfructum aduentitiorum regulariter arguendum non eſt. num. 34. pag. 29. -  Sunt enim inter vnum, & alterum vſumfructum nonnullæ, & notabiles differentiæ, num. 35. ibid. -  Vſusfructus aduentitiorum, quem pater habet, potentior eſt alio vſufructu in multis, num. 36. ibid. -  Negari tamen non poteſt. quin vſusfructus ipſe aduentitiorum verus vſusfructus, & formalis dici poſſit. num. 37. ibid. vbi ratio redditur. -  Vſusfructus aduentitiorum ſæpè, & ſimpliciter vocatur vſusfructus in multis iuribus. num 38. ibid. -  Emmanuelis de Caſtro ad nonnullas leges ſolutio, concludenter & nouè confutatur per Authorem. n. 39. ibid. -  Inter vſumfructum, aus ius vſusfructus, & commoditatem maxima eſt differentia, num. 40. ibid. -  Vſusfructus, verbum in quacumque diſpoſitione propriè ſignificat plenum, verum, & integrum vſumfructum. num. 42. ibid. -  Vſusfructus patri quæſitus in bonis aduentitiis, durat etiam mortuo filio, num. 44. ibid. & vide rationem num. 45. -  Vſusfructûs aduentitiorum materia latiſſima eſt, & infinitas continet quæstiones, & de illis plenè actum remiſſiuè. num. 49. ibid. -  Nicolai Boërij deciſiones duodecim. expenduntur, quibus tota ferè vſusfructûs aduentitiorum materia comprehenditur. num 50. p. 30. -  Petri Surdi, & Hieronymi Gabrielis conſilia in propoſito commendantur, num. 51. & 52. ibid. -  Vſusfructus aduentitiorum patri non quæritur, quoties bona ea lege, & conditione filio donantur, aut in teſtamento relinquuntur, ne patri quæratur vſusfructus. num. 54. ibid. vbi de hoc latiùs actum remiſſiuè proponitur. -  Vſusfructus aduentitiorum acquſitionem prohibitam fuiſſe patri, ex quibus coniecturis conſtare poſſit, vbi expreſſa prohibitio facta non eſt. num 55. ibid. -  Vſusfructus aduentitiorum non quæritur patri quando conſtat quoquo modo, etiam ex coniecturis, de voluntate relinquentis, dummodò verba talia ſint, ex quibus nihil aliud, quàm perceptionis vſusfructus prohibitio deduci poſſit. num. 56. & 57. ibid. -  Vſusfructus aduentitiorum acquiſitione prohibita, nec commoditatem pater habebit. num. 58. ibid. -  Vſusfructûs acquiſitione prohibita patri per teſtatorem vel aliàs cùm vſusfructus eidem non competit, an etiam facultas adminiſtrandi adempta cenſeatur. num. 59. 60. 61. 62. 63. & 64. ibid. -  Vſusfructus aduentitiorum de iure communi conſeruatur patri, etiamſi filius, vel filia ſit coniugatus, vel coniugata, num. 76. pag. 32. -  Contra de iure Regio, prout explicatur num 79. ibid. -  Vſusfructus definitio traditur, & pleniſſimè explicatur remiſſiuè. num. 1. p. 38. -  Contra definitionem prima dubitandi ratio proponitur num. 4. ibid. -  Secunda dubitandi ratio proponitur num. 1. p. 45. & numeris ſeqq diluitur. -  Contra eandem definitionem aliud argumentum proponitur, num. 12. & num. ſeqq. explicatur. ibid. -  Vſusfructus, & Feudi conuenientia multiplex, remiſſiuè. num. 13. ibid. -  Vſusfructûs nomen feudario minimè conuenit. n. 23. pag. 47. -  Vſusfructus, & Feudi differentia multiplex remiſſiuè. num. 24. ibid. -  Vſusfructus à reditu multùm diſtat, num. 26. ibid. -  In definitione vſusfructûs lapſus Fabianus de Biocchis. num. 27. ibid. -  Vſusfructus legatum non cedit niſi à die hæreditatis aditæ, & eius eſſe ab aditione hæreditatis pendet. num. 16. p 49. -  Vſusfructûs purè legati dies non cedit niſi ex die aditæ hæreditatis; ſed cùm ad diem relinquitur, vel ſub conditione, nullo modo cedit, etiam poſt aditam hæreditatem, niſi die adueniente, vel conditione exiſtente, & de iure huius Regni vtrùm hoc ſit immutatum. num. 1. & num. 11. & ſeqq. p. 56 & 57. -  Vſusfructus legatum differt in hoc à legato in annos ſingidos relicto: . quod legatum annuum cedit ſtatim à die mortis teſtatoris, non ex die aditæ hæreditatis, vt vſusfructus. num. 2. ibid. -  Et vera diſcriminis ratio proponitur. ibid. -  Vſusfructus purè relictus ſemel cedit; ſed relictus per ſingula tempora, ſæpiùs cedit, eſt ex initio cuiuſlibet temporis: & idem in legato in annos ſingulos recto. in quo cedendo cuiuſque anni principia reputantur. num. 3. ibid. -  Vſusfructûs legatum differt à cæteris legatis; cætera enim legata à morte teſtatoris cedunt, ideſt incipiunt deberi, licet ante aditam hæreditatem non petantur, quapropter ad hæredes ſuos legatarij ea legata tranſmittunt. num. 6. ibid. -  Vſusfructus legati dies quamtum ad tranſmiſſionem, nunquam cedit, quia cum perſona vſufructuarij. extinguitur vſusfructus; quantum ad acquiſitionem, vel obligationem, cedit ab adita hæreditate. num. 7. ibid -  In vſufructu leges Caducariæ locum non habent. num. 5. ibid. -  Vſusfructus cùm legatur, vel promittitur, dies appoſitus impedit naſci obligationem, & actionem; at in promiſſione. ſiue legato proprietatis, & in aliis rebus, contrà ſtatuitur. num. 9. ibid. -  Vſusfructus legatum vtrùm debeatur hodie attenta diſpoſitione legis 1. titul. 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ſi nullus fuerit hæres, nec ab inteſtato, nec ex teſtamento. num. 11. p. 57. -  De opinione Telli Fernandez in hac quæſtione agitur ibid. -  Vſusfructus fundi, vel alterius rei ſi legetur, & legatarius abſens, ſeu ignorans, per aliquod tempus legatum non petierit, non poterit ipſe, nec hęres eius petere vſumfructum pro tempore præterito; nec fructus etiam eius temporis conſequetur, cum fructuarius nõ poſſederit, nec ſatiſdederit, & nõ incipiat lucrari fructus, niſi à præſtitæ, ſeu realiter oblatæ: ſatiſdationis, vel ex tempore adeptæ poſſeſſionis ſine vitio. num. 18. p. 59. -  Vſusfructûs legati fructus à quo tempore debeantur legatario de iure communi, & Regio? num. 20. 21. & 22. ibid. -  Vſusfructûs omnium bonorum legatum vxori, vel alteri relictum, alio hærede vniuerſali poſt eius mortem inſtituto, vtrùm valeat, num. 23. & ſeqq. ibid. -  Diuerſæ ſententiæ: proponuntur, num. 33 p. 59. -  Ex communi ſententia adnotatur, vxorem, vel alium ſic relictum vſufructuarium, legatarium eſſe duntaxat, non hæredem. num. 26. ibid. -  Vſusfructus omnium bonorum cùm alicui relinquitur & alius hæres vniuerſalis poſt mortem eius inſtituitur, hæres tenetur ad ſolutionem æris alieni, nec neceſſe eſt curatorem hæreditati dare, contra Matheſilanum. num. 33. ibid. -  Vſusfructus omnium bonorum cum vxori relinquitur, & poſt mortem eius alius hæres vniuerſalis inſtituitur, vxor poteſt propria authoritate vſumfructum capere, ex ſententia Caſtrenſis, & aliorum, quæ per Authorem concludenti ratione confutatur, num. 34. ibid. -  Vſusfructus omnium bonorum cùm relinquitur alio hærede inſtituto poſt mortem legatarij vſusfructûs, legatarius cauere tenetur, & Inuentarium conficere, num. 35. p. 60. -  In vſufructu omnium bonorum, cum vxor, vel alius hæres inſtituitur, & poſt mortè eius alius hæres vniuerſalis relinquitur, ſine controuerſia admittunt Doctores teſtatoris diſpoſitionem valere, num. 37. ibid. -  Sed ſolùm dubitant, vtrùm in hoc caſu ſicut in ſuperiori, de quo num. 23. p. 58. inſtitutio ſit quoque legatum, an verò fideicommiſſum induci debeat, ita quòd vxor ſit hæres in vſufructu, & proprietate, & grauata poſt mortem hæreditatem reſtituere. n. 38. ibid. -  Huius controuerſiæ effectus præcipuus adducitur num. 39. ibid. -  Vera reſolutio traditur, num. 41. & ſeqq. ibid. -  Vſusfructus omnium bonorum, titulo inſtitutionis, aut legati, ſi vxori, vel alteri relinquatur filio poſt mortem hærede vniuerſali inſtituto; vtrùm valeat diſpoſitio? remiſſiuè. num. 44. ibid. -  Et de iure Regni noua Authoris declaratio traditur. ibidem. -  In vſufructu omnium bonorum vxor inſtituta donec vixerit, nullo alio hærede ſcripto poſt mortem eius, cenſetur hæres inſtituta in totum, ſiue detracta certæ rei mentione, totam ipſam hæreditatem conſequetur: poſt mortem tamen, tenebitur reſtituere illam venientibus ab inteſtato, quorum fauore fideicommiſſum inductum cenſetur. num 46. p. 61. -  Et hanc reſolutionem de iure communi communiter receptam, de iure Regio immutatam non eſſe noua -  Authoris conſideratio in hac materia. num. 47. ibid. -  Vſusfructus à proprietate multis modis ſeparationem recipit. num. 11. p. 62. -  Vſusfructus à proprietate ſeparatur, ſi in teſtamento relinquatur, & tunc an tranſeat ipſo iure in legatarium. num 2. 3. & 4. & ſeqq. ibid. -  Vſusfructus iure legati in teſtamentis relictus ipſo iure conſtituitur, & acquiritur, ſi legatus per Vendicationem; per factum, & patientiam hæredis, ſi ſit legatus per Damnationem. num 13. ibid. -  Vſusfructus in teſtamento relictus ſit per Vendicationem, quamuis ipſo iure tranſeat in legatarium; id tamen non excuſat illum, ſi accipere velit poſſeſſionem abſque authoritate hæredis. num. 14. ibid. -  Vſusfructus conſtituitur, & acquiritur hodie generaliter ipſo iure. num. 15. ibid. -  Idque de iure nouiſſimo huius Regni ſecuriùs firmari poteſt. num. 16. p. 63. -  Vſusfructus earum rerum, quæ vſu conſumuntur iure legati in teſtamentis relictus, non conſtituitur, nec acquiritur ipſo iure, niſi præſtita cautione de reſtituendo tantundem, num. 22. ibid. -  Vſusfructus cùm disjunctiuè, aut alternatiuè legatur, cuius ſit eiectio? num. 35. p. 65. -  Vſusfructus quadrupliciter conſtituitur. num. 1. p. 67. -  Vſusfructus legis Authoritate qualiter conſtituitur? num. 2. ibid. -  Vſusfructus à iudice quando conſtituatur? num. 3. ibid. -  Vſusfructus in teſtamentis quomodo conſtituatur iure legati? num. 4. ibid. -  Vſusfructus an conſtituatur iure fideicommiſſi?num. 5. ibid. -  Vſumfructum ſine teſtamento ſi qu s velit conſtituente, pactionibus, & ſtipulationibus id efficere debet, num. 6. ibid. -  Vſusfructus pactis nudis conſtitui non poteſt. num. 10. & nonnullis ſeqq. ibid. -  Vſusfructus, & aliæ ſeruitutes multùm intereſt an conſtituantur inter viuos, vel ex teſtamento. num. 27. pag. 69. -  Vſusfructus vel præſens, vel ex die, vel ſub conditione dari poteſt. num. 1. pag. 70. -  Contrà in aliis ſeruitutibus. num. 2. ibid. -  Et de ratione differentiæ, numeris ſeqq. latiſſimè agitur. ibid. -  Vſusfructus finitur tempore, ſi ad tempus certum conſtitutus ſit. num. 14. p. 71. -  Vſusfructus non ita cohæret fundo, vt eius qualitas dici poſſit, ſed perſonæ debetur, èſtque ius percipiendorum fructuum, ſaluâ rerum ſubſtantiâ. num. 16. ibid. -  Vſusfructus ſi diuiſus eſt temporibus, non vnus eſt vſusfructus. ſed plures ſunt; & ideò eo tempore, quo non licet vtifrui, proprietas plena pertinet ad proprietarium, num. 21. p. 72. -  Diuerſum tamen eſt in aliis ſeruitutibus. num. 20. ibid. -  Vera diſcriminis ratio aſſignatur. num. 22. ibid. -  Vſusfructus non poteſt eſſe ſine perſona, quæ vti, & frui poſſit, licèt non vtatur. num. 23. ibid. -  Vſumfructum acquirere ante aditam hæreditatem ſeruus hæreditarius non poteſt. num. 24. ibid. -  Vſusfructûs, & aliarum ſeruitutum traditio qualiter fiat? cap. 12. per totum. pag. 73. -  Vſumfructum, vel aliam ſeruitutem qui conſtituere debebat, quid olim ex antiqua obſeruatione facere ſolebat. num. 36. p. 75. -  Vſusfructûs, vel alterius ſeruitutis conſtituendæ obligatio, an ſit dandi, vel faciendi. cap. 13. per totum, pag. 76. -  Vſusfructûs earum rerum, quæ vſu conſumuntur, obligatio dandi eſt. num. 19. p. 78. -  Vſusfructus cautio qualiter præſtanda ſit. per totum, pag. 78. -  Vſusfructûs cautio, quæ ab vſufructuario præſtanda eſt, in teſtamento, aut inter viuos, vel per hæredem, an poſſit remitti? cap. 15. per totum, pag. 80. & ſeqq. -  In vſufructu an cautio ſit de ſubſtantia, & ante præſtitam eam, an fructus acquirantur? cap. 16. per totum, pag. 84. -  Vſusfructus bonorum mobilium, quæ recipiunt functionem in genere ſuo, & ſeruando ſeruari non poſſunt, ſi relictus fuerit, qualiter cautio præſtari debeat. num. 9. & ſeqq. p. 88. vbi noua, veráque reſolutio traditur. -  Vſusfructus ſi relinquitur in ipſis rebus mobilibus, ſeu ſupellectilibus quæ quodammodo ipſo longo vſu nõ dicuntur conſumi, ſed potitùs inueteraſcunt, aut fortè quodammodò aliqualiter tantùm minuuntur, qualiter cautio præſtari debeat num. 24. & ſeqq. p. 90. -  Vſufructu finito, quid præciſe reſtitui debeat ab vſufructuario, tam in his rebus, quæ quodammodò ipſo longo vſu non dicuntur conſumi, ſed potiùs inueteraſcunt, ſiue aliqualiter tantum minuuntur, quam in his, quæ naturaliter ipſo vſu conſumuntur, & ſeruando ſeruari non poſſunt. num. 31. p. 91. -  Vſusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, ſi ab vxore marito relictus fuerit, alio hærede inſtiruto in proprietate: maritus ipſe cautionem fructuariam præſtare debet etiam reſpectu dotis, quam actione de dote reſtituere tenetur hæredibus vxoris. num. 9. & ſeqq. p. 95. -  Vſusfructus ad rei naturam, & boni patris familias rationem, vel conſuetudinem exigitur. num. 1. pag 101. -  Sic vt ex natura rei ſumatur, & ad eum, ad quem naturaliter eſt deſtinata, vſum hominum, & pro diligentis patrisfamilias conſuetudine, & modo referatur. num. 2. ibid. -  Non ſolùm enim natura rei & modus, ſed etiam eius, qui vſumfructum dedit, conſuetudo multum quoque valet in iſtis diiudicandis. num. 3. ibid. -  Vſusfructu fundi conceſſo, videtur conceſſus vſusfructus frumenti ad ſeminandum deputari. num. 14. pag. 103. -  Debet tamen vſufructuarius feminatium agri conſerendi causâ paratum ſemper renouare, quaſi inſtrumentum agri, vt finito vſufructu domino reſtituatur. num. 15. ibid. -  Vſufructu finito, quare ſeminarium reſtitui debeat? num. 16 ibid. -  Vſusfructus ſyluæ cæduæ multum intereſt, an principaliter legetur, an verò principaliter relinquatur fundus, cui ſylua accedit, num. 36. p. 110. vbi explicatur textus in l. ex ſylua, 11. ff. de vſufructu. -  Vſusfructus non tantùm ſingulorum animalium, verùm tieam gregis vel armenti legari, & conſtitui poteſt. num. 4. p. 113. vbi per totum caput de vſufructu gregis tractatur. -  Vſusfructus propriè cadit in grege pecudum, iumentorum, & cæterorum animalium, nec dicuntur animalia eſſe de rebus, quæ conſumuntur per vſum vſu fructuarij. num. 8. ibid. -  Vſusfructus non modò immobilium ſed & mobilium rerum conſtitui poteſt. num. 9. ibid. -  Vſusfructus gregis cùm relictus eſt, qualiter vſufructuarius cauere debeat? num. 10. ibid. -  Vſusfructus gregis non perit, vno aut altero pecore extincto, donec ad tam exiguum numerum redactus ſit, vt grex eſſe deſinat, num. 16. p. 114. -  Vſusfructus ſeruitutis ſpecies eſt. num. 1. p. 115. -  Vſusfructus ſeruitus perſonalis eſt, non autem mixta, num. 2. ibid. -  Fundamentis eorum reſpondetur, qui vſumfructum ſeruitutem mixtam contendebant, num. 3. ibid. -  Vſusfructus tanquam ius diſpoſitum, & de per ſe, ſimplicitèrque conſideratum, dicitur ius perſonale, & non reale, num. 5. ibid. -  Vſufructu legato, quando ſolus ipſe vſus relictus præſumatur, & ſeptem coniecturæ remiſſiuè adducuntur. num. 16. p. 117. -  Vſumfructum etiam, non modò vſum teſtatorem voluiſſe relinquere, aliquando ex coniecturis deducitur num. 17. ibid. -  Vſumfructum fundi, vel fructum fundi, aut fructus fundi quis legauerit, nihil intereſt; iſta enim ſimilia ſunt, & eiuſdem naturæ: legata, & in omnibus vſusfructus fundi legatus dicitur. num. 5. p. 119. -  Vſumfructum legatum cenſeri, neque plura, ſed vnum legatum eſſe, cum fructus fundi in annos ſingulos relinquuntur ſicuti cùm annui fructus legantur; nova Connani conſideratio, quæ nouè etiam per Authorem probatur. num. 6. ibid. -  Vſusfructus finitur capitis diminutione (quacunque ſecundùm ius vetus, quod obtinuit ante Iuſtinianum) vſufructuarij, quia ipſe vſusfructus iuris eſt; qui aurem minuitur capite, ea perdit, quæ ſunt iuris, num. 8. In legato in annos ſingulos relicto contrà ſtatuitur, num. 9. ibid. -  Alia differentia traditur inter prædicta legata. n. 10. ibidem -  Vſusfructus repeti poteſt, vt poſtquam finitus eſt capitis diminutione, reſtauretur, num. 11. ibid. -  Legatum autem in ſingulos annos fruſtrà hoc modo repeteretur, quia multiplex eſt legatum, quod renouatur quotannis, num. 12. ibid. -  Inter vſusfructus legatum, & legatum in annos ſingulos relictum, tres differentiæ adducuntur remiſſiuè. num. 13. ibid. -  Vſusfructus fundi, vel fructus fundi, aut fructus annui fundi reliquantur, nihil intereſt, intereſt tamen, an verbis directis, & ad legatarium relatis, an verbis precariis, & ad hæredem directis fructus fundi, vel fructum, vel annuos fructus fundi quis legauerit. num. 15. ibid. -  Nam cùm verba ad legatarium diriguntur, ſine ſimpliciter proferuntur, Vſusfructus legatus cenſetur, tametſi fructus tantùm, aut fructus annui legati ſint. num. 16. ibid. -  Sed cùm verba precaria ſunt, & ad hæredem relata. ita vt legatarius à manu hæredis accipiat, non vſusfructus, ſed annuum legatum relictum præſumitur. num. 17. p. 120. -  Vſusfructus, vel fructus, aut annui fructus relicti ſint, quid interſit? num. 18. ibid. -  Effectus octo adducuntur remiſſiuè. ibid. -  Vſusfructus relictus præſumitur, quando verba dubia fuerint, vt quia non diriguntur, ad legatarium, nec ad hæredem, & teſtator legauit fructus fundi ſimpliciter, vt ſi dicit: Lego fructus fundi. num. 19. ibidem. -  Vel ſi legauit Titulo fructus, qui percipiantur, & percipi poſſint ex fundo, num. 20. ibid. -  Aut legando fructus fundi Sempronio dixit, quòd libere vtifrui illis poſſet. vel quod illi eſſent in ſua libera poteſtate. num. 21. ibid. -  Vſusfructus quandoque exponitur pro fructibus, vt actus potius valeat, quam pereat. num. 22. & 23. ibid. -  Vſusfructus quemadmodum partis fundi conſtitui poteſt, ita & partis fructuum, & conſequenter fructibus fundi pro parte relictis, legatus vſusfructus cenſebitur. num. 24. ibidem vbi aduertitur id intelligendum iuxta ea, quæ num. 15. explicantur. pag. 119. -  Cum Vſusfructûs legato, fructuum legatum conuenit quandoque, etiam cùm Vſusfructûs legatum non dicitur. num. 27. p. 120. -  Vſusfructûs nomine, interdum ex voluntate defuncti, & habita ſcilicet voluntaris potiùs ratione, quàm verborum, plena proprietas legata videtur, num. 1. pag. 122. -  Interdum etiam in hac materia Vſusfructûs, à verbis teſtatoris expreſſis recedimus propter rationem iuris. num. 2. ibid. -  Quamplures caſus ſunt in quibus tametſi vſusfructûs mentio fiat, proprietas etiam rei legata præſumitur, non ſolùm vſusfructus. num. 4. ibid. & num. ſeqq. exempla plura ponuntur. ibid. -  Vſumfructum, an proprietatem diſpoſitio contineat, ex verbis teſtatoris cognoſcendum: idcircò verba omninò inſpicienda. num. 16. p. 123. -  Vſusfructus addito onere fideicommiſſi, cùm relinquitur, proprietas ei legata videtur, num. 20. ibid. vbi explicatur l. vltima, ff. de vſufructu earum rerum. -  Vſusfructus cum alicui legatur, & poſt mortem ſuam reſtiuere alteri rem rogatur, proprietas legata videtur, cum Romano, & Alciato, Contra Menochium. num. 23. pag. 124. -  Vſumfructum domûs ſi teſtator alicui legauerit, adiecto onere ſeu modo, ne domus ipſa altiùs tollatur, domûs proprietas cenſetur relicta, non ſolùm vſusfructus, ex deciſione l. Proculus, 19. ff. de vſufructu, num. 25. ibid. -  De ratione eius textus agitur, & communis ratio improbatur, num. 26. 27. & 28. ibid. -  Vbi defenditur communis, & recepta traditio eiuſdem legis contra Pinellum, & ipſius rationibus reſpondetur. num. 28. p. 125. -  Vſumfructum prædij ſi teſtator relinquat adiecta conditione, ſeu onere, ne alienari illud poſſit, proprietatem ipſa reliquiſſe præſumitur ex ſententia Baldi probata ab infinitis, qui præcitantur. num. 31. ibidem. -  Eorum præcipua ratio adducitur; ad illámque concludenter reſpondetur, & Romani doctrina recipitur, num. 32. & 33. p. 125. & 126. -  In prædicto caſu proprietatis legatum non inducitur, ex ſententia aliorum, contra Baldum, quæ probatur per Authorem num. 36. ibid. & num. ſeqq. quamplurimis comprobatur. -  Vſumfructum ſolum, non etiam proprietatem, pluribus coniecturis legatum præſumi. num. 51. & ſeqq. p. 128 vbi Menochio nouem adducuntur coniecturæ. -  Vſusfructus cur diuiduus ſit, cum vſus, qui etiam ſeruitus perſonalis eſt, & fructui ineſt, indiuiduus ſit. num. 16. & ſeqq. p. 131. -  Vſusfructus omni reſpectu diuiduus eſt. num. 20. ibid. -  Vſusfructus dupliciter accipitur. num. 22. & ſeqq. ibid. -  Vſusfructus vtrum, aut quomodò ſit pars dominij, vel ſeruitutis, apud ipſos etiam Iureconſultos dubium eſt. num. 2. & num. ſeqq. p. 132. -  Vbi in propoſito proponitur contrarietas l. 4. ff. de vſufructu cum l. rectè dicimus, 25. ff. de verb. ſignificatione, ibid. -  Gloſſæ, Azoníſque ſententia probatur per Authorem, num. 5. ibid. -  Vſusfructus propriè nec eſt, nec dici poteſt pars dominij, nec impedit quin proprietarius dicatur dominus rei; dicitur tamen pars dominij in multis, id eſt, habet ſimilitudinem & ſpeciem dominij in multis, quia verè multa vſufructuario conceduntur, quæ regulariter domino congruunt, nec videntur niſi domino competere, num. 6. ibid. -  Vſusfructus particeps eſt dominij, & iiſdem iuribus cenſetur, quia ex die, & in diem, & pro indiuiſo conſtitui poteſt: quod in reliquis iuribus prædiorum, qui Seruitutes nominamus, non fit n. 7. ibid. -  Item venit in vendicatione bonorum ſicut dominium, legitimo tempore amittitur, & per legem Falcidiam minuitur. num. 8. p. 133. -  Vſusfructus in multis aliis non eſt ſimilis Dominio. num. 10. ibid. -  Vſusfructus mixtus, ſeu cauſalis cùm in ſuo toto inſit, & ſuo munere fungatur, veriſſimum partis nomen obtinet. num. 13. ibid. -  Vſufructu alicuius loci, vel rei legato, veniunt omnia, ſine quibus inutile eſſet legatum, vel vſufructuarius vtifrui non poſſet. num. 14. p. 137. -  Vſufructu relicto, ſi fructuarius vti non poſſit re ad prædia propter ius alterius prædio contiguo relictum, vel propter aliam cauſam, hæres tenetur facere, quod fructuarius liberè vti poſſit, & redimere viam. num. 15. ibid. -  Vſufructu legato quamplurima continentur num. 1. & num. 11. & num. 26. cum ſeqq. p. 144. & ſeqq. -  Vſusfructus in columbario poteſt conſtitui: & qualiter fructuarius poſſit in eo columbas capere, & occidere? num. 27. p. 146. -  Vſusfructus ex redditu vectigalium, an debeatur ei, cui omnium bonorum vſusfructus relictus eſt. num. 34. pag. 147. -  Vſufructu legato, vtrum veniat id, quod ex exemplatione protocollorum percipitur. num. 38. vſque ad num. 45. ibid. & ſeqq. -  Vſumfructum ſuorum bonorum variis, & diuerſis modis ſoliti ſunt teſtatores relinquere: idcircò verba eorum omnino conſideranda, vtpotè cum ex illis deprehendi debeat, quid, quale, quantúmue, an plus, vel minus relictum fuerit. num. 7. p. 154. -  Vſusfructûs omnium bonorum legatum validum eſt, non ſolùm cùm extranei, ſed etiam cù filij hæredes inſtituuntur. num. 8. -  Vſufructu omnium bonorum, vel omnium rerum ſimpliciter relicto, etiam adiecto pronomine meorum, vel ſuorum, quænam legata videantur num. 10. ibidem. -  Vſusfructus omnium bonorum mobilium cùm relictus eſt, quænã contineantur ſub tali legato? num. 12. ibidem. -  Vſusfructus bonorum mobilium ad vſum domûs ſi legatus fuerit, quid contineatur? remiſſiuè. n. 15. p. 155. -  Vſusfructu bonorum mobilium legato, an veniat frumentum in foueis ipſius teſtatoris, vel alio loco repertum? remiſſiuè. num. 16. ibid. -  Vſufructu mobilium relicto, an veniat vinum, ſiue oleum, iam conditum. num. 17. ibid. -  Agitur etiam de fructibus armenti vaccarum in poſſeſſionibus teſtatoris exiſtentium, remiſſiuè. ibid. -  Vſusfructûs legatum de omnibus ſupellectilibus, & maſariis, vel de omnibus, quæ reperiuntur in camera, valde omnibus donariis, quæ contineat? remiſſiuè n. 18 ibid. -  Vſufructu omnium mobilium relicto, an veniat vſusfructus auri, argenti, gemmarum quoque, & rerum pretioſarum? remiſſiuè. num. 20. ibid. -  Vſufructu omnium bonorum mobilium legato, vtrùm vſusfructus quoque pecuniæ contineatur; num. 22. & 23. ibid. -  Vſusfructus omnium bonorum mobilium, & immobilium cùm relinquitur, quænam legata præſumantur, & vtrùm nomina debitorum, iura & actiones inter immobilia computentur? num. 26. ibid. -  In legato generali vſusfructus bonorum, vel bonorum mobilium tantùm, vtrùm venalia, & quæ mercis causâ parata ſunt, contineantur? num. 27. p. 156. -  Vbi inter alios Authores Menochius commendatur, & nonnulli caſus eiuſdem recitantur. ibid. -  Vſufructu omnium bonorum legato, non debetur vſusfructus bonorum feudalium, & huius rei ratio duplex aſſignata. num. 1. & 2. & ſeqq. p. 157. -  Vſumfructum relinquere, atque conſtituere, quædam alienatio eſt. num. 5. ibid. -  Vſusfructus bonorum feudalium, quæ noua ſunt, & hæreditaria, quod contineatur ſub legato vſusfructûs omnium bonorum, num. 9. ibid. -  Vſufructus omnium bonorum relicto, vtrùm includatur bonorum emphyteuticorum vſusfructus? num. 10. ibidem. -  Diſtinguitur inter bona emphytheutica, quæ ſunt ex pacto, & prouidentia, & ea quæ ſunt noua & hæreditaria: ibid. -  Item quæritur, quid iuris ſit, ſi teſtator fecerit mentionem de feudalibus, & emphyteuticis bonis? num. 11. p. 158. -  Vſusfructus bonorum libellariorum, an legatus intelligatur ei, cui omnium bonorum vſusfructus relictus eſt. num. 12. ibid. -  Vſufructu omnium bonorum relicto vtrùm legatus videatur vſusfructus eorum bonorum, quæ ſunt ſubiecta fideicommiſſo, num. 13. & ſeqq. ibid. -  Vſumfructum bonorum fideicomiſſo ſubiectorum, vel ſaltem eorum æſtimationem, vtrùm conſequi debeat is, cui omnium bonorum vſusfructus relictus eſt, facta bonorum fideicommiſſariorum expreſſa mentione: & quid, ſi teſtator alia bona non haberet? n. 16. ibid. -  Vſusfructus vtrùm debeatur in bonis fideicommiſſo ſubiectis, cùm ſimpliciter relictus eſt vſusfructus omnium bonorum, aut omnium & quorumcumque bonorum, & fideicommiſſum pertineat ad hæredem ſcriptum, num. 17. ibid. -  Et Franciſci Manticæ, & Iacobi Menochij contrarieras nouè conſideratur per Authorem, & Manticæ opinio magis probatur. ibid. -  Vſufructu omnium, ſingulorum, & quorumcumque bonorum vbique exiſtentium relicto, vtrùm bonorum fideicommiſſariorum vſusfructus relictus præſumatur. num. 18. ibid. -  Item, quid ſi vſusfructus relictus fuerit omnium, ac quorumcumque bonorum, & quoquo modo ipſi teſtatori ſpectantium, & quæ ipſe teneret, aut quoquo modo poſſideret. num. 19. ibid. -  Et Marcus Antonius Peregrinus in propoſito comendatur. num. 20. ibid. -  Vſufructu omnium bonorum relicto, vtrùm contineatur vſusfructus eorum bonorum de quibus inter viuos, reuocabiliter tamen Maioratus conſtitutus fuit: noua quæſtio, & plenè diſputata, & reſoluta. num. 21. & ſeqq. ibid. -  Vſufructu omnium bonorum tam mobilium quàm immobilium reicto, vtrùm cenſus quoque annui teſtatoris relicti præſumantur. num. 1. & ſeqq. p. 16. -  Vſufructu omnium, & ſingulorum bonorum, tam mobilium, quàm immobilium relicto annui cenſus teſtatoris non veniunt, ex ſententia Marci Antonij Eugenij in conſilio 100. per totum, lib. 1. quæ nouè expenditur per Authorem. num. 9. p. 65. -  Et nonnulla fundamenta eiuſdem referantur, & reſpondetur ad illa. num. 10. & ſeqq. ibid. -  Vſufructu omnium bonorum tam mobilium, quàm immobilium relicto, annui cenſus teſtatoris abſque dubio debentur, quando certo aliquo modo, ſiue ex coniecturis probabilibus, de voluntate eiuſdem teſtatoris conſtare poteſt. num. 13. ibid. -  Vſufructu omnium bonorum ſimpliciter alicui relicto, ipſi, & non hæredi annui cenſus perſoluendi ſunt. num. 14. ibid. -  Vſufructu mobilium legato, vtrùm comprehendantur fructus pendentes, ſiue cohærentes rei tempore teſtamenti, aut tempore mortis, cap. 42. per totum, pag. 166. -  Vſusfructûs omnium bonorum legatum, vtrùm intelligendum ſit de bonis exiſtentibus tempore teſtamenti, an verò extendatur ad bona futura. num. 9. pag. 170. -  Vſusfructus omnium bonorum cùm relinquitur coniunctae perſonæ, vtrùm futurorum quoque bonorum ſuie poſt teſtamentum acquiſitorum vſusfructus comprehendatur. num. 11. ibid. -  Et Michaëlis Graſſi, & aliorum ſententia improbatur, ibid. -  Vſusfructûs omnium bonorum, vel alicuius partis eorum legatum à marito vxori factum, vtrùm computari debeat cum debito arrharum, cum dote, donatione propter nuptias, & aliis ſimilibus. num. 1. & ſeqq. pag. 176. -  Vſusfructus omnium bonorum cum vxori relinquitur per maritum; ipſa ſtatim, etiam dum fruitur vſufructu, exigere poteſt dotem ſuam, niſi aliter teſtator voluerit, num. 13. ibid. -  Vſumfructum bonorum ſuorum ſi teſtator vxori legauerit, donec dotem non petierit, non præſumitur animo compenſandi cum dote vſumfructum legaſſe, ſed animo differendi exactionem dotis; & ideo extincto vſufructu, poterit ipſa, vel eius hæredes dotem repetere num. 15. ibid. -  Diuerſum eſt, quando teſtator ita dixit: Lego vxori meæ vſumfructum bonorum meorum ſi vidua permanſerit, & dotem ſuam non petierit; nam hoc caſu, extincto vſufructu iam acceptato, non poterit ampliùs dos repeti, prout latiùs declaratur remiſſiuè. num. 16. ibid. -  Vſusfructus fundi ſi vni legetur fundo ſimpliciter alteri legato, qualiter ambo concurrant in vſufructu? num. 1. p. 178. -  Et explicatur l. ſi alij, ff. de vſufructu legato, num. 4. pag. 179. -  Vſusfructus omnium bonorum tam legatorum, quàm non legatorum, ſi legatus fuerit, & primo particularia ſiue ſpecialia legata fuerint facta, vtrùm procedat deciſio ſi alij ff. de vſufructu legato. num. 7. & n. 9 ibid. & p. 180. -  Vſusfructus omnium bonorum ſi relinquatur alicui, ita quòd debeat de omnibus fructibus quolibet anno recipere vſque ad certam ſummam, an procedat diſpoſitio d.l. ſi alij, ff. de vſufructu legato. num. 10. p. 180. -  Vſumfructum integrum, ſiue vſumfructum alicuius prædij ſine diminutione, ſi teſtator legauerit, eodem prædio ſimpliciter legato, an procedat deciſio d.l. ſi alij ff. de vſufructu legato num. 11. ibid. -  Vſumfructum omnium, & quorumcunque bonorum ſuorum, ſi teſtator alicui legauerit, an videatur etiam legare vſumfructum earum rerum, quas aliis ſimpliciter, & ſpecialiter legauit. num. 25. & ſeqq. pag. 182. -  Et nonnulla conſiderantur, ex quibus dubia redditur Pauli de Montepico opinio. ibid. -  Vſusfructus certæ rei ſi vni legatus ſit, & alteri vſusfructus omnium bonorum, mortuo vſufructuario certæ rei, vſusfructus ille pertinebit ad vſumfructuarium omnium bonorum, & non ad hæredem. n. 34. ibid. -  Si fundus duobus, alij vſusfructus legatus, vel duobus coniunctim legatus, ſit vſusfructus fundi, & ſeparatim tertio fundus, qualiter huiuſmodi legatarij in vſufructu concurrant, num. 35. pag. 183. -  Et ibi explicatur textus in l. Sempronius Attalus, 36. §. ſi fundus, ff. de vſufructu legato: & Cuiacij reſolutio probatur. ibid. -  Si Titio fundus, & eiuſdem fundi vſusfructus coniunctiuo modo legatus fuerit, an ſit in poteſtate legatarij fundum, aut vſumfructum vendicare. n. 36. ibid. -  Et ibi explicatur textus in l. ſi Tuio, 10. ff. de vſufructu legato, & agitur de ſimili legato, diſiunctiuo modo relicto. ibid. -  In vſufructu ius accreſcedi an, & qualiter locum habeat? vide ſupra, litera, l. verbo, ius accreſcendi. -  Vſusfructus omnium rerum, quæ in bonis noſtris ſunt, conſtitui poteſt num. 1. p. 190. -  Vſusfructus in fundo ſterili, vel abſque vtilitate aliqua, an poſſit conſtitui? num. 2. & ſeq. ibid. -  Vſusfructus in ſeruis conſtitui poteſt. num. 1. p. 194. -  Fructus ſerui in operis eius conſiſtit. ibid. -  Vſumfructum imitantur operæ ſeruorum, & ab eo quoque abſunt, diſtàntque plurimùm: ſiue alio iure eſt vſusfructus, alio operæ, num. 3. ibid. -  Vſusfructûs legatum vſucapto ſeruo, non perimitur; è contra tamen vſucapto ſeruo, legatum operarum extinguitur. num. 15. p. 195. vbi vera differentiæ ratio aſſignatur. -  Vſusfructus cum perſona legatarij finitur? operarum verò legatum mortuo eo, cui legatæ ſunt operæ, ad hæredem tranſmittitur. num. 16. p. 196. vbi differentiæ ratio proponitur. -  Vſusfructus qui in ſeruis, & iumentis conſtituitur, an proprius vſusfructus ſit. num. 17. ibid. -  Vſusfructus qualiter in veſtimentis conſtitui poſſit. capit. 51. per totum. p. 196. -  Vſusfructus, ex Senatuſconſulto, omnium rerum, quas in cuiuſque patrimonio eſſe conſtat, legari, & conſtitui poteſt. num. 1. p. 197. -  Vſusfructus, & quælibet alia perſonalis, vel realis ſeruitus, vtrúm dicatur eſſe in bonis noſtris, vel extra bona. num. 7. 8. & 9. p. 198. -  Vſusfructus appellatio immobilium continetur, n. 10. ibidem -  Vſusfructus in iis rebus, quæ vſu ipſo conſumuntur, quamuis de ſtricto iuris rigore conſtitui non poſſet, quia natura ipſarum rerum repugnat, quæ in abuſu potiùs quàm in vſu conſiſtit: tamen vtilitatis cauſâ, ex Senatuſconſulto aliud receptum eſt. n. 1. p. 199. -  Et ratio redditur, quare Senâtuſconſulti prouiſio neceſſaria fuerit, & verba Iuſtiniani in §. conſtituitur, de vſufructu, dilucidè, & verè enucleantur, num. 1. & ſequent. ibid. -  Vſusfructus nominum remedio cautionis vtiliter legari poteſt. num. 3. ibid. -  Earum rerum, quæ vſu conſumuntur, quare Senatus verum vſumfructum non fecerit, ſed per cautionem quaſi vſumfructum conſtituerit? num. 4. ibid. -  Vſusfructus earum rerum, quæ non prorſus abſumuntur, ſed imminuuntur tantùm, & atteruntur, etiam ante Senatusconſultum conſtitui poterat. n. 5. ibid. -  Vſusfructus alius eſt proprius, alius improprius, cum Communi. num. 6. -  Vſusfructus formalis diuiditur in proprium, & improprium num. 7. ibid. -  Vſusfructús conſtitutio prohibetur alienatione prohibita. num. 3. p. 201. -  Vſusfructus vtrùm conſtitui poſſit in rebus Eccleſiaſticis. num. 5. & 9. p. 202. -  Vſusfructus vtrùm ſiue licentia Regia conſtitui poſſit in terminis, & terris, quæ abſque facultate Regia dari, alienarique prohibentur in l. 11. tit. 7. lib. 7. nouæ collections Regiæ, num. 38. p. 205. -  Vſusfructus certarum rerum cùm legatur, vſufructuarius minimè tenetur ad onus æris alieni ſoluendum. num. 1. p. 218. -  Item, ſi legatus eſt vſusfructus bonorum mobilium, & immobilium, vel partis eorum, num. 2. ibid. -  Et multò fortiùs ſi legatur res certa pleno iure proprietatis, & vſusfructus. num. 3. ibid. -  Vſusfructus quartæ, vel quintæ partis bonorum. aut quotæ hæreditatis, vel certæ partis hæreditatis, aut omnium bonorum cùm relinquitur, an vſufructuarius teneatur ad ſolutionem æris alieni? vide pleniſſimè. cap. 59. per totum, p. 218. & ſeqq. -  Vſusfructus omnium bonorum cùm relinquitur, quæ debeat ante omnium de corpore hæreditatis deduci? num. 26. p. 221. -  Vſusfructus omnium bonorum cùm legatur, vtrùm hæres deducere poſſit Quartam Falcidiam. c. 60. per totum, ibid. & ſeqq. -  Vſusfructus extinguitur multis modis, ex parte rerum, perſonarum, deficiente conditione, & tempore, num. 1. p. 223. -  Vel quinque modis amittitur, finitur duobus. n. 2. ibid. -  Vſusfructus morte vſusfructuarij finitur, & cum proprietate conſolidatur. num. 3. ibid. -  Vſusfructuarij morte naturalis poſſeſſio finitur, quæ apud eum erat, & ciuilis poſſeſſio proprietarij ipſo iure ad ſe trahit illam naturalem, quæ penes erat fructuarium. num. 7 p. 224. -  Vſusfructus mortuo vſufructuario cum proprietate conſolidatur ipſo iure, nec eſt neceſſe, quòd proprietario reſtitutio aliqua fiat. num. 8. -  Vſufructu finito, non obſtante ſtatuto, ex cuius diſpoſitione poſſeſſio continuatur in hæredem, poteſt proprietarius propria authoritate recipere poſſeſſionem naturalem vſufructuarij, vt eam iungat ciuili, nec per hoc incidit in pœnam aliquam. num. 9. ibid. -  Vſusfructus ſicut morte vſufructuarij finitur, ſic & onus ipſi fructuario ratione vſusfructûs iniunctum, etiam quod videbatur vlteriùs durare ex verbis diſpoſitionis. num. 10. ibid. -  Vſufructu finito, finiuntur & alimenta, quæ ex diſpoſitione teſtatoris ab vſufructuario præftanda erant alicui, nec ab alio poteſt legatarius conſequi illa, num. 10. 11. ibid. -  Vſusfructus cur morte vſufructuarij finiatur? vbi duplex ratio redditur, num. 13. -  Vſusfructus mortuo proprietario non finitur, ſed durat quouſque fructuarius viuit, num. 14. ibid. -  Vſusfructus inutiliter legatur, eùm morietur legatarius, ſeruitus verò prædialis ſic poteſt iure legari num. 15. ibidem -  Vſusfructûs legatum inutile eſt, ſi fructuarius legauerit vſumfructum quem habet in re aliena; item ſi res, quarum vſumfructum tantùm obtinet ſimpliciter legauerit, cum Communi. num. 16. & num. 17. & 18. p. 225. -  Vſusfructûs legatum, etiam expreſſim perpetuò Reipublicæ, vel Ciuitati, aut Eccleſiæ relictum centum annis finitur. num. 19. ibid. -  Et de legato annuo tractatur. num. 20. ibid. -  Vſusfructus Fiſco relictus, vtrùm centum annorum decurſu finiatur. num. 21. ibid. -  Vſusfructus relictus Ciuitati, vel ciuibus, amitti poteſt non vtendo per modum, & tempus à lege conſtitutum, ſed & quaſi morte ciuitatis finiri poteſt, putà ſi hoſtile aratrum in eam ciuitatem inducatur, aut aliter ipſa intereat, num. 22. & num. 23. ibid. -  Vſusfructus relictus alicui pro ſe & hæredibus ſuis, vltra primum legatarij hæredem non extenditur. num. 25. pag. 226. vbi redditur. -  Et ratio textus in l. antiquitas, C. de vſufructu, redditur num. 25. & ſeqq. ibid. -  Vſusfructus ex voluntate teſtatoris tranſit de vna perſona in aliam. num. 6. p. 227. -  Vſumfructum certi fundi, vel aliquorum bonorum ſi teſtator legauerit vxori ſub conditione, ſi caſtè, & vidualiter vxerit, & poſt eius mortem, Titio: ſi vxor poſteà ſecundas nuptias contraxerit, an ſtatim debeatur Titio vſusfructus? num. 7. & ſeqq. ibid. & 228. -  Vſumfructum ſi teſtator vxori legauerit, ſi vidua permanſerit, & ſi ad ſecundas nuptias tranſiuerit, eundem vſumfructum Titio reliquerit, an vxore ante nuptias ſecundas defuncta, Titio debeatur vſusfructus. num. 12 p. 228. -  Vſusfructus ſi relinquatur alicui, donec hæres, vel alter ad certam ætatem peruenerit; & eueniat, quòd hæres, vel alter ante eam ætatem moriatur, legatarius conſequitur vſumfructum vſque ad tempus, vel ætatem præfinitam. num. 13. ibid. -  Vſusfructus ad certum tempus relictus, mortuo vſufructuario, ante tempus etiam finitur. num. 14. ibid. -  Vſusfructus competens patri in bonis aduentitiis filiorum, verus & formalis vſusfructus dicitur. num. 15. pag. 231. -  Vſufructu filiofamilias relicto, vtrùm patri ſola commoditas, an verò vſusfructus etiam quæratur? num. 16. & ſeqq. ibid. -  Et communis ſententia refertur, & contraria Cini probatur. ibid. -  Vſusfructus ſolus, & non proprietas, cùm filiofamilias relinquitur, vtrùm teneatur pater fructus omnes ex eo perceptos, vel æſtimationem eorum finito vſufructu reſtituere? num. 17. ibid. -  Et caſtrenſis ſententia improbatur. ibid. -  Et defenditur patrem in propoſito nihil teneri reſtituere. num. 24. pag. 233. -  Vſusfructus ſi filiofamilias relinquatur hodie, vtrùm obſeruari debeat deciſio l. vltimæ, C. de vſufructu: & an vſusfructus duret in perſona patris, mortuo filio? num. 25. ibid. -  Et Ioannis de Matienço, Emmanuëlis Mandez, atque aliorum traditiones nonnullæ in propoſito nouiter, & verè taxantur. ibid. -  Vſusfructus competens patri in bonis aduentitiis filiorum, quæ pleno iure filio acquiruntur, durat penes patrem, etiam filio defuncto: & de multis effectibus, remiſſiuè. num. 28. ibid. -  Vſusfructus regulariter non finitur nec amittitur per ingreſſum Religionis, Profeſſione ſequuta, ſed in Monaſterium tranſit, vt penes ipſum, pro vita duntaxat Monachi reſideat, non in perpetuum; nam aliàs proprietas redderetur inutilis. num. 3. & 4. p. 234. -  Vſusfructus competens patri in bonis aduentitiis filiorum, extinguitur per ingreſſum Religionis, & Profeſſionem factam à patre, ex ſententia Martini Silimani, Cini, Saliceti, ac aliorum, quę ab Authore probatur. num. 8. & ſeqq. p. 235. -  Vſusfructus ex conſtitutione Iuſtiniani, duabus capitis diminutionibus, maxima, & media tantùm amittitur: olim tamen Pauli temporibus, & Vlpiani, amittebatur etiam capitis diminutione minima. n. 11. pag. 239. -  Vſusfructus ita demùm amittitur capitis diminutione, ſi iam conſtitutus eſt: cæterùm ſi ante additam hæreditatem, aut ante diem cedentem, quis capite minutus eſt, conſtat non amitti, num 12. ibid. -  Vſusfructus quare amittebatur olim omni capitis diminutione etiam minima, hodie verò maxima, & media tantùm amittatur? num. 20. p. 240. -  Et Anthonij Goueani ratio nouiter improbatur, & vera ratio redditur. num. 20. & 21. ibid. -  Vſusfructûs amittendi ratio, propter maximam, & mediam capitis diminutionem inducta, vtrùm hodie ceſſare debeat ex noua deciſione Authent. ſed hodie, C. de donat. inter. vbi Antonij Gomezij opinio taxatur. num. 23. ibid. -  Vſusfructus an perdatur per bannum? num. 28. p. 241. -  Vſusfructus, vt & cæteræ res, non vtendo amittitur, & iiſdem modis retinetur, ſcilicet vtendo per ſe, aut per alium, num. 1. p. 242. -  Et redditur ratio, quare non vtendo amittatur, num. 4. ibid. -  Vſusfructus amittitur, ſi fructuarius rei mobilis olim anno, vel hodie triennio vſufructu vſus non eſt, aut ſi rei immobilis vſufructu olim biennio, & hodie decennio inter præſentes, aut vicennio inter abſentes vſus non eſt, vel vſus eſt alio modo, quàm quo conſtitutus vſusfructus eſt. num. 3. ibid. -  Pro vſufructu competens actio, noua Imperatorum conſtitutione quo tempore tollatur? num. 15. 16. 17. pag. 244. -  Vſusfructus qua ratione præſcribatur ad inſtar immobilium, & titulum requirat? num. 14. ibid. -  Pro vſufructu actio perſonalis competens quanto tempore durare debeat de iure huius Regni, ex deciſio l. 63. Tauri, quâ omnis perſonalis actio viginti annorum ſpatio finitur. num. 18. ibid. -  Vſusfructus conſtitutus, qualiter non vtendo de iure Regio amittatur. vbi l. 24. tit. 31. partit 3. in verſiculo, otro ſi dezimos, expenditur, agitúrque, vtrùm in ſeruitutibus perſonalibus, & realibus de iure Canonico requiratur tantùm negligentia non vtentis; an verò bona fides etiam neceſſaria ſit: & Gregorij Lopez opinio taxatur. num. 19. & ſeqq. ibid. -  Vſusfructus pro parte amittitur, & pro parte non vtatur, & pro parte ſic num. 24. p. 242. -  Vſusfructus rerum mobilium, & ſe monentium, quanto tempore non vtendo amittatur, num. 27. ibid. -  Vſusfructus Ciuitati, Aut Eccleſiæ relictus, quanto tempore non vtendo amittatur? num. 28. ibid. -  Vſusfructus alternis annis relictus. qualiter non vtendo amittatur? num. 30. & 33. ad finem. ibid. -  Vſusfructus ſi conſtituatur ab eo, qui dominus non eſt, & fructuarius titulo, & bona fide per legitimum tempus decem, vel viginti annorum vtatur, etiam nulla interueniente ſcientia, & patientia aduerſarij præſcribitur, & acquiritur ius vſusfructus aduersùs dominum proprietatis, num. 1. & ſeqq. p. 246. -  Vſusfructus acquiri non poteſt, cùm ſit res incorporalis ex ſententia Gloſſæ, quæ probatur, & declaratur. num. 10. & ſeqq. p. 247. -  Vſusfructus ceſſione in iure, qualiter amittatur, num. 1. 2. & 3. p. 248. -  Vſusfructus ſi extraneo cedatur quare nihil agi dicatur. num 4. 21. & ſeqq ibid. & p. 252. -  Vſusfructus cùm venditur, vtrùm ius ipſum vſusfructus, an commoditas tantùm vendi intelligatur? num. 17. pag. 251. -  Et abſoluta, & vera traditur reſolutio: quorumdam traditions confutantur, & res iſta meliùs, quàm hactenus explicatur. ibid. -  Vſusfructus quare vendi poſſit extraneo, cedi verò non poſſit. num. 19. p. 252. -  Et communis Neotericorum ratio probatur. ibid. -  Vſusfructus amittitur, & cum proprietate conſolidatur, cùm extraneo ceditur, ex ſententia Neotericorum quorundam. num. 21. ibid. -  Contrà ex ſententia Gloſſæ, & aliorum, quæ ab Authore probatur, num. 22. ibid. -  Et pro ea fortiter, ac concludenter ponderatur text. in §. finitur, Inſtitut. de vſufructu. num. 23. ibid. -  Vſusfructus locari poteſt, idque latiſſimè explicatum remiſſiuè. num. 26. p. 253. -  Vſufructus, vtrum alienari poſſit per vſufructuarium? cap. 69. per totum, p. 254. & ſeqq. -  Vſusfructus ſicut vendi, & locari poteſt, vtrùm ſic obligari, pignoríue, aut hypothecæ dari poſſit? n. 1. ibid. -  Vſusfructus obligari, pignoríue ſiue hypothecæ: dari poteſt à domino proprietatis, quamuis de hoc altercatum fuerit; & de ratione altercationis, remiſſiuè. num. 4. ibid. -  Vſusfructus ex cauſa pignoris creditori conſtitutus à domino proprietatis, vtrùm ſit verus, & formalis vſusfructus. num. 5. ibid. -  Vſusfructus pignori, hypothecæue dari poteſt ab vſufructuario. num. 6. ibid. -  Vſufructus ſi vendatur per creditorem, vigore pignoris & hypothecæ in eo conſtitutæ, ex hoc non amittitur, nec ad proprietatem reuertitur. numero 8. ibid. -  Vſusfructus pignori datus tamdiu durat, quandiu vſufructuarius viuti; eóque mortuo pignus extinguitur. num. 9. ibid. -  Inter vſumfructum, & ſeruitutes vrbanas, ac ruſticas, in propoſito vera differentiæ ratio propoſita, n. 36. pag. 257. -  Vſusfructus amittitur acquiſitione proprietatis, ideſt, ſi fructuarius proprietatem acquiſierit, quæ res Conſolidatio appellatur, & Confuſio. num. 7. p. 258. -  Vſusfructûs alia cauſa eſt, quàm ſeruitutis prædiorum quoad confuſionem: & de ratione differentiæ. num. 9. ibid. -  Vſusfructus confuſione extinguitur ſi ſub conditione proprietate relicta, fructuarius hæres inſtitutus fuerit, prout explicatur, num. 11. ibid. -  Et l. ſì fructuarium, 7. ff. de manumiſſis testamento, vera ratio redditur. ibid. -  Vſusfructus diſtat à ſeruitutibus vrbanorum prædiorum, & ruſticorum, cùm hærede inſtituto eo, cuius prædio prædium hæreditarium ſeruit, prædium hæ reditatium, vel eius prædij proprietas ſub conditione legatur alij. num. 12. p. 259. -  Vſusfructus rei mutatione extinguitur, & cum proprietate conſolidatur. num. 1. ibid. -  Quod procedit, quando domus, vel res, ſuper qua conſiſtit vſusfructus, in totum extinguitur; ſecus tamen, ſi pars aliqua rei remaneat, quia per partem remanentem, vſusfructus totus retinetur. num. 2. & 3. p. 260. -  Et verba l. 25. tit. 31. part. 3. in id ponderantur. ibid. -  Vſusfructûs adeò rei mutatione extinguitur, vt nec areæ vſusfructus debeatur. num. 5. ibid. -  Vſusfructus rei mutatione ſemel extinctus, non reuiuiſcit, etiam rebus fructuariis denuò erectis. num. 6. ibid. -  Vſusfructus fundi, vel domus, vel bonorum mobilium, & mobilium, ſi alicui relinquatur, & poſteà fundus, vel domus ab altero reematur vigore pacti tempore vendicationis celebrati, vtrùm vſufructuario rei ſic emptæ pretium pertinere debeat? num. 8. ibid. -  Vſusfructus ſtabilium ſi alicui legatus ſit, ſtabiliáque ex neceſſitate vendantur; an vſusfructus extinguatur. num. 9. ibid. -  Vſufructu vniuerſorum, aut omnium bonorum relicto, etiamſi res aliqua quocunque modo perierit; areæ tamen vſusfructus retinetur. num. 11. ibid. -  Et redditur vera ratio l. quoties, 41. §. vniuerſorum, ff. de vſufructu. ibid. -  Vſusfructus mobilium, & immobilium, vel immobilium tantùm, cum relinquitur, vtrùm procedat deciſio textus in d.l. quoties, §. vniuerſorum, ff. de vſufructu. num. 12. ibid. -  Et Petri Surdi reſolutio in conſ. 26. num. 11. lib. 1. nouiter expenditur, & probatur per Authorem. ibid. -  Vſusfructus ædium retinetur, quandiu quælibet portio ſuperficiei manet, quia tunc ædes ſaluæ ſunt aliqua ex parte; ſuperficie autem in totum ſublata, vſusfructus non retinetur, quia ſaluæ non ſunt ædes: id enim non eſt ſaluum, cuius pars integralis deſideratur. num. 14. pag. 261. -  Vſusfructus, & pignus quare in propoſito diſtinguantur. num. 20. ibid. -  Vſusfructus, Pignus, & Dominium quando extinguantur, ſi res tranſeat in aliam materiam, vel formam? remiſſiuè. num. 21. ibid. -  Vſufructu fundi legato, ſi villa diruta ſit, vſusfructus non extinguitur, quia villa fundi acceſſio eſt. n. 24. pag. 262. -  Idque procedit, etiamſi villæ vſusfructus datus ſit. num. 25. ibid. -  Vſusfructus vineæ, vtrùm excisâ vineâ pereat? item areæ vſusfructus an extinguatur, ſi poſteà in eâ vinea inſtituatur: denique relicto areæ vſufructu, vt tollatur vinea, vtrùm remaneat vſusfructus in area? remiſſiuè. num 26. ibid. -  Vſufructu finito, proprietarius non tenetur ſtare colono vſufructuarij, ſed poteſt expellere illum, vt latiùs explicatur. num. 17. p. 264. -  Vſusfructûs locatio an extinguatur ex parte conductoris, per mortem ipſius? remiſſiuè. num. 20. p. 265. -  Vſusfructus, ſiue res fructuariæ ſimpliciter, atque indiſtinctè locari poſſunt ab vſufructuario. num. 1. pag. 266. -  Nec diſtinguendum inter commoditatem, aut ius vſusfructûs, contra Caualcanum. num. 2. ibid. -  In locatione vſusfructûs, aut rei fructuariæ, quæ fit per vſufructuarium, vtrum proprietarius cæteris aliis conducere volentibus præferendus ſit? num. 3. p. 267. -  Vſusfructus inter immobilia non conputatur. num. 22. pag. 268. -  Vſusfructus cum venditur, vtrùm locum habeat retractus iure ſanguinis, vel ratione communionis? num. 28. & multis ſeqq. ibid. -  Vſusfructus, & poſſeſſionis, ſeruitutis etiam, & vſus dominium dici. num. 43. p. 275. -  Vſusfructus conſolidatus cum proprietate, vtrùm ex cauſa lucratiua obuenire dicatur, etiamſi originalis titulus proprietatis fuerit oneroſus. num. 1. & ſeqq. pag. 275. -  Vſusfructus conſolidatus nudæ proprietati mariti conſtante matrimonio, vtrùm debeat communicari cum vxore? num. 3. ibid. -  Vſusfructus cùm accedit proprietati dotali, vel alteri cuicumque per conſolidationem, an efficiat, vel conſtituat nouam rem? num. 5. ibid. -  Et Petri de Peralta reſolutio probatur. ibid. -  Vſufructuarius. -  Vſufructuarius, & bonæ fidei poſſeſſor aliquando differunt. num. 38. pag. 5. -  Vſufructuarius ſi non vtatur, & fruatur arbitrio boni viri, aut diffentes, in quibus vſumfructum habet aufertur ei ius vſusfructûs, & per proprietarium expelli poteſt. num. 101. p. 34. -  Vſufructuarius debilius ius habet in vſufructu, quàm emphyteuta in emphyteuſi: idque multis probatum, num. 17. per totum, p. 47. -  Vſufructuarius habet ius in rem. num. 19. ibid. -  Et re fructuaria iure ſuo vtitur & fruitur, ſiue ex ſeipſo fructus percipit ex fundo. num. 20. ibid. -  In conductore verò contrà ſtatuitur. num. 21. & 22. ibid. -  Vſufructuarius à ſuperficiario diſtinguitur. n. 25. ibid. -  Vſufructuarius quo iure, ſiue qua action ad vſumfructum conſequendum agere poſſit? num. 1. p. 48. -  Vſufructuario actio perſonalis ex teſtamento datur, per quam petit rem ſibi dari, non tantùm tradi. num. 6. pag. 49. -  Et explicatur, quando hæres intelligatur dare in legato vſufructûs. num. 7. ibid. -  Vſufructuario interdictum adipiſcendæ poſſeſſionis competit. num. 8. ibid. -  Vſufructuario in rem actio, aut vendicatio datur. num. 9 ibid. -  Et praxis ponitur, qua vſufructuarius vti debet in actione Confeſſoria, & Negatoria. num. 10. ibid. -  Vſufructuario hypothecaria adio competit pro rei legatæ vſufructu, ex ſententia Borgnini Caualcani, quæ nouè improbatur per Authorem. Num. 12. & ſeqq ibid. -  Vſufructuarius habet actionem contra hæredem propter retardatam hærereditatis aditionem dolo commiſſam. num. 17. ibid. -  Vſufructuarius, ſiue particularis certæ rei, ſiue vniuerſalis omnium bonorum non poteſt poſſeſſionem accipere niſi à manu hæredis, vel proprietarij; aliàs omne ius amittit. num. 26. p. 50. -  Vſufructuarius naturaliter poſſidet nomine proprio, ſibí que, & non domino, fundum, aut rem in qua vſumfructum habet. num. 28. ibid. -  Vſufructuario ſpoliato, Interdicto Recuperandæ poſſeſſionis ſuccurritur, vt ante omnia reſtituatur. num. 29. pag. 51. -  Vſufructuario violenter ſpoliato ſuccurritur remedio conſtitutionis legis, ſi quis in tantam. C. vnde vi. num. 32. ibid. -  Vſufructuario Interdictum Vti poſſidetis conceditur. num. 33. ibid. -  Vſufructuarius naturaliter non poſſidet, ſed tantùm detinet rem, ex ſententia quamplurium. num. 36. ibid. -  Et illorũ fundamento reducenda ſunt ad ea, quæ in vnũ congeſſit Iaſon, optimèque, & concludenter omnibus ſatisfactum per eundem. num. 38. ibid. -  Vſufructuario pro vendicanda ſeruitute debita prædio fructuario vendicatio vtilis datur ex ſententia quorundam, quæ cum multis aliis ab Authore improbatur. num. 14. & ſeqq. pag. 53. -  Vſufructuarius ſuo nomine vendicare ſeruitutes debitas prædio fructuario minimè poteſt, ſed nomine domini, vel procuratorio nomine rectè poteſt cum Ioanne, & Bartolo, quod probatur per Authorem. num. 20. p. 54. -  Vſufructuarius, cui titulo legati relictus eſt vſusfructus, quo remedio conſequatur legatum, ſi poſt mortem eius, aut aliter ſic fuerit alius hæres inſtitutus, vt viuente fructuario adire hæreditatem non poſſit. num. 16. p. 58. -  Et noua traditur Authoris conſideratio, fruſtrà, & inutiliter laborare Doctores quamplures quærentes remedium, quo poſſit fructuarius conſequi legatum in propoſita ſpecie. num. 32. p. 59. -  Vſufructuarius paratus cauere, & ſatiſdare, volènſque legatum conſequi, ſi id non fecerit propter defectum hæredis, vel perſonæ, cui ſatiſdationem præſtaret, vel quia hæres noluit illam accipere, aut malitiosè diſtulit hæreditatem adire, ab eo tempore fructus lucratur. 19. p. 18. -  Vſufructuario, à quo tempore debeantur fructus rei legatæ de iure communi, & Regio? num. 20. & 22. ibid. -  Vſufructuarius, cui relinquitur vſusfructus omnium bonoram, alio hærede inſtituto poſt mortem eius, cauere tenetur, & Inuentarium conficere. num. 35. pag. 60. -  Vſufructuarius duas cautiones præſtare tenetur circa rem fructuariam. num. 1. p. 78. -  Vſufructuarius cauere tenetur etiam in rebus, quæ in abuſu conſiſtunt, & vſu, aut tempore conſumuntur. num. 3. ibid. -  Vſufructuarius Inuentarium tenetur conficere, & qualiter, & quate. num. 4. ibid. -  Vſufructuario remitti non poteſt per teſtatorem cautio Prætoria de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, quæ ab illo hæredi præſtanda eſt. num. 1. p. 80. -  Nec etiam ex licentia Principis. num. 2. ibid. -  Siue tacitè, aut per indirectum. num. 3. ibid. -  Et hæres non tenetur pro fideiuſſore vſufructuarij pauperem, ſiue deploratæ fortunæ hominem recipere, etiam ex mandato teſtatoris. num. 4. ibid. -  Vſufructuario remitti non poteſt per teſtatorem cautio prætoria de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri: etiam per viam conditionis, pœnæ, vel tranſlationis. num. 5. ibid. -  Et hæredes non prohibentur ab vſufructuario cautiones vſusfructus petere, etiamſi teſtator diſpoſuerit, vt ipſi hæredes vſufructuarium nullà moleſtia afficiant. num. 6. pag. 81. -  Vſufructuarius cauere tenetur, non obſtante hæredis, vel proprietarij promiſſione, quod liberè illum vtifrui patientur, nec aliquam moleſtiam inferent. num. 7. ibid. -  Et prohibitio teſtatoris, aut promiſſio hæredum, quòd hæredes ipſi non inferent moleſtiam aliquam vſufructuario, intelligitur de moleſtia iniuſta, non autem de iuſta, & legitima, & etiam de moleſtia, quæ venit præter naturam rei, non autem de illa, quæ ex ipſa proficiſcitur. num. 8. & 9. ibid. -  Vſufructuario ſicut remitti non poteſt cautio in rebus immobilibus, in quibus propriè cadit vſusfructus; ita nec in rebus, in quibus propriè non conſtituitur vſusfructus. num. 12 & 13. ibid. -  Vſufructuario inter viuos, aut in teſtamento per viam contractûs remitti poteſt cautio. num. 14. & 15. ibid. -  Et hæres poſtquam ſucceſſit, remittere poteſt vſufructuario cautionem, ex recepta, & veriori ſententia. num. 16. ibid. -  Vſufructuario remitti non poteſt per teſtatorem confectio Inuentarij, quæ dicitur antecedens neceſſarium ad ipſam cautionem, quia niſi de rebus fieret Inuentarium, de illis conſtare non poſſet, perirétque proprietas, & illius iurium probatio. num. 17. ibid. -  Idque procedit, etiamſi pœna adiiciatur. num. 18. p. 82. -  Vſufructuarius non debet conficere Inuentarium ſecundùm formam legis finalis, C. de iure deliberandi, ſed ſufficit aliqua deſcriptio, cum remiſſa eſt per teſtatorem confectio Inuentarij. num. 19. ibid. -  Et etiam ſi remiſſa non fuerit, ex ſententia aliorum, quæ probatur, & explicatur per Authorem. num. 20. ibid. -  Vſufructuarius recuſare non poteſt, quin rerum, quarum vſusfructus ei relictus eſt, deſcriptionem, ſeu inſtrumen faciat ſecundùm earum qualitates. n. 21. ibid. -  Vſufructuario quare cautio de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & de reſtituendis rebus finito vſufructu, atque Inuentarij confectio remitti non poſſit per teſtatorem? num. 22. & ſeqq. vſque in finem capitis, ibid. & pag. 83. -  Vſufructuarius, ſi petat res hæreditarias ſibi tradi, exceptione poteſt per hæredem repelli, donec cautionem idoneam præſtet. num. pag. 84. -  Vſufructuarius ſi ſatiſdare recuſet, hæres non abſoluitur ſimpliciter, ſed condemnatur ad tradendum ſub conditione, ſi fructuarius ſatiſdet. num. 6. ibid. -  Vſufructuarius rem poſſidens, facit fructus ſuos, etiam ante ſatiſdationem. num. 9. ibid. -  Vſufructuarius, ſi poſſidente proprietario cautionem non offerat, nec ipſum proprietarium interpellet, fructus ſuos non faciet. n. 10. pagina 85. -  Idèmque dicendum, ſi res ſit penes tertium ſine culpa proprietarij, & ſine oblatione ſatiſdationis ex parte fructuarij: tunc enim fructus, qui euinci poterunt ab illo tertio, ad vtilitatem proprietarij cedent. num. 11. ibid. -  Vſufructuarius non ſatisdans, poſt cautionem, vel ſatiſdationem ab eo petitam, non facit fructus ſuos, etiamſi rem poſſideat; quia eo ipſo conſtituitur in mala fide. num. 12. ibid. -  Vſufructuarij mora in ſatiſdando, poſt cautionem, vel ſatiſdationem petitam, quoad fructus etiam perceptos, nocet illi. num. 13. ibid. -  Vſufructuarius non dicitur eſſe in mala fide, aut in mora non cauendi, vel inuentarium conficiendi, quouſque interpelletur per hæredem, & ab eo petita fuerit cautio: quia ipſe non tenetur ſatiſdationem offerre, ſed tantùm moram non facere hæredi petenti illam; & conſequenter ſi rem poſſideat, ſuos faciet fructus, etiam ante cautionem, & inuentarij confectionem. num. 14. ibid. -  Vſufructuarius quando dicatur vitiosè, quando etiam legitimè poſſidere, vt ante cautionem fructus faciat ſuos vel non. num. 15. ibid. -  Et communis diſtinctio refertur. num. 16. & 17. ibid. -  Vſufructuarius ante cautionem præſtitam, ita demùm fructus ſuos facit, ſi adeptus eſt poſſeſſionem hæreditariarum rerum bona fide, hoc eſt, de manu hæredis; ſecus ſi occupauit illam propria authoritate. num. 18. p. 86. -  Nec id vitium purgatur ex ſcientia, vel taciturnitate hæredis, vel proprietarij. num. 19. ibid. -  Vſufructuarius in his rebus, quæ vſu conſumuntur, non facit fructus ſuos niſi poſt cautionem datam, & perceptos tenetur reſtituere. num. 24 ibid. -  Vſufructuarius poſſidens res, quæ vſu conſumuntur, facit fructus ſuos etiam ante cautionem, contra Communem. num. 28. p. 87. -  Vſufructuarius cauere debet, ſiue ſatiſdare, tam in vſufructu immobilium, & aliorum, in quibus propriè cadit vſusfructus, quàm in vſufructu mobilium, vel eorum quæ vſu ipſo conſumuntur, aut tempore minuuntur, & deteriorantur. num. 1. ibid. -  Vſufructuarius in his rebus, quæ vſu non conſumuntur, ſiue mobiles ſint, ſine immobiles, cauere debet de vtendo, & fruendo arbitio boni viri, déque rebus ipſis, prout extabunt, finito vſufructu reſtituendis. num. 4. pag. 88. -  Vſufructuarius dominium conſequitur, & proprietatem rerum mobilium, quæ conſumuntur, & ſeruando ſeruari non poſſunt, cùm in hoc dentur illi, vt eius fiant; ſiue res ipſæ æſtimatæ fuerint, ſiue non: dummodò ſi æſtimatio omiſſa fuerint, ab vſufructuario ſatiſdatum ſit de tantundem in genere reſtituendo, eiuſdem qualitatis, & bonitatis. num. 6. ibid. -  Vſufructuarius pecuniæ, qualiter cauere debeat? num. 7. ibid. -  Vſufructuarius earum rerum, quæ vſu ipſo conſumuntur, & functionem in genere ſuo recipiunt, alternatiuè cauere debet, vel eaſdem eiuſdem qualitatis in genere ſuo, reſtituere, vel earum æſtimationem, ex communi ſententia. num. 13. p. 89. -  Vſufructuarius ſponte cautionem proprietario præſtans de reſtituendo finito vſufructu, æſtimationem rerum etiam quæ vſu conſumuntur, & functionem in genere ſuo recipiunt, poteſt ad ipſam æſtimationem præcisè compelli, etiam ex mente communis ſententiæ. num. 19. p. 90. -  Vſufructuarius qualiter cauere debeat in his rebus quæ vſu ipſo conſumuntur, ſed functionem in genere ſuo non recipiunt. num. 20. ibid. -  Vſufructuarius rerum, quæ longiſſimo tempore conſumuntur, qualiter cauere debeat? num. 34. p. 91. -  Vſufructuarium hæredi ſiue proprietario cauere debere certiſſimum eſt num. 1. p. 92. -  Cùm autem leges noſtræ variè loquantur, ſæpe enim appellat Cautionem, aliquando verò Satiſdationem, quæ ſunt diuerſa: nam cautio illa intelligitur, quæ fit per nudam repromiſſionem abſque fideiuſſoribus & pignore, vt eſt Iuratoria, quæ ob id vocatur nuda ſatiſdatio autem accipitur pro ea, quæ eſt ſuffulta fideiuſſoribus vel pignore: dubitari ſolet, cuiuſmodi debeat eſſe cautio vſufructuarij. num. 2. 3. 4. & 5. ibid. -  Vſufructuaria cautio hæredi, vel proprietario præſtanda, non debet eſſe nuda, ſed cum fideiuſſoribus. num. 6. ibid. -  Vſufructuarius idoneè cauere debet hæredi, vt ſit illi ſatis proſpectum in eum caſum, quo vſusfructus finiatur. num. 7. ibid. -  Et cautio idonea dicitur quæ fit datis fideiuſſoribus, vel pignore. num. 8. p 93. -  Vſufructuarius ſi ob paupertatem, vel aliam difficultatem, idoneos fideiuſſores inuenire non poſſit an idcircò vſufructu priuandus ſit, hærèſue qui exigit cautionem ab eo, contentus eſſe debeat iuratoria cautione, ita ut eâ præſtitâ fructuarius vtifrui poſſit, & fructus ſuos faciat. num. 9. & ſeqq. p. 93. & 94. -  Et diuerſæ ſententiæ proferuntur & reſolutio Authoris traditur. num. 21. p. 94. -  Vſufructuarius etiam ſi offerat generalem bonorum hypothecam, adhuc cauere tenetur. num. 12. p. 95. -  Vſufructuarius poſſeſſione adepta, & cautione præſtita, ſiue ante cautionem poſſidendo legitimè vti & frui tenetur arbitrio boni viri, & iuxta modos à iure præſcriptos. num. 1. p. 97. -  Vſusfructuarius re fructuaria iure ſuo vtitur, & fruitur. num. 2. ibid. -  Sic vt dicatur ſua authoritate frui, & per manus ſuas. num. 3. ibid. -  Tenetur tamen in his rebus, in quibus vſumfructum habet, maximam curam, cuſtodiam, & diligentiam adhibere, & facere omnia, quæ diligentiſſimus paterfamilias facere poſſet, & deberet, & prædictas res diligenter colere, & laborare, & dolus malus, & diſſipatio omninò ab co abeſſe debet. num. 4. ibid. -  Vſufructario cenſetur demandata cuſtodia rei, & iurium, tam in iudicio quàm extrà. num. 5. ibid. -  Vſufructuarius cenſetur procurator in rem ſuam, & habere mandatum generate; ex communi ſententia. num. 6. ibid. -  Vſufructuarius non dicitur procurator in rem ſuam: non tamen negandum eſt, eſſe procuratorem, & agere poſſe nomine domini, ex ſententia quorumdam Recentiorum num. 7. ibid. -  Vſufructuarius procurator dicitur in rem ſuam in his, quæ reſpiciunt vſumfructum, & agere poteſt proprio nomine abſque mandato proprietarij: in his verò, quæ proprietatem recipiunt, non poteſt ſine mandato, nec dicitur procurator in rem ſuam, ex ſententia aliorum num. 8. ibid. -  Quæ nouè, verè tamen, & concludenter impugnatur, & reſolutio Authoris traditur. & ſeqq. ibid. -  Vſufructuarius ad vſumfructum conſequendum contra hæredem & alium quemcumque agere poteſt abſque mandato hæredis, vel proprietarij tanquam procurator in rem ſuam. num. 10. ibid. -  Vſufructuarius in his, quæ reſpiciunt vſumfructum, dicitur procurator in rem ſuam, & proprio quidem nomine abſque mandato hæredis, vel proprietarij agere poteſt. num. 11. ibid. -  Vſufructuarius regulariter loquendo, ſiue reſpectu ipſius rei fructuariæ, non dicitur propriè procurator in rem ſuam, ſiue procurator generalis, ſed quoad quædam, videlicet, quæ recipiunt cuſtodiam, defenſionem, adminiſtrationem, & conſeruationem rei. & iurium eius. num. 12. p. 98. -  Vſufructuarius ſi negligens fuerit circa prædicta, ad intereſſe tenetur. num. 13. ibid. -  Vſufructuarius conſeruare tenetur iura pertinentias, & ſeruitutes debitas proprietati ſeu fundo fructuario, & ſi permiſerit eas amitti, vſucapi, vel ſcribi, ad intereſſe tenetur. num. 14. ibid. -  Vſufructuarius ſi non denunciauerit, cùm potuerit, proprietario probabiliter ignoranti periculum rei aut aliud neceſſariò fiendum, & damnum ſequatur, tenebitur ipſi proprietario ad intereſſe, & damnum num. 15. ibid. -  Contra vſufructuarium viuentem ſicut agi poteſt pro damno dato in rebus fructuariis; ita etiam poteſt contra eius hæredes, poſtquam ipſe eſt mortuus. n. 16. ibid. -  Vſufructuarius non ſolùm de dolo, lata, leuíque culpa tenetur, ſed etiam de leuiſſima. num. 17. ibid. -  Et Cephalus in conſ. 663. num. 15. lib. 9. in propoſito nouè notatur per Authorem. num. 18. ibid. -  Vſufructuarius dicitur in culpa eſſe ſaltem leuiſſima, ſi tantam non præſtiterit diligentiam circa res fructuarias, quantam diligentiſſimus quiſque rebus ſuis, imò maiorem. num. 19. ibid -  Vſufructuarius vti & frui arbitrio boni viri adeò tenetur, vt nihil perniciem, aut damnum proprietatis facere poſſit. num. 1. pag. 99. -  Sed illius conſeruationi, & vtilitati tanquam bonus paterfamilias proſpicere debet. num. 2. ibid. -  Vſufructuarius ſi non vtatur nec fruatur arbitrio boni viri, ſiue malè ſe habuerit circa res fructuarias, vel deteriorando illas, aut arbores fructiferas incidendo; vtrùm expelli poſſit per proprietarium, vt ius vſusfructûs amittat & pro damno etiam illato teneatur, an verò ad intereſſe tantum cum eo agi poſſit, ſed vſufructu priuari non debeat. num. 3. ibid. -  Vſufructuarius in quæſtione ſuperiori expelli non debet, ſed ad intereſſe tantùm tenetur ex ſententia quorumdam. num. 4. ibid. quæ improbatur. num 6. & ſeqq. -  Vſufructuarius cùm caueat de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, aliquibus videtur, quod propter rei deteriorationem expelli non debeat, vt ius vſusfructûs amittat, ſed ad intereſſe tantùm teneatur, & ad pœnam in ſtipulatione comprehenſam. num. 7. ibidem -  Qui tamen dicipiuntur, prout eodem loco reſoluitur, num. 11. & 12. p. 100. -  Vſufructuarius non vtens, & fruens arbitrio boni viri, vel res fructuarias deteriorans, aut virides, & fructiferas arbores incidens expelli poteſt, & ius vſusfructûs amittit ex veriori, & communiori ſententia, quæ & iure, & ratione fulcitur, & contrariæ opinionis fundamentis reſpondetur. num. 9. 10. & ſeqq. pag. 99. -  Vſufructuarius quotieſcũque, quia non vtitur & fruitur arbitrio boni viri, vel propter rei deteriorationem. aut arborum inciſionem, expelli poteſt, & iure vſusfructûs priuari damnum quoque reſarcite tenetur. num. 13. p. 100. -  Vt de conductore, qui malè verſatur in re conducta, & de emphyteuta dici ſolet. num. 14. ibid. -  Vſufructuarius propter arborum inciſionem, vel rei deteriorationem expelli poteſt, & iure vſurfructûs priuari iure ipſo ſatis expreſſum contra nonnullos. num. 15. ibidem -  Vſufructuarius, vt propter rei deteriorationem, vel arborum inciſionem dat ab vſufructu, quæ & qualis deterioratio neceſſaria ſit, & Iudicis arbitrium quòd multum valeat in hac re. num. 17. ibid. -  Vſufructuarius, quòd malè verſatus fuerit, aut non vſus arbitrio boni viri circa res fructuarias, ex quibus deprehendi poſſit? num. 18. ibid. -  Vſufructuarij dolo, vel culpâ, vtrùm præſumi debeat, quòd rei deterioratio contigerit, & onus probandi an ipſi, vel proprietario incumbat? remiſſiuè. num. 19. ibid. -  Vſufructuarius, Emphyteuta, & Conductor, quamuis ob modicam rei deteriorationem expelli non debeant, tenentur tamen dominis damnum, ſiue intereſſe integrè reſarcire. num. 20. ibid. -  Vſufructuarius, ſi loco arborem cæſarum alias ſubſtituat, an debeat ceſſare amiſſio iuris propter deteriorationem incurſa. ibid. -  Vſufructuarius an boni viri arbitrio vſus fuerit, colligendum eſt ex his, quæ teſtator ſolitus erat facere. num. 6. p. 101. -  Quod tamen limitari debet, niſi teſtator, quia nolebat, non vteretur re, ad eum, ad quem naturaliter erat deſtinata vſum; tunc enim ad rei naturam, & boni patrisfamilias rationem vſusfructûs exigi poſſet. num. 7. ibid. -  Vſufructuarius, qui in rebus fructuariis ſe habuerit eo modo quo dominus proprietatis ſe habere ſolitus erat, videtur vſus arbitrio boni viri, nec res deterioraſſe. num. 9. p. 102. -  Vſufructuarius arbitrio boni viti vti non videtur, qui contra ſolitum teſtatoris vſum re fructuaria vtitur, aut modum illius non ſeruat. num. 5. p. 101. -  Vſufructuarius videtur arbitrio boni viri vtifrui, ſi ſe gerat circa res fructuarias, vti dominus proprietatis ſe genere ſolitus erat ordinariè, aut frequenter, non extraordinarie, vel aliquando tantùm. num. 16. p. 102. -  Vſufructuarius vtitur re fructuaria pro vſu deſtinato, proprietario inuito num. 19. ibid. -  Vſufructuarius, qui non colit ſolicitè agrum, ſiue terras arari, & laborari ſolicitè non curat; nec cadit ab vſufructu, nec aliquo intereſſe, ſiue damnum, proprietario tenetur, ex ſententia Ioannis Cephali. num. 1. p. 103. -  Quia prædicta facere, pertinet ad commodum fructum qui ad vſumfructuarium ſpectant, nec proprietariorum intereſt terras non fuiſſe cultas, ex ſententia eiuſdem Cephali. num. 2. ibid. -  Quæ tamen, aut magno non caret ſcrupulo, aut ita indiſtinctè, & ſimpliciter intelecta vera eſſe i poteſt. num. 3. ibid. -  Quod ratione, iure, & quamplurimorum authoritate demonſtratur apertè. num. 4. & ſeqq. ibid. -  Vſufructuarius ad culturam rei fructuariæ compelli poteſt ſicut conductor; aliàs tenetur, & dicitur in calpa leui, non colendo num. 5. ibid. -  Vſufructuarius cogi poteſt à proprietario vt rem rectè colat, niſi velit priuari fructibus. num. 6 & 7. ibid. -  Et in id ponderatur l. 22. tit. 31. part. tertia. num. 7. ibid. -  Vſufructuarius ex ſententia communi diligenter debet & ad vſum boni patrisfamilias res fructuarias colere, & laborare aliàs expelli poteſt, & iure vſusfructûs priuari. num. 8. ibid. -  Vſufructuarius, ex ſententia Baldi, non poteſt omittere culturam, ſed cogitur ad eam, quia res inculta deterioratur. num. 9. ibid. -  Ad vſufructuarium ſpectat rem ruinoſam reficere, & manu tenere, ex ſententia Baldi. num. 10. ibid. -  Et explicatur, id intelligendum eſſe ſi refectio modicâ expensâ fieri poſſit, & præſentem vtilitatem contineat; ſecus ſi magnam expenſam requirat, & perpetuam vtilitatem contineat. num. 12. ibid. -  Vſufructuarius, an debeat colere, necne res fructuarias, ex natura ipſarum diiudicandum, & pro explicatione præcedentium, & conſultationis Cephali in conſ. 653. num. 18. lib. 5. noua, & vera concordia adducta. num. 11. ibid. -  Vſufructuarius, etiam inuito proprietario res fructuarias reficere poteſt, & cætera facere, quæ pertinent ad culturam; quamuis vltra culturam, aut refectionem ampliare, vel detrahere non poſſit. num. 13. ibid. -  Vſufructuarius, qui malè verſatur in vna re, an cedat à commodo totius vſufructus; etiam alienarum. rerum. cap. 24. per totum, p. 104 & ſeqq. -  Vſufructuarius arbores fructiferas incidere non poteſt, aliàs ius vſusfructus amittit, & ad intereſſe etiam damni, & deteriorationis tenetur. num. 1. p. 107. -  Idemque ius in emphyteuta obſeruatur, & in colono, vel conducto re. num. 2. & 3. ibid. -  Vſufructuarij, coloni, emphyteutæ, & ſimilium facto, & culpa, in dubio arborum inciſio, & quodlibet aliud damnum obueniſſe præſumitur. num. 4. ibid. -  Vſufructuarius, emphyteuta, colonus, & ſimiles, circa omnem pœnam incidere poſſunt arbores fructiferas ad vſum deſtinatum. num. 6. ibid. -  Vſufructuarius, emphyteuta, colonus, & ſimi'es incidere poſſunt arbores fructiferas pro ſeparatione fundi, ex ſententia multorum. num. 7. ibid. -  Contrà tamẽ deciditur, & hæc pars contra communem meliùs, quàm adhuc comprobatur. num. 21. p. 109. -  Id tamen temperatur, vt poſſit arbores aridas, ſiccas, & vetuſtas excidere. num. 22 ibid. -  Vſufructuarius non poteſt mutare formam rei fructuariæ, etiam in aliam vtiliorem. num. 10. p. 108. -  Vſufructuarij potentius ius habent in vſufructu, quàm colonus, & conductor in re conducta. num. 14. ibid. -  Vſufructuario emphyteutæ, colono, & ſimilibus non licet arbores fructiferas incidere, etiam vbi fundus ex inciſione fieret fructuoſior, contra nonnullos. num. 16. ibid. -  Vſufructuarius, & emphyteuta an excuſantur, ſi loco arborum exciſarum, alias ſubſtituant, & plantent, & qualiter, & quo tempore fieri debeat ſubſtitutio, vt illos excuſare poſſit. num. 27. & tribus ſeqq. ibid. -  Vſufructuarius an poſſit. num. 27. & tribus ſeqq. ibid. -  Vſufructuarius an poſſit incidere arbores cæduas, quæ breui, aut non breui tempore renaſcuntur, & quæ citò, aut breuiter non naſcuntur, an dici poſſint cæduæ vt in fructu reputari debeant? num. 26. p. 109. -  Vſufructuarius an poſſit incidere arbores grandes in in ſylua cædua exiſtentes. num. 27. p. 110. -  Vſufructuarius cædere poteſt indiſtinctè ſyluam cæduam, vſque ad radices. num. 28. ibid. -  Vſufructuarius in cædendo ſyluam cæduam, an teneatur obſeruare modum, & conſuetudinem teſtatoris? num. 29. & ſeqq. ibid. -  Vſufructuarius ex ſylua non cædua, vtrum poſſit arbores incidere? num. 38. p. 111. -  Et materia l. ex ſylua, 11. ff. de vſufructu, remiſſiuè tractatur. ibid. -  Vſufructuarius ex ſylua non cædua, an poſſit arbores incidere, quoties aliàs inutile legatum eſſet, num. 39. & 40. ibid. -  Et Petri de Barboſa mens explicatur. ibid. -  Vſufructuarius, vt ius vſusfructus amittat, & remoueri poſſit, tria interuenire neceſſe eſt. num. 11. p. 112. -  Vſufructuarius gregis, ex fætibus locum demortuorum capitum, an & quando ſubſtituere teneatur, & ſi non habeat vnde ex fætitibus poſſit, an aliunde ſubſtituere debeat? num. 11. & ſeqq. p. 113. -  Vſufructuario cauetur de damno infecto & eius causâ minuitur in poſſeſſionem ædium non cauentis. num. 9. p. 133. -  Vſufructuario vtrùm nomen Domini conueniat, ſiue an vſusfructus dominium dici poſſit. num. 16. ibid. -  Et l. qui vſumfructum, 3. ff. ſi vſusfructus petatur, declaratur. num. 17. ibid. -  Vſufructuarius ſic rebus vti, fruique tenetur, vt ſubſtantiam rei neque immutet, neque corrumpat ſed ſaluam potiùs, illæſam, atque integram conſeruet; aliàs enim vſusfructus durare, aut conſiſtere non poteſt, quoniam murare rem, eſt excedere ius vſufructuarij. num. 4. p. 135. -  Vſufructuarius non tantûm rei ſubſtantiam & formam mutare vetatur, ſed etiam eius vſum, ſi hoc modo futura eſt proprietarij deterior conditio. num. 5. ibid. -  Vſufructuarius abſque proprietarij licentia, nec formam rei mutate, nec ampliare, vel addere, aut detrahere, nec de nouo ædificare poteſt, quamuis melius repoſiturus ſit: aliàs vſusfructûs iure priuatur, & proprietario ad intereſſe tenetur, nec poterit repetere, nec retentionem habere eius, quod ſic conſumpſerit. num. 6. ibid. -  Id intelligendum eſt tamen, prout latiùs explicatur, num. 10. 11. & 12. ibid. & 136. -  Vſufructuarius qualiter debeat vti domo, vt dicatur vti arbitrio boni viri? num. 7. ibid. -  Vſufructuarius etiam inuito proprietario facere poteſt omnia, quæ pertinent ſolùm ad ornamentum. num. 9. ibid. -  Et Angel de Peruſio ratio expenditur, & probatur. ibid. -  Vſufructuarius ædiſicium inchoatum conſummare non poteſt. num. 13. p. 136. -  Vbi proponitur difficultas l. vſusfructuarius, 68. ff. de vſufructu num. 13. ſeqq. ibid. & 137. -  Vſufructuarius non poteſt exſtirpare ſyluam, & ibi vineam plantare vel ex ea terram aratoriam facere, aut aliis modis mutare formam rei etiam in aliam meliorem. num. 22. & num. ſeqq. p. 138. -  Vſufructuarius vocare debet, quoties res agitur etiam circa proprietatem, quæ ei damnum afferre poteſt. num. 5. p. 139. -  Vſufructuario non citato in vſufructu minimè præiudicat ſententia contra proprietarium lata, nec ècontra præiudicat proprietario non citato in proprietate lata contra fructuarium. num. 6. ibid. -  Contra vſufructuarium lata ſententia, an & quando proprietatis domino nocere debeat, & ècontra, plenè explicatum remiſſiuè: & de hac re Petrus Paulus Pariſius commendatus. num. 7. ibid. -  Abſque vſufructuarij conſenſu, & voluntate poſſe proprietarium hypothecate & vendere proprietatem, cum Caſtrenſi, meliùs quàm hactenus comprobatum. num. 8. & ſeqq. ibid. -  Et in propoſito traditur vera, & ſingularis declaratio. num. 10. pag. 140. -  Vſufructuarius non habet ita liberum vſumfructum, ſicut habet proprietatem liberam proprietarius, quia eſt fortius ius, & magis adradicatum. num. 9. ibid. -  Vſufructuario volente, vel inuito an proprietarius ſeruitutem acquirere, retinere, vel imponere poſſit? cap. 35. per totum. p. 141. -  Vſufructuarius acquirere ſeruitutem non poteſt, retinere autem poteſt, & ſi fortè, fuerit, non vtente fructuario, amiſſa, hoc quoque nomine tenebitur. num. 2. & 3. ibid. -  Et redditur vera ratio, & textus in l. ſed & ſi quid, 19. §. ſed nec ſeruitutem, ff. de vſufructu, meliùs quàm hactenùs enucleatur. num. 3. & ſeqq. ibid. -  Vſufructuarius, quare ſeruitutem tetinere, acquirere verò, vel imponere non poſſit num 7. & ſeqq. ibid. -  Ad vſufructuarium in re fructuaria, pertinent non ſolùm fructus, & quæ fructuum loco aut vice reputantur; ſed etiam omnia, quæ obuentionum, & commoditatum loco habentur, licèt in fructu propriè non ſint: idque ex ſententia multorum. num. 12. pag. 145. -  Ex ſententia verò Petri de Barboſa, refertur ad vſufructuarium dumtaxat pertinere commoditates, & obuentiones, quæ in fructu conſiſtunt. num. 13. ibid. -  Author, vt præditam contrarietatem componat, & veriorem ſententiam declaret, nonnulla conſituere neceſſarium duxit, quæ num. 14. & num. ſeqq. proponuntur. p. 146. -  Vſufructuario negari non poteſt, quin in re fructuaria maximum ius Iure conſulti tribuerint, & verbis nimis generalibus, atque abſolutis omnes prouentus, vtilitates, atque obuentiones rei conceſſerint. n. 15. ibid. -  Adnotauit Author, nonnulla iura in hac materia nimis reſtringi per Barboſam, & contra eum verba quædam Iureconſulti Celſi argutè ponderauit. num. 16. ibid. -  Adnotauit etiam ex his, quæ Ioannes Garſia in hac materia ſcripſit, ſatisfieri poſſe ad nonnulla fundamenta, quæ expeduntur per Barboſam num 17. ibid. -  Et alia in propoſito & verè, & nouiter adnotantur. num. 18. & 19. ibid. -  Vſufructuario in re fructuaria id concedendum, in quo propriè, & ſtrictè cadit nomen fructuum, aut ſaltem largè & generaliter cadere poteſt. num. 20. ibid. -  Et in propoſito nonnulla nouiter adnotantur per Authorem. ibid. & num. ſeqq. p. 146. & 147. -  Vſufructuarius in ſtagno, in quo vſumfructum habet, qualiter poſſit piſcari, piſcéſque occidere. num. 26. pag. 146. -  Vſufructuarius in fundo, aut in viuario, qualiter venari feráſque, & aues occidere poſſit. num. 28. p. 147. -  Vſufructuarius caſtri, an iuriſdictionalia exercere poſſit, & antiquas inueſtituras renouare? num. 29. ibid. -  Ad vſufructuarium pertinent pœnæ, condemnationes, & multæ, ſiue confiſcentur bona mobilium, ſiue immobilia; & ſimiliter emolumenta ſigilli, & officiariorum. num. 30. 31. & 32. ibid. -  Penſiones pædagiorum, & paſcuorum dicuntur in fructu eſſe, & ſic ad vſumfructuarium pertinent. num. 33. ibid. -  Vſufructuario vtrùm competat iuſpatronatûs, & præſentandi. num. 35. ibid. -  Vſufructuario caſtri, vel villæ, vtrùm competat ius conferendi beneficia, & officia? remiſſiuè. num. 37. ibid. -  Vſufructuario vtrùm debeatur id, quod ex exemplatione protocollorum percipitur. num. 37. & ſeqq. vſque ad num. 45. ibid. & p. 148. -  Vſufructuario vtrùm debeatur laudemium, ſi emphyteutica res alienetur. num. 45. ibid. -  Vſufructuario an quæratur vtilitas commiſſi, ſi res feudalis, emphyteutica, aut cenſualis cadat in commiſſum. num. 46. 47. 48. & 49. ibid. -  Vſufructuarius, an poſſit repetere expenſas factas circa venas inueniendas. num. 10. & ſeqq. p. 151. -  Vſufructuarius an poſſit lapides, ſiue metalla excidere, cùm ex venæ lapideæ, metallicæ, aut alius ſimilis inuentione, fundus deterior redditur, & an eo caſu de dando dato teneatur? num. 19. p. 152. -  Ad vſufructuarium vtrùm pertineant lappidicinæ, mineræ, aut mineralia, ſalinæ, metalla, auri argentíue fodinæ. cap. 37. per totum, p. 151. & 152. -  Ad vſufructuarium vtrùm augmentum alluuionis in prædio fructuario factum pertinere debeat? num. 22. pag. 152. -  Vſufructuario omnium bonorum, vtrùm incumbat ius accuſandi, & vendicandi necem defuncti. num. 1. & ſeqq. p. 161. -  Vſufructuarius omnium bonorum hæres non eſt, nec hæredis loco habetur, ſed vt particularis legatarius iudicatur. num. 5. ibid. -  Vſufructuarius omniùm bonorum vti frui poteſt fructibus recollectis ante mortem teſtatoris, ſicut aliis bonis, & eorum dominium conſequitur præſtita ſatiſdatione in fructibus præſtanda. num. 14. p. 167. -  Ad vſufructuarium pertinent fructus pendentes tempore, quo cedit dies vſusfructus num. 15. ibid. -  Ab vſufructuario vtrùm hæres repetere poſſit expenſas, ſi quas feciſſet in conſeruatione fructuum, qui tempore cedentis legati vſufructus pendebant. n. 17. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum an concurrat in vſufructu cum legatario, legatariis, quibus prædia aliqua ſpecialiter ſunt legata. num. 5. & 6 p. 179. -  Et Baldi opinio refertur, fundamentis eius remiſſiuè reſpondetur, & contraria ſententia Bartoli magis probatur. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum, an concurrere debeat in vſufructu cum legatario, vel legatariis, quibus ſpecialiter prædia legantur, ſi teſtator expreſſerit, quòd vſufructuarius habeat vſumfructum eorum prædiorum. num. 8. & 4. ſeqq. pag. 180. -  Et opinio Pauli de Montepico, nouè, & verè taxatur. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum, an concurrat in vſufructu cum legatario, cui ſpecialiter alicuius prædij vſusfructus legatur. num. 13. ibid. -  Cum vſufructuario omnium bonorum, vtrùm hæres inſtitutus concurrere debeat in vſufructu? num. 17. ibid. -  Quid, ſi hæres inſtitutus fuerit in omnibus bonis pleno iure, aut in omnibus bonis mobilibus, & immobilibus, iuribus, & actionibus præſentibus, & futuris. num. 18. & 19. p. 181. -  Item quid, ſi inſtitutus fuerit in omnibus bonis ſimpliciter, alio non adiecto. num. 20. ibid. -  Et ibi exponditur in terminis Hyppoliti Riminaldi conſ. 633. ex num. 20. cum. multis ſeqq. lib. 6. & de opinione illius & nouè, & verè dubitatur, & num. ſeqq. ibid. -  Cum vſufructuario, cui in codicillis legatus eſt vſufructus omnium bonorum vtrùm hæres in teſtamento inſtitutus concurrere debeat in vſufructu. num. 22. & 23. ibid. -  Vbi Hieronymi Gabrielis ſententia in conſ. 102. num. 4. lib. 1. probatur; contraria Menochij taxatur, & fundamentis illius nouiter, & acutè reſpondetur. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum, vtrùm habere debeat vſumfructum fundi ſimpliciter, & ſpecialiter alteri legati, ſi teſtator dixerit, quòd vſufructuarius omnium bonorum conſequatur totum, & integrum vſumfructum. num. 24. p. 1. -  Vſufructuarius vtrùm teneatur expenſas litis miniſtrare, ſic, vt nec repetere illas poſſit, quando mouetu reſpectu vſusfructûs tantùm, aut tota pertinet ad vſumfructum. num. 3. p. 2 -  Vſufructuarius an teneatur circa lites expendere, cum lis mouetur ſuper proprietate. num. 4. ibid. -  Et Guill. de Cuneo opinio nouè expenditur per Authorem, & Communis contraria probatur. num. 4. ibid. -  Defenditur Communis, quæ circa expenſas litis diſtinguit inter vſufructuarium ex diſpoſitione legis, & cum qui habet vſumfructum ex diſpoſitione hominis, & Arij Pinelli, atque Ludouici Molinæ contraria opinio taxatur. num. 5. ibid. -  Vſufructuarius vtrùm expenſas præſtare debeat de proprio, cum lis mouetur, qua de perpetua rei vtilitate tractatur. num. 6. pag. 209. -  Vbi communis defenditur, & Guill. de cuneo diſtinctio iuxta communem ſententiam declaratur. nu. 6. ibid. -  In vſufructuario legitimo, ex diſpoſitione legis quoad expenſas, quæ in ædificando, aut in reficiendo conſiſtunt, eadem ratio militat, quæ in aliis vſufructuariis: & in omnibus obſeruanda ratio magnæ, vel modicæ expenſæ. num. 1. p. 210. -  Circa onera, atque expenſas, quas vſusfructuarius ſubire tenetur, præcipua ratio habenda eſt ex nonnullis iuribus, quæ præcitantur. num. 2. ibid. -  Vſufructuarius in reficiendo, aut in ædificando, quas expenſas facere teneatur. num. 4. ibid. -  Vſufructuarius quo iure, aut remedio recuperare poſſit à proprietario impenſas magnas factas in reficiendo, vel in ædificando? remiſſiuè. num. 5. ibid. -  Ad vſufructuarium indiſtinctè pertinet impenſa, etiam magna colligendorum fructuum gratiâ facta. n. 8. ibid. -  Vſufructuario parua impenſa ita ex officio incumbit, vt eius nomine nihil repetere poſſit, etiamſi ea duret vltra ius eius. num. 10. ibid. -  Ad vſufructuarium pertinent onera quamplurima, etiamſi modica non ſint, collectæ, gabellæ, penſiones, canones, tributa, & aliæ præſtationes temporales quæ ratione poſſeſſionis, vel fructuum ſoluuntur. num. 14. p. 211. -  Ab vſufructuario, emphyteuta, & ſimilibus, cenſus ſuper re impoſitus debetur, nec poteſt conuentus ſe eximere à iudicio per nominationem Domini directi. num. 16. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum tenetur alere familiam, atque eos quos teſtator defunctus alere tenebatur. num. 17. ibid. -  Vſufructuarius vtrùm teneatur prædicta onera ſubire quando vſusfructus legatum ſolutis oneribus, inutile eſſet futurum. num. 18. ibid. -  Vbi quorundam diſtinctio refertur, & ſententia Authoris proponitur. num. 19. p. 212. -  Vſufructuarius pro refectione rei, ſi quid vltra modicam expenſam facit, repetit à proprietario, numer. 1. ibid. -  Vſufructuarius, quando impenſa magna neceſſaria eſt vtrùm teneatur ante omnia impendere, & poſteà repetere à proprietario; an verò à principio, antequam impendat, poſſit compellere proprietarium, vt ſibi pecuniam erogandam præſtet, vel quòd ipſe impendat ex num. 2. cum ſeqq. p. 203. -  Vſufructuarius iure vſufructûs priuatur, atque ad intereſſe tenetur, ſi nolit reficere, quando ad eum ſpectat onus refectionis. num. 7. & ſeqq. ibid. -  Vſufructuarius ſi velit immodicè expendere pro refectione rei, an neceſſe habeat, vt repetat magnam impenſam, antequam expendat, denuntiare domino, dato quòd expenſa neceſſaria fuerit. num. 11. ibid. -  Et Caſtrenſis ſententia refertur, & meliùs quàm hactenus declaratur. num. 11. ibid. -  Vbi in propoſito dubio Bartoli ſententia recipitur, & meliùs quàm hactenus comprobatur. num. 11. p. 213. -  Vſufructuarius omnium bonorum, ſi aliquid pro hæreditate ſoluit, etiam non certio rato hærede, tanquam procurator, ſeu negotiorum geſtor hæredis repetit, num. 13. ibid. -  Dummodò talis ſolutio vtilis ſit hæreditati ipſi. num. 14. ibid. -  Vſufructuarius circa expenſas neceſſarias repetendas, bonæ fidei poſſeſſor eſt. num. 14. ad finem, & num. 16. pag. 215. -  Vſufructuarius pro expenſis retinere poteſt rem, & eam non relaxare, donec ſit ſatisfactus. num. 17. ibid. -  Vſufructuarius pro expenſis retinere poteſt rem, & eam non relaxare, donec ſit ſatisfactus. num. 17. ibid. -  Vſufructuarius vtrùm neceſſarias, vtiles, & voluptuarias expenſas, atque meliorationes repetat ex nu. 7. vſque ad num. 13. p. 135. & num. 18. & ſeqq. vſque ad num. 24. p. 215. -  Vſufructuctuarius, necnon etiam maritus, emphyteuta, ac alius quicunque, qui ratione alicuius tituli apti ad acquiſitionem fructuum, recipit fructus, quantumcumque titulus reuocabilis ſit, non tenetur fructus cum meliorationibus compenſare: quòd latiùs exornatur, atque declaratur remiſſiuè. num. 24. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum legata ſoluere non tenetur, ſecundùm opinionem Bartoli, quæ probatur communiter, & per Authorem explicatur. num. 3. & 4. pag. 216. -  Et ad omne legatum generis vel ſpeciei extenditur, ibid. -  Vſufructuarius legitimus, qualis eſt paterfamilias, qui ex legis diſpoſitione vſumfructum obtinet, qualiter differat, aut conueniat cum reliquis vſufructuariis, quoad ſolutionem legatorum. num. 5. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum non adit hæreditatem, & non contrahit, neque contrahere poteſt, neque hæres eſt, ſed ſingularis quidam ſucceſſor. num. 7. pag. 217. -  Vſufructuarius non repreſentat perſonam defuncti. num. 9. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum, ſecundùm opinionem communem & veram, ex redditibus vſusfructûs præſtare tenetur annua legata. num. 10. ibid. -  Et per legatum annuum, cenſetur iniunctum reale onus redditibus, aut fructibus teſtatoris, & conſequenter de fructibus ſolui debet annuum legatum. num. 11. & 12. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum ſoluere non debet annua legata, quando vſusfructus remaneret inutilis, ſi legatum annuum ſolueretur. num. 13. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum, annua legata ſoluere non tenetur, quando apparet expreſsè vel ex coniecturis probabilibus teſtatorem aliter voluiſſe, num. 14. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum, ſoluere non tenetur annua legata, ſi teſtator dixerit, quantitatem annuam relictam ab hærede præſtandam. num. 16. ibid. -  Et legatum annuum ſoluendum bonis teſtatoris debetur ab hærede, non ab vſufructuario. num. 17. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum, ſimplicia etiam legata, vel vnica ſoluere renetur, atque reliqua onera hæreditaria ſubire, cùm ita ex mente, aut voluntate teſtatoris colligitur. num. 19. ibid. -  Vſufructuarius rerum particularium annua legata ſoluere non tenetur. num. 20. ibid. -  Vſufructuarius, ſi certarum, rerum legatus ſit vſusfructus, non tenetur ad onus æris alieni ſoluendum item, ſi legatus eſt vſusfructus bonorum mobilium, & immobilium, vel partis eorum, & multò fortiùs ſi legatur res certa pleno iure proprietatis, & vſusfructus. num. 1. 2. & 3. p. 218. -  Vſufructuarius quartæ, vel quintæ partis bonorum, non poteſt conueniri, nec abſolutionem æris alieni tenetur. num. 4. ibid. -  Vſufructuarius tertiæ, quartæ, vel quintæ partis hæreditatis tenetur ad æris alieni pro ea parte ſolutionem, ex communi Doctorum ſententia. num. 5. & ſeqq. ibid. -  Vſufructuarius quotæ hæreditatis non tenetur ſoluere æs alienum, ex ſententia quorundam, quæ defenditur per Authorem. num. 9. & ſeqq. p. 219. -  Vſufructuarius omnium bonorum tenetur ſoluere æs alienum, ex ſententia Bartoli. num. 17. ibid. -  Nonnulla iura, quæ adduci ſolent pro opinione Bartoli, minimè probant illam. num. 18. ibid. -  Et defenditur ex communi ſententia contra Bartolum vſufructuarium omnium bonorum non teneri ad ſolutionem æris alieni, ſed hæredem ipſum, prout explicatur. ibid. -  Contra vſufructuarium omnium bonorum pro ære alieno, vel pro debitis teſtatoris executio petenda non eſt, ſed aduersùs hæredem, ſeu hæreditaria bona. num. 20. p. 220. -  Vſufructuarius omnium bonorum, an teneatur impenſas funeris, & infirmitatis perſoluere? num. 25. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum, vtrùm credita hæreditaria exigere poſſit. num. 27. p. 221. -  Item an fructus nominum, ſeu ſortis. num. 28. ibid. -  Penes vſufructuarium omnium bonorum, an penes hæredem remanere debeant inſtrumenta, & aliæ ſcripturæ. num. 29. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum, ſolutis debitis, & ſatisfacto teſtamento, omne aliud, quod ſupereſt ex patrimonio, & bonis defuncti, habere debet pro tempore viræ ſuæ ad vtendum, fruendum, & vſufructuandum. num. 1. ibid. -  Vſufructuarij morte, naturalis poſſeſſio finitur, quæ apud eum erat, & ciuilis poſſeſſio proprietarij ipſo iure ad ſe trahit illam naturalem, quæ erat penes fructuarium. num. 7. p. 224. -  Et plenè explicatur, qualiter vſufructuarij morte vſusfructus finiatur. cap. 61. per. totum. p. 223. -  Vſufructuario mortuo, vſusfructus conſolidatur cum proprietate ipſo iure, nec eſt neceſſe, quod proprietario reſtitutio aliqua fiat. num. 8. p. 224. -  Vſufructuarius ex qua poſſit præſcribere poſſeſſione, vel quaſi? remiſſiuè. num. 3. p. 246. -  Vſufructuarius præſcribere non poteſt proprietatem, nec etiam eius hæres. num. 19. p. 248. -  Vſufructuarius alienare non poteſt, nec cedere vſumfructum, ſiue ius vſusfructûs, commoditatem verò ſic, ex ſententia communi. quæ improbatur. num. 7. 11. & 17. pag. 249. & 250. -  Vſufructuarius alienans vſumfructum ſimpliciter, vel ius vſusfructûs, intelligitur in dubio alienare commoditatem tantùm, licèt ſe vendere vſumfructum, vel ius vſusfructûs dicat; idque ex ſententia quorumdam, vt actus valeat, & pœna euitetur. num. 8. ibid. -  Contrà tamen ex ſententia quorundam, de qua vide, num. 9. & 17. vbi materia hæc meliùs, quàm hactenùs explicatur. ibid. -  Vſufructuarius impunè poteſt, ac iure ipſo vſumfructum, quem habet, ſiue ius vſusfructûs alienare, & contrà docentes legibus ipſis contrarij exiſtunt. num. 15. p. 251. -  In propoſito nonnulla nouiter conſiderantur per Authorem. num. 16. ibid. -  Vſufructuarius omnium bonorum, agere non poteſt contra hæredem vniuerſaliter inſtitutum ad exigendum quod ipſe hæres teſtatori debebat, nec vſumfructum eius. num. 3. p. 258. -  Vſufructuarius reficere non poteſt opus deſtructum, aut exuſtum, vt vſufructu vtatur, aut fruatur. num. 7. pag. 260. -  Vſufructuarius locationi authoris ſtare non tenetur, imò conductorem expellere poteſt. num. 1. & ſeqq. pag. 263. -  Idque procedit ſiue vſufructuarius ſit particularis, ſiue omnium bonorum. num. 7. & 8. ibid. -  Vſufructuarius ſi incipiat exigere, vel recipere penſiones, ex hoc ſibi præiudicium generat, & per factum tacitam acceptationem cogetur ſtare colono, num. 15. ibid. -  Vſufructuarius, ac alius ſingularis ſucceſſor locationi aurhoris ſtare tenetur, ex quo penſiones debitas receperit, quia eo ipſo vide locationi conſenſum acommodaſſe. num. 16. ibid. -  Vſufructuarius poteſt locare alteri vſumfructum, vel res fructuarias. num. 18. p. 265. -  De vſufructuario locante res fructuarias, & mortuo eo, pendente tempore locationis, ad quid, & qualiter poſſit aduersùs hæredes eius agi: qualiter etiam ſuccurratur conductori circa expenſas; & multis aliis quæſtionibus in propoſito neceſſariis, atque materia l. ſi quis domum, §. 1. ff. locati, latiſſimè actum remiſſiuè. num. 19. ibid. -  Vſufructuarius ratione communionis non poteſt retrahere proprietatem venditam. num. 37. p. 268. -  Vſufructuarius ſi conducat à proprietario ignoranter, an valeat conductio. num. 42. p. 269. -  Vſufructuarius quando decedit, ſi fructus iam percepti ſunt, benè percepti cenſentur, & adhaeredem eius perrinent, ſic vt in eis nullo modo moleſtari poſſit: ſed nondum percepti, etiam maturi, & proximi perceptioni ad proprietarium ſpectant, ſic vt in eis hæres vſufructuarij ſe intromittere non poſſit, nec debeat haberi ratio temporis, quo eo anno vſufructuarius vixit. num. 1. & ſeqq. p. 276. -  Vſufructuarius cùm decedit fructibus nondum perceptis, quare fructus hæredibus eius non debeantur? num. 3. p. 277. -  Vſufructuarius non facit fructus ſuos ratione naturalis poſſeſſionis, ſed ratione iuris percipiendi, quod habet, deductum in exercitium cum ſeparatione à ſolo. num. 4. ibid. -  Vſufructuarius cùm decedit pẽdentibus fructibus, licèt fructus non debeantur hæredibus eius, tamen impenſas factas percipiendorum fructuum gratiâ repetere poſſunt hæredes ipſi, ac ſubinde fructus quoque retinere, quouſque ſoluantur. num. 5. ibid. -  Vſufructuario quare non detur condictio furtiua ad petendos fructus à fure ſublatos. num. 9. ibid. -  Et redditur vera ratio l. ſi. fur. 14. ff. de vſufruct. num. 9. & 13. p. 277. & 278. -  Fructus quando percepti dicantur, vt pertinere debeant ad vſufructuarium, vel hæredes eius? num. 10. & 11. ibid. -  Et traditur verus ſenſus l. ſi vſufructuarius meſſem, 13. ff. quibus modis vſusfructus amittatur. ibid. -  Vſufructuarius, an, & qualiter fructus per ſe, aut cauſaliter cadentes, vel ab alio, nomine proprio, non vſufructuarij perceptos, ſuos faciat? num. 12. ibid. -  Vſufructuario qualiter teneatur proprietarius reſtituere fructus ab alio perceptos, & ab ipſo recuperatos? Vbi Alberici reſolutio probatur. num. 13. p. 278. -  Vſufructuarius dum vixit, ſi petere neglexit fructus non ſuo nomine ab alio perceptos, mortuo eo non poterunt hæredes eius illos petere, nec iure dominij, nec poſſeſſionis ad eos pertinere poſſunt. num. 14. ibid. -  Vſufructuarius ſi decedit fructibus iam collectis per colonum, penſio debita per colonum pertinet ad hæredes vſufructuarij, etiamſi fructuarius deceſſerit, antequam aduenerit dies ſoluendi prædictam penſionem. num. 20. p. 279. -  Ratio eſt, quoniam penſio ſoluenda pro fructibus, eorum loco ſubrogatur, & ipſorum ſapit naturam, ſiue iudicatur eodem modo, ſicut ipſi fructus: vnde diſtinctio, quæ in vſufructuario fit circa fructus, pariter & in penſionibus illorum loco ſubrogatis obſeruanda eſt. num. 21. ibid. -  Vſufructuarius, ſi decedit nondum collectis fructibus per colonum, ſed pendentibus adhuc, penſiones, quæ debentur pro illis, non pertinent ad hæredes eius, num. 22. ibid. -  Quòd ſi fructus partim ſint collecti, & partim non, ſolutio penſionis fieri debet hæredibus vſufructuarij pro rata fructuum collectorum; & pro rata, ſiue parte non collectorum, proprietario, num 23. ibid. -  Et adnotatur nouiter, Doctores nonnullos deceptos circa diſtributionem penſionis. num. 24. ibid. -  Inter vſufructuarij hæredes, & dominum proprietatis pro rata temporis diuidenda eſt penſio quæ pro locatione domûs, vel apothecæ debetur, etiam quòd fructuarius deceſſerit ante tempus ſolutionis. n. 25. ibid. -  Inter vſufructuarium, & colonum, quæ ſit in hac materia æquiparatio, & differentia? & de intellectu textus in §. is verò, Institut. de rerum diuiſione. num. 30. pag. 280. -  Vſufructuario omnium bonorum, vel alicuius partis defuncto, vtrùm hæres eius prætendere poſſit partem in cenſu, cuius ſolutionis dies nondum venit? cap. 78. per totum. ibid. -  Penſio cùm debetur pro fructibus, qui quolibet die percipiuntur, diuiditur pro rata temporis, etiamſi fructuarius deceſſerit ante tempus ſolutionis penſionis. num. 9. ibid. -  Vſufructuarius ſi integrum cenſum ante ſolutionis diem recepit, eius hæres proprietario tenetur ſuam ratam reſtituere. num. 10. ibid. -  Vxor. -  De vxore tranſeunte ad ſecundas nuptias: vide ſupra, litt. M. verbo, Mulier. -  Vxori donata contemplatione mariti, & ècontra, an debeant reſeruari quoad proprietatem filiis prioris matrimonij, ſi ſecundæ contrahantur nuptiæ. nu. 24. pag. 13. -  Vxor tranſiens ad ſecundas nuptias, non amittit vſumfructum non ſimpliciter, ſed donec, quandiu, & quouſque ipſa vexerit, ſibi relictum. num. 128. p. 23. -  Vxori ſi vſusfructus omnium bonorum legatum ſub conditione relinquatur ſi caſtè, & honeſtè vixerit, an perdatur per ſecundas nuptias, vbi duæ communes contrariæ referuntur; earum concordia reiicitur, & Bartoli ſententia probatur. num. 129. ibid. -  Vxor vſufructuaria bonorum mariti relicta, donec, quouſque, & quandiu caſtè, & honeſtè vixerit, & non nupſerit, aut vitam vidualem ſeruauerit, an peſ tranſitum ad ſecundas nuptias vſumfructum perceptum teneatur reſtituere, & à quo tempore fructus percipiens non faciat eos ſuos, remiſſiuè, plenè tamen, & diſtinctè tractatum. num. 130. ibid. -  Vxor conſtante matrimonio triplicis generis bona habere poteſt: Dotalia, ſimplicia, & Paraphernalia, num. 16. p. 39. -  Et de bonis paraphernalibus, fructibus eorum, & praxi quoad illa de iure huius Regni obſeruanda, plenè agitur remiſſiuè. num. 17. ibid. -  Vxor an ſit vera domina dotis conſtante matrimonio, an maritus? cap. 4 per totum. ibid. -  Vxori maritus delicto ſuo præiudicare non poteſt in dote, & bonis mariti confiſcatis, vxor dotem ſuam ſaluam habere debet. num. 55. p 44. -  Vxor inſtituta in vſufructu omnium bonorum donec vixerit, nullo alio hærede ſcripto poſt mortem eius, cenſetur hæres inſtituta in totum, ſiue detracta certæ rei mentione, totam ipſam hæreditatem conſequetur: poſt mortem tamen tenebitur reſtituere illam venientibus ab inteſtato, quorum fauore fideicommiſſum inductum cenſetur. num. 45. p. 60. -  Et hanc reſolutionem de iure communi communiter receptam, de iure Regio immutatam non eſſe noua Authoris conſideratio in hac materia. num. 46. p. 61. -  Vide alia in propoſito cap. 8. p. 57. & ſeqq. & latiùs ſuprà littera, V. verbo, Vſusfructus. -  Vxor in accuſatione mortis mariti, hæredibus ſcriptis, & omnibus conſanguineis præferri debet, etiamſi hæres non ſit, nec vſufructuaria. num. 7. p. 162. -  Vxor ſi cum filiis concurrat ad accuſandum mortem mariti, quis eorum præferendus ſit? num. 8. & num. ſeqq. ibid. -  Vxorum amor circa maritos maximus: & de illo actum remiſſiuè. num. 15. ibid. -  Vxor non eſt præferenda filiis in accuſatione mortis patris, filij potiùs eidem ſunt præferendi, vel ſaltem æquale ius habent, ſimúlque debent ad accuſationem admitti, ex ſententia Authoris, quæ verior videtur. num. 18. & ſeqq. p. 163. -  Vxor non eſt ſanguinea, nec propinqua mariti. num. 28. ibid. -  Lex, quæ vxorem admittit ad accuſandam mortem mariti, exorbitans eſt, atque ex priuilegio ſpeciali conceſſa; ideo extendit non debet, vt filiis præferatur. num. 35. p. 164. -  Vxor relicta domina, & vſufructuaria, vel vſufructuaria tantùm, aut vſufructuaria & gubernatrix omnium bonorum ſi filij hæredes inſtituti ſint, ex conſuetudine vulgari communiter obſeruata, duntaxat conſequitur alimenta, & præeminentiam illam, quam viuente marito teſtatore obtinebat, non autem vſumfructum formalem. num. 6. p. 172. -  Et vulgaris conſuetudo, quæ filiis hæredibus inſtitutis alimenta tantùm atque præeminentiam quandam tribuit vxori in domo mariti, multis modis ampliatur, & declaratur remiſſiuè. num. 7. p. 173. -  Vxor relicta domina, & vſufructuaria, an futura ſit vſufructuaria, vel alimentaria tantùm à coniecturata voluntate teſtatoris pendet, & tota hæc diſputatio coniecturalis eſt. num. 8. ibid. -  Et ex eo, quòd vulgaris conſuetudo in voluntate teſtatoris fundatur, deducitur quòd maritus vxore vſufructuariâ relictâ in tantum filiis præiudicare noluerit. num. 9. ibid. -  Vxor relicta domina, & vſufructuaria, filiis etiam hæredibus inſtitutis, integrum, & formalem vſumfructum conſequitur, ſi ex verbis, vel ex coniecturis voluntas teſtatoris probari poſſit. num. 10. ibid. -  Legitima debetur filiis ſimul cum vſufructu, nec in ea vxor vſumfructum conſequi poteſt, etiamſi à teſtatore relicta fuerit vſufructuaria omnium bonorum, num. 11. ibid. -  Vxor relicta domina, & vſufructuaria, filiis etiam hæredibus inſtitutis, integrum, & formalem vſumfructum conſequitur in multis caſibus, qui ad limitationem conſuetudinis vulgaris remiſſiuè adducuntur. num. 12. ibid. -  Legatum vſusfructûs omnium bonorum ſtantibus filiis, vel deſcendentibus legitimis, vxori factum, de iure huius Regni valebit tantum in quinta parte, de qua parentes diſponere poſſunt, nec compenſabitur æſtimatio vſusfructus aliarum quatuor partium, in quibus non valet legatum vſusfructûs, cum proprietate dictæ quintæ partis. num. 14. ibid. -  Niſi conſtiterit manifeſtè voluiſſe teſtatorem, quòd prædicta compenſatio fieret, vt explicatur. num. 15. ibid. -  Vxori relictum legatum vſusfructûs omnium bonorum, ſtantibus legitimis, deſcendentibus, vt rùm de iure huius Regni continere debeat alimenta iis caſibus in quibus de iure communi ex conſuetudine vulgari continebat illa: noua Authoris conſideratio in hac materia. num. 16. ibid. -  Vxor relicta domina, & vſufructuaria omnium bonorum, ſi filij & extranei ſimul hæredes inſtituti ſint, de iure communi ex coniecturata voluntate teſtatoris, pro parte, in qua filij hæredes ſunt, habebit alimenta, ſed pro parte extraneorum, verum & formalem vſumfructum conſequetur; ſed de iure huius Regni aliter obſeruandum, noua Authoris conſideratio in hac materia. num. 17. & 18. p. 174. -  Vxori, ſtantibus aſcendentibus, vſusfructûs omnium bonorum legatum relictum, tantùm valet de iure huius Regni reſpectu vſusfructûs tertiæ partis bonorum: aliter de iure communi, prout. num. 19. & 20. ibid. -  Vxor relicta vſufructuaria in aliquibus bonis particularibus, & non in omnibus, de iure communi integrum conſequitur vſumfructum in illis, etiam filiis hæredibus inſtitutis: ſed de iure huius Regni demùm ſi vſusfructus dictorum bonorú particularium non excedat vſumfructum quintæ partis bonorum noua, & Vera Authoris conſideratio in hac materia. num 21. & 22. ibid. -  Vxor inops, & indotata (ſi maritus diues ſit & ille prædecedat) ſuccedere debet ab inteſtato, ex teſtamento, & contra teſtamentum in quarta parte bonorum ipſius: cum diſtinctione, quæ adhibetur. num. 23. ibid. -  Et de materia textus in Authent. prætereà, C. vnde vir & vxor latiſſimè agitur remiſſiuè. num. 24. & tribus ſeqq. ibid. -  Vxor vera cenſetur vſufructuaria, non alimentaria tantùm, cùm teſtator inſtituto hærede extraneo, ipſam relinquit vſufructuariam. num. 28. p. 175. -  Et qui dicantur hæredes extranei in propoſita ſpecie? & de opinione Menochij circa aſcendentes. num. 29. ibid. -  Et Menochius commendatur, qui in propoſito octo caſus principales diſtinxit, & ita plenè, & diſtinctè materiam hanc proſequutus eſt, vt aliquid ampliùs adiicere neceſſariò non fuerit. num. 31. ibid. FINIS D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR I.C. NOBILISSIMI; OLIM COMPLVTENSIS academiæ antecessoris primarii; Poſtmodùm in Gallæciano, Hiſpalenſi, & Granatenſi Auditoriis, Regiíſque Curiis, ſucceſſiuè Senatoris Ampliſſimi; Demum in Supremo Dominicæ Rei, ſiue Patrimonij Regij Senatu Conſiliarij præſtantiſſimi; QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER SECVNDVS: IN QVO QVÆSTIONES VARIÆ, ATQVE VSVI FORENSI admodùm vtiles, imò neceſſariæ; accurata manu, & methodo practica elaboratæ congeruntur. OPVS REVERA PRAGMATICIS FORENSIBVS vtiliſſimum, cum Summarijs, & Indicibus, ad ſubleuandum Lectoris laborem, opportunis: Nunc recèns Typis Lugdunenſibus editum, ab innumeris veteris prælimendis expurgatum, & Characterum varietate diſtinctis allegationibus non mediocri labore adornatum, LVGDVNI, Sumptib. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet. M. DC. LVIII. cvm privilegio regis. ARGVMENTA OMNIVM CAPITVM, QVÆ in hoc Libro Secundo continentur, Vbi dilucida traditur, & diſtincta ſumma, rerum omnium, maximè earum, quæ notabiliores ſunt, ac in vnoquoque capite præcipuè tractantur. -  Cap. I. INteresse lucri ceſſantis, & damni emergentis, à quo, & quando licitè peti poſſit; an ex conuentione, vel citra conuentionem; ex culpa, aut mora debitoris tantum, vel abſque culpa, & mora. Vt petatur, an debeat eſſe certum, & quando dicatur certum. Item, an requiratur quòd petens ſolitus ſit negotiari cum pecunia, vel non: Et quomodo illud probetur, deducatur, & conſideretur; & quid neceſſario probandum ſit ab agente. Diligens quidem, & accurata explanatio: vbi quæ ab aliis hactenus dicta ſunt, & ſcripta, diſtinctione & reſolutione explicantur; ſic vt quærendi alibi neceſſitas ampliùs non immineat; & materia iſta ſingulari ordine compoſita, & dilucidè magis, quàm antea erat, reſoluta proponitur; ac denique nonnulla, & nouiter, & verè adnotata per Authorem traduntur. pag. 1. -  Cap. II. Fideicommiſſum, vel primogenium ſic relictum, vt deſcendentes per virilem ſexum, aut de virili, à virili, per lineam maſculinam, vel de linea maſculina vocentur, vtrùm fœminis per lineam maſculinam deſcendentibus debeatur: vbi quæ ab aliis hactenus ſcripta erant, breuiter recenſentur in vnum: Peregrini, Prętis, Manticæ, Menochij, Angeli Matheacij & aliorum traditiones diſcutiuntur; ac demum Ludouici Molinæ in Hiſpanorum primogeniis ſententia, ita demum admittitur, ſi agnationi conſultum fuiſſe probetur; aliàs, & nouè, & ſubtiliter, verè tamen impugnatur; & nonnulla adnotantur per Authorem, quæ (vt videbis lector) non erant antea ſic ſcripta. p. 10 -  Cap. III. Ioannis Andreæ ſententia in addit. ad Specul. in tit. de obligat. & ſolut. in princip. ſuper rubr. col. 1. quod promittens ſe obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente conueniri poſſit ſtatim, ac ſi de præſenti ſe obligaſſet, quia inutilis circuitus eſt vitandus, an, & in quibus terminis procedere poſſit. Vbi quæ ab aliis hactenus ſcripta ſunt, breuiter & dilucidè recenſentur, legibus huius regni applicantur, & nonnullis diſtinctè magis, quàm antea erant, adnotatis; res iſta breuitate, & diſtinctione explicatur. p. 14. -  Cap. IV. Fœminæ primogenitæ: qualiter ad maioratus ſucceſſionem admittantur, Vel non; propter maſculos eiuſdem lineæ, & gradus, aut etiam remotioris quando excludantur: agnationis conſeruandæ rationem, ex quibus videantur maioratus inſtitutores habuiſſe: maſculorum vocatio, quando in hominum. diſpoſitionibus cenſeatur facta, agnationis conſeruandæ, aut prælationis inducendæ gratia: qualitas maſculinitatis in certis gradibus, ſubſtitutionibus, aut perſonis expreſſa, an, & quando in aliis repetita cenſeri debeat, vel non: vbi de contrarietate conſiliorũ Abbatis Ananiæ, & aliorum accuratè, & plenius quàm antea erat, tractatur. Deinde repetitio qualitatis, vel conditionis adiectæ præcedentibus, quando dicatur, vel præſumatur fieri ad ſequentia: & qualitatum præcedentium repetitio ex quibus cauſis, aut dictionibus, vel rationibus induci, aut ceſſare debeat, plena, & diſtincta manu tractatum proponitur: Authorum ferè omnium, qui hactenus in propoſito ſcripſerunt, ſententiæ, & opiniones ſuo ordine, breuiter tamen, & diſtinctè recenſentur in vnum; & multa dilucidè, & nouiter adnotantur per Authorem, quæ originali & aſſidua librorum lectura digeruntur, nec erant ab alio hucvſque ſic explicata. p. 16. -  Cap. V. Ad l. omnes, & l. bene à Zenone. C. de quadrien. præſcript. vbi quæ hactenus in propoſito earum ſcripſerunt Doctores in mille locis, breuiter recenſentur in vnum: nonnulla verò, quæ nec abſolutè, nec diſtinctè explicarunt, dilucidè & eleganter magis, quàm antea erant, enucleata traduntur. Deinde, vtrùm in damnum. minorum, Eccleſiarum, & clericorum, laicorum etiam in terris Eccleſiæ, aut de iure Canonico procedant, diligenti manu diſcutitur, Laurentij de Pinu reſolutio, in conſilio 90. num. 9. (ad quam nullus hucvſque animaduertit in hac materia) nouiter, & verè impugnatur, atque in propoſito quamplurima vltra alios ab Authore adnotantur. Vulgatum denique Doctorum aſſumptum, Piæ cauſæ fauendum, atque in dubio iudicandum pro illa: multis remiſſiuè exornatum; & ibidem, quæ dicatur pia cauſa, cum multis exemplis, latè etiam declaratum remiſſiuè. pag. 33 -  Cap. VI. De captatoria voluntate, item de ea, quæ in arbitrium alterius, vel in liberam cuiuſque voluntatem confertur: dilucida, & abſoluta, breuis tamen, & diſtincta interpretatio traditur: communes ibidem DD. reſolutiones expenduntur; legibus huius regni nouiter applicantur; & in effectu res iſta ad praxim expeditius quàm antea erat, declarata relinquitur. Deinde ad quæſtionem infertur, vtrum meliorandi aliquem ex filiis, vel nepotibus facultas in voluntatem alterius à parentibus poſſit committi. Quid ſi dictum ſit, Melioro vnum ex filiis meis, quem vxor mea, vel alius elegerit: vel, Concedo facultatem vxori meæ, vel alteri, meliorandi vnum ex filiis, vel nepotibus meis: ſiue, Vxor mea, vel alius, ſi voluerit, melioret vnum ex filiis meis; aut, Ex tertia, & quinta bonorum parte, ſi velit, in aliquem ex filiis meis primogenium inſtituat. Quid denique ſi non deſignata melioratione, neque qualitatiuè, neque quantitatiuè, arbitrio, vel ad arbitrium alicuius vnum, ex filiis ſuis meliorari teſtator dixerit. Vbi quæ ab aliis dicta erant hucvſque, breuiter recẽſentur; & nonnullis nouiter, & melius quàm hactenus adnotatis, vera, & diſtincta reſolutio traditur, &. l. 31. Tauri, germanus ſenſus detegitur. pag. 40 -  Cap. VII. Pater meliorans filium, aut deſcendentem alium in Tertio bonorum ſuorum, ſi in vocationibus, grauaminibus, aut ſubſtitutionibus non ſeruauerit ordinem, & formam, quæ in l. 27. Tauri, ſtatuitur, vtrum melioratio in totum corruere debeat, an verò reducenda ſit ad ordinem, & formam in ea lege præſcriptam: vbi nonnullis ab Authore nouiter adnotatis, Scribentium huius regni ſententia profertur; & vltra eos, duo caſus principales conſiderantur, quibus propoſitum dubium & verè, & dilucidè magis, quàm antea erat, remanet explicatum. Ac denique in ea materia, An actus qui non valet vt agitur, valere debeat omni meliore modo, quo poſſit: & quando Vtile per inutile vitietur, vel non vitietur, nonnulla dicuntur, & res iſta latiſſimè explicata proponitur remiſſiuè. p. 49 -  Cap. VIII. Legis 2. C. de reſcindenda venditione, remedium, an ex humanitate, vel ex rigore iuris proceſſerit, & quare fuerit introductum? nec per illud intra dimidiam tantùm læſis ſuccurſum ſit. Cur etiam emptori fuerit conceſſa ſupplendi pretij facultas, & eius electioni res relicta? arguta quidem, ſubtilis, & non vulgata diſceptatio, qua poſt incredibilem, & originalẽ ſcribẽtium lecturã, multa adnotãtur, quæ ſic elaborata, aut digeſta nullibi antea erant. p. 52. -  Cap. IX. Inſtantia cœpta cum maioratus poſſeſſore, an, & qualiter tranſeat in ſequentes ipſius maioratus ſucceſſores: Item, an tranſeat in ſingularem etiam rei ſucceſſorẽ in iudiciis realibus. Vbi nonnulla adnotantur ab Authore, quæ pro huius rei explicatione ſilentio prætermitti non poterant; & ab his relinquuntur intacta, qui de Hiſpanorum primogeniis tractarunt. p. 55 -  Cap. X. Ad explicationem primæ, ſecundæ, quintæ, & ſextæ aſſertionis, quarum lib. 1. harum controuerſ. cap. 81. mentio fit per Authorẽ, breuis traditur, ſed non contemnenda interpretatio, in qua (vt videbis) nihil ab alio dictum tranſcribitur, nec etiam aliquid ſcriptum omittitur; & in materia ſubſtitutionum nonnulla & nouiter, & verè conſiderata, in medium proferuntur. p. 57. -  Cap. XI. Filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, an, & quando ex præſumpta teſtantis voluntate, vel ex iuris diſpoſitione comprehenſi dicantur, vt in fideicommiſſis, & primogeniis, etiam excluſis aliis filiis ex legitimo matrimonio natis, ſuccedant. Vbi de matrimonio putatiuo dicuntur nonnulla; Decij ſententia, quam Socinus iunior & alij tuentur, contra Curtium iuniorẽ elegãter, nouè defenditur; & congeſtis in vnum quæ ab aliis in mille locis erãt ſcripta, res iſta dilucidè, & diſtinctè magis quàm hactenus explicatur. p. 60. -  Cap. XII. Liberi in conditione poſiti, an, & quando cenſeantur vocati, vel grauati, & quæ coniecturę vocationem, vel grauamen in re dubia inducant, multíſque in propoſito neceſſariis, plena, atque abſoluta manu actum ab his, qui hoc capite recenſentur in vnum; & ibidem reddita ratio, quare huiuſce rei diſceptatio prætermiſſa ſit ab Authore, in qua ipſe nõ leui, aſſiduo potius, & importuno labore quamplurima euoluerat, & non mediocri diligentia diſtinxerat. pag. 65. -  Cap. XIII. Pater qui vnicum tantùm filium habeat, vtrum tertiæ partis bonorum ſuorum meliorationem facere poſſit, ita vt in ea grauari valeat filius, aut in fauorem deſcendentium, futurorúmve liberorum grauamen, aut fideicommiſſum iniungi: accurata equidem, & diligens explanatio, vbi Scriptorum huius regni ſententia communis, melius quàm antea erat, corroboratur; Ioannis Parladorij in contrarium rationes, & fundamenta nouiter, & verè ſubuertuntur; & multa adnotantur, quæ alibi lector non inueniet ſcripta. Deinde melioratio huiuſmodi facta filio, quem pater vnicum habebat, an conualeſcat, ſi alij filij, vel nepotes viuo patre naſcantur. Quid è contra ſi tempore meliorationis factæ, plures erant filij, aut nepotes ex filiis; tempore autem mortis parentis vnicus tantum filius ſuperſit: vbi etiam traduntur nonnulla, quæ ſic diſtinctè, abſolutè explicata non erant ab alio. pag. 67. -  Cap. XIV. Subſtitutio pupillaris, an ex rigore iuris, vel ex humanitate aut gratia fuerit introducta; non extraordinaria, vulgata potius, & in materia ſubſtitutionum. agitata quæſtio: ſed ab Authore luculentiùs forſan, & diſtinctè magis quàm antea erat, nunc explicata. Ibidem adnotata nonnulla, ad quæ alij non ſic animaduertunt. Ac denique ſubſtitutio pupillaris, an patris, vel filij teſtamentum, ſiue an duo teſtamenta dicantur, vel vnum; optimè, & breuiter declaratum. p. 74. -  Cap. XV. Subſtitutio pupillaris quare introducta, curioſa magis in ſcholis, quam in praxi neceſſaria quæſtio; nunc tamen breuiter, & dilucidè magis quam antea fuerat, explicata. p. 76. -  Cap. XVI. De inſtrumentorum authoritate, & fide, tam quæ originalia, quàm quæ exẽplaria ſunt. Item de his, quæ in ipſorum confectione, vt ſolemnia ſint, interuenire debent. Qualiter, & per quos teſtes impugnari poſſint. Quibus ex cauſis ſuſpecta, aut falſa reddantur, vt non, vel minus probent. Aduerſus ſuſpiciones falſitatis quaſcunque, quibus rationibus defendantur. Ac deniq; de protocollis, ſeu regiſtris, nonnulla breuiter, & diſtinctè traduntur in hoc capite, quæ vtilia ſunt, & in praxi frequenter contingunt, nec abſque ingenti, & aſſiduo Scribentium omnium ſtudio in vnum recenſeri potuiſſent. pag. 77. -  Cap. XVII. Ex l. hæreditas 53. ff. de petitione hæreditatis, vbi quamplurimorũ Authorũ traditiones ex illa lege ſumptæ improbantur; Aliorum verò placita diſtinctè magis, quàm hactenus, explicantur Eum, qui nulla bona reliquit, teſtari non poſſe in effectu, neque eius hæreditatem dici, ſi nihil ſit in quo ſuccedi poſſit, cum Fulgoſio & aliis tuendum, coacta ratione demõſtratur; & veriſſimo eiuſdem legis intellectu adducto, nonnulla & nouiter, & verè adnotantur per Authorem in hac materia, quæ nullus antea ſic conſiderauerat. p. 83. -  Cap. XVIII. Teſtamentum à marito, & vxore, vel à duobus aliis ſimul confectum, vtrùm à ſuperuiuente pro ſua parte, vel in ſolidum reuocari poſſit. Quid in maioratu, aut in melioratione ſimul facta ab eiſdem, tam de iure communi, quàm de iure Regio. Quid ſi ſuperuiuens aliquid conſequutus eſt ex bonis cõiugis prædefuncti. Quid denique de vſufructu, aut de fructibus ab eodem perceptis in caſu reuocationis, vel an hæreditatis aditione, fructuùmve perceptione, ſuperuiuens videatur onus non reuocandi diſpoſitionem ſibi impoſitum, agnouiſſe; & de aliis inultis, prædictis cõnexis, quæ eſſe vulgata, & multis in locis tractata fatetur Author; ideo tamen eorũ diſpurationem prætermittere noluit, vt accurata equidem, & diligenti explanatione, quæ hactenus in propoſito ſcripta erant ab aliis, hoc loco receſeret in vnum & alibi quærendi labore in futurum cæteros excuſaret; tum etiam, vt dictis adhuc quamplurima & nouiter, & verè adiiceret, quæ diſtinctè ſic, & dilucidè explicata, ſuóque ordine compoſita, nullibi antea erant. p. 87. -  Cap. XIX. Frater in quibus caſibus querelare poſſit teſtamentum fratris, in quo turpem, aut inhoneſtam perſonam inſtituit. Turpi perſona inſtituta, an in totum, vel vſque ad legitimam tantum reſcindi teſtamentum debeat. Text, in authent. ex cauſa, C. de libers præteritis, vtrùm obtineat in hoc caſu. Turpis, aut infamis perſona, quæ in propoſito dici debeat? vulgata equidem, & mille in locis agitata dubia, ſed hactenus nec abſolutè, nec diſtincte ſatis explicata, vt arbitratur Author, qui hoc capite (vt videbis lector) diligenti, & accurata manu ſuperiora omnia pertractauit, Aluari Valaſci conſultationem 17. nouè, & verè improbauit, & Tiberij Decian. Anton. Galeat. Maluaſ. & Ioannis Vincentij Hondedei conſiliis tribus commendatis, nonnulla in hac materia adnotauit, ad quæ cæteri Recentiores hucvſque ſcribentes, non ſic animaduertebant. p. 99. -  Cap. XX. Repræſentatio, vtrùm locum habeat in ſucceſſione maioratus, in quo proximior vocatur, vel continuò admitti ximiores cauetur; vbi quæ hucvſque in propoſito ſcripſerunt alij, ſuo ordine, & diſtinctè recenſentur in vnum; Ludouici Molinæ, & aliorum ſententia, melius quàm antea erat, corroboratur; & nonnullis nouiter, & verè ab Authore adnotatis, dilucida traditur, & vera ratio l. ſi libertus præterito, §. 1. ff. de bon. libert. ad quam (vt videbis lector) cæteri hactenus Scribentes non ſic animaduertebant. p. 106. -  Cap. XXI. Ad explicationem 3. 4. & 7. aſſertionis, quæ ad diuiſionem ſubſtitutionum pertinent, & cap. 81. lib. 1. continentur, breuis traditur & dilucida interpretatio, ſubſtitutionis directæ an quatuor ſint, vel vel quinque ſpecies; vulgaris etiam, an ſit triplex; fideicommiſſaria item, an propriè ſit ſubſtitutio diſcutitur, & nonnulla ab Authore adnotantur, quæ ſic diſtinctè compoſita, atque originali Scribentium omnium lectura elaborata, nullibi antea fuerant. p. 112. -  Cap. XXII. Maioratum ſi quis inſtituens dumtaxat dixerit, Ex bonis meis maioratum inſtituo, ſiue facio, aut volo, quod bona mea iure maioratus deferantur; nec aliud adiiciat, vtrum ex vi verbi maioratus, perpetua maioria inducatur; & quis ordo in ſucceſſione eius obſeruari debeat? Vbi quæ hucvſque in propoſito ſcripta ſunt ab aliis, in medium proferuntur; & Iacobi Simancæ, contra Communem, opinio nouiter deſtructa; nouè etiam, & verè fundamento illius reſpondetur; atque eodem caſu retento, ſi familia ſimpliciter vocetur, vel in fauorem conſanguineorum, aut coniunctorum maioratus inſtituatur, nec certus ſucceſſionis ordo deſignetur, quid fieri debeat explicatur. Quid etiam, ſi de maioratus origine, & inſtitutione per ſcripturam non appareat, ſed per immemorialis præſcriptionis probationem tantum, an perpetuus iudicari debeat in dubio, & quo ſit in eo ordine ſuccedendum. Deinde ſi maioratus inſtitutor, vocato filio, vel conſanguineo aliquo tranſuerſali, aut etiam extraneo, dixerit ſe maioratum inſtituere ex bonis ſuis, ſiue omnia bona ſua, vel aliquam partem eorum proprio teſtamento, vel donatione in aliquem detulerit, ita quod ea obtineat, & habeat titulo, & iure maioratus, nec amplius adiiciat, an perpetuum maioratum inſtituiſſe cenſeri debeat. Quid ſi pater meliorationem Tertij, & Quinti bonorum faciens, vocationes ad deſcendentes ex filiis primo nominatis reſtrinxerit, fiue filios tantum, vel aliquem eorum, & deſcendentes ab eis vocauerit, & bona alienari perpetuò prohibuerit aut alia verba adiecerit, quæ videantur denotare perpetuitatem, verbum tamen vinculi, aut maioratus non expreſſerit, an perpetuus maioratus præſumatur inductus. Præterea, ſi maioratum inſtituens, ad eius ſucceſſionem filium ſuum primogenitum, & eius deſcendentes vocauit, vel maioratum in perſona talis filij, ac deſcendentium inſtituit, ſiue reliquit talia bona tali filio, & eius deſcendentibus, vt illa poſſiderent iure maioratus, vel inter filios, ac eorum deſcendentes maioratum inſtituit, cum vniuſcuiuſque filij, & deſcendentium ſpeciali vocatione; tranſuerſales tamen non vocauit, nec deſcendentes eorum, an perpetuus maioratus inſtitutus cenſeatur inter tranſuerſales etiam, qui ex genere inſtitutoris fuerint; an verò in vltimo deſcendente maioratus extingui debeat? Denique, ſi factis aliquorum filiorum, & deſcendentium ab eis ſpecialibus vocationibus, ad collateralium, vel aliorum vocationes inſtitutor non deſcenderit, dixerit tamen ſuam diſpoſitionem facere fauore generis, & familiæ, & ad conſeruationem illius, vel vt bona perpetuò in ſua familia, agnatione, aut domo conſeruentur; vel ea ratione alienari bona prohibuerit; vtrùm maioratus perpetuus inducatur vltra nominatos etiam in infinitum, maximè ſi ratio hæc adiecta fit in fine diſpoſitionis, aut in principio. Vbi quæ hactenus in præfatis quæſtionibus dici, aut excogitari potuerunt, diligenti, & plena manu enucleata traduntur, multáque adnotarunt per Authorem, quæ ita dilucidè, atque diſtinctè explicata nullibi inuenies, etiamſi omnes vſque ad præſentem diem Scribentes perlegeris. p. 115. -  Cap. XXIII. Inſtrumentum, in quo duo erant obligati, cùm alteri eorum creditor reddiderit, an præſumi debeat liberatio debitoris, cui traditum fuit inſtrumentum, ac etiam coniectura ſumi, quòd eidem donauerit actionem, quæ aduerſus alium debitorem competebat ſibi: vbi Guil. Cunei, Bartol. & aliorum ſententia communiter reiecta, ab impugnationibus immunis redditur: & l. 1. C. de donationibus, deciſione exornata nonnullis; item, an, & quando præſumi debeat, vel non, donatio? pleniſſimè explicatur remiſſiuè: nonnulla nouiter, & verè adnotantur, quibus Menochij, & aliorum conſiderationes contra Bartolum ſubuertuntur, & eiuſdem Bartoli ſententia tuta manet. p. 129. -  Cap. XXIV. Legatum quantitatis in pecuniis ſic relictum, Lego Titio centum, quæ in pecunijs ei præſtari iubeo; aut, Lego Titio centum in pecunijs: vtrum præciſe in pecuniis ſolui debeat, etiamſi pecunia in hæreditate non ſit? vbi Simonis de Prætis diſtinctio, & reſolutio adducitur, (quæ verè Romani, & Iaſonis conſultationibus non probatur) ab Authore nouiter refellitur, & res ſita melius quàm antea erat, explicata relinquitur. Burſati conſil 84. per totum, libro primo, commendatur, vbi plenè, ac eruditè agitur de debitore, qui ex pacto bona ſtabilia loco pecuniarum tradere poteſt: quæ, inquam, & cuius qualitatis bona tradere poſſit, & qualiter ſe habere debeat, vt electionem tradendi, ſi pecunias non habeat, non amictat. Deinde, vtrum hæres cum beneficio legis, & inuentarij, teneatur ſatisfacere legatarijs, aut creditoribus pecuniarum in pecunia, quando hæreditas eſt ſoluendo, etiamſi quantitas pecuniæ ſimpliciter legata fuerit, nec in hæreditate inueniatur pecunia: vbi tres præcipuæ recenſentur Doctorum ſententiæ, quas nullus antea ſic diſtinctè adduxerat. Iacobi de Aren. & Cyni ſententia probatur, argutè, & ſubtiliter corroboratur, multáque adnotantur per Authorem, quæ hactenus ab alio nec dicta fuerant, nec forſan excogitata. Denique agitur de legato certæ quantitatis pecuniæ ſic relicto, vt ex bonis, aut ſubſtantia, vel patrimonio defuncti ſit ſoluendum, an inuito legatario, in pecunia numerata ſolui poſſit? Et caſus Azeuedo occurrens, nouiter declaratur per Authorem; & nonnulla dicuntur de materia l. non amplius, §. cum bonorum. ff. de legatis primo. p. 132. -  Cap. XXV. Contractus ſimulatus, pignoratitius, vel vſurarius, per quæ, & quibus modis probetur; an ex modicitate pretij, ex pacto de retrouendendo, & ex eo, quod emptor, vel venditor ſolitus ſit fœnerari? vel ex pacto de retrouendendo, & modicitate pretij dumtaxat; etiamſi conſuetudo fœnerandi, aut alia coniectura non ſit? Vbi, quæ hactenus in mille locis ſcripta erant ab aliis, plena & diligenti manu recenſentur in vnum: illis etiam adduntur quamplurima; & text. in c. ad noſtram, ae empt. & vendit. (qui eſt fundamentum totius huius materiæ) & in c. illo vos, de pignoribus, ſingulariter, & verè enucleantur, multàque in propoſito nouiter, & diſtinctè adnotata traduntur, quæ (vt videbis lector) importuno, & aſſiduo labore digeruntur, nec vllus antea ſic dilucide, nec abſolutè explicauerat. p. 141. -  Cap. XXVI. Conceſſa facultate, aut commiſſione alicui, vt maioratum in aliquem ex filiis, aut filiabus, quem voluerit, aut quem elegerit, faciat, ſiue inſtituat; an poſſit ipſe filio maſculo prætermiſſo, in filia fœmina maioratum inſtituere? an verò filiis maſculis exiſtentibus, neceſſariò debeat fœminis eos præferre, quamuis inter illos, quem Voluerit, etiam filium natu minorem eligere valeat? Vbi in caſu occurrenti, & Authori comiſſo, conſultatio traditur eiuſdem, qui verè primus omnium in propoſito ſcripſit, & nullo alio cauſam defendente, primam ſententiam proſe tulit (Alij poſtmodùm ſcripſerant, ſed non ita exactè, aut nihil quidem addentes.) Deinde alternatiuæ ſecunda pars, quando cenſeatur appoſita in defectum prioris, vt ordinis potiùs ſit, quàm electionis. Quando etiam liberè accipienda non ſit, ſed limitatiuè tantum, aut ſimpliciter, vt diuerſos gradus conſtituat, tam in fideicommiſſis, quàm in maioratibus, eleganter diſcutitur. L. cum pater, §. à te peto, l. vnum ex familia. §. ſi de falcidia, ff. de legatis ſecundo, l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Senatuſconſult. Trebel. cap. primum, de eo qui ſibi, vel hæredibus, optimè expenduntur, & declarantur: & Ludouic. Molinæ ſententia, quod elector, cui libera facultas eligendi conceſſa eſt, poſſit ad maioratus ſucceſſionem, filiam etiam natu minorem, omiſſo filio primogenito, eligere; & quod Vigore facultatis Regiæ idem poſſit; nouiter improbatur, & declaratur. De verbis etiam enuntiatiuis, an, & quibus caſibus diſpoſitionem inducant, multa dicuntur. Et in effectu circa omnia prædicta, quamplurima maturiùs nunc adnotata traduntur, quæ vtilia ſunt, & in praxi valde conducibilia, nec abſque ingenti ſtudio, & labore, ſic recenſeri potuiſſent. p. 152. -  Cap. XXVII. Ad explicationem aſſertionis 13. & 115. quæ cap. 81. libri primi, continentur; vtrùm, inquam, in formula Galli Aquilij inſtitutio filij per emancipationem irritetur, vt tunc nepos poſthumus admitti debeat, ac ſi mortuus eſſet filius: vbi res iſta breuiter, & abſolutè explicatur; & §. & quid ſi tantum, legis, Gallus, ff. de liberis & poſthumis, verus intellectus adducitur. p. 164. -  Cap. XXVIII. De poteſtate Principis circa tollendum ius quæſitum, ſiue à lege, ſiue ab hominis diſpoſitione proueniat; vel circa tollendam, aut mutandam, ſiue reuocandam teſtatoris voluntatem quoad fideicommiſſa, & maioratus, legèſque, & conditiones illorum; & qualiter in his diſpenſatio, vel mutatio impetrari debeat; & ab ipſomet Principe, contra teſtatoris, vel ad eius voluntatem, an poſſit aliquis habilitari, vt in fideicommiſſo, aut maioratu ſuccedat; vel relicta in vnum vſum, an Principis decreto poſſint commutari? Vbi in propoſito eorum omnium, quamplures Authores congeruntur in vnum ac inter alios, Antonius Gabriel, Didacus Couarruuias, D. Franciſc. Sarmient. Simon de Prætis, Marcus Antonius Peregrinus, Angelus Matheacius, Pelaez à Mieres, Fortunius Garſia, & Andreas Fachineus, magis commendantur: & redditur ratio, quare huiuſce capitis maiorem diſputationem Author omiſerit. p. 165. -  Cap. XXIX. Ad explicationem textus, in l. & quia, in fine, ff. de iuriſdictione omnium iudicum: in cap. gratum, in cap. relatum, & in cap. licet vndique, de officio & poteſtate iudic. delegat. in cap. quamuis, & in cap. ſi delegatus eodem titulo. lib. 6. & in cap. vltimo, de officio Legati, diligens equidem, accurata, & noua, vera tamen, atque notanda interpretatio traditur, quia (vt videbis lector) adnotantur nonnulla per Authorem, quæ nullibi inuenies ſcripta, etſi Interpretum omnium, atque aliorum traditiones, ſiue obſeruationes perlegeris; & in effectu res hæc diſtinctione, & certa reſolutione explanatur, quæ velut in tenebris antea fuiſſe videbatur. p. 167. -  Cap. XXX. Ordo & forma, quæ in l. 27. Tauri, præſcribitur, vtrùm ſeruari debeat non ſolùm in ſubſtitutionibus deſcendentium legitimorum, ſed etiam illegitimorum, tam reſpectu patris, quàm matris? Vbi omnia recenſentur in vnum quæ huius regni Scriptores hactenus tradiderunt: his & nouiter, & verè adiiciuntur nonnulla, quæ dictæ legis Regiæ mentem, & intentionem dilucidè magis declarant, nec per aliquem fuerant hucvſque ſic adnotata, nec ſcripta. p. 171. QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER SECVNDVS. CAPVT I. De Lucro ceſſante, & Damno emergente. Intereſſe lucri ceſſantis, & damni emergentis, à quo, & quando licitè peci poſſit: an ex conuencione, vel citra conuentionem; ex culpa, aut mora debitoris tantùm, vel abſque culpa, & mora: vt petatur, an debeat eſſe certum, & quando dicatur certum: item an requiratur, quòd petens ſolitus ſit negotiari cum pecunia, vel non; quomodo illud probetur, deducatur, & conſideretur, & quid neceſſariò probandum ſit ab agente: diligens quidem, & accurata explanatio: vbi quæ ab aliis hactenus dicta ſunt, & ſcripta, diſtinctione, & reſolutione explicantur; ſic vt quærendi alibi neceſſitas ampliùs non immineat, materia iſta ſingulari ordine compoſita, & dilucide magis, quàm antea erat, reſoluta proponitur; ac denique nonnulla, & nouiter, & verè adnotata per Authorem traduntur. SVMMARIVM. -  1 De Intereſſe lucri ceſſantis, & damni emergentis, tractatum & diſputationem ſuſcipiens Auctor, quid principaliter intenderit. -  2 De intereſſe lucri ceſſantis, & damni emergentis, per multas quæſtiones excitari communiter. -  3 Reduci tamen in effectu ad eas, quæ in argumento huius capitis, & hoc numero proponuntur. -  4 Ioannes Bolognetus, tractatu, reſolutione, & explicatione huius materiæ, multos alios antecellit, idcirco videndus erit omnino. -  5 Franciſcum Burſatum, optimè, & eruditè loquutum in hac materia. -  6 Ioſephum Maſcardum, pleniſſima, & abſoluta, atque diſtincta manu in hac materia ſcribere, idcircò præ oculis habendum, & omnino legendum. -  7 Hyppolitus Riminaldus, plenè, & eruditè (vt ſolet) materiam hanc pertractat, & in negotiis variis conſultus, multa dicit notatu quidem digna, vt hoc numero adnotatur, vbi eiuſdem Authoris plura conſilia recenſentur in vnum -  8 D. Petrum de Barboſa, magiſtraliter, & doctè in hac materia loquutum, & aliorum reſolutiones percepiſſe diſtinctè. -  9 Ludouicus Miolina, è Societ Ieſu religioſus laudatur. -  10 Ludouici Molinæ, Michaëlis Salonis Valentini, & Alphonſi à Villagutta reſolutiones in hac materia; adeò plenas & abſolutas eſſe, vt prædicti Authores, nihil, quod in propoſito excogitari poſſit, intactum relinquant. -  11 Patrem Petrum de Aragon latè, & eruditè quidem, atque ingeniosè egiſſe de hac materia. -  12 Blaſij Flores Didez de Mena, ex mente communi, nouiſſimam, & generalem reſolutionem in hac materia tenendam, & ad illam aduertere debere eos qui non ingenti ſtudio aliorum ſcripta, & reſolutiones prælegerint, ne facilè in iftis rebus diiudicandis decipi poſſint, quod ex defectu lecturæ Scribentium paſſim contingit. -  13 Vſura licèt omni iure prohibita ſit, Diuino, Naturali, Canonico, & Regio, ac etiam Ciuili, iuxta declarationem communem intelligendo. -  14 Tamen intereſſe lucri ceſſantis, & damni emergentis, quod verè creditoris inter ſit rectè ab eo exigitur abſque labe, aut periculo vſurarum, idque vltra ſortem ipſam principalem, ac etiam iure Pontificio. -  15 Quia non vt vſura, ſed intereſſe, & damnum. petuntur. -  16 Et in hoc nullus Scribentium diſſentit. -  17 Dummodò bonus, & diſcretus iudex animaduertat, quod intereſſe petitum ſit verum, nec antea concedatur, quàm conſtet veriſimiliter de damno contingenti creditori, aut de lucro, quod illi euenire potuiſſet: item quod Omnis dolus, & fraus palliandi vſuras abſit. -  18 Quod ex perſona creditoris, item & debitoris, qualitate negotij, & rerum circumſtantiis poterit diiudicare. -  19 Ac creditorem iuſtè petentem admittere, vſurarium verò, vel palliatum, reiicere. -  20 Quoniam indices boni, & optimi debent repellere vſurarios à limine iudicij, & eos ſeueriter punire, cùm ſint deuoratores pauperum, & oppreſſorum. -  21 Intereſſe hodie de iure Canonico non debetur niſi in quatuor caſibus ex ſententia Iacobi Mandelli de Alba, quæ hoc numero præcitatur, ac pro regula generali huius materiæ commendatur. -  22 Intereſſe damni emergentis, & lucri ceſſantis cauſam, non eandem, ſed diuerſam eſſe in nonnullis, ſiue diuerſum ius in illis conſtitui, provt hoc numero adnotatur; & ibidem probatur labi Doctores Vtrumque intereſſe confundentes, & ſimul vtrumque tractantes; idcirco diſtingui debere vnum ab altero, ac de vnoquoque ſeparatim agendum, ne confusè, ſed diſtinctè procedatur. -  23 Intereſſe triplex, commune, ſingulare, & conuentum, & de vnoquoque remiſſiuè. -  24 Intereſſe diuidi in extrinſecum, & intrinſecum. -  25 Intereſſe intrinſecum, quod dicatur. -  26 Et quod extrinſecum. -  27 Intereſſe intrinſecum, hoc eſt, ipſa æſtimatio rei, in quolibet contractu debetur à tempore moræ. -  28 Intereſſe extrinſecum, ex quo tempore debeatur, vbi diſtinguitur inter contractus bonæ fidei, & fructi iuris, & vide infrà num. 59. & num. 65. -  29 Intereſſe naturale & rei cohærens, quodammodo dici lucrum, quod mercator, & alius negotiari, & lucrari ſolitus pecunia ſibi debita feciſſet. -  30 Ea ratione, quia lucrum illud conſiſtit in proxima potentia pecuniæ, & eius fructus quodammodo cenſetur. -  31 Idcirco in materia noſtra in conſideratione habendum, modò interueniant ea, quæ mox dicentur. -  32 Mercatoris pecuniam in propoſito, maiorem cenſeri habere æſtimationem, quàm alterius, ſicuti & triticum ſemini deſtinatum. -  33 Mercatoris pecunia negotiationi expoſita, vel alterius emptioni frugiferæ rei deſtinata, pluris valet, quàm altera tanta aliorum, & etiam ipſius, illi non ita expoſita. -  34 Intereſſe lucri ceſſantis exempla plura, remiſſiuè. -  35 Intereſſe lucri ceſſantis debetur mercatori, qui ſolitus eſt cum pecunia negotiari: Rationem vide infrà num. 37. -  36 Et in hoc scribentium omnium nullus diſſentit, omnes potius vnanimiter id probarunt. -  37 Sed inter plures alios, ex recentioribus Andreas Gaill. & Ioannes Corraſius elegantiùs, & apertiùs explicarunt, provt hoc numero adnotatur; vbi vide omninò, ne facilè decipiaris in hac materia. -  38 §. Cùm per venditorem, l. ſi ſterilis, ff. de actionibus empti, vera ratio redditur. -  39 Intereſſe lucri ceſſantis, ſolito negotiari, quare denegetur, in l. vltima ff. de periculo, & commodo rei venditæ, vbi verus traditur illius textus intellectus, & Ioannis Corraſij, ac aliorum interpretatio nouè reiicitur. -  40 Intereſſe lucri ceſſantis petens, probare debet, ſe fuiſſe ſolitũ negotiari eo tempore, quo debitor fuit in mora. -  41 Intereſſe lucri ceſſantis peti non poteſt, vbi qui illud habere vult, nihil lucraturus eſſet. -  42 Et ideò neque Doctor, Miles, vel perſona Eccleſiaſtica, huiuſmodi intereſſe prætendere poteſt; neque alius, qui cum pecunia, aut non vult, aut non potest negotiari: quod intellige, vt nouiter, ac verè, & notabiliter declaratur infrà, num. 46. -  43 Quod etiam in mercatore ſolito negotiari procedere poteft, intelligendo, provt Nauarrus explicat. -  44 Intereſſe lucri ceſſantis, ſolito negotiari, deberi, non ſolum in contractu mutui, ſed etiam in aliis contractibus, in quibus à fortiori debebit eius lucri ratio haberi, maxime in contractu emptionis, & venditionis, vt in eo quidem liceat mercatoribus, lucri ceſſantis ratione, cariùs merces vendere pecunia credita, quàm ſtatim pecunia numerata vendidiſſent, modò interueniant ea, quæ Doctores requirunt communiter. -  45 Intereſſe lucri ceſſantis deberi etiam non ſolito negotiari, ſi pecuniam deſtinatam, vel ad emptionem prædiorum, vel cenſum, habebat, vel aliud lucrum ſperatum, quod ideo amiſit, quia pecunia ſoluta non eſt: dummodo per probationem propinquam oſtendat creditor ſe paratos habuiſſe venditores prædiorum, vel cenſuum, & reddituum: vt hoc numero per totum latiùs demonſtratur. Praxis refertur; & quæ hactenus ab aliis dicta ſunt, in propoſito congeruntur in vnum Et vide infrà, num. 72. vbi Doctoris Feliciani de Solis contraria ſententia nouè taxatur. -  46 Ad ea, quæ dicta fuêre ſuprà num. 42. in vtroque foro, iudiciali, & conſcientiæ, ſingularis, & vera declaratio adducitur. -  47 Intereſſe lucri ceſſantis articulari debere in libello, ac poſtea probari: quod certiſſimum eſt, ſic vt, nullus Doctorum in hoc diſſentiat. -  48 Sed in modo articulandi, & probandi diſſentiunt, vt hoc numero demonſtratur, vbi ad finem ſententia Authoris proponitur: & num. ſeqq. vſque ad n. 57. -  49 Intereſſe lucri ceſſantis in facto verſari, ac difficilem probationem habere. -  50 Vtcumque tamen ſit, probationem concludere debere vt lucri ceſſantis condemnatio fiat, nec ſolam præſumptiuam probationem ſufficere. -  51 Intereſſe lucri ceſſantis, ſolito negotiari deberi, ſi ſaltem lucri probationem faciat eo modo, quem requirunt Authores adducti in ſecunda opinione relata ſuprà num. 48. -  52 Intereſſe lucri ceſſantis non probari, niſi per testes in ea re expertos, & ſui dicti rationem cenam reddentes. -  53 Intereſſe lucri ceſſantis, etiam vbi plene probatum fuerit per creditorem, non debet fieri plenaria condemnatio, ſed de ſumma intereſſe probata, aliqua diminntio fieri, debet, vt hoc numero latiùs oſtenditur. -  54 Intereſſe lucri ceſſantis debetur non ſolum pro primo anno, ſed pro ſequentibus, in quibus intereſt, modò, contractus duabus conditionibus iuſtificetur, de quibus hoc numero remiſſiuè. -  55 Intereſſe intereſſe, aut lucrum lucri non deberi, etiamſi mora debitoris intercedat. -  56 Intereſſe omne ſoluendum in pecunia, remiſſiuè: & ibidem quomodo ſententia ferri, & executio eius fieri debeat in intereſſe. -  57 Intereſſe lucri ceſſantis, vt debeatur, omnino neceſſariũ eſſe, quod debitor in mora ſoluendi ſit constitutus. -  58 Nec valere pactum, quod ante moram intereſſe debeatur. -  59 Mora, cùm agitur ad intereſſe, quando dicatur interuenire, ex ſententia communi; & quando ex ſententia Auctoris: & numeris ſequentib. vbi ad huius rei explicationem, atque vt diſtincte magis, quàm alij faciunt, procedat, ipſe nonnulla conſtituere neceſſarium duxit. -  60 Moram duobus modis committi, ex re, aut ex perſona; & ibidem, quando dicatur ex re, vel ex perſona. -  61 Moram committi ex vnica interpellatione, etiam extraiudiciali. -  62 Moram committi, non ſolum per interpellationem expreſſam hominis, ſed etiam per tacitam interpellationem extraiudicialem, quæ fit per eſſet appoſitionem, quoniam tunc dicimus eſſem pro homine interpellare, idque ex communi & recepta ſententia. -  63 Cui verè repugnant nonnulla, quæ hoc numero adnotantur. -  64 Vnde licet in indicando, & conſulendo à communi recedendum non ſit: tamen in puncto iuris, forſan verior erit Camilli Plauij diſtinctio, an dies adiecta ſit exactioni, an ſolutioni pecuniæ, vt hoc numero declaratur. -  65 Intereſſe lucri ceſſantis, in contractibus ſtricti iuris non deberi ex tempore moræ, ſed ex litis conteſtatione, verius eſſe in puncto iuris, contra communem; àqua tamen durum eſſet in praxi recedere. -  66 Intereſſe lucri ceſſantis, in foro conſcientiæ debetur ex tempore moræ citra vllam expreſſam interpellationem, quando, ex ſignis, vel alio modo, de egeſtate creditoris, debitori conſtiterit. -  67 Pro Intereſſe lucri ceſſantis, ab initio certam ſummam expreſſam in conuentionem deduci poſſe, & conſequenter licere creditori ratione lucri ceſſantis, ante moram mutuatarij paciſci de tali intereſſe ſibi ſoluendo, abſque eo, quod contractus vſurarius, aut palliatus videatur, nec etiam quod mora præceſſerit, idque ex ſententia multorum Authorum, quos ſequutus eſt Author, & numeris ſeqq. -  68 Dummodò fraus, & dolus creditoris abſit, ac verè ſit lucrum ceſſans, conueniátque ſumma expreſſa quantitati, quæ verè interſit. -  69 Nec aliquid ſtatim ſoluendum à creditore exigatur: maximè in mutuo. -  70 Intereſſe lucri ceſſantis ſub incerta quantitate, ab initio poſſe in conuentionem deduci ex communi ſcribentium omnium ſententia, ſic vt in hoc nullus diſſentiat. -  71 Intereſſe damni emergentis certâ ſummâ expreſsâ, ante moram mutuatarij in ſtipulationem, & pact um poſſe venire: nec in hoc eſſe controuerſiam, vt infrà n. 75. -  72 D. Feliciani de Solis opinio, contraria his, quæ Author ſuprà num. 45. & 46. reſoluit, nouiter, ſed verè quidem, & concludenter taxatur. -  73 Damni emergentis exempla plura remiſſiuè. -  74 Intereſſe damni emergentis, variis modis probari. -  75 Intereſſe damni emergentis, regulariter non deberi, niſi à tempore moræ, & hoc vtriuſque intereſſe commune eſſe. -  76 Intereſſe damni emergentis articulari, & probari debere, & hoc eſſe vtriuſque intereſſe commune. -  77 Intereſſe damni emergentis, vt debeatur, non ſufficit probare quòd debitor non ſoluit in tempore, & quòd creditor pecunias ſub Vſuris accepit, niſi iuſificetur, quòd ob retardatam ſolutionem illas acceperit, ex quo poſſibile eſt ex aliis, cauſis recepiſſe. -  78 Sufficit tamen damnum. verificari, nec eſt neceſſe actorem probare, quòd ſi pecuniam habuiſſet, damnum illud non eſſet paſſus: nam ex quo conſtat de damno, præſumitur, quòd, illud non incurriſſet, ſi pecunia debito tempore fuiſſet ſoluta. -  79 Sed cùm agitur ad intereſſe lucri ceſſantis, contrà ſtatuitur; nec enim ſufficit conſtare, quòd creditor deſiit lucrari, ſed oportet probare, quòd creditor veriſimiliter, & quaſi certitudinariè aliquid eſſet lucratus, ſi pecunia debita, ei ſuo tempore fuiſſet ſoluta. -  80 Intereſſe damni emergentis, vt debeatur, non requiritur, quòd actor ſolitus ſit negotiari cũ pecunia, ſed indiſtincte debetur; & tamen in intereſſe lucri ceſſantis contrà ſtatuitur, vt hoc numero explicatur. -  81 De intereſſe damni emergentis, cùm agitur, exigitur etiam intereſſe ipſius intereſſe, quicquid in intereſſe lucri ceſſantis contrà dicatur. -  82 Author pro huius capitis enucleatione, tot, tantàque originaliter, atque attentè prælegit vt ex ipſis facilè poſſet integrum librum, aut plenum. tractatum de intereſſe conficere, illa tamen ſciens, conſultóque prætermittit, contentus in hoc capite, ea, quæ frequentius accidunt, & magis neceſſaria ſunt, tradidiſſe. DE intereſſe lucri ceſſantis, & damni emergen[*]tis, frequenter contingit in ſcholis, & iudiciis agitari: & verè, quæ de hac re ſuſcipitur diſputatio, vtilis eſt, & quotidiana, & licèt à multis, diffusè tamen, atque inuolutè præhabita: quocirca, non abſque maxima vtilitate futurum iudicaui, ſi in vnum congeſtis, & antea originaliter à me prælectis, omnibus ferè, qui de hac re ex profeſſo magis tractarunt, (qui infiniti ſunt) nonnulla generaliter conſtituerem, ſiue certas quaſdam traditiones, aut generales regulas in medium deducerem, quibus faciliùs poſſit huius materiæ cognitio, & reſolutio haberi, atque ex ipſis, cùm occaſio ſe offeret, aliorum etiam diſcepatio dilui. Et in primis monendum lectorem duxi, huius ma[*]teriæ permultas quidem quæſtiones eſſe, quæ excitantur communiter; reduci tamen in effectu ad eas, quas[*] in ſummario propoſui, Intereſſe ſcilicet lucri ceſſantis, & damni emergentis, à quo, & quando licite peti poſſit: an ex conuentione, vel citra conuentionem; ex culpa, aut mora debitoris tantum, vel abſque culpa, & mora: vt petatur an debeat eſſe certum, & quando dicatur certum: item, an requiratur, quod petens ſolitus ſit negotiari, vel lucrari: quomodo illud probetur, deducatur, & conſideretur, & quid neceſſariò probandum ſit ab agente: de quibus omnibus, poſt ordinarios, & alios multos ab eiſdem relatos, tractarunt latiſſime Rebuffus, Cagnolus, Curt. Iunior, & Berengarius in l. vnic. C. de ſententiis, quæ pro eo, quod intereſt, proferuntur; & ibid.[*] Ioannes Bolognetus, qui tractatu, reſolutione, & explicatione huius materiæ, multos alios antecellit; idcirco Videndus erit omnino, ex num. 106. cum infinitis ſeqq. vſque in finem leg. Antonius Gabriel commun. concluſ. lib. 3. tit. de de ſolutionibus, concluſ. 10. Plotus de in litem iurando, §. 11. Afflictis deciſ. 20. & 316. Rubeus in conſil. 88. Mantua in conſ. 185. per totum lib. 2. Capicius deciſ. 19. Pulchrenata in conſ. 370. per totum vol. 2. Nauarrus in manuali cap. 17. num. 111. & 112. Conrad. de contractibus, quæſt. 30. & 33. Palacius eodem tract, lib. 4. cap. 4. Rolandus in conſ. 35. vol. 1. Ioannes Botta in conſil. 67. ex num. 6. Gama deciſ. 110. fere per totam, & deciſ. 156. num. 1. & deciſ. 218. num. 7. & 8. Didacus Perez in tit. 2. lib. 8. Ordinamenti, col. 10. & ſeqq Ioannes Guttierez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. ex num. 3. vſque ad num. 9. Forcatulus dialogo 38. 42. & 43. Tiberius Decianus in conſil. 2. num. 23. vol. 1. & in conſil. 60. num. 43. & in conſ. 84. num. 23. vol. 2. & in conſ. 76. num. 6. lib. 4. Ioannes Cephalus in conſ. 85. ex num. 8. cum ſeqq. lib. 1. Cuiacius lib. 9. obſeruat. cap. 31. & lib. 16. cap. 34. Franciſcus Burſatus qui optimè, & eruditè loquitur in[*] hac materia in conſil 68. per totum lib. 2. & in conſ. 453. num. 35. 36. & 37. lib. 4. Menochius de arbitrariis lib. 2. caſu 119. & vide caſu 120. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 300. ex num. 9. vſque ad num. 14. & in conſil. 610. per totum, Ioſephus Maſcardus, qui pleniſſima, & abſo[*]luta, atque diſtincta manu ſcribit, idcirco in hac materia præ oculis habendus erit, & omnino legendus, de probationibus, tom. 2. concluſ. 933. & 934. & 935. & vide etiam concluſ 930. & 931. & 932. Ioannes Vincentius Hondedei, & in conſ. 50. per totum lib. 1. Hippolitus Riminaldus, qui plene, & erudite (vt ſolet) materiam hanc[*] pertractat, & in negotiis variis conſultus, multa dicit notatu quidem digna in conſ. 52. ex num. 31. vſque ad num. 36. & num. 40. vſque ad num. 46. & num. 48. & 54. & 56. & 58. & in conſ. 67. lib. 1. & conſ. 218. num. 85. & 99. & 100. & 102. & 103. lib. 2. & in conſ. 281. ex num. 40. vſque ad num. 56. lib. 3. & in conſ. 304. & in conſil. 346. eodem lib. & in conſ. 399. ex num. 44. vſque ad num. 47. & in conſ. 426. ex num. 7. lib. 4. & in conſ. 804. num. 38. & 39. lib. 7. latiùs in conſ. 815. eodem lib. vbi vide omninò: Gratianus regul. 243. per totam, Petrus Surdus de alimentis, tit. 1. quæſt. 45. num. 28. & ſeqq. & num. 33. & num. 39. vſque ad num. 49. Vincent. Caroc. de locat. & cond. 1. part. de lucro ceſſante moroſo, quæſt. 1. fol. 39. & 40. Andreas Gaill. practicarum obſeruat. lib. 2. obſeruat. 5. ex num. 14. cum ſeqq. & obſeruat. 6. per totam D. Petrus de Barboſa, qui magiſtraliter & doctè in hac[*] materia loquitur, & aliorum reſolutiones percipit diſtinctè in l. 2. in princ. 1. part. ex num. 44. vſque ad num. 53. ff. ſoluto matrimonio & in l. de diuiſione, 5. ex n. 25. eodem tit. Ludouicus Molina, vir quidem eruditus, atque ex[*] ſocierate Ieſu religioſus digniſſimus, de iustitia & iure, tom. 2. tract. 2. diſput. 314. 315. 316. & 317. qui quoad vtrumque forum, interius, & exterius, videndus erit omninò, ac cum eo Pater Michaël Salon Valent, eod.[*] tract. & tom. in quæſt. 78. Diui Thomæ, artic. 2. controu. 8. & 9. & 10. ex fol. 671. vſque ad fol. 771. vbi nihil, quod in propoſito excogitari poſſit, intactum reliquit, & tredecim conditiones congerit ad lucrum ceſſans petentendum neceſſarias, ex fol. 739. vſque ad fol. 757. Alphonſus etiam à Villagutta tr. de vſuris q. 18. & 19. ex fol. 139. vſque ad fol. 184. vbi de omni intereſſe agit latiſſime, & dicta quæſt. 18. num. 27. 28. & 29. adducit omnes conditiones requiſitas, vt quis tuta conſcientia ratione intereſſe lucri ceſſantis vltra ſortem conſequi poſſit: & dicta quæſt. 19. pleniſſimè ſcribit, ac ponit conditiones, quæ concurrere debent, vt damni emergentis intereſſe in conuentionẽ deduci, aut poſt moram mutuatarij exigi poſſit. Loriotus & Modernus Pariſ. in tr. de eo, quod supereſt Azeuedius in l. 1. tit. 6. ex num. 19. lib. 8. Recop. Coſtanus lib. 1. quæſt. cap. 4. Eguinarius lib. 4. diuidui, & indiuidui cap. 3. Caballinus milleloquio 543. cap. Corſeus indagationum iuris lib. 1. cap. 21. latè, & erudite quidem, atque ingeniosè, Pater Petrus de Aragon in ſecundam ſecundæ Diui Thomæ, quæſt. 78. de vſuris art. 2. ex fol. 489.[*] verſ. in ſolutione ad primum, vſque ad fol. 497. & nouiſſimè his non relatis, Blaſius Florez Diaz de Mena, in[*] addit. ad deciſ. Gamæ 10. num. 3. fol. 51. qui ex mente communi Doctorum adducit breuem quandam & generalem reſolutionem in hac materia, ad quam aduertere debebunt ij, qui non ingenti ſtudio aliorum ſcripta, & reſolutiones prælegerint, ne facile in iſtis rebus diiudicandis decipi poſſint, quod ex defectu lecturæ Scribentium paſſim contingit. Ego verò plura alia adiiciam, & rem hanc latius, & diſtinctè magis explanabo: Et vt radicitus ſumam, conſtituere in primis neceſſarium duxi, quòd licet vſura Omni iure prohibita ſit, Diuino, Naturali, Canonico, & Regio, ac etiam Ciuili, iuxta declarationem communem intelligendo; vti, iure, & authoritate latiſſimè[*] probarunt (alios plures conſultò prætermitto) Couar. variarum reſolut. lib. 3. cap. 1. num. 5. & 6. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. n. 2. Rolandus in conſ. 35. num. 26. lib. 1. Andreas Gaill. practicarum obſeruat. lib. 2. obſeruat. 5. num. 5. Tamen in[*]tereſſe lucri ceſſantis, & damni emergentis, quod verè creditoris interſit, rectè ab eo exigitur abſque labe, aut periculo vſurarum; id que vltra ſortem ipſam principalem, ac etiam de iure Pontificio, per textum in l. 3. §. vltimo ff. de eo quod certo loco, l. atqui natura, §. non tantum, ff. de negotiis geſtis, l. ſocium, ff. pro ſocio, cap. peruenit, de fideiuſſoribus, cap. dilecti, de foro competenti, & ex communi Theologorum, & Pontificij iuris Interpretum ſententia, ſic adnotarunt, & infinitos referunt Couar. variar. reſolut. lib. 3. cap. 4. num. 1. Craueta in conſil. 912. num. 11. Rolandus dicto conſ. 35. num. 1. 2. & 3. lib. 1. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 3. Gratianus dicta regul. 243. Surdus de alimentis. tit. 1. quæſt. 45. num. 28. Bonifacius Rogerius in conſ. 57. ex num. 40. lib. 1. Peregrinus de fideicommiſſis art. 33. num. 35. Menochius in conſ. 7. à num. 16. lib. 1. Bolognetus in conſ. 14. num. 2. Burſatus in conſ. 68. num. 10. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedei in conſ. 50. num. 1. lib. 1. Andreas Gaill. lib. 2. dicta obſeruat. 5. num. 14. & 15. vbi refert gloſſam ſingularem in cap. conqueſtus, de vſuris, in verbo, defendo, quæ dicit, quod damna, & intereſſe, etiam ſecundùm Canones peti poſſunt à tempore[*] moræ, quia non vt vſura, ſed intereſſe, & damnum. petuntur; & Panormitanus ibidem, num. 6. dicit, illud perpetuò mente tenendum, quod etiam de iure Canonico peti poſſit aliquid vitra ſortem ratione intereſſe, non ſolum damni contingentis, ſed etiam lucri ceſſantis: Barboſa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſoluto matrimonio, num. 47. verſ. poteſt etiam, & in dict. l. de diuiſione num. 25. & 26. Pater Petrus de Aragon loco relato ſuprà, n. 11. fol. 490. ex verſ. alij Doctores abſolutè, vbi concludenter, & plenè fundat, & fundamentis omnibus, quæ in contrarium excitari poſſunt ſatisfacit: Molina, Salon, & Villagutta, quos, & alios conſultò prætermitto; conueniunt enim in hoc omnes vtriuſque iuris Interpretes, ac etiam Theologi, vt ex eiſdem conſtat, nec vllus scribentium[*] diſſentit, dummodo bonus & diſcretus iudex animaduertat, quod intereſſe petitum, ſit verum; nec antea[*] concedatur, quàm conſtet veriſimiliter de damno contingenti creditori, aut de lucro, quod illi euenire potuiſſet: item, quòd omnis dolus & fraus palliandi vſuras[*] abſit, quod ex perſona creditoris, item & debitoris, qualitate negotij, & rerum circumſtantiis poterit diiudicare, ac creditorem iuſtè petentem admittere, vſurarium verò, vel palliatum reiicere; quoniam vt inquit Rolandus dicto conſil. 35. num. 29. lib. 1. iudices boni, &[*] optimi debent repellere vſurarios à limine iudicij, & eos ſeueriter punire, cùm ſint deuoratores pauperum, &[*] oppreſſorum, & ita eſt de mente omnium Auctorum, quos ſuperiùs retulimus, ac inter alios Nauarri, in manuali, cap. 17. num. 111. & 112. Iacobi Mandelli de Alba in conſ. 300. ex num. 9. & in conſ. 610. per totum, vbi tradit[*] generalem doctrinam in hac materia, & conſtituit, quòd hodie de iure Canonico non debetur intereſſe niſi in quatuor caſibus. Primus, cùm ſuccedit loco fructuum, veluti cùm emptor fruitur re, & pretio, iuxta textum in l. curauit, C. de actionibus empti. de qua latius Couarr. variar. reſolut. lib. 3. cap. 4. Fachineus controu. iuris, lib. 2. cap. 32. Secundus caſus eſt, cùm quis re vera probat, ſe paſſum fuiſſe damnum. propter dilatam ſibi ſolutionem, veluti quia coactus fuit aliunde pecunias capere ſub vſuris. Tertius caſus eſt, in perſona, quæ conſueuit negotiari; & tunc habetur etiam ratio lucri ceſſantis. Quartus caſus eſt, cùm quis compellitur pecunias mutuo dare Principi, vel Reipublicæ, nam eo caſu, vel propter id, quod cogitur eas dare, vel propter periculum eas recuperandi, vt docet experientia, admittunt Doctores, poſſe vſuras licitè capi, quæ tamen vt intereſſe, aut damnum. petuntur, & præter iſtos caſus cæteri omnes ſunt excluſi ſecundùm Doctores, vt ipſe Author firmat, & hactenus de prima generica traditione, aut regula generali in hac materia. Nunc verò ſecundò, & principaliter obſeruandum[*] eſt, intereſſe damni emergentis, & lucri ceſſantis cauſam, non eandem, ſed diuerſam eſſe in nonnullis, ſiue diuerſum ius in illis conſtituti: inde & conſequenter parem rationem non eſſe vtriuſque, ſed vtrumque per ſe conſiderari: quod voluit Baldus in conſ. 182. in princ. vol. 1. Soto de iuſtitia & iure, lib. 6. quæſt. 1. artic. 3. ac cum illis eruditè Gaill. practicarum obſeruat. lib. 2. obſeruat. 6. in princ. vbi dicit, aliud eſſe damnum emergens, aliud verò lucrum ceſſans: damnum enim emergens dicitur, quoties de vitando damno; lucrum autem ceſſans, quando de lucro captando quis certat: & ſic, quòd in praxi plurimum habet momenti hæc differentia; licèt Alciatus, & alij illam reiiciant. Addiderim ego libenter, traditionem hanc veriſſimam mihi videri, tum quia notabiles ſunt differentiæ damni emergentis, & lucri ceſſantis, quas adducunt Authores in initio huius capitis relati; & duas conſiderat Barboſa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſoluto matrimonio num. 48. verſ. eſt ſane aduertendum, & verſ. eſt alia differentia. aliam tradit Gaill. lib. 2. obſeru. 5. num. 16. tum ex his, quæ latiùs, & rectè probauit pater Michael Salon de iuſtitia & iure, tom. 2. tract. 2. in q. 78. Diui Thomæ, art. 2. controu. 9. in princ. num. 10. vbi cum iudicio adnotauit, labi Doctores, vtrumque intereſſe confundentes, & ſimul vtrumque tractantes; ſed debuiſſe vnum ab altero diſtinguere, ac de vno quoque ſeparatim agere: idcirco priùs de intereſſe lucri ceſſantis, & poſtmodùm de intereſſe damni emergentis diſputationem inſtituens, ne confusè, ſed diſtinctè procedamus, conſtituendum erit, & tertio loco; In primis, intereſſe triplex, commune, ſingulare, &[*] conuentum, provt notarunt Bartol. & cæteri Scribentes communiter, in dicta l. vnica C. de ſententiis quæ pro eo quod intereſt. vbi latiſſimè Bolognetus ex num. 62. cum infinitis ſeqq. Maſcardus de probationibus tom. 2. concluſ. 930. 931. & 932. Villagutta tract. de vſuris, quæſt. 18. num. 19. 20. & 21. qui plene explicant, quod dicatur intereſſe commune, quod ſingulare, & conuentum: ideò amplius in hoc non inſiſto. Deinde, intereſſe diuidi in[*] extrinſecum, & intrinſecum: in quo omnes ferè conueniunt, vt ex ſuperiùs relatis conſtat apertè: Intereſſe intrinſecum dicitur illud, quod eſt ipſa eadem res, ſeu eius æſtimatio, l. ſi ſterilis. §. cum per venditorem, ff. de[*] actionibus empti. Extrinſecum, quod extrinſecus extra ipſam rem prouenit; cum diſtinctione tamen, quia[*] quoddam cohæret rei, & neceſſariò ex ipſa re prouenit: veluti fructus, partus ancillæ, & ſimilia: quoddam non cohæret rei, nec neceſſariò, ſeu naturaliter ex ipſa deſcendit, veluti ſi pœna commiſſa ſit, vel pignora diſtracta, quia debitor pecuniam debitam creditori non ſoluit, qua potuiſſet ipſe & creditori ſuo ſatisfacere. Rur[*]ſus intereſſe intrinſecum, hoc eſt, ipſa æſtimatio rei, in quolibet contractu debetur ex tempore moræ, l. videamus, 38. §. in cæteris, ff. de vſuris; in contractibus verò[*] ſtricti iuris fructus non præſtantur ex ſola mora, ſed ex litis conteſtatione: & ſic ex eo tempore intereſſe ratio habetur, non ex mora: l. cum fundus, in principio, ff. ſi certum petatur, l. ſi filius familias, §. 1. ff. de verborum obligat, inde in contractibus bonæ fidei, vſuræ ex mora debentur, quia loco fructuum habentur, l. vſuræ, ff. de vſuris, in contractibus ſtricti iuris, vſuræ non promiſſæ ex litis conteſtatione veniunt, l. lite conteſtata, ff. de vſuris. Quod in terminis huius materiæ rectè aduertit, & ſic expreſsè reſoluit Villagutta tract. de vſuris. q. 18. num. 22. 23. 24. & 25. & infrà, num. 59. & 65. dicemus: & vide Barboſam in dict. l. de diuiſione, ex num. 30. vbi[*] de intereſſe intrinſeco & extrinſeco pleniùs loquitur. Præterea intereſſe naturale, & rei cohærens quodammodo dici lucrum, quod mercator, vel alius negotiari, & lucrari ſolitus, cum pecunia ſibi debita feciſſet: ea ratione, quia illud lucrum conſiſtit in proxima potentia[*] pecuniæ, & eius fructus quodammodo cenſetur: argumento textus in l. ſi nauis, ff. de rei vendicatione, l. venationem, l. prædiorum, & l. vltima, ff. de vſuris. idcirco in[*] materia noſtra in conſideratione habendum, modò interueniant ea, quæ mox dicentur: quod libenter admittunt relati ſupra. n. 14. & 15. & cæteri alij initio huius capitis adducti. Et denique mercatoris pecuniã in caſu[*] propoſito, maiorem cenſeri habere æſtimationem, quàm alteriùs, ſicuti & triticum ſemini deſtinatum: vt aduertunt Caietanus ſecunda ſecundæ, quæſt. 78. art. 2. Scotus in 4. diſtinctione, 15. quæſt. 6. ac cum illis Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. in verſ. & quod pecunia. vbi[*] dicit, quòd pecunia mercatoris, negotiationi expoſita, vel alterius emptioni frugiferæ rei deſtinata, pluris valet, quàm altera tanta aliorum; & etiam ipſius, illi non ita expoſita; quod eſt notandum. Hoc præmiſſo, & exemplo lucri ceſſantis ſuppoſito,[*] quod adducit Nauarrus in manuali, dict. cap. 17. num. 111. in verſ. exemplum intereſſe lucri ceſſantis, à quo accipiunt cæteri Recentiores: Ludouicus Molina de iuſtitia & iure, tom. 2. tract. 2. diſp. 314. in princ. fol. 386. Villagutta de vſuris, q. 18. n. 3. & 4. qui duo exempla tradit intereſſe lucri ceſſantis: tria Barboſa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſoluto matrim. num. 49. in princ. & num. 50. in princ. & num. 51. in verſic. additur. Et tertium exemplum principaliter, &[*] tertio loco (vt dixi) conſtituendũ erit intereſſe lucri ceſſantis deberi mercatori, qui ſolitus eſt cũ pecunia negotiari: per textũ expreſſum, & ſingularẽ in l. 3. §. finali, ff. de eo quod certo loco, in l. ſociũ, qui pro eo, in prin. ff. pro ſocio, in l. atqui natura. §. non tantũ, ff. de negotiis gest. textus notabilis in l. ſi commiſſa. ff. rem ratã haberi, ibi: Quantum mihi abeſt, quantumq; lucrari potui. Gloſſa ſingularis, in l. curauit. in verbo, ratio. C. de actionibus empti: per illum textum, & ibidem Baldus num. 1. Bartolus num. 25. Cinus, & Salicetus col. vlt. Rebuffus num. 603. Curtius Iunior num. 39. Cagnolus, num. 40. & ſeqq. Bolognetus, num. 122. in dicta l. vnica C. de ſententiis quæ pro eo quod intereſt: idem Bartolus in l. nummis, num. 5. ff. de in litem iurando. vbi Alexander col. finali. Caſtrenſis num. 6. in fine. & Iaſon num. 18. Natta, Decius, Baldus, Alexander, Antonius Gabriel, Ioannes Baptiſta, Lup. Couarr. Rolandus, Mexia, Menchaca, Sylueſter, Socinus, Ancharanus, Bertrandus, Felinus, & alij, quos in vnum recenſent, & ſic reſoluunt Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 933. num. 1. Andreas Gaill. practicarum obſeruat. lib. 2. obſeruat. 6. num. 3. Burſatus in conſ. 68. n. 11. cum ſeqq. & num. 16. lib. 1. Cephalus, Decianus, Riminaldus, Afflictis, Didacus Perez, Mandellus de Alba, Hondedei, Villagutta, Molina, Salon, & alij relati ſuprà in initio huius capitis, Soto de iuſtitia & iure, lib. 6. quæſt. 10. art. 2. in fine. Nauarrus in manuali, cap. 17. n. 111. & 112. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 4. Barboſa, 1. part. l. 2. in princ. ff. ſoluto matrimonio, num. 48. & 49. & in dict. l. de diuiſione n. 25. cum ſeqq. alios infinitos prætermitto conſultò, propterea[*] quòd Scribentium omnium nullus in hoc diſſentit, omnes potius vnanimiter id probarunt; & dum requirunt ſolitum eſſe negotiari eum, qui intereſſe prædictum petierit, ſupponunt apertè, negotiationis qualitate non interueniente, in contrarium eſſe ius commune. Quod ex Recentioribus omnibus, ſuperiùs, & in initio huius[*] capitis præcitatis, duo dumtaxat expreſſim, & vere quidem explicarunt, alij vel ita non animaduertunt, vel in hoc non inſiſtentes, ſilentio prætermittunt: prædictorum inquam Gaill. dicta obſeruat. 6. num. 2. & Corraſius Miſcel. iur. ciuil. lib. 3. cap. 13. num. 6. fol. 260. & 261. rectiſſimè intelligentes, ac Bartoli, Baldi, & aliorum reſolutiones probantes, cum iudicio præmittunt, debitorem moroſum intereſſe damni emergentis præſtare debere creditori, ſed non lucri ceſſantis: idque tam in contractibus bonæ fidei, quàm ſtricti iuris: per textum in l. ſi ſterilis, §. cum per venditorem, ff. de actionibus empti. poſtmodùm dicunt, id admittendum non eſſe in perſona ſolita negotiari, quæ verè lucrum, aut intereſſe prætendere poteſt: ſed rationem non reddunt; reddit tamen Ruinus in conſ. 10. num. 7. lib. 4. & verè concludit ea, quam adduximus ſuprà num. 29. & ſeqq quo ad eum, qui cum pecunia ſolitus eſt negotiari; quoad eum verò, qui negotiari ſolitus non eſt, ratio deduci poteſt ex dicta l. ſi sterilis, §. cum per venditorem, ff. de actionibus empt. l. ſi ædibus, 32. ff. de damno infecto. ideo intereſſe lucri ceſſantis, regulariter non venire ex mora, quia damnum. contingens, potuit & alia via reſarciri, ac impediri: & ſic venit intelligendus textus in dicto §. cum per venditorem, in princ. vbi emptor non erat lucrari ſo[*]litus, & ſic illud intereſſe non conſequitur: vt recte intellexerunt Gaill. & Corraſius vbi ſuprà, in id expendentes illum textum in verſ. Non magis quam ſi triticum emerit. vbi illud damnum. non compenſatur, quia erat prorſus extrinſecum, quod ex accidenti veniebat, & alia via poterat priùs reſarciri, vt ſentit ibi textus; & eleganter Bartolus in ſummario eiuſdem §. dum dicit, quod non habetur ratio intereſſe extrinſeci: Fulgoſius[*] in l. 3. §. finali, ff. de eo quod certo loco. & in effectu hoc eodem modo, addito dumtaxat, an certum, vel incertum lucrum eſſet, intelligendum putat textum in l. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditæ. Corraſ. Miſcel. lib. 3. dict. cap. 13. num. 7. & 8. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 8. Sed non concludit eorum ratio, libentiùs dixerim, negotiatorem lucrari ſolitum, totum intereſſe non conſequi in eo textu, eo quod ex ipſo contractu debebantur vſuræ, & erant iam à lege taxatae, ideò ne contingeret, quod taxationi vſurarum facilè fraus fieri poſſet, Imperatorum conſtitutione cautum fuit, ne vltra modum vſurarum, etiam ex cauſa intereſſe quicquam conſequi poſſet creditor, l. Iulianus 13. §. ibidem Papinianus, ff. de actionibus empti, ibi: In fraudem conſtitutionum videri adiectum id, quod vſuram legitimam excedit: l. ſi partem, ff. de vſuris, l. cum allegas, C. eodem tit. & alios plures intellectus ad text. in d.l. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditæ, & in dicto §. cum per venditorem. vide per Barboſam in dict. l. de diuiſione, num. 29. cùm tribus ſeqq. Vbi etiam rectè aduertit, duas eſſe contrarias ſententias in eo articulo, vtrum intereſſe lucri ceſſantis debeatur ſolito negotiari; & veriorem eſſe deberi. Et hactenus de primo requiſito neceſſario ad intereſſe lucri ceſſantis; quod extenditur, & declaratur nonnullis modis per Maſcardum dicta concluſione. 933. n. 2. 3. 4. & ſeqq. Ac primum quidem, quòd intereſſe tale petens, probare debeat, ſe fuiſſe ſolitum negotiari eo tempore,[*] quo debitor fuit in mora, vt ipſe Maſcardus probat: & reddit rationem ibidem, num. 4. & num. 3. poſt Sotum, & Couar. ac etiam ex mente communi rectè conſtituit,[*] quòd intereſſe lucri ceſſantis peti non poteſt, vbi, qui illud habere vult, nihil lucraturus eſſet: quod etiam cum aliis probauit Barboſa 2. part. leg. 2. in princ. ff. ſoluto. matrimonio. num. 49. dicens: Quod neque Doctor,[*] vel Miles, vel perſona Eccleſiaſtica huiuſmodi intereſſe prætendere poteſt, neque alius qui cum pecunia, aut non vult, aut non poteſt negotiari: & eiſdem terminis[*] exiſtentibus, etiam in ſolito negotiari, qui tamen lucraturus non eſſet, admittit Nauarrus in manuali, dicto cap. 17. num. 112. ad finem, provt ipſe intelligit: & vide infrà num. 46. vbi eleganter, & verè declaratur: vide etiam eundem Barboſam in dicta l. de diuiſione, num. 28. per totum, vbi plura adducit, quæ ſolitus negotiari probare tenetur, ac etiam articulare. Nunc etiam extenditur ſuperior reſolutio, intereſſe[*] inquam lucri ceſſantis ſolito negotiari deberi, non ſolum in contractu mutui, ſed etiam in aliis contractibus, in quibus à fortiori debebit haberi ratio lucri ceſſantis, maximè in contractu emptionis, & venditionis, vt in eo quidem liceat mercatoribus, lucri ceſſantis ratione, cariùs merces vendere pecunia credita, quàm ſtatim pecunia numerata vendidiſſent, modò interueniant ea, quæ ad explicationem textus in c. in ciuitate. & in c. nauiganti, de vſuris, requirunt Doctores ibidem, & cum multisTheologis Couarru. variarum reſolutionum. lib. 2. c. 3. num. 6. per totum, qui de hac re videndus erit omninò, Conradus de contractibus. quæſt. 59. concluſ. 3. Pater Dominicus Bannez de iuſtitia & iure, quæſt. 78. de vſura. artic. 2. fol. 597. verſ. denique licitum eſt. & fol. 601. verſ. ad 4. argumentum, latiſſimè Ioan. Guttier. Canonicar. lib. 1. c. 39. per totum. Secundò extenditur, intereſſe lucri ceſſantis deberi,[*] etiam non ſolito negotiari, ſi pecuniam deſtinatam, vel ad emptionem prædiorum, vel cenſuum habebat, vel ad aliud lucrum ſperatum; quod ideo amiſit, quia pecunia ſuo tempore ſoluta non eſt: dummodo per probationem propinquam oſtendat creditor ſe paratos habuiſſe venditores prædiorum, vel cenſuum, & reddituum: quod cum Ancharano, Barbatia, Claudio, Couarruu. & Ioanne Baptiſta Lopez, vt certum tradit Maſcardus de probationibus, tomo 2. concluſione, 933. n. 24. Barboſa 2. part. leg. 2. in princ. ff. ſoluto matrimonio. n. 50. vbi refert Caſtrenſem, Lancelot. Decium, Claudium, Cagnolum, Alexandrum, Crauetam, Gratum, Rolandum, Neuizan. Grammaticum, Burſatum, Nattam, & Ruinum. idem tenentes; & Alexandri, aliorúmque rationi in contrarium, videlicet emere prædia, vel cenſus, aut annuos redditus non eſſe actum ex ſe quæſtuarium, neque in quo poſſit verificari conditio negotiandi, rectiſſimè ex mente aliorum reſpondet, dicens: Quòd non requiritur præcisè, vt petens intereſſe lucri ceſſantis, ſit ſolitus cum pecunia negotiari; ſed illud exigitur ad hunc effectum, vt huiuſmodi lucrum reddatur veriſimile: ſed ſi aliunde conſtet eſſe veriſimile, vtique peti poterit, vt alio loco Alexander ipſe fatetur: quem. Menochium etiam, & Rolandum ſic tradentes, ibidem retulit idem Barboſa, & num. 51. cum aliis multis affirmat, quòd non ſufficit hoc caſu probare, quòd ſi pecuniam habuiſſet creditor, potuiſſet fundum emere, vel redditus annuos: Sed oportet probare quòd ille fundus eſſet venalis, vel etiam annui redditus, & quod illos non emit propter defectum pecuniæ: & vltra eum, idem tradit, & eleganter loquitur Alphonſus Villagutt. tractatu de vſuris, quæſt. 18. num. 23. vbi ſpecificè oſtendit ea, quæ probare tenetur nõ ſolitus negotiari, lucrum huiuſmodi petens; & in quo diſtinguatur ab eo, qui ſolitus eſt negotiari: & iuxta hæc debent intelligi, quæ tradit Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 2. num. 4. vbi dicit: Quòd ſcit, & vidit per litteras executorias in aliis caſibus, hoc eſt, non agentibus creditoribus ſolitis negotiari, iudicatum fiuiſſe in Cancellaria Regali Pinciæ ſecundùm opinionem quæ in ſolitis negotiari ſeruatur, in pecuniis debitis minoribus, & aliis perſonis, earum ſolutione vltra tempus debitum retardata: & quandoque iubetur ſolui hoc lucrum ceſſans ad rationem vnius pro quatuordecim, aliquando pro decem & odo, & aliquando pra viginti, provt Dominis Regiis Auditoribus videtur. Et nouiſſime Blafius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſionem Gamæ 110. num. 3. in fine, fol. 51. vbi nullo ex prædictis Authoribus relato, tradit eandem reſolutionem; & dicit, quòd in praxi ſemper parcè, & moderate hoc lucrum taxatur, & ad rationem quatuordecim pro vno; centum & in mercatoribus, ad rationem ſeptem, aut octo pro centum, & quod in plurimum denegatur, niſi iuſta cauſa concedendi fuerit: & vide infrà: num. 53. per totum. Ex his opportunè, atque libenter dixerim, li[*]mitanda ea, quæ annotamus ſuprâ, num. 42. nam & miles, & Doctor, atque Eccleſiaſtica perſona prætendere poſſet intereſſe huiuſmodi, ſi ex eo quod pecunia ſuo tempore ſoluta non est, & quia pecuniam non habebat, probaret apertè, annuos redditus, vel prædia fructifera non emiſſe, quæ venialia erant, & emi ab eo potuiſſent: id quod ex dictis ſupra negari non poteſt, & in foro conſcientiæ fortiùs procedit; nam in eo foro tenetur debitor, ex cuius ſolutione non facta damnificatur creditor, ad intereſſe paſſum, etiamſi in foro iudiciali ceſſaret actio, ſecundum Scotum lib. 3. ſententiarum diſtinct. 25. art. 2. verſ. de vltimo. Cagnolum in l. curauit, n. 61. C. de actionibus empti. Et hactenus de his; quæ ſunt notanda, quia quotidiana quidem, nec alibi ſic congeſta: & vide infrà, num. 72. vbi etiam ſic defenditur, & contraria Doctoris Feliciani de Solis opinio nouè taxatur. Quartò deinde & principaliter conſtituendum eſt ſecundũ[*] requiſitũ eſſe, quod intereſſe lucri ceſſantis articulari debeat in libello, ac poſtea probari, vt dicit Gloſſa in l. 3. §. fin. ff. de eo quod certo loco, ac cũ infinitis vnanimiter admittunt omnes, qui mox referentur; ſic vt hoc certiſſimum ſit, nec vllus Doctorum in eo diſſentiat: nam cùm intereſſe in ficto conſiſtat, non ſufficit dicere tantum lucrati potuiſſe creditorem, ſed torum probari debet, & liquidari. Nec concludit dicere, Titium mercatorem, & lucrari ſolitum, ea vice lucrari potuiſſe, cùm etiam pati damnum. & iacturam poſſet; idcircò probatio neceſſaria eſt: vt rectè probat Maſcardus dicta con[*]cluſ. 933. num. 7. & num. 18. ſed in modo articulandi, & probandi diſſentiunt: enimvero Doctores quamplures, ſic probationẽ fieri debere crediderunt, vt probandum ſit à creditore, quod prædictum intereſſe fuerit in poteſtate propinqua illud acquirendi, imo quaſi in actu conſequendi, vt quia creditor habuit tales merces præ manibus, quas emiſſet, & ex quibus tantum lucratus fuiſſet, ſed quia pecuniam ſuam non habuit, ideò non potuit emere, & ſic òmiſit lucrum, & paſſus intereſſe lucri ceſſantis totius ſummæ: ſic explicarunt Paulus & Iaſon in l. 3. §. finali, ff. de eo, quod certo loco. Afflict. deciſ. 20. Decius, Alexand. Curtius Iunior, Pariſius Rubeus, Craueta, Rolandus, Purpurat. Neuizan. Burſatus, Caietan. & Angelus, quos adducit Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 933. num. 17. & alios refert Baptiſt. in l. curauit, num. 117. C. de actionibus empti. Nat. in conſ. 450. num. 6. lib. 2. Proſper Phaſetus in conſ. 126. num. 17. Anton. Gama deciſ. 110. à num. 21. Bolog. in l. vnica C. de ſententiis quæ pro eo quod intereſt, num. 122. Hyppol. Riminal. in conſ. 52. num. 46. lib. 1. & in conſ. 218. ex num. 99. lib. 2. Ioannes Guttierr. de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 8. Mohedanus deciſ. 218. n. 2. Ludouicus à Peguera deciſ. 33. n. 2. Ioan. Vincent. Honded. dicens hanc opinionem communiter approbari, & in iudicando, & conſulendo eſſe ſequendam, in conſ. 50. num. 30. lib. 1. & rationem huius reſolutionis reddunt Maſcardus vbi ſuprà, num. 18. Bologn. Riminald. & alij. E contra verò, plurimi alij ſunt arbitrati, ſatis eſſe petentitale intereſſe, ſi probet ſe eſſe, & fuiſſe mercatorem, & ſolitum cum pecunia negotiari, & quòd aij mercatores ſimilis conditionis, & qualitatis, prout ipſe eſt, tot eo anno lucrati ſint, & quòd ipſe tantum veriſimiliter lucratus fuiſſet, ſi pecuniam habuiſſet: & hanc opinionem eſſe praxi receptam aſſerit Cagnol, in dict. l. vnica num. 42. C. de ſentent. quæ pro eo quod intereſt. & in l. curauit, num. 67. C. de actionibus empti. & in l. quatenus, num. 19. ff. de regulis iuris. & ſequuntur Aretinus, Caſtrenſis, Alexand. Rebuffus, Natta, Burſatus, & alij, quos referunt Antonius Gabriel commun. lib. 3. tit. de ſolutionibus conclaſ 10. à num. 3. Maſcardus dicta concluſ. 933. num. 19. & eſſe veriorem ſententiam, & praxi receptam, affirmat Baptiſta in dicta. l. curauit, num. 117. & in ſolito negotiari, & lucrari, admittit Maſcard, dict. concluſ. 933. num. 24. priorem verò, in eo, qui negotiari ſolitus non eſt: & eodem modo componit Villagutta tract. de vſuris quæſt. 18. concl. 4. num. 23. Ego verò, vt in præfata contrarietate ſententiam meam interponam, ſequentia conſtituo. In primis hac in re certam non poſſe, aut generalem doctrinam conſtitui; ex varietate enim negotiorum, ac circumſtantiis eorum, item ex qualitate perſonarum, & locorum, res hæc debebit diiudicari; ſic vt in vno caſu intereſſe huiuſmodi cenſeatur probatum, quod in aliis probatum cenſeri non debeat; & in vna perſona intereſſe condemnatio fiat, quæ in alia deneganda ſit: idcirco totum hoc diſcreti, & boni iudicis arbitrio relinquendum eſſe; qui re maturè & diligenter inſpecta, diiudicet, an intereſſe probatum ſit, nec ne: quod cum aliis multis rectè obſeruarunt, licèt ad diuerſitatem caſuum, & perſonarum non attendant, Maſcardus de probationibus, tom. 2. dicta concluſ. 933. num. 24. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 119. in finalibus verbis. Deinde, intereſſe lucri ceſſantis, in facto quidem ver[*]ſari, ac certè difficilem probationem habere. Quod etiam cum aliis multis Authoribus obſeruarunt Menochius dict. caſu 119. num. 4. & 5. Gama deciſ. 110. n. 16. Barboſa 1. part. leg. 2. in princ. num. 52. ff. ſoluto matrimonio. Vtcumque tamen ſit, probationem concludere de[*]bere, vt lucri ceſſantis condemnatio fiat, nec ſolam præſumptiuam probationem ſufficere. vt cum aliis expreſſim aduertit Ioan. Vincent. Honded. in conſ. 50. n. 30. in princ. lib. 1. & clarè ſentit Barb. in dict. l. de diuiſione, num. 28. in princ. Præterea, in eo, qui ſolitus eſt nego[*]tiari, veriorem mihi videri ſecundam ſententiam, & in praxi ſeruandam, vt Cagnol. Maſcard. & Villag. affirmant, & tenet etiam Barboſa vbi ſuprà, dict. num. 28. Gaill. practic. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 6. num. 4. & non obſcurè Nauarrus in manual. cap. 17. nam. 111. qui cum iudicio hac in re ad veriſimilitudinem reſpicit, dicens; quòd debet conſtare priùs, quòd veriſimiliter lucratus fuiſſet creditor: in quo etiam diligentia, & conſuetudo creditoris inſpicienda erit, plus enim lucrari ſolet vnus, quàm alius. Quod etiam exprimere teſtes neceſſarium[*] erit, ac in ea re expertos eſſe, & ſui dicti rationem certam reddentes, vt ſentit Barb, in dict. l. de diuiſione, dict. num. 28. dum dicit, quòd ita debet reſtringi articulus, vt lucrum, quod prætenditur, quaſi certum videatur; aliàs enim non poteſt ſequi condemnatio. Item quòd pecunia debita, eſſet deſtinata ad negotiandum, & ſic quòd creditor cum ea negotiatus eſſet, ſi ſibi fuiſſet ſoluta; & in effectu, quòd mercatores ſimilis conditionis, merces emerunt ex quibus tantum lucrati ſunt: idem etiam, hoc eſt, teſtes concludere debere, ſcribit Rolandus in conſil. 35. num. 14. lib. 1. Ioannes Guttierr. de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 9. in fine. Surdus de alimentis, tit. 1. quæſt. 45. num. 43. Denique, quod etiam in[*] caſu, in quo de huiuſmodi intereſſe lucri ceſſantis per probationem plenè conſtiterit, non debeat fieri plenaria condemnatio, vt dixi ſuprà. num. 45. in fine. Sed quia huiuſmodi lucrum magis videtur ſperatum, quàm debitum, de ſumma intereſſe probata, & de eo quod veriſimile videtur teſtibus, quod creditor lucrari potuiſſet, aliqua diminutio fieri debeat: quod cum Rebuffo, Siluano, Palatios Rubios, Soto, Riminaldo, & Gama probauit Barboſa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſoluto matrimonio, num. 52. dicens ibidem cum Nauarro, & Peguera, quod creditor non debet accipere totũ intereſſe, quod veriſimiliter ſperatur; ſed tantum id, quod valet ea veriſimilis ſpes: nam potuit multis modis ea ſpes ad irritum deduci, & potius damnum. quàm lucrum obtinere. Quod etiam eleganter probauit Pater Petrus de Aragon in ſecundam ſecundæ Diui Thomæ, quæſt. 78. de vſuris, articul. 2. fol. 491. in verſ. his ergo, & aliis conditionibus reiectis, ibi: quarta & vltima conditio eſt. vbi dicit, lucri ceſſantis conditionem eſſe, vt creditor non exigat tantum, quantum futurum creditur lucrum ceſſans; ſed deductis laboribus, & expenſis, attentóque etiam, quod lucrum eſt in futuro, & in periculo, & quod valet minus nondum habitum, licèt ſperatum, ob eius incertitudinem, quàm valet actu exiſtens; & Diui Thomæ mentem eam fuiſſe, argutè quidem, atque eruditè oſtendit: & idem nullo Authore relato obſeruat Blaſius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſ. 110. Gamæ, num. 3. fol. 51. vbi dicit; quòd intereſſe prædictum debet moderari deductis expenſis, & aliqua moderata quantitate pro dubiis, & periculis: & ſubdit, quòd debetur non ſolum pro primo anno, ſed pro ſequentibus, in quibus intereſt: id tamen nullius Authoris allegatione comprobat; ſed ita[*] practicari obſeruauit Cagnol. in dict. l. vnica, C. de ſententiis, quæ pro eo quod intereſt, n. 43. & ibid. fundat Bolog. n. 122. in fine. quibus iunge Alphonſ. Villagut. tr. de vſuris, q. 18. concl. 5. n. 34. fol. 167. vbi is Author eleganter explicat ſuperiorem traditionem, & duas conditiones ponit, quibus ipſa iuſtificari debet, sic vt aliter non procedat: vt ibidem cùm occaſio ſe offeret videri poterit, ne alibi plenè & verè reſoluta repetamus. Similiter, quòd etiam in caſu, in quo de huiuſmodi[*] intereſſe conſtet, intereſſe intereſſe, aut lucrum lucri non debeatur, etiam ſi mora debitoris intercedat, ne res in infinitum trahat argumento textus in l. finali, C. de vſuris rei iudicatæ, vt poſt Albericum & alios declarat Ruinus, in conſ. 55. num. 16. & ſeqq. lib. 2. Decius in cap. cum venerabilis, num. 16. de exceptionibus. Antonius Gabriel. commun lib. 3. tit. de ſolutionibus, concluſ. 10. num. 4. & 5. Cephalus in conſ. 85. num. 8. & ſeqq. lib. 1. Bonifacius Rogerius, in conſ. 60. num. 44. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded, in conſ. 50. num. 28. lib. 1. & latiùs comprobat Ioan. Baptiſt. Lup. in tract. de vſuris, comment. 1. §. 6. num. 120. qui contrariis reſpondet: Bolognetus in dict. l. vnica, C. de ſententiis, quæ pro eo quod intereſt. diſputans, & quinque caſus diſtinguens ex num. 123. vſque ad num. 131. & tandem num. 128. dicens, periculoſam eſſe opinionem contrariam, quod lucrum lucri, & intereſſe intereſſe poſſit peti; quam ibidem audacter tenuit Cagnolus: ſed quòd rationes ſuæ ſunt debiles, & non allegat Decium in terminis; & ſic ſuperior opinio tutior & verior eſt: ideò diligentes ſint creditores in exigendo pecunias ſuas, & res ſuas, & non exſpectent lucra lucri, & intereſſe intereſſe: & vide eundem Bolognetum in eadem l. vnica, num. 177. & duobus ſeqq.[*] vbi dicit omne intereſſe ſoluendum in pecunia; & tractat quomodo ſententia ferri, & executio eius fieri debeat in intereſſe, ibidem, num. 170. Quintò, & principaliter conſtituendum eſt, & aliud[*] requiſitum eſſe vltra prædicta, idque omnino neceſſarium, vt intereſſe lucri ceſſantis debeatur, moram ſcilicet debitoris interceſſiſſe: intereſſe enim lucri ceſſantis, nec etiam damni (vt dicetur inferiùs) peti non poteſt, antequam in mora ſoluendi ſit conſtiturus debitor, vt habetur in l. 2. §. ſi nauis, ff. ad legem Rhod. de iactu, & in l. lecta, ff. ſi certum petatur. & tradit Gloſſa in cap. conqueſtus, de vſuris, quam cum Caſtrenſi, Craueta, Antonio Gabriele, Couarr. Ploto, Lupo, & aliis ſequuntur Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 933. num. 24. Andreas Gaill. practicarum obſeruat. lib. 2. obſeruat. 6. num. 3. Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. in princ. Burſatus in conſ. 68. poſt num. 1. vol. 1. & cum Cagnolo, & Baptiſta, Barboſa 1. part. leg. 2. in princ. ff. soluto matrimonio, num. 48. ad finem. Cephalus, in conſ. 56. num. 50. lib. 1. & in conſ. 398. num. 14. lib. 3. Franciſcus Becci. in conſ. 105. num. 24. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 52. num. 54. lib. 1. & in conſ. 218. num. 105. & ſeqq. lib. 2. vbi num. 100. ſubdit, non valere pactum, quod ante moram[*] intereſſe debeatur; & refert alios idem tenentes: ſequitur etiam Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 50. num. 22. lib. 1. & in hoc nullus Scribentium diſſentit, omnes potius, quos retuli ſuprà, in initio huius capitis, & quicunque in hac materia loquuntur, moram debitoris neceſſariò requirunt, ſic vt in hoc nullum dubium ſit: ſed in eo dumtaxat, quando ſcilicet mora dicatur interuenire, vt inde appareat, ex quo tempore eius quod intereſt ratio habenda ſit: & quidem Authores[*] omnes relati ſuprâ, & alij innumeri, quos prætermitto conſultò, ne prolixus appaream, in ea ſunt ſententia, vt ſecurè exiſtiment, etiam citra litis conteſtationem per diei lapſum, & congruam interpellationem etiam extraiudicialem committi moram, quamuis ſimus in contractibus ſtricti iuris: Quod cum communi non dubitauit aſſerete Maſcardus de probationibus, dicta concluſ. 933. num. 35. dicens à communi non eſſe recedendum, licèt Socinus, & Decius plura adducant, quæ fortiter vrgent contra communem; & Gomezius, & Alciatus contrà tenuerint, credentes ſuperiorem reſolutionem dumtaxat procedere in contractibus bonæ fidei; ſecus in contractibus ſtricti Iuris, in quibus arbitrantur moram committi debere per litis conteſtationem, & ſic per iudicialem interpellationem, ad hoc vt intereſſe debeatur: quod etiam tenuit Villagutt. relatus ſuprà n. 28. vbi diximus. Ego verò, vt ſententiam meam interponam, ac etiam, vt in hac re diſtinctè magis, quàm ſuperiores faciunt, procedam, ſequentia conſtituere neceſſarium duxi. Pri[*]mò moram duobus modis committi, ex re, aut ex perſona: ex re dicitur, cùm re ipſa, & ipſoiure ſine hominis interpellatione committitur, quia lex introducit, efficítque aliquem eſſe moroſum abſque hominis facto, tamen cum ſententia declaratoria iudicis, vt in l. in minorum, 3. C. in quibus cauſis in integrum reſtitutio. in l. 1. §. vltimo, ff. de vſuris, in l. penult. ff. de vi, & vi armata. & in multis caſibus congeſtis per Menochium de arbitrariis, lib. 2. caſu 220. ex num. 5. vſque ad num. 25. Ex perſona dicitur, cùm debitor interpellatur à creditore in iudicio, vel extra: l. mora, ff. de vſuris, l. Titia, §. vſuras, ff. de legatis 2. l. qui Romæ, §. cohæredes, ff. de verborum obligat. Menochius vbi ſuprà, num. 25. & 26. vbi cum[*] aliis multis, quos refert, rectè probat, moram committi ex vna interpellatione dumtaxat, etiam extraiudiciali. Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ, rubr. 4. §. 23. Gloſſa, Sera ſuffiſamment. ex num. 7. cum multis ſeqq. & hoc eſt certiſſimum, & probatum ab omnibus. Deinde[*] & ſecundò ex ſententia communi Doctorum, moram committi, non ſolum per interpellationem expreſſam hominis, ſed etiam per tacitam interpellationem extraiudicialem, quæ fit per diei appoſitionem; quoniam tunc dicimus diem pro homine interpellare, l. quoties in diem, cum ſeqq. ff. de verborum obligat. l. magnam, C. de contrahenda & committenda ſtipulatione. vt dicit communis reſoluta per eundem Menochium, dict. caſu 220. num. 43. & 44. Ioan. Vincent. Honded. in conſ. 50. num. 5. & 7. vol. 1. Alexand. Raudenſis deciſ. 17. num. 16. & 17. ſed verè communi reſolutioni fortiter repugnant non[*]nulla, ac inter alia primó, negari non poſſe, quin dies, aut tempus in fauorem debitoris appoſitum cenſeatur, l. cum in tempus 7. ff. de regulis iuris. & inde non debeat in eius damnum cenſeri adiectum, vt ſtatim conſtituatur in mora per lapſum eius: ex regula l. quod fauore, cum vulgatis, C. de legibus. Secundò, quia obligatio quando pura eſt, & præſenti die debetur, aut peti poteſt, ſine interpellatione, non committitur mora: §. omnis, Inſtitut. de verbor. obligat. iuncta l. ſi ex legati cauſa. & communi Doctorum reſolutione ibidem, ff. eodem tit. vnde nec committi debet cùm dies venerit, quia ante peti non poteſt: l. cedere diem, ff. de verborum ſignificatione. nec tunc debitor venire debet cum ſacco paratus, l. quod dicimus, ff. de ſolutionibus. Tertiò, per textum in l. ex empto, §. Caſſius. verſ. denique, ff. de actionibus empti, l. 1. §. licèt, ff. de periculo & commodo rei venditæ. Vnde licèt in iudicando, & conſulendo à communi re[*]cedendum non ſit, quam etiam cum multis probauit Rolandus in conſ. 89. num. 9. lib. 2. Cephalus in conſ. 586. num. 17. lib. 4. Hyppolit. Riminaldus in conſ. 89. num. 18. lib. 1. & cum multis Alexand. Raudenſis. vbi ſuprà; tamen in puncto iuris forſan verior erit Camilli Plautij diſtinctio in l. quod te mihi, num. 16. ff. ſi certum petatur, quam & non obſcurè præſentit Addit, ad Decium, in l. vinum. num. 9. litera, H. ff. ſi certum petatur. vbi non abſque ratione diſtinguendum putauit, an dies adiecta ſit exactioni pecuniæ, vt die adueniente peti poſſit; iuxta textum in l. cedere diem, ff. de verborum ſignificatione. an præcisè adiiciatur ſolutioni: vt primo caſu interpellatio requiratur; nec antea mora committatur, quia dies ad alium effectum videtur à partibus adiecta, non ad effectum, vt mora commiſſa dicatur. Secundo verò caſu, dies interpellat pro homine, imò & ipſe creditor iam ante interpellauit, & ſic eo ipſo mora committitur, nec opus eſt alia interpellatione iuxta ſententiam communem, quæ (vt dixi) indiſtinctè obtinere ſolet in praxi, & conſequenter quoad intereſſe locum habebit. Denique & tertiò, in puncto iuris, Gomezij, & Alciati opinio[*]nem, de qua mentionem facit Maſcardus relatus ſuprà, num. 59. vt ſcilicet in contractibus ſtricti iuris, mora committi debeat per litis conteſtationem: nec ſola interpellatio extraiudicialis ſufficiat, vt intereſſe debeatur: fortaſſis veriorem eſſe, & iuris rationi magis conſentaneam; cùm in illis fructus non veniant niſi ex litis conteſtatione: l. videamus, 38. §. ſi actionem, ff. de vſuris. vnde fortiori ratione nec intereſſe extrinſecum ante litis conteſtationem debebitur, vt dicebamus ſuprà, num. 28. idcirco Doctores communiter, male quidem exiſtimaſſe, mercatori ſolito negotiari, ex tempore moræ indiſtinctè lucrum deberi; cùm ex dictis contrarium conſtet apertè: quamuis in praxi durum eſſet à communi traditione recedere: quæ in foro conſcientiæ vrgentius militat, etiam abſque aliqua interpellatione, vt ſcilicet in[*]tereſſe lucri ceſſantis debeatur ex mora in eo foro citra vllam expreſſam interpellationem; intelligendo pro vt explicauit Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 933. num. 36. quando ex ſignis, vel alio modo, de egeſtate creditoris debitori conſtiterit. Nunc verò limitatur ſuperior reſolutio communis, vt non procedat, cùm intereſſe lucri ceſſantis ab initio cer[*]ta ſumma expreſſa in conuentionem deductum fuerit: licebit enim creditori ratione lucri ceſſantis ante moram mutuatarij paciſci de tali intereſſe ſibi ſoluendo, abſque eo, quòd contractus vſurarius, aut palliatus videatur, nec etiam quòd mora præceſſerit: quod tenuerunt Hoſtienſis, Abbas, Anania, Archidiaconus, Romanus, Alexander, Decius, Ioan. Lup. Florentinus, Caietanus, Conrad. Adrianus, Modern. Pariſ. Scotus, Gabriel, Angelus, Sylueſter, & Ioannes à Medina, quos in vnum congeſſit Couar. variar. reſolut. lib. 3. cap. 4. num. 5. in verſ. item, & illud quod maxima æquitate: vbi dicit hanc eſſe veram opinionem, & omninò obſeruandam; licèt in mutuo illicitam cenſeant Innocentius, Ioannes Andreas, Cald. Laurentius à Rodulphis, Ancharanus, & Craueta, quos ibidem refert; & ſequuntur eos Maſcardus tom. 2. de probationibus, concluſ. 933. ex num. 25. cum ſeqq. Andreas Gaill. practic. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 5. num. 16. Blaſius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſ. 110. Gamæ, num. 3. fol. 51. Sed priorem ſententiam conſtanter tuetur Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. ſeruandam ſcri[*]bit Couar. vt ſuperiùs dixi; dummodo fraus, & dolus creditoris abſit, ac verè ſit lucrum ceſſans, conueniátque ſumma expreſſa quantitati, quæ verè interfit: & veriorem libenter dixerim, idque ex fundamentis, quæ adducit Molina, de iuſtitia & iure, tom. 2. tract. 2. diſputat 315. fol. 394. in verſ. Contraria tamen communis eſt. quæ verè concludunt; idcirco amplius in hoc non inſiſto: & poſt poſt longam diſputationem, & diuerſas Doctorum ſententias relatas, huic acceſſit pater Salon Valentinus, de iuſtitia & iure, tom. 2. controu. 9. in ſecundã ſecundæ Diui Thomæ, quæſt. 78. art. 2. fol. 696. vſque ad fol. 739. defendit etiam Pater Dominicus Bañez de iuſtitia & iure, quæſt. 78. de vſura, art. 2. ex fol. 597. verſ. Dubium tamen difficile eſt. vſque ad fol. 602. vbi omnibus fundamentis contrariæ partis ſatisfacit pleniſſimè. Pater Petrus de Aragon, eodem tract. quæſt. & art. fol. 491. ex verſ. Tertia concluſio, vſque ad verſiculum, Sed quoniam noſtra ſententia fuit. fol. 493. qui cum Conrad, ex verſic. Explicatis iam conditionibus. optimè, & concludenter probat,[*] illicitum eſſe, lucri ceſſantis ratione, creditorem in mutuo aliquid ſtatim ſoluendum exigere, cùm ſolui debeat tempore, quo mutuans lucraturus fuiſſet, non anteà. Sequuntur denique præfatam ſententiam communem Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 5. latiſſime Villagutt. tract. de vſuris, quæſt. 18. concluſ. 2. num. 30. per totum, imò & contrariæ partis Authores non dubitarunt aſſerere, vt licèt de certa ſumma conueniri non poſſit, iuxta ſententiam, quam ipſi defendunt, tamen qualitate perſonarum conſiderata, arbitrio boni viri taxari poteſt aliqua pars honeſta, ſoluenda poſt moram debitoris, modò creditor probet, quòd verè tantum erat ſuum intereſſe: vti agnoſcit Maſcardus dicta concluſ. 933. num. 30. & eiuſdem contrariæ partis Authores nonnulli, quos refert Couarr. variar. reſolut. lib. 3. cap. 4. num. 5. verſic. finali, Andreas Gaill. dicta obſeruat 5. num. 16. lib. 2. vbi poſtquam tenuit contrariam partem, dicit limitandam, vt etiam de lucro certo creditor ab initio contractus paciſci poſſit, dummodò probet poſt moram tanti ſua verè intereſſe. Menchaca, controuerſiarum vſufrequentium lib. 3. cap. 60. num. 25. Surdus de alimentis, tit. 1. quæſt. 45. num. 77. ij omnes, & alij plures, quos prætermittendos duxi conſultò, vnanimiter adnotarunt duo. Primó, intereſſe lucri ceſſantis[*] ſub incerta quantitate ab initio poſſe in conuentionem deduci, vt Couar. & cæteri adnotarunt, nec vllus in hoc diſſentit. Surdus etiam vbi ſuprà, dicens ſuſtineri ſolùm pro quantitate veri damni. Secundò, intereſſe damni[*] emergentis certa ſumma expreſſa ante moram mutuatarij in ſtipulationem, & pactum poſſe venire, vt cum aliis tradunt Villagut. tract. de vſuris, quæſt. 18. num. 30. & quæſt. 19. num. 3. Molina, & Salon, locis relatis ſuprà, Gaill dicta obſeruat 5. num. 16. Ioannes Vincendus Honded. in conſ. 15. num. 15. vol. 1. & ſecundum hæc, licèt in interſſe lucri ceſſantis controuerſia ſit inter Doctores, vt ſuperiùs dixi; tamen in intereſſe damni emergentis abſque controuerſia ſic admittitur. Verùm vt procedat opinio Hoſtienſis, Abbatis, Nauarri, & ſequacium, quam defendimus, nonnulla interuenire debent, quæ Theologi ſuprà citati, ac cum illis Villagut. latiùs adducunt. Nec erit prætermittendum (quod ſuprà num. 45. & 46.[*] huic loco reſeruaui dicendum) ex dictis ſuprà, facilè, & apertè conuinci (quod ſalua a pace eruditi quidem, atque ingenioſi viri dixerim) Doctoris Feliciani de Solis ſententiam lib. 2. de cenſibus, cap. 5. num. 14. is enim contra ea, quæ annotaui ſuperiùs num. 45. & 46. & multorum allegatione comprobaui, ſecurè defendit, non deberi cenſeri lucrum ceſſans, quod creditor potuerit dare pecunias ſuas ad cenſum redimibilem, & ideo non dederit, quia debitor tempore debito ſibi non ſoluit, ſi aliàs creditor non erat negotiari ſolitus; cuius contrarium, vt vides, ibi dixi, & multos alios ſic tenentes adduxi. Moueor in primis, quoniam prædictus Author fundatur ex eo, quòd grauiſſimi Authores cenſuerint, lucrum ceſſans nec exigi, nec in foro conſcientiæ deduci poſſe: quod tamen verum non eſſe, & contrarium omnino tenendum ex dictis ſuprà conſtat apertè item ex his, quæ in initio huius capitis dixi, num. 14. cum ſeqq. vbi num. 15. retuli patrem Petrum de Aragon, fol. 490. de iuſtitia & iure, num. 11. ſic deſcendentem, & contrariæ partis fundamentis pleniſſimè, & verè ſatisfacientem; ex his etiam, quæ congerit Ariſminus Tepatus variar, lib. 1. tit. de intereſſe. fundatur etiam ipſe Author ex doctrina Alexandri in l. diuortio, num. 25. & 26. ff. ſoluto matrimonio. quo loco improbauit Alexand. Caſtrenſis ſententiam ibidem. & conſtituit, emere fundum, non eſſe actum quæſtuarium; & ideò non attendendum in eo, qui negotiari ſolitus non ſit, quòd fundum frugiferum emere poſſet, & ideo non emerit, quia pecunias debitas debitor non ſoluerit. Verùm, vt ibi dixi, Caſtrenſis ſententia magis cõmuniter obſeruatur, & probatur ab infinitis: Nec Alexandri ratio concludit; vt intereſſe lucri ceſſantis non debeatur: idque ex his, quæ cum Rolando, Menochio, & aliis aduertit Barboſa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſoluto matrimonio, num. 50. verſ. Neque obſtat. quem ibidem adduxi, & Alexandrum in conſ. 31. num. 9. lib. 6. idem in effectu probantem. ſic vt ex ſolutione, quam tradit Barboſa ibi. concludenter ſatisfieri poſſit huic fundamento. Fundatur deinde, quòd Scriptores communiter conſentiant, vt lucrum ceſſans exigi non valeat, niſi ab eo qui ſoleat negotiationem quæſtuariam exercere: quod fateor libenter; negans tamen in propoſito caſu lucrum ceſſans, quod erat in via & in potentia proxima, & propinqua, excludi per Doctores; cùm potius ex eo, non aliter, atque ſi à negotiari ſolito peteretur, communi Doctorum calculo conceſſum fuerit, vt conſtat ex dictis ſuprà, num. 45. vbi infinitos retuli ſic tenentes: & adduxi Barboſam vbi ſuprà, num. 50. ſic defendentem, & alios plures referentem, & vltra relatos ab eo ſic in praxi obſeruatum teſtatur Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 6. Blaſius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſ. 110. Gamæ, num. 3. fol. 51. Denique fundatur ea ratione, quòd omnes Theologi, & Pontificij Authores, duplex ſolum conſiderant intereſſe; vnum damni emergentis; alterum, lucri ceſſantis: hoc autem intereſſe (inquit ipſe) non eſt damni emergentis; ſed nec lucri ceſſantis, quoniam illud habet tantum locum in ſolito negotiari. Verum enim verò fundamentum hoc ex dictis ſupra ſubuertitur manifeſtè, nec habet locum, cùm aliunde, quàm ex negotiatione conſtare poteſt lucrum eſſe veriſimile: vt cum aliis dixit Barboſa loco ſuprà relato. Eſt autem in propoſito caſu plus quam veriſimile; ergo attendi debebit. Ideóque contra prædictum Authorem, magis cenſeo cum eadem communi, quam defendo, vt habens pecuniam paratam, & expoſitam emptioni redditus annui, quíque abſque dubio emeret, poſſit à mutuatario exigere eam quantitatem, quam poſſet ex redditibus percipere, intelligendo ſemper iuxta ea, quæ dixi ſuprà, num. 45. & 46. & hactenus de intereſſe lucri ceſſantis. Nunc verò de intereſſe damni emergentis agendum eſt; quod ſicut ſeparatam cauſam habet à lucro ceſſante, vt dixi ſuprà, num. 22. ita & ſeparatum locum requirit: aliud enim eſt damnum. emergens, aliud lucrum ceſſans: vt recte aduertit Andreas Gaill. practic. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 6. in princ. quem dicto num. 22. adduxi. Et pro breui, expedita tamen explicatione conſtituo in primis, certum eſſe, intereſſe damni emergentis licitè peti poſſe, etiam iure Canonico, vt in cap. 1. & in cap. conqueſtus, de vſuris, notant Doctores, & cum Sylueſtro Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 7. Nauarrus in manuali, cap. 17. n. 111. & 112. & in hoc nullus diſſentit: omnes potius, quicumque hactenus in hac materia loquuntur, vnanimiter ſic probarunt, vt conſtat ex omnibus relatis ſuprà in initio huius capitis, n. 14. qui etiam in intereſſe lucri ceſſantis idem admittunt, & nouiſſimè omnium Ariſminus Tepatus variar. lib. 1. tit. de intereſſe, fol. 212. Deinde & ſecundò conſtituo, exemplum damni emergentis magis communiter proponi, provt adducit[*] Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. verſ. Exemplum damni. quem omnes recentiores ſequuntur, vt conſtat ex Molina de iuſtitia & iure, tom. 2. tract. 2. diſput. 314. in princ. fol. 386. Barboſa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſoluto matrimonio num. 44. verſ. dicitur autem in hac materia, fol. 596. & num. 47. verſ. Adde aliud exemplum. vbi duobus exemplis rem hanc declarat. Pater Petrus de Aragon in ſecundam ſecundæ Diui Thomæ, quæſt. 78. de vſura, art. 2. fol. 489. verſ. In ſolutione ad primum, ibi: damnum emergens. Salon de iuſtitia & iure, ibidem, controu. 9. in princ. Villagut. tract. de vſuris, quæſt. 19. num. 1. qui de hac re videndus erit omninò, Primò enim declarat, quid ſit damnum. emergens: Deinde & ſecundò rectè adnotauit, mutuantem dupliciter contingere pati intereſſe[*] damni emergentis: ac denique, & Tertiò ad alia infert, quæ in hac materia ſcitu digna, & neceſſaria ſunt. Inter alia tamen præmittendum eſt, quòd ſicut variis modis damnum. emergens incidere poteſt; ſic & intereſſe eiuſdem damni variis modis probari: de quibus Alexand. in conſ. 41. vol. 5. Iaſon in l. 1. num. 5. C. de ſumm. Trinitate, & fide Catholica. Andreas Gaill. practic. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 6. num. 6. Ariſminus Tepatus lib. 1. dict. tit. de intereſſe. Tertiò & principaliter conſtituo, in intereſſe damni[*] emergentis illud eſſe peculiare, ſicut in intereſſe lucri ceſſantis, vt regulariter non incipiat deberi niſi à tempore moræ. In quo tam Theologi, quàm vtriuſque iuris Pontificij, & Cæſarei Authores conueniunt: vt cum multis firmarunt Couar. variar reſolut lib. 3. cap. 4. n. 2. verſ. deinde. Ioan. Baptiſt. Lup. in tract. de vſuris, comm. 1. §. 6. num. 109. vbi refert Nauarr. Cagnol. in l. curauit, n. 53. C. de actionibus empti. Hyppolit. Riminald. in conſ. 52. num. 54. lib. 1. Barboſa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſoluto matrimonio num. 48. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 50. num. 23. lib. 1. Alexand. Raudenſis deciſ. 17. num. 16. infinitos alios prætermitto conſultò, omnes enim vnanimiter hoc probarunt. Poteſt tamen ab initio in pactum deduci; & tunc etiam citra moram debebitur, & hoc ex communi placito Scribentium, & ſine controuerſia, vt dixi ſuprà, num. 71. quamuis in intereſſe lucri ceſſantis differentia ſit, vt aduertebam ibid. & vltra relatos eo num. ſic tradunt Rebuffus in l. vnica, in princ. num. 13. verſ. Imò licèt, C. de ſententiis quæ pro eo quod intereſt. Virgil. de Bocca, in tract. vti poſſidetis, cap. 18. num. 70. Villagut. qui octo conditiones requirit, & optimè explicat, tract. de vſur. quæſt. 19. num. 3. & 4. Eſt etiam id in hac materia peculiare, vt intereſſe[*] damni emergentis articulari, & probari debeat, ſicut intereſſe lucri ceſſantis: Alexand. in conſ. 141. num. 3. vol. 5. Hyppolit. Riminald. vbi ſuprà: Ioan. Bapt. Lup. vbi ſuprà, num. 103. & num. 116. Andr. Gaill. practic. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 6. num. 6. Rub. in conſ. 20. & in conſ. 88. Nec ſufficit probare, quòd debitor non ſoluit[*] in tempore, & quod creditor pecunias ad cambium, vel ſub vſuris accepit, niſi iuſtificetur, quòd ob retardatam ſolutionem illas acceperit; ex quo poſſibile eſt ex aliis cauſis accepiſſe: vt in terminis tenuit Rota Rom. provt teſtatur Mohedanus deciſ. 104. incipiente, Simon Centurio agebat. & ſequitur Ioannes Vincentius[*] Honded. in conſ. 50. num. 30. lib. 1. Sufficit tamen verificari damnum. vt ſupra dixi; nec eſt neceſſe actorem probare, quod ſi pecuniam habuiſſet, damnum illud non eſſet paſſus: nam ex quo conſtat de damno, præſumitur, quòd illud non incurriſſet creditor, ſi pecunia debito tempore fuiſſet ſoluta, vt eſſe de mente Doctorum aſſerit Ruinus in conſ. 140. num. 6. lib. 4. cum eo Barboſa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſoluto matrim. num. 44. verſ. & circa hoc exemplum, & num. 48. vbi dicit inter hoc intereſſe damni emergentis, & præcedens intereſſe lucri ceſſantis, eam eſſe notabilem differentiam, nam cum agitur ad intereſſe lucri ceſſantis, non ſufficit conſtare.[*] quod creditor deſiit lucrari; ſed oportet probare, quòd creditor veriſimiliter, & quaſi certitudinariè aliquid eſſet lucratus, ſi pecunia debita ei, ſuo tempore fuiſſet ſoluta. Differunt etiam, nam vbi agitur ad intereſſe damni[*] emergentis, non requiritur, quòd actor ſolitus ſit negotiari cum pecunia, ſed indiſtinctè debetur: l. Lutius Titius, ff. de actionibus empti. Alexander in conſ. 141. num. 3. vol. 5. vbi allegat textum in l. nummis, ff. de in litem iurando, & in conſ. 31. num. 9. lib. 6. Plotus de in litem iurando, §. 11. num. 29. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 4. Natta in conſ. 370. n. 6. lib. 2. Hyppolit. Riminald. in conſ. 346. à num. 1. lib. 3. Andreas Gaill. practic. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 6. num. 6. Et tamen in intereſſe lucri ceſſantis neceſſe eſt regulariter, quòd illud petens ſolitus ſit negotiari, vt ſuprà diximus: & aduertit Barboſa vbi ſuprà, num. 48. niſi in caſu, de quo ſuperiùs diximus num. 45. & num. 72. quo excepto, regulariter procedit hæc differentia. Differunt denique, nam quando agitur ad intereſſe[*] damni emergentis, exigitur etiam intereſſe ipſius intereſſe, quicquid in intereſſe lucri ceſſantis contradicatur: vt vidimus ſuprà num. 55. ſic notauit Rot. Genuen. deciſ. 87. num. 9. & cum Vrſill. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 50. num. 16. lib. 1. & de his hactenus, quæ vt vides non ſine labore, & ſtudio congeſta ſunt & ſcripta: tot[*] enim, tantáque pro huius capitis enucleatione, originaliter atque attentè prælegi, vt ex ipſis facilè poſſem integrum librum, aut plenum tractatum de intereſſe confiere, illa tamen ſciens, conſultóque prætermitto; contentus in hoc cap. ea, quæ frequentius accidunt, & magis neceſſaria ſunt, tradidiſſe. CAPVT II. Fideicommiſſum, vel primogenium ſic relictum, vt deſcendentes per virilem ſexum, aut de virili, à virili, per lineam maſculinam, vel de linea maſculina vocentur, vtrùm fœminis per lineam maſculinam deſcendentibus debeatur: vbi quæ ab aliis hactenus ſcripta erant, breuiter recenſentur in vnum Peregrini, de Prætis, Manticæ, Menochij, Angeli, Matheacij, & aliorum traditiones diſcutiuntur: ac demum Ludouici Molinæ in Hiſpanorum primogeniis ſententia, ita demum admittitur, ſi agnationi conſultum fuiſſe probetur; aliàs & nouè, & ſubtiliter, verè tamen impugnatur; & nonnulla adnotantur per Authorem, quæ (vt videbis lector) non erant antea ſic ſcripta. SVMMARIVM. -  1 Fideicommiſſum, vel Primogenium ſic relictum, vt deſcendentes per virilem ſexũ, aut de virili à virili, per lineam maſculinam, vel de linea maſculina vocentur; vtrùm fœminis per lineam maſculinam deſcendentibus debeatur, & per totum caput. -  2 Refertur in propoſito dubio ſententia Gloſſæ ordinariæ in l. Gallus, §. nunc de lege Velleia, in verb, nam etſi, in finalibus verbis, ff. de liberis & poſthumis. -  3 Quæ communi Scribentium placito probari ſolet. -  4 Socinus tamen, ac cum eo nonnulli alij Authores, in contrariam ſententiam inclinant. -  5 Alij verò, diſtinctione exiſtimant diſceptationem hanc componendam. -  6 Omnes autem, adeò confusè, & intricatè loquuntur, vt ſi originaliter, & etiam attentè, antiquorum omnium, & recentiorum ſcripta prælegantur, vix dici poſſit, hanc, vel illam veriorem eſſe, aut probabiliorem opinionem; nec etiam ex eiſdem certa reſolutio deduci, qua animus conquieſcere poſſit. -  7 Nihilominus tamen, in propoſitis dubiis legendos omninò, cum caſus occurret, Authores quamplures, qui hoc numero recenſentur in vnum -  8 Marcum Antonium Peregrinum. & Angelum Matheacium de hac re videndos omninò ex ſententia Authoris; qui rectè aduertit, in reſolutione huius materiæ ex diametro contrarios exiſtere eoſdem Authores. -  9 Marci Antonij Peregrini, in præcipuo huius capitis dubio ſententia refertur, quæ in effectu eò tendit, vt in propoſita ſpecie ex mente diſponentis, ſignificatio nominis reſtringenda ſit ad maſculos ex fœminis deſcendentes, ſic vt non veniat fœmina, tamet ſi ex maſculo deſcendat. -  10 Simonis de Prætis ſententia, Peregrini reſolutioni conformis adducitur. -  11 Et cùm non apparet apertè voluiſſe teſtatorem agnationem ſuam conſeruare, vel agnationis conſeruandæ gratia qualitatem lineæ maſculinæ adieciſſe, & fæminas excludere voluiſſe, negari non poſſe ex ſententia Authoris, quin Peregrini & ſequacium reſolutioni obſtent permulta, quæ contrariæ partis Authores fortiter ponderarunt, nec huius ſequaces diluunt concludenter. -  12 Deinde, & graniter vrgere nonnulla, quæ & verè, & ſubtiliter expendit Pinellus, & tollunt vim duarum rationum. quas ponderabit Peregrinus, & in effectu ſunt principales, in quibus ſequaces faciunt totum fundamentum. -  13 Authori duriſſimum videri, quod fateatur Peregrinus (vt etiam & ſequaces fatentur) fœminam ex maſculo natam, dici de deſcendentibus virilis ſexus, & ex linea maſculina, vel per lineam maſculinam, & hoc conceſſo, excludere eam à fideicommiſſis, à quibus expreſsè excluſa non eſt per teſtatorem, ſed potius ex vi verborum, & iuris interpretatione admiſſa. -  14 A qua non ita facile recedi potest, vt periculosè diuinando recedatur à deciſione l. lege 12. tabularum, C. de legitimis hæredibus, & §. cæterum, Inſtit. de legitima agnatorum, ſucceſſione. -  15 Nec ſufficit coniectura, quam verba teſtatoris non modo iuuant, ſed excludunt apertè, provt hoc numero adnotatur. -  16 Angeli Matheacij ſententia in ſuperiori dubio refertur, quæ fœmina ex maſculo deſcendentis iuſtitiam oſtendit, & per Authorem magis probatur, quoties agnationis rationem habitam fuiſſe non conſtiterit: provt hoc num. latiùs demonſtratur. -  17 Fœminam per lineam maſculinam deſcendentem, non comprehendi in Hispanorum primogeniis, ad quæ vocantur ij, qui per lineam maſculinam deſcendunt, ex ſententia Ludouici Molinæ. -  18 Quæ indubitabilis erit ex ſententia Authoris, cùm inſtituens maioratum, agnationem ſuam conſeruare voluit, aut ſemper agnatos maſculos vocauit; fæminas verò, etiam propter maſculos remotiores excluſit, provt hoc numero concludenter probatur, & eiuſdem Molinæ ratio recipitur. -  19 An verò ex ſola primogeniorum natura, & perpetuitate ſimpliciter ſumpta; abſque eo, quòd constiterit primogenij inſtitutorem voluiſſe agnationem conſeruare, fœminæ cenſeantur excluſæ, cùm deſcendentes per lineam maſculinam, vel ex linea maſculina vocantur, difficiliùs eſſe. -  20 Excludi tamen perpetuò, etiam in hoc caſu, ex ſententia Molinæ, in qua ipſe firmiter ſemper permanſit, nec vnquam mutauit illam, vt contra Auendanum. nouiter, & verè oſtendit Author hoc numero: & ibidem contrariam eiuſdem opinionem refert, quam numeris ſequentibus probauit contra Molinam. -  21 Rationem Molinæ non conuenire caſui ſuperiori, & eidem nonnulla obstare, quæ & ſubtiliter & verè hoc numero adnotantur. -  22 In propoſita ſpecie ſup. ex num. 17. minus inconueniens eſſe, fœminam admittere ad primogenium pro tempore vitæ ſuæ, & eâ defunctá, filiis ipſius maſculis & fœminis excluſis, ad aliam lineam, vel ad alios, qui ex institutoris, aut legis diſpoſitione admitti debent, maioratum transferre, quam eam à maioratu perpetuò excludere provt hoc numero demonſtratur. -  23 Ruini reſolutionem, in conſ. 208. num. 7. lib. 1. qua principaliter mouetur Molina, nec eſſe ſecuram, nec verè concludere, provt hoc numero adnotatur: vbi etiam oſtenditur, non ſubſiſtere argumentum, nec valere conſequentiam Peregrini & ſequacium, vt excluſis deſcendentibus ex filia, eadem filia excludatur, & aptiorem argumentationem eſſe, vt excluſa filia, excludantur deſcendentes ex ea, non è conuerſo. -  24 In propoſito caſu, nihil intereſſe, an institutor maioratus vocauerit deſcendentes per lineam maſculinam, vel ex linea maſculina; verè namque inter hæc verba nulla differentia eſt, contra Socinum. & alios. -  25 Aduerſus quos expenditur per Authorem textus ſolemnis in l. iubemus, C. de emancipationibus liberorum, & verba eiuſdem referuntur. FIdeicommiſſum, vel primogenium ſic relictum, vt[*] deſcendentes per virilem ſexum, aut de virili, à virili, per lineam maſculinam, vel de linea maſculina vocentur, vtrùm fœminis per lineam maſculinam deſcendentibus debeatur, nec ne; frequenter ſolent, & in variis locis Doctores inquirere: Et ſane neceſſarium eſt, & quotidianum dubium, extátque in terminis deci[*]ſio, & Gloſſæ ordinariæ in l. Gallus, §. nunc de lege Velleia, in verbo, nam etſi, in finalibus verbis, ff. de liber, & poſthu. quæ relata ad text. & communi Scribentium placito recepta, probat apertè, in huiuſmodi vocationibus, fœminam, quæ à maſculo deſcendit comprehenſam cenſeri: quoniam verba prædicta denotant tantum, quod ſuccedere volens per lineam maſculinam deſcendat, non autem præcisè, quòd maſculus ſit: fœmina autem, quæ à maſculo deſcendit, prædictam qualitatem obtinet, per text, in §. cæterum. Institut, de legitima agnatorum ſucceſſione, l. lege duodecim tabularum, §. huiuſmodi, C. de legitimis hæredibus, & ſic admitti debet: vti adnotarunt, & probarunt Scribentes communiter in dict. §.[*] nunc de lege Velleia. quos, & alios plures recenſent in vnum Molina, Praetis, Burgos de Paz, Peregrinus, Caldas, & Auendañus, quos cum aliis referam ſtatim: So[*]cinus tamen, ac cum eo nonnulli alij Authores, in contrariam ſententiam inclinant, & diuerſimodè in propoſita altercatione ſe habent: Alij verò diſtinctione exi[*]ſtimant diſceptationem hanc componendam. Omnes[*] autem adeò confusè, & intricatè loquuntur, vt ſi originaliter, & etiam attentè, antiquorum omnium, & recentiorum ſcripta prælegantur, vix dici poſſit, hanc vel illam veriorem eſſe, aut probabiliorem opinionem nec etiam ex eiſdem certa, aut talis reſolutio deduci, vt ea animus conquieſcere poſſit: Nihilominus tamen mo[*]nendum Lectorem duxi, in propoſitis dubiis legendos omnino, cum caſus occurrerit, (alios plures ſciens conſultóque prætermitto, quoniam citantur ab ipſis) Gregorium Lopez in l. 2. tit. 16. partita 4. in verbo, linea de parenteſco. Molinam, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 37. & 38. & lib. 3. cap. 5. num. 69. Mieres. de maioratu, part. 2. quæſt. C. num. 54. & 55. & num. 83. & ſeqq. Burgos de Paz in conſ. 29. ex num. 23. cum ſeqq. Pinellum in l. ſi viua matre, num. 29. C. de bonis maternis, Franciſc. Piſcin. in diſput. de fœminarum excluſione: n. 21. Velaſquez de Auendaño in. l. 40. Tauri. Gloſſa. 9. ex num. 54. vſque ad num. 65. Marſilium ſingulari 33. Tiraquellum de primogenitura, quæſt. 13. Aluaradum de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 25. fol. 101. Aluarum Valaſc. de iure emphyt. quæſt. 41. num. 6. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſt. 24. num. 85. & tribus ſeqq. Ioannes Guttierrez in conſ. 13. num. 35. Bonifac. Roger, in conſ. 33. num. 3. lib. 2. qui ſententiam Gloſſæ relatam amplectitur. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. ſolut. 11. ex n. 51. vſque ad num. 58. fol. 154. Menochium in conſ. 95. num. 56. lib. 1. & in conſ. 205. in princ. & num. 39. & ſeqq. lib. 3. & in conſ. 318. ex num. 6. lib. 4. Anton. Ciofi. in conſ. 142. ex num. 8. Graſſum receptarum ſententiarum, §. fideicommiſſum, quæſt. 15. num. 4. & 5. Cephalum in conſ. 413. lib. 3. Caualcanum deciſ. 36. part. 2. Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 11. num. 8. & 9. fol. 343. Hyppolit Riminald. in conſ. 786. num. 27. 28. & 29. lib. 7. Villaguttam deciſ. 4. num. 34. & 35. Cæuallos practic. commun. quæſt. 541. qui prædictos non refert, & ſententiam dictæ Gloſſæ veriorem putat; Camillum Gallinium de verborum ſignificatione, lib. 8. cap. 26. à principio vſque ad num. 13. fol. 213. Marcum Antonium[*] Peregrinum, & Angelum Matheacium; qui hac de re erunt videndi omninò; ille, de fideicomiſſis, art. 26. ex num. 23. vſque ad num. 31. fol. 249. iſte, de legatis & fideicommiſſis, lib. 2. quæſt. 11. per totam, fol. 79. & 80. Extant autem ex diametro contrarij Authores ij duo in reſolutione huius materiæ: Peregrinus enim, loco prædicto,[*] in primis ex num. 23. cum ſeqq. diuerſas, contrariáſque ſententias refert, & nonnulla dicit; tandem num. 30. ſuam ſententiam interponit, & firmat, quòd perpenſo diutiùs hoc negotio, verum credit, fœminam ex maſculo natam, dici de deſcendentibus virilis ſexus, à ſenſu virili, per virilem, de virili, & ex virili, & ſic quoque à, de, & ex linea maſculina, vel per lineam maſculinam, idque ex iuribus citatis in initio huius capitis, & textu in §. item vetustas. Inſtitut. de hæreditatibus quæ ab inteſtato. cum aliis; & latius fundat ipſe dict. num. 23. vſque ad num. 28. Attamen in conceſſionibus, & ſubſtitutionibus fideicommiſſariis, non facilè conſentiendum eſſe, quod fœminæ contineantur, quia de fœminis non videtur diſponens cogitaſſe, niſi ad illarum excluſionem; & quia cum deſcendentes ab illis dubio procul excludantur, efficax videtur inſurgere ratio, vt etiam fœntina illorum auctrix excludatur, per duas rationes, quas ibidem adducit, in effectu reſoluens, quòd in propoſito caſu ex mente diſponentis, ſignificatio nominis reſtringenda ſit ad maſculos ex maſculis deſcendentes, ſic vt non veniat fœmina, in qua finitur deſcendentia virilis ſexus, & incipit ſexus fœmininus; quæ ſententia ſi vera ſit in fideicommiſſis (in quibus ipſe loquitur) fortius procedere debebit in maioratibus etiam ſimpliciter inſtitutis; & conſequenter Molinæ opinio in Hiſpanorum primogeniis (de qua agetur infra) non mediocriter comprobari poterit: vti etiam comprobatur ex dictis per Simonem de Prætis de interpretatione vlti[*]marum voluntatum, lib. 3. dicta ſolut. 11. num. 54. & 55. fol. 154. vbi Socini ſententiam amplectitur is Author, & ſecurè probat, fœminam natam ex maſculo, non contineri in linea maſculina, quando deſcendentes per lineam maſculinam vocantur: & reddit rationem, quia in tali caſu fœmina non eſt in tali linea, cum faciat nouam lineam; quod etiam tenent alij plures, opinionis Socini ſequaces, vt conſtat ex eiſdem Authoribus, & aliis relatis ſuprà in initio huius capitis. Verùm enim verò, quando conſtare non poteſt aper[*]tè, teſtatorem voluiſſe agnationem ſuam conſeruare, vel agnationis conſeruandæ gratia qualitatem lineæ maſculinæ adieciſſe, & fœminas excludere voluiſſe, negari non poteſt, quin Peregrini, & ſequacium reſolutioni obſtent permulta, quæ contrariæ partis Authores fortiter ponderarunt, nec huius ſequaces diluunt concludenter: quod ex eiſdem Authoribus relatis ſuprà negari non poteſt. Item ex his, quæ adducit Mantica de coniect. vlt. volunt. lib. 8. tit. 18. Deinde, & fortiter in contra[*]rium vrgent nonnulla, quæ & verè, & ſubtiliter expendit Pinellus in l. ſi viua matre, num. 27. per totum, & num. 29. in fine, C. de bonis maternis. Burgos de Paz in conſ. 29. num. 23. & 24. & tollunt vim duarum rationum, quas ponderauit Peregrinus; quæ in effectu ſunt præcipuæ, in quibus ſequaces faciunt totum fundamentum; & vt alia prætermittam, nonnulla dicam, quæ hac in re longiùs inſiſtens; non ſine ratione, & fundamento adnotaui. Ac in primis, duriſſimum mihi videri, fateri[*] Peregrinum. (quod & ſequaces huius partis fatentur) fœminam ex maſculo natam, dici de deſcendentibus virilis ſexus, & ex linea maſculina, vel per lineam maſculinam; & hoc antea conceſſo, poſtmodum excludere eam à fideicommissis, à quibus expreſsè excluſa non eſt per teſtatorem, nec etiam à iure, sed potius ex vi verborum, & diſpoſitione legis, iuxta proprietatem ipſorum verborum admiſſa; à qua non ita facilè recedi po[*]teſt, vt periculosè diuinando recedatur à deciſione l. lege duodecim tabularum, C. de legitimis hæredibus, & §. cæterum, Inſtitut. de legitima agnatorum ſucceſſione. Nec ſuf[*]ficit coniectura, quam verba teſtatoris non modò non iuuant, ſed excludunt apertè, ſi verum eſt, fœminam, quæ à maſculo deſcendit, per lineam maſculinam videri deſcendere; nec ſimpliciter dici poſſe, eſſe caput lineæ fœmininæ, vt optimè aduertit Camillus Gallinius loco relato ſupra num. 7. in fine. eruditè Angelus Matheacius[*] de legatis & fideicommiſſis lib. 3. quæſt. 11. num. 10. & fortius probat num. 16. verſ. ego vero. qui, vt antea dicebam, Peregrini reſolutioni contrarius exiſtit, ſed non refert eum; & in finalibus verbis dictæ quæſtionis reſoluit dicens: Quòd in tam egregia quæſtione conſultiùs erit ſubſtitutionis, verborúmque formulas apprimè perpendere: hinc enim varium poſſet emanare ius; nam ſi deſcendentes nomine agnationis vocati fuerint, vtique fœmina cùm ſit agnata, erit etiam vocata: at ſi nomine deſcendentium maſculorum fuerint inuitati, tunc in dubiis duo erunt perpendenda; primum, quòd ſit maſculus; ſecundum, quòd ex maſculo proueniat, idque maxime, quando teſtator animum applicuit ad vocandos maſculos, & propellendas fœminas: denique ſi fideicommiſſum relictù fuerit deſcendentibus de hærede in hæredè, naſcituris de domo, de familia, de agnatione, de progenie, & ſìmilibus; ad hoc etiam fœmina erit admittenda, quoniam agnata, quoniam de domo, & progenie, quovſque tamen vixerit, ita vt poſt eius mortem excluſis filiis ſuis vti cognatis, hæreditas reſtituatur proximioribus de domo, de ſtirpe, & de agnatione: & hactenus prædictus Author, qui firmat pluries hoc conſuluiſſe Pariſium, & numeris præcedentibus latè, & vtiliter explicat Caſtrenſis doctrinam in l. maritum, C. de procuratoribus. ſi accipiens emphyteuſim pro ſe, & deſcendentibus per lineam maſculinam, decedat relicta filia fœmina, vtrùm ipſa ſuccedat in emphyteuſi? de qua etiam omnes Authores tractarunt, quos retuli ſuprà in initio huius capitis, & latè Auendañus, Caldas, Peregrinus, & alij ibidem adducti, & verè, cùm expreſsè, vel tacitè, legitimis tamen atque probatis coniecturis non apparet, agnationem ſuam conſeruare voluiſſe teſtatorem; huic opinioni magis ego accederem in fideicommiſſis, in quibus magis communiter ſic tenent Doctores; nec in eis dubitarunt Molina, Auendañus, & alij huius regni Scriptores. Sed potius probaſſe videntur indiſtinctè ſententiam Gloſſæ in dict. §. nunc de lege Velleia. dubium dumtaxat habentes in primogeniis Hiſpanorum, idque propter ipſorum naturam, vt conſtat ex eodem Molina de Hiſpanorum primogeniis lib. 1. cap. 6. num. 37. Alij verò, qui in fideicommiſſis contra tenent, apertè ſupponunt, procedere id, provt explicauimus nunc, videlicet quando teſtator agnationis conſeruandæ rationem præ oculis habuiſſet: & Caſtrenſis doctrinam cum modum referunt, quando ſcilicet intentio concedentis emphyteuſim fuit, quòd ea non tranſiret ad cognatos, quo caſu excludunt fœminam per lineam maſculinam deſcendentem, quam aliàs non excluderent, & cum Gregorio Lopez, ſic intelligit Velaſquez de Auendaño, in l. 40. Tauri, dict. Gloſ. 9. num. 62. In ma[*]ioratibus verò, an idem, diuerſùmve ius conſtituendum ſit; videbimus nunc: & Molina vbi ſuprà, lib. 1. cap. 6. num. 38. & lib. 3. cap. 5. num. 69. conſtanter tuetur, fœminam per lineam maſculinam deſcendentem, non comprehendi in Hiſpanorum primogeniis, quibus vocantur ij, qui per lineam maſculinam deſcendunt, & cum illo ſimpliciter tranſit Aluaradus de coníecturata mente defuncti lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 25. fol. 111. Et qui[*]dem, cum inſtituens maioratum, agnationem ſuam conſeruare voluit, aut ſemper agnatos maſculos vocauit, fœmináſve etiam propter maſculos remotiores excluſit, res erit indubitata: tum ex his, quæ in fideicommiſſis ſuperiùs diximus, quæ in Hiſpanorum primogeniis, aut vinculis vrgentiùs militant: tum etiam ex ratione, quam adducit Molina, quæ in hoc caſu concludens eſt; videlicet, quòd agnatione conſiderata, non debeat ceriſeri vocata fœmina, & ſic ea perſona; quæ agnationem in poſterũ ſupprimere debet, & cuius deſcendètes ſiue maſculi, ſiue fœminæ ſint, in eo primogenio ſuccedere non poſſunt: & in hoc caſu fœminas ſemper excluſas cenſeri ex vocatione deſcendentium per lineam, vel ex linea maſculina, rectè defendit Auendañus dicta Gloſ. 9. num. 64. & in fortioribus terminis tenuerunt Simon de Prætis, & Peregrinus; ille, de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 3. ſolut. 11. num. 54. fol. 154. iſte, de fideicommiſſis, art. 26. num. 30. quorum rationes mirè conueniunt huic reſolutioni, nec licet eas tranſcribere, aut repetere hic. An verò ex ſola primogeniorum natura & perpetui[*]tate ſimpliciter ſumpta, abſque eo: quod conſtiterit primogenij inſtitutorem voluiſſe agnationem conſeruare, fœminæ cenſeantur excluſæ, cùm deſcendentes per lineam maſculinam, vel ex linea maſculina vocantur, difficilius eſt? Et excluſas non cenſeri ex hoc ſolùm, niſi agnationis conſeruandæ ratio interueniat, ſecurè admittit Auendañus in l. 40. Tauri, Gloſſa 9. num. 63. & 64. &[*] contrariam ſententiam Molinæ lib. 1. cap. 6. num. 38. veram non exiſtimat; & dicit, quòd ipſe Molina ſe ipſum explicat lib. 3. cap. 5. num. 69. ita intelligens, quod dixerat dict. cap. 6. num. 38. lib. 1. in quo quidem decipitur Auendañus: potius enim Molina ipſe eandem ſententiam probauit ibi. dicit namque abſque difficultate procedere eam, cum inſtitutor maioratus, agnationem conſeruare voluit, vel maſculos perpetuò vocauit, aut fœminas propter maſculos remotiores excluſit. Poſtmodùm ſubdit hæc verba: Quamuis mihi ex primogeniorum natura ſemper etiam ſimpliciter ſumpta probabilis viſa fuerit. Tantum ergo ab eſt, vt ſententiam, quam dict. cap. 6. n. 38. lib. 1. habuit Molina, lib. 3. dict. cap. 5. num. 69. mutauerit, aut ſe ipſum declarare voluerit, vt potius iterum firmauerit eam, ac indiſtincftè ex primogeniorum natura, etiam ſimpliciter ſumpta, probabilem crediderit. Mihi tamen in hoc caſu Molinæ ſententia nunquam placere potuit, & ſic contrariam admitto libentius, & vltra Auendañum ad ſic tenendum, ſequentes me moueut præcipuæ rationes. Primò, nonnullas, quas in fideicommiſſo loquens, contra Peregrinum. adduxi ſuprà numeris præcedent. quæ æqualiter militant, & ſententiam Molinæ concludenter conuincunt. Secundò, nam eiuſdem Authoris ratio, non militat[*] in hoc caſu, ſicut in ſuperiori; propterea quod, etſi maioratus perueniat ad fœminam per lineam maſculinam deſcendentem, non poteſt dici, quòd ſupprimatur in poſterum agnatio, ad quam inſtituens maioratum non reſpexit, aliquid exprimendo, quo agnationem conſeruare voluiſſe dignoſci poſſit: nec eſt inconueniens, quòd eius deſcendentes ſiue maſculi ſint, ſiue fœminæ in eo maioratu ſuccedere non poſſint, cùm eâ mortuâ; ac filiis eius maſculis, & fœminis excluſis, ij admittantur ad ſucceſſionem, qui ex inſtitutoris, aut legis diſpoſitione admitti debent, provt dixit Albertus Brunus de ſtatu, exclud. fœmin. propter maſculos, art. 6. 2. memb. 3. quæſt. & cum iudicio conſiderauit Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommiſſis, lib. 3. quæſt. 11. num. 18. ſic, vt primogeniorum natura, ac illorum per[*]petuitas (ad quam principaliter reſpexit Molina) in nullo alteretur in hoc caſu, quippe, cum maioratus ipſe perpetuus ſemper futurus ſit, quamuis diuerſis modis ſuccedatur in eo, ac de vna linea in propoſita ſpecie tranſitus fiat ad aliam, antequam omnes de illa linea ſiniantur, , quod ex voluntate inſtitutoris contingere poteſt: at in noſtro caſu ſatis videtur de voluntate inſtitutoris conſtare, vocauit enim deſcendentes per lineam maſculinam; qua vocatione, iuris, aut legis diſpoſitioni ſe conformare voluiſſe cenſendus eſt, ex vulgatis principiis. Sed iuxta diſpoſitionem iuris, & proprietatem verborum, ſub vocatione modo prædicto concepta, fœminæ ex maſculis deſcendentes continentur; vt in initio huius capitis diximus, & probat text. qui (vt ſtatim dicam) cauillari non poteſt, in l. iubemus, C. de emancipationibus liberorum, ergo maius inconueniens eſſet, excludere fœminam ex voluntate inſtitutoris, & proprietate verborum in diſpoſitione comprehenſam, propterea quod eius deſcendentes admitti non poſſunt, quàm admiſsâ eâ, ad alios conſanguineos, vel ad aliam lineam maioratum tranſire, cùm adhuc ipſe maioratus perpetuus remaneat, nec in poſterum aliquid perpetuitati eiuſdem detrahatur, ex eo quod admittatur fœmina, quæ ſaltem excluſa non eſt, quod negari non poteſt. Tertiò, quia ſecura non eſt, nec verè concludit Rui[*]ni reſolutio in conſ. 208. num. 7. lib. 1. qua etiam principaliter mouetur Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. dict. cap. 6. num. 38. ad finem. in propoſito caſu, dumtaxat conſiderandum eſſe, vtrùm diſpoſitio finiatur in ipſo deſcendente ex virili ſexu, & tunc fœmina comprehendatur; an verò ad alios deſcendentes pertranſire debeat, & tunc ſicut deſcendentes ex foemina excluduntur, ita & ipſa fœmina excludi debeat; quomodo etiam ex mente aliorum ſequacium argumentatur Peregrinus de fideicommiſſis, dicto art. 26. num. 30. quòd cùm deſcendentes ex fœminis excludantur, efficax videtur ſecundum eum inſurgere ratio, vt etiam fœmina illorum auctrix excludatur. Sed quidem vereor, ne ij Authores, ac cum illis Molina, errore lapſi fuerint: propterea quod non ſubſiſtit argumentum, nec etiam valet conſequentia, vt excluſis deſcendentibus ex filia, eadem filia excludatur: vt contra Caſtrenſem optimè conſiderauit Pinellus in l. ſi viua matre. num. 29. & 30. C. de bonis maternis, dicens quod aptior eſt argumentatio, vt excluſa filia excludantur deſcendentes ex ea, non è conuerſo: & vltra ipſum ratio differentiæ: in propoſito noſtro patet ad oculum, nam deſcendentes ex filia fœmina ſunt excluſi, ex quo per lineam ſœmininam deſcendunt, & tantùm vocantur ij, qui deſcendunt per lineam maſculinam: filia autem fœmina per lineam maſculinam deſcendit, & ſub prædicta vocatione continetur, vt defendit Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 8. cap. 26. ex num. 4. Idcirco admitti debet pro tempore vitæ ſuæ, quamuis eius deſcendentes excludantur: idque ex voluntate teſtatoris (vt ſupra diximus) ex qua, & legis diſpoſitione, maxima datur inter vnum & alterum caſum differentia: quicquid in contrarium contendat Molina; qui tamen dict. cap. 6. num. 38. lib. 1. rectè aduertit, in propoſito caſu nihil in[*]tereſſe, an inſtitutor maioratus vocauerit deſcendentes per lineam maſculinam, vel ex linea maſculina: verè namque inter hæc verba nulla differentia eſt; quicquid Socinus, & nonnulli alij differentiam conſtituant in dict. §. nunc de lege Velleia, & cum Alciato, Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 11. num. 8. fol. 154. Menochius in conſ. 205. ex num. 39. cum ſeqq. lib. 3. Rectius poſt alios eam differentiam rejiciunt inter hæc verba Auendañus in dict. l. 40. Tauri, Gloſ. 9. num. 60. Peregrinus de fideicommiſſis, dict. art. 26. num. 30. in princ. pro quibus contra Socinum. conſidero textum, quem[*] nullus prædictorum expendit, in l. iubemus, C. de emancipationibus liberorum, vbi in hunc modum ſcribitur: Iubemus licere parentibus, ideſt, patri, auo paterno, ſeu proauo, cæteriſque vlterius per maſculini ſexus perſonas, continua generis ſerie coniunctis, ſi liberos, quos habent in poteſtate propria, ideſt, filium, vel filiam, nepotem, ſeu neptem ex filio, pronepotem, ſeu proneptem, cæteróſque itidem per maſculini ſexus perſonas continua generis linea ſibi coniunctos, &c. Ex quibus verbis deſtruuntur quamplurima, quæ contra fœminam in præcipuo huius capitis dubio ſtatuunt Peregrinus, & alij per ipſum relati, quod ex eiſdem conſtat apertè, & euidentiùs confirmantur ea, quæ numeris præcedentibus annotauimus: nec ab eis videtur diſſentire ipſe Molina ſi attentè prælegatur, lib. 3. dict. cap. 5. per totum; quamuis locis antea relatis, contra fœminas tenuerit, vt ſuprà diximus. CAPVT III. Ioannis Andreæ ſententia in addit, ad Speculat, in tit. de obligat. & ſolut. in princ. ſuper rubr. colum. 1. quòd promittens ſe obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente conueniri poſſit ſtatim, ac ſi de præſenti ſe obligaſſet: quia inutilis circuitus eſt vitandus; an, & in quibus terminis procedere poſſit? Vbi quæ ab aliis hactenus ſcripta ſunt, breuiter, & dilucidè recenſentur; legibus huius regni applicantur; & nonnullis diſtinctè magis, quàm antea erant, adnotatis, res iſta breuitate, & diſtinctione explicatur. SVMMARIVM. -  1 Promittens ſe obligaturum ad decem intra certam diem; die adueniente, ſtatim conueniri poteſt, ac ſi de præſenti ſe obligaſſet; quia inutilis circuitus eſt vitandus: idque ex ſententia Ioannis Andreæ, quæ num. ſeqq. exornatur, ac verè, & ſingulariter declaratur. -  2 Ioannis Andreæ ſententiam, permultos, & grauiſſimos quidem iuris Authores ſequutos, qui hoc numero, & ſeqq. præcitantur. -  3 Tiraquelli diligentiam, in congerendis vtriuſque partis, tam ſuperioris Ioannis Andreæ, quàm alterius illi contrariæ, deciſionibus, rationibus, & Authoribus, non contemnendam; laudandam potiùs, & notandam. -  4 Is enim Author, omnia fere, quæ ad ſua vſque tempora ſcripta erant ab aliis, ſtudio & labore congeſſit in vnum ac multa adduxit, quæ vtramque partem, & confirmant, & dubiam etiam reddunt. -  5 Altercationi & contrarietati Doctorum in quæſtione ſuperiori, initium, aut occaſionem tribuiſſe Decium: is enim ſtudio contradicendi aliis, dicit illud dictum Ioannis Andreæ ſemper viſum fuiſſe ſibi dubitabile, & cum aliis Authoribus impugnat illud. -  6 Et Decium ſequuntur quamplures, qui referuntur ab aliis, & copiosè per Rolandum, qui hoc numero præcitatur. -  7 Decij fundamenta contra Dictum Ioannis Andreæ, reduci ad quatuor, provt hoc numero adnotatur. -  8 In propoſito, & præcipuo huius capitis dubio, legendos omnino nonnullos Authores, qui hoc numero, & ſeqq. præcitantur, & modò vnam, modò aliam ſententiam ſequuntur; ſed Ioannis Andreæ partes magis communiter iuuant. -  9 Rolandum, in conſ. 69. ex num. 1. vſque ad num. 27. volum. 3. & eruditè loquutum, & veram huius dubij reſolutionem aſſequutum. -  10 Ioannis Andreæ ſententiam, intellectam in terminis, in quibus ipſe loquitur veriſſimam quidem eſſe, & tenendam omnino, idcirco meritò probaſſe eam infinitos Authores; & contrarium tenentes decipi manifeſtè. -  11 Ad quod dicendum mouetur Author rationibus, authoritatibus, & deciſionibus congeſtis à Tiraquello, loco, & numero hic præcitatis. -  12 Deinde fundamentis Ruini, Hermanoctij Det. Socini, & Rubei Alexandri. -  13 Ac denique ratione adducta per Rolandum, poſt alios ab eo relatos, quæ vere facit, & concludens eſt, provt hoc numero adnotatur. -  14 Decij ſolutionem, contra rationem Ioannis Andreæ de circuitu vitando, rectè ſubuerti, provt hoc numero demonſtratur. -  15 Decij fundamentis contra doctrinam Ioannis Andreæ, ideo reſpondere noluit Author hoc loco, quòd plenè reſpondeant nonnulli Authores, qui hoc numero præcitantur. -  16 Ioannis Andreæ dictum, de quo ſupra ex num. 1. reddi certius hodie ex deciſione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. dum probat lex illa, quod qualitercunque conſtiterit, aliquem ſe velle obligare, remaneat obligatus, provt hoc numero adnotatur cum aliis. -  17 Blaſij Flores Diaz, de Mena, in addit. ad deciſ. 13. Gamæ, num. 4. nouiſſima reſolutio in hac materia, nouè expenditur, & probatur, & Rolandi, Authoris, & aliorum reſolutioni applicatur. -  18 Ioannis Andreæ doctrinam, in aliis terminis intellectam, periculoſam eſſe, nec tenendam quidem: idque per rationes, authoritates, & deciſiones Doctorum traditas à Tiraquello, & aliis, qui hoc numero recenſentur. -  19 Maximè in promiſſione de vendendo; in qua verius eſt, promiſſionem differre ab ipſa venditione, nec promittentem vendere certo pretio, dici poſſe iam vendidiſſe. -  20 Et inter hunc caſum, & Ioannis Andreæ caſum veram rationem differentiæ reddidiſſe Rolandum, ad quem remittit ſe Author, & ad nonnulla infert hoc numero remiſſiuè. -  21 Promitiens vendere feudum, vel rem emphyteuticam, non cadit à iure ſuo, licèt caderet, ſi irrequiſito domino alienaret. QVoniam frequenter contingit in nonnullis caſibus dubitari, vera ſit, nec ne, deciſio quædam, aut ſingularis traditio Ioannis Andreæ in addit, ad Specul.[*] in tit. de obligat. & ſolut. ſuper rubrica, col. 1. quòd is qui promiſit ſe obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente, conueniri poſſit ſtatim, ac ſi de præſenti ſe obligaſſet; quia inutilis circuitus eſt vitandus: & in hac re tanta eſt confuſio, ſiue contrarietas, aut altercatio Doctorum, vt vix certum quid, aut firmum deducere poſſis, ſi infinitos, etiam attentè, atque originaliter prælegeris; non abſque vtilitate putaui, ſed potius iucundum lectori futurum, ſi omiſſa latiori diſputatione (id quod conſultò faciam) eos Authores in vnum recenſerem hoc loco, qui latiùs, & diſtinctè magis tractarunt, ac demum dilucidè magis, quàm antea erant, adnotatis nonnullis, ſententiam meam in medium proferrem: & vt alia prætermittam; In primis conſtituo, præfatam Ioannis Andreæ ſen[*]tentiam, permultos, & grauiſſimos quidem iuris Authores ſequutos, Romanum. Alexandrum, Socinum. Iaſonem, Purpuratum, Carolum Ruinum. Lancelot. Gal. Hermanoctium Det. Matthæum Afflictis, Gozadinum, Rubeum, Zaſium, Boërium, & Chaſſaneum, quos congerit Tiraquellus de retractu conuentionali, ad finem tit. num. 26. quibus cum Grammatico, Couar. & Tello Fernandez, adhæret Matienzus in leg. 6. tit. 6. Gloſ. 7. num. 3. lib. 5. nouæ Compilationis. Rolandus, Ioannes Franciſcus de Ponte, Azeuedius, Parladorius, & alij quos ſtatim referam, & nouiſſimè, multóque poſt hæc à me ſcripta, Andreas Fachineus controu. iuris lib. 2. cap. 7. vbi dicit hanc ſententiam frequentiùs receptam, & probabiliorem eſſe, quàm contrariam: Bonifacius Rogerius in conſ. 15. num. 51. lib. 2. Secundò conſtituo, Tiraquelli diligentiam in con[*]gerendis vtriuſque partis, tam ſuperioris Ioannis Andreæ, quàm alterius illi contrariae deciſionibus, rationibus, & Authoribus non contemnendam; laudandam potius, & notandam. Is enim Author vbi ſuprà, num. 26. vſque ad num. 62.[*] omnia fere, quæ ad ſua vſque tempora ſcripta erant ab aliis, ſtudio & labore congeſſit in vnum, ac multa adduxit, quæ vtramque partem & confirmant, & dubiam etiam reddunt: idcirco, qui ex propoſito velit huiuſce rei diſceptationem inquirere, neceſſe habebit omninò legere illum. Tertiò conſtituo, rem hanc difficiliorem reddidiſſe,[*] & altercationi, contrarietatíque Doctorum in quæſtione ſuperiori, initium, aut occaſionem tribuiſſe Decium: is enim ſtudio contradicendi aliis (vt dicit Antonius Theſaurus, quem ſtatim referam) dicit illud dictum Ioannis Andreæ ſemper viſum fuiſſe ſibi dubitabile multis rationibus; & cum nonnullis Authoribus im[*]pugnat illud: & in ſententiam Decij inclinant alij relati ab his quos ſtatim adducam, & eos recenſent Grammaticus deciſ. 103. ex num. 187. Rolandus in conſ. 69. num. 25. in verſ. 2. reſpondetur, lib. 3. Fundamenta autem Decij[*] contra doctrinam Ioannis Andreæ principaliter reducuntur ad quatuor, quæ ſunt in effectu ea, quæ adducit Tiraquell. vbi ſuprà, num. 42. per totum. latiùs Hieronymus Butijela in repetit. §. Cato, leg. 4. ff. de verborum obligationibus, num. 51. & 55. quæ habetur Repetitionum. luris ciuilis volum. 6. fol. mihi 232. & ibidem Carol. Ruinus num. 26. 27. & 28. eodem vol fol, 280. Hermanoctius Det. ex num. 132. cum multis ſeqq. fol. 299. in eodem vol. & Marian. Socinus Iunior, ex num. 64. vſque ad num. 70. in eiſd. repetit, fol. 324. & nouiſſimè Andreas Fachineus controuerſiarum Iuris lib. 2. Cap. 7. Quartò conſtituo, in propoſito, & præcipuo huius[*] capitis dubio legendos omninò ſequentes Authores, qui modò vnam, modò aliam ſententiam ſequuntur, ſed Ioannis Andreæ partes magis communiter iuuant: relatos ſuprà, num. præced. maximè Repetentes in dict. §. Cato. Couar. in cap. quamuis pactum, de pactis in 6. in initio 3. p.n. 3. Boërium deciſ. 3. & 183. Marſil. Singul. 469. Grammaticum deciſ. 103. num. 19. & num. 187. 188. & ſeqq. Auendañum reſponſo 27. num. 2. Petrum de Moncada. in addition. ad Gozadin. in leg. 2. num. 32. litera, A, C. de pactis inter emptorem & venditorem. Alciatum in conſ. 18. num. 5. & 6. & in conſ. 117. Rolandum in conſ. 69.[*] ex num. 1. vſque ad num. 27. vol. 3. qui eruditè loquitur, & veram huius dubij reſolutionem aſſequitur: Caballin. milleloquio 201. Max. Anguiſſol. in conſ. 71. num. 5. Petrum Antonium de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 8. ex num. 135. vſque ad num. 184. Matienzum in leg. 6. tit. 6. Gloſ. 7. per totam, lib. 5. nouæ Collectionis Regiæ. Azeuedium in leg. 2. tit. 16. eod. lib. 5. Parladorium rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali 1. part. §. 11. ampliat. 6. Cephalum in conſ. 66. num. 20. & 21. lib. 1. Menochium in conſ. 92. num. 1. & ſeqq. & num. 42. in fine, & in conſ. 1. ex num. 232. lib. 1. & in conſ. 147. num. 10. lib. 2. Burſatum in conſ. 100. num. 1. & 11. lib. 1. Surdum in conſ. 52. num. 66. & ſeqq. lib. 1. & in conſ. 201. per totum, maximè n. 14. 15. 16. in fin. & 17. lib. 2. Amadeum à Ponte, Laudimialium quæſtionum. quæſt. 35. Antonium Theſaurum deciſ. Pedemontana 233. per totam. Marcum Antonium Eugenium in conſ. 7. num. 13. & 14. lib. 1. Cald. Pereir. in l. ſi curatorem habens, in verbo, contractum feciſti, 28. C. de in integrum reſtitutione. Hyppolitum Riminaldum in conſil. 51. num. 11. volum. 1. Seraphinum de priuil. iuramenti, priuil. 23. Ioann. Franciſc. de Ponte in conſ. 10. à num. 21. & in conſ. 85. per totum, & in conſ. 86. num. 25. & tribus ſeqq. vol. 1. Vincent. Caroc. de locato, & conducto, q. 1. de promiſſione locandi per totam, fol. 48. & quæſt. 2. de locatione emphyteutæ, fol. 89. Crotum in conſ. 12. num. 7. & 8. Ripam lib. 3. de donat. reſp. 12. Corſetum in ſingularibus ſuis, verbo, Pactum, 2. Iulium Clarum lib. 4. §. donatio, quæſt. 14. num. 6. vbi ſingularem reſolutionem tradit in hac materia, Rubeum Alexandrum in conſ. 29. n. 5. Modernum in conſuet. Pariſ. tit. 2. §. 55. Gloſ. 1. num. 8. vbi in propoſito profert verba nonnulla maximi ponderis, & notanda; Pinellum in l. 2. C. de reſcindenda venditione, 2. part. cap. 3. num. 29. & 30. Cæuallos, practic. commun quæſt. 209. qui prædictos non refert. Quintò conſtituo, Ioannis Andreæ ſententiam in[*]tellectam in terminis in quibus ipſe loquitur, veriſſimam quidem eſſe, & tenendam omninò, idcirco meritò probaſſe eam infinitos Authores, vt conſtat ex relatis ſuprà num. 1. & num. 8. & 9. & contrarium tenentes decipi manifeſtè. Ad quod dicendum moueor in[*] primis rationibus, authoritatibus, & deciſionibus congeſtis à Tiraquello de retractu conuentionali ad finem tit. ex num. 26. vſque ad num. 42. Deinde fundamentis Rui[*]ni, Hermanoctij Det, Socini, & Rubei Alexand. quos ſtatim referam, & retuli ſuprà, num. 7. ac denique vt[*] alia ſciens, conſultóque prætermittam, ratione adducta per Rolandum in conſ. 69. n. 25. verſ. Tertiò reſpondetur, vol. 3. dum dicit, & refert alios ſic tenentes; quòd vbi quis promiſit de obligando ſe in centum; perinde eſt, ac ſi eſſet obligatus ad centum, eo quod intereſſe eſt ſtatim liquidum, cum non poſſit eſſe minus centum: l. nummis. vbi Baldus, ff. de in litem iurando, & ideo licèt diceretur, quòd contra eum tanquam obligatum non poſſet agi; tamen ex promiſſione de obligando ſe ad centum, qua tenetur ad intereſſe, tenetur ad centum, cùm onus promiſſionis intereſſe non poſſit eſſe in plus: vt ergo vitetur circuitus, ob prædictam rationem nihil refert, an ſit obligatus ad promittendum, vel cenſeatur promiſiſſe, cum vtroque caſu debeatur idem, nec augeatur, vel minuatur obligatio: ex quo ſubuerti po[*]teſt ſolutio Decij in l. cum fundus, §. ſeruum tuum imprudens, in princ. ff. ſi certum petatur. is enim, vt diluat rationem Ioannis Andreæ de circuitu vitando, dicit non obſtare iura, quæ iubent vitandum circuitum; & reſpondet procedere illa dumtaxat in caſibus expreſſis à iure, & non in aliis. Sed, vt vides, quid hoc intereſt, cùm etiam in caſibus non expreſſis, ex paritate, aut maioritate rationis procedere debeant; vt ſunt vulgatæ, & communes reſolutiones Doctorum; maximè in caſu propoſito, in quo negari non poteſt, quin promittens, cum effectu voluerit ſe obligare ad quantitatem expreſſam, & promiſſio ipſa. aut obligatio æqualiter ſe habent, nec vnum importat plus quàm alterum, vt ſupra dixi, Nec etiam in contrarium vrgent Decij fundamenta contra eundem Authorem, quibus ſciens, conſultóque reſpondere nolui hoc loco, propterea quòd plene reſpondet, & ab illius impugnationibus eleganter tuetur Ioannem Andream Hermanoct. Det. in dict. §. Cato, ex n. 132. vſque ad num. 143. & ibidem Ruinus ex num. 26. Marianus Socinus Iunior ex num. 64. Vſque ad num. 70. Rubeus Alexand. in conſ. 29. ad quos Lectorem remitto & vide omninò Andream Fachineum controuerſiarum Iuris lib. 2. cap. 7. & 8. qui etiam fundamentis Decij reſpondet; ſed tacet Authores prædictos. Deinde animaduerto, prædictam doctrinam Ioann.[*] Andreæ. reddi hodie clariorem ex deciſione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. dum probat lex illa, quod qualitercumque conſtiterit, aliquem ſe velle obligare, remaneat obligatus, nulla admiſſa exceptione. Quod rectè annotauit Azeuedius ibi num. 7. Et confirmatur apertè ex dictis per Roland, vbi ſupra. Ioan. Parlad, rerum quotidianum, lib. 2. cap. finali 1. part. §. 11. ampliat. 6. fol. 152. vbi præfata doctrina motus principaliter, reſoluit, quòd inſtrumentum executioni mandari debet, non ſolum ſi ipſius verba præ ſe præſentem ferant effectum; ſed etiam ſi in futurum concepta fuerint: veluti, exempli gratia, promiſi publico inſtrumento facturum me intra certã diem obligationem pro centũ, tunc ſi lapſa ſit dies, potero ſtatim ſine alia obligatione ex inſtrumento illo conueniri. Quæ reſolutio confirmatur apertiùs ex his, quæ ſcribunt Rolandus dict. conſ. 69. ex n. 25. lib. 3. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 10. num. 21. lib. 1. & nouiſſime Blaſius Flores Diaz de Mena in addit. ad[*] deciſ. 13. Gamæ, num. 4. fol. 19. col. 3. quo loco prædictus Author Tiraquellum, & Theſaurum dumtaxat refert; & in propoſito noſtro dicit veram reſolutionem eſſe, quòd quando contractus in ſubſtantia nihil aliud continet, quàm contineat promiſſio, iudicatur promiſſio ex æquitate vt contractus, vt vitetur inutilis circuitus: quod eſt verum, & in effectu idem, quod cum Rolando ſuperiùs diximus, quem tamen non refert ipſe. Quando verò contractus addit ſupra promiſſionem, vel in modo, vel in accidentalibus, aut ſubſtantialibus, valde differunt; tunc promiſſio non iudicatur vt contractus, licèt ex promiſſione compellatur quis ad faciendum contractum: quod etiam eſt verum; & confirmatur ex his, quæ dicentur ſtatim: tradit etiam ſuperiorem reſolutionem, ſed Azeuedium non refert, Cæuallos dict. quæſt. 209. num. 2. Sextò & vltimò conſtituo, Ioannis Andreæ doctri[*]nam in aliis terminis intellectam, periculoſam eſſe, nec tenendam quidem: idque per rationes, authoritates, & deciſiones Doctorum traditas à Tiraquello de retractu conuentionali, ad finem tituli, ex num. 42. vſque ad num. 62. Rolandum dicto conſ. 69. ex num. 25. cum ſeqq. vol. 3. Menochium in conſ. 92. n. 1. & quinque ſeqq. vol. 1. Marcum Antonium Eugenium in conſ. 7. num. 13. & 14. lib. 1. Ioannem Franciſcum de Ponte in conſ. 85. per totum, vol. 1. Vincentium Carocium, & alios locis, & num. relatis ſupra num. 8. & 9. maximè in promiſſione de vendendo, in[*] qua, lic èt alij multi aliter teneant, alij etiam pro concordia contrarietatum diſtinguant; vt plene oſtendit Petra de fideicommiſſis, quæſt. 8. ex num. 141. vſque ad n. 160. veriùs crediderim, promiſſionem differre ab ipſa venditione, nec promittentem venditurũ certo pretio, dici poſſe iam vendidiſſe: quod multis rationibus defendit Senatus Pedemontanus, vt firmat Antonius Theſaurus deciſ. 233. per totam. Rolandus dicto conſ. 69. num. 25. verſ. 3. reſpondetur, vol. 3. vbi inter hunc caſum, & caſum Ioannis An[*]dreæ veram reddit, & concludentem differentiæ ratiotionem, vt ibi videri poterit: & per Auendañum reſponſo 27. num. 4. vbi erudite, & verè oſtendit, promiſſionem de vendendo operari vnum effectum tantum, hoc eſt, ad intereſſe, ipſam verò venditionem eſſe efficaciorem contractum, etiam vt tradatur res ipſa præcisè, ſi eſt in poteſtate venditoris; & ſic, & nomine, & natura, & qualitate multùm diſtare inter ſe. quod etiam tenet Pinellus, & optimè declarat 2. part. leg. 2. C. de reſcindenda venditione, cap. 3. num. 29. fol. mihi 186. latiùs, & plures effectus conſiderans Petra vbi ſuprà, Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 85. num. 2. lib. 1. vbi num. 8. rectè probat per promiſſionem de vendendo non acquiri ius in re, Vincendus Carocius de locato & conducto, quæſt. 1. de promiſſione locandi, num. 14. fol. 49. vbi ſuperiorem reſolutionem limitat, eleganter declarans eam, & infert ad alia ſimilia, ſcilicet ad pactum, vel promiſſionem de donando: de qua omnes ſuperiùs citati: Petra dicta quæſt. 8. num. 164. ac cæteris elegantiùs Pinellus dict. 2. part. leg. 2. C. de reſcindenda vendit. cap. 3. num. 30. per totum fol. 189. cui conuenire videtur Menochius in conſ. 92. num. 42. in fine, vol. 1. infert etiam ad promiſſionem de locando, de liberando, & de fideiubendo, vt ibi videri poterit: & de promiſſione de renunciando legitimæ paternæ, vel maternæ, & renunciatione poſtea facta abſque iuramento. Vide Auendañum dict. reſp. 27. per totum, Cæuallos dict. quæſt. 209. num. 3. & 4. & de omnibus prædictis latiſſime Petram vbi ſuprà. Denique,[*] nec in promiſſione alienationis rei feudalis, vel emphyteuticæ procedere poteſt Ioannis Andreæ doctrina, quippe cum diuerſa ratio militet, nec iura loquentia de circuitu vitando, extendi debeant ad hunc caſum priuationis, vel caducitatis: provt tenuerunt expreſsè multi congeſti per Tiraquell. loco ſpè repetito, n. 44. & n. 45. & in terminis, quòd feudum, vel rem emphyteuticam alienaturum ſe & venditurum promittens, non cadat à iure ſuo; licèt caderet, ſi alienaret irrequiſito domino, cum Alexandro, Baldo, Cardinali, & Afflictis defendit Ioannes Franciſcus de Ponte dicto conſilio 85. per totum lib. 1. Et de his hactenus, de quibus penes prædictos Authores, latius videri poterit, cùm occaſio ſe offeret. CAPVT IV. Fœminæ primogenitæ, qualiter ad Maioratus ſucceſſionem admittantur, vel non Propter maſculos eiuſdem lineæ, & gradus, aut etiam remotioris, quando excludantur; Agnationis conſeruandæ rationem, ex quibus videantur Maioratuum inſtitutores habuiſſe; Maſculorum vocatio, quando in hominum diſpoſitionibus cenſeatur facta agnationis conſeruandæ, aut prælationis inducendæ gratia; Qualitas maſculinitatis in certis gradibus, ſubſtitutionibus, aut perſonis expreſſa, an, & quando in aliis repetita conſeri debeat, vel non; vbi de contrarietate conſiliorum Abbatis, Ananiæ, & aliorum, accuratè, & plenius, quàm antea erat, tractatur; Deinde repetitio qualitatis, vel conditionis adiectæ præcedentibus, quando dicatur, vel præſumatur fieri ad ſequentia; & qualitatum præcedentium repetitio, ex quibus cauſis, aut dictionibus, vel rationibus induci, aut ceſſare debeat, plena, & diſtincta manu tractatum proponitur: Authorum ferè omnium, qui hactenus in propoſito ſcripſerunt ſententiæ, opiniones ſuo ordine, breuiter tamen, & diſtinctè recenſentur in vnum; & multa dilucide, & nouiter adnotantur per Authorem, quæ originali, & aſſidua librorum lectura digeruntur, nec erant ab alio huc vſque ſic explicata. SVMMARIVM. -  1 Dubia & quæſtiones proponuntur, quæ in ſummario huius capitis continentur, & quæ hic præcipuè tractantur. -  2 Vtilitáſque, & neceſſitas earum commendantur. -  3 Authores quamplures referuntur, qui quæſtiones huius capitis tractarunt, & infrà num. 141. cum multis ſeqq. vbi infiniti congeruntur in vnum ac eorum ſpecifica mentio fit ſuo ordine, vt ibi videri poterit. -  4 Antonij Gabrielis in præfatis quæſtionibus concluſiones congeruntur, & lectura originalis earum commendatur. -  5 Modernum. Pariſ. in hac materia eleganter, & vtiliter loquutum, & de ſucceſſione fœminarum cum maſculis, in pari, vel remotiori gradu, & de dictionibus inducentibus tacitam repetitionem, multa neceſſaria, & notatu digna dixiſſe. -  6 Ludouicus Molina laudatur, & eiuſdem reſolutiones circa quæſtiones omens huius capitis commendantur, & de aliis Authoribus vide infrà, ex num. 141. cum multis ſeqq. vſque in finem capitis. -  7 Maſculinitatis qualitas, in vno gradu, vel ſubſtitutione, aut parte teſtamenti adiecta, vtrum in alteris repetita eſſe cenſeri debeat; & multis numeris ſequentibus. -  8 Authores huius regni, exteri etiam recentiores quamplures, in quaeſtione ſuperiori ſcribentes, notati per Authorem, quòd paucis legibus, & rationibus moueantur, nec ad ea reſpondeant, quæ in contrariam partem vrgere videntur. -  9 Abbatis conſilium 36. num. 3. lib. 1. expenditur, & ſentẽtia illius refertur, de qua per totum caput agitur. -  10 Præcedentia declarant, ſiue determinant ſequentia; & è contra. -  11 Vna pars teſtamenti aliam declarat; & inde ſi verbum aliquod dubium ſit, aut obſcurum, eo modo intelligi debet, ſecundum quem reperitur in alia parte testamenti. -  12 Voluntas teſtatoris in ſubſtitutionibus, talis eſſe præſumitur, qualis fuit in institutionibus: vnde ſequens ſubſtitutio debet regulari & intelligi ſecundum qualitatem prioris. -  13 Vnus gradus ſubſtitutionis alium declarat. -  14 Ordo datus inter primò nominatos, ſeruari debet inter reliquos ſubſtitutos: quod, & dicta ſuprà ex num. 10. intellige, vt declarantur infrà, ex num. 101. cum ſequentibus. -  15 Fœminas proximiores qui excluſit, vlteriores etiam excludere velle, multo magis credendus eſt. -  16 Expenditur ratio l. ſi viua matre, C. de bonis maternis, & ad propoſitum illius nonnulla congeruntur remiſſiuè, & vide infra num. 109. & 110. -  17 Repetitio qualitatis præcedentis ob præſumptam testatoris voluntatem fieri debet, quæ alias non fieret. -  18 Mutatio voluntatis præſumi non debet, maximè in continenti, vel in eadem diſpoſitione: quod intellige, vt declaratur infrà, num. 114. -  19 Pelaez. à Mieres, notatus per Authorem, quòd in hac materia leges nonnullas expendat, quæ verè, nec Abbatis, nec Ananiæ ſententiam poſſunt probare, & confusè inducuntur: & vide infrà, n. 111. & ſeq. -  20 Legatum, in dubiis, videtur tranſlatum in alium cum onere ſuo: & ibidem, quòd l. Caio, ff. de alimentis legatis, (quam expendit mieres) Abbatis ſententiam non probet & vide infrà, ex num. 115. cum ſequent. -  21 L. ſi tibi, cum l. ſeq. ff. de adimendis legatis, vtrùm à Mieres rectè potuerit pro Abbate, aut pro Anama ponderari? & latiùs infr. num. 120. & 121. -  22 L. Cum pater, §. ab inſtituto, ff. de legatis 2. quam adducit Mieres, vtrùm pro opinione Abbatis aliquo modo vrgeat? latiùs infrà num. 122. & ſeq. -  23 Clauſula poſita inter plura capitula, vel ante omnia, vel poſt omnia; ad omnia refertur: & vide infra num. 126. & 127. -  24 Clauſula generalis reſtringitur ad ſpecificata, ſi plura fuerunt. -  25 Ananiæ conſ. 22. num. 3. expenditur, & illius ſententia refertur, quæ contraria eſt ſententiæ Abbatis propoſitæ ſuprà num. 9. ſcilicet maſculinitatis verbum, in vna, ſeu etiam in pluribus partibus maioratus, aut diſpoſitionis appoſitum, in alia eiuſdem parte, vbi deeſt, ſupplendum non eſſe, nec poſſe repetitionem induci. -  26 Ludouici Molinæ, ex mente aliorum, ad contrarietatem Abbatis, & Ananiæ, concordia relata, & per Authorem probata; & vide infrà num. 100. & num. 136. & ſeqq. -  27 Rationes omnes, quæ pro Anania excogitari ſolent per Doctores, ad quatuor reduci debere. -  28 Commune Doctorum fundamentum pro opinione Ananiæ proponitur. -  29 Teſtator cenſetur noluiſſe diſponere, cùm facile illi fuit, aliquæ de re diſponere, & non diſpoſuit. -  30 Teſtator hoc non dixit, hoc non expreſſit, ergo neque nos dicere debemus, vulgatiſſimum Doctorum aſſumptum, & multis confirmatum, & declaratum remiſſiuè. -  31 Simon de Prætis laudatur. -  32 Teſtatoris, & cuiuſlibet alterius diſponentis verba, in dubio ad intellectum iuris communis referenda ſunt. -  33 Teſtator in dubio, cenſetur cum diſpoſitione legis, aut iuris communis ſe conformare voluiſſe. -  34 Fundamentum ſecundum, quod pro Anania adduci ſolet, ſumptum eſſe originaliter ex conſilio Ancharani, 120. num. 4. -  35 Legatum, fideicommiſſum, & omnis alia diſpoſitio in dubio cenſetur pura, ſi in ea non inſeratur dies, nec conditio; nec in dubio conditio præſumitur adiecta. -  36 Diſpoſitio conditionalis, vel potius pura, vel modalis vel in diem, an, & quando præſumi debeat, accuratè, & vtiliter actum per Menochium. -  37 Præcedentia in ſequentibus, nunquam debent cenſeri repetita, quoties agitur de repetenda qualitate aduerſus diſpoſitionem iuris communis. -  38 Dicta in vno capitulo, an, & quando, in ſequentibus cenſeantur repetita, remiſſiuè. -  39 Dicta & diſpoſita in vna parte legis, an, & quando præſumantur repetita in alia parte, plenè tractatum remiſſiuè. -  40 L. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis 3. contra opinionem Abbatis inducta. -  41 L. ſub conditione, ff. de hæredibus inſtituendis, rectè ponderata per Decium contra Abbatem. -  42 Clauſula appoſita in præcedentibus, in ſequentibus repetita non intelligitur. -  43 Duæ leges inductæ contra Abbatem. -  44 Conditio adiecta vni gradui, vel perſonæ iam nominatæ, non cenſetur repetita in perſona alterius ſubſtituti, aut coniuncti: quod peniſſimè explicatum proponitur remiſſiuè. -  45 Ananiæ ſententiam contra Abbatem intellectam. Eo modo, quo poſt alios Authores intellexit Molina magis communiter probari per Doctores, vt hoc n. adnotatur, & latiùs infrà num. ſeqq. & num. 100. cum ſeqq. & num. 136. & ſeqq. -  46 Author, poſtquam in hac materia quamplurima euoluiſſet & infinita, attentâ, atque originali librorum omnium lectura prælegiſſet, (quod moris habet) nonnulla conſtituere neceſſarium duxit, quibus ipſa, abſolutè, & diſtinctè magis, quàm antea erat, explicata manebit, vt num. ſeqq. conſtabit lectori. -  47 Qualitates & circumſtantias caſuum occurrentium conſiderandas eſſe in hac materia repetitæ, vel non repetitæ qualitatis præcedentis, nec certam regulam dari poſſe, provt hoc numero adnotatur. -  48 Voluntates hominum variæ, & diuerſæ ſunt. -  49 Cùm poſſit teſtator cum diſpoſitione legis ſe conformare, vel ſua diſpoſitione facere ceſſare prouiſionem illius, fœminas excludendo, vel none. -  50 Poſſit etiam diuerſimode ſuam diſpoſitionem facere, aut generalem, aut ſpecialem, aut limitatiuam & & restrictiuam, aut reſpicientem aliquid ſubſtantiale ipſius diſpoſitionis, vel accidentale; aut expreſſam, vel tacitam. -  51 Repetitionis inducendæ, vel non inducendæ diſputationem, totam coniecturalem eſſe, & præſumptam. -  52 Sic, vt coniecturæ in hac materia fallaciſſimæ eſſe poſſìnt, cùm non ſolum diuerſi in varias, & diuerſas trahantur ſententias, ſed etiam ijdem ſibi non conſtent. -  53 Idcirco, quamuis expreſſum dici ſoleat, ac etiam euidenter: & clare apparere id, quod ex coniecturis apparet, et ſi verbis expreſſum non fuerit. -  54 Et ſpecialiter prouiſum dicatur, quod ex mente, aut intentione diſponentis apparet per coniecturas. -  55 Voluntatémque ex coniecturis collectam, expreſſam voluntatem dici, cenſuerint quamplures Authores. -  56 Tamen, quia in coniecturanda, atque interpretanda defuncti voluntate ſæpè decipimur. -  57 Et mentem defuncti iudicare difficillimum eſt. -  58 Quia interpretatio voluntatis teſtatoris plena periculi eſt, & perſæpè in illius cognitione errare ſolemus. -  59 Et ambulare dicimur in tenebris, cum agimus de interpretanda mente teſtatoris, cum quo loquuti non ſumus, & qui non poteſt modò mentem ſuam aperire. -  60 Ac denique de mente hominis nullum certum eſt teſtimoniũ, quia ſoli Deo nota eſt, ideo magis inhærendum verbis certis, quàm menti imaginaria, & non certæ. -  61 Et quoties voluntas testatoris expreſſa non fuerit, aut clara; incerta potius, & obſcura, atque ex coniecturis colligenda, cautiſſime agendum eſt; vt plura attendantur, quæ, vt interpretatio congrua dicatur, neceſſaria ſunt, & pleniſſimè adnotata, remiſſiuè. -  62 Coniecturæ ex teſtamento reſultantis matèria, & qualiter, quóve probationis genere illa probari debeat, latè & vtiliter explicata, remiſſiuè. -  63 Coniecturæ illæ dumtaxat attendi debent in interpretanda defuncti voluntate, quæ neceſſariæ, aut valde probabiles ſint, aut concludentes. -  64 Et quæ colligantur ex dictis, & diſpoſitis per teſtatorem. -  65 Fœminas propter maſculos remotiores, ex coniecturis, non aliter excluſas cenſendas eſſe, quàm ſi coniecturæ indubitatæ fuerint, vel tam euidentiſſimæ, vt ſalua mente teſtantis ab eis recedi non poſſit. -  66 Vel niſi euidenter, aut clarè constet de teſtatoris voluntate. -  67 Aut verba expreſſiſſima ſint: & vide infrà, num. 159. & 160. -  68 Repetitionem, aut reſtrictionem maſculinitatis, legitimitatis, aut aliarum qualitatum præcedentium, totam pendere à voluntate teſtatoris. -  69 Idcirco, cum expreſſa, aut clara, ſiue etiam præſumpta fuerit voluntas teſtatoris, qualitates præcedentes repetere volentis, aut reſtringere, fœminas proximiores propter maſculos remotiores excludere, vel non excludere; illa omnino, & præcisè obſeruanda eſt. -  70 Repetitio qualitatum, vel conditionum fit, vel non fit ex præſumpta mente diſponentis, ac etiam impeditur, vbi aliàs de iure fieri deberet, ſi conſtat de tacita mente diſponentis. -  71 Fœminas propter maſculos remotiores, excludi ex voluntate expreſſa teſtatoris, vt in exemplo, quod adducit Molina, hoc numero præcitatus. -  72 Inſtitutor maioratus, qui per viam regulæ generalis, qualitatem maſculinitatis in Maioratu appoſuerit, licet in quibuſdam gradibus, aut vocationibus eam omiſerit, perpetuò eam repetere voluiſſe credendus eſt. -  73 Et in hoc caſu ad excluſionem fœminarum, includi maſculos, etiam remotiores, non ex vi repetitiua, ſed potius comprehenſiua contra Molinam defendit Author. -  74 Expreſſum dicitur, quod ex præcedentibus, ſiue ſequentibus verbis, errore, aut obliuione diſponentis, apparet fuiſſe omiſſum. -  75 Expreſſum dicitur, quod ex proœmio, ſìue præfatione diſpoſitionis colligitur, quæ præſtat lumen, ac intellectum ipſi diſpoſitioni, & inducit cauſam, & rationem finalem ipſius. -  76 Inſtitutor Maioratus, qui eiuſdem inſtitutione profitetur, ſe Maioratum inſtituere ea ratione, vt bona perpetuò in agnatione conſeruentur, ex hoc ſolum, fœminas propter maſculos remotiores excludere, & qualitatem maſculinitatis repetere voluiſſe videtur. -  77 Fideicommiſſum, an, & quando inducatur, ſiue amplietur agnationis conſeruandæ ratione expreſſa: item conſeruandæ agnationis ratio, quando dicatur expreſſa, & quando tacita, pleniſſimè tractatum remiſſiuè; & ibidem de aliis multis, quæ in hac materia vtiliſſima ſunt, & Hiſpanorum Maioratibus quotidie applicari poſſunt. -  78 Maioratus inſtitutor, ſi maſculos ſimpliciter, & abſolutè vocauerit, nec de fœmina in aliqua parte diſpoſitionis meminerit, quamuis rationem conſeruandæ agnationis non expreſſerit, ex hoc ſolum agnationem conſeruare voluiſſe videtur, fœmináſque propter maſculos remotiores excludere, & num. ſeqq. -  79 Verbum, maſculos, ſui natura, abſque vlla ratione conſeruandæ agnationis expreſſa, vel ſubintellecta, excluſiuum eſt fœminarum. -  80 Maſculinitatis expreſſionem, præbere coniecturam, vt proſpectum ſit agnationi. -  81 Textus in §. cæterum, Inſtitut. de legitima agnatorum ſucceſſione, ſubtiliter ponderatus per Authorem. -  82 Cognati iure ciuili non admittebantur ad hæreditatem, ſed à Prætore tertio ordine per bonorum poſſeſſionem vocabantur. -  83 Maſculinitatis qualitas reiterata, aut in pluribus ſubſtitutionibus repetita, oſtendit indubitanter, agnationi fuiſſe proſpectum. -  84 Maioratus inſtitutor, ſi relictis propriis filiabus, filios maſculos ad ſucceſſionem eiuſdem inuitauit, inuicémque & eos ſubſtituit, aut (quod indubitatum erit) ſi ad vocationem agnatorum etiam collateralium proceſſit, & eaſdem filias reliquerit, agnationem conſeruare voluiſſe, fœminas propter maſculos remotiores in perpetuum excluſiſſe videbitur. -  85 Conditionem ſi ſine liberis, verificari tantum in maſculis, quando teſtator propriam filiam excluſit, & maſculos tantum hæredes inſtituit, ex magis communi, & recepta ſententia. -  86 Et pro ea multùm vrgere, aut verè concludere fundamenta nonnulla, quæ adducit Menochius, hoc numero præcitatus, qui etiam eruditè, & ſubtiliter omnibus ſatisfacit, quæ in contrariam excitari; aut moueri poſſunt. -  87 Velaſquez de Auendaño confutatus ab Authore. -  88 Maioratus inſtitutor, qui relictis propriis filiabus, maſculos tantum ad ſucceſſionem inuitauit, nulla alia ratione id feciſſe dici poteſt, quam vt agnationem conſeruaret. -  89 Ratio ſubintellecta, pro expreſſa habetur, quæ vnica imaginari potest in teſtamento. -  90 Agnationis conſeruandæ rationem, expreſſam cenſeri, tamet ſi in diſpoſitione non exprimatur, vbi ea ſola, & non alia reddi poteſt ratio. -  91 Velaſquez de Auendaño, ſi Menochium, & alios recentiores prælegiſſet, fortaſſis à ſententia, quam defendit Author, non receſſiſſet. -  92 Teſtator ſubſtituens filio ſuo decedenti ſine filiis maſculis, fratres, & ipſorum filios maſculos excluſa filia, id videtur feciſſe ratione conſeruandæ agnationis, nec excluſio fœminæ, & maſculinitatis qualitas expreſſa, propter aliud videtur appoſita. -  93 Quartum notabile, & omnino neceſſarium pro regula, aut generali doctrina huius materiæ proponitur. -  94 Repetitionem omnem tacitam, procedere, aut ratione copulæ, vel coniunctionis, quia ſunt plura legata copulata, vel per dictionem, &, vel, item, & ſimiles alias dictiones coniunctiuas, vel connexiuas; vel quia reguntur ab eodem verbo, & determinantur ab eodem acta verbi determinantis, aut regentis totam orationem; aut per identitatem rationis, quando ſabeſt ratio repetendi antecedentia in ſequentibus; & ſic in ſumma totam hanc materiam explicauit Baldus, in conſilio 153. Quidam teſtator, lib. 5. -  95 Vbi magiſtraliter, & doctè conſtituit, tres cauſas eſſe tacitam repetitionem inducentes, videlicet Copulam, Identitatem orationis, & Identitatem rationis: è conuerſo, tres eſſe cauſas repetitionis excluſiuas; videlicet, Aduerſatiuam, vt quia eſt ibi dictio ſed, vel ſecus, & ſimiles; Diuerſitatem, ſiue ſeparationem orationis, & temporum; & Diuerſitatem, ſine aduerſationem rationis. -  96 Nam habentia inter ſe aduerſatiuam rationem, non habent ad inuicem tacitam repetitionem. -  97 Et ad hæc in effectu reduci debere infinita; quæ, licèt diuerſis modis, & in variis, & multis locis adnotarunt Scribentes in hac materia, verè illa à doctrina ſuperiori fundamentum ſumunt. -  98 Ruini reſolutiones in conſiliis nonnullis quæ hoc numero præcitantur, nouæ non ſunt, nec ipſi tribuendæ, vt nonnulli Scribentes crediderunt; imo ex prima parte diſtinctionis Baldi deducuntur apertè. -  99 Abbatis, & Ananiæ ſententias contrarias, vt concordarent, permulta quidem ſcripſiſſe, atque excogitaſſe Authores infinitos, quorum infra mentio fiet, verè tamen, nonnulla eorum, vel falſa eſſe; aut ſi vera, non perfectè, nec abſolutè intellecta, ſiue omnes caſus non continentia, vel ſæpe inuoluta, & aliis contraria omninò. -  100 Ananiæ ſententiam, Abbatis opinioni contrariam, regulariter veriorem eſſe, exceptis caſibus quibuſdam cum Molina, & aliis: & ſuprà, num. 45. -  101 Ad rationes adductas ſuprà, pro Abbate, ex num. 10. vſque ad num. 15. concludentes, & veræ ſolutiones aſſignatæ, & num. ſeqq. -  102 Deſcendentium, filiorum, aut liberorum nomen, fœminas, ſicut maſculos comprehendit. -  103 Repetitæ qualitatis regula, procedit in fauorabilibus, non autem in odioſis. -  104 Per repetitionem qualitatis, vbi fit differentia inter maſculos, & fœminas, aut fœmina excluditur, materia odioſia dicitur. -  105 Repetita qualitas nunquam cenſetur, quando ex repetitione inducitur aliquid contra ius commune. -  106 Subſtitutio debet regulari ſecundum inſtitutionem, quoad partes inſtitutionis, & ſubſtitutionis; ſecùs eſt in alia qualitate extrinſeca. -  107 Decium in hac materia breuiter, ſubſtantialiter tamen, & vtiliter loquutum: & eiuſdem Authoris conſ. 599. per totum, in propoſito commendatur. -  108 Ad argumentum in fauorem Abbatis propoſitum ſupra num. 15. plures ſolutiones aſſignatæ, remiſſiuè. -  109 Vulgatum Doctorum aſſumptum ex l. ſi viua matre, C. de bonis maternis, deductum, & ſuprà num. 16. pro Abbate adductum, fundari in præsumpta teſtatoris voluntate, qua ex identitate rationis deducitur. -  110 Sed in quæſtione agitata ſuprà, ex num. 7. voluntatem ceſſare; imò in contrarium videri exiſtere, & verba deficere: idcirco illius legis rationem, in fauorem Abbatis non vrgere; provt hoc numero adnotatur. -  111 Pelaez à Mieres deceptum in allegatione leg. Iulius Paulus, 80. ff. de conditionibus & demonſtrationibus, & illum textum (vtcunque ſit) probare contrarium eius, ad quod expenditur, nouè & verè adnotatum per Authorem. -  112 Leg. cum ſeruus, 81. ff. de condit. & demonſtrat. vera ratio redditur, & num. ſequentibus, vbi oſtenditur, rationem eius non militare in quæſtione, de qua ſuprà, ex n. 7. cum ſeqq. imo diuerſam, aut contrariam eſſe. -  113 Teſtatorem inutiliter diſponere voluiſſe, aut inutile legatum facere velle, credendum non eſt. -  114 Mutaſſe voluntatem ſuam teſtatorem præſumi non debere, optimè declaratum; & ad argumentum pro Abbate adductum ſuprà, num. 18. optimè ſatisfactum. -  115 L. Caio, ff. de alimentis, & cibariis legatis, quam adducit Mieres in fauorem Abbatis, verè nihil probare, aut ſaltem eiuſdem rationem diuerſam eſſe, nec caſui noſtro conducibilem, & num. ſeq. -  116 Legatum, an, & quando cum eiſdem conditionibus tranſlatum præſumatur, pleniſſimè actum remiſſiuè. -  117 Conditio appoſita in testamento, regulariter in codicillis repetita præſumitur. -  118 Codicilli trahuntur ad mentem teſtamenti. -  119 Teſtator in codicillis non cenſetur receſſiſſe à voluntate, & diſpoſitione facta in testamento. -  120 Legem, ſi tibi, cum lege ſequenti, ff. de adimendis legatis, (quam pro Abbate ponderauit Mieres) nullo modo induci poſſe pro illo; contra illum verò poſſe, nec etiam pro Anania aliquid probare, & num. ſeqq. -  121 Legatum tranſlatum ab ipſo teſtatore de eadem perſona in eandem perſonam, non transferri cum eadem conditione, & onere. -  122 Legata ab inſtituto relicta, præſumi repetita à ſubſtituto, & de hoc accuratè, & diligenter actum per Menochium. -  123 Legem, cum pater, &. ab inſtituto, ff. de legatis 2. opinionem Abbatis non probare, nouè adnotatum per Authorem. -  124 Lex, quæ ſtatuit, legata ab inſtituto, eſſe repetita in ſubſtituto, eſt fundata in ſola coniecturata mente teſtatoris, quam ob æquitatem quandam eiuſmodi fuiſſe, lex conjicit. -  125 Repetitionem legati fuiſſe à lege introductam, ne testator fruſtra legaſſe videatur. -  126 Conditio, vel qualitas poſita in clauſula ſeparata à præcedentibus, aut ſequentibus, ex præſumpta mente teſtatoris, an, & quando referatur ad omnia, vel ad vnum tantum, vel ad aliqua ex præcedentibus, vel ſequentibus; quod certa regula diffiniri non poſſit, à multis tamen plenè, & diuerſimode tractatum, provt hoc numero oſtenditur remiſſiuè. -  127 Legem 3. §. filius, ff. de liberis & poſthumis, & quæ ad explicationem eius textus à Doctoribus adnotantur, Ananiæ opinioni nihil obſtare. -  128 Agnationis conſeruandæ rationem attendendam non eſſe, niſi in gradibus, aut perſonis, in quibus expreſſa est; idcirco conſeruationem agnationis, maſculorum incluſionem, & fœminarum excluſionem reſtringendam eſſe ad gradus, & perſonas expreſſas, & ſpecificatas, nec ad alias perſonas extendendam eſſet quod intellige, vt declaratur infrà, ex num. 136. cum ſeqq. -  129 Limitata cauſa limitatum producit effectum, tam in diſpoſitionibus testatorum, quàm in aliis caſibus, idque nonnullis exornatum, & declaratum, remiſſiuè. -  130 Pelaez à Mieres adnotatio quædam in hac materia, probata per Authorem, atque ex his, quæ ſcribit Menochius, remiſſiuè confirmata. -  131 Bepetitionem qualitatum præcedentium, non admitti, vbi qualibet ſubſtitutio, præcedens & ſubſequens ſunt adinuicem ſeparatæ, & in diuerſis capitulis, aut clauſulis poſitæ, & perfecta oratione determinatæ. -  132 Etiamſi adſint dictiones repetitionem ſignificantes, cum tunc stent potius continuatiuè, quàm repetitiuè. -  133 Nec aliqua repetitione indigeat clauſula continens rationem ſiue orationem perfectam. -  134 Idque maximè procedere, vbi adeſt perſonarum diuerſitas: intelligendo tamen provt declaratur infrà, num. 138. & ſeqq. -  135 Abbatis ſententiam in conſ. 36. n. 3. lib. 1. (de qua hucuſque actum eſt) procedere poſſe ex voluntate teſtatoris, rationis identitate, agnationis conſeruãdæ ratione expreſſa in diſpoſitione, vel ſubintellecta, ex nõnullis cauſis, rationibus, & dictionibus, probatiſſimisque, & neceſſariis, aut concludentibus coniecturis; ex quibus elici poſſit apertè, aut colligere neceſſarium ſit, agnationem conſeruare, qualitates repetere, aut præcedentia ſequentibus ineſſe, teſtatorẽ voluiſſe. -  136 Qualitatem maſculinitatis, legitimitatis, aut aliam ſimilem poſitam in prima diſpoſitione, repetitam cenſeri in ſecunda, & vlterioribus, quando adeſt præsũpta, & coniecturata mens, ac volũtas teſtatoris. -  137 Es quando militat eadem ratio. -  138 Repetitionem qualitatum præcedentium, ex identitate rationis, coniecturata, & veriſimili mente teſtatoris, dictionum natura, & aliis probatiſſimis coniecturis. fieri debere ad ſequentes gradus, aut ſubſtitutiones, ètiamſi ſimus in diuerſis, aut ſeparatis orationibus, & in diuerſis perſonis. -  139 Et ad hoc inter alia, Tiberij Deciani nonnulla conſilia ponderata. -  140 Sfortia Oddo laudatur, & conſilium eiuſdem in propoſito ponderatur. -  141 Burgos de Pace, eruditè, & meliùs, quàm ex relatione aliorum haberi poterit, ſi originaliter non legatur, materiam huius capitis tractaſſe, & de contrarietate Abbatis, & Ananiæ, plena manu egiſſe. -  142 Ludouicum Molinam, deceptum apertè, allegando prædictum Authorem in fauorem Abbatis; cùm potiùs ille Ananiæ ſententiam conſtanter defendat, & ad conſilium Abbati, multas ſolutiones aſſignet. -  143 Maioratus, quoties à fœmina proceſſit, nunquam in caſu dubij iudicandum fore, fœminas propter maſculos remotiores ab eius ſucceſſione excluſas, etſi verbis vtatur, quæ ad maſculos referri ſoleant. -  144 Et de hac re ponderatum per Authorem, & commendatum optimum conſilium Rolandi 76. ex num. 9. lib. 3. -  145 Secus tamen dicendum eſſe, vbi de contraria voluntate teſtatoris in contrarium conſtare poſſit. -  146 Petrum de Peralta, rectè improbatum à Mieres in propoſito huius materiæ, remiſſiuè. -  147 Maioratus, cùm à viro, & fœmina ſimul inſtitutus fuit, vtrum fœmina propter maſculos remotiores cenſeri debeat excluſa: vbi Authorum huius regni contrarietas proponitur, & Molinæ opinio magis probatur. -  148 In diſpoſitione facta per maſculum, & fœminam, ſi mentio fiat de filiis, & deſcendentibus, veriſimile est eos intellexiſſe de deſcendentibus vtriuſque ſexus: quoniam ſicut maſculus ſexum maſculinum dilexit, ita fœmina ſuum fœmininum ſexum pariter dilexiſſe præſumitur. -  149 Maioratus, cum inſtituitur à marito, & vxore ſimul, & adjicitur, quòd ſuccedat propinquior conſanguineus eorum, aut quod ſuccedat vnus conſanguineus ex parte vxoris, & alius ex parte viri, qualiter ſuccedi debeat: & de aliis ſimilibus, remiſſiuè. -  150 Caſus conſideratur per Authorem, in quo fœmina Maioratum inſtituens, cenſetur velle agnationem conſeruare, & fœminas propter maſculos etiam remotiores excludere, & num. ſeqq. -  151 Fœmina deſcendentes agnatos habere non poteſt. -  152 Fœmina dicitur finis lineæ maſculinæ, & principium fœminina. -  153 Caſus conſiderati per Authorem exemplum. -  154 Fœmina eſt finis agnationis, & principium & origo cognationis. -  155 Fœmina agnatos tranſuerſales habet. -  156 Fœmina in perpetua maſculorum vocatione, quoties agnatos tranſuerſales, vel aliquos eorum ad ſucceſſionem Maioratus inuitauit, cenſetur agnationem ſui patris conſeruare voluiſſe. -  157 Aluaradum, Ioannem Guttierrez, Velaſquez de Auendaño, Iacobum Mandellum de Alba, & Antonium Theſaurum, latiſſimè tractaſſe materiam huius capitis; & in effectu acceſſiſſe omnes Ananiæ opinioni contra Abbatem, provt hoc numero adnotatur. -  158 Pelaez à Mieres, ſcripſiſſe latiſſimè materiam huius capitis, & omnino legendum eſſe. -  159 Fœminæ regulariter ſuccedunt in quocumque Maioratu, & in Regno, & Ducatu, ſicut maſculi; dummodo non adſint maſculi in eodem gradu, licèt ætate minores; & ſi ſint in proximiori gradu, excludunt maſculum remotiorem, vbicunque apertiſſimè, aut euidentiſſimè non repelluntur: & vide ſuprà, n. 65. cum ſeqq. -  160 Et ad hœc reduci debere infinita, quæ adnotata ſunt per Authores innumeros, qui de ſucceſſione fœminarum tractarunt. -  161 Pelaez à Mieres, rectè ſe habuiſſe in reſolutione contrarietatis Abbatis, & Ananiæ, quamuis in allegatione iurium, & Authorum, confusè verſatus ſit. -  162 Vbertini Zuchardi concordia in hac materia adducitur, & per Authorem probatur, & numeris ſequentibus. -  163 Sfortiæ Oddi, & Ioannis Vincentij Hondedei reſolutiones in hac materia notandas. -  164 Zuchardi diſtinctio, aut concordia declaratur. -  165 Et Franciſci Burſati conſilium in propoſito, rectè ponderatur per Authorem. -  166 Alexandri Trentacinquij diſtinctio in hac materia refertur, & per Authorem probatur. -  167 Marcum Antonium Peregrinum. de materia huius capitis, & repetitione inducenda, ſiue non; plena manu ſcripſiſſe, & omnino legendum eſſe, & num. ſequenti in fine. -  168 Marci Antonij Peregrini diſtinctio probatur. -  169 Alexandrum Trentacinquium de materia huius capitis, & repetitione inducenda, vel non; plena manu ſcribere, atque ex propoſito videndum eſſe. -  170 Pleniſſimè etiam ſcripſiſſe Hieronymum Zanchum, & Ioannem Garciam, provt hoc numero referuntur. -  171 Simonem de Praœtis, materiam huius capitis pleniſſima manu tractaſſe, & de dictionibus, cauſis, & rationibus, propter quas repetitio induci, aut reſtringi debeat, ex propoſito egiſſi: ac in effectu circa contrarietatem Abbatis, & Ananiæ, multas concordias adduxiſſe, & inter alias eam probaſſe, quam cum Molina ſæpe veriorem diximus num. præced. -  172 Alexandrum Raudenſem in propoſito huius capitis, latè ſcripſiſſe, & multa ſcitu, & notatu digna tradidiſſe in hac materia: ac denique probaſſe magis ſententiam Ananiæ, intelligendo eam iuxta communem concordiam ſuperius adductam. -  173 Fœmina etiam deſcendentes, excluſæ cenſentur in 14. caſibus, quos congeſſit in vnum Alexander Raudenſis, in reſponſo 36. ex num. 150. cum multis ſeqq. lib. 1. -  174 Maſculinitatis qualitatem, cenſeri repetitam, vel non, ex multis coniecturis, quas conceſſit Raudenſis, vbi ſuprà. -  175 Achillem Pedrocham, latiſſimè, atque ex propoſito ſcripſiſſe de hac materia, & multa cumulaſſe non inutiliter, in conſ. 5. per tot. & conſ. 12. per tot. lib. 1. -  176 Franciſci Manticæ, viri equidem eruditiſſimi, in propoſito huius capitis reſolutiones adducuntur, remiſſiuè. -  177 Franciſci Manticæ, aduerſus communem concordiam Abbatis, & Ananiæ obſtaculum expenditur, ad quod Recentiorum omnium ſcribentium nullus animaduertit; & nouiter, verè tamen, & concludenter ab Authore diluitur. -  178 Agnatio tunc cenſetur & intenditur conſeruari, quando fœmina ſemper excluditur, & nullo caſu admittitur; ſecus tamen, vbi in aliqua parte diſpoſitionis vocatur fœmina. -  179 Iacobus Menochius laudatur, & lectura eiuſdem in propoſito huius capitis commendatur. -  180 Iacobum Menochium, de dictionibus, cauſis, aut rationibus, ex quibus repetitio inducitur, ſiue excluditur, & de materia huius capitis, pleniſſima manu ſcripſiſſe: idcirco ad eum confugiendum eſſe, cum occaſio ſe ob tulerit. -  181 Maſculinitatis qualitas, poſita in primo teſtamento, an, & quando cenſeatur repetita in ſecundo, remiſſiuè. -  182 Gerardum Mazolum, eruditè loquutum in hac materia, & conſilium quintum eiuſdem Authoris, à num. 5. vſque ad num. 60. commendatum per Authorem. -  183 Tiberium Decianum eruditè (vt ſolet) materiam huius capitis tractaſſe: provt hoc numero adnotatur, vbi eiuſdem ſententia, circa Abbatem, & Ananiam proponitur, & in effectu omnia conſilia recenſentur in vnum quæ de hac re præfatus Author ſcripſit. -  184 Hyppolit. Riminald. multis in locis, atque eruditè multùm, materiam hanc pertractaſſe, eúmque à primo, vſque ad ſeptimum conſiliorum volum. cùm Author euoluerit, & non abſque conſideratione prælegerit, nullum fere in propoſito huius capitis ſcriptum verbum omiſit, quod non inſpiceret; & omnia, quæ prædictus Author ſcripſit conſilia, in vnum congeſſit, vt ea recenſeret hoc loco, provt per totum numerum ſuo ordine recenſentur. -  185 Blaſij Flores Diaz de Mena generalem reſolutionem in hac materia, rectè procedere, & conuenire his; quæ numeris præcedentibus ſunt adnotata. FOeminæ primogenitæ, qualiter ad maioratus ſucceſ[*]ſionem admittantur, vel non; propter maſculos eiuſdem lineæ, & gradus, aut etiam remotioris, quando excludantur: agnationis conſeruandæ rationem, ex quibus videantur maioratuum inſtitutores habuiſſe, maſculorum vocatio, quando in hominum. diſpoſitionibus cenſeatur facta agnationis conſeruandæ, aut prælationis inducendæ gratia: qualitas maſculinitatis in certis gradibus, ſubſtitutionibus, aut perſonis expreſſa, an, & quando in aliis repetita cenſeri debeat, vel non: qualitas, vel conditio adiecta præcedentibus, quando dicatur, vel præſumatur repetita in ſequentibus: qualitatù præcedentiũ repetitio, ex quibus cauſis, aut dictionibus vel rationibus induci, aut ceſſare debeat, frequenter dubitari contingit. Et ſane præfatæ omnes quæſtiones, ſunt adeo[*] vtiles, & in caſibus quotidie occurrentibus neceſſariæ, vt nullæ in palatiis frequentiores, aut praxi magis aſſiduæ, & quotidianæ ſint. Sed quia plenè, & diffusè in mille locis, & ab infinitis tractantur; ego in hoc præcipuè elaborabo hic, vt ſubleuare poſſim Lectorem, ne alibi quærendi neceſſitate adſtringatur, cum occaſio ſe offeret, & authoritates Scriptorum, in quibus terminis loquantur, aut intelligi debeant, declarem; variáſque eorundem ſententias in vnum congeſtas, in medium proferam; ac demum non ab aliis dicta tranſcribendo, ſed illa tantum breuiter recenſendo, illorúmque dictis nonnulla, cùm neceſſe fuerit, adjiciendo, ſiue adnotando, ſententiam meam interponam: contentus in præfatis quæſtionibus, Doctorum confuſionem, & mentem aliquantiſper ſubordinaſſe, longiùſque in aliis diſcuſſiſſe: ſic enim in futurum eueniet, vt in cauſis contingentibus, facti ſpecie attentè perſpecta, voluntate teſtatoris maturè coniecturata, & verbis diſpoſitionis rectè perpenſis, quid ſibi verius videatur, pro qualitate, & circunſtantia rerum poſſit vnuſquiſque diiudicare facilius. Et vt prædicta attingam, in primis conſtituo, poſt in[*]finitos alios, (qui ab inferioribus præcitantur) quæſtiones omnes prædictas tractaſſe quamplures, inter quos tractarunt Bartolus, Paulus, Alexander, Socinus vterque, Iaſon, Decius, Imola, Corneus, Pariſius, Cumanus, Fulgosius, Romanus, Rolandus, Gratus, Gozadinus, Antonius Rubeus, Albertus Brunus, Franciſcus Piſcina, Craueta, Riminaldus Senior, Matheſilanus, Ruinus, Siluanus, Celſus, Alciatus, Ioannes Le Cirier, Marzarius, Tiraquellus, Petrus de Peralta, Antonius Gomez, Pinellus, & Couar in multis locis congeſtis in vnum & multoties repetitis per Molinam, cuius ſtatim ſpecificam mentionem faciam: & vltra prædictos, ſcripſerunt etiam latiſſimè de hac materia, & alij plures, quos in diſcurſu huius capitis maximè infrà ex num. 141. referam, Burgos de Paz, Pelaez à Mieres, Aluaradus, Caldas Pereira, Ioannes Guttierrez, Ioannes Garſia, Velaſquez de Auendaño, Franciſcus Mantica, Simon de Prætis. Iacobus Mandellus de Alba, Ioannes Cephalus Vbertinus, Zuchardus, Hieronymus Zanchus, Iacobus Menochius, Gerardus Mazolus, Hieronymus Gabriel, Marius Anguiſſola, Tiberius Decianus, Hyppolitus Riminaldus, Sfortia Oddus, Petrus Surdus, Antonius Theſaurus, Alexander Raudenſis, Alexander Trentacinquius, Marcus Antonius Eugenius, Marcus Antonius Peregrinus, Ioannes Vincentius Hondedeus, & Achilles Pedrocha, quos (vt dixi) mox ſuo ordine præcitabo. Poſt antiquiores verò, ſecundo loco Antonium Ga[*]brielem referendum duxi, eo quod is Author, de prædictis congeſſit multa, & quidem originaliter legendus eſt, non enim ſola aliorum relatione deguſtari poterit, communium concluſ. lib. 6. de verborum ſignificatione concluſ. 6. & 7. & tit. de ſtatutis, concluſ. 6. & lib. 3. tit. de teſtamentis, concluſ. 10. per totam. Tertio loco, de prædictis eleganter & vtiliter loqui[*]tur Modern, in conſuet. Pariſ. tit. 1. de materia feudali. §. 16. per totum, & §. 37. gloſ. 1. vbi de ſucceſſione fæminarum cum maſculis, in pari, vel remotiori gradu; & de dictionibus inducentibus, aut excludentibus tacitam repetitionem, multa dixit neceſſaria, & notatu digna. Quarto loco, latè, & eruditè quidem, atque diſtinctè,[*] quæſtiones omnes ſuperiùs propoſitas proſequutus eſt Ludouic. Molina, ſupremi conſilij regij olim meritiſſimus, & eruditiſſimus Senator, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. per totum, & cap. 5. per totum. vbi, quæ in variis locis diſperſa erant, nec diſtinctè compoſita, in vnum congeſſit, & omnia ferè vſque ad ſua tempora in propoſito ſcripta, longa ſerie, & diſtincta manu Hiſpanorum maioratibus applicauit; ideò cùm occaſio ſe offert, ad eum omnes, tanquam ad fontem, ſeu initium huius explanationis confugiunt: & quamuis (vt antea dixi) latiſſimè ipſe, & ſingulariter de his omnibus ſcripſerit, ac poſt eum infiniti etiam alij, tam exteri, quàm Hiſpani ſuperuenerint, qui etiam latiſſimè ſcripſerunt; nihilominus tamen, adeò variæ ſunt hominum. ſententiæ, & iudicia, vt hinc inde diffendentibus Authoribus, aut non apertè & diſtinctè loquentibus, ſiue non omnino conuenientibus opinionibus diuiſis, ad eorum reſolutiones nunc animaduertere, & pleniùs quæ ad hæc ſpectant attingere, neceſſarium fuerit; & pro nunc maximè ad ea, quæ dicto cap. 5. per Molinam traduntur, & aliis omiſſis, quæ perfectè explicantur per dictum Authorem, nec maiori declaratione indigent; ab his incipiam, quæ ex num. 56. cum ſeqq. annotauit ipſe Molina, quo loco ad explicationem conſultationú Abbatis, & Ananiæ (quas inuicè inter ſe pugnare omnes contendunt) quærit Molina, Vtrùm qualitas[*] maſculinitatis in vno gradu, vel ſubſtitutione, aut parte teſtamenti appoſita, in alteris repetita eſſe cenſeri debeat? Quod quærunt etiam, & diluunt infiniti alij Authores, quorum lectura mature, & attentè percepta in hac quæſtione eum ordinem ſeruare neceſſarium crediderim, vt Authorum omnium ſententias referam, veriores autem & iure, & ratione comprobem; omnes enim in propoſito Scribentes, tam huius regni, quàm[*] exteri, etiam recentiores quamplures, paucis legibus, & rationibus contenti ſunt, nec ad ea reſpondent, quæ in contrariam partem vrgere videntur. Primò igitur conſtituit Molina dict. num. 56. in princ.[*] Abbatem in conſ. 36. num. 3. lib. 1. & cum eo infinitos alios ibidem relatos, & referendos infrà, in ea fuiſſe ſententia, vt exiſtimauerint quòd ſi in primis vocationibus, aut ſubſtitutionibus, maioratus inſtitutor ad eius ſucceſſionem inuitauerit ſemper filios, ac deſcendentes maſculos: quamuis in ſequentibus ſubſtitutionibus vocet filios, vel deſcendentes abſque adiectione huius verbi maſculos, hæc maſculinitatis qualitas repetita cenſeri debeat. Ad quod probandum, vno ſolo fundamento, ſiue ratione vna tantum mouetur Abbas (ſi originaliter legatur) dicto conſ. 36. num. 3. verſ. nec obſtat dicatur.[*] quam repetunt ferè omnes referendi infrà, videlicet, quòd præcedentia declarant, ſiue determinant ſequentia, & è contra; per textum in l. finali, §. cui dulcia, ff. de vino, tritico, & oleo legato, l. Titia, §. Titia, & l. vlt. ff. de verbor. obligat. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 6. tit. 13. num. 3. & 4. & vna pars teſtamenti aliam de[*]clarat: & inde ſi verbum aliquod dubium ſit, aut obſ. eurum, eo modo intelligi debet, ſecundum quem reperitur in alia parte teſtamenti: l. qui filiabus, l. ſi ſeruus plurium, §. vlt. ff. de legatis 1. l. quæſitum, §. Papinianus quoque, ff. de fundo instructo, l. ſi frater, l. quamuis, C. de fideicommiſſis, cum aliis adductis per Manticam loco citato ſuprà, num. 5. Simonem de Prætis de interpret. vlt. volunt. lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. ſolut. 3. num. 64. & quatuor ſeqq. fol. mihi 241. & voluntas teſtatoris in ſubſtitu[*]tionibus talis eſſe præſumitur, qualis fuit in inſtitutionibus: vnde ſequens ſubſtitutio debet regulari, & intelligi ſecundum qualitatem prioris: l. Titia Seio, §. Seia libertis, ff. de legatis 2. l. 1. C. de impuberum & aliis ſubſtitutionibus, in illis verbis: Verum eſt non alias partes teſtatorem ſubſtitutioni tacitè inſeruiſſe, quàm quæ manifeſtè[*] in inſtitutione expreſſæ ſunt. Quia vnus gradus ſubſtitutionis alium declarat: l. qui liberis, §. vltimo, ff. de vulgari & pup. ſubſtit. & ordo datus inter primò nomina[*]tos, ſernari debet inter reliquos ſubſtitutos, Curtius Senior, latiùs fundans in conſ. 51. num. 11. cum ſeqq. lib. 1. Ioannes Guttierrez in conſ. 13. num. 10. & ad hæc reducuntur in effectu omnia fundamenta, quæ pro hac parte expenduntur ab his, qui ſententiam Abbatis tuentur, cum qua ſimpliciter tranſit Marcus Antonius Eugenius in conſ. 12. num. 38. lib. 1. Sed & aliæ rationes videntur pro hac parte adduci poſſe, inter quas non mediocriter vrget, in primis, quòd in fœminis vlterioribus, ſiue alterius lineæ, non ſolum eadem excluſionis ratio, imò fortior etiam eſſe videtur;[*] nam qui fœminas proximiores excluſit, vlteriores etiam excludere velle, multo magis credendum eſt, ex ratione l. ſi viua matre, C. de bonis maternis, ibi: Nam licet hoc[*] nouum præſens lex conſtituat in nepotes, non tamen abs re eſt, vt in hoc caſu deteriores eſſe nepotibus filij non ſinantur. Et multis, quæ in propoſito eius legis, & vtiliter quidem, congeſſerunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. à num. 45. Mieres de maioratu, part. 2. quæſt. 6. à num. 52. Baëça de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 7. num. 33. 35. & 36. Decianus in conſ. 33. num. 18. vol. 3. Menochius in conſ. 318. à num. 21. vol. 4. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 739. ex num. 29. cum ſeqq. lib. 7. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſſis, lib. 2. cap. 10. ex num. 4. & ita argumentantur permulti in vnum congeſti ab eodem Menochio in conſ. 197. num. 52. lib. 2. Achilles Pedrocha in conſ. 5. numer. 22. & in conſ. 20. num. 120. & ſic ob prædictam rationem, &[*] præſumptam teſtatoris voluntatem, qualitatis præcedentis repetitio fieri debet, quæ aliàs non fieret; ex doctrina Bartoli in l. Seiæ, §. Caio, ff. de fundo inſtructo. Aretini in conſ. 137. Alexandri in conſ. 147. lib. 5. & eorum, quæ tradit Mieres de maioratu, 2. part. quæſt. 6. n. 79. qui in terminis noſtris, & pro hac parte Abbatis, expendit duo iura l. Iulius Paulus 80. & l. cum ſeruus 81. ff. de condit. & demonstrat. quæ verè non vrgent ad pro[*]poſitum, vt ſtatim dicam: & num. 77. ratione mouetur, ſcilicet, quòd mutatio voluntatis præſumi non debeat, maximè in continenti, vel in eadem diſpoſitione: ex regula l. eum qui, cum multis aliis, ff. de probationibus. quam lib. 1. cap. 39. num. 39. multis exornauimus remiſſiuè: Vnde ex quo teſtator in principio teſtamenti, & in prima vocatione maſculos prædilexit, & vocauit eos, fœminas excludendo; cenſetur eſſe poſtea in vlterioribus diſpoſitionibus eiuſdem voluntatis. Et antea n. 74.[*] proponit idem Author contrarietatem Abbatis & Ananiæ, de qua nunc agitur; & dicit Abbatis ſententiam probari ex nonnullis legibus, quas confusè nimis adducit, nec vere (vt quod ſentio dixerim) vnam, aut alteram partem confirmant apertè; aut ſaltem ſi aliquo modo induci poſſunt, non omnes Abbatis ſententiam probant, imò potius contra eam poſſunt nonnullæ retorqueri; niſi excuſando Virum equidem eruditum, dicamus, in eo ſenſu (licet ſimul & dicendo quod faciunt pro illa concluſione) ponderatas fuiſſe eas leges, vt pro vna, & altera parte vrgere oſtenderet prædictus Author, quod apertiùs conſtabit, ſi ſpecificè, aut ſuo ordine, de vniuſcuiuſque legis inductione tractemus. Et primò allegat Mieres textum in l. Caio, in princ. ff.[*] de alimentis legatis: ex qua adnotauit Bartolus in ſummario, legatum in dubiis videri tranſlatum in alium cum onere ſuo, vnde ſumpſit prædictus Author argumentum, ad probandum, ſecundas, vel vlteriores vocationes, aut ſubſtitutiones cenſeri factas cum eodem onere, conditione, aut qualitatis repetitione, quæ præcedentibus inerat: id tamen an rectè fieri poſſit, dicetur infrà num. 115. cum ſeqq. Secundò allegat textum in l. ſi tibi, cum leg. ſequenti,[*] ff. de adimendis legatis, quæ pro Abbate nullo modo induci poſſunt, pro Anania autem, contra Abbatem, vtrum earum inductio ſtare poſſit, videbitur infrà ex num. 120. Tertiò expendit textum in l. cum pater, §. ab inſtituto,[*] ff. de legatis 2. vbi relicta ab inſtituto, repetita cenſentur à ſubſtituto ſub eadem conditione; quod etiam Ananiæ ſententiæ: nihil repugnat, vt dicetur infrà, num. 122. & ſeq. Quartò adducit ad textum in l. 3. §. filius, ff. de liberis[*] & poſthumis, quam pro Abbate vrgere exiſtimat, ea ratione, quòd probetur ibi, clauſulam poſitam inter plura capitula, vel ante omnia, vel poſt omnia, ad omnia referri: quod etiam ad rem noſtram, aut quæſtionem ſuperiùs propoſitam nihil facit, vt conſtare poteſt ex dicendis infrà num. 126. & 127. & non obſcurè colligitur ex l. legatus, §. qui plures, ff. de legatis 2. quam vltimo loco allegauit ipſe Mieres vbi ſuprà, atq; ex ea dedu[*]xit Bartolus in ſummario, quòd clauſula generalis reſtringitur ad ſpecificata, ſi plura fuerunt, & plene comprobat Ioſephus de Ruſticis in tract. an & quando liberi in conditione poſiti vocentur, lib. 1. cap. 2. num. 65. 1. part. fol. 13. Vides ergo omnia fundamenta, quæ pro Abbatis ſententia eſſe poſſunt, & plenè, & diſtincte ponderata; vt ſi ad hæc congruum reſponſum habueris, Contrariam ſententiam probare, non temerè intendere poſſis. Ea[*] verò apertè colligitur ex dictis per Ananiam in conſ. 22. num. 3. in verſ. Eſt etiam multum ponderandum, vbi ex communi traditione Doctorum, expreſſim probat contrarium eius, quod Abbas dixit, ſcilicet, quòd verbum maſculos, etſi in vna, ſeu etiam in pluribus partibus Maioratus, aut diſpoſitionibus appoſitum ſit; non tamen in alia eiuſdem parte, vbi deeſt, ſupplendum erit, imo ex eius expreſſione facta in vna parte, cenſendum eſt, Maioratus inſtitutorem verbum maſculos in alia parte conſultò omiſiſſe, quoniam ſi repetere voluiſſet, vtique expreſſiſſet: & Ananiæ ſententiam ſequuntur permulti, quos adducit Mieres de maioratu, 2. part. quæſt. 6. num. 75.[*] & 76. Molina de Hiſpanorum primogeniis lib. 3. cap. 5. num. 56. verſ. ſed quamuis tot viri grauiſſimi. quibus ipſe adhæret in verſ. in hac autem opinionum varietate. dicens hanc opinionem multo magis ſibi placere, & probabiliorem eſſe, niſi in aliquibus caſibus, de quibus agit ibid. num. ſeqq. vſque in finem capitis: & in effectu omnes reducuntur ad hoc, quòd teſtator rationem conſeruandæ agnationis in Maioratu expreſſerit, vel tacitè, apertè tamen, ſubintellexerit illam, tunc namque certiſſimum eſt (vt ipſe affirmat) qualitatem maſculinitatis in vna parte ſubſtitutionum expreſſam, ad aliam referendam eſſe, aliàs non, & num. 58. & ſeqq. plures Authores refert, qui Abbatis, & Ananiæ ſententias ſic concordarunt. Videamus ergo, an hæc ſecunda pars Ananiæ verior[*] ſit, & fortioribus fundamentis munita, & in effectu rationes omnes, quæ pro Anania excogitari ſolent, per Doctores, ad quatuor reduci debent: duæ colliguntur ex eodem Anania (ſi originaliter legatur;) duæ aliæ: ex Molina vbi ſupra. Illarum prima eſt, quòd cùm teſtator[*] in vna parte teſtamenti, vel etiam in pluribus, verbum maſculos appoſuerit; in alia verò, vel in aliis non; videtur in illis de maſculis non intellexiſſe: argumento cap. Nonnè, de præſumpt. l. cum prætor, cum vulgatis, ff. de iudiciis. quia ex quo in hac, vel in his vocationibus, diſponens de qualitate maſculinitatis non expreſſit, noluiſſe dicitur: l. vnica, §. ſin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, per quem text. poſt Bald, & alios antiquos dicere ſolent Doctores in mille locis, quod teſtator[*] in dubio cenſetur noluiſſe diſponere, cùm facile illi fuit, aliqua de re diſponere, & non diſpoſuit: & poſt alios multos ſic argumentantur Ioannes Cephalus in conſ. 432. num. 39. lib. 3. Bonifacius Rogerius in conſ. 41. num. 67. & 69. lib. 1. Menochius in conſ. 220. num. 143. lib. 3. & præſumpt. 23. num. 2. lib. 4. Pedrocha in conſ. 5. n. 48. & 50. & in conſ. 12. num. 6. & 10. & in conſ. 30. num. 12. Ioannes Guttierrez in conſ. 13. num. 17. Et inde ſolet etiam dici:[*] Teſtator hoc non dixit, hoc non expreſſit, ergo neque nos dicere debemus: per textum in l. ſi ſeruum, §. non dixit prætor, ff. de acquirenda hæreditate, quo argumento de non expreſſis à teſtatore, paſſim Doctores vtuntur; & in propoſito congerit infinita Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt, lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. ſolut. 3. à num. 126. vſque ad num. 166. fol. mihi 245. vbi eruditè (vt[*] ſolet) & vtiliter loquitur, & in quæſtione noſtra ſic argumentatur Decius in conſ. 599. num. 4. Secunda ratio eſt, quòd verba teſtatoris, & cuiuſlibet[*] alterius diſponentis, in dubio ad intellectum iuris communis referenda ſunt: cap. cauſam, quæ, de præſcriptionibus. cap. cum dilectus, de conſuet. Bartolus in l. omnes populi, 3. part. quæſt. 3. principalis, ff. de iuſtitia & iure, Felinus in cap. cum omnes, de conſtitutionibus. Mieres de Maioratu, 1. part. quæſt. 58. num. 55. Simon de Prætis de interpret, vlt. volunt. lib. 2. ſolut. 10. n. 65. fol. mihi 167. & teſtator in dubio cenſetur cum diſpoſitione legis, aut[*] iuris communis ſe conformare voluiſſe ex vulgatiſſima iuris regula ſæpiſſimè à Doctoribus repetita, & plenè per Menochium declarata, lib. 4. præſumpt. vlt. Manticam de coniecturis vlt. volunt. lib. 6. tit. 6. à princ. Graſſum receptarum ſentent. §. fideicommiſſum, quæſt. 76. num. 25. & ſeqq. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 15. & 16. Ioſephum Ludouicum deciſ. Peruſin. 61. num. 46. vnde cum hæc opinio ad terminos iuris communis nos redigat, ex cuius diſpoſitione foeminæ ſunt capaces ſuccedendi in Maioratu quocunque, vt infrà dicetur, & pleniſſimè probat Alexander Raud. in reſponſo 1. ex num. 74. cum multis ſeqq. vol. 1. nec propter maſculos remotiores excluduntur, niſi de voluntate teſtatoris manifeſtè conſtiterit, vt etiam infrà dicetur, omninò amplectenda erit, maximè in caſu propoſito, in quo qualitatem maſculinitatis in ſecunda, aut vlterioribus vocationibus teſtator non expreſſit. Quo fundamento in terminis quæſtionis[*] noſtræ originaliter vſus eſt Ancharan. (& ab eo cæteri accipiunt) in conſ. 120. num. 4. incipit Pro clariori. Burg. de Paz in conſ. 29. in princ. & num. 66. & alij plures, quos conſultò omittendos duxi. Tertia ratio deſumi poteſt ex verbis Modern, in conſuet. Pariſ. 1. part. §. 37. gloſ. 1. num. 8. qui ferè in noſtris terminis loquitur, ac ſingulariter annotauit legatum, fi[*]deicommiſſum, & omnem aliam diſpoſitionem in dubio cenſeri puram, ſi in ea non inſeratur dies, nec conditio, nec illam in dubio præſumi adiectam: quod maximè procedit, cum verba repugnant, vt in terminis quæſtionis noſtræ, l. 1. ff. de condit. & demonſtrat. l. libertis, libertabùſque, 4. in fine. ff. de alimentis legatis, l. ſi Titius mihi, §. vltimo, ff. de legatis 1. & latius comprobat, rationèmque reddit Menochius lib. 4. præſumpt. 175. n. 2. 3. & 4. vbi per totam illam præſumptionem accuratè &[*] vtiliter diſputat, an, & quando diſpoſitio conditionalis, vel potius pura, vel modalis, vel in diem præſumi debeat? Peregrinus etiam de fideicommiſſis, artic. 16. num. 110. folio 156. Quarta, & vltima ratio traditur per Molinam lib. 3. dict. cap. 5. num. 57. quæ deducitur ex ſingulari doctrina Ioannis de Imola in Clement. 1. col. finali, de ſupplenda negligentia prælatorum, vbi inquit, præcedentia in ſequentibus nunquam cenſeri repetita; quoties agitur de[*] repetenda qualitate aduerſus diſpoſitionem iuris communis: quod præſertim in materia de qua agimus (vtpote fœminarum excluſiua) dicendum eſt, ex eodem Molina, qui refert plures alios Imolæ ſententiam ſequentes; & vltra eum confirmatur ex his, quæ ſcribit Modernus Pariſ. vbi ſuprà num. 9. & in additione ad Bar[*]tolum in l. prætor, l. 2. §. eritque differentia, ff. vi bonorum raptorum, vbi ponitur diſtinctio ad cognoſcendum, an & quando dicta in vno capitulo, in ſequentibus cenſeantur repetita. Et vide omninò Menochium lib. 2. præſumpt. 7. per totam, ex cuius diſputatione, multa huic materiæ conducibilia deduci poſſunt, ibi enim pleniſſimè & forſan melius, quàm alibi tractat, an, & quando di[*]cta, & diſpoſita in vna parte legis præſumantur repetita in alia parte. Sed & iura poſſunt, aut leges, vltra rationes prædictas adduci pro hac parte. Et primo loco, l. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis 3. vbi prohibitio aliena[*]tionis, quæ eſt contra ius commune, argum. l. nemo paciſcendo, ff. de pactis, & ſine cauſa fieri non poteſt, vt in §. Iulius Agrippa, eiuſdem legis, & in l. filius familias, §. diui, ff. de legatis 1. & declarat latiſſimè Pertus Antonius de Petra de fidei commiſſis, quæſt. 1. ex num. 1. cum multis ſeqq. facta inter viuos, non extenditur ad vltimam voluntatem. Secundò facit textus in l. ſub conditione, 73. ff. de hære[*]dibus inſtituendis, vbi Caius Iureconſultus in hunc modum ſcribit: Sub conditione hærede inſtituto, ſi ſubſtituamus, niſi eandem conditionem repetamus, purè cum hæredem ſubstituere intelligimur. Quibus verbis expreſsè demonſtrat, conditionem adiectam in inſticutione, repetitam non videri in ſubſtitutione, niſi per teſtatorem repetatur: at conditio qualitas quædam eſt, l. 1. §. qui ſub conditione, l. ſi quis ſub conditione, ff. ſi quis omiſſa cauſa teſtamenti, & ita contra Abbatem rectiſſimè expendit eum textum Decius in conſ. 599. num. 6. ad probandum qualitatem Maſculinitatis repetitam non cenſeri. Tertiò, facit l. qui fundum, ff. de contrahenda emptione,[*] vbi clauſula appoſita in præcedentibus, in ſequentibus repetita non intelligitur, provt ad id expendunt eum textum Socinus, & Caſtrenſis in l. quæ conditio, ff. de condit. & demonstrat. Quartò, facit textus in dict. l. quæ conditio, 39. ff. de[*] condit. & demonſtrat. vbi in hæc verba ſcribitur. At quæ conditio ad certas perſonas accommódata ſuerit, eam referre debemus ad eum dumtaxat gradum, quo hæ perſonæ inſtitutæ fuerint. Et in l. vltima, §. Seio, ff. de legatis 2. ex quibus communiter adnotarunt Bartolus, & alij Doctores ibi. Menochius referens multos lib. 4. præſumpt. 178. num. 17. conditionem adiectam vni gradui, vel perſonæ[*] iam nominatæ, non cenſeri repetitam in perſona alterius ſubſtituri, aut coniuncti, & pleniſſimè declarat Menochius dict. præſumpt. 178. per totam. His ergo iuribus, & fundamentis (quæ verè conclu[*]dunt Ananiæ ſententiam, intellectam eo modo quo Molina intellexit, magis communiter ſequuntur Scribentes, vt vltra relatos per Molinam, conſtat ex his, quæ in propoſito tradiderunt Burgos de Paz, Mieres, Aluaradus, Ioannes Garſia, Ioannes Guttierrez, Velaſquez de Auendaño, Riminaldus, Decianus, Peregrinus, Menochius, Prætis, & alij quos infra commemorabo. Ego verò, vt prædictorum, & aliorum etiam quamplu[*]rium, dilucida, & perfecta reſolutio haberit poſſit, poſtquam in hac materia quamplurima euolueram, & infinita, attenta, atque originali librorum omnium lectura prælegeram (quod moris habeo) nonnulla conſtituere neceſſarium duxi, quibus ipſa, & abſolutè, & diſtinctè magis, quàm antea erat, explicata manebit. Et in primis conſtituo, certam, aut generalem regu[*]lam in hac materia dari non poſſe, ſed qualitates, & circumſtantias caſuum occurrentium conſiderandas eſſe, ex quibus, quid teſtator voluerit, quid vè præſenſerit, poſſit deduci; & iuxta ea voluntatem teſtatoris interpretari: vt ſcribunt Decius in conſil. 339. col. 2. ad finem, Socinus Iunior in conſ. 103. ſub num. 55. lib. 1. quorum meminit, & ita conſtituit Simon de Præris de interpret. vlt. volunt. lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. ſolut. 3. num. 74. fol. mihi 242. variæ enim ſunt, & diuer[*]ſæ hominum. voluntates, l. & quia poterat, ff. ad Trebellianum, cap. quia, de conceſſione præbendæ, & iuxta illud: Velle ſuum cuique eſt, nec voto viuimus vno. cùm poſſit[*] teſtator cum diſpoſitione legis ſe conformare, vel ſua diſpoſitione facere ceſſare prouiſionem illius, fœminas excludendo, vel non: l. ſi fundum: §. ſtichum, & ibi Baldus, ff. de legatis 1. l. eum qui, in fine, ff. de his quibus vt dignis, Alexander in conſ. 88. col. 2. num. 2. lib. 7. Caſtrenſis in conſ. 185. Subſcriptis egregiis, in fine, lib. 2. poſſit[*] etiam diuerſimodè ſuam diſpoſitionem facere, aut generalem, aut ſpecialem, aut limitatiuam, vel reſtrictiuam, aut reſpicientem aliquid ſubſtantiale ipſius diſpoſitionis, vel accidentale; aut expreſſam, vel tacitam, Ruinus in conſ. 37. Circa legatum, col. penultima, num. 7. lib. 2. Pariſ. in conſ. 58. Circa Primum, col. 2. n. 5. lib. 2. plenè Ripa in l. 1. col. 7. vſque ad 10. à num. 49. vſque ad num. 74. ff. de vulg. & pup. ſubst. Decius in l. ſicut certi, col. 3. C. de teſtamento militis, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 2. à princ. Secundò conſtituendum eſt, repetitionis inducendæ,[*] vel non inducendæ diſputationem totam coniecturalem eſſe, & præſumptam; ſicuti poſt Bartolum in l. Seiæ, §. Caio, num. 2. ff. de fundo inſtructo, & in l. in repetendis, ſt principium, ff. de legatis 3. expreſsè adnotarunt Caſtrenſis in conſ. 153. ſuper 1. quæſit lib. 1. Decius in conſ. 190. col. 4. verſ. Septimo, quod. Craueta in conſ. 608. n. 9. & cum aliis multis, Menochius lib. 4. præſumpt. 180. num. 3. & in[*] conſ. 117. num. 60. lib. 2. ſic, vt coniecturæ in hac materia fallaciſſimæ eſſe poſſint, cùm non ſolum diuerſi in varias, & diuerſas trahantur ſententias, ſed etiam ijdem ſibi non conſtent, vt affirmat Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 6. tit. 13. ſub num. 8. in verſ. vnde cum non ſolum, fol. mihi 243. & ſentit Mieres de maioratu, 2. part. quæſt. 6. num. 76. dum dicit, dolendum eſſe, quòd Pariſius, Socinus, & alij in pluribus conſiliis variaue[*]rint in hac materia; & modò vnam, modò aliam ſententiam probauerint: idcirco quamuis expreſſum dici ſoleat, ac etiam euidenter, & clarè apparere id, quod ex coniecturis apparet, etſi verbis expreſsũ non fuerit; l. licet Imperator, vbi communiter Doctores ff. de legatis 1. Decius in conſ. 584. num. 2. Tiraq. in l. ſi vnquam, in verbo, libertis, num. 52. & ſeqq. C. de reuocandis donationibus. Zanchas in repetit, l. hæredes mei, §. cùm ira, num. 46. & ſeq. Molina de Hiſpanorum primogeniis lib. 3. cap. 4. num. 39. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 6. Decianus in conſ. 41. num. 126. lib. 1. Hyppol. Riminald. in conſ. 116. ex num. 2. vol. 2. Menochius in conſ. 95. num. 31. 33. & 36. lib. 1. & ſpecialiter prouiſum dicatur, quod[*] ex mente, aut intentione diſponentis apparet per coniecturas: l. cum acutiſſimi, C. de fideicommiſſis. Andr. Siculus de Barbacia in conſ. 11. col. 5. part. 2. Signorolus in conſ. 176. num. 7. & referens multos Tiraquell. de legibus connubialibus, verbo exprez, gloſ. 7. voluntatémque ex coniecturis collectam, expreſſam voluntatem dici, cen[*]ſuerit gloſſa notabilis in l. Prætor, §. interdum, verſ. expreſſum, ff. de noui operis nunciatione. Decius in conſ. 68. num. 13. Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemontana 248. num. 3. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. ſolut. 5. à num. 13. fol mihi 153. & dubit. 1. num. 178. fol. 248. & alij innumeri, quos ſciens, conſultóque prætermitto. Tamen, quia in coniecturanda, atque inter[*]pretanda defuncti voluntate ſæpè decipimur, vt ſcribit Baldus in l. precibus, num. 23. C. de impuberum, quem referunt, & multis comprobant Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 1. num. 1. Mantica de coniecturis vltimar, volunt. lib. 3. tit. 2. num. 1. Tiraquellus in l. ſi vnquam, in verbo, libertis. C. de reuocandis donationibus. Peregrinus de fideicommiſſis, art. 11. ex num. 33. cum ſeqq. & num. 40. & mentem defuncti diiudicari difficillimum[*] eſt: l. ex facto, ff. ad Trebellianum. cum notatis per Manticam de coniecturis vltimar. volunt. lib. 3. tit. 2. in princ. & vide. tit. 4. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 1. Menoch. alios referens in conſ. 117. num. 48. lib. 2. vbi di[*]cit, quòd interpretatio voluntatis teſtatoris, plena periculi eſt, & perſæpe in illius cognitione errare ſolemus: Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 1. interpret. 1. ſolut. 2. num. 5. fol. 11. Socinus Iunior in conſil. 101. in princ. vol. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 28. fol. mihi 180. qui poſt Baldum ibi relatum, in propoſito dicit; quòd ambulare dicimur[*] in tenebris, cùm agimus de interpretanda mente teſtatoris: cum quo loquuti non ſumus, & qui non poteſt modò mentem ſuam aperire. Tiberius Decianus, in conſil. 10. num. 71. vol. 3. vbi refert Bald. vbi ſupra, & in aliis[*] locis dicentem: quod de mente hominis nullum certum eſt teſtimonium, quia ſoli Deo nota eſt; ideò magis inhærendum verbis certis, quàm menti imaginariæ, & non certæ: ex eodem Authore ex quo, & ſuperioribus[*] idem dicendum erit in terminis noſtris, vt quoties voluntas teſtatoris expreſſa non fuerit, aut clara, incerta potius, & obſcura, atque ex coniecturis colligenda, cautiſſimè agendum ſit, & plura attendantur, quæ ſcribit Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 1. interpret. 2. ſolut. 1. per totam, fol. 78. & lib. 3. interpret. 3. dubit. 1. ſolut. 1. & duodecim ſeqq. fol. mihi 45. vſque ad fol. 64. vbi latiùs, & meliùs quàm alibi congerit infinita, quæ in coniecturanda, atque interpretanda defuncti voluntate obſcura attendi debent, vt interpretatio recta, & Congrua dicatur: Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 1. part. cap. 15. per totum. vbi de coniecturis ex teſtamento reſultantibus, & qua[*]liter, quóve probationis genere probari debeant, latiſſìmè, & vtiliter tractat & illæ demum coniecturæ attendantur, quæ neceſſariæ, aut valde probabiles ſint, aut[*] concludentes: vt cum multis ſcribunt Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 3. num. 10. Decianus in conſ. 10. num. 71. vol. 3. Marcus Antonius Peregrinus, qui multis confirmat, de fideicommiſſis, art. 11. n. 39. & ſeqq. fol. mihi 90. & colligantur ex dictis, & diſ[*]poſitis per teſtatorem: Portius in conſ. 14. num. 2. & in conſ. 2. num. 4. & ſeqq. Torniellus in conſ. 43. num. 1. & ſeqq. Pariſius, in conſ. 87. num. 18. vol. 2. Burſatus in conſil. 51. num. 9. vol. 1. Cagnolus in l. 1. num. 52. C. de pactis, Marzarius in conſ. 7. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 6. & num. 143. Quod in materia, de qua, agimus, rectiſſimè adnotauit Molina de Hiſpa[*]norum primogeniis, lib. 3. cap. 4. n. 38. & alibi ſæpe eod. c. & cap. ſeqq. dicens, fœminas propter maſculos remotiores, ex coniecturis non aliter excluſas cenſendas eſſe, aut repetitionem maſculinitatis non aliter induci poſſe, quàm ſi coniecturæ indubitatæ fuerint: Mieres de maioratu, 2. part. quæſt. 6. num. 2. & num. 6. in fine, ibi: Non priuantur euidentiſſimè, aut per indubitabiles coniecturas, & num. 21. & num. 25. in fine, ibi: Niſi vbi priuatio ſit expreſſa, vel per tam euidentiſſimas coniecturas, vt ſalua mente teſtantis ab eis recedi non poſſit. Et ſequuntur Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 7. in fine, & num. 32. ibi: Euidentiſſimè excluſio probanda erit. Ioannes Guttierrez in conſ. 13. num. 14. Alex. Raudenſis, qui refert Molinam, de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 292. Petrus Surdus in conſ. 316. ex num. 31. lib. 3. vbi[*] dicit: quòd maſculus remotior, vt ad ſucceſſionem admittatur, excluſa fœmina proximiori, induci non poteſt, niſi euidenter, aut clarè conſtet de teſtatoris voluntate: Burgos de Paz in conſ. 29. num. 66. & in repetitione proœmij legum Tauri, vbi dicit: Quòd, vt fœminas ex[*]cluſas eſſe iudicemus, expreſſiſſima verba eſſe debent: & infrà dicemus, num. 159. & vltra relatos ibi. idem notauit etiam Decianus, in conſ. 12. num. 21. lib. 1. Tertiò & principaliter, ac pro generali, & vera huius[*] materiæ regula conſtituendum eſt, repetitionem, aut reſtrictionem maſculinitatis, legitimitatis, ſeu aliarum qualitatum præcedentium, totam pendere à voluntate teſtatoris: Bartolus in l. Seiæ, §. Caio, ff. de fundo inſtructo, & in l. auia, & in l. Iulius Paulus, ff. de condit. & demonstrat. Albericus in l. Titia, §. 1. ff. de verborum obligationibus, Alexander in conſ. 50. in fine, & in conſ. 66. col. 2. num. 3. lib. 2. Oldradus in conſ. 151. Craueta in conſ. 135. num. 14. & ſeq. Menochius in conſ. 111. num. 88. lib. 2. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. ſolut. 2. num. 132. fol. 266. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 16. num. 10. fol. 144. idcirco, cùm expreſſa, aut clara, ſiue etiam præſumpta[*] fuerit voluntas teſtatoris, qualitates præcedentes repetere volentis, aut reſtringere, fœmináſve proximiores propter maſculos remotiores excludere, vel non excludere, illa omnino & præcisè obſeruanda eſt; quod vltra relatos ſuprà eleganter probauit Hyppol. Riminald. in conſ. 112. num. 48. & num. 53. lib. 1. & in conſ. 746. num. 9. & 10. lib. 7. vbi cum Aretino, Alexandro & aliis nota[*]uit, quòd repetitio qualitatum, vel conditionum. fit, vel non fit, ex præſumpta mente diſponentis, ac etiam impeditur, vbi aliàs de iure fieri deberet, ſi conſtat de tacita voluntate teſtatoris: & exemplum ponens, rectè aduertit Molina de Hiſp. primogen. lib. 3. c. 5. & eum non referens[*] Aluaradus de coniect. mente defuncti, lib. 2. c. 3. §. 4. n. 1. vt puta, cũ inſtitutor Maioratus dixerit, quod ad ſui Maioratus ſucceſſionem vocat maſculos proximiores, & quòd nullo pacto vult, quòd fœmina in Maioratu ſuccedat, ſed quòd ſemper propter maſculos etiam remotioris lineæ, & gradus, excludatur. quo caſu dubitationi locus eſſe non poteſt: vel cùm per viam regulæ generalis qualitatem Maſculinitatis appoſuerit, vt ſi dixerit: Volo,[*] quòd ſemper in hoc Maioratu maſculi, & non fœminæ ſuccedant: tunc enim, ſiue in principio, ſiue poſt vocationes, aut ſubſtitutiones clauſulam hanc adjiciat, quamuis in quibuſdam gradibus, aut ſubſtitutionibus qualitatem Maſculinitatis omiſerit, illa ad omnes gradus, & perſonas pertinere debebit, & verbum filiis in aliqua parte adiectum, de maſculis intelligendum erit, ex eodem Molina dicto cap. 5. num. 62. vbi refert alios. Deci[*]pitur tamen eo loco, dum exiſtimauit (ad quod nullus animaduertit) maſculos ad excluſionem fœminarum proximiorũ ex vi repetitiua in propoſita ſpecie includi: quod ſentit apertè, dum expendit doctrinam Bartoli, de qua ibi mentionem facit: cùm tamen verius multò ſit in hoc caſu ex vi comprehenſiua, non ex repetitiua, ad excluſionem fœminarum maſculos etiam remotiores admitti, ex reſolutis per Doctores in l. mulieri & Titio, ff. de condit. & demonſtrat. Oldradum in conſ. 185. Rolandum in conſ. 27. num. 6. & 7. lib. 1. Franciſcum Piſcinam in diſputat. excluſ. fœmin. num. 15. & 23. Tiraquellum in l. ſi vnquam, in verbo, libertis, num. 37. C. de reuocandis donationibus, & dictis per eundem Molinam, lib. 1. cap. 5. num. 9. & quatuor ſeqq. Quare qualitas maſculinitatis, etſi in aliquibus fuerit omiſſa, in omnibus, qui ſucceſſuri ſunt, cenſetur requiſita & comprehenſa. Expreſſum enim dicitur, quod ex præcedentibus, aut ſequentibus verbis, errore, aut obliuione diſponentis ap[*]paret fuiſſe omiſſum: l. 1. verſ. ſin autem, ff. de hæredibus inſtituendis, l. cum pater, §. cum imperfecta. ff. de legatis 2. Caſtrenſis in conſ. 60. in fine, lib. 1. Tiraquellus congerens nonnulla in propoſito in l. 7. connubiali, à num. 180. Simon de Prætis de interpret, vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. ſolut. 1. num. 31. fol. 257. aut quod ex pro[*]œmio, ſiue ex præfatione diſpoſitionis colligitur, vt in noſtro caſu; quæ præſtat lumen, ac intellectum ipſi diſpoſitioni, & inducit cauſam, & rationem finalem ipſius: vt cum aliis multis obſeruant Molin. de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. ex num. 1. cum multis ſeqq. Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 15. num. 10. & 2. part. q. 3. num. 21. & num. 28. & in initio 2. part. num. 43. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. vltimo, ex n. 9. Menoch. lib. 6. præſumpt. 2. Achilles Pedrocha in conſ. 10. num. 38. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 34. num. 123. & 124. Præterea, ſi inſtitutor Maioratus in in[*]ſtitutione illius profiteatur, ſe Maioratum inſtituere, ea ratione, vt bona perpetuò in agnatione conſeruentur: ex hoc ſolùm fœminas propter maſculos remotiores excludere, & qualitatem maſculinitatis in vno loco, aut gradu diſpoſitionis adiectam, ad alias perſonas, & gradus extendere voluiſſe videtur: in quo amplius non inſiſto; ſed ad Molinam me remitto, qui de hac quæſtione, & ratione ipſius, plenè tractauit, & in effectu ſic reſoluit lib. 3. de Hiſpanorum primogeniis, cap. 5. à num. 1. vſque ad num. 10. & num. 18. & num. 58. & lib. 1. cap. 6. num. 6. cui iunge idem etiam tractantes, Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 2. & num. 24. Auendañum in l. 40. Tauri, gloſ. 9. num. 49. & 50. & vltra relatos ab eis, Menochius in conſ. 95. num. 24. 82. & 89. lib. 1. Decianus, in conſ. 74. num. 95. cum ſeqq. vol. 3. Simon de Præris de interpret. vltimar. volunt. ſolut. 11. n. 3. fol. 147. vbi per totam illam ſolutionem à principio vſque in finem, pleniſſimè tractat, & vtiliter, an, & quando fideicommiſſum inducatur, ſiue amplietur, agnationis conſeruandæ ratione expreſſa: item conſeruandæ[*] agnationis ratio quando dicatur expreſſa, & quando tacita; & infinita alia congerit, quæ vtiliſſima eſſe poſſunt in hac materia, & Hiſpanorum maioratibus quotidie applicari: latè etiam agit Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 30. per totum. Denique, ſi maioratus inſtitutor, ſimpliciter, & ab[*]ſolutè maſculos ad ſucceſſionem eiuſdem inuitauerit, nec de fœmina in aliqua parte diſpoſitionis meminerit, quamuis rationem conſeruandæ agnationis non expreſſerit, ex hoc ſolum agnationem conſeruare voluiſſe videtur, fœminàſque propter maſculos remotiores excludere: & quod fortius eſt; verbum ipſum maſculos, abſ[*]que vlla ratione conſeruandæ agnationis expreſſa, vel ſubintellecta, ſui natura excluſiuũ eſt fœminarum, quod amplius non fundo, ſed vtrumque ad Molinam remitto, qui plene tractat, & his quæ in contrarium moueri poſſunt reſpondet lib. 3. de Hiſpanorum primogeniis, cap. 5. à num. 25. vſque ad num. 38. & lib. 1. cap. 5. num. 36. vbi[*] rectè conſtituit maſculinitatis expreſſionem præbere coniecturam, vt proſpectum ſit agnationi: quod dixit etiam Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 6. num. 43. lib. 1. & cum Socino, Decio, Pariſio, & aliis, Alexander Raud. in reſponſo 35. n. 81. & 82. lib. 1. Albanus in conſ. 51. n. 8. & in conſ. 54. n. 8. Bonifac. Rogerius in conſ. 25. num. 35. lib. 1. Hyppol. Riminald. in conſ. 117. n. 17. lib. 2. & vide in conſ. 738. num. 20. lib. 7. & ſuperiorem reſolutionem ſequuntur etiam, & multos alios ſic tenentes referunt Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 6. & 7. per totum. Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri, Gloſ. 9. num. 47. & 48. Ioannes Guttierrez in conſil. 13. num. 8. per totum, vbi in propoſito adducit doctrinam, & diſtinctionem Gregorij Lopez; Graſſus receptarum ſententiarum, §. fideicommiſſum, quæſt. 12. num. 2. & quæst. 35. num. 2. Berous in conſ. 115. num. vol. 2. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 25. num. 11. fol. mihi. 235. vbi dicit, quòd pro hac ſententia eſt caſus, in cap. Raynaldus, de teſtamentis, & art. 26. n. 22. fol. 249. Achilles Pedrocha in conſ. 22. num. 4. Mazolus in conſ. 5. num. 55. Cephalus in conſ. 330. num. 62. lib. 3. Menochius videndus omninò in conſ. 95. à num. 51. vſque ad num. 65. lib. 1. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. interpret. 3. ſolut. 11. num. 5. 6. 7. & 8. fol. 147. & num. 65. fol. 155. pro quibus ponderari poteſt optimus textus[*] (quem nullus ipſorum expendit) in §. cæterum, Inſtitut. de legitima agnatorum ſucceſſione, dum dicit: Quod ideo conſtitutum erat, quia commodius videbatur, ita iura conſtitui, vt plerunqae hæreditates ad maſculos confluerent. Et ſic in eo textu, verbum maſculos, ſimpliciter prolatum, ſolum agnatos maſculos comprehendit; agebatur enim de materia, in qua verſabatur fauor agnationis; nam[*] cognati iure ciuili non admittebantur ad hæreditatem, ſed à Prætore, tertio ordine per bonorum poſſeſſionem vacabantur: l. 1. ff. quis ordo in bonorum poſſeſſione ſeruetur. textus in principio. Inſtitut. de ſucceſſione cognatorum. Vnde ex prædictis verbis ſequitut manifeſtè, & neceſſariò dicendum; Imperatorem ibi de maſculis agnatis tractare, vt ſubiecta materia conueniat: & apertiùs exprimitur in principio illius textus, dum dicitur: Cæterum inter maſculos quidem agnationis iure hæredit as etiamſi longiſſimo gradu ſint, vltro, citroque capitur. Idque indubitabile qui[*]dem erit, ſi maſculinitatis qualitas reiterata fuerit, aut in pluribus ſubſtitutionibus repetita; tunc enim oſtendit apertè, agnationi fuiſſet proſpectum: Socinus Iunior, in conſ. 22. col. 2. in princ. lib. 3. & in l. cum auus, num. 83. ff. de condit. & demonſtrat. Pariſius in conſ. 7. num. 9. & 10. lib. 2. Riminaldus & Raudenſis in locis relatis ſupra, num. 80. Surdus referens alios in conſ. 396. num. 17. lib. 3.[*] Boniſacius Rogerius in conſ. 25. num. 50. lib. 1. Procedit etiam ſuperior reſolutio, cùm inſtitutor Maioratus relictis propriis filiabus filios maſculos ad ſucceſſionem eius inuitauit, inuicèmque eos ſubſtituit, aut (quod indubitatum erit) ſi ad vocationem agnatorum etiam collateralium proceſſit, & eaſdem filias reliquerit; tunc enim agnationem conſeruare voluiſſe, & fœminas propter maſculos remotiores in perpetuum excluiſſe videbitur: quod egregiè defendit Modernus Pariſ. in conſ. 1. a n. 18. & duplex proponens exemplum in conſuetudinibus Pariſ. tit. 1. de materia feudali, §. 16. num. 6. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 76. num. 31. vol. 1. & confirmatur apertè, ex communi & magis recepta ſententia Docto[*]rum exiſtimantium, conditionem ſi ſine liberis, verificari tantùm in maſculis, quando teſtator propriam filiam excluſit, & maſculos dumtaxat hæredes inſtituit: quam tenent, & ſingulariter explicant Socinus in l. cum auus, num. 80. ff. de condit. & demonſtrat. Alciatus reſponſo 52. ad finem, Decius, Iaſon, Caſtrenſis. Barbacia, Gratus, & Crotus. cum quibus Decianus in conſ. 74. num. 17. verſ. & ita etiam, vol. 3. Cephalus conſ. 45. num. 4. & in conſ. 46. num. 1. verſ. Octauo, quoniam, lib. 1. Menochius in conſ. 95. num. 30. lib. 1. Simon de Prætis in conſ. 161. num. 13. & 14. Hyppol. Riminald. Mazarius, Beroüs, Pancirolus, Curt. Iunior, Calcaneus Rubeus, Alexand. & alij, quos ſic defendens, congeſſit in vnum Pedrocha in conſ. 5. num. 17. & ſeqq. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 29. num. 9. Mantica de coniecturis vltimar. volunt.[*] lib. 11. tit. 14. n. 20. verſ. Tertio etiam. Graſſus fideicommiſſum, quæſt. 12. num. 2. & pro hac parte multum vrgent, aut verè concludunt fundamenta, quæ adducit Menochius dicto conſ. 95. à num. 25. vſque ad num. 31. lib. 1. à quo num. vſque ad num. 56. erudite, & ſubtiliter omnibus ſatisfacit, quæ in contrarium excitari, aut moueri poſſunt; ſic vt eis reſpondere neceſſarium non ſit, ſed dumtaxat ſatisfacere nonnullis, quæ Hiſpanorum primogeniis applicando, in contrarium ex noſtris adnotauit ſolus Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri Gloſ. 9.[*] n. 82. 85. & 87. vbi non omnes, ſed nonnullos ex prædictis referens, in ea opinione eſt, vt exiſtimet ſolam hanc coniecturam non ſufficere, vt fœminæ proximiores propter maſculos remotiores excludantur, niſi ex aliis coniecturis conſtiterit, Maioratus inſtitutorem agnationem conſeruare voluiſſe: In quo decipitur equidem prædictus Author, tum propter contrariam ſententiam eorum Authorum, quos ſupra retulimus in contrarium, & rationes eorum quæ magis concludunt: tum etiam[*] quia in propoſito caſu, inſtitutor Maioratus, qui relictis propriis filiabus, maſculos tantum ad ſucceſſionem inuitauit, nulla alia de cauſa id feciſſe dici poteſt, quam vt agnationem propriam conſeruaret, vt in terminis annotarunt permulti, quos ſuperius adduximus, & infinitos referens Menochius dicto conſ. 95. num. 105. Hyppol. Riminald. in con. 47. num. 19. vol. 1. Bonifac. Rogerius in conſ. 25. num. 64. & 65. lib. 1. Albanus, in conſ. 87. num. 14. Idcirco pro expreſſa haberi debet, ex ſententia Gloſſæ in l. quamuis, C. de fideicommiſſis. ex qua communiter &[*] paſſim adnotare ſolent Doctores, quòd pro expreſſa habetur ratio ſubintellecta, quæ vnica imaginari poteſt in teſtamento, & eam multis exornant D. Anton. de Padilla, ibidem, Molina de Hiſpanorum primogeniis lib. 1. cap. 5. num. 9. Bonifacius Rogerius in conſ. 41. num. 48. & num. 49. lib. 1. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. ſolut. 5. num. 31. fol. 154. & latiùs eodem lib. ſolut. 2. num. 106. fol. 265. & num. 107. & tribus ſeqq. Decianus in conſ. 31. num. 96. & in conſ. 74. num. 14. vol. 3. Mantica de coniecturis vltimar. volunt lib. 6. tit. 14. num. 20. Graſſus receptarum ſententiarum, §. fideicommiſſium, q. 4. num. 21. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 90. fol. 64. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 5. vbi cum Molina, & aliis[*] in noſtra materia expreſſim conſtituit, agnationis con. ſeruandæ rationem expreſſim cenſeri, tametſi in diſpoſitione non exprimatur, vbi ea ſola, & non alia reddi poteſt, & tamen pro hac ſententia vltra prædictam rationem, quæ multum adſtringit, vrgentiſſimæ ſunt coniecturæ, & rationes adductæ per Menochium vbi ſuprà, vt aliter confirmare ſuperfluum, & abſque vtilitate ſit. Quicquid aliter teneat Auendañus vbi ſuprà, dicto n. 87.[*] qui tamen ſi Menochium & alios recentiores prælegiſſet, fortaſſis ab hac ſententia non receſſiſſet: pro qua etiam faciunt reſoluta à Mieres de maioratu, 2. part. q. 6. num. 70. & in terminis Hyppol. Riminaldus in conſ. 389. num. 1. & 2. & in conſ. 457. num. 9. & tribus ſeqq. vol. 4. ſecurè probat, & refert plures alios ſic tenentes, quod[*] teſtator ſubſtituens filio ſuo decedenti ſine filiis maſculis fratres, & ipſorum filios maſculos excluſa filia, id videtur feciſſe ratione conſeruandæ agnationis, nec excluſio fœminæ, & maſculinitatis qualitas expreſſa, propter aliud videntur appoſitæ. Quartò & principaliter conſtituendum eſt in hac[*] materia, repetitionem præcedentium induci, & fœminas propter maſculos remotiores excludi, non ſolum in caſibus præcedentibus, vbi eſt expreſſa teſtatoris voluntas, aut pro expreſſa haberi debet; ſed etiam & in aliis pluribus caſibus, in quibus ex coniecturis elici poteſt teſtatoris voluntas. Coniecturæ autem variæ ſunt, & diuerſæ; variæ etiam, & multæ dictiones, rationes, & cauſæ, ex quibus repetitio induci, aut ceſſare debet, ſiue propter quas in præcedentibus dicta, ad ſequentia trahuntur: . & fœminæ propter maſculos remotiores excluſæ cenſentur, vel non: de quibus eleganter, & latè per Mol. de Hiſp. primogeniis, lib. 3. cap. 4. & 5. & alios plures, quos infrà ſuo ordine commemorabo. Ex illis autem legendi erunt omnino ex noſtris, Burgos de Pace, Aluaradus, Mieres, Auend. Ioannes Guttierrez, & Ioannes Garſia; exterorum verò Menochius, Peregrinus, Decianus, Riminald. Simon de Prætis, Raudenſis, Pedrocha, & cæteri referendi infrà. Deinde notandum omninò conſilium Baldi (quod eſt ſingulariſſimum in hac materia, & quotidie allegatur) 153. Quidam teſtator, lib. 5. vbi eleganter & ma[*]giſtraliter docuit, repetitionem omnem tacitam, procedere, aut ratione copulæ, vel coniunctionis, quia ſunt plura legata copulata, vel per dictionem, &, vel, item, & ſimiles alias dictiones coniunctiuas, vel connexiuas, vel quia reguntur ab eodem verbo, & determinantur ab eodem actu verbi determinantis, aut regentis totam orationem, aut per identitatem rationis, quando ſubeſt ratio repetendi antecedentia in ſequentibus, & ſic in ſumma explicauit totam hanc materiam, conſtituendo, tres[*] cauſas eſſe tacitam repetitionem inducentes, videlicet copulam, identitatem orationis, & identitatem rationis è conuerſo tres cauſas eſſe repetitionis excluſiuas, videlicet aduerſatiuam, vt quia eſt ibi dictio ſed, vel ſecus, & ſimiles, diuerſitatem, ſiue ſeparationem orationis, & temporum, & diuerſitatem, ſiue aduerſationem rationis habentes: nam habentia inter ſe aduerſatiuam ratio[*]nem, non habent ad inuicem tacitam repetitionem, ex eodem Baldo in dicto conſ. 153. vbi litera eſt multum corrupta, ſed ita reſtitui debet, vt aduertit Modernus in conſuet. Pariſien. tit. 1. de materia ſeudali, §. 37. Gloſ. 1. n. 3. & Baldum ſequuntur Mieres, Ioannes Garſia, Decianus, Raudenſis, Riminaldus, Pedrocha, & alij referendi infrà, Menochius lib. 4. præſumpt. 180. num. 4. Marius Anguiſſola in conſ. 190. lib. 1. Simon de Prætis, de interpret. vltimarum voluntatum, lib. 2. interpret. 4. dubitat. 2. ſolut. 2. num. 164. fol. 268. & lib. 4. dubitat. 10. num. 106. & 107. fol. 348. & ad hæc in effectu reduci debent infinita, quæ[*] licèt diuerſis modis, & in variis & multis locis adnotarunt Scribentes in hac materia, & à doctrina ſuperiori fundamentum ſumunt: maximè adnotata per Molinam lib. 3. d. cap. 5. num. 59. & 60. Ruini etiam reſolutiones in conſ. 124. num. 5. paulò ante finem, & in conſ. 168. num. 13.[*] lib. 3. cuius diſtinctionem ſequuti ſunt Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 13. num. 10. in fine. Molina dicto num. 60. ſed nouæ non ſunt, vt nonnulli ſcribentes crediderunt; imo ex prima parte diſtinctionis Baldi deducuntur aperte, nec ipſi tribui debent. Quintò & principaliter conſtituendum eſt, ad con[*]cordandas Abbatis, & Ananiæ contrarias ſententias in quæſtione agitata ſuprà, ex num. 7. cum ſeqq. & num. 25. & ſeqq. permulta quidem ſcripta, atque excogitata fuiſſe ab infinitis Authoribus, de quibus infrà; verè tamen nonnulla eorum, vel falſa eſſe; aut ſi vera, non perfectè, nec abſolutè intellecta, ſiue omnes caſus non continentia, vel ſæpe inuoluta, & aliis contraria; quod ex dicen[*]dis infrà conſtabit. Molinam verò; lib. 3. de Hiſpanorum primogeniis, dict. cap. 5. num. 57. & 58. (quem multi ſequuntur) rectè conſtituiſſe, Ananiæ ſententiam opinioni Abbatis contrariam, regulariter veriorem eſſe; exceptis caſibus quibuſdam ibi enumeratis: cùm illa fortiores habeat, & meliores pro ſe rationes, & maiori Authorum numero ſit munita, vt ſuprà vidimus, & infrà dicemus. Nec obſtant fundamenta adducta pro contraria par[*]te. Et primò non obſtant ea, quæ diximus ſuprà, ex num. 10. vſque ad num. 15. quod præcedentia declarant, ſiue determinant ſequentia, & è contra; & vna pars teſtamenti aliam declarat; & voluntas teſtatoris in ſubſtitutionibus talis eſſe præſumitur, qualis fuit in inſtitutionibus. Quibus diuerſimodè reſponderi poteſt; ſed aliis conſultò omiſſis, reſpondetur primò, vt prædicta non procedant, quoties de contraria voluntate teſtatoris in contrarium apparet: tunc enim voluntas teſtatoris omninò obſeruanda eſt; nec ab aliis vocationibus, aut ſubſtitutionibus argumentum ſumitur. Sed in caſu propoſito de contraria voluntate diſponentis apparet apertè: quoniam ex quo teſtator in vna parte teſtamenti, ſiue in vna ſubſtitutione, aut vocatione poſuerit in conditione, aut vocauerit ſolum maſculos, & non in alia, declaratur vera mens, & voluntas eius, vt voluerit conditionem ad maſculos reſtringere in ea ſubſtitutione, aut vocatione, in qua filiorum maſculorum non fuit facta mentio; quia ſi repetere conditionem, aut qualitatem Maſculinitatis voluiſſet, vtique expoſuiſſet: argumento textus in l. vnica, §. ſin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, & deſcendentium, filiorum, aut liberorum no[*]men adiectum, fœminas ſicut maſculos comprehendit: l. liberorum, l. iuſta, ff. de verborum ſignificatione, cap. quod dilecto, de conſanguinitate & affinitate, l. 2. &. 3. tit. 13. partit. 6. Alexand. in conſ. 160. lib. 2. Beroüs in conſ. 129. num. 6. lib. 2. Menochius in conſ. 318. num. 5. lib. 4. & in conſ. 200. lib. 2. & præſumpt. 84. num. 35. & ſeqq. lib. 4. Burgos de Paz in conſ. 29. num. 39. Alexander Raudenſis de Analogis, lib. 1. cap. 15. num. 301. & in reſponſo 35. n. 1. & ſeqq. lib. 1. Decianus in conſ. 1. num. 207. lib. 1. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana. 269. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. interpret. 3. dubit. 1. ſolut. 11. num. 24. fol. 150. idcirco, qualitas Maſculinitatis adiecta in vna ſubſtitutione, aut in vna parte teſtamenti, in alia repetita cenſeri non debet; provt in terminis noſtris eleganter reſpondet Decius in conſ. 599. num. 6. & ipſius nullam mentionem faciens, Alexander Trentacinquius de ſubſtitutionibus, loco, & numero ſtatim referendis. Secundò reſpondetur, quòd repetitæ qualitatis regula[*] procedit in fauorabilibus, non autem in odioſis: quod ſcribunt Decius in conſ. 167. col. fin. Hyppol. Riminald. in conſ. 632. num. 90. lib. 6. & cum multis Menochius in conſ. 117. num. 46. lib. 2. (infinitos alios ſciens, conſultóque prætermitto:) ſed materia præſens dicitur odioſa, quia per repetitionem dictæ qualitatis ſit differentia inter maſculos, & fœminas, quod valde odioſum eſt: l. maximum vitium, C. de liberis præteritis, l. 3. titul. 13.[*] partit. 6. cum adductis per Molinam de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. à princ. maxime num. 15. & 19. Decium in conſ. 372. num. 1. Sigiſmundum, inter conſilia feudalia, conſ. 39. num. 21. & 22. Burgos de Pace in proœmio legum Tauri, num. 44. Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri, Gloſ. 9. num. 1. & ſeqq. Mieres de maioratu,[*] part. 1. quæſt. 6. a princ. ergo cenſeri non debet facta repetitio, eò præſertim, quòd nunquam cenſetur repetita qualitas, quando ex repetitione inducitur aliquid contra ius commune: Gozadinus, in conſ. 9. num. 36. Ruinus in conſ. 187. num. 10. lib. 3. Molina lib. 3. de Hiſpanorum primogeniis, cap. 5. num. 57. Simon de Prætis de interpretat, vltimar. volunt. lib. 2. dubit. 2. ſolut. 2. num. 165. fol. 268. Hyppol. Riminald. in conſ. 632. num. 90. lib. 6. Achilles Pedrocha in conſ. 5. num. 71. 72. & 73. ſed ex dicta repetitione in caſu noſtro induceretur contra ius commune, quod fœminæ excluderentur, quæ regulariter admitti debent, vt infrà dicetur: idcirco qualitas Maſculinitatis non debet cenſeri repetita. Tertiò reſpondetur; minimè vrgere, quòd ſubſtitutio[*] debet regulari ſecundum inſtitutionem: l. 1. C. de impuberum, cum aliis ſimilibus. Quia hoc eſt verum, quoad partes inſtitutionis, & ſubſtitutionis: provt loquitur textus in dicta l. 1. cum ſimilibus: ſecus eſt in alia qualitate extrinſeca; quia conditio appoſita in inſtitutione, non cenſetur repetita in ſubſtitutione: l. ſub conditione, ff. de hæredibus instituendis, & ideo illa qualitas Maſculorum, quæ extrinſecus venit, repetita non videtur; vt[*] eleganter declarat Decius, qui breuiter, ſubſtantialiter tamen, & vtiliter loquitur in hac materia in conſil. 599. num. 6. verſic. vltimo non obstat. & vide illum per totum conſilium. Secundò non obſtat argumentum deſumptum ex l. ſi[*] viua matre, C. de bonis maternis, quòd qui fœminas proximiores excluſit, vlteriores etiam excludere velle credendus eſt. Cui etiam diuerſimodè reſponderi poſſet ex his, quæ in terminis adnotarunt Pariſius in conſ. 47. num. 78. vol. 3. Socinus iunior in conſ. 13. num. 34. lib. 3. Nonius in conſ. 10. num. 21. Ruinus in conſ. 124. num. 5. verſ. non obſtat etiam vol. 3. Cephalus in conſ. 45. num. 23. & in conſ. 46. num. 30. 31. & ſeqq. lib. 3. & plures reſponſiones ordine recenſet Decianus in conſ. 1. a n. 186. vſque ad n. 198. vol. 2. & in alii & conſiliis referendis infrà, Riminald. etiam, quem infrà ſuo ordine referam. Sed his conſultò omiſſis, ad propoſitum noſtrum Reſpondetur,[*] doctrinam prædictam fundari in præsumpta teſtatoris voluntate, quæ ex identitate rationis deducitur, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 41. Mieres de maioratu part. 2. quæſt. 6. à num. 52. Salazar de vſu & conſuet, cap. 12. n. 68. & 73. cum ſeqq. Auendañus in l. 40. Tauri, Gloſ. 9. à n. 77. Graſſus receptarum ſententiarum, §. fideicommiſſum, q. 15. num. 2. Idcircò cum verba, ſiue rationes diſpoſitionis[*] contradicunt, voluntas illa præſumi non poteſt; in contrarium potius induci debet: vt in caſu præſenti, in quo præſumptæ illi voluntati plures, & probatiſſimæ coniecturæ contrariantur, de quibus ſuprà diximus; nec verba diſpoſitionis refragantur, repugnant; imò, cùm in ipſis qualitas ea expreſſa non ſit, ſed forſan conſultò omſſia; & ſic ceſſare debet regula dictæ l. ſi viua matre, cum aliis ſimilibus: vt ſcribunt Antonius Rubeus in conſ. 22. num. 12. Modernus in conſuet. Pariſien. tit. 1. §. 16. num. 7. Molina lib. 3. dicto cap. 5. num. 48. Mieres de maioratu, part. 2. quæſt. 6. num. 46. in fine, & num. 65. Tertiò non obſtat textus in l. Iulius Paulus, 80. ff. de condit. & demonſtrat. & in cum ſeruus, 81. ff. eodem tit. quæ duo iura expendit Mieres dicta quæſt. 6. num. 79. Sed mirandum eſt, virum equidem eruditum, literæ, & caſus illius textus immemorem, in ipſius allegatione deceptum: textus enim in dict. l. Iulius Paulus, apertè probat[*] contrarium eius, ad quod adducitur: nam vtcunque ſit, repetitionem ibi ceſſare, ſiue conditionem repetitam non intelligi, ſecurè affirmarunt Gloſſa, verbo, neceſſitudinem. Bartol. in ſummario, & in diſtinct. num. 1. idem Bartol. in conſ. 3. incip. Titius condidit teſtamentum. & ſequuntur Rubeus in conſ. 68. num. 1. Aretinus in conſil. 1. num. 12. & 13. Menochius, lib. 4. præſumpt. 180. num. 46. & in dict. l. cum ſeruus, ex voluntate teſtatoris intelligitur[*] conditio repetita ad ſuſtinendum legatum: vt conſtat ex illis verbis: Videamus vtrum conditio libertati præpoſita ſit, an verò & legato: & quidem ſi libertati ſoli accipiamus præpoſitam, nullus tractatus amplius ſupereſt; nam legatum purum inuenitur, & ideò inutile ſit. Quòd ſi conditio etiam legato inſerta ſit (quod quidam recte putant) ſimul cum libertate dies quoque legati vtiliter cedit. Ratio eſt, quia credendum non eſt teſtatorem inutiliter diſponere voluiſſe, aut inutile legatum facere velle, vt cum[*] multis obſeruant Alciatus regula 3. præſumpt. 35. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 12. tit. 17. n. 13. Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 594. num. 11. & 12. Petrus Magdalenas de num. teſtium in teſtamentis requiſito. l. part. cap. 16. num. 84. & 85. & 3. part. cap. 3. num. 34. At in quæſtione noſtra, ex voluntate inſtitutoris potiùs non debet cenſeri repetita qualitas in vocatione, ſiue ſubſtitutione ſubſequenti; in qua ſine vlla repetitione Maioratus ſuſtineri, & conſeruari poteſt: vt de ſe patet; nec alicuius qualitatis repetitio neceſſaria eſt, vt diſpoſitio ſuſtineri poſſit. Male igitur allegatur text. in dict. l. Iulius Paul. ad probandum, ex præſumpta voluntate diſponentis, qualitatem, ſiue conditionem adiectam in præcedenti diſpoſitione, cenſeri repetitam in ſequenti: cùm ibi potius repetitio denegetur. Malè etiam citatur textus in dict. leg. cum ſeruus. quoniam ibi (vt dixi) diuerſa militat ratio à noſtro caſu, in quo periculum non[*] eſt, quod diſpoſitio inutilis reddatur. Nec rectè dici poteſt, præſumendum non eſſe, quòd teſtator mutauerit voluntatem ſuam: quo fundamento vtebatur Mieres ipſe, dict. quæſt. 6. num. 77. Id enim intelligitur incontinenti, & vno & eodem actu, & vbi militat eadem ratio, nec de voluntate teſtatoris aliter apparet: ſecus tamen vbi apparet, ſecundam vocationem, ſiue ſubſtitutionem eſſe, diuerſam à prima; & res non permanet in eodem actu, ſed aliquid amplius ſuperuenit, vt in quæſtione noſtra; ex his, quæ ſuprà diximus: tunc enim mutatio voluntatis præſumitur: vt cum aliis adnotarunt Decianus in conſ. 9. num. 60. vol. 2. Menochius lib. 4. præſumpt. 176. num. 7. verſ. cæterum facile reſpondetur: & latiùs præſumptione 165. num. 4. & num. 17. & per totam. & in conſil. 222. num. 45. lib. 3. Quartò non obſtat textus in l. Caio, ff. de alimentis &[*] cibariis legatis. quam in fauorem Abbatis adducit Mieres dicta quæſt. 6. num. 74. Attamen legem illam nihil probare, aut ſaltem eiuſdem rationem diuerſam eſſe, nec caſui noſtro conducibilem, ſatis apparet ex his, quæ ad explicationem illius textus, & ſimilium ſcribit Meno[*]chius lib. 4. præſumpt. 174. per totam. vbi pleniſſimè tractat, an, & quando legatum cum eiſdem conditionibus tranſlatum præſumatur. Pro nunc tamen (vt alia omittam) hoc vnum erit animaduertendum, eum textum loqui de conditione appoſita in teſtamento, quæ regula[*]riter repetita præſumitur in codicillis: Menochius, qui iure, ratione, & authoritate latiſſimè confirmat, lib. 4. præſumpt. 177. num. 1. & 2. quia codicilli trahuntur ad[*] mentem teſtamenti, vt docuit Bald, in l. Neſennius, ff. de excuſationibus tutorum. Natta in conſ. 483. in fine, lib. 3.[*] & quia teſtator in codicillis non videtur receſſiſſè à voluntate, & diſpoſitione facta in teſtamento: Menochius multos referens, & latiùs declarans lib. 4. dict. præſumptione 177. à num. 5. Quod ſecus eſt in terminis quæſtionis noſtræ, vbi codicilli facti non ſunt, & potius videtur teſtator à priori voluntate receſſiſſe, & in ſequentibus vocationibus aliter ordinaſſe, quàm in prioribus, ex rationibus ſuperiùs adductis. Textus verò in l. ſi tibi: cum lege ſequenti, ff. de adi[*]mendis legatis. quem etiam adducit Mieres vbi ſuprà, pro Abbate. nullo modo induci poteſt, vt anteà dixi num. 22. Pro Anania verò videbitur alicui poſſe, eo quòd probat[*] legatum tranſlatum ab ipſo teſtatore de eadem perſona in eandem perſonam, non transferri cum eadem conditione, & onere. Sed adhuc nihil vrget, idque ex diſparitate rationis, quæ inter caſum illius textus, & quæſtionis noſtræ colligitur ex reſolutis per Menochium lib. 4. dict. præſumpt. 174. à num. 6. Marcum Antonium Peregrinum. de fideicommiſſis, art. 16. à num. 97. vſque ad num. 102. deinde ex notatis per Molin. de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 5. num. 59. & 60. iuxta quæ, aliud dicendum eſſet in terminis quæſtionis noſtræ: Contra Abbatem verò expendi poſſe, ex ſummario illius textus, & dictis per Menochium, non obſcurè percipi poteſt. Quintò non obſtat textus in l. cum pater, §. ab insti[*]tuto, ff. de legatis 2. Nam libenter concedo, legata ab inſtituto relicta, præſumi repetita à ſubſtituto: quamuis vulgatum hoc aſſumptum plures caſus contineat, atque exactiorem explicationem contineat; vt conſtat ex his, quæ in propoſito diligenter, & accuratè ſcripſit Menochius lib. 4. præſumpt. 108. per totam. Fachineus controu. iuris, lib. 5. cap. 39. vbi videri poterit. Tamen non ad[*]mitto textum illum, ſiue argumentum ex eo deſumptum, pro opinione Abbatis aliquo modo vrgere, quicquid Mieres in hunc ſenſum eum accipiat: nam diuerſam rationem eſſe, nec applicari poſſe quæſtioni noſtræ, conſtat apertè ex dictis per eundum Menochium dicta præſumpt. 108. maximè num. 53. 54. & 55. vbi præmittit,[*] quod lex, quæ ſtatuit legata ab inſtituto, eſſe repetita in ſubſtitutum; eſt fundata in ſola coniecturata mente teſtatoris, quam ob æquitatem quandam eiuſmodi fuiſſe, lex conijcit: vt egregie conſiderant Caſtrenſis num. 4. & Comenſ. col. penult, in l. licet Imperator, ff. de legatis 1. Verùm enimverò in quæſtione noſtra, ex coniecturata mente teſtatoris, aut clara, & aperta eiuſdem voluntate repetitio impeditur: vt latiùs probauimus ſuprà. Deinde[*] præmittit repetitionem hanc legati à lege fuiſſe introductam, ne teſtator fruſtra legaſſe videatur: contra textum in l. ſi quando, ff. de legatis 1. quod ſecus eſſe in caſu noſtro, nec fruſtratoriam reddi diſpoſitionem, probauimus ſuprà, num. præced. Sextò & vltimò, non obſtat textus in l. 3. §. filius, ff.[*] de liberis & poſthumis. Pro cuius ſolutione conſtituo, difficile eſſe, nec quod certa regula definiri poſſit, an, & quando conditio, vel qualitas poſita in clauſula ſeparata à præcedentibus, aut ſequentibus, ex præſumpta mente teſtatoris referatur ad omnia, vel ad vnum tantum, vel ad aliqua ex præcedentibus, vel ſequentibus: vt conſtat ex his, quæ ibidem ſcripſerunt Doctores communiter, & in cap. 2. requiris, de appellationibus. Gratian. regula 412. per totam. Sebaſtianus Sappia in repet. leg. 1. ff. quod quiſque iuris, num. 26. 27. & 28. Auiles in cap. 1. prætorum, gloſ. ſuſodicha, & cap. 2. Gloſſa, ſo pena Albanus in additionibus ad Bartolum, in l. ſi idem, §. ſi vna, per totum, ff. de iuriſdictione omnium iudicum. latiſſimè, atque elegantiſſimè omnium Menochius lib. 4. præſumpt. 181. per totam, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, ar. 16. à num. 102. vſque ad n. 108. vbi plenè videri poterit de hac materia. Pro nunc tamen, quod ad propoſitum pertinet, dumtaxat erit animaduertendum, regulam, aut doctrinam dict. §. filius, & quæ à præfatis[*] Authoribus adnotantur, nihil obſtare his, quæ, ſententiam Ananiæ ſequuti, adhuc defendimus, illam potius non mediocriter adiuuare, vt colligitur apertè ex dictis per Menochium vbi ſuprà, num. 2. & num. 6. & ſeqq. & num. 20. Peregrinum. dicto num. 102. 103. & ſequent. & num. 107. Et hactenus ſufficiat ad argumenta pro Abbate adducta reſpondiſſe: quibus (vt vides) nullus hucuſque ſic reſpondit. Nunc verò ſexto loco, & principaliter conſtituendum eſt, ex dictis anteà num. præced. & opinione Ananiæ, quam regulariter amplectendam diximus, apertè deduci, verã eſſe doctrinam Scribentium communem, & ſæpiſſimè in hac materia repetitam; videlicet agnationis con[*]ſeruandæ rationem attendendam non eſſe, niſi in gradibus, aut perſonis in quibus expreſſa eſt: idcirco conſeruationem agnationis, maſculorum incluſionem, & fœminarum excluſionem reſtringendam eſſe ad gradus, & perſonas expreſſas, & ſpecificatas; nec ad alias perſonas extendendam eſſe. Quod ſcribunt Imola, Baldus, Alexander, Socinus iunior, Decius, Rubeus, Gratus, Gozadinus, Pariſius, Modernus Pariſ. Ruinus, Riminaldus ſenior, & alij, quos ſic tenentes congeſſerunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 37. & lib. 3. cap. 5. num. 10. & num. 20. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 28. 40. & 44. Ioannes Guttierrez in conſ. 13. num. 26. & 27. Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri, Gloſ. 9. num. 51. Cephalus in conſ. 17. num. 28. lib. 1. & in conſ. 353. num. 67. lib. 3. Simon de Prætis de interpretatione vltimar, volunt. lib. 3. ſolut. 11. n. 71. verſ. ſecundò declaratur, fol. mihi 156. Hyppolit. Riminald. in conſ. 371. num. 122. & ſeqq. lib. 4. Menochius in conſ. 274. num. 26. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 182. & 183. Mieres de maioratu, part. 2. quæſt. 6. num. 102. 103. & 104. vbi[*] num. 106. facit regulam, quam dicit ipſe non eſſe minoris vtilitatis in hac materia: quòd, limitata cauſa limitatum producit effectum, tam in diſpoſitionibus teſtatorum, quàm in aliis rebus, & caſibus: l. in agris, ff. de acquirendo rerum dominio, l. age cum Geminiano, vbi latè Iaſon C. de tranſactionibus. Decius, Cumanus, Modernus Pariſ. & Peralta ab eodem Mieres relati, Tiraquellus, qui in propoſito congerit multa, in tractatu, Ceſſante cauſa, 1. part. à num. 142. cum multis ſeqq. & de retractu conuentionali, §. 32. Gloſ. 1. num. 49. & 50. Aluarus Valaſcus conſultat. 39. num. 11. Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt, lib. 1. interpret. 1. dubit. 4. ſolut. 12. à princ. fol. 60. & lib. 1. dubit. 3. num. 38. & decem ſeqq. fol. 392. & præ[*]dictum doctrinam adeò, indiſtinctè intellectam per omnes, limitat, & declarat idem Mieres ſingulariter, dicta quæſt. 6. num. 104. verſ. ſed iſta omnia, qui de hac re omninò legendus erit vſque ad num. 106. & ab eo dicta conſirmari poſſunt ex his, quæ ſcribit Menochius in conſil. 117. num. 64. 65. & 66. & num. 73. lib. 2. Septimò & principaliter conſtituendum eſt, ex anteà[*] dictis inferri apertè, rectè conſtituiſſe Doctores, & ſæpiſſimè tradidiſſe in hac materia, repetitionem qualitatum præcedentium non admitti, vbi qualibet ſubſtitutio præcedens, & ſubſequens ſunt ad inuicem ſeparatæ, & in diuerſis capitulis, aut clauſulis poſitæ, & perfe[*]cta oratione determinatæ: etiamſi adſinc dictiones repetitionẽ ſignificantes, cùm tunc ſtent potius continuatiuè, quàm repetitiuè: nec aliqua repetitione indigeat clau[*]ſula continens rationem, ſiue orationem perfectam: Id[*]que maximè procedere, vbi adeſt perſonarum diuerſitas, Quod expreſſim probatur ex his, quæ pro Anania contra Abbatem ſupra adnotauimus: & ita docuerunt Bartolus, Bald. Bald. Caſtrenſis, Corneus, Socinus, Romanus, Pariſius, Alciatus, Ruinus, & multi alij, quos ordine recenſent Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. ſolut. 2. num. 167. fol. 268. Menochius in conſ. 215. num. 188. & num. 191. lib. 3. Hieronymus Gabriel in conſ. 95. num. 21. vol. 1. Cephalus in conſ. 253. num. 26. & in conſ. 208. num. 43. lib. 2. & in conſil. 717. à num. 6. lib. 5. Burſatus in conſ. 227. num. 57. lib. 3. Decianus in conſ. 17. à num. 34. vol. 1. Hyppolit. Riminald. in conſ. 560. num. 42. & 43. lib. 5. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 16. num. 47. Achilles Pedrocha in conſ. 5. num. 58. & num. 142. & in conſ. 12. à num. 14. vſque ad num. 20. Sfortia Odd. in conſ. 95. n. 53. & tribus ſeqq. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 91. num. 7. 8. & 9. Quod tamen intelligi debet, prove ſtatim ſequenti Corollario explicabimus. Octauò & vltimò conſtituendum eſt, Abbatis ſenten[*]tiam in conſ. 36. num. 3. lib. 1. (quam hactenus improbauimus) admittendam fore; illorúmque procedere poſſe ex voluntate teſtatoris, rationis identitate, agnationis conſeruandæ ratione expreſſa in diſpoſitione, vel ſubintellecta, ex nonnullis cauſis, rationibus, & dictionibus, probatiſſimíſque, & neceſſariis, aut concludentibus coniecturis; ex quibus elici poſſit apertè, aut colligere neceſſarium ſit, agnationem conſeruare, qualitates repetere, aut præcedentia ſequentibus ineſſe, teſtatorem voluiſſe. Quod aduertit optimè Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 58. & ſeqq. eleganter Mantica, ita contrarietates componens, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 6. tit. 13. num. 8. verſ. proinde Socinus, fol. 243. eruditè Menochius in conſ. 95. num. 82. lib. 1. & in conſ. 215. num. 185. lib. 3. & in conſ. 117. num. 60. & 65. lib. 2. vbi refert Bartolum, Aretinum. Ruinum. Decium, Bologninum. Pariſium, Alciatum, & alios: & cum illis ſecurè tradit, qualitatem Maſculinitatis, Legitimitatis, aut[*] aliam ſimilem poſitam in prima diſpoſitione, repetitam cenſeri in ſecunda, & vlterioribus, quando adeſt præſumpta, & coniecturata mens, ac voluntas teſtatoris: &[*] quando militat eadem ratio. Quod tenent etiam Corneus, in conſ. 114. col. penultima, lib. 2. Decius, in conſ. 15. col. vltima, Pariſius, in conſ. 38. num. 32. lib. 2. Alciatus reſponſo 96. num. 31. Marzarius in conſ. 6. col. vltima. eleganter Decianus, & Riminaldus, quorum ſtatim ſpecificam mentionem faciam. Inde & neceſſariò infertur, repetitionem qualitatum[*] præcedentium, ex identitate rationis, coniecturata, & veriſimili mente teſtatoris, dictionum. natura, & aliis probatiſſimis coniecturis fieri debere ad ſequentes gradus, aut ſubſtitutiones, etiamſi ſimus in diuerſis, aut ſeparatis orationibus, & in diuerſis perſonis: Bartolus in l. Seiæ, §. Caio, ff. de fundo inſtructo. Alexander in conſ. 47. Perſpectis, colum. 1. in fine, volum. 5. Decius in conſ. 190. col. 3. quos referens ſic reſpondit Iacobus Mandellus de Alba, in conſ. 234. num. 12. & num. 20. Mieres de maioratu, 2. part. quæſt. 6. num. 78. verſ. ex quibus infertur, & num. 79. & 80. Menochius in conſ. 117. num. 73. lib. 2. & in conſ. 216. num. 192. lib. 3. Cephalus, in conſ. 196. n. 17. & 18. lib. 2. Bonifacius Rogerius in conſ. 32. num. 50. lib. 1. Decianus in conſ. 1. num. 185. & in conſ. 26. num. 44. & in[*] conſ. 103. num. 12. lib. 2. & in aliis pluribus referendis infrà, num. 183. vbi probat, qualitatem primogenituræ expreſſam in inſtitutione, cenſeri debere repetitam in ſubſtitutione, de qua agebatur ibi: & tamen facta fuit in oratione ſeparata ab inſtitutione, idque rationibus, & Authoribus relatis ibid. & defendit etiam Sfortia Odd.[*] mihi quidem eruditiſſimus, in conſ. 95. num. 86. & 87. lib. 1. Et hactenus de his, quæ ad clariorem, & maiorem huius materiæ explicationem à nobis adnotata, & conſtituta fuere. Nunc verò, & quinto loco, vt vlteriùs ad relationem Authorum progrediamur (quod in initio huius capitis propoſuimus) de prædictis quæſtionibus, & materia huius capitis eruditè, & melius, quàm ex relatione[*] aliorum haberi poterit, ſi originaliter non legantur, tractauit Burgos de Pace, in proœmio legum Tauri, à num. 37. vſque ad num. 132. vbi num. 128. & ſeqq. proponit contrarietatem conſiliorum Abbatis, Ananiæ, & aliorum, de qua hactenus actum eſt; & tandem dicit, Ananiæ opinionem veriorem eſſe, & magis communem, & ad conſilium Abbatis reſpondet. Facit etiam optimum conſilium in hac materia, 29. per totum, vbi multa dicit, & inter alia eandem ſententiam defendit contra Abbatem, & num. 67. & 68. ad dict. conſilium. 36. Abbatis, octo ſolutiones aſſignat. Idcircò prædicto Authore originaliter lecto, neceſſariò adnotandum duxi. Primò, Ludouicum Molinam lib. 3. de Hiſpanorum[*] primogeniis, cap. 5. num. 56. deceptum apertè allegando illum in fauorem Abbatis, cùm potiùs Ananiæ ſententiam conſtanter defendat, & ad conſilium Abbatis multas ſolutiones aſſignet, vt anteà dixi, quamuis ibidem, num. 130. (quo numero allegatur per Molinam) referat plures, qui Abbatis opinionem amplectuntur, vt ibi, clarè videri poterit. Secundò adnotandum eſt, eundem Authotem rectè[*] conſtituiſſe, dict. proœmio legum Tauri, num. 131. quòd Maioratus, quoties à fœmina proceſſit, nunquam in caſu dubij iudicandum ſit, fœminas propter maſculos remotiores ab eius ſucceſſione excluſas, etſi verbis vtatur, quæ ad maſculos referri ſoleant: quod ſic tenent infiniti alij Authores ibi relati: cum quibus ſic etiam adnotarunt Molina lib. 3. dict. cap. 5. num. 73. Mieres, de maioratu, part. 2. quæſt. 6. num. 58. in fine, & num. 59. & num. 97. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 20. & 21. fol. 21. & cap. 3. §. 4. n. 56. fol. 106. Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri, Gloſſa 9. num. 57. & in caſu conſultus, ſic argumentatur Ioannes Guttierrez in conſ. 13. num. 20. Cephalus in conſ. 85. num. 26. lib. 2. Rolandus (quem nullus refert) multis compro[*]bans, & de hac re videndus omninò, in conſ. 76. à num. 9. vſque in finem conſilij lib. 3. Limitatur tamen prædicta doctrina, vt procedat in caſu dubio, quaſi ſecùs dicendum ſit, vbi de contraria[*] voluntate teſtatoris in contrarium conſtare poſſit, vt aduertit Burgos de Pace vbi ſuprà, in fine, & idem tenent Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 21. Mieres qui Peraltæ doctrinam, aut reſolutio[*]nem in hac materia recta ratione reprehendit de maioratu, 2. part. dict. quæst. 6. num. 60. Limitatur ſecundò, vt minimè procedat, vbi Maiora[*]tus à viro, & fœmina ſimul inſtitutus fuit: tunc enim fœmina etiam proximior propter maſculos remotiores cenſeri debet excluſa: argumento textus in l. 1. cum notatis per Doctores ibi, ff. de ſenatoribus, ex quibus ita ſecurè tradit Burgos de Pace, dicto num. 131. in verſic. Hoc tamen præter eos, & eo non relato in hanc partem inclinat Mieres dict. quæſt. 6. num. 97. verſic. Si autem maioratus ſit factus. Contrarium tamen, imò quòd ad maſculos tantum diſpoſitio referenda non ſit, ſed pariter viro, & vxori proſpectum eſſe videatur, & vterque ſexus vocatus, rectiùs tenet Molina, & ad ea, quæ pro contraria parte adduci poſſunt, reſpondet dicto cap. 5. num. 73. & 74. & Molinam ſequitur Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 56. & vltra eos pro hac parte, & notatis à Molina, quæ verè concludunt, vbi non apparet apertè agnationis conſeruationi fuiſſe conſultum: facit optimum conſilium Beroi. 120. num. 12. vol. 2. vbi dicit, quòd ſi in diſpoſitione facta per maſ[*]culum, & fœminam, ſit mentio de filiis, & deſcendentibus; veriſimile eſt, eos intellexiſſe de deſcendentibus vtriuſque ſexus: quoniam ſicut maſculus ſexum maſculinum. dilexit, ita fœmina ſuum fœmininum ſexum pariter dilexiſſe præſumitur: & aliis comprobat Rolandus dicto conſil. 76. num. 17. & ſeqq. lib. 3. & faciunt ſcripta per Baëzam de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 11. num. 12. & vide Gregorium Lopez in l. 2. tit. 15. partita 2. verbo, el mas propinquo, col. 3. verſic. Sed pone[*] quod maritus & vxor. vbi tractat qualiter ſuccedi debeat, cùm Maioratus inſtituitur à marito, & vxore ſimul; & adjicitur, quòd ſuccedat propinquior conſanguineus eorum, aut quòd ſuccedat vnus conſanguineus ex parte vxoris, & alius ex parte viri, & de aliis ſimilibus quæſtionibus: cuius meminit Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 31. & 32. fol. mihi 44. & latiùs agit Cæuallos practicarum commun. contra commun. quæſt. 265. ex num. 13. His omnibus addendum[*] erit vnum quod ad interpretationem clauſulæ cuiuſdam Maioratus aliquando obſeruaui, & in facto conſultus iure, & ratione fundaui; videlicet ſuperiora procedere, quoties fœmina in fauorem filiorum, nepotum, aut quorumcunq; aliorum deſcendentium, & in defectum eorum, in fauorem aliorum proximiorum Maioratum inſtituit: tunc enim non cenſetur cognatos excludere, vt ſuprà dicebam; cùm ipſa deſcendentes agnatos habere non poſſit: Curtius iunior in conſil. 49. num. 7. Al[*]ciatus reſponſo 58. Craueta in conſil. 636. num. 8. Menochius in conſil. 318. num. 10. lib. 4. Cephalus in conſ. 134. num. 47. lib. 1. & dicatur finis lineæ maſculinæ, & prin[*]cipium fœmininæ: Paulus Caſtrenſis in l. maritus, n. 5. C. de procuratoribus. Bartol. & Alciatus in l. pronunciatio, §. familiæ, ff. de verborum ſignificatione. Menochius[*] in conſil. 318. num. 34. lib. 4. Si tamen ponamus, quòd fœmina, quæ liberos non habebat, nec deſcendentes aliquos, in fauorem alicuius maſculi ſibi agnati Maioratum inſtituat, in quo ſemper, & perpetuò maſculos vocauerit, nec de fœminis vnquam meminerit: tunc equidem videretur dicendum, fœminas, ſiue cognatos in perpetuum excludi, quia ceſſat ratio principalis (ſi maturè aduertatur) in qua communis facit totum fundamentum, ſcilicet, quòd fœmina, quæ eſt finis agna[*]tionis, & principium, & origo cognationis, l. pronunciatio, in fine, ff. de verborum ſignificatione, l. Iureconſultus, §. 1. ff. de gradibus, l. agnato, ff. de legitima tutela, videri non poſſit, agnationem conſeruare voluiſſe, quam non habebat: nam in ſpecie propoſita, licèt fœmina agnatos deſcendentes habere non poſſit, habet tamen agnatos tranſuerſales, quorum aliquem, vel aliquos expreſsè ad[*] ſucceſſionem inuitauit: vt putà fratres, & fratrum filios, qui cùm ab eodem patre agnatione iungantur, agnari dicuntur: §. ſunt autem, Inſtitut. de legitima agnatorum tutela, §. 1. ff. de legitima agnatorum ſucceſſione, in illis verbis. Sunt autem agnati, vt primo quoque libro tradidimus, cognati per virilis ſexus perſonas cognatione coniuncti, quaſi à patre connati; itaque eodem patre nati fratres agnati ſibi fiunt. Item patruus fratris filio, & inuicem is illi agnatus eſt. Vnde fœmina in perpetua maſculorum[*] vocatione, & nuſquam fœminas vocans, abſque dubio cenſetur agnationem ſui patris conſeruare voluiſſe, nec reddi poteſt diſcriminis ratio in hoc caſu, ab his, quæ dicta ſunt ſuprà, ex num. 78. & 79. & ſeqq. ſed vtrumque concedere neceſſarium eſt, aut vtrumque negare, ex rationibus adductis ibi, quæ æqualiter vrgent. Sexto deinde loco tractarunt latiſſimè materiam[*] iſtam, & omnes quæſtiones in initio huius capitis propoſitas attingunt, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. per totum, qui omnino videndus eſt, & ibi. num. 24. & 28. clarè accedit opinioni Ananiæ, quam contra Abbatem defendimus, Ioannes Guttierrez in conſil. 13. per totum, qui dicit nonnulla vtilia in hac materia, & Ananiæ ſententiam præſentit veram, licèt de ipſo mentionem non faciat, ibidem, num. 26. & 27. & num. vlt. in fine. Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri, Gloſſa 9. per totam, vbi in omnibus ferè Molinæ reſolutiones amplectitur, & num. 43. veriorem dicit Ananiæ ſententiam contra Abbatem, niſi in caſibus exceptis, & proſequutis ibi, à num. 45. qui in effectu ſunt ij, qui per Molinam traduntur, locis & num. anteà relatis, Iacobus Mandellus de Alba, in conſil. 234. per totum, lib. 2. latiùs in conſ. 484. à num. 8. vſque ad num. 57. vbi quamplurima dicit notatu, & ſcitu digna in hac materia. Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemontana 37. per totam, & 188. per totam, vbi num. 2. & 3. in effectu, obſcurè tamen probat diſtinctionem, quæ ad conciliandas Abbatis, Ananiæ, & aliorum ſententias, ſuprà propoſita eſt. Septimo loco, latiſſimè ſcripſit materiam huius capi[*]tis Pelaez à Mieres, qui omninò videndus erit, de maioratu, 2. part. quæſt. 6. per totam, vbi à num. 2. vſque ad num. 35. infinita iurium, & Authorum relatione comprobans, plene oſtendit, quòd fœminæ regulariter ſuccedunt in quocunque Maioratu, & in Regno, & Ducatu,[*] ſicut maſculi; dummodo non adſint maſculi in eodem gradu, licèt ætate minores; & ſi ſint in proximiori gradu, excludunt maſculum remotiorem à ſucceſſione, vbicunque expreſsè non repelluntur; vel per tam euidentiſſimas, & à iure probatiſſimas coniecturas, vt ſalua mente teſtantis ab eis recedi non poſſit: idque latiùs declarat, & alia multa dicit dicto num. 35. vſque ad num. 74. Et ad[*] hæc in effectu reduci debent infinita, quæ de ſucceſſione fœminarum in Maioratibus cum maſculis eiuſdem lineæ, & gradus, aut etiam remotioris adnotarunt innumeri Authores, qui de ſucceſſione fœminarum tractarunt, relati ſuprà num. 65. & ſeqq. Tiraquellus de primogenitura, quæſt. 3. num. 6. Molina, de Hiſipanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. à princ. Antonius Gomez, in l. 40. Tauri, num. 8. & ibidem Velaſquez de Auendaño, Gloſ. 9. à princ. & num. 33. Couarruuias reſolutionum. lib. 3. cap. 5. num. 5. & practicarum cap. 38. num. 8. & 11. Auiles in capitulis prætorum in proœmio, Gloſ. 2. incipit: y reyna, per totam. Rojas in epitome ſucceſſionum cap. 3. num. 18. Aluarus Valaſcus, conſultatione 101. in principio. Burgos de Paz in conſ. 29. num. 1. & num. 17. & ſeqq. & num. 66. & in proœmio legum Tauri, num. 126. & 127. vbi dicit ſingularia verba, & notanda; Matienzus, in l. 7. tit. 7. Gloſ. 6. per totam, lib. 5. collectionis Regiæ. & ibidem Azeuedius, & in l. 4. eodem tit. & lib. in fine. Ioannes Guttierrez, in conſ. 13. num. 11. & 13. & 14. & 30. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 27. num. 4. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæſt. 17. num. 36. & 38. Achilles Pedrocha, in conſ. 40. à num. 350. vſque ad num. 364. & in conſ. 10. num. 16. & num. 29. & nouiſſimè omnium Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ, 51. per totam, 1. part. & ad deciſionem, 295. & 340. part. 2. Deinde dict. num. 74. vſque ad num. 83. ſubintrat idem Mieres quæſtionem,[*] ſiue contrarietatem Abbatis, & Ananiæ diſputatam ſupra; an ſcilicet qualitas Maſculinitatis repetita cenſeri debeat in aliis gradibus, & ſubſtitutionibus? & quamuis in allegatione iurium, & Authorum confusè verſatus ſit (vt ſuprà aduertebam) & ſemper videatur Abbatis partem tueri: tamen in reſolutione huius quæſtionis, & ſuperioris contrarietatis, rectè ſe habuit, exiſtimans repetitionem induci debere propter eandem rationem, & propter præſumptam teſtantis voluntatem: quod nos conceſſimus, & pleniùs comprobauimus ſuprà. Octauo loco, Vbertinus Sucardus in l. finali, num. 69.[*] C. de edicto Diui Adriani tollendo, poſtquam per duas columnas, de contrarietate Abbatis, & Ananiæ diſputauit, ſic in prædicta quæſtione diſtinguendum exiſtimauit; quod expreſſio maſculinitatis, aut fuit facta in diuerſa parte teſtamenti, & omiſſa in alia penitus diuerſa parte, & procedit opinio Ananiæ, & ſequarium: aut fuit expreſſa, & omiſſa dicta qualitas eadem parte teſtamenti: & procedit Abbatis & aliorum ſententia: quam diſtinctionem ſequutus eſt Cephalus, in conſil. 68. n. 16. & 17. lib. 1. qui in hac materia alia multa dixit, vt conſtat ex multis conſiliis congeſtis ab his, quos ſtatim referam: ſic conſultò non refero eum ſpecificè. Probauit etiam eandem diſtinctionem Simon de Prætis, de interpretatione vltimar. volunt. lib. 2. dubit. 1. ſolut. 3. num. 91. fol. 243. Sfortia Odd. compendioſæ ſubſtitutionis, part. 6.[*] art. 4. num. 5. vbi per totum illum articulum dicit multa in hac materia, quæ legere, & videre neceſſarium erit: & in conſil. 95. à num. 50. vſque ad num. 62. & num. 82. vſque ad n. 95. vbi agit de cauſis, rationibus, & dictionibus propter quas repetitio fieri aut non fieri debet. Et iunge illi Ioannem Vincent. Honded. in conſil. 75. à princ. vſque ad num. 31. & in conſil. 91. num. 5. & quinque ſeqq. & num. 19. 20. & 21. vbi dicit nonnulla vtilia, & notanda: ſequuntur etiam eandem diſtinctionem Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 182. & 183. Iacob. Beretta in conſil. 29. num. 19. Pancirolus in conſi. 161. à num. 10. vſque ad num. 13. Burſatus in conſil. 1. num. 7. & num. 10. & in conſil. 75. num. 19. lib. 1. Hyppolit. Riminald qui refert Zuccardum) in conſ. 78. num. 24. lib. 1. & in conſil. 111. num. 23. lib. 2. & in conſil. 632. à num. 88. vſque ad num. 103. & in conſ. 669. n. 30. lib. 6. Et quod attinet ad ſecundam partem, præfata di[*]ſtinctio indubitanter eſt vera, ex his, quæ à ſuperioribus adnotantur, & per Molinam traduntur de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 59. Prima verò pars ita demum procedit, niſi ex aliis conſtiterit teſtatorem agnationem ſuam conſeruare voluiſſe, aut ex identitate rationis, dictionum. natura, & probatiſſimis coniecturis, præcedentium qualitatem repetere voluiſſe. Quod certum ex his, quæ numeris præcedentibus conſtituimus, & in terminis à ſe ſcripta dictio conſ. 1. n. 7. & 15. ſic declarat Burſatus, ibidem, num. 38. Iacobus Beret, in conſ. 116.[*] num. 37. & 38. eleganter Alexander Trentacinquius in[*] tractatu de ſubſtitutionibus, 4. part. cap. 7. num. 11. per totum, vbi num. 1. refert Doctorum opiniones; poſtmodùm verò ipſe ex mente Doctorum ſic diſtinguit: Aut mentio, & expreſſio Maſculinitatis fuit facta in eadem oratione, in qua etiam non fuit facta expreſſio Maſculinitatis, & tunc concludendum eſt, repetitionem per teſtatorem tacitè factam fuiſſe ſic in vtraque ſubſtitutione, & repetitam qualitatem Maſculinitatis: quod latiùs fundat. Aut expreſſio Maſculinitatis fuit facta in vna oratione, & mentio de filiis ſimpliciter facta fuit; & ſic loquimur in diuerſis orationibus: & tunc aut ratio fauoris conſeruandæ agnationis fuit cauſa, vt diſpoſitio reſtringeretur ad maſculos, & tunc in eodem teſtamento propter eandem rationem illud verbum maſculos, cenſetur repetitum, non autem ſi ob aliam cauſam, & c. vbi ex mente multorum, qui referuntur ibi ad hoc vt repetita qualitas Maſculinitatis videatur, agnationis conſeruandæ cauſa, aliave legitimè deducta ratio requiritur, aliàs Ananiæ pars magis probatur. Idque apertè colligitur etiam ex dictis per Marcum Antonium Peregrinum. de fideicommiſſis, art. 25. per totum, vbi de materia[*] huius capitis, & repetitione inducenda, ſiue non, plena manu ſcribit, & multa neceſſaria, & notanda dicit: ac inter alia num. 28. ſuperiorem Abbatis, Ananiæ, & aliorum contrarietatem proponit: & num. 29. ſic diſtin[*]guendum putat; quòd aut agitur de eadem oratione, aut de diuerſis: primo caſu qualitatem repetitam exiſtimat, & multis comprobat: in quo cum omnibus concordat, quos adhuc præcitauimus in ſecundo membro: vbi orationes ſunt diuerſæ, ſubdiſtinguit; quia aut agitur de repetenda qualitate maſculinitatis in eadem perſona, & tunc repetitionem admitti debere, multorum authoritate confirmat, & addo Pancirolum in conſ. 161. num. 12. Hyppol. Riminald. in conſ. 632. num. 100. lib. 6. qui dicunt expreſsè, repetitam cenſeri qualitatem maſculinitatis inter eaſdem perſonas, etiam in diuerſis orationibus: aut agitur de diuerſis perſonis, aut diuerſis ſubſtitutionibus; & tunc qualitas repetita non cenſetur: quod infinitis probat ibidem, num. 33. 34. & 35. & in verſ. concluſiuè crederem hoc vltimum, ita demùm procedere dicit, niſi aliæ concurrant coniecturæ, ſcilicet excluſionis fœminæ proximioris, conſeruationis bonorum in familia, agnationis, ſtatuti, & huiuſmodi, vt latius ibi declaratur per eundem Authorem, & omninò videndus eſt. Trentacin[*]quius dict. tractatu, de ſubſtitutionibus, art. 16. à num. 1. vſque ad num. 59. vbi pleniſſimè de hac materia ſcribit, atque ex profeſſo agit, an, & quando conditio, ſeu qualitas cenſeatur repetita, & de dictionibus inducentibus repetitionem, aut illam excludentibus, latiſſimè etiam tractat part. 5. cap. 1. ex num. 18. vſque ad num. 42. Hie[*]ronymus Zanchus ex propoſito legendus in repetitione §. cum ita, l. hæredes mei, ff. ad Trebellianum. 4. part. à num. 313. cum multis ſeqq. vbi concordiam ſuperiùs propoſitam, & ſæpe repetitam probare videtur, & 10. part. à num. 77. vſque ad num. 108. vbi latè agit de Cauſis, dictionibus, & rationibus, propter quas repetitio induci, aut ceſſare debeat. Ioannes Garſia de nobilitate, in initio, à num. 12. vſque ad num. 54. fo. 7. vbi Abbatis, & Ananiæ contrarietatem proponit, & Ananiæ ſententiam regulariter, aut ſimpliciter acceptam veriorem eſſe profitetur; limitandam tamen ex nonnullis cauſis & rationibus, vt ſuperiùs vidimus. Nono deinde loco, attentè ſunt, atque ex propoſito[*] legenda infinita, quæ in hac materia, pleniſſima manu ſcribit Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. ſolut. 3. num. 70. vſque ad num. 93. fol. mihi 241. vbi de contrarietate Abbatis, & Ananiæ tractat, & multas concordias adducit, & inter alias eam probat, quam cum Molina, & aliis ſæpe veriorem diximus num. præced. & eodem lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. ſolut. 2. num. 130. vſque ad num. 189. fol. mihi 266. vbi latiſſimè agit in propoſito, quomodo, & quando repetitam mentẽ, ſiue voluntatem teſtatoris cognoſcere valeamus: & de dictionibus, cauſis, & rationibus, propter quas repetitio induci, aut reſtringi debet, & lib. 4. dubit. 10. num. 104. vſque ad num. 112. fol. 347. & lib. 3. dubit. 1. ſolut. 11. per totam, fol. 146. cui iunge Petrum Surdum in conſ. 316. lib. 3. Alexandrum Raudenſem de[*] Analogis, lib. 1. cap. 15. num. 288. vſque ad num. 347. & in reſponſo 36. lib. 1. vbi in primis de contrarietate Abbatis, & Ananiæ latè tractauit, & infinitos Authores recenſuit in vnum, quos ideò omitto, & in effectu diſputans ex num. 18. vſque ad num. 64. cum eadem reſolutione remanere videtur, quam tradidimus ſuprà: dicit enim, Abbatis ſentenciam communiter reprobari, & Ananiæ ſentendam teneri, ſed Abbatis Dictum in multis caſibus procedere, & ibidem, ex num. 150. vſque ad num. 169.[*] congerit 14. caſus, ſiue coniecturas, ex quibus teſtator cenſetur fœminas etiam deſcendentes excludere, & num. 8. 19. 20. 21. 23. 25. 26. 27. & ſeqq. vſque ad num. 45.[*] plenè oſtendit, ex quibus coniecturis cenſeatur repetita, vel non, qualitas maſculinitatis ſemel expreſſa: iunge[*] etiam Achillem Pedrocham latiſſimè, atque ex propoſito in hac materia ſcribentem, & multa congerentem non inutiliter in conſil. 5. per totum, & in conſil. 12. per totum. lib. 1. Decimo loco nonnulla ſcribit in hac materia, vir equidem eruditiſſimus, & præſtantiſſimus Franciſcus[*] Mantica de coniecturis vltimarum volun. lib. 11. tit. 13. per totum, vbi num. 10. magis probat Ananiæ ſententiam contra Abbatẽ niſi cum diſtinctione, de qua ibi. & lib. 6. tit. 13. ex num. 1. vſque ad num. 11. vbi, num. 8. in effectu eandem diſtinctionem probat, quam ſuprà probauimus; his addam vnum ad explicationem eorum, quæ cum Molina tradidimus ſuprà, neceſſarium; conſtituimus enim num. præced. Ananiæ opinionem regulariter veriorem eſſe; Abbatis verò ſententiam procedere, vbi agnationis conſeruandæ ratio expreſſa eſt, vel tacitè ſubintellecta in Maioratu: quod cum Decio in conſ. 480. num. 4. Antonio Gabriele, & aliis, dixit Molina lib. 3. de Hiſpanorum primogeniis, cap. 5. num. 58. Verùm hanc[*] diſtinctionem (quod nullus Scribentium omnium hactenùs animaduertit) impugnat Mantica dict. tit. 13. n. 8. verſic. ſed conſidera, eâque mouetur principaliter ratione, quòd ſemper videatur poſſe adduci hæc ratio conſeruandæ agnationis, cùm de maſculis ſemel teſtator fecerit mentionem, huic tamen rationi concludenter in hunc modum reſponderi poſſe conſideraui: fatendo, verum eſſe, quòd quando mentio maſculorum tantùm eſt facta, videtur habita ratio conſeruandæ agnationis, ex quo teſtator ſemel de maſculis mentionem fecit, provt cum aliis obſeruat ipſe Molina, & vidimus ſuprà num. præced. vbi adnotauimus, quòd maſculorum mentio facta, arguit agnationis conſeruandæ rationem, vt etiam fundat Riminaldus iunior in conſil. 347. num. 26. lib. 3. ſecus tamen eſt, quando in vna parte teſtamenti eſt facta mentio de maſculis; in alia verò eſt appoſitum verbum non faciens expreſſam mentionem de filiis maſculis, ſiue quod fœminis, & maſculis conueniens eſt, provt in terminis Abbatis, & Ananiæ contingit, quia tunc ad inducendam repetitionem maſculinitatis, neceſſarium eſt, expreſſam fuiſſe, aut ſaltem ſubintellectam agnationis conſeruandæ rationem, aut aliam neceſſariam eſſe rationem, aut probabilem coniecturam, quæ repetitionem fieri debere suadeat: alioquin propter verbum vtrique conueniens, ſiue omiſſam, aut non expreſſam, vel repetitam qualitatem maſculinitatis, aliter dicendum erit, vt latiùs probatum eſt ſuprà; at verò in terminis prædicti Authoris, nullum verbum eſt contrarium ſuadens, maſculorum potius verbum expreſſum, quod agnationis conſeruationem inducit, nec alia ratione adiectum fuiſſe cenſeri poteſt, & in hoc excuſari non poteſt ipſe Author, qui tamen lib. 6. tit. 15. num. 9. &[*] lib. 11. tit. 14. num. 25. cum aliis rectè conſtituit, agnationem tunc cenſeri conſeruari voluiſſe quando fœmina ſemper excluditur, & nullo caſu admittitur; ſecus tamen, vbi in aliqua parte diſpoſitionis vocatur: quod poſt Baldum in conſ. 473. lib. 5. aduertit etiam Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 50. per totum, vbi in id refert Alexandrum, Socinum. Decium, Gozadinum. Modernum. Pariſ. Curtium, & Crauetam: Ioannes Guttierrez in conſil. 13. num. 23. & 24. Peregrinus, Simon de Prætis, Mieres, & Velaſquez de Auendaño in locis relatis ſuprà. Hieronymus Gabriel in conſil. 132. num. 34. lib. 1. Decianus in conſ. 26. num. 85. lib. 2. Menochius in conſ. 95. num. 98. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 8. num. 57. lib. 1. Pedrocha in conſ. 5. num. 63. & 161. Prætereà, & vndecimo loco, accurata, atque diſtin[*]cta, & eleganti manu, de hac materia ſcribit, & Ananiæ opinionem contra Abbatem, aut ſaltem concordiam communem ſupra propoſitam ſemper ſequutus eſt eruditiſſimus, atque excellentiſſimus Menochius: ad quem, ſi velis rẽ hanc radicitùs ſcire, omninò confugere debes, in conſ. 85. n. 110. & 111. & in conſ. 95. per tot. & in conſ. 97. n. 152. lib. 1. & in conſ. 11. per tot. & in conſ. 117. per tot. lib. 2. & in conſ. 215. à n. 172. vſque in finem conſilij, & in conſil. 219. à num. 63. & num. 74. vſque ad num. 90. & n. 143. & 144. lib. 3. & præſumptionum lib. 4. præſumpt. 180. per totam, vbi latiſſimè agit de dictionibus, cauſis, aut ra[*]tionibus, ex quibus repetitio inducitur, ſiue excluditur, & vide etiam præſump. 176. vbi inter alia, diſcutit, an, &[*] & quando maſculinitatis qualitas poſita in primo teſtamento, cenſeatur repetita in ſecundo, & iunge Gerard.[*] Mazolum eruditè loquentem in hac materia in conſ. 5. a num. 5. vſque ad num. 60. lib. 1. Deinde, & duodecimo loco, de materia huius capitis[*] tractcauit etiam, & eruditè, vt ſolet, Tiberius Decianus in conſ. 1. num. 380. 381. & 382. vol. 1. nec ſimpliciter tranſit cum opinione Abbatis, nec etiam cum contraria Ananiæ, ſed modificandam exiſtimat vtramque opinionem, ſic vt conueniat omninò cum his, quæ cũ Molina, & aliis ſuperiùs diximus, & in conſ. 7. n. 55. eod. vol. vbi ponit nonnullas coniecturas, ex quibus conſtare poteſt, quòd maſculos fœminis teſtator præferre voluerit, & in conſ. 12. num. 45. & 46. eodem vol. vbi in effectu, in idem inclinat, quod ſuprà reſolutum eſt; & ſic intelligendum eſt, quod tradit in conſ. 28. n. 28. vol. 1. & in conſil. 1. num. 93. vol. 4. & de dictionibus inducentibus, vel excludentibus repetitionem qualitatis præcedentis, agit ipſe Decianus in conſ. 17. num. 34. & 35. & 38. & 39. & 40. & 41. & 46. & 49. vol. 1. & in conſ. 41. num. 143. & 144. eodem vol. & in conſ. 101. num. 4. 7. 11. 13. 14. & 16. vol. 2. & in conſ. 10. num. 55. 56. 57. & in conſ. 34. num. 108. cum ſeqq. vol. 3. & in conſil. 1. num. 131. 142. 144. & 148. & quinque ſeqq. eodem vol. vbi etiam dicit, qualitatem maſculinitatis non cenſeri repetitam, niſi ex alio colligatur mens teſtatoris, vt ſi voluerit bona conſeruare in agnatione; tunc enim qualitas cenſetur repetita, aliàs non. Hyppolit. etiam Riminaldus, multis in locis, atque[*] erudite multùm, materiam hanc pertractauit; eúmque à primo vſque ad ſeptimum conſiliorum vol. cum ego euoluerim, & non abſque conſideratione prælegerim, nullum ferè in propoſito huius Capitis ſcriptum verbum omiſi, quod non inſpicerem, & omnia, quæ ipſe ſcripſit conſilia, in vnũ congeſſi, vt ea recenſerem hoc loco; eſt igitur de hac materia videndus prædictus Author in conſil. 279. num. 130. & tribus ſeqq. lib. 3. latiùs in conſil. 111. lib. 2. vbi plenè in propoſito huius capitis, & de dictionibus, aut rationibus, ex quibus induci, aut excludi debet repetitio, & in conſil. 347. num. 29. lib. 3. vbi dicit, quòd maſculinitatis qualitas intelligitur repetita in alia oratione etiam diuerſa, vbi habetur ratio agnationis, aliàs ſecus; & inde, quòd quando teſtator dixit in vna parte teſtamenti de filiis maſculis; in alia, de filiis ſimpliciter; quòd intelligitur etiam de filiis maſculis, quando fuit habita ratio agnationis, aliàs ſecus: quod eſt idem, quod cum Molina, & aliis ſuprà reſoluimus; & ſic debent intelligi, quæ poſt Alexandrum, & Rolandum adducit ipſe Riminaldus in conſ. 371. num. 129. lib. 4. & in conſ. 492. num. 25. & 26. lib. 5. vbi dicit, circa quæſtionem Abbatis, & Ananiæ varias diſtinctiones attuliſſe Doctores, vt etiam dixit in conſ. 199. num. 247. ſed veriorem eſſe eam, vt ſcilicet repetitio non inducatur, niſi ob rationes ſuperiùs dictas; vel niſi quando militat eadem ratio, aliàs ſecus, & in conſ. 544. num. 187. lib. 5. vbi ex num. 180. agit de prædicta contrarietate, & reſoluit vt ſuprà, vt ſcilicet, non exſtantibus verbis aliis, vel coniecturis, procedat opinio Ananiæ; aliàs opinio Abbatis: quod in effectu reſoluit etiam in conſ. 560. n. 7. & 8. & num. 15. & 16. & num. 42. lib. 5. & in conſ. 645. num. 7. 8. & 9. lib. 6. & in conſ. 19. num. 65. lib. 1. in conſil. 676 num. 34. 35. 36. 37. 38 & 39. lib. 6. vbi agit de prædicta contrarietate Abbatis, & Ananiæ, & dicit conciliari in hunc modum; quòd aut nulla exiſtant verba, nullàque coniectura, quâ dici poſſit, teſtatorem id egiſſe, vt bona in familia conſeruarentur per maſculos, & hoc caſu procedit opinio Ioannis Ananiæ negatiua repetitionis maſculinitatis; aut verò verbis, vel coniecturis conſtat, teſtatorem voluiſſe per maſculos agnationem conſeruari, & hoc caſu procedit opinio Abbatis affirmatiua repetitionis, vel ex aliis cauſis, vt ibidem probat num. 38. & ſeqq. & repetit eadem in conſ. 677. num. 13. & num. 84. & ſeqq. & in conſ. 681. num. 3. & 4. lib. 6. & in conſ. 714. num. 36. & ſeqq. eodem lib. & ſic debet intelligi in conſ. 78. num. 24. & 25. lib. 1. & in conſ. 111. num. 7. & 67. & num. 20. 21. & 25. & 42. 43. & 44. lib. 2. latiùs in conſ. 112. num. 130. & ſeqq. & num. 155. vſque ad num. 167. & num. 51. vſque ad num. 89. lib. 2. vbi latè de hac materia, & in conſ. 786. num. 16. & 17. & num. 43. & quinque ſeqq. lib. 7. & in conſil. 767. num. 23. 24. & 28. & num. 59. eodem lib. Denique vltimo loco, atque nouiſſimè omnium Bla[*]ſius flores Diaz de Mena in addit, ad deciſ. 27. Gamæ, num. 8. 1. part. ex mente aliorum, regulam tradit, aut generalem doctrinam in hac materia qualitatum, repetitionem fieri ex tacita voluntate teſtantis, ex ſorma verborum, ex generalitate, ex relatione, ex identitate rationis, & aliis ſimilibus: quod rectè procedit, & his conuenit, quæ ſuperiùs à nobis ſunt adnotata. CAPVT V. Ad l. omnes, & l. benè à Zenone, C. de quadriennij præſcriptione, vbi quæ hactenùs in propoſito earum ſcripſerunt Doctores in mille locis, breuiter recenſentur in vnum: nonnulla verò, quæ nec abſolutè, nec diſtinctè explicarunt, dilucidè, & eleganter magis, quàm anteà erant, enucleata traduntur. Deinde, vtrùm in damnum Minorum, Eccleſiarum, & Clericorum, Laicorum etiam in terris Eccleſiæ, aut de iure canonico procedant, diligenti manu diſcutitur; Laurentij de Pinu reſolutio in conſ. 90. num. 9. (ad quam nullus hucuſque animaduertit in hac materia) nouiter, & verè impugnatur, atque in propoſito quamplurima vltra alios, ab Authore adnotantur: vulgatum denique Doctorum aſſumptum, Piæ cauſæ fauendum, atque in dubio iudicandum pro illa; multis remiſſiuè exornatum, & ibidem, quæ dicatur pia cauſa, cum multis exemplis, latè etiam declaratum remiſſiuè. SVMMARIVM. -  1 Emens à Principe, vel à Fiſco rem alienam, vel ex donatione, alióve titulo eam accipiens, ſtatim ſecurus est, nec aliquid ab eo peti poteſt: dominus tamen rei, habet regreſſum contra Principem, aut fiſcum infra quadriennium ad conſequendum pretium, & lapſo quadriennio, ampliùs non auditur. -  2 L. omnes, & l. benè à Zenone, C. de quadriennij præſcriptione, materiam, plenâ manu tractam ab his, qui hoc numero recenſentur. -  3 L. omnes, & l. benè à Zenone, diſpoſitio vtrùm habeat locum in iuribus? & conſilium Baldi, 359. lib. 3. eleganter, atque vtiliter explicatum ab Sfortia, remiſſiuè. -  4 Legis, benè à Zenone, & ſimilium deciſio tot habet limitationes, & exceptiones, vt nunquam ſerè ipſarum regula practican potuerit, ex ſententia quorundam, ſed Author num. ſeq. earum deciſionem non ita ſterilem arbitratur; imò potiùs in publicis cauſis, & practicis negotiis frequenter allegari, multíſque conducibilem eſſe, teſtatur. -  5 L. benè à Zenone, non procedit, quando actor prætendit cauſam ab vno Principe, reus verò ab alio, remiſſiuè. -  6 L. benè à Zenone, & l. omnes, C. de quadriennij præſcriptione, diſpoſitio, velut rigoroſa reſtringenda est, atque ſtrictiſſimè interpretanda, ſic vt quilibet error, ſeu modicus defectus faciat eam ceſſare. -  7 L. benè à Zenone, cum ſimilibus, non procedit in præiudicium Minoris, & in rebus ſuis, ex ſententia communi Doctorum. -  8 Qui concordant in hoc, nempe quòd in propoſito caſu per beneſicium reſtitutionis in integrum, Minori ſuccurrendum ſit; non tamen in ſpecie declarant, vtrùm reſtitutio hæc contra Principem, aut Fiſcum concedenda ſit, an verò contra emptorem, ſiue donatarium, ad rem ipſam recuperandam. -  9 Nec exprimunt tempus reſtitutionis prædictæ petendæ; alij enim ſimpliciter dicunt, quòd dictæ leges non habent locum in rebus Minoris, alij vero, quid contra diſpoſitionem earum Minor venit reſtituendus. -  10 Idcircò, pro expedita, breui tamen, & diſtincta reſolutione, vltra Scribentium ſententiam, nonnulla conſtituere dux.t Author, quæ numeris ſequentibus adnotantur. -  11 L. benè à Zenone, diſpoſitio, comprehendit Minores, & res eorum, ex ſententia Authoris, cum aliis. -  12 Lex generaliter loquens, comprehendit omnes, & quaſcunque perſonas, etiam priuilegiatas, ſi in ea re, de qua agitur, non reperiuntur habere priuilegium aliquod peculiare. -  13 Lex generaliter loquens, comprehendit perſonam Minoris. -  14 Minori reſtitutionem competere aduersùs deciſionem dict. l. benè à Zenone, & dict. l. omnes, rectiſſimè constituiſſe Doctores communiter. -  15 Reſtitutio in integrum Minori læſo regulariter competit, niſi aliqua lege reperiatur expreſse prohibita. -  16 Et adeò ſauorabilis est, vt nec tollatur per verba generalia legis, vel ſtatuti. -  17 Nec generalem excluſionem alicuius legis. -  18 Niſi per ſpecialem nominationem. -  19 Et quamuis lex, vel ſtatutum de quacunque perſona loquatur, ſi de Minore ſpeciſicè non loquitur, tunc Minori competit restitutio. -  20 Minor contra diſpoſitionem dict. l. benè à Zenone, reſtituitur ad rem ipſam, etiam poſt quadriennium, ex ſententia Gloſſæ, & quorundam. -  21 Ex ſententia verò aliorum, ad pretium tantùm, etiam poſt quadriennium, & non ad rem ipſam: quod ab Authore magis probatur, & num. ſeqq. -  22 Si Fiſcus, vel Princeps vendit rem Minoris, non tanquam alienam, ſed tanquam propriam, emptor eſt ſecurus; & tunc, vbi Maior habet regreſſum in quadriennium ad pretium, habebit etiam ſimiliter Minor poſt quadriennium, ad pretium, non ad rem. -  23 Reſpublica Minori æquiparatur, & iure Minoris vtitur, vt restituatur, contra diſpoſitionem dict. l. benè à Zenone, & ſimilium. -  24 Reſpublica, aut Communitas non debet gaudere beneficio reſtitutionis in integrum, ad petendum pretium à Principe, ſi à tempore perfectæ præſcriptionis quadriennij, quod in dict. l. benè à Zenone, ſtatuitur, lapſum eſt aliud quadriennium, & vltrà, infra quod reſtitutio in integrum poſtulari debuit, & ibidem ponderatum in terminis Iaſonis conſilium, cuius mentionem non faciunt ij, qui in propoſito huius quæſtionis ſcribunt. -  25 L. benè à Zenone, & l. omnes, C. de quadriennij præſcriptione, diſpoſitio, in præiudicium Eccleſiarum ſiue in rebus earum à Principe ſæculari donatis, vel aliter alienatis non procedit: idcircò emens à Principe, aut ex donatione, aliòve titulo accipiens rem Eccleſiæ, ſecurus non eſt, & ad rem ipſam conſequendam Eccleſia poterit experiri. -  26 Lex ſecularis, ſiue conſtitutio, aut diſpoſitio quæcunque, vtilitati, aut libertati Eccleſiæ contraria, vel de Eccleſiis, earúmque bonis diſponens, nulla eſt, ob defectum poteſtatis condentis, neque etiam etſi fauorabilis ſit, niſi ab Eccleſia probetur, vel niſi in vim priuilegij lata ſit. -  27 Gloſſa in cap. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis, dicens, quòd. l. benè à Zenone, non habet locum ſecundùm canones, in quem ſenſum accipi debeat? & infrà, num. 67. in princ. -  28 L. benè à Zenone, & l. omnes, diſpoſitio, contra Clericum, cuius res à Principe ſæculari donaretur, vel aliter alienaretur, non procedit. -  29 Clerici à potestate ſæculari, qualiter, & quo iure exẽpti ſint? vbi ſpiritualia à temporalibus diſtinguuntur, vt in illis exemptio Clericorum ſit de iure Diuino; in his verò, humano tantùm iure prodita fuerit. -  30 L. benè à Zenone, in pia cauſa, ſiue in rebus piis à Principe ſæculari donatis alteri, vel aliter alienatis, non procedit; idque ex ſententia Socini, quæ ab Authore probatur. -  31 Piæ cauſæ fauendum, multáque in iure in fauorem piæ cauſæ introducta, provt hoc numero adnotatur remiſſiuè, & infrà, num. 44. -  32 Pia cauſa, quæ dicatur? cum multis exemplis, remiſſiuè. -  33 Legis, benè à Zenone, deciſio, quæ in præiudicium Eccleſiarum non procedit, vtrùm in fauorem Eccleſiarum locum habeat, quando res priuati, ipſi Eccleſiæ concederetur, vel aliter alienaretur? & num. ſequent. -  34 Damnum qui ſentire non vult, nec commodum percipere debet. -  35 Ferendus non eſt, qui lucrum amplectitur, onus autem ſubire recuſat. -  36 Eccleſia, quæ vult vti ſtatutis, aut legibus laicorum, oportet quòd ſeruet formam ipſarum. -  37 Eccleſia ſeruare debet æqualitatem. -  38 Legis, bene à Zenone, deciſio perdura eſt, & maximum rigorem continet. -  39 Eccleſiæ maximè conuenit æquitatem obſeruare. -  40 Præſertim, vbi ipſius conditio non fit deterior. -  41 Eccleſia impiè videtur agere, ſi ſummo iure vtatur, vbi æquitas repugnat. -  42 Eccleſia non debet admittere lucrum cum aliqua iniquitate, aut cum aliena iactura locupletari. -  43 Eccleſia eſt auctrix, & cultrix iuſtitiæ, nec ſe, vel alium pro ſe pati iniuſtitiam, aut aliquid contra rationem fieri permittere debet. -  44 Hyppolit. Riminaldi conſil. 358. vol. 4. expenditur, vbi à num. 260. vſque ad num. 270. ſingulariter limitat, & declarat prædictus Author vulgatam Doctorum traditionem, ex l. ſunt perſonæ, in fine, ff. de relig. & ſumpt. fun. deſumptam, piæ cauſæ fauendum, aut in dubio iudicandum pro illa. -  45 Æquitas ſumma exigit, vt quod quiſque iuris in alium ſtatuerit, ipſe eodem iure vtatur. -  46 Idque magis Eccleſiam, quàm alium adstringit. -  47 L. benè à Zenone, in fauorem Eccleſiarum locum non habet, ex ſententia quorundam. -  48 Contrà, ex ſententia Abbatis, Barbaciæ, & aliorum, quæ per Authorem magis probatur, & concludentibus rationibus corroboratur, & num. ſeq. -  49 Auguſtinum Beroum latè, & eruditè in hac materia loquutum, & ſententiam Abbatis optimè comprobaſſe: plenè etiam reſpondiſſe ad textum in capite placuit, 16. quæſt. 3. -  50 Eccleſia non eſt deterioris conditionis, quàm priuatus, imò melioris eſſe debet, vtpote, cùm in iure multa concedantur eidem, quæ denegantur priuato. -  51 Conſuetudo à principio valida, cùm primum Eccleſiæ præiudicialis eſſe cœperit, irritatur. -  52 Eccleſia poteſt vti lege pro ſe, & eã non recipere contra ſe, idque ob rationem hoc numero aſſignatam, propter quam nulla iniquitas, aut inæqualitas ex hoc conſideratur in Eccleſia. -  53 Regula illa, Quod tibi fieri non vis, alteri ne feceris, non procedit, vbi Eccleſia vtitur iure ſuo, defendendo ſe priuilegio à iure ſibi conceſſo contra alium non ſic priuilegiatum. -  54 Regula cap. qui ſentit, de regulis iuris, lib. 6. fallit interdum ratione contractûs, aut perſonæ, aut cauſæ, aut ſpeciali diſpoſitione legis. -  55 Et in Eccleſia omninò ceſſare debet, in quæſtione hactenùs agitata, ſpeciali ratione, & diſpoſitione iuris, provt hoc numero, & præcedentibus adnotatur. -  56 Regula dict. cap. qui ſentit, de regulis iuris, lib. 6. obtinere debet in his, puæ proueniunt ex ipſius actus natura, non verò in his, qua ex accidenti contingunt. -  57 Eccleſia, quæ emit rem alienam à Principe, aut ex donatione, alióve titulo eam accepit, quia ex diſpoſitione l. benè à Zenone, honorem percipit, & commodum, & onera rei emptæ, aut donata iniuncta patietur. -  58 Eccleſia, ad quam res oneri cenſuum obnoxia, aut alio modo onerata peruenit, ipſos cenſus ſoluere, oneráque adimplere tenetur. -  59 Ad argumentum 3. contra Eccleſiam adductum reſpondetur, constituitúrque, ex parte Eccleſiæ accipientis rem alienam à Principe quocunque titulo, nullam iniuſtitiam conſiderari debere. -  60 L. benè à Zenone, C. de quadriennij præſcriptione, procedit, quando Princeps ignoranter, & bona fide rem alienam donauit, aut aliter alienauit, credens ſuam eſſe, & non ad alium pertinere. -  61 Titulus ff. quod quiſque iuris, in alium ſtatuerit, &c. in quæſtione propoſita obtinere non poteſt contra Eccleſiam: idque ob rationem hoc numero aſſignatam. -  62 Titulus ff. quod quiſque iuris, ſolùm habet locum, quando illud, quod contra ſe recuſat quis recipere, fuit ad ſuam poſtulationem conceſſum: aliàs ſi non fuit eo inſtante conceſſum, ſed proprio motu, poteſt quidem eo ſe iuuare, ſed non tenetur contra ſe admittere. -  63 Præſcriptio quadragenaria, quare neceſſaria ſit aduersùs Eccleſias, earùmque res, ſiue præſcriptio procedat à priuato, ſiue ab altera Eccleſia; Eccleſiis autem contra alios, cur decem, aut viginti annorum præſcriptio ſufficiat, nec illis obſtet ratio tituli ff. quod quiſque iuris, & num. ſequent. -  64 Titulus ff. quod quiſque iuris, procedit inter ſimiles perſonas, & eadem ſubſiſtente ratione. -  65 Eccleſia maiori priuilegio digna eſt, quàm priuatus. -  66 Eccleſiæ, & priuati diuerſam rationem eſſe in quæſtione ſuperiori, provt hoc numero adnotatur. -  67 L. benè à Zenone, inter laicos ſeruatur etiam de iure canonico, reprobata opinione quorundam diſſentientium, & num. ſeq. -  68 Lex ciuilis, deficiente canonica, etiam in foro canonico obſeruatur. -  69 Deficiente iure canonico, recurrendum eſſe ad ius ciuile, etiam in foro Eccleſiaſtico, niſi ſit ius Regium; illud enim præcisè obſeruari debet in hoc Regno, tanquam ius commune eiuſdem Regni. -  70 Ioannes Vincentius Honded. laudatur, & eiuſdem ſententia probatur. -  71 Laurentij de Pinu reſolutio, in conſ. 90. num. 9. lib. 1. deciſionem dict. l. bene à Zenone, non procedere in donatione, vel alienatione facta à Principe Eccleſiaſtico, nouiter & verè improbata, & num. ſeqq. -  72 Laurentij de Pinu ratio in propoſito ſuperiori, euidenti ratione deſtructa ab Authore. -  73 L. benè à Zenone, C. de quadriennij præſcriptione, generaliter procedit in omni Principe habente iura Imperij, & non recognoſcente ſuperiorem. -  74 L. benè à Zenone, & ſimilium deciſio, vtrùm procedere debeat, ſi Princeps, vel fiſcus ceſſerit iura ex cauſa confiſcationis, remiſſiuè. E Mens à Principe, vel à fiſco rem alienam, vel ex do[*]natione, alióve titulo eam accipiens, quòd ſtatim ſecurus ſit, nec aliquid ab eo peti poſſit; dominus tamen rei, quòd habeat regreſſum contra Principem, aut fiſcum infra quadriennium ad conſequendum pretium, & lapſo quadriennio ampliùs non audiatur, per textum in l. omnes, & in l. benè à Zenone, C. de quadriennij præſcriptione, ita frequenter adnotarunt Scribentes in mille locis, vt ferè nihil in iure ſit, quod magis expeditum, aut frequentiùs agitatum fuerit; de eodem tamen, licèt ab infinitis diſputatione præhabita, non inutiliter tractatum ſuſcipiendum exiſtimauimus; vtile potius aliquando futuru, ſi hoc loco omnia ferè congeramus in vnum quæ in propoſito magis frequenter vtriuſque iuris Interpretes tradiderunt, ſic etiam veritate & breuitate, nonnulla componamus, quæ in praxi occurrere poſſunt, nec ab eiſdem abſolutè, aut diſtinctè ſatis tractantur. Principio igitur, dictarum legum diſpoſitionem con[*]firmat l. 53. tit. 5. partita 5. in illis verbis: Vendiendo, o dando el Rey coſa agena, como ſuya paſſa el ſeñorio, de aquella coſa al que la vende, o al que la da: pero aquel à quien la tomaſſe puede le pedir que el dè la eſtimacion de aquella coſa faſta quatro años, è el Rey denegela pagar: è ſi ſaſta quatro afios non pidieſſe la eſtimacion, dende en adelante non podria. Et earum materiam, poſt ordinarios ibidem, & in aliis locis, & in cap. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis: vbi Barbacia, & Berous cæteris aliis latiùs ſcribunt, poſt infinitos etiam alios, quos ideò omitto, quia à ſequentibus referuntur, tractarunt pleniſſimè Gregorius Lopez in dict. l. 53. partitæ, vbi vide omninò Romanus ſingulari 737. Rodericus Suarez, allegat. 11. per totam. Grammaticus deciſ. 65. à num. 78. Socinus regula 424. latiùs Dueñas regula 238. latiſſimè Antonius Gabriel commun. concluſ. lib. 5. tit. de acquirenda, vel amittenda poſſeſ. concluſ. 2. Balbus de præſcriptionibus, 2. particula, 5. partis principalis, 8. quæſt. per totam, fol. 425. & ſequent. vbi 11. modis limitat dictas leges, eruditè Craueta in conſ. 263. col. vltima. Villalobos in ſuis communibus in litera E. num. 25. Gratianus regula 377. pleniùs Portius, lib. 2. regula 42. Carolus de Tapia in rubrica, ff. de conſtitut. Principum, ex num. 16. vſque ad num. 30. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, verbo, & vxorem, nomine Adelaſiam, num. 381. & tribus ſeqq. fol. 143. Peregrinus de iure fiſci, lib. 6. tit. 4. num. 16. 17. & 18. Martinus Laudenſis in tractatu de principatu, quæſt. 11. Bellonus in conſ. 51. Curtius iunior in conſ. 143. num. 1. lib. 2. Cephalus in conſ. 634. ex num. 52. vſque in finem conſilij, lib. 5. Menochius, qui ſex modis declarat dict. l. in conſilio 2. num. 333. lib. 1. Laurentius de Pinu in conſ. 90. à num. 9. vſque in finem conſilij, Ioannes de Monteſperello in conſil. 39. num. 47. 49. 50. & 51. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 93. num. 14. & quinque ſeqq. vol. 1. Simon de Prætis in conſ. 114. num. 25. & ſeqq. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 14. ex num. 140. Rota Auenion. deciſ. 17. Aldobrandin. in conſ. 1. n. 61. 62. & 63. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 66. num. 27. & 28. lib. 1. latiùs in conſ. 38. num. 41. 42. 43. & num. 51. cum multis ſeqq. vſque in finem conſilij, lib. 2. Sfortia[*] Oddi in conſ. 99, lib. 1. vbi tractat per totum conſilium, vtrùm diſpoſitio dict. l. omnes, & dict. l. benè à Zenone, habeat locum in iuribus dotalibus, atque eleganter, & vtiliter declarat conſilium Baldi 359. lib. 3. ſuperiores etiam idem tractarunt, & optimè Gregorius Lopez in dict. l. 53. partitæ, verbo, coſa agena, verſ. quid autem in re dotali; habétque ex eiſdem tot limitationes, & exce[*]ptiones dictarum legum deciſio, vt nunquam fere ipſarum regula practicari potuerit, vt poſt Felinum. annotauit Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 59. num. 49. vol. 1. vbi poſt Rodericum Suarez allegat. 8, num. 6. in fine, & alios, conſtituit quod dict. l. benè à Zenone, non proce[*]dit, quando actor prætendit cauſam ab vno Principe, reus verò ab alio: quod etiam eruditè, & breuiter, vt aſſolet, reſoluit Gregorius Lopez m eadem l. 53. partitæ, verbo, al que la vende. Sed verè dictarum legum deciſionem non ita ſterilem exiſtimamus imò potius in publicis cauſis, & in negotiis practicis frequenter allegari vidimus, multíſque vtilem & conducibilem eſſe arbitramur, vt ex eiſdem Authoribus deduci poteſt apertè. Benè verum eſt, diſpoſitionem ipſarum legum velut[*] rigoroſam reſtringendam eſſe, ac ſtrictiſſimè interpretandam, vt ſcribunt Purpuratus in conſ. 374. num. 38. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommisſis, q. 14. num. 140. & 143. Ioannes Vincentius Honded, in conſil. 38. num. 51. lib. 2. vbi num. 52. poſt Baldum, Gabrielem, & alios conſtituit, quòd quilibet error, ſeu modicus defectus facit ceſſare vigorem illarum legum: quod aduertit etiam Gregorius Lopez in dict. l. 53. partitæ, verbo, el Rey. ad medium, verſ. & ideò dicit quòd leuis occaſio. Ad rem itaque deueniendo, vt alia ſciens, conſultóque prætermittam, ac in his dumtaxat inſiſtam, quæ difficiliora ſunt, nec ab aliis perfectè explicata: apud prædictos Authores communi conſenſu receptum video, vt diſpoſitio dict. l. omnes, & dict. l. benè à Zenone, non[*] procedat in præiudicium Minoris, & in rebus ſuis, vt eſt Gloſſa in l. finali, in verbo, debiti, C. ſi aduerſus fiſcum, quam cum multis aliis ſequuntur Socinus d. regula. 424. verſ. Septima limitatio eſt. Dueñas dicta regula 238. verſ. Decimò limita. Portius dicta regula 42. verſ. octuò limita, Balbus de præſcriptionibus, dict. particula 2. 5. part, principalis, quæſt. 8. verſ. Decimò limita. Menochius in conſ. 2. num. 333. verſ. reſpondetur vltimò, lib. 1. Antonius Galeatius Maluaſſia dict. conſil. 93. num. 15. qui omnes[*] concordant in hoc, nempe quòd in propoſito caſu, per beneficium reſtitutionis in integrum Minori ſuccurrendum ſit, non tamen in ſpecie declarant, vtrùm reſtitutio hæc contra Principem, aút fiſcum concedenda ſit; an verò contra emptorem, ſiue donatarium ad rem ipſam recuperandam: nec etiam exprimunt tempus reſtitutio[*]nis prædictæ petendæ; alij enim ſimpliciter dicunt, quòd dictæ leges non habent locum in rebus Minoris; alij verò, quòd contra diſpoſitionem earum Minor venit reſtituendus: & hoc modo loquendi vtuntur Menochius, & Socinus locis relatis ſuprà; idcirco pro ex[*]pedita, breui tamen, & diſtincta reſolutione, vltra omnium Scribentium ſententiam, nonnulla conſtituere neceſſarium duxi, quibus res iſta abſolutè, & diſtinctè magis, quàm anteà erat, explicata manebit. Et in primis conſtituo, verum eſſe, quòd diſpoſitio[*] dict. l. benè à Zenone, comprehendat Minores, & res ipſorum, lex namque illa loquitur generaliter in quibuſcunque rebus, & perſonis, vt ex ea patet; & lex, quæ generaliter loquitur, comprehendit omnes, & quaſcun[*]que perſonas etiam priuilegiatas, ſi in ea re, de qua agitur, non reperiuntur habere priuilegium aliquod peculiare, l. in fraudem, §. finali, & ibi eum ad hoc notat Bald. ff. de teſtam. militis, & cum infinitis aliis plenè comprobant Tiraquel. de retractu lignagier, §. 1. gloſ. 14. num. 96. & de præſcriptionibus, §. 8. gloſ. 11. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 8. num. & de ſucceſſionum. progreſſu. lib. 1. §. 2. num. 31. Menochius in conſ. 190. num. 12. lib. 2. Et in terminis, quòd lex generaliter loquens comprehendat perſonam Minoris, per textum[*] in cap. conſtitutis, de in integrum reſtitutione, adnotarunt Doctores Communiter in l. ſi ſine, §. Lucius ff. de adminiſtratione tutorum. Baldus in l. finali, C. de in integrum reſtitutione, & cum Socino, Alberico, Angelo, & Alexandro, Baëtius de inope debitore, cap. 8. num. 1. fol. 69. & ſuperiorem reſolutionem vt certam ſupponunt omnes Authores ſuprà citati, qui in caſu dict. l. benè à Zenone, & dict. l. omnes, loquentes, Minori concedunt reſtitutionem communiter, aliàs enim neceſſaria non eſſet reſtitutio, ſi ea diſpoſitione non includerentur Minores, & non eundo per alias ambages, ex omnibus à me hucuſque prælectis, ſic ſpecificè aduertit ſolus Gregorius Lopez in dict. l. 53. tit. 5. partita 5. verbo, coſa agena; in principio, ibi: Et quid ſi res ſit Minoris, dic quòd adhuc habebit locum huius legis diſpoſitio. Et dicit ita tenuiſſe Iacob. Butrig. Bald. Salicet. & Paul, de Caſt. in l. finali, C. ſi aduersùs fiſcum, reprobatâ Gloſsâ ibi, quæ voluit contrarium, & iterùm in eadem Gloſſà ad medium, ibi: Et tamen, vi dixi, in Minorum rebus habere locum iſta iura. Secundò conſtituo, quòd leges illæ, tametſi Minores,[*] & res eorum comprehendant, non tamen denegant illis in integrum reſtitutionis remedium, quod ex ſerie ipſarum manifeſtè colligitur; idcircò Minores in caſu præſenti reſtituendos eſſe, aduersùs deciſionem dictarum legum, rectiſſimè tradiderunt Doctores communiter, vt conſtat ex ſuperiùs relatis, & probatur ratione generali, & certa, quòd reſtitutio in integrum Minori[*] læſo regulariter competit, niſi aliqua lege reperiatur expreſsè prohibita per textum in l. nec non, §. quoties, ff. ex quibus cauſis maiores. Decius in conſ. 559. ad finem, Craueta in conſ. 210. num. 37. Afflictis deciſ. 370. in principio, Menochius lib. 3. præſumpt. 82. Gironda de Gabellis, 3. p. num. 27. fol. 59. & 4. part. §. 2. num. 37. fol 89. & adeò fauorabilis eſt, vt nec tollatur per verba generalia legis, vel ſtatuti. Tiraq. referens multos de retractu lignagier, §. 35.[*] gloſ. 4. num. 32. nec per generalem excluſionem alicuius[*] legis, Gloſſa in l. poſtquam liti, C. de pactis, & in l. 1. C. de ſilentiariis, lib. 10. quæ communiter approbantur ſecundùm Iaſonem in l. 1. num. 10. ff. de iuriſdictione omnium iudicum, Rebuffum, ad regias conſtitutiones Galliæ, titulo de reſtitutione, art. 2. gloſ. num. 23. Couar. practicarum, cap. 17. num. 4. Simon de Præt. de interpret, vltimar. volunt. lib. 3. interpret. 1. dubit. 5. ſolut. 4. num. 34. fol. 35. niſi[*] per ſpecialem nominationem, l. illud, §. finali, cum l. ſeq. ff. de minoribus, Boërius deciſ. 140. ſub num. 3. Beccius in conſ. 12. ex num. 64. Alexander Raudenſis de Analogis, lib. 1. cap. 33. n. 141. fol. 318. & quamuis lex, vel ſtatutum[*] de quacunque perſona loquatur, ſi de Minore ſpecifice non loquitur, tunc Minori competit reſtitutio. Alexander in conſ. 165. Dubitatur ſi ſtatutum, verſ ſecus fortè ſi de quocunque, lib. 6. Borgninus Caualcanus de tutore & curatore, num. 97. & alios referens Alexander Raudenſis dict. cap. 33. num. 131. fol. 317. Tertiò conſtituo, quòd in dubio præcipuo propoſito[*] ſuprà, Minorem reſtituendum eſſe contra diſpoſitionem dict. l. benè a Zenone, ad rem ipſam etiam poſt quadriennium, firmauit apertè Gloſſa in. finali. C. ſi aduerſus fiſcum, quam vltra Iacobinum, ibi, num. 6. & alios antiquos recepiſſe videntur Petrus Dueñas dict. regula 238. verſ. Vndecimò limita, & alij ſuperiús citati, qui ad ſententiam Gloſſe ſe remittunt, aut ſimpliciter, & abſolutè reſerunt eam: ſed contrariam ſententiam, Minorem in[*]quam ad pretium tantùm reſtituendum eſſe, etiam poſt quadriennium, & non ad rem ipſam tenuerunt expreſsè Iacobus Butrigarius in dict. l. finali. Salicetus etiam, Baldus, & Paulus num. 1. dum docent, quòd emptor hodie per titulum C. de quadriennij præſcriptione, ſtatim eſt ſecurus, & non poteſt ab eo res auocari, ſed ille, qui erat dominus, poteſt agere contra fiſcum ad recuperationem pretij, ſi erat Maior; ſi autem erat Minor, quòd Gloſſa dicit, quòd vſque ad quadriennium poteſt recuperare rem, ſed Doctores tenent contrarium, quòd ad rem non datur regreſſus, nec intra quadriennium, nec poſt, ſed benè poteſt agere contra fiſcum, etiam poſt quadriennium, & in hoc differt à Maiori: idem etiam probauit Ioan. de Plat in l. penult. ad finem, C. de fide inſtrumentorũ, & iure haſtæ fiſcalis, lib. 10. vbi ſcribit, quòd ſi fiſcus vel[*] Princeps vendit rem Minoris, non tanquam alienam, ſed tanquã proprià ipſius fiſci, emptor eſt ſecurus, & tunc vbi Maior habet regreſſum in quadrienniũ ad pretium, habebit etiam ſimiliter Minor poſt quadriennium ad pretium, non ad rem, & quòd hoc eſt notandum ſecundùm Iacobum Butrigarium in dict. l. finali, C. ſi aduerſus fiſcum, licèt Gloſſa ibi, dicat ad rem, tenuit etiam Gregorius Lopez in dicta l. 53, tit. 5. partita 5. verbo, coſa agena, in princ. in illis verbis: Benè tamen verum eſt, quòd ſi Minor non peteret pretium à fiſco infra quadriennium, poſſet elapſo quadriennio, adhuc illud petere. Et in Republica, quæ Minori æquiparatur, & iure[*] Minoris vtitur, vt reſtituatur contra diſpoſitionem dict. l. benè à Zenone, & ſimilium, expreſſim obſeruauit Menochius dict. conſ. 2. num. 334. lib. 1. Iaſon etiam, quem nullus retulit in conſ. 227. col. 9. & 10. vol. 2. idem expreſ[*]sè firmauit, & in caſu ſibi conſulto concludit, quòd Communitas quædam non debet gaudere beneficio reſtitutionis in integrum ad petendum pretium à Principe, quia à tempore perfectæ præscriptionis quadriennij, de quo in dict. l. benè à Zenone, lapſum eſt aliud quadriennium, & vltrà, infra quod reſtitutio in integrum poſtulari debuit, ex l. finali, Cod. de temporibus in integrum reſtiutionis petendæ, cap. 1. de in integrum reſtitutione, lib. 6. Ex quibus hæc opinio tenenda erit omnino, atque ex illa notandum tempus, intra quod à Minore, vel Republica reſtitutio in integrum poſtulari debebit. Deinde & ſecundò conſtituunt Doctores, diſpoſitio[*]nem dict. l. benè à Zenone, & dict. l. omnes, Cod. de quadriennij præſcriptione, non procedere in præiudicium Eccleſiarum, ſiue in rebus earum à Principe ſæculari donatis, vel aliter alienatis: & conſequenter ementem à Principe, aut ex donatione, alióve titulo rem Eccleſiæ accipientem, ſecurum non eſſe, & ad rem ipſam conſequendam iure poſſe Eccleſiam experiri, idque certa, &[*] communi ratione, quòd lex ſæcularis, ſiue conſtitutio, aut diſpoſitio quæcunque, vtilitati, aut libertati Eccleſiæ contraria, vel de Eccleſiis, earúmque bonis diſponens, nulla eſt ob defectum poteſtatis condentis, neque etiam etſi fauorabilis ſit, niſi ab Eccleſia probetur, vel niſi in vim priuilegij lata ſit, cap. quæ in Eccleſiarum, cap. Eccleſia ſanctæ Mariæ, de conſtitutionibus, cap. benè quidem, cap. ſi Imperator, 96. diſtinctione, cap. vltimo, de rebus Eccleſiæ non alienandis, cap. quanquam, de cenſibus, lib. 6. cap. 3. de conſuetudine, & pleniſſimè notarunt Doctores in dictis iuribus. Berous in cap. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis, num. 4. & num. 22. Lælius Iordanus de maioribus Epiſcoporum cauſis, cap. 8. & cap. 12. Lancelot. Conrad. in templo Iudicum, lib. 2. cap. 5. §. 3. num. 37. Didacus Perez in l. 1. tit. 12. lib. 1. ordinamenti. Decianus in conſ. 90. num. 12. vol. 2, & in conſ. 80. num. 6. vol. 3. Nauarrus in cap. nouit, de iudiciis, notabili 3. corollario 17. Sfortia Oddi in conſ. 70. num. 33. lib. 1. Azeuedius in l. 11. tit. 2. num. 10. lib. 5. nouæ Recopilationis: quo dumtaxat ſundamento diſpoſitionem dictarum legum ſic limitant Abbas num. 6. Barbacia, & Imola num. 3. Berous dicens, quòd hæc opinio abſque dubio procedit num. 20. in c. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis, vbi Gloſſa dicit, quòd[*] dicta lex benè à Zenone, non procedit ſecundùm Canones, & in hunc ſenſum accepta rectè procedit. Idem etiam ſecurè firmarunt Felinus in cap. quæ in Eccleſiarum, n. 38. in 4. limitat. de conſtitutionibus, & cum multis Socinus regula 424. verſ. Sextæ limitatio, Dueñas dict. regula 238. verſ. Tertiò limita. Portius lib. 2. d. regula 42. verſ. Quintò limita. Antonius Gabriel commun. concluſ. tit. de acquirend. poſſeſ. concluſ. 2. num. 22. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, dict. verbo, & vxorem, nomine Adelaſiam, num. 383. Balbus de præſcriptionibus, in 2. part. 5. part. princ. quæſt. 8. verſ. Octauò limita. Laurentius de Pinu in conſ. 91. num. 6. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 67. num. 28. vol. 1. Extenditúrque ſuperior reſolutio ad Clericos etiam,[*] vt ſcilicet dictarum legum diſpoſitio non procedat contra Clericum, cuius res à Principe ſæculari donaretur, vel aliter alienaretur, vti extendit Antonius Gabriel dicta concluſ. 2. num. 19. vbi refert Socinuin in conſil. 46. num. 14. & num. 25. vol. 4. ſic dicentem, Et verè hæc pars concludenter confirmatur ex his, quae ſcripſerunt Doctores in dict. cap. quæ in Eccleſiarum, & in dict. cap. Eccleſia ſanctæ Mariæ, de conſtitutionibus, & in cap. finali de ſolutionibus. Berous in dict. cap. 2. num. 4. de rebus Eccleſiæ non alienandis. Item ex eo quòd Clerici ſunt exem[*]pti de iure Diurno à poteſtate ſæculari, etiam Principis ſæcularis, vt tenent permulti, quos refert Couarruuias practicarum, cap. 31. num. 1. & 2. Nauarrus in cap. nouit, de iudiciis, 3. notabili, num. 52. Rolandus à Valle in conſil. 23. num. 18. lib. 2. Burſatus in conſ. 397. num. 10. vol. 4. Cæuallos, qui multos allegat vbi infrà, & referens Menchacam, Ioannem Guttierrez, & alios, Azeuedius in l. 5. tit. 3. num. 6. lib. 1. nouæ Recopilationis, licèt Couarr. vbi ſuprà, Rolandus etiam, & Ioannes Garſia de nobilitate, gloſ. 9. num. 8. cap. 27. & infiniti alij congeſti per Cenedum in collectan. 37. ad Decretum, n. 1. intelligant id procedere in his, quę verè & propriè ſpiritualia ſunt, in quibus exemptio Clericorum à poteſtate ſæculari de iure Diuino eſt: in temporalibus autem, aut prophanis ſecus eſſe, quoniam in illis eorundem exemptio tantùm humano iure eſt intro ducta. Sed vtcunque res ſit, in propoſito caſu Clericos non comprehendi ſub diſpoſitione dictarum legum, nec illâ ligari, negari non poteſt ex his, quæ Doctores tradiderunt communiter in dictis iuribus. Couarruuias Practicarum, dict. cap. 31. n. 3. verſ. Quarta concluſio. Ioannes Garſia vbi ſuprà. Ferretus in conſ. 167. num. 8. Berous in conſil. 31. vol. 1. Sfortia Oddi in conſ. 70. per totum, lib. 1. Ioannes Botta in conſi. 87. à num. 3. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 3. num. 39. & num. 30. lib. 1. Cæuallos practic. commun. quæſt. 550. fol. 112. vbi multos refert in propoſito dubio, an ſcilicet exemptio Clericorum ſit de iure diuino, vel de iure poſitiuo. Pater Molina de iuſt. & iur. tom. 1. diſput. 31. per totam, vbi plenè ſcribit, & per plures concluſiones explicat præfatum dubium, à quo ſcilicet iure, Clericorum exemptio procedat. Petrus Surdus in conſ. 2. ex num. 14. atque ex num. 22. cum ſeqq. lib. 1. vbi multa adducit, quibus ſuperior ſententia comprobatur apertè, & in effectu ad hoc tendunt ea, quæ in comprobationem huius partis expendit Socinus vbi ſuprà, dict. n. 14. & 25. qui rectè extendit prædictam doctrinam ad[*] omnem piam cauſam, vt ſcilicet deciſio d.l. benè a Zenone, non procedat in rebus piæ cauſæ à Principe ſæculari donatis alteri, vel aliter alienatis, ex communi & vulgata tradictioni Doctorum in mille locis repetita, piæ cauſæ[*] fauendum, multáque in iure, in fauorem piæ cauſæ introducta, vt pleniſſimè oſtendunt Tiraquellus in tract. de priuilegiis piæ cauſæ, per totum. Antonius Gabriel communium opinionum. lib. 7. tit. de pia cauſa, Menchaca de ſucceſſionum progreſſu lib. 1. §. 3. num. 16. & 17. & n. 40. & 41. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 2. per totum. Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 3. interpret. 1. dubit. 6. ſolut. 6. num. 9. fol. 82. & lib. 4. dubit. 1. à princ. fol. 405. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum. §. legatum quæſt. 8. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 2. num. 62. & num. 85. & art. 3. num. 62. & num. 67. cum ſeqq. Pedrocha in conſ. 5. ex num. 12. vſque ad num. 22. latiſſimè Petrus Magdalenus de num. testium in teſtamentis requiſito, cap. 12. per totum, fol. 140. & vide 2. part. cap. 2. per to[*]tum, fol. 351. vbi pleniſſima manu, & cum multis exemplis oſtendit, quæ dicatur pia cauſa. Nunc verò ampliatur ſuperior reſolutio, vt ſicut in damnum. aut præiudicium Eccleſiarum non procedit[*] dict. lex, benè à Zenone, & dict. l. omnes, diſpoſitio; ſic nec procedere debeat in earum fauorem, aut commodum, quoties à Principe ſæculari res priuati Eccleſiæ ipſi concederetur, vel aliter alienaretur; quod ſequentibus rationibus fulciri poſſe, non incongruè videbitur prima facie intuenti. In primis, quia ſi Eccleſia dictarum legum[*] deciſionem in ſui damnum. admittere non vult, ratio ſuadet, vt nec in ſui fauorem eam admittat: & conſequenter, vt commodum non recipiat, ſi damnum ſentire non vult, cap. qui ſent, de regulis iuris, lib. 6. l. ſecundùm naturam, ff. de regulis iuris, l. vltima, §. ſed cùm in ſecunda, C. de furtis, l. id quod, ff. de periculo & commodo rei venditæ, cap. generali, §. illos, de electione, lib. 6. Nec eſt ferendus, qui lucrum amplectitur, onus au[*]tem ſubire recuſat, l. vnica, §. pro ſecundo, in fine, C. de caducis tollendis, cap. cùm non deceat, de electione, lib. 6. Et Eccleſia, quæ vult vti ſtatutis, aut legibus Laicorum,[*] oportet quòd ſeruet formam ipſorum. Baldus in l. 4. C. ad legem falcidiam, & in l. vlt. C. de contrahenda emptione. Anguiſſol. in conſ. 24. num. 57. Petrus Surdus in conſil. 2. num. 13. verſ. Poſtremò hanc ſententiam, lib. 1. aliàs[*] non ſeruaret æqualitatem, quam ſeruare tenetur, iuxta ea, quæ habentur in l. finali, C. de fructibus & litium expenſis, & plenè adnotatur per Neuizan. in conſ. 39. Secundò facit, quòd d.l. benè à Zenone, deciſio per[*]dura eſt, & maximum rigorem continet, atque ſpecialitatem etiam contra iuris communis regulas: vt dominus abſque facto ſuo, dominio rei ſuæ priuetur, l. id quod, ff. de regulis iuris. Rodericus Suarez allegat. 11. verſ. nihilominus. Ioannes Vincentius Honded. in cona ſil. 38. num. 51. lib. 2. optimè Berous in cap. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis, num. 21. cùm autem Eccleſiæ maximè conueniat æquitatem obſeruare, c. dilecti, de[*] iudiciis, vbi Doctores communicer, Iaſon, in l. iuriſgentium, §. ſed cùm nulla, num. 4. ff. de pactis. Menochius in conſ. 322. num. 52. lib. 4. Videbatur equidem, non licere eidem dictæ legis diſpoſitione vti, præſertim cùm ipſius conditio non fiat deterior, argumento eorum,[*] quæ in ſimili tradit Butrius in conſ. 34. impièque videtur agere Eccleſia, ſi ſummo iure vtatur, vbi æquitas repu[*]gnat. Caſtrenſis in authent. qui rem, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, Sfortia Oddo in conſ. 41. num. 87. Nec debet ipſa admittere lucrum cum aliqua iniquitate, vt in ter[*]minis noſtris conſiderant plures relati per Antonium Gabrielem in ſuis concluſ. in tit. de acquir. poſſ. concluſione 2. num. 20. Portium d. regula 42. verſ. Sexto limita; nec cum aliena iactura locupletari, contra l. nam hoc natura, ff. de condictione indebiti, vt in ſimili caſu contra Eccleſiam obſeruat, & alios multos refert Hyppolit. Rimin. in conſ. 493. num. 61. & in conſ. 517. num. 51. vol. 5. Tertiò facit, quòd Eccleſia eſt auctrix, & cultrix iuſtitiæ, nec ſe, vel alium pro ſe pati iniuſtitiam, aut ali[*]quid contra rationem fieri permittere debet, vt dicitur in cap. 1. §. ſed diuerſis, de alienatione feudi, in vſibus feudorum, & per Ancharanum. in conſ. 217. num. 3. Simon. de Prætis, in conſ. 109. ad finem, & in conſ. 205. n. 25. Burſatum in conſ. 306. num. 40. lib. 4. Hyppolit. Rimin.[*] in conſ. 358. num. 260. vſque ad num. 270. vol. 4. quo loco is Author ſingulariter limitat, & declarat vulgatam Doctorum traditionem ex l. ſunt perſonæ, ff. de religioſis, & ſumptibus funerum, deſumptam, piæ cauſæ fauendum, aut in dubio iudicandum pro illa, ſed iniuſtitia videtur, vt quis abſque iuſta cauſa, dominio rei ſuæ priuetur, vt in terminis noſtris conſiderat Roderic. Suarez d. alleg. 11. ante finem; ergo Eccleſia nequaquam admittere debet pro ſe diſpoſitionem dictarum legum. Tandem & vltimò, non mediocriter vrget, ſummam[*] æquitatem exigere, vt quod quiſque iuris in alium ſtatuerit, ipſe eodem iure vtatur, ex l. 1. & per totum titul. ff. quod quiſque iuris: & quod in alterius perſona obſeruari Voluerit, , id in ſua fieri patiatur, c. primo, diſtinctione prima, idque magis Eccleſiam, quàm alium adſtrin[*]git, vt per Hoſtienſem, Imolam, & Abbatem in capite primo, de emptione & venditione. Tiraquellum de retractu lignagier, §. primo gloſſa 13. num. 6. & hoc argumento vtitur in terminis huius quæſtionis Guil. Bened. in dicto capite, Rainuntius, de teſtamentis, verbo, & vxorem, nomine Adelaſiam, num. 383. vbi hanc partem, ſcilicet tex. in dicta lege, benè à Zenone, in fauorem Eccleſia[*]rum locum non habere, magis amplectitur, & refert Gloſſam ita tenentem in c. quicunque, verbo, conſenſu, 12. quæſt. 2. Sequuntur eandem ſententiam Alexander, Iaſon, Salicetus, Felinus, Balbus, Afflictis, & Pariſius, quos retulit Antonius Gabriel dict. concluſ. 2. num. 20. Portius lib. 2. regula 42. verſ. Sextò limita. Imola in cap. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis. Gregorius Lopez in l. 53. tit. 5. partitas 5. in verbo, coſa agena in princ. ibi. Et idem, ſi res aliena donaretur Eccleſiæ, vt in cap. placuit, el 1. & ibi Gloſ. 16. quæſt. 3. Et videtur in eam magis inclinare Rodericus Suarez dict. allegatione 11. in fine, verſiculo, Inde eſt. Sed contrariam ſententiam, imò deciſionem dictæ[*] legis, benè à Zenone, in fauorem Eccleſiarum locum habere, quando res priuati ipſi Eccleſiæ concederetur à Principe, vel alio modo alienaretur, Eccleſiámque in tali caſu ſtatim ſecuram eſſe, & domino rei venditæ, vel donatæ dumtaxat dari recurſum contra Principem, longè quidem veriorem, & omninò amplectendam crediderim: ad quod dicendum & authoritate, & iure, atque ratione moueor; authoritate in primis, Abbatis in cap. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis, num. 6. quo loco apertè docuit Abbas, quòd licet deciſio dict. 6. benè à Zenone, & ſimilium, non procedat in præiudicium Eccleſiarum, ſecus tamen eſſe in eius fauorem, & r anteà dixerat; quòd ſi Imperator donauit rem alienam Eccleſiæ, vel aliquis Rex, qui habet iura Imperatoris, tenet talis donatio, licèt poſſit agi contra fiſcum ad æſtimationem: apertiùs Barbacia ibidem, num. 3. vbi dicit ponderandum eſſe, quod textus in dict. l. benè à Zenone, loquitur in rebus donatis ſacroſanctis Eccleſiis, & ſic, in quantum lex illa fauet Eccleſiis, eſt approbata per ius canonicum, & inde infert, quòd malè dixerunt Gloſſæ, quòd ſi Eccleſia non acceptauit contra ſe, ergo non debuit acceptare pro ſe; & reddit veram rationem, vt ſtatim dicetur Be[*]rous etiam expreſsè in eodem cap. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis, qui latè, & eruditè loquitur in hac materia, & optimè comprobat ſententiam Abbatis, ex num. 21. vſque ad num. 26. qui etiam aduertit, quòd dicta l. benè à Zenone, prouidet, quòd donatarius à domino rei conueniri non poſſit, ſed ſtatim tutus ſit, & efficiatur dominus rei ſibi à Principe donatæ, & quoad hunc caſum expreſsè loquitur non ſolùm de ſubditis ſuis, ſed etiam de Eccleſiis, aut aliis piis locis, quibus Princeps donaſſet, & ſecundũ hæc vides apertè, negari non poſſe, quin contrariæ opinionis Authores loquuti ſint contra caſum, & deciſionem dict. l. benè à Zenone: deinde ipſe Berous ex num. 22. eruditè fundat deciſionem dict. l. benè à Zenone, in fauorem Eccleſiarum, etiam de iure canonico obſeruandam; & tandem ex num. 24. plenè reſpondet ad textum in cap. placuit, 16. quæſt. 3. qui induci ſolet pro contraria parte, eo quòd dicit, quòd ſi Princeps donauerit Eccleſiæ priuilegia. aut res aliquas, ipſa non dicitur tuta; niſi poſt 30. annos, quibus dictas res præſcripſit. & loquitur ille textus, quando rem alienam donaſſet, alioquin præſcriptioni locus non eſſet, argumento l. clauibus, ff. de contrahenda emptione. Sed, vt dixi, plenè ſatisfacit ipſemet Author, vt ibi videri poterit, & ſuperiorem ſententiam tenuerunt itidem, ipſe Barbacia in conſ. 27. col. 2. vol. 4. Lancelotus Decius in l. ſi hæres abſens. num. 18. ff. de iudiciis, quæ & iure, & ratione etiã fundatur. Et in primis, quoniam Eccleſia non eſt deterioris conditionis,[*] quàm priuatus; imò melioris eſſe debet, vtpote, cùm in iure multa concedantur eidem, quæ denegantur priuato, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt Tiraquellus de priuilegiis piæ cauſæ, priuilegio. 61. Pedrocha in conſil. 6. num. 17. & ſeqq. Ioannes Vincendus Honded. in conſ. 64. num. 58. & num. 66. Quare igitur Eccleſiæ denegabitur id, quod in dict. l. omnes, & in dicta l. partitæ, priuato cuicunque conceditur, ac etiam sacroſanctis Eccleſiis, & locis, in dict. l. benè à Zenone, vt ſuperiùs dixi. Secundò facit, quia vt ſuprà dicebam, lex ſæcularis Eccleſiæ fauorabilis, aut in vim priuilegij lata, ab initio valida eſt; præiudicialis autem minimè valet, per textum in cap. 1. de conſuetudine, vbi iuxta veriorem interpre[*]tationem, conſuetudo à principio valida, cùm primùm Eccleſiæ præiudicialis eſſe cœperit, irritatur, quamuis contra Laicos conſeruetur, vt conſtat ex integra Decretali illius textus, quam reſtituit Antonius Auguſtinus in ſcholiis, ad illum textum, in prima collatione, & probauit Ioannes Botta in conſ. 87. ex num. 2. Vnde Eccle[*]ſia poteſt vti lege pro ſe, & eam non recipere contra ſe. Barbacia num. 3. & Berous num. 22. in dict. c. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis, idque ſpeciali iure procedit, vt optimè, & latiùs probat Petrus Surdus in conſ. 2. n. 37. libro primo. Et inde eſt, quòd frequenter lex Pontificia allegat legem ciuilem pro ſe, quam non admitteret cõtra ſe, cap. lege, 10. diſtinctione, & tradit Gloſſa in c. nouit, in verbo, quicunque, de iudiciis, vbi Innocentius, & Abbas, & ibidem Decius num. 28. Nam cùm Eccleſia non ſit ſubdita diſponenti, nihil impedit, quòd poſſit, ſi velit, ſe iuuare aliqua diſpoſitione, ſed eâ non ligetur, vt eleganter aduertit Surdus d. conſ. 2. num. 38. & 39. Nec in hoc, quòd vtatur pro ſe diſpoſitione alicuius legis ex priuilegio ſibi conceſſo, iniquitas aliqua, aut inæqualitas conſiderari debet, cum iure id faciat, ex ſuperiùs relatis, & Felino in capit, ſanctorum, de præſcriptionibus, in principio, vbi dicit, quòd regula illa, Quod ti[*]bi fieri non vis, alteri ne feceris, non procedit, vbi Eccleſia vtitur iure ſuo, defendendo ſe priuilegio à iure ſibi conceſſo contra alium non ſic priuilegiatum: ex quibus ceſſare debet primum, ſecundum, & tertium Argumentum; item ex eo, quòd regula dicti capit, qui ſentit, de re[*]gulis iuris, in 6. fallit interdum ratione contractûs, aut perſonæ, aut cauſæ, aut ſpeciali diſpoſitione legis, vt Gloſſa ibidem adnotauit in principio, verſiculo, & nota, quæ communiter approbatur, & in terminis noſtris omninò ceſſare debet in Eccleſia propter ſpecialem ratio[*]nem, aut diſpoſitionem iuris, quæ in hoc multùm fauet Eccleſiæ, ex dictis per Surdum vbi ſupra, & Beroum in capit, ſecundo, de rebus Eccleſiæ non alienandis, num. 21. & 22. Prætereà, regula dicti capit. qui ſentit, obtinere debet[*] in his, quæ proueniunt ex ipſius actûs natura, non verò in his, quæ ex accidenti contingunt: idcircò poſtquam Eccleſia emerit rem alienam à Principe, vel alio[*] titulo eam acceperit, quia ex diſpoſitione dictæ l. benè à Zenone, honorẽ percipit, & commodum; & onera etiam rei emptæ, aut donatæ coniuncta patietur, ex his, quæ reſoluunt Gloſſa, & Doctores in Clementina prima, per illum textum, de cenſibus. Innocentius in c. verum. de foro competenti. Hoſtienſis in titulo, de immunitate Eccleſiarum, num. 3. verſiculo, ad ordinaria verò, Ruinus in conſ. 111. num. 12. vol. 5. Abbas in conſ. 30. ex num. 1. lib. 2. Ancharanus in conſ. 386. n. 1. in fine. Berous in conſ. 150. num. 20. & ſequentib. vol. 3. Gigas de penſionibus, q. 39. num. 5. Beccius in conſ. 24. num. 28. & ij Authores inter alia, quæ mirè conueniunt propoſito, ex communi ſententia tradiderunt, quòd Eccleſia, ad quam res oneri[*] cenſuum obnoxia, aut alio modo onerata peruenit, ipſos cenſus ſoluere, oneráque adimplere tenetur, vt etiam cum aliis probauit Iacob. Mandel. de Alba in conſ. 8. num. 2. Ioan. Guttierrez pract. lib. 2. quæſt. 4. num. 2. & quæſt. 132. num. 9. Tertiò facit, quia in propoſita ſpecie conſiderai non[*] poteſt iniuſtitia ex parte Eccleſiæ accipientis rem alienã à Principe, quocunque titulo, tametſi dominus dominio rei ſuæ priuetur, proptereà quòd vtitur Eccleſia iure communi cæteris omnibus conceſſo, & domino datur recurſus ad pretium contra Principem, aut fiſcum, ex diſpoſitione dictarum legum intra quadriennium: item etiam, quia vt procedant, neceſſarium eſt, quòd Princeps alienans, vel aliter concedens, ignoranter con[*]cedat, atque in bona fide ſit, exiſtimans, rem quam vendit, aut donat Eccleſiæ, ad ſe pertinere, & non ad alium: quod cum infinitis aliis aduertunt Antonius Gabriel commun, lib. 5. tit. de acquirend. poſſeſ. concluſ. 2. num. 14. & n. 16. Dueñas regula 238. verſ. limita 1. Portius, Balbus, Cephalus, Maluaſſia, Menochius, Ioannes de Monteſperello, Ioannes Vincentius Honded. & ferè omnes in initio huius capitis præcitati. Tiraquellus in tractatu, res inter alios acta, pagina 28. in principio, & vide omninò Beroum in dicto cap. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis, num. 27. & num. 31. Gregorium Lopez in d. l. 53. tit. 5. partit. 5. verbo, el Rey, vbi tractant, quid ſi Princeps ſcienter rem alienam concedat: vnde in Eccleſia à Principe recipiente, nulla iniuſtitia conſiderai poteſt, quia recipit rem tanquam Principis, & non alterius. Quartò & vltimò facit, quia quartum Argumentum[*] contra Eccleſiam deſumptum ex titulo ff. quod quiſque iuris, quoad Eccleſias in propoſita ſpecie obtinere non poteſt, idque ex ſuperiùs dictis, & notatis à Petro Surdo in conſ. 2. num. 35. & 36. Ex quibus deprehenditur, in Eccleſiis diuerſam rationem militare, eo præcipuè, quòd[*] titulus ff. quod quiſque iuris, ſolùm habet locum, quando illud, quod contra ſe recuſat quis recipere, fuit ad ſuã poſtulationem conceſſum, aliàs ſi non fuit eo inſtante conceſſum, ſed proprio motu, poteſt quidem eo ſe iuuare, ſed non tenetur contra ſe admittere, vt eſt textus in leg. ſi quis §. 1. ff. quod quiſque iuris, & ibi notatur per Alexandrum, poſt Gloſſam, & Bartolum; Gloſſa etiam in cap. 2. de mutuis petitionibus, vbi Abbas num. 7. eleganter Surdus in conſ. 2. num. 36. lib. 1. & vltra relatos ab eo, Barbacia num. 3. & Berous num. 23. in cap. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis, qui rectè aduertunt, diſpoſitionem d.l. benè à Zenone, eiúſque priuilegium motu proprio Principis, & non ad petitionem alicuius, præſertim Eccleſiæ emanaſſe: idque ſuaderi, nam quando Princeps aliquod priuilegium indulſit, ſtatuendo ius generale, & ſic per viam legis generalis; tunc priuilegium illud non ad alicuius poſtulationẽ, ſed motu proprio conceſſum eſſe præſumitur, vt eſt de mente Bartoli in authent. quas actiones, & ibi Gloſſa C. de ſacroſanctis Eccleſiis, Felinus etiam in c. Sanctorum, de præſcriptionibus,[*] vbi dubius eſt in reddenda ratione, quare ſcilicet quadragenaria præſcriptio neceſſaria ſit aduerſùs Eccleſias, earúmq; res, ſiue præſcriptio procedat à priuato, ſiue ab altera Eccleſia: Eccleſiis autem contra alios, cur decem, aut viginti annorũ præſcriptio ſufficiat, c. de quarta, c. Sanctorũ, de præſcript. c. illud, c. ad aures, eodem titul. authent. quas actiones, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, l. 26. tit. 29. partita 3. & latè tradunt Balbus de præſcriptionibus, 5. parte principali, num. 1. & ſeqq. folio mihi 323. & ſeqq. Couarruu. in regula, poſſeſſor, de regulis Iuris; lib. 6. in relectione ſecundæ partis, §. 2. num. 3. Burgos de Paz in conſ. 42. n. 15. nec illis obſtet ratio tituli ff. quod quiſque iuris, vt ſcilicet debeant Eccleſiæ eandem præſcriptionem contra ſe admittere, quam contra alios iure obtinent; verùmenimverò ex præcedentibus manifeſta deducitur, & vera ratio, ſi animaduertamus, prædictum priuilegium per viã legis generalis, & motu proprio non ad poſtulationem alicuius conceſſum fuiſſe, ideſt, non poſtulante Eccleſia, ſed ex mera Principis, aut legiſlatoris liberalitate, vt declarant communiter Doctores in authent. quas actiones, C. de ſacroſanctis Eccleſiis: ideò Eccleſia in præſcriptione poteſt illo iure ſe iuuare, nec tenetur contra ſe recipere, ex rationibus, & Authoribus ſuperiùs præcitatis. Item etiam quia titulus ille ff. quod quiſque iuris, &[*] ratio textus in c. primo, prima diſtinctione, procedit inter ſimiles perſonas, & eâdem ſubſiſtente ratione: quæ omnia ceſſant in propoſito caſu; ſiquidem Eccleſia maiori[*] priuilegio digna eſt, quàm priuatus, ex traditis à Petro Surdo d. conſ. 2. ex num. 37. & ratione l. ſunt perſonæ, in fine, ff. de religioſis & ſumptibus funerum, quam multis exornauimus remiſſiuè numeris præcedentibus. Diuer[*]ſa etiam eſt ratio quoad tempora præſcriptionis, Eccleſiæ, & priuati; fragiliorem enim habent defenſionem res Eccleſiæ, quàm priuati, cuius maior eſt induſtria, cura, & ſolicitudo in re propria, quàm adminiſtratoris in rebus Eccleſiæ eſſe poſſit, vt experientia docet: idcircò 40. anni aduerſùs Eccleſiam requiruntur, & ipſa ordinatio tempore præſcribit contra priuatos. Tandem, & vltimò dubitarunt Doctores, vtrùm de[*]ciſio d. leg. omnes, & dictæ l. benè à Zenone, procedere debeat de iure canonico, aut in terris Eccleſiæ, etiam inter laicos? Et partem negatiuam procedere non debere, firmarunt Socinus iunior in conſ. 69. num. 60. lib. 1. Pariſius in conſ. 27. num. 88. lib. 1. Ioannes Faber in §. vltimo in fine, de vſucapionibus. Franciſcus. Marc. deciſione 200. num. 12. parte ſecunda. Riminaldus iunior in §. 1. num. 71. de donat. Portius lib. 2. regula 42. verſic. limita etiam tenendo. Guil. Bened. in d.c. Rainuntius, verbo, & vxorem, nomine Adelaſiam, num. 384. Berous in conſ. 85. ex num. 5. cum ſeqq. lib. 3. Menochius in conſ. 2. num. 333. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 14. num. 147. qui mouentur ad ſic dicendum, authoritate Gloſſæ, & Cardinalis, in capite ſecundo, de rebus Eccleſiæ non alienandis, vbi verè eorum opinio non probatur; ſolùm enim Gloſſa, & Doctores per eos allegati dicunt, diſpoſitionem l. benè à Zenone. non procedere ſecundùm canones, nec aliter declarant, an inter Laicos, vel in bonis Eccleſiæ tantùm id procedat; quod non nocet, quia fatemur verum eſſe, diſpoſitionem leg. benè à Zenone, non habere locum ſecundùm canones quoad bona Eccleſiæ, ſiue in præiudicium Eccleſiarum, quarum reſpectu, inter ius canonicum & ciuile conſtituitur differentia, ſed inter laicos diſpoſitio illius legis neceſſariò obſeruari debet, vtpote cum rationes omnes pro Eccleſia ſuperiùs adductæ, ceſſent in hac ſpecie, nec vllum præiudicium fiat ipſi Eccleſiæ: id[*]circò obtinere debet iuris traditio legem ciuilem, deficiente canonica, etiam in foro canonico obſeruandam, per textum in cap. 1. & 2. cap. paſtoralis, de cauſa poſſeſſionis & proprietatis, c. 1. de iuramento calumniæ, c. 1. & 2. de noui operis nunciatione, vbi Doctores communiter ſic adnotarunt: Præpoſitus in c. conſuetudo, prima diſtinct. Rochus de Curte in c. finali de conſuetudine, num. 6. folio 50. Segura in l. cohæredi, §. cùm filiæ, n. 19. ff. de vulgari, & pup. ſubſtit. Palacios Rubios in rubrica. de donat. inter, num. 2. Caſtillo in leg. 1. Tauri, verſic. Primeramente. Cifuentes in leg. 3. Tauri, quæſt. 1. Auiles c. 19. Prætorum, gloſſa, guardar, num. 3. Didacus Perez in 3. quæſt. proœmiali, ad leges ordinamenti: qui etiam reſo[*]luunt deficiente iure Canonico, recurrendum eſſe ad ius ciuile. etiam in foro Eccleſiaſtico, vt dixi, niſi ſit ius Regium; illud enim præcisè obſeruari debet in hoc Regno, tanquam ius commune eiuſdem Regni; idque etiam in foro Eccleſiaſtico, vt cum aliis tradit Ioannes Gutierrez in conſ. 12. num. 7. & ſic hanc partem, inter Laicos inquam, etiam in terris Eccleſiæ, & de iure canonico procedere leges illas tenuerunt Abbas, & Imola in dicto capite ſecundo, de rebus Eccleſiæ non alienandis. Felinus in c. quæ in Eccleſiarum, de conſtitutionibus, num. 38. in 4. limitat. Balbus de præſcriptionibus, in ſecunda particula 5. partis principalis, verſiculo, Octauò limita, fol. 427. Berous in conſ. 56. num. 17. lib. 3. Anton. Gabriel commun. concluſ lib. 5. tit. de acquir. poſſeſſ. concluſ. 2. n. 22. Dueñas d. regula 238. verſiculo, Tertiò limita. Ioannes[*] Vincentius Honded. qui eruditè & ingeniosè, vt aſſolet, rem hanc declarat in conſ. 67. n. 28. lib. 1. & in conſ. 38. num. 65. lib. 2. Rota Auenion. in deciſ. 17. num. 2. Prætis in conſ. 114. num. 25. & ſequentib. Ex his, & vltra omnes hucuſque Scribentes, conſi[*]deraueram ſuſtineri non poſſe Laurentij de Pinu reſolutionem in conſ. 90. num. 9. cuius in hac materia nullus hactenùs mentionem ſacit; is enim ad limitationem dictæ l. benè à Zenone, & ſimilium, conſtituit, deciſionem earum legum non procedere in donatione, vel alienatione facta à Principe Eccleſiaſtico, ſed dumtaxat in ea, quæ fit à Principe ſæculari; & reddit rationem, quia ſicuti Eccleſia nõ recipit illa iura contra ſe, ita nec pro ſe recipere poteſt: & inde firmat, quòd in caſu ſibi propoſito inter Simonem, & Guillelmum, conceſſio Pontificis non præiudicat illis, in quo, vt vides, manifeſto er[*]rore decipitur, & loquitur contra caſum expreſſum dictarum legum: quid enim intereſt, quòd Eccleſia non teneatur recipere leges illas contra ſe, ad hoc, vt diſpoſitio earum obtinere debeat, cùm à Principe Eccleſiaſtico conceſſio facta fuerit; longe enim diuerſum eſt vnum ab alio, nec ſumus in caſu, in quo Princeps recuſat contra ſe ipſum leges illas admittere, ſed cùm alius tertius contendit eaſdem leges obſeruari debere contra alium, cuius res à Principe alienata fuerit, vel quocunque alio modo conceſſa, eo magis, quòd non ſubſiſtit ratio illa: Eccleſia non recipit iura illa contra ſe; ergo nec pro ſe recipere debet: imò ex his, quæ hactenùs diximus, manifeſtè ſubuertitur. Deinde, quia inter Laicos, & vbi nullum datur Eccleſiarum, vel Eccleſiaſticarum perſonarum præiudicium, nulla poteſt conſtitui differentiæ ratio inter Pontificem maximum, & alios Principes ſæculares, vt malè conſtituit prædictus Author vbi ſuprà, dict. num. 9. cum dict. l. omnes, & dict. l. benè à Zenone, generaliter proce[*]dant in omni Principe habente iura imperij, & non recognoſcente Superiorem, vt infinitos referens aduertit Dueñ. d. regul. 238. verſ. Quintò limita. Socin. d. regul. 424. verſ. Primò fallit, Antonius Gabriel Portius, & alij innumeri in initio huius capitis præcitati. Quis igitur cordatè rem hanc inſpiciens, contrarium in Romano Pontifice audebit conſtituere? cuius tanta poteſtas eſt, vt alterius etiam maximi cuiuſque Principis poteſtatem ſuperet, vt latiſſimè, atque elegantiſſimè probauit Aldobrandinus in conſ. 1. per tot. vol. 1. & de his hactenùs. De aliis verò, quæ ad hanc materiam pertinent, videri poſſunt ij, quos ſuprà retulimus num. 2. & omiſſis quamplurimis, notandum erit Ioannis Vincentij Honded. conſ. 38.[*] lib. 2. vbi plenè in propoſito ſcribit, & vltra alios diſcutit, vtrùm deciſio dict. l. benè à Zenone, & ſimilium procedere debeat, ſi Princeps, vel fiſcus ceſſerit iura ex cauſa confiſcationis, vt ibi videri poterit ex num. 53. vſque ad num. 57. CAPVT VI. De captatoria voluntate, item de ea, quæ in arbitrium alterius, vel in liberam cuiuſque voluntatem confertur: dilucida, & abſoluta, breuis tamen, & diſtincta interpretatio traditur: communes ibidem DD. reſolutiones expenduntur, legibus huius Regni nouiter applicantur, & in effectu res iſta ad praxim, expeditiùs, quàm anteà erat, declarata relinquitur; deinde ad quæſtionem infertur, vtrùm meliorandi aliquem ex filiis, vel nepotibus, facultas in voluntatem alterius à parentibus poſſit committi? quid, ſi dictum ſit: Melioro vnum ex filiis meis, quem vxor mea, vel alius elegerit; vel Concedo facultatem vxori meæ, vel alteri, meliorandi vnum ex filiis, vel nepotibus meis: ſiue Vxor mea, vel alius, ſi voluerit, melioret vnum ex filiis meis; aut Ex 3. & 5. bonorum parte, ſi velit, in aliquem ex filiis meis Primogenium inſtituat. Quid denique, ſi non deſignata melioratione, neque qualitatiuè, neque quantitatiuè, arbitrio, vel ad arbitrium alicuius, vnum ex filiis ſuis meliorari teſtator dixerit; vbi, quæ ab aliis dicta erant hucuſque, breuiter recenſentur, & nonnullis nouiter, & meliùs quàm hactenùs adnotatis, vera, & diſtincta reſolutio traditur, & l. 31. Tauri, germanus ſenſus detegitur. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, quâ motus eſt principaliter, vt materiam huius Capitis ſcriberet. -  2 Captatoria voluntas, quæ Senatusconſulto improbatur, quæ ſit? & num. ſequent. -  3 Captatoria voluntas diuerſa eſt ab ea, quæ ex alieno pendet arbitrio, vel quæ in alterius voluntatem confertur, & num. ſequent. -  4 Captare quid? & ibidem Connani verba relata. -  5 L. captatorias, 70. ff. de hæredibus inſtituendis, explicatur. -  6 L. Clemens patronus, §. finali, ff. de hæredibus inſtituendis, rectè intellecta per Cuiacium. -  7 Captatoria voluntas, vtrùm permittatur fauore piæ cauſa, & num. ſeq. -  8 Præfatum dubium minimè deciſum, nec etiam aliquo modo tactum, in cap. cùm tibi, de teſtamentis. -  9 Textum in cap. cùm tibi, de teſtamentis, non loqui de captatoria voluntate, ſed de diſpoſitione, quæ in alterius arbitrium, aut voluntatem confertur. -  10 Doctores deceptos communiter, qui quæſtionem ſuperiorem tractantes, terminos præfatos confundunt, & Scribentium deciſiones allegant, quæ non loquuntur de captatoria voluntate, ſed de diſpoſitione, quæ ab alieno pendet arbitrio, quod diuerſum eſt, ac ſeparatim in quæſtionem moueri debuit. -  11 Didaci Couar. ſententiam in quæſtione propoſita ſuprà, num. 7. temperandam, ac intelligendam, provt optimè, ac verè intellexit Sarmientus, nec poſſe extra caſum ab eo conſideratum, captionem, aut dolum interuenire. -  12 Recentiores nonnullos, indiſtinctè nimis, aut valdè generaliter in quæſtione ſuperiori loquutos. -  13 Captatoriam diſpoſitionem, ſtatuto, lege, vel conſuetudine poſſe permitti. -  14 Adhuc tamen, nullo iure permiſſam. -  15 Nam in primis, iure ciuili, ex Senatusconſulto captatoriæ diſpoſitiones improbantur. -  16 Ius verò Pontificium circa captatoriam voluntatem nihil diſpoſuit, ſed de alia, & diuerſa diſpoſitione, aut voluntate tractauit. -  17 Ius autem Regium nihil nouum induxit, nec antiquum alterauit, ſed ius commune quoad captatorias diſpoſitiones intactum, & illæſum reliquit, ſic, vt nec eas reprobauerit expreſsè, nec aliquo modo permiſerit. -  18 Hæredis inſtitutionem, vel legatum fauore piæ cauſæ ab alieno arbitrio, vel à libera voluntate poſſe pendere; hunc tamen caſum ſeparandum ab eo, de quo agitur ſuprà, num. 7. provt hoc numero aduertit Author, & ſuprà num. 10. -  19 De intellectu text. in cap. cùm tibi, de teſtamentis, remiſſiuè. -  20 Inſtitutionem illam: Quos Titius voluerit, hæredes inſtituo, vel aliter quocunque modo in alterius voluntatem collatam, vitioſam eſſe, & à Veteribus improbatam. -  21 Vltima teſtatoris diſpoſitio, aut voluntas, quare ex alterius voluntate pendere non poſſit? -  22 Hyppol. Riminald. latè, & eleganter tractaſſe materiam huius capitis in conſil. 598. per totum. lib. 5. -  23 Inſtitutio incerti de ceriis, vtrùm voluntati alterius committi poſſit, tam de iure communi, quàm de iure Regio, ex deciſione l. 31. Tauri, vbi Scribentium quorundam huius Regni ſententia probatur. -  24 Inſtitutio hæredis in arbitrium alterius collata, vtrùm de iure communi valida eſſe debeat? ſic, vt diſtingui debeat, an in liberam alterius voluntatem conferatur, an in arbitrium, provt in relictis particularibus diſtinguitur, & num. ſeq. -  25 Inſtitutio hæredis in arbitrium alterius conferri poteſt, ex ſententia Caſtrenſis, quæ fortiùs quàm hactenus corroboratur, & defenditur infrà numer. 29. vbi vide. -  26 L. illa inſtitutio, 32. ff. de hæredibus inſtituendis, verus ſenſus adducitur. -  27 Decij conſideratio, in conſ. 494. ante finem, concludenti & noua ratione destructa. -  28 Sarmienti dubium contra ſententiam Castrenſis, iuridica & vera ratione ſublatum. -  29 Inſtitutio hæredis in arbitrium alterius conferri non poteſt, ſicut nec in voluntatem eiuſdem, ex ſententia Cumani; quæ inſpecto iure communi non placet Authori, vt ſuprà probari ex num. 25. ſed per leges quaſdam Partitæ, probari videtur, ſic, vt ipſæ leges ideò forſan factæ ſint, vt rem hanc iure communi non deciſam deciderent, vel vt dubium & altercationem Doctorum ſubmouerent. -  30 Præfatum dubium ceſſare hodie, poſt deciſionem l. 31. Tauri, quæ eſt l. 5. tit. 4. lib. 5. nouæ Compilationis, noua Authoris conſideratio in hac materia. -  31 Voluntas cuiuſque teſtatoris, vt alterius diſpoſitioni poſſit committi, etiam liberè, lege vel ſtatuto effici poteſt. -  32 Legatum relictum in arbitrium, vel in voluntatem ipſius legatarij validum eſſe. -  33 Adiecta tamen conditione, ſi velit, aut ſi voluerit, conditionale eſſe, nec ad hæredes tranſmitti, niſi legatarius declaret ſe velle, provt hoc numero declaratur. -  34 L. ſi ita expreſſum, ff. de condit. & demonſtrat. explicatur. -  35 Legatum, vel fideicommiſſum in meram hæredis voluntatem relictum, non valere; in arbitrium tamen, vel arbitrio hæredis poſſe relinqui. -  36 Legatum, cùm arbitrio hæredis relinquitur, ex boni viri arbitrio, legatario debetur, ſi hæres arbitrari nolit, aut ſit in mora arbitrandi, ſiue arbitretur aliter, quàm bonus vir arbitraretur, & vide infrà num. 50. -  37 Legatum, cùm in arbitrio hæredis ponitur, ex lege quadam Partitæ omninò debetur, niſi hæres iuſtam habeat contradicendi cauſam, & vide infrà, num. 50. vbi dict. l. Partitæ explicatur. -  38 Legatum in voluntatem hæredis collatum, ex lege quadam Partitæ validum eſſe, atque ex nutu hæredis omninò pendere, ſic, vt in eius voluntate poſitum ſit, rem dare, vel non dare legatario, quod de iure communi ſecus erat, quia initio legatum nullius momenti fuerat. -  39 Diſpoſitionem legis Partitæ in caſu ſuperiori loquentis, ex deciſione l. 31. Tauri, confirmatam videri, noua Authoris conſideratio in hac materia. -  40 Legatum, vel fideicommiſſum in liberam & abſolutam cuiuſque tertij voluntatem conferri non poſſe; vt: Lego Titio centum, ſi Sempronius voluerit: in arbitrium tamen conferri poſſe, quod ad arbitrium boni viri reducitur, & de ratione differentiæ, vide infrà num. 44. in fine. -  41 Legatum poſſe conferri in voluntatem liberam alterius, quàm hæredis, ex ſententia quorundam, quæ hoc num. & ſeq. improbatur. -  42 Emmanuelis Coſtæ, & D. Franciſci Sarmienti opinio quædam contra Communem confutatur, & Communis defenditur, & num. ſeq. -  43 L. 1. ff. de legatis 2. verus ſenſus traditur, & Cumani interpretatio recipitur. -  44 L. ſenatus, §. legatum, ff. de legatis 1. explicatur, & communis interpretatio probatur. -  45 Legatum in liberam cuiuſque tertij voluntatem, ex legibus Partitæ conferri non poteſt, ſicut nec de iure communi conferri poterat. -  46 Legata, ac etiam diſpoſitiones aliæ particulares quæcunque, ex legibus Tauri, in voluntatem alterius validè conferuntur, ex ſententia Petri de Peralta, quæ ab Authore probatur & ſuprà, num. 39. -  47 Legatum certæ quantitatis, aut certæ ſpeciei, relictum alicui, ſi Titius arbitratus fuerit, non eſſe purum, ſed conditionale, ac per conſequens Titio non arbitrante, vel arbitrari nolente, aut in mora arbitrandi exiſtente, legatum corruere, ſicut defectu cuiuſlibet conditionis, ex ſententia communi. -  48 Contrà, ex ſententia Cumani, Socini, & aliorum, quæ num. ſeqq. per Authorem probatur. -  49 Legatum in ſpecie propoſita ſuprà, num. 47. purum eſſe, & non conditionale, cum Socino, & Cumano contra Communem. -  50 Legatum arbitrio, vel ad arbitrium hæredis, aut commiſſarij, vel alterius cuiuſque relictum, illo non arbitrante, vel arbitrari nolente, non corruere, ſed ad arbitrium boni viri recurrendum eſſe, provt hoc numero latiùs dicitur, vbi res iſta meliùs quàm anteà erat, aperitur, ac nonnullæ leges Regiæ nouiter, & verè explicantur. -  51 Subſtantia diſpoſitionis in alterius voluntatem conferri non poteſt; qualitas verò, vel acceſſorium, hoc eſt, perſonarum electio, vel declaratio tantùm de iure confertur. -  52 Roderici Suarez, ſingularia verba in propoſito referuntur. -  53 Pater ſi dicat, quòd meliorat vnum ex filiis, quem vxor, vel commiſſarius elegerit, diſpoſitio valet, provt hoc num. & ſeq. declaratur. -  54 Pater ſi meliorauit vnum ex filiis, non deſignata melioratione, neque qualitatiuè, neque quantitatiuè, ſed eo dumtaxat dicto, quod meliorabat vnum ex filiis, arbitrio, vel ad arbitrium Seij, vel in eo quod Seius fuiſſet arbitratus, valebit melioratio; tamen priùs debet fieri executio, & declaratio quantitatis, quàm melioratio peti valeat per melioratum. -  55 Meliorandi aliquem ex filiis facultas, ſi concedatur alicui, & is meliorare, ſiue nominare aliquem ex filiis ad meliorationem noluerit; omnes filij æqualiter admittentur. -  56 Pater ſi dicat: Concedo facultatem; vel, do poteſtatem vxori meæ, vel alicui alteri meliorandi vnum vel duos ex filiis, vel nepotibus, vtrùm melioratio valeat? vbi in primis Telli Ferdinandez ſententia refertur, & præcipuum eius fundamentum adducitur. -  57 Deinde alia, & contraria ſententia profertur, & circa fundamenta illius nonnulla nouiter, & verè adnotantur. -  58 Author, vt in quæſtione ſuperiori ſuam ſententiam interponat, nonnulla præmittit, quæ veriſſima putat, nec ab aliquo hactenùs ſic fuerunt excogitata; & tandem Ioannis Guttierrez reſolutionem tuetur, & num. ſequent. -  59 L. 31. Tauri, verus, & germanus ſenſus adducitur, & vide num. præced. -  60 Præfatio legis, cauſam finalem diſpoſitionis oſtendit, & mentem condentis declarat. -  61 Petri de Peralta ſententia relata ſuprà, num. 39. & num. 46. pro reſolutione Authoris adducitur, & num. ſeq. -  62 Melioratio Tertij, & Quinti, eſt legatum, aut ſaltem prælegatum, & quota pars bonorum, non hæreditatis. -  63 Meliorare, aut non meliorare ſi in voluntati vxoris, vel commiſſarij, ita liberè poſitum ſit, vt nihil diſponere, aut exprimere testator voluerit, ſed dumtaxat dixerit, quòd ſi velit vxor, vel commiſſarius, melioret, aut meliorare poſt vnum ex filiis teſtatoris ipſius, aut ex tertia bonorum ſubſtantia, ſi velit, in aliquem ex filiis primogenium inſtituat, vtrùm diſpoſitio valeat? -  64 Roderici Suarez locus relatus ſuprà num. 52. explicatur. DE captatoria voluntate, item de ea, quæ in arbi[*]trium, vel in voluntatem alterius cuiuſque confertur, quamuis in mille locis permulti Authores & plena quidem manu ſcripſerint; plurima tamen ſunt, quæ indiſtinctè nimis traduntur, & maiori explicatione indigent: idcircò, quia materia hæc vtilis eſt, & frequenter contingens, multúmque ab Scribentibus inuoluta, operepretium erit, per caſus ſuos principales diſcurrere, & quæ ad propoſitum pertinent, diſtinctione & reſolutione explicare; ſic enim eueniet, vt ex dicendis nunc facilè vnuſquiſque dilucidam huius materiæ interpretationem deducere poſſit, ac etiam in principali quæſtione Telli Ferdinandez ſententia diſcutietur apertiùs. Et ad rem deueniendo, in primis conſtituo, capta[*]toriam voluntatem à Senatuſconſulto improbatam, vt conſtat ex iuribus ſtatim citandis, non dici eam, quæ conſertur in voluntatem alterius, de qua agitur in l. illa[*] inſtitutio, 32. ff. de hæredibus inſtituendis; eſt enim captatoria voluntas diuerſa ab ea, quæ ex alieno pendet arbitrio, & tunc demum ſit, cùm quis ſub conditione alterius relicti ſibi viciſſim faciendi, alteri relinquit, veluti ſi teſtator dixerit: Si me hæredem reliqueris, te hæredem inſtituo; vel, Tibi lego, ſi mihi legaueris: vel ſi ad tertij perſonam referantur verba, vt, ſi Titius me hæredem inſtituerit, Sempronius mihi hæres eſto: nam ex Senatuſconſulto, diſpoſitiones huiuſmodi pro non ſcriptis habentur, quia captionem manifeſtam continent, & per eas alienam ſubſtantiam, & hæreditatem captare, & venari quis intendit: ac denique capeandæ mortis alterius votum præbetur, l. 1. ff. de his, quæ pro non ſcriptis habentur, leg. illæ autem, l. Clemens, §. finali, ff. de hæredibus inſtituendis, & cum Caſtellioneo eleganter docuit Cumanus in leg. captatorias, ff. de hæredibus inſtituendis, & in leg. 1. colum. penult. ff. de legatis 2. & tentauit Decius in l. captatorias, 2. col. C. de teſtamento militis. Sequuntur Socinus, & Ludouicus Luſitanus, qui retulit eum in l. vtrùm, §. cùm quidam, col. 4. ff. de rebus dubiis. Antonius Auguſtinus emendat. lib. 4. cap. 15. Corraſius Miſcellan. iuris lib. 5. cap. 13. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 5. fol. 785. vbi dicit, quòd vulgus Doctorum, captatorias inſtitutiones vocat, quæ conferuntur in alterius voluntatem, non aliâ vllâ, quàm bonarum literarum ignorantiâ, quâ omnes miſerè laborarunt. Deinde captare nihil aliud eſſe,[*] quàm artificio quodam, & dolo ipſas quaſi allicere, & ad vtilitatem noſtram contorquere, cauillíſque, & malitioſa interpretatione efficere, vt pro nobis facere videantur. Eandem ſententiam tenuerunt Antonius Coſtanus lib. 1. quæſtionum. cap. 7. Couarruuias in cap. cùm tibi, de teſtamentis, num. 2. Coſta ſelectarum interpret. lib. 1. cap. 21. num. 7. Samientus lib. 2. ſelectarum, cap. 4. num. 1. & cap. 6. in princ. & num. 35. in fine, & nullo ex his relato, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 33. num. 60. vbi num. 61. & ſeqq tribus modis limitat. Hyppolit. Riminaldus in conſ. 598. lib. 5. qui licèt eo loco, terminos hos captatoriæ diſpoſitionis, & eius, quæ in arbitrium, aut voluntatem alterius confertur, confundat: tamen ibidem, num. 20. rectè aduertit captatoriam diſpoſitionem propriè dici, provt ſuperiùs diximus. Surdus etiam deciſ. 98. num. 6. Et ita tenendum eſt, vt etiam aliquando in vna ex 260. Aſſertionibus, publicè defendimus, quidquid infiniti Authores terminos prædictos inuoluant, & captatoriam voluntatem vocent eam, quæ in alterius voluntatem, aut arbitrium confertur, quomodo confundunt, & malè intelligunt Gloſſa in dict. l. captatorias, C. de teſtamento militis, vbi Paulus num. 4. Bartolus, & communiter omnes in l. 1. ff. de legatis 2. vbi Petrus de Peralta num. 49. ſic defendit, & Neotericorum obiectionibus contendit ſatisfacere, & ibidem D. Anton, de Padilla num. 50. Rodericus Suarez in tractatu, de captatoria voluntate, Gregorius Lopez in l. 11. in Gloſſa magna, tit. 3. partita 6. Caualcanus in conſ. 107. num. 1. & in conſ. 108. num. 3. Decius in conſ. 494. num. 3. & ſeqq. Pariſius in conſ. 38. ex num. 45. lib. 3. Afflictis deciſ. 371. num. 5. Antonius Gomezius in l. 31. Tauri, num. 1. & ſeqq. & idem Velaſquez de Auendaño gloſ. vnica, num. 2. Menchaca de ſucceſſionum. creatione, lib. 1. §. 1. num. 19. & lib. 2. §. 17. num. 79. 80. & ſeqq. & de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 13. num. 16. 18. 20. & 24. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 3. Mieres de maioratu, part. 2. quæſt. 48. n. 8. Matienzus in l. 5. tit. 4. gloſ. 1. per totam, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & ibidem Azeuedius num. 15. Simon de Prætis de interpretatione vltimar. volunt. lib. 1. ſolut. 5. ex num. 4. fol. 26. Baconius declarationum. iuris lib. 4. declarat. 63. num. 4. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 42. cap. 17. num. 2. & in eodem errore fuerunt etiam Decianus in conſ. 68. per totum, vol. 4. maximè num. 34. vbi dixit, ſed malè quidem, captatoriam voluntatem eſſe, quando tota ſubſtantia teſtamenti collata eſt in meram voluntatem tertij, & in conſ. 2. num. 11. vol. 5. & in conſil. 88. num. 7. & num. 11. vol. 5. Petrus Surdus in conſil. 264. num. 5. & 6. & num. 22. & 23. lib. 2. Nec pro prædictis Authoribus facit textus in l. ca[*]ptatorias, 70. ff. de hæredibus inſtituendis, dum inquit, captatorias inſtitutiones dici eas, quarum conditio conditio confertur in ſecretum alienæ voluntatis verè enim ſatisfacit Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 5. fol. 785. & eo non relato, Couar. in dict. cap. cùm tibi, de teſtamentis, num. 2. dum dicunt, ſecretum alienæ voluntatis ideò vocari teſtamentum viuentis, quòd non ſolebant aperiri tabulæ niſi poſt mortem: ſic ex ſunt captatoriæ ſcripturæ, quæ in futurum conferuntur, non quæ in præteritum, vt acceptum beneficium rependant, l. illæ inſtitutiones, 71. ff. de hæredibus instituendis, per quem textum ſic adnotarunt omnes communiter, vt conſtat ex multis relatis ſuprà. Alexander in conſ. 81. col. 2. lib. 6. Decius in dict. l. captatorias, & in conſ. 362. Socinus iunior in conſ. 75. lib. 3. Cuiacius obſeruationum. lib. 16. cap. 11. qui rectè intelligit text.[*] in l. Clemens patronus, §. finali, ff. de hæredibus inſtituendis, dum dicit, inſtitutionem, de qua ibi, captatoriam non fuiſſe, proptereà quòd teſtator retulit ſe ad inſtitutionem præteritam, quamuis ad futuram teſtamenti recitationem reſpexerit. Nunc ex prædictis infertur ad nonnulla, & in primis[*] captatoriam voluntatem, nec fauore piæ cauſæ permitti; nam cùm in ea captio ac dolus quidam inſit, reprobáq; alienæ hæreditatis ambitio, vt facta hæredis inſtitutione, aut legato relicto, qui captat, propriam voluntatem mutet, nec pietatis intuitu permitti poterit, argumento textus in cap. ſuper eo, de vſuris: quod contra Communem rectè defendit Couar. in dict. cap. cùm tibi, de teſtamentis, num. 13. & tenuit etiam Decianus in conſ. 68. num. 34. volum. 4. & in conſ. 86. num. 6. & num. 26. vol. 5. quorum opinionem ſeruarem ego, ac veriſſimam crederem, obſeruatis nonnullis, quæ præmittere neceſſarium erit, nec ab aliquo Recentiorum ſic animaduertuntur, aut præmittuntur. Et ante alia, primò, præfatum dubium minimè de[*]ciſum, nec etiam aliquo modo tactum à Pontifice in d. cap. cùm tibi, de teſtamentis; quicquid contrà putent[*] nonnulli, ſed malè quidem, vtpote cùm ille textus non loquatur de captatoria voluntate, ſed de diſpoſitione, quæ in alterius arbitrium, aut voluntatem confertur: quæ diuerſa eſt, vt ſuperiùs dixi. Secundò, deceptos communiter Doctores, qui quæ[*]ſtionem ſuperiorem mouentes, vtrùm ſcilicet captatoria voluntas permittatur fauore piæ cauſæ, terminos præfatos confundunt, & Scribentium deciſiones allegant quæ non loquuntur de captatoria volũtate, ſed de diſpoſitione, quæ ab alieno pẽdet arbitrio; quod diuerſum eſt; ac ſeparatim in quæſtionem moueri debuit: aliud enim eſt quærere, an fauore piæ cauſæ vltima voluntas ab alieno poſſit arbitrio pendere; an, vt dixi, captatoria diſpoſitio permittatur? quod ex ſe patet apertè, nec ſic diſtinctè conſideratur ab aliis. Tertiò, præfatam reſolutionem Didaci Couar. (quæ[*] & Deciani, & aliorum eſt) temperandam, ac intelligendam, prove optimè, ac verè intellexit Sarmientus ſelectarum interpretationum. lib. 1. c. 4. num. 8. nec poſſe extra caſum ab eo conſideratum, captionem, aut dolum interuenire, provt ipſe explicat. Quartò, Recentiores nonnullos in hac materia ſcri[*]bentes in diſtinctè nimis, aut valdè generaliter in quæſtione ſuperiori loquutos, dum exiſtimarant, captatoriam voluntatem fauore piæ cauſæ, nullo modo redargui poſſe; nam imò redargueretur, ſi daretur caſus, quem conſiderauit Sarmientas: quod non animaduertũt, & ſic indiſtinctè malè tenuerunt Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, condidit, el primero, num. 8. verſ. Tertiò fallit. Padilla in l. 1. num. 50. ff. de legatis 2. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 33. num. 66. alios multos sciens conſultóque prætermitto. Quintò, captatoriam diſpoſitionem ſtatuto, lege, vel[*] conſuetudine poſſe permitti: quod contra Couar. & alios concludenti ratione probat Sarmient. ſelectarum lib. 2. dict. cap. 4. num. 9. Menchaca, qui eiuſdem Couar. fundamentis optimè ſatisfacit de ſucceſſionum creat. lib. 2. §. 17. num. 85. fol. 45. & de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 16. num. 16. vbi ſingularem rationem in propoſito adducit Padilla in l. 1. num. 52. ff. de legatis 2. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. inſtitutio, quæſt. 18. num. 9. adhuc tamen nullo iure permiſſam; nam in[*] primis iure ciuili, ex Senatuſconſulto, captatoria: diſ[*]poſitiones improbantur: quod certiſſimum eſt ex iuribus citatis ſuprà, atque vt indubitatum tradiderant omnes Scribentes communiter, Afflictis deciſ. 371. num. 5. Rodericus Suarez de captatoria voluntate, num. 6. Pariſius in conſ. 38. num. 66. & in conſ. 89. num. 45. lib. 3. Alciatus in conſ. 551. num. 2. Surdus in conſ. 264. ex num. 22. lib. 2. latiùs deciſi. 98. per totam, & deciſ. 68. num. 5. & 6. & deciſ. 53. num. 6. & num. 8. cum ſeqq. & num. 16. & 28. Decianus in conſ. 68. vol. 4. Hyppolit. Riminald. in conſil. 598. lib. 5. Anton. Gomez in. 31. Tauri, num. 1. Pe[*]ralta in rubrica, ff.de hæredibus inſtituendis, num. 73. & 76. ius verò Pontificium circa captatoriam voluntatem nihil diſpoſuit, ſed de alia, & diuerſa diſpoſitione, aut voluntate tractauit in dict. cap. cum tibi, de testam. vt conſtanter, ac veriſſimè quidem aſſeuerarunt ibidem Couar. num. 13. in princ. Sarmient. ſelectarum, lib. 2. dict. cap. 4. num. 8. & cap. 6. num. 35. in fine. Ius etiam Regium[*] nihil nouum induxit, nec antiquum alterauit, ſed ius commune quoad captatorias diſpoſitiones intactum, & illæſum reliquit; ſic, vt nec eas reprobauerit expreſsè, nec aliquo modo permiſerit: quod ex infinitis à me originaliter prælectis, ſolus Matienzus ſic animaduertit in l. 5. tit. 4. gloſ. 2. num. 1. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ; idque veriſſimum eſt ex verbis eiuſdem legis, quæ de alia & diuerſa voluntate loquitur, hoc eſt de ea, quæ in arbitrium, aut voluntatem, ſiue in electionem commiſſarij confertur, vt ex verbis ipſius conſtat apertè: remanent ergo in ſuo vigore, quæ de iure communi circa voluntatem huiuſmodi ſunt ſtatuta, quæ tamen, vt dixi, lege, ſtatuto, vel conſuetudine poſſent alterari, quicquid contrà defendat Surdus dict. deciſ. 53. ex num. 8. cui ſatisfieri poteſt ex dictis per Sarmientum, & Menchacam locis relatis ſuprà, num. 13. & vide d. Authorem ibidem, per totam deciſionem, vbi eraditè agit, an captatoria diſpoſitio conualeſcat per approbationem hæredis, & an pacto validari poſſit? & in aliis duabus deciſionibus relatis ſuprà num. 15. nonnulla tradit in hac materia vtilia. Sextò & vltimò, hæredis inſtitutionem, vel legatum[*] fauore piæ cauſæ, ab alieno arbitrio, vel à libera alterius cuiuſque voluntate poſſe pendere, & conſequenter hunc caſum ſeparandum ab eo, de quo ſuprà, an ſcilicet fauore piæ cauſæ, captatoria voluntas poſſit permitti: quos Doctores confundunt, nec certam, aut diſtinctam reſolutionem tradunt. Sic tamen tenendum eſt, vt etiam tenuerunt expreſſim Corneus, Alexand. & Iaſon in l. captatorias, C. de teſtamento militis, & ibidem Decius col penult. & cum multis Menchaca de ſucceſſionum creat. lib. 2. §. 17. num. 80. fol. 44. Graſſus receptarum ſententiarum, §. inſtitutio, quæſt. 18. n. 7. quid intel[*]ligit iuxta communem interpretationem textus in dict. cap. cùm tibi, de teſtamentis, de qua eſt latiùs videndus Conar. ibidem. num. 10. 11. & 12. Sarmientus ſelectarum, lib. 2. cap. 6. ex num. 35. vſque in finem capitis. D. Spino in ſpeculo, gloſ. 5. num. 10. & num. 25. nouiſſimè Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 5. cap. 57. & hactenùs de primo caſu, & de captatoria diſpoſitione. Nunc verò, & ſecundo loco conſtituęndum eſt, in[*]ſtitutionem illam; Quos Titius voluerit, hæredes inſtituo, vel aliter quocunque modo in alterius voluntatem collatam, captatoriam non eſſe, vt ſupra dixi; vitioſam tamen reputari, & à iure improbatam: quoniam ſatis conſtanter veteres decreuerunt, teſtamentorem iura ipſa per ſe firma eſſe oportere, non ex alieno arbitrio pendere, l illa inſtitutio, 32. ff. de hæredibus inſtituendis, l. 11. tit. 3. partita 6. leg. 29. tit. 9. eadem partita, vbi communiter omnes Scribentes ſic adnotarunt, Decius in conſ. 494. num. 6. Socinus in l. vtrùm, §. cùm quidam, in princ. vbi Ludouicus Luſitanus col. 3. ff. de rebus dubiis Pariſius in conſ. 38. num. 45. vol. 3. Ruinus in conſ. 21. n. 6. lib. 2. Menchaca de ſucceſſionum creat. lib. 2. §. 17. num. 79. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. inſtitutio, quæſt. 18. num. 1. & num. 3. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommſſis, art. 33. num. 52. fol. 301. & alij plures, quos in vnum congeſſi ſuprà, num. 4. Videamus nunc de ratione prædictorum; quare, in[*]quam, vltima teſtatoris diſpoſitio, aut voluntas ex alterius voluntate pendre non poſſit? Et plures rationes aſſignar ſolent in propoſito, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt Antonius Gomez, in l. 31. Tauri, num. 1. Menchaca dict. §. 17. num. 79. Guillelm. Benedictus, qui ſubtilem, & non inelegantem rationem adducit in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, condidit, el primero, num. 1. Simon de Prætis de interpretatione vltmarum voluntatum, lib. 1. ſolut. 5. num. 4. fol. 26. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 3. fol. 783. Sarmientus ſelectarum, lib. 2. cap. 6. num. 2. & 3. Petrus de Peralta in l. 1. ff. de legat. 2. num. 54. verſ redeundo ad præmiſſa. Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum; gloſ. 5. principali, num. 2. 3. 4. & ſeqq. Hyppolit. Riminald. in[*] conſ. 598. num. 3. num. 8. & num. 11. lib. 5. quo loco, & per totum conſilium latè, & eleganter tractat materiam huius Capitis, & plures rationes congerit ad textum in dict. l. illa inſtitutio; illa tamen verior eſt, ac communior, quòd cum teſtamentum ſit noſtræ voluntatis iuſta ſententia l. 1. ff. de teſtamentis, veteres decreuerunt ex alieno arbitrio pendet non poſſe: quoniam teſtamentum, quod ex alieno pendet arbitrio, propriè teſt amentum dici non poſſet, cùm non teſtatoris, ſed alterius voluntatem contineat, vt Connanus, Graſſus, & alij locis relati ſupra animaduertunt, & Duarenus ad titulum ff. de hæredibus instituendis, cap. 3. verſ. 6. Extenditur autem, & limitatur ſuperior reſolutio nonnullis modis provt extendunt, & limitant Graſſus dicta. §. inſtitutio, quæſt. 18. num. 3. & ſeqq. Peregrinus de fideicommiſſis, dict. art. 33. ex num. 52. vſque ad num. 60. quibus aliquid adjicere neceſſe non eſt. Dumtaxat præ[*]termitti non poteſt, de iure communi probaſſe nonnullos, licèt alij diſſentiant, valere inſtitutionem, cùm perſona hæredis non nominatur expreſſim, ſed electio certarum perſonarum committitur alteri; vt, Inſtituo vnum ex fratribus, aut conſanguineis, quem Titius elegerit, quia tunc non ſubſtantia inſtitutionis confertur in alterius arbitrium, ſed perſonæ electio: quod cum Pariſio, & aliis ſic reſoluit, & eſſe communem ſententiam profitetur Graſſus receptarum ſententiarum, dict. §. inſtitutio, quæſt. 18. num. 6. Hodie poſt deciſionem l. 31. Tauri, quæ eſt l. 5. tit. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, id procedere non poteſt, vtpote cùm teſtator certam omninò perſonam nominare debeat, quam præcisè tenetur commiſſarius hæredem inſtituere; nec ſufficit incertum de de certis nominare, ex quibus vnum eligat commiſſarius ipſe, ve rectè; & latiùs fundant Emmanuel Coſta in cap. ſi pater, de teſtam. in 6. in 1. part, verbo, pauperes, n. 6. Matienzus in dict. l. 5. tit. 4. gloſ. 2. n. 2. & 3. & ibidem Azeuedius num. 13. lib. 5. nouæ recopilationis, Velaſquez de Auendaño in l. 31. Tauri, gloſſa vnica, n. 30. Deinde prætermitti non poteſt aliud, ad quod in ter[*]minis nullus hactenus Scribentium animaduertit, videlicet ex dict. l. 31. Tauri, aliud dubium ſublatum, quod de iure communi cõtrouerſum erat, nec ſatis apertè deciſum; vtrùm, quemadmodum inſtitutio hæredis non poteſt de iure communi in alterius voluntatem relinqui, ſic nec in arbitrium alterius per verba arbitrij conferri poſſit? An verò contrà dicendum ſit, provt in legatis, & relictis particularibus diſtinguemus infrà? Et Caſtrenſis in l. captatorias, num. 2. C. de teſtamento mi[*]litis, idem putauit in inſtitutionibus, quod in legatis: & conſequenter inſtitutionem hæredis in arbitrium alterius validè conferri poſſe; & probarũt Alexander in conſilio 175. lib. 6. Caualcanus in conſ. 107. num. 1. Padilla in l. 1. ff. de legatis ſecundò, num. 2. tenuit etiam Accurſius in l. is qui hæres. in verbo, arbitrium, ff. de acquirenda hæreditate, & cum eo ſentiunt communiter Scribentes ibi, vt ante alios eruditè aduertit Petrus de Peralta referendus infrà, & pro hac parte, (quam ego olim in vna ex 260. Aſſertionibus ſecurè tuebar, ſed non ita maturè rem inſpiciebam, nec ad l. 31. Tauri inferebam) non mediocriter vrget, verè negari non poſſe, quin nulla lege expreſſum reperiatur, quòd inſtitutio hæredis in arbitrium alterius relinqui non poſſit, quamuis expreſſum fuerit, quòd in voluntatem alterius non[*] conferatur, nam in dicta l. illa inſtitutio, collatam fuiſſe inſtitutionem in liberam voluntatem, apertè demonſtrant illa verba: Quos Titius voluerit. Verba autem, quæ ſequuntur: Non ex alieno arbitrio pendere, coacta ratione, de libera voluntate intelligi debent, aut de libero arbitrio ad arbitrium boni viri non regulato; dixit enim Iureconſultus: illa inſtitutio, Quos Titius voluerit, ideò vitioſa eſt, quoniam alieno permiſſa est arbitrio. Tunc autem certum eſt, verbũ arbitrio, pro arbitrio libero ſumẽdum, cùm in arbitrio libero quęſtio propoſita fuiſſet ſubdit poſtmodùm rationem: Quoniam ſatis conſtanter veteres decreuerunt teſtamentorum iura, &c. Vbi etiam verbum arbitrium pariformiter ſumendum eſt, vt ad interrogata reſpondiſſe, atque rationem eorum reddidifſe Iureconſultum ipſum dicamus, iuxta textum in l. 10. §. qui interrogatus, ff. de interrogatoriis actionibus, l. 134. §. idem reſpondit plerumque ff. de verborum obligat, aliàs ratio illa diuerſa eſſet à quæſtione, quæ in principio propoſita fuit, quod credendum non eſt; & ſic ceſſat præcipuum fundamentum contrariæ partis.[*] Nec placet conſideratio Decij in conſ. 494. Quod ſuprà maturè, ante finem, quem ſequutus eſt Peralta in l. 1. ff. de legatis ſecundò, num. 53. in verſiculo, Sed meminit Decius, dum dicit verba illa, Non ex alieno arbitrio pendere, ideò adiecta vt arbitrium excluderent, nec dicere textum aliquid de voluntate, eo quòd illud erat expeditum; tollitur enim conſideratio hæc concludenti ratione; nam ſi id adeò expeditum eſſet, nec etiam neceſſe fuiſſet, vt diceret Iureconſultus in principio: Illa inſtitutio, Quos Titius voluerit, &c. Cùm ergo vellet Iureconſultus dubium diffinire, quod circa inſtitutionem in liberam alterius voluntatem collatam verſabatur, meritò in initio legis expreſſit, ac poſtmodùm Dicti rationem adduxit. Prætereà, & pro ſententia Caſtrenſis vrget, certum eſſe, inſtitutionem ſub conditione fieri poſſe, Si Titius in capitolium aſcenderit, l. ſi quis Sempronium, cum multis aliis, ff. de hæredibus inſtituendis: quo caſu liberum eſt Titio in capitolium nolle aſcendere, & facere, vt diſpoſitio corruat: ergo multò magis ſub conditione fieri poteſt, ſi Titius arbitratus fuerit: quo caſu non ita liberè relictũ eſt in poteſtate Titij, vt efficere poſſit, quòd diſpoſitio corruat, per textum in l. Thais, §. ſorore, ff. de[*] fideicommiſſariis libertatibus, per quem tollitur dubitatio Sarmienti, ſelectarum libro primo capit. 6. num. 4. ad finem; is enim in propoſita quæſtione ideò dubitauit de ſententia Caſtrenſis, quod durum ſibi videatur, vt ex alicuius arbitrio, totius teſtamenti vires, & inſtitutio, quæ caput eſt teſtamenti, debeant pendere; nam ſicut dixi, ex dubio fortunæ euentu poteſt pendere, appoſita conditione caſuali quacunque; cur etiam ex arbitrio boni viri pendere non poterit? provt pendet in caſu prædicto, l. ſi ſic, ff. de legatis primò, cùm illud ab initio certum ſit, vt ſtatim dicemus, & ita tenendum exiſti[*]mo, quamuis contrariam ſententiam poſt Baldum defendat Cumanus in dict. l. illa inſtitutio, ff. de hæredibus inſtituendis, Decius in dict. l. captatorias, num. 7. & in conſ. 494. ſub num. 5. Pariſius in conſ. 38. num. 69. lib. 3. Sarmientus dict. cap. 6. num. 4. per totum, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, articulo 33. num. 70. fol. 304. latiſſimè Peralta in d.l. 1. ff. de legatis ſecundò, num. 53. in verſicul. & non tantum vt eſt prædictum, vſque ad num. 55. vbi dicit, hanc opinionem probabiliorem eſſe, & pro ea inducit l. 11. tit. 3. partita 6. in verſ. aquel ſea mi heredero, & in verſiculo, ò eſtableciere, & in verſiculo, eſto es porque el eſtablecimiento, & l. 29. titul. 9. partita 6. Ego verò, vt dixi, Caſtrenſis ſententiam, inſpecto iure communi, probarem libentiùs, ſed ex dictis legibus Partitæ, facilè etiam mihi ſuaderem, contrariam opinionem magis probari, ſic, vt ipſæ leges ideò forſan factæ ſint, vt rem hanc iure communi non deciſam deci[*]derent, vel vt dubium, & altercationem Doctorum ſub mouerent: quod tamen hodie ceſſauit omninò poſt deciſionem l. 31. Tauri, quæ eſt l. tit. 4. lib. 5. nouæ Compilationis; ex illis enim certa forma deſcripta eſt, ac nec in arbitrium quidem, nec etiam in liberam voluntatem vltima diſpoſitio conferri poteſt, niſi perſonâ hæredis nominatim expreſſa, vt ibi dicitur.[*] Denique ex eiſdem legibus tollitur aliud dubium, & confirmatur apertà ſententia dicentium, lege, vel ſtatuto effici poſſe, vt extranea cuiuſque teſtatoris voluntas, alterius diſpoſitioni committi poſſit etiam liberè; quod cum Angelo, Socino, Alexandro, & Ripa, rectè probauit Couarru. in cap. cùm tibi, de teſtamentis, n. 13. verſicul in quo ſequor, tenent etiam Antonius Gomez. in l. 31. Tauri, num. 5. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. inſtitutio, quæſt. 18. num. 9. Menchaca, qui contrariæ partis fundamentis optimè ſatisfacit, de ſucceſſionum. creatione, lib. 1. §. 1. num. 19. lib. 2. §. 13. n. 20. & 24. Matienzus in l. 5. tit. 4. gloſſæ prima, num. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Ludouicus de Lana in conſilio de formula teſtamenti nuncupatiui, quod eſt iunctum reſponſo Ludouic. Zunt. pro vxore, num. 106. Et hactenus de inſtitutionibus, aut relictis vniuerſalibus, quę in liberam alterius voluntatem conferuntur, vel in arbitrium. Nunc verò & tertiò loco agendum eſt de legatis, aut relictis particularibus, quæ voluntati, aut arbitrio alterius committuntur. Et pro abſoluta, atque diſtincta explicatione conſtituere neceſſarium erit, quòd legata huiuſmodi, aut in voluntatem legatarij relinquuntur, aut in voluntatem grauati, aut alicuius tertij: & quidem primo caſu nonnullos caſus diſtinguit Bartol. in l. 1. n. 2. ff. de legatis ſecundo, In effectu tamen concludit, legatum[*] relictum in arbitrium, vel in voluntatem ipſius legatarij, validum eſſe. Ratio euidens eſt, nam cùm etiam abſque tali conditione ſit in eius facultate libera, an illud velit acceptare, vel nolit, nec inuito acquiratur, meritò ſic diſponi poteſt, vt in voluntatem eius, cui relinquitur, diſpoſitio conferatur, l. ſi ita legatum, §. illi ſi volet, ff. de legat. 1. l. ſi ita expreſſum, ff. de conditionibus & demonſtrationibus, & Bartolum ſequuntur communiter omnes, vt conſtat ex Peralta in dict. l. 1. num. 49. ad finem. Antonio Gomezio in dict. l. 31. Tauri, num. 3. verſiculo, in voluntatem verò. Sarmiento ſelectarum, lib. 2. cap. 6. num. 3. in fine. Couarruu. in dict. cap. cùm tibi, de teſtamentis, num. 6. Peregrino de fideicommiſſis, art. 35. n. 67. per totum, vbi declarat diſtinctionem Bartoli vbi ſuprà, hoc eſt, in dict. l. 1. ff. de legatis 52. d. num. 2. Cùm tamen legatum confertur in voluntatem legatarij, adiecta conditione, ſi velit, aut ſi voluerit, conditionale eſt,[*] neque ad hæredes tranſmittitur, niſi legatarius declaret ſe velle, quamuis aliàs conditio illa tacitè inſit in quolibet legato, nec tranſmiſſionem impediat: quod expreſſim probatur in d.l. ſi ita expreſſum, ff. de condit.[*] & demonſtrat. & notauit Bartolus in d.l. 1. num. 2. ibi: Aut dixit, ſi voluerit; & valet, ſi declaret ſe velle. Idem Bartolus in l. 3. num. 3. ff. de legatis 1. vbi reddit rationem, quam improbarunt ibi Ripa num. 33. & Marianus Socinus num. 42. nec concludit Gloſſa in dict. ſi ita expreſſum, verb. pertinere, nec etiam Gomezius in d.l. 31. Tauri, num. 3. idcircò vera ratio deſumi debet ex verbis eiuſdem legis, vbi Caius Iureconſultus dixit, legatum relictum Titio, ſi voluerit, non aliter ad hæredem legatarij pertinere, quàm ſi ipſe legatarius voluerit ad ſe pertinere & reddit rationem: Quia conditio perſonæ iniuncta videtur. Quaſi diceret, expreſſa conditione ſi voluerit, conditionem perſonæ iniunctam videri: & ideò facultatem agnoſcendi legatum, & declarandi an velit, perſonam legatarij non egredi, neque ad hæredes legatarij tranſire, argumento textus in l. in compromiſſis, ff. de receptis arbitris; ſecus tamen eſſe, quando conditio illa non exprimitur, ſed tacitè tantùm ineſt: tunc enim non reſtringitur ad perſonam legatarij, ſed in hæredem etiam tranſmittitur facultas acceptandi legatum, ſi legatarius non agnouerit, iuxta textum in l. ſi poſt, ff. quando dies legati cedat, quia perſonæ legatarij iniuncta non erat. Secundo verò caſu principali nonnullis modis diſtinguit Bartolus in d.l. 1. ff. de legatis 2. num. 3. per totum, ex quo certa deducitur reſolutio, legatum, vel fideicom[*]miſſium in meram hæredis voluntatem relinqui non poſſe, nec relictum valere; eſſet enim illuſoria iſt hæc diſpoſitio, quia ſaltem iuris præſumptione probabili, conditio vſquam non exſtitura, cùm ipſe hæres nunquam vellet legata ſoluere, l. ſenatus, §. legatum, ff. de legatis 1. l. fideicommiſſa, §. quanquam, ff. de legatis 3. in arbitrium tamen, vel arbitrio hæredis legatum relictum validum eſt: vt putà, ſi dictum fuerit: Si hæres exiſtimauerit, ſi putauerit, ſi arbitratus fuerit; vel, ſi hæredi videbitur, vt in d.l. fideicommiſſa, §. quanquam, l. ſi ſic, in princ. ff. de legatis 1. Per quæ iura ſic obſeruant cõmuniter omnes, vt teſtantur Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 17. num. 79. Antonius Gomez in l. 31. Tauri, num. 3. Petrus de Peralta in d.l. 1. ff. de legatis 2. num. 49. verſ. Primus eſt, vbi Padilla num. 3. Couarru. in dict. cap. cum tibi, de teſtamentis, num. 6. Sarmientus ſelectarum, lib. 2. cap. 6. n. 5. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 3. Emmanuel Coſta ſelectarum lib. 1. cap. 21. num. 7. & his non relatis, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 33. num. 65. per totum, fol. 302. & nouiſſimè Andreas Fachineus controuerſ. iuris lib. 5. cap. 58. & tunc ſiue hæres[*] ſit in mora arbitrandi, aut arbitrari nolit, ſiue aliter arbitretur, quàm bonus vir arbitraretur, legatum, ex boni viri arbitrio legatario debetur, vt docuit idem Bartolus in dict. l. 1. ff. de legatis 2. num. 3. in verſ. aut expreſſa re, vel quantitate, ibi: Ideò eſt neceſſe, &c. Quem ſequuntur communiter omnes, ex Alexandro ibidem n. 10. Socino in l. ſi quis arbitratu, num. 22. ff. de verbor. obligat. Coſta ſelectar. lib. 1. cap. 21. n. 4. Antonius Gomez in dict. l. 31. Tauri, n. 3. in princ. ibi: Imò eo etiam non arbitrante. Et nullo ex prædictis relato, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, dict. art. 33. num. 69. in finalibus verbis, ibi: Licèt ſecus in hærede, & confirmat apertè ſingularis lex partit. 29. tit. 9. partit. 6. quæ, cùm ponitur in hę[*]redis, quaſi boni viri arbitrio legatum, expreſsè vult legatum omninò deberi, niſi hæres iuſtam cauſam habeat contradicendi: corrigit verò ius commune in alio;[*] nam quando legatum confertur in voluntatem hæredis, non valere legatum de iure communi certum eſt, vt probaui ſuprà: & tamen per illam legem valet, quando in voluntatem hæredis confertur; ſed quando in voluntatem tertij, ius commune intactum remanet: valet ergo ex illa lege legatum ſub conditione relictum, ſi hæres voluerit, atque ex nutu hæredis omninò pendet; ſic vt in eius poteſtate poſitum ſit rem dare, vel non dare legatario: quod ſecus erat de iure communi, quia in initio legatum nullius momenti fuerat, vt eleganter, atque eruditè aduertit Emmanuel Coſta ſelectarum lib. 1. cap. 22. num. 8. fol. mihi, 246. Peralta etiam in l. 1. ff. de[*] legatis 2. num. 77. His addo, diſpoſitionem dict. l. partit. confirmatam videri hodie ex l. 31. Tauri, quæ eſt l. 5. tit. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ; per quas leges non obſcurè videtur diſponentibus permitti, in aliorum voluntatem legata, & diſpoſitiones particulares relinquere, vt ex illis obſeruat & ipſe Peralta in d.l. 1. num. 53. verſ. quia prædicta lex fori videtur hodie, & num. 51. in princ. & num. 78. & præſentit Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 13. num. 20. & 24. vnde & in hæredis voluntatem legatum relictum validum eſſe debet ex dictis legibus: quod verum puto, nec ab alio hactenus ſic eſt animaduerſum. Tertio tandem, & vltimo caſu vera reſolutio ſit, le[*]gatum, & fideicommiſſum in liberam, & abſolutam cuiuſque tertij voluntatem conferri non poſſe; vt, Lego Titio centum, ſi Sempronius voluerit; in arbitrium tamen Conferri poſſe, quod tunc ad arbitrium boni viri reducitur, l. 1. ff. de legatis 2. vbi gloſſa ordinaria, Bartolus num. 4. & communiter omnes ſecundùm Peraltam, num. 49. verſ. Secundus caſus, Padillam, num. 48. &. 49. textus optimus in l. ſi ſic, ff. de legatis 1. vbi in hunc modum ſcribitur: Si ſic legatum relictum ſit, ſi æſtimauerit hæres, ſi comprobauerit, ſi iuſtum putauerit; & legatum, & fideicommiſſium debebitur, quoniam quaſi viro bono potiùs ei commiſſum eſt, non in meram voluntatem hæredis collatum. l, fideicommiſſa, §. quanquam, ff. de legatis 3. & vbique Gloſſa ordinaria, ac cum ea Communis, vt teſtantur Iaſon in l. captatorias, num. 10. C. de teſtamento militis, Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, condit, el primero, num. 3. Menchaca de ſucceſſionum creatione lib. 2. §. 17. num. 79. Antonius Gomez in l. 31. Tauri, n. 3. Afflictus deciſ. 371. num. 5. & 6. Sarmientus ſelectarum lib. 1. cap. 6. num. 4. Couarruu. in cap. cùm tibi, de testamentis, n. 6. &. 7. Peregrinus de fideicommiſiſs, art. 33. num. 68. & 69. fol. 303. Decianus in conſ. 68. num. 15. & 18. & 30. vol. 4. & in conſ. 88. n. 3. vol. 5. late Hyppolit. Riminald, in conſil. 598. maximè num. 32. lib. 5. Et ita tenendum eſt, quicquid Ludouicus Luſitanus, &; alij contra exiſtimauerint, credentes, le[*]gatum poſſe conferri in voluntatem liberam alterius, quàm hæredis, tametſi inſtitutio hæredis non poſſit in alterius voluntatem ita liberam conferri; quos referunt, & latiùs diſputant Coſta ſelectarum lib. 1. cap. 21. n. 7. verſ. tertia eſt ſpecies, & num. 28. & verſ. & ſeqq. Sarmientus ſelectarum lib. 2. cap. 6. num. 28. verſ. ſed contra iſtam opinionem, qui duo nec communi ſententiæ accedunt,[*] nec etiam ſuperiorem opinionem probant omninò; in ea potiùs ſententia ſunt, vt exiſtiment, Modeſtinum Iureconſultum in l. nonnunquam, ff. de conditionibus, & demonſtrationibus, & Vlpianum in l. 1. ff. de legatis 2. contrarios exiſtere in hoc, an legatum in aliena voluntate poni poſſit; nec poſſe eorum opiniones in concordiam reduci, eo quòd ſint omninò contrariæ; diſſentiunt tamen in alio, quòd Emmanuel Coſta Vlpiani ſententiam probauit: Sarmientus verò opinioni Modeſtini magis adhæret. Ego verò, vt dixi, libentiùs affirmo, à communi ſententia recedendũ non eſſe, quæ faciliùs defendi poteſt, quàm hæc, quæ Ludouico nouiter placuit, vt cum iudicio firmauit Couar. in dict. capit. cùm tibi, de teſtamentis, num. 8. & quàm altera ſuperiorum Authorum, quæ nec vera eſt, nec probari poteſt ex verbis Vlpiani in dict. l. 1. ff. de legatis 2. reiectis enim eorun[*]dem Authorum, hoc eſt, Coſtæ, & Sarmienti interpretationibus, & aliis nonnullis, quas adducunt communiter Scribentes ibidem, & Peralta num. 48. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 3. Cuiacius lib. 2. obſeruationum. cap. 2. Robertus ſententiarum, lib. 2. cap. 11. ſecurè, & conſtanter crediderim, Vlpiani mentem in ea lege eiuſmodi fuiſſe, vt conditiones has, ſi Titius voluerit, aut ſi Titius in capitolium aſcenderit, dumtaxat æquiparare voluerit quoad ſignificandi modum: quaſi diceret, legatum regulariter in alterius voluntatem conferri non poſſe, quandoque tamen accidere, vt conferatur, vt cùm alicui legatur ſub condictione, ſi Titius in capitolium aſcenderit: quo caſu, quamuis non expreſſim in voluntate Titij poſitum eſt, an aſcendere velit, nec-ne, & conſequenter an debeatur, vel non debeatur legatum, ſicut in alio caſu, cùm expreſsè cauetur, ſi Titius voluerit; & ſic quoad voluntatem teſtatoris nihil intereſt, ſi Titius in capitolium aſcenderit, mihi legetur, an ſi voluerit; quoniam vtroque caſu voluntatem, aut factum Titij exſpectari voluit teſtator; intereſt tamen quoad validitatem, & effectam legati, cuius repectu æquiparatio non fit per Vlpianum; conſtat enim, diuerſiſſimas eſſe conditiones, vt dicit textus in dict. l. nonnunquam, ff. de condit. & demonſtrat. atque elegantiſſimè explicauit Cumanus in dict. l. 1. ff. de legatis 2. & in l. is qui hæres, ff. de acquirenda hæreditate; & probauit Socinus in l. ſi quis arbitratu, num. 20. ff. de verbor, obligat. Luſitani verò ſententiam relatam ſuprà num. 41. improbauit etiam Fachineus controu. iur. lib. 5. cap. 58. Deinde Neotericorum ſententia nec etiam probatur[*] per textum in l. ſenatus, §. legatum, ff. de legatis 1. quippe, cùm ea lex iuxta communem, & veram ſententiam intellecta, probet dumtaxat, legatum in alienam voluntatem, ſcilicet legatarij poni poſſe, quæ aliena dicitur reſpectu hæredis, vt obſeruant Gloſſa ordinaria, & communiter Doctores ibi. Couarru. in dict. cap. cùm tibi, de teſtament, num. 8. ad finem, Antonius Gomez in l. 31. Tauri, num. 3. Petrus de Peralta in dict. l. 1. ff. de legatis 1. num. 50. qui num. 59. à princ. ſingularem reddit, ac veram quidem diſcriminis rationem, quare legatum in liberam cuiuſque alterius voluntatem conferri non poſſit, & in arbitrium poſſit, vt ibi videri poterit. Pro[*] nunc, dixiſſe ſufficiat, prædictam differentiam procedere etiam poſt legem Partitæ, 29. tit. 9. partita 6. vt ſic de iure illo Partitarum, legatum in liberam alterius voluntatem conferri non poſſit ſicut nec de iure communi conferri poterat; enim verò ex lege illa dumtaxat validatur legatum in hæredis voluntatem relictum, vt dixi ſuprà num. 38. legatum verò in cuiuſque alterius voluntatem collatum, iuris communis diſpoſitioni relinquitur, quod eſt notandum. Hodie tamen poſt deciſionem[*] l. 31. Tauri, quæ eſt l. 5. tit. 4. lib. nouæ collectionis Regiæ, validum erit legatum eiuſmodi; quippe, cùm illæ leges teſtatoribus permittere videantur, in aliorum voluntate legata, & particulares quaſcunque diſpoſitiones relinquere, vt dicebam ſuprà n. 39. vbi retuli Peraltam ſic expreſsè dicentem in dict. l. 1. ff. de legatis 2. num. 51. in princ. & num. 53. verſiculo, quia prædicta lex fori, & num. 78. & Menchacam de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 13. num. 20. & 24. & conſequenter ex dictis legibus immutatum erit tam ius commune, quàm Partitarum ius, vt in alterius voluntatem relicta particularia conferri poſſint, ex eiſdem Authoribus, atque etiam probaſſe videntur Matienzus in l. 5. tit. 4. gloſſa 1. num. 4. lib. 2. nouæ collectionis Regiæ, Padilla in dict. l. 1. ff. de legatis 2. num. 53. aliter tamen intelligit, & contrarium directè tenet Antonius Gomezius (ad quem nullus aduertit) in dict l. 31. Tauri, num. 4. in verſiculo, Ex quibus infero. Sed verum non credo; tum quia, nimis reſtringit earum legum deciſones, tum etiam, quia iuxta declarationem Gomezij, nihil nouum continerent illæ leges, quod non eſt credibile, & menti, atque verbis earum multùm repugnat, vt dicetur ſtatim. Deinde & quarto loco conſtituendum eſt, ſilẽtio prę[*]termitti non poſſe vnum quod eſt neceſſariú, & in praxi cõtingens, nec aliqua lege huius Regni expreſsè decisũ, communi tamen Doctorum interpretatione receptum, legatum, inquam, certæ quantitatis, aut certæ ſpeciei relictum alicui, ſi Titius arbitratus fuerit, non eſſe purum, ſed conditionale. ac per cõſequens Titio non arbitrante, vel arbitrari nolente, aut in mora arbitrandi exiſtente, legatum corruere, ſicut defectu conditionis cuiuſlibet: quod in ſpecie notarunt Bartolus num. 9. Alexander ſub num. 10. Paulus num. 6. & Alciatus num. 9. in dicta l. 1. ff. de legatis 2. idem Bartolus in l. ſi quis arbitratu, num. 3. ff. de verborum obligationibus, vbi communem ſententiam profitetur Iaſon num. 18. Coſta ſelectarum, lib. 1. cap. 21. num. 1. & cap. 22. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſiis, art. 33. num. 69. fol. 304. latiùs Peraltar in dicta l. 1. ff. de legat. 2. ex num. 5. in verſ. Prima eſt, vſque ad num. 11. Sed contrariam ſententiam; imò tale legatum non[*] eſſe conditionale in ſpecie propoſita, ſed potiùs purũ, & cõſequenter Titio non arbitrãte, aut arbitrari nolente, non corruere legatum, ſed ad arbitrium boni viri recurrendũ eſſe poſt Accurſ. in l. is qui hæres, in verbo, arbitriũ, ff. de acquirenda hæreditate, defendunt Cumanus ibi, & in dict. l. 1. ff. de legat. 2. num. 7. Socinus in dict. l. ſi quis arbitratu, num. 20. & num. 22. de verborum obligat. Franc. de Zaba in dicto cap. cum tibi, de teſtamentis, verſ. quæro an legatum, & ita fuiſſe iudicatum dicit Afflictis deciſione 371. n. 5. verſ. Secundo caſu, ſentit Menchaca de ſucceſſionum. creat, lib. 2. §. 17. num. 79. expreſſim firmat Antonius Gomezius in dict. leg. 31. Tauri, num. 3. in principio, ibi: Imò etiam non arbitrante, &c. Ego verò, vt meam ſententiam interponam, ſequen[*]tia conſtituere neceſſarium duxi. In primis, legatum arbitrio, vel ad arbitrium alicuius relictum, aut ſic conceptum, ſi arbitratus fuerit, conditionale non eſſe, vt Cumanus, & Socinus rectè docuerunt, ſed potiùs purum; idque per textum in dicta l. 1. ff. de legatis 2. in 2. part. dum dicit, in legato boni viri arbitrio collato, non ineſſe conditionem, & legatum, quod in arbitrium alterius confertur, ad arbitriũ boni viri reducendum regulariter ex ſua natura, & probat apertè textus ſingularis in d.l. ſi ſic ff. de legatis 1. ibi: Quoniam quaſi viro bono potiùs et commiſſium eſt. Et ita intelligit expreſsè Menchaca dicto §. 17. num. 79. ergo conditionale non eſt: quod patet apertius; nam arbitrium boni viri ab initio certum eſt, quia ab initio conſtare poteſt, an legatarius dignus ſit, aut benemeritus, vel non: condicionalis verò diſpoſitio ex futuro pendet euentu, nec aliquid certum ab initio continet; ergo certitudo talis, quæ ab initio conſideratur, efficere debet diſpoſitionem puram, quamuis adhuc non appareat, l. reſpiciendum, ff. ſi certum petatur. Deinde conſtituo, legatum arbitrio, vel ad arbi[*]trium hæredis relictum, illo non arbitrante, vel arbitrati nolente, non corruere, quia quaſi boni viri arbitrio relictum cenſetur, ac per conſequens ipſo hærede non arbitrante, vel arbitrari nolente, ad arbitrium boni viri recurrendum eſſe; quod in hærede admiſit Bartolus in dicta l. 1. ff. de legatis 2. num. 9. quamuis in alio Tertio contra tenuerit, vt aduertit Coſta ſelectarum lib. 1. c. 22. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 33. num. 69. & dixi ſuprà, num. 36. Ex lege autem Partitæ 29. tit. 9. partita 6. in tali caſu hæres contradicere non poteſt. ſed arbitrari tenetur, niſi contradicendi iuſtam causam habeat; quod dumtaxat dixit lex illa: debet tamen ex diſpoſitione iuris communis ſuppleri, vt ſi hæres non habeat iuſtã contradicendi cauſam, & arbitrari noluerit, vel iniuſtè arbitretur, ad arbitritũ boni viri recurrendum ſit, quod eſt notandum. Prætereà conſtituo, idem quod in hærede, in commiſſario obſeruandum, vt ſcilicet legatum certæ quantitatis, vel certæ ſpeciei ad arbitrarium commiſſarij à teſtatore nominati relictum, validum eſſe debeat, etiam commiſſario non arbitrante, aut arbitrari nolente, ſiue tranſacto termino teſtamentariis præfixo ex l. 33. Tauri, quæ eſt lex 7. tit. 4. lib. 5. nouæ collationis Regiæ, intelligendo in hunc modum, quòd, vel tranſacto termino, perinde habebitur, ac ſi commiſſarius arbitratus fuiſſet, ad effectum vt legatario præſtetur legatum ex dictis legibus, vel ſaltem ad arbitrium boni viri recurrendam erit, vt declaret, an legatarius ſit dignus, & benemeritus, vel non; ne alioquin commiſſarij negligentia noceat legatario, ac teſtatoris voluntatis maneat defraudata, quæ modis omnibus adimpleri debet, ex vulgatis iuris principiis, & multis congeſtis per Manticam de coniecturis vltimar. volunt. lib. 12. tit. 4. num. 8. lib. 3. tit. 3. num. 5. Denique idem obſeruandum eſſe reſpectu alterius cuiuſque tertij, in ſpecie propoſita, vt ſcilicet ad arbitrium etiam boni viri recurrendum ſit, nec legatum corruere debeat eo arbitrari nolente, aut iniquè arbitrante, prove verè aſſeuerarunt nonnulli Authores relati ſuprà, num. 48. Quorum ſententia probatur primò ex his, quæ in propoſito adducit Petrus de Peralta in dicta in. ff. de legat. 2. num. 34. 35. & 36. Secundò, per textum in l. vltima, §. ſed & ſi quis, C. communia de legatis, ſupponendo, quòd in caſu illius textus, ſubſtantia legati commiſſa fuit alterius arbitrio, vt aduertit Bartolus im l. ſi quis arbitratu, num. 5. ff. de verborum obligat. quem ſequuntur communiter omnes ſecundùm Socinum. ibi, num. 19. verſ. in gloſſa, quicquid aliter intelligat Iaſon ibidem, num. 16. Tertiò, nam, vt dixi, legatum ſic relictum, ad arbitrium boni viri relatum cenſetur, per textum in dicta l. ſi ſic, ff. de legat. 1. in l. Thais, §. ſorore, ff. de fideicommiſſariis libertatibus, l. fideicommiſſa, §. quanquam, ff. de legatis 3. nec perſonæ: tertij tantùm iniungitur; & ſic illo non arbitrante recurrendum erit ad arbitrium boni viri, argumento textus, à contrario ſenſu in dicta l. ſi quis arbitratu, & in l. in compromiſſis, ff. de receptis arbitris, & in l. finali, C. de contrahenda emptione. Et hactenùs de his, quæ, vt videbis Lector, nullus anteà, ita diſtinctè explicauit, nec abſque maximo labore ſic recenſeri potuiſſent. Nunc verò, & quinto loco conſtituendum eſt, om[*]nia quæ hucuſque diximus, eo caſu intelligenda procedere, quo habitanda diſpoſitionis in alterius voluntatem confertur, (quæ de iure conferri non poteſt) verò. quando qualitas, vel acceſſorium, hoc eſt perſonarum electio, vel declaratio tantùm; id namque in alterius voluntatem conferri iure ipſo permiſſum eſt, l. cùm quidam, l. vnum ex familia, ff. de legat. 2. l. vtrùm, §. cùm quidam, ff. de rebus dubiis. Ex quibus ſic adnotarunt ſæpiſſimè Doctores in mille locis, & poſt eos, Pariſius in conſ. 38. ferè per totum, lib. 3. Rota in Nouis, deciſ. 542. num. 8. lib. 1. Antonius Gomez. tom. 1. variarum, cap. 12. n. 48. & in l. 31. Tauri, num. 4. Molina de Hiſp. primogen. lib. 2. cap. 4. num. 3. Mieres de maioratu. part. 2. quæſt. 48. num. 3. Simon de Prætis de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. ſolut. 5. num. 5. fol. 27. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 33. num. 57. Matienzus in l. 5. tit. 4. gloſ. 2. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Alios infini[*]tos ſciens, conſultóque prætermitto, referam tamen Roderici Suarez ad explicationem prædictorum ſingularia quædam, ac in propoſito notanda quidem verba; is enim in tract. de captatoria voluntate, ex num. 14. in fine, verſ. concluſiuè, ſic ſcribit: Concluſiuè autem, ex prædictis habes, quòd involuntate diſpoſitoria non poteſt committi in tertium, ſed per modum electionis, ſeu declarationis, ſic; ſed ne decipiaris credens, quòd ſimpliciter per viam declarationis, ſeu electionis poſſit committi inſtitutio in voluntatem tertij, ſed debes ſic intelligere, vbi ſola electio, ſeu declaratio perſonarum committitur tertio, ita quòd principalis diſpoſitio, & eius ſubſtantia à teſtatore facta eſt: ita quòd commiſſario non eligente, nec declarante, nihilominùs diſpoſitio, & inſtitutio, remaneat firma, vt in caſu l. cum quidam, l. ſi quis Titio, ff. de legatis ſecundò, & dict. l. vnum ex familia; quia vtrùm ſit dandum, vel ne, non cõmittitur in voluntatẽ alterius, ſed quid dandum, vel diſtribuendum ſit inter certos de incertis: & ſic intelliguntur iura anteà allegata; nam ſi diſpoſitio ſubstantialis committitur in voluntatem alterius, ſcilicet vtrùm ſit dandum, vel ne, etiam ſi per modum electionis, ſeu declarationis, captatoria eſt, & reprobata, quia in effectu, eodem modo confertur in voluntatem tertij, per hæc verba: Instituo hæredes eos quos volueris, ſeu quos elegeris, &c. Hoc præmiſſo, intrat nunc dubium, vtrùm melio[*]randi aliquem ex filiis, vel nepotibus facultas poſſit à parentibus involuntatem alterius committi? Et quidem, cùm pater dicit: Melioro vnum ex filiis meis, quem vxor, vel commiſſarius eligerit: certum eſt tam iure communi quàm Regio dispoſitionem validam eſſe: quoniam tunc; ſubſtantia diſpoſitionis non confertur in voluntatem vxoris, vel commiſſarij, ſed tantùm qualitas quædam, hoc eſt, electio perſonæ de certis: quod fieri poteſt, vt ſuprà dixi, & in terminis cum Antonio Gomezio, Palatios Rubios, Couar. & Tello Ferdinandez, ſic reſoluit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 2. quæſt. 42. num. 2. & vltra eum, idem tenuit Mieres de maioratu, part. 2. quæſt. 48. num. 3. & pro certo ſupponit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 5. & ſeqq. & in pulchro caſu notauit Peralta (ad quem nullus Scribentium omnium animaduertit) in l. 1. 1. ff. delegatis 2. num. 11. fol. 13. vbi dicit, quòd ſi teſtator meliorauit vnum ex fi[*]liis, non deſignata melioratione, neque qualitatiuè, neque quantitatiuè, ſed eo dumtaxat dicto, quòd meliorabat vnum ex filiis, arbitrio, vel ad arbitrium Seij, vel in eo, quod Seius fuiſſet arbitratus, valebit melioratio, quia tali caſu non ſuſpenditur diſpoſitionis ſubſtantia, ſed ſolùm declaratio, & executio ipſiuis: tamen priùs deber fieri executio, & declaratio quantitatis, quàm melioratio per malioratum peti valeat, vt idem Author latiùs probauit ibi, & num. præced. Erit tamen differen[*]tia inter hos duos caſus in eo quòd in primo caſu, ſi is, cui electio commiſſa eſt, eligere, aut nominare noluerit, omnes filij ad meliorationem æqualiter admittentur, l. vnum ex familia, §. rogo, vbi eleganter Peralta num. 14. & ſeq. ff. de legat. 2. l. cùm quidam, eodem titulo Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 41. Mieres de Maioratu, 2. part. quæſt. 48. num. 13. vbi merito dubitauit de ſententia Gregorij Lopez, quem ibi refert. In ſecundo vero caſu, Seio non arbitrante, aut arbitrari nolente, ad arbitrium boni viri recurrendum erit, vt is arbitretur, quis, qualiſve filius meliorationem magis mereatur, dignuſve magis ſit, ex his, quæ num. præced. adnotauimus, vel ſaltem nullo arbitrari volente, aut omnibus filiis æqualiter dignis exiſtentibus, æqualis ſucceſſio inter eos dabitur, vt in primo caſu diximus: quæ eſt ſingularis, & noua conſideratio, & apertè probatur ex dictis ſuprà n. 49. & 50. Et hæc ſit in propoſito dubio meliorationis, prima concluſio, ſiue caſus primus deciſus. Secundus caſus ſit, quando pater non dixit ſe melio[*]rare vnum ex filiis, quem vxor, vel alius elegerit, ſed in hunc modum dixerit: Concedo facultatem; vel, do poteſtatem vxori meæ, vel alicui alteri, meliorandi vnum, vel duos ex filiis, vel nepotibus meis. Et dubium facit, quoniam in tali ſpecie ſubſtantia diſpoſitionis commiſſa videtur in voluntatem alterius; vnde valere non debet diſpoſitio, ex his, quæ diximus ſuprà, num. 51. quod in terminis etiam poſt deciſionem l. 31. Tauri, verum credit, & conſtanter defendit Tellus Ferdinandez in eadem l. 31. num. 2. per totum, maximè ad finem, in verſ. ſin autem eſſet data facultas, vbi in hoc caſu loquitur, & num. 7. per totum, mouetur ex eo dumtaxat, aut principaliter prædictus Author, quòd in caſu propoſito negari non poſſit, quin ſubſtantia diſpoſitionis fuerit commiſſa, & non executio, & inde interpretatur verba dict. l. 31. ſed violenter quidem, & diuinatoriè, vt Recentiores ſtatim referendi animaduertunt. Idcircò contrariam ſententiam in hac quæſtione vi[*]detur tenuiſſe idem Tellus in l. 32. Tauri, num. 4. & expreſſim probatum Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. in 1. part. in verbo, pauperes, num. 7. Matienzus in l. 5. tit. 4. gloſ. 5. per totam, & ibidem Azeuedius num. 12. & 13. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Velaſquez de Auendaño in dict. l. 31. Tauri, gloſ. vnica, num. 5. per totum. Ioannes Guttierrez, qui latiùs, & cæteris expedictùs loquitur, practicarum lib. 2. quæſt. 41. per totam, mouetur in primis, auia idem eſt dicere: Melioro; vel, concedo facultatem meliorandi: quod iudicio meo verum non eſt; nam in primo caſu adeſt voluntas & diſpoſitio teſtatoris expreſſa ad meliorandum, dixit enim ipſe teſtator ſe meliorare, & electionem tantùm, aut declarationem commiſit: in ſecundo verò caſu totum negotium commiſit voluntati alterius, ad quam ſe referens, nihil diſpoſuit, nec dixit ſe meliorare, vt in caſu præcedenti expreſſit: vnde negari non poteſt, inter hos duos caſus maximam, & apertam differentiam eſſe. Secundo mouetur ex verbis dictæ l. 31. Tauri, vbi ad inſtituendum hæredem requiritur, quòd in commiſſione exprimatur nomen hæredis inſtituendi; ad meliorationem autem faciendam, & cætera in ea lege contenta, tantùm requirit lex, quod ſignetur, ad quid datur mandatum, vel commiſſio, & verè hoc negari non poteſt; ſunt enim expreſſa verba illius legis, aliter tamen debent expendi, vt fortiùs adſtringant, vt ſtatim dicetur. Inquit tandem, & tertiò loco Ioannes Guttierrez, non obſtare vnicum fundamentum contrariæ; partis, quia reſpondet in quæſtione prædicta, non committi ſubſtantiam diſpoſitionis in voluntatem tertij, ſed executionem tantùm, hoc eſt, electionem perſonæ incertæ de certis, & hoc modo intellectâ lege illâ 31. Tauri, non corrigit ius commune, ſed declarat illud, ac nihil addit, vt ipſe Guttierrez putat, & tenet etiam Antonius Gomezius (quem ad id nullus refert) in eadem l. Tauri, num. 4. in verſ. ex quibus infero, & eſt de mente ſuperiorum, qui ſemper pro certo ſupponunt, in caſu propoſito executionem ſolam, & non ſubſtantiam diſpoſitionis committi. Ego verò, vt ſententiam meam interponam in quæ[*]ſtione prædicta, nonnulla præmittere neceſſarium duxi, quæ veriſſima puto, nec ab aliquo hactenus ſic fuerunt excogitata. In primis, inter hos duos caſus, Melioro vnum ex filiis meis, quem vxor, vel alius elegerit; aut, Concedo facultatem, vel, Do poteſtatem vxori meæ, vel alicui alteri, meliorandi vnum ex filiis meis, manifeſtam differentiam eſſe, vt num. præcedenti dicebam, in principio. Secundò, quod etiam ibi dixi, in hoc ſecundo caſu negari non poſſe, quin ſubſtantia diſpoſitionis commiſſa fuerit in voluntatem tertij; tum quia nullum verbum eſt voluntatis teſtatoris diſpoſitiuum, ſed totum hoc voluntati, & diſpoſitioni alterius committitur; tum etiam, quia nihil intereſt, dicat teſtator: Si vxor mea voluerit, melioret vnum ex filiis, an dicat, Concedo facultatem vxori mea meliorandi vnum ex filiis, quoniam vtroque caſu ſubſtantia diſpoſitionis, alterius voluntati committitur, nec in effectu aut in ipſa ſubſtantia aliquod diſcrimen eſt, tantum in conceptu verborum diſcrimen dari poteſt, quod attendi non debet, ex l. 2. in fine, C. communia de legat. Tertiò, præfatam opinionem Ioannis Guttierrez, & Sequacium veram eſſe, aliam verò Telli Ferdinandez relatam ſuprà, num. 56. dict. l. 31. Tauri, contrariam; in eo autem Ioannem Guttierrez, & relatos ab eo deceptos, quòd ſpeciem quæſtionis proponunt, in qua ſubſtantia diſpoſitionis voluntati alterius committitur, vt ſupra. dixi: ac poſtmodùm executionem tantùm commiſſam contendunt, item dict. l. 31. Tauri, diſpoſitionem adeò, ſed malè quidem, reſtringunt, vt ſibi perſuadeant, ius dumtaxat commune declarari per illam; in quo etiam manifeſtè labuntur: quippe, cùm legem illam vltrò magis progredi, & iuri communi aliquid addere, verius multò ſit, vt ſtatim dicetur. Quartò ex verbis dict. l. 31. Tauri, præfatum dubium[*] ita expreſſim, & apertè deciſum, vt diſputationi, aut dubitationi locus eſſe non debuerit, quòd ſi cogitatione inſiſtas, atque attentè verba perſpicias, negare non poteris, dicitur enim: En eſta manera, el poder para hazer heredero, nombrando el que da el poder por ſu nombre a quien manda que el comiſario haga heredero, y en quanto a las otras, hoc eſt, meliorationẽ, exhæredationẽ, ſubſtitutiones, & alia, de quibus, ibi, Señolando para que le da poder: y en tal caſo el comiſario pueda hazer lo que eſpecialmente el que le dio el poder ſeñalo y no mando, y no mas. Vides ex his verbis, teſtatoris poteſtatẽ tantúm reſtringi quoad inſtitutionẽ, aut nominationẽ hæredis, videlicet vt teneatur in cõmiſſione exprimere nomen hæredis inſtituendi; in cæteris verò rebus liberæ eiuſdem voluntati totum relinquitur, vt quicquid velit, dando commiſſionẽ, efficiat, vt conſtat ibi: Y en quanto a las otras coſas ſeñalando para que le da poder. Sed in quæſtione propoſita ſignat, & expreſſim dicit, quòd concedit facultatem, vt meliorationem facere poſſit commiſſarius; ergo licite poterit teſtator eo modo efficere, ac commiſſarius implere, quamuis abſque commiſſione non poſſet, ex eadem lege quæ tantum ſtatuit hoc, vt in aliis rebus vltra inſtitutionem hæredis detur, vel non detur commiſſio, ne fiat fraus: idque prouidere contendit lex illa,[*] vt conſtat ex præfatione ipſus, quæ cauſam finalem diſpoſitionis oſtendit, & mentem condentis declarat, vt per textum in l. final, ff. de hæredibus inſtituendis, dixerunt Doctores in mille locis, & multis exornant Iacobus Philippus Ponius in conſ. 125. num. 10, lib. 2. Villalobos communium opinionum. litera, P.n. 344. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 1. & quinque ſeqq. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 43. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. ex num. 40. Menochius lib. 6. præſumpt. 2. Sed tunc fraus non contingit, ſi impleatur id, quod à teſtatore expreſſum eſt, ſed potiùs impleri vult lex illa; ergo malè retorquetur ipſa, vt aliud ſignificet, quàm quod verbis exprimitur. Nec eſt omninò reſolutio hæc authoritate, vel Authore aliquo deſtituta, imò confirmari poteſt ex ſententia eorum, quos adduxi ſuprà, num. 39. & num. 46. qui aper[*]tè præſentiunt ex dict. l. 31. Tauri, diſpoſitionem poſſe in alterius voluntatem conferri, & non eundo per alias ambages, in terminis eiuſdem l. Regiæ. 31. quòd legata, ac etiam aliæ diſpoſitiones particulares quæcunque, ex legibus Tauri, in voluntatem alterius validè conferantur, ſecurè & concludenter probat Peralta in locis rela[*]tis ſuprà, num. 39. & 46. ad quem nullus Scribentium omnium animaduertit. Sed melioratio Tertij, & Quinti, eſt legatum, aut ſaltem prælegatum, & quota pars bonorum, non hæreditatis, ſecundùm Suarez in l. quoniam tn prioribus, 7. quæſti. l. Regiæ, pagina 208. cum ſeqq. Azeuedium in l. 5. tit. 4. num. 12. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Gomez de Leon in cen. informat, facto 5. num. 8. vbi in idem refert Seguram, & Montal. & dicam infrà, cap. an vnico filio melioratio tertij fieri poſſit? num. 12. & 31. Ergo meliorandi poteſtas etiam in voluntatem alterius conferri poterit ex lege illa, quæ tantùm contenta eſt cum hoc, quòd in commiſſione exprimatur, ad quid facultas detur; eo autem expreſſo, vltra inſtitutionem hæredis quodcunque committi permittit, vt ſuprà vidimus. Tertius & vltimus caſus ſit, cùm meliorare, vel non[*] meliorare in voluntate vxoris, vel commiſſarij ita liberè poſitum eſt, vt nihil diſponere, aut exprimere toſtator voluerit ſed dumtaxat dixerit, quòd ſi velit vxor, vel commiſſarius melioret, aut meliorare poſſit vnum ex filiis teſtatoris ipſius, aut ex tertia bonorum ſubſtantia, ſi velit, in aliquem ex filiis Primogenium inſtituat. Et in hoc caſu (quem Scribentium omnium huius Regni nullus tetigit) idem dicendum eſt, quod in præcedenti, videlicet, diſpoſitionem valere, ac commiſſarium virtute commiſſionis, Primogenium inſtituere poſſe, vel ad meliorationem aliquem ex filiis eligere. Quod probatur primò ex verbis dict. l. 31. Tauri, quæ in hoc cauillari non poſſunt; probant enim expreſſim, vltra inſtitutionem hæredis, quodcunque committi poſſe etiam liberè, vt ſuprà diximus. Secundò probatur hæc ſententia, & reſolutione Petri de Peralta relata ſuprà, & ſæpe hoc c. repetita, quæ hunc caſum decidit apertè, & æqualirer comprehendit ſicut præcedentem; ſic vt maiori comprobatione non indigeat. Tertiò ex reſolutione eorum Authorum quos adduxi ſuprà, num. 57. ij enim in caſu ſuperiori commiſſionem eo modo conceptam validam eſſe defendunt; & tamen in eo ſubſtantiam diſpoſitionis commiſſam, ſicut in hoc, nec differentiam reddi poſſe euidenter probauimus, quamuis ipſi (ſed malè quidem, vt dixi) ſolam executionem datam contendant. Nec vrget in contrarium Roderici Suarez au[*]thoritas relata ſuprà, num. 52. quippe, cum ipſe loquatur in terminis iuris communis, non in terminis d.l. 31. Tauri, in quibus ſi dicat aliquis eundem loquutum, negari non poteſt manifeſtè deceptum, ex his, quæ hactenùs diximus: prætereà loquitur in inſtitutione, in qua diuerſa ratio militat de iure communi, vt dicebam ſuprà num. 20. ac de iure Regio ſeruari debet diſpoſitio dict. l. 31. Tauri. Et hucuſque de his egiſſe ſufficiat, quæ noua quidem ſunt, & notanda, quia nullibi reperientur ita explicata. CAPVT VII. Pater meliorans filium, aut deſcendentem alium in tertiò bonorum ſuorum, ſi in vocationibus, grauaminibus, aut ſubſtitutionibus non ſeruauerit ordinem, & formam, quæ in l. 27. Tauri ſtatuitur, vtrùm melioratio in totum corruere debeat, an verò reducenda ſit ad ordinem, & formam in ea lege præſcriptam? vbi nonnullis ab Authore nouiter adnotatis, Scribentium huius Regni ſententia profertur, & vltra eos duo caſus principales conſiderantur, quibus propoſitum dubium & verè, & dilucidè magis, quàm antea erat, remanet explicatum; ac denique in ea materia, an actus, qui non valet vt agitur, valere debeat omni meliori modo, quo poſſit? quando vtile per inutile vitietur, vel non vitietur, nonnulla dicuntur, & res iſta latiſſimè explicata proponitur remiſſiuè. SVMMARIVM. -  1 Pater meliorans filium, aut deſcendentem alium in tertio bonorum ſuorum, ſi non ſeruauerit in grauaminibus, ſubſtitutionibus, aut vocationibus ordinem, & formam, quæ in l. 27. Tauri, ſtatuitur, vtrum melioratio in totum corruere debeat, an verò reducenda ſit ad ordinem, & formam in ea lege præſcriptam? & num. ſeq. per totum caput. -  2 Ordo vocationum. & ſubſtitutionum. qui in l. 27. Tauri, quoad meliorationem tertij præſcribitur, præciſus eſt, & ſubſtantialis, & ad vnguem obſeruari debet; ſic, vt nullo modo præuerti poſſit, nec alterari. -  3 Authores huius Regni quamplures, et ſi vnanimiter obſeruauerint ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri, præcisè obſeruari debere, nec præuerti poſſe; non tamen attingunt, quid inde fieri debeat, ſi contingat, ordinem illum à meliorante præuerti. -  4 In melioratione Tertij, deſcendentes primo ſubſtituendi ſunt, & his deficientibus, aſcendentes, & ſtatim tranſuerſales; ita quod dum adfuerint deſcendentes, & aſcendentes, ſiue maſculi, ſiue fœminæ, tranſuerſales non admittantur, nec poſſint vocari, & dum adſunt tranſuerſales, ſimiliter extranei nec admitti, nec vocari debeant. -  5 Gomez. Arias, Tellum Ferdinandez, & Velaſquez de Auendaño in quæſtione præcipua huius Capitis nihil dixiſſe, nec etiam aliquid præſentire, quo in propoſito, aliqua reſolutio deduci poſſit. -  6 Pater meliorans in tertiò, vocando, aut ſubſtituendo vnum ex deſcendentibus, non poteſt alios ex deſcendentibus dimittere & tranſitum facere ad collaterales, aut extraneos, ſed antequam ad collaterales deueniat, debet priùs omnes deſcendentes ſubſtituere, nec ſufficit vnicum tantum deſcendentem ſubſtituiſſe. -  7 Alphonſum de Azeuedo in quæſtione propoſita ſuprà, num. 1. nullum verbum loquutum. -  8 Velaſquez de Auendaño, & Alphonſum de Azeuedo lapſos in explicatione verborum quorundam Telli Ferdinandez, & iniustè carpere eum, provt hoc num. & ſeq. adnotatur. -  9 Telli Ferdinandez in l. 27. Tauri, num. 5. mentem eam fuiſſe, vt probare voluerit, quòd cùm melioratio fit à parente filio, vel deſcendenti, ſufficit vnum vel duos deſcendentes ſubſtituere; nec omnes ſubſtituere neceſſarium ſit; non tamen quòd vnum vel duos deſcendentes ſubſtituendo, ad collaterales deueniri poſſit, aliis deſcendentibus omiſſis. -  10 Parentes, qui filio furioſo, vel mente capto, exemplariter ſubſtituunt, deficientibus liberis mente capti, tenentur illi ſubſtituere alios eiuſdem, poſſunt tamen vnum vel certos, vel omnes ſubſtituere. -  11 Alphonſum de Azeuedo minùs bene gloriari, ſe attingere nonum dubium, & per neminem tactum, provt nouè, & verè hoc num. adnotatur. -  12 Ayoræ, Anguli, & Ioannis Guttierrez in quæſtione agitata ſuprà, ex num. 1. ſenentia refertur. -  13 Anguli in eadem quæstione, loquendi modum nimis perplexum eſſe, aut ſaltem improprium & obſcurum, provt hoc numero nouè, & verè oſtenditur per Authorem. -  14 Meliorans in tertio bonorum ſuorum aliquem filium, aut deſcendentẽ alium, ſiue in teſtamẽto, ſiue in contractu inter viuos, ſi iure perpetui vinculi, aut Maioratus, meliorationẽ poſſideri voluerit, & in ſubstitutionibus, ſubmiſſionibus, aut vocationibus, l. 27. Tauri ordinem non ſeruauerit, ſed alterauerit illum, diſpoſitio non vitiabitur, imò potiùs valebit; vocationes tamen ad ordinem, & formam eius legis reduci debebunt, ita vt m perpetuum valitura ſit melioratio, ordine tamen à lege præſcripto ſuccedendum erit, & num. ſeq. -  15 Maioratûs bona, ſui naturâ perpetuò debent inter omnes, qui ſucceſſuri ſunt, conſeruari. -  16 Et ſic etiam iuris diſpoſitio inter eos ſeruanda erit, non obſtante vocatione illius, quem præpoſterè nominauit teſtator, quæ haberi debet pro non ſcripta, & loco illius ſuccedere debet nominatio, & vocatio facta à lege. -  17 Teſtator, qui meliorationem Tertij, iure perpetui vinculi, aut Maioratus poſſideri voluit, tamet ſi in vocationibus ordinem legis præuerterit, cenſendus eſt voluiſſe facere omnes ſubſtitutiones ad ipſam perpetuitatem inducendam neceſſarias, & ſine quibus bona ipſa perpetuo, iure Maioratûs conſeruari non poſſent, et ſi aliter non expreſſerit: & in definitis vocationibus, vtiliter, & iuxta formam legis factiis, ſucceſſio ad eos deuenire debet, qui ex lege vocantur, & ſine quibus Maioratus perpetuò conſeruari non poteſt. -  18 Idque ex præſumpta, & coniecturata mente teſtatoris ipſius, qui credendus non eſt voluiſſe facere inutilem diſpoſitionem; imò illam ſuſtineri eo modo, quo poſſit, & perpetuitatem inducat. -  19 Actus, qui non valet vt agitur, an valere debeat omni meliori modo, quo poſſet? latiſſimè tractatum remiſſiuè, & hac de re Aquilinius, & Gallinius commendati. -  20 Actus, qui non valet vt agitur ſemper valere debet omni meliori modo, quo fieri poſſet, quando apparet de voluntate diſponentis. -  21 Idque procedere non ſolùm in claris, ſed etiam, cùm in dubio ſumus; tunc enim actus, qui non valet vt agitur, valere debet in dubio, omni meliori modo, quo geri potuit, quia non præſumitur quis facere actum fruſtratorium, neque eligere viam, per quam impugnet iudicium ſuum. -  22 Et in ambiguis id accipimus, quo res, de qua agitur, in tuto ſit. -  23 Actus valet omni meliori modo quo poteſt, quando apparet ex coniecturis diſponentem voluiſſe, valere actum omni meliore modo, quo poſſet. -  24 Et de voluntate diſponentis apparere euidenter in caſu propoſito ſuprà, ex num. 14. -  25 Meliorationum tertij bonorum ſuorum, ſi iure Maioratus poſſideri non expreſſit, nec voluit teſtator, ſed tantùm reſtitutionis grauamen appoſuit, aut inter aliquas perſonas ſubſtitutiones fecit, quoad eas tantùm, in quibus dict. l. 27. Tauri, ordo fuit omiſſus, vitiabitur diſpoſitio, & rata manebit quoad reliquas, quæ ſecundùm ordinem vocatæ fuerunt, ita vt in vltimo, qui à teſtatore vtiliter, & ſecundùm formam legis nominatus eſt, bona maneant libera, & diuiſibilia, & ab onere reſtitutionis immunia. -  26 Subſtitutio vtiliter, & ſecundùm formam legis facta, non debet per inutilem vitiari. -  27 Vtile per inutile non vitiari in his, quæ ſeparationem recipiunt. -  28 Idem eſſe in perſonis. -  29 Et in teſtamentis. -  30 Vtile per inutile quando vitietur, vel non vitietur? plenè explicatum remiſſiuè. -  31 Anguli declaratio in propoſito præcedentium probatur. CIrca l. 28. Tauri, quæ hodie eſt l. 11. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, ſingularis occurrit, & in praxi vtiliſſima quæſtio, nec per aliquem adhuc ex Scribentibus omnibus huius Regni plenè, vt arbitror, aut abſolutè explicata, an ſi pater melio[*]rans filium, aut deſcendentem alium in Tertiò bonorum ſuorum, in vocationibus, grauaminibus, aut ſubſtitutionibus non ſeruauerit ordinem, & formam, quæ in ea lege ſtatuitur, corruere debeat melioratio in totum, an verò reducenda ſit ad ordinem, & formam in eadem lege præſcriptam? Atque vt radicitus diſceptationem hanc aſſumam, ante alia conſtituo, quòd ordo vocationum & ſubſtitutionum, qui in dicta l. 27. Tauri,[*] quoad meliorationem tertij præſcribitur, præciſus eſt, & ſubſtantialis, & ad vnguem obſeruari debet, ſic, vt nullo modo præuerti poſſit, nec alterari; quod vnanimiter probarunt omnes, qui ad dictas leges Regias commentaria ediderunt: inter quos ſic adnotarunt Palacios Rubios num. 50. Gomez. Arias num. 18. Caſtillio num. 36. Tellus Ferdinandez num. 12. & num. 17. & Velaſquez de Auendaño gloſ. 2. num. 1. in dict. l. 27. Tauri, Matienzus in dict. l.n. tit. 6. gloſ. 9. in princ. & gloſ. 11. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & Azeuedius ibidem, n. 38. & num. 43. Couarruu. in cap. Rainaldus, de testamentis, §. 2. num. 4. verſ. Sextum, Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 2. n. 11. & c. 11. n. 12. Mieres de maioratu, in initio 1. part. num. 11. circa finem. & 2. part. quæſt. 6. num. 25. Angulus ad leges meliorationum, dict. l. 11. gloſ. 7. num. 1. fol. mihi, 219. Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quæſt. 52. Verumenimuerò, quamuis præfati Au[*]thores vnanimiter obſeruari, ordinem & formam dict. l. 27. Tauri præcisè obſeruari debere, nec præuerti poſſe; non tamen attingunt, quid inde fieri debeat, ſi contingat, ordinem illum à meliorante præuerti: præ[*]tereà, quòd in melioratione tertij deſcendentes primo ſubſtituendi ſint, & iis deficientibus, aſcendẽntes, & ſtatim tranſuerſales, ita quòd dum adfuerint deſcendentes, & aſcendẽtes ſiue maſculi. ſiue fœminæ, tranſuerſales non admittantur, nec poſſint vocari; & dum adſunt tranſuerſales, ſimiliter extranei nec admitti, nec vocari debeant, rectiſſimè tenuerunt Gomez. Arias num. 59. Tellus Ferdinandez commendans num. 17. & Velaſquez de Auendaño gloſ. 2. num. 10. in fine, in dicta leg. 27. Tauri, Mieres de maioratu, 2. part. quæſt. 6. n. 52. Sed ſi prædi[*]ctus ordo obſeruatus non fuerit, an ſuſtineri poſſit melioratio ſaltem quoad eos, in quibus ordo ſeruatus eſt, (de quo nunc quærimus) nullatenus declarant, nec aliquid dicunt, aut præſentiunt, quo, in propoſito dubio, aliqua reſolutio deduci poſſit. Similiter etiam, quòd pater meliorans in tertiò, vo[*]cando, aut ſubſtituendo vnum ex deſcendentibus, non poſſit alios ex deſcendentibus dimittere, & tranſitum facere ad collaterales, aut extraneos, ſed antequam ad collaterales deueniat, quòd debeat priùs omnes deſcendentem ſubſtituere, nec ſufficiat vnicum tantum deſcendentem ſubſtituiſſe. rectè defendunt Velaſquez de Auendaño in dict. l. 27. Tauri, Gloſ. 2. num. 10. Azeuedius, qui[*] in quæſtione propoſita ſuprà, num. 1. nullum verbum loquitur in dict. l. tit. 6. lib. 5. num. 38. & 39. & Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quæſt. 53. num. 4. Deinde (quod obiter, neceſſariò tamen adnotandum[*] erit) Velaſquez de Auendaño, & Alphonſ. de Azeuedo in locis relat is ſuprà, manifeſto errore labuntur, quatenus in caſu præcedenti arbitrantur contrarium tenuiſſe Tellum Ferdinandez ibi num. 5. & minùs benè Telli ſententiam ſequutum fuiſſe Matienzum in dict. l. 11. tit. 6. lib. 5. Gloſ. 4. num. 3. Sed verè prædicti Authoris mentem non percipiunt, & iniuſtè carpunt illum; quippe[*] cùm Telli mens ea fuerit, vt probare voluerit, quòd cùm melioratio fit à parente filio, vel deſcendenti, ſufficit, vnum vel duos deſcendentes ſubſtituere, nec omnes ſubſtituere neceſſarium eſt; non tamen, quòd vnum vel duos deſcendentes ſubſtituendo, ad collaterales deueniri poſſit, aliis deſcendentibus omiſſis: id enim eſſet contra apertam deciſonem d.l. 27. Tauri, vbi n. 17. id expreſſim adnotauit Tellus, vt ſuprà dictũ eſt, & in ſpecie cõſtituit, omnes deſcendentes & aſcendentes legitimos vocandos eſſe, & ſubſtituendos, antequam collaterales vocari, aut ſubſtitui poſſint: quod adeò certum eſt, atque indubitatum ex illa lege. vt nequaquam vir doctus de eo dubitare potuerit; alius igitur eſt eiuſdem ſenſus vt ſcilicet vnum vel duos deſcendentes ſubſtituere ſufficiat, cùm melioratio fit à parente; vt conſtat ex ſummario dicti num. 5. nec omnes ſubſtituere neceſſarium ſit, non tamen quòd vnum vel duos ſubſtituendo, ſic ſit ſatisfactum legi vt aliis deſcendentibus omiſſis, ad collaterales deueniri poſſit, idque expedictùs conſtare poteſt, eodem Aut hore prælecto loco, & num. ſuperiùs præcitatis, vbi in hunc modum quærit; ſed eſto, quòd ſubſtitutionem teneatur facere inter deſcendentes, an omnes debeant ſubſtitui, vel vnus; & in hoc expeditum eſt, ſubſtitutionem poſſe fieri vni ex pluribus, probátque Aſſumptum ex l. 18. 19. & 20. in eiſdem legibus Tauri, & l. humanitatis, C. de impuberum, vbi parentes, qui filio furioſo, vel[*] mente capto exemplariter ſubſtituunt, deficientibus liberis mente capti, tenentur illi ſubſtituere alios fratres eiuſdem, poſſunt tamen vnum vel certos, vel omnes ſubſtituere, vti ex illa lege tradiderunt cõmuniter Gloſſa, & omnes Doctores ibi. Antonius Gomez, tom. 1. variarum cap. 6. num. 6. verſ. Quod tamen notabiliter, & iſte, vt credo, eſt verus ſenſus Telli Ferdinandez, provt rectiùs percipit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quæſt. 53. num. 4. Denique notandum erit, Alphonſum de Azeuedo in[*] dict. l. 11. titul. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ num. 37. & 38. minùs bene gloriari ſe attingere nouum dubium, & per neminem tactum, an pater meliorans in tertio, vocando vnum ex deſcendentibus, poſſit alios deſcendentes dimittere, & tranſitum facere ad collaterales, & extraneos, & quòd ipſe nouè tenet hanc opinionẽ, ſcilicet quòd de vno in alterum debet fieri ſubſtitutio, & in fauorem omnium apponi grauamen, antequam tranſitus fiat ad propinquos, & extraneos; id enim nouum non eſt, ſed apene deciſum in dict. l. Tauri, & expreſsè adnotatum per Tellum Ferdinandez in dict. l. 27. Tauri, num. 17. dum dicit, tranſuerſales legitimos non poſſe vocari niſi in defectum omnium deſcendentium. Vides igitur ex omnibus Authoribus relatis ſuprà, ad quæſtionem principalem huius Capitis nihil certum poſſe deduci; tamen non deſunt alij, qui quæſtionem attingant: horum primus Ayora in tractatu, de partitionibus, 2. part. cap. 43. per totum, dicit, quòd ſi pater me[*]liorans in tertiò bonorum ſuorum, aliquem ex filiis ſuis, ordinem, & formam dictæ: legis non ſeruauerit, ſed in grauaminibus, vinculis, ſubmiſſionibus, aut ſubſtitutionibus à ſe factis prætulerit extraneum ſuis deſcendentibus, aſcendentibus, vel aliis conſanguineis, non valebit quod in contrarium factum fuerit, ſed tantum quod legitimè factum apparebit, vſque ad eam perſonam excluſiue, quæ inutiliter & contra legem ſubſtituta fuerit; & ſic annullabitur quod aliter factum erit, non verò irritabitur, quod legitimè fuerit factum, hoc eſt, melioratio ipſa; & ſic remanebit libera, & diuiſibilis inter hæredes vltimi poſſeſſoris, ad quem vſque potuit fieri ſubſtitutio, & apponi grauamen: quam ſententiam tenet etiam, ſed Ayoram non refert Angulus ad leges meliorat. l. 11. gloſ. 15. num. 1. & 2. fol. 238. qui indiſtinctè tradit ad ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri, reducendas eſſe vocationes, vt melioratio valeat; & reddit rationem, quia faciens meliorationem, non potuit efficere, quin leges in ſuo teſtamento locum haberent, niſi teſtator proceſſerit, annullando actum, ſi contra ſuum ordinem attentetur; tunc enim diſpoſitio redditur inutilis, cùm nec teſtator acquieſcat legi, nec lex teſtatori: & ſequitur Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. q. 51. n. 15. 16. & 17. vbi nonnulla adducit contra hanc reſolutionem, & illis optimè ſatisfacit, ac denique in hac opinione perſiſtit. Interim tamen, dum ad meam ſententiam propo[*]nendam accedo, aduerto ad duo. In primis, Anguli rationem non omnino concludere, imò forſan eâ attentâ, dici poſſet contrarium, meliorationem, inquam, in totum corruere, idque ex his, quæ Doctores obſeruarunt communiter, in l. nemo poteſt, ff. de legatis 1. Deinde & ſecundo, eundem Angulum, ideò abſque aliqua nota prætermitti non poſſe, quòd cùm primùm firmiter crediderit ipſe in caſu prædicto meliorationem debere valere, ſaltem quoad eos, qui legitimè ſunt vocati, in quo ſenſu accipit cum Ioannes Guttierrez vbi ſuprà, idque coacta ratione firmandum eſt ex ratione ab eodem Angulo adducta, quòd vtile per inutile vitiari non debet ſecundùm iuris regulas; malè quidem ſtatuit poſteà. quòd cõtratius ordo teſtatoris non annullabitur in totum, ſed ad ordinem eius legis reduci debebit: quoniã verba prædicta perplexa ſunt, & nimis obſcura; ſi enim tantùm ſuſtinetur melioratio quoad eos, qui legitimè ſunt vocati, & non quoad alios, qui præpoſterè, & cõtra illius legis formam vocãtur, dici non poteſt, contrarium ordinem teſtatoris ad huius legis ordinem reducendum eſſe; ſic enim denotatur apertè inter omnes valituram eſſe meliorationem, reducendas tamen eſſe vocationes ad ordinem dict. l. 27. Tauri, ſed dici debuiſſet, contrarium ordinem teſtatoris in ſubſtitutionibus tertij non annullari in totum, ſed valere dumtaxat quoad ſubſtitutiones, aut vocationes iuxta ordinem factas: ſubſtitutiones igitur, quæ ſecundùm formam, & ordinem factæ ſunt à principio, & tantùm valituræ ex ſententia dictorum Authorum, quòd adordinem eius legis reducantur, dicere, perplexus nimis, aut ſaltem improprius, & obſcurus loquendi modus eſt. Nihilominus tamen ſuperiori opinioni, tametſi præ[*]dictorum Authorum authoritate fultae, ego in totum non acquieſcentem, ſed pro vera resolutione diſtinguendum exiſtimarem. Primò, quòd ſi is qui fecit meliorationem, ſiue in teſtamento, ſiue in contractu inter viuos, hoc nihil intereſt, iure perpetui vinculi, aut Maioratus meliorationem poſſideri voluerit; ſic, vt primogenium, aut vinculum perpetuò duraturum inſtituat, & in ſubſtitutionibus, ſubmiſſionibus, aut vocationibus, l. 27. Tauri, ordinem non ſeruauerit, ſed alterauerit illum: tunc in ea ſpecie diſpoſitio non vitiabitur; imò potiùs valebit, vocationes tamen ad ordinem, & formam eius legis reduci debebunt, & in hoc caſu obtineri non poteſt ſuperiorum Authorum opinio: quippe cùm valeat melioratio in perpetuum quoad omnes, reduci tamen debet ad ordinem præſcriptum in dict. l. 27. Tauri, ipſi autem (ſed malè quidem) indiſtinctè tradiderunt, quoad eos tantùm valere meliorationem, qui ordine, & forma dictæ legis vocati erant, & in vltimo eorum extingui debere; & ad ſic dicendum principaliter moueor ex ſequentibus. Primò, nam cùm ex natura diſpoſitionis, & Maio[*]ratus, bona perpetuò debeant inter omnes de familia teſtatoris, aut inter eos, qui ſucceſſuri ſunt, conſeruari, vt latiſſimè probant Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. per totum, Mieres de maioratu, 4. part. q. 29. Burgos de Paz iunior, ciuilium, quæſt. 2. Velaſquez de Auendaño in l. 27. Tauri, gloſ. 1. num. 12. ſeruanda[*] etiam eſt inter eos iuris diſpoſitio, non obſtante vocatione illius, quem præpoſterè nominauit teſtator, quæ haberi debet pro non ſcripta; & loco illius ſuccedere debet nominatio, & vocatio facta à lege, ſic, vt extinctis his, qui ritè, & iuxta legis formam nominati ſunt, Maioratus ſucceſſio deuenire debeat non ad eos, qui contra eiuſdem legis formam nominati fuerint, ſed ad proximiores non nominatos, & eos qui ordine dict. l. Tauri, in proximiori gradu ſunt, argumento textus in l. cum quidam, & in l. cum ita legatur, §. in fideicommiſſo, ff. de legatis 2. & eorum, quæ in ſingulari caſu cum Imola, & Felino conſiderauit Rochus de Curte de iure patronatus, verbo, honorificum, num. 5. & in Maioratu loquens Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. dict. cap. 4. num. 17. Secundò moueor, nam cùm teſtator ipſe melioratio[*]nem iure perpetui fideicommiſſi, aut Maioratûs poſſideri voluerit, tametſi in vocationibus ordinem legis Regiæ præuerterit, cenſendus eſt voluiſſe facere omnes ſubſtituiiones ad ipſam perpetuitatem inducendam neceſſarias, & ſine quibus bona ipſa conſeruari non poſſent perpetuo, iute Maioratûs, etſi aliter non expreſſerit, aut eo modo, quo ſuccedi perpetuò non poſſet, & in definitis vocationibus vtiliter factis ſucceſſio ad eos deuenire debet, qui ex lege vocantur, & in quibus iuxta voluntatem teſtatoris, Maioratus poterit conſeruari perpetuò, ex his, quæ ſcripſerunt Socinus in conſ. 57. num. 3. lib. 3. Pariſius in conſ. 72. num. 81. & 85. lib. 4. atque ex[*] præſumpta, & coniecturata mente teſtatoris ipſius, qui credendus non eſt voluiſſe facere inutilem diſpoſitionem; imò illam ſuſtineri eo modo, quo poſſit, & perpetuitatem inducat, ex Ruino in conſ. 72. num. 74. vol. 2. Curtio iuniore in conſ. 115. num. 7. latiùs probat Mantica de coniectaris vlt. volunt. lib. 3. tit. 2. ex num. 10. Camillus Gallinius de verborum ſìgnificatione, lib. 9. cap. 36. per totum: quo loco eruditè tractat theoricam, aut quæſtionem illam ſatis controuerſam, multíſque caſibus, aut diſtinctionibus inuolutam: an ſcilicet actus, qui non[*] valet vt agitur, valere debeat omni meliori modo quo poſſet; Bartoli, & aliorum Antiquorum, Tornielli etiam, Bologneti, & Recentiorum traditiones recenſet, & tandem nonnulla conſtituit, quæ & vera ſunt, & vrgent pro reſolutione prædicta, ac etiam conueniunt his, quæ in propoſito latiſſimè poſt alios quamplures ſcripſit Ioan. Marc. Aquilinus in l. 1. §. ſi quis ita, ex num. 58. vſque ad n. 113. ff. de verb. obligat. vbi vide omninò, & ibidem Alciatus, & alij permulti. Baconius declarationum. iuris, lib. 5. declarator. 69. ex num. 8. In primis, quòd[*] actus, qui non valet vt agitur, ſemper valere debet omni meliori modo, quo fieri poſſet, quando apparet de voluntate diſponentis: idque procedere non ſolùm cùm in claris ſumus, vt ipſe Camillus probat ibidem, ex[*] num. 10. cum ſeqq. ſed etiam cùm in dubio verſamur; tunc enim actus, qui non valet vt agitur, valere debet in dubio omni meliori modo, quo geri potuit, quia non præſumitur quis facere actum fruſtratorium; neque eligere viam, per quam impugnet iudicium ſuum, l. 3. ff. de militari teſtamento, l. hæc ſtipulatio, §. Diuus, ff. vt legatorum, ſeu fideicommiſſorum nomine caueatur. Et in[*] ambiguis id accipimus, quo res de qua agitur, in tuto ſit, l. quoties la ſegunda, ff. de verb, obligat l. quoties, ff. de regulis iuris, & latiùs probat ipſe Camillius ex num. 33. cum ſeqq. deinde num. 52. & ſeqq. rectè etiam conſtituit,[*] quòd actus valet omni meliori modo quo poteſt, quando apparet ex coniecturis, diſponentem voluiſſe, valere actum omni meliori modo, quo poſſet; ſed in caſu præ[*]dicto conſtat apertè, teſtatorem voluiſſe facere perpetuum vinculum, aut Maioratum perpetuum, illúmque inter eos, qui de familia ſua eſſent, perpetuò durare: ergo ex quo id voluit expreſsè, videtur etiam & neceſſariò voluiſſe aliud, ſine quo id ſubſiſtere non poſſet, nec principalis intentio effectum ſortiti, nempe vt ſi vocationes à ſe factæ, provt expreſſæ fuerunt, ſeruari non poſſent, ad eum modum reducerentur, iuxta quem voluntas ſeruari poſſet, ac in tuto maneret: quod adeò veriſimile eſt, & menti diſponentis conforme, vt nullo in caſu fortiùs vrgere poſſit doctrina ſuperior, quòd actus valeat omni meliori modo, & c. quando ex coniecturis de voluntate diſponentis apparet. Secundo conſtituo, quòd ſi meliorationem Tertij bo[*]norum ſuorum, iure Maioratus poſſideri non expreſſit, nec voluit teſtator, ſed tantùm reſtitutionis grauamen appoſuit, aut inter aliquas perſonas ſubſtitutiones fecit, quoad eas tantum, in quibus dict. l. 27. Tauri, ordo fuit omiſſus, vitiabitur diſpoſitio, & rata manebit quoad reliquas, quæ ſecundùm ordinem vocatæ fuerunt; itavt in vltimo, qui à teſtatore vtiliter, & ſecundùm formam legis nominatus eſt, bona maneant libera, & diuiſibilia, & ab onere reſtitutionis immunia, argumento textus in l. qui solidum, §. prædium, ff. de legatis 2. cum aliis adductis per Molinam de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 1. Mieres de maioratu, 4. part. quæſt. 29. num. 1. & in terminis huius caſus loquuti ſunt Ayora, Angulus, & Ioannes Guttierrez, quorum mentionem fecimus ſuprà, num. 12. Et pro hac parte vltra ea, quæ adducit Guttierrez dict. quæſt. 51. num. 16. & 17. illud mihi concludens eſſe videtur, quòd cùm in hac ſpecie vniuſcuiuſque perſonæ diuerſa ſit ſubſtitutio, aut vocatio, vt argumento l. cohæredi, §. qui diſcretas, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. obſeruarunt Rodericus Iuarez in l. quoniam in prioribus, 8. quæſt, in declaratione legis Regiæ, num. 6. C. de inofficioſo teſtamento Tellus Ferdinandez in l. 27. Tauri, num. 2. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. c. 1. num. 17. Mieres de maioratu, 2. part. quæſt. 10. num. 4. Ioannes Guttierrez practiarum, lib. 2. quæſt. 52. num. 3. non debet ſubſtitutio, aut vocatio, quæ vtiliter, & ſe[*]cundùm formam legis facta eſt, per inutilem aliam vocationem, aut ſubſtitutionem vitiari, ex vulgata regula l. ſancimus, C. de donationibus, & l. 1. §. ſed ſi mihi, ff. de verborum obligat, vbi poſt Bartolum, & alios antiquos[*] communiter tradiderunt Doctores, quòd vtile per inutile non vitiatur in his, quæ ſeparationem recipiunt, vt pleniſſimè declarat Alciatus ibi, ex num. 30. cum multis ſeqq. dicens num. 31. idem eſſe in perſonis, ex Signorolo[*] in conſ. 114. & in teſtamentis, vt ibidem probauit num. 27.[*] per textum in l. 2. ff. de his quæ pro non ſcriptis habentur, & in l. hac conſultiſſima, §. ex imperfecto, C. de teſtamentis, & vide poſt alios multos, Andream Gaill. practicarum obſeruationum. lib. 2. obſeruat. 4. num. 6. & ſeqq. & obſeruat. 5. ex num. 8. Ioannem Marcum Aquilinum. in dict. l. 1. §, ſed ſi mihi, de verborum obligat, ex num. 9. cum multis ſeqq. Sarmientum ſelectarum lib. 6. cap. 5. per totum, vbi plenè declarant, quando vtile per inutile vi[*]tietur, vel non vitietur; & aduerte, ſuperiorem reſolutionem procedere non debere, quando teſtator procederet vltrà, annullando actum, ſi contra ſuum ordinem attentetur: tunc enim diſpoſitio redderetur inutilis cùm nec teſtator acquieſcat legi, nec lex teſtatori: quod rectè aduertit Angulus, vt retulimus ſuprà, num. 12. & facilè[*] comprobatur ex vulgatis iuris principiis, & communibus Doctorum traditionibus, voluntatem, aut diſpoſitionem teſtatoris contra leges, in eo, quòd prouident in vniuerſo, & ad publicam vtilitatem, vel reſpiciunt formam, ſeruandam non eſſe, l. nemo poteſt, l. ſi quis inquilinos, §. finali, ff. de legatis 1. vbi plenè Doctores, maximè Ioannes Guttierrez ex num. 6. Menchaca de ſuceſſionum. creat. lib. 1. §. 7. Sed reijciendam omninò, & conſequenter actus quoſcunque corruere, quoties teſtator voluit, quòd leges in ſuo teſtamento locum non haberent, l. 1. in princ. C. de vſuris, l. ſeruo alieno, §. finali, ff. de legatis 1. Simon de Prætis de interpretat, vlt. volunt. lib. 5. interpret. 1. dubitat 1. num. 60. & 61. fol. 442. Et longè quidem intereſt, quòd teſtator ſimpliciter diſponens, in vocationibus, aut ſubſtitutionibus ordinem præuerterit in dict. l. 27. ſtatutum; an contra eiuſdem legis diſpoſitionem, ſic ſuam voluntatem obſeruari voluerit, vt annullauerit expreſſim, quod in contrarium attentatum fuerit, provt de ſe conſtat apertè, nec maiori comprobatione indiget. CAPVT VIII. Legis 2. C. de reſcindenda venditione, remedium, an ex humanitate, vel ex rigore iuris proceſſerit, & quare fuerit introductum, nec per illud intra dimidiam, ſed vitra dimidiam tantum læſis ſuccurſum ſit? Cur etiam emptori fuerit conceſſa ſupplendi pretij facultas; & eius electioni res relicta; arguta quidem, ſubtilis, & non vulgata diſceptatio; quâ poſt incredibilem, & originalem Scribentium lecturam, multa adnotantur, quæ ſic elaborata, aut digeſta nullibi anteà erant. SVMMARIVM. -  1 Lex 2. C. de reſcindenda venditione, nouum ius attulit & Iureconſultis antiquis, quorum reſponſa exſtant in Pandectis, incognitum. -  2 L. 2. C. de reſcindenda venditione, materiam tractatam à multis, qui hoc num. præcitantur. -  3 Huius capitis diſceptationem non vulgatam, & pro ratione conſtitutionis l. 2. C. de reſcindenda venditione, omninò neceſſariam, nec ab alio hactenus ſic explicatam, hiſque placituram, qui ſtrictam iuris rationem aſſequi deſiderant. -  4 Emptio aut nulla eſt, aut reſcindenda: Nulla ipſo iure corruit, nec eget reſciſſione, ſed interdum exigit, vt talis à iudice declaretur: reſcinditur emptio, quæ aliquo modo ſubſiſtere poterat, verùm ab illa diſcedi, ratio quædam maior ſuadet. -  5 Tranſcribendi vitium ab Authoris natura, & conditione ab horret. -  6 Emptio, aut venditio ipſo iure valet, ſi emptor, aut venditor circumueniatur in pretio vltra dimidiam, ſed contractus reſcinditur, & ſubuenitur læſo. -  7 Ratio eſt in promptu, quoniam emptio, aut venditio huiuſmodi in ſubſtantia non peccat, nec in ſe habet aliquid vitij; quippe, cùm in ea ſint res, & pretium, & conſenſus, quæ emptionis ſubſtantialia dicuntur. -  8 Idcircò neceſſarium fuit remedium l. 2. C. de reſcindenda venditione. -  9 Vbi emptori ideò datur facultas ſupplendi pretij, & eius electioni res relinquitur, quia vt dictum eſt, emptio non peccat in ſubſtantia, ſed potiùs iuſta eſt, & perfecta, ex eáque factus dominus ipſe emptor, vt eam à ſe inuito auelli leges non permittant; nam ſi quid eſt in eo negotio vitij, non in ipſo contractu eſt, & ſic reſcindi non debet emptore inuito, ſed in pretio, quod ſatis eſt ſuppleuiſſe vſque ad iuſtum. -  10 Emptori in caſu l. 2. C. de reſcindenda venditione, tum ex iuris, tum ex æquitatis ratione, eligendi facultatem concedi. -  11 L. 2. C. de reſcindenda venditione, remedium, ex humanitate magis, quàm ex iuris rigore introductum, provt hoc num. adnotatur. -  12 In pretio emptionis, & venditionis negari non poſſe, quin contrahentibus liceat ſe circumuenire; ſic enim expreſſum eſt in iure. -  13 Dubium tamen maximum eſſe in explicatione l. in cauſæ, 16. §. idem Pomponius, ff. de minoribus, ſic dicentis: idcircò Scribentes in multis locis, diuerſimodè interpretari legem illam. -  14 Magis tamen communiter probari, naturaliter licere contrahentibus ſe circumuenire in pretio, non quòd natura ipſa rerum hoc permittat, ſed natura, id eſt naturales regulæ contractus emptionis, & venditionis ſic permittant, & patiantur. -  15 Quod libenter admittit Author, nec aliam pati interpretationem verba dict. §. idem Pomponius, firmiter credit; exactiùs tamen neceſſarium fore hoc explicare, provt hoc num. explicatur, & Moderni Pariſ. traditiones in propoſito recenſentur. -  16 Reſciſſionis, & remedij l. 2. C. de reſcind. vend. vera ratio adducitur, & Petri Gregorij adnotatio quædam in propoſito recenſetur. -  17 L. 2. C. de reſcind. vend. remedio, quare intra dimidiam læſis ſuccurſum non ſit. CIrca materiam l. 2. C. de reſcindenda venditione, quæ[*] nouum ius attulit, & Iureconſultis antiquis, quorum reſponſa exſtant in Pandectis, incognitum, vt rectè tuetur Pinellus ibidem, 1. part. cap. 1. ex num. 2. & ſequitur Dominus Antonius Padilla num. 11. Azeuedius in l. 14. tit. 9. lib. 9. num. 1. in fine. Multa equidem à me adnotari poſſent, quæ forſan eſſent non contemnenda, nec ab aliis ſic diſtinctè aut abſolutè explicata: ideò tamen, conſultòque ea prætermittenda duxi, quòd hac[*] de re in mille locis infinita tradiderint Scribentes, ac in eadem l. 2. ex profeſſo explicarunt Doctores communiter, & pleniſſimè Arias Pinellus, & D. Antonius de Padilla ibidem, Doctores etiam in cap. cum dilecti, & in cap. cum cauſa, de emptione & venditione. Rebuffus, Antonius Gabriel, Franciſc. Connanus, Antonius Gomezius, Petrus Mozius, Viuius, Matienzus, Caballinus, Maſcar. Rolandus, Nauarrus, Didacus Perez, Sotus, Palacius, D. Spin. & alij, quos in vnum congeſſit Petrus Cenedus in collectanea 158. ad Decretales, per totam, vbi de hac materia. Couar. variarum reſolut. lib. 2. cap. 3. & 4. Molina de Hiſpanorum primogen. lib. 2. cap. 3. ex num. 18. cum ſeqq. Menchaca de ſucceſſionum reſolut. lib. 3. ad l. ſi quis in ſuo. §. legis, ex num. 32. & quæſt. vſufrequentium, lib. 3. quæſt. 48. & quæſt. 61. Aluarus Valaſcus conſult. 43. & 44. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 53. ex num. 34. cum ſeqq. & in conſ. 54. ex num. 21. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part, cap. 26. per totum, & practicarum lib. 2. quæſt. 133. vſque ad quæſt 145. Ioannes Robertus animaduerſ. iuris, lib. 2. cap. 12. Sarmientus ſelectarum lib. 1. cap. 11. ex num. 4. & lib. 7. cap. 12. Ariſminus Tepatus variar. lib. 2. tit. de reſcindenda venditione, fol. 117. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 483. & in conſ. 553. lib. 5. Azeuedius in l. 1. tit. 11. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Bonifacius Rogerius in conſil. 37. lib. 1. Petrus Gregorius in ſyntagmate lib. 25. cap. 24. D. Felicianus de Solis tractatu de cenſibus, lib. 2. cap. 1. ex n. 6. vſque ad num. 12. & num. 39. & ſeqq. nouiſſimè Andreas Fachincus controuerſ. iuris lib. 2. cap. 15. & ſeq. vſque ad cap. 27. Cæuallos practic. comm. contra comm. quæst. 508. & 511. latiùs in quæst. 536. & vide quæſt. 172. Petrus Auguſtinus Morla emporij, tit. 9. de contrahenda emptione, quæſt. 19. 20. 21. & ſeqq. Nihilominùs tamen huius[*] Capitis diſceptationem ideò ſilentio prætermittere nolui, quòd eam non vulgatam, & pro ratione conſtitutionis dict. l. 2. C. de reſcindenda vendit, omninò neceſſariam ſciam, nec videam ab alio hactenus ſic explicatam, aut in diſputationem adductam, hîſque placituram ſperem, qui ſtrictam iuris rationem aſſequi cupiunt. Et pro vera explicatione in primis conſtituò, quòd[*] emptio aut nulla eſt, aut reſcindenda. Nulla ipſo iure corruit, nec eget reſciſſione, ſed interdum exigit, vt talis à Iudice declaretur: Reſcinditur emptio, quæ aliquo modo ſubſiſtere poterat, verùm ab illa diſcedi, ratio quædam maior ſuadet, vt vtrumque optimè aduertit, & eruditè comprobat Petrus Gregorius in ſyntagmate iu[*]ris, lib. 25. cap. 23. num. 1. & 2. fol. mihi 255. vbi videri po[*]terit; quoniam à natura, & conditione mea tranſcribendi vitium abhorret. Emptio igitur, aut venditio ipſo iure valet, ſi emptor, aut venditor circumueniatur in pretiovltra dimidiam, ſed contractus reſcinditur, & ſubuenitur læſo, modo, & forma in dict. l.C. de reſcindenda venditione, introducta: aliàs ſi contractus eſſet nullus, reſciſſione non indigeret. Quod apertè probat ille textus, & textus in cap. cùm dilecti, & in cap. cùm cauſa, de emptione, & vendit. vbi vnanimiter adnotarunt omnes, qui hactenus de hac materia ſcripſerunt, ſic vt in hoc nullus quidem diſſentiat: ac inter alios eleganter aduertunt Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 9. num. 10. fol. 223. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 25. cap. 24. in princ. fol. 256. Ratio[*] eſt in promptu, quoniam emptio, aut venditio huiuſmodi in ſubſtantia non peccat, nec in ſe habet aliquid vitij, quippe cùm in ea ſint res, pretium, & conſenſus, quæ emptionis ſubſtantialia dicuntur, §. 1. 2. & 3 Inſtitut. de emptione & venditione, leg. 1. §. finali l. in venditionibus, ff. de contrahenda emptione, l. 2. C. eodem, l. 2. C. de actionibus empti: plenè Antonius Gomezius tomo 2. variarum, cap. 2. de emptione & venditione, in princ. Pinellus in rubrica, C. de reſcindenda vendit. 2.[*] parte, cap. 1. num. 2. & 3. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 25. cap. 2. num. 4. fol. 211. & cap. 12. & 15. Idcircò neceſſarium fuit remedium d.l. 2. C. de reſcindenda venditione, vbi emptori ideò datur facultas ſupplen[*]di pretij, & eius electioni res relinquitur quia, vt dixi, emptio non peccat in ſubſtantia, ſed potiùs iuſta eſt, & perfecta, ex eáque factus dominus ipſe emptor, vt eam a ſe inuito auelli leges non permittant: nam ſi quid eſt in eo negotio vitij, non in ipſo contractu eſt, & ſic reſcindi non debet emptore inuito, ſed in pretio; quòd idcircò ſatis eſt ſuppleuiſſe vſque ad iuſtum, vt elegantiſſimè atque ex infinitis, quos attentè prælegi, ſolus Connanus ſic animaduertit, commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 9. num. 10. verſiculo, cur emptori, fol. 524. vbi in propoſito allegat text. ſingularem in l. 6. C. de reſcindenda venditione. Audiamus Imperatores ſic dicentes: Non eſt probabilis cauſa, propter quam reſcindi conſenſu factam venditionem deſideras: quamuis enim duplum offeras pretium emptori tamen inuitus ad reſcindendam venditionem vrgeri non debet. Et cum iudicio docet, emptori[*] prædictam facultatem eligendi, tum ex iuris, tum ex æquitatis ratione concedi: quod ex d.l. 6. & d.l. 2. probatur apertè, & in idem pungit non obſcurè Paul. Caſtrenſ. ad quem nullus aduertit, in eadem l. 2. C. de reſcindenda venditione, num. 1. Secundò conſtituendum eſt, Imperatores ius nouum[*] introducentes, magis æquitatem, & humanitatem præ oculis habuiſſe, quàm ſtrictas iuris rationes fuiſſe ſecutos: & ſic; ex humanitate, non ex rigore iuris introductum fuiſſe remedium dict. l. 2. C. de reſcindenda vendit. quod expreſſim dixit textus in princ. ibi: Humanum eſt. Et aduertunt Gloſſa prima, Bartolus, Baldus, Salicetus, Caſtrenſis & communiter omnes, vt teſtantur Pantaleon de Crema n. 1. 38. Pinellus 1. part. cap. 1. n. 32. & Padilla num. 10. in princ. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 25. c. 24. in princ. fol. 256. Ex rigore namque iuris,[*] ideò non poterat contractus reſcindi, quòd naturaliter liceat contrahentibus in pretio emptionis, & venditionis ſe circumuenire, vt dicetur ſtatim: & hanc rationem conſiderauit Gloſſa verbo, humanum, in eadem l. 2. & communiter omnes tranſierunt cum illa, nec vlla alia ratione exiſtimarunt reſciſſionem contractus, aut remedium eius legis impediri; verè tamen & aliæ rationes militabant, quæ reſciſſioni contractus, aut Imperatorum prouiſioni obſtabant, & contractum iuxta ſtrictam iuris rationem, non reſcindendum ſuadebant, vt num. præcedentibus dicebatur, & ſequentibus etiam adnotabitur. Tertiò conſtituendum eſt, negari non poſſe, quin na[*]turaliter liceat contrahentibus in pretio emptionis, & venditionis, ſe circumuenire: id enim expreſſum eſt in l. in cauſæ, 16. §. idem Pomponius, ff. de minoribus, & in l. item ſi pretio, 25. §. finali, ff. locati: Dubium tamen maximum eſſe in explicatione eorum iurium ſic dicentium; idcircò Scribentes in multis locis, diuerſimodè illa interpretatos fuiſſe, vt conſtat ex his, quæ communiter tradiderunt Doctores omnes in cap. cùm dilecti, & in cap. cum cauſa, de emptione & venditione, & in dict. l. 2. C. de reſcindenda venditione, vbi latè Pantaleon de Crema ex num. 137. Pinellus 1. part. cap. 1. ex num. 32. Padilla ex num. 10. vbi omnes aliorum interpretationes improbauit. Bonifacius Rogerius in conſ. 6. n. 85. & 86. lib. 2. Couar. reſolut. lib. 2. cap. 3. num. 2. Fortunius, Nauarrus, Sotus, & Medina, quos adducit Doctor Felicianus de Solis de cenſibus, lib. 2. cap. 1. num. 11. ad finem. Menochius in conſ. 109. num. 30. per totum, lib. 2. Cæuallos pract. commun. contra commun. quæſt. 511. ex num. 5. Petrus Auguſtinus Morla emporij, tit. 9. de contrahenda empt. quæſt. 8. num. 14. & 15. Matienzus in l. 1. titul. 11. gloſ. 1. ex num. 1. vſque ad num. 7. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Azeuedius in l. 14. tit. 9. lib. 9. & in dict. l. 1. titul 11. num. 9. Magis tamen communiter probari, naturaliter[*] licere contrahentibus ſe circumuenire, non quòd natura ipſa rerum hoc permittat, ſed natura, ideſt naturales regulæ contractus emptionis, & venditionis ſic permittant, & patiantur, vt cum Iacobo Andonderio firmauit Padilla in dict. l. 2. C. de reſcindend. vend. num. 11. in fine. Doctor Felicianus de Solis tractatu de cenſibus, lib. 2. dict. cap. 1. num. 11. ad finem, & Cæuallos vbi ſuprà, in fine; nec videtur diſſentire Matienzus in dict. l. 1. tit. 11. gloſ. 1. num. 5. quamuis firmiter in hoc non inſiſtat. Ego[*] verò libenter id probauerim, nec aliam pati interpretationem verba dict. §. idem Pomponius, firmiter crediderim; exactiùs tamen explicare neceſſariú fore, provt latiùs explicauit, & acutè quidem Modernus Pariſ. à quo tranſcripſit Caballinus de vſuris, quæſti. 14. num. 170. & ſequent. fol. 185. nec refert Padilla, nec etiam Felicianus, locis relatis ſuprà. Et in primis eraditè & verè conſtituiſſe Modern. Pariſ. leges prædictas dicentes, naturaliter licere contrahentibus, & c. non pro fundationis authoramento accipiendas eſſe, nec etiam propriè pro iure naturali, quum ſemper bonum & æquum ſit, ſed pro mutua quadam & tacita indulgentia contrahentium adinuicem, qui vel mutuo naturali amore non dedignantur aliquid modicum, ſiue ſcienter, ſiue ignoranter inuicem remittere de ſuo: vel ſi fortè non ex amore, ſaltem nimiam ſcrupuloſitatem alij tanquam ſordidam, alij, quia non vacat, dedignantur & auerſantur, & ex prædictis duobus, vel eorum altero naſcitur illa indulgentia; difficulter enim, & rarò exactam æqualitatem ſcrutari, cognoſcere, & ſeruare poſſunt; & ſi quando poſſunt, non vacat; & ſi possint, & vacet, adhuc vtilius & honeſtius eſt, modicum defectum vel exceſſum, ſi quis ſit, mutuò condonare, quàm in mutua, & indiuidua æqualitate inquirenda immorari, & torqueri, nimiámque litigandi materiam tollere: quare non ſolùm vtile, ſed neceſſe fuit, modicam à ſumma illa æqualitate defectionem indulgere, quæ ideò naturaliter licere dicitur, tum quia contrahentes tacito quodam naturali conſenſu, id ſibi mutuò codonare videntur; tum quia de natura contractuum eſſe videntur, ſine quibus commodè non poſſunt in communi, & promiſcuo vſu haberi: vnde tacita hæc, & mutua condonatio, non dicitur donatio, ſed concomitantia, & ſequela contractus, vt ibidem latiùs adnotauit ipſe Author. Deinde, eruditè etiam, & veriſſimè conſtituiſſe, neceſſarium fuiſſe, indulgentiam eam cohibere, vagámque, & incertam declinationem ab ipſa iuſta, & vera æqualitate contractuum commutatiuorum refrænari, & limitari publicè interfuiſſe, hinc Diocletiano, & Maximiano viſum fuiſſe, ſatis eſſe licentiam illam per exceſſum, , vel defectum à iuſta, & vera æqualitate declinandi, ad dimidiam iuſti pretij, vel æſtimationis, id eſt ipſius æqualitatis cohibere, ne vlterius vagari poſſet, & conſequenter ipſi vſque ad dimidiam reſtrinxerunt, ſed excluſerunt læſionem vltra dimidiam; & quamuis in hoc Modernus ipſe Pariſ. redarguat Imperatores, vt eodem loco videri poterit; nihilominùs tamen iuſta ratione eos moueri, negari non poteſt, ac ad eã vſque partem iuſti pretij, vel æſtimationis licendam illam cohibere, & reipublicæ forſan interfuiſſe, nec ſine maximo myſterio, aut neceſſitate factum: idcircò & aliis iuris Authoribus placuiſſe, qui & ſubtilitatem, & ſcrupuloſitatem, etiam contra ipſoſmet Imperatores, aut iureconſultos inquirere ſolent; ſic placuit Connano commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 9. num. 10. Petro Gregorio in ſyntagmate iuris. lib. 25. cap. 24. Ioanni Roberto adnimaduerſ. iuris, lib. 2. cap. 12. Duareno in l. ſi quis cùm aliter, ante finem, ff. de verborum obligat. Pinello in eademl. l. 2. C. de reſcindenda vendit. 1. part. cap. 2. in principio, & num. 4. Cuiacio in commentariis de in integrum reſtitutione, & in l. in cauſæ, 2. ff. de minoribus Forcatulo dialogo 100. & apud nos approbatur hodie in leg. 56. titul. 5. partita 5. & in l. 1. titul. 11. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Quare autem læſionem intra dimidiam excluſerint,[*] & læſo vltra dimidiam ſuccurrendum prouideant, Modernus Parienſ non explicauit. Sed ferè omnes hucuſque in hac materia Scribentes, in eo magis inſiſtunt, vt exiſtimauerint, ideò læſionem vltra dimidiam, lege non eſſe permiſſam, aut toleratam, quia enormem quidem, atque immenſam crediderunt Imperatores: Ita ſentit apertè Gloſſa, verbo, humanum, in dict. l. 2. C. de reſcindenda venditione, & ibidem Bartolas, Paulus, Baldus, Salicetus, & cæteri alij Recentiores, qui in effectu in idem incidunt; addiderim ego id verum eſſe, atque ex humanitate, aut æquitate introductum: æquitatem autem, ſiue humanitatem ex eo procedere (quod eruditè, & ingeniosè, atque inter cæteros alios ſolus Petrus Gregorius adnotauit lib. 25. dict. cap. 24. num. 19. fol. 261.) ſcilicet, quòd labi, errare, & falli in negotiorum tractatione, humanum eſt; & proinde communi hac fragilitate deceptis ſubuenire, & expedire, & ipſam humanitatem exigere, per textum ſingularem in. l. 1. C. ſi maior factus alienationem ratam habuerit, ibi: Inconſulto errore, l. 2. C. de actionibus empti: facilè enim in rerum ſuarum æſtimatione decipiuntur venditores, atque in emptione alienaram emptores, vt ibidem aduertit prædictus Author; idcircò, & vltra eum, cùm contractus emptionis, & venditionis ſit bonæ fidei, & in quo æquitas ſumma deſideratur, l. bona fides, ff. depoſiti, l. contractus, ff. de regulis iuris, l. ſi dolo, l. bonam fidem, C. de actionibus & obligat. Baldus in eadem l. 2. C. de reſcindenda vendit, num. 5. magnas deceptiones ab eo contractu arcere, atque deceptis conſulere, humanitatis & æquitatis ratio poſtulabat, eáque ſuadente, proditum fuit remedium dict. l. 2. iuxta ſuperiùs relatos, & communem aliorum mentem, quæ in hunc ſenſum eſt accipienda. Quartò & vltimò conſtituendam eſt, non omnium,[*] quæ à Maioribus noſtris tradita ſunt, rationem reddi poſſe, vt inquit textus in l. non omnium, ff. de legibus. Et quidem, ſi aliquis quærat, quanam ratione læſionem intra dimidiam, quæ conſiderabilis eſſet, Imperatores non excluſerint, aut quare conſiderabili læſione intra dimidiam, læſis non conſuluerint: Reſponderi poterit, ferè nullum ex infinitis, quos prælegi, rationem concludentem adducere, aut etiam in hoc quærendo non laborare; dici tamen poſſe, quòd contractus emptionis, & venditionis eſt valdè frequens, & neceſſarius, & Reipublicæ ſummè vtilis; & ſic nō ita de facili reſcindi debet res bona fide empta, vel vendita, l. res bona fide, 54. ff. de contrahenda emptione. Nec etiam naturalis illa facultas ſe circumueniendi adinuicem, provt ſuperiùs explicauimus, intellecta, adeò reſtringi debuit, vt hominum. commercia turbari, aut aliquo modo impediri contingeret, ſi ob læſionem quamcunque in pretio contingentem, contractus conuenti reſcinderentur, & litium occaſio ſic præberetur, vt finis earum nunquàm eſſet, ſed perpetuò homines inter ſe rixis, & litibus vexarentur, vt cum Diuo Thoma, Soto, Fortunio, & aliis, non malè aduertit Matienzus in l. 1. tit. 11. gloſ. 1. num. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Felicianus de cenſibus, lib. 2. cap. 1. num. 11. in verſ. quoniam magis eſt. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 25. cap. 24. num. 20. qui propter vtilitatem, & frequentem vſum contractus emptionis, & venditionis, reſciſſionem intra dimidiam denegari contendit; ac denique, quia iuris principiis refragantibus, videlicet quòd contractus ſemel finiti, & perfecti firmi eſſe debeant perpetuò, & conſenſu factæ venditiones ratæ permaneant, nec ab emptione ſemel perfecta diſcedere liceat, altera parte inuita, noluerunt Imperatores ita de facili, aut læſione quacunque, emptiones, aut venditiones reſcindi, ſed propter grandem, aut enormem læſionem dumtaxat, qualis eſt læſio vltra dimidiam, vt innuit non obſcurè textus in l. ſi voluntate, 8. C. de reſcindenda venditione, quæ in verſ. quòd ſi videlicet, veram ſentit huius dubij rationem, & ſingulariter in hunc modum dicit: Quod ſi videlicet contractas emptionis, atque venditionis cogitaſſes ſubſtantiam, & quod emptor viliore comparandi, venditor cariore, diſtrahendi votum gerentes, ad hunc contractum accedant, vixque post multas contentiones, paulatim venditore de eo, quod petierat, detrahente; emptore autem huic, quod obtulerat, addente, ad certum conſentiant pretium: profectò perſpiceres, neque bonam fidem, quæ emptionis, atque venditionis conuentionem tuetur, pati, neque vllam rationem concedere, reſcindi propter hoc conſenſu finitum contractum, vel ſtatim, vel poſt pretij quantitatis diſceptationem; niſi minus dimidia iuſti pretij; quod fuerat tempore venditionis, datum eſſet, electione iam emptori præſita ſeruanda. CAPVT IX. Inſtantia cœpta cum Maioratûs poſſeſſore, an, & qualiter tranſeat in ſequentes ipſius Maioratus ſucceſſores? item, an tranſeat in ſingularem etiam rei ſucceſſorẽ in iudiciis realibus: vbi nonnulla adnotantur ab Authore, quæ pro huius rei explicatione, ſilentio prætermitti non poterant, & ab his relinquuntur intacta, qui de Hiſpanorum primogeniis tractarunt. SVMMARIVM. -  1 Inſtantia cœpta cum Maioratus poſſeſſore, tranſit in ſequẽtes ipſius Maioratus ſucceſſores, ita vt denuò lis non debeat cum eiſdem inchoari, ſed ſequens ſucceſſor in eo ſtatu iudicium ſubire debeat, in quo ab ipſo Maioratûs poſſeſſore relictum fuerit. -  2 Inſtantia litis tranſit in ſucceſſorem etiam particularem rei, ſi ex neceſſitate ſuccedat; ſi autem voluntarius ſucceſſor ſit, non transfertur inſtantia. -  3 Et neceſſitas duplici modo in propoſito conſideratur, remiſſiuè. -  4 Inſtantia vbi tranſit aduerſus aliquem, is citandus eſt: & reaſſumptâ inſtantiâ actoris, reproducuntur omnia acta, & docetur de tranſlatione inſtantiæ, & ſic quoque, vbi inſtantia tranſit aduersùs ſucceſſorem rei, omnia acta repetuntur. -  5 Inſtantia iudicialis, actiuê & paſſiuè tranſit ad vniuerſales iurium ſucceſſores. -  6 Et est valdè vtile, vt inſtantia tranſeat, propter expenſas, fructus, & acceſſiones. -  7 Instantia generaliter tranſit in caſibus, vbi bona & iura transferuntur. -  8 Inſtantia an tranſeat in ſingularem ſucceſſorem in iudiciis realibus; & de opinione Bartoli ibidem. -  9 Bartoli opinio in ſuperiori dubio probatur, & eiuſdem doctrinis receptis, eleganter explicatur text. in l. 15. à quo, 57. & 58. ff. de rei vendicatione, & in l. penult. ff. de petitione hæreditatis. -  10 Inſtantia cœpta cum teſtatore defuncto, licèt tranſire debeat in fideicommiſſarium, cœpta tamen cum ipſo hærede, in fideicommiſſarium non tranſit. -  11 Aduersùs communem traditionem Molinæ, de qua ſuprà, num. 1. dubium mouetur ab Authore, & num. præced. & ſeqq. -  12 Maioratûs primo inſtituori, quilibet ſucceſſor ſuccedere dicitur in infinitum. -  13 L. in hoc iudicio, ff. familiæ erciſcundæ procedit in reſtitutione, quæ fit iudicio reali, ſed reſtitutio, quæ fit fideicommiſſario vniuerſali, ſit iudicio perſonali, ideóque inſtantia cœpta cum hærede, in ipſum non tranſit. -  14 Maioratus & fideicommiſſa in aliquibus conueniunt, ſed differunt in multis. -  15 Fideicommiſſarius ab hærede fideicommiſſum petere, & de manu eius recipere debet, neq; propria authoritate poſſeſſionem bonorum iure fideicommiſſi relictorum, occupare poteſt, aliàs à iure fideicommiſſi cadit: ſed in Maioratus ſucceſſore contrà ſtatuitur, numer. ſequent. -  16 Fideicommiſſarius nullum ius habet in bonis ſubiectis fideicommiſſo, nec actiones aliquas intentare poteſt, quovſque re, aut verbis reſtitutio fiat per hæredem. -  17 In ſucceſſorem Maioratus, ipſo iure tranſit dominium bonorum Maioratus, & poſſeſſio etiam abſque aliqua reſtitutione. -  18 Georgij de Cabedo diſtinctio nouè tradita in hac materia deciſ. Luſitaniæ, 198. num. 5. 1. part. dubia & periculoſa viſa Authori. HIs, quæ Scriptores huius Regni pro explicatione præſentis quæſtionis adnotarunt, nonnulla adiungere pro maiori ipſius declaratione neceſſarium duxi. Idcircò aduertendum erit in primis, quòd inſtantia[*] cœpta cum Maioratus poſſeſſore, tranſit in ſequentes ipſius Maioratus ſucceſſores, ita vt denuò lis non debeat cum eiſdem inchoari, ſed ſequens ſucceſſor in eo ſtatu iudicium ſubire debeat, in quo ab ipſo Maioratus poſſeſſore relictum fuerit: quod in terminis reſoluit Molina, & refert quamplures iuris Authores, quorum authoritate mouetur, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 8. n. 6. & idem tenuit Mieres de maioratu, part. 4. quæſt. 14. n. 3. vbi aſſerit, communiter practicari in Regali Cancellaria Granatenſi: quòd ſi ſucceſſor in Maioratu ſe opponit liti per prædeceſſorem inchoatæ, teneatur aſſumere litem in eo ſtatu, in quo erat, tempore oppoſitionis, & vide in hac materia Barb. in l. ſi conſtante, §. finali, num. 24. & 25. ff. ſoluto matrimonio, vbi agit de intellectu l. in hoc iudicio, de qua ſtatim, & aliorum ſimilium iurium; & in propoſito, an, & quando tranſeat inſtantia, multa ſcribit ex num. 16. vſque in finem §. Cabedo etiam nouiſſimè deciſ. ſenat. Regn. Luſit. deciſ. 198. per totam. Pro ſententia autem prædicta duplex adducit fundamentum Molina ibidem, dict. num. 6. Primum deducitur ex l. in hoc iudicio, ff. familiæ erciſcundæ, ex qua Bart. in ſummario eiuſdem legis, Angel. Paul. Bald. Iaſon, Butrius Anchar. Socinus iunior, Marſarius, Xuarez, Rebuff. & Natta, quos recenſet ipſe Molina, deduxerunt communiter, quod inſtantia litis tranſit in ſucceſſorem, etiam parti[*]cularem rei, ſi ex neceſſitate ſuccedat; ſi autem voluntarius ſucceſſor ſit, non transfertur inſtantia: quod tenet etiam Marc. Anton. Peregr. de fideicommiſſis, art. 53. n. 24. vbi in id citat nonnulla iura, latiùs loquitur quàm Moli[*]na, & rectè aduertit, neceſſitatem duplici modo in propoſito conſiderari, vt exemplis ibi oſtendit, ſic vt cùm occaſio ſe offerat, videre illum neceſſarium ſit; deinde eodem loco num. 30. fol. 523. rectè etiam animaduertit,[*] quòd vbi inſtantia aduersùs aliquem tranſit, is citandus eſt, & reaſſumptâ inſtantiâ actoris, reproducuntur omnia acta, & docetur de tranſlatione inſtantiæ: & ſic quoque, vbi inſtantia tranſit aduersùs ſucceſſorem rei, omnia acta repetuntur; ac denique num. 18. eiuſdem art. 53. verè probauit, quòd inſtantia iudicialis actiuè, & paſſiuè[*] tranſit ad vniuerſales iurium ſucceſſores, & in hærede rei, vt paſſiuè tranſeat, eſſe caſum in l. ſi eum hominem, ff. de fideiuſſoribus actiuè autem, vt tranſeat ad petitoris hæredem, eſſe caſum legis in l. ſi petitor, ff. de iudiciis, & in l. ſi operarum, ff. de operis libertorum, & eſſe valde vti[*]le, vt inſtantia tranſeat propter expenſas, fructus, & acceſſiones: vnde cùm in ſucceſſorem Maioratus neceſſariò debeant tranſire bona ex diſpoſitione primi inſtitutoris, l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de legatis 2. l. 3. ff. de interdictis & relegatis, cum aliis, quæ in propoſito adducunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 5. 6. 7. & 8. Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſ. 1. num. 2. Menochius in conſ. 357. num. 16. & ſeqq. lib. 4. in ipſum etiam tranſire debet non ſolùm inſtantia cœpta cum ipſomet Maioratus inſtitutore, ex dict. l. ſi eum hominem, d.l. ſi petitor, & dict. l. ſi operarum; ſed etiam inſtantia cæpta cum vltimo Maioratus poſſeſſore, ex dict. l. in hoc iudicio, & his, quæ notarunt Authores relati per Molinam d. cap. 8. num. 6. & vltra eum Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 53. num. 20. & 21. vbi cum aliis probat, quòd inſtantia generaliter[*] tranſit in caſibus, vbi bona & iura transferuntur, & in fortioribus terminis exſtat doctrina Bartoli in l. Lucius, §. rogatus, ff. ad Trebellianum, vbi docuit ipſe, inſtantiam[*] tranſire in ſingularem ſucceſſorè rei in iudiciis realibus: & ſequuntur Bernard. de Biſign. in tit. de iudiciis, deciſ. 3. Caſtrenſis in conſ. 329. num. 2. lib. 2. Pariſius in conſ. 108. num. 3. lib. 1. qui loquuntur in ſucceſſore rei, & in beneficialibus, vt per mortem poſſeſſoris lis non finiatur, ſed tranſeat in ſucceſſorem, determinauit Rota in nouis, vt lite pendente, deciſ. 10. ſequitur Gomezius in regula, de annali, quæſt. 62. num. 4. & eſſe text. in cap. finali, vt lite pendente, lib. 6. & in Clement. 1. eodem tit. firmat Peregrinus de fideicommiſſis, d. art. 53. num. 25. vbi dicit contrà tenuiſſe Abbatem, & Aretinum, poſt Innocentium; nec audet firmare neutram partem, ſed pro nunc dicit ſe cogitandum relinquere, idque per text. in l. is à quo, 57. & 58. ff. de rei vend. Ego verò opinionem Bartoli liben[*]tiùs probarem, non obſtantibus dictis legibus in contrarium adductis: & pro illarum explicatione, vltra Peregrinum, & ſuperiores, ſequentia conſtituerem. In primis ex dictis legibus apertè deduci, quòd ſi duo vendicant eandem rem ab eodem poſſeſſore, primo vincenti traditur, non obſtante tertij oppoſitione, dumtamen ipſe caueat poſſeſſori, idque, ne poſſeſſor ipſe duplex damnum trahat; & confirmat l. 6. tit. 10. partita 3. & latiùs explicant ibidem Doctores communiter, Bartolus, qui magiſtraliter loquitur in l. penult. vbi eſt etiam ſimilis text. ff. de petitione hæreditatis, idem Bartolus in l. à Diuo Pio, §. ſi ſuper rebus, num. 3. & ibidem Iaſon ex num. 16. & Doctores communiter ff. de re iudicata. Felinus in cap. cùm ſuper, ex num. 11. de ſententia & re iudicata. Romanus ſingulari 44. Imola in l. à ſententia, in princ. colum 5. ff. de appellat. Alexander in l. ſi alienam, col. penult. & vlt. ff. ſoluto matrimonio, latiùs Andr. de Iſern. de prohibita feudi alienatione per Federicum, in §. prætereà ſi inter duos, col. 3. 4. & 5. Afflictis deciſ. 235. num. 6. Vincentius de Franchis deciſ. 261. per totam, latiſſimè Barb. in l. ſi alienam, 12. ex num. 15. fol. 154. ff. ſoluto matrimonio, vbi multa dicit in propoſito neceſſaria. Decianus in conſ. 26. num. 39. per totum, lib. 5. Deinde conſtituo, quòd illæ leges procedunt, quando duo ſimpliciter agunt contra tertium poſſeſſorem, non obiiciendo ius vnius, nec infringendo ius alterius: nam ſi vnus refringendo ius alterius, ſe opponeret, tunc non haberet locum deciſio d.l. is à quo, & d.l. penult. ff. de petitione hæred. & pro neutro ferri poſſet ſententia, niſi iure vtriuſque diſcuſſo: quod cum Baldo in §. ſi duo, in princ. de pace tenenda, rectè adnotauit Gregorius Lopez in d.l. 6. tit. 10. partita 3. & cum eodem Baldo, & Innocentio, Felinus in d. cap. cùm ſuper, num. 11. verſ. limita tertio, de ſententia & re indicata. Conſtituo etiam, caſum dictarum legum diuerſum eſſe à caſu propoſito ſuprà, num. 8. aut ſaltem reſolutioni Bart, non refragari, quicquid in contrarium expendat ea iura Peregrinus, quia in effectu procedunt, quando duo in diuerſis iudiciis petunt eandem rem à Titio, vel Seio: & tunc ſi vnus priùs perueniat ad ſententiam, tenetur præſtare cautionem de conſeruando indemnitatem alteri poſteà vincenti, quoniam pendente iudicio eius, qui priùs ad ſententiam peruenit, alius cæpit agere; nam ſi antequam ſecundus ageret, lata fuiſſet prima ſententia, & in rem iudicatam tranſiuiſſet, executioni quidem mandaretur, nulla cautione præſtita, vt cum communi reſoluit Iaſon in d.l. à Dino Pio, §. ſi ſuper rebus, num. 18. eleganter Barboſa in dict. l. ſi alienam, num. 15. qui rectè dicit procedere text. in dict. l. is à quo, quando duo erant diuerſa iudicia, & quando ſecundum iudicium mouetur, primo pendente; tunc enim ille, qui priùs obtinuit ſententiam, mittendus eſt in poſſeſſionem, præſtita cautione victo, de eo defendendo aduersùs tertium: quòd ſi latâ iam ſententiâ, ſecundo moueatur lis, tunc nulla victo præſtanda eſt cautio, quia ea lis non debet moueri aduersùs victum, qui propter ſententiam iam non debet haberi pro poſſeſſore, ſed potiùs aduersùs victorem, in quem, virtute ſententiæ poſſeſſio transferenda eſt; vides igitur in hoc ſecundo caſu, nullo modo vrgere contra Bartol. text. in dict. l. is à quo, nec etiam primo caſu, idque effectu dictæ cautionis præſtandæ, ob quam neceſſe habebit primus victor proſequi eandem inſtandam cæptam cum poſſeſſore primo, & non erit opus inchoare nouum iudicium cum victore, vt eleganter, & verè aduertit Gregorius Lopez in dict. l. 6. tit. 10. part. 3. verbo, recabdo, in princ. & dixit magiſtraliter Bartol. in dict. l penul. ff. de petitione hæredit. notans ex illo textu, quòd tertius ſuperueniens non impedit executionem ſententiæ latæ pro primo, vt ibi probatur, & in dict. l. is à quo, & reddens rationem, quia ius alterius petitoris non ſit deterius; ſicut enim poterat auocare à primo poſſidente, ita ab iſto ſecundo, & licèt iſte ſecundus poſſideat, qui petit executionem, ita poſſidet ille priùs conuentus, & ideò ſit executio taliter, quòd alteri non præiudicet, & primus petitor cauere cogitur, quòd eum defendar aduersùs alium petitorem. Ratio eſt, inquit Bartolus, quia ſi poſſeſſor non peteret cautionem, ipſe abſolueretur à petitione ſecundi petitoris, quia, non poſſidet, neque dolo deſiit poſſidere, & ille ſecundus petitor deberet inchoare nouum iudicium: & ideò ne iſtud inconueniens ſequatur, cogitur petere cautionem, & ille præſtare tenetur; quâ præſtitâ. ille habebit neceſſitatem proſequi eandẽ inſtantiam cœptã cum poſſeſſore primo: & ſic cautio proderit fecundo petitori. Et hactenus de primo fundamento Molinæ, à quo digreſſi ſumus ex num. 9. vt ſuperiora notarentur, quæ, vt videbis, non erant alibi ſic digeſta, atque vt dubium Peregrini ex dict. l. is à quo, cum ſeq. ceſſaret, & Bartoli opinio in tuto maneret. Secundum verò fundamentum Molinæ in quæſtione principali huius Capitis, in eo conſiſtit, quòd cùm Maioratus ſua natura perpetuus ſit, nullus eſſet litium finis, ſi cum quolibet ſucceſſore lis eſſet denuò inſtauranda, quod publicæ vtilitati, & bono communi multùm aduerſaretur, l. properandum, C. de iudiciis, cap. finem litibus, de dolo, & contumacia; ideò hæc ſola ratio, omnibus etiam aliis deficientibus, ſufficiens eſt, vt nullo pacto lis debeat denuò inſtaurari, dummodò lis à Maioratus poſſeſſore dolosè, vel negligenter proloquuta non fuiſſet; tunc enim ſequentibus ſucceſſoribus non præiudicaret, vt iure, ratione, & authoritate optimè fundat ipſe Molina, & vide nouiſſime Cabedum deciſ. 198. Regni Luſitaniæ, num. 3. & 4. vbi declarat Molinam, & conciliat eum cum Marc. Anton, conſ. 219. num. 1. lib. 1. Verumenimuerò, contra ſuperiorem reſolutionem illud videtur fortiter vrgere (quod Molina, Cabedus, & reliqui intactum relinquunt) nam inſtantia cœpta cum te[*]ſtatore defuncto, licèt tranſire debeat in fideicommiſſarium, cœpta tamen cum ipſo hærede in fideicommiſſarium non tranſit, vt pote cùm hæreditaria non ſit, per text. in l. 1. iuncta expoſitione Gloſ. verbo, iudicia, ff. ad Treb. vbi ſic adnotarunt Bartol. num. 1. verſ. item contrarium dicitur. Angelus, Paulus, Alexand. & Socinus num. 2. Iaſon num. 8. & Ripa num. 14. l. cum hæreditas, ff. eodem tit. vbi ſic diſtinguit ipſe Bartolus, & repetit eandem diſtinctionem in l. Lucius Titius, 78. §. rogatus, eiuſdem tituli, & in l. ſi eum hominem, ff. de fideiuſſoribus: ſequuntur Balduinus in §. ſed quia ſtipulationes, in verbo, omnes hæreditariæ actiones, Inſtitut. de fideicommiſſariis hæreditatibus. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 53. num. 19. Vnde cùm ſucceſſor Ma[*]ioratus ſit veluti fideicommissarius, qui in familiæ fauorem grauatus eſt alteri, ſiue aliis in Maioratu ſucceſſuris conſeruare, & reſtituere fideicommiſſum, vt cum aliis multis conſtituunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 7. Burgos de Paz iunior quæſt. 1. num. vlt. Mieres de maioratu, in initio 1. part. num. 3. & quæſt. 1. num. 3. videbatur dicendum, quòd inſtantia cœpta cum poſſeſſore Maioratus, non tranſiret in ſequentem ſucceſſorem, quamuis cæpta cum ipſo inſtitutore tranſire debeat: quoniam illi quilibet ſucceſſor[*] ſuccedere dicitur, in infinitum, l. cohæredi, §. cùm filiæ, ff. de vulgari. Ex qua ſic notarunt, & multis exornant Petrus de Peralta in l. cum quidam, ex num. 1. cum ſeqq. ff. de legatis 2. D. Antonius de Padilla in l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ex num. 2. eiuſdem tit. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 6. & quatuor ſeqq. Prætereà, ſi verum eſt fundamentum deductum ex dict. l. in hoc iudicio, ff. familiæ erciſcundæ, quo principaliter mouetur Molina, quare & in fideicommiſſarium vniuerſalem non tranſit inſtantia cœpta cum hærede? cùm vtique in eum ex neceſſitate bona hæreditaria tranſeant, non ex voluntate hæredis, qui reſtituit; cùm is inuitus etiam, & coactus teneatur adire, l. 4. leg. ille à quo, l. 14. §. qui compulſus, l. recuſare, ff. ad Trebellianum, l. non iuſtam, C. eodem titulo, §. ſed ſi recuſabat, Inſtitut. de fideicommiſſariis hæreditatibus. vbi Antonius Pichardus ex num. 1. cum ſeqq. l. 14. tit 15. partita 6. Sed huic difficultati, facilè & verè reſponderi poterit, ſi in memoriam repetantur aliqua ex his, quæ ſuperiùs diximus, videlicet textum in dict. l. in hoc iudicio, procedere[*] in reſtitutione, quæ ſit iudicio reali, in qua obtinẽt quæ ſuprà dicta ſunt; reſtitutionem verò, quæ fit fideicommiſſario vniuerſali, fieri iudicio perſonali, ideóque inſtantiam cum hærede cœptam, in ipſum non tranſire, & doctrina Bartoli in d.l. Lucius, §. rogatus, quæ communiter approbatur per Doctores ibi, & ſequuntur Socinus iunior in conſ. 34. num. 13. lib. 3. Pariſius in conſil. 108. num. 3. vol. 1. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, dict. art. 53. num. 19. Hæc autem doctrina, aut diſtinctio Bartoli aptè poteſt ſucceſſori Maioratus applicari; ſi & ſecundo loco conſtituamus, verum eſſe, Maioratus, & Fideicommiſſa in aliquibus conuenire,[*] ſed in multis longè quidem differre, nec poſſe dici præcisè Maioratum, fideicommiſſum eſſe: quod eleganter probat Molina lib. 1. d. cap. 1. ex n. 14. cum ſeqq. Mieres de maioratu, 1. p. in initio, & q. 1. n. 3. Burgos de Paz d. quæſt. 1. num. vlt. Et ſic inter fideicommiſſarium, & Maioratus poſſeſſorem, diuerſum ius ſtatuitur in multis, ſed in eo præcipuè, quòd fideicommiſſarius ab hærede fideicommiſſum petere, & de manu eius recipere debet,[*] neque propria authoritate poſſeſſionem bonorum iure fideicõmiſſi relictorũ occupare poteſt; aliàs à iure fideicõmiſſi cadit, & pœnam priuationis incurrit, l. eam quã, C. de fideicommiſſis, l. quod per manus, ff. de iure codicil. l. 1. vbi notant Doctores C. quorum legatorum, & cum Socino, & Decio, ſic aduertit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. d. cap. 1. n. 14. & vltra eum, idem tenent Gloſſa, Bartolus, & Doctores communiter in l. Paulus, ff. ad Trebellianum. Pariſius in conſ. 54. num. 4. & num. 12. vol 3. Iaſon in conſ. 146. col. 1. lib. 4. Natta in conſil. 395. num. 9. lib. 2. Socinus iunior in conſ. 131. col. 4. in princ. lib. 1. Menochius adipiſcendæ poſſeſſionis, remedio 2. num. 21. & 4. ſeqq & remedio 4. num. 185. Michaël Graſſus recept. ſentent. §. fideicommiſſum, quæſt. 46. n. 1. & 2. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 12. num. 62. & ſeqq. vol 1. Laurentius de Pinu in conſ. 56. ex num. 1. Angelus Alexander de Vbaldis, in conſ. 120. num. 4. inter conſ. vlt. volunt. volum. 2. Hyppol. Riminald in conſ. 363. num. 20. & ſeq. lib. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 47. num. 11. Ioannes Vincendus Honded. in conſ. 26. num. 3. vol. 1. Denique, fideicommiſſarius nullum ius habet in bo[*]nis ſubiectis fideicommiſſo, nec actiones aliquas intentare poteſt, quovſque re, aut verbis reſtitutio fiat per hæredem, l. 1. l. reſtituta, ff. ad Trebel. Ex quibus ſic adnotarunt & pleniùs declarant Bartol. num. 9. Albericus num. 10. Baldus num. 46. Alexand. num. 7. Iaſon num. 8. in l. vlt. C. de edicto Diui Adriani tollendo. Natta in conſil. 200. num. 2. lib. 1. Rolandus in conſ. 78. num. 14. lib. 3. Cephalus in conſ. 37. num. 35. lib. 1. Graſſus §. fideicommiſſum, quæſt. 42. & 45. Menochius adipiſcendæ poſſeſſionis, remedio 4. num. 633. Antonius Gomez, tom. 1. variar. cap. 5. num. 13. Burſatus in conſ. 198. in princ. lib. 2. Fabius Turretus in conſ. 77. num. 36. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 2. num. 50. art. 45. n. 18. art. 48. à princ. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 26. num. 1. & 2. vol. 1. At in ſucceſſore Maioratus contrarium[*] omninò obſeruatur, vtpote, cùm in illum abſque vlla reſtitutione tranſeat ipſo iure dominium bonorum Maioratus, imò & poſſeſſio etiam ex deciſ. 145. Tauri, vt cum iudicio obſeruant Molina lib. 1. d. c. 1. n. 14. & n. 16. & num. 20. & cap. 14. num. 16. & lib. 3. cap. 12. & 13. Menchaca de ſucceſſionum reſolut. lib. 3. ad l. ſi quando, C. de inofficioſo teſtamento. Mieres de maioratu, part. 3. quæſt. 1. Ioannes Guttierrez practicar. lib. 2. quæſt. 80. & 87. & ſic traditio communis Doctorum ex dicta lege, in hoc iudicio, deſumpta, optimè conuenit ſucceſſori Maioratus, cũ procedat eo caſu, quo ex iudicio reali bona transferuntur ex cauſa neceſſaria, provt in ſucceſſione Maioratus contingit: non ſic in fideicommiſſo, in quo res ipſæ non transferuntur, niſi re, aut verbo reſtitutio fiat per hæredem; tunc autem omnes actiones fideicommiſſario, & in fideicommiſſarium tranſeunt, provt latiùs explicauit Pichardus in §. reſtituta, 2. Inſtitut. de fideicommiſſariis hæreditatibus, per totum. Ex quibus du[*]bia proculdubio redditur concordia aut diſtinctio quædam, quam in propoſito nouiſſimè adducit Cabedus deciſ. Luſitan. 198. num. 5. 1. part. quem retuli ſuprà, in fine, num. 9. vtpote, cùm in 2. membro, etiam vbi litigans agebat nomine proprio, clarè repugnet reſolutioni & rationibus Molinæ ſuprà traditis. CAPVT X. Ad explicationem primæ, ſecundæ, quintæ, & ſextæ Aſſertionis, quarum lib. 1. harum controuerſiarum, cap. 81. mentio fit, per Authorem, breuis traditur, ſed non contemnenda interpretatio, quâ, vt videbis, nihil ab alio dictum tranſcribitur, nec etiam aliquid ſcriptum omittitur, & in materia Subſtitutionum nonnulla, & nouiter, & verè conſiderata in medium proferuntur. SVMMARIVM. -  1 Subſtitutionem verè ac propriè inſtitutionem eſſe, ex ſententia quamplurimorum, quæ ab Authore probatur. -  2 L. ſi mulier, 20. §. finali, ff. de conditionibus inſtitutionum. remiſſiuè, latiſſimè tamen explicata à multis, qui hoc num. & ſeq. præcitantur. -  3 Subſtitutionem inſtitutionem non eſſe propriè, ex ſententia aliorum. -  4 Quæ authori non placet, & eiuſdem fundamentis plenè, & concludenter ſatisfactum ab aliis oſtenditur. -  5 Author meliùs eſſe putauit nonnulla, quæ non ineleganter notare poſſet in hac materia, intacta relinquere, quàm in his inſistere, quæ ex profeſſo, plenèque explicantur ab aliis. -  6 Subſtitutionis in genere, infinitæ diffinitiones relatæ. -  7 Substitutionem, ſecundam inſtitutionem dici ex ſententia Accurſij, quæ ab Authore probatur. -  8 Et omnibus fundamentis, quæ in contrarium excitari poſſent, pleniſſimè ſatisfactum oſtenditur, atque de hac re Alexander Trentacinquius, Sfortia Oddi, & Palus Leonius commendantur omninò. -  9 Substitutionis diffinitiones, à Paulo Leonio, & Thobia Nonio conſideratas, probabiles eſſe ex ſententia Authoris. -  10 Subſtitutio vulgaris, quare ſic appellata? -  11 Subſtitutiones quare introductæ? & in id Petri Gregorij locus nouiter adductus. -  12 Subſtitutionis Vulgaris diffinitiones infinitæ relatæ. -  13 Subſtitutionis Vulgaris vera diffinitio traditur, & num. ſeq. nouiter, & meliùs quàm hactenus explicatur. -  14 D. Spino deceptum in allegatione Fumei, & Politi, nouiter detectum per Authorem. -  15 Verbum quoddam ab Antonio Pichardo communi Vulgaris Subſtitutionis diffinitioni nouiter adiectum, neceſſarium non eſſe, noua Authoris conſideratio in hac materia. -  16 Subſtitutionis Vulgaris diffinitio optimè explicata. -  17 Pauli Leonij præcipuam rationem contra diffinitionem communem ceſſare, nouiter animaduerſum ab Authore. -  18 Subſtitutiones omnes vulgares aditione hæreditatis exſpirant -  19 Subſtitutionis Vulgaris noua diffinitio refertur, quam Petrus Gregorius Tholoſanus non malè conſiderauit. -  20 Authoris in ſcriptura huius Capitis, finis, & intentio proponitur. SVbſtitutionem verè & propriè inſtitutionem eſſe,[*] cap. 81. lib. 1. aſſertione 1. notauimus: item aſſertione 2. 5. & 6. alia in propoſito diximus; nunc verò vt quorundam Scribentium ſentencias in propoſito notaremus, placuit hac de re nonnulla, breuiter tamen, & diſtinctè ſcribere: & in primis animaduertere ſuperiorem ſententiam, & aſſertionem illam probatam à multis; ſic enim expreſsè tenuerunt Gloſ. in l. Gallus, in princ. in verbo, poſſe, ff. de liberis & poſthumis, & in l. 1. in verbo, moueatur, verſ. item facit pro eo, C. de edicto Diui Adriani tollendo. Bart. Bald. Paul. & Imola in l. mulier, §. finali, ff. de condit. inſtitut. & ex antiquoribus innumeri alij, qui à ſequentibus præcitantur, & defendunt Iaſon in l. Centurio, num. 62. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. & in l. qui liberis, §. hæc verba, num. vltim. ff. eodem tit. & in l. ſi à primo, n. 14. & in dict. l. Gallus, in princ. n. 28. ff. de liberis & poſthumis, vbi in id expendit nonnulla iura, & inter alia, dicit eſſe meliorem textum de iure, in l. mulier, 20. §. finali, ff. de conditionibus inſtitutionum. Curtius iunior in conſil. 48. num. 2. & eſſe communem reſolutionem teſtantur, & multos alios referunt Petrus de Peralta in rubrica, ff. hæredibus inſtituendis, n. 18. 19. & 10. Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. 1. part. verb. Inſtituendo, num. 1. ante finem, & latius ex num. 5. vbi optimè in propoſito loquitur, & latè agit[*] de intellectu text. in l. mulier, 20. §. finali, ff. de condit. inſtitut. latè etiam & prolixè quidem, Caldas Pereira de nominatione emphyteut. quæſt. 8. ex num. 14. vſque ad n. 25. Corraſius in rubrica, C. de impuberum, num. 7. & ibidem Curtius iunior num. 10. Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 12. num. 1. & 2. & lib. 3. §. 23. num. 39. Politus in tractatu ſubſtitutionum, in 1. part. in princ. Couar. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, §. 4. num. 3. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 3. num. 1. & ab hac opinione recedendum non eſſe, rectè dixit Pichardus in rubrica, Inſtitut. de vulgari ſubstitutione, num. 14. ad finem, qui videndus eſt ex num. 13. cum multis ſeqq. quam[*]uis contrà tenuerint nonnulli à ſuperioribus relati, maximè Sapia, Ripa, Socinus, Decius, Ludouicus Zunt. Bellonus, & alij quos in vnum congeſſit Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. ſubſtitutio, quæſt. 2. qui contendunt ſubſtitutionem non eſſe inſtitutionem propriè, licèt etiam contrà tenuerit D. Spino in ſpeculo, gloſ. 21. num. 6. & 7. Quorum fundamentis abundè, &[*] verè ſatisfieri poteſt ex his, quæ ſuperiorem Gloſſæ, & Bartoli opinionem defendens eleganter annotauit Alexander Trentacinq. de ſubſtitutionibus, in præfatione, ex num. 12. vſque ad num. 20. vbi etiam agit de intellectu dict. l. mulier, 20. §. finali; ex his etiam, quæ Peralta, Coſta, & Pichardus vbi ſuprà ſcribunt, & verè concludunt: nec ſatisfacit Graſſi concordia, aut diſtinctio d. §. ſubſtitutio, quæſt. 2. Denique ex dicendis ſtatim, alia[*] plura ex propoſito, conſultóque prætermitto; melius enim eſſe putaui, nonnulla, quæ non ineleganter notare poſſem in hac materia, intacta relinquere, quàm in his inſiſtere, quæ: ex profeſſo, plenèque explicantur ab aliis. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, quod ad[*] ſecundam attinet aſſertionem, ſubſtitutionis in genere infinitas tradi diffinitiones communiter per Doctores, in rubrica, & in l. 1. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. in rubrica, C. de impuberum, per Polit. Fumeum, Zaſium Sfort. Vald. de Vbald. & alios in tractatu ſubſtitutionum, in princ. & vndecim diffinitiones tradit Leonius in eodem tractatu in princ. 1. part. ex num. 1. vſque ad num. 54. Harum aliæ veræ non ſunt, aut non conſtant, vt debent; aliæ verò aliqua ex parte deficiunt, & de facili ſubuerti poſſent. Couar. etiam in cap. Raynuntius, de teſtamentis, §. 4. in princ. vbi ipſe notiam tradit diffinitionem: latiſſimè Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. ex num. 25. vſque ad num. 49. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 42. cap. 1. num. 1. Weſembecius, Cuiacius, Hotmannus, Baconius, Loriotus, & alij exteri, quos in vnum congeſſerunt D. Spino in ſpeculo gloſ. 21. num. 1. Antonius Pichardus in rubrica, Inſtitut. de vulg. ſubſtit. num. 8. & vltra eum, Thobias Nonius, Sfortia, Graſſus, Alexander Trentacinquius, & alij, quorum illicò mentionem faciam. Communior tamen, ac verior quidem diffinitio eſt,[*] quæ ab Accurſio traditur in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. vt ſubſtitutio ſit ſecunda inſtitutio, vti probarunt eam communiter Scribentes ibidem, vt conſtat ex Iaſone num. 5. Ripa num. 2. Alciato num. 1. Curtio iuniore in rubrica, C. de impuberum, colum. 1. Zazio, Polito, & Fumeo dict. tractatu, de ſubſtitut. in princ. vbi Fumeus ipſe num. 4. nouam diffinitionem adducit. Socin. iunior. in l. centurio, in princ. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. atque etiam Cagnolus in l. precibus, in princ. C. de impuberum. Forcatulus dialogo 23. Guil. Bened. in cap. Raynuntius, de teſtamentis, verbo, adjiciens vt Alterocha, num. 19. Viglius in rubrica, Inſtitut. de vulgari ſubſtit. in princ. Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis in 6. in verbo, adjiciens num. 1. Sfortia Oddi in tractatu Compendioſæ, in præludiis, part. 1. quæſt. 1. Sapia in rubr. C. de impuberum num. 2. Baldus de Vbaldis de ſubſtitut. in princ. præludiorum. num. 1. Michael Graſſus receptarum, §. ſubſtitutio, quæſt. 1. Fumeus vbi ſupra, num. 1. D. Spino in ſpeculo d. gloſ. 21. num. 1. Alexander Trentacinquius de ſubſt. in pr. in præfatione, n. 2. Et quamuis de hac diffinitione dubitet Couar. dict. §. 4. in princ. Fumeus etiam vbi ſuprá, num. 1. nec firmiter in ea inſiſtant alij, qui à ſuperioribus[*] præcitantur; ipſa tamen vera eſt, & tenenda, nec latiùs à me ad præſens corroboratur, proptereà quod iure, & ratione probatur plenè per Antonium Pichardum in rubrica, Inſtitut. de vulgari ſubſtitut. num. 1. qui num. ſeqq. pleniſſimè ſatisfacit omnibus fundamentis, quæ in contrarium excitari ſolent cõmuniter, tacet tamen inter alios, tres Authores, qui ante ipſum hac de re latiſſimè, atque ex profeſſo ſcripſerunt, & qui ſuperiori diffinitione defenſa, contrariæ partis rationibus ex propoſito ſatisfaciunt: horum occaſione in propoſito nolui ampliùs inſiſtere, ſed commendare Alexandrum Trentacinquium de ſubſtitut. in præfatione, ex num. 2. vſque ad num. 12. Paulum Leonium in eodem tractatu, in princ. 1. part. ex num. 2. vſque ad num. 35. Sfortiam in præludiis, tractat. Compendioſæ, part. 1. quæst. 1. per totam: ipſi enim omnia adducunt, quæ contra eandem diffinitionem ponderantur ab aliis, & illis diſtinctâ, atque abſolutâ manu reſpondent; & vide Caldam de nominat. emphyt. dict. quæſt. 8. ex num. 14. cum ſeq. Poteſt etiam probari (in idem enim tendit, exactior tamen eſt) Thobiæ[*] Nonij diffinitio, vt ſubſtitutio ſit, in ſecundo, vel vlteriori gradu facta inſtitutio, provt defendi poſſe aduertit, & latiùs declarat Trentacinquius vbi ſuprà, num. 12. & ſibi tribuens, prædictóſque non referens, Antonius Pichardus in rubrica, Inſtitut. de vulgari ſubstitut. num. 9. Defendi etiam poteſt Pauli Leonij diffinitio de ſubſtit. in princ. 1. part. n. 52. Subſtitutionis enim naturæ conuenit, nec in ſe continet aliquid, quod otiosè, aut ſuperfluè dictum appareat. Tertiò & principaliter conſtituendum eſt, (quod ad[*] 5. & 6. Aſſertionem pertinet) Subſtitutionis vulgaris etymologiam ſic tradi communiter, vt ideò dictam vulgarem ſubſtitutionem exiſtimauerint Doctores, quia vulgo à quolibet inter teſtandum fieret, & à quolibet de vulgo, ideſt de populo, & cuilibet de vulgo, id eſt de populo hæredi inſtituto fieri poſſet; ſic ſcripſit Bartolus, in l. 1. num. 5. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. quem ibidem ſequuntur Aretinus n. 7. Iaſon n. 13. & Alciat. n. 9. Theophilus in princ. Inſtitut. de pup. ſubſtitut. Viglius in rubrica, Institut. de Vulgari, num. 6. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 7. num. 2. Guil. Bened. in cap. Raynuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, in tractatu, de vulgari, num. 7. verſ. Primo reſpectu. Sfortia in præludiis Compendioſæ, part 2. quæſt. 1. Couar. in dict. cap. Raynuntius. §. 4. num. 3. vbi in id expendit l. 1. tit 5. partita 6. Cagnolus in l. precibus, num. 3. C. de impuberum. D. Spino in ſpeculo gloſ. 22. num. 2. in fine. Anton. Gouean. lib. 1. variar. lect. cap. 28. Cuiacius lib. 7. obſeruationum. cap. 20. Baldus de Vbaldis in tractatu, de ſubſtitut. vulgari, num. 1. Bartol. de Hucio in eodem tractat. cap. 1. num. 1. & Antonius Fumeus ibidem, in princ. Lancelotus Politus de vulgari ſubſtitut num 1. Vdalricus Zaſius ibidem, num. 1. & Paulus Leonius ex num. 2. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris lib. 42. cap. 12. in principio. Et his non relatis, Antonius Pichardus in princ. de vulgari ſubſtit. num. 8. Dicitur autem Vulgaris ex aliis etiam rationibus, quas cumulauit Bartolus in dict. l. 1. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. num. 5. vbi proſequuntur omnes Doctores communiter: plenè Bald, de Vbaldis, Bart, de Hucio, Guil. Bened. & Petrus Gregorius vbi ſuprà, qui exponunt quinque modis eam ſubſtitutionem rectè dici Vulgarem, vt ibi videri poterit. Deinde, ſubſtitutiones vulgares ideò introductas[*] exiſtimarunt nonnulli, quòd olim ſine hærede decedere maximum dedecus fuiſſet, §. licet, Institut. quibus ex cauſis manumittere licet, vel non: idcircò ſine iniuria creditorum, ſeruum neceſſarium hæredem inſtituere, & conſequenter libertatem ei relinquere permiſſum fuiſſe, conſtat ex textu in l. poteſt. 36. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. cum aliis multis: cùm ergo ſæpe euenire poſſet, vt primo loco inſtitutus hæres, vel nollet, vel non poſſet hæreditatem adire, sícque defuncti teſtatoris bona ex defectu hæredis inſtituti primi, aut alterius legitimi ex lege Papia, caduca efficerentur, & ad fiſcum deferrentur, l. vnica, in princ. C. de caducis tollendis, optimo conſilio ſubſtitutiones introductæ ſunt, vt quemadmodum poteſt quis pluies hæredes inſtituere, §. & vnum Inſtit. de hæredibus inſtituendis; ſic & plures gradus hæredum facere, per text. in dict. l. poteſt, 36. ff. de vulgari & pup. ſubſtit. &. in principio, Inſtitut. eodem tit. vt ſic voluntas teſtatoris effectum ſortiri poſſit, ipſèque ſine hærede minimè decedat: quod elegantiſſimè aduertit Petrus Gregorius, quem nullus in propoſito refert, in ſyntagmate iuris, lib. 42. cap. 12. in princ. vbi dicit, Iureconſultos hanc teſtatorum prouidentiam facilè probaſſe; cùm enim conceſſiſſent, vt vti quiſq; legaſſet ſuper familia, pecuniáve ſua, ita ius eſſet l. verb. legis ff. de verb. ſignific. neceſſariò permitti oportuit, vt quibus permiſſa erat hæredis inſtitutio, permitteretur & cautio, ne ſine hærede decederent, deficiente primo, vel ante mortẽ teſtatoris, vel ante aditam hæreditatem, vel eo repudiante; & idem in effectu, licèt non ita eleganter, animaduertunt Paulus Leonius de ſubſtitut. cap. 1. n. 38. & tribus ſeqq. Sfortia Oddi in præludiis Compendioſæ, part. 1. quæſt. 4. Ioannes Bolognetus in rubr. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. num. 6. & nullum ex his referens Antonius Pichardus in rubrica, Inſtitution. de vulgari ſubſtitutione, num. 66. 67. & 68. Quartò & vltimò conſtituendum eſt, Subſtitutionis[*] Vulgaris infinitas diffinitiones traditas per Doctores in mille locis, maximè in ordinariis, ad quos Lectorem remitto. Imola in l. 1. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. col. 2. verſ. extra Gloſſam, ſic diffinit, quòd Subſtitutio Vulgaris, eſt Subſtitutio directa, quæ à quolibet & cuilibet fieri poteſt, nihil ſpecialitatis habens: ſed hanc diffinitionem damnare ſolent Doctores communiter, & meritò quidem, quamuis nonnullis obſtaculis reſpondere conetur Paulus Leonius de ſubſtitut. cap. 1. ex num. 2. vſque ad num. 7. inter alios tamen, concludentes rationes contra Imolam conſiderat Lancelotus Politus in eodem tractatu, de vulgari ſubſtitut. in princ. Aliam diffinitionem adducit Paulus Leonius vbi ſuprà, num. 7. & 8. Aliam Politus vbi ſuprà, quem ſequitur Zaſius de ſubſtitut. cap. 1. num. 1. ſed impugnat Leonius loco relato ſuprà, num. 9. 10. & 11. vbi num. 14. 18. & 19. alias tres diffinitiones adducit, & conuincit eas, & num. 14. nouam diffinitionem tradit quam eſſe bonam, atque ex genere & differentiis conſtare, n. ſeqq. contendit: tres alias diffinitiones refert Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. cap. 1. n. 1. per totum, vbi ipſe nouam diffinitionem tradit: duas Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſubſt. num. 49. vnam Ioan. Oinotom. in rubr. Inſtit. de vulg. ſubſt. num. 8. Mihi magis placet diffinitio com[*]munis cum adiectione verbi cuiuſdam, vt ſcilicet ſubſtitutio vulgaris ſit ſecunda inſtitutio, quæ à quolibet & cuilibet fieri poteſt, & in caſum non aditæ haereditatis concipitur. Bartolus in l. 1. num. 5. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. vbi latiùs Iaſon num. 13. & ſeqq. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtam. verbo, ſi abſque liberis, de ſubſtit. vulg. num. 7. & ibidem couar. §. 4. num. 3. Sfortia in præludiis Compendioſæ, 2. part. quæſt. 1. Cagnolus in l. precibus, num. 3. C. de impuberum, Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. ſubſtitutio, quæſt. 6. D. Spino in ſpeculo, gloſ. 22. num. 1. qui decipitur in allegatione Fumei,[*] & Politi: ipſe enim allegat eos, tanquam huius communis diffinitionis ſequaces, & tamen Fumeus expreſsè improbat eam, Politus verò non probat, ſed aliter & nouè diffiniendum exiſtimat. Antonius Pichardus in[*] rubr. Inſtitut. de vulg. ſubſtit. num. 73. & in princ. eiuſdem tit. num. 9. vbi communi huic diffinitioni addit verbum quoddam, ſcilicet ſecunda, vel vlterior, quod neceſſarium non eſt, vt infrà dicetur, nec ſupplet verbum illud, & in caſum non aditæ hæreditatis concipitur. Superior autem diffinitio ex genere conſtat, & diffe[*]rentiis, vt Iaſon, & ſuperiores oſtendunt. Inter alia tamen prætermittendum non erit, rectè dictum; Secunda inſtitutio, ſiue ſecunda, ſiue tertia, aut quarta, & deinceps; nam teſtator plures gradus inſtitutionis facere poteſt, & ille omnis dicetur ſubſtitutus, qui habet ante ſe inſtitutũ, ſiue ſit primus inſtitutus, aut ſecundus primo ſubſtitutus, per text. in §. 1. Inſtit. de vulgari ſubſtitutione: ideò dixi neceſſarium non eſſe verbum, Siue vlterior, quod per Pichardum adjicitur, aut ſuppletur, & conſequenter (quod alius hucuſque non animaduertit) ceſſare præcipuam rationem, quam contra communem[*] diffinitionem conſiderauit Leonius de ſubstitut. cap. 1. de vulgari, num. 13. deinde rectè adiecta illa verba, Et in caſum non aditæ hæreditatis concipitur: Quoniam ſubſtitutiones omnes vulgares ſtatim adita hæreditate ex[*]ſpirant, l. poſt aditam, l. precibus, C. de impuberum: quod in ſimili non malè animaduertit Antonius Fumeus dict. tractatu vulg. ſubſtit. num. 9. Item etiam in caſum non aditæ hæreditatis rectè dictum, vt comprehendantur omnes caſus, in quibus ſubſtitutio vulgaris verificari poteſt, vt quia inſtitutus nolit, repudiando; vel quia adire non poſſit, morte præuentus, vel aliter quocunque modo, vt in alterius diffinitionis explicatione cum iudicio animaduertit Leonius capite 1. de vulgari, numer. 17. Elegans etiam eſt, & facilè defendi poteſt alia diffi[*]nitio, quam Petrus Gregorius Tholoſanus in ſyntagmate iuris, lib. 42. cap. 12. in princ. non malè conſiderauit, dicens, quòd, Vulgaris, eſt ſubſtitutio directa, ſine aliquo ſpeciali, facta in locum & ſubſidium inſtituti. Et verba illa ſine aliquo ſpeciali, vtrumque demonſtrare, hoc eſt, quòd à quolibet & cuilibet fieri poſſit, & ab idoneis tantùm fieri poſſe, ſeparántque à pupillari, exemplari, & militari, vbi ſpecialia inueniuntur, in prima pupilli, l. 2. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. in ſecunda furioſi, l. humanitatis, C. de impuberum, in tertia milites l. milites etiam, ff. de militari teſtamento. Et hactenus de hoc capite:[*] quod, & nonnulla etiam quæ ad Aſſertiones libri primi pertinent, ideò hoc libro ſcribenda duxi, infinitis aliis prætermiſſis, vt qui Aſſertiones eaſdem iam prælegerit, ſibi certus ſit, m ipſarum explicatione & compoſitione, non mediocriter me inſudaſſe, omniáque ad eas pertinentia, ſic ex propoſito euoluiſſe, vt infinitis vtriuſque iuris Authoribus originaliter, & maturè anteà prælectis, facilè, vt ibi dixi, quamplures libros ſcribere potuiſſem, ſi ea attingere non contemnerem, in quibus alij ex profeſſo ſcripſerunt, ſi etiam in aliorum explicatione impeditus non exiſterem, quæ non ita vulgaria ſunt, ſed extraordinaria, nec ab aliis ſic dilucidè enucleata. CAPVT XI. Filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, an, & quando ex præſumpta teſtantis voluntate, vel ex iuris diſpoſitione comprehenſi dicantur, vt in fideicommiſſis, & primogeniis, etiam excluſis aliis filiis ex legitimo matrimonio natis ſuccedant? vbi de matrimonio putatiuo dicuntur nonnulla: Decij ſententia, quam Socinus iunior, & alij tuentur contra Curtium iuniorem eleganter, & nouè defenditur; & congeſtis in vnum quæ ab aliis in mille locis erant ſcripta, res iſta dilucidè, & diſtinctè magis, quàm hactenùs explicatur. SVMMARIVM. -  1 Filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, hoc eſt, ambobus, vel altero coniugum, probabili facti ignorantiâ, impedimentum ignorantibus, legitimi ſunt, quamuis poſteà detectum fuerit impedimentum: idque reſpectu vtriuſque parentis. -  2 Provt hoc num. latiſſimè explicatur remiſſiiuè, & in propoſito congeruntur permulti, qui de matrimonio putatiuo ſcripſerunt pleniſſimè. -  3 Filij ex matrimonio putatiuo nati, verè & propriè legitimi ſunt. Primò, ſiue verè, ſiue præſumptiuè coniuges ignorauerint impedimentum. -  4 Secundò, etiamſi vnus tantùm ex coniugibus impedimentum ignorauerit. -  5 Tertiò, quoad omnes effectus, dignitates, honores, ſpiritualia, temporalia, feuda, emphyteutica, fideicommiſſa, ſucceſſiones ab inteſtato, atque ex teſtamento, tam parentum ſuorum, quàm etiam conſanguineorum, & aliorum coniunctorum. -  6 Quartò, vt in aliquo, à cæteris filiis legitimis non differant. -  7 Quintò, vt ignorantia in dubio præſumatur, quando non conſtat de ſcientia. -  8 Sextò, matrimonium putativum ad effectus prædictos tunc dici, quando verè & ſolemniter contractum fuerit, provt hoc num. declaratur: vbi agitur de intellectu text. in cap. cum inhibitio, de clandeſtina deſponſatione. -  9 Filium primogenitum, natum ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, in Maioratu ſuccedere, ac etiam excludere alios filios ex legitimo matrimonio procreatos, cùm Maioratus ſimpliciter inſtitutus eſt, provt hoc num. & ſeqq. declaratur. -  10 Filios ex matrimonio putatiuo natos, ſubſtitutum excludere, ac facere deficere conditionem, quando teſtator ſic dixit: Et ſi hæres meus deceſſerit ſine filiis, ſubſtituo Titium. -  11 Filius primogenitus, ex matrimonio putatiuo natus, ſuccedit in Maioratu, tam reſpectu vltimi poſſeſſoris, quàm aliorum coniunctorum. -  12 Filios ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, ſuccedere etiam in Maioratu, qui ea lege, aut conditione institutus ſit, vt non niſi filiis legitimis aut legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deferatur, & num. ſeq. -  13 Filium natum ex matrimonio putatiuo, legitimum dici, vt ſubſtitutum excludat, cùm teſtator dixerit: Et ſi hæres meus deceſſerit ſine filiis ex legitimo matrimonio natis, ſubſtituo Caium. -  14 Filij nati ex matrimonio putatiuo, an in fideicommiſſis, & primogeniis ſuccedant? ad quæ filij legitimi, vel ex legitimo matrimonio procreati inuitantur: latiſſimè actum à Socino iuniore in conſil. 39. ex num. 18. cum ſeq. & in conſil. 63. per totum, vol. 3. & ad eum omninò confugiendum eſſe in hac quæſtione; nihilominùs tamen, nonnulla adjicere, & rem hanc latiùs explanare, ideò coactum Authorem, quòd Scribentes huius Regni, qui de primogeniis tractarunt, breuiter nimis ſe habuerint, nec debitam diſputationem præfato dubio tribuerint. -  15 Alij verò, tam exteri, quàm huius Regni Authores nunquam radicem, & fundamentum iſtius dubij ſed ſolas ramas, & vmbram tetigerint, & ibidem de ſententia Curtij iunioris à communi opinione diſſentientis. -  16 Decium ac eius ſequaces, in confirmationem reſolutionis traditæ ſuprà num. 12. & 13. quatuor in effectu adducere fundament, ex quibus ſufficienter non probatur eorum concluſio, provt hoc num. demonſtratur. -  17 Decij ſententia validiſſimo fundamento munita. -  18 Pro ſententia Decij, ſecundum fundamentum adducitur. -  19 Decij reſolutio concludenti ratione confirmata, & infrà, num. 22. & 23. -  20 Curtij & Alexandri ſolutiones reiectæ. -  21 A verbis legis, ad verba teſtatoris, validum eſt argumentum. -  22 Prouiſio facta à teſtatore per viam diſpoſitionis in vno caſu, comprehendit alium omiſſum, omninò ſimilem, & eundem effectum habentem; idque ex veriſimili diſponentis voluntate. -  23 Conditio quando eſt neceſſaria ad actum, vel ad effectum actus, permiſſa eſt extenſio ad alium caſum; & ſic impleri poteſt per æquipollens. -  24 Matrimonium putatiuum, ſimpliciter & abſolutè loquendo, licèt non ſit verum matrimonium, nec etiam legitimum, ſed inualidum propter impedimentum; tamen quoad hunc effectum legitimitatis filiorum, & ſucceſſionis eorum, vt matrimonium legitimitatem producere poſſit, habilitatur, & legitimum & validum efficitur, provt latiùs hoc num. declaratur. -  25 Curtij iunioris præcipuum fundamentum contra Decium adducitur, & numer. ſequent. vſque ad numer. 29. -  26 Legitimatum per reſcriptum Principis, verè, non fictè, legitimum eſſe, & vide infrà, numer. 29. ad finem. -  27 Legitimatus ſubſtitutum excludit, & conditionem facit deficere, ſi teſtator dixerit: Si hæres deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus. -  28 Legitimatus non excludit ſubſtitutum, quando teſtator dixerit: Et ſi deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio. -  29 Curtij iunioris præcipuo fundamento contra Decium, optimè, ac verè ſatisfactum. -  30 Curtij iunioris, ac ſequacium fundamentis nonnullis reſpondetur. -  31 Curtij contra Decium, triplex argumentum, breuiter & verè diſſolutum. -  32 Contra Decium, 6. & 7. fundamentum adducitur, & num. ſeqq. eleganter reſpondetur illis. -  33 Inter matrimonium verum, & putatiuum, cùm ſint multæ differentiæ, ſi enunciatur matrimonium ſimpliciter, non ſufficit figura matrimonij, quia non ſemper eundem effectum operantur; ſecus, ſi matrimonium enunciatur ad vnum effectum, qui ex vtroque pariformiter reſultat: tunc enim matrimonij figura ſufficeret. -  34 Matrimonio vero conceſſa priuilegia, aliquando non competere matrimonio putatiuo, & infrà, num. 40. in fine. -  35 Nihilominùs tamen, inter matrimonium verum, & putatiuum æquiparatio admittitur, vbi comparantur reſpectu vnius effectus, qui ex vtroque pariformiter reſultat. -  36 Et aliquando etiam, priuilegia conceſſa matrimonio vero, & matrimonio putatiuo competunt: mulièrque in matrimonio putatiuo habere ſolet priuilegia doti conceſſa. -  37 Priuilegia reſpicientia exactionem dotis, habere locum in dote putatiua, remiſſiuè. -  38 Priuilegium tacitæ hypothecæ, competere doti putatiuæ, remiſſiuè. -  39 In dote putatiua, locum habere priuilegium l. in rebus, 30. C. de iure dotium, remiſſiuè. -  40 In matrimonio putatiuo, locum habere communicationem lucrorum, remiſſiuè. -  41 L. finalis, C. de his qui veniam ætatis impetrauerunt, contra Decium expenditur, & hoc num. reſpondetur eidem. -  42 Filios ex matrimonio putatiuo natos, in Maioratu non ſuccedere, ſi inſtitutor ad ſucceſſionem dumtaxat inuitauerit eos, qui ex vero matrimonio nati ſunt. PRo expedita huius Capitis explicatione, in primis conſtituere, atque præmittere neceſſarium erit: Quòd filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide con[*]tracto, hoc eſt, ambobus, vel altero coniugum, probabili facti ignorantiâ impedimentum ignorantibus, legitimi ſunt, quamuis poſteà detectum fuerit impedimentum: idque reſpectu vtriuſque parentis, cap. peruenit, vbi Gloſſa, Abbas, Hoſtienſis, Butrius, Ancharanus, & cæteri, cap. ex tenore, qui filij ſint legitimi, vbi ſic communiter concludunt omnes, & latiùs confirmantes, ita adnotarunt Abbas in cap. cùm inhibitio, num. 4. de[*] clandeſtina deſponſatione, Baldus in l. qui contra, C. de inceſtis nuptiis, Iaſon in conſ. 159. num. 1. per totum, & in conſ. 168. num. 4. lib. 4. Antonius Gabriel commun. concl. tit. de legitimitat. concl. 4. in princ. Tiraquellus in l. ſi vnquam, verbo, donatione largitus, num. 141. c. de reuocandis donat. & de legibus connubialibus, gloſ. 8. num. 25. cum ſeqq. Dueñas in regula 350. Pariſius in conſ. 15. n. 44. lib. 2. Grammaticus conſil. ciuili, 56. col. 2. Rolandus in conſ. 93. num. 18. & ſeq. lib. 3. Paleotus de nothis & ſpuriis filiis, cap. 9. à princ. Couar. de Sponſalibus, 1. part. §. 1. num. 1. & 2. Cephalus in conſil. 82. &. num. 61. lib. 1. & in concil. 390. num. 16. & num. 44. 45. & 46. lib. 3. & in conſ. 307. num. 59. & ſeqq. lib. 3. & in conſ. 444. num. 70 lib. 4. & in conſ. 647. ex num. 1. atque ex num. 12. lib. 5. Menochius in conſ. 15. n. 1. lib. 1. & in conſ. 199. n. 35. & 39. & num. 40. in fine, & 41. lib. 2. & præſumpt. lib. 4. præſumpt. 77. in princ. Tellus Ferdinandez in l. 6. Tauri, n. 8. & 9. & ibidem Ceruantes num. 9. & num. 18. & ſeq. & Auendañus gloſ. 1. num. 2. 3. & 6. Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. in 1. part, in verbo, vxorem, per tot. Matienzus in l. 10. tit. 8. gloſ. 4. num. 3. & in l. 2. titul. 9. gloſ. 1. num. 4. vſque ad num. 7. & in rubr. tit. 1. de matrimonio, num. 115. & 116. vbi allegat l. 1. tit. 13. & l. 2. tit. 15. partita 4. l. 4. tit. 6. lib. 3. fori. Molina, Mieres, Menchaca, Aluaradus, & Alexander Trentacinquius, quorum ſtatim ſpeciſicam mentionem faciam. Loan. Guttier. practic. lib. 3. quæſt. 74. Caldas Pereira de nominat. emphyteut. quæſt. 21. ex num. 42. cum ſeqq. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, num. 230. & 231. latè & vtiliter Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 87. à princ. lib. 1. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 24. ex num. 65. cum ſeqq. vſque ad num. 79. fol. mihi, 231. Cæuallos practic. commun. quæſt. 697. ij Authores de matrimonio putatiuo ſcripſerunt pleniſſimè, & ſuperiorem doctrinam latiùs declarant, vt penes ipſos videri poterit: ſufficiet hic quærendi, & congerendi labore Lectorem excuſare, ac etiam nonnullis aliis ſcienter, conſultóque prætermiſſis, dumtaxat (quod ad inferiùs dicenda prætermitti non poteſt) conſtituere, praefatam doctrinam procedere. Primò, ſiue verè, ſiue præſumptituè coniuges igno[*]rauerint impedimentum; vtroque enim caſu, filij ex matrimonio putatiuo nati, verè & propriè legitimi ſunt, ex Authoribus relatis ſuprà, & communi Scribentium ſententia in dict. cap. peruenit, & in dict. cap. ex tenore. Secundò, vt dixi, etiamſi vnus tantùm ex coniugibus[*] impedimentum ignorauerit. Ex eiſdem iuribus, & Authoribus, ſic vt in hoc nullus adhuc diſſentiat. Tertiò, quoad omnes effectus, dignitates, honores,[*] ſpiritualia, temporalia, feuda, emphyteutica, fideicommiſſa, ſucceſſiones ab inteſtato, atque ex teſtamento, tam parentum ſuorum, quàm etiam conſanguineorum, & aliorum coniunctorum: quod vnanimiter etiam probarunt Doctores, atque ex Communi, Tellus Ferdinandez, Matienzus, Auendañus, Ceruantes, Ioannes Guttierrez, & alij relati ſuprà. Quartò, vt in aliquo à cæteris filiis legitimis non dif[*]ferant. Gloſſa, & Communis in dict. cap. ex tenore, Iaſon in dict. conſ. 156. num. 3. Decius in conſ. 153. num. 1. & in conſ. 154. in princ. Paleotus dict. cap. 9. num. 14. Rolandus in conſ. 93. ex num. 18. lib. 3. & latiùs probant Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 87. ex num. 1. vſque ad num. 10. Peregrin. de fideicommiſſis, d. art. 24. n. 66. per tot. Quintò, vt ignorantia in dubio præſumatur, quan[*]do non conſtat de ſcientia: quod cum infinitis probarunt Cephalus dict. conſ. 647. num. 12. lib. 5. Menochius in conſ. 15. num. 7. lib. 1. Rolandus dict. conſil. 93. num. 29. lib. 3. Honded. dict. coſ. 87. num. 11. Peregrinus dict. art. 24. num. 67. Denique & ſextò, matrimonium putatiuum ad effe[*]ctus prædictos, tunc dici, quando verè & ſolemniter contractum fuerit: hoc eſt de iure communi in facie Eccleſiæ, & palam, & cum bona fide contrahentium, vel alterius eorum, ac denique ſeruatâ formâ cap. cum inhibitio, de clandeſtina deſponſatione, quem text. & ſuperiorem traditionem optimè declarant, & alios multos recenſent Menochius dict. præſumpt. 77. in princ. lib. 4. latius in conſ. 199. ex num. 39. cum ſeqq. lib. 2. Verallus in deciſ. 25. & in deciſ. 150. num. 7. in 1. part. Ioannes Vincentius Honded. dict. conſ. 87. num. 14. 15. & 16. & num. 23. & ſeqq. & num. 48. & ſeqq. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, dict. art. 24. num. 65. Hodie verò ſeruatâ formâ Tridentini, de qua in cap. 1. de reformat. matrim. ſeſſ. 24. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, ex dictis[*] ſuprà facilè deduci præcipui huius capitis dubij reſolutionem; & in primis, cùm Maioratus ſimpliciter inſtitutus eſt, hoc eſt, cùm deſcendentes alicuius familiæ ſimpliciter vocantur, aut certis vocationibus, aut ſubſtitutionibus factis, filij ſimpliciter, ſiue filij maſculi ad ſucceſſionem inuitantur, filium primogenitum natum ex matrimonio putatiuo bona fide contracto in Maioratu ſuccedere, ac etiam excludere alios filios ex legitimo matrimonio procreatos: quod ſic reſoluunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 1. num. 12. Mieres de maioratu 3. part. quæſt. 15. num. 22. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 9. verſ. ſed pro 1. part. mouentur dumtaxat ex eo quòd hic filius verè & propriè legitimè natus dicatur quoad effectum ſucceſſionis, ex dict. cap. 2. cap. ex tenore, qui filij ſint legitimi, cum aliis dictis ſuprâ. Eandem ſententiam in fortioribus terminis probarunt etiam alij plures, quos ſtatim commemorabo; ac verè hæc pars probatur expreſſim authoritate multorum, qui filios prædictos in dignitate, in feudo, in emphyteuſi, & in fideicommiſſo ſuccedere affirmarunt: hos in vnum congeſſerunt Rolandus dict. conſ. 93. num. 18. & ſeqq. lib. 3. Paleotus de nothis & ſpuriis filiis, cap. 9. num. 14. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 87. num. 6. lib. 1. Peregrinus de fìdeicommiſſis, art. 24. num. 66. ad finem. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 8. num. 24. deinde authoritate Dini in conſ. 6. num. 12. vbi ſcribit, filios ex matrimonio putati[*]uo natos ſubſtitutum. excludere, ac facere deficere conditionem, quando teſtator ſic dixit: Et ſi hæres mens deceſſerit ſine filiis, ſubſtituo Titium, & ſequuntur Capra in conſ. 16. Et ſi prima facie, col. vlt. Decius dict. conſ. 153. Ruinus in l. Gallus, §. ſi eius, num. 99. ff. de liberis & poſthumis, Curtius iunior in conſ. 27. num. 6. Menochius in conſil. 15. num. 5. lib. 1. & præſumpt. 77. num. 4. & 5. lib. 4. Idque procedit tam reſpectu filiorum vltimi poſſeſſoris[*] Maioratus, qui ex matrimonio putatiuo nati ſint, quàm aliorum coniunctorum, aut conſanguineorum, qui ex teſtatoris, vel ex legis diſpoſitione ad Maioratum vocantur, ex his, quæ dicebamus ſuprà, num. 5. videlicet bonam fidem prodeſſe quoad ſucceſſionem parentum, & omnium aliorum coniunctorum, vt in fideicommiſſis obſeruant Peregrinus, & Honded. vbi ſuprà. Tertiò & principaliter conſtituendum eſt, ſuperio[*]rem reſolutionem non ſolùm procedere in Maioratu ſimplici, ſed etiam in eo, qui ea lege, aut conditione inſtitutus ſit, vt non niſi filiis legitimis, aut legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deferatur; tunc namque etiam in eo ſuccedet filius primogenitus, ex matrimonio putatiuo natus, ob eandem rationem, quia tales filij reſpectu facultatis ſuccedendi, dicuntur verè nati ex legitimo matrimonio, cùm lex ipſa ciuilis & Pontiſicia, quoad hunc effectum eos verè legitimos iudicauerit: quod cum Decio in conſ. 153. n. 1. Gregorio Lopez in l. 1. tit. 13. partita 4. in verbo, ſe caſa con ella, col. 2. Couar. de Sponſalibus, 2. part. cap. 8. §. 1. num. 3. Addit. ad Alexand. conſ. 5. lib. 7. litera, A. defendunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. dicto cap. 1. num. 15. Mieres de maioratu, part. 3. quæſt. 15. n. 22. Socinus iunior, qui per multa argumenta probat in conſil. 63. per totum, & in conſ. 39. ex num. 18. lib. 3. Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 3. de fideicomiſſaria ſubſtitut. §. 26. n. 16. Aluaradus de coniect. mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 9. verſ. ſed pro 1. part. fol. 62. Cephalus in conſ. 82. num. 24. & num. 61. lib. 1. & in conſ. 390. ex num. 44. lib. 3. & in conſ. 444. num. 7. lib. 4. & in conſ. 647. num. 29. lib. 5. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 8. num. 24. Hieronymus à Laurent, in deciſ. Auenionen. 70. per totam, vbi eleganter loquitur, & dicit iudicatum in fauorem filiorum natorum ex tali putatiuo matrimonio. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemont. 196. num. 7. Alexander Trentacinquius de ſubſtit. 4. part. cap. 7. n. 56. fol. 152. vbi dicit ab hac opinione non eſſe recedendum. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 24. num. 72. qui dicit ſententiam Decij magis communiter receptam. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 87. num. 6. lib. 1. Menochius lib. 4. præſumpt. 77. n. 6. vbi ex communi ſententia, cum eodem Decio reſoluit,[*] filium natum ex matrimonio putatiuo, legitimum dici, vt ſubſtitutum excludat, cùm teſtator dixerit: Et ſi hæres meus deceſſerit ſine filiis ex legitimo matrimonio natis, ſubſtituo Caium. Et hanc opinionem ad partes diſputa[*]re, quamuis prima facie neceſſe non videatur, quia Socinus iunior dict. conſ. 39. ex num. 18. cum ſeqq. & in conſil. 63. per totum, vol. 3. latiſſimè, & doctiſſimè diſputauit, ad quem omninò confugiendum in hac quæſtione admoneo: nihilominùs tamen, nonnulla adjicere, & rem hanc latiùs explanare, ideò coactus videor, quòd Scribentes huius Regni, qui de primogeniis tractarunt, breuiter nimis ſe habuerint, nec debitam diſputationem præfato dubio tribuerint; alij verò, tam exteri, quàm[*] huius Regni Authores, nunquam radicem, & fundamentum iſtius dubij, ſed ſolos ramos, & vmbram tetigerint. Eo etiam, quòd à prædicta ſententia communi diſſentit Curtius iunior in conſ. 27. num. 6. & latiùs in conſ. 64. num. 11. & num. 17. & cogitandum reliquit Ruinus in l. Gallus, §. ſi eius, num. 99. ff. de liberis & poſthumis, provt aduertunt Molina, Trentacinquius, Menochius, Mantica, Peregrinus, & alij relati ſuprà, qui, vt dixi, à ſuperiori ſententia non recedendum affirmant, quamuis contrariam cum eodem Curtio iuniore, in puncto iuris veriorem eſſe contra Decium profiteatur, ſed malè quidem, Caldas Pereira de nominat. emphyt. quæſt. 21. num. 42. 43. & 44. fol. 241. Decius autem, ac eius ſequaces in confirmationem[*] ſuperioris reſolutionis traditæ ſuprà, num. 12. & 13. quatuor in effectu adducunt fundamenta, ex quibus ſufficienter non probatur eorum concluſio. Primò enim dicunt, quòd natus ex matrimonio putatiuo dicitur verè legitimus, & habilis ad ſuccedendum, & quòd ad inducendam veram legitimitatem ſufficit opinio colorata matrimonij, vt ſuprà, in initio huius capitis, latiùs probauimus. Sed parum vrget, quoniam dubium non conſiſtit in hoc, an ſcilicet natus de matrimonio putatiuo ſit verè legitimus, & habilis ad ſuccedendum, quod certum eſt, ſed in alio, nempe an ſit ſatisfactum verbis teſtatoris vocantis filium legitimum, & de legitimo matrimonio; nec concludit dicere: eſt habilis ad ſuccedendum, ergo comprehenditur ſub illis, verbis; idque ex ſententia Doctorum, qui exiſtimarunt communiter, matrimonium putatiuum, verum non eſſe matrimonium, nec legitimum ſimpliciter, quos in vnum congeſſerunt Antonius Gabriel communium concl. lib. 6. tit. de legitimatione, concl. 4. num. 2. & 4. Menochius lib. 4. præſumpt. 77. num. 8. & alij relati ſuprà, num. 2. & latiùs explicabimus infrà. Vnde & ſecundum fundamentum Decij deluitur, quod cæteri vrgere putarunt ſcilicet quòd natus de matrimonio putatiuo in feudo ſuccedit: non enim ſequitur; talis filius eſt habilis ad ſuccedendum in feudo, ergo verba teſtatoris, quæ requirunt legitimum filium ex matrimonio legitimo procreatum, verificari debent in matrimonio putatiuo, ob eandem rationem, non ob alias, quas in huius fundamenti ſolutione effudit Curtius iunior locis relatis ſupra. Nec etiam tertium concludit, quòd dos putatiua habeat priuilegia dotis veræ; nam inter dotem veram, & putatiuam multæ ſunt differentiæ, provt 18. differentias ponit Baldus Nouellus de dote, fol. 67. cum ſeqq. & notauit Menochius d. præſumpt. 77. num. 9. & 10. & dicetur infrà, ante finem huius capitis. Similiter nec vrget quartum fundamentum, quod deducitur ex doctrina Caſtrenſis, in l. finali, C. de verb. ſignificat. nam Caſtrenſis ipſe, & cum eo Socinus contrarium in effectu tenent in l. in his, ff. de condit. & demonſt. & verbum, fratribus, magis generale, & aptum eſt in ſpecie ibi propoſita, quàm verbum, legitimum matrimonium, in quæſtione noſtra, vt de ſe patet apertè. Nihilominùs tamen ſententia Decij, & verior eſt, vt[*] dixi, & omninò amplectenda, ſed aliis nititur fundamentis, quæ ad ſequentia reduci poſſunt. Primò, quòd quando caſus vnus eſt omninò alij adæquatus, diſpoſitum in vno, cenſetur etiam in alio æquiparato diſpoſitum, etiam in materia odioſa & correctoria, vt probat text. iunctâ ſuâ Gloſsâ in l. ſi quis ſeruo. c. de furtis, quem multis exornant Iaſon in l. de quibus, num. 14. ff. de legibus, & in l. 1. col. 3. de legat. 1. & in l. ſi is qui pro emptore, num. 291. vſque ad num. 306. ff. de vſucapionibus. Romanus in conſ. 388. col. 2. & poſt Antonium Gomez. & Tellum Ferdinandez, Ceruantes in l. 4. Tauri, num. 23. ſed matrimonium putatiuum, quoad inducendam veram legitimitatem & effectus illius, eſt omninò adæquatum vero, & legitimo matrimonio, ex iuribus, & Authoribus à me relatis ſuprà, in princ. ergo diſpoſitum in teſtamento, ſiue in quacunque alia materia in matrimonio legitimo, quoad hunc actum, & effectum ſuccedendi, cenſetur diſpoſitum in matrimonio putatiuo. Nec obſtat, quod impugnando fundamentum Decij, dicebam ſuprà; nec etiam legitimum, & putatiuum matrimonium in multis. æquiparari, diſſentire tamen in multis, & argumentum à ſimili, dato diſimili, corruere: quia prædicta procederent, quando æquiparatio fieret ſimpliciter, ſecus quando comparatio fit tantùm in illo, in quo omnimoda ſimilitudo reperitur, quia tunc omnimoda diſſimilitudo in aliis non nocet, vt notat Gloſſa vbi Gemin. poſt Ioannem Andream in cap. non poteſt, de præbendis, lib. 6. Abbas in cap. tranſlato, col. 3. de conſtitut. vbi Decius in 3. col. Deinde, quia in caſu præſenti non fit comparatio inter verum & putatiuum matrimonium, inter quæ aliquando datur differentia, ſed inter natum de putatiuo, & natum de legitimo matrimonio, inter quos quoad effectum prædictum ſucceſſionis & alios ſimiles, nulla prorſus diſſimilitudo reperitur, ſed omnimoda ſimilitudo, & conſonantia ex omnibus iuribus, & Authoribus ſuperiùs relatis. Secundò pro eadem ſententia communi facit, quòd[*] legitimè natus, dicitur natus de legitimo matrimonio, cap. innotuit, de electione, vbi textus refert diſpoſitionem cap. cùm in cunctis, de electione, & vtitur verbo, legitimè natus, & tamen text. in d. cap. cum in cunctis, vtitur verbo, de legitimo matrimonio, ſed natus de matrimonio, putatiuo eſt natus legitimè, cap. quod nobis, cap. ex tenore, ibi: Legitimum iudicetis; extrà, Qui filij ſint legitimi; & firmat expreſsè Baldus in cap. 1. §. naturales, in 3. col. verſ. pone quod non: ſi de feudo fuerit controu. ſi ergo legitimè natus, dicitur natus de matrimonio legitimo; & natus de matrimonio putatiuo, eſt legitimè natus: ergo & de legitimo matrimonio natus dici poteſt, provt latiùs infrà explicabo. Tertiò facit, quòd electus, ſeu eligendus in Epiſco[*]pum, debet eſſe de legitimo matrimonio natus, cap. cùm in cunctis, de electione; & tamen ſi electus, vel eligendus ſit natus de matrimonio putatiuo, diſpoſitioni illius textus eſt ſatisfactum, vt notant Abbas, & communiter alij in dict. cap. ex tenore, & in dict. cap. innotuit, de electione. Albericus, Baldus, & Salicetus in l. qui contra, C. de inceſtis nuptiis: & pro certo ſupponunt Ioannes Vincen tins Honded. in conſ. 87. num. 5. & 6. lib. 1. Peregrinus de fideicommiſſis, art. 24. num. 67. ſi ergo diſpoſitioni legis vtentis verbis, de legitimo matrimonio, eſt ſatisfactum ex nato de matrimonio putatiuo, ſatisfactum etiam cenſeri debet diſpoſitioni teſtatoris vtentis illis verbis, de legitimo matrimonio, ſi ſuccedere volens, de matrimonio putatiuo natus ſit, quia, vt vulgatum eſt, diſpoſitio legis & teſtatoris æquiparantur, & pro lege obſeruatur teſtatorum voluntas. Et huic rationi quamuis conentur reſpondere Cur[*]tius iunior in d. conſ. 64. & Alexander in conſ. 5. col. vol. 7. vim tamen eius non diluunt, ac ipſorum ſolutio confunditur aperte per text. in cap. per venerabilem, qui filij ſint legitimi, & in cap. literas, iunctâ doctrinâ Abbatis ibidem, de filiis presbyterorum, item per text. in dict. cap. quia in cunctis, de electione, ponderando, quòd à verbis[*] legis, ad verba teſtatoris validum eſt argumentum, l. qui fuerit, §. quæſtio, & ibi notat Bartolus ff. de manumiſſis teſtamento, l. cum quidam, & ibi notat Iaſon C. de verborum ſignificat. l. qui filium, §. Sabinus, & ibi notant Bartolus, & Imola ff. ad Trebellianum. Ancharanus in conſil. 120. circa finem: ergo verba teſtatoris non debent intelligi magis ſtrictè, quàm verba legis; imò latiùs accipi poſſunt, ex his, quæ multùm ad propoſitum ſcribit Socinus in conſ. 13. num. 22. lib. 3. Quartò facit, nam prouiſio facta à teſtatore per viam[*] diſpoſitionis in vno caſu, comprehendit alium omiſſum omninò ſimilem, & eundem effectum habentem: idque ex veriſimili diſponentis voluntate, l. Titius, §. Lucius, vbi Iaſon, & communiter Scribentes l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liberis & poſthumis, & multis exornant Viuius lib. commun. opinionum. verbo, caſus non expreſſus: Iulius Clarus lib. 3. §. teſtamentum, quæſt. 76. regula 5. Mantica de coniect. vlt. volunt. lib. 3. tit. 19. num. 8. & 9. Graſſus receptarum ſententiarum, §. fideicommiſſum, quæſt. 4. num. 22. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 24. Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. 1. part. cap. 1. ex num. 25. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 5. num. 56. & num. 66. & ſeqq. & num. 96. & ſeqq. Menochius lib. 4. præſumpt. 73. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. ſolut. 2. à num. 101. vſque ad num. 192. fol. 265. Paulus Leonius in conſ. 27. ex n. 104. inter conſìlia vltimar. volunt. vol. 2. Pedrocha in conſil. 19. num. 84. & 85. & in conſil. 12. num. 27. & ſeqq. ergo prouiſio expreſſim facta à teſtatore in caſu, quo deſcendens, vel alius de familia ſit de legitimo matrimonio, comprehendit illi omninò ſimilem, & eundem habentem effectum, ſcilicet quando deſcendens, vel alius de familia ad ſucceſſionem inuitatus, eſt natus de matrimonio putatiuo: quod quantũ ad legitimitatem, & ſucceſſionis effectum eundẽ omninò effectũ habet, quàm verũ & legitimum matrimoniũ, vt ſupr. probauimus: & cùm cõditio illa ex legitimo matrimonio,[*] ſit neceſſaria ad actũ, vel ad effectum actus ſuccedendi, permiſſa eſt extenſio ad alium caſum, & ſic impleri poteſt per æquipollens, l. mulier, in princ. ff. ad Trebellianum. l. ſi mater, C. de inſtitut. & ſubstitut. Ruinus in dict. §. & quid ſi tantum, in 1. lectura, num. 25. & num. 60. & ibidem Coſta in 5. part. num. 37. num. 98. & 99. eleganter Menochius lib. 4. præſumpt. 185. ex num. 6. vſque ad num. 13. & hoc eſt validiſſimum fundamentum, atque illud apertè præſentit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 1. num. 15. dum dicit, ſentenciam Decij, ex præſumpta voluntate reſtantis veram ſibi videri. Quintò & vltimò facit, nam licèt matrimonium pu[*]tatiuum, ſimpliciter, & abſolutè loquendo, non ſit verum matrimonium, nec etiam legitimum, ſed inualidum propter impedimentum: tamen quoad hunc effectum legitimitatis filiorum, & ſucceſſionis eorum, vt matrimonium legitimitatem producere poſſit, habilitatur, & legitimum, & validum efficitur, & filij ex eo nati dicuntur legitimi, atque ex legitimo matrimonio nati: quod nec Curtius iunior, nec alij Recentiores ſic animaduertunt; apertè tamen colligitur ex his, quæ ſcribunt Ioannes Andreas, Antonius, & alij in cap. per venerabilem, qui filij ſint legitimi, dum dicunt, quòd ex putatiuo matrimonio ideò inducitur legitimitas, quia Papa legitimando prolem, diſpenſat in radice matrimonij: quod in effectu eſt dicere, matrimonium nullum, & inualidum, quoad hunc effectum, vt poſſit legitimitatem producere, quæ matrimonio nullo exiſtente, produci non poſſet, validum, & ligitimum fieri ex diſpenſatione Romani Pontificis; colligitur etiam ex Hoſtienſi, & Gofredo in ſumma, qui filij ſint legitimi, §. 1. Antonio, & Abbate in cap. tanta. col. 2. eòdem tit. Præpoſito in dict. cap. per venerabilem, §. quod autem, colum. 4. Dino in tractatu, de ſucceſſionibus ab inteſtato, in 2. col. in princ. vbi filios legitimos, & de legitimo matrimonio natos appellant eos, qui ex matrimonio putatiuo naſcuntur, & adjiciunt, filios dici de legitimis matrimoniis natos, ſiue matrimonium ſit verum, ſiue putatiuum; quod tamen intelligendum eſt iuxta ſuperiorem declarationem, quam tradidimus. Nec obſtant Curtij iunioris, & ſequacium funda[*]menta, quæ longâ, originalique Scribentium lecturâ præhabitâ, ad octo principaliter reducenda videntur. Non obſtat primum; nam licèt Curtius reputet maius, quod contra Decium adduci poteſt, & credat quòd ei reſponderi non poſſit, vt etiam credit, & ſuperatus illo ſequitur Curtium, Caldas Pereira de nominat. emphyt. quæſt. 21. num. 42. vſque ad num. 45. tamen nec ita fortiter adſtringit, nec ſolutione caret, vt malè ijdem putarunt, dicentes in propoſita ſpecie filios ex legitimo matrimonio natos ad ſucceſſionem inuitari; filium verò natum ex matrimonio putatiuo, etſi legitimus ſit, & verè legitimus, non tamen ex legitimo matrimonio natum, ſed ex nullo, & illegitimo. Deinde legitimatum per reſcriptum Principis, verè,[*] non fictè legitimum eſſe, vt ſcribit Bartolus in l. ſi is qui pro emptore, quæſt. 3. ff. de vſucapionibus, & latiùs declarat Mantica de coniecturis vltimar. volunt, lib. 11. tit. 10. num. 12. per totum: idcircò ſubſtitutum excludere, &[*] conditionem facere deficere, ſi teſtator dixerit: Si hæres deceſſerit ſine filiis legitimis, & naturalibus, quod firmarunt triginta illi Doctores longa ſerie congeſti à Rolando in conſil. 83. colum. penult. verſ. non obſtat quoque, lib. 3. Burſatus in conſ. 1. num. 8. & in conſ. 18. num. 6. lib. 1. Surdus in conſ. 1. num. 97. lib. 1. Mantica lib. 11. dict. tit. 10. num. 9. 10. & 11. Menochius in conſ. 266. num. 20. lib. 3. & præſumptionum. lib. 4. præſumpt. 79. num. 2. vbi Durandum, Coſtam, Couar. Marſarium, Ludouicum Molinam, ac alios multos refert idem tenentes, Graſſus §. fideicommiſſum, quæſt. 38. num. 1. & 2. at ſi teſtator dixerit:[*] Si deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus, legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio, legitimatus non excludit ſubſtitutum, vt cum aliis multis latiùs probarunt Alexander Iacobinus, Ruinus, Socinus ſenior, Decius, Pariſius, Ripa, Neuizan. Gratus, Durandus, Couarruu. Molina, Sfortia, & alij, quos recenſent Mantica lib. 11. dict. tit. 10. num. 23. & 24. Menochius dict. præſumpt. 79. ex num. 21. cum ſeqq. Cephalus in conſ. 117. num. 21. lib. 1. Decianus in conſ. 88. num. 11. & num. 24. lib. 2. Graſſus §. fideicommiſſum, quæſt. 38. num. 5. Id autem ea præſertim ratione contingit, quòd repugnet teſtatoris voluntas, qui ſolùm diſpoſuit in fauorem eorum, qui ex legitimo matrimonio procederent: ergo, inquit Curtius, & eum ſequutus Caldas Pereira, loco relato ſuprà, idem erit obſeruandum in filio nato ex putatiuo matrimonio, cùm ſimilia verba adjiciuntur. Verumenimverò, his omnibus facilè reſponderi po[*]terit, conſtituendo in primis, filios ex matrimonio putatiuo natos, legitimos dici poſſe, atque ex legitimo matrimonio natos, quoad effectum prædictum, intelligendo, provt declaraui ſuprà, num. 24. vbi quorundam Authorum authoritate id probaui. Deinde, legitimatum dici verè legitimum, conſiderando legitimitatem in genere, quando attenditur impedimentum iuris ciuilis, ſed non in ſpecie, reſpectu matrimonij, à quo legitimitas procedit, l. filium, ff. de his qui ſunt ſui, vel alieni iuris, iunctis his, quæ in propoſito eleganter conſiderat Mantica de coniect. vlt. volunt. lib. 11. tit. 10. n. 12. Dec. in conſ. 275. in fine, vbi dicit quòd licèt legitimatus ſit verè legitimus, eſt accidentaliter, & de iure ſpeciali, & non de iure communi, & naturali: inde non admittitur ad omnia, ad quæ legitimus de legitimo matrimonio; nec ex vtriſque reſultat idem effectus, vt obſeruar. ſuperiùs relati, & ante alios Iaſon in dict, l. ſi is qui pro emptore, num. 260. Mirum ergo non eſt, vt cùm ex vtroque idem effectus non reſultet, nec omninò ſimilis ſit ex legitimo matrimonio procreato, ſub fideicommiſſo eis verbis concepto non comprehendatur; quod non ita in filio ex matrimonio putatiuo nato procedit; nam, vt vides, bona fide procreatus, verè, & propriè legitimus eſt quoad effectum prædictum, ad quem matrimonium huiuſmodi validatur à iure, & legitimum reputatur, ſi in facie Eccleſiæ contractum fuerit; in legitimato verò nullũ matrimoniũ interuenit, atque ita non tantus fauor conceditur, ſicut natis ex matrimonio, iuſto errore contracto, concedi debuit. Secundum fundamentum Curtij iunioris, quod &[*] repetit Luſitanus Caldas vbi ſuprà, conſiſtit in eo, quòd à verbis teſtatoris recedendum non ſit, l. non aliter, ff. de legatis 31. illam, & ibi notat Iaſon C. de collationibus: ſi ergo teſtator ſpecificè loquitur de legitimo matrimonio, non poteſt intelligi de putatiuo, quod non eſt legitimum ex eiuſdem Curtij ſententia. Sed reſponditur in primis, quòd quando conſtat de intentione teſtatoris, non curatur de verbis, vt in in d.l. non aliter, & in l. in conditionibus, ff. de conditionibus & demonſtrat. l. 3. C. de liberis præteritis, l. hæredes, §. cùm ita, vbi latè Alexand. ff. ad Trebellianum, etiamſi non conſtet de mente per verba teſtatoris expreſſa, ſed per aliud diſpoſitum ab ipſo expreſſum, vt in in l. iam hoc iure, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. & in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liberis & poſth. per quæ iura ſic docuit Socinus in l. in ambiguo, in 3. col. verſ. Tertia concluſio, ff. de rebus dubiis, & latiùs declarant Authores referendi infrà. Deinde, in ſpecie hucuſque propoſita, non eſſe adeò claram, aut expresſam teſtatoris voluntatem, vt de illa dubitari non debeat; idcircò in re dubia, & obſcura coniecturis locum eſſe, maximè ob præſumptam eiuſdem voluntatem, quæ nobis fauet, vt ſuprà diximus, & Molinam ſic notantem adduximus, proptereà quòd eo ipſo, quòd teſtator natos de legitimo matrimonio ad ſucceſſionem inuitauit, cenſetur & natos de putatiuo inuitare voluiſſe, cùm matrimonium huiuſmodi quoad effectum, de quo agitur, ſimile ſit legitimo, & eundem effectum producat, ac denique iure ipſo quoad legitimitatem validum & legitimum reputetur. Et per hæc patet ſolutio ad aliud fundamentum eiuſ[*]dem Curtij, quòd verba debent intelligi propriè, l. ſin autem, ff. de exercitoria actione, l. Labeo, ff. de ſupellectile legata; & ſic intelligi non poſſint de matrimonio putatiuo, nam cùm hîc conſtet de mente teſtatoris, & ex æquipollenti idem effectus reſultet, non attenditur proprietas, aut ſignificatio verborum, vt multis probant Socinus in regula 536. Mieres de maioratu, in initio 2. part. ex num. 11. Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 2. cap. 21. ex num. 8. & cap. 22. 23. 24. & 25. & lib. 3. cap. 1. & ſeqq. Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 3. tit. 5. Petrus Magdalenas de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 1. part. cap. 6. num. 30. & cap. 16. num. 126. Ad aliud verò argumentum, quòd caſus omiſſus à teſtatore, habeatur pro omiſſo, nec comprehendatur ſub caſu expreſſo, ex l. commodiſſimè, ff. de liberis & poſthumis, cum vulgatis: ex eiſdem etiam ſatisfieri poteſt, ac congruentius quidem, ex dictis ſuprà, num. 22. & 23. Ex quibus etiam reſpondetur ad aliud, conditionem, inquam, per æquippollens impleri non poſſe, quoniam conditio eſt neceſſaria ad actum de quo agitur, & ex æquipollenti idem effectus reſultat: quo caſu non procedit regula l. qui hæredi, & l. Mæuius, ff. de condit. & demonſtrat. Sextum fundamentum, quod etiam pro contrario[*] adducit ipſe Decius, ſumitur ex dicto Baldi in l. falſus, §. an etiam, ff. quod falſo tutore authore, vbi ſcribit ipſe Baldus, quòd ſi fit mentio de matrimonio, intelligitur de vero, & non de putatiuo. Sed vitra Decium reſpondetur, quod cùm inter ve[*]rum matrimonium, & putatiuum permultæ ſint differentiæ, vt latiſſimè declarat Barboſa in l. ſi cùm dotem, §. finali, ff. ſoluto matrimonio. Matienzus in l. 1. tit. 9. gloſ. 1. ex num. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Menochius lib. 4. præſumpt. 77. num. 8. 9. & 10. ſi enunciatur matrimonium ſimpliciter, non ſufficit figura matrimonij, quia non ſemper eundem effectum operantur; ſecus ſi matrimonium enunciatur ad vnum effectum, qui ex vtroque pariformiter reſultat quoad legitimitatem filiorum: tunc enim figura matrimonij ſufficeret, iuxta communem ſententiam Doctorum in cap. tranſlato, de conſtitutionibus, & ea, quæ Authores ſuperius relati, latiùs tradiderunt. Vnde & ſeptimum fundamentum diluitur, matrimo[*]nio, inquam, vero conceſſa priuilegia, aliquando non competere matrimonio putatiuo, vt notant Doctores communiter in dict l. ſi cum dotem, §. finali, Matienzus, Barboſa, & Menochius in locis relatis ſuprà; nam in[*] caſu noſtro non fit comparatio inter verum, & putatiuum, reſpectu aliorum priuilegiorum, ſed reſpectu iſtius effectus, ſcilicet legitimitatis inducendæ, in quo omninò æquiparãtur, atque ex vtroque idem effectus pariformiter reſultat; & hoc ſufficit, iuxta communem theoricam Doctorum in dict. cap. tranſlato: item, vt dixi, comparatio non fit inter ea duo matrimonia, ſed inter filium legitimum de legitimo matrimonio, & legitimum de putatiuo, in quibus nulla differentia reperitur, ſed omnimoda ſimilitudo. Imò & aliquando priuilegia[*] conceſſa vero matrimonio, & matrimonio putatiuo competunt, mulièrque in matrimonio putatiuo habere ſolet priuilegia doti conceſſa, vt ex communi Scribentium traditione obſeruat Barboſa in dict l. ſi cùm dotem, §. finali, ff. ſoluto matrimonio, ex num. 2. vbi ad id allegat nonnulla iura, & num. 4. cum communi etiam Doctorum[*] ſentẽtia animaduertit, priuilegia reſpicientia exactionẽ dotis, habere locum in dote putatiua, & num. 5. priuile[*]gium tacitæ hypothecæ competere doti putatiuæ, & num. 8. in dote putatiua locum habere priuilegium l. in[*] rebus, 30. C. de iure dotium, & tandem num. 13. in ma[*]trimonio putatiuo locum habere communicationem lucrorum; idcircò ſuperiùs dixi, aliquando, non abſolutè ſimpliciter, quoniam matrimonio vero conceſſa priuilegia, aliquando, vt vides, competunt putatiuo, aliquando etiam denegantur eidem, vt oſtendit Barboſa in dict. l. ſi cum dotem, §. finali, num. 16. & num. 19. & ſequent. Octauum & vltimum fundamentum deducitur ex[*] l. finali, C. de his qui veniam ætatis impetrauerunt, vbi textus dicit, quòd ſi fit mentio de ætate legitima, intelligitur de ætate legitima naturali, non autem de legitima ciuili; & ſubdit textus, quòd hoc habet locum in teſtamentis, ſubſtitutionibus, & reſtitutionibus: ergo ſi habet locum in teſtamentis, verba, de legitimo matrimonio, verificari non poterunt in matrimonio putatiuo. Verùm huic textui facilè reſpondetur, animaduertendo in primis, matrimonium putatiuum, legitimum dici quoad effectum, de quo agimus, intelligendo tamen provt explicatum fuit ſupra, num. 24. Deinde caſum illius textus diſſimilem eſſe noſtro caſui, tum ex doctrina Bartoli, & Imolæ in l. Gallus, & quid ſi tantum, in 2. col. ad finem, ff. de liberis & poſthumis; tum etiam ex his, quæ ſcribit Alexander in conſil. 67. Conſideratis his, in 3. col. lib. 1. Denique, quòd Princeps ſuo reſcripto, licèt ætatem ſuppleat, non tamen poteſt eam verè ſupplere, cùm ſit à natura impoſſibile: quod ſecus eſt in ſpecie, quam tractamus, vbi ex matrimonio putatiuo, vera, & non ficta, ſed naturalis legitimitas procedit, ſicut à legitimo matrimonio, vt in initio huius capitis probauimus, & in ſimili propoſito ſic ad illum textum reſpondet Alexander conſil. 2. in col. 7. verſ. non obſtat, volum. 1. ſublato enim impedimento, quod à iure poſitiuo inductum eſt, nihil legitimitati obſtat quoad effectum prædictum. Et hactenus de his, quæ diffusè ita tractantur, quia difficilia ſunt, nec hactenus ſic diſtinctè explicata; vide tamen in propoſito dict. l. finalis, quamplurima, quæ congeſſit Salazar de vſu & conſuet. lib. 1. cap. 1. ferè per totum. Quartò & vltimò conſtituendum eſt; filios ex matri[*]monio putatiuo natos, in Maioratu non ſuccedere, ſi inſtitutor ad ſucceſſionem dumtaxat inuitauerit eos, qui ex vero matrimonio nati ſint; id quod Molina, Mieres, & alij huius Regni Scriptores omittunt, veriſſimum tamen eſt ex eo, quòd in hac ſpecie, præſumpta teſtatoris voluntas ceſſare videtur, propter quam in ſuperiori caſu Decij ſententiam amplectebamur, vt ſuprà, n. 22. aduertebam; imò teſtator, qui filios ex vero matrimonio vocauit, eo propoſito videtur feciſſe, vt legitimatos, vel ex matrimonio putatiuo natos, alióſque ſimiles à ſucceſſione excluderet: idcircò requiſito vero matrimonio, non ſufficit putatiuum, ex doctrina Baldi relata ſuprâ, num. 32. quam etiam refert, & in fideicommiſſis probat Menochius lib. 4. præſumpt. 77. num. 7. & ſeqq. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 8. num. 25. ſentit etiam Decius dict. conſ. 153. in fine, in illis verbis; Quia in iſto caſu non exprimitur de vero matrimonio. Fatetur etiam Curtius in dict. conſ. 27. num. 6. ac pro vero ſupponunt omnes ferè à me relati ſuprà, num. 12. & 13. CAPVT XII. Liberi in conditione poſiti, an, & quando cenſeantur vocati, vel grauati? & quæ coniecturæ vocationem, vel grauamen in re dubia inducant? ac de multis in propoſito neceſſariis: plena, atque abſoluta manu actum ab his, qui hoc capite recenſentur in vnum & ibidem reddita ratio, quare huiuſce rei diſceptatio prætermiſſa ſit ab Authore, in qua ipſe non leui, aſſiduo potius, & importuno labore quamplurima euoluerat, & non mediocri diligentia diſtinxerat. SVMMARIVM. -  1 Liberi in conditione poſiti, an, & quando cenſeantur vocati, & quæ coniecturæ vocationem, vel grauamen in re dubia inducant? remiſſiuè, & per totum caput. -  2 Author reddit rationem, ob quam huius Capitis diſceptationem & diſputationem prætermittit, & infrà, num. 6. -  3 Author recenſet in vnum permultos Authores, qui huius Capitis materiam tractarunt. -  4 Franciſcum Manticam, Simonem de Prætis, & Iacobum Menochium, plenâ & diſtinctâ manu de hac materia ſcribere. -  5 Marcum Antonium Peregrinum. Tiberium Decianum. & Hyppol. Riminaldum, latiſſimè egiſſe de hac materia. -  6 Ioſephi de Ruſticis, tractatus plenus in hac materia, Authoris manum ligauit, vt ampliùs in ea inſiſtere nollet, ſed ad ipſum, & alios Lectorem remitteret, vt hoc num. adnotatur. LIberi in conditione poſiti, an, & quando cenſean[*]tur vocati, & quæ coniecturæ vocationem, vel grauamen in re dubia inducant? & de multis in propoſito neceſſariis, quoniam frequenter contingit in Scholis, & Palatiis, controuerti; & ſanè articulus perdifficilis eſt, & ferè inextricabilis, & qui nec certa lege, nec concludenti ratione videtur poſſe terminari, vt inquit Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 2. in princ. vbi num. 19. refert Socinum, Ruinum, Ripam, Decianum. & alios exiſtimantes, hac de re dari non poſſe certam doctrinam, ſed circumſpectioni Iudicis, & concludentibus coniecturis hoc relinquendum eſſe. Olim ego non abſque vtilitate futurum exiſtimaue[*]ram, ſi congeſtis in vnum atque originaliter, & maturè prælectis à me, quæ in diuerſis, & infinitis locis ad ga vſque tempora ab allis erant ſcripta, reſolutione, & diſtinctione controuerſiam hanc dirimerem, Doctorum opiniones concordarem, coniecturas inducendi, vel non inducendi fideicommiſſi deducerem, ac denique nonnullis, diſtinctè forſan magis, quàm anteà erant, adnotatis, quæ veriora mihi viderentur, in medium proponerem; poſtmodù. n. verò mutatâ ſententiâ, quamuis non leui, aſſiduo potiùs, & importuno labore infinita euoluiſſem, diſceptationem hanc ideò prætermittendam decreui, quòd de ipſa, plenus & eruditus tractatus per Ioſephum de Ruſticis editus, in lucem proditus fuiſſet, quem ego non videram: quòd etiam, & alij Recentiores pleniſſima, & abſolutiſſima manu ſcripſiſſent, quâ vel ſolâ ratione, diſputationem ſciens, conſultóque prætermittens contentus ſum in hoc capite nonnulla conſtituere. In primis, in propoſito dubio negari non poſſe. quin duæ ſint communes & contrariæ ſententiæ; nam quòd liberi in conditione poſiti, non videantur ſubſtituti, ſed ſolùm parentibus ſuis ab inteſtato ſuccedant, probarunt innumeri, qui principaliter ducuntur ſententiâ Gloſſæ in l. Lucius, 2. in verbo, liberos, ff. de hæredibus inſtituendis: hos retulerunt Antonius Gabriel, Couarruu. Molina, Mantica, Prætis, Menochius, Decianus, Cephalus, Riminaldus, Rogedus, & alij, quos ſtatim congeram in vnum; è contra tamen, quòd liber in conditione poſiti, intelligantur ſubſituti per fideicommiſſum, permulti etiam iuris Authores tenuerunt, quos etiam referendi infrà recenſent, & notiſſimè, neruosè defendit, & contrariæ partis fundamentis reſpondet Andreas Fachineus controuerſiarum iuris lib. 4. cap. 51. per totum, fol. 458. vbi vide. Deinde & ſecundò, recentiores iuris Scriptores, modò vnam, modò aliam partem probaſſe, atque inuicem adeò repugnare aliquando, vt ijdem ſibiipſis contradixerint, & vtramuis opinionem communiorem eſſe firmauerint. Prætereà & tertiò, vnam, & alteram opinionem de facili defendi poſſe, & contrariæ partis fundamentis fatisfieri, ſi originaliter prælegantur ea, quæ poſt alios Antiquiores adnotarunt Mantica, Menochius, Simon de Prætis, Alexander Trentacinquius, Bonifacius Rogerius, Alexander Raudenſis, Peregrinus, & alij referendi infrà. Quartò etiam, ab vna, & altera opinione non ſolùm recedi, cùm apertè conſtare poteſt de voluntate teſtatoris in contrarium, ſed etiam vbi aliqua coniectura concurrit, etſi maxima non ſit, ex qua deprehendi poſſit, quid teſtator voluerit, provt cum multis obſeruat Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 3. vbi num. 2. veriſſimè annotauit, liberos in conditione poſitos, in Hiſpanorum primogeniis, cenſeri poſitos in diſpoſitione, ſic, vt impoſſibile ſit in Maioratibus obtinere ſententiam Gloſſæ in dict. leg. Lucius: quod & Mieres, & Aluaradus referendi infrà, probarunt. Denique & quintò, in hac quæſtione legendos quam[*]plures; quorum permultos intactos reliquit Ioſephus de Ruſticis in tractatu, quem de hac materia ſcripſit, & inter alios videndi erunt omninò Antonius Gabriel commun. concluſ. lib. 3. tit. de fideicomiſſis, concluſ. 4. Iulius Clarus receptarum ſentent. lib. 3. §. teſtamentum, quæſt. 77. cum ſeqq. vbi latiſſime Marſarius in epitome fideicommiſſorum, quæſt. 20. per totam. Alciatus reſponſo 482. 483. 484. & 485. & reſponſo 531. Philippus Portius lib. 2. communium opinionum, concluſ. 12. Antonius Gomez. tom. 1. variarum, cap. 5. de fideicommiſſaria ſubſtitutione, num. 42. Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 1. §. 4. per totum. Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. in 1. part. verbo, ſi abſque liberis, ex num. 54. Couarruu. in cap. Rainuntius, de teſtam. §. 3. per totum. Padilla in l. cùm acutiſſimi, ex num. 46. C. de fideicommiſſis. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. in princ. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 1. num. 6. Mieres de maioratu, part. 2. quæſt. 5. num. 18. Franciſcus[*] Mantica, Simon de Prætis, & Iacobus Menochius, qui plena, & diſtincta manu de hac materia ſcribunt. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 2. & 3. vbi eruditè, & cum explicatione multarum legum. Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. dubit. 2. ſolut. 2. & 3. per totam, fol. 161, cum ſeqq. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 148. & lib. 4. præſumpt. 76. per totam, vbi vide omninò, & in conſ. 135. & 152. lib. 2. Franciſcus Burſatus in conſ. 1. ex num. 8. lib. 1. & in conſ. 200. num. 10. & 19. & num. 26, & 27. & num. 33. & ſeqq. lib. 2. Cephalus in conſ. 93. per totum, lib. 1. & in conſ. 517. lib. 4. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 76. per totum, vol. 1. Caldas Pereira de nominat. emphyt. quæſt. 2. ex num. 4. cum ſeqq. Alexander Raudenſis deciſ. 27. per totam, & deciſ. 31. 1. part. Marcus Antonius Peregrinus, Tiberius Decianus,[*] & Hyppolit. Riminaldus, qui etiã latiſſimè egerunt de hac materia. Peregrinus de fideicommiſſis, art. 28. à princ. fol. 154. & ſeqq. vbi vide omninò. Decianus in conſ. 28. per totum, & in conſ. 59. & in conſ. 78. & in conſ. 102. lib. 2. & in conſ. 9. & in conſ. 44. & in conſ. 86. & 89. & in consil. 101. lib. 3. Riminald. in conſ. 476. lib. 4. & in conſ. 502. lib. 5. latiſſimè in conſ. 602. lib. 6. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. ex num. 154. cum infinitis ſeqq. & eſt optimum conſilium 31. ex num. 11. vſque ad num. 21. inter conſilia vltimar. volunt. volum. 2. Anton. Theſaurus deciſ. Pedemontana, 60. & deciſ. 96. per totam. Ioannes Corraſius Miſcellan. iur. ciuil. lib. 2. cap. 19. per totum, fol. 169. Michaël Graſſus receptarum ſentent, §. fideicommiſſum, quæſt. 13. & 14. & §. inſtitutio, quæſt. 17. Petrus Surdus in conſ. 67. num. 3. & num. 35. & ſeqq. & in conſ. 96. num. 30. & ſeqq. lib. 1. latiùs in deciſ. 162. per tatam, Achilles Pedrocha in conſ. 5. num. 38. & ſeqq. & num. 66. & in conſ. 22. à num. 6. vſque ad num. 16. & in conſ. 40. à princ. vſque ad num. 18. Alexand. Trentacinq. de ſubſtit. 4. part. cap. 11. à num. 20. vſque ad num. 33. fol. 175. Bonifacius Rogerius in conſ. 12. & in conſ. 25. per totum, lib. 1. & in conſ. 50. ex num. 57. eodem lib. vbi dicit, æquiorem, & veriorem opinionem eſſe, quòd filij, & alij deſcendentes in conditione poſiti, diſpoſitiuè vocati intelligantur, & quòd omnes ferè Italiæ DD. talem partem ſequuti fuerunt, ac etiam Florentini, & Bononienſes Aduocati magis communiter receptam teſtabantur, Fabius Turretus in conſ. 82. à num. 47. vſque ad num. 61. Aldobrandinus in conſ. 29. ex num. 18. cum ſeqq. & num. 52. & ſeqq. vol. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 60. num. 83. & ſeqq. & in conſ. 65. ex num. 18. vſque ad num. 46. vol. 1. & in conſ. 54. per totum, vol. 2. Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſſis, lib. 3. cap. 19. per totum. Iacobus Cancerius variar. reſolut. lib. 1. c. 1. de ſubſtitut. ex n. 35. Franciſcus Monaldus in conſ. 149. n. 35 & multis ſeqq. Camillus Borrellus Oliuetanus in conſ. 33. lib. 1. Franc. Gratian. de conciliatione legum Digestorum & Codicis, C. de vulgari & fideicommiſſaria ſubſtitut. num. 19. & ſeqq. Hieronymus de Cæuallos communium contra communes, quæſt. 94. Additionator Gamæ in addit. ad deciſ. 341. in fine. Poſt hæc autem, & multis iam pridem à me elabo[*]ratis, ad manus meas, vt dicebam ſuprà, peruenit Ioſephi de Ruſticis tractatus plenus, an & quando liberi in conditione poſiti cenſeantur vocati, cuius occaſione, velut neceſſariò adſtrictus ſum præſentem hanc diſceptationem prætermittere, ne ab aliis tacta, & ſic copiosè reſoluta tranſcribere velle, aut in hoc otiosè tempus conſumere, aliquibus videri poſſet; forſan tamen aliquando in medium proferam nonnulla, quæ non ita dilucidè, aut diſtinctè, vt neceſſe fuit, à præfato Authore explicantur. CAPVT XIII. Pater qui vnicum tantùm filium habet, vtrùm tertiæ partis bonorum ſuorum meliorationem facere poſſit, ita vt in ea grauari valeat filius, aut in fauorem deſcendentium, futurorúmve liberorum grauamen, aut fideicommiſſum iniungi? accurata equidem, & diligens explanatio, vbi Scriptorum huius Regni ſententia communis, meliùs quàm anteà erat, corroboratur; Ioannis Parladorij in contrarium rationes & fundamenta, nouiter & verè ſubuertuntur, multa adnotantur, quæ alibi Lector non inueniet ſcripta: deinde melioratio huiuſmodi facta filio, quem pater vnicum habebat, an conualeſcat, ſi alij filij, vel nepotes viuo patre, naſcantur? quid è contrà, ſi tempore meliorationis factæ, plures erant filij, aut nepotes ex filiis; tempore autem mortis parentis, vnicus tantùm filius ſuperſit: vbi etiam traduntur nonnulla, quæ ſic diſtinctè, & abſolutè explicata non erant ab alio. SVMMARIVM. -  1 Pater, qui vnicum tantùm filium habeat, an poſſit illum in Tertio bonorum ſuorum meliorare, ſic vt melioratio valida ſit quoad effectum, vt in ea parte poſſit filius grauari, & per totum caput. -  2 Meliorationem tertiæ partis bonorum factam à patre filio ſuo, quem vnicum habeat, non valere ex ſententia communi Scriptorum huius Regni. -  3 Pro qua primum fundamentum adducitur. -  4 Et Ioannis Parladorij ſolutio nouiter, & verè diluitur & num. ſeq. -  5 Lex, vel canon, quando vtitur aliqua dictione, ratione frequentioris vſus, non per hoc excludit, nec ſtat excluſiuè, quin etiam habeat locum in aliis caſibus. -  6 Lex, id quod facilè exprimere potuiſſet, ſi voluiſſet, nec expreſſit, videtur in conſideratione non habuiſſe. -  7 L. 5. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, communi ſententiæ Scriptorum huius Regni non obſtare, quicquid contrà Parladorius contendat, provt hoc num. nouiter aduertit Author. -  8 Ioannem Parladorium, contra communem ſententiam ſuperiùs relatam, minùs benè expendere l. Regiam, 12. tit. 6. lib. 5. nouæ Compilationis, provt hoc numero adnotauit Author. -  9 Adducitur ſecundum fundamentum in fauorem communis ſententiæ relatæ ſuprà, num. 2. & vide etiam num. ſeq. -  10 Electionis, aut prælationis ratio conſiderari non poteſt, niſi inter duos, vel inter plures. -  11 Ioannis Parladorij contra Communem ratio quædam diluitur, & inter deſcendentes nullo caſu poſſe conſiderari electionem, ſeu meliorationem ad Tertium, in quo non detur aliquo reſpectu prælatio: & verè & concludenter hoc num. demonstratur. -  12 Melioratio nihil aliud eſt, quàm prælegatum. -  13 Prælegatum vnico hæredi fieri non poteſt. -  14 L. vtrùm, ff. de aſſignandis libertis, cum aliis iuribus, quæ hoc num. expenduntur, quòd optimè vrgeat proſententia communi, relata ſuprà, num. 2. & ibidem diſcriminis ratio, quam inter aſſignationem, & meliorationem Parladorius conſtituit, manifeſta, & vera ratione deſtructa. -  15 Meliorationem Tertij bonorum vnico filio factam valere, ita vt poſſit pater quodcunque onus per fideicommiſſum iniungere, & in ea parte grauare filium: idque ex ſententia Ioannis Parladorij, D. Franciſci Sarmienti, & Doctoris Spino. -  16 Quorum præcipua fundamenta hoc num. expenduntur, & vide num. ſeqq. vbi concludenter & nouè reſpondetur eiſdem. -  17 In melioratione facta pluribus filiis, vel vni ex pluribus exiſtentibus, diuerſam rationem militare, quàm in ea, quæ vnico tantùm filio exiſtenti fiat: provt hoc num. contra Parladorium ſubtiliter & eleganter adnotatur. -  18 Ioannes Parladorius, lapſus errore manifeſto, dum exiſtimauit, maiori ratione competere patri ius meliorandi in Tertio bonorum, quando vnicum filium habet, quàm cùm habet plures, provt hoc num. nouiter, & concludenter aduertit Author. -  19 Vltima defunctorum voluntas latè, benignèque interpretari debet, atque modis omnibus obſeruari provt hoc num. latiſſimè ab aliis explicatum traditur; remiſſiuè. -  20 Teſtator non poteſt directè, nec per indirectum diſponere contra leges, vel aliter quàm ipſæ diſponunt. -  21 Teſtatoris voluntas ſeruari non debet, nec eſt ſequenda, etiam per filium, quando est circa ea, in quibus diſponere non poteſt, nec grauamen adjicere. -  22 Verbum, quod prælationem denotat, etiam in vnica perſona non impropriè cadit, quando ſubiecta materia id ſuadet, vel diſpoſitio ita aptè verificatur in vna ſicut in pluribus. -  23 Pluralis loquutio licèt ſoleat in vnico filio verificari, hoc tamen procedit ex voluntate teſtatoris, & vbi ſubiecta materia non ſuadet, appellationem liberorum ad plures eſſe referendam. -  24 Leges in plurali loquentes, verificantur in vno, ſi eadem ſit ratio, ſecus ſi diuerſa, quia tunc verba pluralis numeri non verificantur in ſingulari. -  25 Ioannis Parladorij contra communem Scriptorum huius Regni ſententiam, alia duo fundamenta adducta. -  26 Ioannis Parladorij contra Communem ex l. 27. Tauri fundamentum deductum, non ſubſiſtere: provt hoc num. nouè adnotatur, & ad l. 27. Tauri, non vulgata conſideratio proponitur, & vide num. ſeq. -  27 Tertium bonorum, Legitimam eſſe filiorum præciſam, extraneorum reſpectu, ſed inter ipſos filios, & deſcendentes voluntariam, ita vt cui velint parentes, poſſint Tertium relinquere, dummodò ex ipſorum diſpoſitione ad extraneos non perueniatur, existentibus filiis aut deſcendentibus eorum. -  28 Ioannes Parladorius contendens, nullam diſcriminis cauſam poſſe dari, quare magis tertia bonorum portio computetur intra Legitimam vnico filio exiſtenti, quàm exiſtentibus pluribus, deceptus apertè: & diſcriminis ratio nouè conſiderata aduersùs ipſum, per Authorem. -  29 Ioannis Parladorij fundamentum contra communem, ex l. 27. Tauri deductum, fallax eſſe, & minùs idoneum, provt hoc num. adnotatur, vbi traditur verus ſenſus. l. 27. Tauri. -  30 Legitima quòd ſit quota hæreditatis, ex ſententia multorum. -  31 Melioratio autem Tertij quota bonorum. -  32 Legitima quòd ſit quota bonorum, ex ſententia quamplurimorum. -  33 Opinio communis amplectenda eſt. -  34 Maximè ſi melioribus & fortioribus rationibus ſit comprobata. -  35 Ioannis Parladorij obiectum, aduersùs ipſum retorqueri poſſe, provt hoc num. adnotatur. -  36 Melioratio ſi fiat filio, quem pater vnicum habet, & poſteà naſcantur alij filij, vel nepotes, viuo patre, an talis melioratio conualeſcat, quæ ex tertia bonorum portione facta eſt, & num. ſeq. vbi dubium hoc latè, & meliùs quàm hactenus diſputatur, & num. 43. reſolutio traditur. -  37 Melioratio Tertij vinculata, an valeat, ſi quando pater eam fecit, plures filios habebat, aut nepotes ex filiis; tempore autem mortis, vnicus tantùm filius ſuperſit, & vide infrà, numero 51. vbi traditur reſolutio. -  38 Donatio omnium bonorum, vel maioris partis eorum, facta ab eo, qui liberos non habebat, reuocatur in totum ipſo iure, natiuitate filiorum poſteà natorum, & ibidem de materia l. ſi vnquam, C. de reuocandis donationibus, latiſſimè actum, remiſſiuè. -  39 Inducta ad restrictionem, ſeu diminutionem, augmentum operari non poſſunt. -  40 Donatio facta à patre filio, quem vnicum habebat, aliis poſteà ſuſceptis liberis, an reuocatur hodie, attento iure Regio, quoad tertiam bonorum portionem? -  41 Bernardi Diaz in propoſito dubio opinio relata. -  42 Et contraria opinio multorum magis probata. -  43 Quæſtionis propoſitæ ſuprà, numero 36. reſolutio traditur. -  44 Quod à principio non valet, ex cauſa de nouo ſuperuenienti confirmari poteſt. -  45 Tempus ſolum, licèt non ſit modus tollendæ, aut inducendæ obligationis, cum aliis tamen adminiculis vtrumque poteſt operari. -  46 Iudicium, quod à principio erat nullum, ex iure ſuperuenienti confirmatur. -  47 Dominij ſuperuenientia confirmat ius pignoris, & hypothecæ ab initio inutiliter conſtitutum in re aliena. -  48 Diſpoſitio, quæ ſimpliciter facta non valeret, poteſt fieri ſub conditione collata in tempus habile, & ibidem deciſio l. in tempus, ff. de hæredibus inſtituendis, nonnullis exornata, remiſſiuè. -  49 Diſpoſitio teſtatoris ſimpliciter facta, intelligitur facta eo caſu, & modo, quo de iure fieri poteſt vt valeat. -  50 Donatio, liberis poſteà ſuſceptis, an reuocatur ex constitutione l. ſi vnquam, C. de reuocandis donationibus, ſi donans tempore donationis de liberis cogitaſſet, & adhuc donationem feciſſet; vbi Bernardi Diaz, & Gregorij Lopez, contrarietas diſtinctione componitur. -  51 Quæstionis propoſitæ ſuprà, num. 37. vera reſolutio traditur. -  52 Legitima filiorum, vt æſtimetur, conſideratur tempus mortis illius, de cuius bonis Legitima debetur. -  53 Actus ſemel perfectus at que conſummatus, non vitiatur, etiamſi deueniat ad caſum, à quo incipere non potuiſſet: ſecus tamen, ſi perfectus, aut conſummatus non fuit. DVbia eſt, & inter Scriptores huius Regni controuerſa quæſtio, nec quidem abſolutè explicata: vtrùm pater, qui vnicum tantùm filium habeat, poſſit illum in Tertio bonorum ſuorum meliorare, ſic, vt me[*]lioratio valida ſit quoad effectum, vt in ea parte poſſit filius grauari, aut onus reſtitutionis in fauorem deſcendentium, aut futurorum liberorum eidem iniungi, iuxta text. in l. 11. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ? Et ne[*]gatiuam partem, non valere ſcilicet meliorationem tertiæ: partis bonorum factam à patre filio ſuo, quem vnicum habeat, tenuerunt Gregorius Lopez, Palacios Rubios, Didac. de Couar. Petrus de Peralta, Anton. Gomezius, Didacus Perez, Tellus Ferdinandez, & alij, quos refert, & ſequitur Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 3. D. Antonius de Padilla in l. cum virum, num. 2. C. de fideicommiſſis, Gaſpar. Baëtius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 7. fol 52. Bernardus Diaz regula 213. fallentia 4. verſic. nec huic meæ ſententiæ. Lara in l. ſi quis a liberis, §. parens, num. 43. de liberis agnoſcendis. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. in princ. num. 22. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 15. & practicarum, lib. 2. quæſt 54. num. 2. Matienzus in l. 2. tit. 6. gloſ. 2. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Azeuedius in l. 3. eodem tit. & lib. num. 13. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 1. num. 9. Angulus ad leges Regias meliorationum. in l. 5. gloſ. 1. num. 7. fol. 131. & in l. 11. gloſ. 10. num. 1. per totum, fol. 231. Et pro hac ſententia ſequentia ſuffragantur fundamenta. In primis, quòd ferè omnes leges huius Regni, quæ[*] de melioratione tractant, ſemper loquuntur de pluribus liberis, in plurali numero, nec de vnico tantùm ſermonem faciunt, quaſi ſentiant, ad vnicum filium meliorationem adaptari non poſſe, vt conſtat ex l. 17. 18. 19. & ſeq. Tauri, l. 1. & ſeqq. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & in l. 27. Tauri, quæ hodie eſt l. 11. tit. 6. lib. 5. vbi ponitur ordo, & forma, iuxta quam ſubſtitutiones, aut vocationes fieri, & grauamina poſſunt, aut debent apponi per patres meliorantes aliquem ex filiis, vel deſcendentibus, & dicitur expreſsè: Mandamos que quãdo el padre, ò la madre mejoraren alguno de ſus hijos ò deſcendientes legitimos. Quæ verba verificari non poſſunt in ſingulari; & ſic, quando vnicus tantùm exſtat filius, ex his, quæ in ſimili adducit Baëza de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 27. & 28. Nec ſatisfacit ſolutio Ioannis Parladorij verum quoti[*]dianarum, lib. 1. cap. 7. num. 20. dum dicit, quòd prædictæ leges non quidem diſponendo, ſed narrando potiùs, pluriũ liberorum mentionẽ faciunt, atque etiam ratione frequentioris vſus: quo caſu non rectè ex talibus legibus argumentum ſumitur, iuxta, quæ tradit Iaſon in lega 1. num. 32. C. de ſacroſanctis Eccleſiis, vbi ex doctrina Gloſſæ, in Clementina 1. in verbo, præſidentes. de reſcriptis, adnotauit: Quòd quando lex, vel canon vtitur[*] aliqua dictione, ratione frequentioris vſus, non per hoc excludit, nec ſtat excluſiuè, quin etiam habeat locum in aliis caſibus. Verumenimverò, ſi ad mentem dictarum legum attendas, non obſcurè colligere poteris, non ratione frequentioris vſus, ſiue non narrando, (quod proculdubio diuinare eſt ſed cum maximo myſterio dictum fuiſſe ſemper: Alguno de ſus hijos, o deſcendientes: Quæ verba & diſponunt quidem, & mentem legiſlatoris oſtendunt, ac etiam ſic intelligi debent, vt minùs lædantius commune, quam fieri poſſit, ex his, quæ ſcribunt Aretinus in conſ. 12. num. 7. verſ. ſed tamen. Pedrocha in conſ. 16. num. 95. Sed iuxta ius commune, leges illæ vnico filio non conueniunt, vt ſtatim probabitur: ergo aliter quàm ſonant, intelligi non debent, nec extendi ad caſum, quo vnicus tantùm filius exiſtat, maxi[*]mè cùm præſumptio ſit, quòd lex id noluerit, quæ ſempet de aliquo ex pluribus meliorato, aut meliorando loquuta eſt, nec vnquam in caſu propoſito, nec de vnico tantùm filio exiſtenti, qui melioratus ſit, meminerit: quoniam facilè id exprimere potuiſſet, ſi voluiſſet; & ſic dicendum eſt, vnici filij quoad meliorationem, rationem nullam habuiſſe: ex his, quæ notarunt Decius in conſ 442. n. 9. & in conſil. 513. num. 11. Pariſius in conſ. 31. n. 7. & in conſ. 58. num. 5. lib. 2. Gozadinus in conſ. 29. num. 16. & in conſil. 83. num. 9. Socinus iunior in conſil. 200. n. 12. lib. 1. Ioannes de Monteſperello in conſ. 41. num. 5. vol. 1. Nec vrgent in contrarium leges Regiæ 5. & 12. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, quæ ſecundùm Parladorium dicto cap. 7. num. 21. in ſingulari numero loquun[*]tur; Nam verè dict. l. 5. tit. 6. non loquitur de vnico filio tantùm, qui exſtaret, & melioratus eſſet, ſed de filio, auc alio deſcendente legitimo, qui inter alios filios, aut deſcendences electus ſit ad meliorationem, vt poſſit ex diſpoſitione illius legis repudiare hæreditatem, & acceptare meliorationem, ſolutis debitis. Et poſtmodùm dicit illa lex in plurali numero: Sean obligados los tales mejorados. Lex verò 12. tit. 6. lib. 5. nouæ Compilationis, minùs[*] benè expenditur in contrarium, per Parladorium, loco relato ſupra. Nihil enim intereſt, an lex illa loquatur etiam in caſu, quo vnicus tantùm filius, aut deſcendens exiſtit, cùm non loquatur in melioratione Tertij, quæ vnico filio non conuenit, vt hactenus probatum eſt; ſed in Quinto bonorum, quod edam vnico filio relinqui poteſt, ſicut extraneo: quo caſu deciditur ibi, quòd ex vi, & diſpoſitione duarum legum, quæ permittunt parentibus diſponere de Quinto bonorum, non cenſeatur permiſſum vltra vnum Quintum diſponere poſſe, neque in vita, neque in morte, ſiue Quintum donetur, aut legetur deſcendentibus, ſiue extraneis. Secundò, pro eadem communi ſententia facit, quòd[*] melioratio denotat id, quod præ cæteris filiis ſibi æqualibus ex gratia, & liberalitate parentum filius conſequitur: quòd ſi vnicus tantùm filius ſit, nulla gratia exerceri videtur, nec liberalitas aliqua conſiderari valet; quippe cùm omnia bona parentum ſint hodie de iure huius Regni Legitima, & proprium patrimonium filiorum, excepto Quinto bonorum, de quo poſſunt parentes ad libitum diſponere, vt ex l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, adnotarunt Antonius Gomezius in l. 17. Tauri, in princ. Baeça de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. num. 17. & num. 19. & cap. 9. num. 8. & num. 44. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 3. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 17. Matienzus in l. 2. tit. 6. gloſ. 3. num. 2. & Azeuedius ibi, num. 9. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ: & ideò nec in illo grauari poſſit vllo modo, cùm ſit pars Legitimæ, ex conſtitutione l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, & his quæ in propoſito ſcripſerunt latiſſimè Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, reliquit, ex num. 26. vſque ad num. 44. Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. in 2. part verbo, debitæ, & verbo priuare non poſſit. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 29. & ſeqq. & poſt infinitos ab eo relatos Pedrocha in conſil. 6. à princ. Eo etiam, quòd regulariter electionis, aut prælationis ratio conſiderari[*] non poteſt, niſi inter duos; vel inter plures, ex leg. vnum ex familia, l. cum quidam, la 2. l. cum pater, §. à filia, ff. de legatis 2. Quibus non obſtat dicere, quòd verbum hoc melio[*]rationis, non ſemper ſignificat electionem, ſeu prælationem, ſed potiùs legatum, aut donationem: quo argumento contra communem Scriptorum huius Regni ſententiam vtitur Parladorius dict. cap. 7. num. 12. & ſumit illud ex reſolutione Telli Ferdinandez in l. 21. Tauri, num. 5. & 6. Quia reſpondetur, quòd licèt verbum prædictum aliquando ſtet propriè comparatiuè, aliquando verò electiuè, ſeu poſitiuè, vt eruditè, & latiùs declarat Tellus Ferdinandez dict. num. 5. & 6. Tamen inter filios, & nepotes, qui habent primum locum in ſucceſſione, quòd ſtet comparatiuè, certum eſt, & tunc ſignificat propriè prælationem: inter alios verò, quibus nulla eſt ſucceſſio, hoc eſt, inter nepotes, quibus melioratio fieri poteſt, etiamſi parentes eorum præcedant in gradu, vt ſtatim dicetur, licèt non ſtet comparatiuè, ſed electiuè; negari non poteſt, quòd ſit etiam prælatio reſpectu deſcendentiæ, quod ipſemet Tellus fatetur ita vt inter deſcendentes nullo caſu conſiderari poſſit electio, ſeu melioratio ad Tertium, in quo non detur aliquo reſpectu prælatio, quæ vnico tantùm filio aut deſcendente exiſtenti, conſiderari non poteſt; & ſic, ſiue ſit melioratio, ſiue electio, aut donatio, quòd inter plures fieri debeat, pro certo ſupponit Tellus Ferdinandez ibi, vt minimè poſſit eiuſdem Authoris doctrina, aut reſolutio contra Communem, quam ipſemet defendit ponderari. Tertiò, pro eadem ſententia communi facit, quia[*] melioratio nihil aliud eſt, quàm prælegatum, vt defendit Rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus, limit. 7. num. 1. & 9. & ſequuntur Segura in l. 3. §. finali, ff. de liberis & poſthumis, num. 110. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 16. Queſada diuerſarum quæſtionum iuris, cap. 6. num. 15. Gomez. de Leon. in centuria informationum iuris, cap. 5. num. 8. Matienzus in l. 2. lib. 6. gloſ. 3. num. 3. & ibidem Azeuedius num. 8. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & videtur probare l. 9. tit. 5. lib. 5. ordinamenti: quæ inter legata refert meliorationem, vt ſic ea lex conueniat titulo, cui ſubiacet, iuxta vulgatam doctrinam textus in l. Imperatores, ff. de in diem addictione: at prælegatum vnico hæredi fieri[*] non poteſt, ex ratione l. planè, la 1. §. ſi duobus, l. legatum, §. 1. ff. de legatis 1. l. in fideicommiſſariam, §. ſi legatum, iuncta Gloſſa, ff. ad Trebellianum: ergo nec melioratio fieri poterit vnico filio. Quartò deinde, pro eadem parte vrget etiam textus,[*] in l. vtrùm, ff. de aſſignandis libertis, & in §. 1. iunctâ ſuâ Gloſsâ, Inſtitut. de aſſignatione libertorum. Quibus probatur, ius illud aſſignandorum libertorum, ita demum competere patri, ſi plures liberos habeat; ergo idem ſtatuendum eſt in melioratione Tertij bonorum, quia cùm vnicus tantùm filius exiſtit, non datur ſubiectum inter quos cadat electio, ſeu prælatio. Nec placere poteſt diſcriminis ratio, quam inter aſſignationem, & meliorationem conſtituit Parladorius dict. cap. 7. num. 24. vbi dicit; quòd Authorum huius Regni ex dictis iuribus argumentatio deducta, nullum ſibi negotium faceſſit; nam cùm hominum. vita mortalis ſit, ſuperuacuum eſſet, illam liberorum aſſignationem in futuros deſcendentes facere, cùm liberti perpetuò viuere non poſſint: vnico autem filio fruſtrà aſſignaretur, quippe cùm ipſe ſine tali aſſignatione, ius Patronatus haberet: in noſtra verò ſpecie, etſi vnicus filius cuncta bona patris habiturus eſſet abſque melioratione attamen futuris deſcendentibus non ſatis conſultum eſſet: ideò ſecundùm ipſum, non eſt inutilis melioratio vnico filio facta, quia per eam, bona perpetuò durabunt, & futuris deſcendentibus multùm erit conſultum. Sed aduerte, obſecro, nam ſi verum eſt, prædictam aſſignationem fruſtratoriam videri ex eo, quòd abſque illa filius conſequeretur ius Patronatus; & ſimiliter in caſu noſtro, filius vnicus abſque melioratione, cuncta bona patris conſequi poteſt, & debet, quæ eiuſdem Legitima ſunt, excepto Quinto: rectè quidem illorum iurium ratio, & deciſio per Scriptores huius Regni huic quæſtioni applicatur, in qua futurorum deſcendentium vtilitatem conſiderare, aut illis nondum exiſtentibus, conſulere velle, non ſolum æquum eſt, aut Regij iuris deciſioni conforme, vt Parladorius minùs quidem benè arbitratur, ſed etiam ab ipſa æquitate valdè alienum. & ipſius iuris conſtitutioni contrarium, cùm Legitima filiorum nullum grauamen recipiat, vt ſuprà dictum eſt, & vnico tantum filio exiſtenti, omnia bona parentum ſint Legitima eius, excepto Quinto; ita vt etiam Tertium dicatur Legitima, ex his quæ poſt alios à ſe relatos ſcribit Azeuedius in l. 2. tit. 6. lib. 5. nouæ Compilationis. Et conſequenter in illo Tertio, nullum grauamen, nec fideieommissum, aut onus reſtitutionis poteſt iniungi, etiam in fauorem futurorum deſcendentium; nec debet attendi æquitas, quæ imaginariè aut ex capite tantum procedit, habètque in contrarium iuris contrarij deciſionẽ, aut quæ ſine damno, & grauamine Legitimæ filiorum fundari non poteſt: quo caſu minimè procedunt ea, quæ pro æquitate contra rigorem ſolent cumulare Doctores, ex Iaſone in l. placuit, num. 3. C. de iudiciis. Ex quo, & reſolutis per Doctores communiter in l. 1. C. de legibus, ceſſant adducta per Parladorium dict. cap. 7. num. 22. Prætereà, etſi perpetuò liberti viuere non poſſint, ſi tamen verum eſſet, in noſtro caſu vtile eſſe futuris deſcendentibus conſulere, idque fieri poſſet; daremus etiam caſum, in quo vtile eſſet, libertorum illam aſſignationem in futuros deſcendentes facere ſi poneremus, quòd filius ille vnicus decederet, viuentibus adhuc liberis, & alij deſcendentes exiſterent: non ergo ad hoc habetur reſpectus in dictis iuribus, ſed aſſignantio tunc demùm fieri permittitur, cùm plures ſunt liberi, quia tunc datur ſubiectum, in quo poſſit cadere aſſignatio. Ex his vides apertè, ſuperiora omnia fundamenta pro communi ſententia adducta, omninò confirmare illam, nec ſolutiones Parladorij aliquo modo infringere aut diluere ea. Reliquum erit videre nunc, an contrariæ: partis fundamenta, aut rationes ita in contrarium vrgeant, vt præfatam ſententiam apud Scriptores huius Regni communem, ancipitem reddant, aut dubiam? Et quidem Parladorius ipſe dict. cap. 7. per totum, conſtanter[*] defendit, meliorationem Tertij bonorum vnico filio factam valere, ita vt poſſit pater quodcunque onus per fideicommiſſum iniungere, & in ea parte grauare filium. Quam partem amplectuntur etiam D. Franciſcus Sarmientus ſelectarum interpretationum, lib. 8. ad l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, num. 12. ff. de legatis 2. D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 18. de melioratione, num. 15. qui inter alia, eo præcipuè mouentur, quòd in[*] vnico filio militat eadem ratio, quæ in pluribus, cum fauore parentum fuerit introductum, vt poſſint filium meliorare, eúmque grauare, ordine & forma in l. 27. Tauri, præſcripta, qui fauor potiùs concedi debet vnico exiſtenti filio, quàm pluribus; imò, vt Parladorius ipſe firmat dict. cap. 7. num. 5. & 6. in caſu propoſito, maior ratio ſuadet, vt demus patri ius prælegandi, & meliorationem faciendi, quando vnicum filium habet, quàm ſi plures habeat filios: nam cùm plures exſtant liberi, ſi pater vnum meliorat, cæteris damnum inſert, quia ab eis aufertur id, in quo alter melioratur; & ſic iniuriâ quodammodò afficiuntur: ſed quando vnicus tantùm exſtat filius, ſi à patre melioratur, prædicta incõmoda ceſſant; nemo enim eſt qui queratur, nemo eſt qui dãnum, vel iniuriã accipiat, ipſe ſolus eſt, qui tametſi grauetur, queri non poteſt, cũ bona cũcta paterna nanciſcatur. Prætereà dicit Parladorius, defunctorum voluntates coarctandas non eſſe, aut reſtringendas, ſed potiùs latè, benignéque interpretandas. Nec obſtat ſecundùm eum, quòd verbum, melioratio, prælationem denotet; nam & hæc in vnica perſona non impropriè cadit, l. illa verba, l. in vulgari, ff. de verborum ſignificatione, l. qui duos, §. nam & qui vnicum, ff. de rebus dubiis. Verumenimverò, vt prædictis omnibus ſatisfaciamus, quibus nullus hactenus ſatisfecit, animaduertendum erit in primis,[*] lapſum fuiſſe in hac materia (quod ſecurè dixerim) Ioannem Parladorium; nam quod ipſe affirmat, eandem ſcilicet rationem militare in melioratione vnico filio facta, nulla ratione ſuſtineri poteſt, vtpote cùm repugnent omnia fundamenta, & rationes, quæ pro ſententia communi adducebamus ſuprà; ex illis enim in melioratione facta pluribus filiis, vel vni ex pluribus exiſtentibus, diuerſam rationem militare, quàm in ea, quae vnico tantùm filio exiſtenti fiat; atque meliorationem non dari niſi inter plures filios, nullus negare poterit, qui maturè, & cum iudicio hanc diſceptationem inſpiciat: quippe, inter plures filios, propriè dicitur quis melioratus, aut præ cæteris ad meliorationè electus, & nominatus; in vnico verò filio, cui omnia bona patris debentur libera, excepto Quinto, meliorationis, aut prælationis ratio nulla conſiderari poteſt. Prætereà, in melioratione, aut non tantùm patris meliorantis, ſed etiam meliorati filij fauor interuenit; aut, quod dici poteſt, non tara fauor patris conſideratur, quàm filij, qui aliis præfertur, quod indicat nomen ipſum, mejora. & apertè colligitur ex legibus Regiis, quas in principio huius capitis expendebam: at ſi eſſet vnicus tantùm filius, onus & detrimentum contineret melioratio, cùm tali filio omnia bona patris, excepto Quinto, relinqui debeant pro Legitima; & ſic fideicommiſſum illi iniungi non poteſt, per textum in l. cohæredi, §. cum filiæ, ff. de vulgari & pupillari ſubſtitutione. Vnde etſi fateremur, patris fauorem in hoc conſiderari, adhuc ille ſic accipiendus eſſet, vt ad iniuriam, aut damnum. filij non traheretur: ſat erit patri, grauare poſſe filium, & vincula, ſubmiſſiones, aut ſubſtitutiones facere poſſe iuxta ordinem legis, cùm plures habeat liberos, aut deſcendentes, inter quos Meliorationis, aut Prælegati nomen cadere poſſit non verò, ſi vnicum tantum filium habuerit, ob rationem prædictam, quia tunc equidem, & qui quereretur, eſſet, & qui damnum. & iniuriam acciperet, ſi Tertium vinculatum, aut oneri ſubmiſſum acciperet, quod ex legis diſpoſitione liberum, & ab omni grauamine immune accipere debet. Hinc apparet, & iterùm lapſum fuiſſe eundem Par[*]ladorium dicentem, maiori ratione competere patri ius meliorandi, quando vnicum filium habet, quàm cùm habet plures. Quod ad oculum demonſtratur; nam vbi exſtant plures filij, ſi vnus in Tertio bonorum melioretur, nulla iniuria cæteris irrogatur, nec ipſi iuſtè conqueri poſſunt, licèt Parladorius malè quidem contrà arbitretur. Ratio eſt manifeſta, quoniam in eo, quod fit ex diſpoſitione, & permiſſione legis, iniuria conſiderari non debet; at melioratio Tertij bonorum, ex licentia, & facultate legis Regiæ parentibus eſt conceſſa, eiùſque diſpoſitio iuſta eſt, vt latiùs probant Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 56. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 6. Mieres de maioratu, part. 1. quæſt. 3. D. Spino in ſpeculo, gloſ. 19. ex num. 1. cum ſeq. optimè Ioan. Guttierr. canonic. lib. 2. cap. 14. Cæuall. commun. contra commun. quæſt. 725. n. 34. at cùm filius vnicus tantùm exſtat, ſi melioretur in Tertio, & in eo grauetur, maxima iniuria illi infertur, vt ſuperiùs dicebam; & quamuis cuncta bona paterna nanciſcatur, grauari non poteſt in portione ei debita pro Legitima, ex diſpoſitione legis, per textum in l. cum patronus, ff. de legatis 2. iunctis his quæ cum Caſtrenſi ibidem adnotauit Peralta num. 19. l. ſi arrogator, ff. de adoptionibus, l. ſed ſi, ff. de legatis 3. l. patronus, ff. ad Trebellian. Defunctorum etiam vltima voluntas, licèt latè, be[*]nignèque interpretari debeat, atque modis omnibus adimpleri, §. diſponat, in authent. de nuptiis, & §. his igitur, & §. ſeq. in authent. de hæredibus & falcidia, l. vltima in fine, C. communia de legatis, cap. vltima voluntas, 13. quæst. 2. & latiſſimè declarant Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 76. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina 61. num. 23. & ſeqq. part. 2. Graſſus §. fideicommiſſum, quæſt. 4. num. 4. & ſeq. Mantica de coniecturis vlt. volunt, lib. 3. tit. 3. & 19. per totum. Mieres de maioratu, in initio 2. part. ex n. 2. Simon de Prætis lib. 2. interpret. 2. dubit. 2. ſolut. 1. per totam, fol. 216. & ſolut. 2. fol. 221. & lib. 5. interpret. 1. dubit. 1. ex n. 1. cum multis ſeqq. fol. 439. Peregrinus de fideicommiſſis, art. 11. per totum. Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 1. part. cap. 3. num. 38. & 39. Hyppol. Riminald. in conſ. 116. ex num. 12. volum. 2. Pedrocha in conſ. 2. ex num. 193. cum multis ſeqq. Tamen in caſu propoſito nihil vrget,[*] cùm teſtator non poſſit directè, nec perinde rectum diſponere contra leges, vel aliter quàm ipſæ diſponunt, l. Seius & Agerius & ibi notat Bartolus ff. ad legem Falcidiam, l. qui teſtamentum, ff. de probationibus, l. cùm quis decedens, §. Titia, ff. de legatis 3. Iaſon in l. nemo poteſt, ff. de legatis 1. 2. lectura, colum. 1. in princ. Albertus Brunus in tractatu de forma, rubrica, quis poſſit dare, & tollere, col. 12. verſic. teſtator autem. Et ſic voluntas te[*]ſtatoris ſeruari non debet, nec eſt ſequenda etiam per filium, quando eſt circa ea, in quibus diſponere non poteſt, nec grauamen adjicere, vt in Tertio, quod vinco tantùm exiſtente filio, Legitima eſt, vt Anchores ſuperius relati adnotarunt, & cum aliis Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. ſolut. 2. num. 9. & num. 37. & 38. & lib. 5. dubit. 1. num. 58. fol. 442. Denique, verbum quod prælationem denotat, etiam[*] in vnica perſona, non impropriè cadit, ex dict. l. illa verba, cum ſimilibus per Parladorium adductis, quando ſubiecta materia id ſuadet, vel diſpoſitio ita aptè verificatur in vna, ſicut in pluribus, vt in exemplis ibi propoſitis: ſecus tamen, vbi materia, de qua agitur, id non permittit, aut neceſſariò requirit plurium concurſum, vt verificari poſſit; quod præſtat ſolutionem ad aliud argumentum, quod contra eandem Communem, quam probamus, expendit Parladorius[*] ipſe, nam licèt pluralis locutio ſoleat in vnico filio verificari, l. non eſt ſine liberis, 148. ff. de verborum ſignificatione, & cum multis Authoribus plenè probant Tiraquellus in l. ſi vnquam, in verbo, ſuſceperit liberos, ex num. 199. & num. 202. & ſeqq. Modernus in conſuet. Pariſienſ. 1. part. §. 3. gloſ. 3. num. 5. Hoc tamen procedit ex voluntate teſtatoris, & vbi ſubiecta materia non ſuadet, appellationem liberorum ad plures eſſe referendam, l. pater Seuerianam, §. 1. ff. de condit. & demonſtrat. ibi: Conditio deficit ex voluntate, vel vno filio ſuperſtite relicto. Eleganter Ruinus in conſil. 172. num. 4. & ſeqq. volum. 2. Alciatus in conſ. 492. n. 8. cum ſeqq. Burſatus in conſil. 19. n. 1. & 4. & n. 10. & 18. & ſeqq. vol. 1. Sic etiam & le[*]ges in plurali loquentes verificantur in vno, ſi eadem ſit ratio, vt multorum allegatione, comprobat Tiraquel. in dict. verbo, ſuſceperit liberos, num. 215. ſed quando verſatur diuerſa ratio in plurali, quàm in ſingulari, vt in noſtro caſu, verba pluralis numeri non verificantur in ſingulari. Alexander in l. qui quartam, §. finali, ff. de legatis 1. Aretinus in l. ſi quis ante, col. 2. ff. de acquirenda hereditate. Decius in conſ. 80. colum 2. verſ. Quartò de iſto caſu, & Burſatus referens alios, loco relato ſuprà. Rurſus contra eandem Communem dict. ca. 7. num. 15. 16. & 17. dupliciter expendit Parladorius l. 27. Tauri,[*] quæ hodie eſt l. 11. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Primò, quatenus permittit apponi grauamina in Tertio, vt conſequenter non reputetur Legitima, à qua omne grauamen reiicitur ipſo iure, per text. in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento. Et hac ratione cùm Tertium iure Legitimæ non fuerit debitum, filius vnicus, cui illud à parente relinquitur, melioratus dici debet, argumento l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de legatis 2. & in eo grauari poteſt: pro quo etiam vrgere videtur l. 18. Tauri, quæ hodie eſt l. 2. tit. 6. lib. 5. nouæ compilationis, in qua permittitur meliorare nepotem in Tertio: atque ita ſignificat, illud non reputari Legitimam, cùm hæc non debeatur, nec poſſit relinqui nepoti, quia pater ipſum præcedit, §. ita demum, Inſtitut. de hæreditatibus quæ ab inteſtato deferuntur, cum aliis iuribus adductis per Antonium Pichardum ibidem, & per Antonium Gomezium in dict. l. 18. Tauri, num. 1. Secundò expendit eandem l. 27. Tauri, affirmans, in ea lege indultum eſſe parentibus, vt poſſint apponere grauamina in Tertio, etiam inter extraneos, vbi nulli alij ſunt filij, vel deſcendentes præter ipſum melioratum; & ita accipienda putat verba illa, Ya falta dellos. Verùm, his fundamentis facilè reſponderi poterit, ſi[*] animaduertas, in primis, ex dict. l. 27. Tauri, minùs benè deduci argumentum prædictum; nam licèt permittatur ibi, apponi grauamina in Tertio, cùm tamen ſint apponenda in fauorẽ aliorum filiorum, quibus Legitima debetur, nõ poteſt dici onus interuenire; quippe cùm potuiſſet parens, qui meliorationem facit, quem vellet ex his, aut alium quemcunque ex deſcendentibus Primò eligere, & nominare ad meliorationem: & inde mutua illa, & reciproca ſucceſſio, quæ inter eos datur, grauamen continere non videtur, argumento textus in l. de fideicommiſſo, C. de tranſactionibus, iunctis his, quæ in propoſito adnotarunt Doctores ibi, Baldas in l. cum Arthemedoram, col. 2. in princ. C. vt in poſſeſſionem legatorum. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus ampliatione. 6. col. 4. fol. mihi 15. Deinde & ſecundò, Tertium bonorum Legitimam[*] eſſe filiorum præciſam, extraneorum reſpectu, vt neceſſariò teneantur parentes omnibus filiis, & deſcendentibus, aut alteri eorum Tertium relinquere, nec extraneis vlla diſpoſitione dari poſſit; inter ipſos tamen filios, & deſcendentes, voluntariam, ita vt cui velint parentes, poſſint Tertium relinquere, dummodò ex ipſorum diſpoſitione ad extraneos non perueniatur, exiſtentibus filiis, aut deſcendentibus eorum: quod rectè adnotarunt, & ſic intelligunt dictas leges Regias Gaſpar Baëtius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. num. 10. & 20. & cap. 9. num. 37. Ioannes Guttierez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 16. Queſada diuerſarum quæſtionum. iuris, cap. 6. num. 15. Matienzus in l. 2. tit. 6. gloſ. 3. num. 2. lib. 5. nouæ compilationis, vbi Azeuedius num. 9. idem in l. 1. eodem tit. & lib. num. 17. Et ſic non obſtat argumentum deductum ex dict. l. 18. Tauri, quicquid aliter conetur prædicta declarare Parla[*]dorius dict. cap. 7. num. 17. minùs benè affirmans, nullam diſcriminis cauſam poſſe dari, quare magis tertia bonorum portio computetur intra Legitimam, vnico filio exiſtenti, quàm exiſtentibus pluribus, in quo quidem decipitur manifeſtè, nam cùm omnia bona patris præter eorum Quintum, ſint Legitima filiorum, l. 6. tit. 5. lib. 3. fori, & ſæpe diximus ſuprà, neceſſariò fatendum erit, vnico tantùm exiſtenti filio, Tertium intra Legitimam computari: quod alterius filij reſpectu Legitima dici non poteſt, cum vnicus tantùm exiſtat, nec extraneo relinqui ex illa lege; & ſic nec grauamen etiam recipere, nullo exſtante deſcendente, in cuius fauorem poſſit iniungi, aut ex diſpoſitione earum legum melioratio fieri: pluribus verò exiſtentibus filiis, tametſi omnia bona parentum ſint Legitima eorum. excepto Quinto, diuerſa ratio militat, cùm inter ipſos Tertium relinqui debeat, atque, vt ſupra diximus, ex mutua illa & reciproca ſucceſſione, grauamen vllum interuenire non videatur, sítque lege Regia cautum expreſsè, quemlibet liberorum, aut deſcendentium ad meliorationem eligi poſſe. Altero verò caſu, cùm vnicus filius exſtat, dumtaxat cautum eſt, omnia bona parentum eſſe Legitimam, excepto Quinto, nec ius meliorandi conceſſum eſt, aut aliud quid expreſſum quo prædicti Authoris ſententia poſſit ſubſiſtere. Prætereà & tertiò, fallax eſſe, & minùs idoneum ar[*]gumentum ex dict. l. 27. Tauri deductum; quamuisenim in ea lege expreſsè ſit indultum parentibus, vt poſſint in tertio meliorationis apponere grauamina, & ſubſtitutiones facere, etiam in fauorem extraneorum: id tamen intelligi debet, quoties exſtabant alij filij, vel nepotes, aut deſcendentes, in quorum fauorem grauamen fuit ab initio appoſitum, vel fideicommiſſum iniunctum, & poſt hos vocati fuerunt parentes, conſanguinei, & demùm extranei; nam ſi ulli alij ſupereſſent filij, aut deſcendentes præter inſtitutum, non poſſet vllum grauamen in Tertio apponi, quod reſpectu extraneorum Legitima quidem eſt, ex Palatios Rubios in eadem l. 27. Tauri. Peralta in l. Titius, §. Lucius, n. 16. ff. de legatis 2. Antonio Gomezio in l. 17. Tauri, num. 19. Verſ. item infero quod licet. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 3. Et ſic intelligunt dictam legẽ Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, c. 9. n. 13. verſ. neque obstat, & eũ non referens, Angulus ad leges meliorationũ, l. 11. gloſ. 10. num. 1. verſ. ſed defendendo, fol. 231. qui rectè aduertit, quòd lex illa non reſpexit ad tempus factæ meliorationis in teſtamento, vel contractu, ſed ad tempus mortis meliorati, vt ſi tunc non exſtarent alij filij, aut nepotes, ſuccedant alij, de quibus in ea lege fit mentio. Quartò tandem & vltimó, non obeſſe communi ſen[*]tentiæ, nec concludere aliud fundamentum deductum ex eo, quòd Legitima ſit Quota hæreditatis, l. parentibus, C. de inofficioſo teſtamento. Sed melioratio Tertij eſt[*] Quota bonorum, l. non amplius §. cum bonorum, l. ſi quis bonorum, ff. de legatis 1. l. ſi quis ſeruum, §. finali, cum l. ſequenti, ff. de legatis 2. l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, & dict. l. 27. Tauri, ibi: Del tercio de ſus bienes. Et ſic videtur quòd in ea bonorum parte poſſit filius grauari. Nam aduertendum eſt primò, non adeò certum eſſe,[*] quòd Legitima ſit Quota hæreditatis, contrarium enim, quòd ſit Quota bonorum, & non hæreditatis, tenuerunt Bartolus in l. ex facto, col. 2. ff. de hæredibus instituendis, Baldus in l. quoties, C. eodem tit. Alexander in l. quia poterat, num. 12. ff. ad Trebellianum. & alij infiniti, quos retulit Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 20. num. 210. & de ſucceſſionum reſolutione, lib. 1. §. 8. n. 49. & lib. 3. ad l. ſi quis in ſuo, in princ. n. 14. C. de inofficioſo teſtamento, & ſequuntur Tellus Ferdinandez in l. 23. Tauri, num. 2. verſ. Secundò ex ratione, Matienzus in l. 1. tit. 6. gloſ. 2. num. 2. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Rolandus, Berous, Boërius, Emmanuel Xuarez, Curtius ſenior, & alij, quos in vnum congeſſit Graſſus receptarum ſentent. §. Legitima, quæſt. 2. num. 2. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 33. num. 67. vol. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 541. num. 6. lib. 3. vbi Vincentius additionator in additione, Litera C. alios allegat, Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 7. tit 8. n. 5. Burſatus in conſ. 427. num. 18. & 19. lib. 4. Caldas Pereira de nominat. emphyteut. quæſt. 9. num. 5. in fine, & num. 9. Ioannes de Monteſperello in conſil. 12. num. 9. & in conſil. 254. num. 8. lib. 1. Andreas Gail. lib. 2. obſeruat. 120. num. 3. Sfortia Oddi in conſ. 5. num. 4. lib. 1. Laurentius de Pinu in conſ. 29. num. 23. Peregrinus de fideicommiſſis, art. 2. num. 42. & art 5. num. 23. Secundò, poſito quòd ſit Quota hæreditatis Legitima, vt deſendunt permulti, quos ſequutus eſt Menchaca, videndus ex propoſito in locis relatis ſuprà, Fabius Turretus in conſ. 197. num. 101. vel diſtingui debeat, provt ex aliis diſtinguit Franciſcus Burſatus in conſil. 8. num. 10. lib. 1. Peregrinus de fideicommiſſis, art. 36. n. 40. Tertium verò meliorationis ſit Quota bonorum ex Tello Ferdinandez in l. 17. Tauri, num. 15. & in l. 23. Tauri, num. 2. Matienzo in dict. l. 1. gloſ. 2. num. 3. Nihil vrget prædictum fundamentum, cùm, vtcunque res ſit, hæreditatis naturam tertium ſequatur, ſic, vt ad onera hæreditaria pro rata teneatur filius in Tertio melioratus, ex l. 21. Tauri, quæ hodie eſt l. 5. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Vnde retorqueri poteſt aduersùs ipſum fundamentũ, quod ex dict. l. ſi quis ſeruum, §. fin. ff. de legatis 2. & aliis iuribus deducit D. Spino in ſpeculo teſtamẽtorum, gloſ. 18. de melioratione, num. 16. eo magis, quia negari non poteſt, quin Tertium bonorum ſit pars Legitimæ, vt ex aliis adnotauit Matienzus in l. 1. tit. 6. gloſ. 2. num. 1. lib. 5. nonæ compilationis. Vnde quemadmodum in tota Legitima filius vnicus grauari non poteſt aliquo modo; ita nec in parte, hoc eſt in tertio, niſi aliis filiis, aut deſcendentibus exiſtentibus, iuxta ordinem l. 18. & l. 27. Tauri. Et hactenus de his, ex quibus prima opinio[*] amplectenda erit omninò, non ſolùm, quia communis eſt, iuxta ea, quæ ſcribunt Doctores communiter in cap. 1. de conſtitutionibus, Iaſon in authent. nouiſſima, num. 22. C. de inofficioſ. teſtamento. Alciatus regula 1. præſumpt. 51. Cotta in memorabilibus iuris, verbo, opinio communis, Pariſius in conſ. 65. num. 23. lib. 1. Auiles cap. 1. prætorum, gloſ. fiel, num. 15. & multis ſeqq. Robertus Maranta in diſput. 10. num. 38. & ſeqq. Corſetus in ſingulari 205. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 32. num. 71. lib. 1. Ioannes Guttierrez canonicarum lib. 2. cap. 19. num. 14. Sed etiam, quia melioribus, & fortioribus[*] rationibus comprobatur; quo caſu debemus ſequi eam, vt ſcribunt Authores ſuprà relati. Sfortia Oddi in conſ. 98. num. 26. lib. 1. Fabius Turretus in conſil. 81. num. 78. Ex quibus Ioannis Parladorij obiectum con[*]tra communem ſententiam dict. cap. 7. num. 28. aduersùs ipſum non immeritò retorquetur, vtpote cùm ſententia communis, non ſolùm communior ſit apud Scriptores huius Regni, ſed etiam longè verior, & ſic neceſſariò tenenda. Curtius ſenior in conſ. 51. num. 22. verſ. & cum ſit. Nonius in conſ. 13. num. 20. & in conſ. 94. n. 11. Decianus in conſil. 54. num. 31. vol. 1. & alij relati ſuprà. Nunc verò & ſecundo loco conſtituendum eſt, dubium eſſe circa duo, quæ hactenus, vt mea fert opinio, abſolutè explicata non ſunt ab alio, nec prætermitti poſſunt. Primum, ſi ponamus quòd melioratio Tertij[*] fiat filio, quem pater vnicum habet, & poſteà naſcantur alij filij, vel nepotes viuo patre, an talis melioratio conualeſcat, quæ ex tertia bonorum portione facta eſt, ſiue quatenus ex natiuitate filiorum reuocari debeat. In qua quæſtione Ioannes Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. dict. cap. 7. num. 28. verſ. an verò, remittit ſe ad Gregorium Lopez, & alios, quos ibidem refert. Baetius verò de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. ex num. 14. vſque ad num. 20. mouet in terminis prædictam quæſtionem, & nonnulla adducit, ex quibus probari videtur, quòd prædicta melioratio, quamuis à principio inualida fuerit, quia nulli erant alij fratres, conualidari tamen debeat naſcentibus aliis fratribus; poſtmodùm verò nihil certum affirmat, ſed potiùs hac de re dubitat, ad dubitandúmque principaliter monetur ex reſolutione quorundam, quæ nec vera eſt, nec debuit illi dubitationis cauſam præbere, vtpote cùm contraria ſententia magis communiter probari ſoleat, vt ſtatim dicetur. Secundum dubium eſt, an valeat melioratio Tertij[*] vinculata, ſi quando pater eam fecit, plures filios habebat, aut nepotes ex filiis; tempore autem mortis, vnicus tantùm filius ſuperſit? Ad quam quæſtionem, ex his quæ num. præcedent. dixerat, infert in terminis Pelaez à Mieres de maioratu, 2. part. quæſt. 6. num. 39. verſ & per ea quæ dicta ſunt. Sed in ea nihil firmiter tradit. Idcircò, quod attinet ad primum dubium, aduertendum eſt, dubitandi rationem in eo principaliter conſiſtere, primò, quòd filio, quem pater vnicum habebat, ab initio melioratio validè non potuit fieri, nec conueniebat illi, vt ſuperius probauimus: vnde tractu temporis, aliiſque filiis poſteà naſcentibus, videtur, quòd conualeſcere non potuerit, ex vulgata regula l. quod initio, ff. de regulis iuris, cap. non firmatur, eodem tit. lib. 6. Secundò, quia donatio omnium bonorum, vel ma[*]ioris partis eorum facta ab eo, qui liberos non habebat, reuocatur in totum ipſo iure, natiuitate filiorum poſteà natorum, l. ſi unquam, Cod. de reuocandis donationibus, l. 8. tit. 4. part. 5. Quarum materiam vltra Ripam, & Tiraquel. ibi. latiſſimè explicarunt Greg. Lopez in dict. l. 8. Couar. variarum, lib. 1. c. 19. Antonius Gomez, tom. 2. variarum, cap. 4. de donat. n. 11. Antonius Gabriel cõmun. concluſ. tit. de donat. concluſ. 2. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. c. 3. ex n. 37. & lib. 4. cap. 2. ex n. 81. Gratianus regula 150. Pater Molina de iuſtit. & iur. tom. 2. diſputat. 282. & 283. Cæuallos commun. contra commun. quæſt. 104. & 105. & 249. Iulius Clarus §. donatio, q. 22. Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. caſu 133. Mieles de maioratu, part. 1. quæſt. 21. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. per totum. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana, 121. Aluarus Valaſcus conſultat. 31. per totam. Natiuitas ergo filiorum, quæ donationis aliàs validæ: reuocationem inducit ex dictis legibus, videtur, quòd nullo modo poſſit, nec debeat operari, aut inducere confirmationem meliorationis aliàs inualidæ: ne id, quod reuocationem, aut ademptionem inducit, contrarium effectum dationis, aut conſirmationis operetur, l. legata inutiliter, ff. de adimendis legatis, l. cum tale, §. vltimo ff. de condit. & demonſt. Ex quibus adnotarunt Bart. & Doctores communiter,[*] quòd inducta ad reſtrictionem, ſeu diminutionem augmentum operati non poſſunt, & plura in confirmationem adducunt Purpuratus in conſil. 164. num. 6. vol. 1. Pancirolus in conſil. 59. num. 45. Cephalus in conſil. 37. num. 47. in fine & num. 48. lib. 1. Decianus in conſil. 59. num. 4. vol. 2. Hyppol. Riminald. in conſ. 37. num. 6. & in conſ. 48. num. 27. lib. 1. Tertiò, ex reſolutione quæſtionis, an ſcilicet, & qua[*]liter reuocetur donatio facta à patre filio, quem vnicum habebat, ſi poſteà alios ſuſceperit liberos; in quo dubio de iure communi certum eſt, donationem dumtaxat reuocari quoad legitimam bonorum portionem filiis poſteà natis competentem, per textum in l. ſi totas, C. de inofficioſis donat. quam ita interpretantur communiter Doctores ibi, & cum infinitis Tiraquel. in dict. l. ſi vnquam, in verbo, libertis, num. 60. & ibidem Ripa q. 47. & ſequuntur Couar. Antonius Gomez. Baetius, & alij plures à me referendi infrà. Sed de iure huius Regni maior dubitatio eſt ſi ponamus quòd pater, qui vnicum tantum filium legitimum habebat, donauit ei omnia bona ſua, vel magnam partem eorum, & poſteà nati ſunt alij filij legitimi, pro quæ parte reuocari debeat donatio, an in totum, vt omnia bona patris diuidi debeant æqualiter inter omnes filios donatoris, an verò quoad Legitimam tantum, quæ filiis natis competere debet, vt inde remanere debeat penes filium, cui facta fuit donatio, Tertium & Quintum bonorum, in quibus potuit vltra Legitimam meliorari per patrem attento iure Regio. Et Bernardos Diaz regu[*]la 213. fallentia 4. ſecurè tradit, prædictam donationem reuocari, aliorum filiorum natiuitate, quoad integram parentis ſubſtantiam, excepta dumtaxat quinta bonorum parte: non verò excipit prædictus Author tertiam bonorum portionem, imò illius etiam reſpectu, reuocari donationem affirmat, & ſequitur Gregorius Lopez in l. 8. tit. 4. partita 5. in verbo, à otro, in verſ. & quid ſi donatio facta iam nato. Et hanc opinionem veriorem eſſe teſtatur D. Petrus de Barboſa 1. part. l. 2. in princ. ff. ſoluto matrimonio, num. 169. fol. 677. Sed contrariam ſententiam, imo præfatam donatio[*]nem ſimpliciter factam, reuocari quoad Legitimam filiis natis competentem, detractis tamen priùs Quinta, & tertia partibus, quarum reſpectu, non reuocatur donatio, tenent Caſtillo in l. 12. Tauri, verbo, ſiguiente, col. 5. Couarruuias, qui eruditè, vt ſolet, fundat, & defendit variar. lib. 1. cap. 19. num. 4. verſ. cæterùm ad inſtitutum, & ſequuntur Antonius Gomez, tom. 2. variarum. cap. 4. de donat. num. 11. verſ. & per conſequens hodie in noſtro regno. Baetius de non meliorãdis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 48. qui diſputat ex num. 32. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 81. Mieres de maioratu, 1. part. quæst.. 21. num. 10. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. ex num. 14. vſque ad num. 17. vbi dicit, quòd hæc opinio tenenda eſt abſque dubio. Pro qua (vt alia ſciens conſultóque prætermittam) illud fortiſſimè vrget, quòd ex communi Doctrinam ſententia, donatio facta filio, dumtaxat reuocatur, aliis filiis poſtea natis, quoad eam partem, quæ: ex legis diſpoſitione filiis natis debetur, inuitis etiam parentibus, vt multorum allegatione comprobat Baetius dict. cap. 9. num. 33. Sed ſic eſt, quòd iure Regio validè poteſt pater vni ex filiis, cui voluerit, tertiam bonorum partem donare; ergo ſi in vita dederit eam filio vnico, quem habebat ſimul cum aliis bonis, minimè conqueri poterunt filij poſteà nati, aut prætextu donationis aliquid poſtulare, vt Ioan. Guttierrez vbi ſuprà, dict. cap. 9. num. 15. in fine, rectè aduertit, & ante eum Couar. variarum lib. 1. dict. cap. 19. num. 4. vbi in verſic. non obſtat prima ratio, vſque ad verſiculum, in donatione facta Eccleſiæ, contrariæ: partis fundamentis optimè ſatisfacit, vt ſic ſecunda hæc opinio, & verior ſit, & magis communis, & in praxi omninò obſeruanda. Ex ea autem ad primum dubium regrediens, quod[*] propoſitum fuit ſuprà, num. 36. velut neceſſariò deducitur, quòd cùm inter plures filios, Tertium bonorum non ſit Legitima præciſa, ſed voluntaria, vt ſuprà diximus, & aliis relatis annotauit Ioannes Guttierrez, de iuramento confirmatorio, cap. 9. num. 16. quoad illud non reuocabitur melioratio vnico filio facta, ſed potiùs aliorum filiorum natiuitate confirmabitur. Ad quod dicendum ſequentibus principaliter moueor rationibus. In primis, quia prædicta melioratio, licèt à principio[*] ſubſiſtere non potuerit, vt ſuprà probauimus, confirmatur tamen ex cauſa de nouo ſuperuenienti, hoc eſt, natiuitate aliorum filiorum: quo caſu non procedit regula dict. l. quod initio, cum ſimilibus, ff. de regulis iur. vt argumento l. per fundum, ff. de ſeruitutibus ruſticorum prædiorum, & aliorum iurium, obſeruant Decius num. 9. & 10. & Cagnolus num. 1. in eadem l. quod initio. Dinus in regula, non firmatur, de regulis iuris, lib. 6. num. 10. in illis verbis: In tertio caſu, quando ceſſat conſa impediens, & ſuperuenit confirmans, tunc regula locum non habet, &c. Et ſic non eſt ſolus temporis tractus, qui inducit conualidationem meliorationis vnico filio factæ à principio, ſed alia accidentia confirmant illam, iuxta ea, quæ ſcribit Cagnolus in dict. l. quod inito, num. 6. & tempus[*] ſolum licèt non ſit modus tollendæ, aut inducendæ obligationis, l. obligationum. fere, §. placet, ff. de obligat. & actionibus l. nemo poteſt, ff. de legatis 1. cum aliis tamen adminiculis, vtrumque poteſt operari ex his, quæ ſcribunt Doctores in l. qui in aliena, §. ſed ſi non adierit, ff. de acquirenda hæreditate, in l. ſi filius, C. de petitione hæreditatis, & in l. cum de in rem verſo, ff. de vſuris. Baldus in conſ. 257. lib. 2. Paulus in conſ. 423. col. 2. lib. 2. Couarruuias in regula, poſſeſſor, de regulis iuris, lib. 6. 2. part. §. 5. num. 2. Menochius lib. 3. præſumptione 131. per totam. Vnde & iudicium, quod à principio erat nullum, ex iu[*]re ſuperuenienti confirmatur, l. ſi rem alienam, §. fin. ff. de pignoratitia actione, & ſuperuenientia dominij confirmat[*] ius pignoris, & hypothecæ ab initio inutiliter conſtitutum in re aliena, argumento l. ſi Titio, & eorum, quæ ibi notarunt Doctores, ff. de pignoribus: & ſic ſimiliter ſuperuenientia liberorum confirmauit meliorationem anteà factam, cùm deueniat ad caſum, à quo incipere potuiſſet. Secundò facit, quia cùm melioratio fieri poſſit vnico[*] filio ſub conditione, ſi alij naſcantur, collata diſpoſitione in tempus habile, argumento l. in tempus, ff. de hæredibus inſtituendis: quam multis exornant Coſta in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, 2. part. num. 172. ff. de liberis & poſthumis. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 7. ex num. 39. cum ſeqq. Mieres de maioratu, part. 1. quæſt. 2. à princ. & ſimpliciter facta valebit, ſic, vt in cum caſum intelligi debeat facta, quo de iure fieri poſſet, l. Galius, §. quidam rectè, ff. de liberis & poſthumis, vbi Alexander num. 3. & 4. iaſon num. 5. & 6. Marianus Socinus num. 6. adnotarunt ex illo textu, quòd diſpoſi[*]tio teſtatoris ſimpliciter facta, intelligitur facta eo caſu, & modo, quo de iure fieri poteſt, vt valeat, per textum in l. dotis fructus, cum l. ſequenti, vbi Gloſſa ff. de iure dotium, l. iure militari, ff. de militari teſtamento, l. generaliter, in princ. C. de inſtitut. & ſubſtit. Menochius lib. 6. præſumpt. 4. num. 12. Tertiò & vltimò facit, quia per natiuitatem filiorum donatio reuocatur ex dict. l. ſi vnquam, propter defectum voluntatis, ſiue quia ex tacita, atque præſumpta mente donantis præſumitur habere tacitam conditionem, ſi liberi non naſcantur, quia veriſimile eſt, quòd ſi donans de eis cogitaſſet, talem donationem non feciſſet, cùm nemo videatur extraneos ſuæ poſteritati, & ſucceſſioni præferre, ex communi Doctorum ſententia ibi, de quæ teſtantur Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 4. de donatione, num. 11. in princ. Ioannes Guttierr. de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 1. Vnde[*] inferre ſolent Doctores, quòd ſi donans tempore donationis huiuſmodi de liberis cogitaſſet, & adhuc donationem feciſſet, non reuocaretur donatio, liberis poſteà ſuſceptis; ac proinde ceſſaret diſpoſitio dict. l. ſi vnquam: quod docuit Bartolus in l. Titia, §. Imperator, ff. de legatis 2. num. 7. & 8. & ſequuntur Socinus in conſil. 53. col. 3. vol. 4. Bernardus Diaz regula 213. in 8. fallentia. Menchaca controuerſiarum vſufrequentium, lib. 1. cap. 10. num. 39. Et quamuis generaliter acceptum procedere non poſſit, quippe cùm pater expreſſa voluntate non poſſit præiudicare Legitimæ filiorum, nec renunciare diſpoſitioni dict. l. ſi vnquam, fauore filiorum introductæ: & ſic multò minùs poſſit tacita, aut præſumpta voluntate, eiſdem præiudicium inferre in Legitima, vt cum iudicio aduertit Gregorius Lopez in dict. l. 8. partitæ, & contra Bernardum Diaz, latiùs defendit Ioannes Guttierr. dict. cap. 9. num. 3. & tribus ſeqq. Barboſa 1. part. l. 2. ff. ſoluto matrimonio, num. 166. admitti tamen poteſt quoad hoc, vt reuocatio non fiat in eo, quod excedit Legitimam filiorum poſteà natorum, cùm donator de liberis cogitauit: idque euidenti, & clara ratione; nam in hoc caſu ceſſat ratio, propter quam in totum donatio reuocari iubetur, liberis poſteà natis: quæ ſanè ratio colligebatur ex præſumpta voluntate donatoris, qui minimè donaret, ſi de liberi & cogitaſſet; vnde ſi tempore donationis, de futuris liberis cogitet, & adhuc donationem faciat, creditur eis velle præiudicare in quantum poteſt, quamuis in legitima non poſſit: quod licèt non ita diſtinctè explicauerit, præſentire videtur Ioannes Guttierrez dicta. cap. 9. num. 6. in fine, vbi concludit, non poſſe patrem cogitantem etiam de liberis tempore donationis, præiudicare liberis poſteà naſcituris ſaltem in Legitima, quæſi ſentiens aliud dici poſſe in eo, quod excedit Legitimam; & in idem pungir Cæuallos commun. contra commun. quæſt. 105. in fine, dum firmat, renunciationem validam eſſe reſpectu renunciantis, non verò reſpectu filiorum, qui aduersùs renunciationem venire poſſunt. Barboſa etiam 1. part. dict. l. 2. ff. ſoluto matrimonio, num. 169. qui tamen in dubio non immeritò tentauit contrarium: vnde ſit, vt cùm in caſu propoſito ſuprà, ex n. 36. pater qui fecit meliorationẽ filio vnico, & in ea appoſuit grauamina, aut ſubſtitutiones, neceſſariò cogitet de aliis filiis, aut descendentibus, in quorum fauorem debuit illa apponere, neceſſariò etiam, & conſequenter filiorum natiuitas non debeat reuocare meliorationem Tertij, in quo non dicuntur filij lædi in ſua Legitima, ſed potiùs confirmauit ipſam meliorationem. Ex his diluitur aperte ſecundum fundamentum ex d. l. ſi vnquam, & d.l. legata inutiliter, deductum ſuprà, quia quod attinet ad Tertium, natiuitas filiorum ademptionem non operatur, aliudque eſt, donationem reuocari ex conſtitutione dict l. ſi vnquam, C. de reuocandis donationibus: quo caſu donatio extraneo facta reuocatur omninò; aliud verò reuocari ex titulo inofficioſæ donationis, quo caſu dumtaxat reſcinditur donatio quoad legitimam portionem filiis competentem, vt ex communi tradiderunt Couar. variarum, lib. 1. dict. cap. 19. n. 12. Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, c. 9. num. 33. Antonius Gomezius tom. 2. variarum, dict. cap. 4. de donatione, num. 11. in princ. Remanet igitur concluſio firma, vt nec in fauorem deſcendentium nondum exiſtentium, filius vnicus grauari poſſit, quoad tertiam bonorum portionem, ſicut nec quoad Legitimam, quòd tamen melioratio conualidetur, ſi viuo patre alij filij, aut nepotes naſcantur, cùm res deueniat ad caſum, à quo incipere potuiſſet ex dict. l. 18. & l. 27. Tauri. Quoad ſecundum verò dubium, in quo Pelaez à Mie[*]res de maioratu, part. 2. quæſt. 6. num. 39. nihil certum auſus eſt affirmare, ſecurè dici poteſt, quòd ſi plures ſint filij, aut nepotes tempore factæ meliorationis; tempore autem mortis, vnicus tantum ſuperſit, melioratio non valeat, & conſequenter grauamina ab ea reiici valeant: ad quod dicendum, ea principaliter moueor ratione, quòd diſpoſitio, antequam plenum effectum ſortita ſit, ad caſum deuenit, à quo incipere non potuiſſet, ob idque corruere debet, l. pluribus, §. et ſi placeat, ff. de verborum obligationibus, iunctis his, quæ ad eius explicationem diſtinguens adnotauit Bartolus ibidem, num. 2, &num. 4. & Caſtrenſis num. 1. idem Caſtrenſis in l. vt pomum, §. finali, num. 2. ff. de ſeruitutibus. Quòd autem diſpoſitio nondum effectum plenum ſortita ſit, ad oculum patet; nam ad ineundam æſtimationem Legitimæ filiorum, conſideratur tempus mortis illius, de cuius[*] bonis Legitima debetur, l. cùm quæritur, C. de inofficioſo teſtamento, l. cum quo de peculio, §. finali, ff. ad legem Falcidiam, l. etiam, §. finali, ff. de bonis libertorum. Idque in alio caſu cum iudicio aduertit Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 19. cùm ergo tempore mortis, vnicus tantùm filius reperiatur, omnia bona patris ei debentur iure Legitimæ, excepto Quinto bonorum, vt ſæpe diximus, & conſequenter conuenire non poteſt illi melioratio, nec ſuſtineri grauamen appoſitum in Tertio; quod aliis filiis non exiſtentibus, eſt etiam Legitima, vt latiſſimè probatum eſt ſuprà. Vnde apparet, negari non poſſè, quin errore manifeſto lapſi ſint nonnulli contendentes, valere prædictam meliorationem vinculatam, eo moti dumtaxat fundamento, vt refert Mieres loco relato ſuprà; quòd quando effectus cauſæ eſt iam conſummatus, & in eſſe deductus, & perfectus, cauſa ceſſante, non debet ceſſare effectus, l. vltima, ff. vnde liberi, l. inter ſtipulantem, §. ſacram, ff. de verborum oblig. & ex Tiraq. & aliis latè comprobat Mieres ipſe dict. quæſt. 6. num. 38. & 40. fatemur enim, verum eſſe, quòd actus ſemel perfectus, atque[*] conſummatus non vitietur, etiamſi deueniat ad caſum, à quo incipere non potuiſſet, per textum in dict. l. pluribus, §. et ſi placeat, ff. de verborum oblig. l. via, §. quæcunque, ff. de ſeruitutibus vrbanorum prædiorum, l. non eſt nonum. ff. de regulis iuris, l. vt pomum, §. 1. ff. de ſeruitutibus. Secus tamen, ſi perfectus, aut conſummatus non fuit, ex eiſdem iuribus, vbi ſic declarant Doctores communiter, Tiraquel. in tract. Ceſſante cauſa, limitat. 2. num. 15. & limitat. 12. ex num. 1. cum ſeq. Duarenus in l. legitima, ff. de pactis. Mainerius in l. quoties, §. 1. n. 3. ff. de regulis iur. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 10. num. 12. Negamus tamen prædictum actum meliorationis conſummatum fuiſſe, aut plenum effectum ſortiri potuiſſe, vſque ad mortem patris meliorantis, quæ ſpectari debuit ob rationem prædictam, ob quam non poterit ampliùs hac de re dubitari; & in effectu, ſic etiam videtur tenere, atque in fortioribus terminis Lara in §. item reſcriptum, l. ſi quis à liberis, n. 63. quem vide ex num. 61. CAPVT XIV. Subſtitutio pupillaris, an ex rigore iuris, vel ex humanitate, aut gratia fuerit introducta? non extraordinaria, vulgata potiùs, & in materia ſubſtitutionum agitata quæſtio, ſed ab Authore luculentiùs forſan, & diſtinctè magis, quàm anteà erat, nunc explicata: ibidem adnotata nonnulla ad quæ alij non ſic animaduertunt, ac denique ſubſtitutio pupillaris, an patris, vel filij teſtamentum, ſiue an duo teſtamenta dicantur, vel vnum? optimè, & breuiter declaratum. SVMMARIVM. -  1 Subſtitutio pupillaris, an ex rigore iuris, vel ex humanitate, aut gratia fuerit introducta, & num. ſeq. per totum caput. -  2 Subſtitutionem pupillarem iure ſingulari receptam fuiſſe contra iuris regulas, idque propter vtilitatem pupilli, ex ſententia multorum. -  3 Quorum fundamenta omnia reduci debent ex ſententia Authoris ad ea, quæ hoc numero recenſentur. -  4 Subſtitutionem pupillarem ex rigore iuris introductã fuiſſe, non ex gratia, vel ex humanitate; ex ſententia Bartoli, quæ ab Authore defenditur, & num. ſeq. vbi & leges, & rationes concludentes pro hac parte expenduntur. -  5 Subſtitutio pupillaris, patris, an filij teſtamentum dicatur? Item an duo teſtamenta videantur, vnúmve tantùm? vbi vera reſolutio traditur, Bartolìque, Connani, & Baconij declarationes in propoſito recipiuntur. -  6 Primum, ſecundum, & tertium fundamentum, quæ pro ſententia Iaſonis vrgere videbantur, diſſoluuntur. -  7 Iaſonis, & ſequacium fundamentum aliud diluitur, & ibidem, in propoſito noua, & vera ratio redditur ab Authore. -  8 Politi rationi contra Bartolum nouiter, & verè ſatisfactum. -  9 Huius capitis diſceptationem dilucidè, & diſtinctè magis quàm antea erat, ab Authore explicatam. PRo expedita, abſolutáque huius Capitis explicatione, conſtituendum erit in primis, dubium eſſe non ſatis diſtinctè, vt arbitror, à Recentioribus explicatum, vtrùm, inquam, ſubſtitutio pupillaris ex rigore iuris, vel[*] ex humanitate, aut gratia fuerit introducta? Ec ſanè Ia[*]ſon in l. 2. ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. num. 1. & 2. Albericus in rubrica, eiuſdem tituli, num. 24. idem Iaſon in l. 3. num. 47. ff. de legatis 1. & in l. cùm quid, 2. lectura, num. 9. ff. ſi certum petatur. Corraſius in l. ſi in teſtamento, num. 3. C. de impuberum. Marianus Socinus in dict. l. 2. ff. de vulgari & pup. ſubſitut. in ea opinione ſunt, vt exiſtiment, ſubſtitutionem pupillarem iure ſingulari receptam fuiſſe contra iuris regulas, idque propter vtilitatem pupillorum: quam ſententiam ex Recentioribus probarunt etiam Lancelotus Politus in tractatu de ſubſtitut. de pupillari, num. 7. Michaël Graſſus receptarum ſentent. §. ſubſtitutio, quæſt. 18. in fine. Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 14. num. 4. Coſtanus quæſt. iuris, cap. 6. num. 13. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 42. cap. 17. num. 1. & 2. & nullo ex his relato, Alexander Trentacinquius de ſubſtitutionibus, part. 2. quæſt. 1. num. 7. Horum, & aliorum quorumcunque fun[*]damenta, ad ſequentia reduci debere exiſtimo. In primis, ius ſingulare videri eſſe, quoniam pater pro alio, pro filio videlicet, teſtatur, & tamen tali teſtandi modo ius commune reſiſtere videbatur, quippe cùm teſtamentum ſic conditum, non ſit noſtræ voluntatis, hoc eſt filij, ſed alterius, hoc eſt patris ſententia, quod ius noſtrum non patitur, l. 1. ff. de teſtamentis, nec quis ab alio rogari poteſt, vt ſibi alium hæredem faciat, l. filiusfamilias, §. vt quis, ff. de legatis 1. l. ex facto, ff. ad Trebellianum. Deinde, quia veteres ſatis conſtanter decreuerunt, teſtamentorum iura ipſa per ſe firma eſſe oportere, non ex alieno arbitrio pendere, l. illa inſtitutio, 32. ff. de hæredibus inſtituendis, l. nonnunquam, 52. ff. de condit. & demonſtrat. Vnde, nec à voluntate patris pendere poterat factio huiuſmodi teſtamenti, ſi iuris communis regulas ſequeremur. Prætereà, quia de rebus ſuis debet quis, non de alienis teſtari, l. verbis legis, 120. ff. de verborum ſignificatione, l. conficiuntur, §. ſi poſt, ff. de iure codicillorum, l. lex Cornelia, in fine, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. authent. ingreſſi, C. de ſacroſancti Eccleſiis. Negari tamen non poteſt, quin hæreditas filij ſit cum hæreditate patris, & quòd de bonis etiam filij pater ipſe teſtetur, ac eos à ſucceſſione pupilli excludat, quos pupillus ipſe excludere non poſſet, faciátque pupillum teſtatum decedere, qui per ętatem teſtari non poteſt: quo modo argumentantur Petrus Gregorius, & Alexander Trentacinquius locis relatis ſuprà. Denique, nam exemplaris ſubſtitutio, certum eſt, quòd ex humanitate inuenta ſit, & dicunt iura, quòd ad exemplum Pupillaris fuit illa introducta; ergo & Pupillaris ex humanitate inuenta fuit: ſic argumentatur Politus de pupillari, dict. num. 7. Sed contrariam ſententiam, imò ſubſtitutionem Pu[*]pillarem ex rigore iuris introductam fuiſſe, non ex gratia, vel ex humanitate, rectiùs docuit Bartolus in l. humanitatis, num. 5. C. de impuberum, & in l. ex facto, n. 11. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. quem ſequuntur Ripa in l. 2. num. 12. ff. eodem titulo, Lancelotus Galiaula in l. Centurio, eiuſdem tituli, num. 175. Alciatus in Rubrica, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. num. 21. & nouiſſimè defendunt Doctor Spino in ſpeculo, gloſſa 23. num. 4. Antonius Pichardus in rubrica, Inſtitut. de pupillari ſubſtit. num. 15. & 16. qui duo tacent, ſilentióve prætermittunt Connanum: & Baconium in locis referendis infrà. Sed ab ipſis acceperunt nonnulla, quæ in propoſito adnotarunt ibidem: deinde Pichardus idem vt ſuprà, num. 13. & 14. nonnulla in confirmationem huius partis adducit, quæ vere nihil concludunt; ſic enim militant, ſi ex humanitate, aut gratia introducta fuiſſet ſubſtitutio pupillaris, quàm ſi ex rigore iuris eſſet introducta: ea verò quæ tradit ipſe ibidem, dict. num. 15. & 16. non etiam concludenter probant ſententiam Bartoli, ſed pro illa ſanè ponderari poteſt textus, quem cæteri omittunt, in l. Centurio, ff. de vulgi & pup. ſubstitut. in illis verbis: Iure communi capiet. Quæ non mediocriter vrgent: deinde & vera, atque concludens ratio, quòd ſubſtitutio pupillaris, licèt teſtamentum filij impuberis dicatur, in l. 2. in princ. & in §. interdum, ff. de vulgari[*] & pup. ſubſtitut. tamen id eſt impropriè & fictè, vt in §. igitur, Inſtitut. de pupillari ſubſtitut. vbi textus inquit, Quodammodo. Verè enim, & propriè teſtamentum patris eſt, quamuis duæ ſint hæreditates, l. patris, & filij l. 2. §. prius, verſ. constat, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. & hoc reſpectu, teſtamentum filij appellatur, quia eius hæreditas in eo verſatur, ſed non proprie; id quod patet apertè, nam cùm in ſubſtitutione pupillari nulla pupilli voluntas adſit, ſequitur euidenter, quòd pupilli teſtamentum, verè, aut propriè dici non poſſit: id quod optimè aſſequutus fuit idem Bartolus in dict. l. patris & filij, num. 2. Quo loco in propoſito dubio, an ſcilicet patris, & filij ſint duo teſtamenta, vel vnum latiùs diſtinguit; in effectu tamen apertè reſoluit, quòd ſi perſonam teſtantis conſideremus, negari non poteſt, quin vnum dumtaxat ſit teſtamentum, quia vnus & idem facit vtrumque teſtamentum; reſpectu verò hæreditatum, duo teſtamenta dici poſſe, vt ibi latius oſtendit: idem etiam eruditè, vt ſolet, probauit Franciſcus Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 8. num. 4. fol. 799. vbi dicit, quòd in pupillari ſubſtitutione, patris teſtantis attenditur perſona, non pupilli, quoniam vtriuſque vnum & idem eſt teſtamentum, ſic tamen, vt patris eſſe dicatur, non impuberis, & totum rei patris ſit, cuius pars quædam, & acceſſio eſt pupillaris, vt ius huius, & authoritas ab illo pendeat. At quia duæ ſunt, & diuerſæ; hæreditates, patris & filij teſtamenta dicuntur, & procedit diſpoſitio l. ſi is qui ex bonis, ff. de vulgar. & pup. ſubſtitut. Denique in eandem ſententiam tendit Baconij declaratio in hac materia. Is enim declarationum iuris lib. 4. declarat. 73. num. 6. ad explicationem text. in dict. §. igitur, inſtitut. de pupillari ſubſtitut. quatuor cauſas conſiderandas putauit, videlicet efficientem, formalem, materialem, & finalem. Si ad cauſam Efficientem & Formalem reſpicias, dicito vnum eſſe teſtamentum patris, & filij, cùm vna ſit cauſa efficiens, qui eſt ipſe teſtator, ideſt ipſe pater; vna etiam forma, cùm vna patris & filij teſtamenti ſit forma. Si ad Materiam reſpicias, duo dicenda ſunt teſtamenta, quippe cùm duæ ſint hæreditates, altera patris, altera filij, idémque reſpectu finis, cùm duo ſint fines: per teſtamentum enim patris, ipſimet patri; per pupilli teſtamentum, ipſi ſucceditur. Licèt ergo diuerſis reſpectibus, interdum patris, interdum filij teſtamentum dicatur pupillaris ſubſtitutio, re tamen vera patris teſtamentum eſt; ipſe enim tantùm teſtatur, non filius. Quod etiam in effectu voluit Ioannes Oinotom. ad titulum institut. de pupil. ſubſtitut. de compendioſa ſubſtit. num. 14. Quo vel ſolo verbo, primum & ſecundum funda[*]mentum diluitur, quod pro contraria parte adducebamus ſuprà, quia teſtamentum hoc ex nullo alio, quàm patris teſtantis pendet arbitrio. Item eiuſdem patris, cuius verè teſtamentum eſt, ſententia dicitur pupillaris ſubſtitutio, & ab eius voluntate pendere; quapropter ex rigore iuris, matrem, & alios ſucceſſores ab inteſtato excludit, etiam à Legitima, l. Papinianus, §. ſed nec impuberis, ff. de inofficioſo teſtamento, quoniam illis nullum pietatis officium debet, vt eis Legitimam reſeruare teneatur; quippe cùm reſpectu eius, qui verè teſtamentum facit, Legitima aliquæ non debeatur: vnde ceſſat argumentum contra Bartolum, ex dict. §. ſed nec impuberis, deductum, quo præcipuè mouebatur Trentacinquius de ſubstitutionibus, part. 2. quæſt. 1. n. 7. Nec etiam obſtat tertium fundamentum, in contra[*]rium adductum ſuprà, num. 3. ante finem, quia filius tam coniunctus eſt patri, vt idem cenſeatur eſſe cum filio, & quicquid olim quærebat filius, quærebat patri, cuius in poteſtate erat: quære ſubſtituens pupillo pater, non videbatur in alienis, ſed in suis bonis hæredem ſcribere, etiamſi ex ſucceſſione matris, aut aliunde quæſita bona filius haberet, vel poſt mortem patris intra puberes annos ipſi obuenirent; quare nemo fuit, qui ea ætate, puero, aut infanti melius prouidere potuiſſet, & propter prædictam coniunctionem perinde haberi debuit, ac ſi filius ipſe teſtaretur. Quod poſt alios antiquos non malè animaduertunt Alciatus in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. num. 21. & ſeqq. Galiaula in l. Centurio, eiuſdem tituli, num. 175. D. Spino in ſpeculo testamentorum, gloſ. 23. num. 4. Antonius Pichardus in rubrica, inſtitut. de pupillari ſubſtitut. num. 16. elegantius & alij, quos ipſi non referunt, Connanus inquam, commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 8. num. 1. ante finem, fol. 797. Baconius declarationum iuris, lib. 42. declarat. 63. num. 5. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 42. cap. 23. n. 4. vltra quos & alia ratio conſideri poteſt, propter quam pupillariter ſubſtituendi facultas patri concedi debuit: nam cùm lex duodecim Tabularum permitteret ipſi patri, vt in teſtamento diſponere poſſet de perſona filij impuberis, durante pupillari ætate, l. 1. ff. de teſtamentaria tutela, l. verbis legis, ff. de verborum ſignificatione, ibi: Super tutela rei ſuæ. Abſurdum videretur quidem, vt patri, cui liberè diſponendi de perſona pupilli facultas commiſſa erat, de bonis etiam diſponere vſque ad eam ætatem, facultas non committeretur, argumento textus in l. in ſuis, ff. de liberis. & poſthumis, ibi: Quos & occidere licebat. Et in l. qui ex liberis, §. teſtamento, ff. de bonorum poſſeſſione ſecundùm tabulas, ibi: Cum capite fortunas quoque ſuas, in l. non debet, ff. de regulis iuris, cap. cui licet, eodem titulo, lib. 6. quam rationem licèt non ita exactè, præſentire videtur Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 42. dict. cap. 23. num. 5. Denique non[*] obſtat, quod de exemplari ſubſtitutione, contra ſententiam Bartoli dicebat Politus loco relato ſupra, cui & ipſemet reſponſum præbuit; addiderim ego, Exemplarem ſubſtitutionem à Pupillari in multis differre, vt certum eſt, & latè tradiderunt poſt ordinarios multos, Menchaca de ſuceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 17. per totum. Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, el ſegundo, tractatu de exemplari ſubſtitut. per totum. Couarruuias ibidem, §. 6. Antonius Gomezius tom. l. variarum, cap. 6. Doctor Spino in ſpeculo, Gloſ. 25. per totam. Hyppolit. Riminaldus in conſ. 736. lib. 7. Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. 3. part. cap. 1. cum ſeqq. Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 5. tit. 17. Antonius Pichardus in §. qua ratione, per totum, Inſtitut. de pupillari ſubſtitut. & ibidem Ioannes Oinotom. de exemplari ſubſtitutione, in principio. Deinde, non ſequi; ad exemplum Pupillaris, Exemplaris ſubſtitutio fuit introducta: ergo vtraque ex humanitate fuit inuenta, nam in l. humanitatis, C. de impuberum, humanitatis ratio exprimitur in exemplari, quæ: in pupillari nunquam exprimitur: quod in contrarium non leue præſtat argumentum, vt vides; potuit ergo ex humanitate introduci Exemplaris ſubſtitutio ad exemplum Pupillaris, quæ ex rigore fuit introducta. Et hactenus de hac quæſtione, quæ dilucidè, & diſtin[*]ctè magis, quàm anteà erat, remanet explicata. CAPVT XV. Subſtitutio Pupillaris quære introducta? curioſa magis in Scholis, quàm in praxi neceſſaria quæſtio; nunc tamen breuiter, & dilucidè magis, quàm anteà fuerat, explicata. SVMMARIVM. -  1 Subſtitutio Pupillaris quære introducta? & ibidem plures rationes adductæ, remiſſiuè. -  2 Subſtitutionis Pupillaris introductionem ſumma niti ratione, atque æquitate, & filij impuberis, pro quo teſtatur pater, maximum fauorem continere, & commodum; patris etiam, cui pro filiis ac de bonis eorum teſtari lex permiſit, cùm anteà ſibi ipſi tantummodò teſtari poſſet, vt ad finem capitis dicitur, vbi eiuſdem patris fauor in alio conſideratur. -  3 Subſtitutionem Pupillarem ex ſententia communi omnium scribentium, ideò introduci neceſſarium fuiſſe, quod filius intra pupillarem ætatem testari non poſſet. -  4 Idcircò adueniente pubertate extingui, quoniam in ea ætate iam filius teſtari poteſt. -  5 Subſtitutionis Pupillaris, introductionis potiſſima ratio adducta. -  6 Subſtitutionis Pupillaris introductionis rationem inquirentes Doctores, omnes fere in vnum finem, eandèmque rationem tendere, ignominiæ dumtaxat rationem à Recentioribus expreſſam. REſolutioni traditæ ſuprà, cap. præcedenti, proxima eſt huius Capitis dubitatio, & reſolutio, quære ſcilicet Pupillaris ſubſtitutio ſit introducta? Et pro vera,[*] diſtinctaque explicatione conſtituo, Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, de pupillari, num. 2. rationem vnam tradidiſſe, aliam Bolognetum in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. n. 7. & 8. nonnullas Menchacã de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 14. n. 35. & 39. & n. 54. Politum in tractatu de ſubſtitutionibus, de pupillari, num. 7. in fine. Franciſcum Connanum. commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 8. n. 1. Petrum Gregorium in ſyntagmate iuris, lib. 42. cap. 23. ex num. 4. cum ſeqq. Caldam Pereiram referendum ſtatim, & Ioannem Oinotom. in princ. Inſtit. de pup. ſubſtitut. num. 3. Deinde, præfatos Authores & alios plures relatos ab eis, quos ideò ſilentio duxi prætermittendos, nonnullos etiam Recentiores referendos infrà, conuenire in hoc,[*] videlicet ſubſtitutionis Pupillaris introductionẽ ſumma niti ratione, atque æquitate, & filij impuberis, pro quo teſtatur pater, maximum fauorem continere, & commodum; patris etiam, cui pro filiis, ac de bonis eorum teſtari lex permiſit, cùm anteà ſibi ipſi tantummodò teſtari poſſet, vt etiam notauit Caldas de nominat. emphyt. quæſt. 8. num. 29. Prætereà, conuenire etiam in alio; ideò Pupillarem[*] ſubſtitutionem introduci neceſſarium fuiſſe, aut ideò introductam, quòd filius, propter ætatis imbecillitatẽ teſtari non poſſet: idcircò adueniente pubertate extingui,[*] quoniam in ea ætate iam filius teſtari poteſt, l. quæ ætate, cum vulgatis, ff. de teſtamentis. Denique ſubſtitutionis Pupillaris introductionis po[*]tiſſimam rationem, conſideratam ab Alexandro Trentacinquio de ſubſtit. 2. part. cap. 3. num. 1. qui tacuit Paulum Leonium ſic ante ipſum dicentem in tractatu de ſubſtitut. de pupillari, num. 34. & 35. Menchacam de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 14. n. 4. conſideratam etiam per Doctorem Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 22. num. 4. in princ. Antonium Pichardum ad rubricam, Inſtitut. de pupillari ſubſtitut. num. 14. qui etiam Leonium, Menchacam, Trentacinquium, & relatos ſuprà, in initio, tacuerunt, hoc eſt, honeſtum olim, ac honorificum, & vtile viſum fuiſſe cum hærede decedere, l. & quia, ff. de interrogatoriis actionibus, l. ſi pupillus, 42. ff. de acquirenda hæreditate, & è contra, ignominioſum, propter rationem textus in. §. Inſtitut. quibus ex cauſis manumittere licet, vel non, §. 1. Inſtitut. de hæredum qualitate, & differentia, vbi Viglius num. 2. adnotauit: latiùs Ioannes Oinotom. ex num. 7. cum ſeqq. Connanus etiam commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. num. 2. dicens, ideò moribus receptum fuiſſe, vt pater pro filiis impuberibus teſtaretur, ne pupillus ſine hærede decederet, qui propter defectum ætatis, ſibi hæredem ſcribere non poterat; idque intra pupillarem dumtaxat ætatem, in quæ pupillus teſtari non valet, vt dicit textus in l. 2. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. in princ. Inſtitut. de pupillari ſubſtitutione, l. 5. tit. 5. partita 6. Et ſic ſuccurſum eſt per ſubſtitutionem Pupillarem abſurdo, aut inconuenienti prædicto, ex eiſdem Authoribus, qui in effe[*]ctu ſubſtitutionis pupillaris introductionis rationem reddentes, omnes ferè in vnum finem, eandémque rationem tendunt, ignominiæ dumtaxat verbum, aut rationem Recentiores noſtri adicerunt; ac denique rectè percipit Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. num. 8. vbi etiam optimè expendit fauorem patris in hoc, cùm introducta pupillari ſubſtitutione, poteſtatem accipiat à lege teſtandi, non ſolùm ſibi ipſi, ſed etiam filio; & quamuis aliàs decedente pupillo intra pupillarem ætatem, neceſſario ſucceſſuri eſſent venientes ab inteſtato, data eſt poteſtas ipſi patri excludendi illos, & perſonas magis dilectas ſubſtituendi, vt capite ſuperiori dicebam, & probat textus in l. Papinianus, §. ſed nee impuberis, ff. de inofficioſo teſtamento, cum aliis vulgatis. CAPVT XVI. De inſtrumentorum authoritate & fide, tam quæ originalia, quàm quæ exemplaria ſunt; item de his, quæ in ipſorum confectione, vt ſolemnia ſint, interuenire debent: qualiter, & per quos teſtes impugnari poſſint, quibus ex cauſis ſuſpecta, aut falſa reddantur, vt non, vel minùs probent, aduerſus quaſcunque ſuſpiciones falſitatis, quibus rationibus defendantur, ac denique de protocollis, ſeu regiſtris, nonnulla breuiter, & diſtinctè traduntur in hoc cap. quæ vtilia ſunt, & in praxi frequenter contingunt, nec abſque ingenti & aſſiduo scribentium omnium ſtudio in vnum recenſeri potuiſſent. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, quâ præcipuè mouetur vt huius Capitis materiam ſcribat. -  2 Inſtrumenti publici ſolemnia neceſſaria cenſeri nonnulla, ſine quibus minimè conſequitur publicam authoritatem, nec authenticam fidem: quorum ſeptem, quæ potiſſima ſunt, vt inſtrumentum dicatur ſolemne, adducit Didac. Couarruu. hoc num. præcitatus, & latè proſequuntur alij, qui ab Authore recenſentur ibidem. -  3 Inſtrumentum habens ſolemnia, præſumitur verum, validum, & ſolemne. -  4 Et dicitur probatio probata. -  5 Dicitur etiam euidentiſſima, ac pleniſſima probatio; ideò pro inſtrumento est magna præſumptio, & illi ſtatur, atque fides integra adhibetur, donec contrarium manifeſtiſſimè probetur. -  6 Inſtrumentum plenam facit probationem, probatam, euidentem, ac manifeſtam, euidentiſſimam, realem, indubitatam, & notoriam, nec indiget diſceptatione fori, & habet vim deciſionis cauſæ, & ex eo fundatur intentio. -  7 Instrumentum plenam fidem facere, in ſolidum, & quoad omnia, itavt omnes clauſulæ in eo contentæ cenſeantur adiectæ à Tabellione ex voluntate contrahentium, & ipſis petentibus. -  8 Habet enim pro ſe inſtrumentum tres præſumptiones. Prima, eſt, quod ſit verum, & non falsum, nec ſimulatum. Secunda, quod ſit ſolemne. Tertia, quòd ſcilicet omnia in eo ſcripta, de voluntate partium ſcripta cenſeantur. -  9 Inſtrumentum probare non ſolùm id, quod expreſsè, & directè continetur in eo, ſed etiam id, quod indirectè: & ibidem de intellectu text. in cap. cùm olim, decenſibus, remiſſiuè. -  10 Inſtrumentum in longinquis partibus confectum, vtrùm probet, quando apparet, in eo publicam, & ſolemnem formam interueniſſe. -  11 Inſtrumento fidem adhibendam eſſe, cui alioqui iure fides adhibenda eſt, quamuis non appareat protocollum. -  12 Instrumentum ita demum probationem plenam inducere, ſi Notarius ſit omni exceptione maior; quod neceſſarium eſt, vt eius inſtrumentis plena fides adhibeatur. -  13 Inſtrumentum reddi ſuſpectum ex qualitate ſcribentis, vt quia alias fecerit ſcripturas falſas, qui illud compoſuit, vel ex qualitate ſcripturæ, vel ex perſona producentis, item ex vitio viſibili, ideò inſtrumentum factum à Notario ſuſpecto non probare. -  14 Inſtrumentum vtrùm probet, vel de falſo ſuſpectum ſit, quando Notarius fuit condemnatus de falſo in officio, vel extra officium: & an ex falſitate vnius Inſtrumenti reſultet ſuſpicio falſitatis, reſpectu aliorum Inſtrumentorum, remiſſiuè. -  15 Et hac de re commendatus Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 2. cap. 22. per totum, vbi in propoſito plures caſus distinguit. -  16 Instrumentum non continens veriſimile, ſuſpectum præſumitur & falſum, & non probat. -  17 Inſtrumentum interlineatum, cancellatum, abraſum, apoſtillatum, & diuerſa manu, vel atramento ſcriptum, auctum, vel diminutum, an fidem faciat? & duobus num. ſeqq. -  18 Apostilla in margine protocolli, manu eiuſdem Notarij, qui contextum ſcripſit, appoſita, an fidem faciat? remiſſiuè. -  19 Inſtrumentum raſum, an dicatur ſuſpectum, ſi in parte ſubſtantiali ſit raſum? & quæ dicatur pars ſubſtantialis? & ibidem de protocollo in parte ſubſtantiali raſo, remiſſiuè. -  20 Inſtrumentum non probare, quando ſuſpicio falſitatis oritur ex vitio latenti, aut viſibili ipſius inſtrumenti: tunc enim ſola ſuſpicio falſitatis habetur pro falſitate, ne inſtrumento fides detur. -  21 Niſi ſuſpiciones eſſent leues, & fragiles. -  22 Vel niſi adeſſent probationes veritatis in contrarium, ex quibus inſtrumentum ipſum coadiuuari poteſt teſtibus inſtrumentariis & ſcripturis aliis. -  23 Item niſi præſumptiones validiores adſint pro inſtrumento, quàm ſint ſuſpiciones, quæ contra inſtrumentum allegantur. -  24 Vel ſi accedit bona fama, & opinio Notariij, quæ eſt ſufficiens præſumptio etiam ſola ad tollendas plures alias præſumptiones, quæ in contrariũ occurrerent. -  25 Inſtrumenti falſitatem, præſumptionémve, aut ſuſpicionem falſitatis inſtrumenti argui ex multis, quæ remiſſiuè recenſentur hoc num. vbi refertur Menochius decem caſus congerens: adducitur etiam Maſcardus, præfationes quaſdam generales faciens, quæ iustam ſuſpicionem falſitatis inducunt, ac denique Petri Surdi, Hyppoliti Riminaldi, Tiberij Deciani, & Ioannis Vincentij Hondedei conſilia nonnulla in propoſito commendantur. -  26 Inſtrumenti falſitatem, vel quod deeſt in inſtrumento, probari poſſe per teſtes. -  27 Id tamen dupliciter contingere poſſe, ſi teſtes, vel inſtrumentarij, vel ex non deſcriptis contradicant inſtrumento, aut aliquo modo illud impugnent. -  28 Inſtrumentum publicum, tam de iure communi, quàm de iure Regio, quot testibus reprobari poſſit? & cuius qualitatis, & conditionis debeant eſſe teſtes, qui inſtrumentum publicum impugnare, aut ſubuertere intendunt, & qualiter deponere debeant, remiſſiuè: vbi inter alios multos, Menochius, & Couarruuias hac de re commendantur. -  29 Inſtrumentum nullam fidem facere, ſed reprobari omninò, cùm teſtes in eo nominati dixerint, ſe instrumenti confectioni non interfuiſſe. -  30 Quid ſi vnus testis tantùm inſtrumentarius contradicat, integro stante teſtium numero? -  31 Si probatum fuerit, aliter ſcripſiſſe Notarium in inſtrumento, quàm à partibus dictum fuerit tempore actus celebrati, non inde inferri debet, eum per dolum dixiſſe, cùm eſſe poſſit, quod per errorem. -  32 Contra inſtrumentum vbi aliquæ opponuntur, nullitatem, vel falſitatem reſpicientia, vel quid aliud ſimile, aut propter aliquæs ſuſpiciones extrinſecas, eſt in Iudicis facultate, aut arbitrio, inſtrumento fidem adhibere, vel non adhibere. -  33 Et verè materiam hanc arbitrariam eſſe, ſiue Iudicis arbitrium hac in re multùm poſſe. -  34 Probatio contra inſtrumentum debet eſſe manifeſtiſſima, & concludens, nec probatio præſumptiua ſufficit. -  35 Ratio eſt, quia Notarius habet præſumptionem iuris pro ſe, ideò liquidiſſimè conſtare debet de fal ſitate contra eum. -  36 Pro inſtrumento, etiam in dubio ſit præſumptio, adeò vt cæteris etiam paribus, vel in obſcuro, ſemper contra falſitatis præſumptionem fiat interpretatio. -  37 Præſumptiones hinc inde cùm adſunt tam contra inſtrumentum, quàm pro eo, itavt poſſit dici res in obſcuro manere, vel præſumptiones pares eſſe; tunc in dubio Iudex instrumento adhærere debet, & pro eo iudicare. -  38 Inſtrumentum aduersùs nonnullas ſuſpiciones de falſo, defendi poſſe multis modis, quos inter alios Authores, eruditè quidem, & vtiliter conſiderauit Hyppol. Riminald. in conſil. 18. per totum, volum. 1. qui hac de re videndus erit omninò. -  39 Inſtrumentum publicum tripliciter conſiderari communiter: aut enim eſt protocollum ſeu regiſtrum; aut originale, vel authenticum; aut exemplum ſumptum, vel tranſumptum. -  40 Protocollum quid ſit, & vnde originem habuerit? -  41 Protocollum in iudicium productum, vtrùm paratam executionem habeat? remiſſiuè. -  42 De requiſitis protocolli, vt ſit legitimum & ſolemne, atque vt ex illo instrumentum authenticum ſumi poſſit, pleniſſimè actum ab his, qui hoc num. præcitantur, ac inter alios deciſ. 106. Grammatici, commendata ab Authore. -  43 Protocollum, ſeu regiſtrum, vt fidem faciat, & ſolemne ſit, atque vt ex illo authenticum inſtrumentum ſumi poſſit, continere debere omnes ſolemnitates in instrumento publico requiſitas. -  44 Et apud nos hodie, qualiter confici debeat, expreſſum eſſe in leg. 13. titulo 25. libro 4. nouæ collectionis Regiæ. -  45 Inſtrumentum deſumptum ex protocollo, ſeu regiſtro vitioſo, & non ſolemni, nullum eſſe, tanquam extractum, & productum à radice, infecta, & vitioſa. -  46 Protocollum cancellatum, ſeu vitiatum in partibus ſubſtantialibus, an fidem faciat, remiſſiuè. -  47 Protocollum ſeu regiſtrum penes tabellionem ſeruari, nimis neceſſarium eſſe, ob rationem hîc aſſignatam, & numero ſequenti. -  48 De instrumenti viribus, aut validitate, quoties dubitari contingit, recurritur ad protocollum tanquam ad fontem, & matricem. -  49 Inſtrumentum originale, vel authenticum dicitur prima ſcriptura, quæ ab eodem Tabellione à partibus rogato, ex protocollo à ſe confecto extrahitur, & partibus datur. -  50 Nec poteſt ampliùs quàm ſemel dari, niſi caſu amiſſionis probato coram Iudice, & ipſius authoritate, & partis citatione interueniente, ac denique concurrentibus his, quæ adducit Couarruuias hoc numero præcitatus, -  51 Exemplum ſumptum, aut tranſumptum quod dicatur? -  52 Inſtrumentorum exemplis, aut exemplaribus fidem adhibendam non eſſe in iudicio: idque ob rationem hoc num. & ſeqq. aſſignatam. -  53 Scripturam Tabellionis non probare niſi in his, in quibus ipſe interfuit, & de quibus fuit à partibus rogatus, provt hoc num. latiùs demonſtratur. -  54 Notariis pluribus aſſerentibus ſe vidiſſe, aut auſcultaſſe inſtrumentum manu talis Notarij deſcriptum, non abolitum, &c. non inducitur probatio de hoc, etiamſi tenor talis instrumenti inſeratur per eos. -  55 Exemplum vt probet, quâ formâ, & qua ſolemnitate ſit tranſcribendum ex originali, aut ex protocollo, & quæ interuenire debeant? remiſſiuè. -  56 Exemplum nimis antiquum ex originali inſtrumento traductum, vtrùm propter antiquitatem exemplationis fidem aut probationem faciat, etiamſi de ſolemnitate traductionis non appareat, & quando illud dicatur antiquum? remiſſiuè. -  57 In dubio, vtrùm præſumendum ſit, citationem partis interueniſſe, quæ neceſſaria eſt, cùm exemplum tranſcribitur, remiſſiuè: & ibidem quid ſi ſimus in antiquis? -  58 Exemplum deſumptum ab eodem Notario, qui originale inſtrumentum confecit, vtrùm plenam probationem faciat? & num. ſeq. -  59 L. 1. §. ſed ſi vnum ff. de bonorum poſſeſſione ſecundùm tabulas, declaratur. -  60 Inſtrumentum mentionem faciens de alio, regulariter non probare. CIrca inſtrumenti publici authoritatem, & fidem,[*] quamplurima occurrere ſolent, quæ valdè neceſſaria, & vtilia ſunt, vtpote cùm de illis frequenter dubitari contingat, ac in praxi quotidiana ſint, ſed adeò plenè multis in locis per Doctores tractata, & reſoluta, vt longiùs tractare, aut examinare ea, à conditione, & inſtituto noſtro multùm abhorreat; quippe qui ab aliis diſtinctè, aut abſolutè ſcripta repetere grauemur omninò, iucundum tamen cuilibet, nec abſque vtilitate futurum ſperamus, ſi nonnullas, & generales regulas, aut doctrinas in propoſito conſtituamus, ac de vnaquaque re eos in vnum recenſeamus, qui hactenus ex profeſſo magis tractarunt; ſic enim, & quærendi alibi, cùm occaſio ſe offerat, Lector excuſabitur, & dubij occurrentis reſolutionem facilius percipiet, ſi nonnulla prælegerit, quæ hac de re paucis tradidero. Idcircò & primo loco conſtituendum eſt, inſtrumen[*]ti publici ſolemnia neceſſaria cenſeri nonnulla, ſine quibus minimè conſequitur publicam authoritatem, nec authenticam fidem: quorum ſeptem, quæ potiſſima ſunt, vt inſtrumentum dicatur ſolemne, adducit Didacus Couarruuias, vt alios ab eo citatos omittam, practic. quæſt. cap. 20. per totum, & vide cap. 19. num. 9. vbi dicit ex quo deducatur prima ac potiſſima authoritas inſtrumenti; proſequuntur etiam, & ea quæ in inſtrumento interuenire debent, vt ſit ſolemne, latè declarant D. Antonius de Padilla in l. ſi quæ beneficia, ex n. 4. cum ſeqq. C. de diuerſis reſcriptis. Ioannes Guttierrez practic. quæſt. lib. 1. quæſt. 138. cum ſeqq. vſque ad finem lib. 1. Bonifacius Rogerius in conſ. 54. per totum, lib. 1. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 20. Burgos de Paz in conſ. 3. num. 88. Azeuedius in l. 13. tit. 25. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ, per totam legem. Craueta in conſil. 216. à princ. Menochius lib. 2. præſumpt. 82. & 83. Decianus in conſ. 24. num. 48. vol. 1. Hyppol. Riminald. in conſil. 6. ex num. 1. cum ſeqq. & num. 46. & ſeqq. lib. 1. Ruinus in conſ. 11. num. 15. 16. & 25. lib. 3. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt, lib. 2. dubit. 2. ſolut. 2. num. 4. & num. 35. & ſeqq. fol. 353. & lib. 5. interpret. 2. dubitat. 2. ſolut. vlt. ex num. 105. cum multis ſeqq. fol. 353. Petrus Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 2. part. cap. 5. ex num. 16. cum ſeqq. fol. 416. Alexander Raudenſis de Analogis, lib. 1. cap. 28. n. 1. fol. 213. & vide l. 54. & 55. & l. 111. titul. 18. partit. 3. vbi plenè agit Gregorius Lopez, vide etiam Ariſminum Tepatum variarum iuris ſententiarum, lib. 1. titul. de fide instrumentorum, fol. 271. Secundo conſtituendum eſt, quòd inſtrumentum ha[*]bens ſolemnia requiſita, præſumitur verum, validum, & ſolemne: quod cum Baldo, Iaſone, Socino, Grato, Decio, Alexandro, Pariſio, Mandello, & aliis rectè aduertit, & optimè explicat Maſcardus de probat, tom. 2. concluſ. 905. per totam, & vltra eum, idem adnotarunt Surdus in conſ. 87. num. 1. lib. 2. Hyppol. Riminald. in conſ. 6. ex num. 36. cum ſeqq. & num. 139. & 140. lib. 1. & in conſil. 816. num. 16. lib. 7. Marius Anguiſſola in conſil. 58. lib. 1. alios infinitos ſtatim adducam, quos ideò hîc conſultò omitto. Et dicitur probatio probata, vt cum multis probat, &[*] rectè explicat Maſcardus de probat, tom. 2. concluſ. 906. per totam, & alij plures referendi infra. Dicitur etiam euidentiſſima, ac pleniſſima probatio,[*] ideò pro inſtrumento eſt magna præſumptio, & illi ſtatur, atque fides integra adhibetur, donec contrarium manifeſtiſſimè probetur, l. cum precibus, C. de probationibus, vbi Doctores omnes communiter, l. cum propria, vbi Gloſ. Cod. ſi quis alteri vel ſibi, cap. Abbate, de verborum ſignificatione. Ex quibus ſic adnotarunt, & quamplurima in confirmationem congeſſerunt Iaſon in repetitione l. admonendi, ff. de iureiurando, ex num. 154. Alexand. in conſ. 116. in fine, lib. 3. Craueta in conſ. 56. num. 7. in fine, & in conſ. 75. num. 5. Socinus in conſil. 213. num. 20. vol. 2. Tiraquel. de retractu lignagier, §. 2. gloſ. 1. num. 20. & ſeqq. Cagnolus in l. ſi librarius, num. 80. ff. de regulis iuris, Neuiza. in conſ. 51. & in conſ. 79. & in conſ. 82. Cephalus in conſil. 4. num. 20. & in conſ. 238. lib. 2. & in conſil. 428. num. 55. lib. 3. Burgos de Paz in conſil. 2. n. 76. & in conſil. 3. num. 88. in conſ. 6. num. 3. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. dubit. 2. ſolut. 2. num. 85. Burſatus in conſ. 34. num. 13. vol. 1. Menochius lib. 2. præſumpt. 44. per totam, & in conſ. 23. num. 20. vol. 1. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 51. num. 1. & 2. & in conſ. 72. num. 34. & 35. Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 2. cap. 21. per totum, Borgninus Caualcanus deciſ. 45. n. 35. & num. 54. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 86. n. 69. & in conſ. 89. num. 16. vol. 1. Fabius Turretus in conſil. 24. num. 13. & in conſ. 67. num. 19. & in conſ. 93. n. 33. Achilles Pedrocha in conſ. 2. num. 96. & 97. & in conſ. 17. ex n. 72. Beccius in conſ. 52. num. 5. 6. & 7. lib. 1. Marius Anguiſſola in conſ. 44. num. 6. & 14. & in conſ. 152. num. 31. Hyppol. Riminaldus in conſilio 30. ex numer. 28. lib. 1. & in conſ. 816. ex num. 12. vſque ad num. 21. lib. 7. vbi dicit, quòd inſtrumentum plenam facit probationem, proba[*]tam, euidentem, ac manifeſtam, euidentiſſimam, realem, indubitatam, & notoriam, nec indiget diſceptatione fori, & habet vim deciſionis cauſæ, & ex eo fundatur intentio. Et regula prædicta, quòd ſtari debeat inſtrumento,[*] ac quòd illud plenam faciat probationem, procedit in ſolidum, & quoad omnia, itavt omnes clauſulæ in eo contentæ, cenſeantur adiectæ à Tabellione ex voluntate contrahentium, & ipſis petentibus, vt cum aliis multis tradunt, & latiùs declarant Socinus iunior, in conſil. 101. Cùm in præſenti: colum. 2. num. 8. lib. 1. Craueta in conſ. 75. in princ. Tiraquellus in l. ſi vnquam, in præfatione, num. 126. C. de reuocandis donationibus, & in tractat. de conſtitut. 3. part. limitat. 31. Antonius Gabriel commun. lib. 6. tit. de conſuetudine, concluſ. penult. Simon de Prætis nonnulla congerens in propoſito, de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. interpretat. 1. ſolut. 10. ex num. 52. vſque ad num. 68. fol. 166. Habet enim pro ſe inſtrumentum tres[*] præſumptiones. Prima eſt, quòd ſit verum, & non falſum, nec ſimulatum. Secũda, quòd ſit ſolemne. Tertia, quòd ſcilicet omnia in eo ſcripta, de voluntate partium ſcripta cenſeantur: quod eleganter ſcripſit Baldus in conſil. 437. num. 5. lib. 5. & cum multis adnotarunt Beccius in conſ. 52. num. 3. & 4. lib. 1. Neuizan. in conſ. 79. n. 10. Hyppol. Riminald. in conſ. 30. num. 27. & 28. lib. 1. & in conſ. 696. n. 60. lib. 6. & in conſ. 816. n. 16. lib. 7. Surd. in conſ. 187. num. 1. lib. 2. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 99. num. 8. lib. 2. Bonifacius Rogerius in conſ. 20. ex num. 12. lib. 1. Procedit etiam, vt non ſolùm probet id, quod ex[*]preſsè, & directè continetur in eo, ſed etiam id quod indirectè: ita Abbas multùm commendans in cap. cum olim, num. 10. de cenſibus, quem ſequuntur Antonius ibi, in verſ. item nota. Felinus in cap. tranſlato, colum. 2. de conſtitut. Iaſon in l. certi condictio, num. 21. ff. ſi certum petatur. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, §. 11. ampliat. 4. 1. part. fol. 203. & latè explicans, agénſque de intellectu text. in dict. cap. cùm olim, de cenſibus, Fuluius Pacianus videndus omninò de probat. lib. 1. cap. 26. num. 70. fol. 69. Quinimò, & inſtrumento[*] in longinquis partibus confecto ſtandum eſt, quando apparet in eo publicam, & ſolemnem formam interueniſſe. Panormitanus in cap. 1. verſ. Duodecimò requiritur, col. 4. de fide inſtrumentorum, Baldus in l. 1. num. 14. C. de fideicommiſſis, & in conſil. 115. Quia pleniſſimè, lib. 3. Decius in conſ. 42. col. penult. Lanfrancus de Oriano in cap. quoniam contra falſam, in verbo, inſtrumentorum productiones, num. 15. maximè propter legalitatem producentis. Speculator in titulo de instrumentorum editione, §. reſtat, col. 3. Bartol. in authent. vt iudices ſine quoquo ſuffragio, §. eos, Caſtrenſis in conſil. 394. Videndum eſt vtrum, lib. 1. Simon de Prætis de interpret. vlt. volunt. lib. 1. interpret. 1. dubit. 5. ſolut. 2. num. 4. & 5. fol. 65. Sed contrariam ſententiam tenuerunt quamplures alij iuris Authores, quos in vnum congeſſit, & rem hanc ex propoſito declarauit (idcircò ampliùs inſiſtendum non erit) Fuluius Pacianus dict. tractatu de probat. lib. 2. cap. 21. ex num. 58. vſque ad num. 67. vbi num. 61. dicit, quòd conſuetudo generalis in inſtrumentis confectis in longinquis partibus illud remedium adhibuit, vt apponantur in dictis inſtrumentis litteræ teſtimoniales cum ſigillo Iudicis loci, atteſtantes, illum, qui confecit inſtrumenta, eſſe publicum Notarium, & pro tali haberi, & communiter teneri, quibus literis etiam in magna cauſa creditur, & imputandum eſt ei, qui non procurauit ea habere, dummodò in literis non ſolum dicatur, quòd talis ſit tabellio, & publicè habeatur, ſed etiam quòd talis tabellio inſtrumentum ſcripſit, quod incipit ſic, & finitur ſic: declarat etiam Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. fin. 1. part. §. 11. ampliat. 3. per totam, fol. 201. Procedit denique propoſita reſolutio, vt inſtrumen[*]tum probet, etiam protocollo non reperto, Bald, in rubric. C. de fide inſtrumentorum, col. 9. Felinus in cap. cum P. Tabellio, col. 1. de fide inſtrumentorum, & cum Caſtrenſi, Cagnolo, & Ruino probauit Hyppol. Riminald. in conſ. 197. n. 19. & in conſ. 209. n. 20. & 21. lib. 2. Couar. practic. cap. 19. num. 3. vbi dicit, & rectè fundat, fidem adhibendam inſtrumento, cui alioqui iure fides adhibenda eſt, quamuis non appareat protocollum: & hanc ſententiam in praxi admittendam fore, & hactenùs receptam eſſe, quod ex dictis ibi veriſſimum puto, quicquid aliter declaret Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 918. Limitatur nunc prædicta doctrina, & reſolutio com[*]munis, vt ita demum inſtrumentum probationem plenam inducat, ſi Notarius ſit omni exceptione maior: quod neceſſarium eſt, vt eius inſtrumentis plena fides adhibeatur, l. optimam, in fine, C. de contrahenda, & committenda ſtipulatione, l. ſi quis ex argentariis, §. quidem in, ff. de edendo. Baldus in conſil. 402. in princ. vol. 5. Surdus multis confirmans in conſil. 6. num. 1. lib. 1. vbi n. 2. cum aliis Authoribus adnotauit, quòd inſtrumentum[*] redditur ſuſpectum ex qualitate ſcribentis, vt quia aliàs fecerit ſcripturas falſas, qui illud compoſuit, vel ex qualitate ſcripturæ, vel ex perſona producentis, item ex vitio viſibili: ideò inſtrumentum factum à Notario ſuſpecto non probare, Gloſſa in l. iubemus, C. de probationibus, Bald. Alex. & Ruinus, quos recenſet ipſe Surdus dict. conſil. 6. num. 3. & per totum conſilium, latè, atque eleganter agit, vtrùm inſtrumentum probet, vel de[*] falſo ſuſpectum ſit, quando Notarius fuit condemnatus de falſo in officio, vel extra officium, & an ex falſitate vnius inſtrumenti reſultet ſuſpicio falſitatis reſpectu aliorum inſtrumentorum; de quo erit etiam videndus,[*] & ſummè notandus Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 2. c. 22. per totum, fol. 78. vbi latè in propoſito ſcribit, & plures caſus diſtinguit. Secundò limitatur, vt ita demùm plenè probet in[*]ſtrumentum publicum, ſi veriſimilia contineat, inſtrumentum namque non continens veriſimile, ſuſpectum præſumitur, & falſum, & non probat, Baldus in l. ſcripturæ, num. 6. C de fide instrumentorum, Felinus in cap. auditis, num. 23. in fine, de præſcriptionibus, & cum multis Craueta in conſ. 134. verſic. octaua ſuſpicio. Cephalus in conſilo 287. num. 25. vol. 2. Maſcardus de probationibus, tomo 2. concluſ. 913. per totam, & concluſ. 740. num. 35. & 36. alios plures ſciens, conſultóque prætermitto, ſtatim enim referam eos. Tertiò limitatur, vt non probet inſtrumentum, ſi in[*]terlineatum ſit, quoniam tunc ſuſpectum eſt, niſi Notarius faciat mentionem in ſubſcriptione. Bartolus in l. prima §. & ideò, ff. de his quæ in teſtamento delentur, & cum Socino, & Ripa tradit Surdus conſil. 151. num. 114. lib. 2. vbi num. 115. adnotauit, quòd inſtrumentum continens additiones, de quibus Notarius non atteſtatur, eſt ſuſpectum; & in idem refert Caſtrenſem, Crauetam, Curtium iuniorem, & Menochium, & vide eundem Surdum in conſil. 16. per totum, lib. 1. Hyppol. Riminald. in conſil. 381. ex num. 118. cum ſeqq. lib. 4. vbi latiſſimè agunt, an, & quando inſtrumentũ cancellatum, interlineatum, abraſum, apoſtillatum, & diuerſa manu, vel atramento ſcriptum, auctum, vel diminutum probare poſſit, vbi de his mentio non fit per Notarium in ſubſcriptione: & iunge Tiberium Decianum. in conſ. 99.[*] num. 1. & ſeqq. & num. 10. 11. 12. & 15. vol. 2. vbi etiam agit, an apoſtilla in margine protocolli manu eiuſdem Notarij, qui contextum ſcripſit, appoſita fidem faciat: iunge etiam Hyppol. Riminald. in conſil. 41. ex num. 29. vſque ad num. 38. lib. 1. & in conſil. 209. num. 101. lib. 2. vbi agit, vtrùm inſtrumentum raſum dicatur ſuſpe[*]ctum, ſi in parte ſubſtantiali ſit raſum, & quæ: dicatur pars ſubſtantialis, & ibidem num. 101. an protocollum cancellatum in partibus ſubſtantialibus fidem faciat. Denique & iunge Sfortiam Oddi in conſil. 78. num. 37. & 38. lib. 1. qui agit de omnibus ſuperiùs dictis, & in dubio propoſito ſup. num. 17. generaliter conſtituit, & cum aliis probat, quòd inſtrumentum abraſum, interlineatum, cancellatum, & diuerſa manu, vel atramento ſcriptum, auctum, vel diminutum dicitur ita ſuſpectum, vt in ciuilibus nullam fidem faciat, nec probationem; nullum tamen ex prædictis Authoribus refert, qui, vt dixi, videndi erunt omninò; latiùs enim rem hanc explicarunt: eſt etiam videndus Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 740. per totam. Azeuedius, qui nullum ex præfatis recenſet in l. 3. tit. 25. num. 60. lib. 4. recopil. Quartò limitatur, inſtrumentum, inquam, non pro[*]bare, quando ſuſpicio falſitatis oritur ex vitio latenti, aut viſibili ipſius inſtrumenti; tunc enim ſola ſuſpicio falſitatis habetur pro falſitate, ne inſtrumento fides detur, vt tradit Decius in conſ. 448. num. 28. & in conſ. 602. num. 7. Grammaticus in conſil. 30. col. 1. & cum multis probat Maſcardus de probationibus, tomo 2. concluſ. 739. num. 5. 6. & 7. & concluſ. 740. num. 4. & vltra eum, idem probarunt Burſatus in conſil. 311. num. 89. & ſeqq. lib. 3. Sfortia Oddi in conſil. 78. numer. 38. & 39. lib. 1. vbi tradit exempla vitij latentis, aut viſibilis; & ſuperiorem doctrinam cum aliis vtiliter declarat ibidem, num. 40. Primò, vt non procedat, cùm ſuſpiciones eſſent leues[*] & fragiles. Secundò, cùm adeſſent probationes in contrarium,[*] ex quibus inſtrumentum ipſum coadiuuetur, quod coadiuuari poteſt teſtibus inſtrumentariis, & ſcripturis aliis. Tertiò, quando ſi non probationes liquidæ, tamen[*] præſumptiones validiores adſint pro inſtrumento, quàm ſint ſuſpiciones, quæ contra inſtrumentum allegantur: quod etiam probauit, & multos ſic tenentes retulit Burſatus in conſ. 311. num. 78. lib. 3. Quartò, quando accedit bona fama, & opinio Nota[*]rij, quæ eſt ſufficiens præſumptio etiam ſola ad tollendas plures alias ſuſpiciones, quæ in contrarium occurrerent, vt eleganter probauit Baldus in conſil. 464. lib. 4. Burſatus vbi ſuprà, num. 93. verſic. reſpondeo quartò, & alij, quos retulit Sfortia d. conſ. 78. num. 45. & 46. Quintò & principaliter limitatur, vt inſtrumentum[*] non probet, decem caſibus conſideratis poſt alios Authores ibi relatos, & in vnum congeſtos per Menochium de arbitrariis, lib. 2. caſu 187. ex numer. 34. vſque ad num. 49. vbi multa adducit, ex quibus inſtrumenti falſitas, præſumptiòve, aut ſuſpicio falſitatis inſtrumenti arguitur, quæ etiam adducit, & præfationes quaſdam generales facit, quæ inducunt iuſtam ſuſpicionem falſitatis, Maſcardus de probationibus, tomo 2. concluſione 740. per totam, his iunge Petrum Surdum in conſil. 173. per totum, lib. 2. Hyppol. Riminald. in conſilio 30. ex num. 38. lib. 1. & in conſil. 260. ex num. 27. cum ſeqq. lib. 3. & in conſil. 554. per totum, lib. 5. vbi optimè Tiberium Decianum. in conſil. 99. num. 15. 17. 18. 19. & 24. vol. 2. Petrum Gregorium in ſyntagmate iuris, lib. 4. cap. 14. per totum, quibus in locis ex profeſſo tractant, qualiter, & quando, aut quibus ex cauſis inſtrumenti falſitas, aut falſitatis eiuſdem ſuſpicio arguatur. Nunc verò tertio loco, & principaliter, vt alia permulta ſciens, conſultóque prætermittam, conſtituendum eſt, quod ex præcitatis Authoribus etiam colligitur inſtrumenti falſitatem, vel quod deeſt in inſtrumen[*]to, probari poſſe per teſtes, per textum in cap. tertio loco, de probationibus, c. cum Ioannes, de fide inſtumentorum, vbi Doctores omnes communiter, Speculator in titulo de probationibus, §. videndum reſtat, num. 25. Maſcardus de probationibus tomo 2. concluſ. 741. Id tamen du[*]pliciter contingere poteſt, ſi teſtes, vel inſtrumentarij, vel ex non deſcriptis contradicant inſtrumento, aut aliquo modo illud impugnent; quod plenè probarunt quamplures, quorum ſtatim mentionem faciam: ij omnes vnanimiter dubitare ſolent, quot teſtibus inſtrumentum publicum reprobari poſſit, & cuius qualitatis,[*] & conditionis eſſe debeant teſtes, cum inſtrumentum publicum impugnare, aut ſubuertere intendunt, & qualiter deponere debeant; & poſt ordinarios tractarunt adeò plenè, & diſtinctè, vt coactus fuerim huiuſce rei diſceptationem aut diſputationem prætermittere: inter alios tamen latè, & vtiliter ſcripſerunt Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 105. per totum, & lib. 1. præſumptione. 99. num. 2. & ſeqq. & lib. 3. præſumpt. 141. vbi vide omninò. Decius in conſ. 101. Socinus in conſ. 28. col. 1. & in conſ. 98. col. 1. vol. 3. Craueta in conſ. 56. per totum, & in conſ. 75. num. 8. & num. 20. 29. & 34. Alexander in conſ. 43. Viſis, col. 3. cum ſeqq. vol. 4. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 139. ex num. 2. cum ſeqq. & numer. 16. vſque ad num. 21. lib. 1. & in conſ. 324. ex num. 4. cum ſeqq. lib. 2. Maſcardus de probationibus tom. 2. concl. 919. per totam. Simon de Prætis in conſ. 106. num. 29. & ſeqq. & in conſ. 135. num. 20. Hieronymus Cardinalis Albanus in addit. ad Bartol. in l. 1. §. ſi quis neget, per totum, ff. quemadmodum testamenta aperiantur, Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 1. cap. 40. num. 30. & cap. 48. numer. 10. & cap. 66. num. 46. & ſequentibus, & ex noſtris multis additis ex iure communi, & Regio, optimè explicant Couarruuias practicarum cap. 19. numer. 9. & cap. 20. numer. 6. & variarum reſolutionum. libro 2. cap. numer, 11. & 12. quo vel ſolo Authore lecto, vera prædicti dubij reſolutio deduci poteſt. Menchaca de ſucceſſionum reſolutione lib. 1. §. 7. num. 29. & num. 33. & 34. & §. 17. per totum, vbi vide omninò, Villalobos in antinomia iuris ciuil. ac regul. litera I, ex num. 15. vſque ad num. 21. folio mihi 27. D. Paz in praxi in initio, annotatione vlt. de Tabellione, num. 33. 34. & 35. & 1. part. 1. tom. 8. tempore, num. 7. & ſeqq. Azeuedius in l. 13. tit. 25. ex num. 35. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ, nouiſſimè Hieronymus de Cæuallos practicar. communium, quæſt. 43. per totam, & quæſt. 455. Petrus Auguſt. Morla emporij, tit. 11. de fide inſtrum. quæſt. 5. Ioannes Gutierrez in conſil. 38. ad quos lectorem remitto, & Ioannem Vincentium Honded. in conſ. 99. per totum lib. 2. Et primò colligitur ex eiſdem apertè, inſtrumentum nullam fidem facere, ſed reprobari omninò, cùm teſtes in eo nominati dixerint, ſe inſtrumenti confectioni non[*] interfuiſſe: quod his diebus in cauſa mihi commiſſa ſic obſeruari, atque executionem denegari ex inſtrumento quodam in iudicium producto decreui, motus authoritate Bartoli ſic dicentis in l. 1. §. ſi quis neget, num. 6. & ibi Angelus, Baldus, & Cumanus num. 3. ff. quemadmodum teſtamenta aperiantur, quos cum Couarruuia, & multis aliis ſequitur Menochius de arbitrariis, libr. 2. dict. caſu 105. num. 9. Alexand. Raudenſis deciſ. Piſan. 12. num. 18. 19. & 24. Fuluius Pacianus, qui ex Innocentio concludentem rationem aſſignat, & multos alios refert de probationibus, lib. 1. cap. 48. num. 10. & num. 80. Deinde conſtituit, diuerſum ius obſeruari, cùm vnus[*] teſtis inſtrumentarius contradicit, integro ſtante teſtium numero, licèt in hoc etiam caſu, inſtrumenti fidem vacillare, nonnulli crediderint, vt latiùs aduertit, & verè reſoluit Menochius dicto caſu 105. num. 11. 13. & 16. & num. 25. & ſequentibus, & vide Socinum. in conſ. 213. num. 15. vol. 2. Aduerte tamen, quòd ſi probatum fue[*]rit, aliter ſcripſiſſe Notarium in inſtrumento, quàm à partibus dictum fuerit tempore actûs celebrati, non inde inferri debere, eum per dolum dixiſſe, cùm eſſe poſſit, quòd per errorem: ita ſcribit Bartolus in l. quoties §. 1. per illum textum, ff. de hæredibus inſtituendis, Alexander in conſ. 74. Viſo teſtamento, num. 4. lib. 1. Marſilius dicens ſe hoc habuiſſe in facto apud Ianuam, in rubrica de fideiuſſoribus, num. 56. Alexand. Raudenſis comprobans alios de analogis, lib. 1. cap. 31. num. 10. folio mihi 269. Secundò colligitur, quòd vbi contra inſtrumentum[*] aliqua opponuntur, nullitatem, vel falſitatem reſpicientia, vel quid aliud ſimile, aut propter aliquas ſuſpicioncs extrinſecas, eſt in Iudicis facultate, aut arbitrio, inſtrumento fidem adhibere, vel non adhibere, vt per Baldum in l. ſcripturæ, C. de fide inſtrumentorum, Felinum. in cap. auditis, num. 23. de præſcriptionibus, Abbatem in conſ. 99. col. vlt. volu. 1. Curtium iuniorem in conſ. 187. Iaſonem in conſ. 168. colum. 2. vol. 4. & latiùs tradit Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 70. num. 9. & in conſ. 95. num. 8. Burſatus in conſ. 311. num. 98. & ſeqq. lib. 3. & verè materiam hanc arbitrariam eſſe, ſiue[*] Iudicis arbitrium hac in re multùm poſſe, rectè agnoſcunt Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 740. num. 6. Menochius de arbitrariis lib. 2. dict. caſu 105. & caſu 187. Hieronymus de Cæuallos communium practicarum, quæſt. 43. num. 13. Tertiò colligitur, idque ex omnibus ferè relatis ſu[*]prà num. 28. quòd probatio contra inſtrumentum debet eſſe manifeſtiſſima, & concludens, nec probatio præſumptiua ſufficit, vt cum aliis Authoribus probarunt Decius in conſ. 101. colum. 1. & in conſ. 602. colum. 3. Alexander in conſ. 179. vol. 2. & in conſ. 70. volum. 1. Berous in conſ. 147. num. 34. vol. 2. & cum Grammatico, Cephalo, & aliis Franciſcus Beccius in conſ. 52. num. 7. lib. 1. Maſcardus ſic intelligens cùm criminaliter agitur, de probationibus, tom. 2. concluſ. 739. num. 3. Ratio eſt, quia Notarius habet præſumptionem iuris pro ſe, ideò[*] liquidiſſimè conſtare debet de falſitate contra eum, cap. ad audientiam, vbi Abbas, de præſumptionibus, Baldus in conſil. 464. lib. 4. Alciatus regula 3. præſumpt. 13. in principio, Craueta in conſ. 75. num. 8. Burſatus in conſ. 311. num. 53. lib. 3. Pro inſtrumento etiam in dubio fit præ[*]ſumptio, adeò vt cæteris etiam paribus, vel in obſcuro, ſemper contra falſitatis præſumptionem fiat interpretatio, vt ſuprà hoc eodem capite ex num. 3. latiſſimè probauimus, & de communi, infinitis relatis teſtantur Burſatus dict. conſ. 311. numer. 63. lib. 3. Sfortia Oddi in[*] conſ. 78. num. 84. & 50. lib. 1. vbi dicit, quòd præſumptiones hinc inde, cùm adſunt, tam contra inſtrumentum, quàm pro eo, ita vt poſſit dici res in obſcuro manere, vel præſumptiones pares eſſe; tunc in dubio Iudex inſtrumento adhærere debet, & pro eo iudicare: idque per plures, & communes Doctorum traditiones, vt ibidem probat. Quartò & vltimò colligitur, atque ex eiſdem Authoribus relatis ſuprà, dict. num. 28. & ſequentibus, inſtru[*]mentum aduersùs nonnullas ſuſpiciones de falſo defendi poſſe multis modis, quos inter alios Authores, eruditè quidem, & vtiliter conſiderauit Hyppol. Riminaldus in conſ. 58. per totum, lib. 1. qui hac de re videndus erit omninò, & illi iungi poteſt Sforcia Oddi dict. conſ. 78. ferè per totum, lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 10. & 139. Et hactenus de inſtrumento publico, & eius fide: nunc verò de protocollo tantiſper agere, & nonnulla obſeruare neceſſarium erit. Et in primis pro expedita explicatione conſtituo, in[*]ſtrumentum publicum tripliciter conſiderari communiter; aut enim eſt protocollum, ſeu regiſtrum; aut originale, vel authenticum; aut exemplum, ſumptum, vel tranſumptum. Protocollum, ſeu regiſtrum eſt illa ſcriptura, quæ à Tabellione conſicitur, vt apud eum ad perpetuam rei memoriam remaneat, de qua per Iuſtinianum in Authent. de Tabellionibus §. illud quoque, collatione 4. cap. quoniam contra falſam, de probationibus, cap. penult. de fide inſtrumentorum, l. 54. & 55. tit. 18. partita 3. & l. 13. tit. 25. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ, vbi Protocollum, ſeu Regiſtrum vocatur. Couarruuias practicarum, cap. 19. num. 2. per totum, vbi plenè explicat,[*] quid ſit protocollum, & vnde originem habuerit, & ibidem de matricibus, ac matricula agit. Menochius etiam de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. caſu 187. per totum. Marcus Antonius Eugenius in conſil. 51. per totum, lib. 1. Hyppolit. Riminaldus in conſil. 209. num. 42. & ſequentibus, & num. 93. & ſequentibus, & in conſil. 197. num. 2. lib. 2. Surdus in conſil. 197. lib. 2. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 1. part. §. 12. limitatione 2. num. 17. vbi agit, vtrùm Protocollum in iudicium productum, paratam executionem habeat, Simon de Prætis[*] de interpret. vlt. voluntatum lib. 2. ſolut. 2. ex num. 60. fol. 195. Et de requiſitis protocolli, vt ſit legitimum, & ſolemne, atque vt ex illo inſtrumentum authenticum[*] ſumi poſſit, plenè ſcribunt Menochius, Riminaldus, Surdus, & Parladorius vbi ſuprà, qui hac de re videndi erunt omninò. Cagnolus etiam in l. ſi librarius num. 33. ff. de regulis iuris, Oroſcius in l. ſi quis ex argentariis, §. ſi initium, num. 67. & tribus ſequentibus ff. de edendo, Rebuffus 2. tom. ad leges Gallicas, in tit. vt contractus, ac teſtamenta, & omnes alij actus Gallicis incipiant verbis, art. 1. gloſſ. 4. Ancharanus in conſil. 431. Ananias in conſil. 33. Rubeus, in conſ. 94. Butrius in conſ. 12. Eſt aduertendum, Pariſius in conſil. 12. num. 19. & ſequentib. & in conſil. 27. num. 11. & 12. vol. 2. Craueta in conſ. 216. num. 5. & ſequentibus, vbi dicit plura in propoſito, quæ ſecundùm eum ſingulariter ſunt notanda, tanquam ſucci & quæſtus plena. Rolandus in conſ. 32. num. 13. & ſequentibus, vol. 2. & in conſ. 26. ex num. 12. cum ſequentibus, vol. 3. & in conſ. 44. ex num. 25. vol. 1. Bertrandus in conſil. 1. num. 76. & ſeqq. vol. 1. & in conſil. 190. ex num. 2. vol. 3. & in conſ. 61. num. 5. cum ſeqq. eodem vol. Cephalus in conſ. 238. num. 10. cum ſeqq. lib. 2. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. dubitat. 2. à num. 56. fol. 195. & commendo Grammaticum in deciſ. 106. vbi de protocollo, requiſitis, atque effectibus illius, multa cumulat, quæ alibi ita plenè non ſunt reſoluta, vide etiam omninò Burgos de Paz in conſil. 14. ex num. 4. vſque ad 10. Ex eo autem, & aliis[*] relatis ſuprà, deducuntur ſequentia. Primò, protocollum, ſeu regiſtrum, vt fidem faciat, & ſolemne ſit, atque vt ex illo authenticum inſtrumentum ſumi poſſit, continere debere omnes ſolemnitates in inſtrumento publico requiſitas: quod in terminis ſic notarunt Ioannes Andreas in addition. ad Speculatorem, in titulo de inſtrumentorum editione, in §. videndum, Abbas in cap. cum P. Tabellio, de fide inſtrumentorum. Guido Papa deciſ. 19. qui poſtquam allegauit Cinum, Bartolum, & Baldum ita tenentes, ait ita fuiſſe per Curiam Delphinalem determinatum, Franc. Marc. deciſ. 163. num. 14. part. 2. & deciſ. 231. num. 1. & 2. part. 1. Craueta in conſ. 216. ex num. 5. Ananias, Pariſius, & Rolandus in locis relatis ſuprà, num. præcedenti: Bertrandus in conſ. 61. num. 7. & ſequentibus, vol. 7. & in conſ. 1. num. 78. vol. 1. Chaſſaneus in conſ. 63 n. 31. Corneus in conſ. 226. num. 4. per totum, vol. 3. & apud nos hodie qualiter con[*]fici debeat, expreſſum eſt in l. 13. tit. 25. lib. 4. nouæ. recopilationis; & ſi protocollum ſit perditum, vel originale, an inſtrumento ſtetur, & an præſumi debeat, quod ſit perditum poſt Alexand. & Felin. vide Simonem de Prætis vbi ſuprà, lib. 2. dict. ſolut. 2. num. 68. folio 195. Secundò deducitur, inſtrumentum deſumptum ex[*] protocollo, ſeu regiſtro vitioſo, & non ſolemni, nullum eſſe, tanquam extractum, & productum à radice infecta, & vitioſa. Ancharanus in conſil. 431. colum. 1. Berous in conſ. 1. num. 12. vol. 2. Corneus in conſ. 70. col. 2. vol. 4. Pariſius in conſil. 27. num. 13. & 14. vol. 2. Rolandus dict. conſ. 32. num. 26. & num. vlt. lib. 2. & in conſ. 44. num. 16. lib. 1. Purpuratus in conſ. 172. in fine, lib. 2. Cephalus in conſ. 409. num. 2. lib. 3. Hyppol. Riminaldus in conſil. 109. lib. 2. vbi num. 100. actum videbis, an protocollum cancellatum, ſeu vitiatum in par[*]tibus ſubſtantialibus fidem faciat, necne, & iunge Menochium de arbitrariis, lib. 2. dict. caſu 187. numer. 17. Marcum Antonium Eugenium in conſil. 51. num. 11. & num. 14. lib. 1. Simonem de Prætis vbi ſuprà, num. 56. & 57. fol. 195. Erit autem apud nos vitioſum, ſi non contineat ea, quæ in dict. l. 13. tit. 25. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ exprimuntur, de qua tantùm vide Burgos de Paz dict. conſ. 14. ex num. 4. cum ſequentibus. Tertiò deducitur, protocollum ſeu regiſtrum penes[*] Tabellionem ſeruari, nimis neceſſarium eſſe; tum vt parti exhibeatur, cùm neceſſe fuerit, iuxta ea, quæ plenè adnotantur per Couarruuiam practicarum, cap. 21. tum etiam, vt cum ipſo protocollo conferri poſſit inſtrumentum extractum, ſi aliquando de eius fide, aut authoritate dubitari contingat; nam, vt inquit Bertrandus in conſil. 415. num. 1. vol. 4. & in conſil. 55. num. 1. vol. 3. & in conſ. 219. num. 8. vol. 2. quoties de viribus inſtrumenti dubitatur, recurritur ad protocollum, tanquam[*] ad fontem & matricem §. penult. in Authent. de Tabellionibus, & notant Bartolus, Baldus, Imola, & Cumanus in l. Sempronio Proculo, ff. de legatis ſecundò, Marcus Antonius Eugenius in conſil. 51. num. 10. vol. 1. Azeued. in. l. 12. tit. 25. lib. 4. compilationis, num. 9. & 10. Idque optimè conſiderauit l. 9. tit. 19. partit. 3. in illis verbis: E por eſſo la mandamos eſcriuir en el regiſtro, porque ſi la carta ſe perdiere, ò viniere alguna duda ſobre ella, que ſe pueda mejor probar por alii. Et videtur ſentire l. 12. & 13. tit. 25. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ. Et hactenus de protocollo, aut regiſtro: Originale verò, vel authenticum[*] inſtrumentum dicitur prima ſcriptura, quæ ab eodem tabellione à partibus rogato, ex protocollo à ſe confecto extrahitur, & partibus editur, de qua loquitur textus in l. 2. ff. de fide inſtrumentorum, in. l. finali, ff. quemadmodum testamenta aperiantur, l. cenſus, ff. de probationibus l. 4. l. Pomponius ff. familiæ Erciſcundæ, cap. 1. de fide inſtrumentorum, Couarruuias practicarum, cap. 19. num. 3. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 1. part. §. 12. limitat. 2. num. 21. Nec poteſt ampliùs[*] quam ſemel dari partibus, niſi caſu amiſſionis probato coram Iudice, & ipſius authoritate, & partis citatione interueniente, ac denique concurrentibus his, quæ adducit Couarruuias practicarum, cap. 26. num. 4. Modernus in conſuet. Pariſienſ. tit. 1. §. 5. num. 42. & confirmat l. 10. & 11. tit. 19. partit. 3. l. 17. tit. 25. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ vbi vide Azeuedium, & de hoc inſtrumento primùm extracto loquuti ſumus ſuprà, ex num. 1. vſque ad num. 39. Nunc verò de exemplo ſumpto, vel tranſumpto agendum eſt: Et pro breui, veráque explicatione conſtituo, exemplum, ſumptum, aut tranſumptum, dici ſcripturam,[*] quæ ab originali extrahitur, ſiue etiam ex protocollo extracta. quæ originalis non ſit, quæ regulariter nullam fidem facit, niſi authenticum, aut originale ipſum inſtrumentum oſtendatur: Idque ex iuris vtriuſque regula, quâ definitum eſt, non eſſe adhibendam fidem in iudi[*]cio, exemplis inſtrumentorum, nec exemplaribus, per textum in c. 1. de fide inſtrumentorum, l. 2. ff. eodem tit. l. procurator, C. de edendo, ſecundùm intellectum gloſſæ finalis, l. vlt. ff. quemadmodum teſtamenta aperiantur, l. 3. C. de diuerſis reſcriptis, l. 114. in fine, & l. 44. tit. 18. partit. 3. l. 2. tit. 14. partit. 6. & pleniſſimè declarant poſt ordinarios in multis locis relatos, Gregorius Lopez in dict. legibus partit. Curtius iunior in conſ. 166. lib. 1. Romanus ſingulari 376. & 716. Arnoldus ſingulari 50. Prateius lib. 9. regula 434. Socinus regula 136. Dueñas regula 280. Lanfrancus de Orlano in tractatu de instrumentis, in 9. volum. tractatuum, num. 11. & ſeqq. Modernus in conſuetud. Pariſien. tit. 1. §. 5. ex n. 33. Craueta in conſ. 275. couar. practicarum, cap. 19. num. 2. & cap. 21. per totum. Padilla in l. 3. C. de diuer ſis reſcriptis, per totam l. vbi vide omninò, Rolandus in conſ. 69. num. 54. & ſeqq. vol. 3. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 1. part. §. 11. limitatione 2. Pet. Auguſtin. Morla emporij, tit. 11. de fide inſtrumentorum, quæſt. 1. Cephal. in conſ. 268. num. 5. lib. 2. qui ex Innocent. Baldo, Iaſone, Alexan. & aliis, veram præfatæ reſolutionis rationem aſſignant, dum dicunt, ſcripturam Tabellionis non probare niſi in his, in quibus ipſe in[*]terfuit, & de quibus fuit à partibus rogatus, authent. de tabellionibus, §. nos autem, collatione 4. Vnde cùm is Tabellio, qui exemplum tranſumpſit, non fuerit præſens, neque rogatus tempore contractus, imò alius ſit diuerſus ab eo, qui inſtrumentum primum confecit, meritò fides illi non adhibetur; nam etſi veré, & fideliter tranſumpſerit, non poteſt ipſe fidem præſtare, quòd partes voluerint & rogarint, vt conficiatur, vt etiam adnotarunt Alexand. in conſ. 10. col. fin. lib. 6. Federicus de Senis in conſ. 193. Boerius deciſione 36. num. 4. & deciſione. 37. n. 3. Guid. Pap. deciſion. 19. Afflictis deciſion. 245. num. 7. & deciſ. 48. num. 3. & deciſione 317. num. 4. Decianus, multis modis declarans; idcircò videndus omninò in conſ. 24. ex num. 23. cum multis ſeqq. vol. 1. & in conſ. 180. vol. 2. Molina de Hispanor. primog. lib. 3. c. 13. ex num. 44. cum ſeqq. Ariſminus Tepatus variar. iuris ſenten. lib. 1. tit. de fide exempli, fol. 280. Natta in conſil. 142. num. 5. & in conſ. 162. num. 14. part. 1. Bertrandus in conſ. 48. num. 35. vol. 1. Craueta in conſ. 88. n. 20. & 21. Cephal. in conſ. 200. num. 13. & in conſ. 294. n. 36. lib. 3. Cagnolus in l. ſi librarius, num. 74. ff. de regulis iuris. Vbi multis oſtendunt, Notario credendum non eſſe, niſi in his, quæ tempore, & loco celebrati contractus interuenerunt coram eo, & de quibus per ſenſum viſus, vel auditus teſtificari poſſit; & inde fidem adhibendam non eſſe Tabellioni dicenti, cùm traducit inſtrumentum ex aliena nota, talem defunctum Notariũ illud notaſſe, & recepiſſe: & confirmatur pulchris verbis Pariſij in conſil. 12. num. 136. & 137. vol. 2. vbi dicit, quòd Notariis[*] pluribus aſſerentibus ſe vidiſſe, & auſcultaſſe inſtrumẽtum manu talis Notarij deſcriptum, non abolitum, &c. non inducitur probatio de hoc, etiamſi tenor talis inſtrumenti inſeratur per eos: quod in effectu dixit etiam Molina de Hiſpanor. primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 48. Decianus in conſ. 24. num. 24. lib. 1. Exemplum autem, vt probet, quâ formâ, & qua ſo[*]lemnitate ſit tranſcribendum ex originali, aut ex protocollo, & quæ interuenire debeant in actu prædicto, plenè explicarunt Couar. practic. dict. cap. 21. num. 4. & ſeqq. Parladorius loco relato ſuprà num. 52. in fine limitatione 2. n. 18. in fine, & n. 19. Auiles c. 19. prætorum, gloſſ. traſladen, & cap. 6. gloſſ. copia, n. 4. Padilla in d.l. 3. C. de diuerſis reſcriptis, ex. n. 5. Afflictis deciſ. 6. dicens octo requiri vt inſtrumentum traduci poſſit, & illa ſigillatim referens, & lib. 1. constit. Neapolit. tit. 73. num. 59. & 60. Natta in conſ. 143. lib. 1. Roland. in conſ. 69. n. 57. & 58. vol. 3. & in conſ. 32. num. 21. & ſeqq. lib. 4. Gratus in reſp. 57. num. 20. vol. 2. & in reſp. 37. num. 37. vol. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 101. ex num. 4. Prateius lib. 9. regula 434. Boërius deciſ. 36. Bertrandus in conſ. 290. ex num. 6. vol. 3. & in conſ. 19. num. 1. vol. 1. & in conſ. 229. n. 2. vol. 6. eleganter Decianus in conſ. 18. à princ. vſque ad n. 18. lib. 2. Burſatus in conſ. 123. n. 10. lib. 1. idem Decianus in conſ. 24. ex num. 27. lib. 1. Colligitur autem ex prædictis Authoribus reſolutio quorundam, quæ valdè vtilia, & neceſſaria ſunt, & in praxi frequenter contingunt. Primò, vtrùm exemplum nimis antiquum ex origi[*]nali inſtrumento traductum, propter antiquitatem exẽplationis, fidem, aut probationem faciat, etiamſi de ſolemnitate traductionis non appareat; de quo vide Couar. practicar. dict. cap. 21. num. 7. Padillam in dict. l. 3. C. de diuerſis reſcriptis, num. 13. & 14. vbi etiam explicat, quando inſtrumentum dicatur ab antiquo confectum. His iunge Molin. de Hiſpan. primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 49. vbi numeris præcedentibus probauit, ex exemplo Maioratus præſtari non poſſe remedium poſſeſſorium, de quo in l. 45. Tauri, niſi appareat originale, vel exemplum ex mandato Iudicis cum partis citatione ab ipſo originali ſumptum, idque ratione aut doctrina ſuperiùs dicta: quòd exemplum regulariter non probat, niſi fuerit ſumptum authoritate Iudicis, & cum partis citatione poſtmodum verò d. num. 49. dicit in caſu contingenti vidiſſe à ſupremo Caſtellæ Conſilio, præſtitam bonorum Maioratus poſſeſſionem ex quodam exemplo Primogenij antiquiſſimo, quod penes vltimum Maioratus poſſeſſorem inuentum fuit, & quod tanquam vera ſcripturas Maioratus fuit ſemper obſeruatum, & cui etiam plura alia veritatis adminicula aſſiſtebant. Iunge etiam Decianum. in conſ. 24. ex num. 27. lib. 1. Secundò, vtrùm in dubio præſumendum ſit, citatio[*]nem partis interueniſſe, quæ neceſſaria eſt cùm exemplum tranſcribitur: de quo vide Padillam in dict. l. 3. C. de diuerſis reſcriptis, num. 8. Decian, vbi ſuprà, vſque ad num. 47. vbi quid, ſi ſimus in antiquis. Tertiò, vtrùm exemplum deſumptum ab eodem No[*]tario, qui originale confecit, plenam fidem faciat? In quo dubio partem affirmatiuam, ſcilicet plenè probare, videtur tenere Bart, in l. ſi quis ex argentariis, §. prætor, ff. de edendo, per illum textum intelligendo, provt inducit Padilla, quem ſtatim referam: idem Bartolus in leg. Sempronio, ff. de legatis 2. Baldus, & Aretinus, per illum textum in l. vnum ff. de teſtamentis, Bartolus in princ. oppoſitione 2. Salicetus num. 3. Alexan. num. 5. Iaſon n. 3. Curtius num. 11. & Purpuratus num. 24. in authent. ſi quis in aliquo documento, C. de edendo, quos ſequitur Padilla in d.l. 3. C. de diuerſis reſcriptis, num. 4. & vltra eum Modern. Pariſ. qui in propoſito cæteris aliis elegantius loquitur in conſuet. Pariſ. tit. 1. §. 5. num. 42. Nec vrget in contrarium textus in l. 1. §. ſed ſi vnum[*] ff. de bonorum poſſeſſione ſecundum tabulas, qui expendi ſolet ab aliis, quaſi contrarium probet, dum dicit: Sed ſi vnum fecerit quaſi teſtamentum teſtator, aliud quaſi exemplum: ſi quidem id extat, quod voluit eſſet testamentum, bonorum poſſeſſio petetur: ſi verò id quod exemplum erat, bonorum poſſeſſio peti non poterit, vt Pomponius ſcripſit. Nam verè textus ille loquitur in exẽplo, quod quamuis ab ipſomet teſtatore confectum fuiſſet, ſimplex tamen erat, nec ab eodem Tabellione ſignatum: idcircò nullam fidem facere poteſt, vt aduertunt Gloſſa ibi verbo, exemplum, Alexand. in d.l. vnum ff. de testamentis, Decius in dict. authent. ſi quis in aliquo documento num. 14. Modernus Pariſ. dict. §. 5. num. 42. Denique tandem, & quarto loco, inſtrumentum fa[*]ciens mentionem de alio regulariter non probare, per text, in dict. authent. ſi quis in aliquo documento, C. de edendo, vbi Doctores communiter, & latè equidem explicarunt, Couar. practicarum, dict. cap. 21. num. 2. verſ. quod ſi fiat. Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſione 923. per totam, Petrus Auguſtin. Morla Emporij, tit. 11. de fide inſtrumentor. quæſt. 1. num. 22. CAPVT XVII. Ex l. hæreditas, 53. ff. de petitione hæreditatis, vbi quamplurimorum Authorum traditiones ex illa lege ſumptæ improbantur; aliorum verò placita diſtinctè magis quàm hactenus explicantur: eum qui nulla bona reliquit, reſtari non poſſe in effectu, neque eius hæreditatem dici, ſi nihil ſit in quo ſuccedi poſſit, cum Fulgoſio, & aliis tuendum, coacta ratione demonſtratur, & veriſſimo eiuſdem legis intellectu adducto, nonnulla, & nouiter & verè adnotantur per Authorem in hac materia, quæ nullus anteà ſic conſiderauerat. SVMMARIVM. -  1 Papiniani Iureconſulti verba, quæ continentur in l. hæreditas, 53. ff. de petitione hæreditatis, referuntur. -  2 Teſtari poſſe, & hæredem ſcribere eum, qui nulla bona reliquit, neque corporalia, neque incorporalia, atque eius hæreditatem non impropriè dici, ex ſententia multorum Authorum, quæ improbatur infrà, ex num. 4. cum ſeq. -  3 Antonij Gomezij, & aliorum Recentiorum diſtinctio adducitur, vt ſcilicet teſtari non poſſit, qui nulla bona habet, nec habere poteſt actu, & potentia; ille verò, qui de facto nulla bona habet, tamen potentialiter poteſt habere, teſtari poſſit; & de eius veritate agitur infrà num. 10. -  4 L. nihil aliud, ff. de verborum ſignificatione, verba, contra ſententiam propoſitam ſuprà num. 2. optimè, & verè ponderata. -  5 Et reſolutio quorundam, quæ ex mente Antonij Gomez deſcendit, nouè improbata per Authorem. -  6 Nonnulla iura expenduntur, quæ contra ſuperiorem opinionem velut expreſſa ſunt: probant enim apertè contrarium aſſumptũ, vt hoc num. adnotatur, & ſeq. -  7 Nec abſque manifeſta diuinatione cauillari poſſunt, vel ad certam ſpeciem reſtringi, illorum potiùs rationes generales ſunt, & generaliter accipiendæ. -  8 Text, in dict. l. hæreditas, 53. ff. de petitione hæreditatis, malè expendi communiter, nec probare ſententiam relatam ſuprà, num. 2. provt hoc num. concludenter, & verè oſtenditur. -  9 Hæreditas nomen iuris est, & ab ipſis rebus hæreditariis ſeparatur. -  10 Antonij Gomez, diſtinctionem adductam ſuprà, n. 3. ad propoſitum huius quæſtionis non rectè accommodari, verè, & nouè probatum ab Authore. -  11 Fulgoſij, & aliorum opinio præcedenti contraria, ſcilicet teſtari non poſſe eum, qui nulla bona reliquit, neque eius hæreditatem dici poſſe, refertur, & ab Authore magis probatur. -  12 D. Spino non percepiſſe verum intellectum l. hæreditas, 53. ff. de petitione hæreditatis, nec conuenire eiuſdem interpretationem rationi illius legis, noua Authoris conſideratio in hac materia, & infrà, num. 27. -  13 L. hæreditas, 53. ff. de petitione hæreditatis, verus traditur intellectus, & num. ſeq. -  14 Hæreditariæ res, antequam hæres adeat, verè in nullius bonis ſunt. -  15 Verè enim dominium teſtatoris, morte ipſius fuit diſſolutum. -  16 Sed attenta iuris fictione, per quam in locum defuncti hæreditas ſuccedit, res hæreditariæ in alicuius bonis videntur eſſe. -  17 Idque velut neceſſitate cogent e, à iure statutum fuiſſe, provt hoc num. adnotatur, vbi ratio redditur. -  18 Author in hac materia infert nouiter ad nonnulla, quæ per aliquem hactenus ſic adnotata non erant, & num. ſeq. -  19 Angeli, & ſequacium ſententiam veram non eſſe, nec probari per textum in dict. l. hæreditas, & contrariam Fulgoſij, probabiliorem videri, & Authori magis placere. -  20 Ioannem Corraſium rectè intellexiſſe iſtam materiam, multa tamen prætermiſiſſe, quæ ab Authore adnotantur. -  21 Deceptos communiter Doctores, qui verba dict. l. hæreditas, ad corpora hæreditaria retulerunt, cùm ad ius tantum referre ea debuiſſent. -  22 Effectus nonnullos in propoſito huius materiæ ab Antonio Gomezio conſideratos, habere locum non poſſe, ſi verè teſtatore defuncto nulla bona, aut iura remanſerint. -  23 Gloſſæ interpretatio euidenti ratione conuicta. -  24 Coſtani obſeruatio quædam in hac materia, ponderata, & probata per Authorem. -  25 Hæreditatem propriè dici, cùm teſtator bona, aut iura reliquerit, licèt are maximo alieno oppreſſa, & num. ſeq. -  26 Franciſci Connani opera integrè, atque attentè prælegiſſe, nunquam Authorem pœnitebit. -  27 Doctor Spino quare ſuprà, num. 12. argutus, & notatus fuerit ab Authore. -  28 Teſtari de iure communi, quare inductum ſit, cùm diſpoſitio in tempus inhabile conferatur, quo dominium bonorum ſuorum teſtator iam amiſit, & numer. ſequenti. -  29 Teſtandi facultatem, multis de cauſis inuentam fuiſſe, remiſſiuè. -  30 Teſtandi facultatem, ex gratia potiùs competere, quàm mero iure, ex ſententia Guil. Bened. -  31 Vel de æquitate iuris, non de ſubtilitate, vel de gratia, ex ſententia Belloni, quæ ab Authore probatur. -  32 Hæreditas iacens, imaginaria, ſiue ficta quædam perſona eſt, in qua continuatur magis, quàm finitur ius defuncti. -  33 Hæreditas iacens dominium retinet, & obligationes. -  34 Belloni lectura, circa dubium propoſitum ſuprà, n. 28. commendatur per Authorem, & vide etiam Ioan. Oinotomi, hoc num. relatum. -  35 Ruini, & Pariſij opinionem minimè destruere reſolutionem traditam ſuprà, numeris præcedentibus. -  36 L. peculium naſcitur, ff. de peculio, explicatur. -  37 D. Petri de Barboſa reſolutiones in propoſito huius materiæ, qualiter intelligi debeant ex ſententia Authoris? PApinianus Iureconſultus lib. 7. quæſt. relatus in l. hæ[*]reditas, 53. ff. de petitione hæreditat. in hunc modum ſcribit: Hæreditas etiam ſine vllo corpore, imis intellectum habet: Ex quibus verbis cõmuniter deducere, ſiue adnotare ſolent Doctores, eum, qui nulla bona reliquit, neq; corporalia, neq; incorporalia, teſtari poſſe, & hæredẽ ſcri[*]bere, & eius hæreditatem non impropriè dici, & conſequenter hæreditatem durare, ſiue conſiſtere poſſe ſine rebus, in quibus conſiſtat, vel etiamſi nihil omninò in hæreditate ſit: quod ex illo textu non dubitarunt probare Angelus, & Caſtrenſis ibidem, idem Angel. in conſil. 179. col. 3. Paulus etiam in l. irritum, num. 1. C. ad legem falcidiam. Iaſo in l. 1. num. 83. ff. de legatis 1. Romanus in l. ſtipulatio hoc modo concepta, num. 36. ff. de verborum obligat. Alciatus in l. nihil aliud, num. 7. ff. de verborum ſignificatione. Rebuffus in l. hæreditas 1. eiuſdem tituli, Ripa in rubrica, ff. ſoluto matrimonio, num. 44. Peralta in rubrica, num. 86. & in l. 3. §. finali, num. 87. ff. de hæredibus inſtituendis. Cagnolus, dicens hanc eſſe magis receptam ſententiam, in l. hæreditas, ff. de regulis iuris. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. num. 1. verſ. at Iuriſconſulti. Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 107. num. 4. vol. 1. & in eum ſenſum expendit text. in dict. l. hæreditas. Antonius Gome[*]zius in l. 3. Tauri, num. 17. in princ. qui tamen non ſimpliciter tranſit cum hac ſententia, diſtinguit potiùs, doctrinâ aliorum Authorum, quos ibi refert, excitatus, vt ſcilicet is, qui nulla bona habet, nec habere poteſt actu, & potentia, teſtari non poſſit; ille verò, qui de facto nulla bona habet, tamen potentialiter poteſt habere, teſtari poſſit & ex hoc dicit reſultare notabiles effectus, quos ibi adducit: & eandem diſtinctionem probarunt, atque præfatâ doctrinâ explicarunt textum in d.l. hæreditas, idem Antonius Gomezius in l. 4. Tauri, num. 4. Matienzus in l. 3. tit. 4. gloſſa 7. num. 1. & 2. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Doct. Spino in ſpeculo, gloſſa rubric. 14. part. num. 20. & 21. Verùmenimverò, ſi verum amamus, & mentem Iu[*]reconſultorum attentè percipimus, neutra ſententia probari poteſt, non prima, idque ex verbis Iureconſulti, in l. nihil aliud, ff. de verb. ſignificat. ibi: In vniuerſum ius, quod defunctus habuit. Quæ inſinitare videntur apertè, oportere aliquid eſſe in quo ſuccedatur, vel ſuccedi poſſit, vt hæreditas dict poſſit. Nec ſatisfacit quorundam[*] ſolutio dicentiũ, non ideò minùs ſuccedi in ius defuncti, quòd ille nulla bona reliquerit; nã adhuc in illius ius, tale quale fuit, ſucceditur, & eius perſona repræſentatur, per quam repræſentationem vna perſona efficitur cum teſtatore hæres ipſe, vt vulgatiſſimum eſt, repræſentationémque non bona, ſed aditio facit, vt prædictam ſolutionem non obſcurè præſentiens aduertit Anton. Gomez. in dict. l. 3. Tauri, num. 17. in princ. Quia vltra alios in propoſito ſcribentes verè quidem reſponderi poteſt negari non poſſe, quin hæres in ius defuncti, tale quale fuit, ſuccedat, & eius perſonam repræſentet; tamen non ideò excluditur, oportere aliquod ius eſſe, ſiue aliqua bona, aut iura extare, vt hæreditas dici poſſit. aliàs ſi nulla bona ſint, nec ius aliquod inueniatur, in quo ſucceſſio dari poſſit, quo pacto aut iure hæreditas dici poterit? Nec intereſt dicere, quod repræſentationem aditio facit, & non bona; ſi enim nulla bona aut iura ſint, quantuncumque defuncti perſona repræſentetur, non inde ſequetur hæreditatem dici poſſe, nec in conſideratione haberi debet aditio, quæ nullum ius poteſt transferre, vt inde hæreditas dicatur propriè, argum. text. in l. cum hæredes ff. de acquirenda poſſeſſione, quam pro ſe adducit Anton. Gomez, loco & num. relatis ſuprà. Sed contra eum potiùs retorqueri debet, vt indicant manifeſtè verba illa: Cum hæredes facti ſumus, omnia quidem iura ad nos tranſeunt, poſſeſſio autem, &c. Secundò, eadem ſententia apertè conuincitur ex text.[*] in authent. ingreſſi, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, ibi: Vtpote nec domini rerum: l. hæreditatem 37. ff. de hæred. vel act. vend. l. conficiuntur, §. ſi poſt factum teſtamentum, ibi: Et de alienis quodammodo rebus teſtatur: ff. de iure codicil. iuncta Gloſſ. verbo, teſtatur, ibidem, l. lex Cornelia, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. in verſic. ſi verò viuo patre, in illis verbis: Quia non efficitur per eam, vt is, qui nulla bona in ciuitate reliquit, hæredem habeat: quæ iura cauillari non poſſunt, nec abſque manifeſta diuinatio[*]ne ad certam ſpeciem reſtringi, vtpote cum eorum rationes generales ſint, & generaliter accipiendæ, quaſi eò tendentes, vt ipſis ſic prolatis oſtendere velint legiſlatores, dominia rerum non habentes, ſiue nulla bona poſſidentes, ſine effectu teſtari, tanquam ſi de rebus alienis teſtarentur; aut hęredem habere non poſſe eos, qui nulla bona habent, nec eorum hæreditatem dici poſſe propriè, aut iuxta communem vſum loquendi intelligentes, qui nulla bona reliquerint. Tertiò conuencitur ex text. in dict. l. hæreditas 53. ff.[*] de petitione hæredit. quæ relatam ſententiam nullo modo probare poteſt, quoniam eiuſdem legis ratio, & deciſio procedit etiam eo caſu, quo defunctus inulta bona reliquit; nam & tunc hæreditas dicitur nullum habere corpus, & diuerſa eſſe à rebus hæreditariis: hæreditas[*] enim nomen iuris eſt, & ab ipſis rebus hæreditariis ſeparatur, vt Bartol. & communiter alij Doctores tradiderunt in rubrica ff. de acquir. hæred. & poſt alios receptam ſententiam profitetur Mich. Graſ. recept. ſentent. §. hæreditas, quæſt. 1. num. 2. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. in principio, vbi eorum ſententiam non probat, qui res hæreditarias pro ipſa hæreditate poſuerunt. Antonius Gomezius in dict. l. 3. Tauri, num. 17. in fine, qui eo loco, rectè ex communi adnotauit, regulariter poſt mortem alicuius defuncti, aliud eſſe hæreditatem ex teſtamento, vel ab inteſtato, aliud eſſe aditionem hæreditatis, quam facit hæres, aliud eſſe bona ipſa vel res hæreditarias: in quo ampliùs hic inſiſtendum non erit, ſed ſtatim repetendum ad explicationem text. in dict. l. hæreditas. Deinde ſecunda ſententia, ſiue diſtinctio Antonij[*] Gomezij, & aliorum, de qua ſuprà, num. 3. ad noſtrum propoſitum accommodari non poteſt; nam etſi concedamus, teſtari poſſe, & hæredem ſcribere eum, qui nulla bona habet, habere tamen in futurum poteſt: adhuc verum erit, hæreditatem dict non poſſe, niſi res aliquæ, aut iura dentur, in quibus ſuccedi poſſit, nec ex eo, quòd talis teſtamentum faciat, & ſine aliquo corpore hæredem habeat, ſequetur inde quòd hæreditatem habeat, ſi nihil omninò in bonis remaneat, cùm hæc diuerſa ſint, vt ſubtiliter, & verè quidem conſiderauit Ioannes Corraſius in princ. l. qui liberos, num. 25. verſ. nec quicquam, ff. de ritu nuptiarum. Vltra quem non malè expendi poteſt textus in l. mortuo, 23. ff. de fideiuſſoribus, vbi Florentinus Iuriſconſultus, municipij, & hæreditatis æquiparationem facit; & ſic quemadmodum municipium ſine hominibus non conſiſtit l. ſicut, §. finali, ff. quod cuiuſque vniuerſitatis nomine: ita neque hæreditas ſine rebus hæreditariis; vtcumque ergo res ſit, ſi is teſtatus fuerit, qui nihil habet in bonis, nec aliquid in iure reliquit, teſtatus in effectu, ſiue hæredem habere non videbitur, nec eius hæreditas propriè dict poterit: vnde non defuerunt Authores alij, qui à communi errore diſcede[*]re, & contrariam ſententiam libentiùs amplecterentur, ſcilicet teſtari non poſſe eum, qui nulla bona reliquit, neque eius hæreditatem dici poſſe; ſic enim rectiùs exiſtimarunt Fulgoſius in dict. l. hæreditas. Zaſius in l. ſi poſt litem, num. 9. ff. de exceptionibus, Ioannes Annibal in rubrica, ff. ſoluto matrimonio, num. 440. Corraſius in princip. l. qui liberos, ff. de ritu nuptiarum, videndus ex num. 23. verſ. quædam vero ſunt. Doctor Spino in ſpeculo[*] teſtamentorum, gloſſa 33. num. 11. qui tamen licèt hanc partem ſequutus ſit, non percipit rationem, aut verum ſenſum dict. l. hæreditas, nec illi textui conuenire poteſt eiuſdem Authoris interpretatio, quamuis ipſius doctrina in ſe vera ſit, vt mox dicetur: quapropter planus erit,[*] & verus intellectus illius textus, provt ibi traditur, hæreditatem ſolo iuris intellectu conſiſtere ſine vllo corpore, quia eſt ius incorporale ab ipſis rebus hæreditariis diſtinctum, vt anteà dicebam, & luculentius apparebit, conſtituendo in primis. res hæreditarias, antequam hæ[*]res adeat, verè in nullius bonis eſſe; id quod expreſsè docet Caius Iureconſultus lib. 2. Inſtitut. relatus in l. 1. §. 1. ff. de rerum diuiſione, Verè enim dominium teſta[*]toris morte ipſius fuit diſſolutum, cùm mors omnia ſoluat, Authent. de nuptiis, §. deinceps, collatione 4. Sed at[*]tenta iuris fictione per quam in locum defuncti hæreditas ſuccedit, res hæreditariæ in alicuius bonis videntur eſſe, aliàs enim ſolâ veritate inſpectâ, ſecundùm ſummam, & ſtrictam iuris rationem, bona teſtatoris deberent eſſe primò occupantis, l. 3. ff. de acquirendo rerum dominio l. 1. ff. pro derelicto, l. 48. tit. 28. partit. 3. Ex[*] quo voluntates teſtatorum effectu carerent, contra rationem textus in l. 1. C. de ſacroſanctis Eccleſiis, & mille aliorum iurium, quæ paſſim admonent, voluntates teſtantium modis omnibus obſeruandas eſſe; idcircò eodem iure conſtitutum eſt, vt poſt mortem cuiuſque, ſuccederet eius loco perſona ficta, quæ defunctum repræſentaret, dominiúmqne rerum hæreditariarum retineret, ne bona vacantia viderentur interim, dum hæres adit, quæ ficta perſona hæreditas dicitur, vt ſatis apertè indicant nonnulla iura in propoſito ſingularia l. liber homo §. 1. verſ. ſi ſeruus, ff. ad legem Aquiliam, l. denique §. quæſitum ff. quod vi, aut clam, l. quod ſeruus, ff. de ſtipulatione ſeruorum, l. 1. §. hæc autem, ff. ſi quis teſtamento liber eſſe iuſſus fuerit l. eius ſeruum 64. ff. de hæredibus inſtituendis, l. hæreditas 34. & 61. ff. de acquirendo rerum dominio, & tradunt Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum, Gloſſ. rubric. 1. part. num. 17. & Gloſſa 33. principali, num. 9. & 10. Antonius Pichardus in rubricas num. 15. & in §. ſeruus etiam 5. num. 8. Inſtitut. de hæredibus inſtituendis. Papinianus ergo Iuriſconſultus non obſcurè hoc voluit in dict. l. hæreditas, 50. ff. de petit, hæred. dum ait, quòd hæreditas etiam ſine vllo corpore, iuris intellectum habet. Agit enim de hæreditate, provt eſt perſona ficta, quæ defunctum repræſentat, quæ iuris intellectu agnoſcitur, non oculis cernitur, ſicut ea, quæ corpus habent; imò eſt diuerſa à rebus hæreditariis, vt anteà diximus, & obſeruat Doctor Spino dict. gloſſa 33. num. 11. eaque differentia inter ius ipſum hæreditatis, & res ipſas hæreditarias expreſsè conſtituitur, in l. 1. verſ. incorporales, ff. de rerum diuiſione, & in §. vnico, verſic. nec ad rem pertinet, Inſtitut. de rebus corporalibus, & incorporalibus, l. hæreditas, ff. de verborum ſignificatione. Ex quibus ad nonnulla nouiter inferri poteſt, quæ[*] in propoſito contemnenda non ſunt, nec vllus hactenus ſic in terminis adnotauit. Et primò infertur, Angeli, &[*] ſequacium ſententiam relatam ſuprà, num. 2. veram non eſſe, nec probari per textum in dict. l. hæreditas, & contrariam Fulgoſij probabiliorem videri, & multò magis placere. Secundò infertur, Ioannem Corraſium, loco & nu[*]mero relatis ſuprà, rectè intellexiſſe iſtam materiam, aut ſaltem dubij propoſiti ſuprà ex num. 2. veram reſolutionem aſſequutum eſſe; multa tamen ſilentio prætermiſiſſe, ex his quæ inferiùs adnotata traduntur. Tertiò infertur, lapſos fuiſſe Doctores omnes, qui[*] verba dict. l. hæreditas, ad corpora hæreditaria retulerunt, cùm ad ius tantùm referre ea debuiſſent, vt ſuperiùs oſtendimus. Quartò infertur, Antonij Goraezij doctrinam, aut[*] diſtinctionem relatam ſuprà, num. 3. applicari non poſſe ad text. in dict. l. hæreditas, vt anteà dixi; & conſequenter effectus omnes ex illa deductos, conſideratósque ab Antonio Gomezio, loco relato ibidem, habere locum non poſſe, ſi vere teſtatore defuncto nulla bona, aut iura remanſerint; tunc enim nec hæreditas propriè dici poterit, nec diſpoſitio teſtatoris aliquid operabitur in caſibus per Gomezium adductis, vt de ſe patet apertè, nec alia probatione indiget. Quintò infertur, ſuſtineri non poſſe interpretatio[*]nem Gloſſæ in dict. l. hæreditas, verbo, intellectu, quamuis probauerint eam Fulgoſius, & Alexan. in rubric. ff. de acquiren. hæredit. Ioannes Crotus in præludiis l. qui liberos, ff. de ritu nuptiarum, num. 24. exiſtimantes accipiendum eſſe textum illum in rebus corporalibus, vt ſic ex ſententia eorũ, voluerit Iureconſultus probare dumtaxat hæreditatem dici quamuis defunctus res corporales non reliquerit, ſed ſolùm incorporales, quæ in iure conſiſtunt, quales ſunt illæ, quæ enumerantur in l. 1. verſ. incorporales, ff. de rerum diuiſione, & in §. vnico, Inſtitut. de rebus corporalibus, & incorporalibus; & conſeſequenter, vt verba illa, Sine vllo corpore, ponantur ad differentiam corporum, quo nomine res quæ tangi, & videri poſſunt continentur, vt veſtis, aurum, argentum, & ſimilia, l. quod dicitur, ff. de impenſis in rebus dotalibus factis, l. 1. in fine, ff. de dote prælegata. Sed quidem errore manifeſto labuntur Authores ipſi, vt pote, cùm illius textus ratio, & deciſio ſic procedat relictis rebus corporalibus, ſicut ſi incorporalia tantùm relinquantur; nam & tunc hæreditas dicitur nullum habere corpus, & diuerſa eſt à rebus hæreditariis, vt ſæpe diximus, nec poteſt prædicta interpretatio conuenire verbis, dict. l. hæreditas, maximè illis, Iuris intellectum habet: nec etiam deduci debet ex verbis ſequentibus, Sine vllo corpore. Quæ, vt ad eum text. cum iudicio obſeruat Coſtanus[*] quæst. iuris, cap. 18. num. 10. & colligitur ex text. in l. ſed ſi ante, ff. de exceptionibus, ſic pertinent ad res, quæ videri, & tangi poſſunt hoc eſt ad corporales, ſiue quæ corporis appellatione propriè deſignantur, ſicut ad incorporales, quæ corporis nomine interdum ſignificantur, licèt minùs propriè; atque ita in illo textu, ea verba, Sine vllo corpore, referenda ſunt ad vnas, & alias res, argumento l. familiæ C. familiæ erciſcundæ, l. etiam, §. non ſolum, ff. de petitione hæreditatis, vt ſic hæreditas dicatur non habito reſpectu ad res hæreditarias, ſiue illæ corporales, ſiue incorporales ſint. Sextò infertur, longè differre, quod ad quæſtionem[*] noſtram attinet, an teſtator nulla bona, aut nulla iura penitùis reliquerit, an verò relinquat aliqua bona, aut iura, licèt maximo ære alieno ſic oppreſſa, quòd æs alienum. totam hæreditatem abſorbeat, vt ſoluto ære alieno nulla bona ſuperſint; nam primo caſu locum obtinent omnia, quæ ſuperiùs diximus. Secundo verò caſu, quo quis ære alieno maximo grauatus eſt, ita vt creditoribus bona non ſufficerent; poſſet nihilominùs cum effectu teſtari, & hæredem ſcribere, & eius hæreditas verè diceretur cùm defunctus verè dominus fuerit, ſiue rerum, quas reliquit, verum dominium habuerit, argumento text. in l. 1. & per totum titulum, ff. quæ in fraudem creditorum; & ideò hæres in illis bonis ſuccedit, & antequam adeat, hæreditas ipſa, licèt nullum commodum allatura ſit, non ideò minùs hæreditas dicitur, l. hæreditatis appellatio 119. ff. de verborum ſignificatione: facit text, in l. qui ſoluendo, & in l. ei qui ſoluendo, ff. de hæredibus inſtituendis, & in hanc doctrinam pungit apertè, & ſubtiliter eruditiſſimus Franciſcus Connanus, cuius[*] opera integrè, atque attente prælegiſſe nunquam pœnitebit, commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. num. 1. in princ. verſ. vt omnia eius dicta, & facta, & ipſum non referens Doctor Spino in ſpeculo, gloſſa 33. num. 12. in[*] fine, quem ſuprà, num. 12. huius capitis, ideò arguebam & notabam, quòd idemmet Author crediderit hoc intendiſſe, aut probare voluiſſe Papinianum Iureconſultum in dict. l. hæreditas; poſtquam enim Gloſſæ intellectum improbauit ibi, verius dicendum conſtituit, iuxta præfatam doctrinam accipiendo illum textum, quæ tamen licèt in ſe vera ſit, & per totam hanc illationem à me probata, tamen ex illo textu minimè deducitur, in quo hæreditas ſic iuris intellectum habet, bonis multis liberè & abſque vllo onere relictis, ſicut ſi maximo ære alieno oppreſſa relinquãtur: ex aliis ergo iuris principiis, non ex illo textu deduci debet præfatum aſſumptum. Septimò infertur ad reſolutionem dubitationis cu[*]iuſdam, ſcilicet, cùm teſtator diſponat de rebus ſuis in id tempus, quo earum dominus futurus non eſt, quia teſtamentum, & diſpoſitio ſua accipit vires poſt mortem, quæ omnia ſoluit, & diſpoſitio licèt fiat tempore habili, quo eſt dominus, tamen eius effectus confertur in temtus inhabile, quod de iure fieri non poteſt: quare inquã, de iure communi inductum ſit, vt quis teſtetur; videbatur enim quòd nullus teſtari poſſit, quia effectum diſpoſitionis confert in tempus inhabile, quo dominium bonorum ſuorum amiſit. Et quidem in eo dubio præmittendum eſt Primò, te[*]ſtandi facultatem multis de cauſis inuentam fuiſſe, de quibus videndi ſunt Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, teſtamentum, el primero, num. 6. 7. & 8. Portuis, & Nonius in princ. Inſtitut. de teſtamentis, Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. in præfatione 1. part, ex num. 29. vſque in finem. Secundò præmittendum eſt, teſtandi facultatem ex[*] gratia potiùs competere, quàm ex mero iure, vt opinatur Guilliel. Benedict. loco relato num. præcedenti, n. 5. vel de æquitate iuris, non de ſubtilitate, vel de gratia, ex[*] ſententia Belloni, quæ verior videtur, in rubrica Inſtit. de teſtamentis, ſecunda quæſt. principali, in fine, verſ. concludo ergo, qui tamen videndus eſt per totam illam quæſtionem: vtcumque tamen ſe habeat res prædicta, ceſſare inconueniens, ſiue dubium propoſitum, quia licèt vltima teſtatorum voluntas, & diſpoſitio conferatur poſt mortem, quæ omnia adimit, vt certum eſt, tamen per legem prouiſum eſt, vt ſuprà diximus, inducendo hæreditatem iacentem, quæ imaginaria, ſine ficta quædam[*] perſona eſt, in qua continuatur magis, quàm finitur ius[*] defuncti, ſic vt illa retineat dominium, obligationes, & alia, quæ teſtator ipſe viuus poſſet retinere, & magis videatur tranſlatum, quàm perditum dominium, atque executio tantùm fieri poſt mortem eius, quod perfectè diſpoſuit in vita teſtator, vt optimè declarant Caſtrenſis in rubrica, ff. de acquirenda hæreditate. & Iaſon ibi, num. 5. Peralta in rubrica, ff. de hæredibus inſtituendis, num. 137. Carolus Sigonius de antiquo iure Romanorum, cap. 11. & in terminis noſtris dubitationem ſuperiorem ſic eleganter explicat Nicolaus Bellonus in princ. Instit.[*] de testamentis, dict. 2. quæst, principali, num. 3. vbi optimè ſatisfacit aliis dubiis, quæ in idem tendunt, vt cùm neceſſe fuerit, omninò videri debeat prædictus Author, vltra quem ſic etiam intelligunt præfatum dubium D. Franciſcus Sarmientus de redditibus Eccleſiaſticis, part. 4. cap. 5. num. 7. in fine, & num. 8. D. Spino in ſpeculo, Gloſ. rubricæ, 1. part. num. 17. per totum. Elegantius Ioannes Oinotomi in rubrica, Institut. de teſtamentis, ex num. 5. vſque ad num. 11. Et verè pro illis optimè faciunt quamplurima iura, ac inter alia text. in l. non minus, verſ. 1. ff. de hæredibus instituendis, l. hæreditas, 1. & 2. ff. de acquirendo rerum dominio, l. mortuo, ff. de fideiuſſoribus, l. ſi is qui pro emptore, in fine, ff. de vſucapionibus, §. ſeruus etiam alienus, Inſtit. de hæredibus inſtituendis, & pungit in idẽ Barboſa, qui prædictos non refert, in 3. part. rubricæ, ff. ſoluto matrimonio, n. 16. vbi dumtaxat expendit text. in dict. l. non minus, & num. 17. infert ad nonnulla, quæ huic materiæ non impropriè conueniunt. Octauò infertur, prædictæ reſolutioni, aut doctrinæ hactenus traditæ minimè aduerſari Ruini opinionem[*] in rubrica, ff. ſoluto matrimonio, n. 94. & Pariſij n. 220. aſſerentium vniuerſitatem, ſiue ins vniuerſale non extingui rebus omnibus vniuerſitatis extinctis, ſiue nulla earum exiſtente, per text. in l. peculium naſcitur, ff. de pe[*]culio: qui textus aliàs etiam ſolet ponderari aduerſus ea, quæ numeris præcedentibus adnotauimus. Sed verè prædictorum Auctorum ſententiam non probat; nam præterquam quod Socinus num. 45. & Socinus iunior n. 27. 3. part. in eadem rubrica ff. ſoluto matrimonio, contrarium tenuerint, & diſtinctione componat eos Barboſa 3. part. eiuſdem rubricæ, dict. num. 17. ex alio non obſtat illius textus deciſio, quòd Iureconſultus loquitur, quando res aliquæ peculiares pereunt, vt inquit Marianus in l. 1. eiuſdem tit. ff. ſoluto matrimonio, num. 27. vltra quem addendum eſt, quòd etſi omnes res peculiares perirent, & ſic præſens peculium extingueretur; tamen facultas, & ſpes, aut aptitudo habendi peculium duraret, niſi expreſsè a domino adempta fuiſſet. Quod clarè inſinuat Iureconſultus in verſiculo, moritur, illus l. & notat Gloſſa ſecunda in l. quæſitum 31. ff. de peculio: & ſic peculium adhuc dict poteſt. Verùm in terminis quæſtionis noſtræ; ſi mortuo teſtatore nihil omninò remaneat, facultas, aut ſpes habendi bona extinguitur omninò; ideóque licèt ius illud intellectuale adhuc duret, tamen propriè hæreditas eius dici non poterit, qui nulla bona reliquit: & ſic debent intelligi quæ in propoſito dict. l. hæ[*]reditas, adnotauit D. Petrus de Barboſa dict. 3. part. rubricæ. ff. ſoluto matrimonio, num. 17. verſ. ſi verò loquamur de vniuerſitate. Ea etiam, quæ in propoſito huius capitis, & breuiter nimis adduxit Simon de Pretis de interpret at. vltim. volunt, lib. 2. interpretat. 2. ſolutione 3. num. 1. & 2. & ſequent. fol. 209. CAPVT XVIII. Teſtamentum à marito, & vxore, vel à duobus aliis ſimul confectum; vtrùm à ſuperuiuenti pro ſua parte, vel in ſolidum reuocari poſſit? Quid in Maioratu, aut in melioratione ſimul facta ab eiſdem, tam de iure communi, quàm de iure Regio: quid ſi ſuperuiuens aliquid conſecutus eſt ex bonis coniugis prædefuncti? Quid denique de vſufructu, aut de fructibus ab eodem perceptis in caſu reuocationis; vel an hæreditatis aditione, fructuúmve perceptione, ſuperuiuens videatur onus non reuocandi diſpoſitionem ſibi impoſitum agnouiſſe, & de aliis multis prædictis connexis, quæ eſſe vulgata, & multis in locis tractata fatetur Author, ideò tamen eorum diſputationem prætermittere noluit, vt accurata equidem, & diligenti explanatione, quæ hactenus in propoſito ſcripta erant ab aliis, hoc loco recenſeret in vnũ, & alibi quærendi in futurum cæteros excuſaret; tum etiam, vt dictis adhuc quamplurima, & nouiter, & verè adjiceret, quæ diſtinctè ſic, & dilucidè explicata, ſuóque ordine compoſita nullibi anteà fuerant. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, quæ præcipuè mouit eum, vt huius capitis diſceptationem ſuſciperet, de qua multis in locis egerunt anteà permulti, & ibidem huiuſce rei vtilitatem oſtendit. -  2 Author recenſet in vnum quamplures Authores, quos pro huius capitis dilucida explanatione, attentè, atque originaliter prælegiſſe fatetur, & tribus num. ſequentibus. -  3 Burgos Salon de Paz tractatu, atque reſolutione quæstionum huius capitis, antecellit alios multos; idcircò videndus erit omninò. -  4 Aluarum Valaſcũ propoſito quæſtionũ huius capitis cæteris quidem elegantiùs loqui, & ſeptẽ dubiis propoſitis, rẽ hãc distinctè magis, quàm alios explicaſſe. -  5 Pelaez à Mieres, in hac materia latiùs loquutũ, quàm Molinam, & trium caſuum diſtinctione, nonnulla adnotaſſe, ad quæ alij anteà non ſic animaduertebant. -  6 Teſtamentum poteſt à duobus, vel à pluribus in eadem charta, aut ſcriptura confici, idque ex communi omnium Doctorum placito; ſic, vt nullus in hoc diſſentiat. -  7 Teſtamentum cùm faciunt duo, plureſve in eadem ſcriptura, aut charta, tunc, quot ſunt perſonæ teſtantes, tot eſſe teſtamentæ cenſentur: in quo etiam conueniunt omnes Doctores, nec vllus in hoc diſſentit. -  8 Teſtamentum à duobus in eadem charta, aut ſcriptura confectum, vnicam tantùm ſolemnitatem requirit, non duplicatam; nam etſi duo teſtamenta cenſeantur, non vnum teſtamentum: ſolemnitas tamen illa vno contextu adhibita ſic refertur ad omnes perſonas teſtantes, vt pro vnoquoque ſeparatim adhibita cenſeatur. -  9 Quod procedit, quoad numerum teſtium, ſigilla, ſubſcriptiones, vnicam contexturam, & reliqua, quæ plurium perſonas poſſunt reſpicere; non verò quoad ea ſolemnia, quæ ab ipſis testatoribus debent peragi, quia talia ab ipſis teſtatoribus, & à ſingulis eorum debent fieri, vt latiùs hoc numero explicatum traditur, remiſſiuè. -  10 Et iuxta ea, intelligenda dicit Author nonnulla, quæ non ita diſtinctè, aut abſolutè in propoſito adnotauit Andreas Gail. -  11 Teſtamentum vxoris, & mariti an validum ſit, in quo maritus ſua manu ſe hæredem ſcripſit. -  12 Teſtamentum viri ſua manu factum, in quo ille vxorem hæredem inſtituit, valere debet, etſi non valeat teſtamentum vxoris inſtituentis virum, manu ipſius viri ſcriptum, contra Luſitanum Gamam, cum Beccio, & ipſius Gamæ Additionatore. -  13 Teſtamentum in quo maritus & vxor ſe adinuicem & reciprocè hæredes inſtituunt, validum eſſe, ex ſententia communi. -  14 Et rationibus nonnullis, quibus mouetur D. Franc. Sarmientus, vt contrariam ſententiam tueatur, facilè, & verè quidem reſponderi poſſe, prælectis his, quæ in propoſito adnotauit Valaſcus, hoc numero ab Authore relatus. -  15 Pactum reciprocum inter coniuges de ſuccedendo, an valeat tam de iure communi, quàm de iure Regio: vbi nonnulla conſiderauit Author ad quæ nullus anteà reſpexit. -  16 Teſtamentum à marito & vxore, vel à duobus aliis confectum ſimul in eadem ſcriptura, aut charta, poteſt ab altero pro parte ſua reuocari, ex ſententia multorum Authorum. -  17 Quæ & iure, & rationibus concludentibus fulcitur, per totum numerum. -  18 Et extenditur, vt procedat, ſiue alter reuocauerit in vita eius, qui ſimul cum eo diſpoſuit, ſiue etiam poſt eius mortem; nam in vtroque caſu, indiſtinctè reuocatio fieri poteſt, provt hoc numero adnotatur. -  19 Dummodò reuocetur dumtaxat quoad partem reuocantis, quia quoad alios non reuocantes, firmum remanet teſtamentum. -  20 Secundò extenditur, vt procedat, etiamſi teſtamentum ſimul faciant coniuges in fauorem alicuius, vel aliquorum, vel vt vtriuſque proximi hæredes bona ſua, aut aliquam partem eorum accipiant; nam adhuc vno ex coniugibus mortuo, ſuperſtes iure potest diſpoſitionem ſuam reuocare, provt latiùs explicatum traditur remiſſiuè. -  21 Teſtamentum ſi maritus, & vxor ſimul fecerunt, & cùm conueniſſent de instituendo aliquem hæredem, fortè conſanguineum, vt frequenter accidit, implendo promiſſa, eum hæredem inſtituerunt, vnuſquiſque pro parte ſua, & vno mortuo, alter teſtamentum reuocauit; nihilominùs tamen firma erit inſtitutio, quam fecit præmortuus, ex ſententia quorundam. -  22 Qui crediderunt procedere id, etiamſi ex præfatione inſtitutionis, aut ex aliis verbis diſpoſitionis conſtare poſſet, non aliter inſtituturum præmortuum, quàm ſi alter promiſſa obſeruaret. -  23 Sed veretur quidem Author, ne forſan contrarium dici poſſit, ex his, quæ in materia noſtra tentauit Mieres, relatus hoc num. & vide infra num. 67. -  24 Teſtamentum, aut vltimam aliam diſpoſitionem quamcunque, ſi ponamus à duobus ſimul, in fauorem alicuius, vel vt Maioratus inſtitueretur, aut opus aliquod pium perageretur, ſic confectam, vt verba eiuſdem, conditionem, aut modum præ ſe ferre videantur, tunc equidem communes Doctorum reſolutiones circa confirmationem teſtamenti pro parte præmortui, aut fructus à ſuperſtite perceptos non reſtituendos, obtinere non poſſe, provt hoc num. adnotatur, & vide latius infrà, ex num. 70. -  25 Teſtamentum cùm fecerunt maritus, & vxor ſimul, in caſu propoſito ſuprà, num. 21. non procedere reſolutionem traditam ibi, ſi probetur dolo alterius inductũ inſtituentem; tunc enim pro parte eius auocaretur hæreditas à venientibus ab inteſtato, vt hoc num. adnotatur: vbi Ludouici Molinæ reſolutio generalis in propoſito nouiter expenditur, & ad vtrumque forum applicatur. -  26 Teſtamentum cùm faciunt maritus, & vxor, vel alij duo ſimul, in eadem ſcriptura, aut charta, coniunctimque de bonis ſuis diſponunt, vel aliquo modo; aut nominatim in aliquam cauſam expendi illa decernunt: vſque adeò ſuperſtes pro ſua parte eam diſpoſitionem reuocare poteſt, vt defunctus ex hac reuocatione deceptus, non videatur, nec illi ex hoc aliqua fraus, aut iniuria facta fuiſſe cenſeatur. -  27 Cùm notum ſit omnibus, eam conditionem actum illum ex ſui natura ſortiri. -  28 Nec poſſe quem pactione aliqua ad non mutandum ſuum testamentum adſtringi. -  29 Sibíque imputare debere, qui cùm remediis opportunis vti potuiſſet, ne propria voluntas illuſoria redderetur, nevè alterius ſimul ſibi teſtantis diſpoſitio reuocari poſſet ab eo, non ſe præuenit. -  30 Damnúmque ex hoc contingens æquo animo pati debet, cùm magis propriâ culpâ, & negligentiâ ſuâ, quàm aduerſarij fraude id contingat. -  31 Eo magis, quòd damnum hoc promiſcuum est, & caſus communis; nam & poterat prius ſuperuiuens mori, quàm defunctus: & tunc defunctus eiuſdem conditionis eſſet, cuius & nunc viuens; & ob id onus diſſimile non fuiſſe, nec æquale diiudicari non poteſt. -  32 Teſtamentum à coniuge ſuperſtite pro ſua parte reuocari poſſe, quamuis maritus, & vxor ſimul teſtentur, & in aliquam cauſam ſua bona ſimul expendi, aut conuerti conſtituant, & vtriuſque bonorum vſufructu ſuperuiuentem frui cauerint expreſsè, ſuperuiuénſque alio mortuo, prædicto vſufructu fuerit fruitus, vt hoc num. latiùs explicatum traditur, remiſſiuè. -  33 Teſtamentum in eadem ſcriptura ſi maritus, & vxor faciant ſimul, & in teſtamento, ipſum teſtamentum non reuocandi onus expreſsè fuiſſet conſtitutum, & ob id fructus ſuperuiuenti illicò aſſignarentur, quòd nec hæreditatis aditione, nec fructuum perceptione, prædictum onus acceptatum videtur, nec fieri poteſt irreuocabile teſtamentum. -  34 Maioratus, aut melioratio, à viro & vxore ſimul inſtitutus, ab vno illorũ, altero mortuo reuocari valet. -  35 Niſi tempore facti Maioratus, aut meliorationis, vel posteà antequam alter eorum reuocaret, poſſeſſio bonorum, aut ſcriptura Maioratus coram Tabellione tradita ſit, vel melioratio ob cauſam oneroſam fuerit facta ſecundùm formam l. 17. & 44. Tauri; tunc enim reuocatio non permitteretur. -  36 Vel niſi ex ſcriptura Maioratus, quem vir, & vxor conſtituerunt conſtaret, quòd vnus ſine altero Maioratum illum non conſtituiſſet, neque alioquin feciſſet, vt latiùs probatum traditur, remiſſiuè. -  37 Deinde, niſi maritus, & vxor faciant ſimul contractum incertum in tenore Maioratus, vel meliorationis, in quo vnus alteri inuicem promittit, quòd nunquam diſcedet à tali contractu; nam tunc coniux ſuperſtes reuocare non poterit, vt etiam latius probatum hoc numero traditur, remiſſiuè. -  38 Ac denique, niſi maritus ipſe ſolus testetur ex conſenſu vxoris, conſtituátque Maioratum, aut meliorationem de bonis tam ipſius, quàm vxoris faciat; tunc enim mortuo marito, eius morte confirmatur hæc vltima voluntas, tam quoad bona viri, quàm quoad bona vxoris, vt hoc num. latiùs probatur. -  39 Extenditúrque, vt procedat non ſolùm de iure communi, ſed etiam de iure Regio poſt deciſionem l. 17. & 44. Tauri, ex ſingulari declaratione D. Ioannis Guttierrez, quæ laudatur & probatur de Authore. -  40 Et duo etiam circa eam nouiter adnotantur. -  41 Teſtamentum de bonis tam ipſius, quàm vxoris, ſi faciat maritus ſolus ex conſenſu vxoris, ſolùm operatur vnum effectum, quòd licèt ipſa poſſet reuocare, ſi faceret testamentum; tamen ex quo conſenſit, reuocare non poterit, ſed non operatur effectum, vt poſſit pater inter filios diſponere, nec eos in Legitima ampliùs grauare in bonis vxoris, ex ſententia Roderici Suarez, quæ ab Authore probatur, & nouiter declaratur. -  42 Maioratum de re vxoris ſi faciat maritus conſentiente vxore ipſa, an poſſit filius primogenitus petere aliquid in vita patris, ſi mater ſit mortua: vbi Pelaez à Mieres ſententia refertur, & nouiter explicatur. -  43 Roderici Suarez, dubium, quod ipſe determinare auſus non est, ſed cogitandum reliquit, verè & eleganter explicatum ab Authore. -  44 Maioratum de omnibus bonis vxoris ſuæ, ſi maritus conſentiente ipſa inſtituerit, licitè poteſt vxor reuocare illum, ex quo nulla bona ei ſuperſunt, de quibus teſtari poſſit, & quia eſſet facere donationem omnium bonorum, quæ à iure reprobatur. -  45 Maioratum maritus ſi de conſenſu vxoris, & de bonis illius inſtituat, & poſteà reuocet Maioratum, ad quem debeant pertinere res Maioratus? difficillima quæſtio, in qua Gregorius Lopez cogitandum reliquit: alij verò Authores ampliùs non inſiſtunt, ſic potiùs tranſeunt cum illo. -  46 Inſiſtit tamen, ac de veritate eius veretur Azeuedius ſolus hoc num. relatus. -  47 Author verò, vt rem hanc ſubobſcuram quidem, & valdè dubiam explicet, nonnulla adnotare conſtituit, ex quibus cùm occaſio ſe offerat, faciliùs diffiniri poſſe dubium prædictum exiſtimauit. -  48 Et in primis conſtituit, negari non poſſe, quin in caſu prædicto, iuſtam habuerit dubitandi rationem Gregorius Lopez, provt latiùs adnotatur hoc num. -  49 Secundò conſtituit, in propoſita ſpecie, vtcunque res ſe habeat, bona huiuſmodi penes maritum remanere non debere, nec ipſum vllo modo poſſe de illis diſponere. -  50 Tertiò conſtituit, quæſtionem, aut litem ſuper bonis prædictis, inter eum qui nominatus fuit ad Maioratum, & ſucceſſores ab inteſtato futuram, aut forſan cum hæredibus, ſi hæredes ex teſtamento fuiſſe contingeret, maritum verò excludendum omninò, nec iure aliquo poſſe litem mouere. -  51 Quartò constituit, in caſu prædicto, bona quidem libera remanere, nec vinculo, aut Maioratui ſubiecta, idque non ex ratione conſiderata per Azeuedium, ſed aliâ longè diuersâ ad quam in propoſito nullus hactenꝰ animaduertit, vt hoc num. adnotatur, vbi etiam dicitur ex reuocatione Maioratus facta à marito, ad quem res vxoris debeant pertinere? -  52 Quintò constituit, in fauorem eius, qui nominatus fuit ad Maioratũ, non vrgere nonnulla, quæ de iure iam quæſito ex conſenſu vxoris non tollendo, atque ex doctrina Bartoli in l. qui Romæ, §. Flauius, ff. de verbor. oblig. Azeuedius adduxit, quibus breuiter, & verè ſatisfacit Author. -  53 Sextò conſtituit, rationem, & reſolutionem ſuperiùs traditam, æqualiter etiam militare, cùm Maioratus à marito ex conſenſu vxoris factus eſt, de bonis tam ipſius, quàm vxoris, ſicut in ſuperiore, cùm de re tantùm vxoris factus eſt, de conſenſu ipſius; & tunc non malè vrgere rationem, quam Azeuedius adduxit. -  54 Septimò tandem conſtituit, præfatos Authores notâ aliquâ dignos quidem eſſe, eo quòd ſupponentes pro certo, licere marito iure ipſo, Maioratum de re vxoris ſic institutum reuocare, dubitare non debuerint admiſſo eo, an remaneret Maioratus: quomodo enim Maioratus remanere, aut ſubſiſtere poterat, diſpoſitione reuocata, ex qua initium ſumere debuiſſet, aut quo titulo poſſet nominatus petere Maioratum? -  55 Teſtamentum cùm à duobus fit in eadem ſcriptura, aut charta, poſito, quod certum eſt, licere ſuperuiuenti pro ſua parte reuocare illud, etiamſi vſufructu, aut fructibus bonorum, alióve commodo fructus ſit, atque etiamſi in teſtamento onus non reuocandi teſtamentum ipſum expreſsè fuiſſet iniunctum, an teſtamentum dicto in caſu reuocans, perceptos fructus, ſiue commodum ex teſtamento ſibi proueniens, reſtituere ſit adstrictus? -  56 In quibus terminis quæſtionem proponit Burgos Salon de Pace, & eam non diſſoluit, dumtaxat dicit, complura ad vtrãque partem expendi poſſe, & nonnulla videnda eſſe, quæ hoc num. adducuntur, & de inductione eorum nouiter agit Author ex num. ſeq. -  57 Expenditur text. in l. cùm donationis, C. de tranſactionibus, de quo agitur, & de ſententia Gloſſæ ibidem, & Alexandri conſil. 113. Perſpectis his, ex num. 19. lib. 6. in propoſito inducitur. -  58 L. Imperator, §. cùm quidam, ff. de legatis ſecundò, verè induci non poſſe, circa propoſitum quæſtionis ſuperioris, provt hoc num. nouiter aduertit Author. -  59 L. 2. tit. 4. partit. 6. quam in quæſtione ſuperiori Burgos de Pace expendit, in neutram partem induci poteſt, provt hoc num. adnotatur. -  60 Ludouicum Molinam in dubio propoſito ſuprà, ex num. 55. nihil reſoluiſſe, ſed dixiſſe dumtaxat, videnda eſſe ea, quæ circa id congeſſerunt nonnulli Authores, qui hoc num. præcitantur. -  61 Quorum omnium reſolutiones ab Authore diligenter prælectæ, quid in propoſito euincant, & nouè, & verè hoc num. adnotatur. -  62 Alphonſum de Azeuedo non tractaſſe præfatam quæstionem, ſed remiſſe ſe ad alios, qui etiam certam reſolutionem non tradiderunt. -  63 Aluarum Valaſcum in conſultatione 7. num. 7. latiùs ſe habuiſſe circa quæſtionem, de qua ſuprà, ex num. 55. nihil tamen dixiſſe ex his, quæ ab Authore adnotata fuêre num. præcedentibus, & in effectu ſententiam ſuam interpoſuiſſe in fauorem eius, qui fructus percepit, vt eorum restitutioni obnoxius non ſit, quamuis pro ſua parte testamentum mutauerit. -  64 In id tamen præcitaſſe Authores nonnullos, qui eiuſdem reſolutionem non iuuant, provt hoc num. nouiter, & verè adnotatur. -  65 Author verò, vt in præfato dubio ſententiam ſuam interponat, nonnulla conſtituere neceſſarium duxit; in primis, dubij prædicti exemplum, aut caſum tripliciter proponi poſſe, vt hoc num. diſtinctè magis, quàm anteà erat, adnotatur. -  66 Secundò conſtituit, præmittendum eſſe vnum caſum, in quo nullus equidem dubitare poterit, nempe, quando in caſu reuocationis ſuperſtitis, expreſsè cautum fuerit, quid de hæreditate, aut de fructibus bonorum præmortui fieri debeat. provt latiùs hoc num. adnotatur. -  67 Tertiò conſtituit, quid dicendum ſit, quando expreſsè cautum non reperitur in caſu reuocationis ſuperſtitis; tamen ex aliis coniecturis, aut ex præfatione diſpoſitionis apparet, non aliter ſic diſpoſiturum præmortuum, aut non aliter fructus relicturum, quàm ſi ſibi certus eſſet, diſpoſitionem ſuam, promiſſáve obſeruaturum ſuperuiuentem, & vide ſuprà, n. 22. & 23. -  68 Quartò conſtituit, in caſu dubio, morte præmortui, teſtamentum, diſpoſitionémve adeò confirmari, vt quamuis ſuperuiuens, pro parte ſua immutauerit, adhuc alterari non debeat diſpoſitio pro parte ſua, nec etiam fructuum, alteriuſve commodi reſtitutioni obnoxius ſit ſuperuiuens. -  69 Quod limitari, aut explicari debet dupliciter, primò vt notauimus ſuprà, num. 25. ſecundò vt ibidem notauimus, num. 37. -  70 Quintò & vltimò conſtituit, aduertendum eſſe ad ea, quæ dicta fuêre ſuprà, numer. 24. vt ſcilicet, cùm verba talia ſint, quod modum, aut conditionem præ ſe ferre videantur, tunc equidem obſeruari debeat reſolutio tradita ibi, quæ hoc num. & ſeq. latiùs confirmatur, atque exornatur. -  71 In conditione id poni poteſt, quòd in diſpoſitione poſitum, minimè arctaret. -  72 Liberationem à Titio Sempronio conceſſam hac conditione, ſi Sempronius Titium hæredem fecerit, validam eſſe ex ſententia multorum. -  73 Conditionis defectus ſemper habet oculos retrò, videlicet ad tempus diſpoſitionis, vt actus annullari, aut reſcindi debeat cum fructibus. PRo abſoluta, & diſtincta huius Capitis explicatione, in primis aduertere neceſſarium duxi, quòd[*] tranſcribendi vitium ab inſtituto, & conditione mea licèt multùm abhorreat, vt alio cap. huius libri, ſuperiùs dixi; nihilominus tamen diſceptationem hanc, de qua multis in locis egerunt anteà permulti, ideò non prætermittendam exiſtimaſſe, quòd eam in praxi adeò frequentem eſſe ſciam, vt nulla equidem frequentior ſit, aut quæ aſſiduè magis in cauſis etiam grauiſſimis occurrere ſoleat; quam ob rem gratum quidem, & iucundum Lectori futurum credideram, ſi omnibus originaliter, atque attenta mente prælectis, qui hactenus in propoſito ſcripſerunt, ex ipſis certas, aut communi Scribentium omnium placito receptas magis concluſiones elicerem, vt in futurum, cæteros tantorum Authorum lecturâ grauari neceſſe non ſit; ſed inſpectis his, quæ hoc capite diſtincſtione, atque reſolutione adnotantur, aliorum ſcripta perſcrutandi onus effugiant, & quamplurima vltra ipſos adnotata videant, quæ non abſque ingenti labore, aſſiduáque Scribentium omnium lectura, ſic animaduerti, aut diſtingui potuiſſent, nec alibi repedentur ſcripta. Deinde & ſecundò loco conſtituendum eſt, pro dilu[*]cida huiuſce rei explicatione, vltra ordinarios in multis locis, & alios plures ex Antiquioribus. quos ideò omitto, quia à ſequẽtibus præcitantur, eos Authores originaliter à me prælectos, qui vtilius, atque ex profeſſo magis tractarunt, & videndi erunt omnino Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, in 5. limitatione, in verſ. ad prædicta facit in ſimili, folio 73. & 74. vſque ad verſiculum, limita etiam. Gregorius Lopez in l. 9. tit. 13. partit. 5. in gloſſ. 1. & in l. 2. titul. 15. partit. 2. verbo, el mas propinquo, verſ. ſed pone quòd maritus, & vxor. Tiraquel. de primogenitura, q. 68. vbi vide omninò, & vide etiam quæſt. 8. Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 1. cap. 17. cap. 18. & cap. 19. vbi multa dicit in propoſito non contemnenda. Bernardus Diaz regula 735. Burgos Salon de Pace, qui tracta[*]tu, atque reſolutione quæſtionum huius capitis, antecellit alios multos; idcircò videndus erit omninò in l. 3. Tauri, in 2. part. concluſione 6. ex num. 1213. vſque ad num. 1240. & in conſ. 2. ex num. 16. vſque ad num. 50. Iulius Clarus lib. 3. receptarum sententiarum, §. teſtamentum, quæſt. 60. Menchaca de ſucceſſionum. reſolutione, lib. 1. §. 1. num. 10. & 11. & controuerſiarum illuſtrium, lib. 1. cap. 12. num. 9. Andreas Gail. præſticarum obſeruationum. lib. 2. obſeruatione 117. Ioachimus Minſingerus ſingularium obſeruationum. centuria 1. obſeruatione 8. per totam. Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 13. & 14. Antonius Gomezius in l. 22. Tauri, num. 18. Couarruuias in rubrica de teſtamentis, 2. part. num. 8. Caualcanus deciſione 12. num. 18. & 19. parte 4. Salazar de vſu, & conſuetudine, cap. 4. num. 27. Petrus de Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, n. 116. ff. de legatis 3. fol. 442. & in l. 3. §. qui fideicommiſſam, num. 57. ff. de hæredibus inſtituendis, Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 97. 98. & 99. & eodem lib. cap. 3. §. 3. n. 32. 33. & 34. Graſſus §. teſtamentum, quæſt. 90. Ioannes Martinus Olanus, in concordantia Antinomiarum, litera I, num. 7. Burgos Salon de Pace iunior ciuilium, quæſt. 1. ex num. 13. vſque ad numer. 18. Angulus ad leg. meliorationum. l. 2. gloſſ. 2. per totam. Antonius Gama deciſione Luſitaniæ. 231. & 241. num. 2. & 258. num. 2. vbi vide Blaſium Flores Diaz de Mena Additionatorẽ eius, Matienzus in l. 1. tit. 6. gloſſ. 1. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, vbi latiùs Azeuedius ex num. 23. vſque ad numer. 27. & in l. 4. tit. 7. num. 8. eodem lib. D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, gloſſa 18. num. 53. 54. & 55. Aluarus Valaſcus, qui in propoſito quæſtionum huius ca[*]pitis, cæteris quidem elegantiùs loquitur, & ſeptem dubiis propoſitis, rem hanc diſtinctè magis, quàm alius explicat, ideò ad eum confugiendum erit omninò in conſultatione 7. per totam, vbi plenè ſcribit. Pelaez à Mie[*]ras qui in hac materia latiùs loquitur quàm Molina, & trium caſuum diſtinctione, nonnulla adnotauit ad quæ alij anteà non ſic animaduertebant, de maioratu, 1. parte, quæst. 23. ex num. 1. vſque ad num. 10. Ioannes Guttierrez in cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. in principio, num. 46. 47. & 48. & in conſ. 2. num. 6. & practicarum, lib. 3. quæſt. 75. num. 12. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſt. 3. num. 7. verſ. nam cùm res. Ludouicus Molina, è Societate Ieſu Religioſus, de iuſtitia & iure, tom. 1. tractactu 2. diſputatione 152. per totam, folio. 866. Antonius Pichardus in §. igitur, ex num. 2. Institut. de pupillari ſubſtitutione, Hieronymus de Cæuallos communium practicarum, quæſt. 265. num. 16. & 17. & quæſt. 310. ex num. 5. Tertio deinde loco conſtituendum eſt, quòd teſta[*]mentum poteſt à duobus, vel à pluribus in eadem charta, aut ſcriptura confici, idque ex communi omnium Doctorum placito, ſic vt nullus eorum, quos ſuperius retulimus, in hoc diſſentiat, omnes potiùs vnanimiter ſic probauerint; & ante alios ita docuerunt Bartolus in l. patris & filij, ad finem: & ibidem Iaſon num. 7. & Claudius in finalibus verbis, ff. de vulgar. & pup. ſubſtitut. per textum in l. ſi quis ex argentariis, ſi initium, ff. de edendo, & in l. eo quod, C. ſi certum petatur, per quem text, ſic firmauit Baldus in l. cum antiquitas, C. de teſtamentis, dicens quòd multorum teſtamenta poſſunt fieri in eadem ſcriptura: idem Bald. Salicetus, Angelus, & alij in l. licet, C. de pactis vbi etiam Bartolus, Roderic. Suarez, qui dicit nunquam dubitaſſe de hoc in dict. l. quoniam in prioribus, limitatione 5. in verſ. ego non dubitaui, fol. mihi, 74. col. 1. Gregorius Lopez in duobus locis relatis ſuprà, num. 2. Couarru, in rubrica de teſtamentis, 2. part. num. 8. Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 17. per totum. Bellonus in conſ. 85. Difficilis, n. 9. quo loco hoc eſſe commune Doctorum placitum aſſerit. Burgos de Pace in. 3. Tauri, 2. part. num. 1214. in princ. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 60. num. 1. Gail. lib. 2. obſeruatione 17. num. 1. Gama deciſ. 231. num. 1. & deciſione 245. num. 2. & deciſione 258. eodem num. Graſſus §. teſtamentum, quæst. 90. num. 1. Padilla in l. clari, n. 19. C. de fideicommiſſis, & eſſe indubitanter in praxi receptum firmat Valaſcus conſultatione 7. num. 1. & valdè conſueram in coniugibus dixit Molina de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſputatione 152. num. 1. Quartò conſtituo, quòd cùm teſtamentum faciunt[*] duo pluréſve in eadem ſcriptura, aut charta; tunc, quot ſunt perſonæ teſtantes, tot eſſe teſtamenta cenſentur, atque ita non eſſe vnum ſed diuerſa teſtamenta, quia ſunt condita à diuerſis perſonis: in quo etiam conueniunt omnes Doctores, nec vllus in hoc diſſentit, vt conſtat ex relatis ſuprà, num. 2. 3. 4. & 5. quorum nullus à communi ſententia recedit, & ante alios ſic firmarunt Oldrad. Ioannes Andreas, Albericus, Corneus, Baldus, Alexander, Paulus, Tiraquellus, & alij, cum quibus communem, & certam ſententiam profitentur Burgos de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. part. num. 1214. Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus, dict. limitatione 5. verſ. ad prædicta facit. Padilla in dict. l. clari, C. de fideicommiſſis, num. 19. Gama deciſione 231. n. 6. Ioannes Guttierrez conſ. 2. num. 6. Gaill. lib. 2. dict. obſeruatione 117. num. 3. Minſingerus centuria 1. obſeruatione 8. num. 2. Aluarus Valaſcus dict. conſultatione 7. num. 2. qui dicit in hoc ambigi non poſſe, & rectè explicat textum in l. patris & filij, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. qui in contrarium vrgere videbatur; ſubtilius tamen explicari poterit, perlectis his, quæ adnotaui ſuprà, hoc eodem lib. 2. cap. 14. num. 5. Cæuallos communium practicarum, q. 265. n. 16. Additionator Gamæ in addit. ad deciſionem 185. n. 3. Ex hac autem reſolutione opportunè, & neceſſariò[*] infertur ad nonnulla. Primò, quòd teſtamentum à duobus in eadem charta, aut ſcriptura confectum, vnicam tantùm ſolemnitatem requirit, non duplicatam: nam etſi duo teſtamenta cenſeantur, non vnum teſtamentum, ſolemnitas tamen illa vno contextu adhibita ſic refertur ad omnes perſonas teſtantes, vt pro vnoquoque ſeparatim adhibita cenſeatur: quod cum Bartolo, Iaſone, Aretino, Imola, Claudio, & Bellono latiùs adnotarunt Burgos de Paz in l. 3. Tauri, 2. part. ex num. 1214. vſque ad num. 1240. Aluarus Valaſcus conſultatione 7. n. 3. & 4. vbi plenè declarat, & dicit id procedere quoad nu[*]merum teſtium, ſigilla, ſubſcriptiones, vnicam contexturam, & reliqua, quæ plurium perſonas poſſunt reſpicere; non verò quoad ea ſolemnia, quæ ab ipſis teſtatoribus debent peragi, quia talia à ſingulis eorum debent fieri; & ſic intellige ea, quæ non ita diſtinctè, nec abſo[*]lutè in propoſito dixit Andreas Gaill. practicar. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 117. num. 2. & 3. Secundò infertur ad ea, quæ ſcripſit Antonius Gama[*] Luſitanus in deciſione 231. per totam, quo loco in primis agit, an teſtamentum vxoris, & mariti inualidum ſit, in quo maritus ſua manu ſe hæredem ſcripſit; & tandem reſoluit, non valere teſtamentum ex Senatuſconſulto Liboniano: & in hoc verè quidẽ loquitur, & iuxra mentem communem, vt eius Additionator in princ. additionis ad dict. deciſionem rectè aduertit: poſtmodùm dubitat, an teſtamentum prædictum non valeat, etiam[*] in quantum eſt mariti teſtamentum, & in ſui præiudicium, atque in fauorem vxoris: tandem dicit, ſententiam ſuam fuiſſe, & etiam alterius Collegæ, quòd in totum teſtamentum huiuſmodi non valeret: in quo quidem decipitur manifeſtè, idque ex rationibus alterius Senatoris contrarium ſentientis, quas ipſe Gama eodem loco adducit, atque ex notatis ſuprà: verè enim negari non poteſt, quin teſtamentum mariti, & vxoris in eadem ſcriptura factum habeat vim duorum teſtamentorum, ſic vt duo teſtamenta facta cenſeantur: vnde cùm ſint diſpoſitiones ſeparabiles, in quibus vtile per inutile non vitiatur, valere potuit teſtamentum viri ſua manu factum, in quo ille vxorẽ inſtituit, & non valebit teſtamentum vxoris inſtituentis virum, manu ipſius viri ſcriptum: quod egregiè defendit Franciſ. Beccius in conſ. 103. ex num. 11. lib. 1. quem rectiùs tuetur Additionator in dict. deciſ. ad finem. Tertiò infertur, Doctores communiter rectè credi[*]diſſe, maritum & vxorem ſimul, & in eadem charta, non ſolùm teſtamentum facere poſſe, ſed etiam adinuicem, aut reciprocè alterum ab alterò in eo teſtamento hæredem inſtitui. Quod non dubitarunt aſſerere Baldus, Angelus & Salicetus num. 1. Caſtrenſis num. 2. & Iaſon n. 3. in l. licet, C. de pactis. Oldrad. in conſ. 174. per totum. Bellonus in conſ. 85. num. 9. vbi communem omnium ſententiam dicit, Iulius Clarus §. testamentum, q. 60, n. 1. Corn. in conſ. 159. lib. 4. Bertrand. in conſ. 329. lib. 1. Tiraquel. de primogen. qu. 68. n. 5. Alciat. lib. 2. paradoxorum, cap. 31. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 6. Hyppol. ſingulari 50. per totum, & ſingulari 333. num. 2. Romanus ſingulari 820. Gama deciſione 231. num. 1. & deciſione 245. num. 2. Andreas Gail. lib. 2. obſeruat. 117. num. 1. per totum. Cæuallos, qui in fortioribus terminis quæſtionem proponit practic. commun. quæſt. 240. num. 7. Aluarus Valaſcus conſultat. 7. num. 7. per totum: quo vel ſolo Authore prælecto, facilè,[*] & verè quidem reſponderi poteſt rationibus nonnullis, quibus, vt contrariam ſententiam contra Communem tueatur, mouetur D. Franciſcus Sarmient. ſelectarum, lib. 2. cap. 4. num. 2. per totum; imò & pactum recipro[*]cum inter coniuges de ſuccedendo, videlicet, vt ſibi inuicem indiſtinctè ſuccedant, aut ſuperſtes in caſu non exiſtentium liberorum præmorienti ſuccedat, validum eſſe: quia reciprocum, & viciſſitudinarium, tenuerunt Cinus, Paul. Bald. Salicetus, Iaſon, & alij in l. ſi pater puellæ, C. de inofficioſo teſtamento, & poſt Hyppol. Romanum, & Socinum, conſuetudine paſſim receptum, & in Camera approbatum, teſtatur Andreas Gaill. pract. obſeru. lib. 2. obſeruat. 117. num. 6. & ſequitur Boërius in conſuet. Bituricen. in rubrica, de conſuetudine matrimonij & dotis §. 1. col. 7. & 8. Petrus Dueñas in regula, incipiente, Conuentio facta inter maritum & vxorem, & cũ aliis tuetur Cæuallos vbi ſuprà, ex num. 7. Id autem non otiosè, aut extra propoſitum à me dictum, ſed ideò potiùs vt contrarium ſenſiſſe Valaſcum dict. conſult. 7. n. 7. in fine, notarem hoc loco; ille enim in quæſt. ſuperiori, dicit in contrarium vrgere text. in l. licet, C. de pactis; nam ſi verum eſt, pactum de ſuccedendo inter milites, ſpeciali priuilegio valere, vt ibidem notarunt Doctores communiter Tiraquellus de primogenitura, quæſtione 61. num. 24. Antonius Gomezius in l. 22. Tauri, in. 18. Guil. Benedict, in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, duas habens filias, ex num. 203. Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 1. cap. 7. num. 4. per argumentum ab ſpeciali videtur inter alias perſonas procedere non poſſe; & reſpondet ipſe Valaſcus, quòd textus ille procedit interueniente pacto & conuentione, non autem in inſtitutione adinuicem ſic facta in teſtamento inter coniuges, ex mutua ipſorum affectione: Vnde ſentit apertè, pactum huiuſmodi, ſiue conuentionem etiam inter coniuges non valere, & expreſſim docuiſſe videntur Accurſius in l. hæreditas, C. de pactis conuentis, dicens, quòd pactum de ſutura ſucceſſione non valet etiam inter virum, & vxorem. Alexander in conſ. 28. lib. 3. Angelus in conſ. 66. incip. Comes Roberti. Chaſſaneus in conſ. 62. num. 37. Zazius in l. ſtipulatio hoc modo concepta, ff. de verborum oblig. num. 19. & 20. videtur etiam ſentire l. 33. tit. 11. partita 5. quæ in hoc caſu non loquitur, Antonius Gomezius in dict. l. 22. Tauri, num. 18. verſ. & ex his declaratur; ſic vt negari non poſſit, quin hoc dubium difficultatem habeat de iure communi, per textum in dict. l. licet, C. de pactis, & in l. ſtipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obligat. & notata per Burgos de Paz in conſ. 2. ex n. 14. cum ſeqq. Cæuallos d. quæſt. 140. ex num. 7. quo loco nec Pechium, nec Gaill. nec Valaſcum retulit; per ea etiam, quæ notauit Petrus Pech. de teſtamentis coniugum, lib. 1. cap. 7. per totum, vbi communis reſolutionis rationes ad vnum caput trahi debere, rectè aduertit num. 4. quo num. & ſequent. vſque ad numer. 11. non malè contendit ſubuertere illas; & tandem in fine dict. cap. 7. magis adhæret contrariæ ſententiæ communi, dicens ad rem non facere prætenſum fauorem matrimonij, quia fauorabilior eſt cauſa liberi arbitrij, nec priuilegia matrimonij extendi debent ad caſum hunc non expreſſum, vt ibidem probat prædictus Author: cui, rigore inſpecto, libentiùs ego accederem in terminis iuris communis, & propter dictam legem Partitæ 33. De iure verò huius Regni ſeruandam crederem reſolutionem Ioannis Guttierrez de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 3. num. 19. vſque ad num. 25. quam meritò ſequitur, & latiùs, atque vtiliter declarat Cæuallos practic. commun, quæst. 140. ex num. 4. cum ſeqq. & vide Hyppolit. Riminald. in conſ. 580. lib. 5. Quintò, & principaliter conſtituo, quòd cùm teſta[*]mentum à marito, & vxore, vel à duobus aliis ſimul in eadem ſcriptura, aut charta ſit, poteſt ab altero pro parte ſua reuocari. Quod poſt Oldrad. Paul. Alex. & alios permultos communiter probari, nec eſſe in hoc differentiam inter Doctores. teſtantur Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus limitatione 5. verſ. ad prædicta. Burgos Salon de Pace in l. 3. Tauri, 2. part. n. 1215. & in conſ. 2. ex n. 16. Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, n. 116. ff. de legat. 3. Couar, in rubric. de teſtamentis, 2. part. n. 8. Petr. Pech, de testam. coniugum, lib. 1. c. 18. & 19. Mench. de ſucceſſ. reſolut. lib. 1. §. 1. n. 10. Padilla in l. clari, n. 19. C. de fideicommiſſis. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 23. ex num. 2. Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 13. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 97. Salazar de vſu & conſuetudine, cap. 4. num. 27. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 1. num. 13. Graſſus §. teſtamentum, quæst. 90. num. 2. Gaill. lib. 2. obſeruatione 117. num. 2. Minſingerus centuria 1. obſeruatione 8. per totam. Angulus ad l. meliorationum. l. 2. gloſſ. 2. in princ. fol. 79. Gama in tribus deciſionibus ſæpe relatis ſuprà. Sarmientas ſelectarum, lib. 2. cap. 4. num. 2. Ioannes Guttierrez in cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. num. 46. & practicarum, lib. 3. quæſt. 75. n. 12. Caldas de nominatione emphyteutica, quæſt. 7. num. 7. ante finem. Spino in ſpeculo testamentorum, gloſſ. 18. de melioratione, num. 53. & 54. Pichardus in §. igitur, Instit. de pup. ſubstitut. num. 3. Molina de iustitia & iure, tractatu 2. diſputatione 152. in princ. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quaest. 265. num. 17. & quæſt. 310. num. 9. Et verè hæc pars & iure, & rationi[*]bus concludentibus fulcitur; iure, per textum in l. Lucius, §. Caio Seio, ff. ad Trebellianum. provt eum inducit Rodericus Suarez loco relato ſuprà, & in l. falſa, §. finali, ff. de conditionibus & demonstrationibus, & in l. finali, §. & filium, ff. de legatis 2. & in l. licet, C. de pactis, inducendo eum textum, provt inducit Burgos Salon de Pace in conſ. 2. num. 16. Ratione, quoniam, vt diximus ſuprà, negari non poteſt, quin ſecundùm iuris poteſtatem duo ſint teſtamenta, & tot, quot ſunt perſonæ teſtantes: & ſic perinde eſt, ac ſi vnuſquiſque eoruũ ſeorſim, & diſtinctè de bonis ad ſe ſpectantibus diſpoſuiſſet; & per conſequens ſuperſtes poteſt reuocare ſuam propriam diſpoſitionem, vtpote iuris intellectu, & poteſtate ab altera diſtinctam, & ſeparatam, cùm ſint duo teſtamenta, vt dictum eſt, & eruditè aduertunt Petrus de Peraltar in l. ſi quis in principio teſtamenti, n. 116. ff. de legatis 3. Minſingerus ſingularium obſeruationum, obſeruatione 8. num. 2. Deinde, quia hîc militant omnia iura, quæ volunt non poſſe auferri liberam facultatem teſtandi, nec poſſe teſtatorem ſibi legem imponere, per quam à priore voluntate ſibi recedere non liceat, l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legatis 3. l. 25. tit. 1. partit. 6. & in noſtris terminis ſic adnotauit Rodericus Suarez dict. limitatione 5. verſ. ego non dubitaui, & ab eo accipiunt Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 18. num. 1. per totum, Menchaca de ſucceſſionum reſolutione, lib. 1. §. 1. num. 10. voluntatémque diſponentis ambulatoriam eſſe vſque ad ipſius mortem, l. cùm hic status, §. ait Oratio, ff. de donationibus inter, l. cum duobus, §. idem reſpondet ſocietatem, ff. pro ſocio, cum aliis multis adductis, & optimè explicatis per Peraltam in d. l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 126. 127. & 128. fol. mihi. 449. Ac denique, nam licèt communi conſenſu, & de vtriuſque bonis aliqui ſimul teſtentur, diſponere cenſentur iuxta naturam actus, quem efficiunt, & iuxta iura, quæ ca de re ſunt; atque adeò ita vt ſemper integrum cuique illorum ſit, ab ea diſpoſitione diſcedere, & quocumque tempore reuocare illam: quod pro ratione præfatæ reſolutionis non malè aduertit Molina de iustitia & iure, tractatu 2. diſputatione 152. verſ. dicendum tamen, qui accepit, ſed tacet illum, ab his, quæ in propoſito ſcripſit Burgos Salon de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. part. ex num. 1221. vſque ad num. 1224. Nunc extenditur ſuperior reſolutio, videlicet alte[*]rum poſſe reuocare ſuam diſpoſitionem, ſiue in vita eius, qui ſimul cum eo diſpoſuit, ſiue etiam poſt mortem eius; nam in vtroque caſu indiſtinctè reuocatio fieri poteſt: , quia aliàs non eſſet libertas in teſtamento reuocando: quod eſſet contra leges, & rationes ſuperius adductas, vt in ſpecie ad explicationem Cornei in conſ. 159. num. 1. lib. 4. aduertit Menchaca de ſucceſſionum reſolutione, lib. 1. dict. §. 1. num. 10. & conſtituit, quòd ſi tres fratres ſimul fecerunt teſtamentum per vnum reuocari poteſt ab aliquo, ſiue reuocatio fieret in vita omnium, ſiue etiam poſt mortem alicuius, vel aliquorum[*] ex eis, dummodò reuocetur dumtaxat quoad partem reuocantis, quia quoad alios non reuocantes hermanum remanet teſtamentum, cùm tot teſtamenta eſſe videantur, quot erant perſonæ teſtantium, nec ab vnoquoque reuocari poſſit, niſi dumtaxat pro parte ſua. Secundò extenditur, vt procedat, etiamſi teſtamen[*]tum ſimul faciant coniuges in fauorem alicuius, vel aliquorum, vel vt vtriuſque proximi hæredes bona ſua, aut aliquam partem eorum accipiant; nam adhuc vno ex coniugibus mortuo, ſuperſtes iure poteſt diſpoſitionem ſuam reuocare quod caſum ponens, & dicens crebrioribus ſuffragiis ita cenſuiſſe Dominos in Camera Imperiali, ſic reſoluit, & optimè fundat Ioachimus Minſingerus ſingularium obſeruationum, centuria 1. obſeruat. 8. per totam, cuius reſolutio ſatis coadiuuatur ex his, quæ eum non referens, adnotauit Valaſcus in conſultatione 7. num. 8. vbi dicit, quòd ſi teſtamentum fe[*]cerunt maritus & vxor ſimul, & cùm conueniſſent de inſtituendo aliquem hæredem, fortè conſanguineum, vt frequenter accidit, implendo promiſſa eum hæredem inſtituerunt, vnuſquiſque pro parte ſua, & vno mortuo, alter teſtamentum reuocauit: nihilominus tamen firma erit inſtitutio, quam fecit præmortuus; idque duplici ratione, quam in facto interrogatus, & ſic reſpondens conſiderauit Antonius Gomezius in l. 22. Tauri, num. 18. verſ. & ex his notabiliter poteſt quæri: deinde ex eo, quod alias in quæſtione ſimili cum Cumano concludit Iaſon in dict. l. licet, num. 10. C. de pactis, quod adeò verum intelligit Valaſcus vbi ſuprà, vt crediderit procedere, etiamſi ex præfatione inſtitutionis, aut ex aliis verbis diſpoſitionis conſtare poſſit, non aliter inſtituturum prę[*]mortuum, quàm ſi alter promiſſa obſeruaret, idque aliter non fundat; dumtaxat dicit, non vrgere in contrarium text. in l. finali, ff. de hæredibus inſtituendis, quia dicit, quòd ſpecies eius textus non conducit ad propoſitum, quia ibi fuit error in facto, hîc in iure, & ſibi imputer, qui genus diſpoſitionis elegit, per quod decipi ipſum, aut promiſſa non obſeruari contingere poſſet. Sed vereor quidem, ne forſan in hoc caſu contra[*]rium dici poſſit, provt dicere non dubitauit Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 23. num. 3. vbi cùm Maioratus ab vxore, & marito ſimul inſtituitur reuocabiliter, non malè fundat, vno coniuge præmortuo, ſuperſtitem reuocare non poſſe Maioratum, quando ex ſcriptura inſtitutionis conſtaret, quòd vnus ſine altero Maioratum non conſtituiſſet, neque alioquin feciſſet; quod multis modis apparere poteſt & reddit rationem, quia tunc videtur quædam conuentio reciproca, & viciſſitudinaria, cui vnus altero inuito, nec contradicere, nec reuocare poteſt, argumento l. ſi pater puellæ, C. de inofficioſo testamento, cum ibi notatis, l. de fideicommiſſo, C. de tranſactionibus, vbi latè Doctores, & l. vltima ff. de condictione ob cauſam, ibi: Quia ideò tibi dedi, vt mihi Stichum dares. Item & argumento eorum, quæ ſcribit ipſe Mieres in 4. part. eiuſdem tractatus, quæſt. 22. num. 14. quæ non mediocriter vrgent, vt etiam vrgent adducta per Pechium de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 19. num. 4. in fine, & num. 5. per totum, vbi dicit limitandam eſſe reſolutionem communem, ſi appareret euidenter, cauſam finalem inſtitutionis ceſſare; tunc enim putaret, & ipſam quoque inſtitutionem extingui, quamuis inſtituens præmortuus ſit, duplici ratione; in primis, quòd inſtitutionis, vel ſubſtitutionis causâ ceſſante, ceſſat inſtitutio, vel ſubſtitutio, l. ſi ita quis, ff. de vulgari & pupill. ſubſtit. l. vltima C. de inſtit. & ſubſtit. l. penult. C. de impuberum, plenè Gratus in conſ. 124. colum. 2. lib. 1. Fulgoſius in conſ. 23. Decius in conſ. 166. & voluntatis teſtatoris causâ ceſſante, ceſſat voluntas, & eius diſpoſitio. Ruinus in conſil. 160. lib. 4. Secundò, quia in hoc caſu videretur eſſe manifeſta captio, ſi alter non inſtitueret, aut non ſeruaret promiſſa, cùm defunctus aliàs non inſtituiſſet, aut ſic diſpoſuiſſet. Addiderim ego, durum quidem videri, actus agentium vltra, vel contra intentionem eorum aliquid operari, per text. in l. non omnis, cum vulgatis ff. de rebus creditis; aut diſpoſitionem huiuſmodi, quando ſic conſtat apertè de voluntate, & cauſa finali diſponentis, vt dixi, intelligendam non eſſe, rebus non immutatis, ſed in eodem ſtatu permanentibus, ex l. quod Sentius, ff. de condictione indebiti, aut in damnum. & contra manifeſtam voluntatem defuncti, non cenſeri ineſſe conditionem, niſi aliud culpâ ſuperuiuentis acciderit, argumento l. quæro, in fine ff. locati, l. cum proponas, & ibi Alciatus num. 1. C. de pactis; ideò cùm caſus ſe offeret, non ita de facili iudicandum erit, vt Valaſcus affirmat, ſed inſpectis verbis diſpoſitionis, & voluntate teſtatoris conſiderata, maturiùs erit res hæc diffinienda, & vide infrà num. 67. Quòd ſi poneremus, teſtamentum, aut vltimam aliam[*] diſpoſitionem quamcunque à duobus ſimul, in fauorem alicuius, vel vt Maioratus inſtitueretur, aut opus aliquod pium perageretur, ſic conſectam, vt verba eiuſdem conditionem, aut modum præ ſe ferre viderẽtur; tunc equidem communes Doctorum reſolutiones circa confirmationem teſtamenti pro parte præmortui, aut fructus à ſuperſtite perceptos non reſtituendos, dici poſſet quòd obtinere non poſſent; ídque vel ex natura conditionis, quæ impleri debet, antequam actus perficiatur, & ab initio acquiſitionem impedit, ex quo nihil ponit in eſſe, donec ei fuerit ſatisfactum, l. filiofamilias, ff. de conditionibus & demonſtrationibus, l. ſi quis ſub conditione dandorum decem, ff. quis omiſſa cauſa teſtamenti: & cum multis Authoribus latè explicant Sarmientus ſelectar. lib. 2. cap. 3. num. 1. & 4. Menochius lib. 4. præſumpt. 175. num. 9. 11. & 12. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 12. num. 59. Gradus §. institutio, quæſt. 26. Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſ. de legato ſub conditione relicto, in principio, vel ex natura modi, qui licèt ab initio acquiſitionem fieri non impediat, reſoluitur tamen eo deinde non impleto, l. libertas §. hac ſcriptura, ff. de manumiſſis teſtamento, Bartolus in l. quibus diebus §. Termilius, num. 13. ff. de conditionibus & demonſtrationibus, & ibidem Socinus num. 8. plenè Sarmientus & Menochius vbi ſuprà, Antonius Gomezius dict. cap. 12. ex num. 70. Graſſus §. legatum, quæſt. 78. Decianus in conſ. 8. ex num. 76. volum. 1. Et quia in hoc caſu nihil eſt, quod ſic diſponenti imputari poſſit, ex quo non purè & ſimpliciter cum alio ſimul diſpoſuit (in quibus terminis loquuntur Doctores communiter) ſed talia verba adiecit, quæ conditionem, aut modum inducunt, nec illis adiectis decipi ipſum contingere poteſt, cùm impediatur ab initio, vel ex poſtfacto reſoluatur diſpoſitio, ſi ſuperſtes pro ſua parte reuocare voluerit, ídque procederet non modò ſi verba conditionalia, aut modalia fuerint expreſſa, verùm etiam ſi quoad ſonum. verborum eſſent pura; tamen ex aliquibus verbis, aút ex mente teſtatoris colligi poſſet conditio, argumento textus in l. Stichum qui mens erit, ff. de legatis primò, vbi Bartolus, Ruinus, & Iaſon: Baldus in rubricà, C. de institutionibus & ſubstitutionibus, num. 1. Tunc enim reuocaretur etiam, aut reſolueretur pro parte coniugis præmortui diſpoſitio, ſi ſuperſtes pro ſua parte reuocare intenderet, ac denique ad fructuum perceptorum reſtitutionem remaneret obnoxius in hoc caſu, ſi etiam conditionaliter, aut ſub modo conſtare poſſet, relictos fuiſſe fructus, ex ſuperiùs dictis: quæ ſunt notanda, quia alibi non erant ſcripta; & pro illis expendi poteſt optimè l. 7. tit. 4. partit. 6. in verſic. Pero aquel que fue eſtablecido: & vide infrà, ex num. 70. Limitatur autem reſolutio tradita ſuprà, num. 21. per[*] eundem Valaſcum in eadem confutatione 7. num. 8. in finalibus verbis, vt non procedat, ſi dolo alterius inductum fuiſſe inſtituentem probetur; tunc enim pro parte eius auocaretur hæreditas à venientibus ab inteſtato, & ad id citat nonnullos Authores, vltra quos idem etiam, & generaliter obſeruauit in hæc materia Ludouicus Molina è Societate Ieſu Religioſus de iuſtitia & iure, tract. 2. diſput. 152. verſ. quando tamen fraus, dicens, quòd quando fraus, aut dolus interueniſſet, quo aliquis alterum induceret ad aliquid communi conſenſu ſtatuendum aut ad ſe mutuo inſtituendum hæredes, animo id ex ſua parte reuocandi, ſi mors ipſi, antequam alter obiret, immineret, aut poſtquam alter è vita diſcederet; tunc ſanè arbitrio prudentis reſtituere teneretur hæredibus, qui probabiliter crederentur ab illo altero fuiſſe inſtituendi, aut ſucceſſuri illi ab inteſtato, ſi non fuiſſet ita iniuſtè deceptus, quoniam fraude illa, & dolo tantundem damni cenſeretur dediſſe iniuſtè eiuſmodi futuris alioquin ſucceſſoribus defuncti, necnon ipſimet defuncto. Addiderim ego, dolum, aut fraudem in dubio non præſumendam in propoſita ſpecie, ſicut nec in aliis caſibus regulariter iura ſtatuerunt, l. dolum, C. de dolo, l. ſi creditor, C. de pignoratitia actione, & ibidem Doctores, & cum infinitis Authoribus plenè Alciat. in tract. de præſ. reg. 3. præſumpt. 4. ex n. 1. Maſcard. de probation. concl. 531. num. 1. & 9. Menochius lib. 5. præſumpt. 3. ex num. 14. Deinde dolum in caſu prædicto præſumi poſſe, quando extant coniecturæ, & præſumptiones commiſſi doli: eſt enim certum, coniecturis dolum detegi, & probari poſſe, dict. l. dolum, C. de dolo, & cum multis Decianus in conſ. 32. num. 4. lib. 3. Rota Genuenſ. decis. 168. num. 13. & 14. Maſcardus dict. concl. 53. vbi latiſſimè Menochius lib. 5. dict. præſumpt. 3. ex num. 42. cum ſequentibus, & in propoſita ſpecie, atque in foro exteriori probandum eſſe iudiciis & coniecturis perſpicuis, atque modis à iure ſtatutis, de quibus plenè egerunt Authores prædicti: Denique, in foro interiori ſibi quemque conſulere debere, quoniam omne quod non eſt ex fide, atque fraudandi alium intentione fit, peccatum eſt: & in caſu prædicto, vbi ſeducitur quis, vt propriam ſubſtantiam ad libitum, aut beneplacitum alterius relinquat, ad reſtitutionem obligat, & damni cuiuſque ea ratione proueniétis ſatisfactionem, vt eſt de mente Molinæ in dicto loco, & in ſe adeò verum, vt maiori comprobatione non indigeat. Tertiò extenditur ſuperior reſolutio, vt in propoſita[*] ſpecie, cùm teſtamentum faciunt maritus & vxor, vel alij duo ſimul, in eadem ſcriptura, aut charta, coniunctímque de bonis ſuis diſponunt, vel aliquo modo, aut nominatim in aliquam cauſam expendi illa decernunt, vſque adeò ſuperſtes pro ſua parte eam diſpoſitionem reuocare poteſt, vt defunctus ex hæc reuocatione deceptus non videatur, nec illi ex hoc aliqua fraus, aut iniu[*]ria facta fuiſſè cenſeatur, cùm notum ſit omnibus eam conditionem actum illum ex ſui natura ſortiri, per text. in l. cum donationis, C. de tranſactionibus, l. ille, ff. de hæredibus inſtituendis; nec poſſe quem pactione aliqua ad non mutandum ſuum teſtamentum adſtringi, vt iura vulgata docent, ſibíque imputare debet, qui cùm reme[*]diis opportunis vti potuiſſet, ne propria voluntas illuſoria redderetur, néve alterius ſimul ſibi teſtantis diſ[*]poſitio reuocari poſſet ab eo, non ſe præuenit, damnúmque ex hoc contingens æquo animo pati debet, cùm[*] magis propriâ culpâ, & negligentiâ ſuá, quàm aduerſarij fraude id contingat, argumento textus in l. quod quis, ff. de regulis iuris, l. ſi communis familia, ff. de noxalibus actionibus, cap. licet Epiſcopus, de preæbendis, in 6. eo ma[*]gis, quòd damnum. hoc promiſcuum eſt, & caſus communis: nam & poterat priùs ſuperuiuens mori, quàm defunctas: & tunc defunctus eiuſdem conditionis eſſet, cuius & nunc viuens, & ob id onus diſſimile non fuiſſe, nec æquale diiudicari non poteſt, argumento textus in l. de fideicommiſſo, C. de tranſactionibus, l. ſi pater puellæ, C. de inofficioſe teſtamento, quod eſt de mente omnium hucuſque in propoſito Scribentium, qui ſemper dicunt, prædefunctum ſibi imputare debere, quòd eo modo diſponere voluerit, nec aliam diſponendi viam elegerit, quâ decipi ipſe, aut diſpoſitio ſubuerti non poſſet. Sed inter alios rectius adnotarunt, & eleganter fundant Caſtrenſis in conſil. 243. col. 2. in medio, vbi notanter dicit: Nec obſtant allegata in contrarium; quia potiùs ſe decepiſſet dicta vxor, ſi hoc credidiſſet, quia non reuocaret, cùm ſcire debuit, reuocabilia eſſe legata de ſui natura: vnde hunc caſum euenire poſſe proſpicere debuit, l. ſi quis domum, §. 1. ff. locati: ſi ergo non proſpexit, ſe ipſum circumuenit. Corneus in conſ. 159. colum. 1. lib. 4. Alciatus in dict l. licet, C. de pactis, in verſic. ſed quid ſi alterum pœniteat, in illis verbis: Nec probabiliter quiſquam allegaret non exiſtimaſſe, vt alter pœnitentia duceretur: cùm huiuſmodi voluntates ambulatoriæ ſint, debeàtque vnuſquiſque id prouidere. Burgos Salon de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. part. concluſ. 6. num. 1218. per totum, & num. 1226. in verſiculo, item & hæc ſententia ex eo patet, & in conſil. 2. num. 41. per totum, vbi Caſtrenſem, & Alciatum retulit in locis relatis nunc, Couarr. in rubrica de teſtamentis 2. part. num. 8. in verſic. nec iniuria cuiquam. Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 23. num. 2. in verſiculo, ad ea autem quæ Bologninus, & pungit Valaſcus dict. conſultat. 7. num. 8. Ludouicus Molina de iuſtitia & iure, tract. 2. diſput. 252. verſic. quando tamen, in finalibus verbis. Quartò extenditur, teſtamentum, à coniuge ſuperſti[*]te pro ſua parte reuocari poſſe, quamuis maritus & vxor ſimul teſtentur, & in aliquam cauſam ſua bona ſimul expendi, aut conuerti conſtituant, & vtriuſque bonorum vſufructu ſuperuiuentem frui cauerint expreſsè; nam etſi ſuperuiuens, alio mortuo, prædicto vſufructu fuerit fruitus, id non impediet, quominus teſtamentum prædictum quoad ſua bona reuocare poſſit. Quod cum iudicio aduertit, & plenè fundat Burg. Salon de Pace in l. 3. Tauri, 2. part. ex num. 1219. vſque ad numer. 1224. quo loco in fortioribus terminis defendit, & multis ra[*]tionibus confirmat vſque ad num. 1228. & in conſ. 2. ex num. 21. vſque ad num. 41. quòd ſi teſtamentum faciant maritus, & vxor in eadem ſcriptura ſimul, & in teſtamento ipſum teſtamentum non reuocandi onus expreſsè fuiſſet conſtitutum, & ob id fructus ſuperuiuenti illic aſſignarentur, quòd nec hæreditatis aditione, nec fructuum perceptione prædictum onus acceptatum videtur, nec fieri poteſt irreuocabile teſtamentum, vt dictis locis adeò plene comprobat, vt nihil vltrà deſiderari poſſit. Quintò extenditur ſuperior reſolutio ad Maioratum[*] etiam, aut meliorationem, vt ſcilicet Maioratus, aut melioratio à viro & vxore ſimul inſtitutus. poſſit ab vno illorum, altero mortuo, reuocari. Rodericus Suarez in d.l. quoniam in prioribus, limitat. 5. verſ. & hæc nota ad teſtamenta. Burgos Salon de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. p. num. 1216. & in conſil. 2. ex num. 16. vſque ad num. 21. Couarruu. in rubrica, de teſtamentis, 2. part. num. 8. Menchaca de ſucceſſionum reſolutione, lib. 1. §. 1. num. 11. Padilla in l. clari, num. 19. C. de fideicommiſſis. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 116. ff. de legatis 3. Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 13. Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 23. num. 2. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 97. Ioannes Guttierrez in cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. num. 46. & in conſ. 2. num. 6. Angulus ad leges meliorationum. l. 2. gloſſa 2. num. 2. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 1. num. 14. Azeuedius in l. 1. tit. 6. ex num. 23. & in l. 4. tit 7. num. 8. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Pichardus in §. igitur, de pupillari ſubſtitutione, num. 4. & 5. D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſa 18. num. 54. LudouicusMolina de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſputat. 152. in principio. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſt. 310. num. 9. Quod intelligi debet, niſi tempore fa[*]cti Maioratus, aut meliorationis, vel poſteà, antequam alter eorum reuocaret, poſſeſſio bonorum, aut ſcriptura Maioratus coram Tabellione tradita ſit, vel melioratio ob cauſam oneroſam fuerit facta, ſecundùm formam l. 17. & 44. Tauri: tunc enim reuocatio non permitteretur; quod eſt de mente dictorum Authorum, & in terminis ſic adnotauit Mieres vbi ſuprà, dict. quæſt. 23. num. 2. Ioannes Guttierrez in initio cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. num. 47. in princ. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 1. num. 15. vel niſi ex ſcriptura Maioratus,[*] quem vir & vxor conſtituerunt, conſtaret, quòd vnus ſine altero Maioratum illum non conſtituiſſet, neque alioquin feciſſet, vt dicebam ſuprà, num. 23. & aduertit Mieres, de maioratu, part. 1. d. quæſt. 23. n. 3. cuius ſententia, vt ibidem dixi, forſan ſuſtineri debet ex rationibus per eundem Authorem adductis, & aliis à me conſideratis ibi. Deinde, niſi maritus & vxor faciant ſimul[*] contractum inſertum in tenore Maioratus, vel meliorationis, in quo vnus alteri inuicem promittit, quòd nunquam diſcedet à tali contractu; nam tunc coniux ſuperſtes reuocare non poterit ex ſententia eiuſdem Mieres dict, quæſt. 23. num. 3. in verſ. aut niſi maioratus. qui concludenti ratione confirmat, & verè explicat l. 17. & 44. Tauri, vt ibi videri poterit. Ac denique, niſi maritus ipſe ſolus teſtetur ex con[*]ſenſu vxoris, conſtituàtque Maioratum, aut meliorationem de bonis, tam ipſius, quàm vxoris; tunc enim mortuo marito, eius morte confirmatur hæc vltima voluntas, tam quoad bona viri, quàm quoad bona vxoris, l. nec fratris, C. de donationibus cauſa mortis, l. ſicut, §. venditionis, ff. quibus modis pignus vel hypotheca ſoluitur. Ex quibus adnotarunt Doctores in mille locis teſtamentum, in quo quis de re aliena diſponit, domini conſenſu expreſſo, teſtantis morte adeò firmum effici, vt idem dominus bonorum contraria voluntate illud mutare non poſſit, idque in Maioratu, & melioratione, de quibus agimus nunc, Capellaniæ etiam, aut Patronatus inſtitutione, & in quacunque alia diſpoſitione, recté acceperunt Rodericus Suarez, Iaſon, Guil. Benedictus, Tellus, Couarruuias, Padilla, Menchaca, Peralta, Burgos de Pace ſenior, Pechius, Rolandus, Marſarius, & Cephal. quos in vnum recenſet, & ſic firmat Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. verſ. ſed hoc limitari ſolet. Mieres de maioratu, 1. part, quæſt. 23. videndus ex num. 4. vſque ad num. 10. Bernar. Diaz regula 735. Matiençus in l. 1. tit. 6. gloſſa 1. num. & ibidem Azeuedius, num. 23. & 25. lib. 5. nonæ collectionis Regiæ, Salazar de vſu & conſuetudine, cap. 4. num. 27. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. n. 99. Burgos de Paz iunior ciuilium quæſt. 1. num. 15. Ioannes Guttierrez in dict. cap. quamuis pactum, in initio, num. 46. Doct. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 18. de melioratione, numer. 55. Molina de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſputat. 152. in finalibus verbis. Angulus ad leges meliorationum. l. 2. gloſ. 2. num. 3. Pichardus in §. igitur, de pupillari ſubſtitutione, num. vltimo. Cæuallos communium practicarum. quæſt 310. ex num. 10. qui ex mente communi veram huiuſce rei rationem aſſignat, videlicet, quòd quando vnus conſentit alteri de rebus ſuis diſponenti, velut contractus quidam celebratur ex reciproco ipſorum conſenſu; & ſic nimirùm ſi reuocari non poſſit, ex vulgatis iuris regulis, & principiis, & non obſcurè ſignificat textus in d. §. venditionis. Ex his autem, & vltra cæteros hucuſque Scribentes,[*] ad nonnulla inferri poſſe conſideraueram: & in primis, non eſſe ſilentio prætermittendā ſingularem, & notandam quidem conſiderationem Ioannis Guttierrez in d. cap. quamuis pactum, de pactis in 6. in initio, num. 47. per totum: Is enim ſuperiorem reſolutionem procedere etiam de iure Regio, poſt deciſionem l. 17. & 44. Tauri, rectè affirmat, vt ſcilicet nec ex diſpoſitione earum legum reuocari poſſit ab vxore Maioratus, aut melioratio de ipſius conſenſu, & de bonis cómunibus à marito tantùm facta, & leges prædictas ſingulariter, & nouè declarat, vt latiùs ibi videri poterit. Addiderim ego liben[*]ter duo: Primum, declarationem prædictam ad dictas leges Regias à nemine anteà traditam in terminis, ſolùm prædictum Authorem ſic tradidiſſe, eius tamen ſententiam ex mente eſſe ferè omnium Authorum huius Regni, in propoſito ſcribendum, qui in terminis ipſarum legum ſic præſentiunt aperté, dum circa hoc innouatum fuiſſe aliquid per eas leges non animaduertunt, ſic potiùs tranſeunt cum reſolutione communi, etiam poſt dictas leges Regias, ac inter alios apertiùs Pelaez a Mieres, qui in declaratione ipſarummet legum ſæpe inſiſtens, d. quæſt. 23. à princ. 1. part. nihil nouitatis detegit in illis. Secundum eſt, ſententiam eiuſdem Guttierrez, rectè probatam per Azeuedium in l. 1. tit 6. n. 26. verſiculo, neque ſupradictæ, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, ſolutionem tamen ab eo traditam ibi, non quidem eſſe nouam, vt ipſe demonſtrare velle videtur, ſed potiùs eundem Ioannem Guttierrez tradidiſſe eam loco relato ſupra, & exactius quidem, vt ibi videri poterit. Secundò infertur ad ea, quæ in propoſito ſcribit Ro[*]dericus Suarez in d.l. quoniam in prioribus, limitat. 5. in verſic. & hæc nota ad teſtamenta, circa quæ etiam nullus Recentiorum inſiſtit: dicit enim ibi præfatus Author, conſenſum vxoris in propoſito caſu, cùm maritus facit teſtamentum de bonis tam ipſius, quàm vxoris, ſolùm operari vnum effectum, quod licèt ipſa poſſet reuocare, ſi faceret teſtamentum, tamen ex quo conſenſit maritum de bonis ſuis teſtari, confirmabitur teſtamentum morte mariti, etiam in bonis vxoris; & ſic ipſa non poterit reuocare: non tamen operatur effectum, vt poſſit pater inter filios diſponere, nec eos in Legitima ampliùs grauare in bonis vxoris; & reddit veram rationem, quia quemadmodum ipſa teſtando non poſſet grauare, vt in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento: ita nec consentiendo in teſtamento mariti; cum ille qui prohibetur alienare, prohibeatur & alienanti conſentire, l. 2. C. ſi aduersus donationem, & licèt Rodericus ipſe, ſub verbo, videtur, ſic crediderit poſſe dici: id tamen adeò verum eſt, vt nullam in ſe difficultatem habeat; quapropter dumtaxat addiderim, poſſe maritum de conſenſu vxoris ſic teſtantem, aliquem ex filiis communibus in Tertio bonorum meliorare, ex ratione eiuſ. dem Roderici à contrario ſenſu: quemadmodum enim ipſa teſtando poſſet meliorationem facere; ita & conſentiendo in teſtamento, aut diſpoſitione mariti, ab eo poterit vnus ex filiis meliorari, aut etiam plures; quod ſimiliter abſque difficultate procedit, nec alia comprobatione indiget. Tertiò infertur ad reſolutionem, quam tradit Mieres[*] de maioratu, 1. part. quæſt. 23. num. 8. quo loco exiſtimauit, quòd ſi maritus faciat Maioratum de re vxoris, conſentiente ipſa, non poterit filius primogenitus petere aliquid in vita patris, licèt mater ſit mortua, quod ſimpliciter, aut ſic indiſtincte dictum ſtare non poſſet ex vulgatis iuris regulis, & principiis. Addit poſtmodùm Author ipſe id procedere, ſi mater habeat licentiam ad faciendum Maioratum, nam aliàs non poſſet mater per illum actum filio præiudicare in remanente bonorum; quod verè dictum eſt, & confirmatur ex his, quæ ad explicationem Roderici anteà dicebamus, quem Mieres non retulit ibi. Addiderim ego, in propoſito caſu patrem habere debere vſumfructum in Maioratu filij de bonis matris, atque ex conſenſu ipſius à marito inſtituto, quandiu filius ipſe in poteſtate parentis remanet, ex his, quæ in Maioratu obueniente filio ex linea materna ſcribunt Antonius Gomezius in l. 48. Tauri, num. 3. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 19. ex num. 18. cum ſeqq. Mendez in repetitione l. cùm oportet, C. de bonis quæ liberis, 1. part. num. 37. & 2. part. num. 106. Matiençus in l. 9. tit. 1. gloſ. 1. num. 5. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & ſic anteaquàm verificetur deciſio l. 48. Tauri, quæ hodie eſt l. 9. tit. 1. lib. 5. Compilationis, vbi plenè declarant Matiençus, & Azeuedius, Antonius Gomezius in d.l. 48. Tauri; tunc enim nullum. vſumfructum penes ſe retinere poterit pater, ex diſpoſitione earum legum: in Legitima autem, neque in vſufructu eius nullum grauamen imponi poterit ex eiſdem, quæ ſuperiùs diximus. Quartò infertur ad explicationem quæſtionis, quam[*] adducit Rodericus ipſe Suarez in d.l. quoniam in prioribus, in limitat. 5. in verſic. & per prædicta aliàs dicebam; vbi ex ratione eorum, quæ ſuperiùs tradidimus, dicebat aliàs in quæſtione de facto, cùm quidam miles haberet licentiam ipſe ſolus ad maioratum faciendum de bonis ſuis, & ipſe feciſſet de bonis ſuis & vxoris conſtante matrimonio acquiſitis, cum conſenſu vxoris, quòd ita fuit validum, quod morte eius fuit confirmatum, nec vxor potuit illud reuocare. Id enim ego veriſſimum puto, quamuis ipſe Author cogitandum reliquerit, nec determinare auſus fuerit, nihílque eſſe, quod præfatæ diſpoſitioni impedimento eſſe poſſit: quamuis enim licentia Regia marito dumtaxat coneſſa fuiſſet, vt ipſe ſolus Maioratum de bonis ſuis facere poſſet; id tamen non excludit, quin etiam & de bonis vxoris, modíſque à iure introductis, & intra quantitatem lege permiſſam Maioratus ipſe fieri potuerit, quia per licentiam Regiam marito tantùm conceſſam, beneficium, aut licentia legis, ex qua licitum eſt in tertia, & quinta bonorum parte Maioratum inſtituere; nequaquam reſtringitur, nec debet filio, in cuius fauorem etiam, non tantùm parentis, conceſſa fuit, obnoxia eſſe licentia ipſa, vtpote cùm eâ etiam non interueniente, maritus poſſet de ſubſtantia vxoris, conſentiente ipſa, in quantitate à lege permiſſa Maioratum inſtituere, vt apertè ſupponit Mieres de maioratu, dict. quæſt. 23. num. 8. Nec poterit vxor reuocare vllo modo, cùm vis, & ratio dictorum iurium, hoc eſt, l, nec fratribus, C. de donationibus cauſa mortis, & l. ſicut, §. venditionis, ff. quibus modis pignus, vel hypotheca ſoluitur, ac etiam traditiones Doctorum non debeant ex licentia Regia ſic conceſſa alterari; imò ita militent vt in alio caſu, cùm licentia illa marito conceſſa non fuiſſet. Subdit ſtatim Rodericus, poſtquam ſuperiora cogitanda reliquit, in hunc modum: Non tamen valuit niſi eo modo, quo valeret, ſi ipſa per ſe faceret teſtamentum, quia ipſa non poterat filium vnum meliorare, niſi in tertia & quinta. Quod veriſſimum eſt, vt vides; quinimò etſi[*] filij non extarent, ſi maritus conſentiente vxore ex bonis omnibus ipſius Maioratum inſtitueret, tunc licité poſſet vxor reuocare, ex quo nulla bona ei ſuperſunt, de quibus teſtari poſſit & quia eſſet facere donationem omnium bonorum, quæ à iure reprobatur, vt cum aliis reſoluit Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 1. num. 16. & 17. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſt. 311. num. 11. qui mouentur præcipuè ex deciſione l. 69. Tauri, quæ hodie eſt l. 8. tit. 10. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, de quarum legum materia vltra Anton. Gomezium, Matiençum, Azeued. & alios ibi, vide omninò Dueñas regula 219. Molin. de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 10. à n. 10. vſque ad n. 26. Aldobrandinum in conſ. 104. volum. 1. Hippol. Riminald. in conſ. 24. ex num. 58. lib. 3. Gamam deciſ. 166. & decis. 255. infifinitos alios ſciens conſultóque prætermitto, proptereà quòd ab Additionatore Gamæ recenſentur in vnum in addit. ad d. decis. 166. 1. part. Quintò infertur ad explicationem eorum, quæ in[*] propoſito adnotauit Gregorius Lopez in l. 9. tit. 13. partita 5. in gloſſa, el ſeñor lo conſintieſſe, dicens, quòd ſi maritus de conſenſu vxoris fecit Maioratum de re vxoris, illa conſentiente, taliter quòd maritus diſponeret, vt de re propria ipſius mariti, ſi poſteà maritus reuocet donationem, aut maioratum, remanebunt bona apud maritum, & non redibunt ad vxorem. Ad quam quæſtionem inducit etiam doctrinam Baldi in l. 1. C. ſi vnus ex pluribus appellantibus, in verſ. item quæro: addit tamen, quòd ſi Maioratus ex tali re factus fuit in filium communem, videtur quòd filio debeat remanere ex defectu cauſæ finalis, vel quòd reuerti debeat ad matré: & tandem cogitandum relinquit, & Gregorij mentionem faciunt, ſed ampliùs non inſiſtunt, Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 23. num. 4. in verſ. & l. 9. Ioannes Guttierrez in repetitione cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. in initio, num. 48. qui ſic indiſtinctè tranſeunt cum illo: in[*]ſiſtit tamen, ac de veritate eius veretur Azeuedius ſolus in l. 1. tit. 6. num. 26. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Ego verò, vtrem hanc ſubobſcuram quidem, & val[*]dè dubiam explicem, nonnulla adnotare decreui, ex quibus cùm occaſio ſe offeret, faciliùs id diffiniri poſſe exiſtimaui, nec æquum eſſe, quæſtionem prædictam à nullo hactenus explicatam, ſilentio prætermittere, ſic, vt nuſquam eiuſdem vera reſolutio habeatur. Et in primis conſtituo, negari non poſſe, quin in caſu[*] prædicto, iuſtam habuerit dubitandi rationem Gregorius Lopez, nec immeritò cogitandum reliquerit dubium prædictum, tum ob rationes, quas pro vtraque parte non malè conſiderauit Azeuedius loco relato ſuprà; tum etiam, quòd mortua vxore, de cuius re Maioratus fuit inſtitutus, durum videretur alicui, quòd poſſet maritus reuocans Maioratum, ab eo auferre, cui ex voluntate, & conſenſu vxoris fuerat ius iam quæſitum, vt mox dicemus, viámve aperiri, quâ viuentium, defunctorùmque voluntates facilè valeant defraudari, aut ſaltem, poſito quòd ex natura actus abſque iniuria alterius Maioratum reuocare liceat, difficillimum eſſe diiudicare, quid in caſu propoſito de bonis fieri debeat, cùm ſtet voluntas vxoris dumtaxat pro eo, qui ad Maioratum fuit nominatus, non pro alio, nec aliter in caſu reuocationis conſultum appareat. Secundò conſtituo, in propoſita ſpecie, vtcunque res[*] ſe habeat, mihi equidem compertiſſimum eſſe, ſi maritus poſteà reuocet Maioratum, quòd bona huiuſmodi penes eum nullo modo remanere poſſint, nec debeant, idque propter rationes conſideratas ab Azeuedio vbi ſuprà, dict. n. 26. quæ fortiter vrgent, & verè concludunt. Inde & conſequenter, quòd neque de eis bonis diſponere poteſt maritus aliquo modo; nam etſi concedamus, liberè eum reuocare poſſe, tam ex natura actus, qui geritur, quàm ex iuris diſpoſitione, iuxta ea, quæ reſoluimus ſuprà: ipſum tamen penes ſe retinere poſſe bona, aut de illis aliquo modo diſponere, nullus quidem concedere audebit, qui voluntatem prædefuncti, ex cuius conſenſu in certam aliquam perſonam Maioratus fuit inſtitutus, ac iuris rationẽ maturò perſpiciat, vt rectè aſſerit Azeued. in d.l. 1. tit 6. n. 26. ante fin. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Tertiò conſtituo, ex his facilè conſtare, quæſtionem,[*] aut litem ſuper bonis prædictis, inter eum qui nominatus fuit ad Maioratum, & ſucceſſores ab inteſtato futuram, aut forſan cum hæredibus, ſi hæredes ex teſtamento fuiſſe contingeret; maritum verò à petitione, aut retentione eorum excludendum omninò, nec iurè aliquo poſſe litem iuſtam mouere. Quartò conſtituo, in caſu prædicto, bona quidem[*] libera remanere, nec vinculo, aut Maioratui ſubiecta, idque non ex ratione conſiderata per Azeuedium, in dict. l. 1. num. 26. in verſ. vel dicendum, quæ minimè vrget in quæſtione Gregorij, quippe cùm ille loquatur, quando maritus de conſenſu vxoris, & de re ſua tantùm vxoris eiuſdem, tanquam de propria Maioratum inſtituit; Azeuedius verò loquitur in caſu, quo de rebus vxoris, & eiuſdem mariti ſimul maritus ipſe Maioratum inſtituit: in quibus terminis adduci poſſet præfati Authoris ratio, quod ſub vna diſpoſitione, & conſtructu verborum, vxoris & mariti diſpoſitio facta fuit, & vna tantùm eſt: Ratio ergo in alio conſiſtit, ad quod nullus hactenus animaduertit in propoſito, videlicet, quòd cùm maritus teſtatur de re vxoris, ex conſenſu eiuſdè vel Maioratum inſtituit, licèt mortuo marito reuocare non poſſit vxor diſpoſitionem; nam eiuſdem mariti morte confirmatur hæc vltima voluntas, vt certum eſt, & diximus ſuprà, num. 38. maritum tamen ipſum reuocare poſſe teſtamentum, aut Maioratum à ſe ex conſenſu vxoris factum, nec ante mortem ipſius confirmari, nullus negauit, qui in propoſito ſcripſit, vnanimiter potiùs omnes admittunt, vt conſtat ex eiſdem relatis ſuprà, dict. num. 38. & apertè ſentit cum aliis Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. in verſ. ſed hoc limitari ſolet. Sed quid immoramur? ipſemet Gregorius de reuocandi poteſtate non dubitauit, nec etiam dubitarunt Authores relati ſuprà, qui dubium eiuſdem excitarunt: ſed pro certo ſuppoſito, quod poterat maritus reuocare, quid inde de re vxoris fieri deberet, in quæſtionem adducunt; ſi igitur verum eſt, ante mortem mariti, diſpoſitionem eo modo confectam non confirmari, vel ſaltem in eius vita reuocabilem, neceſſarium eſt, & conſequens, vt reuocatione facta per maritum, in caſu prædicto bona libera remanere debeant, tanquam ſi ab initio nihil factum fuiſſet; nec Maioratûs iure poſſideri poſſint ab alio: itavt ſi extent filij còmunes inter eos æqualiter debeat diuidi res, ex qua inſtitutus fuerat Maioratus, argumento text. in l. vnum ex familia, §. rogo, vbi eleganter Petrus de Peralta ex num. 14. cum ſeqq. & in l. cum quidam, ff. de legatis 2. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 41. Mieres de Maioratu, 1. part. quæſt. 48. ex num. 13. cum ſeqq. aut filiis non exiſtentibus vel ad hæredes, ſi fortè fuerint, vel ad ſucceſſores ab inteſtato pertinere debeant. Quintò conſtituo, nihil vrgere in fauorem eius, qui[*] nominatus eſt ad Maioratum, nonnulla, quæ de iure iam quæſito ex conſenſu ex vxoris non tollendo, atque ex doctrina Bartoli in l. qui Romæ, §. Flauius, ff. de verborum obligat. adduxit Azeuedius in dict. l. 1. tit. 6. lib. 5. num. 26. Nam vltra quod doctrina Bartoli in eo loco, latiorem interpretationem requirit, & iuxta communes Doctorum traditiones intellecta, in contrarium non facit, vt conſtat ex his, quæ ſcribunt Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, ex n. 29. Dueñas regula 216. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. ex num. 73. cum ſequent. Mieres de maioratu, part. 1. quaeſt. 24. per totam. Gratianus regula 410. Ioannes Guttierrez practit. lib. 2. quæſt. 52. & multi alij, cum quibus plenè Additionator Gamæ in addit. ad deciſionem 8. 1. part. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſt. 249. in caſu prædicto argui non poteſt de non præiudicando iuri quæſito ex conſenſu vxoris: quippe cùm ius illud ex ea diſpoſitione acquiſitum fuerit, quæ fui naturâ reuocabilis eſt; nec ante mortem mariti confirmatur: vnde poſſent potiùs retorqueri in contrariũ communes Doctorũ reſolutiones, iuxta ea, quæ ſcripſerunt Decius in conſ. 58. n. 3. & in conſ. 607. num. 8. Socinus in conſ. 236. lib. 2. Mieres d. quæſt. 24. num. 6. in verſ. quòd ſi iam venit dies. Sexto conſtituo, præfatam rationem, & reſolutionem[*] ſuperiorem æqualiter etiam militare, cùm à marito ex cõſenſu vxoris factus eſt Maioratus de bonis tam ipſius, quàm vxoris, ſicut in ſuperiore, cùm de re tantùm vxoris factus eſt de conſenſu vxoris ipſius: & tunc non malè vrgere rationem per Azeuedium conſideratam in d.l. 1. tit. 6. lib. 5. dict. num. 26. in verſ. vel dicendum vt bona vxoris libera remanere debeant, vt ſuperius diximus. Septimò tandem conſtituo, præfatos Authores, qui[*] Gregorij Lopez dubium excitarunt, ac inter eos Gregorium ipfum, notâ aliquâ dignos quidem eſſe, eo quòd ſupponentes pro certo, licere marito iure ipſo, Maioratũ de re vxoris ſic inſtitutũ reuocare, dubitare non debuerũt admiſſo eo, an remaneret Maioratus. Quomodo enim Maioratus ſubſiſtere poterat diſpoſitione reuocata, ex qua initium ſumere debuiſſet; aut quo titulo poſſet nominatus petere Maioratum? Et hactenus de his, quæ vt vides, non abſque maximo labore, aſſiduáque cogitatione digeruntur, nec alibi erant ſic ſcripta per alium. Nunc verò quinto loco, & principaliter conſtituen[*]dum eſt, dubium maximum eſſe, poſito, quod veriſſimum eſt, vt cùm teſtamentum fit à duobus in eadem ſcriptura aut charta, ſuperuiuenti licet pro ſua parte reuocare illud, etiamſi vſufructu, aut fructibus bonorum fruitus ſit, alióve commodo quocunque, atque etiamſi in teſtamento onus non reuocandi teſtamentum ipſum expreſsè fuiſſet iniunctum, vt ſuprà reſoluimus, an teſtamentum dicto in caſu reuocans, perceptos fructus, ſiue commodum ex teſtamento ſibi proueniens reſtituere ſit adſtrictus; in quibus terminis quæſtionem proponit Burgos Salon de Pace in l. 3. Tauri, 2. parte, conclu[*]ſione 6. num. 1228. & eam non diſſoluit, dumtaxat dicit, complura ad vtramque partem expendi poſſe, & ſuper hoc accuratius cogitandum eſſe, & præter Doctores in locis relatis ab ipſo numeris præcedentibus, videre oportere textum in l. cùm donationis, C. de tranſactionibus, & in l. Imperator, §. cùm quidam, ff. de legatis 2. & in l. 2. tit. 4. partit. 6. & Alexandrum in conſ. 113. Perſpectis his, lib. 6. in columna penultima, Videamus nunc, an ex his aliquid poſſit deduci, quo dubium præſens valeat diffiniri. Et in primis, text. in dict. l. cùm donationis, C. de tran[*]ſactionib. non obſcurè probat, quòd licèt pollicitatio de inſtituendo tranſigentẽ hæredem, non impleatur ab eo, cum quo tranſigitur, vel cui donatur; tranſactio tamen, vel donatio non reſcinditur, vt Baldus ibi, in ſummaria adnotauit, & ibidẽ Gloſſa magna inde deduxit, liberationem ab aliquo alicui conceſſam ſub modo, vt is eundem liberantem hæredem inſtituat, validam eſſe, cùm etiam non ſecuta inſtitutione, in pari cauſa turpitudinis, potior ſit conditio poſſidentis, & ſic debitoris, quamuis liberatio omninò nulla eſſet, ſi ſub conditione concepta fuiſſet, authoritate eiuſdem Gloſſæ, quæ frequentiori Doctorum calculo recipitur, vt profitetur Couarruuias in cap. cum tibi, de teſtamentis, num. 13. in verſ. ex quibus ibi, & hoc in effectu dixit Alexander in d. conſ. 113. in colum. penultima, Aliàs mihi, num. 19. quem retulit Burgos Salon vbi ſuprà; ibi enim ex ſententia dictæ Gloſſæ probauit, quod quamuis conuentio de diuidenda certo modo hæreditate viuentis, non valeat; tamen donatio per me facta tibi ſub hoc modo, ſeu ob hanc cauſam, videlicet quod debeas hæreditatem talis viuentis mecũ cõmunicare, non vitiatur, ſed vitiatur ipſe modus, adeò quod ego qui dono, ſi volo agere ad modum implenũ, non debeo audiri, vt aliorum relatione Alexander ipſe probauit. Ex quo, & prædictis non incongruè deducitur in terminis noſtris, quòd licèt ſuperuiuens voluntatem præmortui non ſeruauerit, ſed diſpoſitionem pro ſua parte reuocauerit. provt iure poteſt, nihilominùs vitiari non debeat alterius diſpoſitio, ex qua percipit commodum; & ſic non ſecuto etiam effectu, quem præmortuus deſiderauit, cùm in pari cauſa potior ſit conditio poſſidentis, fructus aut commodum perceptum retinebit, nec tenebitur reſtituere, iuxta ſententiam dictæ Gloſſæ iunctæ ſuo textui, quæ aliter induci non valet. Textus verò in dict. l. Imperator, §. cùm quidam, ff.[*] de legatis 2. verè induci non poteſt in propoſito, proptereà quòd in ſpecie illius textus, compenſatio fit, vel computatio virilis ad virilem, vt honoratus in Quota, grauari non debeat in alia Quota vltra vires relicti: inde eſt, quòd ſi plus eſſet in virili portione, quam fratris reditas haberet, etiam fructuum quos patruus percepit, vel cùm percepere potuit, dolo non percepit, haberi debere rationem; quòd longè differt à caſu noſtro, in quo minimè fit computatio hæreditaris præmortui, cùm hæreditate ſuperuiuentis, ſed dumtaxat inquiritur de fructibus, aut de commodis ex hæreditate præmortui perceptis ab eo, qui teſtamentum reuocauit pro ſua parte, nec contingere poteſt inconueniens prædictum grauaminis, quod ibi principaliter inſpicitur; imputet enim ſibi, qui eam viam diſpoſitionis elegit, per quam iudicium ſuum ſubuerti poſſet, fructibúſve, aut alia vtilitate fraudari. Denique dict. l. 2. tit. 4. partit. 6. quam ipſe Salon ex[*]pendit loco relato ſuprà, in neutram partem induci poteſt, quoniam dumtaxat dicit, quòd conditiones de præterito, vel de præſenti non ſuſpendunt teſtatoris diſpoſitionem, ideò non ſunt propriè conditiones, niſi quæ ſunt de futuro; quòd ſi quis dicat, cùm de futuro ſunt, impleri debere conditiones, apertè denotare eam legem, & ſic videri quòd in propoſito facere poſſit; nihil inde deducet, cùm ea conditio ſeruari non debeat, quâ ad hæredem certum inſtituendum quis adſtringitur, vt mox dicemus: quod ad fructus verò attinet reſtituendos, vel retinendos, nihil etiam ex illa lege poteſt deduci. Molina verò de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2.[*] num. 84. verſ. vtrùm autem in eodem dubio, an ſcilicet Maioratu à duobus ſimul confecto, & à ſuperuiuenti reuocato, fructus percepti ab eius ſucceſſore ſint reſtituendi, vel non, nihil etiam reſoluit, ſed dumtaxat dicit videnda eſſe ea, quæ circa id congerunt Palacios Rubios in repetitione rubricæ, §. 69. num. 12. Segura in repetitione l. 1. §. ſi vir vxori, ff. de acquirenda poſſeſſione, Gregorius Lopez in l. 8. titul. 4. partita 5. in verbo, en vida, verſiculo, vrget etiam. Baëça de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 33. per totum, Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 4. num. 21. & lib. 1. cap. 12. num. 4. Tiraquellus de iure conſtituti, ampliat. 24. num. 7. & in l. ſi vnquam, in verbo, reuertatur, num. 235. C. de reuocandis donationibus. Horum omnium reſolutiones à me di[*]ligenter prælectæ dumtaxat euincunt, donationem filio factam, & tanquam inofficioſam reuocatam, vel factam extraneo, ex ſuperuenientia liberorum reuocari ſine fructibus medio tempore perceptis; idémque obſeruandum in alia diſpoſitione quacunque, quæ valet ſtatim, nec ſuſpenditur eius confirmatio poſt mortem alicuius, vel ſi ex voluntate domini rem quis poſſideat, vel cùm is, qui fructus percepit, erat interim dominus, etiamſi res eſſet ſubiecta reſtitutioni; ſed non ſunt expreſſæ in terminis noſtris ad deciſionem præfati dubij, quamuis rationes earum expendi poſſint in fauorem ſuperuiuentis, vt commodum quod ex teſtamento præmortui habuit, aut fructus quos percepit, reſtituere non teneatur. Azeuedius etiam in l. 1. tit. 6. num. 25. lib. 5. nouæ colle[*]ctionis Regiæ, ſuperiora non diſputat, nec certam nobis reſolutionem oſtendit, ſed remittit ſe ad ea, quæ Burgos de Paz, & Molina vbi ſuprà ſcripſerunt, qui, vt vidiſti, dubitationem hanc nullo modo diluunt. Et denique Aluarus Valaſcus, qui nihil dicit ex his,[*] quæ ſuperiùs à me adnotata fuêre, in conſultat at. 7. num. 7. per totum, latiùs rem hanc pertractat, & in propoſito mouet dubium, an ſuppoſita validitate inſtitutionis ad inuicem inter coniuges, poſſit alter ex coniugibus. poſtquam ſucceſſit in hæreditate alterius prædefuncti, & eâ potitus eſt per totum vitæ ſpatium, teſtamentum pro parte ſua mutare, & ſubſtitutum, quem ambo de communi conſenſu in teſtamento vocarunt, portione ſua priuare, pro ſua parte teſtamentum mutando, vt quotidie ſolent facere coniuges ſuperſtites; Et dicit habere hoc pluſquàm dubitationis propter fraudem, quam coniux ſuperſtes videtur commiſiſſe; forſan enim vxorem non inſtituiſſet, ſi cogitaſſet eam mutaturam voluntatem, & alteri quàm perſonæ deſignatæ hæreditatem ſuam relicturam, cùm iuxta iuris regulas ex fraude ſua nemo lucrum conſequi debeat: qua ratione non defuiſſe viros doctos, qui dixerunt, quòd etſi coniux ſuperſtes poſſit teſtamentum mutare, debet tamen refundere hæredibus mariti, quicquid ex eius teſtamento lucri fecerit, ne ex dolo ſuo commodum reportet; ipſe tamen Valaſcus contrariam ſententiam, & in iure, & in praxi receptam eſſe affirmat, imò quòd coniux ſuperſtes poſſit liberè teſtamentum reuocare pro parte ſua, nec quicquam de lucro teſtamenti refundere teneatur: & in id refert Speculatorem, Oldrad. Suarez, Alciatum,[*] Tiraquellum, Burgos, Salon de Pace, & Petrum Pechium; qui omnes, quamuis expreſsè agnouerint, coniugem ſuperſtitem liberè poſſe teſtamentum pro ſua parte mutare, quod veriſſimum eſt, nec vllam habet dubitationem; tamen de fructibus nihil dicunt, nec etiam exprimunt, an coniux ſuperſtes, quicquid lucri habuit, refundere teneatur, vel non teneatur, vt ipſos legendo, dignoſces apertiùs: Salon etiam, & Molina in locis relatis à prædicto Authore, præfatum dubium non diſſoluunt, ſed pro ſolutione eius legendos nonnullos Authores admonent, vt ſuperiùs vidimus, quamuis ipſi, liberè poſſe à ſuperuiuente pro ſua parte mutari diſpoſitionem expreſſerint. Ego verò, vt in præfato dubio ſententiam meam in[*]terponam, poſtquam longa conſideratione proceſſi, ſequentia conſtituere omninò neceſſarium duxi, ne indiſtinctè, aut confusé, diſtinctione potiùs, & reſolutione procedam. In primis, dubij prædicti exemplum aut caſum tripliciter proponi poſſe, vel vt proponebatur ſuprà, num. 55. vel vt Valaſcus nunc relatus propoſuit, vel etiam & generaliter, cùm teſtamentum faciunt maritus & vxor ſimul in eadem ſcriptura, aut charta; & de rebus vtriuſque certo modo, aut in certam cauſam diſponunt, vel vt Maioratus conſtituatur, aut aliquod pium opus peragatur: & in diſpoſitione cauetur, quòd ſuperuiuens per tempus vitæ ſuæ, bonis omnibus, aut vſufructu, eorúmve fructibus fruatur & poſt mortem eius, bona omnia in id conuertantur, quod expreſsè cautum fuerit; tunc enim ſuccedit dubium propoſitum, an ſuperſtes reuocans teſtamentum pro ſua parte, lucrum quod habuit ex teſtamento, fructúſve quos percepit, reſtituere teneatur. Secundò conſtituo, præmittendum eſſe vnum ca[*]ſum, in quo nullus equidem dubitare poterit, nempe quando in caſu prædicto expreſſa adſit teſtatoris diſpoſitio, quâ cautum ſit expreſsè, quid in caſu reuocationis Maioratus alteriúſve diſpoſitionis fieri debeat; quamuis enim verum ſit, ad hæredem aliquem inſtituendum, diſpoſitione nulla quem adſtringi poſſe, nec etiam eſſe viam, per quam non liceat teſtatori teſtamentum ſuum immutare: tamen in caſu reuocationis aliter diſponere, vel diſpoſitionem reuocare, aut fructus, commodúmve ſuperuiuenti relictum adimere illudve iubere reſtitui, iure quidem poterit is, qui cum alio ſimul teſtatur, nec aliter in cauſam expreſſam teſtari vult, quàm ſi is, qui ſimul ſibi teſtatur, voluntatem ſuam adimpleat; quemadmodum ergo ſuperuiuens liberè poteſt diſpoſitionem immutare, nec hæreditatis aditione, fructuúmve perceptione, onus ſibi impoſitum agnouiſſè cenſetur, vt mutare nequeat; ſic etiam & præmortuus in caſum reuocationis ſibi conſulere, & de fructibus, hæreditatéve ſua ad alium modum diſponere, vt voluntas eius modis omnibus adimpleri debeat, iuxta iuris regulas, vulgataſque, & communes traditiones Doctorum: quod licèt inter omnes Scribentes; qui hoc capite præcitantur, ſic in ſpecie adnotatum non fuerit; nullus tamen eorum negauit; imò in fortioribus terminis Mieres, & Pechius probarunt, vt vidimus ſuprà, num. 23. & ſtatim dicemus: & quamuis in eiſdem terminis, in quibus Mieres loquitur, contrà tenuerit Valaſcus d. conſultat. 7. n. 7. & 8. tamen in caſu voluntatis expreſsè nihil dixit, ſentiens apertè, in eo dubium non eſſe, & coadiuuatur ex his quæ cum Placentino, Iacob. Butrig. Bella-Pertica, Cino, Baldo, Saliceto, Alberico, Fulgoſio, Iaſone, & Alciato, obſeruauit Couarruuias in capit. cùm tibi, de teſtamentis, num. 13. in verſiculo, nec illud hac in re: coadiuuatur etiam ex text. ſingulari, & notando, ad quem miror nullum ex Scribentibus omnibus in propoſito animaduertere, in l. ex facto, 17. ff. ad Trebellianum, vbi Vlpianus Iureconſultus in hunc modum ſcriptum reliquit: Ex facto tractatum eſt, an per fideicommiſſum rogari quis poſſit, vt aliquem hæredem faciat? Et Senatus cenſuit, rogari quidem quem, vt aliquem hæredem faciat, non poſſe. Subdit Gloſſa ibi, verbo, non poſſe: cùm effectu; nam non poteſt ei auferre liberam teſtamenti factionem, argumento, &c. progreditur ſtatim Vlpianus, & inquit: Verùm videri per hoc rogaſſe, vt hæreditatem ſuam ei reſtituat; ideſt, quicquid ex hæreditate ſua conſecutus eſſet, vt ei reſtitueret, &c. Ac denique in verſ. non tantùm, ſic ſcribit: Non tantùm autem, ſi hæredem, quem ſcripſero, potero rogare, vt hæredem faciat aliquem: verùm etiam ſi legatum illi, vel quid aliud reliquero; nam eatenus erit obligatus, quatenus quid ad eum peruenit. Tertiò conſtituo, dubium eſſe, quid dicendum ſit in[*] caſu, quo expreſſam præmortui voluntatem, aut claram eiuſdem diſpoſitionem non habemus, quâ in caſu reuocationis ſuperſtitis ſibi conſuluerit; tamen ex aliis coniecturis, aut ex præfatione diſpoſitionis apparet, non aliter ſic diſpoſiturum præmortuum, aut noti aliter fructus relicturum, quàm ſi ſibi certus eſſet, alterum etiam diſpoſitionem ſuam, promiſsáve obſeruaturum: qua in ſpecie videnda erunt omninò ea, quæ diximus ſuprà, num. 22. & 23. vbi retulimus Pelaez à Mieres de maioratu, 1. part, quæſt. 23. num. 3. & Petrum Pechium de teſtamentis coniugum, lib. 1. cap. 19. num. 4. & 5. Ex quibus in hoc caſu dici poſſet, morte præmortui, diſpoſitionem non confirmari, nec pro ſua parte, vt ſeruetur ad eum modum, ad quem vterque diſpoſuit, nec etiam vt ſuperuiuens lucrari poſſet fructus, quando ex contentis in diſpoſitione apertè deprehendi poſſet; non aliàs relicturum fructus præmortuum, aut non aliàs ſic diſpoſiturum, quàm ſi, vt dixi, ſeruaretur in totum diſpoſitio, réſve in eodem ſtatu permaneret, in quo tunc erat. Valaſcus verò contradicit expreſsè dict. conſultatione 7. num. 7. & num. 8. in verſ. ſunt qui limitant; qui tamen nec Mieres nec Pechij mentionem facit, ſic nec etiam Mieres retulit illos: idcircò res erit, cùm occaſio ſe offeret, maturiùs conſideranda; eò magis, quod admiſſa reſolutione in caſu præcedenti tradita, admitti etiam debebit & hæc reſolutio, cùm ſatis expreſſum dicatur quod ex præfatione, aut verbis aliis diſpoſitionis, ſiue ex probatis coniecturis deducitur, vt cùm aliis multis plenè adnotarunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, liba. 1. cap. 5. num. 2. & quatuor ſeqq. & num. 11. & ſeqq. & lib. 3. cap. 4. num. 39. & 40. Mieres de maioratu, ſecunda pane, quæſt. 3. ex num. 20. cùm ſeqq. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 6. tit. 1. num. 8. Camillus Gallinius de verborum ſignificatione lib. 2. c. 10. & non ſolùm expreſſum dicitur, quod ex legitimis coniecturis colligitur; imò euidentem inducit voluntatem, ac ſi verbis expreſſum eſſet, l. licèt Imperator, vbi Gloſſa, Bartol. Caſtrenſis, Alexander, & omnes Doctores communiter, ff. de legatis 1. Decius in conſ. 584. num. 2. Pariſius in conſ. 71. num. 5. lib. 4. & cùm multis, Mieres de maioratu, in initio ſecundæ partis, num. 3. & num. 6. cùm ſeqq. Mantica lib. 3. tit. 3. num. 10. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana 188. num. 2. cùm ſeqq. & deciſione 248. num. 3. Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 2. interpretatione 1. ſolutione 5. ex num. 13. cum ſeqq. fol. 153. Pedrocha in conſ. 2. num. 196. & ſpecialiter dictum, aut in ſpecie prouiſum dicitur, quod ex mente, apparet per coniecturas legitimas. Signorolus in conſ. 176. num. 7. Barbacia in conſ. 89. num. 9. & 12. lib. 3. qui citant Bartol. in l. 1. in verſ. item ſi apparet, ff. vi bonorum raptorum. Quartò conſtituo, in caſu dubio morte præmortui,[*] teſtamentum, diſpoſitionémve adeò confirmari, vt quãuis ſuperuiuens pro parte ſua immutauerit, adhuc alterari non debeat diſpoſitio pro ſua parte, nec etiam fructuum, alteriúſve commodi reſtitutioni obnoxius ſit ſuperuiuensin; & in hoc caſu libenter adhæreo reſolutioni Valaſci d. conſultatione 7. num. 7. cuius rationes & veræ ſunt, & concludunt, & coadiuuantur omninò ex dictis ſuprà, ex num. 26. vſque ad num. 32. vbi plenè adnotauimus, ex reuocatione huiuſmodi non reſultare deceptionem defuncti, ſibíque imputare debere, qui tutiorem viam non elegit, atque remediis opportunis ſibimer conſulere non ſtuduit, nec naturam vltimarum voluntatum reuocabilem eſſe ſciuit, ex dictis etiam per Tiraquellum in l. ſi vnquam C. de reuocandis donationibus, verbo, reuertatur, ex num. 224. vſque ad num. 236. in hoc etiam caſu libenter probarem ſententiam Alciati in l. licèt, num. 6. C. de pactis, vbi dicit, quòd ſi alter coniugum reuocet inſtitutionem, altera reuocata non cenſebitur, cùm veriſimile ſit propter affectionem, eam inſtitutionem eſſe factam, non propter præmium mutuæ nuncupationis, quia non poteſt quis ad inſtituendum adſtringi ſpe præmij, l. ille antẽ, ff. de hæredibus inſtituendis, & doctrinam Alexandri in l. cùm donationis, C. de tranſactionibus, qui num. 12. in idem indicens, quamuis anteà in contrarium arguerit, rectiſſimè aduertit, quòd cùm purè relinquitur, aut purè inſtitutio ſit à coniugibus, capienda potiùs eſt præſumptio, ex affectione inſtitutionem proceſſiſſe, quàm vt conditio aliqua impleatur, per text. in l. nec adiecit, ff. pro ſocio. Procedit namque præſumptio hæc Alexandri, Alciatíve veriſimilitudo, cùm in dubio verſamur, vt dixi; ſecus tamen vbi euidenter aut clarè etiam ex coniecturis probatis, quamuis non verbis expreſſis, aliud conſtare poſſet tunc enim contradicendum eſſet, vt in eiſdem terminis Alexandri, & Alciati præſentire Pechium de teſtamentis coniugum, lib. 1. cap. 19. apertè colligere poteris, ſi per totum caput prelegeris illum attentè. Verùm caſus hic limitari, aut explicari debet dupli[*]citer: primò, vt notauimus ſuprà, num. 25. Secundò, vt ibidem notauimus num. 37. Quintò & vltimò conſtituo aduertendum eſſe ad ea,[*] quæ diximus ſuprà, num. 24. vt ſcilicet, cùm teſtamentum, aut aliam diſpoſitionem quamcunque faciunt duo in fauorem alicuius: vel vt Maioratus, aut Patronatus inſtituatur, aut opus aliquod pium peragatur, ſi verba talia ſint, quòd modum, aut conditionem præ ſe ferre videantur cauſamve finalem diſpoſitionis oſtendant: tunc equidem, quamuis ſuperſtes liberè reuocare poſſit pro ſua parte; tamen ex defectu conditionis, vel modi, aut cauſæ finalis, videtur neceſſariò dicendum, quòd impediri debeat, aut ſaltem reſolui effectus diſpoſitionis defuncti, ac etiam quòd ex eodem defectu, ſuperuiuens teneatur ad fructuum quorumcunque, alteriúſve commodiex ea diſpoſitione prouenientis reſtitutionem, ſi fructus etiam, aliúdve commodum ſic relictum appareat, aut ea verba prolata, quæ conditionem inducant, aut modum, vel cauſam finalem. Ad quod dicendum moueor in primis ex dictis ſuprà, dict. num. 24. maximè ex l. 7. tit. 4. partit. 6. in verſ. pero aquel que fuere, quæ in caſu non faciendi loquitur; & ſic in ſimili caſui noſtro, qui in facto alterandi, vel non alterandi diſpoſitionem conſiſtit, in hunc modum dicit: Pero aquel que fuere eſtablecido ſo tal condition, que non ficieſſe alguna coſa ſeñaladamente eſte à tal meneſter, quede à tal recaudo, que ſean ſeguros, que non faga aquello que le defendio el teſtador, è ſi eſto non quiſiere fazer non deue hauer la herencia, en que era eſtablecido por heredero. Secundò quia in hoc caſu nullo modo obſtare debent leges prohibentes, ne adſtringatur quis ad hæredem cerrum inſtituendum, néve alicui libera teſtandi facultas adimatur; neque enim illi adimitur, ipſe namque liberè teſtari poteſt, ſi velit: tamen conditionem, voluntatémve teſtatoris non obſeruans, æquum non eſt, vt commodum ex eius teſtamento percipere velit, atque vt fructus perceptos, & omne id, quod ex hæreditate præmortui, ſine ex diſpoſitione illius eſt conſecutus, reſtituere ſit adſtrictus, tum ex ratione l. ex facto, 17. ff. ad Trebellianum. quam adduxi ſuprâ, num. 66. ad finem; tum quoniam ratio ſuperior non impedit in conditione id poni, quod in diſpoſitione poſitum, minimè ar[*]ctaret, vt illemet textus indicat, & text. in l. vxorem, §. hæres, ff. de legatis 3. & non malè coadiuuatur Cini, Butrigarij, Petrià Bella-Pert. Baldi, Salic. & aliorum ſententia, quos in vnum recenſet Couarruuias in cap. cùm tibi, de testamentis, num. 13. in verſ. ne illud hac in re, liberationem à Titio Sempronio conceſſam, hac con[*]ditione, ſi Sempronius Titium hæredem fecerit, validam eſſe, nec vrgere in contrarium iura, quæ captatoriam diſpoſitionem prohibent, quibus ipſe Couarruuias ſatisfacit ibidem. Tertiò ex his, quæ ſcribit Tiraquellus in dict. l. ſi vnquam, C. de reuocandis donationibus, in verbo, reuertatur, ex num. 225. vſque ad num. 232. quæ mirè vrgent, ac inter alia Signoroli conſilium 227. in quæſtione nullitatis, columna penultima, in verſiculo, prætereà euentus, quòd[*] defectus conditionis ſemper habet oculos retrò, videlicet ad tempus diſpoſitionis, vt actus annullari, aut reſcindi debeat cùm fructibus; Romanus etiam in ſingulari 540. per text. in l. neceſſario, §. quod ſi pendente, ff. de periculo, & commodo rei venditæ, l. omnia, §. 1. ff. de legatis 2. Et hactenus de his. CAPVT XIX. Frater in quibus caſibus querelare poſſit teſtamentum fratris, in quo turpem aut inhoneſtam perſonam inſtituit? turpi perſonâ inſtitutâ, an in totum, vel vſque ad Legitimam tantùm reſcindi teſtamentum debeat: text. in authent. ex cauſa, C. de liberis præteritis, vtrùm obtineat in hoc caſu: turpis, aut infamis perſona, quæ in propoſito dici debeat? vulgata equidem, & mille in locis agitata dubia, ſed hactenùs nec abſolutè, nec diſtinctè ſatis explicata, vt arbitratur Author, qui hoc cap. vt videbis Lector, diligenti, & accurata manu ſuperiora omnia pertractauit, Aluari Valaſci conſultationem 17. nouè, & verè improbauit, & Tiber. Decian. Anton. Galeat. Maluaſ, & Ioann. Vincentij Honded. conſiliis tribus commendatis, nonnulla in hac materia adnotauit, ad quæ cæteri Recentiores hucuſque ſcribentes non ſic animaduertebant. SVMMARIVM. -  1 Fratres teſtantes, cùm plerumque alios potiùs relinquant hæredes, quàm proprios fratres, quos ſæpiſſimè grauiter ferunt. -  2 Fratrum quoque gratia cùm rara ſit, vt inquit Poëta. -  3 Frequenter dubitari contingit, vtrùm frater præteritus, vel exhæredatus in teſtamento fratris, poſſit illud inofficioſi teſtamenti querelâ, vel alio remedio impugnare. -  4 Et communiter in eam itum eſt ſententiam, vt licèt ab inteſtato frater ſuccedat fratri; tamen contra teſtamentum eius ſuccedere non poſſit, quia frater liberè extraneum inſtituere, & fratrem exhæredare, vel præterire poteſt ſine cauſa. -  5 Dummodò frater, præterito aut exhæredato fratre ſuo, instituat perſonam honeſtam, & integræ opinionis & famæ, quia aliàs frater contra teſtamentum fratris, turpi perſonâ inſtitutâ, querelam mouere potest. -  6 Quod latiſſimè explicarunt quamplures Authores, qui hoc num. & ſeq. vſque ad num. 10. recenſentur in vnum -  7 Antonium Gomezium, Ferdinandum Menchacam, & Michaëlem Graſſum. breuiter, & diſtinctè, atque abſolutè etiam explicaſſe materiam iſtam. -  8 Tiberij Deciani, Antonij Galeacij Maluaſſiæ, & Ioannis Vincent. Honded. conſilia tria in hac materia, ſingularia eſſe, & notanda, vt hoc num. adnotatur. -  9 Subſtitutus pupillaris etiam turpis, fratrem conſanguineum, aut etiam matrem ipſam excludit, tam in pupillari, quàm in exemplari ſubſtitutione, remiſſiuè. -  10 Subſtitutus vulgaris, inſtitutâ turpi perſonâ debeat excludi per fratrem, qui inofficioſi teſtamenti querelam inſtituit, vt quamuis inſtitutus obtinere non poſſit hæreditatem, locus non ſit ſubſtituto, remiſſiuè. -  11 Author mouet dubium circa promiſcuam quorundam iurium allegationem, quam ſimul faciunt Doctores omnes communiter, & nouam, verámque eiuſdem declarationem tradit, & num. ſeq. -  12 Fratribus, etiam Digestorum iure, ſiue ſeculo Iureconſultorum, nunquam licuiſſe de inufficioſo fratris teſtamento agere, niſi turpis perſona fuiſſet hæres inſtituta, vt hoc num. latiùs declaratur, & ibidem explicatur textus in leg. fratres, C. de inofficioſo teſtamento, & num. ſeq. -  13 Fratres vterini tantùm non habent querelam inofficioſi teſtamenti, etiam turpi perſonâ inſtitutâ: & ibidem huiuſce rei vera ratio redditur. -  14 Fratribus, etiam turpi perſonâ inſtitutâ, in aliquibus caſibus inofficioſi teſtamenti querelam non dari, remiſſiuè. -  15 Frater à fratre præteritus, vel exhæredatus, cùm teſtamentum impugnat, quia in eo fuit inſtituta turpis perſona, vtrùm in totum reſcindi debeat teſtamentum, an autem vſque ad Legitimam tantùm? Et quid ſi frater aliquid in teſtamento reliquiſſet fratri? Quid etiam, ſi totam integram Legitimam ei reliquiſſet? Dubium quidem maximum, & licèt ab infinitis in mille locis tractatum, nondum tamen, vt Author arbitratur, abſolutè, aut diſtinctè ſatis explicatum. -  16 Fratrem in caſibus ſuperioribus querelare poſſe teſtamentum fratris, & in totum ſubuertere illud, etiamſi frater inſtituat fratrem in Legitima, ex ſententia Guil. de Cun. & aliorum, de qua per totum num. & num. ſeq. -  17 Guil. de Cun. & ſequacium ſententiam qui tueri velit aduersùs Communem, prælegere debet omninò Anton. Galeat. Maluaſ. in conſ. 24. ex num. 63. cum ſequent. quo loco fundamentis Communis, ſic eleganter, & vt prima facie videtur, concludenter adeò ſatisfacit, vt nihil vltrà deſiderari poſſit, nec alibi inueniri locus, quo ſic poſſit Guil. ſententia defendi. -  18 Pro ſententia Guil. ponderata l. 12. tit. 7. partit. 6. quæ verè in vno dumtaxat caſu vrget, vt notatur infrà, num. 25. -  19 Fratrem querelare non poſſe testamentum fratris, ſed dumtaxat ad ſupplementum agere, cùm inſtitutâ turpi perſonâ aliquid ſibi relictum eſt, aut nullo modo agere, ſi integra Legitima ſibi relicta fuerit, ex ſententia Angeli, & quamplurimorum. -  20 Quæ duobus præcipuæ fundamentis ſubſiſtit, vt hoc num. adnotatur. -  21 Frater in caſibus propoſitis ſuprà, ex num. 15. an poſſit querelare teſtamentum fratris, nec-ne? trium caſuum diſtinctione explicandum eſſe, ex ſententia Iulij Clari, de qua hoc num. mentio fit ab Authore. -  22 Iulij Clari ſententia an probetur ab aliis, vel non? -  23 Hieronymum de Cæuallos, nouiſſimè omnium quæſtionem ſuperiorem tractantem, circa diſtinctionem Iulij Clari non inſiſtere, nec etiam mentionem facere quamplurimorum Authorum, qui hoc capite recenſentur. -  24 Frater in caſibus propoſitis ſuprà, ex num. 15. vt dignoſci valeat diſtincté, an querelare poſſit teſtamentum fratris, inſtitutâ turpi perſonâ, vel agere dumtaxat ad ſupplementum? neceſſarium eſſe conſtituere nonnulla ex ſententia Authoris, quibus præfata quæſtio non adeò dubia videbitur; imò diſtinctione, & reſolutione maiori, quàm anteà erat, explicata manebit, & num. ſeq. -  25 Frater, ſi inſtitutâ turpi perſonâ, à fratre ſuo præteritus fuit, vel exhæredatus, nec aliquid ei in teſtamento relictum eſt, tunc per querelam rumpet teſtamentum in totum, ex ſententia Baldi, quæ probatur, & hoc num. exornatur per Authorem. -  26 Frater inſtitutâ turpi perſonâ, ſi neque præteriit fratrem, neque etiam exhæredauit illum, imò potiùs titulo inſtitutionis, aut titulo etiam particulari (in hoc differentia non eſt) integram Legitimam, hoc eſt quartam partem ei reliquit; tunc fratri querela non competit vllo modo, vt per totum num. declaratur. -  27 Et lex 12. titulo 7. partita 6. in id nouiter ponderatur. -  28 Ac contrariæ ſententiæ Authores damnantur. -  29 Frater, ſi inſtitutâ turpi perſonâ, fratri præterito, vel exhæredato aliquid reliquit, ſed minus Legitimâ, titulo tamen inſtitutionis; tunc ei dumtaxat competit ius agendi ad ſupplementum, nec querelare poteſt testamentum. -  30 Frater inſtitutâ turpi perſonà, ſi fratri præterito, vel exhæredato reliquit aliquid, ſed non titulo inſtitutionis, an tunc ad ſupplementum agi poſſit? & per totum num. vbi in effectu Angeli ſententia probatur, & contraria Guil. reiicitur, defenditúrque, ad ſupplementum dumtaxat agi poſſe. -  31 Frater in omnibus caſibus, in quibus inſtitutâ turpi perſonâ à fratre ſuo, ad ſupplementum dumtaxat agere poteſt, vel Legitimâ tantùm, hoc eſt quarta parte bonorum debet eſſe contentus, in his omnibus non tenetur ad legata pro quarta parte, remiſſiuè. -  32 Frater ſi rumpat teſtamentum fratris per querelam, quia in eo fuit inſtituta turpis perſona, an teneatur ad omnia legata, & fideicommiſſa etiam vniuerſalia relicta in testamento fratris? Et ſic an textus in authent. ex cauſa, C. de liberis præteritis, habeat etiam locum inter fratres, inſtitutâ turpi perſonâ? & certè dubia eſt, & difficilis hæc quæſtio, quam proptereà egêre deciſione, & præſentia Principis dixit Salicetus, & arduam vocat Iulius Clarus. Et multas fuiſſe in expoſitione illius Authent. Doctorum opiniones, & eas retuliſſe P. Iacob. & Fulgoſium dixit Antonius Theſaurus. -  33 Sed in terminis noſtris, quòd non habeat locum diſpoſitio d. authent. ex cauſa, C. de liberis præteritis, ſed quòd ſimul cum inſtitutione omnia corruant, tenuerunt quamplures, qui hoc num. & ſeqq. præcitantur. -  34 Et hanc eſſe communem opinionem teſtantur Paulus, Alex. & Iaſon, & tenendam alij Authores dicunt, qui hoc num. referuntur. -  35 Ac denique, eiuſdem fundamenta omnia adducunt Salicetus, Iaſon, & Menchaca. de quibus accipiunt alij. -  36 Et contrariæ partis rationibus reſpondit Anton. Galeat. Maluaſſia in conſ. 24. num. 71. & 72. -  37 Et poſt leges Partitarum amplectuntur eandem ſententiam Gregorius Lopez, & Hieronymus de Cæuallos, vt hoc numero adnotatur, & vide infrà, num. 44. -  38 Sed contrariam ſententiam, imò deciſionem text. in dict. Authent. ex cauſa, C. de liberis præteritis, habere locum inter fratres, inſtitutâ turpi perſonâ, tenent Bald. Curtius iunior, Cagnolus, & alij quamplurimi, qui hoc num. præcitantur. -  39 Et huius partis fundamenta quatuor, poſt Salicet adduxit Iaſon, qui in effectu, & verè quidem, atque concludenter (licet ipſe in contrarium teneat cum Communi) reſpondet omnibus fundamentis, quæ pro contraria parte ponderari ſolent. -  40 Præcipuo etiam fundamento Communis reſpondent Iulius Clarus, & Ferdinandus Menchaca. -  41 Iura etiam, & rationes permultas pro hac parte conſiderauit Igneus. -  42 Et concludentem, nouámque rationem tradit, ac etiam reſpondet præcipuæ rationi Communis Anton. Theſaurus. -  43 Quæ equidem rationes adeò mouent Authorem, vt ſecundam hanc ſententiam contra Communem libentiùs probauerit, vt per totum num. latiùs adnotatur. -  44 L. finalis, titulo 8. partita 6. pro opinione Angeli verè non facit, vt contra Gregorium Lopez, & Hieronymum de Cæuallas, hoc numero adnotauit Author. -  45 L. 1. tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, expendi poſſe pro opinione Baldi contra Angelum, & ſequaces. -  46 Turpes, aut infames perſonæ quæ dicantur, ad hoc vt Inſtitutis, eis poſſit frater querelare teſtamentum fratris? & num. ſeq. -  47 Antonij Gomezij ſententia in propoſito, nouiter, & verè declarata per Authorem. -  48 L. fratres, C. de inofficioſo teſtamento, cùm alternatiuè loquatur, ſufficit quòd vna qualitas ex illis tribus concurrat in hærede ſcripto; & ſic, vel quòd ſit infamis, vel turpis perſona, aut leui maculâ notetur. -  49 Infamis infamiâ facti dicitur ille, cuius opinio apud probos viros læſa eſt & onerata. -  50 Spury ſunt infames, turpes, & viles. -  51 Expoſitus Hoſpitali, ſi non probetur legitimus, turpis perſona dicitur in propoſito, remiſſiuè. -  52 Filius Presbyteri dicitur infamis infamiâ facti, & comprehenditur ſub diſpoſitione l. fratres, C. de inofficioſo teſtamento. -  53 Niſi aliàs ſit vir probus, & honeſtus, & maximè ſi ad officia publica ſit admiſſus, ex ſententia Aluari Valaſci. -  54 Quem ſecuti ſunt Moderni duo, qui hoc num. præcitantur. -  55 Author tamen contrà defendit, & in id expendit optimum, & notandum conſilium Tiber. Deciani 31. per totum, volum. 4. vbi adeò concludenter ſatisfacit omnibus, quæ pro Valaſco excogitari poſſunt, & ſic plenè ſententiam hanc tuetur, vt nihil vltra deſiderari poſſit. -  56 Naturalis filius, ſaltem ex legibus huius Regni comprehendi non debet ſub diſpoſitione l. fratres, C. de inofficioſo teſtamento. CVm fratres reſtantes, plerumque alios potiùs re[*]linquant hæredes, quàm proprios fratres, quos ſæpiſſimè grauiter ferunt, l. cùm pater, §. euictis, ff. de legatis 2. leg. cùm oportet, verſic. ſic enim, C. de bonis quæ liberis: ex quibus ſic annotauit Joannes Cephalus in conſil. 166. num. 10. lib. 2. & nonnulla dicit adpropoſitum Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 770. num. 1. & in conſil. 773. in principio, lib. 4. Fratrum quoque gratia[*] cùm rara ſit, vt inquit Poëta, & refert Cagnolus in l. 1. ff. de inofficioſo teſtamento, num. 8. frequenter dubitari[*] contingit vtrùm frater præteritus, vel exhæredatus in teſtamento fratris, poſſit illud inofficioſi teſtamenti querelâ, vel alio remedio impugnare? Et communiter in[*] eam itum eſt ſententiam, vt licèt ab inteſtato frater ſuccedat fratri; tamen contra teſtamentum eius ſuccedere non poſſit, quia frater liberè extraneum inſtituere, & fratrem exhæredare, vel præterire poteſt ſine cauſa, l. 1. & per totum titulum, ff. &. C. de inofficioſo teſtamento, vbi ſic tenent communiter Doctores, nec vllus in hoc diſſentit, vt conſtat ex referendis infrà, & inter alios ſic adnotarunt expreſſim Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 11. num. 37. in principio, Suarez in Theſauro commun. verbo, frater, num. 336. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. testamentum, quæſt. 46. num. 1. Bonifac. Rogerius in conſ. 9. num. 3. lib. 2. infinitos alios ſciens, conſultóque prætermitto, quia, vt dixi, ſtatim referam eos: id tamen, & communiter etiam explicari ſolet, vt procedat, dummodò frater, præterito, aut ex[*]heredato fratre ſuo, inſtituat perſonam honeſtam, & integræ opinionis, & famæ, quia aliàs frater contra teſtamentum fratris, turpi perſonâ inſtitutâ, querelam mouere poteſt, l. 1. l. fratris, 21. l. fratres, 27. C. de inofficioſo teſtamento, l. 1. ff. eodem tit. §. ſoror autem, Instit. eodem tit. l. 12. tit. 7. partit. 6. & l. 2. eiuſdem, titul. l. 2. tit. 8. partit. 6. & latiſſimè explicarunt Bartolus, Baldus,[*] Angelus, Paulus, Salicetus, & Iaſon in dict. l. fratres, C. de inofficioſo teſtamento, Curtius iunior, Cagnolus, & Cuiacius in d.l. 1. ff. eodem tit. Paulus in conſ. 268. Ad primum, vol. 1. Iaſon in conſ. 71. vol. 1. Decius in conſ. 530. Celſ. Hugo in conſ. 73. Matheſil. Notabili 49. Cremenſis ſingul. 90. Grat. in conſ. 6. lib. 2. Berous in conſ. 19. lib. 2. Ancharan. regien. quæſt. familiar. lib. 1. q. 11. per totam, & lib. 2. q. 60. per totam, Pariſ. in conſ. 64. lib. 3. Roland. in conſ. 87. per totum, lib. 3. & in conſ. 95. num. 25. lib. 4. Marcus Mantua in conſ. 592. Viſo testamento, Natta, in conſ. 478. lib. 3. Afflictis deciſ. 125. & deciſione 204. Rota Romana deciſ. 505. Gregorius Lopez dict. legibus Partitæ, Didacus Perez in l. 1. tit. 8. lib. 5. ordinamenti, verbo, poſitiones, Roder. Suar. in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo tectam. in princ. ex n. 12. Palacios Rub. in repet. rubric. de donat, inter, §. 10. ex n. 9. cum ſeqq. fol. mihi, 89. Guill. Bened. in c. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, Rainuncius de Clera, num. 28. & verbo, in eodem teſtamento, el 2. num. 23. & verbo, & vxorem, deciſione 5. num. 157. Antonius Gomezius, Ferdinandus Mencha[*]ca, & Michaël Graſſus, qui breuiter, & diſtinctè, atque abſolutè etiam explicarunt materiam hanc, ille tom. 1. variar, cap. 11. de ſucceſſione contra teſtamentum, n. 37. 38. & 39. alter de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. ex num. 565. vſque ad num. 609. Graſſus denique in §. testamentum, quæſt. 46. per totam, & quæſt. 47. Queſada diuerſarum quæst. iuris, cap. 6. num. 11. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæst. 50. & quæst. 52. num. 5. Gama deciſione 143. Franciſcus Viuius deciſione 162. A num. 9. lib. 1. Aluarus Valaſcus conſultatione 17. per totam, Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt, lib. 5. interpretatione 1. dubitatione 1. num. 69. & 70. folio 443. Hieronymus Gabriel in conſ. 30. lib. 2. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana, 126. & tribus ſeqq. Achilles Pedrocha in conſ. 19. num. 51. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 66. num. 1. & in conſ. 68. n. 11. extántque ſingularia, & notanda conſilia tria in hac materia Ti[*]berij Deciani, præcipuè 31. per tot. lib. 4. vbi doctè quidem, & latè Antonij Galeatij Maluaſſiæ conſ. 24. per totum, lib. 1. & Ioannis Vincentij Hondedei 47. per totum. lib. 2. Coſta etiam in cap. ſi pater, de testamentis, in 6. 3. part. in verbo, poteſt, num. 4. & 5. vbi rectè probat,[*] quòd ſubſtitutus pupillaris etiam turpis, fratrem conſanguineum, aut etiam matrem ipſam excludit, idque ex ratione text. in l. Papinianus, §. ſed neque impuberis, ff. de inofficioſo testamento, & non ſolùm in pupillari ſubſtitutione, ſed etiam in exemplari, vt ibi videri poterit: in vulgari autem, an ſubſtitutus vulgaris debeat[*] inſtitutâ turpi perſonâ, excludi per fratrem, qui inofficioſi teſtamenti querelam inſtituit, vt quamuis inſtitutus obtinere non poſſit hæreditatem, locus non ſit ſubſtituto, vide Antonium Theſaurum, dict. deciſione 127. per totam, ac denique in præſenti materia ſcripſerunt etiam Antonius Pichardus in dict. §. ſoror, per totum, Instit. de inofficioſo teſtamento, Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſt. 566. nouiſſimè Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 91. & 93. Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſſis, lib. 4. cap. 9. ij omnes non aduertunt ad vnum quod mihi aliquan[*]do difficultatem faciebat, nec hactenus ab aliquo explicatum video: videlicet communi tam Antiquorum, quã Neotericorum omnium conſenſu, ſimul aut promiſcuè allegari text. in dict. l. 1. ff. de inofficioſo teſtamento, & in d.l. fratris, & l. fratres, de C. inofficioſo teſtamento, quaſi idem probent, hoc eſt fratrem de inofficioſo fratris teſtamento agere non poſſe, niſi tunc demum, cùm turpis perſona ſit hæres inſtituta; & tamen text. in dict. l. 1. ff. de inofficiofo teſtamento, & in dict. l. fratris, C. eodem titul. differentiam hanc non admittit, aut ſaltem nullo modo exprimit eam; imò ſimpliciter ad inofficioſi teſtamenti querelam fratres vocauit, nec diſtinguit, an honeſta, vel turpis, aut infamis perſona ſit inſtituta, quod ex dictis legibus conſtat expreſsè: textus verò in d.l. fratres, C. de inofficioſo teſtamento, id expreſſit apertiùs, & dubium omne remouet. Vnde vel aliter anteà fuerat ſtatutum, atque ex illa lege corrigitur, coarctatúrve, vt procedat dumtaxàt, quando turpis perſona fuit inſtituta: vel aliquid nouum lex illa venit decidere, quod ſuperiores Interpretes minimè explicarunt. Idcircò conſtituendum eſt ante alia, etiam Digeſto[*]rum iure, & tempore, ſiue ſeculo Iureconſultorum, fratribus nunquam licuiſſe de inofficioſo fratris teſtamento agere, niſi turpis perſona fuiſſet inſtituta; quòd licèt non expreſſerint, apertè præſentiunt omnes Authores hucvſque in propoſito ſcribétes qui, vt vides, inter hæc iura non diſtinguunt, ſed vniformiter accipiunt illa, & turpis perſonæ inſtitutionem requirentes, ad id allegant text. in dict. l. 1. ff. de inofficioſo testamento, & in d.l. fratris, vbi de turpi, aut infami perſona inſtituta nihil exprimitur, quaſi ea iura explicari debeant per text. in dict. l. fratres, C. de inofficioſo teſtamento, vbi Imperator vnum dumtaxat addit prædictis legibus; ſiue vnum de nono inducit, hoc eſt, quòd licèt ex generali traditione dict. l. 1. ff. de inofficioſo teſtamento, l. poſthumus, eiuſdem tit. & dict. l. fratris, C. eodem, fra[*]ter quicunque, etiam vterinus, querelare poſſet fratris teſtamentum turpi perſonâ inſtitutâ; tamen poſt deciſionem d.l. fratres, ſolus frater ex vtroque latere coniunctus, vel ſaltem conſanguineus ex parte patris, de inofficioſo teſtamento poſſit experiri, nec vterinus poterit, qui tantùm ex parte matris coniunctus eſt: quod aduertit Gloſſa ibi, verbo, conſanguinei, dicens: Qui ſunt ex eodem patre, ſed matre eadem, vel non, vt Inſtitut. eod. tit. §. 1. Et ſic lex illa in ſui materia eſt ſingularis, & notabilis ſecundùm Bartol. & alios ibi, quia nulla alia eſt lex, quæ tot caſus complectatur, vt ibidem fatetur Iaſon in principio, & tria principaliter intendit, in quibus poſt Baldum ibidem in ſummario, conueniunt omnes Scribentes communiter. Primò enim dicit, quòd fratres vterini tantùm non habent querelam inofficioſi teſtamenti, vt ſuperiùs diximus, atque ex illo textu adnotarunt Antonius Gomezius tom. 1. variar. cap. 11. num. 37. in verſ. quod primò intellige. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 577. & 578. Michaël Graſſus §. teſtamentum, quæſt. 46. num. 5. qui tamen, & alij quãplurimi relati ſuprà decipiuntur, dum ad id allegant text. in dict. l. fratris, & in dict. l. 1. ff. de inofficioſo teſtamento, in quibus contrarium potiùs probatur, dum ſimpliciter ad querelam vocatur frater, nec diſtinctio prædicta adhibetur, an vterinus tantùm vel conſanguineus frater ſit. Secundò quatenus non conſiderant nouum ius, quod in ea lege introducitur, nec anteà fuerat introductum: introductionis autem ratio fuit, quia cùm querela inofficioſi teſtamenti, iuris ciuilis remedium, eſſet, quod populi Romani moribus fuit receptum, vt contra alios reſoluit Antonius Pichardus, ad rubricam, Inſtitut. de inofficioſo teſtamento, ex num. 18. cum ſeqq. quem vide ex num. 10. meritò ad id cognati admitti non debuerunt, vt ex communi reſolutione aduertit Curtius iunior in authent. ex cauſa, C. de liberis præteritis, n. 50. per textum in l. vlt. C. vnde legitimi. Secundò dicit textus in dict. l. fratres, quòd fratres vtrinque coniuncti, vel conſanguinei tantùm, habent querelam inofficioſi teſtamenti contra teſtamentum fratris in tribus caſibus. Tertiò, quòd contra neceſſarium hæredẽ inſtitutum, quanquam ſit vilis perſona, non datur inofficioſi teſtamenti querela, quæ etiam non datur in aliis caſibus,[*] etſi perſona turpis, aut in honeſta ſit inſtituta, de quibus ad limitationẽ ſuperioris doctrinæ, & etiam pro ampliatione ipſius eſt videndus omninò Iaſon in dict. l. fratres, Curtius, & Cagnolus in dict. l. 1. ff. de inofficioſo testamento, plenè Antonius Gomezius tom. 1. variar, d.c. 11. num. 37. 38. & 39. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. ex num. 565. vſque ad num. 609. Quibus prælectis, & legibus Partitæ ſuprà, in initio relatis, omnes ferè huius materiæ: ampliationes, & limitationes ſcire poteris. Et hactenus de prædictis, quæ ſunt notanda ad text, in dict. l. 1. ff. de inofficioſo teſtamento, nec erant anteà ſic diſtinctè explicata. Nunc verò, & ſecundo loco conſtituendum eſt, in propoſito huius Capitis dubium maximum eſſe, & licèt ab infinitis mille in locis tractatum, nondum tamen, vt arbitror, abſolutè, aut diſtinctè ſatis explicatum, an cùm frater à fratre præteritus, vel exhæredatus, teſta[*]mentum impugnat, quia in eo fuit inſtituta turpis perſona, in totum reſcindi debeat teſtamentum, vel tantùm vſque ad Legitimam: Et quid ſi frater aliquid in teſtamento reliquiſſet fratri: Quid etiam, ſi totam integram Legitimã ei reliquiſſet? Et quidem Guill. de Cun. in d.l. fratres, C. de inofficioſo teſtam. n. 4. indiſtinctè aſſe[*]rit, quòd inſtitutâ turpi perſonâ, non ſolùm ſi frater omninò præteritus fuerit, vel exhæredatus, aut etiam ſi aliquid ei in teſtamento relictum fuerit, verùm etiam ſi totam integram Legitimam ei reliquiſſet, frater querelare poſſit teſtamentum in totum, & aduocare totam hæreditatem, & Guill. ſequaces plures referunt Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 24. num. 63. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 47. num. 32. lib. 2. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana, 128. n. 12. Graſſus §. testamentum, quæſt. 46. num. 4. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæst. 566. in princ. & ſequitur Antonius Gomezius tom. 1. variar. dict. cap. 11. num. 37. in verſ. Quintò intellige, & verſic. Sextò intellige: quo loco ſecurè affirmat, teſtamentum in totum rumpi, etiamſi frater inſtituat fratrem in Legitima, quæ eſt quarta pars bonorum, ſi in reſiduo turpem perſonam inſtituerit. Fundamenta autem huius partis ex communi omnium Doctorum placito adduxerunt Iaſon in d.l. fratres, num. 2. Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus, in princ. num. 12. in verſ. ſed Guillielmus Cæuallos, dict. quæſt. 566. in princ. latiùs Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 24. ex num. 31. vbi firmiter aſſerit, teſtamentum fratris turpi perſonâ inſtitutâ, in totum expugnari, ideſt, vt in vniuerſam eius ſubſtantiam ſuccedat frater, & non ſolùm quando nihil, aut minùs portione legitimâ relictum fuit, sed etſi plena, & integra Quarta relicta fuerit, & non quoad inſtitutionem tantùm, ſed etiam quoad cętera in eo relicta: & idem proſequitur ex num. 69. cum ſeqq. & num. 63. 64. 65. & 66. quo loco[*] fundamentis contrariæ partis, de qua mentio fiet ſtatim, ſic eleganter, & vt prima facie videtur, concludenter adeo ſatisfacit, vt nihil vltra deſiderari poſſit, nec alibi inueniri locus, quo ſic poſſit Guill. ſententia defendi. Pro qua conſiderandum erit, non mediocriter videri vrgere l. 12. tit. 7. partit. 6. vbi indiſtinctè dicitur, quod in[*]ſtitutâ turpi perſonâ per fratrem, inſtitutio hæredis non valet, & poteſt frater teſtamentũ ſubuertere, & hæreditatem conſequi; id quod non aduerrunt recentiores huius Regni Scriptores, ſolus Gregorius Lopez conſideraſſe videtur ibidem, verbo, la hæredad, in hunc modum dicens: Approbatur hîc opinio Guilliel. relati à Paul. de Caſt. in dict. l. fratres, vt non ſolùm reuocetur teſtamentum per querelam, quoad Legitimam fratri debitam, ſed etiam quoad omnia bona; & idem tenet Bartol. ſeu ille, cuius eſt illa lectura in Authent. de hæredibus, & Falcidia, in princ. collatione 3. per l. Paconius, ff. ſi quis à parente fuerit manumiſſus, in princip. Verè tamen dict. l. Regia partit. indiſtinctè accipi non poteſt, ſed in vno dumtaxat caſu vrget, vt notabitur infrà. Contrariam autem ſententiam, imò quòd frater dũtaxat[*] agere poſſit ad ſupplementum, cùm inſtitutâ turpi perſonâ, aliquid ſibi relictũ eſt, aut nullo modo agere, ſi integra Legitima ſibi relicta fuerit, defendunt Angelus, Alexander, Afflictis, Curtius iunior, Cagnolus, Pariſius, Fabian. de Guioch. Gabriel Eugub. Ancharanus, & alij, cum quibus ſic firmiter amplectitur Anton. Theſaurus deciſ. 128. num. 11. & 12. vbi dicit, quòd ipſe credit hanc opinionem veriorem, per textum clariſſimum, & nullam cauillationem admittentem in l. omnimodo, C. de inofficioſo teſtamento, quicquid contra eum text. audacter, & ſubtiliter magis, quàm verè, Decius, & alij ſcripſerint, eandem ſententiam ſecurè admittit Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus, num. 12. fol. 4. dicens ſic tenuiſſe Accurſium in dict. l. omnimodò, & reſpondens fundamentis Guilliel. & ſequacium, Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 589. vbi dicit veram eſſe communem opinionem contra Paulum, & Guilliel. ſed tunc neutram partem firmans propter textum in dict. l. Paconius, ff. ſi quis à parente fuerit manumiſſus, & num. 601. vbi fatetur, quòd ſi fratri integra Legitima relicta fuerit, tunc etiam contra turpem perſonam querelam mouere non poſſit; quod tamen cogitandum reliquerat anteà n. 590. ibidem. Michaël Graſſus. §. teſtamentum, quæſt. 46. num. 4. vbi ſententiam Gloſſæ in dict. l. omnimodo, longè veriorem putat contra Guill. nec licere ſuper hoc diſputare, cùm habeamus caſum legis expreſſum in d.l. omnimodo, & refert Anton. Cucchum, & Emman. Suar. idem tenentes, Antonius Pichardus in §. ſoror, Inſtitut. de inofficioſo teſtamento, num. 88. vbi hanc opinionem veriorem, & communiorem vocat, & dicit probari per text. expreſſum in authent. de hæredibus & falcidia, §. 1. collatione 1. vbi dicitur, eodem modo deberi Legitimam fratribus, turpi perſonâ hærede ſcriptâ, quo debetur liberis, & parentibus; & ſic cùm æquiparentur ſecundùm generalem deciſionem dict. l. omnimodò, hos omnes comprehendere: quem text. ante ipſum expendit Roderic. Suarez in d.l. quoniam in prioribus, in verſ. neque obstat argumentum. Denique hanc partem veriorem etiam putat nouiſſimè Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæstion. 566. ex num. 7. Angel. Matheacius de legat. & fideicommiſſis lib. 4. cap. 9. num. 8. & omnes duobus præcipuè fundamentis mouentur. Primum deducitur ex verbis dict. l. omnimodo, C. de[*] inofficioſo teſtamento, ibi: Certa & ſtatuta lege tam mortuis conſulere volentes, quàm eorum liberis, vel aliis perſonis, quibus eadem actio compere poterat, &c. & ibi: Liceat verò his perſonis, quæ teſtamentum quaſi inofficioſum, vel alio modo ſubuertendum queri poterant, id quod minus portione legitima ſibi relictum est, ad implendam eam ſine vllo grauamine, vel mora exigere, &c. Secundum fundamentum ab abſurdo vitando deducitur: quia ſi probaremus fratrem poſſe teſtamentum per querelam inofficioſi ſubuertere, & expugnare, melioris vtique conditionis eſſet frater ipſe, quàm revera eſſet filius, qui ſi quid iure inſtitutionis habeat, teſtamentum inofficioſum dicere nequit, ſed ad ſupplementum legitimæ portionis tantùm agit, ex text. in dict. l. omnimodo: quod maximum abſurdum eſſet, igitur non probandum, l. diuortio, in princ. vbi Iaſon in 5. notabili, ff. ſoluto matrimonio, l. ſcire, §. aliud, vbi Baldus in vlt. notabili, ff. de excuſationibus tutorum: quibus tamen fundamentis, vt dixi ſuprà, ex propoſito ſatisfacit Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 24. ex num. 63. cum tribus ſeqq. ſic vt negari non poſſit, quin hac in re maxima difficultas ſit, vt etiam conſtat ex his, quæ ſcripſit Matheacius, vbi ſuprà, dict. cap. 9. ex num. 4. Quapropter, vt eam apertiùs explicaret, tres caſus in[*] propoſito diſtinguit Iulius Clarus §. teſtamentum, q. 50. Primus caſus eſt, cùm in teſtamento, in quo turpis perſona eſt inſtituta, nihil relictum eſt fratri; & tunc per querelam rumpit teſtamentum in totum. Secundus caſus eſt, cùm aliquid reliquit frater fratri, ſed non titulo inſtitutionis; & tunc inquit Iulius Clarus, quòd frater pariter rumpit in totum, ad exemplum deſcendentium: & reddit rationem, quia licèt regulariter in collateralibus non ſit neceſſarius titulus inſtitutionis, neque eis aliqua Legitima debeatur; eſt tamen ſpeciale, quando turpis perſona eſt inſtituta, quia eis debetur Legitima: & conſequenter. quòd non eſt impertinens dicere, quòd talis Legitima ſit eis relinquenda titulo inſtitutionis, & quòd ita procedat opinio Guil. de Cun. quam ipſe ſequitur. Tertius caſus eſt, quando frater inſtitutâ turpi perſonâ, reliquit titulo inſtitutionis, ſed minus Legitimâ; & tunc procedit opinio ſecunda Angeli, & ſequacium, de qua ſuprà: dicit tamen cogitandum eſſe, & omittit quartum, & neceſſarium caſum, quando ſcilicet integra Legitima titulo inſtitutionis, vel legati relinquitur. In[*] primo autem autem caſu, Iulij Clari ſententiam amplectitur Graſſus in dict. §. teſtamentum, quæſt. 46. num. 4. in principio. In ſecundo verò & tertio improbat eum ibidem, num. 5. dicens indiſtinctè tenendum, quòd in vtroque caſu ad ſupplementum dumtaxat ſit agendum, & probans cum Emman. Suarez, Antonij Gomezij Additionatore, relicti titulum, dicit nullam differentiam in propoſito facturum, nec diſtingui debere an titulo inſtitutionis, vel titulo particulari Legitima, aut pars eius relicta ſit. Sed in prædictis etiam duobus caſibus, hoc eſt ſecundo & tertio, an ſcilicet relictum ſit aliquid titulo inſtitutionis, vel titulo tantùm particulari, Clarum videtur ſequi, & præfatam differentiam admittere, quamuis in ea firmiter non inſiſtat, Ioannes Vincentius Honded. in conſil. 47. num. 34. volum. 2. Hiero[*]nymus verò de Cæuallos, qui, vt vides, nouiſſimè omnium quæſtionem ſuperiorem tractauit, dict. quæſt. 566. prædictorum nullam mentionem facit, nec de veritate diſtinctionis Clari diſputationem ſuſcipit, nec etiam refert Authores quamplurimòs, ſuperiùs à me relatos. Idcircò, vt ego ſententiam meam interponam, nonnulla[*] conſtituere neceſſarium duxi, quibus præfata quæſtio non adeò dubia videbitur, imò diſtinctione, & reſolutione maiori, quàm anteà erat, explicata manebit. Et in primis conſtituo, quòd ſi frater inſtitutâ turpi[*] perſonâ à fratre ſuo, præteritus fuit, vel exhæredatus, nec aliquid ei in teſtamento relictum eſt; tunc per querelam rumpet teſtamentum in totum, vt in vniuerſam eius ſubſtantiam ſuccedat: idque ex ſententia Baldi, in dict. l. fratres, C. de inofficioſo teſtamento, num. 8. Iaſonis ibidem, num. 16. in qua conueniunt omnes, vt ſcribit Graſſus §. teſtamentum, quæſt. 46. num. 4. in principio, & tenent Iulius Clarus in eodem §. quæſt. 50. num. 3. in verſ. aut in teſtamento. Afflictis d. deciſ. 204. num. 2. & 3. & ibi Vrſillus in addit. num. 1. & 4. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 47. num. 34. lib. 2. & in hoc caſu loquuntur Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 586. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 11. num. 37. verſ. Quintò intellige, dum dicunt, quòd teſtamentum debet rumpi in totum, & non pro parte, vel non vſque ad Legitimam tantùm, cùm inſtituta eſt turpis perſona. In eodem etiam caſu loquitur apertè dict. l. 12. tit. 7. partita 6. vt conſtat ex illis verbis: Et dezimos que el vn hermano puede desheredar al otro conrazon, è ſin razon. E aun que non fizieſſe mencion del en el teſtamento, puede de jar lo ſuyo à quien quiſiere, quando non ouiere fijos: nin otros que deſcendieſſen del de la lifia derecha, nin padre, nin abuelos, fueras ende ſi eſtablecieſſe por ſu herectèro à tal home, que fueſſe de mala vida, ò enfamado, ca eſtonze no valdria el eſtablecimiento de tal heredero, ante decimos, que el hermano puede quebrantar el teſtamento, è auer la heredad de ſu hermano. Et ſic in prædicto caſu approbatur ibi opinio Guil. de Cun. vt non ſolùm reuocetur teſtamentum per querelam quoad Legitimam fratri debitam, ſed etiam quoad omnia bona, vt rectè intellexit Gregorius Lopez, verbo, la heredad, ibidem, vt dixi ſuprà, num. 18. ideò Gregorius ipſe ſtatim mouet dubium; Quid ſi aliquid fuit fratri relictum, quaſi ſentiens expreſsè, loqui eam legem dumtaxat in caſu prædicto, quando fratri præterito, vel exhæredato nihil in teſtamento relictum fuit. Idem etiam in caſu ſuperiori apertè præſentit Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſſis, lib. 4. cap. 9. num. 8. & ius Digeſtorum à iure Codicis optimè diſtinguit. Secundò conſtituo, quòd ſi frater inſtitutâ turpi per[*]ſonâ, neque præteriit fratrem, neque etiam exhæredauit illum, imò potiùs titulo inſtitutionis, aut titulo etiam particulari (in hoc differentia non eſt) integram Legitimam, hoc eſt quartam partem ei reliquit; tunc fratri querela non competit vllo modo, quia non eſt in hoc caſu, cur frater ipſe conqueri debeat, quippe cum Legitima integra ei relicta fuerit, ad quod tantùm tenetur frater, cùm turpem perſonam hæredem inſtituit, §. 1. cum Gloſſa, in Authent. de hæredibus & falcidia, vbi apertè datur intelligi, quòd in reliquo ad libitum poteſt frater diſponere, etiam turpi perſona hærede inſtituta, ex quo ad relinquendam fratribus Legitimam, hoc caſu lex cogit fratres; aliàs vana eſſet diſpoſitio, & ſuperuacuum relictum Legitimæ, vt inquit Cagnolus, quem ſtatim referam, ſi nihilominùs poſſet frater in totum teſtamentum reſcindere: & dicendum eſſet, totam ſubſtantiam eſſe fratribus eo caſu relinquendam, non Legitimam tantùm; & hunc caſum vnanimiter admittunt omnes Authores præcitati ſuprà, num. 19. qui, vt iam vidiſti, etiam in fortioribus terminis, quando non integra Legitima relicta fuit fratri, id probarunt, & agendi ad ſupplementum ius dumtaxat conceſſerunt. Deinde in terminis noſtris ſic tenet ſuperiorem reſolutionem Alexand. in l. ſi patroni, in §. finali, in vltima columna, ff. ad Trebell. ſequitur Cagnolus dicens, quòd rationi prædictæ non videt dari poſſe reſponſum in l. 1. ff. de inofficioſo teſtamento, num. 11. Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 601. Graſſ. §. teſtamentum, quæst. 46. num. 4. & cum multis firmiter ſuſtinet, hunc caſum Anton. Theſaur. deciſ. 128. n. 11. & 12. & ante ipſos hoc dixit Salicet. in d.l. fratres, C. de inofficioſo teſtam. in 3. qu. principali, qui quamuis ſequutus ſit Guil. de Cun. ſententiam relatam ſuprà, num. 16. tamen diſcrepat ab eo, vbi frater Quartam integram reliquiſſet fratri ſuo, dicens quòd tunc non competeret querela fratri, inſtitutâ turpi perſonâ: & in eum ſenſum rectè citat Salicetum, & ſequitur eum Rodericus Suarez in d.l. quoniam in prioribus, in princ. n. 12. fol. 4. in verſ. in vno diſcrepat. Nec diſtinguunt ij omnes, an titulo legati, vel titulo inſtitutionis Quarta relicta ſit, quaſi ſentiant manifeſtè, ſufficere, quòd Legitima quocunq; modo relicta fuerit; & ita tenendum eſt ex dictis Authoribus, & verbis d.l. 12. tit. 7. partita 6. quæ loquitur dumtaxat, quan[*]do frater præteritus fuit, vel exhæredatus, vt tunc rumpatur teſtamentum in totam, non verò in iſto caſu, cùm integra Legitima fratri relicta fuit; & ſic ad eum trahi non debet, iuxta vulgata iuris principia, & communes traditiones Doctorum, quamuis contrarium in caſu præ[*]dicto, ſed malè quidem, tenuerint omnes, qui Guil. de Cun. ſententiam amplexi ſunt, vt conſtat ex relatis ſuprà, num. 16. & per Antonium Theſaurum dict. deciſ. 128. num. 12. & inter alios ſic expreſsè, ſed malè, vt dixi, firmarunt Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 11. num. 37. verſ. Sextò intellige, Rubeus in leg. Titia, §. Imperator, num. 287. ff. de legatis 2. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 24. num. 31. & n. 63. & ſeqq. volum. 1. quorum ſententia clarè conuincitur ex his, quæ huiuſce noſtræ reſolutionis ſequaces notarunt, ac inter alios Rodericus Suares, Cagnolus, Graſſus, & Theſaurus in locis relatis ſuprà, Matheacius lib. 4. dict. cap. 9. num. 8. Tertiò conſtituo, quòd ſi frater inſtitutâ turpi per[*]ſonâ, fratri præterito, vel exhæredato, hoc eſt hæredi non inſtituto aliquid reliquit, ſed minùs Legitimâ, titulo tamen inſtitutionis; tunc equidem dũtaxat competere ei ius agendi ad ſupplementum, nec querelare poſſe teſtamentum fratris: quod fatetur Iulius Clarus dict. §. teſtamentum, quæst. 50. num. 3. in finalibus verbis, dicens ſic procedere opinionem Angeli, & ſequacium, contra Guil. de Cun. & ſequaces eius; & in hoc libenter ſequor prædictum Authorem, propter rationes communis ſententiæ, & authoritatem eorum, quos retuli ſuprà, num. 19. & per text. in dict. l. omnimodò, & in dict. authent. de hæredibus & falcidia, §. 1. collat. 1. qui in hoc cauillari non poſſunt, quamuis contrà, ſed malè quidem, tenuerint in hoc caſu Antonius Gomezius, Rubeus, Anton. Galeat. Maluaſ. & cæteri alij adducti in ſecundo caſu, ſuprà, qui, vt vidiſti, in fortioribus terminis contrarium defendunt. Quartò conſtituto, quòd ſi frater inſtitutâ turpi per[*]ſonâ, fratri præterito, vel exhæredato, hoc eſt hæredi non inſtituto reliquit aliquid, ſed non titulo inſtitutionis, ſuccedere tunc contrarietatem Guil. de Cun. & ſequacium eius, & Angeli, ac ſequacium eiuſdem, & ſic diuerſitatem primæ, & ſecundæ opinionis, quas adduxi ſuprà, num. 16. & num. 19. in qua tamen Iulius Clarus dict. §. teſtamentum, quæſt. 50. num. 3. in verſ. aut reliquit aliquid, Guil. ſententiam amplectitur, & exiſtimat, in hoc caſu fratrem rumpere debere teſtamentum in totum, ad exemplum deſcendentium. Graſſus autem receptarum ſententiarum, §. testamentum, quæst. 46. num. 4. contrarium defendit, & in prædicto caſu, ius agendi ad ſupplementum dumtaxat fratri concedit, ac cum Emman. Suar. Antonij Gomezij Additionatore, quem ibidem refert, probabilius credit, relicti titulum, nullam differentiam in eo facturum. Ego verò in praxi omninò crederem seruandam Emman. Suar. & Grassi ſententiam, nec conſtituendam differentiam, quo titulo relictum ſit factum, dummodò verum ſit, aliquid relictum fuiſſe fratri. Moueor in primis authoritate quamplurimorum, quos retuli ſuprà, num. 19. qui etiam in hoc caſu concedunt dumtaxat ius agendi ad ſupplementum: nec diſtinguunt, quo titulo relictum fuerit aliquid fratri, inſtitutâ turpi perſonâ. Secundò per textum in dict. l. omnimodo, C. de inofficioſo teſtamento, qui nullam cauillationem admittit, vt dicit Antonius Theſaurus d. deciſ. 128. num. 11. in fine. Tertiò, quia negari non poteſt, quin diuerſa ſit cauſa fratrum, & deſcendentium, quippe cùm fratribus nec Legitima debeatur, nec ſit neceſſarius titulus inſtitutionis: & quando turpis perſona eſt inſtituta, licèt eis Legitima debeatur, vt dicebam ſuprà; tamen nullibi expreſſum eſt, quòd talis Legitima ſit relinquenda titulo inſtitutionis: vnde non concludit Iulij Clari ratio, nempe quòd non ſit impertinens dicere, quòd titulo inſtitutionis debeat Legitima relinqui in eo caſu: quia imò impertinens eſt, & à mente legis alienum. vt non obſcurè colligi valet ex l. 12. tit. 7. partita 6. quæ ſi maturè perpendatur, ex ea colligetur apertè, eo dumtaxat caſu ſubuerti teſtamentum à fratre, & per eum integram hæreditatem aduocari, quando inſtitutâ turpi perſonâ, frater ipſe præteritus eſt, vel exhæredatus, nihilo eidem relicto: cùm verò aliquid relictum eſt, nihil lex illa decidit, nec loquitur in hoc caſu; denotat potiùs, in alio caſu, vltra poſitum ibi, teſtamentum non ſubuertendum, ſed dumtaxat ad ſupplementum agendum, vt ibidem notauit Gregorius Lopez verbo, la heredad, in verſic. & quid ſi aliquid, & coadiuuatur ex his, quæ reſoluit Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. n. 583. in verſic. 4. & fortius, vbi dicit, quòd vera, & communis opinio eſt, quòd titulus inſtitutionis non requiratur in Legitima fratrum, & ſe remittit ad alium locum, quo latiùs id tractauit: coadiuuatur denique ex his, quæ maturè & cum iudicio obſeruauit in hac materia Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſſ. lib. 4. cap. 9. num. 8. vbi, vt anteà dicebam. ius Digeſtorum à iure Codicis optimè diſtinguit, & in effectu dicit, quòd Digeſtorum iure, ſi tota Legitima fuiſſet relicta, tunc etiam turpi hærede ſcripto, inofficioſi agere poterat: ſi verò quid minus Legitimâ, vel nihil relictum fuiſſet, fratres vtique, & liberi frangebant inofficioſi teſtamenta; iure verò Codicis, aut tota Legitima legata fuit, & nemo inofficioſi agere poteſt, nec tunc frater ipſe, turpi quoque hærede ſcripto: aut quid minus Legitimâ relictum fuit, & tunc nec etiam frater rumpere poteſt teſtamentum fratris, ſed tantùm petere ſupplementum Legitimæ, firmo manente teſtamento. Quintò conſtituo, quòd in omnibus caſibus, in qui[*]bus dictum eſt, quòd fratri competit ius agendi ad ſupplementum dumtaxat, vel Legitimâ tantùm, hoc eſt quarta parte bonorum debet eſſe contentus, in his omnibus non tenetur ad legata pro quarta parte: Ratio eſt, quia turpi perſonâ hærede ſcripta, fratri debetur Legitima, quæ eſt quarta pars & ſic debetur illi abſque onere, ex vulgatis iuribus, quæ adducit, & latiùs probat Afflictis deciſ. 125. per totam, dicens in finalibus verbis, votatum fuiſſe in Senatu, quòd legatum alimentorum factum quibuſdam ſoluatur integrè per hæredes ſcriptos, & nihil contribuat ſoror illa, quæ dixit teſtamentum fratris inofficioſum, quia in eo fuit inſtituta turpis perſona. Sextò & vltimò conſtituo, dubium maximum eſſe,[*] an ſi frater rumpat teſtamentum fratris per querelam, quia in eo fuit inſtituta turpis perſona, teneatur ad omnia legata, & fideicommiſſa etiam vniuerſalia relicta in teſtamento fratris: & ſic an text. in authent. ex cauſa, C. de liberis præteritis, habeat locum etiam inter fratres, inſtitutâ turpi perſonâ? Et certè dubia eſt, & difficilis hæc quæſtio, quam proptereà egêre deciſione, & præſentiâ Principis dixit Salicetus in dict. leg. fratres, C. de inofficioſo teſtamento, in 4. quæſt. & arduam vocat Iulius Clarus, vt refert Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana 128. num. 6. dicens multas fuiſſe in explicatione illius Authenticæ Doctorum opiniones, & eas retuliſſe P. Iacob. in dict. authent. ex cauſa, & Fulgoſium ibid. num. 25. & 26. Sed in terminis noſtris, quòd non habeat locum diſpoſitio dictæ Authenticæ, ſed quòd ſimul cum[*] inſtitutione omnia corruant, tenuerunt Angelus, Iacob. de Aren. Petrus, Cinus, Paulus, Franciſcus de Rampon. Imola, Alexand. & Iaſon, quos in vnum congeſſit Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. n. 580. & 581. qui dicit hanc eſſe communem opinionem ſecundùm[*] Iaſonem, Paul. & Alexand. & tenendam ſecundùm eum. Decius in leg. liberi, num. 13. de bonorum poſſeſſione contra tabulas. Petr. Iacob. Ruinus, Rolandus, Iacobinus, & Afflictis, quos retulit Antonius Theſaurus d. deciſ. 128. num. 6. Corneus in dict. authent. ex cauſa, ſub num. 3. Mantica in conſil. 199. Rubeus in l. Tuia, §. Imperator, num. 62. & num. 176. de legatis 2. Anton. Galeat. Maluaſſ. in conſ. 24. num. 70. volum. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſil. 47. num. 37. volum. 2. Ac denique huius[*] partis fundamenta omnia adducunt Salicetus, in dict. l. fratres, in 4. quæst. principali, & ibidem Iaſon num. 3. & 4. Menchaca d. §. 10. num. 581. & num. 582. in verſ. tamen communis opinio, à quibus accipiunt alij poſtmodùm Scribentes, & contrariæ partis rationibus reſpondet Antonius Galeatius Maluaſſia d. conſ. 24. num. 71. & 72.[*] & poſt leges Partitarum, ſiue in terminis etiam earum, amplectuntur eandem ſententiam Gregorius Lopez in[*] l. 12. tit. 7. partita 6. in verbo, el teſtamento, verſicul an autem rupto, dicens, quòd d. authent. ex cauſa, non habet locum in fratribus, inſtitutâ turpi perſonâ & ad id benè facere text. in l. finali, tit. 8. partit. 6. vbi Gregorius ipſe, verbo, el fijo, idem probauit. Hieronym. de Cæuallos practicarum communium, q. 566. qui dicit hanc eſſe communem ſententiam, & iuxta eam hodie ſancitum in d.l. finali, tit. 8. partita 6. Sed contrariam opinionem, imò deciſionem text. in[*] dict. authent. ex cauſa, C. de liberis præteritis, habere locum inter fratres, inſtitutâ turpi perſonâ, tenent Bald. in dict. l. fratres, C. de inofficioſo teſtamento, in 3. quæſt. Curtius iunior ibidem, num. 75. Cagnolus num. 87. in fine, & num. 88. Ioannes Faber num. 5. & omnium latiſſimè Ioannes Igneus in repetitione illius authent. num. 59. in verſiculo, ego autem dico. Graſſus, & Craueta, quos refert Antonius Theſaurus d. deciſ. 128. num. 7. dicens ſibi videri, quòd hæc opinio in iudiciis eſt ſequenda, cùm ſit æquior, & humanior, & eam conſtanter defendens Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 52. num. 5. vbi dicit, quòd opinio præcedens ſemper viſa fuit ſibi terribilis, & ſi caſus contingeret in facto, quòd non peccaret mortaliter Iudex, qui iudicaret contra eam. Et huius partis fundamenta quatuor, poſt Salicetum[*] adducit Iaſon in d.l. fratres, num. 3. in verſiculo, adde quod contrarium tenet Baldus, vſque ad verſiculum, in contrarium, & vide num. 4. in verſiculo, ſi velis tenere, vſque ad verſiculum, Teneas communem ſententiam, vbi in effectu, & verè quidem, atque concludenter, licèt ipſe contrarium teneat cum Communi, reſpondet omnibus fundamentis contrariæ partis relatæ ſuprà, n. 33. præcipuo etiam fundamento Communis reſpondent[*] Iulius Clarus d.q. 52. n. 5. & Menchaca d. §. 10. n. 582. licèt contrariũ tueatur, vt ſuprà vidimus; iura etiã & rationes permultas pro hac parte conſiderauit Igneus in dict.[*] authent. ex cauſa, num. 59. verſiculo, ego autem dico, & concludentem, nouámque tradit Theſaurus, & præcipuæ rationi Communis reſpondet d. deciſ. 128. n. 8. & 9.[*] Quæ equidem rationes adeò me mouent, vt ſecundam hanc ſententiam contra Communẽ libentiùs probauerim[*] excitatus in primis prædictis quatuor fundamentis Iaſonis quæ fortiſſimè vrgent. Secundò iuribus, & rationibus Ignei, & Theſauri vbi ſuprà, quæ etiam non mediocriter iuuant hanc partem. Tertiò, propter ſolutiones, quas ad rationes contrariæ partis tradiderunt Iaſon, Menchaca, Clarus & Theſaurus, quæ iuxta rationem iuris procedunt: & verè negari non poteſt quin in correctoriis fiat extenſio, quando aliàs reſultaret abſurdum, vel quod verba d. authent. ex cauſa, generalia ſint, & abſque vlla extenſione comprehendant hunc caſum, vt aduertit Iulius Clarus vbi ſuprà, quia vbi eſt maior ratio, ibi ex vi comprehenſiua, idem cautum eſte intelligitur: ergo ſi reſciſſo ex cauſa præteritionis, vel exhæredationis teſtamento, conſeruantur legata aduersùs liberos, & parentes querelam inofficioſi teſtamenti mouentes, multò magis, faciliúſque conſeruabuntur aduersùs fratres. Deinde, quia caſus prædictus omiſſus eſt in dict. authent. vt ex verbis eius conſtat apertè; tamen ipſius diſpoſitio non ideò excludi debet aduersùs fratres, ſed potiùs pro expreſſa haberi, propter rationes prædictorum Authorum, maximè ob rationem Theſauri d. deciſ. 128. num. 8. in principio. Ac denique, quòd text. in dict. l. fratres, licèt odio turpis perſonæ ſic diſpoſuerit; eius tamen odio non debent alij ſic grauari, vt beneficium amittant: quod etiam aduersùs liberos, & parentes eſt inſtitutum, eò maximè, quòd concluſio illa, vt in correctoriis non admittatur extenſio, non eſt ſine controuerſia, & multi atteſtantur communem opinionem eſſe in contrarium; aut ſaltem negari non poteſt, quòd ipſa multas habeat limitationes, & declarationes, quæ ad propoſitum noſtrum accommodatæ, communis ſententiæ fundamentum ſubuertunt, vt conſtat ex his, quæ ſcripſerunt Doctores in authent. quas actiones, C. de ſacroſanctis Eccleſis. & in l. ſi vero, §. de viro, & in l. ſi conſtante, ff. ſoluto matrimonio. Gratianus regula 111. per totam. Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 6. cap. 6. num. 11. & cap. 14. per totum. Ex quibus etiam conſtat apertè, quod text. in dict. l.[*] finali, titul. 8. partita 6. verè non facit pro opinione Angeli, & ſequacium, relata ſuprà, num. 33. quicquid aliter dicat Gregorius Lopez, quem retuli ſuprà, num. 37. nec etiam iuxta opinionem eiuſdem Angeli ſancitum in ea lege, vt malè quidem exiſtimauit Hieronym. de Cæuallo, quem ibidem citaui, propterea quòd nihil in propoſito ſtatuitur ibi, nec iuri communi aliquid additur, ſed dumtaxat ius commune confirmatur, & dicitur, quòd rupto teſtamento ex cauſa præteritionis, vel exhæredationis, annullatur teſtamentum quoad inſtitutionem; legata tamen, & libertates valida remanent, vt in dict. authent. ex cauſa, fuerat ſtatutum; vnde qua ratione dixi de iure communi, Baldi ſententiam tenendam contra ſententiam Angeli, & ſequacium, ipsâ etiam, & de iure Partitarum idem aſſero, cùm eo iure attento, fic militent rationes omnes, quas præfati Authores conſiderarunt, ſicut in terminis iuris ipſius communis vrgebant, & erit hodie magis certum ex generali deciſione[*] l. 1. tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, iunctis his, quæ in eius legis explicatione obſeruauit Tellus Fernandez in l. 3. Tauri, 4. part. num. 18. & n. 21. dicens, regulariter obſeruandum, quòd vbicumque teſtamentum annullatur, quia in inſtitutione peccauit, provt in noſtro caſu contingit, dumtaxat haberi pro non facta inſtitutionem, cætera verò remanere firma, quamuis Azeuedius ibi, num. 179. non audeat firmare: Et hactenus de præfata quæſtione. Nunc verò tertio loco, & principaliter conſtituen[*]dum eſt, dubitari etiam communiter, quæ dicantur in propoſito perſonæ infames, turpes, vel inhoneſtæ, vt eis inſtitutis, poſſit frater querelare teſtamentum fratris? Et text. in dict. l. fratres, C. de inofficioſo teſtamento, dubium diluit, in hunc modum ſcribens: Si ſcripti hæredes, infamiæ, vel turpitudinis, vel leuis notæ maculâ aſpergantur, & c. & in l. 12. tit. 7. partit. 6. dicitur: Si eſtablecieſſe por ſu heredero à tal home, que fueſſe de mala vida o enfamado, & ibi Gregorius Lopez, verbo, de mala vida, latè explicat, quæ dicantur in propoſito turpes perſonæ: Iaſon in dict. l. fratres, num. 10. 11. & 12. Gama deciſ. 143. & Additionator eius ibidem, Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 569. & quatuor ſeqq. & num. 608. vbi dicit, quòd hæc concluſio intelligitur multipliciter. Primò, ſi perſona inſtituta ſit infamis de iure & de facto. Secundò, etiamſi ſit infamis de facto tantùm. Tertiò, etiamſi nec ſit infamis de iure, nec de facto, ſed tantùm ſit turpis eius quæſtus, & modus viuendi. Quartò, etiamſi nec ſit infamis de iure, nec de facto, nec etiam habeat turpem modum viuendi,[*] ſi tamen eſt homo ſiniſtræ, aut malæ opinionis. Antonius Gomezius tom. 1. variar. cap. 11. num. 38. per totum, vbi latè declarat, & in fine conſtituit, Iudicis arbitrio relinqui, quæ dicatur turpis perſona, vel non, & dicit ita tenuiſſe ſolum Fabrum in §. ſoror, col. 2. in medio, Inſtitut. de inofficioſo testam. & reputat vnicum, & ſingulare in iſta materia. Addiderim ego, arbitrium hoc non ita liberum eſſe debere, vt Gomezius ſupponit; imò potiùs regulari debere iuxta rationem, & verba dict. l. fratres, & dict. l. 12. partitæ, communéſque Doctorum omnium Scribentium reſolutiones: nec verum eſſe, quod tractit ipſe Gomezius, certam ſcilicet regulam, aut doctrinam in hoc dari non poſſe, nam imò dari poteſt certa regula ex deciſione, & verbis dict. l. fratres, quamuis verum ſit, regulæ eius executionem, diſcreti Iudicis declarationi, aut arbitrio relinqui; & hoc obiter dictum: redeundo tamen ad propoſitum, ſcribunt etiam Queſada diuerſarum quæstionum iuris cap. 6. num. 11. Simon de Pretis de interpretatione vltimarum volunt. lib. 5. dubitatione 1. num. 69. & 70. fol. 443. Graſſus §. teſtamentum, quæſt. 46. Aluarus Valaſcus conſultatione 17. per totam, Plotus de in litem iurando, §. 49. num. 12. Guill. Benedict. in cap. Rainuncius, de testamentis, verbo, Rainuncius de Clera, num. 28. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana 126. num. 4. optimè Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 47. ex num. 11. vſque ad num. 29. vol. 2. qui cum aliis rectè aduertit, quòd cùm text. in d.[*] l. fratres, C. de inofficioſo testamento, loquatur alternatiuè; ſufficit quod vna qualitas ex illis tribus concurrat in hærede ſcripto: & ſic, vel quod ſit infamis vel turpis perſona, aut leui macula notetur; vt etiam aduertit Antonius Galearius Maluaſſia in conſ. 24. num. 32. & tribus ſeqq. & num. 55. & ſeq. vol. 1. vbi dicit, quòd infamis in[*]famiâ facti dicitur ille, cuius opinio apud probos viros læſa eſt, & onerata, idque iure, & authoritate confirmat Tiberius Decianus in conſ. 31. ex num. 11. vſque ad n. 31. vol. 4. & omnes prædicti tanquam indubitata tradunt, atque vnanimiter duo. Primum, quòd ſpurij ſunt infames, turpes, & viles,[*] vt latè probauit Decianus dict. conſ. 31. ex num. 15. vſque ad num. 24. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 47. ex num. 21. lib. 2. vbi num. 23. extendit ad eum, qui ex[*]poſitus fuit Hoſpitali, vt ſi non probetur legitimus, turpis perſona dicatur in propoſito, de quo latiùs Maluaſſia dict. conſ. 24. per totum. Secundum, quòd filius Presbyteri dicitur infamis[*] infamiâ facti, turpis, & vilis, & comprehenditur ſicut ſpurius ſub diſpoſitione dict. l. fratres, C. de inofficioſo teſtamento, vt inſtitutis eis, querelari poſſit teſtamentum à fratre preterito vel exhæredato, vt latiùs per Antonium Gomezium, Menchacam, Theſaurum, Decianum. Hondedeum, & reliquos citatos ſuprà; id tamen exiſtimauit verum Aluarus Valaſcus conſultatione 17. num. 3. niſi filius Presbyteri ſit aliàs vir probus, & honeſtus, &[*] maximè ſi ad officia publica ſit admiſſus: tunc enim dicit, quòd abſque dubio non cenſebitur turpis perſona, vt querelari poſſit teſtamentum propter eius inſtitutionem, & quod ita iudicauit Senatus Vlyſſiponenſis, in quodam filio Presbyteri Portuenſi & Ædilitia dignitate decorato, inſtituto hærede ab vxore ſua, & exhæredato fratre, vt non poſſit teſtamentum querelâ propoſitâ, reſcindi, quaſi talis non corruptis moribus notatus, non ſit cenſendus turpis perſona, & ſequitur Valaſcum Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana 126. num. 6. vbi generaliter dicit quòd ſi iſte ſpurius aliis virtutibus[*] eſſet illuſtratus, & decoratus, ita vt fratre præterito dignior eſſet; tunc non haberet locum querela, argumento text. in cap. nunquam de vitiis, & in cap. Apoſtolica, & cap. ſequent. 56. diſtinctione, Blaſius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſionem 143. Gamæ, in principio, fol. 61. vbi ſcribit in hunc modum: Fallit tamen, ſi talis baſtardus eſſet notabilis, aut valdè honorata perſona, ex propriis meritis, & perſonâ; & ita dicit iudicatum Aluarus Valaſcus, vbi ſuprà. Et in effectu idem videtur probare nouiſſimè Andreas Fachin. controuerſ. iur. lib. 4. cap. 93. ad finem, iuxta diſtinctionem quam adducit, vt reſoluat, an contra ſpurium querela detur fratri: expendit autem Valaſcus pro hac ſententia, aut communis reſolutionis limitatione, nonnulla fundamenta, quæ augeri poſſunt ex fundamentis adductis in ſimili per Antonium Theſaurum dict. deciſione Pedemontana 126. num. 34. & 5. latiùs per Tiberium Decianum. in conſil. 31. ex num. 1. vſque ad num. 11. volum. 4. Hæc ſciens, conſultóque prætermitto, nec ideò refero,[*] quod in simili caſu, nẽpe in ſpurio hærede ſcripto, & proprio fratre teſtatoris præterito, qui ſpurius erat Tabellio, & officium Tabellionatus exercebat, item qui erat Clericus habens primã clericalem tonſuram, & quatuor minores Ordines, & Capellaniam, erátque adoleſcens bonis moribus præditus, optimæque vocis, exiſtimationis, & famæ, contrarium obſeruauit ipſe Decianus, ad quem nullus prædictorum aduertit, nec refert eum dict. conſil. 31. per totum, volum. 4. vbi adeò concludenter ſatisfacit omnibus, quæ pro Valaſco excogitari poſſunt, & ſuam ſententiam ſic eruditè tuetur, vt nihil vltrà desiderari poſſit, nec eo prælecto, vllo modo limitatio, aut declaratio Valaſci defendi: inter alia tamen, quæ conſiderauit ibidem, ex num. 25. cum ſeqq. vt reſponderet his, quæ ex num. 1. vſque ad num. 11. adduxerat pro contraria parte dicto num. 11. rectiſſimè adnotauit, in propoſito caſu ſtare regulam certam in iure, quòd frater præteritus, vel exhæredatus, poſſit querelare de inofficioſo teſtamento fratris, in quo inſtituta eſt turpis perſona, aut leui etiam maculâ notata, vt dicit text. in dict. l. fratres, C. de inofficioſo teſtamento. Quanquam ergo conſtet, vt ipſe Author dicit num. 24. inſtitutum eſſe quantumcunque probum, honeſtum, & virtuoſum virum; non proptereà deſinit eſſe infamis, aut maculâ quacunque notatus, quoad infamiam facti; hæc enim tolli non poteſt niſi per expreſſam remiſſionem, ac indulgentiam Principis, nec tollitur ex eo, quòd ſpurius ſit probus, aut honeſtus, aut quibuſcunque virtutibus condecoratus, vt de ſe patet apertè, ſic, vt eo vel tantùm verbo ſubuertantur omninò & Valaſci rationes, & Antonij Theſauri, Blafiíque traditiones prædictæ, quæ verè repugnant communi Doctorum reſolutioni, de qua ſuprà, ex n. 46. cum ſeqq. & verbis text. in dict. l. fratres, ibi: Vel leuis notæ maculâ aſpergantur. Quis enim negauit, etiam omnibus qualitatibus prædictis in ſpurio concurrentibus, adhuc vel leuis ſaltem notæ maculam remanere: quod vel ſolum ſufficit, vt dicebamus ſuprà, num. 48. in id referentes Ioannem Vincentium Hondedeum in conſil. 47. volum. 2. qui num. 30. & 31. clarè videtur in hanc[*] partem inclinare, ſed Deciani mentionem non facit, Prætis etiam de interpretatione vltim. volunt. lib. 5. dubitat. 1. num. 70. Naturalis verò filius, quòd hodie ſaltem attentis legibus huius Regni, turpis perſona non dicatur, cùm in nobilitate patris ſuccedat, & conſequenter quòd comprehendi non debeat ſub deciſione dict l. fratres, C. de inofficioſo teſtamento, rectè aduertit Blaſius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſionem 143. Gamæ, in verſiculo, & licèt aliqui dicant, qui tacuit Antonium Gomezium tom. 1. variarum, cap. 11. num. 38. in verſic. ſed hoc admitterem. Graſſum §. teſtamentum, quæſt. 46. num. 9. ſic ante ipſum dicentes. CAPVT XX. Repræſentatio vtrùm locum habeat in ſucceſſione Maioratus, in quo proximior vocatur, vel continuò admitti proximiores cauetur: vbi quæ hucuſque in propoſito ſcripſerunt alij, ſuo ordine, & diſtinctè recenſentur in vnum; Ludouici Molinæ, & aliorum ſententia meliùs quàm anteà erat, corroboratur; & nonnullis nouiter & verè ab Authore adnotatis, dilucida traditur, & vera ratio l. ſi libertus præterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, ad quam, vt videbis Lector, cæteri hactenus Scribentes non ſic animaduertebant. SVMMARIVM. -  1 Olim inter antiquos Iuris Scriptores, ingentem fuiſſe, ancipitem, & ferè inextricabilem controuerſiam ſuper cauſa nepotis, & patrui, quoad inducendum, vel impediendum effectum repræſentationis in fideicommiſſis, & Maioratibus. -  2 Tamen nepotis, cauſam aduersùs patruum, ferè apud omnes nationes, & gentes, quoad Maioratûs ſucceſſionem potiorem fuiſſe, provt remiſſiuè demonſtratur hoc num. vbi quamplures Authores recenſentur in vnum qui de præfata altercatione, longa, & diffuſa manu tractarunt. -  3 Nepotis, & patrui controuerſiam quoad ſucceſſionem Maioratus, ſublatam ex deciſione quarundam legum huius Regni, maximè ex verbis l. 40 Tauri, ex quibus præcipuum huius Capitis dubium deſcendit, provt hoc num. adnotatur. -  4 Repræſentatio vtrùm excluſa cenſeatur ex eo, quòd Maioratûs inſtitutor vocauerit proximiorem ad Maioratus ſucceſſionem, vel continuò admitti proximiores voluerit, & num. ſeqq. -  5 Repræſentationem excluſam cenſeri in propoſito caſu, ex ſententia multorum, qui hoc num. præcitantur, ſed contrà defenditur infrà, ex num. 7. -  6 Et eius ſententiæ fundamenta & rationes, item & ſolutiones earum adducuntur remiſſiuè, & de hac re Ioannes Guttierrez commendatur. -  7 Repræſentationem excludere non videtur, qui ad ſucceſſionem Maioratus proximiores vocauit, nec aliud adiecit, ex quo voluntas excludendi repræſentationem deprehendi poſſit, ex ſententia quamplurium, quæ ab Authore probatur, & num. ſeqq. -  8 Repræſentationis virtute, remotior iudicatur propinquior, & qui admittitur per repræſentationem, non dicitur corrumpere gradum, ſed potiùs gradum repræſentare. -  9 Gloſſæ ſententiam in l. cùm ita, §. in fideicommiſſo, verbo, proximo, ff. de legatis 2. veram eſſe, & communiter receptam, quatenus repræſentationem admittit, quando ij, qui proximiori gradu procreati ſunt, ad fideicommiſſum vocantur. -  10 Tiraquelli conſideratio in hac materia, nouiter expenditur, & probatur per Authorem. -  11 Statuta ſtrictiſſimam interpretationem recipiunt, nec plus valent quàm ſonant. -  12 Nihilominùs tamen, ſi ſtatutum ad ſucceſſionem aliquam proximiores vocauerit, non cenſetur repræſentationem excludere. -  13 Maioratûs inſtitutor, et ſi ad ſucceſſionem proximiores vocauerit, dici non potest quòd excluſerit eum, qui per repræſentationem contendit admitti, quia talis potiùs videtur proximior eſſe, eo quòd ſi pater eius viueret, proximior eſſet, & reliquos excluderet, & ſic ipſe quoque proximior cenſendus eſt, & debet alios excludere, provt hoc num. & ſequent. latiùs probatur. -  14 Repræſentans patrem, vel alium, in eius locum ſubintrat, & cum omnibus qualitatibus proximitatis, & & prælationis, quas ipſe pater habebat. -  15 Subrogatum ſapit naturam eius in cuius locum ſubrogatur. -  16 Et vtitur eiſdem iuribus, & priuilegiis, quæ habebat ille, in cuius locum ſubrogatur. -  17 Patrem & filium eandem perſonam eſſe, & non videri deficere patrem, cùm ſupereſt filius ex illo, idque non modò ſecundùm fictionem, ſed nec etiam iuxta naturam. -  18 Pater ſi primogenitus erat, aut primus in ſucceſſione, filius etiam iudicari debet primus, aut primogenitus in eadem ſucceſſione. -  19 Nepos dicere poteſt ſe primogenitum, ſicut poterat, & poſſet dicere pater eius, ſi viueret; eo quia portio paterni corporis transfuſa fuit in procreationem filij, quæ portio licèt conuerſa in nouum hominem, propter nouam, & diuerſam animam, tamen negari non poteſt, quin remanſerit vera caro, & corpus patris. -  20 Adducitur præcipuum motiuum l. 2. titulo 15. partita 2. in verſiculo; è aun mandaron que ſi el fijo mayor. -  21 Text. in authent. de hæredibus ab inteſtato, §. reliquum, in verſiculo, huiuſmodi verò priuilegium, pro opinione relata ſuprà, num. 7. & probata num. ſeqq. optimè, ac verè ponderatus. -  22 Fundamenta omnia, quæ communiter expendi ſolent contra ſententiam probatam ſuprà, ex num. 7. ceſſare omninò ex rationibus adductis numeris præced. Item ex his, quæ hoc num. & duobus ſeqq. adnotantur. -  23 Interpretatio fieri non debet contra id, quod veriſimile eſt, aut magis communiter practicatur. -  24 Proximitatem in ſucceſſione Maioratûs, reſpectu vltimi poſſeſſoris conſiderandam eſſe, ex veriori, & recepta magis ſententia. -  25 Maioratûs inſtitutor, etſi ex verbis, & facultate l. 40. Tauri, vocare poſſit eos, qui reuera proximiores ſunt, & repræſentationem excludere; id tamen feciſſe credendum non est, ex eo dumtaxat, quòd dixerit ſic proximiores vocare, ne vno dumtaxat verbo, omnia iura repræſentationis, & legum huius Regni diſpoſitiones euertiſſe dicatur, nec ſe cum deciſione ipſarum legum conformare voluiſſe. -  26 Expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt ex natura ipſius rei de qua agitur, nihil debet operari, neque immutare naturam illius rei, præſertim cùm verba expreſſa ſunt eo modo, quo inerant. -  27 Repræſentationem in ſucceſſione Maioratus excluſam non cenſeri ex vocatione proximiorum, ineuitabiliter deduci ex l. 2. titulo 15. partita 2. & leg. 40. Tauri, inducendo eas leges provt hoc num. adnotatur. -  28 Ad excludendam repræſentationem, vtrùm neceſſaria ſit expreſſa diſpoſitio, vel ſufficiat tacita ex coniecturis deducta, per totum num. vbi Did. Couar. Ludouic. Molin. & aliorum reſolutiones probantur, atque ex illis euidens, & concludens ratio deducitur pro ſententia, quæ defenditur ſuprà, ex num. 7. cum ſequent. -  29 Voluntas incerta non attenditur, vt recedatur ab eo quod eſt certum. -  30 L. ſi libertus præterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, expenditur, fortius quàm adhuc inducitur, & Ludouici Molinæ ſolutionem defendi poſſe oſtenditur, provt hoc num. adnotatur, & vide infrà, num. 35. & ſeq. vbi noua traditur, & vera eiuſdem legis interpretatio. -  31 Lege 12. tabularum, in ſucceſſione aui ab inteſtato, nepotem in locum patris præmortui ſuccedere, atque repræſentando eum, cum patruo ſimul ad ſucceſſionem aui vocari. -  32 Idque in ſucceſſione aſcendentium tantùm admiſſum fuiſſe; nam agnati tranſuerſales ſecundùm gradus prærogatiuam vocabantur. -  33 Nec filius repræſentabat gradum patris ſui prædefuncti. -  34 Iuſtinianus verò in tranſuerſalibus primi gradus hoc emendauit, ſtatuítque, in ſucceſſione fratris defuncti admittendos ſimul cum patruo, hoc eſt cum fratre, alterius fratris filios ſuperſtites, ſed extra filios fratrum, repræſentationi locum non eſſe. -  35 L. ſi libertus præterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, verus, & proprius intellectus adducitur. -  36 Rolandi traditio in propoſito d.l. ſi libertus præterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, nouè confutatur per Authorem. -  37 Iaſonis, & Riminaldi ſolutiones, in eodem propoſito reiiciuntur. PRo huius Capitis expedita, atque abſoluta explica[*]tione, conſtituendum erit in primis, olim inter antiquos Iuris Scriptores ingentem fuiſſe, ancipitem, & ferè inextricabilem controuerſiam ſuper cauſa nepotis & patrui, quoad inducendum, vel impediendum effectum repræſentationis in fideicommiſſis, & maiorati[*]bus: Tamen nepotis cauſam aduersùs patruum, ferè apud omnes nationes & gentes, quoad Maioratus ſucceſſionem potiorem fuiſſe, vt ſcribunt poſt alios Couar. practicarum quæſt. cap. 6. num. 6. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 2. & magis veram, & communem ſententiam profitentur innumeri, qui hac de re tractarunt latiſſimè, ac etiam vtriuſq; partis rationes, aut fundamenta congeſſerunt in vnum Rodericus Suarez, Tiraquellus, Gualdenſis, Didacus del Caſtillo, Antonius Gomezius, Antonius Gabriel, Burgos de Paz, Couar. Molina, Ioannes Guttierrez, & Velaſquez de Auendaño, quos refert nouiſſimè Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſt. 197. per totam, fol. 285. Bellon. Decianus, Burſatus, Menchaca, & alij, quos adducit Graſſus §. fideicommiſſum, quæſt. 11. in principio. Iacobus Mandellus de Alba in conſilio 60. lib. 1. Hieronymus Gabriel in conſ. 107. ex num. 5. lib. 1. Cephalus in conſ. 692. à num. 10. & in conſ. 694. à num. 3. lib. 5. Alexand. Trentacinq. de ſubſtitut. parte 4. c. 7. ex num. 57. cum ſequent. optimè Ioſeph. de Ruſticis in conſ. 2. impreſſo poſt tract. an, & quando liberi, per totum. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 10. num. 9. fol. 342. Hyppol. Riminald. in conſ. 283. per totum, lib. 3. & in conſ. 410. lib. 4. & in conſ. 544. num. 60. & pluribus ſeqq. lib. 5. & in conſ. 690. lib. 6. & in conſ. 781. lib. 7. vbi latiſſimè. Menochius lib. 4. præſumpt. 95. & in conſil. 95. lib. 1. & in conſil. 215. à num. 12. lib. 3. & in conſil. 452. à num. 32. lib. 5. Simon de Prætis, Ziletus, Caldas Pereira, Aluarus Valaſcus, Aluaradus, Burgos de Paz iunior, Sfortia Oddi, & Marcus Antonius Eugenius, quos congeſſit Additionator Gamæ in addit. ad deciſ. 59. in principio, & deciſ. 174. & 308. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæst. 11. num. 39. & ſequent. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana 65. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 21. num. 16. fol. 186. & in conſ. 39. per totum, lib. 1. Matiençus, & Azeuedius, quos ſtatim commemorabo. Beretta in conſ. 134. Alex. Raudenſis de analogis lib. 1. cap. 15. n. 279. fol. 92. latius in reſponſo 4. per tot. & reſponſo 5. vol. 2. Ioan. Vincent. Honded. in conſ. 70. n. 19. lib. 1. latiùs in conſ. 63. per tot. lib. 2. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſſis, lib. 2. cap. 6. per totum, fol. 67. & ſeqq. Anton. Chiofius, in conſil. 7. per totum, lib. 1. Fachineus controuerſ. iuris, lib. 6. cap. 2. Deinde, nepotis & patrui controuerſiam prædictam,[*] quoad ſucceſſionem Maioratus ſublatam hodie ex deciſione quarundam legum huius Regni, maximè ex verbis l. 40. Tauri, quæ hodie eſt l. 5. tit. 7. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, provt in eiſdem legibus aduertunt Antonius Gomezius, Velaſquez de Auendaño, Matiençus, & Azeuedius, Couarr. practiarum, cap. 38. ex num. 6. cum ſeqq. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. ex num. 3. cum multis ſeqq. Guttierrez practicarum lib. 3. quæſt. 66. & 67. Additionator Gamæ in additione ad deciſ. 59. verſ. Quarta eſt, & ad deciſ. 174. in principio, & in fine, & ad deciſionem 308. in principio. Dubium ta[*]men præcipuum huius capitis in eo conſiſtere, vtrùm ſcilicet quia dictæ leges Regiæ admittunt repræſentationem nepotis contra patruum, item & aliorum, Saluo en los caſos que el que conſtituyo, y ordeno el mayorazgo huuiere diſpueſto otra coſa, repræſentatio excluſa cenſeri debeat, cum is, qui Maioratum inſtituit, proximiorem vocauit, vel continuò admitti proximiores diſpoſuit? Et in hoc caſu repræſentationem excluſam vi[*]deri ex vocatione proximiorum, in fideicommiſſis, & maioratibus loquentes, tenuerunt Pariſius, Antonius Gomezius, Gouarr. & Coſta, quos retulit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 11. & vltra prædictos, quos tantùm Molina allegat, Angel. Alexand. Ancharanus, Chaſſaneus, & alij, quos adducit Velaſq. de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſ. 10. num. 16. plures alios Tiraquellus de primogenitura, quæſt. 40. Menochius lib. 4. præſumpt. 95. num. 21. & vltra eos Riminald. ſenior in conſ. 233. Thomas Grammaticus deciſ. 1. num. 2. Socinus iunior in conſ. 126. num. 4. volum. 1. Caldas de nominatione emphyteutica, quæst. 17. n. 24. & dicunt communem opinionem, & ſequuntur eam Graſſus §. fideicommiſſum, quæſt. 11. num. 9. Emmanu. Muſculus 2. tom. commun. fol. 192. num. 14. Antonius Theſarurus deciſ. Pedemontana 65. num. 1. & 2. Rolandus in conſ. 38. num. 33. lib. 1. Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico, quæſt. 50. num. 36. & cum Couar. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. num. 10. Portius in conſ. 54. num. 23. & pluribus ſeqq. latiùs in conſ. 128. num. 8. & pluribus ſeqq. Anguiſſola in conſ. 80. in fine, lib. 6. Marſarius in ſuo epit. fideicommiſ. quæſt. 33. & in conſ. 3. Gaſpar Fabianus, qui ſic conſulendo obſeruauit apud Portium dict. conſ. 128. colum. 3. & cum aliis conſtanter tuetur, & in Maioratu loquitur Alexander Raudenſis in reſponſo 2. ex num. 45. vſque ad num. 62. volum. 1. & in reſponſo 30. num. 127. volum. 2. alij etiam, quos retulit Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 11. num. 100. & num. 101. fol. 252. Octauian. Cacher. in conſ. 72. num. 10. & in fideicommiſſis, contra Molinam hanc partem probauit Humada in l. 2. gloſ. 17. num. 10. tit. 15. partita 2. Mieres de maioratu, 2. part. quæſt. 9. num. 12. in fine, in verſic. & circa hoc eſt etiam ſciendum, vbi interminis dict. l. 40. Tauri, ſecurè probat, quòd in diſpoſitionibus, quæ proximioribus deferuntur, filius non intrat locum patris, nec habet locum deciſio dict. l. Regiæ Tauri: quod etiam cum Gama in deciſ. 308. conſtanter tuetur Additionator eius ibid. part. 2. fol. 31. colum. 2. Prædicti Authores rationes, & fundamenta expen[*]dunt, quæ pro hac parte magis vrgent, & verè ad tria, vel quatuor principaliter reduci debent illa, vt mox dicemus. Inter alios tamen, ex Recentioribus latiùs ſcripſit, & huius partis rationibus, ex propoſito ſolutiones conſiderauit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quæſt. 67. per totam: idcircò videndus erit omninò; eo namque prælecto, omnibus reſponderi poterit, quæ contra aliam ſententiam excitari ſolent, maximè conſideratis his, quæ num. ſeqq. ſcribemus, ex quibus euidentius & alia dilui poterunt, quæ à Recentioribus adnotantur. Succedit ergo ſecunda, & omninò contraria opinio,[*] videlicet, quòd repræſentationem excludere non videatur, qui ad ſucceſſionem Maioratus proximiores vocauit, nec aliud adiecit, ex quo voluntas excludendi repræſentationem deprehendi poſſit: & hanc opinionem in Maioratu loquens, conſtanter tuetur Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. ex num. 11. vſque ad num. 16. qui dicit etiam in fideicommiſſis veriorem ſententiam eſſe; & quamuis nullum Authorem pro ea referat, recenſere potuiſſet Baldum, in conſ. 26. num. 3. meliùs in conſ. 488. Caſus talis eſt; quidam Titius, lib. 3. Alexand. in conſil. 137. num. 1. lib. 1. & in conſ. 88. num. 2. eodem lib. & in conſ. 27. volum. 3. Iaſon in conſil. 159. columna penultima, verſiculo, Quartò in terminis, lib. 4. Corneum in conſ. 24. in fine, & in conſil. 115. lib. 2. Decium in conſ. 484. colum. 2. & in conſ. 527. colum. 1. Ruinum in conſ. 171. num. 17. lib. 2. Portium in conſ. 8. num. 20. & in conſil. 54. num. 13. Crauetam in conſ. 586. num. 1. in fine, & cum multis hanc partem defendunt, & optimè comprobant eam Cephalus in conſil. 489. num. 60. & ſeqq. lib. 4. Decianus in conſil. 1. num. 348. & 349. & conſ. 7. num. 80. & conſil. 8. ex num. 79. vſque ad num. 90. & conſil. 28. num. 32. volumin. 1. & in conſilio 9. num. 18. & 62. volum. 2. Hyppolit. Riminald. in conſ. 410. ex n. 20. lib. 4. latiùs in conſil. 741. ex num. 10. vſque ad num. 19. lib. 7. Menochius lib. 4. præſumpt. 95. n. 21. & in conſ. 357. n. 27. lib. 4. & in conſ. 528. n. 26. lib. 6. Petr. Anton. de Petra de fideicommiſſis, q. 11. num. 53. in fine. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 20. num. 17. fol. 186. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſſis, lib. 2. cap. 6. num. 11. & 12. vbi poſtquam retulit priorem opinionem relatam ſuprà, num. 5. & dixit, Couar. & Manticam probaſſe eam, veriorem putauit ſecundam hanc ſententiam, & verba ſequentia protulit: Ego verò longè veriorem existimaui Baldi opinionem, quia nepos in ordine ſuccedendi est in eodem proximiori gradu, quo ipſe patruus, ita lege ſtatuente, cui adhæſit mens testatoris: & in maioratu conſtanter defendunt Ioannes Guttierrez practicar. lib. 3. quæſt. 66. num. 36. & 37. & quæſt. 67. num. 18. 19. & ſeqq. vſque ad num. 32. Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſ. 2. num. 21. vbi veriorem hanc opinionem appellat, & omninò tenendam; idque ex deciſione legum huius Regni coactè dicendum, agnoſcit D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 18. num. 52. & gloſ. 9. num. 56. & eſſe certiſſimam opinionem, nec licere ab ea recedere, fatetur Additionator Gamæ in addit. ad deciſ. 93. in verſ. Concluſio 8. & ad deciſ. 174. 1. parte, vbi dicit, quòd in linea poſſeſſorum ſemper admittitur repræſentatio, etiamſi vocetur conſanguineus proximior, & allegat Decianum in conſ. 100. lib. 3. ſed in deciſ. 308. latius, atque ex propoſito loquitur, & contrarium tenet. Huic etiam ſententiæ magis videtur accedere Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſt. 197. in fine, & vide à num. 3. Petra etiam de fideicommiſſis, q. 11. num. 105. Nec contrarium tenet Humada in l. 2. gloſ. 17. n. 10. tit. 15. partita 2. ſed potiùs Molinæ ſententiam probat; dicit enim, quòd in fideicommiſſis verius ſibi videtur, vt repræſentatio ceſſare debeat ex vocatione proximiorum: in Maioratu tamen, quòd non obſtante eorundem proximiorum expreſſa vocatione, omninò admittenda ſit repræſentatio, indéque fatetur, quoad Maioratus ſucceſſionem Molinæ rationes conuincere, & ideò ab eo non eſſe recedendum, ſed quoad fideicommiſſa parum adſtringere. Verùmenimverò in fideicommiſſis etiam idem defendunt Authores omnes, quos vides ſuprà citatos, & verè in illis etiam valdè adſtringunt rationes, quas ipſi conſiderarunt. Qui autem contrariam partem ſequuntur, & in fideicommiſſis repræſentationem excludunt, cùm proximior vocatur, nequaquam negarent eam, ſi Maioratûs naturam inſpicerent, aut in Maioratu quæſtionem præfatam propoſuiſſent, idque ſequentibus rationibus principaliter, quæ omninò euincunt in propoſito caſu repræſentationem admitti. Primò, nam ex vocatione proximioris dumtaxat,[*] non cenſetur Maioratûs inſtitutor repræſentationem excludere voluiſſe; imò admittere eam potiùs videtur, eo quòd repræſentationis virtute, remotior iudicatur propinquior, & qui admittitur per repræſentationem, non dicitur corrumpere gradum, ſed potiùs gradum repræſentare, vt in terminis noſtris vtrumque & iure, & Authorum authoritate confirmat Ioannes Guttierrez pract. lib. 3. dict. quæſt. 67. ex num. 59. cum tribus ſeqq. & vltra eum Cephalus in conſ. 489. num. 59. lib. 4. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 11. num. 53. in fine. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 21. num. 17. & fuit opinio Gloſſæ, communiter re[*]cepta in l. cùm ita, §. in fideicommiſſo, ff. de legatis 2. in verbo, proximo, quam cum infinitis aliis, quos referunt, ſequuntur, & communem profitentur Antonius Gabriel lib. 4. communium, tit. de ſucceſſionibus ab inteſtato, concluſ. 3. num. 2. Gualdenſis de arte teſtandi, tit. 5. cautela 27. Tiraquellus de primogenitura, quæſt. 40. num. 184. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 70. num. 19. lib. 1. Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſ. 2. num. 31. & ſeqq. Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 3. d. quæſt. 67. num. 31. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſt. 197. num. 7. Hyppolitus Riminaldus in conſil. 283. lib. 3. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 10. & cap. 8. num. 12. vbi reſpondet fundamentis contrarium tenendum, quos Guttierrez, & Cæuallos vbi ſuprà referunt. Nec vrget in contrarium (quod vltra prædictos Au[*]thores erit animaduertendum) ſi quis dixerit, præfatam ſententiam, & opinionem communem Gloſſæ in dict. §. in fideicommiſſo, tunc demum videri procedere, quando cum patruis poſſunt nepotes ſimul ſuccedere, vtputâ in fideicommiſſis diuiſibilibus, ſed non in caſu propoſito, vbi cùm Hiſpanorum primogenia ſuapte natura indiuiſibilia ſint, ſolíque primogenito deferantur, vt latiùs probat Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 11. per totum, vnus tantùm ſuccedere poteſt in eis, ac per conſequens vis erit, quòd ſi repræſentationẽ admittimus, excluſus remaneat propinquior per alium, qui per repræſentationem ſuccedit: Nam reſpondetur, quòd ſi verum eſt, poſſe, & debere admitti repræſentationem quoad partem in fideicommiſſis, vt magis communiter, & verius probarunt Doctores; verum etiam erit admitti debere in Maioratu quoad totum, cùm idem iuris ſit in parte quoad partem, quàm in toto quoad totum, leg. quæ de tota, cum aliis vulgatis, ff. de rei vendicatione, latè Tiraquellus de retractu lignag. lib. 1. tit. 1. §. 1. gloſ. 7. num. 40. qui in terminis noſtris ita, & verè adnotaui de primogenitura, dict. quæſt. 40. ex num. 21. vſque ad num. 25. & num. 17. & ſeqq. eleganter probat, in prædictis ſucceſſionibus, propinquiorem iudicari eum, qui per repræſentationem ſuccedit, & n. 20. idem[*] procedere in ſtatutis probauit, vt quamuis ſtatuta ſtrictiſſimam interpretationem recipiant, nec plus valeant, quàm ſonant, l. 1. §. hæc autem verba, ff. quod quiſque iuris, vbi omnes, præcipuè Iaſon num. 2. l. omnes populi, vbi alij Doctores communiter poſt Baldum num. 60. ff. de iuſtitia & iure; nihilominùs tamen, ſi ſtatutum ad ſuc[*]ceſſionem aliquam proximiores vocauerit, non cenſetur repræſentationem excludere; quod Alexander, Decius, & Iaſon ibidem relati probarunt. Et hactenus de primo fundamento prædictæ ſententiæ. Deinde & ſecundò facit, nam etſi inſtitutor Maio[*]ratûs ad ſucceſſionem proximiores vocauerit, dici non poteſt, quòd excluſerit eum, qui per repræſentationem contendit admitti, quia talis potiùs videtur proximior eſſe, eo quòd ſi pater eius viueret, proximior eſſet, & reliquos excluderet; & ſic ipſe quoque proximior cenſendus eſt, & debet alios excludere, tum ex his, quæ adnotarunt Curtius iunior in conſ. 22. num. 11. & in conſil. 126. num. 12. & 13. lib. 1. Cephalus in conſil. 489. n. 60. lib. 4. Decianus in conſ. 4. ſub num. 46. lib. 2. & in conſ. 55. num. 45. lib. 3. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 21. num. 17. Tum etiam, quia iuxta regulas[*] & principia iuris communis, ſi patrem repræſentat, (quod negari non poteſt) in eius locum ſubintrat, & cum omnibus qualitatibus proximitatis, & prælationis, quas ipſe pater habebat, argumento l. via conſtitui, §. quæcunque, ff. de ſeruitutibus ruſticorum, cap. maiores, de Baptiſmo. Subrogatum namque ſapit naturam eius, in[*] cuius locum ſubrogatur, l. eum qui, §. qui iniuriarum. ff. ſi quis cautionibus, cum adductis ab Euerardo in locis legalibus, loco 93. & vtitur eiſdem iuribus & priuilegiis,[*] quæ habebat ille: in cuius locum ſubrogatur. leg. decernimus, & ibi Bartolus C. de aquæductu, lib. 11. & in noſtris terminis, multis confirmat Tiraquellus de primogenitura, dict. quæst. 40. num. 40. & ſeqq. & vide ex num. 28. cum ſeq. vbi plenè probat, patrem & filium eandem per[*]ſonam eſſe, & non videri deficere patrem, cùm ſupereſt filius ex illo, idque non modò ſecundùm fictionem, ſed nec etiam iuxta naturam; & ſi pater erat primogenitus,[*] aut primus in ſucceſſione, quòd etiam filius iudicari debet primus, aut primogenitus in eadem ſucceſſione. Quod etiam agnoſcit verum Hyppolit. Riminald. in conſ. 741. ex num. 10. vſque ad num. 19. lib. 7. vbi inter alias rationes, quas adducit, vt in propoſito repræſentans alium præferatur, dicit veram rationem eſſe, quia[*] nepos poteſt dicere, ſe primogenitum, ſicut poterat, & poſſet dicere pater eius, ſi viueret, eo quia portio paterni corporis transfuſa fuit in procreationem filij, quæ portio licèt conuerſa in nouum hominem, propter nouam, & diuerſam animam; tamen negari non poteſt, quin remanſerit vera caro, & corpus patris. Et hoc, vt credo, fuit principale motiuum l. 2. tit. 15.[*] partita 2. in verſ. E aun mandaron que ſi el fijo mayor, dum dicit: Et aun mandaron que ſi el fijo mayor murieſſe antes que heredaſſe, ſi dexaſſe fijo, ò fija, que quedaſſe de ſu muger legitima, que aquel, ò aquella lo huuieſſe, y no otra perſona ninguna. Et facit textus optimus in propo[*]ſito, in authent. de hæredibus ab intestato, §. reliquum, in verſiculo, huiuſmodi verò priuilegium, vbi probatur eodem modo ſucceſſuros filios, quo pater ſuccederet, quamuis in eis non concurrat qualitas coniunctionis ex vtroque latere cum defuncto, quia ſufficit patrem coniunctum fuiſſe, cuius perſonam, & qualitatem repræſentant filij. Ex his quidem, & aliis ſuperiùs dictis, ceſſare viden[*]tur omninò fundamenta contrariæ partis, de qua ſuprà ex num. 5. videlicet, quòd inſtitutor Maioratus ex vocatione proximiorum proximitatem reſpexerit pet veritatem, & non per fictionem. Item, quòd vbi lex duodecim tabularum proximiorem vocabat ad ſucceſſionem, nepos cum patruo non ſuccedebat, per tex. in §. ſi plures, Inſtit. de legitima agnatorum ſucceſſione. Nam, vt diximus ſuprà, ſub diſpoſitione, aut inſtitutione Maioratus, in qua vocatur proximior, continetur ille, qui eſt proximior per repræſentationem, idque propriè, & verè, atque ex voluntate teſtatoris præſumpta, vt ſtatim dicetur, & aduertit Menochius lib. 4. præſumpt. 95. in principio, quia in ordine ſuccedendi eſt in eodem proximo gradu, quo erat alius, quem repræſentat, ita lege ſtatuente, cui adhæſit mens teſtatoris, vt eleganter, & eruditè aduertit Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſſis, lib. 2. cap. 6. num. 12. & legis duodecim tabularum ratio non æquè militat in Maioratibus, ſicut in aliis ſucceſſionibus; Nam aliàs ſi ex dictis verbis repræſentatio excluſa cenſeretur, nullus ferè Maioratus eſſet, in quo locus eſſet repræſentationi, cùm prædicta clauſula communiter apponi ſoleat in omnibus Maioratibus, vt notauit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 8. num. 11. & poſt eum Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ. 20. num. 21. Et ſic interpretatio fieri non debet con[*]tra id, quod veriſimile eſt, aut magis communiter practicatur, l. Mæuius, 68. ibi: Nam incredibile, &c. ff. de legatu 2. leg. ſi venditor, 6. in verſ. nam incredibile, ff. de ſeruis exportandis, l. cum in teſtamento, 25. ibi: & ſecundum id, ff. de rebus dubiis, l. ſi plures, 24. ibi: quod vix, & c. ff. de vulgari & pupillari ſubſtitutione. Deinde, nec etiam obſtat, quòd caſus repræſentationis omiſſus fuerit, nec loquatur ſcriptura de eo, qui per repræſentationem ſuccedere poteſt; & ſic quòd ad eum caſum extendi non debeat diſpoſitio, vt latiùs argumentatur Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 3. dict. quæst. 66. ex num. 6. vſque ad num. 18. quia ex præcedentibus apparet ſolutio; & reſpondet ipſe Guttierrez vbi ſuprà, num. 55. & quinque ſeqq. & ante eum diluit argumentum hoc Tiraquellus de primogenitura, d. quæſt. 40. ex num. 193. rectè probans, quòd imò potiùs dictus caſus comprehendatur ſub verbis diſpoſitionis, contineatúrque ex mente teſtatoris præſumpta, vt ſuprà dixi. Prætereà, nec obſtat dicere, proximitatem ad ſucce[*]dendum reſpectu primi inſtitutoris Maioratus eſſe conſiderandam ex ſententia quorundam; & inde proximiorem cenſeri reſpectu inſtitutoris patruum, quàm nepotem, vel eum qui revera proximior eſt, quàm alius, qui per repræſentationem iudicatur proximior: Nam huic rationi plenè ſatisfacit Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſ. 20. num. 22. 23. 24. & 25. Et vt verum dixerim, negari non poteſt, contrariam ſententiam, proximitatem ſcilicet conſiderandam eſſe reſpectu vltimi poſſeſſoris, veriorem eſſe, & magis communem, vt agnoſcit idem Auendañus vbi ſuprà, num. 23. & latè, atque eleganter probauit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 9. per totum, & ſequuntur infiniti Authores, quos congeſſit in vnum Additionator Gamæ, in locis referendis ſtatim. Mieres de Maioratu, part. 2. quæſt. 8. per totam. Cephalus in conſ. 131. volum. 3. Alexander Trentacinquius de ſubſtitutionibus, 4. part. cap. 12. per totum. Alexander Raudenſis poſt tractatum de analogis, in appendice, 1. part. à num. 15. vſque ad num. 67. & num. 118. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſſis, lib. 2. cap. 15. & cum Rolando, Pariſio, Burſato, Menochio, Deciano, Riminaldo. Prætis, Mantica, & multis aliis Additionator Gamæ, qui plures caſus diſtinguit in addit. ad deciſ. 7. per totam, vbi latiſſimè, & in addit. ad deciſ. 93. Non obſtat etiam, quòd inſtitutor Maioratus ex de[*]ciſione eiuſdem l. 40. Tauri, vocare poſſit eos, qui revera proximiores ſunt, & repræſentationem excludere: Quia fatemur libenter id verum eſſe; negamus tamen, videri in dubio Maioratus inſtitutorem ſic feciſſe, aut eo dumtaxat, quòd dixerit ſe proximiores vocare, repræſentationem excluſiſſe, ne aliàs ſequatur abſurdum, quod vno vel tantùm verbo, omnia iura repræſentationis, & legum huius Regni diſpoſitiones euertiſſe dicatur, contra rationem textus in leg. ſi quando, C. de inofficioſo testamento, quam exornant nonnullis, Queſada diuerſarum quæſtionum iuris, cap. 6. num. 22. Anaſtaſius Germonius lib. 1. animaduerſionum, cap. 10. nec ſe cum deciſione legum huius Regni conformare voluiſſe, quod in dubio præſumendum non eſt, iuxta vulgatam allegationem leg. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellianum, vbi poſt Bartolum notauit Ripa num. 74. & 75. & multis confirmant Alciatus regula 3. præſumpt. 32. in principio. Menochius lib. 4. præſumpt. vltima: eo præcipuè,[*] quòd iuxta regulas & principia iuris communis, certum eſt quòd expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt ex natura ipſius rei, de qua agitur, nihil debet operari, neque immutare naturam illius rei, maximè cùm verba expreſſa ſunt eo modo, quo inerant, l. 3. vbi omnes communiter, ff. de legat. 1. Mieres de maioratu, part. 1. quæſt. 60. n. 1. Dueñas regula 285. Aluarus Valaſcus conſultat. vltima. Graſſus §. legatum, quæſt. 47. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 179. Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 1. cap. 10. per totum, & cap. 13. & 14. qui multa adducunt in propoſito præfatæ doctrinæ. Sed in omnibus Maioratibus certa regula eſt, ſucceſſuros eos, qui proximiores ſunt, idque tam ex natura ipſorum Maioratuum, quàm ex legis diſpoſitione: ergo adiectio vocationis proximiorum, nihil poteſt, nec debet immutare. Quod ineuitabili conſideratione ſuaderi poteſt, quæ[*] deducitur ex l. 2. tit. 15. partita 2. & l. 40. Tauri, vbi non obſtante, quòd ſciebant conditores, vt certum eſt, prædictum modum ſuccedendi, & quòd in eiſdem legibus facta erat mentio proximitatis, & filiorum primogenitorum, inducta fuit repræſentatio, atque ſtaturum, quòd nepos prædefuncti, cuicunq; alij conſanguineo præferatur. Vnde intelligi datur apertè, admitti debere repræſentationem, non obſtante vocatione proximiorum à teſtatore facta; ſiquidem prædictæ leges, etiam proximiorem vocarunt, & nihilominùs repræſentationem admittunt, vt cum iudicio aduertit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 11. & poſt eum Auendañus in l. 40. Tauri, dict. gloſ. 20. num. 21. Suadetur denique & alia ratione, quòd ad hoc vt ex[*]cludatur ius repræsentationis, neceſſe eſt, que el testador aya diſpuesto otra coſa, vt in dict. l. 40. Tauri, cauetur. Circa quam nonnulli Authores exiſtimant, neceſſariam eſſe expreſſam diſpoſitionem; alij verò credunt ſufficere tacitam voluntatem ex coniecturis deductam: & quamuis hæc opinio ſecunda probabilis ſit, & tenenda, ex rationibus, atque authoritatibus adductis per Molinam de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. à princ. Auendañum in d.l. 40. Tauri, gloſ. 20. à princ. vſque ad n. 20. Tamen in ſpecie quæſtionis noſtræ hactenus agitatæ, nec eſt expreſſa, nec etiam tacita, aut coniecturata voluntas, ex qua repræſentationis ius excludi poſſit. Quod probatur in primis, quia teſtator, vel inſtitutor Maioratus circa excluſionem repræſentationis nullum verbum allocutus eſt, nec credendus eſt id voluiſſe, quod verbis non expreſſit, & facile eſſet illi exprimere, per textum in l. quidam cùm filium, vbi Doctores communiter, ff. de hæredibus instituendis, l. Diuus Trajanus, ff. de militari teſtamento, cum his, quæ in propoſito ſcribunt Baldus in l. vnica, §. ad deficientis, C. de caducis tollendis, per textum ibi. Decius in conſil. 291. num. 6. Craueta in conſ. 161. num. 12. & ſeqq. Alexander num. 4. & Iaſon colum. 2. in lege 3. C. de liberis præteritis. Peralta in lege, ſi quis in princ. testamenti, num. 144. & 173. ff. de legat. 3. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 6. maximè in re tanti momenti, & conſiderationis, argumento text. celebris in leg. item apud Labeonem, §. ait Prætor, ff. de iniuriis, ibi: Ea enim, quæ notabiliter fiunt, niſi ſpecialiter comprehendantur, videntur quaſi neglecta: cum adductis per Tiraquellum in l. ſi vnquam, in verbo, libertis, num. 3. C. de reuocandis donationibus. Corſetum in conſ. 312. num. 9. volum. 1. Secundò probatur, nam qui dicunt ad excluſionem repræſentationis, tacitam voluntatem ſufficere ex coniecturis deductam, tales coniecturas requirunt, quæ ex verbis ipſius diſpoſitionis colligantur, & adeò præciſæ ſint, vt ex illis nihil aliud, quàm repræſentationis excluſio deduci poſſit, vt reſoluit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 8. num. 15. & eum ſequutus Menochius lib. 4. præſumpt. 95. num. 4. vbi in idem refert Afflictis, & Peraltam: Couarruu. etiam idem tenet, practicarum dict. cap. 38. num. 10. in fine, verſic. hæc autem voluntas, vbi dicit, quod voluntas excludendi repræſentationem, expreſſim conſtare debet, aut ſanè ita tacitè, vt in dubium reuocari non valeat: quod non concurrit in noſtro caſu; ſiquidem ex verbis illis, Llamo al mas cercano, repræſentatio expreſſim excluſa non eſt, nec de repræſentatione aliquid dictum. Prætereà, nec excluſionis repræſentationis eiuſdem coniectura aliqua deducitur, quæ euidẽs ſit aut ita ſanè vrgens, quòd in dubium reuocari non poſſit; adhuc enim remanet maximum dubium, eo quòd prædicta verba intelligi poſſunt iuxta diſpoſitionem iuris, de eo, qui proximior eſt mediante repræſentatione, aut de eo, qui aliter proximior eſt: & ſic cùm in dubio verſemur, nec certa, aut indubitata teſtatoris voluntas appareat, ſecurius eſt repræſentationem admittere, cùm lege ita ſtatuente, in eodem proximiori gradu ſit repræſentans alium, quo ipſe repræſentatus erat, quàm in caſu incertitudinis repræſentationem excludere, ex his, quæ ſcribit Craueta in conſ. 32. num. 7. & in conſ. 143. in fine, lib. 1. & cum aliis Menoch. lib. 4. præſumpt. 67. num. 4. vbi dicit, quòd voluntas incerta[*] non attenditur, vt recedatur ab eo quod eſt certum. Nec obſtat prædictus text. in l. ſi libertus præterito, 23.[*] §. 1. ff. de bonis libertorum. Quia reſpondet Molina lib. 3. dict. cap. 8. num. 13. & duobus ſeqq. quòd in eo textu, ideò ex vocatione proximioris excluditur repræſentatio, quia loquitur Iureconſultus ibi, in ſpeciali materia, quæ ſuapte natura non eſt repræſentatiua: eo quòd proximiori ius ipſum Patronatus non iure hæreditario defertur, & tamen repræſentatio admitti non poteſt in his, quæ hæreditario iure non capiuntur. Quam ſolutionem probauit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quæſt. 66. num. 36. & 37. & quæſt. 67. num. 33. & in effectu Pichardus etiam in §. 1. Inſtitut. de hæreditatibus, quæ ab inteſtato deferuntur, tractatu de repræſentatione, num. 9. Verùm hæc ſolutio aut verè non diluit difficultatem illius textus, aut non omninò tollit inductionem contrariæ partis, ea conſideratione, quòd in eo textu duo videantur principaliter contineri. Primum eſt eiuſem textus deciſio, quâ probatur apertè, quòd in ſucceſſione liberti filius excludit nepotem, ſic vt nepos non admittatur, quandiu filius eſt, quod Iulianus eiuſdem §. Author probauit in hæc verba: Si libertus inteſtatus deceſſerit, relictis patroni filio, & ex altero filio duobus nepotibus: nepotes non admittentur, quandiu filius eſt: Et hactenus Iulianus videtur expreſsè pro inductione eorum facere, qui priorem ſententiam relatam ſuprà, num. 5. tuentur; verè tamen, licèt diſpoſuerit filium excludere nepotem, ſi vlterius non progrederetur, pro illis non faceret: poſſet namque vitari ea deciſio, dicendo prædictam prælationem aliis reſpectibus factam, qui propoſito noſtro non conueniunt; aut ſaltem eum textum plures ſpecialitatis rationes habere, vt cum Iaſone, & Fabro, probauit Guttierrez practicarum, lib. 3. dict. quæſt. 66. num. 37. ſiue propter ampliandum fauorem libertatis procedere, ne libertus plures patronos habere cogatur, vt cum Alexandro, Imola, & aliis obſeruauit Rolandus in conſil. 68. num. 51. volum. 1. aut ex aliis, quæ Hyppolitus Riminaldus notauit in conſ. 410. num. 24. & n. 31. & 32. lib. 4. In eo tamen ineuitabilis videtur, quia Iureconſultus ibi, poſtquam ſuperiora verba dixerat, eorum reddit rationem, dicens: Quia proximum quemque ad hæreditatem liberti vocari manifeſtum eſt. Et hoc eſt ſecundum, quod textus ille continet; vbi, vt dixi, ponitur ratio, quare filius nepotem excludit, & videtur contra nos fortiter vrgere: ſiquidem dicitur, ideò nepotem non admitti, quia proximus ad ſucceſſionem vocatur, & conſequenter ſolutio Molinæ, quòd text. ille loquatur in materia ſpeciali, conuenire poteſt primæ parti, vbi ſimpliciter diſponitur, quòd filius ſuccedit, & excludit nepotẽ; hoc enim ſpeciale eſt in ſucceſſione liberti, quia in omnibus aliis ſucceſſionibus filius & nepos per repręſentationem pariter admittuntur, §. cùm filius, Inſtitut. de hæreditatibus, quæ ab inteſtato, vbi Faber, & Angelus: ſed non videtur conuenire rationi prædictæ, quæ euincit rationem ſpecialitatis, vt non admittatur nepos cum filio, in eo conſiſtere, quòd proximus quiſque ad hæreditatem vocatur, & hoc modo inductus ille textus, fortiter adſtringere videtur, vt ex vocatione proximioris, repræſentatio excluſa cenſeatur: nihilominùs tamen ſolutio Molinæ defendi poſſet, & pro defenſione eius conſtitui, quòd ratio illa, quia proximum quemque, &c. in contrarium non vrget; eo quòd Iureconſulti Iuliani intentio dumtaxat eſt ostendere, in caſu illo nepotes non admittendos, quandiu filius eſt, & reddit rationem: Quia proximum quemque ad hæreditatem liberti vocari manifeſtum eſt. Quæ ratio concludit, nepotes non admittendos, quia materia, de qua agitur ibi, ſuadet proximos tantùm eſſe filios, cùm in ea repræſentationi locus non ſit, non verò concludit, vocationem proximiorum repræſentationem excludere, quinimò admittere eam, plenè probatum fuit ſuprà, ſi materia ſuapte natura habilis fuerit. Vel ſubtilius, & vltra Molinam, & reli[*]quos dici poſſet, conſtituendo in primis, lege 12. tabularum in ſucceſſione aui ab inteſtato, nepotem in locum patris præmortui ſuccedere, atque repreſentando eum, cum patruo ſimul ad ſucceſſionem aui vocari, l. in teſtato, l. ſi defunctus, C. de ſuis & legitimis hæredibus, §. cum filius, Inſtitut. de hæred, quæ ab inteſt. defer. idque in ſuc[*]ceſſione tantùm aſcendentium admiſſum fuiſſe; nam agnati tranſuerſales ſecundùm gradus prærogatiuam vocabantur, l. 1. §. gradatim, ff. vnde cognati, l. 2. §. hæreditas, & §. legitima, ff. de ſuis & legitimis hæredibus; &[*] ſic filius non repræſentabat gradum patris ſui prædefuncti, §. ſi plures, Inſtitut. de legitima agnatorum ſucceſſione, vbi Antonius Pichardus num. 1. ſic adnotauit: Iu[*]ſtinianus verò in tranſuerſalibus primi gradus hoc emendauit, ſtatuítque, in ſucceſſione fratris defuncti admittendos ſimul cum patruo, hoc eſt cum fratre, & alterius fratris filios ſuperſtites, ſed extra filios fratrum, repræſentationi locum non eſſe, Authent. de hæredibus ab inteſtato venientibus, §. 1. verſ. huiuſmodi, Authent. ceſſante, Authent. poſt fratres, 2. C. de legitimis hæredibus l. 5. tit. 13. partita 6. l. 18. Tauri, vbi Antonius Gomezius num. 8. & Tellus Fernandez num. 3. l. 5. tit. 8. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, vbi latè Matiençus, de Azeued. Graſſus §. ſucceſſio ab inteſtato, quæſt. 30. & 31. Hoc ſuppoſito dicendum eſt, ideò in d.l. ſi libertus[*] præterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, repræſentationem ceſſare, quia non tractabatur de ſuccedendo in bonis aui, ſed de ſuccedendo in bonis liberti, vti ex contextura eius textus conſtat apertè: de iure autem antiquo, cum ſolùm in ſucceſſione aſcendentium haberet locum repræſentatio, vt ſuprà diximus; meritò denegatur à Iuliano in ea ſpecie repræſentatio. Nec obſtat dicere, quòd ſucceditur ibi in iure Patronatus, quod ipſius aui erat: Nam reſpondetur quòd cùm filius ex iure patronatus non conſequatur ius ſuccedendi in bonis aui, ſed liberti; non inſpicitur perſona aui, nec ſeruatur ordo ſuccedendi ab inteſtato ipſi auo, per textum ſingularem in l. Paulus, §. Paulus reſpondit nepotem, ff. de bonis libertorum; idcircò, quia agebatur de ſucceſſione liberti, in qua repræſentationi locus non eſt, rectè adiicitur illa ratio, Quia proximum quemque, &c. eáque ad excludendum nepotem ſufficiens eſt, quippe cùm ipſe nepos remoto repræſentationis beneficio, in proximiori gradu non ſit, cùm præcedat eum pater ſuus; fruſtra tamen, & ineptè quidem adiiceretur prædicta ratio, ſi de ſuccedendo auo tractatum eſſet, cùm in ſucceſſione aui ab inteſtato proximum quemque lex vocauerit, per text. in d.l. 2. §. hæreditas, & §. legitima, ff. de ſuis & legitim. hæredibus; & tamen nepos ex filio ad ſucceſſionem admittitur, vt ſuprà probauimus, quia per repræfentationem in proximo gradu conſtituitur, per text, in d. §. cùm filius, Inſtitut. de hæredit. quæ ab inteſt. defer. Et in hoc conſiſtit vera ratio illius textus, non[*] verò in alio, quod dicebat Rolandus in conſ. 68. num. 51. volum. 1. cuius mentionem fecimus ſuprà, propter ampliandum fauorem libertatis ſic ſtatutum, ne libertus cogatur plures habere patronos: id enim in conſideratione non habetur in eo textu, vt conſtat ex fine eiuſdem, ibi: Si autem ex duobus patronis alter vnum filium, alter duos reliquiſſet, dixi viriles inter eos partes fieri. Nihil ergo intereſſet, nepotes admitti cum filio ob prædictam rationem, niſi aliud reſiſteret, vt ſuprà oſtendi. Ex quibus, nec etiam probari poſſunt ea, quæ in propoſito d. legis cum aliis ſcribunt Iaſon in l. ſi auiæ, num. 5. C. de ſucceſſorio edicto, & in conſ. 215. colum. penultima, lib. 2. Hyppolitus Riminaldus in conſil. 410. num. 24. & num. 31. & 32. lib. 4. nec enim vera ſunt, neque ſuperiùs dictis conueniunt. Et de his hactenùs dixiſſe ſufficiat. CAPVT XXI. Ad explicationem 3. & 4. & 7. Aſſertionis, quæ ad diuiſionem Subſtitutionum pertinent, & cap. 81. lib. 1. continentur, breuis traditur, & dilucida interpretatio: Subſtitutionis Directæ an quatuor ſint, vel quinque ſpecies: Vulgaris etiam, an ſit triplex: Fideicommiſſaria item, an proprie ſit ſubſtitutio, diſcutitur, & nonnulla ab Authore adnotantur, quæ ſic diſtinctè compoſita, atque originali Scribentium omnium lectura elaborata, nullibi anteà fuerant. SVMMARIVM. -  1 Substitutionum quædam directæ ſunt, quædam obliquæ: Directa est illa, quæ ſubſtituto hæreditatem defert ſine alterius miniſterio, & reſtitutione. Obliqua eſt, quæ ſubſtituto hæreditatem defert ex alterius miniſterio, & reſtitutione, vt fideicommiſſiaria. Idque multorum Authorum ſententiâ comprobatum, & latiùs explicatum, remiſſiuè. -  2 Subſtitutionis directæ quinque ſpecies ſunt, videlicet Vulgaris, Pupillaris, Exemplaris, Reciproca, aliàs breuiloqua, item Compendioſa, idque ex ſententia Communi. -  3 Contra quam plures rationes expendi ſolent, quæ remiſſiuè adducuntur. -  4 Et illis reſponderi poteſt ex his, quæ hoc num. adnotantur, item ex his, quæ in propoſito Alexander Trentacinquius ſcripſit, & ibidem pro ſententia communi, fortiſſimæ duæ rationes adductæ, remiſſiuè. -  5 Subſtitutiones principales duas tantum eſſe, Vulgarem, & Pupillarem: cæteras autem ad has referri, vel ex his compoſitas, ex noua Petri Gregorij obſeruatione in hac materia. -  6 Substitutionis Directæ quatuor ſpecies eſſe, Vulgarem, Pupillarem, Exemplarem, & Militarem: & conſequenter, neque Breuiloquam, neque Compendioſam conſtituere diuerſam ſpeciem de per ſe, in puncto & rigore iuris verius eſſe ex ſententia Authoris, quæ & aliorum authoritate fulcitur. -  7 Subſtitutio propriè an dicatur fideicommiſſaria, & in statutis, vtrùm appellatione Subſtitutionis comprehendatur, difficile quidem eſſe. -  8 Et verè in hoc dubio duas eſſe, & præcipuas Doctorum ſententias: & diſputationis gratiâ de facili poſſe quem vtramuis partem defendere, nonnullis etiam Authoribus originaliter, atque attentè prælectis vtramque opinionem iure, & ratione corroborare, & euertere, & vtramque ſuſtinere. -  9 Inter alios tamen in propoſito dubio Paulus Leonius, Sfortia Oddi, Alexander Trentacinquius, Ioannes Bolognetus, & Angelus Matheacius commendantur. -  10 Subſtitutionem dici propriè fideicommiſſariam ex ſententia Alex. & aliorum. -  11 Pro quibus remiſſiuè expenduntur rationes nonnullæ, quæ fortiùs adſtringunt. -  12 Alexandri ſententiam qui defendere voluerit, facilè reſpondere poterit omnibus contrariæ partis fundamentis, prælectis nonnullis Authoribus, qui recenſentur hoc num. -  13 Subſtitutionem non dici propriè fideicommiſſariam ex ſententia Baldi, & aliorum. -  14 Pro quibus infinita fundamenta congeruntur in vnum -  15 Et contrariæ partis fundamentis pleniſſimè reſpondetur remiſſiuè, atque reſponſum etiam generale num. ſeq. traditur per Authorem. -  16 Subſtitutionis nomen latiſſimum eſſe, & in lata ſignificatione, quamcunque ſubrogationem appellari poſſe Subſtitutionem. -  17 Pauli Leonij locus, pro reſolutione Authoris adducitur. -  18 Ioannis Bologneti reſolutio pro ſententia Authoris ponderata. -  19 Subſtitutio Vulgaris triplex, quædam expreſſa, quædam tacita, quadam tacita partim expreſſa, & partim tacita. -  20 Expreſſum aliquid tripliciter dicitur, in genere, in ſpecie, & in indiuiduo. -  21 Subſtitutio Vulgaris, expreſſa dicitur in genere, in ſpecie, & in indiuiduo. -  22 Subſtitutiones Vulgaris, & Pupillares, quæ continentur ſub Reciproca aut Breuiloqua, & Compendioſa, expreſſa dicuntur verbis generalibus, quia quamuis non contineantur ſub Reciproca, aut Compendioſa expreſsè, ſi accipiamus expreſſum in ſpecie, & ſingulariter; in genere tamen accipiendo, comprehendi dicuntur. -  23 Pro communi ſententia nonnullæ leges inductæ. -  24 Communis ſententia nonnullis modis limitata. -  25 Subſtitutiones Vulgares, & Pupillares, quæ ſub Reciproca continentur, tunc demùm dicuntur expreſſa verbis generalibus, cùm Reciproca generaliter, aut ſimpliciter concipitur; ſecus tamen, ſi ad vnũ caſum teſtator ſe reſtrinxit, provt hoc numero declaratur. -  26 Subſtitutio Pupillaris, quæ non vigore Reciprocæ, ſed ſub vulgari expreſſa continetur, matrem non excludit ex ſententia communi; contrà ex ſententia Authoris, quæ doctrinâ Bartoli fulcitur, & num. ſeq. ad finem. -  27 Subſtitutio Pupillaris, quæ continetur ſub reciproca ſimplici, aut generali, expreſſa dicitur verbis generalibus, & conſequenter matrem excludit. -  28 Bartoli repugnantiam in quæſtione ſuperiori, rectè notatam per Menochium. -  29 Diui Pij conſtitutionem non obstare reſolutioni communi traditæ ſuprà, num. 22. & ibidem, verè, & dilucidè explicatus textus in l. iam hoc iure, 4. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. PRo huius capitis dilucida, & abſoluta explicatione,[*] conſtituendum erit in primis, quòd ſubſtitutionum. vt dicebamus lib. 1. cap. 81. aſſert. 3. quædã directæ ſunt quædam obliquæ: Directa eſt illa, quæ ſubſtituto hæreditatem defert ſine alterius miniſterio, & reſtitutione. Obliqua eſt, quæ ſubſtituto hæreditatem defert ex alterius miniſterio, & reſtitutione, vt Fideicommiſſaria; ſic poſt Gloſſam in rubrica ff. de vulg. & pupill. ſubſtitut. Albericum, Bartol. Alex. Iaſon. Ripam, & alios, tradiderant Baldus de Vbaldis de ſubſtitutionibus, in præludiis, num. 2. Bartolus de Hucio in præludiis eiuſdem tractatus, num. 1. & Antonius Fumeus in principio, n. 6. Lancelotus Politus in eodem tractatu, in principio, num. 17. Vdalricus Zaſius num. 4. & Paulus Leonius num. 60. Lancelot. Galiau. in l. Centurio, col. 3. ff. de vulg. & pupil. ſubſtit. Guil Bened. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, tit. de Compendioſa, num. 12. Couar. in cap. Rainuntius, de teſtamentis §. 4. num. 2. Coſta in cap. ſi pater, eodem titulo, lib. 6. in principio, num. 1. Suarez in addit. ad antoniũ Gomezium, lib. 1. variarum c. 3. litera B. Sfortia Oddi in præludiis Compendioſæ, 1. part. quæſt. 5. num. 2. Michaël Graſſus §. ſubſtitutio, quæſt. 3. num. 1. Petrus Gregor. in Syntagmate iuris, lib. 42. cap. 2. num. 1. D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſa 21. num. 17. Alexander Trentacinquius, de ſubſtitut. in præfatione, num. 20. qui rem hanc latiùs declarant, vt penes eos videri poterit. Secundò conſtituendũ eſt, ſubſtitutionis Directę quin[*]que eſſe communi Doctorum placito ſpecies, videlicet Vulgarem, Pupillarem, Exemplarem, Reciprocam, aliàs Breuiloquam, item Compendioſam: quod ſcribũt Gloſſa. Bartolus, Albericus, Alexander, Aretinus, Iaſon, Ripa, & alij communiter in rubrica ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. & in rubrica, & in l. precibus, C. de impuberum, Decius in l. in teſtamento, columna prima. C. de militari teſtamento, Baldus de Vbaldis, Bartolus de Hucio, Antonius Fumeus, & Lancelotus Politus de ſubſtitut. in locis relatis ſuprà. Sfortia Oddi, in præludiis Compendioſæ, part. 1. quæſt. 5. in finalibus verbis, Graſſ §. ſubſtitut. d. quæſt. 3. In fine D. Spino in ſpeculo d. gloſſa 21. num. 18. & nouiſſimè cum Communi tranſit Antonius Pichardus in rubrica Inſtitut. de vulgari ſubſtitut. num. 70. & 71. vbi reddit rationem, quare cùm quinque ſint ſubſtitutionũ ſpecies ex ſententia prædicta, duarum tantùm meminerit Tribonianus in rubrica, ff. de vulgari & pupillari ſubſtitut. ſed aliter obſeruat Petrus Gregor. Tholoſanus, quem tacet prædictus Author, vt mox videbimus; tranſit etiam cum ſententia communi, & ſubſtitutionem Reciprocam, aliàs Breuiloquam, item & Cõpendioſam ſpeciem eſſe ſubſtitutionis de per ſe, & propriã ſubſtitutionem defendit Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. 4. part. cap. 1. num. 2. & 5. part. c. 3. ad finem, vbi in propoſito diuerſas Doctorum ſententias cumulat: communem etiam Doctorum diuiſionem ſequitur Ioannes Oinotomi ad titulum Inſtit. de vulg. ſubſtit. in principio, num. 7. Verumenimuerò, aduerſus præfatam, & communem[*] Doctorum ſententiam, quamplurima vrgent, quæ: veré illam dubiam, & difficilem reddunt, & vndecim argumenta expendit contra eam, ſed illis optimè ſatisfacit Bartolus de Hucio in præludiis ſubſtitut. ex num. 1. cum ſeq. & rationi cuidam, quæ fortiter adſtringit contra ſententiam eandem, rectè reſpondet Vdalricus Zaſius in præludiis ſubſtitut. num. 4. fortiùs argumentatur Paulus Leonius in eodem tractatu, de ſubſtitut. in præludiis,[*] num. 60. & 61. cui tamen, & aliis contra Communem tenentibus, congruenter reſponderi poterit ex his, quæ in propoſito ſcripta reliquit Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. 5. part. c. 3. à principio, vſque ad verſiculum, secunda eſt opinio, & vide 4. part. c. 1. num. 2. Atque, vt generaliter dixerim, licet verũ ſit, quòd ſubſtitutiones Reciproca, aut Breuiloqua, & Compendioſa reſoluantur ſemper in vnam ex aliis ſubſtitutionum ſpeciebus; tamen quoad earum conceptionẽ, & quoad modum & formã, negari non poteſt. quin ſint diuerſæ ab illis aliis: ideò expediens fuit, vt ipſæ quoque ponerentur, ad hoc vt cognoſcerentur, & declararetur quibus verbis fierẽt, & quas ſubſtitutiones continerent, ac multa etiam alia detegerentur quæ neceſſariũ fuit declarare, quod & ipſe Paulus Leonius vbi ſuprà fatetur d. num. 61. & pro Cõmuni fortiſſimè etiam vrgent vltra prædictam rationem aliæ duæ rationes, quarum vnum tradit Couarr. in d. c. Rainuntius, de teſtamentis §. 7. num. 1. aliam Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. 5. part. cap. 3. In finalibus verbis, ex quibus cõmunis ſententia probari poſſet nec placet noua quædam ſubſtitutionum. diuiſio, quam tradit Menchaca de ſucceſſionũ progreſſu, lib. 2. §. 11. ante num. 1. Cogita tamen, an forſan iure ſubſiſtere poſſit Petri Gregorij opinio noua in hac materia: Is enim in[*] ſyntagmate iuris, lib. 42. cap. 2. num. 10. in ea fuit opinione, vt exiſtimaret, duas tantùm principales ſubſtitutiones eſſe, Vulgarem, & Pupillarem, cæteras autem ad has referri, vel ex his cõpoſitas, vt latiùs ibi probat prædictus Author, & in id expendit titulum ff. de vulgari & pupillari ſubſtitut. vbi de Vulgari, & Pupillari tantùm ſubſtitutione tractatur. Tertio deinde loco conſtituendum eſt, ſententiam[*] communem, vt dixi, probabilem eſſe, & diſputationis gratiâ facilè defendi poſſet; tamen in puncto & rigore iuris verius eſſe, ſubſtitutionis Directæ quatuor ſpecies eſſe, Vulgarem, Pupillarem, Exemplarem, & Militarẽ: & conſequenter, neque Breuiloquam, neque cõpendioſam conſtituere diuerſam ſpeciem de per ſe: quod cum iudicio probauit Bartolus in l. Centurio, num. 11. & in l. Lucius, num. 2. ff. de vulg. & pupil. ſubſtitut & eſſe magis communem, & veriorem ſententiam Bartoli teſtantur nonnulli relati per Alexandrum Trentacinquium de ſubſtitut. 5. part. cap. 3. in principio, & vltra relatos ibi. Bartolum ſequuntur Marianus Socinus num. 179. Alciatus num. 56. in dict. l. Centurio Bolognetus in rubrica. ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. num. 58. Antonius Fumeus de ſubſtitut. num. 68. Zaſius in eodem tractatu, cap. 4. num. 1. & cap. 5. in principio, Couarruuias in dict. cap. Rainuntius de teſtamentis, §. 7. num. 1. Decianus etiam in conſilio 1. num. 81. lib. 1. vbi dicit, quòd ſubſtitutio Compendioſa non eſt ſpecies ab aliis ſeparata, ſed quædam conceptio, plures ſubſtitutiones æquè principaliter expreſſas comprehendens. Suarez in addit. ad Antonium Gomezium, tomo 1. variarum, cap. 3. litera, B. vbi vide. Paulus Leonius de ſubſtitut. in præludiis, num. 62. Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. in principio, num. 1. vbi num. 10. in verſiculo, inter has ſingulares, concludentem rationem adducit pro hac parte, ſed tacet Bartol. in dict. l. Lucius, columna 1. ſic ante ipſum dicentem, ſicuti ex eo colligunt Iaſon, & Ripa ibi, num. 11. & Coſta non relato, aduertit Couarruuias in dict. cap. Rainuntius §. 7. in principio. Et hactenus de his, quæ ad dictam 3. Aſſertionem pertinent. Nunc verò & quarto loco conſtituendum eſt, diffici[*]le quidem eſſe, an ſubſtitutio dicatur propriè fideicommiſſaria, & in ſtatutis, vtrùm appellatione Subſtitutionis comprehendatur? Et verè in hoc dubio duas eſſe, &[*] præcipuas Doctorum ſententias: & diſputationis gratiâ de facili poſſe quem vtranuis partem defendere, nonnullis etiam Authoribus originaliter, atque attentè pręlectis, vtramque opinionem iure, & ratione corroborare, & euertere, & vtrumque ſuſtinere: inter alios tamen videndi erunt omninò in propoſito Paulus Leo[*]nius, Sfortia Oddi, Alexan. Trentacinquius, Ioannes Bolognet. & Angelus Matheacius, quos ſtatim commemorabo; ij enim eleganter, atque latiſſimè omnium in hac quæſtione ſcribunt. Et in primis affirmatiuam partem, videlicet quòd fi[*]deicommiſſaria ſit propria ſubſtitutio, & fideicommiſſarius dici poſſit ſubſtitutus, licèt non dicatur propriè hæres, tenuerunt Alex. in rubrica, ff. de vulgar. & pup. ſubſtitut. num. tertio. Socin. num. 15. & Rapi num. 10. idem Alexander in rubrica. C. de impuberum, & Curt. iunior, ibi, num. 17. Marianus Socin. in l. Centurio, num. 34. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. Duarenus in paraphraſi ad illum titulum, cap. 1. colum. 3. Lancelotus Politus de ſubſtitut. in præludiis, num. 8. & 9. Marianus Socin. in conſilio. 128. lib. 1. cui conſilio viginti tunc temporis excellentiores huius doctrinæ Doctores ſe ſubſcripſerunt, vt teſtantur nonnulli referendi infrà. Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 11. num. 10. Sfortia Oddi in præludiis Compendioſæ, par. 1. quæſt. quinta, ex num. 2. vſque in finem quæſt. qui dicit hanc eſſe magis communem ſententiam. Graſſus §. ſubſtitut. quæſt. 3. num. 2. Alexand. Trentacinquius de ſubſtitut. in præfatione, num. 24. pleniſſimè Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pupil, ſubſtitut. ex num. 53. cum ſequentibus, qui eodem num. in verſiculo, vnde in contrarium, prę[*]cipuas huius ſententiæ rationes adducit: plura etiam fundamenta pro hac parte congerit, & ſolutiones, quas contrariæ opinionis Authores reddunt, improbat Alex. Trentacinquius d. præfatione, ex num. 24. vſque ad num. 28. Sfortia dict. quæſt. 5. Verſiculo, contrariam itaque ſententiam, vſque ad finem quæſt. Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſſis, lib. 1. cap. 6. ex num. 10. Et qui hanc opinionem defendere voluerit, omni[*]bus contrariæ partis fundamentis reſpondere poterit, vt pleniſſimè reſpondent Leonius de ſubſtitut. in præludiis, ex num. 85. vſque ad num. 100. Sfortia d. quæſt. 5. ex num. 2. Bolognetus vbi ſuprà d. num. 53. qui duodecim argumentis contrariæ ſententiæ ſatisfacit: optimè Alexander Trentacinquius vbi ſuprá, ex num. 22. cum ſequent. Et hactenus de opinione Alexandri, quam & conditores Partitarum ſequuti ſunt, vt conſtat ex l. 1. titulo. 5. partita 6. in fine, dum dicit: Otra manera ya de ſubſtitucion, à que dizen en Latin fideicommiſſaria, & ibi Gregorius verbo, fideicommſſaria, in hunc modum ſcribit: Dicitur ergo ſubſtitutio illa, quæ eſt fideicommiſſaria, vt hic vides, &c. Sed contrariam ſententiam, non dici propriè ſubſti[*]tutionem illam, quæ eſt fideicommiſſaria, tenuerunt Nicol. de Matta, Bald. Salicet. Caſtrenſis, Decius, & alij in rubrica, C. de impuberum, Gloſſa, & Doctores in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. vbi Alciatus num. 17. & Ripa num. 5. Antonius Fumeus de ſubſtitut. in præludiis, num. 7. & Politus num. 8. Claudius in eodem tractatu, cap. 7. in fine, Aretinus in tractatu Fideicommiſſaria, num. 4. & eſt communis opinio, vt dicti Doctores atteſtantur, & Iaſon in rubrica, C. de inſtitut. & ſubſtitut. Socinus iunior in l. Centurio, num. 31. ff. de vulgar. & pup. ſubſtitut. Sapia in d. rubrica, C. de impuberum, num. 13. Decius in conſilio 416. num. 12. Corneus in conſìlio 320. volumine 4. & nouiſſimè cum hac opinione tranſit Antonius Pichardus in rubrica, Inſtitut. de vulgari ſubſtitut. num. 72. & pro hac ſententia quam[*]plurima fundamenta conſiderarunt ſuperiores Authores, & illa congeſſit in vnum Sfortia Oddi in præludiis Compendioſæ, 1. part. quæſt. quinta, ex num. 2. Bolognetus in rubrica, ff. de vulgari, & pup. ſubſtitut. ex num. 53. Angelus Matheacius de legatis, & fideicommiſſis, lib. 1. cap. 6. ex num. 2. vſque ad num. 10. Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. in præfatione, num. 22. & 23. Paulus Leonius de ſubſtitut. in præludiis, ex num. 85. cum ſequentibus, & num. 100. vſque ad num. 107. & ve[*]rè, & concludenter ſatisfacit præcipuis contrariæ partis rationibus, ſic vt qui hanc opinionem defendere voluerit, omninò ad eum confugere debeat; deinde, & expendere rationem efficacem, quam in propoſito conſiderauit Antonius Fumeus in præludiis, de ſubſtitut. num. 7. denique, & legere Decium in rubrica, C. de impuberum, num. 2. Alciatum in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. ex num. 10. cum quibus optimè ſatisfieri poterit cuicunque partis contrariæ argumentationi, & vt generaliter, aut vno vel tantùm verbo ad omnia fundamenta contraria dixerim, animaduertendum erit,[*] Subſtitut. nomen latiſſimum eſſe, & in lata ſignificatione quamcunque ſubrogationem appellari poſſe ſubſtitutionem, quod Doctores profitentur communiter in rubrica, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. Graſſus §. ſubſtitut. quæſt. 1. in principio, Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſa 21. num. 2. Antonius Pichardus in rubrica, Inſtitut. de vulgari ſubſtitut. num. 40. & num. 41. & in hoc ſenſu verbũ, ſubſtitutio commune eſſe dicitur, tam ad directam, quàm ad obliquam, ſeu fideicommiſſariam ſubſtitutionem, vt docuerunt Ripa num. 187. Marianus Socinus num. 331. & Galiaula num. 511. in dict. l. Centurio, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. In eodem etiam ſenſu, cùm in fideicommiſſo detur ſaltem quoad iura vtilia, quædam ſubrogatio in locum hæredis, eo reſpectu appellari poteſt fideicõmiſſum Subſtitutio, quod ex ſuperioribus Authoribus eleganter agnouiſſe videtur Paulus Leonius in præludiis dicti tractatus, num. 100. &[*] num. 102. vbi poſt longam diſputationem ſtat in ea cõcluſione quòd licèt verbum, ſubſtituo, propter ſui generalitatem, poſſit etiam ad diſpoſitionem fideicommiſſariam referri, non tamen ſequitur, id propriè, & verè dici, ſed impropriè; & hinc eſſe dicit, quod in dubio ſubſtitutio intelligitur directa, non autem obliqua, ſeu fideicommiſſaria, cap. 1. de teſtamentis, in 6. quia ſcilicet verba in dubio in propria ſignificatione accipiuntur, l. non aliter, ff. de legatis tertio, l. 3. §. hæc verba, ff. de negotiis geſtis; at fideicommiſſum propria ſubſtitutio non eſt: deinde ipſemet Author num. 107. 108. & ſequentib. in eodem reſidet; concludendo enim ſic putat dicendum, quòd aut conſideramus ſubſtitutionem directam in ſpecie, & tunc non ſit dubium, fideicommiſſariam non eſſe illam, ſed diuerſam ab ea, nam nomina ſunt diuerſa; ergo etiam res diuerſæ dici debent, l. ſi idem, C. de teſtamentis: item diuerſa initia, & diuerſam cauſam finalem hæ diſpoſitiones habuerunt, vt ibidem latiùs notauit: Aut verò capitur ſubſtitutio in genere; & tunc contrarium dicendum eſt, quia licèt ſubſtitutio directa diuerſum nomen, diuerſum effectũ, & finem à Fideicommiſſaria habeat, & vna ſpecies non eſt alia; tamen ſecus in genere, quia genus comprehendit ſub ſe omnes ſuas ſpecies: item qualibet ſpecies habet ſuum genus neceſſariò; terminus enim iſte, ſubſtituo, in genere ſumptus prædicatur de ſubſtitutione directa, & fideicommiſſaria, & vtraque ſub ſuo genere æque cõtinetur, vt ibi latiùs oſtendit Leonius ipſe, & in idem incidit, ſed tacet eum Ioannes Bolognetus in rubrica,[*] ff. de vulgari, & pup. ſubſtitut. num. 55. vbi concludendo dicit, quòd ſubſtitutio capitur in genere, & in ſpecie; & in genere comprehendit omnes directas, & fideicommiſſarias ſubſtitutiones de proprietate ſermonis: in ſpecie verò contrà, vt ibidem oſtenditur, Exquibus remanet vera huiuſce diſputationis reſolutio, vt ampliùs de veritate eius dubitari non debeat: remanet etiam lib. 1. cap. 81. aſſertione quarta, rectè dictum, vtramque opinionem diſputationis gratiâ poſſe defendi, ſed in puncto iuris, Baldi, & ſequacium opinionem veriorem eſſe, Alexandrique, & aliorum ſententiam iure non ſubſiſtere, niſi intelligendo eam, vt præfati Authores declarant, quomodo intelligit etiam Angel Matheacius de legat. & fideicommiſ. lib. 1. dict. cap. 6. num. 25. quatenus diſtinguit, an ſubſtitutio ſumatur in genere ampliſſimo, &. æquiuoco, aut in genere vniuoco, & ſpeciali ſubſtitutionis hæredis, vt latiùs ibi videri poterit. Nunc verò & quinto loco (conſtituendum eſt, quod ad 7. Aſſertionem pertinet) Doctores communiter in eam iuiſſe ſententiam, & diſtinctionem, vt ſcilicet ſub[*]ſtitutio Vulgaris triplex ſit, quædam Expreſſa quædam Tacita, quædam Mixta partim expreſſa, & partim tacita, Expreſſa rursùs triplex eſt; nam ſicut aliquid ex[*]preſſum tripliciter dicitur, in genere videlicet, in ſpecie, & in indiuiduo: ita Vulgarem omnes dicunt reperiri, expreſſam in genere, in ſpecie, & in indiuiduo; quod[*] poſt Bartolum, & communem quamplurimorum ſententiam, probarunt. & latiſſimè explicant Couarruuias, Guil. Benedict. Sfortia Oddi, Graſſus, Simon de Prætis, Bolognetus, & alij, quos ſtatim congeram in vnum Subſtitutiones ergo vulgares, & pu[*]pillares, quæ continentur ſub Reciproca, aut Breuiloqua, & Compendioſa, expreſſæ dicuntur verbis generalibus, quia quamuis non contineantur ſub Reciproca, aut Conpendioſa expreſsè, ſi accipiamus expreſſum in ſpecie, & ſingulariter; in genere tamen accipiendo cõprehendi dicuntur: ita docet Bart. & Accurſij ſententias, quæ contrariæ videbantur, conciliat in l. 1. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. num. 8. receptus ſecundùm Socin. Aret. & Iaſon num. 20. Ripam num. 77. & Ruinum num. 19. ibidem Bald. & Angel, in l. iam hoc iure, eiuſdẽ tituli, Gloſſa, Bartol. Bald. Paul. Alex. Iaſon, Salicet. Cinus, & Decius in l. in teſtamento, C. de teſtamento militis, Corneus in conſilio 199. volum. 2. Alexan. in conſil. 52. colum. 4. verſiculo, ad tertium, volum. 7. Rolandus in conſilio 69. num. 21. volumine 1. Baldus de Vbaldis de ſubſtitut. cap. de vulgari ſubſtitut. num. 3. & 4. Bartolus de Hucio ibidem, num. 3. & 4. Antonius Fumeus in eodem tractatu, num. 12. & 13. Lancelotus Politus particula 1. num. 1. & ſequentibus, Vdalricus Zaſius de vulgari ſubſtitut. c. 1. num. 2. & in effectu idem concludit Leonius in eodem tractatu, cap. 1. ex num. 20. vſque ad num. 28. Capra ibidem, quarta ſpecie de Reciproca, num. 35. Guillel. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, de vulgari ſubſtitut. ex num. 12. vſque ad num. 19. Duarenus in paraphraſi, ad titulum, ff. de vulg. cap. 10. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 3. num. 12. Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 12. num. 18. & 19. & §. 19. num. 20. Couarruuias in d. cap. Rainuntius, §. 4. num. 4. & §. 7. num. 3. Sfortia Oddi, in præludiis Compendioſæ, 2. part. quæſt. 3. per totam. Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. verbo, ſi de cederet, num. 8. & num. 10. Bolognetus in rubrica, ff. de vulgar. & pup. ſubſtitut. num. 19. Vaconius declarat, iuris, lib. 4. declaratione 62. num. 7. 9. & 11. Graſſus §. ſubſtitut. quæſt. 7. ex num. 1. vſque ad num. 5. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. ſolutione 5. num. 32. & 33. folio. 69. & ſolutione. 9. num. 6. fol. 110. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 42. cap. 12. num. 3. Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. 1. part. cap. 1. num. 3. 4. & 5. qui pro communi hac ſententia & rationes adducit, & nonnullas leges inducit, ac inter alias rectè expendit[*] text. in l. Lucius ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. & in l. in teſtamento, C. de teſtamento militis, & in l. precibus, C. de impuberum. Denique, & meritò improbat Fulgoſ. Chriſtophor. de Caſt. & Aretinum. contrà tenentes, vt ibi videri poterit, & latiſſimè penes prædictos Authores. Limitatur autem, & declaratur nonnullis modis ſentẽria,[*] & reſolutio ſuperior, vt per Graſſum d. §. ſubſtitut. quæſt. 7. num. 2. in fine, Menochium lib. 4. præſumptione 60. num. 47. & ſequentibus, latiùs ab Sfortia in præludiis compendioſæ, part. 2. d. quæſt. 3. in principio, verſiculo, vnde limitatur 1. & in verſiculis ſequentibus. Et tunc demùm procedit, cùm Reciproca generaliter,[*] aut ſimpliciter fit, & ſine reſtrictione ad certum caſum, vt ſi teſtator dixerit: Inſtituo filios impuberes, & eos inuicem ſubſtituo; tunc enim ſubſtitutiones vulgares, & pupillares, quæ ſub Reciproca continentur, ſunt expreſſæ verbis generalibus, ſecus tamen ſi teſtator ad vnum tantùm caſum ſe reſtrinxit, ita ſcilicet. Vos inuicem ſubſtituo, ſi alteruter veſtrûm hæres non erit; tunc[*] enim Pupillaris non continetur vigore Reciprocæ, ſed ſub Vulgari expreſſa, nec matrem excludere poteſt, ex ſententia Bart. in l. Lucius. num. 19. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. vbi Alexander. & Iaſon num. 13. & Rapi num. 40. idem Alexander in l. precibus, C. de impuberum, columna peaultima, & ibidem Riminaldus iunior num. 617. & cum Guil. Bened. Beroo, & aliis, explicat Menochius lib. 4. præſumptione 60. ex num. 47. vſque ad num. 52. Alexander Trentacinquius, dicens communem omniũ ſententiam de ſubſtitut. 1. part. cap. 1. num. 6. & 7. Sub[*]ſtitutio verò Pupillaris, quæ continetur ſub Reciproca ſimplici, aur generali, expreſſa dicitur verbis generalibus, & conſequenter matrem excludit, vt ſcribunt Gloſſa, Bartol. & alij communiter in dict. l. Lucius, Menochius d. præſumptione 60. num. 50. Alexander Trentacinquius d. cap. 1. num. 6. ad finem, Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. ſolutione 11. num. 6. fol. 110. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 5. titulo. 8. num. 12. qui omnes excepto Menochio, loco relato ſuprà, non aduertunt ad vnum nempe in propoſita ſpecie, Pupillarem etiam omninò tacitam debere excludere matrem, eo quòd ſubſtitutio Reciproca in caſum Vulgaris expreſſe ſacta, continet tacitam Pupillarem (quod nullus vnquam negauit) : ea autem ſufficiens eſt ad excluſionem matris propter alias turis ſententias, aut communem Doctorum reſolutionem quâ docemur, per Pupillarem ſubſtiutionem tacitam excludi matrem, cùm ſubſtituitur alter eiuſdem teſtatoris filius: tunc enim præſumitur voluiſſe patrem præferre filium vxori, vt eum Accurſio, Bartolo, Angelo, Caſtrenſi, Alexandro, Iaſone, Ripa, Calcaneo, Bolognino, Riminaldo, Socino, Ruino, Decio, Beroo, Guil. Bened. Coſta, & aliis adnotauit, & latiùs declarat Menochius lib. 4. præſumptione 39.[*] num. 77. & ſequentib. qui dict. præſumptione 60. num. 41. optimè aſſequutus eſt Bartoli repugnantiam in hac quæſtione: is enim in l. 2. num. 44. ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitutio. docuit expreſſim, matrem excludi per tacitam pupillarem, quando ſubſtitutus eſt alter filius ipſius teſtatoris, ſicque frater pupilli; & tamen in dict. l. Lucius, num. 14. contrarium tenuit apertè, cùm dixit matrem non excludi tacitâ illâ Pupillari comprehenſâ ſub Vulgari facta reciprocè, quæ tamen facta eſt duobus filiis. Denique & vltimò conſtituto, reſolutionem commu[*]nem traditam ſuprà, num. 22. minimè perturbari ex conſtitutione Diui Pij. de qua in l. iam hoc iure, 4. ff. de vulgar. & pupillar. ſubſtitut. vt contra nonnullos rectè aduertit Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. 1. part. cap. 1. num. quinto, per totum, vbi inducit in contrarium illum textum, & eidem reſpondet, vt ibi videri poterit. Verè tamen, (vtcunque res ſit) negari non poteſt, quin conſtituio Diui Pij, cuius mentio facta eſt in ea lege, intelligenda non ſit in ſubſtitutione Reciproca, verbis generalibus concepta, de qua Communis relata ſuprà loquitur, ſed in ſubſtitutione reſtricta ad vnum caſum, ita ſcilicet: Vos inuicem ſubſtituo, ſi alteruter veſtrûm hæres non erit: quo caſu, quamuis Reciprocam ſubſtitutionem faciat, quæ ſub illa continetur omninò tacita eſt. Quod manifeſta, & concludenti ratione ſuadetur, ſi aduertamus, quòd Diui Pij conſtitutio in eiſdem terminis intelligi debet, in quibus Reſcriptum Diui Marci, quod à Diuo Pio extenditur ad Reciprocam: vnde ſicut Reſcriptum procedit, quoties ſubſtitutio non ſimpliciter, ſed in vnum tantum caſum facta eſt; ita quoque, & Diui Pij conſtitutio, quæ cùm alter caſus ex verborum ſignificatione non contineretur, omninò neceſſaria fuit, vt vterque caſus comprehenſus intelligeretur. CAPVT XXII. MAioratum ſi quis inſtituens, duntaxat dixerit: Ex bonis meis Maioratum inſtituo, ſiue facio, aut volo, quòd bona mea iure Maioratûs deferantur, nec aliud adiiciat, vtrùm ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria inducatur, & quis ordo in ſucceſſione eius obſeruari debeat? vbi quæ hucuſque in propoſito ſcripta ſunt ab aliis, in medium proferuntur, & Iacobi Simancæ contra Communem opinio nouiter deſtructa, nouè etiam & verè fundamento illius reſpondetur; atque eodem caſu retento, ſi familia ſimpliciter vocetur, vel in fauorem conſanguineorum, aut coniunctorum Maioratus inſtituatur, nec certus ſucceſſionis ordo deſignetur, quid fieri debeat, explicatur: quid etiam, de Maioratus origine, & inſtitutione per ſcripturam non appareat, ſed per immemoriales præſcriptionis probationẽ tantùm, an perpetuus indicari debeat in dubio, & quo ſit in eo ordine ſuccedendum. Deinde ſi Maioratûs inſtitutor, vocato filio, vel conſanguineo aliquo tranſuerſali, aut etiam extraneo, dixerit ſe Maioratum inſtituere ex bonis ſuis, ſiue omnia bona ſua, vel aliquam partem eorũ, proprio teſtamento, vel donatione in aliquem detulerit; ita quòd ea obtineat, & habeat titulo, & iure Maioratus, nec amplius adiiciat, an perpetuum Maioratum inſtituiſſe cenſeri debeat: Quid ſi pater meliorationem Tertij, & Quinti bonorum faciens, vocationes ad deſcẽdentes ex filiis primo nominatis reſtrinxerit, ſiue filios tantùm, vel aliquem eorum, & deſcendentes ab eis vocauerit, & bona alienari perpetuò prohibuerit, aut alia verba adiecerit, quæ videantur denotare perpetuitatem, verbum tamẽ vinculi, aut maioratus non expreſſerit, an perpetuus Maioratus præſumatur inductus? prætereà, ſi Maioratum inſtituens, ad eius ſucceſſionem filium ſuum primogenitum, & eius deſcendentes vocauit, vel Maioratum in perſona talis filij, ac deſcendẽtium inſtituit, ſiue reliquit talia bona tali filio, & eius deſcendentibus, vt illa poſſiderent iure Maioratus, vel inter filios, ac eorum deſcendentes Maioratum inſtituit cum vniuſcuiuſque filij, & deſcendentium ſpeciali vocatione, tranſuerſales tamen non vocauit, nec deſcendentes eorum, an perpetuus Maioratus inſtitutus cenſeatur inter tranſuerſales etiam qui ex genere inſtitutoris fuerint; an verò in vltimo deſcendenti Maioratus extingui debeat? Denique, ſi factis aliquorum filiorum, & deſcendentium ab eis ſpecialibus vocationibus, ad collateralium, vel aliorum vocationes inſtitutor non deſcenderit; dixerit tamen ſuam diſpoſitionem facere fauore generis & familiæ, & ad conſeruationem illius, vel vt bona perpetuò in ſua familia, agnatione, aut domo conſeruentur, vel ea ratione alienari bona prohibuerit, vtrùm Maioratus perpetuus inducatur vltra nominatos etiam in infinitum, maximè ſi ratio hæc adiecta ſit in fine diſpoſitionis, aut in principio: vbi quæ hactenus in præfatis quæſtionibus dici, aut excogitari potuerunt, diligenti & plena manu enucleata traduntur, multáque adnotantur per Authorem, quæ ita dilucidè, atque diſtinctè explicata, nullibi inuenies, etiamſi omnes vſq; ad præſentem diem Scribentes prælegeris. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, ob quam principaliter, huius capitis diſputationem ſuccepit. -  2 Maioratum ſi quis inſtituens, dumtaxat dixerit: Ex bonis meis Maioratum inſtituo, ſiue facio, aut volo, quòd bona mea iure Maioratûs deferantur, nec aliud adiiciat; an ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria inſtituta cenſeri debeat, & quis ordo in ſucceſſione eius obſeruandus ſit? & num. ſeq. vſque ad num. 23. -  3 Maioratus verbum ex ſui virtute ſignificat maioricatum perpetuum, & omnium primogenitorum ſubſtitutionem, & quòd res deueniat de maiore in maiorem in infinitum. -  4 Maioratus verbum eſt collectiuum, & ſub ſe plures cõprehendit primogenitos. -  5 Maioratus verbum ex ſua natura perpetuitatem denotat. -  6 Maioratum ex omnibus ſuis bonis, vel ex aliquibus ſe facere eo ipſo quòd aliquis profitetur, bona ipſa in ſua familia perpetuò conſeruari velle videtur, etſi aliud non adi ciat. -  7 Didacum Couar. indiſtinctè nimis, aut malè citari cõmuniter per Scriptores huius Regni, & verè & nouiter adnotatum per Authorem. -  8 Didacus Couar. quo loco, & numero citari debeat, vt faciat in propoſito ſententiæ relatæ ſuprà num. 2. -  9 Diſpoſitio qualibet ſecundùm regionis conſuetudinem interpretanda eſt. -  10 Testator præſumitur in dubio conformare voluiſſe ſuã diſpoſitionem cũ diſpoſitione iuris, & faciẽdo Maioratum ſimpliciter, ſuos deſcendentes & conſanguineos, eo iure, eo que ordine ad ſucceſſionem admittere, quo de iure admitti debent. -  11 Maioratûs mentione facta in aliqua diſpoſitione, vel ſcriptura, omnes clauſulæ cenſentur appoſitæ, & omnia ſubintelligi debent, quæ ſolent communiter apponi in Maioratu, ex lege, conſuetudine, vel alia conſtitutione. -  12 Actus omnis, in quo non apparet determinatio certa, debet accipi, & determinari ſecundùm conſuetudinem loci, quæ eſt ibi ius commune. -  13 Maioratûs iure, ſi pater relinquat aliquam rem, nihil aliud ſtatuens, nec vocans filium maiorem, nec aliud vltrà dicens, ex hoc ſolùm remanet res vinculata in fauerem filij primogeniti, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quæ in Maioratibus apponi ſolent, tam ex iure, quàm ex conſuetudine. -  14 Maioratûs titulo, ſi pater relinquat filio quamlibet rem, ad id non habens facultatem Regiam, etiamſi res excedat valorem Tertij, & Quinti bonorum, Maioratus in Tertio & Quinto ſuſtineri debet. -  15 Maioratum de talibus, & talibus bonis, ſi pater habens plures filios, dicat quòd facit in filium ſuum, diſpoſitio valet, & de filio maiori intelligi debet. -  16 Maioratus iure, ſi bona vinculentur inter deſcendentes alicuis, & ſi non dicatur, quòd perpetuò ſint vinculata, perpetua maioria conſtituta cenſetur. -  17 Maioratum inſtituens, ſi dixerit dumtaxat: Ex bonis meis Maioratum inſtituo, ſiue facio, aut volo, quod bona mea Maioratûs iure deferantur ex hoc non cenſetur maioria perpetua inſtituta, ex ſententia Didaci Simancæ, contra Communem. -  18 Cuius fundamentum refertur, & nihil vrgere, num. ſeq. adnotatur. -  19 Ex teſtamento non completo, ſiue, vt Doctores dicunt, ratione voluntatis imperfecto, nihil debetur, & ibidem exornata nonnullis remiſſiuè, communis allegatio l. ſi quis cum teſtamentum, 25. ff. de teſtamentis. -  20 Didaci Simancæ fundamento contra Communem, nouè & verè reſpondetur, & num. ſequent. -  21 Maioratûs inſtitutor, eo ipſo quòd dixit ſe facere Maioratum ex bonis ſuis, etſi nihil aliud adiiciat, perinde haberi debet, ac ſi vincula omnia, conditiones, & ſubſtitutiones exprimeret, quæ ad perfectionem ſuæ voluntatis, atque perpetuitatem ipſam Maioratus inducendam, neceſſaria ſunt. -  22 Maioratum inſtituens, intelligitur expreſſiſſe omnia, quæ ſunt illius propria, & naturalia etſi illa non expreſſerit, quia actus quilibet præſumitur geſtus ſecundùm ſuam naturam, àqua recipit interpretationem. -  23 Maioratum inſtituens, ſi ita dixerit: Ex bonis meis Maioratum faciat, ſiue volo, quòd bona mea iure Maioratûs deferantur, nec diſtinctè, atque explicitè ſucceſſionis ordinem deſignauit, familiam tamen ſuam vocauit, aut in fauorẽ familiæ ſuæ Maioratum inſtituere profeſſus eſt: an perpetuus Maioratus inducatur? & Didaci Simancæ opinio probata, & num. ſeq. -  24 Ad fideicommiſſum relictum familiæ, omnes de familia admittuntur, tam nominati, quàm non nominati. -  25 In fideicommiſſo relicto familiæ, ſuccedendum eſt ſecundum ordinem ſucceſſionis ab inteſtato, -  26 Familiæ verbum collectuum est. -  27 Agnatóſque, & cognatos omnes comprehendit. -  28 In Maioratu relicto familiæ, omnes de familia ſuccedere debent gradatim, perpetuò, ac per fideicommiſſum, non per Vulgarem ſubſtitutionem. -  29 Teſtator ſi relinquat bona propriæ agnationi, ſeu familiæ, & talia verba proferat, quæ videantur tractum ſucceſſiuum denotare, Maioratum perpetuum inſtituere cenſebitur, etſi verbo Maioratus vſus non fuerit. -  30 Maioratum inſtituens, ſi certum ſuccedendi ordinem non deſignauerit, ſed conſanguineos, aut coniunctos ſuos vocauerit, aut ſe facere Maioratum ex bonis ſuis in fauorem ſuorum conſanguineorum, aut coniunctorum profiteatur, Maioratum perpetuum inſtituere videtur. -  31 Verbum conſanguineos, & coniunctos, ſunt verba collectiua. -  32 Verba collectiua ſunt quæ de ſuâ naturâ apta ſunt cõprehendere plures, & diuerſas perſonas in pluribus, & diuerſis gradibus exiſtentes. -  33 De forma inſtitutionis Maioratus, ita vt non appareat, an inſtitutor perpetuum Maioratum efficere voluerit, an verò ad certas perſonas, vel ad certos gradus ſucceſſionem reſtrinxerit, vt in Maioratu, de cuius origine, & inſtitutione non apparet per ſcripturam, ſed per immemorialis præſcriptionis probationem: an Maioratus perpetuus iudicari debeat, & qualiter in eo ſit ſuccedendum & num. ſequent. -  34 L. 41. Tauri materia plenè tractata, remiſſiuè. -  35 In ſucceſſione Regni, in infinitum admittuntur deſcendentes, & in defectum eorum tranſuerſales. -  36 L. 2. titulo 15. partita 2. pro reſolutione quæſtionis propoſitæ ſuprà, num. 33. optimè ponderata. -  37 De natura Maioratus cuiuſlibet eſt, quòd debeat eſſe perpetuus, quando aliud non apparet, nec repugnat. -  38 Actus omnis potiùs cenſeri debet perpetuus, quàm tẽporalis. -  39 Maioratûs inſtitutor, ſi vocato filio, vel alio conſanguineo tranſuerſali, aut etiam extraneo, dixit ſe inſtituere Maioratum ex bonis ſuis; ſiue omnia bona ſua, vel aliquam partem eorum, proprio teſtamento, vel donatione in aliquem detulerit, ita quòd ea obtineat, habeat titulo, & iure Maioratus, etiamſi alias conditiones, aut ſubſtitutiones non adiecerit, Maioratum perpetuum inſtituiſſe videtur. -  40 Itaut maſculi omnes, & fœminæ deſcendentes, etiam tranſuerſales in infinitum admittantur, ſeruatâ tamen ſexûs, & gradûs prærogatiuâ. -  41 Nec obſtare debeat in contrarium Gregorij Lopez ſententia, quæ in propoſito nouè expenditur per Authorem, & taxatur. -  42 Nec etiam fieri differentia, an Maioratus, vel vinculi mentio fiat, prout hoc num. & ſequentibus adnotatur. -  43 Maioratus & vinculum de conſuetudine, & communi vſu loquendi, idem ſignificant, & leges loquentes de Maioratu, pariter procedunt in Vinculo. -  44 Meliorationem Tertij, & Quinti bonorum ſuorum ſi pater faciat, & vocationes ad deſcendentes ex filiis primò nominatis reſtrinxerit, ſiue filios tantùm, vel aliquos eorum, & deſcendentes ab eis nominauerit, & bona alienari perpetuò prohibuerit, aut alia verba adiecerit, quæ perpetuitatem denotare videantur; vinculi tamen, aut Maioratus verbum non expreſſerit, perpetuus Maioratus non erit, ſed in vltimo deſcendenti vocato, bona ipſa libera, & alienabilia remanent, idque meliùs, & latiùs quàm anteà erat, ab Authore explicatum. -  45 In re fideicommiſſo ſubiecta, vltimo loco ſuccedens, ſuccedit liberè, & tranſmittit ad quemcunque hæredẽ vniuerſalem, vel particularem bona fideicommiſſi. -  46 Alienationis prohibitio vltra perſonas nominatas extendi non poteſt. -  47 Alienationis prohibitio, quando conſtat de voluntate teſtatoris expreſſa, vel ex coniecturis legitimis deducta, extra perſonas nominatas, & vltra quartum gradum, atque in infinitum extendi, & perpetua iudicari debet. -  48 Verba licèt talia ſint, quòd perpetuitatem denotare videantur; tamen in quæſtione propoſita ſuprà num. 44. reſtringi debent, vt inter perſonas tantùm nominatas videantur relata, etiamſi ratio generalis, aut realis fuiſſet adiecta. -  49 Ratio generalis, aut verbum, quod perpetuitatem præ ſeferre videtur, ex appoſitione perſonarum ſuprà nominatarum reſtringi debet, quando non militat ratio, quæ contrarium ſuadeat. -  50 Maioratum, aut vinculum ſi teſtator efficere voluiſſet, credendum non eſt, quòd id non exprimeret, aut ſaltem aliquo modo, eius verbi mentionem non faceret. -  51 Alphonſi Azeuedij reſolutio in terminis quæſtionis propoſitæ ſuprà, num. 44. adducitur, & probatur. -  52 Et Petrum de Peralta in diuerſo caſu loquutum, verborum eiuſdem relatione, nouiter adnotatur. -  53 Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. ab Authore declaratus, vt ſuperiori reſolutioni conuenire potiùs, quàm contradicere videatur. -  54 Parentes in melioratione Tertij bonorum, ex vi deciſionis l. 27. Tauri, non teneri conſanguineos tranſuerſales ad meliorationem vocare, nec poſſe ipſos ius aliquod ex diſpoſitione illius legis prætendere, niſi expreſſè vocentur per teſtatorem. -  55 Verbum poteſt, non inducit neceſſitatem, ſed voluntatem. -  56 Ancharani conſilium 300. adductum in confirmationem eorum, quæ numeris præcedentibus adnotantur. -  57 Maioratum inſtituens, ſi ad eius ſucceſſionem filium ſuum primogenitum, & deſcendentes eius vocauit, nec alias vocationes aliorum filiorum, nec deſcendentium adiecit, vel Maioratum in perſona talis filij, ac eius deſcendentium inſtituit, ſiue reliquit talia bona tali filio, & deſcendentibus eius, vt illa iure Maioratus poſſideant, vel inter filios, & deſcẽdentes eorum Maioratum inſtituit cum vniuſcuiuſque filij, & deſcendentiam ſpeciali vocatione, tranſuerſales tamen, vel alios nominatim non vocauit, nec deſcendentes eorum: an perpetuus Maioratus inſtitutus videatur in infinitum, an verò extingui debeat in vltimo deſcendente vocato, & num. ſeq. -  58 Vbi Ludouici Molinæ ſententia in præfato dubio refertur, & numeris ſequentibus approbatur. -  59 Adducitur etiam aliorum Authorum ſententia cõtraria, & mens eorum num. ſeq. enucleatur. -  60 Denique & Gregorij Lopezij in eodem propoſito reſolutio profertur. -  61 Maioratûs conditor, ſi dixerit, quòd in eo ſuccedant ſilij maſculi, & maſculi deſcendentes ex eis per lineam maſculinam, ita quòd non veniat ad fœminas; an deficientibus maſculis, fœminæ ſuccedere poſſint. -  62 Perpetuum dicitur ſæpe in iure, quod durat interim, dum aliqui viuunt, & ibidem adnotata nonnulla, quæ reſolutioni Molinæ aduerſari videntur, & eiſdem ſatisfactum infrà, num. ſequentibus, ſolutione tradita generali. -  63 Dictio ſemper, in ſubſtitutionibus reſtringi debet ex præcedentibus, & ſequentibus, vel ex ſubiecta materia, vel ſi alia quæuis ratio id ſuadeat. -  64 Familiæ conſeruatio dari non poteſt in primis, aut in ſpecialiter vocatis, niſi per ſubrogationem aliorum. -  65 Familiæ appellatione, collaterales etiam continentur. -  66 Expreſſa cenſeri debent ea, quæ teſtator veriſimiliter diſpoſuiſſet, ſi de ipſis interrogatus fuiſſet. -  67 In fideicommiſſis prædominatur verbis, defuncti voluntas. -  68 Maioratûs inſtitutor, qui ad ſucceſſionem deſcendentes tantùm vocauit, præſumitur etiam quòd & collaterales vocaret, & perpetuitati Maioratus conſuleret, ſi cogitaret deſcendentium lineam extinguendam eſſe. -  69 Ludouici Molinæ fundamentis præcipuis, videri ex nonnullis ſatisfieri poſſe, quæ hoc num. & ſequent. adnotantur; eius tamen ſententiam veriorem putat Author, vt infrà dicitur num. 75. -  70 Voluntas teſtatoris in fideicommiſſis, & maioratibus ex coniecturis induci poteſt, illáque obſeruari debet, modò vrgentes & neceſſariæ coniecturæ interueniant. -  71 Ex coniecturis legitimis quod deducitur, etſi verbis expreſſum non fuerit, euidentem inducit voluntatẽ, & expreſſum videtur. -  72 A coniecturis neceſſariò recedendum eſt per voluntatem expreſſam. -  73 Coniectura nulla adeò efficax eſſe potest, vt ſit potentior voluntate expreſſa, quæ facit, vt coniecturis locus non ſit. -  74 Coniecturæ voluntatis ſumi debent ex eo, quod eſt expreſſum in teſtamento, & non aliter. -  75 Ludouici Malinæ opinionem ſecuriorem, & veriorem videri, & ſi caſus occurreret, quòd libentiùs ſecundùm eam conſuleret, & iudicaret Author, qui hoc numero, vel vno verbo tantùm omnibus ſatisfacit, quæ contra eundem ſuperioribus numeris adnotauerat. -  76 Voluntas, quæ ex expreſſis in teſtamento colligitur, ita obſeruari debet, ac ſi expreſſim, & nominatim expreſſa fuiſſet. -  77 Maioratûs inſtitutor, ſi factis aliquorum filiorum, & deſcendentium ab eis specialibus vocationibus iuxta ſpeciem propoſitam ſuprà, num. 57. ad collateralium vocationes non deſcenderit, dixerit tamen, ſe facere diſpoſitionem ſuam fauore generis, & familiæ, & ad conſeruationem illius, vel vt bona perpetuò in familia, aut in agnatione ſua conſeruentur, vel alia ſimilia verba adiecerit; tunc indubitanter videbitur maioricatus perpetuus inſtitutus, etiam inter omnes tranſuerſales in infinitum, & num. ſeq. -  78 Familiæ conſeruandæ ratio, generaliter adiecta efficere debet, vt omnes de familia comprehendantur, quamuis non fuerint specialiter nominati. -  79 Fideicommiſſum ſimplex, & abſolutum inter omnes de familia, aut de agnatione inducitur, quando teſtator procedit diſponendo, quia vult bona ſua perpetuò cõſeruari in familia, aut in agnatione ſua. -  80 Et idem dicendum eſſe. ſi teſtator ideò expreſſerit ſe facere fideicommiſſum, vt bona conſeruentur in ſua domo. -  81 Maioratûs inſtitutor, ſi factis anteà specialibus aliquibus vocationibus, prohibeat bona alienari ratione expreſſa, vt perpetuò conſeruentur in agnatione, aut in familia ſua, Maioratum perpetuum inſtituere videtur. -  82 Ex prohibitione alienationis facta expreſſa ratione, vt bona in familia, aut in agnatione perpetuò conſeruentur, ſimplex inducitur, & abſolutum fideicommiſſum inter omnes de familia: quod intellige, vt declaratur infrà, num. 85. -  83 Fideicommiſſum ampliandum non eſſe, etiam propter rationem expreſſam, quæ generalior ſit ipſa diſpoſitione; imò generalem rationem intelligendam eſſe, & reſtringendam iuxta ſpecialem ipſam diſpoſitionem, ex ſententia quorundam, quæ non probatur. -  84 Fideicommiſſa cùm onus contineant, ſtrictè interpretari debent; Maioratus verò fauorabiles ſunt, atque propter bonum publicum introducti, cùm de familiæ conſeruatione in eis tractetur, ideóque non ſunt reſtringendi ſicut fideicommiſſa, ſed potiùs ampliandi, vt hoc numero adnotatur. -  85 L. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis tertiò, explicata, & Bartoli intellectus receptus, -  86 Maioratûs inſtitutor, ſi poſt factas ſpeciales aliquas vocationes, generalem clauſulam ſubiiciat in fine diſpoſitionis, quâ ſignificet, ſe velle familiæ ſuæ, aut generi conſulere, perpetuum Maioratum inſtituere videtur. -  87 Clauſula generalis in fine appoſita, ampliat diſpoſitionem præcedentem. -  88 Sub verbo, linaje, aut agnationis, comprehenduntur omnes collaterales, & cenſentur vocati in diſpoſitione ipſius fauore facta. -  89 Maioratûs inſtitutor, ſi verba proferat, quæ perpetuam ſucceſſionis cauſam denotent apertè, vt in perpetuũ, ſemper, omni tempore, in infinitum, & alia ſimilia, perpetuum Maioratum inſtituere videtur. -  90 Quia dictio ſemper, appoſita in diſpoſitione, ſignificat tractum temporis, & omni caſu, & tempore. -  91 Et ſimiliter dictio in perpetuum, habet tractum ſucceſſiuum in futurum, & denotat tempus in ſecula ſeculorum. -  92 Et idem dicendum eſt, quoties factis ſpecialibus vocationibus, per modum rationis, aut cauſæ finalis dixerit: Quia nolo, quòd bona mea exeant de domo mea, aut de nomine meo. -  93 In caſu propoſito ſuprà, num. 86. quòd obiici non poſſit collaterali contendenti, ſe ad Maioratum admittendum eſſe, de te non loquitur ſcriptura, aut ſubſtitutio; item quòd non fit extenſio de perſona ad perſonam cum ſingulari declaratione. -  94 Maioratûs inſtitutor, cùm eius mentis fuit in inſtitutione, vt bona ſua in ſua familia ſemper conſeruari vellet, licèt deſcendentes tantùm vocauerit, & non collaterales, negari non potest quin in genere ſaltem, ſi non in indiuiduo, de collateralibus cogitauerit, quia aliàs bona non conſeruarentur perpetuò in ſua familia. -  95 Diſpoſitio ex veriſimili teſtatoris voluntate, de perſona ad perſonam, ſicut de caſu ad caſum extendi debet. -  96 L. ſi quis ita, §. penultimo, ff. de teſtamentaria tutela, explicata remiſſiuè. -  97 Maioratûs inſtitutor, ſi in initio diſpoſitionis, generale aliquod verbum, ſiue generalem clauſulam adiiciat, quâ perpetuum Maioratum inſtituere velle, aut perpetuò conſulere conſeruationi ſuæ familiæ videatur, poſteà verò ſpeciales aliquas vocationes faciat, vel ad certas & limitatas perſonas diſpoſitionem ſuam reſtringat; nihilominùs perpetuum Maioratũ feciſſie videbitur. -  98 Præfatio, aut proœmium diſpoſitionis, mentem, & voluntatem diſponentis declarat, idque multis, exornatum, atque explicatum remiſſiuè, & ſuprà, cap. 6. num. 60. -  99 Principium conſtitutionis, ſi generale ſit, quamuis poſteà ſubdantur aliqua verba, quæ certas & limitatas perſonas reſpicere videantur omninò, conſtitutio interpretanda eſt, vt generalis ſit, & generaliter comprehendantur omnes ſecundùm naturam principij. -  100 L. Regula, §. & licet, ff. de iuris & facti ignorantia, nonnullis exornatur remiſſiuè, & num. præcedent. EGregia eſt, & in iudiciis frequens huius Capitis diſ[*]putatio, in qua tanta ſemper fuit inter Doctores contentio, & maximè inter recentiores huius Regni Scriptores altercatio, vt nimium altercando, amiſſa penè ſit veritas, nec certum quid ſtatutum, quo apertè dignoſci poſſit, quæ, qualis, quantáue ſit virtus, & effectus dictionis huius Maioratus, cùm ſimpliciter profertur, aut cùm ad certas, & ſpecialiter nominatas perſonas refertur, aut reſtringitur. Quare non abſque maxima vtilitate futurum iudicaui, ſi quamplurima, quæ in continua librorum lectura verſando, in nonnullis etiam cauſis, & negotiis ſcribendo elaboraueram, in medium proferrem, & ferè omnia, quæ de hac re in variis locis ab aliis hactenus adnotata fuêre, in vnum congererem, vt in futarum, quæ antea ſcripſerunt Doctores, atque in Scriptis eorum præſenſerunt, clare, & dilucide percipere valeat Lector, & iuxta facti occurrentis qualitatem, quod verius ſibi videatur, eligere; & promaiori diſtinctione ſequentia conſtituere, ſiue nonnullos caſus diſtinguere neceſſarium duxi. Sit igitur primus caſus, quoties Maioratum quis in[*]ſtituens, duntaxat dixerit: Ex bonis meis Maioratum inſtituo, fine facio, aut volo, quòd bona mea iure Maioratûs deferantur, nec aliud adiiciat: quo caſu dubitatur, vtrùm ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria inducatur, & quis ordo in ſucceſſione eius obſeruari debeat? Et in terminis noſtris, quòd verbum Maioratus ſigni[*]ficet maioricatum perpetuum, & omnium primogenitorum ſubſtitucionem, & quòd res deueniat de maiore in maiorem in infinitum, cum Caſtrenſi in conſilio 264. In præſenti cauſa, quæ vocatur maioriæ Hiſpalenſis, columna 2. lib. 2. & Pariſio in conſilio 75. num. 7. & ſequentibus, lib. 2. vbi propoſuit ſpeciem, in qua teſtator mandauit bona ſua perpetuo ſubiacere fideicommiſſo, & cum aliis Authoribus reſoluit Burgos de Paz iunior, ciuilium, quæſt. 2. num. 118. per totum, folio mihi 79. quo loco, & præcipuè num. 71. in finalibus verbis, apertè probat, in ſpecie propoſita, vel illis tantùm verbis adiectis, perpetuum cenſeri Maioratum inſtitui; in hunc enim modum ſcribit: Quare optimè ſequitur, quòd non fuit neceſſarium, quòd fundator plus diceret, quam ſe facere Maioratum, vt omnes primogeniti in perpetuum videantur vocati: & iterùm num. 74. in fine, in verſiculo, quare cùm conſuetudo, & num. 84. vbi ex ſententiis aliorum Authorum comprobans, rectè oſtendit, quòd prædicta verba, Maioratum inſtituo, nihil aliud denotant, quàm vocare perpetuò maiorem natu, & velle, quòd res deueniat de maiore in maiorem infinitum. In quo etiam concordant Socinus in conſilio 47. Facti, num. ſexto, lib. tertio. Decius in conſilio 397. num. 7. dum dicunt, quòd conſtituere Maioratum, nihil aliud eſt quàm velle, vt bona vnita conſeruentur perpetuò in perſonis primogenitorum, quia verbum Maioratus eſt collectiuum, & ſub ſe plures comprehendit primogeni[*]tos, vt probauit Burgos ipſe iunior, quæſt. 2. num. 89. vbi multos Authores refert, atque ex ſua natura perpe[*]tuitatem denotat, vt latè oſtendit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. per totum. Burgos de Paz in conſilio 44. num. 11. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 307. fol. 99. Et ſic eo ipſo, quòd[*] ex omnibus ſuis bonis, vel ex aliquibus, ſe facere Maioratum profitetur quis, bona ipſa in ſua familia perpetuò conſeruari velle videtur, etſi aliud non adiiciat, ex Pariſio in conſilio 72. num. 81. & 84. lib. quarto. Burgos de Paz in conſilio 2. num. 75. Valazquez de Auendanno in l. 40. Tauri, gloſſa 1. num. 29. & tenet nouiſſimè Blaſius Flor. Diaz de Mena, variarum quæſt. lib. 1. cap. 18. num. 19. & num. 32. apertè etiam probare videtur Couarr. variarum reſolutionum, lib. 3. cap. 5. num. 6.[*] licèt ipſe Author indiſtinctè nimis, aut malè citari ſoleat communiter per Scriptores nonnullos huius Regni, qui ſimpliciter quoad noſtrum caſum allegant illũ d. cap. 5. per totum; & ſic eum refert Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 3. num. quinto. & Blaſius Flores vbi ſuprà, ſed malè quidem, vtpote, cùm eo loco diuerſam ſpeciem proponat Couarruuias, nec loquatur eo caſu, quo inſtituens Maioratum ſimpliciter dixerit, ex talibus bonis ſe facere Maioratum, nec aliquem ad ſucceſſionem nominauerit: in quibus terminis dubium excitauimus, vt vides, & loquutus eſt Molina loco relato ſuprà, ſed in alio caſu longè diuerſo, nempe, cùm vnus tantùm nominatur, cui bona relinquuntur titulo, & iure Maioratûs poſſidenda, quod valdè differt à noſtro propoſito, vt de ſe patet manifeſtè. Debet igitur expendi Couarruu. lib. tertio, dict. cap. quinto, num. ſexto,[*] vbi expreſſè affirmat, quòd conſtitutio leg. 45. Tauri, admitti debet, non tantùm, vbi ex Maioratûs inſtitutione expreſſim apparet, quis vocatus ſit ad Primogenium, ſed & quoties nullæ adiectæ fuerint clauſulæ Maioratui; imò is ſimpliciter fuerit inſtitutus, appoſito bonorum vinculo iure Primogenij, vt in eum tranſeat poſſeſſio mortuo vltimo poſſeſſore, qui tantùm nominatus fuit, vel mortuo eodem inſtitutore, qui nullum nominauit, nec aliquam clauſulam adiecit, ſed tantùm Maioratum ex bonis ſuis inſtituit, qui de iure, & conſuetudine huius Regni admitti debet. Ecce vbi prædictus Author dicit expreſſim, Maioratu ſimpliciter inſtituto, & nullo ad ſucceſſionem nominato, eum admittendum, inſtitutore defuncto, qui de iure, & conſuetudine huius Regni admitti debet; & conſequentur quòd ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria remanet inſtituta, quamuis inſtitutor aliud non adiiciat: & in eandem ſententiam inclinat apertè Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 3. num. 1. & ſequent. vbi dicit, quòd in ſucceſſione Maioratus abſque vlla lege, conditione, ſeu nominatione inſtituti, ſeruari debet idem ſuccedendi ordo, qui legibus Regiis, & conſuetudine in Regni ſucceſſione ſeruatur; & reddit rationẽ, quia diſpoſitio qualibet ſecundùm regionis conſuetu[*]dinem interpretanda eſt, vt iuribus, & Authoribus ibidem probat, & eadem ratione, & aliis ſimilibus in confirmationem noſtri caſus vtuntur etiam Burgos de Paz iunior dicta quæſt. 2. num. 72. & quatuor ſequentibus. Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 48. à num. 13. vſque ad num. 29. confirmatur ex reſolutis per Menochium lib. quarto, præſumptione 106. num. 1. & 2. Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. ſexto, titulo. 6. num. 1. & titulo. 7. & 8. Peregrinum de fideicommiſſis, articulo. 17. num. quarto, & quia teſtator præſumitur[*] in dubio conformare voluiſſe ſuam diſpoſitionem cum diſpoſitione iuris, & faciendo Maioratum ſimpliciter, ſuos deſcendentes, & conſanguineos, eo iure, eoque ordine ad ſucceſſionem admittere, quo de iure admitti debent, vt in fideicommiſſis loquentes adnotarant Rolandus in conſilio 38. num. 44. lib. 4. Socinus iunior in conſilio 146. num. 12. lib. 2. Hieronym. Gabriel in conſilio 86. num. 8. lib. 1. Cephalus in conſilio 489 num. 34. lib. quarto. Ruinus in conſilio 163. num. 7. lib. 1. Thobias Nonius in conſilio 4. num. 6. Alexan. Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 288. Tenuit etiam eandem ſententiam ipſe Molina lib. 1. cap. quarto, num. 30. in fine, vbi dicit in hunc modum: Hæc autem omnia planè procedunt, quando Maioratûs inſtitutor ex bonis ſuis indefinitè Maioratum inſtituit, abſque aliqua deſcendentium, vel tranſuerſalium vocatione: Hoc eſt dicere, vt eo caſu perpetuus Maioratus inducatur in infinitum quoad deſcendentes, & tranſuerſales etiam conſanguineos teſtatoris, vt apertè colligitur ex his, quæ ipſe reſoluit numeris præcedentibus. Sunt etiam eiuſdem ſententiæ Ioannes Matienzus, & Alphonſus Azeuedius, ille in l. 1. titulo. 7. gloſſa 7. lib. quinto nouæ collectionis Regiæ, vbi adnotauit cum aliis, quos ibidem refert, quòd Maioratûs mentione facta in aliqua diſpoſitione, vel ſcriptu[*]ra, omnes clauſulæ cenſentur appoſitæ, & omnia ſubintelligi debent, quæ communiter ſolent apponi in Maioratu, ex lege, conſuetudine, vel alia conſtitutione, iſte in rubrica eiuſdem titul. 7. lib. 5. num. quinto, in fine, verſiculo, etiamſi nihil adiiciatur. Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 48. num. 24. vbi ex dictis anteà, & traditis per Monderum in Conſuet. Pariſien. §. quinto, num. 74. fol. 84. quòd omnis actus, in quo non apparer[*] determinatio certa, debet accipi, & determinari ſecundùm conſuetudinem loci, quæ eſt ibi ius commune: item ex aliis ſimilibus in eodem loco adductis, affirmat ſe aliàs ſuſtentaſſe, cùm quidam miles ex Primatibus[*] huius Regni in ſuo teſtamento cauiſſet, quòd relinquebat quandam domum principalem, quam habebat valoris viginti mille ducatorum, titulo Maioratus, etſi nihil aliud ſtatuiſſet, nec vocaſſet filium maiorem ad Maioratum, nec aliud vltrà dixiſſet, quàm prædicta verba; quòd ex hoc ſolùm domus remanſit vinculata in fauorem filij primogeniti, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quæ in Maioratibus tradi ſolent, tam ex iure, quàm ex conſuetudine. Quæ deciſio ſingularis eſt, dum extendit ea, quæ hactenus diximus, vt procedant, non ſolùm cùm inſtituens Maioratum ſic ſimpliciter, conſanguineos tantùm habet, ſed etiam cùm filij, aut deſcendentes eiuſdem exiſtant. Quo caſu conſidero vnum ad declarationem præfatæ doctrinæ neceſſarium in praxi, vt ſi prædicta domus, vel alia res excedat Tertium, & Quintum, in quo dumtaxat Melioratio, aut Maioratus fieri poteſt inter filios, facultate Regia non interueniente: adhuc tamen, etſi res excedat valorem Tertij, & Quinti bonorum, Maioratus in Tertio & Quinto ſuſtineri debeat, ex his, quæ reſoluit ipſe Mieres de maioratu, in initio 1. partis, num. 8. & 9. vbi expreſſè affirmat, & rectè comprobat, quòd ſi pater[*] relinquat filio quamlibet rem titulo Maioratus, ad id non habens facultatem Regiam, reſque excedat valorem Tertij, & Quinto bonorum, quòd ſuſtineatur Maioratus in Tertio, & Quinto: & ſequitur Azeuedius in l. 8. titulo ſexto, num. 1. & 2. lib. quinto nouæ collectionis Regiæ, idque certum eſt ex deciſione l. 23. & 26. Tauri, quæ hodie ſunt l. 7. & 10. titulo. 6. lib. quinto nouæ compilationis. Ex his inferri poteſt ad duo. Primò, verum eſſe, quod tradit Gregorius Lopez in l. 2. titulo. 15. partita 2. verbo, maioria, quæſt. 1. incipit: Ex prædictis etiam videtur, dum dicit, quòd ſi pater habens plures filios, dicat quòd facit Maioratum de talibus, & talibus bonis in filium[*] ſuum, quòd valeat diſpoſitio, & intelligatur de filio maiori, cùm hoc ſit de conſuetudine, & per conſequens de mente teſtatoris: & ad text. in l. ſi quis ita, in verſiculo, ſi quis filio, ff. de teſtamentaria tutela, qui videbatur in contrariũ vrgere, optimè reſpondet, & ſequuntur Antonius Gomezius ini l. 40. Tauri, num. 59. qui nonnullis fundamentis confirmat. Aluaractus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 3. num. 6. fol. mihi 91. Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 48. num. 27. & comprobari poteſt ex his, quæ adnotauit Blaſius Flores Diaz de Mena variarum, lib. 1. cap. 18. num. 33. Secundò infertur, veram eſſe eiuſdem Gregorij Lo[*]pez reſolutionem ſub eodem verbo, Maioria, verſiculo, vnde ſufficeret, quatenus dicitur, quòd ſi inter deſcendentes alicuius, bona vinculentur iure Maioratus, etſi non dicatur, quòd perpetuò ſint vinculata, perpetua Maioria conſtituta cenſebitur: & reddit eandem rationem, ſcilicet quòd verba teſtatoris, vel alterius diſponentis intelligi debent ſecundùm conſuetudinem, vel ſtatutum loci, in quo diſponitur; & cum eo tranſit ſimpliciter Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. d. §. 3. num. 8. fol. 92. & nonnullis comprobans, ſequitur Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. num. 118. in verſiculo, & ait etiam, fol. 80. & vltra eos id ipſum confirmari poteſt ex his, quæ tradunt Alciatus in conſilio 484. num. 3. & ſequentib. & in conſilio 561. in princ. Rubeus in conſilio 53. Cephal. in conſilio 353. num. 3. volumine 3. Roland, in conſilio 70. num. 21. & ſequentibus, lib. tertio. Aldobrandinus in conſilio 31. num. 21. & 27. & in conſilio 113. num. 24. volumine 1. Verùm, quia in iure noſtro nihil pacificum eſt, nec[*] aliquid ita certè definitum, vt aliquam contradictionem non habeat; in eiſdem terminis, in quibus caſum prædictum propoſuimus ſuprà, num. 2. & ſequentibus, contrarium defendit Didacus Simancas de primogenitis Hiſpaniæ, lib. 1. cap. 25. per totum, fol. 24. & 25. vbi ſecurè affirmat legibus Regiis id dumtaxat cautum, vt poſſint ſubiecti bona quædam colligata, iliaque liberis, aut conſanguineis relinqui, & quæ velint fundatores onera, & conditiones adiicere, non tamen vſquam receptum eſſe, quod verbo illo Maioratus, prohibitio alienationis, & ſucceſſionis ordo comprehendatur: & inde, quòd qui vincula, onera, & conditiones explicare debuerat, & nihil aliud dixit, quàm, facio Maioratũ ex bonis meis, aut volo quòd bona mea deferantur iure Maioratus, imperfectè ſuam voluntatem declarauit; atque ideò talis diſpoſitio inutilis prorſus eſſe debet. Mouetur autem Simancas dumtaxat ex text. in leg.[*] ſi quis cum teſtamentum, 25. ff. de teſtamentis, qui verè nihil probat, loquitur enim Iureconſultus ibi, cùm teſtator cœpit facere teſtamentum, & hæredes aliquos inſtituit, vel aliqua legata reliquit, & antequam compleret teſtamentum, deceſſit, vel obmutuit: quo caſu teſtamentum annullari, & conſequenter ex teſtamento nõ completo nihil deberi reſpondet, dummodo conſtet[*] teſtatorem voluiſſe ad vlteriora procedere; nam aliàs in dubio ſi hoc non conſtaret, licèt ſuperueniret mors, vel alius morbus reddens teſtatorem ipſum mutum, non vitiaretur actus præambulus, & primi hæredes ex teſtamento hæredes eſſent: vbi verò conſtat, quòd teſtator vltrà diſponere volebat, & morte, aut morbo impeditus id non fecit, ideò teſtamentum vitiaretur, quòd imperfecta ſit, & non conſummata voluntas; & ſic ex defectu voluntatis valere non debet, vt poſt Bartol. Imolam, & Doctores ibi, recté ad explicationem eius text. obſeruarunt, & multa in propoſito congeſſerunt Iaſon in conſilio 34. num. 5. volumine 1. Carolus Ruinus in conſilio 1. num. 22. volumine 2. Pariſius in conſilio 146. num. 7. & ſequentibus, volumine. 4. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, quæſt. 4. ad legem Regni, folio mihi 89. Gualdenſis de arte teſtandi, titulo de teſtamentis, cautela 11. num. 6. Burgos Salon de Paz in l. 3. Tauri, num. 223. & ſequentibus. & num. 232. & ſequentibus, & ibi Antonius Gomezius à num. 105. Tellus Fernand. 2. part, illius legis, num. 18. cum ſequent. Matienzus in l. 11. titulo, 4. gloſſa 1. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Petrus Magdalenus de num. teſtium in teſtamentis requiſito, 2. part. cap. 5. per totum Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titulo 20. Cæterùm in caſu propoſito ſuprà, ex num. 2. perfe[*]cta datur, & conſummata teſtatoris voluntas & diſpoſitio, nec voluntatis deſectus conſiderai poteſt, vtpore cùm eo ipſo, quòd Maioratûs inſtitutor dixit, ſe facere[*] Maioratum ex bonis ſuis, ſatis explicitè iudicium ſuum complerit, voluntatèmque ſuam declarauerit; & quamuis nihil aliud adiiciat, perinde haberi debeat, ac ſi vincula omnia, conditiones, & ſubſtitutiones exprimeret, quæ ad perſectionem ſuæ voluntatis, atque perpetuitatem ipſam Maioratus inducendam, neceſſaria ſunt, ſic vt nihil præfatæ diſpoſitioni deficiat, nec aliquid vltrà deſiderari debeat, ex Socino in conſilio 47. num. ſexto, & in conſilio 57. num. 3. lib. 3. Pariſio in conſilio 72. num. 86. lib. 4. quos in alio caſu cum iudicio expendit Molina de Hiſpanorũ primogeniis, lib. 1. cap. 2. num. 13. & 14. & eodem lib. cap. 3. num. 5. in fine, rectè dicit, Didaci Simancæ ſuperiorem ſententiam, ſe nullo modo probare poſſe; non tamen reſpondet ad fundamentum prædictum: & cum eodem Molina, Mieres, & aliis Authoribus, Ioannes Vincentius Honded. in conſilio 45. num. 9. & 10. & in conſilio 46. num. 21. 22. & 23. lib. 2. vbi dicit, quòd inſtituens primogenituram,[*] intelligitur expreſſiſſe omnia, quæ ſunt illius propria, & naturalia, etſi illa non expreſſerit, quia actus quilibet præſumitur geſtus ſecundùm ſuam naturam, à qua recipit interpretationem, l. quæro, §. inter locatorem, vbi Bartolus num. 1. ff. locati. Alciatus regula tertia, præſumptione 32. num. 1. Menochius lib. tertio, præſumptione 88. & lib. ſexto præſumptione 10. & quòd teſtator inſtituens Maioratum, cenſeturillum facere ſecundùm leges, aut conſuetudinem ſuæ patriæ, & alia ſimilia, vt ibi videri poterit: Nouiſſimè Blaſius Flores Diaz de Mena variarum quæſt. lib. 1. cap. 18. num. 19. vbi cum aliis multis, quos ibi refert, probauit, Maioratum ex coniecturis induci, atque ex ſola dictione Maioratus, ſine aliis vocationibus, & num. 32. vbi reſoluit, quòd ſi teſtator cùm onere anniuerſarij, aut memoriæ perpetuæ, profeſſus eſt ſe velle facere Maioratum, etiamſi nec ſubſtitutiones, nec vocationes faciat, inducitur Maioratus perpetuus inter omnes de familia, & regulari debet regulis Maioratus. Et hactenus de primo caſu. Secundus caſus ſit, cùm inſtituens Maioratum, ſic[*] dixerit: Ex bonis meis Maioratum facio, ſine volo quòd bona mea iure Maioratus deferantur, nec diſtinctè atque explicitè ſucceſſionis ordinem designauit, familiam tamen ſuam vocauit, aut in fauorem familiæ ſuæ Maioratum inſtituere profeſſus eſt: quo caſu perpetuum Maioratum induci, & bonorum vincula perpetuò durare, atque ex Regni ſucceſſione, ex generali conſuetudine, ac veriſimili teſtatoris voluntate, intelligi debere ordinem legitimæ ſucceſſionis eſſe ſeruandum, vt certum tradit Didacus Simancas de primogenitis Hiſpaniæ, lib. 1. cap. vigeſimo quarto, fol. 23. & 24. qui dumtaxat mouetur ad ſic dicendum ex communi Doctorum reſolutione in §. Diui, l. filiusfamilias, ff. de legatis 1. cùm poſſet etiam atque ex aliis reſolutionem ſuam iuuare, maximè ex textu in l. cùm ita legatur, §. in fideicommiſſo, ff. delegatis 2. vbi ad fideicommiſſum relictũ[*] familiæ, omnes de familia admittuntur, tam nominati, quàm non nominati, & valere fideicommiſſum pro certo ſupponitur, & in l. peto §. fratre, in verſiculo, quid ergo, ff. eodem titulo, vbi Papinianus Iureconſultus eleganter aduertit, proximum quemque primo loco inuitatum videri, & ibi Gloſſa, verbo, proximus, iura ſimilia allegat; ex textu etiam in l. finali, cap. de verborum ſignificatione, vbi in fideicommiſſo relicto familiæ, ſuc[*]cedendum eſſe dicitur ſecundùm ordinem ſucceſſionis ab inteſtato, atque ex his, quæ in propoſito eorum iurium obſeruarunt Doctores ibi communiter, Barbacia conſilio 14. columna 2. lib. 3. Zaſius in conſilio 36. lib. 2. Paulus Pariſius in conſilio 30. & in conſilio 36. & 37. lib. 2. Couar. practicarum cap. 38. num. 2. in verſiculo, idcircò pro Socini ſententia, Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 9. num. 7. Cephalus in conſilio 313. num. 45. lib. 3. Pancirolus in conſilio 152. num. 6. Decianus in conſilio 1. num. 344. volum. 1. Hieronymus Gabriel in conſilio 86. num. 3. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſilio 70. num. 23. volum. 1. & in infinitum; nam verbum Familiæ, collectiuum eſt, vt obſer[*]uant communiter Doctores in l. Gallus, §. quidam rectè, ff. de liberis & poſthumis, vbi Galiaula num. 24. Rubeus num. 49. & cum Socino, Cephalo, & aliis Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 5. num. 175. fol. mihi 77. agnatoſque, & cognatos omnes compre[*]hendit, vt multis aliis relatis notarunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. num. 9. Velaſquez de Auendanno in l. 40. Tauri, gloſſa 9. num. 16. Idcircò omnes de familia ſuccedere debent gradatim perpetuò,[*] ac per fideicommiſſum, non per vulgarem ſubſtitutionem, vt in Maioratu loquens obſeruauit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 14. & 15. vbi in id retulit Cumanum, Socinum. & alios, & vltra relatos ibi, comprobatur optimè hæc doctrina authoritate eorum, quæ reſoluunt Couarruuias practicarum cap. 38. num. 4. per totum. Cephalus in conſilio. 646. num. 2. & ſequentibus, volum. 5. & in conſilio 353. num. 28. & pluribus ſequentibus, volum. tertio, Menochius in conſilio 85. num. 77. & pluribus ſequentibus lib. 1. Ruinus in conſilio. 52. num. 5. & num. 8. volum. 2. Anguiſſola in conſilio 38. num. 5. & multis ſequentibus, lib. 6. Vegius in conſilio 62. num. 63. & in conſilio vltimo, num. 487. & ſequent. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 5. ex num. 147. cum multis ſequentibus, fol. mihi 71. Et procedit caſus prædictus etiam in fortioribus terminis, nempe cùm teſtator relinquit bona propriæ agnationi, cognationi, ſeu familiæ, & talia verba profert, quæ videantur tractum ſucceſſiuum denotare, &[*] ſic ad primogenituræ ordinem referantur; ex his namque verbis Maioratus perpetuus inſtitutus cenſebitur, etſi verbo Maioratus vſus non fuerit, ex Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 23. qui tamen non refert Simancam, nec tangit aliquid ex ſuperius dictis pro eo autem expreſſim faciunt reſoluta per Decianum in conſilio 1. ex num. 266. cum multis ſequentibus, lib. 1. Iacobum Mandellum de Alba in conſilio 483. num. 4. Hyppol. Riminald. in conſilio 279. â principio, lib. 3. & in conſilio 482. num. 34. lib. 5. & in conſilio 739. num. 53. & ſequentibus, lib. 7. Procedit etiam, ſi inſtituens Maioratum, qui certum[*] ſucceſſionis ordinem non deſignauit, vt dictum eſt, cõſanguineos, aut coniunctos ſuos vocauerit, aut ex bonis ſuis profiteatur Maioratum inſtituere, in fauorem ſuorum conſanguineorum, aut coniunctorum, ex reſolutis per Rolandum in conſilio 70. num. 24. volumine 3. Socinum in conſilio 57. num. 6. volumine 1. ſunt enim hæc nomina collectiua, vt probat Petrus Antonius de[*] Petra de fideicommiſſis, quæſt. 5. num. 178. & num. 183.[*] ſic dicta, quia de ſua natura apta ſunt comprehendere plures, & diuerſas perſonas in pluribus, & diuerſis gradibus exiſtentes. Ruinus in conſilio 159. num. 14. volumine. 2. Cephalus in conſilio 353. num. 3. volumine. 3. Vegius in conſilio vltimo, num. 126. Anguiſſola in conſilio 38. in principio, lib. 6. Tertius caſus ſit, quoties de forma inſtitutionis[*] Maioratus dubitatur, itaut non appareat, an inſtitutor perpetuum Maioratum efficere voluerit, iliumque perpetuò, atque in infinitum durare, an verò ad certas perſonas, vel ad certos gradus ſucceſſionem retulerit, aut reſtrinxerit, ſiue ſuccedendi ordinem qualiter deſignauerit, aliter non conſtat: cuius rei exemplum poni poſſet in Maioratu, de cuius origine, & inſtitutione non apparet per ſcripturam, ſed per immemorialis præſcriptionis probationem tantùm, iuxta deciſionem leg. 41. Tauri, quæ hodie eſt l. 1. titulo. 7. de los mayorazgos, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ; vbi plenè decla[*]rant Antonius Gomezius, Velaſquez de Auendanno, Ioan. Matienzus, & Alphonſus Azeuedius, Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 6. per totum, & cap. 8. ex num. 1. Couarr. in regula, poſſeſſor, de regulis iuris, lib. 6. 2. part. §. tertio. Mieres de maioratu, part. 4. quæſt. 20. per totam. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. ex num. 19. cum ſequentibus, & quæſt. 4. per totã, Ioannes Garſia de expenſis, & meliorationibus, cap. 9. ex num. 9. cum pluribus ſequentibus, Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 2. quæſt. 73. & lib. 3. quæſt. 62. qui ſunt addendi ad dict. l. 41. Tauri, & quidem in hoc caſu, ſicut in ſuperioribus, perpetuum Maioratum iudicari debere inter deſcendentes, & tranſuerſales, & perpetuò inter eos duraturum, ac inter omnes, qui ex genere, aut ex familia inſtitutoris fuerint, ſecurè dici poteſt: ſic vt in eo ſuccedendum ſit eo ordine, atque ſuccedendi formâ, quâ ſuccedi ſolet regulariter in Maioratibus perpetuis ſecundùm ius commune, & iuxta conſuetudinem Regni, de qua in l. 2. titulo. 15. partit. 2.[*] vbi probatur, quòd in ſucceſſione Regni, in infinitum admittuntur deſcendentes, & in defectum eorum tranſuerſales, eo quòd non conſtat de vocationibus limitatis, prout non conſtat in caſu à nobis propoſito, & ſic: dicta[*] lex optimè facit pro reſolutione huius quæſtionis facit etiam; nam, vt diximus ſuprà, de natura Maioratus cuiuſlibet eſt, quòd debeat eſſe perpetuus, & ita iudicare[*] debemus, quando aliud non apparet, nec repugnat, vt in noſtro caſu, vt ex Baldo, & Decio notauit Gregorius Lopez in l. 2. titulo, 15. partita. 2. verbo, el mas propinquo pariente, 1. quæſt. in fine. Didacus dei Caſtillo in l. 27. Tauri, in verbo, para ſiempre, & in l. 46. in verbo, todas, & omnis actus cenſeri debet potiùs per[*]petuus, quàm temporalis, l. ſufficit. ff. de condictione indebiti, cap. cùm veniſſent, de inſtitutionibus, cum adductis per Burgos de Paz dict. quæſt. 2. num. 101. fol. 72. & ita hanc ſententiam in caſu prædicto amplectitur Didacus de Simancas de primogenitis Hiſpaniæ, lib. 1. dict. cap. 24. fol. 23. & verè quidem, atque iuxta rationem iuris ſic affirmat, quamuis nullo modo comprobet eam; nam ſi Maioratum ex immemoriali præſcriptione admittimus, quod in dict. l. 41. Tauri expreſſè fuit ſtatutum: neceſſariò etiam, & perpetuum eum iudicare debemus, cùm Maioratui tali, ex mente eius legis, omnia conueniant, & tribui debeant, quæ aliis Maioratibus, de quorum origine, & inſtitutione apparet, propriè conueniunt, vt omnes ſentiunt apertè, qui legemillam explicarunt atque ex relatis ſupra, num. 34. euidenter colligitur, item ex his, quæ multùm ad propoſitum adducit Salazar de vſu, & conſuet. cap. 2. ex num. 26. vſque ad num. 28. Quartus caſus ſit, cùm inſtitutor Maioratûs, vocato[*] filio, vel alio conſanguineo tranſuerſali, aut etiam extraneo, dixit ſe inſtituere Maioratum ex bonis ſuis, ſiue omnia bona ſua, vel aliquam partem eorum, proprio teſtamento, vel donatione in aliquem detulerit, ita quòd ea obtineat, & habeat titulo, & iure Maioratus: in qua ſpecie, etiamſi inſtitutor ipſe alias conditiones, aut ſubſtitutiones non adiecerit, dicendum eſt, Maioratum eſſe perpetuum, itaut vno deficiente, alius in eius locum in infinitum admittatur iuxta iuris communis diſpoſitionem, & ordinem ſuccedendi ab inteſtato, quod rationibus, aut teſtimoniis comprobare neceſſe non eſt, cùm id præſtent exactiſſimè Couarruuias variarum reſolutionum, lib. 3. cap. 5. num. 2. vbi refert Petrum de Peralta, Emmanuelem Coſtam, D. Antonium de Padilla, Tellum Fernandez, & alios idem tenentes, & vltra eum Burgos de Paz conſilio 2. num. 75. & conſilio 44. num. 5. & Burgos de Paz iuniorem quæſt. 2. per totam, vbi ponit quæſtionem, cùm quis dicit ſe facere Maioratum in fauorem talis filij de talibus bonis, nihil plus adiecto & latiſſimè arguit in contrarium à num. 1. vſque ad num. 66. & tandem num. 67. hanc partem veriorem credit, & multis fundamentis comprobat eam Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 59. & num. 64. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. ferè per totum, & cap. 5. num. 20. & 21. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 3. num. 6. Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 48. num. 22. & 4. part. quæſt. 14. num. 16. & vide in initio 2. part. num. 15. & tribus ſequentibus, vbi multa congerit, quæ non mediocriter iuuant reſolutionem prædictam, quam ſequitur etiam Ioannes Matienzus in l. 1. titulo. 7. gloſſa 7. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Azeuedius in rubrica eiuſdem tituli 7. num. 3. vbi expreſſim adnotauit, in pro[*]poſito caſu durare debere Maioratum ſic inſtitutum in perpetuum, ita vt maſculi, & fœminæ deſcendentes, & tranſuerſales admitti debeant in infinitum, ſeruatâ tamẽ gradûs & ſexûs prærogatiua. Nec vrget in contrarium Gregorij Lopez doctrina,[*] quam contra iſtum caſum nullus Scribentium omnium expendit in l. 2. titulo 13. partita 2. in verbo, maioria, quæſt. 5. incipit, Item pone quòd quis habens filios, vbi videtur velle, quòd Maioratus inſtitutus formâ prædictâ, dumtaxat durare debear inter deſcendentes ipſius inſtitutoris, non autem inter fratres eiuſdem, & alios tranſuerſales, niſi fortè conſtaret ex aliquibus, quòd inſtituens maioriam, voluit illam eſſe perpetuam, & ponit caſum, cùm habens filios, fecit maioriam, dicens quòd volebat bona ſua eſſe bona maioriæ ex facultate quam habebat, & forte morte præuentus, non aliter ordinauit circa perpetuam ſucceſſionem maioriæ, ſed tantùm reliquit illam filio maiori; qui caſus omninò ſimilis eſt propoſito ſuprà, num. 29. & tamen in eo, vt vidiſti, verbum, Maioratus, ſufficere, nec alia requiri ex quibus conſtare poſſit, quòd inſtituens voluit maioriam eſſe perpetuam, omnes ſuperiùs relati affirmant, & rectiùs quidem: quoniam negari non poteſt, quin verbum Maioratus ſic adiectum perpetuum, & in infinitum duraturam ſucceſſionem oſtendat: Quod ex Authoribus relatis ſuprà, & Burgos de Paz ciuilium, d. quæſt. 2. ex num. 68. & multis ſequentibus, vſque ad num. 122. conſtat apertè. Item etiam & vltra omnes, quia in caſu, quem proponit Gregorius Lopez, nulla poterit conſtitui ratio, ex qua elici poſſit, duraturum Maioratum inter omnes deſcendentes inſtitutoris, & nõ inter tranſuerſales; nam aut ex vi, & natura verbi maioriæ, deberet Maioratus in omnes tranſire in infinitum, qui ex genere, aut familia inſtitutoris ſunt: aut ſi verum eſſet Aſſumptum Gregorij Lopez, nec etiam deſcendentes, admitti deberent, qui ad ſucceſſionem non magis reperiuntur vocati, quàm tranſuerſales, ſed in perſona filij ſpecialiter nominati finiri deberet, quod menti inſtitutoris, & naturæ Maioratûs valdè repugnat; & denique verba illa, quòd volebat, vt bona ſua eſſent bona maioriæ, nec debitum finem operarentur, nec iuxta intentionem teſtatoris acciperentur. Quocirca Gregorij ſententia non placet, & contrarium ex dictis Authoribus libentiùs probamus, ac quemcunque probaturum credimus, qui rem hanc maturè & cum iudicio inſpexerit: extenditurque caſus prædictus, de quo ſuprà, ex num. 39. vt procedat, non ſolùm ſi Maioratûs[*] mentio fiat, ſed etiam ſi vinculi mentio facta ſit vt idẽ ius obſeruari debeat, quoties vocato aliquo, vt ſuprà diximus, bona vinculantur, aut ea lege in aliquem deferuntur, vt ea obtineat, & habeat vinculata, aut iure, & ratione vinculi poſſideat illa, cùm Maioratus, &[*] vinculum de conſuetudine, & communi vſu loquendi idem ſignificent, & leges loquentes de Maioratu, pariter procedant in vinculo, vt latè comprobans oſtendit Mieres de maioratu, in initio 1. part. num. 4. per totum, & tribus ſequentibus. Angulus ad leges meliorationum. l. 11. gloſſa 5. num. 2. fol. 215. vbi refert alios, & ſequitur Azeued. in rubrica tituli 7. lib. quinti nouæ collectionis Regiæ, num. 6. in fine, vbi dicit expreſſe, quòd in contingentia facti conſuluit in quadam donatione per contractum inter viuos facta vni filio per partem Tertij, & Quinti bonorum ex cauſa dotis per viam vinculi, nihil ampliùs adiiciendo, quòd cenſebatur perpetuum vinculum illud, vt regularetur tanquam bona Maioratus. Quæ reſolutio iuuari poteſt ex his, quæ numeris præcedentibus adnotauimus. Quintus caſus ſit, quoties diſpoſitio ita concepta eſt,[*] vt nomen Vinculi, aut Maioratus non contineat: quod frequenter contingere ſolet. vbi diſponens ſequutus legũ Regiarum ordinationem, Tertij, & Quinti bonorum meliorationem facit: tunc enim quantumcunque ſit adiecta alienationis prohibitio, ac etiam verba adiiciantur, quæ perpetuitatem denotare videantur; ſi tamen vocationes ad deſcendentes primò nominatorum reſtringantur, Maioratus perpetuus non erit, vtputà ſi pater meliorationem Tertij & Quinti bonorum ſuorum faciat, & vocauerit talem filium, & deſcendentes eius, & in defectum eorum alium filium, eius deſcendentes, & his deficientibus alterum filium, & deſcendentes eius, & bona perpetuò alienari prohibuerit, aut perpetuò durare, ſiue conſeruari velle declarauerit, Vinculi tamen, aut Maioratus verbum non adiecerit: tunc enim, vt dictum eſt, nec perpetuus Maioratus erit, nec etiam prohibitio durabit perpetuò, ſed inter vocatos tantùm, & eorum deſcendentes durare debebit, & conſequenter in vltimo deſcendente bona manebunt libera, & alienabilia, ad quod eſt text. ſingularis, qui quotidie allegatur ad hoc in l. qui ſolidum, §. prædium, ff. de legatis ſecundo, vbi pater iure fideicomiſſi filiis ſuis prædium reliquit, & eius alienationem extra familiam prohibuit: & dicit text, quòd non obſtante fideicommiſſo, & alienationis prohibitione, ſupremus ex liberis, cui factum fuit fideicommiſſum, & alienatio inhibita, poterit in eo inſtituere hæredem etiam extraneum, ad idem eſt text. in l. cùm pater, §. libertis, in fine, ff. de legatis 2. l. pater filium, §. fundum Titianum, ff. de legatis tertiò, l. 2. cap. quando dies legati cedat, per quem textum dixit Baldus ibidem, quòd in re fideicommiſſo ſubiecta, vltimo loco[*] ſuccedens ſuccedit liberè, & tranſmittit ad quemcunq; hæredem vniuerſalem, vel particularem bona fideicommiſſi, l. Mutianæ, in fine, ff. de condit. & demonſtrat. & cum aliis plenè adnotarunt Iaſon in l. filius familias, §. Diui, in 2. lectura, num. 82. ff. de legatis 1. Decius in conſilio 182. num. 1. Caſtrenſis in conſilio 1. lib. 2. & meliùs in conſilio. 453. lib. 2. Iaſon in conſilio 4. In præſenti, num. 2. lib. 1. Angelus in conſilio 169. Rolandus in conſilio 25. Viſo, num. 19. lib. 1. Mieres de maioratu, 4. part. quæſt. 29. num. 1. & alij permulti in vnum congeſti per Blaſium Flores de Mena in addit. ad deciſionẽ 193. Gamæ, part. 2. qui præfatæ reſolutionis rationes plures aſſignant; earum autem præcipua eſt, quòd ceſſante cauſa prohibitionis factæ propter filios, & deſcendentes, ceſſare etiam debet prohibitio ipſa, & quia cùm vltimus de familia alienat, nullus remanet, qui petere poſſit; & vbi nullus læditur in alienatione, expirat prohibitio l. hoc edicto, §. ſi quis alienauerit, ff. de alienatione iudicij mutandi cauſa facta, l. ſequitur, §. Labeo, ff. de vſucapionibus, cap. 1. §. & quia, verſiculo, cùm verò qui feudum dare poſſit, cap. 1. §. filia, de ſucceſſione fendi. l. 7. titulo. 26. partita quarta, in fine. Prætereà & probatur eadem reſolutio ex text. in Authent. de reſtitutione fideicommiſſi, §. nos igitur, collatione. 9. ex quo communiter adnotare ſolent Doctores in multis locis, alienationis prohibitionem vltra[*] perſonas nominatas extendi non poſſe, vt cum infinitis tradiderunt Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 64. in principio. Molina di Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 11. & 12. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. num. 53. & num. 60. Bolognetus in conſilio 15. num. 33. & ſequentibus. Natta in conſil. 470. num. ſexto. Cephalus in conſilio 330. num. 72. & ſequentibus, volum. tertio. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. quinta, num. 56. fol. 55. & quamuis alienationis prohi[*]bitio, quando conſtat de voluntate teſtatoris expreſſa, vel ex coniecturis legitimis deducta, extra perſonas nominatas, & vltra quartum gradum, atque in infinitum extendi, & perpetua iudicati debeat, vt plenè probarunt Couarruu: reſolutionum, lib. 3. cap. 5. num. quarto. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. quarto, num. 30. & num. 36. in fine. Burgos de Paz d. quæſt. 2. num. 61. & num. 86. & vltra relatos ab eis, Ruinus in conſilio 147. num. 10. in fine, & numeris ſequentibus, volum. 2. Achill. Pedrocha in tractatu de adipiſcenda poſſeſſione, num. 192. & pluribus ſequentibus, Vegius in cõſilio vltimo, num. 368. in fine, & num. ſequent. & num. 490. & ſequentibus. Hyppolit. Riminal. in conſilio 279. num. 85. & ſequentibus, & in conſilio 313. ex num. 81. cum ſequentibus, lib. tertio. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 2. ex num. 12. vſque ad num. 22. fol. 25. tamen in caſu propoſito non poteſt id obtinere, quippe cùm teſtator ipſe ad nominatos, & eorum deſcendentes ſe reſtrinxerit, nec verbum Vinculi, aut Maioratus adiecerit, ex quo perpetui Maioratûs coniectura deprehendi poſſit, & quamuis bona perpetuò alienari prohibuerit, aut talia verba protulerit, quòd perpetui[*]tatem denotare videantur, ea tamen alterare non debent naturam diſpoſitionis, ſed potiùs inter perſonas tantùm nominatas intelligi fuiſſe relata, etiamſi ratio generalis, aut realis fuiſſet adiecta, quæ ad perſonas expreſſas limitata videtur, ex his, quæ multùm ad propoſitum adnotarunt Rolandus, in conſilio 84. num. 11. lib. 1. Alciatus reſponſo 98. num. 16. in verſiculo, Non obſtãnt illa verba in perpetuum, & reſponſo. 529. num. 9. & 10. Albanus in conſilio 2. Ioannes Cephalus in conſilio 17. num. 11. & ſequentibus, & num. 21. in fine, lib. 1. & in conſilio 330. num. 33. lib. 3. Biretta in conſilio 55. num. 3. & in conſilio 63. Hyppol. Riminald. in conſilio 117. num. 71. volum. 2. & in conſilio 279. num. 63. & ſequentibus, & num. 97. volum. 3. & in conſilio 371. num. 124. & ſequentibus volum. 4. vbi cum aliis rectè[*] adnotauit, quòd ratio generalis, aut verbum quod perpetuitatem præ ſe ferre videtur, ex appoſitione perſonarum ſuprà nominatarum, reſtringi debet, quando non militat ratio, quæ contrarium ſuadeat, vt eſt in caſu noſtro, in quo Vinculi, aut Maioratus mentio facta non eſt; & ſic intra perſonas tantùm nominatas habere debet locum diſpoſitio ex prædictis Authoribus, & his, quæ ſcribit Barboſa in l. ſi conſtante, in principio, num. 103. ad finem, fol. 563. ff. ſoluto matrimonio: item, quia credendum non eſt, quòd ſi teſtator Vinculum, aut Maioratum efficere voluiſſet, id non ex[*]primeret, aut ſaltem aliquo modo eius verbi mentionẽ non faceret; idcircò cùm omiſſa fuerit, nulla ratione induci poteſt Maioratus perpetuus: quod ita in terminis, ex infinitis à me originaliter, atque attentè prælectis, ſolus Azeuedius animaduertit, in rubrica, tit. 7. de los maiorazgos lib. quinti, nouæ collectionis Regiæ, num. 7. vbi poſtquam num. 6. in fine, dixerat, in contingenda facti conſuluiſſe in quadam donatione per contractum inter vinos facta vni filio per patrem, Tertij, & Quinti bonorum ex cauſa dotis per viam vinculi, nihil ampliùs adiiciendo, quòd cenſebatur perpetuum vinculum, ſubdit ſtatim num. 70. in fine, verba ſequentia: Sed ſi mentio verbi Maioratus, vel Vinculi non fieret, etiamſi vocaretur filius maior, & in eius defectum alter filius eius maior, nepos inſtitutoris, ita vt bona eſſent inalienabilia, non erit perpetua hæc inſtitutio, ſed durabit tantùm vſque ad nepotem vocatum, ſecundùm text. in authent, de reſtitutione fideicommiſſi, §. nos igitur. Et quamuis crediderint nonnulli in hoc caſu loquutum Petrum de Peralta[*] in l. ſtatu liberum, §. Stichum, ff. de legatis 2. num. 3. in verſic. vnde rectè poteſt inferri, fol. mihi 151. dum dicit, quòd ſi teſtator prohibuit alienari fundum extra deſcẽdentes ipſius, etiam quòd dixiſſet, vt perpetuò eſſet inalienabilis extra deſcendentes ipſius, & quòd volebat eundem fundum perpetuò remanere apud eos, poſſet vltimus poſſeſſor deſcendens in quemuis extraneum illum alienare: tamen in alio caſu loqui prædictum Authorem, ſatis mihi compertum eſt ex eo, quòd ſuadeat ſibi ipſemet procedere id etiam in confectione Maioratuum, & Vinculorum, vbi ſimilis clauſula adiicitur, & intra deſcendentes tantùm res alienari perpetuò prohibetur: quod apertè deducitur ex verbis eiuſdem Authoris, quæ ibidem continentur in margine, vbi in hunc modum ſcriptum reliquit: De eadem re notanda illatio in materia prohibitionis alienationis, quæ fit aſſiduè: præſertim in confectionibus Maioratuum vniuerſalium, item & vinculorum (quæ vocant, particularium.) Et ſic in fortioribus quidem terminis, vt vides, Maioratus, aut Vinculi perpetuitatem negauit, nec pertinet ad iſtum caſum, ſed ad caſum ſequentem, ad quem rectè expendit Peraltam Pelaez à Mieres de maioratu, 4. part. quæſt. 29. num. 2. in fine, intelligens loquutum eum, vbi fauore deſcendentium bona fuerunt vinculata, & alienari prohibita modo ſupra dicto; quod tamen an verum ſit, caſu ſequenti videbimus, vt dictum eſt. Neque obſtant ſuperiori reſolutioni traditiones Mo[*]linæ, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. quoniam loquitur Molina eo caſu, quo additum eſt verbum Maioratus, quod proculdubio multum adiicit perpetuitati ſucceſſionis, eſtque maximi effectus, vt in initio huius capitis oſtendi: cùm verò deficit Maioratus verbum, nunquam auſus fuit affirmare Molina, quòd fideicommiſſum, aut diſpoſitio perſonas nominatas egredi poſſit; id enim eſſet directè contra rationem, & deciſionem text. in l. quæ conditio, ff. de condit. & demonſtrat. & contra communem reſolutionem, quam per illum text. tenuerunt quamplurimi, quos refert ipſe Molina eodem lib. 1. cap. 5. num. 37. & 38. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. titulo. 15. num. 6. & verè præfatus Author in eodem cap. 4. nullo modo extat reſolutioni dictæ contrarius, nec etiam dubitat, an fideicommiſſum, aut diſpoſitio alia vltra perſonas nominatas extendi poſſit: voluit tamen conſtituere magnam differentiam inter Fideicommiſſum & Maioratum, quæſi ex verbo Maioratus, aut Hago maiorazgo, perpetua agnationis, aut familiæ, aut generis totius in infinitum vocatio inducta cenſeri debeat, ſed ex fideicommiſſo hæ tantùm vocationes, aut ſubſtitutiones factæ cenſeantur, & attendi debeant, quæ à teſtatore fuerunt expreſſæ, vbi aliud manifeſtè non apparet, & ita ſentit Molina ibidem, num. 13. & num. 17. & num. 20. in verſiculo, quæ omnia, & num. 22. & 23. & num. 32. & num. 26. in verſiculo, nec obſtat. Non obſtat etiam diſpoſitio l. 27. Tauri, quæ hodie[*] eſt l. 11. titulo. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, vbi ſtatuitur, quòd in melioratione Tertij, in defectum deſcendencium, collaterales admittuntur, quamuis Vinculi, aut Maioratus verbum adiectum non ſit, ſed omninò omiſſum; nam vltra ea, quæ ad explicationem eius legis pleniſſimè adnotarunt Antonius Gomezius, Tellus Fernandez, Ioannes Matienzus, Alphonſus Azeuedius, Velaſquez de Auendanno, & Angulus ibidem, idem Auendannus in l. 40. Tauri. gloſſa 1. num. 53. vſque ad num. 69. & gloſſa 15. num. 4. Petrus de Peralta in l. ſed duobus, num. 3. de legatis 2. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 36. & cap. 11. num. 11. Mieres de maioratu, in initio 1. part. à num. 11. & quæſt. 2. num. 13. verſiculo, in filium, & num. 20. verſiculo, Ex quibus, & quæſt. 24. num. 14. & quæſt. 16. num. 4. & quæſt. 66. num. 5. & quæſt. 71. num. 11. & 2. part. quæſt. 6. num. 25. & num. 72. in fine, Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 3. quæſt. 51. & quatuor ſequentibus, & quæſt. 58. num. 20. in propoſito noſtro cõſtituendum eſt, quod in dict. l. 27. Tauri, non diſponitur, nec aliquo modo ſtatuitur, quòd is, qui filium, aut deſcendentem aliquem meliorauerit, debeat neceſſariò reſtitutionis grauamen apponere in fauorem collateralium deficientibus deſcendentibus, ſed tantùm dicitur, quòd prædictum grauamen non poſſit apponi in fauorem extraneorum, fi ſuperſint collaterales; ſi tamen inſtitutor nolit collaterales vocate, nec extraneos, id efficere poteſt nec abſque expreſſa vocatione prædicti cenſentur vocati ab ipſa lege, quinimò grauamen appoſitũ in fauorem extranei, quamuis ſit nullum, ſi aliquis collateralis exiſtat, non ſequetur inde, pertinere debere meliorationem ad collaterales, niſi expreſsè ſint vocati; nec enim ex eo quòd ſint in conditione, videri debent eſſe in diſpoſitione l. ſi quis ſub conditione, ff. ſi quis omiſſa cauſa teſtamenti; & quamuis præferantur extraneis, non tamen vocantur, argumento l. Lucius, cum ſua gloſſa, ff. de hæredibus inſtituendis, & eorum, quæ in propoſito tractiderunt Antonius Gabriel communium lib. 4. titulo de fideicommiſſis, concluſione 4. Menochius lib. 4. præſumptione 76. Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 1. §. 4. à principio. Mantica de coniecturis vltimarum volũtatum, lib. 11. titulo. 3. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana. 96. atque ita nullum ius datur tranſuerſalibus in d.l. 27. Tauri, niſi expreſsè vocentur: quia verbum poteſt, contentum ibi Yà falta lo puedan hazer[*] entre ſus parientes, non inducit neceſſitatem, ſed voluntatem, vt in l. non quicquid, ff. de iudiciis, & notatur per Doctores in l. Gallus, in principio, ff. de liberis & poſthumis, Iaſonem in l. 4. §. Cato, num. 47. ff. de verbor. oblig. & in l. 1. num. 3. ff. de iuriſdictione omnium iudicum, & congerit plura Auiles cap. 3. prætorum, gloſſa, puedan, & in terminis dict. 1. Regiæ, 27. aduertit Tellus Fernandez ibi, num. 12. & confirmatur ex dictis in ſi[*]mili per Ancharanum. in conſilio 300. vbi ad interpretationem ſtatuti cuiuſdam excludentis fœminas maritatas, à quocunque dotaras, à patris hæreditate ab inteſtato, ſtantibus agnatis maſculis, dubitatui num. 3. an prædictum ſtatutum videatur hoc diſponere in fauorem agnatorum. & conſeruare voluiſſe ius legitimarum hæreditatum inter eos; & tandem reſoluit, & magiſtraliter comprobat verbis ſequentibus eiuſdem num. intentionem ſtatuti non fuiſſe propter excluſionem fœminarum, ſubſtituere inter ſe inuicem agnatos in hæreditatibus acquirendis ex perſonis agnatorum, nec ius diſponendi agnatis eiſdem abſtuliſſe, vt ibidem probat num. 4. Sextus caſus ſit, quoties quis Maioratum inſtituens,[*] ad eius ſucceſſionem filium ſuum primogenitum, & deſcendentes eius vocauit, alias vocationes aliorum filiorum, nec deſcendentium adiecit, vel Maioratum in perſona talis filij, ac eius deſcendentium inſtituit, ſiue reliquit talia bona tali filio, & deſcendentibus eius, vt illa iure Maioratû poſſideant, vel inter filios, & deſcendentes eorum, Maioratum inſtituit cum vniuſcuiuſque filij, & deſcendentium ſpeciali vocatione; tranſuerſales, tamen, vel alios nominatim non vocauit, nec deſcendentes eorum in omnibus caſibus prædictis in quibus dubitatur, an ſic inſtituens Maiorum, cenſeatur velle, ea bona iure Maioratus dumtaxat conſeruari inter illos, in quorum perſonis Maioratum expreſsè inſtituit, ſiue expreſſas vocationes fecit, itaut deficientibus eis, bona ipſa libera eſſe debeant, poſſitque vltimo loco vocatus de illis liberè diſponere; an verò cenſendus ſit perpetuũ Maioratum inſtituere voluiſſe, itaut deficientibus filiis ſpecialiter vocatis, & deſcendentibus eorum, ad tranſuerſales inſtitutoris, eiuſdem Maioratus ſucceſſio deuoluatur in infinitum, nec finiatur in vltimo deſcendenti vocato. Qua in re eruditiſſimus Ludouicus Molina de[*] Hiſpan. primogen. lib. 1. cap. 4. per totum, eruditè ſatis, & cæteris aliis præſtantiùs ſe expedit, atque in ea opinione eſt, vt conſtanter affirmet num. 12. in fine, & num. ſequent. & num. 31. & ſequent. & num. 37. 38. 39. & ſeq. Maioratum iudicari debere perpetuum, ita vt deficientibus nominatis, & deſcendentibus ab eis, bona in vltimo non remaneant libera, nec alienabilia, ſed perpetuò, etiam vſque ad milleſimum gradum iure Maioratus poſſidenda ſint, & collateralis ei proximior admittatur, qui ex genere inſtitutoris fuerit. Et Molinæ reſolutionem amplectuntur Burgos de Paz iunior ciuilium, q. 2. ex num. 67. cum multis ſeqq. qui in fortioribus terminis defendit eam, & multis rationibus confirmat Ioan. Matienz. in l. 1. tit. 7. gloſſa 7. n. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Contrariam tamen ſententiam imò quòd in caſibus[*] prædictis, Maioratus dumtaxat durare debeat inter filios, & eorum deſcendentes, & ſic inter eos tantùm, qui ſpecialiter, aut generaliter ſub verbo deſcendentes, vocati ſunt, & in vltimo eorum bona remaneant libera, & alienabilia, deducitur ex ſententia Oldrad. in conſ. 21. Thema, col. fin. Bologneti in conſ. 43. Iaſonis in conſ. 4. n. 2. lib. 1. Decij in conſ. 95. col. 4. & in conſ. 362. colum. 1. & 2. & in conſil. 465. per totum. Crauetæ in conſilio 98. Pariſij in conſil. 82. Quæris, num. 13. lib. 2. atque ex Scriptoribus huius Regni magis videntur probare Petrus de Peralta in l. 3. §. qui fideicommiſſam, num. 55. & 56. ff. de hæredibus inſtituendis, & in l. ſtatu liberum, §. Stichum, num. 3. in verſiculo, vnde rectè, ff. de legatis 2. & in l. vnum ex familia, §. ſed ſi fundum, num. 28. eodem titulo. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad l. Regiam, num. 15. & 18. in fine. Palacios Rubios in repetitione cap. per veſtras, notabili. 3. §. 26. num. 20. Burgos de Paz in conſil. 34. num. 12. & ſeq. & num. 34. & 35. Mieres de maioratu 4. part. quæſt. 29. per totum: vbi ex multis probat, & generaliter conſtituit, quòd vbicunque non ſupereſt in rerum natura aliquis de vocatis ad Maioratum, bona remanent libera, & vltimus Maioratûs poſſeſſor poteſt illa alienare, & hæredem inſtituere, quem voluerit. Huic etiam ſententiæ adhærere videtur Gregorius Lopez in l. 2.[*] titulo. 15. partita 2. in verbo, el mas propinque pariente, vbi in principio dixit, ſpeciale eſſe in Regno, Ducatu, Marchionatu, vel Comitatu, quòd finitis deſcendentibus ſuccedant tranſuerſales. Et poſtmodùm ſubdit in hunc modum: In aliis verò Maioriis, vbi ceſſat ſimilis ratio, ſæpe deficient, ſi vocationes deficiant, & bona erum libera, ſecundùm quòd tradit Oldradus in conſil. 21. & iterùm in 2. colum. in medio, in verſiculo, vnde ſi aliquis faceret Maioriam in filium, in terminis decidit caſum præſentem, dicens, quòd ſi quis faceret Maioratum in filium, & eius deſcendentes, & in deſectum eorum, in alium filium, & ſic in alios filios, & deſcendentes eorum, ſi contingat quòd omnes moriantur, expirabit Maioria, neque ſuccedet frater conſtituentis Maioricatum, niſi expreſsè inſtitutor aſſerat ſe velle Maioriam eſſe perpetuam: idem Gregorius in l. 3. titulo. 13. partita 6. in Gloſſa magna, incipit, mugeres, quæſt. 4. vbi dicit, quòd niſi conſtet voluiſſe teſtatorem Maioriam eſſe perpetuam, quòd debeat bona in vltimo remanere libera, & inde eſſe, quòd ſi conditor Maioratûs dixerit, quòd in[*] eo ſuccederent filij maſculi, & maſculi deſcendentes ex eis per lineam maſculinam, ita quòd non veniat ad fæminas, quòd tali caſu deficientibus maſculis, fœmina non ſuccedet, niſi conſtaret, teſtatorem voluiſſe Maioriam eſſe perpetuam, de quo tamen vide Mieres de maioratu, part. 2. quæſt. 6. n. 44. & part. 4. quæſt. 29. n. 2. Salazar de vſu & conſuetudine, cap. 12. n. 28. iterùm etiam Gregorius ipſe in l. 10. titu. 26. partita 4. in Gloſſa magna, colum. 4. in fine, in eadem videtur permanere ſententia. Vides ergo inter Scriptores omnimodam contrarietatem in caſu prædicto; nam ex natura, virtute, & affectu verbi Maioratus, perpetuum induci Maioratum vſque in infinitum, nec ad nominatos tantùm, & eorum deſcendentes reſtringi, etiamſi inſtitutor non expreſſerit ſe velle Maioratum eſſe perpetuum, vel aliter circa perpetuitatem ipſius non prouideat, tenet expreſsè, & latè fundat Molina loco relato ſuprà, & omnibus fundamentis ſatisfacit, quæ pro contraria parte excitari, aut cogitari poſſunt. Cæterùm intra nominatos tantùm, & eorum deſcendentes durare debere Maioratum, nec cenſeri vocatos tranſuerſales, niſi teſtator expreſſerit ſe velle Maioratum perpetuum conſtituere, apertè tenet. Gregorius Lopez in locis relatis ſuprà: at verò nec ſufficere, quòd teſtator in inſtitutione dixerit, ſe velle perpetuam Maioriam facere, ſiue bona perpetuò alienari prohibuerit, vbi filios tantùm, ac eorum deſcendentes ad ſucceſſionem inuitauit, nec alias vocationes fecerit, quia intelligitur perpetuò, ideſt extantibus deſcendentibus, aut vocatis, & perpetuitas reſtringi debet ad eos dumtaxat, clarè præſentiunt Petrus de Paralta vbi ſuprà, maximè in dict. §. Stichum, verſiculo, vnde rectè poteſt inferri, & cæteri cum eo ſuperiùs relati; nec differt D. Petrus de Barboſa in l. ſi conſtante, 25. in principio, num. 103. ad finem, ff. ſoluto matrimonio. Et facit pro illis, quod in iure nouum non eſt, vt[*] perpetuum ſæpe dicatur, quod durat interim, dum aliqui viuunt, l. 1. vbi notant Gloſſa, & Doctores ff. pro ſocio. Boërius deciſione 158. & præcipuè num. 12. vbi multipliciter probat dictionem illam, ſemper, in ſubſti[*]tutionibus reſtringi debere ex præcedentibus, & ſequẽtibus, vel ex ſubiecta materia, vel ſi alia quæuis ratio id ſuadeat. Socinus in conſilio. 67. volum. 1. Pariſius in conſilio 37. num. 24. volum 2. Hyppol. Riminald. in conſil. 279. num. 64. & ſequentibus, volum. 3. Deinde facit, quòd rationes Molinæ vitari poſſunt, ſi conſideremus, quòd ipſe in eo præcipuè fundatur in hac quæſtione, quòd ex coniecturis voluntatis teſtatoris neceſſariò deduci debeat, voluiſſe ipſum inſtituere perpetuum Maioratum, & in infinitum duraturum, nam ex quo vſus eſt verbo Maioratus, eius intentionis fuiſſe videtur, vt bona in familia perpetuò conſeruarentur, vt etiam latè fundat Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. ex num. 68. cum multis ſequentibus, & conſeruatio familiæ cùm dari non poſſit in primis, aut in ſpecialiter vo[*]catis, niſi per ſubrogationem aliorum, vt certum eſt, & latius conprobat Burgos de Paz in conſilio 2. num. 76. & in conſilio 14. num. 2. planè ſequitur, deficientibus deſcendentibus, aut ſpecialiter vocatis, ad collaterales debere tranſitum fieri, quia etiam ipſi familiæ appellatio[*]ne continentur, l. pronunciatio §. familiæ ff. de verb. ſign. l. vltima, C. eodem titulo, atque ex voluntate inſtitutoris veniunt; nam cùm ipſè Maioratum inſtituerit, (quod negari non poteſt) ac per conſequens ſucceſſionem perpetuam eſſe voluerit, credendum eſt, quòd ordinauerit omnia, ad perpetuitatem inducendam neceſſaria, & de quibus diſpoſuiſſet, ſi interrogatus fuiſſet,[*] aut ſi de illis cogitaſſet. Ideóque ea omnia velut expreſſa cenſeri debent, ex celebri doctrina Gloſſæ in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, quam multis exornant Tiraquel. in l. ſi vnquam, C. de reuocandis donationibus, in præfatione, num. 55. & 56. Antonius Gabriel communiũ, titulo de regulis Iuris, concluſ. 10. Molina de Hiſpan. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 24. & cap. 13. num. 96. Burgos de Paz in conſilio 2. n. 70. & in conſilio 34. num. 29. & 30. Mieres de maioratu, 1. part. quæſt. 51. num. 25. ad finem Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatũ lib. 3. dubitatione 4. ſolutione 1. num. 77. & 78. cum ſequentibus, fol. 211. & 212. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titulo 2. num. 7. & titulo. 19. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, articulo 11. num. 32. fol. 89. Camillus Gallinius de verborum ſignific. lib. 5. cap. 4. à principio, & cap. 5. ex num. 14. cum ſequentibus & lib. 10. cap. vltimo. num. 21. Aldobrandinus in conſilio 29. num. 30. & 31. & in conſilio 30. ex num. 1. cum ſequentibus, & num. 44. & 45. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 35. num. 16. Ioan. Franciſcus de Ponte in conſil. 40. num. 10. maximè in fideicommiſſis, in quibus prædominatur verbis[*] defuncti voluntas, l. cùm proponebatur, ff. de legatis 2. l. fideicommiſſa, §. hæc verba, ff. de legatis tertiò, l. penultim. §. finali, ff. de legatis 2. Alex. in conſilio 100. ſub num. 5. lib. 4. Zancus in l. hæredes mei, §. cùm it, ſub num. 153. ff. ad Trebellianum. Molina de Hiſpan. primog. lib. 1. cap. 4. num. 18. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. num. 90. Alexand. Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 308. Camillus Gallinius de verbor, ſignificatione, lib. 1. cap. 21. ex num. 9. cum ſequentibus folio. 15. atque cùm Maioratus Hiſpaniæ in multis æquiparentur illis, vt cum aliis adnotarunt Molina lib. 1. cap. 1. num. 7. Burgos de Paz iunior quæſt. 1. num. 23. vocatio collateralium neceſſariò induci debet in caſu prædicto ex tacita voluntate inſtitutoris, qui quamuis deſcendentes tantùm ad ſucceſſionem vocaue[*]rit, præſumitur etiam quòd & collaterales vocaret, ſi cogitaret deſcendentium lineam extinguendam eſſe, idque vt perpetuitati Maioratus conſuleret, quaſi antecedens neceſſarium iuxta naturam Maioratus anteà inſtituti, ex regula l. 2. ff. de iuriſdictione omnium iudicum, cum vulgatis, & ad hoc tendunt omnia, quæ latiùs, & diffusè in comprobationem ſuæ ſententiæ adducit Molina lib. 1. dict. cap. 4. ex num. 13. vſque ad num. 23. quæ tamen, vt dixi, vitari poſſunt nonnullis conſide[*]ratis, ſed ex eo præcipuè quòd coniectura principalior inducta per Molinam ex præſumpta mente Maioratum inſtituentis, videtur quòd ceſſare debeat per expreſſam ipſius diſpoſitionem, quæ ad certas perſonas, aut vocationes fuit reſtricta; nam etſi in fideicommiſſis, & maioratibus ex coniecturis indici poſſit voluntas, illa[*]que obſeruari debeat, modò vrgentes, & neceſſariæ coniecturæ interueniant ex Pariſio in conſilio 41. num. 37. lib. 3. Cephalo in conſilio 46. num. 19. lib. 1. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titulo. 14. num. quinto. Deciano in conſilio 46. num. 19. volum. 1. & in conſilio 1. num. 42. verſiculo, non obſtat etiam. vſque ad num. 58. volum. 2. & cum multis nouiſſimè Blaſius Flores Diaz de Mena variarum quæſt. lib. 1. cap. 18. num. 19. Id enim, quod ex coniecturis legitimis indu[*]citur, etſi verbis expreſſum non fuerit, euidentem inducit voluntatem, & expreſſum videtur, l. licet Imperator, ff. de legatis 1. l. Diuus, ff. de in integrum reſtitutione. Decius in conſilio 584. num. 2. Socinus in conſilio 6. num. 9. lib. 3. Pariſius in conſilio 35. num. 12. cum ſequent. lib. 3. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum volunt, lib. 2. interpret. 1. ſolutione. 5. à num. 13. cum ſeq. fol. 153. Molina de Hiſpan. primogen. lib. 3. cap. 4. à num. 38. Mieres, de maioratu, in initio 2. part. num. 3. & num. 6. cum ſequentibus Mantica de coniecturis vltimar. voluntatum, lib. 3. titulo. 3. num. 10. Antonio Theſauro deciſio. Pedemontana 188. num. 2. & ſequentibus, & deciſione 248. num. 3. Ioanne Vincentio Honded. in conſilio 69. num. 7. 8. & 9. lib. 1. Tamen[*] per voluntatem expreſſam, à coniecturis neceſſariò recedendum eſt, l. cum ex filio, §. filio impuberi, ff. de vulgar. & pupil. ſubſtit. vbi notant Doctores. Iaſon in l. 1. §. ſi quis ita num. 16. ff. de verb. oblig. quia nulla con[*]iectura adeò efficax eſſe poteſt, vt ſit potentior voluntate expreſſa, quæ facit, vt coniecturis locus non ſit, l. continuus, §. cùm ita, ff. de verbor, obligat. l. Labeo, ff. de ſupellectile legata, l. ille, aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis, & plenè confirmant Mantica de coniect. vltim. voluntatum, lib. 1. titulo 1. num. 1. & lib. 12. titulo. 17. n. 2. & 3. & lib. 3. titul. 4. num. 1. & ſequentibus. Achilles Pedrocha in con. 36. num. 192. & num. 311. Petrus Magdalen. de num. teſtium in teſtamentis requiſito, 1. part. cap. 6. num. 30. & cap. 16. num. 126. Ioann. Vincent. Honded. in conſ. 78. num. 40. lib. 1. Sed in propoſita ſpecie videtur adeſſe expreſſa voluntas, quæ ex ſpecialibus vocationibus deducitur; & ſic ceſſare debet coniectura ex verbo Maioratus, aut inſtitutione eiuſdẽ deducta, vtpote cùm coniecturæ voluntatis ſumi debeãt ex eo, quod eſt expreſſum in teſtamento, & non aliter[*] Bald. in l. 1. C. de his qui ante apertas tabulas. Decius in conſilio 397. num. 6. Socin. iunior in conſilio 117. num. 33. lib. 1. quos adducit Ioan. Vincen. Handed. in conſilio 60. num. 51. volum. 1. Nihilominùs tamen in hoc dubio Ludouici Molinæ[*] ſententiam ſecuriorem, & veriorem puto: etſi caſus occurreret, libentiùs ſecundùm eam conſulerem, & iudicarem, credens in propoſitis caſibus fortiùs vrgere eiuſdem Authoris fundamenta, & rationes, illiſque maturè perpenſis, de facili reſponderi poſſe his, quæ numeris præcedentibus in contrarium adnotaueram, & verè negari non poſſe, quin vel vno tantùm verbo omnibus ſit ſatisfactum, ex dictis ſuprà; item ex eo, quòd in dictis caſibus, adeò clarè voluntas teſtatoris deprehendi valet, vt expreſſa illa iudicari debeat; nam ex quo teſtator expreſsè dixit, ſe facere Maioratum, & conſequenter velle, vt bona perpetuò conſeruentur in ſua familia, quòd eſt credendum ex ſola prolatione verbi Maioratus, etſi aliter de conſeruatione non ſit cautum, iuxta ea, quæ dicebam ſuprà, in initio huius capitis, & conſiderata in propoſito per Burgos de Pax iuniorem ciuilium, quæſt. 22. num. 69. & ſeq. ſtandum eſt huic voluntati, etſi vocationes deficiant, cùm tamen[*] voluntas non deficiat, eaque ex his colligatur, quæ in teſtamento expreſſa ſunt, & idcircò ad perpetuitatem inducendam ita ſufficiens eſſe debeat, ſicut ſi nominatim, aut ſpecialiter expreſſa fuiſſet, & plures aliæ vocationes eſſent factæ, iuxta ea, quæ ſcripſerunt Hieronymus Gabriel in conſilio. 111. num. 3. lib. 1. Socinus iunior in conſilio. 111. num. 26. lib. 1. & cum Rolando, & aliis Ioannes Vincentius Honded. in conſilio 69. num. 10. & 11. lib. 1. & ad hæc reduci debent quæ adnotauit in propoſito Molina ipſe dict. cap. 4. lib. 1. num. 28. Burgos de Paz dict. quæſt. 2. num. 91. & ſequentibus. Nec poteſt deduci concludens coniectura ex eo tantùm, quòd certæ quædam, aut ſpeciales vocationes factæ fuerint: cùm in contrarium fortius, & magis vrgeat coniectura alia, quæ ab inſtitutione Maioratus, & perpetuitate ipſius deduci debet; vbi verò de conſeruatione bonorum in familia, aut in agnatione expreſsè caueretur, aut alio modo de perpetuitate ageretur ab inſtitutore, indubitanter id procederet, quidquid Peralta, & alij ſuperiùs relati repugnent: quòd dilucidè magis conſtabit ex his, quæ dicentur caſibus ſequentibus, atque ex his, quæ in propoſito optimè adnotarunt Roland. in conſilio 23. num. 15. & ſequentibus, lib. 4. Burſatus in conſilio 52. num. 40. lib. 1. Hyppol. Riminal. in conſilio 279. num. 1. & 2. & num. 6. & ſeq. lib. 3. & in conſilio 482. n. 34. lib. 5. Decin. in conſilio 1. ex num. 266. cum multis ſeq. lib. 1. Iacob. Mandellus de Alba in conſilio 483. Idcircò ſeptimus, & neceſſarius caſus ſit, quoties[*] Maioratûs inſtitutor, factis aliquorum filiorum, & deſcendentium ab eis ſpecialibus vocationibus, iuxta ſpeciem propoſitam in caſu præcedenti, ad collateralium vocationes non deſcenderit, dixerit tamen diſpoſitionem ſuam, aut Maioratum facere fauore generis, & familiæ, & ad illius conſeruationem, vel vt bona perpetuò in familia, aut in agnatione ſua conſeruentur, ſiue alia ſimilia verba adiecerit; tunc enim manifeſtè deprehenditur, teſtatorem voluiſſe perpetuum Maioratum inter omnes, qui ex ſua familia proceſſerint, conſtituere, & conſequenter bona non manebunt libera in vltimo ex deſcendentibus vocatis, ſed ad collaterales etiam extendetur, cùm verbo generis, aut familiæ omnes cõprehendantur, l. pronunciatio, §. familiæ, ff. de verborum ſignificatione, l. cùm ita, §. in fideicommiſſo, ff. de legatis 2. & ratio generalis adiecta familiæ conſeruandæ[*] efficere debeat, vt omnes de familia contineri dicantur, quamuis ſpecialiter vocati non fuerint, l. cùm pater, §. dulciſſimis, ff. de legatis 2. Decius in conſilio 23. num. 4. & in conſilio 315. colum. 2. Socinus in conſilio 227. colum. 4. in principio, lib. 2. Craueta in conſilio 130. num. 10. & in conſilio 113. num. 5. lib. 1. Alciatus in conſilio 184. num. 1. & num. tertiò. Cephalus in conſilio. 137. num. 38. & 39. lib. 2. Beretta in conſilio 39. num. 12. Marçarius in epitom. fideicommiſſorum, quæſt. 14. Albanus in conſilio 51. num. 6. &. 7. Peregrinus de fideicommiſſis, articulo. 29. num. 15. & 16. qui dicunt, & latè comprobant[*] fideicommiſſum ſimplex, & abſolutum inter omnes de familia aut de agnatione induci, quando teſtator procedit diſponendo, quia vult bona ſua perpetuò conſeruari in familia, aut in agnatione ſua. Decianus etiam in conſilio 31. num. 98. volum. 1. Hyppol. Riminaldus in conſilio 147. num. 7. & 8. lib. 2. & in conſilio 279. num. 1. & 2. & num. 6. & 7. & 8. & num. 43. & 50. lib. 3. & in conſilio 371. num. 2. & tertio, & num. 6. & 7. & ſequentibus, lib. 4. & in conſilio 739. num. 53. & ſequentibus, & num. 83. lib. 7. vbi latiùs fundat, fideicommiſſum cenſeri auctum, & inductum actiuè, & paſſiuè, & in perpetuum in omnes de familia per ea verba, quòd bona remaneant in familia, vel non exeant de familia, aut quòd conſeruentur in agnatione, & ob eam rationem fieri extenſionem de vna perſona in aliã, & cum Pariſio, Decio, Rolando, Deciano, & Marçario. quos ibidem adducit, reddit rationem, quia qui vult conſequens, vult neceſſarium antecedens, l. denique, §. interdum, ff. de peculio legato, cum ſimilibus: non enim bona neceſſariò conſeruarentur in agnatione, & familia, ſi aliquo caſu remanerent libera, nec fideicommiſſo obſtricta. Iacob. Mandellus de Alba in conſilio. 483. num. 4. & num. 17. & ſequitur latiſſimè declarans Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 5. num. 2. & multis ſequentibus, vbi num. 8. ex Curtio, & aliis,[*] rectè adnotauit, idem dicendum eſſe, ſi teſtator ideò expreſſerit ſe facere fideicommiſſum, vt bona in ſua domo conſeruatęntur: quòd eſt notandum, quia ſæpe vidimus in Maioratibus Hiſpaniæ talem rationem per inſtitutores Maioratum adiectam, & in caſu noſtro, atque in Maioratu loquentès, ex ſimilibus verbis perpetuum Maioratum induci, probarunt expreſsè Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 7. & num. 16. in verſiculo, imò plus dixit. Burgos de Paz ſenior in conſilio 45. num. 8. & 9. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. num. 104. Blaſius Flores Diaz de Mena variarum, lib. 1. cap. 18. num. 37. & ad hæc reduci debent ea, quæ ex Gregorio Lopez, in caſu præcedenti adnotauimus, quatenus dicebat ipſe, quòd vbicunque adſunt verba perpetuitatem denotantia in fauorem generis, aut familiæ, non inducitur reſtrictio aliqua ex eo, quòd aliquæ vocationes ſpeciales fuerint factæ, ſed ad collaterales etiam extendi debet Maioratus in infinitum; & idem obſeruandum erit, quoties[*] factis anteà ſpecialibus vocationibus aliquibus, Maioratûs inſtitutor bona alienari prohibeat ratione expreſſa, vt perpetuò conſeruentur in agnatione, aut in familia ſua: tunc enim Maioratum perpetuum inſtituere videtur, ex Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 7. & num. 16. Burgos de Paz ſenior in conſilio 45. ex num. 5. vſque ad num. 14. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. num. 105. & numeris ſequentibus, Velaſquez de Auendanno in l. 41. Tauri, gloſſa 3.[*] num. 11. comprobaturque ex communi Doctorum reſolutione, exiſtimantium, ex huius rationis expreſſione cenſeri inductum fideicommiſſum perpetuum, & abſolutum inter omnes, qui de familia ſint: quod tenent infiniti relati per Molinam dict. cap. 5. num. 16. Achil. Pedrocha in tractatu adipiſcendæ poſſeſſionis à num. 192. vſque ad num. 233. Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. titulo. 14. num. 24. Peregrinum. de fideicommiſſis, articulo. 29. ex num. 15. cum ſequentibus, folio. 276. Graſſum §. fideicommiſſum, quæſt. 5. num. 9. & tribus, diuerſiſque Doctorum ſententiis relatis, atque fundamentis earum adductis, in hanc ſententiam ſe procliuiorem dicit Andreas Fachineus controuerſ. iur. lib. 4. cap. 49. fol. 455. dicens, quòd ex prouiſione alienationis, clauſulâ adiectâ, quia teſtator voluit bona conſeruari in agnatione, & familia, ſimplex inducitur & abſolutum fideicommiſſum, Cephalus etiam in conſilio. 193. num. 6. & 7. lib. 2. & in conſilio 353. num. 45. lib. 3. Rolandus in conſilio 23. lib. 4. Menochius in conſilio 197. ſub. num. 55. lib. 2. Curtius iunior plures caſus diſtinguens, in conſilio 145. à num. 4. vſque ad num. 11. lib. 1. Anguiſſola in conſilio 9. num. 2. & 6. lib. 6. Decianus in conſilio 31. num. 19. & num. 103. & in conſilio 50. num. 12. lib. 1. Vegius in conſilio vltimo, num. 369. & pluribus ſeq. & num. 420. cum multis ſequentibus, Hyppol. Riminald. in conſilio 20. num. 7. cum ſeq. & in conſilio 23. num. 229. lib. 1. & in conſilio 147. num. 7. & 8. lib. 2. Fabius Turretus in conſilio 77. num. 11. & ſeq. & num. 16. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſilio 46. num. 28. & 29. Aldobrandinus in conſilio 31. num. 14. & tribus ſequentibus, Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 34. num. 305. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 2. num. 43. & quæſt. 5. ex num. 41. cum multis ſequentibus, vbi num. 43. & 44. reſtatur hanc ſententiam veriorem eſſe, & magis communem. Nec obſtant prædictis, quorundam Authorum traditiones, Decij in conſilio 261. Superioribus, columna finali, in verſiculo, nec obſtat, & in conſilio 218. num. 16. Moderni Pariſ. in conſilio 1. num. 109. & num. 113. cum aliis adductis per Petram de fideicommiſſis, d. quæſt. 5. num. 28. in fine, & num. 50. & ſequentibus, Menochij in conſilio 347. num. 34. lib. 4. Barboſæ in l. ſi conſtante, in principio, num. 103. in fine, verſiculo, & ex iſta ſecunda concluſione, fol. 563. ff. ſoluto matrimonio, qui in ea fuerunt ſententia, vt exiſtimarent, fideicommiſſum am[*]pliandum non eſſe, etiam propter rationem expreſſam, quæ generalior ſit ipſa diſpoſitione; imò generalem rationem non alterare ſpecialem ipſam diſpoſitionem, ſed iuxta eam potiùs intelligendam, & reſtringendam, idque per text. in l. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis tertio, vbi teſtator fundum alienari prohibuit, & adiecit hæc verba: Ita enim fiet vt fundus Titianus de nomine veſtro non exeat. Et tamen non inducitur ſimplex, & abſolutum fideicommiſſum inter omnes de familia. Sed reſponderi poteſt; primò, id non eſſe abſolutè verum, aut valdè incertum eſſe ex eo, quòd infiniti contrà tenuerint, vt ſuprà vidimus, & in terminis contra Decium, & alios inſurgit, & ab eis diſcedit Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 2. num. 21. & quæſt. 5. num. 29. & ſequentibus, & num. 41. & multis ſequentibus. Secundò, dato quòd ſuperior traditio vera eſſet, procedere dumtaxat deberet in fideicommiſſis, non verò in Maioratibus, ea ratione, quòd cùm fideicommiſſa contineant onus, ſtrictè interpretari debent, l. cohæredi,[*] §. cum filiæ, ff. de vulga. & pup. ſubſtit. Decius in conſilio 95. columna antepenultima, verſiculo, ſed tamen in caſu, & in conſilio 465. num. 14. Craueta in conſilio 181. num. 1. Cephalus in conſilio 231. num. 15. & in conſilio 168. num. 27. lib. 2. Berolus in conſilio 79. num. 3. lib. 2. & cum aliis Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 29. num. 8. fol. 226. latè Cæuallos practicarum commu. quæſt. 674. à principio, Paul. Leonius Patauinus in conſilio 27. num. 4. inter conſilia vltimarum voluntatum, volum. 2. vbi dicit, quòd ipſe allegat ad hoc textum in l. ſi arrogator, ff. de adoptionibus, & ibidem optimè inducit eum: Maioratus verò fauorabiles ſunt, atque propter bonum publicum introducti, cùm de familiæ conſeruatione in eis tractetur, ideòque non ſunt reſtringendi ſicut fideicommiſſa, ſed potiùs ampliari debent, iuxta ea, quæ ſcripſerunt Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 28. in verſiculo, ſimiliter, & cap. 18. per totum. Roias in epitome ſucceſſionum cap. 3. num. 20. 24. & 43. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. num. 36. Cæuallos practicarum commun. d. quæſt. 674. num. 11. & ſequentibus. Tertiò etiam reſponderi poteſt ex his, quæ eruditè, & multùm ad propoſitum obſeruauit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 20. & ſequentibus, Bonifacius Regerius in conſilio. 25. num. 100. & ſequentibus, lib. 1. Quartò denique reſpondetur, text. in dict. §. fun[*]dum Titianum. l. pater filium, ff. de legatis tertiò, nihil vrgere in contrarium; loquitur enim ille text. quando verba ſunt enunciatiua futuri cuiuſdam euentus, quem ſperabat teſtator: quo caſu non inducunt diſpoſitionem, nec ampliant præcedentem legem, Iulianus, 66. §. 1. ff. de legatis tertio: ſecus tamen eſſet, quando in modum cauſæ finalis prolata fuiſſent verba, vt in noſtro caſu; quoniam tunc diſpoſitionem ampliant, & fideicommiſſum inducunt inter omnes de familia, licèt ſpecialiter non ſint vocari, nec in diſpoſitione expreſſi, vt eleganter explicauit Bartolus ibidem, quem ſequuntur plures Authores relati per Molinam lib. 1. d. cap. 5. num. 17. Cephalus in conſilio 510. num. 5. & num. 7. lib. 4. Burſatus in conſilio 52. num. 40. & in conſilio 97. num. 16. volum. 1. Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. fideicommiſſum, quæſt. 5. num. 6. Achilles Pedrocha in conſilio 38. num. 169. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 5. num. 46. & num. 54. & num. 68. & num. 81. Fachineus, qui concludentem rationem aſſignat controuerſ. iuris, lib. 4. cap. 49. in fine. Octauus caſus ſit, cùm inſtitutor Maioratûs poſt[*] factas ſpeciales aliquas vocationes, generalem clauſulam ſubiiciat in fine diſpoſitionis, quâ ſignificet, ſe velle familiæ ſuæ, aut generi conſulere, aut quid ſimile adiiciat, quod perpetuitatem denotare videatur; tunc enim indubitanter etiam verum erit, Maioratum non finiri in vocatis, ſed ad collaterales, & omnes de familia ordine ſucceſſiuo extendendum. Ratio eſt, quoniam[*] clauſula generalis in fine appoſita, ampliat diſpoſitionem præcedentem l. ſi ſeruus ſeruum, §. inquit lex, ff. ad legem Aquiliam, & per Antonium Gabrielem communium, lib. 6. titulo, de clauſulis, concluſione 9. & ſub[*] verbo, linaje, aut agnationis, comprehenduntur omnes collaterales, & cenſentur vocati in diſpoſitione ipſius fauore facta, ex Barbatia in repetitione l. cùm acutiſſimi, C. de fideicommiſſis, num. 114. Bologneto in repetitione §. Diui, l. filiusfamilias, ff. de legatis 1. num. 295. & ſequentibus, Petro Antonio de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 5. num. 183. & caſus prædictus conuenit omnino his, quæ ex Gregorio in legibus quibuſdam Partitæ, ſuperiùs tradidimus: quatenus ipſe ad perpetuam Maioratus conſeruationem dumtaxat requirit, quòd aliquod verbum ab inſtitutore adiectum fuerit, quo perpetua ſucceſſionis cauſa in futurum denotari videatur, etiamſi ſpeciales aliquæ vocationes factæ fuerint: conuenit etiam & aliorum quamplurium traditionibus, quos refert Auendannus in l. 41. Tauri, gloſſa 3. num. 24. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 33. Idem dicendum erit, ſi Maioratus inſtitutor, quocun[*]que alio verbo, ſucceſſionis perpetuitatem denotet apertè: vt ſi adiiciat verbum, in perpetuum, ſemper, omni tempore, in infinitum, aut aliud ſimile; tunc enim perpetuum maioratum inſtituere videtur ex his, quæ ſcribunt Decianus, in conſ. 50. num. 18. & ſequentibus, lib. 1. Ruinus, in conſ. 168. num. 119. & ſequent. volumine. 3. Cephalus in conſ. 624. num. 21. & ſequent. lib. 5. Hyppolit. Riminald. in conſ. 147. ſub num. 13. lib. 2. & in conſ. 279. num. 12. & 13. & num. 15. &[*] ſequent. lib. 3. & in conſ. 482. num. 67. lib. 5. Quia dictio, ſemper, appoſita in diſpoſitione, ſignificat tractum temporis, & omni caſu, & tempore, ex l. prima, cum communi Doctorum ſententia ibi, ff. ſoluto matrimonio. Bonifacio Rogerio in conſ. 25. num. 82. lib. 1. Similiter dictio, in perpetuum, habet tractum ſucceſ[*]ſiuum in futurum, & denotat tempus in ſecula ſeculorum, vt ſcribit Bartolus in l. annua, §. Titia. ff. de annuis legatis. Alexander, Socinus, Cumanus, Pariſius, Gozadinus, Rolandus, & alij, cum quibus Riminaldus d. conſ. 279. num. 16. & 17. lib. 3. Peregrinus de fideicommſſiis articulo. 27. num. 2. fol. 251. Idem etiam dicendum eſt, quoties factis ſpecialibus[*] vocationibus per modum rationis, aut cauſæ finalis dixerit inſtitutor. Quia nolo quòd bona mea exeant de domo mea, aut de nomine meo, iuxta reſolutionem Albani in conſ. 54. colum. 2. Alciat in conſ. 384. num. 3. & congerit nonnulla ad propoſitum Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſſis, quæſt. 5. num. 19. 20. & 21. Tiberius Decianus reſponſo primo num. 284. & 285. volu[*]mine 1. vnde in caſibus prædictis, collaterali contendenti ſe ad maioratum admittendum eſſe, obijci non poſſet obiectum commune, quod vulgo ferri ſolet: De te non loquitur ſcriptura, aut ſubſtitutio, ve aliàs argumentantur Socinus in conſ. 62. num. 104. volumine 3. Oldradus in conſ. 21. Decianus in conſ. 10. num. 48. & in conſ. 34. num. 7. lib. 3. & alios referens Molina de Hispanorum primogenijs, lib. 1. cap. 4. num. 5. Burgos de Paz in conſ. 34. num. 13. & ſequentibus, Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 328. nec etiam, quòd de perſona ad perſonam extenſio fieri non debet, iuxta ea, quæ communiter adnotare ſolent Scribentes in mille locis, & cum multis Decianus in conſ. 1. num. 145. & 146. & in conſ. 2. num. 27. lib. 3. Cephalus in conſ. 582. num. 2. & 3. lib. 4. Hieronymus Gabriel in conſ. 111. num. 13. lib. 1. Scotus in conſ. 41. num. 7. tom. 2. lib. 5. cum infinitis alijs, quos congeſſit Additionator Gamæ in addit. ad deciſionem 27. ſub. num. 2. Bonifacius Rogerius in conſ. 25. per totum, lib. 1. Ioſephus de Ruſticis in tractatu, an & quando liberi in conditione poſiti vocentur, lib. 1. parte prima, cap. 2. ex num. 121. & num. 130. & in conſ. 1. num. 65. 66. 67. & 69. Alexand. Trentacinquius de ſubſtitutionibus, prima parte, cap. 1. ex num. 25. cum infinitis ſequentibus, Quoniam in illis adſunt verba, quæ perpetuitatem denotant, & apta ſunt conprehendere agnatos, & cognatos etiam in infinitum, argumento l. ſtemmata, & l. Iuriſconſultus, §. nomen, & §. cognationis, ff. de gradibus. & ſic omnes admitti debent ordine ſucceſſiuo, nam cùm Maioratûs inſtitutor eius mentis fuerit in inſtitu[*]tione, vt bona ſua in ſua familia ſemper conſeruari voluerit, licèt deſcendentes tantùm vocauerit, & non collaterales, negari non poteſt, quin in genere ſaltem, ſi non in indiuiduo, de collateralibus cogitauerit, quia aliàs bona non conſeruarentur perpetuò in ſua familia, vt cum alijs optimè declarans, eruditè aduerrit Paulus Leonius Patauinus in cenſ. 27. num. 110. inter conſilia vltimarum voluntatum, volumine 2. Et conſequenter ex prædictis verbis; atque ex verſimili teſtatoris vo[*]luntate, de perſona ad perſonam, ſicut de caſu ad caſum extendi debet eius diſpoſitio: quæ in hac parte comprehenſio dicitur potiùs quàm extenſio, ex Authoribus relatis ſuprà, numero 92. in verſiculo, nec etiam quod de perſona. Molina de Hiſpanorum primogeniijs, libro primo, cap. quarto. numero 25. & tribus ſequentibus. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, libro tertio, titulo. 19. numero octauo, & 9. Graſſo, §. fideicommiſſum, quæſtione. 4. num. 22. Menochio lib. 4. præſumptione. 73. numero 3. Beretta in conſilio 118. numero 28. & ſequentibus, Petra de fideicommiſſis, quæſtione 2. numero 15. & quæſtione 5. numero 56. & numero 66. & ſequentibus, & numero 96. & ſequentibus. Paulo Leonio Patauino dicto conſilio. 27. à numero. 104. vſque ad numerum. 116. inter conſilia vltimarum voluntatum, volumine 2. vbi optimè declarat text. in l. ſi quis[*] ita, §. penultimo, ff. de teſtamentaria tutela. Camillo Gallinio de verborum ſignificatione, libro 9. cap. 4. per totum, folio 221. vbi etiam agi de ratione text. in dict. §. penultimo, de quo etiam vide Aldobrandinum in conſilio 105. numero 14. & tribus ſequentibus, vide quoque Ioannem Bottam in conſ. 50. per totum. Decianum in responſo primo, numero 24. 25. 26. 36. 37. 44. 85. 100. & 101. numero 120. & num. 139. cum ſequentibus, & numero 158. volumine 1. Alexandrum Raudenſem in responſo 24. numero 74. & num. 86. & 88. libro ſecundo, Hyppelit. Riminaldum in conſil. 250. ex num. 12. lib. 3. & in conſil. 531. num. 37. 38. & 39. libro 5. & in conſil. 21. num. 59. & ſequentibus, libro 1. & in conſil. 181. num. 1. num. 33. & 39. & num. 4. & ſequentibus, libro 2. Ioannem Vincentium Honded. in conſ. 48. per totum, lib. 2. Bonifacium Rogerium in conſ. 25. num. 87. & num. 92. lib. 1. Nonus & vlti[*]mus caſus ſit, cum inſtitutor Maioratûs, in initio diſpoſitionis generale aliquod verbum, ſiue clauſulam aliquam generalem adijciat, quâ perpetuum Maioratum inſtituere velle, aut perpetuò conſulere conſeruationi ſuæ familiæ videatur, poſteà verò ſpeciales aliquas vocationes faciat, vel ad certas, & limitatas perſonas diſpoſitionem ſuam reſtringat: tunc etenim perpetuum etiam Maioratum feciſſe videbitur, nec in vltimo deſcendente, aut vocato finietur; & in hoc caſu videtur expreſsè loquutus, & exemplum ponens, ſic affirmat Burgos de Paz ſenior in conſil. 4. num. 12. & 13. & ipſum non referens, nec ita in terminis caſum ponens Ludouicus Molina de Hispanorum primogenijs, libro 1. cap. 5. ex num. 1. cum ſequentibus, qui ea precipuè ratione mouetur, quem præfatio, aut proœmium diſ[*]poſitionis, mentem & intentionem declarat diſponentis, atque perpetuum Maioratum condere volentis, per text. in l. finali, ff. de hæredibus inſtituendis, quam multis exornant, Domin. Antonio de Padilla, in l. eam quam numero. 47. & ſequentibus, C. de fideicommiſſis, Mieres de maioratu, in initio ſecundæ partis, num. 43. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. tertio numero 40. & ſequentibus, Menochius lib. 6. præſumptione. 2. Molina de Hispanorum primogenijs, dicto. cap. 5. ex numero. 2. Aldobrandinus in conſilio 72. numero 9. volumine 1. Ioannes Guttierrez practicarum, libro tertio, quæſtione 17. & 18. ex numero 88. per textum etiam in l. regula, §. & licèt, ff. de iuris & facti ignorantia, ibi: Nam initium conſtitutionis generale eſt. Per quam dixit eleganter Imola in l. ſi[*] quis ita, §. ea lege numero 9. ff. de verborum obligationibus, quod ſi principium conſtitutionis generale ſit, quamuis poſtea ſubdantur aliqua verba, quæ certas & limitatas perſonas reſpicere videantur omninò; nihilominùs conſtitutio talis ita interpretanda eſt, vt generalis ſit, & generaliter comprehendat omnes ſecundùm naturam principij: & ſequitur Decius, in cap. primo, in prima lectura, numero 9. in verſiculo, Vltimò notandum eſt, de conſtitutionibus, & in conſilio. 51, columna quarta, Corneus in conſilio 273. columna tertia ſub numero 30. libro 4. Geminianus in conſil. 39. columna prima, Aldobrandinus in conſil. 72. numero 10. lib. 1. Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, libro 5. cap. 11. per totum fol. 70. vbi adducit nonnulla notan[*]da in propoſito ad d. §. & licèt, & vide eundem Authorem cap. 15. & 14. eiuſdem libri. Ioan. Guttierrez practicarum libro 3. quæſt. 17. & 18. ex num. 75. cum ſequent. & num. 101. & 102. CAPVT XXIII. Inſtrumentum, in quo duo erant obligati, cùm alteri eorum creditor reddiderit, an præſumi debeat liberatio debitoris, cui traditum fuit inſtrumentum, ac etiam coniectura ſumi, quòd eidem donauerit actionem, quæ aduerſus alium debitorem competebat ſibi: vbi Guil. Cunei, Bartoli, & aliorum ſententia communiter reiecta, ab aliorum impugnationibus immunis redditur, & l. primæ, C. de donat, deciſio exornatur nonnullis; item, an & quando donatio præſumi debeat, vel non, pleniſſime explicatur remiſſiuè, nonnulla que nouiter, & verè adnotantur, quibus Menochij & aliorum conſiderationes contra Bartolum ſubuertuntur, & eiuſdem Bartoli ſententia tuta manet. SVMMARIVM. -  1 Inſtrumentum ſui crediti cùm creditor debitori ſuo reddidit, præſumitur remiſiſſe creditum, atque ita virtute taciti pacti, debitorem ipſum liberaſſe. -  2 Et reiectis aliorum rationibus, Martini, Hugolinique ratio magis probatur. -  3 Atque in pignore diuerſum ius conſtituitur. -  4 Inſtrumentum, in quo duo erant, obligati, cùm creditor tradidit alteri eorum, præſumi debet liberatio debitoris, cui traditum eſt inſtrumentum, ac etiam coniectura ſumi, quòd eidem donauerit actionem aduersùs alterum debitorem competentem ſibi. -  5 Idque ex ſententia Guillelmi Cunei, Bartoli, & aliorum, quæ num. ſequent. approbatur. -  6 Et pro illis fundamentum primum adducitur: & l. ſi is qui duos, ff. de liberatione legata, nonnullis exornatur, remiſſiuè. -  7 Secundum etiam fundamentum proponitur, & l. primæ. C. de donat. deciſio nonnullis etiam exornatur, remiſſiuè, & vide infra, num. 19. & ſequentibus. -  8 Fortunij denique Garciæ in eodem propoſito cõſideratio quædam recenſetur. -  9 Inſtrumenti traditionem per creditorem factam vni ex debitoribus, qui in inſtrumento erant obligati, illius liberationem operari, non tamen inducere præſumptionem donationis actionis contra alium debitorem; imò eo animo traditum præſumi inſtrumentum, vt is exigat ab altero debitore, & creditori deinde reſtituat exactum, ex ſententia Alex. Iaſon. & aliorum contra Bartol. & num. ſeq. -  10 Donatio in dubio præſumenda non eſt, maximè vbi poteſt capi præſumptio, aut coniectura alterius rei, quam donationis, prout hoc num. latiùs probatur, & multis exornatur remiſſiuè, & vide infrà, ex num. 21. cum ſequent. -  11 Inſtrumenti redditio per creditorem debitori facta, quando poteſt afferre aliam vtilitatem, nunquam præſumitur remiſſio debiti. -  12 Donationis præſumptio, vt excludatur, quælibet occaſio etſi leuis ſufficit. -  13 L. vltima, C. de pactis conuentis, contra ſententiam Bartoli inducitur, & reſpondetur illi infrà, ex num. 29. cum ſequentibus. -  14 In dubio propoſito ſuprà, ex num. 4. refertur ſententia aliorum, qui opiniones contrarias conciliando, diſtinguendum eſſe arbitrantur, prout hoc num. adnotatur, & vide infrà, vbi eorum diſtinctio improbatur. -  15 Opinio magis amplectenda eſt, quæ plures conciliat, quàm altera ex opinionibus conciliatis, maximè in caſu dubio. -  16 Doctori licèt magno credendum non eſt, quando aliquam legem non allegat, vel aliàs concludenter Dictum ſuum non probat. -  17 Bartoli opinio in caſibus, in quibus extat Doctorum contradictio, tanquam principalior præualere debet. -  18 Bartoli ſententiam in ſuperiori dubio à nonnullis improbatam, ab aliis in futurum amplectendam ſperat Author, qui ex propoſito conſiderauerint rationem, quam ad text. in l. 2. §. 1. ff. de pactis, adduxit ſuprà in initio huius capitis. -  19 L. prima. C. de donationibus ſi rectè ponderetur, negari non poteſt, quin Bartoli ſententiam probet, prout hoc num. & ſequentibus aduertit Author. -  20 Nec Menochij conſideratio concludit, vt ibidem nouiter aduertit Author. -  21 Reſpondetur fundamento præcipuo, quod in quæſtione prædicta contra Bartolum expendere ſolent Doctores communiter, & num. ſeq. -  22 Et conſtituitur, regulam vulgatam, quòd donatio in dubio præſumenda non ſit, ex coniecturis ceſſare, & illarum exempla nonnulla remiſſiuè traduntur. -  23 Donationem præſumi ſolùm ex facto ſubſequuto, in ſpecie l. vxori, §. vltimo, ff. de legatis tertiò. -  24 Donatio præſumi debet ex facto tranſlationis, aut ceſſionis iurium. -  25 Donatio præſumi debet, cùm de alio titulo non apparet. -  26 Creditor in eodem actu, credendum non eſt, quòd habuerit animum biformem, & varium, quod eſſet abſurdum. -  27 Atque ex ea coniectura, donationis titulum præſumi debere. -  28 Vna & eadem res, diuerſo iure cenſeri non debet, cum nonnullis declarationibus, remiſſiuè. -  29 Text. in l. vltima, C. de pactis cõuentis, contra Bartolum malè citari communiter, vt num. ſequentib. demonſtratur. -  30 Mulier tres ſpecies bonorum habere dicitur, ſcilicet dotalia, extra dotem, & paraphernalia, & num. ſequentibus. -  31 Paraphernalium bonorum dominium regulariter non transfertur in maritum. -  32 Mulier eo ipſo quòd paraphernalia, aut inſtrumenta eorum tradidit marito, vel in domum eius intulit, eidem videtur committere cuſtodiam, & adminiſtrationem illorum, & dare mandatum ad exigendum. -  33 In ſpecie l. vltimæ, C. de pactis conuentis, tam ſuper dote, &c. plura concurrere, ex quibus mandatum ad exigendum præſumi debet, nec tenetur maritus agens cauere de rato, cum Alciato, remiſſiuè. PRo dilucida, & diſtincta huius Capitis explicatione, antequam ad præcipuum dubium deueniam, quòd Guil. Cune. Bartol. & alij nonnulli excitarunt; item vt apertius appareat, veram eſſe fortaſſis ſententiam Bartoli, licèt ab aliis improbatam communiter, conſtituendum erit neceſſario, quòd cùm debitori ſuo creditor reddiderit ſui crediti inſ[*]trumentum, præſumitur remiſiſſe creditum, atque virtute taciti pacti, debitorem ipſum liberaſſe, per text. in l. 2. §. 1. ff. de pactis, cuius verba hæc ſunt: Et ideò ſi debitori meo reddiderim cautionem, videtur inter nos conueniſſe, ne peterem, profuturamque ei conuentionis exceptionem placuit. Per text. etiam in l. 3. & 4. ff. de liberatione legata, l. creditricem, C. de remiſſione pignoris, l. ſeruum filij, §. eum qui chirographum, ff. de legatis primò, l. mortis cauſa, §. Titia chirographa, ff. de donation, cauſa mortis. Ex quibus ſic adnotarunt Doctores communiter, & plenè explicarunt in d.l. 2. §. 1. ff. de pactis, cap. Eccleſia, el 2. vt lite pendente, Felinus in cap. accedens el 1. vt lite non conteſtata, Franciſcus Connanus commentariorum iuris cuilis, lib. 5. cap. 4. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 21. cap. 6. Ruinus in conſil. 44. numero 2. & 3. libro primo. D. Ferdinan. de Mendoza disputationum iuris ciuilis, lib. 2. cap. 2. per totum, fol. 351. & vltra relatos ab eo, Bartholomæus Socinus, regula 232. latè Menochius lib. 3. præſumptione. 140. per totam, & lib. 4. præſumptione 164. num. 25. Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſione 476. per totam. Et reiectis[*] aliorum rationibus, quas ipſimet Authores adducunt, & plenè Menochius d. præſumptione 140. num. 2. 3. & 4. vera ratio eorum iurium, & præſumptionis prædictæ colligitur ex his, quæ Martinus, & Hugolinus adnotarunt, quos refert Accurſius in l. 3. ff. de pactis, videlicet, quòd in inſtrumento, aut cautione ius obligationis continetur; vnde reddito inſtrumento debitori, id actum videtur, vt ſoluatur actio principalis, & ius quòd eſt in ipſo inſtrumento, & in conſequentiam ſoluantur etiam pignora quoque, & fideiuſſiones, & ceteræ aliæ obligationes acceſſoriæ, l. ſoluitur, ff. quibus modis pignus, vel hypotheca ſoluitur. Quod ſecus eſt in pignore;[*] ideò diuerſum ius ſtatuitur in d.l. 3. ff. de pactis, vbi Modeſtinus in hunc modum ſcriptum reliquit: Poſt pignus verò debitori redditum, ſi pecunia ſoluta non fuerit, debitum poſſe peti, dubium non eſt; niſi contrarium ſpecialiter actum eſſe probetur. Et ſequuntur Baldus, Albericus, Fulgoſius, Iaſon, Cuiacius, Connanus, & alij, quos referunt, & prædictum rationem ab aliorum impugnationibus defendunt D. Ferdin. Mendoza d. cap. 2. num. 2. per totum, Menochius lib. 3. de præſump. 140. num. 25. & duobus ſeqq. vbi in fine credit aliam, & nouam rationem reddi poſſe, vt ibi videri poterit. Menchaca etiam controuerſiar. illuſtrium, quæſt. 96. n. 97. Hoc ita conſtituto, ſubintrat nunc huius Capitis[*] dubium præcipuum, quòd in eo conſiſtit, vtrùm idem dicendum ſit, cum inſtrumentum in quo duo erant obligati, creditor reddidit alteri eorum, vt tunc præſumi debeat liberatio debitoris, cui traditum eſt inſtrumentum, ac etiam coniectura ſumi, quòd eidem donauerit actionem, quæ aduerſùs alium debitorem competebat ſibi: Et quidem Bartolus in d.l. 2. §. ſed etiam tacito, num. 5. ff. de pactis, Guil. de Cun. ſententiam ſequutus, in ea opinione fuit, vt exiſtimaret in caſu[*] prædicto, traditionem, aut reddictionem, Inſtrumenti, vtcunque effectum operari debere, tam liberationis, quam donationis actionis contra alium debitorem competentis; & ſequũtur Albericus, Angelus, & Fulgoſius, ibi, & tranſit cum eis Fortunius Garſia ibidem num. 4. ac denique Bartoli opinionem veriorem ſibi videri formauit Petrus Auguſtinus Morla emporij 1. parte, tit. 11. ff. de fide inſtrument. num. 8. in fine primæ columnæ, fol. 487. expendit autem Bartolus ipſe pro hac ſententia iura duo. Primò, text. in l. ſi is qui duos. ff. de liberatione legata,[*] quem aliàs multis exornant Tiraquellus de vtroque retractu, tit. 1. §. 26. gloſſa prima, num. 30. Hyppolitus in rubrica de fideiuſſoribus, num. 284. cum pluribus ſequentibus. Mieras de maioratu, parte prima, quæſtione 2. num. 24. Ioannes Guttierrez practicarum quæſtionum, libro. 1. quæſtione 6. Menochius in conſ. 2. num. 226. libro 1. Secundò expendit textum in l. 1. C. de donationibus,[*] quem latiùs explicarunt, atque multis exornarunt Antonius Gomezius in l. 45. Tauri numero, 56. & tribus ſequentibus, Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 65. & ſequentibus, Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 10. Ioannes Matienzus in l. prima, tit. 6. gloſſa 6. ex num. 2. cum ſequentibus, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 2. quæſtione. 77. & ſequentibus. Thomadoccius, in conſil. 111. num. 6. lib. 1. Maſcardus de probationibus, tom. 3. concluſione 1190. per totam. Fortunius etiam in[*] d.l. 2. §. 1. num. 4. ff. de pactis, rationem quandam conſiderauit pro eadem parte. Cæterùm à ſententia Bartoli, Guil. & ſequacium[*] diſſentiunt Alexander numero decimo Iaſon numero quarto, & Duarenus numero primo, in d.l. ſecunda, §. ff. de pactis, Antonius in caput. Eccleſia, vt lite pendente, Socinus in regula. 232. in verſic. Secundò, fallit Menochuis, qui fundamentis Bartoli reſpondet, lib. 3. dicta præſumptione 140. num. 6. ij Authores conſtanter affirmant, inſtrumenti traditionem per creditorem factam vni ex debitoribus, qui in inſtrumento erant obligati, illius liberationem operari dumtaxat, non tamen inducere præſumptionem donationis actionis contra alium debitorem; imò eo animo traditum præſumi inſtrumentum, vt is exigat ab altero debitore, & creditori deinde reſtituat exactum: monentur eo præcipuè, quòd donatio in dubio præ[*]ſumenda non ſit maximè vbi poteſt capi præſumptio, aut coniectura alterius rei, quam donationis, per text, in l. ſi cum aurum, ff. de ſolutionibus, & in l. eleganter, §. qui reprobos, ff. de pignoratitia actione, & in l. Campanus, ff. de operis libertorum. Ex quibus ſic adnotarunt, & latiſſimè explicarunt Tiraquellus in l. ſi vnquam, C. de reuocandis donationibus, in verbo, donatione largitus, num. 168. & num. 169. & de retractu lignagier, §. 26. gloſſa 2. num. 49. & 50. Menochius, de arbitrarijs, lib. 2. centuria prima, caſu 88. per totum, & in conſilio 91. num. 53. lib. 1. & in conſil. 280. num. 21. lib. 3. & in conſil. 382. numero 17. libro 4. Palacios Rubios in repetitione rubricæ de donationibus inter, §. 6. 7. 8. & 9. Rolandus in conſilio 10. num. 13. num. ſequentibus, volumine 1. Burſatus in conſilio 104. numero 20. libro primo, Iacobus Mandellus de Alba in conſilio 20. num. 17. & in conſil. 340. num. 12. Marcus Antonius Eugenius, in conſil. 13. numero 20. & numero 32. & in conſilio 16. numero 6. & num. 54. lib. 1. Brecius in conſil. 52. num. 55. libro 1. Decianus in conſ. 79. num. 37. volumine 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 48. num. 17. & ſequentibus, lib. 1. latiſſimè Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſione 554. per totam, & tom. ſecundo, concluſione 872. num. 4. & concluſione 981. Iacobus Concenatius quæſtionum ſingularium iuris, lib. 2. quæſtione 6. per totam, eleganter Hyppolitus Riminaldus in conſil. 274. ex num. 55. vſq; ad numerum 63. lib. 3. latiùs in conſil. 493. lib. 5. Achilles Pedrocha in conſilio 14. num. 40. & 41. Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 99. ex num. 1. & num. 25. volumine 1. Cùm ergo in propoſita quæſtione ſumi poſſit coniectura liberationis debitoris ipſius, cui traditum fuit inſtrumentum, ſufficit quòd traditio, aut redditio inſtrumenti eam vtilitatem afferat, nec donatio præſumi debet quod & ipſe Bartolus fateri videtur alio loco, hoc eſt in explicatione Gloſſæ ibidem. num. 3. vbi dicit expreſsè, quòd quando inſtrumenti redditio[*] per creditorem debitori facta, poteſt afferre aliam vtilitatem, nunquam præſumitur remiſſio debiti; & ſic argumentatur contra eundem Bartolum Iaſon. ibi, num. 4. & latiùs probat Socinus d. regul. 232. in verſiculo. Secundò fallit, & coadiuuatur ex his, quæ præfati Authores tradiderunt, ac inter alios Burgos de Paz in conſ.[*] 2. num. 5. & num. 65. & in conſ. 3. num. 6. 9. & 10. vbi cum alijs probat, donationis præſumptionem excludi, ſi qualibet occaſio ſit, etſi leuis; quæcunque enim ſufficit vt excludatur illa: quod etiam aduertit Maſcard. de probationibus, tom. 1. concluſ. 554. num. 14. Denique, & contra Bartol, expendi ſolet text. in l.[*] vltim. C. de pact. conuent. tam ſuper dote quàm ſuper donatione ante nuptias, & paraphernis, iuncta expoſitione Gloſſæ ordinariæ, ibi, verbo, ratihabitatione, in verſic. vel verius tacite fuit, quæ expreſſim docet, quòd tradens inſtrumentum debiti, alicui, videtur eidẽ dare mandatum ad exigendum debitum in inſtrumento contentum, ad quod notarunt Gloſſam illam, & ſequuti ſunt communiter Scribentes ibi, Baldus in l. finali, C. quando fiſicus vel priuatus, Caſtrenſ. in l. ſi qua per calumniam, num. 3. C. de Epiſcopis & Clericis, Iaſon in l. 1. num. 12. C. de procuratoribus, Romanus ſingulari 637. & in conſilio 446. num. 10. Guid. Pap. quæſtione 13. in fine. Boërius deciſ. 281. num. 7. Alciatus optimè declarans de præſumptionibus, regula 1. præſumptione 32. ex num. 1. cum ſequent. Idque in caſu noſtro, maiori ratione dicendum videbatur, poſtquam redditio inſtrumenti iam produxit effectum liberationis debitoris, cui inſtrumentum ipſum traditum fuit. Quocirca in eodem dubio, aliorum ſuccedit ſenten[*]tia, qui opiniones prædictas conciliando, ſic arbitrantur diſtinguendum eſſe; aut enim (dicunt) creditor reddidiſti inſtrumentum ei, qui aptus eſt ad procurandum, vtputà ſi conſueuit iudicia tractare, & lites peragere, aut eius qualitatis, & conditionis eſt, vt circa hoc diligenter ſe habiturus ſit, aut induſtrioſe; vel creditor eſt pauper, ille verò diues & hoc caſu præſumitur quidèm traditum inſtrumentum, vt is exigat ab altero debitore, & creditori deinde reſtituat exactum, & procedit Alexan. Iaſon. & aliorum ſententia: aut verò creditor reddidit inſtrumentum ei, qui non eſt aptus ad procurandum, & in iudicijs agendum, vt ſi eſt mulier, miles, vel pupillus, aut eius ſtatûs, & conditionis eſt, vt ipſum non deceat in iudicijs verſari, vel ſi creditor eſt diues, ille verò pauper: & tunc præſumi debet donatio crediti etiam alterius debitoris & conſequenter eo caſu procedere debet Guil. Bartol & ſequacium opinio, prout colligitur ex ſententia Antonij de Butrio in cap. Eccleſia, el. 2. vt lite pendente, & Abbatis ibi col. 5. num. 14. quem refert, & prædictam diſtinctionem ſequi videtur Menoch. lib. 3. de præſump. 140. num. 6. in fine, & num. 7. & vltra eum admittunt etiam Iaſon, & Duarenus in d.l. 2. §. 1. num. 4. ff. de pactis, & ſibi tribuens, nullúmque ex prædictis referens D. Ferdin. Mendoza disputationum iuris ciuilis, lib. 2. cap. 2. num. 3. in verſiculo, ſed neutra harum opinio, qui addit in finalibus verbis illius numeri, quòd ſi ad neutrum, hoc eſt procurationem, aut donationem non ſit argumentum veroſimile, vel æqualiter ad vtrumque adſit, tunc magis donationem, quàm procurationem præſumere debeamus. Et quamuis prædicta diſtinctio à ſuperioribus probetur, atque admitti debere videatur ex his, quæ ſcribunt Cephalus in conſ. 240. num. 21. vol. 2. & in conſ. 306. num. 98. volum. 3. Decianus in conſ. 28. num. 8. vol. 2. Scotus in conſ. 18. num. 4. lib. 2. tom. 2. vbi cum alijs Authoribus probarunt, quòd opinio illa magis amplectenda eſt, quæ plures conciliat, quam[*] altera ex opinionibus conciliatis, maximè in caſu dubio: item ex his, quæ ſcribit Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſ. 554. num. 58. Tamen cum nullus ſit pro ea caſus legis, nec verè aliquo iure probetur, ſed ex capite potiùs Doctorum procedat, placere mihi non[*] poteſt, tum ob prædictam rationem quæ confirmatur ex reſolutis per Iaſon. in l. illam, num. 6. & ſequent. C. de collationibus, Bonincaſſium in §. actionum, num. 341. cum ſequent. Inſtitut. de actionibus Pedrocham in conſil. 8. ex num. 209. cum tribus ſequentib. vbi latè adnotarunt, Doctori licèt magno credendum non eſſe, quãdo aliquam legem non allegat, vel aliàs concludenter Dictum ſuum non probat; tum etiam, quia effectu redditionis inſtrumenti rectè conſiderato, tam in primo, qùam in ſecundo caſu, ac etiam cum in dubio ſimus, idem dicendum eſſe neceſſariò fateri debebit is, qui veram rationem huiuſce rei maturo iudicio perpendet. Quapropter in præfata contrarietate; verior mihi[*] videtur indiſtinctè opinio Bartoli cuius ſententia in caſibus, in quibus extat Doctorum contradictio, tanquam principalior præualere debet, vt cum alijs ſcriptum reliquerunt, & latiùs probarunt Iaſon. in l. quidam cum filium, ex num. 35. vſque in finem, ff. de verbor. obligat. Gozadinus in conſil. 39. num. 15. Alphanus in ſuis collectan. Iuris, collectan. 120. in fine, & quamuis â[*] nonnullis improbata fuerit, vt vidiſti; amplectendam tamen in futurum ſperamus ab alijs, qui ex propoſito conſiderauerint rationem, quam ad text. in d.l. 2. §. 1. ff. de pactis, adduximus ſuprà, in initio huius capitis: Nam cùm verum ſit, in inſtrumento, aut cautione, ius omne debiti, aut obligationis contineri, vt ibidem diximus; planè ſequitur, quòd creditor, qui inſtrumentum, aut cautionem reddidit vni ex debitoribus, omne quod in inſtrumento continetur, reddidiſſe videatur, & conſequenter ius etiam, quod eſt contra alium, cùm eadem ratio militet in vno, quàm in alio; & ſic non diuerſum, ſed idem ius obſeruari debeat: & hoc modo ponderatus text. in d.l. 1. C. de donation. optimè vrget pro ſententia Bartoli. Nec ſatisfacit ſolutio Menochij lib. 3. dicta præſump.[*] 140. num. 6. in princip. Quia negari non poteſt, quin Imperatores expreſsè dixerint, emptionum mancipiorum inſtrumentis donatis, & traditis, & ipſorum mancipiorum donationem, & traditionem factam intelligi. Nec concludit conſideratio Menochij vbi ſuprà,[*] dum dicit, quòd in caſu d.l. 1. inutilis prorſus fuiſſet traditio inſtrumenti, niſi ea mancipia cenſerentur donata; in caſu verò noſtro ſufficere, quòd traditio operetur remiſſionem ipſius debitoris, cui traditum eſt inſtrumentum ipſum: nam ſi verum eſt, vt dixi, in inſtrumento ius omne contineri, & inſtrumentum totum ſimpliciter redditum fuiſſe in caſu prædicto; quare iuris omnis traditi donationem operari non debebit traditio ipſa, aut quare partis iuris in inſtrumento contenti differentia hæc conſtitui poterit, ſi per traditionem inſtrumenti fingitur traditi ipſa res, aut ius ipſum tradi, cuius titulus, vel ius inſtrumento ipſo continetur, vt ex mente communi inquit Anton. Gomez. in d. l. Tauri, num. 56. in princip. atque ita neceſſariò debet effectum eundem operari traditio inſtrumenti, quem res ipſa tradita operaretur. Si autem traditio talis fieret, ſumi non poſſet alia præſumptio, quam donationis in totum, aut pleno iure: ergo eadem ſumenda eſt præſumptio, ſi inſtrumentum traditum fuerit, ex ratione d.l. primæ. C. de donat. Nec vrget in contrarium præcipuum contrariæ par[*]tis fundamentum, quòd donatio in dubio præſumenda non ſit; nam in ſpecie propoſita interuenit factum ſufficiens ad donationem præſumendã, traditio ſcilicet inſtrumenti, quòd cùm inducat pactum de non petendo, in quo donatio continetur, l. contra iuris, §. vltimo, ff. de pactis: cur etiam & donationem contra alium non inducet, vt rectè aduerrit Petrus Auguſtin. Morla Emporij prima parte, titulo 11. de fide inſtrumentorum, numero octauo, in verſiculo, neque mouet. Vltra quem, & cæteros in propoſito Scribentes, euidentiùs id conſtare poterit, ſi conſtituamus, regulam prædictam, quòd donatio in dubio præſumenda non[*] ſit, ex coniecturis ceſſare, prout ex Bellono, & Alciato, ſcribit Menochius de arbitrarijs, dicto caſu 88. numero 8. & multis exemplis oſtendit numeris ſequentibus. Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 12. num. ſeptimo, & in conſil. 339. numero quinto, & in conſilio 461. ex numero decimò, vſque ad numerum 18. & in conſilio 782. num. 14. inter quas factum traditionis inſtrumenti, quod adeſt in caſu noſtro, meritò enumerari debebit, vt inducat donationem iuris, quod eſt cõtra tertium, ex ſuperiori ratione; item ex textu in l. vxori, §.[*] vltimo. ff. de legatis tertiò, vbi donationem præſumi ſolum ex facto ſubſequuto, affirmat Menochius, & alios intellectus ad illum text. impugnat d. caſu 88. numero 33. & confirmatur ex reſolutis per Iacobum Mandellum de Alba d. conſil. 461. numero 14. vbi di[*]cit, ex facto translationis, aut ceſſionis iurium, donationem præſumi; & idem videtur voluiſſe Barboſa, ſed Mandellum non refert, tertia parte l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 69. ſed in quæſtione ſuperiori, reddito inſtrumento, omne ius videtur translatum, quod in inſtrumento continetur, vt ſæpe dictum eſt: ergo malè quidem donationem non præſumunt Authores prædicti, qui contrariam ſententiam defendunt, malè etiam præſumunt potiùs procurationem, aut mandatum ad exigendum, quàm donationem, cùm non magis ſit vnum expreſſum, quam aliud, & ſic potiùs[*] præſumi debet donatio, cùm de alio titulo non apparet, quoad ius contra tertium creditori competens, ex Bertrando in conſil. 79. num. 8. & in conſil. 4. ante num. 6. verſiculo & ſic non videtur, lib. 3. & in conſil. 213. ſub num. 3. libro 7. aliàs 8. Portio in conſ. 36. columna finali, Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 25. num. 63. prætereà, quia cùm creditor ſimpliciter reddens inſtrumentum ſui crediti, donare voluerit debitori ius contra illum ſibi competens: ſequitur quòd etiam voluerit ius alterius debitoris donare, ne alioquin dicamus quòd in eodem actu creditor habue[*]rit animum biformem, & varium, quòd eſſet abſurdum, vt in alio caſu ſic arguendo probauit Mandellus, in conſil. 560. num. 28. vbi num. 29. dicit ex hac ſolum[*] coniectura, donationis titulum præſumi debere, ne[*] etiam dicamus, quòd vna, & eadem res, & vno & eodem actu ſimpliciter facta, diuerſo iure cenſeri debeat, contra text. in l. eum qui ædes, in fine, ff. de vſucapionib. quam nonnullis exornant Abbas in conſ. 71. lib. 2. Tiraquellus n l. ſi vnquam, C. de reuocandis donationibus, in verbo, donatione largitus, num. 232. Menochius recuperandæ poſſeſſionis, remedio 1. num. 36. 37. & 38. & in conſ. 36. num. 38. lib. 1. Martinus Monter-à Cueua deciſ. 5. Regni Aragon. num. 79. Denique, nec vrget in contrarium text. in dict. l. vl[*]tima, C. de pact. conuentis tam ſuper dote, &c. quæ non rectè contra Bartolum ponderatur, ſi animaduertamus, quòd mulier interdum tres ſpecies bonorum habere di[*]citur, ſcilicet dotalia, extra dotem, & paraphernalia. Dotalia bona ſunt, quæ expreſſim dotis nomine, & cauſâ data fuerunt, quorum dominium, & adminiſtratio apud maritum reſidet conſtante matrimonio, intelligendo, vt plenè explicauimus. cap. 4. lib. 1. per totum. Bona extra dotem ſunt, quæ mulier apud ſe omninò retinet, nec dominium, nec adminiſtrationem vito concedit tacitè, nec expreſsè, & in his nullum ius habet maritus. Bona denique Paraphernalia illa dicuntur, quæ mulier extra dotem in domum viri infert, quorum dominium remanet apud ipſam mulierem; adminiſtratio verò eſt apud maritum, l. ſi ego, §. dotis, ff. de iure dotium, d.l. vltima, C. de pactis conuentis, vbi ſic explicarunt Gloſſa, & Doctores communiter, Guido Pap. quæſt. 468. col. 2. Baldus in conſ. 478. Quædam ſunt res, lib. 5. Alex. in conſ. 42. num. 1. lib. 1. Socinus ſenior in conſ. 82. num. 4. lib. 4. Chaſſaneus in Conſuetudinibus Burgnndiæ, rubrica 4. §. 24. Gloſ. Sont heritages, Antonius Gomezius in l. 50. Tauri num. 20. in verſiculo, item adde. Bonifacius Rogerius in conſ. 45. lib. 1. Fortunius Garſia in l. 1. num. 44. ff. de iuſtitia & iure. Queſada diuerſarum quæſtio num. iuris cap. 14. num. 24. latè Menochius lib. 3. præſumptione 8. ex num. 1. cum ſequentibus, & præſumptione 9. num. 1. & 2. & in conſ. 56. ex num. 2. vſque ad num. 10. lib. 1. Fabius Turretus in conſ. 7. num. 26. lib. 1. Barboſa 1. parte l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 28. in verſ. ad veram tamen reſolutionem, & eſt optima partitæ lex. 17. tit. 11. partita 4. Dominium itaque paraphernalium bonorum, re[*]gulariter non transfertur in maritum, per text. in dicta l. ſi ego, §. dotis, & in dicta. l. 17. partitæ, & fatentur Baldus in conſ. 132. in fine, lib. 4. Decius in conſ. 521. num. 2. Lara in l. ſi quis à liberis, §. ſi quis ex his num. 236. ff. de liberis agnoſcendis, Barboſa tertia parte l. primæ. ff. ſoluto matrimonio, num. 67. in verſic. & ſic non poteſt. Vnde eo ipſe, quòd mulier voluit, vt ea bona[*] eſſent extra dotem; ipſa tamen, aut inſtrumenta eorum tradidit marito, vel in domum eius intulit, eidem videtur committere cuſtodiam, & adminiſtrationem illorum, & dare mandatum ad exigendum: non verò aliquam donationem facere, vt eſt expreſſum in d.l. ſi ego, §. dotis, & in d.l. 17. partitæ, & ſic obſeruant Bald, in eodem §. dotis, & in l. finali, C. de ſententijs, quæ ſine certa quantitate, num. 5. Aretinus in l. de his, col. 2. C. de furtis Anton. Gomez in d.l. 50. Tauri num. 20. in verſic. Secundò poteſt habere. Menochius lib. 3. d. præſumptione 9. num. 2. Barboſa prima parte d.l. primæ,[*] ff. ſolut. matrimonio num. 29. in verſiculo, ſed ſi paraphernalia ſimpliciter. Alciatus regula 1. præſumptione 33. num. 2. in verſic. ſed tu conſidera, qui rectè aduertit, in ſpecie d.l. vltimæ, C. de pactis. conuentis tam ſuper dote, &c. plura concurrere, ex quibus mandatum ad exigendum præſumi debet, nec tenetur maritus agens cauere de rato; & ſic caſus illius textus longè differt à caſu prædicto, in quo omninò præſumi debet donatio, ex dictis ſuprà. Et hactenus de bonis paraphernalibus, de quibus, & praxi quoad ea hodie obſeruanda, latiùs, remiſſiuè tamen actum videre poteris lib. 1. de vſufructu, cap. 4. CAPVT XXIV. Legatum Quantitatis in pecunijs ſic relictum: Lego Titio centum, quæ in pecunijs ei præſtari iubeo, aut lego Titio centum in pecunijs, vtrùm præciſè in pecunijs ſolui debeat, etiamſi pecunia in hereditate non ſit? vbi Simonis de Prætis diſtinctio, & reſolutio adducitur, quæ verè Romani, & Iaſonis conſultationibus non probatur, ab Authore nouiter refellitur, & res iſta meliùs quàm anteà erat, explicata relinquitur. Burſati conſilium 84. per totum, libro primo, commendatur, vbi plenè, ac eruditè agitur de debitore, qui ex pacto bona ſtabilia loco pecuniarum tradere poteſt: quæ, inquam, & cuius qualitatis bona tradere poſſit, & qualiter ſe habere debeat, vt electionem tradendi, ſi pecunias non habeat, non amittat: deinde, vtrùm hæres cum beneficio legis, & inuentarij, teneatur ſatisfacere legatarijs, aut creditoribus pecuniarum in pecunia, quando hæreditas eſt ſoluendo, etiamſi quantitates pecuniæ ſimpliciter legata fuerit, nec in hæreditate inueniatur pecunia: vbi tres precipuè recenſentur Doctorum ſententiæ, quas nullus anteà ſic diſtinctè adduxerat, Iacob. de Aren. & Cini ſententia probatur, argutẽ, & ſubtiliter corroboratur, multáque adnotantur per authorem, quæ hactenùs ab alio nec dicta fuerant nec forſam excogitata. Denique agitur de legato certæ quantitatis pecuniæ ſic relicto, vt ex bonis, aut ſubſtantia, vel patrimonio defuncti ſit ſoluendum, an inuito legatario, in pecunia numerata ſolui poſſit? & caſus Azeuedio occurrens, nouiter declaratur per Authorem, & nonnulla dicuntur de materia l. non ampliùs, §. cum bonorum, ff. de legatis primo. SVMMARIVM. -  1 Huius capitis diſceptationem, vtilem quidem eſſe & in iudiciis frequentem, nec ab aliquo hactenus ſic diſtinctè, aut abſolutè explicatam, vt longè maiori, & latiori declaratione non indigeat. -  2 Idcircò non abſque maxima vtilitate futurum iudicaſſe Authorem, ſi congestis in vnum & breuiter relatis his, quæ ad præſentem vſque diem alij Authores in propoſito tradiderunt, additis etiam nonnullis, quæ, vt videbis Lector, nullus anteà ſic dilucidè explicauerat, & vera, & notanda huiuſce rei reſolutio tractatur. -  3 Vt in futurum, quamplurima diſtinctè percipi valeant, quæ confusè quidem, & minùs benè adnotauerant Scribentes in multis locis. -  4 Pecuniarum certa quantitas cùm legatur, velati centum, aut quinquaginta, & iubet teſtator legatum in pecuniis ſolui, veluti ſi dixerit: Lego Titio centum, quæ in pecuniis illi præſtari volo, aut lego Titio centum in pecuniis: vtrùm hæres præcisè teneatur legatum in pecuniis ſoluere, etiamſi pecunia in hæreditate non ſit, & num. ſeq. vſque ad num. 17. -  5 Vbi in primis refertur Simonis de Prætis in propoſito caſu diſtinctio, quæ Authori non placet & num. ſequent. nouiter & verè improbatur. -  6 Voluntas teſtatoris in teſtamentis totum facit, & omninò obſeruanda eſt. -  7 Teſtatoris verba, credendum non eſt, otiosè, aut ſine effectu prolata ſed potiùs ſic debent intelligi, vt aliquid operentur. -  8 Voluntatem teſtatoris non obſeruans, omni commodo ab illo proueniente, priuari debet. -  9 Pacto & conuentione contrahentium effici poteſt, ne ſit locus beneficio Authent. hoc niſi debitor, C. de ſolutionibus, hoc eſt, vt debitor quantitatis, et ſi careat pecuniis, non audiatur volens dare aliquid de bonis ſuis immobilibus in ſolutum creditori, quãuis aliàs pacto ceſſante poſſet ex illo textu. -  10 Ergo multò magis effici poterit, voluntate, & diſpoſitione teſtatoris in hæredem collata, quæ fauorabilior eſt in iure. -  11 Et circa perſonas honoratas omnimodò ſeruanda eſt. -  12 Teſtator enim, quem honorauit, & commodo hæreditatis affecit, iure optimo ſic onerare potuit. -  13 Romanum in conſilio 163. quem Prætis adducit, non loqui in terminis noſtris, ſed in diuerſis, aut contrariis quidem, prout hoc num. nouiter, & verè adnotauit Author. -  14 Debitor, qui ex pacto bona ſtabilia loco pecuniarum tradere poteſt, quæ, inquam, bona, & cuius qualitatis tradere poſſit, & qualiter ſe habere debeat, vt electionem tradendi, caſu quo pecunias non habeat, non amittat, & ibidem de hac re commendatur Franciſc. Burſat. conſilium 84. per totum, volumine 1. -  15 Iaſonem in conſilio 44. num. 7. volum. 1. non probare id, ad quod citauit eum Simon de Prætis, & ibidem quæſtio propoſita ſuprà, num. 4. contra hæredem, & in fauorem legatarij diſſoluta. -  16 Et Petri Surdi deciſio 30. pro reſolutione Authoris nouiter ponderata, & ab eo ſic explicata, vt in ſpecie propoſita ibi, iuramentum non fuiſſe neceſſarium, concludenti ratione probauerit. -  17 Hæres cum beneficio legis, & inuentarij, vtrùm teneatur ſatisfacere legatariis pecuniarum in pecunia, cùm legatum quantitatis ſimpliciter factum fuit, nec plus adiecit teſtator, & num. ſequentib. -  18 Et verè, attentè priùs, atque originaliter perlectis his, quæ alij hactenùs ſcripſerunt, tres eſſe in propoſito dubio opiniones. -  19 Prima fuit opinio Bartoli, quæ & communior eſt, vt hoc num. & ſequent. demonſtratur, vt ſi hæreditas ſit ſoluendo, nec venditio bonorum hæredi in propriis bonis nocumentum præſtet, quòd hæres teneatur vendere, & ſoluere, vel aliter tradere vendenda: ſi autem poteſt ei nocere propter promiſſionem euictionis, tunc non cogitur vendere, ſed ſufficit dare bona in ſolutum, idque per text. ſic intelligendum in l. finali, §. & ſi præfatam, in verſiculo, ſed etſi legatarij, C. de iure deliberandi. -  20 Alphonſum Azeuedium nec diſtinctè, nec abſolutè quæſtionem ſuperiorem tractaſſe: fortaſſis hoc ideò, quòd Burſatum, Prætis, Riminaldum, Surdum, & alios non prælegiſſet. -  21 Contra communem reſolutionem, de qua ſuprà, num. 19. plurima obſtare, quæ ab Authore adnotatur hoc num. & ſequent. -  22 Inuentarium non operatur, quin hæres voluntatem teſtatoris ſeruare teneatur. -  23 Tenetur enim hæres voluntatem defuncti adimplere, nec ei contrauenire poteſt, quando aliquid ex hæreditate percipit, licèt Inuentarium confecerit. -  24 Secunda opinio refertur in quæſtione propoſita ſuprà, num. 19. dicens hæredem non cogi vendere ad ſoluendum legatariis, aut aliunde pecuniam quærere, ſed teneri dumtaxat bona hæreditaria in ſolutum dare, iuxta quantitatem legati taxata: idque indiſtinctè, ſiue damnum patiatur, ſiue non, & etiam ſi emptores inueniat, vel non; in quo, vt vides, hæc ſecunda opinio diſtinguitur à prima. -  25 Quæ originaliter, & ante alios fuit Angeli; vt rectè expendunt Imola, & Alexander, & Petrus Surdus expreſſim intelligit. -  26 Sed vera non eſt, & concludenter hoc num. improbatur. -  27 Tertia in eodem dubio recenſetur opinio, quæ & verior videtur Authori, & omninò amplectenda, tenens hæredem cum beneficio legis, & inuentarij, teneri ſatisfacere legatariis, & creditoribus pecuniarum in pecunia, quando hæreditas eſt ſoluendo, etiam ſi quantitas pecuniæ ſimpliciter legata fuerit, nec in hæreditate inueniatur pecunia, & num. ſeq. -  28 Vbi in primis aduertit Author in quo differat ſuperior opinio à prima, & ſecunda, de quibus ſuprà, num. 19. & 24. -  29 Deinde adducit pro ea fundamenta nonnulla, quæ multùm concludunt, & num. ſeq. -  30 Text. in l. ſi pecunia, 12. ff. de legatis ſecundo, vtrùm corrigatur hodie ex deciſione l. vltimæ, §. et ſi præfatam, C. de iure deliberandi: & de intellectu illius textus, & infrà, num. 36. & 37. -  31 Dictio, ſed & ponit diuerſitatem in facto, non autem in iure, ſed identitatem. -  32 Pro opinione ſuperiori duplex fundamentum expenditur, & n. ſeq. -  33 Inuentarium, non ob aliam cauſam introductum à lege dicitur, quam vt tollatur occaſio committendæ fraudis ab hærede, ne ſcilicet valeat occultare bona hæreditatis. -  34 Item, ne hæres teneatur creditoribus vltra vires hæreditarias ex propriis bonis. -  35 Non autem in iniuriam, aut damnum creditorum, vt aliud pro alio ſolui poſſit. -  36 Superiorem opinionem, quam cum aliis defendit Author, omninò tenendam eſſe, & in praxi ſeruandam, vtpote in d.l. ſi pecunia, probatam, & in d. §. etſi præfatam, non correctam. -  37 Nam vt diximus, text. ille dumtaxat procedit, quãdo hæreditas ſoluendo non eſt, quo caſu diſtinguitur, an hæres vendendo, damnum patiatur, necne: ideſt an ſine onere euictionis vendere poſſit necne; nam vbi hæreditas eſt ſoluendo in diſtinctè hæres debet ſatisfacere in pecunia: quod Roland. & Riminald, rectè probarunt. -  38 Hæreditas cùm ſoluendo eſt, & legatum quantitatis pecuniæ relinquitur, nihil intereſſe, an hæres inueniat emptores, vel non: nam indiſtinctè, ſiue inueniat, ſiue non inueniat, debebit legatariis in pecunia ſoluere, etiam ſi pecunia in hæreditate non ſit. -  39 Nihil etiam intereſſe, quòd inueniat emptores, qui tamen iuſt um pretium non offerant; nam cùm in eius voluntate poſitum ſit non vendere, & tantum teneatur pecunias dare legatariis, non autem minori pretio vendere, poteſt res hæreditarias ſibi, vel alio tempore vendendas ſeruare, & de ſuo ſoluere, vel aliunde quærere, iuxta rationem d.l. ſi pecunia, ff. de legatis ſecundò. -  40 Nec etiam intereſſe, quòd hæres vendens aliquid pro ſatisfaciendis legatariis, ita demùm emptores inueniat, ſi ipſe de ſuo pro euictione promittat, nec hoc eſſe damnum conſiderabile, vt hoc num. explicatur; communis Doctorum ſententia improbatur, ac Ludouici Molinæ è Societate Ieſu Religioſi adnotatio quædam probatur. -  41 Hæres vt cogatur vendere bona hæreditaria pro ſatisfaciendis legatariis pecuniarum in pecunia, quando in hæreditate pecunia non eſt, tria concurrere debent ex communi ſententia, quæ iure ſubſiſtere non poſſunt, ni ſi intelligendo ea, prout hoc num. & nouè, & verè explicauit Author. -  42 Hæres cum benefìcio legis, & inuentarij, cùm hæreditas ſoluendo eſt, & legatum quantitatis pecuniæ relinquitur, non poteſt legatariis inuitis, tot nomina debitorum hæreditariorum aſſignare, abſque eo quòd ipſe teneatur ea exigere, prout hoc num. contra Iaſon. & Roland, nouè, ſed verè quidem defenditur, & num. ſeq. -  43 Vbi Author tecte adnotauit, Rolandum in propoſito caſu minùs æquè putaſſe, attendendum eſſe, ne hæres litibus vexetur, & expenſis: & contrarium æquius eſſe, vt hoc loco demonſtratur. -  44 Hæredem cum beneficio legis, & inuentarij, ſi hæreditas ſoluendo fuerit, etiam ſi pecunia in hæreditate non ſit, teneri præcisè mulieri dotem ſuam repetenti in pecunia ſoluere, cùm pecunia debetur, nec poſſe in ſolutum dare tot bona hæreditaria, vt hoc num. contra Alciatum, Phanucium, & Surdum nouiter, ſed concludenter defendit Author. -  45 Teſtator ſi legauerit Titio, aut & seio certam pecuniæ quantitatem de bonis, & ſubſtantia ipſius, vel de bonis ſuis, inuito legatario non poteſt fieri ſolutio legati in pecunia numerata; ſed fieri debet in bonis hæreditariis teſtatoris ad electionem legatarij, arbitrio tamen boni viri ſecundùm communem æſtimationem, vt hoc num. latiùs explicatur remiſſiuè, & caſus in facto contingens, & per Azeuedium adductus declaratur. -  46 Bonorum pars cùm legatur, licèt hæc ſit in obligatione; hæredi tamen ſuccurritur, vt ipſe eligat, ſiue rerum partes, ſiue æſtimationem dare maluerit, ſic vt vtrumque dicatur eſſe in ſolutione, licèt vnum tantùm in obligatione ſit: in his tamen rebus partem dare hæredi conceditur, quæ ſine damno diuidi poſſunt. -  47 Quòd ſi res naturaliter indiuiſæ ſunt, vel ſine damno diuiſio earum fieri non poteſt, æſtimatio ab hærede omninò præſtanda eſt. -  48 Idque de iure communi per tex. in l. non ampliùs, 26. §. cùm bonorum, ff. de legatis 1. qui corrigitur hodie ex deciſione l. 20. Tauri, prout hoc numero latiùs explicatum ab aliis traditur, remiſſiuè. -  49 Quota bonorum hæredi extraneo prælegata, vtrùm ſolui debeat in pecunia, an in ipſis rebus hæreditariis, & de contrarietate Telli Fernand. & Anton. Gomezij remiſſiuè. VTilis quidem eſt, & in iudiciis frequens huius[*] Capitis diſceptatio, nec ab aliquo hactenùs ſic abſolutè, aut diſtinctè explicata, vt longè maiori, & latiori declaratione non indigeat: Idcircò non abſque maxima vtilitate futurum iudicaui, ſi congeſtis in[*] vnum & breuiter relatis his, quæ ad præſentem vſque vſque diem alij Authores in propoſito tradiderunt, additis etiam nonnullis, quæ, vt videbis Lector, nullus anteà ſic dilucidè explicauerat, & vera, & notanda huiuſce rei reſolutio tractatur, vt in futurum quamplu[*]rima diſtinctè percipi valeant, quæ confusè quidem, & minùs benè adnotauerant Scribentes in multis locis. Et ad rem deueniendo, in primis conſtituo, dubium[*] eſſe, cùm legatur certa quantitas pecuniarum, veluti centum, aut quinquaginta, & iubet teſtator legatum in pecuniis ſolui: veluti ſi dixerit: Lego Titio centum, quæ in pecuniis ei præſtari volo, aut lego Titio centum in pecuniis: vtrùm hæres præcisè teneatur legatum in pecuniis ſoluere, etiamſi pecunia in hæreditate non ſit. Quam quæſtionem, ex omnibus quos adhuc vi[*]derim, ſolus Simon de Prætis excitauit in terminis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. dubitatione vltima, num. 37. folio 583. vbi dicit, quòd cùm legatum eſt quantitatis ex teſtatoris mandato, ſi non poſſit ſolui pecunia, pro eo dari debent tot bona immobilia; ita tamen, quòd hæres priùs debeat probare, ſe non poſſe ſoluere in pecunia numerata, aliàs iuſſus per teſtatorem in pecunia ſoluere, non debet admitti offerendo tot bona immobilia, niſi priùs probauerit: ceſſante tamen mandato teſtatoris, hæres ſi non habet pecuniam, vt quilibet debitor offerendo de melioribus bonis auditur, per text. in Authent. hoc niſi debitor, C. de ſolutionibus. idque ex ſententia prædicti Authoris, qui, vt vides, dumtaxat inſiſtit in hoc, quòd mandatum tantùm efficiat, vt oblatio bonorum ſit inefficax, niſi hæres priùs probauerit, ſe non poſſe ſoluere in pecunia numerata; non tamen vt hæres præcisè compellatur in pecuniis ſoluere, cùm pecunia in hæreditate non eſt. Quod quidem nullo pacto placere poteſt, quippe cùm etiam realiter facta probatione prædicta, adhuc exiſtimem verius, conpellendum hæredem in pecuniis ſoluere, modo hæreditas ſoluendo ſit. Et ad id dicendum ſequentibus moneor rationibus. In primis ex text. in l. ſi pecunia, ff. de legatis 2. per quem in fortioribus terminis, nempe quando ſimpliciter eſt factum legatum quantitatis, aut pecuniarum, quòd hæres teneatur in pecunia ſoluere, ſi hæreditas ſoluendo ſit, nec poſſit in bonis ſoluere, etiamſi pecunia in hæreditate non fuerit, probabimus infrà, numeris ſequentibus. Secundò, quoniam certum eſt, quòd voluntas teſta[*]toris in teſtamentis totum facit, & omninò obſeruanda eſt, vt inquit textus in l. fideicommiſſa, §. item ſi quis, & in l. quiſquis, ff. de legatis tertiò, l. ex facto, ff. de hæredibus inſtituendis, & cum aliis multis latiſſimè probarunt Mantica de coniecturis vlti marum voluntatũ, lib. 3. tit. 3. per totum. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. per totam. Petrus Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima part, cap. 8. ex num. 6. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, articul. 11. ex num. 1. cum ſequentibus folio 86. Sed in propoſita ſpecie voluntas teſtatoris eſt expreſſa, & quidem verba ſuperiùs propoſita ſuperflua eſſent, aut verè nihil operarentur, nili hæres in pecuniis ſoluere teneretur: ergo in pecunia debebit legatario ſoluere, ne aliàs verba prædicta ociosè, ac ſine effectu prolata fuiſſe[*] videantur, quod credendum non eſt, ſed potiùs ſic intelligi debeant, vt aliquid operentur, iuxta doctrinam text. in l. ſi quando, ff. de legatis 1. quam multis exornant Mieres de maioratu, 1. part, quæſt. 60. à num. 5. Simòn de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 3. dubitatione 2. ſolutione 5. à principio, cum multis numeris ſequentibus, folio 260. Achill. Pedrocha in conſilio 40. ex num. 333. vſque ad[*] num. 339. aliàs priuari debet omni commodo ab illo prouenienti, tanquam voluntatem teſtatoris non obſeruans, ex Pariſio in conſil. 19. num. 52. 55. & ſequentibus, lib. 2. Rolando in conſil. 70. num. 62. & 63. lib. 3. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 3. tit. 3. num. 5. Tertiò facit, nam pacto & conuentione contrahen[*]tium effici poteſt, ne ſit locus beneficio Authent. hoc niſi debitor, C. de ſolutionibus, hoc eſt, vt debitor quantitatis, edi careat pecuniis, non audiatur volens dare aliquid de bonis ſuis immobilibus in ſolutum creditori, quamuis aliàs pacto ceſſante poſſet ex illo textu. Quod cum Alexandr. Ripa, Ferrat. & Baëtio, rectè defendit Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, prima part. cap. 29. num. 3. & 4. Ergo multò magis effici po[*]terit, voluntate & diſpoſìtione teſtatoris in hæredem collata, quæ fauorabilior indicatur iure, l. in teſtamentis, cum aliis multis vulgatis, ff. de regulis iuris, & circa[*] perſonas honoratas, omnimodo ſeruanda eſt, vt cum aliis multis ſcribit Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, articulo. 11. num. 57. & 58. quem enim honorauit teſtator, & commodo hæreditatis affecit,[*] iure optimò ſic onerare potuit per text. in l. ab eo, C. de fideicommiſſis, & alia, quæ tradiderunt Guilliel. Bened. in c. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, el ſegundo, tractata de fideicommiſſaria ſubſtitut. num. 25. 26. & 27. & num. 31. & ſequentibus, & num. 57. vſque ad num. 62. Cephalus in conſilio 465. num. 32. lib. 4. Achilles Pedrocha in conſilio 23. num. 59. nec de voluntate teſtatoris dubitari poteſt in caſu prædicto, cùm expreſſa ſit, nec verbum illud pecuniis alium admittet ſenſum, idque concludenti, atque ineuitabili ratione, quæ à veriſimilitudine deducitur; veriſimile, inquam, eſſe, ſcire teſtatorem pecunias ſe hæreditate, aut patrimonio ſuo non relinquere, & adhuc præſtari legatum in pecuniis dixiſſe, quòd euidentem ipſius voluntatem oſtendit. De poteſtate etiam dubitari non valet ex rationibus adductis ſuprà, quæ verè concludunt, etiam nullis nummis relictis, hæredem ſic grauari potuiſſe. Quartò & vltimò facit, quòd authoritates Doctorum, quas ipſe Prætis adducit, nequaquam probant eius Aſſumptum. Nam in primis Romanus in conſ. 163. ab[*] eodem Prætis relatus, non loquitur in illis terminis, ſed in aliis longè diuerſis, aut contrariis quidem, hoc eſt in debitore, qui ex pacto ſoluere poteſt immobilia loco pecuniarum, ſi pecunias ſoluere non poſſit: Et contendit in caſu ibi propoſito, huiuſmodi debitorem electionem amittere, vel quòd bonorum oblationem tempore debito non fecerit, vel quòd non probauerit. bona oblata fuiſſe in eiuſdem dominio, iura & inſtrumenta actoribus creditoribus oſtendendo: in quem ſenſum Romanum. ipſum retulit Burſatus in conſ. 84. num. 5. in fine, lib. 1. vbi in propoſito multa dicit vti[*]lia, & neceſſaria, & per tot. conſ. agit de debitore, qui ex pacto bona ſtabilia loco pecuniarum tractere poteſt: quæ, inquam, bona, & cuius qualitatis tradere poſſit, & qualiter ſe habere debeat, vt electionem tractendi, caſu quo pecunias non habeat, non amittat, vt ibi videri poterit, cùm occaſio offeret, & meliùs forſan, quàm alibi. Deinde Iaſon in conſil. 44. num. ſeptimo, volum. 1.[*] in eiſdem terminis loquitur, & eiuſdem Romani mentionem faciens, probare contendit, in caſu ibi relato, oblationem non valere, eo quòd illegitima fuit, nec probatũ de impotentia ſoluendi in pecunia numerata, quod hæredes facere debebant, quia erat fundamentum ſuæ intentionis, eo quòd Antonotus teſtator filiabus, & cuilibet earum pro dote reliquit florenos ducentum, & ordinauit, quòd in quantum hæres ſuus prædictos florenos ducentum non ſolueret, vel ſoluere non poſſet, quòd teneantur ipſæ filiæ accipere in ſolutum tot ex bonis immobilibus. Verè igitur in vtroque caſu & Romani, & Iaſonis, datâ impotentia ſoluendi in pecunia numerata, conceſſum eſt debitori, & hæredi tot ex bonis in ſolutum dare: quòd in ſpecie à me propoſita non contingit, in ea namque, nihil in voluntate, aut in electione hæredis relinquitur, imò certam quantitatem, aut ſummam in pecuniis dare grauatur, nec in caſu impotentiæ ſoluendi in pecunia numerata, aliquid ſtatituitur; idcircò hæres neceſſariò tenetur in pecuniis ſoluere, ſi hæreditas ſoluendo fuerit, & hoc damnum pati debet, qui vniuerſum commodum hæreditatis ſentit. Et hactenus de his, quæ, vt vides, non erant anteà ſic explicata, & intelligi debent, vt procedant, etiam cùm hæres fecerit inuentarium iuridicem & ſolemne: in quibus terminis lo[*]quitur expreſſim & ſic reſoluit Petrus Surdus deciſione. 30. ex num. 9. & vide etiam ex num. 1. vbi dicit, quòd iurauit in ſuo teſtamento Domina Eleonora Calandra, ſe promiſiſſe Domino Bartholomæo Boneto viro ſuo libras quindecim mille in dotem, atque ita illas eidem legauit ſoluendas in pecunia, & non in alia re; & pronuntiatum fuiſſe ſolutionem fieri debere in pecunia, non in rebus, quia relictum factum eſt in pecunia, & non poteſt aliud pro alio ſolui creditore inuito vt latiùs probat ibidem ſed non ita latè, vt ſuperiùs probaui, aliiſque, & diuerſis rationibus fundans, nec Prætis mentionem faciens: Vnde & libenter ego addiderim iuramentum in ſpecie ibi propoſita nihil augere (quamuis eo etiam iuuabatur Surdus) idem enim dicendum eſſet ex reſolutis ſuprà & dicendis infrà, etiamſi iuramentũ non præceſſiſſet; ſufficiebat enim expreſſum teſtatoris mandatũ de libris in pecunia ſoluendis, & non in alia re, & eſſe ſoluendo hæreditatem, quamuis nullum aliud interueniret. Secundò & principaliter conſtituo, maius dubiũ eſſe,[*] cùm legatum quantitatis pecuniæ factum fuit ſimpliciter, nec expreſſit teſtator quòd in pecuniis ſolueretur, ſiue nihil aliud adiecit, ſed quantitatem aliquam ſimpliciter reliquit, vtrùm in hac ſpecie hæres cum beneficio legis, & inuentarij teneatur ſatisfacere legatariis pecuniarum in pecunia? Et verè, attentè priùs, atque originaliter[*] prælectis his. quæ alij hactenus ſcripſerunt, tres ſunt in propoſito dubio opiniones: Prima opinio fuit Bartoli, quòd ſi hæreditas eſt ſol[*]uendo, nec venditio bonorum hæredi in propriis bonis nocumentum præſtet, quòd tenetur vendere, & ſoluere, vel aliter tradere vendenda: ſi autem poteſt ei nocere propter promiſſionem euictionis, tunc non cogitur vẽdere, ſed ſufficit dare bona in ſolutum, idque per text. ſic intelligendum in l. finali, §. et ſi præfatam, in verſiculo, ſed et ſi legatarij, C. de iure deliberandi, vbi in hunc modum ſcribitur: Sed et ſi legatariij inter ea venerint, eis ſatis faciant ex hæreditate defuncti, vel ex ipſis rebus, vel earum forſit an venditione. Et Bartolus ibidem, num. 3. ſic adnotauit. & in effectu diſtinxit, quòd cum hæres reperit emptorem, qui velit emere ab eo tanquam ab hærede pro ſatisfaciendis legatis, & debitis, abſque aliqua obligatione propria de euictione; & tunc cogitur vendere, quia ex hoc nullum damnum patitur, & regula ſubeſt, quòd aliud pro alio, inuito creditore ſolui non poteſt: Aut verò non reperit emptorem, & tunc poteſt ſatisfacere de rebus, quia vendendo poſſet incurrere damnum. idemque ſi inueniat emptorem, ſed petatur ab eo, quòd ſe obliget de euictione. quia etiam poſſet pati damnum: & Bartoli ſententiam ſequuntur Baldus ibidem, num. 1. vbi conſult, quòd hæres, vt effugiat omne periculum, dicat creditoribus: Vendite vos, & ego conſentio, & proteſtor non teneri de euictione, per text. in l. quamuis. ff. de pignoratitia actione, Salicetus etiam num. 2. Alexander num. 10. Comenſis in verſic. ex mente Doctorum, Caſtrẽſis num. 5. Corneus colum. 2. & Iaſon num. 1. in verſicul. Quarta vtilitas, vbi dicit, hæredẽ non teneri vendere bona, quando pecunia non eſt in hæreditate, etiam ſi inueniat emptores, quando illi nolunt emere, niſi hæres ſe obliget de euictione; & per hoc inferri vnum nouum, quòd fortè tactum in ſpecie non inueniemus, vt ipſe credit, quòd qui fecit inuentarium, poteſt creditori inuito aſſignare tot nomina debitorũ in ſolutum, nec hæres tenetur ea exigere, idque per text. in d. §. et ſi præfatam, in verſicul. ſed et ſi legatarij, inducẽdo eum prout ipſe Iaſon inducit, qui cum ſuperiori reſolutione communi tranſit etiam in l. 2. in §. mutui datio, num. 9. ff. ſi certum petatur, vbi dicit id procedere, etiam nulla ſubſiſtente neceſſitate, vt ſcilicet poſſit hæres cum beneficio inuẽtarij ſoluere rem pro pecunia; & idem probarunt Ancharanus quæſt. famil. quæſt. 64. per totam, part. 2. Ioannes Andreas de inſtrumentorum edictione, §. finali, verbo, fecerit, Guido Papæ de inuentario, num. 2. Porcelinus in eodem tractatu, quæſt. 7. num. 3. Aluarus Valaſcus conſultatione 52. num. 38. Simon de Prætis de interpretatione vltimaram voluntatum, lib. 5. dubitatione vltima, n. 24. fol. 582. Graſſus lit. 2. §. inuentarium, quæſt. 20. in principio, qui Bartolum ſequuntur, Ioannes Franciſcus de Ponte in conſil. 37. num. 8. dicens, quòd hæres in propoſito caſu, poteſt cogi ad vendendum, dummodò non teneatur de euictione promittere, & vndique ſemper indemnis ſeruetur. Azeuedius in l. finali, titulo 21. num. 132. lib. 4.[*] nouæ collectionis Regiæ, & in l. 4. titulo. 6. num. 7. & 8. lib. quinto, qui tamen nec abſolutè, nec diſtinctè quidem quæſtionem ſuperiorem tractauit: fortaſſis hoc ideò, quòd Burſatum, Prætis, Riminaldum, Surdum, &. alios non prælegiſſet, quos ſtatim referam. Deinde, & eandem ſententiam in effectu ſequitur nouiſſimè, nec etiam refert prædictos And. Fachineus controuerſiarum Iuris, lib. 4. cap. 39. in fine, fol. 438. vbi poſtquam retulit opiniones duas duntaxat, nec tertiæ mentionem fecit, dicit poſtmodum ſententiã ſuam eſſe, quòd ſi pecunia reperiatur in hæreditate ſufficiens ad ſatis faciendũ creditoribus, & legatarijs, tunc dubium non eſſe quin hæres teneatur & debeat ex ea ſatisfacere. Cæterum, ſi non adſit pecunia ſufficiens, hanc eſſe Iuſtiniani ſententiam, vt ipſe putat, vt ex suis proprijs pecunijs hæres cogi non poſſit ad ſoluendum, ſed ex ipſis rebus defuncti, vel earum venditione; ex ipſis rebus, hoc eſt, vt idemmet Author interpretatur, ſi pecunia ſit relicta, ſeu debeatur, illam creditoribus ſoluendo: ſi non ſit pecunia, ſed aliæ res, illas trahendo in ſolutum, ſi creditores velint accipere neque enim aliud pro alio, inuito creditore ſolui poteſt. Cæterùm, ſi accipere recuſauerint, vendi debet ab hærede, & ex pretio creditoribus ſatisfieri; vendi, inquam, debet ex eodem Authore, eo modo, quo poterit iuſtè, & ſine læſione, itaut euictionis periculo non hæredis bona, ſed hæreditaria ſubiaceant, quia illum ab omni damno præſeruat inuentarium. Quòd ſi non inueniatur emptor, res addici poterunt ipſis creditoribus, argumento l. à Diuo Pio, §. ſi pignora. ff. de re iudicata. Et hactenus prædictus Author, qui, vt vides, nihil nouum adducit, ſed in communem ſententiam incidit, Iaſoniſqùe, & aliorum placitis adhæret: Quibus etiam acceſſit Burſatus in conſ. 9. ex num. 29. vſque ad num. 34. lib. 1. vbi dicit, quòd non eſt in mera facultate hæredis cum beneficio inuentarij tradere bona vendenda, ſeu vendere, & ſoluere ſi velit; ſin minùs dare in ſolutum, ſed quòd ad id cogendus eſt, ſi ſibi non noceat vendere, & ſoluere, vel vendenda tractere: quod in effectu eſt idem cum communi reſolutione ſuprà tradita. Cui verè repugnat text. in l. ſi pecunia, 12. ff. de legat. 2. vbi expreſsè probatur contrarium in hæc verba: Si pecunia legata in bonis legan[*]tis non ſit, ſoluendo tamen hæreditas ſit; hæres pecuniam legatam dare compellitur, ſiue ex ſuo, ſiue ex venditione rerum hæreditariarum, ſiue vnde voluerit. Quod ſi dixeris de iure Digeſtorum, ſiue Iureconſultorum tempore procedere illum text. prout Bart. Bald. Alberic. & Cuman, notarunt, & cum eis tranſeunt Authores omnes ſuperiùs relati; Correctum tamen eſſe ex deciſione text, in d.l. vltim. §. et ſi præfatam, in verſic. ſed ſi legatarij, C. de iure deliberandi, vt ipſimet Doctores aduerrunt: Adhuc obſtabit, legum correctionem non expreſſam inducendam non eſſe in caſu dubio: Item illum text. non procedere generaliter, vt inferiùs probabo, ſed eo dumtaxat caſu, quo hæreditas ſoluendo non eſt: Deinde voluntatem teſtatoris ſeruandam, quâ credendum eſt motum Iureconſultum in eo textu; nec ita facilè contra præſumptam teſtatoris intentionem tentari poſſe, ſtatuiſſe contrarium Iuſtinianum in dicto verſ. ſed et ſi legatarij, hæredemque iuſtè in hoc grauari, cum in alijs vniuerſæ hæreditatis commoda, & emolumenta percipiat. Denique, inuentarij confectionem operari non debere, vt aliud pro alio, inuito creditore, aut legatario, & verbis ipſis teſtamenti repugnantibus, ſolui poſſit, quoniam inuentarium non operatur, quin hæres voluntatem teſtatoris ſeruare te[*]neatur. Baldus in l. debitori, num. 4. in verſic. breuiter reſpondeo, C. de pactis, Ioannes Vincent. Honded. in conſ. 58. num. 2. lib. 1. Tenetur enim hæres volunta[*]tem defuncti adimplere, nec ei contrauenire poteſt, licèt inuentarium confecerit, quando ex hæreditate aliquid percepit. Decius in l. ex qua perſona, & ibi Cagnolus ff. de regulis iuris. Hieronymus Gabriel in conſ. 125. ex num. 12. lib. 1. Ioannes Vincent. Honded. d. conſ. 38. num. 3. Vnde ſecunda ſuccedit opinio, hæredem in propo[*]ſita ſpecie non cogi vendere ad ſoluendum legatarijs, nec etiam aliunde pecuniam quærere, ſed teneri dumtaxat bona hæreditaria in ſolutum dare iuxta quantitatem legati taxata, idque indiſtinctè, ſiue damnum patiatur, ſiue non; & etiam ſi inueniat emptores, vel non inueniat. Quòd cum alijs non dubitauit aſſerere Monticulus in tractatu de inuentario, nono cap. principali, num. 8. & num. 27. & apertè videtur renere Azeuedius in l. vltim. tit. 21. num. 132. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ, & in l. 40. tit. 6. num. 8. lib. 5. Vbi indiſtinctè dicit, hæredem ſatisfacere ſoluendo legata in corporibus hæreditarijs, ſiue inueniat emptores, ſiue non inueniat: nec diſtinguit, an patiatur damnum, vel non, propter obligationem de euictione, in quo, vt vides, hæc ſecunda opinio differt à prima relata ſuprà: & ante alios, Angeli fuit originaliter, pront referunt,[*] & improbant eum Imola in l. 1. §. hæc ſtipulatio, col. in verſiculo item 2. adde, ff. ſi cui plus quàm per legem falcidiam. Alexand. in d. §. et ſi præfatam. Petrus Surd. deciſ. 318. num. 1. & expreſſim ſequitur Ioann. Oinotomi in §. extraneis, Inſtitut. de hæred. qualit. & differ. num. 29. in fine, fol. 234. Sed verè nullo pacto ſuſtineri poteſt, tum ex ratio[*]nibus contra præcedentem opinionem adductis ſuprà, quæ contra hanc procedunt apertiùs: tum ex text. in d. l. ſi pecunia, ff. de legat. 2. ex text. etiam in d.l. vltim. C. de iure deliberandi, qui in omnibus caſibus ibidem propoſitis, dumtaxat intendit hæredi proſpicere, ne damnum. patiatur, nec ita indiſtinctè, ac in damnum legatariorum fauet eidem. Quod ſuperioris opinionis Authores probarunt libenter, vt ex omnibus relatis conſtat expreſſim. Denique placere non poteſt ex his, quæ in propoſito conſiderauit Burſatus in conſ. 9. num. 30. & 31. lib. 1. qui tamen de hac ſecunda opinione. mentionem non facit, nec etiam Riminald. quem ſtatim referam, nullus denique eorum, quos recenſui ſuprà, excepto Surdo d. deciſ. 318. qui cum iudicio improbauit eam, & in effectu, licet pro vna & altera parte diſputet, remanet cum opinione prima, quam ſuprà adduxi, & improbaui, nec hanc ſecundam amplectitur. Tertia ergo ſuccedit opinio, qui verior quidem[*] mihi videtur, & omninò amplectenda; hæredita, inquam, cum beneficio legis, & inuentarij teneri ſatis facere legatarijs, & creditoribus pecuniarum in pecunia, quando hæreditas eſt ſoluendo, etiamſi quantitas pecuniæ ſimpliciter legata fuerit, nec in hæreditate inueniatur pecunia, hoc eſt, etiamſi adiectum non ſit, quòd legatum ſoluatur in pecunijs, prout in caſu ſuperiori, ſed ſumma aliqua, quantitáſue pecuniæ ſimpliciter ſit relicta. Quam ſententiam ſic diſtinguentes tenuerunt Cinus, & Iacobus de Arena in dict. l. vltima, §. & ſi præfatam, C. de iure deliberandi, quos refert, & ſequitur Rolandus à Valle de confectione inuentarij, parte 4. vtilitate 9. inuentarij, §. quæro an ſit dare, nec non Phanucius de inuent. quinta parte, num. 151. & cap. ſequent. num. 2. & cum illis conſtanter defendit Hyppolit. Riminald. in conſ. 621. ex num. 1. vſque ad num. 10. lib. 6. & vltra eum tenuit etiam Bald. in d.l. ſi pecunia, ff. de legat. 2. prout eum refert Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 5. dubitatione 1. num. 148. fol. 572. quamuis poſteà mutauerit ſententiam in d. §. & præfatam, vt retulimus ſuprà, num. 19. prout edam mutauit ipſe Prætis eodem lib. 5. dubitatione vltim. num. 24. fol. 582. vt retuli ſupra, d. num. 19. cùm tamen d. dubitatione 1. d. num. 148. hanc tertiam opinionem tenuiſſet, quam etiam tenet Ludouicus Molina è Societate Ieſu Religioſus de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſputation. 216. in verſic. Quartum commodum, fol. 1314. Surdus etiam. deciſ. 30. num. 14. vbi hanc partem firmiter tenet, licèt primæ opinioni relatæ ſuprà, d. num. 19. acceſſerit, d. deciſ. 318. ſed malè quidem ex dictis ſuprà, & dicendis infrà, qui tamen d. decif. 30. num. 14. cum iudicio conſtituit, quòd vbi hæreditas eſt opulenta, nihil intereſt pecuniam in hæreditate non eſſe, cùm illa rebus hæreditariis diſtractis, facilè comparari poſſit: & n. 15. meritò improbat Marc. Brut. in conſ. 3. num. 7. verſ. intelligo etiam, vbi Author ille dixit, quòd tunc demùm opulenta dicitur hæreditas quando in ea reperitur pecunia; id quòd conuincitur apertè ex notatis ſuprà, & nonnullis, quæ notabuntur ſtatim: & quoniam certum eſt, opulentas quandoque hæreditates eſſe, & opulenta patrimonia, abſque eo quòd pecunia in hæreditate ſit. Differt autem tertia hæc ſententia, & opinio à prio[*]ri & communi ſuprà relata; eſt enim dumtaxat contenta cum hoc, quod hæreditas ſoluendo ſit vt hæres teneatur in pecunia ſoluere, quamuis in hæreditate pecunia non ſic, nec requirit, quòd abſque damno hæredis, aut absque promiſſione de euictione ſolutio fieri poſſit in pecunia, nec etiam requirit, quòd hæres reperiat, vel non reperiat rerum hæreditariarum emptores, vel quòd iuſtum pretium offeratur pro illis, vel non offeratur. Differt etiam multò magis à ſecunda opinione vt de ſe patet apertè èſtque illi omninò contraria, & quidem verior vt dicebam ſuprà atque ex ſeqq. euidentius conſtabit. Primò ex his, quæ contra Simonem de Prætis con[*]ſideraui in initio huius cap. ex num. 5. vſque ad num. 17. quæ in hoc caſu æquè militant, ſicut in illo: proptereà quòd clarè conſtat de voluntate teſtatoris, qui legans quantitatem pecuniæ, ſatis apertè oſtendit, eius voluntatis eſſe. vt velit in pecunia legatum præſtari. alias corpora hæreditaria legaſſet, aut ſi aliter voluiſſet, id expreſſiſſet. Quocirca voluntatem teſtatoris amplexus, rectè reſpondet Paulus Iureconſultus in d.l. ſi pecunia, 12. ff. de legat. 2. hæredem teneri ſoluere legatario pecuniæ in pecunia, & non in corporibus hæreditariis, ìdque etiamſi inuentarium confecerit, vt Baldus ibid. ſecutus Iacob. de Aren. notauit. Nec obſtat commune Doctorum obiectum, videli[*]cet quòd text. in d.l. ſi pecunia, corrigatur hodie per text, in d.l. vlt. et ſi legatarij, C. de iure deliberandi: quod Albericus, Bartol. Cuman. & alij communiter crediderunt ibi. Nam reſpondetur, quòd ille text. loquitur, quando hæreditas non erat ſoluendo; id quod ex verbis eiuſdem conſtat apertè. Primò, quia dicit quòd ſi hæredes fecerint inuentarium, hæreditatem ſine periculo habeant: ergo hæreditas non erat ſoluendo, quia ſi fuiſſet ſoluendo, non fuiſſet periculum, etiam ſine inuentario. Secundò, nam ſubdit, vt hæredes in tantum creditoribus hæreditariis teneantur, in quantum rerum ſubſtantiæ deuolutæ ad eos valeant; quæ verba præſupponinunt, quòd creditores erant maioris ſummæ, quam eſſent vires hæreditatis, plus tamen habere non poſſunt. Tertiò probatur ex illis verbis: Et eis ſatisfaciant, qui primi veniant creditores, &c. Ex quibus manifeſtè deprehenditur, quòd hæreditas non erat ſoluendo, inducendo, atque intelligendo verba illa, prout ſubtiliter, & cum iudicio inducit Hyppolit. Riminald. in conſ. 621. num. 3. & 4. lib. 6. vbi dicit, quòd dictio[*] illa ſed &, appoſita in verſiculo, ſed etſi legatarij, ponit diuerſitatem in facto, non autem in iure, ſed potiùs identitatem. Et aliis rationibus confirmat prædictum intellectum, vt ſcilicet text. in d. verſiculo, ſed etſi legatarij, loquatur, quando hæreditas non erat ſoluendo, nec per eum corrigatur text. in d.l. ſi pecunia: nam cùm veniat ad correctionem iuris antiqui, quo ſi hæreditas erat ſoluendo, tenebatur hæres legatariis, vel creditoribus pecuniarum in pecuniis ſoluere, ex text. in d. ſi pecunia, ſtrictè debet intelligi, vt minùs corrigat illam legem: quod etiam vt certum ſupponit Molina, de iuſtitia & iure tractatu ſecundo, diſputatione 216. in verſiculo, Quartum commodum, fol. 1314. & Rolandus de confectione inuentarij, 9. vtilitate in verſiculo, quæro an ſit dare, fol. 121. & 122. Secundò & principaliter in eamdem ſententiam[*] moueor ex his, quæ contra opinionem primam relatam ſuprà num. 19. fortiter vigere dicebam ibi, num. 21. 22. & 23. Item ex eo quòd damnum. promiſſionis, aut obligationis de euictione, ad quod principaliter attendunt Doctores, in conſideratione haberi non debet; ſiquidem eo caſu, quo hæreditas ſoluendo fuerit (quo dicimus tertiam hanc opinionem procedere) nullum damnum conſideri debebit, cum in hæreditate ſuperſint alia bona, ex quibus hæres poteſt indemnis ſeuari, ac emptori ſatisfacere, ſi res ab eo euincatur: Nec mirum ſit, vel iniquum, in hoc pati damnum hæredem, qui in aliis commodum ſentit, ac vniuerſæ hæreditatis emolumenta percipit. Tertiò denique, & vltimò, nam inuentarium non[*] ob aliam cauſam introductum à lege dicitur, quam vt tollatur occaſio committendæ fraudis ab hærede, ne ſcilicet valeat occultare bona hæreditatis, l. vlt. §. ſubſcript. & §. licentia, C. de iure deliberandi, ſancimus, & §. ſi verò abſint, in Authent. de hæredibus, & Falcidia.[*] Item ne hæres teneatur creditoribus vltra vires hæreditatis ex propriis bonis, ex eiſdem iuribus, & cum aliis, qui de inuentario peculiares tractatus ediderunt, ſic aduertunt Aluarus Valaſcus conſultat. 52. ex num. 35. Iacobus Mandellus de Albia in conſ. 253. num. 8. Octau. Cacheran. deciſ. 147. num. 22. Maſcardus de probat. volum. 2. concluſ. 851. num. 9. Menochius in[*] conſ. 272. n. 53. & 85. lib. 3. Graſſus lib. 2. §. inuentarium, quæſt. 3. non autem in iniuriam, aut damnum creditorum, vt aliud pro alio ſolui poſſit, vt cùm Ancharano, & aliis, adnotauit Burſatus in conſ. 9. num. 30. lib. 1. Rolandus de confectione inuentarij, dicta vtilitate 9. verſiculo, quæro an ſit dare, num. 2. fol. 122. Vnde ſi hæreditas ſoluendo ſit, intentarij conſectio quoad prædictum effectum nihil operari debebit ex dictis adhuc, ex quibus ad nonnulla inferri poteſt conſequenter, quæ hactenus ab alio ſcripta non erant, nec forſan excogitata. Et primò infertur, tertiam hanc opinionem, quam[*] defendimus, omninò tenendam eſſe, & in praxi ſeruandam, vtpote in dict. l. ſi pecunia, ff. de legat. 2. probatam, & in d. §. et ſi præfatam, non correctam. Nam, vt[*] diximus textus ille dumtaxat procedit, quando hæreditas ſoluendo non eſt; quo caſu diſtinguitur, an hæres vendendo, damnum patiatur, nec ne, id eſt, an ſine onere euictionis vendere poſſit, nec ne: nam vbi hæreditas eſt ſoluendo, hæres indiſtinctè tenetur legatariis ſatisfacere in pecunia, vt expreſſim diſtinguit, & optimè intelligit Rolandus de confectione inuentarij, dicta vtilit. 9. verſ. quæro an ſit dare caſum, fol. 121. & ſequitur Riminald. dicens ſic intelligendas Doctorum traditiones d. conſ. 621. num. 3. lib. 6. ij, & alij plures Authores ſuperiùs relati, expreſſim, & verè quidem præſentiunt, hæreditatem non ideò dici ſoluendo non eſſe, quòd in ea nulla pecunia ſit, ſi modò aliàs bonis, & facultatibus ſoluendo fuerit; illis enim diſtractis, facilè pecunia comparari poteſt, atque hæreditas ſoluendo eſſe dicitur, ſicut etiam opulenta hæredi: as dici, & eſſe poteſt, abſque pecunia, vt eleganter aduertit Petrus Surdus deciſ. 30. num. 14. quem retuli ſuprà num. 27. ad finem. Secundò infertur, in propoſito caſu nihil intereſſe,[*] an hæres inueniat emptores, vel non inueniat; nam ſi hæreditas ſoluendo fuerit, in pecunia debebit legatariis ſatisfacere, quamuis nullum inueniat, qui res hæreditarias comparare voluerit: ídque ex mente omnium Autherum, qui opinionem, quam defendo, amplectuntur, licèt in terminis nullus hactenús ſic animaduertat; ex textu etiam in d.l. ſi pecunia, ff. de legat, 2. vbi ſic indiſtinctè probatur, nec prædictus caſus diſtinguitur, dumtaxat conſideratur, an hæreditas ſoluendo ſit, nec ne, & in dict. l. vltima, §. et ſi præfatam, C. de iure deliberandi, nullum verbum ſcribitur, quo huiuſce rei correctio induci poſſit. Tertiò refertur, eodem caſu retento, nihil etiam[*] intereſſe, quod hæres inueniat emptores, qui tamen iuſtum pretium non offerant: nam cùm in eius voluntate poſitum ſit non vendere, & tantùm teneatur legatariis pecuniarum, in pecunia dare, aut ſoluere legatum, nec minori pretio vendere adſtringatur, res hæreditarias ſubimetipſi, vel alio tempore vendendas ſeruare poteſt, & de ſuo ſoluere, vel aliunde pecuniam quærere, iuxta rationem dict. l. ſi pecunia, ff. de legat. 2. ibi: Siue vnde voluerit. Inde & quarto loco infertur, nihil intereſſe, quòd hæ[*]res vendens aliquam rem pro ſatisfaciendis legatariis, ita demùm emptores inueniat, ſi ipſe de ſuo euictionem promittar, non aliàs, nec hoc hoc damnum eſſe conſiderabile, quicquid aliter declaret Communis; proptereà quòd hæres in pecunia ſoluere debet, quærat ipſe pecuniam vnde voluerit, iuxta rationem dict. l. ſi pecunia, nec vendere adſtringitur, vt ſuperiùs dixi ſi tamen vt ſoluat, vendere velit, quid intereſt, quòd euictionis promiſſio ab eo petatur, cùm in hæreditate ſuperſint alia bona, ex quibus ipſe indemnis ſeruari poteſt, ac emptori ſatisfacere, ſi res ab eo euincatur vt optimè aduertit Ludouic. Molina è Societate Iesv Religioſus de iuſtitia & iure tract. 2. diſp. 216. in verſ. Quartum commodum, f. 1315. & æquum ſit voluntatem teſtatoris adimplere in hoc, vel damnum. pati in vno, qui in aliis commodum ſentit: vt ſæpe dixi, vnde etſi nihil omninò ſupereſſet, attamen vel creditores omnes, vel legatarij, vel aliqui eorum onus in ſe ſuſciperent ſatisfaciendi emptori, ſi res euinceretur, aut emptor ipſe contentus eſſet, vt ad creditores, & legatarios recurreret loco hæredis pro euictione, quatenus ipſi refundere tenentur, quod in eo, euentu euinceretur, eo quòd plus accepiſſent, quam de bonis defundi accipere debebant, ſed cogere non poſſet creditores, aut legatarios, vt aliud pro alio acciperent, vt rectè in hac materia annotauit ſolus Molina loco relato ſuprà. Quintò infertur ad ea, quæ Bartolus num. 3. Fulgoſ.[*] num. 2. & alij Scribentes communiter tradiderunt in dict. §. et ſi præfatam, Burſatus in conſ. 9. num. 33. lib. 1. quòd hæres, vt cogatur vendere bona hæreditaria pro ſatisfaciendis legatariis, vel vendenda tradere, tria concurrere debent Primò, vt conſtet bona fuiſſe in hæreditate, & dominio defuncti. Secundò, quod vendantur iuſto pretio. Tertiò, quod nec hæres de ſuo pro euictione promittat. Tunc primum Requiſitum procedere poſſet quando legatarius cogere vellet hæredem vendere bona, vel vendenda tradere, idque præcisè peteret, eo namque caſu teneretur probare, ea bona fuiſſe in hæreditate, & dominio defuncti, vt Communis affirmat: ſecus tamen, ſi peteret pecuniæ quantitatem ſibi dari, quam iure petit, ex text. in dict. l. ſi pecunia, ff. de legat. 2. & his, quæ num. præced. adnotaui; tunc enim nulla probatione adſtringitur, nec communis reſolutio procedit. Secundum verò Requiſitum ſimiliter procederet tantùm, quando vellet legatarius adſtringere hæredem ad vendendum, vt ſibi ſoluat, vel vendenda bona tradi per hæredem; tunc enim, quòd bona vendantur, aut vendi poſſint iuſto pretio, neceſſe erit, ſi legatarius legatum dumtaxat, vel quantitatem pecuniæ ſibi relictam ſimpliciter petierit, quia tunc, vt dixi, obſtare non debet legatario, quod iuſtum pretium non inueniatur, cùm poſſit hæres non vendere, vel iuſtum pretium expectare, & aliunde pecuniam ſoluendam quærere, iuxta text. in dict. ſi pecunia, vel ab initio ſubimetipſi conſulere, inſpiciendo, an vtile ſibi ſit, necne hæreditatem adire, cùm per aditionem etiam inuentario ſolemniter confecto, & nullâ pecuniâ in hæreditate relictâ, in pecuniis debeat legatariis pecuniarum ſoluere, ſi modò, vt dictum eſt, hæreditas ſoluendo fuerit. Tertium denique Requiſitum, quòd nec hæres de[*] ſuo pro euictione promittat, ſubſiſtere non poteſt, & manifeſtè conuincitur ex his, quæ ſuperiùs illat. 4. adnotauit, item ex his quæ anteà tradideram num. præcedentibus. Sextò infertur, ex dictis adhuc, non obſcurè dedu[*]ci, hæredem etiam cum beneficio legis, & inuentarij, non poſſe legatariis inuitis, cùm hæreditas ſoluendo eſt, & legatum quantitatis pecuniæ relinquitur, tot nomina debitorum hæreditariorum aſſignare, ſic vt hæres ipſe non teneatur ea exigere, ſed aſſignando illa legatariis, liberetur: ídque per text. apertum in dict. l. ſi pecunia, ff. de legat. 2. ibi: Hæres pecuniam legatam dare compellitur. Per quem præcisè ita obſeruandum eſt, quicquid Iaſon num. 1. in dict. l. vlt. §. et ſi præſtatam, C. de iure deliberandi, in creditoribus contrà, ſed malè quidem ſtatuerit, & ſequutus eum, idem etiam malè probauerit Rolandus de confectione inuentarij, vtilit. 9. in verſ. hæres confectio inuentario, fol. 122. qui dicipiuntur per text. in dict. §. etſi præfatam, in verſ. ſed ſi legatarij, quatenus dicit: Ex ipſis rebus. Quarum appellatione cõtinentur & nomina debitorum. Sed verè text. ille id non probat, nec prædicta inductio ſatisfacit; nam cùm eo caſu procedat, quo hæreditas ſoluendo non fuerit, nec corrigat text. in dict. l. ſi pecunia, quotieſcunque hæreditas ſoluendo fuerit, manifeſtum eſt, prædictum Aſſumptum verum non eſſe, & verbis d.l. ſi pecunia, contrarium. Item attendendum non eſſe, ne hæres litibus vexetur, & expenſis, quod minùs æquè in hoc caſu attendendum putat Rolandus loco relato ſuprà, cùm æquius ſit, & iuris rationi magis conſentaneum, creditores litibus & expenſis non vexari, qui defuncti fidem ſequuti crediderunt legatarios etiam legatum conſequi, prout conſequi, defunctus expreſſit, nec in hoc moleſtari, hæredes verò nomina exigere, litiùmque, & expenſarum incommoda pati, qui vniuerſæ hæreditatis emolumenta, & commoda ſentiunt. Septimò & vltimò infertur, ſuperiora omnia, quæ hucuſq;[*] dicta ſunt, æqualiter, aut maiori ratione procedere in dotibꝰ promiſſis, & debitis; & conſequenter hæredes cũ beneficio legis, & inuẽtarij, ſi hæreditas ſoluẽdo fuerit, etiam ſi pecunia in hæreditate non ſit, non poſſe mulieri dotes ſuas repetenti, in ſolutum dare tot bona hæreditaria, ſed pecunias debitas, in pecunia teneri præcisè ſoluere; quod cùm in aliis creditoribus receptum ſit, & probatum num. præced. maiori comprobatione non indiget ſed verum eſſe, & omninò tenendum, concludenter apparet ex dictis adhuc: nec vera eſt traditio Alciati in conſ. 193. num. 3. quem cum Phanucio ſequutus eſt Surdus deciſ. 318. num. 4. dicentis, dotem in propoſita ſpecie non reperiri priuilegiatam, & conſequenter regulari debere ius eius, iuxta regulas iuris communis, & aliorum creditorum iura. Verumenimuerò, cum in aliis creditoribus etiam non priuilegiatis contrarium à me obſeruatum fuerit ſuprà, nec vera ſit prima, nec etiam ſecunda Doctorum opinio, quas ſuprà improbaui, & quibus decepti Alciat. Phanuc. & Surdus,[*] ſic in dote ſtatuerunt: conſtat apertè, nec illationem, aut conſequentiam ſtare, & contrarium in dote maiori & fortiori ratione obſeruandum, vtpote, cùm illa adeò priuilegiata ſit in iure vt quando in aliis creditoribus ſic ſtatutum fuiſſet à nonnullis, non ita de facili idem ſtatuendum eſſet in dote. Et hactenus de his, quæ ſunt notanda, quia noua quidem, nec alibi ſic declarata. Tertiò & principaliter conſtituendum eſt, aliquando, & è contrario caſum eſſe, in quo hæres præcisè tenebitur bona hæreditaria in ſolutum dare legatariis, nec[*] ſoluendo pecunias liberabitur, ídque eueniet, cum teſtator legauerit Titio, aut seio certam pecuniæ quantitatem de bonis & ſubſtantia ipſius teſtatoris, vel de bonis ſuis; tunc enim inuito legatario non poteſt fieri ſolutio legati in pecunia numerata, ſed fieri debet in bonis hæreditariis ad electionem legatarij, arbitrio tamen boni viri ſecundùm communem æſtimationem quod cum Ruino, Angelo, & Craueta, reſoluit, & rectè fundat atque Cornei conſultationem in contrarium declarat Simon de Prætis de interpretat. vlt. volunt. lib. 5. dubit vlt. num. 19. & 4. ſeqq. fol. 582. qui hac de re videndus erit, cùm occaſio ſe offeret. Addiderim ego dumtaxat vnum videlicet ex dictis per eundem Simonem, facilè dilui dubitationem Azeuedij in l. 4. tit. 6. num. 7. & 8. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, is enim dicit quæſtionem habuiſſe de facto, quâ ſibi conſultum eſt, quòd quidam teſtator teſtamento ſuo, in quo inſtituerat hæredem extraneum, iuſſit hæredi. vt Titio cui legauerat viginti mille morapetinos in nummis per vnam ex clauſulis ſui teſtamenti; per aliam eiuſdem teſtamenti clauſulam, nummos illos ſolueret ex patrimonio ſuo: dubitatũ fuit, num. in pecunia numerata eſſent ſoluendi, vel ſatisfaceret hæres ſi traderet ex patrimonio bona pro ſatisfactione legati taxata, & in ſolutũ data. Et tandem concludit Azeued quòd ſufficit bona.?æſtimata dare, idque verum eſt; non tamen ex his fundamẽtis. quæ ipſe attulit, ſed eo principaliter, quòd teſtator mutauit ſententiam, & voluntatem ſuam, & legatum in nummis ſoluendum per vnam clauſulam, ſolui ex patrimonio ſuo iuſſit in alia clauſula: quo caſu, mutata ſic expreſſim voluntate certum eſt, patrimonium, aut bona defuncti in ſolutione eſſe, quantitatem autem morapetinorum in legato, vt Ruinus, Angelus, & Rolandus, concludunt, quos Prætis adducit: & ſic hæredem dumtaxat teneri ex patrimonio tot bona æſtimata in ſolutum dare. Addiderim etiam libenter, atque eodem caſu Azeuedij retento, nec legatarium compellendum mutata ſic voluntate in ſecunda clauſula, legatum in pecunia recipere, ſed ex bonis, aut ex patrimonio defuncti petere poſſe, quòd ſoluatur legatum, & ad id hæredem adſtringere iuxta voluntatem teſtatoris expreſſam, ex dictis ſuprà, atque ex eiſdem Authoribus, quos Azeuedius non citat. Quarto & vltimò conſtituendum eſt, quod vbicunque pars bonorum legatur, licèt hæc ſit in obligatione,[*] hæredi tamen ſuccurritur, vt ipſe eligat, ſiue rerum partes, ſiue æſtimationem dare maluerit, ſic vt vtrumque dicatur eſſe in ſolutione, licèt vnum tantùm in obligatione ſit: in his tamen rebus partem dare conceditur hæredi, quæ ſine damno diuidi poſſunt, per text, in l. non ampliùs, 26. §. bonorum, ff. de legatis 1. Quòd ſi res naturaliter indiuiſæ ſint, vel ſine damno diuiſio earum fieri non poſſit, æſtimatio ab[*] hærede omninò præſtanda eſt, ex text. in d. §. cùm bo[*]norum, in ſecunda parte; qui tamen in vtroque corrigitur hodie ex deciſione l. 20. Tauri, quæ eſt l. 4. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, prout aduertit Tellus Fernand. in eadem l. Tauri, num. 1. & 2. Nec ampliùs in hoc inſiſto, propterea quòd de prædictis, & in quo fiat hodie innouatio per dictas leges Regias, ad text. in dict. §. cum bonorum, & diſtinctè Tellus Fernandez, & Auendañus in dict. l. 20. Tauri, Petrus de Peralta in l. ſi quis ſeruum 5. ſi cui, num. 3. ff. de legat. 2. fol. mihi 124. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, quæſt. 2. C. de inofficioſo teſtament. Matienzus in dict. l. 4. tit. 6. gloſſa prima, num. 2. & gloſſa 3. num. 1. & 2. & num. 9. & Azeuedius ibi, num. 2. & Angulus gloſſa 5. fol. 22. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 12. de legat, num. 21. vbi in verſiculo, ſed pulchrum & ſubtile dubium. mouet quæſtionem, vtrùm ſcilicet. Quot à bonorum hæredi extraneo prælegata, ſolui debeat in pecunia, an in ipſis re[*]bus hæreditarijs, & Gomezij reſolutionem ſequitur Matienzus in d.l. 4. gloſſa 1. num. 2. D. Spino in ſpeculo, gloſſa 17. num. 60. ſed improbat Tellus Fernandez in d. l. 20. Tauri, num. 6. vt ibidem, cùm neceſſe fuerit, videri poterit: Et de his hactenùs egiſſe ſufficiat. CAPVT XXV. Contractus ſimulatus pignoratitius, vel vſurarius, per quæ, & quibus modis probetur? an ex modicitate pretij, ex pacto de retrouendẽdo, & ex eo quòd emptor, vel venditor ſolitus ſit fœnerandi, vel ex pacto de retrouendendo, & modicitate pretij dumtaxat, etiamſi conſuetudo fœnerandi, aut alia coniectura non ſit: vbi, quæ hactenus in mille locis ſcripta erant ab alijs, plena & diligenti manu recenſentur in vnum illis adduntur quamplurima, & text. in c. ad noſtram, de empt. & vendit. (qui eſt fundamentum totius huius materiæ) & in c. illo vos, de pignoribus, ſingulariter & verè enucleantur, multáque in propoſito nouiter, & diſtinctè adnotata traduntur, quæ, vt videbis Lector importuno & aſſiduo labore digeruntur, nec vllus anteà ſic dilucidè, nec abſolutè explicauerat. SVMMARIVM. -  1 Contractas in dubio non præſumitur ſimulatus, vel vſurarius in foro contentioſo, cum ſemper interpretatio fieri debeat in bonam partem; idcircò, quoties negotij de quo agitur, qualitate prudenter conſiderat a, de contractu dubitatur, ſit-ne vſurarius, vel licitus; iuſtus potiùs, quàm fœneratitius eſt præſumendus. -  2 Contractum eſſe ſimulatum, vel fœneratitium qui dixerit, probare debet, & cauſam ſimulationis, aut vſuræ eſtendere, & declarare. -  3 Contractus in iudicio animæ, potiùs eſt præſumendus vſurarius, quàm iuſtus, etiam in dubio, & contra eum fieri debet interpretatio, cum ea pars benignior ſit, & tutior pro anima. -  4 Modò extet aliqua præſumptio & coniectura fraudis & vſuræ. -  5 Pactum de retrouendendo eſt in ſe licitum de iure Ciuili, Canonico, Diuino, & in foro conſcientiæ ſeu animæ iudicio, & antequam res redimatur, emptor licitè fructus lucratur. -  6 Et de iure huius Regni non improbatur, prout hoc numero declaratur. -  7 Niſi concurrant cum eo aliæ coniecturæ, ex quibus contractus ſimulatus, & in fraudem vſurarum factus præſumi poſſit, quia tunc mutat eius primæuam naturam & præſumptionem fœneris inducit. -  8 Nec intereſt, quòd pactum collatum ſit in voluntatem venditoris, vel emptoris, vbi nullæ coniecturæ ſunt fraudis, doli, vel vſurarum. -  9 Pactum de retrouendendo adeò licitum eſſe in ſe, vt valeat, etiamſi ita conceptum ſit, vt non ni ſi poſt certum tempus liceat redimere, & ſi reſtricta, & limitata poteſtate recuperandi: & etiam in contractu pignoris, dummodò reſtrictio facultatis luendi non excedat triginta annos. -  10 Et Authores nonnulli contrarium tenentes, in quem ſenſum accipi debeant ex ſententia Deciani, quæ in ſe veriſſima eſt, & ab Authore probatur. -  11 Hieronymi Gabrielis, Lofredi, & Ioannis Cephali reſolutiones in propoſito, qualiter accipiendæ. -  12 Aluari Valaſci ſententia in conſultatione 41. per communem nominationem ſuſtinere contendunt. totam, refertur, & fundamenta illius expenduntur. -  13 Aluari Valaſci ſententia num. præcedenti relata, & verè, & nouiter confutatur, & eiuſdem fundamentis reſpondetur. -  14 Contractus ſimulatus, vel fictitius in fraudem vſurarum multis modis committi dicitur. -  15 Quinque modis ex ſententia Beroi ad quem Recentiores non animaduertunt: -  16 Quatuor modu ex ſententia aliorum, qui hoc num. cenſentur. -  17 Tribus tantum ex ſententia quorundam. -  18 Inter prædictos modos, primus eſt, qui ad rem noſtram pertinet, quando ſcilicet de vno contractu ad alium ſimulatio datur, quia verè vnus contractus, putà Mutui, vel Pignoris celebratur, ſed expreſſè aliùm celebrari putà emptionis, & venditionis ſimulatur. -  19 Sic loquitur totus titulus C. plus valere quod agitur, &c.l. empti fides, C. de contrahenda emptione, & text. in c. ad noſtram de emptione & venditione, & in c. illo vos, de pign. -  20 Contractus in propoſito caſu, an poſſit dici ſimulatus, vel fictitius in fraudem vſurarum, ſi vnus ſimularet tantùm, & alius non, vel ſi non cogitaret, quòd originalis cauſa fuerit cauſa mutui, vel acta non fuiſſet mentio de mutuo: aut emptor arbitraretur emere, licet alius exiſtimaret accipere mutuo, remiſſiue. -  21 Et an contractus huiuſmodi licitus ſit in foro conſcientiæ, remiſſiuè. -  22 Contractus ſimulatus, vel fictitius, aut vſurarius probatur ex coniecturis, præſumptionibus, ſic vt aliquando ſufficiant etiam leues coniectura, aliquando verò vrgentes, aut fortiores coniecturæ neceſſiariæ, ſint, nec in hoc certa poſſit conſtitui regula, ſed Iudex ex ſuo arbitrio determinare debeat, quæ coniecturæ ſint ſufficientes, aut non ſufficiant. -  23 Et quid obſeruare debeat Iudex, vt pronuntiet ex coniecturis contractum eſſe ſimulatum, remiſſiuè. -  24 Contractus per coniecturas & præſumptiones probari poteſt verus, & non ſimulatus, aut fictitius in fraudem vſurarum, ſic vt ceſſent omnes contrariæ coniecturæ ſimulationis, & vſuræ, & contractus iudicetur ſecundùm naturam emptionis, & venditionis, licèt ſi concurreret læſio enormiſſima vltra dimidiam iuſti pretij, contractus veniret reſcindendus per beneficium l. 2. C. de reſcindenda venditione. -  25 Contractum vſurarum, fictitium, aut ſimulatum, in fraudem legis, multis coniecturis probari: ſiue multas eſſe, diuerſasque coniecturas, & præſumptiones, quæ adduci ſolent ad præſumptionem vſuræ, ſimulationis, aut fraudis, eáſque aliquando obſtare, aliquando verò remoueri, prout negotij qualitas, & rerum circumſtantiæ patiuntur. -  26 Et latiſſimè explicarunt quamplures Authores hîc relati, inter quos Tiberius Decianus, Iacobus Menochius, & Ioannes Vincentius Hondedeus commendatur. -  27 Coniecturæ poſitæ in c. ad noſtram, de emptione & venditione, & in c. illo vos, de pignoribus, non requiri neceſſariò, quòd interueniant ad conuincendum contractum fœneratitium, ſed præter enumeratas ibi, ſufficere, quod aliæ æquipollentes coniecturæ, vel ſimiles, aut maiorem, vel parem rationem habentes concurrant, quæ fraudem aperiant, & numero ſequenti. -  28 Quoniam ſi ſtandum eſſet dictis coniecturis tantum in iure ſcriptis, non conuincerentur vſurarij, qui de facili tamquam aſtuti reperirent alios modos contrahendi , & ibidem ſingularis Authoris conſideratio ad text. in d.c. ad noſtram, & in d.c. ilio vos. -  29 Pacti de retrouendendo nominationem, apud omnes iuris Interpretes probatiſſimam eſſe, & receptiſſimam, & ſeruari poſſe, cum validè contractui venditionis accedere poſſit pactum huiuſmodi, & nihil repugnet. -  30 Tauri nullam legem eſſe ciuilem aut canonicam, de tali pacto loquentem, vt non malè contendunt Cagnol. & Corraſius nec diſſentiunt alij Authores, qui referuntur infrà. -  31 Nam in primis in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, ne verbum quidem repetitur de pacto de retrouendendo, ſed tantum de reſtituenda re pro eodẽ pretio, quæ inter ſe non parùm differunt. -  32 Et in c. ad noſtram, de emptione, & venditione, ſimilis omninò pactio eſt, nec loquitur ille textus in pacto de retrouendendo, ſed de reſtituendo rem, & pretium. -  33 Et in c. illo vos, de pignoribus, diuerſa omninò pactio adiecta fuit venditioni. -  34 Neque leges Regiæ prædicti pacti de retrouendendo mentionem faciunt, ſed potiùs loquuntur in pacto de reſtituenda re vendita. -  35 Quòd ſi dixeris, verbum poſitum in dictis iuribus reſtitutionem denotare; tamen quia reſtitutio huiuſmodi mediante retrouenditione fit, dici poſſe pactum de retrouendendo vt plerique reſpondent, qui communem nominationem ſuſtinere contendunt. -  36 Adhuc proculdubio remanet dubium ex his, quæ reſpondens rationibus communis ſententiæ, non malè conſiderauit Cagnolus. -  37 Inter pactum de retrouendendo, & de reſtituendo rem pro eodem pretio, de quo agit text. in d.l. 2. & in d.c. ad noſtram, eam præcipuam differentiam eſſe ex ſententia multorum, quòd pactum de retrouendendo nudum continet factum, ita quòd emptor præcisè non cogitur retrouendere, ſed liberatur ſoluendo intereſſe; pactum verb de reſtituendo rem, præcisè ad reſtituendum obligat, ſi facultas eſt. -  38 Sed hac differentia Authori non placet, nec etiam hodie poſſet probari poſt deciſionem l. 42. titulo 5. partita 5. vt hoc numero nouiter, & verè adnotatur. -  39 Dilucidam, & veram totius huius materiæ explicationem, pendere ex vera interpretatione text. in c. ad noſtram, de emptione & venditione, & in c. illo vos, de pignoribus, qui ſunt fundamentum huius tractatus. -  40 Ac de intellectu eorum eleganter tractarunt Authores nonnulli, qui (alijs ſcienter, conſultò que prætermiſſis) hoc num. præcitantur, & vide infrà num. 54. 55. & ſeq. & ſuprà num. 28. in verſiculo, addiderim ego. infrà etiam num. 45. & 46. -  41 Pactum de retrouendendo cum pretij rei emptæ modicitate, an faciat contractum ſimulatum cenſeri, & factum in fraudem vſurarum, hoc eſt contractum fuiſſie pignoris, aut mutui, an verò tria ſimul concurrere debeant, pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & quòd emptor ſolitus ſit fœnerari. -  42 Et in primis, quòd duo ſufficiant ad arguendum contractum fœnaratitium, pactum de retrouendendo, & modicitas pretij, ex ſententia gloſſarum & quamplurimorum Authorum, qui hoc numero recenſentur in vnum -  43 Eorum fundamenta remiſſuè adducuntur. -  44 Et in effectu ad ſequentia reduci debere adnotatur. -  45 Primum deducitur ex textu. in cap. illo vos, de pignoribus, qui verè in hanc ſententiam malè expendi ſolet communiter, & contrarium probat, vt hoc numero adnotatur. -  46 Secundum ex cap. ad noſtram, de emptione & venditione, qui etiam in contrarium retorqueri debet, vt hoc num. euidenter oſtenditur. -  47 Tertium fundamentum conſiſtit in hoc, quòd ita tenendum ſit propter authoritatem Gloſſarum, & Collegiorum, quæ magna eſt: ſed illi facilè reſpondetur, vt hoc numero aduertit Author. -  48 Quartum fundamentum contendit, quòd in propoſito caſu non ſit vera venditio, ſed mutuum ſub dictis contractibus palliatum; ideo non debet attendi figura contractûs, ſed quòd vere partes inter ſe agere voluerint, cui etiam hoc numero reſpondet Author. -  49 Et per prædicta conſtituitur reſponſum ad alia ſimilia fundamenta, quæ Authores huius partis ponderarunt communiter, vt ſic appareat, nihil pro illa adduci, quod verè vrgeat, aut quod non ſit diſſolutum, nec fuiſſe antea diſceptationem hanc ab vllo Recentiorum ſic digeſtam, aut diminutam. -  50 Vnde ſuccedit ſecunda opinio, quòd imò hæc duo, pactum ſcilicet de retrouendendo, & modicitas, aut iniuſtitia pretij non ſufficiant ad arguendum contractum fœneratitium, ni ſi & tertium accedat, nempe quòd emptor ſolitus ſit fœnerari, vel alia coniectura, aut circumſtantia interueniat, quam opinionem tenuerunt infiniti Authores, qui hoc numero præcitantur. -  51 Et pro illa fundamenta ſeptem adduxit Cæpola, quæ retulit Menochius & in effectu ad ea reducuntur rationes Cagnoli, & aliorum, qui hoc numero recenſentur. -  52 Et principaliter in id tendunt: quod ab Authore hoc numero breuiter & ſummatim refertur. -  53 Et quamuis illis reſpondere conetur Menochius & in effectu reſpondeat, tamen ſolutiones præfatæ ſententiæ non obſunt, vt nouiter & verè hoc loco aduertit Author. -  54 Deinde pro eadem ſententia iure Canonico duo tantum ſunt iura, quæ fortiſſimè vrgent: in primis text. in c. ad noſtram, de empt. & vend. vbi ad arguendum contractum fœneratitium, non modò tres, ſed etiam quinque coniecturæ fuerunt, quæ hoc numero exactè magis ponderauit Author, quàm anteà feciſſent Recentiores alij. -  55 Et Tiberium Decianum iniuſtè argutum per Menochium, & nouè & verè adnotauit. -  56 Nec vrgere Modernorum inductionem, ſiue difficultates duas in contrarium, ad text. in d.c. ad noſtram de quibus hoc num. tractatur per totum. -  57 Et cum Beroo concludenter & ſubtiliter reſpondetur eiſdem. -  58 Non etiam vrgere Menochij conſiderationem, aut ſolutionem ad text. in eodem cap. ad noſtram, cui nullus Scribentium omnium hactenus ſatisfecit, ſed nouiter & verè ſatisfacit Author. -  56 Denique nec Hyppolit Riminaldi conſiderationem aliam obſtare, cui egregiè & nouiter reſpondetur etiam hoc loco. -  60 Text. in c. illo vos, de pignoribus, rectè expendi pro opinione relata ſuprà, num. 50. vt hoc numero adnotatur, & ibidem traditur verus intellectus eiuſdem textûs -  61 Ex pacto de retrouendendo, modicitate pretiij, & quòd emptor ſolitus ſit fœnerari, contractum non iudicari fœneratitium, ſed vltra requiri, quòd concurrant aliæ coniecturæ fœneratitij contractus, ex ſententia quorundam, quæ nouiter confutatur per Authorem. -  62 Ex ſententia verò aliorum ea concordia, aut conciliatio profertur, videlicet, quòd pactum de retrouendendo, & modicitas pretij tunc demùm ſufficiant, vt contractus præſumatur fœneratitius & vſurarius, quando magna læſio eſt in pretio, & quæ vix dimidiam iuſti pretij tangeret, vt ſi res conſtans mille, ſit vendita pro ducentis: Si verò eſſet modica læſio, tunc non ſufficeret pactum de retrouendendo cum ea læſione, ſed aliæ coniectura aut præſumptiones neceſſariæ eſſent. -  63 Debet tamen feri æſtimatio, & conſiderari valor rei, habendo respectum ad qualitatem diminutiuam pacti de retrouendendo, & non prout ſimpliciter res per ſe conſiderata valere poterat. -  64 Certum enim eſt, quòd pactum de retrouendendo, rem minoris eſſe facit valoris & pretij, quàm illa, quæ liberè venditur; cùm nemo ſit, qui non cupiat habere potiùs rem irreuocabiliter ſuam, quàm reuocabiliter. -  65 Quod tamen arbitrio Iudicis deferendum, rectè crediderunt nonnulli Authores, qui hoc numero præcitantur. -  66 Pactum de retrouendendo, & pretij tenuitas, an poſſint arguere contractum eſſe ſimulatum & fœneratitium? an verò tria interuenire debeant ſimul, hoc eſt duo prædicta; item & tertium, quòd emptor ſolitus ſit fœnerari, Iudicis arbitrio relinqui ex ſententia multorum, quâ nulla melior, aut ſecurior tradi poteſt, vt arbitratur Author -  67 Ipſe tamen, vt diſceptationem hanc diffiniat, ſiue quid verius in propoſito ſibi videatur declaret, nonnulla conſtituere neceſſarium duxit, quæ nullibi inuenies hactenus ſic adnotata per alium. -  68 Et in primis conſtituit, totam hanc materiam coniecturalem eſſe, & præſumptam, ſiue à coniecturis & præſumptionibus pendere, vt hoc numero latiùs adnotatur. -  69 Secundò conſtituit, præcipuam huius Capitis quæſtionem, an ſcilicet duo tantum ſufficiant, vt contractus emptionis dicatur fictitius & vſurarius; an vero requirantur tria, arduam quidem eſſe, & videri adhuc ſub iudice eſſe, quanam de iure dicatur verior opinio, Doctorésque hinc inde varios eſſe, & ſibiipſis contrarios, & ab vtraque parte exiſtere, qui ſuam opinionem communem eſſe atteſtentur, & illam dicant in practica obſeruari. -  70 Hos omnes ſic varios & contrarios ideò crediderit Author, quòd ipſi aliorum rationes, & fundamenta perſcrutati non ſint, nec veram rationem dictarum Decretalium inquirant, ſed aliorum relatione, aut approbatione contenti, vel conſultò, aut negligentiâ cum illis tranſeant; idcircò in his inquirendis, latius inſiſtere neceſſarium fuit, vt inſiſtebat Author ſupra ex num. 42. cum multis ſequentibus. -  71 Tertiò conſtituit, text. in dict. cap. ad noſtram de emptione & venditione, malè citari communiter, ad probandum, contractum præſumi fœneratitium cum alijs qualitatibus, ſi emptor ſolitus ſit fœnerari, aut non aliter præſumi vſurarium; quàm ſi conſuetudo fœnerandi ſit, pro vt hoc numero adnotatur, & Ludouici Molinæ inductio ad illum text. nouiter & verè confutatur. -  72 Quartò conſtituit, negari non poſſe, quin Romanus Pontifex in d. cap. ad noſtram, & in d. cap. illo vos, Contractus de quibus ibi, habuerit vſurarios ob coniecturas, & præſumptiones omnes, quæ in illis caſibus concurrebant ſimul; ſic vt in eis iuribus nulla coniectura, aut præſumptio enumeretur, in qua Romanus Pontifex ſe non fundaret, quia (vt dictum eſt) concurrebat ibi. -  73 Cæterùm, præfatum dubium, an modicitas pretij cum pacto de retrouendendo tantùm, ad præſumptionem fœneris ſufficere debeat; an verò & tertium requiratur, nequaquam Pontifice ibidem deciſum, nec explicatum. -  74 Tamen, ex quo Romanus Pontifex in illis iuribus non duabus tantùm, ſed pluribus ſimul concurrentibus coniecturis mouebatur, validius reſultare argumentum, vt non de facili contractus iudicari debeat fœneratitius, ſed plures debeant concurrere coniecturæ ad præſumptionem fœneris, & ad minus tres prædidictæ, quas ſecundæ opinionis Authores requirunt, aut aliæ ſimiles. -  75 Non verò, quòd præciſe requiratur vltra pactum de retoouendendo, modicitas pretij, & quod emptor ſolitus ſit fœnerari, aut aliud ſimile, quòd etiam interueniat coniectura alia, vt tertiæ opinionis Authores requirebant, qui adducuntur, & improbantur ſuprà numero 61. -  76 Deinde, quòd nec etiam requiratur præcisè, vt tres prædictæ coniecturæ ſimul concurrant ſemper; nam & aliquando, negotij, perſonarum, & contractûs qualitas, aut circumſtantia, & pretij modicitas talis, tantaque eſſe poterit, vt etiam ex pacto de retrouendendo (maximè ſi fuerit poſt certum tempus, quod magis ſuſpectum eſt) grandique aut enormi pretij læſione & modicitate, contractus debeat fœneratitius iudicari, iuxta concordiam relatam ſuprà numero 61. -  77 Idcircò, vt dictum fuit ſuprà num. 66. nulla melior, aut ſecurior tradi poteſt in hac materia doctrina, quàm quòd totum hoc in dictis Decretalibus non deciſum, nec declaratum, arbitrio prudentis, & diſcreti Iudicis relinquatur. -  78 Qui præ oculis habere debebit nonnulla, quæ Couar. & Menochius ibi relati tradiderunt. -  79 Ac diligenter veritatem inueſtigare, vbi ſuspicio ſimulationis in fraudem vſuarum eſſe poſſit. -  80 Contractum ex alij coniecturis fœneratitium præſumi poſſe, etiamſi deficiat coniectura illa, quòd ab initio mutuum peteretur, poſteà venditionis contractus, vel alius gereretur, vt hoc num. & ſeq.latiùs explicatur. -  81 Et quorundam diſtinctio in propoſito huius materiæ, nouiter & verè improbatur. -  82 Traditúrque ſingularis & noua conſideratio ad text. in d.c. ad noſtram, de emptione & venditione. -  83 Ad ea quæ in propoſito quæſtionis hactenus agitatæ, Andreas Fachineus, nouiſſimè omnium obſeruauit, noua etiam Authoris nota profertur. -  84 Contractus ſimulatus & fœneratitius, an etiam argui poſſit in datione in ſolutum vbi Menochij reſolutio probatur. PRo expedita huius Capitis explicatione, conſtituenda erunt nonnulla quæ, ad dilucidam & claram interpretationem text. in cap. ad noſtram, de empt. & vendit. & in cap. illo vos, de pignoribus, omninò neceſſaria ſunt, nec verè prætermitti poſſunt: Et in primis conſtituendum erit, quod contractus in dubio[*] non præſumitur ſimulatus, vel vſurarius in foro contentioſo, cum ſemper interpretatio fieri debeat in bonam partem: idcircò, quoties negotij, de quo agitur, qualitate prudenter conſiderata, de contractu dubitatur, sít ne vſurarius, vel licitus; iuſtus potiùs quàm fœnetacitius eſt præſumendus quod iure, & quamplurimorum authoritate probauit Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſione 438. à principio, vſque ad num. 6. & concluſione 448. num. 3. & cum Barbatia, Baldo, & Decio, Menochius, qui rationem aſſignat lib. 3. præſumptione 122. num. 2. 3. 4. & 5. & in conſ. 343. num. 1. lib. 4. Natta inconſ. 198. num. 5. & num. 21. lib. 1. Rolandus in conſ. 40. in principio, & in conſ. 96. num. 12. & ſeqq lib. 2. & in conſ. 95. num. 10. lib. 4. Tiberius Decianus in conſ. 2. n. 65. 66. & 67. lib. 2. & cum Craueta, Socino, Grato, Iaſone Rota Romana, Bertazolo, & aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 33. num. 23. lib. 2. Burſatus in conſ. 135. num. 12. lib. 2. Et qui con[*]tactum ſimulatum eſſe, vel fœneratitium dixerit, probate debt, & cauſam ſimulationis, aut vſuræ oſtendere & declarare, ex omnibus Authoribus nunc relatis, & Maſcardo, dicta concluſione 448. per totam, qui etiam vnanimiter probarunt, in iudicio animae contrà obſer[*]uari: in eo namque contractus potiùs eſt præſumendus vſurarius, quàm iuſtus, etiam in dubio, & contra eum fieri debet interpretatio, cùm ea pars benignior ſit, & tutior pro anima, vt cum Abbate, Felino, Alciato, Baldo, Marſil. Cotta, & Craueta, obſeruauit Maſcardus d. concl. 438. num. 6. Menochius d. præſumptione. 122. num. 3. qui rectè intelligit id procedere, modo ex[*]tet aliqua præſumptio, & coniectura fraudis & vſuræ & in conſ. 109. num. 24. lib. 2. vbi ſic accipit Geminianum in conſ. 16. column. 3. in verſiculo, prætereà, & in conſ. 112. in fine. Secundò conſtituto, traditionem ſuperiorem procedere, etiam ſi interueniat pactum de retrouendendo, per quòd contractus non ſit, nec præſumitur illicitus: quoniam pactum de retrouendo eſt in ſe licitum de iure Ciuili, Canonico, Diuino, & in foro conſcientiæ, ſeu animæ iudicio, & antequam res redima[*]tur, emptor licitè fructus lucratur, per text. in l. 2. C. de pactis inter empt. & venditorem & in cap. ad noſtram, de emptione & venditione, vbi cum damnaretur emptio cum pacto de retrouendendo, quia pretium datum pro re erat nimium modicum, & vix dimidiam iuſti pretij contingebat, item quòd reuera ſub nomine emptionis, contractus vſurarius ageretur. nec pacto vt liceret venditori niſi à ſeptennio; apertè probatur à contrario ſenſu, quòd ſi pretium eſſet iuſtum, & aliæ coniecturæ fraudis non interuenirent, pactum de retrouendendo validè adiici poſſet & verè ſic deduci poteſt ex illo textu, iuxta communem traditionem Imolæ, & aliorum Doctorum ibi, quamuis Berous num. 10. aliter ſentiat, dicens, quòd verè hoc neque probatur, neque præſupponitur in eo text. & quòd meliùs probatur in cap. illo vos, de pignoribus, vbi re vera melius non probatur, ſed ſic præſupponitur, ex quo pactum illud ex aliis circunſtantiis damnatur, & Leuitic. cap. 25. probatur, & cum multis Authoribus ſic obſeruant Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter empt. num. 7. & 9. & 10. Couar. variarum reſolut. lib. 3. cap. 8. num. 4. Maſcard. de probationibus, volum. 1. concluſione 441. num. 3. Rolandus in conſ. 96. num. 2. & 3. lib. 2. & in conſ. 58. num. 9. lib. 4. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ 107. num. 2. lib. 1. Tiberius Decianus in conſ. 2. num. 130. lib. 1. & in conſ. 104. num. 6. lib. 2. Caualcanus deciſ. 1. num. 16. prima part. Hyppol. Riminald. in conſ. 218. num. 146. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 33. num. 64. & 65. lib. 2. Menochius latiſſimè explicans lib. 3. præſumpt. 122. ex num. 11. vſque ad num. 29. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, ſua facilitate, num. 59. in principio, Azeuedius in l. 4. tit 6. num. 11. & tribus ſeqq. lib. 8. nouæ collectionis Regiæ. D. Felician. de Solis tractatu de cenſibus, lib. 1. cap. 6. num. 8. Ludouicus Molina de iuſtitia & iure, tract. 2. diſput. 320. & disp. 375. vbi latè fundat iuſtitiam huius pacti: quod etiam in d.l. 4. tit. 6. lib. 8. nouæ collectionis Regiæ, non improbatur, cùm ſimpliciter emptioni, aut venditioni adiicitur, ſed ita demùm, ſi clauſula apponatur, quòd emptor interim lucretur fructus rei venditæ; tunc enim contractus præſumitur vſurarius, ex ratione quam ad explicationem eiuſdem l. 4. obſeruauit Azeuedius ibi. num. 38. videndus ex num. 34. vſque ad num. 41. & cum aliis, D. Felicianus. lib. 1. d. cap. 6. num. 14. ſicut etiam de iure communi, at que ex recepta omnium ſententia à qua nullus diſſentit pactum de retrouendendo licitum non cenſetur, quando cum eo concurrunt aliæ coniecturæ, ex quibus contractus ſimulatus, & in fraudem vſurarum factus præſumi poſſit: quia tunc mutat eius primæuam naturam, & præſumptionem fœnoris inducit, per text. in d. cap. ad noſtram de empt. & vendit, & in d. cap. illo vos de pignoribus: & obſeruant omnes Authores num. 5. relati, qui præfatam reſolutionem ſic explicarunt, & inter alios Caualcanus d. deciſione 1. num. 17. Menochius lib. 3. d. præſumptione 122. num. 16. & 17. dicens nihil referre, quod pactum collatum ſit in voluntatem venditoris, vel emptoris, vbi nullæ coniecturæ ſunt fraudis, doli, vel vſurarum, & referens Couarr. Lupum, & Cœpolam, sic tenentes. Tertiò conſtituo, pactum de retrouendendo, adeò in[*] ſe licitum eſſe, vt valeat, etiamſi ita conceptum ſit, vt non niſi poſt certum terminum liceat redimere, & ſic reſtricta & limitata poteſtate recuperandi: quod tenuerunt Faber, in l. vlt. C. de pactis pignorum, qui loquitur expreſsè, etiam in contractu pignoris, dummodò reſtrictio facultatis luendi non excedat triginta annos, vt ibi dicit per illum textum Bald, in cap. 1. de feud. Dat. in vic. leg. commiſſ. col. 2. in verſi. quæro de quibuſdam pactis. Abbas in conſ. 69. videtur primò, volum. 2. Petrus Cinus collect. Ange. Alex. Corneus, Cæpola. Tiraq. Couar. Berous, Ioannes de Medina, Ant. Gomez. Didacus Perez. & Caldas Pereira, quos adducit, & ſic de cenſibus, lib. 1. cap. 7. num. 7. Azeuedius in l. 4. tit. 6. num. 35. & 36. lib. 8. nouæ collect. Regiæ. Maſcardus de probationibus, tom. 1. concl. 441. num. 4. 5. & 6. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 33. num. 65. & num. 75. lib. 2. eruditè Decianus in conſ. 2. num. 131. & 132. lib. 2. vbi dicit, quòd nulla lex, aut Decretalis prohibet talem venditionem, & tale pactum, & licèt aliqui tenuerint, quod iſtud pactum limitans poteſtatem redimendi, ſit aliqualiter ſuſpectum; attamen quòd omnes concordant in hoc, quòd ſolum iſtud pactum de per ſe non ſufficit ad arguendum contractum vſurarium; ſed oportet, quòd interueniat modicitas pretij, & quod ſit conſuetudo fœnerandi: & ita concludere Cæpolam, Romanum. Socinum. & alios ibi relatos. Denique, quòd omnes Authores adducti in contra[*]rium ab eodem Deciano ibid. ex num. 17. (alios plures adducunt Maſcardus dicta concl. 441. in principio, Felicianus, & Azeuedius vbi ſuprà) non dicunt ſolam hanc coniecturam ſufficere; quia pactum de per ſe eſt licitum, & niſi concurrat aliqua ſuſpicio vſurarum, non efficitur ſuſpectum, vt probat apertè text. in d. cap. ad noſtram, de emp. & vend. vbi non ſolùm erat ſimile pactum ad tempus, & reſtringens poteſtatem, ſed modicitas pretij, & aliæ plures coniecturæ, vt Decianus ipſe aduertit vbi ſupra, cui accedo libenter, & vltra[*] eum ſic admoneo intelligenda ea, quæ in propoſito tradiderunt Hieronymus Gabriel in conſ. 74. num. 5. Lofredus in conſ. 52. num. 31. & Cephalus in conſ. 496. num. 49. lib. 4. quatenus dixerunt, pactum purum & ſimplex de retrouendendo, non eſſe ita ſuſpectum, ſicut illud de retrouendendo poſt certum tempus: Id enim ita demùm intelligendum eſt procedere, ſi cum eo pacto modicitas pretij, aut coniectura alia concurrat, quæ fraudis ſuſpicionem inducere poſſit; aliàs enim pactum de retrouendendo, etiam poſt certum tempus de per ſe non eſt illicitum, neque ſuſpectum, vt rectè aduertit Ioannes Vincentius Hondedeus (qui Decianum dumtaxat refert) d. conſ. 33. num. 65. volum. 2. Erunt hæc notanda ad vnum ad quod nullus hactenus animaduertit; & verè prætermitti non poteſt, deceptũ, inquã, Aluarum Valaſcum in conſultat. 41. per totam: is enim in[*] quæſtione propoſita ibi, nempe quòd Gregorius emit certas frumenti menſuras annuas, ex quibuſdam molendinis, ducentis aureis, & pacti ſunt, vt vſque ad quinquennium venditor poſſet retrahere prædictam venditionem reddito pretio quod accepit, & inſuper conuenerunt, vt non niſi lapſo biennio illius quinquennij inciperet facultas retrahendi; conſtanter defendit, huiuſmodi venditionem adiecto tali pacto vſurariam eſſe: & mouetur triplici ratione; in primis, quia nulla alia cogitatione id pactum videtur appoſitum, niſi vt ex pecunia certum lucrum intra illud certum tempus neceſſariò & ſecurè proueniat, & ſic contractus redditur vſurarius. Secundò mouetur ex l. 4. tit. 6. lib. 8. nouæ Compilationis, de qua ſupra: æquiparando caſum illum, quo cùm pacto de retrouendendo ſit appoſita expreſsè conditio de lucrandis fructibus rei venditae ab ipſo emptore (quo caſu pactum huiuſmodi damnatur ab illa lege) caſui, quo adiicitur ea conditio, quòd non niſi poſt certum tempus incipiat res poſſe redimi: quoniam tunc ſic eſt certum lucrum, ſicut in alio caſu. Deinde & tertiò mouetur, dicens quòd retorcutio text. in d. cap. ad noſtram, non eum torquet, quia in caſu ita ibi contingente loquitur, non ſecus dicturus, ſi ſolùm proponeretur, venditionem factam eſſe cum pacto redimendi intra certum tempus, & inſuper adiecto pacto, vt non niſi poſt lapſum aliquod tempus, ex illo conſtituto non incipiat poſſe redimi: ac denique in fine dictæ conſultat. in hunc modum ſcribit: Sed ego vix vnquam obtinere potui ſecundùm hanc opinionem iudicari, quia Iudices multoties non id, quod certius eſt ſequuntur, ſed Do[*]ctorum turbam. Et hactenus prædictus Author, qui, vt vides, decipitur apertè, vt conſtat ex his, quæ diximus ſuprà, ex num. 9. cum ſeqq.: Ex quibus euidenter probatur, quod ſolùm iſtud pactum de per ſe, non ſufficit ad arguendum contractum fœneratitium; ſed oportet, quòd ſimul concurrant alia, ex quibus fœnerandi voluntas valeat deprehendi, vt cum magis communi ſententia probarunt Authores omnes relati ſuprà. Deinde quia cùm pactum iſtud de per ſe illicitum non ſit, ſeu ſuſpectum, nec à iure improbatum, non reddit contractum vſurarium, nec etiam eo animo, eâue cogitatione cenſetur adiectum principaliter, quam præfatus Author conſiderauit, ſed potiùs abſque vlla fraude, vt iure & facultate ſibi à lege conceſſa quiſque vtatur: ex quo nemini cenſetur iniuria fieri, nec fœneratitij contractus præſumptio deſumi poteſt in dubio, iuxta ea, quæ in initio huius capitis dicebamus: maximè cum pactum iſtud de retrouendendo, in caſu prædicto appoſitum eſſet in fauorem, & gratiam venditoris ipſius, qui potuit hanc liberalitatem exercere modo ſuo; nec inde arguitur ſuſpicio fraudis, quippe cùm illius nulla alia coniectura interueniat, vt cum aliis obſeruauit eruditè Decianus dict. conſ. 2. num. 135. lib. 1. Prætereà non obſtat text. in d.l. 4. tit. 6. lib. 8. nouæ Compilationis, quæ, vt dixi ſuprà, num. 6. pactum de retrouendendo indiſtinctè non improbat, ſed eo dumtaxat caſu, quo expreſſim adiicitur conditio de lucrandis fructibus; tunc enim præſumit lex illa vſuram, & fraudem contractûs, ex ratione conſiderata per Azeuedium, & Felicianum in locis relatis ibi: quod non ita præſumitur, quoties prædicta conditione non expreſſa dumtaxat tempus exprimitur, poſt quod redimere liceat; id enim longè diſtat, & diuerſam rationem conſtituit, quâ eiuſdemmet Authoris æquiparatio, aut argumentum non ſubſiſtit: quamuis enim is, qui eo modo & pacto emit, habeat intentionem interim lucrandi aliquid ex re empta, ob hoc tamen non debet dici committere vſuram, quia hæc ſua intentio conformis eſt diſpoſitioni iuris communis, nec de re omninò certa, aut firma, imò & conformis eſt æquitati naturali, vt latiùs, atque eruditè fundat Berous in d. cap. ad noſtram, de empt. & venditione, num. 26. in verſ. præterea falſum eſſe arbitror, qui eleganter loquitur in propoſito, & ipſius doctrinâ & theoricâ, concludenter conuincitur præcipua ratio, quâ monetur Valaſcus. Denique in ſpecie, quam ipſe Valaſcus propoſuit, torquere deberet eum deciſio text. in d. cap. ad noſtram, quia ex verbis eiuſdem ſatis apertè deprehenditur, ſecus dicturum Romanum. Pontificem, ſi ſolùm proponeretur, venditionem factam cùm pacto de retrouendendo, conditione prædicta adiecta: ex quo vt moueretur ad ſic dicendũ, plures ſimul concurrentes coniecturas inſpexit, vt ex ipſius text. contextura colligi poteſt, & latius à me probabitur infrà: quapropter rectius quidem fecerunt, & non Doctorum turbam, vt dicebat Valaſcus, ſed communes potiùs, ac veras reſolutiones ſequuti ſunt ij, qui ſecundùm opinionem ipſius, nunquam iudicare voluerunt. Quartò conſtituo, quòd contractus ſimulatus, vel[*] fictitius in fraudem vſurarum, multis modis committi[*] dicitur: & in terminis, quòd quinque modis poſſit committi, oſtendit Berous, ad quem ſtatim referendi non animaduertunt, nec re ferunt eum, in d. cap. ad noſtram de empt. & vendit. num. 13. per totum: quòd verò committatur quatuor modis, poſt Afflict. & Barbat. dixit Menochius lib. 3. d. præſump. 122. num. 1. Tribus[*] modis dixit Becius in conſ. 52. num. 29. Bertrandus in[*] conſ. 175. column. 2. lib. 2. Maſcardus de probationib. tom. 1. concl. 438. num. 12. Hyppol. Riminald. in conſ. 260. n. 16. & 18. lib. 3. & in conſ. 355. n. 97. & 98. lib. 4. & in conſ. 611. ex n. 37. vſque ad n. 47. lib. 6. Inter prædictos modos[*] primus eſt qui ad rem noſtram pertinet (idcircò prætermittam alios) quando ſcilicet de vno contractu ad alium ſimulatio datur, quia verè vnus contractus, putà Mutui, vel Pignoris celebratur, ſed expreſsè alium celebrari, putà emptionis & venditionis ſimulatur: ſic loquitur totus titulus C. plus valere quod agitur, & c.l.[*] empti fides, C. de contrahenda emptione, & text. in d. cap. ad nostram, de emptione & venditione, & in cap. illo vos, de pignoribus, vt rectè aduertit Berous in eodem cap. ad noſtram, num. 13. in verſ. quandoque, & eum non referens, ſic tradit Maſcardus de concluſ. 438. num. 12. Menochius lib. 3. d. præſumptione 122. num. 1. Et in pro[*]poſito caſu, an contractus dici poſſit ſimulatus, vel fictitius in fraudem vſurarum, ſi vnus ſimularet tantùm, & alius non, vel ſi non conſtaret quòd originalis cauſa fuerit cauſa Mutui, vel facta non fuiſſet mentio de mutuo, aut ẽptor arbitraretur emere, licèt alios exiſtimaret accipere mutuo, tractant Maſcard. de probationib. tom. 1. concluſ 441. num. 10. & 11. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 33. ex num. 36. vſque ad num. 42. lib. 2. vbi vide omninò & ibid. num. 39. an contractus huiuſmodi licitus ſit in foro conſcientiæ.[*] Quintò conſtituo, quòd contractus vſurarius, vel fi[*]ctitius, aut ſimulatus probatur ex coniecturis & præſumptionibus, ſic vt aliquando ſufficiant etiam leues coniecturæ, aliquando, verò vrgentes, aut fortiores coniecturæ neceſſariæ ſint, nec in hoc certa poſſit conſtitui regula, ſed Iudex ex ſuo arbitrio determinare debeat, quæ coniecturæ ſint ſufficientes, aut non ſufficiant, ita communiter DD. in d.c. ad noſtram, de emp. & vendit. & in d.c. illo vos, de pignoribus, & poſt infinito alios Afflictis deciſ. 40. num. 19. Cephalus in conſ. 198. num. 16. lib. 2. Burſatus in conſ. 321. num. 52. lib. 3. & in conſ. 153. num. 17. & ſequent. lib. 2. Becius in conſ 52. num. 46. & num. 51. lib. 1. Hieronymus Gabriel in conſil. 74. num. 15. Decianus in conſ. 2. à principio, vſque ad numerum 12. lib. 1. & in conſ. 104. à princip. lib. 2. Bonifacius Rogerius in conſ. 53. num. 27. & 28. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 509. num. 5. & 6. & vide in conſ. 9. Maſcardus de probationibus tomo 1. concluſ. 438. num. 7. & ſequentibus, & tomo 3. concluſ. 1142. per totam, vbi vide latiſſimè; optimè Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 33. ex num. 1. vſque ad numerum 8. & num. 50. vſque ad num. 58. lib. ſecundo, Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 262. & 263. Menochius lib. 3. præſumptione 122. ex num. 5. vſque ad num. 8. & in conſ. 109. num. 7. lib. 2. & de arbitrarijs, lib. 2. centuria 1. caſu. 13. & centuria 3. caſu 257. vbi cum Baldo admonuit nonnulla, quæ ob[*]ſeruare debet Iudex, vt pronunciet ex coniecturis contractum eſſe ſimulatum, ſic & per contrarias coniectu[*]ras, aut præſumptiones alias conſtare poteſt, quòd contractus geſtus, in veritate fuit contractus verus, aut emptionis & venditionis contractus; & tunc ceſſant omnes contrariæ coniecturæ ſimulationis, & vſuræ, & contractus iudicatur ſecundùm naturam emptionis & venditionis, licèt ſi concurreret læſio enormiſſima vltra dimidiam iuſti pretij, contractus veniret reſcindendus per beneſicium l. 2. C. de reſcindenda venditione, vt eleganter annotauit Euerardus in conſ. 150. num. 5. & 6. Decianus in conſ. 2. num. 161. lib. 1. & cum aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 33. numero 59. & 60. lib. 2. Sextò conſtituo, contractum vſurarium, fictitium,[*] aut ſimulatum in fraudem legis, multis coniecturis probari: ſiue multas eſſe, diuerſásque coniecturas, & præſumptiones, quæ adduci ſolent ad præſumptionem vſuræ, ſimulationis, aut fraudis, easque aliquando obſtare, aliquando verò remoueri, prout negotij qualitas, & rerum circumſtantiæ patiuntur, & latiſſimè explicarunt Doctores communi ter in d.c. ad noſtram, & in dict. c. illo vos. Iac. Mandellus de Alba, in conſ. 509. per tot. Ro[*]landus in conſ. 40. per tot. lib. 2. & in conſ. 96. per tot. eodem libro. Boërius in conſ. 52. per totum, lib. 1. Hieronymus Gabriel in conſ. 74. per totum, lib. 1. Maſcardus de probationibus, tomo 1. concluſ. 439. & ſeq. vſque ad concluſ. 449. Tiberius Decianus in conſ. 2. ex num. 1. vſque ad num. 22. & num. 31. 36. & 37. & num. 56. & 65. & num. 83. & ſequentibus, & num. 97. & 98. & num. 132. vſque ad num. 137. & num. 176. & 177. volumine 1. vbi commendo, dicit enim quamplurima in hac materia[*] neceſſaria, circa præſumptiones & coniecturas admittendas, vel non admittendas, & probationem earum, & diſtinctè explicat, quando ſimulatio contractûs in fraudem vſurarum ſit legitimè probata, & in conſ. 104. per totum, lib. 2. & in conſ. 62. per totum lib. 3. & in conſil. 23. ex num. 17. vſque ad numer. 23. & in conſil 28. ex num. 10. lib. 5. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſil. 107. ex num. 18. cum multis ſequentibus, Hyppolitus Riminaldus in conſ. 62. ex num. 6. vſque ad numer. 21. lib. 1. & in conſ. 433. lib. 4. & in conſ. 725. lib. 6. Caualcanus deciſione prima, ex num. 16. cum multis ſequentibus, parte 2. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 2. ex num. 63. vſque ad numer. 135. Camillus Borrellus in conſ. 87. per totum, Menochius in conſ. 109. per totum, lib. 2. & præſumptione 122. per totam, lib. 3. vbi vide omninò; congerit enim eo in loco viginti & ſex præſumptiones, aut coniecturas contractûs ſimulati, & vſurarij, Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 33. per totum, lib. 2. vbi latè, & eruditè loquitur. Achilles Pedrocha in conſ. 36. ex num. 7. vſque ad num. 126. vbi etiam latiſſimè recenſet coniecturas quamplurimas, ij omnes, & alij plures Authores, quos conſultò duxi prætermittendos, dum tot, tantasque congerunt coniecturas, aut præſumptiones quibus ſimulatio, aut vſura contractûs probari poteſt, ſupponunt apertè, aut verè expreſſim præſentiunt,[*] non requiri neceſſariò, quòd interueniant coniecturæ poſitæ d.c. ad noſtram, de empt. & vendit. & in d.c. illo vos, de pignoribus, ad conuincendum contractum fœneratitium, ſed præter enumeratas ibi, ſufficere, quòd aliæ æquipollentes coniecturæ, vel ſimiles, aut maiorem, vel parem rationem habentes concurrant, quæ fraudem aperiant: quoniam ſi ſtandum eſſet dictis coniecturis tantùm in iure ſcriptis, non conuincerentur vſurarij, qui de facili tanquam aſtuti reperirent alios modos contrahendi, vt in terminis cum Laur. de Rodulph. Siculo, Ancharano, & Abbate, ſic aduertit Rolandus in conſ. 40. num. 23. lib. 2. Gratus in conſ. 11. num. 15. in verſic. & licèt lib. 2. Portius in conſil. 1. num. 3. Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter emptorem, num. 65. Hieronymus Gabriel. in conſ. 74. num. 21. Decianus in conſ. 105. num. 28. lib. 2. Vincentius Carocius de locato & conducto, titulo de vſuris, quæſtione 11. num. 7. & num. 25. fol. 226. & 227. Caualcanus deciſione prima, ex num. 8. vſque ad numer. 16. parte 2. vbi optime aduertit, quod Doctores tres illas coniecturas, pactum, inquam, de retrouendendo, modicitatem pretij, & quòd ſit emptor, vel venditor ſolitus fœnerari, non nominant frequentiùs, quàm alias, per modum limitationis, aut reſtrictionis, vt ſemper, & neceſſariò illæmet tres adeſſe debeant ad conuincendum contractum fœneratitium, ſed per modum exempli & demonſtrationis, ſic vt ſufficiat, ſi aliæ æquiualentes, vel apenè fraudem detegentes concurrant. Addiderim ego libenter, neque etiam eſſe de mente Pontiſicis Maximi, in d.c. ad noſtram, & in d. c. illo vos, ad coniecturas ibi poſitas ſe reſtringere, ſic vt ex alijs ſimilibus, vel maioribus, aut æquipollentibus, contractum non dãnaret, ſi hæ propoſitæ fuiſſent, aut ſi conſtaret ſibi, quòd coniecturæ aliæ eandem rationem habentes interueniſſent: ſed ex illis contractum damnaſſe eundem Pontificem maximum, quia verè interuenerunt in caſibus, de quibus ibi agebatur. Ratio autem eorum iurium, quòd plus valere debeat, quod agitur, quàm quod ſimulatè concipitur, ne etiam cuique dolus ſuus patrocinari debeat, aut vſuris, & in honeſtis lucris via aperiri; ita generalis eſt, & rectè conſiderata, vt quoſcunque alios contractus, & quaſcunque alias coniecturas ſufficientes ad ſimulationem præſumendam comprehendant, vt ex ſerie eorundem iurium non obſcurè deduci valet. Septimò conſtituo, pacti de retrouendendo nomina[*]tionem, apud omnes iuris Interpretes probatiſſimam eſſe, & receptiſſimam, & ſeruari poſſe, cùm validè contractui venditionis accedere poſſit pactum huiuſmodi, & nihil repugnet; verè tamen nullam legem eſſe ciuilem,[*] aut canonicam de tali pacto loquentem, vt non malè contendunt Cagnolus in d.l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem num. 16. Ioannes Corraſius miſcellan. iuris ciuilis, lib. 3. cap. 9. num. 1. Alexander Raudenſis deciſ. 16. num. 176. & 179. nec diſſentiunt Couarr. Decianus, & Caldas Pereira, vt ſtatim videbimus; nam in primis in d.l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit, ne ver[*]bum quidem eſt de pacto de retrouendendo, vt malè intellexerunt Doctores communiter, ſed tantùm de reſtituenda re pro eodem pretio; quæ inter ſe non parùm differunt, vt oſtendunt Corraſius d.c. 9. num. 1. & Cagnolus in dict l. 2. num. 12. Raudenſis vbi ſupra, ex num. 176. Deinde in dict. cap. ad noſtram, de emptione &[*] venditione, ſimilis omninò pactio eſt, nec loquitur ille textus in pacto de retrouendendo, ſed reſtituendo rem & pretium: quod patet ad oculum, nam inter emptorem & venditorem conuentum eſt, quòd ſi venditor pretium reddidiſſet, aut obtuliſſet, res vendita illi reſtitueretur; quod pactum, vt dixi, longè diſtat à pacto de retrouendendo, vt aduertunt Corneus in conſ. 4. lib. 1. Ruinus in conſ. 16. num. 11. libro 4. Cagnolus in d.l. 2. C. de pactis inter emptorem, num. 14. Corraſius Miſcellan. lib. 3. dict. c. 9. num. 1. in verſic. omninóque. Couarruu. variarum reſolutionum. lib. 3. cap. 8. num. 4. columna 3. in verſiculo, præſertim quod in eiuſdem decretalis ſpecie. Decianus in conſ. 2. num. 133. lib. 1. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, ſua facilitate, num. 60. in verſ. & re vera ſi aduertamus. Denique in dict. c. illo vos de[*] pignoribus, diuerſa omninò pactio adiecta fuit venditioni, vt conſtat ex illis verbis: Cùm venditioni prædictæ talis adiecta fuerit conditio, vt ſi à tempore contractûs vſque ad duos proximos annos præfato T. emptio diſpliceret G. pater H. ab inde vſque ad annum. vigeſimum, ſex libras (perceptis fructibus computatis in ipſis) dare deberet: Imo,[*] & vltra prædictos Authores, neque leges Regiæ huiuſce pacti de retrouendendo mentionem faciunt, ſed potiùs loquuntur in pacto de reſtituenda re vendita, vt apertè deprehenditur ex verbis l. 42. in principio, titulo 5. partita 5. & in lege. 4. titulo 6. lib. 8. nouæ collectionis Regiæ: & ſic videtur intelligere Gregorius Lopez in ſummario dict. l. 42. partitæ, in hunc modum ſcribens: Pactum appoſitum de reſtituenda re vendita, quandocunque pretium daretur, eſt ſeruandum, &c. Quòd ſi dixeris, verbum poſitum in dictis iuribus, reſtitutionem denotare;[*] tamen quia reſtitutio huiuſmodi mediante retrouenditione fit, dici poſſe pactum de retrouendendo, vt plerique reſpondent, qui communem opinionem ſuſtinere, contendunt: adhuc procul dubio remanet dubium ex[*] his, quæ reſpondens rationibus communis ſententiæ, non malè conſiderauit Cagnolus in dict. l. 2. C. de pactis inter emptorem, num. 14. 15. & 16. qui num. 12. inter[*] pactum de retrouendendo, & de reſtituendo rem pro eodem pretio, de quo agit text. in d.l. 2. & in dict. cap. ad noſtram, eam differentiam conſtituit, quam cum Aretino probauit etiam Corraſius Miſcellan. iuris ciuilis, lib. 3. cap. 9. in principio. Alexander Raudenſis deciſione 16. num. 176. & 179. quod pactum de retrouendendo nudum continet factum, ita quòd emptor precisè retrouendere non cogitur, ſed liberatur ſoluendo intereſſe, per text. in l. ſtipulationes non diuiduntur, in verſic. Celſus ff. de verbor. obligat. Pactum verò de reſtituendo rem reſtituto pretio, cauſam bonorum continet, ideſt, dominij transferendi, & ſi reſtituendæ rei facultas adeſt, præcisè ad reſtituendum quis adſtringitur: Quæ tamen[*] differentia mihi nullo pacto placere poteſt, etſi iuxta mentem communis ſententiæ procedat; & ad ſic dicendum moueor principaliter ex his, quæ ſcripſi c. 13. lib. 1. num. 14. vbi obligationem facti præciſam eſſe, cum ' faciendi facultas adeſt, defendi, & alios Authores ſic tenentes retuli. Nec etiam hodie probari poſſet poſt deciſionem l. 42. titul. 5. partit. 5. in illis verbis: Dezimos que ſi tal pleito fuere en la vendida, que debe ſer guardado, & ibi: E ſi pena non fueſſe pueſta en el pleyto, entonze el comprador es tenudo de tornar la coſa en todas guiſſas ſi es en ſu poder, è ſi en ſu poder non es, debe de pechar al vendedor todos los daños, è los menoſcabos, quart le vinieren, porque no torno aquella coſa, que aſſi auia vendido, & ibi Gregorius Lopez verbo, de tornar, ſi animaduertit in ſummario eiuſdem legis, & dicit, quòd emptor non liberatur ſoluendo intereſſe: quod etiam in terminis iuris communis verius crederem, licèt Corneus, Cagnol. Aretinus, Socinus, Alexander Caſtrenſis, Neuizan. & alij, ac cum illis Alexander Raudenſis, deciſione 16. num. 119. & 180. contrà tenuerint: Socinus tamen & Gozadinus, ac cum illis Petra de fideicommiſſis, quæſtione 8. num. 197. hanc noſtram opinionem tuentur, nec inter pactum reſtituendi, aut retrouendendi differentiam conſtituunt, indiſtinctè potiùs compelli promiſſorem ad retrouendendum affirmant. Octauò conſtituo, totius huius materiæ dilucidam,[*] & veram explicationem pendere ex veta interpretatione text, in cap. ad noſtram, de empt. & vendit. & in c. illo vos, de pignoribus, qui ſunt fundamentum huius tractatus, ac de intellectu eorum eleganter tractaſſe, & varias interpre[*]tationes cumulaſſe in multis locis, (alijs prætermiſſis, quos referam quæſtione ſequenti) Beroum, & Burgenſem in d.c. ad noſtram, Nauarrum in repetitione c. final, num. quarto de vſuris, & in repetitione capit, primi, numero decimo quarto quæſtione tertia. Couarr. variar, reſolut. libro tertio capit, octauo numero quarto per totum, & cap. 9. num. 1. & 2. per totum. Rolandum in conſ. 58. num. 10. in fine, lib. 4. Cagnolum in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, num. 50. vſque ad num. 53. vbi vide omninò, Tiberium Decianum. in conſ 2. num. 10. & num. 132. 133. & 134. & num. 176. & 177. lib. 1. Aluarum Valaſcum conſultatione 41. in finalibus verbis, in verſiculo, ſimiliter. Caldam Pereiram Luſitanum. in l. ſi curatorem habens, verbo, ſua facilitate, num. 59. 60. & 61. Hyppolitus Riminaldus in conſ. 218. num. 116. & num. 142. vſque ad num. 148. lib. 2. Caualcanum. deciſ. 1. num. 74. part. 1. Menochium lib. 3. præſump. 122. num. 38. & 39. Ioan. Vincent. Hondedeum inconſ. 33. num. 40. & 41. & num. 70. lib. 2. Alexand. Raudenſem de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 241. & 4. ſeqq. D. Felicianum de Solis, qui prædictos Authores non refert, de cenſibus, libro 1. cap. 6. numero, decimo tertio ad finem, & numero decimo quinto per totum, Ludouicum Molinam è Societate Iesv Religioſum de iuſtitia & iure, tractatu ſecundo, diſputatione 375. columna 6. folio. 789. in verſ. quamuis autem maior horum omnium: & aliorum quamplurimorum ſcriptis attenté, ſæpéque reuolutis, veram ſperamus dictarum Decretalium interpretationem allaturos. Anteà tamen accedamus ad indagationem vulgatæ equidem, & mille in locis agitatae, ſed nondum abſolute, aut diſtinctè ſatis, vt arbitror, explicatæ quæſtionis; ex illa enim & verus dictorum iurium intellectus pendet, & placita communia Doctorum, pariter & mentes eorum faciliùs percipi valent: Quæſtio[*] autem in hoc conſiſtit, an ſcilicet pactum de retrouendendo cum pretij rei emptæ modicitate, faciat contractum ſimulatum cenſeri, & factum in fraudem vſurarum, hoc eſt contractum fuiſſe pignoris, aut mutui, an verò tria ſimul concurrere debeant, pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & quòd emptor ſolitus ſit fœnerari? Et in primis, quòd duo ſufficiant ad arguendum[*] contractum fœneraritium, pactum de retrouendendo, & modicitas pretij, voluit Gloſſa in cap. conqueſtus de vſuris, & ſequuti ſunt infiniti Authores, quos ſummatim referam, quia præcitantur ab aliis, Panormitanus ibid. & in d. cap. ad noſtram de empt. & vendit, num. 4. & in conſ. 76. lib. 1. Innocentius, Ioannes Andreas, Anton. Butrius Ioan, de Anania, & Ioannes Imolenſ. in eodem cap. ad noſtram, Ambroſius de Vignate in cap. ſalubriter de vſuris, & ibid. Andreas Siculus, & in conſ. 51. lib. 1. Archidiaconus, Hoſtienſis, Albericus, Antonius Roſellus, Ioan. de Caſtellio Epiſcopus Vicentinus. Signorolus. Benedict de Plumbi, Fulgoſius, Bernard. Gofredus, Speculator, & Thadeus de Vicomercato, Proſdociſimus de Comitibus, Ioan.Franc, de capitibus liſtæ, Henricus de Alauio, Alex. Caſtrenſis, & Bened. quos omnes cumulat Veronen. in tract, deſimulat. contractuum in 6. caſu, addens Collegium Mediolanenſe, pariter & Papienſe ſic conſuluiſſe, & Alber, ſe coram magnis peritis ſic obtinuiſſe. Chriſtophor. de Caſtel. in conſ. impreſſo poſt tractat. maleficiorum Bonifacio Vitalini, Alex, ipſe addens Bald. & Panor. ſic tenuiſſe, Barbatia, Abbas, Anton. Burg. Angelus, Roman. Guido Papæ, Bald. Nouellus, Iacob. de Puteo. Lancel. Decius, Mandoſ. Gratus, Caſſiod. Afflict. Corn. Bertran. Bart, de Capua, Thom. Ferrat. Pariſ. Ambroſ. Vignat. Calcan. Dominicus de Sanct. Geminiano, Ioan, de Aueraria, Cotta, Ioan. Bapt. Lupus, Iacob. à ſancto Georgio, Grammaticus, Craueta, Capra, Chaſſan. Natta, Socin. iun. Riminaldus ſenior, Michaël Graſſus, Viuius, Emanuel Suarez, Card. Albanus, & Moderni Galli, quos omnes in vnum recenſuit, & hanc partem conſtanter defendit Hyppolit. Riminald. in conſ. 218. ex num. 122. vſque ad num. 147. lib. 2. & ante ipſum, maiorem partem prædictorum Authorum congeſſit Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, num. 50. qui dicit, quòd maiori ſtudio quàm anteà chartis reuolutis, enumeratiſque, & ponderatis Doctoribus inuicem contrariantibus, hanc opinionem magis communem eſſe, fatendum eſt, vt etiam fatetur, & amplectendam tanquam magis ſalutiferam animæ: dicit Rolandus in conſ. 40. num. 13. & numero 21. & num. 24. & in conſ. 96. num. 19. & 20. lib. 2. Cæſar Vrſillus ad Afflictum deciſion. 65. Beneuenutus Stracha in addition. ad Crauetam, in conſil. 156. Philippus Decius in conſ. 692. Antonius Gomezius tomo 2. variarum, c. 2. num. 27. Aluarus Valaſcus conſultatione 70. num. 6. vbi dicit hanc opinionem approbatam conſtitutione Regia Portugalliæ, quæ etiam quando venditio fit iuſto pretio, iudicat contractum eſſe vſurarium, ſi homo eſt ſolitus fœnerari. Franciſcus Becius in conſil. 52. num. 47. Ludouicus Bologninus ad Ananiam in conſ. 48. Gerardus Luppus, & alij, quos adducit Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſione 447. num. 30. ſecundo, 3. & 4. qui tamen in hac opinione firmiter non inſiſtit, ſed intelligit declarandam, vt ibidem declarauit num. 7. Verùm receptiſſimam eſſe ſententiam cum alijs multis dixit Menochius lib. 3. præſumptione 122. num. 3. quamuis ipſe aliter ſentiat, vt dicetur infrà, Ioannes Corraſius Miſcellan. iuris ciuilis, lib. 3. c. 9. num. 8. qui magis in hanc opinionem inclinat: quam etiam crebriùs ſequuti ſunt Cameræ: Imperialis Aſſeſſores, veluti ſecuriorem, & communiorem, vt firmat Minſingerus ſingularium obſeruationum, centuria 3. obſeruatione 62. quamuis ipſe Didaci Couarr. ſententiam ſequutus, Doctorum contrarietatem componendam eſſe arbitratus fuerit, vt infrà dicetur: & crebriorem opinionem appellat Achilles Pedrocha in conſ. 36. num. 82. magis communem, ac receptam Bonifacius Rogerius in conſ. 53. n. 12. lib. 1. Ariſminus Tepatus variar. lib. 2. fol. 124. Videamus nunc, quæ ſint præcipua huius ſententiæ fundamenta: & quidem Thomas Ferrarius in cautela[*] 17. nonnulla adducit, quæ Doctores alij ante eum tradiderant: vnum Couarr. variar. reſolutionum. lib. 3. cap. 8. num. 4. tria Cagnolus in d.l. 2. C. de pact, inter emptorem & venditorem num. 50. in verſic. fundatur principaliter: vnum Roland. in conſ. 40. num. 22. lib. 2. duo Hippolyt. Riminald. in conſ. 218. num. 138. & ſeq. lib. 2. vnum Cald. Pereira in l. ſi curatorem habens, verb. ſua facilitate, n. 60. duo D. Felicianus de Solis de cenſib. lib. 1. c. 6. n. 13. in verſ. pro qua opinione ſolet, & nouiſſimè omniú pro hac opinione vnum dumtaxat fundamentum expendit And. Fachin. controu. iur. lib. 2. c. 12. in verſ. fundament, huius ſententiæ, fol. 151. idque deducit ex[*] text. in d.c. ad noſtram, de empt. & vendit. In effectu autẽ ad ſequentia debent eorũ omniũ fundamenta reduci. Primum deducitur ex text. in d. cap. illo vos, de pignoribus, prout eum communiter expendunt Doctores: ſed vereor quidem ne decipiantur, quoniam quæſtio prædicta procedit in contractu emptionis cum pacto de retrouendendo, data modicitate pretij; termini autem illius textus penitùs ſunt diuerſi, atque in eo plura alia concurrebant, vt mox dicetur, & cum iudicio aduerunt Cagnolus in d.l. 2. n. 52. in fine. Couarru. variar. reſol.[*] lib. 3. p. 9. n. 2. & 3. Tiber. Decianus in conſ. 2. n. 177. lib. 1. Secundum deducitur ex text. in d. cap. ad noſtram, de empt. & vendit. illum hoc modo inducendo; nam textus inquit, re vera contractum fuiſſe fœneraritium, quod inquit patere ex eo, quòd factum fuit pactum de retrouendendo cum modicitate pretij, quæ vix dimidiam iuſti pretij tangebat, & conſequenter Romanus Pontifex in his dumtaxat qualitatibus videtur ſe fundare, & non in aliis, vt Antonius Burgos contendit in eodem cap. ad noſtram, num. 47. & illum ſequutus Hyppol. Riminald. in conſ. 218. num. 142. & 143. lib. 2. nec videtur ab eis diſſentire Menochius lib. 3. præſumpt. 122. num. 138. & 139. verè tamen ille text. retorqueri debet in contrariam partem; tum quia in eo vltra prædictas duas coniecturas, erant & aliæ, quæ non leuiter mouebant animum Romani Pontificis, imò præ oculis eius maxima inconſideratione habebantur, vt poſt Cæpolam tradiderunt Cagnolus in d.l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit, num. 52. in verſ. non obſtat, Couar. variar. lib. 3. d. cap. 8. num. 4. Caldas in d.l. ſi curatorem habens, verbo, ſua facilitate, num. 60. Decianus d. conſ. 2. num. 132. & 133. & 234. & num. 176. & 177. lib. 2. & nullo ex his relato, D. Felicianus de Solis de cenſibus, lib. 1. cap. 6. num. 13. in fine. Tum etiam, quia pactum de retrouendendo erat conceptum, vt ante ſeptennium venditor non poſſet redimere, ſed à ſeptennio vſque ad nouennium, vt dicitur in illo texto: ex quo pacto clarè apparebat, quòd emptor volebat eſſe certus de lucro ſuæ pecuniæ ex perceptione fructuum per dictum ſeptennium, & quia pretium ſolutum vix dimidiam iuſti pretij contingebat, erat etiam certus emptor quòd ſi venditor non redimeret à ſeptennio vſque ad nouennium, ipſe lucrabatur reſiduum valoris; ex quibus oritur ibi præſumptio contractus fœneratitij, atque ita non poteſt textus ille ita ſimpliciter, aut indiſtinctè allegari in fauorem ſententiæ prædictæ, vt optimè aduertit Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 33. num. 40. lib. 2. Nec valet dicere, quòd Romanus Pontiſex in eo textu, ſe non fundauerit in petitione mutui, neq; in aliis qualitatibus, ſed dumtaxat in his duabus, qui. bus prædictæ ſentétiæ ſequaces mouentur: id enim & repugnat verbis Decretalis illius, & apertè conuincitur per Beroũ ibid. n. 26. in verſ. quæ induct. vt ſtatim dicetur. Tertium fundamentum conſiſtit in hoc, quòd ita tenendum ſit propter authoritarem Gloſſarum, & Collegiorum, de quibus ſuprà, quæ magna eſt. vt probat Riminaldus dicto conſ. 218. ex num. 139. lib. 2. Cæterùm facile reſpondetur rationi huic, fatendo, Gloſſæ, & Collegiorum authoritatem magnam eſſe, & probabilem, non autem neceſſariam, nec coactè ſequendam; maximè vbi in contrarium & iura extant, & rationes fortiſſimæ, ac etiam grauiſſimorum, multorumque Virorum Authoritates, vt ſtatim videbimus.[*] Quartum denique fundamentum eò tendit, quòd in propoſito caſu non ſit vera venditio, ſed Mutuum ſub dictis contractibus palliatum, ſiue quòd de ilio contractu iudicari debeat vt de pignore, cui magis adaptari videtur; quoniam pignus datur pro minori quantitate, quàm valeat, vt per Doctores in cap. ſignificante, de pignoribus, & reſtituto pretio illud redimere licet, l. ſi rem alienam, §. omnis, ff. de pignoratitia actione: ideò nòn debet attendi figura contractûs, ſed quòd verè partes inter ſe agere voluerint, & ita argumentatur Rolandus in conſ. 40. num. 22. lib. 2. Sed reſpondetur, rationem prædictam militare, quando conſtare poteſt ſub contractu emptionis & venditionis Mutuum palliatum interueniſſe, ac in fraudem vſurarum, contrahentes emptionem & venditionem ſimulaſſe; tunc enim potiùs attendi debet, quod verè actum eſt, quàm id, quod ſimulatè conceptum fuit. Cæterùm ex pacto de retrouendendo, nulla fraus, nulla vſura deprehendi valet, cùm id validè & lege ipſa approbante contractui emptionis adiiciatur, vt ſuprà dixi, & in terminis adnotauit Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 33. num. 64. & 63. lib. 2. nec etiam ex modicitate pretij, quæ à lege non improbatur, nec arguit contractum fœneratitium etiam alijs concurrentibus, niſi quando illud eſt valde tenue reſpectu valoris rei, aut cum aliæ coniecturæ concurrunt, vt per Abbatem in d.c. ad noſtram, in ſecundo caſu, Gratum in conſil. 157. num. 5. lib. 2. Iaſonem in conſ. 151. num. 2. in fine, lib. 4. & dicemus infra in quarta opinione. Vnde ex prædictis duobus non debet ſuſpicio vſuræ deduci, niſi alia concurrant, ex quibus fraus arguatur. Et per hæc[*] habebis reſponſum ad alia ſimilia fundamenta, quæ Authores huius partis ponderarunt communiter: vt ſic appareat, nihil pro illa adduci, quod verè vrgeat, aut quod non ſit diſſolutum, nec fuiſſe anteà diſceptationem hanc ab vllo Recentiorum ſic digeſtam, aut diminutam videbis. Vnde ſuccedit ſecunda opinio, quod imò hæc duo,[*] pactum ſcilicet de retrouendendo, & modicitas, aut iniuſtitia pretij non ſufficiant ad arguendum contractum fœneratitium, niſi & tertium accedat, nempè quòd emptor ſolitus ſit fœnerari, vel alia coniectura, aut circumſtantia interueniat: quam opinionem tenuerunt Antiqui nonnulli, cum quibus ſic conſuluiſſe dicit Berous in d.c. ad noſtram, de emptione & venditione, num. 26. ad medium, Iacobus de Arena, Cinus, Ioannes Andreas, Ancharanus, Cardinalis Zabarella, Baldus, Albericus, Salicetus, Fulgoſius, Caſtrenſis, Angelus, Comenſis, Romanus, Abbas, Anania, Butrius, Cardinalis Florentinus, Rodulphus, Laurentius de Pinis, Alexander, Cæpola, Corneus, Angelus, Aretinus, Calcaneus, Guido Papæ, Fabianus de Monte, Hoſtienſis, Socin. ſenior, Bertran. Decius Afflictis, Ferratius, Boërius, Socinus iunior, Pariſ. & Ruin, quos longa ſerie referunt, & ſequuntur, & hanc opinionem veriorem dicunt Tiraquellus de retractu conuentionali, in præfatione, num. 5. Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, num. 50. ad finem, Natta, Conrados, Antonius ab Alexandro, Iaſon, Crotus, Neuiz, Oſaſcus, Rolandus, Pancirolus, Bellamera, Manſuerius, Iacobus Nouellus, & alij multi, quos congeſſerunt Hyppol. Riminald. in conſ. 218. ex num. 108. vſque ad num. 116. lib. 2. qui contrà defendit ex num. 122. vt ſuprà dixi, Menochius in conſ. 358. nam. 1. lib. 4. qui hanc opinionem receptiorem, & veriorem dicit, & num. 2. Profitetur in finalibus verbis, quòd ſi diligenter Authores omnes enumerentur, hæc eſt magis recepta opinio, & apertè videtur ſequi hanc partem Menochius ipſe de arbitrarijs, lib. 2. centuria 3. caſu 217. num. 3. vt agnoſcit lib. 3. præſumptione 122. num. 3. ibi: Et hanc viſus ſum ſequi, Cumanus in conſ. 184. Gozadinus in dict. l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit. num. 30. Ioannes Cephalus in conſil. 289. num. 36. lib. 2. & in conſ. 496. num. 48. lib. 4. latè Berreta in conſil. 114. Tiberius Decianus in conſil. 2. ex num. 15. & num. 176. lib. 1. quamuis contrà tenuerit, ſibimetipſi contrarius in conſil. 104. num. 13. lib. 2. Rolandus ſibi contrarius in conſil. 96. num. 19. & ſequentibus, lib. 2. & in conſil. 58. num. 10. & ſequentibus lib. 4. Senatus Pedemontanus teſte Oſaſco deciſione 41. & 42. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, ſua facilitate, num. 6. Calcaneus in conſ. 85. Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſ. 447. num. 1. & 9. vbi modificat, & declarat eam, Franciſcus Burſatus, in conſil. 153. num. 33. & 34. lib. 2. & in conſil. 117. n. 12. lib. 1. Ant. Galeat Maluaſſia in conſ. 106. n. 18. & in conſ. 107. n. 1. & ſequent. Ioan. Vincent, de anania allegat. 83. num. 3. qui dicunt hanc eſſe veriorem, & magis communem opinionem, & quòd plures numero, & pondere, ac nomine celebriores amplectuntur eam, Gamma in deciſione 138. numero 1. qui dicit de iure communi tria interuenire debere, quæ ſuperius retulimus, duo ſolùm de iure regni Portugalliæ, & Additionator eius ibidem, in hanc partem magis inclinat, nec contrariam probat, niſi paruitas pretij ſit notabiliter exigua, quando venditor non eſt ſolitus fœnerari, ſin minùs quòd debent alia indicia concurrere; huic etiam ſententiæ videtur magis accedere Borgninus Caualcanus deciſione 1. ex num. 7. vſque ad num. 16. parte 2. Hyppolit. Bonaſcos, Coſt. Ioannet. & alij, quos adducit Vincentius Carocius de locato, & conducto, titulo de vſuris, quæſtione 11. num. 4. & num. 6. vbi expreſſim videtur hanc probare opinionem, eamque magis communiter probatam teſtatur Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 31. num. 68. lib. 1. & in conſil. 33. num. 66. lib. 2. Alexand. Raudenſis de annalogis. lib. 1. cap. 30. num. 255. & magis veram inquit Hieronymus de Cæuallos, qui præfatos Authores non vidit, practicarum commun, quæſt. 224. in fine; adduxit autem pro ſecunda[*] hac opinione, fundamenta ſeptem Cæpola de ſimulatione contractuum, ex num. 102. quæ retulit Menochius lib. 3. dicta præſumptione 122. ex num. 33. vſque ad num. 40. & in effectu ad ea reducuntur rationes Cagnoli in d.l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit, num. 51. & 52. in principio. Hyppolit. Riminald. in conſilio 218. ex num. 115. cum ſequentibus, lib. 2. Antonij Galeatij Maluaſſiæ in conſil. 106. à principio, vſque ad num. 7. & in conſil. 107. ex num. 1. vſque ad num. 7. Ioannis Vincentij Hondedei in conſil. 33. ex num. 22. lib. 2. Quæ omnes in id principaliter tendunt, quòd contra[*]ctus in dubio verus, & non fictus iudicandus ſit, & talis, qualem eius prima facies oſtendit, & quòd in dubio ſtandum eſt inſtrumento, nec in dubio præſumendum eſt, quòd contractus ſit ſimulatus, illicitus, aut vſurarius. manifeſtè euincatur, & quòd contraria opinio nullo iure probatur, quoniam Canones, qui ad hoc allegantur, nempe c. ad noſtram, de empt. & vendit. & c. illo vos, de pignoribus, id non probant vt ſuperiùs dixi, & ſtatim probabitur; pro hac vetò velut expreſſa ſunt iura, ac etiam fortiſſima fundamenta, vt ſtatim dicetur, & his rationibus quamuis reſpondere conetur Meno[*]chius, & in effectu reſpondeat lib. 3. d. præſumptione 122. num. 33. vſque ad num. 38. & ibidem tacuerit Rolandum in conſ. 40. lib. 2. vbi ex num. 38. vſque ad num. 44. eodem modo, quo Menochius, reſpondet, & adducit eas ibidem ex num. 1. cum ſequentibus, tamen ſolutiones illius, præfatæ ſentẽtiæ non obſunt, proptereà quòd libenter fatemur, verum eſſe, quod dicit Menochius ipſe, & ante illum Roland, vbi ſuprà, num. 38. nempe prædicta procedere, quando in contrarium non extant coniecturæ contrariae, aut quando aliter non conſtat de ſimulatione, aut vſura, vel cùm obiicitur contra inſtrumentum de fraude, aut de fœnore; negamus tamen in ſpecie propoſita extare coniecturas contrarias, quæ ſufficiant, aut de ſimulatione legitime conſtare, ſiue contra inſtrumentum validè obiici, niſi vltra modicitatem pretij, & pactum de retrouendendo, aliæ coniecturæ concurrant, quæ ſimulationem, aut fraudis ſuſpicionem inducant, nec ex capite procedit præfata ſolutio, ſiue non eſt authoritate deſtituta; in primis enim probatur ex ſententia communi relata ſuprà, ex num. 50. quæ intrepidè affirmat, quòd modicitas pretij cum pacto de retrouendendo non ſufficiat. Deinde, quia contraria opinio relata ſuprà ex num. 42. cum ſequentibus, nullo iure fulcitur, nec etiam valido argumento, vt ibidem dixi, quicquid aliter, ſed malè quidem contendat Menochius. Prætereà, quia negari non poteſt, quin pactum de retrouendendo de ſe prohibitum non ſit, imò approbatum à lege, vt ſuperiùs oſtendi; emptio item pro minori pretio quàm res valeat, non improbatur, l. in cauſæ, §. idem Pomponius, ff. de minoribus, l. 2. C. de reſcindenda venditione, c. cum dilecti, & cap. cùm cauſa, de empt. & vendit. Ergo ex duobus licitis non poteſt naſci niſi licitum, vt ait Philoſophus, & rectè in propoſito aduertit Cagnolus in dict. l. 2. C. de pactis inter emptorem, & venditorem, num. 52. in verſiculo, Tertio, quia pactum, & eo non relato, Doctor Felicianus de Solis de cenſibus, lib. 1. cap. 6. num. 13. ante finem, eo præcipuè, quòd fœneratores etiam probos ac iure permiſſos contractus aliquando faciunt, vt cum alijs notauit Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 2. cap. 12. ante finem, verſiculo, Quarta eſt ſententia. Sunt etiam vltra fundamenta prædicta adducta ſuprà,[*] num. 51. & 52. duo iura de iure Canonico, quæ fortiſſimè vrgent: in primis text. in c. ad noſtram, de empt. & vendit. vbi ad arguendum contractum fœneratitium, non modò tres, ſed etiam quinque coniecturæ, aut præſumptiones concurrebant ſimul. Primó, quia venditor requiſierat emptorem de mutuo, illeque mutuum à venditore petitum negauit, & ex ea cauſa coactus fuit venditor vrgente inopia, & ſic apparebat animus recipiendi mutuo, non vendendi. Item & ſecundò, quia aſſeritur, quòd re vera contractus fuit ſimulatus, & quòd in veritate contractus vſurarius agebatur. Item & tertiò, domos, & oliuas venditas fuiſſe ab eo modico pretio, quod vix dimidiam iuſtæ æſtimationis tangebat, & appoſita pactione pacti retrouendendi. Item & quartò, quia pactum de rettouendendo erat conceptum, vt ante ſeptennium venditor non poſſet redimere, ſed à ſeptennio vſque ad nouennium, vt dicitur in illo textu: ex quo pacto maxima ſuſpicio oriebatur, quòd emptor ipſe in quemcunque euentum, volebat eſſe certus de lucro ſuæ pecuniæ ex perceptione fructuum per dictum ſeptennium, ſic vt vltra ſortem omninò habiturus eſſet præcipuos ſeptem annorum fructus; erat etiam certus emptor quòd ſi venditor non redimeret à ſeptennio vſque ad nouennium, ipſe lucrabatur reſiduum valoris, vt inquit Ioan. Vincent. Honded. referendus ſtatim, & conſequenter, vt ſolus Decianus animaduertit, quem illicò referam, pactum illud dupliciter reſtringebat poteſtatem redimendi. Primò quia venditor ante ſeptennium non poterat redimere. Secundò, quòd ſimiliter poſt nouennium numquam poterat redimere; adeò quòd facultas redimendi erat tantùm per biennium poſt tranſactos ſeptem annos. Denique & quintò, quia ibi dictum fuerat, quòd ſi venditor pretium reddidiſſet, aut obtuliſſet, res vendita illi reſtitueretur; quod verbum reſtituere, non ſigniſicat venditionem, ſed potiùs mutuum, vel pignus, cuius ea eſt natura, vt ſine noua conuentione oblato pretio res pignorata debitori reſtituatur, l. ſi rem, §. omnis, ff. de pignoratitia actione. Quocirca cùm Romanus Pontifex dixerit, quòd contractus ille præſumitur fœneratitius ex coniecturis relatis: ſequitur neceſſariò dicendum, quòd ſaltem ibi concurrebant tres coniecturæ, nempe pretium modicum, pactum de retrouendendo, & quòd emptor non reneretur retrouendere elapſo termino, & ita expendunt illum text. ſic intelligentes cum Authores ſequentes, Ioannes Corraſius Miſcellan. turis ciuilis, lib. 3. cap. 9. num. 2. qui non ita explicitè ſuperiores coniecturas enumerar. Cagnolus in d.l. 2. C. de pact. inter empt. & vendit. num. 52. in verſiculo, non obſtant. Didac. Couar. variar. reſolut. lib. 3. c. 8. num. 4. in verſic. Sed ſi exactiùs penſitemus, vbi quatuor illas coniecturas eleganter conſiderauit, ſuppreſſo tamen Cæpolæ nomine, qui anteà ſic adnotauerat, vt dicit Menochius, & eaſdem quatuor coniecturas refert lib. 3. d. præſumptione 122. num. 38. & 39. Tiberius Decianus in conſ. 2. num. 132. in fine, & num. 133. & 134. & num. 177. lib. 2. qui əxactè magis quam cæteri, præfatas coniecturas enumerauit. Et quamuis Menochius vbi ſuprà, num. 39. eum[*] arguerit, quòd dixerit ſe aduertere ad vnum ad quod neminem legit aduertiſſe, verè tamen argui non debet, propterea quòd Decianus ipſe non dixit, ad tertiam illam, aut quartam coniecturam neminem aduertiſſe, ſed aliud diuerſum, ad quod re vera nullus aduertit, nempe quod pactum illud dupliciter reſtringebat poteſtatem redimendi, prout ſuprà retuli. Quatuor etiam coniecturas præfatas recenſuit Cald. Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, ſua facilitate, num. 60. D. Felicianus de Solis tractatu de cenſibus, lib. 1. cap. 6. num. 13. ad finem, qui nullum ex prædictis refert, nec ita enumerat ſuperiores coniecturas. Ioannes Vincent. Honded. in conſil. 33. num. 40. lib. 2. Ludouicus Molina è Societate Iesv Religioſus de iuſtitia & iure, tractata 2. diſputat. 375. colum. 6. in verſic. quamuis autem maior, fol. 789. qui quatuor eaſdem coniecturas adduxit, & Couarr. retulit. Verùmenimuerò Authores nonnulli, & nomine qui[*]dem, & rei veritate grauiſſimi, vt prædictæ Decretalis vim effugiant, non dubitarunt aſſerere, text. in d.c. ad noſtram, potiùs opinionem optimam relatam ſuprà ex num. 42. quàm ſecundam hanc probare, contendentes, quòd licèt R allegauerit ab initio mutuum petijſſe, poſteà tamen quando dixit contractum eſſe fœneratitium, nixus eſt dumtaxat in pacto de retrouendendo, & in pretij modicitate: & expendunt verba illa: Quod patet ex eo, quòd creditor debitori promi ſit, quòd quandocunque à ſeptennio vſque ad nouennium daret ſexaginta vncias Tarinorum, quæ vix dimidiam iuſti pretij contingebant, domos reſtitueret, & oliuas: Summuſque Pontifex audito caſu mandat, quatenus ſi res ita ſe habet, domos, & oliuas reſtitui, non obſtante inſtrumento venditionis in fraudem Canonis aduerſùs vſurarios promulgati confectò. Nec ſe fundat in alijs circumſtantijs, ſed in duabus duntaxat, nempe in pacto de retrouendendo, & in modicitate pretij; aliæ enim circumſtantiæ licèt fuerint allegata, & propoſitæ, non tamen fuerunt probatæ, & ſic in conſideratione eſſe non debent: Quomodo intelligunt illum text. Authores moderni, vt refert Berous, in eodem c. ad noſtram, num. 26. in princip. & tuetur ibidem Antonius Burg. num. 47. Hyppol. Riminald. in conſil. 218. num. 142. lib. 2. & refert Cagnol. in d.l. 2. C. de pactis inter emptor. & venditor. num. 52. in verſiculo, ſed etſi, in principio, qui etiam dicunt, non obſtare, quòd text. ille dixerit, quòd emptor non tenebatur retrouendere niſi poſt ſeptennium vſque ad nouennium, & quod ſic videatur etiam in eo ſe fundare Romanus Pontifex: quia reſpondent, id nihil euincere, proptereà quòd exiſtimant ipſi, differentiã non eſſe, an de ſeptennio conuentum non eſſet, ſed de anno, aut de menſe, vel etiam ſimpliciter, quia ſemper emptor dicitur habere ſpem lucrandi aliquid vltra ſortem; & ſic nihil intereſſe, an fuerit factum pactum, prout factum fuiſſe dicitur in illo text quo caſu apparet expreſsè, emptorem ipſum pro certo voluiſſe fructus illorum annorum lucrari: an verò pactum ſit adiectum reuendendi ſimpliciter aut infra certum tempus ad libitum venditoris, quia tunc licèt non adſit dicta ſpes certa, & indubitata; tamen adeſt ſaltem ſpes de lucrando interim fructus aliquos temporis alicuius incerti: quod incertum ab vſura non excuſat, per text. in c. conſuluit de vſuris, ibi: Nihil inde ſperantes: & notatur in c. finali, de ſimonia, & in hoc conſtanter inſiſtunt Antonius Burgos in d.c. ad noſtram, num. 47. & Riminald. in d. conſ. 218. num. 143. Nec ſatisfaciunt Recentiores, vt videre licet penes omnes vſque ad præſentem diem Scribentes. Ego tamen longè verius crediderim, obſeruanda eſſe[*] in propoſito nonnulla: in primis inſtineri non poſſe, quod præfati Authores dicunt, nempe, quòd Romanus Pontifex non ſe fundauerit in qualitate petitionis mutui; nam imò ſe in illa fundauit vt ſuperius dixi, tum: quia in d.c. ad noſtram, à principio, vſque ad verſiculum, quia igitur, proponitur, & narratur factum, atque allegantur ea, quæ adducebantur ad arguendum contractum fœneratitium; narratur enim petitum fuiſſe mutuum, item creditorem voluiſſe emere cum pacto de retrouendendo poſt certum tempus, & vſque ad certum tempus, & emptionem factam fuiſſe modico adeò pretio, quod vix dimidiam iuſtæ æſtimationis contingebat, & dum dicitur in textu. Quod patet ex eo, &c. hæc ſunt verba narratiua Papæ, qui inde in verſiculo, Quia igitur, diſpoſitiuè loquendo inquit, quod ſi res ita ſe habeat, hoc eſt, quomodò fuit narratum; & ſic omnia complectitur, res ſunt reſtituendæ, &c. Prætereà, vt meliùs quidem, atque ſubtiliter agnouit Berous in eodem c. ad noſtram, num. 26. in verſic. quæ inductio & declaratio, cùm ex inſpectione inſtrumenti, de cuius tenore notitiam habuit Romanus Pontiſex, conſtaret ipſi de venditione facta pro modico pretio, & de pacto de retrouendendo poſt certum tempus: neceſſariò ſequitur, quòd verba illa, Si res ita ſe habet, referenda ſint ad id, quod fuit propoſitum de petitione mutui facta, quæ ex inſtrumento conſtare non poterat: & conſequenter Romanum. Pontiſicem ita ſe fundaſſe in illa qualitate petitionis mutui, ſicut in alijs. Nec poſſet negari, quin etiam in alio ſe fundauerit, ſcilicet quòd pactum de retrouendendo ſic fuiſſet conceptum, vt quandocumque à ſeptennio vſque ad nouennium, & c & conſequenter, ſuperiores Authores malè conſtituiſſe, non eſſe differentiam in terminis noſtris, an fuerit factum pactum de retrouendendo poſt certum tempus reftrictiuè, vt in d.c. ad noſtram: an verò ſimpliciter, vel vſque ad certum tempus quandocunque venditori placuerit: Rectiùs probarunt contrarium Authores omnes relati ſuprà num. 54. & 55. imò Riminaldus ipſe, qui ſecutus eſt præfatam inductionem contra Communem, vt dixi coacta ratione adſtrictus eſt fateri in eodem conſilio 218. num. 146. lib. 2. negari niſi malignè, ac proteruè non poſſe, quòd pactum ſic appoſitum, vt non liceat niſi poſt aliquod tempus redimere, facilius, citiusque faciat præſumi contractum vſurarium, quàm ſi ſimpliciter eſſet appoſitum ſine expectatione alterius temporis. Denique falſum eſſe, quòd ad præſumendum contractum vſurarium ſufficiat ſimplex pactum de retrouendendo, ea ratione, quòd emptor emens cum huiuſmodi pacto, dicatur habuiſſe ſpem, & intentionem aliquid ſaltem incertum interim lucrandi, & ſuccedat ratio text. in d. cap. conſuluit, de vſuris: Quia reſpondet Berous (ad quem Recentiores non aduertunt) in dict. cap. noſtram. num. 26. in 2. column. in verſic. prætereà, quòd vt committatur vſura ex hac ſpe, vel intentione, requiritur quòd illa ſpes & intentio ſit certa, & firma, ſaltem veriſimiliter, vt eſt text. clarus in cap. in ciuitate, d. cap. conſuluit, & cap. nauiganti, de vſuris. Deinde; quòd intentio, aut ſpes illa non ſit conformis diſpoſitioni iuris, imò contra prohibitionem legis: at is, qui emit cum pacto de retrouendendo, quamuis habeat intentionem interim lucrandi aliquid ex re empta; ob hoc tamen non debet dici vſuram committere, quia hæc ſua intentio conformis eſt diſpoſitioni iuris communis, vt in l. 2. C. de pactis inter emptor. & vendit. Item conformis æquitati naturali, quæ eſt, vt is, qui ſentit incommodum, ſentiat & commodum; nam is, qui emit cum pacto de retrouendendo, tenetur interim de periculo rei: ergo naturale &. aequum eſt, vt commodum ſentiat lucrando fructus, & poſſit habere hanc intentionem, & ſpem, dummodò aliæ coniecturæ non concurrant. Et per hæc habes reſponſum ad prædictas duas difficultates Neotericorum contra communem intellectum dicti cap. ad noſtram. Quod etiam videtur aſſequutus nouiſſimè (ſed Beroum non refert, nec ita exactè declarat) Andreas Fachineus controuerſ. iuris, lib. 2. cap. 12. circa finem, fol. 152. in verſic. ſi replicetur: vbi propoſica difficultate prima, de qua ſuprà, quod etiam vbi ſit pactum de retrouendendo ſimpliciter, vt venditori liceat quandocunque redimere, apparet emptorem animum lucrandi aliquid vltra ſortem habuiſſe, reſpondet in hunc modum: Respondetur, non tam certum & magnum lucrum hoc in caſu emptorem facere potuiſſe, ſicut in ea ſpecie, quando ſcilicet ante ſeptennium redimere non licet. Sed adhuc obſtat ſolutio, aut conſideratio Menochij[*] lib. 3. d. præſumptione 122. num. 39. is enim accedens magis Anton. Burg. & aliorum Neotericorum ſententiæ, aut interpretationi, in primis conſtituit ibid. num. 37. in fine, text. in d. cap. ad nostram, nihil vrgere pro opinione prædicta: & tandem d. num. 39. dicit reſponderi facilè poſſe ad eum text. Pontificem Maximum non negate in illo loco, quin duæ coniecturæ ſatis fuiſſent ad detegendum contractum fœneratitium; etſi enim ob tres, vel etiam quatuor coniecturas, quæ ibi concurrebant, contractus ille fuerit à Pontifice habitus vſurarius, non tamen inde ſequitur, quin aliæ coniecturæ ſatis fuiſ. ſent, quia hoc non negauit Summus Pontifex. Huic tamen conſiderationi, cui nullus Scribentium omnium hactenus ſatisfecit, reſponderi poteſt, conſtituendo, concedi poſſe pro vero, Romanum. Pontificem in eo textu id non negaſſe, nec etiam declaraſſe, an duæ illæ coniecturæ, pactum inquam de retrouendendo, & modicitas pretij ſufficerent, vt ſtatim dicam; tamen ex quo nullo iure probatur, quòd duæ prædictæ coniecturæ ſufficiant ad arguendum contractum. fœneratitium, & in dict. cap. illo vos, vbi tantùm ſunt iura in propoſito, inuenimus Pontificem ex pluribus coniecturis, quæ ibi concurrebant, motum fuiſſe, non ex duabus tantùm, vt ſuprà probatum eſt, validius reſultare argumentum pro hac ſementia ſecunda contra primam relatam ſuprà, num. 42. vt ex pluribus moueri debeamus coniecturis, ſicut Romanus Pontifex mouebatur ibidem, non ex duabus tantùm, maximè ob rationem, quam ſuperiùs adduximus, quòd ex duobus, quorum vnumquodque licitum eſt, non debet illicitum deduci, niſi aliis circumſtantiis interuenientibus, nec ita de facili præſumundus eſt contractus fœneratitius, aut iniuſtus, iuxta ea, quæ adnotaui ſuprà in initio huius capitis, num. primo, & numero 52. Ex quibus etiam, & nouiter quidem, diluitur conſide[*]ratio alia Hyppol. Riminald. in conſ. 218. num. 144. lib. 2. vbi dicit, quòd in dict. cap. ad noſtram, de empt. & vendit. deciditur caſus patens & clarus, vt conſtat ex verſ. quod patet ex eo, ex quo deducitur, Romanum. Pontificem habuiſſe caſum illum pro claro, & indubitabili, & ex verſ. finali, vbi mandat domos illas, & oliuas reſtitui, appellatione remota; quæ clauſula denotat rem claram, quoniam in re dubia deferendum eſſet appellationi, vt cum Speculatore, Baldo, & aliis probauit Riminaldus ipſe. Cui egregié, & verè reſponderi poteſt (tametſi nullus hucuſque reſpondeat) Pontificem Maximum pro claro, & indubitabili habuiſſe caſum illum, domóſque & oliuas appellatione remota reſtitui mandaſſe, quoniam tot coniecturæ, & præſumptiones concurrebant ſimul, vt nullo modo dubitari poſſet, quin reuera contractus vſurarius fuiſſet geſtus, nec fraus, aut dolus vſurario patrocinari deberet; non tamen ex eo ſolùm, quòd pactum de retrouendendo, & modicitas pretij interueniſſent, vt malè aſſerebat ipſemet Author; contrarium namque aperte percipitur ex his, quæ cum Beroo, & aliis ſuperiùs tradidimus & hactenus de text. in d. cap. ad noſtram, de empt. & vendit. ex quo præcipuè fundatur ſententia prædicta; fundatur etiam ex text. in dict.[*] cap. illo vos. de pignoribus, pro cuius explicatione quatuor caſus diſtinguit Berous in d. cap. ad noſtram, num. 26. ad finem, in verſ. aduert. eſt, & num. 27. 28. & 29. & Beroi nulla mentione facta, eoſdem caſus adduxit Doctor Felician. de ſolis tract. de cenſibus, lib. 1. cap. 6. num. 15. per tot. nec diſtinctè explicat illum text. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 241. & 242. nec etiam Ioannes à Medina de reſtitut. fol. 176. nec denique Borgninus Caualcanus deciſ. 1. num. 74. part. 2. Tamen, quod attinet ad propoſitum noſtrum facilis eſt inductio, conſtituendo in primis, quòd pacto de retrouendendo in voluntatem vel emptoris, vel venditoris collato, emptor ſemper facit fructus ſuos: quod quando eſt in facultate venditoris redimere, dubium non eſt, ſed probatur ab omnibus, vt Couarruuias, & Menochius fatentur in locis referendis infrà: quando verò pactum retrouendendi eſt propoſitum in voluntate, & arbitrio emptoris, maius eſt dubium, & quòd emptor non faciat fructus ſuos in hoc caſu, recepta magis opinio eſt, ex his quos refert Menochius lib. 3. d. præſumpt. 122. num. 7. ipſe tamen cum Gloſſa, Cardinali, & Imola in d. cap. illo vos, & cum Couarru. variar. reſolut. lib. 3. cap. 9. in principio cum Lupo etiam ibidem relato, verius exiſtimat, emptorem etiam eo caſu lucrari fructus; & hanc ſententiam libentiùs probarem ipſe, nec conſtituerem differentiam inter vnum & alterum caſum, modò nulla interueniat coniectura, ex qua dolus, aut fraus præſumi poſſit. Conſtituo deinde negari non poſſe, quin pactum illud de computandis fructibus in ſortem, de quo in d. cap. illo vos, dicatur eſſe contra naturam contractus emptionis & venditionis, vel quia fructus ibi ad emptorem ſpectare debebant, ſicut ſi pactum de retrouendendo fuiſſet appoſitum, idque eleganti ratione conſiderata per Beroum in d. cap. ad noſtram, de empt. & vendit. num. 42. in verſ. at in caſu d. cap. illo vos vel à contrario, quia emptor non poterat compenſare fructus cum eo, quod erat vltra ſortem percepturus, quia fructus tenebatur reſtituere iuxta naturam pacti de quo in eo textu, quamuis aliter declaret Butrius in d. cap. illo vos, num. 10. aut ſaltem coacta ratione fatendum eſſe, quòd quando conditio in eo textu appoſita, non eſt contraria naturæ ipſius contractus venditionis, & fructus ſunt venditori reſtituendi, eſt tamen propria pignoratitij contractus; & ob id cum aliis coniecturis vſuræ præſumptionem inducit, vt non malè aduertit Couarruuias variarum, lib. 3. d. cap. 9. num. 2. Hoc præmiſſo, conſtituo etiam, quòd textum illum pro hac ſecunda ſententia contra priorem, non malè expendunt Authores communiter, qui amplectuntur eam, proptereà quòd plures ibi extiterunt coniecturæ, & præſumptiones, ex quibus fœneratitius debuit contractus iudicari, quamuis termini illius textus ſint diuerſi à terminis quæſtionis propoſitæ, vt rectè adnotauit Cagn. in d.l. 2. C. de pact. inter empt. & vendit. num. 52. in finalibus verbis: Nam vt ex contextu eiuſdem Decretalis apparet, pactum reuendendi collatum erat involuntatem emptoris, vt ſic poſſet cogere venditorem ad reſtituendum pretium; item erat pactum, quod fructus percepti computarentur in ſortem & pretium; item & aliud quòd reuenditio maiori pretio fieri deberet quàm ipſa venditio; & ſic vltra Summam receptam, ſexaginta ſolidi deberent perſolui: item & quartò, quòd ille emptor conſueuerat vſuras excercere, quamuis verum ſit, quòd dictio illa, præſertim, in fine textus appoſita, denotare videtur, contractum præſumendum fore fœneratitium ex qualitatibus, & coniecturis prædictis, etiamſi ea qualitas non interueniret: quia vnus contractus ſimulabatur, & alius verè agebatur, pluſque valere debet quod in veritate agitur quàm quod ſimulatè concipitur, & ita conſiderarunt Cæpola, & alij, quos adduxit Menochius lib. 3. præſumpt. 122. num. 39. in fine. Cagnolus in d.l. 2. C. de pact, inter empt. & vendit. num. 52. in verſ. ad cap. illo vos, Couarruuias variar. lib. 3. d. cap. 9. num. 3. in verſ. Tertiò ex prænotatis. Decianus in conſil. 2. numero 177. lib. 1. Nec obſtat ſolutio Menochij d. præſumpt 122. num. 39. quòd quamuis Romanus Pontifex in eo textu, ob coniecturas, aut præſumptiones prædictas, quæ concurrebant ibi, contractum illum habuerit vſurarium, non tamen negauit, quin duæ coniecturæ, auc præſumptiones ſufficiant: nam huic ſolutioni replicari, aut reſponderi poterit, vt reſpondi ſuprà num. 58. ad explicationem text. in d. cap. ad noſtram. de empt. & vendit. Et hactenus de ſecunda opinione in quæſtione agitata ſuprà, ex num. 50. quæ, vt vides, fulta meliùs remanet, quàm præcedens. Sed & tertia fuit aliorum opinio, & præcedentibus[*] omninò contraria; nempe, quòd ex pacto de retrouendendo, modicitate pretij, & quòd emptor ſolitus ſit fænerari, contractus iudicari non debeat fœneratitius, ſed requiratur vltra, quòd concurrant aliæ coniecturæ fœneratitij contractus, Comeus in conſ. 224. column. 2. lib. 1. qui huius opinionis commemorat Authores Din. Iacob. de Aren. Innocent. Ioann. Andre. Cardinal. Imol. & Ancharan. quos etiam commemorauit Berous in d. cap. ad noſtram, num. 26. in principio. Menochius in conſ. 358. num. 5. lib. 4. vbi etiam refert prædictos, & addit Veronenſ. Cæpolam, & Anton, ab Alex. Ioannes Vinc. Honded. in conſ. 33. num. 67. lib. 2. vbi addit Bald. Angelum, Afflictis, & alios: & conſulendo ſentit apertè Caſtrenſis in conſ. 66. incipiente, in cauſa quæ vert. num. 2. volum. 2. vt firmat Maſcardus de probat, tom. 1. concluſ. 445. num. 13. Et certè vt inquit Decianus in conſ. 2. num. 176. in fine, lib. 1. illa duo capita, videlicet dictum caput ad noſtram, & dictum caput illo vos, non ſolum tria, ſed & plura alia requirant. Addit tamen ipſe Decianus ibid. num. 177. quòd quicquid ſit in eis iuribus, verior & magis communis opinio eſt, quod tria tantùm requirantur, pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & quòd emptor ſolitus ſit fœnerari. Sed non reſpódet illis capitibus, nec etiam hucuſque reſpondet aliquis ex omnibus in propoſito ſcribentibus, qui vnanimiter ſolent tertiam hanc opinionem improbare, aut ſaltem non amplecti eam: Planum tamen erit reſponſum, ſi conſtituamus, Romanum Pontificem in dictis iuribus motum fuiſſe ob plures coniecturas. quæ ibi concurrebant ſimul; non tamen negaſſe, quin tres coniecturæ prædictæ ſatis fuiſſent. vt contractus fœneratitius iudicaretur: quamuis enim duæ tantùm ſufficere non debeant ex his rationibus quas contra opinionem primam ſuprà conſiderauit; tamen cùm tres præfatæ coniecturę interueniunt; contrà ſtatuendum eſſe, eorumdem iurium ratio ſuadet, & verbum, præſertim, poſitum in fine d. cap. illo vos, quod auget vim eorum, quæ Romanus Pontifex anteà dixerat ſed ſi non concurrat qualitas illa, non diminuit vim, aut rationem ipſorum, ex dictionis illius natura, & clara Romani Pontificis intentione ibi, qui etiam ſic decideret ex tribus coniecturis anteà enumeratis motus, quamuis faciliùs moueatur, ſi emptor conſueuerit vſuras exercere, & vide infrà, num. 71. in fine. Vnde quarta ſuccedit opinio, & quæ ad conciliatio[*]nem aut concordiam prædictarum tendit, videlicet, quòd pactum de retrouendendo, & modicitas pretij tunc demùm ſufficiant, vt contractus præſumatur fœneratitius & vſurarius, quando magna læſio eſt in pretio, & quæ vix dimidiam iuſti pretij tangeret, vt ſi res conſtans mille, aut quingentis, ſit vendita pro ducentis: & ita procedit opinio Gloſſæ in d. cap. conqueſtus, de vſuris, & aliorum quamplurium, quos retuli ſuprà, num. 42. Si verò eſſet modica læſio, tunc non ſufficeret pactum de retrouendendo cum ea læſione ſed aliæ coniecturæ; aut præſumptiones neceſſariæ eſſent: & ita intelligitur ſecunda opinio relata ſuprà, num. 50. idque ex ſententia quorundam ſic diſtinguentium, aut concordantium, Romani, inquam, Decij, Grati, Alexandri, Iaſonis, Cagnoli, Baldi, Caſtrenſis, Calcanei, Crauetæ, & Grammatici, quos in id recenſet Maſcardus de probat. tom. 1. concluſ. 447. num. 7. & num. 9. Rotæ Romanæ, Laurentij de Pinu, Boërij, Rolandi, Franc. Marci, Menochij, Magon. & aliorum quos refert Alexand. Raudenſis de analog. lib. 1. cap. 30. n. 255. 256. & 257. & contrarias opiniones conciliantes, ſic declarant Niuizan in conſ. 88. n. 3. & ſeq. Corneus in conſilio 241. num. 2. libr. 1. Cephalus in conſilio. 496. num. 48. in fine, & ſequent. lib. 4. Antonius Galeatius Maluaſſia, in conſilio. 107. num. 11. Vincentius Carocius de locato & conducto, titulo de vſuris, quæſtione 11. num. 14. folio. 227. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio. 31. num. 69. lib. 1. & in conſilio. 33. num. 68. lib. 2. Azeuedius in l. 4. titulo 6. num. 25. & 26. lib. 8. nouæ collectionis Regiæ. Qui omnes, & cæteri alij in hac[*] materia ſcribentes, vnanimiter conueniunt in hoc, vt debeat fieri æſtimado, & conſiderari valor rei, habendo reſpectum ad qualitate diminutiuam pacti. de retrouendendo, & non prout ſimpliciter res per ſe conſiderata valere poterat, vt cum Abbate, Anton. Burg. Beroo, Tiraquello, Maſcardo, Couarr. Zabarell. Ioſepho Ludouico, & Burſato reſoluit Carocius d. quæſt. 11. num. 15. fol. 227. certum enim eſt, quòd pactum de retrouendendo, rem minoris eſſe facit valoris & pretij, quàm illa, quæ liberè venditur, cùm nemo ſit, qui non cupiat habere potiùs rem irreuocabiliter ſuam, quàm reuocabiliter, vt latiùs probant Roland, in conſ. 54. num. 11. lib. 4. Decianus in conſ. 2. num. 169. lib. 1. Tiraq. de retractu conuentionali, in præfatione, num. 20. cum ſeq. & ad finem tituli, ex num. 20. cum ſeqq. Cacheran. deciſ. Senat. Pedemont. 40. num. 14. Cephalus in conſ. 496. num. 43. lib. 4. Menochius lib. 3. præſumpt. 122. num. 9. Ioann Vincentius Honded. d. conſ. 33. num. 29. lib. 2. Hyppol. Riminal. in conſ. 218. num. 117. & 118. lib. 2. vbi num. 120. poſt Veronenſ. Pariſium, Afflict. & alios rectè credidit, arb trio Iudicis deferendum, qualis, aut quanta eſſe debeat diminuito hæc valoris propter pactũ de retiouendendo, cùm id à iure determinatum non ſit: & Riminaldo non relato, recté etiam quantitatem pretij arbitrio Iudicis cum Menochio dimittit Additionator Gamæ in addit. ad deciſ. 82. in fine, fol. 44. Et vere, cùm adeò grauis læſio cócurrit cú pacto de retrouendendo, non modica ſimulationis & fraudis, imò maxima fœnerandi præſumptio reſultat, ſic vt non temerè probari poſſit concordia hæc, conſideratis tamen rerum, & perſonarum circumſtantiis, & nonnullis aliis perpenſis, quæ infra ad finem huius capitis adnotabo. Quinta denique & vltima opinio (aliam ſextam ſubiiciam infrà, num. 81.) fuit eorum, qui in præfata quæſtione exiſtimarunt, totam hanc diſceptationem arbitrio iudicis relinqui, ſic vt bonus, & diſcretus iudex arbitrari debeat. an duo hæc tantùm, pactum ſcilicet de retrouendendo, & pretij tenuitas arguere poſſint contractum eſſe ſimulatum, & fœneratitium: an verò tria interuenire debeant ſimul, prout ſecundæ opinionis Authores crediderunt, atque ex variis coniecturis, & circumſtantiis diffinire, contractum, vel iniquum eſſe, vel iuſta ratione tolerandum: quod efficere poterit, ſi pretij tenuitatem, qualitatem perſonæ emptoris, & naturam ipſius contractus inſpiciat; ac denique ſi conſideret alia, quæ Couuaru. & Menoch. ſtatim referendi, cum iudicio adnotarunt: & hanc opinionem probarunt expreſſim Corneus in conſ. 4. lib. 1. Alex. in conſ. 119. in fine, lib. 4. Neuizan, in conſ. 88. num. 4. ioan. Bapt. Lup. in l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit. in 2. parte, §. 1. num. 29. in verſic. illud tamen: ſequitur Couar. variar. reſol. lib. 3. c. 8. num. 4. in verſic. cæterùm ad ſedandam. Ioachimus Minſingerus ſingular. obſeruat. centuria 3. obſeru. 62. 6. Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 3. caſu. 217. & Præſumptione 122. num. 40. & tribus ſeqq. vbi optimè explicat lib. 3. Azeued. in l. 4. titulos. ex num. 28. vſque ad num. 34. lib. 8. nouæ collectionis Regiæ. Molina de iuſtitia & iure, tract. 2. diſputation. 375. column. 6. in verſic. quamuis autem maior. Et vt verum fatear, in hac materia, quæ ardua eſt, & difficilis, ac plena ſcrupuli, nulla melior, ac ſecurior tradi poteſt reſolutio, cùm vix impoſſibile ſit, vt generalis aliqua proponi doctrina poſſit, quæ omnibus negotiis, & cauſis occurrentibus æqualiter valeat applicari, ſed iuxta diuerſitatem caſuum, diuersâſque rerum qualitates, & circumſtantias, atque perſonarum conditionem. & mores, diuerſimodè etiam res hæc diffiniti debeat vt ſtatim dicetur: & hactenus de prædictis & contrariis ſententiis, quibus vt vidiſti, omnium hucuſque Scribentium placita, & reſolutiones continentur. Nunc verò, vt ego vnam, aut alteram ſententiam probem, ſiue quid verius in propoſito mihi videatur, declarem, nonnulla conſtituere neceſſarium duxi, quæ longa conſideratione ſic digeruntur, nec alibi inuenies hactenus ſic adnotata per alium. Et in primis conſtituo, totam hanc materiam coniecturalem eſſe, & præſumptam, ſiue à coniecturis, & præſumptionibus pendere, nam, vt dixi ſuprà, numer. 22. ſimulatio, aut vſura contractûs probatur ex coniecturis, & præſumptionibus: & ſic Romanus Pontifex in d.c. illo vos, de pignoribus, ex coniecturis, præſumptionibus, atque circumſtantijs rerum, quæ concurrebant ibi, motus fuit, vt pronuntiaret contractus illos ſimulatos & vſurarios; & ducebatur ex coniecturis illis, quia ſic propoſitæ fuerunt, vel quia in eo caſu vigebant: non verò ex alijs mouebatur, quia aliæ non erant in ſpecie illa; tamen ſi fuiſſent aliæ, etiam fortaſſis mouiſſent Pontificem, vt eorundem iurium ratio euincit apertè, & notaui ſuprà num. 28. in verſic. addiderim ego libenter. Vnde certum eſt, quòd præſumptiones illæ, quæ in dictis iuribus enumerantur, alias ſimiles, maiores, aut æquipollentes non excludunt, vt etiam dixi ſuprà, num. 27. & 28. nec in diſcurſu totius huius capitis verbum aliquod ſcripſi, quod otiosè adiectum, aut extra propoſitum, vel ad explicationem dictarum Decretalium omninò neceſſarium non fuerit. Secundò conſtituo, præcipuam huius Capitis quæſtionem, an ſcilicet pactum de retrouendendo, & pretij modicitas ſufficere debeant ad hoc, vt contractus emption is dicatur fictitius, & vſurarius; an verò requirantur tria, ſcilicet quod vltra duo prædicta etiam emptor ſolitus fuerit fœnerari, aut alia ſimilis coniectura interueniat, arduam quidem eſſe, & videri adhuc ſub iudice eſſe, quanam de iure dicatur verior opinio, & D.D. hinc inde varios eſſe, & ſibi ipſis contrarios, & ab vtraque parte exiſtere, qui ſuam opinionem communem eſſe atteſtentur, & illam dicant in practica obſeruari, vt in propoſito noſtro rectè aduertunt Cagnol. in d.l. 2. C. de pact. inter empt. & vendit n. 50. in fine. Anton. Galeat. Malu. in conſil. 107. in princ. Hos omnes ſic varios & contrarios ideò crediderim, quòd ipſi aliorù rationes, & fundamenta perſcrutati non ſint, nec veram rationem dictarum Decretalium inquirant, ſed aliorum relatione, aut approbatione contenti, vel conſultò, aut negligencia cum illis tranſeant: idcircò in his inquirendis, latiùs inſiſtere neceſſarium fuit, vt inſiſtebam ſuprà, ex num. 42. cum multis ſequentibus. Turpe namque nimis eſt, aliorum ſcripta tantum referre, & nihil noni addere, vt inquit Baldas in l. non eſt dubium, num. 28. C. de legibus, & in repetitione legis primæ, in fine. C. de ſacroſanctis Eccleſiis. Tertiò conſtituo, text. in d. cap. ad noſtram, de emp. & vendit, malè citari communiter, ad probandum, contractum præſumi fœneratitium cum aliis qualitatibus, ſi emptor ſolitus ſit fœnerari, aut non aliter præſumi vſuratium, quàm ſi conſuetudo fœnerandi ſit; nam etſi dicatur ibi, quòd creditor, ne per canonem contra vſurarios editum poſſet in poſterum conueniri, domos. & oliuas recepit titulo emptionis, cum reuera contractus vſurarius ageretur; nulla tamen parte eiuſdem textus probatur emptorem conſuetum fuiſſe fœnerari, nec de conſuetudine fœnerandi facta fuit aliqua mentio, quæ verè in eo textu neceſſaria non fuit, vt ex infinitis, quos attentè prælegi, ſolus Caldas Pereira ſic, & rectè quidem adnotauit in l. ſi curatorem habens, verbo, ſua facilitate num. 60. in fine, qui ſentit apertè, nec etiam fuiſſe neceſſariam fœnerandi conſuetudinem in dict. c. illo vos, de pignoribus, vt contractus probaretur fœneratitius, quamuis probata multùm vrgeat cum aliis coniecturis; quod, vt dixi ſuprà, num. 61. in fine, mihi placet, moueorque vltra prædictum Authorem, ex dictione illa, præſertim, quæ in fine d.c. adiecta, dictorum anteà vim auget, ſed non diminuit, ſi non concurrat; nec vera eſt inductio Ludouici Molinæ de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſputatione 375. columna 6. in verſiculo, quamuis autem maior, folio. 789. ſcilicet ex eo colligi, quòd emptor ille aſſueuerat dare ad vſuram in d. cap. ad noſtram, quòd timeret ne vſurariorum poenâ damnaretur; id enim non concludit: poſſet ſiquidem (& probabiliùs certé) ſic timere & is, qui nunquam vſurarius fuiſſet, & propter poenam prædictam nollet mutuo dare vnde veriſimile non eſt, quòd ſi emptor fuiſſet ſolitus fœnerari, ſic omitteret Romanus Pontifex, qui ita diſtinctè circumſtantias omnes alias, & coniecturas adduxit, qui etiam de conſuetudine fœnerandi, contrahentium in ſpecie d.c. illo vos, in fine, expreſſam mentionem fecit. Quarto conſtituo, negari non poſſe, quin Roma[*]nus Pontifex in d.c. ad noſtram, & in d.c. illo vos, contractus, de quibus ibi, habuerit vſurarios ob coniecturas, & præſumptiones omnes, quæ in illis caſibus concurrebant ſimul, ſic vt in eis iuribus nulla coniectura, aut præſumptio enumeretur, in qua Romanus Pontifex ſe non fundaret; quia, vt dictum eſt, concurrebat ibi, vt contra Recentiores nonnullos latiùs oſtendi ſuprà, num. 56. & 57. vbi Beroi ſententiam magis probaui. Cæterum, præfatum dubium, an modicitas pretij cum[*] pacto de retrouendendo tantum, ad præſumptionem fœnoris ſufficere debeat; an verò & tertium requiratur, nequaquam à Pontifice ibid. deciſum, nec explicatum;[*] tamen ex quo Romanus Pontifex in illis iuribus, non duabus tantum, ſed pluribus ſimul concurrentibus coniecturis mouebatur, validiùs reſultare argumentum vt non de facili contractus iudicari debeat fœneratitius, ſed plures debeant concurrere coniecturæ ad præſumptionem fænoris, & ad minus tres prædictæ, quas ſecundæ opinionis Authores requirunt, aut aliæ ſimiles, vt ibid dixi, non verò, quod præcisè requiratur vltra pactum de retrouendendo, modicitatem pretij &[*] quòd emptor ſolitus ſit fœnerari aut aliud ſimile, quòd etiam interueniat coniectura alia, vt tertiæ opinionis Authores requirebant quos adduxi, & improbaui ſuprà num. 61. & etiam improbari poſſunt ex his quæ adnotarunt Decian, in conſilio 2. num. 17. & 18. & num. 28. libro, 1. Burſatus in conſil. 153. num. 34. lib. 2. Cæual. deciſione prima num. 70. part. 2. Deinde, quòd nec[*] etiam requiratur præcisè, vt tres prædictæ coniecturæ ſimul concurrant ſemper; nam & aliquando negotij, perſonarum, & contractûs qualitas aut circonſtantia, & pretij modicitas talis, tantaque eſſe poterit, vt etiam ex pacto de retrouendendo (maximè ſi fuerit poſt certum tempus, quod magis ſuſpectum eſt) grandique, aut enormi pretij læſione, & modicitate. contractus debeat fœneratitius iudicari, iuxta concordiam relatam ſuprà, num. 62. & ſequent. quæ, vt vidiſti, multorum authoritate fulcitur: Nec illi repugnant Decretales prædictæ; nam etſi tot coniecturis ſimul moueatur ibi Romanus Pontifex, non abnegat potentiam iudici, vt poſſit ipſe duabus prædictis ſic vrgentibus coniecturis moueri, quibus tantùm, & forſan ipſe Romanus Pontifex moueretur, ſi aliæ non fuiſſent, & ea, quæ dixi, interuenirent. Idcircò, vt dicebam ſuprà num. 66. nulla melior, aut[*] ſecurior tradi poteſt in hac materia doctrina, quàm quòd totum hoc in dictis Decretalibus non deciſum, nec declaratum, arbitrio prudentis, & diſcreti iudicis relinquatur, qui præ oculis habere debebit ea, quæ Couar. Me[*]noc. & Azeued. ibi relati tradiderunt, ac diligenter veri[*]tatem inueſtigare, vbi ſuſpicio ſimulationis in fraudem vſurarum eſſe poſſit, per text. in l. iudices, C. de iudiciis, cap. indicant. 30. quæſt. 5. & in noſtris terminis ſcribit Decian. in conſ. 2. num. 7. lib. 1. Regulariter autem potiùs amplecti debebit opinionem ſecundam relatam ſuprà num. 50. & ſequent. ob rationes ibidem adductas, quàm primam, de qua ſuperiùs egimus ex num. 42. cum ſequent. niſi rerum, aut perſonarum qualitates, & circumſtantiæ, aliud ſuadeant, vt ſcripſi ſuprà, num. 76. Quintò conſtituo, ſimulationem in fraudem vſura[*]rum ex coniecturis anteà relatis deprehendi in dict. c. ad noſtram, de empt. & vendit. intelligendo tamen, vt quamuis ibi dictum fuerit, quod ab initio venditor petijt mutuo pecuniam quandam, non inde coniecturam poſſe validè deduci, vt ſcilicet vltra ſpeciem ibidem relatam, vel in alijs caſibus regulariter, mutui petitio præcedere debeat, vt contractus præſumatur fœneratitius, ſic vt pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & aliæ coniecturæ ſufficere non debeant, niſi etiam & illa coniectura adſit, quod ab initio mutuum peteretur; poterit enim & ſimulatio fœnerandi, & fraus vſurarum præſumi, atque contractus ipſe fœneratitius iudicari, etiam abſque eo quòd ab initio mutuum peteretur, poſtmodùm verò alius contractus gereretur: quod eſt de mente omnium Authorum, quos in ſecunda opinione, & in tertia etiam retuli ſupra, num. 50. & 61. qui ex alijs coniecturis, etiam abſque illa, contractum damnandum exiſtimant, & apertiùs probant relati ſuprà, num. 27. Hoc autem, non extra propoſitum, nec otiosé, ſed[*] ideò à me dictum, vt quorundam diſtinctionem, aut ſententiam improbarem, hoc eſt Odofredi relati à Baldo, in l. emptione, C. plus valere quod agitur, &c. Romani ſingular 368. quæro an pactum, & in conſil. 423. Vitalis Cambani in tractatu clauſularum, pagina. 274. num. 10. & Baldi in conſil. 359. lib. 5. hi enim in præfata contrarietate, an duo, vel tria concurrere debeant, vt contractus præſumatur vſurarius, ſic diſtinguendum exiſtimarunt. aut præceſſit mutui petitio, hoc eſt venditor ab emptore petijt mutuo pecuniam antequam venderet; aut non præceſſit: primo caſu, ex pacto reuendendi, & pretio exiguo, contractus illicitus reputatur; ſecundo caſu non: ſed quidem, vt vides, diſtinctio hæc ſuſtineri non poteſt, cùm etiam abſque eo quòd mutui petitio præcedat, iudicari poſſit contractus vſurarius ex alijs coniecturis, vt ſuprà dixi: item aliquando fœneratitius præſumetur contractus ex pretij modicitate, & pacto de retrouendendo tantum, abſque eo etiam quòd aliud interueniat, vt etiam dixi ſuprà. Nec præfata[*] ſententia probatur in dict. c. ad noſtram, vbi ennarratur tantùm mutui petitionem factam fuiſſe præcisè, ex eoque ſimulationis & vſuræ fraus aliqua detegitur, non tamen ſtatuitur inde petitionem mutui præceſſiſſe neceſſarium fuiſſe, vt contractus indicaretur fœneratitius; imò etiamſi ab initio mutuum petitum eſſe, Romano Pontifici enarratum non fuiſſet, ex alijs, quæ propoſita fuerunt, contractum ipſum damnaret, nec in eo, ſed in alijs circumſtantijs, & coniecturis concurrentibus, principaliter mouebatur, vt ſuprà vidimus. Sextò conſtituo, ſilentio prætermittenda non eſſe[*] nonnulla, quæ in propoſito huius materiæ, nouiſſimè, & multò quidem poſt hæc à me ſcripta obſeruauit, ſed nec vnum verbum ex omnibus a me notatis ſuprà adnotauit Andreas Fachineus controuerſiarum iuris libro 2. cap. 12. in fine, verſic. ego in hæc re ſic ſtatuo, fol. 154. columna 1. in princip. vbi poſtquam aliorum Scribentium ſententias retulit, ſic ſtatuendum in ſuperiori controuerſia exiſtimauit, vt ſi tria concurrant, nempe pretij modicitas, pactum reuendendi, & conſuetudo fœnerandi, tunc contractus ſit cenſendus fœneratitius, idque per text. in dict. cap. ad noſtram, & in dict. cap. illo vos, qui id probant, vt explicat ipſe Author ibidem, in 2. opinione, in verſiculo, nec obſtant Canones: infert ſtatim in hunc modum: Luare, ſi magna ſit læſio circa pretium rei venditæ, & pactum adſit reuendendi, nihil aliud ſuſpicari licet, quàm contractum fuiſſe initum in fraudem vſurarum, ita ſcilicet, vt partes animum habuiſſe præſumantur mutuum contrahendi vſque ad certum tempus, & fructus ex re vendita vſurarum loco percipiendi. Quæ illatio vt vides, fit à præfato Authore, retentâ ipſiuſmet traditione, quòd tria illa concurrant, vt conſtat etiam ex dictis ab eodem ad finem: & ob id non omninò tuta iudicatur à me; namque ſi magna ſit, vt ipſe dicit, aut tanta læſio circa pretium rei venditæ, & pactum reuendendi adſit, etiam abſque conſuetudine fœnerandi, vſurarius ſæpè præſumi poſſet contractus. vt latiùs explicaui ſuprà. Nec ita indiſtincté, aut abſolutè contrarium obſeruare licet, iuxta ea, quæ numer. præcedentibus obſeruaui. Placet tamen prædicti Authoris reſolutio in eo ſenſu, quòd tribus illis coniecturis concurrentibus, ita neceſſariò præſumi debeat animus fœnerandi, vt nihil aliud ſuſpicari liceat, vt ſuprà dicebam, quatenus ex illis tribus coniecturis, rem eſſe indubitatam ſtatuebam. Dici poſtmodùm Author idem, quòd ſi tria illa non concurrant, nempe pretij modicitas, pactum reuendendi, & conſuetudo fœnerandi, vix animaduertit, quo argumento, contractus indicari poſſit fœneratitius, in quo, vt dixi, decipitur, nam licèt ex his duobus non ita de facili fraus, aut ſimulatio ſit pręſumenda, tamen res non adeò adſtringi debet, vt dici poſſit vix ex illis duobus fœnoris fraudem deprehendi valere: cum etiam aliquando ex eiſdem tãtum, fœnerandi animus colligi poſſit, vt dicebam ſuprà num. 76. & 77. Quare idemmet Fachineus, poſtquam prædicta dixerat, in finalibus verbis, d.c. 12. dicit, quòd iudicis arbitrio libenter id committit, itaut ſi cum pacto reuendendi, & pretij modicitate, aliqua alia ſuſpicio accedat, tunc ad iudicandum contractam vſurarium procliuior exiſtat, & iuxta hæc, vt vides, præfatus Author pro his citari debet, qui ſecundam opinionem amplectuntur; nunquam enim ipſe duobus tantum, hoc eſt pacto de retrouendendo, & modicitate pretij contentus eſt, ſed aliud etiam, hoc eſt conſuetudinem fænerandi, aut ſuſpicionem aliam requirit. Septimò & vltimò conſtituo, quòd datio in ſolutum[*] vim obtinet venditionis; attamen difficiliùs in ea præsumitur exerceri fœnus, quàm vbi pecunia ipſa numeratur, vt diuerſas ſententias concordans, reſoluit Menochius lib. 3. de præſumpt. 122. num. 42. & 43. & veram reſolutionem dicit Additionator Gamæ in addit. ad deciſ. 138. nec admittit eiuſdem Gamæ, & aliorum Authorum ſententiam indiſtinctè dicentium, quòd datio in ſolutum non efficit contractum vſurarium, licèt modicitas pretij cum pacto de retrouendendo apponatur, in quo libentus ſequor Additionatorem prædictum; & ſic intelligo aliorum traditiones in propoſito, quas adducunt Conar. variar reſol. lib. 3. c. 8. num. 5. Azeued. in l. 4. tit. 6. num. 27. lib. 8. nouæ collect. Regiæ. Ioſeph. Ludouicus de ſimulatione contractuum, concluſ 1. in verſicul, eſt verum quòd Decius, vbi cum Romano, Pariſio, Aretino, Socino, Rolan. & Cephalo, rectiùs dixit veriorem, & communiorem opinionem eſſe, quòd etiam in datione in ſolutum poſſit argui contractas ſimulatus, Maſcardus etiam de probationibus, tomo 3. concluſione 1142. num. 15. & tomo 1. concluſione 447. num. 16. & 17. Antonios Galeatius Maluaſſia in conſil. 106. num. 18. in fin. Alex Raudenſis de Analogis, libro primo, cap. 30. num. 131. Et hactenus de prædictis. CAPVT XXVI. Conceſſa facultate, aut commiſſione alicui, vt Maioratum in aliquem ex filijs, aut filiabus, quem voluerit, aut quem elegerit, faciat, ſiue inſtituat, an poſſit ipſe filio maſculo prætermiſſo, in filia fœmina Maioratum inſtituere; an verò filijs maſculis exiſtentibus, neceſſariò debeat fœminis eos præferre; quamuis inter illos, quẽ voluerit, etiam filium natu minorem eligere valeat: vbi in caſu occurrenti, & Authori commiſſo, conſultatio traditur eiuſdem, qui verè primus omnium in propoſito ſcripſit, & nullo alio cauſam defendente, primam ſententiam pro ſe tulit, (alij poſtmodùm ſcripſerunt, ſed non ita exacté, aut nihil quidem addentes) deinde alternatiuæ ſecunda pars, quando cenſeatur appoſita in defectum prioris, vt ordinis potiùs ſit, quam electionis, quando etiam liberé accipienda non ſit, ſed limitatiuè tantùm, aut ſimpliciter, vt diuerſos gradus conſtituat tam in fideicommiſſis, quàm in Maioratibus, eleganter diſcutitur l. cum pater, §. à te peto, l. vnum ex familia, §. ſi de Falcidia, ff. de legatis 2. l. hæredes mei, §. fin. ff. ad S.C. Treb. c. 1. de eo qui ſibi, vel hæredibus ſuis. optimè expenduntur & declarantur, & Ludouici Molinæ ſententia, quod elector, cui libera facultas eligendi conceſſa eſt, poſſit ad Maioratûs ſucceſſionem, filiam etiam natu minorem omiſſo filio primogenito eligere, & quod vigore facultatis Regiæ idem poſſit, nouiter improbatur, & declaratur: de verbis etiam enuntiatiuis, an, & quibus caſibus diſpoſitionem inducant, multa dicuntur, & in effectu circa omnia prædicta, quamplurima maturiùs nunc adnotata traduntur, quæ vtilia ſunt, & in praxi valde conducibilia, nec abſque ingenti ſtudio, & labore, ſic recenſeri potuiſſent. SVMMARIVM. -  1 Teſtator, ſi fratre, aut alio conſanguineo hærede ſcripto, petierit ab eo, aut illi commiſerit & mandauerit, vt ex bonis ſuis, vel aliqua parte eorum, inſtituat, ſiue faciat Maioratum in aliquem ex filijs, aut filiabus: an frater, vel conſanguineus teneatur præciſè ordinem literæ, ſiue ſcripturæ ſeruare, & conſequenter filijs maſculis exiſtentibus eligere, aut nominare aliquem ex eis ad Maioratum; an verò filio maſculo prætermiſſo, in filia fœmina Maioratum inſtituere valeat? -  2 Et dubium conſiſtit in hoc, quòd eligendi facultas expreſſè, aut abſolutè conceſſa non eſt in caſu prædicto, quamuis verba prima facie inſpecta, liberam eligendi facultatem denotare videantur: & ſic omninò incertum eſt, an liberè cenſeatur data electio, an verò ordine ſcripturæ videantur filij, & filiæ ad ſucceſſionem inuitari. -  3 In hoc autem dubio conſultus olim Author, primus quidem omnium ſcripſit, & pro viribus laborauit, vt hoc numer. refertur & ibidem caſus in facto contingentis, & authori commendati species proponitur, atque eiuſdem conſultatio profertur, quâ ſolus ipſe cauſam defendens primam ſententiam pro ſe tulit. -  4 Voluntas & poteſtas in quocunque actu requiritur; quæ duo actum perficiunt. -  5 Diſiunctiua poſita inter perſonas honoratas, reſoluitur in coniunctam, & copulatiuam. -  6 Id tamen non procedit, quoties diſiunctiua, aut alternatiua ponitur inter perſonas, inter quas cadit ordinata affectio; tunc enim non reſoluitur in Coniunctam, nec cenſetur hæreditata electio, ſed denotat ordinem, & vltima pars cenſetur poſitæ in defectum prioris. -  7 Ex ordine ſcripturæ præſumptio reſultans in Maioratibus quòd maximi momenti ſit, remiſſiuè. -  8 In Maioratibus inter filios & filias, & inter maſculos, & fœminas, ordinata datur inſtitutoris affectio, quia per maſculos familia, & agnatio illius conſeruatur, & non per fœminas; vtpote cùm illarum ſucceſſio, agnationis conſeruationi repugnet. -  9 Fœmina familiæ ſuæ, atque agnationis eſt caput & finis. -  10 Maioratum inſtituentis nomen & memoria meliùs conſeruntur per maſculum, quàm per fœminam. -  11 Maſeuli honorem, splendorem, & dignitatem familiarum tuentur, & conſeruant, iniurias propulſant, atque illatas vendicant. -  12 Maioratûs inſtitutor ſi ſit nobilis, fama & nomine clarus, credendum eſt, quòd deſiderauerit familiæ ſuæfauere, eamque propagare, & conſeruare. -  13 Maſculinus ſexus à teſtatoribus noſtri temporis præfertur, & magis honoratur, quàm fœmininus. -  14 Maioratuum finis, & natura genuina eſt, vt per eorum inſtitutionem, agnationis & familiæ conſeruatio fiat in futurum. -  15 In Maioratibus, fideicommiſſis, & vltimis voluntatibus, ſicut præcedentia declarant ſequentia; ſic è conuerſo dubia defuncti voluntas, quæ præceſſit, coniecturatur & declaratur ex ſubſequenti, quæ clara & aperta eſt. -  16 Voluntas teſtatoris obſcura, ex aliis in teſtamento expreſſis declaratur. -  17 Voluntas ab initio qualis fuerit, ex actu ſequenti, aut verbis ſequentibus declaratur. -  18 Teſtator, qui in ordine ſuccedendi ad Maioratum aut in vocatione ſpeciali, quam ipſe fecit, prætulit filium maſculum filijs fœminis, credendum eſt, quòd etiam voluerit, vt is, cui electionem comm ſit, etiam liberè, eundem ordinem ſeruare teneatur, & maſculos præferre debeat fœminis, quas ipſe in defectum maſculorum vocauit. -  19 Nulla enim eſt in iure certa magis regula, aut ſecurior doctrina, ad teſtatoris defuncti voluntatem probandam, quàm ea quæ ſumitur ex ipſius expreſſa diſpoſitione, quæ totum facit. -  20 Tutióque interpretatio eſt, quâ ſcriptis in teſtamento adhæremus. -  21 Affectio & dilectio maior habetur ad eos, qui ſunt nati & cogniti tempore factæ dispoſitionis, quàm ad eos, qui nec nati ſunt, nec cogniti. -  22 Teſtator, qui in vocatione ſpeciali, quam ipſe fecit, filiabus aut fœminis iam natis, & cognitis, filios aut maſculos naſcituros expreſſim prætulit, & ſic non cognitos; credendum eſt, quòd ſemper illos præferre voluerit in alijs clauſulis præcedentibus, in quibus electionem alteri commiſit. -  23 Sic, vt per vnam clauſulam cenſeatur declarata alia, & conſequenter, vt quemadmodum teſtator ipſe in ſua vocatione non vocauit fœminam, niſi in defectum maſculi, nec aliter admitti fœminam voluit, quàm ſi maſculus non exiſteret, pariter quoque, atque eodem modo voluerit, vt is, cui electionem commiſit, ſe haberet in electione, nec aliter ſucceſſores eligeret. -  24 Nam quod ipſe viuus facturus eſſet, aut quod in defectum electionis hæredis fieri expreſſit, idem ab hærede ſuo faciendum eſſe iuſſiſſe intelligitur. -  25 Nec eſt veriſimile, quòd hæredi conceſſerit facultatem faciendi id, quod non fieri ipſe expreſſit in alia clauſula. -  26 Vnde eo ipſo, quòd aliter factum eſt ab eo, cui eligendi facultatem teſtator conceſſit, nihil aliud fuit, quàm circumuenire voluntatem defuncti; quod indignum eſt. -  27 Nec hæres audiendus, qui nititur contra illam. -  28 Eligendi facultate quantumcumque liberè conceſſa, ad electionem doloſam mandatum datum non præſumitur. -  29 Electio doloſè facta nulla eſt. -  30 Is, cui electio commiſſa eſt, vtrùm ex odio, aut inimicitia excludere poſſit eam, qui generaliter vocatus eſt; vbi conſtituitur differentia inter odium & inimicitiam hæredis. -  31 Teſtator iu caſu Authori propoſito, quòd non dederit patri liberam, aut voluntariam eligendi facultatem, ſed potiùs ſubalternauerit perſonas, ad quas ordinatam affectionem habebat, vt hoc numero latiùs probatur, & l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebel. nonnullis exonatur, & num. ſeq. & vide infrà numero 46. & ſeq. & num. 54. & 55. -  32 Eligendi facultatem habens de pluribus vocatis alternatiuè, inter quos eſt ordo affectionis, non poteſt eligere de ſecundò nominatis, niſi primis deficientibus. -  33 In conceſſione facta pro filio, aut filia, exiſtente filio, filia eligi non poteſt. -  34 Verba illa, hijo, ò hija, mayor, in diſpoſitione, aut electionis conceſſione appoſita, ordine ſucceſſiuo intelligenda, & primo loco nominatum præferendum, maſculúmque ante fœminam admittendum, etiam ſi fœmina ætate maior ſit, & natu maior filius ſit vocatus. -  35 Ad faciendum Maioratum in vnum ex filijs, vel filiabus, quem quis elegerit, ſi alicui concedatur licentia per Regem, ſtante maſculo, in fœmina Maioratus non poteſt fieri. -  36 Etiamſi in licentia adiiciatur, qùòd Maioratus fiat in filio, aut filia, quem pater voluerit, quoniam talia verba debent intelligi ſecundùm ordinem à iure præſcriptum, idque ex ſententia quorundam , contra verò ex ſententia Molinæ, de qua latiùs agitur infrà, ex num. 56. cum multis ſequentibus, vbi vide omninò. -  37 Teſtatoris diſpoſitio recipit interpretationem à iure, & conſuetudine, atque rei, de qua agitur, natura. -  38 Teſtator aut Maioratûs inſtitutor, in dubio ſe referre videtur ad leges, ſtatuta, & conſuetudines eius loci, aut regionis in qua teſtatur, aut maioratum inſtituit. -  39 Clauſulæ primogeniorum in Hiſpania ſunt interpretandæ iuxta conſuetudinem quæ eſt in Hispania in ſucceſſione primogeniorum, & ſic, vt maſculus præferatur fœmina, & primogenitus cæteris fratribus ſecundò genitis. -  40 Maſculus in Maioratu, licèt ſit minor natu, de more Hiapaniæ præfertur fœminæ. -  41 Et in ſucceſſione Regni, lege quadam Partitæ ſic extat expreſſè deciſum. -  42 Maioratis Hispaniæ, ad exemplum, & ſimilitudinem ſucceſſionis Regni debent regulari. -  43 Teſtator in dubio cum diſpoſitione legis ſe conformare videtur. -  44 Maximè, quando ex alijs ſcriptis in teſtamento id conſtat aperte, vt in hoc caſu conſtabat ex alia clauſula, quâ dictus teſtator in caſum, quo pater non eligeret, ſucceſſuros in Maioratu nominauit, & maſculos præferendos fœminis dixit. -  45 Hæres quotieſcunque grauatur alternatiuè dare diuerſis perſonis, inter quas militat diuerſa ratio, licèt inter eas non detur ordinata affectio ſimplex diſiunctiua, ſi ne alternatiua nõ reſoluitur in coniunctam, nec tribuit hæredi grauato electionẽ, quamuis verba ad eũ referantur, ſed ordine ſcripturæ denotat factam fuiſſe ſubſtitutionem. -  46 Refertur ſingularis ſententia Gloſ. in propoſito, in cap. Metrop. 63. diſtinct. in verbo presbyteris, vbi gloſ. allegat text. in l. hæredes mei, §. fin. ff. ad Trebel. & illam gloſſam citat Dominicus. -  47 Qui eleganter explicat, quando ſecunda pars alternatiuè in defectum primæ cenſeatur appoſita. -  48 Qualitas perſonarum poſita in ſecunda parte alternatiuæ, quando eſt diuerſa à qualitate perſonarum poſita in prima parte, tunc alternatiua eſt ordinis, & non electionis. -  49 In alternatiua cùm ponuntur duo, quæ eiuſdem naturæ ſunt, tunc vtrumque eſt in obligatione: cùm verò in ſecunda parte alternatiuæ, aut in vnaquaque parte illius apponuntur duo quæ diuerſæ natura ſunt; tunc vtrumque in obligatione non eſt, ſed alterum tantum, & alterum eſt in facultate ſoluendi. -  50 In alternatiua ex voluntate teſtatoris ceſſat electio, & ordo ſcripturæ præciſè obſeruari debet. -  51 Reſpondetur obiectioni cuidam, quòd ſuperflua videretur clauſula illa teſtamenti, vbi dicitur, en vno de los hijos, ò hijas, que del quedaren, qual el quiſiere. Niſi electori licitum eſſet filiam ad ſucceſſionem Maioratus eligere, & numero ſeq. -  52 Alternatiua ſui naturâ electionem concedit; ideò ſufficit verificari quamcumque partem alternatiuæ, intelligendo tamen, vt hoc numero, & ſequenti adnotatur, hoc eſt, modò alternatiua ſit propria, & vera; ſecus tamen ſi impropria, quia vna ſtat in defectum alterius ſub alternatis verbis augmentatiuæ; tunc enim ſeruandus eſt præciſè ordo ſcripturæ, non autem locus eſt liberæ electioni. -  53 Quia iſta eſt alternatiua poſita ad ampliandam diſpoſitionem; ideò veræ alternatiuæ effectum non operatur. -  54 Teſtator verba clauſulæ ſuperioris adiiciens, en vno de los hijos, ò hijas, que del quedaren qual el quiſiere, cuius mentis fuiſſe, aut qualiter eligendi facultatem conceſſiſſe videatur, eleganter declaratur, & text. in l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebel. optimé, & verè enucleatus relinquitur. -  55 Teſtator in caſu prædicto per adiectionem verbi illius, qual el quiſiere, naturam diſpoſitionis non alterauit, nec etiam regulas iuris, vt hoc numero demonſtratur, & ibidem eleganter expenditur text. in d. 1. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebel. -  56 Ludouici Molinæ ſenentia contraria his, quæ dicta fuêre ſuprà, numero 35. 36. & ſequent. refertur, vt ſcilicet elector, cui libera facultas eligendi conceſſa eſt, poſſit ad Maioratûs ſucceſſionem, filiam etiam natu minorem, omiſſo filio primogenito eligere; & eidem pluribus modis reſpondetur, vt latè adnotatur hoc numero, vbi traduntur nonnnulla, quæ longa Authoris conſìderatione digeſta ſunt, & ſcripta, nec alibi inuenientur ſic adnotata. -  57 Ludouici Molinæ ſententia poſito quòd ſuſtineri poſſit, (quod Authori durum videtur) deberet intelligi in terminis, in quibus ipſe quæſtionem propoſuit, nempe quando eligendi facultas non fuit data alternatiué, ſed copulatiuè inter filios, & filias, vt ipſe loquutur, & ſic coniungendo per ſonas verbis, quæ propter vnitatem ſermonis quaſi in vnum corpus redactæ ſunt. -  58 Et verbum entre, latinè inter, diſtribuit æqualiter facultatem eligendi eodem tempore inter filios & filias. -  59 Et conſequenter reſultat effectus, qui à præfato Authore conſideratur: in quem expendi poteſt text. in l. cùm quidam, ff. de legatis ſecundò, vt hoc numero adnotatur. -  60 At in terminis caſûs Authori propoſiti, diuerſum eſt, quoniam electio non liberé, ſed alternatiuè data fuit en vno de ſus hijos, ò hijas, &c. quod in effectu fuit, corpora duo perſonarum facere. -  61 Quia alternatiua, ò latinè vel, diſiungit verba, & ſenſum; ſic vt factus ſit primò vnus gradus filiorum, & in defectum eius, augmentatiuè, vel ſubſidiariè alius gradus filiarum, cap. 1. de eo qui ſibi vel hæredibus ſuis. -  62 Vbi, quia conceſſio fuit alternatiua, hijos, ò hijas, dum filij extiterunt, ſuccedere non potuerunt, nec admitti fœminæ. -  63 Et quamuis ille text. loquatur in feudis, nihil intereſt, quia alterata res erat per pactum concedentis, qui fœminas admiſit: & ſic illius textus vis conſiſtit in forma pacti per alternatiuam, vel quæ tantùm operatur, vt faciat, quòd omnes filij videantur poſiti ex vna parte, & latere, & fœminæ ex alia parte. -  64 Text. in l. vnum ex familia, §. ſi de Falcidia, ff. de legatis ſecundò, nihil obeſſe Authoris reſolutioni anteà traditæ, vt hoc numero adnotatur. -  65 Elector, cui electio competit ex vltima voluntate, ſi extra vltimam voluntatem, hoc eſt in quacunque diſpoſitione inter viuos elegerit, ampliùs variare non poteſt. -  66 Ex pluribus electis, vbi non poteſt poſſidere niſi vnus ſolus, primò nominatus preæfertur alteri. -  67 Electorem in caſu Authori propoſito inter viuos elegiſſe probatur. -  68 Verba licèt enuntiatiua ſint, probant nihilominùs in caſu Authori propoſito electionem, nominationem, ſeu inſtitutionem anteà factam. -  69 Verba enuntiatiua eius quod tempore enuntiationis, aut aſſertionis eſſe poteſt, plenè probant. -  70 Verba enuntiatiua omninò probant, quando enuntiatio pertinet ad rem, quæ pendet ex declaratione animi enuntiantis. -  71 Verba enuntiatiua, quando ſcienter proferuntur ſuper eo, ſuper quo partes ſibi poſſunt præiudicare, ſic probant, vt non admittatur probatio in contrarium. -  72 Pronuntiari, atque affari aliquid, trifariam poſſe, diſpoſitiuè, aſſertiuè, & enuntiatiuè. -  73 Verba enuntiatiua quæ ſint? -  74 Verba diſpoſitiua quæ dicantur? -  75 Verba aſſertiua qualiter proferantur. -  76 Verba enuntiatiua propter aliud emiſſa, regulariter diſpoſitionem non inducunt, prout hoc numero, remiſſiuè tamen, latiſſimè explicatum traditur, & limitatum, & vide num. ſequent. -  77 Verba enuntiatiua, quoties proferuntur per tempus præteritum, aut id, quod enuntiatur, eſt præteriti temporis, diſpoſitionem inducunt. -  78 Maximè, ſi ipſemet qui refert, & enuntiat aliquam ſuam voluntatem de præterito, talis eſt, quòd poſſet ipſe adhuc ex integro illam facere, & ſic diſponere. -  79 Verba enuntiatiua diſpoſitionem inducunt, quando proferuntur ſuper his, qua dependent à voluntate partium, & ſuper quibus poſſunt liberè diſponere. -  80 Verba enuntiatiua diſpoſitionem inducunt, quoties id quod enuntiatur, neceſſarium eſt ad id, de quo agitur. -  81 Verba enuntiatiua, quoties per modum cauſæ proferuntur, diſpoſitionem inducunt, ſicut ſi eſſent diſpoſitiua. -  82 Habens nominare ad emphyteuſim aliquem, ſi per verba enuntiatiua nominationis granauit eum, eo ipſo inducitur diſpoſitio & nominatio. -  83 Poſitus in conditione, an cenſeatur electus, aut nominatus? -  84 Ludouici Molinæ traditio, de qua ſuprà ex numero 65. poſita quòd vera non eſſet, adhuc tamen in caſu Authori propoſito defendi deberet, variationem licitam non eſſe electione ſemel facta, idque ex ratione, quæ hoc numero & ſequenti aſſignatur. -  85 Eligens ex conceſſione, aut commiſſione teſtatoris, in eligendo ſequi tenetur voluntatem tacitam, vel præſumptam teſtatoris ipſius, nec poteſt variare, aut à declaratione ſemel facta recedere, quando conſtat iuxta confeſſionem, aut declarationem ipſiusmet eligentis (ex qua de voluntate teſtatoris conſtat) electionem fuiſſe factam. -  86 Res quando ſubrogatur cum facultate regiæ in locum alterius, quæ erat etiam vinculata, cum omnibus qualitatibus, & conditionibus ſubrogata remanet, cum quibus erat prima. -  87 Voluntas non minùs deducitur, ſeu colligitur ex factis, quàm ex verbis, imò potentius demonſtratur, & probatur factis, quàm verbis: quia facta effectum oſtendunt, verba aliquando contra voluntatem proferentis ſunt. -  88 Teſtator, quando committit jateri, vt pro eo Maioratum, vel meliorationem faciat in aliquem filium; an ſufficiat, quòd commiſſarius coram teſtibus dicat, ſe velle eligere ad Maioratum talem filium. -  90 Electio, ſeu nominatio ad Maioratum, an facta cenſeri debeat, ſi fiat actus in fauorem alicuius, qui non poteſt ſtare, niſi ſuppoſita nominatione, aut electione. SIngularis occurrit, & in praxi valdè neceſſaria quæſtio, & quæ ita ex profeſſo, vt neceſſarium eſt, à nullo ex Recentioribus pertractatur, ſi ponamus, quòd[*] teſtator fratre ſuo aut alio conſanguineo hærede ſcripto, petierit ab eo, aut illi commiſerit, & mandauerit, vt ex bonis ſuis, vel aliqua parte eorum, inſtituat, ſiue faciat Maioratum in aliquem ex filiis, aut filiabus eiuſdem fratris, aut conſanguinei, vel etiam teſtatoris ipſius, in ea parte, in qua Maioratus licitè inſtitui poteſt per parentes, vel in omnibus bonis, aut maiori parte eorum cum facultate regia ad id conceſſa, an tunc frater, vel conſanguineus, aut alius quicumque, cui facultas eligendi ſit relicta, etiam libere, teneatur præcisè ordinem literæ, ſiue ſcripturæ ſeruare, & conſequenter filiis maſculis exiſtentibus, eligere, aut nominare aliquem ex eis ad Maioratum, an verò filio maſculo prætermiſſo, filiam fœminam ad Maioratum eligere valeat. Et dubium conſiſtit in hoc, quòd eligendi facultas expreſsè, aut abſolu[*]tè conceſſa non eſt in caſu prædicto, quamuis verba prima facie inſpecta, liberam ligendi facultatem denotare videantur: & ſic omninò incertum eſt, an libere cenſeatur data electio; an verò ordine ſcripturæ videantur filij, & filiæ ad ſucceſſionem inuitari in quo dubio con[*]ſultus ego olim, cùm caſus hic in terminis occurriſſet in ciuitate de Guadalaxara, primus quidem omnium ſcripſi, & non mediocriter inſudaui, & poſtquam verbo, & in ſcriptis Prætorem illius ciuitatis informaui, nullo alio cauſam defendente, primam ſententiam pro me tuli (alij poſtmodum ſcripſerunt, ſed non ita exactè aut nihil quidem addentes) idcircò, non abſque maxima vtilitate futurum exiſtimaui, ſi hoc capite recenſerem nonnulla, quæ dubij præfati reſolutionem præſtant, & futuris negotiis multis decidendis non modicam vtilitatem afferre poſſunt, & pro clariori intelligentia præmitto, quòd Petrus Ruyz de Alarcon, ex primo matrimonio habuit vnicum dumtaxat filium Bernardum de Mata, qui defuncta iam matre, & nullum filium relinquens, cùm in extremis eſſet, condidit teſtamentum, & patrem ſuum dictum Petrum Ruiz de Alarcon liberé, vt debuit, hæredem inſtituit, poſtmodùm verò petijt ab eo, quòd de certis bonis faceret vinculum, & Maioratum, en vno de ſus hijos, ò hijas que del quedaren, qual el quiſieſſe, vt pars aduerſa dicit; iam enim ſecundò nupſerat, & filias habebat ex ſecundo matrimonio dictus pater eius, qui mortis tempore, atque in teſtamento ſuo filiam quandam, nomine D. Catharinam Carrillo, ad dictum Maioratum nominauit, cum haberet filium maſculum ex eodẽ ſecundo matrimonio natum, qui D. Petrus Ruiz de Alarcõ, & Sotomaior nuncupabatur. Lis ergo, & quæſtio orta eſt ſuper Maioratu prædicto, & dicta D. Catharina petebat poſſeſſionem illius ex teſtamento patris, in quo erat nominata, contendebátque patrem prædictum lici. tè poſſe vigore clauſulæ prædictæ nominare eam; ego autem in contrarium dicebam, ex clauſula dicti teſtamenti Bernardi de Mata, non potuiſſe patrem eius, cùm filius maſculus exiſteret, filiam fœminam ad Maioratum nominare, & ſic dictum D. Petrum eſſe verum, & legitimum ſucceſſorem, & conſequenter in poſſeſſione bonorum dicti Maioratus tuendum, nihílque prodeſſe teſtamentum parris dictæ filiæ ad poſſeſſionem petendam, niſi conſtaret prius, quòd pater eius ſic diſponere, & reſtari potuiſſet; quoniam in quocumque actu voluntas, & poteſtas requiritur: quæ duo actum perficiunt ſecundùm[*] Philoſophum, & notatur in cap. cum ſuper Abbatia, verbo, poſſet, & volet, de officio delegat. l. nolle, vbi Baldus, ff. de acquirenda hæreditate, l. omne verbum, & ibi Bald. in vlt. notabili, C. communia de legat. Abbas in cap. ſacerdos, de officio delegati, Aimon Craueta de antiquit. temporum, 1. ſect. incipit, Ampliatur nunc, num. 52. fol. 36. Cephalus, in conſ. 235. num. 24. lib. 2. Rolandus in conſ. 35. num. 21. volum. 3. Franciſcus Burſatus in conſ. 396. num. 24. lib. 4. Burgos de Paz 5. part. l. 3. Tauri, num. 1442. Molina de Hispanorum primogeniis libro primo, capit. vigeſimo quarto, numero vigeſimo quarto, Surdus in conſ. vigeſimò ſeptimo num. 13. lib. primo Hyppol Riminal. in conſ. 255. num. 32. & 33. lib. 3. Hîc autem, poſito quòd fuerit voluntas, cùm tamen deſiciat poteſtas taliter diſponendi, nullum quidem facit negotium teſtamentum prædictum, quòd autem defuerit poteſtas, facilé demonſtrabitur, ſi conſtituamus nonnulla, quæ magis ad rem faciunt: in primis, quod licèt prima facie, vt dixi, videatur, quòd dictus Bernardus de Mata dederit liberam facultatem patri ſuo eligendi ex filiis aut filiabus, quem voluerit, & ſic maſculo prætermiſſo, fœminam filiam eligere; tamen contrarium eſſe verius, & filios maſculos primo loco nominatos fuiſſe, filias verò ſecundo gradu ſubſtituas in defectum maſculorum, conſtat ex illis verbis. En vno de ſus hijos, ô hijas que del quedaren, idque ratione ſequenti. Nam licèt disjunctiua poſita in[*]ter perſonas honoratas, reſoluatur in coniunctam, & copulatiuam l. cùm quidam, C. de verb. ſignificat. id tamen non procedit quoties disjunctiua, aut alternatiua ponitur inter perſonas, inter quas cadit ordinata affectio; tunc enim non reſoluitur in coniunctam, nec cenſetur hæredi data electio, ſed denotat ordinem, & vltima pars cenſetur poſita in defectum prioris, per text, valdè ſingularem in l. cùm pater, §. à te peto, ff. de legat. 2. vbi dicit Iureconſultus in hunc modum: A te peto, marie, ſi quos liberos habueris, illis prædia relinquas, vel ſi non habueris, tuis, ſiue meis propinquis, aut etiam noſtris liberis, non eſſe datam electionem, ſed ordine ſcripturæ factam ſubstitutionem respondi, & ibi notant Bartolus, Paulus, Alex. Cuman, & cæteri Scribentes communiter, Iaſon in d.l. cum quidam, nu. 2. & in l. Gallus §. quidam recté, ff. de lib. & poſth. col. 6. in verſ. Secundò amplia. Alex. in conſ. 30. col. 1. lib. 2. Decius in conſ. 319. In canſa iſtorum nobilium, num. 6. Socin. in conſ. 52. num. 6. lib. 1. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 80. num. 5. Ioan. Ceph. in conſ. 53. num. 69. lib. 1. Menoch. in conſ. 187. num. 20. & ſeqq. lib. 2. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 7. & lib. 2. cap. 11. num. 36. Mieres de maioratu, in initio ſecundæ partis, num. 34. Angulus ad leges meliorationum. l. 11. gloſſa 8. num. 9. Iacobus Cancerius variarum reſolutionem. cap. 1. de ſubſtitutionibus, num. 51. Angelus Matheacius de legat. & fideicom. lib. 2. cap. 13. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 12. vbi num. 14. & ſeqq. ex alijs probat, in Maioratibus præſumptionem ex ordine ſcrip[*]turæ ortam, magni momenti eſſe, & nonnulla dicit in propoſito Mieres vbi ſuprà. num. 31. In primogeniis[*] autem aut maioratibus, quòd detur ordinata affectio inſtitutoris inter filios & filias, & inter maſculos, & fæminas certum eſt, quia per maſculos familia, & agnatio illius conſeruatur, & non per fœminas, vt pote, cum illarum ſucceſſio agnationis conſeruationi repugnet, vt ſuprà, cap. 4. huius lib. latiſſimè probatum eſt; fœmina[*] namque familiæ ſuæ, atque agnationis eſt caput, & finis, l. pronunciatiò, §. familiæ ff. de verbor. ſignificat. l. Iureconſultus. §. 1. ff. de gradibus cognat. nomenque & memoria Maioratum inſtituentis, meliùs conſeruatur per maſcu[*]lum, quàm fœminam, vt ſcribunt Romanus ſingulari 474. Barbatia in conſ. 37. volum. 3. Ruin. in conſ. 110. num. 14. volum. 2. & multos referens Simon de Prætis de interpretat., vlt. volunt, lib. 2. interpret, 3. dubitat. 1. ſolut. 11. num. 2. fol. mihi, 146. Gaſpar Baëtius de nou meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 2. num. 22. ipſi namque[*] maſculi, honorem, ſplendorem, & dignitatem familiarum tuentur, & conſeruant, iniurias propulſant, atque illatas vendicant, vt ſcribit Ioannes Chephalus in conſ. 306. num. 72. lib. 3. & latè adnotarunt Tiraquellus de primogenitura, quæſt. 4. ex num. 13. cum ſeqq. Modernus in conſuet. Pariſien. titul. 1. §. 8. gloſſa 3. num. 30. & gloſſa 4. num. 15. in fine Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 3. Mieres de maioratu, in initio primæ partis num. 2. & quæſt. 3. in princip. Vnde multò magis,[*] ſi ſit nobilis, fama, & nomine clarus, (qualis fuit teſtator, & inſtitutor huius Maioratus) credendum eſt, quòd deſiderauerit familiæ ſuæ fauere, eamque propagare, & conſeruare, vt eleganter adnotauit Zaſius in conſ. 2. num. 13. in fine, & ſeq. & ideò a teſtatoribus noſtri tem[*]poris præfertur, & magis honoratur maſculinus sexus, quàm fœmininus, vt tradit Mantica de coniectur. vltim. volunt. lib. 6. tit. 15. n. 1. & 2. fol. 240. maximè in Maioratibus, quorum natura genuina & finis eſt, vt per eo[*]rum inſtitutionem, agnationis, & familiæ conſeruatio fiat in futurum, poſt Tiraq. Conar. Ludouic. Molinam Padillam, Mieres & alios aduertit Ioan. Garſia in tract. de nobilitate, in diuiſione operis, num. 38. & quòd prædictus inſtitutor Maioratus, hanc ordinatam affectionem, quam habebat, conſiderauerit, illamque obſeruari voluerit manifeſtè colligitur ex eo, quòd clauſula teſtamẽti, & Maioratus dicti Bernardi de Mata, ſuper quo litigatur, tres in effectu continet partes. Prima eſt, in qua patrem ſuum hæredem inſtituit vniuerſalem in remanente omnium bonorum ſuorum, iurium, & actionum. quæ abſque dubio valuit de iure. Altera eſt, vbi dicitur. Al qual pido por merced, que de los bienes rayzes haga vinculo en vno de ſus hijos, ò hijas que del quedaren. Alia denique, & tertia pars eſt, vbi teſtator ipſe dixit: Y en caſo que el no hiziere el dicho vinculo, quiero y es mi voluntad, que deſpues de los dias del dicho Pedro Ruyz de Alarcon mi ſeñor, el dicho ſuelo de las dichas caſas, y heredad de Camarma del Caño, ſuceda en el hija maior legitimo, que del dicho Pedro Ruyz de Alarcon mi ſeñor quedare, y a falta de hijo varon, ſucceda en la hija maior legitima que dexare: y por eſte orden ſucceda en los deſcendientes dellos. Ex qua vltima clauſula, & verbis ſuprà dictis, manifeſtè colligi valeat, qualis, & quæ fuerit teſtatoris voluntas in ſecunda clauſula, in qua fuit conceſſa eligendi facultas; & conſequenter non fuiſſe datam electionem, ſed ordine ſcripturæ factam ſubſtitutionem. Nam in Maioratibus, fideicommiſſis, & vltimis volunta[*]tibus, ſicut præcedentia declarant ſequentia; ſic è conuerſo dubia defuncti voluntas quæ præceſſit, declaratur, & coniecturatur ex ſubſequenti, quæ clara, & aperta eſt l. ſi ſeruus plurium, §. fin. ff. de legat. 1. l. 1. ff. de rebus dubijs, l. ſi cum fundum, ff. de verb. oblig. & poſt Tiraquellum ab eo relatum, adnotauit Mieres de maioratu, in initio ſecundæ partis, num. 42. verſiculo 14. vbi dicit hanc eſſe non modicam coniecturam, tradunt etiam Socin. Iun. in conſil. 65. num. 11. volum. 4. Pariſ in conſil. 73. num. 19. lib. 2. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 14. num. 22. Menochius lib. 4. præſumptione 54. numero 24. Achilles Pedrocha in conſil. 28. numero 138. Ioannes Guttierrez in conſ. 18. num. 38. vbi ex multis[*] probat, obſcuram teſtatoris voluntatem ex aliis in teſtamento expreſſis declarari, quod etiam ſuperiùs relati adnotarunt, & qualis fuerit ab initio voluntas, ex actu[*] ſequenti, aut verbis ſequentibus declaratur, l. ſed Iulianus, §. proinde, ff. ad macedonianum. l. cum quis, C. de naturalibus liberis. Crotus in conſil. 66. num. 1. Decius in conſil. 490. num. 9. & in conſil. 559. num. 1. & in conſ. 644. num. 8. Et ſic teſtator ipſemet qui in ordine ſucce[*]dendi ad Maioratum, aut in hac ſecunda clauſula, & vocatione ſpeciali, quam in deſectum electionis parentis ſui fecit, prætulit filium maſculum filijs fœminis, quas in deſectum maſculorum vocauit, credendum eſt neceſſariò, quòd etiam voluerit vt is, cui electionem commiſit etiam liberé, eundem ordinem ſeruare teneatur, & maſculos debeat fœminis præferre, ſicut & ipſe prætulit expreſſim; quod apertè probatur ex his, quæ multùm ad propoſitum ſcribunt Ruinus in conſ. 110. num. 15. & ſequent. lib. 2. Socinus in conſi 141. num. 26. volum. 2. Ferdinandus Loazes in repetitione §. diui, legis, filiusfamilias, ff. de legat. 1. num. 198. & 199. Ioannes Guttierrez dicto conſ. 18. num. 39. nulla enim eſt in iure certa magis regula, aut ſecurior doctrina, ad teſtatoris[*] defuncti voluntatem probandam, quàm ea, quæ ſumitur ex ipſius expreſſa diſpoſitione, quæ totum facit, lege ex facto, ff. de hæredibus inſtituendis, l. cùm quæſt. C. de legat, cum alijs vulgatis, Ripa in l. hæredes mei, §. cum ita, num. 31. ff. ad Trebellian. tutiorque interpreta[*]tio eſt, quâ ſcriptis in teſtamento adhæremus, argumento text. in l. ſi alij, ff. de vſufruct. legato, & in l. cum virum, C. de fideicommiſſis, & cum Caſtrenſi, eleganter aduertit Marſarius in conſil. 7. fol. 83. in antiquis, & confirmatur conſideratio, & ratio ſuperior, quia tempore teſtamenti dicti Bernardi de Mata, erant iam natæ dicta D. Catharina Carrillo, & aliæ ſorores eius, ſed dictus D. Petrus de Alarcon natus non erat, nec alius filius maſculus procreatus, & quamuis habeatur maior[*] affectio, & dilectio ad eos, qui ſunt nati, & cogniti tempore factæ diſpoſitionis, quam ad eos, qui nec nati ſunt nec cogniti, vt ex alijs probarunt Mieres de maioratu, 2. parte, quæſt. 6. num. 16. Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſ. 67. num. 5. & 6. & num. 8. Decianus in conſ. 1. num. 14. lib. 2. Paulus Leonius Patauinus in conſ. 27. num. 103. inter conſilia vltimarum voluntatum, volum. 2. fol. 53. Achilles Pedrocha in conſil. 20. num. 68. & 69. & notarunt Baldus in l. Lucius, ff. de hæredibus inſtituendis, Alexander in conſ. 52. colum, 1. volum. 4. Oldra. in conſ. 141. colum, 2. in princip. & eſt optimus text. in l. alumnos, ff. de manumiſſis vindicta, ibi In quo inſtruendo propenſiorem animum habuit. Quem ſingularem dicit Romanus in conſil. 231. num. 3. l. qui filiabus, ff. de legatis primò: nihilominùs tamen filiabus patris ſui, aut ſuis[*] ſororibus iam natis, & cognitis tempore factæ diſpoſitionis, expreſſim prætulit filios maſculos ex dicto patre eius naſcituros; vnde credendum eſt, quòd ſemper illos præferre voluerit in alijs clauſulis præcedentibus, in quibus patri electionem commiſit, & iuxta hæc intelligenda, & regulanda verba ſuperioris diſpoſitionis, ex his, quæ ſcripſerunt Modernus Pariſ, in conſ. 1. à num. 18. Marſarius in conſ. 6. num. 5. Simon de Prætis in conſ. 161. num. 19. Pinellus in l. 3. C. de bonis maternis, num. 24. Achilles Pedrocha in conſil. 3. num. 21. in fine; ſic, vt per clauſulam ſupradictam quâ dictus teſtator, in caſu[*] quo parer eius vinculum non feciſſet, primo loco filium eius maiorem maſculum primogenitum, & in defectum eius, filiam fœminam primogenitam nominauit, declarata videatur clauſula alia, in qua patri ſuo electionem dederat: & conſequenter, vt quemadmodum teſtator ipſe in ſua vocatione non vocauit fœminam, niſi in defectum filij maſculi, nec aliter admitti fœminam voluit, quàm ſi maſculus non exiſteret; pariter quoque, atque eodem modo voluerit, vt pater eius, cui electionem commiſit, ſe hiberet in electione, nec aliter ſucceſſores eligeret: Nam quod ipſe viuus facturus eſſet, aut quod[*] in defectum electionis hæredis fieri expreſſit, idem ab hærede ſuo faciendum eſſe iuſſiſſe intelligitur, vt dicit pulchrè text. ſingularis in l. cùm ſeruus, ff. de condit & demonſt. l. ab exhæredati ſubſtituto, ff. de legat. 1. ibi: Quæ ille ſi viueret debiturus erat, 1. poſtulante, ff. ad SC. Trebel, ibi: Cæterùm exiſtimo idem in hærede citu eſſe conſtituendum, quod in illo conſtitutum eſt. Nec eſt veriſimile, quòd hæredi conceſſerit facultatem faciendi id, quod non fieri expreſſit in alia clauſula, ex eiſdem iuribus & Authoribus numeris præcedentibus relatis. Vnde, eo ipſo, quòd aliter factum, aut diſpoſitum eſt à patre prædicto, nihil a iud fuit, quàm circumuenire voluntatem defuncti, quod indignandum eſt, vt dicit text, in l. ſi quis pecuniam, ff. ſi quis omiſſâ cauſâ teſtamenti, nec hæres audiendus, qui nititur contra illã, l. illis libertis, 83. ff. de condition. & demonſtration. Nec etiam[*] credendũ, quôd electione eo modo, aut quantumcunque liberè conceſſa doloſe eligere potuerit pater ipſe, vel ad electionem doloſam mandatum datum præſumi, per text. in l. creditor, §. Lucius, ff. mandati, l. ſi procurator, ff. de conductione indebiti: quas nonnullis exornant Molina de Hiſpanorum primog. lib. 2. c. 5. n. 15. & ſeq. Achilles Pedrocha in conſ. 36. n. 149. vbi concludũt, electionẽ dolosé factã nullam eſſe, quod melius procedit in caſu prædicto, in quo dictus Petrus Ruiz de Alarcon excludit dictum D. Petrum de Alarcon filium eius, & nominauit dictam filiam propter odium & inimicitiam, quam habebat cum vxore eiuſdem filij, cum qua vt ipſe pater dicebat, contra ſuam voluntatem nupſit dictus D. Petrus de Alarcon, id autem ſufficiens eſſe non debuit, vt negligere poſ. ſet nominare illum, ſicut filius eius teſtator voluerat, vt ad text. in l. 3. §. ſi emancipatus, ff. de contra tabulas, eruditè oſtendit Decianus in conſ. 13. num.15. & 17. lib. 1. & ratione concludenti probatur, quia cùm inimicitia hæc, aut odium teſtatoris prædicti non eſſet, ſed ipſiuſmet hæredis, in conſideratione haberi non debuit, ad effectum, vt dictus D. Petrus excludi poſſet à iure ſuccedendi, quod ex voluntate teſtatoris habebat, argumento text. in. l. cum pater, §. rogo. ff. de legat, 2. iuncto text. in. l. cum filius §. pater, eodem titul, intelligendo eum text, prout rectè inducit Imola, vt hanc differentiã conſtituat, in d. §. rogo, poſt Bartolum ibi relatum, qui ita magiſtraliter & verè conſiderauit diſtinguendos caſus, vt ſcilicet inimicitia, & odium teſtatoris ſufficiens ſit ad excludendum eum, qui generaliter vocatus eſt l. Lucius Titius §. Lucius Titius Damam, el 2. ff. de legat. 2. Rubeus Alexand. dicens ſe ita de facto conſuluiſſe in l. Gallus, §. quidam rectè ff. de liberis & poſth. Molina de Hisp. primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 8. Mieres de maioratu 1. part. quæſt. 48. ex num. 33. odium tamen hæredis, aut eius, cui electio commiſſa eſt, ſufficiens non ſit, argumento text. ſingularis in l. vnum ex familia, §. fin. ff. de legatis 2. & eorum quæ ſcribit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 9. num. 2. Et per hæc patet reſponſum ad vnum ex fundamentis præcipuis, in quo moueri poteſt contraria pars; nempe, quòd per verba ſuperiùs relata, Haga vinculo en vno de ſus hijos, ô hijas, que del quedaren, qual el quiſiere. Eligendi facultas cenſeatur conceſſa Item quod alternatiua illa, suâ naturâ liberam videtur electionis libertatem includere; & conſequenter, quòd dicta filia, omiſſo etiam filio maſculo. eligi potuerit: euidentius tamen, & quidem concludenter, conſlabit ſolutio, ſi in vi præfatæ alternatiuæ, aliquantulum latiùs inſiſtendo, ante alia conſtituam, quòd verè teſtator in caſu prædicto &[*] in verbis ſuprà relatis (dato pro vero quòd verbum illud, qual el quiſiere, à teſtatore adiectum fuerit) non dedit patri liberam, aut voluntariam eligendi facultatem, nec verè, aut proprè alternatiua fuit electio, ſed potiùs teſtator ipſe ſubalternauit perſonas, ad quas ordinatam affectionem habebat, & ſic præferri debet primò nominatus, hoc eſt filius maſculus; nam ordo verborum deſcribit ordinem intellectus, vt ad text. in l. cum pater. §. à te peto, ff. de legatis ſecundo, tradiderunt Baldus n. 3.[*] & Caſtrenſis num. 2. in l. cum quidam, C. de. verborum ſignificatione, & eſt text. valdè ſingularis in l. hæredes[*] mei. §. finali. ff. ad Trebel. vbi alternatiua poſita inter perſonas nominatas, ex præſumpta mente diſponentis ordinis eſt, & non electionis, & per illam eligendi facultas cenſetur prohibita, vt conſtat ibi: Non rectè mulierem electuram: & optimè aduertunt Felinus in c. inter[*] cæteras, de reſcriptis num. 4. fallentia prima, Ripa in d.l. hæredes mei §, fin. num. 7. verſi. vnde aliter, Ruin, in l. Gallus, §. quidam rectè, num. 46. & 47. & num. 52. & 60. & 61. ff. de lib. & poſth. Idem in conſ. 92. num. 7. lib. 2. & ſic filiæ in caſu præſenti cenſentur nominatæ ſub conditione ſi filij maſculi non exiſtant, ex dictis iuribus, & Authoribus, & text. in d.l. cùm pater, §. à tepeto, ff. de legat. 2. vbi dictum facit: Tuis, ſiue meis propinquis Et ideò, vt ſeruaretur ordo alternatiuæ, propinqui mariti, qui erant extranei, præferuntur propinquis vxoris, quæ teſtamentum condidit, vt etiam notarunt Alex. in conſ. 119. num. 2. & num. 6. lib. 5. Rubeus Alexandrinus in conſ. 40. num. 9. qui duo Authores concludunt, quòd in alternatiua diſpoſitione, ſecundo loco vocati, ita demum admittuntur, ſi primo loco vocati defecerint, & non aliter, per text. in d.l. hæredes mei. §. fin. per quem etiam Iacobus Cancerius variarum reſolutionum, lib. 1. cap. 1. num. 53. adnotauit, quod habens facultatem eligendi de pluribus vocatis alternatiuè, inter quos eſt ordo affectionis, nõ poteſt eligere de fecũdò nominatis, niſi primis deficientibus; & in cõceſſione facta pro filio aut filia, quòd exiſtète filio, filia atur eligi non poſſit. ex eiſdem iuribus iudicatum refert Deciſio Gamæ 260. num. 2. & Additionator eiuſdem in add. ad deciſionem 51. & 140. in fin. fol. 40. cum Mantica, & aliis probauit, verba illa, hijo, ò hija maior, in diſpoſitione, aut electionis conceſſione appoſita, ordine ſucceſſiuo intelligenda, & primo loco nominatum præferendum, ſic vt quamuis filius, aut filia natu maior vocetur, adhuc tamen filius maſculus etiam ætate minor præferri debeat, ex communi praxi huius Regni, & quia non eſt eadem, ſed diuerſa maſculi, & fœminæ ratio, vt concludit Additionator ipſe in addit, ad. d. dec. 51. & 340. vbi vide cùm neceſſe fuerit: eiuſdem etiam ſententiæ ſuit Gregorius Lopez in l. 2. titulo 15. partita. 2. verbo, fijo varon, & in l. 3. tit. 13. partita 6. verbo, mugeres, ver[*]ſiculo, & ex his inferre poteris: vbi affirmat quòd ſi concedatur licentia per Regem ad faciendũ Maioratum in vnum ex filiis, vel filiabus, quemquis elegerit, quòd ſtante maſculo non poterii fieri in fœmina: & quamuis de illius doctrina dubitet Aluaradus de coniecturata mente defuncti, l. 2. c. 3. §. 4. num. 48. & ab ea diſcedat Molina de Hiſpanor. primog. lib. 2. cap. 5. num. 6. id tamen nihil obeſſe, ſtatim probabitur: & Gregorium ipſum ſequutus eſt Mieres de maioratu, prima parte, quæſtione 16. n. 4. vbi in hunc modum ſcribit, poſtquam Gregorij ſententiam retulit & probauit. Et iſta procedunt etiam, ſi in facultate regia adiiciantur hæc verba: Podais hazer[*] mayorazgo en el hijo, ò hija, que quiſieredes; nã talia verba debent intelligi, & moderari ſecundum ordinem à iure præſcriptum, & rationem eius, quod conſtat ex iam dictis, & l. ſi quando, C. de inofficioſo teſtamento, cum ſimilibus. Antea verò ex num. 1. conſtanter probauerat, quòd ſi quis habeat à Principe facultatem faciendi Maioratum in vnum filium, non poſſit facere Maioratum in filiam, & quòd filia, licèt ſit capax Maioratûs, hoc intelligitur in defectum maſculorum, & non aliàs. Quæ omnia in caſu præſenti optimè militant, tum ex dictis ſuprà, num. præcedentibus, tum etiam ex alia iuris doctrina, quòd teſtatoris diſpoſitio recipit interpretationem à iure, & conſuetudine, atque rei, de qua agitur, natura, l. nummis, l. librorum, §. quod tamen Caſſius, ff. de. legatis tertiò, l. Caius, vbi Bartulus num. 7. & alij Doctores communiter ff. ſoluto matrimonio & multis probant Julius Clarus §. teſtamentum, quæſtione 76. num. 11. & ſeqq. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, l. 6. titulo octano, num. 13. & l. 11. titulo 14. num. 15. Molina de Hiſpanorum primogeniis, l. 1. cap. 3. num. 2. Mieres de maioratu, prima parte, quæſt. 48. num. 13. & multis ſeqq. Graſſus §. teſtamentum, quæſt. 76. num. 10. Peregrinus de fideicommiſſis, articulo. 17. num. 4. & inde teſtator, aut inſtitutor Maioratûs, quòd in dubio videatur ſe reſerre ad leges, ſtatura, & conſuetudines eius loci, aut regionis in qua teſtatur aut Maioratum inſtituit, poſt Decium, & Andream Siculum aduertit Gregorius Lopez in l. 3. titulo, 1. partita ſexta, verbo, mugeres, & Molina vbi ſuprà, d. num. 3. Burgos de Paz iunior ciuilium quæſtione. 2. num. 72. & ſeqq. Clauſulæ etiam primogeniorum, quòd in Hiſpania ſint interpretandæ: iuxta conſuetudinem, quæ eſt in Hiſpania in ſucceſſione primogeniorum, & sic, vt maſculus præferatur fœminæ, & primogenitus cæteris fratribus ſecundò genitis, adnotauit Mieres de maioratu, prima parte, dicta quæſt. 48. n. 20. vbi refert Deciũ, & Barbaciã ſic tenentes, & anteà num. 16. ex aliis probat, quòd mulier, cùm marito concedit facultatem eligendi filium ad Maioratum, videtur tacitè ſe conformare cum iure communi, & legibus, & conſuetudinibus Hiſpaniæ, quæ præferunt filium primògenitum cæteris fratribus, & ſororibus, & de more Hiſpaniæ eſt, vt in Maioratu maſculus præſeratur fœminæ, licèt ſit minor natu, Couarruuias variar. reſ. l. 3. cap. 5. num. 5. Burgos de Pace in proœmio legum Tauri, num. 66. cum ſequent. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 62. Molina de Hiſpanorum primogeniis, l. 3. cap. 4. num. 4. Matienzus in l. 6. titul. 7. gloſſa. 3. num. 27. l. 5. nouæ, collectionis Regiæ. Salazar de vſu & conſuetudine, cap. 12. num. 32. Auendañus in. l. 40. Tauri, gloſſa 9. num. 33.[*] Doctor Spino in ſpeculo, gloſ. 19. de maioricatu, num. 84. & gloſſa. 20. de exhæredatione, num. 8. & in ſucceſſione, Regni habemus hoc expreſſum in. l. 2. tit. 15. partita. 2. ad cuius exemplum & ſimilitudinem regulari debent[*] Maioratus Hiſpaniæ, vt poſt Caſtrenſem, & alios notarunt Couarruuias variar. l. 3. dicto cap. 5. num. 9. Peralta in l. 3. §. qui fideicommiſſum, num. 122. & num. 139. Simancas de primogen. Hiſpaniæ, l. 1. cap. 22. 23. & 24. Molina de Hiſpanorum primogeniis, l. 1. cap. 2. num. 16. Padilla in rubrica C. de fideicommiſſis, num. 6. Aluaradus de coniecturata mente defunct. l. 2. cap. 3. §. 3. num. 2. & cap. 4. num. 60. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, n. 11. Ioannes Guttierrez. Canonic. quæſt. l. 2. cap. 14. num. 26. & num. 50. Vnde ex natura Maioratuum, & iure, atque[*] conſuetudine ſuccedendi in eis cum quibus credendum eſt quòd teſtator ſe conformare voluerit, ex text. in leg. hæredes mei, §. cum ita ff. ad Trebel. & multis exornant, at que latiſſimè explicant Mieres de maioratu, in initio ſecundæ partis, num. 15. & 16. Alciatus regula 3. præſumptione 32. Menochius in conſ. 172. num. 21. lib. 2. & lib. 4. præſumptione vltima, Graſſus, §. teſtamentum quæſt. 76. num. 25. & ſeqq. Alexander. Raudenſis de analogis, l. 1. c. 35. num. 47. Camillus Gallinius de verborum ſigniſicatione, lib. 10. cap. 9. 10. 11. & 12. ex fol. 267. cum[*] ſeqq. maxime quando ex aliis ſcriptis in teſtamento id conſtat apertè, vt in hoc caſu conſtabat ex alia clauſula, quâ dictus teſtator in caſum, quo pater non eligeret, ſucceſſuros in Maioratu nominauit, & maſculos præferendos fœminis dixit, ex eiſdem Authoribus ſuperiùs citatis, in propoſito caſu dicendum eſt, verba illa diſiunctiua, ſiue alternatiua: En vno de ſus hijos ò hijas, intelligi debere ordine ſucceſſiuo in ſcriptura expreſſo.[*] Quod etiam ſuadetur ex ſingulari doctrina Caſtrenſis in dict. l. cùm quidam, num. 2. C. de verborum ſìgnificatione, vbi ſingulariter adnotauit. quòd quotieſcunque grauatur hæres alternatiuè dare diuerſis perſonis, inter quas militat diuerſa ratio, licèt inter eas non detur ordinata affectio, adhuc tamen ſimplex diſiunctiua. ſiue alternatiua non reſoluitur in coniunctam. nec tribuit hæredi grauato electionem, quamuis verba ad eum referantur; ſed ordine ſcripturæ denotat factam fuiſſe ſubſtitutionem: & hæc doctrina confirmari poteſt ex ſingulari tra[*]ditione Gloſſæ in propoſito, in cap. Metropolitano, 63. diſtinctione, in verbo, Presbyteris vbi gloſſa allegat text, in d.l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebellian. & dicit in hunc modum: Hæc dictio vel, nò dat illis optionem, ſic vel ſic eligendi, ſed ordo verborum oſtendit, quo ordine debeant eligere; & optimè hoc deciditur ff. ad Trebellianum. l. hæredes in fine. Quam gloſſam citat Dominicus in cap. mandato, de præbendis in 6. num. 2. & in terminis meliùs quàm[*] alibi in iure explicat, quando ſecunda pars alternatiuæ cenſeatur appoſita in defectum primæ, idem Dominicus in cap. licèt, de ſepulturis in 6. vbi probat expreſſim, quòd[*] quando qualitas perſonarum poſita in ſecunda parte alternatiuæ, eſt diuerſa à qualitate perſonarum poſita in prima parte, vt in noſtro caſu, vbi priùs nominati fuerunt filij, poſtmodùm filiæ, in quibus quoad ſucceſſionem Maioratus diuerſa militat ratio, & diuerſa qualitas eſt, vt ſuprà probaui; quòd tunc alternatiua eſt ordinis, & non electionis, & ſequitur Felinus in cap. cum dilecta, de reſcriptis, columna 4. Verſic. & dicit Gloſſa, confert etiam ſingularis Theorica Ioannis de Imola in l. ſi quan[*]do, §. hæres, per text. ibi. ff. de legatis 1. vbi ad explicationem text. in l. Titio vſusfructus, ff. de vſufructu legato, adnotauit, quòd cùm in alternatiua ponuntur duo, quæ eiuſdem naturæ ſunt, tunc vtrumque eſt in obligatione, l. huiuſmodi. §. ſicut. ff. de legatis 1. l. duo rei ff. de verbor. obligat. Cæterum cùm in ſecunda parte alternatiuæ, aut in vnaquaque parte illius apponuntur duo, quæ diuerſæ naturæ, & conditionis ſunt, tunc vtrumque non eſt in obligatione, ſed alterum tantum, & alterum eſt in facultate ſoluendi, l. ſi quis ſtipulatus decem in mille, ff. de ſolutionibus; vnde ad propoſitum noſtrum, cùm in alternatiua prædicta Haga vinculo en vno de ſus hijos ò hijas perſonæ ſint diuerſæ naturæ, & conditionis, ſicut diuerſæ qualitatis, vt anteà dixi; ſequitur neceſſariò, quòd pater prædictus filium maſculum nominare debeat, maximè ob aliam clauſulam, quæ verba prædicta declarat, vt ſuperiùs dixi; atque ex illa voluntas teſtatoris manifeſtè colligitur, ex qua certum eſt, quòd in[*] alternatiuis ceſſat electio, & ordo ſcripturæ præcisè obſeruari debet vt cum Felino tradit Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſtione. 10. num. 52. fol. 108. vbi ex num. 50. de alternatiua dicit nonnulla, ſed nihil tangit ex omnibus anteà dictis, ex quibus nouiſſimè nunc, ſiue multò poſtquam hæc ſcripſeram, conſiderabam, minimè refragari prædictæ reſolutioni conſiderationes, aut reſolutiones quaſdam Hieronymi de Cæuallos practicarum communium quæſtione. 265. ex num. 4. vſque ad num. 24. fol. 368. Poſito enim, quòd de iure procedere poſſint (quod nunc non firmo) nec omninò certa exiſtimo quæ ad text. in l. cùm pater §. à te peto ff. de legatis ſecundo, ipſe tradit ibid. idque per text. in l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebellianum: & quia Ludouici Molinæ ſententiam, quâ ipſe nititur principaliter, alij impugnant, aut contrà tenent, vt vidimus ſuprà ex num. 35. & dicemus infrà ex num. 56. vtcunque tamen res ſit, obeſſe non debent ea, quæ prædictus Author adnotauit ibi, propter rationes & doctrinas adductas ſuprà: & quia in caſibus ab eo propoſitis non agebatur de ſucceſſione Maioratus, nec inter maſculum, & fœminam lis erat, aut controuerſia quoad ſucceſſionem, ſed de ſucceſſione, aut electione Capellani tractabatur, in qua omnes capellaniam prætendentes, qualitates requiſitas habebant, ſic vt dici non poſſit, quòd qualitas perſonarum erat diuerſa, aut quòd diuerſa ratio militabat in illis. Denique nec concurrebant in fauorem aliquorum ex illis, ea, quæ pro D. Petro de Alarcon, in caſu præſenti conſideraui; ex verbis potiùs diſpoſitionis conſtabat, ordinatam affectionem teſtatores non habuiſſe. Et hæc ſint obiter dicta. Supereſt nunc, vt aliis fundamentis reſpondeamus,[*] quibus contraria pars moueri poteſt: & in primis, quòd ſuperflua videretur clauſula illa, vbi dicitur, Haga vinculo en vno de ſus hijos, ò hijas que del quedaren, qual el quiſiere; niſi licitum eſſet patri filiam eligere: tum ex natura alternatiuæ, quæ ſic regulariter permittit, atque[*] electionem tribuit, l. plerumque, ff. de iure dotium, l. ſi ſic legatum, ff. de legatis 1. cum vulgatis; ideò ſufficit verificari quamcunque partem alternatiuæ, l. is qui du-i centa, §. vtrùm ff. de rebus dubiis l. Titio, aut Seio vtr hæres, ff. de legatis 2. Tum etiam vigore dictorum verborum, Qual el quiſiere. quæ liberam eligendi facultatem denotant, iuxta ea, quæ ſcripſit Molina de Hiſpan. primogeniis, l. 2. cap. 5. num. 2. & 3. & num. ſeqq. quia reſpondetur in primis, quòd regulæ prædictæ procedunt, ac intelligi debent in vera, & propria alternatiua, quando in vtraque parte illius eſt: in obligatione, aut quando perſona fuit æquè principaliter nominata; de qua vera alternatiua plurima ſcribunt Felinus in cap. inter cæteras, de reſcriptis, Doctores communiter in §. huic autem, Inſtitution. de actionibus. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſtione. 10. num. 52. cum ſeqq. Nos verò agimus de alternatiua, quæ non eſt vera, aut propria alternatiua, ſed impropria potiùs, quia vna ſtat, in defectum alterius ſub alternatis verbis augmentatiuæ; quo caſu ſeruandus eſt præcisè ordo ſcripturæ, nec eſt locus liberæ electioni, quia iſta eſt alternatiua poſi[*]ta ad ampliandam diſpoſitionem; ideò veræ alternatiuæ effectum non operatur, l. cùm quis, §. finali, ff. de legatis tertio, Bartolus in l. ſi quis ita. ff. de auro & argento legato Socinus in l. ſi is qui ducenta, §. vtrùm, verſic. Vltimò pono, columna 3. ff. de rebus dubiis, & columna 2. affirmat, quòd ita tenent communiter Ordinarij. Præterea reſpondetur, clauſulam prædictam, en vno[*] de los hijos, ò hijas, que del quedaren qual el quiſiere, ex præſumpta mente teſtatoris ſic declarandam, vt ſcilicet teſtator ipſe hoc in effectu voluerit, vt ſi dictus Petrus Ruiz de Alarcon pater eius, plures filios maſculos haberet, quamuis de iure, maiori natu deberetur Maioratus, vt certum eſt, & in l. 2. titulo. 15. partita 2. & numeris præcedentibus probatum; tamen ex dictis verbis, Que le haga en vno de ſus hijos qual el quiſiere, vt in l. hæredes mei, §. fin. ff. ad Trebel, ibi: Filiis meis, vel vni eorum, poſſit inter filios, quem voluerit eligere, & Maioratum in perſona filij minoris inſtituere. prætermiſſo, & excluſo filio maiori: ſimiliter, ſi dictus pater non habuerit filios, ſed filias, poſſit inter ipſas ad eiuſdem Maioratus ſucceſſionem quam voluerit, ac etiam filiam minorem eligere, quamuis filiæ natu maiori deberetur de iure: & ſic ſingula ſingulis referendo, vnamquanque partem alternatiuæ in ſuas ſingularitates reſoluere, iuxta text in l. falſa demonſtratio, §. finali, ff. de condit. & demonſtrat. & ea, quæ latiùs tradiderunt Tiraquellus in l. ſi vnquam, in verbo, ſuſceperit liberos, num. 241. & ſeqq. C, de reuocandis donationibus. Franciſcus Beccius in conſilio. 39. ex num. 2. cum ſeqq. & num. 11. Corneus in conſilio 159. columna 2. cum ſeqq. lib. 2. Ioannes Guttierrez conſ. 4. ex num. 6. & in ſubſtitutionibus declarandis, hanc regulam tradit Aimon. in conſ. 98. num. 12. & in terminis propriis (vt alia prætermittam, quæ adducere poſſem) probat text. in dict. l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebel, vbi in alternatiua diſpoſitione electio fit ex perſonis contentis in altera parte alternatiuæ, ſeruato ordine nominationis, & diſpoſitionis, vt concludit Iureconſultus, ibi: Deficiente verò gradu nepotum, ex cognatis, quam velit perſonam eligi poſſe, Et ſic multùm operatur electio data in dicta clauſula patri prædicto; ita tamen vt ſemper videatur conceſſa inter perſonas vniuſcuiuſque gradus, vt ſcilicet inter filios maſculos quem voluerit, & inter filias fœminas etiam quam voluerit eligere poſſit: non verò, quòd à gradu filiorum, & excluſo eo, tranſire poſſit ad gradum filiarum, contra text. in dict. l. hæredes mei, §. finali ibi: Ex cæteris autem cognatis, ſi nepotes ſupereſſent, non rectè mulierem electuram propter gradus fideicommiſſi præſcriptos. Ecce textum valdè ſingularem, & notãdum, vbi in conceſſione alternatiua permiſſum non eſt, vt relicto gradu nepotum, ex cognatorum gradu eligi poſſit; deficiente tamen gradu nepotum, tunc ex gradu cognatorum, quam velit perſonam eligi poſſe, quoniam electio fieri debet ſeruando in vtroque gradu ſuum tempus ſeparatim, vt dicit Conſultus in l. ex facto, §. item quæro, ff. de vulg. & pupillar. ſubſtitut. Denique, & vltimò reſpondetur, nihil obſtare, quod vltra alternatiuam illam. En vno de ſus hijos, ò[*] hijas, additum fuerit verbum illud, Qual el quiſiere. Quia ad hoc reſpondetur, quòd verbum prædictum non alterat naturã diſpoſitionis, nec etiam regulas iuris, aut doctrinas ſuperiùs relatas: nam in dict. l. hæredes mei, §. finali, cum alternatiua illa diſpoſitione: Peto à te, vxor chariſſima, vti cùm morieris, hæreditatem meam reſtituas filijs meis, vel vni eorum, vel nepotibus meis; additum, etiam fuit verbum, Cui volueris: & nihilominùs reſpondet Iureconſultus Papinianus, non alterari ordinem ſuccedendi, ſed primò nominatos eligendos; & conſequenter ſecundam partem alternatiuæ ſubſidiariam eſſe, & in deſectum perſonarum primi gradus. Deinde & in l. Titio, ff. de legatis ſecũdò dictum fuit: Vtri hæres velit; & nihilominùs legatum remanſit alternatiuum, ſicut anteà erat: quia expreſſio eorum, quæ inſunt ex natura diſpoſitionis, ſi exprimantur per eundem modum, quo inſunt, nihil operatur, l. 3. ff. de legatis primo, l. non rectè, C. de fideiuſſoribus, cum vulgatis; & ſic, nec in caſu præſenti aliquid operari debebit verbum prædictum. Non obſtat etiam aliud fundamentum, quod deſu[*]mitur ex authoritare Molinæ de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 5. n. 4. vbi dicit, quòd is. cui libera electio à Maioratûs inſtituore relicta eſt, vt inter filios & filias, quem velit ad Maioratûs ſucceſſionem eligat, poſſit filiam minorem, excluſis maſculis natu maioribus eligere, ex text. vt ipſe putat, ad hoc notabili, in l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de leg 2. ibi Eodem, vel diſpari gradu, quem etiam in id expendit, & Molinæ ſententiam probat nouiſſimè Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæſtione. 265. num. 4. & 5. Quia reſpondetur, in primis, præfatam opinionem Molinæ non eſſe omninò certam, imò contradictionem habere ex Authoribus relatis ſuprà, num. 35. qui expreſſim probarunt contrarium, & non modicam dubitandi rationem ex his omnibus, quæ numeris præcedentibus adnotauimus. Deinde reſpondetur, quòd verbum liberæ facultatis aut liberæ electionis, in quo fundatur Molina, nihil in propoſito facere debet, nec etiam alterare naturam diſpoſitionis, nec iuris regulas, vt ſuprà probaui num. 53. & conſtat ex text. in d.l. hæredes nei, §. finali, ff. ad Treb. ad quem Molina non aduertit, nec refert illum; vbi etiam appoſita fuerunt verba liberæ facultatis eligendi, vt conſtat ibi: Cui voluerit, & tamen inquit textus ordinem ſcripturæ ſeruandum, atque ex cæceris cognatis, ſi nepotes ſupereſſent, non rectè mulierem electuram. Reſpondetur etiam & tertio loco, quòd dato caſu, quòd eſſet vera, & indubitabilis ſentencia Mol. temperari deberet vt minimè procederet, cùm de voluntate teſtatoris in contrarium conſtaret, ſiue cùm teſtator ipſe aliàs expreſſiſſet forman, quam voluit in ſucceſſione Maioratus obſeruari, aut in alia parte teſtamenti voluntatem ſuam oſtendiſſet: tunc enim forma ab eo tradita obſeruanda erit omnino, nec intereſt, quòd libera electio relicta fuerit, necne: at in caſu præſenti certú eſt, quòd teſtator quamuis in vna clauſula relinquerit facultatem eligendi quem pater voluerit; tamen in illa apertè oſtendit voluntatem ſuam, & expreſsè dixit, quomodo eſſet ſuccedendum ſi pater non eligeret, ſtatuitque quòd ſuccederet filius maior maſculus legitimus, & in defectum eius filia maior legitima, vt dicebam ſuprà; & ſic per hanc clauſulam declarauit, & reformauit generalitatem alterius clauſulæ, qua patri electionem conceſſerat, vt in tantùm valeat, in quantum ex hac clauſula, in qua teſtator diſpoſuit, colligi poſſit, argumento text, ſingularis in l. Gallus, §. quidam rectè, ff. de liberis & poſthumis, ibi: Vt eo caſu valeat qui ex verbis, concipi poſſit, l. àlumnæ, §, qui filias, ff. de adimendi legatis, in verſic. non à tota voluntate, quia ſequentia declarant, & moderantur præcedencia, l. quædam, ff. de rebus dubiis, l. qui non militabat ff. de hæredibus inſtituendis, l. vtrum, ff. de petitione hæreditatis: aliàs ſequeretur maximum abſurdum, nempe, quòd per primam clauſulam pater poſſit ordinare ſucceſſionem Maioratus, aut ſucceſſores eligere alio modo, quàm ipſe teſtator expreſsè diſpoſuit in alia parte alterius clauſulæ eiuſdem teſtamenti; quod eſſet ſeipſum contradicere, & eligere quoddam genus diſponendi ad impugnandum iudicium ſuum, quod credendum non eſt, per text. ſingularem in. l. 3. ff. de militari teſtamento, & ea, quæ in propoſitum tradunt Alciatus regula 3. præſumptione 35. Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 12. titulo. 17. num. 13. Maſcardus de probationibus, tomo. 2. concluſ. 594. num. 11. & 12. Petrus Magdalenus de num. teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 16. num. 84. & 85. & 3. parte, c. 3. n. 34. quia teſtator non videtur aliquid contra ſeipſum conſenſiſſe, l. inquiſitio, ff. de ſolutionibus & notanter ſcripſit Bald, in l. 1. per illum textum, ff. ſi quis omiſſa cauſa teſtamenti. Prætereà & quarto loco reſpondetur, poſito etiã, quòd[*] Ludouici Molinæ ſententia ſuſtineri poſſet (quod mihi durum videtur) quòd intelligi deberet in terminis, in quibus ipſe quæſtionem propoſuit, nempe quando eligendi facultas non fuit data alternatiuè, ſed copulatiuè inter filios & filias, vt ipſe loquitur; & ſic coniungendo perſonas verbis, quæ propter vnitatem ſermonis, quaſi in vnum corpus redactæ ſunt, vt dicit text. in l. vnica, §. hæc ita tam variè, C. de caducis tollendis, & verbum[*] entre, latinè inter, diſtribuit æqualiter facultatem eligendi eodem tempore inter filios & filias, l. cum pater, §. hæreditatem, ibi: Viriles inter eos fieri, ff. de legat 2. & in §. cum inter, eiuſdem legis, l. inter eos, ff. de re iudicata: & conſequenter reſultat efſectus qui à præfato Au[*]thore conſideratur; in quem expendi poteſt text in l. cum quidam, ff. de legatis ſecundò quem adducit ipſe Molina, vbi fideicommiſſum relictum fuit per illa verba: Rogo reſtituas libertis meis quibus velis, & ſic vnum corpus perſonarum factum eſt; & Iureconſultus reſpondet hæredem poſſe indignum. præferre: at in terminis noſtris diuerſum eſt, quoniam electio non liberè, ſed alter[*]natiuè data fuit, En vno de ſus hijos, ò hijas, &c. Quod in effectu fuit corpora duo perſonarum facere. quia alternatiua ò latinè vel, diſiungit verba, & ſenſum, ſic vt fa[*]ctus ſit primò vnus gradus filiorum, & in defectum eius augmentatiuè, vel ſubſidiariè alius gradus filiarum, cap 1.[*] de eo qui ſibi, vel hæredibus ſuis. Vbi, quia conceſſio fuit alternatiua, hijos, ò hijas: dum filij extiterunt, ſuccedere non potuerunt nec admitti fœminæ, vt conſtat ibi: Qui ſibi, vel hæredibus ſuis maſculis, vel his deficientibus fœminis, & quamuis ille text. loquatur in feudis, nihil inte[*]reſt, quia alterata res erat per pactum concedentis, qui fœminas admiſit: & ſic vis illius text. conſiſtit in forma pacti per alternatiuam vel, quæ tantùm operatur, vt faciat quòd omnes filij videantur poſiti ex vna parte, &; latere, & fœminæ ex alia parte, vt optimè declarat Ruin. in conſt. 9. lib. 1. Ceph. in conſ. 30. num. 44. & 47. lib. 1. Denique & quinto loco reſpondetur, text. in d. §. ſi de[*] Falcidia, l. vnum ex familia, ff. de legat, 2. nihil vrgere contra reſolutionem prædictam, aut partem, quam defendo; quoniam loquitur Iureconſultus ibi, in legato relicto familiæ, & cùm verbum familiæ ſit collectiuum perſonarum exiſtentium in diuerſis gradibus, l. vltima, ff. de verborum ſigniſicatione, & obſeruant communiter Doctores in l. Gallus, §. quidam rectè, ff. de liberis & poſthumis, vbi Galiaula num. 24. Rubeus num. 49. & cum Socino, Cephalo, & alijs Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis. quæſtione. 5. num. 175. & dixi ſuprà, hoc eodem lib. cap. 22. num. 26. & 27. electio etiam eſt generalis, l. legato generaliter, ff. de legatis 1. & ſufficit quòd hæres eligat quemcunque ex familia, in eodem, vel diſpari gradu exiſtentem, & in familia reliquiſſe, vt eo ipſo cæteri conditione deficiantur, ex eodem text. Cæterùm, in diſpoſitione alternatiua, de qua agimus, aliter obſeruatur, vt ſuprà dixi, quia vnaquæque pars alternatiuè facit ſuum gradum, vt probat text. ind. l. hæredes mei, §, finali, ff. ad Trebellian. ibi: Propter gradus præſcriptos. & ſic quando gradus ſunt diuerſi, non eſt electio adeò libera, ſed potius reſtricta, vt electio fieri debeat de perſonis vniuſcuiuſque gradus; ita vt de vno gradu ad alium tranſitus fieri non poſſit, vt expreſsè dicit text. ille, & communiter Scribentes in dictis iuribus ſic reſoluunt, ac inter alios eleganter Ripa in d.l. hæredes mei, §. finali. ff. ad Trebel, num. 7. imò & Molina ipſe alio in loco, & in alio propoſito hoc agneuiſſe videtur; inquit enim lib. 2. c. 11. num. 37. quòd text. in d. §. ſi de falcidia, cum ſimilibus procedit, quando electio inter omnes ex familia genericè, atque inordinatè conceſſa fuit; ſecus tamen eſſe, quando per dinumerationem certotum graduum, vel perſonarum, certo ordine ſeruato; tunc enim ordo ſcripturæ, ac dinumerationis graduum ſeruandus erit, per text. in dict. l. hæredes mei, §. finali, & in dict. l. cum pater, §. à te peto, quæ iura adduxerat ſuprà in eodem cap. 11. num. 36. Et quamuis ſtatim num. 38. quoad Hiſpanorum primogenia de hoc dubitet in quæſtione agitata ibi: tamen in quæſtione noſtra dubitandum non eſſe, & diuerſos terminos concurrere, diuerſamque rationem militare, tam ex dictis ibidem, quàm ex reſolutis anteà, conſtat apertè: verumenimverò, vt in his ampliùs non inſiſtam, quæ, vt vides, concludenter vrgent nec cauillari poſſunt, quando prædicta omnia ceſſarent, adhuc dicendum eſſet, dictam filiam in teſtamento patris ſui ad Maioratum eligi non potutiſſe: idque manifeſta, & vera ratione, quæ militat, etiamſi concedamus, quòd eidem patri à dicto teſtatore libera, & abſoluta eligendi facultas fuerit conceſſa; nam ex quo ſemel elegit dictum D. Petrum de Alarcon filium eius maſculum, & ſic vnum ex filiis, finitum fuit ius eligendi vt ampliùs variare non poſſit, vt in illa quæſtione, an elector ſemel facta variare poſſit, poſt longam diſputationem concludit Molina de Hiſpanorum primo[*]genijs, lib. 2. cap. 4. num. 37. vbi affirmat, quòd elector, cui electio competit ex vltima voluntate, vt in caſu præſenti, ſi extra vltimam voluntatem, hoc eſt in quacunque diſpoſitione inter viuos elegerit, ampliùs variare non poteſt. Quod tenent etiam Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. c. 2. num. 28. fol. 36. Mieres de maioratu, 1. parte, quæſt. 48. num. 45. vbi dicit, quòd non licet pœnitere patri, poſtquam virtute commiſſionis in teſtamento ſibi relictæ, filium elegit ad Maioratum, aut meliorationem, nec ampliùs variare poteſt. Caldas Pereira de nominatione emphyteut. quæſtione 10. num. 83. fol. 115. vnde ſi conſtiterit, quòd dictus Petrus Ruiz de Alarcon nominauerat iam inter viuos, ſiue electionem fecerat in perſona dicti filij, remanebit probatum, quòd non potuit poſteà in teſtamento mutata voluntate dictam D. Catharinam nominare, aut eligere; & conſequenter velificari poterit doctrina Bald. in l. 1. C. de edicto Diui Adriani tollendo, quem refert, & ſe[*]quitur Petrus de Peralta in l. cum ita, §. in fideicommiſſo, ff. de legat. 2. num. fol. 352. quòd vbi ex pluribus electis, non poteſt poſſidere niſi vnus ſolus, primò nominatus præfertur alteri: : ſed in caſu præſenti, ex natura Maioratus non poteſt ſuccedere, nec poſſidere bona, niſi vnus duntaxat, vt plenè probat Molina de Hiſpan. primog. lib. 1. c. 11. per totum, ergo dictus D. Petrus de Alarcon primò nominatus præferri debet: quòd au[*]tem primò nominatus fuerit, & inter viuos electus, probatur ex verbis quibuſdam appoſitis in matrimoniali capitulatione, quæ inita fuit inter dictum Petrum Ruiz de Alarcon, & D. Ferdinandum de Figueroa, dictæ D. Catharinæ Carrillo maritum, vbi dicitur: Que ſi por caſo, lo que Dios no quiera, muriere, y paſare deſta preſ. vida Don Pedro hijo de nos los dic. Pedro Ruiz, de Alarc. y donna Yſab. de Salin, mi muger ſin hijos, por manera que la dicha Doña Catal Carrillo nueſtra hija, aya de ſuced. y ſuceda en el mayorazgo, en q; eſtà inſt. el dic. Don Pedro por mi el dicho Pedro Ruiz, de Alarcon, y Bernardo de Mata mi hijo, & c. Ecce verba expreſſa, & aperta, in quibus pater prædictus fatetur, quòd dictus D. Petrus de Alarcon iam ab eo eſt inſtitutus in dicto Maioratu, & quamuis verba prædicta enuntiatiua ſint (enuntiant enim iam eſſe D. Petrum inſtitutum) nihilominùs probant[*] nominationem, electionem, ſeu inſtitutionem anteà factam, vt in terminis multos referens, teſtatur Caldas Pereir. de nominatione emphyteut. quæſtione 1. num. 46. Marc. Anton. Peregr. de fideicommiſ. articul 51. num. 60. Abbas etiam in conſ. 11. colum. 1. verſic. nec obſtat, l. 1. Angelus in conſ. 384. num. 3. Iaſon in conſ. 155. num. 2. lib. 2. Ruinus in conſ. 116. num. 1. lib. 2. Pariſius in conſ. 31. num. 30. lib. 2. Purpuratus in conſ. 605. n. 2. volumine 2. Rolandus inconſ. 23. num. 15. lib. 4. Tiberius Decianus in conſ. 41. num. 122. lib. 1. & per verba enuntiatiua ſic prolata, remanere probatam intentionem eius, in cuius fauorem proferuntur, donec contrarium manifeſtè probatur ab alio, poſt Alex. Curr. ſeniorem, Roland. & Menoch. obſeruauit Fabius Turretus in conſil. 71. num. 15. lib. 1. & quando verba[*] enuntiatiua ſunt eius, quod tempore enuntiationis, aut aſſertionis eſſe poteſt, vt in caſu præſenti, quòd plenè probent. poſt apoſtil. ad Alexand. in conſ. 21. num. 4. litera, B. lib. 1. adnotauit Maſcardus de probationibus, tomo. 2. concluſione 621. num. 4. Marcus Antonius Eugenius in conſil. 58. num. 49. lib. 1. vbi num. 45. dicit vnum ſingulare ad propoſitum noſtrum, quòd verba[*] enuntiatiua omninò probant, quando enuntiatio pendet ex declaratione animi enuntiantis, vt eſt in caſu prædicto: vbi electio, aut nominatio ad ſucceſſionem dicti Maioratus, pendet ex declaratione animi dicti patris, cui eligendi facultas fuit relicta; imò in fortioribus terminis, quòd quando verba enuntiatiua ſcienter profe[*]runtur ſuper eo, ſuper quo partes ſibi poſſunt præiudicare, ſic probent, vt non admittatur probatio in contrarium, cum Cino, & Alexandro, tenet Paulus Pariſius in repetitione ad text. in l. ex hac ſcriptura, ff. de donationibus, num. 51. in fine, fol. mihi, 71. Maſcardus etiam tom. 2. de probationibus, dicta concl. 621. num. 52. ſed in noſtro caſu, verba illa, En el mayorazgo, en que eſta inſtituydo por mi el dicho don Pedro, proferuntur à patre ipſo, qui etiamſi haberet liberam, & abſolutam eligendi facultatem inter filios & filias, potuit ſibi electione illa præiudicare, ex Molina, Aluarado, & Mieres vbi ſuprà: ergo adeò efficaciter probant, vt ex ſententia prædictorum Authorum, nulla admitti debeat in contrarium probatio. Et in fortioribus terminis, quòd verba prædicta, non ſolùm probationem, ſed etiam diſpoſitionem inducant, & ſic diſponant, ſiue nominationem aut electionem operentur, vt ampliùs non licuerit patri prædicto variare, apertiùs conſtare poterit, ſi anteà conſtituamus nonnulla, quæ pro clariori intelligentia omninò neceſſaria ſunt. Et in primis, trifariam poſſe[*] aliquid pronuntiari, & effari: : Aliquando enim aliquid prædicatur, & dicitur diſpoſitiuè, aliquando aſſertiuè, aliquando velò enunciatiuè: diſtinctio hæc eſt communiter à Doctoribus recepta in cap. ſi Papa, de priuilegiis in ſexto, vbi Ioan, Andreas, Ancharanu, Archidiaconus, & Francus, docet Oldrad. in conſ. 258. tit, de priuilegiis, calderinus in conſ. 2. tit. eodem. Albericus in authent. ſi quis in aliquo documento, num. 8. c. de edendo. Craueta de antiquitate temporum, 1. part, §. ampliatur, num. 28. & de omnibus tribus formis, & modis loquendi apparet in d. cap. ſi Papa, de privilegiis, lib. 6. de enunciatiua, ſiue narratiua forma pronuntiandi & loquendi, loquitur principium d. cap. ſi Papa, vſque ad verſic. ſi autem, de modo, & forma loquendi aſſertiuè, à verſiculo, ſi autem, vſque ad verſiculum, & eſt idem, de tertia forma loquendi, à verſiculo, & eſt idem, vſque ad finem dicti capitis. Rursùs conſtituendum eſt, verba narratiua, ſiue enuntiatiua eſſe illa, quæ non ſtant per ſe principaliter, nec in[*] eis inſiſtit, & remanet voluntas, ſed tranſeunt ad aliud; & ſic proferuntur per modum tranſeuntis, vt conſtat ex d. cap. ſi Papa, in principio, vbi Archidiaconus, Ioann. Andr. Dominic. Francus, & alij, & ibidem Philippus Probus in addit. ad Monachum. Bartolus, in l. ex hac ſcriptura, vbi communiter omnes, ff. de donationibus, ibidem Pariſius, & in conſilio 127. num. vlt. lib. 1. Baldus in 1. prima, num. 2. C. de falſa cauſa adiecta legato, & eſt de mente Crauetæ, vbi ſuprà. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæſt. 1. num. 42. vbi etiam adducit aliam deſcriptionem verborum enuntiatiuorum traditam à Paulo Caſtrenſi in conſ. 246. num. 2. volum. 1. quòd ſcilicet verba enuntiatiua dicuntur, quæ proferun turper tempus præteritũ. vt veluti, Donaui, legaui, & alia ſimilia; & aliam Paul, de Montepico in repet. l. Titia cum teſtamento, §. Titia. poſt num. 2. ff. de legat, 2. quam ſequitur Menchaca controuerſ. illustr. lib. primo, cap. 30. num. 8. quæ omnes in idem reincidunt, & ad idem tendunt; Prætis etiam de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretat, 3. ſolut. 3. num. 18. fol. 256. Verba autem diſpoſitiua, illa ſunt, quæ ſtant per ſe, & prin[*]cipaliter enunciant id, de quo agitur, per orationem perfectam, ita probat text. in d. cap. ſi Papa, in verſ. & eſt idem, & infrà, & docent omnes ſuprà allegati, & alij referendi infrà, præcipuè Pereira, qui alias declarationes Pauli, Alex. Pauli de Montepico, & aliorum adducit, quæ omnes ad idem tendunt. Denique verba aſſertiua[*] dicuntur illa, qualicèt ſola per ſe non ſubſiſtunt, tamen ſuper eis intentio, & mens proferentis fundatur, & pronuntiatur in negotio, de quo principaliter agitur: ita probat text. in d.c. ſi Papa, de priuil. 6. in v. ſi autẽ Eccleſiæ, in illis verbis: Cum de ipſius exemptionis negotio ageretur, aſſerat ipſam Eccleſiam fore exemptam, &c. & docent Authores ſuprà citati, & alij plures referendi infrà, ex quibus apparet, inter verba enuntiatiua, hoc conſtitui diſcrimen, quòd licèt in vtriſque aliquid de præterito narretur, & enuncietur; tamen in aſſertiuis profertur cum iudicio, & deliberatione, cùm ponatur pro fundamento rei, & negotij, de quo agitur, quod in enuntiatiuis non eſt, vt exemplo oſtendit Craueta vbi ſuprà, num. 31. Præterea, ſi conſtituamus, quòd regulariter verba[*] enuntiatiua propter aliud emiſſa, diſpoſitionem non inducunt, vt per textum in l. ex hac ſcriptura, ff. de donat. adnotarunt Doctores communiter ibi, & cum multis Pereira de nominat. emphyteutica, d. quæſt. 1. num. 33. & 41. Maſcardus de probat. tom. 2. concluſ. 621. & latiſſimè explicarunt Doctores in eadem lege, ex hac ſcriptura, vbi Petrus Paulus Pariſius eleganter repetit iſtam materiam, Alexand, Iaſon, & alij in l. ex his, C. de militari teſtamento, Hoſtienſis, Abbas, Antonius & omnes Doctores in cap. illud. de præſumpt. Craueta de antiquit. temporum, prima part, principali, in illa particula, propoſitum nostrum, quæ eſt fol 19. à num. 18. vſque ad num. 65. & particula ſtatim ſeq. incipit, Ampliatur nunc, fol. 30. per tot. Maſcardus vbi ſuprá. Caldas Pereir. dict. quaeſt. 1. ex num. 33. & num. 47. ſeqq. vſque in finem quæſt. vbi latiſſimè Gratianus regula 165. per tot. & regula 483. per tot. Cephalus in conſ. 191. num. 34. lib. 2. & in conſ. 37. num. 32. lib. 1. & in conſ. 443. num. 7. & 8. lib. 4. Mantica de coniecturis vlt. volunt. lib. 3. tit. 12. pertot. Menoch. in conſ. 147. ex num. 2. & num. 19. & ſeqq. lib. 2. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſ. 91. num. 34. & num. 41. vſque ad num. 47. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 21. num. 25. & in conſ. 41. num. 122. lib. 1. & in conſ. 44. num. 53. lib. 3. Hyppolit Riminald. in conſ. 41. ex num. 8. vſque ad num. 15. lib. 1. & in conſ. 693. ex num. 2. & num. 15. & num. 55. & 56. lib. 6. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 31. num. 8. & num. 28. 29. & 31. lib. 2. Sfortia Oddi in conſ. 64. num. 2. & ſeqq. & num. 57. vſque ad num. 66. & num. 75. 76. & 77. lib. 1. Fabius Turretus in conſ. 71. à principio. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 95. ex num. 12. vſque ad num. 19. Ioannes Guttierr, practicar. lib. 3. quæſt. 17. ex num. 63. vſque ad num. 74. qui omnes multa congeſſerunt, quæ non mediocriter intentionem noſtram, aut præfatum aſſumptum iuuant; omiſſis tamen aliis, limitationes nonnullas recenſebo ad præfatam doctrinam, ex d.l. ex hac ſcriptura, & aliis iuribus deductam, ex quibus non leue fundamentum deduci poterit. Primò igitur limitatur doctrina prædicta, quòd ver[*]ba enuntiatiua diſpoſitionem non inducant, quoties talia verba proferuntur per tempus præteritum, aut id, quod enuntiatur, eſt præteriti temporis, tunc enim diſpoſitionem inducunt: ita communiter DD. in d.l. ex hac ſcriptura; Corneus in conſ. 269. num. 3. lib. 3. Caſtrenſis in conſ. 177. num. 7. lib. 2. Decius in conſ. 159. num. 10. Sfortia Oddi in conſ. 64. num. 76. volum. 1. & ſic in noſtro caſu inducere debent diſpoſitionem, & nominationem verba illa: En el mayorazgo, en que esta instituido el dicho Pedro Ruiz, de Alarcon, cum sint præteriti temporis, & ita in terminis adnotauit Caldas Pereira de nominat, emphyteut. d. quæſt. 1. num. 43. & 44. vbi quærit, an per verba enuntiatiua propter aliud emiſſa, indicatur nominatio ad emphyteuſim; & reſpondet quòd ſic. atque in hunc modum ſcribit: Vnde ego aliquando vtiliter in praxi reſpondebam, nominatum dici ad emphyteuſim filium, cuius pater in teſt amento ita cauit: quod attinet ad talem emphyteuſim, iam nominaui filium meum Antonium. & iterum in fine, ibi. Quo argumento idem dicendum est in donatione, vt dicatur de nouo facta ab eo, qui enunciatiuè teſtatur, ſe iam donaſſe, aut ad emphyteuſim nominaſſe. Ac denique ibid. nu. 60. id ipſum tenuit etiam, & alios retulit Sfortia Oddi dicto conſ. 64. num. 77. vbi dicit, quòd præfata reſolutio indubitanter procedit, quando ipſemet qui refert, &[*] enunciat aliquam ſuam voluntatem de præterito, talis eſt, quòd poſſet adhuc ex integro illam facere, & ſic diſponere, vt in caſu præſenti, in quo certum eſt, quòd dictus Petrus Ruiz de Alarcon, tempore factæ dictæ capitulationis matrimonialis poſſet nominare ad dictum Maioratum dictum filium eius. In eadem etiam ſenten[*]tia, ſcilicet quòd verba enunciatiua diſpoſitionem inducant, quando proferuntur ſuper his, quæ dependent à voluntate partium, & ſuper quibus poſſunt liberè diſponere & ſunt de præterito, fuerunt Bartolus in leg. ſi ſocer, §. Lucius, ff. ſoluto matrimonio, & in dict. l. ex hac ſcriptura, column 3. verſ. venio ad 2. Decius in authent. ſi quis in aliquo documento, column. 3. limitat. 6. num. 36. C. de edendo. Curtius ſenior in conſ. 40. num. 20. Curtius Iunior in conſ. 161. num. 11. in principio. Pariſius in conſ. 26. num. 27. vol. 2. Ruinus in conſ. 27. num. 3. lib. 1. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 95. num. 17. & nullo ex his relato, Caldas Pereira dicta quæſt. 1. num. 82. Secundo limitatur eademmet doctrina, vt non pro[*]cedat, quoties id quod enunciatur, neceſſarium eſt ad id, de quo agitur, prout eſt in dicta capitulatione matrimoniali; tunc enim verba enunciatiua diſpoſitionem inducunt, vt latiùs probat Paulus Pariſius in conſ. 77. ex num. 30. lib. 1. & ſequitur Caldas Pereira dicta quæſt. 1. num. 81. Tertiò limitatur, vt non procedat, quoties verba[*] enuntiatiua per modum cauſæ proferuntur; tunc enim diſpoſitionem inducunt, ſicut ſi diſpoſitiua client, Decius in conſilio 218. numero decimo quinto Pariſius in conſilio 31. numero 30. libro ſecundo & in conſilio.77. num. 36. lib. 3. Ruinus in conſilio 95. num. 6. lib. 5. Ioannes Cephalus in conſ. 191. num. 34. lib. 2. & agnoſcit verum Petrus de Peralta in l. Tit. cum teſtamento, ff. de legat 2. num. 2. fol. 397. ponens exemplum, cum grauatur aliquis interpoſitis verbis enuntiatiuis, quæ enuntiant eum nominatum, aut honoratum, Caldas Pereira de nominat. emphyteut. dicta quæſt. 1. n. 70. 71. & 72. vbi[*] dicit, quòd habens nominare ad emphyteuſim aliquem, ſi per verba enuntiatiua nominationis grauauit eum, eo ipſo inducitur diſpoſitio, & omnia fundamenta per eum adducta, eò principaliter tendunt, quòd nullo modo eſſe poſſit, quòd aliquis grauetur, niſi ſit nominatus; & ſic eo ipſo quòd grauatur, cenſetur nominatus, maximè ſi de nominatione enuntiatio fiat: ſic ergo in caſu præſenti, eo ipſo, quòd dicitur, & enuntiatur, ſucceſſuram eſſe in dicto maioratu dictam D. Catherinam, ſi fortaſſis dictus D. Petrus Ruiz de Alarcon ſine liberis deceſſerit, ſequitur neceſſariò dicendum, quod ipſe iam erat ad dictum Maioratum nominatus, & electus, nam ſi nominatus non eſſet, quid intereſſet, quod cum liberis decederer, aut ſine illis: vt quid etiam mors eius expectaretur, qui nominatus non erat: Ne igitur fruſtratoria, aut ridiculoſa ſint prædicta verba, in quibus declaratur ſucceſſuram dictam D. Catharinam in Maioratu, ſi dictus D. Petrus Ruiz de Alarcon ſine liberis deceſſerit, neceſſario dicendum eſt, quòd ipſe iam fuerat à patre ſuo inſtitutus, & nominatus, vt idemmet pater in dictis verbis capitulationis matrimonialis agnouit expreſſim. Et confirmatur, quia prædictis verbis rectè pondera[*]tis, quibus declaratur, & enuntiatur, ſucceſſuram dictam D. Catharinam, ſi prædictus D. Petrus Ruiz de Alarcon frater eius ſine liberis deceſſerit, clarum eſt, quòd ipſe Petrus poſitus eſt in conditione, & ſic eo ipſo cenſetur poſitus in diſpoſitione, & nominatus, ex his, quæ multum ad propoſitum ſcribit Caldas Pereira de nominatione emphyteut. quæſt. 2. num. 5. & 6. Nec obſtat doctorina Gloſſæ, & poſt illam communis traditio DD. in l. Lucius 85. ff. de hæredibus instituend. quòd poſitus in conditione, in diſpoſitione non ſit: nam reſponderi poteſt, vt reſpondet Caldas ipſe d.n. 6. & vide relatos ſuprà, cap. 12. hujus lib. Nec obeſſe debet ſuperiùs dictis, ſi quis dixerit,[*] non eſſe omninò certam traditionem Molinæ, de qua ſupra n. 65. imò nonnullos alios Authores tenuiſſe contrarium, nempe quòd elector, cui electio competit ex vltima voluntate, ſi inter viuos elegerit, adhuc variare poſſit, conſtat ex his, quæ nouiſſimè ſcripſit cum aliis pluribus, Blaſius Flores Diaz in addit. ad deciſ. 36. Gamæ & var. lib. 3. quæſt. 22. à princ. Quia reſpondetur, conceſſo etiam pro vero, quòd in eo ſit dubium (quod tamen aliquando explicabimus) adhuc in caſu præſenti variationem licitam non eſſe, proptereà quòd verba quædam ſuperiùs relata, in capitulis matrimonialibus prolata, ibi: En que eſta inſtituido el dicho don Pedro por mi el dicho Pedro Ruiz de Alarcon, y Bernardo de Mata mi hijo, &c. variandi facultatem impediunt, eo quòd ſunt declaratoria voluntatis defuncti, & continent declarationem illius, vt ſcilicet ea fuerit voluntas diſpoſitiua teſtatoris; & ſic in voluntate aliena ampliùs variare non poteſt pater prædictus, poſito quòd in ſua poſſet, vt eleganter tradit Crotus in conſ. 11. num. 31. lib. 1. & in terminis conſiderans confeſſionem hæredis, ad declarandam formam electionis, an ſit admittenda fœmina, vel maſculus, Ruinus in conſ. 28. num. 8. lib. 2. vbi num. 9. ex hoc concludit, quòd eligens ex conceſſione, aut commiſſione[*] teſtatoris, tenetur ſequi in eligendo voluntatem tacitam, vel præſumptam teſtatoris ipſius. Gozadinus etiam hæredis confeſſionem, aut declarationem cõſiderans, idem concludit in conſ. 79. n. 9. Ab illa ergo declaratione recedere non licet, iuxta ſententiam Gloſſæ in l. quicquid adſtringendæ, ff. de verb, oblig. quam ibi dicunt communem Aretinus, & Iaſon, & alij Authores ſuperiùs relati. Pariſius in conſ. 75. num. 55. lib. 2. Decian. in conſ. 7. num. 115. lib. 1. maximè, vt dixi, quando conſtat, quòd ſecundùm voluntatem teſtatoris electio facta fuerit, ídque ex verbis, aut declaratione ipſiuſmet eligentis notum eſt. Tandem & vltimo, in fauorem dicti D. Petri fortiter facit, quod cùm pater eius dictus Petrus Ruiz de Alarcon poſſideret domum, & alias res iure Maioratus, ſub prohibitione alienationis, & cum cæteris clauſulis conſuetis, ad quem Maioratum poſt mortem dicti patris vocatus erat dictus D. Petrus de Alarcon, pater ipſemet petiit facultatem, & licentiam regiæm ad alienandum domum prædictam, atque in locum eius ſubrogando aliam domum, quæ eſt ipſa, quæ ex teſtamento dicti Bernar. de Mata cum hæreditate de Camarma, & aliis rebus debuit vinculari, & iure Maioratûs relinqui vni ex filiis aut filiabus, qui ex dicto Petro Ruiz de Alarcon ſupereſſent; & facultate ad alienationem, & ſubrogationem faciendam, ſic conceſsâ, dictus pater ſubrogauit, & incorporauit, in locum dictæ domus ſic venditæ, dictam domum, quæ ex teſtamento dicti Benardi de Mata vinculari debuit, & ſuper qua nunc lis agitatur, dixítque prædictam ſubrogationem fieri cum omnibus vinculis, conditionibus, & qualitatibus, cum quibus erat prima domus vendita, cum aliis rebus, quas ex dicto Maioratu poſſidebat ipſe, & poſt mortem eius ad dictum filium peruenire debebant; quæ omnia latiùs conſtant ex proceſſu, & actis huius cauſæ. Tunc ſic, certum eſt, quòd quando res ſubrogatur cum[*] facultate regia in locum alterius, quæ erat etiam vinculata, cum omnibus qualitatibus, & conditionibus ſubrogata remanet, cum quibus erat prima, vt latè probant Molina de Hispanorum primog. lib. 4. cap. 4. num. 24. & ſeqq. & num. 36. Mieres de maioratu, part. 1. quæſt. 11. vnde quemadmodum dictus Petrus Ruiz de Alarcon non poſſet nominare ad Maioratum dictæ domus venditæ: dictam filiam, nec vlla diſpoſitione auferre dicto D. Petto Ruiz de Alarcon, ius quæſitum ex vocatione, & teſtamento Didaci Paëz de Sotomayor, qui Maioratum illum inſtituit; ſic nec poterit nominare eandem filiam ad domum ſubrogatam, quæ intrat cum omnibus qualitatibus, & conditionibus alterius, & conſequenter, nec ad Maioratum dicti Bernardi de Mata, iam enim res ſubrogata non ſaperet naturam illius, in cuius locum ſubrogatur, nec eſſet cum eiſdem qualitatibus, & conditionibus, qùod eſſe non debet, ex his, quæ optimè congerit Mieres de Maioratu, dicta quæſt. 11. num. 1. & ſeqq. Prætereà, ſubrogatio prædicta manifeſtè probat inſtitutionem, ſeu nominationem anteà factam in perſona dicti D. Petri de Alarcon, ad Maioratum dicti Bernardi de Mata, quia nullo modo eſſe poteſt, quòd in locum dictæ domus venditæ, in qua neceſſariò debebat ſuccedere dictus D. Petrus, ſubrogetur alia domus, quæ ex teſtamento dicti Bernardi de Mata, vni ex filiis relinqui debuit iure Maioratus, niſi poſito priùs, quòd idemmet D. Petrus ſuccedat in Maioratu prædicto dicti Bernar. de Mata; nec etiam aliquo modo ſuccedere poteſt in eo dicta filia, ſubrogatione, vt dictum eſt, anteà factâ: vnde eo ipſo, quòd dictus pater domum præfatam ſic ſubrogauit, ſuppoſuit apertè quòd ad maioratum dicti Bernardi de Mata, iam nominauerat dictum D. Petrum (quod ipſe ſuo ore confeſſus fuit,) & ſic ampliùs variare non potuit, nec aliter diſponere, argumento eorum, quæ ſcripſit Sylueſter Aldobrandinus in conſilio 2. num. 16. lib. 1. Et quia voluntas, aut factum eligendi,[*] non minùs deducitur, ſeu colligitur ex factis, quam ex verbis; imò potentiùs demonſtratur, & probatur factis, quam verbis, quia facta effectum oſtendunt, verba verò aliquando contra voluntatem proferentis ſunt, vt cum aliis adnotauit Menoc. in conſil. 5. num. 16. lib. 1. & probat text. in l. Paulus reſpondit, ff. rem ratam haberi, l. ſi tamen, §. ei qui, ff. de edicto, cum aliis adductis à Mieres de maioratu, part. 1. quæſt. 36. num. 6. Ioanne Vincentio Hon[*]ded. in conſil. 5. num. 64. lib. 1. Sed quando teſtator committit alicui, vt pro eo Maioratum faciat, vel meliorationem in aliquem filium ſufficit, quòd talis commiſſarius coram teſtibus dicat, ſe velle eligere ad Maioratum talem filium, ſic vt talis diſpoſitio diſpoſitiua dicatur, non enuntiatiua, & ſtatim eligere videatur, ex Socino in{ Verbũ Volo, quando diſpoſitionem, aut electionẽ inducat, vltra relatos hîc, vide omnino P. Thomã Sanchez de ſponſal. lib. 6. diſp. 22. } conſil. 88. num. 4. lib. 3 quem ſequitur Marianus, Socinus iunior in conſilio. 179. numero 25. l. 2. item ex his, quæ adducit Ioannes Vincentius de Anania allegatione 139. ex num. 12. vſque ad num. 20. & confert multùm ad propoſitum reſolutio Ioannis Marci Aquilini in leg. prima, §. ſi quis ita, num. 35. ff. de verborum obligat. ex quo num. vſque ad numerum 38. latiùs agit, an, & quando verbum Volo adiectum Infinitiuo diſponat, aut non; & quando verba prædicta cum deliberatione, & intentione eligendi proferuntur; verum credit Mieres de maioratu, parte 1. quæſt. 48. num. 59. & confirmatur ex his, quæ adnotarunt Antonius Gomezius in l. 3. Tauri, num. 119. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 2. in principio, num. 26. vbi verò diſpoſitiuè verba proferuntur, & coram teſtibus, quòd variare non liceat, ex Molina, & aliis ſuprà tradidi & probat ipſe Molina lib. 2. de Hiſpanorum primogeniis, cap. 4. num. 37. Mieres dicta quæſt. 48. num. 45. Idem ergo obſeruari debebit, facta ſubrogatione prædicta, & ſic actu, qui ſtare non poteſt, niſi ſuppoſita nominatione, vt facta nō minùs operẽtur, quàm verba, ut dictis ſuprà: item ex his, quæ ferè in terminis noſtris, de eo, qui habet nominare ad emphyteuſim, obſeruauit Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, q. 1. num. 9. Et hactenus de his, ex quibus manifeſtè apparet de iuſtitia, & iure dicti D. Petri de Alarcon: & ita in fauorem ipſius pronuntiatum vidimus olim, hodieque pacificam obtinet dicti Maioratus poſſeſſionem, quam ſententiis conformibus in Regio Pinciano Senatu latis obtinuit. CAPVT XXVII. Ad explicationem Aſſertionis 13. & 115. quæ cap. 81. libri primi continentur, vtrùm, inquam, in formula Galli Aquilij inſtitutio filij, per emancipationem irritetur, vt tunc nepos poſthumus admitti debeat, ac ſi mortuus eſſet filius: vbi res iſta breuiter, & abſolutè explicatur, & §. & quid ſi tantùm, legis, Gallus, ff. de liberti & poſthumis, verus intellectus adducitur. SVMMARIVM. -  1 Authoris circa præcipuum huius cap. dubium, ſententia tradita ſuprà, cap. 81. lib. 1. aſſert. 13. & aſſert. 115. proponitur, & ibidem dictarum Aſſertionum verba referuntur. -  2 Bartol. ſententia in præfato dubio recenſetur, quæ in effectu continet caſus duos. -  3 Bartoli & ſequacium præcipuum fundamentum refertur, & numeris ſequentibus diluitur concludenter. -  4 Emancipationem filij inſtituti, non facere locum nepoti poſthumo iuxta Galli Aquilij formulam ſubſtituto, ex ſententia quorundam contra Bartolum, quam defendit Author. -  5 Et pro illa nonnulla fundamenta adducit, & numer. ſeq. -  6 Textum in §. & quid ſi tantum, legis, Gallus, ff. de liberis & poſthumis, communem ſententiam non probare, vt hoc numero adnotatur, vbi eiuſdem §. verus intellectus adducitur. PRo huius capitis dilucida, breui tamen, & vera ex[*]plicatione conſtituendum erit in primis, quod c. 81. libri primi, duæ in propoſito continentur Aſſertiones, quæ idem in effectu probarunt, vt conſtat ex aſſertione 13. & 115. ibidem prolatis, nam dicta aſſertione. 15. contra Bartolum, & eius ſequaces veriùs credideram. inſtituti filij emancipationem locum non facere ſubſtituto vulgari, cùm ſubſtitutio facta eſt ſecundum formulam Galli Aquilij. nec in illa formula inſtitutionem hæredis irritari per emancipationem; dicta verò aſſertione 115. ſecurè defendi, caſum emancipationis, quem ad extenſionem caſus mortis Scæuola adduxit, non pertinere ad filium, cuius emancipatio inſtitutionem non infirmat, licèt iura ſui hæredis auferat, ſed ad nepotem, qui præteritus fuit, ideoque non obſtat pronepoti poſthumo: hoc autem, quoniam difficultatem habet, & in ſcholis frequenter controuerti ſolet, maiori equidem explicatione indiget. Idcircò, & ſecundo loco conſtituendum erit, quòd[*] Bartolus quæſtionem hanc proponens in terminis, in l. prima. ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. num. 29. quærit in hunc modum: ſi inſtitutus in primo gradu poteſt eſſe hæres, ſed non eodem modo, quo defunctus voluit, quia fuit inſtitutus ſuus, vel neceſſarius, ſed in tempore mortis repetitur emancipatus, vel manumiſſus; an tunc admittetur inſtitutus, vel ſubſtitutus? Et in hoc dubio diſtinguit duos caſus principales, quorum primus eſt, cùm vulgatis ſubſtitutio fuit facta ex neceſſitate, vt quando nepos ſubſtituitur filio, & tunc inquit, quòd ſubſtitutus præferatur, quaſi inſtiturio filij ſui hæredis tunc per emancipationem ipſius irrita fiat, eo quòd in ſui are magis, quàm in hæreditate facta videatur, & allegat Bartol. text. in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liberis & poſthumis. Secundus caſus eſt, quando ſubſtitutio facta fuit ex voluntate, ideſt, quando is ſubſtitutus fuit, qui non poteſt ſubintrare in locum ſuitatis; & tunc præfertur inſtitutus non attenta ſtatûs mutatione, per text. in eadem l. Gallus, §. vltimo, & in §. ſeruus autem, verſiculo, ſi verò, Inſtitut. de hæred. inſtit. l. ſi paterfamilias, ff. eodem titulo. Ratione etiam, quia teſtator videtur ſubſtituere in eum caſum, ſi hæres non erit quoquo modo; & idem tenuit ipſe Bart. in dict. l. Gallus, §. & quid ſi tantùm, num. 4. & eiuſdem diſtinctionem, ſeu doctrinam ſequuntur communiter omnes, vt teſtantur Iaſon in dict. §. & quid ſi tantum, in prima lectura, num. 45. & in ſecunda lectura, num. 46. Fortunius ibidem, num. 196. & Coſta 3. part num. 15. Socinus in dict. l. 1. ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. num. 34. Alexander num. 30. & Ripa num. 208. Baldus de Vbaldis de ſubſtitutionibus, cap. de vulgari, num. 20. & ſequuntur Sfortia Oddi in præludiis compendioſæ, 2. part. quæſt. 5. in verſiculo, hœc tamen vera ſunt. Graſſus §. ſubſtitutio, quæſt. 10. num. 3. Alexander Trentacinquius de ſubſtitutionibus, 1. par. cap. 10. ex numero. 7. cum ſequentibus, qui dicit diſtinctionem Bartoli in primo caſu procedere etiam ſecundum hodierna iura, quoniam emancipatus in ſucceſſione ex teſtamento non habet ſuitatem, vt latiùs probat ibidem. Et veré, communis hæc ſententia eo dumtaxat, aut[*] præcipuo fundamento nititur, vt ſubſtitutionem per emancipationem filij, habuiſſe effectum dixerit, quòd, vt dixit Bartolus vbi ſuprà, non tam in hæreditate, quàm in ſuitate factam videri ſubſtitutionem crediderit, & ſic, quòd nepos poſthumus cenſetur vocatus eo caſu, quo ſilius deſinat eſſe ſuus, per text. in §. præterea. Inſtitut. quibus modis ius patriæ poteſtatis ſoluitur, iuncto text. in §. ſui, Inſtitut. de hæred. qualitat. & different. vbi text. inquit, nepotem, cuius pater emancipatus eſt, conſequi iura ſui hæredis, quoniam pater per emancipationem deſinit eſſe in poteſtate ſui patris, & conſequenter ſuus eſſe non poteſt: vnde ex eadem ſententia cōmuni, inſtitutio reſtringitur per ſubſtitutionem, & intelligitur facta, ſi non emancipetur filius à patre ante aditam hæreditatem. Verùmenimverò, vt in præfatis Aſſertionibus dixi, ne[*]que ſecundùm hodierna iura, neque etiam ſecundùm antiqua, vera eſt opinio Bartoli, aut diſtinctio ſuprà relata, quatenus ex ea colligitur expreſſim, emancipationem filij inſtituti facere locum vulgari ſubſtituto, cùm nepos ſubſtitutus eſt iuxt Galli Aquilij formulam, & contrarium rectius defendit Emanuel Coſta tertia parte dicti §. & quid ſi tantùm, num. 15. & ſequentib. & in effectu idem tenent Recentiores alij, quorum ſtatim mentionem faciam: & vltra rationes, quas adducit Coſta, hæc pars probatur primó, per text. in dict. l. Gallus, in[*] §. finali, in verſiculo, quæramus, vbi inſtitutio hæredis non irritatur per emancipationem, etiam cum teſtamentum factum eſt ſecundùm formulam Galli Aquilij, imò emãcipatus admittitur, & ſubſtitutus excluditur, & verè ſubſtitutio facta fuit in hæreditate; nec poteſt negari, quin falſum ſit dicere, quòd per illa verba Filius hæres eſto, dumtaxat cenſeatur filius inſtitutus in ſuitate, & non in hæreditate, cùm nulla verba eſſe poſſint, quibus inſtitutio in hæreditate aptiùs concipi valeat, quàm per prædicta. Secundò probatur per text. in l. ante penult, ff. de iniuſto rupto, l. filio, quem pater, ff. de liberis & poſthumis, in §. finali, §. alienus quoque. Institut. de hæred. inſtitu. dum probant, quòd mutatio qualitatis hæredis inſtituti, non vitiat eius inſtitutionem. Tertiò. quia ſi verum eſſet ſubſtitutionem prædictam in ſuitate factam fuiſſe, vt Communis, ſed malè quidem affirmat, ſequeretur, quòd appoſita eſſet conditio, ſi ſuus erit filius, quæ conditio cùm in poteſtate filij non ſit ſub ea non poſſet ipſe inſtitui; imò ſic inſtitutus, iure Digeſtorum præteritus dici deberet, per text. in l. ſuus quoque, 4. ff. de hæredibus inſtituendis. Item quòd conditio illa, ſi ſuus erit, etiam non expreſſa, ſubintelligi deberet, contra text. in l. prima, ff. de condition. & demonſtration. Quartò, & vltimò, quoniam text. in dict. §. & quid ſi[*] tantum, dict. l. Gallus, per quem Bartol. & ſequaces mouentur, ſuperiorem ſententiam non probat; nam iuxta veram interpretationem, quam tradiderunt Salomonius num. 1. & 20. Sarmientus num. 41. Coſta 3. part. num. 23. in eodem §. Cuiacius & Hotomannus ibidem, Lælius Taurelius in enarratione ad eundem text. Alciat Paradox. lib. 3. cap. 9. caſus emancipationis non refertur ibi ad filium inſtitutum, ſed ad nepotem præteritum, vt conſtat ex verſiculo. quid ſi nepos, vbi Iureconſultus Scæuola cótinuat ſpeciem, quam tractauerat in §. præcedenti, & ad illum ſe refert: in eo autem dixerat valere pronepotis poſthumi ſubſtitutionem, ſi filius ſit inſtitutus, & nepos præteritus, dummodò ipſe nepos moriatur ante filium; & retinendo eandem ſpeciem in dict. §. & quid ſi tantum, in dict. verſic. quid ſi nepos, quærit ipſe Iureconſultus, an ſi nepos non moriatur ante filium, ſed emancipetur viuo filio, valeat pronepotis ſubſtitutio, & reſpondet valere, idque iure optimo, quoniam eo caſu, cùm nepos emancipatus ſit, non poteſt poſtea ſublato filio in locum eius ſuccedendo; rumpere tanquam præteritus teſtamentum, vt latiùs conſtare poterit ex his, quæ tradit Coſta vbi ſupra, ex num. 23. & in effectu tenuerunt etiam Duarenus, & Æmilius Perottus in commentariis eiuſdem §. Anton. Faber lib. 9. coniect. cap. 3. & vide nouiſſimè Andream Fachineum controuerſiarum iuris, lib. 10. cap. 45. & Iaſon in dict. §. & quid ſi tantum 1. lect. num. 13. & 2. lect. num. 5. qui præfatam interpretationem ſentire videtur. CAPVT XXVIII. SVMMARIVM NON deducitur, quia ſeipſum ſummat propter ſui breuitatem. De poteſtate Principis circa tollendum ius quæſitum, ſiue à lege, ſiue ab hominis diſpoſitione proueniat, vel circa tollendam, aut mutandam, ſiue reuocandam teſtatoris voluntatem quoad fidei commiſſa, & maioratus, legesque, & conditiones illorum, & qualiter in his diſpenſatio, vel mutatio impetrari debeat, & ab ipſomet Principe contra teſtatoris, vel ad eius voluntatem, an poſſit aliquis habilitari, vt in fideicommiſſo, aut maioratu ſuccedat, vel relicta in vnum vſum, an Principis decreto poſſint commutari: vbi in propoſito eorum omnium, quamplures Authores congeruntur in vnum ac inter alios, Antonius Gabriel, Didacus Couarruuias, D. Franciſc. Sarmient. Simon de Prætis, Marcus Antonius Peregrinus, Angelus Matheacius, Pelaez à Mieres, Fortunius Garſia, & Andreas Fachineus magis commendantur, & redditur ratio, quare huiuſce capitis maiorem diſputationem Author omiſerit. DE poteſtate Principis circa tollendum ius quæſitum, ſiue à lege, ſiue ab hominis diſpoſitione proueniat, vel circa tollendam, aut mutandam ſiue reuocandam teſtatoris voluntatem quoad fideicommiſſa, & maioratus, legesque, & conditiones ipſorum, & qualiter in his diſpenſatio, vel mutatio impetrari debeat, & ab ipſomet Principe concedi, tot tantaque tradiderunt Scribentes noſtri multis in locis, vt de his velut plena volumina, integrique tractatus eſſe videantur: Idcircò, quamuis poſſem nunc ex multis, quæ aſſiduo, importunoque labore perlegi, & in nonnullis cauſis tractaui, aliqua nõ contemnenda in medium adducere, conſultius duxi, eam quæſtionem, vel ad aliũ locum reſeruare, quoniam opus hoc in maius volumen accreuit, quàm putaram, vel his, quæ in propoſito adnotare poſſem, ſcienter, conſultoque prætermiſſis, dumtaxat recenſere hoc loco Authores quamplures, qui magis ex profeſſo, atque vtilius de prædictis tractarunt, & ferè nihil, quod in propoſito excogitari valeat, intactum relinquunt. Sic enim eueniet, vt cũ occaſio ſe offerat, ipſis nunc congeſtis in vnum abſque tanto labore poſſit propoſitarum, & aliarum ſimilium quæſtionum vera reſolucio deduci. Et ad rem deueniendo, in primis monendum Lectorem duxi, hiſce de rebus ſequentes Authores, ordinéque ſequenti legendos omninò; Antonium Gabrielem lib. 3. de commun. concluſ. concluſione prima, vbi latiſsimé, & concluſ. 5. num. 18. & vide etiam concluſ. 2. & 3. Guid. Pap. in quæſtione. 556. Romanum ſingulari 475. Socinum ſeniorem in conſilio 76. num. 131. cum ſequentibus, lib. primo, & in conſilio. 266. num. 49. cum ſequentibus, l. 2. Alexandrum in conſilio. 2. numer. 14. cum ſequentibus, lib. primo. Socinum iuniorem in conſilio. 65. ex numer, 3. cùm ſequentibus, lib. 2. Curtium iuniorem in conſilio primo, ex num. 20. cum ſequentibus, prima parte, Paulum Pariſum in conſilio primo, num. 49. cum ſequentibus, lib. primo. Rolandum in conſilio. 69. numer. 23. & ſequentibus, lib. 2. Crauetam in conſilio. 299. per totum, & in conſilio. 5. n. 4. & in conſilio, 135. num. 21. cum ſequentibus, & in conſilio. 241. num. 13. vbi conſiderat aliquas cauſas, ex quibus permiſſum ſit tolli ius quæſitum per principem. Capicium deciſione. 108. Fortunium Garſiam, qui optimé, & late in propoſito loquitur in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, columna. 137. cum pluribus ſequentibus, ff. de liberis & poſthumis. Ioannem Lecirier, qui etiam latiſſimè loquitur in propoſito huius materiæ, de primogen. lib. 3. quæſtione 7. Burgos de Pace, qui etiam latiſſimè proſequitur hanc materiam, in prœmio legum Tauri, ex num. 323. cum pluribus ſequentibus, & in conſilio. 26. num. 7. Iacobum Philippum Portium lib, primo, commun, ſentent. regula 43. colum. 21. Petrum de Peralta in l. 3. ff. de hæredibus inſtituendis, ex num. 146. cum ſeq. Menchacam de ſucceſſionum creatione, lib. primo. §. 1. num. 29. cum ſequentibus, & controuerſiarum illuſtrium, lib. primo, cap. 12. per totum. Qui, vt videbis, in nonnullis aduerſatur his. quæ loco ſtatim referendo annotauit Didacus Couarruuias. Barthol. Romul. in tractat. de teſtat. præcep. 60. extra famil. alie. prohibend. ad §. diui, num. 223. cum ſequentib. vſque ad finem. . Gregorium Lopez in l. prima, titulo primo, verbo, ante ſiete, in fine, &. in l. 31. titulo 9. Gloſſa magna columna. 11. partita 6. & in l. 3, titulo, 13. verbo, mugeres, columna 8. & 9. eadem partita 6. & in lib. 6. titulo 12. verbo, que la no pudieſſe vender, colum, 3. partit. 6. Didacum Couarruuiam, variarum, lib. 3. cap. 6. per totum, qui videndus eſt ex propoſito; ibi namque in præcipuis huius capitis dubiis, omnia quæcunque pro Principe, & contra Principis poteſtatem fundamenta eſſe poſſunt, adducit; & tandem num. 5. veriorem ſententiam eſſe dicit, vt Princeps regulariter, minimè poſſit teſtamentis priuatorum derogare, nec eorum leges & conditiones tollere, nec immutare: poſtmodùm verò n. 6. & 7. id limitat, & declarat, niſi fiat ex cauſa publicæ, non priuatæ vtilitatis, vt latiùs ibidem inuenies reſolutum. D. Franciſcum Sarmientum, quem in hac materia Lectori commendo, ſelectarum lib. 1. cap. 8. vbi num. 13. ipſummet. quod Couarruuias, obſeruat, & rectè conſtituit, principem ſine cauſa non poſſe prædicta facere, & repetit num. 15. & num. 16. & 17. & vide num. 21. & 22. vbi eleganter, & maturè probat, Principem habere maiorem poteſtatem in his, quæ publicam vtilitatem, aut pietatem reſpiciunt, quàm in his, quæ in priuatorum vtilitatem fiunt, in quibus voluntas diſponentis pro lege obſeruanda eſt, & dumtaxat conſiderari debet, ne aliquid iniquũ, vel à lege reprobatum contineant; non autem, quod meliùs potuiſſent diſponere conſiderandum eſt. Quod enim teſtator voluit, vt ipſe inquit, non quod voluiſſe melius ſuiſſet, eſt attendendum. Quæ verba ſunt proculdubio ſingularia, & notanda, nec per alios ſic in propoſito conſiderata. Vide etiam eundem Authorem ibidem, num. 24. & 25. vbi agit de commutatione voluntatis in aliam cauſam. vel ad alium modum. Antonium Gomezium in l. 40. Tauri, n. 82. & n. 86. & 89. Emanuel Suarez in Theſaur. recept. opinion. ſit. P. num. 264. Tiberium Decianum. in conſilio 88. num. 63. lib. 2. Ariam Pinellum in rubrica. C. de reſcindenda venditione, 1. part. cap. 2. ex num. 15. cum ſequentibus, vbi in effectu cum communibus reſolutionibus tranſit, & idem obſeruat, quod Couarruuias, & Sarmientus, in locis anteà relatis, & num. 19. in fine, ſecurè affirmat, nec ſummum Pontificem, nec Principem alium ſecularem ſine cauſa, teſtatoris voluntati poſſe derogare, maximè, vbi vertitur tertij præiudicium: & eodem num. atque etiam num. 18. agit, qualiter in his diſpenſatio, vel mutatio impetrari debeat. Ludouicum Molinam, & Mieres, quem etiam in ſummario comẽdandum eo duxi, quòd late ipſe loquatur in hac materia, & latiùs ſe habeat, quàm Molina, multaque congerat, quæ in caſibus occurrentibus vtiliſſima eſſe poſſunt, Molinam inquam, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 8. ex num. 28. & lib. 2. cap. 7. num. 18. & lib. 3. c. 3. ex num. 11. & num. 20. & 27. Mieres de maioratu, in initio ſecundæ partis, ex num. 46. vſque ad numerum 64. vbi vide omninò, & ij duo Authores excitant omnia ſuperiora dubia, & cauſam etiam omnino neceſſariam in Principe affirmant, nec abſque cauſa, vel pro arbitrio mutationem, aut derogationem voluntatis teſtatoris fieri poſſe defendunt. Maſcardum de probationibus, lib. 1. concluſione 276. in principio, & num. 7. 8. & 9. Bonifacium Rogerium in conſilio 2. num. 149. lib. 1. & in conſilio 2. num. 80. & 81. & num. 19. & 110. lib. 2. Antonium Theſaurum deciſione Pedemontana 87. per totam, maximè num. 10. quo loco inter alia, optimè agit, an Princeps poſſit impuberi teſtamenti factionem concedere, in præiudicium venientium ab inteſtato, vel aliorum, quibus ex ſubſtitutione pupillari ius erat acquiſitum, & ibi plura cumulat, & tandem dicto num. 10. ſuam ſententiam interponit. Petrum Magdalenum de num. teſtium in teſtamentis requiſito 2. parte, cap. 4. num. 73. & num. 79. & vide etiam prima part. cap. 22. num. 77. Simonem de prætis, quem, vt vidiſti commendaui etiam in ſummatio huius capitis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. ſolutione 13. per totam, folio mihi, 41. vbi inuenies nonnulla neceſſaria, maximè, an, & qualiter poſſit Princeps teſtatoris voluntatem interpretari, ad corrigendum, addendum ſupplendum, vel extendendum teſtamentum, vel illud confirmandum, aut annullandum: & an habeat tantam poteſtatem in interpretandis teſtamentis, quantam in legibus interpretandis. Vide etiam eundem Authorem lib. 4. dubitatione 3. ex num. 18. vſque in finem dubitationis, folio mihi 427. vbi laté, & vtiliter, an & quando teſtatorum voluntates, & diſpoſitiones, Principis authoritate mutari poſſint, vel in aliam, aut conſimilem, aut diuerſam cauſam, aliumve vſum conuert; & ibidem rectè in propoſito diſtinguit, & optimè conſiderat, vt & Sarmientus relatus ſuprà conſiderauit, an diſpoſitio ſit facta in commodum, & vſum priuatum, vel in commodum, aut vſum pium, & publicum, & anteà dictis conuenit ſemper ipſius reſolutio, nempe teſtatorum voluntates tollere, aut mutare Principem non poſſe, niſi ex iuſta & publica cauſa, & vide num. 29. vbi dicit vnum ſingulare, videlicet, quòd ſi à teſtatore legata ſit certa quantitas pecuniarum ad certum opus pium perficiendum, eo completo, & perfecto, ſi de quantitate relicta aliquid ſuperfuerit, reliquum hoc non debet conuerti in alium vſum pium, ſed reſtitui hæredi, vel legatario, cui fuerat relicta tota quantitas ad opus pium perficiendum, & refert Angelum, Caſtrenſem, & Alexandrum ſic tenentes. Vide etiam de eiſdem quæſtionibus, Hartman. Piſtorium lib. 2. quæſtionum. iuris, parte poſteriore, capite. 4. Andream Gail. practicar. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 56. Oddum in tractatu de in integrum reſtitutione, part. 2. quæſt. 99. artic. 8. Iacobum Menochium in conſilio. 103. num. 68. lib. 1. & in conſilio 20. ex num. 30. eodem libro. Marcum Antonium Peregrinum. in ſummario huius capitis à me commendatum, de fideicommiſsis, articulo. 52. vbi latiſsimè, atque ex profeſſo ſcribit de hac materia, & multa congerit vtilia quidem, & notatu digna, ex num. 108. vſque ad numerum 135. & num. 144. vſque ad finem articuli, & num. 117. cum Communi tranſit, quòd abſque cauſa non poſſit Princeps derogare voluntati teſtatoris; poſſit tamen ex cauſa, quæ reſpiciat publicam vtilitatem, & num. 154. agit, an Princeps poſſit contra teſtatoris voluntatem, vel ad ipſius voluntatem habilitare aliquem, vt ſuccedat in fideicommiſſo: & n. 159. & ſeqq. an Principis decreto poſſint commutari relicta in vnum vſum, in alium, vel vnares fideicommiſſaria in aliam rem. Marcum Antonium Eugenium in conſilio. 50. ex num. 5. num. 23. cum ſeqq. lib. 1. Angelum Matheacium de legatis, & fideicommiſſis, lib. 2. cap. 22. per totum, vbi originaliter videas, & omninò, & hic Author in effectu, communi Scribentium reſolutioni accedit in omnibus, atque ex num. 16. quinque principales concluſiones in hac materia proponit, ex quibus perfectè, vt exiſtimat, diluitur dubium præcipuum de poteſtate Principis circa tollendum ius quæſitum. Ioannem Marcum Aquilinum. in repetitione §. & quid ſi tantum, legis, Gallus, ff. de liberis & poſthumis, in verſiculo, Quid enim ſi aquæ, num. 98. & num. 107. cum ſequentibus, vſque ad numerum 117. vbi agit de intellectu l. item ſi verberatum, §. 1. ff. de rei vendicatione, & l. Lucius, ff. de euictionibus, de quibus etiam Fachineus. Denique vide Andream Fachineum controuerſiarum iuris, lib. 8. cap. 63. per totum, quem in ſummario huius capitis ideò commendaui, quòd ipſe, ſex quæſtionibus principalibus omnia comprehendit, quæ in propoſito dubio, de poteſtate Principis circa tollendum ius quæſitum, vel quærendum, videntur præcipua. Vide etiam & infinitos alios Authores, quos, Deo dante, lib. 3. cap. 6. harum quotidianarum controuerſiarum, congeram in vnum; ipſi namque, in illa quæſtione, an Princeps ſine cauſa poſſit ſubditis rei ſuæ dominium auferre, multa recenſent, quæ huic capiti, & materia ſunt valdè conducibilia, ac eodem loco, Hyppoliti Riminaldi conſilij cuiuſdam ſpecificam mentionem faciam, & ideò multùm commendare decreuerim, quòd inter omnes hucuſque ſcribentes, nullum inuenies, qui in propoſito quæſtionis prædictæ, ſic ex profeſſo, atque eruditè, & magiſtraſiter ſe habuerit, vt tunc videbis. CAPVT XXIX. Ad explicationem text. in l. & quia, in fine, ff. de iuriſdict. omn. iudic. in c. gratum, in c. relatum, & in c. licet vndique, de officio, & poteſt. iudic. deleg. in c. quamuis, & in c. ſi delegatus. eod. tit. lib. 6. & in c. vltimo, de officio legati; diligens equidem, accurata, & noua, vera tamen, atque notanda interpretatio traditur, quâ, vt videbis Lector, adnotantur nonnulla per Authorem, quæ nullibi inuenies ſcripta, etſi Interpretum omnium, atque aliorum traditiones, ſiue obſeruationes prælegeris, & in effectu res hæc diſtinctione, & certa reſolutione explanatur, quæ velut in tenebris anteà fuiſſe videbatur. SVMMARIVM. -  1 Delegantis morte, re integra, delegati iuriſdictionem extingui; re non integra, non extingui. -  2 Et de ratione actum hoc numero per totum. -  3 Delegatus, ſi vices ſuas in totum alteri commiſerit, ſiue ſubdelegauerit, cauſam ſibi commiſſam, re integra eam reaſſumere poteſt, re non integra non poteſt: & ibidem ratio aſſignatur. -  4 In delegatione, quando res dicatur eſſe integra, vel quomodo integra eſſe deſinat: vbi tres referuntur in propoſito dubio ſententiæ, contrariæque omninò opiniones, vt hoc numero latiùs adnotatum inuenies, & vide infrà num. 15. -  5 Quorundam Authorum ſententiæ, atque interpretationes damnantur. -  6 Delegati iuriſdictio vt perpetuetur, an de iure ciuili litis conteſtatio, vel citatio neceſſaria ſit, vel actus citerior etiam citatione ſufficiat, quamuis nec citatio, nec litis conteſtatio interueniat, idque eodem iure ciuili non expreſſum, nec etiam clarè diffinitum, vt nouiter, & verè hoc numero adnotauit Author. -  7 Idem etiam nec iure Pontificio explicatum in cap. licet vndique, de officio delegati, conſtare ex ſerie eiuſdem textus apertè, vt nouiter etiam, ſeu vltra omnes adnotatur hoc loco. -  8 Nec etiam à Bonifacio VIII. distinctè explicatum, deduci manifeſtè ex verbis duorum iurium, quæ hoc n. recenſentur. -  9 Cæterùm Vrbanum III. & Gregorium IX. Pontifices maximos, diſtinctè ſatis, & apertè rem hanc explicaſſe, & pro perpetuanda delegati iudicis iuriſdictione, citationem omninò requirere. -  10 Iudicium propriè incipere à litis conteſtatione, non verò à citatione. -  11 Text. in cap. relatum, de officio delegati, eleganter exornatur, & Lucij III. mens, dilucidè, & meliùs quàm anteà fuiſſet, enucleatur, & vide numeris ſequentibus. -  12 Text. in cap. gratum, de officio delegati, explicatur; & Vrbani III. mens declaratur. -  13 Text. in cap. licèt vndique, de officio delegati, intelligi debere iuxta text. in cap. vltimo de officio legati, & in dicto cap. gratum, de officio delegati, non verò iuxta text. in d.e. relatum, eiuſdem tituli, noua, & vera Authoris conſideratio, in hac materia. -  14 Ad text. in d.c. gratum, noua & vera ratio aſſignatur, quâ Romanus Pontifex moueri potuit, vt ſic decideret. -  15 Delegati iuriſdictionem, de iure canonico per citationem perpetuari, ex veriori, & communiori ſententia, & aliorum ſententias improbari debere, prout hoc numero aduertit Author, idque & de iure Cæſareo ſimiliter obtinere. -  16 Delegati iuriſdictio de iure Regio, an per citationem perpetuetur, vel per litis conteſtationem, & ibidem de intellectu leg. 21. titulo quarto, partita tertia, & leg. 35. titulo 18. eadem partita. PRo dilucida & ſingulari præſentis materiæ explicatione, atque vt in futurum vera, & certa huiuſce rei reſolutio, & dictorum iurium interpretatio haberi poſſit, nec ampliùs de ipſorum intellectu dubitari valeat; nonnulla equidem adnotanda erunt, quæ ex eiſdem iuribus velut expreſſim deducuntur, nec alibi inuenientur ſcripta, ſed à me fuerunt longa conſideratione præhabita. Et ad rem deueniendo, inprimis, quò dilucidè magis, & diſtinctè procedamus, conſtituere neceſſarium erit, explorati, certique iuris eſſe, delegantis morte, re integra, de[*]legati iuriſdictionem extingui; re non integra, non extingui, per text. in d.l. & quia, ff. de iuriſdictione omnium iudicum, in cap. gratum, in c. relatum, & in c. licet vndique, de officio & poteſtat. iudic. deleg. in c. vltimo, de offic. legati, & in c. quamuis, & c. ſi delegatus, de officio delegati, lib. 6. l. 21. tit. 4. partit. 3. l. 35. titul. 18. partit. 3. per quæ iura, certiſſima eſt, atque indubitata omnium Doctorum concluſio, tam in ipſis, quàm in aliis pluribus locis, & pro regula conſtituunt Bartholomæus Socinus in regula 311. Anton. Gabriel communium lib. 2. titulo, de procuratoribus, concluſione 1. & 2. Et de ratione ſuperioris regulæ, aut doctrinæ, videbis actum ab Interpretibus communiter, tam in dict. cap. gratum, & cap. relatum, quam in dict. l. & quia, vbi poſt alios Antiquiores, & Ordinarios, Curtius iunior, & Oroſcius, Purpuratus etiam num. 110. qui nonnullas rationes aſſignant, & Abbatis traditionem damnatam communiter ſuſtineri poſſe declarant, & inter Pontiſicij iuris Interpretes multos, Felinus, Barbacia, & Alciatus eleganter, nec non & Decius numero quinto, in dicto cap. relatum. Verè tamen, ſi Authores omnes originaliter prælegeris, & mentem ipſorum perſpicias, omnes rationes in eundem finem tendunt, nec in effectu differunt (aliæ mihi non placent, ideò ſcienter, conſultóque eas non recenſeo) ſcilicet, delegantis morte re integra, ideò delegati iuriſdictionem extingui, quia cùm vti iuriſdictione non cœperit delegatus, nullum ius ab ipſo acquiſitum eſt, quo in eius perſona efficaciter reſideat, aut illius extinctio impediri valeat, ſed tota dicitur penes delegantem reſidere, atque ab eius voluntate dependere; tunc autem temporis, vt incipiat, voluntas expectanda non eſt, quæ ipſo delegante defuncto eſſe non poteſt, & ſic non incepiſſe vti delegatum, impedimento eſt, quominùs illa eradicari, aut in perſona delegati poſt mortem delegantis manere potuerit. Cæterùm re non integra, ideò iuriſdictio non extinguitur delegante defuncto, quia cùm primùm iuriſdictione delegata vti cœpit delegatus ipſe, per vſum & exercitium (per quæ iuriſdictio tanquam ius Incorporale acquiritur) eam efficaciter acquirit, & velut ſuam efficit; idcircò cùm ſua ſit, & voluiſſe tunc delegantem ſuſſiciat, nec alia voluntas, aut voluiſſe pòſt requiratur, abſque facto ſuo, iuriſdictio iam ſemel in ſua perſona eradicata, auelli ab eo non debet, ex regula vulgata l. quod noſtrum, ff. de regulis iuris, & l. vltimæ, ff. de pactis: qua etiam ratione, ſi delegatus vices ſuas in totum[*] alteri commiſerit, ſiue ſubdelegauerit cauſam ſibi commiſſam, antequam ſubdelegatus vti cœperit iuriſdictione, vel re integra, ſubdelegato rebus humanis exempto, eam reaſſumere poteſt: ſed re non integra, & ſic poſtquã ſubdelegatus vti cœperit, minimè poteſt, quia ex vſu, & exercitio efficaciter ſubdelegato acquiſita fuit; ita procedit textus in c. quamuis, 6. & in c. ſi delegatus, 7. de officio deleg. l. 6. vbi Ioan. Monac. rectè percipit ſuperiorem rationem in illis verbis: Cum hiſce caſibus iuriſdictio efficaciter non tranſiuerit in ſubdelegatum, & apertè probat ille text dum inquit, cùm iuriſdictio (ex quo ipsâ vſus non extitit) non cenſeatur in eum efficaciter tranſiuiſſe; qui equidem ſingularis eſt in propoſito, & pro ratione ſuperiori notandus, non enim ſic notatur, nec expenditur ab aliis: idcircò, ex quo eum text. habemus, Pontificiæ rationi adhærere, nec aliunde rationes quærere, velut neceſſariò adſtringimur, nec ampliùs licet in hoc immorari. Inquirere tamen neceſſe eſt, quando in delegatione[*] res dicatur eſſe integra, & delegatus coepiſſe videatur, vel non coepiſſe; ſiue quo facto, aut modo res deſinat eſſe integra: & quidem ſi hucuſque Scribentes omnes originaliter, atque ex propoſito prælegeris, tres inuenies eſſe in præfato dubio ſententias, contrariaſque omninò opiniones, de quibus poſt ordinarios omnes antiquos videndus eſt Iaſon, in d.l. & quia ff. de iuriſd. omn. iudic. n. 57. & ibidem Socin. n. 75. Oroſcius num. 26. & Purpuratus num. 111. Imola, Barbacia, Felin. Decius, & Alciat. in d.c. gratum, & in d.c. relatum. Plerique namque arbitrati ſunt, per actum citeriorem citatione delegatam iuriſdictionem perpetuari, & ſic nedum litis conteſtationem, ſed nec citationem neceſſariam eſſe, ſufficeréque, quòd delegatus aliter, aut modo quocunque, iuriſdictione vti cœperit. Alij (& magis communiter) ad effectum prædictum, citationem omninò requirunt: nonnulli verò litis conteſtationem exigunt; nullus autem temerariè, aut ſine iure loquitur: primi namque per text. in dicta l. & quia, ff. de iuriſdict. omnium iudic. & in dict. cap. licèt vndique, 30. de offic. delegat. iuuari videntur, vbi nec citatio, nec litis conteſtatio exprimitur, ſed vt res integra eſſe deſinat, dumtaxat exigitur, quòd vti cœperit delegatus, ſiue quòd res geri cœpta fuerit. Secundæ verò opinionis Authores fulciuntur per text. in d.c. vlt. de officio legati, & in d.c. gratum, vbi citatio requiritur adeò expreſsè, quòd de mente, aut deciſione eorum duorum iurium aliter inquirere, vel aliquo modo interpretari ea, nulla ratio patiatur. Tertiæ denique opinionis Authores, non adeò à veritate, aut iuriſmet ipſius diſpoſitione deuiant, vt pro ſe non citent text. expreſſum in d.c. relatum, de officio deleg. quo in text. vltra verba, quæ apud nos communiter reperiuntur, aut in vulgatis codicibus, & Decretalibus Pontificum traduntur, & alia in integra adiiciuntur, quæ magis enixam voluntatem Lucij III. circa requiſitum litis conteſtationis oſtendum; ille namque non modò verbis vulgatis, & litis conteſtationem exigentibus contentus eſt. ſed poſt illa verba, Non eſt à iudicibus quos delegauerat, ex delegatione huiuſmodi procedendum, quibus apud nos text. contextura aut litera finitur: ſic & vlteriùs ſcripſit. Poterit ergo in eo caſu ap. ceſſ. procedi, in quo ante mortem mandatoris lis fuerit per narrationem, & reſponſionem contexta: Vbi autem mors mandatoris litis conteſtationem præceſſit, penitùs ſubſiſtat, ſiue fuerit, ſiue non fuerit ap ab interiectum. Et hactenus ille text. vt conſtat ex integra ipſius, de qua Anton. Auguſtin. Epiſc. Ilerden. collect. 1. Decret. lib. 1. tit. 21. de off. & pot. iud. deleg. c. 2. fol. mihi, 19. in fine. Apud omnes tamen tam Pontiſicij, quàm Cæſarei iuris Interpretes. ſecunda ſententia magis obtinuit, quæ & verior eſt, & communior) ad effectum delegatæ: iuriſdictionis perpetuandæ, citationem ſufficere, per duo iuta allegata ſuprà, quæ vitari non poſſunt, nec aliorum ſolutiones, aut interpretationes ad ea admitti, vt rectè, & cum iudicio probauit Decius ind. c. relatum, n. 5. Iaſon etiam in d.l. & quia, n. 57. in verſ. Breuiter communis ſententia eſt. Id autem, quod verè pendet ex dictarum Decreta ium intellectu, nec dilucidè ſatis apparere, nec etiam ſecurè probari poterit, niſi priùs de ipſarummet interpretatione tractetur. Qua in re, facilè ego poſſem, & nouis quidem atque concludentibus rationibus, ab aliis hucuſque excogitatos intellectus ſubuertere, ſi in his, quæ neceſſaria non ſunt, & prætermitti poſſunt, inſiſtere, ab inſtituto, & conditione mea non ita grauiter abhorreret: ſi etiam non viderem, ab eiſdem traditas hactenus interpretationes hallucinari quidem, nec præfatis Pontificiis conſtitutionibus ſatis conuenire. Item, ſi aſſequutus non ceſſem, iam iam poſt hæc à me ſcripta, ſicque ex profeſſo elaborata, omnes in futurum mirari debent, Doctores omnes communiter, tam recentiores, quàm antiquos in explicandis, atque componendis duobus iuribus torqueri, & inſiſtere, quæ verè componi non poſſunt, vtpote. cùm duorum Pontificum contrarias omninò in eadem re deciſiones contineant: cætera autem iura, quæ ad præſentem materiam ſpectant. non ſic dilucidé, atque diſtinctè declaraſſe, vt certam nobis in futurum reſolutionem, aut abſolutam doctrinam relinquerent, nec probari poſſe Ioannis Oroſcij n. 26. & Franciſci Purpurati n. 111. interpretationem in d.l. & quia, traditam; diſtinctio námque illa, an delegatus mortis delegãtis conſcius ſit, vel ignarus, vt citatio ſufficiat, vel non ſufficiat. euincitur manifeſtè ex natura dictionis, maximè, quæ in d.c. gratum, apponitur, & implicatiuè, non taxatiuè accipitur. Item per claram deciſionem text. in d.c. vltimo, de officio legati, in quo ſimpliciter citatio requiritur, nec vltra aliud exigitur, aut exprimitur. Quocirca, vt certiſſimam ego, atque abſolutam in hac re traderem reſolutionem, vtque in futurum dubirandi ampliùs de prædictis, atque de intellectu præfatorum iurium occaſionem ſubmouerem, longa equidem à me præhabita conſideratione, atque & Scribentium originali, & attenta lectura, ſequentia conſtituere, adeò neceſſarium duxi, vt nihil eorum prætermitti potuerit. Et in primis conſtituo, de iure ciuili certum eſſe ( quamuis à nullo hactenus ſic animaduerſum) nullibi expreſſum fuiſſe, vtrùm ad delegatæ iuriſdictionis perpe[*]tuationem, litis conteſtatio, an citatio neceſſaria ſit, vel actus citerior etiam citatione ſufficiat, quamuis nec citatio, nec litis conteſtatio interueniat; dumtaxátque in propoſito eſſe text. in dicta. l. & quia, ff. de iuriſdict. omn. iudic. vbi in hunc modum ſcribitur: Ideò ſi is, qui mandauit iuriſdictionem, deceßerit antequam res ab eo, cui mandata eſt iuriſdictio, geri cœperit, ſolui mandatum Labeo ait, ſicut in reliqua cauſis. Idcircò eodem iure ciuili attento, mirum non eſſe, quòd Interpretes communiter, & varij, & contrarij extiterint, vtpote cùm nullum, aut certum aliquod reſponſum inuenerint, quo rem hanc diffinire audacter valuerint; namque, vt vides, in d.l. Et quia, dumtaxat expreſſum eſt: An res abeo, cui mandata eſt iuriſdictio, geri cœperit. nec aliter declaratur, ſiue non aperitur, quando res geri cœpta dicatur, vel qui actus. conteſtationis, inquam, aut citationis, ad id efficiendum, neceſſarius fuerit: taciturnitas ergo Iureconſulti, tot ambagibus, atque contrarietatibus occaſionem præſtitiſſe videtur; qui tamen, ſi ampliùs ſuam ſententiam, aut intentionem expreſſiſſet, atque declaraſſet, nec cot extitiſſent contrariæ diuerſæque ſententiæ, nec etiam forſan, vt ego credo, Lucius III. & Vrbanus III. Pontifices Maximi ſic contrarias conſtitutiones protuliſſent. Deinde & ſecundò conſtituo, Innocentium III. in[*] cap. licèt vndique, 30. de. off. & pot. iudic. deleg. eodem loquendi modo vſum fuiſſe in tractatu delegatæ iuriſdictionis, eiuſque perpetuatione, quo Iureconſultus Paulus in d.l. & quia, anteà vſus fuerat, & dumtaxat inquirere, an delegatus vti cœperit iuriſdictione, vel non cœperit ante mortem delegantis; non verò exprimere (ſicut nec Paulus expreſſit) per quem actum, citationis, inquam, conteſtationis, vel alterius, dicatur delegatus vti cœpiſſe. Quod negari non poteſt ex verbis eiuſdem textus, ibi: Inquiſitioni tuæ taliter reſpondemus, quòd ſi iuriſdictione à ſuo ſibi collega delegata, ac viuente vti non cœperit, quia mandatum huiuſmodi re integra morte mandatoris expirauit, non habet ſolus officium iudicandi; ſi verò ante mortem illius iuriſdictione vti cœperit taliter demandata vices ſuas, & illius poterit adimplere. Eodem etiam modo[*] in ſubdelegato diſtinguit Bonifacius VIII. in c. quamuis 6. in c. ſi delegatus 7. de officio delegati, lib. 6. nec exprimit per quem actum res geri cœpta dicatur: quod in d.c. quamuis, apparet apertè, dum dicitur: Quamuis alicui vices tuas in cauſa tibi à ſede Apoſtolica delegata, in totum commiſiſſe noſcatur, ſi tamen antequam ille iuriſdictione vſus fuerit, commiſſio huiuſmodi per te reuocetur ab ipſo, vel eum rebus eximi contingat humaris, cauſam ipſam reaſſumere poteris: cùm iuriſdictio (ex quo ipsâ vſus non extitit) non cenſeatur in eum efficaciter tranſiuiſſe, & in d.c. ſi legatus, conſtat etiam manifeſtè, dum dicitur: Si delegatus quoties eum abeſſe contigerit, tibi commiſerit vices ſuas; poteris, eo rebus humanis exempto (cùm & tunc cenſeatur abeſſe) commiſſum tibi negotium (dum tamen illo viuente iuriſdictione vti cœperis) liberè diffinire. Pontifices ergo præfati (nec abſque maximo myſterio, vt credo) magis ſentenciæ Pauli accedere, ſiue modi loquendi eiuſdem ſectatores potiùs, quàm ipſius declaratores, aut nouitatis alicuius introductores eſſe voluerunt, & ſic rem hanc non ſatis clarè deciſam reliquerunt, ſed ambagibus etiam præfatis occaſionem tribuerunt, nec aliquid in prædictis iuribus vltra Paulum Iureconſultum adiecerunt. Prætereà & tertiò conſtituo, Vrbanum. III. Pontifi[*]cem maximum in d.c. gratum, de officio delegati, idem etiam dixiſſe, quod in præcitatis anteà iuribus Romani Pontifices alij dixerunt, nempe ad perpetuandam delegati iudicis iuriſdictionem, ſufficere quaſi cœptum eſſe iudicium; ipſe tamen addit vnum quod in eiſdem iuribus expreſſum non fuerat, videlicet citatione facta, quaſi cœptum videri negotium; & ſic per text. in d.c. gratum, declaratur text. in d.l. & quia, ff. de iuriſd. omn. iudic. & in dict. cap. licet vndique, cum ſimilibus; quando, inquam, res geri cœpta dicatur, declaratur etiam per textum in cap. vltimo, de officio legati, vbi Gregorius IX. perſectè rem hanc declarat, & citationem expreſſim requirit, nec nobis perplexitatem relinquit, ſed in fine textus in hunc modum ſcribit: Secus autem ſi cauſas duxerint delegandas aliquibus, cùm iuriſdictio iſtorum expiret, ſi ante illorum diſceſſum, horum citatio non præceſſit. Idque rectè aſſequutus videtur Iaſon in eadem lege, & Quia, num. 57. verſic. Breuiter communis ſententia eſt.; dicens, quòd per text. in dict. cap. gratum, & in dicto cap. vltimo, declarantur dicta lex & quia, & alij ſimiles textus, quando ſcilicet res cœpta geri dicatur; alij verò, & quamplures Authores decipiuntur aperté, qui dum intendunt deciſionem d.c. gratum, & d.c. vltimi, vitare, Gregorij IX mentem manifeſtè ſubuertunt, vt Decius in d.c. relatum, num. 5. eleganter, & verè probauit, & quorundam interpretationes cum iudicio damnauit. Quartò conſtituo, ex textu in d.c. gratum, de officio[*] delegati, non obſcurè deduci, iudicium propriè dici, ſiue incipere à litis conteſtatione, non vero à citatione; nam dum dicitur, Citatione facta quaſi cœptum eſſe negotium, clarè innuitur, iudicium propriè non dici cœptum ab ipſa citatione, ſed impropriè; & ita intelligunt, & declarant Caſtren. in l. 1. num. 4. C. de iudiciis. Decius in rubrica, eod. titul. lectura 2. num. 1. & communiter omnes ſecundum Curtium in rubric. ff. de iudiciis, n. 11. D. Paz in praxi, annotatione 1. de iudicio, num. 39. Deinde, Lucium III Pontificem Maximũ in d.c. relatum, de[*] officio delegati, vt delegati iuriſdictio perpetuetur, adeò clarè litis conteſtationem exigere, quòd eius deciſio, nulla ratione, neque interpretatione poſſit ſubuerti; fortaſſis hoc ideò, quod ipſe Pontifex crederet, non ſufficere quaſi cœptum eſſe negotium, quòd per citationem quaſi cœptum dicitur, vt in d.c. gratum: Sed verè cœptum eſſe, & ſic litis conteſtationem præceſſiſſe, neceſſarium exiſtimaret: idque vel ideò introduxiſſe, quòd ius ciuile, ſiue textum in d.l. & quia corrigere vellet, & nouum ius introducere, vel quòd credidiſſet, ita ius ciuile, textum ve in dicta l. & quia, accipiendum, vt litis conteſtatio requireretur ab eodemmet iure; vtpote, cùm a litis conteſtatione propriè incipiat iudicium, vt dictum remanet; & in eadem l. & quia, dictum non fuerit. ſufficere quaſi coeptú eſſe iudicium, ſed an res ab eo, cui mandata eſt iuriſdictio, geri cæperit, Paulus dicat; res autem propriè, & vere à litis conteſtatione geri cœpta dicatur, vt ſuprà probauimus. Cæterùm Vrbanus III in d.c. gratum, aliter equidem ſenſit, & vel emendare Lucij III reſponſum in d.c. relatum, contendens, ſiue declarare volens, malè Lucium ipſum intellexiſſe de iure ciuili, ſiue ex deciſione d.l. & quia, non aliàs rem geri cœptam à delegato dici, quam ſi litis conteſtatio præcedat, de nouo induxit, ſiue ex declaratione, atque interpretatione d.l. & quia, tradidit in eo loco, à citatione quaſi cœptum videri iudicium, & ad effectum perpetuationis iuriſdictionis delegatæ: id ſuſſicere. nec litis conteſtationem neceſſariam eſſe, vt Lucius III. arbitrabatur, cuius conſtitutionis non immemor neque ignarus, eiuſdem potiùs memor Vrbanus ipſe, illam correxit atque emendauit, & ſola citatione perpetuari iuriſdictionem reſpondit. Verè ergo negari non poteſt, quin text. in d.c. relatum, litis conteſtationem exigens, correctus ſit per text. in d.c. gratum ex cuius integra non obſcurè id colligitur ſed potiùs deducitur apertè; in ea namque vltra vulgata, aut ordinaria verba, quæ communiter in d.c. gratum traduntur, adiiciuntur & alia, quæ ſi in vulgatis codicibus appoſita fuiſſent, tantæ dubitandi occaſioni locus relictus non eſſet: & in verſic. Et vtrùm is intelligatur, poſt verbum illud, Petit ſolemniter publicari, in hunc modum ſcribitur: Sicut hoc totum circa deceſſum bonæ memoriæ prædeceſſoris noſtri Lucij Papæ qui vos indices delegauerat, ſub examine veſtro aſſeritis contigiße. Poſteà verò ſequitur verſiculus: Nos autem inquiſitioni veſtræ taliter reſpondemus, vt refert, & aduertit Antonius Auguſt. Epiſcopus Ilerdenſis collectionis 1. Decretal, lib. 1. tit. 21. de off. & pot. iudic. deleg. c. 23. fol. mihi, 20. & in ſcholiis poſteà animaduertit: quæ licet non vidiſſent, nec ſic animaduerterent, correctionem præfatam rectiſſimè probarunt, & vnam Decretalem corrigi per aliam, magis communiter vtriuſque iuris Interpretes conſtituerunt; inter quos Bartol. in d.l. & quia, num. 13. Paulus, Fulgoſius, & Communis ſecundum Alexan. n. 30. ſecundum Socin num. 75. Iaſonem num. 57. in princip. Oroſcium num. 26. & Purpuratum num. 111. ibid. Innocent. etiam, Oſtienſis, Ioannes Andreas, Imola, & Abbas in d.c. relatum, vbi Felinus num. 10. Siculus num. 6. & Decius num. 3. idem Felinus & Alciatus in d.c. gratum, in principio. Anton. Gab. commun, lib. 2. titulo de procuratoribus, concl. 2. Cuiacius obſeruat. lib. 9. cap. 22. & ſecundum hæc, vt anteà dixi, fruſtra torquentur, qui Lucij III. & Vrbani. III. Pontificias conſtitutiones conponere, in concordiámve reducere contendunt, cùm ex dictis iam, atque ex verbis in integra adiectis, manifeſtè conſtet Vrbanum. non ſolùm Lucij III Prædeceſſoris ſui ſucceſſorem, ſed etiam emendatorem, atque ſuæ conſtitutionis circa requiſitum litis conteſtationis alteratorem fuiſſe. Quòd ſi dixeris, text. in d.c. relatum, iam correctum ex d.c. gratum; ad quid in volumine Decretalium inſertum, ſiue cum vtrumque ius ſua voce dilucidè proteſtatum fuerit, nihil abſonum, nihilque contrarium relinquere, quonam pacto Pontificias conſtitutiones ſic contrarias reliquerit? Obiectioni huic, ex mea equidem, & non contemnenda conſideratione, reſponderi poterit, in primis, nouum non eſſe, vna iura alia corrigere, & nihilominus correcta, ſic in corpore iuris includi, ac ſi nunquam correcta fuiſſent, vel quia compilatori ſic placuit, vel quia oppoſita iuxta ſe poſita magis eluceſcunt; Deinde non videri, nec dici poſſe contraria relicta, ex quo de correctione apparet; aliud namque eſt, in eodem caſu duo iura contrarium directò decidere, nec de correctione prioris apparere: quo caſu abſonum. eſſe, & iuris proteſtationi contrarium diceremus. Aliud verò, conſtitutionibus duabus contrariis appoſitis, poteſtatorem emendare priorem, & factam ab eo, qui emendandi, atque corrigendi poteſtatem habuit; tunc namque dici non poſſet abſonum aliquid, aut contrarium relictum: abſonum namque non eſt, vna iura alia corrigere. Reſpondetur deinde, quòd cùm Vrbanus III. conſtitutionis Prædeceſſoris ſui Lucij III. memor, conſciuſque fuiſſet, illámque emendaret expreſſim, conueniens quidem fuit, eiuſdem Lucij deciſionem in volumine decretalium, & adeò proximam, atque coniunctam deciſioni d.c. gratum, relinquere, (quod non abſque maximo myſterio factum eſt, vt credo) vt quæ eſſet illa conſtaret, Vrbani etiam emendatio, aut conſtitutio contraria, an iuris rationi magis conſentanea eſſet, deduci poſſet apertius: abſonum namque eſſet, quod Vrbanus III. Lucij III. ſic mentionem feciſſet, atque ipſius conſtitutionis emendator fuiſſet, nec de eiuſdem Lucij deciſione conſtaret. Quintò deinde conſtituo, Innocentium III. in d.c. licèt[*] vndique, non ita clare rem hanc explicaſſe, ſicut Vrbanus III. in. d.c. gratum, & Gregorius IX. in d.c. vltimò, de officio legati, explicarunt; propterea quod Gregorius, & Vrbanus, eo ipſo dixerunt iuriſdictionem delegatam perpetuari, quòd res geri capta eſt, & quod per actum citationis, res geri cæpta cenſeatur declararunt. Ipſe tamen Innoc. duntaxat dixit perpetuari iuriſdictionem, ſi delegatus vti cœperit, ſed non aperuit per quem actum videretur vti cœpiſſe, ſiue res geri cœpta diceretur, vt ſupà, num. 7. aduertebam. Inde, & conſequenter, eum text. intelligi debere, iuxta text. in d.c. gratum, & in d.c. vltimo, non verò ſecundum text. In d. c. relatum, correctum iam, & emendatum ab Vrbano III. in dict. cap. gratum. Præterea. Vrbanum ipſum III. in d.c. gratum, & iu[*]ridicè quidem, & doctè, & piè etiam ſe habuiſſe, ſiue cum ratione iuris æquitatem ſummam præ oculis etiam poſuiſſe, eò in primis, quod cum iure ciuili id eſſet clare, & velut expreſſim denotatum in d.l. & quia ff. de iuriſdict. omni. iudic. ex quo verba illa (antequam res ab eo, cur mandata eſt iuriſdictio. geri cœperit) actum citationis conprehendunt omnino: & iure Pontificio licitè poſſe, ac debere id ipſum fieri videbatur, argumento text.in c. 2. de cauſa poſſeſſion. & propr. & in c. 1. de noui operis nuntiatione, eo etiam, quod ita lites magis abbreuiari, nec propter mortem delegantium retardari, parciũque ſumptus, expenſas, & labores excuſari intendiſſet; id quòd efficere debuit, & curare, iuxta text. in l. properandum, C. de iudiciis, & in c. finem litibus, de dolo & contumacià. d c. 2. de cauſa poſſeſſion. & propriet. & ne ita de facili contingeret, mandata Apoſtolica debitum exitum non habere, ſiue illa reddi illuſoria, nouoſve iudices delegatos exigià partibus, atque à Sanctis Patribus creari neceſſarium ſoret, ſi litis conteſtatio requireretur, idcirco eam viam elegit, qua facilius delegatæ iuriſdictionis perpetuatio. & difficilius extinctio eiuſdem contingeret, & in propoſito ſufficere citationem decreuit, quia Iam res geri cœpta, aut quaſi cœpta eſt, nec conteſtationem litis exegit, quæ in dict. l. & quia, expreſſa non fuit. Sextò conſtituo, ex dictis hactenus manifeſtè dedu[*]ci, ſecundam opinionem ex tribus à me relatis ſuprà num. 4. veriorem eſſe, & tenendam omnino, & conſequenter de iure Pontificio ad perpetuandam delegati ludicis iuriſdictionem, ſolam citationem requiri ex clara deciſione text in d.c. gratum, & in d.c. vltimo, de officio legati, idque & de iure Cæſareo ſimiliter obtinere, ex d.l. & quia, vt vtrumque rectè profitentur Iaſon num. 57. verſic. Breuiter communis ſententia eſt, in eadem l. & quia Decius num. 5. in eodem c. gratum. Primam autem relatam ſuprà, d. num. 4. minimè iuuati ex deciſione text. in d.c. licet vndique, de offic. deleg. & deſtrui ex deciſione clara d.c. gratum, & dict. c. vlt. de offic. leg ex quibus explicari debet (vt antea dixi) text. in eodem c. licet vndique, vt Decius d. num. 5. optimè percipit, & præfatum dubium verè declarat. Tertiam denique opinionem (quam ibid. retulid. num. 4.) nullo pacto ſuſtineri poſſe, tanquam contrariam deciſioni text. in d.c. gratum, & in d.c. vltimo. nec fulciri per text. in d.c. relatum, vt pote ab Vrbano III. iam correctum, & emendatum. Septimò & vltimò conſtituo, ius Regium noſtrum[*] Partitarum in eadem videri fuiſſe contrarietate, qua ius Pontificium fuiſſe oſtendimus; nam in l. 21. titulo. 4. partit 3. delegati poteſtatem ſolui, ante litis conteſtationem delegante mortuo, vel ab officio remoto, probatur expreſſim, & vel Lucij III. conſtitutionem in d.c. relatum, contentam, videtur lex illa ſequuta, in illis verbis: La tercera es, ſi muere, ò pierde el offic. aquel, que mando oyr el pleyto en ante que el deleg. lo comienze à oyr por demanda, e por reſpuesta. aut verba Iureconſulti Pauli, in d.l. & quia, ad litis conteſtationem referenda putarunt eius compilatores, vt tunc ſcilicet res ab eo, cui demandata eſt iuriſdictio, geri cœpta dicatur, cùm litis comeſtatio ante obitum delegantis præceſſit: l. verò 35. titul. 18. eadem 3. partita, vel Vrbani ſententiam in d.c. gratum, aut Gregorij IX. in d.c. vltimo, ſequitur; vel verba d.l. & quia, ad citationem referenda arbitratur, & in hunc modum ſcribit. Ca muriendo alguno deſtos no debe valer la carta, ſi el pleyto no es començado, a lo menos por emplazamiento; mas pues que començado fuere deſta manera, deue valer la carta para delibrarſe el pleyto dende en adelante por ella, entre aquellos cuyo es el pleyto, ò ſus herederos. Vtraque autem lex (vt vides) ſic apertè & expreſſim, modò litis conteſtationem, modò citationem requirit, vt ferè videatur prima facie legis ipſas ad concordiam reduci non poſſe; ſed quod debeant (vt ego ſecurè arbitror) iuxta veriorem, & communiorem iuris communis ſententiam accipi, & declarari: & conſequenter per ſolam citationem, etiam de iure huius regni, iuriſdictionem delegati perpetuari, aſſerere neceſſarium eſt; vt rectè aſſerit, & contrariam Didaci Perez opinionem meritò improbat D. Paz, in ſua praxi, annotatione 1. de iudicio, num. 39. in fine, dicens illa iura Regia conponenda, & intelligenda eſſe, ſicuti intelligitur text. in d.c. relatum, cum textu in d.c. gratum: quod etiam in effectu ſentit Gregorius Lopez, in d.l. 21. verbo, por reſpueſta, dum dixit, Vel per citationem; vt oſtenderet, citationem ſolam ſufficere. Contrarietas autem ipſarummet legum Partitæ, fortaſſis (vt ego aſſequi poſſum) fluxit ex eo, vel quod illo tempore Lucij III. & Vrbani III. conſtitutiones viderentur adeò contrariæ, vt Partitarum conditores, atque compilatores nollent tunc aliquam de prædictis ſententiis reprobare, nec cuiquam earum aliquod præiudicium ex ſua reſponſione generari; ſed in terminis iuris communis re illa relicta, nec aliquo de nouo introducto, modò litis conteſtationem exigit vna lex; modò ſola citatione, alia contenta eſt, iuxta terminos d.c. relatum, & d.c. gratum, vel forſan in d.l. 35. idcirco ſufficere citationem fuit expreſſum, vt per eam legem corrigeretur deciſio. d.l. 21. & communior ſententia DD. probaretur, quemadmodum per text. in d.c. gratum, corrigitut textus in d.c. relatum. CAPVT XXX. Ordo & forma, quæ in l. 27. Tauri præſcribitur, vtrum ſeruari debeat, non ſolum in ſubſtitutionibus deſcendentium legitimorum, ſed etiam illegitimorum, tam reſpectu patris, quam matris; vbi omnia recenſentur in vnum quæ huius regni Scriptores hactenus tradiderunt, his & nouiter, & vere adiiciuntur nonnulla, quæ dictæ l. Regiæ mentem, & intentionem dilucidè magis declarant, nec per aliquem fuerunt hucuſque ſic adnotata, nec ſcripta. SVMMARIVM. -  1 Meliorationem tertiæ partis bonorum ſuorum facientem, teneri præcisè obſeruare ordinem in l. 27. Tauri, præſcriptum; nec poſſe illum aliquo modo peruertere, eſt enim de ſubſtantia actus, vt denotat verbum illud, con tanto; quod inducit conditionem, quæ conditio in ſpecifica forma debet adimpleri. -  2 Meliorationem tertiæ partis bonorum ſuorum faciens, vtrùm ordinem l. 27. Tauri, præcisè obſeruare teneatur, non ſolum in ſubſtitutionibus deſcendentium legitimorum, ſed etiam in cæteris ſubſtitutionibus deſcendentium illegitimorum, & aliorum, qui in eadem lege enumerantur; & per totum caput. -  3 L. 27. Tauri, verba expenduntur quæ præfato dubio occaſionem tribuiſſe videntur, prout hoc num. adnotatur. -  4 Verbum pueda, Latinè, poſſit, non inducit neceſſitatem, ſed voluntatem. -  5 Filij naturales, & spurij, & nati ex damnabili coitu quocunque modo mater ex illo pœnam mortis non incurrat, ex teſtamento, & ab inteſtato, & contra teſtamentum matri ſuccedunt. -  6 Filij naturales ab inteſtato non ſuccedunt patri, niſi in duabus vnciis, hoc eſt in ſexta parte hæreditatis, nec contra teſtamentum admittuntur, ſed dumtaxat ex teſtamento non extantibus deſcendentibus legitimis, licèt aſcendentes ſuperſint. -  7 Dictæ l. 27. Tauri dubium proponitur, & numero ſeq. -  8 Vocationes omnes quæ in l. 27. Tauri, continentur, fieri ex ſententia quorundam ad ſimilitudinem earum, quæ in ſubſtitutione exemplari formantur; & vide infrâ, num. 20. & 21. -  9 In ſubſtitutione exemplari vltra deſcendentes legitimos, hoc eſt filios furioſi, vel mentecapti, non inducitur à lege neceſſitas ſubſituendi alios; & vide infrà, num. 20. vbi magis declaratur. -  10 Andreæ Angeli in dubio propoſìto ſuprà, ex num. 2. opinio refertur, & num. ſeq. improbatur. -  11 Ordo in in l. 27. Tauri præſcriptus, quod debeat omnino, & præcisè òbſeruari in omni ſubstitutione tam deſcendentium legitimorum, quàm illegitimorum, & aliorum, qui in eadem l. enumerantur; & num. ſeqq. -  12 Et huius ſententiæ concludens fundamentum adducitur. -  13 Diluitur primum fundamentum quod reſolutioni traditæ ſuprà, num. 11. obſtare videbatur, & l. 27. Tauri verus ſenſus profertur. -  14 Secundi fundamenti contra eandem reſolutionem adducti, communis reſolutio refertur. -  15 Auendañi in propoſìto reſolutionis ſuperioris rationes duæ, & nouiter, & verè conuicte. -  16 Pro ratione, atque explicatione d.l. 27. Tauri, nonnulla nouiter, & diſtinctè magis, quam antea fuiſſent, hoc loco adnotata per Authorem. -  17 L. 27. Tauri constitutionem, in filiis naturalibus respectu ſucceſſionis matris nihil noui continere, nec dubitationem aliquam ſpecialem venire decidere. Sed duntaxat ad tollendas dubitationes omnes, quæ reſpectu ordinis vocationum eſſe poſſent, in futurum ſtatuere, atque præfingere ordinem, quo vincula, aut grauamina apponi, vel ſubſtitutiones fieri debeant. Quod hoc num. latiùs demonſtratur, Auendañique, & Ioannis Gutierrez, conſideratio, nouiter, & verè euincitur. -  18 Filij naturales, vtrùm matri in maioratu ſuccedant, an etiam in quocunque maioratu regulariter ſuccedere poſſint, remiſſiuè. -  19 Legis 6. Tauri deciſionem, minime obeſſe reſolutioni traditæ ſuprà num. 11. Et ibidem Auendañi intellectum ad eandem leg. Didaci del Caſtillo fuiſſe adnotatum ab Authore. -  20 L. humanitatis. C. de impuber. & aliis ſubſtitut. verus ſenſus adducitur. -  21 Exemplaris ſubſtitutionis ſimilitudo, tunc demum procedit cum ſubſtitutionibus, quæ in l. 27. Tauri apponuntur, cum eadem ratio militat, aut idem ius, non diuerſum ſtatutum eſt; non vbi contrarium in altera harum ſubſtitutionum reperitur expreſſum. PRo abſoluta & diſtincta huius capitis explicatione conſtituendum erit in primis, hoc vnum certum eſſe & ab omnibus vnanimiter receptum, qui hactenus in[*] propoſìto ſcripſerunt, ſiue ad leges huius regni commentaria ediderunt, videlicet, facientem meliorationem tertiæ partis bonorum ſuorum teneri præcisè obſeruare ordinem in l. 27. Tauri præſcriptum, nec poſſe illum aliquo modo peruertere, eſt enim de ſubſtantia actus, vt denotat verbum illud Con tanto, quod inducit conditionem, quæ conditio in ſpecifica forma debet adimpleri: l. qui hæredi. l. Mæuius. ff. de condit. & demonſt. & in terminis, ſic in ead. l. 27. obſeruarunt Didacus del Caſtillo, in princip. Ioannes Lupus num. 50. Gomez Arias num. 59. Tellus Ferdinandez num. 3. & num. 17. & Velazquez de Auendaño gloſſa 2. in princip. Molina de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 2. num. 11. & 12. & 14. Mieres de maior. 2. part. quæst. 6. num. 25. & in initio 1. part. circa fin. Ioan. de Matien. in l. 11. tit. 6. gloſ. 9. in princip. & gloſſa 11. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & ibid. Azeuedus, num. 38. & num. 45. & And. Angulus, gloſ. 11. num. 2. Ioan. Guttier. practicarum lib. 3. quæſt. 52. in princip. ij tamen Authores, tametſi præfatum aſſumptum, ſiue doctrinam communem ex verbis eius legis, ſic generaliter deduxerint, communiter etiam dubitare ſolent, vtrum meliorationem tertiæ partis bonorum ſuorum fa[*]ciens, præcisè teneatur obſeruare ordinem d.l. 27. Tauri, non ſolùm in ſubſtitutionibus deſcendentium legitimorum, ſed etiã in cetęris ſubſtitutionibus deſcendentiũ illegitimorũ & aliorum, qui in ead. l. 27. enumerantur. Et in primis dubium facit, quod ipſamet l. 27. Tauri quæ hodie eſt l. 11. tit. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, in prima vocatione deſcendentium legitimorum, præcipiendo[*] loquitur, & ſic præcisè vult, quod in ſubſtitutione præcisè vocandus ſit deſcendens legitimus, quod conſtat expreſſim ex illis verbis: con tanto que los hagan entre ſus deſcendientes legitimos. Sed inſequenti ocatione illegitimorum, & aliorum, lex iam non præcipiendo, nec diffiniendo loquitur, ſed verbis meræ facultatis, & voluntatis vtitur, qualia ſunt illa: Y à falta dello, que lo puedan hazer entre ſus aſcendiẽtes, y à falta lo puedã hazer entre ſus deſcendientes illegitimos; y à falta, lo puedan hazer entre ſus parientes; y à falta entre eſtraños, quod verbum, puedan, toties repetitum. Latinè, poſſit, non inducit neceſſitatem,[*] ſed voluntatem, vt in l. Gallus, in princ. ff. de liber. & poſth. & in l. non quicquid. ff. de iudiciis, per quæ iura ſic in terminis noſtris notauit Tellus Ferdinand. in ead. l. 27. Tauri, num. 12. in princ. Iaſon etiam in l. 4. §. Cato num. 47. ff. de verbor. oblig. vnde videtur, quod licet illegitimi ſubſtitui poſſint, non tamen præcisè, aut neceſſariò eorum ſubſtitutio fieri debeat: vt acutè, & ſubtiliter ante alios conſiderauit Tellus ipſe in d.l. 27. Tauri, num. 12. & poſt eum ſic expendunt cæteri Authores, qui præfatum dubium excitarunt; & vere illud fortius adſtringitur ratione alia, ab eodemmet Tello conſiderata: nam licèt filij[*] naturales, & ſpurij, & nari ex damnabili coitu quocunque, modò ex illo mater non incurrat pœnam mortis, ex teſtamento, & ab inteſtato, & contra teſtamentum matri ſuccedant. ſi deſcendentes legitimi non extent, quamuis aſcendentes ſuperſint. l. 7. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. vbi latius probant Matienz. gloſ. 7. & 8. & Azeu. num. 18. & 19. idem Matien. in l. 11. tit. 6. gloſ. 5. eod. lib. Anton. Gomez. in l. 9. Tauri. num. 12. vbi recte in intelligit, & de iure communi citat textum expreſſum in l. ſi ſuſpecta. §. de inoffic. ff. de inoffic. testam. Patri tamen iidem filij natu[*]rales ab inteſtato non ſuccedunt, niſi in duabus vnciis, hoc eſt in ſexta parte hæreditatis; nec contra teſtamentum admittuntur, ſed dumtaxat ex teſtamento non extantibus deſcendentibus legitimis, licet aſcendentes ſuperſint. l. 8. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Reg. vbi latè probauit Matienz gloſ. 5. & Azeued. in d.l. 7. eod. tit. & lib. num. 19. idem Matienz. in d.l. 11. tit. 6. gloſ. 5. in princip. Mench. de ſucceſ. creat. lib. 1. ad. l. quoniam in prioribus, num. 559. Rojas, in epit. ſucceſ. cap. 11. num. 9. & ſeqq. Aluarus Valaſ. conſultat. 94. num. 3. Anton. Gomez. in d.l. 9. Tauri, num. 11. vbi in propoſito citat l. optimam, 8. tit. 13. part. 6. & Greg. Lopez ibi, verbo, acordaſſe, ſic ſcribit: Satis hic probatur, testamento facto per patrem, nihil poſſe prætendere filios naturales contra tale testamentum patris; licet enim ad[*]mittantur ſecundum voluntatem, non tamen contra voluntatem patris &c. Idcirco quamuis dicta lex Regia Tauri, quoad matrem facientem meliorationem recte videatur procedere poſſe, ac iuſte etiam matri metipſi neceſſitatem imponere potuerit vocandi filios illegitimos poſt vocationem legitimorum, & præferendi eos parentibus: quoad patrem tamen de quo etiam loquitur, dum dicit, mandamos que quando el padre, iniuſta videtur quidem, & contra iuris præfati deciſiones; iniungit namque neceſſitatem vocandi filios illegitimos ante meliorantis patres, quos conſtat filiis naturalibus pręferri, niſi teſtator contra voluerit expreſſim: quo argumento, ſiue ratione ſuperatus Tellus Ferdin: in d.l. 27. num. 12. in princ. ingenuè fatetur, ſe adhuc non capere efficacem rationem eius deciſionis, ſed voluntariam in eo iudicare, quatenus in ordine ſubſtitutionum. meliorationis Tertij, naturalem præfert aſcendenti; quod durum ſibi videtur, ac neceſſitatem imponit in Tertio ipſo naturales vocandi; cum tamen in legitima ſiue in cæteris bonis totum hoc patris voluntati ſit relictum; ſic vt aſcendentes naturalibus filiis poſſint, ſi velint præferre patres naturales. Præterea, & alias rationes accuratè, & eruditè in eiuſdem rei confirmationem expendit, quas ideò recenſere neceſſarium non eſt quòd omnes in eundem finem tendunt, ad probandum ſcilicet eius legis rationem capi non poſſe. Addunt & aliam rationem Velazquez de Attendaño, Andreas de Angulo & Ioannes Gutierrez (quos ſtatim commemorabo) videlicet, quod omnes vocationes, quæ[*] in dict. l. 27. Tauri apponuntur, fiunt ad ſimilitudinem earum, quæ in ſubſtitutione exemplari formantur, ſed in ſubſtitutione exẽplari vltra deſcẽdentes legitimos, hoc[*] eſt filios furioſi, vel métecapti, non inducitur à lege neceſſitas ſubſtituendi alios, vt colligitur ex l. 11. tit. 5. part. 6. ergo idem dicendum eſt in caſu propoſito, vt ſcilicet vltra primum caſum deſcendentium legitimorum à lege expreſſum, neceſſitas non inducatur ſubſtituendi alios, ſed quod teſtatori melioranti data ſit voluntaria facultas ſubſtituendi eos, ſi velit. Et ita in noſtro caſu, & dubio[*] propoſito ſuprà ex num. 2. intelligit d.l. Regiam 27. Tauri Andreas de Angulo, ad leges meliorationum. l. 11. gloſ. 11. num. 3. per tot. ac in effectu defendit ſecurè. quod filius naturalis, vel ſpurius, ſi mater meliorationem faciat, neceſſariò vocandus ſit, quia eius ſucceſſio neceſſaria eſt. Si verò pater meliorationem efficiat, non ita, nec neceſſariò, ſed voluntariè vocandus ſit, hoc eſt ſi pater velit, quia patris ſucceſſio voluntaria eſt, & non præciſa, aut neceſſaria, vt ſuprà vidimus. Cæterum contraria ſententia communior quidem[*] eſt, & verior, ac omnino amplectenda, nempe, quod ordo, & forma quæ in d.l. 27. Tauri, præſcribitur, omnino, & præcisè obseruari debeat in omni ſubſtitutione, tam deſcendentium legitimorum, quam illegitimorum, & aliorum, qui in ead. l. enumerantur. Quod (vt vides) conuenit doctrinæ generali traditæ ſuprà, num. 1. & in terminis ſic omnes huius regni Scriptores fatentur, vt agnoſcit ipſe Andr. de Angulo, quamuis contrarium defendat, vt dixi ſuprà, & poſt Palac. Rub. Didacum del Caſtillo, & Tellum Ferdinandez, qui in effectu ſic tenet, dicit enim, quod quantumcunque dura ſit lex illa, forma ipſius obſeruari debet. Hanc ſecundam ſententiam & opinionem conſtanter tuetur Velazquez de Auendaño, in ead. l. 27. Tauri, gloſ. 2. ex num. 2. & num. 14. Ioan. Gutier practic. lib. 3. quæſt. 52. ex num. 5. Mieres de maioratu, 2. part. quæſt. 6. num. 25. Ioan. Matien. in l. 11. tit. 6. gloſ. 6. in princip, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & ibid. Azeued. num. 44. & pro hac parte expreſsè faciunt, nec[*] aliquo modo cauillari poſſunt: d.l. 27. verba in fine, ibi: Y que de otra manera no puedan poner grauamen alguno, ni condicion en el dicho tercio, quæ cum ſint generalia ad omnia, quæ antea dicta fuerant, generaliter accipi debent: l. de pretio ff. de publiciana in rem actione, & omnes caſus præcedentes æqualiter comprehendunt, & ſic vtramque ſubſtitutionem, tam legitimorum, quam illegitimorum, idque iuxta vulgatam regulam l. tertiæ. §. filius intermedias ff. de liberis & poſthumis, quod clauſula in fine poſita, refertur ad omnia præcedentia, & multis exornant Auiles cap 1. prætorum, gloſſa, lo ſusodicho, & cap. 2. gloſſa ſo pena. Mieres de maioratu, part. 2. quæſt. vlt. num. 3. Menochius, lib. 2. præſumpt. 7. per tot. & lib. 4. præſumpt. 181. ac pariformiter debent terminare omnes ſubſtitutiones, quæ præcedunt, cùm omnes illas reſpiciant, prout reſpicere in dicta leg. 27. Tauri negari non poteſt, ex l. iam hoc iure, ff. de vulgari & pupillari ſubſtitut. qua vel ſola ratione, & vltra Authores præfatos manifeſtè conuinci conſiderabam intellectum quendam, quem ad dict. l. 27. Tauri adducit Andreas Angul. d.l. 11. gloſſa 11. n. 3. in verſ. in primis aduerto. Quo loco contendit probare, verba dict. l. 27. Tauri ibi: Que ayan derecho de les poder heredar, non eſſe omnino ſimilia verbis l, 1. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ibi enim ſolum dicitur: Que ayan derecho de les heredar, vt ſolum comprehenderet naturales, vel ſpurios reſpectu matris, qui etiam matre nolente, & etiam extantibus aſcendentibus, ſunt hæredes neceſſarij in defectum legitimorum. Cæterum dict. l. 27. Tauri aliter loquitur: Que ayan derecho de les poder heredar, quibus verbis (vt Author metipſe arbitratur) complexa eſt lex illa neceſſitatem vocandi in eo, qui neceſſarius erat, in verbis: Que ayan derecho, & complexa eſt etiam impoſſibilitatem in eo, qui erat voluntarius, in verbis: Poder heredar, vt ſit ſenſus, quod non extantibus legitimis vocentur illegitimi ad ſubſtitutionem Tertij, eo modo & ordine, quo ipſis competit ius ſuccedendi, ad cuius iuris ſuccedendi normam, & æquiparationem lex voluit regulari hanc vocationem, ſiue ſubſtitutionem in Tertio. Atque ita filius naturalis, vel ſpurius reſpectu matris neceſſario vocandus eſt, quia eius ſucceſſio neceſſaria eſt. Filius autem naturalis reſpectu patris voluntariè vocandus eſt; ſcilicet ſi pater velit, quia eius ſucceſſio voluntaria eſt. Subdit Angulus idem, hunc intellectum, iuri conſonum. & neceſſarium eſſe, cum aliter prædicta iura concordari non poſſint. nec tot difficultates ſubterfugi. Mihi autem falſum admodum eſſe, nec menti dictarum legum conſonum. abſonum. potius atque extraneum, vel ex eo ſolum videri deberet. quod ſuprà dixi, negari verè non poſſe, quin verba dict. leg 27. Tauri, ibi. Y que de otra manera no puedan poner granamen alguno, ni condicion en el dicho Tercio, æqualiter debeant ad omnium ſubſtitutiones antea adiectas referri, ſiue omnes vocationes ſuprà poſitas, pariformiter terminare. nam cum verbis præcedentibus ſubſtitutionum ordo expreſſus fuiſſet, dicitur tandem, y que de otra manera no puedan. Ergo ſi deficiant legitimi, nullo modo illegitimi prætermitti poterunt, vt lex ipſa ſatis clarè præſentit, ibi: Con tanto que lo hagan entre ſus deſcendientes legitimos: y à falta dellos, que lo puedan hazer entre ſus deſcendientes illegitimos. Præterea dici non poteſt, verba dictæ l. primæ, titulo octano lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, ex ſolum non eſſe omnino ſimilia verbis dictæ leg. 27. Tauri, quod in ea deficiat verbum poder, quod legis dictæ 27. Tauri, conditores expreſſerunt: nam etſi verbum illud omiſſum fuerit, eundem tamen ſenſum, atque conditorum intentionem, & voluntatem fuiſſe in noſtro caſu, ſatis clarè deprehenditur ex aliis verbis omnino ſimilibus, quæ in l. 11. titulo ſexto, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ tranſcribuntur. Vnde à verbis dictæ legis primæ, titul. 8. nullum argumentum, aut fundamentum poteſt validè, aut concludenter deduci, cùm in canon decideretur, aut tractaretur, præcipuè caſus tractatus aut deciſus in dicta l. 27. Tauri, & in dicta lege 11. titulo ſexto, ſed alius longe diuerſus. quod negari non poteſt; nam in dicta leg. 27. Tauri, & in d. leg. 11. nouæ collectionis Regiæ, agitur de ordine ſubſtituendi, quoties parentes meliorationem Tertij bonorum ſuorum velint efficere: at vero in dicta lege prima, titulo 8. eiuſdem Regiæ collectionis, de ſucceſſione aſcendentium, quoties deſcendentes legitimi deficiant, vel, que ayan derecho de los heredar, & ſic in caſibus longè diuerſis, nequaquam debuerunt earum legum conditores omninò ſimilia verba adijcere, imo ex propoſito, atque conſultò, & neceſſariò feciſſe, ex dictis ſupra deducitur manifeſtè, vtpote cum ad ſucceſſionem vocandi neceſſitas patri non imponeretur, quæ in melioratione Tertij ſubſtituendi impoſita eſt in dicta leg. 27. Tauri. Deinde falſum omnino eſt, quod præfatus Author afferit, verba illa: Que ayan derecho de los poder heredar, reſpectu matris neceſſitatem præciſam continere, reſpectu vero patris ſolam voluntatem, nam in hoc differentia non eſt inter patrem & matrem, quod quiſque fatebitur, qui connexitatem verborum dictæ legis Regiæ 27. perſpiciat attentè. Et aperte ſatis colligitur ex initio eiuſdem legis, ibi; Mandamos, que quando el padre, ò la madre mejoraren à alguno de ſus hijos, & c. & ſtatim ſequitut verſiculus: Con tanto que lo hagan, &c. Ac demum adijcitur verſiculus: Y que de otra manera no puedan. Quo igitur pacto mater à patre diſtingui poterit in eo caſu, quæ ibidem non modò non diſtinguitur, imo potius (vt vidiſti) ſimul atque iure eodem ſcribitur. Nec etiam eidem neceſſitas imponitur vocandi illegitimos, ſi eo modo neceſſitatem accipias, quo Angulus ipſe intellexit. Poterit namque legitimis deſcendentibus ad meliorationem vocatis, ad aliorum vocationes non procedere, & ſic illegitimos omnino prætermittere, eorúmve nullam mentionem facere, nec etiam vocationem: aliud ius erit, ſi ad vlteriores, aliorumve vocationes procedat intendere, & tunc eadem neceſſitas patri erit, vt lex ipſa voluit, & dicetur ſtatim. Denique, & deterius quidem loquitur Angul. metipſe, quatenus in explicatione verborum d.l. 27. Tauri, conſtitutus ibi que ayan de recho de les poder heredar, inquit verba illa, poder heredar, complexa eſſe impoſſibilitatem in eo, qui non neceſſarius, ſed voluntarius eſt, & ſic in illegitimis, etiamſi naturales ſint reſpectu patris. nam (vt vides) certiſſimi quidem, atque explorati iuris eſt, neque in patre, neque in filio naturali vllam impoſſibilitatem eſſe in hoc, idque non ſolum reſpectu vocationum, aut ſubſtitutionum facta melioratione tertij; quod idemmet Author ſtatim agnoſcit in fine d. gloſ. 11. ibi, filius autem naturalis, &c. ſed etiam reſpectu ſucceſſionis vniuerſæ, ſi legitimi filij, aut deſcendentes legitimi deficiant, etiamſi adſint aſcendentes legitimi, vt in lib. 8. tit. 8. lib. 5. compilationis deciditur. Retenta autem ſententia communi, quæ relata fuit[*] ſuprà, num. 2. cum ſeqq. non obſtat primum fundamentum quod in contrarium expendi ſolet communiter, atque ex verbis eiuſdem l. 27. Tauri, deducitur: eidem namque pleniſſimè ſatisfacit Velazq. de Auendaño, ibidem, gloſ. 2. n. 6. in verſic qua veritate, vſque ad num. 8. & eius ſolutionẽ amplectitur Ioan. Gutierrez, pract. lib. 3. quæſt. 52. n. 5. in fine, & n. 6. per totum, qui rectè aduertit, obſtaculum deductum ex verbo puedan, nihil vrgere, & ſubuerti ex verſic. y que de otra manera. Ex quo colligitur etiam ſubſtitutiones omnes, de quibus ibi, neceſſarias, non voluntarias eſſe. Addiderim ego ſubuerti etiã ex verbis primis eiuſdem l. ibi: Mandamos, que quando el padre, ô la madre mejoraren. nam ſi in matre omnes agnoſcunt vnanimiter ſubſtitutiones eaſdem neceſſarias eſſe, idem etiam neceſſariò in patre agnoſci debebit, cum ad vtrumque pariter illius legis deciſio relata ſit, nec pater diſtinguatur à matre. Deinde, neceſſitatem illam non iniungi melioranti præcisè, ſed cauſatiuè tantum: poteſt enim pater, vel mater melioratione facta, vel nullum grauamen adiicere, vel in fauorem vnius, vel aliquorum illud apponere: ſi tamen plures ſubſtitutiones efficere velit, ſiue vlterius progredi, & ad vlteriores vocationes accedere, neceſſariò tenebitur ordinem ibi præſcriptum obſeruare: ideo dicimus, formam illarum vocationum non inducere neceſſitatem præciſam, quoniam pater, aut mater omittere poteſt ſubſtitutiones, aut vocationes illas, ſi velit, ſed cauſatiuam quandam neceſſitatem, vt ſi ad illas velit peruenire, modo; ordine, atque forma ibidem præſcriptis, id efficere debeat: quamuis ergo perſonarum vocatio, atque grauaminum. appoſitio voluntaria ſit, non tamen inde ſequitur, vocationum. ordinem voluntarium eſſe, ſi teſtator, aut meliorationem efficiens per omnes gradus perſonarum faciat ſubftitutiones, aut vocationes. Non obſtat etiam ſecundum fundamentum contra[*] communem ſententiam, cui Velazquez de Auendaño, num. 8. & Ioannes Gutierez, num. 7. in locis ſuprà relatis reſpondent in effectu, filium naturalem ex voluntate tantum patris eidem ſuccedere, non verò eſſe neceſſarium ipſius hæredem. Cæterum in Tertio imponi patri neceſſitatem, vt ſi velit filium aliquem legitimum meliorare, & meliorationi grauamina, aut ſubſtitutiones adiicere, teneatur prius filium naturalem, quam aſcendentes ſubſtituere, & quod ita nouiter introduxit lex illa ac proinde quamuis dura videatur, ſic obſeruari debet. Verùmenim verò, Authores omnes præfati non reddunt rationem vllam concludentem, qua legem ipſam principaliter moueri oſtendant: nam in primis Ioan. Gutier. vbi ſuprà, d.n. 7. dumtaxat dicit, Auendañi rationes ſibi non placere, nec aliquo modo improbat eas, ſed reſidet ſemper in hoc, quod lex illa ſeruanda ſit, prout iacet, nec aliam rationem detegit, nec inuenit, prout inueniri non poſſe dixit etiam Tellus Ferdin. in eadem l. 27. n. 12. qui etiam nihil concludens adduxit. Angul. verò (vt, ſupra vidiſti) non modò legis ipſius rationem, aut motiuum præcipuum proponit, ſed etiam deciſionem claram, atque expreſſam ſubuertit, ſic vt eius ſcripta, ſi attento animo velis intueri, multa quidem inuenies, quæ Regiæ illi conſtitutioni, ac eius menti refragantur apertè, quòd ſuprà, num. 12. nouiter, & verè remanet adnota[*]tum. ac denique Velazq. de Auend. gloſ. 2. n. 14. in eadem l. 27. Tauri, duas rationes adducit. Prima eſt, quod ideo filij naturales, qui in l. 10. Tauri, capaces erant inſtitutionis, neceſſarij ſunt in ſubſtitutione in d.l. 27. Tauri, quia cum in Tertio non poſſent ſubſtitui extranei (Tertium namque extraneorum reſpectu legitima eſt) ſed qui proximiori loco ſucceſſionis capaces erant, & ex ipſa l. 10. Tauri, naturales filij reſpectu patris, etiam ſtantibus aſcendentibus haberent ius ſucceſſionis, meritò in ſubſtitutione prætulit eos lex illa. Hæc tamen ratio (vt ego & verè quidem conſidero) non concludit, nec ſuffciens eſt, nam etſi filij naturales reſpectu patris ius ſucceſſionis haberent, ius tamen ſuccedendi, vel non ſuccedendi in voluntate patris relictum fuerat omninò; vnde ſi pater vellet, eſſent quidem proximiori loco capaces ſucceſſionis aſcendentes, quàm deſcendentes ipſi naturales, idque ex eadem l. 10. Tauri, & ſic non eſſet ratio, quare magis in ſubſtitutionibus meliorationis tertiæ partis bonorum præferri debuiſſent filij naturales quam aſcendentes, niſi lex illa ita voluiſſet: cùm etiam aſcendentes capaces eſſent ex eadem leg. 10. Tauri. & proximiori loco vocari poſſent, ſi teſtator voluiſſet, atque ſic ob eam rationem circa filios naturales neceſſitas imponi non debuiſſet, nec dari prælatio. Secunda ratio eiuſdem Auendañi conſiſtit in hoc, quod d.l. 10. Tauri (vt ipſemet arbitratur) loquitur in filiis naturalibus teſtatoris, ſed d.l. 27. Tauri in filiis naturalibus ſubſtituti, quos teſtator omittere non poterat, ſi deſcendentes prælegatarij ſubſtituere tenebatur: id autem à mente, & verbis ipſius l. Taurinæ valde alienum eſſe, conſtat apertè, in illa namque de filiis naturalibus ſubſtituentis tractatur, ſtatuiturque, vt poſt filios, & deſcendentes legitimos, eos ſubſtituere teneantur parentes, prout in eum ſenſum acceperunt legem illam Authores relati ſuprà, & omnes etiam, qui hactenus in propoſito ſcripſerunt. Et confirmatur omnino ex his, quæ contra eundem Auendañum ſcripta reliquit Ioannes Gutierrez,[*] practicarum, lib. 3. quæſt. 53. ex num. 2. Quocirca pro diſtincta, & maiori explicatione prædictorum nonnulla conſtituere omnino neceſſarium duxi, ſine quibus res hæc, ita commodè, & abſolutè diffiniri non valet. In primis negari non poſſe, quin certiſſimum ſit, & neceſſario obſeruandum, Regiam Taurinam conſtitutionem ſæpe allegatam, præcisè voluiſſe, quod in ordine ſubſtitutionum. atque vocationum, filij naturales aſcendentibus præferantur, ſiue quod priori loco vocentur: Cum tamen in ſucceſſione ex teſtamento voluntati patris reliquiſſet hoc Regia lex alia, atque etiam Taurina conſtitutio; & in ſucceſſione ab inteſtato, & contra teſtamentum aſcendentes eiſdem filiis naturalibus prætulerit, vt numeris præcedentibus dicebamus, & Andream ab Angulo hæc inuoluentem, ſiue aliter intelligentem, & contra communem omnium Scribentium ſententiam d. lib. 27. Tauri accipientem, ex profeſſo improbauimus. Deinde & ſecundò, parum vrgere, naturalium filiorũ ſucceſſionem reſpectu patris neceſſariam non eſſe, ſed potius voluntariam, & liberam; nam & ſucceſſio conſanguineorum æquè neceſſaria non eſt, & nihilominus in ea lege ſubſtitui iubentur. Vnde mirum non eſt, ſed potius rationi, atque æquitati conſentaneum, vt etiam naturales filij ſubſtitui iubeantur, cùm idem ius in conſanguineis ſtatuatur (vt dixi) quibus certum eſt, minus deberi, quam filiis, ipſoſque filios præferri debere. Tertiò præterea, prædictam neceſſitatem ſubſtituendi, aut vocandi naturales filios præciſam non eſſe, etiam legitimis filiis à parentibus melioratis, poteſt enim pater ſi velit filium legitimum meliorare, eidemque meliorationi grauamina, aut ſubſtitutiones non adiicere, ſiue filios tantum legitimos, ac eorum deſcendentes vocare, nec ad filiorum naturalium, aut aliorum vocationes accedere. Eſſe tamen cauſatiuam (vt dicebam ſuprà, n. 13.) vt ſi pater velit ad aliorum ſubſtitutiones, aut vocationes deſcendere, neceſſariò teneatur ordinem ibi præſcriptum obſeruare, & loco præfixo naturales vocare. Quæ neceſſitas, eo modo ſumpta, etiam & aliorum conſanguineorum reſpectu imponitur, quoniam lex illa generaliter intendit prouidere conſulere toti generi & familiæ meliorantis. Vnde quemadmodum ſucceſſio filiorum naturalium reſpectu patris præciſa non eſt, ſed voluntaria, ſic & vocatio, aur ſubſtitutio eorundem filiorum naturalium ad meliorationem Tertij, poteſt enim pater plures gradus ſubſitutionum omittere, nec ad eos accedere. Quartò etiam, dubium præcipuum, aut mirum Scriptorum huius regni, in eo principaliter conſiſtere, quare aſcendentes, ſi ſilius eorum velit, in ſucceſſione præferantur filijs naturalibus, vel filij naturales neceſſario inſtitui non debeant à parentibus. Et tamen in melioratione tertiæ partis bonorum, contra voluntatem etiam ſubſtitui iubentur, ac etiam ex neceſſitate aſcendentibus præferuntur in ordine ſubſtituendi. Et quidem ſi verum amamus, nec ab aliorum ſententiis iniuſtè deuiare intendimus, fateri velut neceſſariò adſtringimur, dubium præfatum certa, aut concludenti ratione diffiniri non poſſe, ſed voluntatem legis fuiſſe, non improbè dici poſſe, vt Tellus dicebat, & Velazquez de Auendaño, d. gloſ. 1. n. 14. ad finem, poſt eum agnouit, ac etiam Ioannes Gutier. practic. lib. 3. d. quæſt. 52. n. 7. negari tamen non poſſe, quin Taurinæ: illius conſtitutionis conditores, non modò vna ſed & pluribus rationibus adducti, ſic ſtatuerint. Malè ergo noſtri Scriptores, voluntati legis dumtaxat hoc tribuunt, nec ratione, ſiue iuſtis de cauſis moueri aduertunt, aliud enim eſt, legis rationem non expreſſam non aſſequi, aliud vero ſola voluntate niti legem præfingere. Quintò deinceps (& forſan verè) pro ratione d.l. 27. Tauri dici poſſet, quòd lex, quæ filios naturales in vno onerauit, & aſcendentibus magis, quam ipſis proſpexit, nempe vt in ſucceſſione ab inteſtato, & contra teſtamentum, aſcendentium cauſa potior eſſet, ac niſi ex teſtamento, & voluntate patris ius ſuccedendi prætendere non poſſent: in alio eos honorare voluit, ſiue magis illis quam aſcendentibus proſpexit, vt ſcilicet, cum pater meliorationi à ſe factæ ſubſtitutiones adiicere voluerit, præferre debeat eos aſcendentibus in ordine vocationum: conſiderauit namque in hoc paruum præiudicium aſcendentibus fieri, auc non ita magnum. ſicut ſi à ſuccessionibus ſuorum filiorum, etiam deſcendentibus legitimis eorum deficientibus, abſolutè, aut præcisè excluderentur & cum turbato ordine mortalitatis non minus parentibus, quam filiis parentum hæreditas piè relinqui debere videatur, ex l. nam et ſi parentibus, ff. de inofficioſo teſtamento, pietatis hoc iudicium, filiorum voluntati relinquere melius eſſe putauit, quàm ipſorum manus, & diſpoſitionem ſic ligare, vt præcisè deberent naturales filios aſcendentibus eiſdem præferre. Sic enim pro temporum, & perſonarum qualitatibus, rerumque circunſtantiis, commodius diiudicare poterunt, quid melius ac ſecurius efficere debeant, & an aſcendentes debeant filiis naturalibus in ſucceſſione facto teſtamento præferre, vel non præferre, quod in ſubſtitutionum aut vocationum meliorationis articulo, non ſic æqualiter, ſicut in ſucceſſione factum eſt; fortaſſis etiam hoc ideo, quòd à communiter accidentibus, cum meliorationibus huiuſmodi factis, plures, diuerſæque perſonæ ſuo ordine, gradatimque ad ſucceſſionem vocantur, ſiue plures gradus fiunt, & vincula, grauaminaque adiiciuntur prout adiici poſſe lex ipſa Taurina 27. conſiderauit: hoc quidem non alia ratione efficitur, quam vt certa bona omnibus de familia colligata, & perpetuò ſucceſſoribus vnita, atque alienari prohibita relinquantur, ſicque & nomen, & familia meliorantis refulgeat, & bona ipſa inter ſuos conſeruentur faciliùs. Id autem aptius meliuſque fiet, ſi ad deſcendentes, etiamque naturales tantum liberos. bona prædicta deuenerint, quam ſi aſcendentibus deferantur, in quibus non ita hæc fient, ſicut in deſcendentibus ipſis meliorantis, imò à conſanguineis, aliiſque tranſuerſalibus eiuſdem meliorantis naturales filios excludi contingerer contra legis illius voluntatem, ſi in vocationibus aſcendentes præferri poſſent, vtpote, cum ſucceſſione maioratus ab ipſorum aſcendentium linea occupata, ipſamque ſemel ingreſſa, non antea exire deberet ab eius deſcendentibus, nec ad naturales filios tranſire, quam ſi omnes ex eadem linea aſcendentium deficerent, quorum etiam reſpectu proximitas ad ſuccedendum deberet conſiderari, iuxta ea, quæ huius regni Scriptores, exteri etiam tradiderunr communiter. Cæterum poſt ipſos filios naturales vocari debere aſcendentes, aliiſque conſanguineis præferri, iuſtè, & ſanctè lex illa decreuit. Sextò denique, & vltimo loco conſtituendum duxi,[*] dictam Taurinam conſtitutionem 27. in filiis naturalibus reſpectu ſucceſſionis matris nihil noui continere, ius enim eorum iam antea diffinitum erat in l. 9. quæ inter eaſdem Taurinas conſtitutiones præfixa fuerat: nec dubitationem aliquam ſpecialem venire decidere; ſed dumtaxat ad tollendas dubitationes, quæ reſpectu ordinis vocationum. eſſe poſſent, ſtatuere in futurum, atque præfigere ordinem, quo vincula, aut grauamina apponi, vel ſubſtitutiones fieri debeant. Quod apertè conſtare poterit, ſi aduertas, legem ipſam in primis decidere, patrem, vel matrem meliorantem aliquem ex filiis, vel deſcendentibus legitimis poſſe apponere vincula, & grauamina, quæ voluerit. Poſtmodum eadem leg. 27. inquit, ita demum id fieri poſſe, ſi inter perſonas ibi enumeratas, ordineque præfixo fiat; ac primum enumerantur deſcendentes legitimi, quos primum locum in ſu ceſſione obtinere, ac neceſſarios hæredes eſſe, certum eſt: poſtmodum apponuntur illegitimi, qui ſuccedendi potentiam habeant, deinde & aſcendentes vocantur, quos etiam deſcendentibus deficientibus primum locum in ſucceſſione obtinere certum eſt; ac denique poſt eos, & conſanguinei ſequuntur, ſic vt eis extantibus, ad extraneos validè perueniri non poſſit. Et ſecundum hæc videbis apertè, potuiſſe legem illam, locum aut ordinem illegitimorum præfigere, quemadmodum & legitimòrum locum appoſuit, vt formam præſcriberet, & certum ordinem in futurum deſignaret, quamuis ſucceſſionis eorum, reſpectu matris nullum dubium haberet. Nam nec legitimorum dubium habuit, nec habere potuit, & tamen ordinem appoſuit, eoſque enumerauit. Quæ non otiosè, aut extra propoſitum, ſed ideò dicta, vt oſtenderem, minimè vrgere dubium, aut difficultatem Auendañi, in eadem l. 27. Tauri. gloſ. 2. n. 14. ad principium, & Ioannis Gutierrez, practic. lib. 2. quæſt. 52. num. 3. ij enim Authores ſupponunt pro certo, legem illam dubium aliquod venire decidere, & controuerſiam, ſiue altercationem tollere dubitantium, an filij naturales matri ſuccederent in maioratu, in quo non ſuccedere plures tenuerunt ex natura ſucceſſionis, quæ nobilior eſt, quam diuidua, vt cum Iſernia, & Mieres contra Gregorium Lopez probarunt. Sed quidem dubium hoc decidere, adeò alienum eſt à mente illius legis, vt nec verbum aliquod dixerit, quo id dignoſci aut diffiniri valeat. Nec cuiquam placebit, neceſſarium adeò & ſingulare dubium, ſubobſcure ita, atque per tranſitum legem ipſam diluiſſe, ſi dubitantium controuerſiam ſubmouere veniret Eo magis, quod melioratione Tertij facta, ſubſtitutiones nonnullæ adijci poſſunt abſque eo, quod maioratus, aut primogenium inſtituatur, vt ſuprà, hoc eodem libro, c. 22. adnotaui. Et Auendañus ipſe fatetur in eadem l. 27. Tauri, gloſ. 2. n. 13. ad finem: ac denique, quod dubitantium controuerſia etiam poſt eandem Taurinam conſtitutionem 27. remanet hodie, & in maioratu qui à genere, vel à maioribus proueniar, eadem ratio militat, vt recte aduertit Mieres, â ſuperioribus relatus, & ab inferioribus referendus, qui & Molina, de Hispan. primogenijs, l. 3. c. 3. ex n. 41. latius erunt videndi, & Azeuedus, in l. 11. tit. 6. n. 45. l. 5. nouæ collectionis Regiæ, & nouiſſimè, vtrum filij naturales matri in maioratu ſuccedant, an etiam in quocunque maioratu[*] regulariter ſuccedere poſſint, ex propoſito atque latiſſimè diſputat Flores Diaz de Mena, variarum, quæſt. l. 1. q. 16. ex n. 2. vſq; ad n. 37. vbi vide omnino. Quinimo, & ipſe Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ. 11. n. 45. etiam ad maioratum mattis non admitti naturales contra Gregorium Lopez affirmat, nec in eo reſidet, quod loco citato ſuprà, tenuerat. Recte tamen aduertit l. 6. Tauri deciſionem minime[*] obeſſè reſolutioni traditæ: ſuprà, n. 11. & ſeq. vt vltra Caſtellum, & Gomez. Arias obſeruauit, & ad eam legem reſpondet in d.l. 27. Tauri, gloſ. 2. n. 14. in finalibus verbis, & rectè quidem (vt dixi:) eius tamen ſolutio Caſtelli fuit, in d.l. 6. Tauri, in verbo, entre los eſtraños, quem refert, & ſolutionem eius ſequitur Matienzus, (quem Auendañus non retulit) in l. 11. tit. 6. gloſ. 6. n. 3. lib. 5. nouæ collect. regiæ. Vltimum tandem non obſtat fundamentum de ſimilitudine exemplaris ſubſtitutionis adductum, quod excitarunt, ſed illi non reſpondent Auendañus, d. gloſ. 2. n. 3. Ioannes Gutierrez, practicarum l. 3. dict. quæſt. 52. n. 2. & 3. nam reſpondetur, legem 11. tit. 5. p 6. nequaquam corrigere deciſionem d.l. humanitatis, C. de impuberum, prop[*]terea quod text in d.l. humanitatis, loquitur eo caſu, quo mente captus, vel furioſus, cui ſubſtitutio ſit, non habet liberos; quo.caſu ſi pater velit facere ſubſtitutionem exemplarem mente capto, vel furioſo filio, neceſſariò debet vocare, ac ſubſtituere alios filios ſuos, hoc eſt, fratrem vnum vel plures eiuſdem filij mente capti, aliàs tamen exiſtentibus filijs eius, cui ſubſtitutio fit, non tenetur parens poſt deſcendentes fratres mente capti, aut furioſi vocare, poteſt tamen ſi velit ex d. lib. 11. partitæ, ac ordo ibi præſcriptus neceſſarius erit, ſi teſtator velit ad fratres, & ad extraneos vocationes ſuas extendere; ſi tamen nolit, neceſſitas non imponitur ei, vt dixi. Denique, prædicta ſimilitudo exemplaris ſubſtitutio[*]nis cum ſubſtitutionibus in l. 27. Tauri contentis, tunc demum procedit, cùm eadem ratio militat, aut idem, non diuerſum ius ſtatutum eſt, non vero vbi contrarium in altera harum ſubſtitutionum reperitur expreſſum, vt aliud agens, cum Mieres probauit Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæſt. 53. num. 3. FINIS LOCA IVRIS COMMVNIS Tam Cæſarei, quam Pontificij, & legum Regiarum Caſtellæ, quæ in hoc libro ſecundo explicantur, & quibus veri, & notabiles intellectus aſſignantur. -  Ex Digeſto veteri. -  LEx. ſi ſterilis. §. cum per venditorem, ff. de actionibus empti, num. 37. pag. 5. -  L. vltima. ff. de periculo & commodo rei venditæ, num. 39. ibid. -  L. 1. & titulus. ff. quod quiſque iuris in alium ſtatuerit, &c. num. 62. & 64. p. 39. -  L. in cauſæ 16. §. idem Pomponius. ff. de minoribus, num. 12. 13. 14. & 15. p. 54. -  L. pen. ff. de petitione hæreditatis, num. 9. p. 56. -  L. is quo. 57. cum lege ſeq. ff. de rei vendicatione num. 9. ibid. -  L. in hoc iudicio. ff. familiæ erciſcundæ, c. 9. per totum. p. 55. -  L. hæreditas. 53. ff. de petitione hæreditatis c. 17. per totum. p. 84. -  L. peculium naſcitur. ff. de peculio. num. 36. p. 86. -  L. 1. ff. de inofficioſo teſtamento, n. 11. 12. & 13. p. 101. -  L. regula. §. & licet. ff. de iuris & facti ignorantia, n. 100. p. 128. -  L. 2. §. 1. ff. de pactis, 1. 2. c. 23 in principio. p. 129. -  L. & quia, in fine. ff. de iuriſd. omn. iud. & eius materia plenè, lib. 2. cap. 29. -  Ex Infortiato. -  L. Caio ff. de adimendis legatis, num. 20. & n. 115. cum ſequentib. p. 22. & 28. -  L. ſi tibi, cum l. ſeq. ff. de adimendis legatis, num. 21. & n. 120. & 121. ibid. -  L. cum pater. §. ab inſtituto. ff. de legatis ſecundo, n. 22. & n. 122. & ſeqq. ibid. -  L. 3. §. filius. ff. de liberis & poſthumis, n. 23. & n. 126. & 127. vbi agitur de materia eius text. ibid. -  L. pater fundum §. fundum Titianum. ff. de legatis tertio num. 40. p. 23. -  L. ſub conditione. ff. de hæredibus inſtituendis num. 41. ibid. -  L. Iulius Paulus. 80. ff. de conditionibus, & demonſtrationibus, num. 111. p. 27. -  L. cum ſeruus 81. ff. de conditionibus & demonſtrationibus, num. 112. ibid. -  L. captatorias 70. ff. de hæredibus inſtituendis, num. 5. p. 42. -  L. Clemens patronus, §. finali. ff. de hæredibus inſtituendis, n. 6. ibid. -  L. illa inſtitutio. 32. ff. de hæredibus inſtituendis, ex n. 20. & num. 26. p. 43, & 44. -  L. ſi ita expreſſum. ff. de conditionibus & demonſtrationibus, n. 34. p. 45. -  L. prima. ff. de legatis ſecundo, num. 43. ibid. -  L. ſenatus §. legatum. ff. de legatis primo, n. 44. p. 46. -  L. mulier 20. §. finali, ff. de conditionibus inſtitutionum, n. 2. & ſequent. p. 58. -  L. vtrùm ff. de aſſignandis libertis, n. 14. p. 69. -  L. in tempus ff. de hæredibus inſtituendis, materia, n. 48. p. 73. -  L. patris & filij ff. de vulg. & pupil. ſubſtit. & l. 2. §. prius, in verſiculo. conſtat, eodem titulo, num. 5. p. 75 -  L. 1. §. ſed ſi vnum ff. de bonorum poſſeſſione ſecundum tabulas num. 59. p. 83. -  L. impetrator §. cum quidam ff. de legatis ſecundo, num. 58. p. 96 -  L. ſi libertus præterito §. 1. ff. de bonis libertorum, n. 30. & n. 35. 36. & 37. p. 111. & 112. -  L. iam hoc iure 4. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. n. 29. p. 115. -  L. ſi quis cum teſtamentum 25. ff. de teſtamentis, n. 19. pag. 120. -  L. pater filium §. fundum Titianum ff. de legatis tertiò, n. 85. pag. 127. -  L. ſi quis ita §. de teſtamentaria tutela, n. 96. p. 128 -  L. ſi is qui duos. ff. de liberatione legata, n. 6. p. 230 -  L. vxori. §. vltimo, ff. de legatis tertiò, n. 23. p. 131. -  L. ſi pecunia 12. ff. de legatis ſecundo, num. 30. & 36. & 37. & vide per totum caput. p. 137. -  L. non amplius 26 §. cum bonorum ff. de legatis primo, num. 48. pag. 141. -  L. cum pater §. à te peto ff. de legatis ſecundo, n. 5. & 6. & ſeq. & n. 31. & ſeq. & n. 46. & ſeq. p. 156 & ſeq. -  L. hæredes mei §. finali. ff. ad Senatuſcon. Treb. n. 30. & ſeq. & num. 46. & ſeq. & n. 54. & 55. p. 158. & ſeqq. -  L. vnum ex familia, §. ſi de Falcidia, ff. de legatis ſecundo, n. 64. pag. 161. -  §. Et quid ſi tantum, legis, Gallus ff. de liberis & poſthumis, lib. 2. c. 27. n. 6. -  Ex Digesto nouo. -  L. Eum qui ædes, in fine. ff. de vſucapionibus, traditio, exornata nonnullis, remiſſiuè, n. 28. p 132. -  Ex Codice. -  L. Vnica, cum ſua materia C. de ſententiis quæ pro eo quod intereſt, c. 1. per totum. pag. 3. -  L. lege duodecim tabularum, §. huiuſmodi C. de legitimis hæredibus, c. 2. in principio. p. 11. -  L. Iubemus C. de emancipationibus liberorum, num. 25. pag. 13. -  L. ſi viua matre, C. de bonis maternis, num. 16. & num. 109. & 110. p. 22. & 27 -  L. omnes & l. bene à Zenone, cum ſua materia, C. de quadriennij præſcriptione, c. 5. per totum. p. 35 -  L. 2. C. de reſcindenda venditione, rationes, & materia, cap. 8. per totum. p. 53. -  L. vltima C. de his qui veniam ætatis impetrauerunt, n. 41. p. 65. -  L. ſi vnquam, C. de reuocandis donationibus, n. 38. & 40. & 41. & 42. & n. 50. p. 72. & 73. -  L. cum donationis, C. de tranſactionibus, n. 57. p. 96 -  L. fratris & l. fratres C. de inofficioſo teſtamento, c. 19. per totum. p. 101. -  L. 1. C. de donationibus, l. 2, c. 23. num. 7. & n. 19. p. 130. & ſeq. -  L. vlt. C. de pactis conuentis tam ſuper dote &c. lib. 2. c. 23. n. 13. & n. 29. & ſequent. ibid. -  L. vltim. §. & ſi præfatam, in verſiculo, ſed etſi legatarij C. de iure deliberandi, num. 19. & n. 30. & 36. & 37. p. 135. & 137. -  Ex libris Feudorum. -  CAp. 1. de eo qui ſibi, vel hæredibus ſuis, lib. 2. c. 26. n. 62. & 63. -  Ex Inſtitutionibus. -  §. Cæterùm, Inſtitut. de legitima agnatorum ſucceſsione, 2. in princ. & ferè per totum fol. 29. & cap. 4. num. 81. & 82. §. Igitur, Inſtit. de Pupill. ſubſtit. cap. 14. num. 5. -  Ex Decretalibus. -  CAp. 1. de conſuetudine. cap. 5. num. 51. -  Cap. cum tibi de teſtamentis, cap. 6. num. 8. & 9. & num. 19. -  Cap. peruenit, & cap. ex tenore, qui filij ſint legitimi, cap. 11. in princ. & multa ad propoſitum eorum iurium, per totum cap. -  Cap. ad noſtram, de empt. & vend. latiſſimè cap. 25. -  Cap. illo vos, de pignoribus, latiſſimè, cap. 25. -  Cap. relatum, cap. gratum, cap. licet vndique. de off. & pot. iud. deleg. & cap. vltim. de off. leg. & eorum materia pleniſſimè, cap. 29. num. 1. -  Ex lib. 6. Decretalium. -  CAp. qui ſentit, de regul. iur. lib. 6. cap. 5. n. 54. 55. & 56. -  Cap. quamuis, cap. ſi delegatus, de offic. delegati, lib. 6. cap. 29. num. 3. -  Ex Decreto. -  CAp. placuit 16. quæſtion. 3. cap. 5. numero 49. -  Ex legibus Partitarum. -  Leg. 29. titul. 9. part. 6. cap. 6. numero 37. & 50. -  L. 6. tit. 10. part. 3. cap. 9. num. 9. -  L. 2. tit. 4. part. 6. cap. 18. num. 50. -  L. 12. tit. 7. part. 6. cap. 19. num. 18. & num. 25 & 27. -  L. fin. tit. 12. part. 6. cap. 19. num. 44. -  L. 2. tit. 15. part. 2. cap. 22. num. 36. -  L. 42. tit 5. part cap. 25. num. 38. -  L. 21. tit. partit. 3. & leg. 35. tit. 18. ex eadem partit. cap. 29. num. 16. -  Ex legibus Tauri. -  LEg. 31. Tauri, cap. 6. num. 59. & vide num. 36. & num. 49. -  L. 27. Tauri, cap. 7. -  L. 27. Tauri. cap. 13. num. 26. & 29. -  L. 41. Tauri materia, plenè explicata remiſſiuè, cap. 22. num. 34. -  Ex legibus nouæ collectionis Regiæ. -  LEg. 5. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, cap. 13. num. 7. -  L. 12. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, cap. 13. num. 8. -  L. 4. tit. 6. lib. 6. nouæ collectionis Regiæ, cap. 25. num. 6. & num. 12. in princ. & in verſ. præterea non obſtat textus. FINIS LOCORVM IVRIS COMMVNIS. INDEX COPIOSISSIMVS ET LOCVPLETISSIMVS MATERIARVM, QVÆSTIONVM, Ac omnium quæ in hoc Libro II. continentur, Serie Alphabetica ſcriptus & Numerorum ratione fideliter ſubducta, diligenter ordinatus. -  A. -  ABbatis conſil. 36. num. 2. lib. 1. expenditur, & ſententia illius refertur, de qua agitur cap. 4. n. 9. &ſeq. & per totum cap. 8. ibid. cap. 4. num. 25. -  Abbatis & Annaniæ ſententias contrarias, vt concordarent, permulta quidem ſcripſiſſe, atque excogitaſſe authores infinitos (quorum Author mentionem facit) verè tamen, nonnulla eorum vel falſa eſſe, aut ſi vera non perfectè. nec abſolutè intellecta, ſiue omnes caſus non continentia, vel sæpè inuoluta, & aliis contraria omnino, lib. 2. cap. 4. n. 99. -  Abbatis ſententiam non omnino conſtare, aut Annaniæ contrariam opinionem regulariter veriorem eſſe coeptis caſibus quibuſdam, lib. 2. cap. 4. num. 100. -  Abbatis rationes dilui poſſe, atque illis veras & concludentes ſolutiones allignari, lib. 2. cap. 4. num. 101. & multis ſeqq. -  Abbatis ſententiam in conſil. 36 num. 3. lib. 1. procedere poſſe ex voluntate teſtatoris, rationis idemtitate, agnationis conſeruandæ ratione, expreſſa in diſpoſitione. vel ſubintellecta. ex nonnullis cauſis, rationibus, & dictionibus probatiſſimìſque & neceſſariis, aut concludentibus coniecturis ex quibus elici, poſſit apertè aut colligere neceſſarium ſit. agnitionem conſeruare, qualitates repetere, aut præcedentia ſeqq. ineſſe, teſtatorem voluiſſe, lib. 2. cap. 4. n. 135. -  Actus qui non valet vt agitur, aut valere debeat omni meliore modo, quo poſſet, latiſſimè tractatum remiſſiuè, & hac de re Aquillinus & Gallinus commendati, lib. 2. cap. 7. num. 19. ídque quando procedat, ibid. n. 21. & in ambiguis id accepimus, quo res de qua agitur in tuto fit, ibid. n. 22. -  Actus valet omni meliore modo, quo poteſt, quando apparet ex coniecturis diſponentem voluiſſe, valere actum omni meliore modo, quo poſſet, lib. 2. d. cap. 7. num. 23. -  Et de voluntate diſponentis velut expreſsè apparere in caſu propoſito, vbi ſuprà, dict. cap. 7. ex num. 24. -  Actus ſemel perſectus, atque conſummatus non vltiatur, etiamſi deueniat ad caſum. à quo incipere non potuiſſet: ſecus tamen ſi perfectus, aut conſummatus non fuit, lib. 2. cap. 13. numero.53. -  Actus omnis, in quo non apparet determinatio certa, debet accipi, & determinari ſecundum conſuetudinem loci, quæ eſt ibi ius commune, lib. 2. cap. 22. num. 12. -  Actus omnis potius cenſeri debet perpetuus, quàm temporalis, lib. 2. c. 22. num. 38. -  Acchiles Pedrocham, in conſil. 5. per totum, & in conſil. 12. per totum, lib. 1. latiſſimè, atque ex propoſito ſcripſiſſe de materia cap. 4. huius libri, & multa cumulaſſe non inutiliter, lib. 2. c. 4. num. 175.. -  Affectio, & dilectio maior habetur ad eos, qui ſunt nati & cogniti tempore factæ diſpoſitionis, quàm ad eos, qui nec nati ſunt, nec cogniti, lib. 2. cap. 26. num. 21. -  Agnationis conſeruandæ rationem expreſſam cenſeri. tametſi in diſpoſitione non exprimatur, vbi ea ſola, & non alla reddi poteſt ratio, lib. 2. cap. 4. n. 90. -  Agnatio tunc cenſetur conſeruari voluiſſe, quando fœmina ſemper excluditur, & nullo caſu admittitur, ſecus tamen, vbi in aliqua parte diſpoſitionis vocatur fœmina, lib. 2. cap. 4. n. 178. -  Agnationem conſeruare voluiſſe, vel non, ex quibus videantur maioratuum inſtitutores, vt fæmina admitti debeat, vel excludi, aut etiam propter maſculos remotiores vinci, latiſſimè lib. 2. cap. 4. per totum. -  Ayoræ, & aliorum ſententia, in quæſtione quadam meliorationis refertur, lib. 2. cap. 7. num. 12. -  Alienationis prohibitio, vltra perſonas nominatas extendi non poteſt, lib. 2. cap. 22. n. 46. -  Alienationis prohibitio, quando conſtat de voluntate teſtatoris expreſſa, vel ex coniecturis legitimis deducta, extra perſonas nominatas, & vltra quartum gradum, atque in infinitum extendi, & perpetua iudicari debet, lib. 2. c. 22. num. 47. -  Ex alienationis prohibitione facta expreſſa ratione, vt bona in familia, aut in agnatione perpetuo conſeruentur. ſimplex inducitur, & abſolutum fideicommiſſum inter omnes de familia, lib. 2 cap. 22. num. 82. quod intellige, vt declaratur, ibid. num. 85. -  Alternatiuæ, quotieſcumq; hæres grauatur dare diuerſis perſonis, inter quas militat diuerſa ratio, licèt inter eas non detur ordinata affectio, ſimplex diſiunctiua, ſiue alternatiua non reſoluitur in coniunctam, nec tribuit hæredi grauato electionem, quamuis verba ad eum referantur, ſed ordine ſcripturæ denotat factam fuiſſe ſubſtitutionem, lib. 2. cap. 26. n. 45. -  Alternatiuæ ſecunda pars, quando in deſectum primæ cenſeatur appoſita, lib. 2. cap. 26. numero 47. -  In alternatiuæ: ſecunda parte, qualitas perſonarum poſita, quando eſt diuerſa à qualitate perſonarum poſita in prima parte, tunc alternatiua eſt ordinis, & non electionis, lib. 2. cap. 26. num. 48. -  In alternatiua ex voluntate teſtatoris ceſſat electio, & ordo ſcripturæ præcisè obſeruari debet, lib. 2. cap. 26. num. 50. -  Alternatiua ſui natura electionem concedit, ideo ſufficit verificari quamcumque partem alternatiuæ, dummodo alternatiua ſit propria & vera, ſecus tamen ſi impropria, quia vna ſtat in defectum alterius, ſubalternatis verbis augmentatiuæ, tunc enim ſeruandus eſt præcisè ordo ſcripturæ, non autem locus eſt liberæ electioni, lib. 2. cap. 26. num. 52. -  Alternatiua ò, Latinè vel, diſiungit verba, & ſenſum, ſic vt factus ſit primo vnus gradus filiorum, & in defectum eius augmentatiuè, vel ſubſidiariè, alius gradus filiarium, lib. 2. c. 6. num. 61. -  Aluarad. Ioan. Gutier. Belazquez de Auend. iacob. Mand. de Aluar. & Anton. Theſaur. latiſſimè tractaſſe materiam cap. 4. huius libri, & in effectu acceſſiſſe omnes Annaniæ opinioni contra Abbatem, lib. 2. d. cap. 4. num. 157. -  Alexandrum Trentacinquium, de materia, cap. 4. huius libri, & repetitione qualitatum præcedentium inducenda, vel non, plena manu ſcribere, atque ex propoſito videndum eſſe, lib. 2. d. cap. 4. num. 169. -  Alexandrum Raudenſem in propoſito cap. 4. huius libri latè ſcripſiſſe, & multa ſcitu, & notatu digna tradidiſſe in illa materia: ac denique probaſſe magis ſententiam Annaniæ, intelligendo cam iuxta communem ſcribentium concordiam, lib. 2. cap. 4 n. 172. -  Aluarum Valaſcum, in propoſito quæſtionum. cap. 18. huius libri, cæteris quidem elegantius loqui, & ſeptem dubiis propoſitis. rem hanc diſtinctè magis, quàm alios explicaſſe, lib. 2. dict. cap. 18. num. 4. -  Aluarum Valaſcum in conſult. 7. num. 7. latius ſe habuiſſe in quæſt. quadam agitata per authorem, quàm cæteri faciant, nihil tamen dixiſſe ex his. quæ authore ipſo adnotantur, lib. 2 c. 18. num. 63. -  In id etiam, eundem Valaſcum Authores nonnullos præcitaſſe, qui eiuſdem reſolutionem non iuuant, prout author metipſe adnotauit, ibid. lib. 2. cap. 18. num. 64. -  Aluari Valaſci opinio improbata, lib. 2. cap. 19. num. 55. -  Aluari Valaſci ſententia, in conſultatione 41. per totam refertur, & fundamenta illius expenduntur, lib. 2. c. 25. n. 12. -  Aluari Valaſci ſententia numero præcedenti relata, & verè, & nouiter confutatur, & eiuſdem fundamentis reſpondetur, lib. 2. cap. 25. numero 13. -  Alphonſ. Azeb. in quæſt. quædam meliorationis ab authore agitata, nullum verbum loquutum, lib. 2. cap. 7. num. 7. -  Alphonſ. Azeb. minus bene gloriari, ſed attingere nouum dubium, & per neminem tactum; prout nouè, & verè adnotauit author, lib. 2. cap. 7. numero 11. -  Alphonſ. Azeb. non tractaſſe quæſtionem quandam meliorationis, aut maioratus ab authore agitatam, ſed remiſiſſe ſe ad alios, quin etiam certam reſolutionem non tradiderunt, lib. 2. cap. 18 num. 62. -  Alphonſ. Azebed. reſolutio adducitur & probatur, lib. 2. cap. 22. num. 51. -  Et Petrum de Peralta, in diuerſo Caſu loquutum, verborum eiuſdem relatione, nouiter adnotatur. ibid. n. 52. -  Alphonſ. de Azeb nec diſtinctè. nec abſolutè quæſtionem quandam tractaſſe: fortaſſis hoc ideo, quod Burſatum, Prætis, Riminaldum, Surdum, & alios non prælegiſſet, lib. 2. cap. 24. numero 20. -  Ancharrani conſil. 300. adductum in confirmationem quorundam, quæ adnotauit author, lib. 2. cap. 22. num. 56. -  Angeli Matheacij ſententia refertur, & per authorem probatur, lib. 2. cap. 2. num. 16. -  Angeli, & ſequacium ſententiam veram non eſſe, nec probari per textum in l. hæreditas 53 ff. de petit. hæred. & contrariam Fulgoſij probabiliorem videri, & authori magis placere, lib. 2. c. 17. num. 19. -  Antonij Gabrielis, circa dubia propoſita cap. 4. huius libri, concluſiones congeruntur, & lectura originalis caurm commendatur, lib. 2. d. cap. 4. num. 4. -  Annaniæ conſil. 22. num. 3. expenditur, & illius ſententia referitur, quæ contraria eſt ſententiæ Abbatis, in conſil. 36 lib. 1, ſcilicet maſculinitatis verbum in vna, ſeu etiam in pluribus partibus maioratus, aut diſpoſitionis appoſitum in alia eiuſdem parte, vbi deeſt, ſupplendum non eſſe, nec poſſe repetitionem induci, lib. 2. cap. 4. num. 25. -  Pro Annaniæ ſententia, commune Doctorum fundamentum proponitur. lib. 2. cap. 4. n. 28. -  Pro Annania fundamentum quoddam, quod adduci ſolet communiter, ſumptum eſſe originaliter ex conſ. Anchar. 120. num. 4. lib. 2 d. cap. 4. num. 34. -  Annaniæ ſententia, opinioni Abbatis contrariam regulariter veriorem eſſe, caſibus quibuſdam exceptis, lib. 2. d. cap. 4 num. 100 -  Andreæ Anguli in quæſt. quædam meliorationis, loquendi modum, nimis perplexum eſſe, aut ſaltem obſcurum, & improprium, prout author nouiter adnotauit, lib. 2 cap. 7. n. 13. -  Andreæ Fachinei in propoſito cap. ad noſtram, de empt. & vendit. & materiæ illius textus nouiſſima obſeruatio, nouè etiam notata, atque explicata per authorem, lib. 2. cap. 25. numero 83. -  Ab Anton. Pich. verbum quoddam, communis vulgaris ſubſtitutionis diffinitioni nouiter adiectum, neceſſarium non eſſe, noua authoris conſideratio, lib. 2. cap. 10. n. 15. -  Ant. Gom. & aliorum recentiorum diſtinctio adducitur, vt ſcilicet reſtari non poſſit, qui nulla bona habet, nec habere poteſt actu, & potentia: ille vero, qui de facto nulla bona habet, tamen potentialiter poteſt habere, teſtari poſſit, lib. 2. cap. 17. num. 3. -  Ant. Gom. & aliorum diſtinctionem, num. præcedenti propoſitam, non recte accommodari ad propoſitum eorum, quæ author ſcribit, lib. 2. d. cap. 17 num. 10. -  Ab Ant. Gom. effectus nonnullos conſideratos in propoſito. q. 17. huius lib. habere locum non poſſe; ſi vere teſtatore defuncto, nulla bona, aut iura remanſerint, lib. 2. cap. 17. num. 22. -  Ant Gom. Ferd. Mench. & Mich. Graſ breuiter, & diſtincte, atque abſolute etiam explicaſſe materiam. l. Fratris, & l. Fratres. C. de inofficioſo teſtamento lib. 2. cap. 19. num. 7. -  Anton. Gom. ſententia, nouiter & vere declarata per authorem. lib. 2. cap 19. num. 47. -  A principio quod non valuit, ex cauſa de nono ſuperuenienti confirmari poteſt, lib. 2. cap. 13. num. 44. -  Appoſtilla in margine protocolli, manu eiuſdem notarij, qui contextum ſcripſit appoſita, an fidem faciat, remiſſiue, lib. 2. cap. 16. num. 18. -  Author pro enucleatione. c. 1. huius lib. 2. atque materiæ lucriceſſantis, & damni emergentis explicatione, tot, tantáque originaliter, atque attente prælegit, vt ex ipſis facile poſſet integrum librum, aut plenum. tractatum de intereſſe conficere, illa tamen ſciens, conſultóque prætermittit, contentus in eo cap. ea, quæ frequentius accidunt, & magis neceſſaria ſunt. tradidiſſe, lib. 2. cap. 1 num. 82. -  Author poſtquam in materia agitara, cap. 4. huius lib. quamplurima euoluerat, & infinita, attenta, atque originali librorum omnium lectura prælegerat (quod moris habet) nonnulla conſtituere neceſſarium duxit, quibus materia ipſa abſolute, & diſtincte magis, quam antea erat, explicata manebit, lib. 2. cap. 4. num. 46. -  Author reddit rationem, ob quam motus eſt principaliter, vt cap. 6 huius lib. materiam ſcriberet, lib. 2. cap. 6. num. 1. -  Author, vt in q. agitata cap. 6. huius lib. ex n. 56. ſententiam ſuam, interponeret, nonnulla præmittit, quæ veriſſima putat, nec ab aliquo hactenus ſic fuerunt excogitata, & tandem Ioann. Gut. reſolutionem tuetur, lib. 2. d.c. 6. n. 58. -  Ab authoris natura & conditione, tranſcribendi vitium abhorret, lib. 2. cap. 8. num. 5. -  Author melius eſſe putauit nonnulla, quæ in materia ſubſtitutionum. non ineleganter notare poſſet, intacta relinquere, quam in his inſiſtere, quæ ex profeſſo, plenéque explicantur ab aliis, lib. 2. cap. 10. num. 5. -  Authoris in ſcriptura cap. 10. huius libri finis, & intentio proponitur, lib. 2. d. cap. 10. num. vlt. -  Author reddit rationem, ob quam prætermittit diſceptationem, & diſputationem cap. 12. huius libri, ibidem numero 2. -  Author recenſet in vnum permultos authores, qui cap. 12. huius lib. materiam, ſeu quæſt. tractarunt, lib. 2. d cap. 12. num. 3. -  Author reddit rationem, qua præcipue mouetur, vt cap. 16. huius libri materiam ſcriberet, ibidem num. 1. -  Author in materia cap. 17. huius libri ad nonnulla nouiterinfert, quæ per aliquem hactenus ſic adnotata non erat, lib. 2, d. cap. 17. num. 18. -  Author reddit rationem quæ præcipue mouit eum, vt cap.18. huius lib. diſceptationem ſuſciperet. de qua multis in locis egerunt antea permulti, ibidem num. 1. vbi etiam eius rei vtilitatem oſtendit. -  Author recenſet in vnum quamplures auth. quos pro dilucida explanatione, cap. 18. huius lib. attente, atque originaliter prælegiſſe fatetur, lib. 2. d. cap. 18. num. 2. -  Author in quæſtionibus agitatis, cap. 18. huius libri, quam plurima nouiter adnotauit, & quæ hactenus ab alio ſic explicata non erant, lib. 2. d. cap. 18. num. 47. & ſeq. & num. 65. & ſeq. -  Author mouet dubium circa promiſcuam quorundam iurium allegationem, quam ſimul faciunt Doctores omnes communiter, & nouam, veramque eiuſdem declarationem tradit, lib. 2. cap. 19. num. 11. & ſeq. -  Author reddit rationem, ob quam principaliter ſuſcepit diſputationem, cap. 22. huius libri ibidem, num. 1. -  Authores huius regni, exteri etiam recentiores quamplures, in quæſtione agitata, cap. 4 huius lib. ſcribentes, notati per authorem, quod paucis leg bus, & rationibus moueantur, nec ad ea reſpondeant, quæ in contrariam partem vrgere videntur, lib. 2. d. cap. 4. num. 8. -  Authores huius Regni quamplures, etſi vnanimiter obſeruauerint, ordinem, & formam, l. 27. Tauri, præciſe obſeruari debere, nec præuerti poſſe; non tamen attingunt, quid inde fieri debeat, ſi contingat ordinem illum à meliorante præuerti, lib. 2. cap. 7. num. 3. -  Auguſtinum Beroium, late, & erudite loquutum in materia l. bene à Zenone C. de quadriennij præſcriptione, & ſententiam Abbatis optime comprobaſſe, plene etiam reſpondiſſe ad text. in cap. placuit. 16. quæſt. 3. -  B. -  BArtholi opinio probatur, & eiuſdem doctrinis receptis, eleganter explicatur text. in l. is à quo. 57. & 58. ff. de rei vendicatione, & in l. pen. ff. de petitione hæreditatis, lib. 2. capit. 9. num. 9. -  Bartholi repugnantiam in materia ſubſtitutionis pupillaris, recte notatam per Menochium, lib. 2. cap. 21. num. 28. -  Bartholi opinio, in caſibus, in quibus extat Doctorum contradictio, tanquam principalior præualere debet, lib. 2. cap. 23. num. 17. -  Bartoli ſententiam à nonnullis improbatam, ab aliis in futurum amplectendam ſperat author, qui ex propoſito conſiderauerint rationem, quam ipſe aſſignauit, lib. 2. cap. 23. num. 18. -  Bartholi ſententia refertur, quæ in effectu continet caſus duos, lib. 2. cap. 27. num. 2. -  Bartholi, & ſequacium præcipuum fundamentum expenditur, & ab authore diluitur, lib. 2. c 27. num. 3. & ſeq. -  Belazquez de Auendaño confutatus ab authore, lib. 2. cap. 4. num. 87. -  Belazquez de Auendaño, ſi Menochium, & alios recentiores prælegiſſet, fortaſſis à ſententia, quam defendit author, non receſſiſſet, lib. 2. cap. 4. num. 91. -  Belazquez de Auendaño, & Alphonſum de Azebedo, lapſos in explicatione verborum quorundam Telli Ferdinandez, & iniuſte carpere eum, lib. 2. cap. 7. num. 8. -  Bernardi Diaz opinio refertur, lib. 2. c. 13 num. 41. -  Et contraria opinio probatur, ibidem num. 42. -  Bellonij lectura, in propoſito dubij cuiuſdam ab authore excitati commendatur, lib. 2. cap. 17. num. 34. -  Blaſij Flores Diaz de Mena, ex mente communi, nouiſſimam, & generalem reſolutionem in materia lucriceſſantis & damni emergentis tenendam, & ad illam aduertere debere eos, qui non ingenti ſtudio, aliorum ſcripta, & reſolutiones prælegerint, ne facile in iſtis rebus diiudicandis decipi poſſint, quod ex defectu lecturæ ſcribentium paſſim contingit, lib. 2. cap. 1. num. 12. -  Blaſij Flores Diaz de Mena, in addit, ad deciſ. 13. Gamæ. num. 4. nouiſſima reſolutio expenditur, & probatur, & Rolandi, authoris, & aliorum reſolutioni applicatur, lib. 2. cap. 3. num. 17. -  Blaſij Flores dias de Mena, generalem reſolutionem in materia, cap. 4. huius lib. recte procedere, & conuenire his, quæ auth. eo, cap. adnotauit, lib. 2. dict. cap. 4. num. 185. -  Burgos de Pace, erudite, & melius, quam ex relatione aliorum haberi poterit, ſi originaliter non legatur, tractaſſe materiam repetitæ, vel non repetitæ: qualitatis in teſtamentis, & maioratibus: & de contrarietate Abbatis, & Annaniæ plena manu egiſſe, lib. 2. cap. 4. n. 141. -  Burgos de Pace, tractatu, atque reſolutione quæſtionum pertinentium ad cap. 18. huius lib. antecellit alios multos, idcirco videndus erit omnino, lib. 2. dict. cap. 18. num. 3. -  C. -  CArolum Molineum, in materia cap. 4. huius libri, eleganter, & vtiliter loquutum & de ſucceſſione fœminarum cum maſculis in pari, vel remotiori gradu, & de dictionibus inducentibus, aut excludentibus tacitam repetitionem, multa neceſſaria, & notatu digna dixiſſe, lib. 2. cap. 4. num. 5. -  Canonico iure deficiente, recurrendum eſſe ad ius ciuile, etiam in foro eccleſiaſtico, niſi ſit ius regium, illud enim præciſe obſeruari debet in hoc regno, tanquam ius commune eiuſdem regni, lib. 2. cap. 5. num. 69. -  Captatoria voluntas, quæ ſenatus conſulto improbatur, quæ ſit, lib. 2. cap. 6. num. 2. -  Captatoria voluntas, diuerſa eſt ab ea quæ ex alieno pendet arbitrio, vel quæ in alterius voluntatem confertur. lib. 2. dict. cap. 6. n. 3 & ſeq. captare quid ibidem d.c. 6. n. 4. -  Captatoria voluntas, vtrùm permittatur fauore piæ cauſae d.c. 6. n. 7. & ſeq. -  Captatoriam diſpoſitionem, ſtatuto, lege, vel conſuetudine poſſe permitti, lib. 2. d. cap. 6. numero 13. -  Adhuc tamen nullo iure permiſſam, ibidem numero 14. -  Nam in primis, iure ciuili ex ſenatus conſulto captatoriæ diſpoſitiones improbantur, ibid. numero 15. -  Ius vero Pontificium circa captatoriam voluntatem nihil diſpoſuit, ſed de alia, & diuerſa diſpoſitione, aut voluntate tractauit ibidem n. 16. & vide num. 8. 9. & 10. -  Ius autem regium nihil nouum induxit, nec antiquum alterauit, ſed ius commune quoad captatorias diſpoſitiones intactum, & illæſum reliquit, ſic vt nec eas reprobaret expreſſe, nec aliquo modo permiſerit, ibid. num. 17. -  Cap. 24. huius libri diſceptationem, vtilem quidem eſſe, & in judiciis frequentem, nec ab aliquo hactenus ſic diſtincte, aut abſolute explicatam, vt longe maiori, & latiori declaratione non indigeat, lib. 2. d. cap. 24. num. 1. Idcirco non abſque maxima vtilitate futurum iudicaſſe authorem, ſi congeſtis in vnum & breuiter relatis his, quæ ad præſentem vſque diem alij authores in propoſito tradiderunt, additis etiam nonnullis, quæ (vt videbit lector) nullus antea ſic dilucide explicauerat, & vera, & notanda huiuſce rei reſolutio tradatur, ibid. num. 2. -  Vt in futurum, quamplurima diſtincte percipi valeant, quæ confuſe quidem, & minus bene adnotauerant ſcribentes in multis locis, ibidem, num. 3. -  Capite primo de eo, qui ſibi, vel hæredibus ſuis explicatur lib. 2. cap. 26. num. 62. & 63. -  Clauſula poſita inter plura capitula, vel ante omnia, vel poſt omnia, ad omnia refertur, lib. 2. cap. 4. num. 23. & vide. ibid. num. 126. & 127. -  Clauſula generalis reſtringitur ad ſpecificata, ſi plura fuerunt, lib. 2. cap. 4. num. 24. -  Clauſula generalis in fine appoſita, ampliat diſpoſitionem præcedentem, lib. 2. c. 22 num. 87. -  Clauſulæ primogeniorum in Hiſpania ſunt interpretandæ iuxta conſuetudinem quæ eſt in Hiſpania in ſucceſſione primogeniorum, & ſic, vt maſculus præferatur fœminæ, & primogenitus cæceris fratribus ſecundo genitis, lib. 2. cap. 26. num. 39. -  Clerici à poteſtate ſeculari, qualiter, & quo iure exempti ſint, vbi ſpiritualia à temporalibus diſtinguuntur, vt in illis exemptio clericorum ſit de iure diuino, in his vero, humano tantum iute prodita fuerit, lib. 2. cap. 5. num. 29. -  Coniecturæ ex teſtamento reſultantis materia, & & qualiter, quoue probationis genere illa probari debeat, late, & vtiliter explicata remiſſiue, lib. 2. cap. 4. num. 62. -  Coniecturæ illae duntaxat attendi debent in interpretanda defuncti voluntate, quæ neceſſariæ, aut valde probabiles ſint, aut concludentes, lib. 2. cap. 4. num. 63. -  Et quæ colligantur ex dictis, & diſpoſitis per teſtatorem ibid. num. 64. -  In coniecturanda, atque interpretanda defuncti voluntate ſæpe decipimur, lib. 2. cap. 4. num. 56. & ſeq. -  Ex coniecturis legitimis quod deducitur, etſi verbis expreſſum non fuerit euidentem inducit voluntatem, & expreſſum videtur, lib. 2. cap. 22. num. 71. -  A coniecturis neceſſario recedendum eſt per voluntatem expreſſam, lib. 2. cap. 22. num. 72. -  Coniectura nulla adeò efficax eſſe poteſt, vt ſit potentior voluntate expreſſa, quæ facit, vt coniecturis locus non ſit, lib. 2. cap. 22. num. 73. -  Coniecturæ voluntatis ſummi debent ex eo, quod eſt expreſſum in teſtamento, & non aliter, lib. 2. cap. 22. num. 74. -  Coniecturæ poſitæ in, cap. ad noſtram de emptione & venditione, & in, cap. illo vos de pignoribus, non requiri neceſſario, quod interueniant ad conuincendum contractum fœnerauitium, ſed præter enumeratas ibi, ſufficere, quod aliæ æquipollentes coniecturæ, vel ſimiles, aut maiorem, vel parem rationem habentes concurrant quæ fraudem aperiant, lib. 2. c. 25. n. 27. -  Quoniam ſi ſtandum eſſet dictis coniecturis tantum in iure ſcriptis, non conuincerentur vſurarij, qui de facili tanquam aſtuti reperirent alios modos contrahendi, ibid. num. 28. vbi etiam traditur ſingularis authoris conſideratio ad text. in dict. cap. ad noſtram, & in dict. cap. illo vos. -  Conditio adiecta vni gradui, vel perſonæ iam nominatæ, non cenſetur repetita in perſona alterius ſubſtituti, aut coniuncti, quod pleniſſime explicatum proponitur remiſſiue, lib. 2. cap. 4. num. 44. -  Conditionem ſi ſine liberis verificari tantum in maſculis, quando teſtator propriam filiam excluſit, & maſculos tantum hæredes inſtituit, ex magis communi & recepta ſententia, lib. 2. c. 4. num. 85. -  Et pro ea multum vrgere, aut vere concludere fundamenta nonnulla, quæ adducit Menochius, qui etiam erudite, & ſubtiliter omnibus ſatisfacit, quæ in contrarium excitari, aut moueri poſſunt, ibid. n. 86. -  Conditio appoſita in teſtamento, regulariter in codicillis repetita præſumitur, libro 2. cap. 4. num. 117. -  Conditio, vel qualitas poſita in clauſula ſeparata à præcedentibus, aut ſequentibus, ex præſumpta mente teſtatoris, an & quando referatur ad omnia, vel ad vnum tantum, vel aliqua ex præcedentibus, vel ſequentibus, quæ certa regula diffiniri non poſſit: à multis tamen plene, & diuerſimode tractatum, libro 2. cap. 4. numero 126. -  Conditionalis, vel potius pura, aut modalis, vel in diem, an, & quando præſumi debeat diſpoſitio: accurate, & vtiliter actum per Menochium, lib. 2. cap. 4. num. 36. -  Conditio quando eſt neceſſaria ad actum vel ad effectum actus, permiſſa eſt extenſio ad alium caſum, & ſic impleri poteſt per equipollens, lib. 2. cap. 11. num. 23. -  In conditione id poni poteſt, quod in diſpoſitione poſitum, minime arctaret, lib. 2. cap. 18. numero 71. -  Conditionis defectus ſemper habet oculos retro, videlicet ad tempus diſpoſitionis, vt actus annullari, aut reſcindi debeat cum fructibus, lib. 2. cap. 18. num. 73. -  Contractus in dubio non præſumitur ſimulatus, vel vſurarius in foro contentioſo, cum ſemper interpretatio fieri debeat bonam partem: idcirco, quoties negotij de quo agitur qualitate prudenter conſiderata, de conractu dubitatur, ſit ne vſurarius, vel licitus, iuſtus potius, quam fœneratitius eſt præſumendus, lib. 2. cap. 25. num. 1. -  Contractum eſſe ſimulatum, vel fœneratitium qui dixerit, probare debet, & cauſam ſimulationis, aut vſuræ oſtendere, & declarare, lib. 2. d. cap. 25. num. 2. -  Contractus in iudicio animæ, potius eſt præſumendus vſurarius, quam iuſtus, etiam in dubio, & contra eum fieri debet interpretatio, cum ea pars benignior ſit, & tutior pro anima, lib. 2. d. cap. 25. num. 3. -  Modo extet aliqua præſumptio & coniectura fraudis, aut vſuræ, ibid. num. 4. -  Contractus ſimulatus, vel fictitius in fraudem vſurarum, multis modis committi dicitur, lib. 2. cap. 25. n. 14. -  Quatuor modis ex ſententia aliorum ibidem numero 16. -  Tribus tantum ex ſententia quorundam, ibidem num. 17. -  Inter prædictos modos vnus eſt, qui ad rem noſtram pertinet, quando ſcilicet de vno contractu ad alium ſimulatio datur quia vere vnus contractus puta mutui, vel pignoris celebratur. ſed expreſſe alium celebrati, puta emptionis & venditionis ſimulatur, lib. 2. dicto capite 25. num. 18. -  Sic loquitur totus titulus. C. plus valere quæ agitur, &c.l. empti fides. C. de contrahenda emptione, & text. in, cap. ad noſtram de emptione & venditione, & in c. illo vos de pignoribus, ibid. num. 19. -  Contractus in propoſito caſu, an poſſit dici ſimulatus, vel fictitius in fraudem vſurarum, ſi vnus ſimularet tantum, & alius non, vel ſi non cogitaret, quod originalis cauſa fuerit cauſa mutui, vel facta non fuiſſet mentio de mutuo: aut emptor arbitraretur emere, licet alius exiſtimaret accipere mutuo, remiſſiuè, ibidem num. 20. -  Contractus ſimulatus, vel fictitius, aut vſurarius probatur ex coniecturis, & præſumptionibus, ſic vt aliquando ſufficiant etiam leues coniecturæ, aliquando vero vrgentes, aut fortiores coniecturæ neceſſariæ ſint, nec in hoc certa poſſit conſtitui regula, ſed iudex ex ſuo arbitrio determinare debeat, quæ coniecturæ ſint ſufficientes, aut non ſufficiant, lib. 2. capite 25. numero 22. -  Et quid obſeruare debeat iudex, vt pronuntiet ex coniecturis contractum eſſe ſimulatum, remiſſiue, ibid. num. 23. -  Contractus per coniecturas & præſumptiones probari poteſt verus, & non ſimulatus, aut fictitius in fraudem vſurarum, ſic vt ceſſent omnes contrariæ coniecturæ ſimulationis, & vſuræ, & contractus iudicetur ſecundum naturam emptionis, & venditionis, licèt ſi concurrerer læſio enormiſſima vltra dimidiam iuſti pretij, contractus veniret reſcindendus per beneficium, l. 2. C. de reſcindenda venditione, lib. 2. dict. cap. 25. num. 24. -  Contractum ſimulatum, vſurarium, aut fictitium in fraudem legis multis coniecturis probari: ſiue multas eſſe, diuerſáſque coniecturas & præſumptiones, quæ adduci ſolent ad præſumptionem vſuræ, ſimulationis, & fraudis, eáſque aliquando obſtare, aliquando vero remoueri, prout negotij qualitas, & rerum circunſtantiæ patiuntur, lib. 2. cap. 25. num. 25. -  Et latiſſime explicarunt quamplures authores in vnum congeſti, inter quos Tiberius Decianus, Iacobus, Menochius, & Ioannes Vincentius Hondedei: commendantur, ibid. n. 26. -  Contractum ex aliis coniecturis fœneratitium præſumi poſſe, etiamſi deficiat coniectura illa, quod ab initio multuum peteretur, poſtea venditionis contractus, vel alius gereretur, lib. 2. d. cap. 25. num. 80. & duobus ſequentibus, vbi quorundam diſtinctio, nouiter, & vere improbatur, traditúrque ſingularis & noua conſideratio ad text. in cap. ad noſtram de empt. & vend. -  Contractus ſimulatus & fœneratitius, an etiam atgui poſſit in datione in ſolutum: vbi Menochij reſolutio probatur, lib. 2. d. cap. 25. numero 84. -  Contractus ex pacto do retrouendendo, & pretij modicitate duntaxat, an præſumatur ſimulatus & fœneratitius, an vero & tertium requiratur, nempe, quod emptor ſolitus ſit fœnerari, vel aliud ſimile, vide infra litera P. verbo, pactum de retrouendendo, & latiſſimè, cap. 25. huius libri per totum. -  Conſuetudo à principio valida, cum primum Eccleſiæ præiudicialis eſſe cœperit irritatur, lib. 2. cap. 5. num. 51. -  Cognati iure ciuili non admittebantur ad hæreditatem, ſed à prætore tertio ordine per bonorum poſſeſſionem vocabantur, lib. 2. cap. 4. numero 82. -  Codicilli trahuntur ad mentem teſtamenti, lib. 2. cap. 4. num. 118. -  Coſtani obſeruatio quædam ponderata, & probata per authorem, lib. 2. cap. 17. n. 24. -  Creditor in eodem actu, credendum non eſt quod habuerit animum vniformem, & varium, quod eſſet abſurdum, lib. 2. cap. 23. n. 26. -  Atque ex ea coniectura, donationis titulum præſumi debere, ibid. num. 27. -  Curtij, & Alexandri ſolutiones reiectæ, lib. 2. c. 11. num. 20. -  Curtij Iunioris præcipuum fundamentum contra Decium adducitur, lib. 2. cap. 11. numero 25. & ſeq. -  Curtij Iunioris præcipuo fundamento contra Decium, optimé, ac vere ſatisfactum, lib. 2. d.c. 11. num. 29. Curtij Iunioris, ac ſequacium fundamentis nonnullis reſpondetur, lib. 2. d. cap. 11. num. 30. -  Curtij contra Decium, triplex argumentum, breuiter & vere diſſolutum, ibidem numero 31. -  D -  DAmni emergentis materiam vide infra, littera. 1, verbo intereſſe, & libro 2. cap. 1. per totum. -  Damnum qui ſentire non vult, nec commodum percipere debet, lib. 2. cap. 5. n. 34. -  Deſcendentes per lineam maſculinam, vel de linea maſculina ſi ab inſtitutore maioratus vocentur nihil intereſſe, vere namque inter hæc verba, nulla differentia eſt, contra Socinum, & alios, lib. 2. cap. 2. n. 24. -  Aduerſus quos expenditur per authorem text. ſolennis in l. iubemus. C. de emancipationibus liberorum, ibid. n. 25. -  Deſcendentium, filiorum, aut liberorum nomen, fœminas ſicut maſculos comprehendit, lib. 2. cap. 4. num. 102. -  Deſcendentes per virilem ſexum, aut de virili, à virili, per lineam maſculinã, vel de linea maſculina, cum vocantur vtrum fœminæ per lineam maſculinam deſcendentes vocatæ cenſeantur, lib. 2. c. 2. per totum. -  Decius ſtudio contradicendi aliis dicit dictũ Ioannis Andreæ ſemper viſum fuiſſe ſibi dubitabile, & cum aliis authoribus impugnat illud, lib. 2. cap. 3. num. 5. -  Et Decium ſequuntur quamplures, qui referuntur ab aliis, & copiosè per Rolandum, ibidem num. 6. -  Decij fundamenta contra dictum Ioannis Andreæ, reduci ad quatuor, vt ibi adnotatur d. cap. 3. num. 7. -  Decij ſolutionem, contra rationem Ioannis Andreæ de circuitu vitando, rectè ſubuerti, provt demonſtratur per authorem d. capite 3. numero 14. -  Decij fundamentis contra doctrinam Ioannis Andreæ, ideo reſpondere noluit author, quod plene reſpondeant authores nonnulli præcitati, d. cap. 3. num. 15. -  Decium in propoſito materiæ, cap. 4. huius libri breuiter, ſubſtantialiter tamen, & vtiliter loquutum, & eiuſdem authoris conſilium. 599. per totum commendatum, lib. 2. c. 4. n. 107. -  Decij conſideratio in conſilio. 494. ante finem, concludenti, & noua ratione deſtructa, lib. 2. cap. 6. num. 27. -  Decium, ac eius ſequaces in confirmationem reſolutionis traditæ, cap. 11. huius libri, num. 12. & 13. quatuor in effectu adducere fundamenta, ex quibus ſufficienter non probatur eorum concluſio, lib. 2. d.c. 11. num. 16. -  Decij ſententia validiſſimo fundamento munita, lib. 2. d.c. 11. n. 17. -  Decij ſententia fundamento alio confirmata, ibid. num. 18. -  Decij reſolutio concludenti ratione comprobata, ibid. num. 19. -  Debitor, qui ex pacto bona ſtabilia loco pecuniarum tradere poteſt, quæ inquam bona, & cuius qualitatis tradere poſſit, & qualiter ſe habere debeat, vt electionem tradendi, caſu quo pecunias non habeat, non amittat, & ibidem de hac re commendatum Franciſci Burſati conſilium. 84. per totum, volumine primo, lib. 2. cap. 24. num. 14. -  Debitori ſuo, cum creditor inſtrumentum ſui crediti reddidit, præſumitur remiſiffe creditum, que ita virtute taciti pacti, debitorem ipſum liberaſſe, libro 2. capite 23. numero primo, & ſeq. -  Debitoris, cui traditum eſt inſtrumentum, in quo duo erant obligati, an præſumi debeat liberatio, ac etiam coniectura ſumi, quod eidem creditor tradens inſtrumentum donauerit actionem, aduerſus alterum debitorem competentem ſibi, lib. 2. cap. 23 per totum. -  Delegati iuriſdictio vt perpetuetur, nec per mortem delegantis expiret, an litis conteſtatio requiratur, an vero citatio ſola ſufficiat, vide, plene, & cum intellectu multorum iurium, lib. 2. c. 29. per totum. -  Diſpoſitio conditionalis, vel potius pura, vel modalis, vel in diem, an & quando præſumi debeat, accurate, & vtiliter actum per Menochium, lib. 2. cap. 4. num. 36. -  In diſpoſitione facta per maſculum, & fœminam, ſi mentio fiat de filiis, & deſcendentibus, veriſimile eſt eos intellexiſſe de deſcendentibus vtriuſque ſexus: quoniam ſicut maſculus ſexum maſculinum. dilexit, ita fœmina ſuum fœmininum. ſexum pariter dilexiſſe pręſumitur, lib. 2. cap. 4. num. 148. -  Diſpoſitionem legis partitæ, in caſu quodam loquentis, ex deciſione. l. 31. Tauri confirmatam videri, noua authoris conſideratio in hac materia, lib. 2. c. 6. n. 39. -  Diſpoſitionis ſubſtantia in alterius voluntatem conferri non poteſt, qualitas vero, vel acceſſorium, hoc eſt, perſonarum electio, vel declaratio tantum, de iure confertur, lib. 2. capite 6. num. 51. -  Diſpoſitio, quæ ſimpliciter facta non valeret, poteſt fieri ſub conditione collata in tempus habile, & l. in tempus, ff. de hæredibus inſtituendis, deciſio non nullis exornata remiſſiue, lib. 2. c. 13. num. 48. -  Diſpoſitio teſtatoris ſimpliciter facta, intelligitut facta eo caſu, & modo quo de iure fieri poteſt, vt valeat, lib. 2 c. 13. n. 49. -  Diſpoſitio quælibet ſecundum regionis conſuetudinem interpretanda eſt, libro 2. capite 22. numero 9. -  Diſpoſitio ex veriſimili teſtatoris voluntate, de perſona ad perſonam, ſicut de caſu ad caſum extendi debet, lib. 2. cap. 22. num. 95. -  Diſiunctiua poſita inter perſonas honoratas, reſoluitur in coniunctam & copulatiuam, lib. 3. c. 26. num. 5. -  Id tamen non procedit, quoties diſiunctiua, aut alternatiua ponitur inter perſonas, inter quas cadit ordinata affectio, tunc enim non reſoluitur in coniunctam, nec cenſetur hæreditata electio, ſed denotat ordinem, & vltima pars cenſetur poſita in defectum prioris, ibidem numero 6. -  Dicta in vno capitulo, an, & quando in ſequentibus cenſeantur repetita, libro 2. capite 4. numero 38. -  Dicta & diſpoſita in vna parte legis, an, & quando præſumantur repetita in alia parte, lib. 2. cap. 4. num. 39. -  Dictio ſemper, in ſubſtitutionibus reſtringi debet ex præcedentibus, & conſequentibus, vel ex ſubiecta materia, vel ſi alia quæuis ratio id ſuadeat. lib. 2. c. 2. num. 63. -  Dictio ſemper, appoſita in diſpoſitione, ſignificat tractum temporis, & omni caſu, & tempore, lib. 2. c. 22. n. 90. -  Dictio in perpetuum, habet tractum ſucceſſiuum in futurum, & denotat tempus in ſecula ſeculorum, lib. 2. cap. 22. n. 91. -  Dictio ſedet, ponit diuerſitatem in facto, non autem in iure, ſed identitatem, libro 2. cap. 24. num. 31. -  Didaci Couarr. ſententiam, temperandam, ac intelligendam, provt optime, ac vere intellexit Sarmientus, lib. 2. cap. 6. n. 11. -  Didacum Couar. indiſtinctè nimis, aut malè citari communiter per ſcriptores huius regni, & verè, & nouiter ad notatum per authorem, lib. 2. cap. 22. num. 7. -  Didacus Couar. quo loco, & numero citari debeat, vt faciat in propoſito quæſtionis agitatæ ibi, lib. 2. dicto capite 22. num. 8. -  Didaci Simancæ ſententia contra communem in quæſtione maioratus refertur, lib. 2. cap. 22. num. 17. & num. ſeq. nouiter & vere improbatur. -  Didaci Simancæ fundamento contra communem, noue & vere reſpondetur, ibidem numero 20. & ſeqq. -  Diui Pij constitutionem non obſtare reſolutioni communi: & ibidem vere, & dilucide explicatus text. in. l. iam hoc iure. 4. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. lib. 2. c. 21. n. 29. -  In dote putatiua locum habere priuilegium. l. in rebus. C. de iure dotium remiſſiué, lib. 2. c. 11. num. 39. in dote putatiua habere locum priuilegia reſpicientia exactionem dotis, ibidem numero 37. -  Dominij ſuperuenientia, confirmat ius pignoris, & hypothecæ ab initio inutiliter conſtitutum in re aliena, lib. 2. c. 13. num. 47. -  Doctores deceptos communiter, qui verba. l. hæreditas. 53. ff. de petitione hæreditatis. ad corpora hæreditaria retulerunt, cum ad ius tantum referre ea debuiſſent, libro 2. capite 17. numero 21. -  Doctori licet magno credendum non eſt quando aliquam legem non allegat, vel aliàs concludenter dictum ſuum non probat, lib. 2. cap. 23. num. 16. -  Donatio omnium bonorum, vel maioris partis eorum, facta ab eo, qui liberos non habebat, reuocatur in totum ipſo iure natiuitate filiorum poſtea natorum, & de materia. l. ſi vnquam. C. de reuocandis donat, latiſſimè actum remiſſiué, lib. 2. cap. 13. num. 38. -  Donatio facta à patre filio, quem vnicum habebat, aliis poſtea ſuſceptis liberis an reuocetur hodie attento iure regio quoad tertiam bonorum portionem, lib. 2. capite 13. numero 40. & ſeq. -  Donatio liberis poſtea ſuſceptis, an reuocetur ex conſtitutione. l. ſi vnquam. C. de reuoc. donat ſi donans tempore donationis de liberis cogitaſſet, & adhuc donationem feciſſet, lib. 2. dict. cap. 13. numero 50. vbi Gregorij Lopez & Bernardi Diaz contrarietas diſtinctione componitur. -  Donatio in dubio præſumenda non eſt, maxime vbi poteſt capi præſumptio, aut coniectura alterius rei, quam donationis, lib. 2. cap. 23. numero 10. vbi latiùs id explicatum traditur remiſſiuè. -  Donationis præſumptio, vt excludatur, qualibet occaſio etſi leuis ſufficit, lib. 2. dict. capite 23. num. 12. -  Donationem non præſumi vulgatum aſſumptum, ex coniecturis ceſſare, & illarum exempla nonnulla remiſſiuè traduntur, libro 2. dict. cap. 23. num. 22. -  Donationem præſumi ſolum ex facto ſubſequuto, in ſpecie. l. vxori §. vltimo. ff. de legat. 3. ibidem, num. 23. -  Donatio præſumi debet ex facto tranſlationis, aut ceſſionis iurium. ibid. n. 24. -  Donatio præſumi debet, cum de alio titulo non apparet, ibid. num. 25. -  E -  ECcleſia, quæ vult vti ſtatutis, aut legibus laïcorum, oportet quod ſeruet formam ipſarum. lib. 2. cap. 5. num. 36. -  Eccleſia ſeruare debet æqualitatem, lib. 2. d. cap. 5. num. 37. -  Eccleſiæ maxime conuenit æquitatem obſeruare, ibid. n. 39. -  Præſertim, vbi ipſius conditio non fit deterior, ibid. num. 40. -  Eccleſia impie videtur agere, ſi ſummo iure vtatur, vbi æquitas repugnat, ibid. num. 41. -  Eccleſia non debet admittere lucrum cum aliqua iniquitate, aut cum aliena iactura locupletari, lib. 2. d.c. 5 num. 42. -  Eccleſia & autrix & cultrix iuſtitiæ, nec ſe, vel alium pro ſe pati iniuſtitiam, aut aliquid contra rationem fieri, permittere debet ibidem, numero 43. -  Eccleſia non eſt deterioris conditionis, quam priuatus, imo melioris eſſe debet, vt pote, cum in iute multa concedantur eidem, quæ denegantur priuato, libro 2. capite 5. numero 50. -  Eccleſia poteſt vti lege pro ſe, & eam non recipere contra ſe, idque ob rationem ibi aſſignatam, propter quam nulla iniquitas, aut inæqualitas ex hoc conſideratur in Eccleſia, ibidem numero 52. -  Eccleſia, quæ emit rem alienam à principe, aut ex donatione, aliove titulo eam accepit, quia ex diſpoſitione. l. bene à Zenone. C. de quadriennij præſcriptione, honorem percipit, & commodum, & onera rei emptę iniuncta patietur, lib. 2. cap. 5. num. 57. -  Eccleſia, ad quam res oneri cenſuum obnoxia, aut alio modo onerata peruenit, ipſos cenſus ſoluere, oneràque adimplere tenetur, lib. 2. cap. 5. num. 58. -  Eccleſia maiori priuilegio digna eſt, quàm priuatus lib. 2. cap. 5 num. 65. -  Eccleſiæ, & priuati diuerſam rationem eſſe quæſtione agitata, ibidem, libro ſecundo, capite 5. num. 66. -  Electionis, aut prælationis ratio conſiderari non poteſt niſi inter duos, vel inter plures, lib. 2. cap. 13. num. 10. -  Eligendi facultate quantuncunque libere conceſſa ad electionem doloſam, mandatum datum non præſumitur, lib. 2. cap. 26. num. 27. -  Electio dolosè facta, nulla eſt, lib. 2. d. capite 26. num. 29. -  Is, cui electio commiſſa eſt, vtrum ex odio, aut inimicitia excludere poſſit eum, qui generaliter vocatus eſt, vbi conſtituitur differentia inter odium teſtatoris, aut odium & inimicitiam hæredis, lib. 2. dict. cap. 26. numero 30. -  Eligendi facultatem habens de pluribus vocatis alternatiue, inter quos eſt ordo affectionis, non poteſt eligere de ſecundo nominatis, niſi primis deficientibus, d. cap. 26. numero 32. -  Elector, cui electio competit ex vltima voluntate, ſi extra vltimam voluntatem, hoc eſt in quacunque diſpoſitione inter viuos elegerit, amplius variare non poteſt, lib. 2. d. cap. 26. numero 65. -  Ex pluribus electis, vbi non poteſt poſſidere niſi vnus, primo nominatus præfertur alteri, ibid. num. 66. -  Eligens ex conceſſione, aut commiſſione teſtatoris, in eligendo ſequi tenetur voluntatem tacitam, vel præſumptam teſtatoris ipſius, nec poteſt variare, aut à declaratione ſemel factare cedere, quando conſtat iuxta confeſſionem, aut declarationem ipſiuſmet eligentis (ex qua de voluntate teſtatoris conſtat) electionem fuiſſe factam, lib. 2. dict. capite 62. num. 85. -  Electio, ſeu nominatio ad maioratum, an facta cenſeri debeat, ſi fiat actus in fauorem alicuius, qui non poteſt ſtare, niſi ſuppoſita nominatione, aut electione, libro 2. dict. cap. 26. numero 89. -  Emens à principe, vel à fiſco rem alienam, vel ex donatione, aliove titulo eam accipiens, ſtatim ſecurus eſt, nec aliquid ab eo peti poteſt: dominus tamen rei habet regreſſum contra principem, aut fiſcum infra quadriennium ad conſequendum pretium, & lapſo quadriennio amplius non auditur, lib. 2. cap. 5. numero 1. & late per totum caput. -  Emptio aut nulla eſt, aut reſcindenda. Nulla ipſo iure corruit, nec eget reſciſſione, ſed interdum exigit, vt talis à iudice declaretur, reſcinditur emptio, quæ aliquo modo ſubſiſtere poterat, verùm ab illa recedi, ratio quædam maior ſuadet, lib. 2. cap. 8. num. 4. -  Emptio, aut venditio ipſo iure valet, ſi emptor, aut venditor circunueniatur in pretio vltra dimidiam, ſed contractus reſcinditur, & ſubuenitur læſo, libro 2. dict. cap. 8. num. 6. -  Ratio eſt in promptu, quoniam emptio, aut venditio huiuſmodi in ſubſtantia non peccat, nec in ſe habet aliquid vitij, quippe cum in ea ſint res, & pretium, & conſenſus, quæ emptionis ſubſtantialia dicuntur, ibidem numero ſeptimo. -  Idcirco neceſſarium fuit remedium. l. 2. C. de reſcindenda venditione, ibid. num. 8. -  Vbi emptori ideò datur facultas ſupplendi pretij, & eius electioni res relinquitur, quia (vt dictum eſt) emptio non peccat in ſubſtantia, ſed potius iuſe eſt, & perfecta, ex eàque factus dominus ipſe emptor, vt eam à ſe inuito auelli leges non permittant: nam ſi quid eſt in eo negotio vitij, non in ipſo contractu eſt, & ſic reſcindi non debet emptore inuito, ſed in pretio, quod ſatis eſt ſuppleuiſſe vſque ad iuſtum, ibidem numero 9. -  Emptori in caſu. l. 2. C. de reſcindenda venditione, tum ex iuris, tum ex æquitatis ratione eligendi facultatem concedi: ibidem numero 10. -  Emanuelis Coſtæ. & D. Franciſci Sarmienti opinio quædam contra communem conſutatur, & communis defenditur, libro 2. capite 6. n. 42. & ſeqq. -  Emancipationem filij inſtituti, non facere locum nepoti poſthumo iuxta Galli Aquillij formulam ſubſtituto, ex ſententia quorundam contra Bartolum, quam defendit author, lib. 2. cap. 27. num. 4. -  Et pro illa nonnulla fundamenta adducuntur, ibid. num. 5. -  D. Eſpino deceptum in allegatione Fumei, & Polliti, nouiter detectum per authorem, lib. 2. cap. 10. num. 14. -  D. Eſpino. non percepiſſe verum intellectum. 1. hæreditas. 53. ff. de petitione hæreditatis, nec conuenire eiuſdem interpretationem rationi illius legis noua authoris conſideratio, lib. 2. c. 17. n. 12. & vide num. 27. -  Expreſſum dicitur. quod ex præcedentibus, ſiue ſequentibus verbis, errore, aut obliuione diſponentis, apparet fuiſſe omiſſum, lib. 2. capite 4. num. 74. -  Expreſſum dicitur, quod ex proœmio, ſiue præfatione diſpoſitionis colligitur, quæ præſtat lumen, ac intellectum ipſi diſpoſitioni, & inducit cauſam, & rationem finalem ipſius, lib. 2. cap. 4. num. 75. -  Expreſſio eorum, quæ tacitæ inſunt ex natura ipſius rei de qua agitur, nihil debet operari, neque immutare naturam illius rei: præſertim cum verba expreſſa ſunt eo modo, quo inerant, lib. 2. c. 20. num. 26. -  Expreſſum aliquid, tripliciter dicitur, in genere, in ſpecie, & in indiuiduo, libro 2. capite 21. num. 20. -  Expreſſa cenſeri debent ea, quæ veriſimiliter teſtator diſpoſuiſſet, ſi de ipſis interrogatus fuiſſet, libro 2. capite 22. num. 66. -  Expoſitus hoſpitali, ſi non probetur legitimus, turpis perſona dicitur in propoſito. l. fratres. C. de inofficioſo teſtamento, lib. 2. cap. 19. numero 51. -  Exemplis, aut exemplaribus inſtrumentorum, fidem adhibendam non eſſe in iudicio, lib. 2. cap. 16. n. 52. & ſeq. -  Exemplum inſtrumenti, vt probet, qua forma, & qua ſolennitate ſit tranſcribendum ex originali, aut ex protocolo, & quæ interuenire debeant, remiſſiué, libro 2, cap. 16. num. 55. -  Exemplum nimis antiquum ex originali inſtrumento traductum, vtrum propter antiquitatem exemplationis fidem, aut probationem faciat, etiam ſi de ſolennitate traductionis non appareat, & quando illud dicatur antiquum remiſſiuè, lib. 2. dicto capite 16. num. 56. -  In dubio, vtrum præſumendum ſit, citationem partis interueniſſe, quæ neceſſaria eſt, cum exemplum tranſcribitur, remiſſiue, ibidem numero 57. -  Exemplum deſumptum ab eodem notario, qui originale inſtrumentum confecit, vtrum plenam probationem faciat, ibid. num. 58. & 59. -  F -  FAmiliæ verbum collectiuum eſt, agnatóſque, & cognatos comprehendit, lib. 2. cap. 22. n. 26. & 27. -  Familiæ conſeruatio dari non poteſt in primis, aut in ſpecialiter vocatis, niſi per ſubrogationem aliorum, lib. 2. c. 22. num. 64. -  Familiæ appellation, collaterales etiam continentur, lib. 2. cap. 22. num. 65. -  Familiæ conſeruandæ ratio generaliter adiecta, efficere debet, vt omnes de familia comprehendantur, quanuis non fuerint ſpecialiter nominati, libro 2. cap. 22. num. 78. -  Familiæ cauſa, aut fauore fideicommiſſum relictum, vide infra, litt. F, verbo, fideicommiſſum. -  Fœminis per lineam maſculinam deſcendentibus, vtrum debeatur fideicommiſſum, vel primogenium ſic relictum, vt deſcendentibus per virilem ſexum, aut de virili, à virili, per lineam maſculinam, vel de linea maſculina vocentur, lib. 2. capite 2. num. 1. & vide vſque ad numerum 17. -  Fœminam per lineam maſculinam deſcendentem, non comprehendi in Hiſpanorum primogeniis, ad quæ vocantur hij, qui per ineam maſculinam deſcendunt, ex ſententia Ludou. Molinæ, lib. 2. d. cap. 2. num. 17. -  Quæ indubitabilis erit ex ſententia authoris, cum inſtituens maioratum, agnationem ſuam conſeruare voluit, aut ſemper agnatos maſculos vocauit, fœminas vero, etiam propter maſculos remotiores excluſit, ibid. num. 18. -  An vero ex ſola primogeniorum natura, & perpetuitate ſimpliciter ſumpta, abſque eo, quod conſtiterit primogenij inſtitutorem voluiſſe agnationem conſeruare, fœminæ cenſeantur excluſæ, cum deſcendentes per lineam maſculinam, vel ex linea maſculina vocantur, difficiliùs eſſe, ibidem num. 19. -  Excludi tamen perpetuo, etiam in hoc caſue x ſententia Molinæ, in qua ipſe firmiter ſemper permanſit, nec vnquam mutauit illam, vt contra Abendañum nouiter, & vere oſtendit author, & contrariam eiuſdem opinionem refert, quam probauit contra Molinam, ibidem num. 20. 21. & ſeq. -  Fœminas proximiores qui excludit, vlteriores etiam excludere velle, multo magis credendus eſt, lib. 2. cap. 4 num. 15. & 16. & vide ibidem, num. 109. & 110. -  Fœminas propter maſculos remotiores, ex coniecturis, non aliter excluſas cenſendas eſſe, quam ſi coniecturæ indubitatæ fuerint, vel tam euidentiſſimæ, vt. ſalua mente teſtantis ab eis recedi non poſſit, lib. 2. cap. 4. n. 65. -  Vel niſi euidenter, aut clarè conſtet de teſtatoris voluntate, ibid. n. 66. -  Aut verba expreſſiſſima ſint, ibid. n. 67. & num. 159. & 160. -  Fœminas propter maſculos remotiores excludi ex voluntate expreſſa teſtatoris, vt in exemplo quod adducit Molina, lib. 2. capite 4. numero 71. -  Fœmina maioratum inſtituens, quod in caſu quodam per authorem conſiderato, cenſeatur velle agnationem conſeruare, & fœminas proptet maſculos etiam remotiores excludere, lib. 2. dict. cap. 4. num. 150. & ſeq. -  Fœmina deſcendentes agnatos habere non poteſt, ibid. num. 151. -  Fœmina dicitur finis lineæ maſculinæ, & principium fœmininæ, ibid. num. 152. -  Fœmina eſt finis agnationis, & principium, & origo cognationis, ibid. num. 154. -  Fœmina agnatos tranſuerſales habet, ibidem, num. 155. -  Fœmina in perpetua maſculorum vocatione, quoties agnatos tranſuerſales. vel aliquos eorum ad ſucceſſionem maioratus inuitauit, cenſetur agnationem ſui patris conſeruare voluiſſe, ibidem num. 156. -  Fœminæ regulariter ſuccedunt in quocunque maioratu, & in regno, & ducatu, ſicut maſculi, dummodo non adſint maſculi in eodem gradu licet ætate minores; & ſi ſint in proximiori gradu, excludunt maſculum remotiorem, vbicumque apertiſſime, aut euidentiſſime non repelluntur, libro ſecundo, capite 4. numero 159. -  Et ad hæc reduci debere infinita, quæ adnotata ſunt per authores innumeros, qui de ſucceſſione fœminarum tractarunt, ibidem, numero 160. -  Fœminæ etiam deſcendentes, excluſæ cenſentur in. 14. caſibus, quos congeſſit in vnum Alexander Raudenſis, libro ſecundo, capite quarto, num. 173. -  D. Feliciani de Solis opinio quædam, nouiter, ſed vere quidem, & concludenter taxatur, lib. 2. c. 1. num. 72. -  Ferendus non eſt qui lucrum amplectitur, onus autem ſubire recuſat, libro ſecundo, cap. 5. num. 35. -  Fideicommiſſum, vel primogenium ſic relictum, vt deſcendentes per virilem ſexum, aut de virili, à virili, per lineam maſculinam, vel de linea maſculina vocentur, vtrùm fœminis per lineam maſculinam deſcendentibus debeatur, lib. 2. cap. 2. ex num. 1. cum ſequent. vbi diuerſæ ſententiæ Doctorum recenſentur in vnum & à num. 11. cum ſequentibus, ſententia authoris profertur. -  Fideicommiſſum, an, & quando inducatur, ſiue amplietur agnationis conſeruandæ ratione expreſſa: item conſeruandæ agnationis ratio, quando dicatur expreſſa, & quando tacita; pleniſſimè tractatur remiſſiuè, libro 2. capite 4. numero 77. vbi de aliis multis, quæ vtiliſſima ſunt, & Hiſpanorum maioratus quotidie applicari poſſunt, libro ſecundo capite 4. numero 77. -  Ad fideicommiſſum relictum familiæ, omnes de familia admittuntur, tam nominati, quam non nominati, lib. 2. cap. 22. num. 24. -  An fideicommiſſo relicto familiæ, ſuccedendum eſt ſecundum ordinem ſucceſſionis ab inteſtato lib. 2. c. 22. num. 25. -  Fideicommiſſo res, cum ſubiecta eſt vltimo loco ſuccedens in illa, ſuccedit libere, & tranſmittit ad quemcunque hæredem vniuerſalem, vel particularem bona fideicommiſſi, lib. 2. cap. 22. num. 45. -  In fideicommiſſis prædominatur verbis defuncti voluntas, lib. 2. cap. 22. num. 67. -  Fideicommiſſum ſimplex & abſolutum inter omnes de familia, aut de agnatione inducitur, quando teſtator procedit diſponendo, quia vult bona ſua perpetuo conſeruati in familia, aut in agnatione ſua, lib. 2. c. 22. num. 79. -  Et idem dicendum eſſe, ſi teſtator ideò expreſterit ſe facere fideicommiſſum, vt bona conſeruentur in ſua domo, ibid. num. 80. -  Fideicommiſſum ſimplex & abſolutum inducitur inter omnes de familia, ex prohibitione alienationis facta expreſſa ratione, vt bona in familia, aut in agnatione perpetuo conſeruentur, ibidem numero 82. & intellige vt declaratur, numero 85. -  Fideicommiſſum ampliandum non eſſe, etiam propter rationem expreſſam, que generalior ſit ipſa diſpoſitione, imo generalem rationem intelligendam eſſe, & reſtringendam iuxta ſpecialem ipſam diſpoſitionem, ex ſententia quorundam, quæ non probatur, lib. 2. d. cap. 22. num. 83. -  Fideicommiſſa, cum onus contineant, ſtrictè interterpretari debent, maioratus vero fauorabiles ſunt, atque propter bonum publicum introducti, cum de familiæ conſeruatione in eis tractetur, ideoque non ſunt reſtringendi ſicut fideicommiſſa, ſed potius ampliandi, lib. 2. dict. c. 22. num. 84. -  Fideicommiſſarius ab hærede fideicommiſſum petere, & de manu eius recipere debet, neque propria authoritate poſſeſſionem bonorum iure fideicommiſſi relictorum occupare poteſt, aliàs à iure fideicommiſſi cadit: ſed in maioratus ſucceſſore contra ſtatuitur, libro 2. capite 9. numero 15. -  Fideicommiſſarius nullum ius habet in bonis ſubiectis fideicommiſſo, nec actiones aliquas intentare poteſt, quouſque re, aut verbis reſtitutio fiat per hæredem, libro 2. cap. 9. num. 16. -  Filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, hoc eſt ambobus, vt altero coniugum, probabili facti ignorantia impedimentum ignorantibus, legitimi ſunt, quanuis poſtea detectum fuerit impedimentum, idque reſpectu vtriuſque parentis, lib. 2. cap. 11. numero primo, & vide numero 2. vbi latiùs id explicatur remiſſiue, & in propoſito congeruntur permulti, qui de matrimonio putatiuo ſcripſerunt pleniſſimè. -  Filij ex matrimonio putatiuo nati, verè & proprié legitimi ſunt; primo, ſiue vere, ſiue præſumptiue coniuges ignorauerint impedimentum, ibid. num. 3. -  Secundo, etiam ſi vnus tantum ex coniugibus impedimentum ignorauerit, ibid. num. 4. -  Tertio, quoad omnes effectus, dignitates, honores, ſpiritualia, temporalia, feuda, emphyteutica, fideicommiſſa, ſucceſſiones ab inteſtato, atque ex teſtamento, tam parentum ſuorum, quam etiam conſanguineorum, & aliorum coniunctorum, ibid. num. 5. -  Quarto, vt in aliquo à cæteris filiis legitimis non differant, ibid. num. 6. -  Quinto, vt ignorantia in dubio præſumatur, quando non conſtat de ſcientia, ibid. n. 7. -  Sexto, matrimonium putatiuum ad effectus prædictos tunc dici, quando vere, & ſolenniter contractum fuerit, ibid. num. 8. vbi agitur de intellectu text. in cap. cum inhibitio. de clandeſtina diſpenſatione. -  Filium primogenitum natum ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, in maioratu ſuccedere, ac etiam excludere alios filios ex legitimo matrimonio procreatos, cum maioratus ſimpliciter inſtitutus eſt, lib. 2. cap. 21. numero 9. & ſeqq. -  Filios ex matrimonio putatiuo natos, ſubſtitum excludere, ac etiam facere deficere conditionem, quando teſtator ſic dixit, & ſi hæres meus deceſſerit ſine filiis, ſubſtituo Titium, ibidem, num. 10. -  Filius primogenitus ex matrimonio putatiuo natus ſuccedit in maioratu, tam reſpectu vltimi poſſeſſoris, quam aliorum coniunctorum, ibidem, num. 11. -  Filios ex matrimonio putatiuo bona fide contracto ſuccedere, etiam in maioratu, qui ea lege, aut conditione inſtitutus ſit, vt non niſi filiis legitimis, aut legitimo natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deferatur, lib. 2. dict. cap. 11. num. 12. & ſeq. -  Filium natum ex matrimonio putatiuo legitimum dici, vt ſubſtitutum excludat, cum teſtator dixerit, & ſi hæres meus deceſſerit, ſine filiis ex legitimo matrimonio natis, ſubſtituo Caium, ibid. n. 13. -  Filij nati ex matrimonio putato, an in fideicommiſſis, & primogeniis ſuccedant, ad quæ filij legitimi, vel ex legitimo matrimonio procreati inuitantur, lib. 2. d.c. 11. ex num. 14. cum ſeq. vbi latiſſimè. -  Filios ex matrimonio putatiuo natos, in maioratu non ſuccedere, ſi inſtitutor ad ſucceſſionem duntaxat inuitauerit eos, qui ex vero matrimonio nati ſunt. ibid. n. 42. -  Filius preſbyteri, dicitur infamis infamia facti, & comprehenditur ſub diſpoſitione. l. fratres. C. de inofficioſo teſtamento, lib. 2. cap. 19. numero 52. -  Niſi aliàs ſit vir probus, & honeſtus, & maximè ſi ad officia publica ſit admiſſus, ex ſententia Aluari Valaſci, quem ſequuti ſunt moderni nonnulli, ibid. num. 53. & 54. -  Author tamen contra defendit, & in id expendit optimum, & notandum conſilium, Tiber. Deciani. 31. per totum, volumine. 4. vbi adeò concludenter ſatisfacit omn. bus, quæ pro Valaſco excogitari poſſunt, vt nihil vltra deſiderari poſſit, ibid. n. 55. -  Filius naturalis, ſaltem ex legibus huius regni non comprehenditur ſub diſpoſitione. l. fratres. C. de inofficioſo teſtamento, lib. 2. dict. cap. 19. num. 56. -  Filio exiſtente, filia eligi non poteſt, cum conceſſio facta fuit pro filio, aut filia, lib. 2. cap. 26. num. 33. -  Franciſcum Burſatum optimè, & eruditè loquutum in materia lucri ceſſantis, & damni emergentis, lib. 2 cap. 1. num. 5. -  Franciſci Burſati, conſilium commendatum, lib. 2. cap. 4. num. 165. -  Franciſci Manticæ, viri equidem eruditiſſimi; in propoſito quæſtionum, cap. 4 huius libri reſolutiones adducuntur, remiſſiué, dicto cap. 4. numero 176. -  Franciſci Manticæ, aduerſus communem concordiam Abbatis, & Annaniæ obſtaculum expenditur, ad quod recentiorũ omnium ſcribentium nullus animaduertit, & nouiter, verè tamen, & concludenter ab Authore diluitur, lib. 2. cap. 4. num. 177. -  Franciſcum Manticam, Simonem de Prætis, & Iacobum Menochium, plena & diſtincta manu de materia cap. 12. huius libri ſcribere, ibid. d.c. 12. num. 4. -  Franciſci Conani opera, integrè, atque attentè prelegiſſe, nunquam authorem pœnitebit, lib. 2. cap. 17. num. 26. -  Fratres teſtantes, cum plerunque alios potius relinquant hæredes, quam proprios fratres, quos ſæpiſſimè grauiter ferunt, lib. 2. cap. 19. numero 1. -  Fratrum quoque gratia cùm rara ſit, vt inquit Poëta, ibid. num. 2. -  Frequenter dubitari contingit, vtrum frater præteritus, vel exhæredatus in teſtamento fratris, poſſit illud inofficioſi teſtamenti querela, vel alio remedio impugnare, ibid. num. 3. -  Et communiter in eam itum eſt ſententiam, vt licèt ab inteſtato frater ſuccedat fratri, tamen contra teſtamentum eius ſuccedere non poſſit, quia frater liberè extraneum inſtituere, & fratrem exhæredare, vel præterire poteſt ſine cauſa, ibid. num. 4. -  Dummodo frater præterito, aut exhæredato fratre ſuo, inſtituar perſonam honeſtam, & integræ opinionis, & famæ, quia alias frater contra teſtamentum fratris turpi perſona inſtituta, querelam mouere poteſt, ibid. num. 5. & vide numer. 6. vbi referuntur quamplures authores, qui id explicarunt latiſſimè, & num. ſeq. vſque ad num. 11. -  Fratribus etiam digeſtorum iure, ſiue ſeculo Iureconſultorum, nunquam licuiſſe de inofficioſo teſtamento fratris agere, niſi turpis perſona fuiſſet hæres inſtituta, lib. 2. cap. 19. ex num. 12. & ſequent. vbi id latius declaratur, & explicatur text. in l. fratres, Cod. de inofficioſo teſtamento. -  Fratres vterini tantum, non habent querelam inofficioſi teſtamenti, etiam turpi perſona inſtituta, lib. 2. d. cap. 19 num. 13. -  Fratribus etiam turpi perſona inſtituta, in aliquibus caſibus inofficioſi teſtamenti querelam non dari, remiſſiuè, ibid. num. 14. -  Frater à fratre præteritus, vel exhæredatus, cum teſtamentum impugnat, quia in eo fuit inſtituta turpis perſona, vtrùm in totum reſcindi debeat teſtamentum, an autem vſque ad legitimam tantum, ibid. num. 15. & quid ſi frater aliquid in teſtamento reliquiſſet fratri: quid etiamſi totam integram legitimam ei reliquiſſet, ibid. d. num. 15. -  Fratrem in caſibus ſuperioribus querelare poſſe teſtamentum fratris, & in totum ſubuertere illud, etiamſi frater inſtituat fratrem in legitima, ex ſententia Guil. de Cun. & aliorum, de qua per totum num. & num. ſequent. dict. cap. 19. ex num. 16. -  Fratrem querelare non poſſe teſtamentum fratris, ſed dumtaxat ad ſupplementum agere, cum inſtituta turpi perſona aliquid ſibi relictum eſt, aut nullo modo agere, ſi integra legitima ſibi relicta fuerit, ex ſententia Angeli, & quamplurimorum, ibid. num. 19. & vide numeris ſequentibus, vſque ad num. 24. ex quo num. nonnulla nouiter & verè conſtituenda putat author, quibus præfata quæſtio non adeò dubia videbitur, imo diſtinctione, & reſolutione maiori, quam antea erat, explicata manebit. -  Frater ſi inſtituta turpi perſona, à fratre ſuo præteritus fuit, vel exhæredatus, nec aliquid ei in teſtamento relictum eſt, tunc per querelam rumpet teſtamentum in totum, ex ſententia Baldi, quæ probatur, & per authorem exornatur, lib. 2. d. cap. 19. num. 25. -  Frater inſtituta turpi perſona, ſi neque præteriit fratrem, neque etiam exhæredauit illum, imo potius titulo inſtitutionis, aut titulo etiam particulari (in hoc differentia non eſt) integram legitimam, hoc eſt quartam partem ei reliquit, tunc fratri querela non competit vllo modo, ibid. num. 26. -  Et l. 12. tit. 7. partit. 6. in id nouiter ponderatur, ibid. num. 27. -  Ac contrariæ ſententiæ authores damnantur, ibid. num. 28. -  Frater ſi inſtituta turpi perſona, fratri præterito, vel exhæredato aliquid reliquit, ſed minus legitima, titulo tamen inſtitutionis, tunc ei dumtaxat competit ius agendi ad ſupplementum, nec querelare poteſt teſtamentum, ibid. numero 29. -  Frater inſtituta turpi perſona, ſi fratri præterito, vel exhæredato reliquit aliquid, ſed non titulo inſtitutionis, an tunc ad ſupplementum agi poſſit. ibid num. 30. vbi in effectu Angeli ſententia probatur, & contraria Guil. reiicitur, defenditúrque ad ſupplementum dumtaxat agi poſſe. -  Frater in omnibus caſibus, in quibus inſtituta turpi perſona à fratre ſuo, ad ſupplementum dumtaxat agere poteſt, vel legitima tantùm, hoc eſt quarta parte bonorum debet eſſe contentus, in his omnibus non tenetur ad legata pro quarta parte, remiſſiuè, ibidem, numero 31. -  Frater ſi rumpat teſtamentum fratris per querelam, quia in eo fuit inſtituta turpis perſona, an teneatur ad omnia legata, & fideicommiſſa etiam in vniuerſalia relicta in teſtamento fratris, lib. 2. cap. 19. num. 32. -  Et ſic an text. in authent. ex cauſa. C. de liberis præteritis habeat locum etiam inter fratres inſtituta turpi perſona. -  Et certè dubia eſt, & difficilis hæc quæſtio, quam propterea egere deciſione & præſentia principis dixit Salicetus, & arduam vocat Iulius Clarus. -  Et multas fuiſſe in explicatione illius authent. Doctorum opiniones, & eas retuliſſe P. Iacob. & Fulgoſium, dixit Antoninus Theſaurus. -  Sed in terminis noſtris, quod non habeat locum diſpoſitio dict. authent. ex cauſa, C. de liberis præteritis, ſed quod ſimul cum inſtitutione omnia corruant, tenuerunt quamplures, quos refert author, dict. cap. 19. num. 33. & ſeq. -  Et hanc eſſe communem opinionem teſtantur Paul. Alex. & Iaſon. & tenendam alij authores, ibidem relati, num. 34. -  Ac denique, eiuſdem fundamenta omnia adducunt Salicet. Iaſon, & Menchaca, à quibus accipiunt alij, ibid. num. 35. -  Et contrariæ partis rationibus, reſpondit Anton. Galeat. Maluaſ. in conſil. 24. num. 71. & 72. ibid. num. 36. -  Et poſt leges partitarum amplectuntur Gregorius Lopez, & Hieronymus de Zauallos, ibid. n. 37. & vide, num. 44. -  Sed contrariam ſententiam, imo deciſionem text. in. d. authent. ex cauſa. C. de liberis præteritis, habere locum inter fratres inſtituta turpi perſona, tenent Bald. Curt. Iun. Cagnolus, & alij quamplurimi, qui ab authore præcitantur. dict. cap. 19. num. 38. -  Et huius partis fundamenta quatuor, poſt Salicet. adduxit Iaſon: qui in effectu, & vere quidem, atque concludenter (licet ipſe in contrarium teneat cum communi) reſpondet omnibus fundamentis, quæ pro contraria parte ponderari ſolent, ibidem num. 39. -  Præcipuo etiam fundamento communis reſpondent Iulius Clarus, & Ferdinandus Menchaca, ibidem num. 40. -  Iura etiam, & rationes permultas pro hac parte conſiderauit Igneus, ibidem num. 41. -  Et concludentem, nouámque rationem tradit, ac etiam reſpondet præcipuæ rationi communis Antoninus Teſaurus, ibidem, num. 42. -  Quæ equidem rationes, adeò mouent authorem, vt ſecundam hanc ſententiam contra communem libentius probauerit, ibidem numero 43. -  Fratri, vt querela inofficioſi teſtamenti competar, quæ dicantur turpes, aut infames perſonæ, lib. 2. dict. cap. 19. num. 49. & ſeq. -  Fulgoſij, & aliorum authorum opinio, quod teſtari non poſſit is, qui nulla bona reliquit, neque eius hæreditas dici poſſit, refertur, & ab authore probatur, lib. 2. cap. 17. num. 11. -  G. -  GErardum Mazollum in materia repetitæ, vel non repetitæ qualitatis maſculinitatis præcedentis erudite loquutum, & conſilium 5. eiuſdem authoris, à num. 5. vſque ad num. 60. commendatum per authorem, lib. 2. cap. 4. num. 182. -  Gloſſa, in cap. 2. de rebus Eccleſiæ non alienandis dicens, quod. l. bene à Zenone. C. de quadriennij præſcriptione non habet locum ſecundum canones, in quem ſenſum accipi debeat lib. 2. cap. 5. num. 27. & numero 67 in principio. -  Gloſſæ interpretatio, ad text. in. l. hæreditas. 53. ff. de petitione hæreditatis, euidenti ratione conuicta, lib. 2. c. 17. num. 23. -  Gloſſæ ſententiam, in l. cum ita, §. in fideicommiſſo, verbo, proximo, ff. de legatis ſecundo, veram eſſe, & communiter receptam, quatenus repræſentationem admittit, quando hi, qui proximiori gradu procreati ſunt, ad fideicommiſſum vocantur, lib. 2. cap. 20. num. 9. -  Gloſſæ ſententia, in cap. metropolitano 63 diſtinctione, in verbo presbyteris pro ſingulari refertur, in propoſito. l. hæredes mei, §. finali, ff. ad Trebell. lib. 2. cap. 26. num. 46. -  Gomez Arias, Tellum Ferdinandez & Velazquez de Abendaño, in quæſtione quadam meliorationis nihil dixiſſe, nec etiam aliquid præſentire, quo in propoſito aliqua reſolutio deduci poſſit, lib. 2. cap. 7. num. 5. -  Guil. de Cun. & ſequacium ſententiam, qui tueri velit aduerſus communem, prælegere debere omnino Anton. Galeat. Malu. in conſilio. 24. ex num. 63. cum ſeq. quo loco fundamentis communis, ſic eleganter, & vt primafacie videtur, concludenter adeò ſatisfacit, vt nihil vltra deſiderari poſſit, nec alibi inueniri locus, quo ſic poſſit Guil. ſententia defendi, lib. 2. cap 19. num. 17. -  H. -  HÆreditas nomen iuris eſt, & ab ipſis rebus hæreditariis ſeparatur, lib. 2. cap. 17. numero 9. -  Hæreditatem proprie dici, cùm teſtator bona, aut iura reliquerit, licèt ære maximo alieno oppreſſa, ſecus tamen, vbi nulla bona, aut iura relinquat, lib. 2. cap. 17. ex num. 25. cum ſeq. -  Hæreditas iacens, imaginaria, ſiue ficta quædam perſona eſt, in qua continuatur magis, quam finitur ius defuncti, lib. 2. cap. 17. num. 32. -  Hæreditas iacens, dominium retinet, & obligationes, lib. 2. cap. 17. num. 33. -  Hæreditariæ res, ante quam hæres adeat, vere in nullius bonis ſunt, lib. 2. cap. 17. num. 14. -  Vere enim dominium teſtatoris, morte ipſius fuit diſſolutum, ibid. num. 15. -  Sed attenta iuris fictione, per quam in locum defuncti hæreditas ſuccedit, res hæreditariæ: in alicuius bonis videntur eſſe, ibid. num. 16. -  Idque velut neceſſitate cogente, à iure ſtatutum fuiſſe, ibidem, num. 17. vbi ratio redditur. -  Hæres cum beneficio legis, & inuentarij, vtrum teneatur ſatisfacere legatariis pecuniarum in pecunia, cum legatum quantitatis ſimpliciter factum fuit, nec plus adiecit teſtator, lib. 2. capit. 24. num. 17. -  Et vere, attente prius, atque originaliter perlectis his, quæ alij hactenus ſcripſerunt, tres eſſe in propoſito dubio opiniones, ibid. num. 18. -  Prima fuit opinio Bartoli de qua ibid. ex num. 19. -  Secunda fuit aliorum opinio de qua vide, ibidem, ex num. 24. -  Tertia denique fuit opinio, quæ & verior videtur authori, & omnino amplectenda, hæredem cum beneficio legis, & inuentarij, teneri ſatisfacere legatariis, & creditoribus pecuniarum in pecunia, quando hæreditas eſt ſoluendo, etiam ſi quantitas pecuniæ ſimpliciter legata fuerit, nec in hæreditate inueniatur pecunia, ibid. ex num. 27. cum ſeq. -  Hæres inueniat rerum hæreditariarum emptores, ſiue non, nihil intereſſe, cum hæreditas ſoluendo eſt, & legatum quantitatis pecuniæ relinquitur: nam indiſtincte, ſiue inueniat, ſiue non inueniat, debebit legatariis in pecunia ſoluere, etiamſi pecunia in hæreditate non ſit, lib. 2. cap. 24. num. 38. -  Nihil etiam intereſſe, quod inueniat emptores, qui tamen iuſtum pretium non offerant: nam cum in eius voluntate poſitum ſit non vendere, & tantum teneatur pecunias dare legatariis, non autem minori pretio vendere, poteſt res hæreditarias ſibi, vel alio tempore vendendas ſeruare, & de ſuo ſoluere, vel aliunde quærere, iuxta rationem. l. ſi pecunia, ff. de legatis ſecundo, ibid. num. 39. -  Nec etiam intereſſe, quod hæres vendens aliquid pro ſatisfaciendis legatariis, ita demum emptores inueniat, ſi ipſe de ſuo pro euictione promittar, nec hoc eſſe damnum conſiderabile, ibid. num. 40. vbi latius id explicatur. -  Hæres vt cogatur vendere bona hæreditaria pro ſatisfaciendis legatariis pecuniarum in pecunia, quando in hæreditate pecunia non eſt, tria concurrere debent ex communi ſententia, quæ iure ſubſiſtere non poſſunt, niſi intelligendo ea; prout nouiter, & vere intellexit author, lib. 2. cap. 24. num. 41. -  Hæres cum beneficio legis, & inuentarij, cum hæreditas ſoluendo eſt, & legatum quantitatis pecuniæ: relinquitur, non poteſt legatariis inuitis, tot nomina debitorum hæreditariorum aſſignare, abſque eo quod ipſe teneatur ea exigere contra Iaſonem, & Rolandum lib. 2. d.c. 24. num. 42. & vide num. 42. vbi author recte adnotauit Rolandum in propoſito caſu minus æque putaſſe, attendendum eſſe, ne hæres litibus vexetur, expenſis, & contrarium æquius eſſe, vt demonſtratur, ibi. -  Hæredem cum beneficio legis, & inuentarij, ſi hæreditas ſoluendo fuerit, etiam ſi pecunia in hæreditate non ſit, teneri præciſe mulieri dotem ſuam repetenti in pecunia ſoluere, cum pecunia debetur, nec poſſe inſolutum dare tot bona hæreditaria, contra nonnullos authores, lib. 2. d. cap. 24. num. 44. -  Hæres quotieſcunque grauatur alternatiue dare diuerſis perſonis, inter quas militat diuerſa ratio, licèt inter eas non detur ordinata affectio, ſimplex diſiunctiua, ſiue alternatiua non reſoluitur in coniunctam, nec tribuit hæredi grauato electionem, quamuis verba ad eum referantur, ſed ordine ſcripturæ denotat factam fuiſſe ſubſtitutionem, lib. 2. cap. 24. num. 45. -  Hypolitus Riminaldus plene, & erudite (vt ſolet) lucriceſſantis, & damni emergentis materiam pertractat, & in negotiis variis conſultus multa dicit notatu quidem digna, lib. 2. cap. 1. n. 7. vbi eiuſdem authoris plura conſilia recenſentur in vnum -  Hypolitum Riminaldum, multis in locis, atque erudite multum tractaſſe materiam, capite 4. huius libri, eumque à primo vſque ad 7. conſiliorum volumen, cum author euoluerit, & non abſque conſideratione prælegerit, nullum fere in propoſito eiuſdem cap. 4. ſcriptum verbum omiſit, quod non inſpiceret, & omnia, quæ prædictus author ſcripſit conſilia, in vnum congeſſit, vt ea recenſeret ſuo ordine, vt recenſentur, lib. 2. dict. cap. 4. num. 184. -  Hypoliti Riminaldi conſilium. 358. volum. 4. expenditur. Vbi à numero. 260. vſque ad numerum. 270. ſingulariter limitat, & declarat prædictus author, vulgatam Doctorum traditionem, ex lege, ſunt perſonæ, in fine. ff. de rel. & ſumpt. fun. deſumptam, piæ cauſæ fauendum, aut in dubio iudicandum pro illa, lib. 2. cap. 5. num. 44. -  Hypolitum Riminald. in conſilio. 598. per totum, late & eleganter tractaſſe materiam, capite. 6. huius libri, lib. 2. dict. cap. 6. num. 22. -  Hypoliti Riminaldi conſiderationem quandam non obſtare, cui egregie, & nouiter reſpondet author, lib. 2. cap. 25. num. 59. -  Hieronymi Gabrielis Lofredi, & Ioannis Cephali reſolutiones, qualiter accipiendæ, lib. 2. cap. 25. num. 11. -  Hieronymum de Zaballos, nouiſſime omnium, quæſtionem, capitis. 19. huius libri tractantem, circa diſtinctionem Iulij Clari non inſiſtere, nec etiam mentionem facere quam plurimorum authorum, quos author recenſet, lib. 2. d. cap. 19. num. 23. -  I -  IAcobus Menochius laudatur, & lectura eiuſdem in propoſito, cap. 4. huius libri commendatur, lib. 2. cap. 4. num. 179. -  Iacobum Menochium, de dictionibus, cauſis, aut rationibus, ex quibus repetitio inducitur, ſiue excluditur, pleniſſima manu ſcripſiſſe, idcirco ad eum confugiendum eſſe, cum occaſio ſe obtulerit, lib. 2. dict. cap. 4. num. 180. -  Iaſonis & ſequacium fundamentum diluitur, & in propoſito noua, & vera ratio conſideratur per authorem, lib. 2. cap. 14. num. 7. -  Iaſonis & Riminaldi ſolutiones reiiciuntur, lib. 2. cap. 20. num. 37. -  Iaſonem, in conſilio. 44. num. 7. volumine primo non probare id ad quod citauit eum Simon de Pretis, lib. 2. cap. 24. num. 15. -  De intereſſe lucriceſſantis, & damni emergentis, tractatum, & diſputationem ſuſcipiens author, quid principaliter intenderit, lib. 2. cap. 1. numero 1. -  De intereſſe lucriceſſantis, & damni emergentis, permultas quæſtiones excitari communiter, lib. 2. dict. cap. 1. num. 2. -  Reduci tamen in effectu ad eas, quas propoſuit author, dict. cap. 1. num. 3. -  Intereſſe lucriceſſantis, & damni emergentis, quod vere creditoris interſit, recte ab eo exigitur abſque labe, aut periculo vſurarum, idque vltra ſortem ipſam principalem, ac etiam iure pontificio, lib. 2. dict. cap. 1. num. 14. -  Quia non vt vſura, ſed intereſſe, & damnum petuntur, ibidem, num. 15. -  Et in hoc nullus ſcribentium diſſentit, ibidem, num. 16. -  Dummodo bonus & diſcretus iudex animaduertat, quod intereſſe petitum ſit verum, nec antea concedatur quam conſtet veriſimiliter de damno contingenti creditori, aut de lucro, quod illi euenire potuiſſet: item quod omnis dolus, & fraus palliandi vſuras ab eo abſit, ibid. num. 17. -  Quod ex perſona creditoris, & debitoris, qualitate negotij, & rerum circunſtantiis poterit diiudicare, ibid. num. 18. -  Ac creditorem iuſte potentem admittere, vſurarium vero, vel palliatum reiicere, ibidem numero 19. -  Quoniam iudices boni, & optimi debent repellere vſurarios à limine iudicij, & eos ſeueriter punire, cum ſint deuoratores pauperum, & oppreſſorum, ibidem num. 20. -  Intereſſe hodie de iure canonico non debetur niſi in quatuor caſibus ex ſententia Iacobi Mandelli de Alba, quæ ab authore præcitatur, & pro regula generali huius materiæ commendatur, lib. 2. dict. cap. 1. num. 21. -  Intereſſe damni emergentis, & lucriceſſantis cauſam, non eandem, ſed diuerſam eſſe in nonnullis, ſiue diuerſum ius in illis conſtitui, provt author, lib. 2. dicto capite primo, numero 22. adnotauit, & ibidem probauit labi Doctores vtrumque intereſſe confundentes, & ſimul vtrumque tractantes, idcirco diſtingui debere vnum ab altero, ac de vnoquoque ſeparatim agendum, ne confuſe, ſed diſtinctè procedatur. -  Intereſſe triplex, commune, ſingulare, & conuentum, & de vnoquoque actum remiſſiuè, lib. 2. d. capite 1. n. 23. -  Intereſſe diuidi in extrinſecum, & intrinſecum, ibid. num. 24. -  Intereſſe intrinſecum quod dicatur, ibidem numero 25. -  Et quod extrinſecum, ibidem, num. 26. -  Intereſſe intrinſecum, hoc eſt ipſa æſtimatio rei, in quolibet contractu debetur à tempore moræ, lib. 2. d. cap. 1. num. 27. -  Intereſſe extrinſecum, ex quo tempore debeatur, vbi diſtinguitur inter contractus bonæ fidei, & ſtricti iuris, ibidem num. 28. & vide num. 59. & num. 65. -  Intereſſe naturale & rei cohærens, quodammodo dici lucrum, quod mercator, & alius negotiari, & lucrari ſolitus, pecunia ſibi debita feciſſet, ibid. num. 29. -  Ea ratione, quia lucrum illud conſiſtit in proxima potentia pecuniæ, & eius fructus quodammodo cenſetur, ibid. num. 30. & vide, num. 31. 32. & 33. -  Intereſſe lucriceſſantis exempla plura, remiſſiue, lib. 2. dict. cap. 1. num. 34. -  Intereſſe lucriceſſantis debetur mercatori, qui ſolitus eſt cum pecunia negotiari, ibid. num. 35. & vide rationem, ibidem num. 37. -  Intereſſe lucriceſſantis ſolito negotiari quare denegetur in l. vltima. ff. de periculo & commodo rei venditæ, ibid num. 39. vbi verus traditur illius text. intellectus, & Ioannis Coraſſij, ac aliorum interpretatio noue reiicitur. -  Intereſſe lucriceſſantis petens, probare debet, ſe fuiſſe ſolitum negotiari eo tempore, quo debitor fuit in mora, lib. 2. d cap. 1. num. 40. -  Intereſſe lucriceſſantis peti non poteſt, vbi qui illud habere non vult, nihil lucraturus eſſet, ibidem, num. 41. -  Et ideò neque Doctor, miles, vel perſona Eccleſiaſtica, huiuſmodi intereſſe prætendere poteſt, neque alius, qui cum pecunia aut non vult, aut non poteſt negotiari, ibidem, num. 42. & vide numero 46. vbi nouiter, ac vere, & notabiliter declaratur. -  Quod etiam in mercatore ſolito negotiari procedere poteſt, intelligendo prout Nauarrus explicat, ibidem, num. 43. -  Intereſſe lucriceſſantis ſolito negotiari deberi non ſolum in contractu mutui, ſed etiam in aliis contractibus, in quibus, à fortiori debebit eius lucri ratio haberi, maxime in contractu emptionis & venditionis, vt in eo quidem liceat mercatoribus, lucriceſſantis ratione, carius merces vendere pecunia credita, quam ſtatim pecunia numerata vendidiſſent, modo interueniant ea, quæ Doctores requirunt communiter, lib. 2. dict. cap. 1. num. 44. -  Intereſſe lucriceſſantis deberi etiam non ſolito negotiari, ſi pecuniam deſtinatam, vel ad emptionem prædiorum, vel cenſuum habebat, vel aliud lucrum ſperatum, quod ideò amiſit, quia pecunia ſoluta non eſt: dummodo per probationem propinquam oſtendat creditor, ſeparatos habuiſſe venditores prædiorum, vel cenſuum, & reddituum, ibidem, num. 45. vbi latius id declaratur, & vide num. 72. vbi Doctoris Feliciani de ſolis contraria ſententia noue taxatur. -  Intereſſe lucriceſſantis articuli debere in libello, ac poſtea probari: quod certiſſimum eſt, ſic vt nullus Doctorum in hoc diſſentiat, lib. 2. dict. cap. 1. num. 47. -  Sed in modo articulandi, & probandi diſſentiunt, ibidem, num. 48. vbi latiùs explicatur, & numeris ſequentibus, & authoris ſententia proponitur. -  Intereſſe lucriceſſantis in facto verſari, ac certe difficilem probationem habere, lib. 2. d.c. 1. n. 49. -  Vt cunque tamen ſit, probationem concludere debere, vt lucriceſſantis condemnatio fiat, nec ſolam præſumptiuam probationem ſufficere, ibidem num. 50. -  Intereſſe lucriceſſantis ſolito negotiari deberi, ſi ſaltem lucri probationem faciat eo modo. quem requirunt authores nonnulli, ibidem, numer. 51. -  Intereſſe lucriceſſantis non probari, niſi per reſtes in ea re expeditos, & ſui dicti rationem certam reddentes, ibid. num. 52. -  Intereſſe lucriceſſantis, etiam vbi plene probatum fuerit per creditorem, non debet fieri plenaria condemnatio, ſed de ſumma intereſſe probata, aliqua diminutio fieri debet, ibidem, num. 53. vbi plenius explicatur. -  Intereſſe lucriceſſantis debetur non ſolum pro primo anno, ſed pro ſequentibus, in quibus intereſt, modus contractus duabus conditionibus iuſtiſicetur, ibid. num. 54. -  Intereſſe intereſſe, aut lucrum lucri non deberi, etiam ſi mora debitoris intercedat, ibidem numero 55. -  Intereſſe omne ſoluendum in pecunia, remiſſiue, & ibidem quomodo ſententia ferri, & executio eius fieri debeat in intereſſe, ibid. num. 56. -  Intereſſe lucriceſſantis, vt debeatur, omnino neceſſarium eſſe, quod debitor in mora ſoluendi ſit conſtitutus, ibidem, num. 57. -  Nec valere pactum, quod ante moram intereſſe debeatur, ibidem, num. 58. -  Ad intereſſe cum agitur, quando mora dicatur interuenire ex ſententia communi, & quando ex ſententia authoris ibidem, num. 59. & ſeq. -  Intereſſe lucriceſſantis, in contractibus ſtricti iuris non deberi ex tempore moræ, ſed ex litis conteſtatione; verius eſſe in puncto iuris contra communem, à qua tamen durum eſſet in praxi recedere, lib. 2. dict. cap. 1. num. 65. -  Intereſſe lucriceſſantis, in foro conſcientiæ debetur ex tempore moræ citra vllam expreſſam interpellationem, quando ex ſignis, vel alio modo, de egeſtate creditoris, debitori conſtiterit, ibid. num. 66. -  Intereſſe lucriceſſantis, ab initio certa ſumma expreſſa in conuentionem deduci poſſe; & conſequenter licere creditori ratione lucriceſſantis, ante moram mutuatarij paciſci de tali intereſſe ſibi ſoluendo, abſque eo, quod contractus vſurarius, aut palliatus videatur, nec etiam quod mora præceſſerit ídque ex ſententia multorum authorum, quos ſequueus eſt author, ibidem, num. 67. -  Dummodo fraus, & dolus creditoris abſit, ac vere ſit lucrum ceſſans, conueniátque ſumma expreſſa quantitati, quæ vere interſit, ibidem, num. 68. -  Nec aliquid ſtatim ſoluendum à creditore exigatur, maxime in mutuo, ibidem num. 69. -  Intereſſe lucriceſſantis ſub incerta quantitate, ab initio poſſe in conuentionem deduci ex communi ſcribentium omnium ſententia, ſicut in hoc nullus diſſentiat, ibid. num. 70. -  Intereſſe damni emergentis certa ſumma expreſſa, ante moram mutuatarij in ſtipulationem, & pactum poſſe venire: nec in hoc eſſe controuerſiam, ibidem numero 71 & vide numero 75. -  Intereſſe damni emergentis, variis modis probari, lib. 2. d. cap. 1. n. 74. -  Intereſſe damni emergentis, regulariter non deberi, niſi à tempore moræ, & hoc vtriuſque intereſſe commune eſſe, ibid. n. 75. -  Intereſſe damni emergentis articulari, & probari debere, & hoc eſſe vtriuſque intereſſe commune. ibid. num. 76. -  Intereſſe damni emergentis, vt debeatur, non ſufficit probare, quod debitor non ſoluit in tempore, & quod creditor pecunias ſub vſuris accepit, niſi iuſtificetur, quod ob retardatam ſolutionem illas acceperit, ex quo poſſibile eſt ex aliis cauſis recepiſſe, ibid. num. 77. -  Sufficit tamen damnum. verificari, nec eſt neceſſe actorem probare, quod ſi pecuniam habuiſſet, damnum. illud non eſſet paſſus; nam ex quo conſtat de damno, præſumitur, quod illud non incurriſſut, ſi pecunia tempore debito fuiſſet ſoluta, ibid. num. 78. -  Sed cum agitur ad intereſſe lucri ceſſantis contra ſtatuitur, nec enim ſufficit conſtare, quod creditor deſiit lucrari, ſed oportet probari, quod creditor veriſimiliter, & quaſi certitudinariè aliquid eſſet lucratus, ſi pecunia debita, ci ſuo tempore fuiſſet ſoluta, ibidem, numero 79. -  Intereſſe damni emergentis, vt debeatur, non requiritur, quod actor ſolitus ſit negotiati cum pecunia, ſed indiſtinctè debetur; & tamen in intereſſelucriceſſantis contra ſtatuitur, ibidem, num. 80. -  De intereſſe damni emergentis, cum agitur, exigitur etiam intereſſe ipſius intereſſe, quicquid in intereſſe lucri ceſſantis contra dicatur, ibidem, num. 81. -  Inſtitutionem hæredis, vel legatum fauore piæ cauſæ ab alieno arbitrio, vel à libera voluntate poſſe pendere, lib. 2. cap. 6. num. 18. hunc tamen caſum ſeparandum ab eo, de quo agitur, ibid. num. 7. -  Inſtitutionem illam, quos Titius voluerit hæredes inſtituo, vel aliter quocunque modo in alterius voluntatem colatam, vitioſam eſſe, & à veteribus improbatam, ibid. num. 20. & vide num. ſeq. vbi ratio redditur. -  Inſtitutio incerti de certis, vtrùm voluntati alterius committi poſſit, tam de iure communi, quàm de iure regio, ex deciſione l. 31. Tauri. lib. 2. cap. 6. num. 23. vbi ſcribentium quorundam huius regni ſententia probatur. -  Inſtitutio hæredis in arbitrium alterius colata, vtrum de iure communi valida eſſe debeat; ſic vt diſtingui debeat, an in liberam alterius voluntatem conferatur, an in arbitrium, prout in relictis particularibus diſtinguitur, lib. 2. d.c. 6. num. 14. & ſeq. vbi Caſtrenſis, & Cumani ſententiæ contrariæ: referuntur. -  Inſtantia cœpta cum maioratus poſſeſſore. tranſiit in ſequentes ipſius maioratus ſucceſſores, ita vt denuo lis non debeat cum eiſdem inchoari, ſed ſequens ſucceſſor in eo ſtatu iudicium ſubire debeat, in quo ab ipſo maioratus poſſeſſore relictum fuerit, lib. 2. cap. 9. numero 1. -  Inſtantia litis, tranſiit in ſucceſſorem etiam particularem rei, ſi ex neceſſitate ſuccedat, ſi autem voluntarius ſucceſſor ſit, non transfertur inſtantia, lib. 2. cap. 9. num. 2. -  Et neceſſitas duplici modo in propoſito conſideratur ibid. remiſſiuè. num. 3. -  Inſtantia vbi tranſit aduerſus aliquem, is citandus eſt, & re aſſumpta inſtantia actoris reproducuntur omnia acta, & docetur de tranſlatione iustitiæ; & ſic quoque vbi inſtantia tranſit aduerſus ſucceſſorem rei, omnia acta repetuntur, ibid. num. 4. -  Inſtantia iudicialis actiuè, & paſſiuè tranſit ad vniuerſales iurium ſucceſſores, ibidem, numero 5. -  Et eſt valde vtile, vt inſtantia tranſeat, propter expenſas, fructus, & acceſſiones, ibid. num. 6. -  Inſtantia generaliter tranſit in caſibus, vbi bona & iura transferuntur, lib. 2. d. cap. 9. num. 7. -  Inſtantia, an tranſeat in ſingularem rei ſucceſſorem in iudiciis realibus, & de opinione Bartoli, ibid. num. 8. & 9. -  Inſtantia cæpta cum teſtatore defuncto, licet tranſire debeat in fideicommiſſarium, cæpta tamen cum ipſo hærede, in fideicommiſſarium non tranſit, ibid. num. 10. -  Inſtrumenti publici ſolennia neceſſaria cenſeri nonnulla, ſine quibus minime conſequitur publicam authoritatem, nec authenticam fidem, quorum ſeptem, quæ potiſſima ſunt, vt inſtrumentum dicatur ſolemne, adducit Didac. Couarr. & late proſequuntur alij, qui ab authore referuntur, lib. 2. cap. 16. num. 2. -  Inſtrumentum habens ſolennia, præſumitur verum, validum, & ſolenne, lib. 2. cap. 16. n. 3. -  Et dicitur probatio probata, ibid. num. 4. -  Dicitur etiam euidentiſſima, ac pleniſſima probatio, ideo pro inſtrumento eſt magna præſumptio, & illi ſtatur, atque fides integra adhibetur, donec contrarium manifeſtiſſime probatur, ibid. num. 5. -  Inſtrumentum plenam facit probationem. -  Probatam, euidentem, ac manifeſtam, euidentiſſimam, realem, indubitatam, & notoriam, nec indiget diſceptatione ſori, & habet vim deciſionis cauſæ, & ex eo fundatur intentio, ibid. num. 6. -  Inſtrumentum plenam fidem facere, in ſolidum, & quoad omnia, ita vt omnes claufulæ in eo contentæ, cenſeantur adiectæ à Tabellione ex voluntate contrahentium, & ipſis petentibus, ibid. num. 7. -  Habet enim pro ſe inſtrumentum tres præſumptiones; prima eſt, quod ſit verum, & non falſum, nec ſimulatum: ſecunda, quod ſit ſolenne; tertia, quod ſcilicet omnia in eo ſcripta, de voluntate partium ſcripta cenſeantur, ibidem, num. 8. -  Inſtrumentum probare non ſolum id, quod expreſſe, & directe continetur in eo, ſed etiam id, quod indirecte, lib. 2. dict. cap. 16. num. 9. vbi etiam de intellectu text. in cap. cum olim. de cenſibus remiſſiue. -  Inſtrumentum in longinquis partibus confectum, vtrùm probet, quando apparet in eo publicam, & ſolennem formam interueniſſe, ibidem, numer. 10. -  Inſtrumento fidem adhibendam eſſe, cui alioqui iure fides adhibenda eſt, quanuis non appareat protocolum, lib. 2. d. cap. 16. num. 11. -  Inſtrumentum ita demum probationem plenam inducere, ſi notarius ſit omni exceptione maior; quod neceſſarium eſt, vt eius inſtrumentis plena fides adhibeatur, ibid. num. 12. -  Inſtrumentum reddi ſuſpectum ex qualitate ſcribentis, vt quia alias fecerit ſcripturas falſas, qui illud compoſuit, vel ex qualitate ſcripturæ, vel ex perſona producentis, item ex vitio viſibili, ideo inſtrumentum factum à notario ſuſpecto non probare, ibidem, num. 13. -  Inſtrumentum vtrùm probet, vel de falſo ſuſpectum ſit, quando notarius fuit condemnatus de falſo in officio, vel extra officium: & an ex falſitate vnius inſtrumenti reſultet ſuſpicio falſitatis, reſpectu aliorum inſtrumentorum, remiſſiue, ibid. num. 14. & 15. -  Inſtrumentum non continens veriſimile, ſuſpectum præſumitur, & falſum, & non probat, lib. 2. dict. cap. 16. num. 16. -  Inſtrumentum interlineatum, cancelatum, abraſum, appoſtillatum, & diuerſa manu, vel atramento ſcriptum, auctum, vel diminutum, an fidem faciat, ibid. num. 17. & duobus ſeq. -  Inſtrumentum raſum, an dicatur ſuſpectum, ſi in parte ſubſtantiali ſit raſum, & quæ dicatur pars ſubſtantialis, ibidem, num. 19. vbi etiam de protocolo, in parte ſubſtantiali raſo, remiſſiue. -  Inſtrumentum non probare; quando ſuſpicio falſitatis oritur ex vitio latenti, aut viabili ipſius inſtrumenti: tunc enim ſola ſuſpicio falſitatis habetur pro falſitate, ne inſtrumento fides detur, ibidem, num. 20. -  Niſi ſuſpiciones eſſent leues, & fragiles, ibidem, numer. 21. -  Vel niſi adeſſent probationes veritatis in contrarium, ex quibus inſtrumentum ipſum coadiuuatur. quod quoad iuuari poteſt teſtibus inſtrumentariis, & ſcripturis aliis, ibid. num. 22. -  Item niſi præſumptiones validiores adſint pro inſtrumento, quam ſint ſuſpiciones, quæ contra inſtrumentum allegantur, ibid. num. 23. -  Vel ſi accedit bona fama, & opinio notarij, quæ eſt ſufficiens præſumptio etiam ſola ad tollendas plures alias præſumptiones, quæ in contrarium occurrerent, ibid num. 24. -  Inſtrumenti falſitatem, præſumptionemve, aut ſuſpicionem falſitatis inſtrumenti argui ex multis, quæ ab authore remiſſiue recenſentur, lib. 2. d. cap. 16. n. 25. vbi refertur Menochius, decem caſus congerens. Adducitur etiam Maſcardus, præfationes quaſdam generales faciens, quæ iuſtam ſuſpicionem falſitatis inducunt, ac denique Petri Surdi. Hyppoliti Riminaldi, & Ioannis Vincentij Hondedei, conſilia nonnulla in propoſito commendantur. -  Inſtrumenti falſitatem, vel quod deeſt in inſtrumento probari poſſe per teſtes, lib. 2. d.c. 16. n. 26. -  Id tamen dupliciter contingere poſſe, ſi teſtes, vel inſtrumentarij, vel ex non deſcriptis contradicant inſtrumento, aut aliquomodo illud impugnent, ibid. num. 27. -  Inſtrumentum publicum, tam de iure communi, quam de iure regio, quot teſtibus reprobari poſſit, & cuius qualitatis & conditionis debeant eſſe teſtes, qui inſtrumentum publicum impugnare, aut ſubuertere intendunt, & qualiter deponere debeant, remiſſiue, vbi inter alios multos Menochius, & Couar. hac de re commendantur, lib. 2. d. cap. 16. num. 28. -  Inſtrumentum nullam fidem facere, ſed reprobari omnino, cum teſtes in eo nominati, dixerint, ſe inſtrumenti confectioni non interfuiſſe, ibid. num. 29. -  Quid ſi vnus teſtis tantum inſtrumentarius contradicat, integro ſtante teſtium numero, ibidem num. 30. -  Si probatum fuerit aliter ſcripſiſſe notarium in inſtrumento, quam à partibus actum fuerit tempore actus celebrati, non inde inferri debet, eum per dolum dixiſſe, cum eſſe poſſit, quod per errorem, ibid. num. 31. -  Contra inſtrumentum vbi aliqua opponuntur, nullitatem, vel falſitatem reſpicientia, vel quid aliud ſimile, aut propter aliquas ſuſpiciones extrinſecas, eſt in indicis facultate, aut arbitrio, inſtrumento fidem adhibere, vel non adhibere, ibidem, num. 32. -  Et vere materiam hanc arbitrariam eſſe, ſiue iudicis arbitrium hac in re multum poſſe, ibidem, num. 33. -  Probatio contra inſtrumentum debet eſſe manifeſtiſſima, & concludens, nec probatio præſumptiua ſufficit, ibidem, num. 34. -  Ratio eſt, quia notatius habet præſumptionem iuris pro ſe, ideo, liquidiſſime conſtare debet de falſitate contra cum, ibid. num. 35. -  Pro inſtrumento, etiam in dubio fit præſumptio; adeò vt cæteris etiam paribus, vel in obſcuro, ſemper contra falſitatis præſumptionem fiat interpretatio, ibid. num. 36. -  Præſumptiones hinc inde, cum adſunt tam contra inſtrumentum, quam pro eo, ita vt poſſit dici res in obſcuro manere, vel præſumptiones pares eſſe; tunc in dubio iudex inſtrumento adhærere debet, & pro eo iudicare, ibidem, num. 37. -  Inſtrumentum aduerſus nonnullas ſuſpiciones de falſo, defendi poſſe multis modis, quos in er alios authores, erudite quidem, & vtiliter conſiderauit Hyppol. Rimin. in conſ. 58. volumine 1. qui hac de re videndus erit omnino, ibidem, num. 38. -  Inſtrumentum publicum tripliciter conſiderari communiter, aut enim eſt protocolum, ſeu regiſtrum, aut originale, vel authenticum, aut exemplum ſumptum, vel tranſumptum, lib. 2. dict. cap. 16. num. 39. -  Inſtrumentum deſumptum ex protocolo, ſeu regiſtro vitioſo, & non ſolenni nullum eſſe, tanquam extractum & productum ex radice infecta, lib. 2. d.c. 16. num. 45. -  De inſtrumenti viribus, aut validitate, quoties dubitari contingit, recurritur ad protocolum, tanquam ad fontem & matricem, ibidem num. 48. -  Inſtrumentum originale, vel authenticum, dicitur prima ſcriptura, quæ ab eodem Tabelione à partibus rogato ex protocolo à ſe confecto extrahitur, & partibus datur, lib. 2. dict. cap. 16. num. 49. -  Nec poteſt amplius quam ſemel dari, niſi caſu amiſſionis probato coram indice, & ipſius authoritate, ex partis citatione interueniente: ac denique concurrentibus his, quæ adducit Couarr. ab authore relatus, ibidem, numero 50. -  Inſtrumentorum exemplis, aut exemplaribus, fidem adhibendam non eſſe in iudicio, lib. 2. d. cap. 6. num. 52 & 53. vbi ratio redditur. -  Inſtrumentum mentionem faciens de alio regulariter non probare, ibid. num. 60. -  Institutionum ſui crediti, cum creditor debitori ſuo reddidit, præſumitur remiſiſſe creditum, atque ita virtute taciti pacti, debitorem ipſum liberaſſe, lib. 2. cap. 23. num. 1. & vide, n. 2. vbi ratio redditur, & num. 3. vbi in pignore diuerſum ius conſtituitur. -  Inſtrumentum in quo duo erant obligati, cum creditor tradidit alteri eorum, præſumi debet liberatio debitoris, cui traditum eſt inſtrumentum, ac etiam coniectura ſumi, quod eidem donauerit actionem, aduerſus alterum debitorem competentem ſibi, lib. 2. dict. cap. 23. num. 4. idque ex ſententia Guillielmi Cunei, Bartoli, & aliorum: quæ num. ſeq. approbatur, contra vero ex ſententia aliorum, vt ibidem. traditur ex numero 9. cum ſeq. -  Inſtrumenti redditio per creditorem debitori facta, quando poteſt afferre aliam vtilitatem, nunquam præſumitur remiſſio debiti, ibidem, num. 11. -  Inducta ad reſtrictionem, ſeu diminutionem, augmentum operari non poſſunt, lib. 2. cap. 13. num. 39. -  Infamis infamia facti dicitur ille, cuius opinio apud probos viros læſa eſt, & onerata, lib. 2. cap. 19. num. 49. -  Interpretatio fieri non debet contra id, quod veriſimile eſt, aut magis communiter practicatur, lib. 2. cap. 20. num. 23. -  Inuentarium non operatur, quin hæres voluntatem teſtatoris ſeruari teneatur, lib. 2. cap. 24. num. 22. -  Tenetur enim hæres voluntatem defuncti adimplere, nec ei contrauenire poteſt, quando aliquid ex hæreditare percipit, licèt inuentarium confecerit, ibidem num. 23. -  Inuentarium, non ob aliam cauſam introductum à lege dicitur, quam vt tollatur occaſio committendæ fraudis ab hærede, ne ſcilicet valeat occultare bona hæreditatis, lib. 2. dict. cap. 24. num. 33. -  Item, ne hæres teneatur creditoribus vltra vires hæreditarias ex propriis bonis, ibidem, num. 34. -  Non autem in iniuriam, aut damnum creditorum, vt aliud pro alio ſolui poſſit, ibidem, num. 35. -  Ioannes Bolognetus, tractatu, reſolutione, & explicatione materiæ lucriceſſantis, & damni emergentis; multos alios antecellit, idcirco videndus erit omnino, lib. 2. cap. 1. num. 4. -  Ioannis Bologneti reſolutio, pro ſententia authoris ponderata, lib. 2. cap. 21. num. 18. -  Ioannes Vincentius Hondedei laudatur, & eiuſdem ſententia probatur, lib. 2. cap. 5. num. 70. -  Ioannis Andreæ doctrina, quod promittens ſe obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente, ſtatim conueniri poſſit, ac ſi de præſenti ſe obligaſſet; defenditur, atque explicatur per amorem, lib. 2. cap. 3. num. 1. & ſeq. & per totum caput. -  Ioannis Andreæ ſententiam, intellectam in terminis, in quibus ipſe loquitur, veriſſimam quidem eſſe, & tenendam omnino, idcirco merito probaſſe eam infinitos authores, & contrarium tenentes, decipi manifeſte, ibidem, num. 10. & vide num. ſeq. -  Ioannis Andreæ doctrinam ſuperius adductam, reddi certiorem hodie ex deciſione, l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collectionis regiæ, dum probat lex illa, quod qualitercunque conſtiterit, aliquem ſe velle obligare, remaneat obligatus, ibid. num. 16. -  Ioannis Andreæ doctrinam relatam ſupra, in aliis terminis intellectam, periculoſam eſſe, nec tenendam quidem: ìdque per rationes, authoritates, & deciſiones Doctorum traditas à Tiraquello, & aliis, qui recenſentur, ibid. num. 18. -  Maximè in promiſſione de vendendo, in qua verius eſt, promiſſionem differre ab ipſa venditione, nec promittentem vendere certo pretio, dici poſſe iam vendidiſſe, ibidem, num. 19. -  Et inter hunc caſum, & caſum Ioannis Andreæ, veram rationem differentiæ reddidiſſe Rolandum, ad quem author ſe remittit, ibidem, num. 20. -  Ioannem Coraſſium recte intellexiſſe materiam, capite 17. huius libri, multa tamen prætermiſiſſe, quæ ab authore adnotantur, lib. 2. dict. cap. 17. num. 20. -  Ioannis Parladorij ſolutio, nouiter & vere diluitur, lib. 2. cap. 13. num. 4. -  Ioannem Parladorium, contra communem ſententiam ſcribentium huius regni, minus bene expendere. l. Regiam. 12. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, lib. 2. cap. 13. num. 8. -  Ioannis Parladorij contra communem ratio quædam diluitur, & inter deſcendentes nullo caſu conſiderari electionem, ſeu meliorationem ad tertium in quo non detur aliquo reſpectu prælatio, & vere, & concludenter demonſtratur ab authore, lib. 2. d. cap. 13. num. 11. -  Ioannes Parladorius, lapſus errore manifeſto, dum exiſtimauit, maiori ratione competere patri ius meliorandi in tertio bonorum, quando vnicum filium habet, quam cum habet plures; vt nouiter, & concludenter oſtendit author, lib. 2 cap. 13. num. 18. -  Ioannis Parladorij contra communem ſcriptorum huius regni ſententiam, fundamenta duo adducta, lib. 2. dict cap. 13. num. 25. & num. ſeq. ſatisfactum eiſdem. -  Ioannis Parladorij contra communem ex l. 27. Tauri, fundamentum deductum, non ſubſiſte. re, ibidem, num. 26. -  Ioannes Parladorius, contendens nullam diſcriminis cauſam poſſe dari, quare magis tertia bonorum portio computetur intra legitimam vnico filio exiſtenti, quam exiſtentibus pluribus, deceptus aperte; & diſcriminis ratio noue conſiderata aduerſus ipſum per authorem, lib. 2. d. cap. 13. num. 28. -  Ioannis Parladorij fundamentum contra communem ex. l. 27. Tauri deductum, fallax eſſe, & minus idoneum, ibid. num. 29. vbi traditur verus ſenſus legis. 27. Tauri. -  Ioannis Parladorij obiectum aduerſus ipſum retorqueri poſſe, lib. 2. d. cap. 13. num. 35. -  Ioannis Parladorij ſententia contra communem, quod vnico filio melioratio tertij bonorum fieri poſſit; nouiter, & melius quam antea erat, improbata per authorem, lib. 2. cap. 13. per totum. -  Ioſephum Maſcardum, pleniſſima, & abſoluta, atque diſtincta manu ſcribere in materia lucriceſſantis, & damni emergentis, idcirco præ oculis habendum, & omnino legendum, lib. 2. cap. 1. num. 6. -  Ioſephi de Ruſticis, tractatus plenus, an & quando liberi in conditione poſiti cenſeantur vocati, authoris manum ligauit, vt amplius in ea materia inſiſtere nollet, ſed ad ipſum, & alios lectorem remitteret, lib. 2. cap. 12. num. 6. -  Iulij Clari ſententia refertur, & de veritate eius diſcutitur, lib. 2. cap. 19. num. 21. & 22. -  Iudicium, quod à principio erat nullum, ex iure ſuperuenienti confirmatur, lib. 2. cap. 13. num. 46. -  Iudicium proprie incipere à litis conteſtatione. non vero à citatione, lib. 2. cap. 29. num. 10. -  L. -  LAurentij de Pinu reſolutio, in conſ. 90. num. 9. lib. 1 quod deciſio l. bene à Zenone, C. de quadriennij præſcriptione, procedere non poſſit in donatione, vel alienatione facta à principe Eccleſiaſtico, nouiter & verè improbata, lib. 2. cap. 5. num. 71. -  Laurentij de Pinu ratio in propoſito ſuperiori, euidenti ratione deſtructa ab authore, ibidem, num. 72. -  Legatum in dubiis, videtur tranſlatum in alium cum onere ſuo, lib. 2. cap. 4. num. 20. -  Legatum, fideicommiſſum, & omnis alia diſpoſitio, in dubio cenſetur pura, ſi in ea non inſeratur dies, nec conditio, nec in dubio conditio præſumitur adiecta, lib. 2. cap. 4. numero 35. -  Legatum, an, & quando cum eiſdem conditionibus tranſlatum præſumatur, pleniſſimè actum, remiſſiuè, lib. 2. cap. 4. num. 116. Legatum tranſlatum ab ipſo teſtatore de eadem -  perſona in eandem perſonam, non transferri cum eadem conditione, & onere, lib. 2. cap. 4. num. 121. -  Legata ab inſtituto relicta, præſumi repetita à ſubſtituto, & de hoc accuratè, & diligenter actum per Menochium, lib. 2. cap. 4. numero. 125. -  Legati repetitionem fuiſſe à lege introductam, ne teſtator fruſtra legaſſe videatur, lib. 2. cap. 4. num. 125. -  Legatum relictum in arbitrium, vel in voluntatem ipſius legatarij validum eſſe, lib. 2. cap. 6. num. 32. -  Adiecta tamen conditione, ſi velit, aut ſi voluerit, conditionale eſſe, nec ad hæredes tranſmitti, niſi legatarius declaret ſe velle, lib. 2. d. cap. 6. num. 33. & 34. -  Legatum, vel fideicommiſſum in meram hæredis voluntatem relictum, non valere, in arbitrium tamen, vel arbitrio hȩredis poſſe relinqui, lib. 2. cap. 6. num. 35. -  Legatum, cum arbitrio hæredis relinquitur, ex boni viri arbitrio legatario debetur, ſi hæres arbitrari nolit, aut ſit in mora arbitrandi, ſiue arbitretur aliter, quam bonus vir arbitraretur, lib. 2. d. cap. 6. num. 36. & vide num. 50. -  Legatum, cum arbitrio hæredis ponitur, ex lege quadam partitæ omnino debetur, niſi hæres iuſtam habeat contra dicendi cauſam, ibidem, num. 37. & vide num. 50. vbi dicta lex partitæ explicatur. -  Legatum in voluntatem hæredis collatum, ex lege quadam partitæ validum eſſe, atque ex nutu hæredis omnino pendere, ſic vt in eius voluntate poſitum ſit rem dare, vel non dare legatario, quod de iure communi ſecus erat, quia initio legatum nullius momenti fuerat, lib. 2. d. cap. 6. num. num. 38. & vide num. 39. vbi ex noua authoris conſideratione, dicta lex partitæ confirmata videtur ex deciſione leg. 31. Tauri. -  Legatum, vel fideicommiſſum, in liberam & abſolutam cuiuſque tertij voluntatem conferri non poſſe; vt lego Titio centum, ſi Sempronius voluerit: in arbitrium tamen conferri poſſe, quod ad arbitrium boni viri reducitur, lib. 2. d. cap. 6. n. 40. & de ratione differentiæ, vide ibid. n. 44. in fine. -  Legatum poſſe conferri in liberam voluntatem alterius, quam hæredis, ex ſententia quorumdam quæ ab authore improbatur, lib. 2. d. cap. 6. num. 41. & ſeq. -  Legatum in liberam cuiuſque tertij voluntatem, ex legibus partitæ conferri non poteſt, ſicut nec de iure communi conferri poterat, ibidem, num. 45. -  Legata, ac etiam diſpoſitiones aliæ particulares quæcumque, ex legibus Tauri, in voluntatem alterius validè conferuntur ex ſententia Petri de Peralta, quæ ab authore probatur. ibid. n. 46 & num. 39. -  Legatum certæ quantitatis, aut certæ ſpeciei relictum alicui, ſi Titius arbitratus fuerit, non eſſe purum, ſed conditionale, ac per conſequens Titio non arbitrante, vel arbitrari nolente, aut in mora arbitrandi exiſtente, legatum corruere, ſicut defectu cuiuſlibet conditionis ex ſententia communi, lib. 2 d. cap. 6. num. 47. -  Contra ex ſententia Cumani, Socini, & aliorum, quam probauit author ibid. ex num. 48. vſque ad num. 51. -  Legatum, pecuniarum certa quantitas cum legatur, veluti centum, aut quinquaginta; & iubet teſtator legatum in pecuniis ſolui, veluti ſi dixerit; lego Titio centum, quæ in pecuniis illi præſtari volo, aut lego Titio centum in pecuniis: vtrùm hæres præcisè teneatur legatum in pecuniis ſoluere, etiamſi pecunia in hæreditate non ſit, lib. 2. cap. 24. ex num. 4. vſque ad numerum 17. -  Legatum quantitatis, aut certæ ſummæ pecuniarum cum ſimpliciter fit per teſtatorem, & pecunia in hæreditate non repertur, ipſa tamen hæreditas ſoluendo eſt, vtrùm hæres cum beneficio legis, & inuentarij, præcisè in pecunia ſoluere teneatur, nec liberetur, etiam tot bona hæreditaria in ſolutum dando, lib. 2. cap. 24. ex num. 17. cum multis ſequentibus, vbi diuerſæ ſententiæ proferuntur, & in præfato dubio vera, & notanda reſolutio traditur. -  Legitimatus ſubſtitutum excludit, & conditionem facit deficere, ſi teſtator dixerit, ſi hæres deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus, lib. 2. cap. 11. num. 27. -  Legitimatus non excludit ſubſtitutum, quando teſtator dixerit, & ſi deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio, ibid. num. 28. & vide num. 26. vbi agitur an legitimatus per reſcriptum principis, ſit verè legitimus. -  Legitima quod ſit quota hæreditatis ex ſententia multorum, lib. 2. cap. 13 num. 30. -  Legitima quod ſit quota bonorum ex ſententia aliorum ibid. num. 32. -  Legitima filiorum, vt æſtimetur, conſideratur tempus mortis illius, de cuius bonis legitima debetur, lib. 2. cap. 13. num. 52. -  Lex, quæ ſtatuit, legata ab inſtituto, eſſe repetita in ſubſtitutum, eſt fundata in ſola coniecturata mente teſtatoris, quam ob æquitatem quandam eiuſmodi fuiſſe lex coniicit, lib. 2. cap. 4. num. 124. -  L. omnes, & l. bene à Zenone, C. de quadriennij præſcriptione materiam, plena manu tractatam ab his, qui ab authore recenſentur, lib. 2. cap. 5. num. 2. -  L. omnes, & l. bene à Zenone, diſpoſitio, vtrùm habeat locum in iuribus dotalibus: & Conſilium Baldi. 359. lib. 3. eleganter, atque vtiliter explicatum ab Sfortia, remiſſiue, ibidem, num. 3. -  Legis bene à Zenone, & ſimilium deciſio, tot habet limitationes, & exceptiones, vt nunquam fere ipſarum deciſio practicari potuerit ex ſententia quorundam; ſed author earum deciſionem, non ita ſterilem arbitratur, imo potius in publicis cauſis, & practicis negotiis frequenter allegari, multíſque conducibilem eſſe teſtatur, ibid. num. 4. -  L. bene à Zenone. C. de quadriennij præſcriptione. non procedit, quando actor prætendit cauſam ab vno principe, reus vero ab alio, ibid. num. 5. -  L. omnes, & l. bene à Zenone, diſpoſitio, velut rigoroſa reſtringenda eſt, atque ſtrictiſſime interpretanda, ſic vt quilibet error, ſeu modicus defectus faciat eam ceſſare, ibidem, numero. 6. -  L. bene à Zenone, cum ſimilibus, non procedit in præiudicium minoris; & in rebus ſuis, ex ſententia communi Doctorum, dict. cap. 5. num. 7. -  Qui concordant in hoc, nempe quod in propoſito caſu per beneficium reſtitutionis in integrum, minori ſuccurrendum ſit, non tamen in ſpecie declarant, vtrùm reſtitutio hæc contra principem, aut fiſcum concedenda ſit, an vero contra emptorem, ſiue donatarium, ad rem ipſam recuperandam, ibidem numero 8. -  Nec etiam exprimunt tempus reſtitutionis petendæ; alij enim ſimpliciter dicunt, quod dictæ leges non habent locum in rebus minoris, alij vero quod contra diſpoſitionem earum minor venit reſtituendus, ibid. num. 9. -  Idcirco, pro expedita, breui tamen, & diſtincta reſolutione, vltra omnium ſcribentium ſententiam, nonnulla conſtituere duxit author, ibid. num. 10. & ſeq. -  L. bene à Zenone diſpoſitio, comprehendit minores, & res eorum ex ſententia authoris cum aliis, ibid. num. 11. -  Lex generaliter loquens, comprehendit omnes, & quaſcunque perſonas etiam priuilegiatas, ſi in ea re, de qua agitur, non reperiuntur habere priuilegium aliquod peculiare, lib. 2. dict. cap. 5. num. 12. -  Lex generaliter loquens, comprehendit perſonam minoris, ibid. num. 13. -  L. bene à Zenone, & l. omnes. C. de quadriennij præſcriptione, diſpoſitio, in præiudicium Eccleſiarum, ſiue in rebus earum à principe donatis, vel aliter alienatis non procedit: idcirco emens à principe, aut ex donatione, aliove titulo accipiens rem Eccleſiæ; ſecurus non eſt, & ad rem ipſam conſequendam Eccleſia poteſt experiti, libro 2. dict. capite 5. numero 25. -  Lex ſecularis, fiue conſtitutio, aut diſpoſitio quæcunque, vtilitati, aut libertati Eccleſiæ contraria, vel de Eccleſiis: earúmque bonis diſponens, nulla eſt ob defectum poteſtatis condentis, neque etiam etſi fauorabilis ſit, niſi ab Eccleſia probetur, vel niſi in vim priuilegij lata ſit, lib. 2. dict. capite 5. numero 26. -  L. bene à Zenone, & l. omnes diſpoſitio contra Clericum, cuius res à principe ſeculari donaretur, vel aliter alienaretur, non procedit, lib. 2. dict. capite 5. numero 28. -  L. bene à Zenone, in pia cauſa, ſiue in rebus piis à principe ſeculari donatis alteri, vel aliter alienatis non procedit, ibid. num. 29. -  L. bene à Zenone deciſio, quæ in præiudicium Eccleſiarum non procedit, vtrùm in fauorem Eccleſiarum locum habeat, quam res priuati, ipſi Eccleſiæ concederetur, vel aliter alienaretur, ibid. n. 33. & ſeq. -  L. bene à Zenone Decio, perdura eſt, & maximum rigorem continet, ibid. n. 38. -  L. bene à Zenone, in fauorem Eccleſiarum locum non habet ex ſententia quorundam, ibidem, num. 47. -  Contra ex ſententia Abbatis, Barbaciæ & aliorum, quæ per authorem magis probatur, & concludentibus rationibus corroboratur, ibid. n. 48. & ſeq. -  L. bene à Zenone, C. de quadriennij præſcriptione, procedit, quando princeps ignoranter, & bona fide rem alienam donauit, aut aliter alienauit, credens ſuam eſſe, & non ad alium pertinere, lib. 2. d.c. 5. num. 60. -  L. bene à Zenone, inter laicos ſeruatur etiam de iure canonico, reprobata opinione quorundam diſſentientium, ibid. num. 67. & ſeq. -  Lex ciuilis, deficiente canonica, etiam in foro canonico obſeruatur, lib. 2. d. cap. 5. num. 68. -  L. bene à Zenone, C. de quadriennij præſcriptione, generaliter procedit in omni principe habente iura imperij, & non recognoſcente ſuperiorem, ibid. num. 73. -  L. bene à Zenone, & ſimilium deciſio, vtrùm procedere debeat, ſi princeps, vel fiſcus ceſſerit iura ex cauſa confiſcationis, remiſſiuè, ibidem, num. 54. -  L. 2. C. de reſcindenda venditione nouum ius attulit, & Iureconſultis antiquis, quorum reſponſa extant in pandectis incognitum, lib. 2. cap. 8. num. 1. -  L. 2. C. de reſcindend. vendit. materiam tractatam à multis, qui ab authore præcitantur, lib. 2. d.c. 8. num. 2. -  L. 2. C. de reſcind. vend. deciſionis rationes, melius quam antea fuiſſent, ab authore explicatæ, lib. 2. d. cap. 8. per totum. -  L. 2. C. de reſcind. vend. remedium; ex humanitate magis, quàm ex iuris rigore introductum, ibid. num. 11. -  L. 2. C. de reſcindenda venditione, remedio, quare intra dimidiam læſis ſuccurſum non ſit, ibid. num. 17. -  L. in hoc iudicio, ff. familiæ erciſcundæ, procedit in reſtitutione, quæ fit iudicio reali, lib. 2. dict. cap. 9. num. 13. & vide ibidem, ex num. 2. cum ſequent. vbi nonnulla dicuntur in propoſito illius text. -  L. fin. C. de his qui veniam ætatis impetrauerunt, contra Decium expenditur, & reſpondetur eidem, lib. 2. cap. 11. num. 41. -  Lex, vel canon, quando vtitur aliqua dictione ratione frequentioris vſus, non per hoc excludit, nec ſtat excluſiuè, quin etiam habet locum in aliis caſibus, lib. 2. cap. 13. n. 5. -  Lex, id quod facile exprimere potuiſſet, ſi voluiſſet, nec expreſſit, videtur in conſideratione non habuiſſe, ibid. num. 6. -  L. 5. tit. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, communi ſententiæ ſcriptorum huius regni non obſtare, contra Parladorium, ibidem, numero 7. -  L. vtrùm. ff. de aſſignandis libertis, quod optime vrgeat pro communi ſententia ſcriptorum huius regni, contra Parladorium, ibidem numero 14. -  Leges in plurali loquentes, verificantur in vno, ſi eadem ſit ratio, ſecus ſi diuerſa, quia tunc verba pluralis numeri, non verificantur in ſingulari: libro ſecundo, capite 13. numero 24. -  L. hæreditas. 53. ff. de petitione hæreditatis, verba referuntur, & de intellectu illius text. latè agitur, libro 2. cap. 17. ex num. 1. cum ſequentibus. -  L. nihil aliud. ff. de verbor. ſignificat. ponderatur contra ſententiam communem, lib. 2. cap. 17. num. 4. -  L. hæreditas. 53. ff. de petitione hæreditatis, quod male expendi ſoleat communiter, lib. 2. d.c. 17. num. 8. -  L. hæreditas. 53. ff. de petitione hæreditatis, verus traditur intellectus, ibidem, numero 13. & ſeq. -  Lex peculium naſcitur. ff. de peculio, explicatur, lib. 2. d.c. 17. num. 36. -  L. cum donationis. C. de tranſactionibus expenditur, de qua agitur, & de ſententia gloſſæ, ibid. lib. 2. c. 18. num. 57. -  L. imperator. §. cum quidam. ff. de legatis ſecundo, explicatur, libro 2. capite 18. numero 58. -  L. 2. tit. 4 part. 6 quam Burgos de Pace expendit, in neutram partem induci poteſt, lib. 2. cap. 18. num. 59. -  L. finalis, tit. 8. part. 6. pro opinione Angeli, vere non facit, vt contra Gregorium Lopez, & Hieronymum de Zauallos, adnotauit author, lib. 2. cap. 19. num. 44. -  L. 1. tit 4. de los teſtamentos. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, expendi poſſe pro opinione Baldi contra Angelum, & ſequaces, lib. 2. cap. 19. num. 45. -  L. fratres. C. de inofficioſo teſtamento, cùm alternatiue loquatur, ſufficit, quòd vna qualitas ex illis tribus concurrat in hærede ſcripto; & ſic, vel quod ſit infamis, vel turpis perſona, aut leui macula notetur, lib. 2. cap. 19. num. 48. -  L. 12 tit. 7 part. 6. nouiter ponderatur, lib. 2. cap. 19. num. 18. & num. 27. -  L. 2. tit. 15. part. 2. in verſic. è aun mandaron que ſi el fijo mayor, motiuum præcipuum adducitur, lib. 2. cap. 20. num. 20. -  L. ſi libertus præterito. §. 1. ff. de bonis libertorum, latius & melius quam antea fuiſſet explicata, lib. 2. cap. 20. num. 30. & numero 35. & ſeqq. -  Lege duodecim tabularum, in ſucceſſione aui ab inteſtato, nepotem in locum patris præmortui ſuccedere, atque repræſentando eum, cum patruo ſimul ad ſucceſſionem aui vocari, lib. 2. cap. 20. n. 31. -  Idque in ſucceſſione aſcendentium tantum admiſſum fuiſſe, nam agnati tranſuerſales ſecundum gradus prærogatiuam vocabantur, lib. 2. d.c. 20. num. 32. -  Nec filius repræſentabat gradum patris ſui prædefuncti, ibid. num. 33. -  Iuſtinianus vero in tranſuerſalibus primi gradus hoc emendauit, ſtatuitque, in ſucceſſione fratris defuncti admittendos ſimul cum patruo, hoc eſt cum fratre, alterius fratris filios ſuperſtites, ſed extra filios fratrum, repræſentationi locum non eſſe, ibid. num. 34. -  Legis 41. Tauri materia, plene explicata, remiſſiuè, lib. 2. cap. 22. num. 34. -  L. 2. tit. 15. part. 2. optime ponderata, lib. 2. cap. 22. num. 36. -  L. 1. C. de donationibus, ſi rectè ponderetur, negari non poſſe, quin Bartoli ſententiam probet, vt aduertit author, lib. 2. cap. 23. num. 19. & ſequent. -  L. vltima. C. de pact. conuent. tam ſuper dote, &c. quod male citetur communiter contra Bartolum lib. 2. cap. 23. num. 29. & de eadem. l. vide, ibidem num. 33. -  L. ſi pecunia. 12 ff. de legatis ſecundò, vtrùm corrigatur hodie ex deciſione. l. vltimæ. §. etſi præfatam. C. de iure deliberandi, lib. 2. cap. 24. numero 30. vbi agitur de intellectu illius text. & numero 36. & 37. & ferè per totum caput. -  Limitata cauſa limitatum producit effectum, tam in diſpoſitionibus teſtatorum, quam in aliis caſibus, idque nonnullis exornatum, & declaratum, remiſſiuè, libro 2. capite 4. numero 129. -  Liberi in conditione poſiti, an, & quando cenſeantur vocati, & quæ coniecturæ vocationem, vel grauamen in re dubia inducant, lib. 2. cap. 12. per totum. -  Liberationem à Titio Sempronio conceſſam hac conditione, ſi Sempronius Titium hæredem fecerit, validam eſſe ex ſententia multorum, lib. 2. cap. 18. num. 72. -  Ludouicus Molina, è Societate Ieſu Religioſus laudatur, lib. 2. c. 1. n. 9. -  Ludouici Molinæ, è Societate Ieſu Religioſi, Michaëlis Salonis Valentini, & Alphonſi Villagutta reſolutiones, in materia lucri ceſſantis, & damni emergentis, adeò plenas, & abſolutas eſſe, vt prædicti authores, nihil, quod in propoſito excogitari poſſit, intactum relinquant, lib. 2. d.c. 1. n. 10. -  Ludouici Molinæ rationem in quæſtione quadam maioratus, non conuenire caſui propoſito; & eidem nonnulla obſtare, quæ ſubtiliter, & vere adnotauit author, libro ſecundo, capite ſecundo, num. 21. -  Ludouicus Molina laudatur, & eiuſdem reſolutiones circa quæſtiones omnes capite 4. huius libri commendantur, libro 2. dict. cap. 4. num. 6. -  Ludouici Molinæ, ex mente aliorum, ad contrarietatem Abbatis, & Annaniæ, concordia relata, & per authorem probata, lib. 2. capite 4. num. 26. & vide num. 136. & ſeq. -  Ludouicum Molinam, deceptum aperte, allegando Burgos de Pace, in fauorem Abbatis, cum potius ille Annaniæ ſententiam conſtanter defendat, & ad conſilium Abbatis, multas ſolutiones aſſignet, libro ſecundo, capite 4. numero 142. -  Ludouicum Molinam, indubio quodam maioratus excitato per authorem, cap. 18. huius libri, numero 55. nihil reſoluiſſe, ſed dixiſſe dumtaxat videnda eſſe ea, quæ circa id congeſſerunt nonnulli authores, qui ab authore præcitantur, libro 2. dicto capite 18. numero 60. -  Quorum omnium reſolutiones, ab authore diligenter prælectæ quid in propoſito euincant, & noue, & vere adnot. ibid. num. 61. -  Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. ab authore declaratus, vt ipſius reſolutioni conuenire potius, quam contradicere videatur, lib. 2. cap. 22. num. 53. -  Ludouici Molinæ ſententia refertur, & probatur, lib. 2 cap. 22. num. 58. -  Ludouici Molinæ fundamentis præcipuis in quæſtione quadam maioratus, videri ex nonnullis ſatisfieri poſſe, quæ adnotauit author, lib. 2. cap. 22 num. 69. & ſequent. eius tamen ſententiam veriorem eſſe, vt ibidem dicitur, & numero 75. -  Ludouici Molinæ ſententia, contraria his, quæ author defendit, refertur, vt ſcilicet elector, cui libera facultas eligendi conceſſa eſt, poſſit ad maioratus ſucceſſionem, filiam etiam natu minorem, omiſſo primogenito eligere, & eidem pluribus modis reſpondetur, lib. 2. cap. 26. num. 56. vbi traduntur nonnulla, quæ longa authoris conſideratione digeſta ſunt, & ſcripta, nec alibi inuenientur ſic adnotata. -  Ludouici Molinæ ſententia, relata ſupra, poſito quod ſuſtineri poſſet, (quod authori durum videtur) in quibus terminis intelligi deberet, ibid. num. 57 & ſeq. -  Ludouici Molinæ ſententia in quæſtione quadam maioratus, poſito quod vera non eſſet, adhuc authoris reſolutioni, id non obeſſet: libro 2. cap. 26. num. 84. -  M -  MAſculinitatis qualitas, in vno gradu, vel ſubſtitutione, aut parte teſtamenti adiecta, vtrùm in alteris repetita eſſe, cenſeri debeat, libro 2. cap. 4. ex numero 7. cum multis ſeqq. -  Maſculinitatis expreſſionem, præbere coniecturam, vt proſpectum ſit agnationi, lib. 2. cap. 4. num. 80. -  Maſculinitatis qualitas reiterata, aut in pluribus ſubſtitutionibus repetita, oſtendit indubitanter, agnationi fuiſſe proſpectum, ibidem, numero 83. -  Maſculinitatis qualitatem, cenſeri repetitam, vel non, ex multis coniecturis, quas adduxit Raudenſis, libro ſecundo, dicto capite quarto, num. 174. -  Maſculinitatis qualitas, poſita in primo teſtamento, an, & quando cenſeatur repetita in ſecundo, remiſſiuè, ibid. num. 181. -  Maſculos verbum, ſui natura, abſque vlla ratione conſeruandæ agnationis expreſſa, vel ſubintellecta excluſiuum eſt fœminarum, lib. 2. cap. 4. num. 79. -  Per Maſculum & fœminam diſpoſitione facta, ſi mentio fiat de filiis, & deſcendentibus, veriſimile eſt, eos intellexiſſe de deſcendentibus vtriuſque ſexus: quoniam ſicut Maſculus ſexum Maſculinum. dilexit, ita fœmina ſuum fœmininum ſexum pariter dilexiſſe præſumitur, ibid. num. 148. -  Maſculi, honorem, ſplendorem, & dignitatem familiarum tuentur, & conſeruant, iniurias propulſant, atque illatas vendicant, lib. 2. cap. 26. num. 11. -  Maſculinus ſexus, à teſtatoribus noſtri temporis præfertur, & magis honoratur, quam fœmininus. ibid. n. 13. -  Maſculus in maioratu, licet ſit minor natu, de more Hiſpaniæ præfertur fœminæ, libro 2. cap. 26. num. 40. -  Et in ſucceſſione regni, lege quadam partitæ ſic extar expreſſè deciſum, ibid n. 41. -  Maioratus inſtitutor, qui per viam regulæ generalis, qualitatem maſculinitatis in maioratu appoſuerit, licet in quibuſdam gradibus, aut vocationibus eam omiſerit, perpetuo eam repetere voluiſſe credendus eſt, libro 2. capite 4. numero 72. -  Et in hoc caſu ad excluſionem fœminarum, includi maſculos etiam remotiores, non ex vi repetitiua, ſed potius comprehenſiua contra Molinam, ibid num. 73. -  Maioratus inſtitutor, qui in eiuſdem inſtitutione profitetur, ſe maioratum inſtituere ea ratione, vt bona perpetua in agnatione conſeruentur, ex hoc ſolum, foeminas propter Maſculos remotiores excludere, & qualitatem Maſculinitatis repetere voluiſſe videtur, libro ſecundo, dicto cap. 4. num. 26. -  Maioratus inſtitutor, ſi maſculos ſimpliciter & abſolutè vocauerit, nec de fœmina in aliqua parte diſpoſitionis meminerit, quamuis rationem conſeruandæ agnationis non expreſſerit, ex hoc ſolum agnationem conſeruare voluiſſe videtur, fœminàſque propter maſculos remotiores excludere, ibid. num. 78. -  Maioratus inſtitutor, ſi relictis propriis filiabus, filios maſculos ad ſucceſſionem eiuſdem inuitauit, inuicémque eos ſubſtituit, aut (quod indubitatum erit) ſi ad vocationem agnatorum etiam collateralium proceſſit, & eaſdem filias reliquerit, agnationem conſeruare voluiſſe, & fœminas propter maſculos remotiores in perpetuum excluſiſſe videbitur, ibidem num. 84. & ſeq. -  Maioratus inſtitutor, qui relictis propriis filiabus, maſculos tantum ad ſucceſſionem inuitauit, nulla alia ratione id feciſſe dici poteſt, quam vt agnationem conſeruaret, ibid. num. 88. -  Maioratus, quoties à fœmina proceſſit, nunquam in caſu dubij iudicandum fore, fœminas propter maſculos remotiores ab eius ſucceſſione excluſas, etſi verbis vſatur, quæ ad maſculos referri ſoleant, ibid. num. 143. -  Et hac de re ponderatum per authorem, & commendatum optimum conſil. Rolandi. 76. ex numer. 9. lib. 3. ibid. num. 144. & vide num. 145. vbi limitatur, vt non procedat, vbi de contraria voluntate teſtatoris in contrarium conſtare poſſit. -  Maioratus, cum à viro & fœmina ſimul inſtitutus fuit, vtrùm fœmina propter maſculos remotiores cenſeri debeat excluſa: vbi authorum huius regni contrarietas proponitur, & Molinæ opinio magis probatur, libro 2. dict. cap. 4. n. 147. & 148. -  Maioratus, cum inſtituitur à marito & vxore ſimul; & adiicitur, quod ſuccedat propinquior conſanguineus eorum, aut quod ſuccedat vnus conſanguineus ex parte vxoris, & alius ex parte viri, qualiter ſuccedi debeat, remiſſiuè, ibidem num. 149. -  Maioratus bona, ſui natura perpetuo debent inter omnes; qui ſucceſſuri ſunt, conſeruari, lib. 2. cap. 7. n. 15. -  Maioratus primo inſtitutori, quilibet ſucceſſor ſuccedere dicitur in infinitum, libro 2. cap. 9. num. 12. -  Maioratus & fideicommiſſa, in aliquibus conueniunt, ſed differunt in multis, ibid. num. 14. -  In maioratus ſucceſſorem, an tranſeat inſtantia cœpta cum vltimo ipſius maioratus poſſeſſore, lib. 2. cap. 9, per totum. -  In maioratus ſucceſſorem, ipſo iure tranſit dominium bonorum maioratus, & poſſeſſio etiam abſque aliqua reſtitutione, ibidem, numero 17. -  Maioratus aut melioratio, à viro & vxore ſimul inſtitutus, ab vno illorum reuocari valet altero mortuo, lib. 2. cap. 18. num. 34. -  Niſi maioratus facti tempore, vel poſtea antequam alter eorum reuocaret, poſſeſſio bonorum, aut ſcriptura maioratus coram Tabellione tradita ſit, vel melioratio ob cauſam oneroſam fuerit facta, ſecundum formam, l. 17. & 44. Tauri, tunc enim, reuocatio non permitteretur, ibidem num. 35. -  Vel niſi ex ſcriptura maioratus, quem vir & vxor conſtituerunt, conſtaret, quod vnus ſine altero maioratum illum non conſtituiſſet, neque alioquin feciſſet, ibid. n. 36. -  Deinde, niſi maritus, & vxor faciant ſimul contractum inſertum in tenore maioratus, vel meliorationis, in quo vnus alteri inuicem promittit, quod nunquam diſcedet à tali contractu, nam tunc coniux ſuperſtites reuocare non poterit, ibid. num. 37. -  Ac denique, niſi maritus ipſe ſolus teſtetur de conſenſu vxoris, conſtituátque maioratum, aut meliorationem de bonis tam ipſius, quam vxoris faciat; tunc enim mortuo marito, eius morte confirmatur hæc vltima voluntas, tam quoad bona viri, quam quoad bona vxoris, ibidem num. 38. & vide, num. 39. & 40. vbi id extenditur, vt procedat etiam de iute regio poſt deciſ. l. 17 & 44. Tauri. -  Maioratum de re vxoris, ſi faciat maritus conſentiente vxore ipſa, an poſſit filius primogenitus petere aliquid in vita patris, ſi mater ſit mortua, libro ſecundo, dict. capite 18. num. 42. vbi Pelaez à Mieres ſententia refertur, & nouiter explicatur. -  Maioratum de omnibus bonis vxoris ſuæ, ſi maritus conſentiente ipſa inſtituerit, licite poteſt vxor reuocare illum, ex quo nulla ei ſuperſunt, de quibus teſtari poſſit, & quia eſſet facere donationem omnium bonorum, quæ à iure reprobatur, ibid. num. 44. -  Maioratum maritus, ſi de conſenſu vxoris, & de bonis illius inſtituat, & poſtea reuocet maioratum, ad quem debeant pertinere res maioratus: difficillima quæſtio, in qua Gregorius Lopez cogitandum reliquit, alij vero authores, amplius non inſiſtunt ſic potius tranſeunt cum illo, lib. 2. d. cap. 18. num. 45 -  Author vero, vt in præfato dubio ſententiam ſuam interponat, nonnulla conſtituere neceſſarium duxit, quibus hæc res diſtinctè, & abſolutè magis quam antea erat, explicata manebit, ibidem num. 46. & ſequent. Vſque ad numer. 55. -  Maioratus inſtitutor, etſi ad ſuceſſionem proximiores vocauerit, dici non poteſt, quod excluſerit eum, qui per repræſentationem contendit admitti, quia talis potius videtur proximior eſſe, eo quod ſi pater eius viueret, proximior eſſet, & reliquos excluderet & ſic ipſe quoq; proximior cenſendus eſt, & debet alios excludere, lib. 2. c. 20. num. 13. & ſeq. vbi latiùs id explicatur. -  Maioratus inſtitutor, etſi ex verbis & facultate. l. 40. Tauri, vocare poſſit eos, qui ſe vera proximiores ſunt, & repræſentationem excludere, id tamen feciſſe credendum non eſt, ex eo dumtaxat, quod dixerit ſe proximiores vocare; ne vno dumtaxat verbo omnia iure repræſentationis, & legum huius regni diſpoſitiones euertiſſe dicatur, nec ſe cum deciſione ipſarum legum conformare voluiſſe, lib. 2. dict. capite 20. numero 25. -  Maioratum ſi quis inſtituens, duntaxat dixerit, ex bonis meis maioratum inſtituo, ſiue facio, aut volo, quod bona mea iure maioratus deſerantur, nec aliud adiiciat: an ex vi verbi maioratus, perpetua maioria inſtituta cenſeri debeat, & quis ordo in ſucceſſione eius obſeruandus ſit, lib. 2. cap. 22. ex num. 2. vſque ad numer. 23. -  Maioratus verbum, ex ſui virtute ſignificat maioricatum perpetuum, & omnium primogenitorum ſubſtitutionem, & quod res deueniat de maiore in maiorem in infinitum, lib. 2. cap. 22. num. 3. -  Maioratus verbum, eſt collectiuum, & ſub ſe plures comprehendit primogenitos, ibidem, num. 4. -  Maioratus verbum, ex ſua natura, perpetuitatem denotat, ibid. num. 5. -  Maioratum ex omnibus ſuis bonis, vel ex aliquibus ſe facere, eo ipſo quod aliquis profitetur, bona ipſa in ſua familia perpetuo cõſeruari velle videtur, etſi aliud non adiiciat, ibidem, numero 6. -  Maioratus mentione facta in aliqua diſpoſitione, vel ſcriptura, omnes clauſulæ cenſentur appoſitæ, & omnia ſubintelligi debent, quæ ſolent communiter apponi in maioratu, ex lege, conſuetudine, vel alia conſtitutione, ibidem, num. 11. -  Maioratus iure, ſi pater relinquat aliquam rem, nihil aliud ſtatuens, nec vocans filium maiorem, nec aliud vltra dicens, ex hoc ſolum remanet res vinculata in fauorem filij primogeniti, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quæ maioratibus apponi ſolent, tam ex iure, quàm ex conſuetudine, lib. 2. dict. cap. 22. numero 13. -  Maioratus titulo, ſi pater relinquat filio quamlibet rem, ad id non habens facultatem regiam, etiamſi res excedat valorem tertij, & quinti bonorum, maioratus in tertio, & quinto ſuſtinere debet, ibid. num. 14. -  Maioratum de talibus, & talibus bonis ſi pater habens plures filios, dicat quod facit in filium ſuum, diſpoſitio valet, & de filio maiori intelligi debet, ibid. num. 15. -  Maioratus iure ſi bona vinculentur inter deſcendentes alicuius etſi non dicatur, quod perpetuo ſint vinculata, perpetua maiora conſtituta cenſetur, ibid. num. 16. -  Maioratum inſtituens, ſi dixerit dumtaxat, ex bonis meis maioratum inſtituo, ſiue facio aut volo quod bona mea iure maioratus deferantur, ex hoc non cenſetur maiora perpetua inſtituta, ſententia Didaci Simancæ contra communem, lib. 2 cap. 22. num. 17. -  Cuius fundamentum præcipuum refertur, & noue, & vere reſpondetur eidem, ibid. num. 18. 19. & 20. -  Maioratus inſtitutor, eo ipſo quod dixit, ſe facere maioratum ex bonis ſuis, etſi nihil aliud adiiciat, perinde habere debet, ac ſi vincula omnia, conditiones, & ſubſtitutiones exprimeret, quæ ad perfectionem ſuæ voluntatis, atque perpetuitatem ipſam maioratus inducendam, neceſſaria ſunt, ibid. n. 21. -  Maioratum inſtituens, intelligitur expreſſiſſe omnia, quæ ſunt illius propria & naturalia, etſi illa non expreſſerit, quia actus quilibet præſumitur geſtus ſecundum ſuam naturam à qua recipit interpretationem, lib. 2. d. capite 22. numero 22. -  Maioratum inſtituens, ſi ita dixerit, ex bonis meis maioratum facio, ſiue volo, quod bona mea iure maioratus deferantur, nec diſtinctè, atque explicite ſucceſſionis ordinem deſignauit, familiam tamen ſuam vocauit, aut in fauorem familiæ ſuæ maioratum inſtituere profeſſus eſt: an perpetuus maioratus inducatur, & Didaci Simancæ opinio probata, ibidem, num. 23. & ſeq. -  In maioratu relicto familiæ, omnes de familia ſuccedere debent gradatim, perpetuo, ac per fideicommiſſum, non per vulgarem ſubſtitutionem, ibid. num. 28. & 29. -  Maioratum inſtituens, ſi certum ſuccedendi ordinem non deſignauerit, ſed conſanguineos, aut coniunctos ſuos vocauerit, aut ſe facere maioratum ex bonis ſuis, in fauorem ſuorum conſanguineorum, aut coniunctorum profiteatur, maioratum perpetuum inſtituere videtur, ibid. num. 30. 31. & 32. -  De maioratus inſtitutionis forma ſi dubitetur, ita vt non appareat, an inſtitutor perpetuum maioratum efficere voluerit, an vero ad certas perſonas, vel ad certos gradus ſucceſſionem reſtrinxerit, vt in maioratu, de cuius origine & inſtitutione non apparet per ſcripturam, ſed per immemorialis præſcriptionis probationem: an maioratus perpetuus iudicari debeat, & qualiter in lib. 2. dict. cap. 22. numero 33. vſque ad numero 39. -  De natura maioratus cuiuſlibet eſt, quod debeat eſſe perpetuus, quando aliud non apparet, nec repugnat, ibid num. 37. -  Maioratus inſtitutor, ſi vocato filio, vel alio conſanguineo tranſuerſali, aut etiam extraneo, dixit ſe inſtituere maioratum ex bonis ſuis, ſiue omnia bona ſua, vel aliquam partem eorum, proprio teſtamento, vel donatione in aliquem detulerit, ita quod ea obtinear, & habeat, titulo, & iure maioratus, etiamſi aliàs conditiones, aut ſubſtitutiones non adiecerit, maioratum perpetuum inſtituiſſe videtur, ibidem, numero 39. -  Ita vt maſculi omnes, & fœminæ deſcendentes, & etiam tranſuerſales in infinitum admittantur, ſeruata tamen ſexus, & gradus prærogatiua, ibid. num. 40. -  Nec obſtare debeat in contrarium Gregorij Lopez ſententia, quæ in propoſito noue expenditur per authorem, & taxatur, ibidem, numero 41. -  Nec etiam fieri differentia, an maioratus, vel vinculi mentio fiat, vt latius explicatur, ibidem n. 42. & ſeq. -  Maioratus & vinculum, de conſuetudine, & communi vſu loquendi, idem ſignificant, & leges loquentes de maioratu, pariter procedunt in vinculo, ibid. num. 43. -  Maioratum, aut vinculum, ſi teſtator efficere voluiſſet, credendum non eſt, quod id non exprimeret, aut ſaltem aliquo modo, eius verbi mentionem non faceret, libro 2. dict. cap. 22. num. 50. & vide num. ſequentib. vbi Azebedij, Peraltæ, & Molinæ reſolutiones expenduntur. -  Maioratum inſtituens, ſi ad eius ſucceſſionem filium ſuum primogenitum, & deſcendentes eius vocauit, nec alias vocationes aliorum filiorum, nec deſcendentium adiecit; vel maioratum in perſona talis filij, ac eius deſcendentium inſtituit, ſiue reliquit talia bona tali filio, & deſcendentibus eius, vt illa iure maioratus poſſideant, vel inter filios, & deſcendentes eorum maiorartum inſtituit cum vniuſcuiuſque filij, & deſcendentium ſpeciali vocatione, tranſuerſales tamen, vel alios nominatim non vocauit, nec deſcendentes eorum: an perpetuus maioratus inſtitutus videatur in infinitum, an vero extingui debeat in vltimo deſcendenti vocato, lib. 2. cap. 22. num. 57. & ſeq. -  Maioratus conditor, ſi dixerit, quod in eo ſuccedant filij Maſculi, & maſculi deſcendentes ex eis per lineam maſculinam, ita quod non veniat ad fœminas, an deficientibus maſculis, fœminæ ſuccedere poſſint, lib. 2. d. cap. 22. numero 61. -  Maioratus inſtitutor, qui ad ſucceſſionem deſcendentes tantum vocauit, præſumitur etiam, quod & collaterales vocaret, & perpetuitati maioratus conſuleret, ſi cogitaret deſcendentium lineam extinguendam fore, ibidem, numero 68. -  Maioratus inſtitutor, ſi factis aliquorum filiorum, & deſcendentium ab eis ſpecialibus vocationibus, ad collateralium vocationes non deſcenderit, dixerit tamen, ſe facere diſpoſitionem ſuam fauore generis, & familiæ, & ad conſeruationem illius, velut bona perpetuo in familia, aut in agnatione ſua conſeruentur, vel alia ſimilia verba adiecerit, tunc indubitanter videtur maioricarus perpetuus inſtitutus, etiam inter omnes tranſuerſales in infinitum, lib. 2. d.c. 22. num. 77. -  Maioratus inſtitutor, ſi factis antea ſpecialibus aliquibus vocationibus, prohibeat bona alienari ratione expreſſa, vt perpetuo conſeruentur in agnatione, aut in familia ſua, maioratum perpetuum inſtituere videtur, ibidem, numero 81. -  Maioratus inſtitutor, ſi poſt factas ſpeciales aliquas vocationes, generalem clauſulam ſubiiciat in fine diſpoſitionis, qua ſignificet, ſe velle familiæ ſuæ, aut generi conſulere, perpetuum maioratum inſtituere videtur, lib. 2. dict. cap. 22. num. 86. -  Maioratus inſtitutor, ſi verba proferat, quæ perpetuam ſucceſſionis cauſam denotent apertè, vt in perpetuum, ſemper, omni tempore, in infinitum, & alia ſimilia; perpetuum maioratum inſtituere videtur, ibid. num. 89. -  Quia dictio ſemper, appoſita in diſpoſitione, ſignificat tractum temporis, & omni caſu, & tempore. ibid. num. 90. -  Et ſimiliter dictio in perpetuum, habet tractum ſucceſſiuum in futurum, & denotat tempus in ſecula ſeculorum, ibid. num. 91. -  Et idem dicendum eſt, quoties factis ſpecialibus vocationibus, per modum rationis, aut cauſæ finalis dixerit, quia nolo, quod bona mea exeãt de domo mea, aut de nomine meo, ibid. num. 92. -  Maioratus inſtitutor, cum eius mentis fuit in inſticutione, vt bona ſua, in ſua familia ſemper conſeruari vellet licèt deſcendentes tantum vocauerit, & non collaterales, negari non poteſt, quin in genere ſaltem, ſi non in indiuiduo de collateralibus cogitauerit, quia alias bona non conſeruarentur perpetuo in ſua familia, lib. 2. dict. cap. 22 num. 94. -  Maioratus inſtitutor, ſi in initio diſpoſitionis, generale aliquod verbum, ſiue generalem clauſulam adiiciat, qua perpetuum maioratum inſtituere velle, aut perpetuo conſulere conſeruationi ſuae familiæ videatur, poſtea vero ſpeciales aliquas vocationes faciat, vel ad certas & limitatas perſonas diſpoſitionem luam reſtringat, nihilominus perpetuum maioratum feciſſe videbitur, lib. 2. d. c 22. n. 97. -  Maioratum in vnum ex filiis, aut filiabus inſtituendi facultas, ſi alicui concedatur per teſtatorem, an filio Maſculo prætermiſſo, in filia fœmina maioratus inſtitui valeat; an vero ordo literæ præcisè obſeruandus ſit, libro 2. cap. 26. à principio, & latiſſimè per totum caput. -  In maioratibus, inter filios & filias, & inter Maſculos & fœminas, ordinata datur inſtitutoris affectio, quia per maſculos familia, & agnatio illius conſeruatur, & non per fœminas: vt pote, cum illarum ſucceſſio, agnationis conſeruationi repugnet, lib. 2. c. 26. n. 8. Maioratum instituentis nomen & memoria, melius conſeruatur per Maſculum, quam per fæminam, ibid. num. 10. -  Maſculi enim, honorem, ſplendorem, & dignitatem familiarum tuentur, & conſeruant, iniurias propulſant, atque illatas vendicant, ibid. num. 11. -  Maioratus inſtitutor, ſi ſit nobilis, fama & nomine clarus, credendum eſt, quod deſiderauerit familiae ſuæ fauere, eamque propagare, & conſeruare, libro ſecundo, cap. 26. num. 12. -  Maioratuum finis, & natura genuina eſt vt per eorum inſtitutionem, agnationis & familiæ conſeruatio fiat in futurum, ibid. num. 14. -  In maioratibus, fideicommiſſis, & vltimis voluntatibus, ſicut præcedentia declarant ſequentia; ſic è conuerſo dubia defuncti voluntas, quæ præceſſit, coniecturatur, & declaratur ex ſubſequenti, quæ clara & aperta ſit, ibid. num. 15. & ſeq. -  Maioratus teſtator, qui in ordine ſuccedendi ad maioratum, aut in vocatione ſpeciali, quam ipſe fecit, prætulit filium Maſculum filiis fæminis, credendum eſt, quod etiam voluerit, vt his, cui electionem commisit etiam libere, eundem ordinem ſeruare teneatur, & maſculos præferre debeat fœminis, quas ipſe in deſectum maſculorum vocauit, lib. 2. dict cap. 26. num. 18. & vide num. ſeqq. vbi ratio redditur. -  Ad faciendum maioratum in vnum ex filiis, aut filiabus, quem quis degerit, ſi alicui concedatur licentia per Regem, ſtante maſculo, in fæmina maioratus non poteſt fieri, ibid. num. 35. -  Etiamſi in licentia adiiciatur, quod maioratus fiat in filio, aut filia, quem pater voluerit: quoniam talia verba debent intelligi ſecundum ordinem à iure præſcriptum; idque ex ſententia quorundam contra vero ex ſententia Molinæ, ibid. num. 36. & vide numer. 65. & ſequentib. vbi latius agitur de ſententia Molinæ. -  Maioratus Hiſpaniæ, ad exemplum & ſimilitudinem ſucceſſionis regni debent regulari, lib. 2. cap. 26 num. 42. -  Maritus & vxor, qui ſimul in eadem charta, aut ſcripta teſtantur, & ibidem maioratum inſtituunt, aut faciunt meliorationem; & vtrùm ſuperſtes pro ſua parte diſpoſitionem reuocare poſſit, vide plene, lib. 2. capite 18. per totum, & ſupra verbo, maioratus, & infra, verbo, teſtamentum. -  Ex matrimonio putatiuo nati filij, vtrum in fideicommiſſis, & maioratibus ſuccedant, lib. 2. cap. 11. per totum. -  Matrimonium putatiuum, ſimpliciter & abſolutè loquendo, licet non ſit verum matrimonium, nec etiam legitimum, ſed inualidum propter impedimentum, tamen quoad effectum legitimitatis filiorum, & ſucceſſionis eorum, & matrimonium legitimitatem producere poſſit, habilitatur, & legitimum, & validum efficitur, libro 2. dicto capite 11. num. 24. -  Inter matrimonium verum, & putatiuum cum ſint multæ differentiæ, ſi enuntiatur matrimonium ſimpliciter, non ſufficit figura matrimonij, quia non ſemper eundem effectum operantur, ſecus ſi matrimonium enuntiatur ad vnum effectum, qui ex, vnoque pariformiter reſultat, tunc enim matrimonij figura ſufficit, ibid num. 33. -  Matrimonio vero conceſſa priuilegia, aliquando non competere matrimonio putatiuo, ibidem, num. 34. & num. 40. in fine. -  Nihilominus tamen, inter matrimonium verum, & putatiuum æquiparatio admittitur, vbi comparantur reſpectu vnius effectus, qui ex vtroque pariformiter reſultat, ibidem, numero 35 -  Et aliquando etiam, priuilegia conceſſa matrimonio vero, & matrimonio putatiuo competunt: mulierque in matrimonio putatiuo habere ſolet priuilegia doti conceſſa, ibidem, num. 36. & ſeq. -  In matrimonio putatiuo, locum habere communicationem lucrorum, remiſſiuè, ibidem numero 40. -  Marcum Antonium Peregrinum, de materia c. 4. huius libri, & repetitione inducenda, ſiue non, plena manu ſcripſiſſe, & omnino legendum eſſe, lib. dicto capite 4. numero 167. -  Marci Antonij Peregrini, diſtinctio probatur, ibid. num. 168. -  Marcum Antonium Peregrinum, Tiberium Decianum, & Hyppol. Rimin. latiſſimè egiſſe de materia, cap. 12. huius libri, libro 2. d.c. 12. num. 5. -  Marcum Antonium Peregrinum. & Angelum Matheacium, omnino contrarios exiſtere in explicatione quæſtionis agitatæ per authorem, cap. 2. huius libri, lib. 2. dicto capite 2. num. 8. -  Mercatoris pecuniam, in materia lucri ceſſantis, & damni emergentis, maiorem conſeri habere æſtimationem, quam alterius, ſicuti & triticum ſemini deſtinatum, libro 2. capite 1. num. 32. -  Mercatoris pecuniam negotiationi expoſita, vel alterius emptioni frugiferæ rei deſtinatæ, pluris valet, quam altera tanta aliorum, & etiam ipſius, illi non ita expoſita, ibidem, num. 33. -  Meliorandi aliquem ex filiis facultas, ſi concedatur alicui, & is meliorare, ſiue nominare aliquem ex filiis ad meliorationem noluerit; omnes filij ad meliorationem æqualiter admittentur, libro ſecundo, cap. 6. num. 55. -  Melioratio tertij & quinti eſt legatum, aut ſaltem prælegatum, & quota pars bonorum, non hæreditatis, ibidem, num. 62. -  Meliorare, aut non meliorare, ſi in voluntate vxoris, vel commiſſarij, ita libere poſitum ſit, vt nihil diſponere, aut exprimere teſtator voluerit, ſed duntaxat dixerit, quod ſi velit vxor, vel commiſſarius. -  Melioret, aut meliorare poſſit vnum, ex filiis teſtatoris ipſius, aut ex tertia bonorum ſubſtantia, ſi velit in aliquem ex filiis primogenium inſtituat, vtrum diſpoſitio valeat, libro ſecundo, capite 6. num. 63. & vide d. capite 6. vbi in materia meliorationis alia dicuntur. -  Quod meliorat vnum, ex filiis, quem vxor, vel commiſſarius elegerit, ſi pater dicat, diſpoſitio valet, vt latius explicatur, lib. 2. dict. cap. 6. num. 53. -  Si meliorauit vnum, ex filiis pater, non deſignata melioratione, neque quotitatiue, neque quantitatiue, ſed eo duntaxat dicto, quod meliorabat vnum, ex filiis, arbitrio, vel ad arbitrium Sei, vel in eo, quod ſi ius fuiſſet arbitratus, valebit melioratio, tamen prius debet fieri executio, & declaratio quantitatis, quam melioratio peti valeat per melioratum, lib. 2. cap. 6. n. 54. -  Melioratio pater ſi dicat, concedo facultatem, vel do poteſtatem vxori meæ, vel alicui alteri, meliorandi vnum vel duos ex filiis, vel nepotibus, vtrum melioratio valeat, ibidem, num. 56. & ſequent. vbi plene explicatur præfatum dubium. -  Melioratio in totum, vtrum corruere debeat, ſi in grauaminibus, ſubſtitutionibus, aut vocationibus, ſeruata non fuerit forma, quæ in. l. 27. Tauri. ſtatuitur, an vero reducenda ſit ad ordinem & formam in ea lege præſcriptam, lib. 2. capite 7. ex num. primo, cum ſequentibus. -  In melioratione tertij deſcendentes primo ſubſtituendi ſunt, & his deficiẽtibus aſcendentes, & ſtatim tranſuerſales, ita quod dum adfuerint deſcendentes, & aſcendentes, ſiue Maſculi, ſiue fœminæ, tranſuerſales non admittantur, nec poſſint vocari, & dum adſunt tranſuerſales, ſimiliter extranei, nec admitti, nec vocari poſſint, lib. 2. capite 7. num. 4. -  Meliorans in tertio, vocando aut ſubſtituendo vnum ex deſcendentibus, non poteſt alios ex deſcendentibus dimittere, & tranſitum facere ad collaterales, aut extraneos, ſed antequam ad collaterales deueniat, debet prius omnes deſcendentes ſubſtituere, nec ſufficit vnicum tantum deſcendentem ſubſtituiſſe, ibidem, numero 6. -  Meliorans in tertio bonorum ſuorum aliquem filium, aut deſcendentem alium, ſiue in teſtamento, ſiue in contractu inter viuos, ſi iure perpetui vinculi, aut maioratus, meliorationem poſſideri voluerit, & in ſubſtitutionibus ſubmiſſionibus, aut vocationibus. l. 27. Tauri, ordinem non ſeruauerit, ſed alterauerit illum, diſpoſitio non vitiabitur, imo potius valebit, vocationes tamen ad ordinem, & formam eius legis reduci debebunt, ita vt in perpetuum valitura ſit melioratio, ordine tamen à lege præſcripto ſuccedendum erit, lib. 2. cap. 7. num. 14. & ſeq. -  Meliorationem tertij, ſi teſtator iure perpetui vinculi, aut maioratus poſſideri voluerit, tametſi in vocationibus ordinem legis præuerrerit cenſendus eſt voluiſſe facere omnes ſubſtitutiones ad ipſam perpetuitatem inducendas neceſſarias, & ſine quibus bona ipſa perpetuo, iure maioratus conſeruari non poſſunt, etſi alter non expreſſerit: & in definitis vocationibus, vtiliter & iuxta formam legis factis, ſucceſſio ad eos deuenire debet, qui ex lege vocantur, & ſine quibus maioratus perpetuo conſeruari non poteſt, libro 2. dict. cap. 7. num. 17. -  Idque ex præſumpta, & coniecturata mente teſtatoris ipſius, qui credendus non eſt voluiſſe facere inutilem diſpoſitionem, imo illam ſuſtineri eo modo, quo poſſit, & perpetuitatem inducat, ibid. num. 18. -  Meliorationem tertij bonorum ſuorum, ſi iure maioratus poſſideri non expreſſit, nec voluit teſtator, ſed tantum reſtitutionis grauamen appoſuit, aut inter aliquas perſonas ſubſtitutiones fecit, quoad eas tantum, in quibus. d. l. 27. Tauri, ordo fuit omiſſus, vitiabitur diſpoſitio, & rata manebit quoad reliquas, quæ ſecundum ordinem vocatæ: fuerunt, ita vt in vltimo, quia teſtatore vtiliter, & ſecundum formam legis nominatus eſt, bona maneant libera, & diuiſibilia, & ab onere reſtitutionis immunia, libro 2. dicto capite 7. numero 25. -  Meliorari in tertio bonorum, vtrum filius vnicus, quem pater habet, poſſit sic vt melioratio valida ſit quoad effectum, vt in ea parte poſſit filius grauari, lib. 2. cap. 13. num. 1. & ſeqq. vbi late diſſeritur dubium prædictum, & communis ſententia ſcriptorum huius regni, ab impugnationibus Parladorij noue defenditur. -  Melioratio nihil aliud eſt, quam prælegatum, libro ſecundo, dicto capite decimotertio, numero 12. -  Melioratio tertij, quota bonorum dicitur, lib. 2. d.c. 13. n. 31. -  Melioratio ſi fiat filio, quem pater vnicum habet, & poſtea naſcantur alij filij, vel nepotes viuo patre, an talis melioratio conualeſcat, quæ ex tertia bonorum portione facta eſt, lib. 2. dict. cap. 13. ex numer 36. cum ſequentibus, vbi dubium hoc latè, & meliùs quam hactenus diſputatur, & numer. 43. reſolutio traditur. -  Melioratio tertij vinculata, an valeat, ſi quando pater eam fecit, plures filios habebat, aut nepotes ex filiis, tempore autem mortis, vnicus tantum filius ſuperſit, lib. 2. dict. cap. 13. numero 37. & vide num. 37. vbi traditur reſolutio. -  Meliorationem tertij & quinti bonorum ſuorum ſi pater faciat, & vocationes ad deſcendentes filiis primo nominatis reſtrinxerit, ſiue filios rantum, vel aliquos eorum, & deſcendentes ab eis nominauerit, & bona alienari perpetuo prohibuerit, aut alia verba adiecerit, quæ perpetuitatem denotare videantur, vinculi tamen, aut maioratus verbum non expreſſerit, perpetuus maioratus non erit, ſed in vltimo deicendenti vocato, bona ipſa libera, & alienabilia remanent, lib. 2. cap. 22. num. 44. vbi id ab authore latius, & melius quam antea erat, explicatur. -  In melioratione tertij, ex vi deciſionis. l. 27. Tauri, non teneri parentes vocate ad meliorationem conſanguineos tranſuerſales, nec poſſe ipſos ius aliquod ex diſpoſitione illius legis prætendere, niſi expreſſe vocentur per teſtatorem, lib. 2. c. 22. num. 54. -  Minori reſtitutionem competere aduerſus deciſionem. l. bene à Zenone. C. de quadriennij præſcriptione ex ſententia communi, quæ ab authore probatur, lib. 2. cap. 5. num. 14. -  Minor contra deciſionẽ. d.l. bene à Zenone, reſtituitur ad rem ipſam, etiam poſt quadriennium, ex ſententia Gloſſæ, & quorundam, ibidem, num. 20. -  Ex ſententia vero aliorum, ad pretium tantum, etiam poſt quadriennium, & non ad rem ipſam, quod ab authore magis probatur, ibidem num. 21. & ſeq. -  Minoris rem, ſi fiſcus, vel princeps vendit, non tanquam alienam, ſed tanquam propriam, emptor eſt ſecurus, & tunc vbi Maior habet regreſſum in quadriennium, ad pretium, habet etiam ſimiliter minor poſt quadriennium, ad pretium, non ad rem, ibidem, numero 22. -  Moram duobus modis committi, ex re, aut ex perſona, & ibidem, quando dicatur ex re, vel ex perſona, lib. 2. cap. 1. num. 60. -  Moram committi ex vnica interpellatione, etiam extraiudiciali, ibid. num. 61. -  Moram committi, non ſolam per interpellationem expreſſam hominis, ſed etiam per tacitam interpellationem extraiudicialem, quæ ſit per dici appoſitionem, quoniam tunc dicimus diem pro homine interpellare, idque ex communi, & recepta ſententia, ibidem, numero 62. -  Cui vere repugnant nonnulla, quæ ab authore adnotantur, ibid. n. 63. -  Vnde licet in iudicando, & conſulendo à communi recedendum non ſit, tamen in puncto iuris, forſam verior erit Camillij Plautij diſtinctio, an dies adiecta ſit ex actioni, an ſolutione pecuniæ, vt ibidem adnotatur, numero 64. -  Mulier tres ſpecies bonorum habere dicitur: ſcilicet dotalia, extra dotem, & paraphernalia, lib. 2. cap. 23. num. 30. -  Mulier eo ipſo, quod paraphernalia, aut inſtrumenta eorum tradidit marito, vel in domum eius intulit, eidem videtur committere cuſtodiam, & adminiſtrationem illorum, & dare mandatum ad exigendum, ibid. num. 32. -  Mutatio voluntatis præſumi non debet, maximè in continenti, vel in eadem diſpoſitione, lib. 2. cap. 4. num. 18. quod intellige, vt declaratur, ibid. num. 114. -  N -  NAturalis filius, ſaltem ex legibus huius regni, comprehendi non debet ſub diſpoſitione. l. fratres. C. de inofficioſo teſtamento, lib. 2. cap. 19 num. 56. -  Nepotis & patrui cauſam, quoad inducendum, vel. impediendum effectum repræſentationis in fideicommiſſis, & maioratibus, inter antiquos iuris ſcriptores ingentem fuiſſe, ancipitem, & fere inextricabilem, lib. 2. cap. 20. num. 1. -  Nepotis tamen cauſam, aduerſus patruum fere apud omnes nationes & gentes, quoad maioratus ſucceſſionem potiorem fuiſſe, ibidem, num. 2. vbi quamplures authores recenſentur in vnum qui de præfata altercatione, longa & diffuſa manu tractarunt. -  Nepotis & patrui controuerſiam quoad ſucceſſionem maioratus, ſublatam ex deciſione quarundam legum huius regni, maxime ex verbis. l. 40. Tauri, ibid. num. 3. -  Nepos in materia repræſentationis dicere poteſt ſe primogenitum, ſicut poterat, & poſſet dicere pater eius, ſi viueret, eo quia portio paterni corporis transfuſſa fuit in procreationem filij, quæ portio licet conuerſa in nouum hominem, propter nouam & diuerſam animam, tamen negari non poteſt, quin remanſerit vera caro, & corpus patris, libro 2. dict. cap. 20. num. 19. -  Nominandi aliquem ad emphyteuſim poteſtatem habens, ſi per verba enunciatiua nominationis grauauit eum, eo ipſo inducitur diſpoſitio & nominatio, lib. 2. cap. 26. num. 82. -  O -  ORdo datus inter primo nominatos ſeruari debet inter reliquos ſubſtitutos, lib. 2. cap. 4. num. 14. quod intellige, vt declaratur ibi, ex num. 101. cum ſeq. -  Ordo vocationum & ſubſtitutionum, qui in. l. 27. Tauri, quoad meliorationem tertij præſcribitur; præciſſus eſt & ſubſtantialis & ad vnguem obſeruari debet, ſic vt nullo modo præuerti poſſit, nec alterari, lib. 2. capite 7. num. 2. -  Ex ordine ſcripturæ præſumptio reſultans, in maioratibus quod maximi momenti ſit, lib. 2. cap. 26. num. 7. -  Opinio communis omnino amplectenda eſt, lib. 2. cap. 13. n. 33. -  Maxime, ſi melioribus & fortioribus rationibus ſit comprobata, ibid. num. 34. -  Opinio magis amplectenda eſt, quæ plures conciliat, quam altera ex opinionibus conciliatis; maxime in caſu dubio, libro ſecundo, capite 23. num. 15. -  P -  PAtrentes, qui filio furioſo, vel mentecapto exemplariter ſubſtituunt, deficientibus liberis mentecapti, tenentur illi ſubſtituere alios fratres eiuſdem, poſſunt tamen vnum, vel certos, vel omnes ſubſtituere, lib. 2. cap. 7. num. 10. -  Patrem & filium eandem perſonam eſſe, & non viderideficere patrem, cum ſupereſt filius ex illo, idque non modo ſecundum fictionem, ſed nec etiam iuxta naturam, lib. 2. capite 20. num. 17. -  Pater ſi primogenitus erat, aut primus in ſucceſſione, filius etiam iudicari debet primus, aut primogenitus in eadem ſucceſſione, lib. 2. cap. 20 num. 18. -  Pactum reciprocum inter coniuges de ſuccedendo, an valeat tam de iure communi, quam de iure regio, lib. 2. capite 18. num. 15. vbi nonnulla conſiderauit author, ad quæ nullus antea reſpexit. -  Pacto & conuentione contrahentium effici poteſt, ne ſit locus beneficio authent. hoc niſi debitor C. de ſolutionibus, hoc eſt, vt debitor quantitatis, etſi careat pecuniis, non audiatur volens dare aliquid de bonis ſuis immobilibus in ſolutum creditori, quamuis aliàs pacto ceſſante poſſit ex illo textu, libro 2. capite 24. num. 9. vbi num. 10. id extenditur, vt multo magis effici poſſit voluntate, & diſpoſitione teſtatoris in hæredem colata, & ratio redditur, ibid. n. 11. -  Pactum de retrouendendo eſt in ſe licitum de iure ciuili, canonico, diuino, & in foro conſcientiæ, ſeu animæ iudicio, & antequam res redimatur, emptor licite fructus lucratur, lib. 2. c. 25 num. 5. -  Et de iure huius regni non improbatur, ibidem, num. 6. -  Niſi concurrant cum eo aliæ coniecturae, ex quibus contractus ſimulatus, & in fraudem vſurarum factus præſumi poſſit: quia tunc mutat primauam eius naturam, & præſumptionem fœnoris inducit, ibid n. 7. -  Nec intereſt, quod pactum collatum ſit in voluntatem venditoris, vel emptoris, vbi nullæ coniecturæ ſunt fraudis, doli, vel vſurarum, ibid. n. 8. -  Pactum de retrouendendo, adeò licitum eſſe in ſe, vt valeat, etiamſi ita conceptum ſit, vt non niſi poſt certum tempus liceat redimere, & ſic reſtricta & limitata poteſtate recuperandi: & etiam in contractu pignoris, dummodo reſtrictio facultatis luendi non excedat triginta annos, ibid. n. 9 & 20. -  Pacti de retrouendendo nominationem, apud omnes iuris interpretes probatiſſimam eſſe, & receptiſſimam, & ſeruari poſſe, cum valide contractui venditionis accedere poſſit pactum huiuſmodi, & nihil repugnet, lib. 2. dict. c. 25. num. 29. -  Tamen nullam legem eſſe ciuilem, aut canonicam, de tali pacto loquentem, vt non malè contendunt Cagnol. & Coraſius, nec diſſentiunt alij authores, ibid. numero 30. & vide num. ſeq. vſque ad num. 37. vbi id probatur aperte. -  Inter pactum de retrouendendo, & de reſtituendo rem pro eodem pretio, de quo agit text. in. l. 2. C. de pact. interemptorem, & in. c ad noſtram. de emp. & vendit. eam præcipuam differentiam eſſe ex ſentencia multorum, quod pactum de retrouendendo nudum continet factum ita quod emptor non cogitur præcisè recrouendere, ſed liberatur ſoluendo intereſſe, pactum vero de reſtituendo rem, præcisè ad reſtituendum obligat, ſi facultas eſt, libro ſecundo, dict. capite 25. numero 37. -  Sed hæc differentia authori non placet, nec etiam hodie poſſet probari poſt deciſionem. l. 42. titulo. 5. partita. 5. vt nouiter & vere adnotauit author, ibidem n. 38. -  Pactum de retrouendendo cum pretij rei emptæ modicitate, an faciat contractum ſimulatum cenſeri, & factum in fraudem vſurarum; hoc eſt contractum fuiſſe pignoris, aut mutui: an vero tria ſimul concurrere debeant, pactum de retro vendendo, modicitas pretij, & quod emptor ſolitus ſit fœnerari, lib. 2. dict. cap. 25. vbi latiſſimè ex numer. 41. vſque ad numero 84. -  Paraphernalium bonorum dominium, regulariter non transfertur in maritum, lib. 2. cap. 23. num. 31. -  Pauli Leonij præcipuam rationem contra diffinitionem communem vulgaris ſubſtitutionis ceſſare, nouiter animaduerſum ab authore, lib. 2. cap. 10. num. 17. -  Pauli Leonij locus, pro reſolutione authoris adducitur, lib. 2. cap. 21. n. 17. -  D. Petrum de Barboſa magiſtraliter, & docte loquutum in materia lucri ceſſantis, & damni emergentis, & aliorum reſolutiones percepiſſe diſtinctè, libro 2. cap. 1. num. 8. -  D. Petri de Barboſa reſolutiones in propoſito, cap. 17. huius libr. qualiter intelligi debeant ex ſententia authoris, lib. 2. dicto capite 17. num. 37. -  P. Petrum de Aragon, late, & erudite quidem, atque ingenioſe egiſſe de materia lucri ceſſantis, & damni emergentis, libro 2. capite 1. num. 11. -  Petrum de Peralta, rectè improbarum à Mieres, lib. 2. cap. 4. num. 146. -  Petri de Peralta ſententia, pro reſolutione authoris adducitur, libro 2. capite 6. num. 61. & 62. -  Petri Surdi deciſio. 30. pro reſolutione authoris nouiter ponderata, & ab eo explicata, vt in ſpecie propoſita, ibi, iuramentum non fuiſſe neceſſarium, concludenti ratione probauerit, lib. 2. cap. 24. num. 16. -  Pelaez à Mieres, notatus per authorem, quod expendat leges nonnullas, quæ vere, nec Abbatis, nec Annaniæ ſententiam poſſunt probare, & confusè inducuntur, lib. 2. cap. 4. num. 19. -  Pelaez à Mieres, deceptum in allegatione. l. Iulius Paulus. 80. ff. de condit. & demonſtrat. & illum textum (vt cunque ſit) probare contrarium eius, ad quod expenditur; noue & vere adnotatum per authorem, lib. 2. cap. 4 numero 11. -  Pelaez à Mieres adnotatio quædam, probata per authorem, atque ex his, quæ ſcribit Menochius, remiſſiuè confirmata, libro 2. capite 4. num. 130. -  Pelaez à Mieres, latiſſime ſcripſiſſe materiam, capit. 4. huius libri, & omnino legendum eſſe, libro ſecundo, capite quarto, numero 158. -  Pelaez à Mieres, rectè ſe habuiſſe in reſolutione contrarietatis Abbatis, & Annaniæ, quanuis in allegatione iurium, & authorum, confuſe verſatus ſit, lib. 2. dicto cap. 4. numero 161. -  Pelaez à Mieres, in materia, cap. 18. huius libri, latius loquumtum, quam Molinam, & trium caſuum diſtinctione, nonnulla adnotaſſe, ad quæ alij antea non ſic animaduertebant. lib. 2. d. cap. 18. num. 5. -  Perpetuum dicitur ſæpe in iure, quod durat interim, dum aliqui viuunt, lib. 2. capite 22. num. 62. -  Pecuniarum certa quantitas cum legatur, veluti centum, aut quinquaginta, & iubet teſtator legatum in pecuniis ſolui, veluti ſi dixerit, lego Titio centum, quæ in pecuniis illi præſtari volo, aut lego Titio centum in pecuniis, vtrum hæres præciſe teneatur legatum in pecuniis ſoluere, etiamſi pecunia in hæreditate non ſit, lib. 2. cap. 24. ex numero 4 vſque ad numerum 17. vbi Simonis de Prætis diſtinctio, & reſolutio nouiter ab authore improbatur, & contraria ſententia defenditur. -  Pecuniarum legatariis, vtrum hæres cum beneficio legis, & inuentarij, in pecunia ſatisfacere teneatur, cum legatum quantitatis ſimpliciter factum fuit, nec plus adiecit teſtator, lib. 2. d. cap. 24. ex num. 17. cum multis ſequentibus. -  Piæ cauſæ fauendum, multáque in iure in fauorem piæ cauſæ introducta, lib. 2. cap. 5. num. 31. & vide num. 44. -  Pia cauſa quæ dicatur, cum multis exemplis, remiſſiue, ibidem, num. 32. -  Pluralis locutio, licet ſoleat in vnico filio verificari, hoc tamen procedit ex voluntate teſtatoris, & vbi ſubiecta materia non ſuadet, appellationem liberorum ad plures eſſe referendam, lib. 2. cap. 13. num. 23. -  Politi rationi cuidam contra Bartolum, nouiter & vere ſatisfactum, libro 2. cap. 14. numero 8. -  Poſiti in conditione, an & quando cenſeantur vocati, lib. 2. cap. 12. per totum. -  Poſitus in conditione, an cenſeatur electus aut nominatus ab eo, qui nominare poterat, lib. 2. cap. 26. num. 83. -  Promittens ſe obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente, ſtatim conueniri poteſt, ac ſi de præſenti ſe obligaſſet, quia inutilis circuitus eſt vitandus, ídque ex ſententia Ioannis Andreæ, de qua late, lib. 2. cap. 3. ex num. 1. -  Promittens vendere certo pretio, dici non poteſt, quod iam vendiderit, & promiſſio de vendendo, longe ab ipſa venditione differt, lib. 2. cap. 3. num. 19. & vide num. 20. vbi inter hunc caſum, & Ioannis Andreæ caſum ſuperiorem, ratio quædam à Rolando tradita approbatur. -  Promittens vendere fœudum, vel rem emphyteuticam, non cadit à iure ſuo, licèt caderet, ſi irrequiſito domino alienaret, ibidem, num. 21. -  Prouiſio facta à teſtatore per viam diſpoſitionis in vno caſu, comprehendit alium omiſſum, omnino ſimilem, & eundem effectum habentem, ídque ex veriſimili diſponentis voluntate, lib. 2. cap. 11. num. 22. -  Proximitatem in ſucceſſione maioratus, reſpectu vltimi poſſeſſoris conſiderandam eſſe, ex veriori, & recepta magis ſententia, lib. 2. cap. 20. num. 24. -  Pronuntiari, atque effari aliquid, trifariam poſſe, diſpoſitiue, aſſertiue, & enuntiatiue, lib. 2. cap. 26 num. 72. -  Protocolum quid ſit, & vnde originem habuerit, libro 2. capite. 16. num. 40. -  Protocolum in iudicium productum, vtrum paratam executionem habeat, remiſſiue, ibidem num. 41. -  Protocolum, vt ſit legitimum & ſolenne, atque vt ex illo inſtrumentum authenticum ſumi poſſit, quæ debeat continere, ibidem numero 42. -  Protocolum ſeu regiſtrum, vt fidem faciat, & ſolenne ſit, atque vt ex illo authenticum inſtrumentum ſumi poſſit, continere debere omnes ſolennitates in inſtrumento publico requiſitas, ibid. num. 43. -  Et apud nos hodie, qualiter confici debeat, expreſſum eſſe in. l. 13. tit. 25. li. 4. nouæ collectionis Regiæ, ibid. num. 44. -  Ex protocolo, ſeu regiſtro vitioſo in inſtrumentum deſumptum, nullum eſſe, tanquam extractum & productum à radice infecta & vitioſa, ibid. num. 45. -  Protocolum cancelatum, ſeu vitiatum in partibus ſubſtantialibus, an fidem faciat, remiſſiue, ibid num. 46. -  Protocolum ſeu regiſtrum penes tabelionem ſeruari, nimis neceſſarium eſſe, ob rationem aſſignatam dicto capite 16. numero 47. & 48. -  Priuilegium tacitæ hypothecæ, competere doti putatiuæ, lib. 2. cap. 11. num. 37. -  Priuilegium. leg. in rebus. 30. C. de iure dotium, in dote putatiua locum habere, ibid. num. 38. -  Principium conſtitutionis, ſi generale ſit, quanuis poſtea ſubdantur aliqua verba, quæ certas, & limitatas perſonas reſpicere videantur omnino, conſtitutio interpretanda eſt, vt generalis ſit, & generaliter comprehendentur omnes ſecundum naturam principij, lib. 2. cap. 22. num. 99. -  Primogeniorum clauſulæ in Hiſpania, ſunt interpretandæ iuxta conſuetudinem, quæ eſt in Hiſpania in ſucceſſione primogeniorum, & ſic, vt Maſculus præferatur fœminæ, & primogenitus cæteris fratribus ſecundo genitis, lib. 2. cap. 26. num. 39. -  Præcedentia declarant ſiue determinant ſequentia, & è contra, libro 2. capite 4. numero 10, -  Præcedentia in ſequentibus, nunquam debent cenſeri repetita, quoties agitur de repetenda qualitate aduerſus diſpoſitionem iuris communis, lib. 2. cap. 4. num. 37. -  Præſcriptio quadragenaria, quare neceſſaria ſit aduerſus Eccleſias, earúmque res, ſiue præſcriptio procedat à priuato, ſiue ab altera Eccleſia, Eccleſiis autem contra alios, cur decem, aut viginti annorum præſcriptio ſufficiat, nec obſtet illis ratio tituli, ff. quod quiſque iuris, libr. 2. capite 5. numero 63. & ſequent. -  Præfatio legis, cauſam finalem diſpoſitionis oſtendit, & mentem condentis declarat, lib. 2. cap. 6. num. 60. & cap. 20. num. 98. -  Prælegatum vnico hæredi fieri non poteſt, lib. 2. cap. 13. num. 13. -  In pretio emptionis & venditionis negari non poſſe, quin contrahentibus liceat ſe circumuenire, ſic enim expreſſum eſt in iure, libro 2. capite 8. num. 12. -  Dubium tamen maximum eſſe in explicatione. l. in cauſæ. 17. §. idem Pomponius, ff. de minoribus, ſic dicentis: idcirco ſcribentes in multis locis, diuerſimode interpretari legem illam, ibidem, num. 13. -  Magis tamen communiter probari, naturaliter licere contrahentibus ſe circumuenire in pretio, non quod natura ipſa rerum hoc permittat, ſed natura, id eſt naturales regulæ contractus emptionis & venditionis ſic permittant, & patiantur, ibidem, numero 14. -  Quod libenter admittit Author, nec aliam pati interpretationem verba, d. §. idem Pomponius, firmiter credit, exactius tamen neceſſarium fore hoc explicare, vt ibidem explicatur, num. 15. & Caroli Molinei traditiones in propoſito recenſentur. -  Q -  QValitas maſculinitatis in teſtamentis, fideicommiſſis, & primogeniis, an, & quando requiſita cenſeatur, vel repetita, lib. 2. cap. 4. per totum, vbi latiſſime. -  Qualitas maſculinitatis in vno gradu, vel ſubſtitutione, aut parte teſtamenti adiecta, vtrùm in alteris repetita eſſe, cenſeri debeat, lib. 2. dict. cap. 4. ex num. 7. cum infinitis ſeq. -  Qualitates, & circunſtantias caſuum occurrentium conſiderandas eſſe in materia repetitæ, vel non repetitæ qualitatis præcedentis, nec certam regulam dari poſſe, ibidem, num. 47. -  Qualitatem maſculinitatis, legitimitatis, aut aliam ſimilem, poſitam in prima diſpoſitione, repetitam cenſeri in ſecunda, & vlterioribus, quando adeſt præſumpta, & coniecturata mens ac voluntas teſtatoris, ibidem, num. 136. -  Et quando militat eadem ratio, ibidem, numero 137. -  Quod quiſquis iuris in alium ſtatuerit, ipſe eodem iure vtatur: edictum, aut communis doctrina, qualiter procedere debeat, lib. 2. cap. 5. numero 45. & 46. & numero 62. & 64. -  Quota bonorum hæredi extraneo prælegata, vtrum ſolui debeat in pecunia, an in ipſis rebus hæreditariis, & de contrarietate Telli Ferdinandez, & Ant. Gomez, remiſſiue, lib. 2. cap. 24. num. 49. -  R -  RAtio ſubintellecta, pro expreſſa habetur, quæ vnica imaginari poteſt in teſtamento, lib. 2. cap. 4. num. 89. -  Ratio agnationis conſeruandæ, quando conſiderata cenſeri debear, tam in fideicommiſſis, quam in maioratibus, lib. 2. cap. 4. vbi latiſſime. -  Ratio generalis, aut verbum, quod perpetuitatem præſeferre videtur, ex appoſitione perſonarum ſupra nominatarum reſtringi debet, quando non militat ratio, quæ contrarium ſuadeat, lib. 2. cap. 22. num. 49. -  Repetitio qualitatis præcedentis ob præſumptam teſtatoris voluntatem fieri debet, quæ alias non fieret, libro 2. capite 4. numero 17. -  Repetitionis inducendæ, vel non inducendæ diſpurationem totam, coniecturalem eſſe, & præſumptam, lib. 2. cap. 4. num. 51. -  Sic, vt coniecturæ in ea materia fallaciſſimæ eſſe poſſint, cùm non ſolum diuerſi in varias, & diuerſas trahantur ſententias, ſed etiam iidem ſibi non conſtent, ibidem numero 52. -  Idcirco cautiſſime agendum eſt, vt plura attendantur, quæ in interpretanda defuncti voluntate, præ oculis haberi debent, ne facile decipiamur, vt ibidem admonet Author, ex numer. 53. vſque ad num. 65. -  Repetitionem, aut reſtrictionem maſculinitatis, legitimitatis, aut aliarum qualitatum præcedentium, totam pendere à voluntate teſtatoris ibid num. 68 -  Idcirco cum expreſſa, aut clara, ſiue etiam præſumpra fuerit voluntas teſtatoris, qualitates præcedentes repetere volentis, aut reſtringere, fœminas proximiores propter maſculos remotiores excludere, vel non excludere, illa omnino, & præciſe obſeruanda eſt, ibidem, num. 69. -  Repetitio qualitatum, vel conditionum fit, vel non ſit ex præſumpta mente diſponentis, ac etiam impeditur, vbi aliàs de iure fieri deberet, ſi conſtat de tacita mente diſponentis, ibidem num. 70. -  Repetitionem omnem tacitam procedere, aut ratione copulæ, vel coniunctionis, quia ſunt plura legata copulata, vel per dictionem &, vel, item, & ſimiles alias dictiones coniunctiuas, vel connexiuas, vel quia reguntur ab eodem verbo, & determinantis, auc regentis totam orationem, aut per identitatem rationis, quando ſubeſt ratio repetendi antecedentia in ſequentibus, lib. 2. capite 4. numero 94. vbi, quod ita in in ſumma totam hanc materiam explicauit Baldus, in conſ. 153. quidam teſtator, lib. 5. -  Vbi magiſtraliter, & docte conſtituit, tres cauſas eſſe tacitam repetitionem inducentes, videlicet copulam, identitatem orationis, & identitatem rationis: è conuerſo tres eſſe cauſas repetitionis excluſiuas, videlicet aduerſatiuam, vt quia eſt ibi dictio ſed, vel ſecus, & ſimiles, diuerſitatem, ſiue ſeparationem orationis, & temporum, & diuerſitatem, ſiue aduerſatiuam rationis, lib. 2. d. cap. 4. num. 95. -  Nam habentia inter ſe aduerſatiuam rationem, non habent ad inuicem tacitam repetitionem, ibid. num. 96. -  Et ad hæc in effectu reduci debere infinita, quæ licèt diuerſis modis, & in variis, & multis locis adnotarunt ſcribentes in hac materia, & vere illa à doctrina ſuperiori fundamentum ſumunt, ibidem, num. 97. -  Repetitæ qualitatis regula, procedit in fauorabilibus, non autem in odioſis, lib. 2. d. cap. 4. num. 103. -  Per repetitionem qualitatis, vbi fit differentia inter maſculos & fœminas, aut fœmina excluditur, materia odioſa dicitur, ibidem, num. 104. -  Repetita qualitas nunquam cenſetur, quando ex repetitione inducitur aliquid contra ius commune, ibidem, num. 105. -  Repetitionem qualitatum præcedentium non admitti, vbi qualibet ſubſtitutio, præcedens, & ſubſequens ſunt ad inuicem ſeparatæ, & in diuerſis capitulis, aut clauſulis poſitæ, & perfecta oratione determinatæ, ibid. num. 131. -  Etiamſi adſint dictiones repetitionem ſignificantes, cum tunc ſtent potius continuatiue, quam repetitiue, ibid. num. 132. -  Nec aliqua repetitione indigeat clauſula continens rationem, ſiue orationem perfectam, ibidem, num. 133. -  Idque maxime procedere, vbi adeſt perſonarum identitas, ibidem, num. 134. & vide ex numero 138. & ſeq. vbi latius id explicatum inuenies. -  Repetitionem qualitatum præcedentium, ex identitate rationis, coniecturata, & veriſimili mente teſtatoris, dictionum natura, & aliis probatiſſimis coniecturis, fieri debere ad ſequentes gradus, aut ſubſtitutiones, etiamſi ſimus in diuerſis, aut ſeparatis orationibus, & in diuerſis perſonis, ibidem, num. 138. -  Reſtitutio in integrum minori læſo regulariter competit, niſi aliqua lege repeciatur expreſſe prohibita, libro 2. capite 5. numero 15. -  Et adeò fauorabilis eſt, vt nec tollatur per verba generalia legis, vel ſtatuti, ibidem, num. 16. -  Nec per generalem excluſionem alicuius legis, ibid. num. 17. -  Niſi per ſpecialem nominationem, ibidem, numero 18. -  Et quanuis lex, vel ſtatutum de quacunque perſona loquatur, ſi de minore ſpecifice non loquitur, tunc minori competit reſtitutio, ibid. num. 19. -  Reſtitutio minori aduerſus deciſionem. l. bene à Zenone. C. de quadriennij præſcriptione, an detur ad rem ipſam, vel tantum ad pretium, lib. 2. cap. 5. num. 20. & ſeq. & vide etiam ex num. 7. -  Reciſionis, & remedij. l. 2. C. de reſcindenda venditione, vera ratio adducitur, & Petri Gregorij adnotatio quædam in propoſito recenſetur, lib. 2. cap. 8. num. 16. -  Reſpublica minori æquiparatur, & iure minoris vtitur, vt reſtituatur contra diſpoſitionem. l. bene à Zenone. C. de quadriennij præſcriptione, & ſimilium, lib. 2. cap. 5. numer. 23. -  Reſpublica, aut communitas non debet gaudere beneficio reſtitutionis in integrum, ad petendum pretium à Principe, ſi à tempore perſectæ præſcriptionis quadriennij, quod in. dict. leg. bene à Zenone ſtatuitur, lapſum eſt: aliud quadriennium, & vltra, infra quod reſtitutio in integrum poſtulari debuit, ibidem, numero 24. vbi non ponderatur in terminis Iaſonis conſilium, cuius mentionem non faciunt hi, qui in propoſito huius quæſtionis ſcribunt. -  Res vna & eadem; diuerſo iure cenſeti non debet, cum nonnullis declarationibus, remiſſiue, lib. 2, cap. 23. num. 28. -  In regni ſucceſſione, in infinitum admittuntur deſcendentes, & in defectum eorum tranſuerſales, lib. 2. cap. 23. num. 35. -  Regula illa, quod tibi non vis, alteri ne feceris, non procedit vbi Eccleſia vtitur iure ſuo, defendendo ſe priuilegio à iure ſibi conceſſo contra alium non ſic priuilegiatum, lib. 2. cap. 5. num. 53. -  Regula cap. qui ſentit, de regulis iuris, lib. 6. fallit interdum ratione contractus, aut perſonæ, aut cauſæ, aut ſpeciali diſpoſitione legis, lib. 2. cap. 5 num. 54. -  Regula, dict. cap. qui ſencit, obtinere debet in his, quæ proueniunt ex ipſius actus natura, non vero in his, quæ ex accidenti contingunt, ibid. num. 55. -  Repræſentatio vtrùm excluſa cenſeatur ex eo, quod maioratus inſtitutor vocauerit proximiorem ad maioratus ſucceſſionem, vel continuo admitti proximiores voluerit, lib. 2. cap. 20. ex num. 4. cum multis ſequ. vſque in finem cap. vbi latiſſime. -  Repræſentationis virtute, remorior iudicatur propinquior, & qui admittitur per repræſentationem, non dicitur corrumpere gradum, ſed potius gradum repræſentare, ibidem num. 8. -  Repræſentans patrem, vel alium, in eius locum ſubintrat, & cum omnibus qualitatibus proximitatis, & prælationis, quas ipſe pater habebant, ibid. num. 14. -  Repræſentationem in ſucceſſione maioratus excluſam non cenſeri ex vocatione proximiorum, ineuitabiliter deduci ex. lib. 2. titulo. 15. partita. 2. & l. 40. Tauri, inducendo eas leges pro vt notauit Author, lib. 2. d. cap. 20. num. 27. -  Repræſentatio vt excluſa cenſeatur, vtrùm neceſſaria ſit expreſſa diſpositio, vel ſufficiat tacita ex coniecturis deducta, ibidem numero 28. -  Roderici Iuarez ſingularia verba referuntur, lib. 2. cap. 6 num. 52. -  Roderici Iuarez locus explicatur, ibidem numer. 64. -  Roderici Iuarez dubium, quod ipſe determinare auſus non eſt, ſed cogitandum reliquit, vere, & eleganter explicatum ab Authore, lib. 2 cap. 18. num. 43. -  Rolandum in conſilio. 69. ex numero primo, vſque ad numerum vigeſimum ſeptimum, volumine tertio & erudite loquutum, & veram dubij Ioannis Andreæ reſolutionem aſſequutum, lib. 2. cap. 3. num. 9. -  Rolandi ratio probata, ibid. num. 20. -  Rolandi traditio in propoſito. leg. ſi libertus præterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, noue confutatur per Authorem, lib. 2. cap. 20. num. 36. -  Romanum in conſilio. 163. (quem Prætis adducit) non loqui in terminis, in quibus Prætis ipſe loquitur, ſed in diuerſis, aut contrariis quidem, lib. 2. cap. 24 num. 13. -  Ruini reſolutionem, in conſil. 208. num. 7. libro primo (qua principaliter monetur Molin.) nec eſſe ſecuram, nec vere concludere, lib. 2. cap. 3 num. 23. -  Ruini reſolutiones in conſiliis quibuſdam, nouæ non ſunt, nec ipſi tribuendæ (vt nonnulli ſcribentes crediderunt) imo ex prima parte diſtinctionis cuiuſdam Baldi deducuntur aperte, lib. 2. cap. 4. nam. 98. -  Ruini, & Pariſij opinionem minime deſtruere reſolutionem Authoris, libro 2. cap. 17. numero 35. -  S -  SArmienti dubium contra ſententiam Coſtrenſis, iuridica, & vera ratione ſublatum, lib. 2. cap. 6. num. 28. -  Sfortiæ Oddi, & Ioannis Vincentij Hondedei reſolutiones in materia capit. 4. huius libri notandas, libro 2. dicto capite 4. numero. 63. -  Simonis de Prætis ſententia, Peregrini reſolutioni conformis adducitur, libro, 2. cap. 2. numero 10. -  Simon de Prætis laudatur, lib. 2. capite 4. numero 31. -  Simonem de Prætis, materiam capite 4. huius libri, pleniſſima manu tractaſſe, & de dictionibus, cauſis, & rationibus, propter quas repetitio induci, aut reſtringi debeat, ex propoſito egiſſe; ac in effectu circa contrarietatem Abbatis, & Annaniæ, multas concordias adduxiſſe, & inter alias eam probaſſe, quam cum Molina ſæpe veriorem dixit Author, lib. 2. cap. 4. num. 171. -  Spurij ſunt infames, turpes, & viles, lib. 2. c. 19. num. 50. -  Statuta ſtrictiſſimam interpretationem recipiunt, nec plus valent, quàm ſonant, lib. 2. cap. 20. num. 11. -  Nihilominus tamen, ſi ſtatutum ad ſucceſſionem aliquam proximiores vocauerit, dici non poteſt, quod excluſerit eum, qui per repræſentationem contendit admitti, vt latius probatur, ibid. num. 12. -  Subſtantia diſpoſitionis in alterius voluntatem conferri non poteſt, qualitas vero, vel acceſſorium, hoc eſt, perſonarum electio, vel declaratio tantum, de iure confertur, lib. 2. capite 6. num. 51. -  Subſtantia diſpoſitionis, quando in alterius voluntatem, vel in arbitrium conferri dicatur, & poſt. l. 31. Tauri, vtrùm conferri poſſit valide quoad meliorationes, & relicta particularia, vide omnino, dict. cap. 6. per totum, vbi inuenies multa, quæ nullibi erant antea ſic declarata. -  Subrogatum ſapit naturam eius, in cuius locum ſubrogatur, lib. 2. cap. 20. num. 15. -  Et vtitur eiſdem iuribus, & priuilegiis quæ habebat ille, in cuius locum ſubrogatur, ibid. num. 16. -  Res quando ſubrogatur cum facultate Regia in locum alterius; quæ erat etiam vinculata, cum omnibus qualitatibus, & conditionibus ſubrogata remanet, cum quibus erat prima, libro 2. capite 26. num. 86. -  Subſtitutus pupillaris etiam turpis, fratrem conſanguineum, aut etiam matrem ipſam excludit, tam in pupillari, quam in exemplari ſubſtitutione, remiſſiue, libro 2. capite 19. num. 9. -  Subſtitutus vulgaris, inſtituta turpi perſona, an debeat excludi per fratrem, qui inofficioſi teſtamenti querelam inſtituit, vt quanuis inſtitutus obtinere non poſſit hæreditatem, locus non ſit ſubſtituto, remiſſiue, ibidem, num. 10. -  Subſtitutionis vnus gradus, alium gradum declarat, lib. 2. cap. 4. num. 13. -  Subſtitutio vtiliter, & ſecundum formam legis facta, non debet per inutilem vitiari, lib. 2. cap. 7. num. 26. -  Subſtitutionem, vere, ac proprie inſtitutionem eſſe ex ſententia quamplurimorum, quæ ab Authore probatur, lib. 2. cap. 10. ex num. 1. & vide num. 3. vbi refertur ſententia aliorum, aſſerentium ſubſtitutionem inſtitutionem non eſſe proprie. -  Subſtitutionis in genere, infinitæ diffinitiones relatæ, lib. 2. d. cap. 10. num. 6. -  Subſtitutionem, ſecundam inſtitutionem dici ex ſententia Accurſij, quæ ab Authore probatur, ibid. num. 8. -  Et omnibus fundamentis, quæ in contrarium excitari poſſent, pleniſſime ſatisfactum oſtenditur, atque de hac re Alexander Trentacinquius, Sfortia Oddi, & Paulus Leonius commendantur omnino, ibid. num. 8. -  Subſtitutionis definitiones, à Paulo Leonio, & Thobia Nonio conſideratas probabiles eſſe ex ſententia Authoris. ibidem, numero 9. -  Subſtitutio vulgaris, quare ſic appellata, libro 2. dict. cap. 10. numero 10. -  Subſtitutiones quare introductæ: & in id Petri Gregorij locus, nouiter adductus, ibidem, num. 11. -  Subſtitutionis vulgaris diffinitiones infinitæ relatæ, ibidem, num. 12. -  Subſtitutionis vulgaris, vera diffinitio traditur, ibidem, num. 13. & vide numer, ſequent. vbi nouiter, & melius, quam hactenus explicatur. -  Subſtitutiones omnes vulgares, addita hæreditate expirant, libro 2. dicto capite 10. numero 18. -  Subſtitutionis vulgaris, noua diffinitio refertur, quam Petrus Gregorius Toloſanus non male conſiderauit, ibid. num. 19. -  Subſtitutio pupillaris, an ex rigore iuris, vel ex humanitate, aut gratia fuerit introducta, lib. 2. cap. 14. per totum. -  Subſtitutio pupillaris, patris, an filij teſtamentum dicatur: item an duo teſtamenta videantur, vnumve tantum, lib. 2. cap. 14. num. 5. vbi vera reſolutio traditur, Bartolíque, Connani, & Vaconij declarationes in propofito recipiuntur. -  Subſtitutio pupillaris, quare introducta, lib. 2. capite 15. per totum, vbi plures rationes adducuntur remiſſiue, & vera, dilucidáque reſolutio traditur. -  Subſtitutionis pupillaris introductionis rationem inquirentes Doctores, omnes fere in vnum finem, eandémque rationem tendere, ignominiæ dumtaxat rationem à recentioribus expreſſam, ibidem, numero ſexto. -  Subſtitutio pupillaris, an filij impuberis tantum, pro quo teſtatur pater, fauorem, & commodum contineat, an vero fauorem etiam, & commodum patris, cui pro filiis, ac de bonis eorum teſtari lex permiſit. lib. 2. dict. cap. 15. num. 2. -  Subſtitutionum quædam directæ ſunt, quædam obliquæ. Directa eſt illa, quæ ſubſtituto hæreditatem defert ſine alterius miniſterio, & reſtitutione. Obliqua eſt, quæ ſubſtituto hæreditatem defert ex alterius miniſterio, & reſtitutione, vt fideicommiſſaria, lib. 2. cap. 21. num. 1. vbi id multorum Authorum ſententia comprobatur, & latius explicatur, remiſſiuè. -  Subſtitutionis directæ, quinque ſpecies ſunt, videlicet vulgaris, pupillaris, exemplaris, reciproca, aliàs breuiloqua, item compendioſa, ídque ex ſententia communi, lib. 2. dict. cap. 21. num. 2. -  Contra quamplures rationes expendi ſolent communiter, quæ adducuntur remiſſiuè, ibid. num. 3. -  Et illis reſponderi poteſt ex his, quæ adnotantur, ibidem num. 4. item ex his quæ in propoſito Alexander Trentacinquius ſcripſit. -  Subſtitutiones principales duas tantum eſſe, vulgarem, & pupillarem, cæteras autem ad has referri, vel ex his compoſitas, ex noua Petri Gregorij obſeruatione in hac materia, ibid. num. 5. -  Subſtitutionis directæ, quatuor ſpecies eſſe, vulgarem, pupillarem, exemplarem, & militarem, & conſequenter, neque breuiloquam, neque compendioſam conſtituere diuerſam ſpeciem de per ſe, in puncto & rigore iuris verius eſſe ex ſententia authoris, quæ & aliorum authoritate fulcitur, lib. 2. dicto cap. 21. num. 6. -  Subſtitutio propriè, an dicatur fideicommiſſaria, & in ſtatutis, vtrùm appellatione ſubſtitutionis comprehendatur, lib. 2. dicto cap. 21. ex numer. 7. vſque ad numerum 20. vbi latiſſimè. -  Subſtitutionis nomen latiſſimum eſſe, & in lata ſignificatione, quamcumque ſubrogationem appellari poſſe ſubſtitutionem, ibid. num. 16. & ſequent. -  Subſtitutio vulgaris triplex, quædam expreſſa, quædam tacita, quædam mixta, partim expreſſa, & partim tacita, lib. 2. d. cap. 21. num. 19. & 20. -  Subſtitutio vulgaris expreſſa dicitur in genere, in ſpecie, & in indiuiduo, ibidem. numero 21. -  Subſtitutiones vulgares, & pupillares, quæ continentur ſub reciproca, aut breuiloqua, & compendioſa; expreſſæ dicuntur verbis generalibus, quia quamuis non contineantur ſub reciproca, aut compendioſa expreſsè, ſi accipiamus expreſſum in ſpecie, & ſingulariter, in genere tamen accipiendo, comprehendi dicuntur, ibid. num. 22. -  Subſtitutiones vulgares, & pupillares, quæ ſub reciproca continentur, tunc demum dicuntur expreſſæ verbis generalibus, cum reciproca generaliter, aut ſimpliciter concipitur ſecus tamen, ſi ad vnum caſum teſtator ſe reſtrinxerit, libro 2. dicto cap. 21. numero 25. -  Subſtitutio pupillaris, quæ non vigore reciprocæ, ſed ſub vulgari expreſſa continetur, matrem non excludit ex ſententia communi, contra ex ſententia authoris, quæ doctrina Bartholi fulcitur, ibidem, num. 26. & 27. ad finem. -  Subſtitutio pupillaris, quæ continetur ſub reciproca ſimplici, aut generali, expreſſa dicitur verbis generalibus, & conſequenter matrem excludit, ibid. num. 27. -  T -  TEſtamenti vna pars, aliam declarat, & inde ſi verbum aliquod dubium ſit, aut obſcurum, eo modo intelligi debet, ſecundum quem repentur in alia parte teſtamenti, lib. 2. cap. 4. num. 11. -  Teſtamentum poteſt à duobus, vel à pluribus in eadem charta, aut ſcriptura confici, idque ex communi omnium Doctorum placito, ſicut nullus in hoc diſſentiat, lib. 2. cap. 18. numero 6. -  Teſtamentum cùm faciunt duo, pluréſve in eadem ſcriptura, aut charta, tunc, quot ſunt perſonæ reſtantes, tot eſſe teſtamenta cenſentur, in quo etiam conueniunt omnes authores, nec vllus in hoc diſſentit, ibidem, num. 7. -  Teſtamentum à duobus in eadem ſcriptura, aut charta confectum, vnicam tantum ſolemnitatem requirit, non duplicatam; nam et ſi duo teſtamenta cenſeantur, non vnum teſtamentum, ſolemnitas tamen illa vno contextu adhibita, ſic refertur ad omnes perſonas teſtantes, vt pro vnoquoque ſeparatim adhibita cenſeantur, ibidem, numero 8. -  Quod procedit, quoad numerum teſtium, ſigilla, ſubſcriptiones, vnicam contexturam, & reliqua, quæ plurium perſonas poſſunt reſpicere, non verò quoad ea ſolemnia, quæ ab ipſis teſtatoribus debent peragi, quia talia ab ipſis teſtatoribus, & à ſingulis eorum debent fieri; ibidem, numero nono, vbi latius id explicatum traditur, remiſſiuè. -  Et iuxta ea, intelligenda dicit author nonnulla, quæ non ita diſtinctè, aur abſolutè in propoſito adnotauit Andreas Gail, ibidem, num. 10. -  Teſtamentum vxoris & mariti, an validum ſit, in quo maritus ſua manu ſe hæredem ſcripſit, lib. 2. d. cap. 18 num. 11. -  Teſtamentum viri ſua manu factum, in quo ille vxorem hæredem inſtituit, valere debet, etſi non valeat teſtamentum vxoris inſtituentis virum, manu ipſius viri ſcriptum, contra Luſitanum, Gamam, cum Beccio, & ipſius Gamæ additionatore, ibidem, numero 12. -  Teſtamentum; in quo maritus & vxor ſe ad inuicem, & reciprocè hæredes inſtituunt, validum eſſe ex ſententia communi, ibidem, numero 13. & vide numerum 14. vbi admonet author, qualiter reſponderi poſſit rationibus nonnullis, quibus mouetur D. Franciſcus Sarmientus, vt contrariam ſententiam tueatur. -  Teſtamentum à marito & vxore, vel à duobus aliis confectum ſimul in eadem ſcriptura, aut charta, poteſt ab altero pro parte ſua reuocari, ex ſententia multorum authorum, lib. 2. d. cap. 18. num. 16. -  Quæ & iure, & rationibus concludentibus fulcitur, ibid. num. 17. per totum. -  Et extenditur, vt procedat, ſiue alter reuocauerit in vita eius, qui ſimul cum eo diſpoſuit, ſiue etiam poſt eius mortem; nam in vtroque caſu indiſtinctè reuocatio fieri poteſt, ibidem, num. 18. -  Dummodo reuocetur dumtaxat quoad partem teuocantis, quia quoad alias non reuocantes, firmum remanet teſtamentum, ibidem, num. 19. -  Secundo extenditur, vt procedat, etiamſi teſtamentum ſimul faciant coniuges in fauorem alicuius, vel aliquoram, vel vt vtriuſque proximi hæredes bona ſua, aut aliquam partem eorum accipiant; nam adhuc vno ex coniugibus mortuo, ſuperſtes iure poteſt diſpoſitionem ſuam reuocare, ibidem, numero 20. -  Teſtamentum, ſi maritus & vxor ſimul fecerint, & cum conueniſſent de inſtituendo aliquem heredem, fortè conſanguineum, (vt frequenter accidit) implendo promiſſa, eum hæredem inſtituerunt, vnuſquiſque pro parte ſua, & vno mortuo, alter teſtamentum reuocauit, nihilominus tamen firma erit inſtitutio, quam fecit præmortuus, ex ſententia quorundam, lib. 2. capite 18. numero 21. -  Qui crediderunt procedere id, etiamſi ex præfatione inſtitutionis, aut aliis verbis diſpoſitionis conſtare poſſet, non aliter inſtituturum præmortuum, quam ſi alter promiſſa ſeruaret, ibid. num. 22. -  Sed veretur quidem author, ne forſan contrarium dici poſſit, ex his, quæ in propoſito Mieres tentauit, ibid. num. 23. & vide omnino, numer. 67. ibid. -  Teſtamentum, aut vltimam aliam diſpoſitionem quamcumque, ſi ponamus à duobus ſimul, in fauorem alicuius, vel vt maioratus inſtitueretur, aut opus aliquod pium perageretur, ſic confectum, vt verba eiuſdem conditionem, aut modum præſeferre videantur; hunc equidem communes Doctorum reſolutiones circa confirmationem teſtamenti pro parte præmortui, aut fructus à ſuperſtite perceptos non reſtituendos, obtinere non poſſe, vt latius adnotauit author, lib. 2. dicto cap. 18. num. 24. & vide ibidem, num. 70. & ſequent. -  Teſtamentum, cum fecerunt maritus, & vxor ſimul, in caſu propoſito ſupra, numero 21. non procedere reſolutionem traditam ibi, ſi probetur dolo alterius inductum inſtituentem; tunc enim pro parte eius auocaretur hæreditas à venientibus ab inteſtato, ibidem, numero 25. vbi Ludouici Molinæ reſolutio generalis in propoſito nouiter expenditur, & ad vtrumque forum applicatur. -  Teſtamentum, cùm faciunt maritus, & vxor, vel alij duo ſimul, in eadem ſcriptura, aut charta coniunctímque de bonis ſuis diſponunt, vel aliquo modo, aut nominatim in aliquam cauſam expendi illa decernunt, vſque adeò ſuperſtes pro ſua parte eam diſpoſitionem reuocare poteſt, vt defunctus ex hac reuocatione deceptus non videatur, nec illi ex hoc aliqua fraus, aut iniuria facta fuiſſe cenſeatur, lib. 2. dict. cap. 18. numero 26. -  Cùm notum ſit omnibus, eam conditionem actum illum ex ſui natura ſortiri, ibidem, numero 27. -  Nec poſſe quem pactione aliqua ad non mutandum ſuum teſtamentum adſtringi, ibidem, num. 28. -  Sibíque imputare debere, qui cum remediis oportunis vti potuiſſet, ne propria voluntas illuſoria redderetur, neve alterius ſimul ſibi teſtantis diſpoſitio reuocari poſſet ab eo, non ſe præuenit, ibidem, numero 29. -  Damnúmque ex hoc contingens, æquo animo pati debet, cum magis propria culpa, & negligentia ſua, quàm aduerſarij fraude id contingat, ibid. num. 30. -  Eo magis, quod damnum hoc promiſcuum eſt, & caſus communis; nam poterat prius ſuperuiuens mori, quam defunctus, & tunc defunctus eiuſdem conditionis eſſet, cuius & nunc viuens, & ob id onus diſſimile non fuiſſe, nec æquale diiudicari non poteſt, ibidem, num. 31. -  Teſtamentum à coniuge ſuperſtite pro ſua parte reuocari poſſe, quamuis maritus & vxor ſimul teſtentur, & in aliquam cauſam ſua bona ſimul expendi, aut conuerti conſtituant, & vtriuſque bonorum vſufructu ſuperuiuentem frui cauerint expreſsè, ſuperuiuénſque alio mortuo, prædicto vſufructu fuerit fruitus, lib. 2. dicto cap. 18. numero 32. -  Teſtamentum in eadem ſcriptura, ſi maritus & vxor faciant ſimul, & in teſtamento, ipſum teſtamentum non reuocandi onus expreſsè fuiſſet conſtitutum; & ob id fructus ſuperuiuenti illico aſſignarentur, quod nec hæreditatis additione, nec fructuum perceptione prædictum onus acceptatum videtur, nec fieri poteſt irreuocabile teſtamentum, ibid. num. 33. -  Teſtamentum de bonis tam ipſius, quàm vxoris, ſi faciat maritus ſolus ex conſenſu vxoris, ſolum operatur vnum effectum, quod licèt poſſet ipſa reuocare, ſi faceret teſtamentum, tamen ex quo conſentit, reuocare non poſſit, ſed non operatur effectum, vt poſſit pater inter filios diſponere, nec eos in legitima amplius grauare in bonis vxoris, ex ſententia Roderici Iuarez, quæ ab. Authore probatur, & nouiter declaratur, lib. 2. dict. cap. 18. num. 41. -  Teſtamentum, cum à duobus fit in eadem ſcriptura, aut charta, poſito quod certum eſt, licere ſuperuiuenti pro ſua parte reuocare illud, etiam ſi vſufructu, aut fructibus bonorum, aliove commodo fruitus ſit, atque etiam ſi in teſtamento onus non reuocandi teſtamentum ipſum, expreſsè fuiſſet iniunctum, an teſtamentum dicto in caſu reuocans, perceptos fructus, ſiue commodum ex teſtamento ſibi proueniens, reſtituere ſit adſtrictus, ibid. num. 55. & ſequent. vbi latiſſimè. -  Ex teſtamento non completo, ſiue (vt Doctores dicunt) ratione voluntatis imperſecto, nihil debetur, lib. 2, cap. 22. num. 19. vbi communis allegatio. l. ſi quis cum teſtamentum, 25. ff. de teſtamentis, exornatur nonnullis remiſſiuè. -  Teſtari poſſe, & hæredem ſcribere eum, qui nulla bona reliquit, neque corporalia, neque incorporalia, atque eius hæreditatem non impropriè dici, ex ſententia multorum Authorum, quæ adducitur, libro 2. cap. 17. numero 2. & improbatur, ibidem ex numer. 4. cum ſequent. & vide numerum 11. -  Teſtari non poteſt, qui nulla bona habet, nec habere poteſt actu, & potentia: ille verò, qui de facto nulla bona habet, tamen potentialiter poteſt: habere, teſtari poteſt, ídque ex communi ſententia, lib. 2. cap. 17. numer. 2. vbi ex numero 10. agitur de veritate illius. -  Teſtari de iure communi, quare inductum ſit, cum diſpoſitio in tempus inhabile conferatur, quo dominium bonorum ſuorum teſtator iam amiſit, lib. 2. dicto cap. 17. ex numer. 28. -  Teſtandi facultatem, multis de cauſis inuentam fuiſſe, remiſſiuè, ibid. num. 29. -  Teſtandi facultatem, ex gratia potius competere, quàm ex mero iure, ex ſententia Guli. Benedicti, ibid. num. 30. -  Vel de æquitare iuris, non de ſubtilitate, vel de gratia, ex ſententia Belonij, quæ ab authore probatur, ibid. num. 31. -  Teſtator cenſetur noluiſſe diſponere, cum facile illi fuit, aliqua de re diſponere, & non diſpoſuit, lib. 2. cap. 4. n. 29. -  Teſtator hoc non dixit, hoc non expreſſit; ergo neque nos dicere debemus, vulgatiſſimum Doctorum aſſumptum, & multis conformatum, & declaratum, remiſſiuè, lib. 2. cap. 40. num. 30. -  Teſtatoris, & cuiuſlibet alterius diſponentis verba, in dubio ad intellectum Iuris communis referenda ſunt, lib. 2. cap. 4. numero 32. -  Teſtator in dubio cenſetur cum diſpoſitione legis, aut Iuris communis ſe conformare voluiſſe, lib. 2. cap. 4. num. 33. & cap. 26. num. 43. & 44. -  Teſtator ſubſtituens filio ſuo decedenti ſine filiis maſculis, fratres, & ipſorum ſilios maſculos excluſa filia, id videtur feciſſe ratione conſeruandæ agnationis, nec excluſio fæminæ, & maſculinitatis qualitas expreſſa, propter aliud videtur appoſita, lib. 2. cap. 4. num. 92. -  Teſtator in codicillis, non cẽſetur receſſiſſe à voluntate & diſpoſitione facta in teſtamentis, lib. 2. cap. 4. num. 119. -  Teſtatoris vltima voluntas aut diſpoſitio, quare ex alterius voluntate pendere non poſſit, lib. 2. cap. 6. num. 21. -  Teſtator non poteſt directè, nec per indirectum diſponere contra leges, vel aliter quam ipſæ diſponunt, lib. 2 cap. 13. num. 20. -  Teſtatoris voluntes ſeruari non debet, nec eſt ſequenda, etiam per filium, quando eſt ea, in quibus diſponere non poteſt, nec grauamen adiicere, ibidem, numero vigeſimo primo. -  Teſtator præſumitur in dubio conformare voluiſſe ſuam diſpoſitionem cum diſpoſitione Iuris communis, & faciendo maioratum ſimpliciter, ſuos deſcendentes, & conſanguineos, eo iure, eóque ordine ad ſucceſſionem admittere, quo de iure admitti debent, lib. 2. cap. 22. num. 10. -  Teſtator ſi relinquat bona propriæ agnationi, ſeu familiæ, & talia verba proferat, quæ videantur tractum ſucceſſiuum denotare, maioratum perpetuum inſtituere cenſebitur, et ſi verbo maioratus vſus non fuerit, lib. 2. dicto cap. 22. num. 29. -  Teſtatoris verba credendum non eſt, otiosè, aut ſine effectu prolata, ſed potius ſic debent intelligi, vt aliquid operentur, libro 2. cap. 24. num. 7. -  Teſtator quem honorauit, & commodo hæreditatis affecit, iure optimo & onerare potuit, ibid num. 12. -  Teſtator, ſi fratre, aut alio conſanguineo hærede ſcripto, petierit ab eo, aut illi commiſerit & mandauerit, vt ex bonis ſuis, vel aliqua parte eorum inſtituat, ſiue faciat maioratum in aliquem ex filiis, aut filiabus: an frater, vel conſanguineus teneatur præcisè ordinem literæ, ſiue ſcripturæ ſeruare, & conſequenter filiis maſculis exiſtentibus eligere, aut nominare aliquem ex eis ad maioratum, an verò filio maſculo prætermiſſo, in filia fœmina maioratum inſtituere valeat, libro ſecundo, cap. 26. per totum. -  Teſtator, qui in ordine ſuccedendi ad maioratum, aut in vocatione ſpeciali, quam ipſe fecit, prærulit filium maſculum filiis fœminis, credendum eſt, quod etiam voluerit, vt is, cui electionem commiſit, etiam liberè, eundem ordinem ſeruare teneatur, & maſculo præferre debeat fœminis, quas ipſe in defectum maſculorum vocauit, ibidem, numero 18. -  Ad teſtatoris enim defuncti voluntatem probandam, nulla eſt in iure certa magis regula, aut ſecurior doctrina, quam ea, quæ ſumitur ex ipſius expreſſa diſpoſitione, quæ totum facit, ibid num. 19. -  Tutiórque interpretatio eſt, qua ſcriptis in teſtamento adhæremus, ibid. num. 20. -  Teſtator, qui in vocatione ſpeciali, quam ipſe fecit, filiabus, aut fœminis iam natis & cognitis, filios, aut maſculos naſcituros ex. preſſim prætulit, & ſic non cognitos; credendum eſt, quod ſemper illos præferre voluerit in aliis clauſulis præcedentibus, in quibus electionem alteri commiſit, libro 2. dicto cap. 26. numero 23. & 24. 25. 26. & 27. vbi latius id probatur, & ratio redditur. -  Teſtatoris diſpoſitio recipit interpretationem à iure & conſuetudine, atque rei de qua agitur natura, ibi. 2. cap. 26. num. 37. -  Teſtator, aut maioratus inſtitutor, in dubio ſe referre videtur ad leges, ſtatura, & conſuetudines eius loci, aut regionis, in qua teſtatur, aut maioratum inſtituit, ibidem, numero 38. -  Teſtator, quando committit alteri, vt pro eo maioratum, vel meliorationem faciat in aliquem filium, an ſufficiat, quod commiſſarius coram teſtibus dicat, ſe velle eligere ad maioratum talem filium, lib. 2. dict. cap 26. numero 88. -  Tempus ſolum, licet non ſit modus tollendæ, aut inducendæ obligationis, cum aliis tamen adminiculis vtrumque poteſt operari, lib. 2. cap 13. n. 45. -  Tertium bonorum, legitimam eſſe filiorum præciſam, extraneorum reſpectu, ſed inter ipſos filios, & deſcendentes voluntariam, ita vt cui velint parentes, poſſint tertium relinquere, dummodo ex ipſorum diſpoſitione ad extraneos non perueniatur exiſtentibus filiis, aut dcſcendentibus eorum, lib. 2. cap. 13. numero 27. -  Text. in cap. cum ibi de teſtamentis, non loqui de captatoria voluntate, ſed de diſpoſitione, quæ in alterius arbitrium, aut voluntatem confertur, lib. 2. cap. 6. num. 9. -  Text. in cap. cum tibi de teſtamentis, explicatur, remiſſiuè, ibid. n. 19 -  Text. in authent. de hæredibus ab inteſtato §. reliquum, in verſiculo, huiuſmodi vero priuilegium, optime & vere ponderatus, lib. 2. capite 20. num. 21. -  Text. in. l. vnum ex familia. §. ſi de falcidia ff. de legatis ſecundo, nihil obeſſe authoris reſolutioni, lib. 2. cap. 26. n. 64. -  Text. in. l. Gallus. §. & quid ſi tantum. ff. de liberis & poſthumis, communem ſententiam non probare, lib. 2. cap. 27. numero ſexto, vbi eiuſdem. §. verus intellectus adducitur. -  Titulus. ff. quod quiſque iuris in alium ſtatuerit, &c. qualiter, & quomodo procedat, vide, libro 2. capite 5. num. 45. & 46. & num. 61. & 62. & 64. -  Tiraquelli diligentiam, in congerendis vtrinſque partis, tam Ioannis Andreæ ſententiæ, quàm alterius illi contrariæ, deciſionibus, rationibus, & authoribus; non contemnendam, laudandam potius, & notandam, lib. 2. cap. 3. num. 3. -  Is enim author, omnia fere, quæ in propoſito ad ſua vſque tempora ſcripta erant ab aliis, ſtudio, & labore congeſſit in vnum ac multa quidem adduxit, quæ vtranque partem & confirmant, & dubiam etiam reddunt, ibidem num. 4. -  Tiraquelli conſideratio in materia repræſentationis, nouiter expenditur, & probatur per authorem, lib. 2. cap. 20 num. 10. -  Tiberium Decianum, erudite (vt ſolet) tractaſſe materiam, cap. 4. huius libri, lib. 2. dicto cap. 4. num. 183. vbi eiuſdem ſententia, circa contrarietatem Abbatis, & Annaniæ proponitur, & in effectu omnia conſilia recenſentur in vnum quæ de hac re præfatus author ſcripſit. -  Tiberij Deciani conſilium in propoſito. l. fratres. C. de inofficioſo teſtamento, commendatum ab authore, lib. ſecundo cap. 19. numero 8. -  Tiberium Decianum, iniuſte argutum per Menochium, & noue, & vere adnotauit author, lib. 2. cap. 25. num. 55. -  Tranſcribendi vitium, ab authoris natura, & conditione abhorret, libro 2. cap. 8. numero 5. -  Turpes, aut infames perſonæ, quæ dicantur, ad hoc vt inſtitutis eis, poſſit frater quærelare teſtamentum fratris, lib. 2. cap. 19. n. 46. & ſequentibus. -  V -  VBertini Zuccardi concordia adducitur, & per authorem probatur, lib. 2. cap. 4. numero 162. -  Vbertini Zuccardi concordia, aut diſtinctio explicatur, ibid. num. 164. -  A verbis legis, ad verba teſtatoris, validum eſt argumentum, libro 2. capite 11. numero 21. -  Verbum, quod prælationem denotat, etiam in vnica perſona non impropriè cadit. quando ſubiecta materia id ſuadet, vel diſpoſitio ita apte verificatur in vna, ſictu in pluribus, lib. 2 cap. 13. num. 22. & vide num. ſeq. vbi id explicatur. -  Verbum conſanguineos, & coniunctos ſunt verba collectiua, lib. ſecundo cap. 22. numero 31. -  Verba collectiua ſunt, quæ de ſua natura apta ſunt comprehendere plures, & diuerſas perſonas, in pluribus & diuerſis gradibus exiſtentes, ibid. n. 32. -  Verba licèt talia ſint, quod perpetuitatem denotare videantur, tamen aliquando reſtringuntur, vt inter perſonas ramum nominatas videantur relata, etiamſi ratio generalis, aut realis fuiſſet adiecta, lib. 2. capite 22. numero 48. -  Verbum poteſt, non inducit neceſſitatem, ſed voluntatem, libro 2. capite 22. numero. 55. -  Sub verbo linaje, aut agnationis, comprehenduntur omnes collaterales, & cenſentur vocati in diſpoſitione ipſius fauore facta, lib. 2. cap. 22. num. 88. -  Verba teſtatoris, credendum non eſt, quod otiosè, aut ſine effectu ſint prolata, ſed potius ſic debent intelligi, vt aliquid operentur, lib. 2. cap. 24. num. 7. -  Verba illa, hijo, ô hija mayor, in diſpoſitione, aut electionis conceſſione appoſita, ordine ſucceſſiuo intelligenda, & primo loco nominatum præferendum, maſculúmque ante fœminam admittendum, etiamſi fœmina ætate maior ſit, & natu maior filius ſit vocatus, lib. 2. cap. 26. num. 34. & vide num. ſeq. -  Verbum entre, latine inter, diſtribuit æqualiter facultatem eligendi eodem tempore inter filios & filias, lib. 2. capite 26. numero 58. -  Verba licèt enuntiatiua ſint, probant nihilominus in caſu authori propoſito electionem, nominationem, ſeu inſtitutionem antea factam, libro ſecundo, dicto cap. 26. num. 68. -  Verba enuntiatiua eius, quod tempore enuntiationis, aut aſſertionis eſſe poteſt, plene probant, libro ſecundo, dicto capite 26. num. 69. -  Verba enuntiatiua omnino probant, quando enuntiatio pertinet ad rem, quæ pendet ex declaratione animi enuntiantis, ibidem, numero 70. -  Verba enuntiatiua, quando ſcienter proferuntur ſuper eo, ſuper quo partes ſibi poſſunt præiudicare, ſic probant vt non admittatur probatio in contrarium, ibidem, numero 71. -  Verba enuntiatiua quæ ſint, ibidem, numero 73. -  Verba diſpoſitiua quæ dicantur, ibidem, numero 74. -  Verba aſſertiua qualiter proferantur, ibidem, num. 75. -  Verba enuntiatiua propter aliud emiſſa, regulariter diſpoſitionem non inducunt, libro 2. dicto capite 26. num. 76. vbi latius explicatum, ac etiam limitatum traditur, remiſſiue. -  Verba enuntiatiua, quoties proferuntur per tempus præteritum, aut id, quod enuntiatur, eſt præteriti temporis, diſpoſitionem inducunt, ibidem, num. 77. -  Maxime, ſi ipſemet qui refert, & enuntiat aliquam ſuam voluntatem de præterito, talis eſt, quod poſſet adhuc ex integro illam facere, & ſic diſponere, ibidem, numero 78. -  Verba enuntiatiua diſpoſitionem inducunt, quando proferuntur ſuper his, quæ dependent à voluntate partium, & ſuper quibus poſſunt libere diſponere, ibidem, numero 79. -  Verba enuntiatiua diſpoſitionem inducunt quoties id quod enuntiatur, neceſſarium eſt ad id, de quo agitur, ibidem numero 80. -  Verba enuntiatiua, quoties per modum cauſæ proferuntur, diſpoſitionem inducunt, ſicut ſi eſſent diſpoſitiua, ibidem, numero 81. -  Voluntas teſtatoris in ſubſtitutionibus talis eſſe præſumitur, qualis fuit in inſtitucionibus, vnde ſequens ſubſtitutio debet regulari, & intelligi ſecundum qualitatem prioris, lib. 2. cap. 4. num. 12. -  Voluntates hominum variæ, & diuerſæ ſunt, lib. 2. cap. 4. numero 48. -  Cùm poſſit teſtator cum diſpoſitione legis ſe conformare, vel ſua diſpoſitione facere ceſſare diſpoſitionem illius, fœminas excludendo, vel non, ibid. num. 49. -  Poſſit etiam diuerſimode ſuam diſpoſitionem facere, aut generalem, aut ſpecialem, aut limitatiuam, & reſtrictiuam, aut reſpicientem aliquid ſubſtantiale ipſius diſpoſitionis, vel accidentale, aut expreſſam, vel tacitam, ibidem, num. 50. -  Voluntas ex coniecturis collecta, expreſſa voluntas dici ſolet, libro ſecundo, capite 4. numero 55. -  In voluntate defuncti interpretanda ſæpe decipimur, libro ſecundo, capite 4. numero 56. & 57. -  Voluntatis teſtatoris interpretatio, plena periculi eſt, & perſæpe in illius cognitione errare ſolemus, ibid. num. 58. & 59. -  Voluntas teſtatoris, quoties expreſſa non fuerit, aut clara, incerta potius, & obſcura, atque ex coniecturis colligenda, cautiſſime agendum eſt, vt plura attendantur, quæ vt interpretatio congrua dicatur, neceſſaria ſunt, & pleniſſime adnotata, remiſſiue, ibid. num. 61. -  In voluntate defuncti coniecturanda, quæ coniecturæ arrendi debeant, lib. 2. dict. cap. 4. num. 62. 63. & 64. -  Voluntas teſtatoris, in liberam alterius voluntatem, aut in arbitrium, an, & quando poſſit relinqui, libro ſecundo, capite 6. per totum. -  Voluntas cuiuſque teſtatoris, vt alterius diſpoſitioni poſſit committi, etiam libere, lege, vel ſtatuto effici poteſt, ibidem, numero 31. -  Voluntas vltima defunctorum, late, begnignéque interpretari debet, atque modis omnibus obſeruari, libro ſecundo, capite trigeſimo, numero 19. & vide numero 21. vbi id explicatur. -  Voluntas incerta non attenditur, vt recedatur ab eo, quod eſt certum, libro ſecundo cap. 20. num. 29. -  Voluntas teſtatoris in fideicommiſſis, & maioratibus ex coniecturis induci poteſt, iliáque obſeruari debet, modò vrgentes, & neceſſariæ coniecturæ interueniant, libro ſecundo, capite vigeſimo ſecundo, numero 70. & vide numero 71. & ſequent. vbi id explicatur. -  Voluntate expreſſa, nulla coniectura potentior eſſe poteſt, ibid. num. 73. -  Voluntas, quæ ex expreſſis in teſtamento colligitur, ita obſeruari debet, ac ſi expreſſim, & nominatim expreſſa fuiſſet, lib. 2. cap. 22. num. 76. -  Voluntas teſtatoris in teſtamentis totum facit, & omnino obſeruanda eſt, lib. 2. capite 24. num. 6. -  Voluntatem teſtatoris non obſeruans, omni commodo ab illo prouenienti, priuari debet, ibid. num. 8. -  Voluntate & diſpoſitione teſtatoris in hæredem collata, effici poteſt, quod pacto, & conuentione contrahentium effici poſſe dicitur, in ſpecie authentic, hoc niſi debitor. Cod. de ſolutionibus, libro ſecundo, capite 24. numero nono & decimo & vndecimo & duodecimo. -  Voluntas & poteſtas in quocunque actu requiritur, quæ duo actum perficiunt, lib. 2. capite 26. num. 4. -  Voluntas teſtatoris obſcura, ex aliis in teſtamento expreſſis declaratur, libro ſecundo, capite 26. num. 16. -  Voluntas ab initio qualis fuerit, ex actu ſequenti, aut verbis ſequentibus declaratur, ibid. num. 17. -  Voluntas non minus deducitur, ſeu colligitur ex factis, quam ex verbis, imo porentius demonſtratur, & probatur factis, quam verbis: quia facta effectum oſtendunt, verba aliquando contra voluntatem proferentis ſunt, libro ſecundo, capite 26. num. 87. -  Vſura licèt omni iure prohibita ſit, diuino, naturali, canonico, & Regio, ac etiam ciuili, iuxta declarationem communem intelligendo: tamen intereſſe lucri ceſſantis, & damni emergentis prohibitum non eſt, vt latius explicatur, lib. 2. cap. 1. num. 13. & ſequent. vſque ad num. 22. -  Vtile per inutile non vitiari in his, que ſeparationem recipiunt, libro 2. cap. 7. numero 27. -  Idem eſſe in perſonis, ibid. num. 28. -  Et in teſtamentis, ibid. num. 29. -  Vtile per inutile quando vitietur, plenè explicatum, remiſſiuè, ibid. num. 30. FINIS D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR I.C. NOBILISSIMI; OLIM COMPLVTENSIS academiæ antecessoris primarii ; Poſtmodùm in Gallæciano, Hiſpalenſi, & Granatenſi Auditoriis, Regiíſque Curiis, ſucceſ ſiuè Senatoris Ampliſ ſimi; Demum in Supremo Dominicæ Rei, ſiue Patrimonij Regij Senatu Conſiliarij præ ſtantiſ ſimi; QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER TERTIVS: IN QVO DIVERSÆ ET VTILISSIMÆ QVÆSTIONES AD VSVM Forenſem accommodatæ explicantur, & accuratus De Ivre Repræsentationis , circa fideicommiſ ſarias, & primogeniorum ſucceſ ſiones, tractatus inferitur. OPVS REVERA PRAGMATICIS FORENSIBVS vtiliſ ſimum, cum Summarijs, & Indicibus, ad ſubleuandum Lectoris laborem, opportunis: Nunc recèns Typis Lugdunenſibus editum, ab innumeris veteris præli mendis expurgatum, & Characterum varietate diſtinctis allegationibus non mediocri labore adornatum. LVGDVNI, Sumptib. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet. M. DC. LVIII. cvm privilegio regis . ARGVMENTA OMNIVM CAPITVM, QVÆ in hoc Volumine Tertio continentur, Sic abſolutè digeſta vt quilibet vniuerſas materias, quæ in vnoquoque explicantur, facili curſu percipere poßit. -  Cap. I. AD Titulum D. & C. ſi quis aliquem te ſtari prohibuerit, vel coëgerit, & leg. 26. 27. 28. & 29. tit. 1. part. 6. vbi earum legum deci ſiones exornantur nonnullis, quæ ſcitu quidem & notatu ſunt digna, nec ab alio hactenus fuerant ſic adnotata. Deinde, de teſtatore impedito, aut prohibito teſtari, teſtamentúmve, aut diſpoſitionem antea factam mutare. De eo etiam qui ad te ſtandum, aut non teſtandum, aut ſic, vel certo modo diſponendum, aut non diſponendum, vi, metu, vel dolo, aut blandis verbis ſuggeſtionibúſve, aut inſtigationibus, ſiue aſsiduis, & importunis precibus eſt inductus. Item de eo, qui propter metum reuerentialem, vel ad ſuaſionem eius, cui reuerentiam debet, aut etiam coniunctorum ad teſtandum, vel non teſtandum, aut certis modis de rebus ſuis diſponendum adducitur. Et an ſolus metus reuerentialis efficiat, quòd aliquis dicatur prohibitus teſtari, vel ita liberè, & ſpontaneè, vt debuit, non teſtatus. Quarum etiam perſonarum reſpectu timor reuerentialis conſideretur? & an legata debeantur hodie poſt deciſionem l. 2. tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Reg. ex teſtamento facto per vim, aut per metum, ſiue per doloſas, aut importunas inſtigationes. Ac denique de coniecturis, quibus in propoſito, vis, metus, aut fraus colligi valeat, & de modo probationis: diligens equidem, & in vtroque foro neceſ ſaria valde explanatio, qua (vt videbis, lector) prolixa, & originali Scribentium omnium lectura, multa & nouiter & verè digeruntur, quæ nullus antea ſic diſtinctè & dilucidè explicauerat, nec abſque ingenti ſtudio in vnum recenſeri potuiſ ſent. pag. 1. -  Cap. II. Authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſus venditionem, & cap. quamuis pactum, de pactis in 6. deciſio & materia exornata, atque declarata nonnullis, quæ vtiliſ ſima ſunt, quotidiana, & ab Authore hoc loco dilucidè, atque diſtinctè explicata; vbi præcipuè tractatur, Vtrùm contractus à minore cum iureiurando ge ſtus, aut renuntiatio facta patri, vel fratribus per filiam, dum nuptui, aut Monaſterio tradebatur, in ampliſ ſima forma, ac etiam cum iuramento, prætextu enormis, aut enormiſsimæ læ ſionis, ſiue ob defectum certiorationis beneficij competentis, retractari & reſcindi debeat. pag. 26. -  Cap. III. Ad explicationem legis 21. 22. & 23. tit. 8. partita, 6. l. 2. tit. 9. de las condiciones generales, lib. 9. nouæ collect. Regiæ. & l. fistulas, §. frumenta, ff. de contrahenda emptione, vbi locati & conducti materia, quod attinet ad conductorem quocumque caſu, aut modo, vtifrui impeditum, vtiliter & notabiliter tractatur; ipſarummet legum deciſio exornatur & declaratur quamplurimis; & in quæ ſtione illa, an conductor, vel alius ſuſcipiens in ſe generaliter caſus fortuitos, cenſeatur etiam ſuſcepiſ ſe inſolitos, aut inſperatos omnino, ſic vt nullius, etiam rariſsimè, aut nunquam contingentis euentu ſe excuſare poſsit, contrariæ opiniones proferuntur: dicta lex partitæ 23 & d. § frumenta, ita fortiter & verè ponderantur, atque declarantur, vt ampliùs cauillari non poſsint. Ac denique nonnullis nouiter & dilucidè, verè tamen & iuridicè adnotatis, in præ fato dubio ſententia Authoris proponitur, quæ in futurum cuicumque rem hanc maturè & rectè conſideranti placere debebit. -  Cap. IV. Hypotheca tacita dotis, ſicut præ fertur aliis hypothecis tacitis anterioribus non priuilegiatis, an ita expreſsis quoque anterioribus non priuilegiatis præferri de beat? Deinde ſi expreſ ſa ſit, vtrùm anterioribus expreſ ſis ſit praeferenda, & deci ſio leg. 33. tit. 13. partita 5. an in hoc caſu aliquid nouum induxerit? an etiam quoad bona quæ ſita poſt hypothecam mulieris, aliquid vltra ius commune præ ſenſerit, iúſve pro fiſco introductum in l. ſi is qui, ff. de iure fiſci, datis eiſdem terminis; an in dote intactum relinquat, quamuis contra dotem non obtineat? Præterea, hypotheca competens arrhis, & donationi propter nuptias, an habet priuilegium prælationis, ſicut dos? vbi expenditur lex 29. in fine, titulo 13. partita 5. & nouè diſcutitur quid dicendum ſit, quando ex cauſa remunerationis, vel à viro ignobili, aut ſene vxori nobili, aut iuueni donationem propter nuptias ante matrimonium, vel poſt, factam eſ ſe conſtiterit, & nouiter conſideratis, maturéque, & diſtinctè perſpectis nonnullis, quæ (vt videbis lector) nullibi erant antea ſic ſcripta: propoſita omnia dubia, ſic accuratè, & verè reſoluuntur, vt tam de iure communi, quâm de iure Regio abſoluta in futurum, & diligens maneat reſolutio, nec ampliùs hiſce de rebus dubitandi locus eſ ſe poſ ſit. pag. 61. -  Cap. V. Ad explicationem leg. 7. titulo 11. partit. 6. vbi illius legis verus & germanus ſenſus, veráque ratio dilucidè aſ ſignatur; eiuſdem deciſio nonnullis, & nouiter, & notabiliter exornatur; & in quæ ſtione illa, vtrùm legitimam filius amittat propter inuentarium non confectum, quæ hucvſque ab aliis ſcripta erant, recenſentur in vnum; diſtinctione, & reſolutione adnotantur quamplurima, quæ ſcitu quidem, & notatu ſunt digna. Et tandem agitata quæ ſtione altera, an legitima filiorum de iure naturali, aut ciuili procedat? & an lege, ſtatuto, conſuetudine, aut Principis reſcripto tolli poſ ſit; & in illa conſideratis nonnullis, quæ alibi non inuenies ſic adnotata, nec ſcripta, dubium ſuperius abſolutè & verè, atque originali Scribentium omnium lectura declaratum relinquitur. p. 69. -  Cap. VI. Ad explicationem leg. 53. titulo 5. partita 5. verſiculo, Otroſi dezimos, vbi illius legis verus, & germanus ſenſus adducitur. L. 2. C. de commun. rerum alienat. & l. 1. C. de vendit. rerum Fiſcal. cum priuato communium lib. 10. deciſio, & priuilegium Principis, vt ſi habeat rem communem cum alio, poſ ſit vendere eo inuito: noua, & notabili quamplurimorum reſolutione exornatur. Ac denique antiqua illa, vulgatiſ ſima quæ ſtio, vtrùm poſ ſit Princeps de plenitudine poteſtatis aliquem cum cauſa, vel ſine cauſa, dominio rei ſuæ priuare, tractatur, & permultis Authoribus in vnum congeſtis; Hippolyti Riminaldi conſil. 45. ex num. 41. vſque ad num. 91. lib. 1. ideò commendatum hoc loco, quod ipſemet Author, eruditè (vt ad ſolet) & plena manu ſcripſerit; Angeli fundamentis concludenter ſatisfacit, omniáque in præfato dubio neceſ ſaria abſolutè annotauit. p. 82. -  Cap. VII. Ad explicationem l. 14. in verſic. fin. tit. 4. partita 6. vbi de intellectu illius legis dilucidè, atque ex propoſito agitur, ipſius difficultas perpenditur; aliorum interpretationes dubiæ relinquuntur; & quæ ſtio illa, vtrùm valeat præceptum de contrahendo cum conſanguinea intra quartum, vel intra ſecundum gradum coniuncta, ſiue ſimpliciter ſiue ſub conditione, ſi Papa diſpenſauerit, adiiciatur? abſolutè & diſtinctè explicatur. Deinde vulgatum illud Doctorum aſ ſumptum, quod impoſ ſibile reputetur id, quod à Principis voluntate dependet, falſum eſ ſe; nec etiam diſtinctione communi Doctorum componendum, meliùs quàm antea fuiſ ſet, demonſtratur hoc loco; & omnia quæcumque in propoſito iura ſunt, ſingulariter, & verè enucleantur. Ac demum inquiritur, cum in teſtamento, aliáve di ſpoſitione præceptum, aut conditio apponitur, quæ ex facto, aut voluntate Principis pendet, ſiue quæ non alias adimpleri valeat, quàm ſi Princeps voluerit; vtrùm teneatur quis id à Principe poſtulare, ac vt obtineat, diligenter inſiſtere, & quicquid in eo ſit facere, quorundam traditiones in propoſito confutantur, l. 2. §. tractari, ver ſic. finge autem ff. ad Tertull nouiter, & verè explicatur, & in effectu per totum caput quamplurima traduntur, quæ notabilia quidem ſunt, nec alibi inuenies, etſi hucvſque Scribentium omnium traditiotiones perlegeris. p. 88. -  Cap. VIII. Mutuans ad refectionem alicuius rei, & merces vendens, habita fide de pretio; vtrùm acquirat ius hypothecæ in ipſa re, vel mercibus? Item qui mutuauit pecuniam ad aliquam rem emendam, an eam obligatam habeat à iure, vt prioribus etiam hypothecis debeat præferri? & an hoc procedat etiam reſpectu dotis prioris: vulgata equidem, & multis in locis ab Scribentibus agitata, ſed hîc aliter, quàm cæteri faciant, explicata dubia. Et ibidem legibus 26. & 28. & 29. & 30. tit. 13. part. 5. ſingulariter enucleatis, aliorum traditiones reiiciuntur, & nonnulla nouiter & verè adnotantur, quibus ampliùs hiſce de rebus dubitandi occaſio, cuicunque videbitur omnino ſublata. p. 101. -  Cap. IX. Pactum de futura ſucceſ ſione, aut de hæreditate patris, vel alterius cuiuſ que viuentis certo modo habenda, ſeu diuidenda, vſque adeò non valere, vt nec iuramento firmetur, idque tam de iure Canonico, quàm de iure Ciuili, ac etiam de iure Regio procedere, prout hoc cap. latiſ ſimè probatur, & multorum doctrinis exornatur. Deinde, ipſummet pactum de hæreditate viuentis, an valeat in foro con ſcientiæ? An etiam pactum mutuæ ſucceſ ſionis initum inter aliquos, iuramento firmetur? exactè, & dilucidè explicatur. Et in caſu occurrenti, Authoríque commiſ ſo, ipſius reſponſum ſeu con ſilium hîc tranſcribitur; & nonnulla adnotantur per eundem, quæ ſic conge ſta, & diſtinctè adnotata, antea non erant. pag. 106. -  Cap. X. Ex l. perfecta donatio. C. de donationibus, quæ ſub modo. Vbi in propoſito illius legis, quod perfecta donatio conditiones poſtea non capiat; quamplurima variis in locis ſcripta, & per Doctores ex eo textu deſumpta in vnum congeruntur: & nõnulla adnotantur per Authorem, quæ in praxi conducibilia, & tam in primogeniis, & vinculis, quàm in meliorationibus, & aliis diſpoſitionibus vtilia eſ ſe poterunt, nec alibi hucvſque ſic elaborata inueniuntur. Inter alia tamen, id principaliter actum; an ſcilicet, & quando maioratus primus inſtitutor, ſiue alius eiuſdem poſ ſeſ ſor, aut ſucceſ ſor quicunque antiquas conditiones aliquo modo alterare, ſiue modificare, aut aliquid de nouo adijcere poſ ſit? Quid etiam quando ex propriis bonis aliquid adiunxerit, propriave bona libera addiderit, aut donatarium inter viuos, in teſtamento hæredem inſtituerit? Quando etiam perplexitas, ſiue repugnantia diſ ſolui debeat, ſecundum veriſimilem mentem teſtatoris? Ac denique D. Franciſ. Sarm. aduerſus Socin. & Did. de Couar. ſententia, vt perfectæ donationi, nec modus, nec conditio, nec grauamen etiam incontinenti adiici poſ ſit, concludenter & verè corroboratur. p. 114. -  Cap. XI. Filio in tertia parte bonorum à parentibus meliorato, vtrum poſ ſit dari ſubſtitutus vulgaris, aut pupillaris extraneus; deſcendentibus, aſcendentibus, vel tranſuerſalibus extantibus; ſiue ordo, & forma in l. 37. Tauri præ ſcriptus, in ſubſtitutionibus huiuſmodi alterari? vbi in propoſito huius quæ ſtionis, nonnulla adnotauit Author, ad quæ cæteri huius Regni Scriptores non ſic animaduertebant. Ibidem etiam, an ſubſtitutio vulgaris tol lat exiſtentiam ſuitatis, breuiter declarauit. p. 124. -  Cap. XII. Maioratui, vel fideicommiſ ſo bona ſubiecta poſ ſidens, ſi Religionem capacem, aut incapacem bonorum in communi profiteatur, vtrùm ſequens vocatus, vel ſubſtitutus admitti debeat ſtatim, non expectata morte naturali, ac ſi maioratus poſ ſeſ ſor, vel fideicommiſ ſo grauatus, Monachus effectus verè deceſ ſiſ ſet? an etiam fructibus, & commoditatibus maioratus eiuſdem, aut fideicommiſ ſi illicò fruatur, vel interim dum Monachus naturaliter viuit, monaſterium, vel ſucceſ ſores alij ab inteſtato, aut ex te ſtamento ante ingreſ ſum, vel ante profeſ ſionem Religionis facto, fruendi bonis omnibus ius obtineant. Quid etiam, ſi maioratus poſ ſeſ ſor, aut fideicommiſ ſo grauatus, in præiudicium ſequentis vocati, aut ſubſtituti, ius ſuum alteri vendiderit, ceſ ſerit, aut donauerit ante ingreſ ſum, vel ante profeſ ſionem Religionis? vbi nouè inſiſtit Author circa traditionem Baldi, in conſilio 280. Factum tale, libro primo, ad quam cæteri non ſic animaduertunt; & Baldi eiuſdem conſilium 389. eod libro, rectè ad propoſitum expendit: de renuntiatione etiam primogenituræ aliqua dicit notanda, & vtrum profeſ ſione Religionis extingui debeat ius fructuum, commoditatúmve, aut prouentuum maioratus, quod alicui antea conceſ ſum fuerat, vel pro vita naturali Monachi duret, noua, & ſingulari diſtinctione declarat? Quid etiam dicendum ſit de iure Monacho ad vitam competenti? & an profeſ ſione, ſicut morte naturali eiuſdem extinguatur: optimè, ac etiam nouè aperit. Prætereà, an in dubio, in diſtinctéque videantur maioratuum inſtitutores ab eorum ſucceſ ſione Monachos, & Monaſteria excludere, regularitérque: tum ex natura, & fine primogeniorum; tum etiam ex præ ſumpta eorundem inſtitutorum mente, & intentione id intelligi debeat, quamuis expreſ ſum non fuerit: vbi & de conſilio Decij 259. num. 2. ſingulariter agitur, & contenditur; nec deciſionem, nec rationem §. Cornelio Fœlici, l. Statius, Florus, ff. de iure fiſci, Hiſpanorum primogeniis conuenire, nec Monachi, aut Monaſterij in eiſdem ſucceſ ſioni ſuffragari. Denique ſi in legibus, ſtatutis, contractibus, ſententiis, teſtamentis, conceſ ſionibus, & aliis diſpoſitionibus quibuſcunque indefinita mentio mortis fiat, an intelligatur de morte naturali, vel de morte ciuili, vel de vtraque, & quibus in caſibus mors ciuilis æquiparetur naturali: ab ſoluta equidem, diligens, atque notanda explanatio. p. 128. -  Cap. XIII. Subſtitutionis vulgaris ius, vtrum iure tranſmiſ ſionis ex capite iuris deliberandi, vel ex potentia ſanguinis potentius eſ ſe debeat; ſiue (quod idem eſt) an decedente inſtituto, præferatur in hæreditate agnoſcenda ſubſtitutus, vel inſtituti hæres ex iure tranſmiſ ſionis. Quid etiam, ſi tranſmiſ ſionis ius ex potentia ſuitatis contingat: vbi hac in re contrarietas, & varietas Scribentium oſtenditur, multáque nouiter & verè adnotantur, quæ ſic non erant per alios animaduerſa. p. 157. -  Cap. XIV. Ad explicationem §. Augerius, l. qui Romæ, ff. de verborum obligation. vbi quæ in propoſito eius textus hucvſquè diuerſimode, variiſque in locis ſcripta erant, diſtinctè, & breuiter commemorantur, Recentiorum omnium ſubtilitates, excogitatæque, & argutæ magis, quàm veræ interpretationes, nouiter, & ſubtiliter confutantur; ac denique communi ſententia ab eorum impugnationibus, qui ipſummet Iureconſultum Scæuolam arguere, atque carpere non dubitarunt, reddita immuni: ſiue aliter & melius, quàm cæteri hactenus feciſ ſent, exornata, & defenſa: l. etiam fideiuſ ſor obligari 17. §. fin. ff. de fideiuſ ſoribus, deciſione explicata: nonnulla in propoſito adnotantur per Authorem, quæ ſic enucleata, atque elaborata, nullibi antea fuerant. p. 164. -  Cap. XV. A ſucceſ ſione maioratus non ſimpliciter, aut perpetuò, ſiue non abſolutè, & indiſtinctè, ſed propter aliquam rationem, vel cauſam, aliquóve caſu, aut qualitate ſuperueniente, excluſo eo, qui prius ad ſucceſ ſionem inuitatus fuerat, ſi caſus, vel qualitas ſuperueniat, an perſonalis tantum, an verò realis, & linealis excluſio cenſeri debeat? Deinde, ſi ſequens in gradu, vel proximior eo caſu vocetur, quis dici debeat proximior, & vtrum deſcendens ex eo, qui prohibetur ſuccedere, vel propter aliquam rationem, in euentúmve alicuius caſus à ſucceſ ſione repellitur, admitti debeat, vel repelli; ſiue an dici poſ ſit ſequens in gradu, vel non? Regulariter etiam, cum à ſucceſ ſione maioratus aut fideicommiſ ſi aliquis excluditur, vel cum ſuccedere prohibetur; an omnes ab eo deſcendentes excluſi cen ſeantur, vel ſuccedere prohibiti abſolute? Quid ſi ratio excluſionis, vel qualitas ob quam excluditur, in eius deſcendentibus ceſ ſaret, aut ſi excluſio ipſa perſonalis eſ ſet, deſcendentésve ex propria per ſona, aut vocatione, ſiue ex proprio iure ſucceſ ſionem prætenderent? Sed & ex cluſa filia, quando cenſeatur excluſus nepos, & de intellectu theoricæ, ſeu doctrinæ Bartoli in propoſito; ibidem etiam, Angeli, Pauli Caſtrenſis, Philippi Cornei, Hippolyti Riminaldi, Iacobi Menochij, Sylueſtri Aldobrandini, Telli Ferdinandez, & aliorum traditiones, ſic ponderatæ, atque exornatæ, vt vtilitatem contineant, & futuris aliis negotiis contingentibus prodeſ ſe valeant. Denique caſus, vel qualitas ſuperueniens, quæ tunc ſucceſ ſionem impediret, an noceat ei, qui antea legitimè, ſiue tempore habili ſucceſ ſerat? Vbi in facti contingentia conſultus, de iure reſpondit, & primus quidem omnium ſcripſit Author, eiúſque conſilium, prout editum fuit, tranſcribitur hoc loco, & quàmplurima diligenter, & accuraté explanata relinquuntur. p. 169. -  Cap. XVI. Depoſitum quid, & quare fiduciæ iudicium dicatur, nec compenſationis exceptionem admittat? poſ ſeſ ſionem, aut dominium rei depoſitæ an in depo ſitarium transferat; & quid in ſequeſtrum? Qualiter etiam regulare, & irregulare depoſitum differant, & quos effectus vtrumque producat? Deinde, an depoſitum maneat pactione adiecta, vt tantundem reddere, vel vti pecunia, aut re depoſita liceat? An etiam Bancharij noſtri temporis ſint verè depoſitarij, & eorum fideiuſ ſores illis teneantur, qui de pecunia intereſ ſe percipiunt? Vbi nonnulla inuenies, ſingulariter, verè adnotata, atque elaborata, & rem hanc breuitate, & reſolutione explanatam. Demum, & principaliter inquiritur, vtrùm res ſuas, vel pecunias apud alium deponens, cæteris creditoribus præ ferendus ſit circa actiones perſonales, vel reales; ſiue an habeat ius prælationis contra bona depoſitarij falliti? Et de intellectu l. ſi hominem 7. §. quoties ff. depoſiti, l. ſi ventri, §. in bonis. ff. de priuilegiis creditorum, & l. 2. & 9. tit. 3. part. 5. & nonnullis caſibus diſtinctè, & verè conſtitutis, dubium hoc, tam de iure communi, quàm de iure Regio partitarum, vtiliùs, quàm antea fuiſ ſet, remanet diſ ſolutum, atque explicatum. pag. 186. -  Cap. XVII. Inſtitutus in re certa, nullo dato cohærede vniuerſali, vel dato nolente, aut non valente hæreditatem adire, ſiue ante teſtatorem decedente, iure noſtro Regio, ac poſt deciſionem l. primæ, titul. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, nunquid habeatur loco hæredis? an loco legatarij? Vtrùm etiam vniuerſam conſequatur hæreditatem, & rei certæ mentio detrahatur? an rem ipſam in qua eſt inſtitutus, dumtaxat, ſic vt reliquum hæredibus legitimis, ſiue ab inteſtato ſucceſ ſoribus debeatur: difficilis equidem, & neceſ ſaria, dilucidè tamen & plenè elucidata quæ ſtio. Vbi & Burgenſis Salon de Paz opinio, aduerſus Ioannem Matienzum, & Neotericos alios, nouè defenſa, & recepta; eorundem argumentis verè, & concludenter ſatisfactũ ; & plures caſus, quàm antea fuiſ ſent, di ſtincti, & conſiderati per Authorem. Deinde inſtitutus in re certa, an, & quibus caſibus, ſiue quarum rerum reſpectu, & effectu habeatur loco hæredis, vel loco legatarij; & de materia, & ratione ad textum in §. ſi ex fundo, l. primæ, ff. de hæred. inſtit. cum concordantibus, ſtrictè & accuratè actum, & permulti Authores commemorati, qui eiuſdem §. materiam latiſ ſimè tractarunt, atque exornarunt? Demum de prædictis omnibus quod attinet ad forum interius, ſiue conſcientiæ: & vtrùm inſtitutus in re certa, habere debeat reliqua bona, quando teſtator hoc prohibuit; expreſ ſáve teſtatoris diſpoſitione, & prohibitione, vtrùm ceſ ſet diſpoſitio dicti §. ſi ex fundo, ſiue ius accreſcendi in hac materia? an etiam regulariter, & quare illud fuerit introductum? Dyni, Bartoli, & aliorum Authorum contrarietas proponitur, & Dyni opinio contra Bartolum ſu ſtinetur. p. 198. -  Cap. XVIII. Pœnas negantium, & de mendacio conuictorum, permultas eſ ſe in iure, quæ diffusè, remiſ ſiuè tamen enumerantur hoc capite. Ac præcipuè agitatur, qualiter, & quibus caſibus locum habeat pœna conſtitutionis legis finalis, ff. de rei vẽdicatione : nonnulla ad propoſitum eiuſ dem adnotantur, legis 3. tit. 3. part. 3. deciſioni applicantur, & permultis aliis commemoratis, Fuluij Paciani locus commendatur. Deinde, vtrùm negans rem habere, quam exhibere rogatur, ſi non conſtet ad eum perueniſ ſe, poſ ſit iure negare, & eius aſ ſertioni iuratæ credatur, tam ſi extet, quàm ſi non extet ſuſpicio, rem ad eum perueniſ ſe, vel ſi ipſe fateatur rem perueniſ ſe, ſed dicat amiſ ſiſ ſe eam? vbi Franciſci Burſati conſilium 354. volum. 4. expenditur in terminis. Tandem, inſtrumentum amiſ ſum eſ ſe; quo pacto, quibúſ ve modis, aut teſtibus probari poſ ſit? an etiam iuramento probari valeat? & de materia l. fin. C. de fid. inſtrumentorum, remiſ ſiuè actum hoc loco. pag. 216. -  Cap. XIX. -  1. Repræ ſentationis materiam circa ſucceſ ſiones legales, teſtamentarias, fideicommiſ ſarias, feudales, emphyteuticarias, & primogeniorum, ſiue maioratuum permultos Authores tractaſ ſe, qui hoc capite commemorantur, & ingenti ſtudio congregantur. p. 218. -  2. Repræ ſentationis diffinitiones quamplures referuntur, ac vera & noua diffinitio traditur, & ibidem nonnullæ regulæ, ſiue obſeruationes generales in hac materia proponuntur. -  3. Repræ ſentatio, vtrùm per rationem fictionis, potiùs quàm priuilegij accipi, ac diffiniri debeat; ſiue lex dum repræ ſentationem introduxit, vtrùm fingendo proceſ ſerit? vbi Doctorum contrariæ ſententæ proferuntur, & res hæc dilucidè, & ſubtiliter explanata relinquitur. -  4. Repræ ſentatio, an in caſibus duntaxat à iure expreſ ſis admitti poſ ſit, & propterea ei in dubio locus non ſit? an etiam in his ſucceſ ſionibus tantum procedat, quæ iure hæreditario deferuntur, & non in aliis; vbi Doctorum confuſio, & contrarietas ponderatur, & meliùs quàm antea fuiſ ſet, articulus hic declaratur. -  5. Repræ ſentationis introducendæ, quæ fuerit ratio potiſ ſima, vnde etiam introductionis eiuſdem neceſ ſitas effluxerit: quo denique iure repræ ſentatio, & eius effectus proceſ ſerint, & vbi dicimus per reprę ſentationem filium ingredi locum patris, an gradus repræ ſentari potiùs, quàm corrumpi dicatur? vbi horum omnium breuis, & dilucida traditur reſolutio, atque explanatio. -  6. Repræ ſentationis priuilegium quibus perſonis communicatum, ſeu conceſ ſum fuerit: vbi in primis repræ ſentationi locum non eſ ſe inter aſcendentes, & quare. Deinde repræ ſentationis beneficium deſ cendentibus communicari, & in infinitum quoad omnes protrahi, idque præcipuè in Hiſpanorum primogeniis, ſiue in vinculis, aut maioratibus perpetuis, prout ſingulariter declaratur. Inter tranſuerſales quoque repræ ſentationem admitti in filiis fratrum cum patruis ſuis ſuccedentibus, in ſtirpes, & non in capita; ſed vltra filios fratrum non porigi; quamuis in primogeniorum ſucceſ ſione, iure Hiſpano, inter tranſuerſales etiam, in infinitum repræ ſentatio porrigatur, dummodo pater, aut aſcendens repræ ſentatus, ſuccedere poſ ſet, ſi viueret, non alias, prout latiùs probatur. Legis 40. Tauri conſtitutio, quatenus de ſucceſ ſione, atque repræ ſentatione tranſ uerſalium, ſeu collateralium loquitur, vtiliter, & ſingulariter explicatur, atque ex profeſ ſo diſcutitur, vtrum repræ ſentatio in maioratibus tranſuerſalibus conceſ ſa, abſ que graduum reſtrictione intelligenda ſit? & an procedat, etiamſi ipſimet tranſuer ſales à primo inſtitutore maioratus non procedant? Ludouici Molinæ, & Velaſ quez Auendañi ſententiæ contrariæ proferuntur; & Ludouici Molinæ opinione retenta, egregiè admodum articulus hic diſ ſoluitur. Præterea difficilis illa quæ ſtio, atque inueterata Doctorum controuerſia, vtrùm fratrum diuerſorum filij, quando ſoli ſunt, nec concurrunt cum patruo ſuo ſuperſtite, ſuccedant alteri patruo ſuo in ſtirpes, repræ ſentando parentum perſonas? an in capita? ſingulariter, & dilucidè extricatur. Denique, quando plures patrueles, ſiue conſobrini tractant inter ſe de ſuccedendo alteri ſuo patrueli, ſiue conſobrino, an ſucceſ ſio fiat in ſtirpes, vel in capita? dilucidè etiam explanatur, præfatorum omnium diſtincta admodum, & notanda traditur reſolutio. -  7. Regnorum, & maioratuum, ſeu primogeniorum ſucceſ ſio, vtrum iure ſanguinis, an iure hæreditario deferatur; repræ ſentatio etiam in eis, an de iure communi procederet, & de iure huius regni, recta iuris ratione, ſiue qua præcipuè fuerit admiſ ſa, vbi ratio decidendi ad l. 40. Tauri aſ ſignatur, quæ hactenus ab aliis mille in locis tradita fuere, ſuo ordine commemorantur; qualiter, ſiue quo ordine, & forma in regno debeat ſuccedi? & an ab vltimo regni poſ ſeſ ſore proximitas debeat accipi? quid etiam in aliis maioratibus inferioribus? Demum textus, in cap. licet, de voto, & voti redemptione, & in cap. grandi, de ſupplenda negligentia prælatorum, lib. 6. & in l. 2. 3. & 4. tit. 15. part. 2. & in l. 8. & 12. tit. primo part. eadem 2. cuma aliis pluribus, in quibus adeò variarunt hucuſque Scribentes omnes, vt ferè nihil certum reliquerint ſcriptum, dilucidé, & abſolutè explanantur. -  8. Repræ ſentatio nepoti ex filio primogenito ante mortem aui defuncto, in l. 40. Tauri conceſ ſa, vtrùm nepti etiam conceſ ſa eſ ſe intelligatur, & conſequenter neptis ex filio primogenito præmortuo; an ſecundogenitum à ſucceſ ſione maioratus excludat? Neptis etiam eiuſdem repræ ſentatio, vtrum excludatur ex maioratu fœminas propter maſculos excludente; ſi maſculus ex fœmina, & fœmina ex maſ culo ad ſucceſ ſionem maioratus ſimul concurrant; & de ſuccedendo vltimo poſ ſeſ ſori tranſuerſali tractent, atque in eodem gradu ſint, vter eorum debeat præ ferri? Ex duabus etiam fœminis in eodem gradu exiſtentibus, cui prælatio detur? Et an qualitas maſculinitatis, ſiue ſexus maſculini in filiam tranſmitti, ſiue ab illa repræ ſentari valeat? Denique tam de iure communi in ſucceſ ſione aſcendentium, & tranſuerſalium quoque, & in bonis liberis, & diuiſibilibus, quàm de iure huius regni poſt deciſionem l. 40. Tauri in Hiſpanorum primogeniis, ſiue maioratibus, vtrùm filius parentis perſonam repræ ſentans, dicatur venire ex propria per ſona, & vocatione, atque proprio iure, vel ex perſona parentis repræ ſentati, & de effectu huius indagationis, breuis & diucida atque in hoc vltimo notanda, & aliter quàm cæteri feciſ ſent, tradita reſolutio. -  9. Repræ ſentatio, vtrum locum habeat, quando in patre, vel auo ius ſuccedendi firmiter radicatum non fuit, ſiue ius certum, & firmum, atque inuariabile vtrùm neceſ ſariò requiratur, vt repræ ſentatio admittatur; an verò ſola potentia, ſiue ſpes, aut poſ ſibilitas ſuccedendi, etiam remota ſufficiat? & de intellectu l. 40. Tauri, circa iſtum articulum; dilucida equidem, atque egregia explanatio, vbi Taurinæ dictæ l. germanus, & verus ſenſus adducitur. Conditorum eiuſdem mens, & intentio detegitur, Neotericorum quorundam aduerſus Ludouicum Molinam obſeruationes, ſeu placita nonnulla, nouiter & verè ſubuertuntur, & quamplurima adnotantur. Deinde, an nepos inſtitutoris ex filio, ante maioratum inſtitutum, vel in vita inſtitutoris præmortuo, patruum excludat? an etiam repræ ſentationi locus eſ ſe poſ ſit, quando vltimo maioratus poſ ſeſ ſore abſq; deſcendentibus præmortuo, tranſuerſalis aliquis ſucceſ ſionem prætendit, cuius pater ſi viueret, ſucceſ ſurus ſane eſ ſet vt proximior, ipſe tamen multis ab hinc annis, & ante maioratum inſtitutum, vel etiam poſt, ſed in vita inſtitutoris deceſ ſit: vbi etiam in propoſito conſiderantur accuratè, & ſubtiliter aliqua, quæ vltra Scribentes omnes, matura consideratione fuerunt excogitata. Ac denique de nepote mortuo, viuentibus auo poſ ſeſ ſore maioratus, & patre primogenito; relicto tamen pronepote poſ ſeſ ſoris: & de filio incapacis, ante incapacitatem nato, & de poſthumo, vtrum patruum excludant, breuiter inquiritur. -  10. Repræ ſentatio in fideicommiſ ſi ſucceſ ſione, an, & quando locum habeat? vbi de contrarietate Accurſij, & Baldi, ſic trita, & vulgata, vt nulli non innoteſcat: an etiam dicta l. 40. Tauri conſtitutione edita, aliquid citra ius commune, aut Interpretum traditiones communes additum, vel innouatum fuerit in materia repræ ſentationis circa fideicommiſ ſa. Prætereà de ſucceſ ſione feudi, & emphyteuſis, & quatenus in ea repræ ſentatio admittatur: diligens equidem, atque notanda, & accurata magis, quàm antea fuiſ ſet, explanatio. -  11. Repræ ſentatio, de qua in l. 40. Tauri, vtrum admittenda ſit in primogeniis, ſeu maioratibus, non ſolum ex vltima voluntate, ſed etiam ex contractu inſtitutis, vbi non modo interminis præfatæ l. Tauri, ſed etiam in terminis iuris communis, articulus hic dilucidè magis, & aliter, quàm cæteri huius Regni Scriptores feciſ ſent, explanatus relinquitur: an etiam admittatur repræ ſentatio in maioratibus, qui abſque inſtitutionis ſcriptura, ex ſola antiquitate, aut conſuetudine conſtant? In donatione Dominica, ſeu Regia conceſ ſione, in his bonis, quæ iure maioratus à Rege Henrico II. Nobilibus Hiſpaniæ fuere donata; in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, ſiue in vinculis ordinariis, quæ abſque Regia facultate inſtituuntur quotidie, & in Anniuerſariis, & Capellaniis aut Memoriis perpetuis, quæ iure maioratus deferuntur: vbi horum omnium breuis, & diſtincta traditur reſolutio, & Petri Salazaris aduerſus Lud. Molinam, & alios, opinio noua, nouiter & verè, atque vel vno tantũ verbo cõcludenter conuicta. -  12. Repræ ſentatio, vt excluſa cenſeatur, atque in primogeniorum, ſeu maioratuum ſucceſ ſione excludi debeat, vtrum neceſ ſaria ſit expreſ ſa diſpoſitio, vel etiam tacita, atque ex coniecturis deducta ſufficiat? an etiam excluſa, aut admiſ ſa, repræ ſentatione alicuius perſonæ, aut gradus reſ pectu, ſiue in aliqua parte diſpoſitionis, in reliquis quoque partibus, ſiue aliorum quoque graduum, aut vocatorum reſpectu, excluſa, aut admiſ ſa cenſenda ſit, quámque firmiter, ſiue qualiter in caſu dubij ſtandum ſit dict. l. 40. Tauri diſ poſitioni, vt potius admittatur, quàm excludatur repræ ſentatio, & an eiuſdem legis deciſio ſit iuri communi conſona in poſtrema ſui parte, & procedat quoque reſpectu primi ſucceſ ſoris, vel vlteriorum, vt possint ipſi repræ ſentationem excludere, vel ceſ ſione ſua iuri nepotis præiudicare, ac ſecundogenito filio fauere. Deinde, ex vocatione proximioris, vulgo el mas propinquo, o el mas cercano patiente. Vel cum dicitur, quod aliquibus deficientibus, proximior ſuccedat, aut proximior meus, vel proximior in gradu, vel quod ſuccedatur ſalua gradus prærogatiua, aut ordine ſucceſ ſiuo, vtrum repræ ſentatio excluſa cenſeatur? an etiam ex vocatione filij maioris, aut filij primogeniti, vel filij ſuper ſtitis tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, vel proximioris, eodem tempore ſuperſtitis, repræ ſentatio excludatur, vel non? Quid denique, ſi primogenitus mortuus fuerit, nondum qualitate, ſeu condi tione ab inſtitutore maioratus adiecta, verificata; & vtrùm qualitas in perſona ſuccedentis, ad ſuccedendum requiſita, præcisè adeſ ſe debeat tempore delatæ ſucceſ ſionis? an verò ſufficiat, quod antea adfuerit, etiam ſi ante aduentum ſucceſ ſionis primogenitus mortuus fuerit? vbi horum omnium dilucida, & diſtincta, atque notanda reſolutio traditur, & nonnulla (vt videbis) & nouiter, & verè adnotantur per Authorem, quæ ſic diligenter ordinata, atque digeſta, nullibi antea fuerant. Inter alia tamen articulus ille circa vocationem factam in maioratu de filio primogenito ſuperſtite, hoc eſt, del hijo mayor que fincare viuo al tiempo de la muerte del vltimo poſ ſeedor, ſic accurate, & verè reſoluitur, atque Ludouici Molinæ ſententia recepta, fundamentis, plurimiſ que Auendañi rationibus in contrarium, nouiter & ſubtiliter reſpondetur, vt attenta conſtitutione dictæ l. 40. Tauri, ampliùs de ipſius articuli vera reſolutione dubitari nequeat. pag. 218. & ſeqq. -  Cap. XX. Ad ea, quæ Hieronymus de Ceuallos ſub quæ ſtione 749. nouiſ ſimè ſcripſit, & pœnas ſimul criminis falſi. Obiectionibus deinde eiuſdem contra Authorem, non modo falſis & iniquis, verumetiam à veritate, & bono quoquo viro, maximè iuris profeſ ſore, valde abhorrentibus, non vt ſatisfiat (ſatisfactione namque non indigent, & veritas patet, & clamat) ſed vt iuſtis aliis de cauſis reſponſum præbeatur hoc loco, & è Petri Ricciardij commentariis in titulum Inſtitut. de vſufructu, multo poſt peractum, & abſolutum tractatum de vſufructu ab Authore perlectis, & in hiſce Regnis expoſitis, nec vnum verbum, nec ſyllabam Authorem metipſum ſubtraxiſ ſe; nihil etiam Ricciardium eundem attigiſ ſe, nec obſeruaſ ſe ex infinitis, quæ per totum tractatum, & in vnoquoque capite de vſufructu ab eodem Authore traduntur, & ingenti ſtudio, & diligentia, originalíq; & prolixa omnium tunc vſque Scribentium lectura ſic digeruntur, & vltra alios animaduertũ tur , vt inuincibiliter oſtendatur, ac etiã (vt aliis opus non fit, & tacuiſ ſe placeret) Ricciardium eundem in materia vſusfructus quatuor decim duntaxat (nec eas omnes ex profeſ ſo) Authorem verò centum, & quadraginta fere quæ ſtiones, in eo tractatu congeſ ſiſ ſe, atque ſcripſiſ ſe, quo magis malitia eius detegitur, & falſitatis adeò grauis crimen euincitur, nec aliquid Authori detrahitur. Ricciardium potiùs, & Caualcanum ex propoſito inquirere, & perlegere, & iuxta Authoris tractatum apponere, laborémque, & diligentiam vniuſcuiuſque metiri, nimis glorioſum & iucundum futurum; modo eorum omnium, & aliorum quamplurimorum, quæ typis mandabuntur, honor, & gloria tribuatur ſoli Deo, à quo cũcta procedunt, & ſine quo factum eſt nihil. p. 317. -  Cap. XXI. Ad Titulum ff. ad S.C. Turpillianum, & de calumniatoribus, in Decretalibus. Vbi nonnullis de calumniatoris crimine (quod graue eſt) breuiter commemoratis, aliiſque omiſ ſis conſultò, ne tranſcribantur, id præcipuè intenditur (quod in vſu forenſi controuertitur ſ æpè, & dilucidè ſatis explicatum non eſt) vtrùm calumniator etiam præ ſumptus, is ſcilicet, qui vel accuſationem non probauit, vel ab ea deſtitit, teneatur ad damna, expenſas, & intereſ ſe: & ibidem Bartoli ſententia (quæ in puncto iuris veriſ ſima eſt, quicquid de conſuetudine contra ip ſum alij enunciauerint) conſtanter, ac ita defenditur, vt omnino debeat obſeruari, prout hic explicatur. p. 328. -  Cap. XXII. Ex l. nihil pro hærede. C. de vſucapione pro hærede. Vbi quamplurimorum interpretationibus argutè, & ſubtiliter refutatis, & nouiter conuictis, multiſquè ingenti ſtudio & diligentia in propoſito eius textus, ſuitatis etiam, & præ teritionis, atque exhæredationis liberorum obſeruatis; & viuo quoque patre an dominium, an etiam poſ ſeſ ſionem bonorum paternorum habere, ſiue domini aliquo modo filij dicantur, textus ille adeò vulgatus, vt in ſcholis per manus tradatur quotidie, ita dilucidè, & ingeniosè enucleatus relinquitur, vt Authoris ſtudium, & laborem fatearis libenter. p. 334. -  Cap. XXIII. Ex cap. ſalubriter, de vſuris. Vbi Pontificia ea conſtitutio, adeò vulgata, ſed ſummè difficilis; cap. etiam ad noſtram 11. de rebus Eccleſiæ non alienandis: Et cap. ad noſtram 7. de iureiurando, ita accuratè & verè explicatur, vt aliorum intellectus quamplures, verè & nouiter conuincantur; nonnulla in propoſito dicti cap. ſalubriter, dilucidè obſeruata tradantur, & verus atque genuinus ſenſus eiuſdem deciſionis oſtendatur. Denique, & infertur ad quæ ſtionem practicam, vtrùm hodie in terminis legis Regiæ taxantis dotes, procedat dicti cap. ſalubriter, conſtitutio, ſi fructus ex poſ ſeſ ſionibus pignori datis, excedant quantitatẽ dotis à lege Regia taxatam? & quę ſtio metipſa accuratiùs, & dilucidè magis quàm hactenus fuiſ ſet, explicatur, & l. debitor. ff. in quib. cauſ. pign. vel hypot tacit. contrah. ſingulariter expenditur, & declaratur. p. 350. -  Cap. XXIV. Legis finalis, C. de edict. Diui Adrian. tol. materia, diligenter & dilucidè, breuiter tamen, & vtiliter diſcutitur ac inter alia principaliter inquiruntur ex profeſ ſo nonnulla; legis, inquam, eiuſdem, & l. 3. tit. 13. lib. 4. nouæ collect. Regiæ (quæ lex Soriana vulgò nuncupatur) remedium, quibus, & quando competat, vel non, quæ etiam adſtringantur probare, qui legum earundem beneficium implorant; ſiue quæ requirantur, vt quis in ſummario, poſ ſeſ ſorióque eius legis iudicio obtineat. Deinde, an ſemiplenæ probationes ſufficiant? an verò plenæ neceſ ſariæ ſint? Rur ſum, quando quis dicatur legitimus contradictor ad impediendam miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex dictis ll. & quæ vitia dicantur viſibilia, aut inuiſibilia, vt eam impediant, vel non? An etiam admittantur probationes, ſeu exceptiones altiorem indaginem requirentes, & quando in continenti probationes fieri poſ ſe dicatur, vel non poſ ſe. Succeſ ſori deinde maioratus (quod hactenus abſolutè ſatis explicatum non erat) an remedium dict. l. finalis competat; fideicommiſ ſario etiam de iure communi, & hoc de iure Regio poſt deciſionem l. primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, etiam nullus reſtitutione facta ab hærede? (quod nullus itidem explicauerat abſolutè:) An denique hæres hodie poſt deciſionem eiuſdem l. Regiæ primæ, poſ ſit à fideicommiſ ſario compelli, vt adeat hæreditatem, & ſibi reſtituat, & de intellectu præfatæ l. primæ: vbi ingenti ſtudio, & labore eximio, Authorem aliorum Interpretum placita euoluiſ ſe, & quamplurima obſeruaſ ſe, libenter fatebitur quicunque. pag. 366. -  CAP. XXV. Leg. vnicæ. C. quando Imperator inter pupillos & viduas, &c. Conſtitutio, & materia exornatur, & priuilegium illud quo pupilli, viduæ, & miſerabiles perſonæ euocare ad Curiam Principis aduerſarios quoad primam cauſarum cognitionem poſ ſunt, ſed non euocari; qualiter, & quando, & quibus caſibus, ac perſonis competat, tractatur vtiliter. De ratione etiam introductionis priuilegij ipſius, & an præfatis perſonis, non modo pauperibus; ſed etiam diuitibus concedatur, eleganter diſcutitur. Rurſus, an l. eiuſdem deciſio procedat poſt cœptum coram ordinario iudicium, ſiue actoris, ſiue rei partes pupilli, & viduæ ſuſtineant; aliter equidem, & dilucidè magis, quàm hactenus factum fuiſ ſet, explanatur. Demum inquiritur, an perſonæ prædictæ eo priuilegio vti, fruíque poſ ſint, ſi tanquam hæredes ſucceſ ſerint in lite cœpta? & de his omnibus vtilis traditur, atque notanda reſolutio, & explanatio. pag. 409. -  Cap. XXVI. Contractus, vel actus, qui geritur, an, & quando intelligatur, ſiue præ ſumatur in ſcriptis, vel abſque ſcriptura celebratus, vt dicatur purus & perfectus, vel imperfectus, & conditionalis, & pœ nitere liceat, vel non, ante inſtrumentum confectum, ſi inter contrahentes de inſtrumento conficiendo conuenit? vbi ad interpretationem l. contractus. C. de fide in ſtrument. l. 6. tit. 5. part. 5. & l. 2. tit. 16. lib. 5. nou. collect. Regiæ, & præfatæ diſceptationis inter Scribentes omnes adeò controuerſ æ, abſolutam, & veram reſolutionem, tam de iure communi, quàm de iure Regio, obſeruantur ab Authore nonnulla, quæ dilucidè traduntur hoc loco. pag. 420. -  Cap. XXVII. Alimenta, ſumptúſque litis, an, & quando teneatur reus ſuppeditare actori, cùm lite pendente, vel anteqùam iudiciũ promoueatur, actor petit ſibi prouideri de alimentis à reo, & quando quis pauper dicatur, & eiuſmodi, quod alimenta, & litis expenſas iure valeat eligere: l. ſi inſtituta. §. de inofficioſo, ff. de inofficioſo teſtament. cum aliis iuribus in materia, intellectus verus adducitur, & extenditur eiuſdem deciſio ad alias perſonas quamplures, maximè ad eas, quæ non leuem iuſtitiæ præ ſumptionem pro ſe habent, & quatenus præ ſumptio operetur? an etiam inops dicatur, quæ maritum, patrem, vel filios habet diuites? vtiliter explanatur. pag. 427. -  Cap. XXVIII. Ad ea, quæ cap. 6. huiuſce libri 3. & cap. 18. lib. 2. ſcripta fuere, addenda nonnulla, quæ etiam pertinent ad poteſtatem Principis, vt tollere, aut mutare valeat teſtatorum voluntates quoad fideicommiſ ſa, & maioratus ex cauſa publicæ vtilitatis. Et an procedat id duntaxat, quando non aliter conſuli poteſt publicæ vtilitati. Principi etiam aliquid atteſtanti vtrùm plena fides adhibenda ſit? ad Clement. vnicam, de probat. Et an cau ſ æ cognitio, atque vocatorum, ſiue ſubſtitutorum citatio neceſ ſaria ſit, vt iuri eorum præiudicium generetur, & derogetur. Deinde, clauſulæ, ex certa ſcientia, & motu proprio, & de plenitudine poteſtatis, & pro expreßis habentes, cuius effectus, & virtutis ſint in propoſito, & in aliis quibuſlibet regulariter? Rurſus in Principe iuri alterius præiudicante, an præ ſumatur iuſta cauſa, & an ipſius aſ ſertio, ſiue expreſ ſio ſufficiat? Denique, de ratione, & interpretatione l. 7. tit. 7. lib. 5. nou. collect Regiæ, circa diuiſionem duorum maioratuum, qui ex cauſa matrimonij vniuntur, & excedunt ſummam prætaxatam ibi, breuis & notanda reſolutio, atque explanatio, pag. 440. -  Cap. XXIX. Maſculi ex fœminis, an, & quando maſculorum deſcendentium appellatione comprehendantur, vel comprehenſi dicantur in fideicommiſ ſis, & vltimarum voluntatum diſpoſitionibus, diligens, & breuis explanatio. p. 429. -  Cap. XXX. Regula illa, ſiue Interpretum omnium axioma commune, & per manus traditum quotidie; Si vinco vincentem te, multo magis vincam te, in ſucceſ ſionum. & aliorum actuum materia, an, & qualiter procedat, & de aliorum variis in locis traditionibus (quæ hic aggregantur) breuis reſolutio, atque explanatio. p. 460. QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER TERTIVS. CAPVT I. Ad titul D. & C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, vel coẽgerit , & l. 26. 27. 28. & 29. titulo primo, partit. 6. vbi earum legum deciſiones exornantur nonñullis , quæ ſcitu quidem & notatu ſunt digna, nec ab alio hactenus fuerant ſic adnotata; deinde de teſtatore impedito, aut prohibito teſtari, teſtamentúmve aut diſpo ſitionem anteà factam mutare: de eo etiam, qui ad teſtandum, aut non teſtandum, aut ſic vel certo modo diſponendum, aut non diſponendum, vi, metu, vel dolo, aut blandis verbis, ſuggeſtionibúſve, aut inſtigationibus, ſiue aſ ſiduis, & importunis precibus eſt inductus: Item de eo, qui propter metum reuerentialem, vel ad ſuaſionem eius, cui reuerentiam debet, aut etiam coniunctorum ad te ſtandum, vel non reſtandum, aut certis modis de rebus ſuis diſponendum adducitur: & an ſolus metus reuerentialis efficiat, quòd aliquis dicatur prohibitus teſtari, vel ita liberè & ſpontanę è, vt debuit, non teſtatus: quarum etiam perſonarum reſpectu timor reuerentialis conſideretur? & an legata debeantur hodie poſt deciſion. l. 1. titul. 4. lib. 5. nou. collect. reg. ex teſtamento facto per vim, aut per metum, ſiue per doloſas aut importunas inſtigationes: ac denique de coniecturis, quibus in proproſito dolus, vis, metus, aut fraus colligi valeat, & de modo probationis: diligens equidem, & in vtroque foro neceſ ſaria valdè explanatio, qua, vt videbis Lector, prolixa & originali Scribentium omnium lectura, multa & nouiter, & verè digeruntur, quæ nullus antea ſic di ſtinctè & dilucidè explicauerat, nec abſque ingenti ſtudio in vnum recenſeri potuiſ ſent. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, ob quam huius capitis diſputationem neceſ ſariò ſuſcipiendam putauit. -  2 Author recenſet quamplurimos Authores, quos pro huius capitis dilucida explicatione, originaliter, vt ſolet, & ſ æpè perlegit. Et inter alios, Bartoli doctrinas, atque theoricas in pro poſito commendat. Ipſe enim pleniùs, & meliùs quam cæteri faciant, materiam hanc tractauit. -  3 Paulum Pariſium in conſ. 67. lib. 3. coaceruando materiam hanc, & latè & doctè loquutum. -  4 Iacobum Menochium diſtinctè, & vtiliter ſe habuiſ ſe in hac materia, ac inter omnes Recentiores, ipſum dumtaxat circa reſolutiones Bartoli inſiſtere, & optime proſequi illas. -  5 Ludouici Molinæ è Societate Ieſu Religioſi, ideò ab Authore mentionem factam hoc loco, quòd vel ipſo ſolo prælecto, eorum omnium vera, & diſtincta re ſolutio deduci poſ ſit, quæ in propoſito huius capitis, ad forum Conſcientiæ pertinent. Et vide omninò Patrem Thomam Sanchez, relatum infrà num. 139. & 140. -  6 Teſtatorum voluntates liberas eſ ſe debere, atque in actu teſtandi conſenſum requiri cum qualitate libertatis plenæ, & ſic omninò & abſolutè liberũ in diſponẽdo . -  7 Atque in id verba leg. Theodoſianæ adducta, quæ pulchra quidem ſunt, & notanda. -  8 In teſtando leges volunt cuique liberam voluntatem eſ ſe, & odio habent adulationes, & ſuggeſtiones, & importunitates, & cætera alia, quæ fiunt teſtatoribus ſi ex illis quocunque modo, abſoluta omninò, & plena liberaque voluntas eorum impediatur. -  9 Teſtatoris vltima diſpoſitio vt valida ſit in foro conſcientiæ, ac etiam in foro exteriori, neceſ ſe eſt, vt non ſit inuoluntaria mixtè, vel errore, vel vi, aut metu iniuſtè illato, ita dispoſitioni cauſam dantes, vt ſecluſo tali errore, vel vi, aut metu, teſtator nullo modo ita di ſponeret, quin potiùs vellet, vt nihil impediente ſua illa diſpoſitione, longe aliud de ſuis bonis fieret. -  10 Ratio eſt, quia libera hæredis inſtitutio, legatum, & donatio causâ mortis, merè gratis fiunt, ſicut & donationes inter vinos, & promiſ ſiones merè gratis facta. -  11 Ad transferendum autem dominium, aut conferendum ius titulo merè gratuito, ea libertas in dante eſt neceſ ſaria, quæ inuoluntarium mixtè excludat. -  12 Teſtatoris liberam voluntatem impediens, punitur, quod pœnâ primùm ciuili conſtituit Adrianus, deinde criminali Alexander Seuerus. -  13 Et ſic pœna hæc duplex eſt, criminalis ſcilicet, & ciuilis. -  14 Teſtari aliquem impediens, aut prohibens, qualiter puniatur, & num. ſeq. -  15 Vbi inprimis Aluaradi adnotatio taxatur, ad quam nullus hactenus animaduertit. -  16 Probatur deinde Menchij reſolutio in propoſito, criminalem pœnam à lege diffinitam non eſ ſe, ſed iudicis arbitrio indicendam relinqui. -  17 Ac denique de iure Partitarum, criminalem pœnam nullam, nec etiam arbitrariam impoſitam fuiſ ſe vltra amiſ ſionem bonorum, quod ex teſtatoris bonis prohibens erat habiturus; & nouiter, & verè adnotatur. -  18 Contra impedientem aut prohibentem quem teſtari, ciuilis pœna quæ ſtatuta fuerit? & num. ſeq. -  19 Teſtari aliquem dolo impedientes, vel vi, aut metu, aliò ve modo prohibentes, aut inducentes teneri prætendentibus intereſ ſe, actione de dolo, vel alia ſubſidiaria in factum ad intereſ ſe. -  20 Impediens, ne quis inſtituatur hæres per teſtatorem, tenetur illi ad totale intereſ ſe, & num. ſeq. in fine. -  21 Impediens, aliquem, quominus conſequatur aliquam commoditatem, etiamſi ad illam non competeret aliquod, ius agendi, tenetur tamen ad totale intereſ ſe. -  22 Impediens alterum à conſequutione legati, vel gratuitæ donationis, dolo, vi, vel fraude; tenetur eidem ad reſtitutionem arbitrio boni viri; ſecus ſi abſque vi, aut dolo, vel fraude, etiam odio, vel vt ſibi conſulat, alterum ad mutationem voluntatis induxerit, & num. 24. in fine. -  23 Teſtator, ſi vi, aut metu iniuſtè illato adducatur, vt in ſtituat aliquem hæredem, aut legatum illi relinquat; inualidum id erit in conſcientiæ, & exteriori foro, eum onere reſtituendi illi, in cuius detrimentum id cedit, quia alioquin bona illa ad eum erant deuentura. -  24 Quod etiam procedit de filio ad patrem, & è contra, vt hoc numero adnotatur. -  25 Teſtari impediens, vel prohibens alium, an ad duplum læ ſis teneatur. -  26 Et teneri duplum præ ſtare ex ſententia multorum. -  27 Qui omnes adducti ſunt ex textu, in §. & hoc peruenit, in Authent. vt nulli iudicum liceat habete. -  28 Contrarium tamen, imò quod pœna hæc dupli non habeat locum in quouis priuato prohibente, aut impediente, ſed ſolum in adminiſtratore ciuitatis, in quo loquitur ille text. probarunt alij, qui hoc numero recen ſentur. -  29 Menochius autem neutram partem expreſsè probauit, & priori ſententiæ potiùs acceſ ſiſ ſe videtur, quatenus dixit, verba dict. §. & hoc peruenit, generalia eſ ſe. -  30 Author verò, iure communi attento, poſteriorem ſententiam veriorem exiſtimat. -  31 Cæterùm de iure Regio Partitarum, priorem ſententiam receptam, ambigi non poteſt, poſt deciſionem l. 29. titulo primo, partit. 6. cuius verba referuntur hic. -  32 Et Ludouici Molinæ traditio probatur. -  33 Contra prohibentem aut impedientem aliquem teſtari, iuratur per illum, qui habet intereſ ſe, in litem, tanquam contra doloſum, ex ſententia quorundam. -  34 Quæ tamen nulla lege Partitarum probatur, imò in pluribus legibus in propoſito loquentibus, iuramenti in litem nunquam mentio facta eſt, vt hoc num. & noué, & verè adnotauit Author. -  35 Idcirco totum hoc religioni & bono arbitrio iudicantis relinquendum eſ ſe, ipſemet Author putauit. -  36 Prohibens aut impediens aliquem teſtari, ſi ſoluendo non fuerit, nec damnum aut intereſ ſe læ ſis præ ſtare poſ ſit, tunc equidem contra fiſcum reuerti poteſt læ ſus, idque ex recepta & communi Doctorum ſententia. -  37 Quæ etiam hodie obſeruari debebit de iure Partitarum, ex noua & vera Authoris conſideratione. -  38 Prohibentem aliquem teſtari, aut impedimentum aliquod præ ſtantem, pœnas prædictas incurrere, licèt poſtmodùm impeditus potuerit condere teſtamentum: quia id non releuat impedientes à pœna incurſa propter impedimentum perfectum & conſummatum. -  39 Quod eſt ſingulare & notandum pro ampliatione l. 29. titulo primo partit. 6. vt etiam hoc caſu illius deciſio procedat. -  40 Teſtamentum vi aut metu factum, an ſit ipſo iure nullum, ſic vt hæreditas fiſco deferri non debeat, cùm teſtator vi aut dolo inductus eſt, vt me, vel alium hæredem inſtitueret? an verò valere debeat mero iure, ſed poſtmodùm annullari, & auferri hæreditas cogenti tanquam indigno? -  41 Et quidem Ioannes de Imola, & Iaſon ſecurè ſcripſerunt, teſtamentum hoc eſ ſe ipſo iure nullum, cum vi aut metu celebratum fuerit: & ob id ſentiunt apertè, hæreditatem fiſco non deferri, ſed potius ſucceſ ſoribus ab inteſtato. -  42 Nec ab eis diſ ſentit D. Spino, qui malè equidem, & ſine aliqua diſputatione nec relatione authorum, ſic abſolutè conſtituit, teſtamentum in propoſito caſu non valere. -  43 Et pro hac parte, quinque præcipua fundamẽta expendi poſ ſunt, quæ ex Imola & Aretino non obſcurè colliguntur, & nouiſ ſimè omnium, illa congeſ ſit Fachineus. -  44 Verum contraria ſententia & verior eſt, & communior, teſtamentum vi aut metu factum, ipſo iure valere, ſed auferri cogenti, metumve inferenti hæreditatem tanquam indigno. Quam defendunt plures Authores, qui præcitantur hîc. -  45 Et huius ſententiæ fundamenta adducuntur remiſ ſiuè. -  46 Et Contrariæ partis fundamenta, ſiue Imolæ argumentationes, abundè diſ ſoluuntur, vt hoc numero adnotatur. -  47 Ad textum etiam in l. 1. C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, qui in contrarium ponderari ſolet, optimè reſpondet Aretinus, vt notatur hic. -  48 Et de iure Partitarum, magis probari videtur hæc ſecunda opinio, vt aduertit Gregorius Lopez; & latiùs explicauit Author hoc numero. -  49 Legata & cætera relicta an debeantur ex teſtamento factò per vim? vtilis quidem, & neceſ ſaria quæ ſtio in hac materia. -  50 Quam ex omnibus Scribentibus huius Regni, excitauit in terminis ſolus Azeuedus, nec aliquid in ea reſoluit, ſed duntaxat ſe remiſit ad Gregorium Lopez. -  51 Qui etiam dubium hoc non explicauit, ſed tantùm dixit videndum eſ ſe Baldum, nec retulit Bartolum, cuius traditiones ad verbum recenſet Baldus ibi. -  52 Et in effectu poſt Bartolum diſtinguendo concludit, prout latiùs hoc numero adnotatur, & eiuſdem Bartoli diſtinctio probatur. -  53 Et in vtroque caſu, etiam hodie poſt deciſionem l. primæ, titul. 4. lib. 5. nou. collect. reg. admittitur, vt vltra omnes nouiter, & verè hoc loco adnotauit & probauit Author. -  54 Legata ex teſtamento per vim facto, quando non debentur, legatarijs erit ſaluum ius recuperandi intereſ ſe, aut damnum contra inferentem metum. -  55 Vt in ſimili caſu, quando quis compellit teſtatorem, vt inſtituat alium, obſeruauit Bartolus. -  56 Dolus alterius, quãdo eſt cauſa immediata acquiſitionis, quamuis ei, cui acquiſitum fuit, noceat, tamen ipſi aduersùs alterum, qui metum adhibuit, modo prædicto ſuccurritur. -  57 Legata an debeantur ex teſtamento, quod per dolum, non per metum factum fuit? vtilis quæ ſtio, nec ab aliquo hactenus explicata. -  58 Idcircò pro ipſius explicatione, nonnulla conſtituenda duxit Author, quibus perfectè quidem, & diſtinctè explicata manebit. -  59 Et in primis conſtituit, de iure communi certum eſ ſe, quòd titulus, ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, habet locum in prohibente dolo. -  60 Secundo conſtituit, & de iure Regio Partitarum, idem ius conſtitutum, & obſeruandum. -  61 Tertiò conſtituit, veram reſolutionem in præfato dubio petendam ex his, quæ in dubio ſuperiori, an legata debeantur ex teſtamento facto per vim, dicta fuêre numeris præcedentibus. -  62 Quoniam dolus & metus in hac materia æquiparantur. -  63 Et ſic diſtinguendum eſ ſe, quando conſtat teſtamentum totum, aut totam diſpoſitionem dolo factam fuiſ ſe, aut conſtat de dolo in inſtitutione, non tamen in legatis, vt ſuprà dictum fuit. -  64 Quartò conſtituit, ex lege quadam Partitæ, ex dictis etiam Baldi, minimè poſ ſe in præfato dubio certam aut abſolutam reſolutionem deduci, quamuis ad ea ſe remittat Gregorius Lopez, vt hoc numero adnotatur. -  65 Teſtamentum in dubio non præ ſumitur vi, aut metu, ſed potiùs ſponte factum, cùm metus tanquam delictum non præ ſumatur; & conſequenter nec præ ſumendum eſt, teſtatorem metu compulſum ad disponendum. -  66 Actus quicunque spontaneus præ ſumitur regulariter, niſi coactio probetur. -  67 Teſtamentum ſemper validum præ ſumitur, niſi contrarium probetur. -  68 Receditur tamen à prædicta regula, coniecturis, quibus metus illatus præ ſumitur. -  69 Metum plenè probari coniecturis, & præ ſumptionibus, modò illa legitimæ ſint, & propinquæ. -  70 Teſtatoris metum in teſtando, ex nonnullis coniecturis præ ſumi, quas Mantica, & Menochius pleniùs quàm alij recenſent. -  71 Teſtamentum in dubio non præ ſumitur dolo confectum, & conſequenter nec teſtatorem dolo inductum fuiſ ſe ad teſtandum. -  72 Receditur tamen ab hac regula coniecturis, & præ ſumptionibus, quibus dolus in hoc caſu præ ſumitur. -  73 Teſtatorem dolo fuiſ ſe inductum ad teſtandum, præ ſumitur ex coniecturis nonnullis, quas Menochius congeſ ſit, & ad illum ſe remittit Author. -  74 Testamentum ſi fuit confectum noctis tempore, ſine tot luminariis, quibus manifeſtè cerni poſ ſit perſona ipſius teſtatoris, & teſtium, dolus præ ſumitur. -  75 Et in id Hipp. Riminal. & Pet. Surdi conſilia tria commendantur, vbi etiam diſcutitur, an cortina exi ſtens circa lectum teſtatoris, & impediens teſtes, ne videant teſtatorem, reddat teſtamentum nullum. -  76 Teſtamentum dolo factum præ ſumi, quando extat nouerca, cuius ſuaſonibus & delinimentis præ ſumitur pater teſtator filium nouercæ hæredem feciſ ſe, filium verò primæ vxoris, vel exhæredaſ ſe, vel minus ei reliquiſ ſe. -  77 Teſtamentum patris factum ad præiudicium filij prioris matrimonij, & ad fauorem filiæ ſecundi matrimonij an præ ſumatur factum ad inſtigationem nouercæ contra priuignum, & ob id valere non debeat? remiſ ſiuè, & Hipp. Riminaldi conſilium 428. lib. 4. in propoſito commendatum. -  78 Teſtator, quando filio prioris matrimoniij integram Legitimam iure debitam reliquit, dolus nouercæ præ ſumi non debet; & conſequenter quòd pater dolo & ſuaſionibus nouercæ fraudare voluerit filium, præ ſumendum non eſt, ex ſingulari obſeruatione Menochij. -  79 Quæ eſt notabilis, & neceſ ſaria pro melioratione Tertij & Quinti bonorum, quam filio, vel filiæ ſecundi matrimonij, filiis ex primo matrimonio relictis, pater fecerit, vt ſcilicet eo caſu dolus aut fraus nouercæ præ ſumi non debeat, ſi filiis prioris matrimonij integra Legitima relicta fuerit à parente. -  80 Atque ex illa, dubia redditur Petri de Peralta reſolutio, vt hoc numero adnotatur. -  81 Teſtamentum in dubio, liberè exiſtimandum eſt fuiſ ſe confectum, nonque importunis precibus, nec illicitis perſuaſionibus. -  82 Sed ab hac regula receditur ſimiliter contrariis coniecturis & præ ſumptionibus, quibus teſtatoris liberam, & abſolutam voluntatem impeditam fuiſ ſe ex precibus, aut ſuaſionibus oſtendi poſ ſit. -  83 Metus, aut dolus teſtatori adhibitus, qualiter in hac materia debeat probari: & ibidem ab Authore adnotatum, Doctores communiter, duo in propoſito tradidiſ ſe ſimul, quorum vnum vel alterum verum non eſt, aut ſimul ſtare non poſ ſunt, niſi ipſorum ſenſus aliter declaretur. -  84 Quapropter, vt mentem, & intentionem Scribentium declaret Author, nonnulla conſtituere neceſ ſarium duxit, quæ nouiter adnotantur hoc n. & ſeq. -  85 Metus aut dolus teſtatori adhibitus quòd coniecturis & præ ſumptionibus legitimis probari non poſ ſit, ne quaquam ſtatutum in l. 29. tit. 1. p. 6. quidquid Burgos de Pace aliter ſentiat: idque ex noua & vera Authoris conſideratione, vbi etiam in id expendit verba l. 28. eod. titul. & Partit. -  86 Traditur reſolutio & concluſio Authoris circa ea, quæ dicta ſunt ſuprà ex num. 83. & Pariſij traditio declaratur. -  87 Titulus, ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, duo continet capita, coactionis ſcilicet, & impedimenti. -  88 Et quatuor modis verificatur: primus eſt, quando ego cogo te, vt me inſtituas, vel vt mihi aliquid relinquas: ſecundus eſt, quando compello te, vt instituas alium, vel aliquid ei relinquas: tertius eſt, quando impedio aliquem volentem teſtari de nouo: quartus eſt, quando quis prohibet aliquem, qui volebat primum teſtamentum mutare, idque ex communi & recepta omnium ſententia. -  89 Et confirmat l. 27. tit. 1. p. 6. quæ addit alium caſum, quando quis, poſito quòd alium teſtari non prohibeat, facit tamen, quòd ille ad libitum, & voluntatem ſuam testamentum ordinet, aut de ſuis rebus di ſponat. -  90 Et his caſibus hæreditas, ſeu relictum quibus applicetur, an fiſco, vel venientibus ab intestato, eleganter explicauit Bartolus, cuius doctrinas ſequuntur alij communiter. -  91 Teſtatorem cùm cogit quis vt alium instituat, tunc ab illo inſtituto hæreditas aufertur, & fiſco applicatur, idque de iure communi verius eſ ſe. -  92 Sed de iure Partitarum videri aliud ſancitum, ex verbis l. 28. tit. 1. p. 6. vt in caſu prædicto, venientium ab intestato hæreditas ſit, & non fiſci, & ibidem reddit Author rationem, qua forſan excitati ſic statuerunt legis illius Conditores. -  93 Prohibentis mutari teſtamentum, cùm inſtitutus eſt filius, vel ſeruus, & ij tempore inſtitutionis erant in ipſius prohibentis potestate, tunc inſtituti indigni iudicantur, & fiſco hæreditas defertur. -  94 Et id procedit etiam, ſi filius, vel ſeruus tempore aditionis hæreditatis, ſui iuris effecti forent: quoniam tempus ipſius inſtitutionis spectatur. -  95 Sed de iure Partitarum aliter ſtatuitur, & deſtruitur communis opinio, vt ſcilicet hoc caſu non fiſco hæreditas deferatur, ſed proximiori testatoris conſanguineo. -  96 Testari quem fuiſ ſe prohibitum, coactum, aut impeditum, multis modis probari. -  97 Teſtari prohibitus non ſolùm dicitur ille, qui modis expreßis prohibitus eſt, ſed etiam, qui alio quocumque modo impeditus est, ne testamentum condere poſ ſet, aut primum iam conditum mutare, dummodò tale impedimentum dolosè fuerit præ ſtitum. -  98 Quod Paulus Pariſius rectè in hac materia adnotauit, & Regia lex 28. tit. 1. partit. 6. expreſ ſim di ſpoſuit, vt numero ſequent. aduertit Author. -  99 Teſtandi impedimentum non dicitur præ ſtitum alicui, ſi eo inſtanti procurabantur illi medicinæ aut ſi propter malam infirmi dispoſitionem, dilationis impedimentum præstitum fuit, quia deficit dolus. -  100 Prohibitionis, coactionis, aut impedimenti teſtatori adhibiti exempla nonnulla referuntur, quæ Menochius congeſ ſit. -  101 Ad testandum qui dicit impedimentum, aut metum alicui illatum, neceſ ſe habet tria copulatiuè atque ſpecialiter probare, aliàs obtinere non poterit. -  102 Ac primùm neceſ ſariò probandum est, quòd ille fuerit prohibitus, & per actus innuentes prohibitionem & impedimentum, & à iute reprobatum tanquam doloſum. -  103 Secundum requiſitum neceſ ſariò probandum est, quod ille impeditus, tunc temporis, quo fuit prohibitus, volebat testari, & quòd ceſ ſante impedimento fuiſ ſet teſtatus; non enim ſatis eſ ſet, ſi vno tempore vo luiſ ſet teſtari, & alio fuiſ ſet prohibitus, aut impeditus. -  104 Tertium requiſitum, & neceſ ſariò probandum ex parte querelantium eſt, vt neceſ ſe probari debeat, teſtatorem eos voluiſ ſe inſtituere, aut illis aliquid relinquere, vel in eorum fauorem diſponere, eóſque instituiſ ſet, vel in fauorem eorum diſpoſuiſ ſet, ſi prohibitus non fuiſ ſet, nec impeditus. -  105 Teſtator, cùm adductus immodicis perſuaſionibus teſtatus eſt, vel allectus ad ſic, vel certo modo te ſtandum, aut de rebus ſuis disponendum, vel ad iam, conditum teſtamentum reuocandum, vel non reuocandum, tunc equidem dolus præ ſumitur. -  106 Perſuaſiones multæ arguunt dolum. -  107 Perſuaſio nimia aut immodica habet vim doli. -  108 Et eſt plus quàm violenta compulſio. -  109 Testatoris metus arguitur ex perſuaſionibus multorum factis cum calliditate, ac variis moleſtiis, maximè ſi ille ægrotus erat, vel quando ob nimiam mariti reuerentiam, ſic testatus est. -  110 Mulierem præ ſumi metu mariti legatum ei feciſ ſe ob ipſius mariti lachrymas, ſuaſionem, & reuerentiam, & vide Authores relatos infrà, n. 147. in principio, & dicta num. 193. -  111 Maioratum factum in fauorem vnius filij, ſi pater reuocauerit perſuaſionibus alterius, qualiter filio conſuli poſ ſit, plenè explicatum per Pelaez à Mieres. -  112 Perſuaſio nimia filij inducentis parentem, vt reuocet Maioratum anteà factum; habetur loco compulſionis & coactionis, maximè ſi pater ſit valdè ſenex. -  113 Expenduntur iura nonnulla ad probandum, quòd perſuaſio nimia, & violentia æquiparantur. -  114 Importunæ preces habent inſtar, imò effectum, & vim iuſti metus, qui caderet in virum conſtantem, ſicque actum factum prætextu earum, reddunt meticuloſum, & generaliter reſciſ ſioni ex edicto Quod metus causâ ſuppoſitum. -  115 Et in id expenduntur nonnulla iura, quæ ſic probant. -  116 Adducuntur etiam remiſ ſiuè quamplures authoritates Doctorum, qui in variis cauſis & negotiis respondent, per importunitatem obtenta non debere valere, & dici fieri inuito dante. -  117 Patris Thomæ Sanchez è Societate Ieſu Religioſi honorifica mentio facta hîc. -  118 Importunæ preces vtrùm inferant metum viri con ſtantis, & ita annullare debeant matrimonium, & reſcindere alios contractus. -  119 Et in hoc dubio triplicem ſententiam refert pater Thomas Sanchez, & inter eas probabiliorem putat ſecundam, preces, inquam, importunas cum metu reuerentiali, matrimonium & alios contractus quoſcumque reſcindere, aliàs autem metu reuerentiali deficiente, preces ſolas etiam importunas, perſuaſionémve etiam nimiam, non ſufficere, niſi cum illis dolus adiunctus fuerit. -  120 In quo prædictus Author refragatur directè quamplurimis Scribentibus, qui in caſibus prædictis, precibus ſolis importunis, perſuaſionibúſve aſ ſiduis contenti ſunt, nec aliud vltra requirunt. Imò & iidemmet Authores in hac materia ſibi non conſtant; nam dum talem metum requirunt, qui in conſtantem etiam virum potuerit, & debuerit cadere, ſupponunt contrarium eius, quod anteà dicunt, & ſic preces ſolas, aut perſuaſiones importunas non ſufficere. -  121 Quapropter, vt Author diſtinctè magis explicaret hæc, ad quæ nullus hactenus animaduertit, ſequentia neceſ ſariò conſtituenda duxit. -  122 Inprimis, perſuaſionibus, aut etiam precibus (modò ab illis dolus abſit fraus & calliditas) licitè quemque poſ ſe amicum, vel coniunctum inducere, vt eum inſtituat, vel vt aliquo modo in fauorem eius disponat, licitéque vtilitatem ſuam procurare quemcunque, & vide infrà, numer. 176. -  123 Et verè in illis nullus dolus, nullaque fraus eſt, & ob id non ſine ratione admittuntur. -  124 Illæque dumtaxat damnantur, quæ importunæ ſunt, & propter earum frequentiam nimiæ, aut immodicæ. -  125 Preces importunæ dicuntur illæ, quæ ſunt instantiſ ſimæ, & ſ æpiùs repetitæ, atque inculcatæ. -  126 Secundò conſtituit ipſemet Author, negari non poſ ſe, quin preces importunæ aliquo modo cogere videantur, aut verè genus quoddam violentiæ contineant. -  127 Imo coactionem ipſam, compulſionem, aut violentiam excedere, docuit text. in l. 1. in verſ. perſuadere, ff. de ſeruo corrupto. -  128 Et ſuaſione inductum inuito æquiparari, dixit text. in l. 5. C. de apoſtatis, quæ duo iura fortiter adſtringunt, vt notatur hîc. -  129 Nec id abſque ratione procedit, cùm verè is etiam vir, qui metu (qualiſcunque ille ſit) miníſve, aut alia de cauſa ſimili impelli non poſ ſet, importunis precibus, immodicíſve perſuaſionibus affectus, in id fortè adducatur, in quod, ſua ſionibus aut precibus non interuenientibus, nullo modo allici poſ ſet. -  130 Quod maximè procedit, ſi à coniuncto, vel con ſanguineo preces, perſuaſionéſve inferantur, vel ſi teſtator ægrotus ſit. -  131 Quo caſu, vel vt moleſtiis, ſuaſionibúſve, aut importunis precibus non vexetur, ſiue vt à coniunctis, vel aliis ibi aſ ſiſtentibus non derelinquatur, facilè aliorum precibus acquieſcit, qui aliàs nulla vi acquieſceret, ſi ſanus eſ ſet. -  132 Teſtator, ſi in graui infirmitate conſtitutus, propinquorum precibus legat, tale legatum metu factum dicitur, quia timet derelinqui, ſi negat ea, quæ petuntur. -  133 Tertio idem Author conſtituit, ex ratione ſuperiori, quòd ſuaſio violentiæ æquiparetur; item ex eo, quòd in teſtando leges volunt cuique liberam & abſolutam voluntatem eſ ſe, & odio habent adulationes, ſuggeſtiones, & importunitates, & cætera alia, ſi ex illis quocunque modo libera, & abſoluta testatoris voluntas impediatur. -  134 Apertè deduci, perſuaſiones multas, ſiue importunas preces in hac specie dolum admixtum continere, eo ipſo quòd inſtantiſ ſimæ ſunt, aut nimiæ, vel ſ æpius inculcatæ, & repetitæ. -  135 Et verè legis voluntati refragari, quæ liberum te ſtantis iudicium in teſtando requirit, nec alterius iudicium aut voluntatem patitur immiſceri. -  136 Dolus ex natura actus, qui geritur, hoc eſt te ſtamenti, quod liberè & abſque aliqua coactione fieri debet, eo ipſo interuenire videtur, quòd quis alium immodicè perſuadet, aut precibus vtitur importunis. -  137 Nec alius dolus requiritur de per ſe vltra eum, qui ex immodicis perſuaſionibus, ſiue ex importunis precibus inducitur, vt hoc numero adnotatur, & ibidem Patris Thomæ Sanchez reſolutio contraria taxatur. -  138 Authores nonnullos non arguendos, quod exiſtimauerint sponſalia, & matrimonia contracta ob nimiam importunitatem eſ ſe irrita; idque ob rationem aſ ſignatam hoc numero. -  139 Preces nimis aſ ſiduæ, & importunæ, quando in hac materia obligent ad reſtitutionem in foro cõ ſcientiæ . -  140 Precibus importunis impediens legatũ , tenetur reſtituere, quando preces mixtũ inuoluntariũ continent. -  141 Metus, & coactio, qualis eſ ſe debeat, vt propter timorem dicatur quis impeditus testari, ſeu primum testamentum mutare, aut aliquo modo de rebus ſuis diſponere, vel non diſponere. -  142 Metus quis, & qualis eſ ſe debeat, vt talis dicatur, qui etiam in conſtantem virum cadat? remiſ ſiuè. -  143 Metus quis ſit iuſtus, Iudicis arbitrio relinquitur, qui motum animi ſui confirmare poterit ex varis præ ſumptionibus, & rerũ circũ ſtantiis arguẽtibus metũ , & iuxta perſonarũ qualitatẽ id diffiniet. -  144 Quoniam in muliere non requiritur ille metus, qui caderet in conſtantem virum, ſed longè minor metus ſufficiet quàm in maſculis, ratione ſexus imbecillioris, qui faciliùs terretur. -  145 Sic minor metus cadit in puerum, quàm in virum. -  146 Metus quis ſit iuſtus, etiam iure Regio Caſtellæ, iudicis arbitrio relinquitur, nec cenſetur correctum hoc ex deciſione l. 7. titul. 33. partit. 7. imò etiam ex illa lege conceſ ſum; vt contra Villalobos hoc numero adnotatur. -  147 Metus reuerentialis vtrùm in conſideratione haberi debeat in hac materia, ad effectum irritandi teſtamentum, aut legatum, vel aliam diſpoſitionem, vltimàmve voluntatem quamcunque: item vt alios contractus, obligationésve voluntarias reſcindere debeat. -  148 Et pro huiuſce rei exacta, atque abſoluta explicatione, inprimis constituit Author, ſe originaliter & ſ æpe prælegiſ ſe Authores plures, qui num. ſeq. recenſentur. -  149 Antiquos verò, ac cum illis infinitos alios etiam Recentiores, ſcienter conſultoque prætermiſiſ ſe, quoniam citantur ab aliis. -  150 Deinde & ſecundò conſtituit, metum reuerentialem ſola reuerentia & Maioris præ ſentia illatum nonpræ ſumi. -  151 Idque procedere, ſiue contractus, actù ſve, qui geritur, initus ſit cum eo, aut in fauorem, & vtilitatem eius, cui reuerentia debetur, ſiue cum alio ad vtlitatem alterius; adhuc enim metus ſolus reuerentialis non præ ſumitur illatus, nec annullat contractii initũ etiam cũ ipſo, cui reuerentia debetur. -  152 Tertiò constituit, ex dictis ſuprà inferri neceſ ſariò, veram non eſ ſe, aut ſaltem ita abſolutè, & indiſtinctè procedere non poſ ſe ſententiam quorundam aſ ſerentium, metum reuerentialem ſola præ ſentia eius, cui reuerentia debetur, illatum præ ſumi, & conſequenter actum geſtum abſque aliis adminiculis irritare. -  153 Et inde veriorem eſ ſe, ac etiam ſecuriorem aliorum opinionem exiſtimantium, metum reuerentialem ita demùm præ ſumi, actû ſque annullationem inducere, ſi minæ aut verbera præceſ ſiſ ſent, nempe à viro contra vxorem, vel à patre contra filium; tunc enim ſi mulier ipſa, aut filius con ſentiat, præ ſumetur eos metu conſenſiſ ſe. -  154 Vel quando preces importunæ adhibitæ fuerunt, aut ſi immodica, & nimia perſuaſio præceſ ſiſ ſet, vt num. præcedentibus dicebatur. -  155 Vel ſi enormis læ ſio orta eſt, quo caſu actus quilibet metu reuerentiali gestus, iuncta læ ſione re ſcinditur, etiamſi non conſtaret de minis, vt cum communi ſententia defenditur contra Meneſ. de Padilla, cui nouè & verè ſatisfacit Auctor. -  156 Quartò conſtituit, adnotata ſuprà num. 152. ideò ſic poſita, quòd forſan ea opinio aliquando vera eſ ſe poſ ſit, & in caſu occurrẽti practicari debeat, etiam ſi minæ aut verbera non præceſ ſiſ ſent, modò non ita diſtinctè & abſolutè accipiatur. -  157 Vt puta, ſi matris, vel mariti iubentis magna ſit authoritas, ſoleàtque deſ æuire in eos, qui ſibi non obtemperant; tunc enim ſolo metu reuerentiali, minis quoque ceſ ſantibus actus geſtus reſcindetur. -  158 Vel ſi talis, ac tanta eſ ſet reuerentia pro perſonæ conditione, vt iudex æ ſtimare poſ ſit, metu conſen ſum adhibitum. -  159 Ad huius namque rei iuſtificationem, ſatis eſt timeri per patrem aut maritum vim inferri poſ ſe, quamuis adhuc illata non ſit, nec etiam minæ præceſ ſerint. -  160 Metum reuerentialem illatum præ ſumi, & actus geſti annullationem induci, quando interuenit expreſ ſum mandatum eius, cui reuerentia debetur, etiamſi minæ aut verbera non præceſ ſerint, ex ſententia Neoterici cuiuſdam. -  161 Quam probandam arbitratur Author, modò patris, aut mariti iubentis magna ſit autoritas, magnáve reuerentia; aliàs enim ſolum mandatum non ſufficeret, vt in his terminis loquuti ſunt Authores nonnulli, qui ſolo mandato contenti non ſunt, & vide infrà num. 165. -  162 Reuerentia duplex eſt, vna ſimpliciter, & in gradu poſitiuo; altera nimia, & ſic in gradu ſuperlatiuo: Primo caſu, quando eſt talis perſona, cui ſolùm reuerentia debetur ſimpliciter, procedit ſententia eorum, qui dicunt ad reſciſ ſionem actus, ſolum metum reuerentialem non ſufficere. -  163 Secundo verò caſu, quando eſt perſona ita grauis, quòd ei debeatur reuerentia nimia, tunc temporis procedit opinio illa, quòd ſufficiat ſola præ ſentia abſque mandato, vel ſolus metus reuerentialis ab ſque minis vel verberibus. -  164 Et in hoc caſu induci debent duo iura, vt hoc numero adnotauit Author. -  165 Patris Thomæ Sanchez obſeruatio quædam in hac materia, Authoris reſolutioni cõueniẽs , adducitur. -  166 Ludouici Molinæ è Societate Ieſu Religioſi verba quædam recenſentur, quæ Authoris reſolutionem confirmant. -  167 Reuerentia nimia quæ dicatur, Iudicis arbitrio relinquitur, qui ex qualitate perſonarum, ac rerum circunſtantiis diiudicare poterit, quid iuxta ca ſus occurrẽtis ſpeciẽ obſeruare, & decidere debeat. -  168 Metum reuerentialem dari reſpectu ſoceri, quia ſocer parentis locum obtinet. -  169 Et reſpectu aui, & curatoris. -  170 Metus reuerentialis an detur reſpectu matris? vbi Author adnotauit nonnulla, quæ nullus antea ſic diligenter tradiderat. -  171 Metus reuerentialis an detur in ſorore reſpectu fratris maioris natu? -  172 Et in fratre minori reſpectu maioris. -  173 Metus reuerentialis an detur reſpectu patrui, hoc eſt, tio de parte de padre, ac etiam reſpectu auunculi, que es tio hermano de madre. -  174 Reuerentia quibus perſonis debeatur, & quæ ſit teuerẽtia , quæ operatur in noſtra materia, remiſ ſiuè. -  175 Ex dictis ſuprà, nu. precedentibus, haberi perfectam, abſolutámque reſolutionem dubij propoſiti ſuprà, n. 147. non quod ita perfectè explicauit Cæ ſ. Vrſil. in addit. ad deciſ. Afflict. 69. num. 4. -  176 Teſtatorẽ , amicum, vel cõiuctum licitè poſ ſe quem blandis verbis, & ſuaſionibus leuibus inducere ad teſtandum, vel ad eum inſtituendum, aut de rebus ſuis certo modo diſponendum, & ſuprà, num. 122. -  177 Quod procedit tã in marito reſpectu vxoris, quàm in vxore reſpectu mariti, & idem in quocumque alio, vt hoc numero adnotatur, & ibidem ratio Philippi Decij probatur. -  178 Modò fraude omiſ ſa, & abſque dolo, vel fraudulenta ſuggeſtione aut inſtigatione, blanditiæ aut ſuaſiones interueniant. -  179 Nec minæ, aut verbera immiſceantur. -  180 Nec etiam importunis precibus, & aſ ſidua petitione, aut immodica perſuaſione quis inducatur, & vide latius ſuprà ex num. 113. cum ſeq. -  181 Teſtatorem blandis verbis ad teſtandum poſ ſe induci, vel vt alium inſtituat, aut in fauorem eius aliquo modo diſponat, niſi teſtator prius feciſ ſet te ſtamentum, & alium inſtituiſ ſet hæredem, quia tunc ſi eo modo teſtator induceretur, licèt teſtamentum valeat, tamen primus inſtitutus, vel per actionem de dolo, vel actione in factum, hæreditatem ſeu legatum reuocaret. -  182 Idque (vt Doctores exiſtimant communiter) ex ſententia Angeli, quæ hoc numero præcitatur. -  183 Et pro illa adduci poteſt reſolutio Caſtrenſis, quam expendit Decius. -  184 Alia etiam eiuſdem Caſtrenſis doctrina, quam etiam ponderauit ipſemet Decius. -  185 Ac denique Afflictis deciſio 69. prout hoc num. ponderatur. -  186 Verum in contrarium extat ſententia Gloſ ſ æ, quam alij Authores probarunt; illa namque, ad hoc vt primus inſtitutus poſ ſit agere contra ſecundum, requirit, quòd interueniat dolus ſecundi inſtituti, nec ex ſolis blanditiis actionem concedit, vt hoc num. adnotatur. -  187 Et Authori verior videtur, atque pro ea concludentes rationes conſiderantur hoc num. & ſeq. -  188 Teſtamentum primum tollitur per ſecundum, idque latiſ ſimè explicatur remiſ ſiuè. -  189 Pro teſtamento in dubio iudicandum eſt. -  190 Angeli ſententia relata ſuprà num. 182. explicatur. -  191 Pauli Caſtrenſis deciſioni relatæ ſuprà, num. 183. egregiè reſpondiſ ſe Decium. -  192 Pauli Caſtrenſis doctrinæ adductæ ſuprà, num. 184. ideò Author reſpondere noluit hoc loco, quod eidem optimè & verè Decius reſpondeat. -  193 Afflictis deciſio 69. explicatur. -  194 Teſtatori licitum est blandis verbis perſuadere, vt teſtamentum anteà factum non mutet, ſiue vt ſecundum teſtamentum non faciat. -  195 In teſtamento primo inſtitutis, inſtare licet, ne illud mutetur aduersùs alios ſatagentes vt mutetur. -  196 Venientium ab inteſtato deſiderium, ne testator testamentum condat, improbatum non eſ ſe. EGregia quidem eſt, & in iudiciis frequens hu[*] ius capitis diſceptatio, & quamuis ab infinitis Authoribus variis in locis, à nullo tam ex Recentioribus omnibus ſic ex propoſito declarata, vt vel omnia ad eius abſolutam explicationem neceſ ſaria ſcribere, aut ſaltem aliorum traditiones in vnum recen ſere, & cæteros quærendi, & congerendi labore excu ſare ſtuduerit, vnuſquiſque namque eorum omnium, qui in propoſito loquuntur, aut nonnulla dumtaxat ad præ ſentem materiam pertinentia adnotauit, aut verè multa prætermiſit, quæ latiorem indaginem, atque interpretationem requirunt, nullus etiam hucuſque communes Doctorum reſolutiones in hac materia, legibus quibuſdam Partitæ applicauit; nec denique quamplurimorum explicationem ſuſcepit, quæ etiam hodie valdè difficilia, atque ſubobſcura videntur, aut ſatis, vt arbitror, non declarata: Quapropter non abſque maxima vtilitate futurum ego iudicaueram, ſi originaliter priùs, & attentè infinitis Authoribus prælectis, & quamplurimis ſtudio & diligentia adnotatis, rem hanc ex profeſ ſo magis breuiter tamen, & diſtinctè tractarem, ex illíſque certas quaſdam, ſiue generales, & communi Scribentium omnium placito receptas magis doctrinas elicerem, & nonnulla ordine, & diſtinctione maiori compoſita, in medium proferrem, quibus huiuſce altercationis dilucida magis, & distincta reſolutio haberi poſ ſit, Lectoréſque futuris negotiis decidendis, tantorum Authorum lectura, atque ſcriptis grauari, minimè contingat. Et ad rem deueniendo, inprimis monendum Lectorem duxi, me circa præ ſentem materiam, multa quidem alia ſcribere potuiſ ſe, aut ſi vellem integrum librum, ſiue plenum tractatum conficere; quæ conſultò omiſi, aliorum ſtudio, atque ſcriptura impeditus, vel ne eorum compilator videri poſ ſem, quæ à pleriſque ex profeſ ſo, licèt in diuerſis locis, latiſ ſimè que ſunt explicata. Deinde pro dilucida, atque abſoluta huius capi[*] tis dilucidatione, maximo equidem, & penè incredibili labore, ſequentes Authores originaliter, vt ſoleo, & ſ æpè prælegiſ ſe. Dinum, Cinum, Petrum, Bartol. Bald. Alexand. Alexand. Angel. Paul. Salicetum, Iaſonem, Corneum, Decium, Iacob. à Sanct. Georg. & alios ordinarios, ad tit. ff. & C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit. Imolam, Aretinum, Caſtrenſem, Albericum, Ferretum, Lancelotum, Decium, & Conſtantium Rogerium in l. prima, ff. de testamentis. Ac verè inter hos omnes, nec nõ & alios Antiquos, & recentiores etiam quamplures, Bartoli doctrinas, atque theoricas in propoſito notandas: ipſe enim ad l. 3. ff. ſi quis aliquem testari prohibuerit, pleniùs quàm cæteri faciant, materiam hanc tractauit, quod certum eſt, & agnouit Bald. in l. prima, num. 5. C. eodem, idcircò ad eum aduertere, atque ex propoſito eiuſdem reſolutiones attingere, omninò neceſ ſarium eſ ſe. Prælegiſ ſe etiam Gregorium Lopez in l. 26. 27. 28. & 29. titul. 1. partit. 6. & in l. 2. titul. 8. verb. Por falago, ead. 6. part. Bald. in conſ. 350. volum. 3. Curtium iuniorem in conſ. 141. ex num. 17. & 18. lib. 1. Ioannem Crotum in l. 1. §. ſi quis ita, ff. de verborum obligat. vbi etiam Socin. col. 1. eundem Crotum in conſil. 120. ex num. 27. lib. 1. Corneum in conſ. 84. volum. 1. & in conſ. 209. volum. 2. vbi pulchre, & latiſ ſimè. Iaſonem in conſ. 141. volumin. 4. Socinum Iuniorem in conſil. 148. lib. 2. Carolum Ruinum in conſil. 73. lib. 2. Hieronym. Grat. conſil. 20. Placet, lib. 2. Butrium in conſ. 78. Alciatum in reſponſ. 657. Celſ. Hug. in conſ. 14. per totum. Boërium deciſ. 100. Afflict. deciſ. 69. vbi Cæ ſ. Vrſil. Ioann. Angel. Piſan. & Marcus Anton. Pulu. eius Additionatores. Franc. Marc. Deciſ. Delphinat. 129. volumin. 2. Vincent. de Franch. deciſ. 180. Nattam in conſ. 166. num. 3. & ſequentibus. Aymon. Crauet. in conſil. 49. Iacobum Mandellum de Alba in conſil. 77. num. 21. & ſequent. Paulum Pariſium in conſil. 67. lib. 3. vbi coacer[*] uando materiam, latè loquitur, & vtiliter; idcircò videndus erit omninò. Chaſ ſaneum in conſuetudi. Burg. rub. 2. §. 1. gloſ ſ. Qui confiſque, n. 21. verſ. ſeptimus caſus est. Palacios Rubios in repet. rubr. de donat. inter. §. 81. ex num. 14. folio mihi, 59. Auiles in cap. Prætor, cap. 21. gl. 1. num. 6. cum ſequent. Gualdenſem de arte testandi, tit. 11. cautel. 4. Hippolytum ſingular. 526. Licitum. Bernard. Diaz regul. 798. Vxori. D. Salzedum in addit. ad illam regulam, vbi latè. Pet. Gerard. ſingul. 77. Rodericum Xuarez allegatione 20. ad finem. Petrum Pechium de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 3. & 4. & cap. 9. Iulium Clarum ſentent. lib. 5. §. finali, quæst. 79. num. 9. & quæst. 83. num. 5. Veronenſ. cautel. 36. Catelian. Cott. lib. memorialium, verbo, Teſtatorem inducere. Ioan. Arnon. Dialog. 6. Gratianum regul. 314. Rebuffum ad conſtit. Galliæ, tom. 2. folio. 45. Marzarium conſ. 20. ex num. 30. & conſ. 67. ex n. 2. Pancirol. conſ. 1. ex num. 76. cum ſequentibus. Emmanuel Suarez recept. ſentent. in littera M. ex num. 150. Grammat. conſ. ciuili. 26. per totum. Menchacam de ſucceſ ſion. creat. lib. 2. §. 17. num. 4. & ſequent. & de ſucceſ ſion. reſolut. lib. 1. §. 10. num. 25. & in l. teſtamenti, C. de inofficioſo teſtamento. Burgos de Paz in conſ. 7. ex num. 7. cum ſequent. Petrum de Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legatis 3. n. 93. & 94. & num. 133. & 134. Tiberium Decianum in con. 65. lib. 2. & in 2. part. tract. crimin. libr. 8. cap. 7. vbi vide omninò. Boſ ſium titul. de his quis prohibent aliquem teſtari, per totum. Andream Gaill. pract. obſeru. lib. 2. obſeruat. 117. num 4. Peregrinum de iure fiſci, lib. 2. tit. 6. per totum ex fol. 121. vſque ad folium 137. vbi latiſ ſimè & eruditè. Michaël. Graſ. lib. 2. recept. §. officium hæredis, ex numer. 2. vſque ad num. 7. & lib. 1. §. teſtamentum, quæ ſtione 83. Bonifacium Rogerium in conſilio 17. ex n. 133. vſque ad numerum 142. lib. 1. Oſaſcum deciſ. 179. ex n. 5. & in conſ. 12. ex n. 20. Ioannem Vaudi variar. quæ ſtion. lib. 1. ca. 30. Aluaradum de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 3. num. 10. & lib. 2. cap. 3. num. 36. & quatuor ſequen. & num. 49. Ioannem Garſiam tractat. de nobilitate Hiſpan. gloſ. 17. Petrum Gregor. in ſyntagmat. iur. lib. 41. cap. 14. D. Franciſ. Sarmient. in l. ſi quis ſeruum, num. 6. ff. de legatis ſecundò. Anton. Gomez tom. 2. variar. cap. 14. n. 27. Mieres de maioratu, parte prima, quæ ſt. 25. per totam. Borgninum Caualcan. de tutore & curatore, ex num. 279. folio mihi, 157. Franciſcum Manticam, mihi equidem ob ſummam eius eruditionem, atquè diſtinctionem ſemper præ ſtantiſ ſimum, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. titul. 7. per totum, & lib. 3. titul. 1. n. 8. & 9. Simon. de Prætis de interpretat. vltim. volunt. lib. 2. dubitat. 2. ſolut. 1. à num. 13. cum ſequentibus, fol 186. & lib. 5. dubitat. 1. à num. 74. cum multis ſeqq. fol. 444. & in conſ. 5. num. 13. Ioannem Cephalum in conſ. 276. n. 41. lib. 2. Franciſ. Burſat. in conſ. 47. num. 4. & 26. lib. 1. & in conſ. 189. num. 27. lib. 2. Iacobum Cancerium variar. reſolut. c. 6. n. 17. Iacobum Menochium, qui latè, vtiliter, & di[*] ſtinctè ſe habuit in hac materia, ac inter omnes Recentiores, ipſe dumtaxat circa theoricas, & reſolutiones Bartoli inſiſtit, & optimè pro ſequitur illas, de arbitrariis, lib. 2. centuria 4. caſu 295. per totum, & lib. 4. præ ſumptione 11. & 12. vbi vide ex propoſito, & in conſ. 1. num. 492. & ſeq. & in conſ. 29. ex num. 18. lib. 1. & in conſil. 678. lib. 7. Fabium de Monte, & Ioan. Bapt. de Plot. inter conſ. vltimar. volunt. volum 2. illum in conſ. 149. n. 57. per totum, iſtum in conſ. 168. à num. 51. vſque ad numer. 60. Antonium Theſaurum quæ ſtion. forenſium, libro ſingulari, vbi ſingulariter, quando metus causâ dicatur aliquid factum, & de metu reuerentiali, & quibus coniecturis metus probetur. Alexandrum Raudenſem deciſion. 45. per totam, prima parte, vbi congerit nonnulla in praxi multùm conducibilia. Hippol. Riminald. in conſ. 234. ex num. 116. cum ſeq. lib. 3. & in conſ. 235. num. 89. eod. lib. & in conſ. 428. ex num. 1. cum ſeq. lib. 4. & in conſ. 624. ex n. 33. vſque ad numerum 40. lib. 6. Albanum in addit. ad Bartol. in rubrica ff. quod metus cauſa, num. 16. & 17. Sfortiam Oddi in conſ. 89. n. 87. lib. 1. Ioannem Vincent. Hondedeum in conſ. 32. num. 6. & n. 55. 56. 57. & 58. lib. 1. Ioannem Guttierez Canonicar, qq. lib. 1. q. 37. n. 20. & lib. 2. cap. 11. n. 83. Azeuedum in l. 1. tit. 4. n. 112. & num. 147. lib. 5. nou. collect. Reg. D. Spino in speculo teſtamentorum, gloſ ſa rubric. 2. p.n. 5. & 4. ſeqq. Ceruantes in l. 3. Tauri, n. 209. Maſcardum de probat. lib. 1. concluſione 531. & lib. 3. concluſ. 1356. Antonium Fabrum in libros 9. C. & definitionum forenſium, ad titul. ſi quis aliquem teſta. prohib. vel coege. definition. 1. & 2. folio mihi, 682. & 683. & ad tit. C. de eo quod metus cauſa, definit. 4. & 6. fol. 129. vbi de metu reuerentiali. Alex. Trentacinquium variar. reſolut. lib. 1. de his quæ vi, metúſve causâ fiunt, reſolut. 1. per totam, folio 137. & ſequen. Andream Fachineum controuerſiarum iuris, lib. 9. cap. 4. fol. 1139. & lib. 10. cap. 15. fol. 1263. Martinum Monter à Cueua cauſarum Regni Arag. deciſ. 45. in prima parte responſi pro ſi amita vxoris, ex n. 56. cum multis ſequentibus. Cardinal. Dominic. Tuſc. practic. concluſ. iur. tom. 8. litera T. concl. 147. fol. 128. Patrem Ludouicum Molinam è Societate Ieſu[*] Religioſum de iuſtitia & iure, tom. 1. tractat. 2. disputat. 135. ex verſiculo, quoad ſecundum attinet, folio 731. vſque in finem diſputationis, & disputat. 176. in verſ. Nona, fol. 1037. cuius mentionem fieri hoc loco ideò neceſ ſarium duxi, quod vel ipſo ſolo prælecto, eorum omnium vera & diſtincta reſolutio deduci poſ ſit, quæ in propoſito huius capitis ad forum conſcientiæ pertinent, & iunge illi Sarmien. in d. l. ſi quis ſeruum, n. 6. ff. de legatis 2. Et vide omninò patrem Thomam Sanchez, cuius ſpecificam mentionem faciam infra numero 139. & 140. Deinde, ſecundo loco & principaliter conſtituen[*] dum erit, teſtatorum voluntates liberas eſ ſe debere, atque in actu teſtandi conſenſum requiri cum qualitate libertatis plenæ, & ſic omninò & abſolutè liberum in diſponendo, l. 1. C. de ſacroſ. Eccleſiis, ibi: Liber ſit ſtylus, & in terminis noſtris ſic aduertunt Menoch. de arbitrar. lib. 2. centuria 4. caſu 395. n. 1. Conſtantius Rogerius in l. 1. ff. de teſtamen. num. 2. Petrus de Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de leg. 3. num. 94. in verſ. ex quibus manet, & n. 132. vbi citat verba legis Theodoſianæ vltim. lib. illius,[*] C. tit. 7. de teſtamentis, poſt principium, vbi in hunc modum repetitur ſcriptum: Ideò diuinis ſenſibus, die, noctúque res humani generis pertractantes, gratum duximus, deficientium voluntatibus ſubuenire, vt pro ſuo quiſque teſtetur arbitrio, aut in voluntate ſua, ſuam habeat voluntatem, vt inuitus nemo nec taceat, neque loquatur. Idem etiam annotauit Ioannes Baptiſta de Plotis in conſil. 168. num. 52. inter conſilia vltimarum voluntatum, volum. 2. dicens, quòd leges volunt, cuique liberam voluntatem eſ ſe in teſtando, & odio habent adulationes, & ſuggeſtiones, & importunitates, & cætera alia, quæ fiunt teſtatoribus, ſi ex illis[*] quocumque modo, abſoluta omninò, & plena, liberáque voluntas eorum impediatur, & in id pungit l. 26. titulo primo partit. 6. Molina etiam de iuſtitia & iure, tractatu 2. disput. 135. in verſ. quod ad ſecundum attinet, fol. 371. in terminis huius materiæ loquendo, inquit quod teſtatoris vltima diſpoſitio, vt valida ſit in foro conſcientiæ, ac etiam in foro exteriori;[*] neceſ ſe eſt, vt non ſit inuoluntaria mixtè, vel errore, vel vi, aut metu iniuſtè illato, ita diſpoſitioni illi cauſam dantes, vt ſecluſo tali errore, vi, aut metu, teſtator nullo modo ita diſponeret, quin potiùs vellet, vt nihil impediente ſua illa diſpoſitione,[*] longè aliud de ſuis bonis fieret; & reddit rationem, quia libera hæredis inſtitutio, legatum, & donatio cauſa mortis, merè gratis fiunt, ſicut & donationes inter viuos, & promiſ ſiones merè gratis factæ; ad transferendum autem dominium aut confe[*] rendum ius titulo merè gratuito, ea libertas in dante eſt neceſ ſaria, quæ inuoluntarium mixtè excludat, vt ipſemet probat ibidem. Idcircò lege ſancitum eſt, quòd teſtatoris libe[*] ram voluntatem impediens, puniatur: quod pœnâ primùm ciuili conſtituit Adrianus in l. 1. ff. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, deinde criminali Alexander Seuerus, vt aduertit Menochius lib. 2. de arbitrariis, dicto caſu 395. n. 2. vbi rectè intelligit, pœnam hanc duplicem eſ ſe, criminalem ſcilicet, & ciuilem, Boſ ſius etiam, dicto titulo, ſi quis aliquem teſtari pro[*] hibuerit, vbi primum agit de pœna criminali, & de iure fiſci in propoſito; poſtmodùm vero de intereſ ſe, aut de pœna ciuili quoad partem læ ſam, Peregrinus de iure fiſci lib. 2. tit. 6. num. 8. & latiùs num. 40. qui etiam primò tractat de pœna criminali, & de iure fiſci contra inferentem vim, aut metum in hac materia, poſteà verò de iure læ ſi ſermonem inſtituit, vt etiam inſtituitur in l. 26. & 29. titulo primo, partita ſexta, & ante alios ſic obſeruauit Bartolus in dict. l. 1. ff. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, num. 3. vbi quærit qualiter practicari debeat illa lex, & dicit quòd ſic practicetur, quòd ille, qui prohibuit teſtari, accuſetur, & puniatur, & hoc facto proponatur contra eum actio ciuilis, ſcilicet petitio hæreditatis, & idem annotauit Baldus in l. prima. C. eodem titulo, num. 9. & nouiſ ſimè omnium Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, libr. 9. capit. 4. in principio, fol. 1139. Vt autem à pœna criminali incipiam, dicen[*] dum eſt, videri quòd prohibens, aut impediens aliquem teſtari, ſit puniendus pœna falſi, tanquam veritatis occultator, per tex. in l. Paulus, ff. de falſis, & in l. præ ſcriptione, cũ ibi notatis, C. ſi contra ius vel vtilitatem publicam; per quæ iura ſic contendit Boſ ſius dicto titulo, ſi quis aliquem testari prohibuerit, in principio, & ſequitur Graſ ſus § teſtamentum, quæstion. 83. Quòd autem efficiatur indignus hæreditate defuncti, & inſuper eadem pœna puniatur, hoc eſt, vt nec actiuam, nec paſ ſiuam teſtamenti factionem habeat, ſcribit Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 36. in principio, & num. 37. in[*] fin. & in id citat l. 27. & 28. cum duabus ſequentibus, tit. 1. partit. 6. in quibus tamen nequaquam probatur eius Aſ ſumptum; nam inprimis in l. 28. & 29. nullum verbum ſcribitur, quo præfatus Author moueri potuerit; & in l. 26. eiuſdem tituli, & Partitæ, dumtaxat exprimitur, æquum non eſ ſe, vt alium prohibens teſtari, impunitus remaneat, quoniam graue crimen committit, vt ipſa lex dicit in principio, & in fine; & ideò ſtatuitur in eadem lege, vt perdat ius, quod ex teſtatoris bonis erat habiturus, & Regi applicetur; quod etiam ſtatuitur in l. 27. ſtatim ſequenti, in verſ. E por ende mãdamos , que qualquier que embargaſ ſe à otro en alguna destas maneras ſobredichas, o en otra ſemejante dellas, ſil fuere prouado, que pierda el derecho, que podia auer en los bienes de aquel, à quien fizo este embargo en qualmanera quier. Vides ergo in dictis legibus actiuam teſtamenti factionem non ſublatam, quamuis paſ ſiua auferatur, & conſequenter præfatum Authorem, pœnam excogitaſ ſe, quæ nullibi à lege reperitur inuenta, nec expreſ ſa, contra rationem text. in l. interpretatione, ff. de pœnis, & in l. 2. ff. ſi à parẽte quis manumiſ ſus fuerit, cum vulgatis. Quapropter dicendum eſt, criminalem[*] pœnam à lege diffinitã non eſ ſe, ſed Iudicis arbitrio indicendam relinqui, idque ſiue armis illata fuerit vis, ſiue ſine armis, aut etiã ſi ſolus metus intercedat, vt poſt Gloſ ſam in l. 1. in verbo, crimen, C. ſi. quis aliquem teſtari prohibuerit, Bartolum, Guliel. Cun. Alexandrum, Iacob. à Sancto Georgio, Boſ ſium, & Iulium Clarum, firmauit Menochius de arbitrarijs lib. 2. d. caſu 395. n. 3. & 4. & ſic ſunt accipiendi Graſ ſus dicto §. teſtamentum, quæ ſt. 83. & Fachineus lib. 9. dict. capit. 4. in principio, & Gregorius Lopez in l. 26. tit 1. partit. 6. qua in lege prætermittendũ non eſt, criminalem pœnam nullam, nec etiã arbitrariam[*] impoſitã fuiſ ſe prohibenti aliquem teſtari, ſed dũtaxat dictũ : Que deua perder el derecho, que deue auer en los bienes de aquelque deſtoruo, en qual manera quier que los deuieſ ſe auer, è aquello que el perdiere por eſta razõ , deue ſer de la camara del Rey. Idque pro pœna imponitur in eadẽ l. 26. Partitæ, vt cõ ſtat ex verbis ſequẽ tibus , vbi ſic dicitur: E eſta pena deue auer por el gran yerro que fizo a Dios, è por el atreuimiento, è el tuerto quo faze al ſeñnor de la tierra, è al alma del finado, è à todos los otros homes, en dar mal exemplo de ſi. Et ibi Gregorius Lopez, verbo. El alma, allegat text. in l. teſtamenti, C. de inofficioſo teſtam. deinde in l. 29. eodem titul. 1. & partit. 6. pœna ciuilis præ ſtanda parti læ ſ æ imponitur, nuſquam tamen ibi, nec in dict. l. 27. quam retuli ſuprà, de alia pœna criminali tractatur; quod eſt notandum propter traditiones Doctorum relatas ſuprà, vt iuxta dictas leges Partitæ, pœna falſi per Boſ ſium adducta, locum habere non poſ ſit, vt pote cùm grauiſ ſima ſit, nec eiſdem legibus expreſ ſa; arbitraria verò criminalis ex ſententia Menochij, Iudicis diſcretioni relicta, quamuis in dictis legibus Regiis Partitæ non propoſita, fortaſ ſis excluſa non cenſebitur, ſi caſus occurrentis qualitas aut circumſtantia id ſuadeat, vel vis, dolus, metus, aut impedimentum ſic præ ſtitum fuerit, quod delicti pœnam euadere, ac impunitum manere, æquum non ſit; id quod totum Iudex perpendere, ac attentis circumſtantiis rerum, & qualitatibus perſonarum diffinire debebit. Ad ciuilem verò pœnam deueniendo, dicendum[*] eſt, illam in hoc caſu variè indicendam, modum autem diffiniendum eſ ſe iuxta doctrinas, & reſolutiones Bartol. in l. 3. ff. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, Baldi etiam in l. 1. C. eodem titulo, quo loco ad verbum recenſet, ſeu tranſcribit Bartoli Theoricas vbi ſupra, Menochij etiam, qui ſolus vt dixi ſupra proſequitur & eleganter explicat illas dict. ca ſu 395. ex num. 5. vſque ad num. 30 vbi videri poterit, ne ab eo plenè, & eruditè reſoluta tranſcribam; ex illis tamen, & aliis quamplurimis Authoribus in hac materia ſcribentibus, ſequentia obſeruare neceſ ſarium fore. Imprimis, impedientes aliquem teſtari dolo, vel[*] vi, aut metu, alióvè modo prohibentes, aut inducentes, teneri prætendentibus intereſ ſe, actione de dolo, vel alia ſubſidiaria in factum ad intereſ ſe, quod cum Angel. Iac. de Sanct. Georg. Alex. & Ia ſon. aduertit Pariſ. in conſil. 67. num. 20. lib. 3. & cum Caſtrenſi, & Alexandro, Grammaticus in conſilio ciui[*] li 26. num. 4. vbi dixit, quòd ſi aliquis volebat me in ſtituere hæredem, & tu impediuiſti, certè teneris ad intereſ ſe totale, & in fortioribus terminis ibidem notauit num. 5. quòd impediens aliquem, quominus[*] conſequatur aliquam commoditatem, etiamſi ad illam non competeret aliquod ius agendi, tenetur tamen ad totale intereſ ſe, & in id citat Rayn. Paul. Caſt. & Alex. in l. dedi. §. quanquam, ff. de condictione ob cauſam, accedit Gregorius Lopez in l. 27. tit. 1. partit. 6. verbo, Pierda, dicens quòd ſi prohibitio, vel coactio fuit in damnum alterius, quem teſtator in ſtituere volebat, tunc ſuccurritur læ ſo, per text. in l. Lucius, §. Sempronia, ff. de legatis ſecundo, & doctrinas Bartoli & Baldi in locis ibi relatis Mieres de maioratu, 1. part. quæ ſt. 25. ex num. 2. Menochius dict. caſu 395. num. 9. in fin. & num. 27. Ioannes Guttierez canonicar. quæ ſt. lib. 2. cap. 11. num. 83. & in tractatu de tutelis & curis, 2. par. c. 14. num. 6. vbi aliis mul[*] tis Authoribus relatis probauit, quòd impediens alterum à conſequutione legati, vel gratuitæ donationis dolo, vi, vel fraude, tenetur eidem ad reſtitutionem arbitrio boni viri, ſecus ſi abſque vi, aut dolo, aut fraude, etiam odio, vel vt ſibi conſulat, alterum ad mutationem voluntatis induxerit, D. Franciſc. Sarmientus in l. ſi quis ſeruum, num. 6. ff. de legatis ſecundo. Ludouicus Molina de iuſtitia & iure, tom. 1. tractat. 2. diſp. 135. in verſ. ex eadem doctrina, fol. 732. dicens, quòd ſi quis vi, aut metu iniuſtè illato ad[*] ducatur, vt inſtituat aliquem hæredem, aut legatum illi relinquat, inualidum id ſit in conſcientiæ & exteriori foro, cum onere reſtituendi illi, in cuius detrimentum id cedit, quia alioquin bona illa ad eum erant deuentura, & ibidem, in verſ. qui impedimento eſt alicui, folio 733. vbi id extendit ad filium, & ad[*] patrem, vt ſi impedimento ſit filius patri, vel pater filio, non ſolùm peccet lethaliter, & reſtituere teneatur in exteriori, & interiori foro emolumentum, quo ea ratione priuat eos, ad quos bona defuncti eſ ſent deuentura; ſed etiam inter alias pœnas, priuatur omni emolumento bonorum talis defuncti, vt ibidem probat: denique & Andr. Fachin. controu. iur. lib. 9. cap. 4. in principio, inquit, quòd ſi teſtator quidpiam alicui relicturus erat, is qui teſtari eum prohibuit, meritò condemnatur ad id quod intereſt, per text. in d. §. Sempronia, & in l. ſi quis affirmauerit, ff. de dolo, nam cùm dolo alterius id amiſerit, æquum & bonum eſt, vt ille condemnetur; & huc alludunt quæ de ciuili diſceptatione dicuntur in dict. l. 1. C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit. Deinde obſeruandum erit, in ſuperiori caſu aut obſeruatione, teneri, inquam, ſic prohibentem aut impedientem, damnum & intereſ ſe læ ſis reſarcire, nullum equidem ex Scribentibus hactenus diſ ſentire; quod rectè agnoſcit Menoch. dict. caſu 395. num. 27. dubios tamen aut non conformes eſ ſe in eo, an ſcilicet teſtari prohibens, aut impediens[*] alium, ad duplum læ ſis teneatur: & quidem prohibentem aut impedientem, duplum læ ſo præ ſtare[*] debere probarunt Bart. Angelus, Imola, Fulgoſius, Iaſon, Butrius, & Alciatus, quos adducit Menochius de arbitrariis, lib. 2. d. caſu 395. n. 28. Corneus etiam in l. 1. C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, & cum illis ſecurè Grammaticus conſilio ciuili 26. n. 6. Pariſius in conſ. 67. n. 4. lib. 3. Hieronym. Gabriel in conſ. 99. n. 13. & 14. lib. 1. Peregrin. de iure & priuilegiis fiſci, lib. 2. tit. 6. n. 8. & vide num. 40. Horum & aliorum Authorum fundamentum[*] præcipuum deſumitur ex textu in §. & hoc peruenit, in authen. vt nulli iudicum liceat habere, qui tamen textus, quòd ſolum procedat in adminiſtratore ciuita[*] tis, in quo loquitur; & conſequenter, quòd pœna dupli non habeat locum, in quouis alio priuato prohibente aut impediente, probarunt Cinus, Petrus Rainerius, Baldus, & Comenſis, quos refert Iaſ. in l. 1. C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, num. 2. in fin. qui ſic accipiunt text. in d. §. & hoc peruenit, Alber. in l. Lucius, §. Sempronia, ff. de legat. 2. & conſtanter defendunt Ioann. Vaudus lib. 1. variarum quæ ſt. c. 30. & Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 9. cap. 4. Menochius autem neutram partem expreſsè pro[*] bauit, aut ſaltem priori ſententiæ potiùs acceſ ſiſ ſe videtur, quatenus dixit, verba dict. §. & hoc peruenit, generalia eſ ſe, quaſi diceret apta, vt omnem caſum, & perſonam comprehenderent. Ego verò iure communi attento, poſteriorem[*] ſententiam veriorem exiſtimo, & ad id dicendum moueor authoritate & rationibus prædictorum Authorum, moueor etiam verbis claris, & expreſ ſis d. §. & hoc peruenit, in quo negari non poteſt, quin prohibitio illa generalis fiat Iudicibus, & eorum Officialibus & Miniſtris, & cuicumque alteri, qui ſcilicet Iudici hac in re miniſtrauerit, & operam ſuam præ ſtiterit, vt ſcilicet aliquis teſtari prohibeatur, vt conſtat in illis verbis: Omnibus Iudicibus tam ciuilibus, quàm militaribus, & eorum Officiis, aut alij cuilibet aliquid præ ſumere, & ibi: Huiuſmodi odibilem rem in quolibet loco noſtræ rei publicæ præ ſumpſerit agere, aut miniſtrare ei, qui hoc præ ſumpſerit, facere iubemus, &c. Verba autem illa, Si verò quidam, de iudicibus neceſ ſiariò accipienda, nec aliqua in eo textu poſita, quæ alios priuatos generaliter comprehendere poſ ſint; ſic concludenter, & verè Fachineus probauit d.c. 4. ad fin. fol. 1140. vt vltra aliquid addere, ſiue in huius rei confirmationem latius ſcribere, ſuperfluum potiùs, quàm vtile videri poſ ſit. Cæterùm de iure Regio Partitarum, priorem ſen[*] tentiam receptam, ambigi aut dubitari non poteſt poſt deciſionem l. 29. tit. 1. partit. 6. in ea namque clarè approbatur, dum in hunc modum ſcribitur: Voluntad auiendo alguno home de establecer a otro por heredero en ſu teſtamento, o demandarle alguna coſa en el, ſi otro tercero le embargaſ ſe por fuerça, o por engaño, que lo non fizieſ ſe: ſi el embargo, o el engaño podieſ ſe ſer prouado, deue aquel que lo fizo pechar al otro, a quien deue ſer fecha la manda, doblado todo aquello quel fizo perder por tal razon como esta. Et Gregorius Lopez ibidem in ſummario inquit, Concor. cum authent. vt nulli iudicum, §. & hoc peruenit, poſtmodùm tamen, verbo Pechar, dicit: Et videtur hoc intelligendum de intereſ ſe, non reſpectu pœnæ dupli, licèt Salicetus aliud innuat in dicta l. prima, C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit. Vides ergo legem iſtam Partitæ, aut veniſ ſe decidere altercationem præfatam Doctorum, aut deciſionem dict. §. & hoc peruenit, ad quemcumque priuarum extendere voluiſ ſe, & ad id forſan excitatam fuiſ ſe propter rationem conſideratam in l. 26. eodem tit. 1. & p. 6. in verſiculo, E oſta pena deue auer; & ita in eum ſenſum non malè accipit illam Molina, de iuſtitia & iure, tom. 1. tract. 2. disputatione 176. [*] in verſ. Nona, fol. 1037. vbi ſic ſcriptum reliquit: Comparatione tamen læ ſi, qui alioquin hæres erat inſtituendus, aut cui legatum erat relinquendum, punitur pœna dupli, vt conſtat ex authent. vt nulli iudicum, §. & hoc peruenit, & ex l. 29. titulo primo, partit. 6. erit itaque dictæ legis Partitæ prohibitio ſic accipienda, vt generaliter atque indiſtinctè omnibus facta cenſeatur, omnè ſque etiam priuatos, non ſolum Iudices, & eorum Officiales ſeu Miniſtros comprehendat, & in hoc quidem ſingularis, vt ſic teſtatoribus magis conſulatur, & aliorum vis, dolus, aut fraus contineatur. Prætereà obſeruandum eſt, quod contra impe[*] dientem aut prohibentem aliquem teſtari, iuratur per illum, qui habet intereſ ſe, in litem tanquam contra doloſum; quod firmauit Ioannes Plotus in repetit. l. ſi quando, C. vnde vi, num. 723. & cum eo tranſeunt Menochius de arbitrariis, lib. 2. dict. ca ſu 395. num. 27. Cæ ſ. Vrſil. in addit. ad deciſ. 69. Afflictis. 13. quod tamen de iure Regio Parti[*] tarum deciſum non fuit, nec aliquo modo expreſ ſum, aut denotatum; nam in l. 26. tit. 1. partit. 6. vbi imponitur pœna prohibenti aliquem teſtari, iuramenti in litem mentio non ſit, nec etiam in l. 27. eod. tit. & partit. de iuramento in litem tractatur, ac denique in l. 29. eod. tit. & partit. vbi congruentiùs id exprimendum eſ ſet, nequaquam exprimitur; ibi namque ſuccurritur læ ſo contra impedientem ad duplum, ſed de eo iuramento nihil dicitur, vt con ſtat ibi: Si el embargo, o el engaño podieſ ſe ſer prouado. Vnde totum hoc religioni & bono arbitrio iudi[*] cantis relinquendum erit, qui rerum circumſtantiis, & negotij de quo agitur, atque perſonarum qualitatibus inſpectis diiudicare debebit, Si el embargo, o el engaño puede ſer prouado, vt dicta lex requirit, ad id obſeruando nonnulla, quæ in materia huius probationis dicentur ſtatim, ac etiam præ oculis habendo, ne dictarum legum Partitæ terminos, aut intentionem excedat. Obſeruandum etiam erit, quòd in caſibus prædictis, ſi prohibens aut impediens teſtari alium, ſol[*] uendo non fuerit, nec damnum & intereſ ſe læ ſis præ ſtare poſ ſit, tunc equidem læ ſus contra fiſcum reuerti poterit, argumento l. fin. ff. de eo per quem factum eſt, & l. planè, la 2. §. 1. ff. de legatis 1. per quæ iura ſic ſ æpe obſeruauit Bartolus in dict. l. 3. ff. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, Baldus in l. prima, C. eodem titul. & ibidem Corneus colum. 2. & in conſ. 219. colum. penul. lib. 2. Menochius dicto caſu 395. ex n. 5. Gregorius Lopez in l. 29. tit. 1. partit. 6. verbo pechar: & quamuis in ea lege Partitæ id non exprima[*] tur, tamen ex quo non excluditur, & læ ſis ſuccurrere lex illa intendit, credendum eſt, ius commune intactum & immutatum relinqui, & regulis aut doctrinis communibus ita rem expediendam fore, vt læ ſis proſpectum eſ ſe poſ ſit iuxta intentionem eius legis; & in hoc quidem maxima æquitas interuenit & teſtantis voluntati valdè proſpicitur. Denique & vltimò obſeruandum erit, prohiben[*] tem aliquem teſtari, aut impedimentum aliquod præ ſtantem, pœnas prædictas incurrere, licèt poſtmodum impeditus potuerit condere teſtamentum; quia id non releuat impedientes à pœna incurſa propter impedimentum perfectum & conſummatum, l. qui ea mente, ff. de furtis, & probatur in authen. vt cum de appellat. cognoſcitur, §. ſi conuictus, per quem tex. item per ea, quæ Bartolus, & Alexander in l. fin. ff. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, & Paulus de Ca ſtro in l. final. C. eodem, tradiderunt: ſic in terminis obſeruauit Pariſius in conſ. 67. num. 23. & 24. lib. 3. [*] quod eſt ſingulare & notandum pro ampliatione d. l. 29. tit. 1. partit. 6. vt etiam hoc caſu, illius legis deciſio procedat; nam cùm ibi excluſus non ſit, omnes equidem intellectus atque interpretationes ipſa lex apta eſt recipere, quæ iure communi attento in hac materia tradiderunt DD, imò ſi verum amamus, neceſ ſario fateri debemus, declarationem hanc de mente eiuſdem legis eſ ſe, aut verbis ipſius multum conuenire; in ea namque duntaxat requiritur voluntas ex parte teſtatoris relinquere volentis, & dolus aut vis ex parte impedientis, & quòd vis aut dolus probetur; non verò inſpicitur, an poſteà impeditus potuerit condere, vel non condere teſtamentum, vti ex verbis poſitis ibi, & ſuperiùs relatis conſtat manifeſtè. Et hactenus de ſecundo Præmiſ ſo, aut con ſtituto, ſiue obſeruatione 2. in hac materia. Nunc verò tertio loco, & principaliter con[*] ſtituendum erit, dubium eſ ſe, an teſtamentum vi aut metu factum, ſit ipſo iure nullum, ſic vt hæreditas fiſco deferri non debeat, cum teſtator vi aut dolo inductus eſt, vt me, vel alium hæredem inſtitueret? an verò valere debeat mero iure, ſed poſtmodùm annullari, & auferri cogenti, aut metum inferenti hæreditas tanquam ab indigno? Et quidem Ioannes de Imola in l. 1. num. 4. ff. de teſtamentis, & [*] Iaſon in l. 1. num. 3. C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, Rubeus in repetit. §. morte, l. non ſolum, ff. de noui operis nunciatione, num. 222. ſecurè ſcripſerunt, teſtamentum hoc eſ ſe ipſo iure nullum, cùm vi aut metu celebratum fuerit: & ob id ſentiunt apertè, hæreditatem fiſco non deferri, ſed potiùs ſucceſ ſoribus ab inteſtato, nec ab eis diſ ſentit D. Spino[*] qui in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. rubricæ, 2. part. num. 5. malè quidem, & ſine aliqua diſputatione, nec relatione Authorum, ſic abſolutè conſtituit, te ſtamentum in propoſito caſu non valere. Et pro hac parte, quinque præcipua fundamen[*] ta expendi poſ ſunt, quæ ex Imola vbi ſuprà deducuntur dict. num. 4. & Aretino in eadem l. 1. ff. de te ſtamentis, colum. 1. à verſ. in gloſ. ibi, vſque ad verſ. in eadem gloſ. ibi, & nouiſ ſimè omnium in vnum congeſ ſit illa And. Fachineus controu. iur. lib. 10. capit. 15. per totum, fol. 1263. & ante ipſum Peregrin. de iure fiſci, lib. 2. tit. 6. ex numer. 4. vſque ad num. 8. Verùm contraria ſententia, & verior eſt, & com[*] munior, teſtamentum vi aut metu factum, ipſo iure valere, ſed auferri cogenti, metumvè inferenti hæreditatem tanquam indigno, quam defendunt Caſtrenſ. num. 4. Aretin. col. 1. in d. l. 1. ff. de te ſtamentis, & ibidem Duarenus, & Conſtantius Rogerius ex num. 2. vſque ad num. 7. vbi in propoſito tres caſus diſtinguit, & in effectu ſic ſemper concludit, ſequuntur etiam hanc partem Menchaca, & Ferretus, cum quibus Michael Graſ ſus recept. iur ſentent. §. teſtamentum, quæst. 83. in principio, & Lancellotum Decium dumtaxat referens, Hieronymus de Cæuallos pract. commun. contra commun. q. 348. num. 4. Boſ ſius titulo, ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, num. 5. Peregrinus de iure fiſci dict. tit. 6. ex num. 4. Menochius de arbitrariis, lib. 2. dict. caſu 395. numer. 7. Gregorius Lopez in l. 27. titul. 1. part. 6. verbo, Haz endo fuerça, Fachineus lib. 10. dict. cap. 15. Et huius ſententiæ rationes, & argumenta ſu[*] periores Authores ex propoſito adducunt, quæ fortiter quidem adſtringunt, aut verè concludunt, vt penes ipſos videri poterit, ne in re ab aliis ex profeſ ſo agitata, ampliùs inſiſtam. Contrariæ autem partis fundamenta, ſiue Imolæ [*] argumentationes abundé diſ ſoluit, & ante alios Aret. loco anteà relato, & ipſum non referens Fachin. d. cap. 15. vbi vide omninò, & Peregrin, dict. tit. 6. ex num. 4. vſque ad num. 8. vbi etiam Imolæ rationibus reſpondet. Ad textum etiam in l. prima, C. ſi quis aliquem te[*] ſtari prohibuerit, qui pro contraria opinione ponderari ſolet, optimè ſatisfacit, & reſpondet ipſemet Aretinus, & Menochius ſequitur illum dicto caſu 395. num. 7. Et de iure Partitarum, magis probari videtur hæc[*] ſecunda opinio, vt aduertit Greg. Lop. in d. l. 27. tit. 1. partit. 6. verbo, Haziendo fuerça, qui rectè adnotauit ibidem, quamuis affirmatiuè id dicere deberet, & non ſub verbo, fortè, quòd fortè etiam de iure communi non procederet dictum Imolæ, cùm non reperiatur expreſ ſum, inſtitutionem vi vel metu factam eſ ſe ipſo iure nullam, & per alias rationes, quas ipſe eodem loco conſiderat; verè tamen, leges nonnullæ ab eodem Gregorio in id adductæ, nequaquam probant eius Aſ ſumptum: nam inprimis in d. l. 27. qua ipſe mouetur, nullum verbum exprimitur, quo elici valeat, an teſtamentum vi vel metu factum, ſit ipſo iure nullum, vel non: etenim in verſ. E por ende mandamos, que qualquier, dumtaxat dicitur, que qualquier que embargaſ ſe a otro, en alguna de las maneras ſobredichas, o en otra ſemejante a ellas, que pierda el derecho que podia auer en los bienes de aquel, a quien fizo eſte embargo. Sed non declaratur, cui bona hæc ſic amiſ ſa applicari debeant, nec etiam dicitur, an ſit nullum teſtamentum, vel mero iure valeat, quamuis veniat reſcindendum. Prætereà in l. 29. eod. titul. 1. & partit. 6. potiùs contrarium deſumi poſ ſe videtur, quatenus ſtatuitur, quòd in caſu ibi propoſito, propinquior defuncti conſanguineus ſuccedere debeat, niſi & ipſe impediuerit, quo caſu Princeps ſuccedit. Meliùs ergo probari poteſt Greg. Lopez ſententia ex l. 26. titul. eodem primo. p. 6. quamuis enim in ea lege expreſsè ſublatum non fuerit dubium præ fatum, ſiue expreſsè declaratum non ſit, an teſtamentum vi, dolóve factum, valeat ipſo iure, nec ne: tamen ex quo exprimitur, atque expreſ ſim deciditur, prohibentem aliquem teſtari, perdere ius, quod ex teſtatoris bonis erat habiturus, & illud Regi applicari, apertè datur intelligi, teſtamentũ in propoſita ſpecie ipſo iure valere, auocari tamen hæreditatem à fiſco; quod & ratione etiam comprobatur, quia cum iure communi, vt dicit ipſe Gregorius, non reperiatur expreſ ſum, teſtamentum ſic factum eſ ſe ipſo iure nullum, nec etiam legibus Partitarum expreſ ſum fuerit, ex eiſdem legibus argumentum deduci non poteſt, quo nullum ipſo iure teſtamentum dici poſ ſit. Nunc tamen neceſ ſarium ſubintrat dubium, an[*] ſcilicet legata & cætera relicta debeantur ex teſtamento facto per vim? quam quæ ſtionem ex omnibus Scribentibus huius Regni excitauit in terminis ſolus Azeued. in l. 1. tit. 4. num. 147. lib. 5. nouæ [*] collect. Regiæ, nec aliquid in ea reſoluit, ſed dumtaxat ſe remittit ad Gregor. Lopez, in l. 27. tit. par. 6. verbo, Por fuerça in fine, qui etiam dubium hoc non explicauit, ſed tantùm dixit videndum eſ ſe Baldum[*] in l. 1. C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, in 2. col. nec retulit Bart. in l. 3. num. 3. ff. eodem titulo, cuius traditiones ad verbum recenſet Baldus ibi, & in effectu poſt Bartolum ſic concludit, quòd ſi conſtat, quòd[*] teſtator me coactè inſtituit, & nihil aliud vltra con ſtat, tunc legata debentur, arg. l. 1. §. 1. & l. 2. in fine, ff. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit: ſi verò conſtaret, quòd totam illam voluntatem fecit coactè, tunc nihil debetur; & reddit rationem, quia poſtquam fecit teſtamentum totum inuitus, ita non habent voluntatem legatarij, ſicut nec hæredes; & quamuis coactio fuerit facta per alium, non tamen debet prodeſ ſe legatariis, vt ipſe Bar. ibidem comprobat num. 6. & 7. & Bald, vbi ſupra, num. 5. vbi rectè inquit, mirandum non eſ ſe, quod ſine ſuo delicto aliquis fiat indignus, quia hoc non eſt odio perſonæ, ſed propter vitium actus, & Bartolum ſequutus eſt Peregrin. de iure fiſci, lib. 2. tit. 6. num. 37. Procedit autem prædicta diſtinctio in vtroque[*] caſu. etiam hodie poſt deciſionem l. 1. titul. 4. lib. 5. nou. collect. Reg. in primo caſu, ea ratione, quia ex quo non conſtat de vi aut metu in legatis, ſed tantũ , quod teſtator coactè aliquem inſtituit, vis quidẽ aut metus quoad legata, & cætera relicta in dubio præ ſumi non debet, ſed potiùs quòd ſponte & liberè relicta fuerint præ ſumendum eſt, iuxta traditiones Baldi in conſ. 350. colum. 2. verſ. dico quod, lib. 3. Socini iunioris in conſil. 113. num. 8. lib. 3. Franciſci Manticæ de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 7. numer. 1. & 2. Maſcardi de probationibus, tom. 2. concluſ. 1054. num. 1. 2. & 3. Menochij lib. 3. præ ſumptione 126. in principio, & lib. 4. præ ſumption. 11. & 12. in principio; vnde conſeruari debent ex illa lege, quæ vltimæ defunctorum voluntati conſulere potius venit quàm refragari, vt mox dicetur, & Burgos de Pace ſcribit in l. 3. Tauri, num. 834. In ſecundo verò caſu, quando conſtat, quod totum teſtamentum, aut totam vltimam diſpoſitionem coactè fecit teſtator, tunc quidem etiam hodie ſtante lege illa regia, nihil debebitur; nam quod legata debeantur, etiamſi nullus hæres inſtitutus fuerit, aut ſi inſtitutus hæ reditatem non adierit, vel ſi aliter vitiata fuerit in ſtitutio, contingit equidem in fauorem vltimarum voluntatum, vt defunctorum eloquia conſeruentur, quibus omnia iuta fauent; quippe cùm durum, & iniquum videri poſ ſet, ob id ſolum quod hæres non exiſteret, contra expreſ ſam teſtatoris voluntatem legata non præ ſtari, vt cum aliis Authoribus non malè obſeruauit Ioannes Mantiençus in eadem lege prima, nouæ collect. regiæ, gloſ. 10. in principio, quæ tamen ratio ceſ ſat in caſu prædicto, vbi legitimè non conſtat de teſtatoris voluntate, ſiue non datur abſoluta omninò & libera voluntas, qualis in teſtatoribus neceſ ſariò requiritur vt in initio huius capitis probaui; & ſic ceſ ſare debet eiuſdem diſpo ſitio, ex vulgatis iuribus & principiis, nec in eo ca ſu locum habere poteſt. Erit tamen obſeruandum, quòd quamuis eo caſu[*] legata non debeantur ex teſtamento per vim facto, tamen legatariis erit ſaluum ius recuperandi intereſ ſe, aut damnum contra inferentem metum, vt in ſimili caſu quando quis compellit teſtatorem, vt in[*] ſtituat alium, obſeruauit Bartol. in dict. l. 3. num. 8. in fine, ff. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, Bald. in l. 1. C. eodem titul. num. 10. quamuis ergo, vbi dolus alterius[*] eſt cauſa immediata acquiſitionis, ei, cui acquiſitum fuit, noceat, l. ſi procurator, ff. de doli exceptione, l. 1. §. ſi quis tamen, & §. ſi filius, ff. de vi & vi armata, & probat textus in l. 1. C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, vt credidit Bart. vbi ſupra num. 7. & refert Menoch. de arbitrariis, lib. 2. dict. caſu 395. num. 12. tamen ipſi aduersùs alterum, qui metum adhibuit, modo præ dicto ſuccurritur. Quòd ſi nõ vis, aut metus, ſed dolus interueniat, an debeantur legata ex teſtamento facto per dolum;[*] quærit Gregorius Lopez in dict. l. 27. titulo 1. partit. 6. verbo, Por fuerça, in finalibus verbis, & remittit ſe ad Baldũ in dict. l. 1. C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, columna finali, numer. 17. & ad legem regiam 28. eodem titulo primo, & partita 6. ex quibus vt infrà dicetur, certa aut abſoluta reſolutio deduci non po[*] terit: idcircò nonnulla, vt arbitror, neceſ ſariò con ſtituenda erunt, quibus res hæc perfectè equidem, & diſtinctè explicata manebit. Et in primis cõ ſtituo , quòd teſtamentũ nouè fieri, aut anteà factum mutari dolo impediens, pœnâ dictarum legum punitur, & ſic titulus, ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, habet locum in prohibente dolo: quod de iure communi certum eſt, & in ſpecie affirmarunt Socinus iunior in conſ. 148. num. 34. & num.[*] 49. lib. 2. Paulus Pariſius in conſ. 67. ex num. 6. & n. 8. & num. 14. & num. 72. & 73. lib. 3. Menochius de arbitrariis, lib. 2. dict. caſu. 395. num. 33. qui, vt locus ſit pœnis relatis ſuprà, rectè requirit prohibitionem, aut dolum interueniſ ſe, aut quodcumque impedimentum dolo adhibitum fuiſ ſe, & latiùs comprobat Mieres de maioratu, 1. part. quæ ſt. 25. ex num. 2. vſque ad num. 7. Cæ ſ. Vrſil. in addit. ad deciſionem Afflictis 69. num. 4. in fine, Borgninus Caualcanus de tutore & curatore, num. 280. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. dubitatione prima, num. 74. fol. 444. vbi dicit, quòd dolum aut fraudem continens teſtatoris voluntas non eſt ſeruanda, quando conſtare poteſt etiam coniecturis, dolo, fraude, delinimentis, inſtigationibus, machinationibus, & ſimulatione quorundam fuiſ ſe inductum teſtatorem ad faciendum teſtamentum, relinquendo ipſis doloſis, vel aliis ſuis, aut priuando ſuccedentes ab inteſtato, vel hæredes ſcriptos in primo teſtamento, Ioannes Baptiſta de Plotis in conſ. 168. n. 52. inter conſ. vltimarum voluntatum, volum. 2. Hippol. Riminald. in conſil. 624. num. 36. lib. 6. Tiberius Decianus in conſil. 65. num. 10. lib. 2. Ioannes Vincentius Honded. in conſil. 32. num. 58. libro primo, & eos non referens Peregrinus de iure fiſci, lib. 2. tit. 6. num. 9. & num. 14. in fine, & num. 18. in finalibus verbis, & num. 28. vbi probat, quòd leges in hac materia loquentes, intelliguntur de impedimento doloſo, & verificantur in dolo, ſicut in vi, aut metu, & in hoc nullus Scribentium omnium diſ ſentit, omnes potiùs vnanimiter ſic probarunt. Secundò conſtituo, & de iure Regio Parti[*] tarum, idem ius conſtitutum, & obſeruandum, & conſequenter dictum titulum, ſi quis aliquem testari prohibuerit, habere locum in prohibente dolo de iure huius regni, ſicut de iure communi habebat, per textum in l. 28. titul. primo, partit. 6. vbi Gregorius Lopez ex illis verbis, Le fizieſ ſe engaño en alguna manera, ſic rectiſ ſimè deduxit, & adnotauit, & in terminis illius legis, & aliarum Partitæ, ſ æpè obſeruauit Mierez de maioratu, prima parte, dicta quæ ſt. 25. ex num. 2. vſque ad num. 6. Aluaradus etiam de coniecturata mente defuncti, libro ſecundo, cap. 3. num. 38. & 39. Hoc ita ſuppoſito, deinde & tertio loco conſti[*] tuo, veram reſolutionem in præfato dubio petendam ex his, quæ in dubio ſuperiori, an legata debeantur ex teſtamento facto per vim, tradidi ſup. in quæ ſtione præcedenti: quoniam dolus, & metus in[*] hac materia æquiparantur omninò, ex Authoribus ſuperiùs relatis, & latè per Pariſium, Prætis, Peregrinum. Mieres, & Menochium in locis anteà relatis: & [*] ſic quando conſtat teſtamentum totum, aut totam diſpoſitionem dolo factam fuiſ ſe, idem dicendum erit, quod dictum eſt ſuprà, quando per metum facta fuit, vt ſcilicet nec legata, nec cætera relicta debeantur; quando verò non conſtat de dolo in legatis, ſed tantùm in inſtitutione, tunc etiam idem dicendum erit, quod dixi ſuprà, dolum, inquam, reſpectu legatorum non præ ſumi, & conſequenter deberi legata, vt ibidem fuit dictum; in alio tamen caſu, quando legata non debentur propter dolum alterius, legatariis contra illum ſaluum ius remanebit, quemadmodum in quæ ſtione præcedenti ſuperiùs dixi. Quartò conſtituo, nec ex dict. l. 28. Partitæ, nec[*] etiam ex dictis Baldi in dict. l. prima, C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, colum. fin. d. nu. 17. certam aut abſolutam reſolutionem deduci poſ ſe, niſi omnia præ dicta considerentur, quamuis ad ea ſe remittat Gregorius Lopez, vt ſuperiùs vidimus, idque euidenter conſtare poterit: in primis; nam in d. l. Partitæ, dumtaxat conſideratur dolus in caſu ibi propoſito adhibitus, non tamen deciditur aliquid ibi quo efficax argumentum, aut perſecta reſolutio ad deciſionem præfati dubij deduci poſ ſit; Baldus verò in loco relato, ad quem Gregorius ſe remiſit, in primo caſu diſtinctionis loquitur in diuerſa ſpecie, in qua dolus non adhibetur, vt alteri tertio relinquatur legatum, ſiue vt alter inſtituatur, ſed vt ipſe hæres ſcribatur, qui dolum adhibuit; quo caſu Baldus di ſtinguit, quod aut fuit dolus bonus, aut malus: ſi bonus, vt ſi frater meus volebat inſtituere turpem perſonam, & ego ſuaſi ſibi, quod illa turpis perſona erat mortua, & quòd me inſtitueret, certe talis dolus non eſt irreprehenſibilis, & ideò non punitur, argumento l. cum pater, §. Titio, ff. de legatis ſecundo: In ſecundo verò caſu, cum dolus malus interuenit, loquitur etiam Baidus in eiſdem terminis, cùm te ſtator inductus eſt dolo malo, vt inſtitueret ipſum, qui dolum adhibuit: quo caſu diſtinguit, quòd aut dolus eſt commiſ ſus in præiudicium deſcendentium, & videtur quòd tunc teſtamentum ſit nullum, vt in authent. vt cum de appellatione cognoſcitur, §. in aliquo, ibi: Dolo malo & machinatione, aut in præ iudicium tranſuerſalium, & tunc diſtingui debet, vt ibi diſtinguit, & vide Bartolum, in l. 3. ff. eodem titulo, & Menochium, dicto caſu 395. ex num. 5. cum ſequentibus. Quinto deinde loco & principaliter, ac pro regu[*] la generali huius materiæ conſtituendum erit, teſtamentum in dubio non præ ſumi vi aut metu, ſed potiùs ſponte factum; cùm metus tanquam delictum non præ ſumatur, & conſequenter nec præ ſumen dum eſt, teſtatorem metu compulſum ad diſponendum: quod in terminis conſuluit Baldus in conſil. 350. num. 1. lib. 3. quem ſequuti ſunt Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 7. num. 2. Menochius, lib. 4. præ ſumptione 11. in principio, & lib. 3. præ ſumptione 126. ex num. primo, & num. 6. Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 1054. n. 1. & 2. qui pleniùs comprobant, & rationem reddunt, Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſil. 29. num. 9. lib. 1. & in noſtra materia ſic etiam notarunt Corneus in conſ. 77. Viſo dicto themate, colum. 3. verſic. non obſtant, lib. 4. Decius in conſil. 489. num. 6. cum ſequentibus, Burgos de Paz in conſil. 7. num. 7. Paulus Pariſius in conſil. 67. num. 61. volumin. 3. Et actus[*] quicumque ſpontaneus præ ſumitur regulariter, niſi coactio probetur, vt cum Decio, Alciato, & Neuiz probauit Ioannes Vincentius Hondedens dict. conſil. 29. num. 8. Ac denique teſtamentum ſemper[*] validum præ ſumitur, niſi contrarium probetur, Decius in conſil. 11. in ſecundo dubio principali. Ioan. Angel. Piſan. in addit. ad deciſionem Afflictis 69. in principio, & latè comprobat Menochius lib. 4. præ ſumptione 10. per totam, & in conſil. 224. numer. 32. lib. 3. Receditur tamen à prædicta regula, coniecturis,[*] & præ ſumptionibus, quibus metus illatus præ ſumitur, iuxta ea, quæ cum multis aliis ſcripta reliquit Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 29. ex num. 21. cum ſequentibus, libro primo, vbi retulit Ancharanum, Ruinum, Corneum, Socinum, Gratum, Purpuratum, Baldum, Alexandrum, Pariſium, Barbatiam, Rolandum, Decium, Riminaldum, Mandellum, Alciatum, Couar. Menochium, Maſcardum, Neuiz. Beccium, & Burſatum, & cum illis obſeruauit ibidem metum plenè probari coniecturis, & [*] præ ſumptionibus, modò illæ legitimæ ſint & propinquæ; & in terminis huius materiæ ſic obſeruant, & coniecturas nonnullas, quibus teſtatoris metus[*] præ ſumitur, recenſent Mantica lib. 2. dict. tit. 7. num. 3. 4. & 5. Menochius lib. 4. dict. præ ſumptione 11. num. 7. 8. & 9. & 10. vbi lector, cùm occaſio ſe offerat videat omninò, ne ampliùs in tranſcribendis his immoremur, quæ alij ſic abſolutè tradiderunt, & prædictis Authoribus iungat Alexandrum Raudenſem deciſione 45. per totam, prima parte, vbi latè & vtiliter, quibus coniecturis metus, vis, aut dolus teſtatori adhibitus probetur, Peregrinum etiam de iure fiſci, lib. 2. tit. 6. n. 21. cum ſeqq. Similiter nec dolo præ ſumitur teſtamentum[*] in dubio confectum; & conſequenter nec teſtatorem circumuentum, aut dolo inductum fuiſ ſe ad teſtandum: quod in ſpecie reſpondent Socin. iun. in conſilio 113. num. 8. lib. 3. & Decian, in conſ. 65. num. 10. lib. 2. & ſecuti ſunt Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 7. num. 1. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 12. in principio, qui num. 2. in finalibus verbis, rectè adnotauit, recedendum eſ ſe ab hac regula, coniecturis & præ ſumptionibus, qui[*] bus dolus in hoc caſu præ ſumitur, ac demum ex num. 3. vſque in finem præ ſumptionis, ſex congerit[*] coniecturas, ex quibus præ ſumi debet, teſtatorem dolo inductum fuiſ ſe ad teſtandum, vt ibidem videri poterit, & penes Peregrinum & Raudenſem in locis citatis ſuprà num. 70. & dum dicit Menochius eadem præ ſumptione 12. num. 5. poſt Iaſonem, Decium, & Decianum, quos refert, dolum præ ſumi, quando teſtamentum fuit confectum no[*] ctis tempore ſine tot luminaribus, quibus manifeſtè cerni poſ ſit perſona ipſius teſtatoris, ac teſtium, & tria luminaria eſ ſe adhibenda: vide etiam Hippolit. Riminaldum in conſ. 269. lib. 3. [*] & in conſil. 742. lib. 7. Petrum Surdum in conſ. 158. lib. 2. vbi ingeniosè quidem, & eruditè loquutus eſt Riminaldus, diſputans duo: in primis, vtrùm teſtamentum factum de nocte ſuſpectum reddatur: deinde, an cortina exiſtens circa lectum te ſtatoris, & impediens teſtes, ne videant teſtatorem, teſtamentum reddat nullum, & iunge eiſdem Stephan. Gratian. diſceptationum forenſ. cap. 199. ex n. 13. cum ſeqq. Prætereà dum ipſamet præ ſumptione, poſt num. 10. verſ. Sexta eſt coniectura, dixit idem Meno[*] chius, teſtamentum dolo factum præ ſumi, quando extat nouerca, cuius ſuaſionibus, & delinimentis præ ſumitur pater teſtator filium nouercæ hæredem feciſ ſe, filium verò primæ vxoris, vel exhæredaſ ſe, vel minus ei reliquiſ ſe: idque per tex. in l. non enim, ff. de inofficioſo teſtamento, & alia, quæ eodem loco adducit: vide etiam Hippol. Riminald. quem Me[*] nochius ipſe refert in conſ. 428. lib. 2. vbi Riminaldus eleganter diſcutit, an teſtamentum patris factum ad præiudicium filij prioris matrimonij, & ad fauorem filiæ ſecundi matrimonij, præ ſumatur factum ad inſtigationem nouercæ contra priuignum, & ob id valere non debeat, vide quoque Petrum de Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legatis tertio, num. 219. per totum, fol. 503. vbi contra nouercas adducit nonnulla in propoſito. Denique & tene menti declarationem aut limitationem eiuſdem Menochij lib. 4. dict. præ ſumption. 12. poſt num. 10. in verſiculo, declaratur ſecundo, qua[*] tenus dixit, in nouerca dolum præ ſumendum non eſ ſe, quando teſtator filio prioris matrimonij, integram Legitimam iure debitam reliquit; tunc enim cùm reſiduum relinquere non teneatur, & iure ſuo vtatur, præ ſumi non debet, quòd pater dolo & ſua ſionibus nouercæ fraudare voluerit filium, vt etiam probauit ipſe Menochius in conſil. 678. lib. 7. quæ [*] eſt notabilis & neceſ ſaria obſeruatio pro melioratione Tertij, & Quinti bonorum, quam filio, vel filiæ ſecundi matrimonij, filiis ex primo matrimonio relictis, pater fecerit; vt ſcilicet eo caſu dolus aut fraus nouercæ præ ſumi non debeat in melioratione, eo quòd filiis ſecundi matrimonij facta fuerit, ſi filiis prioris matrimonij integra Legitima relicta ſit à parente: atque ex illa dubia redditur Petri de Peralta adnotatio quædam in l. ſi quis in principio teſta[*] menti, num. 219. ff. de legatis tertio, vt lib. 1. de vſufructu, cap. 2. num. 49. obſeruaui, tunc tamen eo loco Menochium non retuli, nunc verò ingenio, & cogitationi meæ congratulabar, quòd illius cogitationi, & intentioni correſpondiſ ſet; erit ergo addendus Menochium his, quæ dicto n. 49. ſcripſi, ex quibus reſolutio à me tradita ibi comprobatur omninò, nec Petri de Peralta dictum indiſtinctè ita procedere poteſt: circa quod tamen vide nonnulla, quæ congeſ ſit Mieres de maioratu, part. 1. quæ ſt. 25. num. 7. vbi in verſiculo, licet contra hanc doctrinam, dubitet etiam de reſolutione Peraltæ. Pariter etiam atque eadem ratione, teſtamentum[*] in dubio liberè exiſtimandum eſt fuiſ ſe confectum, nónque importunis precibus aut illicitis perſuaſionibus; ad quod eſt textus notabilis in propoſito in l. final. C. ſi quis aliq. teſta. prohibue. & ibi notat Bald. colum. vltim. verſ. ſed nunquid, & text. in l. fin. ff. eodem titulo. Decius in conſilio 489. In caſu occurrenti, num. 6. Corneus in conſil. 77. Viſo dicto themate, col. 3. verſ. non obſtant adducta in contrarium, lib. 4. Burgos de Paz in conſ. 7. n. 7. Sed ab hac regula receditur ſimiliter contrariis[*] coniecturis & præ ſumptionibus, quibus teſtatoris liberam, & abſolutam voluntatem impeditam fuiſ ſe ex precibus aut ſuaſionibus oſtendi poſ ſit, vt con ſtat ex his, quæ ſcripſit Afflictis in deciſion. 69. vbi Additionatores eius etiam notarunt, Decianus in conſ. 65. num. 2. & 4. lib. 2. Pariſios in conſ. 67. num. 11. & num. 47. & 49. & n. 71. & 124. lib. 3. Menochius de arbitrariis, lib. 2. dict. caſu 395. n. 41. alios plures referam ſtatim, dum verſabor circa explicationem l. vltimæ, ff. & C. ſi quis aliq. teſta. prohibue. ex ipſis autem colliguntur nonnulla, quæ in hac materia erunt notanda, & præ oculis habenda. Inprimis, Authores omnes ſuprà citatos, & ferè [*] omnes in propoſito loquentes, vnanimiter dixiſ ſe, metum aut dolum ex nonnullis coniecturis præ ſumi, vt ex ſuperius citatis conſtat expreſ ſim, & latiùs per Menochium lib. 4. præ ſumptione 11. & 12. Raudenſem deciſ. 45. per totam, prima parte, Cæ ſ. Vtſil. in addit. ad deciſionem Afflictis 69. num. 4. Mieres de maioratu, prima parte, quæ ſtion. 25. num. 7. per totum, vbi cum Iaſone, Ripa, & aliis Interpretibus tuetur, quòd vbi tractatur de annullando teſtamento, vel alia diſpoſitione propter metum, aut dolum, vel per ſuaſionem alicuius, ſufficiunt probationes per coniecturas, & tamen eoſdemmet, & alios Authores in eiſdem terminis loquentes, vnanimiter etiam probaſ ſe, metum, dolum, prohibitionem, coactionem, vel impedimentum aliud quodcumque teſtatori adhibitum, claris atque apertiſ ſimis probationibus, non obſcuris aut dubiis probandum eſ ſe: quod ita expreſ ſim firmarunt Corneus in conſ. 56. Videtur, colum. 2. lib. 1. Paulus Pariſius in conſ. 67. num. 67. lib. 3. & ibidem, num. 90. vbi dixit impedimentum debere probari concludenter per teſtes conteſtes, & non variantes: & in eadem ſpecie Socinus iunior in conſ. 148. n. 11. lib. 2. vbi num. 36. ſcribit, præ ſumptiones his caſibus non ſufficere, vt refert Menochius dict. caſu 395. num. 30. qui etiam in hoc caſu clariſ ſimas & apertiſ ſimas probationes requirit, quamuis ipſemet lib. 4. dicta præ ſumption. 11. & 12. metum aut dolum in hac ſpecie coniecturis præ ſumi, & probari dixerit, idémque in omni caſu generaliter poſt alios probauit de arbitrariis, lib. 2. caſu 136. in principio Burgos de Paz in conſ. 7. num. 10. vbi etiam aduertit, metum in propoſito probandum eſ ſe veris & claris probationibus, nónque ambiguis aut obſcuris, & citat text. in l. fin. C. de probationibus, & in l. metum, C. de eo quod metus cauſa, & l. 29. tit. 1. partit. 6. Verum enim verò, aut vnum, vel alterum præ dictorum verum non eſt, vt vides, aut quidem hæc duo ſimul ſtare non poſ ſunt, niſi mens & intentio Doctorum in præfatis traditionibus aliter aut meliùs declaretur, quam tamen nullus ex Scribentibus omnibus huc vſque aperit, nec ad prædictam contrarietatem aut diſ ſonantiam aduertit; idcircò vt[*] mentem, & intentionem, ſiue verum Doctorum ſenſum ego declarem, rem hanc non ita indiſtinctè accipiendam, vt cæteri faciunt, ſed nonnulla dilucidè atque diſtinctè magis pro ipſorum explicatione conſtituere, omninò neceſ ſarium duxi, ſic enim & perplexitas Scriptorum ceſ ſabit, & in propoſito dubio quid dicendum ſit, ſecurius conſtabit. Et ad rem accedendo, primò conſtituo, veriſ ſimum eſ ſe, quòd metus, dolus, fraus, aut machinatio in hac materia præ ſumi non debeat, vt numeris præ cedentibus obſeruaui, ſed potiùs clariſ ſimis atque apertiſ ſimis probationibus illam oſtendi & probari debere: & in hunc modum rectè & generaliter loquutos Authores omnes ſuperiùs citatos, & alios plures, qui in hoc conueniunt. Secundò conſtituo, probationis genus in hac materia non ita reſtringendum, vt vis, metûs, doli, fraudis, vel machinationis directa omninò, & ſic ſtricta probatio requiratur, nec admittatur probatio, quæ à legitimis & iure probatis, veriſimilibúſ que coniecturis deducatur: quippe cùm adeò efficaces, aut propinquæ, & legitima: coniecturæ eſ ſe poſ ſint, vt etiam illis metus, dolus, aut fraus detegi valeat: quod in terminis huius materiæ Pariſius ipſe fatetur dict. conſ. 67. num. 15. & 16. lib. 3. Menochius etiam lib. 4. dicta præ ſumptione 11. & 12. & Alexander Raudenſis deciſion. 45. prima parte, vbi plures congerunt coniecturas & præ ſumptiones, quibus metus aut dolus argui debet in propoſito, Mieres de maioratu, prima parte, dicta quæ ſt. 25. n. 7. in verſ. ſed adhuc, vbi poſtquam dubitauit, an dolus probari debeat claris, & apertis probationibus, cùm à lege non præ ſumatur, inquit verius eſ ſe, quòd etiam per coniecturas probetur in materia noſtra, ſicut & in aliis regulariter probatur, vt latius per Menochium lib. 3. præ ſumptione 126. & lib. 5. præ ſumptione 3. Maſcar. de probationibus, tom. 2. concl. 1114. Ioannem Vincentium Hondedeum in conſ. 29. ex n. 21. cum ſeqq. libro primo. Tertiò conſtituo, quòd in hoc caſu, præ ſumptio aut coniectura illa, quâ metus, doli, fraudis, vel ſuggeſtionis præ ſumptio deducitur, clara & aperta probatione oſtendi debet & probari, nec dubia, incerta, vel obſcura admittitur, & ſic duobus teſtibus ad minus debet confirmari, ex Pariſio dict. conſ. 67. n. 18. lib. 3. dicente, quòd ad probandum dolum aut impedimentum in hac materia, duo teſtes ſufficiunt, & cum Boërio & aliis idem obſeruauit D. Spino in ſpecul. teſtam. gloſ. rubric. 2. part n. 5. ſic ergo procedit Authorum quamplurium traditio aut obſeruatio in hac materia, non vt probationem per legitimas, & probabiles coniecturas aut præ ſumptiones excludant, ſed vt coniecturas, quibus ad dolum, vel metum arguendum adducimur, apertiſ ſimis, non ſubobſcuris aut dubiis probationibus oſtendi, & probari debere contendant, nec incertis contenti eſ ſe voluerint; & ita debent intelligi, & accipi tradita ſuprà n. 83. & vide infrà, n. 86. Quartò conſtituo, hac in re, & circa probationem vis, metus, doli, vel fraudis adhibitæ, iudicis boni ac diſcreti arbitrium multum valere, ſicut in cæteris probationibus, ex his, quæ Maſcardus, Menochius, & Hondedeus in locis anteà relatis tradiderunt, & in noſtris terminis ſic obſeruat Mieres parte prima, dicta quæ ſtion. 25. num. 7. in finalibus verbis, qui cùm anteà dubitaſ ſet, an in noſtra materia ſufficerent probationes per coniecturas, ſubdit po ſteà, ſe totum hoc arbitrio iudicantis relinquere. Addiderim ego, Iudicis arbitrium potens eſ ſe multum in propoſito, vt ſuprà dixi ipſum tamen; animum ſuum ex multis informare debere, perſonarum qualitates inſpicere, loci & temporis circumſtantias inquirere, & pleniùs ad alia attingere, ex quibus moueri debebit, ac denique ad ea attendere, quæ Menochius, Mantica, & Raudenſis in propoſito conſiderarunt, quatenus coniecturas plures & præ ſumptiones adduxerunt. Quintò conſtituo, probationem per coniecturas[*] aut præ ſumptiones in hac materia nequaquam excludi per text. in l. 29. titul. 1. partit. 6. quidquid Burgos de Pace dict. conſ. 7. n. 10. aliter ſenſerit; in ea namque lege dumtaxat dicitur, Si el embargo, o el engaño pudieſ ſe ſer prouado. Non tamen exprimitur, nec declaratur, quomodo metus aut dolus poſ ſit probari, & ſic relinquitur iuris communis diſpoſitioni, vt eis modis probari poſ ſit, quibus probari metum, aut dolum, vel fraudem de iure communi dixerunt Authores ſuprà relati, & cum multis Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 29. num. 21. cum ſequentibus, lib. 1. vbi plenè comprobat, metum præ ſumptionibus, & coniecturis probari, & coadiuuatur ex verbis legis 28. eod. titul. 1. & partit. 6. vbi etiam dumtaxat dicitur, Sil fuere prouado; nec declaratur, quomodo id poſ ſit aut debeat probari. Similiter in d. l. metum, C. de his quæ vi &c. quam etiam adducit ipſe Burgos de Pace nullum verbum ſcribitur, quo præfatæ probationis modus videri poſ ſit excluſus, cùm atrocitas facti etiam coniecturis propinquis, & legitimis poſ ſit oſtendi. Sextò & vltimò conſtituo, ſuperiorem reſolutionem non ſolùm ex anteà dictis comprobatam ma nere, ſed etiam omninò confirmari ex his, quæ ſtatim dicentur, dum tractabitur, quomodo probetur teſtatorem fuiſ ſe impeditum aut prohibitum teſtari, in quo dubio nonnulla exempla & caſus conſtituunt Doctores, quibus prohibitio aut impedimentum non directè, ſed per coniecturas & præ ſumptiones inducitur, vt conſtat ex his, quæ ſcripſit Menochius de arbitrariis, dict. caſu 395. ex num. 34. vſque ad num. 42. Cæ ſ. Vrſil. in addit. ad deciſionem Afflictis 69. ex num. 4. alios plures referam ſtatim: ac denique in dubio propoſito ſuprà, veriſ ſimam eſ ſe[*] reſolutionem, aut concludendum eſ ſe in eo, prout concluſum remanet anteà num. 84. in verſ. ſic ergo procedit, modò præ ſumptiones ſint legitimæ & propinquæ, nec leues aut faciles coniecturæ ſufficiant, illæquæ apertiſ ſimè probentur, vt etiam ibidem dixi, & requirit Ioannes Vincentius Hondedeus dicto conſil. 29. num. 22. lib. 1. optimè Peregrinus de iure fiſci, lib. 2. artic. 6. num. 20. vbi dicit in primis, quòd in hac materia probationes luce meridiana clariores requiruntur, & ſtatim ſubdit in hunc modum: Verùm Gratus, in responſo 21. in ſecundo concluſit, ſufficere probationes per coniecturas; quia dolus & metus etiam per coniecturas probantur, & idem ante eum in materia iſta voluit Ancharanus in conſ. 337. ſub num. 5. Ac denique ſuam ſententiam interponendo, ſic ſcriptum reliquit: Tu dic ex testibus & coniecturis probari poſ ſe, modò coniectura ſint legitimæ & conferentes. Ita ergo accipiendum eſt quod tradit Pariſius dict. conſ. 67. num. 90. volumin. 3. impedimentum debere probari concludenter per teſtes conteſtes non variantes, hoc eſt, quòd circa coniecturas legitimas, & conferentes non varient, ſed conteſtes omninò deponant. Et hactenus de prima obſeruatione. Erit deinde & ſecundò obſeruandum, quòd titu[*] lus, ſi quis aliquem testari prohibuerit, duo continet capita, coactionis ſcilicet, & compulſionis, realis primum, ſecundum verò reſpectu prohibitionis, & impedimenti adhibiti & commiſ ſi, ne etiam teſtamentum primo loco factum mutaretur; quod cum aliis Authoribus obſeruauit Pariſius in conſil. 67. lib. 3. & apertè probatur in l. 27. tit. 1. partit. 6. Veri[*] ficatur autem ipſe titulus quatuor modis: primus eſt, quando ego cogo te, vt me inſtituas, vel vt mihi aliquid relinquas: ſecundus eſt, quando compello te, vt inſtituas alium, vel vt aliquid ei relinquas: tertius eſt, quando impedio aliquem volentem te ſtari de nouo: quartus eſt, quando quis prohibet aut impedit aliquem, qui volebat primum teſtamentum mutare; ita diſtinguendo docuit Bartol. in l. 3. ff. ſi quis aliq. teſta. prohibue. num. 1. & num. 6. & n. 9. & 11. Baldus etiam in l. 1. C. eodem titulo num. 6. & 9. & num. 11. & 12. & ibidem Salicetus num. 3. & Ca ſtrenſis columna prima, & latè proſequitur Peregrinus de iure fiſci lib. 2. artic. 6. num. 2. & num. 13. & 15. & 18. vbi refert alios, & plenè explicat: nec in hoc[*] diſ ſentit ius noſtrum Regium Partitarum, imò aperte confirmat l. 27. tit. 1. partit. 6. quæ in propoſito ſingularis eſt & notanda, eò magis quòd in verſ. Otros ya que maguer. addit prædictis alium caſum, ſcilicet, quando quis, poſito quòd alium teſtari non prohibeat, facit tamen, quòd ille ad libitum, & voluntatem ſuam teſtamentum ordinet, aut de ſuis rebus diſponat, vt conſtat ex illis verbis, Otros ya que maguer conſientan que fagan teſtamento, con todo eſ ſo quieren que lo ordene a ſu guiſa, e a ſu plazer, e eſte embargo fazen en muchas maneras, &c. Dictis autem caſibus, hæreditas ſeu relictum qui[*] bus applicetur, abſolutè & diſtinctè explicauit Bartolus vbi ſuprà, cuius traditiones recẽ ſent & ſequuntur Baldus, Salicetus, Alexander, & Caſtrenſis ibi, latè Menochius de arbitrariis, dicto caſu 395. ex num. 5. vſque ad num. 30. His dumtaxat addenda erunt duo: Primum apud prædictos communiter probari (vt etiam cum aliis probauit Menochius vbi ſuprà, n. 11. ) quod cùm teſtatorem cogit quis, vt alium[*] inſtituat, tunc ab illo inſtituto hæreditas aufertur, & fiſco applicatur; idque de iure communi verius eſ ſe, quamuis antiqui Doctores nonnulli, & cum illis Iaſon in dict. l. prima, C. ſi quis aliquem teſtar. prohib. num. 3. verſ. prædicta autem, contrarium ſenſerint, quorum rationibus concludenter ſatisfieri poteſt ex his, quæ Bartolus in d. l. 3. optimè ſcripſit, ſed de iure Partitarum videri aliud ſancitum ex verbis l. 28. tit. 1. partit. 6. vt ſcilicet in caſu prædicto, ve[*] nientium ab inteſtato hæreditas ſit, & non fiſci; quod ex ratione, & deciſione illius legis non malè deduxit Gregorius Lopez ibidem, verbo, El ſea ſin culpa, & verbo ſequenti, verſ. & facit ad id; forſan enim æquitatem magis, quàm ſtrictam iuris rationem ſequuti compilatores eius legis ſic ſtatuerunt; & ideò excitati ſunt, quòd durum videri poſ ſet, abſque culpa auferri hæreditatem propter dolum alterius eis quibus aliàs ab inteſtato deferenda eſ ſet: & ideò lex ipſa conſiderauit, an proximior defuncti conſanguineus impediret, aut in coactione participaret, vel non; vt ſi impediret, vel participando in culpa eſ ſet, fiſco applicaretur hæreditas; ſin minus eidem proximiori daretur, qui in coactione innocens fuit, & aliàs teſtamento non facto ſucceſ ſurus erat: quod lex illa adeò clarè videtùr ſignificare & velle, vt ex ipſa altercationes ſiue contrarietates iuris communis ceſ ſare omninò videantur, & res hæc præfata diſtinctione neceſ ſariò diffinienda, cùm occaſio ſe offerat; quod eſt notandum, quia nullus anteà ſic explicauerat. Secundum prædictis addendum, in eo conſiſtere,[*] quod etiam de iure communi certum eſt, quòd cùm inſtitutus eſt filius, vel ſeruus prohibentis mutari teſtamentum, & ij tempore inſtitutionis erant in ipſius prohibentis poteſtate, tunc inſtituti indigni iudicantur, & fiſco hæreditas defertur. Idque pro[*] cedit, etiamſi filius vel ſeruus tempore aditionis hæreditatis ſui iuris effecti forent: quoniam tempus inſtitutionis ſpectatur, vt reſoluit Menoch. dict. ca ſu 395. num. 19. ſed de iure Partitarum aliter ſtatui[*] tur & deſtruitur communis opinio, vt ſcilicet hoc caſu non fiſco hæreditas deferatur, ſed proximiori teſtatoris conſanguineo; quod etiam, & cum iudicio obſeruauit Gregor. Lopez per illum tex. in d. l. 28. tit. 1. partit. 6. quæ apertè, id probat. Hoc ſuppoſito, erit & tertio loco obſeruandum, in ſuperioribus omnibus caſibus teſtari quem fuiſ ſe prohibitum, coactum, aut impeditum, multis[*] modis probari, quos recenſent Bartol. in d. l. 3. ff. ſi quis aliq. teſtar. prohib. num. 13. & 14. Bald. in l. 1. C. eodem tit. num. 14. & 15. Salicet. num. 7. Corneus in conſ. 84. colum. 1. vſque ad finem, volumine primo. Iaſon in conſil. 32. colum. 2. volumine primo, Pariſius in conſ. 67. ex n. 5. cum ſequent. & n. 72. lib. 3. Mantica de coniect. vltimar. volunt. lib. 2. tit. 7. n. 4. & 5. & lib. 3. titulo primo, n. 8. & 9. Boſ ſius titulo, ſi quis aliquem teſtari prohib. n. 2. & 6. per totum, Cæ ſ. Vrſil. in addit. ad deciſionem Afflictis 69. n. 4. Maſcardus de probationibus, tom. 3. concluſ. 1356. per totam, Burgos de Paz in conſ. 7. n. 11. Peregrinus de iure fiſci, lib. 2. artic. 6. ex n. 21. Molina de iuſtitia & iure, tom. 1. tract. 2. disput. 176. verſ. Nona, fol. 1037. Menochius de arbitrariis, lib. 2. dicto caſu 395. ex n. 34. vſque ad n. 42. qui in primis rectiſ ſimè aduertit, prohibitionem hanc generalem eſ ſe, cùm variis modis, & cauſis impedimentum, & prohibitio contingere ſoleat & refert Pariſium dict. conſil. 67. n. 6. lib. 3. vbi optimè dixit[*] Author ipſe, quòd in hac materia prohibitus teſtari dicitur ille, qui non ſolùm modis expreſ ſis prohibitus eſt, ſed etiam qui alio quocunque modo impeditus eſt, ne teſtamentum condere poſ ſet, aut primum iam conditum mutare, dummodò tale impe dimentum dolosè fuerit præ ſtitum; quod etiam cum aliis requirit Menochius vbi ſuprà, n. 33. & inde eleganter dixit idemmet Pariſius ibidem, n. 37. & n. 55. quòd teſtandi impedimentum præ ſtitum non dici[*] tur alicui, ſi eo inſtanti procurabantur illi medici[*] næ, aut ſi propter malam infirmi diſpoſitionem, dilationis impedimentum præ ſtitum fuit, quia deficit dolus, Peregrinus etiam de iure fiſci, lib. 2. dict. articul. 6. n. 28. vbi dicit, quòd iſta materia intelligitur de impedimento doloſo; & idcircò ſi propter aliquod accidens neceſ ſarium infirmo eueniens, differretur introitus teſtibus & Notario, ea prohibitio vti non doloſa, non eſ ſet damnabilis, & refert Pariſium vbi ſuprà, n. 34. cuius obſeruatio tradita ſupra, n. 97. probatur hodie expreſ ſim ex l. 27. tit. 1. partita 6. vbi exprimuntur modi, quibus quis prohibitus dicitur fuiſ ſe teſtari; & poſtmodùm adiicitur: E por ende mandamos, que qualquier que embargaſ ſe a otro en alguna deſtas maneras ſobre dichas, o en otra ſemejante dellas, dicitur etiam & iterùm: Quin fizo eſte embargo en qual manera quier. Deinde Menochius ipſe eodem caſu 395. ex n. 36. [*] vſque ad num. 41. quo generalis regula hæc meliùs intelligatur, ſequentia exempla ſubiicit: Primum eſt, quando prohiberentur teſtes & Notarij, ne ad teſtatorem accederent, quòd in d. l. 27. titulo 1. partit. 6. fuit expreſ ſum, ac ita intelligi debet, prout tum Pariſio & Peregrino nunc intelleximus. Secundum exemplum eſt, vt ſi impediatur aliquod neceſ ſarium à ſtatuto requiſitum, quod erit notandum pro his, qui in hoc Regno teſtantur; coacti namque aut impediti dicentur, ſi modo quocumque aliquod requiſitum impediatur ex his, quæ pro forma & ſolemnitate teſtamenti à lege Regia ſunt requiſita. Tertium exemplum eſt, cùm apud teſtatorem tantus extiterit clamor & vociferatio eorum, qui præteriri à teſtatore timebant, vel verebantur teſtamentum in quo inſtituti erant, vel eis aliquid relictum reuocari; vt indignatus teſtator, vel mente abalienatus teſtatori omiſerit; quod Iudicis arbitrio meritò relinquit ipſe Menochius, & optimè explicat vbi ſuprà. Quartum exemplum erit, quando alio modo quocunque teſtator videri poſ ſit impeditus fuiſ ſe, vt cum Pariſio ſuperiùs notaui, vel coactus fuerit ad ſic, vel certo modo, vel ad voluntatem, & libitum alterius diſponendum, vt conſiderat expreſsè dicta l. partitæ. 27. titulo primo, in 6. partita, in verſ. Otros ya que maguer, vt ſuprà ponderaui eam. Quintum exemplum eſt, quando teſtator immediatè metu ſibi illato impeditus fuit, vel ipſe affirmauit, quòd metu teſtamentum non condidit, vel conditum non reuocauit, vt inquit Menochius dicto caſu 395. n. 40. & tunc qui id dicit, & proponit, ne[*] ceſ ſe habet tria copulatiuè, & in ſpecie probare, aliàs obtinere non poterit; quorum duo tradiderunt communiter omnes in hac materia Scribentes, & in indiuiduo Bartolus in dicta l. 3. ff. ſi quis aliq. teſtari prohibue. n. 13. Baldus in l. prima, C. eodem titulo, n. 14. Boſ ſius titulo, ſi quis aliq. teſtari prohib. n. 2. ante finem, in verſ. eſt etiam, vt ſuprà dixi, Burgos de Paz in conſilio 7. n. 11. Socinus iunior in conſilio 148. n. 13. & n. 40. lib. 2. Menochius de arbitrariis, lib. 2. dicto caſu 395. n. 31. plenè Peregrinus de iure fiſci, lib. 2. articulo 6. ex n. 21. vſque ad num. 27. aliud verò, & tertium requiſitum ſubdit Pariſius, & notanter loquitur dicto conſilio 67. ex n. 30. vſque ad num. 37. lib. 3. Ac primum neceſ ſariò probandum eſt, quòd ille[*] fuerit prohibitus, & per actus innuentes prohibitionem, & impedimentum, & à iure reprobatum tanquam doloſum, de quo vide ſuperiùs relatos, & omninò Pariſium vbi ſuprà, n. 30. 31. & 32. & in hoc apertè conueniunt, ſicque materiam hanc accipiunt leges Regiæ Partitæ in propoſito loquentes, vt ex verbis earum, quas ſuprà retulimus conſtat aperte. Secundum requiſitum neceſ ſariò probandum eſt,[*] quòd ille impeditus, tunc temporis, quo fuit prohibitus volebat teſtari, & quòd ceſ ſante impedimento fuiſ ſet teſtatus: non enim ſatis eſ ſet, ſi vno tempore voluiſ ſet teſtari, & alio fuiſ ſet prohibitus, & impeditus, quemadmodum probat l. prima. ff. ſi quis aliq. teſta. prohibuer. ibi: Volente eo facere teſtamentum, & l. vltima eiuſdem tituli, ibi: Mutata voluntate codicillos facere, & declarat conſilio citato Pariſius ipſe n. 33. 34. & 35. Menochius dicto caſu 395. n. 31. Tertium requiſitum, & neceſ ſariò probandum ex[*] parte querelantium eſt, vt neceſ ſe probari debeat, te ſtatorem eos voluiſ ſe inſtituere, aut illis aliquid relinquere, vel in eorum fauorem diſponere, eóſque inſtituiſ ſet, vel in fauorem eorum diſpoſuiſ ſet, ſi prohibitus non fuiſ ſet, nec impeditus, conſtare enim debet, quínam eſ ſent hi quos inſtituere volebat, aut in quorum fauorem diſponere intendebat, vt eodemmet loco probauit ipſe Pariſius n. 36. & confirmat l. 29. titulo 1. partita 6. quæ in his terminis loquens, dicit expreſ ſim: Si el engaño, o el embargo pudieſ ſe ſer prouado. Sextum tandem & vltimum exemplum eſt, quod & ipſe Menochius adducit dicto caſu 395. n. 41. & lib. 4. præ ſumption. 12. n. 8. cum teſtator immodicis[*] perſuaſionibus adductus, teſtatus eſt, vel allectus ad ſic, vel certo modo teſtandum, aut de rebus ſuis di ſponendum, vel ad iam conditum teſtamentum reuocandum, vel non reuocandum; tunc enim præ ſumitur dolo inductus, & reddit rationem Menochius, quia perſuaſiones multæ arguunt dolum, l. cùm quis, vbi Bart. ſic, & Gloſ. in l. apud Celſum,[*] ff. de doli exceptione, Peregrinus referens alios de iure fiſci, lib. 2. artic. 6. n. 12. & perſuaſio nimia aut immodica habet vim doli, l. prima, in verſiculo perſua[*] dere, ff. de ſeruo corrupto, vbi dicit Iureconſultus: Perſuadere eſt pluſquàm compelli, & cogi ſibi parêre; & [*] ſic quòd ſit pluſquam violenta compulſio, rectè inquit Decianus in conſil. 65. n. 2. lib. 2. & illum referens Mantica de coniect. vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 7. n. 4. vbi meritò obſeruauit, quòd metus teſta[*] toris arguitur ex perſuaſionibus multorum factis cum calliditate, ac variis moleſtiis, maximè ſi ille ægrotus erat, quoniam, vt dicit Raudenſis deciſ. 45. n. 2. ægroti intempeſtiuis ſuaſionibus non audent refragari, vel quando ob nimiam mariti reuerentiam ſic teſtatus eſt, vt probat Afflictis deciſ. 69. num. 4. dicens, mulierem præ ſumi metu mariti legatum ei feciſ ſe ob ipſius mariti lachrymas, ſuaſionem, & re[*] uerentiam; quod latiùs explicant Cæ ſ. Vrſil. in addit. ad dictam deciſ. 69. n. 10. Pariſius dicto conſil. 67. num. 70. lib. 3. Raudenſis dicta deciſion. 45. in principio, comprobat etiam nonnullis Petrus de Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legat. 3. n. 94. & Pelaez à Mieres de maioratu, 1. p.q. 25. n. 4. in fine, & n. 5. & n. 9. & vide per totam quæ ſtionem, vbi ex pro[*] feſ ſo tractat, ſi pater maioratum factum in fauorem vnius filij, alterius filij perſuaſionibus reuocauerit, qualiter filio conſuli poſ ſit, & poſtquam huiuſce dubij reſolutionem tradidit, & filij alterius dolum aut perſuaſionem doloſam ſemper exegit, adhoc vt maioratus primò factus, reuocatus non diceretur, vel vt filio conſuli debeat, inquit ſtatim dict. n. 9. quòd[*] perſuaſio nimia filij inducentis parentem, vt reuocet maioratum anteà factum, habetur loco compul ſionis, & coactionis, maximè ſi pater ſit valdè ſenex, & in id refert Caſtrenſem in conſ. 174. contra ſuperiùs conſulta n. 3. lib. 1. Socinum in conſil. 263. lib. 2. & Crauetam in conſil. 192. n. 12. pro quibus & iura etiam expendi poſ ſunt, ac primò textus, in l. 1. C. ne filius pro patre, iuncta Gloſ ſa, verbo, extorta, vbi pe[*] cunia extorta ſuaſionibus, Præ ſidis Prouinciæ authoritate recuperatur: ergo importunæ aut nimiæ ſuaſiones id efficiunt, & actum reſcindunt, quod minimè efficerent, niſi metum iuſtum, ac conſtantis viri in ſe continerent, & in l. 5. C. de apoſtatis, vbi violentia & importuna, immodicáve ſuaſio æquiparantur, vt conſtat ibi: Qui ſeruum, ſiue ingenium, inuitum, vel ſuaſione. Et ita Salicetus ibi adnotauit, facta per ſuaſionem importunam, dici fieri propè violenter; & eſt ſingularis l. partitæ 1. titul. 19. partita 7. in fine, ibi: Como manera es de fuerça ſolſacar, confert etiam textus, in l. vnica C. de raptu virginum, in fine, in verſ. quia hoc ipſum velle, quem expendit[*] Peralta vbi ſupra, dicto num. 94. & per totum illum numerum latè probat, quòd importunæ preces habent inſtar, imò effectum & vim iuſti metus, qui caderet in virum conſtantem, ſicque actum factum earum prætextu reddunt meticuloſum, & generaliter reſciſ ſioni ex edicto, Quòd metus causâ ſuppoſitum,[*] quæ ſententia ex ſequentibus etiam iuribus comprobari poterit, ac primùm ex tex. in extrauag. Execrabilis, Ioan. 22. de præbend. in principio, ibi: Et improbitas importuna petentium à nobis, & prædeceſ ſoribus noſtris, non tam obtinuiſ ſe, quam extorſiſ ſe plerumque noſcuntur, & ibi Gloſ ſa, verbo, quam extorſiſ ſe, ait ab in uito per talem importunitatem. Secundò ex c. fin. de reſcrip. in 6. ibi: Quia per ambitioſam importunitatem petentium, &c. & ibi gloſ ſa, verbo, importunitatem, & in l. 1. C. de petit. bonor. ſublat. ibi: Inuerecunda petentium inhiatione conſtringimur. Vbi Gloſ ſa explicat, ideſt frequenti petitione, vt ſignificet, quòd nimia importunitas cogit Principem, nedum priuatos, Tertiò ex tex. in l. 3. verſ. ſi quit volentem, ff. de libero hom. exhibendo, vbi ſollicitatio æquiparatur deceptioni, quæ voluntati omninò repugnat.[*] Quartò denique faciunt quamplures authoritates Doctorum, qui variis in cauſis, & negotiis reſpondent, per importunitatem obtenta non debere valere, & dici fieri inuito dante; horum numero ſunt Gloſ ſa, Dominicus, Rebuffus, Palacios Rubios, Ioannes Matiençus, Azeued. Peralta, Ludouicus, Burgenſis, Anton. de Petrucia, Segur. Auil. Cæ pola, Luc. de Pen. Gomez-Ariaz, Boër. Calcan. D. Spino, Romanus, Curtius iun. Decianus, Padilla, Menoch. Ioannes Guttierez, Angelus de Vbald. Martinus de Garatis, & alij, quorum dicta, & ob ſeruationes in propoſito ideò recenſere omitto, quòd eas recenſeat, & nouiſ ſimè omnium congerat[*] in vnum Pater Thomas Sanchez è Societate Ieſu Religioſus, & propter ſingularem eruditionem, mirámque Scribentium omnium lecturam, quacunque laude dignus de ſponſalibus, lib. 4. de conſenſu coacto, diſp. 7. n. 4. per totum, fol. 720. & 721. qui tamen in[*] illa quæ ſtione, an preces importunæ inferant metum viri conſtantis, & ita annullare debeant matrimonium, & reſcindere alios contractus, triplicem refert ſententiam, & tandem n. 7. veriorem, & pro[*] babiliorem eſ ſe putat ſecundam, preces, inquam, importunas cum metu reuerentiali matrimonium & alios contractus quoſcunque reſcindere: & reddit rationem, quia cùm ex vna parte importunitas (cuiuſcunque illa ſit) fortiter vrgeat, & ex alia parte reuerentia perſonæ petentis debita puſillanimem, ac timidum, nec audentem contradicere, rogatum reddat, meritò ac iure optimo vtraque metuendi cauſa coniuncta, prudentem ac conſtantem coget, ipſiúſ que conſenſum extorquebit: aliàs autem metu reuerentiali deficiente, preces ſolas importunas etiam, perſuaſionémve, quantumuis nimiam non ſufficere, niſi cum illis dolus adiunctus fuerit, expreſsè affirmat ibidem, num. 9. in ſolutione ad argumenta, folio mihi 723. Ex quibus conſtat in propoſito dubio varias eſ ſe, & diuerſas Doctorum ſententias, varia etiam, & diuerſa iura expendi poſ ſe, quibus non mediocriter impelli poſ ſemus, vt probabile fateremur, importunas preces, nimiamque ſuaſionem, iuſti metus occaſionem incutere; è contrario tamen, eoſdem & alios plures Doctores in hac materia loquentes (quorum ſtatim mentionem faciam) non quocumque metu contentos eſ ſe, ſed eum requirere, qui in conſtantem etiam virum potuerit & debuerit cadere, cui equidem non ita abſolutè adaptari poſ ſe videtur is, qui ex precibus aut ſuaſionibus tantùm inducitur, cùm illis non obtemperare quiſque poſ ſit:[*] prætereà præfatum Authorem, ſiue ex Societate Ie ſu Religioſum digniſ ſimum, non ſolùm importunas preces, aſ ſiduámque & nimiam perſuaſionem requirere, ſed etiam cum illis metum reuerentialem, ſiue ſuadentis, aut petentis dolum, aut fraudem adeſ ſe voluiſ ſe, aliàs actus annullationem, aut re ſciſ ſionem non conceſ ſiſ ſe, nec aliorum ſententiam admiſiſ ſe, qui ſolis importunis aſ ſiduíſque precibus contenti fuerant: Ipſos verò, qui ſolis immodicis ſuaſionibus adducti ſunt, nec ſibi conſtare ex dictis ſuprà, hoc eſt dum metum requirunt, qui in con ſtantem virum cadere poſ ſit; & tamen ex alia parte, preces ſolas importunas ſufficere affirmant: Alios denique ſic in reſciſ ſione actus duros eſ ſe, vt preces importunas etiam metui reuerentiali coniunctas non eſ ſe ſufficientes crediderint, hos retulerunt Rolandus in conſilio 83. num. 27. volumine 2. Antonius Gabriel tom. 2. communium concluſ. lib. 11. verbo, metus, verſ. preces inſtantiſ ſimæ, folio 107. colum. 1. Peregrinus autem, quem pater Thomas Sanchez minimè refert, de iure fiſci, lib. 2. artic. 6. num. 12. per totum; in hoc dubio conſtitutus, an importunitates, & nimiæ perſuaſiones ſufficiant, Ruini, Angeli, Decij, Caſtrenſis, & aliorum diuerſas ſententias cumulat, & tandem inquit, quòd in hoc negotio Iudicis arbitrium multum poterit, & facti circumſtantia multum iuuabit in hanc vel alteram partem. Quapropter, vt ego hæc diſtinctè magis expli[*] carem, ad quæ, vt videbis, nullus hactenus animaduertit, nec aliquis eſt ex Recentioribus omnibus, qui in eiſdem inſiſtat, ſiue vt certam, & diſtinctam reſolutionem in futurum traderem, nec adeò dubiam & perplexam rem hanc relinquerem, ſequentia neceſ ſariò conſtituenda duxi: Et in primis,[*] perſuaſionibus, aut etiam precibus, modò ab illis dolus abſit, fraus, & calliditas, licitè quemque poſ ſe amicum, vel coniunctum inducere, vt eum inſtituat, vel vt aliquo modo in fauorem eius diſponat, licitéque vtilitatem ſuam procurare quemcunque, vt ad explicationem l. vltimæ. ff. & C. ſi quis aliq. teſta. prohibuer. notabimus infrà n. 176. & in terminis aduertit, & latiùs comprobat Hippol. Riminal. in con ſil. 234. n. 114. 115. & 116. lib. 3. Mieres de maioratu, parte prima, quæ ſtion. 25. ex n. 2. vſque ad num. 7. & conſequenter preces, perſuaſionéſve teſtatori adhibitas, non indiſtinctè prohiberi in hac materia, admitti potiùs expreſ ſim ab omnibus, qui hactenus hac de re ſcripſerunt, vt conſtat ex Gloſ ſa, Ioanne Andrea, Antonio, Cardinali, Abbate, Felino, Beroo, Iaſone, Romano, Alciato, Aretino, Guil. Benedicto, Alexandro, Decio, Pariſio, Tiraquello, Roſella, Angelo, Nauarro, Antonio Cucco, Padilla, Auiles, Burſato, Maſcardo, Flaminio, & aliis multis, quos congeſ ſit in vnum pater Thomas Sanchez de ſpon ſalibus, lib. 4. diſp. 7. n. 10. folio mihi 719. qui preces & ſuaſiones prædictas admittit, & quando non ſunt importunæ, dicit commune eſ ſe & veriſ ſimum placitum, quòd etiam in Principe conſiderari non debeant, & in id rectè expendit tex. in l. vlt. C. de his quæ vi, ponderando verbum, extorquere, quod violentiam ſignificat: admittunt etiam Peregrinus, Menochius, Alexander Raudenſis, & indiſtinctè cæteri[*] alij à me in initio huius capitis præcitati, & verè id illis nullus dolus, nulla fraus eſt, & ob id non ſine ratione, meritò potius ſic vnanimiter ſunt admiſ ſiæ,[*] illæque dumtaxat damnantur, quæ importunæ ſunt, & propter earum frequentiam aut reiterationem nimiæ aut immodicæ quibus in terminis loquuntur & intelligi debent Authores omnes, quos numeris præcedentibus adduxi, ac inter illos in ſpecie Decianus, Mantica, Menochius, Peregrinus, Raudenſis, Mieres, & Peralta, qui in d. l. ſi quis in principio te ſtamenti, num. 94. fol. 428. in verſic. & quatenus ipſemet, probauit ſententiam Crauetæ in conſil. 192. Ca ſus ita ſe habet, ex n. 12. quòd preces importunæ di[*] cuntur illæ, quæ ſunt inſtantiſ ſimæ, & ſ æpiùs repetitæ, atque inculcatæ, & Peraltæ mentionem faciens Pater Thomas Sanchez dicta diſp. 7. n. 8. fol. 723. vbi in id ponderat nonnullas authoritates. Secundò conſtituo, negari non poſ ſe, quin pre[*] ces importunæ aliquo modo cogere videantur, aut verè violentiæ quoddam genus in ſe continere; quod pater ipſe Thomas Sanchez non negauit, imò in ſolutione ad iura & authoritates contrariæ partis ſic expreſ ſim fatetur dicta diſput. 7. n. 9. fol. 723. in verſ. ad 3. 4. 5. &c. & in verſicul. ad 8. & 9. & vnanimiter probarunt hucuſque Scribentes communiter in hac materia, qui ſtrictè magis loquuti non dubitarunt aſ ſerere, imò coactionem ipſam, compulſionem aut[*] violentiam preces ſic importunas excedere: & ita docuit tex. in l. prima in verſic. perſuadere, ff. de ſeruo corrupto, qui in hoc cauillari non poteſt; & ſuaſio[*] ne inductum inuito æquiparari, dixit tex. in l. 5. C. de apoſtatis, quæ duo iura ſuperiùs ponderaui, & quidem non verbis improprietatem aut ſimilitudinem denotantibus vtuntur, ſed verbis potiùs veritatis ipſius ſignificatiuis; & ſic fortem etiam, conſtantem, & animoſum virum comprehendere apta ſunt, nec[*] id abſque ratione procedit, cùm verè in etiam vir, qui metu (qualiſcunque ille ſit) miníſve, aut alia de cauſa ſimili impelli non poſ ſet, importunis precibus, immodicíſve ſuaſionibus in id forté adducatur, in quod precibus aut ſuaſionibus non interuenientibus, nullo modo allici poſ ſet; quod maximè [*] procedit, ſi à coniuncto, vel conſanguineo preces aut ſuaſiones inferantur, iuxta ea, quæ tradit Cæ ſ. Vrſil. in addit. ad deciſionem Afflictis 69. n. 9. vel ſi teſtator ægrotus ſit, quo caſu, vel vt moleſtiis, ſua[*] ſionibúſve, aut importunis precibus non vexetur, ſiue vt à coniunctis, vel aliis ibi aſ ſiſtentibus non derelinquatur, facilè aliorum precibus acquieſcit, qui aliàs nulla vi acquieſceret, ſi ſanus eſ ſet, ex Pariſio in conſilio 67. n. 70. & 71. lib. 3. Alexand. Raudenſ. deciſ. 45. n. 32. prima parte, & aduertit Hieronym. Albanus in addit. ad Bartol. in rubric ff. quod metus cauſa, n. 16. & 17. vbi ex Decio, Alexandro, Socino, Craueta, & aliis Authoribus ibi relatis, dicit eſ ſe perpetuò notandum, & ratione comprobat, quòd ſi teſtator in graui infirmitate conſtitutus, propinquorum pre[*] cibus leget, tale legatum metu factum eſ ſe dicitur, quia timet derelinqui, ſi negat ea, quæ petuntur. Tertiò conſtituo, ex reſolutione ſuperiori, quòd[*] violentiæ æquiparetur ſuaſio, item ex eo, quòd in teſtando leges volunt cuique liberam & abſolutam voluntatem eſ ſe, non alieno arbitrio aut voluntati ſuppoſitam, & odio habent adulationes, & ſugge ſtiones, & importunitates, ac cætera alia, ſi ex illis quocunque modo abſoluta omninò, & plena, liberáque voluntas teſtatoris impediatur, vt ſuprà probaui in initio huius capitis, n. 7. 8. & 9. apertè deduci,[*] perſuaſiones multas, ſiue importunas preces in hac ſpecie dolum admixtum continere, eo ipſo quòd in ſtantiſ ſimæ ſunt, aut nimiæ, vel ſ æpiùs inculcatæ, & repetitæ, & veræ legis voluntati refragari, quæ libe[*] rum teſtantis iudicium in teſtando requirit, nec alterius iudicium aut voluntatem patitur immiſceri: quod in terminis materiæ noſtræ rectè adnotarunt Decianus dicto conſilio 65. n. 2. lib. 2. Menochius dicta præ ſumptione 12. num. 8. & 9. lib. 4. quatenus dixerunt, perſuaſiones multas arguere dolum, Alexander Raudenſis dicta deciſione 45. n. 15. prima parte, vbi poſt alios quos citat, optimè ſcribit in propo ſito, importunitatem immodicam tranſire in dolum, Mieres etiam de maioratu, parte prima, dicta qu. 25. num. 9. qui licèt numeris præcedentibus dolum requirat cum perſuaſione, nec aliàs diſpoſitionem annullari conceſ ſerit, quàm ſi dolus interueniat cum illa, tamen cùm perſuaſio nimia eſt, nihil aliud requirit; ideò forſan, vt ego intelligo, quòd dolus ex natura[*] actus, qui geritur, hoc eſt teſtamenti, quod liberè & abſque aliqua coactione fieri debet, eo ipſo interuenire videtur, quòd quis alium immodicè perſuadet, aut precibus vtitur importunis. Quocirca tra[*] ditiones, ſiue obſeruationes nonnullæ Doctorum, quas recenſet, & improbat pater ipſe Thomas Sanchez de ſponſalibus, lib. 4. dicta diſput. 7. n. 4. non ita abſolutè aut indiſtinctè improbari poſ ſunt, vt ipſe improbandas dixit, idque propter ſuperiùs dicta, & quia in propoſito nec dolus alius requiritur de per ſe, vltra eum, qui ex immodicis perſuaſionibus, ſiue importunis precibus inducitur; illæ namque, vt anteà dixi, faciunt ſtatim rem ipſam in dolum tran ſire, vt Decianus, Menochius & Raudenſis meliùs conſiderant, vel ſaltem Iudicis arbitrium multum poſ ſe, & facti circumſtantiam multum iuuare, vt dixit Peregrinus relatus ſuprà num. 120. in fine. Quartò conſtituo, ex prædictis mirum non eſ ſe,[*] nec temeritate arguendos Angelum de Vbaldis inter conſilia matrimonialia Zileti, conſil. 46. num. 4. & Martinum de Garatis inter eadem conſilia, conſ. 15. num. 17. quos citat ipſe Thomas Sanchez vbi ſupra, num. 4. & numeris ſequentibus improbat, eo quòd iidemmet Authores in ea fuerint ſententia, vt exi ſtimauerint ſponſalia, & matrimonia contracta ob nimiam importunitatem eſ ſe irrita; nam ſi verum eſt in matrimonio liberum & abſolutum conſenſum requiri, vt certum eſt, & nimium perſuadere; ſiue importunè precari, pluſquam cogere eſt ex dictis ſuprà; videtur ſequi neceſ ſariò dicendum, quòd præ fati Authores dicunt, aut ſaltem non ita abſolutè improbari debuiſ ſe, quòd tamen nunc non firmo, ſed aliis differendum & cogitandum relinquo, ſiue Iudicis arbitrium multum in hac re valere, aut totum hoc eius diſcretioni & rerum circumſtantiis relinquere, ſecurius eſ ſe credo. Quintò & vltimò conſtituo, ex dictis antea circa[*] forum exterius, apertè deduci reſolutionem circa forum interius, quod Conſcientiæ appellatur; & conſequenter preces nimis aſ ſiduas, & importunas incutere metum, & eſ ſe cauſam inuoluntarij mixti obligantis ad reſtitutionem in foro conſcientiæ: quod ex his, quæ annotaui ſuperiùs, manifeſtè probatur, & ex aliis pluribus, quæ adducit, & ſic reſoluit, atque latiùs explicat pater Thomas Sanchez de ſponſalib. lib. 4. diſp. 10. n. 2. & num. 4. 5. 6. & 7. & n. 8. vbi rectè probat, quòd precibus importunis impe[*] diens legatum, tenetur reſtituere, quando preces mixtum inuoluntarium continent, & refert Guttierez Canonicarum, lib. 1. cap. 37. n. 20. ſic tenentem, cui iunge Ludouicum Molinam è Societate Ieſu etiam Religioſum relatum ſuprà n. 5. Et hactenus de his. Nunc verò quinto loco & principaliter in hac[*] materia conſtituendum erit, quòd in propoſita ſpecie, vt propter timorem dicatur quis impeditus te ſtari, ſeu primum teſtamentum mutare, aut aliquo modo de rebus ſuis diſponere, vel non diſponere, coactio & merus debet eſ ſe talis, qui in conſtantem virum cadat: ita concludit Bartolus, & iura citat in l. 3. col 4. num. 4. ff. ſi quis aliq. teſta. prohibuer, Baldus in l. 1. C. eodem, colum. 2. num. 8. & ibidem Salicetus colum. penultim. Corneus colum. 2. in principio, verſ. in textu, ibi, & in conſil. 219. colum. 10. lib. 2. Pariſius in conſil. 67. ex num. 41. cum ſequentibus, lib. 3. Burgos de Paz in conſil. 7. n. 11. Franciſcus Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. tit. 7. num. 6. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 395. n. 32. Peregrin. de iure fiſci, lib. 2. artic. 6. num. 3. Molina de iuſtitia & iure, tom. 1. tractat. 2. diſput. 135. in verſ. ex eadem doctrina, ibi: In foro tamen exteriori, latiùs Pater Thomas Sanchez de matrimonio, lib. 4. diſp. 1. per totam, ex[*] fol. 681. cum ſequentibus, qui latè explicat, quis & qualis eſ ſe debeat metus, vt talis dicatur, quòd etiam in conſtantem virum cadat, Mogollon, etiam in tractatu de his quæ vi, metúſve cauſa fiunt, c. 2. §. 1. per totum, fol. 16. & ſeq. & quamuis in terminis noſtræ materiæ id non exprimatur in l. 26. 27. 28. & 29. titulo 1. partit. 6. quæ ſunt leges conducentes ad hunc tractatum, & ad titulum, ſi quis aliq. teſta. prohib. vt ſuprà vidimus; regulariter tamen in quouis alio actu, qui ob metum irritatur, expreſ ſim declaratur in l. 7. tit. 33. partit. 7. & verè ad cognoſcendum, quis[*] ſit iuſtus metus, non datur in iure certa regula, ſed Iudicis arbitrio relinquitur, qui motum animi ſui confirmare poterit ex variis præ ſumptionibus, & rerum circumſtantiis arguentibus metum & iuxta[*] perſonarum qualitatem id diffiniet, quoniam in muliere non requiritur ille metus, qui caderet in conſtantem virum, ſed longè minor metus ſufficiet, quàm in maſculis, ratione ſexus imbecillioris,[*] qui faciliùs terretur; ſic minor metus cadit in puerum, quàm in virum, vt hæc omnia & iure, & ratione, & quamplurimorum authoritate comprobant Mantica dicto titul. 7. n. 6. Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. caſu 135. per totum. Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 77. num. 3. Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 1052. n. 10. & 12. Caballinus milleloquio 786. Mogollon. vbi ſupra, dict. §. 1. n. 5. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 29. n. 28. 29. & 30. lib. 1. Pater Thom. Sanchez de matrimonio, lib. 4. diſp. 5. n. 1. fol. 689. & num. 3. ibidem, vbi[*] rectè, & cum iudicio annotauit, & concludenter fundauit, arbitrium hoc, etiam attento iure Caſtellæ, Iudici relictum, nec correctum eſ ſe ex deciſione dictæ l. 37. tit. 33. partit. 7. quæ declarat, quarum rerum metus cadat in conſtantem virum; imò potiùs ex lege illa conceſ ſum, quia poſt enumerata nonnulla, ſubdit in hunc modum; E de tal miedo como eſte, o de otro ſemejante, & ſic deſideratur ibi arbitrium Iudicis, vt perpendat, quis metus, aut quod damnum illis aſ ſimiletur, idque contra Villalobos tenuerunt etiam Olanus, & Henriquez, quos ipſe Pater Thomas Sanchez adducit, nec videtur diſ ſentire Mogollon. dict. cap. 2. §. 1. num. 6. fol. 18. dum dicit, quòd id fallit, vbi interuenit metus mortis, aut cruciatus corporis, quia ſi hoc conſtat, non cadit arbitrium, aliàs ſic, ſed non refert prædictos, nec facit mentionem traditionis ſeu obſeruationis Olani contra Villalobos, cuius ſententia meritò improbatur per Patrem prædictum, nec in hoc eſt dubium; imò in dubio, quamuis verba illa dictæ legis deficerent, boni & diſcreti Iudicis arbitrium non eſ ſet credendum excluſum. In alio tamen erit maxima dubitandi ratio, quod[*] in propoſito prætermini non poteſt, an ſcilicet metus reuerentialis in conſideratione haberi debeat in hac materia, ad effectum irritandi teſtamentum, aut legatum, vel aliam diſpoſitionem, vltimámve voluntatem quamcunque, item vt alios contractus, obligationéſve voluntarias reſcindere debeat; quam quæ ſtionem ſic in terminis, atque in noſtra materia excitatam inuenies per Vincentium de Franchis deciſione 180. Martinum Monter à Cueua inter deciſiones Regni Aragon. in responſo pro vxoris amita, prima parte, n. 59. & nonnullos alios relatos ſuprà, hoc eodem capite, n. 110. Ego verò pro huiuſce rei exacta[*] atque abſoluta explicatione, multos alios origina liter, & ſ æpe prælegi, & ſequentes prælegere, atque ex propoſito videre, neceſ ſarium omninò, lectorem monendum duxi; item & Antiquos alios quamplu[*] res, & Recentiores etiam ſcienter, conſultóque prætermiſiſ ſe, quoniam citantur ab aliis, ex his, quos nunc congeram in vnum, Socinum, inquam, iuniorem in conſil. 47. num. 32. & ſequentib. lib. 3. Menochium de arbitrariis, lib. 2. caſu 136. & præ ſumptione 127. per totam, lib. 3. & in conſilio primo, n. 493. & in conſil. 29. num. 18. lib. 1. & in conſ. 181. num. 88. vol. 2. Bernardum Diaz regul. 532. & ibidem D. Salzed. eius Additionat. Roland. in conſil. 95. n. 28. 29. & 30. lib. 1. & in conſil. 83. n. 25. lib. 2. Iacobum Mandellum de Alba in conſ. 77. volumine 1. Neuizan. in conſil. 22. ex n. 20. Crotum in conſil. 120. num. 27. & 28. & 33. & 34. lib. 1. Grammaticum deciſion. 103. n. 56. & n. 66. & ſeq. Pancirolum in conſilio primo. n. 76. cum ſequentibus. Cephalum in conſil. 62. num. 29. & 30. & in con ſil. 142. num. 38. & ſequentibus, lib. 1. & in conſil. 592. n. 11. & ſequent. lib. 4. Tiberium Decian. in conſil. 18. num. 127. vol. 2. Burſatum in conſil. 72. num. 21. 33. & 39. lib. 1. Padillam in l. interpoſitas, ex num. 16. vſ que ad num. 22. C. de tranſact. Maſcardum de probationibus. tom. 2. concluſ. 1054. ex num. 16. vſque ad num. 25. & num. 27. 28. & 29. & tom. 1. concluſion. 193. num. 25. Oſaſcum in conſ. 12. num. 20. cum ſeq. Ioann. Guttier. in conſil. 16. per totum. Caldam Pereiram in l. ſi curatorem habens, verbo, læ ſis, n. 40. C. de in integrum reſtitutione, Ioann. Garſ. de nobilitate, gloſ. 17. num. 11. & 19. & num. 34. & ſequentibus. Gamam deciſ. 250. num. 4. & deciſ. 262. num. 1. & eius Additionatorem ibidem, fol. mihi 18. Hippol. Riminal. in conſ. 5. num. 31. & in conſil. 42. n. 49. lib. 1. & in conſil. 295. num 74. lib. 3. & in conſil. 404. num. 58. & ſeq. lib. 4. Ioannem Vincentium Hondedeum in conſ. 29. num. 34. & n. 42. & ſequentibus, lib. 1. Balthazar Mogollon, qui Rodericum Suarez, Burgos de Pace, Molinam, Couar. Sarmientum, Mieres, Azeuedum, Gratianum, & Ioannem Guttierez non in conſilio relato ſuprà, ſed in alio loco refert, & plenè tractat in tractatu, de his quæ vi, metúſve causâ fiunt, cap. 4. §. 1. per totum, ex fol. 68. vſque ad fol. 76. & nouiſ ſimè Patrem Thomam Sanchez de matrimonio, lib. 4. de conſenſu coacto, diſput. 6. per totem, ex fol. 706. vbi vide omninò, & vltra alios ab eodem relatos, Andream Fachineum controuerſiarum iuris, lib. 2. cap. 96. Martinum Monter à Cueua cauſarum regni Aragon, deciſion, 32. & in reſponſo pro vxoris amita, 1. part. ex num. 56. & num. 62. folio 503. Hieronym. de Cæuallos practicarum commun. contra communes, quæ ſt. 727. ex num. 21. Petrum Auguſtinum Morlam emporij prima parte, titulo 23. quæ ſt. 8. quibus omnibus, & aliis, vt dixi, prælectis, ſic præfatum dubium diffiniendum erit, ſi, quod atti ad noſtram materiam, & alias, ipſius accurata, & perfecta reſolutio deſideretur, vt deinde & ſecundo loco conſtituamus, metum reuerentialem ſolâ reuerentiâ, & Maioris præ ſentiâ illa[*] tum non præ ſumi, niſi extrinſeca probatione, aut de iure metus ipſe probetur, Innocentius in c. cau ſam matrimonij, de officio delegati, vbi Felinus, & Doctores, Alex. & Doctores in l. interpoſitas, C. de tran ſactionibus, Bartol. & Doctores in l. prima, §. quæ onerandæ, ff. quarum rerum actio non detur. Oſaſcus deciſ. 179. num. 5. & in conſil. 12. num. 20. vbi refert quamplurimos, Pariſius in conſil. 26. num. 66. volum. 3. Vitalis in tract. clauſul. titulo, de metu vxoris, num. 3. & 4. Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. ca ſu 136. num. 8. latiùs lib. 3. præ ſumptione 127. ex n. 1. vſque ad 11. Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 1054. num. 16. & num. 22. & cum multis aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 29. num. 8. & 9. lib. 1. Martinus Monter à Cueua in deciſ. 33. cauſar. regni Aragon. num. 6. & num. 29. qui inter alia iura citant ad id tex. in cap. quamuis pactum, de pactis lib. 6. vbi dicitur valere renuntiationem iuramento factam à filia in fauorem patris, niſi iuramentum vi aut dolo præ ſtitum ſit: & ſic ſola reuerentia paterna, quæ ibi concurrit, metum aut vim non inducit, nec eam facit præ ſumi; idque procedit, ſiue[*] contractus, actúſve qui geritur, initus ſit cum eo, aut in fauorem, & vtilitatem eius, cui reuerentia debetur, ſiue cum alio, vel ad vtilitatem alterius: adhuc enim metus ſolus reuerentialis non præ ſumitur illatus, nec annullat contractum initum, etiam vt dixi, cum ipſo, cui reuerentia debetur, vt apertè ſignificat text. in d.c. quamuis pactum, & notarunt Felin. in dict. cap. cauſam matrimonij, num. 3. declaratione prima. Romanus in dicta l. interpoſitas, num. 14. & ibidem Alciatus num. 13. Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 14. num. 27. & referens eos, optimè aduertit Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus, lib. 4. de conſenſu coacto, diſputat. 6. num. 10. fol. 711. vbi cum indicio, & verè improbat ſententiam quorundam Authorum diſtinguentium in propoſito dubio, an metus reuerentialis ſufficiat; vt cùm contractus eſ ſet initus cum eo, cui reuerentia debetur, vel cum alio: vt primo caſu reſcindatur actus geſtus ob metum reuerentialem; ſecundo verò non reſcindatur: quia, vt dixi, ſententia præfata indiſtinctè procedit. Tertiò conſtituo, ex his quæ dicta ſunt obſerua[*] tione præcedenti, neceſ ſariò & verè quidem inferri, veram non eſ ſe, aut ſaltem ita abſolutè, & indiſtinctè procedere non poſ ſe ſententiam quorundam Authorum exiſtimantium, metum reuerentialem ſola præ ſentia eius, cui reuerentia debetur, illatum præ ſumi, & conſequenter actum geſtum abſque aliis adminiculis irritare: horum numero fuerunt Gloſ ſa, Bartolus, Baldus, Aretinus, Romanus, & nonnulli alij Antiqui, quos retulit Antonius Gomezius tom. 2. variar. dict. cap. 14. num. 27. Socin. vterque, & Ferretus, quos adduxit Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſione 1054. num. 29. Andreas Siculus Barbatia, Salicetus, Ripa, & Prateius, quos recenſet Bal thaſar Mogollon in tractatu, de his quæ vi, metúſve causâ fiunt, cap. 4. §. primo num. 3. qui decipitur equidem, dum dicit hanc opinionem ſequutum fuiſ ſe Padillam in dict. l. interpoſitas, n. 20. cùm Author ille non loquatur in hoc caſu, & in ſpecie contrarium tenuerit ibidem, num. 16. verſ. ſed nec textus hic, Authorum etiam præfatæ opinionis numero fuerunt Corneus, Ancharanus, Hugo Celſus, Afflictis, Igneus, Nauarrus, Carrerius, & Menchaca, quos adduxit Pater Thomas Sanchez de matrimonio, lib. 4. dict. diſput. 6. num. 4. per totum, fol. 707. ſed decipiuntur proculdubio Authores prædicti, ita indiſtinctè loquentes, nec probatur ſententia ipſorum ex iuribus nonnullis, quæ in id expendunt, ex textu, inquam, in l. velle 4. ff. de regulis iuris, & in l. prima. §. quæ onerandæ, ff. quarum rerum actio, & in l. penul. ff. de furtis, quod ſtatim oſtendam. Verior ergo eſt,[*] ac etiam ſecurior aliorum opinio aſ ſerentium, metum reuerentialem ita demum præ ſumi, actúſque geſti annullationem inducere, ſi minæ aut verbera præceſ ſiſ ſent, nempe à viro contra vxorem, vel à patre contra filium; tunc enim, ſi mulier ipſa aut filius conſentiat, præ ſumetur, eos metu conſenſiſ ſe: ex ſola autem reuerentia præ ſumi non debebit: quod ita tenent Bartolus, Aretinus, Socinus, Curtius ſenior, Alciatus, Curtius iunior, Alexander, Boërius, Couar. & Antonius Gomezius, cum quibus Con ſtanter tuetur Padilla in dict. l. interpoſitas, C. de tran ſactionibus, num. 16. & cum eiſdem, Decio etiam, Ia ſone, Baldo, Albano, Vital. Zabarel. Felino, Ancharano, & Gama, Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 1054. n. 17. Menochius lib. 3. præ ſumption. 127. num. 11. & cum Zaſio, Angelo, Abbate, Riminaldo, Tiraquello, Bernardo Diaz, Gratiano, Molina, Ploto, Burgos de Paz, & Ioanne Guttierrez, Balthaſar. Mogollon. Dicto tractatu, de his quæ vi, metúſve causâ, fiunt c. 4. §. primo num. 2. Qui poſtmodùm ex num. 5. latiùs diſtinguit, vt infrà dicam, Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 77. n. 5. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 2. cap. 96. dum minas, aut læ ſionem requirit, Martinus Monter à Cueua cauſarum regni Aragon, deciſ. 33. num. 29. & n. 31. & 33. & vide num. 23. vbi probat ex aliquibus coniecturis metum reuerentialem ceſ ſare inter patrem & filium, Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 32. n. 99. & in con ſil. 29. n. 41. 42. & 43. lib. 1. Senatus Pedemontanus deciſ. 175. n. 5. Cephalus in conſil. 592. n. 11. cum ſequentibus, lib. 4. Hippol. Rimin. in conſil. 295. n. 74. lib. 3. Hieronymus de Cæuallos practicar. commun. contra commun, quæ ſt. 727. n. 22. & 23. Petrus Augu ſtinus Morla Emporij, prima parte titul. 8. q. 23. & cum Gloſ ſa, Ancharano, Abbate, Alexandro de Neuo, Hoſtienſi, Innocentio, Ioanne Andrea, Antonio, Baldo, Decio, Felino, Præpoſito Beroo, Probo, Natta, Vitali, Medicis, Ploto, Boërio, Roſella, Angelo, Sylueſtro, Gail, Rota, Bernardo Diaz, Couar. Gama. Guttierez, Saliceto, Cumano, Angelo, Fulgoſio, Paulo, Aretino, Curtio, Imola, Romano, Zaſio, Alciato, Ripa, Capicio, Campegio, Croto, Bertachino, Euerardo, Rolando, Villalobos, Gregorio Lopez, Antonio Gomezio, Molina, Burgos de Paz, Padilla, Azeuedio, Matienço, Ioanne Garcia, Maſcardo, Deciano, Burſato, Barboſa, Humada, Soto, Veracruz, Palacios, Henriquez, Ludou. Lop. Munuel. Carbon. Maur. Anton & Capua, optimè defendit hanc partem, quam veriorem & ſecuriorem ſuprà dixi, pater Thomas Sanchez lib. 4. dict. diſputat. 6. n. 7. per totum, fol. 708. vbi in principio pro iſta opinione rectè expendit text. in cap. ex literis, de deſponſatione impuberum, in cap. 2. de pactis lib. 6. in l. ſi patre cogente, ff. de ritu nuptiarum, in l. fideiuſ ſor impetrauit, 26. §. pater Seij, ff. de pignoribus, & in l. 10. tit. 1. partit. 6. de quibus iuribus, & aliis in propoſito huius materiæ vide Fachineum controuer ſiarum iuris lib. 2. dict. cap. 96. is enim Author, qui à prædicto Patre Thoma Sanchez non præcitatur, vt Franciſci Duareni ſententiæ contra communem ſatisfaciat, quatenus Duarenus ipſe contendit, reuerentiæ causâ geſta, etiamſi minæ præceſ ſerint, aut læ ſio interceſ ſerit, rata eſ ſe habenda, quæcumq. iura ſunt in hac materia, optimè declarat, & à communi ſententia non eſ ſe recedendum, concludẽter probat. Deinde ipſemet Pater eodem libro, diſp. 7. num. 5. [*] fol. 722. ſcribit idem eſ ſe, quando preces importunæ adhibitæ fuerunt, & ſimul cum metu reuerentiali interuenerunt, vt tunc quidem actus, vel con ſenſus ſubſequutus, præ ſumatur metu adhibitus; id quòd ex notatis à me numeris præcedentibus optimè confirmari poteſt, & ante illum, ſic in noſtris terminis ſcriptum reliquit Menochius lib. 3. dicta præ ſumptione 127. num. 12. Octauianus deciſione Pedemontana 179. num. 4. Afflictis deciſion. 69. num. 3. in fine, & num. 4. & 5. Socinus ſenior in conſil. 263. n. 8. volumin. 2. Neuizan. in conſil. 22. num. 22. & in effectu ſic tenent Montaluus, Bernardus Diaz, Maſcardus, Vitalis, Couar. Villalobos, Padilla, & Ioannes Garſias, quos ipſe Pater retulit, & num. 7. in eadem ſententia remanſit, & ſecundùm hæc idem erit, ſi cum metu reuerentiali immodica & nimia perſua ſio eius, cui reuerentia debetur, interceſ ſerit, idque ex his etiam, quæ ſuperiùs annotaui, item ex his, quæ ſcripta reliquerunt Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 77. num. 10. Grammaticus deciſion. 103. n. 56. in fine, & 57. Pariſius in conſil. 48. num. 54. lib. 4. Hippol. Riminaldus in conſil. 48. num. 54. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 29. n. 34. lib. 1. Sed & ipſum erit, ſi ex actu vel contractu geſto,[*] enormis læ ſio orta fuerit; tunc namque etiamſi non conſtet de minis, contractus metu reuerentiali ge ſtus iuncta læ ſione reſcinditur: quemadmodum in præcedenti obſeruatione ob minas reſcindendum diximus, etiamſi læ ſio nulla probaretur, vt cum infinitis Authoribus obſeruarunt Maſcardus de probationibus, tom 2. concluſ. 1054. num. 27. & ſequentib. Menochius lib. 3. præ ſumption. 127. num. 14. Hippol. Riminaldus in conſ. 295. num. 74. lib. 3. & in conſil. 5. num. 31. & in conſil. 42. n. 49. lib. 1. & in conſil. 404. num. 58. & ſeq. lib. 4. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, læ ſis, num. 40. verſ. hac tamen non procedunt, Burgos de Paz ciuilium, quæ ſt. 7. n. 60. Azeuedus in l. prima, titulo 21. n. 192. lib. 4. nouæ collectionis regiæ, & cum Molina, Couar. Rolando, Capicio, Matienço, Ioanne Guttierrez, & aliis, Mogollon. dicto tractatu, de his quæ vi, metúſve cauſa fiunt, cap. 4. §. 1. num. 10. & cum Craueta, Curtio iuniore, Neuizan. Caſtrenſi, Ruino, Decio, Grato, Cephalo, Pancirolo, Suarez, Beroo, Croto, & multis aliis, Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 29. ex n. 42. vſque ad n. 46. lib. 1. affirmans non requiri concurſum minarum & læ ſionis ad oſtendendum metum, & reſcindendum contractum, ſed ſatis eſ ſe cum reuerentia paterna concurrere vel læ ſionem, vel minas, Fachineus controu. iur. lib. 2. d. cap. 96. Martinus Monter à Cueua cauſar. regn. Aragon. deciſon. 33. n. 31. 32. & 33. & vide num. 40. vbi probat, durante eadem cauſa metus, actum quantumlibet ex longo interuallo celebratum, ex metu præcedenti geſtum cenſeri, Oſa ſcus deciſion. 179. num. 5. & in conſil. 12. num. 20. cum ſequentibus. Ioannes Garſias in tractatu de nobilitate, gloſ. 17. ex num. 34. cum ſequentibus, & ita tenendum eſt, licèt contrarium defendat Padilla in dict. l. interpoſitas, C. de tranſactionibus, num. 21. dicens; quòd in hoc libenter diſcedit à communibus, vulgóque receptis ſententiis, nec eas admittens, niſi dolus aliquis, aliquáve perſuaſio interueniat; ego verò libentiùs communem probauerim, atque eo ipſo quòd notabilis aut enormis læ ſio, vt Doctores dicunt, interueniat, dolum interueniſ ſe probarem, & abſque alia probatione ex reuerentia paterna, iuncta læ ſione, contractum reſcindendum firmarem: ratio concludens, quam Author prædictus aſ ſequutus non fuit, in eo conſiſtit, quòd ſola læ ſio iunctâ reuerentiâ paternâ, aut viri, metum & dolum oſtendit, vt rectiùs annotarunt, & ſic tradiderunt Ruinus in conſ. 98. num. 24. lib. 1. Gratus in conſ. 109. num. 18. lib. 1. Craueta in conſil. 461. num. 18. lib. 3. Decius in l. pactum quod dotali, num. 7. C. de collationibus, & cum multis ſic expreſsè, atque in noſtra materia obſeruauit Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 29. num. 43. lib. 1. aliunde ergo dolum aut ſuaſionem, quàm ex ipſa læ ſione quærere, neceſ ſarium non eſt; maximè quia non eſt veriſimile, quem ſummam læ ſionem paſ ſum fuiſ ſe, ſine minis aut aliis doloſis perſuaſionibus, vt cum Decio, & Craueta, in no ſtris terminis rectè conſiderat Martinus Monter à Cueua cauſar. regni Aragon. deciſion. 45. in prima parte reſponſi pro vxoris amita, num. 76. fol. mihi 507. item ob aliam præ ſumptionem iuris, quæ in contrarium non leuiter vrget, videlicet quòd quilibet potiùs. ſuum conſeruare prætendat, quàm illud perdere vt per tex. in cap. cùm ſuper, de electione, teſtatur Pariſius in conſil. 39. num. 6. volumin. 4. & quòd nemo præ ſumitur velle iactare ſuum, aut tantæ læ ſioni con ſentire libenter, ex vulgata regula legis, cùm de indebito, ff. de probationibus, quam latè exornat Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 872. & in noſtris terminis, ſic notauit Ioannes Guttierez in conſil. 16. num. 20. & vltra eum Decianus in conſil. 32. num. 12. lib. 3. vbi poſt Baldum in conſilio 213. in fine, volumine primo, annotauit, ex eo ipſo quòd mulier donat, vel remittit ius ſuum viro, præ ſumi circumuentam, & ſequitur Martinus Monter à Cueua vbi ſupra dicto folio 507. n. 175. Quartò deinde conſtituo, ideò dictum à me ſu[*] prà, num. 152. veram non eſ ſe, aut ſaltem ita abſolutè, & indiſtinctè procedere non poſ ſe ſententiam eorum, qui aſ ſerunt metum reuerentialem ſolâ præ ſentiâ eius, cui reuerentia debetur, illatum præ ſumi, & conſequenter actum geſtum abſque aliis adminiculis irritare; quòd forſan ea opinio aliquando vera eſ ſe poſ ſit, & in caſu occurrenti practicari debeat, etiamſi minæ aut verbera non præceſ ſiſ ſent, modò non ita diſtinctè, & abſolutè accipiatur, vt puta, ſi[*] patris vel mariti iubentis magna ſit authoritas, qui ſoleat deſ æuire in eos, qui ſibi non obtemperant; tunc enim ſolo metu reuerentiali, minis quoque ceſ ſantibus, actus geſtus reſcindetur, vt cum Boërio deciſion. 100. n. 19. in ſpecie ſcriptum reliquit D. Anton. de Padilla in d. l. interpoſitas, C. de tranſactionibus, num. 20. in fine, & eum non referens Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 136. num. 8. & præ ſumpt. 127. num. 13. lib. 3. vbi relato Socino iunior. in conſil. 47. num. 33. lib. 3. admonuit, ſolam ipſam Maioris præ ſentiam metum probare, ſi modò ex Iudicis ar[*] bitrio huiuſmodi ſit, vt probabiliter metus dici poſ ſet, vel ſi talis ac tanta eſ ſet reuerentia pro perſonæ conditione, vt iudex æ ſtimare poſ ſet, metu conſen[*] ſum adhibitum: ad huius namque rei iuſtificationem, ſatis eſt timeri per patrem aut maritum vim inferri poſ ſe, quamuis adhuc illata non ſit, nec etiam minæ præceſ ſerint, vt cum aliis ſcripſerunt Hippol. Riminald. in conſilio. 48. lib. 11. Pariſius in con ſilio 58. num. 66. lib. 4. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 29. num. 34. lib. 1. Ioannes Guttierez dicto conſilio 16. num. 11. & vltra eos in terminis no ſtris quoad reſciſ ſionem contractus per vxorem facti, ſimili ratione vtitur Bertrandus in conſilio 163. num. 7. & 8. & in conſil. 126. n. 8. volumine 3. & an vxor viro ſuo valdè ſubdita fuerit, & perhorreſcens admodum maritalis auſteritatis toto tempore vitæ ſuæ extiterit, duráque eiuſdem viri conditio, rectiſ ſimè conſiderauit, & ob id ſolum contractum reſcindendum putauit Martinus Monter à Cueua cauſarum regn. Aragon. deciſ. 45. in prima parte responſi pro vxoris amita, num. 56. folio mihi 502. & n. 59. verſiculo ex eo etiam, folio 503. vbi cum aliis multis in caſu ſibi conſulto conſiderauit etiam, virum au ſterum, iracundum, ſeuerum, & in lucris quærendis & captandis valdè expertum & ſagacem fuiſ ſe, & num. 60. & num. 57. eodem folio 503. ex ſententia Cardinalis Barbatiæ, & aliorum multorum probauit, Iudicem facilem eſ ſe debere ad pronuntiandum, mulierem non ſponte contractui conſenſiſ ſe; imò præ ſumere debere, renuntiationes, obligationes, & alios contractus à mulieribus ſub virorum poteſtate conſtituris celebratos, ad eorum preces, inſtigationes, & nutum fieri, & metu reuerentiali inductas; quod etiam tenuerunt poſt alios multos Ioannes Cephalus in conſilio 405. num. 36. lib. 3. Menochius in conſilio 29. num. 18. lib. 1. Hippol. Riminald. in conſil. 295. num. 73. verſ. 2. volumine 3. & huic præ ſumptioni locum eſ ſe, nullis etiam minis præcedentibus poſt Aretinum, Ripam, & alios, cenſuit Menochius in conſilio 1. num. 492. & ſeq. lib. 1. Pancirolus in conſilio 1. num. 76. cum ſequentibus, quorum reſolutiones in propoſito, multis ab hinc diebus ego legeram, & memoriæ commendaueram; nunc tamen inuenio eos præcitatos in idipſum per Martinum Monter à Cueua vbi ſuprà, eò etiam tendunt Roderic Suarez obſeruationes allegation. 24. vbi ad finem diſtinguendum putauit; quòd ſi vxor ad vtilitatem viri ſui contraxit, tunc præter vtilitatem conſideretur, an mulier multùm obediens & tenera ſit, & quæ virum amet, iracundúmque etiam in alios perhroreſcat; tunc enim, his concurrentibus quoad reſciſ ſionem actus, ſufficiens metus probatus cen ſebitur ex ſententia ipſius, cui ſubſcribunt, eam commendant & nonnullis comprobant Oſaſcus deciſione 179. num. 3. Ioannes Garſias de nobilitate, gloſ ſa 17. num. 12. & 15. idem etiam obſeruauit (ſed nullum ex prædictis Authoribus refert) Balthaſar Mogollon. dicto tractatu, de his quæ vi, metúſve causâ fiunt, cap. 4. §. 1. vbi num. 5. in primis conſtituit, metum reuerentialem illatum præ ſumi, & actus ge[*] ſti annullationem induci, quando interuenit expreſ ſum mandatum eius, cui reuerentia debetur, etiam ſi minæ, aut verbera non præceſ ſerint, vt latiùs ibi probat, & in id citat text. qui verè in hoc caſu procedit in l. velle, 4. ff. de regulis iuris, dum dicitur ibi: Velle non creditur, qui obſequitur imperio patris vel domini. Quod tamen vltra eum ego intelligerem iuxta ea, quæ modò adnotaui, hoc eſt, ſi patris aut mariti[*] iubentis magna ſit authoritas, magnáve reuerentia, ſiue auſteræ, iracundæ, aut ſeueræ conditionis; aliàs enim ſolum mandatum non ſufficeret, vt putà ſi eius qualitatis imperans eſ ſet, vt ei non obſequi facilè mulier aut filius poſ ſet, & in his terminis loquuntur Suarez, Padilla, & alij Authores relati ſuprà, nec ſolo mandato contenti ſunt. Deinde in præfata contrarietate Doctorum ipſemet Mogollon. ſic diſtinguendum putauit, vt con[*] ſtitui debeat, quòd duplex ſit reuerentia: vna ſimpliciter, & in gradu poſitiuo; altera nimia, & in gradu ſuperlatiuo. Primo caſu, quando eſt talis per ſona, cui ſolum reuerentia debetur ſimpliciter, vt putà ſi eſt ita ignauus, aut vilis pater aut maritus, aut eius conditionis, quòd filius aut mulier audeat dicere Nolo; & tunc procedat opinio dicentium, metum ſolum reuerentialem non ſufficere, ſed quòd præcedere debeant verbera, minæ, vel mandatum. Secundo verò caſu, quando eſt perſona ita grauis,[*] quòd ei debeatur reuerentia nimia, tunc temporis procedat opinio illa, quòd ſufficiat ſola præ ſentia etiam abſque mandato, vel ſolus metus reuerentialis abſque minis, vel verberibus, per text. in l. penultima, ff. de furtis, & in l. prima, §. quæ onerandæ, ff. quarum rerum actio non detur, quæ duo iura in hoc caſu debent induci; nam in dicta l. penultima, ſic ſcribi[*] tur: Et hoc modo patronus quoque liberto, & is, cuius magna verecundia, ei quem in præ ſentia pudor ad reſi ſtendum impedit, furtum facere ſolet. Et in dict. §. quæ onerandæ, in hunc modum dixit Iureconſultus: Et hoc causâ cognitâ, ſi liquidò appareat libertum metu ſolo, vel nimia patroni reuerentia ita ſe ſubieciſ ſe. Quo loco adnotandum erit vltra prædictum Authorem, & alios, appoſitam fuiſ ſe alternatiuam metus aut reuerentiæ, ad cuius veritatem ſolùm deſideratur alterius partis adimplementum, cap. in alternatiuis, cum vulgatis, de regulis iuris, lib. 6. & ſic probatur expreſ ſim, ſufficere ſolum metum reuerentiæ nimiæ, ſicut & alius metus ſufficeret; non tamen ita indiſtinctè dicitur, reuerentiæ metum ſufficere, ſed nimiæ reuerentiæ metum neceſ ſarium eſ ſe, expreſ ſum eſt; & in iſto caſu nimiæ reuerentiæ, ſic tenuiſ ſe expreſsè Baldum, Capram, Barbatiam, Romanum, Hippol. de Marſil. Padillam & Menchacam, firmat ipſe Mogollon. vbi ſuprà, qui tamen non retulit Menochium, nec cæteros adductos à me ſuprà, ex num. 156. vſque ad num. 160. qui in effectu ad hoc tendunt, quatenus non quacunque reuerentia contenti ſunt, ſed viri aut patris conditionem, & qualitatem reſpiciunt; in eodem etiam caſu reuerentiæ nimiæ loquuntur Zaſius in dict. §. quæ onerandæ, Galli. practicarum obſeruat. lib. 2. obſeruatione 117. num. 4. vbi poſt alios ibi relatos dicit nimiam reuerentiam coniugalem inducere iuſtum metum, & actum vitiare, Menochius in conſ. 67. num. 70. lib. 3. & nullo ex ſuperioribus relato, eandem reſolutionem in hoc caſu amplectitur, & pro ea citat Suarez, Matiençum,[*] Guttierrez, Ioannem Garſiam, & Bernardum Diaz, Pater Thomas Sanchez de matrimon. lib. 4. diſput. 6. num. 11. fol. 711. vbi dicit, quòd in aliquo caſu, attentis particularibus circumſtandis poſ ſet admitti eorum opinio, qui ſolum metum reuerentialem ſufficere aſ ſerunt, nempe ſi cum metu reuerentiali concurrat, filium eſ ſe valdè præceptis paternis obtemperantem, & mulierem valdè imbecillem, virumque crudelem & auſterum circa vxorem, vel patrem erga filium ſibi non conſentientem; tunc enim ſi pater, aut vir præcipiat vxori, vt actum quemcunque gerat, ſufficiens metus eſt ad reſcindendum illum, ſicut è contra ſufficiens non erit, ſi contingat filium tam ſui iuris & arbitrij eſ ſe, & adeò iuſ ſa paterna paruifaciens, vt non reperiatur in ipſo reſpectu patris timor reuerentialis, vt ipſemet Author adnotauit dicta diſput. 6. quæ ſt. 4. in principio, fol. 715. cui ego addendum arbitror Barbatiam in conſ. 60. à n. 1. vſque ad. 4. lib. 1. Alexandrum in l. ſi cum dotem, §. eo autem tempore, num. 11. ff. ſoluto matrimonio, vbi inter reuerentiam ſimpliciter ſumptam, & nimiam reuerentiam apertè conſtituunt diſcriminis rationem; con ſiderant etiam, ſolam reuerentiam vxoris circa maritum non ſufficere ad reſcindendum contractum geſtum, ſed inſpiciendum eſ ſe, an vxor nimiam reuerentiam ad virum ſoleat habere; ac denique Lu[*] douici Molinæ in propoſito huius materiæ conſiderationem: is enim de iuſtitia & iure, tom. 1. tractat. 2. diſp. 135. in verſ. quod dictum eſt, fol. 733. ſic expreſ ſim ſcribit: Quod dictum eſt de precibus importunis, quæ moleſtiam ac tædium pariunt, dicendum maiori cum ratione eſt de reuerentiali timore vxoris comparatione mariti, aut filij comparatione parentis: præ ſertim ſi vultu, aut aliqua ratione oſtendant, ſe ægrè ferre, quòd ab eis non inſtituantur hæredes, aut legatarij, aut quòd in ſcriptis, & occultè liberè de ſuis bonis disponant, præ ſertim cùm timere ij meritò poſ ſint; quòd ſi mortem euadant, moleſtiam ea de cauſa patiantur reliquo vitæ tempore. Remanet ergo ex dictis adhuc, ſolum metum reuerentialem, regulariter aut abſolutè loquendo, non ſufficere ad annullandum, vel reſcindendum actum geſtum, ſed ſimul cum illo verbera aut minas interuenire, aut ſaltem minis quoque deficientibus, enormem læ ſionem neceſ ſariam eſ ſe, vt omnes Authores anteà notati dixerunt, & ita practicari communiter affirmat Blazius Flores Diaz de Mena in additionibus ad deciſ. Gam. 251. 2. par. folio mihi 18. aliquando tamen ob conditionem, & qualitatem eius, cui reuerentia debetur, vel ob nimiam reuerentiam eidem debitam, aliáſve circumſtantias, reſcindendum contractum, & metu geſtum præ ſumendum eſ ſe, vt latè probaui ſuprà; quæ omnia, item quæ [*] nimia reuerentia dicatur, cùm certa regula aut doctrina diffiniri non poſ ſint, Iudicis arbitrio ea relinquere ſecurius erit, qui equidem ex qualitate perſonarum, ac rerum adminiculis diiudicare poterit, quid iuxta caſus occurrentis ſpeciem obſeruare, & decidere debeat, vt ſuprà diximus, & in his terminis obſeruarunt Ioannes Guttierrez in conſilio 16. num. 11. & 12. Mogollon. dict. cap. 4. §. 1. n. 5. in fine, fol. 72. Pater Thomas Sanchez de matrimonio, lib. 4. diſputat. 6. quæ ſt. 4. per totam, folio 715. vbi in primis[*] conſtituit, metum reuerentialem dari reſpectu ſoceri, quia ſocer parentis locum obtinet, l. quia parentis, 17. ff. ſoluto matrimonio, & ſic tenent Aretinus in conſilio 24. num. 26. Craueta in conſil. 282. n. 9. volumine 2. Padilla in d. l. interpoſitas, n. 21. in fine, C. de tranſactionib. Salzedo in addit. ad regulam 532. Bernard. Diaz in fine, Mogollon. dicto tractatu, de his quæ vi, cap. 4. in principio, n. 15. deinde probat, idem[*] dicendum eſ ſe de auo, quia tanquam pater colitur, & de curatoris timore, quia loco parentis habetur, & citat Nauar. & Henriquez; poſtmodùm verò de metu reuerentiali matris agit, & citat Burgos de Paz in[*] conſilio 3. num. 55. & Hippol. in conſilio. 124. num. 13. qui dicunt non ſufficere metum reuerentialem ma tris, & reddunt rationem, quia fœminæ minùs timentur, cùm minùs audaces ſint, & imbecilliores; ipſe autem Thomas Sanchez num. 30. fol. 716. rectiùs id intelligit, nec ita indiſtinctè accipiendum putat; dicit potiùs, quòd quamuis non ita facilè præ ſumatur hic metus reſpectu matris, inſpici tamen debeat, an mater eſ ſet crudelis, & auſtera, ſolitáque minas exequi: tunc enim ſufficiens eſ ſet metus reuerentialis matris, ſicut & patris, quia vtrique parenti ſubditus eſt filius, & vtrumque tenetur reuereri, ac vtrique ratione huius reuerentiæ debitæ di ſplicere timet, & dicit ita ſupponere Aretinum in conſilio 24. num. 6. & tenere Ioannem Guttierrez in conſilio. 16. num. 16. & 19. addiderim ego libenter, Burgos de Pace, & Hippolyti rationem eſ ſe quidem valdè fallacem, & minùs concludentem; idcircò totum hoc diſcreti & boni Iudicis arbitrio relinquendum: quod in hac re, atque reſpectu matris multùm iuuabit, ſicut reſpectu patris iuuare, & multùm poſ ſe ſuperiùs diximus; ipſe autem Iudex æqualiter debebit in matre perpendere, & præ oculis habere ea, quæ notauimus ſupra, ex num. 156. cùm verè in ea ſic militent, & in caſu occurrenti obſeruari debeant, ſicut in patre; deinde ex conditione, ſtatu, & qualitate matris, item ex reuerentia illi debita, æ ſtimare debebit, an hic metus ſufficiens eſ ſe debeat, vel non: frequenter enim contingit, matres quamplures terribiles eſ ſe, crudeles quidem & auſteras, ac eius conditionis, quòd earum mandatis faciliùs filij, & filiæ pareant, ſiue precibus, aut ſuaſionibus ipſarum meliùs quàm parentum precibus, aut mandatis obtemperent, nec audeant earum voluntati reſiſtere, aut quouis modo contradicere: è contra tamen (vt experientia docet, & videmus quotidie) diuerſ æ conditionis matres ſunt, ac eius quidem, vt ipſarum reſpectu timor reuerentialis ſufficiens in filiis conſiderari non poſ ſit; quo caſu obtinebit Hippol. & Burg. de Paz ſententia tradita ſuprà, obtinere etiam poterit, quando filia eſ ſet nupta, & ſeorsùm habitaret cum marito; tunc namque non ita facilè præ ſumeretur contractus metu reuerentiali geſtus, ſicut quando nupta non eſ ſet, ſed cum matre ipſa habitaret, non tamen ex eo ſolùm, quòd nupta non ſit, & habitet cum matre, generaliter præ ſumendum erit, metu fuiſ ſe contractum celebratum, aut reuerentialem ipſum metum ad actus geſti reſciſ ſionem ſufficientem eſ ſe, ſed inſpici debebunt ea, quæ notaui ſuperiùs, ad quæ equidem non ita diligenter aduerit Balthaſar Mogollon. dicto tractatu, de his, quæ vi, metúſve causâ fiunt, dicto cap. 4. in principio, num. 9. qui Author, cùm filia nupta non eſt, & cum matre habitat, indiſtinctè probat, metum reuerentialem conſiderari reſpectu matris; quod vt vides, ſic indiſtinctè procedere non poteſt, niſi boni Iudicis arbitrio, ac rerum circumſtantiis iuuetur, ſiue eo modo declaretur, quo declarandum diximus ſuprà; cùm vero filia nupta eſt, ſeu habitet ſeorſum, tunc meritò, indi ſtinctè etiam tradit Mogollon. ipſe, metum reuerentialem reſpectu matris non conſiderari: quod etiam ita abſolutè accipiendum non erit; nam etſi verum ſit in ea ſpecie, non ita de facili metum præ ſumendum, vt ſuprà dixi, non tamen inde poterit ſic regula generalis conſtitui, vt nunquam in filia nupta, ſeu habitante ſeorſum, metus ſufficiens con ſiderari valeat: aliquando enim ex rerum qualitate, & caſus circumſtandis, item ex conditione matris, ac eius precibus, ſuaſionibúſve moueri debebit Iudex, vt contractum reſcindendum pronuntiet; quapropter, vt ſ æpe dixi, ſecurius eſt, bono eius arbitrio & diſcretioni totum hoc relinquere, quàm etiam reſpectu matris, regula generali aut doctrina, diuerſos caſus decidere velle. Prætereà Pater ipſe Thomas Sanchez dicta disp. 6. [*] quæ ſt. 4. num. 31. fol. 716. profitetur idem dicendum eſ ſe in ſorore reſpectu fratris maioris natu: vnde in caſibus, in quibus patris vel mariti metus reuerentialis ſat eſt ad contractus reſciſ ſionem, ſufficiet etiam fratris maioris natu, reſpectu ſororis: & reddit rationem, quia ſoror minor quandam reuerentiam, & timorem habet reſpectu fratris maioris, dicítque ſic tenere Socin. ſen. Aretin. Curt. iunior. Ripam. Tiraquel. Ruinum, Peraltam, Auendañum, Menochium, Padillam, Oroſcium, Cuccum, Matiençum, Azeuedum, Salzedum, & Anton. Gabrielem, & ſubiungit, Capicium, deciſ. 159. num. 35. dixiſ ſe ſe vereri, non dari in fratre timorem reuerentialem, idque admittit, quando ſoror non habitaret cum fratre, ab eoque non gubernaretur, inferens, Aretinum, Ruinum, Tiraquellum, Antonium Gabrielem, Peraltam, & Padillam, meritò non dixiſ ſe abſolutè, dari timorem reuerentialem in ſorore, reſpectu fratris maioris, ſed addidiſ ſe, quando cum eo habitat, ab ipſoque gubernatur, ſed & eo caſu crederem ego, multum hac in re Iudicis arbitrium valere debere, & iuuare, ipſúmque non ita de facili ob metum reuerentialem fratris, contractus ſororis reſciſ ſurum, etiam in caſibus in quibus patris vel mariti metus ſufficiens eſt, ſicut ob patris vel mariti metum, cùm illis longè maior reuerentia ſit debita, multùm tamen attendi debere, an ſoror cum eo habitet, ab ipſóque gubernetur, vel non, vt præfati Authores aduertunt, cùm eo caſu facilius credendum ſit eam conſentire, ſiue illius precibus acquieſcere: conſiderandam eſ ſe denique eiuſdem fratris qualitatem, & conditionem; eiuſmodi namque eſ ſe poterit, vel ſoraris erga ipſum fratrẽ reuerentia, vt ea quæ hactenus in patre, & marito adnotauimus, æqualiter, aut forſan alienando fortiùs obtinere debeant; & his iunge Marc. Anton. Eugenium in conſ. 3. ex num. 65. Idémque dicendum erit in fratre minori, reſpectu[*] maioris, quando frater minor cum maiore habitat, & gubernatur ab eo, & de ſorore minori cohabitante cum ſorore maiori, à qua gubernatur, vt ſcilicet attendi etiam debeant, quæ ſuperius diximus, quamuis in illis duntaxat, quòd habitent & gubernentur, conſideret Pater ipſe Thomas Sanchez vbi ſuprà, num. 32. & 33. fol. 717. qui in id citat Curt. iu[*] nior. Ripam, Tiraquel. Oroſcium, Salzedum, Claudium, Matiençum, Azeuedum, Auendañum, Guttierrez, Padillam, & alios: ac denique num. 34. dict. fol. 717. ſimiliter inquit, reſpectu patrui eſ ſe metum reuerentialem, quia patruelis, ſeu neptis ex fratre patris, illum tanquam partem veneratur, modò patruelis ſit in domo patrui, & ſub eius gubernatione, & idem de auunculo, Que es tio hermano de madre, quando cum eo nepos ex ſorore habitat, ab eóque gubernatur, quia eadem eſt ratio, vt ibi probat, & [*] multos alios Authores ſic tenentes adducit, & vide Balthaſ. Mogollon. dicto tractatu, de his quæ vi, cap. 4. in principio per totum, vbi enumerat omnes perſonas, quibus reuerentia debetur, & declarat, quæ ſit reuerentia, quæ operatur in noſtra materia, de quo etiam Pater Thomas Sanchez d. diſp. 6. quæ ſt. 4. in principio, fol. 715. Et de his hactenus, ex quibus perfectam, abſolutàmque habebis reſolutionem dubij propoſiti[*] ſuprà num. 147. an ſcilicet metus reuerentialis in conſideratione haberi debeat in hac materia, ad effectum irritandi teſtamentum, aliámve vltimam diſ poſitionem quamcunque: quod non ita abſolutè, nec perfectè quidem explicauit Cæ ſ. Vrſil. in addit. ad deciſionem Afflictis 69. num. 4. idcircò aduertendum erit ad ea, quæ ſuperiùs à me annotata fuere: ex ipſis namque, cùm occaſio ſe offeret, cuiuſcunque dubij occurrentis facilè poterit vera reſolutio deduci. Nunc verò ſexto deinde loco, & principaliter[*] conſtituendum erit in hac materia, teſtatorem amicum vel coniunctum licitè poſ ſe quem blandis ver bis, & ſuaſionibus leuibus inducere ad teſtandum, vel ad eum inſtituendum, aut de rebus ſuis certo modo diſponendum, vt dixi ſuprà num. 122. & notant Bartolus, Baldus Salicetus, Paulus, Alexander,[*] Corneus, & communiter Scribentes in l. vltima, per illũ text. C. ſi quis aliq. teſt. prohibue. vbi Iaſon n. 4. dicit id procedere tam in marito reſpectu vxoris, quàm in vxore reſpectu mariti, & idem in quocunque alio per eundem text. Afflictis deciſ. 69. Vincentius de Franchis deciſ. 180. & cum multis Bonifacius Rogerius in conſ. 17. n. 33. & quinque ſequentibus, lib. 1. Alexander Raudenſis deciſ. 45. n. 33. 1. part. Hippol. Riminald. in conſil. 234. n. 114. 115. & 116. lib. 3. vbi poſt Deciũ in conſil. 489. n. 6. reddit rationem, quòd omnis qui ſe hæredem inſtitui curat, non ex hoc in dolo eſ ſe dicitur, quilibet enim ius ſuum, ſuámque vtilitatem procurat, vt in l. pupillus, ff. de his quæ in fraudem creditorum, cum aliis, & eſt optimus text. in l. fin. ff. ſi quis aliq. teſtar. prohibuer. & quia ſi quis ſuum commodum quærat, dato quòd in conſequentiam ex eo alteri damnum ſequatur, non eſt dicendum id feciſ ſe animo nocendi; & ideò ſibi permittitur, vt conſtat in l. iniuriarum, §. qui iure publico, ff. de iniuriis, & notatur in l. fluminum, §. fin. ff. de damno infecto, & poſt Decium vbi ſuprà, notauit etiam Burgos de Paz in conſil. 7. n. 14. tradunt etiam ſuperiorem reſolutionem, & optimè exornant tex. in d. l. fin. C. ſi quis aliq. teſt. prohibuer. Montaluus, Palacios Rubios, Bellonus, Pariſius, & Ruinus, quos recenſet Burgos de Paz. dict. conſil. 7. n. 7. Andreas Gaill. pract. obſeru. lib. 2. obſeru. 117. n. 4. Bernardus Diaz regul. 798. incipit, Vxori. in principio. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 39. Auiles cap. 21. Prætorum, gloſ ſa, ruego, ex n. 6. Burſatus conſ. 47. n. 26. lib. 1. & in conſ. 189. n. 27. lib. 2. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 395. n. 42. Borgninus Caualcanus de tutore & curatore, n. 280. fol. 158. Mieres de maioratu, 1. part. quæ ſt. 25. num. 1. Ioannes Baptiſta de Plotis in conſ. 168. num. 52. inter conſ. vlt. volun. volumine 1. Fabianus de Monte, in con ſilio 149. num. 57. inter eadem conſilia, eod. volumine 1. Simon de Prætis de interpret. vlt. volunt. lib. 2. dub. 2. ſolut. 1. num. 18. fol. 186. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſil. 32. num. 6. lib. 1. Ioannes Guttierrez de tutelis & curis, 2. part. cap. 14. num. 6. vbi allegat l. 27. tit. 1. partita 6. an verſiculo, E por ende mandamos, iuncto verſiculo, Empero ſi fuerça nin premio ninguno no le fizieſ ſe, mas rogandole por buenas palabras le aduxeſ ſe, &c. Quam etiam allegarunt Burgos de Paz, Aluaradus, & Mieres in locis relatis ſuprà, Molin. de iuſtitia & iure, tom. 1. tract. 2. disp. 135. in verſic. blanditiis autem, fol. 732. & poſtmodum in verſiculo, ſi tamen preces, infert ad forum conſcientiæ, cùm preces importunæ ſunt, latiùs Pater Thomas Sanchez de matrimonio, lib. 4. disp. 10. concl. 2. num. 4. fol. 743. Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 1. cap. 3. num. 1. qui rectè ponderat verba dictæ l. vltimæ. C. ſi quis aliq. teſtar. prohibue. ibi: Maritali ſermone, hoc eſt blando, amico, & nihil doli habente, quod etiam cæteri ſuperiùs præcitati, vnanimiter probarunt, expreſ ſim notantes, præfatam reſolutionem tunc de[*] mùm procedere, quando fraude omiſ ſa, & abſque dolo, vel fraudulenta ſuggeſtione aut inſtigatione, blanditiæ aut ſuaſiones interueniant, non aliàs, vt latè probat Mieres d. quæ ſt. 25. ex num. 2. vſque ad n. 7. Prætis loco, ſuprà relato, num. 15. fol. 186. Ioannes Baptiſta de Plotis dicto conſilio 168. num. 52. vbi dicit, quod non licet teſtatorem ſuadere aut inducere per doloſas, & fraudulentas inſtigationes, ac minùs veras ſuggeſtiones, nec per falſas aſ ſertiones, vt dicit etiam Aluaradus, lib. 2. cap. 3. num. 39. in fine, & latè dictum fuit numeris præcedentibus, & probauit Pariſius in conſilio. 67. num. 10. & 11. & 12. & num. 47. 49. & 71. & 124. lib. 3. Menochius in conſil. 45. n. 35. verſic. non obſtat, volum. 1. qui dicit tex. in d. l. vltim. ita demùm obtinere, ſi maritus in dolo verſatus non fuerit, qui dolus arguitur ex nonnullis coniecturis ibi relatis, & adductis per Vincentium de Franchis dicta deciſ. 180. Et hæc ſit prima limitatio ad doctrinam prædictam, ex verbis dicta l. vltimæ, C. ſi quis aliq. teſta. prohibue. deductam. Secunda limitatio ſit, vt lex illa minimè proce[*] dat, quando talibus blanditiis, & verbis minæ aut verbera immiſcerentur, vt poſt Bart. Iaſon Paul. & Salicet. obſeruauit Bernardus Diaz dicta regul. 798. in verſiculo, limita primò, Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 1. cap. 3. n. 1. in fine, verſic. ſed ſi probari poſ ſet, & n. 2. & 3. per totum. Hippol. Riminald. in conſilio 624. n. 34. lib. 6. Vincentius de Franchis d. deciſion. 180. in principio, ibi: Non tamen procedit ille text, illatis per prius minis, & omnes Authores ſuprà relati, ſic vt nullus in hoc diſ ſentiat. Tertia limitatio ſit, quando vxor, maritus, con ſanguineus, vel alius teſtator quicunque non modò [*] blandis verbis, ſed importunis quoque precibus, & aſ ſidua petitione, aut immodica perſuaſione induceretur; tunc namque non procederet deciſio d. l. vltimæ, quod ex his, quæ dicta fuere ſupra, ex n. 113. cum ſequentibus, ſufficienter oſtenditur, nec maiori comprobatione indiget, & cum aliis obſeruarunt Bernardus Diaz dicta regula 798. in fine. Petrus Pechius de teſtament. coniug. lib. 1. dicto cap. 3. ex n. 4. vſque ad n. 8. eleganter Fabian. de Monte in conſ. 149. num. 57. inter. conſilia vltimar. volunt. volum. 1. vbi dicit, quòd blanditiæ, ſiue blanda verba tolerantur ſeruatis ſeruandis, & congruo loco, & tempore; non tamen licet inuitum, & in extremis conſtitutum per improbam, & inſolentem importunitatem cogere ad reſpondendum ſuæ petitioni, & quòd hæc omnia Religioni iudicantis ſubiiciuntur, qui debet eſ ſe circumſpectus ad veritatis indaginem eruẽdam . Quarta denique & vltima limitatio ſit, teſtato[*] rem blandis verbis ad teſtandum induci poſ ſe, vel vt alium inſtituat, aut in fauorem eius aliquo modo diſponat, niſi teſtator prius feciſ ſet teſtamentum, & alium inſtituiſ ſet hæredem, quia tunc ſi quis blandis verbis, vel adulationibus induceret teſtatorem, vt eum inſtitueret, vel vt in fauorem eius diſponeret, licet teſtamentum valeat, tamen primus inſtitutus, vel per actionem de dolo, vel actione in factum, hæreditatem ſeu legatum reuocaret; ita ob ſeruat Angelus in d. l. vltima, C. ſi quis aliq. teſta. pro[*] hibuer. vt Doctores exiſtimarunt communiter; id em Angelus in l. non enim, per illum textum, ff. de inoſ ficioſo teſtamento, dicens, quòd ita fuit iudicatum Peruſij, dum ipſe eſ ſet Vicarius Epiſcop, & ſe obtinuiſ ſe magnam hæreditatem pro pauperibus, quibus erat relicta, quia agnati perſuaſerant teſtatori, quòd mutaret teſtamentum, ipſóſque hæredes in ſtitueret, & ſequuntur Caſtrenſis, & Alex. in l. 3. §. quanquam, in verſiculo, item nota, ff. de condict. ob turp. cauſam. Cæpola cautela 62. Palacios Rubios in repetitione rubricæ, de donat. inter, §. 81. n. 11. Gregor. Lopez in l. 2. tit. 8. par. 6. verbo, Por falago, & alij relati per Bernardum Diaz in addit. ad Pala. Rub. & dict. regula 798. in verſic. 2. limita. vbi ipſe ſequitur Auiles c. 21. Prætorum, gloſ ſa, ruego, n. 7. & 8. Ioannes Guttierrez in tract. de tutelis & curis 2. par. c. 14. num. 7. & vltra relatos ab eis, Craueta in conſ. 670. num. 3. lib. 4. vbi concludit ſuffiere ſolas ſuaſiones in propoſita ſpecie, mendacio, dolóque amotis, & huius ſententiæ fuiſ ſe Marſilium, Socinum, & Neuizanum, profitetur Alexander Raudenſis deciſ. 45. ex n. 53. cum ſequent. 1. par. quo loco conſtanter tuetur ſuperiorem opinionem, ſcilicet, quòd d. l. fin. C. ſi quis aliq. teſt. prohib. liceat mihi blandis verbis inducere teſtatorem, vt me inſtituat, procedere, vbi agitur de teſtamento faciendo, non autẽ ſi agatur de iã facto reuocando; & ſic, quòd blanditiæ ſolæ etiam abſque probatione quòd fuerint doloſ æ, impediunt reuocationem primi teſtamenti fieri per ſecundum, Surdus etiam in conſ. 373. n. 17. & ſub n. 25. in verſ. ſic etiam, & ſub n. 31. lib. 3. vbi firmat, blãditias adhibitas poſt primum teſtamentum, vt fiat ſecundum, ſufficere abſq; probatione doli, ad effectum, vt teſtamentum primũ ſit attendendum, quia ex blanditiis præ ſumitur dolus, adeò vt vel ſit nullum ſecundum, vel reuocandum per actionem de dolo, & pro reſolutione Angeli adduci poteſt deciſio, & ſententia Caſtrenfis in[*] conſ. 367. Viſo puncto, in fine, lib. 2. quam expendit Decius in conſil. 489. n. 1. vt ibi videri poterit & eiuſdem[*] Caſtrenſis doctrina in l. hac conſultiſ ſima, §. at cum humana fragilitas, C. qui teſtamenta facere poſ ſunt, quam etiam ponderauit Decius in eodem conſil. n. 2. ac denique Afflictis deciſ. 69. vbi apertè concludit, quòd il[*] lud legatum factum marito blandis verbis & perſua ſionibus ipſius non valet, vt notauit Cæ ſ. Vrſil. in addit. ad illam deciſionem, in principio. Verumenimverò in contrarium extat ſententia[*] Gloſ ſ æ in eadem l. vltim. C. ſi quis aliq. teſta. prohibuer. quam ſequuntur Cinus in l. quidquid, C. arbitrium tutelæ, vbi docuit, quòd ad hoc, vt primus inſtitutus poſ ſit agere contra ſecundum, requiritur, quòd interueniat dolus ſecundi inſtituti, nec ex ſolis blanditiis competit actio; & hoc dicit eſ ſe verius Iaſon in eadem l. vltima, n. 5. & conſtanter tuetur Decius in dicto conſilio 489. ex num. 3. & n. 6. ſequuntur Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 1. dicto cap. 3. n. 8. verſiculo, ſed contra hanc limitationem, fol. 17. & Gloſ ſ æ, Iaſoníſque ſententiæ ſubſcripſit Hippol. Riminald. in conſ. 624. n. 35. lib. 6. Ruinus etiam in conſil. 2. n. 10. lib. 1. Socinus iunior in conſ. 144. n. 55. lib. 2. Iaſon in conſil. 141. ſub n. 5. volumin. 4. Plotus in conſil. 17. n. 59. qui dicunt, Angeli deciſionem intelligendam eſ ſe, quando ex falſis cauſis, & ſuggeſtionibus teſtamenta ſecunda captantur, & veriſ ſimum putat Bonifacius Rogerius in conſil. 17. n. 142. lib. 1. dicens, communem Doctorum traditionem, quòd teſtatorem blandis verbis non liceat alio teſtamento præcedente inducere, procedere, quando blandorum verborum terminos, vel aduersùs Religionem, vel doloſis artibus quis excederet, clarè etiam ſecundam hanc ſententiam probarũt P. de Peralta in l. ſi quis in principio te ſtamenti, n. 92. in verſ. Decimatertia. vbi requirit, quòd ſecundum teſtamẽtum factum fuerit per doloſas vel fraudulentas inſtigationes, aut machinationes, ad hoc, vt in primo teſtamento hæres ſcriptus agere poſ ſit contra eum, qui in ſecundo teſtamento fuit inſtitutus, Ioan. Bapt. de Plot. in conſil. 168. n. 59. inter conſilia vltimar. volunt. volum. 1. fol. 222. dicens, teſtamenta vltima non valere, nec tollere prima, vbi vltima ſunt facta ad falſam ſuggeſtionem, vel per dolo ſam importunitatem, & ſubdit poſtmodùm in hæc verba: Et hoc intellige, ſi probetur, quòd per dolum malum ex falſa ſuggeſtione ſunt prima reuocata, aliàs ſecus, Decius d. conſ. 489. n. 1. & 6. Optimè Mieres de maioratu 1. par. qu. 25. ex n. 2. vſque ad n. 7. vbi latè & doctè probat, quòd in ſpecie propoſit a, vbi quis blandis verbis inducit alium ad reuocationem diſpoſitionis, aut Maioratus in fauorem alterius anteà facti, non ſufficiunt blanditiæ ſolæ abſque dolo, nec dãt actionem, niſi dolus malus aut fraus probetur, vt ibi videri poterit. Cæ ſ. Vrſil. in addit. ad dictam deciſion. Afflictis 69. n. 10. nec diſ ſentit Sfortia in conſil. 87. n. 89. lib. 1. dum dicit, quòd ſecundum teſtamentum factũ ad manifeſtam conſanguineorum inſtigationẽ , non tollit primum, & refert Decium, Vrſillum, & Plotum vbi ſuprà, & ſic intelligi debet iuxta ſententiam eorum, quos citat, non etiam diſ ſentit Ioann. Vincent. Hondedeus in conſil. 32. n. 58. lib. 1. licèt enim videatur ſequi opinionem primam relatam ſuprà, poſtmodùm tamen, nõ ſic prima facie inſpiciendo, ſatis aperit intentionem ſuam, & dolum apertè requirit, dum inquit, quòd ratione doli procurans ſibi relinqui, excluditur, imò & Alexander ipſe Raudenfis, qui, vt dixi ſupra, conſtanter tuetur ſententiam contrariam dicta deciſ. 45. ex num. 53. 1. part. manifeſtè ſentit, hanc eſ ſe veriorem ibidem, num. 35. dum dixit, & multorum Authorum allegatione comprobauit, ſtante inſtigatione doloſa, ex qua adductus eſt teſtator ad reuocationem teſtamenti, dubium non eſ ſe, quin codicillus remaneat inefficax; maximè, quando non conſtat de cauſa reuocationis, aut in continenti reuocauit, vt num. ſeq. oſtendit. Secunda ergo hæc opinio verior mihi proculdu[*] bio videtur, & omninò amplectenda, tum propter authoritarem tot, tantorúmque virorum, qui eam ſunt ſequuti, vt vidimus, tum etiam aliis ſcienter conſultóque prætermiſ ſis, nonnullis rationibus, quæ multùm vrgent, vt puto; & in primis, quia nullibi in iure cautum eſt, nec expreſ ſum reperitur, quòd blanditiæ ſolæ abſque dolo ſufficere debeant, vt teſtamentum primum, ſiue prima diſpoſitio reuocetur per ſecundam: imò blanditias ſolas non ſufficere; colligitur apertiùs ex his, quæ adduxit Mieres dicta quæ ſt. 25. num. 6. per totum, vbi & iura, & rationes, atque authoritates in id expendit; è contra tamen, licere teſtatorem inducere blandis verbis ad teſtandum, vel ad diſponendum de rebus ſuis in fauorem ſuadentis aut precantis expreſ ſum eſt in d. l. vlt. C. ſi quis aliq. teſt. prohibue. cuius deciſio æqualiter militat in vtroque caſu, modò al ſit fraus, dolus, & calliditas; ſiue ante blanditias nullus alius inſtitutus ſit, nullumve aliud teſtamentum, aut diſ poſitio præcedat, ſiue alius inſtitutus fuerit, aliáue diſpoſitio præceſ ſerit, idque colligi poteſt ex verbis l. 27. tit. 1. partit. 6. in illis verbis: Si premia ni fuerça no le fizieſ ſe, mas rogandole por buenas palabras lo aduxeſ ſe. Quæ, vt vides, vni & alteri caſui æqualiter conuenient, vt conuenit etiam communis Doctorum ratio, de qua per Decium dict. conſ. 489. n. 6. Burgos de Paz dict. conſil. 7. num. 14. Pechium de teſtamentis coniugum, lib. 1. cap. 3. num. 8. Hippol. Riminald. in conſil. 234. num. 115. & 116. lib. 3. quòd in hac ſpecie, qui vtilitatem ſuam procurat, dato quòd in conſequentiam alteri noceat, animo nocendi facere non præ ſumitur, cùm iure ſuo vtatur, & ſic nihil dolo facere præ ſumatur, nec ob id doli præ ſumptio accipienda ſit, vt in noſtris terminis probauit Hipp. Rimin. in conſ. 624. num. 37. lib. 6. dicens in hoc caſu dolum non præ ſumi, vt ibidem oſtendit; quod eſt notandum contra prioris opinionis Authores, qui errore manifeſto lapſi ſunt, credentes eo ipſo dolum interuenire videri, quod ad mutandum primum teſtamentum, ſiue diſpoſitionem primam, quis inducitur; quod verum non eſt, niſi aliunde dolus, aut ſuggeſtio falſa probetur, vti ex his, quæ ſuperiores Authores notarunt, manifeſte & veriùs deducitur. Deinde, eadem opinio & alia ratione fulcitur, quòd hæredes in ſecundo teſtamento inſtituti, fundatam habeant ſuam intentionem ſecundùm regulam iuris, quæ eſt, quòd primum teſtamentum tolli[*] tur per ſecundum, l. ſi quis priore, ff. ad Trebellianum, §. poſteriore, Inſtitut. quibus modis teſtamenta infirmentur, l. 22. tit. 1. partita 6. quam materiam latiſ ſimè declarant Anton. Gomez. in l. 3. Tauri, ex nu. 92. cum multis ſequen. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæ ſt 99. Graſ ſus in eodem §. teſtamentum, quæ ſt. 84. & multis ſeqq. Cephalus in conſilio 32. lib. primo. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, teſtamentum, el. 2. per totum. Couar. in rubrica, de teſtam. 2. par. Ioannes Guttierrez, practicarum lib. 3. quæ ſt. 46. & 47. Marcus Antonius Eugenius in conſil. 59. lib. 1. Aldobrandinus in conſil. 14. lib. 1. Burſatus in conſ. 47. per totum, & in conſ. 96. per totum, lib. 1. Hippol. Riminal. in conſil. 235. per totum, lib. 3. & in conſil. 278. eodem libro, & in conſil. 682. lib. 6. Sarmientus ſelectarum, lib. 3. cap. 14. ex num. 16. Simon de Prætis de interpretat. vltim. volunt. lib. 4. interpretat. 3. dub. 2. per totam, fol. 410. Pedrocha in conſ. 17. per totum, lib. 1. alios infinitos prætermitto conſultò: regula autem præ dicta procedit etiam in noſtro caſu, & ſic iudicari debet in fauorem teſtamenti, aut diſpoſitionis ſecundæ. iuxta eandem regulam, quæ, vt dixi, æqualiter procedit in ſpecie propoſita, cùm contrarium à iure non reperiatur expreſ ſium: item, ſecundùm[*] aliam regulam iuris, quæ eſt, quòd in dubio iudicandum ſit pro teſtamento, l. ſi pars, ff. de inofficioſo teſtamento, & in cap. fin. de re iudicata, cum aliis vulgatis, & conſequenter, quòd ſecundum teſtamentum vires habeat, & de iure tollat primum, niſi dolus aut fraus aliunde probetur. Prætereà corroboratur, quoniam traditiones Angeli, Caſtrenſis, & Afflictis, quæ in contrarium adduci ſolent communiter, nullo modo in eum ſen ſum, aut pro contraria parte expendi poſ ſunt; nam[*] in primis Angel. in d. l. non enim, ff. de inofficioſo te ſtam. & in d. l. vlt. C. ſi quis aliq. teſta. prohibue. dumtaxat dixit quòd blanditiæ tunc demùm conceduntur, quando quis blanditur ad ſui commodum tantum, ſecus tamen eſ ſe aſ ſerit, ſi blanditur in perniciem alterius, ſuggerendo falſas cauſas teſtatori, ad hoc vt teſtator priuet hæreditate illum, cui volebat hæreditatem relinquere, & ſic loquitur Angelus, quando quis dolose per falſas cauſas, teſtatorem induxit, vt anteà factum teſtamentum mutaret; quo caſu, & in his terminis idem libenter amplectuntur omnes, qui ſecundam hanc ſententiam tuentur, & ſic expreſ ſim atque eleganter declarat Decius dict. conſ. 489. n. 6. & eo non relato Mieres de maioratu, part. 1. dict. quæ ſt. 25. num. 10. Simon de Prætis de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. dubitat. 2. ſolutione prima, num. 12. in fine, fol. 186. vbi in ſimili caſu de facto occurrenti, dixit non ſecundum, ſed primum teſtamentum valere, & confraternitatem quandam iure poſ ſe hæreditatem obtinere. Deinde Caſtrenſis reſolutio aut ſententia in d.[*] conſ. 367. non vrget in contrarium; eam namque intelligere debemus, prout eidem egregiè reſpondendo, intellexit Decius in dict. conſil. 489. num. 8. & ſequentibus. Nec etiam vrget eiuſdem Caſtrenſis obſeruatio in[*] dict. l. hac conſultiſ ſima, §. at cùm humana fragilitas, cuius mentionem feci ſuprà, num. 184. illi namque ideò etiam non reſpondendum duxi, quòd optimè, & vere reſpondeat ipſemet Deci. in eodem conſil. 489. num. 11. Sed nec obſtat deciſio Afflictis 69. de qua ſupra,[*] num. 185. pro cuius vera explicatione conſtituere atque obſeruare neceſ ſarium erit, quòd maritus in ſpecie ibi propoſita, in actu quo teſtabatur vxor, dolosè ingreſ ſus eſt locum, vbi illa condebat teſtamentum, in quo patrem hæredem inſtituerat, & quia vxor erat in articulo mortis, & grauitate infirmitatis oppreſ ſa, ob nimiam reuerentiam maritalem, & blanditias doloſas, importunáſque preces, & perſuaſiones, aliaſque coniecturas, ex quibus dolus arguebatur, annuit precibus præ dicti mariti, in eundem conferens legatum domus; quod minimè feciſ ſet, ſi ea non interueniſ ſent, vt idemmet Afflictis intellexit ibidem, numer. 8. & Cæ ſ. Vrſil. in addit. num. 10. Paul. Pariſ. in conſil. 67. num. 70. & 71. lib. 3. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 395. num. 41. & lib. 4. præ ſumpt, præ ſumpt. 11. n. 9. Simon de Prætis de interpret. vltimar. voluntat. lib. 2. dubitation. 2. ſolution. 1. n. 19. fol. 186. vbi rectè annotauit, tot coniecturas interueniſ ſe in illo caſu, quot ex illis apparebat, teſta mentum non fuiſ ſe conditum voluntare vxoris libera, & lib. 5. dubitatione prima, n. 75. fol. 444. vbi dixit, quòd ex introitu mariti clam, & occultè ad cubiculum vxoris infirmæ teſtantis, & ſuper eius facie importuné ſtantis, & rogantis enixè, vt ſibi faceret legatum de vna domo, & ex aliis ſimul probatur dolus ibidem. Nunc verò deciſ. d. l. vltim. C. ſi quis aliq. teſt. prohibue. hactenus limitata extenditur, vt non ſolùm liceat alicui blandis verbis teſtatorem inducere, vt eum inſtituat, vel vt in fauorem eius aliquo modo diſponat, ſed etiam licere teſtatori perſuadere, vt teſtamentum in ſuadentis fauorem anteà factum[*] non mutet, ſiue vt ſecundum teſtamentum non faciat; quod Paulus Iureconſ. in l. vlt. ff. ſi quis aliq. teſta. prohibue. expreſsè probauit, & in hunc modum ſcripſit: Virum, qui non per vim, nec dolum, quominus vxor contra eum, mutata voluntate, codicillos faceret interceſ ſerat, ſed (vt fieri aſ ſolet) offenſam ægræ mulieris maritali ſermone placauerat, in crimen non incidiſ ſe reſpondi, nec ei quod teſtamento fuerat datum, auferendum, quia ſcilicet vtilitatem ſuam procurauit. Et ita ex illo textu notarunt Scribentes communiter, & cum multis Petrus Pechius de teſtamentis coniugum, lib. 1. cap. 3. n. 1. in fine. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 32. n. 58. lib. 1. Paulus Pariſius in conſ. 67. n. 51. & 52. lib. 3. dicens, licere inſtitutis in primo teſtamento inſtare, ne illud mutetur aduersùs alios ſatagentes, vt mutetur, Socinus iunior in conſilio 148. n. 30. in verſiculo, verumtamen, lib. 2. vbi ſcribit, non eſ ſe improbatum deſiderium venientium ab inteſtato, ne teſtator teſtamentum condat; & ſequitur Menochius de arbitrariis, lib. 2. dicto caſu 395. in finalibus verbis, quæ omnia intelligi debent, modò ſic ſuadentes aut deſiderantes, iuſti de ſiderij licitæque ſuaſionis aduersùs Religionem terminos non excedant, fraù ſque, dolus, & calliditas abſit omninò, intelligendo ſemper iuxta ea, quæ ſuperius diximus, & ita expreſsè probat tex. in d. l. vltim. ff. ſi quis aliq. teſtar. prohibuerit. Et de his hactenus egiſ ſe ſufficiat. CAPVT II. Authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſus vendit. &c. quamuis pactum, de pactis in 6. deci ſio & materia exornata, atque declarata nonnullis, quæ vtiliſ ſima ſunt, & quotidiana, & ab Authore hoc loco dilucidè atque diſtinctè explicata, aliiſque omiſ ſis conſultò (quoniam ab inſtituto, & conditione Authoris tranſcribendi vitium multùm abhorret) id præcipuè tractatum, vtrùm, inquam, contractus à Minore cum iureiurando geſtus; aut renunciatio facta patri, vel fratribus per filiam, dum nuptui, aut Monaſterio tradebatur in ampliſ ſima forma, ac etiam cum iuramento, prætextu enormis, aut enormiſ ſimæ læ ſionis, ſiue ob defectum certiorationis Beneficij competentis, retractari, & reſcindi debeat? quamplurimorum ſententiæ, & reſolutiones ibidem congeſtæ, & ſic diſtinctè compoſitæ, vt in futurum certa præfatorum dubiorum reſolutio haberi poſ ſit, quæ confusè quidem, atque intricatè explicabantur ab aliis, nec abſque ingenti ſtudio, originalíque Scribentium omnium lectura deduci potuiſ ſent. SVMMARIVM. -  1 Minor iurans contractum à ſe geſtum, cenſetur quodammodò, aut per fictionem maior, vnde aduersùs contractum venire, aut in integrum reſtitui non poteſt, ſed ad ipſius obſeruantiam præcisè adſtringitur. -  2 Quod procedit, quocunque modo minor contrahat, & quamuis contraxerit ſine curatore, quem habebat, aut ſine decreto ſuper re immobili, vel cùm aliàs contractus eſ ſet nullus. -  3 Idque iuxta intellectum communem, quem magis communiter probarunt Scribentes, vt conſtat ex multis hoc loco commemoratis, qui ex propoſito, atque latiſ ſimè tractarunt & exornarunt materiam Authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſus vendit. -  4 Tex. in. Authent. Sacramenta puberum, locum obtinet in omni diſpoſitione Minoris, & etiam in donatione, quæ à minore facta, cum iuramento confirmatur, & validiſ ſima reputatur. -  5 Quamuis abſque iuramento nulla ſit, nec conſenſu curatoris, & Iudicis decreto confirmetur. -  6 Donatio facta à Minore cum iuramento, vtrùm ob enormem aut enormiſ ſimam læ ſionem debeat re ſcindi, & quid ſi ex cauſa remunerationis, vel ob aliam cauſam facta fuerit. Vbi diuerſ æ ſententiæ Doctorum commemorantur, & inter alios Authores, Marcus Antonius Eugenius, & Ioannes Vincentius Hondedeus, magis commendantur. -  7 Iuramenti relaxatio à Minore petita, vtrùm illi opitulari debeat, dumtaxat, vt periurus non dicatur, nou autem vt ius partis lædere poſ ſit, ſiue quid relaxatio huiuſmodi operari debeat, remiſ ſiuè. -  8 Minor non certioratus de beneficio reſtitutionis in integrum, iurans contractum, vtrùm beneficium illud amittat, nec ne? & ibidem quamplurimi Authores congeſti, qui de hoc dubio tractarunt. -  9 Minor non certioratus de beneficio reſtitutionis in integrum ſibi competente, reſtitui poteſt, etiamſi contractam iurauerit, ex ſententia Dini, quem & alij Authores ſequuntur. -  10 Ac de illorum fundamentis agitur, remiſ ſiue. -  11 Minor iurans non contrauenire contractui, etiam non certioratus, excluditur à beneficio reſtitutionis in integrum. Idque ex ſententia Bartoli, quem permulti Authores ſequuntur. Ac cum eo tenendum putat Author, vt hoc numero adnotatur, & ibidem oſtenditur, qualiter ſententia hac retenta, Dini rationibus reſponderi valeat. -  12 Minor enormiter aut enormiſ ſimè læ ſus, vtrùm in integrum reſtitui poſ ſit aduersùs contractum iuramento firmatum, & relaxationem ab eo impetrare. Et ibidem Authores quamplurimi adducti, qui in præfato dubio, magis ex profeſ ſo loquuntur. -  13 Ex illis autem ſequentia conſtitui poſ ſe exiſtimauit Author, quæ magis communiter probantur. In primis, diuerſimodè & variè Doctores ſe habuiſ ſe, quatenus explicare curarunt, quæ dicatur in propoſito enormis, aut enormiſ ſima læ ſio. Obtinuiſ ſe tamen ſententiam eorum, qui totum hoc Iudicis arbitrio relinquendum dixerunt. -  14 Et inde Ioannis Mauritij Dolani de enormi, atque enormiſ ſima læ ſione internoſcenda, ſententiam Authori placuiſ ſe, & n. ſeq. in fine, & inferiùs, n. 42. -  15 Quamuis non ignoret, læ ſionem apud Scribentes diuerſimodè conſiderari, enormem inquam, enormiorem, atque enormiſ ſimam, prout hoc numero latiùs declaratur, & Cornei obſeruationes in propoſito recenſentur. -  16 Secundò conſtituit, negari non poſ ſe, quin in dubio præfato maximus ſit Doctorum conflictus; idque propter multas rationes, quæ hinc inde conſiderantur, pro vtraque parte paſ ſim à Scribentibus adducuntur. Vt conſtat ex his Authoribus, qui hoc numero præcitantur, vbi etiam Burgos Salon de Pace contrarietas adnotatur. -  17 Tertiò conſtituit, Authores nonnullos non dubitaſ ſe aſ ſerere, ob læ ſionem quamcunque, etiam enormiſ ſimam, Minorem non reſtituendum aduenùs contractum iuramento confirmatum. -  18 Contrarium tamen, magis communiter, & verius quidem, probaſ ſe Scribentes permultos variis in locis. Idque intrepidè tenendum, prout hoc numero ob ſeruatur, & multæ rationes, atque authoritates adducuntur, remiſ ſiuè. -  19 Quoniam, vt ipſimet Authores notarunt, tex. in d. Authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduer ſus vendit. non procedit extante dolo. -  20 Sed vbicunque in contractu adeſt enormiſ ſima læ ſio, ibi dicitur adeſ ſe dolus præ ſumptus, ſiue re ipſa, & ſic iuramenti vinculum non obſtat, & Minor reſtitui debet. -  21 Tutoris aut Curatoris authoritas, decretum Iudicis, & iuramentum operantur in dubio, ſecus quando conſtat de enormiſ ſima læ ſione; tunc enim contractus à Minore geſti firmitatem non inducunt. -  22 Quartò conſtituit Author, in propoſito dubio di ſtinguere nonnullos Doctores inter enormem, atque enormiſ ſimam læ ſionem, vt ſcilicet propter enormiſ ſimam concedatur reſtitutio iuramento non obſtante: propter enormem verò, denegetur. -  23 Alios verò Authores, præfata diſtinctione non admiſ ſa, indiſtinctè probaſ ſe, quòd Minor quando ex contracta eſt enormiter læ ſus, vel enormiſ ſimè, reſtitui debet aduersùs contractum, etiam iuramento munitum, & ſic nullam differentiam con ſtituendam inter enormem, atque enormiſ ſimam læ ſionem arbitrantur communiter. -  24 Horum ſententia libenter ſe ſubſcripſit Author, ed præcipuè excitatus ratione, quòd fundamentum præcipum doli præ ſumpti, ſiue re ipſa (quo in enormiſ ſimia læ ſione adducti ſunt Doctores principaliter) ſic æqualiter militet in enormi, ſicut enormiſ ſima læ ſione, & per conſequens in vtraque procedere non debet dict. Authent. deciſio. -  25 Id quod rectè adnotarunt Authores nonnulli, qui hoc numero præcitantur. Qui etiam in confirmationem huius rei, rationes alias, & authoritates adducunt. -  26 Enormiter, aut enormiſ ſimè cùm læ ſus eſt Minor, vel alius, an abſolutio à iuramento neceſ ſaria ſit, vbi ſententia diuerſ æ proferuntur, & tutius eſ ſe abſolutionem impetrare, reſoluitur. -  27 Vxor fideiubens pro marito cum iuramento, vel tanquam principalis cum eo intercedens, an obligetur de Iure Canonico. Et poſito, quòd obligetur, an illi ſuccurrendum ſit ſtante enormi læ ſione Et an enormis læ ſio dicatur tantùm, quando indemnitatem conſequi non poteſt in bonis mariti? Vbi infertur ad l. 61. Tauri, & Hieronymi de Cæ uallos reſolutio, at que obſeruatio in propoſito illius legis probatur. -  28 Quintò conſtituit, Minorem enormiſ ſimè, aut grauiter læ ſum, poſ ſe reſtitutionem petere aduersùs contractum, ſeu renunciationem etiam ſi læ ſioni huiuſmodi renunciauerit, aut iurauerit ſe illum ratione cuiuſcunque læ ſionis non impugnaturum. -  29 Et clauſulas generales nihil in propoſito operari, vt hoc numero adnotatur, & vera ratio redditur. -  30 Principalia ſi doloſa ſunt, & acceſ ſoria ſimiliter eiuſdem naturæ eſ ſe præ ſumuntur. -  31 Minor qua facilitate contraxit, eadem renunciaſ ſe, & non contrauenire, iuraſ ſe præ ſumitur. -  32 In Minore, muliere, ac ruſtico ſemper præ ſumitur ſimplicitas & ignorantia, ſi contractus damnoſus ſit, quamuis iuramento firmatus. -  33 Mulieres, maximè Minores, ſemper contra propria commoda laborare videntur. -  34 Sexto tandem, & vltimo loco constituit, Minorem ſimpliciter contrahentem iuramento præstito, ſolùm renunciaſ ſe videri beneficio ætatis, nec per hoc excludi ab auxilio l. 2. C. reſcindenda venditi. -  35 Iuramentum excludit Maiorem à beneficio l. 2. C. de reſcindenda vendition. -  36 Sed non excludit ſtante enormiſ ſima læ ſione, vt hoc numero latiùs, atque ex propoſito explicatum traditur, remiſ ſiuè. -  37 Minor renuncians cum iuramento hæreditati paternæ, vel maternæ acquiſitæ, vel acquirendæ, non poteſt contra pactum venire, nec etiam abſolutionem obtinere, vt agat contra renunciationem, quia per iuramentum Maior efficitur, vt hoc numero adnotatur. -  38 Et ibidem permulti Authores congeruntur in vnum, qui materiam cap. quamuis pactum, de pactis, lib. 6. latiſ ſimè explicarunt. -  39 Dolum præ ſumi ex enormiſ ſima læ ſione, & con ſequenter in eo verificari deciſionem text. in d. cap. quamuis pactum, dum vult, quòd renunciatio, etiam iurata, interueniente dolo non valeat, & vide infrà, ex num. 50. -  40 Quia licèt loquatur de dolo generaliter, non debet reſtringi ad dolum ex propoſito magis, quàm ad dolum re ipſa, qui ex enormiſ ſima læ ſione cauſatur, & quamuis præ ſumptus, verè tamen dolus eſt ſiue proprio dolo comparatur, qui ex enormiſ ſima læ ſione reſultat. -  41 Dolus verus ſicut remitti non poteſt in specie d.c. quamuis pactum, pariter dolus præ ſumptus, & inde enormiſ ſimæ læ ſioni, etiam cum iuramento validè renunciari non potest, vt latiùs adnotatur hic, & vide infra, num. 53. in fine. -  42 Et totum hoc diſcreti, bonique iudicis arbitrio relinquitur, & vide ſupra, num. 13. & 14. -  43 Renunciationis factæ tempus, ſemper, & perpetuò conſiderandum, cùm de læ ſione in huiuſmodi renunciationibus agitur, etiamſi ex poſt facto facultates patris excreuerint. -  44 Conſiderandum etiam, an filia, quæ hæreditati paternæ futuræ renunciauit, dotem acceperit iuſtam eo tempore inspecto, quo dos ei data, & conſtituta fuerit à parente, & computatis illis bonis, quæ eo tempore pater habebat; non his, quæ vel habuit poſt, vel habere potuit. -  45 Quia tunc dotis datio non eſt ad rationem Legitimæ conſideranda, quo caſu foret conſtituenda iuxta quantitatem bonorum, quæ pater habebat mortis tempore, ſed eſt conſtituenda iuxta officium paternum. & ſic ſecundùm bona, quæ tempore nuptiarum, & conſtitutionis dotis pater habuit. -  46 Idque ex reſolutione quorundam Authorum, quibus Sylueſtri Aldobrandini reſolutio conuenit, vt hoc numero demonſtratur. -  47 Atque ex ſententia eiuſdem probatur, quòd dos congrua in terminis noſtris ſolet dupliciter conſiderari: vno modo dicitur congrua inſpecto tempore matrimonij, vel carnalis, vel ſpiritualis, & in ea conſiderantur facultates patris tempore conſtitutionis, non tempore mortis, numerus filiorum, qualitas mariti, ſeu Monaſterij, & mos regionis, vt hoc numero latiùs adnotatur, vbi vide omninò. -  48 Alio modo dos dicitur congrua, ſiue congruitas con ſiderari poteſt, ſcilicet habita conſideratione ad Legitimam, & tunc attenditur tempus mortis. An autem ſic conſiderata congruitate, filia quæ renunciauit, aliquid petere poſ ſit pro ſupplemento dotis receptæ aut Legitimæ, explicatur hoc num. -  49 Et quorundam Authorum traditiones ſiue obſeruationes in propoſito, qualiter, ſiue quibus in terminis accipi debeant, nouiter & verè declaratur per Authorem. -  50 Deciſio text. in d. cap. quamuis pactum, de pactis lib. 6. vtrùm habeat locum data enormi læ ſione. -  51 Quod dubium, vt commodè atque dilucidè declarari valeat, neceſ ſarium eſt ad ea aduertere, quæ de enormiſ ſima læ ſione dicta fuêre ſupra, n. 39. & 40. item inquirere magis ex profeſ ſo, an certum omninò ſit, text. in d. cap. quamuis pactum, data enormiſ ſima læ ſione non procedere. -  52 In ea namque etiam, & non ſolùm in enormi, inter Doctores altercatio fuit & contrarietas. -  53 In primis namque, quòd renunciatio etiam iurata, ſi enormiſ ſimam læ ſionem contineat, iuranti non noceat, nec ſibi vendicet locum deciſio tex. in d. c. quamuis pactum, ſaltem petita abſolutione à iuramento, tenuerunt quamplures Authores, qui hoc numero, & ſuprà n. 40. præcitantur. Et ibidem eorum rationes breuiter expenduntur. -  54 E contrà tamen, quòd renunciatio iurata, etiamſi enormiſ ſimam læ ſionem contineat, iuranti noceat, nec vllo pacto contraueniri poſ ſit, tenuerunt alij Authores, qui hoc loco commemorantur. -  55 Et mouentur dumtaxat ex deciſione tex. in d. cap. quamuis pactum, qui indiſtinctè dicit, quòd iuramentum inuiolabiter obſeruetur. -  56 Tamen ille tex, vitari poteſt facillimè, & verè quidem, inducendo atque accipiendo eum, vt hoc numero adnotatur, & ſuprà n. 53. -  57 Quocirca in præfato dubio, alij diſtinguendum exi ſtimarunt inter enormem, atque enormiſ ſimam læ ſionem; vt ſcilicet renunciatio iurata, ſaltem petita priùs abſolutione à iuramento, iuranti non noceat, ſi enormiſ ſimam læ ſionem contineat, ſecus verò ſi læ ſio enormis tantùm ſit. -  58 Verùm hæc diſtinctio nouiter, manifeſta tamen, & vera ratione ab Authore improbatur. -  59 Nec poſ ſe ſuſtineri, cùm renunciatio iurata à Minore facta fuerit, pro certo defendit; tunc namque in terminis dict. cap. quamuis pactum, eadem omnia obſeruari debebunt in Minore, quæ in terminis d. Authent. Sacramenta puberum, adnotata fuêre ſupra, ex num. 22. vſque ad n. 27. circa enormem læ ſionem. -  60 Sed cùm renunciatio iurata à Maiore fiat, non ita de facili reſcindendam arbitratur Author ob enormem læ ſionem, ſed Iudicis arbitrium multum in hac re valere exiſtimat. -  61 Quamuis Doctores communiter, terminos hos inuoluant, nec ita diſtinctè rem ipſam conſiderent, vt hoc numero adnotatur. -  62 Alij verò, & permulti quidem, indiſtinctè dixerunt, ob enormem læ ſionem renunciationem iuratam reſcindi, nec eſ ſe locum deciſioni tex. in d. cap. quamuis pactum. -  63 Quorum ſententia probabilis videtur Authori, modò intelligatur iuxta ea, quæ numeris præcedentibus, hoc eſt n. 59. & 60. annotata remanẽt . -  64 Vel quia in terminis dict. c. quamuis pactum, non ſoùm in enormi, vt dictum eſt, ſed etiam in enor miſ ſima læ ſione Doctores diſ ſentiunt, vt non tantùm alij aliis, ſed etiam plures ſibi inuicem contradicant, nonnulli caſus ex mente & placito aliorum Authorum diſtinguantur. Sic enim res hæc faciliùs, ac diſtinctè magis, & dilucidè diffiniri poſ ſe videtur, vt numeris ſequentibus apparebit. Nec cæteris in futurum tanta confuſio, dubitandíve, aut diſ ſentiendi occaſio relinquetur. -  65 Et primus caſus ſit, quando renunciatio filiæ iurata, facta fuit viuo patre, vel matre, & ſic agitur de iure quærendo, non de iure quæ ſito, quia nondùm hæreditas delata eſt: & tunc quidem renunciatio iurata, etiam à Minore facta valida erit, quamuis læ ſio enormiſ ſima interueniat. Et in hoc conueniunt Authores permulti, qui hoc loco commemorantur. -  66 Nec diſ ſentit Molina de Hiſp. primogen. lib. 2. cap. 3. num. 27. & 28. imò in his terminis, renunciationis ſcilicet hæreditatis nondùm delatæ, idem probauit apertè, vt hoc numero nouiter, & verè adnotatur. -  67 Solus Didac. Couar. ab hac reſolutione recedit. -  68 Cuius ſententia Authori non placet, nec ſuſtineri poſ ſe videtur ex his rationibus, quas Authores relati ſupra, n. 65. latiſ ſimè congeſ ſerunt. Inter quas, vel vna tantùm concludit, quæ ponderatur hoc numero. -  69 Renunciatio hæreditatis futuræ, ſiue iuris quærendi à filia facta viuo patre, vel matre, vtrùm retractetur ex eo, quòd nihil ob renunciationem acceptum fuerit, ſiue qualiter eo caſu filiæ ſit ſubueniendum. Vbi aliorum ſententiæ in propoſito expenduntur, & vera traditur, breuiſque reſolutio per totum numerum. -  70 In renunciatione iurata, facta per filiam de hæreditate paterna, vel materna, patri, vel matri ipſi, metus aut dolus ad eius reſciſ ſionem minimè præ ſumitur. -  71 Imò renunciatio hac, quæ ſit patri, vel matri, fauorabilis debet reputari. -  72 Maximè ſi ex iuſta, aut neceſ ſaria, vel pia cauſa facta fuerit. -  73 Vel accepta dote congrua. -  74 Siue Monaſterio reſeruata eleemoſyna, dotéve competenti aſ ſignata: tunc enim non poterit dici filia enormiter læ ſa, quæ Monaſterium ingredi volens, hæreditati paternæ, vel maternæ, vel etiam vtrique renunciauit. Et multò magis, ſi iam ingreſ ſa, & dote competenti ad Religionis ingreſ ſum, ſiue ad Monaſterium re ſeruata, vel obtenta, prædictam renunciationem fecerit. -  75 Quia fecit illud, quod communiter faciunt multæ aliæ filiæ ingredientes Religionem, nihilque proprium habere poteſt, cùm huiuſmodi Moniales paupertatem profiteantur. -  76 Secundus caſus ſit, quando filia cum iuramento renunciauit hæreditati paternæ, aut maternæ ſibi iam delatæ, mortuo patre, vel matre, putà fratribus ſuis, ſeu patruo, vel aliis perſonis, & eſ ſet enormiter, aut enormiſ ſimè læ ſa: & iſto caſu iuramentum relaxabitur, & non habebit locum deciſio d. cap. quamuis pactum, de pactis, lib. 6. -  77 Quod procedit æqualiter, quando filia cum iuramento renunciaret patri, hæreditati maternæ ſibi delatæ, vel alterius iuri ſibi delato, & quæ ſito per viam renunciationis, quæ non eſ ſet mera donatio, quia ſi enormiter læderetur, non haberet locum d. cap. quamuis pactum, diſpoſitio. -  78 Quod eſt de mente quamplurimorum Authorum, qui dumtaxat differentiam conſtituunt in hoc, quòd renunciatio ſit iuris quæ ſiti, vel quærendi, non verò in hoc quòd patri, vel conſanguineo, aut alteri renunciatio fiat. -  79 Verè namque, iuris iam quæ ſiti renunciatione facta, & enormi, aut & enormiſ ſima læ ſione interueniente, nulla inter has perſonas differentia con ſtituenda eſt. -  80 Quod in specie Paulus Pariſius, & Sylueſter Aldobrandinus ſingulariter animaduertunt. -  81 Nec diſ ſentit Molina de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 3. num. 28. prout nouiter, & verè in propoſito expenditur per Authorem. -  82 Qui vltra ipſum Molinam, & reliquos hucuſque Scribentes, nonnulla animaduertenda, atque con ſideranda duxit hoc loco. -  83 Atque inprimis, in propoſita ſpecie forſan non habituram locum reſolutionem præfatam, nec deci ſionem Pauli Pariſi; in conſil. 26. n. 80. lib. 3. prout hoc numero nouiter, & latiùs adnotatur, & Ludouici Molinæ reſolutio expenditur, atque declaratur. -  84 Deinde & ſecundò; communem reſolutionem Doctorum, quòd deciſio tex. in dict. cap. quamuis pactum, habeat locum, quando pater dotat filiam de ſuo, ſecus ſi dotaret eam de bonis filiæ, putà de dote materna, ſic intelligendam & declarandam, vt hoc numero adnotatur. -  85 Prætereà & tertio loco, minimè etiam obtinere ea, quæ cum aliis Authoribus ſcripta reliquit Marcus Antonius Eugenius in conſ. 28. num. 37. & 38. lib. 1. quando ex aliqua iuſta cauſa renunciatio iurata facta fuiſ ſet, vt nouiter & verè hîc obſeruatur. -  86 Quarto etiam loco, ſuperiùs dicta de renunciatione iuris quæ ſiti, & hæreditatis iam delatæ in fauorem fratris, aut patrui, vel alterius perſonæ facta, minimè etiam obtinere, quando renunciatio ex aliqua neceſ ſaria, aut vtili, vel pia cauſa fieret, vel vt Maioratus inſtitueretur, aut etiam factus augeretur. Tunc enim renunciatio valebit, nec etiam propter enormiſ ſimam læ ſionem infringi poterit, modò renuncians dotem congruam acceperit, vel aliunde habeat vnde ſe honeſtè alere poſ ſit, vt latiùs hîc explicatur. -  87 Et Hippol. Riminaldi ſententia in conſil. 228. lib. 2. ſingulariter, & nouè ponderatur. -  88 Tertius & vltimus caſus ſit, quando filia cum iuramento hæreditati paternæ renunciauit, & pater tunc dedit dotem, qua ſuccedit loco Legitimæ, vel nullam dotem dedit, aut incongruam: quo caſu, nec ratione enormiſ ſimæ læ ſionis, renunciatio infringi poteſt. -  89 Sed eo modo agendum eſt, quo adnotatur hoc num. -  90 Renunciationes generales cuiuſcunque læ ſionis, vel alterius remedij, aut remediorum omnium in genere, cùm à Minore, vel Maiore adiiciuntur, quæ debeant præ oculis haberi? -  91 Summaria traditur, ac breuis, & vera reſolutio eorum omnium, quæ ſupra ex n. 50. diffusè, & latè agitata fuêre. S Ingvlaris extat in Iure noſtro Imperatorum conſtitutio, & quæ ita frequenter occurrere, atque allegari ſolet, vt nulla equidem frequentior, aut in multis cauſis quotidie occurrentibus, magis conducibilis & neceſ ſaria ſit: quamobrem non abſque maxima vtilitate futurum ego iudicaueram, ſi omiſ ſa huiuſce rei latiori altercatione (quamplures enim ex profeſ ſo, latiſ ſiméque tractarunt) dumtaxat hoc loco, in vnum recenſerem Authores nonnullos, qui ſi in propoſito prælegantur attentè, nihil ad materiam hanc pertinens remanebit intactum. ac etiam aliqua (quæ ipſimet non ſatis diſtinctè, nec abſolutè explicarunt) ſic dilucidè adnotarem, ordinéque compoſita relinquerem, vt ex ipſis, cùm occaſio ſe offeret, facilè poſ ſit lector, non ſolùm eorum, ſed & aliorum multorum veram reſolutionem deducere, quam verè loquendo, vt & anteà dicebam, ſubobſcurè, & intricate Scriptores noſtri tradiderunt: Et ad rem accedendo, vt diſtinctè procedamus, & ab exordio ſiue principio rem aſ ſumamus, conſtituere inprimis neceſ ſarium erit, ſingularem eſ ſe, vt dixi, Imperatorum conſtitutionem, quæ habetur in Authent. Sacramenta, puberum C. ſi aduerſus vendit. ex illàque, tam ibidem, quàm mille in aliis locis, vnanimiter[*] Doctores deduxiſ ſe, quòd Minor iurans contractum à ſe geſtum, cenſetur quodammodò, aut per fictionem Maior; vnde aduersùs contractum venire, aut in integrum reſtitui non poteſt, ſed ad ipſius obſeruantiam præcise adſtringitur. Quod procedit, quo[*] cunque modo Minor contrahat, & quamuis contraxerit ſine curatore, quem habebat, aut ſine decreto ſuper re immobili, vel cùm alias contractus eſ ſet nullus; idque iuxta veriorem, & communiorem in[*] tellectum ad tex. in d. authent. Sacramenta puberum, quem magis communiter probarunt Scribentes, vt conſtat ex his Authoribus, qui mox referentur, & confirmat l. 6. titul. 19. partita 6. & l. 16. in principio, titul. 11. partit. 3. inter alios tamen pro abſoluta huiuſce materiæ explicatione, vltra ordinarios, & antiquos ibi, videndi erunt ex propoſito Ioannes Guttierrez in repetit. ad text. in d. authent. Sacramenta puberum, vbi latiſ ſimè, & vide ex num. 9. vbi benè diſ ſerit, quid text. in d. authent. addiderit textui in l. 1. eiuſdem tituli, agítque de intellectu Martini ex n. 10. cum ſequent. & latiùs Caldas Pereira, quem ſtatim referam, Gregorius Lopez in d. l. 6. titul. 19. partit. 6. verbo, Mayor de catorze años, & verbo, Iuraſ ſe. Anton. Gomezius tom. 2. variarum, c. 14. de reſtitutione minorum, ex num. 18. cum ſequent. Antonius Gabriel communium opin. titulo de minoribus, concluſ. 5. Hippolitus ſingulari 299. Capella Tholoſana quæ ſtion. 45. & 49. Rolandus in conſil. 59. n. 5. & 6. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 11. n. 4. & in conſ. 651. num. 4. & in conſil. 734. n. 18. Burgos de Paz in conſil. 3. ex num. 15. cum multis ſequentibus, & in conſilio 28. ex num. 11. cum ſequentibus. Ioannes Mauritius Dolanus in tractatu de in integrum reſtitution. c. 12. & cap. 118. & ſequentib. Paulus Pariſius in con ſil. 97. ex num. 1. cum multis ſequentibus, lib. 1. Sfortia Oddi de in integrum reſtitutione, prima parte, qu. 26. articul. 6. & 7. Afflictis deciſione 322. Parladorus rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 4. per totum, Menchaca de ſucceſ ſion. creat. lib. 1. §. 10. num. 648. Andreas Gaill. practicarum obſeruationum, lib. 2. obſeruat. 41. ex num. 6. & num. 12. & obſeruatione 65. ex num. 5. cum ſequentibus, Molina de Hispan. primog. lib. 2. cap. 3. ex num. 14. Ioannes Cephalus in conſil. 403. ex num. 24. cum ſequentibus, lib. 3. & in conſil. 334. ex num. 5. eodem lib. Hieron. Gabriel in conſil. 127. n. 8. lib. 1. Franciſcus Beccius in conſilio 58. ex num. 6. cum ſequentibus, & in conſilio 100. numer. 9. lib. 1. Franc. Viui. concluſ. 221. lib. 1. receptar. ſenten. Seraphinus de priuilegiis iuramenti, priuilegio 83. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, C. de in integrum reſtitut. ex num. l. vſque ad num. 10. ſub verbo, Minoribus, vbi etiam agit de intellectu d. l. primæ, & d. authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſus vendit. & de contrarietate Martini, & vulgari circa intellectum eorum iurium, Marcus Antonius Eugenius in conſil. 3. ex num. 6. cum pluribus ſequentibus, lib. 1. qui ex n. 14. cum ſequent. plures declarationes adducit ad doctrinam ſupradictam, quòd ſcilicet contractus etiam nullus, iureiurando confirmetur, Borgnin. Caualcan. de tutore & curatore, n. 168. & deciſ. 30. n. 11. Ioannes Botta in conſil. 51. ex n. 13. cum multis ſequent. vbi copiosè loquitur Ioſeph. Lud. deci. Peruſina 18. ex n. 50. & n. 70. Octauius Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inſpectione 18. num. 133. cum infinitis ſequentibus, folio mihi 443. & ſequentibus. Brunorius à Sole quæ ſt. 22. per totam. Hippol. Riminaldus in conſilio 228. num. 18. lib. 2. latiùs in conſilio 5. per totum, lib. 1. Gratianus regula prima, num. 4. & 5. Anton. Galeat. Maluaſ. in conſilio 65. volum. 1. Fabius Turretus in conſ. 40. per totum, lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 42. ex num. 9. cum multis ſequentibus, & in conſilio 18. ex num. 58. lib. 1. Achilles Pedroccha in conſilio 26. à principio. Azeued. in l. 6. titul. 10. lib. 9. recapilat. Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus, lib. 6. diſputat. 38. num. 14. & 15. qui omnes, vt dixi, latiſ ſimè, atque ex profeſ ſo loquuntur, & omnia ad materiam d. authent. Sacramenta puberum, pertinentia, copiosè declarant; nihilominùs tamen ad nonnulla eorum, quæ ipſimet ſcripta reliquerunt, pleniùs attingere, & dilucidè magis eadem declarare neceſ ſarium erit. Et in primis aduertere, quòd textus, in d. Au[*] thent. Sacramenta puberum, C. ſi aduersùs vendit. locum obtinent in omni contractu, atque diſpoſitione Minoris, & etiam in donatione, quæ à Minore facta cum iuramento confirmatur, & validiſ ſima reputatur, vt probarunt Doctores communiter in d. authen. ſacramenta puberum, poſt Gloſ ſam ibi, verbo, contractibus. Baldum, col. fin. verſiculo Vlteriùs quæritur. Corneum, Curtium iuniorem, & alios Repetentes, Decius dicens communem, & alios allegans in con ſilio 180. 181. & 232. columna 2. Ripa de donationibus, reſponſo. 15. in principio, atteſtans pariter de communi opinione, Hippol. Riminald. in principio, Inſtitut. quib. alien, lic. vel non, num. 208. & eodem titulo § 2. num. 24. Anton. Gabriel commun. concluſ. lib. 2. titul. de minoribus, concluſ. 5. num. 5. vbi infinitos Authores congerit, & de communi pariter atteſtatur, Hieronymus Gabriel in conſil. 127. num. 8. Ioannes Cephalus in conſil. 334. ex num. 3. cum ſequentib. lib. 3. Aldobrandinus in conſil. 26. num. 37. Burgos de Paz in conſilio 3. num. 16. Marcus Antonius Eugenius in conſilio 3. ex num. 7. vſque ad num. 14. & in conſil. 28. num. 14. 15. & 16. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus, quem vide omninò, quia multos Authores citat, & quorundam authoritates in contrarium ex profeſ ſo, atque eruditè declarat, in conſil. 42. num. 9. & num. 16. & num. 19. & tribus ſequentibus, lib. 1. Antoninus Theſaurus deciſ. Pedemontana 66. Quamuis ergo donatio à Minore facta, ſit ipſo iure nulla[*] l. final. §. cum autem, C. ſi maior fact. alienat. rat. habue. nec conſenſu curatoris, & iudicis decreto confirmetur, Baldus in l. 1. C. ſi aduerſus donationem. Ca ſtrenſis in l. 2. C. eodem, Bartol. Bald. Salicet. & omnes communiter in d. l. fin. Roland. in conſil. 54. num. 29. lib. 2. & poſt alios multos, Octauius Simoncellus de decretis, lib. 1. titulo 2. de donat. inſpectione prima, num. 1. & num. 14. Marcus Antonius Eugenius dict. conſil. 3. num. 1. & 2. Ioannes Vincentius Hondedeus dict. conſil. 42. num. 1. & 2. & 19. accedente tamen iuramento confirmatur, vt dixi, & validiſ ſima reputatur, vt ipſimet Authores latiùs oſtendunt; qui tamen, licèt in donatione non cadere, nec conſiderari poſ ſe læ ſionem, vnanimiter dixerint; ſtatim quidem dubitant, vtrùm ob enormem, aut enormiſ [*] ſimam læ ſionem in donatione ipſa contingentem, reſtitui debeat Minor iuramento non obſtante: in quo dubio diuerſ æ fuerunt, & contrariæ Scribentium ſententiæ; alij namque indiſtinctè arbitrantur in contractu donationis, læ ſionem conſiderabilem non eſ ſe, vt modò dixi: alij verò etiam in donatione, læ ſionem adeò grauem attendendam affirmant: alij verò diſtinguunt, an donatio pura & mera, atque ex libera, omninóque ſpontanea voluntate proueniens ſit, & non correſpectiua ad aliquid; vt eo caſu reſtitutio non concedatur, quoniam tunc in donatione conſiderari non poteſt læ ſio, ſecus tamen ſi correſpectiua fuerit, aut aliqua ratione facta; tunc namque, ſi ratione, aut reſpectu, ob quem donationem factam fuiſ ſe apparet inſpecto, enormis, aut enormiſ ſima læ ſio reſultet, reſtitutionem concedunt, ſicut in aliis contractibus reſpectiuis, quoniam eo caſu non dicitur abſolutè donatio; ac denique alij Authores diſtinguunt, an donatio certæ rei, aut quantitatis fuerit, & donans habuerit, nécne certam ſcientiam rei, aut iuris donati: an verò certæ rei, aut quantitatis, vel iuris non fuerit, vt primo caſu, nullo modo etiam ob enormiſ ſimam læ ſionem, reſtitutioni locus ſit; ſecundo verò, quòd reſtitutio debeat concedi: de his autem opinionibus, & præfati dubij reſolutione veriori, conſulendi ſunt, cùm caſus ſe offerat, aliis multis omiſ ſis, Sfortia Oddi in tractatu de in integrum reſtitutione minorum, part. 2. quæ ſt. 32. Simoncellus de decretis, lib. 1. titulo 2. inſpectione 3. num. 27. folio mihi 162. Franciſcus Beccius in conſil. 58. num. 6. & ſequentib. Cephalus in conſil. 134. ex num. 3. cum ſequentibus, lib 1. Hieronym. Gabriel in conſil. 127. num. 29. Vincentius de Franchis deciſion. 119. num. 12. Anton. Theſaurus deciſ. Pedemontana 66. per totam, vbi vide omninò, Ioannes Mauricius Dolanus in tractatu de in integrum reſtitutione, cap. 132. fol. mihi 149. Ioannes Vincentius Hondedeus, & Marcus Antonius Eugenius, quos inter alios magis commendo, ille in conſ. 42. ex num. 23. vſque ad num. 35. lib. 1. iſte in conſilio 3. ex num. 41. vſque ad num. 65. & in conſ. 28. num. 14. 15. 16. 72. & 73. quibus iunge Bonifacium Rogerium in conſ. 16. num. 130. & ſequentibus, lib. 1. qui, ſi attentè perpendatur, videtur in omnibus Hondedei reſolutioni accedere, quamuis vnus alterius mentionem non faciat; conſiderandum enim multum obſeruat, an de expreſ ſa donatione agatur, aut ſimus in claris, quòd donatio confici voluerit; an verò in caſu correſpectiuitatis verſemur: addit tamen num. 134. quòd læ ſio enormiſ ſima, etiam in donatione fraudem arguit, & citat Corneum, Ca ſtrenſem, Ripam, Curtium iuniorem, Ruinum, & Cephalum ſic tenentes, iunge etiam Burgos de Paz in conſ. 3. num. 34. & ſeq. vbi agit, an Minor ex cauſa renumerationis donare poſ ſit; & tunc, an læ ſio conſiderari valeat ad effectum reſtitutionis in integrum perendæ, iuramento interueniente, vel non, Molinam etiam de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 3. n. 30. 31. & 32. & 33. vbi optimè de donatione iurata facta à Minore ex cauſa iuſta, ac honeſta, & de intellectu tituli, C. ſi aduerſius donationem, & vide eundem num. 21. & 24. Acchil. Pedroccham in conſil. 35. ex n. 109. lib. 1. Sylueſtrum Aldobrandinum in conſ. 75. ex num. 20. cum ſequentibus, vbi de donatione ob cauſam iurata, facta à Minore. Deinde & ſecundò tractarunt Authores prædicti[*] an iuramenti relaxatio à Minore petita, tantum ſibi opitulari debeat, vt periurus non dicatur; non autem, vt ius partis lædere poſ ſit, ſiue quid relaxatio huiuſmodi operari debeat, de quo vide omninò Anton. Gomez. tom. 2. variarum cap. 14. num. 21. Ioannem Guttierrez in d. authent. ſacramenta puberum, num. 20. 21. & 22. & vltra relatos ab eis, Pariſium in conſ. 43. ex num. 15. cum pluribus ſequentibus, lib. 1. Rolandum in conſ. 34. ex num. 6. cum multis ſequentibus, lib. 1. Hieronymum Gabrielem in conſ. 127. num. 33. lib. 1. Borgninum Caualcanum deciſ. 9. num. 25. & ſeq. vbi plura de iuramenti relaxatione, & de effectibus illius, Francum Beccium in conſ. 63. per totum lib. 1. vbi latè, & eruditè de omnibus prædictis, Ioannem Bottam in conſ. 51. ex n. 21. cum ſequentibus, lib. 1. Menochium in conſ. 24. ex num. 11. cum ſeq. lib. 1. Fabium Turret. in conſ. 40. ex num. 5. cum ſequentibus, Achillem Pedroccham in conſ. 35. ex n. 87. vſque ad num. 103. & dubium præ fatum procedit in multis caſibus ab eiſdem adductis, vel quando verba contractus ſic ſe habent, vt ius partis in ambiguo ſit, an lædi poſ ſit, vel non; in alio verò caſu, quando ſcilicet enormis adeſt, vel enormiſ ſima læ ſio, quid iuris ſit ſtatuendum, ſtatim dicetur. Tractarunt prætereà & tertio loco iidemmet Au[*] thores, vtrum Minor non certioratus de beneficio reſtitutionis in integrum iurans contractum, excludatur à prædicto beneficio; & conſequenter, an iuramentum nocere debeat ipſi Minori ſi de beneficio reſtitutionis non certioretur: quo in dubio, adeò pugnant inter ſe Interpretes noſtri, vt vix digno ſci poſ ſit, vtra harum opinionum crebrior ſit, aut verior, vt affirmat Pedroccha in conſ. 26. n. 9. idcircò, vt id intrepidè deduci, atque probari poſ ſet, neceſ ſe fuit ſequentes Authores originaliter, & attentè prælegere, Patrol. inquam, Bald. Alex. Salicet. Iaſonem, Curt. iun. & alios Repetentes in d. authent. ſacramenta puberum, vbi Ioannes Guttierrez ex. 113. vſque ad num. 17. Tiraquel. Anton Gomez. Padillam, Pinellum, & alios, quos ipſe retulit, Socinum iuniorem in conſ. 48. ſub num. 35. cum ſequent. lib. 1. Mohedan. deciſ. 209. & 276. Franc. Marc. deciſ. 51. num. 11. in 2. part. Paulum Pariſium in conſ. 31. n. 14. & 15. lib. 1. Iacobum Mandellum de Alba in conſil. 751. n. 12. Andream Gaill. practicar. obſeruat. lib. 2. obſeruation. 41. per totam. Burſatum in conſ. 16. n. 37. volumine 1. & in conſ. 248. num. 19. lib. 3. & in conſilio 339. num. 40. eod. lib. Tiberium Decianum in conſil. 39. num. 75. lib. 1. Seraphinum de priuileg. iuramenti, priuilegio 63. & 99. Hippol Rim. in conſ. 215. num. 12. lib. 4. Ioan. Mauricium Dolan. in tractatu de in integrum reſtitutione c. 113. per totum, Octauium Simoncellum de decretis lib. 3. tit. 8. inſpection. 18. num. 159. fol. 455. Fabium Turretum in conſ. 41. ex num. 2. Achil. Pedroccham dict. conſ. 26. ex n. 8. vſque ad num. 23. Brunorium à Sole q. 22. Hieronymum de Cæuallos qui prædictos non refert, practicarum commun. contra communes, q. 723. Ex quibus apparet duas eſ ſe, & omninò contrarias in propoſito dubio ſententias: Dinus namque & cum eo quamplurimi[*] alij, quos referunt Ioan. Guttier in d. authen. Sacramenta puberum, n. 113. latiùs Cæuallos vbi ſuprà n. 4. Pedroccha d. conſ. 26. num. 9. & num. 17. conſtanter affirmant, iuramentum non debere nocere Minori, qui de beneficio reſtitutionis certioratus non fuit: & conſequenter Minorem ipſum neceſ ſariò certiorandum de beneficio reſtitutionis ſibi competenti; aliàs iuramentum non ſupplere certiorationis defectum: & veriorem, atque magis communem opinionem dicit ipſe Pedroccha dict. num. 17. qui ex num. 10. eiuſdem opinionis fundamenta & rationes[*] expendit; Mauricius etiam, Gail, Ioannes Guttierrez, & Cæuallos in locis anteà relatis, omnes rationes congeſ ſerunt, quibus Dini Sequaces præcipuè adduci ſolent. Bartolus tamen, & cum eo infiniti alij quos Si[*] moncellus vbi ſupra d.n. 159. & ſuperiores commemorarunt, in contraria ſententia fuit, videlicet, quòd Minor iurans non contrauenite contractui, etiam non certioratus, excludatur à beneficio reſtitutionis; iuramentum namque tanti roboris eſt, & efficaciæ, vt in genere præ ſumi debeat, iurantem de quocunque remedio, etiam implicitè cogitaſ ſe; habet etiam vim ſpecialis conſenſus, & renunciationis ſpecificæ, virtutèmque expreſ ſ æ & enixæ voluntatis inducit, & Bartoli ſententiam, poſt Salicetum, Ca ſtrenſem, Iaſonem, Angelum, Fulgoſium, Alexandrum, Romanum, Cagnolum, Pinellum, Archidiaconum, Abbatem, Imolam, Barbat. Bald. Socin. Pari ſium, Neuizan. Cephalum, Hieronymum Gabrielem, Bauer. Tiraquel. Anton. Gomez. Anton. Gabriel. & alios, veriorem & communiorem dicunt Mauricius, Simoncellus, & alij ex relatis ſuprà. Andreas Gail. dicta obſeruatione 41. n. 4. in fin. qui firmat hanc opinionem in camera Imperiali approbatam, & ſeruandam in praxi, & eſ ſe communem, & magis communem, contra Dinum dixit Fabius Turretus d. conſ. 41. num. 4. & receptam ſemper in iudicando, & conſulendo, nec vnquam de ipſa dubitari, aſ ſerit Cæuallos dicta quæ ſt. 723. in finalibus verbis. Ioannes Guttierrez vbi ſupra, qui n. 115. in eandem ſententiam optimè ponderat l. 16. in principio, tit. 11. partit. 3. & dictam l. 6. titul. 19. partit. 6. quæ verè ponderatæ, hanc partem probant apertè, nec vllo pacto cauillari poſ ſunt; dicunt enim expreſ ſim, Minorem propter iuramentum excludi à beneficio reſtitutionis in integrum, nec requirunt, quòd Minor de beneficio illo ſibi competenti certioratus fuerit, ſiue de certioratione huiuſmodi nullam mentionem faciunt, quæ, ſi neceſ ſaria fuiſ ſet, credendum non eſt, quòd omitteretur ibi, imò potiùs conſultò omiſ ſam dicendum eſt, vt eius legis Conditores, aut Partitarum Compilatores, Bartoli ſententiam probarent, quæ & de iure communi verior erat, erat, cùm apud Iureconſultos, nec Imperatores vſquam cautum eſ ſet, quòd Minor deberet de beneficio reſtitutionis certiorari, ſed dictum dumtaxat, quòd contractus iuratus valeret omninò, vt in d. authen. ſacramenta puberum, videre licet, & in cap. quamuis pactum, de pactis in 6. quod non alia ratione prætermiſ ſum dici poteſt in eiſdem, & aliis iuribus, quàm quod iuramentum interueniens, omnia alia requi ſita, aut defectus omnes alios ſuppleret. Et retenta Bartoli opinione, quæ verior eſt, Dini & ſequacium rationibus, & fundamentis facilè re ſpondere poterit vnuſquiſque, qui Bartoli, & ſequacium rationes perpendat maturè; ex illis namque contrariæ partis argumenta omnia diluuntur, & in terminis reſponderi poterit illis, prout Gail. dicta obſeruat. 41. Mauricius dict. c. 113. & Ioannes Guttierrez vbi ſupra reſpondent, qui tamen, & alij plures ex relatis ſupra, poſt Bartol. & ordinarios in d. authen. ſacramenta puberum, ad vitandas omnes difficultates, dicunt eſ ſe bonam cautelam, quòd Minor certioretur de reſtitutionis beneficio ſibi competenti: ſi tamen certioratus non fuerit, id minimè nocebit, ſi contractus iuratus fuerit, vt ipſimet Authores defendunt. Denique & quarto loco tractarunt Scribentes[*] communiter, vtrùmne poſ ſit Minor enormiter, aut enormiſ ſimè læ ſus, in integrum reſtitui aduersùs contractum iuramento firmatum, & relaxationem ab eo impetrare? Et quidem circa hoc dubium, quod, vt mea fert opinio, non ſatis diſtinctè vel ab ſolutè explicatur ab aliis, neceſ ſe fuit ante omnia ſ æpè euoluere, atque originaliter prælegere Authores ſequentes, & alios conſultò duxi hic prætermittendos, quoniam à Recentioribus citantur, Ioannem Guttierrez in d. authent. ſacramenta puberum, ex num 92. vſque ad num. 103. quo loco retulit ipſe Alciatum, Socinum iuniorem, Curtium iuniorem, Decium, Afflictis, Gregorium Lopez, Couar. Padill. Burgos de Pace, Pinellum, & nonnullos alios, Gratum in conſ. 88. ex num. 3. cum ſequentibus, lib. 1. Rolandum in conſil. 7. ex num. 43. cum multis ſequent. lib. 3. & in conſil. 59. num. 27. lib. 1. & in conſilio 60. num. 68. lib. Cephalum in conſilio 207. num. 74. & ſequent. lib. 2. Menchacam de ſucceſ ſion. reſolut. lib. 3. ad l. ſi quis in ſuo, §. legis, num. 32. C. de inofficioſo teſtamento. Antonium Gabrielem commun. concluſionum, tit. de iure dotium, concl. 1. num. 8. & 9. Capicium deciſ. 159. ex n. 23. cum ſequent. Anton. Gomez tom. 2. variarum, cap. 14. num. 20. Burſat. in conſil. 75. in principio, lib. 1. Hippol. Rimin. in conſ. 247. ex n. 58. cum ſequentibus, lib. 3. Borgninum Caualcanum de tutore & curat. num. 141. folio mihi 85. Iacob. Mandel. de Alba in conſ. 198. num. 24. Pancirolum in conſil. 1. Seraphinum de priuilegiis iuramenti, priuilegio 136. Gratianum regul. 1. num. 4. Ioannem Vincentium Hondedeum in conſil. 18. ex n. 58. & in conſ. 5. n. 118. & ſequentibus, lib. 1. Achil. Pedrocham in conſ. 26. ex num. 1. vſque ad 8. & in conſil. 39. n. 76. Cald. Pereiram in l. ſi curatorem habens, verbo, læ ſis, num. 1. per totum, vbi vide omninò, quia copiosè loquitur, Andream Fachineum controuerſiarum iuris, lib. 3. c. 14. per totum, folio mihi 298. Ex his autem, ſequentia conſtitui, atque obſer[*] uari poſ ſunt, quæ magis communiter probantur; inprimis diuerſimodè, & variè ſe habuiſ ſe DD. quatenus in propoſito explicare curarunt, quæ diceretur enormis, aut enormiſ ſima læ ſio: id quod ex referendis ſtatim ſatis apertè conſtabit, obtinuiſ ſe tamen ſententiam eorum, qui totum hoc Iudicis arbitrio relinquendum dixerunt, vt cum Abbate, Anton. Burgen. Ioan. Andrea, Hippol. Socin. Couar. Menochio, Corneo, Pariſ. Anton. Gabriele, Rolan. Grato, & Burſat. probauit Caldas Pereira in d. l. ſi curatorem habens, dicto verbo, læ ſis, num. 1. col. 2. verſic. ſed verior in hoc ſententia, & vltra relatos ab eo, Azeued. in l. 4. tit. 21. num. 139. & num. 142. lib. 4. recopil. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. c. 3. num. 18. in fine, qui in terminis cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. vt explicaret, quæ diceretur enormiſ ſima læ ſio, dicit verius eſ ſe, quòd totum hoc Iudicis arbitrio committendum ſit. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 28. num. 39. 40. 41. lib. 1. nouiſ ſimè Georgius de Cabedo deciſione Luſitaniæ 70. num. 1. & 2. Ioannes Mauricius Dolanus, qui rem hanc[*] maturè percipit, & diſ ſoluit, & in tractatu, de in integrum reſtitutione, c. 124. folio mihi 150. & 151. in eo dubio conſtitutus, quid ſpectandum ſit, vt habeatur cognitio enormis, ſeu enormiſ ſimæ læ ſionis, inprimis obſeruat, variam fuiſ ſe in propoſito Scribentium ſententiam, & Cornei reſolutionem in conſ. 62. volum. 3. adducit demùm & verè quidem atque eruditè conſtituit, quòd ad indagationem enormis, & enormiſ ſimæ læ ſionis, & veram eius cognitionem, inſpici debet perſonæ reſtitutionem petentis qualitas, vt iuxta eius paupertatem, aut diuitias negotium metiamur; inſpici etiam debet res, cuius eſt controuerſia, & omnia, quæ in propoſito ferri poſ ſent exempla, non eſ ſe neceſ ſaria in quit, ſed ſecundùm caſuum contingentiam eſ ſe conſiderabilia, ita vt ad elucidationem læ ſionis enormis & enormiſ ſimæ, plurimum conferat Iudicis arbitrium, quod ego iudico veriſ ſimum, & in propoſito nihil ſecurius tradi poſ ſe arbitror, quamuis non ignorem, læ ſionem apud alios Authores diuerſimodè conſi[*] derari: Primo modo, quando ſcilicet enormis eſt, & hæc ſecundùm ipſos, ſi in tertia parte damnum ſit, verificatur; vel ſecundùm alios, ſi in ſexta parte, vt per Barrol. & DD. in l. ſocietatem, §. arbitrorum, per illum text. iuncto text. in l. vnde ſi Neruæ, cum ibi notatis, ff. pro ſocio, per Decium in conſ. 39. num. 7. Cumanum in conſilio 50. Alia & ſecundæ læ ſionis ſpecies eſt illa, quæ enormior dici debet, ſed tamen dimidiam excedit, vt per Iaſonem in conſ. 55. col. 2. volum. 1. per Bellameram in conſ. 24. col. 4. Curtium iuniorem in conſilio 141. colum. 3. Denique tertia læ ſionis ſpecies eſt, quæ enormiſ ſima communiter denominatur, & hæc nedum eo caſu verificatur, quando in toto eſt læ ſio, verùm etiam, quando dimidiæ partis terminos multum excedit, vt per Couar. in c. quamuis pactum, de pactis in 6. in. 3. p. §. 4. num. 5. vbi multos citat, & in ſpecie Craueta in conſ. 192. num. 6. cum aliis multis, quos citat, & ſuperiorem diſtinctionem ſequitur Bonifacius Roger. in conſ. 16. num. 47. & ſequentibus, & in conſ. 37. num. 1. lib. 1. vbi dicit ſuperiorem doctrinam ad præciſos, claróſque terminos redegiſ ſe Corneum in conſ. 133. num. 8. in fine, volumine 3. vt ſcilicet enormiſ ſima læ ſio dici debeat, quando ad damni tres partes peruenit, vt ſi rei pretium de quadringentis eſ ſet, & ſolummodò centum data eſ ſent, vel ſi filiæ quatuor millia debebantur, & mille ſolummodò data eſ ſent, prout idem Corneus in conſ. 214. n. 4. volum. 3. in filia à patre in ſola quarta parte illius, quod conſequi poterat, dotata reſpondit, & in conſil. 27. num. 5. volum. 4. cui opinioni (dicit ipſe Rogerius) enormis & enormioris terminos rectè diſtinguenti, proculdubio inhærendum eſt, & videtur ſequi Ioſeph. Ludouicus deciſi. Peruſina 18. n. 62. Addiderim ego præfatam diſtinctionem mihi non diſplicere, probabilem potiùs, & iuridicam videri, ſemper tamen in eo in ſiſtere, vt exemplis nonnullis adductis, ſiue generali aliqua regula, aut aliquibus regulis propoſitis, vel doctrinis quibuſcunque conſideratis, rem hanc congruè diffiniri non poſ ſe exiſtimem, ſed ad boni di ſcretíque Iudicis arbitrium confugere, ſiue totum hoc remittere, ſecurius eſ ſe, vt ſuprà dixi, ac etiam congruentius; is namque perſonarum qualitatibus, atque actuum cauſarumque occurrentium circum ſtantiis inſpectis, & dictis teſtium penſatis, atque exquiſitis, facilè diiudicare poterit, quæ, qualíſve fuerit, an enormis, vel enormiſ ſima læ ſio contingens. Deinde & ſecundò, in eadem quæ ſtione conſti[*] tuo, negari non poſ ſe, quin in dubio propoſito ſuprà, num. 12. maximus ſit Doctorum conflictus, idque propter multas rationes, quæ hinc inde con ſiderantur, & ab Interpretibus pro vtraque parte paſ ſim adducuntur, quod aliis omiſ ſis conſtat apertè, ex his quæ Burgos de Pace in conſ. 3. num. 20. & num. 29. ſcripta reliquit, vbi refert quamplures Authores tenentes, & dicentes communem opinionem, eſ ſe, quòd tex. in d. authen. ſacramenta puberum, procedit etiam data enormi atque enormiſ ſima læ ſione; quam ſententiam defendit ipſe ibi, numeris anteà relatis, & ſequentibus, poſtmodùm vero aſ ſertione reuocata, contrarium ſuſtinuit in conſilio 28. n. 11. & 16. & 21. dicens, quòd ſecundum magis communem ſententiam text. in dicta authent. ſacramenta puberum, non procedit data enormiſ ſima læ ſione, & quòd ſecundùm hanc ſententiam quotidie in Pinciano Regio Prætorio iudicatur, & quod habet maximam æquitatem, id ipſum etiam, & de præfato conflictu, atque diuerſitate rationum in eodem dubio conſtat ex his, quæ ipſemet Burgos de Pace in conſ. 5. num. 7. annotauit, item ex his, quæ in propo ſito ſcripſerunt Socinus iunior in conſ. 67. Prima præ ſentis, ex num. 22. cum ſequentib. lib. 2. Rubeus in conſ. 12. num. 16. & 18. Pariſius in conſ. 96. ex n. 65. cum ſeq. lib. 1. Pancirolus in conſ. 1. Cephalus in conſ. 207. num. 74. & ſeq. lib. 2. Port. Imolen. in conſ. 101. num. 33. & ſeq. Hippol. Rimin. in conſ. 5. ex n. 118. lib. 1. Simon. de decret. lib. 3. tit. 8. inſpect. 18. n. 215. & ſeq. Andreas Fachin. controuerſiarum iuris, lib. 2. cap. 14. Tertiò conſtituo, Authores nonnullos in præfa[*] to dubio non dubitaſ ſe aſ ſerere, ob læ ſionem quamcunque, etiam enormiſ ſimam, Minorem non reſtituendum aduersùs contractum iuramento confirmatum, vt in terminis tenent plures DD. relati per Iaſonem in d. authent. ſacramenta puberum, num. 43. & ſequentibus, per Couar. in c. quamuis pactum, de pactis in 6. in 3. parte relectionis, §. 4. n. 3. colum. 3. per Burgos de Pace dict. conſilio 3. num. 20. vbi adducit rationes præcipuas, quibus huius opinionis ſequaces adduci ſolent, præcipuè, de quibus abundè per Alexandrum in conſ. 42. Super præmiſ ſio, col. penul. lib. 1. & in conſ. 125. Viſis & conſideratis, col. antepenul. lib. 1. & in conſil. 222. col. 2. lib. 2. & in conſil. 53. col. 6. lib. 3. ac denique per Marcum Antonium Eugenium in conſ. 28. num. 20. & 21. lib. 1. cum aliis allegatis per Anton. Gabriel, cuius ipſe Eugenius mentionem fecit d.n. 21. Contrarium tamen, & in noſtris propriis termi[*] nis magis Communiter, & verius quidem, probaſ ſe Scribentes permultos variis in locis, qui data enormiſ ſima læ ſione, non procedere deciſionem tex. in d. authent. ſacramenta puberum, conſtanter & ſecurè defendunt; horum numero fuerunt Anton. Ancharan. Caldetinus, Cumanus, Abbas, Caſtrenſis, Barbat. Corneus, Socinus, Alexand. ſibi contrarius. Iaſon, Decius, Curti. iun. Chaſ ſan. Pariſius, Ripa, & Rolan. quos congeſ ſit, & ſic reſoluit Burgos de Paz in conſ. 28. n. 16. Ioan. Guttierrez, Molina, Caldas Pereira, Franciſcus Burſat. Hippol. Rimin. relati, ſuprà, n. 12. qui infinitos alios commemorarunt, Marcus Antonius Eugenius in conſ. 28. n. 42. lib. 1. qui vltra relatos ſuprà, Cæpolam, Cephalum, Cagnolum, Port. Imol. Anton. Gabriel. & Simoncellum retulit, qui omnes cum aliis quamplurimis, poſteriorem hanc ſententiam amplexi ſunt, Marzarius etiam in conſ. 20. num. 24. in fine, cum ſeqq. qui de frequentiori opinione Canoniſtarum, & Legiſtarum fidem facit, Albanus conſ. 89. num. 6. Afflictis deciſ. 322. ſub num. 8. cum ſeq. & in fine inquit, quòd ita per omnes Con ſiliarios votarum fuit, Achil. Pedrocha, qui etiam multos in idem recenſet in conſil. 26. num. 2. & n. 3. & 4. & in fortioribus terminis, videlicet in enormi læeſione, defendunt & alij permulti, qui infrà præ citabuntur; intrepidè ergo tenenda erit hæc vltima ſententia, propter rationes & authoritates ipſorum, Cephali etiam, Riminal. & Port. Imol. in locis relatis ſuprà, n. 16. in fine, qui rationes, & fundamenta contrariaæ partis remouent, idcircò ſatis putaui ad eos me referre hoc loco, nec in tranſcribendis alienis ſcriptis ampliùs immorati, quoniam, vt ipſimet Authores notarunt text. in d. authent. ſacramenta[*] puberum, C. ſi aduerſus venditionem, non procedit extante dolo, ex communi ſententia omnium Scribentium ibidem, ſic vt in hoc nullus adhuc diſ ſentiat, vnanimiter potiùs conueniant infiniti congeſti à me ſuprà, ex num. 12. cum ſequent. Decius in con ſilio 180. num. 4. Iaſon in conſilio 133. colum. 4. & 5. lib. 4. Rolandus in conſilio 80. num. 69. lib. 4. Natta in conſ. 658. num. 12. lib. 4. Burgos de Paz in conſ. 28. num. 14. Sed vbicunque in contractu adeſt enormiſ ſima[*] læ ſio, ibi dicitur adeſ ſe dolus præ ſumptus, ſiue re ipſa, & ſic iuramenti vinculum non obſtat, & Minor reſtitui debet, vt vltra relatos ſupra, ſic in terminis obſeruant, & poſt in finitos alios rationem hanc aſ ſignant Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina 18. num. 55. & 56. & num. 63. & 70. qui aliis relatis ob ſeruauit, dolum in enormiſ ſima læ ſione, non ſolum re ipſa, ſed etiam ex propoſito præ ſumi, Crauet. in conſ. 42. n. 28. ſubdens in Minoribus ex enormiſ ſima læ ſione, ſine dubio argui dolum ex propoſito, cùm faciliùs decipiantur, ſequitur Alciatus in tract. præ ſump. regul. 1. præ ſump. 42. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 28. num. 60. qui num. 48. & n. 76. in omnibus generaliter, tam Minoribus, quàm Maioribus conſtituit, ex enormiſ ſima læ ſione dolum reſultantem, dolo ex propoſito æquiparari, Sfortia Oddi in conſ. 37. num. 58. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 18. num. 58. lib. 1. Bonifacius Rogerius in conſ. 16. ex num. 55. & num. 112. cum ſeq. lib. 1. Inde fit, quòd Tutoris aut Curatoris authori[*] tas, decretum Iudicis, & iuramentum operantur in dubio, ſecus quando conſtat de enormiſ ſima læ ſione; tunc enim contractus à Minore, geſti firmitatem non inducunt; ita Ripa in responſo 4. num. 15. Imol. in l. ſi quis cum aliter, in fin. ff. de verborum, obligat. & cum aliis Ioſeph. Ludouic. dicta deciſ. Peru ſina 18. n. 72. Prætereà & quarto loco conſtituo, in propoſito[*] dubio diſtinguere nonnullos DD. inter enormem, atque enormiſ ſimam læ ſionem; vt ſcilicet propter enormiſ ſimam concedatur reſtitutio iuramento non obſtante; propter enormem verò denegetur, quæ diſtinctio apertè colligitur ex nonnullis, ex his, quos ſuperiùs adduxi, item ex relatis per Couar. in d.c. quamuis pactum, in 3. p. §. 4. num. 3. Pancirolum in conſ. 1. Antonium Gabrielem commun. concl. lib. 3. tit. de iure dotium, concluſ. 1. num. 8. & 9. & in terminis dictæ authent. ſacramenta puberum, ſic diſtinguere DD. & enormiſ ſimam læ ſionem ab enormi ſeparare, affirmat Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 3. cap. 14. in principio, folio mihi 310. alios verò [*] Authores, præfata diſtinctione non admiſ ſa, indi ſtinctè probaſ ſe, quòd Minor quando ex contractu eſt enormiter læ ſus, vel enormiſ ſimè, reſtitui debet aduersùs contractum, etiam iuramento munitum: & ſic nullam differentiam conſtituendam inter enormem, atque enormiſ ſimam læ ſionem arbitrantur communiter; qua in ſententia firmiter inſiſtit, quamuis præfatæ diſtinctionis Doctorum mentionem non faciat, nec dixerit, ſic eos diſtinguere Caldas Pereira in d. l. ſi curatorem habens, d. verbo, Læ ſis, num. 1. col. 2. in verſic. quando igitur minor, & col. 3. in verſiculo, præ ſumitur enim dolus: quibus in locis læ ſionem enormem, atque enormiſ ſimam æquiparat quoad effectum prædictum, atque idem ius in vtraque conſtituit; Pedrocha etiam in conſ. 26. num. 3. qui rectè aduertit, quòd plerique ex Doctoribus loquuntur in terminis, quibus non adeſt enormiſ ſima, ſed tantùm enormis læ ſio, & in eiſdem terminis loquitur Hippol. Rimin. in conſ. 228. num. 36. & 50. lib. 2. qui cum aliis pluribus Authoribus reſoluit, deciſionem tex. in dict. authen. ſacramenta puberum, non procedere data enormi læ ſione, ſed eo caſu Minori reſtitutionem concedendam; idem etiam tuetur conſtanter Andreas Fachineus lib. 3. d.c. 14. affirmans Minorem enormiter læ ſum, iuramento non obſtante reſtitui debere, tuentur & alij quamplurimi mox referendi, quorum omnium ſententiæ li[*] benter ego me ſubſcripſerim, inter alias, ea præcipuè excitatus ratione, quòd fundamentum præcipuum doli præ ſumpti, ſiue re ipſa (quo in enormiſ ſima læ ſione adducti ſunt Doctores principaliter) ſic æqualiter militer in enormi, ſicut in enormiſ ſima læ ſione, & per conſequens in vtraque procedere non debet d. authen. deciſio: quod non malè con ſiderarunt Caldas Pereir. Achil. Pedroch. Hip. Rimin.[*] & Andreas Fachin. vbi ſuprà, quatenus dixerunt expreſ ſim, quòd in enormi laeſione dolus re ipſa interuenire cenſetur, & ſic ea à iuramento videtur excepta, ſubdit Fachin. ipſe, veriſ ſimum eſ ſe, iuramẽta puberum eſ ſe inuiolabiliter obſeruanda, prout in d. authent. expreſ ſum eſt, ſed non ideò in integrum reſtitutionem denegari eiſdem grauiter læ ſis, vt latiùs oſtendit ibidem, & conuenit Cagnolus, qui alios refert, & in enormi læ ſione egregiè hanc opinionem defendit contra eos, qui contrarium tenent in l. 2. num. 98. cum ſequentibus, C. de reſcindenda vendit. Sfortia Oddi in conſ. 37. num. 58. volum. 1. dicens, & multorum allegatione comprobans, quòd quando in contractu adeſt ſaltem enormis læ ſio, ibi dicitur adeſ ſe dolus præ ſumptus, ſiue re ipſa, ſicut quando adeſt læ ſio enormiſ ſima; quod etiam rectè annotauit ipſe in tractatu, de reſtitutione in integrum, part. 1. q. 15. artic. 8. n. 70. vbi dicit, quòd dolus, qui in enormiſ ſima læ ſione includitur, includitur etiam in enormi ſimplici, ſecundùm magis communem ſententiam, de qua dicit teſtari Aluar. Cagnol. & Neuiz. ibi relatos, Andreas Gaill. qui etiam in enormi idipſum profitetur pract. obſeruat. lib. 2. obſeruation. 77. num. 12. Decius in conſ. 180. num. 4. 5. & ſeq. Ripa responſ. 4. ſub tit. de donation. Matth. Gribal. in commun. opin. in verbo, læ ſio. Lauren. Rirchou. commun. opinion. centur. 3. concl. 8. & centur. 4. concluſ. 5. vbi latiſ ſimè Iaſon in conſ. 133. col. 10. lib. 4. & in eiſdem terminis enormis ſcilicet læ ſionis loquentes, & Minori aduersùs contractum iuramento vallatum reſtitutionem concedentes, plenè Cephalus in conſ. 107. ex num. 74. lib. 2. Portius Imolenſis in conſ. 101. ex num. 33. cum ſequentibus, Marcus Antonius Eugenius in conſ. 28. ex num. 49. cum ſequent. lib. 1. vbi in enormi læ ſione conſtituit idem ius, quod in enormiſ ſima, & refert Caſ ſador. in deciſion. vnica, ſub titul. de emption. & vendit. atteſtantem, quòd Rota, quæ æquitati innititur, non curat de iuramento in caſu enormis, aut enormiſ ſimæ læ ſionis, quem etiam refert, & in fortioribus terminis, nempe, quando Minor iurauit generaliter non contrauenire ratione minoris ætatis, vel alia quacunque ratione, vel cau ſa, ſic defendit Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inſpectione 18. num. 229. & 231. & 232. & 233. in fin. folio mihi 485. 486. & 487. dicens, quòd quando enormis læ ſio interuenit, Minor contrauenire poteſt iuramento, non obſtantibus clauſulis præ dictis, & refert quamplurimos alios, in caſu enormis læ ſionis ſic tenentes, Hippol. Rimin. aliis in locis, vltra locum relatum ſuprà, num. 23. in conſ. 5. ex num. 118. cum ſequent. lib. 1. vbi n. 124. & 126. affirmat, in Minore non eſ ſe neceſ ſarium, quòd conſtet de læ ſione vltra dimidiam, ſed ſatis eſ ſe, quòd ſit in ſexta parte læ ſus, & in conſil. 203. n. 108. & ſeq. lib. 2. vbi alios multos Authores de communi teſtantes in enormi læ ſione adducit, & his, quæ in contrarium expendi poſ ſunt, ſatis facit, & cum Iaſone, Rolando, Natta, & nonnullis aliis, ſecurè etiam ſic defendit, & in Minore enormiter læ ſo loquitur expreſ ſim Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 18. num. 58. 59. & 60. lib. 1. Conſtituo etiam ex ſententia quorundam, quos[*] adduxi ſuprà, maximè Ioan. Guttier. in d. authent. ſacramenta puberum, n. 95. Molinæ de Hispan. primog. lib. 2. c. 3. num. 25. Cald. Pereiræ in d. l. ſi curatorem habens, dict. verbo, læ ſis, n. 1. colum. 3. in verſic. idque adeò verum eſt. Riminaldi dict. conſilio 228. num. 50. lib. 2. Pedrochæ dict. conſil. 26. num. 3. cum aliis multis, quos ipſi præcitarunt: certum eſ ſe, in terminis d. authen. ſacramenta puberum, & cap. quamuis pactum, de pactis in 6. quòd vbi dolus ex propoſito interuenit, neceſ ſaria non eſt abſolutio aut relaxatio iuramenti ad effectum agendi, vt etiam optimè declarant Cou. & Padilla, quos Molina ipſe d.c. 2. lib. 2. recenſuit, ac cum illis Abbatem, Alex & Decium etiam retulit: cæterùm in eo dubio conſtitutos DD. an abſolutio aut relaxatio iuramenti neceſ ſaria ſit, quando Minor, vel alius eſt enormiter, aut enormiſ ſimè læ ſus, & ſic quando non ex propoſito, ſed re ipſa dolus contigit, contrarias quidem eoſdem protuliſ ſe ſententias; nonnulli namque præ ſupponunt, contractum ipſo iure nullum eſ ſe, ne ſcilicet iuramentum iniquitatis ac doli vinculum eſ ſe contingat: alij verò in alia ſunt ſententia, in quam ego magis inclino & ſecuriorem arbitror, videlicet, quòd in omnibus caſibus, vbi ex dolo re ipſa contingenti Minor, vel Maior contractum à ſe geſtum, ſeu renunciationem impugnare contendit, abſolutione atque relaxatione iuramenti priùs obtenta, & petita, contractum dolosè, hoc eſt enormi, aut enormiſ ſima læ ſione confectum reſcindendum eſ ſe, vt ſuperiores Authores, multos alios cumulando, ac etiam contrarium tenentes recenſendo, magis communiter obſeruarunt, & tam in enormiſ ſima, quàm in enormi læ ſione id ipſum æqualiter acceperunt, quamuis abſolutionem neceſ ſariam non eſ ſe permulti alij firmauerint, quos Burgos de Paçe in con ſil. 28. num. 17. & Simoncellus de decret. lib. 3. tit. 8. inſpectione 16. num. 231. adduxerunt, & alij etiam ex his, qui mox præcitabuntur: rectius ergo rela xationem atque abſolutionem exigunt ſuperiores, & cum illis Neuizan. in conſ. 22. & in conſil. 23. n. 2. & ſeq. Marcus Antonius Eugenius in conſil. 12. n. 62. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina 18. num. 67. 68. & 69. qui multos alios adducunt, Ioannes Mauricius in tractatu de reſtitut. in integ. c. 119. num. 11. & cap. 123. Bonifacius Rogerius in conſ. 16. n. 52. 53. & 54. lib. 1. & in terminis d. authent. ſacramenta puberum, eorum ſententiam ſibi magis placere, qui ab ſolutionem à iuramento petendam dicunt, firmauit Andreas Fachineus controuerſiarum iuris lib. 2. c. 14. in verſiculo, non me latet, folio 299. in principio, qui in terminis d. cap. quamuis pactum, idem etiam ob ſeruauit, & abſolutionem à iuramento petendam dixit lib. 8. c. 69. in finalibus verbis, fol. 1074. Anton Theſaurus deciſione Pedemontana 223. num. 9. & 10. & 11. & 18. vbi vide omninò, an vxor fideiubens[*] pro marito cum iuramento, vel tanquam principalis cum eo intercedens, obligetur de iure Canonico, & poſito quòd obligetur, an illi ſuccurrendum ſit ſtante enormi læ ſione, & an enormis læ ſio dicatur tantùm, quando indemnitatem conſequi non poteſt in bonis mariti, & iunge illi Hieron. de Cæual. practic. commun. contra communes, q. 727. ex n. 1. vſque ad num. 41. qui loquitur in terminis l. 61. Tauri, & ipſius ſententiam atque reſolutionem veriſ ſimam credo, & in caſu occurrenti ſeruandam omninò, nec enim in ea lege excluditur beneficium aut remedium ex enormi aut enormiſ ſima læ ſione, mulierum fragilitati conceſ ſium, indiſtinctè potiùs earum obligatio annullatur, niſi ea concurrant, quæ ibi traduntur, iunge etiam Ioannem Guttierrez de iuram. confirm. prima parte cap. 55. & practicarum, lib. 2. quæ ſt. 28. & 29. Azeuedum in l. 9. tit 3. num. 9. lib. 5. nou. collect. reg. Ioannem Vincent. Hondedeum in conſil. 45. lib. 1. vbi plenè de materia authent. ſi qua mulier, C. ad Velleianum, & commendo Petrum de Barboſa 5. par. legis primæ ff. ſoluto matrimonio, ex num. 54. verſiculo, ſecundus caſus eſt, vſque ad n. 60. & vide etiam D. Morquech. de diuiſione bonorum, lib. 1. c. 9. num. 43. Quinto etiam loco conſtituo, Minorem enor[*] miſ ſimè, aut grauiter læ ſum, poſ ſe reſtitutionem petere aduersùs contractum, ſeu renunciationem, etiamſi læ ſioni huiuſmodi renunciauerit, aut iurauerit ſe illum ratione cuiuſcunque læ ſionis non impugnaturum, & conſequenter ex nulla renunciatione, quantumcunque ſpecifica, atque ampliſ ſima illa ſit, non cenſebitur excluſa ea læ ſio, quæ adeò enormis, aut enormiſ ſima fuerit: quod cum Antonio, Abbate, Decio, Ruino, Corneo, Craueta, & aliis obſeruat Burgos de Pace in conſ. 28. num. 18. & cum Caſ ſador. Abbate, Couar. Padilla, Ruino, Crauet. Grammatico, Neuizan. Cagnol. Caſtrenſ. Corneo, Bolier. & Pinel. Ludouic. Molin. de Hiſpan. primogen. lib. 2. d.c. 3. n. 19. & 20. qui dicit, quamplures tenuiſ ſe contrarium; cæterùm eos non loqui, nec intelligi debere in hac læ ſione adeò enormi, ſed in læ ſione vltra dimidiam tantùm contingenti, quæ excluſa cenſeri debet, quoties renunciatio enormiſ ſimæ læ ſionis ſpecificè, atque ex profeſ ſo facta ſit; enormiſ ſima verò læ ſio nuſquam excepta cenſetur in Minori, ex dictis Authoribus, & eodem Molina vbi ſuprà, num. 24. nec in Maiore, iuxta ea, quæ re ſoluit ipſe eodem cap. 3. num. 18. verſiculo, quod temperandum eſt, idem etiam obſeruauit Caldas Pereira in d. l. ſi curatorem habens, dicto verbo, læ ſis num. 1. in fine, vbi refert Corneum, Rolandum, & Burſatum, & dicit talia verba renunciationis ciuiliter intelligi, & ab illis quantumcunque generalibus grauem læ ſionem excipi, Octauius Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inſpectione 18. videndus ex num. 207. fol. 474. vſque ad finem inſpectionis, fol. 487. ibi enim pleniùs quidem cæteris omnibus loquitur, & octo caſus principales diſtinguit, vt oſtendat, an & quando Minor beneficio ætatis, vel iuris, vel aliàs generaliter renuncians excludi debeat, vel non, & tandem num. 229. fol. 484. inquit, quòd Minor. quando generaliter iurat non contrauenire ratione minoris ætatis, vel alia quacunque ratione, vel cauſa, tunc nullo pacto poteſt contrauenire, quia virtute illius clauſulæ adeò generalis, iuramentum validat contractum quacunque ratione inualidum, & in id refert, congeritque infinitos Authores, ſtatim tamen numero ſequenti, fol. 485. ſubdit in hunc modum: Limitatur vltimus iſte caſus, quando eſ ſet enormis læ ſio in ipſo contractu, quia tunc iuramentum non eſt obligatorium, & propterea poterit Minor contrauenire, etiam nulla abſolutione petita, & citat Hippol. Riminald. Anton. de Perut. Cagnolum, Cuman. Anton. de But. Pet. de Anchar. Calderinum, Iaſonem, Decium, Ripam, Socinum, Curt. iunior. Cephalum, Burſatum, & alios ſic tenentes, & demùm num. 232. fol. 486. ſic ſcriptum relinquit: Ampliatur prædicta limitatio, etiamſi Minor in ipſo contracta promiſiſ ſet, non venire contra, neque ratione enormis, neque enormiſ ſimæ læ ſionis, prout communiter fieri ſolet: nam adhuc prædicta clauſula non obſtante, poterit contrauenire, & contractum reſcindere, & refert Abbatem, Imolam, Alciatum, Socinum, Decium, Ripam. & Neuizan. ipſum probantes, Blazius Flores Diaz de Mena in additionibus ad deciſ. 66. Gamæ, in fin. folio mihi 40. qui atteſtatur hanc opinionem veriorem eſ ſe, & ira ſeruari in iudicando & conſulendo, quamuis alij Authores contradicant. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina 18. num. 66. aduertens, iuramentum, & [*] clauſulas generales nihil in propoſito operari ſtante enormiſ ſima læ ſione, & inde eſ ſe, quòd quamuis Minor iurauerit omnia in inſtrumento contenta eſ ſe vera, & renunciauerit generaliter omni legum auxilio & fauori, ac etiam læ ſioni prædictæ, contractus ob huiuſmodi læ ſionem debet reſcindi, Marcus Antonius Eugenius in conſ. 12. num. 70. lib. 1. Ratio eſt, quia tales clauſulæ, quæ huiuſmodi renunciationes continent, doloſ æ ſunt, ad faciliorémque fraudibus parandum aditum apponuntur; ac ita quemadmodum & contractus ipſi doloſi ſunt, ita & clauſulæ ipſ æ doloſ æ indicantur, vt per Decium in conſil. 80. colum. penul. per Pariſium in conſil. 91. volumine 1. Grammaticum deciſ. 66. num. 49. & deciſ. 76. num. 16. Bonifacium Rogerium in conſil. 37. num. 52. lib. 1. vbi citat multos alios, & num. 53. dicit, id rectè à Doctoribus deciſum, quia ſi princi[*] palia doloſa ſunt, & acceſ ſoria ſimiliter eiuſdem naturæ eſ ſe præ ſumuntur, l. cùm principalis, ff. de regulis iuris, regula, Acceſ ſorium, eodem titulo, lib. 6. l. non dubium, in fine, C. de legibus, idem Rogerius in conſilio 16. ex num. 58. eodem lib. 1. dicens, clauſulas prædictas, atque renunciationes generales ideò non nocere, quia qua facilitate Minor contraxit, eadem[*] renunciauit, & non contrauenire iurauit, & refert Butrium, Caſtrenſem, Socinum, Corneum, Calcan. & alios ſic notantes, & multos alios cumulauit Simoncellus de decretis, lib. 3. titulo 8. dicta inſpectione 18. in principio, num. 135. folio 443. ac demùm Rogerius ipſe eodem loco, num. 61. & ſequentibus, optimè adnotauit, & aliorum Authorum relatione comprobauit, quòd in Minore, muliere, ac ruſtico[*] ſemper præ ſumitur ſimplicitas & ignorantia, ſi contractus damnoſus ſit, quamuis iuramento firmatus, & num. 65. inquit, quòd mulieres, maximè Mino[*] res, ſemper contra propria commoda laborare videntur, l. 4. in vltimis verbis, C. de ſponſalibus, l. 2. §. verba, ff. ad Velleianum, atque ex his debent explicari aut reſtringi, quæ in propoſito nimis generaliter reſoluit Ioan. Guttierrez in d. authent. ſacramenta puberum, num. 88. Sexto tandem, & vltimo loco conſtituo, ex dictis adhuc, atque ex communi Doctorum reſolutione,[*] apertè deduci, Minorem ſimpliciter contrahentem iuramento præ ſtito, ſolùm renunciaſ ſe videri beneficio ætatis, nec per hoc excludi ab auxilio l. 2. C. de reſcindenda vendit. ſiquidem ex renunciatione, & iuramento ſimpliciter adhibito, tantùm Maior effectus eſt, ſiue pro Maiore habetur, & ſic videtur, vt dixi, iuraſ ſe non contrauenire, ratione minoris ætatis, ſecus verò ſi contractus aliquem alium defectum patiatur: ita notarunt Gloſ ſa, Bartol. Bald. Angel. Caſtrenſis, & omnes Doctores communiter in l. 2. C. de reſcindenda vendit. Gloſ ſa, Ioannes Andreas, Barbat. & alij communiter in cap. cum cauſa, de empt. & vendit. atque ex communi Doctorum ſententia rectè adnotauit Couar. in d. cap. quamuis pactum, 3. par. §. 4. num. 6. vbi eleganter explicat l. 56. titulo 5. partita 5. & cum Pinello, Padilla, Craueta, Anton. Gomez. Anton. Gabriel. & multis aliis, Ioannes Guttierrez in d. authen. ſacramenta puberum, num. 86. & de iuramento confirmatorio, prima part. cap. 26. Menochius in conſilio 29. n. 39. & 40. & in conſil. 84. num. 46. lib. 1. Chaſ ſan. in conſil. 7. num. 26. Marcus Antonius Eugenius in conſil. 28. ex num. 55. vſque ad num. 59. lib. 1. & hæc eſt communis, magis communis, verior, & æquior opinio ſecundùm Simoncellum de decretis, lib. 3. titul. 8. inſpection. 18. num. 215. folio 477. & 478. vbi reſpondet fundamento præcipuo Authorum quorundam, qui contrarium dicebant; idcircò ſiue renunciatio aut iuramentum fiat formâ prædictâ, ſiue generaliter fuerit iuratum, aliqua ratione, vel cauſa non contrauenire contractui, adhuc per iuramentum dumtaxat cenſetur ſublatum impedimentum minoris ætatis, non verò aliud impedimentum annullatiuum quodcunque; imò quamuis ſit renunciatum beneficio d. l. 2. C. de reſcindenda vendit. non dicetur excluſum remedium enormis, vel enormiſ ſimæ læ ſionis, ſed tantùm cenſebitur cogitatum de ætate, aut de aliis beneficiis expreſ ſis, non verò de enormi læ ſione, nec de alio impedimento annullatiuo; quod cum aliis multis optimè obſeruauit Hippol. Riminald. in con ſilio 5. num. 113. cum ſequentibus, lib. 1. & ſequitur Simoncellus vbi ſuprà num. 218. fol. 479. & citatis quamplurimis Additionator Gamæ ad deciſ. 66. n. 3. folio mihi 40. Inde fit, quòd quamuis apud Legiſtas & Cano[*] niſtas crebrior viſa ſit ſententia, iuramentum excludere Maiorem à beneficio dictæ l. 2. C. de reſcindenda venditione, ſecundùm Gloſ ſam, Bartolum, Salicetum, & omnes ibi, Imolam, Caſtrenſem, Alexandrum, Crauetam, Caccialupum, Socinum, Curt. Capram, Corneum, Caualcanum, Cagnolum, & alios plures, cum quibus Couar. in dict. cap. quamuis pactum 3. par. §. 4. n. 4. Cacheranum deciſ. 41. n. 8. Ioannem Guttierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 26. n. 4. tamen ſtante enormiſ ſima læ [*] ſione id non procedit; propter illam namque remedium huiuſmodi competere debet non obſtante iuramento, aut clauſulis, ſiue renunciationibus quibuſcunque, à quibus omnibus, & renunciatione d. l. 2. etiam in Maiore, enormiſ ſima læ ſio cenſetur ſemper excepta, ſicuti poſt infinitos alios Authores annotarunt Capra, in ſuis regulis, cap. 87. num. 126. & ſeq. Couar. vbi ſupra, num. 3. & 5. Cacheranus dicta deciſ. 41. num. 1. & num. 4. & ſeq. Ioannes Gutti dict. cap. 26. num. 8. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 12. ſuprà citato, num. 73. & in effectu aſ ſentit Molina de Hisp. primog. lib. 2. cap. 3. num. 18. Et hactenus de materia textus in d. authent. ſacramenta puberum, & de his, quæ pertinent ad illam. Nunc verò ſubſequenter agendum eſt de materia tex. in d. cap. quamuis pactum, de pactis in 6. & pro vera explicatione eorum, quæ ad Inſtitutum meum attinent, aliis quamplurimis conſultò prætermiſ ſis, antequam deueniam ad quæ ſtionem principalem, verum illius tex. diſpoſitio, data enormi vel enormiſ ſima læ ſione procedat, monendum Lectorem duxi, hoc loco, ſiue hîc dicendis, circa eiuſdem capitis deciſionem, addenda eſ ſe, aut æqualiter intelligenda ea, quæ ſuperius diximus ex num. 7. vſque ad num. 12. ſimiliter & dicta ex num. 13. vſque ad num. 16. quatenus explicare curauimus ex propo ſito, quæ diceretur enormis, aut enormiſ ſima læ ſio; ibi namque permultos Authores citauimus, quorum plures in terminis dicti cap. quamuis pactum, loquuntur; alij verò in terminis, atque ſpecie d. authent. ſacramenta puberum: ea etiam, quæ in Minore ibi obſeruata fuere ex num. 16. vſque ad num. 34. æqualiter etiam obſeruanda in Minore, quoties in terminis dicti cap. quamuis pactum verſamur, ac denique circa Maiores, & Minores vera eſ ſe & tenenda in ſpecie d.c. quamuis pactum, quæ circa abſolutionem aut relaxationem iuramenti annotaui ſuperius, n. 26. Prætereà & monendum Lectorem duxi, pro dilucida præfati dubij explicatione, atque re ſolutione neceſ ſarium eſ ſe præmittere, ſiue conſtituere anteà nonnulla, quæ verè prætermitti non poſ ſunt, vt Doctorum hucuſque ſcribentium placita, & reſolutiones diligentiùs declarem. Et in primis conſtituo, quòd Minor renuncians[*] cum iuramento hæreditati paternæ, vel maternæ acquiſitæ, vel acquirendæ, non poteſt contra pactum venire, nec etiam abſolutionem obtinere, vt agat contra renunciationem ratione minoris ætatis, quia vt dixi ſuprà in initio huius capitis, per iuramentum Maior efficitur: ſic probatur in dicto cap. quamuis pactum, de pact. in 6. vt rectè aduertit Couar. in relectione illius textus, 3. par. § 4. num. 6. in verſic. 5. concluſio, & ibidem, §. 1. num. 3. Ioannes Guttierrez in verbo, à filia, num. 1. dicens, quòd deciſio illius capitis procedit, etiamſi filia ſit minor vigintiquinque[*] annis, maior tamen duodecim; quòd ipſum, & alij quamplures ſequuntur, & materiam illius cap. latiſ ſimè declarant Antonius Gomez. in l. 22. Tauri, ex num. 6. cum ſeq. Tellus Fernandez in l. 6. Tauri, num. 39. cum multis ſequent. Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. § 18. per totum, vbi vide omninò, & quæ ſtionum vſufrequentium, lib. 3. cap. 43. & cap. 44. & 45. Molina de Hispan. primog. lib. 2. cap. 3. Burgos de Paz in conſ. 5. per totum. Gaſpar Baëtius de non meliorand. dotis rat. filiab. cap. 10. ex n. 102. cum multis ſequentibus, & multos alios congerit Petrus Cenedo in collectanea decima, ad librum ſextum Decretalium. Paulus Pariſius in conſ. 26. lib. 3. qui optimè loquitur in materia dicti cap. quamuis pactum. Hippol. Riminaldus in conſ. 228. lib. 2. Marcus Antonius Eugenius in conſil. 28. per totum, lib. 1. & in conſ. 12. ex num. 62. eodem Libro. Seraphinus de priuilegiis iuramenti priuilegio 21. per totum. Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 26. per totum, & in conſilio 75. volumine 1. Menochius in conſil. 6. lib. 1. Michaël Graſ ſus recept. iur. ſentent. §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſt. 10. & ſequentibus, & §. inſtitutio, quæ ſt. 11. & §. legitima, quæ ſt. 3. num. 13. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 29. ex num. 5. & num. 70. cum multis ſequentibus, lib. 1. Hieronymus de Cæuallos practicar. commun. contra commun. quæ ſt. 115. & 116. infinitos alios ſciens, conſultóque prætermitto, quoniam à ſuperioribus præcitantur. Deinde & ſecundò conſtituo, ex enormiſ ſima læ [*] ſione dolum præ ſumi, quod numeris præcedentibus latè explicatum, & ſ æpe repetitum fuit, & con ſequenter in eo verificari deciſionem text. in dict. cap. quamuis pactum, dum vult, quòd renunciatio etiam iurata, interueniente dolo non ſubſiſtat; quia quamuis loquatur de dolo generaliter, non debet[*] reſtringi ad dolum ex propoſito magis, quàm ad dolum re ipſa, qui ex enormiſ ſima læ ſione cauſa tur: & quamuis præ ſumptus, verè tamen dolus eſt, ſiue proprio dolo comparatur, qui ex enormiſ ſima læ ſione reſultat; ita ex communi omnium intellectu ad tex. in dicto cap. quamuis pactum, poſt Caſtren ſem, Aretinum, Socinum, & Decium teſtantur Pariſ. dicto conſ. 26. num. 73. lib. 3. Marcus Anton. Eugenius in conſ. 28. n. 49. & 50. lib. 1. Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 26. num. 110. & in conſil. 75. n. 8. & n. 9. & 10. lib. 1. Hippol. Riminaldus in conſ. 228. n. 47. lib. 2. dicens ita tenere communiter Doctores, & multos referens Antonius Galeatius Maluaſ ſia in conſil. 126. ex num. 26. cum ſequentibus, lib. 1. Cephalus in con ſil. 34. num. 24. & in conſilio 142. num. 29. lib. 1. quo loco, num. 30. inde infert, quòd ſicut dolus verus re[*] mitti non poteſt in ſpecie dicti cap. quamuis pactum, pariter nec dolus præ ſumptus; & conſequenter, quòd enormiſ ſimæ læ ſioni, etiam cum iuramento validè renunciari non poteſt, & latiùs proſequitut Maluaſ ſia dicto conſilio 126. ex num. 28. in conſ. 65. ex num. 29. cum ſequentibus, eodem libro. Vincentius de Franchis deciſione 119. num. 6. Ioſephus Ludouic. deciſ. 18. num. 64. Hieronymus de Cæuallos commun. contra communes, quæ ſt. 115. n. 4. optimè Bonifacius Rogerius, atque in terminis dicti cap. quamuis pactum, in conſil. 16. ex num. 52. vſque ad num. 58. & num. 86. & num. 112. cum ſeq. lib. 1. vbi plenè pro ſequitur, & rationes concludentes ſuperioris reſolutionis communis aſ ſignat; vnde & neceſ ſario ad limitationem, aut generalem declarationem eorum, quæ dicentur infrà, obſeruandum erit, quòd vbicumque ex renunciatione facta patri, matri, vel fratri dici poſ ſit, renunciantem circumuentum, ſaltem dolo præ ſumpto, & re ipſa, aut alio modo quocumque adhibito, tunc quidem renunciatio non producet effectum, nec ſubſiſtere poterit: quod Aſ ſumptum probatur ex communi vtriuſque iuris Interpretum ſententia, tam in dicto cap. quamuis pactum, quàm in d. authent. ſacramenta puberum, & in ſpecie, poſt Abbatem, Socinum, Curtium iuniorem, Neuiz, Ripam, Felinum, Decium, Cephalum, Fab. Syluanum. Alex. Grammaticum, Rolandum, Pariſium, & alios annotauit Sfortia Oddi in conſil. 37. num. 57. lib. 1. & vltra eum Hippol. Riminald. in conſ. 228. num. 49. lib. 2. qui ex aliis rectè, & generaliter con ſtituit, quòd vbi lex dolum præ ſumit, iuramentum renuncianti non obeſt; id ergo, vt dixi abſolutè erit intelligendum in omnibus caſibus, qui infrà, numeris ſequentibus diſtinguentur; & ſiue delatæ iam, ſiue deferendæ hæreditati, aut in fauorem vnius, vel alterius renunciado fiat: quod tamen di[*] ſcreti, bonique Iudicis arbitrio relinquere, ſecurius erit; is enim iuxta facti occurrentis, & perſonarum qualitates, & circumſtantias, meliùs diiudicare poterit, an dolus præ ſumi debeat, vel non, ſiue an dolus præ ſumptus ſufficiens ſit ad renunciationem inualidandam, an etiam læ ſio valdè enormis, aut enormiſ ſima ſit, vel non; quod pariter etiam ſecundùm eius arbitrium debebit ſemper diffiniri, atque diiudicari, vt in terminis d. authent. ſacramenta puberum, obſeruaui ſupra, hoc eodem cap. num. 13. & 14. & in terminis dicti cap. quamuis pactum, poſtquam aliorum ſententias retulit, qui enormiſ ſimam læ ſionem diuerſimodè acceperunt, ſic obſeruauit, & plures alios in id retulit Marcus Anton. Eugen. in conſil. 28. num. 39. 40. & 41. lib. 1. & eſ ſe magis receptam ſententiam dixit Rolandus in conſilio 7. num. 56. volumine 3. Molinam, & alios retuli ſupra d. num. 13. & 14. & vltra relatos ibi, idipſum tenuit Ioannes Guttierrez, in dict. cap. quamuis pactum, verbo, Si tamen iuramento, n. 2. vbi poſtquam retulit Anton. Gabriel. & Grati reſolutionem, quòd tunc læ ſio dicatur nimis exceſ ſiua, quando eſt vltra triplum, vel quadruplum iuſti pretij, inquit ſe verius credere vt hoc relinquatur arbitrio Iudicis. Denique obſeruandum erit, dicta hactenus ex num. 39. cum ſeq. notanda eſ ſe ad reſolutionem eorum, quæ mox agentur ex num. 50. cum ſequentibus; nam ſi verum eſt, deciſionem text. in d. cap. quamuis pactum, ſic procedere in dolo præ ſumpto, ſicut in dolo vero, ex enormiſ ſima autem læ ſione dolum præ ſumi; conſequens erit, vt ex dictis ſuperiùs, eorum, quæ inquiruntur ex dicto num. 50. reſolutio poſ ſit deduci: id tamen commodius viſum fuit re ſeruare ibi, & anteà nonnulla alia prænotare. Prætereà ergo & tertio loco conſtitui, in hac ma[*] teria renunciationis factæ tempus ſemper, & perpetuò conſiderandum, cùm de læ ſione in huiuſmodi renunciationibus agitur, etiamſi ex poſt facto facultates patris excreuerint, nec renunciantem ex eo ſe læ ſum contendere poſ ſe; nam ſicut bonis diminutis, non diminuitur, nec reſtituitur id, quod ex cau ſa renunciationis ſemel acceptum fuit, ita ſuper creſcentibus parentum facultatibus, augendum non erit: quod eſ ſe ſine dubio per text. in dict. c. quamuis pactum, firmauit ibidem Ioannes Guttierrez in verbo, A filia, num. 11. & retulit Couar. Tellum Fernandez, & Villalobos, & cum Alex. Decio, Pariſio, Boërio, Menchaca, & Tello Fernandez, ipſummet obſeruauit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. num. 29. vbi etiam citauit Couar. ſed non in loco relato per Guttierrez, ſed in alio diuerſo, hoc eſt in dicto cap. quamuis pactum, 3. parte, §. 4. num. 7. ad finem, vbi Couar. dixit ex ſententia aliorum Authorum, ſemper in propoſito caſu conſiderandum,[*] an filia, quæ hæreditati paternæ futuræ renunciauit, dotem acceperit iuſtam eo tempore inſpecto, quo dos ei data & conſtituta fuerit à parente, & computatis illis bonis, quæ eo tempore pater habebat, non his, quæ vel habuit poſt, vel habere potuit: & reddit rationem, quia tunc dotis datio non eſt ad[*] rationem Legitimæ conſideranda; quo caſu foret conſtituenda iuxta quantitatem bonorum, quæ pater habebat mortis tempore, ſed eſt dos conſtituenda iuxta officium paternum, & ſic ſecundum bona, quæ tempore nuptiarum, & conſtitutionis dotis pater habuit, & in id refert Decium, Alexandrum,[*] Georg. Nattam, & Pariſium, & in effectu aſ ſentit Molina dicto cap. 3. num. 28. conuenitque Aldobrandini reſolutio in conſil. 26. num. 114. lib. 1. vbi aliis multis Authoribus relatis obſeruauit, quod læ ſio in filia, quæ renunciauit hæreditati paternæ cum iuramento, non debet conſiderari, habito reſpectu ad Legitimam ſed ad congruitatem dotis, & anteà num. 109. dixerat, quòd filia renuncians Legitimæ, non poteſt petere dotem, nec ſupplementum dotis, habito reſpectu ad Legitimam, quia ſic Legitimam, cui renunciauit, peteret, cùm dos loco Legitimæ ſuccedat, & n. 102. in eodem conſilio 26. cum aliis multis Authoribus annotauit, quòd filia, quæ renunciauit ſucceſ ſioni paternæ, non dotata, vel incongruè dotata, poteſt petere vſque ad congruentiam ſupplementum, & vide omninò dicta infra, num. 65. atque eundem Aldobrandinum in eodem conſilio 26. ex num. 103. vbi poſt Decium in conſ. 26. colum. 1. & in conſilio 180. columna prima, & in con ſilio 276. column. 1. verſiculo, ſed tamen his, Paulum Pariſium in conſil. 26. num. 88. & 89. lib. 3. à quo in effectu omnia ferè tranſcribit, quæ illo loco annotauit; rectè aduertit Aldobrandinus ipſe, quòd dos[*] congrua in terminis noſtris ſolet dupliciter conſiderari: vno modo dicitur congrua inſpecto tempore matrimonij, vel carnalis, vel ſpiritualis, & in ea conſiderantur facultates patris tempore conſtitutionis, non mortis, numerus filiorum, qualitas mariti, ſeu Monaſterij, & mos regionis: & conſequenter non attenditur, quòd fuiſ ſent bona patris poſtmodùm augmentata, ex quo poterant decreſcere, & filia poterat præmori patri, ſed tempus renun ciationis tantùm inſpicitur, vt ſuprà diximus, ac etiam conſideratur dumtaxat, ſi filia ſit nupta condigno, & habuit dotem ſecundùm loci conſuetudinem, aut perſonarum qualitatem, vel ſi poſita fuit in Monaſterio condigno qualitati, & nobilitati ſuæ, & data ſit loco eleemoſynæ tanta dos, quanta dari ſolet ſecundum morem Religionis ab aliis ſimilibus filiabus; his enim duobus concurrentibus non poteſt allegari incongruitas dotis, vt idem Aldobrandinus probauit dicto num. 103. vſque ad num. 107. & cum Caſtrenſi, Alexandro, Curtio ſenior. Corneo, Craueta, Pariſio, Moderno Pariſ. & Alberto Bruno, eleganter Molina de Hiſpanor. primog. lib. 2. dicto c. 3. num. 27. & 28. firmans non poſ ſe dici filiam enormiter læ ſam, quæ ſponte Monaſterium ingredi volens dote competenti ad Religionis ingreſ ſum obtenta, paternæ, ac maternæ hæreditati renunciauerit; cùm enim ipſa Religionem profiteri velit, nullóque alio, quàm dote competenti indigeat; ſi dos competens eidem ſecundùm eiuſdem, ac Monaſterij qualitatem, ac conſuetudinem aſ ſignata fuerit, in nullo læ ſa dici poterit, quamuis parentum bonis conſideratis, enormiter læ ſa videatur; idque (aduertit ipſe Author) pari ratione dicendum in filia, quæ dote competenti accepta iuxta eius, ac patrimonij qualitatem, & quantitatem, hæreditati parentum renunciauerit, vt ex ea pater ipſe, in per ſonam filij maioris natu Primogenium inſtitueret, ac etiam in filiis aſ ſignatis ſibi competentibus alimentis renunciantibus dicendum fore, niſi ex maximo exceſ ſu dolus argueretur; quod colligi dicit ex Authoribus anteà relatis, quibus iunge Aldobrandinum dicto conſilio 16. num. 36. 38. 39. & 40. & 47. Demùm inquit Molina, ſe veram exiſtimare concluſionem, & doctrinam prædictam, dummodò ad id rectè qualitas perſonarum, atque actus, & cauſ æ, ex qua renunciado fit, quantitáſque patrimonij conſideretur, ſicque etiam veram exiſtimaſ ſe Menchacam de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 18. num. 129. quamuis de ea dubitet Couarru. in dicto cap. quamuis pactum, par. 3. §. 4. num. 6. verſiculo, Septima concluſio, qui adductus eſt ex communi opinione, quòd ſcilicet filia poſ ſit ex enormiſ ſima læ ſione renunciationem etiam iuratam infringere, cui tamen ipſemet Molina, & verè reſpondet & eruditè; & quidem terminos hos eleganter diſtinguit, quos alij inuoluunt, & confundunt, & in propoſito æquiuocè loquuntur: dicit ergo veriſ ſimam eſ ſe communem ſententiam, quòd renunciatio etiam iurata ex enormiſ ſima læ ſione poſ ſit infringi; cæterùm filios, vel filias dotem, aut alimenta competenda accipientes, parentúmque hæreditati, vt ex ea primogenium in ſtituatur, renunciantes, non poſ ſe ſe enormiter læ ſos appellare, cùm id in eorum, totiúſque familiæ, reipublicæque vtilitatem conuertatur: & hactenus Molina, cuius reſolutionem ideò hoc loco inſerendam, neceſ ſariò putaui, quòd ſic intelligi atque explicari debeant omnia, quæ in hac materia infrà dicentur: fatemur ergo indiſtinctè, ex enormiſ ſima læ ſione renunciationes etiam iuratas infringi; negamus tamen, enormiſ ſimam læ ſionem reſpectu hæreditatis aut patrimonij renunciati metiendam, aut inſpiciendam eſ ſe dumtaxat, ſed & alia aduertenda, atque præ oculis habenda in propoſito con ſtituimus, ex quibus enormiſ ſimæ, læ ſionis caſus vitari poterit, hoc eſt, ſi caſus erectionis atque in ſtitutionis Maioratus interueniat) quem Molina conſiderauit) aliáve iuſta cauſa accedat, quæ iudicantis Religioni debebit relinqui, aut ſaltem, quando aliud non interueniat, ſi inſpecto tempore matrimonij, vel carnalis, vel ſpiritualis, & cæteris, quæ in initio huius numeri inſpicienda eſ ſe notauimus, obſeruatis, congrua dos aſ ſignata fuerit; congruitas namque illa, actúſve, aut cauſ æ qualitas, enormiſ ſimæ læ ſionis rationem ſic excludet, vt nuſ quam renunciationes ſic factas infringi ex ſola con ſideratione hæreditatis, aut patrimonij renunciati contingat, niſi ex aliis dolus argueretur: quod ex Pariſio, Aldobrandino, & aliis, quos paulò antè citauimus, apertiſ ſimè comprehenditur, & multùm notari debet; alij namque quamplurimi, vt vidiſti ſuprà, ex num. 12. atque ex num. 17. ac num. 40. & videbis ſtatim ex num. 50. indiſtinctè tradiderunt ex læ ſione enormiſ ſima reſcindi renunciationem iuratam, nec ad prædicta aduertunt, vt etiam non aduertit Ioannes Guttierrez, ſed ſic indiſtinctè reſoluit, in dicto cap. quamuis pactum, verbo, Si tamen iuramento, num. 2. Et hactenus de primo modo, quo dos ſolet conſiderari, vt congrua dicatur; de his autem omnibus nunc conſideratis, latiùs agetur infrà, maximè ex n. 86. Alio denique, & ſecundo modo, vt ipſe Aldo[*] brandinus dicto conſil. 26. ex n. 107. vſque ad n. 110. ſubdit, dos dicitur congrua, ſiue congruitas con ſiderari poteſt, ſcilicet, habita conſideratione ad legitimam, & tunc attenditur tempus mortis, ſic vt non poſ ſit eſ ſe dos minus legitimâ, quæ deberet conſiderari iuxta valorem bonorum ſecundùm tempus mortis: & ſi iſto etiam modo conſideretur congruitas, ſiue incongruitas dotis, adhuc filia, quæ renunciauit, nihil petere poterit pro ſupplemento dotis receptæ, aut legitimæ, quia ex quo renunciatum eſt Legitimæ, & doti commenſurandæ ad rationem Legitimæ renunciatum cenſetur, tanquam ſubrogatæ loco Legitimæ, cui renunciatur, & renunciari poteſt, vt cum aliis Authoribus, & poſt Pariſium ſic in ſpecie, atque expreſ ſim dicentem, obſeruauit idem Aldobrandinus in propoſito videndus omninò, qui tamen, ac etiam Couar. & Mo[*] lina in locis relatis ſupra, num. 47. Caſtrenfis denique, Decius, Alexan. Georg. Nat. Pariſius, Corneus, Crauet. & alij, quos Molina recenſuit, loquuntur in renunciatione hæreditatis paternæ, au maternæ nondum delatæ, ſed in futurum deferendæ, in qua, aut reſpectu iuris nondùm quæ ſiti, ſed quærendi, ſic rectè congruitatem dotis accipiunt, quamuis parentum bonis conſideratis, enormiter fuiſ ſe læ ſam filiam renunciantem appareat, vt ſuprà diximus, & Molina inquit vbi ſuprà, dicto num. 27. Si verò renunciatio fieret delatæ iam hæreditatis, & iuris quæ ſiti, non ita de facili congruitas præfata dotis induceretur ab ipſis, iuxta ea, quæ infrà dicentur, quod eſt notandum, ne in iſtis terminis decipiamur, aut Authores prædictos extra terminos, in quibus loquuntur, accipiamus, quamuis ſemper, ac indi ſtincte verum ſit, læ ſam non poſ ſe dici filiam, quæ ad carnale, vel ſpirituale matrimonium congruam dotem acceperit, iuxta rationem numeris præcedentibus intellectam, illam accipiendo, quamuis habita conſideratione omnium bonorum parentis, enormis læ ſio dici poſ ſet, ex ſuperioribus Authoribus, & rationibus Pariſij in loco ſupra commemorato, & vide omninò infra, ex num. 65. cum ſequen. & n. 83. Quarto deinde loco, & principaliter conſtituo,[*] dubium eſ ſe, an deciſio text. in d.c. quamuis pactum, de pactis in 6. habeat locum data enormi læ ſione dumtaxat, non enormiſ ſima? Pro cuius dubij exacta, atque perfecta explicatione, neceſ ſe erit in me[*] moriam reuocare ea, quæ ſupra, ex num. 39. vſque ad num. 43. diximus, quatenus obſeruauimus, deciſionem Pontificiam d.c. quamuis pactum, ſic obtinere in dolo præ ſumpto, ſicut in dolo vero, & inde animaduertere, quòd quamuis Authores omnes ibidem à me relati, vnanimiter dixerint, renunciationem etiam iuratam propter enormiſ ſimam læ ſionem reſcindi, & id ipſum quamplures alij tenuerint, qui mox referentur; alij tamen contradixerunt, idcircò in enormi tantùm læ ſione difficilius id redditur;[*] nam ſi in enormiſ ſima etiam læ ſione, inter Doctores altercatio fuit & contrarietas, illámque indiſtinctè dicunt nocere iuranti, fortius videtur, quòd enormis abſolutè debeat nocere. Cæterùm rem hanc[*] magis ſpecificè tractando, quòd renunciatio etiam iurata, ſi enormiſ ſimam læ ſionem contineat, iuranti non noceat, nec ſibi vendicet locum deciſio tex. in dicto cap. quamuis pactum, ſaltem petita abſolutione à iuramento, tenuerunt quamplures Authores, quos in vnum congeſ ſi ſupra, num. 40. & ſeq. qui & infinitos alios commemorarunt, ac etiam Pet. de Anchar. Abbas, Calderinus, Felinus, Federicus de Senis, Caſtrenſis, Aretinus, Barbat. Ripa, Decius, Soc. Corneus, Anton. de Butrio, Alex. Curtius iunior, Calcan. Gualdenſ. Guid. Pap. Gozadinus, Pariſius, Craueta, & Grammaticus, quos retulit, & hanc opinionem videri magis communem dixit, ac eam pluribus modis ampliauit, & limitauit Anton. Gab. commun. concluſ. lib. 3. tit. de iure dotium, concluſ. 1. n. 8. & ſequentibus, Ruinus, Cagnolus, Albanus, Alexand. Decius, & alij, cum quibus Ioannes Cephalus in conſil. 34. num. 20. & in conſil. 62. num. 14. & in con ſilio 137. num. 53. & in conſil. 142. num. 25. & n. 47. lib. 1. & in conſilio 208. num. 5. lib. 2. Couar. in dicto cap. quamuis pactum, 3. parte, §. 4. num. 6. & ibidem Ioannes Guttierrez in verbo, Si tamen iuramento, n. 2. Molina de Hispan. primog. lib. 2. cap. 3. n. 28. in ver ſiculo, verumtamen ego, vbi veram opinionem dicit, Portius Imol. concluſ. lib. 4. concluſ. 32. Burſatus in conſilio 75. ſub num. 5. lib. 1. concludens hanc opinionem æquiorem, veriorem, & magis communem, Marcus Antonius Eugenius, qui multos ſic tenentes refert, & tuetur conſtanter in conſilio 12. ex n. 62. vſque ad num. 76. & in conſil. 28. ex num. 42. vſque ad num. 54. lib. 1. Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 75. ex num. 5. vſque ad num. 16. lib. 1. Antonius Galeat. Maluaſ ſia in conſil. 65. ex num. 24. & in conſil. 126. ex num. 24. vſque ad num. 40. lib. 1. Hippol. Rimin. Bonifacium Rogerium, Vincentium de Franchis, Ioſephum Ludouicum, & Hieronym. de Cæuallos retuli ſuprà, n. 41. Ij autem omnes, & alij quamplures, qui ab eiſ dem præcitantur, ducuntur & iuribus & rationibus, ac primùm ex textu in l. ſi ſuperſtite, C. de dolo, vbi immodica læ ſio ſic in conſideratione habetur, vt propter illam in factum actio tribuatur; dicitur namque, Sanè ſi immodicè læ ſa es, non de dolo propter paternam verecundiam, ſed in factum actio tibi tribuenda eſt. Deinde per textum in l. maioribus, C. communia vtriuſque iudicij, vbi quod inæqualiter factum fuerit, reformandum fore Imperator promittit, ac denique ex ratione tex. in l. 2. C. de reſcindenda vendit. ratione etiam, quia propter enormiſ ſimam læ ſionem illatam, perinde res iudicatur, ac ſi dolus interueniſ ſet, l. ſi quis cùm aliter, ff. de verborum obligat. dolus autem ſi interueniſ ſet, certum eſt quòd contractus aut renunciatio reſcinderetur, per text. in l. & eleganter, ff. de dolo, l. qui cum tutoribus, §. qui per fallaciam, ff. de tranſactionibus, l. vltim. C. mandati. Denique, quia, vt dictum fuit ſupra num. 39. & 40. quamuis textus in dict. cap. quamuis pactum, loquatur de dolo generaliter, ſiue ab eius regula excipiat pactionem iuratam dolo aduerſarij, non debet re ſtringi ad dolum ex propoſito tantùm, ſed etiam intelligi in dolo reipſa contingente ratione enormiſ ſimæ læ ſionis; ille namque proprio, & vero dolo comparatur, vt ibidem probaui; vnde cùm talis læ ſio doli præ ſumptionem inducat, nec veriſimile ſit paciſcentem tantæ læ ſioni conſentire voluiſ ſe, iuramentum nihil operari debebit, quoniam illud non debet eſ ſe vinculum iniquitatis, ſed tres comites habere, veritatem ſcilicet, iudicium, & iuſtitiam, cap. inter cætera, 22. quæ ſt. 4. cap. quanto, de iureiurando, c. animaduertendum, 22. quæ ſt. 2. vt in noſtris terminis poſt multos alios ſic probarunt Antonius Galeatius Maluaſ ſia, Ioannes Cephalus, Sylueſter Aldobrandinus, Marcus Antonius Eugenius, & alij ſupra, hoc eodem numero à me relati, qui etiam ſubdunt, læ ſioni enormiſ ſimæ, nec cum iuramento validè renunciari poſ ſe, imò ipſius ratione contractui contraueniri poſ ſe, etiam quòd illi expreſsè ſic renunciatum fuerit, & nullam cautelam verborum dari poſ ſe, quâ reſciſ ſionis remedium tollatur, vt anteà probaui num. 41. vbi multos retuli, & in terminis dicti cap. quamuis pactum, cum Abbate, Imola, Alciato, Socino, Nonio, Cagnolo, Alex. Craueta, Ruino, & multis aliis adnotarunt Cephalus in conſilio 142. n. 30. lib. 1. Antonius Galeatius Maluaſ ſia in conſil. 65. ex n. 29. cum ſeq. & in conſilio 126. ex num. 28. lib. 1. Marcus Antonius Eugenius in conſil. 12. num. 70. & in consil. 28. num. 52. lib. 1. plenè Ioannes Guttierrez in d. authent. ſacramenta puberum, ex num. 97. vſque ad num. 103. qui licèt loquatur in terminis illius Authenticæ; æqualiter tamen accipi debet in terminis dicti cap. quamuis pactum, & ſic ipſe in repetitione eiuſdem cap. verbo, Si tamen iuramento, num. 2. ſe remittit in propoſito ad ea, quæ ſcripſit in d. authent. ſacramenta puberum, dicto. num. 97. cum ſeq. vbi rectiùs id intelligit & declarat, quàm intellexerat ibidem, num. 88. quo in loco ab eo dicta nimis generalia fuiſ ſe, aut reſtringi, vel explicari debere iuxta ea, quæ à me explicata fuere, aduertebam ſuprà, n. 33. Et hactenus de prima, atque communiori opinione in propoſito dubio. E contra tamen, quòd renunciatio iurata, etiam[*] ſi enormiſ ſimam læ ſionem contineat, iuranti noceat, nec vllo pacto poſ ſit illi contraueniri, renuerunt & alij quamplures Authores, Archidiaconus, inquam, Ioannes Andreas, Imola, Baldus, Angelus, Alexander, Caſtrenſis, Romanus, Iaſon, Corneus, Ioan. Anton. Alex. Anton. de But. Socinus ſenior, Crotus, Aretinus, Curtius ſenior, Georg, Nat. Bertrandus, Gozadinus, & Grammaticus, quos in id congeſ ſit Antonius Gabriel commun. concluſ. lib. 3. titulo de iure dotium, concluſione prima, num. 5. Burgos de Paz in conſilio 5. numer. 7. Achilles Pedrocha in conſil. 35. num. 104. & 105. & horum numero recen ſeri etiam poſ ſunt Pancirolus in conſilio 35. num. 15. & in conſilio 62. num. 21. Berous in conſil. 51. num. 1. verſiculo, & quamuis hic, & num. 9. lib. 1. VVeſembec. in conſilio 22. num. 47. Capicius deciſ. 159. n. 13. cum aliis, quos pro hac parte adduxit Carolus Antonius Puteus in conſilio vnico, ex num. 53. vſque ad n. 56. quod habetur poſt conſilia Sfortiæ lib. 1. Ij omnes mouentur dumtaxat ex Pontificia de[*] ciſione text. in dicto cap. quamuis pactum, de pactis, lib. 6. qui indiſtinctè dicit, quòd iuramentum omninò obſeruari debet, & dum excipit, ſi non vi, nec dolo præ ſtitum fuerit, non poteſt accipi in dolo re ipſa, ſed intelligi debet tantùm reſpectu doli ex propoſito, vt huius opinionis ſequaces inducere, atque accipere illum textum, conſtat ex dictis per Marcum Anton. Eugen. in conſilio 28. num. 20. & 21. lib. 1. Tamen textus ipſe vitari poteſt facillimè, & verè [*] quidem, inducendo, atque accipiendo eum, provt communiter inducere, atque accipere Doctores, qui primam opinionem tuentur, diximus ſupra, num. 53. ante finem, in verſiculo, Denique quia vt dictum fuit ſuprà; & ſic nullo modo vrgere poterit in contrarium, quippe cùm negari non poſ ſit, quin Romanus Pontiſex ibi, à regula generali expreſ ſim excipiat pactionem iuratam dolo aduerſarij, vt conſtat ex illis verbis: Si tamen iuramento non vi, nec dolo præ ſtito. Quare ergo accipiendus non eſt in dolo re ipſa ex enormiſ ſima læ ſione contingente, ſicut in dolo ex propoſito, cùm vterque dolus ſit, & verba præ fata ſic generaliter prolata, omnem dolum aut machinationem includant, & ab intentione Romani Pontificis valdè alienum ſit, dolum quempiam excludere, aut vim aliquam iuramento præbere, quod quacunque ex parte aliquam iniquitatem continere poſ ſit; vnde apparet ſecundam hanc opinionem, nec iure aliquo, nec ratione vrgenti fulciri, textum potius pro ea adductum, in contrarium retorqueri, & verba eiuſdem ponderata ſuperiùs, primam opinionem clarè confirmare videri. Quocirca in præfato dubio, alij diſtinguendum[*] exiſtimarunt inter enormem, atque enormiſ ſimam læ ſionem, vt ſcilicet renunciatio iurata, ſaltem petita prius abſolutione à iuramento, iuranti non noceat, ſi enormiſ ſimam læ ſionem contineat; ſecus verò ſi enormis tantùm læ ſio ſit: quo modo expreſsè diſtinguit Corneus in conſil. 166. volum. 1. ad quem, ex omnibus, quos hucuſque prælegerim aduertit ſolus Antonius Gabriel, & refert eum, commun. opinion. lib. 3. titulo de iure dotium, concluſione prima, n. 5. in fine, ſed & alij eandem diſtinctionem, & ſententiam tenuerunt, quos adducunt Couar. in dict. cap. quamuis pactum, part. 3. §. 4. num. 3. verſiculo, contrariam, Menochius in conſilio 410. num. 174. lib. 5. qui in terminis quæ ſtionis prædictæ ſic obſeruant, & renunciationem iuratam propter enormem læ ſionem non reſcindi affirmant, & ita firmare atque di ſtinguere nonnullos aſ ſerit Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 8. cap. 69. in verſiculo, Sextò propter authoritatem, folio mihi 1073. qui ipſe & fundamenta, ſiue rationes congeſ ſit, quibus huius di ſtinctionis Authores moueri potuerunt. Verumenimverò aut opinio prior communis re[*] lata ſuprà, num. 53. tenenda erit indiſtinctè, vel ſecunda probanda erit, dummodò intelligatur, vt declarabitur infrà, aut mehercle diſtinctio hæc inter enormem, atque enormiſ ſimam læ ſionem ſuſtineri non poteſt, vtpote cùm omnia iura, & rationes, quibus in læ ſione enormiſ ſima Doctores excitantur præcipuè, dolíque, fraudis, & machinationis præ ſumptiones, ac etiam verba dicti cap. quamuis pactum, ibi, Non vi, nec dolo præ ſtito, pariter etiam militent, & habeant locum in enormi læ ſione, vt in terminis dict. authent. ſacramenta puberum, probaui ſuprà hoc eodem capite, & multorum Authorum allegatione comprobaui, & in noſtris terminis, ſi à Minore fiat renunciatio iurata, iuxta formam dictæ [*] conſtitutionis Pontificiæ, eadem ratio militet, nec poſ ſit diuerſum ius conſtitui, idque certiſ ſimum eſt, & aliis omiſ ſis ab Andrea Fachineo, ſic æqualiter acceptum: ipſe namque in enormi læ ſione idem ius ſtatuit in renunciatione iurata, iuxta formam dicti cap. quamuis pactum, dict. cap. 69. lib. 8. quod in terminis d. authent. ſacramenta puberum, anteà lib. 3. [*] c. 14. fol. 298. obſeruauerat: quod ſi renunciatio iurata à maiore fiat, in enormiſ ſima læ ſione certum etiam erit, ſuperius dicta, & communiorem reſolutionem (de qua ſupra, n. 53. ) æqualiter obtinere, ſicut in minore, ídque pro indubitato ſupponunt omnes ferè Doctores, qui in hac materia loquuntur, & expreſ ſim ſic aduertit Marcus Antonius Eugenius in conſil. 12. num. 74. lib. 1. poſtquam enim dixit, ſtante enormiſ ſima læ ſione, non procedere text. in dicto cap. quamuis pactum, & rationes adduxit, multóſque Authores in confirmationem congeſ ſit, dicto num. 74. ſubdit ſic: Quæ ſimilia in præ ſenti caſu nullam habent difficultatem, quia ſi procedunt in maſculis & maioribus, quanto magis in fœmina minore, vt hic: & repetit in conſ. 28. num. 57. eodem lib. 1. Idipſum apertè etiam tradit Molina de Hiſpan. primog. lib. 2. c. 3. n. 18. qui ob læ ſionem enormiſ ſimam, concedit maiorem etiam non obſtante iuramento reſciſ ſionem contractus petere poſ ſe, & dicit ſe eam opinionem in forenſibus controuerſiis receptam vidiſ ſe, quamuis Menchaca ab ea diſcedat, & Pinellus etiam de ea dubitet in locis ibi relatis. Cæterùm ob enormem læ ſionem tantùm, renunciatio iurata à Maiore facta, non ita de facili reſcindetur, ſiue enormis ac enormiſ ſimæ læ ſionis comparatio non ita abſoluté procedet, iuxta ea, quæ ipſe Molina annotauit dicto cap. 3. ex num. 18. vſque ad num. 26. ſiue iuxta ea, quæ infrà dicentur, ſed totum hoc diſcreti bonique Iudicis arbitrio committendum putarem, qui plura conſiderare debebit, etiam in Maiore renunciante, ac enormiter tantùm læ ſo, vt congruè, iuſtéque diiudicare valeat, an deciſioni text. in dicto cap. quamuis pactum, locus ſit, necne: aliquando namque ex rerum circumſtantiis, & perſonarum qualitatibus, aliiſque ſimul concurrentibus, etiam in Maiore, atque ob enormem tantùm læ ſionem, iuratam renunciationem reſcindi debere ſtatuet, aliquando verò eiſdem mature perſpectis contrarium ſtatuet, quamuis Doctores communiter terminos hos inuoluant,[*] & confundant, & inter enormem, atque enormiſ ſimam læ ſionem nullam differentiam conſtituant, ſed in Maiore, atque in Minore indiſtinctè dixerint, quòd ſtante enormiſ ſima, aut enormi læ ſione, non[*] procedit text. in dicto cap. quamuis pactum, quorum opinio, vt impugnando ſententiam eorum, qui differentiam inter enormem atque enormiſ ſimam læ [*] sionem conſtituunt, ſuprà dixi, mihi admodùm placet, modò, vt dictum remanet, & Molina contendit, non ita de facili in Maiore, ſicut in Minore renunciatio iurata reſcindatur; & ita accipi, atque explicari debebunt Authores quamplures, qui renunciationem iuratam filiæ reſcindi ob enormem læ ſionem dixerunt, & per Antonium Gabriel. citantur libro 3. commun. concluſ. titulo de iure dotium, concluſione prima, à Couar. in dicto cap. quamuis pactum, 3. parte, §. 4. Pancirolo in conſil. 1. num. 79. Minſingero centuria 5. obſeruation. 59. & defendunt Andreas Gail. pract. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 147. & obſeruat. 77. ex num. 11. cum ſequentibus, vbi in hunc modum ſcribit: Notandum tamen, quòd ex communi Doctorum ſententia mulier enormiter læ ſa, poſ ſit contrauenire renunciationi, non obſtante iuramento, &c. Hippolyt. Riminald. (qui etiam loquitur in terminis dicti cap. quamuis pactum, & in læ ſione enormi) in conſil. 228. num. 22. & 29. lib. 2. Paulus Pariſius in conſil. 26. num. 77. in principio, lib. 3. Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 26. num. 111. ibi: Et iſto caſu, ſtante enormi læ ſione, relaxatur iuramentum. Marcus Antonius Eugenius in conſilio 12. num. 62. lib. 1. ibi: Tertiò respondetur, quòd ſtante enormiſ ſima læ ſione, aut etiam enormi, vt ſuprà, non procedit textus, in dicto cap. quamuis pactum Cephalus in conſil. 34. num. 20. & in conſil. 137. n. 60. & in conſ. 142. num. 25. lib. 1. Iacob. Phil. Port. concl. lib. 4. concl. 32. & eis non relatis, Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 8. dict. c. 69. qui ex propoſito diſputat, & tandem reſoluit probabiliorem ſententiam videri, eámque & Imperialem Cameram ſecutam, quòd renunciatio filiæ iurata ob enormem læ ſionem debeat reſcindi, & pro hac parte fundamenta nonnulla adducit, ac etiam fundamentis omnibus contrariæ partis ſatisfacit: poterit ergo hæc ſententia, tot Authorum authoritate comprobata defendi, & præfata opinio, quæ differentiam con ſtituit inter enormem, atque enormiſ ſimam læ ſionem, probabiliter non admitti, modò arbitrium Iudicis habeatur ſemper præ oculis, vt ſuprà obſeruaui, nec in Maiore ita facilè, ſicut in Minore reſciſ ſio renunciationis iuratæ concedatur, vt etiam dixi ſuprà, & Molinam ſic volentem adduxi; vnde opinio communis relata hoc eodem cap. num. 53. multò magis poterit indiſtinctè probari, dummodò intelligatur iuxta ea, quæ dicta fuêre ſuprà, num. 47. per[*] totum, ſed quia, vt ibidem vidiſti num. 54. in enormiſ ſima etiam læ ſione varij extant Doctores & contrarij, non ſolùm in enormi, & non tantùm alij aliis, ſed plures inuicem ſibi contradicunt, vt ex aliis affirmat Carol. Anton de Puteo in conſilio vnico, num. 53. quod habetur ad finem conſiliorum Sfortiæ, tom. 1. ita vt nec prima opinio relata ſuprà, d.n. 53. quamuis communior & verior ſit, per text. in dict. cap. quamuis pactum, ponderando eum, vt ſuprà n. 56. nec ſecunda dict. num. 54. adducta, indiſtinctè & ab ſolutè procedere poſ ſe videatur, ſed forſan iuxta diuerſitatem caſuum, diuerſum ius conſtituendum ſit; neceſ ſarium potiùs, quàm incongruum mihi viſum fuit, rem hanc nonnullis caſibus diſtinctis, qui ab aliis Authoribus traduntur, dilucidè magis declarare: ſic enim res ipſa faciliùs diffiniri poterit, nec cæteris in futurum tanta confuſio, dubitandíve, aut diſ ſentiendi occaſio relinquetur, ac etiam in quibus terminis Doctores loquantur, aperietur, & quando prima, vel ſecunda opinio libentiùs amplecti poſ ſit, demonſtrabitur. Idcircò primus caſus ſit, quando renunciatio filiæ [*] iurata, facta fuit viuo patre, vel matre, & ſic agitur de iure quærendo, non de iure quæ ſito, quia nondum hæreditas paterna, vel materna delata eſt, ſed potiùs deferenda: & tunc quidem renunciatio iurata, etiam à Minore facta patri, vel matri de hæreditate ipſorum futura, & ad commodum patris, aut matris, vel fratrum, valida erit, quamuis læ ſio enormiſ ſima interueniat; quod ſic concludunt Caſtrenſis in conſ. 174. Contra ſuperius, colum. 2. lib. 1. Veronenſ. in conſil. 17. colum. 3. Socinus in conſ. 263. colum. 2. lib. 2. Ripa lib. 2. reſponſ. de donationibus reuocand. c. 15. colum. 7. circa medium, in verſiculo, non obſtat, Rubeus Alexan. qui latè comprobat in conſil. 12. per totum, Corneus in conſ. 11. colum. 1. iuncto conſ. 13. verſiculo, nec ſupradictis deciſionibus, volum. 3. apertè Craueta in conſil. 114. n. 13. & ſequentibus, Gozad. in conſ. 9. col. 11. Bonifacius Rogerius in conſ. 16. n. 66. 67. & 68. lib. 1. vbi expreſ ſim aduertit, quòd in renunciatione hæreditatis deferendæ, & nondùm delatæ, non ita graue conſideratur præiudicium, ſicut in renunciatione iuris, aut hæreditatis iam delatæ; & ideò enormiſ ſimæ læ ſioni non ſic conſulitur in vno caſu, ſicut in alio: eleganter Paulus Pariſius in conſ. 26. ex num. 81. cum ſequentibus, vſque in finem, lib. 3. vbi ex num. 77. tres caſus principales diſtinguit, & in tertio caſu, quem ipſe adducit, (qui eſt primus hic caſus noſter) ex dicto num. 81. concludit, quòd ſi filia renunciat hæreditati paternæ nondùm ſibi delatæ, dote recepta, nullum habet remedium, vt ex læ ſione enormiſ ſima poſ ſit petere ſucceſ ſionem, vel ſupplementum dotis, aut Legitimæ, ſi fuit nupta cum dote condecenti, licèt dos, qua mediante renunciauit, ſit minor Legitimâ, Modernus Pariſienſ. in Alexandrum conſilio 29. num. 6. lib. 3. vbi ſcribit, ſ æpè vidiſ ſe iudicari in Senatu Pariſienſi, famoſis Arreſtis, claſ ſibus congregatis, latis, quòd etiamſi conſtet minus Legitima filiæ in dotem datum, ſi deferendæ hæreditati renunciauit, quòd tunc nec ex læ ſione reſtituatur, nec ad ſupplementum Legitimæ agere poſ ſit, Idem in conſilio 50. vbi ait practicari, quòd ſi viuo patre facta ſit renunciatio, dóſque ſit congrua, ſecundùm morem patriæ, omnis reſtitutio ob læ ſionem Legitimæ ſileat, & de Senatu Pariſienſi id ipſum teſtatur VVeſembec. in conſ. 23. num. 49. & de Conſilio Neapolitano Capicius deciſione 159. num. 13. ante finem, in verſiculo, & ſi dicatur, idem quoque probarunt Ioannes Cephalus in conſil. 467. n. 54. & num. 92. lib. 3. Tiber. Decianus in conſilio 6. num. 52. & 53. lib. 1. Hippolyt. Riminal. in conſilio 228. ex num. 21. vſque ad num. 26. lib. 2. expreſ ſim Burgos de Paz in conſil. 5. num. 7. vbi refert Caſtrenſem dicto conſilio 174. lib. 1. & alios plures, dicítque in hoc caſu, quando renunciatio ſit patri, vel matri de hæreditate ipſius nondùm delata, ita omnes tenere, etiam data enormiſ ſima læ ſione, & veram rationem aſ ſignat, atque ad eum ſe remittit Ioannes Guttierrez in dicto cap. quamuis pactum, in verbo, Si tamen iuramento non vi, in fine, in verſiculo, in renunciatione Legitimæ, idem quoque probarunt Pancirolus in conſ. 62. in fin. verſiculo, cæterùm quod pertinet, Boërius deciſ. 62. colum. 4. dicens in Senatu ſecundùm hanc opinionem iudicatum, Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 26. num. 111. & num. 118. 119. & 120. lib. 1. defendit quoque conſtanter, & quatuor rationibus adductis confirmat Carol. Anto. Puteus in conſ. vnico, ex n. 53. vſque ad n. 63. quod ha[*] betur poſt conſilia Sfortiæ, lib. 1. & conueniunt tradita ſupra, ex num. 43. vſque ad num. 50. nec diſ ſentit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. num. 27. & 28. imò in his terminis, renunciationis, inquam, hæreditatis nondum delatæ, dote tamen competente accepta, atque ex iuſta cauſa factæ, venit intelligendus: quod conſtat apertè; nam vltra alios, quos ibidem refert, allegat Modernum Pariſ. ad Alexandrum, dict. conſ. 29. lib. 3. atque ſtatim dicto num. 28. ponit caſum renunciationis factæ, vt ex ea pater ipſe in perſona filij maioris natu Maioratum inſtitueret, & ſic loquitur apertè de renunciatione hæreditatis nondùm delatæ, atque in eis terminis ius agendi ex læ ſione enormiſ ſima denegauit omninò, quoties dotem congruam acceptam eſ ſe con ſtaret, vt ſuprà, dicto num. 47. latiùs oſtendi, & ſu ſtinent etiam Craueta in conſil. 569. per totum, & in conſil. 552. num. 21. vbi vide omninò, & in conſ. 593. num 2. & in conſil. 964. num. 40. & in conſil. 661. num. 9. & 10. Burſatus in conſil. 249. num. 2. Alciatus in cap. cum contingat, num. 88. in fine, & num. 83. in principio, de iureiurando. Solus Didacus Couar. in dict. cap. quamuis pa[*] ctum, 3. par. §. 4. nu. 7. verſiculo ſeptima concluſio, ab hac reſolutione recedit, aſ ſeritque indiſtinctè, quòd filia renuncians hæreditati paternæ nondùm acquiſitæ, ſed acquirendæ iuramento præ ſtito, poſ ſit ex enormiſ ſima læ ſione renunciantem ipſam infringere, nec tantæ læ ſioni renunciare videatur, & ſic communem opinionem traditam ſuprà, num. 53. abſolutè accipit, nec ad terminos præfatos reſtringit. Verè tamen eiuſdem Didaci ſententia placere[*] non poteſt, nec etiam ſuſtineri ex his rationibus, quas Authores omnes relati ſuprà, num. 65. & 66. adduxerunt, inter quos Carolus Antonius Puteus, vt ſuprà dixi, quatuor fortiſ ſima fundamenta con ſiderat, & num. 54. expreſ ſim reprobat Couar. dicens, quòd eius opinio ſoliuaga, & ſub dubio non eſt attendenda contra authoritates tot Patrum, qui contrarium tuentur, & num. 57. conſtituit, aliàs fru ſtra emanaſ ſe diſpoſitionem dicti cap. quamuis pactum, ſi filia renuncians, dote congrua aut competente accepta ob enormiſ ſimam læ ſionem agere poſ ſet, quia minus Legitimâ ſibi datum pro dote foret, & quòd otioſa redderetur eiuſdem capitis conſtitutio, & tota renunciationum materia quorſum enim patres ſtuderent filias renunciare; & quorſum remedia hæc à iure procedunt, ſi dando omninò Legitimam filiabus, eſt, quia clarum eſt, quod pater datâ Legitima filiæ, de reliquo poteſt pro libito ſuo diſponere, l. Papinianus, §. quoniam autem, ff. de inoffic. teſta. l. parentibus, C. eodem tit. vnde filia in renunciatione non poteſt pretendere læ ſionem, niſi re ſpectu Legitimam, quia filia non habet ius in aliis bonis vltra Legitimam, de quibus pater poteſt, vt dixi, ad libitum diſponere; & ſic quia læ ſio præ ſupponit competentiam iuris, illo iure ceſ ſante, ceſ ſat & læ ſionis nomen: ergo ſi ad validitatem renunciationis, coguntur parentes omninò Legitimam dare, quæ eſt totum ſuum debitum, non eſt, quòd renunciationes fiant, adeò quòd vel fateri oportet renunciationes ad hoc ſeruire, vbi minorem dotem Legitimâ pater conſtituit; vel omninò neceſ ſarias eas non fuiſ ſe, & fruſtra, vt dictum eſt, introductam Pontificiam conſtitutionem dicti cap. quamuis pactum: & hactenus præfatus Author, qui, vt ſuprà aduertebam, & alias rationes in idem ponderat, & latè atque eruditè Rubeus Alexander in conſil. 12. per totum, quod celebre eſt, & multùm notandum in hac materia, Pariſius etiam, Craueta, & alij, quos ſuperiùs adduxi: inter alias tamen vltra prædictam, vel vna ſola, vt ego credo, concludit, quòd viuente patre, vel matre, filiæ renuncianti nullum ius competit in Legitima, niſi ſpe, quæ quidem ſpes ad effectum læ ſionis digna conſideratione non eſt, per tex. in l. 1. §. ſi impuberi, ibi: Præmatura enim ſpes eſt, ff. de collat. bonor. vt in terminis noſtris ſcripſit Capicius dicta deciſ. 159. num. 13. ante finem, in verſiculo, & ſic dicatur, vbi inquit in caſu prædicto non tam Legitimæ renunciationem, quàm ſpei remiſ ſionem interuenire, in qua ſpe læ ſio non conſideratur vtpote cùm ea eſ ſet iuris præmoriente patre quærendi, vt etiam in terminis noſtris annotauit poſt alios Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 26. n. 119. lib. 1. multaque euenire poſtmodùm poſ ſent, ex quibus vel nihil quidem, aut non tantum habuiſ ſet filia renuncians; poterat enim patri præmori, aut ſi non præ moreretur, pater ipſe viuens æs alienum contrahere, vel aliter culpa, aut caſu bona propria conſumere, aut dilapidare, ſiue nouam prolem ſuſcipere, ac denique alio modo quocunque ad paupertatem, aduersámve fortunam ſic deuenire, vt vtile potiùs, quàm damnoſum illi furorum ſit accepta dote competenti, Legitimæ paternæ vel maternæ renunciaſ ſe; vnde ob incertitudinem hanc, læ ſio aliqua con ſiderari non debet, vt Capicius ipſe dicta deciſ. 159. num. 15. & 16. optimè annotauit, Decianus etiam dicto conſ. 6. num. 52. & 53. lib. 1. Carolus Antonius Puteus d. conſ. vnico, num. 55. & num. 60. 61. & vltra relatos ab eo, Hippol. Rimin. in conſ. 228. num. 23. lib 2. vbi expendit textum in l. ſi iactum retis, ff. de actionibus empti, & quorundam Authorum traditiones ad propoſitum facientes adducit, & vide omninò Crauetam in conſ. 569. per totum. Nunc verò extenditur primus caſus prædictus, vt[*] procedat, etiamſi filia renuncians, nihil à patre habuerit; & conſequenter, quòd renunciatio filiæ iurata, facta viuo patre, & ſic iuris nondum quæ ſiti, non retractetur ob læ ſionem etiam enormiſ ſimam: quod Alciatus in cap. cùm contingat, num. 83. in principio, & num. 88. in fin. de iureiurando, non dubitauit aſ ſerere, & cum aliis ſequutus eſt Carolus Antonius Puteus in dicto conſilio vnico, num. 55. in principio, quod habetur poſt conſilia Sfortiæ, lib. 1. & videtur conſentire Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 26. num 102. quibus adiicitur ex communi Doctorum reſolutione, textum in d. cap. quamuis pactum, procedere, etiamſi nulla dote recepta renunciation iurata à filia fiat: Ratio eſt, quia licèt verba Pontificiæ illius conſtitutionis, caſum illum non exprimant, ſed tantùm dicant, Vt dote contenta; ratio tamen eiuſ dem conſtitutionis, quæ legis anima dici ſolet, eum comprehendunt, cùm dicatur ibidem, Cùm non vergat in æternæ ſalutis diſpendium, nec redundet in alterius detrimentum. Quæ ratio etiam militat in hoc caſu, ſicut quando filia renunciat accepta aliqua dote; & hoc ſufficit, vt locum habeat ipſa conſtitutio, argumento l. cum mulier, ff. ſoluto matrimonio, vt in hoc dubio poſitus, ſic rectè intelligit, & firmat ita tenere DD. communiter, Andreas Fachin. controuerſiarum iuris, lib. 3. c. 24. fol. mihi 307. vbi refert Imolam, Alex. Couar. Ruinum, & Seraphinum ſic tenentes, & cum eodem Couar. Alex Imola, Dominico, Georg. Natta, & Menchaca, Molina de Hiſpan. primogeniis, lib. 2. c. 3. n. 31. & cum Antonio Gomez. & Couar. Ioan. Guttierrez in d. cap. quamuis pactum, verbo, Vt dote contenta, num. 1. dicens ita tenendum, licèt vltra allegatos per ipſos, Ancharan. Barbatia, & Matthæus de Afflictis contrà tenuerint & cum Imola, Dominico, Phil. Franc. Bened. Capra, Georg. Nat. Romano, Aretin. Alex. Iaſone, Croto, & aliis Sylue ſter Aldobrandino in conſ. 26. anteà præcitato, num. 100. & 101. vbi Anchar. & eius ſequaces impugnat: ego verò, vt in propoſito dubio, primique caſus extenſione ſententiam meam interponam, nonnulla obſeruare, atque conſtituere neceſ ſarium duxi, ſine quibus res hæ ç abſolutè, aut diſtinctè quidem explicari non poterit; in primis negari non poſ ſe, quin quamplures ex Scribentibus noſtris, confusè in propoſito ſe habuerint, confundunt enim terminos præfatos, nec vnum ab alio diſtinguentes, longè ab ipſa veritate deuiare, diſcederéque videntur: aliud namque eſt inquirere, vtrùm deciſio text. in dicto cap. quamuis pactum, procedat, etiamſi nulla dote recepta renunciatio fiat, quod verum eſ ſe fatemur cum communi ſententia, nec Ancharani ſententiam amplectimur, quippe cùm fundamento eiuſdem præcipuo ex d. cap. quamuis pactum, deducto, facilè & verè ſatisfieri poſ ſit, inducendo eum text. prout verè induxi ſupra hoc eodem numero, in principio. Aliud verò, eo ſic admiſ ſo, quærere poſtmodùm, vtrùm filiæ, quæ nihilo accepto renunciauit, ſuccurrendum ſit, ſiue vtrùm ipſa ob enormiſ ſimam læ ſionem eo ipſo contingentem, renunciationem iuratam reſcindere poſ ſit; quod Ioannes Guttier. loco citato ſuprà, & alij plures omittunt. Deinde Carol. Anto. Puteum d. conſ. vnico, num. 55. deceptum apertè, dum exiſtimauit, paria eſ ſe, ſiue eandem rationem militare, quòd dote accepta, ſiue non accepta renunciatio fiat, modò, vt ipſe intelligit, nondum delatæ hæreditatis renunciatio fiat; nam ſi verum amamus, & mentes, placitáque communia Doctorum perpendimus, negari equidem nullo modo poterit, longè differre, an dote congrua recepta, filia renunciet, an verò nulla dote accepta renunciauerit, quoad effectum de quo agimus, vt ſcilicet filiæ ſic enormiter læ ſ æ ſuccurri debeat; quod apertè, expreſ ſimque fatentur omnes Authores relati ſuprà, num. 65. & in fortioribus terminis relati anteà hoc eodem cap. num. 53. & num. 40. nullo ergo modo poterit quoad eundem effectum vnius & alterius caſus comparatio ita abſolutè procedere, longe potiùs diuerſa ratio militat in vno, quam in altero. Denique Ancharani, & ſequacium ſententiam forſan in futurum placituram, ſi ad modum præ dictum reſtringatur, intelligatúrve, vt filiæ ſuccurri debeat, quæ nulla dote accepta ad renunciandum fuit inducta, Molinámque de Hispanorum primogenijs, lib. 2. d. cap. 3. num. 30. 31. 32. & 33. rectiùs id percepiſ ſe videri, nam ibid. num. 18. diſtinguendum putauit, an renunciatio aliquo à renunciante recepto, aut gratis, nullóque ob illam recepto, facta fuerit, & in hoc ſecundo caſu, qui ad propoſitum pertinet, dict. num. 30. inquit, quòd ſi talis renunciatio facta fuerit à filijs maioribus conſultè, & ex cauſa donationis, eiſdémque alimenta ſuperſint, nulla eis actio danda erit ad petendam ex enormiſ ſima læ ſione renunciationis reſciſ ſionem, vt ibidem comprobat, & multos Authores ſic tenentes adducit, imò, vt ipſe ſubdit d. num. 32. ſi Minor conſultè, ac in cauſam iuſtam, & honeſtam, ſibique alioquin vtilem id fecerit, aduerſ ùs donationem, ſeu gratuitam renunciationem reſtituendus non erit, vt ibidem declarat; ſi verò à filijs minoribus, ſeu maioribus pauperibus, nihilque vnde ſe alant habentibus, nec ex cauſa ſibi vtili, nec etiam pia, nec religioſa id factum fuerit, in hac ſpecie ſequendam eſ ſe opinionem Ancharani dicentis, hanc renunciationem ex cauſa enormiſ ſimæ læ ſionis reſcindi poſ ſe, quam etiam inquit Molina Salicetum, Decium, & Crauetam fuiſ ſe ſequutos, nec diſ ſentit Sylueſter Aldobrandinus dicto conſilio 26. num. 102. is enim poſt Pariſium, & alios plures, ſed Molinam non refert, in noſtris terminis ingenuè fatetur, omnes in propo ſito concludere, quòd filia renuncians cum iuramento, non poſ ſit ſuccedere, eſto quòd dotata non fuerit, vel incongruè, cùm ea vel dotem poſ ſit petere vel eius ſupplementum; quo conſequuto, ceſ ſabit læ ſio: vides ergo filiæ læ ſ æ ſuccurrendum dixiſ ſe Authorem prædictum, etiamſi nondum delatæ hæreditati renunciaret, quod ipſum firmauit Hippol. Rimin. in conſ. 228. num. 34. lib. 2. dicens, enormiter læ ſo, qui nihil ex renunciatione accepit, ſubueniendum eſ ſe, vt ibidem probauit; diuerſum itaque ius conſtituendum erit in renunciatione facta, dote non recepta, etiamſi nondum delatæ hæreditatis renunciatio fiat, quàm in ea, quæ dote accepta fiat, niſi renunciatio gratis, nullóque accepto facta, alicuius iuſtæ cauſ æ, vel alioquin vtilis interuentu iuſtificetur, ex eodem Molina, quæ iuſta cauſa etiam videtur interuenire in terminis, in quibus Fachin. lib. 3. d. cap. 24. quæ ſtionem propoſuit, videlicet, cùm filia diues ſit, & maternam hæreditatem conſequuta fuerit, vel alia multa bona habeat; tunc namque inquit eſ ſe locum deciſioni dicti cap. quamuis pactum, etiamſi filia gratis, nulla dote accepta, renunciauerit paternæ ſucceſ ſioni, & verè, vt ego credo, renunciatio prædicta ex co iuſtificari poterit, vt non ita de facili retractetur, ſicut ſi à filia non diuite fuiſ ſet facta, vel vt nunquam retractetur, iuxta ea, quæ Molina ipſe eodem in loco ſcripta reliquit. Extenditur etiam caſus prædictus, vt in renun[*] ciatione iurata, facta per filiam de hæreditate paterna, vel materna, patri, vel matri, metus aut dolus ad eius reſciſ ſionem minimè præ ſumatur; quod regulariter verum eſt, & à me ſuprà, hoc eodem libr. cap. 1. ſ æpè adnotatum, probatúrque in d. cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. ſecundùm communem inductionem Doctorum, de qua teſtatur Pariſius dicto conſ. 26. num. 66. libr. 3. nam cùm ibidem excipiatur caſus, quo vis, aut dolus interueniat, liquidò datur intellige nec vim, nec dolum præ ſumi, quia tunc fuiſ ſet neceſ ſarium excipere eum caſum, qui legis præ ſumptione eſ ſet comprehenſus; imò renunciatio hæc, quæ ſit patri, vel matri, fauorabilis reputari[*] debet, ex ſententia Aretini in conſilio 93. columna 4. verſiculo, præterea etiam concurrit. Baldi in l. pactum, num. 24. in 21. quæ ſtione, C. de collationibus. Caſtrenſis in conſilio 421. verſiculo, ſecundò principaliter, libr. 2. Ripæ libr. 3. responſorum, cap. 10. ſuper dubijs, column. 10. quod maximè procedit, vbi ex iuſta, aut neceſ [*] ſaria, vel pia cauſa facta fuerit, vt ſuprà hoc eodem cap. num. 47. dicebam, & oſtendit Molina de Hiſp. primog. lib. 2. dicto cap. 3. num. 27. & 28. vel accepta[*] dote congrua, vt ibidem dixi, & num. 65. plures retuli ſic tenentes, ſiue Monaſterio reſeruata eleemoſyna,[*] dotéve conpetente; tunc enim non poterit dici filia enormiter læ ſa, quæ Monaſterium ingredi volens, hæreditati paternæ, vel maternæ, vel etiam vtrique renunciauit, & multò magis, ſi iam ingreſ ſa, & dote competente ad Religionis ingreſ ſum, ſiue ad Monaſterium reſeruata, vel obtenta, prædictam renunciationem fecerit; ſic namque dolus aut metus minùs præ ſumetur, quia fecit illud, quod com[*] muniter faciunt multæ aliæ ingredientes Religionem, nihílque proprium habere poteſt, cùm huiuſ modi Moniales paupertatem profiteantur, cap. cum ad monaſterium, de ſtatu monachorum, & in terminis ſic obſeruant Decius in conſ. 31. Et pro tenui facultate mea, col. fin. in verſiculo, vltimò non obſtat. Burgos de Pace in conſ. 5. n. 3. & eum non referens Molina de Hispanorum primogeniis, libr. 2. dict. cap. 3. num. 27. & latiùs proſequitur Sylueſter Aldobrandinus dicto conſ. 26. ex num. 38. vſque ad num. 45. libr. primo. Et hactenus de primo caſu. Secundus verò caſus ſit, quando filia cum iuramento renunciauit hæreditati paternæ, aut maternæ ſibi iam delatæ, mortuo patre, vel matre, putà fratribus ſuis, ſeu patruo, vel aliis perſonis, & eſ ſet enormiter, aut enormiſ ſimè læ ſa; & iſto caſu relaxabitur iuramentum, & habebit locum deciſio d.c. quamuis pactum, de pactis in 6. dum excipit pactionem iuratam dolo, vel metu, iuxta ea, quæ ſuperiùs, num. 53. & num. 56. latiùs annotaui, & in hoc caſu conueniunt apertè omnes ferè Authores, quos caſu præcedenti ex num. 65. adduximus; loquuntur namque in renunciatione iuris nondum quæ ſiti, ſiue hæreditatis nondum delatæ, in qua enormis, aut enormiſ ſimæ læ ſionis conſiderationem dicunt non habendam, vt ibid. vidimus, quaſi velint expreſ ſ è, in renunciatione iuris iam quæ ſiti, hæreditatisve iam delatæ contra eſ ſe: in illa namque læ ſio enormis, aut enormiſ ſima adeò in conſideratione habetur, vt renunciationem iuratam nullam reddat, & ſine effectu, & ita inter hos caſus diſtinguunt Corneus in conſilio 11. columna prima, iuncto conſilio 13. verſiculo, nec ſupradictis deciſionibus, volumin. 3. Pari ſius dict. conſil. 26. num. 77. & num. 80. & 81. & 86. volumine 3. Rubeus Alexander in conſ. 12. colum. 3. Craueta in conſ. 7. num. 6. ſequitur Couar. in dicto cap. quamuis pactum, qui inde infert elegantem intellectum ad illum tex. 3. par. §. 4. num. 6. verſiculo, ſexta ex præmiſ ſis. Hyppolit. Riminald. in conſilio 228. num. 21. & 22. & num. 29. lib. 2. Sylueſter Aldobrandinus in conſilio 26. num. 111. lib. 1. Et iſte caſus procedit æqualiter, quando filia cum[*] iuramento renunciaret patri, hæreditati maternæ ſibi delatæ, vel alterius, ſeu alicui iuri ſibi delato, & quæ ſito per viam renunciationis, quæ non eſ ſet mera donatio, quia ſi per talem renunciationem factam patri, vel è contra matri enormiter, aut enormiſ ſimè læderetur, non haberet locum deciſio principalis dicti cap. quamuis pactum, ſed potiùs eius exceptio, & ſic iuramentum relaxari deberet, & renunciatio reſcindi; quod eſt de mente quampluri[*] morum Authorum maximè eorum, quos nunc recenſui, qui dumtaxat differentiam conſtituunt in hoc, quòd renunciatio ſit iuris quæ ſiti, vel quærendi, non verò in hoc, quòd patri, aut matri, vel con ſanguineo, aut alteri renunciatio fiat; verè namque,[*] iuris nam quæ ſiti renunciatione facta, & enormi, aut enormiſ ſima læ ſione interueniente, nulla inter has perſonas differentia conſtituenda eſt: quod in ſpecie ſic aduertunt Pariſius in conſilio. 26. num. 80. [*] libr. 3. qui id ponit pro caſu ſecundo & diuerſo à primo, quem tradit ibidem, num. 77. cùm tamen idem caſus ſit & dumtaxat diuerſitas perſonarum accedat, Sylueſter Aldobrandinus in conſilio ſ æpè præcitato 26. num. 111. nec diſ ſentit Molina de Hiſpanorum[*] primogeniis, lib. 2. dicto cap. 3. num. 28. is enim ſemper verum putauit; vt ibidem fatetur, quòd ex enormiſ ſima læ ſione filia poſ ſit renunciationem etiam iuratam infringere; id tamen limitauit, vel quando hæ reditatis paternæ patri ipſi, dote congrua accepta, renunciatio fieret, quod verum eſt, & latiùs ſuprà explicatum vel quando paternæ, ac etiam maternæ hæreditati ideò renunciatum eſt, vt ex ea Maioratus inſtitueretur: tunc namque filij, vel filiæ dotem, aut alimenta competentia accipientes, parentùm que hæreditati vt ex ea primogenium inſtitueretur, renunciantes, non poſ ſent ſe enormiter læ ſos dicere, vt ibidem latiùs oſtendit; vnde in hoc caſu vltra eundem Molinam, & reliquos Authores hucuſque ſcribentes animaduertenda, atque notanda duxi nonnulla in primis, in propoſita ſpecie forſan non habituram locum reſolutionem præfatam, nec deci ſionem Pauli Pariſij dicto conſilio 26. num. 80. lib. 3. quando ſcilicet filia renunciaret cum iuramento patri hæreditati maternæ iam ſibi delatæ, vel alterius cuiuſlibet, ſeu alicui iuri ſibi iam acquiſito & delato; nam ſi hæreditati aut iuri huiuſmodi ideò renunciaret, vt ex ipſis bonis, atque ex bonis etiam patris, cui renunciauit, Maioratus inſtitueretur, ad cuius ſucceſ ſionem ipſa etiam vocaretur, velut aliud opus vtile perageretur: tunc equidem iuris etiam, aut hæreditatis iam acquiſitæ & delatæ renunciatio propter enormem, aut enormiſ ſimam læ ſionem non infringeretur; quod ſentit apertè Molina dicto cap. 3. num. 28. tam in principio, quàm in fine; ponit enim caſum, atque ſpeciem, quâ filia hæ reditati paternæ & maternæ ſimul, ideò iureiurando renunciauit, vt Maioratus à patre ipſo inſtitueretur, nec diſtinguit, an maternæ hæreditatis ius fuiſ ſet iam delatum, vel non, quaſi ſupponens pro certo, quòd etiam iuris quæ ſiti reſpectu hæreditatis maternæ renunciatio valeret, quæ propter eam cau ſam, vel aliam ſimilẽ fieret, & ipſi etiam renuncianti vtilis eſ ſe poſ ſet, cùm aliquando euenire poſ ſet, quòd ipſa ſuccedat, vel etiã ſi rei publicæ neceſ ſaria, expediénsque foret; idcirco in hoc caſu propter interuẽ tum iuſtæ cauſ æ, & futuro euentu conſiderato, nec poſ ſet incongruitas dotis conſiderari, nec etiam attendi læ ſio; imò eadem ratio militaret, quæ in renunciatione iuris quærendi, & hæreditaris nondum delatæ aſ ſignabatur ſuprà in primo caſu principali, quod nullus hucuſque animaduertit & ſic procedit dictum à me ſupra num. 49. in fine: interuentu namque, & cohærentia iuſtæ cauſ æ, etiam iuris iam quæ ſiti, aut iam delatæ hæreditatis renunciatio iu ſtificari poterit. Deinde & ſecundò animaduertendum duxi[*] in caſu prædicto minimè etiam habiturum locum, nec procedere debere commune aliud Doctorum placitum, videlicet, quòd deciſio dicti cap. quamuis pactum, de pactis, lib. 6. habeat locum, quando pater dotat filiam de ſuo, ſecus ſi dotaret eam de bonis eiuſdem filiæ, puta de dote materna, & renunciaret filia dictis bonis cum iuramento; quia cùm pacer dotat de bonis filiæ, dicunt Doctores, quòd concurrente enormi læ ſione, ideò renunciatio reſcinditur, quòd præ ſumitur à patre ſeducta & circumuenta, & conſequenter ratione ſeductionis renunciaſ ſe; ſed quando pater dotat de bonis ſuis, tunc dolus aut metus patris non præ ſumitur circa filiam, vt renunciet, idque ob rationem principalem quam in primo caſu principali ſuprà adduximus, ſcilicet, quòd patre viuente, nullum ius competit filiæ in bonis eiuſdem; & in futurum, aut propter dubium euentum contingere poſ ſet, quod eidem vtile potiùs, quam damnoſum fuiſ ſet dote congrua ex bonis patris obtenta, renunciationem huiuſmodi feciſ ſe: & ſic ratione læ ſionis infringi non poteſt renunciatio: ſic ſanè diſtinguunt communiter inter Doctores, vt teſtatur Georg. Natta in dict. c. quamuis pactum, in 7. limitatione, num. 38. & ſequentibus, Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 75. num. 14. & 15. lib. 1. in propoſito ergo caſu minimè habebit locum præfata reſolutio communis, ſi ponamus filiam de bonis ſuis, & non parentis ideò dotatam; ea etiam ratione paternæ hæreditati renunciatum, vt ex bonis parentis Maioratus inſtitueretur: vel vt illa in aliam iuſtam, ac hone ſtam, vel neceſ ſariam, aut alioquin vtilem conuerterentur: quotieſcunque namque iuſtæ cauſ æ & probabilis interuentu renunciatio facta fuerit, ac conſultè, an ex his, vel ex illis dotata fuerit filia, horumve, vel aliorum renunciatio fiat, & differentia adhibenda non erit, iuxta ea, quæ ſuperiùs notauimus. Prætereà & tertio loco obſeruandum duxi, in eodem caſu & ſpecie, atque vtili, neceſ ſariáve, aut[*] iuſta cauſa interueniente, minimè etiam obtinere ea, quæ poſt Ancharanum in conſilio 38. Pro clariori, col. 2. Decium in conſil. 180. col. 3. Corneum in conſil. 147. lib. 4. & Cephalum in conſil. 142. num. 24. lib. 1. ſcripta reliquit Marcus Antonius Eugenius in conſil. 28. num. 37. & 38. lib. 1. dicens, quòd filia renuncians, enormiſ ſimè læ ſa dicitur, & conſequenter renunciationem infringere poteſt, quando pro vnica dote, & quidem conſtituta ſibi ex bonis paternis ſolis renunciauit non ſolùm hæreditati patris, qui dotem conſtituit, ſed etiam aui, matris, & fratris; ac inſuper conceſ ſit omnia iura ſibi competentia ſuper dictis bonis: tunc namque enormiter læ ſa dicitur, eo quòd reſpectu dotis promiſ ſ æ ex bonis patris, non debuit remittere materna, auita, fraterna, & alia; & ſic venire poteſt contra dictam renunciationem iuratam, ex eiſdem Authoribus, qui ipſummet obſeruant in renunciatione facta in manibus patris dotantis de bonis vnius, vt ſcilicet non valeat de bonis alterius, de quibus non dotatur; temperari ergo debebit prædictorum Authorum reſolutio, vt non procedat in terminis anteà dictis, in quibus Molina ipſe libr. 2. dicto cap. 3. num. 30. 31. & 32. loquutus eſt, videlicet, quando filia de bonis patris, vel alterius ſolùm dotata, aliorum plurium hæreditati ideò renunciauerit, vt Maioratus inſtituatur, vel vt opus aliquod pium peragatur, ſiue ad præfatam renunciationem efficiendam conſultè, ob aliámque iuſtam ac honeſtam, vel neceſ ſariam, aut piam & religioſam cauſam moueatur, ſic vt iuſtæ potiùs cauſ æ interuentu adducta, quàm ob alia, ſeducta videri poſ ſit. Duxi etiam & quarto loco obſeruandum, ſupe[*] riùs dicta de renunciatione iuris quæ ſiti, & hæreditatis iam delatæ in fauorem fratris, aut patrui, vel alterius perſonæ facta, minimè etiam obtinere, quando poneremus renunciationes huiuſmodi iam delatæ paternæ & maternæ hæreditatis, ideò à filiabus fratri, aut patruo, vel alteri conſanguineo factas eſ ſe, vt parentum, aut Maiorum ſuorum nomen & familia duraret, eorúmque memoria in ſtituto Maioratu, vel aucto iam anteà facto, in futurum conſeruaretur, tunc enim ex hac cauſa, vel etiam ſi propter aliam iuſtam equidem & honeſtam, ſibique alioquin vtilem, vel propter piam & religio ſam cauſam moueatur, aut etiam intuitu pietatis, quia fratres, aut patrui, vel patrueles pauperes erant, ad renunciandum adducatur, etiam propter enormiſ ſimam læ ſionem, renunciationem infringere non poterit, imò ad eius obſeruantiam tenebitur, modò dotem congruam vel vt nubat, vel vt Religionem ingrediatur ſibi reſeruauerit, vel aliunde habeat, vnde ſe honeſtè, ac pro dignitate alere poſ ſit, quod eſt ſingulare & notandum, ac de mente Molinæ procedit de Hispan. primog. lib. 2. dict. cap. 3. num. 31. & 32. quamuis enim ipſe loquatur in renunciatione eo reſpectu, vel ob aliquam excauſis prædictis patri facta, eadem tamen ratio militat in ea, quæ fratri fieret, aut patruo; & cùm eidem patri ob eam rationem promiſerit, hæreditatis maternæ, vel alterius, etiam iam delatæ renunciationem validè fieri, non eſt cur in fratre, eadem interueniente cauſa aut ratione, non ſit idem ius conſtituendum. Sed & vltra Molinam in terminis dictis extat[*] ſingularis deciſio Hyppoliti Riminaldi in conſilio 228. num. 76. lib. 2. is enim num. 29. egerat de renunciatione hæreditatis iam delatæ à ſorore quadam facta in fauorem fratris ſui, & num. 22. cum ſequentibus, tractauit de renunciatione à Federico quodam patruelibus ſuis ideò facta, quod ipſi pauperes erant, & parùm in bonis habentes, quódque niſi Marcus quidam eis ſubueniret, nec ſe alere, nec ſu ſtinere poſ ſent, ſed neceſ ſaria aliunde quærere co gerentur, & demùm contendit probare, renunciationem factam alicui ob eius paupertatem, dici factam causâ pietatis, & idcircò irreuocabilem eſ ſe; poſtmodum verò ſe remittit ad num. 76. cum ſeq. eiuſdem conſilij, vbi dicit haberi, qualiter id ſit intelligendum, vt conſtat ex ſummario poſito ibidem, num. 24. at dict. num. 76. vſque ad finem conſilij, pluribus modis id declarat, & in effectu Riminaldus ipſe concludit, renunciationem ob paupertatem ibi factam ſubſiſtere, modò paupertas dilucidè probaretur, ac etiam quòd intuitu pietatis, ſiue pro ſalute animæ fieret, & quòd dolus, aut deceptio ceſ ſaret: his ergo concurrentibus vel aliis ſimilibus interuenientibus, ex quibus iuſta aliqua & probabilis cauſa inducatur, vides fateri Riminaldum expreſ ſim, renunciationem iuratam retractari non poſ ſe enormiſ ſimæ læ ſionis prætextu, nec etiam quòd hæreditatis iam delatæ renunciatio alteri, quàm patri facta fuerit, ſic vt ex dictis & notatis per eundem Authorem, à me anteà obſeruata confirmari poſ ſint omninò; quæ tamen cum noua ſint, nec ab alio hactenus ſic adnotata, erit de ipſis, cùm occaſio ſe offeret, & iuxta caſus contingentis qualitatem & circumſtantias maturiùs deliberandum. Tertius denique & vltimus caſus ſit, quan[*] do filia cum iuramento hæreditari paternæ renunciauit, & pater tunc dedit dotem, quæ ſuccedit loco Legitimæ; nam ſi ſupplet Legitimam, non poteſt vlteriùs aliquid conſequi filia: quòd ſi non aſ cendit ad integram Legitimam, poteſt agere ad ſupplementum, nec etiam ratione enormiſ ſimæ læ ſionis aliter poterit experiri; & ſi nullam dotem,[*] conſtituit, ſeu incongruam, & minimam, vt dixi, agere poterit eo modo, quo dictum remanet ſuprà, num. 47. & 48. vbi notaui, qualiter in propoſito dos diceretur congrua. Ita ſane, ſed latius quidem, & poſt alios multos ad literam declarat Pariſius dicto conſilio 26. ex num. 82. cum multis ſeqq. lib. 3. & ſequitur Aldobrandinus in conſ. 26. num. 111. libr. 1. quæ veriſ ſima ſunt, modò ſemper, ac indiſtinctè, cùm à Maiore, vel à Minore renunciationes ge[*] nerales cuiuſcunque læ ſionis, vel alterius remedij, aut remediorum omnium generaliter in caſibus prædictis factæ fuerint, vt dignoſci poſ ſit, an eiſdem minimè refragantibus, aduerſ ùs renunciationem iuratam reclamare poſ ſit Maior, vel Minor: præ oculis habeantur ea, quæ ſuprà ex num. 28. vſque ad num. 37. & num. 41. obſeruauimus, & quæ Molina de Hispan. primog. lib. 2. dict. cap. 3. ex num. 18. vſque ad num. 25. maturè & verè ſcripta reliquit, & numeris præcedentibus latiùs à me explicata fuere. Ioannes Guttierrez in d. authent. ſacramenta puberum, ex num. 97. cum ſeq. Et de his actenus; reſumendo tamen quæcun[*] que adhuc ex num. 50. ſuprà, hoc eodem capite, ſic diffusè & latè à me annotata fuere, ſic concludo: in primis in propoſito dubio ex dict. num. 50. excitato, tres eſ ſe præcipuas & diuerſa ſententias, Prima relata eſt ſuprà, num. 53. per totum, & num. 56. fortiſ ſimè, vt vidiſti, comprobata per text. in dict. cap. quamuis pactum. Secunda verò refertur num. 54. & 55. Tertia denique adducitur num. 57. & improbatur. n. 58. & ſeq. Inter has autem, prima opinio vera eſt, & communis, imo verior, communior, & omninò tenenda, ſcilicet renunciationem iuratam ob enormiſ ſimam læ ſionem regulariter reſcindi debere, iuxta ea, quæ plenè reſoluta fuêre d. num. 53. & num. 56. & num. 39. & 40. ac etiam pariter ob enormem læ ſionem, modo intelligatur, vt declaratum fuit ſuprà, num. 59. 60. 61. & 62. In vtraque ergo tam enormiſ ſima, quàm enormi læ ſione accipienda erit præfata reſolutio communis, quoties verè dici poſ ſit, quem enormiter, aut enormiſ ſimè læ ſum; declaratur tamen, nec enormem, nec enor miſ ſimam læ ſionem conſiderari in caſibus adductis ex num. 43. vſque ad num. 49. & latiùs declaratis ex num 65. cum multis ſequentibus, ac etiam num. 86. cum ſeq. dici tamen enormem, aut enormiſ ſimam læ ſionem interuenire in caſibus relatis infrà, ex num. 76. cum ſequentibus, in quibus, & in aliis etiam ſimilibus, quicunque illi ſint, ſi in ipſis enormis aut enormiſ ſima læ ſio de iure ac congruè conſiderari poſ ſit, certum erit, renunciationem iuratam reſcindi, neceſ ſe locum Pontificiæ conſtitutioni dicti cap. quamuis pactum; locum tamen eſ ſe eiuſdem capitis exceptioni, quatenus vi aut dolo factam renunciationem excipit: ac denique enormiſ ſimam læ ſionem non tantum reſpectu hæreditatis aut patrimonij renunciati metiendam, aut diffiniendam, ſed alia conſiderari debere, quæ num. 47. in verſiculo, & hactenus Molina, & num. 72. cum ſequen. perpenduntur maturè, vt ibidem vidiſti. CAPVT III. Ad explicationem leg. 21. 22. & 23. tit. 8. partit. 5. & leg. 2. tit. 9. De las condiciones generales, lib. 9. nouæ collect. regiæ, & l. fiſtulas, §. frumenta, ff. de contrahen. empt. vbi locati, & conducti materia, quod attinet ad conductorem quocunque caſu, aut modo vtifrui impeditum, vtiliter, & notabiliter tractatur, ipſarummet legum deciſio exornatur, & declaratur quamplurimis, quæ abſ que maxima vtilitate, vt videbis Lector, non erunt, nec ab vllo hactenus fuerant ſic egregiè, nec diſtinctè adnotata: vtpote cùm originali, attentáque omnium vſque ad præ ſentem diem Scribentium lecturâ, sic maturè compoſita ſint, & in quæ ſtione illa, an conductor, vel alius ſuſcipiens in ſe generaliter caſus fortuitos, cenſeatur etiam ſuſcepiſ ſe inſolitos, aut inſperatos omninò, ſic vt nullius, etiam rariſ ſimè, aut nunquam contingentis euentu ſe excuſare poſ ſit: contrariæ opiniones proferuntur, dicta lex Partitæ 23. & d. §. frumenta, ita fortiter, & verè ponderantur, atque declarantur, vt ampliùs cauillati non poſ ſint: ac denique nonnullis nouiter, & dilucidè, verè tamen, & iuridicè adnotatis, in præfato dubio ſententia Authoris proponitur, quæ in futurum cuicumque rem hanc maturè & rectè conſideranti, placere debebit. SVMMARIVM. -  1 Locatio & conductio iiſdem, quibus emptio & venditio, conſiſtit regulis, quamuis in aliquibus à contractu emptionis & venditionis differat. -  2 Et contrahitur ſimul atque de mercede conuenit. -  3 Duplicémque actionem parit; ex locato, quæ locatori ad mercedem; ex conducto, quæ conductori ad vſum & confruitionem rei datur. -  4 Locationis contractus vt adimpleatur, liberè & plenè debet vtifrui conductor. -  5 Et ſic locator tenetur ad factum, ideſt pati, conductorem vti re conducta, & eam præ ſtare, nihilque facere, quominus liberè & pacificè fruatur. -  6 Et quemadmodum venditor tenetur tradere rem, ſi pretium conſequi velit; ita locator tenetur præ ſtare, vt conductor fructus & preuentus percipiat, non ſolùm per ſimplicem traditionem rei, ſed per continuam patientiam & omnis obſtaculi remotionem. -  7 Et ſicut in venditione rei conſtituitur pretium reſ pectu rei; ita in locatione conſtituitur pretium gratiâ fructuum, & habito reſpectu ad prouentus, & fructus ſingulis annis. -  8 Vnde ſequitur, quòd ſicut quando venditor non tradit rem, tenetur ad intereſ ſe; ita locator, ſi non facit, quòd conductor poſ ſit fructus percipere, tenetur ad intereſ ſe. -  9 Et quamuis in vendicatione, & in aliis contractibus, primo vſu etiam momentaneo quis cenſeatur tradidiſ ſe, & eſ ſe liberatus; tamen in contractu locationis & conductionis, locator non dicitur tradidiſ ſe, niſi pro eo tempore, quo conductori frui licuit, quia vniuerſa ſubſtantia eius contractus in eo verſatur, vt liceat conductori vti, quod eſt factum ſucceſ ſiuum. -  10 Nec ſufficit, quòd in principio interueniat patientia, ſed eius perſeuerantia requiritur. -  11 Sic vt non dicatur tradita libera poſ ſeſ ſio rei locatæ, quando non durauit pro toto tempore conuento vtendi & fruendi facultas. -  12 Quia præ ſtatio patientiæ, ad quam tenetur locator, dicitur indiuidua, & non ſufficit pro parte impleri, atque ideò ſi locator non præ ſtitit integram patientiam, non dicitur pro ſua parte impleuiſ ſe: quoniam in talibus indiuiduis nihil actum intelligitur, cùm quid ſupereſt agendum. -  13 Locator, ſi toto tempore locationis, patientiam non præ ſtet, & omne obſtaculum non remoueat, pen ſionem exigere non poteſt. -  14 Quia in contractibus vltro citroque obligatoriis, vt eſt Locatio, agere volens, oportet impleuiſ ſe pro parte ſua implenda, alias obſtabit exceptio non implementi. -  15 Hæc autem exceptio, quòd alter ex contrahentibus non impleuerit pro parte ſua, ſemper opponi poteſt, etiamſi ſtatuto omnes exceptiones remoueantur. -  16 Locator in Libello, in quo petit penſionem, vt obtineat, neceſ ſariò adiicere debet, quòd præ ſtiterit & accommodauerit liberum vſum, & patientiam, quia ex ſola locatione non videtur adimpleuiſ ſe contractum ex parte ſua, niſi in patientia perſeuerauerit. -  17 Et ſic non ſolùm tenetur patientiam allegare, ſed probare. -  18 Conductor, ſi propter factum, culpam, aut non implementum locatoris, vel propter damnum, quod præter ſpem euenit, re conducta vti ſit impeditus, ſuccurritur ei, vt remittatur pro ratione penſionis debitæ nonnihil. -  19 Quia præ ſtat penſionem propter vſum rei, & in recompenſationem fructuum; & ideò ſi fructus abſque propria culpa impeditur percipere, iuſtè petit remiſ ſionem mercedis. -  20 Conductor regulariter non tenetur ex natura contractus, de quocunque caſu, aut impedimento, quod vſum & fruitionem rei locatæ impediat, ſed id omne ad locatorem ſpectat. -  21 Quod procedit, etiamſi in ſe ſuſcipiat conductor periculum ſimpliciter & abſolutè & ſine aliqua adiectione, ſiue ſuſcipiat cum ſigno vniuerſali, niſi aliàs teneretur de leuiſ ſima culpa. -  22 Vel niſi vnus caſus fortuitus ſpecificetur, cum clau ſula, Et omne aliud periculum; tunc enim venirent caſus fortuiti, ſimiles tamen expreſ ſis. -  22 Legis 2. titul. 9. lib. 5. nouæ collect. Reg. deciſionem, ſuperius dictis, & iuris communis regulis contrariam omninò, vt hoc numero adnotatur. -  24 Conductor abſque pacto non excuſatur ex caſu ſolito, ſed ex inſolito, euenientéque contra morem regionis: idcircò ſi ex conſueto caſu fortuito fructus corripiantur, non tenebitur dominus ad remiſ ſionem penſionis, ſed ſolùm tenebitur propter caſus inſolitos, & vide per totum numerum. -  25 Conductor quando non patitur damnum, remiſ ſionem mercedis non petit, licèt non faciat ſolitum lucrum. -  26 Conductor cùm impeditur frui re conducta, facto & culpâ locatoris, non ſolùm conſequi poteſt à locatore mercedis remiſ ſionem, ſed etiam poteſt agere contra eum, vt ſibi reſarciat omnem vtilitatem, & omne intereſ ſe, quod ex conductione percipere poterat, ſi ipſe locator nihil faceret, quominus vteretur & frueretur re conducta. -  27 Et inter alios Authores, Franciſci Connani locus optimus in id ponderatur, vbi ipſe eruditè, & diſtinctè rem hanc explicauit, & in ſumma di ſtinxit. -  28 Quod ſi culpâ locatoris non vtatur conductor, plectitur ille damno litis æ ſtimatæ, quantum intereſt conductoris: ſin caſus impedimentum attulit, ſatis eſt, conductorem indemnem eſ ſe, nec vltra locator ipſe obligatur, quàm vt remittat penſionem eius temporis, quo non eſt vſus conductor. -  29 Conductor ſi re conducta non vtatur propter impedimentum à tertio præ ſtitum, quod locator, diligentiam adhibendo, remouere poterat, & non adhibuit, ad plenum intereſ ſe agere poteſt. -  30 Quòd ſi etiam diligentiam adhibendo, illud remouere non potuit locator, tunc conductor liberatur à ſolutione mercedis, & ſi merces ſoluta eſ ſet, eam repeteret à locatore. -  31 Niſi conductor impeditus fuiſ ſet propter locatoris inimicitias, quia tunc factum, & culpa ipſius tertij licèt iniuſtum, cùm dicatur factum & culpa ipſius locatoris, meritò tenetur ipſe locator ad damna, & intereſ ſe conductoris; & ibidem de materia legis, damnum, C. locati, remiſ ſiuè. -  32 Vel niſi impediens conductorem vtifrui re conducta, talis eſ ſet, quòd ex iuſta cauſa id efficeret, aut ratione dominij, vel pignoris, vel ex alio iure; tunc enim ſi eam cauſam ſciebat locator tempore locationis, & nihilominùs locauit, tenebitur conductori non ſolùm ad damnum, ſed etiam ad omne lucrum, quod inde habiturus erat conductor ipſe, ſi prohibitus non fuiſ ſet. -  33 Sed ſi ignorauit, tenebitur dumtaxat ad recepta vel ſi non recepit, remittere. -  34 Si verò conductor tempore contractus ſciuiſ ſet, iuſtè eum poſ ſe impediri, tunc ipſi denegaretur actio contra locatorem. -  35 Conductor quando facto aut culpa locatoris impeditur vti; ideò plenum intereſ ſe, & lucrum petere poteſt, quia tacitè inter eos videtur actum, ne quid fiat per locatorem in præiudicium conductoris, propter quod impediatur vſus, & reddituum perceptio; quapropter ſi ſocus fiat, rectè poteſt non ſolùm pro damno, ſed etiam pro intereſ ſe agi. -  36 Mercedis remiſ ſio, quando propter agri ſterilitatem, vel fructuum exiguitatem petitur, intolerabile damnum requiritur, aut quod magnum ſit conductoris incommodum, vt hoc numero declaratur. -  37 Similiter, quando peritur propter bellum, peſtem, aut caſum alium quemcunque ſine culpa locatoris contingentem, neceſ ſariò requiritur, quòd damnum ſit intolerabile, vt remiſ ſio fiat; quoniam medicum damnum æquo animo ferre debet conductor. -  38 Mercedis aut penſionis remiſ ſio, vt propter caſum fiat, plura ſunt neceſ ſaria: primò quòd caſus, qui contigit, ſit inſolitus: ſecundò quòd magnum afferat damnum: tertiò quod contingat ante perceptionem fructuum. -  39 Conductori cùm damnum prouenit ex facto, impedimento, aut culpa locatoris, etiamſi illud immodicum ſit, eſt reficiendum abſque diſtinctione, an ſit magnum, vel paruum? -  40 Conductori damnum reſarciendum eſ ſe ex facto locatoris illatum, abſque diſtinctione aut conſideratione, an factum, ex quo damnum ſequutum eſt, principaliter, & directè dirigeretur, aut non ad damnum conductoris, vel vt prohiberetur vtifrui re conducta, ſiue ſecundariò & incidenter illud eueniat? -  41 Conductor gabellarum, æquè non poteſt impediri per indirectum, ne colligat ſolitos redditus, quemadmodum ſi directè prohibitus fuiſ ſet, quia vterque caſus eodem iure cenſendus eſt, & eadem remiſ ſio facienda. -  42 Et hoc, verè & maturè intellecta diſpoſuit l. 21. titulo 8. partita 5. vt hoc numero nouè con ſiderauit Author. -  43 Conductori mercedis remiſ ſionem fieri debere, etiamſi locator damnum inferens, habito reſpectu ad cauſam, quâ motus fuit, non videatur in culpa, ſi tamen ex eius facto damnum proueniat. -  44 Et quamuis iuſta, publicá ve, aut neceſ ſaria cauſa, quæ impellit locatorem ad ponendum impedimentum, ne conductor vtatur, poſ ſit forſan illum excuſare, ne teneatur ad damna, & intereſ ſe lucri ceſ ſantis, non tamen excuſabit, quin pro rata temporis remittere penſionem teneatur. -  45 Conductor, cùm re conducta vtifrui prohibetur facto iuſto locatoris, tunc ad totale intereſ ſe non tenetur locator, ſed ſufficit, quod penſionem pro reſiduo tempore remittat, ſi verò facto iniuſto, tunc ad totale intereſ ſe & lucrum agi poteſt. -  46 Pet. Auguſt. Morlæ ad l. 2. tit. 9. de las condiciones generales, lib. 9. nouæ collect. Regiæ, declaratio quædam nouiter, verè tamen, & concludenter confutata, & vide latiùs infrà, ex n. 59. cum ſequent. -  47 Conductor quare agere poſ ſit contra locatorem ad damna, & intereſ ſe, aut lucrum, cùm locator impedimentum ab alio præ ſtitum tollere potuit, & non fecit; è contra etiam, quando impedimentum tollere non potuit locator ipſe, quare ad damnum tantum aut mercedis remiſ ſionem agere debeat. -  48 Conductor poteſt ſe adſtringere ad caſus fortuitos, ſiue caſibus quibuſcunque renunciare, & ſe, eiſ dem non obſtantibus, ad integram penſionis ſolutionem obligare. -  49 Sic è contrario paciſci licet ad conductoris fauorem, quòd certis caſibus locator mercedem non exigat, ſiue vt fiat remiſ ſio, etiam in caſibus, in quibus alioquin ex natura contractus non fieret. -  50 Quia non debent locator & conductor ad imparia iudicari, & cùm ſint correlatiua, diſpoſitum in vno, debet locum habere in altero. -  51 Renunciatio generalis caſuum fortuitorum in contractibus facta, valet & tenet, quamuis in iudiciis ſpecialis neceſ ſaria ſit. -  52 Et quamuis Bulgar. relatus per Gloſ ſam, ita demùm crediderit, valere renunciationem caſuum fortuitorum, ſi modò aliquis caſus in ſpecie exprimatur, & poſteà ſubiiciatur generalis renunciatio. -  53 Et ſequuti fuerint Authores nonnulli. -  54 Tamen in contrarium veritas ſe habet, ſat eſ ſe re nunciare genericè caſibus fortuitis, nullum in ſpecie exprimendo. -  55 Idque legis 23. titulo 8. partita 5. deciſione probatur expreſ ſim, vt hoc numero adnotatur. -  56 Conductor, quamuis poſ ſit ſe obligare ad caſum fortuitum, licèt regulariter de iure ad illum non teneatur, tamen ita demùm tenebitur, ſi talis caſus fartutius non adueniat culpâ locatoris, tunc enim non tenetur de eo conductor. -  57 Nec etiam tenetur, ſi facto ipſius locatoris etiam iuſto, caſus contingat, vt hoc numero latiùs declaratur. -  58 Ratio eſt, quia quod caſu fortuito euenit, inuoluntarium dicitur; vnde ad illud nullo modo applicari poteſt damnum, aut impedimentum culpâ, aut facto locatoris contingens. -  59 Caſus fortuitus quamuis eueniat ob factum Regis, & bellum ab eo motum, vel ob ſterilitatem, pe ſtem, terræmotum, ſiccitatem, & pluuiam, vel ob alium quemlibet caſum fortuitum, nulla conductori fit remiſ ſio in Gabellarum materia, & conductione earum, iuxta deciſionem l. 2. tit. 9. lib. 9. nou. collect. reg. -  60 Pro cuius iustificatione, quorundam Scribentium huius Regni conſiderationes proferuntur, & vera eiuſdem legis ratio redditur, & num. ſequen. -  61 Bellum inter caſus fortuitos connumerari debere, quamuis à Principe moueatur. -  62 Cùm Principes non moueant, nec mouere poſ ſint bella voluntariè, ſed cum cauſis, quæ caſus fortuiti iudicantur. -  63 L. 2. titulo 9. de las condiciones generales, lib. 9. nou. collect. reg. in verſiculo finali, explicatur, & num. ſeq. -  64 Naturalia accidentalia, ſiue vt alij dicunt, adminicula, & qualitates contractuum, licèt poſ ſint partium conuentione tolli & mutari; tamen contra ſubstantialia; vel naturalia intrinſeca contractûs pactum initum nullo iure valet, nec ex eo vlla naſcitur obligatio. -  65 Vſus rei in contractu locationis, & conductionis, eſt ex ſubſtantialibus, vel naturalibus intrinſecis illius contractus. -  66 Vnde pactum initum per quod vſus rei auferatur, ſiue renunciatio caſus prouenientis facto, aut impedimento locatoris, tanquam contra ſubſtantiam, vel naturam intrinſecam ipſius contractus, nihil valeret, atque viribus non ſubſisteret. -  67 Quia talis obligatio dabet materiam delinquendi, adeò quòd non firmaretur iuramento. -  68 Idcircò non ſolùm Iureconſulti, ſed etiam & legum Partitarum Conditores cautè, aut cum myſterio in propoſito fuerunt loquuti, vt nouiter & verè hoc numero adnotauit Author. -  69 L. 2. tit. 6. lib. 9. nouæ compil. in verſ. final. con ſtitutio Regia, nouiter declarata & limitata, & numeris ſequentibus, vſque ad n. 77. -  70 Legis verba quantumuis generalia ſint, recipiunt interpretationem restrictiuam, ne quis indebitè damnum patiatur. -  71 Et ne lex ipſa iniquitatem aliquam, ſiue defectum rationis contineat, ſemper interpretatio admitti debet. -  72 Contractûs firmitas aut valor ipſius, durum eſ ſet quod ab vnius dumtaxat ex contrahentibus voluntate penderet, & quòd in eius arbitrio poſitum eſ ſet, adimplere, vel non adimplere contractum pro parte ſua, alterúmque ad implementum contractùs adſtringere. -  73 Quia, vt inquit Baldus, non debet claudicare conuentio, vt vnus teneatur eam ſeruare, alter non; quia quod claudicat, iuſtum non eſt. -  74 Contractus ſic interpretandus eſt, ne contrahentium alteri licitum ſit reddere pactionem, alteri inutilem. -  75 Contractus in ſui eſ ſe, non poſ ſe habere dependentiam à voluntate vnius. -  76 Quod non, ſolùm reſpectu priuatorum locum habet, ſed etiam reſpectu ipſius Principis contrahentis, vt hoc numero adnotatur, & ibidem verba ſingularia Baldi in propoſito proferuntur. -  77 Dictæ l. 2. tit. 9. lib. 9. nouæ compil. in eodem verſiculo finali, conſtitutio Regia, iterùm & nouiter declarata, & numeris ſeqq. -  78 Verbum Ipſius eſt perſonaliſ ſimum. -  79 Prohibitio alicui facta cum hoc verbo Ipſi, adeò perſonalis eſt, vt hæredes prohibiti excludat. -  80 Caſus fortuitos in ſe ſuſcipiens, vel eis renuncians, quòd non intelligatur ſentire de inſolitis, aut rarò contingentibus, ex ſententia Bartoli, quam permulti Authores ſequuntur, qui hoc numero præcitantur. -  81 Et huius partis fundamenta plura expendi poſ ſent, quæ ideò, conſultóque omittit Author, quòd à ſuperioribus Authoribus expendantur. -  82 Duntaxat referri debent duo, quibus in præfatam ſententiam magis communiter adduci ſolent Doctores. -  83 Primum deducitur ex textu in l. fiſtulas, §. frumenta, ff. de contrahenda emptione. Qui tamen textus verè ponderatus, & non cauillatus, contrarium probat expreſ ſim, nec vllo pacto vitari poteſt, vt hoc numero ſingulariter, & meliùs quàm anteà fuiſ ſet, oſtendit Author. -  84 Secundum fundamentum eò tendit, quòd ad ca ſum fortuitum inſolitum, aut rarò euenientem, renunciatio ideò trahi non debeat, quòd illi nunquam cenſeatur renunciatum, quia nec cogitatum de eo videtur. Vnde conuentio, aut caſus fortuiti ſuſceptio, quantuncunque generalis ſit, ad caſum fortuitum trahi non debet. -  85 Quod fundamentum parum etiam, aut nihil ſubſi ſtit, vt hoc numero adnotatur per totum. -  86 Caſus fortuitos in ſe ſuſcipiens, quòd intelligatur ſentire etiam de inſolitis, nec ex raritate caſus obuenientis excuſetur, ex ſententia aliorum Authorum contra Bartolum. -  87 Author verò, vt in præfato dubio ſententiam ſuam interponat, ſequentia conſtituere neceſ ſarium duxit, quæ nullus hactenus ſic ex propoſito conſiderauit. In primis negari non poſ ſe, quin opinio Bartoli æquitatem præ ſe ferre videatur, ipſum tamen refragari apertè deciſioni textus, in dicto §. frumenta, eſ ſéque directè contrariam verbis, & menti eiuſdem §. vt oſtenſum fuit ſuprà, n. 83. -  88 Verbis etiam, & deciſioni l. 23. titulo 8. partita 5. clarè contrariari; illa namque omninò deſtruit ſententiam Bartoli, nec cauillari poteſt, vt meliùs, quàm anteà fuiſ ſet, adnotatur hoc numero, & ſequenti. -  89 Et Ioannis Guttierrez ad eandem legem, & l. 22. eodem titulo, & partita, interpretatio nouiter, verè tamen & concludenter damnatur, atque eiuſdem legis finis, & intentio detegitur. -  90 Secundò conſtituit, durum admodum ſibi videri, & contra rationem quidem fateri Ioannem Guttierrez, & Hieronymum de Cauallos, opinionem Bartoli eſ ſe contra textum, in dict. §. frumenta, & nihilominùs iuri contrariam deciſionem probare, diceréque, quòd ab illa recedendum non eſt in praxi. -  91 Et conſequenter, terribile etiam videri, quòd præ fati duo Authores, non illius textus deciſione decepti (quod ferri poſ ſet;) fatentes potiùs & agnoſcentes, per eundem textum deſtrui opinionem Bartoli, tantam eidem fidem aut authoritatem contendant tribuere, quòd iuriſmet ip ſius deciſionem ſtare nolint, ſed à ſententia Bartoli poſ ſe vinci, intenderint. -  92 Aut ergo iniqua eſt, vel iuris rationi non conueniens dicti §. frumenta, & dictæ l. 23. parritæ conſtitutio (quod dicendum non eſt) aut Bartoli opinio ſtare non poteſt, nec attendi æquitas, quæ iuris expreſ ſi correctionem, & alterationem inducit. -  93 Idcircò in propoſito dubio, rectius ſe habuit Menchaca, qui etiam attento iure communi ſententiam Bartoli damnauit, per text. in dicto §. frumenta, & dicta lege 23. partitæ, contrarium probari, non dubitauit aſ ſerere. -  94 Fachineus etiam multò poſt hæc ſcripta ab Authore prælectus, rectiſ ſimè intellexit prædicta, & text. in dicto §. frumenta, ad verum retulit intellectum, vt hoc numero latiùs demon ſtratur. -  95 Tertiò conſtituit, dubium præfatum apertè, vt dixit, ſublatum ex deciſione dictæ legis 23. Partitae, ſed Iudicis nanus non adeò ligatas, Iudicisvè arbitrium non ita excluſum, vt ipſe aliquando arbitrari non valeat iuxta facti contingentis naturam, & circumſtantias, quid æquius, & menti contrahentium magis conueniens ſibi videatur. -  96 Verba enim contrahentium talia eſ ſe poterunt, vt omninò incogitatum, aut inſolitum, & rariſ ſimè contingentem caſum non contineant; poterunt etiam adeò vniuerſaliter proferri, vt nullum ca ſum excluſum diiudicare debeamus. -  97 Atque conductori imputare, quòd ſibi non conſuluerit tempore contractus, aut quòd verba ita abſoluta & generalia, ſiue vniuerſalia protulerit. -  98 Quæ tamen iuxta veriſimilitudinem ſemper interpretari debebunt, ſecundùm quam pacta & verba locationis & conductionis ſunt interpretanda. -  99 Item eo modo, quo inter contrahentes ſeruetur bona fides, & æquitas naturalis. -  100 Quia omnium obligationum materia, potiſ ſimùm ab æquitatis conſiderationis dependet. -  101 Aliàs autem & regulariter adhærendum erit deci ſioni dictæ legis 23. Partitæ. -  102 A qua tamen ſi aliquo modo recedi poteſt, vel vllo pacto eiuſdem deciſio explicari, nullo equidem congruentius, quàm adhibita diſtinctione Cornei, quam Menochius, & alij ſequuntur. -  103 In quo etiam maturè Iudex ſe habere debebit, cuius arbitrio totum hoc relinquere, ſecurius eſt. -  104 Vt etiam relinquitur, quis caſus dicatur ſolitus, vel inſolitus, aut inſperatus. -  105 Quamuis de hoc variæ fuerint, diuerſ æque Doctorum ſententiæ. -  106 Quartò & vltimò conſtituit, ex dictis anteà ad textum in d. §. frumenta, & dictam l. 23. Partitæ, deſtrui omninò, nec vllo pacto ſuſtineri poſ ſe Cornei reſolutionem in conſ. 23. lib. 2. quem Pinellus rectè improbauit, vt hoc num. adnotatur. PRo dilucida atque abſoluta huius[*] Capitis explicatione, conſtituendum erit in primis, quòd locatio, & conductio iiſdem, quibus emptio & venditio, conſiſtit regulis, quamuis in aliquibus à contractu emptionis & venditionis differat, l. 2. ff. locati, §. 1. Inſtitut. eodem titul. vbi tradit ſuccinctè & benè Minſingerus, & ibidem Antonius Pichardus ex num. 7. cum ſequentibus, & contrahitur[*] ſimul atque de mercede conuenit, l. prima, ff. locati, l. 2. ff. de obligat. & act. duplicémque actionem parit,[*] ex locato, quæ locatori ad mercedem; ex conducto, quæ conductori ad vſum & fruitionem rei datur, ex eiſdem iuribus, & l. 1. cum ſequentibus, tit. 8. partit. 5. Vnde illud conſtitutiſ ſimum eſt, & pro explicatione eorum, quæ dicentur infrà; omninò neceſ ſarium, quòd conductor, vt locationis contractus[*] adimpleatur, liberè & plenè debet vtifrui, l. ſi tibi, & in l. ſequenti, l. ſi quis domum, l. habitatores, l. ex conducto, §. ff. locati, cum aliis multis, quæ adducit Paulus Pariſius in conſil. 40. numer. primo libro primo. Antonius Gomezius tomo 2. variarum, cap. 3. in principio. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 11. per totum. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, tertia parte lib. 27. cap. primo, folio mihi 290. Nicol. Moc. de contractibus, titulo de locato, & conducto, in principio. Iacobus Cancerius variarum reſolutio n. cap. 14. ex numero primo, cum ſequentibus, & eos non referens Antonius Pichardus ad rubricam, Inſtitut. de locato, & conducto, ex num. 9. cum ſequentibus; & ſic locator tenetur ad factum, id eſt pati, conductorem vti re conducta, & eam præ ſtare,[*] nihílque facere, quominus liberè & pacificè fruatur, vt tradit Bartolus in l. prima, oppoſitione prima. C. de iure emphyteutio, & ibidem Iaſon num. 39. Angelus in §. item quæritur, & in §. finali, Inſtitut. de actionibus. Betrazolus in conſilio 267. num. 2. lib. 2. Socinus in conſ. 156. num. 10. lib. 2. vbi ſingulariter inquit, quòd quemadmodum venditor tenetur tradere rem, ſi pretium conſequi velit; ita locator te[*] netur præ ſtare, vt conductor fructus, & prouentus percipiat, non ſolùm per ſimplicem traditionem rei, ſed per continuam patientiam, & omnis obſtaculi remotionem: & ſicut in venditione rei conſti[*] tuitur pretium reſpectu rei; ita in locatione con ſtituitur pretium gratiâ fructuum, & habito reſ pectu ad prouentus & fructus ſingulis annis, quod docuit Bartolus magiſtraliter in l. ſi merces, §. vis maior, ff. locati, & cum aliis adnotarunt Bellon. in con. 45. num. 8. Petrus Surdus in conſ. 34. num. 1. libro primo. Vnde ſequitur, quòd ſicut quando venditor non[*] tradit rem, tenetur ad intereſ ſe; ita locator ſi non faciat, quòd conductor poſ ſit fructus percipere, tenetur ad intereſ ſe, vt ſcribunt Simon de Pretis in conſilio 23. numer. 9. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, libro 27. capite primo, numero 32. Et quam[*] uis in venditione, & aliis contractibus, primo vſu etiam momentaneo, quis cenſeatur tradidiſ ſe, & eſ ſe liberatus; tamen in contractu locationis & conductionis, locator non dicitur tradidiſ ſe, niſi pro eo tempore, quo conductori frui licuit, quia vniuer ſa ſubſtantia eius contractus in eo verſatur, vt liceat conductori vti, quod eſt factum ſucceſ ſiuum, vt pulchrè docuit Bartolus in l. ſi quis domum, numero primo, in fine, & numero 2. ff. locati, ſequuntur Antonius Natta in conſilio 360. numero primo, libro 2. Alciatus in l. 2. §. & harum, numero 43. ff. de verborum obligationibus. Crotus in conſilio 96. numero 4. vbi dicit, quòd ad hoc vt res locata dicatur tradita, debet præ ſtari patientia, quæ habet tractum ſucceſ ſiuum; ita quòd non ſufficit interuenire in prin[*] cipio, ſed eius perſeuerantia requiritur: alioquin[*] non dicetur tradita libera poſ ſeſ ſio rei locatæ, quando non durauit pro toto tempore conuento, vtendi & fruendi facultas, vt ante alios annotauit Calderinus in conſilio quinto titulo, de locato, in ver ſiculo, præterea, ſequuntur Franciſ. Beccius in conſilio 45. num. 19. vbi plurium authoritate comprobat Ioannes Botta in conſ. 96. num. 4. & 5. Bimius in conſil. 97. num. 34. Surdus in conſil. 38. num. 17. & 18. Libro primo. Riminal. ſenior in conſil. 342. num. 4. lib. 2. quia præ ſtatio patientiæ, ad quam tenetur locator, dici[*] tur indiuidua, & non ſufficit pro parte impleri; at que ideò ſi locator non præ ſtitit integram patientiam, non dicitur pro parte ſua impleuiſ ſe: quoniam in talibus indiuiduis nihil actum intelligitur, cùm quid ſupereſt agendum; ita intelligit & & declarat Alexander in l. diuortio, num. 33. in verſiculo, contra eum, ff. ſoluto matrimonio, refert & ſequitur Ioannes Cephalus in conſ. 577. num. 4. & 5. lib. 3. ex hoc inferens, quòd proptereà locator, qui non præ ſtitit huiuſmodi patientiam, penſionem exigere non poteſt, per textum in l. Iulianus, §. offerri, ff. de actionibus empti, per quem id ipſum, atque in eiſ dem terminis ſcribit Hieronym. Magon. deciſ. Lucen. 69. num. 7. ſubiiciens, quod ſi toto tempore loca[*] tionis locator non præ ſter patientiam, & omne ob ſtaculum remoueat, per conſequens non poteſt effectualiter agere, quia in contractibus vltrò citró[*] que obligatoriis, vt eſt locatio, agere volens, oportet impleuiſ ſe implenda pro parte ſua, aliàs obſtabit exceptio non implementi: hæc autem exceptio,[*] quòd alter ex contrahentibus non impleuerit pro parte ſua, ſemper opponi poteſt, etiamſi ſtatuto omnes exceptiones remoueantur, teſte Romano in conſil. 244. num. 5. verſiculo, primò enim, Craueta, qui latè comprobat in conſilio 127. num. 14. & in conſilio 53. num. 32. libro primo. Ioannes Cephalus in conſilio 407. num. 19. lib. 3. Tiberius Decianus in conſilio primo, numero 67. volumine primo. Achilles Pedrocha in conſilio primo, num. 238. atque in terminis contractus locationis, Franciſcus Beccius in conſ. 45. num. 13. idcircò Angelus in §. ſequens, n. 28. [*] Inſtitut. de actionibus, optimè conſuluit, quòd locator in libello, in quo petit penſionem, vt obtineat, neceſ ſariò adiicere debet, quòd præ ſtiterit & accommodauerit liberum vſum, & patientiam, quia ex ſola locatione non videtur adimpleuiſ ſe contractum ex parte ſua, niſi in patientia perſeuerauerit; & ſequitur Cacheranus deciſion. 51. num. 12. vbi variis fundamentis & rationibus probauit. quòd locator non ſolùm tenetur patientiam allegare, ſed[*] probare. Ioſephus Ludouicus deciſ. 2. n. 7. Vnde & conſequenter infertur dicendum, aut con[*] ſtitui neceſ ſariò debet, quòd ex cauſa prædicta, culpæ ſcilicet, aut facti, vel non implementi locatoris, aut pro ratione damni, quod præter ſpem euenit, ſuccurritur non nunquam conductori, vt ſi impeditus fuerit vti re conducta, remittatur ei pro rata penſionis debitæ nonnihil, vt probat textus in l. ſi quis domum, in principio, & in l. ſi merces, §. vis maior, & in l. qui inſulam, ff. locati, & in §. penul. Inſtit. eodem[*] tit. quia colonus præ ſtat penſionem propter vſum rei, & in recompenſationem fructuum; & ideò ſi fructus abſque propria culpa impeditur percipere, iuſtè petit mercedis remiſ ſionem, vt conſtat ex eiſ dem iuribus & l. 21. & 22. tit. 8. partit. 5. & in terminis ſic obſeruant Angel. in authen. de non alienandis, §. quia verò. Paul. Caſtrenſ. in l. cum in plures, in principio, ff. locati, Alex. in conſ. 107. lib. 3. Boëtius deciſ. 149. num. 5. Matthæus VVeſembec. in paratitla Digeſtor. titul. de locato, num. 16. in fin. Socin. iun. in conſil. 120. num. 20. lib. 3. Bellon. in conſil. 45. num. 8. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 11. num. 13. per totum. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 27. cap. 1. num. 22. & 28. Petrus Surdus in conſil. 34. numero primo, lib. 1. Deinde quia conductor[*] regulariter non tenetur ex natura contractus de quocunque caſu, aut impedimento, quod vſum & fructum rei locatæ impediat, ſed id omne ad locatorem ſpectat, l. in indicio, C. locati, l. ſi quis fundum, §. Imperator, l. ex conducto, §. ſi vis, ff. locati, l. prima, § is verò, ff. de obligat. & actio. l. 22. in principio. l. 23. titulo 8. partit. 5. Bartolus in l. opus quod in auer ſione, ff. locati. Caſtrenſis in conſilio 471. Viſo, prima parte, Fulgoſius, in conſilio 193. numero 2. Berous quæ ſtion. familiar. 53. num. 4. Stephanus à Freder. de interpretatione iuris, prima parte, num. 131. Decius in l. contractus, num. 33. ff. de regulis iuris, & ibidem Antonius del Rio cap. 11. colum. final. Anchar. Regien. lib. 3. quæ ſtio. famil. quæ ſtion. 36. num. 17. Stracch. de mercat. parte 2. titulo de naut. num. 6. Laurentius de Pinu in conſilio 144. num. 3. Iacobus Cancerius variar. reſolut. cap. 14. num. 28. & 29. Conrad. de contractibus, tractat. 5. quæ ſtion. 78. concluſ. 4. in principio, vbi dicit vnum ex naturalibus contractus locationis eſ ſe, vt periculum eueniens circa rem, ad locatorem pertineat; Vincent Carocius de locato, & conducto, 4. p. de caſibus, in principio, folio mihi 169. col. vltim. vbi quæ ſtione prima, fol. 170. plenè comprobat, & quamplures Authores citat ad hoc, quòd con[*] ductor nunquam regulariter tenetur de caſibus fortuitis, etiamſi in ſe ſuſcipiat periculum ſimpliciter, abſolutè, & ſine aliqua adiectione, ſiue ſuſcipiat cum ſigno vniuerſali, niſi aliàs reneretur de leuiſ ſima culpa, vt ibidem probauit q. 40. & tenuit etiam vltra relatos ab eo, Ioannes Guttierrez de iu[*] ramento confirmatorio, 1. p. cap. 24. num. 10. Vel niſi vnus caſus fortuitus ſpecificetur cum clauſula, Et omne aliud periculum; tunc enim venirent caſus fortuiti, ſimiles tamen expreſ ſis, vt ipſe Carocius eodem in loco, q. 2. & 3. folio 170. probauit, & eum non referens Azeued. in l. 2. tit. 9. lib. 9. nouæ collect. regiæ, ex num. 5. cum ſeq. qui tamen, & alij quamplures inferiùs citandi rem hanc non ſatis diſtinctè, aut non abſoltuè ſatis, vt arbitror, explicarunt; idcircò nonnulla adiicere, & rem ipſam latiùs explanare neceſ ſarium erit omninò, quod vt diſtinctè, & apertiùs fiat, ſequentia conſtituo.[*] In primis, ſuperiora omnia, quæ numeris præcedentibus tradita, atque obſeruata fuêre, & alia, quæ inferiùs obſeruabuntur, non otiosè, aut extra propoſitum, ſed ideò à me dicta, aut præmiſ ſa, vt oſtenderem euidentiùs, legis 2. tit. 9. De las condiciones generales, lib. 9. nouæ collectionis Regiæ deciſionem, ſuperiùs dictis, & iuris comnunis regulis contrariam omninò, idcircò maturè & rectè accipiendam, rationem eiuſdem conſiderandam, atque ipſius diſ poſitionem vtpote iuri communi, vt dixi, contrariam, vltra limites au terminos, in quibus loquitur, non contrahendam; ſic potiùs interpretandam, vt marte & intentione ipſius impleta, eiuſdémque diſpoſitione obſeruata, quantum minus poſ ſit, iuri communi, ac etiam contrahentibus damnum inferatur.[*] Secundò conſtituo, ſuperiorem communem reſolutionem, quòd conductor non teneatur de caſu quocunque, quo vſus & fructus impediatur, ita demùm accipiendam, atque intelligendam, ſi caſus in ſolitus ſit; nam ſi ex conſuero caſu fornito fructus corripiantur, non tenebitur dominus ad remiſ ſionem mercedis, ſed ſolum tenebitur propter caſus inſolitos, quod cum Gloſ ſa, & Alberico rectè percipit Arias Pinellus 1. par l. 2. C. de reſcindenda venditione, capite 3. num. 30. in ſine, dicens, quod abſque pacto non excuſatur conductor ex caſu ſolito, ſed ex inſolito, euenientéque contra morem regionis; & probat textus in l. ex conducto, §. ſi vis, ff. locati, ibi: Solis feruore non aſ ſueto, & ibi: Si vero nihil extra con ſuetudinem acciderit. Et vltra Pinellum, id ipſum obſeruat Gregorius Lopez in l. 22. titulo. 8. partita 5. verbo, Muy acoſtumbrada, per illum textum, vbi in hunc modum ſcriptum apparet: Deſtruyendoſe, o perdiendoſe los frutos de alguna heredad, ò viña, ò otra coſa ſemejante, que touieſ ſe arrendada vn ome de otro, por alguna ocaſion que acaecieſ ſe, que non fueſ ſe muy acoſtumbrada de venir, aſ ſi como por auenidas de rios, ò por muchas lluuias, ò por granizo, ò por fuego que los quemaſ ſe, &c. Et ſic debet intelligi l. 23. eodem titulo 8. & partita 5. in principio, & iuxta eam diſtingui, quatenus indiſtinctè dicit: Perdiendoſe los frutos de la coſa que es arrendada por alguna ocaſion que vinieſ ſe por auentura, no ſeria tenudo de dar al ſeñor la renta el que la prometiera, aſ ſi como de ſuſo diximos. Quod verbum Aſ ſi como de ſuſo diximos, refertur ad dictam l. 22. præcedentem, non verò ad l. 21. vbi de impedimento proueniente facto locatoris agitur, vt ſtatim dicetur; ſic etiam intelligi debent aliorum Scribentium traditiones, qui indiſtinctè aſ ſerunt, quòd conductor de caſu quacunque non teneatur, ſunt enim accipiendæ iuxta diſtinctionem prædictam an caſus ſolitus & conſueras, an verò inſolitus, & ferè nunquam conſuetus ſit; namque ſi conſuetus, & iuxta conſuetudinem regionis, tacitè de eo actum videbitur, nec conductor à ſolutione excuſabitur, aliàs ſecus; vt dixi: & ita etiam intelligit Caſtren ſis in d. l. ex conducto, §. ſi vis, num. 2. ff. locati, qui vt fiat remiſsio penſionis, inter alia requirit, quòd ca ſus ſit inſolitus, & ſequitur Petrus Surdus in conſ. 34. num. 4. lib. 1. Vincen. Carocius de locato, & conducto, q. 8. num. 19. fol. 173. Tertiò conſtituo, quòd remiſ ſio mercedis regu[*] lariter non ſit, quando conductor non patitur damnum. licèt non faciat ſolitum lucrum; & ita loquuntur in propoſito omnia iura, vt declarat optimè Paulus Pariſ. in conſ. 38. ex num. 12. cum ſequentibus, volum. 1. latiùs Petrus Surdus d. conſil. 34. n. 4. vſque ad num. 7. lib. 1. Dixi, regulariter, nam aliquando lucri etiam ceſ ſantis habetur ratio in conductore:[*] ac primùm quidem, cùm conductor impeditur frui re conducta, facto, & culpa locatoris; tunc enim conductor non ſolum conſequi poteſt à locatore mercedis remiſ ſionem, ſed etiam poteſt agere contra eum, vt ſibi reſarciat omnem vtilitatem, & intereſ ſe, quod ex conductione percipere poterat, ſi ipſe locator nihil faceret, quominus vteretur & frueretur re conducta, per rectum in l. ſi fundus, verſiculo, Nam & ſi colonus, & in l. ſi in lege, verſiculo, Item ſi ex conducto, in l. ſi vno, §. vbicunque, verſiculo, Planè, ff. locati, l. 21. in principio, tit. 8. p. 5. ibi: E por ende dezimos, que ſi lo ſeñores deſtas coſas embargaſ ſen en alguna manera a los que las touieren arrendadas, ò alagadas, que non pudieſ ſen vſar, nin aprouecharſe dellas, que les denen pechar todos los daños, e los menos cabos, que vinieren por tal razon como eſta. E aun deuen les pechar demas deſto las ganancias que pudieran auer hecho en aquellas coſas que tentian arrendadas o alogadas, ſin aquellas ouieſ ſen ellos embargado. Et notarunt Bartolus in dict. l. ſi vno, §. item cùm quidam, verſiculo, Tertio caſu, ff. locati, Romanus in conſil. 178. num. 1. Bellon. in conſ. 22. num. 1. Boſ ſius in praxi, tit. de remiſ ſione mercedis conductoris, num. 108. & cum aliis multis Roland. in conſ. 69. num. 22. Libro. 4. Natta in conſ. 261. num. 1. lib. 2. Paulus de Montepico in conſil. 76. n. 15. Tiberius Decian. in conſ. 108. num. 2. & 3. lib. 2. Vincen. Carocius de locato, & conducto, 4. par. de caſibus, quæ ſt. 7. num. 16. fol. 172. col. 3. Cuiacius ad Africanum, tract. 8. pag. 188. in fine, lit. F. Caualcanus deciſ. 44. num. 50. lib. 1. Paulus Æmilus deciſ. 183. num. 2. & 3. Part. 1. Paulus Auguſtinus Morla[*] emporij, 1. part. tit. 10. de locato & conduct. num. 23. eleganter atque eruditè Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 11. num. 16. in principio, fol. 541. & in verſiculo, etenim æ ſtimatio eius, & in verſiculo, hoc enim intelligendum eſt, & num. 17. in fin. vbi dicit eorum omnium, quæ in propoſito tra[*] ctantur, vnam rationem eſ ſe, quam ſi tenuerimus, nunquam errabimus in iudicando; quòd locator obligatus eſt ad rem tradendam eiuſmodi, vt eâ poſ ſit conductor vti, ſecundùm legem conuentionis: quod niſi fiat, locatoris culpa plectitur damno litis æ ſtimatæ quantum intereſt conductoris; ſin caſus impedimentum attulit, ſatis eſt conductorem indemnem eſ ſe, nec vltra locator ipſe obligatur,[*] quàm vt remittat penſionem eius temporis, quo non eſt vſus conductor: & ij omnes Authores loquuntur promiſcuè, etiam in impedimento à tertio præ ſtito, quod ipſe locator diligentiam adhibendo, remouere poterat; nam ſi diligentiam non adhibuit, vt obuiaret, nec obuiauit diligenter, tenetur etiam ad plenum intereſ ſe, & lucrum conductori, idque ex eiſdem iuribus præcitatis ſuprà & d. l. 21. tit. 8. partit. 5. quæ duos hos caſus æquiparat, vt coaſtat ibi: E por ende dezimos, que ſi los ſeñores deſtas coſas ſobredichas, o otros a quien lo ellos pudieſ ſen vedar, &c. Et ibi notauit Gregorius Lopez verbo, Vedar, & conſtituit exemplum in ſeruis, famulis, vel ſubditis locatoris, Bart. in l. ſi merces, §. culpæ, num. 1. ff. locati. Iulius Ferretus in tractatu de Gabellis, num. 300. Decianus dict. conſil. 108. num. 2. Hippolytus Riminal. in. conſil. 719. num. 13. & 14. lib. 6. Petrus Morla d.[*] tit. 10. de locato & conducto, num. 21. verſic. Secunda concluſio. Si verò tale impedimentum, propter quod conductor liberè re conducta frui non poteſt, ſuperuenit facto tertij, quod etiam, adbibendo diligentiam, remouere non potuit locator, tunc conductor liberatur à ſolutione mercedis, & ſi merces ſoluta eſ ſet, eam repeteret à locatore, per textum in dicta l. ſi fundus, §. & ſi colonus, ff. locati, quam in hoc caſu accipiendam, cum aliis dixit Morla eodem tit. 10. de locato & conducto, numero 21. in principio, & ſic intelligunt Authores ſuperiùs relati, Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. part. de caſibus, quæ ſtion. 7. numero 8. fol. 172. colum. 3. in principio, niſi conductor impedi[*] tus fuiſ ſet propter locatoris inimicitias, quia tunc factum, & culpa ipſius tertij, licèt iniuſtum, cùm dicatur factum & culpa ipſius locatoris, meritò tenetur ipſe locator ad damna. & intereſ ſe conductoris, ſecundùm Barcolum in l. ſi vno, §. item cùm quidam, col. 2. ff. locati, per textum in l. ſi merces, §. culpæ, eiuſ dem tituli, Gregorium Lopez in l. 21. verbo, Razon derecha, tit. 8. part. 5. Franciſc. Connan. qui latè explicat lib. 7. comment. iur. ciuil. d. cap. 11. num. 17. fol. 542. Ioan. Cephal. in conſ. 217. ex num. 13. lib. 2. Franciſ. Becci. in conſ. 45. num. 19. Iacob. Menoch. in conſil. 27. num. 53. lib. 1. Hippol. Riminald. in conſil. 719. num. 8. & num. 15. & 16. lib. 6. & vide per totum conſilium de materia l. damnum, C. locati, an, & quando damnum datum in rebus coloni pertineat ad eum, vel ad dominum: vel niſi impediens conductorem vti frui re conducta, talis eſ ſet, quòd ex[*] iuſta cauſa id efficeret, aut ratione dominij, vel pignoris, vel ex alio iure; tunc enim ſi eam cauſam ſciebat locator tempore locationis, & nihilominùs locauit, tenebitur conductori non ſolùm ad damnum. ſed etiam ad omne lucrum, quod inde habiturus erat conductor ipſe, ſi prohibitus non fuiſ ſet: ſed ſi ignorauit, tenebitur dumtaxat ad recepta, vel ſi non recepit, remittere, ex dicta l. 21. tit. 8. part. 5. [*] in verſiculo, Mas ſi otros eſtraños, quæ ſingularis eſt in hoc; item in alio, quod in fine ſubiicit, quatenus expreſsè diſponit, quòd in eadem lege dicta, ita demùm habent locum, niſi conductor tempo[*] re contractûs ſciuiſ ſet iuſtè poſ ſe impediri; tunc enim denegaretur ipſi actio contra locatorem, vt conſtat ex illis verbis: Eſto que diximos en eſta ley, ſe entiende, ſi los arrendadores auian buena fe, quando las arrendaron, cuydando, que aquellos de quien las recibieron, auian derecho de las arrendar, o de las logar: ca ſi ellos auian mala fe, ſabiendo que eran de otro, eſtonce no aurian demanda ninguna, en eſta razon contra aquellos, de quien las tenian. Prædictorum autem ratio ea eſt, in primis, con[*] ductorem plenum intereſ ſe & lucrum petere poſ ſe, quando caſus aut damnum culpâ, aut facto locatoris contigit: quia vt tradit optimè Iulius Ferretus de Gabellis, num. 294. in contractu locationis tacitè videtur actum, ne quid fiat per locatorem in præ iudicium conductoris, propter quod impediatur vſus, & reddituum perceptio; quapropter ſi ſecus fiat, poterunt publicani agere, non ſolùm pro damno, ſed pro intereſ ſe ſuo, l. Proculus, §. fin. ff. de vſufructu, & in terminis notarunt etiam Burſatus in conſilio 309. num. 5. lib. 3. Bertazolus in conſilio 267. num. 6. verſiculo, ad damnum, lib. 2. & quamuis regulariter, quando propter agri ſterilitatem, vel fru[*] ctuum exiguitatem petitur remiſ ſio mercedis, intolerabile damnum requiratur, aut quòd magnum ſit conductoris incommodum, vt notarunt Bartolus, & Caſtrenſis in l. ſi merces, § vis maior, per illum textum, ff. locati, Corneus in conſ. 128. colum. 4. lib. 2. Pari ſius in conſ. 38. n. 14. lib. 1. Natta in conſ. 449. n. 1. lib. 2. Gofredus in ſumma Decretal. tit. de locato, n. 13. Connanus comment lib. 7. c. 11. n. 13. in princ. Hippolyt. Riminald. in conſ. 92. n. 11. lib. 1. Petrus Surdus in conſ. 34. n. 9. in princ. & in verſ. confirmatur etiam, lib. 1. nec damnum quodcumque ſufficiat, vt ipſimet Authores probarunt, & permulti in vnum congeſti per Cenedum in collectaneo 116. ad Decretales, Antonius The ſaurus deciſione Pedemontana 108. per totam. Hippol. Riminald. dicto conſ. 92. & in conſ. 48. lib. 1. & in conſ. 282. lib. 3. & quale eſ ſe debeat, diſponitur hodie in l. 22. tit. 8. part. 5. quam optimè explicant Couar. practicarum, c. 30. Ioannes Garſias de expenſ. & meliorat. c. 13. num. 9. Antonius Gomezius tom. 2. variar cap. 3. num. 18. Menchaca quæ ſtionum vſufrequentium lib. 3. quæ ſt. 54. Cæuallos practicar. commun. contra commun. quæ ſt. 57. Similiter, quando conductor impeditur frui re conducta ſine locatoris culpa propter bel[*] lum, peſtem, aut caſum alium quemcunque contingentem, & ideò penſionis remiſ ſionem petit pro rata, vt dixi ſuprà, neceſ ſariò requiritur, quòd damnum ſequutum ſit intolerabile, vt remiſ ſio fiat, quoniam modicum damnum æquo animo ferre debet conductor, l. habitatores, dicta l. ſi merces, §. vis maior, ff. locati. Caſtrenſis in l. ex conducto, §. ſi vis, num. 2. ff.[*] eodem tit. dicens, quòd vt ſiat remiſ ſio penſionis, vel mercedis propter caſum, plura ſunt neceſ ſaria. Primò, quòd caſus, qui contigit, ſit inſolitus. Secundò, quòd magnum afferat damnum. Tertiò, quòd contingat ante perceptionem fructuum, & cum Aretino, Socino, Beroo, Cephal. Boſ ſio, & aliis Authoribus ſequitur, & latiſ ſimè & conſtanter tuetur, ac omnium aliorum authoritatibus in contrarium ſatisfacit eruditè Petrus Surdus in conſil. 34. ex num. 4. vſque ad num. 22. lib. 2. vbi vide omninò: tamen cùm damnum conductori prouenit ex facto,[*] impedimento, aut culpa locatoris, etiamſi illud immodicum ſit, eſt reficiendum abſque diſtinctione an ſit magnum, vel paruum, vt decidit egregiè Catelian. Cotta in memorabilibus, verbo, Conductor, verſ. Quartò adde, & allegat Florianum in l. Proculus, §. finali, ff. de vſufructu, Bertachinum in tractatu de Gabellis, 2. part. quæ ſt. 22. num. 41. & 42. quos ſequitur Hippol. Riminaldus in conſil. 282. num. 16. lib. 3. ibi: Non omitto, quò a etiam hîc agitur de conductoribus impeditis vti & frui caſu fortuito contingente facto locatoris, ob proclamata facta, prohibentia concur ſum & tranſitum ad ciuitatem Ferrariæ, quo caſu remiſ ſio fieri debet pro rata damni, quodcumque id ſit. Et in eodem caſu (ſed Riminaldo non relato) præclarè Marcus Antonius Eugenius in conſilio 50. numer. 58. lib. 1. qui loquens in terminis nouæ indictionis, aut vectigalis impoſitionis, per quam conductoribus damnum inferebatur, & declarans dicta ibid. num. 41. ſic ſcripſit: Secundò dato, non admodùm magnum futurum damnum, & pro non magno damno remiſ ſionem mercedis reficiendam non eſ ſe conductori, d. lege ſi merces, ſi vis maior; Respondetur iſtud procedere in damno proueniente iudicio Dei, vt propter ſterilitatem, bellum, & ſimilia, vt loquitur d. §. vis maior, & alia allegata; ſecus in proueniente facto, & culpâ locatoris, quia illud etiam modicum reficiendum venit & videtur quorundam Authorum æquiſ ſima declaratio, ne locator poſ ſit obeſ ſe conductori aliquo modo, quidquid aliqui dubitauerint de hoc. Et num. 56. ipſe Marcus[*] Anton. Eugen. dixerat vnum verbum notabile, videlicet conductori damnum reſarciendum eſ ſe ex facto locatoris illatum, abſque diſtinctione, aut conſideratione, an factum ex quo damnũ ſequutum eſt, principaliter & directè dirigeretur, aut non principaliter & directè, ſed ſecundariò, vel in con ſequentiam ad damnum conductoris, vel vt prohiberetur vti frui re conducta: quia cùm ex tali facto idem effectus ſequeretur, damnum reſarciendum eſt, quamuis Princeps, ciuitas, aut priuatus locator id intulerit ſecundariò, & incidenter, & inde ad argumentum adductum in eodem conſ. 50. num. 40. ex l. ſi quis nec cauſam, ff. ſi certum petatur, quòd damnum contingens ſecundariò, & in conſequentiam facti iuſti, in conſideratione haberi non debeat, rectè reſpondet, vt ibi videri poterit, & in eiſdem terminis Bertazolus in conſ. 165. num. 9. lib. 1. vbi ex pluribus concludit, quòd conductor Gabellarum,[*] æquè non poteſt impediri per indirectum, ne colligat ſolitos redditus, quemadmodùm ſi directè prohibitus fuiſ ſet, quia vterque caſus eodem iure cenſendus eſt, & eadem remiſ ſio facienda, & hoc,[*] verè & maturè intellecta diſpoſuit dicta l. part. 21. tit. 8. part. 5. nam dum dicit, quòd ſi conductor impeditur vti re conducta facto, aut culpâ locatoris, tenetur ei locator ad omne damnum & lucrum, nec diſtinguit, an magnum ſic, vel modicum damnum ſubdit in hunc modum: Si los ſeñores deſtas coſas embargaſ ſen en alguna manera, quod verbum, En alguna manera, vnum & aliud comprehendit, ſiue idem importat, ac ſi diceret, directè, vel indirectè, vel quocũ que modo contingat; & corroboratur ex reſolutione[*] Cornei in conſ. 23. ex n. 9. lib. 2. vbi probat, cõductori mercedis remiſ ſionem fieri debere, etiamſi locator damnum inferens, habito reſpectu ad cauſam, quâ motus fuit, non videatur in culpa; ſi tamen ex eius facto damnum proueniat: & loquitur Corneus in ca ſu, quo iuſtum bellum motum erat, aut literæ emiſ ſ æ quæ ad vtilitatem publicam tendebant, & nihilominùs inquit, iniquiſ ſimum eſ ſe locatorem non teneri de damno dato, idem Corneus in conſ. 38. n. 20. lib. 2. Neuizan. in conſ. 91. n. 11. Alexander in conſ. 151. n. 2. in fine, & n. 3. lib. 6. Craueta in conſ. 95. n. 7. Burſatus in conſ. 309. n. 9. in verſic. nec obijciatur, lib. 3. dicens, quòd quamuis iuſta cauſa, publicáve, aut neceſ ſaria[*] impellat locatorem ad ponendum impedimentum, ne conductor vtatur, id dumtaxat proderit, vt for ſan excuſetur, ne teneatur ad damna & intereſ ſe lucri ceſ ſantis, non tamen, vt pro rata temporis conductor de damno non reficiatur, & quod nemo id abnegat; & in quocunque priuato idem obſeruat Bartolus in l. ſi vno, §. item cum quidam, numero 20. ver ſiculo, Si verò factum locatoris eſt iuſtum, vbi diſtinxit inter factum iuſtum & iniuſtum locatoris, vt ſcilicet, cum conductor vtifrui prohibetur re conducta[*] facto iuſto locatoris, tunc ad totale intereſ ſe non teneatur locator, ſed ſufficit, quòd penſionem pro re ſiduo tempore remittar, ſicut quando caſu fortuito prohibetur conductor: ſi verò facto iniuſto, tunc ad totale intereſ ſe, & lucrum agi poteſt, & Bartoli di ſtinctionem ſequuntur Romanus, Anania, Bertachinus, Pariſius, Bellonus, Boſ ſius, & Natta, qu refert, ac etiam ſequitur Petrus Surdus in conſ. 34. num. 1. lib. 1. . Et his etiam, vt vides, refragatur apertè deciſio[*] d. l. 2. tit. 9. de las condiciones generales, lib. 9. nouæ collectionis Regiæ, & quamuis ea non expendat, nec aliquem ex præfatis Authoribus adducat Auguſtinus Morla emporij prima parte, tit. 10. de locato, & conducto, num. 23. in fin. fol. 434. ſic declarandam exiſtimat dictæ l. 2. conſtitutionem, vt ipſa procedat quoad intereſ ſe ipſius conductoris, cuius reſpectu nullus caſus, nullúſque euentus conſideratur in ea lege, non verò quoad pretium, aut mercedem ipſius locationis, quam, vt idemmet Author exiſtimat, pro rata remittere tenebitur Princeps: Ego verò à generalitate, & verbis, ac etiam mente & ratione d. l. regiæ 2. id adeò extraneum & alienum puto, vt negare non poſ ſim, quin vllo pacto defendi poſ ſit: proptereà quòd in eadem lege, non ſolum intereſ ſe aut lucrum, ſed etiam & damni compenſatio, aut mercedis remiſ ſio excluditur expreſ ſim, vt conſtat ex illis verbis: Sin poner en ollas, ni en parte dellas deſ quento alguno, aunque daño, ò perdida, ò mengua, &c. Et ibi: Saluo que todo ello ſea a ſu auentura, ſegun dicho es. Et ibi: y que ſon de tal calidad, que a no ſe auer expreſ ſado, ſe deuia hazer baxa y deſquento, &c. Vnde ſic interpretari, aut intelligere legem illam, potiùs eſ ſet eiuſdem deciſionem reformare, & deſtruere, quàm ipſam declarare: quo igitur pacto quáve ratione poſ ſit lex ipſa defendi, & ab omni iniquitate immunis relinqui, inferiùs dicetur. Denique, idèo dixi conductorem agere poſ ſe[*] contra locatorem ad damna, intereſ ſe, aut lucrum, cùm locator impedimentum tollere potuit, & non fecit; quia eo caſu in culpa dicitur eſ ſe locator, quæ venit in contractu locati, l. ſi merces, §. culpæ, ff. locati, ac ſibi imputare debet, qui cùm poſ ſet obuiare impedimento huiuſmodi, & diligentiam adhibere, vt tolleret illud, id non fecerit, vt poſt Bartolum, Baldum, Speculatorem, Socinum, Alexandrum, Beroum, & Cagnolum, obſeruarunt Decianus in con ſilio 108. num. 2. volumin. 2. Hippol. Riminald. in con ſil. 719. num. 13. & 14. lib. 6. & eis non relatis, Morla dict. tit. 10. de locato, num. 22. in fine, cùm autem impedimentum tollere non potuit, aut iuſta ex cauſa alius impedit conductorem, quam ipſe locator ignorauit tempore locationis, nihil eſt, quod eidem imputari poſ ſit, niſi inimicitia imputetur, vt ſuprà dixi, & idcircò ad damnum tantùm, & mercedis remiſ ſionem tenetur, ex eiſdem Authoribus, & dicta l. partitæ 21. quæ ex prædictis dilucidè remanet & ſingulariter explicata. Nunc verò tertio deinde loco, & principaliter[*] conſtituendum erit, quòd conductor poteſt ſe ad ſtringere ad caſus fortuitos, ſiue caſibus quibuſ cunque renunciare, & ſe, eiſdem non obſtantibus, ad integram penſionis ſolutionem obligare, l. ſi quis fundum, in principio, ff. locati, l. 1. vbi Iaſon num. 92. C. de iure emphyteutico. Berous in conſ. 143. num. 14. volumine primo. Franciſ. Beccius in conſilio 94. num. 29. Iacobus Mandellus de Alba in conſilio primo, n. 10. & cum multis Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 3. num. 19. Arias Pinellus prima parte l. 2. C. de reſcindenda venditione, cap. 3. num. 26. Menchaca lib. 3. quæ ſtionum vſufrequentium, c. 54. num. 6. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, capit. 24. num. 1. & probatur in l. 23. titulo 8. partit. 5. in principio, in verſiculo, El primero es, quæ loquitur in contractu locationis, & conductionis; ſic è contrario paciſci licet ad conductoris fauorem, quòd certis caſibus locator merce[*] dem non exigat, ſiue vt fiat remiſ ſio etiam in caſibus, quibus alioquin ex natura contractus non fieret, quia non debent locator & conductor ad im[*] paria iudicari, & cum ſint correlatiua, diſpoſitum in vno, debet locum habere in altero, vt in propo ſito tenuit Gloſ ſa in dicta l. ſi quis fundum, ſequuntur Berous in conſilio 142. num. 12. volumine primo. Petrus Surdus in conſilio 34. num. 25. & 26. Cum ſequentibus, volumine primo; & regulariter, quòd re[*] nunciatio generalis caſuum fortuitorum in con tractibus facta, valeat & teneat, quamuis in iudiciis ſpecialis neceſ ſaria ſit, cum multis aliis Authoribus probarunt Pinellus dicto cap. 3. num. 26. 27. & 28. Menchaca dicto cap. 54. num. 6. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, dicto cap. 42. numero primo. Et quamuis Bulgar. relatus per[*] Gloſ ſam magnam in l. ſed & ſi quis, §. quæ ſitum, ff. ſi quis cautionibus, ita demum crediderit, valere renunciationem caſuum fortuitorum, ſi modò aliquis caſus in ſpecie exprimatur, & poſteà ſubiiciatur generalis renunciatio, & ſequuti fuerint nonnulli,[*] quos Menchaca, Pinellus & Ioannes Gutierrez retulerunt; tamen in contrarium veritas ſe habet, ſat[*] eſ ſe renunciare genericè caſibus fortuitis, nullum in ſpecie exprimendo, vt in materia volunt communiter Doctores, maximè Alexander, Iaſon, Imola, & Corneus, quos refert, & ſic defendit Pinellus prima part. d. l. 2. C. de reſcindenda venditione, dicto cap. 3. num. 26. in principio, & num. 27. Menchaca quæ ſtionum vſufrequentium lib. 3. dicto cap. 54. num. 5. & num. 8. & 9. qui pro hac parte expendit rationes nonnullas, quæ fortiter vrgent, & eſ ſe magis communem ſententiam. quòd in contractibus generalis renunciatio caſuum fortuitorum valeat abſque alia ſpecificatione, recté reſoluit Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, dicto cap. 24. num. 5. dicens & lege Regia probari, hoc eſt l. 23. titulo 8. partit. 5. in verſiculo. El primero es, vbi Gregorius Lopez verbo, Porqualquier ocaſion, ſic adnotauit, quamuis in l. 2. titul, 2. partita 5. verbo, Por algunas deſtas coſas, firmiter in hoc non inſiſtat; quod tamen abſque dubio tenendum erit ex deci ſione dictæ l. 23. partitæ, quæ nullius caſus expreſ ſio[*] nem requirit, ſed genericè caſibus renunciare ſat eſ ſe, probat apertè: hoc ideò forſan, quòd generalitas tantum operari ſoleat, quantum particularis ſpecierum enumeratio, l. ſi chorus, ff. de legatis tertio, Gloſ ſa in l. ſi ſeruitus, ff. de ſeruitutibus vrbanorum præ diorum, & ſufficiat cogitaſ ſe in genere, argumento l. qui iure militari, ff. de militari teſtamento, atque vt altercationem, & contrarietatem Doctorum ſubmoueret omninò, vt ſubmouere videtur clarè, ibi: El primero es, ſi quando ſe fizo il pleyto de arrendamiento, ſe obligò el que recibio la coſa, que por qualquier ocaſion que ſe perdieſ ſe el fruto, a el pertenecieſ ſe el daño. Eſt tamen animaduertendum, quòd licèt verum[*] ſit, quòd poſ ſit conductor ad caſum fortuitum ſe obligare, licèt regulariter de iure ad illum non teneatur; tamen ita demùm tenebitur, ſi talis caſus fortuitus non adueniat culpâ locatoris: tunc enim non tenetur de eo conductor, vt ſcribunt Ancharanus in conſilio 414. num. 2. Romanus ſingulari 441. Anania in conſilio 74. num. 2. & 3. Pariſius in conſilio 40. num. 6. volumine primo. Alciatus in conſilio 789. num. 4. Craueta in conſilio 95. num. 8. Grammaticus in conſilio 9. numero promo, inter ciuilia, Mar ſilius ſingulari 96. Corneus in conſilio 12. per totum, maximè ex: num. 9. lib. 4. & in conſilio 23. num. 22. lib. 2. Gozadinus, Ruinus, Decius, Bertachinus, Neuizan. & Menochius, quos referunt, & ſic reſoluunt Carocius de locato & conducto, 4. parte, de ca ſibus, quæ ſtion. 5. in principio fol. 171. Petrus Surdus in conſilio 12. num. 63. libro primo, qui ad id expendunt textum in l. cùm proponas, C. de nautico fœnore, & in l. qui officiij. §. finali, ff. de contrahenda emptione, & ante illos ad hoc allegauit ea iura Aretinus in conſilio 110. Conſideratis, columna finali, in verſiculo, vnde dicit, & intelligunt id procedere etiam quando facto locatoris caſus proueniat, quamuis caſus[*] iuſtus fuerit, & à culpa remotus, vt puta ſi locator iuſtè bellum mouet, vel ei mouetur iniuſtè, cuius belli, vel alterius caſus de ſe iuſti occaſione conductor damnum patitur, vt in fortiſ ſimis terminis probauit Alexander in conſ. 84. lib. 6. nam cùm ciuitas Ceſenæ, & eius conſeruatores & magiſtratus locaſ ſent Franciſco ius exigendi, & percipiendi datia & Gabellas, & ipſe Franciſcus ita pepigiſ ſet, quòd ſuſciperet in ſe omne periculum peſtis, ac ſterilitatis cuiuſcunque, ac etiam guerræ, ſeu guerrarum cuiuſlibet conditionis, tam licitæ, quàm illicitæ, & quæ ſumpta occaſione à prædicta ciuitate originem traherent, & quemcumque alium caſum fortuitum, tam diuinum, quàm humanum, & poſtmodum dicta ciuitas, & eius Conſeruatores ſeu Magiſtratus certa impedimenta adhibuiſ ſent, ex quibus contigit prædictum Franciſcum paſ ſum fuiſ ſe damnum circa perceptionem datiorum, & Gabellarum: Alexander num. 3. reſpondet, memoratum pactum, & renunciationem nihil obſtare; quia intelligitur, ac intelligi debet reſpectu ſterilitatis, inundationis, aut alterius caſus fortuiti, non verò quando periculum, & impedimentum obuenit ex facto & culpa locatoris, per textum in d. l. cùm propons, per quem etiam mouetur Corneus dicto conſilio 12. ex num. 9. lib. 4. vbi in ſpecie ſibi propo ſita, inquit indubitanter teneri ſummum Pontificem, quia damnum ibi contingens euenit ex facto ipſius, & propter bellum ab eo motum, & quòd tenetur non ſolùm ad remittendum eis penſionem pro rata, ſed etiam ad reficiendum quidquid percepiſ ſent, & ſolitum erat anteà percipi tempore pacis, Craueta etiam dicto conſilio 95. num. 6. vbi ſcribit, quòd in renunciatione caſuum fortuitorum, nullo modo continetur is, qui ex facto Principis locatoris contigit. Pariſius dicto conſilio 40. num. 6. libro primo, dicens, quòd ſuſceptio periculi, & omnium caſuum, nunquam comprehendit periculum, & caſum procedentem ex facto ipſius locatoris. Paulus de Montepico in conſilio 76. num. 18. Natta in conſil. 360. numero primo lib. 2. Rolandus in conſilio 69. numero. 14. lib. 4. Ioannes Bolognetus in conſil. 30. n. 23. & nullo ex his relato Azeuedus in l. 2. tit. 9. lib. 9. compilat. ex num. 11. Ratio prædictorum eſt, quia quod caſu fortuito[*] euenit, inuoluntarium dicitur, vt explicat in propoſito Antonius De-lrio in repetitione l. contractus, ff. de regulis Iuris, capit. primo, in fin. perpendens textum in l. non vtique, § ſi eo tempore, ff. de adminiſtrat. rer. ad ciuitat. pertinent. & in l. quæ fortuitis, C. de pignoratitia actione. Seraphinus in tractatu, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 106. num. 2. vnde ad id nullo modo applicari poteſt damnum aut impedimentum culpâ aut facto locatoris contingens, ex eiſdem Authoribus, & ſupremi Parlamenti Pariſienſis in fortiſ ſimo caſu, authoritate, & exemplo, quod refert Renatus Chopinus lib. 3. de dom. Franc. tit. 13. num. 10. ſcribens, quòd cum quidam redditus Regij locati fuiſ ſent cuidam Matthæo in Ciuitate Pictauienſi, qui in lege conductionis in ſe ſuſceperat omnium caſuum fortuitorum periculum, & propter quaſdam prohibitiones & præconia causâ bellorum ciuilium emiſ ſa, contigit illam reddituum Regalium perceptionem impediri; causâ delatâ ad ampliſ ſimum Pariſienſem Senatum, licèt fiſci Patronatus in contrarium inſtaret, & renunciationis vim obiiceret, tamen Senatus decreto pronunciatum eſt, conductori remiſ ſionem fieri debere. Idcircò hæc omnia præuidens, atque vt illis ob[*] uiaret dicta l. 2. tit. 9. De las condiciones generales, lib. 9. nouæ collect. Regiæ, expreſ ſim ſtatuit, quòd quamuis caſus fortuitus eueniat ob factum Regis, & bellum ab eo motum, nulla conductori fiat remiſ ſio. vt conſtat ibi: Y aunque ſe mueuan, y comiencen por nueſtra parte. Et recte percipit Azeuedus in eadem l. 2. num. 14. ſed non reddit rationem aliquam, quâ ipſius legis deciſio valeat iuſtificari, ſed dumtaxat dicit ibidem num. 26. quòd credit in Gabellarum ma teria, & earum conductione non habere locum remiſ ſionem penſionis, ob ſterilitatem, peſtem, bellum, terræmotum, ſiccitatem, & pluuiam, vel ob alium quemlibet caſum fortuitum, quia ſic ſtatutum eſt in illa lege, nec aliter eiuſdem rationem, aut iuſtitiam oſtendit: Morla velò emporij prima[*] parte, tit. 10. de locato, & conducto, num. 23. in fin. fol. 434. nullam etiam rationem aſ ſignat, ſed ſic putat eam legem intelligendam, vt dixi ſupra num. 46. cùm verè lex eadem in contrarium refragetur expreſ ſim, & non ſolùm intereſ ſe, aut lucrum, ſed etiam & damni compenſationem, aut mercedis remiſ ſionem excludat apertè. Quapropter pro ratione & iuſtitia dictæ legis Regiæ, Ignatius Laſarte de decima vendit. & permutat. cap 18. num. 83. non malè conſtituit, quòd in Gabellarum, aut reddituum Regalium materia, ea lege & pacto locatio eorum iurium fiat, & ſemper multis retrò annis facta fuerit, & fieri conſueuerit; atque ideò nedum vt lex, ſed & vt iuſtitia, & formalis partium conuentio ſeruari debet, quia ſic conuentum cenſetur cum conductoribus Gabellarum, cùm hæc ſit vna ex conditionibus generalibus locationum earum, argumento textus in l. ſi quis domum, §. Iulianus, ff. locat. quod mihi admodùm placet, quamuis Azeuedus in eadem l. 2. num. 26. præ fato Authori acquieſcere nolle videatur, ſed pro ratione ipſius legis, ſolam Principis condentis eam, voluntatem conſideret, quæ verè pro ipſius iuſtificatione non ſufficit; idcircò libenter ego, & vltra Authores præfatos addiderim, negari non poſ ſe, quin dictæ legis Regiæ conſtitutio, iuſtis ac necef ſessariis de cauſis suo initio ſic condita fuerit, poſtmodùm verò, ac in futurum, nullum debere, nec poſ ſe inde conqueri, ſi legis illius tenorem, & con ſtitutionem ad vnguem compellatur obſeruare, quippe cùm eo ipſo, quòd iura ea Gabellarum, ſiue redditus regales, aut prouentus quoſcunque conduxerit, ex quo ſcit, aut leges generaliter iam latæ tenorem, & diſpoſitionem ſcire debet, videatur iam eiuſdem deciſioni voluntariè ſe velle adſtringere, & illius diſpoſitionem ſua quodammodo voluntate expreſ ſim corroborare, cùm ab initio id efficere, vel non efficere, liberum ſibi eſ ſet; nec conducendi neceſ ſitate poſ ſet grauari, qui inuitus ad conducendum non teneretur: vnde aduersùs contractum ſponte initum, & contra formam illius legis quocunque modo venire, aut caſus cuiuſlibet occaſione remiſ ſionem in eadem lege prohibitam petere, nihil aliud eſ ſet, quàm fiſci patronos, & procuratores decipere, fidem tacitam ex cognitione legis publicè promulgatæ, ſiue generaliter latæ frangere, nec placitis acquieſcere ob aduerſam fortunam, qui ob proſperam & fœlicem, ſiue ob vbertatem quamcunque, ſiue caſu quocunque prouenientem, conductionis penſionem augeri, nequaquam vellet conſentire, nec ad id teneretur; idcircò cùm caſus in dicta lege regia enumerati, dubij ſint & incerti, & adeſ ſe poſ ſint, vel non adeſ ſe; æquum non ſolum eſt, ſed & iuris rationi conſonum. vt promiſcui euentus, aut communis fortunæ ratione, eam legem patiatur conductor, quam aduersùs omnes conducentes videns generaliter latam, ipſe libenter in initio contractus pro ſe tulit, ſiue legi illi libenter ſe ſubiecit, vnde ſibi ſcienti & conſentienti, aut ſaltem ſcire debenti, nullam iniuriam factam dicere poteſt, quod ipſamet lex 2. ſi accuratè perpendantur verba eiuſdem, ſ æpe quidem conſiderat, quatenus tam in prooemio, quàm in medio dicit: Las cojan y recauden a toda ſu auentura, & ibi: Saluò que todo ello ſea a ſu auentura, como dicho es. Siquidem certum eſt, quod vbi fit mentio fortunæ, intelligitur de caſibus, qui poſ ſunt ſe habere ad eſ ſe, & non eſ ſe, & ſic in prima parte ipſius legis, vſque ad verſiculum, Y que an ſi miſmo no pidan, ſemper ſit ſermo de caſibus fortuitis, inter quos connumeratur etiam bellum, quamuis à Prin[*] cipe moueatur, vt eadem lex inquit, & docet Bartolus in l. cotem ferro, §. qui maximos, ff. de publicanis, num. 4. quia cùm Principes non moueant, nec mo[*] uere poſ ſint bella voluntariè, ſed cum cauſis, quæ caſus fortuiti indicantur, vt in cap. quid culpatur in bello, 23. quæ ſtione prima, & in caſibus fortuitis eſt verum dicere, quòd conductor tenetur, ſi renunciauerit eis, aut ſi renunciaſ ſe videatur, vt in terminis dictæ l. regiæ, ex ratione ſuperiùs dicta videtur. Inde fit, ſic rectè ſtatutum fuiſ ſe, quia cùm ſe habeat conductor ad lucrum & damnum conſideratâ fortunâ, eo ipſo facta renunciatio iuſtificatur, aut ea, quæ facta cenſetur, argumento text, in l. ſi iactum retis, ff. de actionibus empti, & in l. de fideicommiſ ſo, cum ibi notatis, C. de tranſactionibus, vnde non[*] abſque maximo myſterio in eadem l. 2. in fine, in verſiculo, Y que an ſi miſmo no pidan, ſeparatur ille caſus à præcedentibus, quia verè multùm differt ab illis, & ſi expreſ ſus non fuiſ ſet ſpecialiter, aut verbis expreſ ſis, quæ caſuum præcedentium diuer ſitatem denotant, nullo modo ſub illis comprehenderetur eo quòd caſus fortuitus non eſt, ſed à voluntate Principis dependens, vt conſtat ibi: Y que an ſi miſmo no pidan, ni pongan deſquento ninguno por ningunos nauios, ni beſtias de carga que ſu Mageſtad embargare, ò tomare para coſas que tocan a ſu ſeruicio en qualeſquier puertos, ò lugares del Reyno, ò fuera del. Et ſic virtute dictæ conditionis generalis, ant tacitæ conuentionis non cenſeretur renunciatus, cùm etiam abſque expreſ ſa legis diſpoſitione renunciari non poſ ſet caſus ille, aut pactum ſic expreſ ſim initum ſubſiſtere: quod patebit ad oculum, ſi in memoriam repetantur nonnulla, quæ in propoſito prætermitti non poſ ſunt: In primis, quòd licèt naturalia, accidentalia, ſiue, vt[*] alij dicunt, adminicula & qualitates contractuũ poſ ſint pacto & conuentione partium tolli & mutari; tamen contra ſubſtantialia, vel naturalia intrinſeca contractûs pactum initum nullo iure valet, nec ex eo vlla naſcitur obligatio: quod docent eleganter Zaſius lib. 2. ſingul. responſ. cap. 12. num. 3. Alciatus lib. 2. paradox, cap. 16. litera B. Ioan. Corraſ. Miſ cellan. cap. 20. num. 3. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 5. cap. 2. num. 6. acutè Iacob. Cuiacius obſeruat. lib. 2. cap. 5. litera B. Stephan. Forcatul. in necyomant. iuris, dialogo 4. num. 4. Nicol. Valla de rebus dubiis, tractatu primo, pagina 7. columna prima, in medio. Sebaſtian. Medicis in tractatu de legibus, & ſtatutis, 3. par. quæ ſt. 4. num. 2. & 3. Ioannes Bolognetus in l. 2. in principio, num. 24. ff. ſi certum petatur. Modernus Pariſ. in l. prima, §. ſed ſi mihi, num. 67. ff. de verbor. obligat. & ex antiquis, Baldus in l. prima, num. 14. C. de vſufructu, quem in terminis contractus locationis & conductionis ſequuntur Neuizan. in conſilio 91. num. 12. Curtius ſenior in consilio 49. num. 40. Lofredus in conſilio primo, num. 175. & optimè declarans alios refert Petrus Surdus in conſilio 243. num. 29. 30. & 31. lib. 2. atque exemplis comprobant Decius in l. contractus, num. 41. ff. de regulis iuris. Petrus Pechius in cap. contractus, num. 9. eodem titulo, lib. 6. Deinde, quòd vſus rei in contracta locationis[*] & conductionis eſt ex ſubſtantialibus, vel naturalibus intrinſecis illius contractus, vt Petrus Pechius & Neuizan. in locis relatis affirmant, Bartolus etiam expreſ ſim in l. ſi quis domum, in principio, ff. locati. Anton. Gomezius tomo 2. variarum, cap. 3. numero primo. Pariſ. de Puteo in tract, de reintegrat. feudorum, §. plerumque num. 8. fol. 101. Antonius Delrio in repetitione dict. l. contractus, cap. 11. in principio Baconius à Vacuna lib. 5. declarat. iuris, cap. 68. num. 7. Conradus de contractibus, tractatu 5. quæ ſt. 87. concluſ. 4. in principio, & alij relati ſuprà in initio huius capitis, qui continuam & indiuiduam locatoris patientiam requirunt, atque vt conductoris vſus[*] nullo modo impediatur per locatorem: vnde ſequitur manifeſtè, quòd pactum huiuſmodi, per quod vſus rei auferatur, ſiue renunciatio caſus prouenientis facto aut impedimento locatoris, poſito quòd renunciatio eſ ſet expreſ ſa, tanquam contra ſubſtantiam, vel naturam intrinſecam ipſius contractus, nihil valeret, atque viribus non ſubſiſteret, vt in terminis pulchrè probarunt Berous in conſ. 144. per totum, maximè num. 5. libro primo. Craueta in conſ. 233. num. 9. vbi poſt Baldum à ſe relatum inquit, quòd non poteſt quis ſe obligare ad talem caſum ex facto Principis prouenientem, quia talis obligatio dat, & continet materiam de[*] linquendi, adeò quòd non firmatur iuramento, Galiaula in l. prima, num. 4. ff. de verborum obligat. Alciatus in reſponſo. 49. num. 9. ad finem lib. 8. Conradus de contractibus, dicta quæ ſtione 87. concluſione 4. ad finem. Cæ ſar Vrſil. in addit. ad deciſionem 150. Matthæus Afflict. num. 7. ibi: Et videretur dicendum. Antonius Mocius de contractibus, tractat. de locato, titulo de accidentalibus locationis, num. 57. ibi: Tale pactum non valeret, quia eſt iniquum, & contra ſub ſtantiam locationis, vt re non poſ ſim vti, & ſoluam pretium: quod ipſe latiùs fundat ibidem, atque exornat, & ex anteà adnotatis ratio colligitur, quoniam ſi locator dolo non caret, impediendo quominus conductor habeat liberum vſum, & ſolitam facultatem vtendi & fruendi, quod dicit Alexander in conſilio 84. num. 7. lib. 6. neceſ ſariò conſequitur, quòd talis dolus per pactum remitti non poteſt, vt probat textus in l. contractus, ff. de regulis iuris, l. prima. §. ſi conueniat, verſ. illud, ff. depoſiti. ſi vnus, §. illud, ff. de pactis, cum aliis, quæ adducit Decius in dict. l. contractus, num. 41. & Ioannes Igneus ibidem, num. 70. Idcircò non abſque maximo my[*] ſterio lex 23. titulo 8. partit. 5. in principio, ſe referens ad l. 22. præcedentem, in qua agitur de caſibus fortuitis, non verò ad l. 21. in qua agitur de impedimentis prouenientibus facto aut culpâ locatoris, inquit, quòd regula tradita in l. 22. præcedenti, circa remiſ ſionem, quæ fieri debet, quando damnum prouenit fortunâ, aut caſu, non procedit, cùm conductor caſibus renunciat, & ſic non ſe refert ad l. 21. nec ad ea, quæ ibi diſpoſita erant, quia cùm in ea lege tractetur de impedimentis prouenientibus facto locatoris, ex quibus vſus rei aufertur, illi renunciari non poteſt, & per conſequens dicta l. partitæ 23. ſolùm approbat renunciationem, quando ca ſus fortunâ eueniunt, nihil verò dicit de caſibus facto locatoris euenientibus, nec renunciationis facultatem extendit ad illos, & eademmet conſideratione procedunt Iureconſulti, ſi attenté facta combinatione procedamus, & iungamus textum in l. ſi vno, §. item cùm quidam, l. ſi merces, §. vis maior, l. ſi quis fundum, & l. ſi fundus quem, ff. locati; nam cùm in dicto. §. item cum quidam, & in dicto §. vis maior, cum ſimilibus, cautum eſ ſet, quòd ſi caſu fortuito non poſ ſet conductor liberè vti frui, remiſ ſio ei facienda eſ ſet, & in dicta l. ſi fundus quem, quando facto locatoris impedimentum euenit, non ſolùm ad penſionis remiſ ſionem; ſed ad totalis intereſ ſe ſatisfactionem, locator ipſe obligatus fuiſ ſet, Iureconſultus Iulianus in dicta l. ſi quis fundum, tractans, vtrùm id pacto & renunciatione contrahentium poſ ſet mutari, vel alterari, dumtaxat diſponit, quod pactum in contrarium, ſiue renunciado valebit quoad caſus fortuitos, aut fortunâ euenientes, & ſic intactam relinquit, & immutatam & abſque prædicta exceptione legem, quæ diſponit & loquitur in impedimento facto locatoris cauſato; quod conſtat apertè ex verbis eiuſdem legis, quatenus in ea ſic ſcribitur: Si quis fundum locauerit ea lege, vt etiam ſi quid vi maiori accidiſ ſet, hoc præ ſtaretur pacto ſtandum eſ ſe. Vides ergo de impedimento locatoris nihil in ea lege dictum, & conſequenter, vt anteà dixi, neceſ ſarium fuiſ ſe, quòd in dicta l. 2. tit. 9. De las condiciones generales, lib. 9. nouæ collect. Regiæ, caſus ille facto Principis proueniens exciperetur; alioquin enim non obſtantibus verbis generalibus in eadem l. prolatis. (quæ vt ſuperiùs dixi, ad caſus fortuitos ſemper referuntur) abſque dubio reneretur Princeps eo caſu ad damni ſatisfactionem plenariam, cùm facto ipſius fuerit ſors, aut fortuna conductoris impedita, vt in terminis contendit Corneus in conſ. 38. num. 15. lib. 2. Ex quo, & verbis eiuſdem legis Regiæ, firmari poſ [*] ſet, conſtitutionem ipſius in verſiculo finali, fortaſ ſis locum non habituram, cùm Princeps abſque vlla neceſ ſitate, Ni para ſu ſeruicio, (in quo caſu lex ibi loquitur) impedimentum adhiberet, ex quo conductor vtifrui impediretur: idque ex traditionibus Cornei in dicto conſilio 38. & aliorum Authorum, quos ſuprà retuli. Item etiam, quia verba illius le[*] gis, quantumuis generalia ſint, recipiunt interpretationem reſtrictiuam, ne quis indebitè damnum patiatur, vt probat textus in l. 2. & ibi notant Bartolus, & Salicet. C. de noxalibus actionibus, Hotomannus in conſilio 57. num. 20. & in ſimili materia remiſ ſionis faciendæ obſeruarunt Socinus in con ſilio 44. num; 10. libro primo, Craueta in conſilio 221. num. 5. Burſatus in conſilio 360. num. 41. lib. 4. pulchrè Modernus Pariſ. in conſuet. Pariſienſ. titulo primo. §. 8. gloſ ſa 4. num. 8. vbi conſtituens argumentum ex verborum generalitate, ſingularia verba profert, ex quibus probare contendit, legis interpreta[*] tionem ſemper admittendam, quæ eò principaliter tendit, ne lex ipſa iniquitatem aliquam, ſiue defectum rationis contineat. Denique, quia durum eſ ſet, quòd contractus firmitas, aut valor ipſius ab vnius[*] dumtaxat ex contrahentibus voluntate penderet, & quòd in eius arbitrio poſitum eſ ſet adimplere, vel non adimplere pro parte ſua contractum, alterúmque ad ipſius adimplementum adſtringere; quod maximè iura abhorrent: nam, vt inquit Baldus in conſilio 18. num. 2. libro primo, non debet[*] claudicare conuentio, vt. vnus teneatur eam ſeruare, alter non: quia quod claudicat, iuſtum non eſt, l. ſi ſocius pro filia, ff. pro ſocio. ſequitur Federicus Scotus responſo 17. num. 3. libro primo, tomo primo: vbi inquit, quòd contractus ſic interpretan[*] dus eſt, ne contrahentium alteri licitum ſit reddere pactionem alteri inutilem: idem Baldus per textum ibi, in l. in vendentis, numer. primo. C. de contrahenda emptione, vbi dicit, contractus non poſ ſe habere in ſui eſ ſe, dependentiam à voluntate vnius;[*] quem textum in locatione accepit expreſ ſim idem Baldus ibidem, num. 4. in verſic. nam hoc idem, Petrus Surdus in conſ. 136. num. 24. lib. 1. & facit text. in l. Iulianus, §. ſi quis colludente, ff. de actionibus empti, l. ſi cum dies §. 1. in fine, ff. de arbitris, cum aliis, quæ citat in propoſito Bolognetus in conſ. 10. num. 35. Ac eorum ratio non ſolum reſpectu priuatorum[*] locum habet, ſed etiam reſpectu ipſius Principis contrahentis, vt eleganter dixit Bald. in l. Princeps, ff. de legibus, vbi ſingularia verba protulit, & in hunc modum reliquit ſcriptum: Cùm Princeps contrahit, iure gentium & ciuili obligatur, quia ciuili rationi naturalis ratio cooperatur; alioqui enim ipſio non obligato, nec alius, qui contrahit, obligaretur ex natura correlatiuorum, & ſic contractus claudicaret. Socinus iunior in conſ. 69. q. num. 26. lib. 4. & in terminis locationis factæ à Principe, Burſat. in conſ. 104. num. 9. lib. 1. Et hæc ſit prima declaratio ad dictam l. regiam 2. & vera quidem, quoniam abſque cauſa, ſiue neceſ ſitate, vel extra miniſterium ſui ſeruitij, credendum non eſt, velle Principem conductori damnum aut præiudicium inferri. Prætereà tentari poſ ſet, ipſammet l. 2. in eodem ver[*] ſiculo finali, dumtaxat obtinere locum quoad impedimenta particularia, ſiue momentanea, aut modico tempore duratura, non verò quoad impedimenta generalia, aut toto, vel maximo locationis tempore duratura; quæ ideò lex illa permiſit, quòd eſ ſent ad ſeruitium Principis neceſ ſaria; & ſic vel non multùm temporis duratura, aut etiam non maximum damnum allatura, vt eiſdem verbis anteà relatis deprehenditur, ibi: Para ſu ſeruicio. Quod idem eſt, ac ſi diceret, ipſius ſeruitio; quoniam verbum ipſius, eſt perſonaliſ ſimum, ſecundùm Iaſo[*] nem in l. filiusfamilias, §. Diui, lectura 2. num. 151. ff. de legatis primo, qui allegat Baldum in conſ. 204. lib. 5. vbi vult; quod prohibitio alicui facta cum verbo Ipſi, adeò perſonalis eſt, vt hæredes prohi[*] biti excludat: & latiùs Rolandus in conſ. 59. num. 28. lib. 3. Et hæc eſt ſecunda declaratio, quæ probabilis videtur, ſed erit maturiùs cogitandum de ea, quoniam in d. l. 2. ſic generaliter ſtatutum eſt, vt vidimus, nec ad vna vel alia impedimenta legis ip ſius conſtitutio reſtringitur. Vnde videtur, quòd etiam in omnibus accipi poſ ſit, nec conductor conqueri ex ratione adducta ſuprà, num. 60. cum ſequentibus. Et de his hactenus, quæ, vt vides, ſingularia ſunt, nec anteà ſic dilucidé, atque ſpecificè declarata. Nunc verò quarto deinde loco & principaliter, quod ad §. frumenta l. fiſtulas, ff. de contrahenda emptione, attinet, conſtituendum erit in ea fuiſ ſe quamplurimos Scriptores ſententia, vt exiſtimauerint, quòd caſus fortuitos in ſe ſuſcipiens, vel eis re[*] nuncians, non intelligatur ſentire de inſolitis, aut rarò contingentibus; quod notauit Bartolus in l. ſed & ſi quis, §. quæ ſitum, num. 3. ff. ſi quis cautionibus, & ibi Fulgoſius num. 11. idem Bartolus in l. Seio, §. medico, in fine, ff. de annuis legatis: & cum Bartolo fuerunt Iaſon in dicto §. quæ ſitum, num. 33. & plures, quos ibi refert, Alexander, Socinus, Corneus, Ripa, Imola, Felin. Afflictis, Gratus, & Natta, quos recenſent Pinei. 1. par. l. 2. C. de reſcindenda venditione, cap. 3. num. 29. in principio. Menchaca quæ ſtionum vſufrequentium lib. 3. cap. 54. num. 6. Antonius Gomezius, Gama, Oroſcius, Craueta, Alciat. & Rolandus, quos retulit Cæuallos practic. commun. contra commun. quæ ſt. 702. numero primo, & 2. qui num. 3. dicit, hanc opinionem eſ ſe magis receptam, & pro ea iudicatum fuiſ ſe in Pinciano Prætorio, & num. 5. ſequitur eam, Azeuedus etiam in l. 2. tit. 9. lib. 9. nouæ collect. Regiæ, ex num. 9. cum pluribus ſequentibus, & receptiorem dicit, ſummámque æquitatem habere, & ideò in practica tenendam, Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 24. num. 6. & vltra eos Iacobus Portius in conſ. 143. num. 3. cum ſequentibus, & in conſ. 144. num. 9. Iacobus Mandel. de Alba in conſ. 1. num. 5. vbi dicit certiſ ſimum eſ ſe, quòd licèt quis ſe obliget ad caſus fortuitos, talis tamen obligatio non comprehendit caſus valdè inſolitos, & refert Angeli, Alexandri, Baldi, Fulgoſij, Andreæ Siculi, & Cornei plura conſilia, Anchar. Regienſ. lib. 3. quæ ſt. familiar. quæ ſtio. 36. num. 7. & 8. Sebaſtian. Medicis in tractata de compenſat. par. 1. quæ ſitone 45. in fine, & in tractatu de caſibus fortuitis, prima parte, quæ ſtione 15. Baldus, Salicetus, Angelus, Alex. Socin. Alberic. Bertachinus, Fulgoſius, Ripa, Gratus, Craueta, Felin. Anton. Alex. Anton. Gabriel, Viuius, Michael Neuizan. Alciatus, Celſus Hugo, Laurent. Chircou. Emanuel Suarez, Aretinus, Boſ ſius, Mozius, & Ioſephus Ludouicus, quos congerit, & Bartoli ſententiam magis communem, & in iudicando omninò tenendam dicit Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. par. de caſibus, quæ ſt. 8. num. 6. fol. 172. in fine, & folio 273. vbi num. 7. ex Mohedano, Palcoto, Ioſeph. Mandos Mago. Rot. Florent. Puteo, Franciſ. Marco, refert ita ſ æpe iudicaſ ſe ſacrum Rotæ Auditorium, vt etiam refert, & eandem opinionem Bartoli amplectitur Franciſcus Burſatus in conſ. 81. num. 6. lib. 1. amplectitur etiam Hippolytus Riminaldus in conſ. 637. num. 40. lib. 5. Renat. Chopin. lib. 3. de dom. Franc. tit. 13. num. 9. in principio. Gaſpar Caballin. in tractatu de euictionibus, §. 5. num. 11. atque in fortioribus terminis, videlicet pacti & renunciationis omnium caſuum fortuitorum, ſtatuto & lege municipali corroboratæ, quòd non extendatur ad caſum inſolitum, qui veriſimiliter acciderit præter contrahentis opinionem, & cogitationem, multis fundamentis & rationibus adductis reſpondit Anchar. in conſ. 402. per totum: ſingulariter Menochius in conſ. 27. num. 18. cum ſequentibus, libro primo, vbi cùm Giſulphus conduxiſ ſet pedagia à Curiſienſibus cum expreſ ſa conuentione ſuſceptionis òmnis periculi, caſus fortuiti, omníſque aduerſ æ fortunæ, & nedum caſuum cogitatorum, qui ab euentu fortunæ pendent, ſed etiam caſuum incogitatorum, qui euenire poſ ſent, & tam ſolitorum, quàm inſolitorum; ex pluribus probat remiſ ſionem eſ ſe faciendam, ex eo quòd Cæ ſariani, & Galli ab induciis receſ ſerunt, & bellum inter ſe nuntiauerunt, propter quod pedagiis fuit damnum illatum, & ſic quia caſus inſolitus in renunciatione caſuum etiam quantumcunque generali comprehenſus non fuit: tenuerunt denique eandem Bartoli ſententiam Aluarus Valaſcus, Fabius Turretus, Iacobus Leonius, Franciſcus Beccius, & Bonifacius Rogerius, quos commemorauit, & ſequutus eſt Additionator deciſionum Gamæ, ad deciſionem 352. Et huius partis fundamenta plura expendi poſ [*] ſent, quæ ideò conſultóque omitto, quòd à ſuperioribus plenè ponderantur, & expenduntur. Dum[*] taxat referri debent duo, quibus in præfatam ſententiam magis communiter adduci ſolent Doctores. Primum deducitur ex textu in l. fiſtulas, §. frumenta, ff. de contrahenda emptione. Qui tamen textus[*] verè ponderatus, & non cauillatus, contrarium probat expreſ ſim, nec vllo pacto vitari poteſt, inquit enim Iureconſultus in hunc modum: Frumenta, quæ in herbis erant, cùm vendidiſ ſes, dixiſti te, ſi quid vi, aut tempeſtate factum eſ ſet, præ ſtaturum, ea frumenta niues corruperunt, ſi immoderatæ fuerunt, & contra conſuetudinem tempeſtatis, agi tecum ex empto poterit. Ecce, vbi is, qui vendidit frumenta in campis exiſtentia, promiſit ſe præ ſtaturum id, quod vi aut tempeſtate accidiſ ſet, & ſic niuis ac tempeſtatis periculum in ſe ſuſcepit, poſtmodùm contigit, quòd niues frumenta corruperunt; & Iureconſultus reſpondet verbis prædictis: Si immoderatæ fuerunt, & contra conſuetudinem regionis, venditorem teneri, ac cum eo ex empto agi poſ ſe. Tantum ergo abeſt, quòd textus ille ſententiam dictam iuuare poſ ſit, quòd contrariam clarè confirmet; Iureconſultus namque eo caſu, non modò liberare voluit venditorem, imò teneri eum ex ſua pactione, cùm caſus inſolitus fuit, & contra con ſuetudinem regionis, profitetur expreſ ſim: Et ſic clarè oſtendit non aliàs venditorem obligari in caſu illius textus, quàm ſi inſolita & inopinata tempeſtas fuerit; ſiue venditorem cenſendum non eſ ſe in ſe voluiſ ſe ſuſcipere periculum vis, aut tempeſtatis naturaliter, ſiue ſ æpe, aut ſecundùm con ſuetudinem regionis euenientis, ſed dumtaxat ſenſiſ ſe de inſolito, aut valdè extraordinario, raróve, aut nunquam contingenti: idque ex dictis ver bis adeò certum eſt, vt nullo modo negari poſ ſit; ac inter alia dictio illa, Si, (Si immoderatæ fuerint,) maximo cum myſterio & neceſ ſariò non otiosè adiecta eſt: Et ſic vt demonſtretur, conditionaliter requiri, quòd niues immoderatæ fuerint, & contra conſuetudinem regionis; aliàs enim ſi caſum ſolitum, aut aliquando contingentem, ſiue ex con ſuetudine regionis euenientem voluiſ ſet etiam contineri Iureconſultus, ex illóve obligari venditorem, non dixiſ ſet: Si immoderatæ fuerint, & contra conſuetudinem regionis; Sed dicere debuiſ ſet, Si moderatæ fuerint, & ſecundùm conſuetudinem regionis: aut dictionem etiam adiicere, & ſic dicere, Etiamſi immoderatæ fuerint, & contra conſuetudinem regionis, agi tecum ex empto poterit. Clarè ergo ſignificat, conuentionem illam reſtringi debere ad inſolitam, & rarò, & nunquam euenientem vim & tempeſtatem, nec poſ ſe extendi ad ſolitam, vel aliquando, aut ſecundùm conſuetudinem regionis contingentem. Quod vel vno tantùm verbo ſentit Accurſius in eodem §. frumenta, verbo, ſi immoderatæ, vbi ſic dicit: Si obligat ſe ad inſolita, non ideò tenetur ad ſolita, vt hic. Quaſi diceret, venditorem non præ ſumi, nec eſ ſe credendum voluiſ ſe obligare ſe ex cauſa cuiuſcunque vis, aut tempe ſtatis euenientis, nec emptorem ex ſolita, aut aliquando contingenti tempeſtate damnum timuiſ ſe; idcircò venditorem ad inſolita ſe obligantem, non ideò teneri de inſolitis: Bartolus etiam, quamuis in dicto. §. quæ ſitum, num. 3. tenuerit ſententiam relatam ſuprà num. 80. tamen in dicto, §. frumenta, clarè probauit noſtrum Aſ ſumptum; nam in ſummario eiuſdem §. ſic reliquit ſcriptum: Caſus fortuitus intelligitur inopinatus. Et ſic expreſ ſ è oſtendit, in ſpecie illius textus, caſum ſolitum non comprehendi, ſed de inopinato aut inſolito tantùm venditorem teneri. Quo ergo pacto, ſiue quomodo textus in prædicto §. frumenta, pro opinione Bartoli poterit induci, qui non modò caſum inopinatum, aut inſolitum reiicit, ſic potiùs, & conditionaliter eum admittit, vt ſolitum, aut iuxta conſuetudinem regionis euenientem excludat omninò. Deinde Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. parte, de caſibus, quæ ſtione 8. num. 3. & num. 18. & 19. fol. 172. & 173. clarè inclinat in hunc intellectum ad d. §. frumenta, quamuis opinioni Bartoli relatæ ſuprà, dicto num. 80. magis videatur accedere; nam dicto num. 3. pro intellectu & introitu dicti §. frumenta dicit conſiderandum eſ ſe, quòd quidam caſus eueniunt ſecundùm naturam, & iſti non dicuntur fortuiti, ſed naturales, vt niues, pluuiæ, & grandines in hyeme; vnde venditor ſuſ cipiens in ſe caſum fortuitum, non tenetur, ſi ſit ſecundùm naturam, & conſuetudinem regionis. Quidam verò caſus eueniunt quodammodo ſupra naturam, vt nimiæ tempeſtates, niues immoderatæ, & ſimilia, & iſta facta exceſ ſiua, & immoderata dicuntur caſus fortuiti, & de iſtis venditor, vel locator ſuſcipiendo periculum, tenetur. Et demùm inquit, quod textum in dicto §. frumenta, ſic declarat Baldus in cap. quoniam frequenter, columna finali, num. 9. vt lite non conteſtata, & in cap. cum olim, num. 3. de conſuetudine, & commendat Iaſonem in l. ſed & ſi quis, §. Quæ ſitum, num. 33. ff. ſi quis cautionibus: ac denique dict. num. 18. & 19. ipſemet Vincentius ſic ſcribit: Circa tamen intellectum §, frumenta, non omittam vnum, quod illud, quod venit ex natura temporis, vel qualitate regionis, non alterat diſpoſitionem, ſed dispoſitio ſemper venit interpretanda de eueniente vltra temporis naturam, vel regionis qualitatem: Vnde ſi conductor dicat, ſi occurrant aliqua ex niuibus, vel tempeſtatibus, nolo teneri; cui dubium, quòd vtplurimùm arguendo à communiter accidentibus, niues veniunt, & pluuiæ in hyeme? & tamen non intel ligitur de his ſermo prolatus à contrahentibus, prout vulgares multi fortaſ ſe intelligerent, ſed de facto, & niuibus immoderatis, & nimia tempeſtate proueniente. Vides ergo, præfatum Authorem ſenſiſ ſe apertè, textum in d. §. frumenta, probare contrarium eius ad quod citatur communiter ab his, qui ſententiam Bartoli amplectuntur, & nihilominùs eiuſ dem Bartoli aſ ſertioni magis videri eo loco acceſ ſiſ ſe, ac etiam pro nobis diſtinctionem præfatam attuliſ ſe: Sed & Antonium Rubeum in l. vinum, num. 80. ff. ſi certum petatur, contra communem omnium Scribentium ſententiam, & veriſ ſimam omnium Pandectarum lecturam, non dubitaſ ſe aſ ſerere, text. in d. §. frumenta, negatiuè legendum eſ ſe, vt ſcilicet ſic dicatur: Agi tecum ex empto non poterit. Quod tamen ex dictis anteà, & omnium Codicum fide, ſic manifeſtè ſubuertitur, vt alia refutatione non indigeat. Secundum verò fundamentum, quod pro ea[*] dem Bartoli opinione adducitur, eò tendit, quòd ad caſum fortuitum inſolitum, aut rarò euenientem, renunciatio ideò trahi non debeat, quòd illi nunquam cenſeatur renunciatum, quia nec cogitatum de eo videtur; vnde conuentio, aut caſus fortuiti ſuſceptio, quantumcunque generalis ſit, ad caſum incogitatum trahi non debet, argumento textus in l. mater decedens, cum aliis vulgatis, ff. de inofficioſo teſtamento. Quod fundamentum pa[*] rum etiam, aut nihil ſubſiſtit, ea ratione, quia ſi verum eſt, caſus fortuiti appellationem propriè congruere caſui rariſ ſimè contingenti, ſiue propriè continere, ſeu denotare illum, vt ſignificat textus in dicto §. frumenta, & poſt Corneum eruditè aduertit Arias Pinellus prima parte l. 2. C. de reſ cindenda venditione, cap. 3. num. 30. in principio, & dictionis omnis, aut omnes eam eſ ſe naturam, vt nihil excludat, qui eam apponit, l. Iulianus, ff. de legatis tertiò, l. in fraudem, in fine, ff. de militari teſtamento, l. à procuratore, C. mandati, cum ſimilibus congeſtis per Decianum in conſilio 84. num. 13. volumine 3. imò etiam ad caſum improprium huiuſ modi dictionem trahi, & eius virtute includi illa, quæ aliàs non comprehenderentur: quemadmodum ex Gloſ ſa, & Alexandro obſeruat Craueta in conſilio 249. num. 2. Decius in l. certi condictio, in principio, & in l. omnia, ff. ſi certum petatur, & in con ſilio 69. num. 4. verſiculo, & ad hoc ſpecialiter. Rubens in conſilio 235. nu. 3. Burſatus in conſilio 173. num. 42. lib. 2. Sequitur neceſ ſariò, verba prædicta conuentionis intelligenda eſ ſe de caſu magis in ſolito, aut omnem, & quemcunque caſum includere, de quo ſaltem in genere cogitatum intelligi ſufficit, argumento textus in l. qui iure militari, ff. de militari teſtamento: cum his, quæ adducit Afflictis deciſione 44. numer. primo, aliàs verba ipſa adeò generalia, ſiue vniuerſalia ſic reſtringi contingeret, vt vel ſine effectu manerent, vel contra proprietatem iniquè acciperentur; quod dicendum non eſt ex his, quæ in noſtris terminis adnotauit Pinellus vbi ſuprà, d. cap. 3. ex num. 29. cum ſequentibus. Vbi contrariam ſententiam aduerſ ùs Barto[*] lum, ac ſequaces eius conſtanter defendit, & dicit, quòd in eo articulo mirè variant Doctores, & quòd contradicit Bartolus ipſe ſummando tex. in d. §. frumenta. Et tenent etiam contrarium plurimi Authores, maximè Baldus, Angelus, & alij, quos ſequuntur Alexander, Imola, Decius, & Iaſon ſibi contrarij ibidem relati, & firmantes, quòd in renunciatione caſuum fortuitorum comprehenduntur inſoliti, nec excuſatur renuncians ex raritate talis caſus: Quam opinionem contra Bartolum ſequitur etiam, & alios plures allegat Menchaca quæ ſtion. vſufrequent. lib. 3. cap. 54. qui hanc putat veriorem ſententiam, & rationes efficaces pro ea ad ducit, & dicit probari in. l. 23. tit. 8. par. 5. & quòd ibi ſentit Gregorius Lopez gloſ ſ. 1. veriorem etiam dicit in puncto iuris, & quòd plures eam ſequuntur contra Bartolum, tanquam veriorem Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 24. num. 6. vbi ſubdit, quòd textus in d. §. frumenta, manifeſtiſ ſimè probat hanc ſecundam opinionem, & deſtruit primam, quamuis in iudicando & conſulendo non auderet recedere ab opinione Bartoli, quoniam illa communior eſt, & ſumma æquitate nititur; & ideò eſt in praxi tenenda: idem etiam agnoſcit, quamuis ſententiæ Bartoli ſub ſcripſerit, Hieronymus de Cæuall. practicar. commun. contra communes, quæ ſt. 702. num. 3. & 4. ac denique & contra Bartolum tenuerunt Iaſon in conſ. 107. columna penul. lib. 1. Decius in conſ. 7. colum. fin. verſ. Quartò illa opinio. Tiraquellus poſt leges connubiales, gloſ ſ. 2. num. 35. Bellon. ſupputat. lib. 2. cap. 19. & Antonius Rubeus in l. vinum, num. 80. ff. ſi certum petatur. Ego verò, vt in præfato dubio ſententiam me[*] am interponam, ſequentia conſtituere neceſ ſarium duxi, quæ (vt videbis Lector) nullus hactenus ſic ex propoſito conſiderauit. In primis negari non poſ ſe, quin opinio Bartoli, quòd in renunciatione caſuum fortuitorum non veniant caſus inſoliti, aut rarò vel nunquam contingentes, æquitatem præ ſe ferre videatur, vt nonnulli Authores notarunt: Ipſam tamen, vtcunque res ſit, refragari apertè deciſioni textus in dict. §. frumenta, atque eſ ſe directé contrariam verbis, & menti illius §. vt ſupe[*] riùs oſtendi; verbis etiam, & deciſioni dictæ l. 23. titulo 8. partita 5. clarè contrariari: ipſa namque nullo pacto cauillari poteſt, aut torqueri; dicit enim in hunc modum: Perdiendoſe los frutos de la coſa, que es arrendada por alguna ocaſion, que vinieſ ſe por auentura, non ſeria tenudo de dar al ſeñor la renta, el que la prometiera, aſ ſi como de ſuſo diximos. Ecce vbi ponitur regula generalis, nempe, quod conductor ad caſus fortuitos non teneatur, quod ex natura contractus regulare eſt, vt in l. opus quod in auer ſione, vbi Bartolus, l. item quæritur, §. ſi nauicularius, & §. ſi magiſter, verſicula, Labeo, l. maritus, l. ex locato, §. vis maior, ff. locati, & tenuerunt Caſtrenſis in conſ. 471. Viſo, libro primo. Decius in l. contractus, num. 33. ff. de regulis iuris. Strach. de mercat. parte 2. titulo de naut. num. 6. Vincent. Carocius de locato & conducto, titulo de caſibus, in principio, numero primo, & 2. folio mihi 169. in fine, & intelligitur, vt dictum erat anteà in l. 22. præcedenti, ad quam, vt ſuprà aduertebam, ſe refert dicto l. 23. ibi: Aſ ſi como de ſuſo diximos, vt ſcilicet non teneatur, ſi caſus ſit inſolitus, & non conſuetus; tunc enim locator tenebitur: ſecus tamen ſi caſus fortuitus, ex quo fructus corrumpuntur, ſit conſuetus; tunc enim abſque pacto dominus non tenetur ad remiſ ſionem mercedis, ſed conductoris damno cedit, niſi pactum in contrarium fuerit: poſtmodum vero, in verſiculo, Pero caſos, eiuſdem l. 23. partitæ, ponuntur exceptiones regulæ generalis prædictæ, & anteà traditæ: ac primus exceptionis caſus eſt, quando conductor ad caſum fortuitum fe obligauit; quo caſu indiſtinctè dicitur, quod ad ſolutionem pretij, aut mercedis tenetur, nec diſtinguitur, an ca ſus ſolitus fuerit, vel inſolitus; generaliter potiùs casûs ſufceptio pro omni, & quocunque caſu accipitur, etiamſi ille inſperatus omnino, & valdè inſolitus fuerit: quod conſtat apertè ex verbis eiuſ dem leg. ibi: Pero caſos ay, en que non ſeria anſi. El primero es, ſi quando ſe fizo el pleyto de arrendamiento, ſe obligó el que recibio la coſa, que por qualquier ocaſion que ſe perdieſ ſe el fruto, a el pertenecieſ ſe el da ño. Nec ſatisfacit ſolutio, quam tradit Ioannes Gu[*] tierrez de iuramento confirmatorio, 1. p.d. cap. 24. n. 6. in fin. dum dicit, quòd d. l. 23. partitæ, & l. 22. præ cedens, non loquuntur de caſibus inſolitis, & rariſ ſimè contingentibus (de quibus præ ſens quæ ſtio eſt) ſed de non multum ſolitis: & ad id expendit verba d. l. 22. ibi: Que non fueſ ſe muy acoſtumbrada: Ergo, vt ipſe intelligit, aliquando ſolita; in quo equidem manifeſtè decipitur Author ipſe, vt ratione euidenti, atque concludenti oſtenditur. In primis nam que, quod attinet ad dictam l. 22. ex illo verbo, Que non fueſ ſe muy acoſtumbrada, nihil in propoſito noſtro poteſt deduci; proptereà quòd lex illa non loquitur in caſu prædicto, quando ſcilicet conductor caſibus fortuitis renunciauit, ſiue eorum periculum in ſe ſuſcepit: quo caſu certum quidem eſt, non excuſari conductorem, etiam ex caſu ſolito, ſed ad omnes caſus teneri, quamuis aliàs abſque renunciatione aut pacto non teneretur de inſolitis: ſed loquitur quando abſque vllo pacto aut renunciatione caſus euenit: & tunc di ſtinguitur inter caſum ſolitum, & inſolitum, vt ſcilicet propter caſum inſolitum teneatur dominus ad remiſ ſionem penſionis, non verò pro ſolito, à quo conductor non liberatur ex natura contractus, niſi pactum in contrarium fuerit. Deinde, quia vt ſuprà dixi, in dicta l. 23. in qua agitur de pacto renunciationis, indiſtinctè & ab ſolutè dicitur, quòd ad conductorem pertinet damnum, nec diſtinguitur eo modo, quo in dicta l. 22. præcedenti erat anteà diſtinctum, an ſcilicet caſus eueniens ſolitus eſ ſet, vel inſolitus; fortaſ ſis hoc ideò, vt lex illa Doctorum altercationem, & contrarietatem ſubmoueret, & tot, variíſque Scribentium ſententiis finem imponeret, generalémve caſuum fortuitorum renunciationem, generaliter de omnibus, ac quibuſcunque caſibus accipiendam declararet, ac contra eum quidem, quidum caſibus fortuitis euènientibus, ſic abſolutè, & generaliter renunciauit, conqueri non poteſt, ſibi potiùs imputare debet, qui cùm poſ ſet caſus diſtinguere, & rem ipſam apertiùs explicare, id non fecit; & ideò contra eum fieri debet interpretatio, per tex. in l. veteribus, ff. de pactis: quæ etiam in contractu locationis obtinet, & còtra conductorem, qui ſic generaliter periculum caſus cuiuſcumque in ſe ſuſcepit; iuxta ea, quæ ſcripſit Antonius Pichardus in §. conductor, num. 2. & num. 9. Inſtitut. de locato & conducto, ac omnem caſum ſuſ cepiſ ſe ex proprietate verborum videtur, vt cum Pinello ſuprà adnotaui; ex quo dictæ legis partitæ mens, & intentio clariùs detegitur, eiuſdemque deciſio magis iuſtificatur, nec aliorum Scribentium ad ipſammet legem obſeruationes probari poſ ſunt. Secundo deinde loco conſtituo, durum admo[*] dùm mihi videri, & contra rationem quidem, fateri Ioannem Gutierrez, & Hieronymum de Cæ uallos, in locis relatis ſuprà, opinionem Bartoli eſ ſe contra textum in dict. §. frumenta, & nihilominùs probare eam, aut dicere, quòd ab illa non eſt recedendum in praxi: & conſequenter terribile[*] etiam, & irrationabile videri, eoſdem, & præfatos duos Authores, non illius textus deciſione deceptos (quod ferri poſ ſet) agnoſcentes potiùs, & fatentes per eundem textum deſtrui opinionem Bartoli, tantam eidem fidem, & authoritatem tribuere contendiſ ſe, quòd iurimet ipſius deciſionem ſtare nolint, illi potiùs refragentur apertè, & à ſententia Bartoli poſ ſe in praxi vinci præ ſumant. Aut ergo iniqua eſt, vel iuris rationi non conueniens dict. §. frumenta, & dictæ legis 23. par[*] titæ conſtitutio (quod dicendum non eſt) ; aut Bartoli opinio nullo pacto ſtare poteſt, nec attendi æquitas, quæ iuris expreſ ſi correctionem, & alterationem inducit. Idcirco in propoſito dubio,[*] rectiùs ſe habuiſ ſe videtur Menchaca, qui loco relato ſuprà, etiam attento iure communi, ſententiam Bartoli damnauit per text. in dicto §. frumenta, & dicta lege 23. partitæ, contrarium probari, non dubitauit aſ ſerere: Andreas etiam Fachineus con[*] trouerſiarum iuris, libro primo, cap. 86. folio mihi 106. multò poſt hæc ſcripta à me prælectus, rectiſ ſimè intellexit prædicta, & textum in dicto §. frumenta, ad verum retulit intellectum; ipſe namque in quæ ſtione propoſita ſuprà ex num. 80. an conductor ſuſcipiens in ſe periculum caſus fortuiti, cenſeatur etiam ſuſcepiſ ſe inſolitum, ſic vt de illo teneatur? in primis refert opinionem Bartoli, quòd non censeatur cogitare de caſu insolito, & ſic de illo non teneatur: Poſtmodùm vero inquit, contrarium ſibi verius videri, & Baldi, ac eius ſequacium, Angeli, inquam, Fulgoſij, Caſtren ſis, Alexandri, Iaſonis, Imolæ, & Crauetæ (quos ibi refert) contrariam ſententiam amplectitur; pro qua expendit text. in l. ſi quis fundum, & l. ex conducto, §. ſi quis tempeſtatis, ff. locati: rationem etiam adducit, videlicet, quod ſaltem in genere, de omni caſu fortuito, ſiue ſolito, ſiue inſolito cogitatum videtur ea pactione, quâ quis in ſe generaliter ſuſcipit caſus fortuiti cuiuſcunque periculum. Ac demùm probat, textum in dicto §. frumenta, nihil facere pro ſententia Bartoli, nec eam vllo modo iuuare, imo alteram, & contrariam partem potiùs confirmare; & poſtquam retulit verba eiuſ dem §. frumenta, in hunc modum ſcriptum reliquit, ſed nihil dixit ex his omnibus, quæ à me annotata fuêre ſuprà, & infrà annotabuntur; Senſus legis eſt (inquit ipſe,) eum qui vendidit frumenta in campis exiſtentia, ſi promiſit emptori ſe præ ſtaturum id, quod vis, ac tempestas mala damni attuliſ ſet, eum ex hac promiſ ſione teneri, ſi damnum niues immoderatæ intulerunt, & contra conſuetudinem ſ æuientes, non ſi ordinariæ, mediocres, & moderatæ ſunt: quia cùm tempore hyemis ningere ſoleat, non cenſetur emptor damnum ex moderata niue, ac ſolita tempestate timuiſ ſe, ſed ex inſolita, nec venditor præ ſumitur voluiſ ſe obligare ſe ex cauſa cuiuſcunque damni euenientis. Tertiò prætereà conſtituo, dubium præfatum[*] apertè, vt dixi, ſublatum ex deciſione dict. 123. partitæ; ſed Iudicis manus non adeò ligatas, Iudicísve arbitrium non ita excluſum, vt ipſe aliquando iuxta facti contingentis naturam, & circum ſtantias arbitrari non valeat, quid æquius, & menti contrahentium magis conueniens ſibi videatur: Verba namque contrahentium talia eſ ſe po[*] terunt, vt omninò incogitatum, aut inſolitum, & rariſ ſimè contingentem caſum non contineant, nec apta ſint continere; poterunt etiam adeò vniuerſaliter proferri, vt nullum caſum excluſum diiudicare debeamus, atque conductori imputare, quòd[*] ſibi non conſuluerit, aut quòd ita abſoluta & generalia, ſiue vniuerſalia verba protulerit. Quæ ta[*] men iuxta veriſimilitudinem ſemper interpretari debebunt, ſecundùm quam pacta & verba locationis & conductionis interpretanda, ſcribunt Alexander in conſil. 11. num. 18. lib. 7. Burſat. in con ſilio 104. num. 11. libro primo. Socinus iunior in conſ. 78. num. 18. lib. 2. Item eo modo, quo inter contrahentes ſeruetur bona fides, & æquitas natu[*] ralis, vt notarunt Baldus in conſilio 112. num. 9. libro primo. Craueta in conſ. 70. num. 13. & num. 24. Albert. Bolognet. In tractatu, de iure, & æquitate, capite primo, num. 17. vbi inquit, quòd omnium obli[*] gationum materia, potiſ ſimùm ab æquitatis con ſideratione dependet: Aliàs autem & regulariter[*] adhærendum erit deciſioni dictæ legis 23. partitæ, à qua tametſi aliquo modo recedi poteſt, vel vllo pacto eiuſdem deciſio explicari, nullo congruen[*] tiùs, quàm adhibita diſtinctione Cornei in conſilio 12. lib. 4. quam ſequuntur Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 80. numero 1. Azeuedus in l. 2. tit. 9. lib. 9. nouæ collectionis regiæ, num. 23. In quo[*] etiam maturè iudex ſe habere debebit, cuius arbitrio totum hoc relinquere, ſecuriùs exiſtimo, vt etiam relinquitur, quis caſus dicatur ſolitus, vel[*] inſolitus, aut inſperatus, vt firmat Menochius vbi ſuprà, num. 8. & ſequuntur Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. par. dict. cap. 24. num. 8. Azeuedus in dicta l. 2. num. 24. Hieronymus de Cæuallos pract. commun. contra communes, q. 702. in fin. quamuis de hoc variæ fuerint, diuerſ æque Do[*] ctorum ſententiæ, vti conſtat ex eiſdem Authoribus, maximè ex Menochio vbi ſuprà; quo loco, ſex in propoſito opiniones recenſet: eodem etiam in conſ. 27. num. 14. & in conſ. 156. num. 6. lib. 2. Iacobo Mandello de Alba in conſ. 1. num. 8. Caputaquenſ. decis. 96. par. 1. Vrſillo ad Afflict. deciſ. 150. num. 27. & 28. Seraphino de priuilegiis iuramenti, priuilegio 106. num. 5. Pinello in l. 2. C. de reſcindenda venditione, 1. p. cap. 3. num. 32. & octo, diuer ſ à ſque opiniones in eodem dubio, quis, inquam, & quando dicatur caſus inſolitus, congeſ ſit Vincentius Carocius de locato §. conducto, 4. p. de caſibus, q. 9. per totam, fol. 173. Quartò denique & vltimò conſtituo, ex dictis[*] anteà ad textum in d. §. frumenta, & ad dict. l. 23. partitæ, deſtrui omninò, nec vllo pacto ſuſtineri poſ ſe Cornei reſolutionem in conſ. 23. lib. 2. is enim Author, Bartoli opinione retenta, quòd caſuum renunciatio non comprehendat inſolitos nimis, inquit id procedere, etiamſi in contractu exprimatur, vt conductor non excuſetur, etiam ex caſu incogitato: & Corneum ſequuti ſunt Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. par. dicto cap. 24. num. 7. & cum Ripa, & Seraphino, Azeuedus in l. 2. tit. 6. num. 25. lib. 9. nouæ collectionis regiæ, ſed conuincuntur apertè ex his, quæ dicta remanent, maximè ex deciſione dict. §. frumenta, & dictæ l. 23. partitæ, quæ in non ita forti caſu contrarium dicunt, ac damnum eſ ſe conductoris indiſtinctè probant: item ex eo, quòd verbis prædictis adiectis, dici non poteſt, contrahentes de inſolitis, aut inopinatis caſibus non cogitaſ ſe; in quo præcipuè Bartoli ſequaces fundantur: contrarium namque ex eiſdem verbis colligitur, ex quibus conſtat apertè, etiam de incogitatis caſibus teneri conductorem voluiſ ſe, nec id alia ratione expreſ ſum dici poſ ſe, quàm vt nullius caſus euentu conductor ipſe valeat excuſari. Rectiùs ergo defendit contrarium Arias Pinellus in d. l. 2. C. de reſcindenda venditione, prima parte, c. 3. n. 33. Cæterùm, ſi conductor ſuſciperet in ſe periculum, etiam ſimpliciter & abſolutè, aut cum ſigno vniuerſali, nedum ex caſu incogitato excuſaretur, verùm etiam de nullo caſu fortuito teneretur, quoniam periculi appellatione caſus fortuitus non continetur, etiamſi quantuncunque vniuerſale ſignum apponeretur, vt per Alex. in conſilio 28. volumine primo, & in conſilio 33. volumine 2. & in ſua diſtinctione tenuit Bartolus in d. l. ſed & ſi quis, §. quæ ſitum, ff. ſi quis cautionibus, & eius diſtinctionem reaſ ſumendo, diſtinctè tradit Caſtrenſis in l. 1. C. depoſiti: ſequuutur Decius in conſilio 473. numer. 7. Cephalus in conſilio 20. numero 12. libro 1. & cum aliis latiùs declarat Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. parte de caſibus, quæ ſtione 1. & 2. & 3. & 4. folio 170. cum ſequentibus. Et de his hactenus egiſ ſe ſufficiat. CAPVT IV. Hypotheca tacita dotis, ſicut præfertur aliis hypothecis tacitis anterioribus non priuilegiatis, an ita expreſ ſis quoque anterioribus non priuilegiatis præferri debeat? Deinde ſi expreſ ſa ſit, vtrum anterioribus expreſ ſis ſit præferenda, & deciſio l. 33. titulo 13. partita 5. an in hoc caſu aliquid nouum induxerit? an etiam quoad bona quæ ſita poſt hypothecam mulieris, aliquid vltra ius commune præ ſenſerit, iúsve pro fiſco introductum in l. ſi is qui, ff. de ture fiſci, datis eiſdem terminis, an in dote intactum relinquat, quamuis contra dotem non obtineat? Prætereà, hypotheca competens arrhis, & donationi propter nuptus, an habeat priuilegium prælationis, ſicut dos, vbi expenditur l. 29. in fine, titulo 13. part. 5. & noué diſcutitur, quid dicendum ſit, quando ex cauſa remunerationis, vel à viro ignobili, aut ſene vxori nobili, aut iuueni donationem propter nuptias ante matrimonium, vel pò ſt, factam eſ ſe conſtiterit: & nouiter conſideratis, maturéque, & diſtinctè perſpectis nonnullis, quæ, vt videbis Lector, nullibi erant anteà ſic ſcripta, propoſita omnia dubia ſic accuratè, & verè reſoluuntur, vt tam de iure communi, quàm de iure Regio abſoluta in futurum & diligens maneat reſolutio, nec ampliùs hiſce de rebus dubitandi locus eſ ſe poſ ſit. SVMMARIVM. -  1 Hypothecam tacitam pro dote competere mulieri, & eius hæredibus in bonis mariti. -  2 Maritum etiam tacitam hypothecam habere pro dote promiſ ſa præ ſtanda. -  3 Illam tamen non præferri aliis anterioribus quia hoc iure cautum non inuenitur, prout hoc numero euidenter oſtenditur. -  4 Hypotheca tacita pro dote inducta à iure, durat etiam ſi mulier ſpeciali pignore, vel hypotheca ſibi prouideat. -  5 Hypothecam tacitam anteriorem præferri poſteriori creditori habenti hypothecam tacitam, ſiue expreſ ſam. -  6 Tamen ſpeciale eſ ſe in dote, vt mulier habens tacitam hypothecam, præferatur tacitis anterioribus: & à fortiori præferri debebit, ſi dotis hypotheca expreſ ſa ſit. -  7 Hypotheca tacita pro dote competens, ſi anterior ſit, præfertur expreſ ſ æ hypothecæ alterius po ſteriori. -  8 Idque ex regula cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. quæ & in tacitis, & in expreſ ſis hypothecis locum ſibi vendicat. -  9 Et conuenit verbis, & menti legis 33. titulo 13. partit. 5. vt nouè, & verè hoc numero adnotauit Author. -  10 Hypotheca tacita dotis non præfertur aliis hypothecis tacitis anterioribus priuilegiatis, de iure communi. -  11 Et idipſum obſeruandum eſ ſe de iure Regio poſt deciſionem dict. l. 33. Partitæ, vt hoc numero adnotatur. -  12 Hypotheca tacita dotis non præfertur fiſco habenti tacitam hypothecam anteriorem, de iure communi. -  13 Nec etiam de iure Regio poſt deciſionem dictæ l. 33. Partitæ, vt hoc loco Author animaduertit. -  14 Fiſcus vtrùm priuilegium prælationis haberet contra creditores habentes hypothecas tacitas anteriores, dubium fuiſ ſe de iure communi; de iure tamen Regio poſt dictam legem 33. Partitæ, certum eſ ſe, fiſci & dotis cauſam æqualem eſ ſe, & ſicut doti conceſ ſam fuiſ ſe prælationem, ita fiſco. -  15 Hypotheca tacita dotis vtrùm præferatur expreſ ſis hypothecis anterioribus, tam de iure communi, quàm de iure Regio, & per totum numerum, vbi breuis traditur, & vera reſolutio. -  16 Hypotheca expreſ ſa dotis poſterior, vtrum præ ferri debeat aliis expreſ ſis hypothecis anterioribus: vbi iure communi attento, veriorem eſ ſe exiſtimat Author eam opinionem, quæ dotis hypothecæ prælationem concedit. -  17 Sed poſt deciſionem dictæ l. 23. titul. 13. partita 5. contrarium defendit, vt hoc numero latiùs, & meliùs, quàm anteà fuiſ ſet, explicatum inuenies. -  18 Hypothecam generalem anteriorem habens, præ fertur poſterioribus creditoribus, non ſolùm in bonis iam debitori quæ ſitis, ſed etiam in bonis po ſteà acquirendis. -  19 Id tamen ſpeciale eſt in fiſco, ipſe namque licèt poſterior creditor ſit, tamen in quærendis præ fertur creditori anteriori habenti hypothecam generalem, quamuis in anteà quæ ſitis non præ feratur. -  20 In dote tamen, vtrùm hæc ſpecialitas procedat, an verò obſeruari debeat regula generalis, dubium quidem eſt, prout hoc numero latiùs adnotatur, & contrariæ ſententiæ in propoſito proferuntur. -  21 Author verò, vt contrarietatem hanc dilueret, & veriorem ſententiam in medium proferret, nonnulla annotauit hoc loco, quæ fortiter vrgent, nec in propoſito fuerant anteà ſic conſiderata. -  22 Et in eam ſententiam procliuior fuit vt fiſci ſpecialitas in dote, non procedat de iure communi, vt hoc numero adnotatur. -  23 Nec etiam de iure Regio poſt deciſionem dictæ l. 33. titul. 13. partit. 5. quæ, & nouè, & verè in propoſito ponderatur, & dubium hoc accuratiùs, & meliùs quàm anteà fuiſ ſet, explicatur. -  24 Fiſci priuilegium, de quo in l. ſi is qui, ff. de iure fiſci, non procedit aduersùs pariter priuilegiatum, qui habeat hypothecam generalem omnium bonorum debitoris. -  25 Et conſequenter non obtinebit aduersùs mulierem dotem ſuam repetentem; imò illa, ſi prior ſit tempore, etiam in bonis poſteà quæ ſitis erit præferenda fiſco. -  26 Hypothecam tacitam pro dote conſtitutam, & priuilegium prælationis inductum à iure, non obtinere vires in præiudicium alterius mulieris ſuam dotem repetentis, ſed inter eas obſeruari debere regulam c. qui prior, de regulis iuris, libro 6. -  27 Quæ regula obſeruari etiam debet inter fiſcum, & dotem. -  28 Mulier in rebus dotalibus extantibus, indiſtin cté præfertur omnibus creditoribus, etiam hypothecas expreſ ſas anteriores habentibus. -  29 Idque procedit etiam, quando mulier vendicat rem per vtilem rei vendicationem in ſubſidium, quia maritus non eſt ſoluendo, & res fuerunt datæ æ ſtimatæ ea æ ſtimatione, quæ faciat emptionem. -  30 Arrhæ an habeant priuilegium prælationis aduersùs creditores, ſicut dos habet? vbi refertur communis ſententia, & vide Valdeſium relatum infrà, num. 34. in fine. -  31 Donationi propter nuptias hypotheca competens, non habet ius prælationis, ex communi ſententia, & idem tenet nouiſ ſimè Stephan. Gratian. videndus diſceptation. forenſium, cap. 53. ex num. 8. cum ſeq. & limitat n. 15. -  32 Author verò, vt vtrumque dubium diſ ſoluat, nonnulla in propoſito conſtituit, atque obſeruauit, ad quæ non ſic animaduertunt cæteri hactenus Scribentes, vt hoc numero, & ſequentibus adnotatum inuenies. -  33 L. 29. titul. 13. partit. 5. in finalibus verbis, fortiter ponderata contra communem Scribentium ſententiam, de qua ſuprà, numero 30. -  34 L. 29. tit. 13. partit. 5. ſubtili & noua conſideratione declarata, ſic vt communi Scriptorum huius Regni ſententiæ non refragetur. -  35 Ioannem Cephalum in conſil. 762. ex numero 2. libro 5. clarè videri, donationi propter nuptias prælationis priuilegium conceſ ſiſ ſe, prout hoc numero adnotatur. -  36 Cæterùm Authores ibi relatos, eiuſdem Cephali Aſ ſumptum, aut ſententiam non probare, nouè & verè oſtenditur. -  37 Nouiter etiam, & verè notatur, eundem Cephalum ſaluari non poſ ſe eo modo, quo D. Barbo ſa ſaluandum eſ ſe credidit. -  38 Circa dubium propoſitum ſuprà, numero 31. ſententia Authoris profertur, & communis ſententia defenditur. -  39 Ioannis Cephali ſententiam relatam ſuprà, numero 35. fortaſ ſis ſuſtineri poſ ſe in donatione propter nuptias, ex cauſa remunerationis, vel ex alia iuſta cauſa, vtputa à viro ignobili, vel ſene vxori nobili, aut iuueni factam, prout hoc numero adnotatur. -  40 Donatio facta inter virum & vxorem ex cauſa remunerationis, non eſt propriè donatio, ſed debiti ſolutio, & dicitur potiùs contractus oneroſus permutationis, aut venditionis, quàm lucratiuus donationis, & debet ſustineri, etiamſi fiat constante matrimonio, maximè quando fit à viro ignobili, vel ſene, vxori nobili, aut iuueni, vel ipſo nobiliori. Nec in ea debent ſeruari regulæ iuris communis, & cæterarum donationum, vt hoc numero per plures deciſiones remiſ ſiué probatur. -  41 Donatio, aut dos, quam conſtituit vir ignobilis mulieri nobili, vel etiam nobilis mulieri ipſo nobiliori, vel ſenex iuueni, vt effectum habeat matrimonium, deducenda eſt ex toto hæreditatis cumulo, tanquam æs alienum, & ita minuet Legitimas filiorum poſteà natorum. -  42 Donationem propter nuptias cùm fecit maritus, vel cùm arrhas promiſit, ſi liberis carebat, poſteà his natis, an prædicta extrahi debeant de quinta bonorum parte dumtaxat, vel de omnibus bonis? -  43 Donatio ex cauſa remunerationis, vel ex alia iuſta cauſa facta, filiorum natiuitate non reuocatur. -  44 Donatio propter nuptias ex cauſa remunerationis, vel ab ignobili, aut ſene viro, vxori no bili, aut iuueni facta, pro augmento dotis credendum eſt, quod fiat. PRo abſoluta, & diſtincta huius Ca[*] pitis explicatione, in primis conſtituere neceſ ſarium erit, hypothecam tacitam pro dote competere mulieri, & eius hæredibus in bonis mariti; per textum in l. vnica. §. & vt plenius, C. de rei vxoriæ actione, & in l. aſ ſiduis, C. qui potiores in pignore habeantur, & in l. 23. titulo 13. partita 5. Maritum[*] etiam tacitam hypothecam habere pro dote promiſ ſa præ ſtanda, vt probatur in eodem §. & vt plenius, & in dictal. 23. partitæ, & notarunt ibi communiter Scribentes, & cum multis Antonius Gomezius in l. 50. Tauri, num. 37. in verſiculo, item etiam competit. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 46. num. 1. & practicarum lib. 3. quæ ſtione 99. Barboſa 6. part. l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 1. qui rectè aduertit, quòd licèt ma[*] ritus habeat tacitam hypothecam, tamen illa non præfertur aliis anterioribus, quia hoc iure cautum non inuenitur: & refert Gloſ ſam, Azonem, Salicetum, Iaſonem, & Gregorium Lopez, idem tenentes: quorum ſententia non obſcurè deducitur, atque probatur ex verbis dictæ l. 23. partitæ, vbi in hunc modum ſcribitur: E aun calladamente ſe obligan por fecho, e eſto ſeria, como ſi alguna muger por ſi, ò per otro, ò por ella prometieſ ſe de dar dote a aquel con quien caſaſ ſe: ca eſtonce todos los bienes della fincarien obligados al marido, e los del otro que la prometieſ ſe de dar por ella, faſta que la pagaſ ſe: maguer quando prometio a dar la dote, non fueſ ſe fecha mencion de fincar los bienes obligados del vno ni del otro. Otro ſi dezimos, que los bienes del marido ſincan obligados a la muger por razon de la dote que recibio con ella. Ecce textum apertè probantem, contrahi tacitè pignus, ſi quis promittat dotem viro, ſed non dicentem, quòd vir habeat in hac tacita hypotheca priuilegium prælationis aduersùs alios creditores, ſicut mulier habet; & quamuis id nec in hypotheca mulieris caueatur in illa lege, ſtatim tamen cauetur, atque exprimitur in l. 33. eodem titulo 13. partita 5. in hypotheca verò mariti, nec ibi, vt dixi, nec alibi etiam tam de iure communi, quàm de iure Partitarum vnquam cauetur. Et hypotheca ta[*] cita illa pro dote competens, durat etiam, ſi mulier ſpeciali pignore, vel hypotheca ſibi prouideat; adhuc enim non præiudicat ſibi in tacita hypotheca, quæ à lege inducitur, vt reſoluit Ioannes Gutierrez, & alios citat, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 46. num. 12. vbi firmat hanc eſ ſe communem omnium opinionem. Secundò & principaliter conſtituo, hypothe[*] cam tacitam anteriorem præferri poſteriori creditori habenti hypothecam tacitam, ſine expreſ ſam: nouiſ ſimè Cardinal. Dominic. Tuſcus tomo 2. practic. concluſion. iur. litera D. concl. 745. fol. 964. Idque per textum in l. vnica, C. rem alienam gerentibus, & cum Abbate, Antonio de Fano, & Chaſ ſaneo firmauit Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſtione 99. num. 6. Barboſa 6. parte l. 1. ff. ſoluto matrimonio, num. 1. Tamen ſpeciale eſ ſe in dote,[*] vt mulier habens tacitam hypothecam, præferatur tacitis anterioribus: & à fortiori præferri debebit, ſi dotis hypotheca expreſ ſa ſit, vt vtrumque probat text. in l. aſ ſiduis, C. qui potiores in pignore habeantur, & in l. 33. titulo 13. partita 5. & Cum infinitis Authoribus, ita obſeruatum eſ ſe communiter, nec aliquem in hoc diſ ſentire, oſtendunt Antonius Gomezius in l. 50. Tauri, ex num. 38. Matiençus in l. 7. titulo 16. gloſ. 5. num. 3. & 4. lib. 5. nouæ collectionis regiæ. Ioannes Gutier. Alex. Trentacinquius variar. reſolut. lib. 3. de pignor. & hyp. re ſolut. 6. numero 5. cum ſeq. Ioannes Gutierres d. quæ ſtione 99. num. 4. & num. 5. & 6. Barboſa 6. part. dictæ l. 1. in principio, & num. 1. & num. 17. in fin. ff. ſoluto matrimonio, & vltra eum Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 10. cap. 35. Præ [*] fertur etiam expreſ ſ æ hypothecæ alterius poſteriori, tacita hypotheca anterior pro dote competens, ex eiſdem Authoribus, Ioanne Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 46. num. 7. & praticarum, dicta quæ ſtione 99. num. 9. Barboſa 6. parte dictæ l. primæ, num. 17. verſiculo, illud certum eſt. Idque ex regula capit. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. [*] quæ & in tacitis, & in expreſ ſis hypothecis locum ſibi vendicat, ſecundum Fulgoſium in conſilio 132. num. 1. & ſatis conuenit verbis, & menti legis 33. titulo 13. partit. 5. Quæ tacitis anterio[*] ribus præferri hypothecam dotis, dicit expreſ ſim: & reſpectu anteriorum expreſ ſarum dumtaxat denegat praelationem doti, non verò denegat reſpectu poſteriorum expreſ ſarum; & ſic relinquit in hoc communes Doctorum reſolutiones in ſuo robore, nec alterat in aliquo ius commune, vt conſtat ibi: Fueras ende en vn caſo, ſi el debdo primero es ſobre peño, que ouieſ ſe empeñado a alguno ſeñaladamente, ò ſi ouieſ ſe obligado por palabras todos ſus bienes, que entonce tal debelo como este que fueſ ſe primero ante deue ſer pagado, &c. Nihil ergo decidit lex illa quoad hypothecam expreſ ſam poſteriorem, quo ius commune, aut dotis fauor videatur ſubuerti; imò dum expreſ ſis anterioribus denegat dotis hypothecam præferri, circa poſteriores etiam expreſ ſas apertè cenſetur hypothecæ tacitæ pro dote competenti prælationem concedere, ſi illa anterior ſit. Si tamen priuilegiata ſit anterior hypotheca[*] tacita, non præfertur illi hypotheca tacita pro dote competens, & conſequenter generalitas dictæ l. aſ ſiduis, C. qui potiores in pignore habeantur, intelligi debet, vt procedat reſpectu habentium hypothecas tacitas non priuilegiatas; nam reſpectu habentium priuilegiatas, nullum habet dos priuilegium, vt cum Bologneto ibi, num. 205. aſ ſerit receptum Barboſa 6. parte, dict. l. primæ. ff. ſoluto matrimonio, num. 2. & tenet Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. dicta quæ ſtione 99. num. 4. Vltra quos addide[*] rim ego, idipſum obſeruari debere poſt deciſionem dictæ legis 33. partitæ, & ſic de iure Regio, ſicut de iure communi, quoniam ea lex dumtaxat venit ad confirmandum ius commune circa præ lationem tacitæ hypothecæ dotis poſterioris, & ad derogandum regulis cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. quemadmodum & iure communi derogabantur. Et ſic tollit dumtaxat ius ex alio priuilegio tacitæ hypothecæ, non verò ex alio priuilegio competens. Inde fit, hypothecam tacitam dotis non[*] præferri fiſco habenti tacitam hypothecam anteriorem, vt de iure communi probat text. in l. 2. C. de priuilegio fiſci, adiuncta l. 2. C. in quibus cauſis: & tradit Socinus in l. 1. num. 7. ff. ſoluto matrimonio: vbi Barboſa 1. parte illius legis, numer. 12. & num. 23. vltra quem addiderim etiam, idem quoquoque & de iure Regio præ ſentire dictam l. 33. [*] Partitæ, quæ licèt generaliter præferat tacitam hypothecam dotis, tacitis anterioribus hypothecis; ſpecialiter tamen, aut in ſpecie loquendo, non præ fert illam tacitæ hypothecæ anteriori fiſci, nec ius commune alterat, aut corrigit in hoc, imò potiùs ius fiſco, & dotis quoad hanc prælationem æquiparat, & fiſco metipſi concedit vnum, quod iure communi non erat ita apertè conceſ ſum, imò apud Scribentes fuit ſemper valdè dubium: Fiſcum nam[*] que non habere priuilegium dotis, neque præferri creditoribus habentibus tacitas hypothecas anteriores, per text. in l. vnica, C. rem alienam gerenti bus, adiuncta l. pro officio, C. de adminiſtratione tutorum, tenuit Gloſ ſa in dicta l. aſ ſiduis, & ſequuntur multi relati per Ioannem Gutierrez practicarum lib. 3. dicta quæ ſt. 99. num. 16. Barboſ. 6. parte dictæ l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 9. Contrarium tamen; imò ius prælationis aduersùs tacitas hypothecas fiſco competere, tenuerunt Gloſ ſa in l. eos, C. qui potiores in pignore habeantur. Baldus, Ripa, Cephalus, & Nauarrus, quos adduxit Barboſa vbi ſuprà, dicto num. 9. & horum opinio probatur hodie de iure Regio in dicta l. 33. Partitæ vbi fiſcus & mulier æquiparantur in propoſito, & vterque præfertur anterioribus tacitis hypothecis, vt ibi notat Gregorius Lopez verbo, Obligado por palabras, dicens, tenendum menti, quia Communis erat in contrarium, & cum aliis obſeruant Matiençus in l. 7. titulo 16. gloſ ſa 5. num. 5. lib. 6. nouæ collectionis Regiæ. Ioannes Gutierr. dicta quæ ſt. 99. num. 17. & Barboſa dicto num. 9. Voluit ergo lex illa fiſci cauſam in hoc iuuare, ſeu æqualem cum dote facere, & Doctorum contrarietatem omninò diluere, non verò contra fiſcum pro dote in eis terminis aliquid de nouo introducere, nec vllo modo alterare deciſionem dictæ l. 2. C. de priuilegio fiſci. Tertiò deinde & principaliter conſtituo, du[*] bium eſ ſe maximum, vtrùm hypotheca tacita dotis præferatur expreſ ſis hypothecis anterioribus; quod quidem de iure communi fuit valdè controuerſum, & contrariis opinionibus diuerſum. Verè tamen iure ipſo communi attento negari non poſ ſe, quin verior eſ ſet ea opinio, quæ doti contra expreſ ſas hypothecas etiam anteriores fauebat, & tacitam hypothecam dotis quibuſcunque hypothecis anterioribus etiam expreſ ſis præferebat. Hæc namque opinio maius habebat & firmius fundamentum, quàm altera, & nitebatur clara deciſione textus in dicta l. aſ ſiduis, C. qui potiores in pignore habeantur, qui verè cauillari non poteſt multis in locis, vt Ioannes Bolognetus in l. 1. ff. ſoluto matrimonio, num. 176. & Barboſa 6. parte illius legis, num. 5. Baconius declarat. iuris, lib. 6. cap. 92. & Fachineus ſtatim referendus, latè deducunt, & verba illius legis multis modis fortiter expendunt: Contraria verò opinio, etſi communis eſ ſet, non iure, aut clara aliqua deciſione, ſed excogitatis tantùm, leuibúſ que, & non ſanè probabilibus Doctorum argumentis conſiſtebat; quod optimè aſ ſerit, & partem hanc conſtanter tuetur, atque argumentis contrariæ ſententiæ ſatisfacit Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, libro 10. cap. 35. latiùs Barboſa, qui eandem opinionem contra communem doctè defendit, atque ex propoſito reſpondet fundamentis contrariis, 6. part. dictæ l. 1. ff. ſoluto matrim. videndus ex n. 4. vſque ad numerum 16. n. 5. retulit Martinum Gloſ ſatorem antiquum, Petrum, Iacobum de Aretio, Cinum, Fabrum, Cardinalem, Panormitanum, Socinum iuniorem, Crotum, Angelum, Bolognetum, Boſcheum, Antonium Vſillum, Min ſingerum, Corraſium, Coſtanùm, Vanderanum, Baconium, & Harmenopulum idem tenentes, & tacitam dotis hypothecam, etiam expreſ ſis aliorum anterioribus præferentes. Quod etiam vltra præfatos Authores tenuerunt Mudeus ad titulum, quibus modis hypotheca ſoluitur. Cuiacius nouella 91. Lex tamen Regia 33. titul. 13. part. 5. dubium hoc conſiderans, & Doctorum altercationem atque contrarietatem ſubmouere volens, ſed doti minùs fauens, quàm dicta l. aſ ſiduis, fauebat, claré introduxit, tacitam hypothecam dotis prioribus tacitis etiam anterioribus, ſed non expreſ ſis anterioribus præferendam eſ ſe. Et ſic ſequuta eſt in hoc Accurſij ſententiam, quæ & communior fuit, & ab infinitis probata, quos adduxit Barboſa 6. parte dictæ l. 1. num. 4. in principio. Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. dicta quæ ſt. 99. num. 7. ad hos terminos reſtringens priuilegium dictæ l. aſ ſiduis, vt aduertit Gregorius Lopez, ibi, verbo, Entonce, & cum aliis Ioannes Gutierrez dict. num. 7. Hieronymus de Cæ uallos practicar. commun. contra communes, quæ ſt. 371. qui minùs propriè loquitur, dum dicit, quòd lex Partitæ facit pro opinione hac communi; non ſolùm enim facit, ſed expreſsè confirmat eam, & Doctorum contrarietatem in propoſito dubio venit diſ ſoluere, de qua etiam Alex. Trentacinq. variar. reſolut. lib. 3. de pignorib. & hypothec. reſolut. 9. ex n. 4. Quartò conſtituo, de iure communi dubium[*] etiam fuiſ ſe maximum, vtrùm expreſ ſa hypotheca dotis poſterior præferri deberet aliis expreſ ſis anterioribus, & in hoc fuiſ ſe etiam diuerſas, & contrarias ſententias, ſicut in præcedenti. Verè tamen negari non poſ ſe, quin in puncto iuris verior etiam ſit ea, quæ doti fauebat, & expreſ ſis anterioribus expreſ ſam dotis poſteriorem præferebat; nam qua ratione, tacita hypotheca dotis præfertur aliis tacitis anterioribus, eâdem etiam expreſ ſa hypotheca dotis debet præferri aliis expreſ ſis: & ſi tacita tantùm præfertur ex veriori ſententia de iure communi, vt ſuprà dixi; multò magis expreſ ſa præferri debet: & ita hanc partem poſt Angelum, Iaſonem, Aretinum, Nouellum, & Socinum iuniorem defendit Barboſa 6. parte dictæ l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 16. & num. 17. pro hac ſententia ita fortiter expendit text. in dictæ l. aſ ſiduis, vt reuera nullum congruum reſponſum ei poſ ſit aſ ſignari. Eandem etiam ſententiam tenet Fachineus controuerſiarum Iuris, lib. 30. dict. cap. 35. in verſiculo, mihi verò, vbi dicit magis conſonam ſibi videri eorum ſententiam, qui affirmant, mulierem præferendam eſ ſe omnibus creditoribus hypothecam anteriorem habentibus, ſiue tacitam, ſiue expreſ ſam: De iure ergo communi abſque dubio exiſtimo opinionem hanc admittendam, nec contrariam tenendam, ídque per claram deciſionem tex. in dicta l. aſ ſiduis, C. qui potiores in pignore: quem variis modis expendere, atque inducere ideò omitto, quòd ex propoſito expendant, & fortiter induxerint Barboſa, & Fachineus in locis ſuprà relatis. Sed poſt deciſionem dictæ l. 33. Partitæ, an aliter dicendũ [*] ſit, ſiue lex illa vtrùm in hoc caſu aliquid vltra ius commune contineat, ideò nunc neceſ ſarium erit inquirere, quòd omnes huius Regni Scriptores intactum relinquant, & ſic adhuc videatur eſ ſe opinionibus contrariis locus, ſicut de iure communi erat ante conſtitutionem Regiam dictæ l. 33. Partitæ. Et quidem Ioannes Gutierrez, qui ſolus dubium præfatum excitauit, practicarum, lib. 3. dicta quæ ſt. 99. num. 8. per totum, poſtquam in terminis iuris communis retulit ſententiam Angeli, & Sequacium, quam ſuprà probaui, Saliceti, & aliorum ſententiam contrariam recenſuit, & in iudicando & conſulendo dicit tenendum, quòd hypotheca expreſ ſa pro dote, non præfertur expreſ ſis anterioribus, ſicut nec tacita anteriori expreſ ſ æ. Et ſic eiuſdem ſententia magis conſiſtit in fundamento communis ſententiæ Saliceti contra Angelum, quàm in deciſione dictæ l. 33. Partitæ, cùm verba illius legis Regiæ nullo modo expendat, ſed dumtaxat dubitet, an communis ſententia probata in ipſamet lege Partitæ, vt ſcilicet tacita hypotheca dotis non præferatur expreſ ſ æ anteriori alterius creditoris, procedat, ſi poſterior hypotheca mulieris ſit etiam expreſ ſa. Et iuxta hæc, vt vides, ſi ad fundamentum communis ſententiæ tantùm attendamus, ad quod dictus Author tantùm attendit, nec intentionem dictæ legis Partitæ ampliùs inquiramus; coacta ratione dicendum erit totum contrarium eius, quod Ioannes Gutierrez aſ ſerit: quippe, qui Angeli ſententiam veriorem eſ ſe, & ex preſ ſim probatam in dicta l. aſ ſiduis, dixerimus ſuprà, & in terminis iuris communis poſt multos ab eis relatos, ita conſtanter tueantur Barboſa, & Fachineus relati ſuprà, num. 16. Quapropter aliâ viâ dubium præfatum diffiniendum erit, & Angeli ſententia de iure communi à nobis probata, in terminis dictæ l. 33. Partitæ, & ſic de iure Regio probanda non eſt, ſed potiùs Saliceti opinio amplectenda, quam dicta l. Regia 33. apertè videtur amplecti: Dotem namque, & fiſcum dumtaxat expreſ ſit tacitis anterioribus hypothecis præferri, & ſic probauit communiorem interpretationem ad text. in dicta l. aſ ſiduis, C. qui potiores in pignore, vt ſcilicet prælatio in ea lege conceſ ſa hypothecæ mulieris, tantùm habeat locum contra tacitas hypothecas, & non contra expreſ ſas. Et ſic neceſ ſariò credendum eſt, idem voluiſ ſe, etiamſi mulier expreſ ſam hypothecam, poſteriorem tamen haberet: voluntas autem illius legis clara quidem eſt, nam dum excogitauit, expreſ ſam hypothecam, ſiue ſpecialem, fine generalem præceſ ſiſ ſe, & anteriorem eſ ſe, tunc indiſtinctè anteriorem expreſ ſam prætulit doti, & fiſco; quod conſtat ex illis verbis: Fueras ende en vn caſo ſi el debdo primero es ſobre peño, que ouieſ ſe empeñado a alguno ſeñaladamente, o ſi ouieſ ſe oblihado por palabras todos ſus bienes, ca eſtonce, tal debdo como eſte, que fueſ ſe primero, ante deue ſer pagado que el otro de la Camera del Rey, nin el dote de la muger. Quibus ſané verbis non potuit apertiùs id ſignificare; nam dum prioritatem, & hypothecam expreſ ſam anteriorem principaliter conſiderauit, indiſtinctè excluſit fiſcum & dotem poſteriorem hypothecam habentes. Nec abſque maximo myſterio inter hypothecam expreſ ſam, aut tacitam dotis & fiſci deſiit differentiam conſtituere, nec ad vnam habuit maiorem conſiderationem, quàm ad aliam: quoniam ratio prioritatis expreſ ſ æ hypothecæ, quâ lex illa mouetur principaliter, ſic militat in vna, quàm in altera fiſci, aut dotis, modò illa poſterior ſit: & ſic cùm indiſtinctè propter anteriorem expreſ ſam, fiſcum & dotem excluſerit, indiſtinctè debemus excluſionem admittere, nec diſtinguere aliquo modo, iuxta vulgata iuris principia, & communes traditiones Doctorum: alia etiam ratione, quia prælationis ius contra tacitas hypothecas anteriores doti conceſ ſum, negari non poteſt, quin priuilegium contineat aduersùs iuris communis regulas ordinarias, vt ſuprà annotaui num. 5. Idcircò priuilegium huiuſmodi, quod contra tacitas dumtaxat conceditur in dicta l. 33. Partitæ, contra expreſ ſas extendi non poteſt, etiamſi eadem adeſ ſet ratio, quæ non adeſt conſiderata prioritate, quam lex illa, vt dixi, principaliter conſiderauit, quia priuilegia non admittunt extenſionem in damnum alterius, etiam ex paritate rationis, l. quod vero, ff. de legibus, l. quod conſtitutum, ff. de militari teſtamento, cap. ſanè, de priuilegiis: & ſecundùm hæc, opinio Saliceti, quæ de iure communi communior erat, remanet ſic defenſa, vt poſt conſtitutionem Regiam dictæ l. 33. Partitæ, in indicando, & conſulendo ab ea recedi non poſ ſit, nec Angeli, & ſequacium ſententia contraria obtinebit; imò à priori expreſ ſa, poſterior dotis hypotheca, etiamſi expreſ ſa ſit vinci debebit. Quintò deinde & principaliter conſtituo, cer[*] tum eſ ſe in iure, quòd habens generalem hypothecam anteriorem, præfertur poſterioribus creditoribus, non ſolùm in bonis iam debitori quæ ſitis, ſed & in poſteà acquirendis, per text. in l. 2. C. qui potiores in pignore habeantur, l. ſi generaliter, ff. eodem tit. & notauit Caſtrenſis in l. in operis, num. 7. ff. locati, notabiliter Euerardus in conſ. 204. & pro certo tradit Barboſa ſecunda part. l. primæ. ff. ſoluto matrimonio, num. 12. in. verſiculo, & confirmatur, & num. 16. in fi ne, in verſiculo, non obſtat ſecundum. Id tamen ſpeciale eſt in fiſco; ipſe namque licèt poſterior creditor ſit, tamen in quærendis præfertur creditori an[*] teriori habenti hypothecam generalem, quamuis in anteà quæ ſitis non præferatur. Idque per text. ſingularem in l. ſi is qui, 28. ff. de iure fiſci: vbi probatur, quòd ſi creditor anterior habet bona debitoris generaliter hypothecata, & debitor ipſe poſteà cum fiſco contraxit, & ſic bona eius tacitè remanent hypothecata fiſco, l. 2. C. in quibus cauſis pignus; tunc prior creditor, qui cum fiſco concurrir, ratione ſuæ hypothecæ generalis præfertur in bonis, quæ debitor habebat iam quæ ſita tempore quo contraxit cum fiſco: Fiſcus tamen ratione ſuæ tacitæ hypothecæ, in bonis poſteà quæ ſitis præferetur; & ita per illum text. expreſ ſim atque communiter tenent omnes Scribentes ibidem, & in aliis locis, vt profitentur Ioannes Guttierr. practicarum lib. 3. dicta quæ ſt. 99. num. 11. Barboſa 2. part. dict. l. primæ ff. ſolutomatrimon. num. 12. & num. 16. ad finem: & ante ipſos Gregorius Lopez in l. 33. tit. 13. part. 5. verbo, Entonce, verſiculo, cùm & fiſcus. In dote tamen, vtrùm hæc ſpecialitas procedat,[*] an verò obſeruari debeat regula generalis propoſita ſuprà, num. 18. dubium quidem eſt: Gloſ ſa namque in dicta l. aſ ſiduis, C. qui potiores in pignore, in verſiculo, ſed numquid, apertè cenſet, dotem in hoc priuilegiatam non eſ ſe; & ideò regulam generalem, & non ſpecialitatem fiſci in ea obſeruandam: idem firmat expreſsè Antonius Gomezius in l. 50. Tauri, num. 39. in finalibus verbis: Nam cùm anteà dixiſ ſet indiſtinctè tenendum, hypothecam tacitam dotis non præferri aliis creditoribus anterioribus habentibus hypothecam expreſ ſam; ſubdit ſtatim, id procedere indiſtinctè, vt ſcilicet non præferatur expreſ ſ æ anteriori, tam in bonis quæ ſitis, quàm in poſteà quærendis. Quod idem firmauit, & eſ ſe veriorem opinionem dixit Crotus in l. prima, num. 24. ff. ſoluto matrimonio. Contrarium tamen, imò datis eiſdem terminis, ſpecialitatem eandem obſeruandam in dote, ſicut in fiſco, aduersùs Gloſ ſam in dict. l. aſ ſiduis, concludit Salicetus ibi, num. 4. & communiter tenere Doctores affirmat Barboſa, & ipſe ſequitur 2. part. dict. l. primæ. ff. ſoluto matrim. num. 17. vbi retulit Fabrum, Nouellum, Socinum, Neguſantium, & Alciatum ſic tenentes: & cum eiſdem hanc eſ ſe veriorem. & receptiorem ſententiam ſuo indicio, atque tenendam in indicando, & conſulendo, & iuxta eam iam con ſuluiſ ſe, ſcripſit Ioannes Guttier. practicarum, lib. 3. d. q. 99 n. 18. in fine, qui intelligit hoc procedere etiam in terminis dictæ. l. 33. tit. 13. partita 5. (in eis namque loquitur) & in terminis eiuſdem legis dixerat antea Gregorius Lopez ibid. verbo, Entonce, verſiculo, item limita: & ij duo Authores huius Regni, cæteri etiam relati ſuprà, totum fundamentum ſumunt ex deciſione dictæ l. ſi is qui, ff. de iure fiſci, atque ineuitabile dixit Ioannes Gutierrez loco anteà citato, num. 11. in principio, ea ratione, quòd cùm in fiſco id introductum fuerit in ea lege, multò magis debet etiam habere locum in muliere pro ſua dote, cùm mulier & fiſcus æquiparentur, & reſpectu hypothecæ pari paſ ſu ambulent, nec vnus alreri præferatur, ſed qui prior eſt tempore, potior eſt iure, imò mulier eſt magis priuilegiata, quàm fi ſcus, vt ipſe Gutierrez eadem quæ ſt. 99. ex num. 13. cum ſequentibus fundauit, & vide latiùs per Barbo ſam 2. par. dict. l. primæ. ff. ſoluto matrimonio, per totam, vbi de priuilegiis fiſci & dotis, tam inter ſe, quàm contra alios, eruditè atque abſolutè tractauit. Ego verò, vt contrarietatem hanc diluam, & in[*] propoſito dubio ſententiam meam interponam, nonnulla conſtituere neceſ ſarium adeò duxi (ad quæ vt videbis, nullus hactenus animaduertit) vt ſine ipſis, vera & dilucida reſolutio haberi non poſ ſit. Et in primis conſtituo, iure communi attento, negari non poſ ſe, rem hanc difficilem quidem eſ ſe[*] & obſcuram, nec ab ipſis Iureconſultis aut Legiſlatoribus ſatis explicatam: quod ad oculum patet; nam priuilegium aut ius ſpeciale ex deciſione dict. l. ſi is qui, in fiſco conſtitutum, in dote, aut in muliere, ita ſpecialiter aut expreſ ſim conſtitutum nullibi apparet in iure: quod non leue præ ſtat argumentum ad probandum, regulam generalem in aliis ſtatutam, & notatam ſuprà, num. 18. nec in dote alteratam, aut limitatam ſicut in fiſco, in dote ipſa relictam cenſeri, & manere debere ſicut in aliis: argumento textus in l. præcipimus, in fin. C. de appellationibus, & in l. ſancimus; C. de teſtamentis. Deinde, inter dotem & fiſcum frequenter in iure conſtitui differentiam, nec in vno ſtatutum contra alios, alteri conceſ ſum, vt Bolog. num. 18. & num. 81. Ripa num. 43. & Socinus iunior num. 119. aſ ſerunt in dict. l. prima, ff. ſoluto matrim. Imò validè argumentum proponi & fieri: dos in hoc expreſsè inuenitur priuilegiata, & non fiſcus; ergo fiſcus non cenſetur priuilegiatus. Item è contra de priuilegio fiſco expreſ ſim conceſ ſo, & non doti, vt oſtendit Barboſa in d. l. 1. ff. ſoluto matrimon. 1. par. num. 52. & 2. par. num. 16. vbi dict. num. 52. ponit exemplum in l. properandum, C. de iudiciis, quæ iubet omnes cauſas terminari intra triennium, excipítque à prædicta regula cauſas fiſcales tantùm; & idcircò cùm non excipiat cauſas dotis, hæc videntur includi ſub regula generali, vt probarunt vnanimiter quamplures Doctores ibidem relati, & ab eodem Barboſa recepti. Prætereà & ſecundò Conſtituo, non concludere argumentum, aut verè loquendo, non eſ ſe ita ineuitabile, vt cenſet Gutierrez: Quòd prout excipitur fiſcus in d. l. ſi is qui, à regula generali tradita ſuprà, num. 18. pariter & dos debet videri excepta, quia æquiparantur, l. 2. C. de priuilegio fiſci: Debet namque conſiderari, quòd dos & fiſcus non æquiparantur per viam regulæ; & ideò diſpoſitum in vno, non debet trahi ad aliud, niſi in caſibus, in quibus inueniatur facta æquiparatio: Gloſ ſ. in c. 1. verbo, declaramus, ne Clerici vel Monachi, nec probat contrarium text. in dict. l. 2. C. de priuilegio fiſci, quia dumtaxat dicit, quòd ſi concurrat priuilegium fiſci & dotis, non præfertur priuilegium fiſci; inde tamen inferri non poteſt, quòd omne priuilegium fiſco conceſ ſum, debeat videri communicatum doti, ſed illud tantùm, quòd ſi dos inueniretur priuilegiata in vno, tunc priuilegium fiſci non præferretur, iuxta regulam l. ſed & milites, ff. de excuſationibus tutorum, & in aliis terminis, hoc eſt, ponens exemplum dictæ l. properandum, quod adduxi ſuprà, eleganter & doctè aduertit Barboſa prima parte dict. l. primæ. ff. ſoluto matrimon. num. 52. Cùm ergo nulla inueniatur lex, quæ eximat expreſsé dotem à regula generali tradita ſuprà, dict. num. 18. & deciſio dict. l. ſi is qui, quæ ſpecialiter loquitur in fiſco, regulam videatur firmare in contrarium, admitti non poteſt extenſio de ſpecialitate fiſci ad cauſam dotis, quæ nulla alia lege inuenitur expreſ ſa: Et conſequenter non ex aliis fundamentis aut rationibus, ſed ex ip ſiſmet, quæ in terminis anteà dictis idem Barboſa adduxit, euincitur concludenter argumentum ex dicta l. ſi is qui, pro dote deductum; & quo ipſe, cæ teríque Authores principaliter nituntur ad dicendum, deciſionem præfatæ legis procedere etiam in dote, ſicut in fiſco, & ſic de iure communi probabilior mihi videtur ſententia contraria Gloſ ſ æ in dict. l. aſ ſiduis, quam meritò veriorem dixit poſt Bulgar. Crotus num. 24. in dict. l. prima, ff. ſoluto matrimonio: quidquid alij Authores contrà tenuerint. De iure verò Regio non ſolùm hæc opinio Gloſ [*] ſ æ alteratur, aut ſtare prohibetur; imò velut expreſsè probari videtur in dicta l. 33. titul. 13. part. 5. quod accuratiùs, & meliùs quàm anteà erat, con ſtabit, ſi inprimis aduertas, quòd fiſcus & mulier dumtaxat æquiparantur in eadem lege Partitæ, ad vnum effectum, ſcilicet vt fiſcus præferatur anterioribus tacitis hypothecis, ſicut mulier præfertur pro ſua dote. In eo namque magis priuilegiata erat mulier, quàm fiſcus de iure communi, iuxta veriorem & communiorem Doctorum ſententiam, de qua memini ſuprà, num. 14. & agnoſcit Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. dicta quæ ſt. 99. num. 16. & 17. & ſic fiſco conceditur idemmet ius, quod doti quoad prælationem præfatam: non vero è contra conceſ ſum fuit doti ius, quod in dicta l. ſi is qui, fiſco conceſ ſum erat; nec æquiparatio fiſci, & dotis quoad prælationem tacitæ hypothecæ anterioris: & ſic eo dumtaxat caſu, poteſt trahi ad alium caſum nulla lege expreſ ſum, vt anteà dicebam. Imò ex eo efficax inde reſultat fundamentum ad dicendum, quòd in alio caſu, nempe in ſpecie d. l. ſi is qui, æquiparatio admitti non poteſt, quæ expreſ ſa non eſt, ſicut alia prælationis prædictæ, quæ in d. l. partitæ, ſic apertè exprimitur. Id autem non abſque maximo myſterio à Compilatoribus ſiue Authoribus illius legis regiæ factum eſ ſe credo; nam cùm creditor habens generalem hypothecam, perindo habeatur, ac ſi in quibuſcunque bonis, etiam po ſteà quæ ſitis ſpecialem & expreſ ſam hypothecam haberet, l. 2. ff. qui potiores in pignore, l. ſi generaliter, eodem titulo C. meritò eum caſum debuerunt omittere, nec æquiparationem admittere: quoniam ſi expreſ ſam & ſpecialem hypothecam in bonis poſteà quæ ſitis creditor haberet, certum eſt, quòd eius cauſa potior eſ ſet, quàm mulieris, iuxta communem opinionem ibi probatam, & contrarietatem Doctorum illa lege ſublatam, vt anteà dixi: quòd autem eius legis Compilatores ſic voluerint, & in bonis etiam poſteà quæ ſitis expreſ ſam hypothecam anteriorem dotis hypothecæ poſteriori prætulerint, conſtat manifeſtè, quoniam lex illa non diſtinguit inter bona quæ ſita ante hypothecam dotis, vel poſt, ſed indiſtinctè dicit: Fueras ende en vn caſo, ſi el debdo primero es ſobre peño, que ouieſ ſe empenado a alguno ſeñaladamente, o ſi ouieſ ſe obligado por palabras todos ſus bienes, ca eſtonce tal debdo como eſte, que fueſ ſe primero, ante deue ſer pagado, que el otro de la camara del Rey, nin el del dote de la muger. Cùm ergo dixerit, priorem hypothecam generalem omnium bonorum præferri debere dotis hypothecæ poſteriori, & prioritatem dumtaxat conſiderauerit; conſequens fit neceſ ſariò, quòd etiam præferri debeat in bonis quæ ſitis poſteà, ſi ad ſolutionem neceſ ſaria ſint, quia aliàs fruſtra dixiſ ſet, Ante deue ſer pagado que el otro, niſi in effectu ſolutio fieret, & aliis bonis non exi ſtentibus, etiam in poſteà quæ ſitis prælatio dicta daretur. Et negari non poteſt, quin hæc fuerit eius legis intentio; aliàs enim ipſius deciſio per limitationem huiuſmodi ſubuerteretur omninò, aut ſ æpe contingeret, quòd non poſ ſet verificari: negari etiam non poteſt, quin graue nimis & durum videatur, doti priuilegium hoc concedere, quod nullibi in iure expreſ ſum eſt: Vt ſic tam deiure communi, quàm de iure Regio hæc videatur verior ſententia, quæ, vt anteà dixi, fuit opinio Gloſ ſ. in dict. l. aſ ſiduis, & poſt dictam l. partitæ 33. ſuſtinuit eam Antonius Gomez. loco relato ſuprà: Fiſci[*] autem priuilegium, de quo in d. l. ſi is qui, ff. de iure fiſci, non procedit, quando ille qui habet hypothecam generalem, eſt etiam priuilegiatus; tunc namque fiſcus aduersùs paritet priuilegiatum non vtetur priuilegio ſuo, ſed remanebit in di ſpoſitione iuris communis, l. ſed & ſi milites, ff. de excuſationibus tutorum. Et conſequenter non obti[*] nebit aduersùs mulierem, cui pro reſtitutione doris bona mariti cenſetur generaliter hypothecata; imò illa, ſi prior ſit tempore, etiam in poſteà quæ ſitis erit præferenda fiſco: quod vtrumque verè reſoluit Barboſa 2. parte dictæ l. primæ. ff. ſoluto matrim. num. 22. in fine, & num. 23. in verſiculo, & ideò melius: vbi refert Socinum ſeniorem, & iuniorem, Ripam, Neguſantium, & Capicium idem recentes. Sextò conſtituo, hypothecam tacitam pro dote[*] conſtitutam, & priuilegium prælationis inductum à iure, non obtinere vires in præiudicium alterius mulieris ſuam etiam dotem repetentis, ſed tunc inter eas obſeruari debere regulam cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. quod expreſsè probat tex. in dict. l. aſ ſiduis, §. exceptis, & in authent. vt exactione inſtante dotis, ad medium, collatione 7. & cum Nouello, Purpurato, Aretino, Baptiſta, & Neguſantio, notauit Barboſa 6. part. dictæ l. primæ, ff. ſoluto matrim. num. 15. & vltra eum probat expreſ ſim dict. l. 33. tit. 13. part. 5. ibi: Pero ſi vn ome ouieſ ſe auido dos mugeres, e fueſ ſen amas muertas, entonce la dote, que deuieſ ſe a dar a la primera muger, deue ſer pagada primeramente a ſus fijos, que la deuen auer, e despues a la ſegunda muger, porque eſtos debdos ſon de vna natura. Et ſimi[*] liter ſi fiſcus & dos concurrant, idem etiam obſeruari debebit, atque inter eos habebit locum regula dict. cap. qui prior, per text. in l. 2. C. de priuileg. fiſci; & cum Nouello, & Neguſantio reſoluit Barboſa vbi ſuprà, dicta 6. part. num. 15. Id tamen ſingulariter limitat, & declarat dicta l. 33. partitæ, vt ſcilicet ſuperior reſolutio non procedat, ſi in bonis mariti extent[*] res ſecundæ mulieris, quia tunc in illis, primæ etiam mulieri, & fiſco venit præferenda, vt conſtat ibi: Mas ſi en los bienes del marido fueſ ſen falladas algunas coſas, que fueſ ſen primeramente de la ſecunda muger eſtas a tales en ſaluo deuen fincar a ella, e a ſus herederos. Et probat textus ſingularis, in l. in rebus, C. de iure dotium, qui in rebus dotalibus extantibus, expreſsè dicit præferri indiſtinctè mulierem omnibus creditoribus, etiam expreſ ſas hypothecas anteriores habentibus, vt notat Baldus ibi, num. 1. & Ripa in l. prima, ff. ſoluto matrimonio, num. 1. poſt medium: vbi Barboſa 6. par. num. 6. reddit rationem concludentem, & dicit id procedere etiam, quando mulier vendicat rem per vtilem vendicationem in[*] ſubſidium, quia maritus non eſt ſoluendo: & refert Nouellum, Aretinum, & Purpuratum idem tenentes, ſed tacuit Gregorium Lopez, qui in dict. l. 33. partitæ, verbo, Que fueſ ſen primeramente, ſic ſcriptum reliquit: Ergo etiam procedet hæc lex, et ſi res datæ fuerint æ ſtimateæ ea æ ſtimatione, quæ faciat emptionem, quando bona mariti non eſ ſent ſoluendo vtramque dotem: nam tunc in rebus æ ſtimatis præfertur ſecunda dos, ac ſi res non fuiſ ſent datæ aſtimatæ. Septimò deinde & principaliter conſtituo, du[*] bium ſingulare eſ ſe, & in praxi valdè neceſ ſarium, vtrùm ſcilicet arrhæ idem priuilegium prælationis habeant aduersùs creditores tempore anteriores, qui tacitas hypothecas habeant, ſicut dos obtinet, per tex. in dicta l. aſ ſiduis, & in dicta l. 33. partitæ? Et quidem in hoc dubio Antonius Gomezius in l. 50. Tauri, num. 42. in fine, securè aſ ſerit, quòd hodie in noſtro Regno pro arrhis competit tacita hypotheca in bonis mariti, ſed quòd illa eſt ſine præ latione; & dicit idem dicendum eſ ſe in veſtibus, & iocalibus vxori datis, & in redditibus dotis: ſequitur Ioannes Gutierrez practicarum lib. 2. quæ ſt. 17. num. 5. & de eo aliquando interrogatus ſic reſpondiſ ſe firmat Aluarus Valaſcus conſultatione 16. num. 15. & 16. Et in donatione propter nuptias idem[*] ius conſtituunt Scribentes communiter; nam pro rebus donatis propter nuptias tacitam hypothecam conceſ ſam à iure, & bona alia mariti cenſeri hypo thecata, & tamen huic tacitæ hypothecæ non eſ ſe conceſ ſum priuilegium prælationis, ſcripſit Baldus in l. vnica, num. 26. C. de priuilegiis dotis: ſequuntur Aretinus, Baptiſta Neguſantius, Couar. & Antonius Gomezius, cum quibus ſic reſoluit Barboſa in dict. l. 1. ff. ſoluto matrimon. 3. part. num. 31. & 6. part. num. 16. & 17. & ij dicunt ita expreſ ſum eſ ſe in §. fin. d. l. aſ ſiduis, in illis verbis: Hæc autem ad dotem tantùm ſancimus, non ad ante nuptias donationem, quam ſuo tempori ſeruare diſponimus, & habere inter creditores ſui temporis ordinem; non enim pro lucro fouemus mulieres, ſed ne damnum patiantur, ſuiſque rebus defraudentur, curamus. Et cum Couar. & Ludou. Lop. idem etiam tenet nouiſ ſimè Pater Thomas Sanch. de ſponſalibus, lib. 6. diſput. 7. num. 5. fol. 924. vbi firmat, donationem per virum factam vxori, non gaudere priuilegiis dotis, quamuis communiter dos appellari ſoleat: & reddit rationem, quia talis donatio, non eſt propriè dos, ſed ſola illa, quam vxor tradit marito ad onera matrimonij ſuſtinenda: idem quoque tenet, & vtiliter limitat nouiſ ſimè Steph. Gratian, diſceptation. forenſ. cap. 53. ex numero 8. & num. 15. Vides ergo, hucuſque Scribentes communiter,[*] ſic ſimpliciter tranſire, & verè in propoſito reliquiſ ſe intacta nonnulla, quæ maiorem explicationem requirunt, nec omitti poſ ſunt, ſi pleniùs, quæ ad hæc ſpectant, velis attingere; idcircò vt dubium vtrumque congruentiùs valeat diſ ſolui, ſequentia conſtituere neceſ ſarium omninò duxi. In primis, (quod ad arrhas attinet) Antonium Gomezium, Ioannem Gutierrez, & Aluarum Valaſcum indiſtinctè aſ ſerere, prælationis priuilegium, quod doti conceditur, non eſ ſe à iure arrhis conceſ ſum: nec[*] citant ipſi legem quandam Partitæ, quæ dotem & arrhas in propoſito æquiparat, & ſicut doti, ſic & arrhis prælationis ius concedit; æquiparatio autem non obſcurè, ſed clarè & expreſsè fit, & prælatio etiam apertè conceditur, idque ex deciſione l. 29. titul. 13. partit. 5. nam cùm dixiſ ſet anteà lex illa, præferri creditorem mutuantem ad ſolutionem portationis mercium, vel conductionis domus, vbi reponuntur, licèt priori fuerint merces expreſsè obligatæ; irem præferri alios creditores poſteriores in caſibus enumeratis in legibus præcedentibus, hoc eſt in l. 27. & 28. eiuſdem tituli, ſubdit ſtatim: Fueras ende en debdo, que fueſ ſe de dote, ô de arras de muger, o en debdo antiguo que ouieſ ſe dedar a la camara del Rey, ca en estas dos coſas, en ante ſe pagaria el primer debdo deſtas perſonas, que el ſegundo. Et horum verborum difficultatem ſentiens, reſtrinxit illa Gregor. Lopez ibidem, vt intelligi debeant de arrhis, quæ fiunt in augmentum dotis, non verò de ſimplici donatione propter nuptias, & Gregorium ſequutus eſt Blazius Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. quæ ſt. 6. artic. 3. num. 10. fol. 61. qui in hunc modum reliquit ſcriptum: Ex quo infertur in praxi: quòd quando arrhæ promittuntur in ſcripturis, ſi promittantur in augmentum dotis, pro illis habebit mulier prælationem, ſicut pro dote. Verùm, vt vides, lex illa non reſtringit ſui generalitatem ad hunc caſum ſpecialem dumtaxat, ſimpliciter potiùs, atque indiſtinctè verba præfata adiecit, & doti arrhas æquiparans, idem priuilegium illis conceſ ſit, quod negari non poteſt; nec etiam æquiparationem ibi abſolutè factam fuiſ ſe, fortaſ ſis hoc ideo, quòd arrharum promiſ ſio iuſtiſ ſima fit, atque in iure fauorabilis, eo quòd in remunerationem dotis, vel virginitatis, ſeu nobilitatis vxoris fieri ſoleat, vt per Anton. Gomez. in l. 50. Tauri, num. 12. Palacios Rubios in repetitione rubricæ, de donationibus inter, §. 2. latiùs per Ayoram de partitionibus, prima parte, cap. 7. ex num. 16. Patrem Thomam Sanchez de ſponſalibus, lib. 6. diſp. 27. & ſequentibus: & ſic æquum eſt, vt frui debeat eodem priuilegio, quo dos ipſa: fortiter ergo lex ilia vrget contra communem Scriptorum huius Regni ſententiam; niſi ſubtili & noua, vera tamen atque[*] notanda conſideratione dixeris vnum, ad quod ex omnibus Scribentibus nullus hactenus animaduertit, ſcilicet d. l. 29. finalia verba relata ſuprà, nequaquam vrgere in contrarium, nec aliquo modo ſubuertere communem Doctorum traditionem, de qua ſuprà, num. 30. & 31. Propterea quòd Doctores metipſi communiter loquuntur in terminis d. l. aſ ſiduis, C. qui potiores in pignore, d. l. 33. partitæ & ſic quando hypotheca tacita dotis venit tacitis etiam anterioribus præferenda; & hoc ius prælationis negant arrhis competere, quamuis, vt dixi, tacitam hypothecam eſ ſe fateantur: textus verò in d. l. 29. tit. 13. part. 5. loquitur in aliis terminis longè diuerſis, ſcilicet quando creditores poſteriores mutuantes ad res ibi contentas, veniunt etiam prioribus creditoribus præferendi; tunc enim voluit lex illa, quòd non præferantur doti, neque arrhis, neque fiſco, quando dos, arrhæ, aut fiſcus tempore ſunt priores, vt lex illa dixit in fine: & quoad hunc caſum æqui parantur doti arrhæ propter prioritatem; & ſic in illis conſeruatur ius commune, & regula cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. non verò aliquid ſtatuitur contra eiuſdemmet iuris communis regulas ordinarias: æquiparatio verò non fit quoad alium caſum, de quo in dicta l. aſ ſiduis; cùm tunc dotis hypotheca, etiam poſterior veniat tacitis anterioribus præferenda, vt ſ æpe dictum eſt, in quo ſpeciali dotis fauore à regulis iuris communis receditur, & non ſeruatur regula dicti cap. qui prior: & ſecundùm hæc non procedit limitatio aut declaratio Gregorij Lopez ad illam legem, aut ſaltem ex verbis eius congruè non deducitur, cùm ibi concedatur prælatio eo dumtaxat caſu propter prioritatem; quo quidem caſu fauor ille malè reſtringitur per Gregorium Lopez, vtpotecùm indiſtinctè concedatur, atque etiam debeat indiſtinctè accipi, ſiue ſimpliciter; ſiue in augmentum dotis, arrhæ fuerint promiſ ſ æ: priuilegium etiam ibi conceſ ſum, malè quidem extenditur ad terminos, ſiue ad ca ſum d. l. aſ ſiduis, cùm vtique diuerſi ſint caſus, atque in vno d. l. aſ ſiduis, prælatio detur hypothecæ dotis poſteriori; in alio verò d. l. 29. partitæ, debito arrharum anteriori: quamuis autem, vt dixi, Gregorij Lopez ſententia de arrhis in augmentum dotis promiſ ſis, non probetur ex d. l. 29. partitæ ſingularis quidem eſt, & notanda, atque in caſu occurrenti ſeruanda potiùs, quàm contemnenda; probari namque, atque fulciri non inopportunè poteſt ex aliis, quæ de dotis augmento obſeruarunt Doctores communiter in l. prima, ff. ſolut. matrimonio, & adduxit Ioannes Cephalus, cuius ſtatim ſpecialem mentionem faciam, Valdeſius etiam in addit. ad Roderic. Suar. ad l. 1. titul. De las arras, fol. 36. §. quod pone, idem priuilegium competere pro arrhis, ſicut pro dote, ex aliis Authoribus obſeruauit, qui tamen id non dicunt. Deinde & ſecundo loco quod ad donationem propter nuptias attinet, conſtituendum, atque animaduertendum erit, nam contrarium eius, quod vnanimiter probarunt Doctores omnes, & ſuprà [*] dictum eſt, videtur clarè tenuiſ ſe Ioannes Cephalus in conſilio 762. ex num. 2. vſque ad num. 10. lib. 5. nam cùm anteà dixiſ ſet num. 3. quòd dos in exactione præfertur quibuſcunque creditoribus, etiam anterioribus; ſubdit ſtatim, idem procedere in donatione propter nuptias, quia & illa idem priuilegium conſequitur hypothecæ, quod habet dos ipſa, quia eſt dotis augmentum, & idem iudicium fit de tali dotis augmento, quod fit de dote ipſa; & citat Caſtrenſem in l. prima, num. 7. in fine, ff. ſoluto matrimon. & ibidem Ripam num. 28. & 29. Rubeum in conſil. 25. num. 29. Ruinum in conſil. 53. num. 7. lib. 2. Iaſonem in rubr. ff. ſoluto matrimon. col. finali. Decium in conſ. 331. num. 7. qui tamen, ſi originali[*] ter prælegantur, id minimè probant: Nam etſi dixerint, idem iudicium fieri de dotis augmento, quod fit de dote ipſa; dicant etiam donationi propter nuptias tacitam hypothecam competere, eidem tamen donationi nuſquam prælationem concedunt: & ſic pro apparentia, aut partis cui reſpon ſum præbuit, iuſtitiæ fundandæ gratia citat Authores ad probandum id, cuius contrarium dicunt. Nec poteſt ſaluari ipſemet Cephalus eo modo, quo[*] ſaluandum credidit D. Barboſa 6. part. l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 16. dum aduertit, eum Authorem intelligendum eſ ſe iuxta terminos communis ſententiæ, vt ſcilicet idem iudicium ſit de donatione propter nuptias, quod de dote quoad tacitam hypothecam, non verò quoad prælationem. Nam & prælationis reſpectu, idem iudicium eſ ſe de dicta donatione, quod de dote, voluit apertè, vt conſtat ex his, quæ dixit ibi, dicto num. 3. & illatione facta ſtatim n. 4. Et ſecundùm hæc, vt mea fert[*] opinio, tenenda erit omninò communis ſententia tradita ſuprà, num. 31. nec dictæ donationi propter nuptias concedi poterit prælationis priuilegium non expreſ ſum, imò denegatum in iure, niſi quando donatio propter nuptias fieret expreſsè in augmentum dotis; tunc enim probari poſ ſet concedendam illi prælationem ſicut doti, prout de arrhis dixit Gregor. Lopez in d. l. 29. partitæ, quem retuli ſuprà, num. 33. quamuis. vt notaui ibidem, & num. 34. lex illa Partitæ: loquatur in alio caſu, quando ſcilicet dos eſt anterior, & non poſterior, qui valdé diuerſus eſt, vt etiam ibi dixi; & in hoc caſu procedere poſ ſet Cephali reſolutio, quæ indi ſtinctè accepta, aut eo modo, quo ipſe accipit, ſaluari nullo pacto poteſt. Sic partem hanc reſolutiuè quoque tradit nouiſ ſimè Alexand. Trentacinq. variar. reſolut. lib. 3. reſolutione 9. num. 23. folio 235. Alio etiam caſu fortaſ ſis poſ ſet procedere, quan[*] do ſcilicet donatio propter nuptias non fieret ſimpliciter, ſed ex cauſa remunerationis, vel ex alia iuſta cauſa, vt puta à viro ignobili, vel ſene, vxori nobili, aut iuueni, idque à ratione ceſ ſante dict. l. aſ ſiduis, dum dicit: Non enim pro lucro fouemus mulieres, ſed ne damnum patiantur, ſuiſque rebus defraudentur, curamus. Nam ſi ex cauſa donatio fie[*] ret, magis debitum, aut cauſa oneroſa, quàm lucrum, aut lucratiua cauſa cenſeretur adeſ ſe; & con ſequenter deberet fieri idem iudicium, quod de dote ipſa. Idque multum conuenit communi Scribentium omnium ſententiæ, qui pro certo conſtituunt quòd donatio facta inter virum & vxorem ex cauſa renumerationis, non eſt propriè donatio, ſed debiti ſolutio, & dicitur potiùs contractus onero ſus permutationis, aut venditionis, quàm lucratiuus donationis: & ſic quòd ſuſtineri debet, etiamſi fiat conſtante matrimonio: maximè quando fit à viro ignobili, vel ſene vxori nobili, aut iuueni, vel ipſo nobiliori, nec in ea debent ſeruari regulæ iuris communis, & cæterarum donationum, vt multis iuribus, & Authoribus exornant, & latè probant Palacios Rubios de donationibus inter. in rubrica, §. 31. Couar. de ſponſal. 2. par. cap. 3. §. 3. num. 3. Bolognetus in l. prima. ff. ſoluto matrimonio, num. 250. per totum. Petrus Surdus in conſ. 164. num. 3. 4. 5. & 6. lib. 2. Azeued. in l. 2. tit. 2. nu. 11. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, vbi dicit, quòd donatio facta vxori ex cauſa iuuẽtutis , vel nobilitatis, vel alterius iuſtæ cauſ æ, eſt remuneratoria in præmium iuuentutis, nobilitatis, vel virginitatis amiſ ſ æ, & valet, etiamſi excedat ſummam ab illa lege Regia taxatam: Ioannes Gar ſia de donatione remuneratoria, num. 21. Gratianus regul. 150. num. 28. Menoc, de arbitrariis, lib. 2. ca ſu 132. num. 4. Pater Molin. de iuſtitia & iure, tomo 2. tract. 2. diſput. 289. & nouiſ ſimè Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus, lib. 6. diſput. 6. num. 11. & 12. filio 921. & 922. & ſtatim eodem lib. diſput. 7. num. 2. vbi facit regulam generalem, non valere donationem, quâ alteruter coniux alteri, conſtante matrimonio. dotem conſtituit: quam ſtatim limitat num. 3. fol. 924. in nonnullis caſibus, in quibus probat valere dotis conſtitutionem, etiam con ſtante matrimonio factam. Quorum primum & præcipuum eſ ſe dicit, quando vir exceditur ab vxore nobilitate, vel ætate: vt ſi ignobilis, aut ſenex ducat nobilem, aut iuuenculam; tunc enim valet abſque dubio dotis conſtitutio, etiam conſtante matrimonio facta, quia eſt donatio remuneratoria beneficij in virum collati per vxorem, quæ cùm nobilis, vel iunencula eſ ſet, non dedignata eſt ignobili, aut ſeni nubere; & ſic donatio, aut dotis con ſtitutio, tanquam æs alienum, & debitum mariti debet præ ſtari: & pro hac reſolutione Pater ipſe Thomas Sanchez refert Authores ſequentes, Gloſ ſam, Bartolum, Angelum, Paulum, Alexandrum, Baldum, Iaſonem, Abbatem, Præpoſitum, Alex. de Neuo, Tiraq. Ioannem Lup. Seguram, Summam Angeli, Armillam, Caſtillum, Couar. Gregorium Lopez, Anton. Gomez. Villalobos, Didacum Perez, Dueñas, Baezam, Ioannem Garſiam, Ayoram, Aluarum Valaſcum, Molinam, Ludou. Lop. Rolandum, & barboſam, & vltra eum, idem etiam notarunt, atque in ipſa reſolutione fuerunt Alciatus in coſ. 254. num. 1. Begius in conſ. 52. num. 20. Decianus in conſil. 74. per totum, maximè num. 12. volumine 4. Petrus Surdus deciſio. 166. num. 22. & 23. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 68. ex num. 16. vſque ad num. 22. lib. 1. Hieronym. de Cæuallos, qui nullum ex prædictis refert, practic. commun. contra communes, q. 273. ex num. 8. uſque ad num. 18. Et inde eſt, quòd donatio huiuſmodi,[*] aut dos, quam conſtituit vir ignobilis mulieri nobili, vel etiam nobilis mulieri ipſo nobiliori, vel ſenex iuueni, vt effectum habeat matrimonium, deducenda eſt ex toto hæreditatis cumulo, tanquam debitum, aut æs alienum, & ita minuet Legitimas filiorum poſteà natorum, vt cum multis Authoribus doctè reſoluit, & rationem concludentem adducit Pater Thomas Sanchez de ſponſal. lib. 6. diſput. 7. num. 2. per totum: & idem in effectu tenet eodem ib. 6. diſput. 38. num. 16. Vbi dubitauit, an ſi vir empore, quo fecit donationem, aut promiſit arrhas, carebat liberis, & poſteà liberi naſcantur, extrahi[*] debeant de quinta bonorum parte dumtaxat, vel de omnibus bonis; & reſoluit ex toto hæreditatis aceruo extrahenda eſ ſe, tanquam æs alienum & debitum, & minuere Legitimas filiorum poſteà natorum, & poſ ſe poſtmodum patrem in vita, vel in morte de integro Quinto diſponere; & rationem aſ ſignat, & alios Authores ſic tenentes citat. Inde[*] etiam eſt, quòd donatio huiuſmodi ex cauſa remunerationis, vel ex alia iuſta causa facta, filiorum natiuitate non reuocatur. Quod teſtatur, & multos Authores congerit ita tenentes, Tiraq. in l. ſi vnquim, in verbo, donatione largitus, num. 12. Bernar. Diaz. regul. 213. fallentia 6. Gregor Lop. in l. 8. tit. 4. p. 5. verbo, dieſ ſe. Villalob. littera D. verbo, Donatio, num. 189. & 190. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. num. 39. Mieres de maioratu, 1. par. q. 21. num. 15. Ioannes Gutierr. practic. lib. 3. quæ ſt. 43. num. 21. Gratianus regula 140. num. 26. Pater Thomas Sanchez dicto lib. 6. diſput. 38. num. 16. vbi huiuſce reſolutionis veram reddit & concludentem rationem, Ioannes Vincentins Hondedeus in conſ. 48. num. 4. lib. 1. quæ omnia, & alia plura, quæ in propoſito recen ſeri poſ ſent & conſultò hîc emittuntur, non leuiter probant Aſ ſumptum prædictum, & nouam hanc meam conſiderationem, dum text. in dict. l. aſ ſiduis expreſ ſim dixerit: Non enim pro lucro fouemus mulieres, ſe ne damnum patiantur, &c. Et in donatione propter nuptias, quoties illa ex cauſa renumerationis, vel ex alia iuſta cauſa fit, non pro lucro fouemus, nec mulier deſineret pati damnum, niſi cum effectu donatio fuiſ ſet, cum debitum potiùs, atque permutatio, ſiue recompenſatio nobilitatis, aut iuuentutis mulieris eſ ſe dicatur, & ſic à ratione ceſ ſante eiuſdem legis, & eadem ratione, quæ in dote, militante, idem ius, quod in ipſa dote ſtatutum, eo caſu cenſeri debebit; imò in dubio; quoties donatio huiuſmodi ex ea cauſa, vel ab igno[*] bili, aut ſene vxori nobili, aut iuueni facta fuerit, pro augmento dotis credendum eſt quod fiat: iuxta ea. quæ adnotarunt Scribentes communiter in l. ſi voluntate, C. de dotis promiſ ſione, Baldus in l. 1. C. de donationibus ante nuptias. Abbas in cap. gemma, col. penultima, de ſponſalibus, & cum aliis Petrus Surdus in conſ. 164. num. 6. lib. 2. & ſecundùm hæc prælatio debebit illi concedi, ſicut doti, tam ex dictis nunc, quam ex ſententia Gregorij Lopez in d. l. 29. Partitæ, dum dixit, donationi, aut promiſ ſioni pro augmento dotis factæ, prælationem dari, ſicut doti: quod tamen, cùm occaſio ſe offeret, matura deliberatione cogitandum, atque diffiniendum erit, quamuis negari non poſ ſit, quin conſideratio hæc ex mente, atque intentione dictæ l. aſ ſiduis, procedere videatur. CAPVT V. Ad explicationem l. 7. tit. 11. part. 6. vbi illius legis verus & germanus ſenſus, veráque ratio, dilucidè, & meliùs quàm antea fuiſ ſet, aſ ſignatur; eiuſdem deci ſio nonnullis & nouiter, & notabiliter exornatur, & in quæ ſtione illa vtrùm Legitimam filius amittat propter inuentarium non confectum, quæ hucuſque ab aliis ſcripta erant, recenſentur in vnum; diſtinctione & reſolutione adnotantur quamplurima, quæ ſcitu quidem & notatu ſunt digna, nec ab alio hactenus fuerant ſic explicata & tandem Agitata quæ ſtione altera, an Legitima filio, rum de iure naturali, aut ciuili procedat; & an lege, ſtatuto, conſuetudine, aut Principis reſcripto tolli poſ ſit, & in illa nonnullis conſideratis, quæ alibi non inuenies ſic adnotata, nec ſcripta, dubium ſuperius ſic abſolutè & verè, atque originali Scribentium omnium lectura declaratum relinquitur, vt nihil vltrà deſiderari poſ ſit, ſed cùm occaſio ſe offeret, hoc loco tradita reſolutio, ſit omninò amplectenda, & notanda. SVMMARIVM. -  1 Præcipuum huius Capitis dubium, an ſcilicet Legitima propter non confectum inuentarium amitti debeat, nulla lege iuris communis expreſ ſim deciſum, nec etiam Regia conſtitutione ita clarè ſu blatum, vt dubitationi locus adhuc non ſit, & eſ ſe potuerit. -  2 Nam in §. ſi verò non fecerit, in authen. de hæ red. & falcid. & in l. vltima, C. de iure deliberandi, dumtaxat exprimitur, quòd hæres, qui non fecerit inuentarium, debeat de iure ſoluere legatariis, & non fruatur commodo legis Falcidiæ, quæ locum habet, cùm vltra dodrantem legata relinquuntur. -  3 Legitima tamen filiorum, quòd ob inuentarium non confectum amittatur, nulla lege reperitur cautum, nec prouiſum. -  4 Nec etiam aliqua lege ad effectum prædictum, ſcilicet Legitimæ non amittendæ, præceptum filio impoſitum eſt, vt inuentarium conficiat. Quòd ſi neceſ ſarium fuiſ ſet, æquum non ſolùm, imò & neceſ ſarium erat exprimere, vt filius ſciret inuentario non confecto Legitimam amitti, ſicut expreſsè cautum eſt in Falcidia. -  5 Aliàs iniquum quidem videretur, filium priuari Legitima ex poſtfacto, eo quòd inuentarium non feciſ ſet, cuius conficiendi nulla obligatio erat ei iniuncta. -  6 Prætereà, de iure Regio Partitarum, idem quod de iure communi diſponitur in Falcidia, vt ſcilicet propter inuentarium non confectum, ab hærede amitti debeat; non verò declaratur, an etiam id intelligendum ſit de filio hærede, aut reſpectu Legitimæ filiis debitæ. -  7 Et quamuis Gregorius Lopez in l. 10. titulo 6. partita 6. etiam in filio hærede acceperit, vt hoc numero adnotatur. -  8 Tamen illa non loquitur in filio hærede, aut reſpectu Legitimæ: & quamuis in hærede loquatur indiſtinctè; diſtingui debet, cum per aliam legem diſtinguatur, hoc eſt per l. 7. tit. 11. partit. 6. vbi filiorum ius à iure extraneorum diſtinguitur. -  9 Item & per rationem, ne filius Legitimam amittat, ob quam dictæ l. 7. Partitæ Compilatores, ſiue Authores mouentur. -  10 Vt in terminis iuris communis, vt reſpondeat ad text. in dict. §, ſi verò non fecerit, in authent. de hæred. & falcid. adnotauit Cinus. -  11 Legum Partitarum Conditores in propoſita ſpecie amiſ ſionis Falcidiæ ob non confectum inuentarium, potentius ius tribuiſ ſe ſemper filiis, quàm extraneis hæredibus, & vltra alios hæredes, prærogatiuam eis conceſ ſiſ ſe, vt hoc numero adnotatur. -  12 Et inde validiſ ſimum argumentum deduci contra Authores nonnullos huius Regni, qui filiorum ius ita lædunt, vt ob inuentarium non confectum, Legitimam eorum minuere, aut grauare ſolutione legatorum contendant, quæ tamen ex mente, atque intentione ipſarummet legum Partitæ, immunis ſemper, & integra manere debet. -  13 Sicuti etiam ex deciſione iuris communis, & regula certa, ex qua Legitima debetur filiis libera, & ſine vllo grauamine, aut onere, vt nec directè tolli poſ ſit, nec indirectè, nec etiam villo modo minui. -  14 Vnde quod ad Legitimam attinet, credendum non eſt, quòd lex voluerit grauare filios confectione inuentarij, vt eius omiſ ſio, Legitimæ amiſ ſionem induceret, quoniam ſic non diceretur Legitima ſine grauamine de iure communi. -  15 Nec de iure Regio Partitarum verificarentur verba quædam vniuerſalia, quæ omne grauamen excludunt, y todo embargo, & ſic comprehendunt etiam grauamen, o el embargo, inuentarij non confecti, quo hæredes alij adſtringuntur. -  16 In quæ ſtione præfata, an ſcilicet amittatur Legitima propter non confectum inuentarium, præposterè quidem & malè argumentari Doctores de Falcidia ad Legitimam, vt hoc numero latiùs adnotatur. Et ratio quædam in terminis iuris communis rectè procedens, quòd de iure Partitarum fortiùs, aut magis concludenter adstringat, ſingulariter con ſideratur. -  17 Hæredem teneri de iure inuentarium conficere, aliàs non conficientem, omnibus creditoribus, legatariis, & fideicommiſ ſariis, etiam vltra vires hæreditarias teneri, & Falcidiæ commodo priuari. -  18 Filium hæredem ab onere conficiendi inuentarium non liberari, imò ſicut extraneum, ad confectionem inuentarij teneri. -  19 Quia text. in l. fin. C. de iure deliberandi, quæ præcipit inuentarium fieri, mixtim loquitur de filiis, & de extraneis hæredibus, & ſ æpè vtitur verbo immiſcuerit, quod ad ſuos hæredes tantummodò refertur. -  20 Inde infert Sarmientus, & ſecurè defendit, quòd ſi filius tenetur facere inuentarium, quòd & pœ nis ſubiicitur non conficientis inuentarium, ſcilicet vt teneatur creditoribus, & legatariis, etiam vltra vires hæreditarias: & conſequenter, quòd Legitimam amittat propter inuentarium non confectum, idque per text. in dict. l. final. cum aliis ſimilibus. -  21 Ex quibus mouentur etiam principaliter cæteri Authores, qui eam partem ſequuntur. -  22 Verùm illa iura non obſtare, & ſic debere intelligi, vt his Legitimæ ſaluum ſemper eſ ſe debere legatariorum, & fideicommiſ ſariorum reſpectu, nec omiſ ſio inuentarij pœnam amiſ ſionis Legitimæ inducat, euidenter hoc numero & ſeq. demon ſtratur. -  23 §. ſin verò poſtquam, legis vltimæ, C. de iure deliberandi, explicatur. -  24 Et de iure Regio Partitarum, omne dubium ſublatum, poſito quòd de iure communi id haberet aliquam difficultatem; Legitimámque ante omnia legata debere deduci, concludenter oſtenditur. -  25 Dubium commune Doctorum, an ſcilicet Legitima filiorum propter non confectum inuentarium amittatur, non verſari circa creditores hæreditarios, ſed circa legatarios, & fideicommiſ ſarios dumtaxat. Quia cum Legitima non ſit, nec debeatur, niſi deducto ære alieno: Imò ſi totam hæreditatem abſorbeat æs alienum, nulla omninò debentur Legitima, etiamſi inuentarium confectum eſ ſet, aduersùs creditores Legitima non detraheretur; Quia æs alienum præcedit Legitimam, ſiue factum ſit inuentarium, ſiue non: & ideò deductio Legitimæ aduersùs creditores locum non habet. -  26 Legitimæ deductio aduersùs legatarios locum obtinet, & in illa potior eſt cauſa filiorum, etiamſi inuentarium confectum non fuerit, contra D. Franc. Sarmientum, & vide infrà, num. ſeq. vbi eiuſdem Sarmient. reſolutio in propoſito confutatur. -  27 Hæres non conficiens inuentarium, ex ſententia communi Doctorum, quare teneatur vltra vires hæreditarias, & vide numero ſequenti, in fine, vbi aliæ duæ rationes aſ ſignantur. -  28 Legis 7. titul. 11. partita 6. vera ratio redditur, & vide ſuprà, num. 26. & num. 11. vſque ad num. 17. & num. ſequenti, vbi elegans declaratio traditur ad illam legem: vide etiam infrà num. 40. -  29 Filius inuentarium non conficiens, dato, quòd ex deciſione dictæ l. 17. titulo 11. part. 6. Legitimam amittere non debeat; id tamen ita demum intelligendum erit, ſi ab eo dolus malus & fraus abſit omninò, vt hoc numero adnotatur, & ibidem noua Authoris declaratio traditur in propo ſito. -  30 Legitima filiorum, vtrùm de iure naturali ſit, vel de iure ciuili poſitiuo, vulgata equidem, & frequenter, variíſque in locis agitata quæ ſtio, vt conſtat ex multis Authoribus, qui hoc numero recenſentur. -  31 Legitima ex ſententia Dini, & aliorum, nomine, origine, quantitate, & neceſ ſitate, quòd de iure ciuili deſcendat; & conſequenter, quòd licèt quodam instinctu naturæ, ac ratione quadam & curſu naturali debita videatur Legitima. Eiuſidem tamen relinquendi neceſ ſitas, tam quoad ipſam Legitimam ſimpliciter ſumptam, atque alimenta, quàm quoad eiuſdem quotam & quantitatem ex iure ciuili procedat, non ex iure naturali. -  32 Legitima ex ſententia præcedentis opinionis Authorum in totum tolli poteſt per legem, vel ſtatutum, vel per conſuetudinem aut reſcriptum Principis. -  33 Legitimæ quota, ſeu eius quantitas, ex ſententia aliorum quamplurimorum Authorum, quòd ſit de iure ciuili poſitiuo: Legitima tamen ipſa ſimpliciter ſumpta, quòd ex iure naturali, vel gentium primæuo procedat: Ideòque tolli non poſ ſit in totum per legem, vel ſtatutum, nec etiam per conſuetudinem, vel Principis reſcriptum. Quamuis in quantitate, quæ eſt de iure ciuili, lege, ſtatuto, conſuetudine, ſeu Principis reſcripto minui poſ ſit, vt vſque ad naturam reuertatur, id eſt ad alimenta tantùm, ea enim tolli non poſ ſunt, tanquam iure naturæ debita. -  34 Legitima ex ſententia quorundam Authorum, quòd ſimpliciter atque indiſtinctè debeatur filiis de iure naturali, & ibidem in quo differat hæc opinio à præcedenti, adnotatur. -  35 Ex ſententia tamen Authoris, quòd nonnulla constitui debeant pro dilucida atque abſoluta præ fati dubij reſolutione, quæ nouiter, & vltra alios, verè tamen hoc num. & ſeq. adnotantur, vbi in effectu ſecunda opinio magis probatur, & tertia declaratur infrà, num. 39. -  36 Legitima aliquando à lege tolli poteſt in totum, vel minui, iuſta ſcilicet cauſa interueniente, quia tunc lex ipſa naturæ, ſiue ius naturale non modò repugnat; imò ratio alia naturalis, quâ ius ciuile fundatur, ſic ſuadet, vt hoc numero latiùs explicatur, vbi vide omninò. -  37 Alimenta filiis, non ex iure naturali, ſed ſolùm ciuili deberi, ex ſententia quorundam, quos rectè carpit, & contrarium defendit Molina. -  38 Et ad vulgatum argumentum, quòd ſi alimenta iure naturæ deberentur, nulla lege tolli poſ ſent, nec etiam in caſu Authent. ex complexu, C. de inceſtis nuptiis, plenè, & verè reſpondetur, vt hoc numero adnotatur. -  39 Tertia opinio relata ſuprà, num. 34. declarata, & ibidem explicatum, cui magis ex ſuperioribus opinionibus acceſ ſiſ ſe videantur legum Partitarum Conditores. -  40 Legitimam non amitti ob inuentarium non confectum, qua ratione legis 7. tit. 11. part. 6. Conditores ſtatuerint, & vide ſuprà, num. 28. & in aliis locis ibidem in ſummario relatis. -  41 Legitimam ob inuentarium non confectum non amitti de iure Regio partitarum, ſic clarum, atque indubitatum ex dictis anteà remane re vt omninò probari non debeat. Et inde inferri poſ ſe ad nonnulla, quæ notatu & ſcitu digna ſunt, nec vllus hactenus ſic adnotauit. -  42 Et primò infertur ad ea, quæ in propoſito Gregor. Lopez ſcripta reliquit, ad quæ nullus hucuſque animaduertit, eiuſdem reſolutio nouiter, ſed verè quidem & concludenter carpitur, Cini, & Bartol. declaratio quædam in propoſito, quæ & de iure communi dubia eſt, vt infrà dicetur, quòd ſtare non poſ ſit poſt deciſionem d. l. 11. Partitæ probatur, & aliorum reſolutiones expenduntur in contrarium, ac denique res iſta, meliùs quàm anteà erat, declarata relinquitur. -  43 Secundò infertur ad ea, quæ in eadem quæ ſtione adnotauit Roder. Suar illa namque abſolutè aut indiſtinctè intellecta, vera non ſunt, & vltra Recentiores omnes nouiter explicantur. -  44 Tertiò infertur ad reſolutionem D. Franciſ. Sarmienti, qui dict. l. partitæ immemor fortaſ ſis, nonnulla ingenioſe conſiderauit, quæ ex conſtitutione d. l. Regiæ, sic ſubuertuntur, vt nullo pacto ſuſtineri valeant. Alia etiam Sarmientus ipſe impoſ ſibilia iudicauit, quæ verè impoſ ſibilitatem nullam continent, vt hoc numero adnotatur. -  45 Quartò infertur ad ea, quæ Hieronymus de Cæ uallos in eodem dubio obſeruauit, vbi eius Authoris reſolutio nouiter, & verè confutatur, & dubium ipſius clarè ſu ablatum relinquitur. -  46 Quintò infertur, ſecluſa legis Partitæ conſtitutione, & in terminis iuris communis loquendo, in præfato dubio, an Legitima amittatur propter inuentarium non confectum, duas eſ ſe ex ſententia communi opiniones, & illas contrarias omninò. Verùm tres eſ ſe opiniones, vltra omnes longè verius Author credidit. -  47 In primis namque, quòd filius Legitimam amittat propter inuentarium non confectum, atque adeò vt ad omnia legata & fideicommiſ ſa perſoluenda teneatur, etiamſi eis ſolutis nihil ei pro Legitima ſuperſit, tenuerunt nonnulli, qui hoc numero præcitantur. -  48 Et pro hac parte plura fundamenta expendunt Neoterici quæ priùs conſiderauerat Salicetus. -  49 Et illis verè quidem, & concludenter reſpondent Authores nonnulli hoc loco relati. -  50 Vnde contrariam opinionem, videlicet filium Legitimum non amittere propter inuentarium non confectum, & ideò ad ſolutionem legatorum, vel fideicommiſ ſorum non teneri, defendunt alij quamplures hoc numero præcitati. -  51 Qui tamen non indiſtinctè accipiunt eam; imò expreſ ſim affirmant, filium in pœnam omiſ ſionis inuentarij integra legata ſoluturum etiam de proprio, ſi bona non ſufficerent. Sed Legitimæ fauent in vno, quod primæ opinionis Authores negarunt, aut eiſdem filiis non conceſ ſerunt, ſcilicet quòd Legitima ab initio minuere debet legata, & ea legata ſic diminuta filius præ ſtat, licèt excedant vires hæreditatis, & ad hoc prodeſt detractio Legitimæ, vt hoc numero adnotatur. -  52 Et iuxta hanc declarationem, vt vides, valdè destruitur opinio eorum, qui propter inuentarium non confectum Legitimam non amitti, & ad ſolutionem legatorum filios hæredes non teneri dixerunt. Et ſic in effectu ſecunda hæc opinio cum prima conuenit ſuperiùs relata, aut parùm ab ea differt. -  53 Nec vera videtur, vt hoc numero, & ſequentibus adnotatur. -  54 Idcircò tertia ſuccedit & vltima opinio aliorum, qui Cini, Bartoli, & ſequacium declaratione non relata, nec etiam illius aliqua mentione facta, ideò fortaſ ſis, quòd veram non crediderint, nec aliquo iure probatam (quod negari non poteſt) ſimpliciter & indiſtinctè obſeruarunt, filios propter inuentarium non confectum Legitimam non amittere, nec ad ſolutionem legatorum teneri. -  55 Quod ita indiſtinctè probarunt Authores quamplures, & Gloſ ſ æ, vt hoc numero adnotatur. -  56 Et pro hac parte, quæ magis placet Authori, fortiter vrgent ea, quæ hoc numero & ſeq. ab eodem conſiderantur. -  57 Patronus ob non confectum inuentarium, Legitimam non amittit. -  58 Petri Surdi deciſ. 316. num. 16. traditio quæ dam in hac materia, ad quam nullus hactenus animaduertit, & nouiter, & verè improbata. PRo dilucida atque abſoluta huius Capitis explanatione, nonnulla conſtituere neceſ ſarium erit, ad quæ alij Scribentes non ſic animaduertunt, nec verè prætermitti poſ ſunt: & in primis conſtituo, præcipuum dubium, quod à me exci[*] tatur hoc loco, nulla lege iuris communis expreſ ſim deciſum, nec etiam Regia aliqua conſtitutione ita clarè ſublatum, vt dubitationi locus adhuc non ſit, & eſ ſe potuerit. quod manifeſtè probatur; nam §. ſi verò non fecerit, in authent. de hæredibus, & [*] Falcidia, & in l. vlt. C. de iure deliberandi, dumtaxat exprimitur, quòd hæres, qui non fecerit inuentarium, debeat de iure ſoluere legatariis, & non fruatur commodo legis Falcidiæ, quæ locum habet, cùm vltra dodrantem legata relinquuntur, vc cum aliis multis plenè explicat Antonius Pichardus ad principium, inſtit, de lege Falcidia n. 1. & 2. & ſeq. Legitima tamen filiorum quòd ob inuenta[*] rium non confectum amittatur, nulla lege reperitur cautum, nec prouiſum: nec etiam aliqua lege[*] ad effectum prædictum, ſcilicet Legitimæ non amittendae, præceptum filio impoſitum eſt, vt inuentarium conficiat. Quod ſi neceſ ſarium fuiſ ſet, æquum non ſolùm, imò & neceſ ſarium erat exprimere, vt filius ſciret inuentario non confecto Legitimam amitti, ſicut expreſsè cautum eſt in Falcidia alias iniquum quidem videretur, filium priuari Legitimâ ex poſtfacto, eo quòd inuentarium[*] non feciſ ſet, cuius conficiendi nulla obligatio erat ei iniuncta quod in terminis noſtris, eleganter quidem & verè adnotauit ſolus Fachin. controuerſ. iuris, lib. 4. c. 34. in verſiculo, & hanc ſententiam, & in verſculo, hæc igitur Legitima, fol. mihi 429. alij verò non ſic aſ ſequuntur. Prætereà de iure Re[*] gio Partitarum, idem quod de iure communi di ſponitur in Falcidia vt ſcilicet propter inuentarium non confectum ab hærede amitti debeat, vt in l. 10. tit. 6. par. 6. probatur: non verò declaratur, an etiam id intelligendum ſit de filio hærede aut re ſpectu Legitimæ filiis debitæ. Et quamuis Gregor. Lopez in l. 7. tit. 11. p. 6. verbo, Legitima, in prin[*] cipio, in hunc modum ſcripſerit: Sed quæ erit vtilitas in hoc, cum filius non conficiens inuentarium, etiam de ſuo proprio teneatur ſolida præstare legata, vt in l. 10. tit. 6. ſuprà, eadem partita; & ſic etiam in filio hærede, aut reſpectu Legitimæ eam conſtitutionem accipiat: tamen lex illa, vt dixi, non loquitur in fi[*] lio hærede, aut reſpectu Legitimæ & quamuis in hærede loquatur indiſtinctè, diſtingui debet, cùm diſtinguatur per aliam legem, hoc eſt per dict. l. 7. tit. 11. par. 6. vbi filiorum ius à iure extraneorum diſtinguitur. Item & per rationem, ne filius Le[*] gitimam amittat, ob quam dict. l. partitæ conditores mouentur, vt infrà dicam: & in terminis iuris[*] communis, vt reſpondeat ad tex. in d. §. ſi verò non fecerit, in authent. de hæredibus & falcidia, ita adnotauit Cinus in authent. ſed cùm teſtator, in 7. quæ ſt. C. ad legem falcidiam: & ſequitur Rolandus in tractatu de confectione inuentarij, 5. part. quæ ſt. 3. incipit, Dubitatio oritur, num. 19. circa finem. Secundò deinde & principaliter conſtituo, le[*] gum Partitarum Conditores in propoſita ſpecie amiſ ſionis Falcidiæ ob non confectum inuentarium, potentius ius tribuiſ ſe ſemper filiis, quàm extraneis hæredibus, & vltra alios hæredes prærogantiam eis conceſ ſiſ ſe. Quod præter vulgatam deciſionem dict. l. 7. titul. 11. partita 6. vbi hæres extraneus non conficiens inuentarium priuatur Falcidia, & tamen Legitimâ debitâ iure naturæ non priuatur filius; probatur etiam noua & ſingulari conſideratione, quæ deducitur ex l. prima, eodem titul. 11. & partita 6. vbi ſtatuitur, quòd hæres extraneus inſtitutus debet habere Quartam, quæ dicitur Falcidia, quando grauatur multis legatis, ita quòd excedunt alias tres partes hæreditatis: Si verò hæres inſtitutus ſit de deſcendentibus teſtatoris, quòd habere debet Legitimam debitam iure naturæ. Vn[*] de validiſ ſimum argumentum deducitur ad probandum in prædicto caſu non pariformiter terminari debere ius filiorum cum iure hæredum extraneorum, imò eorum cauſam ſeparari debere, ac in ipſis ius diuerſum conſtitui, vt in dictis legibus Partitæ ſeparatur, & conſtituitur: ad quas leges, ſi ita dilucidè, atque ex propoſito nonnulli huius Regni Authores attendiſ ſent, non ſic filiorum ius læderent, vt ob inuentarium non confectum Legitimam eorum minuere, aut ſolutione legatorum grauare contenderent, quæ ex mente earundemmet legum Partitæ, immunis ſemper, & integra manere debet,[*] ſicuti etiam ex deciſione iuris communis, & regula certa, ex qua Legitima debetur filiis libera, & ſine vllo grauamine aut onere, vt nec directè tolli poſ ſit, nec indirectè, nec etiam vllo modo minui, iuxta tex. in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, & in l. 17. tit. 1. par. 6. ibi: E por eſ ſo es llamada legitima, porque la otorga la ley a los fijos, e deuen la auer libre, e quita, e ſin embargo, e ſin agrauamiento, e ſin ninguna condicion, & in l. 11. tit. 4. eadem par. 7. ibi: Libremente e ſin ningund agrauamiento. Vnde quod ad Legitimam attinet, creden[*] dum non eſt, quòd lex voluerit grauare filios confectione inuentarij, vt eius omiſ ſio Legitimæ amiſ ſionem induceret, quoniam ſic non diceretur Legitima ſine grauamine de iure communi; nec de iure[*] Regio Partitarum verificarentur verba illa: Libre, e quita, e ſin embargo, e ſin agrauamiento. Quæ cùm adeò vniuerſalia ſint, excludunt omne grauamen, Y todo embargo; & ſic grauamen etiam, O el embargo, quo alij hæredes propter non confectum inuentarium adſtringuntur. Vnde ſequitur, non ſolùm ra[*] tione ſuperiùs dicta, quòd iure expreſ ſum ſit ob non confectum inuentarium amitti Falcidiam legitimam autem amitti, cautum non eſ ſe: ſed etiam alia & concludenti ratione non ſubſiſtere præcipuum quorundam Authorum fundamentum, qui à Falcidia argumentum ſumunt ad præfatæ quæ ſtionis Legitimæ deciſionem: vt pote cùm longè diuerſa ratio militet, & alia ſit detractio ex lege Falcidia, alia verò Legitimę filiis iure naturę debitę deductio: quoniam illa, nec ratione naturali debetur, nec eo iure, quo filiis debita eſt Legitima, & legi antiquę duodecim Tabularum repugnat, quâ ſtatutum erat, Vti quiſque rei ſuæ legauerit, ita ius eſto, vt latiùs oſtendit Antonius Pichardus ad principium, Inſtit. de lege Falcidia, num. primo, & num. 15. 16. & 17. & num. 21. cum ſequentibus, Legitima verò non ſolùm iure naturali debetur, vt infrà dicam, ſed etiam omnibus legibus antiquis & nouis adiuuatur, ac relinqui præ cipitur: Falcidia verò hodie prohiberi poteſt per te ſtatorem, Authentic. ſed cùm teſtator, C. ad legem Falcidiam, l. 6. titulo 11. partita 6. & latiùs explicat Antonius Pichardus vbi ſuprà, num. 7. & num. 53. 54. & ſequen. Hieronymus Cæuallos practic. commun. contra communes, quæ ſtione 27. 28. & 29. quam rationem in noſtro propoſito, ac in terminis iuris communis rectè conſiderauit Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 34. in fine. folio 429. ipſa tamen interminis legum Partitarum, fortiùs quidem, aut concludenter magis adſtringit; cùm non ſolùm in Falcidia cautum, in Legitima omiſ ſum fuerit (vt omiſ ſum fuit de iure communi) ſed etiam vltrà progrediantur præfatæ legis partitæ Conditores, & in Falcidia ob non confectum inuentarium ſtatutum, in Legitima debita iure naturæ non ſeruandum expreſ ſim deciderint, vt ſic ea lege condita, opinionum contrarietatem, aut dubium de iure communi procedens tollerent omninò. Tertiò prætereà conſtituo, indubitatum eſ ſe, & [*] iuxta communem omnium ſententiam introductum, hæredem teneri de iure inuentarium conficere, aliàs non conficientem, omnibus creditoribus, legatariis, & fideicommiſ ſariis, etiam vltra vires hæreditarias teneri, & Falcidiæ: commodo priuari: idque per text. in l. fin. per totam legem, maximè in §. ſin autem, in verſiculo, ſi quis autem temerario, C. de iure deliberandi, & in l. 10. titulo 6. partita 6. Et rationem ex mente communi reddit Rolandus in tractatu de confectione inuentarij, 5. part, quaeſtione prima, & 2. folio mihi 166. Cæuallos practicar. commun. contra commun. quæ ſtione 411. Et iunge Antonium Pichardum in §. ſed noſtra beneuolentia, Institut. de hæred. qual. & differ. num. 1. & 2. vbi inuentarij introducendi cauſam adducit. Deinde, filium hæredem ab onere conficiendi[*] inuentarium non liberari, imò ſicut extraneum ad confectionem inuentarij teneri; quia tex. in dict. l. finali, C. de iure deliberandi, quæ præcipit inuen[*] tarium fieri, mixtim loquitur de filiis, & de extraneis hæredibus, & ſ æpe vtitur verbo, immiſcuerit, quod ad ſuos hæredes tantummodò refertur, vt in terminis noſtris rectè obſeruarunt D. Franciſ. Sarmient. ſelectarum lib. 2. cap. 7. num. 2. Octauianus Cacherannus deciſion. 148. num. 3. & eos non referens D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 35. de confectione inuentarij, num. 6. qui expendunt textum in eadem l. fin. in §. 1. ibi, Spe certiſ ſima hoc fecerit, vel ſe ſe immiſcuerit. Et in §. ſin autem dubius, ibi: Vel ſe ſe immiſceat. Et in §. ſin verò poſtquam, ibi: Vel ſe ſe immiſcuerint. Qui loquitur de filiis, & de hæredibus extraneis, & eos damnat, ſi inuentarium non fecerint, vt debitis hæreditariis in ſolidum teneantur: & in §. Sancimus, in verſiculo, ſi verò non fecerit, in authent. de hæredibus & Falcidia, ibi: Compleuit legatarios & fideicommiſ ſarios, quamuis puræ ſubſtantiæ morientis excedat menſuram legatorũ datio. Inde infert Sarmientus, & loco relato ſuprà, [*] ſecurè defendit quòd ſi filius tenetur facere inuentarium, quòd & pœnis ſubiicitur omittentis inuentarium, ſcilicet vt teneatur creditoribus, & legatariis, etiam vltra vires hæreditarias: & conſequenter quòd Legitimam amittat propter inuentarium non confectum, per iura ſupradicta; per quæ etiam[*] principaliter mouentur & cæteri Authores, qui eam partem ſequuntur. Verumenimverò, & congruè & verè reſponderi[*] poteſt iuribus præfatis, ſi conſtituamus, vt ſuprà, dixi, quod dubium propoſitum amiſ ſionis Legitimæ propter non confectum inuentarium, non deciditur ibi expreſ ſim, & quamuis dicatur, immiſcentem ſe, debitis hæreditariis in ſolidum teneri: id tamen ſic intelligi debet, vt ius Legitimæ: ſaluum ſemper eſ ſe debeat, ac quocunque caſu videatur exceptum: quoniam diſpoſitio quælibet quantumcunque generalis ſit, non comprehendit Legitimam, vt in terminis ſtatuti loquentis generaliter, & non facientis mentionem de Legitima, quòd eam non comprehendat, ſcribunt Alexander in conſilio 7. num. 2. lib. 2. Corneus in conſil. 290. num. 5. lib. 3. Balbus de præ ſcriptionibus, in 4. p. quartæ partis principalis, quæ ſt. 32. num. 3. & in fortioribus terminis poſt multos alios annotauit Franciſ. Becci. in conſil. 112. num. 13. cum ſeq. lib. 1. Et ſic quamuis filius teneatur creditoribus omnibus hæ reditariis, non verò Legitimâ amiſsâ, legatariis etiam & fideicommiſ ſaris tenebitur: quod in terminis noſtris cum indicio aduertit Albericus in authent. ſed cum teſtator, C. ad legem Falcidiem, dicens, quòd quamuis illa iura indiſtinctè loquantur; imò mixtim de filiis, & de hæredibus extraneis: attamen diſtingui debent per alias leges, quibus diſpo ſitum eſt, quòd Legitima nullo modo amittatur, ni ſi ex cauſis, quæ inofficioſi teſtamenti querelam excludunt, quarum numero inuentarij omiſ ſio non eſt, & ſic legitima propter inuentarium non confectum amitti non debet, vt cum Alberico firmauit Cacherannus deciſione 148. num. 10. in fine, & nu. 11. in finalibus verbis, in verſiculo, non obſtat vltimò, re[*] ctè explicat textum in dicta l. finali, §. ſin verò postquam, C. de iure deliberandi: vt ſcilicet intelligi debeat non de debito iure naturæ, quo ob inuentarium non confectum filius non priuatur, ſed de debito iure inſtitutionis, quo priuatur prout quilibet extraneus hæres, quia vtriuſque par ratio non eſt: & Albericum non referens, nec etiam Cacheranum. idem in effectu reſpondet Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 34. in verſiculo, ad primum argumentum, folio 429. vbi dicit, iura ſuperiora intelligenda, vt procedant, cùm legata & & fideicommiſ ſa talia ſunt, quæ de iure valent, & relin qui poſ ſunt; tunc enim hæres inuentarium non conficiens, in ſolidum tenetur ad ea præ ſtanda, etiam vltra vires hæreditarias, ſed legata & fideicommiſ ſa in præiudicium Legitimæ ordinata, quòd irrita ſunt, ac nullius momenti, & pro non ſcriptis habentur, & ſic filius ad ea ſoluenda non tenetur. Denique & vltra omnes reſpondetur, quòd poſi[*] to, quòd de iure communi id habeat aliquam difficultatem ex eiſdem iuribus ſuperiùs adductis: tamen de iure Regio Partitarum, ex deciſione dict. l. 7. titul. 11. partita 6. dubium omne ſublatum, & Regia illa conſtitutione apertè deciſum, quòd filius legitimam portionem priuſquàm legata deducantur, deducat, nec legata ipſa ſoluere teneatur, niſi quatenus poſ ſit, acceptâ priùs Legitimâ, quæ vt dixi, ante omnia legata deduci debet libera, vt etiam probatur in l. prima, eodem titulo 11. partita 6. & infrà dicetur, quidquid aliter intellexerit Hieronymus de Cæuallos, ſed malè quidem, vt ibidem notabitur. Quartò conſtituo, huiuſce capitis, & commune[*] Doctorum dubium, an ſcilicet Legitima amittatur propter inuentarium non confectum, non verſari circa creditores hæreditarios, ſed circa legatarios & fideicommiſ ſarios dumtaxat, quia cùm Legitima non ſit, nec debeatur niſi deducto ære alieno, ex l. Papinianus, §. 4. ff. de inoffic. teſtam. imò ſi totam hæ reditatem abſorbeat æs alienum, nulla omninò debeatur Legitima, vt notauit Bald. in l. fin. §. in computatione, C. de iure deliberandi, etiamſi inuentarium confectum eſ ſet, aduersùs creditores Legitimã non detraheret, quia æs alienum præcedit Legitimam, ſiue factum ſit inuentarium, ſiue non; & ideò deductio Legitimæ aduersùs creditores locum non habet. Quod cum Ioanne Andrea, Caſtrenſi, & aliis, rectè obſeruauit in propoſito noſtro Cacheranus deciſione præcitata 148. num. 12. Rolandus etiam de confectione inuentarij, 5. parte, quæ ſt. 3. num. 8. & 9. folio 169. Fachineus controuerſiarum iuris lib. 4. dicto cap. 34. columna prima, in verſiculo, & hanc ſententiam, ibi: Quantum enim attinet. Ayora de partitionibus, cap. 2. num. 23. & ante omnes Gloſ ſa, quam ipſi non referunt, in l. finali, §. ſin autem, in verbo, Sacramento, C. de iure deliberandi. Vbi in terminis noſtris diſtinguit inter creditores, & legatarios. Quæ ſtio ergo præ ſens quoad legata[*] rios, & fideicommiſ ſarios dumtaxat mouetur, ac eorum reſpectu intelligi debet, vt apertè loquitur dict. l. 7. titul. 11. partit. 6. cuius immemor, & non referens eam, mirandum eſt, quòd contrarium tenuerit eruditiſ ſimus, & præ ſtantiſ ſimus Sarmientus ſelectarum lib. 2. dicto cap. 7. num. 4. dicens, quòd filius in Legitima potior eſt legatariis, ſi inuẽtarium conficiat, ſed inuentario non confecto legatarios potiores eſ ſe. Quod quidem nec iure communi ſu ſtineri poteſt ex his rationibus, quas ſuperiùs adduxi, vtpote cùm eo iure deciſum non ſit expreſ ſim, filium ob non confectum inuentarium Legitimâ priuari, & in contrarium repugnent ea, quæ in fauorem Legitimæ, & contra legatarios obſeruarunt Rolandus de confectione inuentarij, dicta parte, quæ ſt. 3. num. 18. & 19. fol. 170. Cacheranus dicta deciſione 148. num. 8. Andreas Fachineus controuerſiarum. iuris libro 4. dicto cap. 34. qui eodem iure communi attento, contrarium conſtanter tuetur: De iure autem Regio Partitarum idipſum probari expreſsè in dicta l. 7. & Sarmienti ſententiam conuinci certum eſt, vt ſuprà dixi, & infrà animaduertam. Quintò conſtituo, hæredem non conficientem[*] inuentarium, ex communi Doctorum ſententia, ideò teneri vltra vires hæreditarias ad legata, & debita, oneráque alia defuncti, quòd lex præ ſumat ipſum ſubtraxiſ ſe, ſiuè occultaſ ſe res hæreditarias: per text. in authent. de hæredibus, & Falcidia, §. hinc nobis, & §. ſancimus, & cum aliis multis notarunt Rolandus in tractatu de confectione inuentarij, prima parte, quæ ſt. 5. num. 1. fol. 4. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 35. num. 25. lib. 1. Ioannes Gutierrez de tutelis, & curis, 2. parte, cap. 1. num. 6. verè tamen rationem vltimam, & principalem dictæ deciſionis in præ ſumptione fraudis non con ſiſtere: Dictio etenim fortè, quâ Iuſtinianus vtitur in dicto §. hinc nobis, ibi: Fortè ſurripuerint. Et ibi: Si nihil malignati eſ ſent, non fortè competeret; Cau ſam impulſiuam legis, non principalem aut finalem inducit, vt in aliis terminis annotauit Couar. in cap. 1. de teſtamentis, numero 14. in verſiculo, nec ratio vltima lex itaque non omninò præ ſumit, hæ redem, qui inuentarium non confecit, aliquid ſurripuiſ ſe, vel malignatum fuiſ ſe, ſed dumtaxat con ſident, poſ ſibile eſ ſe, eum aliquid ſubtraxiſ ſe, vel ſurripuiſ ſe, cùm etiam poſ ſibile ſit, nihil ſubtraxiſ ſe, nec dolus aut delictum indubio debeat præ ſumi, vt in noſtris terminis Couarruuiam non referens aduertit Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. 1. §. 8. num. 15. ad finem, verſiculo, denique ſequenda. Idcircò in d. l. 7. titulo 11. partita 6. non abſque my[*] ſterio, aut ratione, iuridicè potiùs ſtatutum fuit, quòd filius inuentarium non conficiens, Legitimam deberet deducere, non aliter atque ſi inuentarium feciſ ſet; durum enim eſ ſet, quòd ex ſola ratione aut cauſa impulſiua legis, item ex eo, quod poteſt conſiderari, nec omninò, aut certè lex præ ſumit, priuaretur filius Legitimâ, cùm poſ ſet etiam euenire plerumque, quòd conſideratio ea legis fallax eſ ſet, & deficeret, & filius Legitimâ, tot, tantiſque iuribus ſibi debitâ, eo dumtaxat priuaretur, quod inuentarium non feciſ ſet: Quod eſ ſet iniquum, & iuris ipſius rationi contrarium, vt pote cùm Legitima, vt dixi ſuprà, nec tolli poſ ſit directè, nec indirectè, nec vllo modo grauari, & per indirectum contingeret filium Legitimâ priuari ob non confectum inuentarium, quâ ob id dumtaxat nullibi priuatur de iure communi. Æquius ergo non ſolùm, ſed & rationi iuris magis conueniens fuit contrarium ſtatuere in dicta l. 7. partitæ, ob rationem ibidem aſ ſignatam; & potiùs ad debitum naturæ, quàm ad non confectum inuentarium attendere. Quòd ſi dixeris, & aliis etiam rationibus inuentarium introductum fuiſ ſe, aut repertum, ſcilicet ad commodum hæredis, ne vltra vires hæ reditarias teneatur, & ſic ne ſentiat damnum l. finali, §. & ſi præfatam, C. de iure deliberandi. Item ne is, qui dubitat de viribus hæreditatis, petat terminum ad deliberandum, dict. l. finali, §. 1. C. de iure deliberandi: atque excommuni Doctorum ſententia vtramque rationem aſ ſignat Rolandus de confectione inuentarij, prima parte, quæ ſt. 5. folio 4. Videbis apertiùs neutram rationem aſtringere, vt in damnum aut præiudicium Legitimæ poſ ſit aliquid inde deduci, & in dicta l. partitæ, optimo iure re ſeruari illæ ſam Legitimam, quamuis inuentarij confectio omiſ ſa fuerit, vt ſuprà dixi. Sextò conſtituo, ſuperiora omnia, & inferiùs [*] dicenda, ſic ſemper intelligi debere, vt à filio propter non confectum inuentarium Legitimam non amittente ex dicta l. 7. partitæ, dolus malus & fraus abſit omninò; nam ſi filius inuentarij confectionem ideò omitteret, vt bona aliqua ſecretè occultaret, aut ſurriperet, vel vt legatariis, & fideicommiſ ſariis malitiosè, datáque opera noceret, tunc quidem dolus malus aut fraus ei patrocinari non deberet, vt pungit Couar. in cap. ſi hæredes, de teſtamentis, num. 9. colum. 3. in verſiculo, cæterùm, & expreſ ſim aduertit Ioannes Gutierrez in tractatu de tutelis & curis, 2. part. cap. primo, num. 43. in verſicul. ego verò filium: vbi dicit, ex deciſione legum huius Regni, filios non conficientes inuentarium, vel illud conficientes, legatis, & fideicommiſ ſis non onerandos in legitima; & ſubdit ſtatim in hunc modum: Niſi legitimè conſtaret de fraude, & occultatione bonorum: Hæc tantum ille Author. Addiderim ego Libenter, quòd eo caſu, vel recedi poſ ſet à deciſione dict. l. 7. titul. 11. part. 6. vt propter dolum, & fraudem eâ prærogatiuâ filij non fruantur, ſed potiùs indiſtinctè ſicut cæteri hæredes vltra vires hæ reditarias teneantur, nec legis Falcidiæ, aut integræ Legitimæ deductionis commodo gaudeant, idque propter fraudem adhibitam, quæ in dicta l. partit. cenſeri debet excluſa: nec mirum eſt, ſi tantum illis afferat damnum, vel quod ſecurius eſt, & probabilius, ac rationi eiuſdem l. 7. partitæ, magis con ſentaneum, vt retentâ integrâ Legitimâ quæ in eadem leg. indiſtinctè conceditur) nec propter fraudem aut dolum amiſsâ, legatariis ſit ſuccurrendum, vt id conſequi valeant, quod dolo, aut fraude ceſ ſante conſequi potius ſentirent: quod eſt notandum, quia nouum quidem, nec anteà ſic explicatum. Septimò conſtituo, pro dilucida, & maiori dict.[*] l. partitæ explicatione, neceſ ſarium eſ ſe in memoriam reuocare vulgatam illam, & à Doctoribus no ſtris frequenter agitatam quæ ſtionem; vtrùm, inquam, Legitima filiorum de iure naturali ſit, vel de iure ciuili poſitiuo: in quo dubio poſt ordinarios, & antiquos, alióſque Scriptores multis in locis, quos ideò omitto, quia à ſequentibus præcitantur, videndi ſunt ordine ſequenti Authores non nulli, qui à me originaliter, atque attentè prælecti ſunt. Franciſcus Ripa reſponſorum lib. 1. cap. 7. Berengar. Fernand. in repetitione l. in quartam, ff. ad legem Falcidiam, cap 1. ex num. 169. Albert. Brun. in tractatu ſtatut. excluſ. fœmin. in art. 9. quæ ſt. 23. & 24. Port. Imol. lib. 1. concluſ. 42. Viuius in lib. commun. opinion. opin. 316. Matheſilanus in tractat. de ſucceſ ſion. ab inteſtat. 3. membro, articulo primo. Antonius Toſtanus lib. 1. quæ ſt. iuris, cap. 15. numero 5. Guid. Pap. conſilio 65. num. 4. Didacus Couar. in 4. in 2. part. cap. 8. §. 6. ex numero 4. Rodericus Suar. in l. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad legem fori, à principio vſque ad finem, vbi eruditè, & laté. Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, & vxorem, nomine Adelſiam, ex num. 176. & eodem verbo, deciſione 5. à num. 41. Chaſ ſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ, rubrica 7. §. 1. gloſ. Le plus. Boërius deciſione 14. & 188. Fernandus Loazes in addit. ad Lancelotum Galiaulam, in l. Centurio, ff. de vulgari, num. 86. Franciſcus Iannetus de primatu prioris geniti, cap. 2. Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 297. & num. 320. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 1. ex num. 2. Dominicus Sotus lib. 4. de iniuſtitia, & iure, quæ ſt. 1. articul. 1. Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. ex num. 14. vſque ad num. 27. Benedictus Capra concluſ regul. 10. ex num. 25. cum ſeq. Rojas in epitome ſucceſ ſionum, cap. 7. ex num. 1. cum multis ſequentibus. Michaël Graſ ſus receptarum ſententiarum, §. Trebellianica, quæ ſt. 2. & §. Legitima, quæ ſt. 43. Bernardus Diaz, regula 436. Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina 11. num. 11. & deciſ. 21. num. 37. & num. 50. & 51. Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. prima parte, cap. 9. num. 21. & 22. Gratianus regula 436. Ioannes Matiençus in l. 2. tit. 7. gloſ ſa 1. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Ioannes Garſia videndus omninò, de expenſis, & meliorationibus, cap. 3. ex num. 7. vſque ad numerum 27. Lara in l. ſi quis à liberis, §. idem reſcripſit, ex numero 146. vſque ad numerum 150. & §. parens, numero 19. Antonius Queſada diuerſarum quæ ſtionum iuris, cap. 6. num. 17. & 18. per totum. Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. quæ ſt. 82. ex num. 12. cum ſequentibus. Andreas Gail. practicarum obſeruat. lib. 2. obſeruatione 122. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſ ſis, lib. 4. cap. 12. num. 5. per totum. Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ ſa 17. ex num. 19. vſque ad num. 25. & gloſ ſa 18. num. 3. & 4. & gloſ ſa 19. num. 23. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 32. folio. 426. Hieronymus de Cæuallos practicarum commun. contra commun. quæ ſt. 112. per totam. Antonius Pichardus in rubrica, Inſtit. de hæred. quæ ab inteſtato, num. 60. 61. & 62. Deinde obſeruandum eſt, tres eſ ſe præcipuas in[*] propoſito dubio opiniones. Prima opinio eſt, quòd Legitima nomine, origine, quantitate, & neceſ ſitate, de iure ciuili deſcendat, & dicenda ſit: & con ſequenter, quòd licèt quodam inſtinctu naturæ, ac ratione quadam, & curſu naturali debita videatur Legitima, eiuſdem tamen relinquendi neceſ ſitas, tam quoad ipſam Legitimam ſimpliciter ſumptam, atque alimenta, quàm quoad eiuſdem quotam, & quantitatem ex iure ciuili procedat, non ex iure naturali: & ita docuit Dinus in cap. indultum, de regulis iuris, lib. 6. à quo Salicetus, Baldus, Angelus, Cardinalis, Alexander, Andreas Siculus, & alij Authores antiqui acceperunt, qui eam ſententiam ſunt ſequuti, vt affirmat Rodericus Suarez in leg. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad legem fori, num. 1. vbi ſubdit, Andream Siculum, & alios Authores ſic reſpondiſ ſe ad omnia iura, quæ dicunt, quòd Legitima debetur de iure naturæ, vt intelligantur, & exponantur, ideſt ratione naturali, aut quodam inſtinctu naturæ. Et eandem ſententiam amplectuntur, & plures alios ſic tenentes referunt Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 300. Alexander Trentacinquius de ſubſtitutionibus, in prima parte, cap. 9. num. 11. fol. 39. Vbi dicit, quòd ſi verum amamus, Legitima eſt introducta de iure ciuili, naturali ratione ſuadente. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina 11. num. 11. & deciſione 21. num. 50. & 51. dicens, quòd Legitima non debetur iure naturæ, ſed naturali quadam ratione, & æquitate, de iure tamen ciuili; & refert Socinum iuniorem in conſilio 52. colum. 2. lib. 3. & Menochium de arbitrariis, ca ſu 149. num. 12. & Alexandrum in conſilio 75. lib. 1. Aymon Craueta, Boërius, Bertiandus, Ioannes Annibal, Albert. Brun. & Marcus Anton. Nat. quos pro hac parte expendit Lara in dicta l. ſi quis à liberis, §. idem reſcripſit, num. 149. Ioannes Marcus, Aquilinus, Franciſcus Viuius, & Tellus Fernandez, quos in eandem partem retulit Antonius Pichardus ad rubricam, Inſtit. de hæred. quæ ab inte ſtato, num. 60. In qua etiam firmiter inſiſtunt & [*] alij quamplures Scriptores, qui dum affirmant, quòd Legitima in totum tolli poteſt per legem, per ſtatutum, vel conſuetudinem, aut reſcriptum Principis, id apertè ſupponunt, quod non ſolùm præcitati nunc Authores, & quaſi in neceſ ſariam conſequentiam prædictæ ſententiæ, ſed & Bartol. Ca ſtrenſ. Imol. Abbas, Dec. Anania, Corneus, & alij probarunt, cum quibus Trentacinquius dicto cap. 9. num. 22. & plures alios retulit Graſ ſus §. Legitima, quæ ſt. 43. in principio. Hieronymus de Cæ uallos practicarum commun. contra communes, quæst. 112. vbi dixit, communem opinionem eſ ſe, quòd Legitima poſ ſit totum tolli per legem, vel ſtatutum, & viginti Authores ſic dicentes congeſ ſit. Secunda verò opinio eſt, quòd Legitimæ quota,[*] ſeu eius quantitas ſit de iure ciuili poſitiuo; Legitima tamen ipſa ſimpliciter ſumpta, quòd ex iure naturali, vel gentium primæuo procedat: ideóque tolli non poſ ſit in totum per legem, Vel ſtatutum, nec etiam per conſuetudinem, vel Principis reſcriptum, quamuis in quantitate, quæ eſt de iure ciuili poſitiuo, lege, ſtatuto, conſuetudine, ſeu Principis reſcripto, minui poſ ſit, vt vſque ad naturam reuertatur, ideſt ad alimenta tantùm; ea enim tolli non poſ ſunt, tanquam iure naturæ debita: Quam ſententiam latiſ ſimè, atque eruditè, vt adſolet, probauit Rodericus Suarez in dicta leg. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad legem fori, à num. 1. vſque ad finem eiuſdem, vbi per plures columnas id probauit, & ſequuntur Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. ex n. 14. cum ſequentibus, vbi pro hac parte refert Iaſonem, Ripam, Decium, Aufrerium, Felinum, Addition. Decij, Ioannem de Garron. Couarru. Gregorium Lopez, & Anton. Gomez. Rojas in epitome ſucceſ ſionum. cap. 7. num. 7. Graſ ſus §. Trebellianica, quæ ſt. 2. & §. Legitima, quæ ſt. 43. vbi in propoſito dubio, an Legitima lege, vel ſtatuto, aut conſuetudine tolli poſ ſit, tres refert ſententias, & tandem ipſius reſolutio ſuperiori conuenit ſententiæ. Gratianus regula 436. qui hanc appellat magis communem, & veriorem reſolutionem, & in effectu tenuit Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. tit. 8. num. 2. dum dicit, quòd Legitima debetur iure ciuili, & naturali, & in alio loco eum citat, & hanc ſententiam profitetur veriorem, & contrariam falſam, & erroneam, Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſt. 82. ex num. 12. vſque ad numerum 16. Ioannes Garſia de expenſis, & meliorationibus, cap. 3. num. 7. Ioannes Matiençus in l. 2. tit. 7. gloſ ſa prima, num. 3. lib. 5. nouæ collection. regiæ. Lara in dicto. §. idem reſcripſit, num. 146. vbi refert multos alios ſic tenentes, & in §. parens, num. 19. & in effectu idem obſeruat Queſada diuerſarum quæ ſt. iuris, cap. 6. num. 18. Doctor Spino in tribus locis relatis ſuprà, num. 30. ad finem, qui dum inſtam cauſam requirit, vt alimenta tolli poſ ſint, vel vt filius Legitimâ priuari poſ ſit, apertè in hanc ſententiam inclinat; tunc etenim ratione alia naturali ſuadente, id debet eſ ſe permiſ ſum, vt mox dicętur, Hieronymus de Cæuallos practicarum communium, quæ ſt. 112. num. 5 qui etiam eandem ſententiam ſequitur apertè; dum etiam cauſam requirit, vt Legitima, vel alimenta tolli poſ ſint: & dicit Ioannes Gutierrez ſententiam in loco relato ſuprà, lege quadam Partitæ probari; eo etiam, quòd Cæuallos ipſe ſtatim ſe remittit ad Gratianum dict. regula 436. dicens, rem hanc diſtinguendam, & reſoluendam ſecundùm Gratianum, Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 10. num. 15. lib. 1. Antonius Pichardus ad rubricam, Inſtitut. de hæredit. quæ ab inteſtato, num. 61. Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſ. lib. 4. cap. 12. num. 5. per totum, fol. 194. vbi in præfata quæ ſtione, numquid Legitima ſtatuto tolli poſ ſit, tres refert ſententias, quas priùs retulerat Giaiſ ſus loco citato ſuprâ, & in effectu reſoluit, Legitimam ita demum ex iuſta cauſa tolli poſ ſe, ſi alimenta, vel ſi bonorum aliquod debitum ſubſidium præ ſeruatum ſit, vel relictum; alioquin quòd lex, vel ſtatutum Legitimam tollens, & alimenta, aut debitum aliquod bonorum ſubſidium non relinquens, iniquiſ ſima, & inanis eſ ſet, & contra omnem æquitatem, niſi filius haberet, vnde viuere poſ ſet; vnde ſentit apertè, Legitimam, quod attinet ad alimenta, de iure naturæ eſ ſe, nec tolli poſ ſe, niſi ex alia ratione naturali tollatur, vt infrà dicam. Andreas Gail. practicar. obſeruat. lib. 2. obſeruatione 112. Andreas Fachineus controueſ. iuris, lib. 4. cap. 32. fol. 426. qui in eadem quæ ſtione, vtrùm filiorum Legitima ſtatuto tolli poſ ſit, tres refert ſententias; tandem inquit æquiorem, ac probabiliorem ſibi videri, & omninò tenendam, quòd iure naturali Legitima debeatur, & idcircò in totum tolli non poſ ſit: tamen quia eius quantitas iure ciuili præ ſcripta, & diffinita eſt ideò ex lege municipali minui poteſt aliqua ex parte, inſta ſcilicet ſubſiſtente cauſa, & quòd hanc opinionem amplecti ſolet Rota Romana, vt notatur deciſione 18. in nouiſ ſ. Fuit dubitatum, & deciſ. 476. in antiquis, Nota conſuetudo. Tertia denique opinio eſt, quòd filiis Legitima[*] ſimpliciter, atque indiſtinctè debeatur de iure naturali, quod conſtanter defendit Rojas in epitome ſucceſ ſionum, dicto cap, 7. num. 9. & 10. qui ibidem num. 7. licèt pro concordia opinionum dixerit dici poſ ſe, vt in ſecunda opinione dictum eſt; tamen dicto num. 9. indiſtinctè inquit, quòd prima opinio verior est abſolutè, ſcilicet de iure naturali Legitimam filiis deberi, & in id plura adducit fundamenta, ex num. 1. cum ſequentibus. Videtur etiam huic adhærere ſententiæ Coſta in cap. ſi pater, de teſtament. in 6. in 3. parte, verbo, priuare non poſ ſit, num. 41. & 42. Fabius Turretus in conſ. 5. num. 25. & 27. Vbi citat etiam Nattam in conſilio 201. num. 9. lib. 1. Socinum in conſilio 62. num. 10. lib. 3. Menochium in conſil. 115. num. 48. lib. 2. & in conſil. 168. num. 4. eodem lib. Cephalum in conſil. 278. num. 45. lib. 2. & firmat hanc eſ ſe communem opinionem, Tiberius Decianus in conſil. 54. num. 29. lib. 1. Simon de Prætis de interpretatione vltim. voluntatum, lib. 5. dubit. 1. num. 140. Sfortia Oddi in conſil. 5. num. 3 Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 1. num. 1. huic etiam opinioni apertè acceſ ſit nouiſ ſimè nunc Ioannes Parladorius quotidianar. different, different. 3. num. 6. Nam cùm anteà dixiſ ſet, quòd ius naturale in duas partes ſecatur, alterum eſt ius naturale commune omnibus animantibus, alterum eſt ius naturale commune omnibus gentibus, quod latiùs ibidem comprobat num. 1. & num. 3. & 5. explicat, quod dicatur vnum & alterum ius naturale: ſubdit denique dicto num. 6. quòd ex præfata differentia iuris naturalis communis omnibus animantibus, & communis omnibus gentibus, diſcernere licet differentiam inter Legitimam hæreditarem parentum, & filiorum: Nam, vt ipſe putat, vna ad ius naturale commune omnibus animantibus referenda eſt, altera ad ius naturale gentium, hoc eſt, Legitima de bonis parentum debetur filiis iure illo naturali, communi omnibus animantibus, per text, in § 1. Inſtitut. de iure naturali, & in l. 9. tit. 19. partita 4. Legitima verò filiorum debetur parentibus iure naturali communi omnium gentium, per text. in l. ſcripto, ff. vnde liberi, & in l. nam et ſi parentibus, ff. de inofficioſo teſtamento, & in l. ſi quis à liberis, §. parens, ff. de liberis agnoſcendis: quæ iura Parladorius ipſe citauit. Et differt hæc tertia opinio à ſecunda ſuperiùs adducta; eo quòd abſolutam continet propoſitionem, nec diſtinguit, vt in illa diſtinguitur, indiſtinctè potiùs iuri naturæ, debitum Legitimæ tribuit. Benè verum eſt, quod nonnulli ex ſuperioribus Authoribus dumtaxat dicunt ſimpliciter, Legitimam eſ ſe debitam filiis de iure naturæ, nec de quota, aut quantitate tractant ſpecificè, ſicut ſi inquirerent de illa, forſan id non negarent, quod ſuperioris opinionis Authores fatentur expreſ ſim: Recte namque, atque abſolutè dici poteſt, Legitimam filiorum iuris naturalis eſ ſe; & alia parte dicere, quotam, aut quantitatem eius de iure ciuili poſitiuo procedere, & ſic temporum varietate, variatam, & mutatam fuiſ ſe. A prima autem opinione relata ſuprà, num. 31. differt omninò & illi contraria eſt, vt vides, eadem hæc ſecunda opinio nunc relata. Ego verò, vt in propoſito dubio ſententiam[*] meam interponam, ac rem hanc dilucidè, & diſtinctè magis quàm alij Faciant, breuiter tamen explicare valeam, nonnulla conſtituere neceſ ſarium duxi, quæ omninò neceſ ſaria ſunt, nec verè prætermitti poſ ſunt. Et in primis conſtituo; articulum prędictum, vtrùm ſcilicet Legitima filiorum de iure naturali ſit, vel de iure ciuili an lege, vel ſtatuto tolli poſ ſit, difficillimum eſ ſe, & valdè controuerſum, & circa veritatem eius ex ore Socini, Doctores inter ſe pugnare à ducẽtis annis citra, quódque capita, tot fuiſ ſe ſentencias; omnes tamẽ quæcunque illæ ſunt, in tres incidere principales quoad vnum, & alterum articulum, vt de primo vidimus ſuprà, ex n. 31. & de alio, an ſcilicet Legitima tolli poſ ſit lege, vel ſtatuto, teſtatur Graſ ſus receptarum ſententiarum, §, Legitima q. 43. in principio. Vbi eas refert Angelus Matheacius de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 4. cap. 12. num. 5. in principio. Deinde & ſecundò, negari non poſ ſe, quin præ fata controuerſia hactenus non fuerit lege aliqua ſic expreſ ſim deciſa, vt adhuc res ſub iudice eſ ſe non videatur, & maximam habere difficultatem, vt dixi, ac verè pro vtraque parte, iura & rationes, extare, quæ fortiter adſtringiunt, vt conſtat ex his Authoribus, quos pro prima, & ſecunda opinione relatos ſuprà adduximus. Ac inter alios pro vtraque parte iura expendit Queſada diuerſarum quæ ſtionum iuris, cap. 6. num. 17. & 18. in principio: fortiùs tamen adſtringere eas, quæ pro ſecunda, & tertia opinione adducuntur, quàm iura, & rationes prioris partis; quod negari non poteſt, & probatur ex textu in §. 1. Instit. de iure natur. gent. & ciuil. & ex l. 2. tit. 19. partia 4. nec malè percipit Parladorius quotidianarum different, differ. 3. num. 6. Quinimò, non ſolùm Legitimam iuris naturæ eſ ſe, verum & iure diuino filiis deberi, tradit Socinus in conſil. 30. columna prima, lib. 1. Antonius Rubeus in l. pater filium, num. 41. ff. de inofficioſo teſtamento, Sigiſmundus Neapolitanus in conſil. 26. num. 11. inter conſilia feudalia, & iure, atque authoritate contendit probare Antonius Gomezius tom. 1. variarum, capit. 1. numer. 2. verſiculo ſimiliter & ſecundò. Tertiò conſtituo, primam ſententiam Dini, & ſequacium relatam ſuprà, num. 31. diſputationis gratiâ facilè defendi poſ ſe; facile etiam eſ ſe retentâ eâ, contrariæ; partis fundamentis ſatisfacere, & re ſpondere, ſi ſolutionem generalem ſolutionem generalem ſuſtineas, quam Dinus ipſe, & cum eo permulti alij aſ ſignarunt, videlicet nullum textum dicere, Legitimam deberi iure naturæ, ſed naturali quadam ratione, & æquitate; de iure tamen ciuili, & ita Dini ſequaces reſpondere, poſt alios multos conſtat ex Roderico Suarez in dicta l. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad l. fori, ex num. 1. Ioſepho Ludouico deciſione Peruſina 21. num. 50. Verè tamen loquendo, & diſputatione omiſ ſa, ſecundam ſententiam, ac etiam tertiam, quatenus continet, iure naturæ parentes non ſolùm moueri, ſed etiam quodam inſtinctu naturæ ad relinquendam filiis partem aliquam, ſiue ſubſidium bonorum ſuorum quodammodò impelli, non ſolùm æquiorem, & ſecuriorem, ac omninò tenendam, verùm etiam, & veriorem eſ ſe, & pro illa fortiter vrgere iura, & rationes, quas Authores præfati congeſ ſerunt, & inter alios, latiùs quidem Rojas in epitome ſucceſ ſionum. dicto cap 7. ex num. 1. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 32. fol. 426. Eâque ſententiâ retentâ, non ſolùm facile, ſed etiam verè, & concludenter quidem omnibus ſatisfieri poſ ſe, quæ pro prima opinione relata ſuprà, num. 31. eiuſdem ſequaces attulerunt. Ac omiſ ſis aliis conſiderai debere ea, quæ diſtinctione adhibita, ſecundæ opinionis Authores conſiderarunt; Legitimam, in quam, filiorum quantum ad quotam, ſeu quantitatem eſ ſe de iure ciuili; in quo omnes conueniunt, nec vllus diſ ſentit, patétque ad oculum, ſi varietatem temporum circa eandem quotam, aut quantitatem Legitimæ conſiderat, vt optimè ob ſeruat & tempora diuerſa conſiderat, atque diſtinguit Rodericus Suarez loco relato ſuprà, in principio, in verſiculo, præmitto, & num. 2. in verſiculo, mihi autem alia videtur, Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 20. num. 302. Idcircò cùm lege ciuili præ ſcripta, ac definita ſit quota, quòd lege, vel ſtatuto tolli poteſt, aut minui; dummodò iuſta cauſa interueniat: quatenus verò ex iure naturæ debetur, hoc eſt vſque ad alimenta, vel vſque ad debitum aliquod bonorum ſubſidium, mutati non po teſt, vt nec ipſum ius naturale. Quod ſic reſoluunt eiuſdem ſecundæ opinionis Authores, vt dixi, ac inter alios eleganter Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 16. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris lib. 4. dicto cap. 32. in finalibus verbis, Angelus Macheacius de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 4. dicto cap. 12. num. 5. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſt. 82. ex num. 12. cum ſequentibus Queſada diuerſarum quæ ſtionum iuris, cap. 6. num. 18. in verſiculo, Quam tamen opinionem. Quartò conſtituo, ideò à me dictum, aliquando[*] à lege ciuili tolli in totum, vel minui Legitimam poſ ſe, iuſta ſcilicet cauſa interueniente quia tunc lex ipſa naturæ, ſiue ius naturale non modò repugnat, imò ratione ipſa naturali non diſ ſentiente aut ſic ſuadente, vel ſaltem non prohibente id ſtatuitur: & licèt ius naturæ ſit, ſuam cuique filio relinqui Legitimam, iuſta tamen ratione, vel cauſa aliter poteſt fieri, vt in propoſito eleganter quidem animaduertit, & fundat Antonius Queſada dicto cap. 6. num. 18. in fine, & ante finem, ni verſiculo, quod ſi Legitimæ tolluntur, dicens, quòd ratione mediante diſtingui, ac limitari ſolet ius ipſum naturæ quod aliàs videbatur immutabile. Nam ius naturale ſuapte immutabile, flexibile, & mutabile redditur, iuxta rationem temporum, & illud, quod ius ipſum naturale ſuadente ratione expoſcit, vt ipſemet Author authoritate latiùs confirmat ibidem. Tollitur ergo (non modò minuitur) lege ipſa ciuili in aliquibus caſibus ex iuſta cauſa Legitima filiorum, hoc eſt vel propter delictum criminis, quale habetur in l. quiſquis, C. ad legem Iuliam Maieſtatis, vel aliud ſimile, & graue delictum in iure expreſ ſum, vel ingratitudinis, de qua in authent. vt cum de appellatione cognoſcitur, § aliud quoque capitulum. Nam qui facit contra leges naturæ delinquendo, & iniuriam grauem alteri inferendo, aut parentem, cui lege naturæ reuerentia ſumma debetur, laceſ ſendo, æquiſ ſimum eſt, & iuri metipſi naturali conueniens, vt naturæ, quoque legibus deſtituatur, & quòd Legitimâ priuari poſ ſit per exhæredationem, vt rectè aduertit Ioannes Garſia de expenſis, & meliorationibus, cap. 3. num. 26. qui in id expendit l. 6. tit. 9. partita 6. & eo non relato Antonius Pichardus ad rubricam, Institut. de hæredit. quæ ab inteſtato, num. 62. vbi eleganter obſeruat. quòd cùm filius exhæ redatur, obligatio illa naturæ, aut ius naturale tollitur, non quidem iure ciuili, quo cauſ æ expreſ ſ æ ſunt, ſed altera ratione naturali, auâ ius ciuile fundatur. Tolli etiam poſ ſunt, ſeu denegari alimenta legis ipſius ciuilis diſpoſitione, cùm filius habet vnde ſe alere poſ ſit, quia tunc ceſ ſat etiam obligatio naturalis, ſiue ratio illa naturæ, ex qua alimenta præ ſtandi obligatio deſcendit, remanétque patri ſola obligatio ciuilis, à qua, lege vel ſtatuto liberari poteſt, vt cum aliis Authoribus eruditè annotauit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 23. Ioannes Garſia de expenſis, & meliorationibus, cap. 3. num. 26. Gratianus regula 436. num. 4. minuitur etiam lege, vel ſtatuto, aut Principis reſcripto Legitima, ex iuſtis cauſis, modò tunc alimenta neceſ ſaria relinquantur, quæ, vt dixi, tolli non poſ ſunt, quamuis minui Legitima poſ ſit, quia tunc id pro Legitima aſ ſignari poteſt, quod iure fieri valet, cùm Legitimæ quota à iure ciuili poſitiuo deſcendat, vt latiùs reſoluunt Gratianus dicta regula 436. D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ ſ. 17. num. 23. & 24. & gloſ. 18. num. 3. & gloſ. 19. num. 23. Matien. in l. 2. tit. 7. gloſ ſa prima num. 3. & 4. lib. 5. nouæ collectionis regiæ, Graſ ſus §. Legitima, quæ ſt. 43. num. 3. 4. & 5. Angelus Matheacius de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 4. dict. cap. 12. num. 15. & ante alios Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. ex num. 10. cum ſequentibus. Et vide num. 17. vbi[*] eleganter, & verè quidem carpit errorem eorum, qui alimenta filiis non ex iure naturali, ſed ſolùm ciuili deberi affirmant, & ſequitur Ioan. Gutierrez pacticarum lib. 3. cap. 82. num. 17. & iunge Ioann. Garſiam de expenſis, & meliorationibus, cap. 3. ex num. 10. cum ſeq. vbi plenè reſpondet ad argumen[*] tum quoddam vulgatiſ ſimum, atque deſumptum ex textu in authent. ex complexu, C. de inceſtis nuptiis. Quòd ſi alimenta iure naturæ debentur, videtur quòd in caſu illius textus, nec in vllo alio tolli poſ ſent. Cui etiam reſpondere contendit, ſed Ioann. Garſiæ mentionem non facit, nec refert illum Petr. Auguſt. Morla emporij prima parte, tit. 1. de legibus, num 35. & 36. Quintò conſtituo, opinionem tertiam relatam[*] ſuprà, num. 34. ſuſtineri poſ ſe, eo modo acceptam, ac intellectam, quo communis ſuperiùs relata intellexit; indiſtinctè tamen accipiendo eam, vt indi ſtinctè accipit Rojas dicto cap. 7. num. 9. in fine, ac etiam nouiſ ſimè Parladorius quotidian. different. differentia 3. num. 6. periculoſam eſ ſe, niſi dixeris, vt pungebam ſuprà eodem num. 34. in fine, prædictos Authores, & alios nonnullos, qui indiſtinctè aſ ſerunt Legitimam deberi de iure naturæ, pro certo ſupponere, Legitimæ quotam, aut quantitatem de iure ciuili procedere, Legitimam tamen aliquam ſiue debitum aliquod bonorum ſubſidium, genericè loquendo deberi de iure naturali. Quod veriſ ſimum eſt, & legum Partitarum Conditores in eundem ſenſum accipientes, probaſ ſe videntur apertè; ſemper namque cùm de legitima filiorum tractant, debitum naturæ appellant illam, ſiue iure naturæ deberi dicunt, vt conſtat ex l. 2. tit. 1. partita 2. & l. 2. tit. 19. partit. 4. & l. 17. tit. 1. part. 6. ibi: E a eſta parte legitima, dizen en Latin, parte debita iure naturæ, & in l. prima, tit. 11. eadem 6. partit, ibi: Mas ſi los herederos fueſ ſen de los que decienden, &c. Eſtonce deuen auerla ſu parte legitima, a que llaman en Latin, debitum iure naturæ, & in l. 7. eod. tit. & partit. ibi: Fueres ende ſi los herederos fueſ ſen de los que decienden, &c. Ca eſtos a tales deuen auerla ſu parte legitima por debdo que han en los bienes de ſu padre naturalmente. Quæ leges ſingulares ſunt in propoſito, & notandæ, nec citantur ab aliis, Parladorius namque loco relato ſuprà, dumtaxat citat l. 9. tit. 19. partita 4. quæ l. 9. non eſt ſub illo titulo, ſed l. 2. debuit citari: Pontifices etiam in eodem ſenſu leges Cæ ſareas, ſiue ius commune accepiſ ſe, clarè colligitur ex textu in cap. Rainuncius, de teſtamentis, ibi: Vt legitima portio iure naturæ debita. Et in cap. Rainaldus, eodem titul. ibi: Demum eodem R. naturæ debitum perſoluente, & ibi: Quoniam idem R. habebat in bonis quondam Peponis patris ſui tertiam partem debitam iure naturæ, in qua grauari nequiuit. Et in cap. ſi pater, eodem tit. de teſtamentis in 6. ibi: Abſque deductione Trebellianicæ, ſiue partis iure naturæ debitæ facienda, ipſis pauperibus bona omnia deferuntur. Sextò conſtituo, ſuperiora omnia, quæ ex num.[*] 30. hactenus diximus, & ad id tendunt, vt apertiùs dignoſci valeat, quo ſcilicet iure Legitima ſit introducta, non otiosè, aut extra propoſitum, ſed ideò, & neceſ ſariò præmiſ ſa, vt oſtendam legum Partitarum Conditores, qui Legitimam filiorum de iure naturali deberi, ſine iuris naturæ eſ ſe ſemper, vel dixerunt expreſ ſim, vel apertè ſuppoſuerunt, mirum non eſ ſe, ſi in d. l. 7. tit. 11. part. 6. in fauorem Legitimæ ius ſtatutum relinquerent, ac vere eo præcipuè excitarentur. vt Legitimam propter inuentarium non confectum non amitti exprimerent; quod, vt dixi ſuprà, durum eiſdem Conditoribus videretur, ius filiorum à iure extraneorum hæredum non ſecerni, & diſtingui, vt in l. prima? eodem tit. & partita 6. diſtinguitur, & propter inuentarium non confectum Legitimam ſic debitam filio, & iure naturæ competentem ipſi amitti, vt in conſequentiam, iuris ciuilis diſpoſitione, & pœna ab eo ſtatuta, naturalis iuris rationem aut diſpoſitionem mutari, ciuilique conſtitutione Legitimæ amiſ ſionem contra iuris naturalis rationem induci contingeret. Quapropter ad naturæ potiùs, ſiue iuris naturalis rationem, quàm ad inuentarij confectionem omiſ ſam attendere ſunt adſtricti, vt maior ratio, & naturalis quidem, minorem & ciuilem vinceret. Quod, ſi verba dictæ legis 7. partitæ maturé perſpicias, deduces apertè; inprimis enim ea in lege dicitur, quòd hæres inuentarium non conficiens, priuatur Falcidia: ſtatim verò ponitur exceptio, & redditur ratio in hunc modum: Fueras ende, ſi herederos fueſ ſen de los que deſcienden, o ſu ben por linea derecha àe los fazedores de los teſtamentos, ca eſtos a tales denen auer la ſu parte legitima por debdo que han en los bienes del padre naturalmente, mas los otros herederos han la falcidia por otorgamiento de ley. Ecce vbi redditur ratio debiti iure naturæ, quâ, vt vides, lex illa præcipuè mouetur; vt etiam mouetur l. 1. eodem tit. & partit. His ita ſuppoſitis, & conſtitutis, clarum equi[*] dem, aut indubitatum remanet, de iure Regio Partitarum ex conſtitutione dictæ l. 7. tit. 11. partita 6. filium Legitimam non amittere propter inuentarium non confectum; imò, vtcunque res ſit, ſaluam & integram illam eſ ſe debere, ſiue inuentarium confecerit, quo caſu extraneo hæredi Quarta dumtaxat Falcidia conceditur, filio verò hæredi inſtituto integra Legitima debita iure naturæ reſeruatur, cùm multis legatis grauatur hæreditas, vt in l. 1. tit. 11. part. 6. ſiue illud non conficiat, vt in dict. l. 7. vbi propter rationem prædictam filio relinquitur integra Legitima inuentario non conſecto; hæredi verò extraneo Quarta prædicta denegatur, vt ibidem exprimitur. Ex præfata autem reſolutione, ad nonnulla inferre placuit inprimis; poſtmodùm verò in dubio præcipuo huius Capitis, veriorem ſententiam attento iure communi probare, & duas præcipuas, & in eodem contrarias opiniones referre. Et primò [*] infertur, præpoſterè quidem, & contra claram deciſionem dictæ l. 7. tit. 11. partita 6. dubitaſ ſe ibidem Gregorium Lopez verbo, Legitima, verſiculo, ſed quæ erit vtilitas, de vtilitate eiuſdem legis, dicens, ſed quæ erit vtilitas in eo, quòd filius non conficiens inuentarium, non priuetur Legitimâ debita iure naturæ ex illa lege, cùm alias reneatur filius de suo proprio solida præ ſtare legata, vt in l. 10. tit. 6. partita 6. & dicit reſpondendum eſ ſe, vt reſpondet Bartol. in authent. ſed cùm teſtator, C. ad legem falcidiam. Cuius reſolutionem amplectitur ipſe Gregorius in dicta l. 10. verbo, de las mandas, in fine: dicens, quòd quamuis filius non perdat Legitimam debitam iure naturæ ob nó confectum inuentarium, tamen Legitimæ ratione diminuantur legata, & ſic diminuta ſoluuntur vltra vires hæreditarias, ſic vt de reſiduo, & de proprio teneatur filius ſoluere legata integraliter. Vnde reſolutiuè inquit Gregorius eodem in loco, dicto verbo, de las mandas: quòd grauato filio legatis, deducatur Legitima, & tenebunt legata reſpectu quintæ partis, & integraliter ſoluet illa filius, licèt excedant Quintum. Et ſic quòd intereſ ſe affectionis ad bona paterna, erit vtilitas, quam ex hoc conſequetur filius, & quia propria bona filij augentur ex deductione Legitimæ. In quo equidem decipitur manifeſtè Gregorius, nec vllo pacto poteſt ſaluari; id quod rationibus ſequentibus patebit ad oculum. Inprimis, quia textus dict. l. 10. tit. 6. part. 6. in qua principaliter ſe fundat, non loquitur in filiis, sed in aliis hæredibus extraneis, vt ex eius ſerie conſtat expreſ ſim, & ſuprà in initio huius capitis dixi. Vnde in præiudicium Legitimæ filiorum ad ipſos filios trahi non poteſt, maximè ſtãte deciſione d. l. 7. tit. 11. part. 6. vbi in filiis deciditur contrariũ , ſtatuitûrque expreſ ſim, quòd filius inuentarium non conficiens, Legitimâ debitâ iure naturæ non priuetur. Deinde, quia licèt iure communi attento, Cinus, Bartolus, & alij quamplures Authores eorum ſequaces, quos infrà referam in præfato dubio Legitimam ob non confectum inuentarium amitti dixerint, ſic tamen eam ſententiam temperanerint, Vt temperauit Gregorius, nẽpe quòd Legitimâ ipsâ diminuantur legata, & ſic diminuta legata per Legitimam præ ſtari debeant ſolida, etiam ſi excedant vires patrimonij: Tamen ea ſententia, aut declaratio Cini, & Bartoli, ſtare quidem non poteſt hodie poſt deciſionem dictæ l. 7. partit. vbi id nullo modo exprimitur, nec etiam datur intelligi, ſed potiùs indiſtinctè, atque ſimpliciter dicitur: Que eſtos a tales deuen auer la ſu parte legitima por debdo que han en los bienes del padre naturalmente. Quæ verba excludunt omninò declarationem prædictam, nec intelligi poſ ſunt aliquo modo, vt in idem conueniant; cum, vt dixi, omninò, atque præcisè velint, quòd filius Legitimam ſuam conſequatur indemnem & integram: quod minimè contingeret, ſi ſententia, aut declaratio ſuperior admitti deberet, quæ verè, & menti, & intentioni, atque verbis expreſ ſis. d. l. 7. repugnat. Quod Gregorij Lopezij re ſolutionis mentione non habita, recté firmauit nouiſ ſimè Ioannes Gutierrez in tractatu, de tutelis & curis, 2. p. cap. 1. num. 45. vbi etiam attento iure communi, dubitauit de veritate dictæ declarationis: & de iure regio poſt conſtitutionem eiuſdem; l. 7. part. certum eſ ſe dixit, admitti eam non poſ ſe, ſed potiùs reiiciendam. Idem etiam eruditè, & ante alios annotauit Couar. in c. ſi hæredes, de teſtamentis, num. 9. ante finem, in verſ oportet autem: vbi dicit, quòd licèt communis opinio eam poſ ſit pati declarationem, quam Cinus, Bart. & alij frequenter comminiſcuntur, tamen regia l. 7. part. ita communem opinionem probat, vt ſecluſa Bartoli declaratione, filius hæres Legitimam portionem, priùs quàm legata deducat ex bonis, quæ conſtiterit in patris hæ reditate eo mortuo manſiſ ſe, nec legata ſoluere tenebitur, niſi quatenus poſ ſit deductâ Legitimâ ſolui ex bonis hæreditariis: quoniam lex illa ſtatuit apertè, filium hæredem non confecto inuentario Legitimam portionem poſ ſe deducere eo modo, quo hæres conficiens inuentarium è legatis deduxiſ ſet: eandem etiam reſolutionem probauit D. Anton. de Padilla in l. ſi emancipati, num. 31. C. de iuris, & facti ignorantia, & in authent. hoc amplius, num. 19. C. de fideicommiſ ſ. qui præfatam Cini, & Bart. declarationem non refert, ſed ſimpliciter inquit in d. l. 7. partit. probatam ſententiam eorum, qui Legitimam ob non confectum inuentarium non amitti dicunt. Imò in fortioribus terminis, nempè attento iure communi, eandem declarationem non admittit; imò indiſtinctè, & conſtanter probat, Legitimam integram in prædicto caſu poſ ſe deduci, nec amitti ex eo, quòd inuentarium confectum non fuerit: Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 34. per totum, fol. 428. & d. l. partit mentione non facta, nec relata illa, ſic obſeruat, nec præ fatam reſolutionem Bart. adducit Ayora de partitionibus, 1. part. cap. 2. num. 23. vbi ſic dicit: Quanto a los legatarios que pretenden cauſa lucratitua, puede el hijo ſacar ſu legitima, y no es obligado della a pagar los legados enteramente, aunque no haga inuentario, pero quanto a las deudas que dexô ſu padre, ſera obligado a pagallas enteramente, porque estas conſumen la herencia. Villalobos etiam in Ærario commun. littera 1. num. 137. fol. 90. Rojas in epitome ſucceſ ſionum, cap. 7. num. 53. & 54. & ſic probari in dicta l. 7. partitæ, dixit Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. l. §. 8. num. 15. in fine. Denique & alia ratione ſuſtineri non poteſt: Gregorius ipſe, quòd admiſ ſa declaratione Cini, Bartoli, & ſequacium, ſic filiorum ius ob non confectum inuentarium damnatur, vt in propoſito caſu tenere legata reſpectu quintæ partis ab initio, & ex poſtfacto integraliter ſoluenda, licèt excedant Quintum, auſus ſit dicere. Quod quidem eſt contra claram deciſionem legum huius Regni, quæ contrarium expreſ ſim diſponunt, nec in caſu inuentarij non confecti aliud exprimunt; imò etiam non confecto inuentario, legitimam integram reſeruat, vt in dict. l. 7. titulo 11. partit. 6. Quæ (ſi declaratio prædicta admitteretur) minimè reſeruata maneret, vt ſuprà dictum eſt. Secundò infertur ad ea, quæ in eadem quæ ſtione[*] ſcripta reliquit Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus, in principio, ampliatione 7. fol. mihi 21. in antiquis. Is enim Author poſtquam in præfato dubio duas retulit Doctorum ſententias, dixit opinionem primam, quòd Legitima ob non inuentarium confectum amittatur, ſubtiliter, & cum æquitate conſideratam non carere defenſione: maximè; quia ſecundùm eam conſuluerunt Oldrad. & Paul. de Caſt. Ac denique ſubdit, quòd ſi iudex eſ ſet, recurreret ad coniecturas tam filij, & eius famæ, quàm ad facultates per teſtatorem eius patrem relictas: Vtrùm opinio vulgi cum alia coniectura det aliquam certitudinem, ſeu iuſtam cauſam opinandi, eum reliquiſ ſe plura bona quàm apparent, vt ex his, & aliis inſurgat opinio contra filium, qui non fecit inuentarium, & legatarij non remaneant defraudati. Verumenimverò, vt ex dictis antea con ſtat apertè, vel traditio hæc caret potiùs defenſione ex deciſione dict. l. 7. partitæ, quam Rodericus ipſe non refert, vel regulariter contraria opinio, & verior eſt, & æquior, atquè ex illa lege neceſ ſariò tenenda. Nec vrget in contrarium timor fraudis, quo Rodericus mouetur præcipuè, quoniam vt numeris præcedentibus dicebam ita demùm Legitimam filius retinet inuentario non confecto, ſi ab eo dolus malus, & fraus abſit omninò, nec vllo modo fraudari legatarios permittendum ſit; tunc enim ceſ ſaret æquitas, & prærogatiua Legitimæ iure naturæ debitæ, quâ excitantur præcipuè dict. l. 7. Conditores, & recurrere ad coniecturas optimum conſilium eſ ſet, atque ea conſiderare, quæ præ ſumptionem fraudis contra filios inducere poſ ſunt: fraude verò, aut dolo ceſ ſante (qui in dubio præ ſumendus non eſt, nec etiam delictum) contrarium ſtatuere debemus ob claram deciſionem eiuſdem l. 7. partitæ quam ſi Rodericus ipſe expenderet, aut illius memor fuiſ ſet, forſan hac de re minimè dubitaſ ſet. Nec video quo pacto, vel ratione turbet eundem Authorem conſtitutio huius Regni, quâ cauetur, quòd omnia bona paterna dicuntur Legitima filiorum, excepta quinta parte bonorum; cùm potiùs deberet inde faciliùs in contrarium ſuaderi, nec tanti legatariorum cauſam habere, vt in præiudicium Legitimæ ob non confectum inuentarium potiores eos eſ ſe vellet, quos inferiores voluit aperte eadem l. 7. partitæ. Nec erit in poteſtate filiorum legatarios fraudare, aut bona occultare, cum eo ca ſu ſuccurrendum illis, ſuperiùs probatum reman ſerit: atque in dubio Legitimæ potiùs quàm eiſdem legatariis fauere, æquum fuerit, vt etiam dictum eſt ſuprà. Tertiò infertur, mirandum eſ ſe, præ ſtantiſ ſi[*] mum equidem, atque eruditiſ ſimum virum D. Franciſ. Sarmient. d. l. 7. partit. immemorem fuiſ ſe, & ſelectarum, lib. 2. cap. 7. vbi latè ſcripſit in quæ ſt. principali huius capitis, eiuſdem legis Regiæ nullam mentionem feciſ ſe, vt etiam illius non meminit D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 35. num. 7. & conſequenter ipſius Sarmienti adnotationes nonnullæ, ingeniosè, & ſubtiliter traditæ eo loco, quamuis attento iure communi vrgere poſ ſent, tamen ex conſtitutione dict. l. Regiæ ſic ſubuertuntur, vt nullo pacto ſuſtineri valeant. Nec erit impoſ ſibile, vt Sarmientus idem putabat, Legitimam reperire in ſpecie prædicta; facile potiùs videbitur creditoribus priùs ſatisfactis, qui Legitimæ, vt dixi, præferuntur, in bonis remanentibus Legitimam filiis aſ ſignare iuxta deciſionem legum huius Regni, nec illam aliquo modo grauare, eóſve ſolutione legatorum. ob non confectum inuentarium adſtringere. Quartò infertur ad ea, quæ Hieron. de Cæuall.[*] pract. commun. contra commun. q. 691. num. 3. & 4. in eodem dubio obſeruauit: is enim Author neſcio qua ratione ductus, poſtquam contrarias ſententias retulit, dixit quòd adhuc dubitat de intellectu, & veritate d. l. 7. part. & quòd neſcit qualiter hodie poſ ſit procedere, vt filius deducat ſuam Legitimam non conficiens inuentarium, & ex alia parte teneatur creditoribus. Cæterùm, vt ex dictis anteà con ſtat apertè, ſic expreſ ſa, & clara remanſit d. l. 7. conſtitutio, vt quidem clarioribus verbis Legitimæ filiorum conſulere non potuerit, nec verè vllam dubitandi rationem reliquerit; verè namque, iuridicè, & abſque vlla repugnantia procedit, quòd filius omnibus creditoribus hæreditariis teneatur, vt etiam teneretur, etſi inuentarium conficeret; quoniam æs alienum, vt sæpe dixi, præfertur Legitimæ & quòd deinde ære alieno ſoluto Legitimam deducat, nec teneatur legatariis, niſi quatenus deductâ Legitimâ vires patrimonij patiantur: Vnde eiuſdem Authoris reſolutio, quòd filius teneatur ad debita ex corpore hæreditario, & ad legata ex Legitima, ad quorum ſolutionem non teneretur, ſi inuentarium conficeret, deſtruit apertè expreſ ſam deciſionem præfatæ l. 7. nec poteſt confirmari ex traditis per Couar. loco ab ipſo Cæuallos relato; cùm potiùs Couarr. metipſe in terminis no ſtris loquendo, ex deciſione dictæ l. 7. contrarium obſeruandum dixerit in dicto cap. ſi hæredes, num. 9. ad finem de teſtamentis, vt vidimus ſuprà, num. 42. & aliorum Authorum huius Regni ſententias adduximus, quas ſi ex propoſito, attentóque animo prælegamus, dubium prædicti Authoris nullum nobis faciet negotium; vtpote cùm ipſi nec Bartol. declarationem admittendam putauerint, ſed eiuſ dem l. partitæ deciſionem indiſtinctè obſeruandam expreſ ſerint. Quintò infertur, ſecluſa dict. l. 7. partitæ conſti[*] tutione, atque in terminis iuris communis loquendo, duas eſ ſe ex ſententia communi in præcipuo huius capitis dubio opiniones, & illas contrarias omninò. Verùm, vt ego arbitror, tres eſ ſe opiniones vltra omnes longè verius crediderim, quod ex ſequentibus in futurum conſtabit apertiùs. Inprimis namque, quòd filius Legitimam amittat pro[*] pter inuentarium non confectum, atque adeò, vt ad omnia legata, & fideicommiſ ſa perſoluenda teneatur, etiamſi eis ſolutis, nihil ei pro Legitima ſuperſit, tenuit Gloſ ſ. in auth. de hæredibus, & falcidia, §. ſi quis autem non implens, in verbo, auferri. Oldrad. in conſ. 134. num. 4. Salicet. poſt Albericum, & alios antiquos in l. final. §. ſi quis autem temerario, num. 35. C. de iure deliberandi, & in authent. ſed cùm teſtator, num. 6. C. ad legem falcidiam: vbi Cumanus, qui refert eandem ſententiarm renuiſ ſe Ricard. de Malumb. & Nicol. de Neapol. & Romanus columna 57. verſicul. ſed nunc ſuccedit dubium. Qui dicit hanc opinionem de ſubtilitate iuris veriorem eſ ſe, Paulus Caſtrenſis in conſ. 188. lib. 2. Imola, & Angelus in l. 1. §. hæc ſtipulatio, ff. ſi cui plus quàm per legem Falcidiam. Ioannes de Amic. in conſil. 3. num. 21. Phanucius de inuentario hæredis parte 7. num. 13. & hanc eſ ſe veriſ ſimam opinionem, contrariam verò falſam, & abſurdam defendit conſtanter D. Franciſc. Sarmient. ſelectar. lib. 2. cap. 7. ex num. 1. cum ſeq. Cuiacius etiam in expoſitione Nouellæ, de hæredibus, & falcidia. Et pro[*] hac parte plura fundamenta expendunt Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. 1. §. 8. num. 15. Cacheranus deciſione 148. ex num. 1. vſque ad num. 5. Sarmientus loco relato ſuprà, Rolandus de confectione inuentarij, 5. part. quæ ſt. 3. à principio. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris lib. 4. cap. 34. à principio, vſque ad verſiculum, Sed contraria ſententia. Et ante alios huius opinionis fundamenta conſiderauit Salicet. in dict. l. final. §. ſi quis autem temerario, à quo cæteri recentiores accipiunt. Sed illis verè [*] quidem, & concludenter ſatisfacit Cacheranus, dicta deciſione 148. ex num. 6. vſque ad num. 12. Roland. de confectione inuentarij, quinta parte, quæ ſt. 3. ex num. 19. in fin. cum ſequentib. & eos non referens, ſubtiliter, & diſtinctè reſpondet Fachineus dict. cap. 34. fol. 429. ex verſ. ad primum argumentum. Idcircò ampliùs in hoc inſiſtendum non erit, ſed ad dictos Authores res hæc remittenda, vt cùm neceſ ſe fuerit, Sarmienti argumentis, item & aliorum omnium fundamentis pro hac eadem opinione adductis hactenús ſatisfieri poſ ſit. Succedit ergo ſecunda, & omninò contraria opi[*] nio videlicet, filium Legitimam non amittere propter inuentarium non confectum; & ideò ad ſolutionem legatorum, vel fideicommiſ ſorum non teneri. Et hanc ſententiam tenuerunt plures, Gloſ. Alberic. Angel. Corn. Alex. Iaſon, Calcaneus, Guido Pap. Porcellinus, Guid. de Suza, Alciat. Bald. Ancha. Speculator, Fabian. Barbatia, Socinus iunior, Fernand. Loaz. Gazadin. Fulgo ſius, Cumanus, Villalobos, Rodericus Suarez, Caſtrenſis, Segura, Berous, & Ruinus, cum quibus ſecurè, & conſtanter ſic defendit Rolandus de confectione inuentarij, 5. p.q. 3. num. 19. fol. mihi 170. Padilla in l. ſi emancipata, num. 31. C. de iuris, & facti ignorantia. Et in authent. hoc amplius, num. 12. C. de fideicommiſ ſis. Et hanc eſ ſe magis communem atteſtatur Franciſc. Viuius lib. commun. opinio in verbo, hæres extraneus. Couarr. in cap. ſi hæredes, num. 9. de teſtamentis. Antonius Gabriel. commun. concluſ. lib. 6. tit. de legitima, concluſione 7. Cuccus in tractatu, de legitima. ſuper authent. nouiſ ſima, in ver ſiculo, nec vſufructu defraudari, num. 43. fol. 118. Aluis. de Albert. Alex. de Neuo, Cagnolus, & alij citati à Phanucio in tractatu de inventario, parte 7. num. 8. & ſequentibus. Et veriorem ſententiam atque ſequendam dicit Rojas in epitome ſucceſ ſionum, cap. 7. num. 53. & 54. Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. 1. §. 8. num. 15. in fine Cacheranus deci ſione 148. ex num. 6. vſque ad finem quæ ſtionis, qui in finalibus verbis ſubdit Senatum cenſuiſ ſe ſequendam crebriorem ſententiam, videlicet Legitimam non amitti. Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ ſa 35. num. 7. Cæuallos practicar. commun. contra communes, quæ ſt. 691. num. 1. Ioannes Guttierrez di tutelis, & curis, 2. parte, cap. 1. num. 43. in fine, & num. 45. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 34. per totum. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſis, art. 36. num. 140. & 141. Graſ ſus commun. ſententiar. §. Legitima, quæ ſt. 45. num. 1. & per totam, & lib. 2. artic. Inuentarium. quæ ſt. 24. in verſiculo, ſed verior eſt. Et eſ ſe magis communem opinionem, quòd propter omiſ ſam inuentarij confectionem filius non priuetur Legitimâ, imò poſ ſit de rebus legatis ſuam detrahere Legitimam, firmauit Petrus Surdus deciſion. 316. num. 8. & pro hac ſententia, tria fundamenta adducit Rolandus de confectione inuentarij, 5. part. quæ ſt. 3. ex num. 10. vſque ad num. 20. ad quæ in effectu tendunt & reduci debent Cacherani conſiderationes dicta deciſ. 148. num. 8. & Fachinæi raciones lib. 4. dicta controuerſia. 34. in verſiculo, & hanc ſententiam ego. Nec illis ſatisfaciunt Recentiores, qui opinionem contrariam amplectuntur: Ij verò, qui ſecundam hanc ſequuntur, non indiſtinctè, aut ſimpliciter accipiunt[*] eam, imò expreſ ſim affirmant, filium in pœ nam omiſ ſionis inuentarij, integra legata ſoluturum etiam de proprio, ſi bona non ſufficerent; ſed Legitimæ fauent in vno, quod primæ opinionis Authores negarunt, aut eiſdem filiis non conceſ ſerunt, ſcilicet quòd Legitima ab initio minuere debeat legata, & ea legata ſic diminuta filius præ ſtat, licèt excedant vires hæreditatis; vtputa, ſi te ſtator habens in bonis 300. legauit 400. de iure ciuili ante leges de inuentario, legata primò redigebantur ad vires patrimonij, & ſic ad 300. & de his deducebatur Legitima, vt eſt caſus in l. 1. interdum, ff. ſi cui pluſquam per legem Falcidiam. Iure autem nouo ceſ ſat prima defalcatio, ſed habet locum ſecunda; nam filius per Legitimam minuet legatum in centum, quia de 300. quæ ſunt in hæreditate, detrahet centum, legata autem remanent in 300. & hæc ſolida erunt præ ſtanda, quamuis in hæ reditare remanſerint 200. tantùm, & ad hoc prodeſt detractio Legitimæ, non verò vt à ſolutione legatorum liberetur filius omninò: quamuis ergo, vt vidiſti, relati ſuprà, num. 50. tenuerint, quòd filius hæres Legitimam non perdat ob inuentarium non confection, conueniunt tamen communiter in hoc, quòd etſi filius poſ ſit à legatariis bona petere pro ſua Legitima, teneatur tamen exinde integra legata ſupplere de ſuo, ſi eſt ſoluendo, & legatariis refundere, quidquid ab eis ratione Legitimæ ademit: & poſt Bart. Cinum. Salicet. Bald. Angel. Alex. Ananiam. Roderic. Suarez, Ruin. Fabian. & alios ſic intellexerunt & alij Recentiores, quos adduxit Ioan. Guttier. in tract. de tutelis, & curis, 2. part. cap. 1. num. 45. & vltra relatos per eum, Rolan. de confectione inuentarij, 5. part. dict. quæ ſt. 3. num. 19. in verſiculo, ſubdit, & ibi Bart. Phanucius de inuentario, part. 7. num. 13. & ſeq. Doctor Spino in ſpeculo, dicta gloſ ſa 35. num. 7. Peregrinus de fideicommiſ ſis, articulo. 36. num. 141. Sic etiam intelligit, & declarationem hanc ſecurè defendit Petr. Surd. deciſ. 316. num. 15. verſiculo, confirmatur hæc opinio. Sequuntur & alij ex relatis ſuprà, dicto num. 50. Verùm, vt vides, iuxta declarationem hanc, valdè [*] reſtringitur, aut deſtruitur omninò opinio eorum, qui propter inuentarium non confectum, Legitimam non amitti, & ad ſolutionem legatorum filios hæredes non teneri dixerunt; & ſic in effectu, ſecunda hæc opinio aut conuenit cum prima relata ſuprà, num. 47. aut parùm ab ea differt, quod non malè conſiderauit Ioan. Gutier. 2. part. dicto cap. 1. num. 45. in verſiculo, reſpondemus. Vbi affirmat Cini, Bart. & aliorum declarationem veram non eſ ſe, nec procedere poſ ſe vllo pacto, ſtante opinione magis communi, quòd filius Legitimam non amittat ob inuentarium non confectum, quia aliàs per indirectum, filius non conficiens inuentarium, priuaretur re ipſa, ſuâ Legitimâ, vel parte ipſius, ſi ſemel deducta integra ex legatis, poſteà legata ſolida teneretur ſoluere ipſis legatariis, etiamſi excederent vires patrimonij: & ante ipſum Gutierr. eleganter idipſum animaduertit Cacheranus dicta deciſ. 148. num. 11. dicens, quòd declaratio hæc aut reſponſio Cini, Bart. & ſequacium, parum apta, quin potiùs in ſe repugnans videtur, quia ſimul ſtare non poſ ſunt, quòd Legitima filij diminuat legata, obque non confectum inuentarium non perdatur, & quòd propter non confectum inuentarium teneatur ſoluere ſolida legata, quamuis fines, ſeu ſub ſtantiam hæreditatis tranſcendant, ſatisfaceréque de proprio, & ſic de Legitima; quo caſu inquit Cacheranus ipſe inficiari non poſ ſe, quin pro ea parte, pro qua ſatisfit legatariis de Legitima, dicatur effectu ipſo perdi Legitima; quod quidem vt mea fert opinio, valdè repugnat, & iuri, & rationibus, quas huius ſecùndæ opinionis Authores[*] probarunt communiter: & verè, ſi illæ maturè perpendantur, ſic adſtringunt, vt ſimpliciter dicere, Legitimam ob inuentarium non confectum non amittere, filióſque ad ſolutionem legatorum abſque diſtinctione non onerari, velut neceſ ſitate quadam ſimus obnoxij. Idcircò non abſque myſterio quamplures, & maximi quidem nominis Authores ſic ſimpliciter dicunt, Legitimam ob non confectum inuentarium non amitti, & abſque vlla diſtinctione filios ad ſolutionem legatorum non teneri aſ ſerunt, vt ſtatim dicetur. Succedit ergo tertia, & vltima opinio aliorum,[*] qui Cini, Bar. & ſequacium declaratione non relata, nec etiam illius aliqua mentione facta: ideò fortaſ ſis, quòd veram eam non crediderint, nec aliquo iure probatam (quod negari non poteſt) ſimpliciter, & indiſtinctè obſeruarunt, Legitimam filios propter inuentarium non confectum non amittere, nec ad ſolutionem legatorum teneri. Quo ſtante, quaſi in neceſ ſarium Antecedens inferunt, quòd contra filios non militat ea præ ſumptio, quòd res hæreditarias ſubtraxerit, vel occultauerit, quæ militat contra alios, vel ſi ea præ ſumptio afficit filium, non tamen operatur quin Legitimam ipſe deducat: & ſic nullatenus tenebitur ſupplere legata de proprio: & hanc ſententiam ita indiſtinctè [*] probarunt quamplurimi ex his, quos ſuperiùs pro ſecunda opinione adduxi; & inter alios expreſ ſim Gloſ ſ. verb. Sacramento, in fin. l. fi. §. pen. C. de iure deliber. Vbi ſic ſcriptum reliquit: In quarta tamen iure naturæ, puto, quòd non præ iudicat ſibi filius quoad legata, licet non faciat inuentarium. Similis Gloſ ſa in authent. hoc amplius, in verbo, naturale, in fine, C. de fideicommiſ ſis, & in authent. ſed cùm testator, in verbo, excedant, C. ad legem Falcidiam, & in authent. de hæredibus, & Falcidia, §. ſi verò non fecerint, verbo, lucrari, collatione prima. Vbi ſic dicit: Item numquid priuabitur debito iure naturæ, ſi non faciat inuentarium ille, cui ex neceſ ſitate relinquitur, vt eſt filius, & ſimiles, reſpondeo non, &c. Alciat. in conſ. 41. lib. 9. Cagnolus in l. Papinianus, §. meminiſ ſe, num. 15. ff. de inofficioſo teſtamento. Padilla in l. ſi emancipata, num. 31. C. de iuris & facti ignorantia, & in authent. hoc amplius, num. 19. C. de fideicommiſ ſis. Rojas in epitome ſucceſ ſionum, cap. 7. num. 53. & 54. Villalobos littera 1. verbo, Legitima, num. 137. fol. 90. ſecurè Roland. de confectione inuentarij, 5. parte, quæ ſt. 3. num. 19. Cacheranus deciſione Pedemontana 148. num. 11. quos duos dumtaxat pro hac ſententia retulit Petrus Surdus dicta deciſione 316. num. 9. Ayora de partitionibus, cap. 2. num. 23. conſtanter Graſ ſus receptar. commun. articulo, inuentarium, quæ ſt. 24. lib. 2. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 34. & his non relatis, nec hac tertia opinione conſiderata, Cini tamen, & Bartoli declaratione improbata, Ioannes Gutierrez de tutelis & curis, 2. part. c. 1. num. 45. in verſiculo, reſpondemus igitur. Et pro hac parte, quæ magis placet, vltra ea,[*] quæ in initio huius capitis, latiùs conſideraui, fortiter vrget, inprimis, quòd verè in contrarium nihil expendi poteſt, cui ex ibidem à me adnotatis congruum reſponſum dari non valeat. Deinde, Cini, & Bartoli declarationem nullo iure probari, vt etiam ſuperiùs dixi, & in contrarium fortiſ ſimè vrgere ea omnia, quæ pro Legitima etiam ibi dixi: durúmque & iniquum videri, legatariorum cauſam Legitimâ potiorem eſ ſe, cùm illa quaſi æs alienum cenſeatur; nec vrgere pro contraria parte D. Franciſc. Sarmienti fundamentum præcipuum, quòd hæres non conficiens inuentarium, ſi ſit creditor, defuncti actionem, & creditum amittit, l. debitori, C. de pactis, l. vltima, §. in computatione, C. de iure deliberandi: & ſic nihil intereſ ſe, quòd Legitima eſ ſet æs alienum; quia rationi huic plene ſatisfacit Cacheranus dicta deciſione 148. num. 9. & 10. vbi vide. Rolandus etiam de confectione inuentarij, dicta 5. parte, quæ ſt. 3. num. 22. fol. 172. & eos non referens, reſpondet etiam huic fundamento contrariæ ſententiæ Fachineus lib. 4. dicto cap. 34. in ver ſiculo, ad ſecundum reſpondeo. Præterea certum eſ ſe, quòd Legitima debetur filiis libera, & ſine vllo grauamine, aut onere, vt eſt tex. clarus, & expreſ ſus in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento: ſed ſi ob non confectum inuentarium, Legitimæ amiſ ſionem, aut legatorum onus pateretur filius, non diceretur ſine grauamine, & ſic iuris certi & clari correctio, aut alteratio induceretur ob ius non certum, nec expreſ ſum, quod eſ ſet maximum abſurdum. Deni[*] que, quia per non confectionem inuentarij patronus non perdit Legitimam, §. penul. in authent. de hæredibus & Falcidia. Ergo multò minùs eam amittere debet filius, cùm illa magis debeatur filio in bonis patris, quàm patrono in bonis liberti, vt probauit Rolandus dicta quæst. 3. num. 13. & 14. fol. 169. nec diluit vim illius text. conſideratio Cumani, de qua Cacheranus ibid. num. 7. ad quem meritò ſe remittit Ioannes Gutierr. de tutelis & curis, 2. parte, dicto cap. 1. num. 43. ante finem. Et de his hactenus, quæ vt vides, nullibi anteà erant ſic ex profeſ ſo, atque dilucidè explicata; & ideò abſolutè, & plenè pertractata hoc loco, vt ampliùs in futurum de hac re dubitari non valeat, ſed cùm occaſio ſe offeret, neceſ ſariò ſit amplectenda & probanda reſolutio & ſententia præfata. Ex ipſis autem clarè infertur (ad quod nullus hu[*] cuſque animaduertit) Petri Surdi traditionem quandam, aut conſiderationem in hac materia, veram non eſ ſe: is enim deciſione 316. num. 16. & 17. non ſolùm dixit, teneri filium exinde integra legata ſupplere de ſuo, ſi eſt ſoluendo, & legatariis refundere quidquid ratione Legitimæ ademit, motus doctrinâ, aut declaratione Bartoli, & ſequacium, quam ſuperiùs adduximus, ſed etiam auſus eſt affirmare, quòd ſi ita verum eſt, vt filius hæres non facto inuentario teneatur legata ſupplere de ſuo, certè vt euitentur circuitus, prohiberi debet à petitione bonorum aliis legatorum; & dicit, quòd exceptio hæc, quæ filio obſtaret, eodem modo nocere debet ei, qui emit à filio. Et reddit rationem, quia exceptio, quæ nocet Authori, nocet etiam ſingulari ſucceſ ſori, vt ibi probat. Et denique ſubdit, quòd quamuis duæ vtilitates reſultent filio ex eo, quòd per omiſ ſionem inuentarij non perdat Legitimam, ſed teneatur ſupplere de proprio, vt tenent Authores ibi citati; tamen quòd vbi quæ ſtio eſt tractanda, ſolâ facti veritate inſpectâ, non ſunt curandæ ſubtilitates, ſed ſicuti filius condemnaretur ad ſupplendum, poteſt & debet arceri à moleſtia, vt inde euitentur lites, quæ fierent pro ſupplemento legatorum. Verùm, vt dixi, & vides apertè, traditio hæc nec vera eſt, nec vllo pacto ſuſtineri valet; nam cùm filius ad supplendum condemnari non poſ ſit, nec verè de ſuo, etiamſi ſoluendo ſit, ſupplere teneatur, nec legata ſoluere debeat; ſequitur, multò minùs filium eundem à moleſtia præfata arceri debere, nec eſ ſe ſuper hoc lites, aut circuitus, qui euitentur; ſine circuitu namque, & abſque omni lite ſoluere legata non adſtringitur, vt ſuprà dixi: idque & de iure communi verius eſt, & probabilius, & poſt dictam l. 7. Partitæ, & ſic de iure Regio, omninò & neceſ ſariò tenendum. CAPVT VI. Ad explicationem l. 53. tit. 5. part. 5. in ver ſiculo, Otro ſi dezimos, vbi illius legis verus & germanus ſenſus adducitur, & in propoſito conſideratis, & nouiter declaratis nonnullis, quæ ſic dilucidè & diſtinctè nullus antea tradiderat, l. 2. C. de commun. rer. alienat. & l. primæ, C. de vendit. rer. fiſcal. cum priuato commun. lib. 10. deciſio, & priuilegium Principis, vt ſi habeat rem communem cum alio, poſ ſit vendere eo inuito; noua & notabili quamplurimorum reſolutione exornatur: ac denique antiqua illa, & vulgatiſ ſima quæ ſtio, vtrùm poſ ſit Princeps de plenitudine poteſtatis aliquem cum cauſa, vel ſine cauſa, dominio rei ſuæ priuare? tractatur: & permultis Authoribus in vnum congeſtis, Hippolyti Riminaldi conſ. 45. ex num. 41. vſque ad num. 91. lib. 1. ideò commendatur hoc loco, quòd ipſemet Author eruditè, vt adſolet, & plena manu ſcripſerit, Angeli fundamentis concludenter ſatisfacit, omniáque in præfato dubio neceſ ſaria ſic abſolutè, atque ex profeſ ſo annotauit, ac omnium iurium, quæ in propo ſito ſunt, verum ſenſum adduxit, vt nihil vltrà poſ ſit deſiderari. SVMMARIVM. -  1 Ad explicationem l. 53. tit. 5. part. 5. in verſiculo, Otro ſi dezimos, placuiſ ſe Authori adnotare hoc loco nonnulla, ex quibus cùm occaſio ſe offeret, ipſius legis mens, & deciſio apertiùs valeat intelligi. -  2 Apud Authores noſtros frequenter, atque in mille locis agitatam quæ ſtionem illam antiquam, vtrùm Princeps de plenitudine poteſtatis poſ ſit abſque cauſa aliquem dominio rei ſuæ priuare, cum cauſa etiam, vtrùm iure communi, aut de communi & ordinaria, non abſoluta poteſtate poſ ſit ſubditis rerum ſuarum dominia tollere. -  3 In qua quæ ſtione, duæ principales, & omninò contrariæ ſententiæ reperiuntur. Angelus namque, quem alij multi ſequuntur, in ea fuit opinione, vt exiſtimaret, Principem de plenitudine poteſtatis abſque cauſa poſ ſe alteri rerum ſuarum dominium tollere. -  4 Cuius fundamenta adducunt Authores quamplurimi mox referendi, ac inter alios latiùs recenſet, & eruditè, vt adſolet, ſatisfacit omnibus Hippol. Riminal. cuius statim num. 10. ſpecifica mentio fiet. -  5 Idcircò, cùm ſententia ſecunda contra Angelum, & verior ſit in puncto iuris, & magis communis, vt ſtatim conſtabit, ampliùs in hoc inſiſtendum non erit. -  6 Sed cum illis indiſtinctè probandum, Principem abſque cauſa publica non poſ ſe quem priuare do minio rei ſuæ, neque in foro interiori, neque in exteriori, cum cauſa tamen publica poſ ſe, & tunc domino ſoluendum eſ ſe iuſtum pretium, vel dari debere bonum cambium. -  7 Nec in Principe Chriſtiano conſiderari poſ ſe abſolutam poteſtatem, quæ potiùs tyrannis, quàm poteſtas, nominari deberet; imò in dubio iu ſtam cauſam præ ſumendam ſemper in Principe. -  8 Idque non ſolùm de iure communi, ſed etiam de iure Regio Partitarum, vt constat ex Authoribus quamplurimis, qui hoc numero & ſeq. recenſentur in vnum. -  9 Ac inter illos commendantur nonnulli, quoniam rem hanc ex profeſ ſo magis tractarunt. -  10 Hippolyti etiam Riminaldi in propoſito, ideò honorifica mentio facta, quòd præfatus Author pleniſ ſima manu ſcripſerit, Angeli fundamentis latè reſpondet, pro communi ſententia concludentes rationes, & fundamenta adducit, & quarundam legum verum ſenſum aſ ſignat. Sic, vt ipſius occaſione diſputationem hanc coactus fuerit prætermittere Author, ac etiam nonnulla ab eodem aliquando, non modica, longa potiùs conſideratione adnotata, intacta relinquere. -  11 Sylueſtri Aldobrandini conſilium primum ideò commendatum hoc loco, quòd Author ille de pote ſtate Principis, latiùs, & vtiliùs tractauerit, quàm adhuc videri poſ ſit per alium. -  12 L. 53. tit. 5. p. 5. in verſiculo, Otro ſi dezimos, quòd non loquatur in caſu prædicto, quando ſcilicet Princeps cum cauſa vellet vendere, aut donare rem communem cum alio in totum, abſque con ſenſu aut voluntate domini in ea communionem habentis, vt latiùs hoc numero demonſtratur, vbi nouiter conſiderauit Author nonnulla, quæ nullus antea ſic tradiderat. -  13 Fiſcus, aut Princeps, cùm partis dominus erat, ſoliditatem iuxta proprium priuilegium vendere poterat, tam de iure communi, quàm de iure Partitarum. Idque indiſtinctè, ſiue ex venditione totius rei ſequeretur vtilitas, ſiue non, vt cum Accurſio, & Odofredo contra Communem latiùs probatur hîc. -  14 Princeps ratione partis, totam rem donare poteſt alteri, etiam inuito domino partis, debet tamen reddere æ ſtimationem illius habenti communionem in re. Idque ex ſingulari deciſione l. 53. tit. 5. partit. 5. nam de iure communi non ita reperitur expreſ ſum, vt latiùs hoc numero adnotatur. -  15 Nec ſubſiſtentia alicuius cauſ æ legitimæ requiritur. -  16 Princeps venditurus rem communem, requirere non tenetur conſortem, nec ipſum aliis præferre; & quamuis hoc non faciat, non ideò ab æquitate deuiare videbitur, contra nonnullos. -  17 Communis res ſi videatur, pro æquali pretio præfertur ſocius, ſi eam vult, ex ſingulari deciſ. l. 53. tit. 5. par. 5. quod de ſtricto iure communi non erat ita expreſ ſum, nec contra Principem procedit, vt hoc numero latiùs adnotatur. -  18 Fiſcus habens rem cum priuato communem, an poſ ſit eam in totum in feudum, aut in emphyteuſim dare, & locare: vbi refertur ſententia Baldi in conſ. 336. Præmitto, lib. 5. contraria Peregrini probatur, & meliùs quàm anteà fuerit, corroboratur, & num. ſeq. -  19 Emphyteuſis contractus vt celebretur, an aliquid à principio dari debeat? -  20 Verba legis cui non conueniunt, nec conuenit eius diſpoſitio. -  21 Emptionis & venditionis appellatione comprehen di cæteros contractus, ex quibus dominium transfertur, vel perpetua vtilitas; commune eſ ſe, & vulgatiſ ſimum Doctorum axioma, nec verum quidem indiſtinctè, ſed ſic accipiendum, vt hoc numero latiùs adnotatur cum aliis. Et ibidem de intellectu l. ſtatu liberi à cæteris, §. Quintus Mutius, in verſiculo, quoniam, ff. de ſtatuliberis. -  22 Fiſcus, aut Princeps, ſi rem habeat cum alio communem, an totam locare poſ ſit ad longum tempus, vel ad modicum? -  23 Vnus ex ſociis cùm rem communem locare vult, & alius non, vel cùm vnus intendit locare vni, alius alij, quis debeat præferri? remiſ ſiuè. -  24 Fiſcus ſicut vendit in totum ratione partis, ita & obligare, aut oppignerare in totum poteſt ex ſententia Gloſ ſ æ, quæ nouè, verè tamen ab Authore improbatur. -  25 Fiſco, & alij ſi res obligata ſit, tunc poteſt res ipſa per fiſcum vendi, dummodò ius creditorum non lædatur, & inprimis præcedentibus, aut prioribus creditoribus ſatisfiat. -  26 Fiſcus habens tantum ius hypothecæ, non verò dominium rei pro parte pro indiuiſo, an in totum vendere poſ ſit bona communia, & per conſequens vtrum ad hunc caſum extendi debeat priuilegium l. 2. C. de commun. rer. alie. & l. 1. C. de vend rer. fiſcal. cum priuat. commun. lib. 10. Vbi Marci Antonij Peregrini reſolutio in propoſito refertur, & ſententia Authoris in medium profertur. -  27 Fiſcus cùm habet in re ius vſusfructus tantum, & priuatus ius proprietatis, non poteſt, nec ſolet rem vendere niſi pro iure ſuo, ex ſententia Baldi, quæ ab Authore probatur, & nouiter atque eleganter explicatur. AD explicationem, & intellectum l.[*] 53. titulo 5. par. 5. in verſiculo, Otro ſi dezimos, placuit mihi hoc loco adnotare nonnulla, ex quibus cùm occaſio ſe offeret, legis ipſius mens & deciſio apertiùs valeat intelligi; & pro maiori, abſolutáque interpretatione, in primis con ſtituendum duxi, apud Authores noſtros frequen[*] ter, atque in mille locis agitatam quæ ſtionem illam antiquam, vtrùm Princeps de plenitudine poteſtatis poſ ſit abſque cauſa aliquem dominio rei ſuæ priuare, cum cauſa etiam, vtrùm iure communi, aut de communi & ordinaria, non abſoluta poteſtate poſ ſit ſubditis rerum ſuarum dominia tollere. In qua quæ ſtione, duæ principales & [*] omninò contrariæ ſententiæ reperiuntur; Angelus namque, quem alij multi ſequuntur, in l. item ſi verberatum, §. primo, ff. de rei vendicatione, in ea fuit opinione, vt ex, Principem de plenitudine poteſtatis abſque cauſa poſ ſe alteri rerum ſuarum dominium tõllere : & Angeli ſequaces congeſ ſerunt Menchaca, Riminaldus, & Cæ uallos, quos ſtatim referam; alij etiam eiuſdem Angeli fundamenta recenſent, ac inter cæteros,[*] ex propoſito, atque eruditè, vt adſolet, ſatisfacit omnibus, quæ pro ipſo Angelo, & ſequacibus excogitari poſ ſunt, Hippolytus Riminaldus nonnullis in locis, quorum ſtatim mentio fiet.[*] Idcircò cùm ſecunda ſententia contra Angelum, & verior ſit in puncto iuris, & magis communis, vt ex infrà referendis conſtabit; ampliùs in hoc in ſiſtendium non erit, ſed cum illis indiſtinctè probandum, Principem abſque cauſa publica[*] non poſ ſe quem priuare dominio rei ſuæ, neque in foro interiori, neque in exteriori, cum cauſa tamen publica poſ ſe, & tunc domino ſoluendum eſ ſe iuſtum pretium, vel dari debere bonum cambium: nec in Principe Chri[*] ſtiano conſiderari poſ ſe abſolutam poteſtatem, quæ potiùs tyrannis, quàm poteſtas nominari deberet; imò in dubio iuſtam cauſam ſemper præ ſumendam in Principe: idque non ſolùm de[*] iure communi iuxta iura, rationes, authoritates, & fundamenta, quæ Molina, Menchaca, Gratianus, Cæuallos, & Riminaldus ſtatim referendi commemorant, ſed etiam de iure Regio Partitarum, vt affirmat Gregorius Lopez in eadem l. 53. titulo 5. partita 5. verbo, El Rey, in fine, in verſiculo, veritas huius puncti, & in l. 2. titul. 1. partita 2. & in l. 31. titul. 18. partita 3. Molina etiam de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 7. num. 28. Mieres, Azeuedus, Cæuallos, Carolus de Tapia, & alij mox referendi, & expreſsè probatur in dicta l. 2. titul. 1. partita 2. in hæc verba: Otro ſi dezimos, que quando el Emperador quiſieſ ſe tomar heredamiento, o alguna otra coſa a algunos para ſi para darlo a otro, como quier que el ſea ſeñor de todos los del imperio, para ampararlos de fuer ça, e para mantener los en iuſticia, con todo eſ ſo non puede el tomar a ninguno lo ſuyo ſin ſu plazer, ſi non fizieſ ſe tal porque lo deuieſ ſe perder ſegund ley, e ſi por auentura gelo ouieſ ſe a tomar por razon, que el Emperador ouieſ ſe meneſter de fazer alguna coſa en ello, que ſe tornaſ ſe a procomunal de la tierra, tenudo es por derecho de le dar ante buen cambio, que vaia tanto o mas de guiſ ſa, que el fin que pagado a bien viſta de omes buenos. Et in dicta l. 31. titulo 18. partita 3. in hunc modum ſcribitur: Contra derecho natural ſeria, ſi dieſ ſen por priuilejo las coſas de vn ome a otro, no auiendo fecho coſa porque las deuieſ ſe perder aquel cuyas eran, fueras ende, ſi el Rey las ouieſ ſe mene ſter por fazer dellas, o en ellas alguna lauor, o alguna coſa, que fueſ ſe a procomunal del Reyno: aſ ſi como ſi fueſ ſe alguna heredad, en que ouieſ ſen a fazer caſtillo, o torre, o puente, o alguna otra coſa ſemejante deſtas, que tornaſ ſe a pro, o a amparamiento de todos, o de algun lugar ſeñaladamente: pero eſto deuen fazer en vna deſtas dos maneras, dandole cambio por ello primeramente, o comprandogelo ſegund que valiere. Erunt autem de prædictis, ſiue de quæ ſtione, atque altercatione præfata ſequentes Authores, ordinéque ſequenti; cùm occaſio ſe offeret, prælegendi; alios plures ſciens conſultóque duxi prætermittendos. Antonius Gabriel commun. concluſ. titul. de iure quæ ſito non tollendo, concluſione prima, 2. & 3. & 4. Andreas Tiraquell. de pœnis temperandis, in præfatione, ex num. 38. cum ſequent. Didacus Couarr. in regula, poſ ſeſ ſor, de regulis iuris, lib. 6. tertia parte, §. 1. num. 5. Alphonſus à Caſtro de lege pœnali, capite 10. Guerrero in ſpeculo Principum, cap. 54. Portius Imolenſis lib. 5. regularum, concluſ. 15. & 16. & 17. Tiberius Decianus in conſil. 25. per totum, volum. 1. Menchaca, qui hiſce de rebus videndus erit[*] omninò, quæ ſtionum vſufrequentium, lib. 1. cap. 1. ex numer. 6. cum multis ſequentibus, & controuer ſiarum illuſtrium, lib. 2. cap. 20. per totum, & de ſucceſ ſionum creatione, libro primo, § primo, numero 35. Carolus de Tapia, qui etiam videndus erit omninò in rubrica, ff. de conſtitutionibus Principum, ex num. 49. vſque in finem capitis primi, fol. 19. vbi latiſ ſimè, & cum multis declarationibus, & limitationibus. Alphonſus Azeuedus, qui etiam latè atque ex propoſito ſcribit in l. prima, titulo primo, ex nu mer. 20. vſque ad numer. 30. lib. 4. nouæ collectionis regiæ, & in l. 4. tit. 14. ex num. 1. vſque ad num. 21. eodem lib. 4. & in l. prima, titul. 11. num. 4. lib. 6. Pater Michaël Salon Valentinus, qui etiam ex propoſito ſcribit de iuſtitia & iure tom. 2. articul. 6. quæ ſt. 4. per totam fol. 436. D. Ferdinand. Mendoça latè etiam ſcribens, di ſputationum, lib. 1. cap. 5. ex num. 50. cum ſequentibus. Fortunius Garſia, Molina, Mieres, Sarmientus, Simon de Prætis, Marcus Antonius Peregrinus, Angelus Matheacius, Andreas Fachineus, & Ioannes Marcus Aquilinus in locis à me relatis, lib. 2. harum quotidianarum controuerſiarum iuris, cap. 28. Craueta de antiquitate temporum, 1. parte, in principio, ex num. 49. cum ſequentib. & in conſ. 135. ex nu. 7. cum ſequentibus. ' Antonius Gomezius in l. 1. Tauri, q. vltima, poſt num. 11. Auiles cap. 18. Prætorum, gloſ ſa finali, numero 3. Arias Pinellus in rubrica, Cod. de reſcindenda, vend. 1. part. cap. 2. Rolandus in conſil. 91. ex num. 29. cum ſequentib. lib. 2. Gracian. regul. 403. per totam. Mieres etiam vltra locum remiſ ſiuè relatum ſupra, de maioratu, 4. par. quæ ſt. 1. ex num. 14. vſque ad num. 24. Ioannes Gutierr. in l. nemo poteſt, ff. de legatis primò, ex num. 69. cum ſequentibus. Capicius deciſ. 166. ex num. 6. Lancel. Conrad. in templo omnium iudicum lib. 1. c. 1. de Imperatore, §. 4. Franciſcus Burſatus in conſilio 78. numero 15. lib. 1. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 1. ex num. 61. lib. 1. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana 87. & 91. Menochius lib. 1. præ ſumptione 48. & in conſilio 20. & in conſilio 75. & in conſilio 103. lib. 1. & in conſilio 108. ex num. 56. & in conſilio 156. num. 47. lib. 2. Lara in l. ſi quis à liberis, §. idem reſcripſit, ex num. 157. Petrus Surdus in conſilio 203. nu. 21. & 22. & 26. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 86. nu. 4. & 5. & 6. lib. 1. Mari. Anguiſ. in conſ. 214. num. 6. & in conſ. 5. num. 14. & in conſ. 90. num. 15. lib. 1. Alexander Raudenſis in reſponſo 27. nu. 29. & ſequentibus, volum. 1. & in reſponſo 30. num. 209. & 213. volum. 2. Humada in l. 2. titul. 1. partita 22. gloſ ſa 23. per totam. Villaguta in tractatu de extenſione legum, quæ ſt. de extenſione legis pœnalis quoad valorem actus, num. 32. per totum, fol 92. & num. 163. & 164. & 165. fol. 113. vbi latè in propoſito. Pater Thom. Sanch. de ſponſalib. lib. 2. diſp. 15. nu. 3. per totum. Martinus Monter à Cueua cauſarum regni Aragon. deciſ. 8. num. 24. fol. 126. Hieronymus de Cæuallos practic. commun. contra commun. quæ ſt. 576. 577. & 578. Hipolytus Riminaldus, qui eruditè admo[*] dùm, vt adſolet, & latè ſe habuit in altercatione prædicta, in conſil. 199. ex num. 146. vſque ad numerum 188. lib. 2. & conſil. 45. ex numer. 41. vſque ad numerum 91. lib. 1. & verè ipſiuſmet Authoris occaſione, velut neceſ ſitate quadam coactus ſum diſputationem hanc prætermittere, & nonnulla à me aliquando non modica, longa potiùs consideratione adnotata, intacta relinquere, eo quòd præfatus Author pleniſ ſima manu in propoſito ſcripſerit, & dicto numero 41. refert ſententiam Angeli, & ſequacium exiſtimantium, poſ ſe Principem alteri auferre dominium rei ſuæ de plenitudine poteſtatis, etiam nulla ſubſiſtente cauſ æ & Angeli fundamenta adducit vſque ad numerum 45. quo loco dicit in oppoſitum plures alios Authores verſari, ac pro illis concludentes rationes conſiderat vſque ad numerum 60. ex quo numero vſque ad numerum 91. omnibus fundamentis & rationibus ſatisfacit, quæ pro ſententia Angeli expendi poſ ſunt, textui etiam in l. item ſi verberatum, §. primo, ff. de rei vendicatione, & in l. 2. & l. benè à Zenone, C. de quadriennij præ ſcriptione, & in l. ſi pendentes, §. ſi quid cloacarij, ff. de vſufructu, in l. ſi priuatis, ff. qui, & à quibus manumiſ ſi, in l. quoties, in fin. ff. de pollicitationibus, & in l. ſi venditor, §. ſi constat, ff. communia prædiorum, intellectum, atque interpretationes veras aſ ſignat, ſic vt in eo articulo, nullibi ita latè, & vtiliter actum inueniri poſ ſit, ac etiam de poteſtate Principis dicta nonnulla, quæ vtilia ſunt, & ſcitu quidem digna: de qua Vide etiam Sylueſt. Aldobrandinum in conſ. 1. ferè per[*] totum, lib. 1. quod ideò à me commendatur hoc loco, quòd Author ille de poteſtate ſummi Pontificis, & Principis alterius ſecularis, latiùs & vtiliùs tractauerit, quàm adhuc videri poſ ſit per alium: & iunge Tiberium Decianum in conſ. 25. per totum, vol. 1. Hoc ita ſuppoſito pro intellectu & explicatio[*] ne d. l. 53. titul. 5. partit. 5. Secundo loco con ſtituo, quòd regia lex illa in verſiculo, Otro ſi dezimos, non loquitur in caſu ſuperiori, quando ſcilicet Princeps cum cauſa vellet vendere, aut donare rem communem cum alio, in totum abſque conſenſu aut voluntate domini in ea communionem habentis; namque ſi iuſta cauſa ſubſiſteret, non modò communem, ſed etiam omninò alienam rem alteri vendere, aut donare mero iure poſ ſet, dummodò pretium iuſtum ſolueret, aut bonum cambium daret, vt ſuperiùs dixi. Idque manifeſta ratione probatur, quæ ex verbis eiuſdem legis colligitur, dum ibi dicitur: Otro ſi dezimos, que ſi el Rey huuieſ ſe alguna coſa comunalmente con otros, que la puede vender toda, o dar por razon de aquella parte que a en ella, e paſ ſa el ſeñorio de aquella coſa, al que la vende, o al que la da, mas con todo eſ ſo deue dar la eſtimacion a cada vno de los otros, ſegund la parte que auian en a quella coſa. Ecce vbi ratione partis, conceditur Principi, vt totum vendere, aut alio modo elargiri poſ ſit, non verò verſatur lex illa in terminis prædictis, quando ſcilicet iuſta cauſa interuenit; nec etiam id præ ſumi deberet, quamuis verba non eſ ſent ita clara, cùm id iam eſ ſet expreſsè deciſum in dicta l. 2. titulo primo, partita 2. & in l. 3. titulo 18. partita 3. vt ſuprà vidimus, & earum legum verba retulimus. Præ tereà, nec in principio loquitur eadem lex in hoc caſu, quando Princeps ex iuſta cauſa contendit alteri dominium rei ſuæ auferre, ſed quando ignorans rem alienam, Princeps donat, vel alienat; quo caſu confirmat deciſionem l. bene à Zenone, C. de quadriennij præ ſcriptione, de qua latè egimus lib. 2. cap. 5. per totum. Denique, vt ſtatim aduertam, quia in terminis in quibus lex ipſa loquitur, neceſ ſarium etiam non erat, quòd aliqua iuſta aut neceſ ſaria cauſa interueniret; & ſic ad ca ſum prædictum nullo modo trahi poteſt, ſed ſim pliciter vt iacet, intelligi debet, vt mox ſubiiciam. Quocirca & tertio loco conſtituo, in dicta l. 53. [*] partitæ, dicto verſiculo, Otro ſi dezimos, ius commune confirmari; quo attento certum erat, poſ ſe fiſcum au Principem, cùm partis dominus eſ ſet; ſoliditatem iuxta proprium priuilegium vendere, per text. in l. 2. C. de communium rerum alienatione; imò etſi minimæ portionis tantum ius ad eum pertineret, vniuerſam vendere poſ ſet, per text. in l. prima, C. de venditione rerum fiſcalium cum priuatis communium, lib. 10. Bartolus tamen, & Ioannes de Platea ibi. intelligunt propter vtilitatem fiſci id permiſ ſum eſ ſe. Vnde limitant & intelligunt dictas leges, vt procedant, quando fiſcus, vel Princeps ex venditione totius rei perciperet vtilitatem, vt puta quia maiori pretio venderet ſolidam rem, quàm pro parte: ſi verò ceſ ſaret vtilitas, tunc non poſ ſet vendere niſi ſuam partem; & idem tenet Baldus in eadem l. prima, num. 7. vbi inſi ſtens in quæ ſtione Gloſ ſ æ ordinariæ ibidem, refert opinionem Martini dicentis, quòd lex illa non habet locum in qualibet re communi fiſco & priuato, ſed in ea tantùm, quæ commodè diuidi non poteſt: & tandem inquit, quòd aut conſtat, tantum poſ ſe percipi de parte reſpectu partis, quantum de toto reſpectu totius; & tunc ſit vera opinio Martini, nam ad quid daretur fiſco priuilegium cum alterius iniuria, & ſine fiſci commodo: aut non poteſt commodè vendi niſi tota, & tunc ex priuilegio ſui fiſcus vendicat totam, vt in dictis iuribus, Gloſ ſa etiam in dicta l. 2. C. de communium rerum alienatione, idem probauit, dicens, fiſci proprium priuilegium eſ ſe, vt occaſione modicæ partis totum vendere poſ ſit, vel quia meliùs vendit ſuam partem, vel quia indiuidua eſt, & ſequitur Salicetus ibidem, & in eandem ſententiam apertè inclinat Peregrinus de iure fiſci, Libro 6. titulo 4. num. 23. in verſiculo, item amplia. Verumenimverò Accurſius, & Odofredus in dicta l. prima, C. de vendit. rer, fiſcal. cum priuat. commun. lib. 10. contrarium affirmant, & indiſtinctè legem ipſam accipiunt, co excitati quòd indiſtinctè loquitur, & ſic debeat indiſtinctè intelligi, nec adhiberi poſ ſit præfata diſtinctio, quæ ibi non exprimitur: & ſic diſtinctionem prædictam adhibere non videtur, ſed ſimpliciter, & indiſtinctè legem illam accipit Baldus in dicta l. 2. C. de communium rerum alienatione, numero. 2. quo loco plures caſus diſtinguit, vt oſtendat quod modis, ſeu titulis fiſcus vendat rem; & tamen quando vendit ratione communionis, pretio diligenter exquiſito, & ſine aliqua colluſione, inquit iure id fieri, æquum tamen eſ ſe, quòd faciat requiſito con ſorte: indiſtinctè etiam accipere videtur Salazar de vſu & conſuetudine, cap. 11. num. 4. dicens ſpeciale eſ ſe in fiſco, quòd vendere poſ ſit totam rem, in totúmque communem obligare, per iura prædicta, nec dictam diſtinctionem adhibens, & hanc ſententiam in terminis dicta l. 53. titulo 5. partita 5. magis probauit Gregor. Lopez ibidem, verbo, Vender, dicens, quòd eſ ſet magna re ſtrictio ad eam legem, vt tantum procederet, ſi Princeps vtiliter venderet: Ideò magis ſibi placere, quòd procedat indiſtinctè ſine dicta limitatione. Et Gregorium ſequutus eſt Carolus de Tapia in rubrica, ff. de conſtitution. Princip. c. 1. numer. 72. fol. 24. Ego autem non ſolùm de iure Regio Partitarum eam opinionem probarem propter verba dictæ legis 53. partitæ, quæ omninò id probant, nec cauillari poſ ſunt, aut aliquo modo reſtringi, cùm ita abſoluta & generalia ſint, & ratione partis, priuilegium prædictum ſpeciale Principi concedant; ſed etiam & de iure communi, Accurſij, & Odofredi ſententiæ Libentiùs accederem. Verè namque in dictis iuribus nullum verbum inuenio, quo fiſci priuilegium ita limitari, aut reſtringi poſ ſit; imò in dicta l. 2. ita indiſtinctè cautum video, & in dicta l. prima. C. de vendit. rer. fiſcal. cum priua. commu. lib. 10. quoties ad fiſcum vel minima portio rei pertinet, vniuer ſam diſtrahi poſ ſe dicitur. Quo caſu magis ad proprium priuilegium fiſci, vel ad ius illud, qualecunque ſit, quàm ad vtilitatem reſpectus habitus videtur, cùm ex minima parte aut portione, in Principe, aut fiſco non poſ ſit ex venditione ea vtilitas conſiderari, quâ dictatum legum deciſio procedere, aut ceſ ſare debeat. Idcircò dumtaxat ſtatuitur, quod pretium partis in fiſcum redigatur, reliquum dominis partium reddatur; nec diſtinguitur, an res commodè diuidi, vel cum vtilitate vendi, aut non vendi poſ ſit; vt etiam non diſtinguitur in d. l. Partitæ, ſed ita indiſtinctè cauetur, fortaſ ſis hoc ideò, vt Accurſij ſententia probaretur: quod ex adnotatione ſequenti euidenter etiam con ſtabit. Quartò deinde & principaliter conſtituo, ſin[*] gularem eſ ſe deciſionem dictæ l. 53. titulo 5. partita 5. quatenus leges prædictas iuris communis, quæ dumtaxat loquebantur in venditione, ad donationem etiam extendit; id quod de iure communi non ita reperitur expreſ ſum, vt rectè aduertit Gregorius Lopez ibidem, verbo, Toda, o dar. Princeps ergo ex deciſione regiæ legis illius, ratione partis, totam rem donare poteſt alteri, etiam inuito domino partis, debet tamen reddere æ ſtimationem illius habenti communionem in re, vel dare bonum cambium, vt inquit Gregorius ip ſe, qui miratur ſic ſtatutum in ea lege, & dum intendit aſ ſignare rationem, firmiter non reſoluit, an ea lex procedere debeat dumtaxat cum cauſa, an verò etiam nulla cauſa ſubſiſtente: Inprimis enim dicit, quòd lex illa procedit dato bono cambio, & legitima cauſa interueniente; poſtmodùm inquit, quòd ſecundùm hæc non erit aliqua ſpecialitas ratione communionis: & tamen lex illa denotat aliquid in hoc eſ ſe ſpeciale fauore Regis; vnde infert, quòd fortè non ita ſufficiens cauſa ſufficeret, tamen pretium ſemper deberet ſolui. Ego verò firmiter quidem in hoc inſiſte[*] rem, & veriſ ſimum putarem à mente & intentione dictæ legis Regiæ Partitæ valdè alienum eſ ſe, legitimam aliquam cauſam quærere: imò indiſtinctè eadem in lege ſtatutum, ob ſpecialem fauorem Regis id permiſ ſum, nec aliam cauſam requiri, ſed dumtaxat exprimi: Que la pueda vender toda, o dar por razon de aquella parte, que a en ella. Non ergo exprimitur, nec aliquo modo requiritur, quòd legitima ſubſiſtat cauſa, vel non, ſed lex ipſa ratione partis hoc concedit, & dum æquiparat caſum venditionis & donationis, apertè inſinuat, idem in donatione dicendum, quod in venditione diximus, in qua nullam cauſam requiri longè verius oſtendimus, & ſic planus erit eius legis ſenſus, ſi ſic accipiatur, nec ſubſiſtentia iuſtæ cauſ æ requiratur, quæ ibi non exprimitur, cùm tamen in aliis caſibus expreſsè fuerit requiſita, vt in l. 2. titulo primo, partita 2. & in l. 31. titulo 18. partita 3. & in terminis noſtris, ſic expreſ ſim agnoſcit Carolus de Tapia in rubrica, ff. de conſtitut. Princip. cap. 1. numer. 73. folio 24. Primò enim tentauit dicere, dictum l. 53. partitæ, forſan in donatione remuneratoria locum habere, in qua nulla cauſa, nulláve vtilitas neceſ ſaria eſt; ſtatim tamen eiuſdem legis generalitatem conſiderans, ſubdit ſic: Sed quia ver bum ſimpliciter ibi prolatum eſt, ita nos intelligere debemus. Quintò conſtituo, vera non eſ ſe, vt etiam[*] libro primo de vſufructu, capite 74. numero 12. dixi, ea, quæ poſt Felinum, & alios tradit Hippolytus ſingulari 441. Licèt de iure, num. 2. Baldus etiam in dicta l. 2. C. de communium rerum alienat. num. 2. & cum aliis Perigrinus de iure fiſci, lib. 6. titulo 4. num. 23. in principio, æquum eſ ſe, quòd Princeps venditurus talem rem communem, priùs requirat ipſum conſortem, & eum aliis præferat, ſi vult tantum dare, quantum alius: mihi autem diſplicent ex eo principaliter, vt alia omittam, quoniam æquitas prædicta ex capite Doctorum deſcendit, nec iure aliquo probari poteſt, priuilegium potiùs Principis reſtringitur, qui, vt vides, denunciandi neceſ ſitate non adſtringitur in dictis iuribus, ſed ratione partis, Liberè ſoliditatem, & cui voluerit, vendere poteſt, ita vt ſi id omittat facere, nulla iniquitas in eo conſiderari valeat, nec etiam æquitas abeſ ſe videbitur: Si autem fecerit, efficiet ex liberalitate id, ad quod de iure, ſiue de neceſ ſitate minimè tenebatur; aliis verò priuatis contrà ſtatuitur, vt etiam dixi lib. 1. de vſufructu, dicto cap. 74. num. 13. & probat textus in l. prima. C. de communium rerum alienatione. Et ſi res communis vendatur,[*] pro æquali pretio præ ſertur ſocius, ſi eam vult, ex ſingulari deciſione l. 55. titulo 5. partitæ 5. in illis verbis: Pero ſi alguno de los que han parte en la coſa, quiſieren dar tanto por ella, como el eſtraño, eſ ſe la deue auer antes que el eſtraño. Quod de ſtricto iure communi non erat ita expreſ ſum; imò liberè poterat venditor vendere in extraneum, vel con ſortem, ſed de æquitate debebat præferri conſors, ſi vellet, tantum dare, quantum alius: quod rectè aduertit Gregorius Lopez ibidem, verbo, Deue auer: & ſic illius legis deciſio locum non habet contra Principem, qui, vt dixi, Liberè poterit totam rem vendere, & dumtaxat tenetur dominis partium æ ſtimationem ſoluere, vt in dicta l. partitæ 53. probatur, non verò tenetur eos aliis præferre, quidquid de iure communi ſocium præferendum eſ ſe, ſi tantum quantum alius offerat, poſt Tiraquellum, in fiſco rem cum alio communem alienante, probauerit Peregrinus de iure fiſci, lib. 6. titul. 4. num. 23. in principio. Quorum ſententia nullo verè iure probatur, imò dictarum legum verbis, & menti repugnat. Sextò prætereà conſtituo, ſilentio prætermit[*] ti non poſ ſe nonnulla, quæ in propoſito ſcripta reliquit Baldus; is enim in conſilio. 336. Præmitto, lib. 5. dictorum iurium deciſiones, quæ in venditione peculiariter loquuntur, ad alios contractus tranſlatiuos dominij, vel vſus extendit, dicens, quòd ſi fiſcus habeat rem cum priuato communem, poſ ſit eam in feudum, aut in emphyteu ſim dare, & locare, quæ eſt notabilis ampliatio ad dicta iura, ſed diſplicuit Peregrino de iure & priuilegio fiſici, libro 6. tit. 4. num. 23. in verſiculo, amplia item, fol. 512. ea ratione, quòd ſic priuatus haberet inuitus emphyteutam, & vaſ ſallum perpetuum; ideòque priuilegium fiſci in venditionibus non videtur ſic protrahendum, quoniam re vendita priuatus conſequitur ſtatim ſuæ partis æ ſtimationem & pretium, de qua pro Libito ſuo diſponere valet, nec ampliùs dicit præfatus Author: quapropter neceſ ſarium erit inquirere, quanam ratione moneatur principaliter Baldus in dicto conſiliio; & quidem ſi originaliter legatur, vnica dumtaxat ratione mouetur, videlicet, quòd venditionis appellatione, venit omnis contractus, & omnis alienatio, ex qua dominium transfertur, vel perpetua vtilitas, per text. in l. ſtatu liberi à cæteris, §. Quintus Mutius, ff. de ſtatuliberis, & cui permittitur, inquit Baldus ipſe, quod eſt maius, permittitur & quod minus; vnde locare, infeudare, & in emphyteuſim concedere permittendum eſt. Ego verò in hoc dubio Libentiùs probarem Peregrini ſententiam, nec Baldi relatam traditionem admitterem, tum ob rationem Peregrini, quæ fortiter quidem adſtringit, & quia durum eſ ſet, quòd Princeps aut fiſcus eum contractum celebrare poſ ſet in re communi, ex quo ſocius rem habens communem cum eo, integrum partis ſuæ pretium non acciperet, quod eſ ſet quidem iniquum & contra intentionem dictorum iurium, & verba dictæ l. 53. titulo 5. partita 5. ibi: Mas con todo eſ ſo deue dar la eſtimacion a cada vno de los otros ſegunà la parte, que auian en aquella coſa. Quæ verba, vt vides. non verificarentur in contractu emphyteuſis, qui ex ſententia multorum ce[*] lebrari poteſt, etiamſi nihil à principio detur, vt refert Cæuallos practicar. commun. contra communes, quæ ſtione 571. vel ſaltem ſufficit ex ſententia aliorum, quòd aliquid detur à principio, vt ibidem Cæuallos ipſe retulit, & probat lex 3. titulo 14. partita 3. & ſic[*] cùm feudi, & emphyteuſis conceſ ſioni verba illius legis, & dictorum iurium non conueniant, nec etiam conuenire debet eorum diſpoſitio, vt eſt vulgatum, & probatur in l. 4. §. totiens, ff. de damno infecto: & ibi notarunt Doctores, l. ita autem, in principio, ff. de adminiſtratione tutorum, & in l. bos accuſare, §. omnibus, ff. de accuſationibus: tum etiam, quia etſi commune ſit, & frequenter vſitatum Doctorum axioma, appellatio[*] ne emptionis & venditionis comprehendi cæteros alios contractus, ex quibus dominium transfertur, vel perpetua vtilitas, & ad id citari ſoleat textus in dicto §. Quintus Mutius, vt notarunt permulti, quos in vnum congeſ ſit Arias Pinellus 2. parte l. 2. C. de reſcindenda venditione, capite primo, numero 10. Petrus Auguſtinus Morla Emporij, prima parte, titulo 9. ff. de contrahenda emptione, numero 8. qui Sarmientum, Cuiacium, Connanum, Petrum Gregorium, & alios recenſet: tamen in contrarium alij plures extant Authores, quos retulit ipſe Pinellus vbi ſupra, numero 11. & 12. & Morla numero 28. & 29. qui latè explicaut text. in dicto §. Quintus Mutius, verſiculo, quoniam. Deinde, vtcunque ſe res habeat, præfatum Aſ ſumptum ex vi verbi falſum eſ ſe, rectè aduertunt ſuperiores Authores, & meritò probant ex vi rationis tantum ſuſtineri poſ ſe, vt ſi ratio legis loquentis de emptione & venditione talis eſt, quæ verſetur etiam in aliis contractibus æqualiter, tunc ad eos extendatur, aliàs ſecus, vt cum Pinello, Sarmiento, Rebuffo, Deciano, & Petro Gregorio aduertit Morla vbi ſupra, n. 29. in fine, & n. 30. Cùm ergo in feudo, & in emphyteuſi diuerſa militet ratio, quàm in venditione; conſequens eſt, dictorum iurium deciſionem, quæ in venditione loquuntur, ad feudi, vel emphyteuſis conceſ ſionem extendi non poſ ſe, nec etiam ad locationem, quamuis contra Baldus ipſe volue[*] rit, qui nullo quidem pacto ſuſtineri poterit, ſi fiſ cus, aut Princeps rem cum alio communem, totam locare vellet ad longum tempus, ob eandem rationem, ne ſcilicet ſocius habeat inuitus conductorem perpetuum, quod eſ ſet nimis grane: item quòd ſtatim non conſequatur ſuæ partis pretium, de quo poſ ſit; vt velit, diſponere, iuxta verba dictorum iurium, & dict. l. 53. partitæ, ibi: Mas con todo eſ ſo deue dar la eſtimacion. Valdè namque differunt, ſuæ partis inſtum pretium quod ſtatim conſequi, aut inuitum & reluctantem conductorem, aut emphyteutam pati eum, qui potiùs diſtrahere, quàm locare, aut in emphyteuſim concedere vellet. Quòd ſi ad vnum annum, vel duos, aut modicum tempus locatio fieret à fiſco, tunc equidem permitteretur faciliùs, aut obſeruari deberent ea, quæ in locatione rei commu[*] nis, cùm vnus ex ſociis vult locare, alius non, vel cùm vnus intendit locate vni, alius alteri, obſeruarunt Antonius Gomezius tomo 2. variar. cap. 3. num. 14. Menoebius de arbitrariis, libro 2. centuria 5. caſu 442. Septimo conſtituo, deciſionem dictæ legis 2. C. de[*] communium rerum alienatione, & dicta l. primæ. C. de venditione rer. fiſcal. cum priuato commun, lib. 10. ad pignoris obligationem extendi, vt ſcilicet poſ ſit fiſ cus pignerare, ſiue obligare rem communem, ſicut poteſt illam vendere: ita Gloſ ſa ad limitationem illius textus in leg. prima C. ſi communis res pignori data ſit, dicens quòd ſi fiſcus alienat in totum ratione partis, ergo multò magis obligare poteſt; quam ſententiam nullus ex ordinariis Scriptoribus declarat ibi: tamen Gregorius Lopez in dicta l. 53. titulo quinto, partita 5. verbo, Vender, in verſiculo, an autem, ſimpliciter tranſit cum Gloſ ſa, Salazar etiam de vſu, & con ſuet. cap. 11. numero 4. vt retuli ſupra, numero 13. columna 2. in principio. Mihi autem traditio Gloſ ſ æ dura admodùm videtur, nec verè in dictis iuribus probatur; aliud enim eſt concedi priuilegium fiſco, vt vendere poſ ſit totam rem, dummodò ſtatim pretij partem communionem in re habenti ſoluat; aliud verò, in præiudicium ſocij, obligationis, aut pignoris facultatem concedi, nec aliter ipſi conſuli, ſicut quando res venditur, conſulitur, quod eſ ſet quidem iniquum; nec cum iniuria tertij ad eum caſum extendi poteſt earum legum diſpoſitio, maximè cùm in dicta l. 53. partitæ, poſtquam dicitur, Que la pueda vender toda o dar, ſtatim ſubditur, Mas con todo eſ ſo deue dar la eſtimacion a cada vno de los otros, ſegund la parte, que auian en aquella coſa. Et ſic non aliter obligandi, aut pignerandi rem communem cum effectu facultas concedenda eſt fiſco, quàm ſi ſocio ſatisfaciat, vel ſtatim partis æ ſtimationem ſoluat, idque ex mente communi Doctorum: diuerſum ius erit,[*] cùm res obligata ſit fiſco, & alteri; tunc enim poteſt per fiſcum vendi, dummodò ius creditorum non lædatur, & inprimis creditoribus præcedentibus ſatisfiat, vt in l. res quæ, §. 1. ff. de iure fiſci, quæ eſt notabilis ad hanc materiam, ſecundùm Bartolum in dict. I. prima. C. de vendit. rer. fiſcal. cum priuato commu. lib. 10. numero 3. & notandum dixit Gregorius Lopez in l. 33. titulo 13. partit. 5. verbo, Obligado por palabras, in fine, vbi ſic dicit: Et nota, quòd in caſu, in quo alius creditor in hypotheca est priuilegioſior fiſco, poteſt fiſcus vendere hypothecam, & ſatisfacere primis, & reſiduum ſibi retinere. Et ſubdit de hoc videndum eſ ſe Ioannem de Platea in l. vnic. C. pœnis fiſcal. creditor. præfer. lib. 10. Octauò & vltimò conſtituo, vtile quidem, & ſin[*] gulare dubium eſ ſe, an dictorum iurium ſpecialitas, aut priuilegium extendi debeat ad caſum, quo fiſcus tantum habeat ius hypothecæ, non verò dominium rei pro parte pro indiuiſo: in quo dubio Peregrinus de iure & priuilegio fiſci, libro 6. dicto titul. 4. num. 23. in verſiculo, & ſecundùm regulam, folio 512. inquit, quòd de facto per illa iura fuit obſeruatum in Camera Patau. quòd pro debito Excellen. D. Ioannis à Ferro fuerunt vendita bona ſua communia cum D. Petro fratre ſuo; & licèt D. Petrus pro ſua portione validè ſe oppoſuiſ ſet; attamen retulit iudicium contrarium Pad. quod ad eius appellationem fuit confirmatum in excellent, conſil. de 40. ſubdit ſtatim, quòd eſt maxima ampliatio ad dicta iuta, quæ loquuntur in fiſco habente dominium rei pro parte, & pro indiuiſo, ideóque priuilegium videri de iure non extendendum ad caſum, quando fiſcus habet tantum ius hypothecæ pro parte; nam cùm fiſcus habet ius vſusfructus, & priuatus ius proprietatis, non poteſt, nec ſolet fiſcus rem vendere, niſi pro iure ſuo, ex ſententia Baldi in dicta l. 2. C. de commun. rerum alienatione, numero 6. Tandem inquit, quòd hæc ſecunda opinio indubitanter vera eſ ſet, ſi fiſco con ſuli poſ ſet in aliis bonis ſui debitoris; aliàs quòd prior obſeruata opinio in Camera Patauin. ex fiſci priuilegio non eſt ſine fundamento, quia illorum iurium ratio punctualiter ſeruit Ego autem, vt mea fert opinio, longè verius crediderim, eorum iurium rationem non ita punctualiter ſeruire vt præ fatus Author affirmat; nam licèt expreſ ſim probetur ibi, quòd fiſcus ratione partis attrahit ad ſe partem focij oblata æ ſtimatione, vt rei ſoliditatem iuxta proprium priuilegium vendere poſ ſit: tamen in dicta l. 2. C. de communium rerum alienatione, partis dominium requiritur, vt conſtat ibi: Cum partis dominus eſ ſet. Et in dicta l. prima. C. de vendit. rer. fiſcal. cum priuato commun. lib. 10. vel minima portio rei exigitur, vt conſtat ibi: Quoties ad fiſcum vel minima portio rei pertinet, Et in dicta l. 53. partitæ, in hunc modum ſcribitur: Que la pueda vender toda, ò dar por razon de aquella parte, que ha en ella. Ecce clara & expreſ ſa iura, in quibus partis dominium, aut minima ſaltem rei portio requiritur, & ratione partis, totius rei alienandæ facultas conceditur. Et ſic non ita facilè extendi poſ ſunt ad caſum, quo fiſcus ius hypothecæ dumtaxat obtinear: tunc namque, minimè verificaretur dictorum iurium requiſitum. Quocirca, vt Peregrinus ipſe aduertit, non aliàs extendi poſ ſet dictum priuilegium, niſi cùm aliàs fiſco conſuli non poſ ſet. Quòd ſi in aliis bonis poſ ſet eſ ſe conſultum, minimè quidem iuuari poſ ſet, nec deberet ſpecialitate, aut priuilegio dictarum legum vti, vtpote cum loquantur in fiſco, qui cùm partis dominus eſ ſet, ſoliditatem rei alienare contendit, non verò in eo, qui cùm ius hypothecæ tantum habeat, alienare velit. Quatenus verò inquit Peregrinus, quòd cùm fiſ [*] cus habet in re ius vſusfructûs tantùm, & priuatus ius proprietatis, non poteſt, nec ſolet fiſcus rem vendere niſi pro iure ſuo, ſequutus doctrinam Bald. in d. l. 2. C. de communium rerum alienatione, num. 6. rectè ſe habet; erit tamen neceſ ſe, & vltra eum animaduertere. quòd fundamenta, quæ Baldus ibi adducit, non modò non concludunt, ſed nec vera ſunt abſolutè. Nam in primis, vt Libro primo de vſufructu probaui, verum non eſt, quòd vſusfructus finiatur ipſius alienatione, quippe cùm ille iure potiùs ipſo vendi, & diſtrahi poſ ſit; intelligendo, vt latiùs explicaui ibidem: deinde, nec etiam abſolutè dici poteſt, quòd vſusfructus pars dominij non ſit, nec portionis in ſtar obtineat, cùm in contrarium expendi poſ ſint iura quamplurima, quæ etiam Libro primo de vſufructu, latiùs adduxi: nec etiam indiſtinctè probari, quòd forma tantum ſit corruptibilis, & de facili reuertibilis ad proprietatem, tanquam ad materiam: quoniam etſi verum ſit, de facili vſumfructum corrumpi, & ad proprietatem reuerti; non ideò forma dumtaxat quædam eſt, ſed ſub venditione bonorum aliquando venit, & dominij, aut portionis inſtar obtinet in multis: quapropter licèt ſententia Baldi in ſe veriſ ſima ſit in effectu, aliâ tamen viâ confirmari debebit, quæ petenda eſt ex his, quæ eodem libro de vſufructu, reſolui in illa quæ ſtione, an vſusfructus, ſeruitutis pars ſit, vel dominij; in qua, vt vides, cum ſententia communi probaui, vſumfructum regulariter ſeruitutis potiùs, quam dominij partem eſ ſe; aliquando tamen, aut in aliquibus caſibus in iure expreſ ſis, dominij partem iudicari, quia in illis idem effectus reſultat. cùm ergo caſus præ ſens à iure expreſ ſus non fuerit, hoc eſt expreſsè cautum non ſit, vſumfructum in noſtris terminis portionis in ſtar obtinere, aut dominij partem eſ ſe, & in dicta l. 2. C. de commun. rer. alienat. & in dict. l. prima. C. de vendit. rer. fiſcal. cum priu. commu. lib. 10. partis dominium aut portio rei requiratur; conſequens eſt, neceſ ſariò dicendum, eorum iurium deciſionem, quæ à regulis iuris communis exorbitans eſt & ſpecialis in fiſco, trahi non debere ad vſumfructum, qui in co caſu pars dominij non eſt, nec inſtar portionis obtinet, ſed pars dicitur ſeruitutis; idcircò in illo procedere non debebunt dicta iura, ſicut in aliis ſeruitutibus non procedunt, vt cum iudicio obſeruauit Baldus vbi ſupra, numero 7. Et de his hactenus, quæ vt videbis lector, noua quidem ſunt, & notanda, quia nullibi erant anteà ſic explicata. CAPVT VII. Ad Explicationem leg. 14. in verſiculo finali, titulo 4. partita 6. vbi de intellectu illius legis dilucidè, atque ex propoſito agitur; ipſius difficultas perpenditur, aliorum interpretationes dubiæ relinquuntur, & quæ ſtio illa, vtrùm valeat præceptum de contrahendo cum conſanguinea intra quartum, vel intra ſecundum gradum coniuncta, ſiue ſimpliciter, ſiue ſub conditione, ſi Papa diſpenſauerit, adiiciatur; ſic abſolutè, & diſtinctè explicatur, vt in futurum certa & vera præfati dubij reſolutio maneat. Deinde vulgatum illud Doctorum Aſ ſumptum, quòd impoſ ſibile reputetur id, quod à Principis voluntate dependet, fal ſum eſ ſe, nec etiam diſtinctione communi Doctorum componendum, meliùs quàm anteà fuiſ ſet, demonſtratur hoc loco, & omnia quæcunque in propoſito iura ſunt, ſingulariter, & verè enucleantur. Ac demùm inquiritur, cùm in teſtamento, aliáve diſpoſitione præceptum, aut conditio apponitur, quæ ex facto aut voluntate Principis pendet, ſiue quæ non aliàs adimpleri valet, quam ſi Princeps voluerit, vtrum teneatur quis id à Principe poſtulare, ac vt obtineat, diligenter inſiſtere, & quidquid in eo ſit, facere; quorundam traditiones in propoſito confutantur, lex 2. §. tractari, verſ. finge autem, ff. ad Tertul. nouiter & verè explicatur, & in effectu per totum caput quamplurima traduntur, quæ notabilia quidem ſunt, nec alibi inuenies, etſi hucuſque Scribentium omnium traditiones prælegeris. SVMMARIVM. -  1 Impoſ ſibile vtrùm iudicetur id, quod à Principis voluntate dependet. -  2 Et in hoc dubio tres fuiſ ſe præcipuas, & contrarias Doctorum ſententias. -  3 Inprimis namque, quòd ea, quæ à Principis voluntate pendent, impoſ ſibilia reputari debeant, docuerunt quamplures Authores, qui hoc numero præ citantur. -  4 Ij autem, nedum ea, quæ à Principis voluntate pendent, impoſ ſibilia reputarunt, ſed etiam ea, quæ à voluntate cuiuſque alterius magni Viri dependent. -  5 Promiſ ſio de contrahendo inter impeditos, ſub conditione, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, non obligat ex ſententia 27. Authorum, qui hoc numero remiſ ſiuè recenſentur, & vide infra, numero 29. -  6 Impoſ ſibile reputari id, quod à Principis voluntate dependet, ex ſententia Authoris, nequaquam probari in l. apud Iulianum, §. conſtat, ff. de legatis primo, quamuis Doctores communiter eo textu adducti ſint principaliter. -  7 Non etiam probari in l. inter ſtipulantem, §. ſacram, ff. de verbor. oblig. prout hoc numero adnotatur. -  8 Denique idipſum nec etiam poſ ſe deduci ex textu in l. continuus, 137. §. cùm quis, ff. de verbor. obligat. quod hoc loco & nouè, & eleganter oſtenditur. -  9 Principis à voluntate quod pendet, tunc demùm impoſ ſibile reputari, quando illud Princeps non ſolet concedere: id verò quod Princeps ſolet concedere, non eſ ſe dicendum impoſ ſibile ex ſententia multorum. -  10 Sed eorum diſtinctio Authori non placet, nec probatur in dicto §. conſtat, vt hoc numero adnotatur. -  11 Minùs etiam probatur in l. qui cum maior, poſt principium, ff. de operis libertorum, quod nouiter, & verè hoc loco annotauit Author. -  12 Deinde nec text. in l. prima, §. permittitur, ff. de aqua quotidiana & æ ſtiua, aliquid probat, quo communis præfata diſtinctio fundamentum capiat. -  13 Textus autem in l. intercidit, 58. ff. de condit. & demonſtrat. & in l. quidam relegatus, ff. de rebus dubiis, nihil etiam dicit, quo eadem diſtinctio confirmari valeat, vt latiùs hoc numero demonſtratur. -  14 Principis à voluntate quod pendet, & per remedium extraordinarium diſpenſationis, aut gratiæ, vel priuilegij, aut conceſ ſionis fieri poteſt, impoſ ſibile non dici, etiamſi Princeps nullo modo concedere, aut frequenter denegare ſoleat, ſed verè difficile tunc dici. -  15 Conditiones, quæ ex facto, aut voluntate Principis pendent, difficilibus magis, quàm impoſ ſibilibus aptari debent, quia difficultatem dumtaxat, non impoſ ſibilitatem continent. -  16 Quod adeò certum eſt, & ratione concludenti probatum, vt maiori comprobatione non indigeat. -  17 Conditio in teſtamento, vel in alia diſpoſitione adiecta, quæ ad factum Principis referatur, vel eiuſmodi ſit, quòd abſque voluntate, aut gratia, vel diſpenſatione Principis impleri non valeat, cum impoſ ſibilis dici non poſ ſit, in ea locum non habebunt iuris communis circa impoſ ſibiles conditiones in teſtamentis, aut in contractibus tradita principia, ſed de iure potiùs debebit ſubſiſtere. -  18 Conditio pendens à voluntate Principis, quoties eſt præambula, & neceſ ſaria ad diſpoſitionis & actus valorem, non eſt reiicienda, etſi ſummè difficilis ſit ſed eius euentus expectatur. -  19 Quod licèt vnanimiter probauerint Scribentes, in modo tamen loquendi, ſicut in alio decipiuntur, vt hoc numero & nouè, & verè annotauit Author. -  20 Conditio pendens ex voluntate, vel ex facto Principis non vitiat diſpoſitionem, etiamſi difficultatem contineat. -  21 Conditio cùm adiicitur, quæ ex facto, aut voluntate Principis pendet, non excuſatur quis, etiamſi conditio difficultatem contineat, aut Princeps non ſoleat facilè concedere, niſi à Principe poſtulauerit, & quantum in ſe ſit, efficiat, vt petitum obtineat. -  22 Obligatus ad impetrandam licentiam ad faciendum Maioratum, vel ad extrahendam aliquam rem à Maioratu, tenetur oſtendere obnixè, ſe omnia feciſ ſe, quæ pertinent ad impetrationem fa cultatis Regiæ, & quòd tales licentias petiuit, & cætera neceſ ſaria fecit. -  23 Nec diſtingui debet inter facile & difficile, aut inter conſuetudinem vel deſuetudinem concedendi, vel non concedendi, quicquid alij Authores, ſed malè quidem diſtinguant. -  24 Et text. in l. 3. §. quid ergo, ff. de contrario iudicio tutelæ, optimè in id ponderatus. -  25 Relictum fratribus minoribus cum onere, cuius implementum requirit Pontificis licentiam, purum eſ ſe, reiecta conditione tanquam impoſ ſibili, ex ſententia Bartoli, quæ Authori diſplicet, & num. ſeq. -  26 Pauli Caſtrenſis conſultatio & ſententia refertur, & concludenti ratione confutatur. -  27 L. 2. §. Tractari, verſiculo, finge autem, ff. ad Tert. nouiter, ſed verè quidem, atque eleganter explicatur. -  28 Patris Thomæ Sanchez ſententia & reſolutio pro ſententia & reſolutione Authoris ponderatur contra Bartolum, & Caſtrenſem, & num. ſeq. -  29 Promiſ ſio de contrahendo inter impeditos, ſub conditione, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, obligat ex veriori ſententia. -  30 Quæ etiam à peccato liberat contrahentes. -  31 Conditio, aut præceptum de contrahendo cum con ſanguinea, in inſtitutione Maioratus adiecta, vtrùm neceſ ſario à ſucceſ ſoribus adimplenda ſit, dubium quidem maximum, in quo diuerſimodè ſe habuerunt Scribentes. Nec adeò clarè, nec abſolutè deciſum reliquerunt, vt etiam hodie quæ ſtio præfata difficultatem non habeat. -  32 Inprimis namque conditionem adiectam Maioratui, legato, vel aliæ vltimæ voluntati, ducendi conſanguineam exiſtentem in gradu prohibito, inhoneſtam eſ ſe, & inualidam, & eâ reiectà diſpoſitionem manere puram, non dubitarunt aſ ſerere quamplures Authores, qui hoc numero præ citantur. -  33 Et pro hac ſententia videtur adeo expreſ ſa quæ dam lex Partitæ, vt dici poſ ſet non temerariè, ampliùs in hoc non inſiſtendum, ſed ita tenendum indiſtinctè, quidquid alij quamplures aliter declarauerint. -  34 Quoniam vbi habemus claram legis deciſionem; non eſt ampliùs elaborandum, nec aliter dubitandum, ſed ita tenendum, provt lex dicit. -  35 Deciſionem autem eſ ſe expreſ ſam & claram, vnicuique conſtabit, qui legis 14. in ſine, titulo 4. partit. 6. verba prælegerit, prout hoc numero referuntur. -  36 Et eius verba fortiter adſtringere, vel fateri, vel ſaltem agnoſcere nonnullos Authores, prout hoc numero latiùs adnotatum, inuenies. -  37 Vbi etiam duplex limitatio aut declaratio proponitur, quæ ad dictam l. 14. partitæ, magis communiter tradi ſolet ab eiſdem. -  38 Et circa vtramque, nonnulla & nouiter & verè animaduertit Author, quæ nullus anteà ſic annotauerat, nec ſcripſerat, & num. ſeq. -  39 Legis 14. in fine, titulo 4. partitæ 6. Conditores quid in conſideratione principaliter habuerint, vt eius deciſionem ſic compoſitam, aut ſcriptam relinquerent. Et ibidem, aliorum Authorum in propoſito, attento iure, communi præcipua ratio adducta. -  40 L. 14. titulo 4. partita 6. & quæ circa eam numeris præcedentibus ſunt adnotata, velut deſtruere omnia, quæ in hac materia Authores nonnulli huius Regni ſcripta reliquerunt. Et ibidem circa obſeruantiam eiuſdem legis Partitæ ſententia & reſolutio Authoris tradita. -  41 Gloſ ſ æ ſententiam, in l. vter ex fratribus, verbo, conſobrinam, ff. de condit. inſtitut. de qua ſupra numero 32. veram non eſ ſe, nec aliquo iure probari; quòd latiùs & nouiter hoc loco adnotatur, & ad fundamenta dictæ Gloſ ſ æ, nouiter etiam responſum præbetur. -  42 Conditio aut præceptum ducendi conſanguineam, in inſtitutione Maioratus adiectum, vtrùm ob ſeruari debeat, nécne, ex ſententia Emanuë lis Coſtæ, diſtinctione explicandum eſ ſe, an ſcilicet præceptum factum fuerit ſimpliciter, vel adiecta conditione, ſi Romanus Pontifex diſpen ſauerit. -  43 Sed in vtroque caſu præceptum prædictum obſeruandum eſ ſe, nec intereſ ſe, an exprimatur præfata conditio, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, ſiue non exprimatur; Ludouicus Molina rectiùs tuetur, & alij ſequuntur eum. Qui tamen loquuntur, quando conſanguinitatis impedimentum intra quartum, vel etiam intra tertium gradum ſubſiſtit. Cæterùm, quando in ſecundo conſanguinitatis gradu impedimentum verſatur, tunc apertè præ ſentiunt, prædictum præceptum non obligare, niſi exprimatur conditio, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, quod numero ſequenti adnotatur, & infrà numero 49. contrarium nouiter, ſed verè quidem, & concludenter defenditur, nec inter quartum aut ſecundum gradum differentia profata admittitur. -  44 Conditio aut præceptum ducendi conſanguineam, in inſtitutione Maioratus adiectum, vtrùm ob ſeruari debeat, quando conſanguinitas eſt in ſecundo gradu. -  45 Vbi aliorum ſententiæ referuntur; qui præceptum prædictum obſeruandum aſ ſerunt. -  46 Author verò licèt eandem ſententiam numeris ſequentibus ſit ſequutus, anteà tamen nonnulla conſtituit, quæ notabilia quidem ſunt, nec ab alio hactenus ſic explicata, nec forſan excogitata, & num. ſeq. -  47 Ludouicus Molina quare in propoſito dubio variauerit, cæteri etiam Authores, quare contrarias aut diuerſas ſententias in eodem protulerint; ratio certa, & nouiter & verè conſiderata per Authorem. -  48 Ludouici Molinæ reſolutionem in præfato dubio, ſeruandam omninò in praxi, & eiuſdem Authoris ambiguitatem, aut varietatem non debere aliis in futurum, variandi, aut diuer ſas ſententias ſuſtinendi anſam, aut occaſionem præ ſtare. -  49 Præceptum de contrahendo cum conſanguinea, cùm in Maioratus inſtitutione, aliáve vltima voluntate adiicitur, nec exprimitur conditio, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, ſic obſeruandum inter conſanguineos intra ſecundum gradum coniunctos, ſicut inter coniunctos intra quartum gradum, nec intereſ ſe, dictam conditionem expreſ ſam non eſ ſe, vt hoc loco nouiter, & latiùs demon ſtratur. Et Ludouici Molinæ rationes in conſanguinitate intra quartum gradum, vel etiam intra tertium gradum, non ſolùm æqualiter, ſed etiam fortiùs militare inter conſanguineos intra ſecundum gradum coniunctos, euidenter oſtenditur, & numeris ſeqq. -  50 In teſtamentis, & vltimis voluntatibus ea interpretatio ſumi debet in dubio, per quam teſtatoris diſ poſitio ſuſtineatur, & actus magis valeat, quàm pereat. -  51 Nec recipienda eſt interpretatio, per quam diſpoſitio reddatur inutilis, ſi per aliam poteſt ſuſtineri. -  52 Quia non eſt credendum, teſtatorem voluiſ ſe iudicia ſua ſubuerti, nec etiam voluiſ ſe id de quo non potuit diſponere. -  53 Et verba teſtamenti ſunt poſ ſibiliter, non impoſ ſibiliter intelligenda. -  54 Teſtator præ ſumitur ſenſiſ ſe id, quod verbis non continetur expreſ ſium, ne alioquin eius diſpoſitio reddatur inutilis. -  55 Patris Thomæ Sanchez, verba quædam dubia, eleganter & nouè explicata, & pro ſententia Authoris ponderata. -  56 Patrem Molinam in eadem, quam Author defendit ſententia permanſiſ ſe. PRo huius Capitis dilucida, & notanda interpretatione, atque vt diſtinctè, & facilè percipi valeant nonnulla, quæ confusè, atque intricatè traduntur ab aliis, præmittere in primis, atque con ſtituere neceſ ſarium erit, Interpretes noſtros variis in locis in dubium, atque diſputationem excitaſ ſe:[*] Vtrùm impoſ ſibile iudicetur id, quod à Principis voluntate dependet? Quo in dubio, ſi hucuſque[*] Scribentium placita, & reſolutiones intuearis, tres inuenies fuiſ ſe præcipuas, & contrarias etiam Doctorum ſententias. Inprimis namque, quòd ea, quæ à Principis voluntate pendent, impoſ ſibilia reputa[*] ri debeant, docuerunt Gloſ ſa, Bartol. & communiter Doctores in l. continuus, §. cùm quis, ff. de verbor. obligat. Idem Bartol. in l. apud Iulianum, § conſtat. num. 2. ff. de legatis 1. Et in aliis locis, quæ in eodem §. congeſ ſit Iaſon num. 8. & 9. & ſequentibus. Vbi nonnullis exornat, & communem ſententiam profitetur. Dinus in regula, ſemel Deo, num. 2. de regulis iuris, lib. 6. Abbas in cap. cùm eſ ſes, num. 19. de teſtament. Decius in l. 1. ſub num. 31. ff. de officio eius cui mand., eſt iuriſd. Crau. in conſ. 64. num. 9. & in conſil. 121. num. 10. lib. 1. Signorolus in conſilio 39. columna 1. verſicul. tertiò probat, Alexander in conſilio 124. columna 1. verſicul. & quando pendet, lib. 6. quem, Cardinalem etiam Florentinum, Rainerium, Ca ſtrenſem, & Franciſcum Curtium iuniorem adduxit in hanc ſententiam Tiraquellus de retractu lignagier, §. 32. gloſ ſa vnica, num. 57. Rebuffus, Cephalus, Ioannes Baptiſta de Plotis, & Mandoſius, quos in eandem ſententiam congeſ ſit Pater Thom. Sanchez de ſponſalibus, lib. 5. disputat. 5. num. 5. fol. 841. & vltra relatos ibi, ſic etiam probauit, & nedum ea, quæ à Principe dependent, impoſ ſibilia reputari debere, ſed etiam ea, quæ dependent à voluntate cuiuſque alterius magni Viri, ſcripſit Boni[*] facius Rogerius in conſil. 17. num. 152. & 153. lib. 1. qui Alexandrum, Cephalum, & alios ſic dicentes retulit. Et cum Socino, Alexandro, Iaſone, & Cephalo, id ipſum notauit Pater Thomas Sanchez dicta diſ putat. 5. quæ ſt. 4. num. 31. fol. 848. Angelus etiam, Socinus, & Ripa in eadem fuerunt opinione, & ea, quæ à Principis voluntate pendent, impoſ ſibilia indicarunt, vt ipſos retulit Mieres de Maioratu, quarta parte, quæ ſt. 40. num. 6. Ac denique Gregorius Lopez in l. 13. tit. 9. partit. 6. verbo, ſin mandado. Fuerunt prætereà & in eadem opinione 27. alij, tam vtriuſque iuris Interpretes, quàm Theologi, qui[*] in ea quæ ſtione, an promiſ ſio de contrahendo matrimonio inter impeditos, ſub conditione, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, obliget, negatiuam partem defendunt, & huiuſmodi promiſ ſionem eſ ſe nullam aſ ſerunt: Ipſi autem eâ ducuntur ratione principaliter, quòd conditio hæc, ſi Pontifex diſpenſauerit, impoſ ſibilis ſit; & ſic eâ reiectâ, promiſ ſio remanet pura, ac proinde minimè obligare poteſt, vtpote cùm ſit inter perſonas inhabiles, & contra bonos mores: ſic teſtatur Pater Thomas Sanchez, & præfatos Authores 27. congerit dicta diſp. 5. n. 5. per totum. Horum omnium, & ſuperiorum fundamenta[*] nonnullis iuribus principaliter ſubſiſtunt: Ac primum ex textu in l. apuà Iulianum, §. conſtat, ff. dele gatis primo. Vbi dicunt clarè probari, quòd impoſ ſibile reputetur illud quod à Principis voluntate dependet. Cauetur namque in eo textu, quòd ſi res Principis legata ſit, nec æ ſtimatio quidem eius debetur: Verè tamen aſ ſumptum prædictum non ita clarè, nec etiam concludenter probatur ibi; non enim dixit textus: legatum non valere, quòd impoſ ſibile ſit; nec etiam valere, quando res aliena priuati legatur, quod ſit poſ ſibile: ſed alia ratione duci videtur, quòd rerum Principis commercium non eſt, & idcircò legatum huiuſmodi, nec quoad æ ſtimationem valere debeat, quemadmodum nec valet regulariter legatum rei, cuius commercium non eſt, etiam ſi Principis non ſit, iuxta Gloſ ſam, & communem Doctorum reſolutionem in l. ſed ſi res, ff. de legatis primo, & in l. 13. titulo 9. partita 6. Quamuis ergo poſ ſibile ſit, quòd res Principis poſ ſideantur ab alio, ſi ex donatione, aut venditione, alióve legitimo contractu transferantur in eum, nec verè poſ ſit in hoc impoſ ſibilitas conſiderari; impoſ ſibilitas enim non eſt: quia tamen resmetipſ æ Principis à priuatorum rebus debent di ſtingui, nec in illis ita facilè commercium datur, ſicut in priuatorum rebus; meritò ſtatuitur ibi, legatum, nec quoad æ ſtimationem valere debere, idque propter commercij defectum, non quidem propter impoſ ſibilitatem, ad quam ſi lex ipſa principaliter attenderet, forſan contrarium decideret, & æ ſtimationem præ ſtari debere dicerer, vt impoſ ſibilium impedimentum non obſtaret, ſed potiùs tolleretur. quod ad vitiandas, aut inanes reddendas vltimas voluntates non attendendum, cùm de teſtatoris voluntate apparet, ius ipſum docuerat. Ducuntur ſecundò ex textu in l. inter ſtipulantem,[*] §. Sacram, ff. de verbor. obligat. quatenus Iureconſultus reſpondet, inutilem eſ ſe ſtipulationem, ſi aliquem locum sacrum, cùm profanus eſ ſe cœperit, ſtipulatus fueris. Et reddit rationem: Quia nec præ ſentis obligationem temporis recipere poteſt, & ea dumtaxat, quæ naturâ ſui poſ ſibilia ſunt, deducuntur in obligationem. Verùm hic tex. nullo etiam modo præfatum Aſ ſumptum probat, nec circa factum Principis aliquam impoſ ſibilitatem conſiderai, ſed etiam loquitur, cum res in ſtipulationem deducitur, cuius commercium non eſt, nec attendit, quod eſ ſe poſ ſit, ſi locus profanus fiat, quia præ ſens tempus inſpici debet; ſi autem præ ſens tempus in ſpiciatur, rei huiuſ modi ſtipulatio non poteſt iure ſubſiſtere. Quòd ſi dixeris negari non poſ ſe, quin eius textus ratio pro opinione Theologorum, & Pontificij Iuris Interpretum ſententia relata ſuprà num. 6. fortiter vrgere videatur: quin etiam fortiter expendi poſ ſit ad probandum. quòd ea, quæ ex facto, aut voluntare, ſiue diſpenſatione Principis pendent, velut impoſ ſibilia iudicari debeant, cùm ſui naturâ & abſque facto Principis poſ ſibilia non ſint; Adhuc reſponderi poterit, diuerſum quidem eſ ſe, in ſtipulationem & obligationem deducere rem, quæ ſui natura, & qualitate præ ſenti conſiderata deduci non poteſt, nec eius mutationem expectare decens eſt, indecens potiùs, atque impium quodammodò deſiderare, quòd res ſacra profana fiat, quemadmodum, quòd homo liber ſeruus fiat, vt idem textus exprimit, & idcircò iuridicè, & iuſtè ſtipulatio vitiatur ibi: Aliud verò eſ ſe, & diuerſum, obligationem, aut promiſ ſionem ſub eo modo, formáve concipere. quæ nihil quidem impiũ , indecens, aut bonis moribus contrarium contineat; in id potiùs tendat, quod pro ſubſtantia, aut ſubſi ſtentia, & validitate actus futuri expectare, atque deſiderare omninò neceſ ſarium eſt. Nec dici poteſt, eam conditionem impoſ ſibilem eſ ſe, id etenim, ſi fieri à Principe poteſt, & frequenter fit, poſ ſibile quidem, non impoſ ſibile eſt, quod fiat. Prætereà (quod ad quæ ſtionem præcipuam huius capitis attinet) no tandum etiam erit, diuerſum quoque videri, inter impeditos ſub conditione, ſi Pontifex diſpenſauerit, matrimonij contrahendi promiſ ſionem fieri, ip ſósve obligari ex propria promiſ ſionem; tunc enim expendi poſ ſet ratio textus in dicto §. ſacram: aut quem non ex propria promiſ ſione, ſed ex diſpoſitione, & voluntate alterius præmio accepto obligati; tunc enim voluntatem Principis exquirere, & diligentiã in hoc adhibere tenetur, vt ſtatim dicam; & ad id tantum cum ex diſpoſitione huiuſmodi remaneat obligatus, & adſtriſtus, nulla etiam impoſ ſibilitas valet conſidentari ſi ea conditio adiiciatur, quæ verè impoſ ſibilis non eſt. Et idcircò nullo pacto expendi poſ ſent in contrarium verba textus indicto §. conſtat: Tum quia diſpoſitio prædicta præ ſentis etiam temporis obligationem recipere poteſt, & id continet, quod ſui naturâ poſ ſibile eſt, ſi ad futurum tempus, ſiue factum reſpicias: Tum etiam, quia ex voluntate, aut licentia Principis diſpoſitionem velle pendere, non turpe quidem, non inhoneſtum, nec impium eſt, ſed naturæ actus, boniſque moribus adeò conueniens. vt etiamſi id non exprimatur, ſubintelligi debeat, vt mox dicetur. Denique ducuntur ex textu, quem magis com[*] muniter citant, in l. continuus, 137. §. cum quis, ff. de verborum obligation, quo in loco ſic ſcriptum inuenies: vbi omninò conditio iure impleri non poteſt, & ſi velit facere, ei non liceat, nullius momenti fore ſtipulationem: perinde ac ſi ea conditio, quæ natura impoſ ſibilis eſt, inſerta eſ ſet. Nec ad rem pertinet, quod ius mutari poteſt, & id quod nunc impoſ ſibile eſt, poſtea ſit poſ ſibile fieri: non enim ſecundum futuri temporis ius, ſed ſecundum præ ſentis, æ ſtimari debet ſtipulatio. Cæterùm, vt vides, nec in verbis præfatis probari poteſt Aſ ſumptum prædictum: nuſquam enim dicitur, quòd ea, quæ à voluntate Principis pendent, impoſ ſibilia reputentur; quod eſ ſet neceſ ſe, vt ita ſecurè ac communiter poſ ſent ab omnibus eiuſdem §. verba in id ponderari: Sed loquitur ille textus in alia materia, ac in ea fortaſ ſis, in qua ex natura actus non ineſt conditio, quæ adiicitur, provt ineſ ſe ſemper videtur, cùm adiicitur conditio, cuius implementum non aliàs euenire poteſt, quã ſi Princeps voluerit. Quod animaduertit Molina de Hiſpan. primog l. 2. c. 13. n. 7. in fin. Cui ego addiderim, eundem textum loqui etiã in ea conditione, quæ iure impleri non poteſt omninò, etſi impleri eam partes voluerint; quod in caſu præcipuo huius capitis, quando in vltima voluntate imponitur præceptũ de contrahendo cum conſanguinea, diuerſum eſt; iuxta ea enim, quæ frequentiùs accidunt, ſi ad ſucceſ ſionẽ inuitatus, & eo præcepto oneratus facere velit, hoc eſt, ſi diligentiã neceſ ſariã adhibeat, à communiter accidentibus impleri conditio poterit, cũ frequenter Romanus Pontifex diſ penſationes huiuſmodi concedere ſoleat, vt experientia ipſa docet. Quod eſ ſe non poſ ſe in cõditione , de qua loquitur ille textus, clarè conſtat ex verbis ip ſius, quæ ſuprà retuli. Deinde in eadẽ quæ ſtione no ſtra non eſt incertũ ab initio, quòd ius mutari poſ ſit, & impoſ ſibile nunc, poſteà poſ ſibile fieri poſ ſit: quẽ admodum incertum eſt in materia, de qua in eodem §. agebatur; in illo namq; ſub incertitudine id ponitur, Cæterùm in noſtris terminis, & quoties ex facto, aut voluntate Principis aliquid pendet, ab initio certũ eſt poſ ſibile id eſ ſe, & non ſolùm poſ ſibile poſt modũ futurũ , ſed ab initio fuiſ ſe poſ ſibile, ſi Romano Pontifici placuerit, cui, vt ſuprà dixi, à communiter accidentibus, ſi iuſta cauſa interuenerit, & diligenter petitum fuerit, placiturum velut certum eſt: vnde non conueniunt verba illa: Non enim ſecundùm futuri temporis ius, ſed ſecundùm præ ſentis, æ ſtimari debet ſtipulatio. Nam præceptum prædictum, aut conditio poſ ſibilis quidem eſt, tam ſecundùm futuri temporis, quàm præ ſentis æ ſtimationem, & ab initio certum eſt, quod poſ ſibile eſ ſe poteſt. Ex his ergo, quæ, vt videbis, nullus anteà ſic annotauerat, clarè deſtruitur, nec verè ſuſtineri poteſt opinio prima relata, aut vulgatum & commune Doctorum Aſ ſumptum, ex dictis iuribus malè deductum.[*] Succedit igitur ſecunda opinio, quæ in præfato dubio diſtinguit: id quod à Principis voluntate pendet, reputari impoſ ſibile, quando illud Princeps non ſolet concedere; id verò quod Princeps ſolet concedere, non eſ ſe dicendum impoſ ſibile: Idque per textum in d. l. apud Iulianum, §. conſtat, ff. de legat. 1. dum dicit: Cum diſtrahi non ſoleant, & ita notarunt ibi, Cumanus, Aretinus, & Alexander num. 5. & Iaſon dicens communem num. 13. Paulus Caſtrenſis in l. continuus, § cum quis, numer, 5. ff. de verbor. oblig. Socin. & Luſitanus in l. quidam relegatus, ff. de rebus dubiis. Socin. iun. Decius, Cagnolus, & Coſta, cum quibus Molin. de Hiſpan. primogen. lib. 2. capite 13. numero 8. Couar. in 4. 2. part, cap. 3. numer. 8. Antonius Gomez. in l. 9. Tauri, num. 18. circa finem, cum ſequentibus. Mieres de maioratu, prima parte, quæ ſtio. 50. num. 2. & 4. part. quæ ſtio. 40. numer. 10. Rolandus in conſilio vndecimo, numero 15. libro 2. Præpoſitus, Additionator Abbatis, Gregorius Lopez, Pinellus, Tellus Fernandez, Annoius Gabriel, Matiençus, Baë ça, Caldas Pereira, & D. Spino, cum quibus de communi reſolutione teſtatur Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus Libre 5. diſput. 5. quæ ſt. 1. num. 12. fol. 842. Cephalus in conſil. 304. num. 124. lib. 3. Ruin, in conſilio 123. libro 4. Ioannes Gutierrez canonicarum, libro 1. cap. 22. num. 10. & in conſilio 18. numero 10. Franciſcus Burſatus in conſilio 56. numero vigeſimo quarto, libro primo: qui omnes expreſ ſim aſ ſerunt, impoſ ſibile reputari id, quod à Principis voluntate pendet, quando non ſolet à Principe fieri.[*] Cæterùm nec id probatur in dict. § conſtat, quamuis eo textu excitari ſoleant Doctores præcipuè: Nam licèt dicatur ibi, legatum rerum Principis non valere, nec quoad æ ſtimationem, & pro ratione expreſ ſerit Iureconſultus: Quoniam commercium earum non eſt niſi iuſ ſu Principis, cùm diſtrahi non ſoleant: Verè tamen impoſ ſibilitas hæc non inde Commodè conſiderri valet; verè enim impoſ ſibile non eſt, etiam ſi à Principe concedi non ſoleat, cùm concedi poſ ſit, ſi Princeps voluerit: & idcircò impoſ ſibile dicendum non eſt. Quod in hac materia cæteris omnibus elegantiùs animaduertit Couar. in 4. 2. part. capitul. 3. numer. 8. vbi ſic ſcribit: Imò licèt id quod pendet à Principis voluntate, dici poſ ſit impoſ ſibile largè, non tamen ex ſtricta interpretatione, etiam ſi non ſoleat à Principis concedi. Id etenim ſi fieri à Principe poteſt, poſ ſibile eſt, quòd fiat; tamen quia Princeps, etiam ſi id poſ ſit, non ſolet facere, dicitur impoſ ſibile, ſed non eo modo, quo impoſ ſibile dicitur, & ſumitur in capitul. finali. de condition. appoſitis. vbi impoſ ſibile ego intelligo, quod naturâ, vel iure eſt impoſ ſibile. Id ergo quod à Principe iure fieri poteſt, licèt non ſoleat fieri, nec erit impoſ ſibile à natura, nec à iure. Pro altero verò caſu, quando id, quod à Principis voluntate pendet, ab ipſo ſolet concedi, quòd impoſ ſibile non reputetur, citati ſolet textus in l. qui cum maior, poſt principium, ff. de bonis libertorum. [*] Qui tamen meliùs expendi poſ ſet pro primo caſu, quamuis verè pro neutro vrgeat: Ibi namquè dumtaxat dicitur, quòd ſi Minor libertum capitis accu ſauerit, Maior autem factus ſententiam acceperit, benignè dicendum eſt, ignoſci ei debere, quia Minor cœpit. Et ſubdit textus in hunc modum: Neque enim imputare ei poſ ſumus, cur non deſeruit accu ſationem, vel cur abolitionem non petierit: cum alterum ſi faceret, in Turpilianum incideret; alterum facilè impetretur. Itaquè eo in textu ignoſcitur ei, qui cùm Minor eſ ſet, accuſationem inſtituit contra libertum, quamuis Maior factus ſententiam acceperit, ratione prædicta, quòd vel vnum non facilè im petretur; vel alterum ſi fiat, in Turpillianum incideret. Non tamen inde deducitur, impoſ ſibile iudicari debere id, quod non facilè ſolet à Principe impetrari: Nec etiam diſtinctio præfata confirmatur aliquo modo; imò è contra deducitur, poſ ſibile quidem eſ ſe, & non impoſ ſibile iudicandum id, etiam ſi non ſoleat concedi, aut non facilè impetratur: nam ſi non facilè impetratur, ſequitur inde non eſ ſe præcluſam potentiam impetrandi; imò ſupponitur apertè impetrari poſ ſe, licèt cum difficultate; & ſic poſ ſibile, non impoſ ſibile reputandum fore. Quod Gloſ ſa ibi non obſcurè ſentit, quatenus totum hoc ad facilitatem, aut difficultatem retulit, non ad impoſ ſibilitatem. Et ſic verbo, non facilè, in hunc modum ſcriptum reliquit: Quia cum quadam ſolemnitate petitur, vt C. de abolit. l. 3. in principio. Et nota de facili, & difficili, vt & ſupra de negotiis geſtis, ſin autem, in principio. [*] Prætereà citant Doctores textum in l. 1. §. permittitur, ff. de aqua quotidiana, & æ ſtiua. Vbi beneficium conſuetum concedi à Principe, cenſetur impetrabile, & poteſt impetrari. Sed nec ille textus aliquid probat, quo diſtinctio communis fundamentum capiat: Quia non inde deduci poteſt. beneficium non conſuetum impetrari, impoſ ſibile eſ ſe, quòd impetretur: Aut omninò certum, quòd conſuetum concedi, debeat concedi; cùm aliquando denegari poſ ſit. & denegetur, & totum hoc ad facilitatem, vel maiorem, aut minorem difficultatẽ , non ad impoſ ſibilitatem, aut poſ ſibilitatem debeat referri, quemadmodũ cum iudicio retulit Accurſius ibi, verbo, impetrabile. Citant etiam tex. in l. intercidit 58. ff. de condit. & [*] demonſtr. & in l. quidam relegatus, ff. de rebus dubiis. Ex quibus pro communi diſtinctione nihil etiam certum poteſt deduci: ſupponunt namque Doctores, quòd illa iura loquuntur in his, quæ ſolita ſunt facilè per Principem concedi. Quod non benè dictum cuique videbitur, qui conſiderabit, relegationem fieri propter delictum l. relegatum, in principio. Et per totam legem, ff. de interdictis, & relegatis. Vnde non debebit ita facilè per Principem concedi, quia daretur materia, & occaſio delinquendi, contra l. conuenire, ff. de pactis dotalibus. cùm aliis iuribus vulgatis: nec eſt veriſimile, quòd Princeps de facili, aut ſine cauſa ſit conſuetus reſtitutionem relegationis inducere: quod optimè aduertit Iaſon in dict. §. conſtat, num. 15. ſubdens, quòd ſi aliquis dixerit in illis iuribus relegationem fuiſ ſe factam ex cauſa leui; ideò præ ſumi Principem facilè concedere, eſ ſet ſomniare quidem, & quòd ea ſolutio procederet attento poſ ſibili, ſed non attento ſolito, & facili. Prætereà ſi velis admittere ad ea iura ſolutionem Iaſonis in eodem §. conſtat, numero 16. quam ipſe conficiendam putat ex doctrina Baldi in l. prima, in 6. quæ ſtione, C. de inſtitu. & ſub ſtitut. de qua ſtatim agetur; non etiam relinques probatam communem diſtinctionem, nam regulariter verius erit, conditionem, aut factum ex voluntate Principis pendens, nunquam impoſ ſibile reputandum, ſiue nunquam reiiciendum tanquam impoſ ſibile, & conſequenter non attendendum, an Princeps ſoleat, vel non ſoleat concedere, vel vtrum conceſ ſurus ſit, vel non conceſ ſurus. Id quod Iureconſultus Vlpianus, & Caius Iureconſultus maturius, & ſubtiliter aſ ſequuti fuêre: alter enim in d. l. quidam relegatus, rectiſ ſimè ſcribit, legatum, aut fideicommiſ ſum deberi, cum ita relictum eſt: Siquis ex hæredibus, cæteríſque amicis, quorum hoc teſtamento mentionem habui, ſiue quis alius reſtitutionem mihi impetrauertit ab Imperatore, & ante à deceſ ſero, quàm ei gratias egerim; volo dari ei, qui id egerit, à cæteris hæredibus aureos tot. Alter verò in dicta l. intercidit, optimè etiam inquit, legatũ non extingui, ſi legatarius, cui relictu fuerat, ſi Con ſul fuerit, inſulam deportatus eſt. Et reddit rationẽ , Quia reſtitui in ciuitatẽ poteſt. Ecce vbi non cõ ſiderat , an ſoleat, vel non ſoleat reſtitutio huiuſmodi cõcedi , ſed reſtitutionem, potentiámve, aut ſpem reſtitutionis deportati in conſideratione docuit habendam; atque ita generaliter ex eo textu deduxit, atquè notauit Ripa in. l. 1. num. 223. ff. de vulg. & pupil, ſubſtitut. & vide Socinum num. 11. in dict. l. quidam relegatus. Tiraquell. de retractu lignagier, §. 32. gloſ ſ. 1. num. 56. Tertia denique & vltima opinio fuit, quæ & ve[*] rior quidem atque omninò tenenda, id quod pendet à voluntate Principis, & per remedium extraordinarium diſpenſationis, aut gratiæ, vel conceſ ſionis fieri poteſt, nullo modo dici impoſ ſibile, etiamſi Princeps non concedere, aut frequenter denegare ſoleat, sed difficile tunc verè dici: Id quod Couarr. eleganter, & doctè obſeruauit in 4. ſecunda parte, dicto cap. 3. num. 9. cuius verba retuli ſupra, num. 10. Coſta Selectarum lib, 1. cap. 8. num. 14. qui Couarr. ſequitur, & ſ æpè dicit, quòd conditiones,[*] quæ ex facto, aut voluntate Principis pendent, difficilibus magis, quàm impoſ ſibilibus aptari debent, quia difficultatem dumtaxat, non impoſ ſibilitatem continent. Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 13. num. 12. dicens quòd quamuis conditio contineat id quod difficillimè ſolet à Principe concedi; dicendum non eſt, impoſ ſibilitatem eſ ſe, ſed veriùs difficultatem continere. Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus, lib. 5. diſputat. 5. quæ ſt. 1. num. 12. fol. 842. vbi ſic ſcriptum reliquit: Imò nec quando Princeps difficillimè concedit, reputatur hoc impoſ ſibile: quia hoc potiùs ad difficultatem, quam ad impoſ ſibilitatem pertinet. Et iterùm eodem in loco, num. 13. in principio, fol. 844. Et pro hac ſententia, & [*] reſolutione fundamenta adducere, ideò neceſ ſe non eſt, quòd ex dictis hactenus, euidentiſ ſimè appareat, nullibi in iure probari, impoſ ſibile reputari poſ ſe id, quod à Principis voluntate dependet. Deinde, quia concludit dicere, quòd ſi fieri à Principe poteſt, poſ ſibile eſt quòd fiat: nec attendi debere, quòd ſolitus ſit facere, vel non, aut quod difficillimè faciat, aut facilè, ſed dumtaxat, quòd poſ ſit, aut non poſ ſit; quemadmodum, nec ipſimet Iureconſulti in locis anteà relatis attendunt. Vnde ſequitur, conditionem in teſtamento,[*] vel in alia diſpoſitione adiectam, quæ ad factum Principis reſeratur, vel eiuſmodi ſit, quòd abſque voluntate, aut gratia. vel diſpenſatione Principis impleri non valeat, impoſ ſibilem dici non poſ ſe, nec debere: & conſequenter nec in ea locum habere iuris communis circa impoſ ſibiles conditiones in teſtamentis, aut in contractibus adiectas, tradita principia, de iure potiùs ſubſiſtere: quod in hac materia clarè obſeruauit Couarr. in 4. ſecunda parte, cap. 3. num. 9. dixit enim, quòd conditio, quæ dependet ex facto Principis, qualis eſt illa, quæ in promiſ ſione de contrahendo matrimonio apponitur, ſcilicèt ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, non reiicitur à matrimonio, nec in ea habet locum deciſio textus in cap. vltimo, de condition, appoſitis. Idem etiam clarè præ ſentit Coſta ſelectarum, lib. 1. capit. 8. numer. 14. ad finem, & tenet expreſsè Molina de Hispanor. primog. lib. 2. Capit. 13. numer. 11. vbi dicit conditiones huiuſmodi non reiiciendas, ſed potiùs admittendas, quia difficultatem dumtaxat, non impoſ ſibilitatem continent. Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus, lib. 5. disputat. 5. quæ ſt. 1. numer. 12. fol. 842. ibi: Quare talis conditio non di[*] citur impoſ ſibilis reiicienda, iuxta cap. finale, de condition. appoſitis. Et conſequenter ſuccedit doctrina Baldi in l. 1. quæ ſt. 6. num. 17. C. de inſtitution. & ſubſtitution. quòd quoties conditio pendens à voluntate Principis, eſt præambula, & neceſ ſaria ad diſpoſitionis, & actus valorem, non eſt reiicienda, etſi ſummè difficilis ſit, ſed eius euentus expectatur: & Baldum ſequitur Alexander in dict. §. conſtat, num. 5. & ibidem Iafon num. 16. Socinus in dict. l. quidam relegatus. Vbi Sadoletus colum. 2. verſ. 2. poteſt reſponderi. Antonius Gomez in l. 9. Tauri, num. 18. in fine. Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus, lib. 5. dicta disput. 5. quæ ſt. 1. num. 12. in verſiculo, 2. principaliter, fol. 843. & vltra relatos ab eo, Coſta dict. cap. 8. num. 14. verſiculo, quod in ſimili. Molina dicto cap. 13. numer. 11. & in annotationibus, numer 12. Ioannes Gutierrez Canonicarum lib. 1. capit. Vigeſimo ſecundo, numero 13. & pro hac ſententia vltra textum in l. in tempus, ff. de hæredibus inſtituendis, qui à ſuperioribus expendi ſolet communiter, optimè conducit textus in dict. l. quidam relegatus, & in l. intercidit, ff. de condition. & demonſtration. Ex qui[*] bus obſeruandum erit, deceptos quamplures ex Interpretibus noſtris, qui ſequuti dictam theoricam, aut doctrinam Baldi, eò extollunt, & commendant eam, quòd licèt conditio pendens à voluntate Principis, reputetur impoſ ſibilis; tamen quoties eſt qualitatis prædictæ, hoc eſt, præambula, & neceſ ſaria ad valorem actus, non reiicitur. Nam, vt ſuprà vidiſti, ſi ex facto, aut voluntare Principis pendet, impoſ ſibilis dici nullo pacto poteſt, nec verè impoſ ſibilitatem aliquam continet: Idcircò ſemper, aut regulariter præambula erit, & neceſ ſaria ad valorem diſpoſitionis, & actus, ſi verum ſit ad eius implementum, factum aut voluntatem Principis requiri, vt apertè oſtendunt iura ſuperiora. Et conſequenter regulariter etiam aut ſemper id erit obſeruandum, & generaliter conſtituendum, conditionem huiuſmodi non reiiciendam Quòd autem non debeat vitiare diſpoſitionem, etiamſi difficultatem contineat, ſatis colligitur ex dictis ſuprà: & certius redditur ex his, quæ annotauit Coſta ſelectarum lib. 1. dicto cap. 8. num. 14. in verſic. ego autem facilius, vbi doctiſ ſimè obſeruauit, in contrarium allegari non poſ ſe textum in l. cum hæres, §. 1. ff. de ſtatuliberis: quoniam ibi, nec animus dandæ libertatis fuit; vbi verò conditio aponitur, quæ ex facto, aut diſpenſatione Principis pendet, ex ipſa conditione apparet, animum contrahendi matrimonium, vel grauatum honorandi fuiſ ſe, quum remota conditione, nec matrimonium valeret, nec inſtitutio, aut diſpoſitio. Et Coſtam ſequitur Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 13. num. 11. Et inde eſt, quòd[*] conditio huiuſmodi, quæ ex facto, aut voluntate Principis pendet, cùm ſic adiicitur, non excuſatur quis, quamuis difficultatem conditio contineat, aut Princeps non ſoleat facilè concedere, niſi à Principe poſtulauerit, & diligentiam adhibuerit, aut quantum in ſe ſit, effecerit, Vt petitum obtineat. Quod tradiderunt Baldus in conſilio 395. numer. 3. lib. 2. Paulus in conſilio 433. num. 2. verſic. ſed his non ob ſtantibus, lib. 1. Romanus in conſilio 332. Decius in conſilio 627. numero 5. Lapus allegatione nona, Curtius iunior in conſilio 182. Sacratiſ ſimæ Trinitatis, numer. 2. lib. 2. Craueta in conſilio 64. numero 6. & in conſilio 121. numero 10. lib. primo. Mieres de maioratu, quarta parte, quæ ſtione 4. numero 10. & numero 20. qui refert Tiraquellum de retractatu lignagier, §. 32. gloſ ſa vnica, numero 64. & generaliter obſeruat, quòd factum pen[*] dens ex voluntate Principis, licèt ex communi sententia reputetur impoſ ſibile, non tamen ob id excuſatur quis, niſi illud à Principe poſtulauerit. Et infert ſtatim, quòd obligatus ad impetran[*] dam licentiam ad faciendum maioratum, vel ad extrahendam aliquam rem à maioratu, tenetur oſtendere obnixè, ſe omnia feciſ ſe, quæ pertinent ad impetrationem facultatis regiæ, & quòd tales licentias petiuit, & cætera neceſ ſaria fecit, ad hoc, vt propter difficultatẽ excuſetur à pœna & liberetur ab obligatione: quod dicit notandũ ad alia plura, quę quotidie contingunt. Idem etiam reſoluit Pater Thomas Sanchez lib. 5. dicta diſput. 5. quæ ſt. 1. num. 12. ante finem. verſic. 3. quia licèt factum, fol. 843. & vltra relatos ab eo, Hippolytus Riminaldus in conſil. 115. num. 54. volum. 2. Molina etiam de Hiſpanor. primogen lib. 2. cap. 13. num. 11. & 12. & Ioannes Gutierrez in conſ. 18. ex num. 9. velut expreſsè id præ ſentiunt, quatenus dicunt, conditionem aut præ ceptum nubendi cum conſanguinea in inſtitutione Maioratus adiectam, efficaciter obligare, & ſeruari debere, quamuis id non aliàs effici poſ ſit, quàm ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit. Et procedit indiſtinctè, vt dixi, ſiue facilè impe[*] trari poſ ſit quod à Principis voluntate pendet, aut ſolitus ſit Princeps concedere, ſiue impetrari non poſ ſit niſi maxima cum difficultate, aut Princeps ſolitus non ſit diſpenſare, aut concedere; in hoc enim differentia non eſt, quamuis inter facile & difficile nonnulli, ſed malè quidem diſtinxerint, aliàs culpa imputaretur, & pœnam incurreret is, qui à Principe non poſtulauit, & obtineri non curauit, licèt in eo maxima difficultas eſ ſet. Quod expreſ ſim præfati Authores aſ ſerunt, & Craueta dicto conſilio 121. num. 10. ſic dicit: Ad iſtud reſpondeo, culpam imputari debere ipſi aduerſario, cur talem licentiam non petierit, etiam quòd talis licentia facilè concedi non ſoleret. Et citat textum in l. 3. §. quid ergo, ff. de contrario indicio tutelæ, ibi: Si quidem non postulauit à Prætore, ſibi imputet: textum etiam in l. 1. §. permittitur ff. de aqua quotidiana, & aſtiua, & in l. ſed & ſi per prætorem, §. 1. verſiculo, ſed nec eos, ff. ex quibus cauſis maiores. Et in l. qui cum maior, in principio, ff. de bonis libertorum. Deinde Caſtrenſis dict. conſil. 433. Viſis omnibus, num. 2. ad medium, verſ cum ergo, lib. 1. multùm ponderat textum in d. l. 3. §. quid ergo, & ſic ſcribit: Prætereá poſito, vt dicit Conſultor, quòd illa verba deberent intelligi, ſi per Ioannem ſteterit, &c. adhuc idem eſt, quia per eum videtur ſtetiſ ſe. Quod ſic probatur; nam licèt non fuerit in poteſtate Ioannis impetrare, ideſt obtinere veniam ætatis à ſuperiori, vt dicit: tamen in ſua poteſtate fuit eam poſtulare, & facere quidquid in eo erat: cùm igitur ipſe non poſtulauerit eam, videtur per ipſum ſtetiſ ſe quominus ipſam obtinuerit; & ideò ſibi imputet: textus optim. ad hoc, ff. de cont. iudicio tutelæ, L 3. §. quid ergo: ſi autem poſtulaſ ſet, & non obtinuiſ ſet, tunc procederet dictum Conſultoris, quia nihil eſ ſet ſibi imputandum, vt dicit textus in dicto §. quid ergo. Riminald. etiam dicto conſ. Cénteſimo, num. 54. ſic ſcriptum reliquit. Tantóque magis, quia negari non poteſt, quin in culpa fuerit D. Blanca non quærendo, numquid iſtud à Principe, vel magnifica ſignatura poſ ſet obtineri, ex eo quod ſcribit Baldus dicens, quòd licèt reputetur impoſ ſibile, quod dependet à voluntate Principis, culpa tamen imputatur ei, qui à Principe illud non poſtulauit, nec quæ ſiuit quantum in ſe erat, an illud obtineri poſ ſet, vel non, &c. Denique & Tiberius Decianus in conſil. 8. num. 99. & 100. & num. 123. lib. 1. ſuperiora con ſirmat, & in propoſito ſic ſcribit: Attamen poſ ſem dicere, quòd prædicta procederent in conditionibus poteſtatiuis, vt dixi, quia imputandum eſt adimplere debenti, cur non adimpleuit, vt dicitur in dict. clem. 1. in fine. Secus ergo vbi nihil poteſt imputari ipſi adimplere debenti, qui ſemper non modo paratus fuit adimplere, ſed etiam ſ æpiſ ſimè, & cum maxima inſtantia id requi ſiuit, vt in facto conſtat; quo caſu nihil ſibi imputari poteſt: & ideò pro impleta haberi debet, quia quòd ip ſe declaret, non dependebat ab eius voluntate, ſed etiam à voluntate Summi Pontificis, qui declarationem recipere debebat, vel mandare vt reciperetur, &c. Et iterùm dicto num. 123. verba ſequentia profert: Tertiò dico, quòd dato, & non conceſ ſo; quod debuiſ ſet ſequi declaratio ſuper reſponſionibus factis, debet haberi pro facta ſecundùm iuris præ ſumptionem, quia per ipſum Dom. Patriarcham non ſtetit; quinimò ſ æpiſ ſimè, & maxima cum inſtantia id requiſiuit fieri: ergo cùm per eum non ſteterit, haberi debet perinde ac ſi facta fuiſ ſet, vel perinde ac ſi impediretur facto impoſ ſibili, quod quidem omnes excuſat. Et ibidem quamplures Authores refert, qui vnanimiter concludunt, factum quod dependet à ſola voluntate Principis, cenſeri impoſ ſibile; & ideò quemlibet excuſari, ſi non exequitur tale factum, dummodò exequi diligenter curauerit; poſtmodùm num. 124. obſeruauit, quòd ſi quis promiſit, quòd talis priuatus, qui non eſt Princeps, conſentiet ſub tali pœna, excuſetur ſi fecit quod potuit, & maxima inſtantia curauit, vt is conſentiret: & dicit in pulchro caſu ſic tradidiſ ſe Bartolum conſil. 236. Martinus promiſit, & ſequutum Federicum de Senis in conſil. 122. Martinum, Abbatem, Anton. & Aretinum ibidem relatos. Ac denique eodem num. 124. concludit: Concludendo ergo, dico, quòd quanquam requireretur declaratoria, tamen ſi per eum non ſtetit, quin fieret, imò omni diligentia, & interceſ ſione etiam illuſt. Domini Veneti ſ æpiùs inſtitit, & inſtat, quòd declaretur, ſatisfeciſ ſe dicitur, faciendo quod potuit, nõ cùm poſ ſit cogere Summum Pontificem, vt declaret; & ideò factum dicitur impoſ ſibile, & ſatis eſt quòd id, quod in ſua erat manu, nempe implere conditionem declarando aſ ſertiones, &c. His ego addiderim libenter, ne ipſe cauillari[*] poſ ſit, quòd quamuis textus in. dicto §. quid ergo, tractet de tutore, qui ex officio diligentiam præ ſtare tenetur, & ideò poſtulare debet: item de po ſtulatione iuſta, & quæ coram Prætore fieri debet, ac ſuper re non multùm difficili; eius tamen textus ratio, & deciſio militat etiam in alio quocumque, qui quacunque alia ratione, ſiue ex legis, vel teſtatoris, præcepto aut conditione, alióve modo diligentiam teneatur adhibere; nam etiamſi res difficilis multùm ſit: nihilominùs ſi non poſtulauerit, & quidquid in eo ſit fecerit, maximáque inſtantia curauerit, ſibi imputari debebit, & per eum ſtetiſ ſe videbitur, quominus obtinerer. Quod ſatis apertè conſtabit, ſi verba Iureconſulti perſpexeris, quæ in hunc modum fe habent: Quid ergo, ſi de re pupillari non potuit ſibi ſoluere, quia erat depoſita ad præ diorum comparationem: ſi quidem non poſtulauit à Præ tore, vt promatur pecunia, vel hoc minùs deponatur, ſibi imputet; ſi verò hoc deſiderauerit, nec impetrauit, dicendum eſt non deperire ei vſuras in contrario iudicio. Et rationem ſubiicit ſtatim Iureconſultus, quæ mirè conuenit his, quæ ſuperiores Authores ſcribunt, ſufficere, inquam, maximâ diligentiâ inſtare, & curare, vt petitum obtineatur, quamuis id obtineri non potuerit; quia ſufficit benè geſ ſiſ ſe, & quod in eo fuit, effeciſ ſe, quamuis non ita factum fuerit: non tamen excuſari, qui id quod debebat, non po ſtulauit, quia non poſtulando, nec benè ſe geſ ſit, nec in potentia obtinendi ſe poſuit. Retenta autem ſententia ſuperiori, & excluſa[*] differentia illa, an facile ſit à Principe impetrare id quod impetrari iubetur, vel niſi maxima cum difficultate impetrari non poſ ſit: conſideratis etiam his, quæ ſuperiùs diximus, conditionem, inquam, quæ ad factum Principis refertur, ſiue ab eius voluntate dependet, impoſ ſibilem non eſ ſe, nec reiiciendam; facile quidem erit intelligere, nequaquam procedere poſ ſe, nec placere debere Bartoli traditionem in dict. l. apud Iulianum, §. conſtat, num. 2. ff. de legatis 1. quamuis eum ſequuti fuerint Paulus Caſtrenſis num. 8. & Iaſon num. 9. ibidem. Ioannes Baptiſt. Plot. inter conſilia matrimonialia Zileti, conſilio 87. num. 9. Bartolus itaque ipſe minùs quidem benè, nec verè ſcriptum reliquit, relictum fratribus Minoribus cum onere, cuius implementum exigit Pontificis licentiam, eſ ſe purum, reiecta conditione tanquam impoſ ſibili: nam cùm conditio impoſ ſi bilis non ſit, nec eam eſ ſe impoſ ſibilem dixerit Iureconſultus illius §. Author; ſequitur, reiiciendam non eſ ſe, & conſequenter debere fratres Minores inſtare, & facere quantum in eis ſit, vt locum acquirant, in quo Monaſterium conſtruere valeant, ſi ipſis eo onere adiecto relictum ſit, vt debeant aliquem locum acquirere. Vnde & deteriùs quidem conſtabit per eundem[*] textum conſuluiſ ſe Caſtrenſem, vt refert ipſe in dict. §. constat, num. 9. quo loco ſic ſcribit: Per iſtum etiam textum conſului, cùm quidam Doctor Mutinena ſis, moriens Ferrariæ, mandans hæredi ſuo, quòd infra annum corpus ſuum, & filij ſui, quod erat ibi ſepultum, portaret Mutinam, aliàs priuabat ipſum hæreditate, & eam relinquebat cuidam alteri: hæres autem infra annum voluit hoc facere, ſed fratres Minores, apud quos erant corpora, non permiſerunt, nec permittere tenebantur, niſi iuſ ſu Papæ poſtquam non ſuberat iuſta cau ſa, vt notatur C. de religioſis, l. penul. vel final. quòd non incideret in pœnam, & quòd non potuerit ſibi imputari, Quare non procuraſti habere licentiam à Papa, quia obtinuiſ ſes. Nam poterat reſpondere, quod hoc non eſt veriſimile, quia ius præ ſumit, quòd potiùs impoſ ſibile; ideò non tenebatur hoc tentare: & pro hoc text. expreſ ſus not. in fine, infrà ad Tert. l. 2. §. tractari, verſiculo, finge autem, ibi: Aut hoc imputatur matri cur non deſiderauit à Principe, &c. vbi eſt expreſ ſum; & ſic non incidit in pœnam, vt Inſtitu. de hær. Inſtitu. §. Impoſ ſibilis, licèt viderim tunc conſilium Domini Raphaëlis Fulgoſij conſulentis contrarium, de quo fui valdè miratus, nec alij voluerunt ipſi ſubscribere, excepto vno, & fuit magna quæ ſtio, quam habui Bononiæ. Præpoſterè autem & malè conſuluiſ ſe Caſtrenſem, ad ocudum patet; ipſe namque ideò hæredem excuſat, quòd licentiam habere à Papa non procurauerit, quia ius præ ſumit, quòd hoc impoſ ſibile eſt; & ideò intentari non debuit: verùm, vt anteà vidi ſti, nec ius hoc præ ſumit, nec præ ſumere poteſt, vtpote cùm impoſ ſibile dici nequeat, nec verè ſit id, quod à Pontifice iure fieri poteſt, & poſ ſibile eſt quòd fiat: & ſic deſtructa ratione principali, de ſtruitur etiam & deciſio quæ ſtionis ex ea reſultans. Rectiùs ergo conſuluit contrarium Raphael Fulgo ſius, nec quòd ita conſuluiſ ſet, miraretur Caſtren ſis, ſi animaduerteret, nullibi in iure expreſ ſum, impoſ ſibile reputari id, quod à Facto, aut voluntate Principis pendet, nec verè impoſ ſibile dici poſ ſe: Id namque impoſ ſibile dicitur, quod nullo modo, nec tempore fieri poteſt, id verò poſ ſibile dicimus, quod in futurum fieri poteſt: ita ſcribit Gloſ ſ & ibi Doct. in l. quod Seruius, ff. de condict. cauſ. data. Menochius in conſil. 97. num. 127. lib. 1. vnde textus in dict. §. Impoſ ſibilis, malè citatur per Caſtren ſem; loquitur namque ille textus in conditione omninò impoſ ſibili, & quæ nec à iure, nec à natura impleri poteſt, non verò in ca, quæ ex arbitrio, aut voluntate Principis pendet. Prætereà nec idem diceret Caſtrenſis, ſi ad ea animaduerteret, quæ ſuperiùs diximus etiam, curandum, inquam, vt impleatur, quod abſque voluntate Principis impleri non valet, atque expectandum, an Princeps velit, vt apertè deducitur ex textu in dict. l. quidam relegatus, ff. de rebus dubiis, cum aliis allegatis ſuprà. Denique Caſtrenſis metipſe decipitur equidem,[*] dum inquit eſ ſe textum expreſ ſum pro ſua reſolutione in dicta l. 2. §. tractari, verſiculo, finge autem, ff. ad Text. Ne autem textus ille alios decipiat, ſiue ne noſtræ ſententiæ, atque ſuprà traditæ reſolutioni aliquo modo refragari videatur, libuit hoc loco eiuſdem verba referre, & vltra omnes hucuſ què in propoſito Scribentes, vera & germana interpretatione explicare illum: Tractari (Ita Iureconſultus inquit) belle poteſt, ſi pupillo amplum le gatum ſub conditione ſit relictum, ſi tutores non habuerit, & propterea ei mater non petierit ne conditione deficeretur, an conſtitutio ceſ ſet? Et puto ceſ ſare, ſi damnum minus ſit cumulo legati; quod & in Magiſtratibus municipalibus tractatur apud Tertullianum: & putat dandam in eos actionem, quatenus plus eſ ſet in damno quàm in legato: niſi fortè quis putet, conditionem hanc quaſi vtilitati publica oppugnantem remittendam, vt alias pleraſque, aut verba cauillatus imputauerit matri cur curatorem non petierit. Finge autem conditionem pleniùs conſcriptam: Nonne erit matri ignoſcendum; aut hoc imputatur matri, cur non deſiderauerit à Principe conditionẽ remitti? Et puto non eſ ſe imputandum. Ego etiamſi mater ei, qui ſoluendo non erit, non petierit tutorem, puto ignoſcendum; conſuluit enim ei, vt minus inquietetur, quaſi indefenſus. Et hactenus Iureconſultus, cuius verba ideò retuli, vt aptiùs, meliù ſque conſtaret, in eo textu non ideò ignoſcendum matri, dici, quòd factũ petendæ remiſ ſionis impoſ ſibile eſ ſet, aut multùm difficile, ſiue non multùm difficile: nec enim in impoſ ſibilitate, aut difficultate fundatur eiuſdẽ textus deciſio; imò potiùs, ſi rem attentè, & maiori conſideratione percipias, intelligi datur non obſcurè quòd ſi mater deſideraret à Principe conditionem remitti, facile id eſ ſet, aut non multùm difficile, eo quòd conditio illa vtilitati publicæ oppugnans videretur, vt colligitur ex verſiculo, Niſi fortè quis putet. Ideò igitur ceſ ſare cõ ſtitutionem in eo caſu dicitur, quòd matri nihil, nec culpæ, nec doli, nec etiam negligentiæ imputari potuiſ ſe videatur; ea ſiquidem ratione ducta non petiit, ne conditione pupillus deficeretur atque vt ei conſuleret, vt minùs inquietaretur quaſi indefenſus: Item quod damnum cumulo legari minus fuerit, & ideò conſtitutio ceſ ſauit, quia iuxta interuenit excuſationis cauſa, nec iu ſtum eſ ſet, matrem ipſam damnum reportare ex eo, quod pupillo vtile fuiſ ſe credidit. Id autem adaptari non poteſt nec deciſioni Bartoli, nec etiam Ca ſtrenſis conſultationi; tunc etenim; niſi is, cui præ ceptum aut conditio imponitur, quæ ex facto Principis pendet, diligenter inſiſtat, atquè ſollicitè id impetrari curauerit, multùm quidem eſt, quòd ei imputetur, ac iuſtè creditur ſtetiſ ſe per eum, iuxta ea, quæ ſuperiùs dixi. Sed nec excuſari poteſt ex eo, quòd id petere, atque impetrari omiſerit, vt teſtatori conſuleret, ſiue damnum eius vitari curaret, quemadmodum ibi pupillo conſulebatur; melius namque eidem conſuleretur, ſi eius voluntatem, atque præceptum implendo, id ipſum peti, atque impetrari deſideraret; damnumque teſtatoris ipſius agitur, nec vlla excuſationis cauſa eſ ſe poteſt, dum illud non petitur: & ita nec ille textus aliquid probat, quo Bartoli, & Caſtrenſis ſententia poſ ſit ſubſiſtere, nec etiam eorundem reſolutio aliquo pacto ſuſtineri valet. Vnde in terminis noſtris, ex[*] Recentioribus omnibus, quos hactenus prælegi, contra Bartolum, & ſequaces inuenio tenuiſ ſe, ſed nihil ex hactenus à me adnotatis dixiſ ſe Patrem Thom. Sanchez de ſponſalibus. lib. 5. d. disput. 5. quæ ſt. 1. iungendo ea, quæ ipſe tradit num. 8. & 9. & 10. fol. 842. & num. 16. fol. 844. nam cùm anteà num. 5. retuliſ ſet ſententiam eorum, qui aſ ſerunt, promiſ ſionem inter impeditos, ſub conditione, ſi Pontifex diſpenſauerit, non obligare, quia conditio huiuſmodi eſt impoſ ſibilis; dicit ſtatim num. 8. ex ea ſententia inferre nonnullos, peccare impeditos contrahendo ſub ea conditione, & iurando, quia promittunt, & iurant rem illicitam, & num. 9. inquit inferri etiam, minimè teneri contractu, nec pœna: Et tandem dicto num. 10. dicit inferre eoſ dem, & alios Authores ad ſententiam Bartoli in dict. §. conſtat, num. 2. ſuper legato relicto Fratribus Minoribus cum onere, cuius implementum exigit Pontificis licentiam, vt ſit purum ea condi tione tanquam impoſ ſibili reiecta poſtmodùm ve[*] rò eadem disput & quæ ſt. num. 13. fatetur multò probabiliorem ſententiam eſ ſe contrariam, ſcilicet promiſ ſionem huiuſmodi obligare, nec dici conditionem impoſ ſibilem, sed ad difficultatem potiùs, quàm ad impoſ ſibilitatem referri debere: Eáque opinione retenta, infert ſtatim num. 16. fol. 844. [*] contra Authores à ſe relatos anteà dict. num. 8. verius eſ ſe. hos impeditos contrahentes ſub conditione, ſi Pontifex diſpenſauerit, minimè peccare. Et reddit rationem, quia illa conditio ſuſpendit in tempus habile, tollitque rationem culpæ ab eo contractu, atque eodem numero, quod ad noſtrum propoſitum & dictam doctrinam Bartoli attinet. ſic ſcribit: Similiter neganda ſunt corollaria, quæ intulit prima ſententia, num. 9. & 10. innituntur enim illi fundamento, Quod pendet à voluntate Principis, eſ ſe impoſ ſibile. Ecce vbi negat expreſ ſim Bartoli traditionem, quam anteà retulerat dict. num. 10. & con ſtituit, falſum eſ ſe fundamentum, quo Bartolus, & Paulus præcipuè innituntur, impoſ ſibile, inquam, eſ ſe id, quod à Principis voluntate dependet. Et de his hactenus, quæ ſunt notanda, quia noua quidem, nec ab alio ſic explicata, longa potiùs conſideratione, atque originali Scribentium omnium lectura ita digeſta. Nunc verò, & ſecundo loco principaliter, vt ad alia deueniamus, quæ tamen abſque ſuperioribus nec abſolutè, nec diſtinctè explicari potuiſ ſent con ſtituere, atque obſeruare neceſ ſarium erit, apud Scribentes communiter dubium maximum reputa[*] ri, vtrùm conditio, aut præceptum de contrahendo cum conſanguinea intra quartum gradum, vel etiam intra ſecundum coniuncta, in inſtitutione Maioratus adiecta, neceſ ſariò à ſucceſ ſoribus adimplenda ſit, an verò abſque metu pœnæ, aut priuationis ſucceſ ſionis Maioratus omitti poſ ſit eius implementum. In quo dubio ſi hactenus ab aliis traditas ſententias diligenter inquiras, diuerſimodè, & variè inuenies Scriptores ſe habuiſ ſe, & rem hanc non ita clarè, aut abſolutè deciſam, & explicatam reliquiſ ſe, vt etiam hodie quæ ſtio præfata difficultatem non habeat. Inprimis namque conditionem adiectam Maioratui, legato, vel aliæ vltimæ voluntati ducendi conſanguineam exiſtentem in gradu prohibito, inhoneſtam eſ ſe, & inualidam, & eâ reiectâ diſpoſitionem manere puram, non dubitarunt aſ ſerere Gloſ ſa in l. vter ex fratribus, in verbo, conſobrinam. ff. de condition. inſtitut. vbi Albericus, Bart. & Cumanus, & in l. 2. verbo, voluerit, C. de in ſtitut. & ſubſtitut. vbi Baldus num. 1. Cinus, Albericus, Salicetus, & Bellapertica, Abbas in conſil. 65. colum. 3. in principio, lib. 2. Sigiſmundus Lofredus in conſil. 16. num. 1. & quaſi per totum conſilium. Curtius iunior in conſil. 54. à num. 12. Ioan. Bapt. Plot. inter conſil. matrimon. conſil. 89. num. 9. cum ſequentibus, & num. 18. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 18. num. 6. fol. 357. Simon de Pretis de interpretat, vltim. volunt. lib. 4. dubitatione prima, num. 7. & 8. fol. 385. Ludouicus Morotius in reſponſo 97. num. 21. & 22. Et pro hac ſententia videtur adeò expreſ ſa, & clara quædam lex Partitæ, vt dici poſ ſet non temerariè, ampliùs in hoc non inſiſtendum, ſed ita tenendum indiſtinctè, quicquid alij quamplures aliter declarauerint, quoniam vbi habemus claram legis deciſionem, non eſt am[*] pliùs elaborandum, nec aliter dubitandum, ſed ita tenendum, provt lex dicit, per textum in l. ancillæ, iuncta Gloſ ſa, C. de furtis, & in l. illam, vbi Doctores, præ ſertim Decius num. 1. C. de collationibus, Corneus in conſil. 109. in fine, lib. 1. Cephalus in conſ. 479. n. 79. lib. 4. Iaon . Vincent. Honded. in conſ. 32. n. 84. lib. 1. [*] Deciſionem autem expreſ ſam eſ ſe, & claram vnicuique conſtabit, qui legis 14. fine, titul. 4. partit. 6. verba ſequentia prælegerit; ibi namque in hunc modum ſcribitur: E ſi la muger non quiriendo cumplir la condicion, non caſare con aquel con quien le mandaua el teſtador, non aura el heredamiente, nin la manda: fueras ende, ſi aquel con quien demandaua que cafaſe fueſ ſe pariente de ella, o tal ome con quien non deuia, nin podia caſar, ſegun derecho. Nec deſunt Authores, & ma[*] ximi quidem nominis viri, qui legem prædictam fortiter adſtringere, ſiue clarè, vt dixi, quæ ſtionem hanc decidere, vel fateantur, vel agno ſcant. Nam inprimis Gregor. Lopez ibi, non abſque maximo myſterio ampliùs in eius declaratione non inſiſtit, ſed cum deciſione eiuſdem legis ſimpliciter tranſit, & dumtaxat retulit l. cum ita legatum, ff. de[*] condition. & demonſtrat. ibidem, Gloſ ſa vltima, & generaliter accepit eam legem, vt iacet, nec limitauit aliquo modo Molin. etiam de Hispan. primog. lib. 2. cap. 13. num. 6. poſtquam retulit ſententiam Gloſ ſ æ in dict. l. vter ex fratribus, dixit eam apertiùs probari in dict. l. partitæ, 14. & quamuis num. ſequentibus eandem legem limitandam putauerit, eius tamen limitatio ex verbis ipſius legis non iuuatur, nec aliquo pacto deduci valet, vt infrà dicam. Deinde Mieres de maioratu, 1. parte, quæ ſt. 50. num. 2. expreſ ſim fatetur, quòd ſi pater grauat filium, vt contrahat matrimonium cum aliqua muliere, quæ eſt eiuſdem conſanguinea intra quartum gradum, vel habet aliud impedimentum, per quod filius eam ducere non poteſt, absque Summi Pontificis di ſpenſatione, non amittit Maioratum, ſi illam non ducat, & dicit ad id eſ ſe ſingularem dictam l. 14. tit. 4. part. 6. & textum notabilem in l. vlt. ff. de condictione ſine cauſa. Vbi ille, qui dat dotem pro futuro matrimonio contrahendo inter conſanguineos, repetere poteſt quod dedit: & quamuis Mieres etiam ipſe dictam legem limitauerit, & declarauerit; verè tamen eius limitatio aut declaratio refelli, aut tolli poſ ſe eadem ratione videbitur, quâ Molinæ limitationem refelli, aut non omninò certam eſ ſe, tentauimus: Ob eámque fortaſ ſis, quando conditio præfata adiicitur, nec exprimitur, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, à diſpoſitione reiiciendam conditionem ipſam, nec ſucceſ ſorem Maioratus obligare, ſecurè defendit Coſta ſelectarum lib. 1. cap. 8. num. 14. in principio. Denique Pater Thom. Sanch. de ſponſalibus, lib. 5. diſput. 5. quæst. 3. num. 26. fol. 847. rectè perpendit verba dict. l. partitæ, atque difficultatem aſ ſequitur, quæ ex verbis ipſius ad propoſitam quæ ſtionem oritur. Idcircò, quando in conditione prædicta non exprimitur, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, magis in. eam ſententiam inclinat, vt præceptum ducendi conſanguineam, reiici impunè poſ ſit, quamuis quæ ſt. 1. eiuſdem quintæ disput. num. 19. expreſsè probauerit aliorum Authorum limitationes aut declarationes ad eandem l. Partitæ, & dixerit legem illam intelligendam procedere, quando non exprimitur conditio, ſi Pontifex diſpenſauerit; vel ſi exprimitur, eſt tale impedimentum, in quo non eſt ſolitus diſpenſare, aut non facilè diſpenſat. Quo etiam modo accipi debere legem metipſam, obſeruarunt Molina lib. 2. dict. cap. 13. num. 6. & 8. & expreſ ſim ita limitauit num. 10. Emanuel Coſta ſelectarum, lib. 1. cap. 8. num. 14. Mieres dict. quæ ſt. 50. num. 2. ibi: Sed dispoſitio dictæ legis Partitæ poteſt limitari, niſi dispenſatio facilè impetrari poſ ſit per filium grauatum; nam tunc filius tenetur procurare, & petere di ſpenſationem, maximè ſi ſit in caſu, & in gradu, in quo faciliter dispenſari poſ ſit, &c. Et ſequitur eum Ioan. Gutierrez in conſil. 18. num. 9. & num. 12. & canonicarum quæ ſt. lib. 1. cap. 22. ex num. 9. cum ſequentibus. Ego verò, vt quod ſentio, liberé dicam,[*] circa præfatas limitationes aut declarationes, non nulla poſt: longam conſiderationem animaduertenda duxi, ex quibus adhuc dubia videbitur, atque in generalitate difficilis dictæ l. partitæ deciſio, vt ſic de eiuſdem conſtitutione, aut conditorum ip ſius intentione dubitari meritò valeat. Et inprimis animaduerto, negari non poſ ſe, quin admiſ ſis declarationibus aut limitationibus prædictis, quas Molin. Mier. Gutierr. & Pater Thom. Sanchez tradiderunt, deſtrui videatur omninò mens, & deci ſio dict. l. 14. quæ cùm generaliter loquatur & indiſtinctè, nec præfatas limitationes adiiciat, generaliter, & indiſtinctè videtur, quòd intelligi debeat per textum in l. 1. §. 1. ff. de legatis præ ſtandis, & in l. de pretio, de Publiciana in rem actione, cum aliis allegatis per Decian. in conſil. 44. num. 3. lib. 1. Beccium in conſ. 16. num. 4. & in conſil. 87. num. 4. lib. 1. Cephalum in conſ. 393. num. 164. lib. 3. & verba eius quemcunque caſum ex his, quos iidemmet Authores excipiunt, ſui naturâ comprehendunt, iuxta reſoluta per Burſatum in conſil. 114. num. 7. & ſequent. lib. 1. Deinde & ſecundò, quoad primam limitationem, aut declarationem, ſcilicet quòd dicta l. Partitæ intelligi debeat, vt loquatur, dum non exprimitur conditio, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, mihi equidem ſummam difficultatem facit: nam ſi verum eſt, nullam differentiam aſ ſignari poſ ſe in hoc, quòd Maioratus ſucceſ ſori præceptum imponatur ſimpliciter de contrahendo cum conſanguinea, aut quòd factum fuerit præceptum de contrahendo cum ea non ſimpliciter, ſed præcedente Romani Pontificis diſpenſatione, quod affirmat Molina, & contra Coſtam defendit, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. dicto cap. 13. num. 7. dicens eam conditionem à iure ineſ ſe, atque ſubintelligi, quia à iure ineſt, & etiam ex natura actus prouenit, adeò vt etiamſi omittatur, pro expreſ ſa habenda ſit, vt latiùs ipſe conſirmat, & ſequitur Ioannes Gutierrez Canonicarum, lib. 1. cap. 22. num. 24. & in conſ. 18. num. 5. & 6. & 7. Sequitur equidem dici non poſ ſe, legis illius Conditores id ignoraſ ſe, vel in conſideratione tanta eam differentiam habuiſ ſe, quam iure ipſo attento non habendam, ſed potiùs reſpuendam, ex dictis per eundem Molinam ſatis apertè deprehenditur. Vnde qua ratione Molina ipſe carpit Co ſtæ diſtinctionem relatam ibi, d. num. 7. eadem proculdubio carpi debebit, & prædictorum Authorum limitatio ad dict. l. qui in eadem diſtinctione dumtaxat, quòd conditio prædicta ſit expreſ ſa, vel non, totum fundamentum faciunt. Et ſic veriſimilius quidem erit, Conditores eius legis, præfatæ differentiæ conſcios fuiſ ſe, nec eam in conſideratione habuiſ ſe, ſed in vtroque caſu, ſiue exprimeretur conditio, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, ſiue non, conditionem reiiciendam fore decidiſ ſe; aliàs ſi in eo, quod exprimeretur, vel non, principaliter in ſiſterent, nequaquam id omitterent, nec tantæ dubitationi locum relinquerent: Aut quemadmodum regulæ prioris generalis traditæ: ibi, in verſiculo, E ſi la muger non qui ſiere, propoſuerunt ſtatim limitationem, aut exceptionem, ſiue declarationem in dicto verſic. Fueras ende ſi aquel con quien le mandaua que ca ſaſe; & ſic exceptionis, aut declarationis eiuſdem ver ſiculi limitationem aut declarationem adeò neceſ ſariam proponerent, ſi eam efficacem eſ ſe, aut attendi debere credidiſ ſent. Idque & alia ratione cò ſirmatur , quòd, vt infrà dicetur, dumtaxat ea lex conſiderauerit, matrimonium huiuſmodi ſecundùm Canones contrahi non poſ ſe, nec in facultate grauati eſ ſe nubere; nec attenderit, quòd ex diſpenſatione Romani Pontiſicis, matrimonium eſ ſe poſ ſit inter conſanguineos: quæ ratio æqualiter militat, ſiue exprimatur præfata conditio, ſiue non. Præterea & tertio, quoad ſecundam limitatio nem aut declarationem, quòd eadem l. partitæ intelligi debeat, quando impedimentum eſt tale, in quo non eſt ſolitus Romanus Pontifex diſpenſare, vel non facilè diſpenſat; tunc enim dicunt præceptum prædictum non obligare, etſi conditio, ſi Romanus ipſe Pontifex diſpenſauerit, expreſ ſa fuerit: ſecus tamen ſi ſolitus eſt diſpenſare, aut facilè di ſpenſatio impetrari poteſt, vt Mier. Gutierr. & Pater Thom. Sanch. obſeruant: præterquam quòd di ſtinctio hæc in eadem lege non probatur, & his repugnat, quæ ipſe Molin. num. ſequent. d.c. 13. & in annotationibus num. 12. obſeruauit. Item quòd ex dictis ſuprà numeris præcedentibus, euidenter apparet, conditionem huiuſmodi, quæ ex facto aut voluntate Principis pendet, obſeruari debere, atque eâ oneratum ſiue præcepto prædicto grauatum, quantum in ſe ſit, efficere teneri, vt impleatur, nec excuſari ex eo, quòd difficultas ſit in impetratione aut quòd ſolitus ſit Princeps diſpenſare, vel non, faciléve, aut non facilè diſpenſet, vt ibidem dixi, Præter hæc, inquam, ex eo mihi diſplicet dicta limitatio aut declaratio, quòd quamuis verum ſit, conditionem præfatã , ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, non eſ ſe impoſ ſibilem, neque à iure, neque à natura, vt etiam ſuprà probatum remanet, nec etiam de facto impoſ ſibilem dici poſ ſe, quamuis eam de facto impoſ ſibilem aliquando vocet Molina dicto cap. 13. [*] ex num. 8. Nihilominùs lex ipſa partitæ, aut eius Conditores, qui id agnouerunt, & non eſ ſe impoſ ſibilem ſunt aſ ſequuti, conditionem eam reſpuendam dixerunt; & ſic neque in difficultate, neque in impoſ ſibilitate fundantur, cùm impoſ ſibilitatem non eſ ſe certò ſcirent, difficultatem etiam parùm intereſ ſe non ignorarent, ſed ideò ſic ſtatuerunt, quia non habuerunt in conſideratione, nec inſpexerunt, quòd diſpenſatio impetrati poſ ſet à Romano Pontifice, aut quòd ipſe diſpenſare poſ ſet in gradu prohibito ſed dumtaxat inſiſtunt in eo, quòd teſtator ab initio in ſua diſpoſitione conditionem aut præceptum poſuerit de contrahendo cum eo, cum quo de iure, & ſecundùm Canones, ideſt abſque diſpenſatione matrimonium contrahi non poterat: & ad hoc lex illa reſpectum habuit principaliter, non ad aliud. Idque ex verbis ipſius iam anteà relatis, adeò apertè conſtat, quòd nullo pacto torqueri poteſt, vel reſtringi eius deciſio: illud namque propter quod ita ſtatuitur, verum eſt, & locum obtinet, etiamſi poſtmodùm Romanus Pontifex diſpenſauerit, quoniam tunc contraheretur matrimonium propter diſpenſationem, non autem ex iuris diſpoſitione, iuxta quod contrahere prohibentur: Hæc autem omnia non ſunt imaginaria tantùm, vel authoritate deſtituta, imò colliguntur clarè ex ſententia Gloſ ſ æ in dicta l. vter ex fratribus, verbo, conſobrinam, ff. de condition, inſtitut. vbi ſic dicit: Sed ſecundùm Canones conſtat conditionem talem pro non adiecta debere haberi, cùm interdictum ſit tale matrimonium. Ecce vbi Gloſ ſa illa, ac cum ea Doctores communiter in eo duntaxat ſe fundant, quòd de iure interdictum ſit matrimonium, aut od de iure inter conſanguineos contrahi non poſ ſit matrimonium, nec ad diſpenſationem re ſpectum, aut conſiderationem aliquam habent: quemadmodum nec ad eam attendunt Abbas in conſ. 65. poſt n. 3. lib. 2. Plotus dict. conſil. 89. n. 10. Simon de Prætis de interpretat. vltimar. Volunt. lib. 4. dubit. 1. n. 7. fol. 385. Ludouicus Morotius in reſponſo 97. num. 21. & 22. dum dicunt ſufficere in propoſito caſu, quòd is, cui nubendi præceptum impoſitum eſt, honeſtè nubere non poſ ſit, hoc eſt ex iure communi, quamuis ex diſpenſatione poſ ſet, vt præceptum adimplere non teneatur, ſed ſpreta conditione, non nubere, vel alteri nubere poſ ſit. Mantic. etiam de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 18. num. 6. fol. 557. apertè ſuperiora confirmat; ex mente namque communi, & alios Authores citans, probánſ que ſententiã Gloſ ſ æ in dict. l. vter ex fratribus, verbo, conſobrinam, ea dumtaxat ratione reiiciendam conditionem huiuſmodi dixit, quòd nuptiæ à Iure Pontificio inter conſanguineos ſint prohibitæ, nec eodem iure attento inter eos matrimonium eſ ſe poſ ſit. Et ſic communis ſententia in propoſito, ſequacéſ ve omnes dictæ Gloſ ſ æ, non in alio ſe fundant, quàm in eo, quòd apponatur conditio ducendi vxorem, quam de iure, & ſecundum Canones ducere quis prohibetur. Vides ergo primam hanc opinionem ex num. 32. [*] relatam, velut deſtruere omnia, quæ in hac materia Molina, Mieres, Ioannes Gutierrez, Emanuel Coſta, & Pater Thomas Sanchez ſcripta reliquerunt, & prima quidem facie multum videri adſtringere, cùm pro ea ita fortiter vrgeat dict. l. partitæ, vt vel dicendum ſit, eius deciſionem omninò, atque vt iacet, obſeruari dabere: Vel ideò non ſeruandam, aut ſaltem limitandam, & declarandam, vt præfati Authores limitarunt, & declararunt, quòd eiuſdemmet legis Partitæ Conditores ſequuti ſint traditionem Gloſ ſ æ in dict. l. vter ex fratribus, & Doctorum probantium eam: quæ tamen Gloſ ſa cùm limitationes ab eiſdem ad dict. l. partitæ conſideratas, commodè recipere poſ ſit, nec in terminis expreſ ſ æ, aut ſubintellectæ conditionis, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, loquatur; videtur, quòd commodè etiam ipſamet lex Partitæ poſ ſit eaſdem limitationes, aut declarationes recipere, quia verba, quantumcunque generalia ſunt, de habilitate debent reſtringi, l vt gradatim, §. 1. ff. de muneribus, & honoribus, Gloſ. iuncta textui in l. 1. C. de ſacro ſanctis Eccleſ. ſempérque præ ſupponi debent termini habiles, & eo modo, quo iuri conueniant, ſecundùm Socin. In conſil. 31. num. 68. & 69. vol. 2. Vel ideò etiam non ſeruandam, aut modis prædictis temperandam, quòd ſequatur traditionem[*] Gloſ ſ. in d. l. vter ex fratribus, quæ vera non eſt, nec aliquo iure probari poteſt, nam ſi ponderetur textus in cap. vlt. de conditionibus appoſitis, nihil equidem pro ea vrget; loquitur namque illud caput in conditione impoſ ſibili, quæ à matrimonio reiicitur: conditio autem hæc expreſ ſa, vel ſubintellecta, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, nec eſt impoſ ſibilis à iure, nec à natura, ſicut nec alia quælibet à Principis voluntate dependens, vt ſuprà probatum remanet. Quòd ſi dixeris, difficilem eſ ſe, negari non poſ ſe; non ideò ſequetur reiiciendam fore, quoniam difficultas non vitiat, vt etiam ſuprà probaui, & legis, cùm hæres, §. 1. ff. de ſtatuliberis, re ſponſum in contrarium expendi non poſ ſe, obſeruaui. Prætereà textus ille ineptè inducitur, ſiue ca ſui noſtro applicatur; etenim ſi fauore matrimonij conditio impoſ ſibilis tollitur, abſurdum eſt contra cap. ſententiam inducere, vt eo caſu tollatur conditio, quo purum matrimonium nullius momenti futurum ſit, l. quod fauore, C. de legibus, idque ex omnibus Neotericis in propoſito noſtro, ſolus Emanuel Coſta ſic animaduertit, atque cum indicio Obſeruat ſelectar. lib. 1. dict. cap. 8. num. 14. in verſ nam pleroſque. Textus verò in l. cum ita legatum, ff. de conditio. & demonſtrat. quo Gloſ ſa, & eius ſequaces innituntur præcipuè, nihil etiam probat, quia dumtaxat dicit conditionem, quâ quis grauatur nubere ei, cui honeſtè nubere non poteſt, reiiciendam: quod veriſ ſimum eſ ſe fatemur; negamus tamen, ſucceſ ſorem Maioratus honeſtè non poſ ſe conſanguineam in vxorem ducere, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit. ex ipſius namque diſpenſatione, licitè & honeſtè, atque iure ipſo nubere poteſt: & quamuis id expreſ ſum non ſit, tamen ex natura actus ineſ ſe credendum eſt, vt ſuprà diximus, & Molina probauit. Denique nec aliquid vrget aliud fundamentum, quo etiam principaliter Gloſ ſa, & Doctores excitantur communiter, vt ſuprà vidimus, videlicet, ideò conditionem præfatam reiiciendam fore, quòd ſecundùm ius Canonicum, quod in copulandis nuptiis, magis quàm ius ciuile ſeruari debet, cap. 1. de deſp. Impub. cap. tuam, de ordine cognition. c. vlt. de ſecundis nuptiis, inter conſanguineos non poſ ſit eſ ſe matrimonium, & id tantum attendi debeat. Quia reſpondetur, non inde ſequi, quòd eſ ſe non poſ ſit, adueniente Summi Pontiſicis diſpenſatione, & ideò conditionem huiuſmodi reiiciendam non eſ ſe. sed potiùs expectandam, vt & aliarum euentus expectatur, iuxta iura, & rationes, quas ſuperiùs notaui: Vbi etiam text. in l. continuus, 137. §. cum quis, ff. de verbor. oblig. ſic explicaui, vt huic reſolutioni refragari non valeat. Et hactenus de prima ſententia, & opinione in propoſito dubio. Succedit ergo ſecunda opinio Emanuelis Coſtæ [*] ſelect. lib. 1. dict. cap. 8. num. 14. quo loco vir iſte doctiſ ſimus ſic in præfata quæ ſtione diſtinxit, quod cum maioratus ſucceſ ſori factum fuit præceptum, aut impoſita conditio ſimpliciter de contrahendo cum conſanguinea, tunc præceptum hoc ſimpliciter factum, impoſ ſibile de iure iudicandum fore; atque idcircò ex Maioratus inſtitutione reiiciendum. Et reddit rationem, nam cùm matrimonium inter eas perſonas eſ ſe non valeat, ea conditio veluti impoſ ſibilis de iure reiicienda erit, ex l. continuus, §. cùm quis, ff. de verbor. obligat. & dict. l. 14. titul. 4. partita 6. ex qua id apertiſ ſimè probari videri, referens Coſtam dixit Molina, cuius ſtatim mentionem faciam. Nec oberit, quod ex diſpen ſatione Romani Pontiſicis ea conditio purificari poſ ſit; ea namque ſecundum præ ſens tempus accipienda erit: Si verò præceptum factum fuerit, aut conditio appoſita de contrahendo cum conſanguinea, præcedente Romani Pontiſicis diſpenſatione; tunc inquit præceptum hoc ex Maioratus inſtitutione non reiiciendum, ſed potiùs non dubitandum, quin cum effectu valeat, & ſucceſ ſores obliget. Et denique ſubdit, quòd ſi inſtituero Lucretiam ſub conditione, ſi Franciſco nupſerit; Lucretia autem eſ ſet conſobrina Franciſci, adhuc conditionem valere, & eſ ſe iuſtam ſi expreſ ſum fuerit, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, vt latiùs prædictus Author obſeruat. Verùm eiuſdem diſtinctionem in primo caſu re[*] futat, & ſibi veram non videri dicit Molina de Hi ſpan. primogeniis, lib. 2. cap. 13. num. 7. quo loco profitetur, ſemper eius ſententiæ fuiſ ſe, vt inter primum & ſecundum caſum nulla differentia aſ ſignari valeat: Et reddit rationem, quoniam is, qui conſanguineæ præceptum iniunxit, vt conſanguineo nubat, id neceſ ſariò præ ſupponit, vt ad hoc Romani Pontificis diſpenſatio interueniat, nec abſque illa matrimonium contrahatur, cùm ea conditio à iure inſit, & etiam ex natura actus proueniat; adeò vt etiamſi omittatur, pro expreſ ſa habenda ſit, l. 1. l. conditiones extrinſecus, ff. de condition. & demonſtrat. ſubdítque id veriſ ſimum eſ ſe; non enim poteſt in rectum ſenſum cadere, quòd diuerſum ſit dicere: Nubat Seia Titio conſanguineo ſimpliciter, vel hoc adiecto, vt id fiat præcedente Romani Pontificis diſpenſatione, cùm neque aliter matrimonium inter eos contrahi poſ ſit, nec veriſimile ſit de matrimonio abſque diſpenſatione contracto, Maioratus inſtitutorem ſenſiſ ſe, eiúſque diſpoſitio à iure, & veriſimilitudine interpretationem accipere debeat. Tandem inquit. Molina ipſe non obſtare textum in dicto §. cùm quis: & idem reſpondet. Sed latiùs ego reſpondi ſupra hoc eodem capite, in initio. Et Molinam ſequitur, Coſtæque diſtinctionem in eodem primo membro reiicit Ioannes Gutierrez canonicarum lib. 1. Cap. 22. Num. 23. & conſ. 18. num. 6. & 7. & 8. & ſecundùm hæc, quando conſanguinitatis impedimentum intra quartum gradum, vel etiam tertium ſubſiſtit, dubium non erit, quin conditio aut præceptum ab inſtitutore Maioratus iniunctum, ob ſeruari debeat, & ſucceſ ſores obliget, ſiue dictum præceptum factum fuerit ſimpliciter, ſiue factum ſit de contrahendo cum conſanguinea, præcedente Romani Pontiſicis diſpenſatione: idque mihi placet ex dictis ſupra, quamuis d. l. 14. partitæ verba adhuc repugnent; ipſa tamen intelligi debebunt, vt ſuprà dixi. Et ita in tertio quoque gradu recté obſeruarunt Molina dict. cap. 13. num. 8. & 9. & Ioannes Gutierr. dict. conſ. 18. n. 11. & 12. quorum reſolutio corroboratur multùm ex his, quæ in initio huius capitis à me adnotata fuêre: item ex his, quæ obſeruauit Pater Molina tom. 3. de iuſt. & iur. disp. 613. num. 2. & 3. Cæterùm quando conſanguinitas eſt in ſecundo[*] gradu, vtrùm conditio ducendi conſanguineam, obſeruari debeat, difficilius quidem eſt, atque in eo maior verſatur controuerſia: in qua ante omnia præ mittendum erit, dubium hoc verſari in eo caſu, ſiue in eis terminis illud proponere Authores mox referendos, quando expreſ ſim adiicitur conditio, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit; nam ſi ea expreſ ſa non fuerit, ſed ſimpliciter factum fuerit præceptum de contrahendo cum conſanguinea intra ſecundum gradum coniuncta, quòd præceptum aut conditio huiuſmodi reiici debeat, clarè defendit Coſta ſelectarum lib. 1. dict. cap. 8. num. 14. & quamuis Molina dict. cap. 13. num. 8. & 9. improbauerit eum, quando conſanguinitatis impedimentum intra tertium, vel quartum gradum ſubſi ſtit, vt ſuprà vidimus; tamen quando impedimentum in ſecundo conſanguinitatis gradu ver ſatur, apertè ſequitur eundem Coſtam: ſiue non expreſ ſa conditione, ſi Romanus Pontifex di ſpenſauerit, præceptum non obligare conſanguineos intra ſecundum gradum, clarè præ ſentit Molina eodem cap. 13. num. 11. iuncto numer. 7. in principio, & num. 8. vbi loquebatur in caſu, quo factum fuit præceptum de Contrahendo cum consanguinea, præcedente Romani Pontiſicis diſpen ſatione; & in eis terminis reſoluit quæ ſtionem dicto num. 11. quod, ſi prædictus Author attenté, atque originaliter prælegatur, certum erit, nec vllo pacto poterit negari; in eiſdem etiam terminis, cúm expreſ ſim adiicitur, ſi Romanus Pontifex di ſpenſauerit, loquitur Ioannes Gutierrez dicto con ſil. 18. num. 9. & Pater Thomas Sanchez de ſpon ſalibus, lib. 5. disputat. 5. quæ ſt. 1. num. 20. folio 844. & ſi omittatur, non obligare, clarè præ ſentiunt: Contrarium tamen etiam in hoc caſu, clarè tenet Pater Molina tom. 2. de iuſt. & iur. diſp. 613. num. 3. Hoc ita præmiſ ſo & ſuppoſito etiam in caſu præ [*] dicto, quando ſcilicet impedimentum in ſecundo conſanguinitatis gradu verſatur, & præceptum apponitur de contrahendo cum conſanguinea, præcedente Romani Pontiſicis diſpenſatione, quòd præ ceptum non ſit reiiciendum, ſed potiùs admittendum, & ſic quòd ſucceſ ſores Maioratus obligare debeat, expreſ ſim aſ ſerunt Coſta ſelectarum lib. 1. dict. cap. 8. num. 14. Molina lib. 2. dict. cap. 13. num. 11. qui attento iure communi de hoc non dubitat. Sed attenta deciſione Sacri Concilij Tridentini ſeſ ſ. 24. de reformat. matrim. cap. 5. ſtatim num. 12. non dubitauit aſ ſerere id nullo pacto admittendum eſ ſe, ſed potiùs pręceptù huiuſmodi ex inſtitutione reiiciendum, & Maioratuum inſtitutoribus conſulit, ne ſimiles conditiones contrahendi cum conſanguineis in ſuis Maioratibus apponant, nec etiam ſucceſ ſores ad contrahendum cum conſanguineis adſtringant: poſteà tamen ad finem operis, mutata ſententia in annotationibus, num. 12. contrarium ſuſtinuit, & etiam ſtante Tridentini decreto, præceptum huiuſmodi obſeruandum, & non reiiciendum ab inſtitutione Maioratus defendit, & ſequitur Ioannes Gutierr. canonicarum lib. 2. cap. 22. num. 12. & 13. & 24. & 25. & dict. conſ. 18. num. 9. Pater Thomas Sanchez dict. disput. 5. quæ ſt 1. num. 20. fol. 844. qui expreſ sè loquitur in hoc caſu, quando adiicitur conditio, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, & conſanguinitas eſt in ſecundo gradu, vt conſtat ibidem, num. 19. & 20. & etiam num. 21. vbi ſic ſubdit: Incumbet autem legatario, vel Maioratus ſucceſ ſori grauato ad contrahendum cum conſanguinea, ſi Romanus Pontifex dispenſauerit, impetrare dispenſationem, cùm ipſe teneatur niti implere conditionem, ſi vult legatum, vel Maioratum. Ego verò, vt meam ſententiam interponam in[*] dubio prædicto, ſequentia conſtituere neceſ ſarium duxi; ex ipſis namque nihil prætermitti poteſt, nec aliter abſoluta eiuſdem reſolutio tradi. Et in primis conſtituo, inſpecto rigore, aut generalitate verborum dict. . 14. partitæ, videri dicendum non obligare, nec ſeruandum eſ ſe præceptum ducendi conſanguineam intra ſecundum gradum coniunctam, à Maioratus inſtitutore adiectum. Nam ſi in quocunque gradu conſanguinitatis id ſtatuit lex illa; quantò magis in ſecundo gradu locum habere debebit? Cæterùm conſideratis his, quæ in prima opinione relata ſuprà, num. 32. à me adnotata fuere, contrarium dicendum eſ ſe, & præceptum huiuſmodi non reiiciendum, ſic potiùs legem illam limitandam, ſiue intelligendam & declarandam, vt ibidem ſubiiciebam; & omnes limitationes, aut declarationes ibi adductas, ſic æqualiter conuenire, cùm impedimentum in ſecundo conſanguinitatis gradu ver ſatur, ſicut quando verſatur in quarto: quia cùm lex ipſa Partitæ, vt conditionem huiuſmodi reiiciendam diceret, dumtaxat inſpexerit, quòd matrimonium de iure, & ſecundùm Canones contrahi non poteſt inter conſanguineos, nec in conſideratione habuerit, quòd ex diſpenſatione contrahi poſ ſit, ſic vt nullo modo, ad diſpenſationem ip ſam attendat, vt numeris præcedentibus obſeruabam: idem operari debebit impedimentum vtrumque, & eaſdem declarationes admittere, cùm in vtroque gradu verum ſit, matrimonium contrahi non poſ ſe de iure, & ſolùm ſtet differentia in hoc, quòd faciliùs, aut difficiliùs concedatur diſpenſatio in vno gradu, quàm in alio. Quod tamen, (ſi ad ea quæ ſuperiùs notaui ex propoſito attingas) non debet inducere aliquam differentiam, nec in conſideratione haberi. Secundò conſtituo, huius puncti difficultatem, quando ſcilicet conſanguinitas eſt in ſecundo gradu, an dictum præceptum obſeruari debeat, ex relatione Authorum ſuperiorum clarè conſtare, clariù ſ que deduci noſ ſe, ſi ipſimet originaliter, atque attenté prælegantur. In primis namque Molina ipſe ſibi non conſtat, ſed eodem lib. eodèmve opere, duas, diuersáſque & contrarias ſententias profert, vt conſtat lib. 2. dict. cap. 13. n. 12. vbi attento Concilij Tridentini decreto, admittenda non putauit ea, quæ attento iure communi vera crediderat anteà, eodem cap. n. 11. & verè Tridentinum non ita vrgere, vt in hanc varietatem aut contradictionem animum eius debuiſ ſet excitare: Idcircò ſtatim in annotationibus, nu. 12. mutata ſententia contrarium credidit verius, & præ ceptum huiuſmodi non reiiciendum, ſed potiùs ob ſeruandum dixit; Mieres vorò de maioratu, 1. part. dict. q. 50. n. 2. in eo caſu, hoc eſt. quando conſanguinitatis impedimentum in ſecundo gradu verſatur, loquutus non eſt, ſed in quarto loqui videtur, ac in eo quidem, in quo facilè impetrari poſ ſit diſpenſatio: Atque eo dumtaxat caſu limitauit dictam l. 14. partitæ, vt videre poteris. Nuſquam enim in ſecundo conſanguinitatis gradu quę ſtionem propoſuit: hoc ideò forſan, quòd is Author animaduerterer, illius legis deciſionem multùm adſtringere, & valdè generaliter loqui, & ſic videri, quòd non poſ ſet in alio gradu limitari, quàm in eo, in quo facilis eſt diſpenſatio, quamuis in ſecundo etiam gradu frequenter diſpenſari ſoleat. Veré tamen, vt anteà dicebam, in hoc differentia non eſt; nam generalitas illius legis (ſi eiuſdem ratio præcipua conſideretur) ſic comprehendit quartum conſanguinitatis gradum, ſicut ſecundum. Et idcirco de habilitate, aut ſecundùm terminos habiles, ita commodè in ſecundo, ſicut in quarto gradu limitari aut declarari valet: aut aliter rem accipiendo, nec in vno, nec in altero gradu limitationes aut declarationes admittit. Deinde Ioannes Gutierrez canonicarum lib. 2. quæ ſt. 22. nonnulla expendit, atque con ſiderat, quæ pro vtraque parte vrgent, ſed demùm Molinæ ſententiam in annotationibus traditam, magis probauit, vt conſtat ibi num. 12. & 13. & 24. & 25. & dict. conſ. 18. num. 9. & eandem credidit etiam veriorem Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus, lib. 5. disputat. 5. quæ ſt. 1. num. 20. ſed ſtatim quæ ſt. 3. fol. 486. quando non exprimitur conditio, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, dubius videtur eſ ſe, & in fine, num. 28. ſubobſcura quidem verba profert, niſi intelligantur, vt ſtatim dicam: denique Henriquez lib. 12. de matrimonio, cap. 10. num. 4. conditionem reiiciendam eſ ſe, quando conſanguinitas eſt in ſecundo gradu, dicit expreſ ſim: Molina verò dict. diſp. 613. de iust. & iur. non reiiciendam affirmat. Tertiò conſtituo, negari non poſ ſe, quin Mo[*] lina variauerit in propoſito dubio, cæteri etiam Authores ſic diuerſas, aut contrarias ſententias protulerint, ſiue certam nobis reſolutionem non reliquerint, quòd nuſquam in ratione vera huiuſce rei firmi fuerint, ſiue nuſquam firmiter inſiſtant in vno, quod veriſ ſimum eſ ſe, & contrarium aperté falſum, ex iam antea dictis conſtat euidenter: videlicet conditionem huiuſmodi, quæ ex voluntare, aut diſpen ſatione Romani Pontificis pendet, impoſ ſibilem non eſ ſe, neque à iure, neque à natura, neque etiam ex facto, in quo etiam Molina variauit, quia aliquando eam de facto impoſ ſibilem vocauit; idcircò dicendam in conditione præfata nullam impoſ ſibilitatem eſ ſe, ſicut nec In alia quacunque, quæ ex facto, aut voluntate Principis pendet, vt latiùs remanet probatum: & conſequenter confundi concludenter eorum fundamentum, qui ob impoſ ſibilitatem conditionem reiiciendã putarunt in ſecundo gradu, cùm verè nulla impoſ ſibilitas ſit; imò frequenter in eo etiam diſpenſationes concedi ſoleant: quod pater Molina tom. 3. dict. diſp. 613. num. 3. verſ. duæ autem, rectiùs perpendit. Deinde, eò etiam variaſ ſe eundem Molinam, alióſque Authores contrarios extitiſ ſe, quòd vt admitterent, vel reſpuerent conditionem præfatam, in conſideratione poſuerunt, an faciliùs, vel difficiliùs diſpenſatio impetrari poſ ſet, ſiue ad maiorem, vel minorem difficultatem attendunt; cùm tamen certius, & verius ſit, conditionem ex facto aut voluntate Principis dependẽtem , nequaquam à diſpo ſitione reiiciendam, sed potiùs admittendam, vt granatus, quantum in ſe ſit, efficiat, vt conditio impleatur: difficultatem autem non excuſare, quoniam eo præcepto grauatus, non adſtringitur præcisè ad impetrationem, quod eſ ſet iniquum, quia ad impoſ ſibile quodammodò adſtringeretur, ſi ad id teneretur; ſed dumtaxat tenetur diſpenſationem po ſtulare, & diligenter inſiſtere, atque vt concedatur, curate, vt etiam reſolutum fuit ſuprà, & tradit Mieres de maioratu, 1. parte, dict. quæ ſt. 50. num. 3. & 4. part. quæ ſt. 40. num. 20. Denique, quia non conſiderarunt ea, quæ Pater Molina vbi ſuprà, optimè aduerrit. Quartò conſtituo, ex his, quæ obſeruatione præ [*] cedenti dicta ſunt, deduci manifeſtè, opinionem Molinæ in annotationibus relictam, & ab aliis poſtmodùm probatam, in praxi ſeruandam omninò, & contrariam non tenendam. Deinde eiuſdem Authoris ambiguitatem, aut varietatem non debere aliis in futurum variandi, aut diuerſas ſententias ſuſtinendi, ansam aut occaſionem præ ſtare; vtpote cùm ſententia hæc, & opinio, certa iam ratione ſubſiſtat, & communior ſit, iuriſque principiis magis conſona, iuxta ea, quæ in initio huius capitis remanent ſcripta: contraria verò rationibus communibus, quibus innitebatur, remaneat iam deſtituta, nec aliquo iure probetur, & in dicto Concilij Tridentini decreto diſpenſandi facultas non præcludatur; imò frequenter diſpenſari ſoleat: & hoc certum eſ ſe, quando imponitur præceptum ducendi conſanguineam in ſecundo gradu, adiecta conditione, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit; quo caſu tanquam omninò indubitatum, recté id habuit Pater Molin. tom. 3. de iuſtit. & iure, diſp. 613. num. 2. & 3. Quintò conſtituo, idem obſeruandum eſ ſe, cùm[*] ſimpliciter imponitur præceptum de contrahendo cum conſanguinea intra ſecundum gradum coniuncta, nec exprimitur conditio, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, quod in caſu præcedenti quando dicta conditio fuerit expreſ ſa. Et quamuis Coſta, Molina, & alij relati à me ſuprà, numeris præcedentibus repugnent, vt ibidem oſtendi; contrarium tamen in futurum tenendum, nec etiam cum in ſecundo gradu conſanguinitatis impedimentum verſatur, differentiam hanc expreſ ſ æ, vel non expreſ ſ æ conditionis, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, admittendam, rationibus ſequentibus euincendum arbitror. Et in primis, quia ſi ad rationes Molinæ lib. 2. dict. c. 13. n. 7. attendas, quibus probauit conditionem prædictam ſubintelligi debere, quando conſanguinitas eſt intra quartum gradum, nec ideò reiiciendum præceptum de cótrahendo cum conſanguinea, quòd expreſ ſum non ſit, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit; inuenies proculdubio, rationes eaſdem non ſolùm æqualiter, sed & fortius militare, cùm in ſecundo gradu conſanguinitas eſt, quàm cùm in quarto tantùm: quia quantò maius impedimentum eſt, tantò magis videri debebit ſenſiſ ſe, atque voluiſ ſe Maioratus inſtitutorem, vel alium teſtatorem quemcunque, quòd matrimonium fiat præcedente Romani Pontificis diſpenſatione: & ſi veriſimile non eſt de matrimonio abſque diſpenſatione contracto Maioratus inſtitutorem ſenſiſ ſe, cùm in quarto gradu con ſanguinitas eſt (quod ipſe Molina affirmat;) cur etiam veriſimile non erit, teſtatoremmetipſum, aut Maioratus inſtitutorẽ idem ſuppoſuiſ ſe, aut ſenſiſ ſe, cùm in ſecundo gradu conſanguinitas eſt, eóque modo, quo potuit de iure, & ſecundùm terminos habiles diſpoſuiſ ſe? vt in conſanguinitate intra quartum gradum dixit Ioannes Gutier dict. conſil. 18. n. 7. & 8. Deinde, ſi is, qui conſanguineo, aut conſanguineæ præceptum iniunxit, vt conſanguineo, vel conſanguineæ nubat id neceſ ſariò præ ſupponit, vt ad hoc Romani Pontiſicis diſpenſatio interueniat, nec abſque illa matrimonium contrahatur cùm ea conditio à iure inſit, & etiam ex natura actus proueniat, adeò vt etiamſi emittatur, pro expreſ ſa habenda ſit, l. 1. & l. conditiones extrinſecus. ff. de condit. & demonſtrat. nec poteſt in rectum ſenſum cadere, quòd diuersù ſit dicere Nubat Titia Seio conſangui neo ſimpliciter; vel hoc adiecto, vt id fiat præcedente Romani Pontificis diſpenſatione, cùm neque aliter matrimonium inter eos contrahi poſ ſit: quod vtrumque in conſanguinitate quarti gradus obſeruauit Molina lib. 2. dict. cap. 13. num. 7. quis ſanæ mentis firmare poterit, idem obſeruandum non eſ ſe, aut æqualiter non habere locum, quando con ſanguinitatis impedimentum in ſecundo gradu ver ſatur; quæve poterit inter vnum & alterum con ſanguinitatis gradum, differentiæ ratio aſ ſignari, ſi certum eſt in vtroque abſque diſpenſatione matrimonium contrahi non poſ ſe? & ſi dato minori impedimento, Romani Pontificis diſpenſatio quòd præcedat, ſubintelligere adeò neceſ ſarium dicit Molina; cur etiam multùm magis id ſubintelligendum non erit, quoties maius detur impedimentum? Prætereà, ſi rem hanc ex aliis regulis & iuris principiis metiri, atque definire velimus, neceſ ſariò equidem etiam in ſecundo conſanguinitatis gradu præfatam conditionem ſubintelligere, atque Maioratus inſtitutorem ſenſiſ ſe, vt id fiat præcedente Romani Pontificis diſpenſatione fateri debebimus; quoniam in vltimis voluntatibus & teſtamen[*] tis ea interpretatio ſumi debet in dubio, per quam teſtatoris diſpoſitio ſuſtineatur, & actus magis valeat, quàm pereat, l quoties, & l. vbi eſt verborum ambiguitas, ff. de rebus dubiis, cum concluſ. Bartoli in l. 1. num. 11. ff. de iure codicillorum: nec recipienda eſt interpretatio, per quam diſpoſitio reddatur[*] inutilis, ſi per aliam poteſt ſuſtineri, Bartolus in l. cum Senatus, num. 3. ff. de rebus dubiis. Caſtrenſis in dict. l. vbi eſt verborum ambiguitas. Ruinus in conſ. 72. num. 4. volum. 2. quia non eſt credendum, te[*] ſtatorem voluiſ ſe iudicia ſua ſubuerti, nec etiam voluiſ ſe id, de quo non potuit diſponere, l. 3. ff. de militari teſtamento, l. ſi quis ita, ff. de condit. inſtit. l. Lucius, §. penult. ff. ad municipalem. Mantica latiùs comprobans de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 15. num. 2. & lib. 3. tit. 2. num. 12. & verba teſtamenti[*] ſunt poſ ſibiliter, non impoſ ſibiliter intelligenda, Baldus pet illum textum in l. antiquitas, circa principium, num. 1. C. de vſufructu. Socinus iunior in conſil. 72. num. 55. & in conſil. 74. num. 4. volum. 1. Idcircò teſtator præ ſumitur ſenſiſ ſe id, quod verbis[*] non expreſ ſit, nec continetur, ne alioquin eius di ſpoſitio reddatur inutilis, Bartolus in l. 5. 1. §. num. 3. ff. de auro & argento legato, & in l. pediculis, §. item cùm quæreretur, num. 1. eodem tit. Poſt Gloſ ſam in verbo, videri. Mantica lib. 3. d. tit. 2. num. 17. Neceſ ſarió ergo in quocunque conſanguinitatis gradu interpretari debebimus, id inſtitutorem ſenſiſ ſe, quamuis verbis non contineatur expreſ ſum, cùm aliter actus ſuſtineri non valeat, nec diſpoſitio, nec matrimonium cõtrahi poſ ſit: & forſan teſtatorem eundem ideò non expreſ ſiſ ſe, ſiue diſpen ſationis Pontificis mentionem non feciſ ſe, quòd pluſquam certum, omnibù ſque notum ſit, abſque ea matrimonium contrahi non poſ ſe, & eo ipſo quòd illud contrahi voluit, di ſpenſationem ante omnia impetrari debere, ſemper intelligi: hæc autem licèt noua ſint, nec ab alio hactenus ſic adnotata, nihilominùs cùm caſus ſe offeret, obſeruari debebunt omninò, vtpote concludentibus rationibus corroborata, & veriſ ſima quidem. Quod quicunque fatebitur, qui ea attentè conſideraueriti & videntur confirmari ex reſolutione Patris Thomæ Sanchez de ſponſalibus, lib. 5. diſput.[*] 5. quæ ſt. 3. fol. 846. quo loco in primis quærit is Author, an valeat promiſ ſio matrimonij inter impeditos, non expreſ ſa conditione, ſi Pontifex di ſpenſauerit, perinde ac ſi expreſ ſa eſ ſet. Et primò refert opinionem aſ ſerentium valere, & comprobat alio ſimili, videlicet, quando teſtator apponit conditionem in Maioratu, vel legato, vt ſucceſ ſor ducat conſanguineam; dicunt enim tunc Authores ab eo relati, non eſ ſe differentiam, ſiue explicet præ cedente diſpenſatione, fiue non: ſtatim tamen num. 26. probabilius eſ ſe inquit, minimè obligare promiſ ſionem ea conditione non expreſ ſa, & latiùs comprobat ibidem; ac denique num. 28. in fin. fol. 847. vt reſpondeat ad ſimile adductum pro prima opinione, quam improbat. ſic ſcribit. Ad confirmationem, & aliud argumentum de diſpoſitione teſtatoris, dic ea eſ ſe vera, quando verba ſunt dubia: at in præ ſenti caſu ſunt clara. Quæ verba præfati Authoris, vt vides, cùm in vtroque caſu, tam in vltima volũtate , quàm in contractu, ſiue in promiſ ſione inter viuos æqualiter ſint dubia, aut æqualiter clara, cùm in vna, & in altera conditio expreſ ſa non ſit, non aliam interpretationem recipiunt, quàm quod ipſemet Author apertè præ ſenſerit, in vltima voluntate verba dubia videri, ſiue dubium eſ ſe, quid teſtator ſenſerit, aut intellexerit; idcircò iuxta iuris regulas, & vulgata principia interpretari debere, vt diſpoſitio valeat, iuxta ea, quæ ſuperiùs diximus, & plenè comprobat Mantica de coniecturis vltim. volunta. lib. 3. tit. 3. Cæterùm in promiſ ſione inter viuos, ideò dicit verba eſ ſe clara, aut non eſ ſe dubia, ſicut quando in vltima voluntate adiiciuntur; quòd clarum ſit conditionem illam, ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, non fuiſ ſe expreſ ſam, nec tunc ſubintelligi debet; aut verba in dubio accipienda, ſicut in vltimis voluntatibus, quoniam illæ fauorabiliores ſunt, l. in teſtamentis, cum vulgatis, ff. de regulis iuris. In contractibus autem, in quibus ſtrictè magis proceditur, quidquid omiſ ſum eſt, pro omiſ ſo haberi debet, l. quidquid adſtringendæ, ff. de verbor. obligat. & ſibi imputent contrahentes, qui id non expreſ ſerunt, quod facilè potuerunt, iuxta textum: in l. veteribus, ff. de pactis: vnde rationes à me ſuperiùs adductæ; ea etiam, quæ lib. 2. dict. cap. 13. num. 7. Molina notauit, non æqualiter militant in promiſ ſione ſic facta, ſicut in vltima voluntate, aut in Maioratus inſtitutione. Denique confirmantur ex traditis per Patrem Molinam multò proculdubio poſt hæc ſcripta à me prælectum, tom. 3. de iuſt. & iur. diſput. 613. num. 3. verſ. in poſteriori, qui in eadem remanet ſententia, quam defendo, licèt nihil ex notatis à me ſuprà, ſcripſerit eo loco. CAPVT VIII. Mutuans ad refectionem alicuius rei, & merces vendens habita fide de pretio, vtrùm acquirat ius hypothecæ in ipſa re, vel mercibus: item qui mutuauit pecuniam ad aliquam rem emendam, an eam obligatam habeat à iure, vt prioribus etiam hypothecis debeat præferri? & an hoc procedat etiam reſpectu dotis prioris? vulgata equidem, & multis in locis à Scribentibus agitata, ſed nunc forſan meliùs, & aliter quam cæteri faciant, explicata dubia: & ibidem legibus 26. & 28. & 29. & 30. tit. 13. partit. 5. ſingulariter enucleatis, & aliorum traditiones in propo ſito carpuntur, & nonnulla nouiter, & verè adnotantur, quibus ampliùs hiſce de rebus dubitandi occaſio cuicunque videbitur omninò ſublata. SVMMARIVM. -  1 Mutuans in refectionem domus, vel nauis, ſeu alterius rei, vtrùm acquirat hypothecam ſuper ipſa re, in cuius refectione pecunia conſumpta eſt, negari non poſ ſe, quin dubium ſit de iure communi. -  2 Sunt namque in hoc diuerſ æ, & contrariæ ſententiæ, & reſponderi poteſt ad iura, quibus hypotheca concedi videtur, vt hoc numero adnotatur. -  3 De iure tamen huius Regni, dubium præfatum ſublatum eſt, atque in l. 26. tit. 13. part. 5. expreſsè deciſum, quòd is, qui mutauit ad fabricandam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad eam reficiendam, habeat in tali re tacitam hypothecam. -  4 Ius etiam prælationis ex eadem hypotheca conſequatur, vt hoc numero adnotatur. -  5 Et leges 26. & 28. tit. 13. partita 5. dilucidè magis, quàm anteà erant, enucleatæ traduntur, & in quo vna ab altera differat, nouè & verè detegitur. -  6 Noua etiam & notanda conſideratio ad eaſdem leges Partitæ adducitur, & idem diſcutitur, an cùm pecunia mutuatur ad domum, vel nauem con ſtruendam de nouo, tacita contrahatur hypotheca et ſi nihil dictum ſit. -  7 Et Hieronymi de Cæuallos ex dict l. 26. partitæ ſententia nouè deducta, noua equidem, ſed vera & concludenti ratione reiicitur, vt hoc numero adnotatur, & vide infrà, num. 25. -  8 Venditor antequam pretium ſibi ſoluatur, poteſt rem retinere quaſi loco pignoris. -  9 Tamen ſi res aut merces tradiderit emptori, habita fide de pretio, dominium rerum venditarum in ipſum emptorem transfertur; & ideò res ipſ æ venditæ & traditæ, non ſunt hypothecatæ venditori pro pretio ſoluendo, nec in illis etiam extantibus vllam habet prærogatiuam, ſed ſimul cum aliis creditoribus in tributum veniet. -  10 Nec etiam habet priuilegium perſonale, quo aliis creditoribus præferatur, qui perſonalem actionem obtineant. -  11 Et ſic in talibus rebus venditis etiam extantibus, creditores hypothecarij præferuntur. -  12 Cæterum ſi venditor expreſ ſe conuenit, vt res venditæ ſibi ſint, & remaneant hypothecatæ, donec integrum pretium ſoluatur, tunc præfertur in illis, cæteris creditoribus hypothecarijs, etiam anterioribus. -  13 Et idem erit, ſi in contrahendo cauerit, vt res venditæ, precario, aut conducto ſint penes emptorem, quoad pretium vniuerſum perſoluatur. -  14 D. Petri de Barboſa obſeruationes duæ in propoſito huius materiæ (ad quas nullus hactenus animaduertit) ſic dilucidè enucleatæ, vt communi & receptæ ſententiæ nuſquam valeant refragari, vt hoc numero latius traditur. -  15 Venditor cùm res venditas tradidit habita fide de pretio, & tamen non ſpecialiter, nec expreſ ſim res ipſ æ, donec pretium perſolueretur, hypothecatæ fuerunt, ſed generalis tantùm hypotheca omnium bonorum emptoris conſtituta fuit, vtrùm illa generalis alteri anteriori debeat præ ferri? -  16 Vbi aliorum Authorum ſententiæ proferuntur. -  17 Et pro vera, diſtinctáque præfati dubij explicatione, nonnulla nouiter & verè adnotantur, quæ hoc numero & ſequent. traduntur. -  18 Hypotheca generalis prior, regulariter præfertur ſpeciali poſteriori. -  19 Contra Albericum, & eius ſequaces fortiſ ſimum argumentum deductum. -  20 Alberici præcipua ratio in quæ ſtione propoſita ſuprà num. 15. nouiter, & verè conuicta. -  21 Mutuans pecuniam ad emptionem alicuius rei, & expreſ ſim adiiciens, quòd ea pecunia mutuo datur ad ipſius rei emptionem: ſi in eam conuertatur, habet in actione perſonali priuilegium prælationis, non verò habet tacitam hypothecam, niſi dictum fuerit, quòd res empta expreſsé ſit pro mutuatæ pecuniæ ſolutione obligata, vel hypothecæ ſubiecta. -  22 Idque iuxta veriorem & communiorem Scribentium omnium ſententiam. -  23 Sed alij tenent contra, vt hoc numero adnotatur, & num. ſequent. referuntur. -  24 Eorúmque præcipuo fundamento reſpondetur, & ſententiam communem poſt legem Partitæ neceſ ſario ſeruandam, concludenter oſtenditur. -  25 Et Hieronymi de Cæuallos aſ ſertionem refragari verbis expreſ ſis & claris legis Partitæ adnotatur. -  26 Nec poſ ſe ampliùs hac de re dubitari probatur. -  27 Mulier pro ſua dote, an præferatur expreſ ſ æ hypothecæ poſteriori, de qua in l. licet, C. qui potior. in pignore, & in l. 30. titulo 3. partit. 5. ac etiam habenti priorem tacitam ratione mutui ad refectionem. PRo dilucida & breui, vera tamen, at[*] que abſoluta huius Capitis explicatione, conſtituere inprimis neceſ ſarium erit, de iure communi negari non poſ ſe, quin dubium ſit, vtrùm mutuans in refectionem domus, ſeu nauis, fiue alterius rei, acquirat hypothecam ſuper ipſa re, in cuius refectione pecunia conſumpta eſt, vel actionem priuilegiatam dumtaxat? Gloſ ſa namque, ver[*] bo, credidero, in l. interdum, ff. qui potiores in pignore, quam ſequuntur Bartolus, & Salicetus ibidem, Angelus etiam in l. quod quis, ff. de priuilegiis creditorum. Antonius Neguſantius de pignoribus, in ſecundo membro, quintæ par. principalis, num. 4. in ea fuit opinione, vt exiſtimaret, in propoſita ſpecie ſolam actionem perſonalem, eam tamen priuilegiatam acquiri: quod & Gloſ ſa tenere voluit in authent. de æqualitate dotis, §. his conſequens, in princip. ſuper verbo, agrum, vt refert Gregor. Lopez in l. 26. tit. 1. partit. 5. verbo, Para fazer, dicens, quòd de iure communi videtur communis opinio, quòd is qui credidit ad fabricandam, vel reficiendam domum, vel nauem, ſeu aliam rem, non habeat in tali re tacitam hypothecam, licèt habeat actionem perſonalem priuilegiatam: dicens etiam ibidem, quòd perleges iuris communis potiùs videbatur probari opinio Gloſ ſ æ in dict. l. interdum, & reſpondens ad textum in l. quod quis, ff. de priuileg. creditorum & ad dictum §. his conſequens, in principio, præfatum etiam dubium de iure communi rectè agnoſcit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. capit. 10. num. 19. vbi retulit Ripam in l. ſi ventri, §. 1. ff. de priuilegiis creditorum, contrà tenentem, & dicentem in caſu prædicto acquiri hypothecam ſuper ipſa re, in cuius refectione pecunia conſumpta eſt: alij vero Authores mox referendi, Barboſa, inquam, Gutierrez, Cæuallos, & Flores Diaz non ita dilucidé explicarunt, nec ad dubium hoc de iure communi attendunt: fortaſ ſis hoc ideò, quòd iam ex legibus Partitæ ceſ ſaſ ſet, aut ſublatum eſ ſet, vt dicetur ſtatim; verè tamen negari non poteſt, quin textus in dicto § his conſequens, multùm vrgeat de iure communi contra ſententiam Gloſ. In dict. l. interdum, qui & loquitur expreſsè quoad hypothecam, vt Angelus ſibi contrarius rectiùs intellexit ibidem & Greg. Lop. in dict leg. 26. partitæ, dicto verbo, Para fazer, in fine. Cæterùm hodie de iure Regio præfatum dubium[*] ſublatum eſt. atque in eadem l. 26. titulo 13. partita 5. expreſsè deciſum, quòd is qui mutuauit ad fabricandam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad ip ſam reficiendam, habeat in tali re tacitam hypothecam, & ſic lex illa tollit opiniones de iure communi, vt ibidem aduertit Gregorius Lopez dicto verbo, Para fazer, in fine, Molina etiam id ipſum notauit de Hiſpan. primog. lib. primo, dicto cap. 10. num. 19. Barboſa in l. ſi cum dotem, §. finali ff. ſoluto matrimonio, numero 35. verſiculo, illud certum eſt, folio 499. vbi dicit certum eſ ſe, quòd cùm mutuatur pecunia ad rem reficiendam, tunc res illa cenſetur tacitè hypothecata cum priuilegio prælationis; idem Barbosa in ſexta parte l. primæ, eiuſdem tituli, num. 12. Minſingerus ſingularium obſeruation. centuria prima, obſeruatione 60. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſt. 98. num. 2. vbi adducit duo, quæ copulatiuè requiruntur, vt prædicta hypotheca acquiratur, & refert alios Authores idem tenentes, Hieronymus de Cæuallos practicar, commu, contra communes, quæ ſt. 744. num. 9. qui tamen minùs benè dixit, quòd in caſu quo datur pecunia ad refectionem alicuius rei, nemo vnquam dubitauit, creditorem habere tacitam hypothecam. Nam, vt vides, iure communi attento, non ſolum dubitarunt, ſed & contrarium tenuerunt quamplures, Flores Diaz de Mena variarum quæ ſtionum. libro primo, quæ ſt. 6. art. 3. num. 12. Ceſ ſabit ergo iam dubitatio prædicta ex deciſione dicta l. 26. partitæ, vbi, vt dixi, tacita hypotheca conceditur in caſu prædicto, & in hunc modum ſcribitur: E aun dezimos, que ſi algun ome recibieſ ſe de otro marauedis præ ſtados, para guarnir alguna naue, o para refazerla, o para ſazer alguna coſa, o otro edificio, o para refazerlo, que qualquier deſtas coſas en que fueſ ſen metidos, o deſpendidos los marauedis, fincan obligadas calladamente aquel que los empreſto. Et ius prælationis ex eadem hypotheca concedi[*] tur in l. 28. tit. 13. eadem 5. partitæ, vbi ſtatuitur, mutuantem in domus, vel nauis refectionem, vel armaturam eius, vel marinariorum cibaria, præferri prioribus etiam creditoribus, quibus mutuum recipiens rem ipſam expreſsè obligauerat, & reddit lex ipſa rationem: Porque con los dineros que el dio, fue guardada la coſa que ſe pudiera perder. Vtraque ergo lex, tam[*] 26. quam 28. in hoc poteſt expendi, quamuis communiter dumtaxat expendatur l. 28. vt conſtat ex Ioanne Gutierrez, Cæuallos, & Flores Diaz, vbi ſuprà: ſed dictam l. 26. expreſsè citat ad hoc ſoins Molina lib. 1. dicto cap. 10. num. 19. & in effectu vna ab alia ſolùm diſtat in hoc, quòd in dicta l. 26. agitur de domo, naui, vel alia re refecta, vel facta de creditoris pecuniis, ſtatuitúrque éas res tacite eſ ſe mutuanti obligatas. Cæterúm in dicta l. 28. agitur tantùm de re refecta de creditoris pecuniis, & ius præ lationis conceditur, quod in dicta l. 26. conceſ ſum non erat; ſed dictum dumtaxat, rem refectam, vel factam de creditoris pecuniis, tacitè hypothecatam cenſeri. Vnde prætermittendum non erit, priuilegium prælationis concedi expreſsè pro domo, vel naui refecta in dicta l. 28. ſed pro domo, vel naui fabricata de nouo, vel nouiter conſtructa de pecuniis creditoris, nihil caueri in idem l. 28. Niſi dicas, videri conceſ ſum idem prælationis beneficium in dicta leg. 25. Partitæ, eo ipſo, quòd ius hypothecæ conceditur; quod tamen nuſquam exprimitur, nec verè dici poteſt: nã cúm in ipſamet lege 26. quoad ius tacitæ hypothecæ æquipararentur mutuantes ad refectionem vel conſtructionem, & quoad hoc ſimul coniungerentur; tamen in dicta l. 28. eiuſdem tituli, dum de priuilegio prælationis tractar, ſolùm meminit mutuan tis ad refectionem: Vnde apertè excludit alterum creditorem, ſcilicet mutuantem, vt res de nouo con ſtruatur, vel ædificetur ab hoc priuilegio, iuxta regulam l. cùm Prætor, cum vulgatis, ff. de iudiciis: idque concludenti conſideratione euincitur, quæ ex eadem l. 28. Partitæ deducitur, nam ratio illa, Porque con los dineros que el dio, fue guardada la coſa que ſe pudiera perder, optimè vrget, cùm res reficitur, quæ aliàs poſ ſet deperdi; ceſ ſat tamen, fiue non militat, cùm res de nouo conſtruitur, vel ædificatur: quoniam etſi id non fieret, nihil proculdubio deperderetur, nec poſ ſet alicuius damni conſideratio fieri: tollit tamen dicta lex 26. partitæ, quoad ius tacitæ hypothecæ, opiniones contrarias de iure communi; quo attento, cùm mutuatur pecunia ad conſtruendam domum de nouo, vel etiam nauem, controuerſia erat inter Doctores. vtrùm tacita hypotheca contraheretur, nécne? & minimè contrahi tacitam hypothecam docuerunt Bartolus in l. interdum, in fine, ff. qui potiores in pignore. Iafon in l. creditor, num. 4. ff. ſi certum petatur. Contrarium tamen tenuit Gloſ ſa prima in authentic quo iure, C. qui potiores in pignore: quam ſequuntur relati per Couarruu. reſolution. libro primo, cap. 3. num. 7. ſed ſententiam Bartoli ſequutus eſt Barboſa ſexta parte levis primæ. ff. ſoluto matrimonio, num. 11. fol. 496. dicens ideò opertere, quòd ſic mutuans caueat expreſ ſim de hypotheca; & quòd ſi illa expreſ ſim conſtituta ſit, illud obtinet priuilegium, vt præferatur creditoribus anterioribus, etiam habentibus hypothecas expreſ ſas, & citat ad hoc textum in l. licet, C. qui potiores in pignore: quæ tamen, (vt infrà dicetur & vltra præfatum Authorem animaduertitur) in alio caſu loquitur, ſed ex ratione ipſius huic etiam poterit adaptari. Subdit denique Barboſa ipſe, priuilegium præfatum prælationis locum habere, ſiue hæc expreſ ſa hypotheca conſtituatur tempore mutui dati, ſiue ex poſtfacto: & citat Ruinum, Curtium iuniorem, & Stracham ſic tenentes: & in effectu, vbi expreſ ſim hypotheca conſtituta non eſt, eorum ſententiam improbat, qui in caſu prædicto tacitam intelligebant contrahi hypothecam: quæ tamen ſententia vt vides, in dict. l. 26. partitæ approbata eſt, & non ſententia Bartoli ſuprà relata, quamuis hypotheca huiuſmodi abſque prælatione conceſ ſa fuerit: quod minimè aduertit Barboſa vbi ſuprà, nec citat dictam l. partitæ. Nec etiam prætermitti poteſt (quod nullus alius[*] animaduertit) Hieronymum de Cæuallos, pract. commu. contra communes, q. 744. n. 10. & 11. errore manifeſto lapſum, quatenus ipſe expendit d. l. 26. tit. 13. part. 5. in verbis anteà relatis, ad deciſionem quæ ſtionis, vtrum ſcilicet, quando mutuatur pecunia ad rem aliquam emendam, remaneat res empta iure hypothecæ obligata: & per eandem l. 26. firmat, rem emptam ex tali pecunia, hypothecatam manêre, licet nihil actum ſit de ſpeciali rei hypotheca: & dicit multum mirari de Scriptoribus Hiſpanis, qui non conſiderarunt, nec memoriæ mandarunt legem illam, nec doctrinam Gregorij ibidem, vbi Gregorius clamat, menti tenendam: ac denique ſubdit. quòd ſi legem illam vidiſ ſet Ioannes Gutierrez, non loqueretur ſub dubio, quia ex ipſa tollereretur omninò dubietas: ſed, vt nunc dicebam, manifeſto labitur errore Author prædictus; verè namque ex illa lege ni[*] hil deduei poteſt quo propoſitum dubium dilui valeat, nec lex ipſa loquitur in hoc caſu, sed in alio longè quidem diuerſo, hoc eſt, in propoſito hactenus, quando ſcilicet mutuata eſt pecunia, vt domus vel nauis conſtrueretur, vel reficeretur: & ſic rectiùs accipiunt Gregor. Molina, & Gutierrez in locis anteà relatis; & idcircò dubium hoc de pecunia mutuata ad rem aliquam emendam, ex propoſito atque ſpeciſicè deciditur in l. 30. ſtatim ſequenti, eiuſ dem tituli, & partitæ: vtpote cum de ipſo nec verbum aliquod prolatum fuiſ ſet, nec etiam aliquo modo actum in d. l. 26. nec in aliis legibus præcedentibus: præfatus ergo Author, & malè. damnat Scriptores huius Regni, quod dict. l. 26. non expendant, cùm nec verè, nec aliquo modo eam expendere potuiſ ſent: & loquitur contra manifeſtam, atque expreſ ſam deciſionem d. l. 30. partitæ, vbi requiritur quòd agatur de hypotheca, vt infrà dicam: & iure communi attento, cùm aliis reſoluit Barboſa ſexta parte d. leg. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 11. fol. 496. nec etiam aliquo pacto iuuari potuit ex verbis eiuſdem l. 26. vt intuenti ea, pluſquàm manifeſtè apparebit. Secundò & principaliter conſtituo, certum eſ ſe,[*] quòd venditor antequam pretium ſibi ſoluatur, poteſt rem retinere quaſi loco pignoris, per textum in l. Iulianus, §. offerri, ff. de actionibus empti, l. hæreditatis 22. ff. de hæreditate vel actione vendita: De quibus videndus eſt Maſcardus de probationibus, tomo 2. conclu ſione 1393. Decianus in conſilio primo, num. 96. lib. 3. Beccius in conſ. 45. num. 15. lib. 1. Pedrocha in conſilio primo, ex num. 232. & num. 246. & in conſilio 13. ex num. 60. & num. 90. & ſequentibus, & in conſil. 39. n. 9. & ſequentibus: tamen ſi res, aut merces venditas ha[*] bita fide de pretio tradiderit emptori, dominium earum rerum transfertur in ipſum emptorem; & ideò res ipſ æ venditæ, & traditæ non remanent hypothecatæ venditori pro pretio ſoluendo, nec in eiſdem rebusetiam extantibus vllam habebit prærogatiuam; ſed ſimul cum aliis creditoribus in tributum veniet, l. procuratoris, 5. §. ſi plures, verſiculo, planè, ff. de tributoria actione, l. quidam fundum 16. ff. de in rem verſo: & ita poſt Dinum concludunt Bartolus. Baldus, Salicetus, Alexander, Chaſ ſaneus, Nauarrus, Cæpola, Ripa, Neguſant. Couar. Stracha, Fanus, Nouellus, Matiençus, & alij, quos referunt, & ſequuntur Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. Quæ ſt. 98. num. 6. & 7. & allegatione 5. num. 1. Barboſa in l. ſi cum dotem, §. fin. num. 31. & 32. ff. ſoluto matrimonio. Cæuallos practic. commun. contra communes, quæ ſt. 744. num. 3. & nullum referens Flores Diaz de Mena variarum, lib. 1. quæ ſt. 6. art. 3. num. 13. & Authores contrarium tenentes decipi manifeſtè, Barboſa oſtendit vbi ſuprà dict. num. 31. in principio, & num. 32. vbi reſpondet duobus iuribus, quæ videri poſ ſent in contrariam partem expendi poſ ſe, & n. 34. in fine, ipſemet Author op[*] timè aduertit, adeò certum eſ ſe, nullum habere in propoſita ſpecie priuilegium venditorem circa merces, aut res venditas etiam extantes, vt nec habeat priuilegium perſonale, quo præferatur aliis creditoribus, qui perſonalem actionem obtineant: quod ita ſpecificè atque eleganter nullus alius aduertit; & ſic in talibus rebus etiam extantibus creditores[*] hypothecarij præferuntur, vt iidemmet Authores vnanimiter obſeruarunt; Morotius etiam in reſponſo 54. num. 4. Cæterùm ſi venditor res aut merces venditas tra[*] diderit emptori habita fide de pretio, & expreſsè conuenerit, vt res venditæ ſibi ſint, & remaneant hypothecatæ, donec integrum pretium ſoluatur, tunc præfertur in illis, cæteris creditoribus hypothecariis, etiam anterioribus: idque iuxta regulam l. licet C. qui potiores in pignore, vt cum multis Authoribus obſeruarunt Ioannes Gutierrez dicta quæ ſt. 98. nu. 8. & dicta allegatione 5. num. 1. qui ponit caſum in quodam venditore, qui vendidit certas oues habita fide de pretio cuidam homini, qui tunc temporis habebat plures creditores, quibus bona ſua generaliter obligauerat, & ſibi prouidit, atque conſuluit ſpeciali hypotheca earundem ouium. &c. Barboſa in dict. l. ſi cum dotem, §. finali, num. 34. D. Felicianus de Solis in tractatu de cenſibus, lib. 3. cap. 5. num. 22. Flores Diaz de Mena dict. art. 3. num. 13. Ioannes Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 8. vbi vltra alios conſi[*] derat aliam cautelam, & dicit idem eſ ſe, ſi venditon in contrahendo cauerit, vt res venditæ, precario, aut conducto ſint penes emptorem, quoad pretium vniuerſum perſoluatur, per text, in l. ea quæ diſtracta, ff. de precario, & in leg. 3. C. de pactis inter emptorem, § venditorem, § in l. cum venderem, ff. locati, Ludouicus Morotius dict. Reſponſo 54. num. 4. Verumenimverò D. Petrus de Barboſa in d. l. ſi[*] cùm dotem, §. fin. num. 34. in verſiculo, inde tamen inferri non poteſt, vnum dicit, quod ſuperiùs dictis repugnat, nec vllus Recentiorum ad eum animaduertit: Inprimis enim conſtituit, quòd text. in l. licet, C. qui potiores in pignore, non loquitur in terminis prædictis ſuprà, ex num. 9. & inde eam legem loquentem in mutuante ad rem emendam, non poſ ſe adduci, aut inferri ad caſum, quo merces venduntur & hypothecantur, donec pretium ſoluatur: quod quidem mihi non diſplicet; verè enim id negari non poteſt: tamen ex ratione illius textus, rectè dici poteſt, non malè deduxiſ ſe communiter Scribentes argumentum de vno caſu ad alium, in quo videtur eadem, ſiue omnimoda paritatis ratio verſari: deinde ipſemet Author ex alio probat, caſum dict. l. licet, trahi non poſ ſe ad caſum præ ſentem, quo res vendita & tradita hypothecatur: Nec enim iure cautum inuenitur, quòd hoc caſu hypotheca huiuſmodi anterioribus præ feratur; vnde recedendum non videtur à regula cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. & idem ſentit iterum apertè ibidem, num. 35. in principio: vides ergo, eruditum valdè, & proculdubio maximi nominis Authorem tenere totum contrarium eius, quod vnanimiter, & abſque aliquo dubio amplexi ſunt hucvſque Scribentes communiter; nec eodem Authore relato pertranſire Hieronymum de Cæuallos, & Flores Diaz de Mena in locis anteà relatis. Nihilominus tamen ex ratione textus in dicta l. licet, quamuis in aliis terminis lex ipſa loquatur, vt anteà dixi, defendi poteſt, non malè arguere Doctores ad caſum prædictum: nam ſi verum eſt, quòd generalis hypotheca prior præfertur ſpeciali poſteriori, ex l. ſi generaliter, cum aliis, C. qui potior, in pigno. habean. & tamen id non habet locum, quando ſpecialis hypotheca poſterior eſ ſet facta ſuper re empta ex pecuniis meis, per textum in dict. l. licet, quæ nulla alia ratione fulciri poteſt, quàm quòd ex pecuniis meis ortum habuerit, atque comparata fuerit: ergo ex eadem, fiue ex fortiori ratione, idem ius obſeruari debebit, quando res vendita eſt cum pacto, vt ipſa teneretur, quovſque pretium ſolueretur, cùm magis immediatè ſuum perſequi dicatur venditor, quàm cùm ex ſua pecunia emptum, & ſpecialiter ſibi obligatum petit, vt in noſtris terminis, ex omnibus Neotericis, eleganter, & ſolus quidem annotauit Ioannes Gutierrez dicta allegatione 5. num. 1. & ita cùm occaſio ſe offeret, à communi ſententia nequaquam recedendum eſt. An autem idem dicendum ſit, cùm venditor res[*] tradidit habita fide de pretio, & tamen non ſpecialiter aut expreſ ſim res ipſ æ fuerunt hypothecatæ donec pretium ſolueretur, ſed generalis tantùm hypotheca omnium bonorum emptoris conſtituta fuit, dubium quidem eſt, nec ab aliquo hactenus ſatis diſtinctè, aut abſolutè explicatum; Albericus tamen in l. obligatione generali, num. 4. ff. de pignoribus, re[*] fert antiquum quendam, qui dubitationem præfatam excitauit in terminis, eòque loco quærit, an ſi primo obligaui bona mea creditori generaliter, deinde emo prædium, & venditori, qui adhibet fidem de pretio, obligaui generaliter omnia bona mea, numquid priores creditores in prædio empto erunt potiores ipſo venditore, ſi velit agere ad pretium: deinde pro vtraque parte rationes, & fundamenta adducit; & tandem in fauorem venditoris magis ſe inclinat: dicit tamen, quod prædictus D. antiquus, nomine Huber. ad tollendum omne dubium conſuluit, quòd venditor in ſe prædium retineat, quovſque ſibi ſatisfiat de pretio: Cæpola etiam cautela 124. num. 2. partes venditoris ſuſtinet, & Alberici ſententiam tuetur: ſed de ipſa dubitauit Antonius de Fanò de pignoribus, in ſecundo membro quintæ partis principalis, numer. 18. nec aliquid reſoluit Ioannes Gutierrez allegatione 5. num. 2. rem potiùs hanc indeciſam relinquit, ea fortaſ ſis ratione, quòd ad victoriam partis ſuæ neceſ ſarium non erat in ca ſu ſibi conſulto diſcutere hoc: Cæuallos autem nouiſ ſimè, practic. commun. contra commu. quæ ſt 744. in fin. dubitationem iſtam inuoluit, ſed iuxta ea, quæ numeris præcedentibus affirmauit, in fauorem venditoris quæ ſtionem diſ ſoluit, & l. licet, C. qui potiores in pignore, dicit procedere etiam quando bona generaliter obligantur, vt conſtat ex ſummario eiuſdem quæ stionis, n. 14. Ego tamen (cum à conditione & inſtituto meo[*] confuſionis vitium abhorreat, certáque reſolutione, atque diſtinctione, altercationes omnes tractari, neceſ ſarium ſemper crediderim) nonnulla conſtituenda duxi, quibus faciliùs poterit propoſiti dubij reſolutio haberi: Et in primis certum eſ ſe, in dicta l. licet, C. qui potiores in pignore, & in l. 30. titul. 13. part. 5. expreſ ſim actum de hypotheca expreſ ſa, atque ſpeciali, ſtatutùmque, quòd ſi mutuatur pecunia ad rem aliquam emendam, & res empta ſpecialiter hypothecatur pro mutuo, tunc præferri mutuantem creditoribus hypothecariis, etiam anterioribus. In quo ſenſu, atque in hypotheca ſpeciali, à Gloſ ſa vſque ad Nouiores legem illam receptam, pluſquam compertum eſt, vt aliis Authoribus conſultò prætermiſ ſis, conſtat ex Ioanne Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſt. 98. per totam, & quæ ſt. 99. num. 1. & dicta allegatione 5. num. 1. Barboſa in dicta l. ſi cum dotem, § finali, num. 34. qui ipſi multos alios referunt, & vide Ludouicum Morotium in reſponſo 54. numer. 12. & 3. Legem ergo, quæ expreſ ſam atque ſpecialem hypothecam requirit, in generali etiam accipere, non videtur tutum omninò; imò ab eius mente & intentione alienum, quippe cùm ſi generali tantùm contenta fuiſ ſet in eo caſu, vel id exprimeret, nec ita expreſ ſim ſpecialem hypothecam requireret, vel diceret ſimpliciter, hypothecam eam prælationem habere. Vnde ab eius caſu extrahenda non erit, nec ad generalem hypothecam extendenda, maximè cùm[*] eius diſpoſitio deuiet à iure communi, iuxta quod hypotheca generalis prior, regulariter præfertur ſpeciali poſteriori, per text. in l. ſi generaliter, C. qui potiores in pignore, & latiùs probat D. Felicianus de Solis in tractatu de cenſibus, lib. 3. cap. 5. num. 11. Ex quo, vt vides, colligi poteſt, quàm periculoſa ſit Hieronymi de Cæuallos extenſio ſuprà relata: eò maximè, quòd ipſamet extenſio procedit ex anteà dictis ab eodem Authore, quæ etiam ſubuerti per textum in dicta l. licet, & in d. l. partitæ 30. ſuperiùs oſtendimus, & infrà dicemus. Deinde conſtituo, negari non poſ ſe, quin validiſ [*] ſimum argumentum deducatur ex eadem l. licet, contra venditorem, qui generali tantùm hypotheca ſibi conſuluit; nam ſi in ſuis terminis, fiue in caſu proprio in quo loquitur, hoc eſt cùm mutuatur pecunia ad rem aliquam emendam, lex illa niſi ſpeciali atque expreſ ſa hypotheca contenta non fuit, quare dicemus in alio caſu, ad quem ex paritate rationis trahitur, ſcilicet cum res vendita & tradita hypothecatur, donec pretium ſoluatur, generalem hypothecam ſufficere. Idcircò non abſque myſterio, apertè potiùs ſic præ ſentientes, quicunque ferè de hac quæ ſtione tractant, proponunt eam in terminis, quando conuentum eſ ſet, vt merces venditæ, eſ ſent venditori ſpecialiter hypothecatæ, ſeu obligatæ, quoad totum pretium ſolueretur, quaſi videant ex dicta l. licet, ex qua argumentum deſumitur, generalem non ſufficere: & ſic expreſ ſam atque ſpecialem hypothecam in hoc caſu mercium, vel aliarum rerum venditarum, cum multis aliis, quos recenſent, requirunt Ioannes Gutierrez practicarum, dict. quæ ſt. 98. num. 7. D. Felicianus de Solis lib. 3. dict. cap. 5. num. 22. Flores Diaz de Mena variarum, lib. 1. quæ ſt. 6. art. 3. n. 13. quamuis præfatum dubium non ſic ſpecificè proponant, nec declarent. His addo Ioſephum Ludouicum deciſione Peruſina 45. n. 19. vbi dicit, quòd diſpoſitio dictæ l. licet, non ita ſimpliciter loquitur, ſed eo tantum caſu procedit, quo res emptæ, particulariter obligantur pro ſoluendo pretio venditori: idque ſenſiſ ſe ibidem omnes Doctores communiter affirmat ipſemet Author, & citat in terminis Socinum iuniorem in conſ. 10. n. 8. l. 1. vbi n. 11. dicit eſ ſe communem opinionem contra Cæpolam, & ſic ſecundùm prædictos Authores, atque ex mente eorum, lex illa alium quemcunque caſum excludit, nec in alio, quàm ibi expreſ ſo verificatur. Denique conſtituo, Alberici fundamentum præ [*] cipuum in d. l. obligatione generali, n. 4. in fine, in propoſito nequaquam concludere: Nec enim ſequitur, ille ex cuius pecunia nauis eſt refecta, præfertur etiam prioribus creditoribus, l. interdum, ff. qui potiores in pignore, & ſuprà diximus; ergo venditor, cuius res fuit, fortiùs debet præferri: nam in primo caſu cautum in iure reperitur, hypothecam illam iure ſingulari, ob rationémque ab initio huius capitis adnotatam, anterioribus præferri; in ſecundo verò caſu cùm merces vel aliæ res venduntur habita fide de pretio, & hypothecantur, id cautum non eſt, vt dixit Barboſa in dicta l. ſi cum dotem, §. finali, n. 34. cuius mentionem feci ſupra hoc eodem capite, & quamuis ex deciſione, atque ratione dictæ l. licet, idem poſ ſet admitti, non tamen vt concedamus generali hypothecæ beneficium prælationis, quod in eadem lege dumtaxat tribuitur ſpeciali, vt ſuprà probaui. Et hactenus de quæ ſtione præfata. Nunc verò & tertio loco principaliter, conſti[*] tuendum eſt, ex dictis adhuc deprehendi manifeſtè, quòd mutuans alteri pecuniam ad emptionem alicuius rei, & expreſ ſim adiiciens, quòd ea pecunia mutuo datur ad ipſius rei emptionem, ſi in eam conuertatur, habet in actione perſonali priuilegium prælationis, non verò habet tacitam hypothecam, niſi dictum fuerit, quòd res empta, expreſsè ſit pro mutuatæ pecuniæ; ſolutione obligata, vel hypothecæ ſubiecta: ita tenent Gloſ ſa, Bartolus, Cinus, Baldus, Salicetus Ripa, Zaſius, Baldus Nouell. Antonius[*] Fanenſis, Cæpola, Neguſantius, & Socinus iunior, quos referunt & ſequuntur Couar. variar. l. 1. c. 7. n. 3. vbi dicit hanc opinionem veriorem eſ ſe, & frequentiori calculo receptam, Matiençus in l. 7. tit. 16. gloſ ſ. 5. n. 6. lib. 5. nouæ collectionis regiæ, vbi etiam Azeuedus n. 3. Ioannes Gutierrez pract. lib. 3. q. 98. n. 3. & quæ ſt. 99. n. 1. vbi etiam teſtatur hanc eſ ſe veriorem opinionem, & allegat. 5. n. 1. Barboſa in l. ſi cum dotem, § final. ff. ſoluto matrimonio, n. 34. verſ. ſed eſt aduertendum, & verſiculo, & tamen ſi mutuatur pecunia. Flores Diaz de Mena variar. lib. 1. q. 6. art. 3. n. 13. ij Authores mouentur præcipuè per text. in d. l. licet, C. qui potiores in pignore, à contrario ſenſu cui conſonat l. 30. tit. 13. part. 5. vbi appoſita expreſ ſa hypotheca in fauorem mutuantis ad emptionem fundi, præfertur in eo fundo prioribus etiam expreſ ſis hypothecis: igitur no adiecta hypothecâ expreſ ſ â, nulla competit mutuanti, nec hypotheca tacita, nec prælatio iure pignoris, vt ex mente communi ita ante alios ex Recentioribus inducit Couar. loco anteà citato, & in effectu ab eo dicta refert, & ſequitur Ioannes Gutierrez d.q. 98. n. 3. 4. & 5. Verùm alij in contraria fuerunt in propoſito du[*] bio ſententia, & non dubitarunt aſ ſerere, ſufficere, quòd pecunia detur ad emptionem alicuius rei, vt ipſa res empta ex tali pecunia, remaneat hypothecata, licèt nihil dictum ſit de ſpeciali rei hypotheca; qui mouentur per vnicum textum, ſed expreſ ſum, vt ipſi putant in authent. de æqualitate dotis, §. his conſequens eſt, collatione 7. vbi Iuſtinianus inquit in hunc modum: His conſequens eſt & illud decernere, quod in caſibus huiuſmodi dubitatum eſt. Nouimus, antiquioribus creditoribus aliquas hypothecas præponere iuniores exiſtentes, ex priuilegiis à legibus datis; quale eſt, quando aliquis propriis pecuniis procurauerit nauem comparare, aut fabricare, aut reparare, aut domum forſan ædificare, aut etiam emi agrum, aut aliquid horum; in his enim omnibus priores exiſtunt po ſteriores creditores, quorum pecuniis empta, aut renouata res eſt, iis qui etiam multò antiquiores ſunt. Et inde ipſimet conſtituunt, non eſ ſe admittendum argumentum à ſenſu contrario aduersùs expreſ ſam luſtiniani nouellam conſtitutionem, ex qua deducitur, mutuanti ad emptionem prædij competere tacitam hypothecam, ſicuti competit mutuanti ad domus refectionem, cui tacita datur à iure hypotheca cum prælationis priuilegio; Ego tamen in communem ſententiam procliuior ſum, nec mihi[*] ſuadeo, ita facilè inducendam correctionem textus in d. l. licet, C. qui potiores, non expreſ ſam in d. §. his conſequens; imò in eo textu alia ratione appoſita fuiſ ſe ea verba, non verò vt ex ſola mutuatæ pecuniæ datione ad emptionem prædij, abſque pacto induceretur aliqua hypotheca. Idcircò libenter probarem Didaci Couarr. interpretationem variarum lib. 1. cap. 7. dict. num. 3. quàm ſequutus eſt Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 3. quæ ſt. 98. num. 5. & Barboſa ſexta parte legis 1. ff. ſoluto matrim. num. 11. ſcilicet in eo textu non ſatis liquere, tacitam hypothecam à lege concedi mutuanti ad emptionem alicuius prædij; neque enim hoc apertè ibidem probatur, ſed potiùs eſ ſe quaſdam hypothecas, quæ expreſ ſ æ, vel tacitæ poſ ſunt dari, quibus à iure conceſ ſum eſt priuilegium prælationis. Et inde dum dicit, parem eſ ſe hypothecam competentem mutuanti ad emptionem, ſi illa expreſsè adiecta fuerit, illi quæ competit mutuanti ad refectionem; Voluit equidem, vt ego exiſtimo, textus ille, mutuantis prouiſioni ſibi per expreſ ſam hypothecam conſulentis tantum tribuere, quantum ex legis diſpo ſitione & prouiſione mutuanti ad refectionem conceditur: non verò voluit ſubuertere deciſionem dictæ l. licet, nec corrigere eam. Quòd ſi forſan corrigere voluit, aut indubio ſumus, quod negari non poteſt ex Authoribus ſuperiùs relatis, quid inde apud nos: cùm habeamus legem regiam 30. tit. partita 5. quæ expreſ ſim dubium præfatum decidit, & conſirmat deciſionem dictæ l. licet, C. qui potiores in pignore, ſic vt rectè tentari poſ ſit, ac dici, Compilatores illius legis, huius contrarietatis, aut dubij exiſtentis de iure communi memores, conſcióſ que, ſic ſtatuiſ ſe in ea lege, vt Doctorum altercationes ceſ ſarent, & ipſius legis partitæ conſtitutionem, neceſ ſario tenerentur omnes ſeruare. Quod planum videbitur cuicunque ex illis verbis: Otro ſi dezimos, que ſi vu ome ouieſ ſe obligados todos ſus bienes, tambien los que auia entonce quando fizo la obligacion, como los que auria dende adelante, ſi despues deſto tomaſ ſe marauedis preſtados de otro ome, para comprar alguna coſa, faziendole pleyto, que aquella coſa que compraſ ſe de los marauedis que el preſtaua, que le fincaſ ſe obligada por ellos faſta que los cobraſ ſe, entonce mayor derecho auria el poſtrimero en la coſa aſ ſi comprada, que el primero a quien fuera fecho el pleyto de la obligacion general, ſobre todas las coſas del comprador. Ex his infertur apertè, magis communem eſ ſe primam opinionem relatam ſuprà, num. 22. quàm con trariam num. 23. relatam, licèt eam tenuerint Gloſ ſa, Baldus, Angelus, Alex. Iaſon, Campegius, & Chaſ ſaneus, quos retulit Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. d.q. 99. num. 2. in fin. Ripa, Socinus, & Baldus Nouel. quos recenſet, & improbat Barboſa in d. l. ſi cum dotem, §. fin. num. 35. ff. ſoluto matrim. Vbi etiam in terminis iuris communis contrarium tuetur; quanto magis ergo tenendum erit poſt deciſionem d. l. 30. partit. quę, vt dixi neceſ ſariò obſeruauda eſt, quamuis fateamur de iure communi dubiũ eſ ſe. Secundò infertur, Hieronymi de Cæuallos pract. commun. contra commun. q. 744. eandem opinionem[*] contra communem, & nouam ipſius aſ ſertionem, falſam equidem eſ ſe, & refragari verbis expreſ ſis d. l. 30. partitæ, nec probari in d. l. 26. tit 13. p 5. vt ſuprà oſtendi num. 7. & conſequenter non ſufficere, quòd pecunia detur ad emptionem alicuius rei, vt ipſa res empta ex tali pecunia remaneat hypothecata, niſi mutuans ipſe ita expreſsè cauerit: quod ita tenendum eſt, quidquid Audior prædictus, etiam poſt dictam legem partitæ, contrarium, ſed malè quidem defendat. Tertiò infertur, in terminis iuris communis,[*] non immeritò hac de re dubitari potuiſ ſe, per tex. in d. §. his conſequens eſt, quod ſuprà dixi, & Authores omnes in propoſito fatentur. Cæterùm poſt d. l. 30. part. ampliùs dubitari non poſ ſe, nec dubitandum: Indeque Ioannem Gutierrez d.q. 98. n 9. minùs benè dubitaſ ſe, nec meliori indicio rem ipſam referre debuiſ ſe; nam licet text. in d. §. his conſequens, multum adſtringat, vt ipſe dicit fortiùs tamen ad ſtringit, & clarè diluit dubitandi occaſionem dicta lex Partitæ. Vnde idemmet Author ſecurè poſ ſet, & abſque omni dubio ſic aſ ſerere, & contrariam ſententiam damnare. Quartò, & vltimò infertur ad explicationem[*] eiuſdem l. 30. titul. 13. part. 5. & vulgatæ illius quæ ſtionis, vtrùm ſcilicet mulier pro ſua dote pręferatur expreſ ſ æ hypothecæ poſteriori, de qua in dict. l. licet, C. qui potiores in pignore. Et in dict. l. 30. partitæ, ac etiam habenti priorem tacitam ratione mutui ad refectionem. Quo in dubio duæ quidem ſunt, & contrariæ ſententiæ; alij enim prædictum priuilegium vtrumque, maius, & fortius eſ ſe exiſtimant, quàm priuilegium dotis: Alij verò, & magis communiter contrarium tuentur: quod teſtatur Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. quæ ſt. 6. art. 3. num. 12. & 14. Ego verò in vtroque communem pro dote ſententiam magis amplector, & text. in dict. l. 30. partitæ, quamuis caſum dotis omiſit, quem excepit l. 29. tit. 13. part. 5. non ideò credo, quòd eum comprehendere voluerit, vt latiùs oſtendit Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſt. 99. num. 20. & tribus ſequentibus, quo prælecto, ſatisfieri poterit inductioni, atque ſententiæ Azeuedi, quem nullus refert in. l. 7. tit. 16. num. 4. & 5. lib. ... nouæ collectionis regiæ; vbi dicit, eo loco tradita notanda eſ ſe, quia noua, & ſingularia. Sed verè non vrgent. ſi ea conſideres, quæ Ioannes Gutierrez nunc relatus obſeruauit, & latiùs Barboſa, quem vide 6. part. l. 1. ff. ſoluto matrimon. num. 12. & 13. Ludouicus Morotius dict. reſponſ. 45. num. 5. & 6. dicens poſteriorem tacitam hypothecam dotalem, præferri ei, qui pecuniam dedit ad reficiendam rem aliquam. CAPVT VI . Pactum de futura ſucceſ ſione, aut de hæ reditate patris, vel alterius cuiuſque viuentis certo modo habenda, ſeu diuidenda, vſque adeò non valere, vt nec iura mento firmetur, idque tam de iure Canonico, quam de iure Ciuili, ac etiam de iure Regio procedere, prout hoc cap. lati ſ ſimè probatur, & multorum doctrinis exornatur. Deinde, ipſummet pactum de hæreditate viuentis an valeat in foro con ſcientiæ, an etiam pactum mutuæ ſucceſ ſionis initum inter aliquos, iuramento firmetur, exactè, & dilucidé magis, quàm anteà fuiſ ſet, explicatur: Et in caſu occurrenti, Authoríque commiſ ſo, ipſius reſpon ſum, ſeu conſilium hîc tranſcribitur, & nonnulla adnotantur per eundem, quæ ſic congeſta, & diſtinctè adnotata anteà non erant. SVMMARIVM. -  1 Dubium proponitur, ſeu caſus in quo conſultus Author de iure reſpondit, eiuſdémque conſilium, ſeu reſponſum hîc tranſcribitur. -  2 Pactum ſuper hæreditate patris, ſeu alterius tertij viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, vſ que adeò inualidum de iure, vt nec iuramento firmetur. -  3 Quia improbum eſt, impium, & turpe, & contra bonos mores. -  4 Vtpote, cùm iniquum ſit, quòd tertio viuente, ac ignorante, alij de bonis ſuis paciſcantur, & conueniant, & contra, aut præter domini voluntatem pacta inire præ ſumant. -  5 Solicitudóque verſatur in hoc omnimodo inhoneſta, & illaudabilis. -  6 Pactum de hæreditate tertij certo modo habenda, vel diuidenda, vt valeat, neceſ ſarium eſt quòd eiuſdem conſenſu, & voluntate fiat: imò non ſufficit, quòd ipſius voluntas, & conſenſus à principio accedat, ſed in ea vſque ad mortem per ſeuerare requiritur. Aliàs pactio iſta etiam iurata, niſi patre, aut tertio in eodem conſenſu ſemper perſeuerante, effectum nullum habebit. -  7 Pactum de hæreditate patris, vel alterius cuiuſque viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, improbum eſ ſe, & ſine effectu, quamuis eidem iuramentum acceſ ſerit; aut etiam poſt deciſionem cap. quamuis pactum, de pactis in 6. Quoniam ille textus dumtaxat confirmat pactum abſolutè negatiuum de non ſuccedendo, non verò ſe extendit ad pacta de ſuccedendo, aut de hæreditate parentum certo modo diuidenda, inter fratres inita. -  8 Pactum de hæreditate viuentis improbum eſ ſe, & ſine effectu, etiamſi filij, aut cognati de hæreditate viuentis patris, aut cognati paciſcerentur eo modo, quo erant ad hæreditatem venturi, & ſic vt æqualibus portionibus, & non aliter ſuccederent. -  9 Quia non modus paciſcendi, ſed pactio ipſa eſt reprobata. -  10 Pactum de certo modo ſuccedendo, ſiue de hæreditate patris viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, hodie iure noſtro Regio non eſ ſe validum niſi in vno caſu, nec corrigi ius commune ex in ſtitutione legis Tauri, prout hoc numero latiùs adnotatur, & Ferdin. Vaſq. Menchac. noua conſideratio, nouè etiam declaratur. -  11 Pactum de hæreditate patris certo modo diuidenda, ſiue renuntiatio de conſenſu patris per fratres ſi fiat, quòd valeat, reuocabiliter tamen. Et conſequenter, vt tale pactum cùm primùm pater ipſe, cuius de ſucceſ ſione agebatur, cœpit pœnitere, & conſenſum præ ſtitum reuocare, ſtatim euaneſcat. Idque ex ſententia Baldi, quæ magis communiter approbatur, & belliſ ſimè comprobatur. Et contraria opinio Didaci de Couar. ſic explicatur, vt in effectu oſtendatur, eundem Authorem in ſententiam Baldi magis ſe inclinare, quod alij Authores non ſic animaduertunt. -  12 Ac denique pro eadem Baldi doctrina Rotæ deciſio in terminis adducitur. -  13 Et Vincentij Mancini Tyburtini aduersùs deciſionem Rotæ dubium excitatum; ſiue ſententia eiuſ dem, concludenter, & nouè diluitur. -  14 Ioannis etiam Vincentij Hondedei pro hac parte, locus, & reſolutio, nouè, & verè, & contra Mancinum eundem expenditur, & pactum mutuæ ſucceſ ſionis, à pacto de hæreditate viuentis certo modo diuidenda, longè diſtare oſtenditur. -  15 Andreæ Gaill. obſeruatio quædam circa pactum mutuæ ſucceſ ſionis refertur, & in propoſito huius c. explicatur. -  16 Minori propter enormem, aut enormiſ ſimam læ ſionem ſuccurrendum, etiam ſi contractus iuramento confirmatus, & in ſe validus fuerit. Quoniam vbicunque in contractu adeſt enormis, aut enormiſ ſima læ ſio, ibi dicitur adeſ ſe dolus præ ſumptus, ſiue re ipſa; & ſic iuramenti vinculum non obſtat. -  17 Pactum de hæreditate patris adhuc viuentis, etiamſi validè inter filios fiat; adhuc tamen propter enormem, aut enormiſ ſimam læ ſionem, filiis eiſdem viginti quinque annorum minoribus ſuccurrendum, prout hoc numero obſeruatur. -  18 Pactum de hæreditate viuentis, ſimpliciter eſ ſe reprobatum à iure Canonico. -  19 Et proptereà nullam inducere obligationem, neque etiam naturalem. -  20 Pactum de certo modo ſuccedendo, etiamſi ipſi paciſ centes velint, adhuc non producere vllam obligationem, quia lex noluit obligationẽ poſ ſe contrahi. -  21 Pactum de certo modo ſuccedendo, ſiue hæreditate viuentis diuidenda, eſ ſe contra ius diuinum, & contra bonos mores naturales, & nutrire peccatum. -  22 Pactum de certo modo ſuccedendo, ſiue de hæreditate viuentis diuidenda, improbatum fuiſ ſe pluribus rationibus, quæ hoc numero recenſentur. -  23 Pactum ſuper bonis, & hæreditate viuentis initum, nec in conſcientia obligare, provt hoc numero, & meliùs. -  24 Patris Ludouici Molinæ è Societate Ieſu Religioſi locus pro reſolutione, & ſententia Authoris nouiter expenditur. EX Facto mihi proponitur, fratres tres,[*] Petrum, inquam, Ioannem, & Franciſ cum, adhuc viuente Ioanne patre ſuo, inter ſe conueniſ ſe, iuramentóque firmaſ ſe, quòd ſi pater eorum mortis tempore, aliter de bonis ſuis liberis diſpoſitum relinqueret, quàm in conuentionem deducebant, atq; eo tempore diſpoſitum habere exiſtimabant, quòd tunc damna, aut meliorationes ex hoc contingentes ita inter eos reſarciri deberent, vt res ad eam ſummã reduceretur, ac pro ea parte vnicuique bona ipſa libera aſ ſignarentur, iuxta quam inter eos conuentio inita manebat; & conſequenter, quòd frater maior fratribus minoribus, & ipſi fratres minores maiori id redderent, quod minus, aut plus accepiſ ſent, quàm inter eos conuenit: vt ſic non patris diſpoſitio, aut diſtribuendi modus, ſed eorum conuentio circa bonorum diuiſionẽ obſeruari deberet, quidquid pater poſtmodũ aliter efficeret; nunc autẽ patre ipſo Ioanne defuncto, filiis minoribus ab eo melioratis, ſiue bonis ſuis aliter diuiſis, & diſtributis, quã tẽpore con uentionis, iidem diuiſa arbitrabantur; frater maior conuentionem factam, & iuratam obſeruari debere intendit, petítque fratres minores ſibi reddere meliorationes huiuſmodi, aut earum valorem, ſiue ad modum conuentionis bonorum diuiſionem reduci: ipſi autem è contra conuentionem eandem in ſcio patre factam, de iure non ſubſiſtere aſ ſerunt, & conſequenter nec ad eius obſeruantiam teneri. Quę ritur ergo quid iuris in caſu propoſito; in quo ſupponunt fratri maiori vltra Maioratum, ſtatúmque ampliſ ſimum, relictum à patre omne id, quod de iure debuit relinqui? Et veritati inhærendo, conſultationíque reſpondendo, dicendum eſt, præfatam conuentionem nullam in ſe fuiſ ſe, & à iure improbatam omninò; idcircò ſeruari non debere, ſed patris vltimam diſpoſitionem ſeruandam, fratréſque minores id ex teſtamento habituros, quod habere pater ipſe voluit, nec aliquid ratione præfatæ conuentionis reddituros: idque in vtroque foro, interiori, inquam, (in quo etiam quæritur) atque exteriori procedere, & in fauorem dictorum fratrum minorum probari: quoniam in effectu pactum prædictum fuit de bonis liberis præfati parentis inter fratres aliter diuidendis, quàm à parente ipſo tempore mortis diuiſa, aut diſtributa fuiſ ſent, ſiue de eiſdem bonis liberis, certis quibuſdam modis habendis, aut pretio eorum reddendo, ſi pater tempore mortis teſtamentum tunc factum mutaſ ſet, ſiue aliter de bonis eiſdem diſposuiſ ſet, quàm tempore factæ conuentionis diſpoſitum erat ab eodem. De iure autem certiſ ſimum eſt, pactum ſuper hæ [*] reditare patris, ſeu alterius tertij viuentis, certo modo habenda, vel aliter diuidenda, quàm ipſe diui ſerit, aut diſpoſuerit, vſque adeò inualidum, & ſine effectu, vt nec iuramento firmetur: quia improbum[*] eſt, impium, & turpe, & contra bonos mores, vtpo[*] te, cùm iniquum ſit, quòd tertio viuente, ac ignorante, alij de bonis ſuis paciſcantur, & conueniant, & contra, aut præter domini voluntatem, ad aliùmque modum pacta inire præ ſumant ſuper rebus tunc alienis: ſolicitudóque verſatur in hoc[*] omnimodò inhoneſta, & illaudabilis, vt probat textus optimus, & notabilis ad hoc in l. vltima, C. de pactis, & concordat textus in l. quidum in iure, §. fin. ff. de donationibus, & in l. 2. in fine, ff. de his quibus vt indignis, & in l. 2. §. interdum, ff. de vulgari, & pup. ſubſtitu. & in l. ſi quis mihi bona, §. ſed vtrum, verſiculo, ſed an nominatim, ff. de acquir. hæred. & in dicta l. vltim. C. de pactis, ſecurè obſeruarunt, & pactum præ dictum iuramento non confirmari docuerunt Bartolus numero 11. & numero 17. Salicetus numero primo, Baldus numero 22. Paulus Alex. & Iaſon numero 5. & latè explicant, proſequuntúrque ibidem Cagnolus ex numero 28. cum ſequentibus, & numero 34. cum ſequentibus. Vbi tuetur, pacta huiuſmodi eſ ſe contra bonos mores naturales, & contra ius gentium, & ideò iuramento non validari, Bolognetus num. 11. & 15. & numero 22. cum ſeq. & numero 27. Purpuratus ex numer. 6. cum pluribus ſequentibus, & numero 40. cum ſequentibus. Martinus Monter à Cueua in eadem l. vltima, numero 4. & in l. pactum quod dotali, eiuſdem tituli, numero 6. & Curtius numero 5. Petrus de Ancharano in conſilio 403. Viſo. Fulgoſius in conſilio 73. Paterfamilias. Angelus in conſilio 179. columna 4. verſiculo, nec obſtat, & cum infinitis aliis Authoribus, vt indubitatum, & certum reſoluunt Pariſiùs in conſilio 26. numero 76. & numero 114. libro 2. Andreas Gaill. practicarum obſeruation. libro 2. obſeruatione 125. Guil. Benedict. in capit. Rainuncius, de teſtamentis verbo, duas habens filias, ex numero 235. cum ſequentibus. Antonius Gomez, in l. 22. Tauri, numero 30. & 31. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, limitatione 5. ad legem Regni, numero primo, 2. & 3. Couarr. in capit. quamuis pactum, de pactis in 6. in initio tertiæ partis, numero 5. & numero 8. & ibidem Ioannes Gutierrez in initio repetitionis illius textus, numero 4. & 5. & verbo, improbet lex ciuilis, numero 2. & de iuramento confirmatorio, 2. parte, capite 5. numero primo, Viuius dicens iſtam eſ ſe communem opinionem, libro 1. verbo, pactum, numero 5. Villal. in ſuis commun. verbo, pactum, numero primo. Franciſcus Beccius in conſilio 74. numero 2. Valent. Forſter. de ſucceſ ſion. deſcend. libro primo, quæ ſtione 2. Antonius Gabriel libro 3. de pactis, concluſione prima, numero 11. Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, libro 2. & 18. numero 191. & numero 197. cum ſequentibus. Molina de Hiſpanorum primogeniis, libro 2. capite 3. numero 3. & 4. Octauianus Cacheranus deciſione Pedemontana 100. numero 31. Michaël Graſ ſus receptar. ſententiar. §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſtione 9. numero 6. per totum. Gratianus regula 335. Seraphinus de priuileg. iuram. priuilegio 20. Et[*] in caſu præ ſenti magis indubitatum eſt, quoniam præ ſupponitur patrem prædictum ignoraſ ſe, quòd pactum huiuſmodi inter filios fieret, nec in eo con ſenſiſ ſe, & tamen vt valeret, neceſ ſariò requiritur, quòd patris ipſius, ſiue alterius, de cuius ſucceſ ſione certis modis habenda, aut diuidenda tractabatur, conſenſus expreſ ſus, & voluntas accederet: imò, quod magis eſt, non ſufficit patrem ipſum conſenſiſ ſe ab initio, ſi ante mortem conſenſum reuocet, nec in eo perſeueret, ſiue aliter, quàm tunc exiſtimabat, diſponat, ſed in eodem conſenſu perſeuerare, nec aliter diſponere, neceſ ſarium eſt, aliàs pactio iſta, etiam iurata, niſi patre, aut tertio in eodem conſenſu ſemper perſeuerante, effectum nullum habebit; ita Bartolus in dicta l. vltima. C. de pactis, numero 17. Baldus numero 22. Salicetus numero primo. Decius, & Curtius columna 2. Riminaldus notabili 2. Gozadinus numero 8. cum ſequentibus, Purpuratus numero 185. Cagnolus ex numera 64. cum ſequentibus, Bolognetus num. 4. qui ad hoc rectè ponderat text. in eadem l. vltima, in verſiculo, Niſi fortè, & ſubdit in hunc modum: Et ſic habet locum pœnitentia eius, de cuius hæreditate agitur, & qui conſenſit, & eſt in eius arbitrio facere, quòd habeat effectum, vel non, & poteſt reuocari conſenſus ignorantibus paciſcentibus. Idem Bolognetus poſt Bartolum ibi, numero 5. in l. ſtipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obliga. numero 117. vbi etiam Iaſon numero 12. ver ſiculo, nec obſtat. Alexander n. 7. Socinus iunior n. 45. & in conſilio 143. numero 33. libro primo, Simon de Prætis in conſilio 123. numero 10. & ſequentibus. Fortunius de vltimo fine, illatione 20. Rodericus Suarez dict. limitatione 5. ad legem Regni, numer. 2. Antonius Gomez, in dicta l. 22. Tauri numero 30. in principio. Cou. in dicto cap. quamuis pactum, in initio tertiæ partis, num. 7. & 8. ibidem Ioannes Gutierrez in initio, num. 35. Menchaca de ſucceſ ſion. creatione, l. 1. §. 18. num. 198. & 199. vbi firmat, valere pactum huiuſmodi factum de conſenſu eius, de cuius ſucceſ ſione certo modo diuidenda tractatur, euaneſcere tamen, etiam ſi iuratum fuerit, ſi pater, aut tertius conſen ſum reuocauerit, & dicit eſ ſe magis communem opinionem, eámque defendit Ioannes Vincentius Honded. in conſilio 40. num. 35. libro primo. Seraphinus de priuilegiis iuramenti, priuilegio 20. numero 6. 30. & 31. Michael Graſ ſus §. ſucceſ ſio ab intestato, quæ ſtione 9. num. 12. Vincentius Mancinus in tractatu de iuramento, parte 4. effectu 61. numero 5. folio 297. vbi concludit non valere pactum, niſi is, de cuius bonis agitur, conſenſerit, & in conſenſu perſeuerauerit. Procedunt autem ſuperiora, non ſolùm de iu[*] re ciuili, ſed etiam de iure Canonico, ac etiam poſt deciſionem capit. quamuis pactum, de pactis in 6. & ſic quamuis pactum de non ſucce dendo factum à filiis patri, & iuramento firmatum, validum ſit, & omninò ſeruari debeat ex deciſione illius textus, quia non vergit in diſpendium ſalutis æternæ, nec contra bonos mores eſt: tamen pactum de ſuccedendo affirmatiuum, fiue de hæreditate patris, vel alterius cuiuſque viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, improbum eſt, & ſine effectu, nec ſeruari debet, etiamſi eidem iuramentum acceſ ſerit, quia contra bonos mores eſt: Quod vnanimiter probarunt omnes Authores ſuprà citati, & defendunt Gloſ ſa, Bartolus, Salicetus, Angelus. Baldus, Caſtrenſis, Alexander, Butrius, Geminianus, Cinus, Romanus, Decius, Corneus, Socinus, Cagnolus, Iafon, Boërius, Tiraquellus, & alij, quos refert: & ſic, conſtantérque tuetur Cacheranus deciſione Pedemontana 100. numero 31. vbi affirmat ita tenere omnes Canoniſtas, & Legi ſtas, Ioannes Gutierrez in dicto capit. quamuis pactum, verbo, improbet lex ciuilis, numero 3. vbi reſoluit, textum illum loqui, & procedere in pacto de non ſuccedendo iurato, de quo dumtaxat ip ſe textus loquitur; quia cùm non ſit contra bonos mores, benè firmatur iuramento: ſed non loqui, nec procedere in pacto affirmatiuo de ſuccedendo, quia cùm in eo tractetur de hæreditate viuentis, improbum quidem eſt, & contra bonos mores, & ſic nec iuramento firmatur, quia iuramentum contra bonos mores obligatorium non eſt, etiam de iure Canonico, vt in capit, non eſt obligatorium, de regulis iuris, libro 6. & citat plures alios Authores ſic tenentes, vt etiam citat, & ſic reſoluit Michaël Graſ ſus receptar. ſententiarum. §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſtione 9. numero 6. & in terminis noſtris, inter vnum, & aliud pactum diſtinguit, & pactum negatiuum de non ſuccedendo, iuramento firmari de iure Canonico; pactum verò de hæreditate viuentis certo modo habenda, vel diſponenda non firmari, aſ ſerit Purpuratus in d. l. vltima, C. de pactis, n. 165. & n. 212. Bolognetus etiam ibid. n. 22. in fine, vbi expreſ ſim aduertit, quòd pactum inter alios de hæ reditate tertij, nec valet de iure ciuili, nec iuramento confirmatur de iure Canonico, etiam poſt deciſionem dicti capit. quamuis pactum, ſed ſi fit cum eo, de cuius hæreditate agitur, inquit ipſe Author, quod ſi eſt, pactum de ſuccedendo, non valet de iure ciuili: ſimiliter ſi eſt pactum de non ſuccedendo, non valet de iure ciuili, ſecus de iure Canonico, per text. in dicto capit. quamuis pactum, Rodericus Suarez in dicta l. quoniam in prioribus, limitatione 5. ad legem Regni, numero 2. & 3. vbi probat, multùm intereſ ſe, an pactum ſit abſolutè negatiuum de non ſuccedendo, quoniam illud iureiurando confirmatur de iure Canonico, ex deci ſione dict capit. quamuis pactum: an verò ſit pactum de ſuccedendo, ſeu de hæreditate patris viuentis certo modo diuidenda, quia tunc non valet, nec iuramento firmatur: & iterum num. 208. ſubdens, quòd dictum caput quamuis pactum, ſolùm loquitur in pacto facto patri, & ſic non poteſt extendi ad pacta ſeu conuentiones de hæreditate parentum certo modo diuidenda inter fratres inita; Antonius Gomezius in dicta leg. 22. Tauri, numero 30. & 31. qui etiam expreſ ſim diſtinguit, inter pactum de non ſuccedendo, & pactum de hæreditate patris viuentis, certo modo diuidenda; & pactum huiuſmodi, nec iuramento firmari aſ ſerit, vt etiam aſ ſerit Cagnolus in dicta l. vltima. C.[*] de pactis ex numero 34. & numero 40. in fine, ſubdit id procedere, etiamſi filij aut cognati de hæreditate patris viuentis, aut cognati paciſcerentur eo modo, quo erant ad hæreditatem venturi, & ſic vt æqualibus portionibus, & non aliter ſuccederent, ſiue ſibi inuicem hæreditatem haberent: nam adhuc non valeret huiuſcemodi conuentio, quia quo quomodo paciſci de hæreditate viuentis prohibitum eſt; id ipſum firmauit etiam Riminaldus in eadem l. vltima;, in ſecundo notabili, & Bolognetus numero 36. in fine, verſicul. decimotertio, & reddit rationem in hæc verba: Nam adhuc talis conuentio prohibetur,[*] quia non modus paciſcendi, ſed ipſa pactio eſt reprobata, quia per eam arguimus deſiderium turpe, & præmaturam conuentionem; & ſic non intereſt, quod paciſcantur pro illis partibus, pro quibus ad ſucceſ ſionem erant peruenturi. Et confirmatur ex his, quæ Bolognetus ipſe ibidem anteà adnotauerat numero 11. & 15. De iure etiam huius Regni pluſquam certum eſt,[*] ſuperiora procedere, & nulla lege Partitarum, nec nouæ collectionis Regiæ, ius præfatum commune, tam Canonicum, quàm Ciuile alterari: nullibi enim legitur, nec aliquo modo cauetur, quod pacta de certo modo ſuccedendo, ſiue de hæreditate viuentis certis modis habenda, vllam firmitatem obtineant, imò cùm legibus eiſdem Regiis, de pactis ſeu conuentionibus fit ſermo, omninò reprobantur ea, quæ iuri, legi, rationi, aut æquitati repugnant, ſiue quæ bonis moribus contraria ſunt: idque in noſtris terminis, atque in pacto de hæreditate viuentis certo modo diuidenda (de quo tractatur) vnanimiter probaſ ſe videntur, aut præ ſentiunt aperté omnes huius Regni Authores, quos hactenus retulimus; ij enim omnes ſic abſolutè, & diſtinctè cum iure communi tranſeunt, nec aliquid nouitatis de iure Regio detegunt, nec etiam inquirunt: Inter alios tamen, ſolus Menchaca in terminis animaduertit; is enim Author de ſucceſ ſion. creation, lib. 2. §. 18. nu. 271. quamuis antea numero 209. indiſtinctè dixiſ ſet, pactum de certo modo ſuccedendo hodie iure noſtro Regio validum eſ ſe irreuocabiliter ex conſenſu eius, de cuius ſucceſ ſione agitur, ex l. 22. Tauri, ſtatim tamen dicto numero 271. meliùs id explicat, & in hunc modum ſcribit: Nec tamen intelligas, quòd vniuerſa hæc materia per legem Tauri recipit innouationem; Nam imò intelligo, quòd lex illa magis limitat, quàm corrigit noſtram materiam, dum id tantum diſponit, vt matrimonij causà gener cum ſocero talem pactionem facere poſ ſit: in reliquis autem cauſis, ſeu caſibus præter illum, qui illa lege comprehenſus fuit, magis eſt vt ius commune integrum, illæ ſ ùmque permaneat; quia quod non mutatur, quare stare prohibetur, vt in l. Sancimus, C. de teſtamentis, præ ſertim cùm interpretatio fieri debeat, vt Reſcripta, & ſtatuta ius commune lædere quanto minùs fieri poſ ſit, intelligantur, l. ſi quando, cum gloſ ſa, C. de inofficioſo teſtamento. Addiderim ego libenter duo: inprimis, ſententiam hanc, & nouam præfati Authoris conſiderationem, certiſ ſimam quidem eſ ſe, & veriſ ſimam, tum ob rationes ab eo adductas, tum etiam, quia, vt dixi, nullibi apud nos cauetur, nec eſt credendum Principes noſtros, adeó religioſos, & Chriſtianos, vllàmve legem Regiam, pacta huiuſmodi, ſic inhoneſta, & turpia generaliter approbaturam, imò illa reiicere ſemper, & dãnare , eáque omnia curare, quæ bonis moribus, & benè inſtitutæ Reipublicæ magis conueniant. Deinde, dictæ legis Taurinæ conſtitutionem, quod attinet ad pactum de hæreditate viuentis certo modo diuidenda, in nullo à iure communi deuiaſ ſe, quod nullus hactenus ſic animaduertit: nam ſi verum eſt, vt anteà dixi; etiam iure communi attento, pactum de hæreditate tertij certo modo diuidenda de conſenſu ipſius validé fieri poſ ſe, & nullibi legitur, quòd pactum de futura ſucceſ ſione initum cum eo, de cuius ſucceſ ſione agitur, vel cum alio de voluntate ipſius, dicatur eſ ſe contra bonos mores, quod in aliis terminis recté aduertit Menchac idem dicto §. 18. n. 186. imò eo ipſo, quòd eiuſ dem conſenſus accedit, ea omnia ceſ ſare videantur, quæ pactionibus huiuſmodi repugnant, impedimentùmque præ ſtant: validè proculdubio, atque iure optimo dicta lex Taurina, ſi in hoc pacto loqueretur, id efficere poſ ſet, & pacta matrimonij cauſ â inter generum, & ſocerum validare, ne aliàs gener remaneret deceptus, ſi oneribus matrimonij ſupportandis ligatus, ſocer non adimpleret id, quod adlmplendum promiſit: Eò magis, quia cùm parentibus conceſ ſum eſ ſet eiſdem legibus Taurinis, vt poſ ſent vnum ex filiis, quem vellent, meliorare, vel non meliorare, totúmque hoc eorum voluntati ſit relictum, nihil equidem intereſt, quòd ex poſtfacto meliorent, vel non meliorent, aut quòd tempore matrimonij, meliorandum, aut non meliorandum promittant. Et verè, ſi promittunt meliorare, id efficiunt, quod iure, eiſdémque legibus efficere poſ ſunt; quòd ſi de non meliorando promiſ ſio fiat, id etiam iure faciunt, cùm in eorum voluntate totum ſit, & ad æqualitatem velint filios reducere, quam omnia iura clamant. At in vtroque pacto, ſi verum amamus, negari non poteſt, quin pactum de ſuccedendo, aut de non ſuccedendo propriè non ſit, nec etiam propriè dicatur eo caſu, pacto hæreditatem dari, vel adimi, ſed potiùs contractum oneroſum, ſuper certáque parte dumtaxat bonorum, non ſuper tota hæreditate contrahi, fatendum eſt; idcircò ſu ſtineri debebit, vt lex ipſa Taurina 22. exprimit, cuius deciſionem in vtroque caſu, pluribus rationibus iuſtiſicat Antonius Gomezius ibi n. 20. & 21. iuſtificant etiam Tellus Fernandez, & Auendañus ibidem. Matiençus in l. 6. tit. 6. gloſ ſa 1. in principio, & ibidem Azeuedius n. 27. lib. 5. nouæ collectionis regiæ. Deniquè (quod etiam ad noſtrum propoſitum, & pactum de certo modo ſuccedendo attinet) propriè loquendo, lex eadem Taurina non ſolùm correctoria non eſt iuris communis, vt inquit Menchaca, ſed nec etiam limitatoria; loquitur namque in alio, & diuerſo caſu, quàm ius commune: ius namque commune loquitur, quando inter alios fit pactum de hæreditate viuentis certo modo diuidenda, inſcio eo, de cuius ſucceſ ſione agebatur, vel etiam eo ſciente, & conſentiente; lex verò 22. Tauri loquitur, quando ipſemet, cuius de succeſ ſione aut hæreditate agitur, principaliter init pactum cum alio, hoc eſt, cum genero, ita quòd gener non cum aliis, ſocero conſentiente, ſed cum ipſomet ſocero pactum facit; & ſic non alij de hæreditate viuentis, eometipſo conſentiente, aut ſciente, pacta efficiunt, ſed ipſemet cum alio, ac de propriis bonis conuenit. Et ſecundùm hæc (quæ ſunt notanda, quia noua quidem, & ſingularia, nec in conſilio parti edita, ſed huic loco ad explicationem dicta l. Taurinæ reſeruata) concludenter remanet fundata dictorum fratrum minorum contra fratrem maiorem intentio: Nam præterquam quòd patris conſenſus in conuentione non interfuit, qui, vt dictum eſt, omnino neceſ ſarius fuit. pater, ipſemet in vltimo teſtamento, vltimáve diſpoſitione, cum qua mortuus eſt, aliter, & diuerſimodè diſpoſitum reliquit de bonis ſuis liberis, quam tempore factæ conuentionis inter fratres habebat. Et ſic quamuis tunc conſenſiſ ſet, ſiue præfatam conuentionem approbaſ ſet expreſ ſim; ex reuocatione conſenſus, & diſpoſitionis, ſiue quia in eadem voluntate non perſeuerauit, aut aliter diſpo ſuit, quàm tunc diſpoſitum habebat, pactio ipſa quantumcunque iurata, non haberet firmitatem, nec aliquo iure ſeruari deberet, iuxta authoritates, & doctrinas ſuperiùs adductas. Vltra quas in fortioribus etiam terminis, hoc eſt[*] quando filius, vel filia renunciauit cum iuramento hæreditati patris, in manibus, & fauore fratrum, vel eorum, & patris ſimul, quòd non obſtante tali pacto, & renuntiatione iurata, poſ ſit ſuccedere patri, ſi non perſeuerauerit in eadem voluntate, tenet Bal dus in capit. ad. noſtram, el, 1. columna 2. numero 9. de iureiurando, & per textum in dicta l. vltima, C. de pactis, affirmat, quòd quamuis pactum huiuſmodi fratribus ſit factum. in manibus ipſorum, & patris, atque eiſdem fratribus ius quæ ſitum ex eo; nihilominùs, quia requiritur perſeuerantia patris vſque ad mortem, ſi pater ipſe voluerit, quod ſuccedat filia cum fratribus, iuramento non obſtante, ſiue aliter diſponat, quòd filia ſuccedere debebit, non obſtante renunciatione aut pacto: & Baldum ſequuntur Fulgoſuis, & Corneus in l. pactum, C. de collationibus. Cumanus in dicta l. ſtipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obligat. & ibidem Alexander, num. 12. Felinus in capit. primo, de iureiurando, columna 3. Georgius Nathanus in dicto capit. quamuis pactum, prima limitatione, num. 3. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtament. verbo, duas habens filias, num. 288. Purpuratus in dict. l. vltima, C. de pactis, numer. 187. eruditè Rodericus Suarez, in. l. quoniam in prioribus, limitation. 5. ad legem Regni, numero 2. & 3. & 8. Antonius Gomezius in dicta 1. 22. Tauri, numero 31. Molin. de Hiſpanor. primogen. lib. 2. capit. 3. numero 4. Ioannes Gutierrez in initio dict. capit, quamuis pactum, numer. 5. Michaël Graſ ſus, receptar. ſententiar. §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſtion. 9. num. 13. & quæ ſt. 10. num. 7. vbi dicit Baldi opinionem communiter approbatam, & tenendam omninò. Quod etiam dixit Pariſ in conſ. 24. num. 18. lib. 2. & ij omnes reprehendunt Iaſonem, dum dixit in d. l. fin. de pactis, num. 13. in hoc Baldum erraſ ſe, æquiuocéque loquutum fuiſ ſe, & optimè probant, ipſum potiùs Iaſonem erraſ ſe, & Baldum ſubtiliter & recté loquutum: & inter alias rationes, rectiſ ſimè conſtituunt, pactum huiuſmodi, aut renunciationem factam in manibus patris, & fratrum, ipſorum tamen fratrum fauore, non eſ ſe abſoluté pactum de non ſuccedendo, quod iuramento firmatur ex dict. c. quamuis pactum, quia non eſt contra bonos mores, nec inducit votum captandæ mortis, ſed potiùs reſpectu fratrum, cum quibus pactum apponitur, & quibus ſit renunciatio paternæ hæreditatis, dici pactum de ſuccedendo, & de hæreditate viuentis certo modo diuidenda: & ſic militare rationem, & diſpoſitionem dictæ l. vltimæ, C. de pactis, & per con ſequens non debere valere ſine voluntate, & conſen ſu illius, cuius de ſucceſ ſione agitur, in quàque per ſeueret vsque ad vltimum vitæ exitum. Quod Rodericus Suarez, Anton. Gom. Ioann. Gutierr. & alij ſuperiùs relati latiùs probarunt: & mirantur de hoc dubitaſ ſe Cou. In d.c. quamuis pactum, in initio 3. part. n 7. & 8. ipſe tamen Cou. licèt dubitauerit de ſententia Baldi, ex eo quòd ab initio, patris præ ſentia, & authoritate pactum initum fuit, & ipſius conſenſus acceſ ſit. ex eóque videbatur fratribus ius quæ ſitum vt ſupra dixi; ſtatim tamen (quod ſuperiores non animaduertunt) in ſententiam Baldi magis videtur animum inclinare, & cenſet multi faciendam eſ ſe tanti Viri authoritatem, & ita videtur cum eo tran ſire; quod in terminis noſtris ſolus, & verè obſeruauit Michaël Graſ ſ ſus d. §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſtion. 10. numero 7. quotieſcunque etiam de hæreditate patris viuentis certis modis habenda, vel diuidenda pactum inter fratres initum eſt, nec eiuſdem patris conſenſus, & approbatio acceſ ſit, Anthórmet ip ſe pactum eſ ſe illicitum, & turpe, & contra bonos mores. nec iuramento confirmari, expreſ ſim aſ ſerit, & tanquam indubitatum ſemper ſupponit. Prætereà Baldi doctrinam belliſ ſimé comprobat, & Didaci de Couar, ſententiam improbat Menchaca de ſucceſ ſion. creat. lib. 2. d. §. 18. n. 198. 199. & 200. quo loco dicit tenendam, & veriorem opinionem eam. quæ docet pactum de hæreditate certo modo diuidenda, de conſenſu patris per fratres iuratum, validum eſ ſe, dummodò intelligatur reuocabiliter; & conſequen ter, vt tale pactum, cùm primùm ille, cuius de ſucceſ ſione agebatur, cœpit pœnitere, & conſen ſum præ ſtitum reuocare, ſtatim euaneſcat: Quod, vt dixi, validiſ ſimè comprobat, & recté obſeruat, ipſos etiam paciſcentes, quaſi ſub hac virtuali, & ſubintellecta conditione iuraſ ſe videri, ſi is, cuius de ſucceſ ſione agitur, in eadem voluntate perſeuerauerit; nam id venit ex natura rei: vltra prædictos etiam, Baldi doctrinam ſequuta eſt Rota prima Aprilis 1585. in quadam cauſa Romana hæredita[*] tis de Marganis, in qua teſte Vincentio Mancino Tyburtino, in tractatu, de iuramento, 4. par. effectu 62. num. 3. fol. 298. fuit reſolutum, & deciſum, renunciationem factam per ſororem Gregoriam de non ſuccedendo Franciſco fratri tunc abſenti, in fauorem alterius fratris, matris, & aliorum, de quibus in donatione, fuiſ ſe nullam, etiam ſtante iuramento, quia licèt expreſsè contineat pactum negatiuum de non ſuccedendo, tamen virtualiter, & æqué principaliter continet etiam pactum affirmatiuum, quòd illi ſuccedant Franciſco. Quod pactum abſque illius conſenſu factum, eſt de iure improbatum, & contra bonos mores, nec iuramento ſirmatur, vt ipſemet Vincentius refert; qui tamen decipitur, dum exiſtimat, præfatam Rotæ deciſio[*] nem rigoroſam fuiſ ſe, & propter vim iuramenti dubitat, an pactum futuræ ſucceſ ſionis ſeruari debeat: Quòd autem decipiatur, oſtenditur manifeſtè; inprimiſque propter communes vtriuſque iuris Interpretum ſententias, quibus adhuc oſtendimus, pactum prædictum improbum eſ ſe, & iuramento minimè confirmari. Deinde, quia ſi originaliter præ legantur Authores, quos ipſe pro ſe citat, conſtabit equidem, eoſdem aſ ſerere indiſtinctè contrariam ſententiam tenendam fore, nec iuramentum tribuere vim aliquam pacto huiuſmodi: quod conſtat ex Cacherano, quem ipſe pro ſe citat in deciſione Pedemontata 100. num. 13. quo loco licèt arguendo, aut dubia excitando, nonnullos Authores retulerit ſic tenentes, ſtatim tamen num. 31. & ſequentibus, deciſiuè loquendo, contrarium eſ ſe verius, & receptius affirmat, vt etiam affirmant multi Authores, quos in vnum congeſ ſit Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 40. num. 13. & 14. lib. 1. Prætereà ipſimet Authores ab eodem relati, loquuntur in aliis terminis, hoc eſt, quando pactum factum eſt de propriis bonis, & de ſucceſ ſione propria inter aliquos; quo caſu Authores relati per Cacheranum dict. num. 13. & per eundem Vincentium Mancinum, crediderunt pactum ſic initum de propriis bonis, & de ſucceſ ſione eorum, iuramento confirmari. Cæterùm quando pactum fit de bonis alienis, & de hæ reditate tertij, certo modo habenda, vel diuidenda, nullus vnquam tentauit, iureiurando illud robur, aut firmitatem accipere poſ ſe; imò nullum prorſus eſ ſe, & abſque effectu aſ ſerunt vnanimiter omnes, vt ſupra in initio remanet probatum. Id autem clarè aſ ſequutus eſt, & in effectu ita[*] explicauit Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 40. ex num. 27. lib. 1. Is enim Author quamuis eo loco conſtanter tueri voluerit, ſecuréque tueatur, quòd pactum mutuum, aut reciprocum futuræ ſucceſ ſionis de propriis bonis inter aliquos initum, & iuramento confirmatum, debeat obſeruari, & loquutus fuerit in caſu, quo fratres quidam conuenerunt, vt ſi aliquis ipſorum decederet ſine filiis legitimis & naturalibus, portio ſic decedentis deuenire deberet ad alterum fratrem, eiúſque filios: Tamen in caſu noſtro, quando fit pactum de hæreditate tertij certo modo habenda, vel diuidenda, expreſ ſim dixit eodemmet conſil. 40. num. 34. & 35. non aliter pactum valere, nec iuramento confirmari, quàm ſi eius, de cuius hæreditate agitur, con ſenſus, & voluntas accedat, eóque conſentiente pactum fiat. Et diſtinguit caſum, quo fit conuentio, vt certa bona præcedentis deueniant ad ſuperuiuentem à caſu, quo fit pactum de hæreditate tertij, abſque eius conſenſu: ira etiam in effectu diſtinxit Bartol. in conſil. 8. colum. 2. & ſequuntur eum multi relati per Cacheranum d. deciſ. 100. num. 34. in verſ. imò poteſt retorqueri Bartolus contra Decium, Viuius etiam commun, opin. lib. 1. verbo, pactum, num. 8. Anton. Gabriel. lib. 3. tit. de pactis, concluſ. 1. num. 8. Michël Graſ ſus receptarum ſententiarum, §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſt. 9. n. 6. 10. & 11. vbi plenè, an reciprocum pactum mutuæ ſucceſ ſionis admittatur ratione viciſ ſitudinis: de quo etiam Andreas Gaill. practicarum obſeruationum, lib. 2. obſeruatione 126. Qui tamen obſeruatione 127. fol. 243. in eiſ [*] dem terminis pacti viciſ ſitudinarij, aut mutuæ ſucceſ ſionis loquutus eſt, dum dixit, quòd pacta, & ſtatuta de mutua ſucceſ ſione in caſu deficientium liberorum maſculorum, inter Principes, Comites, Barones Imperij, & Nobiles Germaniæ in vſu ſune frequenti, & conſuetudine hominum memoriam excedente confirmata valent: quia in Principibus, & illuſtribus Perſonis omnis ſiniſtra ſuſpicio, & præ ſumptio ceſ ſat, & quia ad pacem, & tranquillitatem illius Imperij id conueniens eſt. Apertè ergo loquitur Gaill in pacto mutuo de ſuccedendo inter aliquos Principes, aut perſonas illuſtres, & do propriis bonis, poſt eorùmque mortem inito: nec in pacto ſuper bonis, & hæreditare tertij, eòque ignorante facto, aliquid inquit; illud namque ſemper præ ſupponit illicitum eſ ſe, & à iure improbatum: & antea dixerat lib. 2. obſeruation. 125. in principio, imò in pacto illo mutuæ, aut viciſ ſitudinariæ ſucceſ ſionis, in conſuetudine hominum memoriam excedente, vsúque frequenti fundatur præ cipuè, & in contrarium eſ ſe ius commune, communéſque Doctorum theoricas, & doctrinas, fatetur expreſ ſim, & latiùs explicat anteà, dict. obſeruatione 116. per totam. Denique Vincentius ipſe conuincitur ex his rationibus, quas in propoſito con ſiderauit Menchac. de ſucceſ ſ. creat. lib. 2. §. 18. num. 199. ac iterùm decipitur, quia ideò, dubitat, an pactum illud ſucceſ ſionis iuramento firmetur, ſiue firmari debere contra deciſionem Rotæ arbitratur, quòd firmiter crediderit, pactum huiuſmodi eſ ſe dumtaxat contra bonos mores ciuiles, non verò naturales, & ſic iuramentum ſeruari debere: & tamen in eo caſu, ac in noſtris terminis eſ ſe contra bonos mores naturales etiam, & per illud induci quem ad peccandum, veriùs arbitramur, vt infrà oſtendam: idcirco obſeruandum non eſt, quamuis iuramentum eidem acceſ ſerit. Et per hæc patet, omnia iura, omnéſque Doctorum doctrinas & reſolutiones (quæcunque in propoſito ſunt) ita fratribus minoribus opitulari, fratríque maiori aduerſari vt ampliùs pro eorum iuſtitia oſtendẽda inſiſtere neceſ ſarium non ſit: Sed dato, aut abſque veri præiudicio conceſ ſo, quòd præfata ceſ ſarent, quæ abſque omni dubio, fortiſ ſiméque, & verè vrgent, ex alio capite aut iure ſe defenderent dicti fratres minores contra maiorem, ita vt nullo modo ad obſeruantiam pacti poſ ſent adſtringi, ſed liberi, & immunes manerent; quia vt in facto ponebatur, ipſimet fratres minores tempore conuentionis initæ minores erant viginti quinque annorum, & negari noti poteſt, quin ex conuentione huiuſmodi, vel ſi ad eius obſeruantiam poſ ſent adſtringi, enormiter læderentur: At[*] propter enormem, aut enormiſ ſimam læ ſionem, certum eſt minori vigintiquinque annorum ſuccurrendum, etiamſi contractus iuramento confirmatus, & in ſe validus fuerit, quoniam vbicunque in contractu adest enormis, vel enormiſ ſima læ ſio, ibi dicitur adeſ ſe dolus præ ſumptus, ſiue re ipſa; & ſic iuramenti vinculum non obſtat, quoniam text. in authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſus venditionem, & in c. quamuis pactum, de pactis in 6. non procedit extante dolo; vt vtrumque aſ ſerunt, & latiùs cõprobant poſt alios multos, quos ipſi præcitarunt, Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 14. num. 20. Burſatus in conſil. 75. in principio, lib. 1. Hippolyt. Riminald. in conſ. 247. ex num. 58. cum ſequentibus, lib. 3. Borgninus Caualcanus de tutore, & curatore, num. 141. Cald. Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, læ ſis, num. 1. per totum. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 18. ex num. 58. & in conſ. 5. num. 118. & ſeq. lib. 1. Burgos de Paz. in conſil. 28. num. 14. & 16. Achilles Pedrocha in conſ. 26. ex num. 1. Ioannes Gutierr. in authent. Sacramenta puberum, ex num. 62. vſque ad num. 103. Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inſpectione 18. num. 215. & ſeq. Andreas Fachineus controuerſiar. iuris, lib. 2. cap. 14. Michaël Graſ ſus §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſt. 13. vbi in illa quæ ſtione, an filia, quæ cum iuramento renunciauit paternæ hæreditati, propter enormiſ ſimam læ ſionem reſtitui debeat, duas refert communes contrarias ſententias, & tandem inquit, quòd priot opinio reſtitutionem concedens, æquitate ninitur, & bonis rationibus, & quòd putat ſequendam, quia in ſummo conſiſtorio Imperatoris recepta eſt. Idque maximè futurum, quando læ ſio eſt grauiſ ſima, & admodùm enormis: & ita Romæ in Prætorio Rotæ iudicatum fuiſ ſe frequenter, Caſ ſad. teſtatur deciſione 1. tit. de emptione. Ij autem Authores, & alij plures, ſupra hoc eodem lib. cap. 2. à me congeſti, vſque adeò minori propter enormem, aut enormiſ ſimam læ ſionem ſuccurrendum putarunt, vt aſ ſerant contractum eſ ſe ipſo iure nullum, ne ſcilicet iuramentum, iniquitatis, ac doli vinculum eſ ſe contingat, nec eſ ſe neceſ ſariam iuramenti relaxationem contendant, quamuis alij relaxationem obtineri voluerint, vt ibidem inuenies. Sed magis ſpecificè, ac in eiſdem terminis, in[*] quibus verſamur, loquendo, quòd ſi conuentiones à filiis fiant, & de hæreditate parentis certo modo diuidenda, eiuſdem patris conſenſu accedente, & ſic validè, abſque iuramento tamen, paciſcantur, quòd adhuc ſi filij minores fuerint, quælibet læ ſio conſiderabilis ſufficiens eſ ſe debeat, vt conuentio ipſa reſcindatur, etiamſi dimidiam non excedat, expreſ ſim aſ ſerit Molin. de Hiſpanor. primog. lib. 2. dict. cap. 3. num. 26. dicens hoc in quolibet contractu fauore minoris ſtatutum eſ ſe, & ad id plura iura citans. Cæterùm ſi de hæreditate patris certo modo diuidenda filij minores paciſicantur, & iuramento id firmauerint, vel pactum non valere, iuxta ea, quæ ſuperiùs dicta ſunt, vel ſi validum ſit, quia conſentiente patre factum fuerit, quòd adhuc propter enormem læ ſionem reſcindi debeat, & filiis minoribus ſuccurrendum ſit, expreſ ſim dixit Author numeris præcedentibus, & ibidem clarè præ ſentit: Imò, quod magis eſt, eodem in loco num. 25. idem ius ſtatuit in filiis etiam maioribus vigintiquinque annorum propter enormem læ ſionem, etiam ſi conſentiente patre id fecerint: eiuſque re ſolutio conſirmatur ex his, quæ præfati Authores in locis anteà relatis tradiderunt; item ex his, quæ ſuprà hoc eodem lib. dicto capite ſecundo, à me adnotata fuere. Et hactenus de his, quæ ad forum exterius pertinent. Nunc verò de foro conſcientiæ, quod Interius vocatur, agendum erit. Et quidem etiam in conſcientia aſ ſerendum eſt, fratres prædictos minores ſecuros eſ ſe, ſecuréque, & abſque omni periculo peccati poſ ſe à pactione cum fratre maiore inita, & iurata diſcedere, & patris voluntatem, vltimámve diſpoſitionem ſequuti, id capere, quod ex ipſius diſpoſitione, & bonis, ad eos peruenire pater voluerit: & ſic non teneri eos in conſcientia ad aliquid reddendum; imò, quod magis eſt, fratrem maiorem non poſ ſe in conſcientia aliquid retinere ratione conuentionis prædictæ: Idque & iure, & ratione, & etiam authoritate confirmabitur. Iure namque probatur inprimis ex omnibus iuribus in initio adductis ſuprà, quæ probant, quòd pactum de hæreditate viuentis non valet, ſed reprobatur à iure: Item etiam, quia huiuſmodi conuentio eſt ſimpliciter reprobata à Iure Canonico, cap. 1. [*] & ſecundo, & cap. propoſui, §. licèt autem, de conceſ ſione præbendæ, & cap. deteſtanda, de conceſ. præbend. in 6. Et proptereà nullam inducit obligationem, ne[*] que etiam naturalem; & ſic nec in conſcientia obligat. Quòd autem nec naturalem inducat obligationem, docuerunt Caſtrenſis in dict. l. pactum quod dotali, num. 1. & Iaſon in principio, C. de pactis. Pari ſius in conſilio 24. num. 55. & ſeq. volum. 2. Cagnolus in dicta l. vltim. num. 116. C. de pactis. Cacher. deciſione Pedemontana 100. num. 18. & notauit expreſ ſim in materia hac, in qua verſamur, Ioan. Vincent. Honded. in conſ. 40. num. 8. lib. 1. eleganter Menchac. de ſucceſ ſionum creation. lib. 2. §. 8. num. 207. [*] dicens, quòd pactum de certo modo ſuccedendo, etiamſi ipſi paciſcentes velint, adhuc non producit vllam obligationem, nec perſonalem, nec naturalem, quia lex noluit obligationem poſ ſe contrahi; & ſic nullo pacto contrahi valet, vt ibidem concludenti ratione fundat. Imò pactum huiuſmodi, quo de ſuccedendo[*] certo modo, ſiue de hæreditate viuentis diuidenda agitur, contra ius diuinum eſt: quod aſ ſerit Baldus, in l. pactum, colum, 2. verſ. 5. oppono, C. de collationibus, & Salicetus ibi, expreſsè dicit num. 5. pactum de ſuccedendo, quocunque modo initum, non validari iuramento, quia eſt contra bonos mores, & nutrit peccatum, dicens etiam, ita tenere Canoniſtas, & ponit quatuor rationes, ex quibus arguit huiuſmodi pactum eſ ſe contra ius diuinum, naturale, & ciuile, & nutriens peccatum, ideò eſ ſe omninò improbatum: ſequitur Alexander in dict. l. pactum, in 1. notabili, & colum, 2. verſ. aduerte tamen, clariùs in conſil. 28. num. 6. vol. 3. Iaſ. in d. l. pactum, num. 1. vbi dicit, pactum de futura ſucceſ ſione eſ ſe contra bonos mores, etiam de iure canonico, duplici reſpectu, vt ibi probat. Et Baldi, Saliceti, Alexandri. Iaſonis, & ſequacium, doctrinas ſequutus eſt, & dixit veriſ ſimas Cacheranus dict. deciſ. 100. num. 36. & 37. aſ ſerens huiuſmodi pacta de ſuccedendo, eſ ſe contra bonos mores improbata à iure diuino, naturali, canonico, & ciuili. Idem etiam aſ ſerit Cagnolus in dict. l. vltima, C. de pactis, num. 78. in fin. & num. 79. in finalibus verbis, qui loquitur in terminis dict. l. vltimæ & ſic in pacto de hæreditate viuentis certo modo habenda, vel diuidenda: & dicit, quòd diſpoſitio annullans pactum huiuſmodi, non eſt merè poſitiui iuris, cùm ſit fundatum in ratione naturali, & de iure gentium, quia turpitudinem in ſe continet: Et in eiſdem terminis idem Cagnolus ibidem, num. 33. dicens, pactum prædictum dici contra bonos mores naturales, & iuri, rationíque naturali multis rationibus aduerſari, vt ibidem probat, ſic vt concludat, nullo modo obligare pactum prædictum. Ratione etiam confirmabitur, idque vt dilucidè [*] magis, & concludenter fiat, neceſ ſarium erit, vt in memoriam reuocemus rationes præcipuas, ob quas pactum ſuper hæreditate, & bonis viuentis non valere ſtatutum eſt: Et illas quidem ſuperiùs præcitati Authores adducunt, maximè Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 18. ex num. 191. & num. 270. Graſ ſus receptarum ſententiarum, §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſt. 9. num. 1. & communiter omnes Scribentes conueniunt in illis, tam in dict. l. pactum, & in d. l. vltima, quàm in d. l. ſtipulatio hoc modo concepta: vbi Ioannes Bolognetus num. 10. & 11. exactè, & doctè, atque ex mente communi eas proponit, & verba ſequentia profert. Ex quibus apparet, quòd duæ ſunt principales cauſ æ annullandi stipulationes appoſitas ſuper ſucceſ ſionibus: vna, quando inducitur votum captandæ mortis, quæ pertinet ad l. final. C. de pactis: alia, quando aufertur libera teſtandi facultas, quæ pertinet ad noſtram legem, & vtraque cauſa eſt valdè rationabilis, & rectiſ ſimè recepta, cùm conuentiones inducentes votum captandæ mortis ſint contra ius diuinum, naturale, gentium, canonicum, & ciuile. Nam quando ſperantes ſuccedere, conueniunt de hæreditate viuentis, demonſtrant maximam auaritiam, & nimiam cupiditatem bonorum viuentis, & præmaturam & enixam, voluntatem; vnde incidunt in peccatum auaritiæ contra præceptum Dei, in quo ſemper morantur. Item faciunt contra aliud præceptum: Dilige proximum tuum ſicut te ipſum, Item incipiunt deſiderare mortem proximi ſui, & ſ æpiſ ſimè inſidiari vitæ ipſius, quod eſt contra præceptum naturale, quia nefas eſt, hominem homini inſidiari, l. vt vim, ff. de iuſtitia & iure, & po ſteà aliquando ſubſequuntur homicidia, & infinita alia mala & reprobatur per legem ciuilem, per dictam l. finalem, cum concordantibus & de iure canonico per cap. ne captandæ, de præbendis: & proptereà apparer, quòd tales ſtipulationes annullantur quoniam ſunt contra bonos mores naturales, per prædicta. Et ſuccedit, quod nec etiam iuramento validantur, per caput, Non eſt obligatorium, de regulis iuris in 6. Ipſe etiam Bolognetus in dict. l. vltim, C. de pactis, num. 23. eaſdem rationes adducit, & dicit, quòd licet videantur quatuor rationes, quæ per Doctores aſ ſignantur, verè tamen omnes rationes ad vnam reducuntur, quæ cum ſuis partibus ſic ſubordinantur, vt ex illis noſtrum Aſ ſumptum, noſtráque intentio optimè comprobetur. Subordinatio autem ſit per Authorem prædictum verbis ſequentibus: Nam paciſcendo ſuper hæ reditate viuentis, contrahentes demonſtrant, deſiderare res alienas, contra præceptum Decalogi. Et quia ipſi non poſ ſunt habere niſi per eius mortem, inducitur Votum captandæ mortis, ideſt procurandæ mortis alterius, vt poſ ſint habere rem deſideratam, contra aliud præceptum Decalogi. Ex qua procuratione ſuccedunt inſidiæ, vt moriatur, & per conſequens inducitur periculoſus, & triſtis euentus. Et quia hominem homini inſidiari nefas eſt, l. vt vim, ff. de inſtitia, & iure, ſequitur quòd eſt contra bonos mores naturales, vltra quod eſt contra præceptum Decalogi. [*] Authoritate autem ſatis remanet res iſta confirmata ex his Authoribus, quos ſuperiùs retulimus: illorum namque rationes, & doctrinæ euincunt concludenter, pactum prædictum manifeſtam in ſe turpitudinem continere, eſ ſéque contra bonos mores naturales, ſimilitérque contra ius diuinum, naturale, gentium, canonicum, & ciuile, nullámque obligationem, etiam naturalem producere; & con ſequenter nec in conſcientia obligare: Et vltra relatos ſuprà, probatur authoritate, & ſententia Ancharan i, Imolæ, Dominici, & Georgij, in dict cap. quamuis pactum, in prima limitatione: vbi obſeruarunt expreſ ſim, pactum de hæreditate tertij viuentis, etiam iuratum, impium eſ ſe, & à lege improbatum, & adeò iniquum, vt abſque periculo, & di ſpendio ſalutis æternæ ſeruari non poſ ſit: plures etiam Authores hoc eodem cap. 9. num. 7. ſuprà relati, expreſ ſim aſ ſerunt, pactum abſolutè negatiuum de non ſuccedendo iuratum, ideò obligare, abſque ex conſtitutione cap. quamuis pactum, confirmari, quia nec contra bonos mores, nec vergit in diſpendium ſalutis æternæ pactum verò de ſuccedendo ſimpliciter, ſiue de certo modo ſuccedendo, ideò non obligare, nec confirmari ex conſtitutione illius textus, quia contra bonos mores eſt, & in diſpendium ſalutis æternæ vergit. Quod cùm aſ ſerant, apertè equidem præ ſentire, aut velut expreſ ſim aſ ſerere videntur, nec in conſcientia obligare, cùm generaliter ſit omni conſtitutioni, aut diſpoſitioni, derogandum, quæ abſque mortali peccato obſeruari non, valet, iuxt. text, in c. vltim. de præ ſcriptionibus, & in c. vltim. de conſuetudine. Prætereà, & his conuenit Ioannis Bologneti in noſtis terminis reſolutio, & ſententia; is namque Author, vltra ea, quæ duobus in locis, ſupranum. 22. relatis, generaliter obſeruauerat, quæ adeò concludunt, vt ipſa ſufficerent pro fundamento huius ſententiæ, quando omni alio deficerent, in dict. l. vltima, num. 49. C. de pactis, ſpecificè quærit, vtrùm pactum ſuper hæreditate, & bonis viuentis initum, valeat in foro conſcientiæ? Et reſolutiuè inquit, quòd in foro conſcientiæ non valet, nec obligat: & reddit duplicem rationem. Prima conſi ſtit in eo, quòd quando aliquid prohibetur à lege ciuili propter præ ſumptionem delicti, tunc ſeruatur ius ciuile in foro canonico, vt per Abbatem de exceptione Macedoniani, & alia ſimili exceptione, in cap. finali, de præ ſcriptionibus, colum. 6. verſiculo, hic dicit Baldus, num. 26. & 27. vbi ſequuntur Felinus, & omnes Doctores communiter. Secunda ratio eſt, quia, vt ſuprà probaui num. 18. conuentio iſta eſt ſimpliciter reprobata à iure Canonico, & ſic obſeruari etiam debet in foro conſcientiæ quantum ad validitatem, vel inualiditatem actus, argumento eorum, quæ notarunt Abbas, & communiter omnes in cap. vigilanti, colum, penult. & cap. fin. de præ ſcript. Ac denique Bolog. ipſe poſtquam rationibus prædictis ſic fundauit, ſubdit in hunc modum: Et aliàs eſ ſet in mala fide, qui retineret contra pactionem à lege reprobatam, & per conſequens peccaret, cùm de iure Canonico non valeret pactio, argumento cap. 2. de maioritate, & obedientia. Quæ verba ſunt Valdè ſingularia, & notanda in caſu præ ſerni; nam iuxta ea frater maior ob conuentionem ſuper hæreditate patris viuentis initã , nihil poterit in conſcientia conſequi, nec etiam retinere, ſed potiùs fratribus minoribus reſtituere debebit, & ad eum modum bona parentis libera reducere, ad quem ipſe in teſtamento, vltimáve sua diſpoſitione expreſ ſerit. nec alio modo contendere ea obtinere. Et Bologneti reſolutio, atque obſeruatio corroboratur apertè ex omnibus rationibus, & doctrinis ſuperiùs adductis; ipſ æ namque euincunt manifeſtè, non eſ ſe licitum aliquid in conſcientia retinere, nec petere ratione conuentionis iuri diuino, & naturali contrariæ, nec abſque diſpendio ſalutis æternæ ſeruari poſ ſe pactum huiuſmodi, nec etiam iuramentum ſuper eo interpoſitum.[*] Corroboratur etiam, ac omninò confirmatur ex ſententia, & reſolutione Patris Ludouici Molinæ, è Societate Ieſu Religioſi digniſ ſimi: Is enim Author in tractatu, de iuſtitia & iure, tom. 2. tract. 2. diſput. 271. fol. 114. ad fin. in primis dixit hæc verba: Pactum circa bona eius, qui adhuc viuit, ſub conditione, ſi ad ipſos, aut eorum aliquem ea bona deueniant, eſt nullum, niſi in tali pacto is conſentiat, cuius ſunt ea bona vt habetur in l. vltim. C. de pactis. Deinde, & de aliis pactis tractat, quæ ſimiliter nulla eſ ſe decernit, quia ex illis facilè præiudicium oriri poteſt aduersùs bonos mores, aduerſ ù ſve id, quod expedit, vt in benè inſtituta Republica ad commune bonum ſeruetur; poſtmodùm eodem in loco, in verſiculo, dubium eſt, fol. 115. dubitat, vtrùm ſi pacta, & promiſ ſiones huiuſmodi confirmentur iuramento, obligent vi iuramenti ad ſui obſeruationem? & dicit multos communiter, & indiſtinctè hoc in dubio exiſtimaſ ſe, eiuſmodi pacta, eſto conſirmentur iuramento, non obligare, quia non eſt obligatorium contra bonos mores præ ſtitum iuramentum. Ecce vbi aſ ſerit, multos in foro conſcientiæ id ipſum arbitrari indiſtinctè, quod arbitrari, atque aſ ſerere Bologn. ſuprà vidimus: Ipſe autem Molin, dubiummetipſum reſoluendo, in verſiculo, Hoc tamen loco, regulam vniuerſalem ſtatuit, & in no ſtrum fauorem rem decidendo, diſtinguit, an non folum pactum homini factum, ſed etiam iuramentum iure humano reperiatur irritum; & tunc inquit, quòd pactum nullo modo obligat. nec etiam iuramentum, quia non ſolum pactum, ſed etiam iuramentum irritum eſt iure humano: An verò dumtaxat reperiatur irritum pactum, non verò iuramentum; & tunc inquit iuramentum obligare, & ponit exemplum in promiſ ſione facta vſurario, aut graſ ſatori, ne iniuſtè nos interficiat, quæ; de iure irrita eſt, nec abſque culpa lethali, & onere reſtituendi aliquid recipi poteſt: & nihilominùs talis promiſ ſio vſurario, aut graſ ſatori facta obligat, ſi iuramento confirmetur: Id tamen, atque in no ſtrum fauorem, vt dixi, limitat ſtatim, vt minimè habeat locum, quando pactum fiat de re mala, hoc eſt iure diuino, aut humano prohibita; tunc namque affirmat pactum non obligare: idque con ſtat expreſ ſim ex verbis eiuſdem Authoris, ibi: Itaque quando iuramentum non eſt iure humano irritum, tunc, vt promiſ ſio, aut pactum iuramento confirmatum non obliget ad ſui impletionem, ſi homini ſint facta, neceſ ſe eſt, vt ſint de re mala, hoc eſt iure diuino, aut humano prohibita. Et ponit exemplum in promiſ ſione non reuocandi teſtamentum, & in aliis ſimilibus, quæ cùm iure prohibita ſint, nec iuramento confirmantur, nec in conſcientia obligant. Ecce vbi in noſtris terminis, & in pacto, aut promiſ ſione homini facta de re iure prohibita, aut humano, aut diuino, securè aſ ſerit in foro conſcientiæ obligationem non eſ ſe, & ſe remittit ad disput. 151. vbi tractauit de pacto, aut promiſ ſione, aut alia quacumque diſpoſitione ſuper hæreditate, aut bonis viuentis: & ſic caſum præ ſentem decidit expreſsè, tum ob ea, quæ ibi dixit, quotieſcumque libera teſtandi facultas aufertur, aut de hæreditate viuentis agitur; generaliter enim ea improbauit, & voluntatem teſtatoris ſeruandam dixit; tum ob rationem ſuperiorem, cùm pactum hoc de hæreditate viuentis fiat ſuper re de ſe mala, & non ſolùm iure humano (quo ſolo contentus eſt Molina.) ſed tot iuribus prohibita, vt ſuprà probaui: cùm etiam iuramentum ſit irritum, vtpote ſuper tali re, & contra bonos mores, præceptáque naturalia interpoſitum: Idcircò, & concludendo in vtroque foro, negari non poteſt, quin ius dictorum fratrum minorum adeò certum ſit, vt de eorum iu ſtitia dubitari nullo modo valeat. Et de his hactenus egiſ ſe ſufficiat. CAPVT X. Ex l. perfecta donatio, C. de donat, quæ ſub modo. Vbi in propoſito illius legis quòd perfecta donatio conditiones poſteà non capiat; quamplurima variis in locis ſcripta, & per DD. ex eo textu deſumpta, in vnum congeruntur, & nonnulla adnotantur per Authorem, quæ in praxi conducibilia, & tam in primogeniis & vinculis, quam in meliorationibus, & aliis diſpoſitionibus vtilia eſ ſe poterunt, nec alibi hucuſque ſic elaborata inueniuntur. Inter alia tamen id principaliter actum, an ſcilicet, & quando Maioratus primus inſtitutor, ſiue alius eiuſ dem poſ ſeſ ſor aut ſucceſ ſor quicunque antiquas conditiones aliquo modo alterare, ſiue modificare aut liquid de nouo adiicere poſ ſit. Quid etiam, quando ex propriis bonis aliquid adiunxerit, propriáve bona libera addiderit, aut donatarium inter viuos, in teſtamento hæredem inſtituerit. Quando etiam perplexitas, ſiue repugnantia diſ ſolui debeat ſecundùm veriſimilem mentem te ſtatoris. Ac denique D. Franciſ. Sarm. aduersùs Socin. & Did. de Couar. ſententia, vt perfectæ donationi nec modus, nec conditio, nec grauamen etiam in continenti adiici poſ ſit, concludenter adeò, & verè corroboratur, vt de ipſa ampliùs dubitari non valeat. SVMMARIVM. -  1 Donatio ſemel perfecta, conditiones poſteà non capit, nec eidem poteſt ex poſtfacto modus, grauamen, vel conditio apponi, ſiue quid aliud de nono adiici. Et ibidem l. perfecta donatio, C. de donation. quæ ſub modo, deciſio, ſiue vulgatum Doctorum Aſ ſumptum ex illo textu, quamplurimorum Authorum relatione, & doctrinis exornatum. Qui equidem variis in cauſis, diuerſimodéque con ſulti, varia equidem, & multa respondent, quæ negotiis multis frequenter occurrentibus, vtiliſ ſima eſ ſe poſ ſunt. -  2 L. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo, indiſtinctè procedit in dispoſitione, ac in perſona quacunque, nec vlla cauſa, aut perſona ab eius deciſione excipitur. -  3 Procedit etiam in Principe, adeò quòd Princeps etiam non poſ ſit modificare, nec alterare aliquo modo donationem perfectam, per eum in fauorem alicuius factam, nec eidem nouas conditiones adiicere. -  4 Donationes Regiæ, etiam ex cauſa remunerationis factæ, quoties nimis læderent Regiam Coronam, moderari poſteà poſ ſent. -  5 L. perfecta donatio, C. de donat quæ ſub modo, procedit etiam in vinculis perpetuis, ſeu primogeniis, ac etiam in meliorationibus inter viuos factis. -  6 Maioratûs inſtitutor, ſiue pater, qui de proprijs bonis Maioratum inſtituit, meliorationémve in aliquem ex filiis aut deſcendentibus fecit irreuocabiliter, non poterit ex poſtfacto in Maioratu, aut melioratione addere alias conditiones, quàm illas, quas tempore confectionis eiuſdem appoſuit, nec de nouo modificare, aut quocumque modo alterare. -  7 Contrà tamen obſeruandum erit, ſi Maioratus, aut melioratio reuocabiliter facta fuerit. Nam cùm eo caſu poſ ſit pater in totum reuocare; multò magis nouas conditiones adiicere, aut de nouo modificare poterit. -  8 Maioratûs primus inſtitutor, ſine pater, qui Maioratum, aut meliorationem irreuocabiliter con ſtituit, an poſ ſit alia bona ſubrogare, quàm ea, quæ à principio comprehenſa, ſiue expreſ ſa, aut aſ ſignata fuerunt. -  9 Maioratûs irreuocabiliter facti primus inſtitutor, ſiue eiuſdem ſucceſ ſor, aut poſ ſeſ ſor alius quicumque, qui ipſi Maioratui aliquid ex bonis propriis adiunxit, ſiue propria bona libera addidit, an poſ ſit nouas conditiones antiquo Maioratui adiicere, & num. ſeq. vſque ad num. 24. Vbi Ludouici Molinæ diſtinctio & reſolutio refertur. Et Blazij Flores Diaz de Mena in eodem dubio ob ſeruatio quædam adducitur. Ac denique eiuſdem Authoris ſententia vt proferatur, nonnulla in primis pro maiori explicatione adnotantur. In primis tamen eiuſdem Molinæ locus, ſingulariter & nouè explicatur, nec aliquid nouitatis Neotericum quendam contra eundem Authorem detegiſ ſe, & nouè, & eleganter demonſtratur. -  10 Maioratus poſ ſeſ ſor, ſi antiquo Maioratui bona propria libera adiunxerit, ſiue nouum Maioratum inſtituens, præcipiat, quòd in illo ſuccedatur, ſicut in antiquo, hoc ſufficit. -  11 De inueſtitura noua ſi non appareat, ſed de antiquæ, præ ſumitur quòd noua ſit facta ſecundùm conditiones inueſtituræ antiquæ. -  12 Maioratui antiquo bona ab eiuſdem inſtitutore, ſiue alio ſucceſ ſore nouiter addita, vel adiuncta, eodem iure iudicari debere, eiſdem legibus, vinculis, & conditionibus habenda, quibus Maioratus antiqui bona haberi debent. -  13 Dispoſitioni alicui quando fit additio, iudicatur de additione, ſicut de principali. -  14 Regno addita terra, debet iudicari ſecundùm leges Regni. -  15 In rebus augmentatis in Maioratu, cùm ſit eadem ratio, quæ eſt in aliis bonis Maioratus ab antiquo conſtituti, idem ius ſeruari debet. -  16 Rè ſque augmentatæ, eædem cum aliis iudicantur, nec aliquid diſtant ab illis, ſed legibus & conditionibus ipſarum gubernantur. -  17 Dubij propoſiti ſupra num. 9. vera reſolutio traditur, & duo caſus principaliter diſtinguuntur. -  18 Ac in eodem dubio, Blazij Flores Diaz, de Mena obſeruatio quædam, nouiter comprobatur per Authorem. -  19 Perplexitas ſiue repugnantia diſ ſolui & remoueri debet in teſtamentis, quando poteſt aliquo modo fieri, maximè ad diſpoſitionem vltimam conſeruandam. -  20 Et ita ſemper interpretatio fieri debet, quoties alias dispoſitio corrueret, vel non poſ ſet ad eum modum reduci, quem teſtator deſiderauit. -  21 L. vbi repugnantia, ff. de regulis iuris ſeptem limitationes, ſeu reſtrictiones, remiſ ſiuè. -  22 Perplexitas diſ ſoluenda eſt ſecundum veriſimilem mentem teſtatoris. -  23 Perplexitas ſolet vitiare dispoſitionem, quando nullo probabili modo poteſt diſ ſolui, ſecus autem ſi diſ ſolui poſ ſit aliquo modo. -  24 Maioratum, vel meliorationem Tertij bonorum ſemel irreuocabiliter factam, ſicut non poteſt institutor reuocare, ſic nec circa eam aliquam declarationem facere, filio non conſentiente, quæ illi præiudicium aliquod afferat, & ſi vult facere aliquam declarationem, debet ſtare in finibus declarationis, nec vltrà progredi, ſiue nihil de nouo disponere. -  25 Maioratus, vel meliorationis etiam irreuocabili ter factæ ſcriptura quoties obſcura eſt, ad inſtitutorem Maioratus spectat declarare eam. -  26 Maioratus inſtitutori in caſu, in quo licitum eſt declarare, ſeu interpretari verba obſcura, ſiue aliquam clauſulam inſtitutionis, vel dispoſitionis irreuocabiliter facta, ita debet fieri declaratio, ſeu interpretatio, ſicuti à lege ip ſa fit, & non aliter. -  27 Item vt verbis dispoſitionis, & ſubiectæ materiæ propriè conueniat. Quod in quacunque diſpoſitione obſeruandum eſt, nec à ſenſu verborum recedi poteſt, quando actus non eſt reiterabilis. -  28 Et ſi declaratio fiat iuxta proprium ſenſum, debent citari aut vocari hi, qui ex declaratione lædi poſ ſunt; maximè ſi ex dispoſitione iam fuerit ius aliquod quæ ſitum illis, & ſi vocarentur forſan, vel non, vel aliter declaratio fieret, & vide Menoch. in conſ. 190. numer. 49. & in conſ. 191. num. 48. & 49. lib. 2. -  29 Declaratio ſeu interpretatio non facta circa verbum aliquod ambiguum, ſed circa id, quod non erat dubium, aut quæ verbis dubiis, vel non dubiis principalis dispoſitionis propriè & verè non conueniat, non cenſetur eſ ſe declaratio prioris dispoſitionis, ſed noua, atque alia dispoſitio, quæ ſuſtineri non debet, nec potens eſt tollere ius quæ ſitum alteri ex priori dispoſitione. -  30 Dispoſitionem ſuam qui declarat, nihil de nouo facit, ſed ostendit, qualis fuerit voluntas eius in diſpoſitione. Idque nonnullis exornatum, atque explicatum traditur remiſ ſiuè. -  31 Declarationem vltimi Maioratus poſ ſeſ ſoris, aliis vocatis, vel qui ex legis, aut inſtitutoris diſpoſitione ad ſucceſ ſionem admitti debent, non nocere. -  32 Maioratus poſ ſeſ ſorem nihil innouare poſ ſe in conditionibus per institutorem iniunctis, nec alias nouas ponendo, nec antiquas remittendo. -  33 Primam inueſtituram, ſeu Maioratus inſtitutionem ſemper attendendam eſ ſe, nec poſ ſe ei ex po ſterioribus derogari. -  34 Ludouici Molinæ in propoſito huius materiæ conſiderationes quædam ab Authore probatæ, remiſ ſiuè. -  35 Maioratus poſ ſeſ ſoris de ſequenti ſucceſ ſore aut de rebus ad Maioratum ipſum pertinentibus declaratio cuius effectus ſit ex ſententia Molinæ, & vide num. ſeq. -  36 Succeſ ſori Principis non licere declarare animum prædeceſ ſoris circa facultatem datam ad faciendum Maioratum, quia non poteſt atteſtari de animo prædeceſ ſoris, & declaratio cohæret per ſonæ. -  37 Hæres quando poſ ſit interpretari teſtatoris voluntatem. -  38 Et ibidem, cuius effectus eſ ſe debeat eiuſdem interpretatio, aut declaratio. -  39 Donator vtrùm poſ ſit in testamento ſuo hæredem inſtituere donatarium in rebus irreuocabiliter donatis ſub nouis conditionibus aut pactionibus. Vbi Guid. Pap. & Celſi Hugonis ſententia refertur, & numer. ſeq. concludenter confutatur. -  40 Donationi perfectæ, ex conſenſu donatarij, modus, conditio, & grauamen adiici poteſt. -  41 Donatorem nullo modo poſ ſe dere inter viuos donata, in teſtamento diſponere in præiudicium donatarij, aut donationem reuocando, aut illam minuendo. -  42 Quippe cùm donatio perfecta & irreuocabilis impediat teſtamenti factionem ſuper bonis donatis. -  43 Et ſicut expreſsè reuocari non poteſt, ita nec tacitè per aliam diſpoſitionem quamcunque in contrarium factam. -  44 Guid. Pap. & Celſ. Hugon. deceptos in allegatione, atque inductione tex. in l. Titia Seio, 89. §. Lucius, ff. de legatis ſecundo, prout hoc numero adnotatur, vbi redditur vera ratio illius textus. -  45 Donatio inofficioſa filio facta, reuocatur, & quando inofficioſa dici poſ ſit, & vt talis infringatur, remiſ ſiuè. -  46 Donator de rebus etiam irreuocabiliter donatis, donatarium hæredem inſtitutum grauare poteſt, ſi in aliis bonis præter donata, eum hæredem inſtituat. -  47 Et eo caſu ſi donatarius omnibus bonis frui velit, tenebitur neceſ ſariò adimplere onus & grauamen adiectum in his, quæ anteà irreuocabiliter ſibi donata fuerunt. -  48 Imò eo ipſo, quòd donatarius adierit hæreditatem, & fecerit ſe hæredem virtute ipſius teſtamenti, cenſetur conſenſiſ ſe modis, & conditionibus donationi, aut rebus anteà donatis, adiectis. Ad quod in terminis ponderatur Curtij iunioris con ſilium 120. num. 9. lib. 2. & verba eiuſdem referuntur hoc loco. -  49 Donationi perfectæ ex ſententia Socini, Did. de Couar. & aliorum, modum, conditionem, & grauamen adiici poſ ſe in continenti. -  50 Contrà ex ſententia D. Franciſ. Sarmien. quæ verior eſt, & concludentibus rationibus corroboratur per Authorem, & num. ſeq. -  51 L. ſicut, C. de obligat. & act. contra Socin. Couar. & ſequaces, fortiter inducta. -  52 Et ibidem Marc. Mant. Benauidij verba quædam nouiter ponderata, & relata. -  53 Donatio hodie perficitur ſolo conſenſu, nudáque voluntate donantis. -  54 Borgninum Caualcanum, Hieronymum Gabrielem, Franciſcum Burſatum, & alios videri fuiſ ſe in eadem ſententia, quam defendit Author, prout hoc numero, & ſequentibus adnotatur. -  55 Donator in ſua donatione inter viuos poteſt apponere pactum, conditionem, modum, & tempus, & facere illam reuocabilem, prout ſibi videbitur, dum tamen hoc faciat à principio contractus, & antequam ſit ius quaeſitum donatario, quod illi quæritur ſtatim perfecta donatione. -  56 Donatio ſtatim vt perfecta eſt, perpetua fit, & irreuocabilis, nec ampliùs donantem pœnitere poteſt. -  57 Ripæ reſponſum 63. num. 6. & nu. 8. expenditur, ac ita accuratè, & verè ponderatur, vt apertè probet contrarium eius, ad quod citatur ab aliis. -  58 Donatio omnium bonorum, vel maioris partis eorum, facta ab eo, qui liberos non habebat, natis liberis, ſtatim reuocatur ipſo iure. -  59 Donatio quantumcunque perfecta, per ingratitudinem donatarij reuocabilis efficitur: Idque latiſ ſimè explicatum traditur, remiſ ſiuè. S Ingvlaris ſanè extat in iure[*] Cæ ſarum deciſio in l. perfecta donatio, C. de donationibus, quæ ſub modo. Ex qua communiter ſolent, atque mille in locis adnotare Scribentes, quòd donatio ſemel perfecta, conditiones poſteà non capit, nec eidem poteſt ex poſtfacto modus, granamẽ , vel conditio apponi, ſiue quid aliud de nouo adiici. Quod ex illa lege vltra ordinarios ibi, adnotarunt & alij quamplures, tam huius Regni, quàm exteri Authores, & variis in cauſis, diuerſimodéque conſulti, varia equidem eiuſdem legis deciſione excitati reſpondent, multáque ob eiuſdem conſtitutionem, ſtatuunt, quæ negotiis multis frequenter occurrentibus, vtiliſ ſima eſ ſe poſ ſunt. Pro nunc tamẽ ſequentes erunt notandi in propoſito, ac cùm occaſio ſe offeret, videndi Doctores. Baldus, qui notanter loquitur in conſilio 381. Factum tale, lib. 4. & in conſil. 277. in principio, libro 3. Paulus Caſtrenſis in conſil. 258. num. 4. & 5. lib. 1. & in conſil. 2. num. 106. lib. 2. & in conſil. 164. num. 4. & 5. lib. 2. Alexander in conſil. 15. lib. 5. Socinus iunior in conſil. 108. Viſo puncto, num. 3. lib. 2. Socinus ſenior in conſilio 66. columna vltima, lib. 1. Iaſon in conſ. 73. ex num. 2. lib. 1. Decius in conſil. 543. In caſu propoſito, nu. 3. & num. 7. & in conſil. 468. Superiori anno, num. 28. & 29. & in conſ. 498. Curtius iunior in conſ. 120. ex numero 9. libro 2. Gratus in conſil. 7. ex num. 41. lib. 2. Roland. in conſ. 61. num. 4. volum. 2. Gozadinus in conſil. 5. num 23. Bellonus in conſil. 29. num. 11. & 12. & in conſil. 60. num. 16. Iacobus Madellus de Alba in conſil. 782. nu. 40. & quatuor ſequentibus. Tiberius Decianus, qui nonnullis modis declarat, & vtiliter loquitur; idcircò videndus erit omninò in conſ. 1. ex nu. 29. cum ſequentibus, vſque ad nu. 37. volum. 3. & in conſil. 8. num. 4. & nu. 16. volum. 2. Franciſcus Ripa responſo primo, num. 4. & responſ. 181. num. 15. & responſ. 38. numer, 23. lib. 3. Luc. de Pen. in l. prædia, col. 14. & 15. C. de locat. præ dio, lib. 11. Tiraquellus de tractatu conuentionali, ad finem tit. num. 108. Pinellus 3. par. l. primæ, C. de ben. mater. numer. 62. ex verſ. infertur 15. vſque ad verſ. infertur 17. Vincentius de Franchis deciſ. 213. numer. 4. & 5. Marcus Mantua Benauidius in l. iurisgentium, §. quinimo, num. 8. & 9. ff. de pactis. Iacobus Menochius in conſ. 91. n. 17. & in conſ. 92. num. 25. & num. 75. lib. 1. & in conſ. 178. num. 9. & in conſ. 191. num. 43. lib. 2. Borgninus Caualcanus deciſ. 45. num. 6. & deciſ. 41. num. 19. & num. 34. Gama, deciſione 262. & ibidem Blazius Flores Diaz de Mena, eius Additionator, quem etiam vide in addit. ad deciſ. 107. Franciſcus Burſatus in conſ. 16. ex numer. 45. lib. 1. Carolus de Tapia ad l. finalem, ff. de conſtitut. Princip. 2. par. cap. fin. per totum. Petrus de Peralta in l. 3. §. qui fideicommiſ ſam, n. 68. fol. 202. ff. de hæredibus inſtituendis, & l. cùm pater, §. à filia, ex n. 32. ff. de legatis ſecundo. Et vide ibidem, ex nu. 92. cum ſequent. Antonius Gomezius tom. 1. variar. cap. 4. nu. 11. & in l. 17. Tauri, num. 22. Didacus Couar. variar. lib. 1. cap. 14. & lib. 2. cap. 23. Dueñas regula 216. Aluarus Valaſcus conſult. 37. in princip. Burgos de Paz in conſ. 25. num. 46. & 58. & in conſ. 26. num. 3. D. Franciſc. Sarmient. de redditibus eccleſiaſticis, 1. part. cap. 4. n. 10. Lambertin. de iure patronat. 1. part. libre primo, quæ ſt. 9. Pelaez à Mieres de maioratu, 1. parte, quæ ſtion. 26. ex numero primo, vſque ad numerum 9. & vide numerum 10. & 11. & quæ ſtione 44. ex numero 11. & 2. parte quæ ſt. 4. illatione 8. numero 14. quibus in locis per text. in dict. l. perfecta donatio, multa adnotauit, quæ quotidiana ſunt & vtilia. Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. c. 8. ex n. 21. vſque ad num. 28. & n. 35. 36. 37. & 38. Qui etiam per eundem tex. in Hiſpanorum primogeniis nonnulla neceſ ſaria obſeruauit. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 35. & lib. 2. cap. 2. ex num. 4. cum ſequentibus. Ayora de partitionibus, 2. parte quæ ſtione 9. per totam. Matiençus in l. 11. tit. 6. gloſ. 3. & in l. 11. tit. 7. gloſ. 9. lib. 5. nouæ collectionis regiæ. Azeuedus in d. l. 11. & in l. 1. 3. & 4. tit. 10. lib. 5. compilationis. Ioannes Gutierrez practicarum libro 2. quæ ſt. 53. & lib. 3. quæ ſtione 101. ex numero 6. cum ſequentibus. Achilles Pedrocha in conſilio 1. n. 152. & n. 200. & ſeqq. Angulus ad leges meliorationum, l. 11. gloſ ſa prima, num. 2. 3. & 4. Velaſquez de Auendaño in l. 40. Tauri, gloſ ſ. 2. numero 84. & gloſ ſ. 1. ex num. 51. cum ſeq. & in l. 46. gloſ ſ. 8. D. Ferdinand. Mendoça diſp. iur. ciuilis, lib. 1. c. 5. ex num. 41. Vide etiam tradita à me, harum quotidianarum controuerſiarum iuris, libro 1. de vſufructu, capite 39. numero 41. & 42. & numero 34. cum ſequentibus. Denique vide P. Molinam de iuſt. & iure, tom. 3. diſp. 617. per totam. Ex his autem Authoribus nonnulla (aliis pluribus ſcienter, conſultóque prætermiſ ſis) adnotauimus hic quæ vtiliora ſunt, & frequentiùs euenire ſolent. Et in primis obſeruandum erit, textum in dict. l. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo, indiſtinctè procedere in diſpoſitione, ac in perſona quacunque; in quo omnes Authores ſuperius præcitati conueniunt, nec vllus hactenus in hoc diſ ſentit; imò legem illam quæ ſancit, perfectam donationem eſ ſe irreuocabilem, adeò quòd conditio, modúſve, vel quid aliud adiici non poteſt, indiſtinctè accipiunt, nec vllum caſum, aut perſonam excipiunt. Idcircò & ſecundo loco ſtatuunt, procedere etiam[*] in Principe, adeò quòd Princeps etiam ex communi ſententia non poſ ſit modificare, nec reuocare, nec alterare aliquo modo donationem per eum factam in fauorem alicuius, nec eidem nouas conditiones adiicere; quod maximè procedere dicunt, quãdo ante alterationem, ſiue modificationem, fuiſ ſet iam plenum ius quæ ſitum. Quod poſt Bald. Alex. Decium, Caſtrenſem, Romanum, & alios, conſtanter tuetur Burgos de Paz in conſ. 25. num. 46. & num. 58. & in conſil. 26. num. 3. latiùs Mieres de maioratu, prima parte, quæ ſtione 26. numero primo, & num. 5. defendit D. Ferdinandum de Mendoça diſput. iur. ciuil. libro primo, capite 5. numero 41. & poſt alios multos ſequuntur etiam, & optimè comprobant Auendafius de exequendis mandatis, cap. 12. numero 10. Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 14. num. 66. Pinel. 3. parte l. primæ. C. de bonis maternis, num. 62. verſiculo, infertur decimoquintò, vſque ad verſiculum, Infertur decimoſep timò. Velaſquez de Auendaſio in l. 40. Tauri, gloſ. 2. num. 84. Matiençus in l. 11. tit. 7. gloſ ſa prima, & ſeq. & in l. prima, 3. & 4. vbi etiam Azeuedus titul. 10. lib. 5. nouæ collectionis regiæ. Tiberius Decian. in conſilio 29. numero 55. & 57. volumin. 2. Burſatus in conſil. 16. numero 45. & 46. lib. 1. Sfortia Oddi in conſil. 23. numero 8. & 9. & numero 22. & 23. Pedrocha in conſilio primo, ex numero 200. cùm ſequentibus, & in conſil. 37. numero 8. & 9. Fabius Turretus in conſil. 4. numero 17. & 18. Barboſa prima parte l. primæ, numer. 7. ff. ſoluto matrimonio. Et vide omninò Carol. de Tapia ad l. final. ff. de conſtitutionibus Principum 2. part. c. fin. per totum. Vbi in propo ſito, & quando Princeps priuilegium à ſe conceſ ſum reuocare poſ ſit, latiſ ſimè ſe habet, & cum multis limitationibus, & declarationibus procedit: Matiençum etiam in dict. l. 11. titulo 7. libro 5. gloſ. 9. ex numero 3. Vbi id limitat, quoties donationes[*] Regiæ, etiam ex cauſa remunerationis factæ, nimis læderent Regiam Coronam; tunc namque moderari poſteà poſ ſent, vt ibidem latiùs ſubiungit. Tertiò deinde, procedere etiam in vinculis per[*] petuis & primogeniis, ac etiam in meliorationibus inter viuos factis: in quo conueniunt Molin. Mieres, Matienç. Ioan. Gutierr. Aluarad. Angulus, & cæteri huius Regni Authores mox referendi. Indéque eſ ſe,[*] quòd Maioratus primus inſtitutor, ſiue pater, qui de propriis bonis Maioratum inſtituit, meliorationémve in aliquem ex filiis, aut deſcendentibus fecit irreuocabiliter, aliquáque ex cauſis contentis in l. 17. & in l. 44. Tauri, non poſ ſit ex poſtfacto in Maioratu, aut Melioratione addere alias conditiones, quàm illas, quas tempore inſtitutionis, aut primæuæ diſ poſitionis appoſuit, nec de nouo modificare, aut modo quocunque alterare, vel reformare. Quod iure & ratione, atque ex deciſ. d. l. perfecta donatio, optimè comprobarunt Anton. Gomezius in l. 17. Tauri, n. 22. Peralt. in l. cùm pater, §. à filia, n. 32. folio 321. ff. de leg. 2. Auendafius de exequendis mandatis, c. 12. n. 20. verſ. poſt aſ ſignatam verò, Molina de Hiſpan. primog. lib. 1. c. 8. n. 37. Mieres de maioratu, 1. p.q. 26. n. 4. & 5. & q. 44. n. 11. & 2. p.q. 4. illatione 8. n. 14. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. c. 1. n. 4. Matiençus in l. 11. tit. 6. gloſ ſa 3. lib. 5. nouæ collectionis regiæ, & ibidem Azeuedus, & Angulus gloſ ſ. 1. Ioan. Gutierrez pract. lib. 3. q. 51. n. 7. & 8. & q. 101. n. 8. qui omnes, vt dixi, latiùs comprobant, ſed præcipuè excitantur deciſione text. in d. l. perfecta donatio, & in melioratione, aut[*] maioratu reuocabiliter factis, contrarium rectè con ſtituunt, & rationem concludentem aſ ſignant; nam cùm eo caſu poſ ſit pater, aliúſve inſtitutor maioratum, aut meliorationem in totum reuocare, multò magis nouas conditiones adiicere, aut de nouo modificare poterit. Sic Molina vbi ſuprà, n. 37. qui citat text. in l. iuris gentium, §. adeò, ff. de pactis. Aluaradus etiam lib. 3. c. 2. n. 35. & poſt Anton. Gomezium, Matiençus in d. l. 11. gloſ. 3. n. 2. & ibidem Angulus gloſ. 1. n. 4. Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ. 1. ex n. 51. & eorum reſolutio confirmatur ex his, quæ adducit Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. dub. 2. ſolut. 3. folio 172. & nouiſ ſimè, atque in terminis P. Molina tom. 3. de iuſt. & iure, disp. 617. His etiam accedit, Maioratus primum inſtituto[*] rem, ſiue patrem Maioratum, aut Tertij bonorum meliorationem irreuocabiliter facientem, qui, vt dixi, nouas condiciones adiicere non poteſt, ita nec alia bona ſubrogare poſ ſe, quàm ea, quæ à principio comprehenſa, ſiue expreſ ſa, aut aſ ſignata fuerunt; quia in nullo poteſt alterare, nec mutare naturam primæuam, quam Maioratui dedit. Quod per eundẽ text. in d. l. perfecta donatio, obſeruauit Mieres de maioratu, primæ parte, dicta quæ ſtione 26. numero 10. vbi latiùs declarat, & vide numeris ſequent. vbi aliorum ſimilium obſeruatione, atque reſolutione comprobat. Cæterùm ſi Maioratus primus inſtitutor, ſiue[*] eiuſdem ſucceſ ſor, aut poſ ſeſ ſor alius quicunque, ipſi Maioratui aliquid ex propriis bonis adiunxit, ſiue propria bona libera addidit, poterit equidem quæcunque vincula, ac etiam conditiones nouas, tam bonis antiquis, ſiue antiquo Maioratui, quàm propriis bonis adiicere, nec is, qui in bonis eius ſucceſ ſerit, poterit nouum Maioratum conſequi, & ex bonis antiqui Maioratus, nouas conditiones reiicere, ſed aut debet bona nouiter Maioratui addita relinquere, aut ipſas conditiones adimplere: ſic ſcribit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 8. num. 35. qui dicit contrariam ſententiam in hoc probaſ ſe Pinellum, & probabilem videri, vbi nouæ conditiones antiquis contrariæ, ac repugnantes fuerint: ſi verò antiquis contrariæ non ſint, ſed nouæ cùm antiquis compatiantur, tue ſuperiorem ſententiam, veriorem, ac probabiliorem ſibi videri: interim tamen Molina ipſe Maioratuum poſ ſeſ ſoribus conſulit, vt ſi antiquo Maioratui bona libera aliqua iure Maioratus adiicere velint, ea antiqui Maioratus conditionibus ſubiiciant, nec nouas conditiones, aut vocationes, præ ſertim primi Maioratus conditionibus repugnantes adiiciant. Et reddit rationem, quia aliàs futurum erit, vt ex nouarum conditionum adiectione, bona, quæ ipſi ſemper vnita eſ ſe volunt, in diuerſos ſucceſ ſores diuidantur. Quod inconueniens in pluribus huius Regni Primogeniis, iam experientiâ compertum fuit, vt idemmet Molina annotauit; & ipſius meminit Blazius Flores Diaz de Mena in additionibus ad deciſionem 263. Gamæ. dicens ſecundùm eum ſimpliciter tenendum eſ ſe, quòd Maioratus poſ ſeſ ſor quomodocunque velit, poſ ſit adiicere nouas conditiones, aut vocationes, licèt poſteà ſequatur diuiſio horum Maioratuum, niſi aliquid incompatibile & repugnans reſultet, ex quo alter eorum ſupprimi poſ ſit, vt infrà dicetur. Et vide nouiſ ſimè Patrem Molinam tom. 3. de iuſt. & iur. diſp. 617. num. octauo. Ego verò, vt in prædictis ſententiam meam interponam, atque rem ipſam dilucidè magis declarem, nonnulla obſeruare, atque conſtituere, neceſ ſarium omninò duxi: Et in primis conſtituo, certum eſ ſe, Maioratus primum inſtitutorem, ſiue eiuſdem poſ ſeſ ſorem, aut ſucceſ ſorem quemcunque, qui propria bona libera antiquo Maioratui addiderit, ſiue aliquid ex ſuis bonis adiunxerit, quæcunque vincula, ac conditiones, tam antiquo Maioratui, quàm propriis bonis adiicere poſ ſe; nam cùm propriis bonis ſucceſ ſorem honoret, & nouis vinculis aut oneribus eum onerare poſ ſe ratio ipſa iuris ſuadet, vt eſt vulgatum, & probatur in l. ab eo, C. de fideicommiſ ſis, cum aliis multis, & ita expreſ ſim obſeruauit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. dict. capite 8. num. 35. in principio. Et eſt text. optimus in l. cum pater, §. Titio fratri; ff. de legat. 2. & in l. cum filius, ff. de militari te ſtamentos, ibi: Quia hæreditati quidem ſuæ miles quamcunque ſubſtitutionem facere poteſt, verumtamen alienum ius tollere non poteſt. Limitauit tamen ipſe Molina, quando vocationes aut conditiones eſ ſent contrariæ vocationibus aut conditionibus primi Maioratus; & tunc dicit Pinelli ſententiam ſibi probabilem videri. Verùm Molinæ limitationem reiicit Blazius Flores Diaz de Mena in additionibus ad Gamam, dicta deciſione 262. dicens ſecundùm cum ſimpliciter & indiſtinctè tenendum eſ ſe, quòd quomodocunque velit, poteſt adiicere conditiones, licèt poſteà ſequatur diuiſio horum Maioratuum. In quo quidem Blazius decipitur manifeſtè, & rem hanc rectiùs percipit ipſe Molina; namque Maioratus poſ ſeſ ſorem, qui propria bona antiquo Maioratui adiunxit, quomodocunque velit, poſ ſe vin cula, & conditiones adiicere expreſ ſim, vt vides, dixit Molina dict. cap. 8. num. 35. in principio. Quoad effectum tamen ſeparationis ſiue diuiſionis Maioratuum, conſiderauit, an nouæ conditiones antiquis conformes, ſiue contrariæ & repugnantes fuerint, vt ſtatim eodem num. declarat, & ſeipſum magis explicans num. 37. ſtatim ſequenti, Maioratuum poſ ſeſ ſoribus conſulit, vt ſuprà conſultum retulimus, ne aliàs bona, quæ ipſi vnita ſemper eſ ſe voluerunt, in diuerſos ſucceſ ſores diuidantur. Hoc ergo inconueniens in conſideratione, meritò, & rectè habuit Molina, nuſquam tamen dubitauit, validè adiici poſ ſe vincula, & conditiones quaſcunque, vt dict. num. 36. aſ ſerit. Idque ſtatim agnoſcit Blazius ipſe, inquit enim, ſimpliciter in propoſito caſu, & validè adiici poſ ſe conditiones quaſcunque, licèt poſteà ſequatur Maioratuum diuiſio: fatetur ergo ſequi poſ ſe diuiſionem; ad quod reſpexit maturè Molina, & conſequenter Neotericus hic nihil noui adducit, quamuis aliquid adducere cenſeat. & Molinam carpere intendat; Imò in mentem & cogitationem eiuſdem Molinæ reincidit. Sed Molinam eundem limita in caſu conſiderato per Auendañum in l. 46. Tauri, gloſ. 8. Secundò conſtituo, contingere poſ ſe, quòd Maioratus primus inſtitutor, ſiue alius poſ ſeſ ſor quicunque bona aliqua adiunxerit ſimpliciter, hoc eſt nullis conditionibus adiectis, ſcienter tamen, ac cum qualitate Maioratus ſiue vt perpetuò Maioratus iure habeantur. Quod ita dicimus, vt excludamus caſum, quo ſimpliciter res Maioratui addita eſt, quæ ab eodem ſeparari poteſt; non enim res addita ſimpliciter, ſi poteſt à Maioratu ſeparati, eidem cedet, ſed poſ ſeſ ſoris hæredibus adiicienda erit; idcircò requirimus, quod expreſsè, ac ſcienter à Maioratus poſ ſeſ ſore addita ſit cum eadem qualitate Maioratus, & vt perpetuò ipſius Maioratus efficiatur, vt vtrumque poſt Modernum Pariſ. Tiraquel. & Gregor. Lop. rectè aduertit, & latiùs re ſoluit Molina de Hiſpan. primogen. lib. 1. cap. 26. num. 3. & ſequentibus: eleganter Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, cap. 22. num. 5. & 6. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſt. 90. & ſentit apertè Mieres de maioratu, 4. part. quæ ſt. 33. à principio; & vide Auendañum in l. 46. Tauri, gloſ ſa 7. & addit. Gamæ, 219. in principio. Aliquando verò contingere poteſt, bona adiuncta fuiſ ſe conditionibus, & vinculis adiectis expreſ ſim; & tunc aut talibus, quæ antiqui Maioratus conditionibus conueniant omninò, ſiue eiſdem, aut valdè conformibus, vel nõ omninò diſ ſimilibus, aut repugnantibus. Aliquando denique euenire poteſt, addita fuiſ ſe bona à poſ ſeſ ſore omninò contrariis, aut repugnantibus conditionibus expreſ ſis, ſiue talibus equidem, quòd inter ſe nullo modo compatiantur. In primo caſu præmittendum eſt, quòd Maiora[*] tus poſ ſeſ ſor, ſi antiquo Maioratui bona propria libera adiunxerit, ſiue nouum Maioratum inſtituens, præcipiat, quòd in alio ſuccedatur, ſicut in antiquo, hoc quidem ſufficere, quamuis nullas alias ponat conditiones, nec aliud exponat; nam cùm relatum ſit in referente cum omnibus qualitatibus ſuis, vt in l. aſ ſe toto, ff. de hæredib. inſtit. l. ſi ita ſcripſero, ff. de condit. & demonſtrat. & latè per Tiraquel. in legibus connubia. gloſ. 7. in verbo, Exprez, num. 182. cum ſeq. Perinde haberi debet, ac ſi antiqui Maioratus conditiones ſpecificè relatæ, aut expreſ ſ æ fuiſ ſent, nec aliter eas referre, aut exprimere neceſ ſarium eſt. Quod aperté præ ſentit Molina lib. 1. d. cap. 26. num. 3. Is enim Author, vt res addita Maioratui, ac res ipſa Maioratus fiat vna, eadémque res, ac cum eiſdem qualitatibus, dumtaxat requirit, quòd expreſsè, ac ſcienter, & cum qualitate Maioratus addita fuerit, nec vltra requirit, quòd conditiones aut vincula exprimantur, ſiue Maioratus antiqui leges repetantur: Apertè etiam & idem præ ſentit Ioannes Garſia dict. cap. 22. numer. 6. in principio, in illis verbis: Quòd ſi Maioriæ fiat augmentum, ita vt perpetuò ſit in Maioria, & ad ſucceſ ſores in ea perueniat, legibus, & conditionibus ipſius, & ita vna eadémque res ſit cum ea, hoc caſu nihil diſtat à Maioria, quia expreſsè id actum eſt. Ecce vbi prædictus Author dumtaxat contentus eſt cum hoc, quòd bona addantur, vt Maioratus antiqui perpetuò efficiantur; atque, vt ad ſucceſ ſores legibus, & conditionibus ipſius perueniant, expreſ ſim dicatur, nec vltra aliquid aliud requirit: ſed non eundo per alias ambages, in terminis noſtris id ipſum, quod nunc ob ſeruamus, expreſsè notauit Pelaez à Mieres de maioratu, part. 2. q. 5. n. 10. dicens, quòd Maioratum faciens, ſufficit, quòd præcipiat, quòd in illo ſuccedatur, ſicut in antiquo: Et n. 11. inquit in propoſito vrgere textum in cap. 1. in fine, de eo, qui fin. fec. agnat. per quem Curtius poſt Caſtrenſem in tractatu de[*] feudis, part. 2. q. 7. folio 19. ſcriptum reliquit, quòd in dubio, ſi non apparet de inueſtitura noua, ſed de antiqua, præ ſumitur, quòd noua ſit facta ſecundùm conditiones inueſtituræ antiquæ. Quod Pelaëz ipſe eodem n. 11. & n. 12. 13. 14. 15. & 16. pluribus aliis comprobat, atque exornat, vt ibidem videri poterit, & per Auendañum in l. 46. Tauri, gloſ. 7. Hoc ita præmiſ ſo, in primo caſu, quando nullis[*] conditionibus adiectis Maioratui antiquo, bona ab eiuſdem inſtitutore, ſiue alio ſucceſ ſore, aut poſ ſeſ ſore quocunque nouiter addita, ſiue adiuncta fuerint, vt perpetuò ſint in Maioratu, eiuſdemve Maioratus poſ ſeſ ſores ſequantur: dicendum eſt, eodem iure indicari debere, eiſdemque legibus, vinculis, & conditionibus habenda, quibus Maioratus antiqui bona haberi debent. Id quod multis equidem confirmati, ac comprobari poſ ſet. Sed aliis ex propoſito omiſ ſis, in primis comprobatur ex his, quæ notarunt Decius in conſil. 407. Vi ſis, & diligenter, n 8. Alexander conſilio 30. lib. 1. Tiraquellus de retracta lignagier, §. 1. gloſ ſ. 10. n, 27. Mieres d. 2. p.q. 5. n. 14. & 15. vbi probauit, quòd contractus renouatus, videtur factus ſecundùm formam prioris contractus, ſi de diuerſitate non appareat. Et quælibet renouatio tacitè recipit quidquid prius inerat, vt iure, & authoritate ibidem inuenies confirmatum. Deinde comprobatur ex his, quæ multum ad propoſitum, & eruditè quidem adduxit Modernus Pariſ. in conſuet. Pariſien. tit. 1. §. 7. n. 29. Mieres de maioratu, 1. part. q. 10. vbi n. 4. in fine refert Cardinalem in Clementin. ſtatutum, oppoſition. 2. de electione, qui dicit,[*] quòd quando alicui diſpoſitioni fit additio, iudicatur de additione, ſicut de principali. Et idem notauit Felin. in c. cum olim, n. 4. ad finem, de maioritate & obedientia. Gregorius Lopez in l. 3. tit. 9. part. 6. verbo, Se aiuntaſ ſen. Vbi notauit, quòd terra addita Regno,[*] debet indicari ſecundum leges Regni. Et fundat Ripa reſponſ. 92. n. 7. idem Gregor. in d. l. 37. verbo, Con todo loque Vbi per illum tex. & alia iura, diuerſiſque rationibus excitatus, expreſ ſim dicit, quòd ſi quis addidit Maioriæ antiquæ, & de vinculis, & conditionibus, aut prohibitionibus nihil vltra addidit, quòd debet intelligi ſub eiſdem vinculis, & conditionibus, per text. in c. cognouimus, 12. q. 2. & in l. 3. vbi Ioan. de Plat. C. de agrico. & cenſ. lib. 11. per quæ iura mouetur etiam Mieres de maioratu, 2. part. dict. q. 5. ex n. 10. cum ſeqq. Quo loco in terminis noſtris, atque ſpecificè dixit, quòd ſi Maioratus poſ ſeſ ſor alium Maioratum conficiat, & nihil aliud diſponat, quàm quòd in Maioratu nouo ſuccedatur, ſicut in antiquo ſucceditut; quod eo ipſo, etiam nullo alio expreſ ſo, ſecundus, aut nouus Maioratus regulari debet in omnibus, ſicut in primo Maioratu diſpoſitum fuit. Idem Mieres p. 3. q. 8. per totam, vbi n. 2. inter alia ob[*] ſeruauit, quòd cùm in rebus augmentatis in Maioratu, ſit eadem ratio, quæ eſt in aliis bonis Maioratus ab antiquo conſtituti, idem ius ſeruari debet; idque per totam quæ ſtionem latiùs exornat, & iunge tradita dict. q. 5. p. 2. conuenit etiam Ioãnes Garſia de expen ſis & meliorationibus, c. 22. n. 22. & 23. & meliùs n. 5. & 6. vbi cum Maioratui fit augmentum, vt res augmentatæ perpetuò ſint in Maioratu, optimè probat,[*] tunc vna & eadem eſ ſe bona cum bonis antiqui Maioratus, & nihil diſtare ab illis, ſed potiùs omnia ſimul iuncta, vnam eandémque rem iudicari, legibúſ que, vinculis, & conditionibus gubernari eiſdem, vt ibidem videre poteris. Et per Auendañum in l. 45. Tauri, gloſ ſ. 1. n. 5. & in l. 46. gloſ ſa 7. latiùs per Patrem Molinam tomo 3. de iuſt. & iure, diſput. 642. 643. & 644. vbi plenè agit de augmento facto in rebus Maioratus, & quando Maioratui accedat, vel non. In ſecundo verò caſu, quando bona libera anti[*] quo Maioratui eiſdem vinculis, & conditionibus, aut valdè conformibus, vel non omninò diſ ſimilibus, ſiue non incompatibilibus adiiciuntur, vel adduntur, dicendum eſt, validè illa adiici, nec eum, qui in huiuſmodi bonis ſucceſ ſerit, poſ ſe nouum Maioratum conſequi, & ex bonis antiqui Maioratus, nouas conditiones reiicere; ſed aut debere bona nouiter Maioratui addita relinquere, aut ipſas conditiones admittere, atque adimplere. Quod per tex. in l. filius familias, §. cum pater, ff. de legatis primo, rectè ob ſeruauit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 8. n. 35. in principio. Idque adeò verum, & certum eſt, vt maiori comprobatione non indigeat, maximè vbi conditiones, & vincula, antiqui Maioratus conditionibus conuenirent; tunc namque, nec eiuſdem bona obtinere poſ ſet ſucceſ ſor, ſi legibus ipſius non pareret: optimè tamen comprobari poterit ex his, quæ per tex. in l. ab eo, C. de fideicommiſ ſis in ſimili obſeruarunt Peralta in l. cùm pater, §. à filia, ff. de legatis ſecundo. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. n. 4. & n. 8. & vide tradita infrà, ex n. 46. cum ſeq. In tertio denique caſu, vbi conditiones antiquis contrariæ, & repugnantes fuerint, nec cum illis compatiantur, negari non poteſt, quin eueniat abſurdum quod Molina loco anteà præcitato conſiderauerat, videlicet, vt ex nonarum conditionum adiectione, bona, quæ inſtitutores, aut Maioratus poſ ſeſ ſores vnita ſemper eſ ſe voluerunt, in diuerſos ſucceſ ſores diuidantur: & conſequenter, quòd ex poſtfacto diui ſio horum Maioratuum ſequatur; cùm is, qui à primo inſtitutore, ſiue vltimo Maioratus poſ ſeſ ſore, qui bona propria libera addidit, bona nouiter addita conſequi, ac retinere velit, omninò debeat nouis vinculis, & conditionibus ab eodem præfixis ſubiici, aliàs bona ipſa dimittere debeat: ſi autem velit conditionibus huiuſmodi patêre, Maioratus antiqui bona conſequi non valeat, cùm omninò contrariis, aut ſe non compatientibus conditionibus ſint relicta, voluntáſque prioris diſpoſitionis dominari, & attendi debeat, iuxta tex. in l. in conditionibus, ff. de condit. & demonſtrat. & in l. cùm virum, C de fideicommiſ ſis, & in l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellianum. Quod rectè percipit, atque in explicatione huius dubij cum iudicio ſe habet Molina, loco ſuprà citato: atque in effectu, in eiuſdem reſolutionem reincidit Blazius Flores Diaz de Mena, vt anteà dixi. Addit tamen Blazius ipſe vnum verbum vltra[*] Molinam, & concludit, regulariter habituram locum ſententiam prædictam, aliquando tamen non procedere, nec etiam appoſitis conditionibus, aut vocationibus contrariis in bonis additis, ſequi poſ ſe, aut debere Maioratuum diuiſionem, videlicet, quando aliquid incompatibile & repugnans reſul tet, ex quo alter Maioratuum ſupprimatur, vel ſupprimi poterat, vel poſ ſet in futurum; tunc enim (vt idemmet Author putat) etiam quoad bona addita, ſeruanda eſ ſent in primo Maioratu diſpoſita, nec Maioratuum diuiſio locum haberet: id tamen ita ſimpliciter, aut abſque alia comprobatione inquit, nec aliquo modo ſuam reſolutionem, aut obſeruationem præfatam confirmat: ipſa tamen probabilis mihi videtur & tenenda, & inter alia moueor ob naturam, & peculiarem rationem inſtitutionis Maioratuum, aut Primogeniorum, quorum cauſa perpetua eſ ſe debet, nec aliquo tempore ſupprimi, iuxta ea, quæ latiùs ſcripſit Molina de Hiſpan. primog. lib. 1. c. 4. & quia inſtituens Maioratum, ſiue antiquo propria bona libera adiiciens, eo ipſo quòd Maioratum eſ ſe voluit, ſiue eadem bona Maioratui ſubiecit, cen ſetur voluiſ ſe omnia, ſine quibus Maioratus effici, ſiue conſeruari perpetuò, aut bona ipſa Maioratus iure haberi non poſ ſent, iuxta ea, quæ ſcripſerunt Socinus in conſilio 57. n. 3. lib. 3. Pariſius in conſil. 72. n. 81. & 85. & 100. cum ſeq. lib. 4. Ludo. Bologninus in conſil. 62. col. penultima, & finali. Et potiùs in primo Maioratu diſpoſita ſeruari, quam ex nouiter à ſe adiectis, ſeu diſpoſitis, eius diſpoſitionem, aut maioratus perpetui efficiendi voluntatem infringi, l. 3. ff. de militari teſtamento, l. Titia cum teſtamento, §. 1. & l. Mæ uius, in principio, ff. de legat. 2. qua ratione, & ne eius voluntas fruſtratoria reddatur, potiùs ad primi Maioratus diſpoſitionem, & leges, rem reducere debemus, quam dare caſum, quo alter Maioratuum in futurum ſupprimatur; & ita credendum eſt teſtatorem voluiſ ſe, Ruinus in conſ. 72. n. 4. volum. 2. Socinus ſenior in conſ. 38. n. 11. vol. 1. Socinus iunior in conſil. 103. n. 28. lib. 1. latiùs Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 15. nec ex propoſita perplexitatem hanc inducere voluiſ ſe, & ſic obſtare non debere, quod perplexa ſit diſpoſitio prædicta, vel quòd ambiguitas non poſ ſit diſ ſolui, quia imò diſ ſolui debet, & poteſt, vt ſuprà vidimus, & ita fieri debet, l. qui quadringenta, in principio, & ibi Bartolus, ff. ad legem falcidiam Mantica lib. 2. dict. titul. 15. n. 12. & vltra eum Angelus in l. 1. colum. fin. verſicul. ſed vbi[*] perplexitas, ff. de condition. inſtitution. dicens, quòd perplexitas, ſiue repugnantia diſ ſolui, & remoueri debet in teſtamentis, quando poteſt id aliquo modo fieri, maximè ad diſpoſitionem vltimam conſeruandam, vt cum aliis Authoribus ſcriptum requit Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretat. 1. dub. 4. ſolut. 7. num. 6. folio mihi 52. vbi etiam citat Baldum in l. finali, columna fin. C. de hæred. inſtituend. vbi dixit Baldus, interpretationem[*] ſemper fieri debere, ſeparando vnum ex perplexis, ſic vt conſeruetur diſpoſitio, eo modo, quo poſ ſit, quoties aliàs corrueret, & ſeparatio fieri poteſt, nec aliàs ad eum modum reduci poſ ſet eius voluntas, quem teſtator deſiderauit: & conuenit Caſtrenſis in conſ. 241. ſuper hoc puncto, col. 2. lib. 2. Ruinus in conſil. 111. n. 8. l. 2. & latiùs explicant Decius Mainerius, & Cagnolus in l. vbi repugnantia, ff. de regulis iuris: vbi Cagnolus ipſe ſeptem adducit fallentias, ſeu reſtri[*] ctiones ad regulam illius textus, ex quibus Aſ ſumptum noſtrum non mediocriter iuuari poteſt: iuuatur etiam ex his, quæ in pulchro caſu obſeruauit Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 24. n. 2. & 3. vbi propoſuit caſum prima facie, vt ipſe dixit, maximam difficultatem habentem propter perplexitatem, & euidentem repugnantiam prouenientem ex verbis ipſius teſtamenti; teſtator namque voluit ſimul duo, quorum vnum cum altero euidentem contradictionem habebat, vt in caſu præ ſenti, quo is, qui bona propria libera addidit, voluit illa ſimul cum bonis antiqui Maioratus ad ſucceſ ſores peruenire, & ſimul contrarias, aut repugnantes conditiones appoſuit: & nihilominùs fundat Mandellus, perplexitatem in[*] caſu illo non vitiate, ſed diſ ſoluendam eſ ſe ſecundùm veriſimilem mentem teſtatoris. Et inter alia, eo præcipuè excitatur fundamento, quòd perplexitas[*] ſoleat vitiare diſpoſitionem, quando nullo probabili modo poteſt diſ ſolui, ſecus autem ſi diſ ſolui poſ ſit aliquo modo, vt per Bartolum, & Decium ibi relatos: & idem obſeruat Vincentius Annibaldus eius Additionator ibidem, litera A. qui citat Marianum Socinum in l. ita ſtipulatus, n. 173. ff. de verb. obligat. & Cagnolum in dict. l. vbi repugnantia, numero 4. Infertur deinde, atque ex generica traditione dict.[*] l. perfecta donatio, quòd ſi pater virtute facultatis Regiæ ad faciendum Maioratum ſibi conceſ ſ æ, vel abſque facultate Regia ex Tertio bonorum ſuorum vinculum, aut Maioratum, vel meliorationem fecerit ſiue in contractu, ſiue in vltima voluntate, & filio tradita fuerit ſcriptura, vel poſ ſeſ ſio, vel alia cau ſa interueniat, ex qua Maioratus, aut melioratio irreuocabilis remaneat; quòd ſicut poſteà non poteſt Maioratum, aut meliorationem reuocare, ſic nec aliquam declarationem facere, filio non conſentiente, quæ illi præiudicium aliquod afferat; & ſi vult facere aliquam declarationem, debet ſtare in finibus declarationis, nec vltrà progredi, ſiue nihil de nono diſponere. Quod in his terminis, ex ratione dict. l. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo, aduertit Mieres de maioratu. 1. p.q. 44. n. 11. cui iungere neceſ ſarium erit ea, quæ congerit Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. c. 2. n. 4. & ſeq. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 1. n. 27. ſubdit tamen Mieres ipſe eodem in loco, in finalibus verbis, quòd[*] vbicunque Maioratus, vel melioration is, etiam irreuocabiliter factæ ſcriptura obſcura eſt, ad inſtitutorem ſpectabit declarare eam: & citat Socinum in conſ. 129. n. 4. lib. 3. Curtium iuniorẽ in conſ. 56. col. vltim. Boërium deciſ. 172. idque verum eſt, & vltra præ fatos Authores confirmari poterit ex his, quæ in eiſ dem terminis obſeruarunt Burgos de Paz in pro œmio legum Tauri, numero 109. cum ſequentibus, vbi latiùs declarat: Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. d. cap. 2. numero 12. vbi numer. 13. annotauit nonnulla, ex quibus moueri debet taliter declarans: Item ex his, quæ congerunt Mantica de coniecturis vltim. voluntatum, lib. 3. dict. tit. 1. Simon de Prætis de interpretat. vltim. volunt. lib. 1. interpretatione prima, dubit. 3. ſolutione 5. fol. 26. interpretatio namque, aut declaratio diſpoſitionis conditæ, à nullo clarior haberi poteſt, quàm ab eo, qui diſpoſitionem ipſam condidit, l. ex facto, in principio, & ibi notant DD. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. & in cap. cum veniſ ſent, & ibi Gloſ ſa, de iudiciis. Decius in conſilio 51. in fin. Craueta in conſil. 135. num. 39. nulla etiam melior, aut ſecurior eſ ſe poteſt, Socin. in conſil. 102. colum. penult. lib. 3. Pariſius in conſil. 91. num. 27. & in conſil. 97. num. 24. libro 2. Grammatic. conſil. ciuili 105. num. 167. Aduerte tamen, ne in propoſito decipiaris, & quia exteri Authores relati loquuntur in terminis diſpoſitionis anteà factæ, quæ ſui naturâ reuocabilis eſt. Item quando non poteſt diſpoſitionis certitudo haberi per alia remedia, vt per Abbatem in cap. ad audientiam, de decimis, Simonem de Prætis[*] loco anteà citato num. 2. Quòd in propoſito caſu, in quo ex prædictis Authoribus, licitum eſt Maioratus inſtitutori declarate, ſeu interpretari verba obſcura, ſiue aliquam clauſulam inſtitutionis, vel diſpo ſitionis, ita debet fieri declaratio, ſeu interpretatio, ſicuti à lege fit, & non aliter: quod latiùs probat Mantica lib. 3. d. tit. 1. num. 23. dicens, quòd voluntas ambigua, aut dubia, debet intelligi, ſicuti lex ipſa interpretatur: Item vt verbis diſpoſitionis[*] eiuſdem, & ſubiectæ materiæ, propriè, atque omninò conueniat. Quod in quacunque diſpoſitione obſeruandum eſt, nec à ſenſu verborum recedi poteſt, quando actus non eſt reiterabilis, vt in terminis noſtris, cum Maioratus, aut melioratio irreuocabiliter facta eſt; ſic poſt Alex. Caſtrenſem, & alios tradit Tiraq. in l. ſi vnquam, C. de reuocand. donat. in verbo, libertis, num. 22. Petrus Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 1. part. cap. 30. num. 11. & 12. Et ſi declaratio fiat iuxta proprium ſenſum verbo[*] rum, debent vocari, aut citari hi, qui ex declaratione lædi poſ ſent, & maximè illi, quibus ex diſpoſitione iam videretur ius quæ ſitum, etſi vocarentur forſan, vel non, vel aliter declaratio fieret, ex his. quæ ſcribit Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſ. 485. n. 10. atque intelligendo, prout ipſe explicat ex num. 8. Vnde ſequitur quòd declaratio, ſeu interpretatio[*] non facta circa verbum aliquod ambiguum, ſed circa id, quod non erat dubium, aut quæ verbis dubiis, aut non dubiis principalis diſpoſitionis, propriè & verè non conueniat, non cenſetur eſ ſe declaratio prioris diſpoſitionis, ſed noua, atque alia diſpoſitio, quæ ſuſtineri non debet, nec potens eſt tollere ius quæ ſitum alteri ex priori diſpoſitione, vt eleganter ſcribunt Caſtrenſis in l. hæredes palam, §. ſi quid poſt, columna 2. ff. de teſtamentis, & in conſilio 22. Adhœreo. lib. 1. Decius in l. in ambiguis. ff. de regulis iur. Ancharanus in conſilio 398. Pro clariori, in fine. Craueta de antiquitate temporum, 1. part. q. 2. n. 28. folio 15. Burgos de Paz in conſilio 25. num. 60. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſil. 1. n. 50. & 52. Simon de Prætis de interpretat. vltimar. volun. lib. 1. interpretat. 1. dubitat. 5. ſolut. 11. n. 8. folio 76. Menochius in conſilio 317. n. 12. & in conſilio 331. num. 100. lib. 4. Carolus de Tapia ad l. finalem, ff. de conſtitution. Principum. 2. p.c. finali, n 28. & 29. folio mihi 255. Et ſic in hoc caſu propriè habebit locum d. l. perfecta donatio, deciſio: & videtur apertè præ ſentire Mieres de maioratu, 1. part. dicta quæ ſt. 44. num. 4. & numer. 11. vbi dicit, quòd in terminis præfatis, declaratio debet eſ ſe tali modo facta, quòd nihil de nouo diſponat, ſed aperiat, quod latebat, nullam ſpeciem nouam conſtituendo: idque quamplurimis doctrinis, atque Doctorum reſolutionibus Confirmat, vt ibidem videre poteris ex num. 4. vſque ad num. 11. ſed nullum ex prædictis Authoribus citat. Horum omnium ratio eſt, quia qui diſpoſitionem ſuam declarat, nihil de nouo facit, ſed oſtendit, qualis fuerit voluntas eius in diſpoſitione: idcircò, ſi declaratio aliter fiat, vel nouum aliquid contineat, aut ius alteri quæ ſitum intendat quoquo modo auferre, & ſit circa actum cum aliis geſtum, & ſui naturâ irreuocabilem, declaratio non eſt, nec vim aliquam obtinere poteſt ad alterationem præcedentium: ita colligitur per text. ſingularem in l. hæredes palam, & ſi quid poſt, ff. de teſtamentis. Quem multis exornãt , atque declarant latè, qualiter declaratio voluntatis obſcuræ fieri debeat, Decius in l. edita, n. 47. C. de edendo. Gomezius in rubrica, de iure quæ ſito non tollendo, n. 13. Anania in conſil. 84. Barbatia in conſilio 19. volum. 2. Anton. Gabriel. commun. lib. 6. tit. de regulis iuris, concluſ. 3. per totam. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpret. 1. ſolut. 5. per totam, fol. 67. Hippol. Riminal. in conſil. 112. num. 26. & n. 230. & ſeq. lib. 1. Maſcardus de probationibus, tomo 1. concluſ. 485. Achilles Pedrocha in conſil. 2. à n. 107. vſque ad numerum 117. Petrus Magdalenus, quem vide omninò, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 1. part. c. 30. per totum, folio mihi 333. Burgos de Paz in conſ. 25. n. 60. & 61. qui multum ad propoſitum loquitur, & rectè conſtituit duo: Primum, quòd vt declaratio dicatur, requiritur, quòd res ſit dubia. Secundum, quòd qui declarate poteſt, non poteſt corrigere, nec alterare; idcircò in caſu, ſuper quo præbuit illud conſilium, optimè contendit, non refragari quandam Regiam declarationem in ſchedulis quibuſdam factam aduersùs eum, cui iam ex Regio contractu ius ſuerat quæ ſitum. Et de his hactenus, quæ, vt vides, pertinent ad declarationem eius, qui Maioratum irreuocabiliter anteà inſtituerat. In vlterioribus verò ſucceſ ſoribus, aut poſ ſeſ ſo[*] ribus quibuſcunque maiori ratione procedunt, aut fortiùs militat ratio & conſtitutio l. perfecta donatio, C. de donation. quæ ſub modo. Quapropter conſtituen[*] dum etiam erit, vltimi Maioratus poſ ſeſ ſoris declarationem, aliis vocatis, vel eis, qui ex legis, aut inſtitutoris diſpoſitione ad ſucceſ ſionem admitti debent non nocere; cùm enim Maioratus ex diſpoſitione & voluntate primi inſtitutoris deueniat, nec ab vltimo poſ ſeſ ſore aliquid capiatur, non poteſt is ſequentem ſucceſ ſorem, qui ab eo nullum emolumentum percipit, declaratione quacumque damnum aliquod irrogare, l. ab eo, C. de fideicom. l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de legat. 2. l. ſi arrogator, ff. de adoptionibus. Palacios Rubios in l. 46. Tauri, n. 20. Queſada diuer ſarum quæ ſtionum iuris. cap. fin. n. 7. Mieres de maioratu, part. 2. q. 4 illatione 8. n. 14. Vbi ex aliis probauit, Ma[*] ioratus poſ ſeſ ſorem nihil innouare poſ ſe in conditionibus per inſtitutorem iniunctis, nec alias nouas ponendo, nec antiquas remittendo: & ad id inducit text. in d. l. perfecta donatio, & alia iura, vt ibi videbis, & in pulchra quæ ſtione idem obſeruauit Aluarus Valaſcus conſultatione 27. num. 8. in fine, Gama deci ſione 262. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. num. 2. ante alios etiam, idem annorauit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 8. num. 21. quo loco, eruditè fundat, non poſ ſe Maioratus poſ ſeſ ſorem, eiuſdem Maioratus antiquas conditiones aut vocationes mutare, nec alias nouas apponere. Et optimè ponderat textum ſingularem in l. cum filiusfamilias ff. de militari teſtamẽto , iuncta theorica Baldi ibidem. Aduertit etiam, ſemper primam in[*] ueſtituram, ſeu Maioratus inſtitutionem attendendam eſ ſe, nec ei poſ ſe ex poſterioribus derogari; atque num. 22. in id citat Decium, Bertandum, Gozadinum, Tiraquellum, Afflictis, Modernum Pari ſienſ. Couar. Peraltam, & Celſum. Et nu. 23. & qua[*] tuor ſequentibus, nonnullis modis ſuperiora limitat, & declarat, ſed, vt ipſe cum iudicio & rectè animaduertit, limitationes illæ nihil detrahunt reſolutioni præfatæ, nec Maioratus poſ ſeſ ſori aliquod ius tribuunt, vt ibi videri poterit: & ſequitur Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſ. Gamæ 344. in principio. Ac demum Molin. metipſe eodem cap. 8. num. 38. [*] ſubiicit, quòd quamuis vltimus Maioratus poſ ſeſ ſor non poſ ſit quidpiam ex his, quæ eius inſtitutor diſ poſuit, alterare; poterit tamen dubiam illius diſpo ſitionem interpretari, deſignando in ſuo teſtamento illum, quem arbitratur Maioratus inſtitutorem in eiuſdem ſucceſ ſione præferre voluiſ ſe, & quòd ea interpretatio, ſi veriſimilis ſit, à iudicibus erit ſequẽ da , vel ſaltem ſummè conſideranda, atque æ ſtimanda: & citat Bartolum, Baldum, Paulum, Afflictis, Palat. Rubi. Alex. Pariſium, & Corſetum: atque admittendum dicit, quando vltimus Maioratus poſ ſeſ ſor id ab inſtitutore intelligere potuit. Idque admodum mihi placet, ſi iuxta ea intelligatur, quæ obſeruaui ſuperiùs, vel ita accipiatur, vt illis conueniat, & conſequenter iuxta præfatas doctrinas declaratum, nullam neceſ ſitatem, aut voluntatis inſtitutoris alterationis occaſionem inducat, ſed dumtaxat conſiderari, atque æ ſtimari debeat, vt aperiat viam Iudicibus, vt inſtitutoris ipſius Maioratus voluntatem, & intentionem meliùs percipere valeant, atque in caſu occurrenti inſtruantur faciliùs; non autem, vt dixi, vt præcisè aut neceſ ſariò declarationem huiuſmodi ſequi teneantur: & conuenit his, quæ Pelaez Mieres de maioratu, 1. p.q. 44. per totam, latiùs obſeruauit: vbi vide n. 12. Ibi namque ſatis ad propoſitum probauit, non licere ſucceſ ſori Principis declarare animum prædeceſ ſoris circa[*] facultatem datam ad faciendum Maioratum, etiam in caſibus, in quibus in declaratione Principis, nulla ſubſtantia mutatur. Et reddit rationem, quia non poteſt atteſtari de animo prædeceſ ſoris, & declaratio cohæret perſonæ, vt ibidem & iure, & authoritate confirmat. Sic ergo nec ſucceſ ſor in Maioratu id efficere poterit ad effectum præciſum, vel vt eius declaratio neceſ ſitatem inducat, vt ipſe Mieres 2. part. quæ ſt. 4. illatione 8. num. 14. iterùm obſeruauit: ſecus tamen ad inſtructionem, vel voluntatis inſtitutoris meliorem, aut faciliorem cognitionem, vt Molina voluit apertè: cui conueniunt Franciſci Manticæ, viri equidem mihi ſemper valdè eruditi, reſolutiones; is enim Author de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 1. ex num. 24. in illa quæ ſtione, quando[*] ſcilicet hæres poſ ſit interpretari teſtatoris volunta[*] tem, nonnulla obſeruauit, ex quibus deducitur manifeſtè, hæredis declarationem tunc demùm attendi, quando aliàs certè colligi poteſt, aliquid certò hæ redem ſenſiſ ſe: Item vt declaratio attendatur, tanquã eius, qui voluntatem teſtatoris meliùs cognoſcere potuit; non tamen, vt id dicatur ſemper perpetuum. Prætereà, quando declaratio alteri damnoſa non ſit, ſic vt in damnum, aut præiudicium aliorum eius declaratio non attendatur, vt ipſe hæc omnia latiùs confirmat, & ſucceſ ſori Maioratus cuicunque applicata, manifeſtè ſucceſ ſori comprobant, quæ ita dilucidè, atque diſtinctè explicari, atque intelligi debent. atque eiſdem adiungi tradita per Addit. ad deciſ. Gamæ 18. Infertur prætereà ex ſuperiori traditione, & regula dict. l. perfecta donatio, ad indagationem, & ex[*] plicationem eorum, quæ cum aliis ſcripſerunt Guid. Pap. in conſilio 194. circa finem. Hugo Celſus in conſil. 120. Ij namque Authores in propoſito tradiderunt, donatorem poſ ſe in teſtamento ſuo inſtituere donatarium hæredem in rebus irreuocabiliter donatis ſub nouis conditionibus, aut pactionibus; quod ſupponunt procedere, etiam donatario non conſentiente: nam ex conſenſu illius dubium non eſt, quin donationi perfectæ modus, conditio, & grauamen adiici poſ ſit: & ita agnoſcunt Ripa in reſponſo 63. num. 6. [*] Curtius iunior in conſ. 120. num. 9. lib. 2. Fundantur autem Guid. Pap. & Celſus dumtaxat ex text. in l. Titia 89. §. Lucius, ff. de legatis ſecundò, ſed decipiuntur equidem: idque apertè probari poterit, ac primùm ex deciſione d. l. perfecta donatio, & his, quæ anteà diximus. Secundò ex l. ſi ante, 8. C. de donat. ante nuptias, quæ innuit manifeſtè, donatorem nullo modo poſ ſe[*] de re inter viuos donata, in teſtamento diſponere in præiudicium donatarij, aut donationem reuocando, vel alterando, aut illam quoquo modo minuendo: & ita adnotarunt ibi Baldus, Salicetus, & omnes Doctores communiter, Beccius in conſ. 58. n. 1. lib. 1. Alex. in conſil. 31. n. 3. volum. 5. Velaſquez de Auendaño in l. 25. Tauri, gloſ ſa vnica, n. 3. Quippe cùm donatio per[*] fecta & irreuocabilis impediat teſtamenti factionem ſuper bonis donatis, vt ſcribunt Caſtrenſis in conſilio 831. n. 1. volum. 2. Pariſius in conſ. 63. n. 16. volumin. 1. Cephalus in conſ. 531. n. 22. l. 4. Borgninus Caualcan. deciſione 45. n. 6. fol. 723. & ſicut expreſsè reuocari[*] non poteſt, ita nec tacitè per aliam quamcunque diſ poſitionem in contrarium factam: Craueta in conſil. 103. n. 16. l. 1. Curtius iunior in conſ. 189. n. 22. volum. 3. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 782. numer. 40. lib. 4. Cephalus in conſil. 33. n. 6. lib. 1. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina 29. numero 25. Borgninus Caualcanus deciſione 42. n. 19. Deinde & tertiò decipiuntur ex eo, quòd textus[*] in d. §. Lucius, procedit alia ratione, ob quam donatio ibi facta filio emancipato, potuit in teſtamento nouum grauamen, & conditionem recipere, quia erat inofficioſa, & quæ reuocari poterat ex conſtitutione Alexandri, quæ refertur in §. Imperator, eiuſdem legis. Et probat l. ſi tot as, C. de inofficioſis donat. l. 8. tit. 4. p. 5. & latiùs declarant Iulius Clarus lib. 4. §. donatio, quæ ſt. 24. Ripa in l. fi vnquam, C. de reuocandis donation. num. 91. Coſta. in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. verbo, priuare, num. 21. Matiençus in l. 3. tit. 8. gloſ. 5. & 6. & 7. & ſeq. & in l. 10. tit. 5. gloſ. 4. vbi etiam Azeuedus lib. 5. nouæ collectionis regiæ. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 43. volumin. 1. vbi ex num. 8. vſque ad finem conſilij latiſ ſimè agit, quando donatio inof[*] ficioſa à filiis dici poſ ſit, & vt talis infringatur, de quo etiam ſuperiores tractarunt: Filius ergo, cui inofficiosè donatum fuerat, rectè potuit in d. §. Lucius, grauari, debuitque grauamen mero iure tolerari, vt Bartol. ibi docuit in ſummario eiuſdem §. Lucius, Gratus in conſ. 7. num. 43. lib. 2. eleganter Modernus Pariſienſis ad titulum C. de inofficioſis donationibus, numero 55. nam & donatio metipſa, tanquam inofficioſa reuocari poſ ſet; vnde multò magis nouis conditionibus onerari. Poterit tamen Guid. Pap. & Hug. Cel. reſolutio[*] procedere, quoties donatarius non ſolùm in rebus irreuocabiliter anteà ſibi donatis hæres in ſtitutus fuerit, ſed etiam in aliis bonis vltra illa; tunc namque donator etiam de irreuocabiliter anteà donatis, poteſt donatarium hæredem inſtitutum nominatim grauare; quód expreſ ſim adnotarunt Alex. in conſilio 20. Ponderatis, lib. 3. Pariſius in conſilio 33. numero 78. lib. 3. Corneus in conſ. 228. Quòd dictus, volumine 4. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum lib. 3. dubitatione 2. ſolutione 3. num. 3. in fine, folio 172. Marcus Antonius Peregrinus de[*] fideicommiſ ſis, art. 6. num. 4. fol. 55. Et eo caſu, ſi donatarius omnibus bonis frui velit, tenebitur neceſ ſariò adimplere onus, & grauamen adiectum in his, quæ anteà irreuocabiliter ſibi donata fuerunt. Quod eſt de mente Alexandri, Cornei, & Pariſij in locis præcitatis. Et confirmatur ex reſolutis per Baëzam de non meliorand. dot. rat. filiab. cap. 9. num. 11. Molinam de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. n. 8. Matien çum in l. 2. tit. 6. gloſ. 3. n. 3. in fine, lib. 5. nouæ collectionis regiæ: imò eo ipſo, quòd donatarius adierit hæredita[*] tem, & fecerit ſe hæredem virtute ipſius teſtamenti, cenſetur conſenſiſ ſe modis, & conditionibus donationi, aut rebus anteà donatis, adiectis. Quod in terminis, & rectè quidem annotauit Curtius iunior (quem nullus quem ego viderim ad propoſitũ ponderat) in conſilio 120. n. 9. lib. 2. vbi in hunc modum ſcriptum reliquit: Sed quid plura, hanc controuerſiam decidit textus in terminis, in l. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo: dum vult, quòd donationi perfectè non poſ ſit donans apponere modum, vel conditionem, niſi de volũtate donatarij. Accedente igitur volũtate donatarij, nulla dubitatio eſt, quominus donationi perfectæ poſ ſit addi modus, & conditio: Ergo præ ſuppoſito, quòd donatio, de qua agitur, eſ ſet perfecta, & per donatarium acceptata; ex quo tamen donans poſteà fecit teſt amentum, in quo inſtituit hæredem donatarium in omnibus bonis donatis, in teſtamento ſpecialiter expreſ ſis, & in aliis etiam ipſi donanti reſeruatis, apponendo onus fideicommiſ ſi, ſi donatarius deceſ ſerit ſine filiis maſculis, & prohibendo quamcunque ſpeciem alienationis, ac quamcunque diminutionem bonorum ſuorum in caſu reſtitutionis fideicommiſ ſi, & ipſe donatarius fecit ſe hæredem virtute ipſius teſtamenti, & per conſequens conſenſit modis, & conditionibus donationi adiectis, &c. Idem etiam Curtio non relato ſcripſit Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 762. n. 41. & ſeq. qui tamen videndus eſt ex n. 4. Denique, & vltimo loco, infertur ad ea, quæ in[*] propoſito huius materiæ tradiderunt Socinus in conſ. 66. in fin. l. 1. Ripa l. 3. reſponſ. c. 1. n. 4. quos refert, & ſequutus eſt Couar. var. reſol. l. 1. c. 14. n. 1. Qui eo loco non dubitauit aſ ſerere, donationi perfectæ non poſ ſe apponi conditiones ex interuallo, per text. quem ſic declarat in d. l. perfecta donatio; ſecus tamen inconti nenti, hoc eſt, vel in ipſo contractu, vel poſt ipſum contractum perfectum ſucceſ ſiuè, nullo medio temporis interuallo; id namque, ve ipſi putant, permiſ ſum eſ ſe videtur ex aliis iuris principiis, nec prohibitum eſt in d. l. perfecta donatio: & in idem videntur conuenire, & præfatam ſententiam tenere Petr. de Peralta in l. 3. §. qui fideicõmiſ ſam , n. 68. fol. 583. ff. de hæ red inſtit. Tiber. Decia. in conſ. 1. ex n. 29. & n. 37. vol. 3. Sed contrariam ſententiam ingeniosè, & verè qui[*] dem tuetur D. Franciſc. Sarmient. de redditibus Eccle ſiaſticis, 1. p.c. 4. n. 10. vbi veriùs exiſtimat, in contractibus nominatis iam perfectis, pœnitentiam nihil operari, etſi illa incontinenti ſuperueniat: & conſequenter perfectæ donationi, nec incontinenti modum, aut conditionem adiici poſ ſe; & hanc opinionẽ veriorẽ ſemper exiſtimaui, & nũc exiſtimo, & in puncto iuris contrariã defendi nõ poſ ſe arbitror, & ad id dicendũ , ſequentibus moueor præcipuè rationibus. Inprimis, quia ſi conſideres fundamentum principale, in quo torum negotium conſiſtere, ac fundari credidit Couarr. fallax proculdubio eſt, & de ſtruitur manifeſtè ex ſolutione, & conſideratione, quam tradidit Sarmientus loco, & numero anteà citatis. Secundò ex l. quamuis, C. de tranſactionibus, l. non idcircò, c. de cõtrahenda emptione, & d. l. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo, provt ſubtiliter, & verè expendit eas ipſe Sarmient. Tertiò, & vltra eum, ex l. eo quod 10. C. ſi certum petatur, in illis verbis: Negotij geſti pœnitentia contractum rectè habitum non conſtituit irritum Et textu ſingulari in l. ſicut, C. de obligationib. & action. quem dico ſingu[*] larem ex eo, quòd non conſiderat, an ex interuallo, vel incontinenti vnus ex contrahentibus velit recedere à contractu, vel aliquo modo innouare eum: ſed dumtaxat inſpicit, an ſemel fuerit perfecta, & conſtituta obligatio, vt tunc nequaquam liceat alicui recedere, altera parte inuita. Idque conſtat ex illis verbis: Ita renunciare ſemel conſtitutæ obligationi, aduerſario non conſentiente, nemo poteſt. Et iterùm, ibi: Quapropter intelligere debetis, voluntariæ obligationi vos ſemel nexos; ab hac, non conſentiente altera parte, cuius precibus feciſtis mentionem, minimè poſ ſe diſcedere. Quæ verba ita locum obtinent, ac velificantur in pœnitentia in continenti adhibita, quia tunc iam ſemel conſtituta eſt obligatio, & ſemel contrahentes ſunt nexi obligatione; aliàs ſi non eſ ſet perfectus cõtractus , & perfectè conſtituta obligatio, quæ poſ ſet eſ ſe dubitandi ratio quàm in pœnitentia, quæ ex interuallo adhibetur? Quod cum myſterio lex illa non diſtinguit, ac[*] verè quidem, & cum iudicio etiam in pœnitentia adhibita incontinenti intelligit eam Marcus Mantua Benauidius, quem hactenus nullus refert, in l. iuriſgentium, §. quinimo, n. 9. ff. de pactis: Vbi in hunc modum reliquit ſcriptum: Dubitatur quare perfecto contractu, ſi pars velit, recedere incontinenti poteſt, quod tamen non poteſt altera parte inuita, aliàs ſecus. Et quòd non liceat, probatur in l. non idcircò, in fine, C. de contrahenda emptione. Solutio: hoc ideò dicas, quòd in contractibus iam perfectis, & abſolutis, ſtatim eſt ius acquiſitum parti, quod ſibi auferre non poteſt, nec ex interuallo, nec incontinenti, l. ſicut, C. de oblig. & actio. l. final. ff. de pactis. Quartò facit, quia hodie donatio perficitur ſolo[*] conſenſu, nudáque voluntate donantis, l. ſi quis argentum, §. vltim. & ibi notant Doctores, C. de donat. §. aliæ autem, Inſtitut. eod. tit. l. prima. tit. 4. partit, 5. Anto. Gomezius to. 2. var. c. 4. de donat. in principio. Franciſc. Marc. deciſ. 326. n. 11. prima parte Mendoça diſp. iur. ciuilis lib. 3. c. 3. n. 11. Ioan. Vinc. Honded. in conſ. 37. n. 13. & n. 44. lib. 1. Vnde ex ratione, & deciſione d. l. ſicut, ſemel conſtituta donatione ex conſenſu, nec incontinenti, nec ex interuallo, pœnitentia, ſeu innouatio, aut alteratio admitti poteſt. Quod eſt etiam de[*] mente Borgnini Caualcani deciſ. 45. num. 6. & deciſ. 42. num. 34. fol. 580. expreſsè videtur hoc tenere,[*] dum dicit, quòd donator in ſua donatione inter viuos poteſt apponere pactum, conditionem, modum, & tempus, & facere illam reuocabilem, prout ſibi videbitur, dum tamen hoc faciat à principio contractus, & antequàm ſit ius quæ ſitum donatario, quod illi quæritur ſtatim perfecta, aut ſemel conſtituta donatione: & ante illum, idem obſeruarunt Hieron. Gabriel in conſilio 3. columna prima, & ſecunda, lib. 1. Sigiſmundus Lofredus in conſil. 5. numer. 6. cum ſeqq. Franciſc. Burſatus in conſil. 173. n. 68. & 70. volum. 2. qui aliis multis relatis Authoribus, genera[*] liter obſeruauit, quòd donatio ſtatim vt perfecta eſt, perpetua fit, & irreuocabilis, nec ampliùs donantem pœnitere poteſt. Sed non eundo per alias ambages, in terminis[*] noſtris, quòd donatio ſemel perfecta, reuocari non poſ ſit etiam incontinenti, nec eidem modus, conditio, aut grauamen etiam incontinenti adiici, tenuit expreſsè Ripa in reſponſo 63. num. 6. & num. 8. quem pro contraria parte, malè expendunt Couar. & Sarmient. vbi ſuprà; malè etiam allegant eum in reſponſo 1. num. 4. lib. 1. aut mehercle mihi, vt dixi, in ordine eſt reſponſ. 63. quo loco ex principio argumenta proponit Ripa, quæ pro altera parte, vt ſcilicet incontinenti adiici poſ ſit modus, vel conditio, vrgere magis videbantur: Et n. 2. in fin. & n. 4. (quo num. citatur à Couar.) dicit arguendo, videri, quòd donatio perfecta inter viuos, reuocari poſ ſit, ſi paulò pò ſt, & ſic incontinenti reuocetur: ſed ſtatim poſtquam d.n. 4. & 5. hæc dixerat arguendo, contrarium n. 6. decidendo reſoluit, & verba ſequentia in propoſito profert: Sed his non obſtantibus puto intrepidè contrarium eſ ſe de iure verius: & pro fundamento præmitto, Quòd donatio inter viuos perfecta nullam recipit retractationem, nec mutationem, niſi conſentiente donatario, dicta l. perfecta, & l. ſi donationem, & l. velles, C. de reuocandis donationibus, &c. Prætereà, ibidem n. 8. reſpondendo ad argumentum propoſitum, dicto n. 2. in fin. & n. 4. & 5. de reuocatione facta incontinenti, dicit expreſsè, quòd poſtquam contractus fuit habitus pro perfecto, & abſoluto, non potuit eſ ſe locus alicui reuocationi, nec retractationi: & quòd non poteſt dici, donatorem reuocaſ ſe donationem incontinenti, qui reuocauit eam, ſemel iam perfectam & abſolutam, etiam incontinenti poſt perfectionem illius, vt con ſtat ex illis verbis: cum igitur donationis contractus eſ ſet abſolutus, & ius Eccleſiæ acquiſitum; conſtat ipſum donatorem non potuiſ ſe ampliùs pœnitere. Quod verbum ampliùs ponderari debet; comprehendit namque pœ nitentiam habitam incontinenti poſt perfectam iam donationem: militat enim eadem ratio, & dumtaxat attendi debet, an perfecta fuerit donatio ſemel, necne, iuxta ea, quæ Caualcanus, Riminal. & alij ſuprà relati reſoluunt. Et de his hactenus, ex quibus apparet, donationem ſemel perfectam ampliùs reuocari, nec modificari, nec donantem pœnitere poſ ſe, quæ regula certiſ ſima eſt & generalis, præterquam in tribus caſibus. Primus caſus eſt, quando donatio inofficioſa eſt, quo caſu reuocatur, vt ſuprà diximus, & probat tex. in l. prima, & per totum titulum, C. de inofficioſis donat. l. 8. tit. 4. p. 5. & vide Ant. Gom. tom. 2. var. c. 4. n. 13. & relatos ſuprà, n. 45. Secundus caſus eſt, quando aliquis filios non ha[*] bens, donauit alteri omnia bona ſua, vel maiorẽ partem eorum, & poſteà naſcuntur ſibi filij; tunc namq; ſtatim, ipſóque iure reuocatur donatio, per textum ſingularem, & vnicum in l. ſi vnquam, C. de reuoc. donat. de cuius materia vltra ordinarios, & Tiraq. ibi, latiſ ſimè tractant Ant. Gom. to. 2. var. d.c. 4. de donat. n. 11. & 12. Ioan. Gutier. de iuram. confirmat. 1. p.c. 9. per totum. Grac. reg. 150. Hippol. Rimin. in conſ. 254. per totũ , lib. 3. Io. Vincẽt . Hond. in conſ. 43. lib. 1. Aluar. Valaſ. con ſult. 31. & alij relati à me, harum quot id. contro. lib. 2. cap. 13. n. 38. & n. 4. & ſeq. Anton. Faber ad titulum, C. de reuocand. donation. definitione 2. & multis ſeqq. Tertius & vltimus caſus, in quo donatio quantum[*] cunque perfecta, & irreuocabilis, reuocari poteſt, eſt quando donatarius ingratus efficitur; namque per illius ingratitudinem, donans poteſt donationem reuocare, per textum, in l. finali, C. de reuocandis, donationibus, l. penultima, titul. 4. partit. 5. vnde ſi velit, multò magis poterit donationi huiuſmodi nouas conditiones adiicere, aut grauamina donatario apponere. Quod ex his, quæ ad explicationem dictæ l. perfecta donatio, anteà obſeruauimus, deducitur manifeſtè, atque certiſ ſimum eſt, modò obſeruentur etiam in hoc caſu ea, quæ ad explicationem dict. l. fin. & eius materiæ, ibidem, & multis in aliis locis obſeruarunt DD. Inter alios tamen, quos hic recen ſere, ex propoſito omitto, latiſ ſimè tractarunt eiuſ dem legis materiam, atque cum occaſio ſe offeret, videndi erunt omninò mox referendi, Anton. Gom. tom. 2. variar. d.c. 4. de donat. n. 14. per totum. Palacios Rub. in rubr. de donationibus inter, §. 66. num. 23. latiùs in §. 79. Cou. reſolut. lib. 1. c. 1. n. 8. Menoch de arbitrariis, lib. 2. cent. 2. caſu 130. Iul. Clar. §. donatio, q. 21. Anton. Gabriel communium concluſion. in criminalibus, concluſione 35. Antonius de Padilla in l. cum acutiſ ſimi, num. 10. C. de fideicom. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 10. per totum, & con ſilio 24. Tellus Fernandez in l. 27. Tauri, numer. 9. Molin. de Hiſpanorum primogeniis lib. 1. cap. 9. numer. 31. cum ſequentibus, & lib. 4. cap. vltim. ex num. 41. Mieres de maioratu, prima parte, quæ ſt. 22. ex num. 23. cum ſequentibus. Ioannes Garſia de expenſis, & meliorationibus, capite 12. numero 73. Azeuedus in l. 2. titul. primo, ex numero 2. cum ſequentibus, libro primo compilationis. Matiençus in l. 7. titul. 10. gloſ ſa 5. lib. quinto nouæ collectionis Regiæ. Et commendo Ripam in eadem l. finali, C. de reuocandis donat. à principio, maximè ex num. 150. cum multis ſeqq. quo loco, adeò exactè atque abſolutè, & eruditè hanc materiam pertractat, omniàque neceſ ſaria cumulat, & reſoluit, vt nihil vltrà poſ ſit deſiderari: vide etiam Antonium Fabrum ad titulum C. de reuocand. donation. definitione 44. & 45. & 47. D. Barboſ. in l. 2. in principio, n. 134. & 135. ff. ſolut. matrimon. Cardinal. Dominicum Tuſcum nouiſ ſimè practicar. concluſ. tom. 2. litera D. concluſ. 711. fol. 924. CAPVT XII . Filio in tertia parte bonorum à parentibus meliorato, vtrum dari poſ ſit vulgaris, aut pupillaris ſubſtitutus extraneus, deſcendentibus, aſcendẽtibus , vel tranſuerſalibus extantibus; ſiue ordo, & forma in l. 27. Taur. præ ſcripta, in ſubſtitutionibus huiuſmodi alterari poſ ſit? vbi in propoſito huius, Quæ ſtionis, nonnulla adnotauit Author, ad quæ cæteri huius Regni Scriptores non ſic animaduertebant; & in effectu dubium præ fatum ſic dilucidè explica tum reliquit, vt ampliùs de ipſo dubitari non debeat: Ibidem etiam, an ſubſtitutio vulgaris tollat exiſtentiam ſuitatis, breuiter declarauit. SVMMARIVM. -  1 Subſtitutio vulgaris ex veriori & recepta magis ſententia in Legitima fieri poteſt, & in vtrumque caſum, impotentiæ ſcilicet, & noluntatis. -  2 Per ſubſtitutionem vulgarem nullum grauamen infertur filio, nec tollitur ſuitas, nec impeditur tranſ miſ ſio. Idque iuxta veriorem ſententiam, quam probauit Author hoc loco. Et ibidem, l. ſi filius hæres, ff. de liberis, & poſthumis, verum intellectum reddidit. -  3 Tertium bonorũ parentum, Legitimæ effectus ſortiri, nec poſ ſe, filiis exiſtentibus, à parente extraneo relinqui. -  4 Subſtitutio vulgaris in Tertio bonorum abſque dubio fieri poteſt. -  5 Subſtitutus vulgaris extraneus dari non poteſt filio in Tertio bonorum meliorato, ſed neceſ ſariò obſeruari debet in ſubſtitutione ordo, & forma, quæ in l. 27. Tauri, præ ſcribitur, alias ordine illo prætermiſ ſo, ſubſtitutio non valebit. -  6 Et huiuſce reſolutionis, ſeu ſententiæ vera & fundamentalis ratio adducitur. -  7 Subſtitui pupillariter filio in Tertio bonorum meliorato extraneus non poteſt, ſi extent deſcendentes, aſcendentes, vel alij conſanguinei, ſed in ſubſtitutione huiuſmodi, præcisè obſeruari debet dictæ Taurinæ conſtitutionis 27. deciſio. Idque ex veriori ſententia contra nonnullos, quorum aſ ſertio infrà improbatur. Atque eorum fundamentis ſatisfit, remiſ ſiuè. -  8 Superioris reſolutionis vera ratio aſ ſignatur, & Andreæ ab Angelo ratio quadam nouè conuincitur. -  9 Pelaez à Mierez nec ex propoſito, nec in trã ſitu voluiſ ſe id, ad quod per Ioan. Gutier. præcitatur, nouiter conſideratum, atque detectum ab Authore. -  10 Pelaez eundum, malè citatum per Auendañum, nouiter, & verè hîc conſideratum. -  11 Velaſquez Auendañi conſideratio noua in hac materia, nouè, & concludenter conuicta. -  12 Eorum, quæ ſuperiùs annotata fuêre, extenſionem, aut declarationem, nouiter traditam ab Authore. -  13 Subſtitui vulgariter, aut pupillariter filio in Tertio bonorum meliorato nec matrem ipſam poſ ſe, filiis, aut deſcendentibus omiſ ſis, prout hoc numero adnotatur. PRo dilucida, atque abſoluta huius Capitis explicatione, præmittere inprimis atque conſtituere omninò neceſ ſarium erit, ſubſtitutionem vulgarem ex verio[*] ri, & recepta magis ſententia in legitima fieri poſ ſe, & in vtrumque caſum, impotentiæ ſcilicet, & nolũtatis : idq; per tex. in l. ſi poſthumus, §. quod. vulgò, ff. de lib. & poſth. l. 2. §. ſed ſi ita ſcripſerit, l. iam hoc iure, ff. de vul. & pup. ſubſt. §. 1. Inſtit. de pup. ſubſt. provt ea iura inducit, & nonnullas rationes in confirmationem adducit Ant. Gom. to. 1. var. c. 3. n. 17. in prin. & ſic reſoluunt Bal. Paul. Aret. Alex. & Iaſ. in d. §. quod vulgo, & cum aliis Gre. Lop. in l. 11. tit. 4. p. 6. Oraſc. in l. ſi arrogator, n. 32. & n. 147. ff. de adoptionibus. Segura in l. cohæredi, §. cùm filiæ, n. 97. & 98. cum ſeqq. ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitu. eruditè Peralta in l. cùm patronus, n. 21. ff. de leg. 2. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, limitat. 3. C. de inofficioſo teſtamento. Emanuël Coſta in c. ſi pater, de teſtam. in 6. p. 2. verbo, debitæ, n. 4. Menchaca de ſucceſ ſion. creat. lib. 1. §. 10. n. 421. Matiençus in l. 11. tit. 6. gloſ ſ. 9. n. 2. lib. 5. nouæ collectionis regiæ. Michaël Graſ ſus receptarum ſententiarum, §. legitima, q. 39. n. 9. Ioannes Gutierrez practic. lib. 30. q. 51. n. 14. D. Spino in ſpecul. teſtam. gloſ ſ. 22. n. 30. Ratio[*] eſt, quia ſubſtitutio vulgaris oneroſa non eſt, nec per eam vllum grauamen infertur filio, nec tollitur ſuitas, nec impeditur tranſmiſ ſio. Quod vnanimiter probarunt ſuperiores omnes Authores, & alij antiquiores, quos ipſimet referunt: Iidem etiam aſ ſeuerarunt, & per vulgarem ſubſtitutionem filio factam, non tolli ſuitatem, nec effectum tranſmiſ ſionis impediri, conſtanter tenuerunt Chriſtophorus de Caſtel. Bald. Cumanus, Paul. & Aretinus, quos retulit Iaſon in l. ſi filius hæres, num. 41. ff. de liberis, & poſthumis. Fulgoſuis, Paulus de Caſtr. & Benedict. de Plumbi, in l. ſi fratris, C. de iure deliberan. Angel. in l. ſi pater, C. de inſtit. & ſubſt. & in l. ſuus quoque, §. fin. & in l. iam dubitari, ff. de hæredibus inſtituend. Angelus, & Romanus in l. apud Iulianum, §. idem Iulianus, ff. ad Trebellianum; & hanc eſ ſe communem ſententiam Modernorum firmat Cumanus in dict. l. ſi filius, & Alciat in l. ſi filius, qui patri, numero 40. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. & veriorem profitentur, atque ſequuntur eam Ioann. Corraſ. lib. 1. Miſcellan. capite 2. Loriotus in tractatu de ſubſtitut. axiomate 54. & 55. Berengar, in l. ſi fratres, num. 40. C. de impuberum. Antonius Gomezius tomo primo variarum, capite 3. numero 15. & capite 11. numero 34. Baconius declarationum iuris, libro 3. capite 50. numero 9. Goueanus variarum, libro primo, cap. 4. Menchaca de ſucceſ ſion. creation. libro primo, §. 21. ex numero 84. cum ſequentibus, & numero 209. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, libro 42. capite 13. Doctor Spino, qui dicit hanc ſententiam veriorem eſ ſe, & omninò tenendam in ſpecul. teſtamen. gloſ. 20. numero 117. & gloſ. 33. ex numer. 91. Hieronymus de Cæ uallos practicar. commun. contra communes, quæ ſtione 602. & quæ ſtione 205. numero 6. Et ita tenendum eſt, quamuis contrariam ſententiam tenuerint permulti alij Authores, quos ſuperiores præcitarunt, & cum illis conſtanter tuentur Alexander Trentacinquius de ſubſtitutionibus, primæ parte, capite 14. qui quamuis fateatur vtramque opinionem defendi poſ ſe diſputando, vltimò tandem inquit ab hac non eſ ſe recedendum, Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, libro 4. capite 71. folio 488. dicens, per vulgarem ſubſtitutionem tolli ſuitatem illam, de qua Paulus Iureconſultus in l. in ſuis, ff. de liberis, & poſthumis, & argumentum ponderans pro ea parte: Ego verò, vt dixi, priorem ſententiam amplectendam ideò moneo, quòd in primis conſiderem, pro hac ſecunda opinione nullam legem, nec rationem adduci poſ ſe, cui commodè, & concludenter reſponderi non poſ ſit. Quod adeò certum eſt, vt & Trentacinquius ipſe fateatur loco anteà relato, verſiculo, ex ſupradictis vides, ſub numero 1. imò & fundamentis omnibus huius partis idemmet Author reſpondet ibidem. Deinde, quòd videam apertè, rationem præ cipuam, quâ huius ſententiæ ſequaces inniti ſolent communiter, rationes etiam, & fundamenta Fachinei ſubuerti congruè ex his, quæ Corraſ. Bereng. Goueanus, & Menchaca conſiderarunt: Item ex his quæ Petrus Gregorius mox præcitatus adduxit, qui quamuis ex propoſito non reſpondeat fundamento adducto per Fachin. de quo Fachin. ipſe conqueritur vbi ſuprà, d. cap. 71. Verè tamen dum aliis reſpondet argumentis, ſatis apertè præ ſentit, per dationem ſubſtituti vulgaris, non impediri effectum illum continuationis, atque exiſtentiæ ſui hæredis ipſo iure. Quod & ſuperiùs præcitati Authores præ ſentiunt, imò & nonnulli ex eiſdem clarè comprobant: & plenè Antonius Pichardus, cuius ſtatim faciam mentionem ſpecificam. Prætereà, quòd negari non poſ ſit, quin pro hac opinione, quam defendimus, validiſ ſima extent fundamenta, & quibus non omninò concludens reſponſum dari valeat; quamuis eiſdem reſpondere conentur, atque reſpondeant Trentacinquius, & Fachin. vbi ſuprà: negari etiam nullo pacto valeat, quin ipſimet Authores, & cæteri huius ſecundæ partis ſectatores decepti fuerint circa intellectum d. l. ſi filius hæres, ff. de liber. & poſth. ſiue quòd minùs benè eiuſdem ſenſum perceperint: Ibi namque per dationem ſubſtituti vul garis non fuit ſublata ſuitas filij, & licèt nepos auo ſuus hæres ſit, ex alio quidem prouenit ſcilicet quia patri eius non fuit delata hæreditas propter pendentem poſthumi natiuitatem, vt latiùs declarauit D. Franciſc. Sarmient. ibidem, & ante alios Chriſtophor. de Caſtel. in eadem l. vbi ſequuntur Raphaël Cuman. Paul. Caſtr. Aretinus, & Iaſ. qui ſubdit, quòd Chri ſtophor. intellectus eſt ſicut ſol verus: & rectè quidẽ ſic dicit, quoniam filius ille inſtitutus, priùs deceſ ſit, quàm per abortũ periiſ ſet poſthumus in teſtamento præteritus, ſicque filius ipſe impeditus fuit ſuus hæ res eſ ſe per poſthumi pendentiam, non per dationem ſubſtituti vulgaris: Certum namque erat, quòd quamdiu poſthumus naſci ſperabatur, tandiu hæres ſcriptus non poterat eſ ſe hæres, neque iure aditionis, vel immixtionis, neque iure ſuitatis, l. illud. §. finali, cum l. ſeq. ff. de honor. poſ ſeſ ſion. cõtra tabul. l. ventre, in principio, & verſiculo, ergo ſi pleno, ff. de acquir. hæred. pendente itaque poſthumi natiuitate, filius ille ſuus hæres eſ ſe nullo modo poterat, neque ex teſtamento propter incertam eiuſdem validitatem, ex eiſdem iuribus; neque ab inteſtato, quia quandiu locus eſ ſe poteſt ſucceſ ſioni ex teſtamento, ſucceſ ſio ab inteſtato locum non habet, vt vulgatum eſt; & probatur in l. quandiu, ff. de acquirend. hæredit. Et ideò cùm per mortem filij deſtituatur primus gradus, & ſit factus locus ſecundo, erit nepos ſubſtitutus ſuus, quia non præceſ ſit alius ſuus, iuxta ea, quę dicta remanent, quibus etiam accedit, & ſuperiorem ſententiam ex profeſ ſo defendit Antonius Pichardus ad principium, Inſtitution. de vulgari ſubſtitut. ex numer. 28. vſque ad numerum 33. & in §. ita demum, Inſtitut. de hæreditatibus, quæ ab inteſtato, ex numero 7. vſque ad numerum 34. qui rectè conſiderat, in filiis ſuis hæredibus non ſublatum ſuitatis effectum, nec tolli per dationem ſubſtituti vulgatis, ſed neceſ ſitatem adeundi dumtaxat. Secundò, & principaliter conſtituendum eſt, Ter[*] tium bonorum parentum, Legitimam reputari, ac eius effectus ſortiri; idcircò à parentibus, filiis exi ſtentibus, extraneo relinqui non poſ ſe. Quod certiſ ſimum eſt, & expreſ ſim aduertit Tellus Fernand. in l. 27. Tauri, num. 3. Matiençus in l. 11. titul. 6. gloſ ſa prima num. 1. & 2. lib. 5. nouæ collectionis regiæ, & lib. 2. cap. 7. & cap. 13. iterùm obſeruaui, & alios Authores retuli:[*] Deinde in eo Tertio ſubſtitutionem vulgarem abſq; dubio fieri poſ ſe; quod mox referendi vnanimiter admiſerunt, nec in dubio poſuerunt, ſolus dubitauit Antonius Gomezius tomo primo variarum, cap. 3. num. 22. quem non malè carpit Azeued. in l. 11. tit. 6. numero 35. lib. 5. nouæ compilat. Verè namque negari non poteſt, quin ſubſtitutiones, & ſubmiſ ſiones faciendi, grauamina etiam, & conditiones apponendi facultas concedatur parentibus ea in lege; quomodo ergo ſubſtituendi vulgariter facultas videri poterit præcluſa? Cæterùm, quamuis in Legitima liberè poſ [*] ſit ſubſtitutio vulgaris fieri, & Tertium Legitima ſit, vt dixi, ſubſtitutus vulgaris extraneus dari non poteſt filio in Tertio bonorum meliorato, ſed neceſ ſariò obſeruari debet in ſubſtitutione ordo, & forma, quæ in l. 27. Tauri, præ ſcribitur, aliàs ordine illo prætermiſ ſo, ſubſtitutio erit nullius momenti, nec ad extraneum perueniri poteſt, niſi in defectum deſcendentium, aſcendentium, & tranſuerſalium. Quod contra Seguram, & Cifuentes, rectè defendit Antonius Gomezius tom. 1. variarum capite 3. numero 22. Coſta etiam in capit. ſi pater, de teſtamentis, in 6. 2. parte, verbo, debitæ, numero 5. Matiençus in l. 11. titul. 6. gloſ ſ. 9. numer. 3. & ibidem Azeuedus nume. 35. ad fin. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Auendañus in l. 27. Tauri, gloſ ſ. 2. num. 12. Angulus ad leges meliorationum, dicta l. 11. gloſ. 6. numero 5. fol. 218. Ioan. Gutierr. practicarum lib. 3. quæ ſtione 51. num. 13. & 14. qui dicit abſque dubio id procedere in ſubſtitutione fideicommiſ ſaria. Pręfatæ autem reſolutionis, ſiue ſententiæ præ cipuum fundamentum deducitur ex verbis dictæ l. 27. Tauri, quæ hodie eſt l. 11. tit. 6. lib. 5. nouæ compilationis: in ea namque dicitur: Que le puedan poner el grauamen que quiſieren, aſ ſi de reſtitucion, como de fideicomiſ ſo, y hazer en el dicho tercio los vinculos, y ſubmiſ ſiones, y ſubſtitutiones que quiſieren, con tanto que lo hagan entre ſus deſcendientes legitimos, y a falta dellos, que lo puedan hazer entre ſus deſcendientes, y legitimos, que ayan derecho de los poder heredar, y a falta de los dichos deſcendientes, que lo puedan hazer entre ſus deſcendientes, y a falta de los ſuſodichos puedan hazer las dichas ſubmiſ ſiones entre ſus parientes, y a falta de parientes entre los eſtraños, y que de otra manera no puedan: &c. Ecce vbi lex illa generaliter, atque indiſtinctè loquitur, & abſolutè prohibet, ne ſubſtitutio aliqua, aut ſubmiſ ſio aliter fiat, quàm formâ ibi præ ſcriptâ, & ſic de omni ſubſtitutione intelligi debet, & ſic de vulgari, ſicut de fideicommiſ ſaria, vt recté obſeruauit Ayora de partitionibus, ſecunda parte, quæ ſt. 42. num. 51. in principio, fol. mihi centeſimo decimo nono. Deinde vltra prædicta verba Taurinæ illius conſtitutionis, quæ clara ſunt, expendi debet, atque maxima in conſideratione haberi intentio, & voluntas eiuſdem legis, quæ facta melioratione Tertij, atque grauaminibus adiectis, vel factis ſubſtitutionibus quibuſcumque, ſiue conditionibus adiectis, voluit conſulere atque fauere deſcendentibus, aſcendentibus, tranſuerſalibus, aut toti generi, & familiæ meliorationem facientis, nec ad extraneos perueniri, aut Tertium pertinere permiſit, niſi deficientibus omnibus de familia: idque propter præiudicium, quod alias filiis, aut de ſcendentibus fieret; cùm eorum Legitima diminueretur deducto Tertio, aliter quàm illâ formâ, & ordine, relicto. Quod præiudicium non conſideratur, cùm inter eos remanet Tertium, aut cùm formâ prædictâ ſubſtitutiones fiunt, grauamináve adiiciuntur; nec etiam ſubſtitutio vulgaris dumtaxat fit in eo, quod verè pertinet ad filium pro ſua Legitima, quoniam tunc Legitimæ aliorum fratrum verè nullum damnum irrogatur: enimverò ſiue damno, aut diminutione Legitimæ ipſorum fit, ac in eo, quod non eſt aliquo modo Legitima eorum, ſed eius tantùm filij eſt, cui ſubſtitutio fit: cæteri verò integram Legitimam ſuam accipiunt, vt certum eſt, & à Doctoribus obſeruatum communiter in l. prima, & in l. 2. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. & in l. precibus, C. de impuberum. Tertiò deinde conſtituendum eſt, idem ius ob[*] ſeruandum eſ ſe in ſubſtitutione pupillari, quod in vulgari conſtituimus; & conſequenter, quòd filio in Tertio bonorum meliorato, ſubſtitui pupillariter non poſ ſit extraneus, ſi extent dependentes, aſcendẽ tes , vel alij conſanguinei, ſiue omiſ ſis his, in d. l. 27. Tauri, enumerãtur , ſed potiùs, quòd in ſubſtitutione pupillari, ſicut in fideicommiſ ſaria, præcisè obſeruari debeat ordo ibidem præ ſcriptus: idque ob eandem ra[*] tionem, quam in vulgari ſubſtitutione ſuprà conſideraui, quòd licèt in Legitima liberè poſ ſit fieri ſub ſtitutio pupillaris, fit namque ſine iniuria, & grauamine aliorum filiorum, quorum Legitima integra, & intacta relinquitur, nec ipſi poſ ſunt aliquo modo conqueri, non etiam mater, ſi ſubſtituta non ſit, quia pater hoc teſtamentum ſiue pupillarem ſubſtitutionẽ fecit, vt hoc eodem lib. latiùs declarabitur infra: tamẽ in Tertio bonorum aliter voluit illa lex, idque, vt ſuprà dicebam, vt generi, & familiæ teſtatoris, aut meliorationem facientis in futurum conſuleretur, & ne Tertium, quod extraneorum reſpectu, filiorum etiam Legitima, ſiue Legitimæ pars eſt, ab illis extraheretur, ſed penes aliquem eorum maneret; aliàs namque fieret eiſdem iniuria, ſi ad extraneos perueniri poſ ſet ante illos, vel ſi ordo ibi præ ſcriptus alteraretur modo quocumque, & in parte Legitimæ grauamen reciperent, quod tamen, cùm in Legitima tantum aliorum fratrum ſubſtitutio fit, nullo modo recipiunt: & in hoc conſiſtit vera ratio præfatæ Taurinæ conſtitutionis, non verò in alio, quod Angulus ad leges meliorationum, dict. lege 11. gloſ ſ. 6. numer. 3. fol. 217. conſiderauit; nempe, quòd Legitima neceſ ſariò relinquenda ſit, melioratio autem Tertij ex voluntate fiat, quia ex voluntate aut electione parentum, vnus filius aliis præfertur, ſiue ad meliorationem eligitur: nam ſecundùm hoc ſequeretur, quòd etiam in Tertio fieri poſ ſet ſubſtitutio, non ſeruato ordine dictæ l. 27. Tauri: quoniam ſubſtitutio pupillaris non ſolùm fieri poteſt filio in Legitima ſibi debita, verùm etiam in omnibus, & quibuſcumque bonis vndecunque quæ ſitis; per pupillarem namque in omnibus filio pupillo ſucceditur, l. ſed ſi plures, §. ad ſubſtitutos, ff. de vulgar. & pup. ſubſtit. vbi Doctores communiter, & cum ſuis ampliationibus & limitationibus explicat Alexand. Trentacinquius de ſubſtitutionibus, part. 2. cap. 15. fol. 107. Imò etſi limitata, & reſtricta ſit ſubſtitutio ad certa bona, trahitur ad vniuerſa, quæ vndecumque obuenerunt, l. cohæredi, §. fin. de vulg. & pupil. ſub ſtitut. Vnde dict. lex Tauri, ſic ex propoſito, eáque, vt arbitror, præcipua ratione id ſtatuit, vt patris poteſtatem reſtringeret, & forſan ad facultatem de iure communi eidem conceſ ſam liberè ſub ſtituendi pupillariter, maximam habuit conſiderationem, ipſámque coarctauit eo loco quoad Tertium, quamuis quoad Legitimam intactam reliquerit: quid enim prodeſ ſet, ordinem ibi, certámque formam præ ſcribere, iuxta quam pater grauamina, & vincula apponere, ac ſubſtitutiones ordinare debeat, ſi ipſe facili negotio illum præuertere, aut legi fraudem facere poſ ſet, extraneum, vel alium, vel alio, diuerſóque modo ſubſtituendo? quamuis ergo fauore pupilli, qui propter defectum ætatis teſtari non poteſt, fauore etiam patris, & patriæ poteſtatis virtute, liberè pupillarem ſubſtitutionem faciendi, patri concedatur facultas, matrémque, & fratres excludendi vt harum quotid. controu. iur. lib. 2. cap. 14. & 15. latiùs obſeruaui, & hoc eod. lib. alio cap. infrà dicam, in Tertio bonorum non idem ius conceſ ſum, ſed potiùs ſic denegatum, aut reſtrictum, vt eiuſdem legis ordinem, & formam seruare teneatur praecise & in eo namque nullus fauor, nullumve commodum conſideratur, nec inde ſequitur, quòd teſtatus, aut inteſtatus decedat, & familiæ aut generi meliorantis maximum damnum irrogatur: Idcircò hanc eandem ſententiam, quam defendimus, ſed non ita exornatam, neque explicatam, contra & Seguram, & Cifuentes tuentur Ayora de partition. 2. p.d.q. 42. per totam. Velazq. de Auend. in eadem l. 27. Tau. gloſ. 2. num. 13. Angulus in d. l. 11. gloſ ſ. 6. num. 2. & 3. Azeu. in eadem l. 11. tit. 6. num. 35. ad fin. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Ioan. Gutier. pratic. lib. 3. q. 51. num. 4. qui dicit, quòd in tranſitu ſic etiam voluit[*] Pelaez à Mier. de maioratu, 1. part. quæ ſt. 71. num. 5. verè tamen, nec in tranſitu id voluit, quia eo loco Pelaez ipſe dumtaxat allegat d. l. 27. Tauri, & dicit licere patri eligere ad Tertium vnum ex pluribus filiis, modo in eadem l. 27. contento: non tamen tangit, an modum, aut ordinem ibidem præ ſcriptum obſeruare debeat, cùm vnum ex filiis in Tertio meliorauerit, eidémque pupillarem ſubſtitutum dederit: Nec etiam contrariam ſententiam, aut diuerſam ab ea, quam tuemur, ſuſtinuit Pelaez ipſe eadem quæ ſt. 71. num. 3. quamuis Auendañus vbi ſuprà, dicta gloſ ſa 2. num. 3. quæ ſi contrariam[*] partem tenentem præcitauerit. Idque ad oculum patet; nam dict. num. 3. loquitur in terminis iuris communis, quo attento non coarctatur pater ad ſubſtituẽdam perſonam aliquam determinatam, ſed quem voluerit liberè poteſt pupillariter ſubſtituere, licèt aliter ſtatutum ſit in exemplari ſubſtitutione, vt idemmet Mieres dicit, non verò loquitur in terminis dictæ leg. 27. Tauri, in quibus ſubſtituere, & grauamina apponere coarctatur pater, iuxta ordinem ibidem præ ſcriptum: ſententia itaque præfata omninò tenenda eſt, quamuis contrariam, imò poſ ſe patrem filio meliorato ſubſtituere pupillariter quemlibet extraneum, etiamſi deſcendentes extarent, vel alij conſanguinei, amplexi fuerint Segura, Cifuentes, Antonius Gomezius, Emanuel Coſta, & Matiençus, quos refert Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. dict. quæ ſt. 51. num. 3. Et duplici eorundem fundamento, ſic concludenter ſatisfacit num. 4. per totum, vt aliud adiicere, neceſ ſe non ſit, maximè conſideratis verbis dict. l. 27. Tauri, & maturè perpenſis his, quæ ſuperiùs ſcripta remanent; ex illis namque omnia diluuntur concludenter, quæ in contrarium poſ ſunt excogitari. Quartò deinde conſtituendum eſt, præfatam[*] reſolutionem vltra cæteros huius Regni Scriptores, limitatam, aut declaratam per Auendañum in dict. leg. 27. Tauri, gloſ ſ. 2. num. 13. ad finem: vt ſcilicet prædicta ſententia procedat, quando ex Tertio fit primogenium; ſecus verò quando ſimpliciter melioratio fit: & reddit rationem, quia cùm pupillo tunc ſuccedatur, & poſtquam filius Tertium acqui ſiuit, potuiſ ſet de eo ad libitum diſponere, neque vlla perpetua ſubſtitutio facta fuerit, dari poteſt ſubſtitutus extraneus, ſicut ante ipſam legem dabatur ad excluſionem aſcendentium, & collateralium, ex l. Papinianus, §. ſed nec impuberis, ff. de inofficioſo teſtamento. Verùm hæc limitatio, aut noua præfati Authoris conſideratio, falſa quidem eſt, & verbis, atque intentioni dict. l. Taurinæ valdè repugnans, nec vllo pacto ſuſtineri valet. Id quod ad oculum videri poterit, & concludentibus rationibus demonſtratur. Inprimis, quia vt ſupra diximus, quocunque modo extraneus aliis fratribus in Tertio præferatur, maxima iniuria irrogatur eiſdem, nec abſque diminutione eius, quod pars Legitimæ reputatur, hoc eſt Tertij, contingere poteſt: Et ratio illa diminutionis Legitimæ æqualiter militat in vtroque caſu, nec vlla poteſt inter vnum, & alterum congrua differentiæ ratio aſ ſignari; textus etiam in dict. §. ſed nec impuberis, nihil ad rem facit, quoniam illud abſque diminutione aliqua Legitimæ aliorum fratrum, vel eius, quod pars Legitimæ reputatur, (quale eſt Tertium extraneorum reſpectu,) contingit; illíſque integra, & intacta Legitima relinquitur: idcircò cõqueri non poſ ſunt ob eiuſdem textus rationem, quam alio capite infrà, latiùs declarabo. Deinde, quoniam verba dictæ l. 27. Tauri, omninò excludunt declarationem, aut limitationem huiuſmodi, nec illo modo accipi poſ ſunt, quo eam admittunt. Dicunt enim: Y hazer en el tercio los vinculos, y ſumiſ ſiones, y ſuſtitutiones, que quiſieren, con tanto que lo haga entre ſus deſcendientes legitimos, &c. y que de otra manera no puedan. Ecce vbi vincula, & ſubſtitutiones coniunguntur, & comparantur, & in omnibus idem ius, idemque ordo præ ſcribitur, nec ſubſtitutiones, quocunque modo fiant, à vinculis, & ſubmiſ ſionibus ſeparantur, ſic vt idemmet ius, ſiue æ quale ſemper conſtituatur, & dumtaxat in con ſideratione habeatur, an Tertij melioratione facta, ſubſtitutio aliqua fiat, vt ſcilicet debeat tunc eiuſdem legis forma præcisè obſeruari; nec di ſtingui poſ ſit, an primogenium, ſeu vinculum perpetuum, perpetuáve ſubſtitutio, an temporalis, ſiue aliqua tantum fiat ſubſtitutio; ſemper namque, atque indiſtinctè ordo ille obſeruari de bebit, & Tertij reſpectu, ius commune remanebit correctum: prætereà id ipſum & alia ratione corroboratur; nam licèt verum ſit præfati Authoris Aſ ſumptum præcipuum, videlicet, quòd tunc pupillo ſuccedatur, & poſtquam filius Tertium acquiſiuit, potuiſ ſet de eo diſponere, non inde ſequitur aliquid, quo eiuſdem ſententia verè aut firmiter ſubſiſtere poſ ſit: pater namque cum de Tertio diſponit, & meliorationem facit, aliud ius conſideratur, nec legis ordinem præuertere poteſt; ipſi enim denegatur facultas, quæ poſtmodùm filio competere poſ ſet: ipſe etiam filius nullam iniuriam fratribus irrogaret, ſi tunc de eo, quoquo modo vellet, diſponeret; quoniam tunc diminutionis eius, quod pars Legitimæ reputatur, damnum conſiderari non valeret; ac fortaſ ſis de Tertio eodem filius non diſponeret, ſi in pupillari ætate decedere eum contingeret, & ſic excluderentur eo caſu fratres, qui aliàs ſubſtitutione à patre non facta admitterentur; quod lex illa prouidens, generíque, & familiæ meliorantis, vt ſ æ pe dixi, conſulens, abſolutè, & generaliter ſtatuit, quòd in omni vinculo, aut ſubmiſ ſione, vel ſubſtitutione, ſeruari debeat ordo ibi præ ſcriptus: idque quamuis non ita expreſsè, nec explicitè dixerit, præ ſentire tamen, atque apertè velle videtur Tellus Fernandez in eadem, l. 27. Tauri, num. 3. quatenus inquit, ex ea lege diffiniri, non ſolùm directè extraneo relinqui non poſ ſe Tertium, ſed nec indirectè, & ſic per viam ſubſtitutionis, niſi in defectum deſcendentium, aſcendentium, & tranſ uerſalium. Quintò, & principaliter conſtituendum eſt,[*] ſuperiora omnia, quæ hactenus diximus, ſic intelligenda, vt procedant indiſtincté, ſiue in Tertio tantum vulgaris, aut pupillaris ſubſtitutio fiat de per ſe, quæ in Legitima facta non fuerit, vel ſi in Legitima; & Tertio diuerſ æ ſubſtitutiones fiant: aut ſi in Legitima, & in Tertio coniunctim pupillaris ſubſtitutus detur; vtcumque enim ſe res habeat, ſemper, atque indiſtinctè verum erit, ordinem, & formam dictæ l. Taurinæ, obſeruari debere præcisè quoad Tertium; quoad Legitimam ius commune remanere illæ ſum: idque verbis, menti, atque intentioni eiuſdem legis adeò conueniens eſt, vt maiori comprobatione non indigeat: & quamuis à nullo ex hactenus præcitatis Authoribus, ſic fuerit animaduerſum, de mente eorum procedit apertè, atque ex dictis ſuprà certiſ ſimum videtur. Sexto, & vltimo loco conſtituendum eſt, in [*] terminis noſtris, ac dictæ l. 27. Tauri, vſque adeò ceſ ſere ea, quæ in dicta l. Papinianus, §. ſed nec impuberis, ff. de inofficioſo teſtamento, tradiderunt Doctores per illum text. vt nec mater ipſa vulgariter, aut pupillariter ſubſtitui poſ ſet filio in Tertio bonorum meliorato, dum alij filij, aut deſcendentes meliorantis extarent, nec illis omiſ ſis perueniri poſ ſet ad eius vocationem: debet enim præcisè, ac ſemper, vt dixi, eiuſdem legis ordo ſeruari: in defectum tamen deſcenden tium, ſi forſan vocata aut ſubſtituta non eſ ſet, deberet proculdubio ſubſtitutionem reſpectu Tertij præuertere, quamuis reſpectu Legitimæ non poſ ſit, ex deciſione eiuſdem §. ſed nec impuberis. Et de his hactenus. CAPVT XII. Maioratui, vel fideicommiſ ſo bona ſubiecta poſ ſidens, ſi Religionem capacem, aut incapacem bonorum in communi profiteatur, vtrùm ſequens vocatus, vel ſubſtitutus admitti debeat ſtatim non expectata morte naturali, ac ſi Maioratus poſ ſeſ ſor, vel fideicommiſ ſo grauatus, Monachus effectus, verè deceſ ſiſ ſet. An etiam fructibus, & commoditatibus Maioratus eiuſdem, aut fideicommiſ ſo illicò fruatur, vel interim dum Monachus naturaliter viuit, Monaſterium, aut ſucceſ ſores alij ab inteſtato, vel ex teſtamento ante ingreſ ſum, vel ante Profeſ ſionem Religionis facto, fruendi bonis omnibus ius obtineant. Quid etiam, ſi Maioratus poſ ſeſ ſor, aut fideicommiſ ſo grauatus, in præiudicium ſequentis vocati, aut ſubſtituti, ius ſuum alteri vendiderit, ceſ ſerit, aut donauerit ante ingreſ ſum, vel ante Profeſ ſionem Religionis: vbi nouè inſi ſtit Author circa traditionem Baldi in conſ. 280. Factum tale, lib. 1. ad quam cæteri non ſic animaduertunt, & Baldi eiuſdem conſil. 389. eodem lib. rectè ad propoſitum expendit. De renunciatione etiam primogenituræ aliquæ dicit notanda, & vtrùm Profeſ ſione Religionis extingui debeat ius fructuum commoditatúmve, aut prouentuum Maioratus, quod alicui anteà conceſ ſum fuerat, vel pro vita naturali Monachi duret, noua, ſingulari diſtinctione declarat. Quid etiam dicendum ſit de iure Monacho ad vitam competente, & an Profeſ ſione, ſicut morte naturali eiuſdem, extinguatur, optimè, ac etiam nouè aperit. Prætereà, an in dubio, indiſtinctéque videantur Maioratuum inſtitutores ab eorum ſucceſ ſione Monachos, & Monaſteria excludere, regularitérque, tum ex natura fine primogeniorum, tum etiam ex præ ſumpta eorundem in ſtitutorum mente & intentione id intelligi debeat, quamuis expreſ ſum non fuerit? vbi & de conſil. Decij 259. num. 2. ſingulariter agitur. Et contenditur, nec deciſionem, nec rationem §. Cornelio Felici, l. Statius Florus, ff. de iure fiſci, Hiſpanorum primogeniis conuenire, nec Monachi, aut Monaſterij in eiſdem ſucceſ ſioni ſuffragari. Denique, ſi in legibus, ſtatutis, contractibus, ſententiis, teſtamentis, conceſ ſionibus, & aliis diſpoſitionibus qui buſcunque indefinita mentio mortis fiat, an intelligatur de morte naturali, vel de morte ciuili, vel de vtraque & quibus in caſibus mors ciuilis æquiparetur naturali; abſoluta equidem, diligens, atque notanda explanatio, quâ, vt videbis Lector, originali, incredibilíque, & importuna Authorum omnium lecturâ, dubia propoſita, ſic diſtinctè, & ſingulariter compoſita, atque dilucidè, & abſolutè explicata relinquuntur, vt abſque ingenti ſtudio, ſummóque labore, ita fieri non potuiſ ſe, alitérque, & meliùs, quàm cæteri ſoleant, factum, fateatis libenter, multáque inde deducere poſ ſis, quæ nullibi inuenies ſic ſcripta, nec declarata. SVMMARIVM. -  1 Mortis indefinita mentio cùm fit in legibus, ſtatutis, contractibus, ſententiis, teſtamentis, conceſ ſionibus, & aliis dispoſitionibus quibuſcunque, vtrùm intelligatur de morte naturali, vel de morte ciuili, vel de vtraque: ſiue mortis appellatione ſimpliciter, an veniat mors ciuilis, ſicut naturalis? Dubium equidem intricatum, & variis diuersíſ que Doctorum diſtinctionibus, & doctrinis diuiſum. Nec hactenus ſatis diſtinctè, aut abſolutè explicatum. -  2 Quamuis tractatum ab infinitis Authoribus, qui hoc numero, & ſeq. vſque ad numerum 12. præcitantur. Inter quos ij magis notandi, pluríſque habendi erunt cum occaſio ſe offeret, quos Author commendandos duxit præcipuè. -  3 Donatio inter coniuges inualida, an ſicut confirmatur morte naturali, confirmetur & morte ciuili? remiſ ſiuè. -  4 Petri Surdi conſil. 90. lib. 1. excellens eſ ſe, & ſingulare in hac materia, vt hoc numero adnotatur. -  5 Alimenta finiri ſola morte naturali dumtaxat, non verò ciuili, vt banno, deportatione, damnatione in metallum, & capitis diminutione. -  6 Et ibidem reddita ratio remiſ ſiuè, quare mors ciuilis naturali non æquiparetur eo caſu. -  7 Alimenta debita alicui, an finiantur eo ingreſ ſo Religionem, & profeſ ſo: vbi diſtinguitur inter Religionem capacem bonorum in communi, vel incapacem etiam in communi. -  8 Fratribus Minoribus an alimenta validè poſ ſint relinqui, & ibidem actum etiam de legato alio quocunque eiſdem relicto, remiſ ſiuè. -  9 Ius annuatim, ſingulíſve annis, vel pro vita, aut tempore, diebúſve vitæ alicui competens, an per ingreſ ſum Religionis, & Profeſ ſionem finiatur? Vbi etiam diſtinguitur, an ſit Religio bonorum in communi capax, vel non? Et noua, & vera, atque notanda reſolutio traditur in propoſito. -  10 Monachum tunc pro mortuo haberi, cùm ingreditur Monaſterium incapax, tam in particulari, quàm in communi, & vniuerſali, aliàs ſecus quoad effectum prædictum. Et conſequenter ſi Monaſterium ſit capax in communi, non dari locum iuri eorum, quibus aliàs daretur, ſi verè, & naturaliter Monachus mortuus fuiſ ſet. -  11 Mors verbum, quoties profertur in dispoſitione hominis, nec ſumus certi de mente disponentis, tunc ſemper debemus intelligere, quòd homo velit, & ſe referre videatur ad mortem naturalem, non ad ciuilem. -  12 Mortis appellatione ſimpliciter, an veniat mors ciuilis in dispoſitione quacunque, diſceptationem ſuſceptam difficilem admodùm eſ ſe ex ſententia Authoris, vt ſuprà dixit numero primo. -  13 Atque in ea Doctores adeò varios fuiſ ſe, vt quot capita, tot ſententiæ eſ ſe videantur. -  14 Verè namque Moderniores in eorum repetitionibus, conſiliis, & deciſionibus variis modis loquuntur. Alij enim communes opiniones, aut communes theoricas impugnant. Alij eas ab aliis defendunt. Alij verò ſuo arbitrio, & diuerſimodè materiam hanc declarant. -  15 Nec poteſt dari firma aliqua doctrina, vel adeò generalis theorica proponi, quæ valeat omnibus caſibus æqualiter conuenire. Sed potiùs per regulas præ ſumptiuas dumtaxat, iuxta facti occurrentis qualitatem, materia hæc declarari debebit. -  16 Mortis ciuilis nomen non eſ ſe legale, quia non ſic iura loquuntur, ſiue mors ciuilis apud Iureconſultos non reperitur, ſed dicitur nomen imaginarium, ſiue ſic à iuris Præceptoribus compoſitum. -  17 Mortis appellatione, in dubio intelligimus de naturali morte, non ciuili, ſiue verè & propriè loquendo, cùm de morte mentio ſit, ex vi verborum venit tantùm vera mors. Mors autem ciuilis, ficta eſt, & non vera. -  18 Verbum deceſ ſerit, & verbum moriatur, non verificatur in morte ciuili, ſed in morte naturali tantùm. -  19 Mortis ciuilis denominationem quibus rationibus ſiue fundamentis carpant Authores nonnulli. -  20 Mortes duas, naturalem ſcilicet, & ciuilem, non ineptè Doctores conſtituiſ ſe communiter, vt hoc numero adnotatur. Et contrarium tenentium rationi præcipuæ respon ſum præbetur. -  21 Ioannis etiam Bologneti conſideratio in propoſito ab Authore confutatur. -  22 Mortis appellatione, quæ eſt vox analoga, quid contineatur ex ſententia Alexandri Raudenſis. -  23 Mors ciuilis ex ſententia communi, nunquam æquiparatur morti naturali, nec è contra naturalis morti ciuili, niſi in caſibus à iure expreſ ſis. -  24 Contrà verò ex ſententia Authoris, qui quorundam Scriptorum authoritate, ipſa etiam veritate, atque iuris ratione adductus, contrarium & nouè, & verè contendit hoc loco. Et concluſionem præfatam, ſiue generalem Doctorum traditionem, aut doctrinam, aliter conficiendam, nec ita indiſtinctè (prout ipſi tradiderunt) procedere poſ ſe arbitratur. Vt per totum numerum latiùs adnotatur. -  25 Mors ciuilis non æquiparatur morti naturali, niſi in caſibus, in quibus eundem omninò operatur effectum quoad caſum de quo agitur, quem mors naturalis, vel quando militat eadem ratio, vel mens disponentis ſuadet. Quòd hoc numero, & ſequentibus latiùs corroboratur. -  26 Et Ioannem Bolognetum in propoſito eruditè loquutum, ac etiam prudenter, oſtenditur. Verbaque eiuſdem Authoris præcitantur, & per Authorem commendantur. -  27 Socini etiam iunioris distinctio refertur, ac ideò commendatur, quòd Author ipſe totam hanc materiam breuiter comprehendat, & in effectu dumtaxat putet conſiderandum, an mens diſponentis, & ratio dispoſitionis loquentis de morte, reperiatur in alio caſu, vel non reperiatur. -  28 Indeque aperiri intellectum omnium iurium in hac materiæ loquentium, optimè oſtenderit, vt hoc numero latiùs inuenies. -  29 Mors ciuilis, in caſibus, in quibus naturali æquiparatur, & è contra naturalis morti ciuili, id quidem non fieri ex neceſ ſitate naturæ, ſiue ex vi verborum, ſed per interpretationem, & veriſimilem disponentis voluntatem, quam aucupiis verborum neglectis, ſequi conuenit. -  30 Teſtamentum eius, qui profeſ ſus eſt Religionem Fratrum Minorum, qui non ſunt bonorum capaces etiam in communi, ſtatim confirmari abſ que expectatione mortis naturalis, & ex eo ſtatim poſ ſe adiri hæreditatem, & legata deberi. De quo tamen, & an regulariter teſtamentum ſequuta Profeſ ſione confirmetur, vel reuocetur, ſiue an mors naturalis Monachi expectari debeat, vt hæredi ſcripto locus detur, latiùs actum traditur remiſ ſiuè. -  31 Filium, patre Monaſterium ingreſ ſo eſt Religionem profeſ ſo, adhuc viuente, an poſ ſit petere legitimam portionem, quæ ad eum mortuo patre peruentura eſ ſet. Et ibidem de intellectu tex. in cap. cum ſimus, de regularibus, latè actum, remiſ ſiuè. -  32 Mortem ciuilem in conditionibus implendis, minimè æquiparari morti naturali, ex ſententia communi. Cum qua ferè omnes ſimpliciter, atque indiſtinctè tranſeunt, nec aliter declarant. Ex ſententia tamen Authoris, nec id eſ ſe ita abſolutè verum, nec indiſtinctè accipi poſ ſe, ſed potiùs diſtingui debere, vt Ioannes, Bolognetus hoc loco commemoratus, vltra alios verè di ſtinxit. -  33 Mortem ciuilem minimè comprehendi ſub generali diſpoſitione loquente de morte, vbi de morte ciuili ſpecialiter fuit prouiſum. Quia ſpecialis illa prouiſio inducit coniecturam euidentem in contrarium, facítque mentionem mortis propriè ac verè accipi. -  34 Idque multò magis procedit, quando in dispoſitione expreſ ſum fuerit, de qua morte intelligatur, vel ex aliis in eadem dispoſitione dictis aut ſcriptis deprehendi poſ ſit apertè. Tunc namque idem erit obſeruandum, nec aliter hac de re inquirendum. -  35 Maioratui, vel fideicommiſ ſo bona ſubiecta poſ ſidens, ſi Religionem ingrediatur, an facta Profeſ ſione ſequens admittatur ſtatim; an expectari debeat mors naturalis Monachi profeſ ſi. Et vide multis numeris ſequentibus, vſque in finem capitis, vbi latiſ ſimè, & cum diſtinctione quamplurimorum caſuum. -  36 Monachos, Religioſos, Moniales, aut Mona ſteria expreſ ſim, atque de iure, & validè à ſucceſ ſione Maioratuum excludi poſ ſe. Idque ex communi & vera ſententia, quæ ſolida & veriſ ſima ratione innititur, vt hoc numero, & ſequenti adnotatur. -  37 Et fundamenta eorum, qui opinati ſunt, Monaſterium, & Monachos à ſucceſ ſione excludi non poſ ſe, optimè dilui per Menochium, & alios, qui hoc numero præcitantur. -  38 Monachos, Religioſos, Moniales, Monaſteria, ad fideicommiſ ſi, vel Maioratus ſucceſ ſionem, validè & mero iure inuitari poſ ſe, atque in eorum ſucceſ ſione ordinem & formam ab institutore præ ſcriptam, obſeruandam omninò. -  39 Idque procedere, ſiue ex Regia facultate, ſiue ex legibus Regni Maioratus fiat. -  40 Siue Maioratus ex bonis patrimonialibus ſolùm conſiſtat, ſiue ei dignitas, vel iuriſdictio annexa ſit. -  41 Monachos, Religioſos, Moniales, & Monaſteria excludi à Maioratus ſucceſ ſione, non ſolùm quando de eorum excluſione appareat expreſsè; ſed etiam cùm ex euidentibus, aut multùm vrgentibus coniecturis id conſtat, vel conſtare poteſt. -  42 Expreſ ſum quodammodo dici, manifeſtàmque, & euidentem voluntatem inducere, quod ex euidentibus, aut valdè vrgentibus coniecturis deducitur. -  43 Et ſpecialiter prouiſum videri, quòd ex mente aut intentione disponentis apparet per coniecturas. -  44 Monachos, Religioſos, Moniales, & Monaſteria à ſucceſ ſione Maioratus aut meliorationis ex tertia bonorum portione, atque ex legum Regiarum facultate inſtitutæ, excludi non poſ ſe à parentibus, prout hoc numero obſeruatur, atque dilucidè magis, ſiue meliùs quàm cæteri fecerint, explanatur. -  45 A Maioratu ex facultate legis Regni in tertia parte bonorum facto, filias propter maſculos tranſ uerſales, aut remotiores non poſ ſe excludi, quamuis poſ ſint à Primogenio ex Regia facultate in ſtituto. -  46 Didaci Couar. & Pelaez à Mieres ſententia ſic explicatur, vt & l. 27. Tauri conſtitutioni conueniat (quod neceſ ſarium eſt & contrarium non veriſimile) nec dictis ab eiſdem Authoribus repugnet. -  47 Blazij Flores Diaz de Mena in eodem propoſito locus declaratur. -  48 L. 27. Tauri, noua & notanda interpretatio, atque veriſ ſima conſideratio proponitur, & concluditur non poſ ſe eidem legi fraudem fieri appoſitis conditionibus eiuſmodi, ex quibus priorum vocationum reuocatio, aut alteratio inducatur, vt hoc numero latiùs demonſtratur. -  49 Legis diſpoſitio, realis potiùs, quàm verbalis eſ ſe debet. -  50 Legis dispoſitio & voluntas machinatione aliqua circumſcribi non debet. -  51 Monachus, aut Monasterium, etiam cùm in dubio verſamur, nec de excluſione apparet in dispoſitione, non ſuccedit in Maioratu, cui annexa eſt dignitas, ſeu iuriſdictio, ſed ſtatim facta Profeſ ſione, ſequens admittitur, qui de iure admitti debet, & num. ſequent. Idque ex communi & vera ſententia, cui omnes accedunt. -  52 Solus Auendañus diſ ſentit, nec hoc etiam caſu Monaſterium, Monachumvè excludit. -  53 Sed eius ſententiam Author improbat, & præcipuo fundamento, quo adductus eſt, ſatisfacit. -  54 Monachum, aut Monaſterium, etiam cùm de excluſione non apparet, nec Maioratui annexa eſt dignitas, vel iuriſdictio, non ſuccedere in Maioratu, quoties familiæ ſuæ, aut agnationis, vel cognationis conſeruationi inſtitutor pro ſpexit. Vel arma & nomen ſucceſ ſores deferre iuſ ſit. Aliúdve ſimile expreſ ſit, & numeris ſeqq. -  55 Monachus, etiamſi profeſ ſus ſit in Monaſterio bonorum capaci in communi, quoad prædicta mortuus cenſeri debet. Cùm non poſ ſit ipſe memoriam familiæ inſtitutoris, neque agnationem, ſeu cognationem, atque ſplendorem conſeruare. Imò eius ſucceſ ſionem ſupprimere, & abolere, vis eſt. Nec etiam poteſt arma, & nomen inſtitutoris deferre. Sicut nec iuriſdictionem exercere, aut dignitatem Ducatus, Comitatus, ſeu Marchionatus habere. Idcircò ſequens in gradu ſtatim admitti debet, ac ſi Monachus naturaliter mortuus fuiſ ſet. -  56 Monachus, aut Monaſterium ſuccedit in Maioratu, ex bonis tantùm patrimonialibus inſtituto, & cui dignitas, aut iuriſdictio annexa non eſt, nec etiam de familiæ, agnationis, vel cognationis, memoriæve inſtitutoris conſeruatione, ſiue nominis, aut armorum delatione ſpecialiter actum. Idque ex communi ſententia, & pro vita naturali Monachi dumtaxat. -  57 Contrà verò ex ſententia Authoris, qui nouiter, vere tamen, & ratione ſubſiſtente, vt putat, intendit contrarium tueri, oſtenderéque, natura & conditioni Maioratus, ſeu primogenij cuiuſcunque, menti etiam, & intentioni primogenia in ſtituentium, nihil magis repugnans dici poſ ſe. Idcircò nec pro vita Monachi ſucceſ ſionem Monaſterio deferendam. -  58 Maioratuum, ſiue primogeniorum finem præcipuum eſ ſe, vt familiarum dignitas, & nomen, ac in ſtitutorum memoria conſeruetur. Idque de natura omnium primogeniorum eſ ſe, etſi aliter non exprimatur. -  59 Monachorum ſucceſ ſiones in Primogeniis & Maioratibus, credendum eſ ſe in dubio quòd inſtitutores abhorreant, & quòd eas prohibuiſ ſent, ſi eum euentum cogitaſ ſent. -  60 Eámque coniecturatam & præ ſumptam voluntatem ſeruandam eſ ſe, & pro expreſ ſa habendam. -  61 Adducitur validior ratio, ſiue conſideratio communior, quâ ij vtuntur, qui Monasterium pro vita Monachi ad ſucceſ ſionem Maioratus admittunt. Illáque concludenter, & verè diluitur; & vide nu. præcedent. & ſeq. -  62 Maioratuum, ſeu primogeniorum inſtitutiones, ipsáque primogenia minimè conuenire Monachis, ex ſententia Didaci Couar. Vbi eiuſdem Authoris locus ſingulariter & verè explicatur, nec ipſius authoritati ſatisfacere Georgium de Cabedo, & nouè, & eleganter ostenditur. -  63 Et pro explicatione Authoris, Iacobi Menochij verba quædam aperta præcitantur. -  64 Monachorum, aut Monasteriorum ſucceſ ſionem in Hispanorum primogeniis, ſeu Maioratibus, ipſorum naturæ, & fini, & præ ſumpta inſtituentium voluntati repugnare, fateri expreſsè Ludouicum Molinam, vt hoc numero adnotatur. Et ibidem eiuſdem Molinæ locus explicatur. -  65 Atque Georgij Cabedij ad ipſius Molinæ locum interpretatio, ſeu declaratio, & nouiter, & verè conuincitur. -  66 Monachorum, ſeu Monaſteriorum ſucceſ ſionem in primogeniis, & præ ſumptæ inſtituentium ea voluntati, atque ipſorum Maioratuum rationi & naturæ repugnare, clarè etiam obſeruaſ ſe Pelaez à Mieres, & huiuſce rei difficultatem agnouiſ ſe, vt hoc numero adnotatur. Vbi mens, & intentio, varietas etiam eiuſdem Authoris meliùs detegitur, & oſtenditur, quàm anteà fuiſ ſet. -  67 Aluardi locus expenditur, quo ſententia Authoris corroboratur, Monaſteriíque, aut Monachi ius in Primogeniis eliditur. -  68 Maioratuum, ſeu Primogeniorum inſtitutiones ſuſtineri, iuſtáſque reputari nonnullis de cauſis, ſiue rationibus, de quibus hoc numero, remiſ ſiuè. Illáſque, Monachorum, ſeu Monaſteriorum ſucceſ ſioni minimè conuenire, aut non congruè adaptari. -  69 Maioratum, ſeu primogenium eſ ſe ius ſuccedendi in bonis; ea lege relictis, vt in familia perpetuò integra conſeruentur, proximóque cuique primogenito, ordine ſucceſ ſiuo deferantur. Idque ſecundùm Maioratus naturam, ac ſubstantiam eſ ſe. -  70 Maioratum eo ipſo quòd ex aliquibus bonis ſe facere quis profitetur, bona ipſa in propria familia velle perpetuò conſeruari, ac familiæ ipſius fauore disponere, cenſendum eſt. -  71 Idcircò neceſ ſariò dicendum videtur, quòd nunquam ad ſucceſ ſionem Monaſterium admitti poſ ſit. Quia nec vno momento poſ ſunt bona à familia extrahi. Extraherentur autem, ſi Monaſterium poſ ſideret illa in communi, cùm in particulari poſ ſidere, aut obtinere eadem Monachus non poſ ſet. -  72 Fideicommiſ ſum concernens fauorem familiæ, vel ita relictum, vt bona in familia conſeruentur, Monachis, vel Monialibus non competere, etiamſi Monaſterium ſit capax bonorum in communi. -  73 Quia eo ipſo, quòd teſtator voluit, bona in familia conſeruari, intelligitur noluiſ ſe, ea ad Monaſterium modo aliquo peruenire. Quod Decius in conſil. 259. n. 2. ingeniosè, & eruditè obſeruauit. -  74 Georgij Cabedi deciſ. 133. num. 9. ad conſil. Decij 259. numer. 2. interpretatio optimè & nouè conuicta, & eiuſdem mens ſingulariter explicata. -  75 Georgij eiuſdem ad D. Anton. Meneſ. de Padilla locum explanatio quædam, nouè etiam, & verè confutata. -  76 Franciſci Manticæ locum pro ſententia Authoris non mediocriter vrgere, & per Cabedum minùs benè explicari. -  77 Pariſium in conſ. 22. n. 9. volum. 3. probare contrarium eius, quòd Georgius Cabedus intendit, prout hoc numero adnotatur. -  78 Monachos, & Monaſteria, ad primogeniorum, ſeu Maioratum ſucceſ ſionem admitti non debere, validiſ ſima ratione comprobari, quæ hoc numero adducitur, & ponderatur. -  79 Et Pelaez à Mieres conſideratione ſimili corroborari. -  80 Muniri etiam & Blazij Flores Diaz de Mena ob ſeruatione alia, qui in Maioratibus Nobilium in hoc Regno non ſuccedere Monachos, nec Monaſteria firmauit. -  81 Pelaez à Mieres diſtinctio noua in hac materia (ad quam ex Recentioribus nullus hactenus animaduertit, nouè etiam, & verè confutata per Authorẽ . -  82 Monachi, aut Monaſterij in primogeniis aut Maioratibus ſucceſ ſioni non ſuffragari deciſionem text. in §. Cornelio Felici, l. Statius Florus, ff. de iure fiſci, nec eiuſdem deciſionem, aut rationem primogeniis Hiſpanorum conuenire, eleganter, & meliùs quã anteà fuiſ ſet, hîc obſeruatũ , & vide infr. n. 88. -  83 Monaſterium bonorum in communi etiam incapax, certum eſ ſe, & abſque controuerſia quòd in Maioratu non ſuccedat. -  84 Dubitari tamen, & in controuerſiam excitari communiter, an eo caſu, ſtatim facta Profeſ ſione admittendus ſit ſequens in gradu, vel is, qui ex legis, aut inſtitutoris diſpoſitione admitti debet; an verò expectanda ſit mors naturalis Monachi profeſ ſi. -  85 Et quidem in fideicommiſ ſis quamplurimi arbitrantur, mortem naturalem expectandam eſ ſe, nec anteà cedere diem fideicommiſ ſi, prout hoc numero præcitamur. -  86 Ipſi autem inde, & quæ ſi in neceſ ſariam conſequentiam eius opinionis, ſtatuunt, interim dum profeſ ſus, & fideicommiſ ſo grauatus decedit, penes eius hæredes ab inteſtato, aut ex teſtamento, bona ipſa manere. -  87 Omnéſque principaliter adducti ſunt ex deciſione textus in dict. l. Statius Florus, §. Cornel. Fęlici, ff. de iure fiſci. -  88 Qui tamen non vrget, neque in primogeniis, expendi validè poteſt, prout hîc adnotatur, & vide ſuprà, num. 82. -  89 Imò præ ſumptæ teſtatoris cuiuſque, aut inſtitutoris Maioratus menti, & intentioni repugnat apertè, vt ibidem obſeruatur. Et Socini iunioris verba ſingularia in propoſito præcitantur. -  90 Legis, res vxoris, in fine, C. de donat. inter vir. & vxor. vera. interpretatio traditur. -  91 §. hæreditatem, 1. l. cum pater, ff. delegatis ſecundó, verus, & genuinus ſenſus adducitur. -  92 L. ex ea parte, §. in inſulam, ff. de verbor. obligat. declaratur, & communis interpretatio approbatur. -  93 Monasterium ſucceſ ſionis incapax etiam in communi ſi poſ ſeſ ſor Maioratus ingrediatur, statim facta Profeſ ſione, ad ſucceſ ſionem admitti ſequentem vocatum, eúmve, qui ex inſtitutoris, vel ex legis di ſpoſitione admitti debet, nec Monachi mortem naturalem expectandam. -  94 Imò eo caſu l. 45. Tauri remedium ſucceſ ſori competere, quamuis lex illa non veniat ad decidendum hoc dubium principaliter, nec illud decidat, vt hoc numero adnotatur. -  95 In fideicommiſ ſis quoque idem ſtatuiſ ſe, & fideicommiſ ſum ſtatim reſtituendum eſ ſe non expectata morte naturali Monachi, tenuiſ ſe Authores quamplures, qui hoc numero præcitantur. -  96 Eorundem verò, pro hac communi & vera ſententia, plura fundamenta expendi poſ ſent. Omnia tamen in vnum principaliter tendunt, ad illùdque reduci debent, vt num. ſequenti obſeruatur. -  97 Monaſterium incapax bonorum etiam in communi profeſ ſus, omninò pro mortuo habetur, ſicut ſi verè mortuus fuiſ ſet. -  98 Et mors iſta ciuilis quoad effectum fideicommiſ ſi, de quo agitur, & bona ipſa eundem effectum operatur, quem mors naturalis, & ſic de illa iudicatur idem, quod de morte naturali. -  99 Vnde ſubſtitutis, vel ſequentibus vocatis, ſtatim aperiri debet via ſucceſ ſionis, ac ſi Monachus verè, & naturaliter fuiſ ſet mortuus. -  100 Nam etſi mors naturalis expectaretur, id nec Monaſterio, nec Monacho prodeſ ſet, vtpote cùm acquirendi bona ſint incapaces omninò. -  101 Alexandri Trentacinquij obſtacula quædam contra ſuperiorem, & communem Doctorum omnium rationem, nihil concludens continere, nec verè vim eius aliquo modo elidere, prout hoc numero adnotatur. -  102 Proximior ad ſucceſ ſionem Maioratus, per profeſ ſionem Monachi, vacantis quis dicatur? & vtrùm habilitas aut proximitas conſiderari debeat tempore profeſ ſionis, an tempore mortis, & nu. ſeq. maximè num. 105. vbi reſolutio traditur. -  103 Habilitatem ad Maioratus ſucceſ ſionem, tempore quo ſucceſ ſio defertur, conſiderandam eſ ſe, nec anteà exiſtentem, vel pò ſt ſuperuenientem prodeſ ſe, ſi tunc, cùm defertur ſucceſ ſio, non exiſtat. -  104 Monachum quem ante Profeſ ſionem non dici, & idcircò in omnibus caſibus proximitatem non eſ ſe conſiderandam tempore ingreſ ſus Religionis, ſed tempore Profeſ ſionis. -  105 Factæ Profeſ ſionis tempore, an proximitas, vel habilitas ſit neceſ ſaria in eo, qui ſucceſ ſionem Maioratus prætendit, diſtinctione ſingulari explicari, prout hoc numero obſeruatur, vbi ſingulariter, & diſtinctè magis quam cæteri faciant, res hæc explanatur. -  106 Monaſterium ingredi volens, & Maioratum poſ ſidens, quòd eiuſdem renunciationem faciat, ſanum eſ ſe & rectum conſilium ex ſententia Pelaez à Mieres. Circa quam latiùs inſiſtit Author, & num. ſeq. vbi rem hanc dilucidè, & abſolutè magis quàm hactenus factum eſ ſet, explicatam relinquit, & vide num. 116. -  107 Maioratus, ſeu Primogenituræ ius renunciari, cedi, atque etiam vendi, vel in alium transferri poteſt. -  108 Idque maximè procedit, ſi renunciatio, ceſ ſio, vel tranſlatio fiat ſequenti in gradu. -  109 Poteſt tamen in quemcunque alium, etiam non ſequentem, vel extraneum fieri, modò pro vita dumtaxat cedentis, & in ſui præiudicium, commoditatíſque, aut fructus, & prouentus Maioratus, non iuris eiuſdem renunciatio fiat, prout hoc numero explicatur. -  110 Atque in propoſito ſingularis, & noua atque notanda reſolutio traditur, qua diſtinctè dignoſci poterit, vtrùm ceſ ſio hæc, aut commoditatis conceſ ſio per ingreſ ſum Religionis, & Profeſ ſionem concedentis finiatur; an verò mors naturalis eiuſdem expectari debeat? -  111 Maioratus, ſeu primogenituræ ius, renunciari, cedi, vel etiam quoquo modo transferri pleno iure non poſ ſe in præiudicium ſequentium Maioratus ſucceſ ſorum, & potius ius ceſ ſionario habentium. Imò ſequentem ſucceſ ſorem, ex legis, vel ex iuſtitutoris dispoſitione ad ſucceſ ſionem tunc venientem, ſtatim poſ ſe ceſ ſionem, aut renunciationem reuocare. Nec validè, ac cùm effectu fieri poſ ſe, niſi in eiuſdem fauorem fiat. -  112 Et ſi aliter facta eſ ſet, à Maioratus poſ ſeſ ſore ius non diſcederet, ſed potiùs illæ ſum, & intactum maneret, nec ſucceſ ſionis vocatio contingeret. -  113 Maioratus, ſeu primogenituræ ceſ ſione, aut renunciatione facta ſequenti vocato, adeò plenum ius eidem acquiri, vt & remedio l. 45. Tauri, poſ ſit ipſe vti. -  114 Modò poſ ſeſ ſor integrum ius Maioratus renunciauerit, & à ſe illud penitùs abdicauerit; nec enim ſufficeret, ſolam poſ ſeſ ſionem Maioratus in alium tranſtuliſ ſe. -  115 Maioratus, ſeu primogenituræ, aut fideicommiſ ſi renunciatio, ſi à patre fiat in vita, & de præmatura hac reſtitutione, aut tranſlatione cæteri filij, aut etiam creditores conquerantur, quid tunc obſeruari debeat? remiſ ſiuè. -  116 Pelaez à Mieres obſeruationem, ſeu conſilium, de quo ſuprà n. 106. verum eſ ſe, & de iure procedere, prout hoc numero obſeruatur. -  117 Subſtitutus ſub conditione, ſi quis deceſ ſerit ſine filiis, ſtatim admittitur ſequuta Profeſ ſione grauati Religionis incapacis, etiam in præiudicium eius, cui grauatus donauerat ante ingreſ ſum Religionis, & vide infrà, num. 120. -  118 Subſtitutum non excludi per Monaſterium, quando grauatus non profiteretur, ſed ex teſtamento hæ redem faceret Monaſterium. -  119 Vel ſi ante ingreſ ſum Religionis à grauato in quoſ cunque vſus bona erogarentur, vel dispenſarentur quoquo modo. -  120 Marci Antonij Peregrini reſolutionem & obſeruationem contrariam his, quæ cùm Grato, & Hondedeo, ſuprà, n. 117. diximus, de iure non procedere, nec vllo pacto ſuſtineri poſ ſe, vt hoc numero adnotatur. -  121 Baldi traditionem in conſ. 280. Factum tale, lib. 1. veram non eſ ſe, nec vim habere contra ſuperiùs, reſoluta, prout hîc, & nouè, & verè, & eleganter demonſtratur. -  122 Et Baldi eiuſdem conſil. 389. col. 3. lib. 1. expenditur, quo Baldus ipſe contrarium de iure verius innuit apertè. -  123 Georgij Cabedi reſolutio nouiſ ſima, & Regni Luſitaniæ in caſu contingenti, & ad Senatum adducto deciſ. 96. 1. p. expenditur, & exornatur. PRo dilucida, atque abſoluta huius ca[*] pitis explicatione, inprimis nonnulla conſtituere, ſeu præmittere, neceſ ſarium duxi, ſine quibus Quæ ſtionis, & diſputationis præcipuæ huius Capitis circa primogenia, & fideicommiſ ſa, de quibus præ ſens altercatio ſuſcipitur, vera ratio, ſeu reſolutio haberi minimè poterit. Et inprimis obſeruandum erit, Interpretes noſtros variis in locis, frequentiſ ſiméque in dubium & diſputationem excitaſ ſe, nunquid mortis indefinita mentio cùm ſit in legibus, ſtatutis, contractibus, ſententiis, teſtamentis, conceſ ſionibus, & aliis diſpoſitionibus quibuſcunque, intelligatur de morte naturali, vel de morte ciuili, vel de vtraque? ſiue mortis appellatione ſimpliciter, an veniat mors ciuilis, ſicut naturalis? Et quidem ſi in eo dubio, hucuſque Scribenres omnes originaliter, & attentè prælegeris, & non mediocriter, diligenter potiùs, & importunè aliorum ſcripta & traditiones euoluendo inſudaueris, rem ipſam valdè intricatam, variíſque, & diuerſis Doctorum doctrinis, & diſtinctionibus diuiſam fateri debebis. Ego tamen ideò, atque ex propoſito præ fatæ altercationis declarationem omittendam exiſtimaui, quòd longo ſermone eam proſequi vis videretur, & ea, quæ ad propoſitum pertinent explicare, atq; recenſere, ſufficiens eſ ſet: in cæteris verò aliorum cõ fuſionem & contrarietatem euitare, communéſque Doctorum reſolutiones ſubordinare nunquam neglexi, ſempérque Authores quamplures commemorare, & in vnum congerere conueniens mihi viſum eſt: ſic enim & tanto labore quicunque excuſabitur, & cùm occaſio ſe offeret, pro caſus & negotij occurrentis qualitate, faciliùs reſpondere, & quod ſibi magis neceſ ſarium fuerit, poterit inuenire. Sequentes ergo Authores legendos admoneo ab eo, qui dubitationis propoſitæ abſolutam reſolutionem conſequi intendat; hos enim ego, & originaliter & ſ æpè, vt dixi, prælegi. Et ante omnia videndi ſunt Bartol. Angel. Imola,[*] Alexand. Socin. & cæteri alij communiter ſcribentes in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liberis & poſthumis, vbi etiam Iaſon num. 8. & num. 10. Iacobus Cuiacius, Franciſcus Duarenus, & Æmilius Perotus in princip. eiuſdem §. vbi ſubtiliter, & ingeniosè in propoſito loquuntur. Bartolus, Alexander, Paulus, Ripa, & communiter omnes Doctores in l. ex ea, §. in inſulam ff. de verbor. oblig. vbi inter alios Iaſon. & Aretinum commendo. Bartolus, Cumanus, Alexander, Imola, Angelus, & Ripa in l. ex facto, §. ex facto, vbi & Claudius, & Herculanus latiùs ſcribunt, ff. ad Trebellianum. Bartolus, Cumanus, Imola, & alij Doctores in l. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legatis ſecundo. Baldus & omnes Doctores Legiſtæ communiter in l. Deo nobis, C. de Epiſcopis & clericis. Canoniſtæ in. cap. in præ ſentia, de probationibus: Vbi poſt alios videndi ſunt Abbas ex n. 58. cum ſeq. Decius n. 260. & ſeq. Berous num. 554. & Felin. num. 56. Canoniſtæ etiam in cap. cùm ſis, de conuerſione coniugatorum. Vbi Abbas num. 4. & 5. cum ſeq. in propo ſito refert aliquas opiniones. Petrus de Ancharano in conſil. 272. Barbatia in conſil. 82. per totum, volumine 4. vbi plenè, quando mors ciuilis æquiparetur naturali, vel non. Alexander in conſil. 13. volum. 3. & in conſ. 2. num. 16. & in conſil. 23. num. 9. lib. 1. Bartholomæus Socinus in l. cùm auus, ff. de condit. & demonſtrat. ex num. 100. vſque ad numerum 105. & in conſil. 92. volum. 1. Oldradus in conſil. 84. Corneus in conſil. 258. volum. 3. Decius in conſ. 419. num. 2. & in conſil. 259. col. fin. Berous in famil. quæ ſt. quæ ſtion. 41. per totam. Iacobus de ſancto Georgio in l. ſi deceſ ſerit, ff. qui ſatisdare cogantur. Antonius Rubeus in conſil. 155. in principio. Iaſon in conſil. 135. volum. 3. Romanus ſingulari 439. & in conſil. 296. Petrus Paulus Pariſius in conſ. 65. volum. 2. & in conſ. 5. ex n. 149. cum ſeq. lib. 4. & vide omninò eundem in repetitione §. & quid ſi tantum, dict. Gallus, ex n. 30. cum ſeq. vbi latiùs elaborauit circa quæ ſtionem præfatam, an mors ciuilis naturali æquiparetur, & quando, quot etiam ſint mortis ſpecies, inquirit. Vide etiam de reſignatione benef. lib. 8. q. 10. num. 27. Ioannes de Monteferrato in eodem §. & quid ſi tantum, col. 9. & 10. Guid. Pap. deciſ. 486. Grat. in conſ. 68. ex num. 13. cum ſeq. lib. 1. Antonius Corſetus in ſingul. verbo, legitima, inter ſingularia Doctorum, fol. mihi 603. Catel. Cot. in memorabilibus, in verbo, Conditio adiecta. Dueñas regula 259. verſic. & non obſtat. Viuius lib. 2. commun. opinion. opinione 190. Boërius deciſ. 278. Emanuel Suarez in theſauro commun. opin. littera M. num. 226. Ægidius Boſ ſius in pract. crim. tit. de bonorum publicatione, num. 49. Carolus Ruinus in conſil. 122. colum. 4. lib. 2. & in l. filius familias, §. diui, colum. 19. ff. de legatis 1. latiùs, in repetit. ad text. in dict. §. & quid ſi tantum, ex num. 2. vſque ad num. 14. vbi in præfata quæ ſtione, nunquid appellatione mortis veniat ciuilis, ex profeſ ſo procedit, diuerſimodéque declarat, vt ibi videri poterit, & videre neceſ ſe eſt; nam ex variis Authorum doctrinis, atque theoricis in propoſito, variis etiam cauſis, & diuerſis negotiis emergentibus poterit ius deduci. Rolandus de lucro dotis, quæ ſt. 95. Pyrrhus in tract. de ſuitate, quæ ſt. 4. Marſilius in l. finali, ff. de quæ ſt. ex nu 28. cum multis ſeqq. & in pract. cauſar. criminal. in verbo, opportunè, num. 48. 49. & 50. Baldus Nouellus in tract. de dote, par. 7. priuileg. 11. Phanucius in tractatu de lucro dotis, in rubrica ſtatuti, in verſiculo, per mortem, ex num. 1. cum multis ſeqq. vbi vide omninò. Bartholomæus Chaſ ſaneus in conſuet. Burgun. rubric. 4. §. 6. Apres le trespas, ex n. 3. fol. mihi 149. col. 3. vſque ad n. 11. ſol. 151. hunc Authorem commendare, atque ex propoſito legere, ideò vis eſt, quòd inprimis ipſe communem Doctorum reſolutionem tradit in propoſito dubio, vtrum appellatione mortis ſimpliciter, comprehendatur mors ciuilis, ſicut naturalis? Deinde ea adducit, quæ in contrarium vrgere videntur: mox Socini Senioris diſtinctionem improbat, & ſex opiniones in eadem quæ ſtione recenſet, ac denique conſtituit, quòd triplex eſt mors ciuilis, & pro concluſione huius materiæ plures caſus ſeparat, atque diſtinguit. Gregorius Lopez in l. 2. tit. 18. part. 4. verbo, ciuil. Rodericus Suarez allegat. 28. ex verſiculo, fortè Aduocatus actorum, vſque ad verſiculum, per præ dicta redditur negotium. Menchaca controuerſ. vſufrequent. lib. 2. cap. 27. num. 15. & de ſucceſ ſ. creatione, lib. 3. §. 21. num. 171. & ſeq. & de ſucceſ ſ. progreſ ſu, §. 26. num. 40. & controuer. illuſt. cap. 37. ex num. 10. cum ſeq. Caſtellus in l. 27. Tauri, num. finali. Aſcanius Clemens in tractatu, de patria poteſtate, cap. vltimo. Euerardus in ſuo centiloquio, capite 55. Ludouicus Gomezius in regul. Cancell. de impetrat. benef. vacan. per obit. familiar. Cardinal, quæ ſt. 7. per totam. fol. 110. Didacus Couar. in cap. cùm tibi, de teſtamentis, ex num. 9. cum ſequentibus. Portius Imolenſis in conſ. 23. nu. 18. & ſeq. lib. 1. Villalobos commun. littera M.n. 212. folio 120. Emanuel Coſta in dicto §. & quid ſi tantum, ex numer. 7. vſque ad numerum 15. Fortunius Garſia in eodem §. ex num. 40. vſque ad num. 54. qui ideò videndus erit, quòd in propoſito eruditè, atque ingeniosè loquitur, & in quæ ſtione præfata mortis ciuilis, nonnullos caſus diſtinguit. Lancelotus Galiaula, qui etiam aliquos caſus di ſtinguit, & latè ſcribit in eodem §. & quid ſi tantum, ex numer. 7. cum ſeq. Ioannes Crotus, qui etiam ex propoſito ſcribit in dict. §. & quid ſi tantum, ex num. 5. vſque ad numer 16. & duos caſus principaliter conſiderat, atque conſtituit. Primus eſt, quando mors profertur à lege: ſecundus, quando profertur ab homine. In primo, quatuor alios caſus conſiderat. In ſecundo, aliquas concluſiones deducit. Mandoſius Cancel. regula. 32. quæ ſt. 5. num. 2. & 3. vbi, an ſtatutum loquens de morte, verificetur in morte ciuili. Ioannes Bolognetus in dicto §. & quid ſi tantum, ex num. 57. vſque ad numer. 72. vbi plena quidem manu procedit, & pro declaratione præfati dubij, an, inquam, indefinita mentio mortis intelligatur de naturali morte tantùm, an etiam de ciuili, multa, diuerſáque congerit, & diuerſos caſus diſtinguens, aliorumque traditiones improbans, nonnulla ob ſeruat, quæ in praxi, & caſibus occurrentibus erunt conducibilia. Eo autem loco, tria principaliter Bolognetus intẽdit : in primis duplicem eſ ſe mortem, naturalem, & ciuilem, vt ibidem declarat n. 63. Deinde, quinque refert aliorum ſententias, eáſque ex propo ſito improbat ex nu. 64. vſque ad num. 69. quo num. & duobus ſequent. tandem inquit, pleniorem, & magiſtralem diſtinctionem poſ ſe tradi diſtinguendo, vt ibi diſtinguit. Boëtius Eppo. (quem nullus hactenus præcitauit) in commentar. ad dict. §. & quid ſi tantum, num. 6. vbi de propoſito dubio, & de intellectu illius §. agit. Marius Salomonius in eodem §. & quid ſi tantum, ex n. 20. cum pluribus ſeqq. vbi etiam diſtinguit nonnullos caſus, & tractat de intellectu eorum iurium, quæ in hac materia expendi ſolent communiter: contendit tamen, firmiter tenendum, notabile vulgatum ex dict. §. & quid ſi tantum, deductum, appellatione mortis venire etiam ciuilem, nedum in eo textu non probari, ſed contrarium liquidius eſ ſe: in quo etiam & Franciſcus Duarenus, & Iacobus Cuiacius conueniunt ibidem, & ante alios eruditiſ ſimus Aretinus in vltimo notabili eiuſdem §. & quid ſi tantum, ex eo textu totum contrarium dicit, ſcilicet, quòd appellatione mortis non veniat mors ciuilis. Ludouicus Molina de Hiſpanor. primogeniis lib. 1. cap. 13. num. 94. Gaſpar Valaſcus in l. Imperium, num. 180. ff. de iuriſdictione omni. iudi. Dominus Franciſ. Sarmient. in dict. §. & quid ſi tantum, ex num. 41. & num. 58. & 59. Ioannes Corraſius in eodem §. num. 7. & 8. qui & indiſtinctè, & eruditè, vt adſolet, loquitur, & mortis ciuilis & naturalis inuentionem tuetur. Quã do etiam ciuilis mors comprehendi debeat mortis appellatione, breuiter, atque exemplis declarat, vt infrà in notabilibus dicetur. Ioannes Cephalus in conſil. 395. lib. 3. vbi agit, an ſubſtitutus alicui decedenti ſine filiis, admittatur, quando grauatus moritur ciuiliter, & quando ciuilis mors ſub appellatione mortis comprehendatur. De vtroque etiam Hieronymus Gabriel in conſ. 184. per totum. lib. 1. Franciſcus Burſatus in conſ. 48. num. 27. lib. 1. Socinus iunior in conſ. 158. num. 67. & in conſil. 14. nu. 16. lib. 2. meliùs in dict. §. & quid ſi tantum, ex num. 13. vſque ad numerum 24. hunc Authorem omninò legendum, atque prænotandum, ideò Lectorem moneo, quòd non intricatè aut confusè, ſed diſtinctè potiùs, atque certa doctrina ſeu reſolutione rem hanc declarat: deinde ciuilis mortis nomen eleganter tuetur, & totam hanc materiam duplici conſideratione comprehendit: & omnia iura, quæ in propoſito ſunt ad eos terminos reducit, vt videbis ibidem, & ſtatim dicetur. Guillem. Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, mortuo itaque, 1. num. 29. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 166. & 167. cum ſeqq. Andreas Gail practicarum obſeruationum, lib. 2. ob ſeruatione 140. num. 18. Ioannes de Monteſperello in conſilio primo, volum. 1. Capra in conſilio 83. ex num. primo, cum ſequentibus. Franciſ. Marc. deciſ. 833. 1. part. Ioannes à Capiſtrano in conſil. 39. num. 13. inter conſil. vltim. voluntatum. volum. 2. Sfortia Oddi in tractatu Compend. ſubſtit. par. 4. art. 3. fol. 40. Nicotius in rubrica, ff. ſoluto matrimonio numer. 155. Rolandus in conſil. 97. num. 34. 39. 40. & 41. lib. 2. Pancirolus in conſil. 114. Achilles Pedrocha in conſ. 40. num. 283. qui tamen materiam hanc nimis reſtrinxit; generaliter enim, atque indiſtinctè obſeruauit, quòd mortis appellatio in fideicommiſ ſis intelligitur tantum de morte naturali: nam vt infrà dicetur, & Socinus iunior rectiſ ſimè obſeruauit, ex mente diſponentis, ſiue ex diſpo ſitionis ratione aliud dici poſ ſe, ac ſ æpè dici debere, euidenter conſtabit. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. num. 618. Thomadoccius in conſilio vltimo. Iacobus Beretta in conſil. 40. lib. 1. vbi vide. Simon de Prætis de interpret. vltim. voluntat. lib. 2. interpretat. 1. dubit. 1. ſolution. 7. ex num. 6. fol. mihi 157. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſil. 39. ex numer. 2. cum ſequentib. lib. 1. Ioannes Marcus Aquilinus in repetitione ad text. in dicto §. & quid ſi tantum, verſ. quid enim ſi aquæ & ignis, fol. mihi 45. ex n. 6. vſque ad nu. 27. vbi in propo ſita quæ ſtione, numquid mentio mortis ſimpliciter, de ciuili etiã morte intelligatur, ex profeſ ſo inſiſtit. Et tandem credit, aliorum Doctorum dictis omiſ ſis, nonnullos caſus diſtinguendos eſ ſe: Ac primum, quando mortis caſus cõprehenſus eſt nõ reſtrictiuè, quaſi diſpoſitio ad illum dumtaxat caſum reſtricta ſit, ſed vel ratione frequentioris vſus, vel tanquam ſit vnus ex caſibus, quibus diſpoſitio de qua agitur, ſeu idem effectus inducitur: & tunc inquit ipſe ſubdiſtinguendum eſ ſe, an materia ſit permiſ ſoria, an prohibitoria, & an in vim meræ conditionis mentio mortis ponatur, vel non, prout latiùs explicat, & aliorum traditiones improbat: nouè etiam explicat text. in l. ex ea parte, §. in inſulam, ff. de verbor. obligat. in l. ex facto, §. ſi quis rogatus, ff. ad Trebellian. in l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fiſci, vt ibidem videri poterit. Michaël Graſ ſus receptarum ſententiar. §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 40. num. 7. & quæ ſt. 41. Hubertinus Zuchardus in conſil. 78. num. 168. & 169. Pater Ludouicus Molina tom. 1. de iuſtitia & iure, tract. 2. diſput. 9. Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 3. cap. 20. ex num. 33. fol. mihi 48. Alexander Trentacinquius de ſubſtit. 4. part. cap. 6. per totum, vbi vide omninò. Iacobus Menochius in conſil. 388. num. 23. lib. 4. & in conſil. 227. num. 45. & in conſil. 211. num. 47. lib. 3. & in conſil. 536. num. 4. & 5. lib. 6. Ioan. Petr. Mollignat. de appellatiua iuris vtriuſ que extenſione, fol. 92. ex num. 749. vſque ad numerum 756. Tiberius Decianus in conſil. 86. num. 39. lib. 3. & in conſil. 20. num. 24. lib. 4. & in conſil. 31. num. 16. 17. 18. 19. & 20. lib. 5. & in conſil. 61. num. 1. 2. & 3. eodem lib. Quibus tamen in locis Author hic, nec in articulo principali huius Capitis, (fideicommiſ ſi, inquam, aut Maioratus) nec in quæ ſtione prædicta, an veniat mors ciuilis, aliquam certam, ſiue abſolutam tradit reſolutionem, quamuis nonnulla generaliter conſtituat. Anton. Faber lib. 9. coniect. c. 3. & ad tit. C. de ſacroſ. Eccleſiis, definit. 44. & ad tit. C. de Epiſcopis & Cleric. definit. 2. Alexander Raudenſis de Analogis, lib. 1. cap. 10. num. 26. 27. & 28. & cap. 34. ex num. 318. Carolus de Tapia in authent. ingreſ ſi, C. de ſacroſ. Eccleſiis, verbo, ſua, cap. 17. Antonius de Amatis deciſ. 46. num. 38. Borgninus Caualcanus deciſ. 1. 3. part. & de vſufructu mulieri relicto, ex num. 238. cum ſeq. Pelaez à Mieres de maioratu, 2. part. quæ ſt. 3. ex num. 15. cum ſequentibus. Marcus Antonius Eugenius in conſ. 58. num. 59. lib. 1. Andreas Fachineus controu. iur. lib. 10. cap. 45. Velazquez de Auendaño in l. 4. Tauri, gloſ. 4. & in l. 44. gloſ. 7. Andreas Angulus ad leges meliorationum, l. 1. gloſ ſa 6. per totam, fol. 9. Petrus Loriotus de iuris apicibus, tractatu 5. de morte, axiom. 1. & 2. & 3. fol. mihi 258. quo loco inquit, non paruam eſ ſe difficultatem, an cùm de morte fit mentio, ciuilis quoque comprehendatur, & dict. axiom. 2. communem Doctorum ſententiam profert: Tandem dict. axiom. 3. ipſe putat, quòd in his, quæ ex præ ſenti tempore ſuum effectum habent, mors ciuilis æquiparetur morti naturali, vtputa in in ſtitutione, in bonorum poſ ſeſ ſione contracta, in legitima parentum, vel libertorum ſucceſ ſione. In his verò, quę temporis tractum habent, deportationem, nec non aquæ & ignis interdictionem à morte differre, vt in legato conditionali, in fideicommiſ ſo poſt mortem reſtituendo, in promiſ ſione poſt mortem adimplenda, & in donatione quę per donantis mortẽ confirmari ſolet: verũenimverò , diſtinctio hæc ex eo tuta mihi non videtur, ſed potiùs periculoſa, quòd etiam in his, quę temporis tractum habent, non poſ ſit id ira generaliter conſtitui; aliud verò dici debeat, quoties diſponentis mens, vel diſpoſitionis ipſius ratio aliter ſuadeat, vt infrà dicam: quoties etiam caſus mortis reſtrictiuè appoſitus non fuerit, vel materia ſtricta non ſit, vt Aquilinus relatus ſuprà probauit: vel etiam ſi materia fauorabilis ſit & lata, vt Ioan. Vincent. Honded. in conſ. 62. n. 29. & 30. lib. 1. optimè aduertebat: ex eo deinde mihi diſplicet, quòd omnia iura, quibus Author ipſe innititur, id non probant præcisè, ſed potiùs in caſibus peculiaribus loquuntur, vel ob rationem diuerſam procedunt. Vnde & in his etiam, quæ ex præ ſenti tempore ſuum effectum habent, aliud dici deberet, quoties ſubiecta materia, aut diſponentis præ ſumpta mens, vel diuerſa ratio ſic ſuaderet, vt Socinus iunior in d. §. & quid ſi tantum, num. 16. & 17. rectiùs conſiderauit, & quamplurimis iuribus comprobauit. Salazar de vſu & conſuetudine, capite primo, numero 65. Bonifacius Rogerius in conſil. 27. ex n. 141. vſque ad numerum 145. lib. 1. Gratianus regula 456. Franciſcus Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 11. tit. n. 8. & n. 23. Ioannes Matiençus in l. 3. tit. 4. gloſ. 2. lib. 5. nouæ collect. regiæ. Antonius Robertus, qui eleganter atque eruditè loquitur, lib. 4. rer. iudic. cap. 16. folio mihi 117. atque omnia iura explicat ex propoſito, quæ contraria, aut diſ ſimilia videntur in hac materia, & nonnulla adducit notanda in propoſita quæ ſtione, an mors ciuilis eundem ſortiatur effectum, quem mors naturalis. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſis, art. 28. num. 62. & 63. & de iure fiſci, titulo, de deportatis, numero 21. Ioannes Gutierrez practicar. lib. 3. q. 71. n. 10. latiùs canonicarum, lib. 2. cap. 1. ex num. 37. cum multis ſequentibus. Sebaſtianus Medices in ſuis tractatibus, tomo 2. tractatu, mors omnia ſoluit, 1. p. ex n. 22. vſque ad n. 60. vbi n. 23. cum pluribus ſeqq. plenè, explicat, an, & quando in omni diſpoſitione, mortis appellatione, ciuilis mors comprehendatur, ſicut naturalis, & n. 33. iterùm in eodem dubio diſtinguit, an mortis mentio fiat in diſpoſitione hominis, aut in diſpoſitione legis, & an ſimus in materia pœnali, vel non, & numero 47. cum ſequentibus, adducit nonnullos ca ſus, in quibus mors ciuilis non æquiparatur morti naturali. Petrus de Barboſa prima parte l. ſecunda, ff. ſoluto matrimonio, numero 154. ad finem, & numer. 155. & 156. D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ ſa 13. de legato monacho relicto, ex n. 32. vſque ad num. 38. & gloſ. 27. de fideicommiſ ſaria ſubſtitutione, ex num. 24. vſque ad numer. 28. Andreas Fachineus in conſ. 75. lib. 1. Hieronym. de Cæuallos pract. commun. contra communes, q. 63. & 64. Hippol. Riminal. in conſil. 416. lib. 4. vbi etiam agit de prædictis, an ſcilicet, & quando mors ciuilis appellatione naturalis contineatur: & per totum conſilium, caſum egregium, & notatu dignum tractat, de ſubſtitutis, inquam, filio, ſi deceſ ſerit naturaliter ſine liberis, an filio occiſo, vel decapitato, ſit eis locus, explicátque eleganter conſilium Baldi 8. Si codicillaris, lib. 4. Fuluius Pacianus in conſ. 19. ex n. 1. & n. 5. & ſeq. & in conſ. 131. ex n. 16. Ioannes Vincentius Hondedeus mihi quidem ſemper eruditiſ ſimus in conſ. 62. per totum, volum. 1. quo in loco ex profeſ ſo, atque ſingulariter quæ ſtionem vtramque mortis ciuilis, & fideicommiſ ſi proſequitur, & ingeniosè procedit. Alphonſus Villagutta in tractatu de extenſione legum, q. vnica, de extenſ. leg. correct. & pœn. ſimul, n. 262. per totum, fol. mihi 80. col. 3. in fine, & col. 4. vbi Geminiani, & Antonij de Burtio diſtinctiones refert, & illas probat, atque in præfata quæ ſtione inquit di ſtinguens, quòd aut verbum mors profertur à iure, aut ab homine: ſi profertur à iure, diſtinguendum eſ ſe ſic; aut ius exprimit de qua morte intelligatur, & illud ſeruandum eſt, vt in cap. penul. de ſupplen. neglig. Prælat. ſi verò ius non exprimit, tunc ſic procedendum eſt, vt inſpiciamus, an ius loquatur in materia ſtricta, vel non ſtricta, vt ibi diſtinguit. Quòd ſi materia ſtricta non ſit, inſpiciendum etiam eſ ſe, an ſit identitas rationis, vel non: Et an mors ciuilis quoad id, de quo agitur, habeat per omnia eundem effectum, quem habet mors naturalis, vel non habeat. Quando autem hæc vox mors profertur ab homine, tunc etiam diſtinguendum eſ ſe, an materia ſit ſtricta & odioſa, an larga; & tunc in materia ſtricta intelligendum de morte naturali: in materia verò larga vtendum diſtinctione, ſcilicet, aut ſumus certi de mente proferentis, aut non. Primo caſu mens illa ſeruanda erit, idque ob rationem, quam ibidem adducit; ſi verò de mente ipſius certi non ſumus, tunc ſemper debemus intelligere, quòd homo velit, & ſe videatur referre ad mortem naturalem. Et in hoc vltimo, Ioannes Crotus, Ioannes Marcus Aquilinus, Ioannes Vincentius Hondedeus, Sebaſtianus Medices, & alij multi ex ſuperiùs citatis conueniunt: ab aliis autem, quæ Villagutta ipſe tradit, non omninò diſ ſentiunt, imò frequenter cum illis Concordant; idcircò diſtinctio hæc notari, & præ oculis haberi debebit. Vide etiam tradita à me quotidianarum harum controuerſiarum iuris, lib. 1. de vſufructu, cap. 64. & 65. & 66. Et regularum iur. ciu. & Pontificij, ex variis collectarum, tom. 2. lib. 11. fol. 94. & 95. verſ. Tertiò præmitto, & verſ. Quartò præmitto. Vide etiam Patrem Thom. Sanchez de ſponſalibus,[*] lib. 6. diſp. 17. fol. 956. & 957. vbi plenè explicat illam quæ ſtionem, an donatio inter coniuges inualida, ſicut confirmatur morte naturali, confirmetur & morte ciuili, ſed nullum ex præfatis omnibus Authoribus citat, nec terminos illius quæ ſtionis egreditur. Cardinal. Dominic. Tuſcum nouiſ ſimè practicarum concluſ. tom 5. concluſion. 393. folio 834. litera M. vbi, quando mors ciuilis æquiparetur naturali, vel non. Denique Petri Surdi conſil. 90. per totum, lib. 1. ex[*] cellens eſt, & notandum in hac materia: in vtroque namque, quando ſcilicet mortis nomen ciuilem quoque mortem, ſicut naturalem comprehendat; an etiam ſubſtitutus admitti debeat in caſu fideicommiſ ſi, quando grauatus ciuiliter moritur, eleganter, atque eruditè Author ille ſe habet. Et vide eundem in tractatu, de alimentis tit. 7. q. 39. [*] & tit. 8. priuilegio 7. & tit. 5. q. 1. n. 1. & in. 11. vbi tractat, an alimenta debita alicui, quæ regulariter cum morte finiuntur, vt ibidem probauit d.n. 1. durent vſ que ad mortem naturalem, vel dum vita naturalis durat? Et cum aliis Authoribus reſoluit, alimenta relicta, ſeu debita, præ ſtanda eſ ſe durante vita, & finiri ſola morte naturali, non verò ciuili, vt banno, deportatione, damnatione in metallum, & capitis diminutione. Quod etiam probauit d.q. 39. & ibidem [*] rationes concludentes adduxit, quare in hoc caſu mors ciuilis naturali non æquiparetur. Regulariter[*] ergo & in aliis caſibus, non ſolum in alimentis idem ius erit obſeruandum, vt ſcilicet nunquam alimenta, vel annuæ præ ſtationes finiantur ſola morte ciuili, dum naturalis durat, etiamſi pro mortuo quis reputetur: ſed & conſequenter idipſum obſeruari debebit in eo, qui Religionem ingreſ ſus eſt, & profeſ ſus, modò Religio ſit bonorum in communi capax, quod ex traditis & reſolutis per Surdum dictis in locis, manifeſtè & verè procedit, quamuis Author ipſe non ita ſpecificè dixerit: & in fortioribus terminis corroboratur ex aliis, quæ Surdus metipſe notauit d. priuilegio 7. tit. 8. n. 4. & n. 10. Si vero Religio eſ ſet bonorum in communi etiam incapax, qualis eſt Fratrum Minorum, & aliorum; tunc equidem mors ciuilis, quæ per Profeſ ſionem inducitur, naturali æquiparari deberet, & conſequenter ſola morte ciuili in hoc caſu finirentur alimenta, aliæve præ ſtationes annuæ ſingulis annis debitæ: idque conuenit his, quæ Surdus idem d. priuilegio 7. n 11. reſoluit[*] in illa quæ ſtione, an & quando Fratribus Minoribus alimenta poſ ſint validé relinqui, vel relicta debeantur: His etiam quæ in eadem quæ ſtione, & in alio quocunque legato Fratribus Minoribus relicto, ſcripſerunt poſt ordinarios, & alios multos, Anton. Gabriel communi. concluſ. lib. 4. tit. de hæred. inſtit. concl. 1. & tit. de legat. concluſ. 1. Michaël Graſ ſus receptar. ſententiar. iuris, c. 22. per, q. 8. latiùs Queſada diuerſar. quæ ſtion. iuris, c. 22. per totum, vbi vide omninò de capacitate, aut incapacitate Fratrum Minorum quoad legatum quòdcunque, Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſ. c. 2. n. 14. & ſic longa differentia erit in caſu prædicto, & morte ciuili per Profeſ ſionem Religionis bonorum etiam in communi incapacis inducta, ab aliis caſibus, in quibus quis ciuiliter mori dicitur, vt puta banno, deportatione, damnatione in metallum, & capitis diminutione; quòd Queſada d.c. 22. ex n. 8. vſque ad num. 12. optimè animaduertit & fundat, & num. 29. citat Fulgoſium in conſil. 104. Titius condidit teſtam. col. 3. qui ſcripſit, Fratribus his Minoribus non licere habere annuos redditus, quã tumcunque ſint modici valoris: & num. 30. probauit, idem Bartolum voluiſ ſe, ſi rectè expendatur, & alia adducit, quæ & ſuperiora, & inferiùs dicenda non leuiter confirmant. Eadem itaque diſtinctio adhiben[*] da, idemque ius obſeruandum erit, an ſcilicet Religio ſit bonorum in communi capax, vel non, dum quæritur, an ius annuatim; ſingulíſve annis, vel pro vita, aut tempore, diebúſve vitæ alicui competens, per ingreſ ſum Religionis & Profeſ ſionem finiatur: nam licèt in aliis non militet eadem, peculiariſve ratio, quæ in alimentis militat, iuxta ea, quæ Surdus d.q. 39. conſiderauit. Ex quo tamen aliæ rationes militant, Religióque eſt bonorum in communi capax, retinere proculdubio debebit pro vita naturali Monachi ea, quæ Monacho ipſi competebant, & dum vita naturalis duraret, præ ſtanda eſ ſent, ſi Religionem non fuiſ ſet profeſ ſus, quemadmodum ex communi Doctorum ſententia, bona Maioratus pro eodem tempore retinet; imò eo caſu non repugnant aliquo modo ea, quæ in ſucceſ ſione Maioratus repugnare, mox dicemus: quemadmodum etiam, & vſusfructus, qui adeò perſonæ vſufructuarij cohæret, in Monaſterium tandiu tranſit, quandiu Monachus vixerit, eóque naturaliter mortuo, ad proprietatem reuertitur, vt Ioannes Gutierrez canonic. quæ ſt. lib. 2. c. 1. n. 98. 99. & 100. cum multis Authoribus obſeruauit. Et nos diximus lib. 1. de vſufructu, c. 64. ídque magis certum redditur ex his, quæ infrà dicentur, & cum aliis annotauit Ioannes Gutierrez vbi ſuprà, num. 50. ſcilicet, in dubio facta mentione mortis, intelligendam diſpoſitionem de morte naturali, non de ciuili: ſicque intelligendum eſ ſet regulariter, ac idem ius conſtituendum, quoties vitæ mentio fieret, vt verba in dubio de vita naturali ac cipi deberent, per text. in l. vltima, C. de his qui veniam ætatis impetrauer. maximéque, vbi alia ratio, vel iuris diſpoſitio contrarium non ſuaderet, & Monachi Religioníſve fauor in eo verſaretur, vel aliàs odium aut damnum eiuſdem reſultaret, iuxta ea, quæ Chaſ ſaneus, Crocus, Bolognetus, & alij in locis ſuperiùs citatis, latiùs obſeruarunt: Monachus namque, licèt habeatur pro mortuo, iuris fictione; tamen ſecundùm veritatem ſtat, viuit, ambulat, & alimentis indiget, ſicut alius quicunque, cæteráque facit, quæ omnes alij: vnde iure quocunque illi competente (ſi alia ratio in contrarium non ſit) Monaſterium pro ipſius vita fraudari non debet, ſi bonorum in communi capax ſit, vel iuris communis diſpoſitione aut permiſ ſione, vel ſaltem ex diſpenſatione, aut priuilegio, & conſuetudine, ex quibus Monaſteria Monialium, etiam Ordinis Minorum ſunt habilia ad ſucceſ ſionem, & conſequenter iura etiam earundem retinere valent, ſicut in Monachis remanet ſcriptum: Et per Iulium Clarum lib. 4. §. teſtamentum. quæ ſt. 21. Burſatum in conſil. 60. n. 21. lib. 1. Capicium deciſ. 10. Cephalum in conſ. 56. n. 46. & in conſ. 98. n. 7. lib. 1. Æmilium in conſ. 135. n. 2. & 3. & in Tridentino ſeſ ſione 24. c. 3. de reform. Quibus etiam conuenit Bonifacij Rogerij traditio[*] in propoſito; is enim Author in conſ. 27. num. 141. lib. 1. generaliter obſeruauit, Socinúmque, & alios Authores commemorans, Monachum tunc pro mortuo haberi, cùm ingreditur Monaſterium incapax, tam in particulari, quàm in communi & vniuerſali, aliàs ſecus. Et conſequenter, ſi Monaſterium ſit capax in communi, non dari locum iuri eorum, quibus aliàs daretur, ſi verè & naturaliter Monachus mortuus fuiſ ſet. Quod latiùs proſequitur, & multorum Authorum obſeruationibus comprobat Ioannes Gutierrez canon. lib. 2. cap. 1. ex num. 48. vſque ad numerum 53. Accedit etiam Alphonſi Villaguttæ diſtinctio & [*] reſolutio in hac materia, is enim Author, vt ſuprà retuli in tractatu, de extenſione legum, dicta quæ ſtione vnica, de extenſ. leg. correct. & pœnal ſimul, numer. 262. ſingulariter obſeruauit, quòd in diſpoſitione hominis, quoties non ſumus certi de mente diſponentis, tunc ſemper debemus intelligere, quòd homo velit, & ſe videatur referre ad mortem naturalem, per text. in l. ex ea, §. in inſulam, ff. de verbor. obligat. Idemque eſ ſe obſeruandum, ſi ſimus in diſpoſitione legis, ſi mors ciuilis per omnia, non habeat eundem effectum, quem mors naturalis, vt ibidem latiùs obſeruat: Et in eo quòd dixit in diſpoſitione hominis, conuenire etiam Ioannem Crotum, Ioannem Marcum Aquilinum, Ioannem Vincent. Honded. & Sebaſtian. Medices, ſuprà annotaui, dum eundem Villaguttam retuli; & ſentit clarè Salazar de vſu & conſuet. c. 1. n. 65. quod eſt notandum pro conceſ ſionibus, aut iuribus ab homine factis & datis, vt in dubio durare debeant, ve dixi, dum vita naturalis durat eius, cui conceſ ſio facta eſt, niſi alia ratio, aut Religionis incapacitas aliud ſuadeat, vt etiam per Alexandrum Raudenſem de Analogis, lib. 1. c. 10. n. 26. cuius reſolutionem adducam infrà, n. 22. Deueniendo igitur ad propoſitum noſtrum, à quo occaſione prædictorum digreſ ſi ſumus, vtile tamen, atque lectori iucundum arbitramur, ſic ſpecificè ſuperiora declaraſ ſe ac etiam huic diſputationi conueniens omninò exi ſtimamus: obſeruandum & deinceps erit, ſuperioribus omnibus Authoribus originaliter, atque attentè prælectis, & non mediocri, importuno potiùs, maximóque labore, & ſtudio euolutis, duo manifeſtè & verè deduci, quorum neutrum negari poteſt. Inprimis, tot, tantóſque Authores in vnum congeſ ſiſ ſe ſuperiùs, & nunc ex eiſdem, certas, aut communi Scribentium placito magis aſ ſiduè receptas doctri nas elicere, atque in huius dubij explicatione inſi ſtere, non otiosè, aut extra propoſitum, ſed neceſ ſariò, vt ita dicam, fieri: aliàs enim in tenebris verſaremur, nec dubij præcipui huius Capitis circa fideicommiſ ſa, & Maioratus, veram rationem, ſiue certam reſolutionem aſ ſequi valeremus: ac denique, non ſequeremur omnium ferè in eadem quæ ſtione Scribentium ordinem, ſeu veſtigia, qui antequam ad fideicommiſ ſi, ſeu Maioratus quæ ſtionis explanationem deueniant, priùs, atque ex propoſito inquirunt, & tractant, vtrùm mors ciuilis & naturalis æ quiparentur, ſiue an mortis appellatione ſimpliciter ciuilis quoque mors comprehendatur: Quo modo in hoc tractatu ab Antiquioribus vſque ad nouiores procedunt omnes tam in d. §. & quid ſi tantùm, quàm multis aliis in locis Scribentes, vt ſi eoſdem prælegeris, videbis apertè. Prætereà & ſecundò (quòd etiam vt dixi, negari[*] non poteſt) deducitur manifeſtè, diſceptationem ſuſceptam; an inquam, mortis appellatione ſimpliciter, mors ciuilis in diſpoſitione quacunque veniat, difficilem admodum eſ ſe. Quod agnoſcit Petrus Loriotus de iuris apicibus, tract. 5. de morte, axiomate pri[*] mo, atque in ea Doctores adeò varios fuiſ ſe, vt quot capita, tot ſententiæ eſ ſe videantur, vt Aquilinus in d. §. & quid ſi tantum, verſiculo, quid enim ſi aquæ, n. 11. obſeruauit. Verè namque Moderniores in eorum[*] repetitionibus, conſiliis, deciſionibus, atque ſcriptis, variis modis loquuntur in præ ſenti difficultate: Alij enim communes opiniones, aut communes theoricas impugnant: Alij eas ab aliis defendunt: alij verò ſuo arbitrio, & diuerſimodè materiam hanc declarant; quòd Socinus iunior in d. §. & quid ſi tantum n. 14. ſic rectè annotauit. Quocirca in eadem alter[*] catione, aut dubio non poteſt quidem dari firma aliqiu doctrina, vel adeò generalis theorica proponi, quæ valeat omnibus caſibus æqualiter conuenire, ſed potiùs per regulas præ ſumptiuas dumtaxat, iuxta facti occurrentis qualitatem, materia hæc declarati debebit: id quod Ioannes Bolognetus in eodem §. & quid ſi tantum, n. 71. ad finem, cum iudicio obſeruabat: Si quæ autem regulæ generales, aut theoricæ nos ducere in eadem materia, nec decipere poſ ſunt, ſequentes proculdubio erunt, quæ & præ cipuè huius Capitis diſceptationi, & conueniunt omninò, & valdè neceſ ſariæ ſunt, ac etiam futuris aliis negotiis decidendis occaſionem præ ſtabunt. Et quo dilucidè, & diſtinctè procedatur, ſequentia, vt moris habeo principaliter conſtituam. In primis ergo conſtituo, quòd mors ciuilis non[*] eſt legale nomen, quia non ſic iura loquuntur, ſiue mors ciuilis apud Iureconſultos non repetitur, ſed dicitur nomen imaginarium, ſiue ſic à iuris Præceptoribus compoſitum: ita Emanuël Coſta in præcitato §. & quid ſi tantum, n. 4. & ante eum Lucas de Pefia in l. vnica C. de impon. lucrat. deſcrip. lib. 10. fol. 70. col. 1. in verſ. & cum dicimus mortem, quem Coſta ipſe non retulit. vel obliuione, vel datâ operâ, vt firmauit Mieres de maioratu, p. 2. q. 3. n. 15. in principio, & vltra eos, ſic etiam obſeruauit Socinus iunior in d. §. & quid ſi tantum, num. 15. in principio, & clarè ſentiunt Ioannes Bolognetus ibidem, n. 58. & 59. & Ioannes Cephalus in conſ. 395. n. 29. & 30. lib. 3. Idcircò mortis appella[*] tione, in dubio intelligimus de morte naturali, non de ciuili; ſiue verè & propriè loquendo, cùm de morte fit mentio in iure, vel in aliqua diſpoſitione, ex vi verborũ venit tantùm vera mors: mors autem ciuilis ficta eſt, & non vera; ita Scribentes omnes communiter in d. §. & quid ſi tantum, vbi Socinus iunior ex communi ſententia ſic reſoluit poſt alios n. 14. Bolognetus n. 57. & 58. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 62. numer. 2. libro primo. Ioannes Cephalus dicto conſil. 395. numero 31. libro 3. qui ad id citat text. in l. ab omnibus, §. fin. ff. ſoluto matrimonio, in l. ex parte, §. in inſulam, ff. de verbor, obligat. & in cap. ſuſceptus, de reſcrip. in 6. Petrus Surdus in conſ. 90. numero 23. 24. & 25. lib. 1. Camillus Gallinius de verbor. ſignificatione, lib. 3. cap. 20. numer. 33. fol. 48. dicens, in illa quæ ſtione, an mortis appellatione, de morte quoque ciuili accipiamus, pro regula traditum eſ ſe, non accipi, per text. in dicto §. in inſulam, cum ſimilibus; & reddit rationem, quia vis verborum talem ſenſum non patitur, Alexander Trentacinquius de ſubſtitutionibus, quarta parte, capite 6. numero primo, vbi firmat, verbum, deceſ ſerit, [*] non verificari in morte ciuili, ſed in morte naturali tantùm: idque iure, & ratione fundat: Iure, ex l. Statius Florus, §. Cornelio Fœlici, ff. de iur. fiſc. l. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legat. 2. Ratione, quia verba in dubio intelligenda ſunt naturaliter, l. finali, C. de his qui veniam ætatis. Idem quoque de eodem verbo, & de verbo moriatur, & de aliis ſimilibus verbis ob eadem iura, eandemque rationem, ſuperiùs præcitati Authores omnes obſeruarunt, & alij multi, quos ipſi commemorarunt. Id autem cùm de iure, atque ex verbi proprie[*] tate ita ſit, mirum non eſt, quòd quidam ex Recentioribus Authoribus, ac etiam antiquiores nonnulli contra communem inſurgant, contendantque, Interpretes noſtros malè loqui communiter, dum ciuilem mortem appellant, eamque frequenter, multiſque in caſibus dicunt venite appellatione mortis: & conſequenter ciuilis mortis denominationem carpere non dubitarunt; ducuntur autem præcipuè fundamento ſuperiori, ac etiam alio innituntur, quòd textus in d. §. & quid ſi tantum, l. Gallus, ff. de. liberis & poſthumis, potiùs videatur probare contrarium; nam in fine dicit, caſus de quibus ibi, ad ſimilitudinem mortis admittendos eſ ſe: ſi ergo ſunt ca ſus ſimiles, non ſunt iidem, l. actionis verbo, ff. de obligat. & action. l. quod Nerua, ff. depoſiti, cum ſimilibus. Prætereà, ſi ex vi verborum mors ciuilis, hoc eſt interdictio aquæ & ignis, deportatio, damnatio in metallum, & emancipatio veniret; non eſ ſet neceſ ſe, quòd Scæuola tales caſus ſuppleret: & ita argumentantur Aretinus, Duarenus, Cuiacius, & Salomonius ve ſuprà, dum hos Authores adduxi, animaduertebam: & referunt Socinus iunior in eodem §. & quid ſi tantum, num. 13. Bolognetus num. 57. qui huic fundamento, aut inductioni reſpondent: alter n. 15. verſ. verùm tu potes: alter d.n. 57. Mihi autem admodùm placet Ioannis Corraſij in[*] eodemmet §. ſolutio & theorica, num. 7. & 8. vbi defendit, Doctores communiter non ineptè duas mortes conſtituiſ ſe, naturalem ſcilicet, & ciuilem, vt etiã Socinus, & Bolognetus defendunt: ad argumentum autem prædictum reſpondet, dicens, minimè vrgere nullum ſimile eſ ſe idem; & aliud, quem eſ ſe talem; aliud, haberi pro tali: fatetur ſiquidem, ciuilem mortem, naturali ſimilem, non eſ ſe naturalem, ſed legis interpretatione pro naturali haberi; & inde legis interpretatione, idem quoque de morte ciuili aliquando iudicati, quod de naturali: in dubio autem, & naturaliter, & ſecundùm propriam ſignificationẽ , verbo mortis ſimpliciter prolato, naturalem mortem intelligi, non verò ciuilem, quia verè mors non eſt, ſed mortis loco habetur: quod etiam in effectu obſeruauit Socinus iunior vbi ſuprà, d.n. 15. & iuribus comprobauit Ioan. Bolognet. d.n. 57. qui tamen in ſolu[*] tione ad dictum argumentum, quo præfati Authores contrarij adducuntur communiter, malè contendit, non negare Iureconſultum in d. §. & quid ſi tantum. in illis caſibus eſ ſe propriè mortuus: verè namque, aut propriè loquendo, mortuus non eſt, ſed legis interpretatione, mortui loco habetur, l. primæ, §. deportatos, ff. de bonor. poſ ſeſ ſ. contra tabulas, ibi: Mortuorum loco ſunt, l. ſi necem, §. ſi deportati, ff. de bonis libertorum, ibi: Tanquam mortui habentur: idque agnoſcunt Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 3. cap. 20. num. 33. & 34. Alexander Raudenſis de Analogis, lib. 1. c. 10. n 26. vbi dicit, appellatione mortis, quæ eſt vox Analoga, loquendo in abſtracto, & in materia fauorabili, contineri ſecundùm communem opinionem, etiam mortem ciuilem, cuiuſcunque ſpeciei illa ſit: verùm ſi vertatur controuerſia, quid denotetur per mentionem mortis in aliqua diſpoſitione appoſitæ, in quæ ſit facienda ſtricta interpretatio, vtique intelligi per prius, & ſic de morte naturali. per text. in d. §. in inſulam. & in l. ſed & ſi mors, §. tam igitur, ff. de donat. inter, l. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legatis 2. l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fiſci. Et hactenus de primo præmiſ ſo, aut de obſeruatione prima in hac materia. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, quòd[*] mors ciuilis, ex ſententia communi, nunquam æquiparatur morti naturali, nec è contra naturalis morti ciuili niſi in caſibus à iure expreſ ſis, vel cùm hoc à iure reperitur cautum, Gloſ. in cap. ſuſceptum, de reſ criptis in 6. & in cap. placuit, 17. q. 1. Ripa in d. §. ex facto, n. 11. Coſta, Alex. Socinus, Felin. Iaſon, Pariſius, Gomezius, Prætis, & alij, cum quibus ſic obſeruauit Alexand. Trentacinquius de ſubſtit. 4. p.c. 6. n. 4. verſ. huic rationi dupliciter, qui dicit hanc concluſionem probari in l. primæ. c. finali, verſiculo, & ſi pater, ff. de bonor. poſ ſeſ ſ. contra tabulas, in l. ſed ſi mors §. cum igitur, ff. de donationibus inter. in l. ſed & ſi §. quòd ſi deportetur, cum aliis, ff. de bonis damnatorum. Ioannes Vincentius Hondedeus, qui etiam refert alios in conſ. 62. n. 3. & 4. & 5. lib. 1. & eſ ſe communem omnium ſententiam teſtatur Boërius deciſ. 323. n. 6. & eum, atque Menchacam referens, idem profitetur Michaël Graſ ſus recept. ſenten. §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 41. in verſ. pro quo militat alia communis, Mieres de maioratu, p. 2. q. 33. n. 15. Auendansius in l. 4. Tauri, gloſ. 4. num. 2. & magis communem traditionem aſ ſerit Viuius lib. 2. commu. opinione 190. Cæuallos commun. contra commun q. 63. in principio. Verum enimverò, ſi doctrinam hanc ita indiſtinctè [*] accipias, ex aliiſve regulis aut doctrinis, quas iidemmet Doctores tradiderunt communiter, eandem non declares, facilè quidem decipi poteris, aut confusè, & non diſtinctè materiam hanc percipies. Nam (quod cæteri ſuprà relati non ſic animaduertunt) ſi verum eſ ſet, mortis appellatione, ciuilem nunquã intelligi, niſi cùm lex, aut diſpoſitio ita expreſ ſerit; ſequeretur inde, quòd ex paritate, aut ſimilitudine rationis, vel ex diſponentis intentione, aut voluntate præ ſumpta, nunquam extenſio fieri poſ ſet ad alios caſus, ſimilem, vel eandem rationem habentes, quam expreſ ſi in iure haberent, ſed neceſ ſariò requiri deberet, quòd lex aut diſpoſitio, ita expreſsè diceret; quod tamen abſurdum eſ ſet, vtpote, cùm eo caſu locus dubitandi non maneret, ac etiam repugnaret Scæuolæ deciſioni, atque rationi in d. §. & quid ſi tantùm, quatenus dixit, caſus de quibus ibi, ad ſimilitudinem mortis admittendos eſ ſe; & ſic occaſionem, atque deciſionem apertam reliquit, ex qua ad ſimilitudinem mortis naturalis, & mortis ciuilis caſus, alijve ſimiles admitti debeant, quoties res, de qua ſermo ſit, atque materiæ ſubiectæ ratio, aut ſimilitudo sic ſuadeat. Denique id ipſum apertè repugnat communi aliæ Doctorum obſeruationi in hac materia, iuxta quam, vnum, vel alterum ſufficere, nec requiri, quòd caſus expreſ ſus ſit, pluſquam certum eſt. Iura autem, quibus communis, ac poſt alios adductus eſt Trentacinquius, vt ſuprà vidimus, nihil equidem faciunt ad rem; in illis namque, atque in cæteris, quæ in propoſito huius materiæ hucuſque expendi ſolent communiter, propoſitio præfata non probatur aliquo modo, ſed dumtaxat ſtatuitur, aliquando ſub commemoratione mortis, ciuilem quoque comprehendi, aliquando non contineri, id quod ex alio quidem prouenit, nec ex eo deſcendit, quòd expreſ ſum fuerit nécne, vt ex eiſdem iuribus conſtat adeò clarè, vt maiori comprobatione non indigeat, & Scæuola in d. §. & quid ſi tantùm, id apertè præ ſentit; ad ſimilitudinémque, eadémve ſubſiſtente ratione, alios caſus admittendos eſ ſe, ſatis acutè, & cum ingenio in futurum nobis reliquit eo loco ſcriptum. Nec cogitatio hæc, aut ſententia noſtra, quæ, vt vidiſti. euidenti & clara ratione fulcitur, authoritate eſt deſtituta, imò ſubtiliſ ſimus, atque eruditiſ ſimus Aretinus eam confirmat; is enim Author in d. l. ex ea, §. in inſula, ff. de verbor. oblig. communem ſuperiùs traditam reſolutionem improbauit, & eum ſequuti, impugnant etiã & alij Recentiores: ac inter alios Ioan. Crotus in d. §. & quid ſi tantum, n. 12. verſ. 1. fuit, poſt eundem Aretinum affirmat, quòd regula illa, quæ habet, quòd mors ciuilis non æquiparetur naturali, niſi in caſibus à iure expreſ ſis, communiter non approbatur. Idem quoque firmauit, & de regula illa meritò dubitauit Hondedeus d conſ. 62. n. 41. l. 1. Sed & Trentacinquius ipſe de ſubſtitutionibus, 4. p.d.c. 6. n. 4. col. 3. in verſ. huic rationi dupliciter, in fine, id ipſum agnouit, & cum doctrinam communem pro fundamento quæ ſtionis ibi excitatæ adduxiſ ſet, ſtatim vt eidem reſpondeat, ſubdit in hunc modum: Hæc reſ ponſio communiter reprobatur, prout refert & probat Aretinus in d. §. in inſulam: Ideò non eſt facienda multa vis in hac reſponſione, quam non puto in iure poſ ſe ſubſi ſtere ex aliquibus rationibus, quas hîc breuitatis causâ omitto. Denique Ioannes Bolognetus in eodem §. & quid ſi tantùm, n. 64. in principio, rectè animaduertit, corollarium aut regulam prædictam eſ ſe contra tex. in d. §. & quid ſi tantum, & communem Doctorum ſententiam cum omnibus iuribus de materia: videmus enim, cùm prouiſio Galli loqueretur in materia suitatis, & patriæ poteſtatis, Doctores ad alios caſus ſimiles id extendiſ ſe. Regula ergo hæc, aut doctrina generalis, vt procedat, atque ex aliis Interpretum doctrinis congruè explicetur, in hunc modum, vt ego arbitror, confici debebit; mortem ciuilem non æquiparari morti naturali, niſi cùm æquiparandam eſ ſe ius dixit, expreſ ſúmve reliquit: quia cùm verbo regulariter intelligenda ſint naturaliter in caſibus non expreſ ſis, ſemper ac in dubio intelligi debebit mentio mortis de naturali, vt ſuprà animaduertebam, nec de facili ad alios non expreſ ſos trahi poterit, aut debebit; non tamen inde excludetur: nã nec Iureconſulti, legúmve metipſarum Authores excludere voluerunt, quin ex deciſione caſuum expreſ ſorum in iure, atque ex ratione, ac ſimilitudine eorum, ex ratione etiam iuriũ in hac materia loquentium, & ſub appellatione aut commemoratione mortis, ciuilem quoque ſ æpè accipientium, ad alios caſus ſimiles, vel eandem rationem habentes. iura eadem, eorúmve deciſiones protrahamus, vel argumentum validum ad caſuum ſimilium deciſionem deducamus: nam & Scæuolam Iureconſultum ſic feciſ ſe, ac poſt eum Authores no ſtros pariter obſeruaſ ſe, ex text. in d. §. & quid ſi tantum, & dictis ſuprà, nobis compertum eſt: ac etiam in quacunque materia fit extenſio ex paritate rationis. Quod quidem rectè agnouit (quanuis non ad hunc modum, nec ita ſuperiora animaduertens) Ioannes Bolognetus in eadem §. & quid ſi tantum, n. 70. & clarè præ ſentit Socinus iunior ibidem, n. 15. & 16. quo loco notandum eſt, Authorem hunc, regulæ prædictæ, quòd mors ciuilis non æquiparetur naturali, niſi in caſibus à iure expreſ ſis, nunquam acceſ ſiſ ſe; nec etiam aliquam mentionem eiuſdem feciſ ſe, ſed duabus dumtaxat regulis aut doctrinis totam hanc materiam explicaſ ſe, nec in eadem doctrina vim aliquam aut fundamentum feciſ ſe, vt ſtatim dicetur. Et ha ſtenus de ſecundo præmiſ ſo, aut obſeruatione ſecunda in hac materia. Tertiò deinde & principaliter conſtituendum[*] eſt, quòd mors ciuilis non æquiparatur morti naturali, niſi in caſibus, in quibus eundem omninò operatur effectum, quoad caſum de quo agimus, quem mors naturalis, vel quando militat eadem ratio, vel mens diſponentis ſuadet, l. prima. §. finali, ff. de bonor. poſ ſeſ ſ. contra tabulas, cum omnibus iuribus de materia. Dinus, Cinus, Baldus, Socinus, Bartolus, Aretinus, & alij cum quibus ſic obſeruat Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. 4. parte. cap. 6. numero 4. Iaſon, Natta, Pariſius, Crotus, Ripa, Ruinus, Gratus, Decianus, & alij, cum quibus Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 62. numero 12. & numero 36. & numero 39. vbi loquitur, quando mors ciuilis eundem effectum operatur, Et numero 40. vbi loquitur, quando militat eadem ratio, libro primo. Mieres de maioratu, ſecunda parte, quæ ſtione 3. numero 15. in verſiculo, ſed hæc etiam. Graſ ſus §. fideicommiſ ſum, quæ ſtione 41. in fine. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſ ſis, quæ ſtione 11. numero 260. Molina de Hiſpanorum primogeniis, libro primo, cap. 13. numero 94. Auendañus in l. quarta Tauri, gloſ ſa quarta, numero tertio, Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, libro 3. cap. 20. n. 34. ibi: In omnibus tamen Caſibus. Alexand. Raudenſis de Analogis, libro primo, cap. 34. numero 319. & 520. Ioannes Cephalus in conſilio 395. numero 32. libro 3. Barboſa prima parte, l. 3. ff. ſoluto matrimonio, numero 154. ad finem, & numero 155. Hieronymus de Cæ uallos practicar. commun. contra commun. quæ ſtione 63. numero primo. Menochius in conſilio 388. numero 23. libro 4. qui loquitur, quando eadem ratio militat,[*] Ioannes Bolognetus in dicto §. & quid ſi tantum, numero 70. & 71. qui eruditè loquitur in propoſito, ac etiam prudenter: Eruditè, quatenus inquit, quòd quando ſit mentio mortis in aliqua diſpoſitione, indubio intelligitur de morte naturali, tamen ſi militat eadem ratio, quòd intelligitur etiam de morte ciuili, & quòd ſit extenſio ad omnes caſus, qui producunt eundem effectum, vel fuerunt cogitati, quia, vt ipſe dicit, quando militat eadem ratio, ſit extenſio ad caſum ſimilem in quacumque diſpoſitione, tam pœnali, odioſa, & correctoria, quàm fauorabili; ſed ſi non militat eadem ratio, vel non producit eoſdem effectus in Caſu de quo quæ ritur, non fit extenſio, per textum, quem citat, in dicta l. ex ea, §. in inſulam, ff. de verborum obligation. Prudenter, quatenus poſtquam ſuperiora tradidit, ſubdit hæc verba, quæ, vt ego arbitror, notanda, & præ oculis habenda erunt ab omnibus: Solùm ergo reſtat diligens inquiſitio, vt benè cognoſcatur, an militet eadem ratio, ſeu an producat eundem effectum; nam tunc appellantur caſus similes, & faciliter fit extenſio: Et ſi ſunt caſus diſ ſimiles, non poteſt fieri extenſio niſi ex validiſ ſima coniectura, de qua, in l. ſi extraneus, ff. de condictione ob cauſam. Socinus etiam iunior in eodem §. & quid ſi tan[*] tum, numero 16. & 17. qui totam hanc materiam, & optimè percipit, & breuiter comprehendit; & duntaxat putat conſiderandum, an mens diſponentis, & ratio diſpoſitionis loquentis de morte reperiaturin alio caſu, vel non reperiatur: Si enim reperiatur eadem ratio, & eadem mens diſponentis; procedet etiam diſpoſitio, aliàs non; cùm ratio ipſa ſit, quæ ante omnia attendi debet, & ab ea diſpo ſitio ſoleat qualificari ampliatiuè, vel reſtrictiuè, l. & cùm pater, §. dulciſ ſimis, ff. de legatis ſecundo. Et ex[*] iſta diſtinctione inquit ipſe Socinus aperiri intel lectum omnium iurium in materia loquentium, & quæ ſtiones aliquas de facili decidi: & primò intelligi text, in eodem §. & quid ſi tantum, in quo eadem ratio oſtenditur, quia deportatio, ſicut & vera mors tollit ſuitatem, & aperit locum nepoti in ea: propter quod Gallus induxit poſthumos nepotes poſ ſe inſtitui, ſi filius viuo teſtatore moriatur. Secundo intelligi text, in l. 1. §. penul. ff. de bon. poſ ſ. contra tabulas, Tertiò declarati textum in l. ſi necem, §. ſi deportatus, ff. de bonis liberi. Quartò in l. in actione, §. publicatione, ff. pro ſocio, Quintò in l. in in ſulam, in principio, ff. de bonis libertorum. Sextò in l. Deo nobis, in ſecundo reſponſo, C. de Epiſcop. & Clericis, provt illa iura Author ipſe inducit, & declarat: Similiter autem, & per contrarium inquit, vbi non idem diſponitur; id quidem propter diuer ſitatem rationis contingit. Quòd primò obſeruat ortendi in d. l. ex ea parte, §. in inſulam, ff. de verborum obligation, vbi ideò deportatio non æquatur morti, quia non eſt eadem ratio; ſiquidem in ea ſtipulatione ſolum conſideratum fuit tempus mortis, vt ex verbis conſtat, dixit enim: Cùm morieris, Vnde illud tempus expectandum eſt, quòd non dicitur eueniſ ſe per deportationem, quia verum eſt, deportatum non mori, ſed adhuc viuere, vt infrà dicetur num. 92. Secundò, idem dicit oſtendi in l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fiſci, vbi etiam ceſ ſat ratio & mens diſponentis in illa damnatione, prout ibi explicat idem Socinus, & infrà dicetur. Tertiò idem aſ ſerit oſtendi in l. ex facto, §. ſi quis rogatus 2. ff. ad Trebellian. & in l. cum pater, §. hæreditatem, 1. ff. de legatis ſecundò. Quartò in l. intercidit, ff. de conditionibus & demonſtrationibus, Quintò in l. res vxoris, in fine, C. de donat. inter. inducendo, atque explicando, vti Socinus metipſe explicauit ibidem. Ex quo, & his, quæ Bolognetus ſuprà relatus[*] obſeruauit, deducitur manifeſtè, veram eſ ſe aliorum Doctorum traditionem in hac materia, atque præcedentibus conuenire omninò: videlicet, quòd in caſibus, in quibus mors ciuilis naturali æquiparatur, & è contra naturalis morti ciuili, id quidem non fieri ex neceſ ſitate naturæ, ſiue ex vi verborum, ſed ex legis diſpoſitione, vt dicunt nonnulli; vel per interpretationem, vt alij obſeruant: quòd ita expreſ ſim animaduertit Alexander Trentacinquius de ſubſtitut, quarta parte, cap. ſexto, numero quarto, verſiculo, huic rationi, ibi: Et ſic mors ciuilis. Et conuenit Ioannes Corraſius in dict. §. & quid ſi tantum, num. 8. quatenus dixit, mortem ciuilem naturali æquiparari, ſiue mortis mentionem ad ciuilem mortem protrahi, non quidem ex verbis, ſed per interpretationem, & veriſimilem diſponentis voluntatem, quam aucupiis verborum neglectis ſequi conuenit. Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 3. c. 20. n. 34. ibi: Tunc ex interpretatione, de illa quoque actũ cenſebitur. Et ante alios ſic animaduertit Alexander, quem præfati Authores non citant, in d. §. & quid ſi tantum, in primo notabili. Et eum ad hoc propoſitum retulit Socinus iunior in eodem §. nu. 13. verſ. & ideò Alex. clarè etiam docuit Aretin. ibid. notabili vltimo. Deducitur etiam, vera videri notata & reſo[*] luta per Bartol. Bald. & alios communiter in l. prima, ff. de teſtamentis: Teſtamentum eius, qui profeſ ſus eſt Religionem Fratrum Minorum, qui non ſunt bonorum capaces, etiam in communi ſtatim confirmari abſque expectatione mortis naturalis, & ex eo ſtatim poſ ſe adiri hæreditatem, & legata deberi, quia ex Profeſ ſione idem effectus reſultat, qui ex morte naturali: quam ſententiam probauit etiam Bartolus in authent. ſi quæ mulier, column. 3. n. 10. & 11. verſic. ex prædictis venio. Et ibi Baldus ſub verſiculo, quartò teſtamentum, C. de ſacroſ. Eccleſiis. Ruinus, Simon de Prætis, Soci nus, Alexand. & Capra, cum quibus Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 62. numero 32. libro primo, multos etiam refert Ioannes Gutierrez Canonicar. quæ ſtion. libro 2. capite 1. ex numero 48. cum ſequentibus, & vide quamplures congeſtos à me, libro primo, de vſufructu, capite 15. numero 6. Ioannem Gutierrez latè dicto capite primo. Auendansium in l. 44. Tauri, gloſ ſa 7. Andream Fachineum controuerſ. iuris, libro 6. capite 14. capite 15. folio 694. Patrem Molinam tomo 3. de iuſtitia & iure, diſputatione 604. numero 3. qui latiùs id explicant, & an regulariter teſtamentum ſequuta Profeſ ſione confirmetur, vel reuocetur, vel vtrum ante Profeſ ſionem reuocari poſ ſit, nécne: & an mors naturalis Monachi expectari debeat, vt hæredi ſcripto locus detur; tam cùm Monaſterium eſt bonorum capax ſaltem in communi, quàm cùm in communi etiam incapax eſt: Iunge etiam Hieronym. de Cæuallos practicar. commun. contra communes, quæ ſtione 63. ex numero 2. vſque ad numerum 6. vbi cum his caſus iſte de facto ſibi contigiſ ſet, refert iudicatum fuiſ ſe in fauorem hæ redis ſcripti, non expectata morte naturali Monachi. Denique & vltimò deducitur, veram etiam vi[*] deri communem aliam Doctorum traditionem in hac materia, videlicet filium, patre Monaſterium ingreſ ſo, & Religionem profeſ ſo adhuc viuente, petere poſ ſe Legitimam portionem, quæ ad eum mortuo patre peruentura eſ ſet; quaſi hæc ciuilis mors, quæ per Profeſ ſionem patris inducitur, eundem effectum operari videatur, quem mors naturalis eiuſdem operaretur. Quod poſt alios multos ſic aſ ſerunt, atque ex profeſ ſo explicant text. in cap. cùm ſimus, de regularibus. Couar. in cap. 2. de teſtamentis, n. 7. Dueñas regula 356. limitatione vltima. Menchaca de ſucceſ ſion. creatione, libro 2. §. 20. num. 285. Lara in l. ſi quis à liberis, §. item reſcriptum, num. 14. ff. de liber, agnoſ. & cum Fulgoſio. Saliceto, Iaſone, Butrio, Felino, Decio, Baldo, Anania, Menchaca, Guil. Bened. Didaco Perez, Gregorio Lopez, & Couarru. hanc dicunt veriorem & receptiorem ſententiam Ioannes Gutierrez Canonicarum quæ ſtionum libro 2. capite primo, numero 77. Cæuallos practicar, commun. contra commun. quæ ſtione 342. Graſ ſus §. Legitima, quæ ſtione 12. numero 6. Ioannes de Monteſperello in conſilio 46. n. 9. volumine primo. Corſetus, Coſta, Rolandus, Viuius, & alij, quos refert Surdus de alimentis, titulo primo, quæ ſtione 29. numero 7. & defendit Fachineus controuerſiarum iuris, libro 6. capite 13. folio 694. quamuis alij contrà tenuerint, vt Couarru. Ioannes Gutierrez, Surdus, & Cæuallos vbi ſuprà oſtendunt: quorum fundamentis vt ſatisfacias, atque pleniùs, quæ ad hæc ſpectant, attingas, vt etiam de intellectu textus in dicto cap. cùm ſimus, de regularibus, meliùs inſtruaris, vide latè per Ioannem Gutierrez vbi ſuprà. Menchacam controuer. illuſt. cap. 37. num. 10. 11. & 12. Angulum ad leges meliorationum, l. prima, gloſ ſa 6. per totam, folio 9. cum ſequentibus. Anton. Corſet. in ſingularibus ſuis, in verbo, Legitima, inter ſingularia Doctorum, ſolio mihi 603. D. Spino in ſpeculo teſtament. gloſ ſa 12. principali, numero 32. Denique vide tradita à me libro primo, de vſufructu, capite 64. numero 10. & aduerte, quòd præcipuum fundamentum, propter quod tunc de priori ſententia affirmatiua dubitabam, dilui ſanè poteſt, atque diſ ſolui, prælectis his, quæ Andreas Fachineus lib. 6. d.c. 13. maximè in finalibus verbis ſcripta reliquit. Et hactenus de tertiò præmiſ ſo, aut de obſeruatione tertia in hac materia. Quartò prætereà conſtituendum eſt, mortem ci[*] uilem in conditionibus implendis, minimè æquiparari morti naturali, nec facta mentione mortis comprehendi; quia conditiones in ſpecifica forma debent impleri, l. qui hæredi, & l. Mæuius, ff. de condit. & demonſtrat. ita communiter Doctores in dicto §. & quid ſi tantum, vbi Ioannes Marcus Aquilinus in verſ. quid enim ſi aquæ & ignis, numero 12. & cum multis Ioannes Cephalus in conſilio 395. numero 31. libro 3. Petrus Surdus in conſ. 90. numero 33. lib. primo. Alex. Trentacinquius de ſubſtitut. 4. parte, cap. 6. numero 4. in fine, qui aliter in hoc non inſiſtunt, nec diſtinguunt, ſed cum hoc communi traditione vnanimiter tranſeunt, & ſic indiſtinctè. Quocirca, ne for ſan aliquando decipi poſ ſis, ſi ita ſimpliciter, atque generaliter accipias, monere neceſ ſarium duxi, regulariter loquendo, ac cùm diſponens non cogitauit de actu, ſed ſolùm de ipſa conditione, cùm etiam de forma potiùs; quàm de effectu cogitauit (quod in dubio præ ſumendum erit, cùm conditio videatur cauſa ipſius diſpoſitionis) verum eſ ſe, mortis mentionem non extendi ad alios caſus, ſiue ad ciuilem mortem minimè trahi: aliquando tamen contingere poſ ſe, quod ipſa mortis mentio, ſi per modum conditionis fiat, extendi debeat ad omnes mortes ciuiles, tam proprias, quàm improprias, ſi producunt eoſdem effectus: vnde diſtingui debebit, an conditio fit neceſ ſaria ad actum, an voluntaria, Vt cùm iudicio diſtinguit, & cõ ſiderat , ex infinitis quos prælegi, ſolus Ioannes Bolognetus in dicto §. & quid ſi tantum, num. 71. per totum, cuius diſtinctionem & theoricam videre, & notare neceſ ſarium erit; non enim licèt omnia ab aliis dicta referre, & tranſcribendi vitium, vt ſ æpè dixi, ab inſtituto & conditione mea multum abhorret. Similiter, mors ciuilis minimè comprehendetur[*] ſub generali diſpoſitione loquente de morte, vbi de morte ciuili ſpecialiter induit prouiſum, quia ſpecialis illa prouiſio inducit euidentem coniecturam in contrarium, facítque, mentionem mortis propriè ac verè accipi: idque per text. in cap. ſuſceptum, de reſ criptis, in 6. qui propriè hoc modo loquitur ſecundùm Chaſ ſaneum in conſuet. Burgundiæ, rubrica 4. §. 6. gloſ ſa, Apres le treſpas, n. 10. verſ. fallit tertiò, folio 151. & in ſimili conſiderat Bartolus in l. hoc iure, ff. de ſolut. in ſecunda reſponſione, ad l. non ſolum, ff. ſoluto matrimonio, vt per Alexandrum ibidem: idem etiam obſeruauit Crotus in diſtinct. ex n. 6. vſque ad nume. 16. Et[*] ſanè multò magis obſeruandum erit, quando in diſ poſitione expreſ ſum fuerit, de qua morte intelligatur, vel ex aliis in eadẽ diſpoſitione dictis, aut ſcriptis deprehendi manifeſtè poſ ſit; tunc namque dictis aut ſcriptis, vel ex illis deductis adhærendum eſt, nec aliter de hac re inquirendum, vt per Villaguttam de extenſ. legum, d.q. vnica, de extenſ. leg. correct. & pœnal. ſimul, n. 262. in principio, & ad medium. His ita præhabitis & conſtitutis, & ad quæ ſtionem[*] principalem huius Capitis accedendo, conſtituendũ erit inprimis, dubium eſ ſe, an ſi Maioratui, vel fideicommiſ ſo bona ſubiecta poſ ſidens, Religionem ingrediatur, facta Profeſ ſione ſequẽs admittatur ſtatim, qui de iure, vel ex diſpoſitione inſtitutoris admitti debet, an expectari debeat mors naturalis Monachi profeſ ſi? Et pro dilucida, atq; abſoluta huiuſce altercationis explanatione, plures caſus diſtinguere, atq; conſtituere, omninò neceſ ſarium eſt; illis namque, nihil in propoſito intactũ aut prętermiſ ſum manebit, omnia potiùs dilucidè explicari, atque comprehendi poterunt, quæ ad hanc quæ ſtionem ſpectant. Primus igitur caſus & indubitabilis ſit, quando[*] Monachus, Religioſus, Monialis, aut Monaſterium expreſ ſim à ſucceſ ſione excluditur, ſiue in Maioratu ſuccedere prohibetur; tũc namq; cùm in claris ſimus, non eſt locus dubitationi, nec aliter inquiri oportet, non etiam licet inſpicere, an Monaſterium ſit capax bonorum in communi & vniuerſali, vel incapax ſit, ſiue vtrùm bona Maioratus habeant annexam digni tatem, vel iuriſdictionem, ſiue non habeant; ſed voluntati inſtitutoris inhærendum eſt indiſtinctè: ipſe namque validè & mero iure talem conditionem adiicere poteſt, & ita teſtari & diſponere, vt Monachos, & Monaſteria à ſucceſ ſione in perpetuum excludar: nec eius intentio eſt, vt aliquem ab ingreſ ſu Religionis diuertat, ſed voluntas & intentio eiuſ dem eò tendit, vt poſteritati & familiæ ſuæ conſulat. Nec eſt veriſimile, retrahi quempiam à Religione ob id, quòd ſi ingrediatur Monaſterium, Maioratum amittat. Quòd ſi contingat eam ob cauſam ab ingreſ ſu Religionis diuerti; id equidem contingit præter animum & mentem teſtatoris, qui ob cauſam ſic non diſpoſuit: ita colligitur ex mente communi omnium ferè Doctorum hactenus ſcribentium, qui aliquando in fideicommiſ ſo, aliquando in Maioratu ſic reſpondent, & latiùs fundant; ac in terminis poſt Alexandrum, Calcaneum, Baldum, Corneum, Ruinum, Decium, Ioan. Lup. Pariſ. Durandum, Ripam, Æmilianum, Alciatum, Beroum, Padillam, Sfortiam, Marzarium, Oſaſcum, Vincent. de Fran[*] chis, & alios obſeruauit Iacobus Menochius lib. 4. præ ſumptione 83. ex num. 1. vſque ad numerum 27. Quo loco rationes concludentes pro hac reſolutione communi adducit, & num. 16. cum ſequentibus diluit, atque confutat argumenta eorum, qui opinati fuê re, Monachos, aut Monaſteria à ſucceſ ſione excludi non poſ ſe, vt ibi videri poterit, Idipſum, atque ex communi etiam ſententia obſeruauit cum aliis, Michaël Graſ ſus receptar ſentent. §. fideicommiſ ſum. q. 40. num. 2. Couarru, variarum lib. 1. cap. 19. num. 11. vbi expreſsè dicit, in primogeniis admittendam eſ ſe eam conditionem, ex qua primogenium ea conditione poſteris defertur, vt nec Monachis, nec Presbyteris competere poſ ſit: Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 12. num. 54. & lib. 1. cap. 13. num. 99. & lib. 2. cap. 10. ex num. 81. & cap. 11. num. 16. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 3. Mantica de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 8. tit. 12. num. 29. & lib. 11. titulo 7. numero 4. Borgninus Caluacanus deciſione 1. n. 38. quarta parte, optimè Pelaez à Mieres de maioratu, 2. parte, q. 3. ex n. 1. vſque ad numerum 6. vbi ex propoſito, & latè fundat, poſ ſe Maioratus inſtitutores, Monachos, Moniales, & Monaſteria à ſucceſ ſione excludere: & dicit nemini dubium eſ ſe, quin prohibitio ſucceſ ſionis eorum, validè apponatur, Ioannes Gutierrez Canonicarum quæ ſtion. lib. 2. cap. 25. num. 5. D. Spino in ſpeculo teſtamentorum. gloſ ſa 12. principali, numer. 33. verſiculo, in tertio verò caſu. Pater Ludouicus Molina tomo primo, de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſ putatione 207. ad finem, in ſolutione ad primum. & tomo 3. vbi agit de Maioratibus, diſputatione 613. numero 2. & diſputatione 623. numero 2. verſiculo, quando autem ex prima inſtitutione, Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus, libro primo, diſputatione 34. numero 11. per totum, folio mihi 156. qui etiam præ fatæ reſolutionis rationem fundamentalem adducit, & contrarias partis fundamento præcipuo reſpondet: & hos non referens Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſionem 6. Gamæ, concluſiue 6. in verſiculo, niſi fundator contrarium velit: & variarum libro primo, quæ ſtione 16. articulo & §. 2. numero quinto, & numero 7. Georgius Cabedus deciſione Luſitaniæ 133. n. 6. Ij omnes, atque è contrario, vnanimiter etiam[*] ſentiunt, Monachos, Religioſos, Moniales, & Monaſteria, ad fideicommiſ ſi, vel Maioratus ſucceſ ſionem, validè, & mero iure inuitari poſ ſe, & admitti, atque in eorum ſucceſ ſione ordinem & formam ab inſtitutore præ ſcriptam, obſeruandam eſ ſe: teſtatori namque permiſ ſum eſt teſtari, & ad libitum de rebus ſuis diſponere, l. prima C. de ſacro ſanct. Eccleſiis, l. prima ff. ad leg. Falcid. l. verbis legis, ff. de verborum ſignificatione, authentic. de nuptiis, §. diſponat, collatione quarta, quilibétque eſt arbiter & moderator rei ſuæ, l. in re mandata, C. mandati. Hoc autem adeò certum eſt, vt maiori comprobatione non indigeat; nullus enim vnquam de ipſo dubitauit: imò in fortioribus terminis tenent quamplures Authores mox referendi, dum Monaſterium capax bonorum in communi non vocatum, dummodò non ſit expreſsè excluſum, pro vita Monachi naturali ad ſucceſ ſionem Maioratus admittunt, vt infrà dicetur. In fortioribus etiam terminis idipſum firmauit Molina de Hiſpan. primogen. libro[*] primo capite 13. numero 101. Quo loco dixit, Maioratus inſtitutorem poſ ſe furioſos, surdos, & mutos, ac Monachos, & ſimiles, ad ſucceſ ſionem Maioratus expreſsè inuitare, ſiue ex Re[*] gia facultate, ſiue ex legibus Regni Maioratus fiat: ac etiam, ſiue Maioratus ex bonis patrimonialibus ſolùm conſiſtat, ſiue ei dignitas, vel iuriſdictio annexa ſit, nam cùm ij omnes ſucceſ ſionis capaces ſint, nec indigni indignitate iuris eſ ſe cenſeantur; id quidem ſufficit, vt ad ſucceſ ſionem vocati poſ ſint, vti ipſemet Author ob ſeruauit, & probauit ibidem. Nunc extenditur primus hic caſus, Monachos,[*] inquam, Religioſos, Moniales, & Monaſteria à ſucceſ ſione Maioratus excludi, non ſolùm quando de eorum excluſione apparet expreſsè, ita quòd expreſ ſim excluſi fuerint; ſed etiam, cùm ex euidentibus, aut multùm vrgentibus coniecturis de inſtitutoris voluntate conſtat, vel conſtare poteſt. Quod etiam admittunt poſt alios Authores, quos referunt Couarr. variar. libro primo, dicto capite 19. numero 11. verſ. Quartum, verum eſ ſe. Alciatus in dicto §. & quid ſi tantum, numero 7. Mantica libro 8. titulo 12. ex numero 25. cum ſequentibus. Vincentius de Franchis deciſione 29. numero 5. Mieres de maioratu, ſecunda parte, quæ ſtione 3. numero 22. & numero 28. in fine. Molina de Hiſpan. primogen. libro primo, cap. 13. numero 95. Menochius libro 4. præ ſumptione 83. numero 26. in fine, & numer ſequent. Hieronymus de Cæuallos practicar. commun. contra communes, quæ ſtione 194. numero. 4. & numero 11. Blazius Flores Diaz de Mena variar. libro primo, quæ ſtione 16. articulo, & §. 2. numero 5. & numero 7. ibi: Et idem quando expreſsè excluſum eſt, vel ex coniecturis conſtat. Georgius Cabedus deciſione Luſitaniæ 133. numero 7. verſiculo, ad con ſilium 22. Id namque, quod ex euidentibus, aut[*] valdè vrgentibus coniecturis deducitur, quodammodò expreſ ſum dicitur, manifeſtámque, & euidentem voluntatem inducit, vt per Doctores notatur communiter in l. licet Imperato per illum text ff. de legætis primo. l. cum virum, C. de fideicommiſ ſis, l. Prætor, §. primo iuncta Gloſ ſa, verbo, expreſ ſam. ff. de noui oper. nuntiat. l. quoties, §. ſi quis nomen, iuncta Gloſ ſa, ff. de hæredibus inſtituendis: & per Tiraquellum de legibus connubiaibus, gloſ ſa 7. exprez, numero 164. Mieres de maioratu, in initio ſecundæ partis, numero 6. & quæ ſtione 3. n. 21. & 28. Molinam de Hiſpan. primog. libro primo, cap. 4. n. 19. & num. 28. & lib. 3. c. 4. n. 39. Cephalum in conſilio 74. numero 10. libro primo Auendañum in l. 40. Tauri, gloſ ſa 20. numero 6. 7. & 8. vbi probat, expreſ ſum dici omne id, quòd ex verbis infertur, ſeu deducitur, quamuis illud verba non exprimant: & ſcriptum, quod ex ſcriptis colligitur, Hippolyt. Riminald. in conſilio 116. ex umero 12. volumine 2. Menochium in conſilio 95. numero 31. & 33. & 36. libro primo. Et ſpecialiter prouiſum vi[*] detur, quod ex mente, aut intentione diſponentis apparet per coniecturas, l. cum acutiſ ſimi C. de fideicommiſ ſis. Et cum multis Tiraquellus vbi ſuprà ob ſeruauit. Antonius Theſaurus deciſione Pede montana 248. num. 3. Simon de Prætis de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. ſolutione 5. ex num. 13. fol. 153. & dubit. 1. num. 178. fol. 248. Tiberius Decianus in conſil. 41. num. 126. lib. 1. Et harum quotidian. controuerſ. iur. lib. 2. cap. 4. num. 53. & 54. ſic etiam obſeruaui, & plures Authores in id retuli. Limitatur verò caſus primus prædictus, vt pro[*] cedat, quando Maioratus ex Regiæ facultate inſtitueretur, vel cùm conditio præfata inter extraneos, aut inter conſanguineos tranſuerſales apponitur, vel cùm apponitur inter deſcendentes etiam, intra limites tamen ordinis, qui in l. 27. Tauri præ ſcribitur, & ſic in fauorem alicuius deſcendentis, vt ſcilicet, ſi melioratus, vel ad Maioratum inuitatus, profiteatur aliquam Religionem, ipſe, etiamſi deſ cendens ſit primi inſtitutoris, non ſuccedat, ſed maioratus, vel melioratio tranſeat in alium deſcendentem: & ſic de ſingulis iuxta ordinem dict l. 27. Tauri: quia cùm omnes deſcendentes ſint à principio, meliorationis, aut Maioratus capaces, & cuique eorum dari potuerit, vel fieri melioratio, aut Maioratus relinqui ſic & in fauorem vniuſcuiuſque conditio præfata apponi, aut deſcendens, qui eius qualitatis ſit, excludi poterit. Cæterùm, quando ex tertia bonorum portione, atque ex legum Regiarum facultate, Maioratus inſtitueretur, non poſ ſent vtique parentes filios, aut deſcendentes Monacho, Religioſos, aut Moniales, Monaſteriáve eorum à ſucceſ ſione excludere, ita vt per ingreſ ſium Religionis & profeſ ſionem ipſi manerent excluſi, & extranei, aut tranſuerſales ante eos vocati; ſic enim parentes per indirectum efficere poſ ſent id, quod directè efficere minimè valent: nam cùm Tertium bonorum, extraneorum reſpectu, Legitima filiorum reputetur præciſa, ſed inter ipſos filios & deſ cendentes voluntaria, ita vt cui velint parentes, poſ ſint Tertium relinquere, dũmodò ex ipſorum diſpo ſitione ad extraneos non perueniatur, exiſtentibus filiis, aut deſcendentibus eorum, l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, & in omnibus legibus Tauri de melioratione loquentibus Ant. Gomez. in l. 17. Tauri, n. 1. Tellus Fernandez in l. 27. Tauri, n. 3. Molina de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 11. num. 11. Gaſpar Baëcius, Ioannes Gutierrez, Queſada, Mariençus, & Azeuedius, quos in idem commemoraui lib. 2. harum controuerſiar. cap. 13. num. 27. quemadmodum in Legitima ipſorum, conditio, aut grauamen adiici non poteſt, & ſi adiiciatur, ipſo iure reiicitur, & habetur pro non ſcripta, l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, l. 11. tit. 4. partita 6. & plenè per Gratianum, & relatos ab eo, regul. 194. ita & eodem modo conditio hæc, aut præceptum, per quod Monachi, aut Moniales à ſucceſ ſione excluduntur, ſi in Tertio bonorum apponatur, non valet, atque ex deciſione dict. l. 27. reiicitur, niſi, vt ſuprà dixi, deſcendens alius eo caſu vocaretur: lex namque illa in vocationibus, & ſubſtitutionibus ordinem præ ciſum, & formam ſubſtantialem inducit, quæ nullo pacto præuerri, aut alterari poteſt, Palac. Rubios, Gomez. Arias, Didac. del Caſtill. Tellus Fernandez, Auendañus, Molina, Mieres, Matienç. Azeuedius, Couar. Angulus, & Ioannes Gutierr. quos in id commemoraui, & ſic obſeruaui, lib. 2. quotidianar. harum controuerſ. iur. cap. 7. num. 2. & ſic dum adſunt deſcendentes, vel aſcendentes, ad collateralium, vel extraneorum vocationes perueniri non poteſt; nec eoſdem, euentu quocunque præ ferendo, aut priùs vocando, Monachos aut Moniales excludere: & ita videntur præ ſentire Coſta in cap. ſi pater, de teſtam. in 6. verbo, ſi abſque liberis, num. 66. pag. 162. Mieres de maioratu, part. 2. quæ ſt. 3. num. 32. in fin. atque expreſ ſim obſeruauit Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 12. nu. 55. dicens, non poſ ſe parentes primogenium inſtituentes de Tertio bonorum ex legis facultate, filios Clericos, vel Religioſos, ſeu etiam filias Moniales excludere, cùm neceſ ſario teneantur ordinem à dict. l. 27. Tauri, præ ſtitutum obſeruare: & ſequitur Aluarad, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 4. ante finem, in verſiculo, & quod in melioratione tertiæ; qui tamen, vt vides, non ita dilucidè, nec diſtinctè explicarunt: ſequitur etiam Pater Molina tom. 3. de iuſtit. & iur. (in quo agit de Maioratibus) disput. 612. num. 12. fol. mihi 272. quo loco rectè quidem ſe habet; inprimis namque obſeruat, Clericos, aut Religioſos à ſucceſ ſione Maioratus poſ ſe excludi: deinde cum Molina limitat, quando Maioratus in hoc Regno ex Tertio bonorum ſit inſtitutus abſque Regia facultate; tunc enim ipſi excludi non poſ ſunt: denique id intelligit de omnimoda excluſione, ita vt ordo in dict l. 27. Tauri præ ſcriptus non ſeruetur: ſecus verò dicendum eſ ſe intra limites ordinis eiuſdem legis, vt ſcilicet, ſi alius deſcendens primi inſtitutoris exiſtat, non ſuccedat deſcendens, qui eis qualitatibus ſit affectus: & dicit, quòd poſteà in fine operis in additione, ita obſeruauit Molina, exponens quæ antea minùs cautè dixerat dicto num. 55. lib. 2. cap. 12. Ob eandem etiam rationem, Molina ipſe de[*] Hiſpanor. primogen. lib. 2. dict. cap. 12. num. 53. verè, atque ſingulariter tradidit, quòd quamuis is, qui ex Regia facultate primogenium inſtituit, filias fœminas propter maſculos à ſucceſ ſione poſ ſit excludere; is tamen, qui ex legum Regiærum facultate ex tertia bonorum ſuorum parte Maioratum inſtituit, nullo pacto poterit ab eiuſdem ſucceſ ſione fœ minas propter maſculos agnatos tranſuerſales excludere: idque ex deciſione dict. l. 27. Tauri, & eius ordine, concludenter fundat: & ante ipſum verum eſ ſe cenſuit Gomez. Arias in eadem l. num. 59. quem refert, & ſequitur Tellus Fernandez ibidem, num. 16. & Velaſquez Auendañus gloſ ſ. 2. num. 10. Pelaez à Mieres de maioratu, part. 2. quæ ſt. 6. num. 25. vbi retulit Ariam, & Tellum & in fine numeri, ſubdit vnum, quod eſt veriſ ſimum, & menti tenendum, non eſ ſe neceſ ſarium parentibus, cùm faciunt meliorationem vinculatam, continuare totam lineam alicuius filij, ſed poſ ſe ad libitum tran ſire de vna linea ad aliam: & citat verba eiuſdem l. 27. Tauri, eandem etiam reſolutionem tradit, & ſolum Molinam citat, Pater Ludouicus Molina è Societate Ieſu Religioſus tom. 2. de iuſtit. & iure, diſputat. 912. num. 10. fol. 270. & dicit, quòd ſi Maioratus abſque Regia facultate ſit inſtitutus ex Tertio bonorum, tunc licèt poſ ſit præponere maſ culos, à ſe tamen deſcendentes per lineam virilem, quibuscunque fœminis à ſe etiam deſcendentibus, & filiis etiam procreatis, etiamſi tales fœmino, & filij ex eis procreati, proximiores ſint in gradu in ſtitutori, quàm maſculi per maſculinam lineam deſ cendentes; imò etiamſi tales maſculi per lineam maſculinam deſcendentes, tranſuerſales ſint, & remotiores in linea, comparatione vltimi poſ ſeſ ſoris, quàm ſint filiæ, & filij ex eis procreati: nihilominùs tamen in hoc Regno, nec licitè, nec validè poſ ſe ſtatuere, vt tranſuerſales comparatione ipſius, præferantur fœminis à ſe deſcendentibus, & maſculis ex eis legitimè procreatis: id enim eſ ſet contra deciſionem claram dictæ Taurinæ conſtitutionis 27. A ſententia autem & reſolutione ſuperiori ne[*] quaquam diſ ſentit Couarru. variar. lib. primo, dicto cap. 19. numero 11. nec etiam Mieres de maioratu, 2. parte, dicta quæ ſt. 3. ex num. primo. vſque ad num 6. quatenus vterque dixit, quòd in melioratione Tertij per viam Maioratus relicti, excludi poſ ſunt Clerici, & Religioſi: dumtaxat enim, atque abſolutè tractarunt dubium illud, an Clericus, & Monachus poſ ſint à ſucceſ ſione Maioratus excludi; atque in hoc, vt ſuprà vidiſti, rectè obſeruarunt, validè poſ ſe ipſos excludi, non tamen attingunt, ſiue ſpecificè in dubium non excitant, vtrùm ita excludi valeant, vt ad tranſuerſales, vel extraneos, eis omiſ ſis Meliorans, aut ex Tertio bonorum Maioratum inſtituens poſ ſit peruenire, ſiue collaterales, aut extraneos eiſ dem præferre; ſic enim loquerentur contra expreſ ſam & claram dictæ l. Taurinæ conſtitutionem, quæ ponit pro forma, vt filij, & deſcendẽtes omnes anteà vocentur, quàm ad remotiores conſanguineos perueniri contingat, & in contrarium factas vocationes, aut ſubſtitutiones annullat; id quod Mieres ipſe alio in loco, dilucidè, & diſtinctè percipit, atque eleganter explicat dictam l. 27. Tauri, 2. inquam parte, quæ ſt. 6. num. 24. & 25. qui in illa quæ ſtione, vtrùm maſculus remotior, ex voluntate inſtitutoris, fœminam proximiorem à ſucceſ ſione Maioratus excludere valeat, ante omnia tradit vnum pro certo, & indubitato, quòd cùm Maioratus ſit ex facultate legis Regni, ex Tertióque tantùm bonorum, ſint ante omnia ſubſtituendi deſcendentes, & in eorum defectum aſcendentes, & poſteà tranſ uerſales: Ita quòd dum adfuerint legitimi deſcendentes, ſiue maſculi, ſiue fœminæ, tranſuerſales non admittuntur, nec poſ ſunt vocari, etiamſi ſint maſculi; quod, vt vides, circa filios, aut deſcendentes Monachos, æqualiter obtinet. Sic etiam explicari debebit Blazius Flores Diaz[*] de Mena variar. lib. 1. quæ ſt. 16. §. & artic. 2. num. 5. dum dicit, in meliorationibus Tertij, & Quinti, etiam per viam Maioratus factis, ſuccedere Mona ſterium, niſi expreſsè excluſum fuerit; nam ex anteà dictis apertè conſtat, excludi non poſ ſe, niſi intelligendo, vt dictum remanet, ac ordine l. 27. Tauri non alterato: nec aliter intellexiſ ſe Authorem præ fatum, veriſimile eſt, cùm habeamus adeò claram, atque expreſ ſam dictæ l. regiæ deciſionem. Denique & notandum erit vnum, quod ſingula[*] re equidem eſt ad eiuſdem l. 27. Tauri declarationem, nec vſquam ab aliquo ex Scribentibus omnibus huius Regni, ſic annotatum; videlicet, legemmet ipſam nequaquam permittere, quòd parentes inter filios, & deſcendentes ſubſtitutionibus, & vocationibus factis, ſtatim ad tranſuerſales liberè accedere valeant, & eiſdem deſcendentibus vocatis, quas voluerint conditiones, aut grauamina adiicere, ſed potiùs præcisè ſtatuere, vt inprimis, & ante omnia vocationes fiant inter deſcendentes, & conditiones, ſubſtitutiones, aut grauamina apponantur, ita vt vnum, & alterum fieri debeat ante omnia inter deſcendentes, & poſtmodùm inter tranſuerſales fieri poſ ſit: vnde ſubſequitur, non ſufficere, quòd parentes ad meliorationem huiuſmodi perpetuam, ſiue Maioratum ex tertia bonorum portione, filios omnes, tam maſculos, quàm fœminas inuitaſ ſent, atque expreſsè vocaſ ſent, ſi poſteà omnibus ſic vocatis, eos excluderent, qui Clerici, Monachi, Religioſi, aut Moniales fierent: ſic enim, & intentio Taurinæ dictæ l. fruſtraretur, & perinde eſ ſet, ac ſi vocati non fuiſ ſent, cùm ſub ea conditione excludantur, argumento l. legatum purè, ff. de adimendis legatis, l. legata inutiliter, eodem tit. l. quod purè, ff. quando dies legati cedat. Debebit ergo lex illa, dum præcipit, quòd ſubſtitutiones, & vocationes fiant inter deſcendentes, & poſteà inter tranſuerſales ſic accipi, vt cum effectu, & citra omnem fraudem id fiat; & conſequenter, vt priùs deſcendentes, omnes ſuccedant, quàm ad tranſuerſales perueniri poſ ſit, nec ipſi admittantur, niſi in defectum illorum, l. penultima, §. docere, ff. ve quis eum, qui in ius vocatus eſt, vi eximat: vbi Gloſ ſa allegat alia iura. Bar tol. in l. 1. §. hæc autem verbo, ff. quod quiſque iuris, vbi Iaſon num. 6. ne aliàs verbalis potiùs ſit, quàm[*] realis eiuſdem l. conſtitutio, contra textum in dicto §. hæc verba, ibi: Non verbo tenus; & machinatione[*] quadam lex ipſa circumſcribatur, ſi liceat parentibus tales conditiones apponere, ex quibus vocationum priorum reuocatio inducatur, contra text. in l. 2. §. hoc autem, C. de iuramento calumniæ, ibi: Ne vel ex hac machinatione lex circumſcribi. Et hactenus de primo caſu in quæ ſtione prædicta. Secundus deinde caſus ſit, quando verſamur in[*] dubio, quoniam ex tota diſpoſitione, aut Maioratus inſtitutione, vel ſcriptura, non apparet de vocatione, nec etiam de excluſione Monachi, Monialis, aut Monaſterij, ac verè inſtitutor nihil de hoc di ſpoſuit; Monaſterium autem eſt capax poſ ſidendi bona in communi, vt in Monaſteriis Diui Dominici, Diui Auguſtini, Hieronymi, Bernardi, & aliis ſimilibus: & tunc quidem præmittendi ſunt caſus nonnulli, in quibus communiori Doctorum placito dubium hoc ceſ ſat, & Monaſterium à ſucceſ ſione excluditur; poſtmodùm verò difficilior caſus proponetur, & diſcutietur. Primus igitur caſus in hoc ſecundo caſu principali ſit, quando Maioratui eſt annexa dignitas, ſeu iuriſdictio, vtputà Ducatus, Comitatus, aut Marchionatus, vel oppidorum, & vaſ ſallorum: & tunc Maioratus non tranſit ad Monaſterium, etiam pro vita proximioris conſanguinei Monachi, qui aliàs Maioratum obtineret, ſi Monachus non eſ ſet, ſed potiùs ad hæredes ſanguinis defertur, & ſic eo excluſo, admittitur ſequens in gradu: ita Gloſ ſa in cap. ſcripſit nobis, verbo, dignitate, 27. quæ ſt. 2. & cum illa Archidiaconus, Baldus, Speculator, Decius, Nicolaus de Vbaldis, Laudenſis, Ioannes Lecirier, Cifuentes, Palacios Rubios, Antonius Gomezius, & Gregorius Lopez, quos refert, & ſic reſoluit Ludouicus Molina de Hispan. primogen. lib. 1. cap. 13. ex num. 81. vſque ad numerum 96. Vbi nouem fundamenta pro hac parte adducit, ex quibus diluuntur ſeptem alia, quæ pro contraria parte ex num. 72. vſque ad numerum 81. adduxerat Matiençus in l. 1. tit. 7. gloſ. 1. num. 16. lib. 5. nouæ collectionis regiæ, vbi eoſdem Authores recenſet, quos Molina retulit: Pelaez à Mieres de maioratu, 2. part. quæ ſt. 3. num. 17. vbi retulit Antonij Gomezij, & aliorum diſtinctionem, & in caſu prædicto ſententiam ſuperiorem ſibi placere, & veram eſ ſe dixit, Aluar. Valaſcus conſultation, 101. num. 6. Gratianus regul. 321. num. 5. Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 4. verſiculo, iſtam tamen quæ ſtionem. Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 12. principali de legato Monacho relicto, num. 33. in principio, verſ. Primo caſu. Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſionem 6. Gamæ, verſ. Quinta concluſ. eſt. & variar. quæ ſt. lib. 1. quæ ſt. 16. Artic. & §. 2. num. 2. Georgius Cabedus deciſ. Luſitaniæ 133. num. 7. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iuſtitia, & iure (in quo agit de Maioratibus) tractata 2. disp. 623. num. 3. verſic. quando verò Maioratus, & num. 4. per totum, qui pro hac reſolutione communi, quatuor validiſ ſima fundamenta expendit, contrariæ verò partis rationes, ad duas dumtaxat cum indicio reducit, & poſtmodùm eiſdem reſpondet num. 5. in verſic. ad primum ergo: nullus ergo Scriptorum huius Regni in hoc caſu diſ ſentit, omnes potiùs, vno excepto, vnanimiter ſic probarunt, Auendaño, inquam, in l. 27. Tauri, gloſ. 4. num. 39. Quo loco[*] is Author non modò contendit contra Communem inſurgere, verùm etiam non dubitauit aſ ſerere, contrariam ſententiam veriorem videri, imò Monaſterium ſucceſ ſionis capax, ad primogenium, cui annexæ ſunt dignitates, ſeu iuriſdictiones cum villis, aut caſtris debere admitti: & eo adductus eſt fundamento dumtaxat, quòd nulla lege prohibita videatur ſucceſ ſio huiuſmodi; imò regulariter receptum ſit, Monaſterium ex perſona Monachi ad quamcunque ſucceſ ſionem, etiam primogenituræ eſ ſe admittendum, vt eodem in loco Auendaños ipſe ex num. 30. vſque ad numerum 39. probauit: Vbi in effectu ad corroborandam ſuam opinionem, contra communem, ea fundamenta expendit, quæ contra eandem, Molina loco anteà relato ponderauit; & quamuis ex num. 41. conetur reſpondere his, quæ pro communi ſententia idem Molina adduxit: verè tamen, nec congruenter ſatisfacit illis,[*] nec etiam vim eorum diluit: denique, nec aliquid contra Communem conſiderat, quod eam aliquo modo vacillare efficiat; rationes potius ab vtroque Molina conſideratæ, & congeſtæ firmiter remanent in ſuo robore, nec vllam diminutionem patiuntur: idcircò à ſuperiori ſententia communi recedendum non erit, eâque admiſ ſa, concludens reſponſum aſ ſignari poterit eiuſdem Auendañi fundamento piæcipuo, prælectis his, quæ Molina dict. cap. 13. ex numer. 81. vſque ad numerum 96. ſcripta reliquit, qui equidem concludenter magis ſatisfacit, quàm ſatisfaciat Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad dictam deciſionem Gamæ 6. verſi. Quinta concluſio, quamuis ipſe Author, rectè Auendañi opinionem carpat in hoc, & communem ſententiam Scriptorum huius Regni amplectatur: Reſponderi etiam poterit ex his, quæ Pater Molin, d. disputat. 623. num. 5. ad fin. fol. 363. obſeruauit, concedendo, verum eſ ſe, quòd Monaſterium eſt capax ſucceſ ſionis cuiuſque ex perſona ſui Monachi; & quòd retinet ius prioritatis in gradu, iuráque omnia cognationis, & iura ſanguinis, & ſuitatis, vt Molina ipſe probauit ibidem, num. 3. in fine, qui tamen Auendañi nuſ quam mentionem fecit: negando verò, quòd inde ſequatur, vt in Maioratibus qualitatis præfatæ ſuccedere valeat, cùm apertè repugnet menti, & intentioni inſtitutorum eiuſmodi Maioratum, vt in eis ſuccedant Monaſteria, cui menti, & intentioni ſtandum eſt: Quòd autem repugnet, adeò euidenter Molina vterque probauit, vt nihil vltrà adiicere, neceſ ſarium ſit: verè namque negari non poteſt, quin in caſu prædicto bonorum qualitas, Maioratus natura, Monaſterij conditio, atque inſtitutoris finis, & intentio, ſic Monaſterij ſucceſ ſioni repugnent, vt velut expreſ ſim à ſucceſ ſione excluſum, & prohibitum ſuccedere Monaſterium ipſum diiudicari debeamus: idque clariùs procedit, eâ ſententiâ admiſsâ, quæ contra Monaſterium ſic ſimpliciter reſpondet, vt à cuiuſcunque Maioratus ſucceſ ſione illud excludat, vt mox videbitur; idcircò Auendañus ipſe eadem gloſ. 4. dict. l. 27. Tauri, num. 45. quaſi modificans ea, quæ nimis generaliter dixerat, differentiam, conſtituit inter Ducatus, Comitatus, & Marchionatus ſucceſ ſionem, & Maioratum inferiorum, vt in illis non ſuccedat Monaſterium; in iſtis ſic. Cæterùm, ſi adminiſtratio, gubernatio, & iuriſ dictio eiſdem annexa ſit, eadem proculdubio ratio militat, & mens inſtitutoris ſic ſuadet; ideò differentia conſtituenda non eſt. Secundus caſus ſit, quando Maioratus inſtitutor,[*] eius intentionis, atque voluntatis fuit in inſtitutione, vt agnationem ſuam conſeruari deſideraret, ob idque fœminas propter maſculos à ſucceſ ſione excluſit, vel miſculos perpetuò ad ſucceſ ſionem inuitauit, aut etiam familiæ ſuæ vel agnationis con ſeruationi, nominíſque memoriæ, & armorum delationi adeò conſuluit, vt ſpecialiter bona in ſua familia, agnatione, aut nomine conſeruari, aut ſucceſ ſores cognomen, & arma deferre ſtatueret: tunc namque ex his, & alis ſimilibus verbis, atque diſpoſitionibus Monaſterium, aut Monachos excludere velle, videbitur apertè: idcircò Monaſterium ipſum, quamuis expreſsè excluſum non fuerit, etiam pro vita Monachi ſucceſ ſionem prætendere non poterit, quia horum omnium, vel cuiuſque qualitatis ex prædictis, aut ſimilium implementum in Monaſterio non cadit, nec ſubſiſtere poteſt, vt ſtatim dicetur, & probauit eruditè Ludouicus Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 13. num. 91. 92. 93. 94. & 95. in fin. ſequuntur Couarr. variarum lib. 1. cap. 19. num. 11. D. Anton. Padilla in l. cum acutiſ ſimi, num. 44. & 45. C. de fideicommiſ ſis. Aluarad, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 4. Mier. de maioratu, 2. part. dicti. quæ ſt. 3. num. 18. & num. 22. Gratian. regula 321. num. 5. optimè Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 12. ex num. vſque ad num. 29. Vincentius de Franchis deciſ. 29. num. 7. Menochius lib. 4. præ ſumptione 83. num. 45. Hieronymus de Cæuallos practicar. commun. contra commun. quæ ſt. 193. num. 11. & 12. Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad dictam deciſionem Gamæ 6. concluſione 6. verſiculo, Quarta concluſio eſt. & variarum lib. 1. dict. quæ ſt. 16. art. & §. 2. num. 3. Horum duorum caſuum fundamentalis ratio in[*] eo conſiſtit, quòd Monachus, etiamſi profeſ ſus ſit in Monaſterio bonorum capaci in communi, quoad prædicta mortuus eſ ſe cenſeatur, cùm non poſ ſit ip ſe, nec Monaſterium memoriam familiæ inſtitutoris, neque agnationem, ſeu cognationem, atque ſplendorem conſeruare; imò ex eius ſucceſ ſione, ſupprimere, & abolere, vis eſt: Nec etiam poteſt arma, & nomen, ſeu cognomen inſtitutoris deferre, ſicut nec iuriſdictionem exercere, aut dignitatem Ducatus, Comitatus, ſeu Marchionatus habere: ideò ſequens in gradu ſtatim admitti debet, ac ſi verè, & naturaliter mortuus fuiſ ſet Monachus, quia in his caſibus mors iſta ciuilis per Profeſ ſionem inducta, eiuſdem effectus eſt, cuius eſ ſet mors naturalis; ratio etiam eadem militat, & voluntas præ ſumpta Maioratum inſtituentis, ſic ſuadet: vnde mortis naturalis effectum producere debet, iuxta ea, quæ ſuprà, hoc eodem cap. latiùs remanent explicata: ſi autem mors naturalis interueniret, nullus vnquam dubitauit, ſequenti, proximioríque conſanguineo ſucceſ ſionem deferri: & ita ſuperiorem rationem optimè agnouit, atque aſ ſignauit Molina loco & num. anteà relatis. Pater etiam Molina tom. 3. de iuſtitia, & iure (in quo agit de Maioratibus) diſput. 623. num. 4. ante finem. fol. 362. dicens, quòd præcipuus finis inſtitutionum Maioratuum, eorum præ ſertim, qui iuriſdictionem habent annexam, eſt, vt memoria inſtitutoris, eiúſque familia cum ſplendore conſeruetur: ex ſucceſ ſione verò Monaſterij, toto tempore, quo perſeuerat, vita eius, qui ad illum erat vocatus, & profeſ ſus eſt illam Religionem, memoria inſtitutoris Maioratus, ſplendórque familiæ ipſius ſupprimuntur, & quaſi abolentur, nec nomen, & arma inſtitutoris, nec familiæ, & Maiorum ornamenta conſpiciuntur, & apparent: quo fit, vt credendum non ſit, inſtitutorem voluiſ ſe, & intendiſ ſe, vt Monaſterium eo euentu ſuccederet: neque enim, quod ad vnum finem, & effectum eſt inſtitutum, debet operari contrarium. Et hactenus Pater Molina, cuius rationem, & verba ſuperiora ideò hîc inſerere volui, vt ad oculum quiſque videat, pro noſtra ſententia, quæ caſu ſequenti adiicitur, non mediocriter vrgere, imò potius validiſ ſimè comprobare ea, quæ dicentur ſtatim, & cuicunque Maioratui conuenire: Quod Parer ipſe Molina agnoſcit apertè; idcircò dixit: Eorum præ ſertim, qui iuriſdictionem habent annexam. Tertius deinde, & vltimus caſus ſecundi caſus[*] principalis ſit, quando Monachus, aut Monaſte rium excluſum non eſt, vt ſuprà dixi, & bonorum in communi, & vniuerſali capax eſt, vt etiam dixi, nec etiam in inſtitutione expreſ ſum fuit aliquid ex his, quæ caſibus præcedentibus diximus, hoc eſt, familiæ, memoriæ, nominis, vel ſplendoris inſtitutoris, ſiue agnationis, aut cognationis eiuſdem conſeruandæ ratione, aliáve ſimili, Maioratum inſtitui, vel arma, nomon deferri, ſtatutum non eſ ſe; aut denique Maioratui, nec dignitatem, nec iuriſdictionem annexam ineſ ſe, ſed ſolùm cum vinculis, & probationibus ordinariis, atque ex bonis patrimonialibus inſtitutum: & tunc equidem communis ſententia eſt, quòd Monaſterium ſuccedere debeat ad vitam Monachi, vel Monialis, & poſt eius mortem naturalem, ſequens in gradu, vel is, qui ex legis, aut inſtitutoris diſpoſitione ius obtineat: idque per text. in l. Statius Floras, §. Cornelio felici ff. de iure fiſci; ſic reſoluit Molina, & in caſu contingenti pronuntiatum fuiſ ſe teſtatur de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. dicto cap. 13. num. 95. Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, num. 66. ad finem, Pelaez à Mieres de maioratu, 2. part. dict. quæ ſt. 3. num. 17. & num. 32. in principio. Matiençus in l. 1. tit. 7. gloſ. 1. num. 18. lib. 5. nouæ collect. regiæ. Doctor Spino in Speculo teſtamentorum, gloſ ſ. 12. principali, de legato Monacho relicto, num. 33. verſ. ſecundo verò caſu: & in fortioribus terminis Velaſq. Auendañ. vt ſuprà vidiſti, in l. 40. Tauri, gloſ ſ. 4. num. 39. & in num. 13. & 45. Gratianus regul. 321. num. 5. Aluar. Valaſcus conſultatione 101. num. 6. Hieronymus de Cæuall. practic. commun. contra communes, quæ ſt. 193. num. 8. & 9. & 10. Ioannes Vincent. Hondedeus in conſ. 62. num. 37. volum. 1. qui in terminis fideicommiſ ſorum iuris communis, refert multos Authores ſic tenentes. Blazius Flores Diaz de Mena in additionibus ad dictam deciſionem Gamæ, 6. verſic. Sexta concluſio; & variarum quæ ſtionum iuris, lib. 1. quæ ſt. 16. §. & artic. 2. num. 5. dicens; quòd quando ſola primogenitura conſideratur, nec de his agitur, quæ duobus caſibus præcedentibus fuerunt explicata, ipſáque in bonis patrimonialibus non qualificatis conſiſtit, quòd tunc Monaſterium ſuccedit: idémque obſeruandum eſ ſe dicit in Anniuerſariis, Capellis, & Patronatibus, & meliorationibus Tertij, & Quinti, etiam per viam Maioratus factis: ſic etiam in hoc caſu reſoluit; & cum communi diſtinctione tranſit Georgius Cabed, deciſ. Regni Luſitan. 133. num. 7. 1. part. Vbi refert Abbat. Decium, Bero. Salic. & Galiaul. Id ipſum etiam in fideicommiſ ſis, ex communi ſententia probauit Socin. iun. in dict. §. & quid ſi tantùm, num. 23. in verſic. ſi verò ingreditur. Rolandus in conſil. 97. num. 34. lib. 2. Ioannes de Monteſperello in conſil. 1. in princip. lib. 1. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, lib. 4. quæ ſt. 16. num. 29. Portius Imolenſis in conſil. 23. num. 18. & ſequent. Pancirolus in conſil. 114. num. 3. Pater Molina tom. 3. disput. 623. num. fol. 359. Sed quamuis temerarium quòdammodò videa[*] tur, à tantorum Patrum iudicio diſcedere, ſi tamen veritati omnia cedere debent, & cuique liberum eſ ſe debet ſuum indicium, maximè cùm ratione ſub ſiſtit; ea ſententia mihi equidem nunquam placere potuit, nec etiam nunc, poſt longam, importunámque conſiderationem, & Authorum omnium euolutionem placet; ſi enim inſpicimus naturam, & peculiarem conditionem Maioratuum, primogeniórumve Hiſpaniæ, inſtitutorúmque mentem, & intentionem, cùm bona ſic coaceruata, vinculíſque perpetuis coalligata relinquunt, conſideramus; certè negare nullo pacto poſ ſumus, quin Monachi, Monaſteriíve ius adeò clarè elidatur, vt Monaſterium ipſum, Monachúmve, etiam ad vitam à ſucceſ ſione Maioratus, primogeniíve cuiuſcunque Hiſpaniæ excludere debeamus omninò, nec aliter admittere, quàm ſi expreſsè vocatum fuerit, aut adeò certis, claríſque coniecturis admiſ ſum, vt de voluntate in ſtitutoris aliquo modò dubitari non valeat. Et ad id probandum, duobus principaliter, ſempérque innitendum, atque inſiſtendum duxi, ratione ſcilicet, & diſponentis voluntate; quibus interuenientibus, hoc eſt cùm ratio eadem militat, & mens diſponentis ſic ſuadet, certum quidem eſt, in morte naturali ſtatutum, vel ex ilia procedens, æqualiter & in ciuili locum habere debere; quod ſuprà hoc eodem cap. plenè remanet probatum, & Socini iunioris diſtinctio ad hos duos caſus totam hanc materiam reducens, meritò laudata: vtrumque autem in primogeniorum inſtitutione concurrere, & per Profeſ ſionem inductam mortem ciuilem, naturali æquiparari debere, etiamſi Religio ſit capax bonorum in communi, ideò oſtenditur, quòd pluſquam certum ſit, Maioratuum, ſiue primogeniorum finem præcipuum[*] eſ ſe, vt familiarum dignitas, & nomen, ac inſtitutorum memoria conſeruetur: idque de natura omnium primogeniorum eſ ſe, etſi aliter non exprimatur. Quod poſt Socinum, Decium, Pariſ. & Tiraquel. profitetur Molin. de Hispan. primog. lib. 1. c. 11. num. 3. & c. 13. num. 91. in princ. & lib. 2. c.n. 4. nu. 46. Pater Molin. tom. 3. de iuſtitia, & iure, disput. 581. in princ. & disput. 362. num. 4. verſ. Quartò quoniam præcipuus finis. Pelaez à Mier. de maior. p. 2. quæ ſt. 3. num. 18. dicens, quòd propoſita, & mentes eorum, qui faciunt Maioratus, in id tendunt, & illud re ſpiciunt, quemadmodum ſucceſ ſores in Maioratibus repræ ſentent pompam, gloriam, nomen, familiam, arma, & cætera omnia, quæ homines naturaliter exoptãt abſque aliqua temporis interpolatione: Ex Monachi autem ſuccesſione per tempus vitæ ſuæ, memoria inſtitutoris penitùs ſupprimitur, atque aboletur, maximè ſi, vt contingere poteſt, & frequenter contingit, longo tempore Monachus viuat. nam nec nomen, nec arma inſtitutoris, nec eius familiæ, ac Maiorum ornamenta apparent eo tempore, imò extincta quodammodò reputantur, vt ſuprà, num. 55. dicebam, & Patris Ludouici Molinæ locum referebam: ideóque credendum non[*] eſt, quòd inſtitutor quicunque, qui Maioratum, aut primogenium perpetuum inſtituit, Monachi, aut Monaſterij vocationem facere voluerit; imò veriſimile eſt, quòd tales ſucceſ ſiones Monaſterij abhorreat, & quòd eas prohibuiſ ſet, ſi eum euentum cogitaſ ſet. Quod vtrumque rectè conſiderarunt, & contra communem ſententiam fortiſ ſimè vrgere, expreſsè agnouerunt Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. dict. cap. 13. num. 91. Mieres de maioratu, 2. part. d. quæ ſt. 3. num. 18. dicens, communem eandem ſententiam multis tormentis quati poſ ſe: & [*] coniecturatam hanc inſtituentium Maioratus voluntatem ſeruandam eſ ſe, & pro expreſ ſa habendam, vt ibidem comprobat num. 19. 20. 21. & 22. id ip ſum clarè etiam agnouit Pater Molina tom. 3. de iuſtitia, & iure (in quo, vt iam dixi, de Maioratibus agit) disput. 623. num. 4. in verſiculo, quoniam, fol. 361. nam cùm contenderet iuxta communem ſententiam, in Maioratu habere dignitatem, vel iuriſdictionem adiunctam, Monaſterium non ſuccedere, & ad id probandum inter alias, talem rationem adduxiſ ſet, quòd in Maioratus diſpoſitione, ſicut in quacunque alia, is non ſuccedit, de quo, ſi diſponens, quando diſponebat, interrogaretur, an vellet, & intenderet, vt ſuccederet, proculdubio reſponderet neganter; ſed dubitandum non eſ ſe, ſi inſtitutores Regnorum, Ducatuum, Marchionatuum, Comitatuum, & aliorum Maioratuum, habentium iuriſdictionem, interrogarentur, quando eos inſtituebant, an vellent, & intenderent, ſi aliquis ex vocatis profiteretur Religionem, vt Mona ſterium loco illius in eis ſuccederet, eáque admini ſtraret interim dum ille viueret, reſponſuros negantes; ergo Monaſterium in eis non ſuccedit: Cum, inquam, in Maioratibus huiuſmodi habentibus dignitatem, vel iuriſdictionem annexam, ratione hac vſus fuiſ ſet, verba ſequentia profert, quæ ad propo ſitum, & intentionis noſtre probationem perpendi, & notari debebunt: Atque hæc vrgens ratio non modicùm ſuadet, idem dicendum eſ ſe de Maioratibus nõ habentibus iuriſdictionem annexam. Ecce, vbi difficultatem contra communis ſententiæ aſ ſertionem agnoſcit, & rationem diſpoſitionis, diſponentíſque mentem in contrarium videri fatetur. Quod idem fatetur etiam, & difficultatem eandem magis adſtringit contra Communem in verſic. ſequenti, prout ſupra num. 55. ad finem notauit. Si ergo hoc eſt de natura primogenij, aut Maioratus cuiuſcunque, etiamſi non exprimatur, ſi etiam inſtitutoris intentioni, & menti præ ſumptæ conuenit; ſequitur neceſ ſariò dicendum, Monachum, aut Monaſterium indiſtinctè excludi debere à ſucceſ ſione cuiuſcunque Maioratus perpetui, quemadmodum excludendum eſ ſe, ſi id exprimeretur, vt vidiſti eo caſu aſ ſerere Authores ſuprà, num. 54. & pro expreſ ſo haberi debere, concludenter & verè probaſ ſe Mier. loco ſuprà relato: & intendiſ ſe alio in loco Molin. lib. inquam 2. de Hiſpan. primog. c. 14. num 46. Hac autem conſideratione, ſiue ratione ſupe[*] riori, ſubuertitur euidenter validior ratio, aut con ſideratio frequentior communis ſententiæ, quam ex mente aliorum adducit Georgius Cabedus deciſ. Regni Luſit. 133. num. 9. in princ. eáque principaliter innititur: videlicèt Monachum ingreſ ſum, & profeſ ſum Religionem bonorum in communi capacem, non haberi pro mortuo totaliter, quia Monaſterium pro eo dicitur retinere illius vita durante; & licèt in particulari nihil habere poſ ſit, tamen habere poteſt in communi cum aliis, nec eo caſu extinguitur conſeruatio familiæ, aut illius perpetuatio, cùm deinceps continuetur per ſequentes in gradu, prout proximus quiſque fuerit repertus, vt ipſemet Cabedus ex ſententia communi obſeruat. Cæterùm, vt vides, ratio hæc rem non concludit, nec vim ſuperiorum tollit aliquo modo; nam ſi eo caſu ratio eadem militat, primogenij; natura, & fine cònſideratis, diſponentíſque mens, & intentio ſic ſuadet, proculdubio & Monachus haberi debet pro mortuo quoad effectum prædictum; nec ideò, quòd deinceps conſeruatio familiæ continuetur per ſequentes in gradu, ſequitur, quòd toto tempore vitæ Monachi in ſuſpenſo eſ ſe, aut extingui poſ ſit, Imò id repugnat apertè inſtitutoris menti, & voluntati, quæ totum facit in hac materia, vt Socinus iunior in dicto §. & quid ſi tantum, num. 23. in principio, eleganter præmittit: & cum iudicio[*] conſiderat Didacus Couar. variarum lib. 1. dict. cap. 19. num. 11. in principio, dum dixit, primogeniorum, ſeu Maioratuum inſtitutiones, ipſáque primogenia minimè conuenire Monachis, ídque in ſpecie notare Ioann. Lup. Alexand. & Iaſon. ibi relatos: nec eiuſdem authoritati congruè ſatisfacit Georgius Cabedus dict, deciſ. 133. num. 9. in verſiculo, nec ibi Couarr. negari enim non poteſt, quin ipſe eius mentis apertè fuerit, vt Monachis primogenia, ſeu Maioratus non conuenire abſolutè voluerit; id namque expreſsè dicit: Nec intereſt, quòd id ſubiiciat, poſtquam dixerat, teſtatores poſ ſe prohibere, ne Maioratus bona ad Monachos, Moniales, aut Presbyteros perueniant, quamuis intereſ ſe Cabedus exiſtimauerit: potiùs namque eo ipſo, Didaci eiuſdem authoritas magis adſtringit, vt ad oculum patet: id enim ſubiicit ad corroborandum illud Præmiſ ſum, quaſi diceret, nihil intereſ ſe, mero iure, atque expreſsè remoueri poſ ſe à ſucceſ ſione Maioratus eos, qui aliàs etiam tacitè, seu etiam expreſ ſa excluſionis diſpoſitione deficiente excludi deberent, quoniam illis primogeniorum inſtitutiones, ipſáque primogenia minimè conueniunt: & ſic in conſideratione haberi non debet quòd mortuo naturaliter Monacho, Maioratus à Monaſterio diſcedat ſequentéfque admittantur ad ſucceſ ſionem ſtatim, ſi verè à principio, Monacho ſucceſ ſio non conuenit: Et quamuis Monaſterium aliàs capax ſit ſucceſ ſionis bonorum, ratione ſui Religioſi profeſ ſi, non etiam capax erit ſucceſ ſionis in Maioratu, ídque propter eandem rationem, ſcilicet, quia repugnat menti, & intentioni inſtitutorum, vt mona ſteria loco ſuorum Religioſorum ſuccedant; cui menti ac intentioni ſtandum eſt: ac etiam Monaſterio ſucceſ ſionem prætendenti obiici poteſt exceptio, quòd petat Maioratum, cùm de eo nulla loquatur ſubſticutio; & ſic conſtituitur differentiæ ratio concludens, quare Monaſterium ex perſona Monachi ſuccedere non debeat in Maioratu, cùm tamen ſucceſ ſionis aliorum bonorum capax ſit, quamuis nullam rationem aſ ſignari poſ ſe, crediderit Pater Molin. tom. 3. de iuſtitia, & iure, disput. 623. num. 3. in verſ. ratio primæ partis eſt, fol. 359. nam ſucceſ ſioni aliorum bonorum nihil proculdubio repugnat, nihil impedimentum præ ſtat, iuris potiùs communis regulæ ſuffragantur eidem: Maioratus verò, ſeu primogenij cuiuſcunque ſucceſ ſioni, & finis præcipuus inſtitutionis eiuſdem, & mens, & intentio inſtitutoris repugnat, familiæque ſplendor, memoria, & conſeruatio contradicit: quod Pater ipſe Molina, nu. ſeqq. expreſsè agnoſcit, atque animaduertit, vt ſuprà dicebam num. præcedentibus. Et in ſenſum prædictum Didac. Couar. accipit Ia[*] cob Menoch. lib. 4. præ ſump. 83. num. 45. vt conſtat ex illis verbis: Idem ſenſit Didac. lib. 1. variar, reſolut. cap. 19. num. 11. qui ſcripſit, in primogenituræ conſtitutione, rationem non haberi Monaſterij, cùm illud familiam, ob quam primogenituræ conſtitui ſolent, conſeruare non valeat. Sed & id ipſum agnoſcit, & Monachis primoge[*] nia Hiſpaniæ, ſeu Maioratus non conuenire, apertè ſentit, & communem ſententiam propter inſtitutorum contrariam voluntatem præ ſumptam, abſque difficultate non procedere fatetur ipse Molina de. Hispanorum primogeniis, lib. 1. d. cap. 13. num. 95. quod vt appareat euidenter, adnotandum erit, Authorem præfatum dict. num. 95. obſeruaſ ſe, quòd cum Maioratui dignitas, ſen iuriſdictio annexa non eſt, ſed ſolùm ex bonis patrimonialibus conſtat, tunc ex communi ſententia ſuccedit Monachus, qui in Monaſterio bonorum capaci profeſ ſus fuit: poſtmodùm ſubdit in hunc modum: Quamuis in Maioratibus Hispanorum, qui in familiarum ac memoriæ con ſeruatione verſantur, & quorum vocationibus Monachorum ſucceſ ſio repugnat, hæc opinio non abſque aliqua difficultate procedat, propter inſtitutorum contrariam voluntatem præ ſumptam; ideóque etiam in hac ſpecie cùm caſus occurrerit, deliberandum erit. Ecce, vbi loquitur expreſsè Molina, quando Maioratus ex bonis patrimonialibus inſtitutus eſt, nec ab inſtitutore adiectum, an in familiæ ac memoriæ conſeruatione, & perpetuitate inſtituatur, (quemadmodum & in eis terminis, Didacus, & Menochius loquuntur;) & nihilominùs de ſententia communi dubitat, quoniam id quamuis non exprimatur, de natura tamen primogenij, ſeu Maioratus cuiuſque eſt, vt ſuprà dicebam: & ſic repugnantia videntur hæc duo, familiam, nomen, ſplendorem, atque memoriam inſtitutoris conſeruari, & Monacho, Monaſterióve ſucceſ ſionem dari: idemque ſubiicit, quando ex preſsè iniungitur ſucceſ ſoribus. nominis & armorum præceptum. Hæc autem à me ideò ſic ſpecificè dicta, ve diluerem & conuincerem manifeſtè ad dictum locum Molinæ, interpretationem ſeu declarationem[*] nouiſ ſimam Georgij Cabedi deciſ. Regni Luſit 133. n. 9. in fin. verſi. nec Molina. Ibi namque vt authoritatem Molinæ, ſeu difficultatem, quam contra communem ſententiam ipſemet Molina expreſ ſit, vitaret; aſ ſerit, Molinam nihil aliud dixiſ ſe. quàm quòd opinio cõ munis non ſuſtineretur, vbi ſucceſ ſionis natura repugnaret, ſcilicet, quia interuenit expreſ ſa prohibitio, vel tacita ſucceſ ſionis Monachi: ſed tamen, vt iam vidiſti, nec id dicit Molina; nec eo in ſenſu, vllo pacto accipi poteſt: tum quia non loquitur, quando prohibitio expreſ ſa interuenit, quo caſu difficultas omnis ceſ ſabat, vt dictum remanet ſuprà, nec deliberandi, cùm caſus occurreret, locus eſ ſe poterat, vtpote cùm tunc res adeò clara & deliberata ſit: tum etiam, quia falſum eſt dicere, eundem Molinam dixiſ ſe quòd communis ſententia non ſuſtineretur, cùm inſtitutionis natura repugnaret; cùm aliter longè diuerſimodè ipſe dixerit, videlicet, ſimpliciter atque indi ſtinctè ſiue ſemper ac regulariter, inſtitutionis Maioratus naturam & finem (quæ in familiæ ac memoriæ conſeruatione verſatur) Monachi. aut Monaſterij ſucceſ ſioni repugnare: Quod Pater Molina (qui tamen nec Menochium, nec Cabedum, nec Mieres citauit) rectiús aſ ſequitur, & Molinam vero in ſenſu accipit tom. 3. de iuſti. & iur. disput. 623. num. 3. in verſ. tametſi Molin. fol. 360. is enim Author, poſtquam Anton. Gomez. Gamam, & Molinam retulit pro ſententia communi, vt ſcilicet Monaſterium ſuccedat in Maioratu, cui dignitas, aut iuriſdictio annexa non eſt, verba ſequentia profert: Tametſi Molina non admodùm firmus ad eam ſententiam accedat, motus præ ſumpta contraria voluntate inſtitutoris Maioratus qui in bonum, & memoriam ſuæ familiæ, præ ſumendus eſt inſtituiſ ſe eum Maioratum, & vt arma & Inſignia deferret, quæ locum non habent in ſucceſ ſione Monaſterij, nec cenſendum eſt inſtitutorem id velle, aut intendiſ ſe. Et ſecundùm hæc, Didac. Couar. Ludou. Molina Senator olim Regius ſupremi Conſilij Hiſpanie meritiſ ſimus, Iacobus Menochius, & Pater Ludou. Molina è Societate Iefu Religioſus, potiùs huic noſtræ ſententiæ, quàm contrariæ communi accedunt, aut ſaltem difficultatem eiuſdem cõ munis ſic fatentur, vt Aſ ſumptum noſtrum non leuiter videantur iuuare; quod etiam non mediocriter[*] iuuit Pelaez à Meres de maioratu, 2. parte, dict. quæ ſt. 3. ex n. 18. Ibi namque, & difficultates contra eandem ſententiã communem præ ſentit, & nonnullas rationes expendit, quæ difficiliorem eam relinquunt: & quamuis num. 32. in principio, dixerit, ſuppoſita veritate communis ſententiæ, ex ea inferri nonnulla; tamen n. 29. in fine, dixit etiam, quòd habita opinione contraria pro vera, imò quòd Monaſterium à ſucceſ ſione Maioratus excludatur indiſtinctè, non obſtare argumenta communis ſententiæ, & præcipuo eiuſ dem fundamento reſpondet, vt ibi conſtat: ac denique n. 33. numquam quieſcit, nec etiam firmiter adhæret communi ſententię, ſed potiùs diſtinguendum in hac laborioſa quæ ſtione putat; & ſi tempore, quo Monacho ius ſuccedendi competere poterat, iam erat Monachus, Monaſterium indiſtinctè repelli à ſucceſ ſione Maioratus, etiam pro vita eiuſdem Monachi, expreſ ſim affirmat, & ſic noſtræ potiùs quàm communi ſententiæ accedit in hoc caſu. Atque ex his, vt vides, mens & intentio, varietas etiam in proceſ ſu dictæ Quę ſtionis, eiuſdem Authoris, meliùs remanet detecta, quàm oſtendatur, vel detegatur per Cabedum dict. deciſ. 133. num. 9. in princ, verſiculo, ad conſilium. Noſtræ deinde ſententiæ claré videtur accedere[*] Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. n 4. maximè in fine verſiculi, recté quidem conſide rat: ibi enim, poſtquam retulit Antonij Gomezij di ſtinctionem, an Maioratui annexa ſit dignitas, aut iuriſdictio, vel non ſit annexa, ſubdit in fine in hunc modum: Non eſt ergo cur ad primogenituram iuriſdictionem & gubernationem habentem reſtringamus, prout ipſe videtur reſtringere. Quibus ſanè verbis clarè ſuam voluntatem inſinuat, Monachíque, aut Monaſterij ius elidit; prout etiam elidere videtur Dominus Antonius de Padilla, cuius ſtatim mentionem faciam corollario ſequenti. Et hactenus de primo fundamento, ſiue de ratione prima contra Communem in ſecundo caſu principali, de quo ſuprà, ex nu. 56. Deinde & ſecundò contra communem eandem[*] ſententiam, non leuiter vrget, Maioratuum, ſeu primogeniorum inſtitutiones ſuſtineri iuſtáſque reputari nonnullis de cauſis ſiue rationibus, quas latè, ex profeſ ſóque adduxerunt Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 3. Pelaez à Mieres de maioratu, parte 1. quæ ſt. 3. Ioannes Guttierrez canonicarum, lib. 2. cap. 14. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iuſtitia & iure, tractam 2. diſputat. 578. per totam, & 576. num. 11. & 12. Et tamen ſi omnes, quæcunque ſunt, maturè & cum iudicio conſiderentur, coacta proculdubio ratione fatendum erit, ipſorum primogeniorum ſucceſ ſionem, atque inſtitutionem Monachis aut Monaſteriis non conuenire. Prætereà, ſiue Maioratus ſit ius ſuccedendi in[*] bonis, ea lege relictis, vt in familia perpetuò integra conſeruentur, proximóque cuique primogenito, ordine ſucceſ ſiuo deferantur, idque ſecundùm Maioratus naturam ac ſubſtantiam, Molin. de Hispan. primog. lib. 1. c. 1. ex num. 22. adnotauit: Siue aliis modis Maioratum, ſeu primogenium ipſum diffiniamus vt Pelaez à Mieres de maioratu, in initio primæ partis, n. 1. Salazar de vſu & conſuetudine, c. 12. n. 2. & 33. Pater Molin. to. 3. diſp. 577. per totam. Matiençus in l. 1. tit. 7. gloſ. 2. lib. 5. diffiniunt ex omnium proculdubio diffinitione, negari non poteſt, quin eo ipſo, quòd ex[*] aliquibus bonis ſe facere Maioratum quis profitetur, bona ipſa in propria familia velle perpetuò conſeruare, ac eiuſdem fauore diſponere cenſeatur. Quod Molina ipſe aſ ſerit de Hispan. primog. lib. 1. cap. 4. num. 13. & 14. & Burgos de Paz iunior in quæ ſt, ciuili 2. n. 76. & 78. Idcircò neceſ ſariò dicendum videtur,[*] quòd nunquam ad ſucceſ ſionem Monachus, aut Monaſterium admitti poſ ſit: tum quia familiæ aut cognationis conſeruationi proſpectum fuiſ ſe, ſemper intelligitut, vt ſuprà dicebam, atque ex dictis nunc colligitur: tum etiam, quia nec vno momento poſ ſunt bona à familia extrahi, vt per Molinam lib. 1. cap. 1. & lib. 3. cap. 9. num. 2. extraherentur autem, ſi Mona ſterium poſ ſideret illa in communi, cùm in particulari poſ ſidere, aut obtinere Monachus non poſ ſit; & ſic Monaſterium ipſum admitti non debet, iuxta ea, quæ idem Molina vbi ſuprà obſeruauit; ea etiam, quæ vnanimiter probarunt Authores permulti, qua[*] tenus aſ ſeuerarunt, fideicommiſ ſium concernens fauorem familiæ, vel ita relictum, vt bona in familia conſeruentur, Monachis, vel Monialibus non competere, etiamſi Monaſterium ſit capax bonorum in communi: & reddunt rationem, quia eo ipſo, quòd[*] teſtator voluit, bona in familia conſeruari, intelligitur noluiſ ſe, ea ad Monaſterium modo aliquo peruenire; idque expreſsè, atque etiam ingeniosè, & eruditè annotauit Decius in conſilio 259. num. 2. & conſuluit Pariſius in conſilio 22. numero nono, volumine 3. vbi loquitur de Fratre Dominicano, & cùm aliis, diſtinctè Franciſcus Mantica de coniecturis vltimar. voluntat, lib. 8. titulo 12. numero 25. vſque ad numerum 29. qui dicit, quòd in hoc caſu deficit ratio & intentio teſtatoris; & ſic Monaſterium excludi debet, Vincentius de Franchis deciſione 29. numero 7. & 8. Iacobus Menochius, qui citat alios, lib. 4. præ ſumptione 83. num. 45. alios etiam adducit Georgius Cabedus deciſ. Luſitaniæ 133. num. 3. 4. & 5. Ipſe tamen Cabedus, vt prædictorum Authorum[*] authoritatem diluat, & in quæ ſtione noſtra Maioratus, non vrgere Contra Monaſterium oſtendat, eadem deciſ. ex num. 9. nonnulla obſeruat: ac primùm dicit, ad dictum conſilium Decij 259. reſponderi poſ ſe, quòd loquitur, vbi Monaſterium vellet ex perſona propria, tanquam filius legalis admitti, excluſo ſubſtituto, & contenderet, quòd tanquam filius de ſanguine, manerent bona Maioratus penes ſe in perpetuum; nos autem loqui, vbi Monaſterium petit bona nomine Monachi, ſeu Monialis, tanquam coniuncti. ſeu de ſanguine; idque vt illa ad eius vitam poſ ſideat: Hæc tamen ſolutio aut declaratio nec concludens eſt, nec etiam diluit vim rationum & doctrinarum pręcedentium. ſecundùm quas efficaciter probatur, Monaſterium nec nomine Monachi, ea bona petere poſ ſe, nec etiam ad eius vitam poſ ſidere: repugnant namque quamplurima, quæ ſuperiùs notauimus. Deinde, quia ſi Decius dicto conſil. 259. n. 2. attentè & verè perpendatur, atque ponderetur, non quidem ſe fundat in eo, quòd Monaſterium ex ſua perſona, & perpetuò voluerit ſuccedere, ſed quia in omnem euentum. omnémque caſum. excluſum cenſeri debet eo ipſo, quòd teſtator voluit, bona in familia ſua con ſeruari. Quæ ratio ſic æqualiter militat, quando ageretur de obtinendis bonis pro tempore aut vita Monachi, ſicut quando agitur de eiſdem perpetuò obtinendis; quòd autem Decius ſic ſe fundet, conſtat euidenter, tum quia maiorem vim facit in eo, quàm in illis verbis: De matrimonio vero & eorum vero torpore deſcendentibus; tum etiam ex illis verbis: Eò maxime, quia ipſe dominus teſtator voluit & vult, quòd omnia bona ſua conſeruentur & remaneant in familia ſua, & ſic manifeſtè oſtenditur, quòd de excluſione Monaſterij teſtator cogitauerit. Et iterùm. ibi: Si ergo voluit bona remanere in familia; ergo noluit, quòd peruenirent in Monaſterium: ergo fateri neceſ ſe eſt, quòd cogitauit de excluſione Mona ſterij. Nam in fideicommiſ ſo, de quo agitur, tacita voluntas ſufficit, quæ ex coniecturis colligitur. Ecce, vbi in hoc facit totum fundamentum, & mirabiliter obſeruat, quòd eo ipſo, quòd teſtator voluit, bona in familia remanere, videtur noluiſ ſe, quòd in Monaſteriũ perueniant, & Conſequenter de excluſione Monaſterij tacitè cogitaſ ſe, eámque tacitam & præ ſumptam excluſionem pro expreſ ſa habendam. Quo quidem nihil melius, nec magis concludens in propoſito poteſt adduchi: nam ſi eo ipſo id noluit, & de excluſione Monaſterij cogitauit; ergo non ſolùm pro vira Monachi, ſed nec vno momento penes Monaſterium potuerũt bona Maioratus reſidere: Iterùm etiam Decius ipſe eodem in loco, ibi: Et iniſto caſu non ſolùm ex coniecturis, ſed etiam ex verbis videtur conſtare, quod de excluſione monaſterij cogitauit ſaltem in genere, quod ſufficit: nam etiam expreſ ſum dicitur illud, quod ſub generalitate verborum continetur & ſic ſatis conſtat de voluntate teſtatoris, quod voluerit monaſterium excludere Et inferiùs, ibi: Circa primum, de quo in caſu noſtro agitur, quia voluit bona conſeruari in familia, ex quo ſequitur, quòd noluit illa peruenire ad Monaſterium. Ex his ergo apertè deſtruitur Georgij Cabedi ad præfatum conſilium Decij interpretatio. Quod etiam, & ſubtiliter animaduertendum erit, non abſque maximo myſterio. ex propoſito potiùs, atque ob vim rationis ſuperioris, quia teſtator voluit bona conſeruari in familia, Decium ipſum, in dubium aut diſputationem non excitaſ ſe, an ſaltem pro vita Monachi deberent bona penes Monaſteriũ manere, eóque naturaliter mortuo ad familiam reuerti; conſiderauit namque etiam ſucceſ ſionem temporalem refragari manifeſtè teſtatoris diſpoſitioni, quâ, vt bona perpetuò in familia conſeruentur, actũ eſt, & ſic Monaſteriũ abſolutè, & ſemper videtur excluſum. Sed & deterior eſt eiuſdem Georgij Cabedi ad D.[*] Anton. Meneſ. de Padilla locum explanatio; contendit namque eadem deciſ. 133. n. 9. in verſ. ſed etiam Antonius, in terminis prædictis, quando Monaſterium in perpetuum vellet ſuccedere, eundem Antonium loquutum, in l. cum acutiſ ſimi, n. 44. C. de fideicommiſ ſis; & conſequenter eius authoritatem nihil vrgere contra Monaſterium in terminis, ac quæ ſtionem Maioratus: in quo equidem decipitur manifeſtè; nam licèt verum ſit eo in loco ipſummet Authorem Decij con ſilium citaſ ſe (quod Cabedus adeò reſtrinxit) conſtituit tamen generaliter & abſolutè, euidentem coniecturam excluſionis Monaſterij eſ ſe, ſi teſtator agnationis, nominíſque ſui in fideicommiſ ſo relinquẽdo , curam aliquam geſ ſiſ ſe viſus fuerit; vt ſi primogeniũ ſeu Maioratũ inſtituerit, iam enim ab huius fideicõ miſ ſi ſucceſ ſione Monaſteria videbitur excluſiſ ſe, ad quæ ſi primogenium, vel Maioratus deferatur, pror ſus peribit nomen, a que memoria fundatoris. Ecce, vbi ex eo dumtaxat, quòd primogenium ſeu Maioratus inſtituatur ſimpliciter, etiamſi aliud non adiiciatur, ipſemet Padilla infert, Monaſterium exclusũ videri debere, teſtatoremque Maioratum perpetuum inſtituentem, non alia ratione cenſeri feciſ ſe, quàm vt nominis ſui, vel agnationis, aut cognationis curam haberet: & ſic ſententia & authoritas hæc non mediocriter iuuat etiam noſtrum Aſ ſumptum: ipſum etiam[*] iuuit Franciſc. Mantica de coniect. vlt. volunt lib. 8. dict. tit. 12. ex n. 25. vſque ad n. 29. nec ſatisfacit Cabedus dict. deciſ. 133. n. 9. in verſic. ſic etiam poteſt, dum dixit, reſponderi poſ ſe eodem modo, ſcilicet, quòd Mantica loquatur, quando Monaſterium vellet ſibi acquirere bona in perpetuum; nam ſi eundem Authorem præ legeris, inuenies proculdubio, nõ in eo fundari, quòd perpetuo, aut ad tempus Monaſterium ſuccedere velit (in hoc enim differentia non eſ ſet, ſi teſtatoris voluntas adeſ ſet vel nõ refragaretur) ſed potiùs in alio, ſcilicet quòd eo ipſo, quòd familiæ fauore diſpoſitio fuit facta, Monachus, aut Monaſterium omnimodò videretur excluſum, nec ad fideicommiſ ſum poteſt admitti, quia deficit ratio & voluntas teſtatoris, & de Monacho nullo modo ſenſiſ ſe credendum eſt, vt ibidem latiùs obſeruat. Sed nec Pariſium in conſil. 22. n. 9. vol. 3. fideliter ex[*] plicauit idem Cabedus in eadem deciſ. d.n. 9. in verſ. ad conſilium: probat enim Pariſius totum contrarium, & contra Monaſterium reſpondet; dicit enim, relictum ob eam cauſam, vt familia conſeruetur, non comprehendere eum, qui ingreſ ſus eſt Religionem, prout meliùs citarunt eum Mantica vbi ſuprà, n. 25. & Menochius lib. 4. præ ſumptione 83. n. 45. Et hactenus de ſecundo fundamento, aut ratione ſecunda contra Communem. Prætereà & tertio loco, contra communem eandem[*] ſententiam, & pro hac parte vrgere etiam videtur; nã ſi regulariter, vbi nomen & arma ferendi præceptum ſucceſ ſoribus Maioratus iniungitur, Monachi, & Monaſteria propter præ ſumptam inſtituentium voluntatem à ſucceſ ſione repelluntur, 'vt cũ Molina & aliis Authoribus obſeruauimus ſuprà, n. 54. & cùm inſignia domus ferendi onus imponitur. annotauit Vincentius de Franchis deciſ. 29. n. 7. & à communiter accidentibus, aut iuxta ea, quæ frequentiùs contingũt , hoc, vel ſimile præceptum apponi ſoleat, vt experiẽ tia docet, vel ſi illud deficiat, veriſimiliter credendũ ſit, hoc ipſum inſtitutorem Maioratus voluiſ ſe ideò, quòd nullo alio medio meliùs poſ ſit eiuſdẽ memoria conſeruari, quàm ex nominis & armorum delatione, vt Molin. de Hiſpan. primog. lib. 2. c. 14. n. 46. ſingulariter conſiderauit: proculdubio ſemper dicendum erit, Monaſteria excludenda eſ ſe, nec aliter admittenda, quàm ſi expreſsè vocata fuerint, nec eorundem ſucceſ ſio cognationis, aut familiæ conſeruationi repugnet, cui, vt dictum eſt, ſemper proſpectum atque conſultum eſ ſe videtur. Ad quod conducit Pelaez à Mieres conſideratio[*] alia, de maioratu, 2. p.q. 3. num. 23. in verſiculo, præ tereà cum teſtatores: vbi aduertit, quòd cùm fundatores Maioratuum magis communiter excludant Monachos & Moniales à ſucceſ ſione eorum, licèt in aliquo Maioratu talis excluſio & priuatio deficiat, debet haberi tanquam ſi appoſita fuiſ ſet: & quòd iſta tacita excluſio, quæ teſtatori præ ſumitur placuiſ ſe propter prædicta, & quia omnibus placet, per text, in c. prudentia, in fine, de officio delegati, l. ſi ſeruus plurium, in fin. ff. de legatis 1. eundem operatur effectum quantum ad hoc, ac ſi expreſ ſa fuiſ ſet, prout aliis rationibus latiùs fundat ibidem. Conducit denique Blazij Flores Diaz de Mena in[*] eodem propoſito obſeruatio alia; is enim variarum quæ ſt. lib. 1. quæ ſt. 16. artic. & §. 2. num. 4. in præfato dubio conſtitutus, an ſcilicet Monaſteria ad ſucceſ ſionem Maioratus admittantur, inter alias concluſiones, eam veram & certam eſ ſe exiſtimat, quòd in primogeniis & Maioratibus Nobilium, in quibus vtplurimùm prætenditur nominis conſeruatio ex conſuetudine huius Regni, & præ ſumptis fundatorum voluntatibus, non ſuccedit Monaſterium, etiamſi fundatione expreſsè, excluſum non ſit; & citat nonnullos Authores, qui tamen id non probant: Ita tamen tenendum firmat, quia procedit ab vſu & communi teſtatorum mente; & ſic in fortioribus terminis, hoc eſt quando nominis aut arma ferendi præceptum expreſsè iniunctum non eſt, ſed quando prætendi dumtaxat præ ſumitur, ex ſola præ ſumptione Monaſterium repellendum, præfatus Author affirmat, nec eſ ſe veriſimile dicit à Nobilibus, à quibus vt plurimùm primogenia inſtituuntur, Monaſteria eadem admitti: pro ſe autem poſ ſet Blazius ipſe expendere locum Molinæ de Hiſpan. primog. lib. 2. c. 14. n. 46. vbi in quæ ſtione illa. vtrùm præcepto delationis nominis, & armorum ab inſtitutore Maioratus omiſ ſo, ſucceſ ſores teneantur arma, & nomen inſtitutoris deferre, nonnulla ſingulariter conſiderauit ipſe Molina, ex quibus ſuaderi poſ ſet, Maioratus ſucceſ ſorem teneri indiſtinctè nomine Maioratus inſtitutoris appellari, atque eius Inſignia & arma deferre: idque propter finem præcipuum inſtitutionum primogeniorum, & horum Regnorum obſeruationem, & conſuetudinem communem, ac etiam ipſorum Primogeniorum naturam. Et tandem reſoluir, quòd cùm familiatum nobilium conſeruatio, Reipublicæ ſummè conueniens ſit, eáque ex nominis, & armorum delatione pendeat, quòd non obſonum feciſ ſe arbitraretur, ſi Iudex, qui de hac re aditus fuiſ ſet, ſucceſ ſorem primogenij, quod vir aliquis nobiliſ ſimus inſtituit, ad nominis, atque armorum delationem adſtrinxerit; id namque ex ip ſa Maioratus natura, atque ex Hiſpana etiam con ſuetudine, atque ex veriſimili mente diſponentis palam deducitur: & Molinam ſequitur Pater Molina tomo 3. de iuſtitia & iure, disputatione 615. numero 8. Ex his autem dubia equidem mihi videtur in vno[*] caſu Pelaez à Mieres diſtinctio, ſeu obſeruatio noua in hac materia; is enim de maioratu, 2. par. d.q. 3. n. 33. in tam laborioſa quæ ſtione, vt ipſe dicit, quandam diſtinctionem adhiberi poſ ſe exiſtimauit; quòd ſi quis, poſtquam iam ſucceſ ſit in bonis Maioratus, Monachus factus ſit. proprietas bonorũ Maioratus à Monaſterio non auferatur. Si autem tempore, quo Monacho ius ſuccedendi competere poterat, iam erat Monachus, à tali ſucceſ ſione repellitur. Et ad hanc di ſtinctionem inquit facere regulam l. per retentionem, C. de vſufructu, l. patre furioſo, ff. de his qui ſunt ſui vel alieni iuris, l. pluribus, §. & ſi placeat, ff. de verb. oblig. cum aliis iuribus & doctrinis in propoſito, quæ adducit ibidem, per totum illum num. Diſplicet autem mihi relata diſtinctio in primo caſu, ſiue non secura videtur; nam ſi iuxta ea, quæ ſuperiùs diximus, Monaſterij ſucceſ ſio intentioni & voluntati inſtitutoris, fini etiam & naturæ Maioratus repugnat, atque eo ipſo, quòd inſtitutor in ſua familia perpetuò bona coalligata, & vnita vinculis & prohibitionibus perpetuis reliquit, cenſetur prohibuiſ ſe, ne bona ad Monaſterium peruenirent: quid intereſt, quòd ante ingreſ ſum. vel poſt ſucceſ ſio deferatur; refragante namque eiuſdem in ſtitutoris voluntate, nec anteà delatam ſucceſ ſionem retinere poterit, ſiue propter ingreſ ſum & Profeſ ſionem Religionis, ſic delata ſucceſ ſio finiri debebit, ſicut pò ſt delata impediri. Et verè ſi totum hoc à voluntate inſtitutoris pendet, nulla poteſt inter vnum & alterum caſum differentia conſtitui. Prætereà, ſi de familiæ, agnationis, aut cognationis conſeruatione actum fuerit, ſiue nominis, aut arma ferendi preceprũ ſit iniunctum tacitè, vel expreſsè, retineri quidem primogenium nullo pacto poterit à Monaſterio, quippe cùm tunc repugnent ea omnia, quæ numeris præcedentibus obſeruauimus, & illa ita æqualiter militent in iam delata, ſicut in poſteà eueniente ſucceſ ſione. Quarto denique & vltimo loco, pro hac noſtra[*] ſententia contra Communem, illud non mediocriter vrget, quòd ſi hucvſque in propoſito Scribentes in ſpicias attentè, inuenies proculdubio, ferè omnes præcipuè excitatos, atque adductos fuiſ ſe pro ſententia communi ex deciſione textus in l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fiſci: per illum namque ſic fimauit Bartolus in l. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legatis ſecundò. Et cæteri etiam adducuntur, qui de hac quæ ſtione hactenus tractarunt, vt ex relatis ſupra, n. 56. conſtat apertè; & per Cabedum dict. deciſ. 133. in fine: idcircò, ſi eius textus deciſionem & rationem in propoſito non vrgere, nec in primogeniis ſeu Maioratibus Hiſpanorum militare, probatum fuerit; firma equidem adeò videtur hæc noſtra ſententia manere, vt de eiuſdem veritate ampliùs dubitari non valear. In primis ergo, quòd dict. §. deciſio non obtineat, nec procedat, quando ratio, & mens diſponentis aliud ſnaderet, prout in noſtris terminis ſuadere, eriamſi Monaſterium ſit capax bonorum in communi, ſuprà probauimus. expreſ ſim, atque ex communi omnium ſententia firmauit Socinus iunior in d. §. & quid ſi tantum, n. 17. in princip. & num. 23. Alexand, in conſil. 13. n. 2. lib. 3. Socinus ſenior in conſ. 92. num. 1. in fine, lib. 1. Deinde, textum eundem ſimiliter non obtinere, quando eiuſmodi eſ ſet diſpoſitio, quòd mors ciuilis inducta per profeſ ſionem Religionis, eundem omninò effectum produceret, quem mors naturalis, quemadmodùm in primogeniis propter nominis, memoriæ, ac familiæ conſeruationem producere, ſuprà diximus; tenuerunt etiam expreſsè Ioannes Crotus in eodem §. & quid ſi tantum, n. 23 & Socinus iunior nu. 17. Angelus in l. ex facto, §. ex facto, n. 3. ff. ad Trebel. & cum aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 62. num. 47. lib. 1. Prætereà, in primogeniis & Maioratibus perpetuis aliter eſ ſe indicandum in quæ ſtione præfata, quàm in fideicommiſ ſis temporalibus, atque in illis ceſ ſare rationem præcipuam textus in eodem §. Cornelio Felici, fideicommiſ ſarium, inquam, non eſ ſe admittendum vſque ad mortem naturalem & veram hæredis, quia potuit fideicommiſ ſarius ipſe præmori, & ſubſtitutio euaneſcere, l. vnica, §. in ſerundo, C. de caducis tollendis: quoniam in bonis Maioratus, ſiue in primogeniis perpetuis, licèt vocatus poſt Monachum, ante eum decedat, ſubſtitutiones non remanent caducæ, ſed Maioratus bona ad alios de familia inſtitutoris deferũtur & ſic diuersã rationẽ militare, diuerſ ùmque ius ſeruari debere inter fideicommiſ ſum ſimplex, & primogenium perpetuum optimè conſiderauit ex omnibus huius Regni Authoribus, ſolus Pelaez à Mieres de maioratu, ſecunda parte, dict. quæ ſt. 3. num. 29. qui dicit, ſic ipſum tam nouiter, quàm verè conſideraſ ſe, nec iuſtè aduocari ſententiam Bartoli, & aliorum quoad deciſionem huius Quæ ſtionis in primogeniis; longéque diſtare bona fideicommiſ ſorum, de quibus Iuriſconſulti, & no ſtri Doctores sæpè loquuntur, in vocationibus, conditionibus, grauaminibus, vinculis, & aliis pleríſque rebus à bonis Maioratus, prout etiam hoc vltimum oſtendit Molina de Hispan. primogen. lib. 1. cap. 1. ex num. 7. & num. 14. cum ſeq. & cap. 6. per totum. Et hactenus ipſe Mieres, qui rectè quidem, atque iuſtè gloriatur, ſe tam nouiter, quàm verè ad text. in dict. §. Cornelio Felici, & doctrinam Bartoli communem ſic conſideraſ ſe. Addiderim ego libenter, pro clariori prædictorum, & eiuſdem. § Cornelio Felici, intelligentia, præ mittendum eſ ſe, in eo textu diſponi apertè, per condemnationem matris grauatæ de reſtituendo hæ reditatem poſt mortem, diem fideicommiſ ſi non veniſ ſe, duplicémque rationem aſ ſignari ibidem, quia poſ ſet priùs ſubſtitutus mori, vel etiam mater grauata alias res acquirere. Cæterùm in noſtris terminis, vnam & aliam rationem ceſ ſare, nec eiuſdem §. deciſionem vrgere, ſic oſtenditur. In primis, ex his, quæ ſuprà obſeruauimus, ex quibus apparet, in primogeniis aut Maioratibus Ceſ ſare rationem illam, quia poſ ſet priùs ſubſtitutus mori; nam & ſi moreretur poſt Monachum ſubſtitutus, aut ſequens vocatus, non ideò primogenium deſiceret, vel extingueretur, ſed ſequens poſt illum admitteretur, vel is qui de uire, aut ex inſtitutoris diſpoſitione admitti deberet: ac deinceps & alij plures venirent, qui ex nomine & familia inſtitutoris fuiſ ſent, l. cùm ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo. Et. ſic deficiente illa ratione, deficere quoque debet eiuſdem §. deciſio. provt eruditè & mirabiliter in propoſito obſeruauit etiam Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 62. num. 33. lib. 1. qui dixit illius, §. deciſionem expendi non poſ ſe, led potiùs in contrarium vrgere, quando non fuiſ ſet ſubſtituta particularis perſona, quæ poſ ſet priùs præmori, ſed Monaſterium, aut Hoſpitale, quorum reſpectu perpetuitas conſideratur (prout in Maioratu conſiderari debet) & Ceſ ſaret ratio illa caducitatis, vtpote cùm Monaſterium, aut Hoſpitale mori non poſ ſet: Et repetit iterùm in eodem conſil. 62. n. 36. & num. 46. Prætereà, Ceſ ſare etiam in primogeniis rationem aliam, quia poſ ſet mater grauata alias res acquirere, patet etiam ad oculum: nam etſi Monaſterium Maioratum non poſ ſideret, ſed ſtatim facta Profeſ ſione Monachi, ad ſequentem transferretur Maioratus ipſe; proculdubio poſ ſet Monachus alias res acquirere, ac per eum Monaſterio acquirerentur, ita quòd ex eo quòd Maioratus tranſeat ſtatim in ſequentem, vel non transeat, non poteſt diuerſum ius, diuerſáve ratio conſtitui; nam vtcunque res ſe habeat, ſi Monachus acquirat, Monaſterio equidem acquiret, nec res immutabitur aliquo modo, ſiue nullus effectus emanabit ex eo, quòd ſtatim ſuccedat is, qui poſt Monachum ſuccedere debet. Nec etiam, quando Maioratus penes Monaſterium man ſiſ ſet, acquiſitæ res ſimul cum rebus & bonis Maioratus poſteà tranſirent, ſed penes Monaſterium manerent: & ſic in primogeniis Hiſpanorum, ratio illa Ceſ ſat omnino; & conſequenter, ſi ita ſtatuitur, quando in communi Monaſterium eſt capax bonorum, certius quidem erit, & abſque omni difficultate, mortem naturalem non expectandam, quando Monachus ingrederetur Religionem, bonorum in communi incapacem: tunc namque in contratium faceret apertè, atque expendi deberet text. in dict §. Cornelio Felici, dum dicit, potuit interim res acquirere, Contrario ſenſu, & à ceſ ſante ratione, quia cùm talem Religionem profeſ ſus non poſ ſit aliquid acquirere, nec in particulari, nec in communi, & ſic nec ſibi, nec alij, nec etiam Monaſterio, ob incapacitatem regulæ; ſtatim proculdubio, tam ex iuris diſpo ſitione, quàm ex voluntate primogenij inſtitutoris, videretur vocatus ſequens in gradu, & per Profeſ ſionem veniret dies vocationis; ne interim vacet Maioratus, cuius ſucceſ ſio nec per momentum poteſt eſ ſe in pendenti, vt plenè probatur per Molinam de Hiſpanor. primogen. lib. 3. cap. 10. per totum, Patrem Molinam tom. 3. de iuſtitia & iure, disput. 634. fol. 488. nec aliquo tempore in extraneos, aut non vocatos tranſire, vt per eundem Molinam ibidem, & lib. 3. cap. 9. num. 2. Additionem ad deciſionem Gamæ. 259. verſic. de prima concluſione. Quod etiam in hoc ſecundo caſu, quando Monaſterium eſt incapax bonorum in communi, eruditè conſiderauit Ioannes Vincentius Hondedeus dict. conſil. 62. num. 33. & 36. lib. 1. Et hactenus de ſequndo caſu principali huiuſce diſputationis, quando à ſucceſ ſione Maioratus Monaſterium expreſsè excluſum non fuit & capax eſt bonorum in communi; in quo tamen cùm occaſio ſe offeret, maturè erit deliberandum, ac etiam cum iudicio ponderari debebunt inſtitutionis, aut ſcripturæ Maioratus verba, quamuis mihi hæc opinio, attentâ primogeniorum ipſorum naturâ, & fine, & inſtitutorum deſiderio & intentione, valdè probabilis, & tenenda videatur, maximè cùm tot authoritatibus, atque adeò vrgentibus rationibus comprobata remaneat. Tertius deinde & principalis caſus ſit, quando[*] etiam Monaſterium excluſum non fuerit, ſed bonorum in communi, aut vniuerſali incapax ſit, & tunc quidem certum erit, & abſque controuersia, Monaſterium, nec Monachum ſuccedere poſ ſe: quia cùm Monachus Monaſterium huiuſmodi profeſ ſus fuerit; conſequens eſt, vt pro mortuo reputandus ſit, fiátque ſtatim locus ſequenti vocato, ac ſi Monachus non eſ ſet in rerum natura. Idem namque operatur ſucceſ ſionis incapacitas, quod mors, l. prima, §. ſed ſi patronus, ff. de coniung, cum emancip. liber, eius. Quam rationem aſ ſignat, & ſic reſoluit Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. dict. cap. 13. num. 69. Mieres de maioratu, 2. parte, dicta quæ ſt. 3. ex num. 6. vſque ad num. 11. vbi eadem ratione excitatur præcipuè, & dicit, reſolutionem præfatam procedere, ſiue Monachus ingrediatur Mona ſterium, iam factus poſ ſeſ ſor bonorum Maioratus, ſiue ante ſucceſ ſionem ingrediatur: & quia ſi Mona ſterium eſt incapax ſuccedendi in aliis bonis minimè vinculatis, maiori ratione debet eſ ſe incapax vinculatorum; citat etiam Bartolum in l. cum pater, & hæreditatem, num. 1. ff. de legatis ſecundo. Alex. & alios plures, qui in fideicommiſ ſo ſic tenuerunt: Id ipſum in Maioratu, poſt Tiraquellum, Gregor. Lopez, & alios, tenuit quoque Velaſquez Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ. 4. num. 10. & 11. Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 12. principali, de legato Monacho relicto, num. 34. & 37. & gl. 27. de fideicommiſ ſaria ſubſtitutione, num. 24. Ioannes Matiençus in l. 3. tit. 4. gloſ. 2. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis regiæ. Blazius Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. quæ ſt. 16. artic. & §. 2. num. 7. dicens, omnes vnanimiter, & nemine diſcrepante tenere, quòd Monaſterium non capax bonorum in communi, in Maioratu non ſuccedat, & pro certo ſupponit; ac in Monaſterio capaci bonorum in communi, dubium & diſputationem mouet Georgius Cabedus deciſione Regni Luſitaniæ 133. numer. 1. & numer. 7. Denique in Maioratu idem quoque reſoluit Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iuſtitia & iure. diſp. 623. n. 1. & 2. folio mihi 359. Vbi inprimis obſeruat quòd Religioſus ſi nondum Profeſ ſionem emiſit, aut in Societate Ieſu ad gradum Coadiutoris aſ ſumptus eſt, capax eſt Maioratus cuiuſcunque, quoniam vſ que ad profeſ ſionem, aut ad vota Coadiutorum in dicta Societate, incapax non eſt ſucceſ ſionis in quibuſcunque bonis, dominiíque illorum, iuxta ea, quæ Molina ipſe eodem tractatu, diſp. 139. & 140. copiosè ſcripta reliquit: deinde conſtituit, quòd Religioſi earum Religionum, quarum Domus, Collegia, ac Monaſteria incapacia ſunt ſucceſ ſionis ſuorum Religioſorum, pro mortuis reputantur, ad effectum, vt neque ipſi, neque Monaſteria, neque alius loco illius ſuccedere poſ ſit in quibuſcunque bonis, ſed deuoluuntur ad alios hæredes. Vnde infert, quòd eiuſmodi Religioſi, & Monaſteria eorum ſuccedere non poſ ſunt in vllo Maioratu, ſed perinde talis Maioratus deuoluitur ad ſequentem vocatum; ac ſi Religioſus ille è vita deceſ ſiſ ſet, aut natus non fuiſ ſet: & refert Molinam dumtaxat d.c. 13. n. 69. & in fideicommiſ ſo, poſt Bald. Alex. Deci. Pariſ. Theſaurum, Ripam, Coſtam, Sfort. Odd. & Franciſcum Manticam; ſic etiam obſeruauit Michael Graſ ſus receptar. ſentent. §. fideicommiſ ſum, 940. n. 7. Roland. in conſilio 97. n. 41. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 62. n. 37. lib. 1. vbi refert multos Authores, ſic etiam tenentes. Et poſt Bartolum, Gratum, Ruinum, Beroum, Fortunium Garſiam, Pariſium, Boërium, Baldum, Butrium, Abbatem, Angelum, Imolam, Ca ſtrenſem, Alex. Socinum ſeniorem, Decium, Sfortiam, & Oſaſcum, Menochius lib. 4. præ ſumpt. 83. nu. 71. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſis, art. 28. n. 62. Hoc autem quamuis adeò certum ſit, & abſque controuerſia, vt dixi, ſubſtitutóque, vel ſequenti vocato, data incapacitate Monaſterij, locum eſ ſe[*] omnes admiſerint vnanimiter; de alio tamen dubitant, atque in controuerſiam excitant communiter vtrum, inquam, eo caſu, ſtatim facta Profeſ ſione admittendus ſit ſequens in gradu, vel is, qui ex legis, aut inſtitutoris diſpoſitione admitti debet, an verò expectanda ſit mors naturalis Monachi profeſ ſi? Et[*] quidem in fideicommiſ ſis, quamplurimi arbitrantur, ante mortem naturalem non cedere diem fideicommiſ ſi, mortémque naturalem expectandam eſ ſe, Salicetus, inquam, in l. prima, n. 6. ver ſiculo, item vt dies fideicommiſ ſi, C. de hæredibus inſtituendis. Vincent, de Hercul. col. 1. & 2. Alexander n. 5. & 6. & Ripa n. 12. in l. ex facto, §. ex facto, ff. ad Trebel. Raphaël Cumanus, & Ioannes Imolen. in l. cùm Lehm pater, §. hæreditatem 1. ff. de legatis 2. Socinus etiam in repetitione l. cum anus, ff. de condit. & demonſtrat. n. 104. Felinus in c. in præ ſentia, n. 56. de probationibus. Iaſon in authent. ſi qua mulier, n. fin. C. de ſacroſanctis Eccleſiis. Romanus ſingulari 434. Ioannes Crotus in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, n. 23. & 27. & ibid. Emanuël Coſta 2. p.n. 12. huic opinioni magis accedit, tanquam veriori, vt ipſe putat, ſequitur eam Michaël Graſ ſus d. §. fideicommiſ ſum, q. 41. Ioannes Matiençus in l. 3. tit. 4. gloſ ſa 2. n. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Iacob. Bareta in conſ. 40. col. 2. verſic. ſed quid in fine. Alexander Raudenſis de Analogis, lib. 1. c. 34. n. 318. & ſeq. & tuetur conſtanter Alexander Trentacinquius de ſubſtitutionibus, quarta parte, cap. 6. in fine, in verſiculo, ego con ſidero. Ij omnes inde, & quaſi in neceſ ſariam conſequen[*] tiam huius opinionis ſtatuunt, interim dum fideicommiſ ſo grauatus, & Religionem bonorum in communi incapacem profeſ ſus decedit, penes eius hæredes ab inteſtato, aut ex teſtamento, bona ipſa manere: & ſuperioris ſententiæ Authores ſic tenere communiter, firmarunt Marcus Antonius Peregri nus de fideicommiſ ſis. art. 28. n. 63. ibi Quoniam ſpes eſt. Alexander Trentacinquius loco relato ſupra, n. 85. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 62. nu. 17. lib. 1. & ante ipſos, Alex. in d. §. ex facto, n. 6. prope fi[*] nem. Crotus in d. §. & quid ſi tantum, num. 28. qui principaliter excitati atque adducti ſunt ex deciſione texe. in d. l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fiſci, ponderando eum, vt ponderaui ſuprà, n. 82. ſcilicet, quòd poteſt præmori ſubſtitutus, & ſic caducum effici fideicommiſ ſum. & conſequenter mortis naturalis expectatio effectum maximum operari, tam in fauorem legitimorum hæredum, quam ſub ſtitutorum, quàm etiam ipſius grauati, cùm fauor ſit, hæredem habere. Verùm vt ſuprà, d.n. 82. vidiſti,[*] quamuis ille textus in fideicommiſ ſis, ac in terminis, in quibus exteri Authores loquuntur, aliquam difficultatem videretur habere, quæ tamen etiam in ipſiſmet fideicommiſ ſis congruè ſubuerti poteſt; tamen in terminis noſtris, ac circa Hiſpanorum Maioratus ſeu primogenia, clarum quidem eſt nullo modo vrgere, nec expendi poſ ſe, vtpote cùm ratio vtraque, quâ textus idem innititur principaliter, in primogeniis omninò deficiat, nec ipſorum ſucceſ ſioni couneniat, vt ibidem oſtendi: Nunc etiam addiderim, in eiſdem primogeniis nihil vrgere rationem præ fatam (quâ adeò inſiſtit atque excitatur Trentacinquius) ſcilicet quòd expectatio mortis naturalis poſ ſit prædictum effectum operari. Nam in primis, quòd caducitatis effectum operari non poſ ſit concludenter ibidem oſtendi: alterum verò ſucceſ ſionis fiſci, hæredum ex teſtamento, vel ab inteſtato, ſine alterius cuiuſque perſonæ, in conſideratione habendum non eſ ſe, repugnare potiùs inſtituentium[*] menti & intentioni, manifeſtum eſt: vtpote, cùm is, qui Maioratum inſtituit, non fauore aliorum, ſed familiæ ſuæ commodo, & Conſeruatione inducatur præcipuè, eiúſque voluntatis ſit, vt ad ſucceſ ſionem illos tantùm admitti deſideret, qui ex nomine & familia ſua fuerint, & quod prius habeat ſequens vocatus poſt: Monachum profeſ ſum, quàm hæres ip ſius, vel alius quilibet: nec ob hoc deſinet hæredes habere, ſi anteà teſtamentum condiderit, vel aliàs ſucceſ ſor ab inteſtato proximior ſit ad ſuccedendum in bonis liberis, quàm is, qui ex inſtitutoris diſpoſitione ad Maioratum admitti debet: idque in fideicommiſ ſis, ac in terminis noſtræ Quæ ſtionis, rectiùs quàm Trentacinquius, atque eruditè conſiderauit Socinus iunior in d. §. & quid ſi tantum, n. 23. in principio, qui cùm totum fundamentum huius materiæ fecerit in eo, quòd vigeat ratio & mens diſponentis, quare voluerit fideicommiſ ſum poſt mortem reſtitui, vel non vigeat; decidendo articulum hunc, ſic ſcriptum reliquit: ltaque in hoc articulo diſtinguendum eſt; aut iſte grauatus ingreditur Religionem incapacem bonorum, & tunc habet locum fideicommiſ ſum incontinenti, aliter morte naturali non expectata, & hoc quia eadem ratio viget; nam teſtator voluit, vt poſt mortem reſtituat, quia voluit poſt illum, quod prius habeat fideicommiſ ſarius, quàm hæres grauati, aut alius quilibet. Ecce, vbi etiam in terminis iuris communis, Author hic ſingulariter ſic obſeruat, nec aliorum commodum aut fauorem attendit, ſed dumtaxat, optimóque iure cönſiderat , ex voluntate teſtatoris præcisè fieri debere id, quod nunc prædiximus, nec mortem naturalem expectandam; ſic enim alius interim haberet, quàm is, quem teſtator voluit. Quod etiam Fortunius Garſia in eodem §. & quid ſi tantum, rectè intellexit, dum pro communi ſententia præ ſumptam teſtatoris voluntatem vrgere non negauit num. 51. quâ etiam & innituntur alij Authores, qui contra ſententiam ſuperiorem d.n. 85. relatam ſcribunt, vt mox videbimus. Et ſecundùm hæc plané ceſ ſat fundamentum, quod Trentacinquius adeò fortiter ponderauit: apparet etiam, deceptum eun dem, quatenus in eodem propoſito exiſtimauit, mortem ciuilem per Profeſ ſionem Religionis bonorum incommuni incapacis inductam, non operari eundem effectum, quem naturalis, cùm verè eundem operetur, ac operari debeat effectum; tum ob ea, quæ d.n. 82. obſeruaui ſuprà, & infrà dicentur: tum etiam, quia cùm tota hæc materia à ratione, & mente diſponentis regulari debeat; certum proculdubio eſt, & eo caſu rationem eandem, & manifeſtam teſtatoris voluntatem vrgere. Aliud verò fundamentum,[*] quo etiam Trentacinquius ipſe loco præcitato mouetur, ex l. res vxoris, in fine, C. de donat. inter, l. ſed ſi mors, ff. de donat. & l. cùm pater, §. hæreditatem, 1. ff. delegatis ſecundò, parùm etiam vrget, quoniam in eis iuribus, propter diuerſitatem rationis aliud ſtatuitur, nec mentio mortis in ciuili verificatur, quia diuerſa ratio militat, nec mens diſponentis ſic ſuadet. Quod ſic oſtenditur, nam in d. l. res vxoris, ideò donatio illa morte confirmatur, quia creditur in ea voluntate donatorem ſemper permanſiſ ſe, & cum ea deceſ ſiſ ſe, ex quo iam certum eſt, eum mortuum, contrariam voluntatem demonſtrare non poſ ſe. Quæ ratio ceſ ſat in deportato, vel ſimili, cùm, ex quo viuit, poſ ſit contrarium velle, & donationem reuocare, prout ex mente communi rectè intellexit Socinus iunior in d. §. & quid ſi tantùm, n. 17. in verſiculo, Quintò etiam. Idipſum contingit etiam in terminis d. §. hæreditatem[*] 1. proptereà quòd in eo texat pro ratione diſpoſitionis dicitur fuiſ ſe ſola voluntas teſtatoris in tempus mortis collata, vt ſic poſt mortem grauati, illi haberent, qui tunc viuerent; idcircò illud ſtatuitur, ſi grauatus deportetur, quia ex morte ciuili reſultante ex deportatione ipſius hæredis grauati, de qua ipſe textus loquitur, non reſultat effectus mortis naturalis; tum quia ſubſtitutus præmori poſ ſet ante grauatum, vt conſiderat textus in d. §. Cornelio Felici, & ſic fideicommiſ ſum poſ ſet effici caducum: tum etiam, quia deportatus poſ ſet reſtitui per Principem, & poſt re ſtitutionem procreare liberos, qui ſubſtitutum excluderent, l. intercidit, ff. de condit. & demonſt. quæ duo in propoſito caſu & quæ ſtione ceſ ſant, quoniam nec poteſt conſiderari ratio caducitatis, ob ſuperiùs à me adnotata & reſoluta; nec etiam ſpes eſ ſe, quòd liberi procreari valeant, quia profeſ ſus Religionem, matrimonium contrahere non poteſt, & liberos procreare: & ideò præfata iura, & alia, quæ de deportato loquuntur, non poſ ſunt congruè expendi ad deci ſionem huius Quæ ſtionis in Primogeniis Hiſpanorum: Imò nec in fideicommiſ ſis iuris communis, prout eleganter animaduertit Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 62. n. 45. in fine, lib. 1. & Socinus iunior d.n. 17. in præcitato §. & quid ſi tantùm, optimè & verè percipit. Denique, nec text. in l. ex ea parte, §. in inſulam, ff. de[*] verbor. oblig. pro ſuperiori communi ſententia, aliquo modo vrget: ibi namque, ideò deportatio non æquatur morti naturali, quia non eſt eadem ratio, vt ſuprà poſt initium huius capitis animaduertebam. Quoniam in ea ſtipulatione, mortis tempus adiectum fuit principaliter causâ differendæ ſolutionis, provt in dubio præ ſumitur; & ſic ſolùm mortis tempus in conſideratione fuit habitum, facta promiſ ſione per illa verba, cùm morieris. Vnde illud tempus expectandum eſt, nec per deportationem eueniſ ſe dicitur, quia verum eſt, deportatum non eſ ſe mortuum, ſed adhuc viuere, & maior dilatio prouenit ex expectatione mortis naturalis, quàm ciuilis, & ſic ciuilis operari non poteſt, nec verè operatur eundem effectum, maximè in ſtipulatione, quæ ſtrictè interpretari debet, & provt verba ſonant, I. quicquid ad ſtringendæ, ff. de verbor, obligat. & ita communiter declarant illum textum Doctores, & poſt alios, Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 62. n. 42. & 43. lib. 1. & vide n. 49. vbi retenta communi hac inter pretatione, reſpondet obiectioni Ruini in d. §. & quid ſi tantum, n. 16. atque eodem numero, in versiculo, quibus addo, rectè conſtituit, textum in eodem §. in in ſulam, non obeſ ſe in terminis diſpoſitioni teſtatoris, quæ fauorabilior eſt, & latiùs interpretari debet, quàm ſtipulatio ſtrictè interpretanda, vt dixi, quaſi diceret, in vltima voluntate, & diſpoſitione teſtatoris, Mortis verbum aliquando latiùs accipi, & ſic, vt in ciuili etiam morte verificetur, quando ſcilicet militat eadem ratio, & mens diſponentis ſuadet, vt in eiuſdem §. in inſulam explicatione, optimè aduertit Socinus iunior in d. §. & quid ſi tantum, n. 17. in principio. Cùm ergo prior opinio, de qua ſuprà, ex n. 85. de[*] iure non ſubſiſtat, nec pro ea ſit concludens aliquod fundamentum; ſecunda ſuccedit, eidem omninò contraria, quæ & verior quidem eſt, & omninò amplectenda, mortem, inquam, naturalem non expectandam, ſed ſtatim facta Profeſ ſione, ad ſucceſ ſionem Maioratus admittendum ſequentem in gradu, eúmve, qui ex inſtitutoris, vel legis diſpoſitione admitti debet. Quod in Maioratu vnanimiter probarunt Authores omnes, qui de Hiſpanorum primogeniis tractarunt, vſque adeò vt nec m dubium reuocauerint altercationem præfatam, an ſcilicet mors naturalis Profeſ ſi expectari debeat, vel non. Inter alios tamen expreſsè dixit Molina lib. 1. d.c. 13. n. 70. qui cùm Monachus profeſ ſus eſt Religionem bonorum, & ſucceſ ſionis incapacem etiam in communi, dixit pro mortuo eum habendum, atque ſtatim fieri locum ſequenti vocato, ac ſi Monachus ipſe in rerum natura non eſ ſet, & repetit lib. 3. c. 2. n. 13. Pater Molina tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 623. n. 1. & 2. dicens, quòd eo caſu, perinde Maioratus deuoluitur ad ſequentem vocatum, ac ſi Religioſus ille è vita deceſ ſiſ ſet, aut natus non fuiſ ſet, Velaſquez Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ. 4. n. 10. qui etiam ſtatim aperiri viam ſequenti vocato affirmat, nec mortis naturalis expectationis dubium mouet. Id ipſum clarè etiam voluit Pelaez à Mieres de maioratu, 2. p.d.q. 3. n. 6. & ſeqq. & Doctor Spino in concluſione aut huius dubij reſolutione, quamuis in progreſ ſu eiuſdem confusè ſe habuerit, in ſpeculo teſtam. gloſ ſa 12. principali, ex n. 33. nam num. 37. in hunc modum inquit: Patet igitur ex his, quòd grauatus reſtituere poſt mortem, ſi ingrediatur Religionem incapacem bonorum. ſtatim non expectata morte naturali, ei ſuccedit fideicõmiſ ſarius , vel ſucceſ ſor in Maioratu. Quæ sententia verior eſt per textum in l. 45. Tauri. Sic Author prædictus. Verùm lex[*] illa Tauri (vt ego animaduerto) id non probat, dumtaxat enim diſponit, mortuo poſ ſeſ ſore, tranſire bonorum Maioratus poſ ſeſ ſionem in eum, in quem ex legis, vel inſtitutoris diſpoſitione tranſire debet, non obſtante alterius occupatione vel detentatione: non tamen exprimit, vtrùm id habeat locum ſimiliter mortuo poſ ſeſ ſore ciuiliter, fiue profeſ ſo Religionem ſucceſ ſionis etiam in communi incapacem. Quamuis ergo ex ratione, atque deciſione eius legis id dici poſ ſit, & verè dici debeat, quia pro mortuo, aut non nato tunc reputatur profeſ ſus; lex tamen ipſa non venit ad id dicendum, nec decidit: ex ratione tamen atque deciſione ipſius ſic dici debet, vt dixi, atque ita in terminis adnotauit Molina de Hiſpan. primogeniis, lib. 3. c. 13. n. 59. quo loco ſingulariter animaduertit, quòd quamuis lex illa dixerit: En caſo que algun poſ ſeedor do mayorazgo falleciere. Nihilominùs diffitendum non eſ ſe, quòd ſi aliquis alius caſus euenerit, ex quo vltimus Maioratus poſ ſeſ ſor pro mortuo ſit habendus, poſ ſit in vita, eiuſ dem l. 45. remedium proponi: Idque per text. in dict. l. Gallus, §. & quid ſi tantum. ff. de liber. & poſthum. ibi: Vt ad ſimilitudinem mortis cæteri caſus admittendi ſint, l. ſi necem, §. deportatus, ff. de bonis libertorum, cum ſimilibus, Mieres etiam de maioratu, 3. p.q. 3. in terminis idip ſum notauit: inquit enim, quòd ſi Monaſterium, in quod ſe contulit Monachus, eſt incapax bonorum, & ſucceſ ſionis etiam in communi, tunc ſtatim transfertur ad ſequentem in gradu, tam proprietas, quàm poſ ſeſ ſio bonorum Maioratus, & mors illa ciuilis operatur eundem effectum, quem naturalis, ad tranſ lationem poſ ſeſ ſionis in ſequentem: & verba ipſiuſ met legis, Muerto el tenedor, in hoc etiam caſu exemplificari, vt ibidem latiùs obſeruat, ſequitur Auendanus in l. 45. Tauri, gloſ ſa 2. n. 9. nec in hoc caſu contradicit Ioannes Gutierrez pract. lib. 3. q. 71. quamuis in caſu alienationis bonorum à poſ ſeſ ſore Maioratus factæ, eiuſdem legis remedium ſequenti vocato denegauerit eodem in loco, n. 15. & ſeq. Vides ergo ſuperiorem ſententiam in Maioratu tenuiſ ſe Molinam vtrumque, Mieres, Auendañum, & D. Spino, nec expectandam eſ ſe mortem naturalem Monachi optimè ſtatuiſ ſe. Idem etiam clarè præ ſentit Blazius Flores Diaz de Mena variarum quæstionum iuris, lib. 1. quæstione 16. articulo & §. ſecundo, numero 7. & expreſsè, atque iterùm firmauit Mieres p. 3. d. quæ ſt. 3. In fideicommiſ ſis quoque idem ſtatuerunt, & fi[*] deicommiſ ſum ſtatim reſtituendum eſ ſe, quòd grà uatus emiſit Profeſ ſionem in Monaſterio bonorum in communi etiam incapaci, aſ ſeuerarunt Bartolus, & poſt eum Baldus n. 3. in fine, & communiter omnes in l. cum pater, §. hæreditatem, 1. ff. de legatis 2. Idem Bartolus in tractatu minoritarum, in 4. parte, in verſiculo isti etiam hæredes instituti. Angelus ind. l. ex facto §. ex facto, n. 3. Ioannes Imolenſis, & Caſtrenſis in eadem l. ex facto, §. ſi quis rogatus, el 2. n. 23. Paulus de Leaz. in diſputatione incipiente, Substitutus, Ruinus in d. §. & quid ſi tantum, & ibidem Socinus iunior, vterque n. 23. & Crotus ſub n. 13. Alexander in d. §. ex facto, n. 5. in fine, & n. 6. & in conſilio 13. volum. 3. Socinus ſenior in conſilio 92. volum. 1. Corneus in conſilio 258. volumine 3. Pariſius in conſilio 65. numero 7. & ſequentibus lib. 2. Rolandus in conſilio 97. numer. 41. volumin. 2. Iaſon in conſilio 135. columna 2. libro primo. Boërius deciſione 354. numer. 11. vbi hanc eſ ſe communem opinionem atteſtantur, & dicunt ab ea non eſ ſe recedendum, Thomadoccius, Ioannes de Monteſperello, Decius, Bertrandus, Boſ ſius, & Octauianus, cum quibus Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſis, articulo 28. numero 63. dicens, hanc opinionem receptiorem eſ ſe, & in praxi ſeruatam. Idem Peregrinus in tractatu de iure fiſci, titulo, de deportatis, numero 21. Pancirolus in conſilio 114. numero 3. qui loquitur in ingreſ ſo Religionem Ieſuitarum, Burſatus in conſilio 48. numero 27. libro primo. Abb. Decius, Berous, Capra, Portius, Imolenſ. Vual. Matheſilan. Bologninus, Pariſius, Gratus, Riminaldus ſenior, Rolandus, Boſ ſius, Simon de Prætis, Aſ canius Clemens, & alij, cum quibus iſtam partem conſtanter, atque eruditè tuetur, & in ingreſ ſo Religionem Capuccinorum loquitur Ioannes Vincentius Hondedeus dict. conſ. 62. num. 37. & 38. lib. 1. & vide numero 49. in fine, vbi dicit, quòd ſi Authorum numero, & authoritatibus certandum eſt, longé plures ſequuntur iſtam opinionem pro ſubſtitutis, aut ſequentibus vocatis, contra hæredes ex teſtamento, vel ab inteſtato Profeſ ſi. Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 7. num. 8. hanc quoque ſententiam firmiter defendit, & dicit eſ ſe veriorem & receptiorem, ac in praxi, indicando, & conſulendo tenendam, Ioannes Gutierrez canonicarum lib. 2. cap. 1. numer. 62. qui tamen videndus erit ex numero 60. vſque ad numerum 69. & denique alij plures, quos ideò omittendos duxi, quia à ſuperioribus præcitantur. Eorundem verò, pro hac communi & vera ſen[*] tentia, plura fundamenta expendi poſ ſent, provt Ioannes Vincentius Hondedeus dicto conſilio 62. ex numero 18. vſque ad numerum 39. expendit. Omnia tamen in vnum principaliter tendunt, ad illúdque reduci debent, provt etiam apparebit, ſi Hondedeum ipſum, & Ioannem Gutierrez prælegeris: videlicet,[*] quòd Monaſterium incapax bonorum in communi profeſ ſus, omninò pro mortuo habetur, ſicut ſi verè mortuus eſ ſet, cap, placuit, 2. 16. quæ ſtione prima, capit. nullus, 2. quæ ſtione 7. Bartol, in tractatu minoritarum, lib. 4. diſtinctione 3. cap. primo. numero 8. Paulus in dicto §. ſi quis rogatus, 2. numero 2. Decius in conſilio 419. numero 2. Et mors iſta ciuilis quoad effectum fidei[*] commiſ ſi (de quo agitur) & bona ipſa, operatur effectus omnes, quos operari ſolet mors naturalis, & ſic de illa iudicatur idem quod de morte naturali. Vnde ſubſtitutis, vel ſequentibus vocatis ſtatim aperiri[*] debet via ſucceſ ſionis, ac ſi Monachus verè & naturaliter fuiſ ſet mortuus. Nam etſi mors naturalis ex[*] pectaretur, id nec Monaſterio, nec Monacho prodeſ ſet; vt pote cùm acquirendi bona ſint incapaces omninò, nec vllam potentiam, aut capacitatem vllo tempore quoad bonorum acquiſitionem con ſequi valeant, Clementina, exiui, de verborum ſignificatione. Huic autem rationi quamuis dupliciter reſpon[*] dere conetur Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. 4. p.d.c. 6. num. 4. in verſiculo, huic rationi, vſque ad ver ſiculum, cum ſuperius: Verè tamen non reſpondet, nec etiam aliquid concludens adducit, quo ratio ipſa aliquo modo elidatur; imò conſiderationes ipſius manifeſtè diluuntur; tum ex his, quæ ſuprà, n. 23. & 24. ad explicationem quæ ſtionis illius, An mortis appellatione ſimpliciter, veniat mors ciuilis, ſicut naturalis, obſeruaui; tum etiam ex his, quæ ad veram interpretationem d. §. Cornelio Felici, notaui n. 82. & n. 88. ſuprà. Ex quibus ſententia hæc in fideicommiſ ſis ſic ab infinitis recepta, in Primogeniis, ſiue Maioratibus Hiſpanorum indubitanter magis procedit, coadiuuatúrque ex præ ſumpta mente & voluntate inſtituentis, vt ibidem etiam notaui. Et in fideicommiſ ſis quoque ſic tenentem expreſsè Socinum iuniorem adduxi. Ex his autem, facilè & diſtinctè magis quàm ipſe[*] faciat, reſolui poterit, atque explicari dubium, quod in propoſito excitauit Mieres de maioratu, part. 2. dict. quæ ſt. 3. num. 32. quis, inquam, dicatur proximior ad ſucceſ ſionem Maioratus per Profeſ ſionem Monachi vacantis; & vtrùm proximitas, aut habilitas conſiderari debeat tempore Profeſ ſionis, an tempore mortis. Quod ideò neceſ ſarium eſt inquirere, quia certum[*] eſt, habilitatem ad Maioratus ſucceſ ſionem, tempore quo ſucceſ ſio defertur, conſiderandam eſ ſe, nec anteà exiſten tem, vel pò ſt ſuperuenientem prodeſ ſe, ſi tunc cùm defertur ſucceſ ſio, non exiſtat, l. intercidit, ff. de condit. & demonſtrat. l. non oportet, ff. de legatis 2. l. interuenit, ff. de legatis præstandis, cum aliis, quæ in id ponderauit, & ita reſoluit Molin. de Hiſpan. primogen. lib. 1. c. 13. n. 37. & lib. 3. c. 2. num. 16. optimè eodem libro, cap. 10. ex num. 39. Mieres de maioratu, part. 1. quæ ſt. 2. num. 11. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. n. 12. Auendafius in l. 40. Tauri, gloſ ſa 8. n. 30. & gloſ ſa 13. n. 26. cum ſeqq. & gloſ ſa 18. ex n. 26. vſque in finem gloſ ſ æ. Et in primis praemittendum eſt vnum,[*] quod planè & abſque dubio procedit, Monachum quem ante Profeſ ſionem non dici; & idcircò in omnibus caſibus proximitatem non eſ ſe conſiderandam tempore ingreſ ſus Religionis, ſed tempore Profeſ ſionis. Quod vtrumque recté considerauit & probauit Mieres vbi ſuprà, dicto num. 32. Menochius etiam lib. 4. præ ſumptione 84. num. 73. & 74. & ferè omnes, qui de hac materia tractarunt, ſemper in eis terminis loquuntur, ſiue id tanquam certum ſupponunt, vt per Peregrinum de fideicommiſ ſis, dicto articulo 28. num. 60. Patrem Molinam tom. 3. de iustitia & iure, diſput. 623. num. 1. & 2. fol. 359. quo loco, expreſsè & verè obſeruauit, quòd Religioſus vſque ad Profeſ ſionem capax eſt ſucceſ ſionis, & quorumcunque bonorum, dominiíque illorum, vt ſuprà retuli num. 83. Ante Profeſ ſionem ergo nunquam de proximi[*] tate, aut de ſucceſ ſione, ſiue habilitate ad ſuccedendum tractare oportebit: Facta autem Profeſ ſione, ſi Monaſterium ſit incapax bonorum, etiam in communi, tunc certum eſt, eo tempore proximiorem, eúmve, qui tunc ex inſtitutoris diſpoſitione admitti debeat, admittendum eſ ſe, cùm mors naturalis ipſius Monachi expectanda non ſit, ſed ſequenti ſtatim fiat locus, iuxta ea, quæ ſuperiùs reſoluimus, & huius Regni Scriptores amplectuntur communiter. Quòd ſi Monaſterium capax ſit bonorum in communi; tunc equidem idipſum, atque indiſtinctè obſeruare debebit, qui noſtram ſententiam veriorem arbitratus fuerit, vtpote cùm iuxta eam, aperitur etiam via ſtatim ſequenti Vocato, vel ei, qui ex legis, aut inſtitutoris dispoſitione admitti debet, nec vllo tempore, aut modo admitti poſ ſit Monaſterium, etiam pro vita Monachi, ſed potiùs ex præ ſumpta inſtituentis primogenium voluntate, & eiuſdem primogenij natura, ac fine, in quem dirigitur, debeat excludi, Admiſ ſa autem ſententia communi, proximitas, & habilitas ad ſuccedendum inſpicienda erit tempore mortis naturalis Monachi, quo tempore incipit deferri ſucceſ ſio, quæ anteà, & vſque ad mortem naturalem (ex eadem ſententia communi) penes Monaſterium eſ ſe debuit: præterquam in caſibus, in quibus Maioratum in Monaſterium non tranſire, Communis eadem ob ſeruauit, hoc eſt. quando eidem dignitas annexa eſt, vel iuriſdictio vel de agnationis, cognationis, familiæ, aut nominis conſeruatione fuit actum: Tunc namque, cum Communis eadem affirmet, in Mona ſterium non tranſire Maioratum, nec etiam pro vita Monachi; planum equidem erit, Profeſ ſione facta, ſucceſ ſionem deferri, & ſic eo tempore habilitatem ſucceſ ſionis conſiderandam, proximitatèmque in ſpiciendam. Quod eſt notandum, quia nouum quidẽ , nec hactenus ſic explicatum. Et hactenus de tertio caſu principali in quæ ſtione predicta. Quartus denique & vltimus caſus ſit, quando[*] Monaſterium ingredi volens, & Maioratum poſ ſidens, renunciationem eiuſdem Maioratus fecerit in filium, vel fratrem, aut alium conſanguineum ſibi proximiorem ſucceſ ſurum: tunc namque litibus & difficultatibus via præcludetur, & renunciatio ante ingreſ ſum Monaſterij facta valebit. Quod ita reſoluit Pelaez à Mieres de maioratu, parte 2. quæ ſtione 3. num. 33. in fin. qui in id citat text. in l. qui autem, ff. quæ in fraudem creditorum, cum concordantibus adductis ab eodem, 4. part. eiuſdem tractatus, quæ ſt. 23. ex n. 45. cum ſequentibus, & per Aluaradum de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 1. ex num. 26. & loquitur Mieres, quando Maioratus poſ ſeſ ſor ſic renuntians, ingreditur Monaſterium capax bonorum in communi, vt conſtat apertè, quatenus dicit, rectum conſiliũ eſ ſe hoc ad volentem ingredi Monaſterium, & Maioratum poſ ſidentem. Id namque conſulit propter ambiguitatem, & altercationem quæ ſtionis præfatæ, an ſuccedat Monaſterium, vel non, & ad difficultatem eorum, quæ ibidem adduxerat ex numer. 11. à quo numero vſque ad numerum 34. quæ ſtionem proſequitur. Ego verò his adiiciam nonnulla, & rem hanc ex profeſ ſo, atque dilucidè magis declarandam ſuſcipiam; idque vt radicitùs & abſolutè fiat, ſequentia conſtituere, atque obſeruare, neceſ ſarium erit. Et in primis, Pelaez à Mieres Aſ ſumptum prædictum, ſiue eiuſdem Authoris obſeruationem genetice ſumptam, veram eſ ſe, & placito communi Scribentium probatam: Aſ ſerunt namque Doctores communiter,[*] Maioratus, ſeu Primogenituræ ius, renunciari, cedi, atque etiam vendi, vel in alium transferri poſ ſe; pro vt habetur Gen. c. 25. & ad Hebræos, cap. 12. tex. in cap. quàm periculoſum, 7. q. 1. vbi gloſ ſa ſic annotauit: Idq; [*] maximè procedere, ſi renunciatio, ceſ ſio, vel tranſlatio fiat ſequenti in gradu, vt cum Hoſtienſi, Ioanne Andrea, Præpoſito, Acharano, Panormitano, Iaſone, Bald. Iacob. de Bellou. Martin. Laudenſ. Aluaro, Præ poſito, Decio, Guil. Benedicto, Roderico Suarez, Afflictis, Ioanne Lecirier, Tiraq. & Burgos de Paz, vtrumque adnotauit, & firmauit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. numero 44. & lib. 3. cap. 2. numero 21. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 1. num. 26. & ſeqq. & Cum Tiraquello, & Moderno Pariſienſ. Mieres de maioratu, p. 3. q. 18. per totam, maximè num. 7. & cum Peralta, Molina, & Mieres, Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſt. 71. num. 4. & 5. & 6. & quæ ſt. 79. num. 8. Velaſquez de Auendaño, in l. 45. Tauri, gloſ ſa 2. n. 4. & 5. Azeuedus in l. 8. tit. 7. num. 10. lib. 5. nouæ collectionis regiæ, Graſ ſus §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 62. num. 3. Blazius Flores Diaz de Mena in addit, ad deciſionem Gamæ 92. ſub num. 2. folio mihi 46. Pater Molina tomo 3. de iuſtitia & iure, diſputatione 624. numero 7. folio 375. & nouiſ ſimè omnium, Georgius Cabedus deciſione Regni Luſitaniæ 96. numero 4. qui Tiraquel. Socin. Grammaticum, & Mieres dumtaxat retulit. Id autem quod de venditione diximus, intelligi debebit, provt Molina ſuprà relatus intellexit, & infrà declarabitur, ac etiam ſemper abſque damno ſeu præiudicio eorum, qui ius ſuccedendi prætendere poſ ſunt. Secundò conſtituendum eſt, Maioratus ſeu primo[*] genituræ ius renunciari, cedi, atque etiam vendi, ſeu in aliũ transferri poſ ſe, etiamſi is, cui ſic ceditur, aut renunciatur, non ſit ſequens in gradu, vel is, qui poſt cedentem aut renunciantem ad ſucceſ ſionem debet admitti, ſed alius remotior, vel etiã extraneus; modò renunciatio huiuſmodi fiat dumtaxat pro vita cedentis, & in ſui præiudicium, hoc eſt, vt alter commoditatibus, aut fructibus, & prouentibus Maioratus fruatur, & non ius eiuſdem Maioratus cedatur: Sic explicari, atque intelligi debent omnes Authores, qui in hac materia loquuntur; nam dum prohibent, ceſ ſionem, aut renunciationem fieri, niſi in ſequentem, vel in eum, qui poſt ipſum cedentem ſuccedere debet; dum etiã Maioratus iura ad alios transferri poſ ſe negant, hunc caſum ceſ ſionis aut renunciationis, pro fructuum dumtaxat & prouentuum commoditate & vſu, nullo modo excludunt, vt obſeruatione ſequenti dicetur: & ſic loquitur Molina de Hiſ pan. primog. lib. 1. c. 21. maximè n. 24. & n. 25. in verſic. in tertia & vltima ſpecie. Velaſquez Auendañus in l. 45. Tauri, gloſ ſa 2. n. 6. Ioannes Gutierrez pract. lib. 3. d.q. 71. n. 12. quatenus dixit, poſ ſeſ ſorem Maioratus poſ ſe Maioratum ipſum fruendum, cui voluerit præ ſtare, & nullo Authore relato, rectè & diſtinctè in propoſito obſeruauit Blazius Flores Diaz de Mena in addit ad deciſ. Gamæ 92. ibi: Communis reſolutio eſt, quòd ſucceſ ſor Maioratus pro tempore vitæ ſuæ, & in ſui præiudicium poteſt renunciare commoditatem Maioratus in quem voluerit. Cabedus etiam, quamuis non ita ſpecificè declaret, hoc ipſum clarè admittit & præ ſentit, d. deciſ. Regni Luſitan. 96. n. 7. & accedit eiuſdem Blazij Flores Diaz de Mena alio in loco reſolutio & ſententia: is enim in addit. ad deciſionem Gamæ ipſius 16. n. 3. folio 20. in eo dubio conſtitutus, an ſcilicet Maioratus bona aut alia prohibita alienari, poſ ſint ad longum tempus locari, vel in emphyteuſim dari, plures Authoresillud tractantes refert, ac demũ inquit, ſemper vidiſ ſe obſeruari in praxi opinionem Molinæ, ſcilicet, quòd cùm non locantur res ipſ æ Maioratus, ſed ſola earum commoditas, fructúsve, aut penſiones, quòd valeat locatio, etiam ad longum tempus facta, Et verè ſententia hæc mihi admodùm placet, quamuis Blazius ipſe de ea dubiter: Nam, vt inquit idemmet Molina dict. cap. 21. num. 25. negari non poteſt, quin ex huiuſmodi locatione, ſola perſonalis obligatio ad fructus percipiendos concedatur, non autem ius aliquod in re ipſa præ ſtari, ex quo alienationem interuenire dici poſ ſit: & conuenit eiuſdem Molinæ eodem lib. 1. c. 20. n. 11. & 12. reſolutio, quatenus dicit, per tempus vitæ Maioratus poſ ſeſ ſoris, percipi poſ ſe commoditates rerum Maioratus ex quacunque cauſa. non obſtante alienationis expreſ ſa prohibitione: Item quandam facultatem fructuum, ſeu commoditatum percipiendarum, poſ ſe etiam in rebus Maioratus conſtitui, quamuis ius formatum vſusfructus conſtitui non poſ ſit, vt ibi probat, & plures Authores ſic tenentes refert. Tandiu ergo ceſ ſio hæc, aut commoditatis, fru[*] ctuúmve, & prouentuum Maioratus conceſ ſo durabit, quandiu Maioratus poſ ſeſ ſor, qui conceſ ſit, vixerit: Mortuo autem eo naturaliter, pluſquam certum eſt, quod finietur, vt per Molin. lib. 1. d.c. 21. Idémq; dicendum erit, ſi ciuiliter mortuus fuerit, vt quia Religionem bonorum in communi, etiam incapacẽ profeſ ſus fuerit: Tunc namque cùm perinde habeatur, ac ſi verè & naturaliter mortuus fuiſ ſet, ſucceſ ſioque ſtatim deferatur ſequenti vel ei, cui ex legis, aut inſtitutoris diſpoſitione deferri debet, vt ſuprà probauimus; finito iure dantis, finietur & ius accipientis, nec mors naturalis poſ ſeſ ſoris Maioratus Monachi effecti expectari debebit, vtpote cùm naturæ, & fini Maioratus id repugnet, nec potuerit ius eo caſu ſtatim competens ſequenti vocato per Profeſ ſionem, directè, nec indirectè, nec quouis alio modo auferri, vt infrà etiam dicetur. Quòd ſi Religionem capacẽ bonorum in communi profeſ ſus ſit is, qui fructus, prouentus, aut commoditates Maioratus quocunq; modo conceſ ſit, id erit magis difficile. Et quidẽ iuxra ſententiam à me probatam. ſuprà, numeris præcedentib. idem erit dicendum, quod nunc dixi, quando Religionem bonorum in communi incapacem poſ ſeſ ſor Maioratus profitetur, eo quòd ſtatim etiam ius succedendi defertur ſequenti, nec penes Monachum, aut Monaſterium Maioratus ipſe eſ ſe poſ ſit; natura, & fine inſtitutionis repugnante: militat enim eadem ratio, vt ius ſequenti competens ex eo tempore, auferri eidem non potuerit ex die factæ profeſ ſionis; ſi verum est (vt contendimus) ex præ ſumpta, & clara in ſtituentium primogenia voluntate, ſtatim admittẽ dum eſ ſe ſequentem, eorumdemque intentioni, & voluntati, Monaſterij ſucceſ ſionem repugnare: Sed ſi Communem ſententiam amplectimur, in quibus ca ſibus ipſa Monaſterium excludit, idem quoque probari debebit, cum etiam ſtatim ius ſuccedendi de feratur ſequenti, nec commoditatum, fructuúmve perceptione, & iure ex tunc priuati potuerit directè, nec indirectè: Cùm verò ipſa Communis Monaſterium admittit pro vita Monachi; tunc equidem, cùm vſ que ad mortem naturalem ipſius Monachi, ſuccedẽ di ius non deferatur ſequenti, debebit proculdubio, dum Monachus viuit, aut pro tempore, quo ipſe cõ ceſ ſit , vel tranſtulit quoquo modo, commoditatibus, aut prouentibus vti is, cui ante ingreſ ſum, vel ingredi volens (paria namq; ſunt hæc duo) Monachus idem Conceſ ſit. Quod etiam erit notandum, quia nouum quidem, nec alibi ſic declaratum, & ſtatim latiùs declarandum, & comprobandum. Tertiò deinde conſtituendum eſt, Maioratus ſeu[*] primogenituræ ius, renunciari, cedi, vel etiã quoquomodo trãsferri , ſimpliciter & abſolute, ſiue pleno iure non poſ ſe in præiudicium ſequentium Maioratus ſucceſ ſorũ , & potius ius ceſ ſionario habentium: imò ſequentem ſucceſ ſorem, vel eum, cui ex lege, aut in ſtitutoris diſpoſitione, poſt cedentem ſucceſ ſio cõ petit , ſtatim poſ ſe ceſ ſionem, aut renunciationem reuocare. nec fieri poſ ſe validè, ac cum effectu, niſi in eiuſdem fauorẽ fiat: Sic poſt alios obſeruauit Burgos de Paz in proœmio leg. Taur. n. 95. & 96. qui citat opti mum tex. in l. ſi mulier, §. ex aſ ſe, ff. de iure dotium, ibi: Quas transferre ad alium, quam cui debet fideicommiſ ſum, hæres non poteſt: & alia iura in propoſito adducit; tenet etiam Petr. de Peralt. in rubric. ff. de hæred. inſtit. n. 122. pag. 72. Molina de Hiſpan. primog. lib. 1. c. 6. n. 45. Vbi etiam dicit, quòd primogenitus non poteſt Maioratum cedere ſecundogenito, ſiue ſequenti in gradu, in præiudicium filiorum, ac deſcendentium eorum, qui nati ſunt. vel etiam naſciturorum: Et citat Iaſonem, Decium, Tiraquellum, & Burg. de Pace, vbi ſuprà. Idem Molin lib. 3. cap. 2. num. 21. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. c. 3. §. 1. nu. 27. & 28. Mieres de maioratu, part. 3. q. 18. n. 4. & n. 6. Vbi dicit, renunciationem huiuſmodi, aut ceſ ſionem, fieri debere in illum, in quem ex lege, vel conſtitutione, Maioratus ius competit, non aliàs, nec poſ ſe ipſum proprietate, & poſ ſeſ ſione bonorum, per quodcunque factum anteceſ ſoris priuari, & n. 7. ibi: Et ſolida & vera eſt concluſio, quòd primogenitus poteſt renunciare iuri primogenituræ, dummodò renunciationem faciat in filium, vel alium, qui vocatus eſt ex diſpoſitione. Et 2. parte, d.q. 3. n. 33. in fine, Azeuedus in l. 8. titul. 7. nu. 10. & 11. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. q. 71. n. 13. & q. 79. n. 8. Velaſq. Auendañ. in l. 45. Tauri, gloſ ſa 2. num. 5. & 6. Vbi rem hanc optimè percipit, & declarat; inquit enim, primogenituræ ceſ ſionem, aut renunciationem ita demùm validam eſ ſe, ſi ipſa fiat in fauorem ſequentis ſucceſ ſoris, qui verè ad Maioratum erat admittẽdus : Et tunc per eam ceſ ſionem contingere vacationem Maioratus, ſicut per mortem naturalem contingeret, & ſequentem in gradu admittendum ad ſucceſ ſionẽ & poſ ſeſ ſorium interdictum intentare poſ ſe. Quòd[*] ſi in fauorem remotioris renunciatio fieret, & alteri ius ad Maioratum competeret, ex ceſ ſione, aut renunciatione huiuſmodi, à Maioratus poſ ſeſ ſore ius non diſcedere, ſed potiùs intactum, & illæ ſum manere, nec ſucceſ ſionis vacationem contingere, cùm poſ ſeſ ſor nequiret cedendo, aut renunciando, ſucceſ ſoribus legitimis præiudiciũ generare, Blazius Flor. Diaz de Mena in addit, ad dictam deciſ. Gam. 92. vbi poſtquam dixit, Maioratus poſ ſeſ ſorem pro tempore vitæ ſuæ, & in ſui præiudicium poſ ſe renunciare commoditatem Maioratus in quem voluerit, ſubdit in hunc modum: Simpliciter tamen non poteſt renunciare, niſi in ſequentem ſucceſ ſorem. Cabedus etiam dicta deciſione Regni Luſitaniæ 96. num. 4. & 5. & hæc ſunt notanda, quia ex ipſis ſubuertitur manifeſtè traditio Baldi in conſ. 280. lib. 1. vt infrà etiam notabitur. Quartò conſtituendum eſt, primogenituræ, ſeu[*] Maioratus ceſ ſione aut renunciationis facta alteri ſequenti vocato, ceſ ſionarium adeò plenum ius acquirere, vt & remedio I. 45. Taur. hodie l. 8. titul. 7. lib. 5. nouæ collect. Reg. vti poſ ſit ipſe, vt Pelaez à Mieres de maioratu, 3. part. q. 18. probauit; modò poſ ſeſ ſor inte[*] grum ius Maioratus renunciauerit, & à ſe illud penitùs abdicauerit. Nec enim sufficeret ſolam poſ ſeſ ſionem Maioratus in alium tranſtuliſ ſe, provt latiùs explicat Ioann. Gutier. pract. lib. 3. q. 71. n. 14. & ante ipſum conſiderauit Auendañ. in eadem l. 45. Maur. gloſ ſa. 2. n. 8. qui hac de re videndi erunt, cùm neceſ ſe fuerit. Quintò conſtituo, quòd ſi primogenituræ, ſeu Ma[*] ioratus, aut fideicommiſ ſi renunciatio in vita fieret à parente, & de præmatura hac reſtitutione, aut trã ſlatione , filij filij, aut etiã creditores conquererẽtur ; tunc equidem, vt congruè diſcerni valeret, an renunciatio huiuſmodi in præiudicium aliorum filiorum, aut creditorum parentis ſubſiſteret, & pro qua parte; cõ ſideranda eſ ſe ea, quæ in propoſito vtiliter conſiderauit Aluarad de coniecturata mente defuncti, lib. 2. c. 3. §. 1. num. 26. per totum, & n. 28. & poſt eum, Ioan. Gutierr. Azeued. & Baeça, Blazius Flor. Diaz de Mena in addit. ad. dictam deciſionem Gamæ 92. Vbi breuem tradit reſolutionem in propoſito. Sexto deinde conſtituo, ex his quæ numeris præ [*] cedentibus obſeruaui, ſequi & conſtare manifeſtè, Pelaez à Mieres de maioratu, parte 2. dicta quæ ſtione 3. numero 33. in ſine, rectè monuiſ ſe, atque annotaſ ſe duo, quorum ſuprà, num. 106. meminimus: Primum, quòd Monaſterium ingredi volens, & Maioratum aliquem poſ ſidens, renunciationem faciat illius: Sic enim de iure & validè fieri poſ ſe certum eſt, vt ſuprà obseruatione prima remanet probatum. Secundùm, quòd renunciatio huiuſmodi in filium, vel fratrem, aut alium proximum ſucceſ ſorem fiat: Nam proximioris ius derogari, vel auferri nullo pacto poſ ſe, ex eiſdem etiam, & obſeruatione 3. ſuprà notatis, conſtat apertè. ipſa autem & in eo, qui Religionem ingreditur, aequaliter obſeruari debebunt; iuri namque ſequentium, & eorum, qui facta Profeſ ſione ad ſucceſ ſionem Maioratus admitti debent, nullo modo nec diſpoſitione quacunque per ingredientem Religionem poterit præiudicium generari: Idque vltra ea, quæ ſuprà, dicta obſeruatione 3. adduximus, & num. 110. annorauimus; & ſequentium Authorum authoritate, & doctrinis comprobari validé poterit. Et in primis comprobatur ex his, quæ Gratus in conſil. 68. ex num. 13. lib. 1. & poſt eum Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 62. num. 38. lib. 1. ſcripta reliquit,[*] qui reſpondit, quòd ſubſtitutus ſub conditione, ſi quis deceſ ſerit ſine filiis, ſtatim admittitur ſequuta profeſ ſione grauati Religionis incapacis, etiam in præiudicium eius, cui grauatus donauerat ante ingreſ ſum Religionis. Deinde ex communi ſententia Doctorum in authen. niſi rogati, C. ad Trebel. & in cap. in præ ſentia, de probationibus, vbi Abbas nu. 41. & Decius num. 56. Baldi in conſil. 58. lib. 1. Socini in conſilio 92. columna 3. lib. 1. Crauetæ in conſi 152. n. 1. Peregrini de fideicommiſ ſis, art. 28. n. 61. quòd ſubſtitutus[*] in conditione præfata, non excluditur per Mona ſterium, quando grauatus non profiteretur, ſed ex teſtamento hæredem faceret Monaſterium. Et confert Decij reſolutio in conſ. 259. col. vltim. ſubſtiturum etiam in eodem caſu, ita demùm excludi, ſi re vera acquiruntur bona Monaſterio, non ſi aliis relinquã tur , vel à grauato ante ingreſ ſum Monaſterij, in quoſ [*] cunque vſus erogentur, vel diſpenſentur; ſequitur Menochius lib. 4. præ ſumpt. 183. n. 64. qui n. 76. ſimili reſolutione comprobat, eáque ratione principaliter, ac ſemper adducitur, quòd hæredis grauati nulla poſ ſit eſ ſe in detrimentum ſubſtituti, aut ex legis voluntate venientis, diſpoſitio. Peregrinus etiam d. art. n. 65. qui ſubſtituto locũ aperiri probat, vbicunque ingreſ ſus ante Profeſ ſionem, de bonis ſuis in fauorẽ alicuius quoquomodo diſpoſuit, & alios Authores ſic tenẽres refert, atq; eadem, quâ Menochius, ratione adducitur, videlicet quòd grauatus nihil m præiudicium ſubſtituti, aut vocati efficere poſ ſit. Ipſamet etiam ratione, & dictis ſuprà, obſeruation.[*] 3. num. 111. & num. 110. in diſtinctione adhibitâ, eliditur euidenter Marci Antonij Peregrin. reſolutio contraria his, quæ ſuprà n. 117. cùm Grato, & Ioan. Vincent. Hondedeo conſtituimus: is namque Author in tractatu de fideicommiſ ſis, art. 28. num. 63. in fin. & in tractatu iure fiſci, in titul. de deportato, num. 21. ſecurè reſoluit (ſed Hondedei, aut Grati mentionem non facit, nec etiam Hondedei ipſe Peregrin. aut conſilij Bald, mox referendi meminit) & ſic ex facto obtinuiſ ſe pro D.M. Antonio Curt. amico ſuo teſtatur, ſcilicet communem reſolutionem, quòd ſubſtitutus admitti debeat ſtatim ſequuta Profeſ ſione grauati Religionis incapacis, nec mors naturalis ſit expectanda, limitari debere, vt non procedat quoad bona per profeſ ſum ante Profeſ ſionem vendita, vel aliter alienata, vt interim durante vita naturali ipſius profeſ ſi, emptor conueniri nequeat, & ſic Profeſ ſionis factum operetur expropriationem, & abdicationem bonorum, quæ tunc profeſ ſus poſ ſidebat, non autem in præiudicium tertij: Et denique ſubdit Peregrinus idem; quod ad id adduxit deciſionem Bald. in terminis, in conſ. 280. Factum tale, lib. 1. Ego verò traditionem hanc falſam omninò cre[*] do, nec vllo pacto ſuſtineri poſ ſe arbitror, tum ob ea, quæ ſupra d.n. 110. & 111. notaui, quæ in hac ſpecie præ oculis haberi, atque obſeruari debebunt, ſiue ante ingreſ ſum Religionis, ſiue ingreſ ſus tempore, de bonis modo quocunque ingrediens diſponat: Non enim ius ab eo conceſ ſum ampliùs durabit, quàm ibi duraturum diximus: Tum etiam ex dictis nunc, ex n. 117. Ex quibus negari non poteſt, quin grauati in detrimentum ſubſtituti, aut alterius vocati, nulla eſ ſe poſ ſit modo quocunque diſpoſitio, ſed facta Profeſ ſione obſeruari debeant ea, quæ d.n. 110. in diſtinctione obſeruari: illa autem in primogeniis, & Maioratibus Hiſpanorum fortiori quidem iure, fortioríque ratione militant: Et verè poſ ſeſ ſor Maioratus, nullo pacto, nullóque modo in damnum ſequentis aliquid diſponere, aut efficere valet, quo ius eiuſdem elidi aliquantulum contingat, quando dies ſuccedendi venerit, vt ſuprà relati animaduertunt; & optimè Mieres de maioratu, part. 3. q. 18. n. 5. Rectiùs ergo obſeruarunt, & conſuluerunt Gratus, & Hondedeus vbi ſuprà; qui tamen (vt dixi) conſilij præfati Baldi mentionem non faciunt; nec verè illud aliquam vim in contrarium facit. Inprimis enim cõ ſiderandum eſt, Baldum ipſum non firmiter inſiſtere in ca ſententia, in quæ ſola eiuſdem authoritate excitatus, adeò certus fuit Peregrinus, dubium potiùs, & ancipitem vſque adeò fuiſ ſe, vt modò vnum, modò aliud probare videatur, & pro vtraque parte rationes & fundamenta adduxiſ ſe, nullo tamen firmo fundamento muniri, nec certa reſolutione ſubſiſtere. Idque negari non poterit, ſi originaliter Bald. metipſe præ legatur eodem conſ. num. 2. per totum, conſtat in illis verbis: sed dubitatio eſt, numquid fideicommiſ ſum peti poſ ſit in vita iſtius ingreſ ſi? Et videtur quòd non, quia mors naturalis expectanda eſt. In contrariũ videtur, quòd ingreſ ſus Religionis Minorũ , verè naturali morti æquiparandus eſt quoad bona tẽporalia , nec alia mors expectanda videtur, quia ex morte non poteſt augeri effectus. Ecce vbi pro ſubſtituto, & contra emptores rem fundat; ſubdit ſtatim: Mihi videtur, quòd ingreſ ſus Ordinis Minorum non faciat caducum ius emptoris, imò emptor poſ ſit, poſ ſidere, donec viuit talis Frater Minor, argum. ff. de leg. 2. l. peto, §. prædium. Nam factum tutoris, & mutatio ſtatus auctoris, non officit emptori, cui erat ius quæ ſitum. Ecce, vbi in fauorem emptorum, & contra ſubſtitutũ loquitur, ſed nihil concludens adducit. vt ſuprà dicebam; nam tex. in d. §. prædium, id non probat, nec caſui illi commodè applicari poteſt, quo ius grauati non durat, ſed extinctum eſt omninò Deinde, quòd de mutatione ſtatus authoris. ibi conſideratur, diuerſam continet rationem in caſu propoſito, atque officere deberet emptori, cui ex facto grauati ius eſ ſet quæ ſitum, quando grauatus ipſe in ſubſtituti damnum, & præiudiciũ , id efficere non valuit, iuxta ea, quæ ſuprà diximus; quando etiam ex præ ſumpta teſtatoris, ſiue inſtitutoris Maioratus voluntate, neceſ ſariò ſubſtitutus, aut ſequens vocatus admitti debet ſtatim, eóq; ipſo quòd grauatus bona poſ ſidere nõ poteſt, nec ate ipſum vllus alius fideicõmiſ ſum habere poteſt. Quòd in eodem conſil. ſub verbis ſequentibus, clarè ſentit Bal. metipſe, vbi in hunc modum ſcribit: In contrariũ facit, quia fictione iuris auctoris per impoſ ſibilitatem iuris, propter ingreſ ſum videtur finitũ ius ſucceſ ſorum. ff. de pignor. l. vetus: Sed ibi penes authorem erat adhuc dominium, & idem deprehendebat ius alterius, & ideo ſublato principali, tollitur ius acceſ ſoriũ , ff. de tranſact. l. & poſt, §. 1. Prætereà Bal. loquitur in terminis iuris cõmunis , ac fideicõmiſ ſorum ſimpliciũ , in quibus, cùm altercatio eſ ſet inter DD. an mors naturalis expectari deberet, nécne (vt ſuprà vidimus) altercationis etiam rationem militare in eo caſu, Bald. exiſtimauit. Cæterùm, cùm etiam in fideicommiſ ſis, mortem naturalem expectandam non eſ ſe, verius fuerit, & communiter magis obtinuerit (vt etiã diximus:) conſequens quidem erit, ſtatim facta Profeſ ſione, emptorum ius ſic extingui, vt nullo modo ampliùs ſubſiſtere, aut durare poſ ſit. Nam ſi ex perſona grauati fundabatur, & ſubſiſtebat, iure eiuſdem ſublato, & finito, & ius alterius ab eo cauſam habentis extingui, vis eſt. Nec in perſona emptoris incipere, aut durare poteſt eo tempore, quo à perſona grauati diſcedere, & in alium tranſire debet, argum. tex. in 1. Titio cum morietur, ff. de vſufr. Quo etiam ius ſuum aliis auferri non poteſt, eiſdem inuitis, argument. l. ius noſtrum, ff. de regul. iur. & l. fin. ff. de pactis. reſoluto namque iure dantis, ius accipientis reſolui debebit, iuxta tex. in l. lex vectigali, ff. de pignor. cum ſimilibus. Idque in primogeniis, ſeu Maioratibus Hiſpanorum magis indubitabile erit; nam cùm ingreſ ſo, & profeſ ſo Religionem bonorum in communi incapacem Maioratus poſ ſeſ ſore, ſtatim deferatur ſucceſ ſio ſequẽti , ac ſi verè, & naturaliter mortuus fuiſ ſet poſ ſeſ ſor, vt probatum remanet numeris præcedentibus; manifeſtè conſequitur, quòd ſtatim finiri debeatius quòdcunque ab eodem conceſ ſum, aut diſpoſitione quacunque tranſlatum, quemadmodum finiretur morte naturali, vt dicebam ſuprà, nu. 110. aliàs enim poſ ſeſ ſor ipſe poſ ſet iuri vocatorum præiudicare, vel etiam efficere, quòd aliquo tempore penes extraneos Maioratus ipſe eſ ſet; quod nequaquam dicendum eſt, ipſéque Bald alio in loco, hoc eſt, in conſ. 389. Conſuetu[*] do, col. 3. eod. lib. 1. excludit, nec poſ ſe eiſdem, renunciatione, aut quacunque alia diſpoſitione ius ſuum auferri, optimè probat, atque in eum ſenſum & ad id Bal. citarunt Burg. Salon. de Paz in proœmio leg. Tauri, n. 96. & Mieres de maioratu, p. 3. q. 18. n. 6. Et in idem conducit nouiſ ſima Georg. Cabed. re[*] ſolutio, & Regni Luſitan. deciſ. 96. 1. part. ex quæ apparet, quòd cùm quidam N. Clericus renunciaſ ſet ſorori nupturæ ius Maioratus, quod ſibi competebat poſt: mortem matris, quæ vſumfructum bonorũ habebat in vita ſua ex teſtamento mariti, & patris, ſorórque ipſa habuiſ ſet Maioratum vigore renunciationis, ſimul cum marito ſuo; poſteà vidua facta, cùm liberos non haberet, Monaſterium Monialium ingreſ ſa eſt, & antequam Profeſ ſionem faceret, alteri ſorori ſuæ Maioratum renunciauit: frater verò Clericus non obſtante renunciatione facta, contendebat Maioratumad ſe reuerti debere; ſoror verò ex renunciatione ſororis reuerſionem denegabat: Et demùm senatus Luſitanus ſuâ ſententiâ latâ anno 1588. pronunciauit in fauorem fratris Clerici contra ſororem, ita vt mortua ſorore Moniali, in quam frater renunciationem fecit, frater ipſe iterùm ex noua ſucceſ ſione, & cauſa ſuccedat, cui non viſus fuit renunciare: Quia cùm ille frater eſ ſet, & maſculus, nouè ſuccedere debebat in Maioratu, excluſa ſorore iuniori, atque illam excludere, quia (vt dixi) nouæ huic ſucceſ ſioni non ipſe renunciare viſus eſt. Ecce, vbi ſororis Monialis renunciatio fratri, ob rationem prædictam ius potentius habenti, præiudicare non valuit. Id quod adhuc dictis omninò conuenit: declarauit tamen Senatus metipſe Luſitanus, vt ſoror iunior Maioratum haberet invita ſororis Monialis, ſi de conſenſu Monaſterij, Maioratum ipſum alteri ſorori dederit, vel quòd habeat Monaſterium, quòd capax erat bonorum in communi, & mortua ſorore Moniali ad fratrem reuertatur. Quod quidem (vt ego arbitror, & Cabedus denotat) Senatus ſic declarauit, quia ſequutus eſt communem illam ſententiã , quòd durante vita naturali Monachi, aut Monialis, Monaſterium capax bonorum in communi Maioratum retineat: Et ſic durante eiuſdem vita naturali, quoad fructus. aut commoditates, & prouentus, debeat habere effectum renunciatio. Vnde ſi noſtram ſententiam contra communem amplecteretur, ſtatim forsã adiudicaret fratri Maioratum pleno iure, vt pote iuxta eandem ſententiam, iure ſororis Monialis ex tunc, & per Profeſ ſionem extincto; & ſic nec in alia perſona, eiuſdem renunciatione, aut facto, valente quoquomodo ſubſiſtere, aut durare: ideò etiam ſic declarauit Senatus, quòd conſideraſ ſet, ſororem Monialem ex renunciatione fratris Clerici Maioratum habuiſ ſe, nec fieri eidem fratri iniuriam, ſi fructus Maioratus ſorori adiudicarentur, quos aliàs iuxta eandem ſententiam communem, Monaſterium deberet pro vita Monialis percipere; ſempérque in eis terminis loquebatur, in quibus Monaſterium capax eſ ſet bonorum in communi, vt tunc ſcilicet alteri cedi poſ ſet ius pro vita Monachi, aut Monialis, quòd eadem vita durante, Monaſterium ipſum haberet, eadem ſententia communi retenta: Si verò Monaſterium eſ ſet incapax bonorum, etiam in communi, tunc equidem aliter rem diffiniendã , nec mortem naturalem Monialis expectandam, clarè præ ſentit. Et de his hactenus. CAPVT XIII. Subſtitutionis vulgaris ius verùm iure tranſ miſ ſionis ex capite iuris deliberandi, vel ex potentia ſanguinis potentius eſ ſe debeat; ſiue, quòd idem eſt, an decedente in ſtituto, præferatur in hæreditate agnoſcẽ da ſubſtitutus, vel inſtituti hæres ex iure tranſmiſ ſionis? Quid etiam, ſi tranſmiſ ſionis ius ex potentia ſuitatis contingat: vbi hac in re contrarietas, & varietas Scribentium oſtenditur, & hactenus ab aliis in propoſito traditis, diſtinctè, & breuiter commemoratis, nouiter etiam, & verè nonnullis ipſorum conuictis, & confutatis, dubium hoc dilucidè magis, quàm anteà fuiſ ſet, explicatum relinquitur, multáque adnotantur hoc loco, quæ ſic non erant per alios animaduerſa. SVMMARIVM. -  1 Quæ ſtionem principalem huius capitis, multis in locis, latiſ ſiméque tractatam; ipſius tamen disputationem non inutilem, neceſ ſariam potiùs ideò, quòd ab Authore multa nunc adnotentur, quæ hactenus ſic explicata non fuerant. -  2 Tranſmiſ ſionis ſpecies tres conſtitui communiter. Prima ex potentia ſuitatis. Secunda ex potentia ſanguinis. Tertia ex capite iuris deliberandi. -  3 Subſtitutum vulgarem excludi per hæredem hæredis, ſi inſtitutus deceſ ſit ante aditam hæreditatem, tamen ex potentia iuris deliberandi, vel ex potentia ſanguinis, ius adeundi tranſmiſit. Idque ex ſententia Bartoli, quem multi Authores ſequuntur, provt hoc numero congerunt. -  4 Et pro illis primum & praecipuum fundamentum adducitur, atque reſpondetur eidem. -  5 Aliter etiam ipſimet fundamento reſpondetur. -  6 Atque Ioan. Imolenſ. obiectionem ſolutioni traditæ non obſtare, oſtenditur. -  7 Anton. Gomez. ratio quædam pro ſententia communi ponderatur, eidémque nouiter respondetur. -  8 Bartoli pro eadem ſententia communi, ex l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, fundamentum minimè probare ſententiam ipſius, vt hoc numero adnotatur, vbi etiam agitur de intellectu legis eiuſdem. -  9 Textum in l. ſi quis filium, §. primo, ff. de acquirenda hæreditate, non vrgere pro ſententia communi relata ſuprà num. 3. vt hoc num. ob ſeruatur. -  10 Pro ſententia Bartoli alia fundamenta adducuntur, & remiſ ſiuè respondetur eiſdem. -  11 Textum in l. vnica, § cùm autem, & §. in nouiſ ſimo, C. de caducis tollendis, non probare communem ſententiam, quidquid alij Authores aliter intellexerint. -  12 Sententiam communem relatam ſuprà num. 3. ſcilicet, quòd ſubſtitutus vulgaris excludatur per hæredem hæredis inſtituti, ſi inſtitutus deceſ ſit ante aditam hæreditatem, nihil firmum pro ſe habere, aut ſaltem nullo iure, vel ratione fundari, cui congruè responderi non poſ ſit. -  13 Ioan. Imolenſ. diſtinctionem in quæ ſtione propoſita ſuprà, ex num. 3. probabilem non eſ ſe, multa potiùs in contrarium conſiderari poſ ſe, quæ ipſam de ſtruerent, atque eliderent. -  14 Subſtitutum vulgarem hæredi hæredis inſtituti, qui ex potentia ſanguinis, vel iuris deliberandi tranſ miſit hæreditatem, præferri debere ex ſententia Angeli, & aliorum, quæ numeris ſequentibus approbatur. -  15 Et pro ea videri concludere ſeptem fundamenta, quorum remiſ ſiuè mentio fit per Authorem, & alia numeris ſequentibus adducuntur. -  16 Pro eadem etiam ſententia contra communem, fortiter vrgere duo fundamenta, quæ hoc numero expenduntur. -  17 Vnoquè eorum dilui apertè præcipuum fundamentum, quo Leonius contra ſententiam ſuperiorem excitabatur. -  18 Ceſ ſare etiam Antoniij Gomezij obiectiones nonnullas in propoſito. -  19 Denique & pro eadem ſententia tertium fundamentum adducitur, & potiorem eſ ſe ſubſtitutionem iure tranſmiſ ſionis concluditur. Ac demùm nouè infertur ad nonnulla, & numeris ſeqq. -  20 Communis ſententia relata ſuprà, numer. 3. improbatur. -  21 Paulum Leonium deceptum in hac materia & nouiter, & verè probatur. -  22 Alexandri Trentacinquij diſtinctionem nouam in hac materia, ratione concludenti conuictam. -  23 Inter tranſmiſ ſionem inductam virtute l. vnicæ, C. de his qui ante apertas tabulas, & tranſmiſ ſionem procedentem ex capite iuris deliberandi, non inducendam differentiam, ſed in vtroque potiorem eſ ſe iure tranſmiſ ſionis ſubſtitutionem, contra Politum, Zaſium, & Trentacinquium, optimè probatum hoc loco. -  24 Superiores Authores nunc improbatos, vnica dumtaxat ratione excitari cæteris potentiori, & eidem nu. ſeq. per totum, concludenter, & verè ſatisfactum. -  25 Conditionem ſi ſine liberis non intelligi in vulgari ſubſtitutione, & conſequenter coniecturam l. cùm acutiſ ſimi, C. de fideicommiſ ſis, contra fideicommiſ ſarium dumtaxat procedere, non contra ſubſtitutum vulgarem. -  26 Subſtitutionem vulgarem præferri tranſmiſ ſioni ex potentia ſuitatis contingenti, ex communi ſententia. -  27 Cuius præcipita ratio adducitur, & num. ſeq. concludenter respondetur eidem. -  28 Suitatem non tolli per dationem ſubſtituti vulgaris, contra communem. -  29 Verba illa, ſi hæres non erit, diuerſimodè accipiuntur in ſuo hærede, quàm in extraneo, prout hoc numero declaratur. -  30 Suitas retinetur hodie, tametſi abſtinendi beneficium filiis conceſ ſum fuerit. -  31 Suitas non tollitur per conditionem, ſi velit. -  32 Tranſmiſ ſionem ex potentia ſuitatis, potentiorem eſ ſe iure ſubſtitutionis vulgaris. -  33 Politi reſolutio probatur. -  34 Vdalrici Zaſij, & Alexand. Trentacinq. reſolutiones notatæ, & declaratæ. -  35 Pauli Leonij reſolutioni nota adiicitur per Authorem. -  36 Sententiæ traditæ ſuprà, num. 32. vera ratio redditur. -  37 Ioannem Corraſium rectè, & accuratè materiam hanc percepiſ ſe, atque intellexiſ ſe, vt hoc num. declaratur. -  38 Michaëlem Graſ ſum in explicatione huius quæ ſtionis deceptum, nouè & manifeſtè oſtenditur. -  39 Andream Fachineum in eadem quæ ſtione non rectè ſe habuiſ ſe, nonnulla potiùs minùs benè obſeruaſ ſe, vt hoc numero adnotatur. PRo dilucida, atque abſoluta huius[*] Capitis explicatione, conſtituere inprimis, atque præmittere neceſ ſarium erit, quæ ſtionem eiuſdem præcipuam multis in locis, latiſ ſiméque tractatam ab aliis, ipſius tamen diſputationem non inutilem, neceſ ſariò potiùs agitatam ideò, quòd hoc loco multa adnotentur, quæ hactenus ſic explicata non fuerant, ab aliis etiam diuerſimodè obſeruata, & diſtinctione, & certa reſolutione commemorantur, atque explanantur, ſic vt alibi quærendi, aliterve inquirendi, præ ſenti enucleatione vnuſquiſque excuſetur. Secundò deinde conſtituendum erit, tranſmiſ ſio[*] nis ſpecies tres conſtituiſ ſe DD. communiter. Prima eſt ex potentia ſuitatis, de qua in l. apud hoſtes, C. de ſuis, & legitimis hæredibus, l. 2. titul. 6. part. 6. secunda ex potentia ſanguinis, de qua in l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas. Tertia, ex capite iuris deliberandi, de qua in l. cum antiquioribus, C. de iure deliberandi: Ita Bartol. & communiter Doctores in l. ventre præterito, ff. de acquirenda hæreditate, & poſt alios, de communi ſententia profitentur Dilectus de arte teſtandi, tit. 11. cautela prima. Chaſ ſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ. rubrica 10. Guil. Bened. in c. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, & ſobolem, quam geſtabat in vtero, n. 41. & verbo, ſi abſque liberis, el. 2. n. 67. & verbo, mortuo itaque teſtatore, el 2. ex n. 107. cum ſeq. Antonius Gomezius, qui exempla adducit, & latè declarat tom. 1. variarum, cap. 9. num. 7. & nu. 41. & 51. Michaël Graſ ſus receptarum ſententiarum, §. ſiue articulo, tranſmiſ ſio, quæ ſt. 17. num. 2. fol. 68. vbi Pyrrhum, Menchacam, & alios Authores refert. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana 88. Prætereà & tertio loco conſtituendum erit, Bart.[*] in quæ ſtione propoſita in l. 1. num. 20. ff. de vulg. & pupil. ſubſtitut. in ea opinione fuiſ ſe, vt ſemper exi ſtimauerit, ſubſtitutum vulgarem excludi per hæ redem hæredis inſtituti, ſi inſtitutus deceſ ſit ante aditam hæreditatem; tamen ex potentia iuris deliberandi, de quo in dict. l. cum antiquioribus, vel ex potentia ſanguinis, de quo in dict. l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, ius adeundi tranſmiſit, & Bartoli opinionem tam in vna, quàm in altera tranſ miſ ſione probarunt Socinus num. 18. Iaſon num. 41. & Alciatus num. 78. in eadem l. prima, ff. de vulg. & pupil. ſubſtitut. idem Iaſon in l. cùm proponas, num. 18. C. de hæred, inſtit. & in l. quamdiu, num. 3. ff. de acquirenda hæreditate, & in l. ſi filius heres, num. 39. ff. deliberis & poſthumis, & in conſil. 201. num. 4. volum. 2. Gozadinus in l. qui ſe patris, num. 208. c. vnde liberi, Antonius Rubeus in l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, num. 73. Alexander in conſil. 79. num. 3. lib. 6. Corneus in conſil. 125. numer. 4. lib. 3. Petrus Paulus Pariſius in conſil. 59. num. 14. lib. 2. Crotus in repetitione l. re coniuncti, num. 150. ff. de legatis tertiò. Duarenus in commentariis ad titulum de vulg. & pupill, ſubſtitut. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris ciuilis, lib. 42. cap. 13. Guil. Bened. in dict. cap. Rainuntius, verbo, ſi abſque liberis, de vulgari ſubſtitutione, ex num. 65. vſque ad numerum 73. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, capit. 3. num. 25. & cap. 9. num. 50. per totum: & eſ ſe magis communem & veriorem ſententiam profitentur, atque eam ſequuntur Ioannes Oroſius in l. ſi arrogatur, num. 138. ff. de adoptionibus. Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis in 6. verbo, habens, num. 20. & 22. Sfortia in præludiis Compendioſ æ, parte 2. quæ ſt. 5. num. 5. Baldus de Vbaldis in tractatu, de ſubſtitutionibus, de vulgari, num. 13. & in eodem tractatu, Bartolus de Hucio num. 9. & Paulus Leonius num. 145. & num. 155. vbi in omni tranſmiſ ſione ſub ſtitutum excludi defendit. Ioannes Gutierrez in repetitione ad §. ſui, Inſtitut. de hæred, qualit. & different. num. 55. & 56. & in effectu probauit D. Spino in ſpeculo teſtamentor. gloſ. 22. num. 34. dicit enim, per ſubſtitutionem vulgarem non impediri tranſmiſ ſionem ex potentia ſanguinis, vel iuris deliberandi: & ita tenendum firmarunt etiam, ſed ſuperiores non referunt, Antonius Pichardus ad princip. Inſtitut. de vulg. ſubſtitut. num. 36. Hieronymus de Cæuallos pract. commun. contra communes, quæ ſt. 206. num. 5. probabiliorem quoque ſententiam aſ ſerit, & conſtanter tuetur, atque contrariæ fundamentis reſpondet Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 62. fol. 476. & 477. Michaël. Graſ. receptar. ſententiar. tom. 2. artic. Tranſmiſ ſio, quæ ſt. 18. num. 4. fol. 69. dicens, quòd omiſ ſis Doctorum altercationibus, in ſubtili & vtili hoc articulo ſic reſpondet, & dicit breuiter, quòd ius tranſmiſ ſionis per omnes ſpecies ſit fortius iure ſubſtitutionis, & quòd hæres inſtituti præ feratur ſubſtituto in agnoſcenda hæreditate. Denique Bartoli opinionem communiter teneri, ſed paſ ſim eſ ſe diſputabilem, poſt Alexandrum, & Socinum dixit Gregorius Lopez in l. 2. tit. part. 6. verbo, deſechaſ ſe, in principio; qui tamen in l. 4. eiuſdem tituli, & partitæ, verbo, ante que muera, ſimpliciter aſ ſerit, hæredem inſtituti ſubſtituto præferri; dicit enim: Quia ſi non adita hæreditate moreretur, admitteretur ſubſtitutus, niſi inſtitutus tranſmiſ ſisset ius adeundi in eius hæredem; quia tunc præferretur eius hæres ſubſtituto, vt dixi ſuprà eodem. l. 2. Gloſ. magna. Alij verò Authores partim ſententiam præfatam admittunt, partim verò improbant; hos ſtatim referam ad finem: Nunc autem videamus, vtrùm fundamenta, quibus præ cipuè adductus eſt Bartolus, ac cum eo Communis, ſic vrgeant, vt ipſorum partem validè & concludenter probent. Et in primis Bartolus in dict. l. 1. ff. de vulg. & pup.[*] ſubſtitut. num. 20. ſuprà citato, ea ratione excitatur, quòd illa verba, ſi hæres non erit, quæ in ſubſtitutione vulgari adiiciuntur, ſic interpretari debeant, ſi ipſe hæres non erit, vel alium hæredem non fecerit, l ſi paterfamilias ff. de hæredibus inſtituendis, l. cùm proponas, C. eodem titulo: Sed inſtitutus facit alium hæredem tranſmittendo: Ergo excludi debet ſubſtitutus per eum. Et hoc eſt præcipuum fundamentum, quod poſt: Bartolum in hoc dubio adducunt Doctores communiter: Cui tamen reſponderi poteſt, inprimis, quòd verba illa interpretari debent. ſi alium hæredem non fecerit ſuo facto, & ſic ſua aditione, vt puta quia ſeruus adeundo acquirat domino, & ita illum faciat hæredem. Et hoc modo loquuntur iura prædicta, vt notauit Leonius dict. tractatu, de ſiubſtitutonibus, cap. de vulgari. num. 148. cui in effectu conuenit, ſed eum non refert Alexander Trentacinquius de ſubſtitutionibus, prima parte, cap. 5. num. 2. dum dicit, quòd textus in dicta l. paterfamilias, loquitur, quando hæres inſtitutus port: aditionem hæreditaiis, alium fecit hæredem; tunc verum eſt, non eſ ſe locum ſubſtituto, cùm per aditionem inſtituti, ſubstitutio euaneſcat, l. poſt aditam, C. de impuber. & aliis ſubſtitut. diuerſum eſt in quæ ſtione propoſita, vbi hæres inſtituti, aditione propria, & legis miniſterio efficitur hæres. Deinde reſpondetur, quòd[*] ea conditio, ſi hæres non erit, adiecta homini libero, ſignificat, ſi neque ipſe hæres erit, neque alium hæ redem fecerit, mutando conditionem, per textum eundem in dict l. ſi paterfamilias. Sed in caſu præ ſenti, hæres inſtitutus, qui tranſmittit, neque ipſe hæ res exiſtit, neque alium hæredem facit mutando conditionem, quia per mortem omnia extinguuntur, nec dici poteſt conditionem mutari, §. deinceps, cum vulgatis, in authent. de nuptiis, collat. 4. Quòd ſi contra ſolutionem hanc obiicias, vt Ioannes Imolenſis[*] obiecit, id proculdubio non obſtabit; eidem potiùs reſponderi poterit, vt Alexander Trentacinquius dict. cap. 5. num. 2. verſ. & ſi dixeris, cum Imola, optimè reſpondet, & ſatisfacit, vt penes ipſum videre poteris. Addiderim ego, quòd ſi tranſmiſ ſionis virtute, ſubſtitutus excludi deberet, proculdubio te ſtator haberet hæredem, de quo non cogitauit, iſque excluderetur, quem hærede inſtituto deficiente, ad hæreditatem ſuam nominatim vocauit. Ca ſum etiam ſubintelligere deberemus, quem teſtator ipſe nullo modo expreſ ſit, ſed dumtaxat ſubſtitutum indiſtinctè admiſit, admittique voluit omninò, ſi inſtitutus hæres non eſ ſet; nihil tamen diſpoſuit eo caſu, Imò contrarium diſpoſuiſ ſe videtur apertè. Deinde, nec ratio quædam, ſiue obſtaculum An[*] tonij Gomezij tom. 1. variarum, dict. cap. 9. num. 50. verſic. ſed his non obſtantibus, ibi: Secundò facit, nocere poteſt; dum fundat ſententiam communem ea ratione, quòd ita demùm admittitur ſubſtitutus vulgaris, ſi primò inſtitutus penitùs excludatur, ex regula l. 3. ff. de acquirenda hæreditate: Sed is qui tranſ mittit hæreditatem, non dicitur penitùs excluſus, quia ex perſona ſua, & iure tranſmiſ ſo, hæres eius poteſt adire, & per medium ipſius efficitur hæres: Ergo (inquit ipſe) ſubſtitutus non debet admitti, quouſque etiam hæredis hæres ſit excluſus. Nam licèt recentiores omnes hucvſque Scribentes ad hoc fundamentum non animaduertant, nec eidem re ſpondeant; facilè tamen, & verè (vt ego arbitror) reſponderi poterit, obſeruando ea, quæ numero præ cedenti, in fine, annotaui, quæ adeò fortiter vrgent (vt vidiſti) ad hoc quòd hæredis hæres excludi debeat: Adiiciendo etiam, hæredem inſtitutum decedentem hæreditate non adita, penitùs per mortem remanere excluſum, & ſubſtituto vſque adeò locum aperiri, vt non poſ ſit ipſe proprio facto alium hæredem facere, nec quoquo modo ſubſtitutus ipſe excludi. Namque tranſmiſ ſionis ius ex miniſterio & facto legis inducitur, nec factum atque diſpoſitionem teſtatoris auferre, aut vincere, potens eſ ſe debet. Deinde & ſecundo loco mouetur Bartolus per[*] textum, in l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, vbi dicit videri caſum pro quæ ſtione ſuperiori, quatenus dicit ille textus, Alióſque, &c. quæ verba explicati ſolent communiter, alióſque, ſcilicet Subſtitutos. Deinde & ſecundò induci poteſt ipſemet textus in illis verbis, Licèt non ſint inuicem ſubſtituti: Quaſi velint Imperatores, quòd habeat locum tranſmiſ ſio, etiamſi eſ ſent ſubſtituti filij teſtatoris adinuicem deducto argumento à contrario ſenſu. Denique & tertio induci poteſt in illa ratione, Siquidem perindignum eſt Et ita textum illum pro communi ſententia, tripliciter inducit, ſed vnicuique inductioni rectè ſatisfacit Alex. Trentacinquius de ſubſtitutionibus, prima parte, capite 5. numero 7. per totum, vt ibi videre poteris, nec hîc tranſcribere neceſ ſarium eſt: Plures etiam ſolutiones ad eundem text. aſ ſignant Politus de vulgari ſubſtit. particula 3. ex nu. 84. Leonius in eodem tractatu, num. 158. & ſeqq. Vtcunque tamen res ſe habeat, veriſ ſimum eſt, textummet ipſum nihil concludere, quo præfata Communis firmiter ſubſiſtat. Deinde verba illa, Alióſque, &c. contra auitum, vel pro auitum deſiderium, non ad ſubſtitutos referenda; illi namque ex voluntate, atque expreſ ſa vocatione teſtatorum, non contra eorum deſiderium ſuccedunt: Sed & ad fiſcum referri poſ ſe probabile eſt, & nouiſ ſimè omnium obſeruauit Antonius Pichardus ad principium, Inſtit. de vulgari ſubſtit. num. 37. & 38. vbi etiam vide. Mouetur etiam & tertio loco Bartolus per text,[*] quem expendit in l. ſi quis filium, §. 1. ff. de acquirenda hæreditate, & dicit videri caſum pro hac quæ ſtione, referendo eum text. ad principium illius legis: Verè tamen, quamuis eum referas, nihil pro ea parte facit, quia de ſubſtituto, in quo totum ius rei conſiſtit, nec verbum quidem loquitur: Quod rectè aduertunt Politus de vulgari, dict. particula 3. num. 84. in princip, verſ. ſecundum est. Leonius de vulgari, num. 149. optimè Alex. Trentacinq. dict. c. 5. n. 6. verſiculo, Quintò mouetur. Denique & quarto loco, pro eadem ſententia dicit Bartolus videri Gloſ ſam in l. ſed etſi pro dote, §. penult. ff. de legatis præ ſtandis: sed nec etiam facit, vt Politus vbi ſuprà, dict. numer. 84. in principio, adnotauit. Sed & vltra Bartolum, alia fundamenta quam[*] plurima in idem expendunt; eiſdem tamen optimè ſatisfaciunt idem Politus loco anteà relato, ex num. 84. vſque ad num. 90. Leonius ex num. 147. vſque ad num. 155. Alexand. Trentacinq. de ſubſtitut. 1. parte, dict. cap. 5. ex num. 1. vſque ad num. q. Inter alia tamen putant nonnulli, videri caſum[*] pro ſuperiori ſententia communi, in l. vnica, §. in nouiſ ſimo, iuncto §. cùm autem, C. de caducis tollendis: atque ſic inducunt ea iura, vt probent, ſubſtitutum non admitti, niſi cùm prorſus ceſ ſat ius tranſmiſ ſionis; atque adeò ipſum ius tranſmiſ ſionis ſubſtitutioni præferri. Deinde eiuſdem legis ſententiam claram eſ ſe, hæreditatem non aditam non tranſmitti, exceptis liberorum perſonis, & ſalua tranſmiſ ſione iuris deliberandi, ex dict. l. cùm antiquioribus: His verò ceſ ſantibus, hæreditatem non aditam ad ſubſtitutos deuolui, & illis nolentibus, vel non valentibus, ad hæredes ab inteſtato pertinere, vel ad fiſcum, eiſdem non adeuntibus; quo modo præfata iura accipienda, firmiter putauit Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 62. fol. 477. in principio, qui vt ſuam intentionem fundet, commemorare verba vtriuſque §. neceſ ſarium exiſtimauit. Quod ego etiam ſic exiſtimo, atque in dict. §. in nouiſ ſimo, ſic ſcriptum inuenio: Hæreditatem etenim, niſi fuerit adita, tranſmitti nec Veteres concedebant, nec nos patimur: exceptis videlicet liberorum perſonis, de quibus Theodoſiana lex ſuper huiuſmodi caſibus introducta loquitur; his nihilominùs, quæ ſuper iis, qui deliberantes ab hac luce migrant, à nobis conſtituta ſunt, in ſuo robore manſuris. Poſtmodùm in §. cum autem, ſic ſcribitur; cùm autem in ſuperiore parte legis non aditam hæ reditatem minimè, niſi quibuſdam perſonis, ad hæredes defunonti tranſmitti diſpoſuimus; neceſ ſe eſt, ſi quis ſolidam hæreditatem non adierit, hanc, ſiquidem habeat ſubſtitutum, ad eum, ſi voluerit & potuerit, peruenire; quod ſi hoc non ſit, vel ab inteſtato ſucceſ ſores, eam ſuſ cipiant, vel ſi nulli ſunt, vel accipere nolunt, vel aliquo modo non capiunt, tunc ad noſtrum ærarium deuoluatur. Verumenimverò, ſi verò a ſuperiora maturè perpendas, atque conſideratè inſpicias, inuenies proculdubio, imò potius contrarium probare apertè, atque retorqueri debere contra Communem; in ſinuant namque manifestè totum oppoſitum, & poſt ſub ſtitutum venire eos, qui ime tranſmiſ ſionis venire poſ ſunt, clarè decidit textus vterque, & ad caducitatem remonendam, ius tranſmiſ ſionis vtile eſ ſe; ceſ ſare tamen, vbi teſtator ſubſtituendo. prouidit, non obſcurè oſtendit: Quod Ripa in eadem l. prima, ff. de vulg. & pupill. ſubſtit. num. 138. rectiſ ſimè animaduertit: Nec eidem congruè ſatisfacit Andreas Fachineus dict. cap. 62. fol. 477. in fine, verſiculo, hæc reſponſio nihil obſtat. Verè namquè negari non poteſt, quin ſubſtitutus præferatur ibidem, nec in eum caſum, quo hæreditas eſ ſet in cauſa caduci, ſed potiùs indiſtincté, atque in caſu hæreditatis non aditæ vocetur, quamuis tranſmiſ ſioni aliàs locus ſit: Tranſmiſ ſio ergo tunc operabitur ad caducitatem remouendam, cùm ſubſtitutus hæreditatem conſequi non poſ ſit, vel datus non fuerit; nunquam tamen ex eis iuribus deduci poteſt, quòd quia tranſmiſ ſio poſ ſet locum habere, ſubſtitutus deberet excludi, ſed totum contrarium deducitur clarè, vt dixi. Nec etiam valet dicere, quòd conditio ad actum neceſ ſaria, poteſt adimpleri per æquipollens, iuxta communes theoricas Doctorum in l. Gallus, §. & quid ſi tantùm, ff. de liberis & poſthumis: Et ſic quòd illa conditio vulgaris ſubſtitutionis, Si hæres non erit, poſ ſit adimpleri per æquipollens, nempe inſtitutus hæres non erit, vel per ſe, vel fictè per hæredem ſuum. Quomodo pro communi ſententia argumentabatur Fachineus dict. cap. 62. fol. 476. in principio. Sed ideò argumentum hoc non ſubſiſtit, quòd communis illa theorica minimè obtineat, quoties teſtatorem aliud voluiſ ſe, quoquo modo deprehendi poteſt, vti etiam ibidem obſeruarunt Doctores communiter: non etiam habeat locum, quoties in æquipoſ ſenti diuerſa ratio militat, diuerſúmque ius ſtatuitur legiſmetipſius voluntate & diſpo ſitione, prout ſtatim videbitur. Et ſecundum hæc (vt vides) planè quidem ap[*] paret, ſententiam communem relatam ſuprà, num. 3. nihil firmum pro ſe habere, aut ſaltem nullo iure, nulláve ratione fundari, cui congruè reſponderi non poſ ſit: Deinde, nec Ioannis Imolenſis diſtin[*] ctionem in propoſito probabilem eſ ſe, videtur, aut ſecuram, multa potiùs contra eam conſiderari poſ ſe, quæ omninò ipſam deſtruerent, quorum nonnulla non malè conſiderarunt Guillel. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis. dict. verbo, ſi abſque liberis, num. ſexageſimonono, & ſeptuageſimo, Politus dict. particula tertia, num. nonageſimoſexto, in fine, & num. nonageſimoſeptimo, Alexander Trentacinquius dicto capit. 5. numer. duodecimo, verſiculo, Tertia & vltima, & numer. decimotertio & decimo quarto. Quocirca ſuccedit alia opinio, & præcedenti om[*] ninò contraria, ſubſtitutum vulgarem, hæredi hæredis inſtituti, qui ex potentia ſanguinis, vel iuris deliberandi tranſmiſit hæreditatem, præferri debere; & conſequenter inſtituto præmortuo, in hæreditate agnoſcenda potiorem eſ ſe ſubſtitutionis, quàm tranſmiſ ſionis cauſam. Quam ſententiam amplexi ſunt Angelus in l. ſi paterfamilias, prima columna, num. decimoquarto. ff. de hæredibus inſtituendis, & in l. finali, in principio, ff. de vulgar. & pupil. ſubſtit. & in l. cùm proponas, C. de hæred. inſtituend. & in conſil. 151. num. 1. Salicetus in dicta l. cùm antiquioribus, Ripa in l. prima, ff. de vulgar. & pupil. ſubſtit, numer, 139. Ioannes Corraſius in l. poſt aditam, num. 41. C. de impub. & aliis ſubſtitut. Connanus commentar. iur. ciuili. lib. 14. capitulo 7. num. 6. Zaſius de ſubſtitutionibus, in materia vulgaris ſubſtitutionis, verſiculo, Tertia ſpecies tranſmiſ ſionis. Ij omnes pro hac parte diuerſa fundamenta expendunt: Inter alia tamen[*] concludere mihi videntur ſeptem præcipua, quæ congeſ ſerunt in vnum Politus de ſubſtitut. dict. particula tertia, de vulgari, ex num. 90. vſque ad num. 96. ad finem: Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. prima parte, dict, cap. 5. ex num. 9. vſque ad num. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. quarto, dict. cap. 62. fol, 476. ex verſiculo, contrariam ſententiam: qui quamuis fol. 478. eiſdem reſpondere conetur, atque tueri communem ſententiam contendat; verè tamen non reſpondet, nec huius partis rationes elidit: Tria etiam fundamenta pro hac ſecunda opinione adduxit Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 3. num. 25. & cap. 9. num. 50. Sed[*] ea fortiùs adſtringunt: Inprimis, certum eſ ſe, quòd ſubſtitutus venit immediatè ex vocatione atque di ſpoſitione expreſ ſa teſtatoris; tranſmiſ ſio verò venit immediate ex legis diſpoſitione, quæ ius tranſmiſ ſionis conceſ ſit, atque introduxit: ſubſtitutus autem potior eſ ſe ſolet his, qui â lege vocantur l. vltima, C. de neceſ ſariis ſeruis hæredibus inſtit. & facit regula l. quandiu 90. ff. de regulis iuris. Ergo excludere debet eos, qui à lege habent ius ex tranſmiſ ſione introducta: Quod etiam non leuiter iuuat textus in l. 2. §. ſi duo, de honor. poſ ſeſ ſ. ſecund. tabul. l. prima, §. in primo, & §. pro ſecundo, C. de caducis tollendis, dum diſponunt, ſubſtitutionem potentiorem eſ ſe iure accreſ cendi, quod ex legis diſpoſitione locum habet, vnde & potentior eſ ſe debet iure tranſmiſ ſionis, de quo agitur: Iuuat etiam textus in l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, in illis verbis: Licèt non ſunt inuicem ſubſtituti. Nec ſatisfacit Fachineus loco anteà relato, fol. 478. verſic. ad Quintum, quatenus dicit, quòd textus in dict. l. vltim, C. de neceſ ſar. ſeru. hæred. inſtitu. dumtaxat probat, ſubſtitutum efficere, vt hæreditas non pertineat quaſi caduca ad eos, qui ab inteſtato vocantur ad ſucceſ ſionem defuncti, non autem probat, aliquam tranſmiſ ſionem impediri: Nam ſi verum amamus, nec verba legis cõtra proprium & germanum eius ſenſum torquemus, negare nullo pacto poſ ſumus, legemmetipſam cæteris aliis ſubſtituti cauſam prætuliſ ſe indi ſtinctè, ac ſub illis verbis, Quos leges vocant, eos etiam comprehendi, qui ex iure tranſmiſ ſionis vocantur. Quod ad oculum patet, quatenus ibidem dicitur: Hæreditatem autem, ſi quidem ſoluendo ſit, ad alios venire, quos leges vocant, ſi non aliquis fuiſ ſet ſub ſtitutus. Prætereà, minùs benè conſtituit Fachineus idem, ex iure accreſcendi non rectè ſumi argumentum ad propoſitum noſtræ quæ ſtionis; nam Imò rectè ſumitur, ex quo ex legis diſpoſitione locum obtinet, ſicut tranſmiſ ſio, vt ſuprà diximus: imò in iure accreſcendi, quod eſt ad inſtar tacitæ ſubſtitutionis, atque ex tacita teſtatoris voluntate venire videtur (vt ipſemet fatetur expreſsè) fortior videbatur militare ratio, quam in iure tranſmiſ ſionis; vnde in ipſo ſtatutum, vrgentiſ ſimè etiam & in tranſmiſ ſione militat. Denique, licèt concedamus, quòd in dicta l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, nullum verbum exprimatur, quo ſubſtitutus expreſsè præferatur, (quòd adeò Fachineus ponderat;) nihil inde procedet, quo poſ ſit Communis ſubſiſtere, nec ſecunda hæc opinio vires amittet: ſiquidem negari non poteſt, quin textus ille tanti habuerit ſubſtituti cauſam, vt ſubſtitutione facta, ceſ ſare tranſmiſ ſionem, illáve opus non eſ ſe dixerit (quod Fachineus idem negare non potuit:) Vnde non leue reſultat argumentum in ſubſtitu ti fauorem, atque in damnum eorum qui ex legis diſpoſitione, quoquo modo admitti poſ ſent. Prætereà & ſecundo loco pro hac ſententia illud facit, quòd ſubſtitutus vulgariter, & ſic ſub conditione, ſi primus hæres non erit, ſub contraria conditione, ſi hæres erit, excluſus cenſetur, argumento textus in l. aliquando, 107. ff. de condition. & demon ſtrat. 1. legata, ff. de adimendis legatis. Sed hæc conditio, ſi hæres non erit, non comprehendit hæredem hæredis, l. qui liberis, 8. §. hæc verba, l. 3. ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. Ergo quamuis hæres hæredis, ex tranſmiſ ſione hæres eſ ſe poſ ſit, non excluditur ſubſtitutus. Qua vel ſola ratione diluitur præcipuum[*] fundamentum, quo adducebatur contra ſententiam hanc ſecundam Leonis de vulgari, nu. 156. Ceſ ſant[*] etiam obiectiones nonnullæ Antonij Gomezij in propoſito tom. 1. variarum, dict. c. 9. n. 50. Propoſitam autem rationem optimè excogitauit Politus dict. particula tertia, num. nonageſimonono, in principio, vbi nonnullis obiectionibus ſatisfacit, & ſub ſtitutum habere pro ſe manifeſtam teſtatoris voluntatem ad excluſionem hæredis inſtituti, & verè & eruditè oſtendit. Nec placet Andreæ Fachinei lib. 4. dict. cap. 62. fol. 478. verſic. ad Tertium, inanis & leuis euaſio, dum dict, vulgarem ſubſtitutionem eo caſu locum habere, quo inſtitutus hæres eſ ſe nolit, vel non poſ ſit; ſed hic caſus non euenit, cùm intra deliberandi tempus decedit, tranſmittit enim ad hæredem adeundi facultatem, & ideò hærede adeunte, meritò ſubſtitutus excluditur. Nam (vt ſupra diximus) & ſubſtitutus eo caſu pro ſe habet manifeſtam teſtatoris voluntatem ad excluſionem iuris tranſmiſ ſionis. Et negari non poteſt, quin ſubſtitutio ipſa vulgaris in eum caſum facta fuerit, atque ex mente teſtatoris locum habere debeat, quo inſtitutus hæ res non ſit: Sed in caſu prædicto verum eſt, quòd inſtitutus, hæres non eſt, vt patet. Ergo ſtatim fit locus vulgari ſubſtituto, nec de iure tranſmiſ ſionis tractari poteſt: ſic enim indicium & voluntas teſtatoris ſubuerteretur omnino, Denique & vltimo loco, contra eandem ſenten[*] tiam communem illud facit, quod præcisè fatendum eſt. teſtatorem in caſu noluntatis omnibus aliis ſubſtitutum præferre voluiſ ſe; ergo ſimiliter credendum eſt, in caſu mortis prætuliſ ſe, quoniam in materia ſubſtitutionum, caſum noluntatis ad caſum mortis trahi, & è contra, vnanimiter receptum eſt, vt alio capite ex profeſ ſo dicetur, & notarunt Scribentes communiter in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liberis & poſthumis: Et in vno caſu facta prouiſione, perinde eſt, ac ſi alio ſpecialis prouiſio acceſ ſiſ ſet; ergo prouiſio teſtatoris ſubſtituere volentis, ac verè in vtroque caſu ſubſtituentis, omninò faciet Ceſ ſare prouiſionem legis, & ſic tranſmiſ ſionem, ex regula l. vltimæ, C. de pactis conuentis, cùm aliis vulgatis. Cui rationi ex prouiſione hominis ſpeciali inductæ minimè quidem ſatisfacit Fachineus loco ſ æpè relato, fol. 478. verſic. ad Quartum re ſpondeo: Imò eadem fere conuictus & ſuperatus, malè proculdubio conſtituit, nihil valere argumentum ex generali (vt dicunt) Brocardico, vbi ſpecialis lex, & ratio pugnat in contrarium. Id quòd meritò debet retorqueri contra ipſum, cùm ſpecialis lex, ac etiam iudicium teſtatoris, iuríſque ratio pro ſubſtituto pugnet, & tranſmiſ ſionis effectum impediat, vt ex dictis ſuprà conſtat euidenter. Ex his itaque, & aliis, quæ ſciens conſultóque prætermitto, longè veriorem & probabiliorem exi ſtimo ſecundam hanc opinionem contra Communem anteà relatam, atque potiorem eſ ſe ſuſtitutionem iure tranſmiſ ſionis, concludo; & inde ad nonnulla placuit inferre, quæ attenta, atque originali Scribentium omnium lectura digeruntur, nec alibi inueniuntur ſic adnotata. Et inprimis infero, Bartoli ſententiam, de qua ſupra, ex num. 3. commu[*] niorem fuiſ ſe; falſis tamen, ac incertis fundamentis inniti, nullúmque pro eadem adduci, quod (vt ſuprà vidiſti) concludenter & verè non elidatur, & confutetur. Deinde, ſecundam hanc opinionem Angeli voluntaremet ipſa teſtatoris ſubſiſtere, ac etiam clara legis diſpoſitione corroborari, & non ſolùm grauiſ ſmorum Authorum teſtimonio & authoritate muniri, ſed etiam pro ſe quamplurima, atque vrgentiſ ſima fundamenta habere, atque in propoſito adeo concludere, vt nullus hucuſque congruenter eiſdem ſatisfacere & reſpondere potuerit. Secundò deinde infertur, Paulum Leonium de[*] ſubſtitut. dict. cap. de vulgari ſubſtitutione, num. 155. & 156. deceptum in hac materia, quatenus eo loco indiſtinctè concludit, ius tranſmiſ ſionis ex omni & quocunque capite, ſubſtitutioni vulgari præ ferri; id enim quàm in ſe falſum ſit, atque ſuperioribus repugnet, patet ad oculum. Rectiùs ergo percipit, & in duplici tranſmiſ ſione (de qua adhuc loquimur) contrarium obſeruat Politus, de ſubſtit. in materia vulgaris ſubſtitutionis, quæ ſt. 44. Tertiò infertur, circa tranſmiſ ſionem inductam[*] beneficio iuris deliberandi, obſeruandam omninò Angeli & ſequacium ſententiam, quam adduximus, & probauimus ſupra, nec admittendam diſtinctionem nouam in hac materia, quam adduxit & con ſiderauit Alexand. Trentacinquius de ſubſtitut. prima parte, cap. 5. num. 14. verſic. aut verò loquimur, folio 24. columna 4. ea namque, ex his quæ ſuperiùs diximus, apertè redditur falſa, atque ex his improbari poteſt, quæ Salicetus in dict. l. cùm antiquioribus, & Ioannes Corraſius Miſcellan. Iur. lib. 1. capite 2. num. 6. ob ſeruarunt. Quartò infertur, in quæ ſtione ſuperiori non in[*] ducendam differentiam inter tranſmiſ ſionem, quæ ſit in deſcendentes, virtute l. vnicæ, C. de his qui ante apertas tabulas, & tranſmiſ ſionem procedentem ex capite iuris deliberandi, ex dict. l. cùm antiquioribus. Sed in vtraque potiorem eſ ſe iure tranſmiſ ſionis ſubſtitutionem vulgarem, quamuis in prima, hoc eſt in tranſmiſ ſione dicta l. vnicæ, contrarium defendant Politus dict, particula tertia, num. 98. Zaſius de vulgari, num. 13. & 14. & eos non referens, ſibi potiùs eam differentiam tribuens Alexander Trentacinquius dict cap. 5. num. 14. in principio, verſic. remota iſta, qui vt hanc differentiam con[*] ſtituant, vnica dumtaxat ratione adducuntur, quæ cæteris potentior eſt, vt Politus credidit vbi ſuprà, & deducitur ex coniectura l. cùm acutiſ ſimi, C. de fideicommiſ ſis, quod nemo præ ſumi debeat ſuæ po ſteritati extraneos præferre voluiſ ſe: Cui tamen, reiecta duplici ſolutione, quam anteà tradiderat Fachineus ipſe dict. cap. 5. num. 6. verſ. Sextò mouetur, Reſponderi congruè poterit, conditionẽ ſi ſine liberis non intelligi in vulgari ſubſtitutione, & conſequen[*] ter coniecturam dictæ l. cùm acutiſ ſimi, contra fideicommiſ ſarium dumtaxat intelligi, & procedere, non contra ſubſtitutum vulgarem. Quod ſentit apertè Gloſ ſa in l. generaliter. §. cùm autem, in verbo, ſubſtituit, C. de inſtitut. & ſubſtitut. quam ſequuntur Albericus, & alij Doctores communiter, Corneus, qui reddit diſcriminis rationem inter vulgarem & fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem, Riminaldus ſenior, Decius, vterque Socinus, Alexander, Curtius iunior, & alij, cum quibus communem & veram ſententiam profitentur Antonius Gabriel commun. opinionum, lib. 4. de fideicommiſ ſis, concluſ. 2. num. 57. Franciſcus Mantica de coniecturis vltim. voluntatum, lib. 10. tit. 8. num. 1. & 2. D. Anton. Padilla in l. cùm acutiſ ſimi, C. de fideicommiſ ſis, numer. ſeptimo. Quibus addo, in prepoſita ſpecie negari non poſ ſe, quin teſtator prætulerit ſubſtitutum nepotibus in caſu repudiationis; vnde & in caſu mortis prætuliſ ſe credendum eſt, quoniam teſtator in dubio cum legis diſpoſitione ſe conformare videtur, vt certum eſt, & communi Doctorum placito ſemper receptum: Sed ex legis diſpoſitione caſus noluntatis comprehendit caſum impotentiæ, & è contra, vt in l. 1. ff. de vulg. & pupil. ſubſtitut. & in l. Gallus, §. & quid ſi tantùm, ff. de liber. & poſthum. tradiderunt Scribentes communiter; & huius libri, vel quarti alio capite, latius dicetur: Ergo eadem ratio militat in vno, quàm in altero caſu; ad quod Politus, Trentacinquius, Graſ ſus, & alij nequaquam aduertunt. Quintò, & vltimò infertur, Doctores commu[*] niter in hac materia, diuerſum ius conſtituiſ ſe in tranſmiſ ſione, quæ ex potentia ſuitatis inducitur, quàm in aliis tranſmiſ ſionibus induxerint: Nam in tranſmiſ ſione inducta virtute dict. l. vnicæ, C. de his qui ante apertas tabulos, & ex capite dictæ l. cùm antiquioribus, C. de iure deliberandi, ſubſtitutum excludunt (vt ſuprà vidimus) & tranſmiſ ſionem ſubſtitutione potiorem eſ ſe aſ ſerunt: Quando verò hæres tranſmittit ex potentia ſuitatis, ſubſtitutum præ ferunt. In quem ſenſum accipiunt communem ſententiam, ac pro ea referunt multos, eos ferè omnes, quos pro communi opinione Bartoli retulimus ſuprà, num. 3. ac inter alios ſic intelligunt, & declarant iſtam materiam, Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 3. num. 25. & cap. 9. num. 50. Sfortia in præludiis Compendioſ æ, num. 5. verſic. quando tranſ mittit. Ioannes Gutierrez in repetitione ad §. ſui, In ſtit. de hæred. qualitat. & different. n. 55. & 56. D. Spino in Speculo teſtamentorũ , gloſ ſa 22. n. 34. Horum, & aliorum præcipua ratio eſt, per ſubſtitutionem vulgarem ſublatum fuiſ ſe ſuitatis effectum, & conſequenter præferri debere ſubſtitutum: Filius namque, cui datus eſt ſubſtitutus vulgaris ſub conditione, ſi hæ res eſ ſe noluerit, inſtitutus videtur ſub contraria conditione ſi hæres eſ ſe voluerit, quæ verba conditionem faciunt in ſuo, ac de neceſ ſario voluntarium hæredem efficiunt ipſum, l. verba, ff. de condition, inſtit. l. iam dubitari, l. Cornelius, ff. de hæredibus inſtitut. Vnde ſuitate ſublata, non poterit tranſmiſ ſio ex potentia ſuitatis ſubſtitutum excludere. Verùm huic rationi, reiecta ſolutione Aretini: & Socini in dict. l. 1. ff. de vulgar. & pupill, ſubſtitut. num. 18. concludenter reſponderi poterit. Ac pri[*] mùm reſpondetur, falſum eſ ſe, per dationem ſub ſtituti vulgaris ſuitatem tolli; quod contra Communem redictiùs probarunt, & communis ſententiæ fundamentis reſponſum præbuerunt Calancus in repetitione l. primæ, ff. de vulg. num. quinquageſimoſeptimo, Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 21. ex num. 183. Vbi 2 3. fundamenta pro hac parte adducit, & concludentibus rationibus probat eam, refértque Angelum, Fulgoſium, Paulum, Romanum. Baldum, Aretinum, & Alciatum ſic tenentes, Domin. Franciſcus Sarmient. in l. ſi filius hæres, num. vigeſimo. ff. de liberis de poſthumis, Loriotus, Berengarius, Valonius, Goueanus, Ioannes Corraſius, Petrus Gregorius, Doctor Spino, & Antonius Pichardus, quos ſuprà, hoc eodem libro, capite vndecimo, num. 2. retuli, & ſic defendi. Deinde reſpondetur, verba illa, ſi hæres non erit, [*] diuerſimodè accipi in ſuo hærede, quàm in hærede extraneo: Nam in extraneo eum ſenſum habent, ſi non potuerit, vel ſi noluerit hæres eſ ſe: in ſuo verò, ſi non potuerit, vel ſi ſe abſtinuerit, quia filius aliter nolle poteſt, quàm ſe abſtinendo, l. neceſ ſarij, ff. de acquirenda hæreditate, §. ſui inſtitut, de hæred, qualit. & differ. & teſtator dando ſubſtitutum filio, prouidere voluit in caſu, quo ſe abſtinere filium contingat. Vnde ſequitur manifeſtè, quòd cum ſubſtitutio facta non fuerit ſub conditione, ſi noluerit, non etiam videbitur filius inſtitutus ſub contraria, ſi voluerit. Et quemadmodum ſuitas retinetur hodie,[*] etiam abſtinendi beneficio filiis conceſ ſo, l. ſi filius qui patri, 12. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. l. ſi filius qui ſe paterna, 41. ff. de acquir. hæred. l. et ſi ex modica, 6. §. ſi filius, ff. de bonis libertorum, l. prima, §. qui ſunt in poteſtate, ff. ſi quis omiſ ſa cauſa teſtamenti, & latiùs probauit Antonius Gomezius tomo 1. variar. cap. 9. num. 21. & numer, 23. & 26. ita etiam & tranſlata hæ reditate in ſubſtitutum eo caſu, quo filius ſe abſtinuerit, effectus ſuitatis, & tranſmiſ ſionis retineri po[*] terit, nec per dationem ſubſtituti impedietur: Imò nec expreſ ſa conditio, ſi velit, aliquid immutare debebit, ex his, quæ cum aliis Authoribus contra Communem adnotauit Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 21. n. 209. vbi defendit, ſuitatem non tolli per conditionem, ſi velit. Quocirca, tranſmiſ ſionem ex potentia ſuitatis po[*] tentiorem eſ ſe iure ſubſtitutionis vulgaris, rectiſ ſimè (vt arbitror) ſubſtinuit & docuit Bartolus in dicta l. prima, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. num. 20. & in l. ſed ſi pro dote, §. penultimo, & ibi Gloſ ſa, ff. de legatis præ ſtandis, & ſequuntur Ripa numer. 130. Socinus in verſiculo, ſed caue, & Alciatus num. 71. in eadem l. prima, idem Alciatus in l. ſi filius qui patri, numero 52. eod. tit. Bald. & Paul. Caſtrenſ in l. filius hæres, num. 18. ff. de liber. & poſthum. idem Ca ſtrenſ. in conſil. 222. col. vltima, lib. 3. Alexander in con ſil. 4. lib. 2. Menchaca dict. §. 21. numer. 266. Politus in tractatu de ſubſtitut. de vulgari, numer. 97. ad finem, qui rectè conſtituit in primis, ex potentia ſui[*] tatis tranſmitti poſ ſe hæreditatem, non obſtante l. ſi filius hæres, ff. de liberis & poſthumis: Deinde, tranſ miſ ſionem huiuſmodi potentiorem eſ ſe iure ſubſtitutionis. Quod etiam admittendum, quando per da[*] tionem ſubſtituti vulgaris non tollitur ſuitas, aſ ſerunt Vdalricus Zaſius de vulgari, num. 13. Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. prima parte, dict. cap. 5. numer, 15. qui tamen notâ digni ſunt ex eo, quòd generalirer, atque indiſtinctè id deberent admittere, nec reſtringere ad caſus in quibus per dationem ſub ſtituti vulgaris ſuitas non tollitur; cum abſolutè, atque in omnibus caſibus ſuitatem ex datione ſub ſtituti non tolli, verius ſit, & contra Communem ſuprà probatam: Hac autem in re ſic deceptum Trentacinquium, non abſque admiratione mihi videtur; nam ſi ipſe conſideraſ ſet attentè rationem illam, ob quam excitabatur præcipuè, vt non obſtante ſubſtitutione, tranſmiſ ſionem habere locum in ca ſibus in quibus per dationem vulgaris ſubſtituti, ſuitas non tollitur, diceret; proculdubio euidenter detegeret, atque inueniret, rationemmetipſam, ob quam mortuo patre filius ſuus in poteſtate abſque alia immiſtione efficitur hæres à lege, & hæreditas dicitur velut ſua, atque eam tranſmittere poteſt; ſic vrgere, atque efficacem eſ ſe, vt etiam ſubſtitutione vulgari facta, non deſinat effectum habere, imò ſic militer, ac ſi ſubſtitutus vulgaris datus non eſ ſet: Non etiã abſ que admiratione cuique videbitur, Doctores communiter ſic deceptos, vt regulariter potiorem eſ ſe iulis tranſmiſ ſionis, quam ſubſtitutionis vulgaris cau ſam aſ ſerentes, in tranſmiſ ſione pręfata diuerſum, deteriúſque ius cõ ſtituerint , in qua, vt vides, diuerſum, ſed non deterius, potentius potiùs ius conſtituere debebant, prout Leonius dict. tractatu de ſubſtitutioni[*] bus, de vulgari, num. 156. rectiùs probauit, atque in ea ſpecie ſubſtitutum excludi defendit, quamuis (vt ſuprà vidimus) in aliis duabus tranſmiſ ſionibus malè excluſerit ſubſtitutum ipſum & inſtituti hæredis hę redem in agnoſcenda hæreditate prætulerit. Erit autẽ huius tranſmiſ ſionis ex potentia ſuitatis[*] inductæ, ab aliis duabus manifeſta diſcriminis ratio, ſi animaduertamus, quòd in tranſmiſ ſione, quæ virtute dictæ l. vnicæ, C. de his qui ante apertas tabulas atque ex capite iuris deliberandi, ex dicta l. cum antiquioribus, inducitur: hæreditas tanquam non adita, & nondum quæ ſita tranſmittitur: Quod certiſ ſimum eſt, atque ab omnibus vnanimiter probatum, & per textum in eadem l. vnica, notauit Salicetus ibi num. 2. At verò in tranſmiſ ſione ex potentia ſuitatis inducta, aliter equidem id contingit, atque hæreditas, velut iam adita, & quæ ſtita tranſmittitur, quoniam ſuus ipſo iure exiſtit hæres, vt ſuprà dicebam, & probatur in l. in ſuis, ff. de ſuis & legitim. hæred. l. in ſuis, ff. de liber. & poſthum. §. ſui, Inſtitut. de hæred. qualit. & ſic faciliùs excludi poteſt ſubſtitutus; imò excludi debet, ex ratione & deciſione l. poſt aditam, cum vulgatis, C. de impuber, & aliis ſubſtitut. idque magiſtraliter & ſingulariter annotauit Alexander in l. ventre prætente, numer, 23. ff. de acquirenda hæ reditate. Cuiacius tractatu 4. ad Africanum, fol. 47. & expreſ ſim agnouit Trentacinquius dict. cap. 5. num. 15. in fine, qui tamen (vt ſuprà vidiſti) eò defecit in huiuſce quæ ſtionis explicatione, quòd ſententiam iſtam ad caſus reſtrinxerit, in quibus per dationem ſubſtituti vulgaris ſuitas non tollitur. Re[*] ctiùs ergo id percepit, atque quæ ſtionem hanc accuratè intellexit Ioannes Corraſius Miſcellan. Iur. lib. 1. cap. 2. quo loco is Author optimè atque indi ſtinctè aſ ſerit, per vulgarem nullo Caſu ſuitatem ſubmoueri; ſiquidem teſtator vulgariter ſubſtituit, vt ſibi proſpiciat, relinquendo hæredem, quod maximè eius intereſt, §. ſi modo, Inſtitut. quib. ex cauſ. manumit. non liceat, Ne ergo prouiſio, quam in ſui gratiam teſtator induxit, in maximam eiuſdem perniciem reflecteretur, ſi ea tolleretur ſuitas: Ne etiam credatur quòd quiſquam id genus reſtandi elegit, quo ſuum, aut filij commodum tam grauiter lædatur, l. 3. ff. de militari teſtamento: neceſ ſariò dicendum eſt, quòd ſuitas, quæ cum defuncti voluntate concordat, pervulgarem non impediatur, vt Corraſius ipſe dict. cap. 1. numer, 2. & 3. & 4. & 5. optimè ob ſeruauit: infert ſtatim numer. ſexto, quòd ſi filius non adita patris hæreditate deceſ ſerit, eam ad deſ cendentes, deuicto ſubſtituto vulgari, tranſmittet; iu quo conuenit omninò ſuperiori ſententiæ, quam probauimus: & ita inquit accipienda Iul. Paul. verba, ni l. ſi quis filium. §. primo, ff. de acquirend. hæ redit. quòd ſi de tranſmiſ ſione ad exteros facienda tractetur; tunc conſtituit (in quo etiam ſuperiùs dictis conuenit) quòd non ſubmouebitur ſuitas, ſed eius effectus per vulgarem impedietur, ne habeat teſtator hæredem, de quo non cogitauit, iſque explodatur, quem hærede inſtituto deficiente, ad hæ reditatem ſuam nominatim vocauit, l. prima. C. de neceſ. ſeru, hæred, inſtit. Et hactenus Corraſius, & [*] optimè (vt dixi;) non ſic, ſed præpoſterè quidem, Michaël Graſ ſus, is enim receptarum ſententiarum, tom. 2. articul. tranſmiſ ſio, quæ ſtion. 18. num. 4. fol. 69. non ſolùm in hac tranſmiſ ſione, quæ ex potentia ſuitatis inducitur, & peculiarem in ſe rationem continet (vt ſuprà vidimus;) ſed & in omnibus tranſmiſ ſionibus, quòd ius tranſmiſ ſionis per omnes ſpecies ſit fortius iure ſubſtitutionis, generaliter obſeruat: cùm tamen in duabus diuerſum deberet ius conſtituere, nec ea ratione excitari, quam ibi adducit, iuxta ea, quæ ſuprà adduximus, vbi rationi illi concludenter remanet ſatisfactum; In alia autem, rationem illam ponderare deberet, quâ propter ſuitatis effectum, diuerſimodè reſpondetur. Andreas etiam Fachineus controuerſiarum iuris,[*] lib. 4. cap. 62. per totum, fol. 476. in eadem quæ ſtione non rectè ſe habuit, nonnulla potiùs minùs benè obſeruauit, quibus numer. præcedentibus (vt vidiſti) optimè, & verè ſatisfecimus: Ac inter alia deceptus quidem fuit, dum firmauit, priorem ſententiam, hoc eſt Communem longè probabiliorem eſ ſe; cùm non modò probabilior ſit, ſed potiùs fal ſa, & rationibus ſuprà adductis conuicta. Deinde, eodem in loco, in verſiculo, ſententia legis eſt, hallucinatur equidem, legíſque ſententiam retorquet; quippe cùm & legis ſententia, & teſtatoris ſubſtituẽ tis mens, ſubſtitutioni magis, quam iuri tranſmiſ ſionis opituletur. In verſiculo etiam, ad ſecundum respondeo, proculdubio aberrauit; quia traditum ibi, dumtaxat procedere poteſt, quando ſubſtitutus datus non eſt, ſed minimè obtinet, quando ſubſtitutus aliquis fuit. Denique præfatus Author in trã ſmiſ ſione , in quæ loquitur, vllo pacto ſuſtineri non valet; in tranſmiſ ſione autem ex potentia ſuitatis inducta, nullum verbum alloquitur, nec ſciri poteſt, cui magis, an primæ, vel ſecundæ ſententiæ acceſ ſerit. Et de his hactenus. CAPVT XIV. Ad explicationem §. Augerius, l. qui Romæ. ff. de verborum obligat. vbi quæ in propoſito eius textus hucuſque diuerſimodè, variiſque in locis ſcripta erant, diſtinctè, & breuiter commemorantur, Recentiorum omnium ſubtilitates, excogitatæque, & argutæ magis, quàm veræ interpretationes, nouiter & ſubtiliter conuincuntur, & confutantur: ac denique communi ſententia ab eorum impugnationibus, qui ipſummet Iureconſultum Scæ uolam arguere, atque carpere non dubitarunt, reddita immuni, ſiue aliter & meliùs, quàm cæteri hactenus feciſ ſent, exornata, & defenſa: l. etiam fideiuſ ſor. obligari, 17. §. finali, ff. de fideiuſ ſoribus, deciſione explicata; nonnulla in propoſito adnotantur per Authorem, quæ ſic enucleata, atque elaborata, nullibi antea fuerant. SVMMARIVM. -  1 §. Augerius, l. qui Romæ, ff. de verborum obligat. ſummam difficultatem, atque huiuſce Capitis altercationem, ortam ex verbis ambiguis Scæuolæ Iureconſulti, eiuſdem §. Authoris. Si enim apertius ſententiam ſuam propoſuiſ ſet, atque explicaſ ſet ipſe, & quæ ſtioni propoſitæ dilucidè & diſtinctè magis reſpondiſ ſet: & dubitandi occaſionem in futurum adimeret, ac etiam deciſionem ſuam arguendi, carpendíque, non ita latam & liberam facultatem Scribentibus reliquiſ ſet. -  2 Negari tamen non poſ ſe, quin eiuſdem Iureconſulti mens & intentio ſatis apertè dignoſci, atque intelligi valeat; & ſententia illa, tum in ſe veriſ ſima, & iuris principiis conueniens omninò, tum etiam iuxta mentem contrahentium veriſimilius continens ſit: quamuis à magnis Interpretibus non intellecta, nec verè explicata. -  3 §. Augerius, dictæ l. qui Romæ, verba præcitantur ideò, quòd ad eius interpretationem, atque enucleationem dicenda dilucidè magis appareant, & oſtendantur. -  4 Bartoli ad textum, in dict. §. Augerius, ſummarium minimè conuenire eidem, nec ex verbis ip ſius deduci poſ ſe Aſ ſumptum commune, prout hîc adnotatur. -  5 Conditionis implendæ ius vtrùm in contractibus ad hæredes tranſeat? vbi in primis refertur commu nis Doctorum ſententia, quæ inter caſualem & poteſtatiuam conditionem diſtinguit. -  6 Poſtmodùm verò Didaci Couar. aduersùs Communem opinio profertur. Quæ & grauiſ ſimorum aliorum Authorum fuit. Ac pro ſe vrgentiſ ſima fundamenta habet, vt Didacus ipſe argute, & eruditè congeſ ſit, atque ponderauit illa. Et negari non poteſt, quin probabilis videatur, aut ſaltem rem hanc difficultate plenam relinquat. Denique, quòd aliquando amplecti debeat omnino, hoc eſt, quando iuxta contactus, aut rei de qua agitur, ſubiectam materiam & naturam, ſiue conceptionis verborum formam, aut modum, ad quem contrahitur, id veriſimilius videatur, vt noluerint contrahentes excludere eorum hæredes à iure adimplendi conditionem, ſi per eoſdem hæredes ad eundem effectum impleri conditio poſ ſit. -  7 Antonij Pichardi theoricam, ſiue diſtinctionem in hac materia, nouam non eſ ſe, ſed ex mente aliorum Authorum procedere, qui hoc numero præcitantur. -  8 In ſpecie propoſita à Iureconſulto Scæuola, in dict. §. Augerius, interueniſ ſe nonnulla, quæ hoc numero præmittuntur. -  9 Iaſonis, & Zaſij, & aliorum Authorum ad tex. in dict. §. Augerius, ſummarium ab Authore probatur. -  10 Ad tex. in d. §. Augerius, communis interpretatio probatur, & num. ſequent. ab aliorum impugnationibus defenditur. -  11 Communis ſententiæ vera & fundamentalis ratio adducitur. -  12 Et Hieronymi de Cæuallos conſiderationes nonnullæ in propoſito, nouè expenduntur, atque admittuntur. -  13 Neotericorum contra rationem communem obſtaculum quoddam diluitur. -  14 Vdalrici Zaſij ratio quædam ab Authore probatur. -  15 Contra communem interpretationem fundamentum aliud adducitur, & diluitur. -  16 Alciati, Connani, & Duareni rationibus ſeu fundamentis contra communem interpretationem, ab Hugone Donello, & verè, & concludenter ſatisfactum, vt hoc numero adnotatur. -  17 Rationi cuidam ſiue obſtaculo contra eandem Communem respondetur, & Petri Salazar conſideratio in propoſito nouè expenditur. -  18 Text. in §. ex conditionali, Inſtitut. de verbor. oblig. (quo decipiuntur Doctores quamplurimi) nihil facere contra communem interpretationem, de qua ſuprà, ex num. 10. -  19 Text. in l. ventris, C. de contrahenda & committenda ſtipulat. contra eandem interpretationem communem non vrgere, prout hîc adnotatur. -  20 Text. in dict. §. Augerius, deciſionem non alterari ex deciſione l. 2. tit. 16. De los contratos, lib. 5. nouæ collect. Regiæ, contra Azeuedum, noua & vera Authoris conſideratio in hac materia. -  21 Antonij Gomezij ad text. in. dict. Augerius, intellectus damnatur. -  22 Ioannis Gutierrez ad eundem text. interpretatio, nouiter & verè conuincitur. -  23 Alciati, Duareni, & Petri Stellæ intellectus ad dictum §. Augerius, improbantur. -  24 Franciſci Connani ad ipſum §. Augerius, interpretatio noua, nouiter & verè confutatur, & num. ſeq. -  25 Legis, ſi ita ſtipulatus, §. poſ ſunt, ff. de verb. obligat. promiſ ſionem aut obligationem longè differre à promiſ ſione dict. §. Augerius, contra Connanum. -  26 Emanuelis Coſtæ ad tex. in dict. §. Augerius, interpretatio noua, nouè & verè conuincitur. -  27 Ad text. in dicto §. Augerius, noua Authoris conſideratio proponitur. -  28 L. fideiuſ ſor obligari, 17 §. finali, ff. de fideiuſ ſoribus, vera ratio adducitur, & deciſioni dicti § Augerius, textum illum non refragari, oſtenditur apertè. -  29 L. 16. tit. 11 part. 5. intellectus, remiſ ſiuè: & ibidem, quòd lex illa deciſioni dict. §. Augerius, nullo modo repugnet. PRo expedita huius Capitis explana[*] tione, conſtituendum erit in primis, § Augerius, l. qui Romæ, ff. de verborum obligat. ſummam facere difficultatem, atque huiuſce Capitis altercationem, ortam ex verbis ambiguis Scæuolæ Iureconſulti, qui eiuſdem §. author fuit: Si enim apertiùs ſententiam ſuam propoſuiſ ſet, atque explicaſ ſet ipſe, & quæ ſtioni ibi propoſitæ, dilucidè & diſtinctè magis re ſpondiſ ſet; & dubitandi occaſionem in futurum ademiſ ſet, ac etiam deciſionem ſuam arguendi, carpendíque, non ita latam & liberam facultatem Scribentibus reliquiſ ſet: Negari tamen non poſ ſe, quin ipſius Iureconſulti mens & intentio ſatis aper[*] te dignoſci, atque intelligi valeat, & ſententia illa, tum in ſe veriſ ſima, & iuris principiis conueniens omninò, tum etiam iuxta mentem contrahentium veriſimilius continens ſit, quamuis à magnis Interpretibus non intellecta, nec verè explicata. Secundò deinde conſtituendum eſt, d. §. Augerius, [*] verba præcitare ideò neceſ ſarium omninò eſ ſe, vt quæ ad eius interpretationem, atque enucleationem dicenda ſunt, dilucidè magis appareant, & oſtendantur, atque vt aliorum errores commodiùs conuinci valeant. Iureconſultus ergo Q. Seruius Scæuola, qui floruit ſub Marco Anton. Philoſopho, ita ſcriptũ reliquit eo loco: Augerius filiusfamilias ſeruo Publij Mæuij ſtipulanti ſpopondit, ſe daturum quidquid patrem ſuum Publio Mæuio debere conſtitiſ ſet. Quæ ſitum eſt, patre defuncto antequam conſtitiſ ſet, quid, quantúmque deberet? an ſi aduersùs eius hæredem actum fuiſ ſet, aliúmve ſucceſ ſorem, & de debito conſtitiſ ſet, Augerius teneatur? Reſpondi, ſi conditio non extitiſ ſet, ſtipulationem non eſ ſe commiſ ſam. Hæc Iuriſconſultus; ex quo Bartolus ibidem in ſummario, credidit expreſ ſim probari, quòd[*] facultas implendi conditionem non tranſit ad hæredem; & ſic neque conditio cùm hærede adimpleri poteſt, vt ex perſona hæredis conditioni fiat ſatis: Inquit namque textus, Augerium non teneri ex ſtipulatione, etiam ſi mortuo patre conditio fuerit adimpleta Et ita etiam, licèt variè inducant, intellexerunt textum eundem Albericus, Paulus Caſtrenſis, Imola, Alexander, Socinus, & alij ibidem, Galiaula in l. 2. §. ex his, ff. eodem tit. Paulus Pariſius in conſilio 121. lib. 4. Denique & ſic intelligunt alij Authores, quos ſtatim commemorabo, ſed malè quidem, vt Iaſon, Zaſius, & alij Recentiores in eodem, §. animaduertunt, qui rectiùs firmarunt, ſummarium Bartoli minimè conuenire, nec ex verbis illius §. deduci poſ ſe: ibi namque non agebatur, vt hæres promiſ ſoris aliquid adimpleat, pater enim nihil promiſerat, & ſic nec ex eius perſona aliquid implendum erat, ſed potiùs ad Publium Mæuium creditorem ſpectabat, eo mortuo ad eius hæredes conditionem impleri, & curare, quid & quantum deberet pater Augerij. Aliter ergo ſummari debet textus ipſe, vt ex infrà dicendis conſtabit.: Anteà tamen prætermitti ſilentio non debebit, quòd quamuis summarium Bartoli non conueniat text. in dict. §. Augerius, (vt ſuprà dixi,) nec etiam eiuſdem doctrina probetur ex illo textu: ex aliis tamen congruè probari videtur, quæ [*] ij Authores conſiderarunt, qui in ea quæ ſtione, vtrùm conditionis implendæ ius in contractibus ad hæredes tranſear; inter conditionem caſualem & poteſtatiuam diſtingunt: vt ſcilicet in caſuali conditione, implendæ conditionis ius ad hæredes transferatur. Ratio eſt, quia talis conditio per hæredem non impletur, ſed fortunâ & caſu; ideóque quandocunque fortuna, vel caſus euenerit, hoc ſufficit: Poteſtatiuæ verò conditionis implendæ ius ex contractibus ad hæredes non tranſmittatur, nec hæredibus: competat. Ratio eſt, quia conditio ſoluitur morte; & conditiones in forma ſpecifica impleri debent, l. qui hæredi, & l. Mæuius, ff. de condit. & demonſtrat. vnde à nominata perſona recedi non poteſt, vt perueniatur ad eam, quæ nominatam & expreſ ſam repræ ſentat. Et ita diſtinguunt, & ſuperiorem ſententiam tenent Petrus à Bellapertica, Cinus, Albericus, Salicetus, & alij in l. ſi plures, C. de conditionibus inſertis. Bartolus, & alij communiter, maximè Imola. Alexander, Iaſon, & Zaſius in l. ſi decem cum petiero, ff. de verbor. obligat. Socinus & alij in dict. §. Augerius, cum quibus eſt communis Doctorum ſententia, vt conſtat ex traditione Didaci Couarr. practicarum capit. 39. num. primo, in principio, & in finalibus verbis, ibi: Igitur ſecundùm communem opinionem, qui in effectu quatuor expendit fundamenta communis eiuſdem ſententiæ, ad quæ aliorum rationes ſiue fundamenta reduci debent: Communem quoque di ſtinctionem ſequuntur, & alios pro eadem citant Antonius Gomezius tom. ſecundo variarum, cap. 11. num. 36. verſic. quòd tamen intellige quando conditio, Franciſc. Marc. deciſ. 406. prima parte. Andreas Gaill, practicarum obſeruation. lib. 2. obſeruar. 2. num. 12. & 3. & latiùs declarat numeris ſequent. Andreas Tiraquellus de retractu conuentionali, §. primo, gloſ ſa 6. numer, 15. Ioannes Cephalus in conſil. 43. num. 7. lib. 1. Ruinus in conſil. 26. num. 12. lib. 2. Fulgo ſius in conſil. 101. numer. 2. Boërius deciſione 182. numer. 22. Ioannes Corraſius in rubrica, ff. ſoluto matrimonio, num. 11. vbi D. Petr. de Barboſa prima parterubricæ, nu. 34. Menochius in conſil. 143. nu. 24. lib. 2. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſis, art. 16. num. 125. fol. 158. Verùm Didacus Couarru. practicarum dict. cap.[*] 39. num. 2. & 3. & 4. & num. 6. & 7. contra Communem inſurgit, & contrariam ſententiam, quòd ius conditionis implendæ tranſeat ad hæredem, & cum hærede conditio impleri poſ ſit ex contractibus, etiamſi conditio ſit poteſtatiua conſtanter defendit. Quod & grauiſ ſimi alij Authores anteà tenuerunt: Sic enim prouit Gloſ ſa in l. ſub hac, verb. nam nec, ff. de obligat. & action & in l. fideiuſ ſor obligari, §. vltim. ff. de fideiuſ ſor. Ioannes Faber in l. ſi plures, C. de condition. inſertis. Petrus Stella, & Franciſcus Duarenus in d §. Augerius. Ioannes Corraſius in l. ſi decem cum petiero, ff. de verbor, obligat. Franciſcus Connanus comment, iur. ciuil. lib. 6. cap. 3. Ac verè hæc opinio contra Communem, vrgentiſ ſima pro ſe habet fundamenta, prout Didacus ipſe Couar. d.c. 39. num. 2. per totum, argutè, & eruditè congeſ ſit, atque ponderauit illa. Et negari non poteſt, quin probabilis videatur, aut ſaltem rem hanc difficultate plenã relinquat: imò & aliquando amplecti debeat omninò, hoc eſt, quando iuxta contractus, aut rei, de qua agitur, ſubiectam materiam & naturam, ſiue conceptionis verborum formam, aut modum ad quem contrahitur, id veriſimilius videatur, vt noluerint contrahentes excludere eorũ hæredes à iure adimplendi conditionẽ , ſi per eoſdem hæredes ad eundem effectum impleri conditio poſ ſit, eiúſq; intentionis & voluntatis fuiſ ſe, ſaltem in genere, quãuis ſpecificè & expreſsè non dixerint, deprehendi poſ ſit. Quo caſu procedere poterit Didaci Couar. aſ ſertio & reſolutio tradita ibi, ac etiam obtinebit ratio, quam ipſe ponderauit eodem in loco n. 7. in princip. & in verſ. ſic ſanè in præ ſenti quæ ſt. dum etiam in contractibus attendi debere contrahẽ tium voluntatem probauit, quamuis in dubio atque regulariter) provt ipſe voluit contra Communem) nequaquam (vt ego arbitror) obtinebit. Minùs etiam obtinere poterit Didaci eiuſdem ſententia dict. cap. 39. num. 5. in principio, & num. 7. dum intendit probare contra claram deciſionem dict. §. Augerius, falſum eſ ſe, ſtipulationem illam, mortuo patre priùs quàm conſtet de quantitate debita, non committi, ſi poſt mortem patris conſtiterit. & tamen id eſ ſe veriſ ſimum, & contrarium contra verba aperta illius text. ſtatim euidenter probabitur. Rationem etiam, quâ Communis vtitur, & Didacus ipſe euincere & confutare conatur, in propoſito concludere, & veriſimilem contrahentium voluntatem oſtendere, ob quam ita ſtatui debuit in ſpecie ibi propoſita, oſtendetur ſtatim: Vnde ad veriſimile attendimus, & voluntati contrahentium adhæ remus, (prout fieri debete Didacus ipſe firmauit;) ita quidem, & non ê contrario docere debuit Iureconſultus. Nec mouere debent Andreæ Alciati, Petri Stellæ, Franciſci Duareni, Emanuelis Coſtæ, & aliorum traditiones (quibus præcipuè adducebatur Couar. ibidem, num. 5. ) ipſ æ enim & à veritate alienæ, vt ſtatim dicetur, nec ad interpretationem eiuſdem §. aliquid certum continent. Remanet ergo iuxta noſtram ſententiam, regulariter veriorem videri communem opinionem, aliquando verò ab ea diſcedendum, ſi ea concurrant, quæ ſuperiùs notauimus; & ſic procedere poſ ſe Didaci, & ſequacium Aſ ſumptum: Nunquam tamen quoad text, in dict. §. Augerius, Eorum interpretationem, aut contra communem reſolutionem, exiſtimamus locum habituram, quoniam verba clara eiuſdem textus repugnant. Denique, in eodem propoſito prætermittendum[*] non erit, Antonij Pichardi theoricam, ſiue diſtinctionem, quam adducit in §. ex conditionali, num. 14. Institut. de verbor. obligat, nouam non eſ ſe, ſed ex mente eorum procedere, qui contra communem di ſtinctionem ſcribunt, ſemper tamen intelligunt, conditionis implendæ ius ita demùm ad hæredes tranſire, & cum hærede impleri poſ ſe conditionem ex contractibus, ſi conditio poteſtatiua perſonalis non ſit, nec omninò adhæreat perſonæ, imò commodè poſ ſit per alium actus in conditionem deductus expediri. Quod expreſ ſim aduertit Couar. dict. cap. 39. num. 2. in principio, & repetit ad finem capitis, colum, vltim. in ſine, in verſic. 5. vt liberè, ibi: Imò exiſtimo, ius conditionis adimplendæ ad hæredem tranſire, etiamſi conditio poteſtatiua ſit, modo ea conditio non ſic adhæreat perſonæ nominatæ, quod per alium expediri ad ſimilem effectum & æquipollentem minimè poſ ſit. Et repetit ſtatim in verſic. Octauò ex prænotatis. Sic etiam intelligunt Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſis, dict. artic. 16. num. 125. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 24. cap. 1. nu. 27. & eos referens, Hieronymus de Cæuallos practic. communium contra commun. q. 727. num. 54. 55. & 56. quæ equidem communis traditio non mediocriter iuuat intellectum communem ad text. in d. §. Augerius, quamuis Didacus, & cæteri, quos ipſe præcitauit, non ita percipiant, ſiue ſic fateri repugnent. Reiecto itaque ſuperiori ſummario, Secun[*] do deinde loco & principaliter conſtituendum erit, quòd in ſpecie propoſita in dict. §. Augerius, creditor patris cum patre non egit, aut certè ita egit, vt viuo eo de debito non conſtaret: Pater aliis hæredibus relictis deceſ ſit, ſiue quòd Augerius exhæredatus fuiſ ſet, ſiue quòd inſtitutus hæ reditatem repudiaſ ſet: Deinde cum hæredibus patris egit ſtipulator, & probauit quantum ſibi pater debuiſ ſet: Tamen (vt in lectura eiuſdem §. rectiſ ſimè aduertit Donellus in principio) ſiue quod comperiſ ſet, hos creditores ſoluendo non eſ ſe, ſiue quòd eſ ſent omnes litigioſi, ſiue quauis alia de cau ſa cum Augerio cœpit experiri ex ſupraſcripta ſtipulatione, vt ſolueret quod pater debuiſ ſet. Augerius negabat ſe ea ſtipulatione teneri: Quæ ſitum eſt, an teneatur? Et reſpondet Scæuola, ſi conditio non extitiſ ſet, ſtipulationem non eſ ſe commiſ ſam, hoc eſt Angerium nequaquam teneri ex ſtipulatione, prout non teneri, cum communi ſententia tenuerunt (præter alios quos ſtatim referam) Ia[*] ſon, Zaſius, Socinus, & alij, qui rectiùs ſummarunt illum textum, dum dicunt, quod promittens ſoluere quidquid alium debete conſtitiſ ſet, non tenetur, niſi conſtiterit illo debitore viuente, vt ſic dictio illa Sic, accipienda ſit pro Quia: Quaſi diceret Iureconſultus, quia conditio non extitit, ſtipulationem non eſ ſe commiſ ſam. Et hæc fuit (vt videtur) ſententia Rogerij, quæ ibidem refertur in Gloſ ſa Accurſij, & tum à Veteribus, tum etiam ab infinitis Neotericis magis communiter probatur; qui omnes ad hoc reputãt deciſionem illam valdè ſingularem, & conſulunt creditoribus, atque aliis perſonis, in quorũ fauorem huiuſmodi promiſ ſiones aut obligationes factæ fuerint, quòd faciant conſtare de tali debito, viuente principali debitore, quoniam aliàs eo mortuo, fideiuſ ſor liberabitur, licèt debitum conſtet, & liquidetur cum hæredibus debitoris: Sic ergo tenent, & textum illum negatiuè loqui, ſcilicet conditionem non extitiſ ſe, & conſequenter ſtipulationem non eſ ſe commiſ ſam intelligunt Bartolus, Albericus, Baldus, Caſtrenſis, Imola, Alexander, Socinus, Iaſon, & Zaſius ibidem, idem Bartolus in l. cui fundus, ff. de condition. & demonſtration. Alberic. in l. neceſ ſarias, §. de vendendo, ff. de pignoratitia actione. Alciatus, & Galiaula in l. 2. §. ex his, ff. de verbor. obligat. Paulus Pariſius in conſil. 121. lib. 4. Bald. in cap. ad noſtram, col. 2. de iureiurando. Fulgoſius in conſilio 102. Decius in l. hæredem. num. 1. ff. de regulis iuris. Socinus in conſil. 24. num. 3. volumine 3. Hyppolitus ſingulari 304. defendunt etiam communem hunc intellectum Robertus, lib. 4. ſententiarum, cap. 16. Hotmañus lib. 1. obſeruationum. c. 8. Iacob Cuiacius in d. §. Augerius, Hugo Donellus, qui equidem hac in re cæteros alios antecellit, atque eleganter proſequitur, & communem interpretationem tuetur in lectura eiuſdem §. Augerius: Et verè pro communi ſententia (quæ mihi ſemper placuit) fortiter vrget; in primis, quia in ea ſtipu[*] latione negari non poteſt, quin inſit conditio, ſi patrem poſteà debere conſtiterit, éſtque in illa de[*] monſtratio in futurum collata, cuius generis demonſtratio omnis conditionem continet, l. Stichum qui meus erit, 6. ff. de legatis 1. conditio verò nequaquam extitit, nunquam enim conditio pro impleta habetur, niſi plane ad eum modum impleta ſit, quem verba conditionis præ ſcribunt, l qui hæ redi, & l. Mæuius, ff. de condit. & demonſtrat. Id autem in conditione illa, mortuo iam patre contingere non poteſt; nam per probationem factam de debito mortuo patre effici poteſt, vt conſtet patrem dum viueret, debuiſ ſe, non tamen vt conſtet patrem debere, quod verba conditionis exigebant, vt in propoſito eleganter atque eruditè animaduertunt Zaſius, & Donellus in dict. §. Augerius, & eos non referens, nihil etiam dicens ex omnibus, quæ hoc[*] capite à me adnotantur, Hieronymus de Cæuallos practicar. commun, contra commun, quæst. 727. qui ex num. 50. cum ſeq. vſque ad finem quæ ſtionis, agit de intellectu ad illum textum, & num. 53. dicit veriorem ſibi communem interpretationem, & pro eius intelligentia præmittit nonnulla, ex num. 54. vſque ad num. 62. demùm ex eo numero, rectè obſeruauit, quòd ille contractus ſiue promiſ ſio conditionalis in ſe fuit, & quòd in ratione reddenda fuit conſiderata induſtria perſonæ, & conſequenter debitum dumtaxat quod in vita patris liquidatum fuiſ ſet, non verò quod poſt eius mortem debuiſ ſe conſtitiſ ſet; quia illud iudicatur velut nouum debitum, nouáve obligatio, ad quam fideiuſ ſoris promiſ ſio trahi non debet. Præterea pro eodem intellectu communi, & pro eo quod dicitur de induſtria principalis debitoris, & quòd meliùs inſtructus iudicatur circa rationes reddendas ipſemet promiſ ſor, ponderat text. in l. inter artifices, ff. de ſolutionibus, & concludit, quòd contractus in quo requiritur alia induſtria perſonalis non tranſit contra hæredem, nec liquidatio facta mortuo principali nocet fideiuſ ſori. Denique expendi verba illa, Quidquid patrem ſuum, ponderando dictionem illam Suum, quæ de fui natura reſtringit obligationem ad præ ſens tempus, & ſic ad debitum liquidatum in vita patris principalis debitoris, quia præ ſens tempus ſignificat, non verò in futurum trahitur, ſiue ad liquidationem poſteà factam non extenditur. Et hactenus Author præfatus. Prætereà & ſecundo loco pro eadem communi[*] ſententia non leuiter iuuabit id, quod ad ſolutionem Neotericorum impugnantium communem intellectum, hoc numero, & ſeq. deducetur. In primis ergo, eò præcipuè contra Communem adducuntur, atque excitantur, quòd iniqua & abſona, atque rationi & æquitati contraria & repugnans videatur interpretatio ſuperior, ex eo, quòd in re, in veritate, aut in effectu, idem ſit debitum, & quod viuus probatur debere, & quod mortuus probatur debuiſ ſe. Quo fundamento contra Communem intellectum inſurgunt, & improbant eum poſt alios, quos referunt Couar. practicarum dicto capit. 39. num. 5. qui tamen non rectè citauit Paulum Ca ſtrenſem in dict. §. Augerius, vt iniquitatem aut repugnantiam prædictam probaret; Caſtrenſis namque non dicit communem opinionem contrariam eſ ſe rationi & æquitati naturali (vt Couar. retulit) ſed inquit dumtaxat, quòd deciſio illius textus, laicis & ignorantibus iura, videretur extranea, & contra omnes rationes. Eodem etiam fundamento, iniquitatis inquam, & repugnantiæ, vtuntur Alciatus lib. primo dispunctionum, cap. 13. Duarenus, & Stella in dicto § Angerius. Connanus commentarior. iur. ciuil. lib. 6. capit. 3. num. 9. fol. 407. Antonius Gomezius tom, 2. variarum, capit. 11. numer. 36. verſic. item adde quòd ius vel ſpes. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 37. num. finali, folio mihi 190. Alphonſus Azeuedus in l. 2. titul. 16. num. 8. lib. 5. Nouæ collectionis Regiæ. Verùm huic ratio aut fundamento reſpondetur concludenter, multùm inquam intereſ ſe, & re ipſa, & veritate, atque effectu, vtrùm viuo patre agatur, & de debito conſtet, an verò mortuo patre id fiat; pater namque habere potuit exceptionem aliquam, aut pacti de non petendo, aut rei iudicatæ, ſimilémve aliam, quâ conſequeretur viuus, vt conſtaret eum multò minùs debere, & melius ſciretipſe qualiter negotium & liquidatio expediri, aut ſe habere deberet, & iuxta qualitatem occurrentium ſe defendere, ac neceſ ſarias probationes facere: Id quidem quod alius quicunque, etiam eius hæres non ita faceret, quia præ ſumitur ignorare factum defuncti, aut non eſ ſe ita inſtructus, & certioratus de illo, l. qui in alterius, vbi Decius, Cagnolus, & Mainerius exornant, ff. de regulis iuris, l. vltima, ff. pro ſocio. Vnde magna fieret Augerio iniuria ſi debito per mortem patris probato, perinde id accipimus ad conditionem implendam, ac ſi viuo patre de eo conſtitiſ ſet: Eò maximè quòd conuentionem aut promiſ ſionem huiuſmodi ſic interpretari, atque accipere debemus iuxta debitorum aut fideiuſ ſorum intentionem, quorum mentem ſemper in dubio, & niſi de contrario conſtet, intelligendum eſt fuiſ ſe, vt non teneantur ex ratione prædicta, niſi viuo principali de debito conſtiterit, vt optimè adnotarunt Iacobus Cuiacius, & Dionyſius Gothofredus ibidem. Id autem non ſolùm non contrariũ eſt rationi, & æquitati, imò maximè conueniens, tum ob formam, & modum conceptionis ſtipulationis, tum etiam ob præfatum inconueniens ignorantiæ facti defuncti, ad quod inter alia cum iudicio ani[*] maduertit Zaſius in eodem §. Augerius; dum dicit, quòd verbum conſtare de debito, habet vim debiti liquidandi, ſed non ita certè poteſt debitum liquidari poſt debitoris mortem in perſona hæredis, ſicut in viuente; quia hæres probabiliter ignorat ea, quæ defunctus contraxerat: Et, vt inquit Iaſon ibidem, columna penultima, viuo patre, verius ac certius con ſtaret de quantitate debita, nec poſ ſet vlla fraus contingere in probatione debiti, quæ eo mortuo forſan dolo & fraude fieret. Deinde, nec mouere debet fundamentum aliud[*] contra Communem, ſcilicet quod Scæuola Iureconſultus conditionaliter reſpondit, Si conditio non extitiſ ſet, Quaſi nihil affirmet: quoniam vſitato more loquendi, conditionem poſuit pro causa, ſi, pro, quoniam; quaſi diceret, ſi conditio non extitiſ ſet, id quod exiſtimo atque ex his, quæ proponuntur, intelligi debet, reſpondi ſtipulationem non eſ ſe commiſ ſam. Quo modo loquendi non ſolùm Iurecon ſulti, ſed & alij Authores frequenter vtuntur, & tamen vt certum ſupponunt id, de quo conditionaliter loqui videbantur, vt videre eſt in l. fideiuſ ſor. §. ſin. ff. de pignorib. in verſ. respondi, & penes Virgilium lib. 1. Georgic. Vestro ſi munere, &c. Ciceronem in Topicis, Si ſines in vbe, &c. Et officiorum lib. 3. Quod ſi Aquiliana, &c. Quibus in locis non dubitanter loquuntur, ſed affirmatiuè, dum in propo ſitione intelligi volunt aſ ſumptionem, quam præ mittunt, vt cum iudicio, atque eruditè animaduertit Hugo Donellus in lectura dict. §. Augerius, circa[*] finem: Qui Author ex num. 2. ibidem, contra communem interpretationem, hactenus à nobis probatam, & quam ipſe quoque conſtanter tuetur, quatuor rationes, ſiue argumenta adducit, duas Alciati, vnam Connani, & alteram Duareni, illis autem concludenter adeò ſatisfacit, vt Communis eadem tutiſ ſima ſic remaneat, nec aliquid adiicere neceſ ſe ſit. Remanet ergo, dici non poſ ſe, in ſpecie propo ſita idem eſ ſe debitum, & quod viuus probatur debere, & quod mortuus probatur debuiſ ſe: Cer[*] tum etiam eſt, minus dici poſ ſe, ſemper videri rem cum eadem perſona geſtam, quaſi hæres & defunctus, vna & eadem reputentur, l. vlt. in ſin. C. de impuberum, & aliis. Id namque eſt ciuiliter & ſecundùm fictionem, non verè, nec naturaliter. Quia (vt vides) promiſ ſio relata fuit ad perſonam patris, & conditionaliter equidem, atque per ſtipulationem, quæ ſtricti iuris eſt; & ſic ſublata perſona illa naturaliter, non debuit promiſ ſor pro ciuili, atque ſictitia teneri, vt non malè obſeruauit Petrus de Salazar de vſu & conſuetudine, capti. primo, numer. 22. qui rectè probauit, Scæuolam Iureconſultum, qui creditur duram & ſcandaloſam deciſionem nobis edidiſ ſe, honori ſuo reſtituendum, carpendóſque potiùs atque notandos eos, qui multipliciter ipſum legunt. Certum denique erit, atque ex ſuperioribus facili negotio vnuſquiſque poterit reſponſum præ bere rationibus nonnullis, quas contra Iaſonem, & communem intellectum adeò fortiter vrgere arbitratus eſt Couar. dict. cap. 39. num. 5. in verſiculo, Primum etenim ipſe quæram, Omnes ſiquidem obtinere non poſ ſunt ex his, quæ ſuperiùs notauimus, ex quibus vis eſt fateri, videri id tacitè actum inter contrahentes, & iuxta veriſimilius ſic reſpondiſ ſe Scæuolam, eorumdèmque negotium accipiendum fore, vt ſuprà notaui. Nec vis eſt in eo, quod hoc, vel illo modo, generéve diuerſo probationis de debito conſter, ſiue quòd in genere tantùm promiſ ſio illa facta fuerit (quamuis in hoc Couar. metipſe maximam vim faciat ibidem,) ſed in eo dumtaxat facienda eſt tota vis, quod num. 11. ſuprà dicebam, & Iureconſultus Scæuola maturè & acutè penſitauit: In alio etiam, ſcilicet negari nullo pacto poſ ſe, quin verba illa, Quicquid patrem ſuum Publio Mæuio debere conſtitiſ ſet, clarè denotent, non ita certè aut liquidé, certóve aut concludenti probationis genere conſtare; & quòd tunc non conſtabat, quid, quantúmve deberetur, debitúmve liquidum non erat, ſed potiùs liquidandm, atque ex calculo rationum, ex his quoque, quæ poſtmodùm gererentur, ſciendum & diſcutiendum, idcircò Iureconſultus Scæuola ſic recté reſpondit, vt ſ æpè dixi. Prætereà nec mouere debet fundamentum aliud[*] contra Communem, deductum ex textu in §. ex conditionali, Inſtitut. de verbor. obligat quo equidem decepti ſunt Doctores communiter, quoniam verba illius textus accipi debent de his conditionibus, quæ ex futuro incertóque euentu dependent, non verò de his, quæ in poteſtatem alicuius collatæ ſunt, qualis eſt conditio illa, de qua agebatur in d. §. Augerius; quæ etiam eius naturæ erat, vt mortuo patre debitore, non poſ ſet ampliùs exiſtere: Enimverò perſonæ patris ſic iniuncta erat conditio, vt non poſ ſet egredi perſonam eius, & ſic deficit mortuo ipſo, l. ſi ita expreſ ſum, ff. de condit. & demonſtrat. Vnde conuenire non poſ ſunt verba eiuſdem §. Tantum eſt ſpes debitum iri, eàmque ſpem, &c. Quoniam deficiente conditione, nulla ampliùs eſt ſpes, nec debiti, nec conditionis implendæ, ideóque nec ſpes, quæ non eſt, tranſmitti poteſt. Nec etiam ad rem facit textus in l. veteris, C. de[*] contrahen. & committen. ſtipulat. quamuis contra Communem induxerit eam Couar. d.c. 39. n. 2. verſ. Quintò ad probandum: Multùm enim diſtat conditio ſtipulationis ab ſtipulatione ipſa; ſtipulatio namque ad hæredes tranſit regulariter, niſi aliquid ſit, quod tranſmiſ ſionem impediat; & iuris eſt, ſiue ius ex illa oritur: Conditio autem nullum ius continet, ſed facti tantum eſt, vnde ſi alicui perſonæ iniuncta ſit eo modo, quo hactenus dictum eſt, in hæredem non tranſit, ſed vnà cum perſona cui erat ſic iniuncta, debet extingui, per text. in dicta l. ſi ita expreſ ſum, cum ſimilibus, ff. de condition, & demon ſtrat. Denique nec alteratur deciſio textus in d. §. Auge[*] rius, ex deciſione l. 2. titulo 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Quidquid contrarium expreſsè tenuerit Azeuedus in eadem l. 2. n. 8. idque concludenti ratione euincitur, quam prædictus Author non conſiderauit, videlicet, quòd lex illa dumtaxat dixerit: Que de qualquier manera que parezca que vno ſe quiſo obligar a otro quede obligado: Sed non dixit, Que quede obligado de la manera que no ſe quiſo obligar. Sed in terminis d. §. Augerius, non apparet quòd promiſ ſor voluerit ſe obligare niſi in caſu, quo in vita debitoris conſtaret quid quantumve deberet; id quod in dubio præ ſumendum eſt ex mente promittentis, vt in terminis eiuſdem §. profitentur Iacobus Cuiacius, & Diony ſius Gothofredus: Nec aliquid concludit Azeuedi eiuſdem ratio; ideo reiiciendam deciſionem præfatam in iuſtitia & conſcientia, quòd ſi creditor ſciret promiſ ſorem non teneri mortuo debitore, non adquieuiſ ſet promiſ ſioni, ſed debitori moleſtiam inferret; imputet enim ſibi creditor, qui moleſtiam non intulit debitori, & negligens fuit in iure ſuo conſequendo, vel qui ab initio cùm poſ ſet, legem non dixit apertiùs, ad eúmve modum & formam ſtipulationem confecit, vt de nullo conqueri poſ ſet, iuxta vulgatas iuris regulas, & communes traditio nes Doctorum: Scæuola autem (vt dixi ſuprà ) ſic rectiſ ſimé docuit; non enim negauit euenire poſ ſe, vt aliquando ſtipulatio ea forma concepta committatur, ſi contrahentes ſenſerunt de eo, quod quandocunque conſtitiſ ſet; id potiùs tacitè concedit, ſic tamen decidit, atque in caſu adeò incerto verbis conditionalibus vtitur, quia veriſimilius eſt, actum fuiſ ſe, vt promiſ ſor non aliter teneatur, quàm ſi viuo patre de debito conſtiterit, vt ſuprà dixi. Quòd ſi ab ſtipulatore aliter forſan actum eſt, id proculdubio parum intereſt, nec prædicta debuit alterare, tum quia de eo certi non ſumus, nec eſ ſe poſ ſumus, & ſibi (vt dixi) imputet, qui rem magis non expreſ ſit, alitérve geri curauit: Tum etiam, quia concepta ſtipulatione ſic, contrarium magis nobis ſuadere debemus, vt dictum remanet. Tertiò & principaliter conſtituendum eſt, ex dictis hactenus, ſuſtineri non poſ ſe intellectus, ſiue terpretationes nonnullas, quas ad textum in eodem §. Augerius, excogitarunt ij, qui communem intellectum ſubuertere, atque impugnare contendunt: Nam in primis intellectus Antonij Gomezij tom. 2. varia[*] rum, dict. c. 11. n. 36. ad finem, quòd in eo textu actum videretur, ne filius promiſ ſor aliter teneatur, quam ſi conſtiterit de ipſo debito in vita patris: vel in communem intellectum incidit, quem ipſe malé improbauit: vel ſi intelligit claré, aut expreſ ſim actum, diuinat manifeſtè, vt aduertit Emanuel Suarez in addit. ad Antonium Gomezim, folio 471. in principio. Vltra quem animaduerto, negari non poſ ſe, quin (vt ſuprà dicebam) Iureconſultus pro certo ſuppoſuerit, non apparere; an inter contrahentes aliquo modo actum fuerit, vt Augerius ſoluere teneretur, quod viuo patre, ac lite cum eo mota, & computatione facta, debere conſtiterit; an verò quod quandocunque debere conſtitiſ ſet: ſed in eo dubio ob rationes prædictas, & id quod veriſimilius eſt, præ ponderans, ſic ſtatuit, quia ex incertis veriſimilius, & formæ. verbíſque ſtipulationis magis conueniens videbatur. Deinde, nec ſuſtineri poteſt intellectus Ioannis[*] Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. p.c. 37. n. finali, fol. mihi 190. ſcilicet quòd ſtipulatio & obligatio non fuit relata in futurum, ſed potiùs in præteritum, & ad id, quod ante conſtabat patrem debere; nunquam autem conſtitit, quòd pater anteà aliquid deberet, & ſic ſtipulatio committi non potuit: Diſplicet autem ex eo, quòd in effectu fuerit prima interpretatio Gloſ ſ æ ibidem, quæ nec Gloſ ſ æ-metipſi placuit, & communiter improbatur ab omnibus, tam communem opinionem ſequentibus, quàm impugnantibus illam, vt conſtat ex his, quæ ſcripta reliquit Iaſon in eodem § Augerius, num. 5. & 6. verè namque ſecundùm hoc, ineptum vanúmque foret tractare de implemento conditionis, viuo vel mortuo patre Augerij, & an cum debitore principali, an verò cum hæredibus actum fuiſ ſet: Nec Iureconſultus conditionem appellaret illam, quæ in præteritum fuiſ ſet relata, nec etiam tractaret de effectu ſtipulationis, ſi conditio relata in præteritum, fuiſ ſet falſa; quia conditio, quæ in præteritum refertur, cùm non ſuſpendat, non eſt vera aut propria conditio, l. cum ad præ ſens, ff. ſi certum petatur, l. conditio, l. ſi ſtipulatus, ff. de verbor. obligat. nec erat veriſimile, quòd creditor ſtipularetur hoc caſu ab Augerio, vel ab alio fideiuſ ſore ſub tali conditione relata in præteritum, quam ſciret falſam, nec in facto proprio talis veriſimiliter cadere poterat ignorantia, l. finali, ff. pro ſuo. Nec magis probari poſ ſunt aliæ interpretatio[*] nes Alciati, Duareni, & Petri Stellæ, vt aduertit Emanuël Suarez in additionibus ad Anton. Gomez. loco relato ſuprà, dict. folio 471. & fortiſ ſimis, atque concludentibus rationibus impro bant Couar. practicarum dict. cap. 39. n. 5. ex verſiculo, verùm quia Scæuolæ reſponſum, vſque ad numerum 6. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis,[*] lib. 6. cap. 3. num. 9. quo loco ipſe tradit nouam aliam interpretationem, quam Couar. ibidem retulit, & non improbauit in verſiculo, ſed & Franciſcus Connanus, & ſequutus fuit Emanuël Suarez vbi ſuprà, dicto folio 471. in verſiculo, quocirca cum Connano: videlicet, quòd conditio illa, de qua tractauit Iureconſultus Scæ uola in dicto §. Augerius, non ſit ea, quam Doctores putauerunt communiter, hoc eſt conſiſtentem circa liquidationem debiti, ſed potiùs in alio; an, inquã debitor, vel eius hæres eſ ſent ſoluendo, iuxta l. ſi ita ſtipulatus, §. poſ ſunt, ff. eodem titulo, de verbor. obligat. Atque ita intelligit Iureconſultum loqui negatiuè, ex eo quia non ſuſ ſiciebat conſtare de debito, niſi etiam conſtaret, an debitor eſ ſet ſoluendo. Et in hoc inquit Connanus verſari conditionem: Sed malè quidem, & longè à litera & mente eiuſdem textus, qui verè tractauit de liquidatione debiti, & de vita, mortéque debitoris: & denique de conditione, quæ ex verbis ipſius promiſ ſionis reſultabat, non verò de[*] alia conditione extranea. Item etiam, quia caſus Scæ uolæ in dicto §. Augerius, longé diſtat à caſu dicti §. poſ ſunt: cùm ibi deciſio principaliter conſiſtat ex illa forma promiſ ſionis ſoluendi nomine alterius, quod ita non fuit in dicto § Augerius, vt patet maniſeſtè: Et ideò promiſ ſio Augerij non poteſt cenſeri, nec regulari iuxta deciſionem dicti §. poſ ſunt: Imò potiùs vnius & alterius textus verba longé in ſe differunt, vt dignoſci valet ex his, quæ ibidem ſcripſerunt Bartolus, ac cum eo Doctores communiter, iuncta regula l. §. magis, ff. de ſolutionibus. Tandem nec Emanuëlis Coſtæ aduersùs Com[*] munem, intellectus placere poteſt, quem retulit, ſed non improbauit Couar, dicto capite 39. numero 5. ad finem, verſ. cæterùm Emanuël: Nec enim verum eſt, quod Scæuola Iureconſultus videns ſe fuiſ ſe con ſultum de re clariſ ſima, reſpondiſ ſet obliquè, & qua ſi irridendo conſultorem, quaſi diceret, dubium non eſ ſe, conditionem extitiſ ſe, & conſequenter ſtipulationem fuiſ ſe commiſ ſam: Verius namque eſt, con ſultum fuiſ ſe Scæuolam de re non clara, ſed potiùs habente maximam difficultatem (vt ſuprà vidiſti:) caſus enim ille tam in iure, quàm in factodifficilis erat, vt videre licet ex omnibus Authoribus ſ uperiùs præcitatis: & reſponſum illud non habet verba ironica, nec contraria menti, ſed potiùs debet intelligi ita plané, provt verba ſonant. Idque vltra alia ſuperiùs dicta, apertè colligitur ex §. ſequenti vbi Iurecon ſultus reſpondit eodem modo, conditionaliter & negatiuè, & non ironicé aut iocosè, ſed ſatis ſerió & affirmatiuè. Et ſecundùm hæc libentiùs probandam exiſtimo[*] communem interpretationem, cæteráſque reiiciendas, & adhuc dictis, vltra omnes adiiciendum, Scæ uolæ reſponſum intelligi poſ ſe, prout iacet, etiã non accepta dictione Si, pro quia: Idque in hunc modum, quòd idemmet Iureconſultus iuxta mentem & intentionem promittentis pro cerro ſupponat, conditionem exiſtere non poſ ſe, niſi viuo patre de debito conſtirerit, nec aliter committendam ſtipulationem, quàm ſi viuo eo liquidationes fiant: Vnde in propo ſito conſultus, breuiter & ingeniosè reſpondet. ſi cõ ditio non extitiſ ſet, hoc eſt niſi viuente patre, de debito conſtiterit; quo modo conditio exiſtere poteſt, & non aliter, ſtipulationem non eſ ſe cõmiſ ſam : Nam cùm vnus tantùm caſus eſ ſe poſ ſit, quo conditio exi ſteret, perinde eſt, ac ſi ſpecificè is expreſ ſus fuiſ ſet, aut ſpecialiter Iureconſultus dixiſ ſet, ſi conditio liquidationis viuo patre non exiſteret, reſpondi ſtipulationem non eſ ſe commiſ ſam. Quarto & vltimo loco conſtituendum eſt, hucuſ [*] que ad interpretationem d. §. Augerius, obſeruata, nequaquam alterari, ſiue nullo modo dubia reddi ex deciſione l. fideiuſ ſor obligari, 17. §. finali, ff. de fideiuſ ſoribus; vbi ſic ſcribitur: Cum fideiuſ ſor hoc modo acceptus eſ ſet, ſi reus quadraginta quæ ei credidi, non ſoluerit, fide tua eſ ſe iubes: veriſimile eſt id eſ ſe actum, vt cùm interpellatus reus non ſoluiſ ſet, fideiuſ ſor teneretur: Sed & ſi reus ante, quàm interpellaretur, deceſ ſiſ ſet; fideiuſ ſor obligatus erit: quaſi hoc quoque caſu verum eſ ſet reum non ſoluiſ ſe. Ibi namque (vt vides) licet conditionalis fuerit obligatio, aut fideiuſ ſio illa, quod Bartolus, & Paulus Caſtrenſis recte obſeruarunt in lectura eiuſdem §. tamen obligationis eiuſdem aut fideiuſ ſionis forma, & conceptio longé diſtat à forma & cõceptione ſtipulationis, de qua in d. § Augerius, non enim promiſ fum fuit à fideiuſ ſore, quidquid reum debere conſtitiſ ſet: quo caſu veriſimilius eſt (vt dixi) actum de eo, quod viuo eo conſtitiſ ſet, ſed aliter fideiuſ ſio facta eſt. ſi reus quadraginta quæ ei credita erant, non ſoluerit; quo caſu & certa quantitas ab initio deſignatur, atq; in caſum quo reus non ſoluerit, in fideiuſ ſionem deducitur, ac etiam ex calculo ſiue computatione, quæ poſtmodùm fieret, non pendet, an plus, vel minus debeatur, nec maior, nec minor erit in vno, quàm in altero induſtria: ſemper enim certum eſt, quid, quantúmve debeatur, & à fideiuſ ſore promiſsũ fuerit; idcircò eleganter reſpondet Iureconſultus, veriſimile eſ ſe id actum fuiſ ſe, vt indiſtinctè & abſolutè fideiuſ ſor teneatur. modò interpellatus reus non ſoluiſ ſet: Non enim ſufficit. quòd reus ſit in mora, vt conditio illa impleatur, & purificet obligationem fideiuſ ſoris. ſed interpellatio tacita vel expreſ ſa neceſ ſaria eſt, vt docuit Caſtrenſis ibid. n. 1. in fine, Cæterũ quando reus antequam interpellaretur, deceſ ſit, fideiuſ ſor etiam remanet obligatus, quia ſicut conditio cenſetur impleta propter moram principalis debitoris ita & cùm deſiit poſ ſe ſoluere per mortem, & ſic non requiritur interpellatio hæredis, licèt illo viuente requireretur eius interpellatio, vt etiam Ca ſtrenſis in eadem l. animaduertit, num. 2. in principio, & poſtmòdum in verſ. vltimò oppono, latiùs declarat: Vno autem & altero caſu indiſtinctè tenetur fideiuſ ſor, quia in caſu quo non ſoluerit reus, fideiuſ ſio facta eſt: Vtroque autem verum eſt, reum non ſoluiſ ſe, vt expreſ ſit Iureconſultus ibi, qui ad veriſimile attendit in ſpecie illa, ſicut etiam in ſpecie d. § Augerius, veriſimilius reſpiciens Scæuola, ſic reſpondit. Et hæc eſt vera & genuina interpretatio illius legis, circa quam (vt videre poteris) vacillat Couar. nec certum quid adducit praticarum d.c. 39. n. 6. ad finem, in verſ. item non oberit. Minus denique alteratur d. §. Augerius, deciſio, ex[*] deciſione l. 16. tit. 11. partita 5. ibi enim diuerſa proponitur facti ſpecies, & quantitas certa & liquida ab initio fuit promiſ ſa, & alia interuenerunt, propter quæ, legis ipſius Compilatores ſic reſpondere debuerunt: Hæc autem ideò, atque ex propoſito non adduco, quod rectè perpendat, & adducat ea Hieronymus de Cæuallos pract. commun. contra commun. qu. 727. n. 61. Et de his hactenus. CAPVT XV. A ſucceſ ſione Maioratus non ſimpliciter aut perpetuò, ſiue non abſolutè & indiſtinctè, ſed propter aliquam rationem, vel cauſam aliquóve caſu, aut qualitate ſuperueniente, excluſo eo, qui priùs ad ſucceſ ſionem inuitatus fuerat, ſi caſus, vel qualitas ſuperueniat, an perſonalis tantùm, an verò realis & linealis excluſio cenſeri debeat? Deinde ſi ſequens in gradu, vel proximior eo caſu vocetur, quis dici debeat proximior; & vtrùm deſcendens ex eo, qui prohibetur ſuccedere, vel propter aliquam rationem, in euentúmve alicuius caſusà ſucceſ ſione repellitur, admitti debeat, vel repelli: ſiue an dici poſ ſit ſequens in gradu, vel non? Regulariter etiam, cùm à ſucceſ ſione Maioratus, aut fideicommiſ ſi aliquis excluditur, vel cùm ſuccedere prohibetur, an omnes ab eo deſcendentes excluſi cen ſeantur, vel ſuccedere prohibiti abſolutè? Quid ſi ratio excluſionis, vel qualitas ob quam excluditur, in eius deſcendentibus ceſ ſaret, aut ſi excluſio ipſa perſonalis eſ ſet, deſcendentésve ex propria perſona, aut vocatione, ſiue ex proprio iure ſucceſ ſionem prætenderem? Sed & excluſa filia, quando cenſeatur excluſus nepos, & de intellectu theoricæ, ſeu doctrinæ Bartoli in propoſito. Ibidem etiam. Angeli, Pauli Caſtrenſis, Philippi Cornei, Hippolyti Riminaldi, Iacobi Menochij, Sylueſtri Aldobrandini, Telli Fernandez, & aliorum traditiones, ſic ponderatæ, atque exornatæ, vt vtilitatem contineant, futuris aliis negotiis contingentibus prodeſ ſe valeant. Denique caſus, vel qualitas ſuperueniens, quæ tunc ſucceſ ſionem impediret, an noceat ei, qui anteà legitimè, ſiue tempore habili ſucceſ ſerat? Vbi in facti contingentia conſultus, de iure reſpondit, & primus quidem omnium ſcripſit Author, eiúſque conſilium, provt editum fuit, tranſcribitur hoc loco, & quamplurima diligenter & accuratè explanata relinquuntur, quæ cum hactenus in eo caſu nullus alius ſcripſerit, nec parti conſilium aliud præ ſtitum, imò nec ab ipſa petitum ſit, nullibi ſic ex propoſito elaborata, atque dilucidè enucleata reperiri poterunt. SVMMARIVM. -  1 Supponuntur aliqua ad maiorem claritatem & di ſtinctionem tam facti, quàm iuris huius litis, ca ſúſque Authori conſulti, omninò neceſ ſaria. Clauſulæ etiam Maioratuum referuntur, & duo articuli principales proponuntur, qui per totum caput, ſiue reſponſum tractantur. -  2 De iure eius, qui in caſu ſucceſ ſionis Maioratus principalis patris ſui ab his Maioratibus excluſus eſt, incipit tractari, & contenditur probari, quod quamuis ipſe poſt obtentum Maioratu principalem, hos Maioratus de nouo acquirere non poſ ſet, tamen quòd illos retinere poterit, conſiderata habilitate & capacitate, quæ tempore ſucceſ ſionis in eo fuit. -  3 Habilitas ad Maioratus ſucceſ ſionem, tempore delatæ ſucceſ ſionis conſideranda eſt, & neque præcedens, neque ſubſequens inhabilitas in conſideratione habetur. -  4 Idque in quacunque materia generaliter procedit, quidquid poſteà contingat. -  5 Ea namque, quæ vtiliter conſtituta ſunt, durant, licèt poſteà contigerit caſus, à quo initium capere non potuerunt. -  6 Nec debent ex ſuperueniente quopiam caſu reuocari illa, quæ iam perfecta & abſoluta, atque conſummata fuere. -  7 Ius quando alteri eſt iam quæ ſitum ex aliqua diſpo ſitione; etſi ceſ ſet diſpoſitionis cauſa, non tamen ſubuertitur diſpoſitio. -  8 Ius quæ ſitum faciliùs conſeruatur, quàm ius nouum acquiritur & difficilius excluditur quis à iure iam quæ ſito, quàm à iure quærendo. -  9 Retentio faciliùs, quàm petitio conceditur. -  10 Non eſt enim par cauſa retinendi, & de nouo acquirendi. -  11 Idcircò, qui non poteſt petere, vel acquirere, poteſt retinere. -  12 Qualitas inhabilitans, quando à principio non adfuit, ſed poſteà ſuperuenit, non impedit, nec inhabilitat in iure iam delato. -  13 Admiſ ſus ſemel, perpetuò debet durare admiſ ſius, donec ipſe, ſeu omnes eius deſcendentes ſupererunt, licèt cauſa deficiat, vel cauſa de nouo emergat, quæ admitti eum de nouo impediret. -  14 Statutum, quod mulier non nubat cum hæreditate extra territorium, non comprehendit mulierem, quæ nupſit hæreditate iam adita, & ſic tantum videtur eam excludere ab hæreditate acquirenda, non verò ab hæreditate iam acquiſita. -  15 Statutum diſponens, quòd mulier nupta extraterritorium, non ſuccedat in territorio, non comprehendit mulierem, quæ priùs ſe immiſcuit paternæ hæreditati, & poſtmodùm nupſit extra territoriũ . -  16 Pelaez, à Mieres reſolutio, atque obſeruatio quædam in propoſito huius materiæ ponderatur, quæ intentionem Authoris non mediocriter iuuat, & ſuperiora ſingulariter confirmat. -  17 Expenduntur verba quædam Maioratus vtriuſque, & declarantur, & textus ſingularis in l. vltima, ff. vnde liberi, optimè ponderatur. -  18 Proponitur difficultas quædam, quæ ex verbis Maioratus reſultat, & illi reſpondetur, & num. ſeq. -  19 Diſpoſitio quælibet ex ſua cauſa, & ratione regulari debet reſtrictiuè, vel extenſiuè, & cauſa in teſtamento expreſ ſa extendit, & reſtringit verba ſecundùm mentem teſtatoris. -  20 Expenditur ratio quædam, quâ pars aduerſa in caſu præ ſenti nitebatur; & concludenter & verè reſ pondit illi. -  21 Coniecturis locus non eſt in claris. -  22 Excluſio non debet ſubintelligi, quæ in verbis diſpo ſitionis non reperitur expreſ ſa. -  23 Maximè contra eos, qui anteà, atque in eadem diſ poſitione vocantur expreſ ſim. -  24 Excludens vnam perſonam diſpoſitio, non trahitur ad aliam, et ſi caſus diſ ſimilis eſ ſet, propter abſurdum vitandum, quòd minùs dilectus magis dilecto præferatur. -  25 Excluſio vel incluſio non ſe extendit vltra perſonas nominatim excluſas, vel nominatim vocatas. -  26 Gradus ſecundus primum, vel tertius ſecundum quòd peruertat, eumque excludat, abſurdum eſ ſe, & contra rationem iuris; & ideò ſeruari debent gradus à teſtatore expreſ ſi, & omnes admittendi ſunt eo ordine, quo ſunt ſubſtituti, nec ordo ſubſtitutionum debet peruerti. -  27 Lineam filiorum alicuius præcedentem in ordine ſcripturæ lineam aliorum, qui poſt eos vocantur, præferendam omninò in ordine ſucceſ ſionis. -  28 Diſpoſitio præcedens expreſ ſa, per verba ſequentia non poteſt videri reformata, niſi in his, in quibus expreſsè reformatur, nõ verò in aliis nõ expreſ ſis. -  29 Subſtitutio, vel ſcriptura quòd de aliquo non loquatur, ſemper dici poteſt ad excluſionem eiuſdem. -  30 Teſtamenti vna pars aliam declarat. -  31 Subſtitutiones omnes reducendæ ſunt ad rationem, & intellectum inſtitutionis prioris, & ipſius formæ cæteræ cedunt. -  32 Verba præcedentia cum ſunt clara & determinata, omninò declarant, & determinant verba ſequentia obſcura & generalia. -  33 Gradus ſequens quis ſit, ex præcedenti gradu colligitur. -  34 Quia vnus gradus alium declarat. -  35 Et ſubſtitutio ſecunda interpretationem recipit à priore. -  36 Filius quilibet, vel deſcendens poſ ſeſ ſoris, dicitur ſequens in gradu poſt eum. -  37 Maioratum inſtituens, ſi alienationem bonorum eius prohibeat, vel aliquas conditiones poſuerit, quas à ſucceſ ſoribus ſeruari præceperit ſub pœna, quòd ſi ſucceſ ſor contrà fecerit, ad proximiorem, vel ad ſequentem in gradu Maioratus deueniat, ſi poſ ſeſ ſor alienauerit, vel conditiones non ſeruauerit, filius eius, vel deſcendens debet admitti, vt latius hoc numero probatur. -  38 Relatio cùm fit, haberi debet in omnibus & per omnia, & cum omnibus qualitatibus, clauſulis, & conditionibus, in termino ad quem refertur, contentis; quia quidquid continetur in termino relato, continetur etiam in termino referente. -  39 Dispoſitio referens, licèt alio modo referat, quàm continetur in dispoſitione relata, modiſicari debet ad terminos relatæ. -  40 Verba ſe referentia ad iam dispoſitum, nunquam veniunt augmentatiuè, etiam quòd ipſa videantur ſonare in augmentum. -  41 Ex referente ſcriptura velle quem plus conſequi, quàm ex ſcriptura relata, abſurdum eſt, nec pati debemus. -  42 Dictiones, is, ille, & ipſe, de ſui natura referuntur præcisè ad perſonas expreſ ſas, & perſonalitatem quandam important, ſic vt non poſ ſint ad alios referri, quàm ad eos, qui in ſcriptura relata ſpecialiter continentur. -  43 Dictio, dicha, Latiné dicta, aut ditio, prædicta, repetitiua eſt rerum tantùm, & perſonarum præcedentium cum ſuis qualitatibus, diſpoſitionémque ad præcedentia tantùm reſtringit. -  44 Ex Maioratu, in quo plures gradus ſubſtitutionum continentur, quælibet ſubſtitutio iudicatur de per ſe, & vna non dependet ab alia; imò quot ſunt perſonæ vocatæ, tot reſultant ſubſtitutiones. -  45 Inde fit, vt vno mortuo, vel aliter ſuccedere non valente, ſiue à ſucceſ ſione, tempore, aut alio euentu excluſo, ius ſubſtitutionis poſt eum vocati non deficiat. Imò ex perſona ſuá tunc ſuccedere poſ ſit. -  46 Mortuum eſ ſe aliquem, & ſic non extare, ſiue extare, & non poſ ſe ſuccedere, paria ſunt. -  47 Incapax pro mortuo reputatur. -  48 Nec obſtat ſequentibus in gradu, imò ſtatim fit locus ſequenti ſubſtituto poſt eum, ac ſi primus vocatus non fuiſ ſet. -  49 Filij vocati poſt mortem patris, ſtatim admittuntur, atque ſuccedere debent poſt eum, etiamſi citra caſum mortis contingeret, quòd pater excluderetur, & non ſuccederet. Maximè eadem ſubſiſtente ratione. -  50 Pater & filius ſunt in primo gradu inter ſe. -  51 Proximitas in Maioratuum ſucceſ ſione respectu vltimi poſ ſeſ ſoris conſideratur. -  52 Fratrum quilibet conſtituit propriam lineam, & alter de alterius linea non dicitur. -  53 Linea illius, qui ſemel Maioratum acquiſiuit, cæteris præferenda eſt, nec admittendus alius, donec deficiunt omnes qui ex eius linea proceſ ſerint. -  54 Patrum inhabilitatem in materia fideicommiſ ſaria, filiis non falere, nec debere nocere. -  55 Filius primogeniti furioſi, cæci, muti ſurdi, aut alterius aliam inhabilitatem habentis, propter quam ex dispoſitione fundatorum ſuccedere non poteſt in Maioratu, fratrem ſecundogenitum excludit. -  56 Filius proditoris, ſeu hæretici in Maioratu ſuccedit, & ſequentibus in gradu præfertur. -  57 Maſculi ex fœminis ſuccedunt in Maioratu, à quo fœmina repelluntur, quando non agitur de agnationis conſeruatione. -  58 In Maioratibus, ſubſtitutione prima deficiente, tunc demùm & ſequentes corruere, quando dependerent à prima tanquam acceſ ſoriæ, & non poſ ſent abſque illa ſubſiſtere, ſecus tamen ſi æquè principales eſ ſent, & per ſe ſubſiſterent. -  59 Excluſa filia, quando cenſeatur excluſus nepos ex ea, & per totum numer. vbi Bartoli theorica ſeu doctrina in propoſito, eleganter exornatur, atque declaratur. -  60 Excluſa vna perſona à ſucceſ ſione, vel ſuccedere prohibita, & omnes ab ea deſcendentes excluſos cenſeri, vel ſuccedere prohibitos, prout hoc numero adnotatur, & plures Authores congeruntur in vnum, qui Aſ ſumptum hoc latiùs proſequuntur. -  61 Ob excluſionem patris vel matris, non cenſeri excluſos filios aut deſcendentes, qui ſe vocatos expreſ ſim, aut ſub verbis ſubſtitutionum contentos, prætenderent, prout hoc numero latiùs demon ſtratur. -  62 Sylueſtri Aldobrandini diſtinctio in hac materia, tradita in conſilio 3. numero 57. & 58. libro primo, nouè ponderata, atque explicata per Authorem. -  63 Excluſo aliquo à ſucceſ ſione, tunc demùm eius deſcendentes excluſos cenſeri, quando eadem ratio excluſionis militaret in illi; ſecus tamen quã do ratio æqualiter non militat, vel ſi ille excluderetur ob aliquam qualitatem, quæ in eius deſcendentibus ceſ ſaret, prout hoc numero latiùs explicatur. -  64 Philippi Cornei conſilia duo (quæ ſingularia ſunt & notabilia in hac materia) expenduntur, & verba eorum proferuntur. -  65 Pater, vel mater ſi propter aliquam cauſam excludatur, & filios, atque deſcendentes cenſeri exclu ſos; ſed vbi excluſio fit propter delictum, tunc deſ cendentes non cenſeri excluſos, idque ex communi quadam diſtinctione Doctorum. -  66 Quæ tamen (vt ſuprà dictum fuit) procedit, quando ratio excluſionis æqualiter militat in filiis, ſecus tamen ſi non militat, & cohæret perſonæ, quia tunc indiſtinctè non afficit filios. -  67 Excluſio ſemper reſtringitur ad ſuam cauſam. -  68 Excluſionis cauſa limitata, limitatam producit excluſionem. -  69 Hippol. Riminaldi conſ. 632. n. 132. & 134. lib. 6. expenditur, & verba eius referuntur. -  70 Excluſa vna perſona, vel ſuccedere prohibita, eius deſcendentes tunc demùm cenſeri excluſos, quando ex perſona excluſi, & per repræ ſentationem venirent; ſecus tamen quando ad ſucceſ ſionem venirent ex perſona propria, & proprio iure, & non per repræ ſentationem. -  71 Filios ob excluſionem patris vel matris non excludi, quando pater vel mater nunquam fuit excluſa dum viueret, ex quo caſus fideicommiſ ſi nunquam euenerat. Si autem eueniſ ſet, & fuiſ ſet excluſa, ita etiam & filios eius excluſos manere. Et ibidem diſtinctio quædam Angeli, & Caſtrenſis in hac materia adducta, & Iacobi Menochij tra ditio noua contra Rubeum ponderata, & numeris ſeqq. reiecta. -  72 Excluſio parentum vt filiis non noceat quando ipſi dicantur venire ex perſona propria, vel ex per ſona illorum? vbi Baldi, & alio rum theorica in id ponderatur, & Philippi Cornei, atque Sylueſtri Aldobrandini conſilia duo in eandem rem expenduntur, & præcitantur. -  73 Angeli, & Caſtrenſis doctrina in hac materia, optimè & verè explicata. -  74 L. & ſi ex modica, § ſi filius, ff. de bonis libertorum, explicatur, & Franciſci Manticæ aduersùs Menochium interpretatio probatur. -  75 Angeli, & Caſtrenſis diſtinctio, de qua ſuprà, n. 71. iterùm explicata. -  76 Excluſo aliquo à ſucceſ ſione, tunc demùm eius filios & deſcendentes excluſos cenſeri, quando exclu ſio fuit perpetua & abſoluta, atque excluſus fuit omninò inhabilis & incapax ad ſuccedendum. Secus tamen ſi non omninò excluſus eſt, ſed potiùs aliquando vocatus, ſiue aliquo caſu aut tempore admiſ ſus; tunc enim eius filij & deſcendentes excluſi non cenſentur. -  77 Per ſolam vocationem alicuius, & ſic aptitudinem & potentiam ſuccedendi aliquo tempore, in ſic vocato linea videtur initium accipere, & omnes eius deſcendentes incluſi videntur virtualiter. -  78 Filius non poteſt perſonam patris ſui repræ ſentare, quando pater fuit omninò excluſus, ita quòd non potuit vllo tempore ius primogenituræ nec in potentia, nec in ſpe habere. Secus tamen ſi potuit, quia tunc filius repræ ſentando perſonam patris, Maioratus ſucceſ ſionem con ſequetur. -  79 Ad deſcendentium admiſ ſionem, & incluſionem, maxima in conſideratione habendum, quòd eorum auctrix aliquando ſucceſ ſerit, & realem ſucceſ ſionem obtinuerit. -  80 Eradicata namque ſemel ſucceſ ſione vnius perſonæ, ita ius acquiritur ſucceſ ſoribus ſuis, vt cæteris aliis præferri debeant. -  81 A perſona quæ Maioratum amiſit propter delictum, vel propter aliam cauſam, non poteſt fieri graduum computatio, quia media ſcala eſt inhabilis & ſi ne viribus. -  82 Quod procedit, vbicumque propter delictum, vel propter aliam cauſam, fuit incapax ſuccedendi in Maioratu, & Maioratum adeptus non fuit, ſecus tamen ſi poſ ſeſ ſionem apprehendit, vt hoc numero declaratur. -  83 Vulgatum Doctorum Aſ ſumptum, quòd filij aut deſcendentes non debeant eſ ſe melioris conditionis, quàm auctor ſuus, à quo habuerunt cauſam, optimè & verè declaratum. -  84 Tellus Fernandez, in l. 27. Tauri, n. 9. cum ſeqq. nouiter & ſingulariter declaratus per Authorem. IN Cauſa & lite, quæ vertitur inter D. Alphonſum Daualos, & Roxas, & Sotomayor, & filias eius ex vna parte, & D. Antonium de Torres, & D. Catharinam de Sotomayor vxorem ipſius ex altera, ſuper ſucceſ ſione bonorum quondam Roderici de Roxas, & D Catharinæ; de Sotomayor, ex quibus ipſimet duo primogenia de per ſe principaliter inſtituerunt; ius dict. D. Alphonſi, & filiarum eius probauimus, & dato quòd ipſe retinere hos Maioratus non poſ ſit, filias eiuſdem, prout vltimi poſ ſeſ ſoris filias, & poſt patrem ſuum vocatas, in ſucceſ ſione præferendas dictæ D. Catharinæ. & eius marito, concludenter & verè demonſtrabimus, atque vt con gruentius, & diſtinctè magis id fiat, nonnulla, prius tam in facto, quàm in iure ſupponere, neceſ ſarium duximus. Et primò ſupponendum eſt, quòd dictus D. Alphonſus Daualos poſt obtentam multis ab hinc annis horum Maioratuum, de quibus controuerſia, ſucceſ ſionem, poſ ſeſ ſionémque eorum pacificè habitam, mortuo fratre ſuo maiori, nullo filio relicto, ad ſucceſ ſionem Maioratus principalis patris ſui eſt admiſ ſus, cuius ſucceſ ſionis occaſione, controuerſia præfata & lis excitatur. Item, quòd dictus D. Alphonſus Daualos, dictorum Maioratuum (de quibus nunc controuertitur,) poſ ſeſ ſor, duas habet legitimas, atque ex legitimo matrimonio procreatas filias; fundatores autem vtriuſque Maioratus in omnibus vocationibus atque ſubſtitutionibus filiorum Ferdinandi Daualos (plures namque fratres & deſcendentes eorum ſuo ordine vocarunt) ſemper atque expreſ ſim ad ſucceſ ſionem inuitarunt filios, nepotes, & cæteros deſcentes vniuſcuiuſque eorum: Et ſic in vocatione aut ſubiſtitutione dicti D. Alphonſi Daualos, (quæ fuit facta poſt ſubſtitutiones aliorum fratrum ſuorum, & deſcendentium ab eis,) antequam ad vocationem ſeu ſubſtitutionem aliorum fratrum eiuſdem D. Alphonſi peruenirent, immediatè poſt eum, omnes filios & deſcendentes ipſius, ſuo ordine ad ſucceſ ſionem inuitarunt: Sic autem ſubſtitutionibus factis, & ſemper (vt dixi) primò vocati deſcendentibus ſequenti vocato prælatis, in Maioratu dicti Roderici de Roxas, verba talia proferuntur: Pero ſi el dicho Franciſco Daualos, y Roxas, y otro qualquiera de ſus hermanos acacciere, que ſucedaen el mayorazgo principal de fu abuelo, o fuere clerigo de orden ſacra, de manera que no ſe pueda ſacar: quiero que paſ ſe eſta mi herencia en el ſiguente en grado. Con que a falta de otro hijo lo pueda auer el que ſucediere en el dicho mayorazgo. In Maioratu verò dictæ D. Catharinæ de Sotomayor, (quæ litigantium auia fuit) eodem ordine, & forma ſubſtitutionibus, atque vocationibus factis, & poſt dictum D Alphonſum, & filios omnes, atque deſcendentes ipſius, aliis eiuſdem fratribus vocatis, in hunc modum inuenitur ſcriptum. Porque es mi voluntad, que el ſuceſ ſor en el mayorazgo que tienen inſtituydo los dichos Hernando Daualos y ſu muger, no ſuceda en eſte mayorazgo è vinculo, pues queda y eſta bienremediado, y ſuceda en tal caſo el llamado tras el en eſte mi mayorazgo por la orden que dicha es. Et ſic in caſu huius litis, & Maioratus vtriuſque, filiae D. Alphonſi fundatam habent ſuam intentionem contra dictam D Catharinam, tam de iure, quam ex verbis dictarum omnium ſubſtitutionum. ex quibus in defectum patris ſui, atque poſt cum immediatè fuerunt vocatæ, vnde eo excluſo caſu quocunque, omninò debent atque ſtatim admitti. Item ſupponendum eſt, quòd dicta D. Catharina de Sotomayor, nec ad vnum, nec alterum Maioratum virtute expreſ ſ æ aut ſpecialis alicuius vocationis, ius aliquod prætendere poteſt, quamuis vetum ſit, comprehendi ipſam ſub vocationibus aut ſubſtitutionibus generalibus in fine Maioratus adiectis: quæ tamen poſt ſubſtitutiones, & vocationes omnium fratrum ſuorum, atque in defectum eorum, & omnium deſcendentium ab eis factæ fuerunt. Et ſic iuxta tenorem & forman dictarum ſub ſtitutionum, non poteſt ipſa ſucceſ ſionem prætendere. niſi deficientibus prædictis fratribus ſuis, & omnibus deſcendentibus eorum. Supponitur etiam, quòd in clauſulis vtriuſ que Maioratus (ex quibus dicta D. Catharina principaliter iuuatur) quando verum ſit, quòd omninò excludatur is, qui in Maioratu principali ſucceſ ſerit, ſiue ante ſucceſ ſionem horum Maioratuum, ſiue poſt ſuccedat; tamen negari non poteſt, quin ipſe dumtaxat excluſus ſit eo caſu; filij tamen aut deſcendentes eiuſdem nequaquam excluduntur, imò anteà fuerunt expreſsè & ſpecialiter vocati, (vt vidiſti) nec in eiſdem clauſulis aliquo modo mutantur ſiue alterantur vocationes & ſubſtitutiones illæ, nec ordo ipſarum. qui præceſ ſit, præuertitur: Non etiam ob talem. calum ſucceſ ſionis Maioratus principalis ſit tranſitus ad aliam lineam, vel perſona alterius lineæ vocatur, ſed potiùs verba talia adiiciuntur, quæ ad vocationes præcedentes referuntur, & ordinem ſuccedendi anteà præ ſcriptum confitmant omninò. His ita ſuppoſitis, gratiâ clarioris intellectus, atque vt diſtincte magis procedatur. allegatio haec, ſiue iuris reſponſum, in duos articulos magis principales diuidendum eſt. In primo de iure dicti D. Alphonſi Daualos dictorum Maioratuum (ſuper quibus lis vertitur) poſ ſeſ ſoris agetur. In ſecundo verò de iure filiarum eius, vt conceſ ſo abſque veritatis præiudicio, ius illius dubium eſ ſe, ius tamen filiarum ipſius certum & clarum eſ ſe, manifeſtè & concludenter appareat. Deueniendo igitur ad primum articulum, certum[*] eſt, quòd tempore delatæ ſucceſ ſionis dictorum duorum Maioratuum (de quibus lis excitatur) dictus D. Alphonſus Daualos, habilis & capax extitit, vt in eis ſuccedere poſ ſet, & quòd in effectu ſucceſ ſit, habuítque, & poſ ſedit dictos Maioratus, & nunc actualiter tenet etiam, & poſ ſidet: Si autem iuris regu[*] las, & in tractatu ſucceſ ſionum communes doctrinas inſpicimus, ad ſuccedendum in fideicommiſ ſis & Maioratibus habilitas tempore delatæ ſucceſ ſionis conſideranda eſt, & neque præcedens, neque ſubſequens inhabilitas in conſideratione habetur, l. intercidit. ff. de condition. & demonſtrat. cum aliis adductis per Fredericum de Senis in conſilio 26. columna 2. & 3. Pornum in conſilio 23. numero 39. & 40. Tiraquellum de retractu Lignagier, §, 2. gloſ ſa 9. num. 103. & in terminis notarunt Ludouicus Molina de Hiſpanor. primogeniis, lib. 1. cap. 13. num. 37. & lib. 3. cap. 2. num. 16. & 17. in Mieres de maioratu, part. 1. quæ ſt. 2. num. 11. & parte 2. quæ ſt. 3. num. & 33. & quæ ſt. 6. n. 47. & 48. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 3. numero 12. Menochius, libro 4. Præ ſumptione 69. Antonius Gama, qui dicit ſic pronuntiatum in Regio Luſitaniæ Senatu, deciſione 27. prima parte. Alios retuli ſuprà, hoc eodem libro, capite 12. [*] numero 103. & 105. & vltra eos, Albanus etiam in conſilio 106. numero 10. & 11. ſubiungens numero 12. generaliter id procedere in quacunque materia, vt ſcilicet habilitas inſpici debeat tempore, quo caſus ſuccedendi euenit, quidquid poſtea contingat: ſequuntur Iacobus Beretta in conſilio 20. numero 18. libro primo, Tiberius Decianus in. con ſilio 86. numero 40. libro 3. Benedictus Capra in conſilio 19. Columna vltima. Tiraquellus, qui aliqua ad propoſitum adducit, in tractu de primogenitura, quæ ſtione 23. numero 2. Et ratio eſt, quoniam ea, quæ vtiliter conſtituta ſunt, durant, licèt poſteà contigerit caſus, à quo initium capere non potuerunt, l. pluribus, § & ſi placeat, ff. de verborum[*] obligat. l. patre furioſo, ff. de his, qui ſunt ſui, vel alien. iur. l. vt pomum, §. primo ff. de ſeruitutibus, l. in ambiguis §. non nonum, vbi latè Decius ff. de regulis iuris, l. vltima, C. de acquirenda poſ ſeſ ſione, cap. factum legitimé, de regul. iur. lib. 6. quibus plura cumulat Titaquellus in l. ſi vnquam, in verbo. donatione largitus, numero 230. & in verbo, ſuſceperit liberos, numero 55. C. de reuocand. donat. & in l. boues, §. hoc ſermone, limitatione prima, num. 38. cum ſequentibus, ff. de verbor. ſignificat. vbi latè & per plura probauit, quòd ea, quæ iam facta, & abſoluta, atque conſum[*] mata fuere, certè non debent ex ſuperueniente quopiam caſu reuocari, l. ſi Gaudentius, C. de contra henda emptione, l. ſi vt proponis, C. de confirmando tutore: ſequuntur Mieres de maioratu, parte 2. quæ ſtione 6. ex numero 37. & 38. Molina de Hiſpanorum primgeniis, libro 3. cap. 10. num. 3. Burgos de Paz in conſilio 26. num. 36. dicens, quòd quando ius alteri[*] eſt iam quæ ſitum ex aliqua diſpoſitione, etſi ceſ ſet diſpoſitionis cauſa, non tamen ſubuertitur diſpo ſitio: & refert Barrolum in l. 2. §. Titio, column final. verſiculo, ſi verò accipis, ff. de donat. Decium in cap. cùm ceſ ſante, de appellat. columna prima, verſiculo, Secundó limita: potuiſ ſet etiam referre Tiraquel. in tractatu, Ceſ ſante cauſa, limitatione 12. ex numero primo, cum ſequentibus. Ius enim quæ ſitum faciliùs[*] conſeruatur, quàm ius nouum acquiritur, & difficiliùs excluditur quis à iure iam quæ ſito, quam à iure quærendo, l. filius familias, ff. de ſolutionibus, cum multis in propoſito recollectis per Tiraquellum de iure primogenituræ, quæ ſtione 55. numero 13. & in dicto §. hoc ſermone, limitatione prima, numero 39. & in dicta l. ſi vnquam, dicto verbo, donatione largitus, numero 80. & in legibus connubialibus, gloſ ſa 5. verbo, contractus, numero 31. per Menochium in conſilio 71. numero 5. & 6. libro primo. Hippolyt. Riminald. in. conſilio 164. numero 21. lib. 4. Et faciliùs[*] retentio, quam petitio conceditur, l. per retentionem, C. de vſur. l. ſeruus, C. de pactis, l. 2. quod Baldus ibi notat, C. de fideicommiſ ſis; non eſt enim per cauſa re[*] mittendi, & de nouo acquirendi, ex eiſdem iuribus, & cap. quemadmodum, de iureiurando. Iaſon in dicta l. patre furioſo, ex numero 8. Alexander in conſilio 82. lib. 2. Curtius iunior in conſilio 231. numero 45. lib. 3. Id[*] circò, qui non poteſt petere, vel acquirere, poteſt retinere, Decius in conſilio 257. columna finali, & in conſilio 298. numero 4. & in conſilio 300. column. penult. numero 10. Socinus iunior in conſilio primo, numero 20. & ſequentibus, & nonnulla adducit in propoſito Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, libro quinto, dubitatione 3. ex numero 115. cum pluribus ſequentibus, folio 522. Anton. Gomezius in l. 45. Tauri, n. 101. Iuxta hæc igitur neceſ ſariò dicendum videtur, quòd quamuis prædictus D. Alphonſus Daualos de nouo non poſ ſet in his Maioratibus ſuccedere, ſi quando eorum ſucceſ ſio delata fuit, ſucceſ ſiſ ſet iam in Maioratu principali patris ſui: cæterùm, quia anteà ſucceſ ſit legitimé & tempore habili, poteſt, & debet retinere eos, quamuis ex poſtfacto dicti Maioratus principalis ſucceſ ſio delata ſuerit:[*] ad quod facit etiam textus ſingularis in l. ſcidendum, §. vltimo, ff. qui ſatiſdare cogantur: Vbi habetur, quòd quando qualitas inhabilitans, à principio non adfuit, ſed poſteà ſuperuenit, non impedit, nec inhabilitat in iure iam delato: Et per eum textum ſic[*] notauit Barthol. Socinus in conſilio 81. column. 3. libro tertio, Marianus Socinus iunior in conſilio 5. numero 18. & eos referens Mieres de maioratu, parte ſecunda, quæ ſtione ſexta, numero 38. & ſemel admiſ ſus perpetuó debet durare admiſ ſus, donec ipſe, ſeu omnes eius deſcendentes ſupererint, licèt cauſa deficiat, vel cauſa de nouo emergat, quæ admitti eum de nouo impediret, l. poſt mortem, §. primo, l. non putauit, ff. de bonor, poſ ſeſ ſ. contra tabul. l. cùm vxori, C. quando dies legati cedat. Ioannes Andreas in cap. decet, columna 3. in verſiculo, & idem in ſimili, de regulis iuris, in 6. Baldus in l. filiam, lectura prima, ff. de Senatoribus, Mieres vbi ſupra, n. 39. Molina de Hiſpanor. Primogen. lib. 3. cap. 10. num. 11. Deinde facit Raphaëlis Cumani[*] reſolutio in l. prima. §. veteris, ff. de acquirenda poſ ſeſ ſione, quem ibidem refert Iaſon numero 20. & 27. dicit enim legem illam induci poſ ſe ad quæ ſtionem, quam aſ ſerit ſe habuiſ ſe de facto, & ſuper ea conſuluiſ ſe; Statutum eſt in ciuitate Mediol. quòd nulla mulier nubat cum hæreditate extra territorium, & ſi nubat extra territorium, perdat hæreditatem; quædã mulier ſucceſ ſit patri, & eius hæreditatem adiuit, poſteà nupſit extra territorium, dicit ſe conſuluiſ ſe, quòd talis mulier non incidat in ſtatutum Mediolan. & ſic non perdat hæreditatem, quia iam illam acquiſierat, & ſtatutum videtur eam excludere ab hæreditare acquirenda, non verò ab hæreditate adita, & acquiſita: Et ad hoc citat textum notabilem in l. ſi ſeruum, §. Prætor ait, in verſiculo, hæc verba, ff. de æcquirenda hæreditate: Vbi eſt textus ſingularis, quòd ſi filius amoueat, vel amouere faciat aliquid de hæreditate, perdit beneficium abſtinendi, tamen ſi prius abſtinuit, & poſteà amoueat rem hæreditariam, non priuatur abſtenſione prius facta, Baldus etiam in l. ſi viua matre, in fine, C. de bonis maternis, quærit in[*] ſimili caſu: Statutum Mediolan. diſponit, quòd mulier nupta extra territorium, non ſuccedat in territorio Mediolan. quædam mulier mortuo patre immiſ cuit ſe hæreditati paternæ, deinde nupſit extra territorium cuidam Mutinenſi, quæritur numquid perdat hæreditatem paternam? & determinat, quòd non: quia iſtud ſtatutum debet intelligi in acquirendis, non in acquiſitis priùs quàm nuberet: & Baldum ſequitur Iaſon in dict. § veteres, num. 31. vbi reddit rationem, quia ſtatutum prohibet actum ſuccedendi; ergo ſi prius ſucceſ ſerit, antequàm nubat extra territorium, non tollitur ſucceſ ſio priùs facta: & poſtmodùm eodem num. 31. ſic ſcribit: Ego Aretino addo aliam rationem, quia dispo ſitio legis vel ſtatuti vetans aliquid de nouo acquiri, non vetat ius acquiſitum retinere, cap. Iudæi, & ibi notat Abbas, & in cap. conſuluit, de Iudæis: & num. 32. meminit Iaſon ipſe textûs ſuprà citati, in dict. l. ſciendum, § vltimo, ff. qui ſatiſdare cogantur, & in hunc modũ dicit Quia vbi qualitas habilitans, vel inbabilitans debet adeſ ſe certo tempore, ſi tunc non adeſt, vel adeſt, licèt poſteà ſuperueniat, vel deſinat, non irritat actum, nec tollit ius quæ ſitum: Baldum etiam ſequitur Ludouicus Romanus in conſil. 40. & in con ſil. 442. Aretinus in l. hæres per ſeruum, ff. de acquirenda hæreditate, & Angelus in dict. l. ſciendum, §. vltim: Et facit eiuſdem Baldi reſolutio in conſil. 46. num. 5. & conſil. 110. num. 1. lib. 2. faciunt etiam expreſ ſim ea, quæ adducit Cæuallos commun. contra commun. quæ ſt. 693. ex num. 20. Denique & vltimo loco facit Pelaez à Mieres in[*] propoſito huius materiæ obſeruatio quædam ſingularis, & quæ in terminis videtur caſum noſtrum decidere: is namque Author de maioratu, parte 2. quæ ſt. 6. num. 48. columna 2. in principio, verſiculo, infertur etiam, poſtquam num. præcedenti probauerat, quòd in ſucceſ ſione Maioratus inſpici debet tempus, quo ſucceſ ſio ipſa defertur, atque acquiritur, adeò quòd ille qui tunc præfertur, efficiatur perpetuus ſucceſ ſori, & tranſmittat, & ſemper excludat alterum; ſuperioribus tamen theoricis non relatis, nec dicens aliquid ex his, quæ ſuprà congeſ ſimus, in hunc modum ſcriptum reliquit: Infertur etiam, quòd ſi teſtator excluſit à Maioratu filium primogenitum habentem alium Maioratum, & vocauit ſecundogenitum, ſi Maioratus perueniat ad ſecundogenitum, mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, & poſteà frater maior primogenitus defunctus ſit abſque liberis, ob quod Maioratus perueniat ad ſecundogenitum tenentem alium Maioratum, non excluditur à tali Maioratu: quia conſiderari debet tempus prioris ſucceſ ſionis. In quo tamen exiſtimo eſ ſe inſpiciendam mentem teſtatoris, & rationes, quas in diſpo ſitione inſeruit, quæ rectiſ ſimè eandem interpretabuntur. Et hactenus Author ille, cuius verba vltima nequa[*] quam nobis refragantur quoad retentionem Maioratus per dictum Rodericum de Roxas inſtituti; clauſula namque illa: Que ſi acacciere, que el dicho Franciſco Daualos y Roxas, y otro qualquiera de ſus hermanos ſucceda en el mayorazgo principal, &c. ad iuris intellectum relata, & iuxta congruam interpre tationem accepta, ſic intelligi debet, vt videatur prohibere, ne Maioratum ſuum acquirat is, qui in Maioratu principali iam ſucceſ ſiſ ſet; non verò, vt vetet Maioratum eundem tempore habili delatum, & acquiſitum retineri: idque ex dictis iuribus, & doctrinis anteà relatis, ac textu etiam in propoſito valdè ſingulari, & notando in l. vltima, ff. vnde liberi: vbi Paulus Iureconſultus in hæc verba ſcripſit: Si postea quàm filius emancipatus bonorum poſ ſeſ ſionem patris petiit, ſtatum ſuum mutauerit; nihil obeſ ſe ei quo minus id quod acquiſiuit, retineat: quòd ſi prius conditionem ſuam mutauerit, bonorum poſ ſeſ ſionem eum petere non poſ ſe. Quoad retentionem verò alterius Maioratus, quem dicta D. Catharina de Sotomayor inſtituit, res eſt abſque omni difficultate propter clauſulam quandam claram, & expreſ ſam, quâ in hunc modum dicitur: Porque es mi voluntad, que el ſuceſ ſor en el mayorazgo que tienen inſtituydo los dichos Licenciado Hernando Daualos, y ſu mugen, no ſuceda en eſte mi mayorazgo, è vinculo, pues queda, y eſt à bien remediado: y en caſo que alguno ſucediere en el tal mayorazgo, no pueda ſuceder, ni ſuceda en el dicho mayorazgo. Ex verbis enim his (vt vides) nequaquam excluditur facultas, & potentia retinendi Maioratum anteà acquiſitum, & delatum, prout in caſu præ ſenti, ſed dumtaxat denegatur ius & potentia ſuccedendi in eo de nouo, hoc eſt poſt habitum, & delatum Maioratum principalem: & conſequenter teſtatrix ipſa voluit apertè, quòd qui in dicto Maioratu principali ſucceſ ſerit, non poſ ſit ex poſtfacto in ſuo Maioratu ſuccedere vt clariùs explicat ſtatim in verſiculo, y en caſo que ſea Dios ſeruido. Sed ſi anteà ſucceſ ſerit in Maioratu ab ea instituto, & poſteà Maioratus principalis ſucceſ ſio deferatur, non prohibet, quin poſ ſit eum retinere, & retinear: Nec verba omnia clauſulæ præcitatæ referri poſtunt ad caſum præ ſentem, cùm non ſit ſuccedendi, ſed retinendi, qui longè diuerſus eſt, vt ſuprà vidimus. Prætereà non obſtat dicere, quòd vnus, & alius[*] caſus tam retinendi, quàm de nouo acquirendi comprehendi videatur ſub clauſula illa, quia adiecta fuit ratio: Pues queda, y eſtà bien remediado. Ob quam rationem de vtroque caſu cogitatum videtur, & di ſpoſitio accipi debet æqualiter in vno & altero: quia quælibet diſpoſitio ex ſua cauſa, & ratione[*] regulari debet reſtrictiuè, vel extenſiuè, & cauſa in teſtamento expreſ ſa, extendit, & reſtringit verba ſecundùm mentem teſtatoris l. cùm pater, §. dulciſ ſimis, ff. de leg. 2. l. vlt. ff. de hæred. inſtit. & latè exornant Mantic. de coniect. vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 14. ex num. 8. cum ſequentibus. Simon de Præ tis de interpretatione vltimar. Volunt. lib. 2. fol. 270. ex num. 14. Mieres de maioratu, part. 2. quæ ſt. 6. num. 105. & num. 48. in verſiculo, infertur etiam, (vt anteà retulimus) dixit inſpiciendas eſ ſe in ca ſu huiuſmodi rationes in diſpoſitione inſertas; ipſe enim rectiſ ſimè eandem interpretabuntur. Quoniam conſiderationi huic reſpondetur dupli[*] citer; inprimis, quòd prædicta regula, ea etiam, quæ de inducenda, aut excludenda, repetitione, ſiue incluſione, aut excluſione, & de extenſione diſpo ſitionis facienda, Doctores dixerunt communiter, minimè obtinent, quando appoſita eſt dictio tua, vel dictio eo caſu, quia talia verba videntur reſtringere vocationem, aut ſubſtitutionem in caſu expreſ ſo, & ſic diſpoſitio non extenditur ad alium caſum, quàm ad expreſ ſum. Quod poſt Ancharanum, Decium, & alios, obſeruarunt Mieres de maioratu, parte 2. eadem quæ ſt. 6. num. 99. Molin. de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 5. num. 67. ſed in caſu præ ſenti adeſt dictio, & eo caſu, quoniam, dicta D. Catharina expreſ ſit caſum excluſionis, ibi: y en caſo que ſea Dios ſeruido, &c. & ſtatim dixit Y ſuceda en tal caſo, &c. Vbi apponitur dictio illa, en tal caſo; & ſic reſtrictiua ad caſum prædictum, qui (vt anteà viſum fuit) dumtaxat continebat prohibitionem ſuccedendi de nouo, non verò retinendi, ſi anteà ſucceſ ſiſ ſet in hoc Maioratu, quàm principalis ſucceſ ſio delata fuiſ ſet: ergo neceſ ſariò accipi debet reſtrictiuè, nec ratio illa aliquid debet immutare, vel alterare. Deinde reſpondetur, quòd intentio dictæ teſtatricis in initio illius clauſulæ, fuit oſtendere, ac etiam rationem reddere, quare ad ſucceſ ſionem ſui Maioratus vocauit omnes filios, tam natos, quàm naſcituros Ferdinandi Daualos, & recordatus non eſt filij Maioris, quem tunc Ferdinandus ipſe habebat, & in eius Maioratu ſucceſ ſurus erat: Et cum tali filio maiori, quem in dicto Maioratu principali ſucceſ ſurum, certa erat, ſic diſpoſuit, vt expreſ ſum eſt. Cæterùm cum aliis fratribus quos vocauerat, & incertum erat, an ſucceſ ſuri eſ ſent, vel non in dicto Maioratu principali, voluit, vt ſi in eo ſuccederent, non ſuccederent, nec poſ ſent ſuccedere in Maioratu ab ea inſtituto, ſed non prohibuit retentionem eiuſdem, ſi caſus præ ſens contingeret: Et ſic quamuis in ipſis etiam expreſ ſit eandem rationem; ſatis ſcilicet eis conſultum eſ ſe Maioratus principalis ſucceſ ſione: tamen ex diuerſitate rationis, & propter incertitudinem prædictam non extenditur diſpoſitio ad caſum retentionis, de quo nunc agimus, eo quòd in tali caſu verba potiùs indicant contrarium; & ſic ex ratione expreſ ſa non poſ ſunt deſinere operari ſuum effectum, iuxta ea, quæ cum aliis Authoribus adnotarunt Prætis, & Mantica in locis relatis ſuprà. Et hactenus de primo articulo, qui pertinet ad ius, & iuſtitiam dicti D. Alphonſi Daualos. Deueniendo autem ad ſecundum articulum, ius filiarum eius certum, ac planum mihi videtur, quando in iure patris ſui dicti D. Alphonſi, dubium aliquod eſ ſe poſ ſit: & claré probatur ex verbis inſtitutionis vtriuſque Maioratus, quia in vtroque expreſ ſim vocantur, atque ſpecialiter filij, nepotes, & deſ cendentes dicti D. Alphonſi poſt eum: poſteà autem quando excluditur is, qui in dicto Maioratu principali succeſ ſerit, excluſio perſonalis fit, eius dumtaxat, quem ſic contingat ſuccedere; cæterùm filij, & deſcendentes ipſius, qui anteà in diſpoſitione principali tam expreſsè, atque ſpecialiter fuerunt vocati poſt patrem suum, nequaquam propter hunc caſum excluduntur à fundatoribus, ſed perſonalis dumtaxat ſit (vt dixi) non verò realis, aut linealis excluſio, vt ex verbis dictarum clauſularum manifeſtè colligitur: Et ita cùm ſimus in claris, hoc eſt in clara, atque expreſ ſa vocatione filiorum, & omnium deſcendentium dicti D. Alphonſi, & in[*] claris locus non ſit coniecturis, l. ille aut ille, § cùm in verbis, ff. de legatis tertiò, l. continuus, §. cum ita, & ibi notat Baldus in principio, ff. de verborum obligation. cum. aliis adductis per Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 1. num. 11. non poteſt dari locus, vt tractetur de inducenda, aut coniecturanda excluſione non expreſsa, nec etiam vt diuinetur, an in verbis relatis excludantur, vel non excludantur dicti filij, & deſcendentes: Excluſio namque non debet ſubintelligi, quæ in verbis di[*] ſpoſitionis non repetitur expreſ ſa, Decius in conſil. 379. num. 7. & in conſil. 553. num. 4. & in conſil. 688. Rubeus in conſil. 94. Franciſcus Beccius in conſ. 107. num. 19. Petrus Surdus in conſ. 416. num. 13. lib. 3. Maximè contra eos, qui anteà, atque in eadem di[*] ſpoſitione vocantur expreſ ſim, Alexander in conſil. 139. Circa primum, columna 2. & ſequentibus, lib. 6. Iaſon in conſil. 142. num. 3. verſiculo, Quintò, lib. 2. Decius in conſil. 68. columna prima, & ſecunda, & in conſil. 261. & in conſil. 309. Modernus Pariſ. in con ſilio pro Duce de Villahermoſa, num. 113. Aliàs in ca[*] ſu prædicto maximum abſurdum ſequeretur, videlicet, quòd dicta D. Catharina ab inſtitutoribus Maioratuum minùs dilecta, veniret præferenda filiis dicti D. Alphonſi, qui multò magis dilecti, atque prius ad ſucceſ ſionem inuitati fuerunt, contra rationem tex. in l. ſi ſeruus plurium, §. finali, ibi: Charitas, ff. de legat. 1. l. Lucius, § pater, ff. ad Trebellianum, Gloſ ſ. notabilis in l. ſi mater, §. 1. ff. de vulgar. & pupi. ſubſtit. Alex. in conſil. 17. num. 6. lib. 7. & in conſil. 3. columna 3. lib. 3. ob quam rationem di ſpoſitio vnam excludens perſonam, non trahitur ad aliam, etſi caſus diſ ſimilis eſ ſet, vt multis authoritatibus probarunt Pariſius in conſil. 47. numer. 77. lib. 3. Decius in conſil. 377. colum, 2. Burgos de Paz in conſil. 29. num. 52. & num. 61. Iacobus Menochius in conſil. 197. num. 68. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 95. num. 98. lib. 1. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. dubit. 3. ſolut. 2. num. 27. fol. 186. & in conſil. 90. Ex num. 7. & num. 29. Vbi probat, quòd[*] excluſio, vel incluſio non ſe extendit vltra perſonas nominatin excluſas, vel nominatim vocatas; Mieres etiam de maioratu, parte 2. quæ ſt. 6. num. 102. 103. & 104. Remanet ergo, quòd filiæ dicti D. Alphon ſi nominatim, atque ſpecialiter fuerũt vocatæ ad ſucceſ ſionem Maioratus vtriuſque poſt: patrem ſuum, nunquam verò excluſ æ ob caſum præfatum, quòd pater ipſarum in Maioratu principali ſuccederet. Secundò deinde, & ius earundem filiarum efficaciter probatur, quoniam (vt ante ſupponebam) filiæmetipſ æ vocantur multò antè quàm dicta D. Catharina vocetur, & verbis expreſ ſis, atque ſpecialibus ad ſucceſ ſionẽ inuitantur: Catharina autem, nunquam vocata eſt expreſ ſim, vel ſpecialiter, ſed dumtaxat comprehenſa ſub vocationibus generalibus, vt conſtat ex vtriuſque Maioratus verbis. Quis ergo negabit, contra omnem rationem, & manife ſtam inſtitutorum voluntatem eſ ſe, dicere, quòd ſic generaliter comprehenſa, & non ſpecialiter vocata, velit præferri expreſ ſim, atque ſpecialiter vocatis, maximè cum vocatio eiuſdem non aliter comprehendatur, quam in defectum dicti D. Alphonſi Daualos, & omnium deſcendentium eius: ſicut[*] contra rationem iuris eſ ſet dicere, quòd ſecundus gradus primum, vel tertius ſecundum præcedat, eúmque excludat, l. poteſt, ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. & in princip. Inſtitut. eod. tit. l. Iuriſconſultus, §. gradus, ff. de gradibus, & ita in terminis no ſtris ad deciſionem ſimilis ferè caſus argumentatur, & intentionem dictæ Dominæ Catharinæ ſubuertit Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titul. 8. num. 19. fol. 365. Vbi ponit adeò ſingularia verba ad propoſitum, vt hîc tranſcribere ea neceſ ſarium mihi viſum ſit: Quartò dicebam, Dom. Eliſabetham in hoc ſecundo capite ſub ſtitutionis non eſ ſe comprehenſam, ſed eam vocatam in tertio capite: Vnde abſurdum eſt dicere, quòd ipſa Domina Eliſabetha poſ ſit excludere Dominum Hieronymum, & fratres; ſicut abſurdum eſt dicere, quòd tertius gradus ſecundum præcedat, eùmque excludat. Nam & D. Eliſabetha eſt ſubſtituta, quando nullus ex dictis deſ cendentibus maſculis, & legitimis ipſarum filiarum reperietur: Atqui reperiuntur D. Hieronymus, & fratres, Ergo nullo iure Domina Eliſabetha poteſt admitti peruerſo ordine ſubſtitutionum ab ipſo teſtatore conſtituto. Et iterùm ipſe Author eodem loco, num. 56. in principio, verſ. Tertiò reſpondi, in hunc modum ſcribit: Tertiò respondi, quòd D. Hieronymus & Fratres reperiuntur ſubſtituti in ſecundo capite; at D. Vanius, & Dominicus ſunt ſubſtituti in tertio poſt filios filiorum: & ideò debent ſeruari gradus ab ipſo teſtatore expreſ ſi, & omnes ſunt admittendi eo ordine, quo ſunt ſubſtituti: Quid ergo concludentius poteſt ad deciſionem huius litis adduci? Et accedunt Deciùs in conſil. 408. numer. 8. Tiberius Decianus in conſil. 51. num. 26. volum. 2. Hippolytus Riminaldus in conſ. 651. num. 7. lib. 6. quatenus ibidem notarunt, lineam ſiliorum alicuius[*] præcedenrem in ordine ſcripturæ lineæ aliorum, qui poſt eos vocantur, præferendam omninò in ordine ſucceſ ſionis, per text. in l. generaliter, §. quid ergo, ff. de fideicommiſ ſariis libertatibus, l. cùm pater, §. penultimo, ff. de legatis 2. Et quemadmodum dicta D. Catharina ad peruertendum, & alterandum ordinem ſubſtitutionum & vocationum, non poteſt iuuari ex verbis præcedentibus; ita neque ex ſequentibus: tum ex his, quæ ſuprà notaui; tum etiam, quoniam verba, aut clauſulæ illæ præcedentes non poſ ſunt videri reformatæ, nec verè aliquo modo reformantur per ſequentes, niſi in his quæ exprimuntur, non verò in aliis non expreſ ſis: Et ſic cùm præcedat or[*] do vocationum formâ ſuperiùs dictâ, & ſ æpe repetita, & ſequuta poſtea reformatione dumtaxat in per ſona eius, qui ſucceſ ſerit in dicto Maioratu principali, non verò in eius filiis expreſ ſa, nec repetita, in eo tantùm diſpoſitio remanſit reformata, non autem in filiis, aut deſcendentibus ipſius, in quibus gradus ſubſtitutionum, aut ordinem vocationum peruertere non licet, per textum optimum in l. alumnæ, §. qui filias, ff. de adimendis legatis, in illis verbis: Reſpondi non à tota voluntate receſ ſiſ ſe videri, ſed ab his tantùm rebus, quas reformaſ ſet. Er per ea, quæ notarunt Aretinus in conſ. 21. colum. 1. in fine, Octauianus deciſ. Pedemontanæ 52. num. 14. Tertiò etiam pro ipſiſmet filiabus facit euidens ratio; nam vt pars contraria iuuari poſ ſet ex verbis vtriuſque Maioratus, ex quibus principaliter iuuatur, neceſ ſe erat, quòd in ipſis expreſ ſa esset, vel quòd fuiſ ſet vocata in caſu, quo horum Maiora, tuum poſ ſeſ ſor ad ſucceſ ſionem Maioratus principalis veniret, alteriúſve lineæ perſona vocaretur. Sed ſic eſt, quod nec filij, aut deſcendentes eius, qui ſic ſucceſ ſerit, excluduntur, vt remanet probatum, nec pars contraria, aliáve perſona alterius lineæ eo caſu vocatur: ergo dicta D. Catharina nullo modo[*] ius ſuum fundat, & conſequenter cùm pro ſe non habeat verba, nec diſpoſitionem, ipſi agenti, & ſucceſ ſionem horum Maioratuum prætendenti, ob ſtat equidem peremptoria exceptio, & obiici debet, Malè agis, & ſine iure, quia tali caſu de te non loquitur ſubſtitutio, vel ſcriptura, vt in quit Socinus in conſil. 62. col. 3. lib. 1. Craueta in conſ. 161. n. 16. lib. 1. Siluanus in conſ. 64. n. 14. lib. 2. Burgos de Paz in conſ. 29. n. 46. & in conſ. 34. n. 14. & 21. Simon de Prætis, qui plura cõ gerit in propoſito de interpret. vlt. volũt . lib. 2. interpret. 3. dub. 1. ſolut. 3. àn. 126. vſque ad n. 166. fol. mihi 245. quem retuli lib. 2. cap. 4. num. 30. Deinde pars aduer ſa, vt filias prædictas excludere poſ ſet, quæ ex ordinariis iuris regulis, & principiis, atque ex præcedentibus vocationibus, & ſubſtitutionibus habent fundatam ſuam intentionem in hac lite, tenebatur diſpoſitionem in contrarium oſtendere, eámque talem, ac adeò expreſ ſam, quòd de ea aliquo modo dubitari non valeret, Couar. pract. cap. 38. ante num. 11. Molina de Hiſpan. primogen. lib. 3. cap. 4. num. 38. Mieres de maioratu, parte 2. quæ ſt. 6. num. 2. & num. 6. in fine Ioannes Gutierrez in conſil. 13. num. 14. Petrus Surd. in conſ. 316. ex num. 31. lib. 2. Burgos de Paz in conſ. 29. num. 66. alios plures retuli, & ſic notaui lib. 2. cap. 4. num. 65. 66. & 67. & 159. & 160. De filiis autem, & deſcendentibus dicti D. Alphonſi Daualos, etiam in illis verbis, in quibus pars contraria totum fundamentum facit, loquitur apertè ſcriptura, vel ſubſtitutio facta illo caſu: Quia cer[*] tum eſt, quòd vna pars teſtamenti aliam declarat l. qui filiabus, l. ſi ſeruus plurium §. vltimo, ff. de legatis 1. l. quæ ſitum, §. Papinianus quoque, ff. de fundo inſtrutto. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 13. num. 5. Simon de Prætis lib. 2. interpretatione 3. dubitatione 1. ſolution. 3. num. 64. & ſeq. fol. 241. Et[*] omnes ſubſtitutiones reducendæ ſunt ad rationem, & intellectum prioris inſtitutionis, aut diſpoſitionis: Text. eſt vnicus in l. in ratione, §. filio ff. ad legem Falcidiam: Vbi Vincent. Hercul. 6. & 10. col. hanc eſ ſe literam illius textus fatetur: & ſequitur Alexand. Raudenſis in responſ. 30. num. 78. lib. 2. Vbi dicit, quòd prioris inſtitutionis formæ cedunt omnes ſubſtitutiones. Idque maximè procedit,[*] quando verba ſequentia ſunt obſcura & generalia, præcedentia autem sunt clara & determinata (vt in caſu præ ſenti) quia tunc præcedentia declarant omninò, & determinant ſequentia, vt poſt Cinum intelligit & declarat Bald, in l. legatorum petitio, §. vltimo, in fine, ff. de legatis ſecundò per illum textum, & in l. ſi cùm fundum, ff. de verbor, obligat. & ſequuntur Iaſon in dicta l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, num. 3. Mantica lib. 6. dicto titulo 13. num. 14. Sed ſic eſt, quòd in diſpoſitione principali præcedenti, & in ſubſtitutionibus ſuperioribus inſtitutores prius vocarunt dictum D. Alphonſum, & omnes filios, ac deſcendentes ipſius, & in defectum eorum, aliorúmque fratrum eiuſdem Alphonſi, & deſcendentium ſuorum, vocarunt filias Ferdinandi Daualos, quæ erant ſorores dictorum fratrum antè vocatorum, & poſtmodùm non mutarunt, nec alterarunt id in verbis ſequentibus, aut in diſpoſitione ſequenti; vbi in vno Maioratu dicitur, quòd ſi contingat ſucceſ ſio Maioratus principalis, Paſ ſe eſta mi herencia en el ſiguiente en grado: In alio verò ſcribitur: Suceda el llamado tras el por la orden que dicha es. Ergo neceſ ſitate, & veritate ipſa adſtringimur ad dicendum, ſequentem in gradu eum dici, qui ex ordine ſcripturæ, atque ſubſtitutionum, ſequens in gradu eſt, cùm in verbis prædictis aliter expreſ ſum non fuerit: Quia quis ſit ſequens gradus, ex præcedenti[*] gradu colligitur, l qui liberis, in fiue, ff. de vulgar. & pup. ſubſtit. l. 1. C. de impuber. & aliis, Rolandus de communi in conſ. 39. num. 38. lib. 4. Fabius Turretus in conſil. 82. num. 5. lib. 1. Vbi dicit, in fi[*] deicommiſ ſis regulam eſ ſe, ſequentem in gradu debere intelligi ſecundùm contenta & expreſ ſa in eadem diſpoſitione, quia vnus gradus alium declarat,[*] vt inquit Mantica dicto titulo 13. num. 5. & ſecunda ſubſtitutio interpretationem recipit à priore, l. final. vbi Scribentes, ff. ad Trebel. Decius in conſil. 227. num. 3. Iacobus mandellus de Alba in conſilio 234. n.[*] 13. Et magis in ſpecie, quòd ſequens in gradu poſt poſ ſeſ ſorem Maioratus, dicatur filius, aut deſcendens quilibet ipſius, expreſsè agnoſcit Tellus Fernandez in l. 27. Taur. colum. 2. num. 10. in illis verbis: Vnde ſequitur, quòd cùm quilibet filius, vel de ſcendens poſ ſeſ ſoris, ſit ſequens in gradu poſt eum. Expreſsè etiam Pelaez à Mieres de maioratu, parte ſecunda, quæ ſtione quarta, illatione 8. num. 22. Probatúrque neceſ ſaria ratione, quoniam in Maioratu dicti Roderici de Roxas, vbi ſunt verba illa: Paſ ſe eſta mi herencia en el ſiguiente en grado , priùs fuerunt ad ſucceſ ſionem vocati ſpecificè quatuor fratres, ac vniuſcuiuſque eorum filij, & deſcendentes; poſtmodùm autem facta eſt ſubſtitutio generalis, qua dicta D. Catharina litigans comprehenditur, & in hunc modũ ſcribitur; Y deſta manera vaya por los hijos de la dicha doña Maria, y del dicho Hernando Daualos, y por ſus deſ cendiẽtes para ſiẽpre jamas. Si ergo hac forma ire debet Maioratus, ſcilicet anteà expreſ ſa in vocationibus dictorũ fratrum, ad quos refertur verbu illud, y deſta manera: ſcilicet, vt vnus veniat poſt alium, & poſt omnes filios, & deſcendentes, ſiue in defectum filiorum & deſcendentium vniuſcuiuſque, alius veniat; quonam pacto dicta D. Catharina, quæ eſt filia D. Mariæ, & vocatur poſt omnes ſuos fratres, & filios atque deſcendentes eorum, prætendere poteſt ſuc ceſ ſionem, quovſque omnes defi iant , ſi hac forma vocata eſt, & hac forma venire non poteſt, dum aliquis ex deſcendentibus dicti D. Alphonſi ſupererit. Idque claré etiam colligitur ex aliis verbis, quæ reperiuntur in inſtitutione eiuſdem Maioratus, vbi ad eundem modum dicitur: Paſ ſe mi herencia en el ſiguiente en grado, & poſita fuêre immediatè poſt præ cedentia. Cauetur namque per dictum Rodericum de Roxas, quòd qui in ſuo Maioratu ſucceſ ſerit, bona aliqua eiuſdem nequaquam alienet, & ſic dicit: So pena, que el que lo hiziere, ò tentare hazer, pierda mi herencia, y paſ ſe en el ſiguiente llamado. Sed ſic eſt,[*] quòd in tali caſu alienationis à poſ ſeſ ſore factæ, eſt certum in iure, quòd filij, ac deſcendentes eiuſdem dicuntur ſequentes in gradu, & admittuntur poſt patrem ſuum alienantes, vt optimè, expreſsè probauit Tellus Fernandez in l. 27. Tauri, num. 10. Vbi ponit quæ ſtionem, quando parentes filium aliquem meliorarunt, ſubſtitutionúmque plures gradus fecerunt, & voluerunt, quòd bona non alienarentur, & ſi melioratus alienaret, proximiorem ſui generis vocarunt; & inquit, filios vniuſcuiuſque ex vocatis proximiores iudicari debere, & praeferendos eſ ſe, quamuis ipſi filij vocati non fuerint: qui tamen in caſu præ ſenti vocati ſunt (vt vidiſti) & ſic in fortioribus terminis admittit eos Tellus, & ſequitur Mieres de maioratu, parte quarta, quæ ſt. 19. num. 25. & 26. Vbi dicit in materia alienationis rerum Maioratus notandum eſ ſe, quòd ſi faciens Maioratum, alienationem rerum eius prohibeat, & clauſulam adiiciat, quòd ſi poſ ſeſ ſor alienauerit, ad proximum ſucceſ ſorem Maioratus deueniat, quòd tunc filij alienantis, immediatè ſuccedunt, atque admitti debent, aliis vocatis excluſis, vt latiùs fundat ibidem: & Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 1. Burſatus in conſil. 13. num. 65. lib. 1. ibi: Vnde cùm ſit ſequuta alienatio, filius ipſe contrauenientis admittetur vt proximior. Cephalus in conſil. 283. in fine, lib. 2. idem Mieres 2. parte quæ ſt. 4. illatione octaua, num. 22. vbi ponit caſum, qui de facto in Regali Cancellaria Granatenſi contigit: Quòd quidam faciens Maioratum, poſuit aliquas conditiones, quas à, ſucceſ ſoribus ſeruari præcepit, ſub pœna quòd ſi ſucceſ ſores in Maioratus eas non ſeruarent, bona Maioratus deferrentur ad ſequentem in gradu: Et dicit, quòd ſi ſucceſ ſor illas non ſeruauit, verior ſententia eſt, ve filius eius debeat in ſucceſ ſione praeferri, quoniam ipſe eſt verè proximior patri, & ſequens in gradu illi, qui conditionibus non paruit, vt etiam ibidem latiùs confirmat. Hoc ergo ipſum, quod neceſ ſariò concedi debet in his duabus partibus dictæ diſpoſitionis, atque Maioratus inſtitutionis, æqualiter concedendum eſt in alia parte prædicta, cùm omnes ſint adeò proximæ, in eadem diſpoſitione, atque verbis eiſ dem expreſ ſ æ, & ſic vniformiter ſunt terminandæ. Quod attinet verò ad alium Maioratum inſtitutum per dictam Catharinam de Sotomayor, res eſt quidem clarior, & Minùs in eo, quãm in præcedenti habet pars contraria verba, ſubſtitutionem, aut ſcripturam, ex quibus iuuari poſ ſit ideò, quòd pater dictarum filiarum in Maioratu principali ſucceſ ſerit, quia in eo dumtaxat dicit: Y ſuceda en tal caſo el llamado tras el, por la orden que dicha es. Quæ verba[*] ponderari debent attentè, quia cùm relatiua ſint, ſiue relationem contineant ad clauſulas præcedentes, & ſubſtitutiones anteà factas, relatio huiuſ modi haberi debet in omnibus, & per omnia, & cum omnibus qualitatibus, clauſulis, & conditionibus in termino ad quem refertur, contentis; quia quidquid continetur in termino relato, continetur etiam in termino referente, l. ſi ita ſcripſero, ff. de con ditionibus, & demonſtrationibus, l. aſ ſe toto, ff. de hæ redibus inſtituendis. Bartolus in l. prima, ff. de receptatoribus, & in l. prima, §. finali, ff. ſi famil. furt. feciſ. dicat. Decius in conſil. 182. num. 3. Pariſius in conſil. 19. num. 68. lib. 2. Decianus in conſil. 66. num. 5. lib. 2. Peregrinus de fideicommiſ ſis, artic. 16. num. 2. latiùs num. 111. Vbi aliis Authoribus relatis proba[*] uit, quod diſpoſitio referens, licèt alio modo referat, quam continetur in diſpoſitione relata, modificari debet ad terminos relatæ: & repetit iterùm in eodem tractatu, articulo 31. num. 39. Hieronymus Butigella in conſ. 153. n. 8. inter conſ. vltimarum, volunt. volumine 1. Vbi aſ ſerit cum aliis, quòd verba ſe re[*] ferentia ad iam diſpoſitum, nunquam veniunt augmentatiuè, etiam quòd ipſa videantur ſonare in gmentum: eleganter Craueta in conſ. 987. num. 56. & 57. Vbi abſurdum reputat, velle quem plus con[*] ſequi ex ſcriptura referente, quàm ex ſcriptura relata: Quod etiam voluit Curtius iunior in conſ. 94. n. 10. & hoc eſt multum ad propoſitum noſtrum; ſiquidem dicta D. Catherina, in his verbis non vocata, nec contenta, intendit plus iuris conſequi ex eis, quàm ex præcedentibus principalibus ad quæ referuntur: cùm tamen vocati ibi poſt dictum D. Alphon ſum Daualos, ſint eius filij, & deſcendentes: Y la orden dicha, quòd filiæ dicti Ferdinandi Daualos non ſuccedant, niſi in defectum omnium fratrum ſuorum, ac vniuſcuiuſque eorum filiorum, & deſcendentium: Et ita vana equidem eſt, & abſque omni fundamento eius prætenſio. Quod fortiùs conſtabit, ſi magis ſpecificè loquendo, ponderemus naturam, vim, & effectum illorum verborum, ſiue dictionum illarum: Tras el, y por la orden que dicha es. [*] Certum namque eſt, quòd dictiones, is, ille, & ipſe, de ſui natura referuntur præcisè ad perſonas expreſ ſas, & perſonalitatem quandam important, ſic vt non poſ ſint ad alios referri, quàm ad eos qui in ſcriptura relata ſpecialiter continentur: Ita Fachineus in cap. final. columna prima, de officio delegati. Baldus in conſil. 304. Nobilis vir, lib. 5. Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 328. num. 25. vbi citat textum, in cap. per inquiſitionem, de electione, Rolandus in conſil. 59. num. 27. lib. 3. qui ad hoc expendit textum in l. generaliter, in fiue, ff. de officio Præ ſidis, in l. vnica, §. finali, C. de caducis tollendis, & in l. fideicommiſ ſa, §. finali, ff. de legatis 3. Cephalus in conſilio 219. nu. 1. volum 2. Hippolyt. Riminald. in conſ. 528. num. 2. lib. 5. Vbi notauit, dictiones præfatas, ad ſuprà proxime nominatos referri, illóſque tantùm comprehendere. Dictio etiam illa, que dicha es. Latine[*] dicta, aut prædicta, certiſ ſimum quoque eſt, quòd ſit repetitiua rerum tantùm, & perſonarum præcedentium cum ſuis qualitatibus, diſpoſitionémque ad præcedentia tantùm reſtringit, Decius in conſil. 377. num. 5. Craueta in conſil. 89. num. 3. Berous in conſil. 132. num. 7. lib. 3. Pariſius in conſil. 86. nu. 36. lib. 2. Cephal. in conſil. 292. num. 9. lib. 2. Rolandus in conſil. 30. num. 30. cum ſequentibus, lib. 4. Hippolyt. Riminald. in conſ. 597. num. 12. lib. 5. Petrus Surdus in conſil. 417. num. 4. lib. 3. Et ſic dictorum verborum, aut dictionum perſonalitas, perſonas dumtaxat filiarum dicti D. Alphonſi reſpicit, & intentionem partis aduerfæ manifeſtè ſubuertit, vt etiam ex aliis tradidit Ludouic. Caſanate in conſ. 4. num. 139. & in conſ. 36. num. 6. Quartò prætereà, ius ipſarum filiarum probatur, quoniam in Maioratu dicti Roderici de Roxas, priori loco ad ſucceſ ſionem vocatur Franciſcus Daualos, y Roxas, & poſt eum filius ipſius maior, & eius deſ cendentes: Et ſi Franciſcus abſque liberis decedat, fuerint aliæ ſubſtitutiones aliorum fratrum eiuſdem Franciſci, & filiorum ac deſcendentium eius eadem forma; in Maioratu autem inſtituto per dictam D. Catharinam, in vnaquaque vocatione; aut ſubſtitu tione, ipſamet forma, & ordo ſeruatur: Priùs namque vocatur D. Antonius de Sotomayor, & poſt eum filius eius maior, & cæteri alij ab eo deſcendentes: Et poſt eum, dictus D. Alphonſus Daualos, & eius filij, & deſcendentes vocantur: Poſtmodùm verò alij fratres eorundem Antonij, & Alphonſi, ac eorum deſcendentes eodem ordine ad ſucceſ ſionem inuitantur: Et ſic in vtroque Maioratu, & in vocationi[*] bus eorum, quælibet ſubſtitutio eſt de per ſe, & vna hon dependet ab alia; imò quot ſunt perſonæ vocatæ, tot reſultant ſubſtitutiones reſpectu vniuſcuiuſ que vocati, & filiorum, atque cæterorum ab eo deſ cendentium: Ideóque vocationis, aut ſubſtitutionis die adueniente, quilibet ex vocatis in vnoquoque gradu, conſequitur dominium rerum Maioratus ex propria perſona, ſublato de medio præcedenti ſucceſ ſore; non autem ex iure ab eodem ſibi tranſmiſ ſo, vt cum aliis Authoribus optimè adnotauit Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 1. c. 1. n. 17. Mieres de maioratu, part. 2. q. 10. n. 4. quo loco, & anteà nu. 1. in fine, vtiliter, & verè obſeruauit, quòd cùm in diſpoſitione, in qua continentur plures gradus ſubſtitutionum, tot dicantur ſubſtitutiones, quot ſunt perſo[*] næ in ea contentæ; inde fit, vt vno mortuo, vel aliter ſuccedere non valente, ſiue à ſucceſ ſione tempore, aut alio euentu excluſo, ius ſubſtitutionis poſt eum vocati non deficiat, imò ex perſona ſua tunc ſuccedere poſ ſit: Et n. 2. ibidem, cum aliis Authoribus probauit, quòd quando ſubſtitutiones ſunt poſitæ de per ſe, nec vna dependet ab alia; tunc deficiente vna (quocunque caſu deficiat) ſequentes non corruunt, imò cùm deficit, quilibet ſuo loco, & tempore ad ſucceſ ſionem admittitur. Molina etiam de Hiſpanor. primog. lib. 3. cap. 6. n. 39. dicens, quòd quando plures, vnus poſt alium ad alicuius fideicommiſ ſi ſucceſ ſionem vocantur, atque vocatio primi in cauſam caduci deuenit, ex eo quòd ipſe ſuccedere non valeat, vel in vita teſtantis mortuus ſit, nihilominùs tamen ſequentes ex propriis vocationibus ſuccedent: Et dicit id probari per textum in l. vna, §. pro ſecundo, & in §. ſi autem aliquid ſub conditione, C. de caducis tollendis; & l. quandiu, la 3. §. is autem, vbi Bar. & communiter Scribentes id notant, ff. de acquir. hæred. & citat Alexand. Socin. Iaſonem, Alciatum, Pariſium, & Tiraquellum ſic tenentes. Quod optimè conducit ad noſtrum caſum, & decidit illum, quia (vt dictum eſt) fundatores præfati, plures gradus ſubſtitutionum fecerunt, & ſic vt ſuccedat in ſecundo gradu vocatus, vel in ſecundo loco, aut ſecunda ſubſtitutione poſitus, neceſ ſe eſt, quòd in primo gradu, aut prima ſubſtitutione vocatus deficiat: Et vt ſuccedere poſ ſint filiæ dicti D. Alphonſi, quòd ipſe deficiat, quia poſt eum vocatæ fuere, aut in eo gradu, in ſecunda ſubſtitutione poſitæ; & ita antequam ille deficiat filiabus eius locus eſ ſe non poteſt, & tunc incipit locus eſ ſe, cùm deficiat. Quod etiam cum aliis Authoribus optimè aduertit Mieres part. 2. d.q. 10. n. 1. & 2. Sed in caſu præ ſenti deficit pater, quia ex fundatorum diſpoſitione retinere non poteſt hos Maioratus eo ipſo quòd in Maioratu principali ſucceſ ſerit; ergo ipſ æ filiæ ſtatim admitti debent, tanquam in hũc caſum, & in defectum patris ſui vocatæ, & quemadmodum admitterentur, ſi mortuus fuiſ ſet. Quoniam[*] in hac materia paria ſunt, mortuum eſ ſe aliquem, & ſic non extare; ſiue extare, & non poſ ſe ſuccedere, l. pater filium, & ibi Gloſ ſa, ff. de inofficioſo teſtamento, l. ſecunda, §. ſed ſi ſunt ſui, & ibi notat Bart. ff. ad Senatuſc. Tertul. l. prima, §. vltimo, cum l. ſequenti. Et ibi etiam Bartolus ff. de bonor. poſ ſeſ ſ. contra tabulas, l. ſi necem, §. ſi deportatus, l. & ſi ex modica. ff. de bonis libertorum: Inca[*] pax enim pro mortuo reputatur, l. prima, §. ſed ſi patronus, ibi: pro mortuo habetur, ff. de coniungend. cum emancip. liber. Nec obſtat ſequentibus in gradu (vt[*] ſuprà dixi;) imò ſtatim ſit locus ſequenti ſubſtituto poſt eum, ac ſi primus vocatus non fuiſ ſet, ex eiſ dem iuribus, ex quibus ita obſeruant Tiraquell. de iure primogeniorum, q. 3. n. 16. Mieres de maioratu, 2. p. d.q. 10. & 1. p.q. 2. ex n. 14. vbi dicit nonnulla ad propoſitum, Molina de Hiſpan. primog. lib. 1. c. 9. n. 29. & 30. ibi; Ideóque primo vocato exiſtente incapaci, ſtatim ſequenti ſubſtituto locus fit, ac ſi primus vocatus non fuiſ ſet. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 21. ex n. 17. lib. 1. qui id ipſum multis confirmat, & in no ſtris terminis, ſcilicet, quando pater vel mater viuit, & ſuccedere non poteſt propter aliquam qualitatem, quæ in eo concurrit, vel propter caſum ſuperuenientem, hanc æquiparationem mortis & inhabilitatis admittendam eſ ſe, poſt Rubeum in conſil. 22. in fine, conſtanter tuetur. Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. tit. finali, num. 49. & 50. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 75. n. 39. lib. 1. qui ſingulariter inquit, quòd filij vocati poſt mor[*] tem patris, ſtatim admittuntur, atque ſuccedere debent poſt eum, etiam ſi citra caſum mortis contingeret, quòd pater excluderetur, & non ſuccederet: maximè eadem ratione ſubſiſtente, per textum in l. ſi ita, ff. quando dies legati cedat, & in l. ſi mater, C. de inſtitut. & ſubſtit. Igitur in caſu præ ſenti certiſ ſimum atque indubitatum eſt, dictas filias ſucceſ ſuras, quia poſt dictum D. Alphonſum, filij eius immediatè vocantur: Y muriendoſe, o no pudiendo tener eſtos mayorazgos, quien es el ſiguiente en grado, o el llamado, o que viene tras el, ſino ſus miſimos hijos, l. cùm ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis 2. ibi: Et qui ex his proximo gradu procreati ſunt; quoniam filius reſpectu patris, certum eſt, quòd primum gradum obtiner: textus eſt in[*] l. 1. in principio. ff. de gradibus, §. 1. Inſt. eodem tit. ibi: Pater & filius ſunt in primo gradu inter ſe. Notauit Mieres de maioratu, p. 2. q. 4. illatione 8. n. 22. in fine: & propinquitas hæc aut proximitas in Maioratuum ſucceſ ſione, reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris conſideranda eſt,[*] l. 9. tit. 1. p. 2. & latiſ ſimè comprobant Molina lib. 3. c. 9. ex n. 11. Mieres p. 2. q. 8. Alexander Raudenſis poſt tractatum de analogis, in appendice, 1. part. ex n. 15. cum ſeq. & multi congeſti per Blazium Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſ. Gama 7. & 93. & vltra relatos ab eo, Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſ ſis, lib. 2. c. 15. Andreas Fachineus controu. iuris, lib. 5. c. 85. Hieronymus Cæuallos pract. commun. contra communes, q. 398. Quintò etiam earundem filiarum ius concludenti ratione probatur, quoniam (vt ſuprà, in initio, remanet præ ſuppoſitum) dictus D. Alphonſus Daualos, multis abhinc annis ſucceſ ſit in his Maioratibus (ſuper quibus lis eſt) & habuit, atque poſ ſedit eos, & nunc quoque habet, & poſ ſidet: Et ſic iuxta iuris regulas, cùm ſucceſ ſio ire debeat per lineam directam. non poſ ſunt dicti Maioratus in aduerſam partem tranſire, aut ingredi: Quia quilibet fratrum con[*] ſtituit propriam lineam, & alter de alterius linea non dicitur, vt declarant Socinas inconſ. 33. n. 8. lib. 3. Decius in conſ. 379. n. 4. Ruinus in conſ. 27. n. 4. lib. 3. Ioannes Gutierrez in conſ. 13. n. 12. Sed eo ipſo, quòd ingredi potuerunt, atque tempore habili & legitimo ingreſ ſi ſunt in perſonam dicti D. Alphonſi, & eius lineam, durare debent in eadem linea, quouſque omnes filij & deſcendentes deficiant, atque ex eis omnibus, & tota linea nullus ſuperſit, vt eſt certiſ ſimum & probat textus in c. 1. de natura ſucceſ ſionis feudi, ibi: Ad ſolos, & ad omnes, qui ex illa linea ſunt, ex qua iſte fuit. Et ibi: Sed omnibus ex hac linea deficientibus, omnes aliæ lineæ æqualiter vocantur; per quem textum ita tenent permulti Authores. quos citat, & in ſucceſ ſione Maioratuum pro indubitato obſeruat Molina de Hiſpan. primog. lib. 3. c. 4. n. 14. & c. 6. n. 33. meliùs n. 30. Vbi inquit, quòd incluſio lineæ vnius,[*] omnes alias lineas excludit, vſquequo omnes ij deficiant, qui ex eius linea proceſ ſerint; & ideò dum ali quis ſupereſt ex illa linea, nullus ex alia poteſt admitti: & n. 35. & 36. idem notauit ibidem. Maximi ergo momenti atque conſiderationis eſi, quòd dictus D. Alphonſus ſuccedere potuerit in his Maioratibus, & quòd realiter, temporéque habili ſucceſ ſerit in illis; eo namque ipſo acquiſitum eſt ius perpetuum & irreuocabile omnibus ex eius linea procedentibus, atque effectum eſt, vt dicantur ſequentes in gradu, quos inſtitutores vocarunt, vt ſic nullus de alia linea ſuccedere poſ ſit, nec ius aliquod prætendere, quovſque omnes de hac linea deficiant, vt etiam cum Molina obſeruauit Mieres de maioratu parte 2. q. 7. n. 10. Ioannes Gutierrez in conſ. 13. n. 13. & 14. & iterùm dicetur infrà:: Et ſic incapacitas, quæ dicto D. Alphonſo Daualos ſuperuenit, quia ſucceſ ſit in dicto Maioratu principali, nec tollit ſpecialem atque expreſ ſam vocationem. quam poſt eum habent ſui filij, nec aliquo modo alterat ius irreuocabile iam acqui ſitum lineæ ipſius, vt agnoſcit Molina locis anteà relatis. & ibid. n. 39. & inſtitutoresmetipſi non obſ curè ſic voluerunt; imò in hoc cum diſpoſitione iuris communis, & regulis prædictis apertè ſe conformare viſi ſunt, vt ex clauſulis dictorum Maioratuum colligitur. Sexto & vltimo loco eadem pars comprobatur & corroboratur exemplis & caſibus ſimilibus, in quibus ſi pater ad ſuccedendum inhabilis ſit, vel ſuccedere non poſ ſit, etiamſi ſint clauſulæ aut vocationes ſimiles, hoc eſt, quòd vocetur ſequens in gradu; nihilominùs filius ſuccedit, & non tranſuerſalis, vel alius alterius lineæ: Quod generaliter conſtituunt, Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico, qu. 41. num. 5. Pancirolus in conſ. 169. n. 13. & 17. & 18. & 19. Alexander Raudenſis in reſponſo 1. n. 26. & 27. lib. 1. Vbi[*] probant, patrum inhabilitatem filiis non ſolere, nec debete nocere in materia fideicommiſ ſaria: Quod etiam deducitur ex reſolutionibus Pelaez à Mieres de maioratu part. 2. q. 10. Molinæ de Hiſpanor, primog. lib. 1. cap. 1. n. 17. & cap. 9. n. 29. & 30. Et magis ſpeci[*] ficè loquendo, quod filius primogeniti furioſi, cœci, muti, ſurdi, aut alterius aliam inhabilitatem habentis, propter quam ex fundatorum diſpoſitione ſuccedere non poteſt in Maioratu, fratrem ſecundogenitum excludit, etiamſi vocatus fuerit ſequens in gradu, cum Baldo, Socino, Lecirier, Tiraquello, & Gregorio Lopez affirmat Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap 13. num. 35. & ſi committit deli[*] ctum, propter quod inhabilis efficiatur, etiamſi ſit delictum læ ſ æ maieſtatis diuinæ, vel humanæ, & ideò ſucceſ ſione priuari debeat; filius tamen non priuatur, imò ſequentibus in gradu præfertur, ſecundum Molinam, qui alios citat, & id optimè comprobat lib. 4. c. 11. n. 51. & tribus ſeqq. Mieres de maioratu, part. 4. illatione 8. num. 22. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 31. ſimiliter (vt ſuprà diximus, & Tellum Fernandez in l. 27. Tauri, num. 10. Mieres dicta illatione 8. num. 22. retulimus) ſi poſ ſeſ ſor Maioratus, quia conditionibus non paruit, ſed potiùs præcepto ab inſtitutore iniuncto contrauenit, Maioratu priuetur; tunc filius eius ſuccedit, quamuis proximior, aut ſequens in gradu, eo caſu vocetur, vt in his terminis præfati duo Authores affirmant, & tenet Cephalus in conſ. 282. num. 34. & ſequentibus, lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 72. num. 44. lib. 1. Et ſi mulier incapax eſt ad ſucceden[*] dum in Maioratu, dummodò non ſit Maioratus in quo agatur de conſeruatione agnationis perpetua, filius eius maſculus ſuccedit, vt latiùs probant Molina libro 3. cap. 5. numero 48. Mieres parte 2. quæ ſtione 6. numero 58. Iacobus Mandellus de Alba in conſilio 86. num. 4. optimè Franciſcus Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 8. tit. 18. per totum, maximè ex n. 20. Peregrin. de fideicommiſ ſis, art. 26. & 27. Ac denique, vbicunque filius habet ſpecificam vocationem, atq; ex ſua perſona ſucceſ ſionem prætendit, incapacitas patris ei non nocet, vt ſtatim dicetur; imò potiùs præbet locum filiometipſi, vt tunc ex ſua vocatione & ſubſtitutione ſucc dere, atque ingredi poſ ſit, vt ſuprà dictum fuit in quarto fundamento, vbi Mieres, & Molinæ reſolutiones in terminis adduximus. Conſtat igitur ex omnibus hactenus adductis, ius dictarum filiarum certiſ ſimum eſ ſe, & apertum, nihilque pro aduerſa parte ponderari poſ ſe, quod ex verbis dictarum inſtitutionum Maioratuum non elidatur: imò ex eiſdem poſ ſe ſatisfieri his, quæ in fauorem dictæ Dominæ Catharinæ expenduntur: Nihilominus tamen neceſ ſe erit. vt veritas magis eluceſ cat præcipua fundamenta proponere, quibus eadem Catharina innititur, atque illis ſuo ordine reſpondere, & ſatisfacere. Et primó contenditur ab aduerſis probari, quòd ſubſtitutio aut vocatio ducti D. Alphonſi, & ſiliorum ac deſcendentium eiuſdem, vna dumtaxat atque eadem eſt, & quòd filiorum ſubſtitutio & vocatio à patris vocatione dependet; & conſequẽter deficiente patris ſubſtitutione & iure, quòd debet etiam & ipſorum ſubſtitutio, & ius deficere, & ceſ ſare: ſublato namque principio, reliqua ab eo dependentia corruunt, vt per Ancharanum in conſilio 137. Cephalum in conſilio 17. numero 11. libro primo, Cæterùm, vt vidimus ſupra, & ad id, verba clara Maioratus vtriuſque ponderauimus, facilè & verè fundamento huic reſpondetur; quoniam certiſ ſimum eſt, quod in caſu præ ſenti, plures ſubſtitutiones ſunt in vnoquoque gradu, & tot equidem, quor ſuerunt perſonæ vocatæ: & quod vnaquæque eſt de per ſe, nec vna dependet ab alia, & ſic omnes vocati, iure proprio ad ſucceſ ſionem admittuntur, vt Molina, Mieres, & cæteri adducti ſuprà. in quarto fundamento obſeruarunt: Et ſiccùm vnaquæque ſubſtitutio per ſe ſubſiſtat. defectus ſubſtitutionis patris, non modò nõ nocet filiis, ſed potiùs efficit, vt ipſe ſtatim admitti debeant ex propria ſubſtitutione, vt ipſemet Molina, & Mieres in eiſdem locis latiùs probarunt, & eos retuli ſuprà. ex n. 44. cum ſeqq. Quod autem in con[*] trarium dicitur, deficiẽte prima ſubſtitutione patris, & ſequentes filiorum in eo gradu corruere; tunc demùm poteſt, ac procedere debet, quando dependerẽt à prima tanquam acceſ ſoriæ, & non poſ ſent abſque illa ſubſiſtere, vt per dictos Authores: ſecus tamen quando concipiuntur forma propoſita ſuprà, d. 4. fundamento. quia tunc dependentiam non habent, nec dicuntur acceſ ſoriæ, ſed æquè principales iudicantur, & ſic de per ſe ſubſiſtunt. Secundum fundamentum partis aduerſ æ deduci videtur ex theorica ſeu doctrina Bartoli in l. liberorum, numero 16. ff. de verbor. ſignificat. Vbi decla[*] rando, quando exclusâ filiâ, cenſeatur etiam excluſus nepos ex ea, diſtinguit aliquos caſus, quorum tertius ad propoſitum facit, & pro iure aduerfæ partis (vt dixi) ponderari poteſt: ſcilicet quãdo filia exeluditur propter fauorem alterius; tunc enim (inquit Bartolus) quia ille fauor, ob quem filia excludebatur, ita durat filia mortua, ſicut ea viua; quemadmodum excludebatur filia, ita etiam excluditur nepos, & cum Bartolo ſcripſerunt Decius in conſ. 584. n. 5. Ruinus in conſ. 120. n. 3. lib. 1. Menochius, qui refert alios in conſ. 172. n. 32. in fine, lib. 2. Decian. conſ. 98. n. 17. vol. 3. Inde deducens, quòd cùm à ſucceſ ſione excluditur aliquis in fauorem alterius, omnes ab eo deſcendentes cenſentur excluſi, ſicut ille, cuius contemplatione alter eſt excluſus, dicitur admiſ ſus ſimul cum omnibus ab eo deſcendentibus: dicit ergo dicta D. Catharina, quòd excluſio eius, qui in Maioratu principali ſucceſ ſerit, facta fuit in fauorem perſonarum alterius lineæ, aut gradus ſequentis; & cum ipſa ſit principium lineæ ſequentis, quòd excluſo dicto Domino Alphonſo, cenſeri debent etiam & cæteri ab eo deſcendentes excluſi: & ita quoque alio in loco Menochius ipſe in conſil. 522. n. 11. lib. 6. Verum huic fundamento, iam anteà dicta numeris præcedentibus, concludens præ ſtant reſ ponſum. Et in primis reſpondetur, doctrinam Bartoli & ſequacium in eis terminis procedere, in quibus ipſi loquuntur; ſcilicet quando aliquis fuit excluſus à ſucceſ ſione in fauorem certæ, atque determinatæ, ſiue ſpecialiter nominatæ perſonæ: tunc enim & deſ cendentes ab eo cenſentur excluſi, vt notauit Decianus; ſecus tamen, quando excluſio facta non eſt in fauorem certæ, atque ſpecialiter nominatæ perſonæ, vel ſumus in dubio, qualis fuerit hæc perſona, propter quàm excluſio facta fuit; quia tunc vel res definienda erit, iuxta terminos iuris communis, vel inſ pici debebit, qualis fuerit in hoc diſponentis voluntas, ſicut in caſu præ ſenti neceſ ſario inſpiciendum erit: quia quando excluditur, qui venerit ad ſucceſ ſionem Maioratus principalis patris ſui, non dicitur hanc excluſionem fieri in fauorem talis, aut talis, nec certa aut determinata perſona exprimitur, quæ eo caſu ſucceſ ſura ſic, ſed dumtaxat cauetur, Que paſ ſe el mayorazgo en el ſiguiente en grado: Vel, que ſuceda el llamado tras el por la orden que dicha es: Sic enim in inſtitutione vnius & alterius Maioratus dicitur. Inſ piciendum itaque erit, quis ſit ſequens in gradu, Y el llamado tras el, y qual fue la orden dicha. Et ſecundum hoc iudicabimus, quis eo caſu admitti debear: Si autem hoc inſpicimus, nec dicta D. Catharina eſt ſequens in gradu, nec poſt dictũ D. Alphonſum vocata, vt ſuprà remanet probatum. Non etiam eo caſu fuit ipſa admiſ ſa, nec filij aut deſcendentes eius, qui ſic ſucceſ ſerit in Maioratu principali, excluduntur; ergo non poteſt dicere, hanc excluſionem in eius fauorem Factam fuiſ ſe, nec excluſio ipſa extendi poteſt contra filias dicti D. Alphonſi, prout latè explicat Ioan. Cephalus in conſil. 103. n. 15. cum ſeqq. lib. 1. dicens, quòd filij ob excluſionem perſonalem patris, nunquã cen ſentur excluſi à ſucceſ ſione, ad quam aliàs eſ ſent admittendi. Opportunè ergo & iuridicè ipſ æmet filiæ pro ſe expendere poſ ſent dictam doctrinam Bartoli, quoniam eo caſu vocantur, & ſic ſtatim admitti debent. Secundò reſpondetur, doctrinam Bartoli procedere, quando vna perſona non abſolutè excluditur ob fauorem alterius, ſed ſimul propter aliquam cauſam vel rationem particularem, ſiue propter aliquam qualitatem; quo caſu inſpici debet, vtrùm ratio excluſionis æqualiter duret, vel non duret in deſcendentibus excluſi, quia ſi durat, cenſentur excluſi deſ cendentes, ſed ſi non durat, non cenſentur excluſi: Et ita in terminis declarat Alex. in conſil. 75. ad finem, lib. 1. & infrà ad ſolutionem ſecundam tertij fundamenti latiùs dicetur. Et in his terminis loquutus eſt Bartolus in d. l. liberorum, quando ſcilicet filia excluditur ratione agnationis; tunc namque etiam filius filiæ excluditur, quia in eo, & in omnibus aliis filiæ deſ cendentibus durat excluſionis ratio, quia ſunt cognati, & non agnati, vt Cephalus declarat d. conſ. 103. ex n. 15. Mantica de coniect vltimar. volunt. lib. 8. tit. finali, n. 72. & ſeqq. Sed in caſu huius conſultationis, non durat in filiis excluſionis ratio, vt ſtatim probabitur; Ergo excluſio non nocet illis. Tertiò & vltimò reſpondetur, doctrinam Bartoli nequaquam procedere in materia fideicommiſ ſaria, quoties filij excluſi, vocati ſunt expreſ ſim, vel contendunt ſe contineri ſub vocationibus aliquibus, vel ſub verbis ſubſtitutionum, vt infrà latiùs dicetur, & plenè comprobabitur: Et in terminis declarat Mantica lib. 8. d. tit. finali, n. 75. Sed in præ ſenti filias vocatas eſ ſe, conſtat manifeſtè ex anteà dictis: Ergo doctrina Bartoli nullo modo expendi poteſt aduersùs ipſas. Tertium deinde par tis aduerſ æ fundamentum ex[*] eo deducitur, quòd quando vna perſona prohibetur ſuccedere, vel à ſucceſ ſione excluditur, cenſeri debẽt quoque ſuccedere prohibiti, vel à ſucceſ ſione exclu ſi omnes ab illo deſcendentes: Et caſus excluſionis patris vel matris, quòd continet & comprehendit caſum excluſionis filiorum, & deſcendentium eorum; Ac denique excluſio extenditur, ſiue trahitur ad perſonam, quæ venit à perſona excluſa; ſublatáque mediâ perſona, ſequens non poteſt admitti. Quæ ſunt regulæ ſiue doctrinæ generales in hac materia, & quæ paſ ſim, multiſque in locis à Doctoribus expenduntur, vt latè per Tiraquellum de iure primogeniorum, quæ ſtione 12. ex numer. 5. vſque ad numerum 16. vbi in effectu congerit ea omnia, quæ pro contraria parte adduci poſ ſunt: congerit quoque ea in terminis fideicommiſ ſi, Ioannes Cephalus in conſilio 103. per totum lib. 1. Simon de Prætis in conſ. 98. per totum, lib. 1. eruditè etiam & diſtinctè Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo finali, ex nu. 72. cum ſeqq. Ludouicus Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 3. cap. 5. n. 41. Mieres de maioratu, part. 2. q. 4. illatione 8. n. 22. in principio, & q. 6. n. 52. Iacobus Menochius in conſil. 318. ex nu. 21. vſque ad n. 29. lib. 4. latiùs in conſ. 172. à n. 1. vſque ad numerum 13. & n. 30. 31. & 32. lib. 2. Vbi in propoſito congerit nouem fundamenta, quæ in effectu ſunt omnia, ac quæcunque pro parte contraria expendi, & considerati poſ ſunt: Alios plures ideò hîc non commemoro, ſed potiùs ſciens conſultóque prætermitto, proptereà quòd ſuperiores referunt eos, vel poſtmodùm ego referam: congerit etiam fundamenta eadem Aldobrandinus in conſilio 5. ex numero 1. cum ſequentibus, & conſil. 3. ex numero 33. cum ſeqq. Nunc autem ſuo ordine, atque diſtinctè regulis præfatis, ſiue generalibus Doctorũ obſeruationibus reſpondendo, ante omnia animaduertere neceſ ſe eſt, quòd regulæ ipſ æ ſiue doctrinæ, plures limitationes recipiunt, ſiue pluribus caſibus non procedunt: Et[*] primum procedere ſeu obtinere non poſ ſunt, quando patre vel matre excluſis, filij vocari ſunt expreſ sè, vel ſub verbis ſubſtitutionum, aut vocationum aliquando contenti, vel comprehenſi; tunc namque propter ſubſtitutionem aut vocationem expreſ ſam, vel quia comprehenſi ſunt, ceſ ſante excluſionis coniectura (quæ ab excluſione patris tantùm deducitur) filij indiſtinctè admittuntur, nec de excluſione patris curatur, ſiue illa ſit ſimplex aut abſoluta, ſiue conditionalis, aut in euentum alicuius caſus facta: quia cùm hæc omnia à teſtatorum voluntate & diſpoſitione dependeant, ex ipſorum placito alterantur, ſiue procedunt, aut non procedunt doctrinæ præfatæ. Quod ita eleganter in hac materia tradiderunt atque adnotarunt Raphaël Fulgoſius in con ſilio 85. Ex facto proponitur, ſub numero tertio, vbi dicit, quòd in ſucceſ ſionibus, quæ ex teſtamento deferuntur, ſ æpenumero accidit, vt vlteriores in gradu admittantur, & anteriores excludantur. Tob. Peruſi. in conſil. 29. ſub nu. 24. Simon de Prætis in con ſilio 90. num. 7. & 29. libro primo, & de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. dubitatione 2. numero 26. folio 186. Franciſcus Mantica lib. 8. dicto tit. finali, num. 49. & num. 57. Tiberius Decianus in conſ. 1. ex num. 186. lib. 1. Qui Authores loquentes in noſtris terminis, limitant regulas predictas, vt ipſ ę non procedant, quando aliquis ex his, qui deſcendit à perſona excluſa, prætenderet ius ex verbis diſpoſitionis, vel alicuius ſubſtitutionis, & diceret ſe vocatum in aliqua parte, & nunquam excluſum: & ira expreſ ſim admittit Menochius d. conſil. 318. n. 30. lib. 4. Is enim Author, quamuis ex num. 21. plura fundamenta adduxerit contra filios excluſi, eóſque ſicut patrem excludendos putauerit; tandem dict. num. 30. in hunc modura ſcribit: Et prætereà illa traditio Bartoli intelligitur, quando ille nepos ex filia poteſt ſuccedere, vt quia vocatus eſt, vel ab inteſtato lex ei defert ſucceſ ſionem, ſicut in ſpecie declarat Ruinus in conſilio 120. n. 15. lib. 1. ita hic eſ ſet dicendum, quando ij filij D. Proſperi eſ ſent anteà ex propria eorum perſona vocati ab ipſo teſtatore: Sed cùm ij filij non ſint vocati. &c. Menoch. itaque, qui contra filios excluſi, rem cæteris aliis fortiùs ad ſtringit, non excludendos fatetur (ve vides) quando anteà in aliqua parte diſpoſitionis fuerunt ad ſucceſ ſionem inuitati: & dicto conſilio 172. cùm ex numero primo, cum ſequentibus, plura congeſ ſiſ ſet fundamenta, ad probandum quòd vna perſona excluſa, intelligi quoque debent æqualiter omnes eius filij, & deſcendentes excluſi; tandem limitat eodem modo, quando ſcilicet filij ex verbis alicuius ſubſtitutionis, aut vocationis ius ſuum prætenderent, & verè ſub illa continerentur, vt conſtat ibidem ante numerum 13. in illis verbis: Primò hi nepotes ius ſuum prætendunt ex illa ſubſtitutione, quæ incipit, &c. Et ſtatim probat, quòd ſub illa ſubſtitutione non poſ ſunt videri contenti rationibus ibi adductis, quia ſi continerentur aliquo modo, res eſ ſet abſque dubio & difficultate; & iterùm numero 19. in fine, in ver ſiculo, cæterùm re ipſa, ibi: Vt hi nepotes nec etiam ex ſua perſona non ſuccedant, cùm verè illi nec contineantur ſub verbis ſecundæ illius ſubſtitutionis, id quod ita multis demonſtratur. Atque ex numer. 20. cum ſequentibus, ex propoſito demonſtrat, vt inde elici debeat, tanti momenti atque conſiderationis eſ ſe, quòd excluſi filius aut deſcendens dixerit, ſe nulla parte diſpoſitionis excluſum expreſsè, & ſub aliqua vocatione aut ſubſtitutione comprehendi, quamuis non expreſsè aut ſpecialiter, ſed ſub verbis generalibus comprehendi aut contineri videatur: quod eo in loco neceſ ſitate adſtrinxit Menochium, vt ex propo ſito oſtenderet, atque probaret, nepotes illos, de quibus quærebatur, nullo modo videri contentos ſub verbis ſubſtitutionis cuiuſdam, ſub qua dicebant ſe contentos fuiſ ſe: Quantò igitur magis hoc procedet in caſu præ ſenti, in quo dicti D. Alphonſi filiæ non contendunt ſe comprehenſas fuiſ ſe ſub aliqua ſubſtitutione, vel ſub verbis generalibus vocationum, aut vocationis alicuius contineri, ſed potiùs expreſ ſa atque ſpeciali vocatione iuuantur, & contra eas verbum nullum excluſionis in tota diſpoſitione inuenitur. Quo caſu nullo modo fieri poteſt argumentum ab excluſione alicuius ad excluſionem deſ cendentium ab eo, ex dictis Authoribus; vltra quos idem expreſ ſa firmarunt Curtius ſenior in conſil. 44. aliàs 45. Statuto, col. 10. verſ. & ſi ex præmiſ ſis. Iacobits Mandellus de Alba in conſil. 12. & 9. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 73. n. 47. lib. 1. Quo loco dixit, non obſtare authoritates quaſdā , per Mathæum, per Pariſium, & per Rolandum adductas, & in terminis noſtris, ſiue ad deciſionem caſus præ ſentis, verba clara, atque ſingularia ſcripta reliquit, & in hunc modum dixit: Quoniam in caſu illo filij non erant vocati, & agebatur de portione matris, qua ipſa mater ob contrauentionem priuabatur, quæ ceſ ſant hic, cum nepotes ſint expreſsè vocati. Sylueſter Aldobrandinus[*] in conſ. 3. nu 57. & 58. lib. 1. qui in fauorem noſtrum ſcribit, quamuis prima facie in contrarium ſcribere videatur: Nam etſi afferat diſtinctionem quandam in propoſito huius materiæ, quam attulerunt Doctores per eum relati, & communiter Scribentes in l. pactum quod dotali, C. de collationibus, & in l. qui ſuper ſtitis, ff. de acquirenda hæreditate. Vt quando mater excluditur ex facto proprio, tunc ipſius excluſio non inficiat eius deſcendentes; cæterùm ſi facto legis, vel diſponentis ſit excluſa, tunc & deſcendẽres inficiat: hæc tamen diſtinctio procedit in terminis, in quibus Doctores loquuntur, ſcilicet quando ex mente aut Voluntate, vel intentione legis aut diſponentis appa ret, excluſionem æqualiter debete filios, ſicut matrem comprehendere; vt quia mater ob aliquem calum excluditur, nec filij eius vocantur: & ſic qua ratione mater excluditur, & filij cenſeri debent exclu ſi; ſi tamen filij in aliqua parte diſpoſitionis vocati fuerint, aut aliquo modo colligi valeat ex mente te ſtatoris, quòd filios excludere noluerit, tunc equidem ea diſtinctio non procedit, ſed. filij indiſtinctè admittuncur: Et ita expreſsè declarat & intelligit Aldobrandinus ipſe eodem conſ. 3. n. 57. Nam vt reſ pondeat fundamentis contrariis, verba quedam profert quibus meliora excogitari non poſ ſent ad propoſitum, & in hunc modum ſcribit: Quia non eſt inconueniens, quòd licèt radix ipſa, hoc eſt mater inutilis ſit, ex mente diſponentis, quæ totum facit, palmites ipſi admittantur. Secundò deinde & principaliter reſpondetur, quòd[*] præfatæ doctrinæ, ſiue generales Doctorum obſeruationes ſuperiùs adductæ, procedunt, quando in filiis eadem ratio excluſionis militat, quæ in patre militabat, aut quæ circa perſonam patris mouit principaliter teſtatorem; ſecus tamen quando ratio, cur pater, vel mater excluditur, non militat æqualiter in filiis: vel ſi excluderetur ob aliquam qualitatem, quæ in eius deſcendentibus ceſ ſaret: ita Bartolus in l. libertorum, ff. de verb. ſignific. col. 5. tradens regulam generalem, quòd quando lex loquitur de filio non ſimpliciter, ſed reſpectu alicuius qualitatis, quæ eſt in filio, ſi illa qualitas non est in nepote, non trahitur ad nepotem: & Bartoli doctrinam ſequuntur communiter Scribentes, vt conſtat ex multis, quos refert Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. fin. n. 45. & n. 49. latiùs n. 71. & ſeq. & nu. 75. vbi congerit in vnum quamplurimas diuerſorum Authorum doctrinas, quæ in id tendunt, vt exclusâ vnâ perſona, omnes ab eo deſcendentes cenſeantur excluſi: Et tandem inquit, omnes procedere, quando ratio excluſionis habet etiam æqualiter locum in filiis. Ioannes Cephalus in conſ. 103. per totum. lib. 1. vbi ipſe ferè omnes authoritates, quæ contra filios excluſi faciunt, pro ratione dubitandi adducit, & po ſteà diluit, & ex eius rationibus, & contrariorum ſolutionibus, hæc ſententia confirmatur expreſ ſim, Rubeus Alex. in conſ. 22. col. final. verſ. non obſtat ſi dicatur. Ant. Gabriel lib. 4. commun. tom. 3. tit. de fideicommiſ ſis, concl. 6. n. 7. & 8. & lib. 6. titulo, de verbor ſignific. concl. 1. limitat. 7. n. 58. concludens, quòd quando aliquis excluditur ratione alicuius qualitatis, vel inhabilitatis, quæ in eius deſcendentibus non repetitur, tunc deſcendentes ab eo non excluduntur. Anton. Bagna ſacus in conſ. 140. n. 28. inter conſilia vltimar. voluntar. vol. 2. Emanuël Coſta de ſucceſ ſione Regni, 3. p. fol. mihi 442. numero 45. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæ ſtione 14. numer. 7. Simon de Præ tis, in conſilio 31. numero 16. & ſequentibus, & in conſ. 90. num. 7. & ſeqq. lib. 1. & de interpretat. vltimarum volunt. lib. 3. dubit. ſolut. 2. n. 25. in fine, & n. 26. fol. 186. vbi dicit, quòd in noſtra materia ceſ ſat filiorum excluſio ob euidentem diſ ſimilitudinem, & inæqualitatem, aut diuerſam conditionem per ſonarum, rerúmve, aut cauſ æ. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſis, articulo 27. numero 18. ſed ſic eſt, quòd in caſu præ ſenti, ea ratione inſtitutores horum Maioratuum excludunt eum, qui in Maioratu principali ſucceſ ſerit, quia ſic ſuccedendo, ſatis ei erit conſultum; ſed hæc ratio non æqualiter militat in eius filiis, nec qualitas illa concurrit in eiſdem: ſiquidem dici non poteſt, quòd ipſi ſucceſ ſerint in dicto Maioratu principali, ex eo quòd pater eorum ſucceſ ſerit, nec etiam ſatis eis conſultum eſt ipſamet parentis ſucceſ ſione (vt de ſe patet:) ergo excluſio patris, non ſimpliciter, ſed quia ſucceſ ſit in dicto Maioratu principali facta, nullo modo eis debet obeſ ſe, vt præfati Authores notarunt. Et inter alios,[*] adeò eleganter atque eruditè, & in terminis Philippus Corneus duobus in locis, vt controuerſiam hanc omnimodo dirimere videatur: Is namque Author in conſilio 21. numero 23. & 24. & 25. volum. 1. in hunc modum ſcripſit: Item Doctores loquuntur in caſu, quo perſona ſimpliciter excluditur, non quando excluditur propter aliquam qualitatem, quæ cohæret perſonæ excluſ æ, & non cohæret attinentibus ea mediante, prout contingit in noſtro caſu, vbi mater non excluditur, quia mater; ſed excluditur, quia ſecundo nupta, quæ ratio ceſ ſat in aliis, Et hoc Caſu matre similiter exclusâ, propter non petitum tutorem, ſuccedunt cognati, ac ſi mater non extaret; non enim excluditur mater, tanquam corrupta ſit radix; quod patet: quia non excluditur ſimpliciter ex ea cauſa, ſed excluditur demum, ſi filij deceſ ſerint in pupillari ætate. Item excluditur, quia non petiit tutorem, & ſic propter dictam qualitatem excluditur, quæ qualitas ceſ ſat in deſcendentibus ex ea, &c. Deinde ipſemet Author confirmat idem in conſilio 116. n. 9. & n. 11. & 12. volumine 2. quo loco vt reſpondeat omnibus authoritatibus, & doctrinis, quæ contra filios & deſcendentes excluſi ponderari poſ ſunt, & ſolent, quas etiam ipſe arguendo, & pro ratione dubitandi in initio conſilij adduxerat; verba proculdubio profert, quæ maximi ponderis & momenti ſunt ad caſum præ ſentem, & quæ ad eius deciſionem ſufficerent, quando aliorum Authorum authoritate deſtituti eſ ſemus: Non enim in caſu, quo filij excluſi in aliqua parte diſpoſitionis vocati fuerunt (qualis eſt præ ſens,) ſed in fortiori equidem, quando ſcilicet nunquam fuerunt, nec aliquo modo ad ſucceſ ſionem inuilitati, & pater eorum fuit excluſus; conſtanter defendit, excluſionem cen ſeri debete perſonalem dumtaxat, non verò realem aut linealem. Et in hunc modum inquir; Quia reſ pondetur, quòd dictum argumentum procedit cæteris paribus: ſed hæc non ſunt paria, quia quando filia eſt ſimpliciter excluſa, tunc cenſetur eſ ſe ſimpliciter & penitùs affecta & extincta ipſa radix, ex qua cæteri attinent: ſed quando eſt excluſa propter aliquam qualitatem, quæ inhæret perſonæ, perſona cenſetur remota: tamen ipſa radix, id eſt ipſa parentela, non cenſetur affecta. Et iuxta hanc reſolutionem procedit, atque intel[*] ligi debet alia doctrina aut cõmunis Doctorũ diſtinctio, quam relatis aliis Authoribus adduxit Hippol. Riminaldus in conſ. 664. n. 69. vol. 5. & in conſ. 313. n. 37. lib. 3. vbi diſtinguit, an pater vel mater excludatur propter aliquã cauſam, vel excludatur propter delictum; & cũ excluditur propter cauſam, dicit excluſa matre, vel patre, & filios, aut deſcendẽtes cenſeri excluſos: Sed vbi excluſio ſit propter delicti, tunc eam nõ afficere deſcendẽtes . Nam (vt ſuprà dixi) reſolutio[*] aut diſtinctio procedit, quando excluſio ſit ob cau ſam, rationem, vel qualitatem, quæ in filiis æqualiter militat, ſicut in patre excluſo militabat; ſecus tamen ſi non militat æqualiter, & perſonæ cohæret, quia tunc non afficit filios, vt ſ æpè dictum eſt, & declarant ſuperiùs præcitati Authores: Excluſio nam[*] que ſemper reſtringitur ad ſuam cauſam, l. ſi is qui, ff. de inofficioſo teſtamento, l. cancellauerat, ff. de his, quæ in teſtamento delentur. Decius in conſ. 379. n. 7. vbi dicit,[*] quòd limitata excluſionis cauſa, limitatam producit excluſionem. Tiraquellus latè in tractatu, ceſ ſante cauſa, 1. p.n. 99. & n. 142. vbi alios plures Authores citat; imò & Hippolytus ipſe Riminaldus alio in[*] loco expreſsè amplectitur diſtinctionem prædictam ſiue ita ſuperiora declarat: Is enim in conſ. 632. num. 133. & 134. lib. 6. an terminis noſtiis, & multùm ad propoſitum annotauit, quandoque matre, vel patre excluſis, aut ſuccedere prohibitis, filios & deſcendentes excluſos non cenſeri. Et ponit exemplum, quando in filiis, aut nepotibus non militat eadem rario excluſionis, vel ceſ ſat qualitas; vt puta, quando mater fuit excluſa, quia congruè, multíſque bonis mobilibus & immobilibus dotata, filiæ verò, vel vlteriores fœminæ dotatæ non ſunt: quia tunc non ſequitur; mater cui congrua dos relicta fuit, excluſa eſt: ergo & filiæ eius non dotatæ excluduntur; imò meliùs ſequitur, filiæ dotatæ non ſunt: ergo excluſ æ non cenſentur, quamuis mater excluſa fuerit, vt melius ſequi firmarunt etiam Socinus ſenior, Alexander, Pariſius, & Cephalus, quos Riminaldus ipſe retulit ibidem. Hæc autem reſolutio adeò grauis Authoris, & in terminis, de quibus agitur, maximi momenti atque conſiderationis eſt; quoniam (vt dictum remanet) horum Maioratuum inſtitutores excludunt, aut ſucceſ ſione priuant eum, qui in dicto Maioratu principali patris ſui ſucceſ ſerit, & pro ratione huius diſpoſitionis aut excluſionis exprimunt, Porque con el eſtara bien remediado: Et ſic talis excluditur, vel priuatur, quia congruè habet, & vnde pro dignitate viuere poſ ſit: ergo ob eius excluſionem, nullo modo inferri poteſt ad excluſionem filiarum prædictarum, quia non ideò habent vnde congruè & pro dignitate viuere poſ ſint. Ideò melius ſequitur, Eſtas hijas no eſtan remediadas por auer heredado ſu padre: Ergo non intelliguntur excluſ æ; ſiquidem deficit in ipſis ratio principalis diſpoſitionis, & non veliſicatur qualitas, ſiue caſus ille ſucceſ ſionis Maioratus principalis, ſiquidem non ſucceſ ſerunt in dicto Maioratu: Sed & ponderari debebit, Riminaldum in fortioribus terminis loquutum, ſcilicet quando mater aut pater excluditur, & filij aut deſ cendentes eorum in nulla parte diſpoſitionis vocantur; & nihilominus ob defectum qualitatis illius, ſic pro conſtanti aſ ſerit: Quantò ergo magis id dicendum erit in caſu præ ſenti, in quo ſic expreſsè atque ſpecificè dictæ filiæ vocatæ fuerunt, cùm etſi earum vocatio deficeret, adhuc ratio, & reſolutio ſuperior procederet. Id quod clarè colligitur ex Riminaldo vbi ſuprà, dict. n. 134. vbi ſic inuenitur ſcriptum: Ad quintum & vltimum, quòd excluſis filiabus teſtatoris ob maſculos, multò magis excluſ æ cenſeri debent iſtæ mulieres vlteriores, ne dicantur illis prædilectæ, contra l. ſi uiua matre, C. de bonis maternis, Vera fuit & realis reſ ponſio, quod filiæ fuerunt dotatæ, multíſque bonis mobilibus & immobilibus honoratæ: at iſtis mulieribus nihil teſtator reliquit, nec illis prouidit; vnde non inconuenit, quòd per maſculos non excludantur, ſicque ceſ ſet dicta l. ſi viua matre: Quia cùm teſtator filiabus dotes reliquerit, magis quàm neptibus; non benè infertur; filia quæ habuit dotem, eſt excluſa; ergo & neptes non dotatæ, imò meliùs ſequitur è contra. Tertiò reſpondetur, præfatas regulas & doctrinas,[*] ſcilicet quòd excluſa vna perſona, vel ſuccedere prohibita, & eius deſcendentes excluſi, aut prohibiti cenſeantur, tunc demùm procedere, quando filij aut deſcendentes ad ſucceſ ſionem venirent, & perſona patris vel matris per repræ ſentationem, & tanquam ſubingredientes eorum locum & gradum, ipſóſque repræ ſenrando; ſecus tamen quando venirent ad ſucceſ ſionem ex perſona eorum, & iure proprio, vti exiſtentes proximiores in gradu, vt in caſu præ ſenti quo certum eſt, filias prædictas ex perſona earum, & iure proprio vocationis & ſubſtitutionis, non verò per repræ ſentationem patris ſui ad ſucceſ ſionem venire, & ſic non conſideratur medium à quo procedunt, nec impediuntur ex inhabilitare aut exclu ſione parentum: Ita Bartolus in l. 1. §. ſi ſit nepos, ff. de collatione dotis, & in l. 1. §. ſi ſit filius, ff. de coniungend. cum emancip. liber. Baldus in l. ſi auia, in 4. oppoſit. C. de liberis prætentis, & in authent. ceſ ſante, C. de legitimis hæredibus. Socin. ſenior in l. Gallus, §. nunc de lege Velleia, col. 2. verſiculo, Tertiò etiam deducitur, ff. de liber. & poſthum. & in terminis ſic conſulendo tradiderunt Fulgoſius in conſilio 86. columna 2. Rubens Alexander conſilio 22. columna finali. Iacobus Mandellui de Alba in conſilio 81. n. 9. Sicinus iunior in conſilio. 2. num. 20. & ſeq. lib. 3. vbi poſt alios ſcribit, quòd quando quis vocator ex perſona propria (vt nunc fuit) non autem ve alium repræ ſentans; tunc inhabilitas eius, quem non repræ ſentat, non impedit, quin admittatur: Et ſequitur Antonius Bagnaſacus in con ſilio 140. num. 26. inter conſilia vltimarum voluntatum, votum. 2. Berous in conſ. 96. vol. 1. & in materia pulchrè & latè Ioannes Cephalus in conſ. 103. lib. 1. Rolandus in conſ. 78. n. 3. & ſeqq. lib. 4. Pancirolus in conſ. 169. n. 13. Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo finali, n. 72. & 75. Peregrinus de fideicommiſ ſis, art. 26. nu. 6. & art. 27. num. 9. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 72. n. 43. & admittit Menochius in conſ. 172. n. 7. verſiculo, nec hoc genus, & n. 19. lib. 2. & in conſ. 318. n. 30. lib. 4. atque in effectu cum aliis Authoribus ſic declarat Molina de Hiſpan. primog. lib. 3. c. 5. n. 41. dum diſtinguit, vtrùm perſona, quæ excludi prætenditur, dependeat à per ſona, quæ expreſsè excluſa fuit; & tunc inquit, quòd ſimiliter cenſeri debet excluſa: an verò non dependeat: & tunc non debet cenſeri excluſa. Quod in effectu dicere eſt, an iure proprio, vel ex perſona alterius veniat, vt de ſe pater apertè. Nec obſtat in contrarium, ſi aliquis dixerit, negari non poſ ſe, quin dictæ filiæ intrent in locum patris ſui, & quòd intrare non poſ ſent, nec etiam ſuccedere, niſi filiæ eius eſ ſent, quoniam poſt eum filij ſui vocantur; & ſic videri, nihil intereſ ſe, quòd proprio iure, atque ex perſona propria ſucceſ ſionem prætendant. Eò magis, quia dictus D. Alphonſus Daualos, pater earum viuit, & in vita ſua venit excludendus, quia ſucceſ ſit in dicto Maioratu principali: Tali autem caſu, quando mater vel pater exclu ſus viuit, omninò ſunt impedimento filiis ſuis, vt filij ex perſona etiam propria, ſiue proprio iure ſuccedere non poſ ſint, quamuis ſi pater aut mater deceſ ſiſ ſet, ſuccedere poſ ſent: Et quod ita videtur tenuiſ ſe, & materiam hanc declaraſ ſe Angelus in l. illam C. de collationibus. Caſtrenſis etiam in l. ſi defunctus, n. 3. alias 2. C. de legitimis hæredibus, dum quærunt, quid ſi mater excludatur à ſtatuto, exiſtentibus agnatis maſculis, &c. Et ſi contingat extare aliquos cognatos proximiores, qui de iure communi præferrentur agnatis, an ſtante dicto ſtatuto excludantur cognati illi, ſicut excluditur mater? & diſtinguunt, quòd aut mater eſt in medio & ſuperuiuit, & tunc excluduntur etiam cognati, quia eſ ſet abſurdum, quòd mater proximior excluderetur, & alij remotiores in gradu exiſtentes admitterentur: Aut mater non ſuperuiuit; & tunc alij cognati non excluduntur, quamuis ſint remotiores ipſa matre, quia iſto caſu ceſ ſat ratio prædictæ: Et hanc diſtinctionem ſequuti ſunt Ruinus in conſ. 120. n. 16. lib. 1. & in conſ. 18. n. 3. lib. 3. Sociniis ſenior in conſil. 69. n. 23. in fine, lib. 3. & amplectitur Menochius in conſ. 318. num. 25. lib. 4. latiùs in conſil. 172. num. 31. lib. 2. vbi in caſu ſibi propoſito, ſuper quo conſuluit, maximam vim facit in hac diſtinctione, & refert Socinum iuniorem in conſ. 2. n. 25. verſiculo, prætereà lib. 3. cùm ex ſententia Ruini in l. Gallus, §. etiam ſi parente, col. 2. verſic. non ob ſtant rationes, reſpondit, quòd tunc filius ex perſona[*] ſua venit, nec ob matris perſonam excluditur, quando mater ipſa nunquam fuit excluſa, dum viueret, ex quo caſus fideicommiſ ſi nunquam euenerat; ſi autem eueniſ ſet caſus fideicommiſ ſi, & fuiſ ſet excluſa, ita etiam & filios eius exclusos manere: Deinde & Menochius ipſe eodem in loco improbat Rubeum in conſ. 22. in fine, qui tenuit contra diſtinctionem prædictam, & dixit à pari procedere, quòd quis non extet, ſiue mortuus ſit, vel quòd exter, & ſuccedere non poſ ſit, iuxta iura allegata ſuprà, hoc eodem c.n. 46. 47. & 48. vnico autem dumtaxat fundamento improbauit Menochius, ſcilicet, quòd aſ ſertio Rubei procedit tantùm quoad ipſammet per ſonam inhabilem ad ſuccedendum, & ſic dicit toqui textum in l. ſi ex modica, §. 1. ff. de bon. libertorum, quem Rubeus expendit: non autem procedit quoad impediendum alterum, quoniam tunc paria non ſunt ea duo, vt ipſe Menochius exiſtimat. Hoc autem ideò adductum, atque vltra cogitationem forſan partis aduerſ æ detectum, vt nihil pro ipſa excogitari valeat, cui concludens reſponſum non aſ ſignetur. Fundamento igitur prædicto, quòd negari non poſ ſit, quin dictæ filiæ ingrediantur in locum patris ſui, & quòd ſuccedere non poſ ſent, niſi filiæ eius eſ ſent; reſpondetur veriſ ſimè, quòd ex quo ſunt filiæ dicti D. Alphonſi, & poſt dictum patrem ſuum vo[*] catæ fuere, vis eſt, quod in iſto caſu admittantur, quemadmodum admitterentur, ſi dictus pater mortuus fuiſ ſet: Quoniam duo iſti caſus æquales ſunt, atque eundem effectum producunt, vt ſuprà ex n. 44. vſque ad numerum 50. concludenter remanet probatum, & Menochius malè quidem contrarium ſuſtinuit; & ideò fortè, vt parti ſuæ placeret aut deſeruiret, vt infrà dicetur: Et quamuis ſuccedunt ingrediendo in locum patris ſui, non tamen ſuccedunt loco patris, ſeu patrem repræ ſentando, ſed intrant Iocum vacantem, qui fuerat locus patris, vt in ſimili voluerunt Bartolus & Baldus in l. ſi auus, C. de liberis præteritis: idem Baldus in l. pactum dotali, C. de collationibus, q. 18. dicens, quòd ſi filia in contractu dotali fecit pactum de non ſuccedendo, & firmauit iuramento, licèt ipſa excludatur, non excluduntur nepotes ex ea, & ſubdit: Nec eis obſtat, quòd intrant in locum matris, quia ſuccedunt per locum de remotione ſeu priuatione matris; vnde non aſ ſumunt ſibi materiam iam extinctam, ſed ſibi aſ ſumunt locum, quem inueniunt vacantem. Quæ verba notabilia ſunt, & ſingularia ad propoſitum noſtrum; & ita multùm commendauit, & in noſtris terminis adduxit, & ſic reſpondit in ſimili caſu, in quo agebatur de iure filiorum cuiuſdam excluſi, Philippus Corneus in conſ. 116. n. 13. vol. 2. Sylueſter etiam Aldobrandinus in conſ. 3. num. 58. & 59. lib. 1. Qui cùm fundaſ ſet partem contrariam, & numeris præcedentibus loquutus fuiſ ſet contra filios excluſi, & expendiſ ſet Baldi locum in d. l. ſi auus. (quem citauit Corneus) d.n. 58. & 59. ſcribit in hunc modum. Nec obſtat doctrina Baldi, & Saliceti, in d. l. ſi auus, quòd quando quis ſuccedit priuatiuè, non dicitur venire ex perſona patris, ita quòd excludatur, ac ille excluditur, ſecus ſi tranſmiſ ſiuè: Quia illa doctrina non facit in propoſito in hoc caſu; nam hi nepotes non veniunt priuatiuè, quia non eſt euacuatus ſuperior gradus, aut de medio ſublatus, quibus caſibus nepotes Venire poſ ſent ex perſona propria, ſed neceſ ſariò veniunt ex tranſ miſ ſione quadam generationis. Aldobrandinus ergo idem conſiderat, quod Corneus; & vterque ſequitur communem Antiquorum ſententiam, an filij veniant per locum à remotione ſeu priuatione patris, vel matris; & ſic an gradus ſuperior ſit euacuatus, aut de medio ſublatus: & tunc filios & deſcendentes exclu ſi admittunt, quia non veniunt per repræ ſentationem, aut tranſmiſ ſionem, ſed intrant locum, quem inueniunt vacantem: Et ſic in noſtrum fauorem reſpondent expreſsè, & in fortioribus equidem terminis, vt ex eorum doctrinis & reſponſis conſtat apertè. Quod attinet verò ad aliud fundamentum do[*] ctrinæ aut diſtinctionis Baldi, & Caſtrenſis, animaduertendum eſt, in contrarium non vrgere, quia ij Authores loquuntur in ſucceſ ſione, quæ à ſtatuto defertur agnatis ab in teſtato; tunc enim, quandiu mater, quæ excluditur fauore agnatorum, ſuperſtes eſt, non poteſt filius admitti: quia (vt Angelus dicit) magna abſurditas eſ ſet, quòd veniant remotiores in gradu, qui ſunt eiuſdem capitis, & propinquiores repellantur: Sed in caſu præ ſenti agitur de ſucceſ ſione ex teſtamento, atque de materia fideicommiſ ſa ria, in qua non eſt abſurdum, quòd viuo patre admittantur filij, qui poſt eum vocati ſunt, & ſic ſuccedentes ex perſona propria, & in quibus ceſ ſat ratio ob quam pater fuit excluſus, quo caſu exiſtentiam patris non nocere filiis, cum multis Authoribus defendit Ioannes Cephalus d. conſilio 103. lib. 1. imò & Doctoresmetipſi, quos Menochius in contrarium præcitauit, in his terminis idem tuentur, vt doctè aduertit, & ſic intelligit & declarat Angelum, & Paulum, Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo finali, n. 48. & 49. vbi citat Guid. Pap. deciſ. 612. n. 1. & Ruinum in conſilio 49. n. 4. in fine; vol. 1. Qui, quando militat diuerſa ratio in filiis, vel à teſtatore fuerunt vocati, & ſic ſumus in ſucceſ ſione ex teſtamento, aſ ſerunt etiam viua matre, filios debere admitti: imò (quod eſt notandum) ipſe Menochius d. conſ. 318. num. 30. lib. 4. poſtquam n. 25. retulit præfatam Angeli diſtinctionem, dicit eam non procedere, quando nepos ex filia vocatus eſt; & ſic quando ſumus in ſucceſ ſione ex te ſtamento: & in conſ. 172. lib. 2. vbi n. 30. adeò magnam vim in eadem Angeli diſtinctione fecit, ſemper loquebatur in terminis, in quibus nepotes illi nullum ius prætendere poterant ex verbis ſecundæ ſubſtitutionis, quia verè ſub illis non continebantur: Et ſic ſi continerentur, atque in ſucceſ ſione ex teſtamento Verſaremur, non haberet locum Angeli, & Pauli doctrina prædicta: Quod eruditè aduertit, atque tuetur Mantica dicto titulo finali, lib. 8. num. 49. & 72. cum ſeqq. & ibidem, n. 50. poſtquam in principali, quod tenuit contra Rubeum, improbauit Menochium; meritò etiam & in alio improbat eum, quod d. conſil. 22. Rubeus Alexander notauit, & rectiùs firmabit: dixit namque Rubeus ipſe, paria eſ ſe non extare aliquem, vel extare, & non poſ ſe ſuccedere. Quod Mantica op[*] timè approbat, & veriſ ſimum profitetur, & Menochij ſolutionem ad l. & ſi ex modica, §. ſi filius, ff. de bonis libertorum, falſam euincit: Quoniam textus ille loquitur expreſsè, quando agitur de impediendo aliũ , vt non ſuccedat, vt euidenter ibi oſtendit, & latiùs videri poterit. Negari itaque nullo pacto poteſt, quin eiuſdem effectus ſit, aliquem viuere, & ſuccedere non poſ ſe, ſiue non extare, aut mortuum eſ ſe. Deinde, quòd abſurdum ab Angelo, & Paulo conſideratum, omninò ceſ ſet, quando filius ſubintrat locum, per remotionem aut priuationem patris ſui vacantem; & quando locus aut gradus viuentis euacuatus eſt, atque de medio ſublatus; qui tamen in terminis, in quibus Angelus, & Paulus loquuntur, euacuatus eſ ſe non poterat: Et ſic ſublato de medio patre, eiuſque gradu euacuato ex inſtitutorum diſ poſitione, atque ob caſum ſucceſ ſionis principalis Maioratus euenientem, nihil eſt, quod filiorum ſucceſ ſionem impediat, quemadmodum non eſ ſet, ſi pater ipſe mortuus fuiſ ſet, ex eiſdem Authoribus anteà relatis, & n. 45. cum ſeqq. adductis: Et ita quoque expreſ ſim tenuit Sylueſter Aldobrandinus dict. conſ. 3. n. 58. & 59. lib. 1. Ex cuius reſolutione, (quæ communis omnium doctrina fuit) ceſ ſat quodcunque Menochius in contrarium ponderauit; ſiquidem procedit dumtaxat, quando is qui prætendit ſucceſ ſionem, non poteſt ſuccedere priuatiuè, quia non eſt euacuatus, nec de medio ſublatus gradus ſuperior: Secus tamen ſi priuatiuè ſuccedere poteſt, quia tunc nullum abſurdum eſt, vt viuente excluſo, cuius gradus remotus eſt, ſuccedere poſ ſit: Et ita concludenter, & verè remanet ſatisfactum prædictæ Angeli, & Pauli diſtinctioni. Cui & aliter reſponde[*] ri poterit; ſcilicet, quòd procedit in terminis, in quibus ipſi loquuntur, quando, inquam, ſuperſunt agnati, quorum fauore mater ipſa excluditur: Sed in caſu noſtro nullus ſupereſt, vel extat; cuius fauore patris excluſio fieret præter filios dicti D. Alphonſi, qui poſt patrem ſuum immediatè atque expreſsè vocantur; Ergo ex quo ipſi admittantur in vita patris ſui, nullum abſurdum ſequitur, nec aliqua per ſona eſt, quæ id impedire valeat: ſiquidem quæcunque ſunt, vel eſ ſe poſ ſunt, poſt filios dicti D. Alphon ſi ad ſucceſ ſionem inuitatæ fuere. Et ſic ceſ ſat doctrina dictorum Authorum, vt ipſe Mantica aduertit vbi ſuprà, n. 49. vbi in fauorem noſtrum, & contra partem aduerſam, adeò ſingularia & vigentia verba proponit, vt ſi de hoc caſu conſultus fuiſ ſet, magis ad propoſitum loqui non potuiſ ſet. Et in hunc modum ſcribit: Ego dicebam ſupradictam deci ſionem procedere provt loquitur, quando ſuperſunt agnati, quorum fauore mater ipſa excluditur; & ita loquuntur expreſsè Angelus & Paulus: Sed in propoſito non extant agnati maſculi, neque etiam alij, quorum fauore iſti pronepotes maſculi excludantur, ſicut eorum mater fuit excluſa; & ideò non poteſt rationabiliter dici, quod ſuper ſtite matre excluſa, eius filij non poſ ſunt admitti, quia imò admittuntur; quoniam maſculi deſcendentes ex filiabus vſque in infinitum præferuntur filiabus filiorum ip ſius teſtatoris, &c. Quod in effectu eſt, ac ſi diceret, & claré dicit, dictas filias admittendas eſ ſe, etiam viuente patre ſuo; & non modo ex eo aliquod abſurdum nõ ſequi, imò ex neceſ ſitate ita fieri debere, quia poſt dictum patrem ſuum vocantur, & poſt eum cæteris aliis præferuntur: & ita curari non debet, nec in conſideratione haberi, an extet, vel non extet dictus pater, ſed tantùm an remotus fuerit, necne, vt ſtatim in fine dicti n. 49. firmat Mantica ipſe, & alios Authores citat. Et hactenus de tertio reſponſo ad dictas regulas, ſi ue generales Doctorum obſeruationes. Quarto denique & vltimo loco reſpondetur, re[*] gulam eãdem generalem, excluſa ſcilicet vna perſona, deſcendentes etiam ex ea excluſos cenſeri, tunc demùm procedere, quando aliquis ſimpliciter atque indiſtinctè excluſus eſt, ita quòd ſemper & abſolutè incapax fuerit & inhabilis omninò ad ſuccedendum, nec vllo modo aut tempore ſuccedere potuerit; eo namque caſu & eius filij atque deſcendentes inhabiles iudicantur, & excluſi: ſecus tamen ſi non ſimpliciter aut abſolutè excluſus eſt, ſed potiùs ad ſucceſ ſionem vocatus, licèt in aliquem caſum aut euentum excluſus, vel ſemotus à ſucceſ ſione, ita quòd non omninò incapax fuerit, ſed potiùs aliquando capax; tunc namque eius deſcendentes non cenſentur inhabiles, nec excluſi, imò eo ipſo, quòd pater eorum vocatus fuit, vel ſi non vocatus, ſaltem aliquo tempore, vel aliquo caſu habilis eſ ſe potuit, deſcendentes eius habilitantur, & capaces redduntur. Quæ doctrina & reſolutio communis eſt, & eorum teſtimonio probatur, qui hucuſque in propo ſito ſcripſerunt: Et poſt alios ita in terminis materiam hanc declarant Emanuel Coſta de ſucceſ ſione regni, 3. p.n. 44. & 45. folio mihi 442. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſis, art. 27. n. 8. Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico, quaeſt. 41. Modernus in conſuet. Pariſien. §. 16. n. 2. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 14. n. 7. qui rectè conſiderat, multùm intereſ ſe, an fœmina, vel alia perſona ſimpliciter & perpetuò excludatur, quia tunc tota linea cenſetur excluſa: an verò non ſimpliciter & perpetuò excludatur, ſed tantùm ſubmoueatur ſtante fratre maſculo eiuſdem gradus, vel propter aliam qualitatem; quia tunc tota linea non cenſetur excluſa; imò filij maſculi admittuntur: Alexander Raudenſis in reſponſo 2. n. 126. lib. 1. & in reſponſo 30. ex n. 73. & 74. lib. 2. vbi multum ponderat, an quis ſimpliciter excluſus fuerit, vel nunquam vocatus, an verò aliquando vocatus & ad oculum demonſtratus ſit? Vt primo caſu eius deſcendentes excludan[*] tur omninò, ſecundo verò admitti debeant: quia per vocationem & demonſtrationem certæ perſonæ, & per potentiam & facultatem ſuccedendi aliquo tempore, vel aliquo caſu, & defectum abſolutæ excluſionis, in ſic vocato linea videtur initium accipere, & omnes eius deſcendentes incluſi videntur virtualiter, vt latiùs probat ipſe Raudenſis dictis in locis, & multùm ad propoſitum loquitur, atque ponderat textũ in l. qui in aliena, §. interdum, ff. de acquirenda hæreditate, & in l. Titio vſusfructus, ff. de conditionibus & demonſtrationibus, ibi: Nec initium accepit, & in l. Seia, ff. de donationibus causâ mortis, ibi: Quæ nondum in perſona filiorum initium acceperat. Et tenet etiam Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. numero 36. & 37. & 38. facitque ſingularis eiuſdem Authoris reſolutio alio in loco, eodem, inquam, lib. 3. c. 7. n. 4. vbi limitat. ac eleganter declarat regulam & doctrinam generalem, quòd filius repræ ſentare non[*] poſ ſit patrem excluſum; vt intelligi debeat, quando pater fuit excluſu à tempore natiuitatis, ita quòd non potuit vllo tempore ius primogenituræ, nec in potentia, nec in ſpe habere: ſecus autem, ſi aliquo tempore potuit pater habere ius primogenituræ ſaltem in ſpe vel in potentia, licèt ex poſtfacto adueniente conditione, vel aliquo caſu, inhabilis efficiatur ad Maioratus ſucceſ ſionem; quia tunc filius repræ ſentando perſonam patris, ſuccedere poterit. Igitur ſi ex eo ſolùm quòd quis vocatus fuerit, vel ad oculum demonſtratus (vt Raudenſis dixit) vel ius haberet ſaltem in ſpe & potentia, vt Molina obſeruauit lib. 3. dicto cap. 6. numero 37. & 38. tanti effectus eſt, quòd efficere poſ ſit, ac etiam efficiat, vt omnes deſcendentes includantur, & linea initium accipiat; quantò magis atque extra omnem dubitationem hoc erit, quando filij etiam, aut deſcendentes vocati fuiſ ſent, ſicut in caſu præ ſenti vocati ſunt, & pater eorum non ſolùm vocatus eſt, & ius habuit in ſpe vel in potentia (quo ad incluſionem filiorum & deſcendentium contenti ſunt Doctores, vt vidiſti) ſed etiam actu habuit, & habet ius illud, ita quòd actualiter & realiter ſucceſ ſit; tunc enim nullus proculdubio dubitauit, nec dubitare potuit, incipiente in eo linea, ſiue ſucceſ ſione eius linea ingreſ ſa, omnes de ipſius linea præferendos, quamuis ipſe ex poſtfacto deberet excludi. Idque tam ex regulis & fundamentis ſuperiùs adductis, & notatis per Moli[*] nam lib. 3. cap. 6. numero 30. & 31. quàm ex his quæ in noſtris terminis, & in hac materia excluſionis notarunt Gratus in conſilio 120. numero 32. volumine 2. Mantica libro 8. dicto titulo finali, numero 16. vbi ad incluſionem & admiſ ſionem deſcendentium, maxima habent in conſideratione, quòd eorum auctrix aliquando in fideicommiſ ſo ſucceſ ſerit, & realem ſucceſ ſionem obtinuerit: & latiùs id confirmat Alexander Raudenſis in reſponſo 30. numero 76. & numero 159. cum ſequentibus, lib. 2. Vbi irradicata ſemel[*] ſucceſ ſione in vnius perſona, ita probat eius ſucceſ ſoribus ius acquiri, vt cæteris aliis preferii debeant: Menoehius etiam adducit nonnulla, quæ rem hanc ſatis confirmant in conſ. 72. numero 36. lib. 2. multùm ponderans. inſpiciendum eſ ſe, in quibus perſonis feudum ſemel ſit conſolidatum, vel fideicommiſ ſum initium ſumpſerit; & Mieres de maioratu, parte 2. quæ ſtione 4. illatione 8. numero 22. qui in terminis aſ ſerit, quòd eo ipſoquòd aliquis in Maioratu ſucceſ ſit, tale ius eius deſcendentibus acquiritur, quòd quamuis ipſe in vita aliquo caſu aut ratione excludatur; quovſque tamen tora eiuſdem linea finiatur, alij alterius lineæ admitti non poſ ſunt: & in eadem 2. parte quæ ſt. 7. num. 10. dixit aliud ad propoſitum valdè ſingulare. Et primò conſtituit,[*] quòd à perſona quæ Maioratum amiſit propter delictum, vel propter aliam cauſam, non poteſt fieri graduum computatio, quia media ſcala eſt inanis & ſine viribus; ſtatim autem ſic limitat atque declarat id ipſum: Quod procedit, vbicunque propter delictum[*] fuit incapax ſuccedendi in Maioratu, & non apprehen dit poſ ſeſ ſionem, neque proprietatem bonorum Maioratus; nam ſi illam apprehendit, & aliquo tempore fuit poſ ſeſ ſor, gradum ſine dubio facit: quod ex prædictis conſtat, & maximè notandum eſt. Ex dictis autem, facilè etiam & verè reſpondetur rationi principali, quâ precipuè excitantur Doctores communiter, vt ira generaliter conſtituant, ex[*] cluſo aliquo à ſucceſ ſione, vel ſuccedere prohibito, & eius filios atque deſcendentes excluſos cenſeri: ne ſcilicèt filij aut deſcendentes melioris ſint conditionis, quàm auctor ſuus, à quo habuerunt cau ſam, contra l. ſi vina matre, C, de bonis maternis l. in his, §. 1. l. quod ipſis, ff. de regulis iuris, vt pro ratione principali adducunt Tiraquellus de iure primogeniorum, quæ ſtione 7. numero 7. & 8. & 9. & cæteri alij relati ſuprà, numero 60. Quoniam ratio ea tunc demùm procedit, quando aliquis ſimpliciter & abſolutè excluditur, nec eius filij aut deſcendentes vocantur, itavt ſi ſuccedere vellent, ſuccedere deberent ex perſona patris ſui, ex qua non poſ ſunt, & ideò & ipſi cenſeri debent neceſ ſario excluſi, ne melioris conditionis ſint, quàm pater ſuus: Secus tamen vbi pater non omninò, ſiue non abſolutè & indiſtinctè excluſ ſus fuit, vel vbi filij poſ ſunt ex perſona propria atque ex proprio iure ſuccedere; quo caſu non dicuntur habere cauſam à patre ſuo. quia tunc ea ratio non procedit vt ipſimet Authores num. præced. relati farentur, & latiùs comprobant, vt vidiſti. Ratio ergo præfata nec militat in caſu præ ſenti, nec etiam contra dictas filias adduci poteſt, quoniam pater ipſarum dictus D. Alphonſus, expreſsè fuit, atque ante filios ſuos ad præfatos Maioratus vocatus; & ſic omni tempore, & omni ſtatu attento, melioris conditionis eſt, quam filij ſui eſ ſe poſ ſint, nec ſequitur abſurdum ex d. l. ſi viua matre, cum ſimilibus, deductum: Et quòd ſit melioris conditionis. patet ad oculum, quia à principio (vt dixi) & ante filios ſuos vocatur ad ſucceſ ſionem, & tunc melioris conditionis eſt: Poſteà verò cùm excluditur ob caſum ſuccedendi in Maioratu principali patris ſui, filij non poſ ſunt dici eſ ſe melioris conditionis, quia iam pater ipſe ſucceſ ſit, quã uis ex poſtfacto excludatur; id quod ex voluntate inſtitutorum effici poteſt, ſicut ex eorundem diſpo ſitione & vocatione filij tunc admittitur (vt remanet ſuprà probatum;) imò & eo caſu melioris etiam eſt conditionis, quia de ſerit hos Maioratus inferiores, & minoris redditus & valoris propter Maioratum principaliorem & maioris redditus & valoris; & ita nullo euentu ratio præfata militat, nec abſurdum predictum procedit. Denique & vltimo loco, pars contraria iuuari[*] poſ ſe videtur ex reſolutione quadam, ſiue obſeruatione Telli Fernandez in l. 27. Tauri, n. 9. Ex illa namque colligi videtur prima facie, quòd quando vocatus ad vinculum, ſiue meliorationem Tertij bonorum, tenetur vinculũ in vita reſtituere, quòd eo caſu, poſt eum, atque reſtitutionis caſu eueniente, non debent admitti filij eius, ſed potiùs excludi. atque aliis ſucceſ ſio deferenda eſt: Et quia ita indiſtinctè ab aliis, & in contrarium expendi poſ ſet, neceſ ſe mihi viſum eſt, Telli locum ex profeſ ſo, nouiterque & verè explicare: Et pro eius veriſ ſima explicatione obſeruandum erit, quòd Author ille non propoſuit quæ ſtionemin terminis Caſu mihi conſulti, ſed in aliis longè diuerſis. ſcilicet quando pater, qui plures filios habebat, vnum ex eis meliorauit, & poſt eum non vocauit filios ſuos ſed alium filium, & poſtmodùm alios filios ſuo ordine; ita quòd meliorati priùs filij aut deſcendentes vocati non ſunt, ſed poſt ip ſum, alius ipſius meliorantis filius vocatur. Quo ca ſu dixit in primis, quòd ſi filius melioratus, & primo loco electus, ſiue nominatus ad meliorationem filiis relictis deceſ ſerit, tunc non ſuccedit frater eius, hoc eſt alius meliorantis filius, qui poſt eum fuit vo catus, ſed quòd debent admitti eiuſdem filij, quamuis vocati non fuerint. Et reddit rationem quoniam tacita conditio, ſi ſine liberis deceſ ſerit, intelligi debet in melioratione huiuſmodi, ſiue illa fiat inter viuos, ſiue in vltima voluntate: & ſic filij eius, qui primò vocatus fuit, ſequentem filium vocatum excludunt. vt latiùs ibi comprobat, atque oſtendit: Statim verò Author ipſe hoc limitat, vt intelligi debeat, quando ſubſtitutio, vel grauamen confertur poſt mortem donatarij, ſiue filij priori loco ad meliorationem inuitati; nam ſi ad certum tempus eſ ſet facta melioration, & poſt tempus in vita granatus reſtituere: tunc inquit, quòd filius meliorantis, ſecundo loco ſubſtitutus & vocatus, excluderet filios meliorati; & ſic in eiſdem terminis l. cùm auus, ff. de condit. & demonſtr. in quibus quæ ſtionem propoſuit, hoc eſt, quando filij eius, qui melioratus fuit, vocati non ſunt, dictam declarationem aut limitationem proponit. Et iuſtè equidem atque iuridicè ſic ſtatuit, quoniam ſi filius melioratus, grauatus fuit, vtviuens ſiue in vita, antéque mortem meliorationem reſtitueret, & in vita, temporéque limitato, & certo fuit ab eo iure excluſus; multò magis intelligi debent cius filij excluſi, qui nunquam fuerunt vocati: imò eis omiſ ſis, ad alios filios pater meliorans proceſ ſit. Cæterùm in caſu præ ſenti, filij (vt ſ æpe dictum eſt) vocati ſunt expreſsè & ſpecialiter, & fundantur ex proprio iure. propriáque & ſpeciali vocatione, atque ſubſtitutione, non ex deciſione d l. cùm anus: nec etiã ex tacita & coniecturata voluntate teſtatoris, ſed adeò expreſ ſa, atque peculiari diſpoſitione. vt viſum eſt; Et ita in terminis noſtris, & in caſu vocationis filiorum filij meliorati, nec eſ ſet locus coniecturis, nec aliquo pacto admitti poſ ſent ſequentes filij eius, qui meliorationem feciſ ſet. Vnde ſecundum hæc. quæcunque Tellus tradit in d. l. 27. Tauri, d.n. 8. & 9. & 10. intentionem noſtram confirmant; ſiquidem procedit probando, & concludit, quòd ſi filius melioretur à patre, & poſt eum vocentur alij fratres ad meliorationem, quòd filij eius, qui melioratus fuit, quamuis vocati non fuerint, debent admitti, & alios filios meliorantis excludere, quia cenſentur omnibus aliis prælati, ex ratione d. l. cùm auus, cum ſimilibus: Limitatio autem contraria nobis ideò non eſt, quoniam (vt dixi ſuprà ) ponitur in eiſdem terminis, hoc eſt; quando filiis meliorati non vocatis, ad alios fratres ipſius peruentum eſt, & ita procedit: Item procedit, quando is qui meliorauit, filium melioratum, & primò loco nominatum vocauit ad certum & limitatum tempus, & in vira grauauit eum, vt meliorationem reſtitueret; quo caſu inquit, ſequentem vocatum filios eius excludere, nec poſ ſe ſubintelligi tacitam conditionem d. l. cum auus, vt ſuprà obſeruaui: Eo autem caſu in fallibile eſt, quòd adueniente tempore limitato & expreſ ſo, reſtitutio fieri debeat, nec aliquo modo omitti poteſt. Sed in caſu præ ſenti diuerſimodè res ſe habuit, quoniam dictus D. Alphonſus, & eius filij & deſcendentes priùs fuerunt purè, atque ſimpliciter, & indiſtinctè ad hos Maioratus vocati; ita quòd neque certum tempus præ fixum, nec grauamen reſtituendi adiectum fuerit: poſtmodùm verò inſtitutores decreuerunt, quòd ſucceſ ſor Maioratus principalis, non poſ ſit in Maioratibus ab eis inſtitutis ſuccedere. Et ita nec eſt tempus certum aut limitatũ , quo reſtitutio fieri debere aut priuatio Maioratuum induci, nec etiam certum aut infallibile eſt, reſtitutionem ipſam fieri debere, aut priuationem inducendam: Nam ſi dicti Maioratus principalis ſucceſ ſio non obueniat, nunquam etiam reſtitutio, aut priuatio continget: Et ſic diuer ſum ius debet ſtatui, vt Tellusmetipſe ſatis apertè præ ſentit, & declarat ibidem. Nam cùm filius melioratus, & primo loco vocatus ad meliorationem, po ſteà venit excludendus, ſiue excluditur non ad cer tum & limitatum tempus, ſed propter aliquem ca ſum ſuperuenientem; indiſtinctè probat, filios eiuſ dem etiam non vocatos, excludere ſequentes vocatos, quia non fuit expreſ ſum ſiue determinatum certum tempus, poſt quod de neceſ ſitate teneretur re ſtituere, ſed caſus dumtaxat expreſ ſus, quo eſ ſe potuit, vt ante mortem reſtituere teneretur, vt ſi alienaſ ſet bona Maioratus, vel conditionibus appoſitis non paruiſ ſet. Quod idem in caſu præ ſenti contigit, in quo (vt dixi) vocantur priùs nonnulli purè & ſimpliciter; poſtmodùm ſtatuitur, quòd excludi aut ſubmoueri debeant propter caſum ſuccedendi in Maioratu principali patris ſui: Si ergo filij eius, qui melioratus fuit, etiam ſi vocati non ſint, excludunt ſequentes vocatos aut ſubſtitutos poſt patrem ſuum; ſequitur euidenter Telli Fernandez reſolutionem adeò adſtringere, vt ius dictarum filiarum corroboret, etiamſi contin geret, ipſas vocatas non eſ ſe, quia pater ipſarum non ad certum aut limitatum tempus, ſed abſolutè vocatus fuit, quamuis eo caſu excluſus: Et Tellum ſequuti ſunt Angulus ad leges meliorationum.. l. 11. gloſ ſa 6. ex n. 6. fol. 218. Mariençus in eadem l. 11. tit. 6. gloſ ſa 4. num. 9. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & Azeuedus ibid. n. 27. qui multùm ad propoſitum dixit, quòd in caſu adducto per Tellum, filij eius, qui melioratus fuit, non excludunt ſubſtitutos, quando expreſ ſa voluntate meliorantis reſtitutio erat faciẽ da in vita, atque in certo tempore; non ſic ſi ex tacita, vt quia in aliquem futurum euentum dedit ſub ſtitutos, aut fecit plure gradus ſubſtitutionum, quia tunc filij etiam non vocati excludunt ſubſtitutos aut ſequentes vocatos ex ratione generica, quod ſicut prædilexit primo loco vocatum, & eum prætulit cæ teris poſt eum vocatis; ita & eius deſcendentes præ tuliſ ſe videtur, & ſic in omnibus concordat cum Tello, & dictas filias etiam non vocatas admittendas fore reſoluit. Et de his hactenus, ex quibus dilucidè conſtat, dictam D. Catharinam ius non habere aduersùs dictas filias, & ob id obtinere non debere; ipſas potiùs filias in ſucceſ ſione dictorum Maioratuum iuſtiſ ſimam & certam cauſam fouere. CAPVT XVI. Depoſitum quid, & quare fiduciæ; iudicium dicatur, nec compenſationis exceptionem admittat? Poſ ſeſ ſionem, aut dominium rei depoſitæ, an in depoſitarium transferat; & quid in ſequeſtrum? Qualiter etiam Regulare & Irregulare depoſitum differant, & quos effectus vtrũ que producat? Deinde, an Depoſitum maneat pactione adiecta, vt tantundem reddere, vel vti pecunia, aut re depoſita liceat? An etiam Bancharij noſtri tẽporis ſint verè depoſitarij, & eorũ fideiuſ ſores illis teneantur, qui de pecunia intereſ ſe percipiunt? Vbi nonnulla inuenies ſingulariter & verè adnotata, atque elaborata, & rem hanc breuitate, & reſolutione explanatam. Demùm & principaliter inquiritur, vtrùm res ſuas, vel pecunias apud alium deponens, cæteris creditoribus præferendus ſit circa actiones perſonales vel reales: ſiue an habeat ius prælationis contra bona depoſitarij falliti? & de intellectu l. ſi hominem, 7. §. quoties ff. depoſiti, l. ſi ventri. §. in bonis ff. de priuilegiis creditorum, & l. 2. & 9. tit. 3. part. 5. & nonnullis caſibus diſtinctè & verè conſtitutis, dubium hoc tam de iure communi, quàm de iure Regio Partitarum, meliùs ac vtiliùs, quàm anteà fuiſ ſet, remanet diſ ſolutum, atque explicatum, & in effectu hucuſque Scribentium omnium in propoſito huius materiæ, placita & reſolutiones congeruntur, & commemorantur dilucidè. SVMMARIVM. -  1 Depoſitum quid, & n. ſeq. -  2 Deponendi verbum, idem ſignificare, quod credendi, & committendi, ex ſententia Franc. Connani. -  3 Depoſiti contractus bonæ fidei eſt. -  4 Ad Depoſiti probationem cùm agitur, conſentaneum non eſt de apicibus iuris diſputare, ex ſententia Baldi, cuius hoc loco mentio fit. -  5 Fiduciæ iudicia eſ ſe dicuntur, quæ de Depoſito fiunt, quia deponimus fiducia cuſtodia & fidei bonæ depoſitarij. -  6 Depoſiti inſtrumentum paratam executionem habet. -  7 Etiamſi ſit depoſitum ſimulatum & irregulare; & infrà, n. 41. -  8 Dummodò de depoſito conſtet per inſtrumentum, ex ſententia quorundam. -  9 Vel per confeſ ſionem partis, ex ſententia aliorum, qui depoſitum confeſ ſionatum eodem iure cenſeri debere exiſtimarunt, quo verum & reale depo ſitum. -  10 Depoſitum ſui naturâ, adeò celerem reſtitutionem expoſcit, vt nec compenſatione rei quantumcunque liquidæ impediri debeat, & vide infrà, num. 41. -  11 Cap. bona fides, de depoſito, ratio explicatur, atque exornatur. -  12 In Depoſito multa eſ ſe ſingulariter atque ſpecialiter conſtituta. -  13 Depoſitum, excepta dote, aliis contractibus eſ ſe magis priuilegiatum. -  14 Depoſito verò, aut confeſ ſionato numquid exceptio non numeratæ pecuniæ poſ ſit opponi? Vbi breuis & vera traditur reſolutio, & in propoſito Hippol. Riminaldi conſilia duo expenduntur, & commendantur. Ibi namque præfatus Author ex profeſ ſo, plenéque diſputat. -  15 Depoſitæ rei poſ ſeſ ſionem in depoſitarium non transferri, ſed penes deponentem remanere, ſiue retineri per eum, ſi eam habebat, niſi aliter inter ip ſos actum fuerit. -  16 Apud ſequeſtrum cum res deponitur, ſequeſter poſ ſidet, vt inquit textus, in l. licet, §. rei depoſitæ, ff. depoſiti, qui ita generaliter ſtatuit, & ſic generaliter accipiendus eſt. -  17 Nec poſ ſunt probari communes Doctorum diſtinctiones, aut diuerſ æ eorundem traditiones; verè namque repugnant dicti §. deciſioni, & nimis verba ipſius reſtringunt. -  18 Non etiam probantur aliorum placita, & ad textum eundem diuerſimodè excogitatæ interpretationes, de quibus hoc numero remiſ ſiuè. -  19 Textum in cap. 1. de ſequeſtratione poſ ſeſ ſionis & fructuum, diuinatoriè quidem, ac contra mentem Pontificis explicatum per Corraſium, provt hoc numero obſeruatur. -  20 Apud ſequeſtrum ex neceſ ſaria, vel ex voluntaria cauſa quòd res deponatur, nihil intereſ ſe, contra Communem; nam vtroque caſu ſequeſter poſ ſidet, vt hoc numero demonſtratur. -  21 Et textus in l. intereſ ſe puto, 39. ff. de acquirenda poſ ſeſ ſione, optimè & verè explicatur. -  22 Sequeſtri nomen vnde dictum, & quid olim? -  23 Depoſitæ rei dominium aut proprietatem, ex ipſa Depoſiti natura penes deponentem manere. -  24 Poſ ſe tamen contrahentium conuentione effici, vt rei depoſitæ dominium in depoſitarium tranſeat, vel vt non idem, ſed tantundem reddere liceat. -  25 Depoſiti contractus an maneat, cùm rei depoſitæ dominium in depoſitarium tranſit, vel cùm pactum adiicitur, vt tantundem reddere, veluti depoſita pecunia liceat, & n. ſeq. vbi in effectu probatur communis Doctorum reſolutio. -  26 Ipſa tamen intelligitur & moderatur, dummodò tempore contractus pactio prædicta adiiciatur; adhuc enim durat depoſitum, quamuis pactio huiuſ di notiſ ſimos depoſiti terminos excedere videatur. -  27 Secus verò ſtatuendum eſt, ſi pactum tale ex interuallo adiectum fuerit; tunc namque depoſiti contractus alterari videbitur. -  28 L. certi condictio, 9. §. fin. ff. ſi certum peccatur, verus ſenſus traditur, & ibidem explicatur l. quod ſi ab initio, eiuſdem tituli. -  29 Belloni obſeruatio in hac materia, Depoſitum, inquã , non eſ ſe, quando ab initio deponitur, vt tantundem reddatur, vel vt accipiens vti poſ ſit pecunia depoſita, verè & concludenter conuicta, & Accurſij ſententia contraria, probata, & n. ſeq. & vide etiam ex n. 39. cum ſeq. -  30 Ioannis Corraſij in eodem articulo diſtinctio confutatur, & de iure huius Regni fortius ac nouiter conuincitur n. ſeq. -  31 Ex l. 2. tit. 3 p. 5. noua & ſingularis conſideratio deducitur, & eiuſdem legis deciſio, melius quàm anteà fuiſ ſet, ponderatur per Authorem in propoſito. -  32 Eruditiſ ſimi Petri de Barboſa reſolutio in hac materia, nouiter & concludenter conuicta, & vide infrà n. 39. vbi inuenies tenuiſ ſe ipſum alio in loco contrarium, & Authoris ſententia conuenire. -  33 Eiuſdem Barbæ in propoſito huiuſce materiæ, alio tamen in loco traditæ reſolutiones, atque de regulari & irregulari depoſito obſeruationes commendantur. -  34 Ioannem Vincentium Hondedeum in conſ. 43. per torum, vol. 2. optimè & vtiliter loquutum in hac materia, & ibid. dixiſ ſe quãplurima , quæ circa depoſitum neceſ ſaria ſunt, & in praxi conducibilia. -  35 Deponens pecuniam numeratam, in dubio præ ſumitur voluiſ ſe transferre dominium pecuniæ in depoſitarium, & illum conſtituere debitorem generis, idcircò quia genus perire non poteſt, depoſitarium, quaſi debitorem generis, de periculo etiam aut caſu fortuito teneri, nec ob illum liberari, vt hoc numero remiſ ſiuè, & latiùs probatur. -  36 Franciſci Burſati lapſus in hac materia nouiter detectus. -  37 Ioannis Franciſci de Ponte obſeruationes in propo ſito huius materiæ, quas in conſ. 36. per totum, lib. 1. reliquit ſcriptas, probantur. -  38 Depoſita aliquando dici regularia, aliquando verò irregularia. Et quæ dicantur regularia, & qua irregularia? -  39 Depoſitum cùm ita fit, vt depoſitarius pecunia vti poſ ſit, adhuc depoſitum manet ex ſententia Petri de Barboſa, quamuis irregulare ſit. -  40 Et non ſolùm Depoſiti nomen habet, ſed omnes illius effectus. -  41 Et inde competunt ei omnia priuilegia regulari Depoſito conceſ ſa, vt hoc numero adnotatur. -  42 Bancharij noſtri temporis non ſunt verè depoſitarij iuxta notiſ ſimos terminos depoſiti. -  43 Depoſiti actio (quæ datur etiam pro depoſitis irregularibus, & vbi vſura pecunia transfertur) competit etiam, vt vſuræ conuentæ petantur. -  44 Imò pactum ſoluendi intereſ ſe, facit, vt ex depo ſito agatur, quia ſi eſ ſet mutuum, vſuræ peti non poſ ſent. -  45 Et initium inſpicitur, quod fuit deponere pecuniam, & quod principaliter actum eſt. -  46 A prima obligatione depoſiti non cenſeri contrahentes recedere voluiſ ſe ex perceptione intereſ ſe pecuniæ, nec illam neuare, provt hîc adnotatur. -  47 Depoſito irregulari pacto penes campſorem, qui de reſtituendo poſt annum fideiuſ ſores dedit, elapſo anno ſi campſor ſe conuenit cum deponente, vt pecunia penes ipſum per aliquot annos detineatur pro certo lucro, non videbitur per hoc receſ ſum à prima obligatione depoſiti, nec nouatio inducta cenſebitur; inde fideiuſ ſores remanent obligati. -  48 Depoſitarij generalis, aut bancharij fideiuſ ſores, vtrùm teneantur illis, qui de pecunia intereſ ſe percipiunt? remiſ ſiuè. -  49 Deponens vtrùm habeat ius prælationis contra bona depoſitarij, ſic vt debeat ex ſpeciali priuilegio Depoſiti, cæteris creditoribus etiam priuilegiatis circa actiones perſonales, vel reales præferri, & n. ſeq. vſque in finem capitis. -  50 Et huic dubitationi initium aut occaſionem tribuiſ ſe Vlpianum Iureconſultum, qui duobus in locis contrarius ſibi videtur. -  51 Verè tamen Scribentibus omnibus hactenus, attentè & originaliter prælectis, certum quid, aut diſtinctè ſatis & abſolutè reſolutum in hoc dubio non reperiri. Idcircò Author hac in re ex profeſ ſo magis inſiſtens, & longa conſideratione aliorum placita inſpiciens, nonnulla conſtituit numeris ſeqq. quibus altercatio hæc, & verè & meliùs, quàm anteà erat, explicata remaneat. -  52 Ac primùm, Gloſ ſ æ expoſitionem ad textum in l. ſi ventri, §. in bonis, ff. de priuilegiis creditorum, reiiciendam putauit. -  53 Deinde Vdalrici Zaſij & aliorum interpretationem ad eundem textum, & textum in l. 7. §. quoties, ff. depoſiti, damnauit. -  54 Ripæ etiam ad ipſamet iura intellectum, fortiùs quàm anteà factum eſ ſet, confutauit. -  55 Et demùm verum & communem intellectum magis probauit. -  56 Depoſita olim variis in locis, maximè in publicis, & in æde ſacra fieri ſolita; item & penes nũmularios , qui in foro erant, idque vt res depoſitæ tutiùs eſ ſent conſeruatæ. -  57 Nummularios & Argentarios, publicas olim reputatas fuiſ ſe perſonas, publicùmque officium aut miniſterium quodammodo obtinere, atque exercere, dici ſolitum. -  58 Menſas etiam in foro cum ærario habuiſ ſe. -  59 Et apud eos emptiones, venditiones, permutationes, & alios contractus fieri; item & inſtrumenta, vt hodie apud Tabelliones fiunt. -  60 Idcircò eorum officium in republica valdè neceſ ſarium & vtile fuiſ ſe, & omnibus ordinibus gratiosũ . -  61 Campſores hodie, licèt priuati ſint, eadem actione teneri, qua olim in antiquo Romanorum foro, Nummularios, Argentarios, & Menſurarios fide publica deputatos, teneri ſcriptum eſt, & debere librum rationum conficere. -  62 Apud Nummularios & Campſores, vel pro fœnore, vel pro cuſtodia frequentius deponi. -  63 Depoſiti priuilegia non dari pro fœnore deponenti. -  64 Depoſitum pro fœnore, ſiue cum intereſ ſe aut cambiis, ex ſententia quorundam depoſitum non eſ ſe, ſed contractum potiùs fœneratinum: contrà verò ex ſententia aliorum. Et vide n. ſeq. vbi contrarietas hæc ad concordiam reducitur, atque veriſ ſimè explicatur. -  65 Quorundam etiam Authorum ſententiæ proferuntur circa quæ ſtionem præfatam, an deponens pecunias, & dominium earum transferens, priuilegium prælationis habeat, nécne, qui etiam diſtinguunt circa factum prælationis, an ſcilicet detur pecunia pro fœnore, vel abſque fœnore. -  66 Deinde & Ioannis Franciſci de Ponte limitatio quædam, aut ſingularis eiuſdem obſeruatio in propoſito huius materiæ, nouiter adducitur. -  67 Ac demùm ſuperiora limitantur in pupillo, qui per receptionem vſurarum non perdit priuilegium præ lationis. Et agitur de intellectu l. qui nominibus, §. finali, ff. de adminiſtratione tutorum. -  68 Deponentibus olim apud Argentarios & Nummularios, priuilegium prælationis competens, & lege quadam Partitæ competere hodie omni depoſito indiſtinctè, non conſiderata perſona depoſitarij, noua & vera conſideratio in hac materia. -  69 Et Patris Ludouici Molinæ, è Societate Ieſu Religioſi, in eodem propoſito ſententia nouiter adducta. -  70 Sine fœnore vel intereſ ſe deponens pecuniam numeratam, vel rem quæ conſiſtit in pondere, numero, vel menſura, quamuis regulariter præferatur anterioribus creditoribus perſonalibus, ſiue habentibus priuilegia perſonalia. Tamen in hypotheca & iure reali, aliis creditoribus non præfertur, ſed illi præferendi ſunt. Etiam ſi (vt dictum eſt) abſque fœnore vel vſuris depoſitum factum ſit. Non etiam præfertur ei, quod expenditur in funus defuncti, vel in domus, aut nauis refectionem neceſ ſariam. Sed nec Regi præfertur, ſi quid ei ex contractu, vel ex delicto debetur. Vel etiam pro dote vxoris. -  71 Depoſita pecunia clauſa vel obſignata, vel numerata etiam, ſed tanquam ſpecie hoc eſt, cum conuentione, vt eadem nummorum corpora redderentur; quoad ius praelationis idem dicendum eſ ſe, quod de ſpecie depoſita, aut alia qualibet re, cuius dominium non tranſit, prout hoc numero declaratur. -  72 Depoſita pecunia numerata, illi á que extante, vtrùm deponens indiſtinctè debeat cæteris aliis præferri, tam in terminis iuris communis, quàm poſt deci ſionem legis cuiuſdam Partitæ, quæ eleganter, & meliùs quàm hactenus enucleatur, & articulus iſte dilucide explanatur. -  73 Venditorem, vendita re, cuius dominium tranſlatum fuit in emptorem, in re extante nullam habere præ rogatiuam et ſi illius dominus fuit, ſed ſimul cum aliis creditoribus concurrere. -  74 Patris Ludouici Molinæ in propoſito huius materiæ, ac de iure communi veriſ ſimam reſolutionem, dubiam reddi de iure Regio poſt deciſionem legis Partitæ, vt hoc numero nouiter adnotatur. -  75 Vendicans aliquam rem, præfertur omnibus & quibuſcunque aliis creditoribus. -  76 Deponens, omnibus aliis creditoribus præfertur indiſtinctè ſi res depoſita in poteſtate depoſitarij, vel hæredum eius inueniatur, nec fuerit de his, quæ in pondere, numero, vel menſura conſiſtunt. -  77 Inter creditores perſonales priuilegium prælationis non dari, ſed ſimul admitti, ita vt ſi debitor ſoluendo non ſit, omnes faciant partes per concur ſum, & ſolutio fiat pro rata eius, quod cuique debetur. -  78 Depoſitarios ſimul inter ſe concurrere, ſi plures ſint, nec habere inter ſe prælationem, ſiue prioritatem temporis non conſiderari, ſed ſolùm, an vſuras aut intereſ ſe recipiant, vel non recipiant. -  79 Priuilegiatus contra pariter privilegiatum, non gaudet priuilegio ſuo. PRo expedita & dilucida huius Capitis explicatione, nonnulla præmittere, atque conſtituere, neceſ ſarium ideò duxi, quòd verè ad explicationem eorum, quæ dicentur infrà, prætermitti non poſ ſint: Et in primis cuſtodiendum eſt, Depoſitum[*] dici, quod alicui cuſtodiendum, ſiue cuſtodiæ cauſa datur, l. 1. cum ſeq. ff. depoſiti: & communiter omnes, vt teſtantur Anton. Gomez, tom. 2. variar. c. 7. num. 2. Briſ ſonius de verbis iuris, verbo, depoſitum. Ioan. Matienſ. in l. 9. tit. 11. gloſ. 4. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ. Socin. in l. mutuum, num. 3. ff. ſi certum petatur. Vel aliter (& meliùs quidem) diffiniri poteſt ſecundùm Cuiacium, in paratitla, in lib. 50. Digestorum, ad titulum ff. depoſiti. fol. 87. qui dicit: quod Depo ſitum eſt conuentio gratis cuſtodiendæ rei, quæ traditur ſub fide reſtituendi. Et apertè colligitur ex l. 1. & per totum titulum ff. depoſiti, cap. 1. & 2. de depoſito, §. præ terea, Inſtitut. quibus modis re contrahitur obligatio, l. 1. & per totum tit. 3. part. 5. maximè ex principio dictæ l. 1. ff. depoſiti. vbi Vlpianus Iureconſultus in hunc modum ſcribit: Depoſitum eſt, quod alicui cuſtodiendum datum eſt: dictum ex eo, quod ponitur; Præpoſitio enim de, auget poſitum, vt oſtendat totum fidei eius commiſ ſum, quod ad cuſtodiam rei pertinet. Et idem in effectu voluit Franciſ. Connan. commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap, 4. in principio, fol. mihi. 479. vbi etiam opti[*] mè aduertit, deponendi verbum idem ſignificare, quod credendi, & committendi. Et depoſitum, quod alicuius fidei eſt, & diligentiæ creditum. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 23. cap. 3. in principio, dicens, Depoſitum eſ ſe, quod custodiæ cauſa apud aliquem gratuito poſitum & commendatum eſt. Et confirmat dicta regia l. 1. tit. 3. part. 5. in illis verbis: conde ſijo, a que llaman en Latin Depoſitum, es quando vn ome da a otro ſu coſa en guarda, fiandoſe en el. Inde & [*] & conſequenter, Depoſitum eſt contractus bonæ fidei, l. bona fides, ff. depoſiti, §. actionum, Inſtitu, de actionibus, vbi omnes Scribentes communiter, Franciſcus Connanus, Petrus Gregorius, & Antonius Gomezius vbi ſuprà. Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſ. 509. num. 1. qui aliis multis relatis, inde & quaſi conſequenter ex hoc deduxit, quòd ad depoſiti probationem cùm agitur, conſentaneum[*] non eſt de apicibus iuris diſputare; & anteà ſcripſerat idipſum Baldus in conſil. 256. num. 3. in fine, volum. primo. Et quia deponimus fiduciâ cuſtodiæ, & fidei[*] bonæ depoſitarij i l. 1. §. hæc autem, l. quod ſeruus, ff. depoſiti. ludicia fiduciæ eſ ſe dicuntur, quæ de depo ſito fiunt, vt latiùs probauit Connanus d.c. 4. in principio. Antonius Pichard. in § prætereà, 3. num. 11. In ſtitut. quibus modis re contrahitur obligatio. Iacobus Menoch. de arbitrariis, lib. 2. centuria 3. caſu 208. num. 28. Vnde & paratam executionem habet in[*] ſtrumentum depoſiti, l. ſi quis vel pecunias, C. depo ſiti, vbi notarunt Bartolus, Baldus, & Paulus num. 2. Boërius, deciſ. 295. ex num. 7. Rodericus Suarez in l. poſt rem iudicatam, notabili 5. num. 2. Iacobus Man[*] dellus de Alba in conſil. 3. num. 12. dicens id procedere, etiam quòd depoſitum ſit ſimulatum & irregu[*] lare, & conuenit Mari. anguiſ ſola in conſ. 96. num. 14. & in conſil. 200. num. 4. lib. 1. dum intelligit, Depoſitum etiam ſimulatum & irregulare paratam executionem habere, ſi de eo per inſtrumentum conſtiterit, & ſic dicit limitari l. penult. C. depoſiti: & refert Matheſilanum notabili 6. & Franciſ. Curtium in l. tale pactum, §. qui prouocauit, in 11. col. ff. de pactis, idem tenentes, Hippolytus etiam Riminaldus in conſ. 60. num. 29. & 30. & 31. lib. 1. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 2. cap. 92. in verſic. final, idipſum[*] tenuerunt. Sed & partis confeſ ſionem in propoſito, ac etiam in tali depoſito ſufficere, aſ ſeuerarunt hi, qui depoſitum confeſ ſionatum eodem iure cenſeri debere exiſtimarunt, quo verum & reale depoſitum, prout in hac ſententia Fuerunt Bald. in l. in contractibus, §. 1. C. de non numerata pecunia, & in conſ. 226. Actum fuit, vol. 3. Paulus Caſtrenſis in conſ. 9. In antiquis, volum. 1. & in conſ. 170. lib. 2. Curtius iunior in l. 2. ff. ſi certum petatur, & in l. bona fide, in fine, ff. depoſiti. Angelus Aretin. & Bellon. in §. praeterea, in principio, Inſtitut. quibus modis re contrahitur obligatio, & cum aliis iſtam partem ſequitur Roland. in conſ. 17. lib. 1. & eſ ſe veram concluſionem profitetur Vincentius Carocius in tractatu de depoſito, 1. p.c. 2. num. 18. vbi latiùs diſputat, & alterius, contrariæque ſententiæ. Authores, & rationes adducit; ſic tamen (vt dixi) concludit, & fundamentis contrariis optimè ſatisfacit: veriorem etiam ſibi videri ſententiam hanc firmauit Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 2. dicto cap. 92. qui pro vtraque parte eam diſputat, & tandem ſic defendit: Et verè quidem, tum ex his, quæ ipſimet Authores conſiderarunt, tum etiam ex textu in l. in contractibus, primo. C. de non numerata pecuniæ: Vbi probatur, quòd exceptio non numeratæ pecuniæ locum non habet in inſtrumentis depoſitarum rerum: Sunt autem talia inſtrumenta confeſ ſionum, in quibus ſcilicet, aliquis ſe ex cauſa depoſiti debitorem eſ ſe fatetur; ergo in vtroque, ſiue in omni depoſito militat ratio, & diſpoſitio illius textus. Deinde, ſui natura depoſitum adeò celerem reſti[*] tutionem expoſcit, vt ſcribunt Socinus ſenior in cap. ex literis, col. 30. verſiculo, Vndecimo fallit, de mutuis petitionibus, Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 284. num. 6. vt nec compenſatione rei quantumcunque liquidæ impediri, aut retardari debeat; idque per textum in l. vlt. C. de compenſationibus, l. ſi quis vel pecunias, C. depoſiti, §. in bona fidei, Inſtitut. de actionibus, l. 5. tit. 3. part. 5. textus optimus, in cap. bona fides, de depoſito: vbi Gregorius IX. veram rationem aſ ſignat,[*] contra depoſitum, inquam, compenſationi, vel deductioni locum non eſ ſe, ne contractus, qui ex bona fide oritur, ad perfidiam referatur; planè ad perfidiam referri videretur, ſi petenti depoſitum, qui bonam fidem depoſitarij ſequutus, & fiduciâ cuſtodiæ depo ſuit, compenſationis exceptio objici poſ ſet contra bonam fidem, quæ in depoſito ſic requiritur, & ver ſatur reſpectu fiduciæ: Item contra æquitatem, & naturalem rationem, quæ pro depoſitore ſtat, & ſuadet debete ſtatim depoſitarium reni reſtituere, exdictis iuribus, in quibus tamen nonnulli caſus excipiuntur, quos exornant Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 4. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 23. cap. 3. Iacobus Cuiacius obſeruationum lib. 9. cap. 2. poſtmodùm verò ius ſuum perſequi ſiue eidem teneri deponentem reſpondere, vt optimè pungit dict l. partitæ, & ſingulariter limitat deciſio Genuæ. 34. num. 9. vbi vide contra depoſitum, an & quando poſ ſit opponi compenſatio, & an prædicta procedãt in caſu in quo depoſitarius aliam conſimilem pecuniam reddere poteſt: Et an in commodato procedant, vide l. finalem, C. de commodato: Vbi clarè deciditur idem, quod in depoſito dictum remanet; & meritò quidem, quoniam commodarum non cõ ſiſtit in rebus, quæ pondere, numero, menſuráve conſtant; id enim eſ ſet mutuum: compenſatio autem in illis tantùm rebus admittitur, non verò de corpore ad pecunias, vel de corpore ad corpus; cum ergo cõmodatum non in eis rebus, ſed in corporibus conſiſtat, admitti compenſatio non debet, id que ex natura rei (vt vides:) non ſic in depoſito, in quo ex natura actionis compenſatio rejicitur. Secundò deinde & principaliter conſtituendum[*] eſt, in depoſito multa eſ ſe ſingulariter atque ſpecialiter conſtituta; Depoſitíve contractum in multis differre ab aliis contractibus, ſicuti conſtat ex l. ſi quis & l. vlt. & aliis legibus, C. depoſiti: vbi notarunt Gloſ ſa, Bartolus, Baldus, Caſtrenſis, & communiter Scribentes, Bellonus ſupputationum iuris, lib. 4. c. 6. Antonius Gomezius tom. 2. variarum, c. 7. n. 2. Connanus dicto c. 4. à principio. Petrus Gregorius lib. 23. dicto cap. 3. Petrus Richardus ad §. item is cui, n. 5. Inſtitut. quibus modis re contrahitur obligatio. Ioannes Corraſius Miſ cellan. iur. lib. 3. c. 10. n. 4. Pater Ludouicus Molina de iuſtitia & iure, lib. 2. art. 2. diſp. 526. ad finem; & nullo relato Andreas Fachineus lib. 2. dicto cap. 92. in principio. Mari. Anguiſ ſola in conſ. 96. num. 15. lib. 1. di[*] cens, depoſitum excepta dote, aliis contractibus eſ ſe magis priuilegiatum: in quo etiam conuenit (ſed nullum refert) Vincentius Carocius de depoſito, 1. p. quæ ſt. 2. num. 5. dum dicit, quòd non procedit conſequentia à dotis materia, quæ eſt priuilegiatiſ ſima ad depoſitum, inferendo; hoc procedit in dote, ergo in depoſito: concedens tamen eodem in loco, & per illam quæ ſtionem, in aliis eſ ſe valdè priuilegiatam depoſiti cauſam, Hippol. Riminald. in conſ. 152. n. 34. lib. 2. vbi ex n. 30. cum multis ſeqq. vſque in finem con[*] silij, eleganter diſcutit, numquid exceptio non numeratæ pecuniæ in depoſito vero aut confeſ ſionato poſ ſit opponi, vt ibi latiſ ſimè videri poterit: & in conſ. 191. eodem lib. 2. & per Barboſam in l. ſi mora, 10. nu. 84. ff. ſoluto matrimonio. Qui poſt Baldum, Salicetum, Paulum, Felinum, Purpuratum, & Tiraquellum re ſoluit aduersùs depoſitum regulare, aut irregulare non admitti exceptionem non numeratæ pecuniæ: Idque per textum in l. in contractib. §. ſed quoniam, C. de non numerata pecunia, quem ſuprà, n. 9. in fine citauimus, & idem dixit Acoſta in l. ſi ex cautione, fallentia 2. n. 4. diſtinguens in hoc contractum depoſiti ab aliis contractibus, in quibus certum eſt exceptionem illam locum habere: & nullum Authorem citans, Vincentius Carocius de depoſito, 1. p.q. 2. n. 19. de quo tamen (vt dixi) ideò Riminaldus videndus erit omninò, quòd ex profeſ ſo, latéque & eruditè id diſ cutiat. Prætereà, quamuis in aliis contractibus & poſ ſeſ ſio & proprietas transferri ſoleat, aliter tamen in depoſito fuit conſtitutum; regulariter namque, depoſi[*] tæ rei poſ ſeſ ſio in depoſitarium non transfertur, ſed penes deponentem remanet, ſiue retinetur per eum, qui deponit, ſi poſ ſeſ ſionem habebat, niſi aliter inter contrahentes actum fuerit, l. licet, 17. §. rei depoſitæ, ff. depoſiti. Vbi ſic ſcribitur: Rei depoſitæ proprietas apud deponentem manet, ſed & poſ ſeſ ſio; niſi apud ſequeſtrem depoſita eſt, nam tunc demum ſequeſter poſ ſidet: Id enim agitur ea depoſitione, vt neutrius poſ ſeſ ſioni id tempus procedat, c. 1. de ſequeſtratione poſ ſeſ ſion. & fruct. & ibidem adnotarunt Scribentes vtriuſque iuris communiter, & in l. intereſ ſe puto ff. de acquirenda poſ ſeſ ſione. Franciſc. Connan. commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. c. 4. in principio. Petrus Gregor. in ſyntagmate iuris, libro 23. c. 3. n. 4. in verſiculo, quod tamen aliter in depoſito; & confirmat regia l. 2. tit. 3. partit. 5. quæ tamen limitat in rebus conſiſtentibus in pondere, numero, vel menſura, vt infrà dicemus: in cæteris verò approbat ius commune. Id quod conſtat ex illis verbis: E aun dezimos, que el ſeñorio, e la tenencia de la coſa que es dada en guarda, no paſ ſa aquel que la recibe, fueras ende, &c. Vbi agitur de rebus prædictis, quæ pondere, numero, menſuráve conſtant: Apud ſequeſtrum verò [*] cùm res deponitur, quòd ſequeſter poſ ſideat, expreſ sè (vt vides) decidit textus in d. §. rei depoſitæ, qui ita generaliter id ſtatuit, & ita quoque generaliter accipiendus eſt: Nec poſ ſunt probari communes Docto[*] rum diſtinctiones, aut diuerſ æ eorundem traditiones multis in locis; verè namque repugnant d. § rei depoſitæ, deciſioni, & nimis verba ipſius reſtringunt: Non etiam placent, nec iure probantur aliorum[*] placita, & ad textum eundem diuerſimodè excogitatæ interpretationes. Has ex profeſ ſo congeſ ſerunt Iacobus Menochius retinendæ poſ ſeſ ſionis remedio 3. ex numero 88. vſque ad numerum 100. Charondas veroſimilium, lib. 1. c. 6. Duarenus de ſacris Eccleſiæ miniſteriis, lib. 3. c. 10. & ad titulum de depoſito, cap. 1. in fine. Cuiacius lib. 9. obſeruationum, c. 33. Robertus lib. 4. ſententiarum, cap. 6. Curtius lib. 2. coniecturarum, c. 9. Petrus Gregorius in ſyntagmate, lib. 23. d.c. 3. num. 20. Corraſius Miſcellan. iuris, lib. 3. c. 2. n. 12. & 13. & 14. [*] & 15. qui (vt obiter dicam) diuinatoriè quidem loquitur, & contra mentem & verba clara textus in c. 1. de ſequeſtratione poſ ſeſ ſionis & fructum: dum defendendo communem intellectum, aliter dicit explicandum allegatum c. 1. vt ſcilicet non dicat poſ ſeſ ſionem, prout ius eſt inſiſtendi rei, apud ſequeſtrem eſ ſe, ſed poſ ſeſ ſionem, hoc eſt, rem ipſam; quia nouum non eſt, vt poſ ſeſ ſionis verbo, res ipſa contineatur, l. interdum, ff. de verbor. ſignificat. l. Imperatores, ff. de ſeruit. ruſtic. prædior, cum aliis ſimilibus. Verè tamen id ſuſtineri iuſtè non valet, tum quia textus ipſe contrarium iudicat apertè, & poſ ſeſ ſionem tranſlatam eſ ſe in ſequeſtrem, ſic vt neuter poſ ſideat, clarè ſupponit: tum etiam ex verbis textus in d. §. rei depo ſitæ; quæ cauillari nullo pacto poſ ſunt: dicitur namque expreſsè, quòd tunc demùm ſequeſter poſ ſidet: Qua etiam ratione manifeſtè conuincitur, & eorum cogitatio, qui dum intendunt ſequeſtrem non poſ ſidere, intelligunt verba dicti §. rei depoſitæ; vt referri debeant non ad rem ipſam depoſitam, ſed ad verbum poſ ſeſ ſio quod immediatè præceſ ſit: Vt ſit ſenſus, rei depoſitæ proprietatem, & poſ ſeſ ſionem apud deponentem manere, niſi cùm lis eſ ſet ſuper poſ ſeſ ſione, & poſ ſeſ ſio ipſa depoſita fuerit apud ſequeſtrem; tunc enim poſ ſidet ſequeſter: Nam cùm anteà dictum fuerit, Rei depoſitæ proprietas apud deponentem manet, ſed & poſ ſeſ ſio; ſequitur ſtatim, Niſi apud ſequeſtrum depoſita eſt, nam tunc demum ſequeſter poſ ſidet. Quibus verbis negari non poteſt, quin agatur de rei depoſitæ poſ ſeſ ſione, vt exceptio aut limitatio regulæ aut doctrinæ ſuperiori conueniat, non verò de poſ ſeſ ſione ipſa depoſita, de qua anteà non agebatur, ſed potiùs adeò expreſsè (vt vidiſti) dictum fuit, Rei depoſitæ, &c. Denique, nec mihi placere poteſt communis alia[*] Doctorum traditio in propoſito huius materiæ, qui vt Florentinum & Iulianum Iureconſultos in d. §. rei depoſitæ, & in l. intereſ ſe puto, 39. ff. de acquirenda poſ ſeſ ſione, ſibi aduerſantes (vt vulgus ſemper exiſtimauit) ad concordiam reducant, ſeu diſceptationem hanc componant, ſic rem definiendam arbitrati ſunt, vt ſcilicet diſtinguenda ſic neceſ ſaria à voluntaria ſequeſtratione: vt in voluntaria, hoc eſt, quæ fit con ſenſu & voluntate partium, tranſeat in ſequeſtrem poſ ſeſ ſio, ex d. l. licet, §. rei depoſitæ: In neceſ ſaria verò, hoc eſt ea, quæ Iudice iubente fit, non tranſeat poſ ſeſ ſio, niſi euidens ſit animus eius dimittendæ, ex d. l. intereſ ſe puto. Et pro hac diſtinctione, nonnulla conſiderarunt Menochius, & Corraſius vbi ſuprà; ex quibus elicitur, voluntarium actum neceſ ſariò potentiorem eſ ſe. Cæterùm ſi verum amamus, theoricam hanc, ſiue doctrinam reiicere omninò debemus. Primùm ex textu in d.c. 1. de ſequeſtratione poſ ſeſ ſion. & fructuum, vbi neceſ ſaria erat facta ſequeſtratio; ex qua textus ſupponit, poſ ſeſ ſionem in ſequeſtrem tranſlatam, cum inquit: Et prælibatam poſ ſeſ ſionem Cœleſtinus ſequeſtrari præcepit, iniungens Regio & Mutinenſi Epiſcopis, vt de cauſa poſ ſeſ ſionis & proprietatis pleniùs cognoſcentes, eam debito fine deciderent, & poſ ſeſ ſionem ei parti poſtmodùm reſignarent, quæ obtineret de proprietate triumphum. Ergo ſecundùm hoc neutra partium, ſed ſequeſter poſ ſidebat. Quod Ioannes Corraſius d.c. 2. nu. 13. in principio, ſingulariter animaduertit: Sed & poſt Barbatiam in c. examinata, col. 14. de iudiciis, rectè annotauit, Bartoli ad eum textum meram diui nationem fuiſ ſe, quatenus reſpondet, de voluntate Iudicis illic apparuiſ ſe, vt tranſiret in ſequeſtrum poſ ſeſ ſio. Id quod ego veriſ ſimum credo, vt pote cùm ex verbis relatis, nec aliis eiuſdem textus deprehendi poſ ſit aliquo modo. Deinde & ſecundò, eadem diſtinctio communis conuincitur ex textu in d. l. licet, §. rei depoſitæ: vbi generaliter conſtituitur, depoſitæ rei proprietatem & poſ ſeſ ſionem penes ſequeſtrem eſ ſe, nec inter neceſ ſariam & voluntariam ſequeſtrationem diſtinguit. Et ſic regulæ illius textus omninò & neceſ ſariò ſtandum eſt; eò magis, quòd in d. l. intereſ ſe puto, de[*] poſ ſeſ ſione ſequeſtri minimè tractatur, imo potius ſuppoſito pro conſtanti, quod ſequeſter poſ ſideat; quæ ſtio mouetur per Iureconſultum Iulianum, vtrùm poſ ſeſ ſio illa, quæ penes ſequeſtrem eſt, ad vſucapionem proſit victori? cui vt ipſe ſatisfaciat, duos caſus principaliter diſtinguit. Primus eſt, quã do dimittendæ poſ ſeſ ſionis causâ, res deponitur apud ſequeſtrem; & tunc dicit ſequeſtri poſ ſeſ ſionem ad vſucapionem victori non prodeſ ſe. Secundus caſus eſt, cùm res cuſtodiæ causa deponitur, & tunc ſequeſtri poſ ſeſ ſio victori prodeſt ad vſucapionem: Et ita eleganter & ſubtiliter annotauit olim, & textum d. l. intereſ ſe puto, intellexit D. Sahagun de Villaſante in commentariis ad textum, in d. cap. 1. de ſequeſtratione poſ ſeſ ſion. & fruct. n. 8. & n. 16. cui (vt vides) ſuperiùs obſeruata addidimus: Addidimus etiam ex eo videri veriſ ſimam interpretationem præfatam, quòd etiam cùm res deponitur cuſtodiæ causâ, poſ ſidere ſequeſtrem, dixerit expreſsè Iureconſultus, eámque poſ ſeſ ſionem (vt dixi) ad vſucapionem prodeſ ſe: Et dumtaxat non procedere, nec prodeſ ſe ſcrip ſerit. cùm dimittendæ poſ ſeſ ſionis causâ, res depo ſita eſt, quaſi non debeat eo caſu alterius poſ ſeſ ſio ei prodeſ ſe, qui poſ ſidere noluit, ſed dimittere potiùs poſ ſeſ ſionem contendit. Quòd ergo dimittere, vel non dimittere voluerit, non inſpicitur ſequeſtri teſpectu; ille namque ſemper & regulariter poſ ſidere dicitur, ſed ad effectum prædictum. an ea poſ ſeſ ſio ad vſucapionem prodeſ ſe debeat, vel non; quia ſine poſ ſeſ ſionevſucapio non procedit, vt eſt certiſ ſimum: poſ ſidere autem quomodo videbitur, ſiue alterius, hoc eſt ſequeſtri poſ ſeſ ſione quo pacto iuuari poterit is, qui dimittendæ poſ ſeſ ſionis causâ depoſuit, & hoc apertè adeò approbauit, vt de eo dubitari non valeat. Denique & vltra eundem Authorem, & cæteros hucuſque Scribentes. addimus, ex his apertè & verè ſubuerti ea, quæ in propoſito ſcripta reliquit Ioannes Corraſius Miſcellan. lib. 3. d.c. 2. num. 14. & 15. qui dicit, quòd vt Colophonem diſceptationi huic addat, veriſ ſimum putat, vt neque per neceſ ſariam, neque per voluntariam ſequeſtrationem tranſeat in ſequeſtrem poſ ſeſ ſio, ſed apud eum, qui ſequeſtri tempore poſ ſidebat, permaneat, niſi conſtet dimittendæ; poſ ſeſ ſionis causâ, rem depoſitam fuiſ ſe, idque velle textum, ſi ſine calumnia intelligatur in d. l. intereſ ſe puto. Cæterùm (vt ſuprà vidimus) & contrarium ille textus voluit, ſiue alio fine & reſpectu ducitur: Et poſ ſidere ſequeſtrem, adeò expreſsè dixit vtroque, caſu, vt de hoc diuinare, ſiue textum illum torquere non liceat: Dimittendæ autem poſ ſeſ ſionis causâ, factum ſequeſtrum ant depoſitum, ſiue non factum, non poſ ſeſ ſionis ſequeſtri, ſed vſucapionis reſpectu conſiderandum & attendendum, clarè etiam oſtendimus ſuprà; dum verò Corraſuis ipſe ſubiicit, non obſtare textum in d. l. licet, §. rei depoſitæ, & intelligit, cùm ſequeſtratio fit propter incertirudinem poſ ſeſ ſionis, quia vterque ſe poſ ſidere contendebat; nullo modo ſubuertit Aſ ſumptum à nobis probatum. verè namque textus ille indiſtinctè probat, ſequeſtrem poſ ſidere, ſiue vterque ſe poſ ſidere contendat, ſiue de iure ſuo experiatur; vtcumque enim res ſit, tunc demùm ſequeſter poſ ſidet, vt poſ ſidere dixit textus, & ſemper pro indubitato ſuppoſuit in dicta l. intereſ ſe puto. Sequeſtri autem nomen vnde dictum, & quid[*] olim, & quotuplex; optimè explicauit Ioannes Corraſius eodem c. 2. ex n. 1. vſque ad numerum 4. quem in hoc omninò probamus, quamuis in aliis ſequuti non ſimus: eleganter explicant Franciſcus Connan. commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. c. 4. n. 6. fol. 483. Petrus Gregorius in ſyntagmate, lib. 23. c. 3. n. 5. Et hactenus de poſ ſeſ ſione rei depoſitæ. De dominio verò ſeu proprietate, idem quod de[*] poſ ſeſ ſione ſtatuitur in d. l. licèt, §. rei depoſitæ. Ex qua (vt anteà vidimus) expreſsè colligitur, depoſitæ rei dominium aut proprietatem ex ipſa depoſiti natura penes deponentem manere, & confirmat d. l. 2. tit. 3. partita 5. vbi Gregorius Lopez verbo, Recibe. Connanus d.c. 4. in principio, Petrus Gregorius lib. 23. d.c. 3. n. 4. verſ. quod tamen aliter, Iacobus Menoch. in conſ. 37. n. 26. lib. 1. Corraſius Miſcellan. lib. 3. c. 10. num. 4. Bellonus ſupputationum iuris, lib. 1. cap. 7. Ioannes Franciſcus de Ponte in conſ. 56. ex n. 5. cum ſeq. & nu. 12. & 15. lib. 1. Qui omnes in hoc conueniunt; item in alio quod ex eodem ſequitur, in depoſito, inquã , reſtituendam eſ ſe eandem rem, l. 1. ff. de oblig. & action. §. præterea, Inſtitut. quibus modis re contrahitur obligat. l. 2. tit. 3. partit. 5. poſ ſe tamen contrahentium con[*] uentione effici, vt & rei depoſitæ dominium in depoſitarium tranſeat, & non eadem res depoſita re ſtitui debeat, vel vt non idem, ſed tantumdem reddere liceat: in quo etiam conueniunt, in alio etiam, videlicet pactione huiuſmodi adiecta, vel cùm rei depoſitæ dominium transfertur, aut quòd vti pecu[*] niâ depoſitâ liceat, ſubiicitur, adhuc depoſiti contractum manere, nec depoſitum in alium contractum transferri. Id quidem quod expreſsè probant quæcunque iura in propoſito loquuntur: ſed præcipuè textus in l. Lucius 24. ff. depoſiti, melior textus in propoſito, in l. die ſponſaliorum, 25. §. 1. eodem titulo, vbi Papinianus ſic ſcripſit: Qui pecuniam apud ſe non ob ſignatam, vt tantundem redderet, depoſitam, in vſus proprios conuertit; poſt moram in vſuras quoque iudicio depoſiti condemnãdus eſt, & l. Publia Mæuia, 26. §. 1. eiuſ dem tituli, ibi: Paulus reſpondit, eum contractum de quo quæritur, depoſitæ pecuniæ modum excedere: & ideò ſecundùm conuentionem vſuræ quoque actione depoſiti peti poſ ſunt, & l. 1. §. eleganter, verſ. ſi pecunia, ff. eodem titulo depoſiti. Sed in contrarium, imò quòd depoſiti contractus non maneat, fortiter vrgere videtur textus in l. certi condictio, 9. §. finali, ff. ſi certum petatur, vbi Vlpianus Iureconſultus apertè probat, quòd ſi depoſuero pecuniam, & eâ vti depoſitarium permiſero, depoſitum transfertur in mutuum. Deinde ſi ea conditione pecunia à me depoſita ſit, vt ſi vellet accipiens, eâ vteretur, impita conditione transferri contractum in mutuum; non obſcurè etiam probauit Iureconſultus idem Vlpianus in l. quod ſi ab initio, 10. ſtatim ſequenti, eiuſdem tituli, nec abſque ingenio & iudicio ſic deduxerunt ex eo textu Alexander n. 1. Fulgoſius n. 2. & Alciant. n. 3. in d. §. finali. Hæc autem iura vt componant Doctores, diuerſimodè ſolent rem hanc explicare, & variis modis iurametipſa accipiunt, vt con ſtat ex ſuperiùs relatis, & aliis ſtatim referendis: Mihi tamen ſemper placuit communis interpretatio, adhuc ſcilicet depoſitum manere, nec pactione prædicta adiecta, in alium contractum transferri, propter ipſam tamen negari non poſ ſe, quin depoſitum irregulare dici debeat (vt Doctores communiter: comminiſcuntur,) vel notiſ ſimos depoſiti terminos excedat pactum huiuſmodi aut conceſ ſio, ſiue eo modo factum depoſitum. Quomodo expreſsè loquuntur ipſimet Iureconſulti in iuribus præcitatis ſuprà, n. 27. in principio. Et poſt Bartolum, Paulum, & Fulgoſium probarunt Aretinus n. 8. Iaſon n. 6. Curtius num 4. Ripa nu. 10. Purpuratus num. 40. Alciatus, & Corraſius n. 3. Bolognetus n. 33. in l. 2. in principio, ff. ſi certum petatur. Emanuël Coſta in l. ſi ex cautione, C. de non numerata pecunia, fallentia 2. n. 4. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. c. 4. n. 3. & 4. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 23. c. 3. n. 11. qui pecuniæ non obſignatæ vſu conceſ ſo, adhuc depoſitum manere, rectè probauit; quidquid aliter (ſed malè quidem) defendat Bellonus ſupputationum lib. 1. d.c. 7. n. 3. communem quoque ſententiam defendunt Antonius Gabriel commun. concluſion. lib. 3. titulo, de rebus creditis, concluſ. 2. Ioannes Franciſcus de Ponte, Ioannes Vincentius Hondedeus, Petrus de Barboſa, & alij quos ſtatim referam: Et in praxi ſeruandam dixit Antonius Pichardus ad principium, Inſtitut. quibus modis re contrahitur obligatio, nu. 69. in fine: qui tamen n. 79. & 80. rectè exiſtimauit, Com[*] munem limitandam aut declarandam, vt ſcilicet ipſa procedat, dummodò tempore contractus, aut quo res in pondere, numero, menſuráve conſtans deponitur, præfata pactio expreſ ſim adiicitur, vt tantundem reddere liceat, vel vt pecuniâ, réve depoſita vtatur accipiens; tunc namque non deſinit eſ ſe, ſed potiùs manet depoſitum. Ratio eſt, quia contrahentes hoc agunt expreſsè, & depoſiti contractum celebrare intendunt, nec eſt credendum, quod pactione huiuſmodi adiecta, videantur ſtatim, ſiue in eodem actu ab eo recedere, ſiue ſic in continenti intentionem ſuam mutare, eò magis quòd pactio ea licèt contractus modum aut terminos excedat, non tamen eſt contra ipſius ſubſtandam. Hæc autem duo adeò expreſsè traduntur & probantur in dictis iuribus, hoc eſt, d. l. Lucius, 24. d. l. die ſponſaliorum 25. §. 1. d. l. Publia Mæuia, 26. §. 1. ff. depoſiti, & l. in naue Saupheli. 34. ff. locati: vt nullo pacto ſubuerti, aut torqueri valeant. In primis namque depoſitum manere, & depoſiti actionem competere, dicitur expreſsè: Deinde, pactionem eam eſ ſe contra ſubſtantiam contractus, nunquam exprimitur, nec vllo modo denotatur; Depoſiti tamen terminos excedere, cauetur expreſ ſim, vt anteà dixi. Denique in eis terminis, rem hanc accipiendam, in quibus dicimus, clarè eadem iura expreſ ſerunt; ſemper enim eis verbis vtuntur, quæ ad tempus celebrati depoſiti referuntur. Id quod dilucidè conſtar, & veriſ ſimum eſt: Nam in. d. l. Lucius, 24. clarè agitur de conuentione aut pactione tempore ipſius depoſiti adiecta; dicitur enim: Nam ſi vt tantundem ſolueretur, conuenit, &c. Et in dicta l. die spoſaliorum, §. 1. ſcriptum eſt: Qui pecuniam apud ſe non obſignatam, vt tantundem redderet, depoſitam: Et in d. l. Publia Mæuia, §. 1. ſic dicitur; Conueni me fœnoris nomine daturum in vnumquemque menſem tibi pro ſingulis libris obolos quatuor, donec omne argentum reddidero. At verò ſi depoſiti contractu ſolemniter cele[*] brato abſque vlla pactione, ſiue tempore quo pecunia, aliáve res in pondere, numero, aut menſura con ſtans deponitur, nihilo adiecto, poſtmodùm atque ex interuallo actum fuerit, vt accipiens tantundem reddere, vel vti depoſita pecunia poſ ſit; tunc proculdubio depoſiti contractus alterari videbitur, & incipit eſ ſe mutuum noua conuentione ex interuallo adiecta. Et ita procedit textus in d. l. certi condictio, 9. §. finali, ff. ſi certũ petatur: Vbi quod erat anteà depo[*] ſitum, in mutuum conuerritur vtriuſque partis connectione, quæ poſtmodùm interuenit, vt conſtat ex illis verbis; Depoſui apud te decem; poſtea permiſi tibi vti. Ecce vbi Iureconſultus non abſque maximo myſterio ſic loquutus eſt, & dictione Poſtea vſus. Nec obſtat, quod in l. ſequenti dicitur: Quod ſi ab initio cùm deponerem, vti tibi (ſi voles) permiſero Et tamen ſtatim aſ ſerit Iureconſultus, creditam non cenſeri pecuniam, antequam mota ſit; & ſic à contrario creditam cenſeri ex permiſ ſione illa, quamuis pecunia ipſa depoſita fuerit, & ab initio ita conuentum. Nam (vt ex eodem textu clarè colligitur) facultas illa non fuit data ſimpliciter aut purè, ſed potiùs ſub conditione, ſi voles, ita vt ea conditione exiſtente, credita cenſeri debeat pecunia; quoniam tunc, eáve exiſtente, mutuum voluerunt eſ ſe contrahentes. His ita conſtitutis, quibus (vt vidiſti) vltra Pichardum & alios addidimus nonnulla, alia etiam & vltra eoſdem Authores annotanda, atque in propoſito huius materiæ obſeruanda duximus, quæ nullibi inuenientur ſic elaborata, nec animaduerſa: Et in pri[*] mis, Bellonium ſupputation. lib. 1. d.c. 7. n. 3. rectè improbatum ſuprà: is namque Author malè equidem conſtituit, depoſitum non eſ ſe, quando ab initio deponitur, vt tantundem reddere, vel vti pecuniâ depoſità liceat: & contrarium verius eſ ſe ex dictis ſuprà deprehenditur manifeſtè; imò & iura relata ita expreſsè probant, & cum tempore ipſo depoſiti ſic cauetur, rectiùs firmauit Accurſius per illum textum, in d. l. 1. §. eleganter in verſiculo, ſi pecunia, verbo tenebris ff. depoſiti. Nam cùm textus dixiſ ſet, quòd ſi pecunia apud re ab initio hac lege depoſita ſit, vt ſi voluiſ ſes vtereris, actione depoſiti te teneri; inquit Accurſius in hunc modum: Aliter ſi permiſit tibi po ſteà vti, quia hunc etiam anteaquam moueatur, fit mutuum. Quæ verba ſunt notanda, quia confirmant diſtinctionem traditam ſuprà, num. 26. & 27. rcectius etiam intellexerunt, atque in propoſito huius materiæ firmarunt Franciſcus Connanus, & Petrus Gregorius relati ſuprà. n. 25. in fine, qui pecuniæ non ob ſignatæ vſu conceſ ſo, adhuc depoſitum manere, con ſtanter aſ ſeuerarunt; prout etiam aſ ſerunt & alij, quos ibid. commemorauimus, & referendi infrà, n. 39. cum ſeqq. Secundò deinde obſeruandum erit, Ioannem[*] Corraſium (mihi equidem Virum valdè eruditum) deceptum etiam in hac materia; is enim Miſcellan. iur. lib. 3. c. 10. n. 4. diſtinguendum exiſtimat, vt quamuis rei depoſitæ dominium non tranſeat regulariter; tamen contraria pactione poſ ſit, vt non idem, ſed tantundem reddatur, reíque depoſitae dominium ad depoſitarium tranſeat, & adhuc depoſitum maneat; in quo verum dicit, & ſuperiùs traditis conuenit: Subdit poſtmodùm, id intelligendum dumtaxat in. pecunia numerata; cæterùm in aliis ſpeciebus ſeu corporibus diuerſum ius ſtatuendum. Et conſequenter tunc alterari contractum, ſiue non ex depo ſito, ſed ex mutuo agendum; quod verè repugnat communi Doctorum traditioni relatæ ſuprà: Item & his quæ cum aliis Antonius Pichardus ſcripſit dicto principio, Inſtitut. quibus modis re contrahitur obligatio, num. 79. & 80. vbi non diſtinguit inter prædicta, ſed dumtaxat inſiſtit in hoc, an tempore depoſiti pactio hniuſmodi adiiciatur, an verò poſt, ſiue pecunia numerata deponatur, ſiue res, quæ in pondere, numero, vel menſura conſiſtat: Et ſic præfatæ res æquiparantur in l. 9. tit. 3. p. 5. Tertiò obſeruandum eſt, ſuperiorem annotatio[*] nem contra Corraſium, apertiùs procedere de iure huius Regni; ex illo namque depoſita re, quæ in pondere, numero, vel menſura conſiſtat, dominium tranſit in depoſitarium, etiam abſque conuentione, quòd tantundem reddere liceat, vt per illum textum intelligit Gregor. Lopez in.d. l. 9. tit. 3. partit. 5. & adhuc manet depoſitum, nec in dubium excitatur, an in mutuum transferatur: ipſam tamen rem depoſitam, vel tantundem reddere tenetur, ſic vt in eius voluntate & electione totum hoc poſitum fuerit ex lege illa, quæ ſingularis eſt, & notanda, nec ab aliis ſic ex propoſito ponderata: ac etiam ex eadem dici poſ ſet, quòd quemadmodum cùm pecunia numerata, non clauſa. neque obſignata depoſita eſt, tacitè conuencum intelligitur, nihil aliud debere eum, apud quem pecunia depoſita eſt, niſi tantundem pecuniæ ſoluere, ve probat Corraſius vbi ſuprà, d. num. 4. & infrà dicetur; ſic etiam, cùm res deponitur, quæ in pondere, numero, vel menſura con ſiſtit, tacitè actum videatur non debere depo ſitarium, niſi tantundem ſoluere, aut etiam rem eandem, provt pecuniam eandem ſoluere poteſt, cum pecunia deponitur: Idque ex dicta l. partitæ 9. electionem prædictam concedente, ſubtiliter ac verè quidem in illis verbis deducitur: E aun dezimos, que el ſenorio, è la tenencia de la coſa que es dada en guarda no paſ ſa aquel que la recibe, fueras ende ſi fueſ ſe de aquellas, que ſe pueden contar, o peſar, o medit, ſi quando la recibieſ ſe le fueſ ſe dada por ſu cuento, o por peſo, o por medida. Ca eſtonce paſ ſaria el ſeñorio a el, pero ſeria tenudo de dar aquella coſa, o otro tanto, è a tal como aquello que recibio al que gelo dio en ſu guarda, Et coadiuuatur omninò conſideratio ſuperior ex his, quæ cum Azone, & Baldo ſcripta reliquit Gregor, Lopez in eadem l. verbo, Recibe: vbi dicit legem d. 9. partitæ limitandam, niſi res huiuſmodi ſignatæ, vel clau ſ æ eſ ſent depoſitæ; tunc namque tacitè videtur prohiberi, ne depoſitarius eis vtatur; ſicut tacitè videtur actum, vt eis vti poſ ſit, cùm non ſignatæ, nec clauſ æ deponuntur. Quartò obſeruandum eſt, eruditiſ ſimi Petri de[*] Barboſa reſolutionem in hac materia veram non eſ ſe, atque ex dictis ſuprà, numeris præcedentibus, concludenter & verè conuinci: is namque Author in l. ſi cum dotem, 23. §. finali, ff. ſoluto matrimonio, num. 32. in verſicul. vnde & in depoſito, fol. 497. indiſtinctè nimis, ac multùm generaliter conſtituit, quòd ſi in depoſito ita pecunia deponatur, vt eâ depoſitarius vti poſ ſit; depoſitum tranſit in mutuum: & tamen contrarium verius eſ ſe, & multis iuribus probari, ex eiſdem quæ anteà notauimus, adeò clarè & verè conſtat: vt maiori comprobatione non indigeat: textus autem in dicta l. certi condictio, 9. §. finali, ff. ſi certum petatur (quem ipſe Barboſa adduxit) eius Aſ ſumptum non probat, probat ſuprà vidimus num 27. & 28. vbi textum eundem declarauimus. In hoc ergo Author præfatus nullo modo ſaluari poterit: Eiuſdem tamen alio in loco, hoc eſt[*] in l. ſi mora, 10. ex num. 82. vſque ad numerum 86. ff. ſoluto matrimonio: Atque in propoſito huius materiæ traditæ reſolutiones, & de regulari & irregulari depoſito obſeruationes ſcriptæ, notari debebunt; nam & veræ ſunt, & ſuperiori reſolutioni contrariæ, vt infrà videbitur numer. 39. conueniunt autem his, quæ probanda duximus, vt ibidem notabitur. Quintò obſeruandum eſt, Ioannem Vincen[*] tium Hondedeum in conſilio 43. per totum, volum. 2. optimè loquutum in hac materia, multáque de depoſito dixiſ ſe, quæ neceſ ſaria ſunt, & in praxi valdè vtilia: Inter alia tamen, num. 12. & num. 13. & 21. rectè conſtituiſ ſe, quòd deponens pecu[*] niam numeratam; in dubio præ ſumitur transferre voluiſ ſe dominium pecuniæ in depoſitarium, & tacitè egiſ ſe, vt tantundem in genere reſtitui ſufficiat, nec ex hoc deſinere eſ ſe depoſitum, ſiue in mutuum non conuerti, quamuis egredi fines depo ſiti, & mutuo aſ ſimilari videatur: Inde infert ex hoc, deponentem conſtituere depoſitarium debitorem generis, & quia genus perire non poteſt, teneri depoſitarium quaſi generis debitorem de periculo etiam aut caſu fortuito, nec ob illum liberari, vt iure, & ratione, ac etiam plurimorum authoritate latiùs probauit. Et vltra eum idem quoque tenuerunt Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 7. num. 3. in principio. Gregorius Lopez in l. 2. tit. 3. part. 5. verbo. Fueras ende. Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 3. num. 3. Sextò obſeruandum eſt, prætermitti non poſ ſe[*] Franciſci Burſati lapſum in hac materia; is enim in conſilio 155. num. 16. volum. 2. manifeſtè decipitur, dum tradit pro certo, depoſitarium poſ ſidere bona depoſita penes ſe, ſiue poſ ſeſ ſionem in eum transferri: Idque vt generale ac certum conſtituens ex toto titulo ff. & C. depoſiti. Vbi vides expreſsè probari contrarium, maximè in dicta l. licèt, §. rei depoſitæ: & adiiciens, quandoque depoſitarium dominium tenere, quod verum eſt ex dictis ſuprà; falsò tamen adiicitur ad differentiam poſ ſeſ ſionis, quaſi poſ ſeſ ſio ſemper aut regulariter ſit penes depoſitarium, dominium verò quandoque; cùm idem ius de poſ ſeſ ſione, quod de dominio aut proprietate ſtatutum fuerit in dict. §. rei depoſitæ: nec differentia hæc valeat conſtitui. Septimò obſeruandum eſt, Ioannem Franciſcum[*] de Ponte in conſ. 56. per totum, lib. 1. eruditè & verè iſtam materiam percepiſ ſe: & cum iudicio in ea ſe habuiſ ſe; ipſe namque ex num. 1. cum ſeq. rectè [*] conſtituir depoſita aliquando dici regularia aliquando verò irregularia: & regularia dici. cùm pecunia obſignata datur alicui, vt eadem ſpecie, & numero reddatur; ita quod illius dominium non transferatur iuxta terminos l. Lucius, 24. ff. depoſiti, cum concordantibus adductis ſuprà, num. 25. Irregularia verò depoſita dici, cùm pecunia obſignata non deponitur, nec vt eadem in ſpecie reddatur, ſed in quantitate, ſic vt cum alia confundatur, & dominium transferatur, actione tamen depoſiti agatur ad illius conſequutionem, & adhuc depoſitum dici debeat ex eiſdem iuribus, dict. num. 25. relatis, & communi Doctorum traditione ibidem: In quo (vt vides) communi Doctorum reſolutioni, & anteà à me adnotatis conuenit omninò. Conuenit etiam his, quæ ex mente communi obſeruauit etiam Vincentius Carocius de depoſito, prima parte, quæ ſt. 2. num. 21. & part. 2. quæ ſt. 47. num. 15. in fine: dicens, quòd aliud eſt depoſitum regulare, aliud irregulare: & Regulare eſ ſe, quando deponitur aliquid, & idem venit reſtituendum, nec transfertur dominium, vel poſ ſeſ ſio: Irregulare, quando egreditur terminos depoſiti, & transfertur dominium rei depoſitæ, illáque functionem recipit. Denique & conuenit traditis per Barboſam in l. ſi mora,[*] ex num. 82. ff. ſoluto matrimonio: quo loco veriſ ſimè obſeruauit, in primis, quòd cùm pecunia deponitur non ſignata, transfertur dominium & poſ ſeſ ſio in depoſitarium; nam tacitè viderunt facultas conceſ ſa depoſitario, vt pecunia vti poſ ſit, & tantundem reddere ſufficiat ex dict. l. Lucius, 24. ff. depo ſiti, & l. in naue Saupheli 34. ad medium, ff. locati, Gloſ ſ. finali in l. 3. C. depoſiti. Baldo, Iaſone, Capel. Tholoſana, & aliis ibi relatis: Deinde quòd cùm depoſitum ita ſit, vt depoſitarius pecuniâ vti poſ ſit, adhuc dicatur depoſitum, quamuis irregulare, ex eiſdem iùribus: Et non ſolùm depoſiti no[*] men habeat, ſed & omnes illius effectus, vt Coſta, Corraſius, & Rolandus ab eodem Barboſa relati notarunt: & inde ei competere omnia priuilegia re[*] gulari depoſito conceſ ſa, vt etiam iure, & authoritate ibidem confirmat: Et demùm probat, quòd ſicut regulare depoſitum petenti non poteſt obiici compenſatio, l. penultima, C. depoſiti, & diximus ſuprà, ex num. 10. ita etiam neque repetenti depo ſitum irregulare, ex eadem l. penultima, ibi: pecunias, vbi notat Salicetus num. 2. Similiter, quemadmodum depoſitum regulare poteſt ſtatim repeti, neque valet pactum in contrarium, l. prima, §. penultimo, ff. depoſiti: Ita & irregulare ſtatim repeti poterit, vt colligitur ex generalitate cap. bona fides, de depoſito. Denique, & ſtatim obſeruat alia in hac materia, quæ ibidem videri poterunt. Et ſubdit Fran[*] ciſcus ipſe de Ponte vbi ſuprà, ex dictis inferri, quòd bancharij noſtri temporis non ſunt verè depoſitarij, iuxta notiſ ſimos terminos depoſiti, ſed potiùs irregulares; quoniam accipiunt & habent pecuniam, non vt eandem reddant in ſpecie, ſed eandem in quantitate, & ſic habent vſum illius, ſed remanent obligati ad reddendum tantundem: Et depoſiti actione agetur ad pecuniæ conſequutionem, quemadmodum in depoſito quocunque irregulari dictum fuit ſuprà. Deinde ipſemet Author ex nu. 5. vſque ad numerum 12. obſeruauit, quòd licèt aliàs ex permiſ ſione vſus pecuniæ ex depoſito, tranſeat debitum in mutuum, & ex mutuo agatur, iuxta text. in dicta l. certi condictio, in §. finali, ff. ſi certum petatur: tamen quando partes voluerunt ſortiri hoc naturam depoſiti, & non mutui (prout inquit exploratum eſ ſe in banchis huius temporis;) tunc ſemper datur[*] actio depoſiti, vt in iuribus præallegatis, quæ etiam competit pro depoſitis irregularibus, & vbi vſus pecuniæ transfertur: competit denique, vt & vſuræ conuentæ petantur, vt tradit textus in d. l. Lucius, in fine, & ibi Paulus Caſtrenſis declarat poſt Gloſ ſam ibidem, in verſ. ſeruabitur: idem textus in d. l. Publia, §.[*] Lucius, in fine, Nec pactum ſoluendi vſuras id alterat, imò efficit, vt ex depoſito agi debeat, quia aliàs ſi eſ ſet mutuum, vſuræ peti non poſ ſent: Idque duplici ratione, quam ex mente communi rectè perpendit ibidem; & proptereà depoſiti prima obligatio durat, niſi probaretur, quod eſ ſet actum, vt ex mutuo agatur, ex Gloſ ſa notabili in l. ſi ſacculum, §. ſi ex promiſ ſo, vbi eſt textus in verſ. vt in cæteris, ff. depoſiti. Et ratio[*] nem quare agatur depoſiti, tradit Gloſ ſa ſingularis in d. l. die ſponſaliorum, in verſ. condemnandus, quia in ſpicitur initium, quod fuit deponere pecuniam, ex regula textus in l. 1. §. idem Pomponius, eodem titulo, & quod principaliter actum fuit, attenditur, l. ſi quis nec cauſam, ff. ſi certum petatur: Idcircò dum tradatur de iſtis depoſitis irregularibus, iam quòd datur permiſ ſio vſus pecuniæ, etiamſi eiuſdem intereſ ſe ſoluatur, depoſitum durat: nam omnia ſunt contra naturam depoſiti, & ita impropriat illud perceptio intereſ ſe; ſicut è conuerſo pecuniæ vſum trãsferri : Et paria ſunt, vel vſuras percipere, vel pecunia depoſita vti: l. Quintus, ff. depoſiti; concludit ergo (& veriſ ſimè) quòd omnes iſti erunt depoſitarij irregulares, ſiue intereſ ſe ex pecunia depoſita habuerint, ſiue non habuerint: nec cenſentur voluiſ ſe ex per[*] ceptione intereſ ſe recedere à prima obligatione depoſiti iam contracta, illámque nouare: Et propter[*] iſtum caſum dicit factam eſ ſe ſolemnem deciſionem Rotæ in titulo, de depoſito, n. 859. in antiquis, quæ propriè loquitur in eo, qui depoſitum irregulare fecit penes campſorem, qui de reſtituendo poſt annum fideiuſ ſores dedit, & tandem eo elapſo, campſor conuenit cum deponente, vt per tres alios annos pecuniam penes cum dimitteret pro certo lucro dando quolibet anno; & determinat deciſio illa, quòd non per hoc receſ ſum erit à prima obligatione depoſiti, nec inducta erit nouatio, & conſequenter fideiuſ ſores ſemper erunt obligati, vt ibidem obſeruat: Et vide eundem Ioannem Franciſcum de Ponte eo[*] dem in loco, n. 13. & 14. vbi tractat, vtrùm depoſitarij generalis, aut bancharij fideiuiſ ſores teneantur illis, qui de pecunia intereſ ſe percipiunt: Et deciſionem Rotæ præfatam vide etiam probatam, & confirmatam per Benuenut. Strac. in tractatu, de decoctoribus, quinta parte, n. 1. in fiue: vbi & tractat illam quæ ſtionem, vtrùm fideiuſ ſor liberetur ex prorogatione termini facta à creditore reo, ſi reus decoxerit in termino prorogato. Et de his hactenus. Nunc verò tertio deinde loco & principaliter[*] conſtituendum erit, dubium præcipuum huius Capitis ineo conſidere, vtrùm ſcilicèt deponens res ſuas. vel pecunias apud alium, habeat ius prælationis contra bona depoſitarij, ſic vt debeat ex ſpeciali priuilegio Depoſiti, cæteris creditoribus etiam priuilegiatis circa actiones perſonales, vel reales præ ferri: Et quidem Baldus in conſ. 400. num. 8. lib. 5. & in conſ. 432. lib. 1. diſputat iſtud dubium: Idem in l. pro debito, C. de bon. aut. iud. poſ ſid. dicens iſtam quæ ſtionem frequenter occurrere; mercator enim labefactata fide decoxit, & aufugit, inſurgunt deponentes, & petunt depoſitum; vendentes inſtant, & petunt pannos, aut pretia: hypothecarij ſe offerunt, & ſe præferendos aiunt: vxores verò & nurus donum ſuarum causâ ſe potiores inquiunt, concurrant & alij pro extortis vſuris: denique & alij ſimplices priuilegiarij eorum cauſam meliorem eſ ſe dicunt. Quæritur ergo, quo ordine ſatisfieri debeat, quorúmve cauſa ſit potior? Et Baldus prædictis in locis, abſolutè reſ pondit, primo loco rationem habendam dominorum rerum, & ponit exemplum in deponente, ſi extat depoſitum, ſed pleniùs rem non attigit; idcircò pleniùs tractare, & apertiùs altercationem hanc diſ ſerere, omninò neceſ ſarium eſ ſe, rectiſ ſimè obſeruauit Benuenut. Strac. in tractatu de decoctoribus, vltima parte, num. 1. vbi & num. 2. & 3. & 4. ex profeſ ſo explicat, atque plenè reſoluit: & eum non referens, ſiue non dicens ſic explicaſ ſe, & caſus nonnullos di ſtinxiſ ſe, tranſcribit Vincent. Caroc. de depoſito, p. 2. quæ ſt. 47. fol. mihi 11. & ſeq. quibus (vt videbis) addemus nonnulla, & quid de iure huius Regni in propoſito ſtatutum fuerit, annotabimus, ac denique ab ſolutè adeò & plenè explicabimus, vt nihil vltra in præfato dubio deſiderari valeat. Ante omnia tamen animaduertendum erit, dubi[*] tationi ſuperiori initium, aut occaſionem tribuiſ ſe Vlpianum Iureconſultum, qui duobus in locis contrarius ſibi videtur, ſiue duo iura inuicem pugnantia nobis reliquiſ ſe ideò cenſetur, quòd in l. ſi hominem 7. §. quoties, ff. depoſiti, ſentire videtur, deponentes omnibus præferendos etiam ante priuilegia; & in hæc verba ſcribit. Quoties foro cedunt Nummularij, ſolet primo loco ratio haberi depoſitariorum: hoc eſt eorum, qui depoſitas pecunias habuerunt, quas non fœnore apud Nummularios, vel cum Nummulariis, vel per ipſos exercebant, & ante priuilegia: Igitur ſi bona venierint, depo ſitariorum ratio habebitur, dummodò eorum, qui poſtea vſuras acceperunt, ratio non habeatur, quaſi renunciauerint depoſito: At in l. ſi ventri, 8. §. in bonis, ff. de priuilegiis creditorum. contrarium ſentit, ſiue prælationem iſtam denegat non obſcurè, & in hunc modum ſententiam ſuam profert: In bonis Menſularij vendendis poſt privilegia, potiorem eorum cauſam eſ ſe placuit, qui pecunias apud menſam fidem publicam ſecuti, depoſuerunt: Sed enim qui depoſitis nummis vſuras à Menſulariis acceperunt, à cæteris creditoribus non ſeparantur; & meritò: Aliud eſt enim credere, aliud depenere. Si tamen nummi extent, vendicari poſ ſe puto eos à depoſitariis; & futurum eum qui vendicat, ante priuilegia. Hanc diſceptationem, vt diluant & declarent DD. diuerſimodè ſolent præfatam contrarietatem explicare: verè ta[*] men ſi Scribentes omnes hactenus, attentè & originaliter prælegeris, certum quid, aut diſtinctè ſatis, & abſolutum in hoc dubio vix reperire poteris. Ex omnibus tamen rectiùs explicarunt, & nonnullas concluſiones deduxerunt Benuenut. Strac. in tractatu, de decoctoribus, vltima parte, ex n. 1. vſque ad numerum 5. & poſt eum, nihilque addens, ab eo potiùs tranſcribens, Vincent. Carocius de depoſito, 2. p.q. 47. qui non aſ ſignant aliquem intellectum, aut interpretationem ad ea iura, ſic tamen componenda exi ſtimant, vt ex mente communi Doctorum diſtinguendum ſit in propoſitio: Ac primum quidem, quòd ſi deponens dominium non tranſtulit, quia fortè in ſacculo depoſuit. in te depoſita, quæ extat, omnibus eſt præferendus. tam in realibus, quàm in perſonalibus: Quòd ſi dominium tranſtulit quia deponendo numerauit, tunc de hoc depoſito idem iudicandum, quod de aliis bonis depoſitarij, quoniam in creditum abiit: Diſtinguendum tamen circa factum præ lationis; nam ſi deponens recipiebat vſuras, vel commodum aliquod, ſeparandus non eſt à cæteris creditoribus, nec datur ei priuilegium: Si verò vſuras non recipiebat, tunc præfertur deponens aliis creditoribus priuilegia perſonalia habentibus; non tamen creditoribus hypothecam, ant ius reale obtinentibus, ſed illi potiùs præferendi ſunt. Denique ſtatuunt, quod attinet ad depoſitarios inter ſe, ſimul ipſos cõ currere , nec prioritatem temporis conſiderai, ſed ſolùm, ſi aliquis vſuras recipit, vel non recipit; recipiens namque perinde habetur, ac ſi depoſiti titulum non haberet. Hæc dicti Authores, qui & iure, & authoritate confirmant. Ego verò hac in re ex profeſ ſo magis inſiſtens, & longa conſideratione aliorum platica inſpiciens, nonnulla conſtituenda, atque obſeruãda duxi (prout num. ſequent. tradentur) quibus altercatio hæc iure omni attento (vt ſuprà dixi n. 49. in fine) & verè, & meliùs, quàm anteà erat, explicata manebit. Anteà ta[*] men exiſtimaui (quod præfati Authores non faciũt ) referri debete, nec poſ ſe prætermitti quorundam ſolutiones. ſiue ad præfata iura interpretationes. Et inprimis Gloſ. verbo, poſt priuilegia, in dict. §. in bonis, verbum, poſt priuilegia, poſitum in eo textu, explicat, ideſt, poſtpoſitis priuilegiis, ſiue, ſupra priuilegia: Sed nec iure probatur, nec ſuſtineri poteſt ex iuribus anteà relatis, quæ (vt vides) expreſsè repugnant: Item ex communi Doctorum ſententia, quæ alia eſt (vt ſtatim dicetur.) Vnde alij interpretantur textum[*] in dict. §. quoties. vt intelligatur de priuilegiis perſonalibus: Textum verò in dict. §. in bonis, vt intelligatur de priuilegiis realibus. Quod tamen apertè diuinat, nec verum eſt quoad textum in dict. §. in bonis: Item conuincitur, quoniam & perſonalia etiam plerumque deponenti præferuntur, vt rectè aduertit, & exẽ pla adducit Gloſ ſa in dict. §. quoties, verbo depoſitariorum: quamuis ergo præfata doctrina in ſe vera ſit, vt ſtatim dicetur, non licet ſic interpretari ea iura, quæ tamen ſic (ſed malè quidem) interpretatur Vdalricus Zaſius in eodem §. in bonis, num. 2. dicens dumtaxat, quòd deponens eſt ante priuilegia, ſcilicet perſonalia, dict. §. quoties: Sed poſt priuilegia ſcilicet realia, iuxta textam in l. eos, C. qui potiores in pignore. Alij verò exiſtimant, textum in dict. §. quoties, procedere in vendicatione, hoc eſt, cùm exe[*] cutio fit in re depoſita, quæ adhuc extat; tunc namque rem meam contra dotalia, & funeralia priuilegia recte vendico: & ita accipiendum putant textum in d. §. quoties; textum verò in dicto §. in bonis, intelligunt procedere, quando res non extant, & ſic quando actione depoſiti experitur deponens, atque in bonis depoſitarij fit executio; quo caſu poſt priuilegia venit deponens: & ita declarat Ripa in eodem, §. in bonis, num. 12. ad finem. Sed cum rectè improbauit Petrus de Barboſa in l. ſi cum dotem, 23. §. finali, n. 33. verſ. Ripa, fol. 498. ff. ſoluto matrimonio; & in contrarium expendit ipſe textum in l. quod priuile[*] gium, 8. ff. depoſiti, quæ ſequitur ſtatim poſt dictum §. quoties: & denotat apertè, eiuſdem §. deciſionem procedere, etiam quando executio fit in rebus depoſitarij. Idque prius præ ſenſerat Gloſ ſa (ſed non refert illam Barboſa) in dicto §. quoties, verbo, depoſitariorum, vbi in hunc modum ſcribit: Sed contrà infrà de priuileg. cred. l. ſi ventri, §. in bonis, Solut. hîc res depoſitæ extabat, ibi non. Quod non placet, vt in l. proxima, hoc eſt, dicta l. quod priuilegium 8. Sed & vltra Barboſam, manifeſtiùs conuincitur interpretatio hæc ex eo. quòd ipſa attenta, fateri deberemus coacta ratione, textum in dict. §. quoties, & in dict. l. quod priuilegium, minimè procedere poſ ſe in depoſito pecuniæ numeratæ, quod vtique & verbis eorundem iurium, & communi Doctorum traditioni valdè repugnat: Fateri etiam debetemus, priuilegium ipſorum iurium, potiùs rei vendicationi, quàm depoſito dari; aut propter bonam fidem, & naturam illius non competere; quod eſ ſet maximum abſurdum, & à verbis illorum, & mente Iureconſultorum alienum: illi namque dum ea priuilegia concedunt, depoſiti fauore, aut propter eiuſdem peculiarem rationem, & naturam excitantur præcipuè, vt ibidem conſtat apertè. Quapropter aliis interpretationibus reiectis, communis intellectus ad ea iura, verior quidem mihi videtur, videlicet quòd in d. §. quoties, regula conſtituitur, deponentem, inquam, pręferri creditoribus etiam priuilegiatis; regula autem hæc in d. §. in bonis, limitatur, ſiue excipiuntur ibi ab ea regula maiora quędam priuilegia, quæ deponenti præferuntur. Maiora cen ſentur. priuilegium pupilli, item mutuantis ad refectionem domus, item dotis, impenſa etiam funeris; hæc namque cùm bona ſoluendo non ſunt. præcedit, l. penultima, ff. de religioſ. & ſumptib. funer. Idem in aliis caſibus ab Accurſio notatis in dictis iuribus, in quibus creditores illi priuilegiarij præferuntur, & ita intelligendus eſt d. §. in bonis: vbi dicitur, depoſitarios poſt priuilegia admitti; & extra illos caſus deponentes admittuntur, ſicque intelligendus eſt d. §. quoties, in quo dicitur ante priuilegia habendam eſ ſe rationem depoſitariorum: & ita explicarunt Gloſ ſ æ ordinariæ in d. §. in bonis, vbi Ripa n. 12. Cuman. n. 3. & in. d. §. quoties: vbi Paulus, Salicet. & Fulgoſ. Salicet. etiã & Bald. in l. vlt. C. depoſiti: Idem Bald. in conſ. 382. nu. 17. volum. 5. Caſtrenſ. in conſ. 285. n. 4. prima parte, Beneuent. Strac. in tractatu de decoctorib. vltim. parte, n. 3. in fine. Petrus de Barboſa in l. ſi cùm dotem, §. fin. ff. ſoluto matrim. n. 34. in Et vltra eum, communem quoque interpretationem probarunt Cuiacius in Nouella 88. ad medium. Reuar. varior. lib. 1. cap. 15. Fornerius ſelect. lib. 3. cap. 8. Petrus Greg. in Syntagmate iuris, lib. 23. cap. 3. n. 19. Ipſáque veriſ ſima eſt, & verbis dictorum iurium multùm conueniens, quæ tamen vt radicitùs magis intelligantur atque enucleentur, materia etiam hæc vt magis exornata remaneat, ſequentia conſtituere neceſ ſarium duxi, provt ſuprà promiſi: Eò magis, quòd ex Recentioribus Flores Diaz de Mena, hac de re nouiſ ſimè omnium ſcribens, variar. quæst. lib. 1. quæ ſt. 6. artic. 3. nu. 25. breuiter nimis ſe habuerit, nec perfectè, aut abſolutè explicauerit. Et inprimis conſtituo, depoſita olim variis in lo[*] cis, maximè in publicis, & in æde ſacra fieri ſolita, item & penes Nummularios, qui in foro erant; idq; vt res depoſitæ tutiùs eſ ſent conſeruatæ. Quod latiùs non probo, ſed in propoſito ad Petrum Greg. me remitto: is namque in Syntagmate iuris, lib. 23. dict. c. 3. n 18. & 19. fol. mihi 150. id eleganter, & verè ob ſeruauit, atque probauit. Deinde, Nummularios, & Argentarios, publicas[*] olim reputaras fuiſ ſe perſonas, publicúmque officiũ , aut miniſterium quodammodò obtinere, atque exercere, dici ſolitum; per textum, in l. argentarios, in principio, ff. de edendo. ibi: Quia officium eorum publicam habet cauſam. Et hæc principalis eorum opera eſt, vt actus ſui rationem diligenter conficiant: Menſas etiam in foro cum ærario habuiſ ſe, l. qui tabernas, ff. de contrahenda emptione: Et apud eos emptiones,[*] vendictiones, permutationes, & alios contractus fieri, item & inſtrumenta; vt hodie apud Tabelliones fiunt, l. ait Prætor, l. ſi quis ex argentariis, l. quæ dam, ff. de edendo, l. item videndum, ff. de petitione hæ reditatis: Idcircò eorum officium in Republica valdè [*] neceſ ſarium & vtile fuiſ ſe, & omnibus ordinibus gratioſum. Quod optimè adnotarunt Alciatus in l. 1. num. 14. C. de edendo, lib. 4. dispunction. cap. 22. & lib. 8. Parergon, cap. 18. & in l. boues, §. vltimo, ff. de verborum ſignification. Vbi etiam Rebuffus, Briſ ſonius, & Berrucius de verborum ſignificatione, lib. 1. verbo, argentarios. Carolus Sigonius de antiquo iure Romanorum, lib. 2. capit. 11. Cuiacius lib. 10. obſeruationum, capit. 14. Oroſcius in dict. l. Prætor ait, ff. de edendo. Budeus in d. l. ſi hominem, §. quoties, ff. depoſiti: vbi cum campſoribus, hoc eſt, Banqueros, ſeu cambios argentarios, & nummularios confert: Et Rebuf. vbi ſupr. Corraſius in l. prima, §. prætereà. ff. de officio Præfecti vrbis. Vtcunque tamen res ſit, cam[*] pſores hodie, licèt priuati ſint, eadem actione teneri, quâ olim in antiquo Romanorum foro, nummulario, Argentarios, & Menſurarios fide publica deputatos, teneri ſcriptum eſt per totum titulum, ff. de eden. & Authores relatos ſuprà, & debere librum rationum conſicere, prout expreſ ſum eſt in l. 10. tit. 18. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Secundò, & principaliter conſtituo, depoſiti cau ſam (vt ſuprà n. 12. & 13. dicebam) multùm fauorabilem, & priuilegiatam; ſiue in depoſito multa fuiſ ſe ſingulariter, atque ſpecialiter conſtituta, vt ibidem [*] probaui, & aduertit Alciatus in l. prima, n. 3. C. de edendo; frequentius tamen apud nummularios, & campſores, vel pro fœnore, vel pro cuſtodia deponi, vt conſtat ex dicta l. ſi ventri, §. in bonis, & dictal. ſi hominem, §. quoties: Vbi ſpecialiter diſtinguuntur ij caſus, vt ibidem apparet in verſ. quas non fœnore, & in verſ. ſed enim qui depoſitis: Depoſiti tamen[*] priuilegia, dumtaxat dari pro cuſtodia, non verò pro fœnore deponenti, vt iura præfata probant: quoniam pro fœnore deponens, illis renunciare videtur, vt conſtat ibi, & inde ex ſententia quo[*] rundam, Depoſitum in hoc caſu in Mutuum videri tranſire dixit Barboſa, quem referam ſtatim: & vltra eum idem notauit Caballinus in tractatu de vſuris, quæ ſt. 83. num. 637. dicens Depoſitum pro fœ nore, ſiue cum cambiis, & intereſ ſe, ſolo nomine dici poſ ſe depoſitum, quia re vera depoſitum non eſt, ſed contractus potius fœneratitius: Sequitur Alexander Raudenſis reſponſo 50. num. 353. lib. 1. Deponens ergo in ſumma, ſi recipiebat vſuras, vel fœnus, aut aliud intereſ ſe, ſeparandus non eſt à cæteris creditoribus, nec aliis præfertur: Cæterùm ſi vſuras non recipiat, nec commodum aliud, tunc regulariter præfertur aliis creditoribus habentibus priuilegia perſonalia: quod ita concludunt præfata iura, & cum aliis Barboſa in dicta. l. ſi cùm dotem, 23. §. finali, num. 33. ff. ſoluto matrimonio. Vincentius Carocius de depoſito, 2. part. quæ ſt. 47. num. 5. & num. 13. Beneuenut. Strac. de decoctoribus, vltima parte, num. 1. 2. & 3. alios retuli ſuprà, num. 55. Ex ſententia verò aliorum (quæ & verior eſt) [*] quamuis in mutuum non tranſeat, ſed adhuc depo ſitum maneat, & prima obligatio depoſiti duret, & potiùs pactum ſoluendi intereſ ſe, faciat vt ex depo ſito agi debeat, quia aliàs ſi eſ ſet mutuum, vſuræ peti non poſ ſent, tum quia illæ peti non poſ ſunt citra vinculum ſtipulationis: tum etiam, quia mutuum dantes, nihil inde ſperantes, vt ſuprà dicebam, & Ioannes Franciſcus de Ponte dict. conſ. 56. ex n. 5. vſ que ad num. 13. conſtanter tuetur: Semper tamen certum eſt, (nec in hoc vllus diſ ſentit) ex pecunia depoſita intereſ ſe percipientem, non vti dicto priuilegio prælationis in perſonalibus conceſ ſo, vt idẽmet Franciſcus de Ponte agnoſcit eodem in loco, num. 12. dicens, quòd in depoſitis huiuſmodi irregularibus, vbi datur permiſ ſio vſus pecuniæ, & eiuſdem intereſ ſe præ ſtatur, non habent locum iura in dict. §. quoties, & in dicto §. in bonis, nec dicta per Doctores ibidem: quia illa iura loquuntur in depoſitis regularibus, & dant prælationem inter creditores in actione perſonali; non tamen negant, quin alij depoſitarij, qui pecuniam recipiunt, depoſitarij ſint, quamuis impropriè, & quamuis priuilegiis dictis prælationis non vtantur: Et hoc modo concordari poteſt con trarietas, ſiue differentia præfata Doctorum, an ſcilicet depoſitum ſit. ſiue nõ , eo caſu: Depoſitum namque manet, & dicitur tunc, quamuis impropriè. Vel ideò non manere dicitur depoſitum, quia dicta priuilegia eo caſu non competunt, vt Ponte ipſe fatetur; depoſitum tamen eſt, vt dicit etiam pater Lud. Molin, de iuſtit. & iure, tom. 2. disp. 526. ad finem, in verſ. Quod attinet ad vltimum, fol. 1723. & 1724. vbi reſoluit, quòd cùm depoſitum eſt regulare, & huiuſmodi, quòd non transeat dominium rei depoſitæ in depoſitarium, atque res depoſita extet, in illa deponens præfertur vniuerſim creditoribus omnibus depoſitarij, de quo ſtatim videbimus infrà: Si verò depoſitum eſt irregulare, & tale, quod depoſitarius comparat dominium illius; tunc ſi deponens nullum intereſ ſe ob id accipiebat, gaudet priuilegio, vn præferatur cæteris creditoribus non habentibus tacitam, nec expreſ ſam hypothecam in bonis depoſitarij: Secus verò ſi intereſ ſe aliquod percipiebat (vt dictum eſt;) intelligendo tamen, vt Ioannes Franciſcus de Ponte dict. conſ. 56. intellexit, qui poſt[*] Ripam in dicto §. in bonis, dicit reuidendum eſ ſe textum in eodem §. in bonis, & in dict. l. ſi hominem, §. quoties, vt ea iuta intelligi debeant, quando effectualiter intereſ ſe ſuit receptum; nam ſe fundant in effectualiter receptione vſuræ, & hanc conditionem recipit conuentio: Vnde non ſufficeret, conuentum dumtaxat fuiſ ſe fœnus, aut intereſ ſe; non enim ea iura conſiderarunt ſimplicem conuentionem (vt Ripa ipſe eleganter animaduertit) ſed effectualem receptionem. Et conſequenter ſi vſuræ non fuerint exactæ, & habitæ, ceſ ſat ratio illorum iurium, & in conſequentiam eorum diſpoſitio, nec dicta prælatio ob ſolam conuentionem denegabitur. Cuius rei rationem Ponte ipſe num. 26. aſ ſignauit, quia quando actus facti inducit mutationem cauſ æ, tunc non ſufficit conuentio, ſed actus poſitiuus, & executiuus requiritur; partes enim noluerunt à depoſito recedere, léxque hoc non obſtante facit, vt detur prę latio: facit (inquam) hoc propter commoditatem perceptam à deponente, cuius conditio propter vſuras perceptas ſit deterior. Vnde dum vſuræ non fuerunt exactæ, ceſ ſat ratio legis; ſic Author ille, qui nu. 17. concludendo ſic ſcribit: Sed receptio intereſ ſe à iuribus ponderata, quæ conſiſtit in actu facti, non conſideratur in abſtracto, ſeu in potentia, ſed requirit realem receptionem, quia ipſa receptio eſt, quæ commoditatem cauſat, ex qua lex alios prætulit, vnde hoc ceſ ſante remanet ca ſus extra omnem dubitationem. Intelligi denique debet, vt alio etiam caſu non[*] procedat; in pupillo, inquam, qui per receptionem vſurarum non perdit priuilegium prælationis, l. qui nominibus, §. fin. ff. de adminiſtrat. tutorum, cui poſt alios Authores quinque intellectus aſ ſignauit Vincent. Carocius de depoſito, 2. parte, quæ ſt. 47. ex num. 6. vſque ad n. 12. Communior tamen fuit interpretatio Bartoli, quòd ibi priuilegium duplici de cauſa erat conceſ ſum; vna erat, quia depoſitarius; alia, quia pupillus: vnde licèt prima ceſ ſet, non ceſ ſat alia, quia pupillus: & ita reſpondere communiter DD. aſ ſerit Carocius vbi ſuprà. Tertiò, & principaliter conſtituo, iura præfata, hoc[*] eſt textum in d. §. in bonis, & in d. §. quoties, priuilegium præfatum prælationis concedentia, quando abſque fœnore depoſitum ſit, loqui in depoſitis, quæ apud Argentarios, & Nũmularios olim fiebant, in quibus depoſiti fauore, & propter publicam fidem conſeruã dam ita ſtatutum, agnoſcũt Authores plures ſuperiùs præcitati, & ibidem etiam diximus: Idcircò extra eũ casũ , ſiue cùm apud eas perſonas depoſitũ non fieret, prædictum priuilegiũ non videri competere, aſ ſerit Cuman. eodẽ §. in bonis, n. 1. Et videtur probare Barboſ. in d. l. ſi cùm dotẽ , §. fin. n. 33. verſ. ſed pro vera concordia, fol. 498. Vltra qué tamẽ , & alios animaduertẽdũ erit in praxi, priuilegium præfatum ſine diſtinctione de iure Regio admiſ ſum, ex l. 9. tit. 3. p. 5. vbi deponenti ſimpliciter conceditur, nec diſtinguitur perſona depoſitarij; ſic potiùs abſolutè in omni depoſito ſtatuitur, quod in depoſito facto apud Argentarios, & Nũ mularios , ſtatutum fuerat in dictis iuribus. Quod ex verbis dictæ l. Partitæ certiſ ſimum eſt, & de iure communi, non diſtincta etiam depoſitarij perſona, ſic in omni depoſito ſtatuerunt, & in perſonalibus priuilegium illud conceſ ſerunt Baldus, & Salicetus in l. vltima, C. depoſiti, idem Baldus in conſil. 144. lib. 1. 80. conſil. 382. num. 17. volum. 5. Caſtrenſis in conſil. 285. num. 4. lib. 1. Decius in conſil. 645. num. 2. Zaſius in dicto §. in bonis, num. 2. Curtius iunior in l. 2. in principio, ff. ſi certum petatur, num. 15. & in eiſdem terminis, ac etiam in mercatore priuato quocumque penes quem depoſitum factum eſ ſet, loquuntur Beneuenut. Strac. de decoctoribus, parte vltima, ex num. 1. Vincentius Carocius de depoſito, parte ſecunda, quæ ſtion. 47. num. 1. Et meritò quidem; nam, vt ſ æpe repositum eſt, fiducia cuſtodiæ, & fidei bonæ depoſitarij depoſitum ſit, idque cuicunque res deponatur: vnde priuilegio huiuſmodi deponenti ſuccurrere, æquiſ ſimum quidem eſt, propter bonam fidem in contractu depoſiti generaliter adeò, & indiſtinctè conſideratam, cap. bona fides, de depoſito, l. bona fides, ff. depoſit. quàmque ſequutus deponens, res ſuas, aut pecunias depoſuit: & ita tenendum eſt, & videtur agnoſcere Pater Ludouic.[*] Molin, de iuſtitia, & iure, tom. 2. dict. diſputation. 526. ad finem. In primis namque dixit, dari priuilegium prælationis prædictum, quando depoſitum factum ſit penes Argentarium, hoc eſt, publicum depoſitarium à Republica ad id conſtitutum, modò, (vt dictum eſt) intereſ ſe, aut fœnus non recipiatur; ſtatim verò annotauit ex dicta l. 9. partitæ, extendi videri priuilegium huiuſmodi ad deponentes penes quoſcunque depoſitarios res, quarum dominium tranſit in illos: Aſ ſerit tamen de iure communi, ſolùm competere priuilegium metipſum deponentibus penes perſonas publicas, & à Republica ad id conſtitutas: Idque propter publicam vtilitatem, quæ eſt in huiuſmodi depoſitis & depoſitariis ad mercatorum negotiationem fouendam, & augmentandam; fatetur ergo ex dict. l. partitæ idem, quod probamus, quamuis de iure communi aliter exiſtimet. Sed & eodem iure attento aliter exiſtimaſ ſe, & tenuiſ ſe quamplures Authores, ex dictis nunc conſtat apertè. Quartò, & principaliter conſtituo, deponentem[*] abſque fœnore, vel intereſ ſe pecuniam numeratam, vel rem, quæ conſiſtit in pondere, numero, vel men ſura, præferri (vt dictum remanet) anterioribus creditoribus perſonalibus, ſiue habentibus priuilegia perſonalia; non tamen præferri aliis creditoribus in hypotheca, & iure reali, ſed illi præferendi ſunt, l. procuratoris, §. ſi plures, verſ planè, ff. de tributor. act. l. pro debito, C. de bon. aut. iud. poſ ſid. etiamſi (vt dictum eſt) abſque fœnore, vel vſuris deponat: Quod vnanimiter probarunt Authores relati ſuprà, n. 55. atque ex communi omnium ſententia tradiderunt Beneuenut. Strac. de decoctoribus, part. vlt. n. 3. Vincent Caroc. de depoſito, 2. par. q. 47. n. 12. non etiam præfertur ci, quod expenditur in funus defuncti, vel in domus, aut nauis refectionem neceſ ſariam: Sed nec Regi præfertur, ſi quid ei ex contractu, vel ex delicto debetur; nec etiam debito pro dote vxoris: Ita expreſ ſum eſt in d. l. 9. tit. 3. part. 5. vbi ex principio, vſque ad verſic. Mas las otras coſas, hæc omnia probantur: & in verſic. o por mal fetrias, innui videtur, quod fiſcus habeat tacitam hypothecam in bonis delinquentis, etiam contra creditores, & quamuis illi ſint depoſitores: Quod ibidem aduertit Gregorius Lopez, & intellige, vt ipſe declaranti & verbo, obligado. reddit ra tionẽ eius, quod de hypotheca, & iure reali diximus, ſcilicet, quòd habens hypothecã , præfertur omnibus priuilegiis perſonalibus. l. eos, C. qui potiores in pign. habeant. & hypotheca ſequitur ipſam rem, l. reſcriptum, ff. de pactis. Deniq; & ſuperioribus cõuenit Flores Diaz de Mena var. lib. 1. q. 5. art. 3. n. 25. & n. 55. verſ. ſuprà tradita reſol. Cæterũ ſi pecunia depoſita ſit clauſa, vel[*] obſignata, vel etiam numerata, ſed tanquam ſpecies, hoc eſt, cum conuentione, vt eadem nummorum corpora redderẽtur , tunc proculdubio de huiuſmodi pecunia ſic depoſita, idem ius obſeruandum erit, quod de ſpecie aut alia re depoſita, cuius dominium non tranſit, vt dicemus infrà, & Gregor. Lopez verbo, contar, in dicta, l. partitæ, obſeruat: vt ſcilicet ſi res depoſita extet, tunc deponens omnibus tam realibus, quàm perſonalibus præferendus ſit indiſtinctè, vt infrà dicetur. Aliàs re non extante cæteris creditoribus perſonalibus præfetatur, ſed non his, qui maiora habent priuilegia, quos num. Præcedenti excepimus: & vide nouiſ ſimè Cardin. Dominic. Tuſcum tom. 2. verbo, depoſitum, concl. 200. ex fol. 568. Quòd ſi pecunia numerata depoſita fuerit, ipſaque[*] extet, vtrùm deponens, debeat etiam tunc cæteris aliis præferri? maius proculdubio dubium eſt de iure huius Regni; nam de iure communi expreſsè videtur deciſum, atque in hoc caſu indiſtinctè deponenti conceſ ſa prælatio in d l. ſi ventri, §. in bonis, ff. de priuil. credit. in illis verbis: Si tamen nummi extent, vendicari eos poſ ſe puto à depoſitariis; & futurum eum qui vendicat ante priuilegia: per quem textum ſic admittunt Scribentes communiter, exceptis nonnullis. quos ſtatim referam: verùm ex dicta l. 9. tit 3. part. 5. innui videtur contrarium: ibi namque quoad priuilegium hoc prę lationis indiſtinctum, cùm res depoſita extat, principaliter attenditur, an à principio in depoſitariũ tranſ latum fuerit dominium, necne: quod negare non poteris, ſi prima verba legis eiuſdem prælegeris, ibi: Dineros contados, ò otra moneda de oro, ò de plata, ò alguna de las otras coſas, que ſe ſuelen, e pueden contar, ò peſar, ò medir: recibiendo alguno en guarda de otro, &c. Et iungas ea cum finalibus verbis legis ipſius, ibi: Mas las otras coſas que fueſ ſen dadas en condeſijo, non por cuento, nin por peſo, nin por medida, ſi fueren falladas entre los bienes del finado, ellas denen ſer entregadas en todas gui ſas à ſus dueños, ante que ſe paguen las otras debdas, de qual manera quierque ſean. Vbi (vt vides) prædictum priuilegium abſolutum prælationis quoad omnes dumtaxat conceditur, cùm res extant, & in poteſtate depſitarij, vel hæredum eius inueniuntur, eius tamen conditionis, aut qualitatis ſunt, vt in põdere , numero, vel menſura minimè conſiſtant: Quaſi in illis, etiamſi extent, nullum aliud priuilegium concedi debeat, quàm quod concedendum diximus ſuprà, nu. 63. & n. 70. Nec eſt authoritate deſtituta noua hæc noſtra conſideratio ex dicta lege Partitæ deducta; nam & Gregorius Lopez ibidem, verbo, contar, ſic clarè præ ſentiens, in hunc modum reliquit ſcriptum: De his rebus dicit, quia in eis tranſit dominium in depoſitarium, vt ſupra eod. l. 2. Nam ſi res depoſita extaret, cuius dominium non tranſiret, tunc deponens indiſtinctè præferretur, l. in rebus: & ibi Baldus 2. lectura, C. de ture dotium, & iſta l. in fin. Ecce vbi apertiſ ſimè inquit, non ſufficerequoad priuilegium prædictum prælationis abſolutum, quòd res extaret, ſed quòd extaret res, cuius dominium non tranſiret: Idque lex illa clarè adeò voluit, vt nullo pacto torqueri valeat; ergo ſi pecunia numerata depoſita fuerit, quamuis extet, non præferetur indiſtinctè deponens, ſed fructur dumtaxat iure reſoluto ſuprà dict. n. 63. & 70. Imò non viſa, aut ſaltem non ponderata, nec adducta deciſione dictæ l. nouæ partitæ: ſed in terminis iuris communis loquẽ do , quòd deponens non pecunia, vt eâ vti liceat depoſitario, deponens non præferatur in illa, etiamſi extet, cum Alberico tuetur Petrus de Barboſa in dicta l. ſi cùm dotem; vigeſimatertia, §. finali, n. 32. in fine, ff. ſoluto matrim. qui verè loquitur contra communem omniũ ſententiam, & contra textum in dict. l. ſi ventri, § . in bonis; ac præcipuum eius fundamentum deſtruit ex his, quæ numeris præcedentibus annotauimus: De iure tamen Regio probatur optimè ex dict. l. partitæ, ex quo tranſit dominium in depoſitarium, quod magis attenditur in ipſa quoad effectum prælationis indi ſtinctè, quàm aliud, ſcilicet rem extare, & deponentis fuiſ ſe: ſicut in ſimili videmus, venditorem, ven[*] dita re, cuius dominium tranſlatum fuit in emptorem, in re ipſa etiam extante, nullam habere prærogatiuam, etſi illius dominus fuit, ſed ſimul concurrere cum aliis creditoribus, l. ſi procuratoris, §. ſi plures, verſ. planè, ff. de tributoria act. l. quidam fundum, 16. ff. de in rem verſo: & cum Dino concludit Bartol. in l. ſi cùm dotem, §. finali, in fine, ff. ſoluto matrim. vbi Alexander n. 5. & Barboſa plures referens num. 31. & 32. Couar. Reſolut. lib. 1. cap. 7. num. 3. ad medium. Ioannes Gutierrez practic. lib. 3. quæ ſt. 98. num. 3. Flores Diaz de Mena var. lib. 1. quæ ſt. 5. artic. 3. num. 40. & ſuprà, hoc eodem lib. cap. 8. ſic adnotaui: Nullo ergo pacto de iure conmmuni ſuſtineri valet D. Barboſ æ ſententia, quamuis de iure Regio optimè procedat. Deinde, quamuis Patris Ludouici Molinæ de iuſtitia,[*] & iure, tom. 2. diſput. 526. ad finem, in eodem propoſito reſolutio veriſ ſima ſit de iure communi, & in dict. §. in bonis, probetur: vbi & poſt Gloſ ſam ſic intellexit communis ſententia; de iure tamen Regio, ac poſt deciſionem dictæ l. partitæ non procedit: Aſ ſerit namque præfatus Author, quòd quando eadem numero pecunia depoſita, extat apud depoſitarium, aut aliquid ex ea emptum, in ea pecunia præfertur in particulari, qui illam depoſuit, etiamſi vſuram ex depoſito acciperet; & tamen contrarium (vt vides) decidit lex ipſa Partitæ, quoties rei, aut pecuniæ depoſitæ dominium transferri contingat: Et ita quoque intelligenda ſunt tradita nouiſ ſimè per Tuſchum tom. 2. dict. concl. 200. verbo, depo ſitum, fol. 568. Quintò conſtituo, certam eſ ſe, & generalem in[*] materia creditorum regulam, aut doctrinam, quòd qui rem aliquam vendicat, præfertur omnibus, & quibuſcunque aliis creditoribus, l. in rebus, & ibi Baldus in ſecunda lectura, C. de iure dotium, l. vbi adhuc, C. eodem titulo, l. depoſui, l. ex facto, in principio, ff. de peculio, l. vndecima, in fine, titul. 14. partit. 5. & cum communi ſic reſoluunt Authores præ citati ſuprà, num. 73. Matiençus in l. 7. titul. 16. gloſ. 5. num. 1. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Vincentius Carocius de depoſito, parte. 2. quæ ſt. 47. num. 1. in fin. dicens, quòd vbicunque res mea reperitur penes te, & non eſt tranſlatum dominium, ego liberè vendicare potero, & præferor omnibus creditoribus, tam in perſonali, quàm in reali. Ratio eſt, quia is qui vendicat rem, non creditor, ſed dominus eſt, l. officium, l. in rem actio, cum vulgatis, ff. de rei vendic. creditores autem ad bona ſui debitoris admittuntur, non ad bona aliena, tex. ſingularis in l. à Diuo Pio, §. ſi ſuper rebus, verſ. ſi fortè, ff. de re iudic. l. veniunt, ff. de priuilegiis creditorum, l. ſi non expedierit, ff. de bonis author, iudic. poſ ſidend. In[*] de & conſequenter, ſi res depoſita inueniatur in poreſtate depoſitarij, vel hæredum eius, nec fuerit de his, quæ in pondere, numero, vel menſura conſiſtunt; deponens præfertur omnibus aliis creditoribus indiſtinctè. Quod ita expreſ ſit dict. l. 9. titul. 3. part. 5. in finalibus verbis: & Gregorius ibi, verbo, Contar, Matiençus in dicta. l. 7. titul. 16. gloſ ſa 5. num. 1. Vincentius Carocius dicta 2. part. quæ ſt. 47. num. 1. Beneuenut. Strac. de decoctoribus, vltima part. num. 1. Pater Molina de in ſtituta & iure, tom. 2. diſputat. 526. ante finem. Et hoc eſt certiſ ſimum omni iure attento, prout ſentit Flores Diaz de Mena variar, lib. 1. quæst. 5. artic. 3. num. 25. Sextò & vltimò conſtituo, quòd cùm creditores[*] nudam habent dumtaxat actionem perſonalem ſine hypotheca & priuilegio, quos Chirographarios, ſiue Perſonales appellamus, tunc equidem ſimul omnes admittuntur, & ſimul veniunt in tributum, nec vnus alteri præfertur; imò ſi debitor ſoluendo omninò non eſt, omnes faciunt partes per concurſum, & ſolutio fit pro rata eius, quod cuique debetur, l. pro debito, C. de bonis author. iud. poſ ſidend. l. ſi procuratoris, 5. §. ſi plures, & § planè, ff. de tributoria actione, l. 11. titul. 14. partita 5. & cum multis ex communi ſententia tradiderunt Matiençus in l. 7. titul. 16. gloſ ſa 5. num. 15. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, Blazius Flores Diaz de Mena variar, quæ ſtion. libro 1. quæ ſt. 5. articul. 1. numer. 1. & 2. & ſequent. Quod ipſum in noſtra materia, ac depoſitariis ſi[*] mul concurrentibus, dixit Vlpianus in dicta l. ſi hominem, 7. §. quoties, ff. depoſiti; vbi ſcribit, depoſitarios ſimul inter ſe concurrere, ſi plures ſint, nec habere inter ſe prælationem, ſiue prioritatem temporis non conſidenti, ſed ſimul admittendos: Satisfieri ergo debet pro rata, nec prioritatis ratio habenda eſt, niſi alter vſuras receperit; is enim habetur, ac ſi depoſiti titulum non haberet, vt probat Salicetus in l. finali, quæ ſtione vltima, C. depoſiti, Ripa in dicto §. in bonis, numer. 8. Beneuenut. Strac. in tractatu, de decoctoribus, vltima parte, num. 4. Vincentius Carocius de depoſito, parte, 2. quæ ſt. 47. num. 15. Pater Molina tom. 2. de iu ſtitia & iure disp. 526. in finalibus verbis, dicens, quòd deponentes omnes æqualiter admittuntur, vt eis ſoluatur de bonis depoſitarij; eſto quidam eorum ſint tempore anteriores, & quidam ſint tempore poſterioris: Ioannes Franciſcus de Ponte dict. conſil. 56. num. 12. lib. 1. dicens, quòd iura in dict. §. quoties, & in dict. §. in bonis, præferunt propriè deponentes illis, qui intereſ ſe percipiunt: & citat Ripam in dict. §. in bonis, vt probet, deponentes regulariter ſimul concurrere; cæterùm eos qui intereſ ſe non percipiunt, præferri eis qui ex depoſito intereſ ſe, aut fœnus recipiunt: & repetit iterùm num. 17. Si ergo intereſ ſe nullus percipiat, nulla datur inter eos prælatio, nec priuilegium competit prędictum contra depoſitorem alium, qui eodem iure & priuilegio munitur: Idque ex vulgata iuris regula, quòd priuilegia[*] tus contra pariter priuilegiatum non gaudet priuilegio ſuo, l. verum, §. finali, ff. de Minoribus, cap. auditis, in fine, de in integrum reſtitutione, cap. cùm pro cau ſa, de ſententia excommunicat. Vbi Doctores ſic notarunt communiter, & cum aliis multis latè explicauit Azeuedus in l. 10. tit. 3. num. 15. & 17. & 18. & 19. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ: latiùs atque eruditè nouiſ ſimè Alexander Trentacinquius variar. reſolut. lib. 1. titul. de reſcript. & priuileg. reſolutione prima, & ſecunda, ex folio 15. cum ſequentib. Ioannes Cephalus in conſil. 7. num. 16. & 17. lib. 1. Petrus Surdus in conſilio 335. num. 70. lib. 3. CAPVT XVII. Inſtitutus in re certa, nullo dato cohærede vniuerſali, vel dato nolente, aut non valente hæreditatem adire, ſiue ante teſtatorem decedente, iure noſtro Regio, ac poſt deciſionem l. primæ, titulo 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, numquid habeatur loco hæredis, an loco legatarij? Vtrùm etiam vniuerſam conſequatur hæreditatem, & rei certæ mentio detrahatur, an rem ipſam in qua eſt inſtitutus dumtaxat, ſic vt reliquum hæredibus legitimis, ſiue ab inteſtato ſucceſ ſoribus debeatur? difficilis equidem & neceſ ſaria, dilucidè tamen nunc & ſingulariter, ſiue aliter, & meliùs, quàm cæteri huius Regni Scriptores feciſ ſent, explanata, atque elucidata quæ ſtio: Vbi & Burgenſis Salon de Paz opinio aduersùs Ioannem Matiençum, & Neotericos alios, nouè defenſa & recepta, eorundem argumentis verè & concludenter ſatisfactum; & plures caſus, quàm anteà fuiſ ſent, diſtincti & conſiderati per Authorem. Deinde, inſtitutus in re certa an, & quibus caſibus, ſiue quarum rerum reſpectu & effectu habeatur loco hæredis, vel loco legatarij? & de materia, & ratione ad textum, in §. ſi ex fundo, l. primæ, ff. de hæredibus inſtit. cum concordantibus, ſtrictè & accuratè actum, & permulti Authores commemorati, qui eiuſ dem §. materiam latiſ ſimè tractarunt, atque exornarunt. Demùm de prædictis omnibus quod attinet ad forum interius, ſiue conſcientiæ: & vtrùm inſtitutus in re certa habere debeat reliqua bona, quando teſtator hoc prohibuit, expreſ ſáve teſtatoris diſpoſitione & prohibitione, vtrùm ceſ ſet diſpoſitio dicti §. ſi ex fundo; ſiue ius accreſcendi in hac materia, an etiam regulariter, & quare illud fuerit introductum? vbi Dini, Bartoli, & aliorum Authorum contrarietas proponitur, & Dini opinio contra Bartolum, ſic ſuſtinetur, vt in tuto relinqui videatur, multáque & nouè & ſingulariter adnotantur, quæ ſic tacta nullibi inuenies, nec abſque ſtudio & labore ingenti, ita ordinari potuiſ ſent. SVMMARIVM. -  1 Proponitur dubium præcipuum, cuius occaſione diſ putatio huius Capitis excitatur, & reſolutio traditur infrà, ex n. 123. vbi vide. -  2 §. Si ex fundo, l. primæ, ff. de hæredibus inſtituendis, materiam, latiſ ſimè, atque ex profeſ ſo tractaſ ſe Authores permultos, qui hoc numero, & ſequent. commemorantur. -  3 Ioannis Imolenſis in propoſito huius materiæ, lectura originalis commendatur. -  4 Inſtitutus in re certa, vtrùm ſuccedere poſ ſit in feudo, & in emphyteuſi conceſ ſa alicui, & filiis, aut hæredibus ſuis? remiſ ſiuè. -  5 Inſtitutus in re certa, ſi nullus alius datus ſibi fuerit cohæres, vel ſi datus, modo quocunque hæres eſ ſe non poſ ſit; hæredis vniuerſalis loco habetur, & totam hæreditatem conſequitur. Et vide infrà, num. 12. -  6 Si verò cohæres vniuerſalis datus fuerit, illéque adiuerit, erit vtique loco legatarij. -  7 Quòd ſi cohæres vniuerſalis nec adiuit, nec repudiauit, ſiue non deliberat, ius eius ex futuro euentu decidi debebit, an ſcilicet cohæres deliberauit adire, vel non adire, vt hoc numero adnotatur. -  8 Ex euentu futuro multa in iure ciuili decidi. -  9 Inſtitutum in re certa, non eſ ſe propriè legatarium, nec propriè hæredem, ſiue non poſ ſe dici ſimpliciter & abſolutè vnum aut alterum, ſed potiùs anomalum ſucceſ ſorem appellari, qui in aliquibus legatarij naturam, in aliquibus autem hæredis imitatur. -  10 Et rei ſingularis ratione, tanquam legatarius habetur, ac meritò perſonæ, & tituli inſtitutionis, eorum etiam quæ extrinſecus accidunt, non niſi hæ res exiſtimandus eſt, vt inſtar aliorum hæredum habeatur. -  11 Inſtitutus in re certa, quibus in caſibus, ſiue quarum rerum reſpectu ſit loco hæredis, vel loco legatarij, ſiue participet de vno aut altero. Et vtrum actionibus hæreditariis vti poſ ſit, illísve conueniri, atque ex lege Falcidia detractionem pati? An etiam mitti debeat in poſ ſeſ ſionem bonorum ex l. vltima, C. de edicto Diui Adriani, remiſ ſiuè. -  12 Inſtitutum in re certa, dato cohærede vniuerſali, habere ius accreſcendi, ſi cohæres vniuerſalis ante aditam hæreditatem, vel ante teſtatorem moriatur, ſiue hæreditatem repudiet. Et omnibus rationibus ſiue fundamentis, quæ in contrarium excitari poſ ſunt, pleniſ ſimè ſatisfactum ab aliis, vt hoc numero adnotatur. -  13 §. Si ex fundo, l. primæ, ff. de hæredibus inſtituendis, circa rationem, Scriptores omnes ſic variaſ ſe, vt in reſolutione, aut explanatione quæ ſtionum eiuſdem materiæ variare & diſ ſentire, vis quodammodo fuerit; vtpote cùm eas ſententias proponant, opinionésve tueantur, quæ dicti §. rationi, iuxta eorum placita magis conueniant. -  14 Emanuëlis Suarez à Ribera, ad textum in dicto §. ſi ex fundo, ratio adducitur (quæ fuiſ ſe Cumani oſtenditur) & numeris ſequent. improbatur. -  15 Impoſ ſibiles conditiones, ſiue adiectiones omnes impoſ ſibiles, de teſtamentis reiiciendas fore, & pro non ſcriptis habendas. -  16 Hæres ſuccedit in vniuerſum ius, quod defunctus habuit. -  17 Impoſ ſibilitas aliqua, ſi in ſpecie §. ſi ex fundo, dictæ l. primæ, ff. de hæred. inſtit. dari poſ ſet, negandum non eſ ſe, quin ea ex verbis, ſiue ex facto ip ſius, hoc eſt ex adiectione certæ rei particularis contingat. -  18 Perplexitatis impoſ ſibilitas, inſtitutiones, & legata vitiare ſolet. -  19 Inſtituto in re certa, reliquam hæreditatem obuenire propter ius accreſcendi, ſiue in iure accreſcendi fundari dicti §. ſi ex fundo, deciſionem, ex multorum Authorum ſententia. -  20 Contrà verò ex ſententia aliorum, qui non eſ ſe propriè ius accreſcendi in hac ſpecie aſ ſerunt. -  21 Et eorum opinio ab Authore probatur, & num. ſeq. -  22 Portio deficiens in iure accreſcendi, portioni, non perſonæ accreſcit. -  23 Ioannis Marci Aquilini nullum hactenus mentionem feciſ ſe in hac materia, & eiuſdem obſeruationem in propoſito hoc loco adduci. -  24 Inſtitutionem certæ rei ex ſententia Aquilini, & aliorum, trahi ad vniuerſam hæreditatem propter præ ſumptam defuncti ſic teſtantis voluntatem. -  25 In contrarium tamen grauiſ ſimorum Authorum authoritates, & iuris non incognita, vulgata potiùs, & certa principia vrgere, vt hîc adnotatur, & num. ſeq. -  26 Ioannis Imolenſis in propoſito reſolutio adducitur, & ab Authore probatur, & n. ſeqq. -  27 Petri de Peralta obſeruatio quædam in hac materia expenditur, & ab Authore probatur, & num. ſequent. -  28 Petri eiuſdem de Peralta traditio, quòd text. in d. §. ſi ex fundo, in fictione potiùs, quàm in præ ſumptione fundetur, probatur, & numeris ſequentibus. -  29 Præ ſumptio ſemper verſatur circa rem dubiam, quæ ſcilicet eſ ſe, vel non eſ ſe poteſt. -  30 Fictio eſt in re certa, eius quod eſt poſ ſibile, contra veritatem pro veritate à iure ficta aſ ſumptio. -  31 Fictio dicitur quædam legis prouiſio, ſiue diſpoſitio ita conſtabilita. -  32 Præ ſumptio eſt hominis diſpoſitio multis in caſibus, & verſatur circa id, quod eſt geſtum, ſed ignoratur, qualiter geſtum fuerit. -  33 Fictio & præ ſumptio in multis differunt. -  34 Nicolaum Bellonum in hac materia conſtitutum, non ſine myſterio dixiſ ſe, inſtitutum in re certa, ex legis benignitate remanere hæredem in ſolidum, detracta mentione rei, nec de præ ſumpta ſiue tacita teſtatoris voluntate aliquod verbum ſcrip ſiſ ſe. -  35 Guil. Benedict. in propoſito huius materiæ verba ſingularia proferuntur. -  36 Inſtitutio in re certa cùm fit, lex (vt Author exi ſtimat) non tractat de interpretanda, ſiue coniecturanda, aut præ ſumenda defuncti teſtatoris voluntate, ſed de remonendo obſtaculo illo, ne teſtator pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus decedat. -  37 Antonium Gomezium, & Franciſcum Manticam, ad textum in d. §. ſi ex fundo, rationem optimè & verè percepiſ ſe. -  38 Inſtitutum in re certa, non dato cohærede vniuer ſali, ad vniuerſam admitti hæreditatem ex beneficio ſiue diſpoſitione legis, quæ eo caſu rei particularis mentionem adimit, vt hoc numero, & ſequent. obſeruatur. -  39 Idque inſtitutionis verba ſic importare, vt aliud effici non debuerit. -  40 De inſtitutione, certæ rei mentionem vt lex detrahat, in quo fundetur præcipuè? -  41 Inſtitutio certæ rei, quare ad vniuerſum trahatur, nec in ipſa ſola re particulari ſuſtineatur? -  42 Inſtitutus in re certa, ne ad vniuerſam hæreditatem admittatur, ſiue plus accipere prohibeatur, etiam nullo alio cohærede exiſtente, vtrùm expreſ ſa te ſtatoris voluntate & diſpoſitione effici poſ ſit, & multis numeris ſeqq. -  43 Vbi primo loco ſententia Bartoli in propoſito dubio præcitatur. -  44 Adducitur etiam præcipuum fundamentum eiuſ dem, quod deducitur ex l. quoties, §. ſi duo, ff. de hæredibus inſtituendis. -  45 Et oſtenditur, eius opinionis ſequaces errore manifeſto lapſos circa illius textus explicationem. -  46 Deinde, in eodem §. quæ ſtionem tractari, quæ ad di ſtributiones partium pertinebat. -  47 Et Bartoli argumentationi, ſiue inductioni contrariæ, rectè ſatisfactum ab Imola. -  48 Voluntas manifeſtiſ ſima dicitur etiam ea, quæ apparet ex coniecturis. -  49 Voluntas manifeſtiſ ſima, quare requiratur in dicto §. ſi duo, rectè explicatum ab Imola, & num. ſeq. -  50 Vlpianus Iureconſultus dicti §. ſi duo, author, quare attendere noluerit in eo textu ad coniecturam, quæ ex aſ ſignatione partium in inſtitutione fundi deduci poterat? -  51 Bartoli ſecundum fundamentum adducitur, & reſ pondetur eidem. -  52 Ioannem Marcum Aquilinum iniuſtè carpere Imolæ, & Croti ſolutionem, provt hoc numero adnotatur. -  53 Pro ſententia Bartoli expendi communiter duo iura, quæ hoc numero præcitantur, & Anguli ad ea ſolutio, remiſ ſiuè probatur. -  54 Bartoli fundamentum ex l. quidam cùm ſeruum, C. de neceſ ſariis ſeruis hæredibus inſtit. deductum refertur. -  55 Et Ioannis Imolenſis ad eam legem ſolutio, & arguta conſideratio probatur. -  56 Ratio communis, quæ aſ ſignatur ad textum in d. §. ſi ex fundo, vniformis eſt, etſi teſtator prohibeat, ne inſtitutus in re certa ampliùs petere poſ ſit, & ſic vniformiter debet habere locum eius diſ poſitio. -  57 Lex antiqua, vt induxit, quòd inſtitutio partis traheretur ad totum, quare non ita induxit, quòd in ſtitutio ſerui traheretur ad libertatis donationem? remiſ ſiuè. -  58 Ioannis Marci Aquilini aduersùs ſolutionem Imolæ argumentationem propoſitam, veram non eſ ſe, & ex dictis ſuprà, ex numero 24. manifeſtè conuinci. -  59 L. Lucius, §. quæ habebat, ff. ad Trebellianum, quæ ſolet pro ſententia Bartoli induci, expenditur. -  60 Et eidem textui vera & communis aſ ſignatur ſolutio. -  61 Ius accreſcendi in legatis, & fideicommiſ ſis, etiam vniuerſalibus, prohiberi poſ ſe, vnanimiter omnes docuiſ ſe. -  62 Ius accreſcendi, etiam abſque prohibitione teſtatoris ceſ ſare in ſubſtitutione fideicommiſ ſaria, ſi vnus ex fideicommiſ ſariis repudiet partem ſuam, & tunc hæredem inſtitutum illam in ſe retinere. -  63 Ad textum in d. l. Lucius, §. quæ habebat, nouus intellectus adductus, remiſ ſiuè. -  64 Fundamenta & alia, quæ pro ſententia Bartoli ſolent adduci, conſultò, ideóque per Authorem omiſ ſa, quòd debilia ſunt, & rectè per Crotum confutata. -  65 Inſtitutus in re certa, ne vniuerſam conſequatu hæ reditatem, nec expreſ ſa teſtatoris prohibitione effici poteſt; ideò prohibitione non obſtante, tota hæreditas ad ſic inſtitutum pertinere debet, ex ſententia Dini. -  66 Pro qua expenduntur, & commemorantur hîc Authores permulti. -  67 Et tuendam eſ ſe contra Bartolum, & ſequaces, con ſtanter defenditur, & num. ſeqq. -  68 Dini ſententiam validiſ ſimo fundamento muniri, quod hîc expenditur, & n. ſeq. -  69 Teſtator ſibi imputare debet, qui legem contempſit, quam ſcire debebat habere locum in ſuo teſtamento; & ſi aliter diſpoſuit, ſtandum eſt legi. -  70 Ioannis Gutierrez, in terminis quæ ſtionis Dini, verba quædam nouè ponderata, & prolata hoc loco. -  71 Ioannem Marcum Aquilinum contendiſ ſe euertere præcipuum fundamentum opinionis Dini. -  72 Sed eius ſolutionem falſam eſ ſe, vt nouè ostendit Author hoc loco. -  73 Textum in l. ſi quis ita, 74. ff. de hæredibus inſtituendis, expreſ ſum eſ ſe pro ſententia Dini. -  74 Nec valere aliquid ſolutionem Ioannis Marci Aquilini ad eam legem, & infrà, numero 98. & 99. -  75 Dini ſententiam tertio quoque fundamento muniri, quod hîc expenditur, & numeris ſequent. -  76 Inſtitutus à milite ex fundo, vel alia re particulari certa, non efficitur hæres in vniuerſum, niſi expreſsè conſtet de voluntate militis sic voluiſ ſe. -  77 Miles ex priuilegio decedere poteſt pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus. -  78 Textum in l. ſi miles vnum, ff. de militari teſtamento, non iuuare, nec probare ſententiam Dini, habuiſ ſe pro conſtanti Ioannem Marcum Aquilinum. -  79 Sed eius verba vera non eſ ſe, nec ſine nota prætermitti poſ ſe, nouè probatum ab Authore, & num. ſequent. -  80 Voluntatis coniecturæ, ac legis interpretationes, etiam in militis teſtamento recipiendæ ſunt. -  81 Deciſio textus in l. prima, §. ſi exfundo, ff. de hæ redibus inſtituendis, quare ceſ ſet in milite? vbi & Ioannis Marci Aquilini ratio nouè improbatur. -  82 Dini opinione retenta, Author ad plura infert, quæ noua ſunt in hac materia, nec per aliquem hactenus ſic adnotata. -  83 Doctorum opiniones, & diſtinctiones plures in hac materia, veras non eſ ſe, nec iuris rationi conuenire, ideò non admittendas, ſed Dini opinionem ab ſolutè, & indiſtinctè tenendam. -  84 Ioannis Croti Dictum in hac materia, Authori non placere, vt hic obſeruatur. -  85 Emanuëlis Coſtæ noua concordia in quæ ſtione præ dicta, nouè & argutè improbata, & num. ſequent. -  86 Hæredes plures inſtituere ſub conditione, ſi omnes acceptauerint, aut pluribus hæredibus inſtitutis prohibere ius accreſcendi, longè diuerſa eſ ſe ſecundùm Authorem, contra Emanuëlis Coſtæ ſententiam. -  87 Ius accreſcendi introduci, qua ratione neceſ ſe fuit? -  88 Ius accreſcendi à teſtatore prohiberi non poteſt. -  89 Iure accreſcendi à teſtatore prohibito, quòd adhuc ipſe teſtatus cenſeatur, non inteſtatus deceſ ſiſ ſe. -  90 Et argumento cuidam, quod in contrarium videtur fortiter vrgere, optimè & verè ſatisfactum, remiſ ſiuè. -  91 Ius accreſcendi deſcendere principaliter, ſiue immediatè inuentum, atque introductum fuiſ ſe à lege; ſecundariò tamen ex tacito iudicio teſtatoris, ſiue tacita & coniecturata mente ipſius. -  92 Ioannis Marci Aquilini, pro conciliatione contrarietatis Bartoli & Dini concordiam & diſtinctionem adductam, nec eſ ſe veram, nec etiam nonam, vt hic nouiter oſtenditur, & numer. ſequent. -  93 Imò expreſsè traditam per Baldum. -  94 Et communiter reprobatam. -  95 Et partem capere ab his, quæ in eadem quæ ſtione Angelus obſeruauit. -  96 Quæ ſimiliter improbari ſolent. -  97 Angelum variaſ ſe in hac materia, & longè diuer ſas, ſiue contrarias opiniones ſuſtinuiſ ſe. -  98 L. Si quis ita hæres inſtitutus fuerit, ff. de hæredibus inſtituendis, Aquilini diſtinctionem de ſtruere. -  99 Et eiuſdem ſolutionem ad eam legem, violentam eſ ſe, & literæ textus repugnantem. -  100 Textus in dicto §. ſi ex fundo, ratio fundamentalis, quòd ſic militet in inſtitutione facta ex re certa, ſicut in ea, quæ ex aliqua hæreditaria portione fiat. -  101 Aymon. Crauetæ diſtinctio & concordia in hac materia adducitur. -  102 Et nouiter improbatur per Authorem. -  103 Testator, qui expreſsè prohibet, ne institutus in re certa, reliquam hæreditatem obtineat, in totum videtur ab intestato decedere, velle tamen taliter instituto rem certam iure fideicommiſ ſi deberi; idque ex ſententia quorundam. -  104 Quam eſ ſe falſam, concludenter & nouè oſtendit Author; & n. ſeq. -  105 Teſtari quod quis voluerit, & potiùs teſtatus, quàm inteſtatus decedere, ex hæredis institutione clarè probatur. -  106 Inſtitutus in re certa, & vltra capere à teſtatore prohibitus, reſiduum præter rem certam grauatus cenſetur ex fideicommiſ ſo venientibus ab inteſtato reſtituere, nec retinere poterit, ſiue ius accreſcendi non habebit; idque ex ſententia Saliceti. -  107 Pro qua tria fundamenta expenduntur. -  108 Sed contraria ſententia (quæ ab Imola & aliis recipitur) ab Authore magis probatur. -  109 Ac pro ea textus in l. ſi ita quis hæres inſtitutus fuerit, ff. de hæred. inſtitu. ponderatur. -  110 Nec Bartoli ad eum textum ſolutio admittitur. -  111 Ea potiùs rectè improbatur ab Imola, vt hic oſtenditur. -  112 Contra Salicetum concludens ratio propoſita. -  113 Fundamento ſecundo reſpondetur, quod pro ſententia Saliceti adductum fuit ſuprà. -  114 Textum in l. Peto, ff. de legatis ſecundò, Saliceti ſententiam non probare, & in diuerſo caſu loquutum, rectè Imolam reſpondiſ ſe. -  115 Et in contrarium malè contendiſ ſe Gregorium Lopez, nouè & euidenter demonſtratur hic. -  116 Saliceti fundamento tertio in eadem quæstione reſ pondetur. -  117 Inſtitutus in re certa, habetur pro hærede vniuer ſali, & totam hæreditatem conſequitur, vbi cohæres vniuerſalis datus non eſt, vel datus non adit, non ſolùm in foro exteriori, ſed etiam inforo conſcientiæ interiori. -  118 Et Petrum de Peralta, latiſ ſimè omnium in propo ſito ſcribentem, eruditè & verè reſpondiſ ſe omnibus, quæ in contrarium poterant excitari. -  119 Patrem etiam Ludouicum Molinam, rectè in eiuſ dem dubij reſolutione ſe habuiſ ſe, & ſingulariter obſeruaſ ſe nonnulla, vt hic adnotatur. -  120 Inſtitutus in re certa, vbi teſtator expreſsè prohibuit, ne vltrà capere poſ ſet, ſalua conſcientia vltra capere, ſiue retinere non poterit, ſed reliqua bona venientibus ab inteſtato tenebitur reſtituere, ex ſententia multorum. -  121 Vbi & Patris Ludouici Molinæ obſeruationes in propoſito nouiter expenduntur. -  122 Contrà verò ex ſententia aliorum, vt hic adnotatur. -  123 Inſtitutus in re certa, nullo alio hærede ſcripto, vtrùm iure Regio vniuerſam conſequatur hæreditatem, ſicut iure communi conſequebatur, & multis numeris ſequentibus vſque in finem capitis. -  124 Vbi Ioannis Matienci primo loco refertur ſententia, quæ ius communis correctionem inducit, & in ſtituto in re certa ius accreſcendi, ſiue in cæteris rebus incrementum denegat. -  125 Eiuſdem fundamenta expenduntur, & ad duo principaliter reducuntur. -  126 Et Neotericorum duorum eiuſdem opinionis ſequacium, mentio fit. -  127 Deinde Burgenſis Salon de Pace contraria omninò proponitur ſententia, inſtitutum, inquam, in re certa, alio cohærede non dato, etiam iure Regio ad vniuerſam hæreditatem admitti, nec abrogari ius commune ex deciſione l. primæ, tit. 4. lib. 5. compil. Aliorum etiam in eodem placito præcitatur opinio, & ipſiſmet conueniens Authoris oſtenditur re ſolutio. -  128 Primúmque pro ea parte expenditur fundamentum, & numeris ſeqq. -  129 Lex noua interpretari debet, vt potiùs diſtinguatur per legem antiquam, ſiue communem, quàm quòd illam corrigere, ſiue abrogare voluerit. -  130 Legem nouam corrigere antiquam, vbi non conſtat, ſed vnam generaliter, alteram ſpecialiter loqui; tunc correctio non inducitur, ſed vna potiùs ab altera declaratur. -  131 Interpretatio, per quam ius commune ſeruatur illæ ſum, fauorabilis dicitur, & omninò amplectenda. -  132 Secundum adducitur pro eadem ſententia fundamentum contra Matienzum; & declaratur l. prima, tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ collect. Regiæ. -  133 Omiſ ſum tunc dici in diſpoſitione iuris communis relictum, quando nihil fuit omninò à lege noua, ſiue ſtatuto determinatum. -  134 Teſtatorem nulla ex parte inteſtatum decedere, verum eſ ſe in caſu adhuc propoſito, quando ſcilicet ex re certa aliquem inſtituit. Id tamen non contingere ex eo, quòd Matienzus exi ſtimauit, ſed potiùs ex alio, quod nouè & eleganter conſideratur hic per Authorem. -  135 Argumentum præcipuum, in quo Matienzus inſi ſtit, nihil vrgere, vt hoc loco euidenter oſtenditur ab Authore. -  136 L. Prima, tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, quid de nouo attulerit? -  137 Teſtator quoties non diſpoſuit, ad quem hæreditas debeat peruenire, præ ſumitur voluiſ ſe, quòd perueniat ad legitimes hæredes ab inteſtato. -  138 Teſtatorem, qui fecit teſtamentum, ſed nullum hæ redem inſtituit, nulla ex parte decedere teſtatum ſed in teſtatum iure Regio, ex ſententia Ioannis Matienci. -  139 Contra verò ex ſententia Telli Fernan. & D. Ferd. Vaſq. de Menchaca. -  140 Quorum opinionem veriorem aſ ſerit, & nouè confirmat Author, & n. ſeq. -  141 Succedentes ab inteſtato, ſiue ex ficta morientis voluntate, ſiue tacita aut præ ſumpta ſuccedere dicantur, verè & propriè non dicuntur ſubſtituti, aut vocati à teſtatore, ſed à lege. -  142 Succedentes ab inteſtato, non habere formalem titulum ab homine, ſed à lege, & ſic impropriè venire, ideſt, tacitè ex voluntate defuncti; propriè verò exlegis diſpoſitione. -  143 Nec poſ ſe dici hæredes inſtitutos. -  144 Non etiam innouari ius commune iure Regio in hoc, contra Matienzum, noua Authoris con ſideratio. -  145 Inſtitutus in re certa, dato cohærede vniuerſali, vtrùm iure Regio vniuerſam conſequatur hæreditatem, ſi vniuerſalis cohæres ante teſtatorem moriatur, vel hæreditatem repudiet, aut alia quacunque ratione hæreditatem non adeat? & n. ſeq. vbi reſolutio traditur & pars affirmatiua probatur. -  146 Ius accreſcendi de iure huius Regni ſublatum non eſ ſe. -  147 L. primæ, tit. 4 de los teſtamentos, lib. 5. Nouæ Collect. Regiæ, noua declaratio proponitur. -  148 Et quæ ſtionis agitatæ ſuprà, ex n. 145. concludens ratio, & reſolutio traditur. -  149 Inſtitutus in re certa, vtrum iure Regio ad vniuer ſam admittatur hæreditatem, cùm teſtator expreſsè prohibuit, ne ex bonis aut hæreditate ſua vltrà conſequi poſ ſet ſiue rem illam certam, aut partem tantùm haberet; & numeris ſeqq. -  150 Vbi Ioannis Matienci ſententia in propoſito recipi tur, eiuſdem tamen ratio improbatur, & noua, diuersàque ratio redditur. -  151 Gregorium Lopez malè citari, ſiue expendi per Matienzum in quæ ſtione ſuperiori, provt nouè & verè adnotauit Author hoc loco. -  152 Teſtatorem poſ ſe hodie poſt deciſionem l. primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ius accreſcendi expreſsé prohibere, imò & tacitè prohibuiſ ſe, ſufficere, vt hic adnotatur. -  153 Inſtitutio in re certa, facta per verba obliqua, aut communia, non directa, vtrùm iure Regio ad vniuerſum trahatur, alio non dato cohærede vniuerſali? Siue quid eo caſu debeat obſeruari? INſtitutus in re certa, non dato ſibi co[*] hærede vniuerſali, ſiue nullo alio hæ rede ſcripto, numquid hodie poſt deciſionem l. primæ, tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ collect. Regiæ, vniuerſam con ſequatur hæreditatem: an verò rem illam, in qua eſt inſtitutus dumtaxat, habere debeat, & reliquum ad hæredes legitimos pertineat? & ſic de iure noſtro[*] Regio, vtrùm etiam obtineat l. primæ, § ſi ex fundo, ff. de hæred. Inſtit. cum concordant. deciſio, ſicut de iure cõ muni obtinet? Difficilis equidem eſt, & neceſ ſaria quæ ſtio, nec ſatis diſtinctè & plenè (vt credo) explicata: Enimverò Scriptorum huius Regni nonnulli intactam illam relinquunt, aut breuiter nimis abſoluunt; alij verò latiùs aliquantulum inſiſtunt, ſed nõ omninò aut concludenter eam declarant. Quocirca, cùm adeò lata & profunda ſit d. § ſi ex fundo, materia, & à multis Authoribus plena manu ſcripta, ſciens conſultóque prætermittenda duxi quamplurima, quæ ad eandem materiam pertinere, ſed ad quæ ſtionis prædictæ explicationem neceſ ſaria non eſ ſe agnoui; & his dumtaxat hoc capite contentus ero, quæ pro dilucida & certa eiuſdem dubij reſolutione omitti verè non poſ ſunt. Et vt clarior præ ſentis diſ putationis cognitio, atque explanatio haberi poſ ſit, decreui primò & neceſ ſariò conſtituendum, hiſce de rebus, latiſ ſimè (vt anteà dicebam) multíſque in locis ſcripſiſ ſe Authores noſtros, & ab eis in propoſito reſoluta, atque obſeruata, ex profeſ ſo, atque originaliter à me euoluta, atque prælecta fuiſ ſe: Sic enim (quamuis aſ ſiduo & importuno labore) quid ipſi dixerint & intenderint, quid etiam præ ſenſerint, aſ ſeuerare potero, nec aliorum relatione (quod frequẽ ter contingit) decipiar. Et ad rem accedendo, d. §. ſi ex[*] fundo, materiam tractarunt latiſ ſimè Gloſ ſa ordinaria, Bartolus, Albericus, Cumanus, Angelus, & reliqui Scribentes communiter ibid. & in aliis legibus eiuſdem tituli, provt ſtatim aduertam. & præ cæteris diffusè, vtiliter etiã , magiſtraliter, & ſubtiliter loquutus eſt Ioannes de Imola, videndus omninò, atque originaliter. in d. §. ſi ex fundo, ex n. 1. vſque ad n. 92. & in l. quoties, §. ſi duo, per totum, & in l. ex facto, à n. 7. vſq; ad n. 15. & in l. ſi ita quis, per totam, ff. eod. tit. de hæred. inſtit. Aretinus in l. cohæredis, §. finali, n. 6. & ſeqq. ff. de vulg. & pupil. ſubſt. Iaſon in l. cùm quidam, ff. de liber. & poſthum. idem Iaſon, Salicet Alex. Alberic. Fulg. Rom. Corneus, & Decius in l. 1. C. de teſtam. militis, & in l. quoties, C. de hæred. Inſtit. Decius ipſe, & Cagnol. in l. ius noſtrum, ff. de regulis iuris, Gozadinus in conſ. 21. col. 6. Craueta de antiquitate temporum, in 4. part, numero 129. & in conſil. 131. numer. 13. & in conſil. 186. col. 1. & 2. Decianus in conſil. 18. numero 25. libro 2. Franciſcus Duarenus libro 2. de iure accreſcendi, capite 14. & 15. Viglius in §. hæreditas, Inſtitut. de hæred. inſtit. & ibidem Antonius Pichardus, Gregorius Lopez in l. 14. titul. 3. partita 6. per totam l. & in l. 6. eod. tit. & part, gloſ ſ. penultima, Bartholomæus Socinus regula 340. Gualdenſis de arte teſtandi, titulo 6. cautela 15. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, quæ ſt. 7. à numero 2. Ioannes Crotus in l. re coniuncti, ff. de legatis 3. numero 57. & numero 61. cum ſequentibus, Nicolaus Bellonus ſupputationum turis, libro 4. cap. 18. per totum, Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de te ſtamentis, verbo, in eodem teſtamento relinquens, el 1. ex numero 257. & numero 259. vſque ad numerum 274. Burgos Salon de Paz in l. tertia Tauri, prima parte, concluſion. 6. ex numero 857. vſque ad numerum 864. Couarru. in cap. Rainuntius, de teſtamentis § primo, numero 9. & 10. Iulius Clarus receptar, ſententiar. §. teſtamentum, quæ ſtione 74. per totam. D. Anton. de Padilla in l. eam quam, C. de fideicommiſ ſis, numero 93. & tribus ſequentibus, Petrus de Peralta in rubrica, ff. de hæredibus inſtituendis, ex numero 27. vſque ad numerum 48. Menchaca de ſucceſ ſionum progreſ ſu, libro 3. in præfatione, numero primo & tribus ſequentibus, & numero 17. & ſequentibus. Antonius Gomezius tomo primo variarum, capite 2. numero 16. & capite decimo, de iure accreſcendi, ex numero 7. vſque ad numerum 16. Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. prima parte, verbo, in re certa, à numero 12. cum ſequent. & 3. parte, verbo, pupillares, ex numero 2. cum ſequentibus, Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 4. titulo tertio, numero 17. & titulo 10. ex numero primo, Michaël Graſ ſus receptarum ſententiarum, §. inſtitutio, quæ ſtione 21. & 22. & §. hæreditas, quæstione 3. per totam, Matiençus in l. prima, titulo 4. gloſ ſa 10. ex numero 46. libro 5. nouæ collectionis Regiæ, Ioannes Gutierrez in l. nemo poteſt, ff. de legatis primo, ex numero 98. Vſque ad numerum 104. & in l. vnica, C. quando non petentium partes, à numero 18. Vſque ad numerum 26. Gratianus regula 821 Iacobus Mandellus de Alba in conſilio 310. numero 16. & ſequentibus, & ibi Additionator eius Vincentius Annibaldus litera D. Viuius in ſuis commun. opinion, verbo, filius inſtitutus in re certa, Villalobos commun. opinion. verbo, hæres, numero 15. Menochius adipiſcendæ poſ ſeſ ſionis, remedio 4. ex numero 132. Vſque ad numerum 155. & libro 4. præ ſumptione 20. per totam, & in conſilio 194. numero 46. vſque ad numerum 53. lib. 3. & in conſilio 194. numero 1. 2. & 3. libro 2. vbi tractauit, vtrùm inſtitutus in re certa, ſuccedere poſ [*] ſit in feudo, & in emphyteuſi conceſ ſa alicui, & filiis, aut hæredibus ſuis, de quo etiam Graſ ſus dicto §. hæreditas, quæ ſtione tertia, à numero octauo, & Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, libro quarto, capite 20. tractarunt etiam eandem materiam, Simon de. Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, libro tertio, ſolutione 6. numero 78. folio mihi 97. & ſolutione tertia, in principio, folio 24. Ioannes Marcus Aquilinus in l. Centurio, ff. de vulgar. & pupil, ſubſtitut, tertia parte, à numero 20. Vſque ad numerum 50. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, libro 10. capite ſexto, numero vndecimo, Biretta in con ſilio 122. numero ſexto, Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 89. numero 52. cum ſequentibus, Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæ ſtione nona, numero primo & tertio, Marcus Antonius Peregrinus de legatis & fideicommiſ ſis, articulo tertio, numero ſeptimo, articulo quinto, numero 13. & numero 33. cum ſequent. articulo 9. numero tertio & quarto, articulo vndecimo, numero 65. & 66. articulo 34. numero 59. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, libro quarto, capite 15. & cap. 20. & 21. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſ ſis, libro primo, capite ſecundo, numero 20. & quatuor ſequentibus, Pater Ludouicus Molina de iu ſtitia & iure, tomo primo, tractatu 2. diſputatione 155. Hieron. de Cæuallos pract. communium contra communes, quæ ſt. 214. & 707. Ij omnes dubitarunt communiter, vtrùm in ſtitutus in re certa, ſimplicis legatarij loco habeatur, an verò tanquam hæres vniuerſalis accipi debeat? Et quidem huius dubij reſolutio facilè deduci poteſt ex nonnullis iuribus, quæ in propoſito ponderarunt communiter, maximè ex dicta l. prima, §. ſi ex fundo, l. quoties, §. ſi duo, l. ſi alterius, l. ſi quis ita, l. ſi ita quis, l. ex facto, ff. de hæredibus inſtituendis, l. cum quidam, ff. de liberis & poſthumis, l. cohæredi, §. finali, ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. §. hæreditas, verſiculo, & ſi vnum, Inſtitut. de hæred. Inſtituend. l. quoties, C. eod. titul. l. 14. titulo tertio, partita 6. Nonnulli tamen aut non abſolutè, vel diſtinctè ſatis, aut minùs perfectè explicarunt: alij verò ad iura præfata ſimpliciter ſe retulerunt: Idcircò ne confusè, ſed clarè procedatur, perfecta etiam reſolutio vt habeatur, ſic diſtinguendum erit. Ac inprimis[*] dicendum, quòd hæres inſtitutus in re certa, puta domo, vel fundo, ſi nullus alius datus ſibi fuerit cohæres, vel ſi datus, modo quocunque hæres eſ ſe non poſ ſit; hæredis vniuerſalis loco habetur, & totam hæreditatem conſequitur, per textum in dicto §. ſi ex fundo, & in dicta l. cohæredi, §. finali, cum[*] aliis ſuprà citatis. Et in hoc omnes conueniunt, nec vllus hactenus diſ ſentit: Si verò cohæres vniuerſalis datus fuerit, illéque adiuerit, erit vtique loco legatarij, dicta l. quoties, C. de haered., inſtit. vbi etiam Scribentes communiter in hoc conueniunt, nec aliquis contradicit. Quòd ſi cohæres vniuerſalis nec adiuit, nec repudiauit, ſiue non deliberat, ſed procraſtinatur: Bartolus, & cum eo nonnulli in ea fuerunt ſententia, vt exiſtimarent, interim inſtitutum in re certa fore hæredem, & bonorum poſ ſeſ ſione potiri. Et reddunt rationem, nam cùm inſtitutus in re certa, poſ ſit propria manu & authoritate rem capere, eiúſque poſ ſeſ ſionem ingredi, multò magis id poterit Iudicis authoritate accedente. Hoc tamen Decio non placuit, quoniam hîc non agitur de ordinaria poſ ſeſ ſione à Prætore decernenda, ſed potiùs de extraordinaria & executiua teſtamenti, quæque iuris ordine non ſeruato, eo tamen oſtenſo non abolito, nec in aliqua ſui parte vitiato, deferri ſolet. Quapropter Decij aduersùs Bartolum ſententiam Recentiores propugnant, atque ex futuro euentu quæ ſtionem hanc decidendam, rectiùs arbitrantur; & conſtituunt, quòd ſi datus cohæres deliberauerit non adire, tunc equidem inſtitutus in re certa, hæredis loco erit, & vniuerſam hæreditatem conſequetur: At ſi adierit, legatarius erit, nec ei deferenda erit hæc bonorum poſ ſeſ ſio. Et ita ex communi ſententia refert Angelus Matheacius de legat & fideicommiſ ſis, libro primo, capite ſecundo, numero 24. in fine, qui di[*] ſtinctè & verè materiam hanc percipit, & Bartoli, & Decij ſuperiores ſententias refert, multáque in Iure Ciuili ex futuro euentu decidi, affirmat, & citat textum in l. ſed & ſi quis §. in ter dum, ff. de vſufructu, l. ſic, in fine, ff. de legatis 1. Ex his autem dilucidè apparet, inſtitutum in re[*] certa, non eſ ſe propriè legatarium, nec propriè hæredem, ſiue non poſ ſe dici ſimpliciter, & abſolutè vnum ant alterum (modò ſit filius, modò extraneus; in hoc namque nulla differentia eſt) ſed tertiam quandam ſpeciem conſtituere, ſiue anomalium ſucceſ ſorem dici, qui in aliquibus legatarij naturam, in aliquibus autem hæredis imitatur: & rei ſingularis ratione (vt inquit Bartolus) tanquam le[*] gatarius habetur, at merito perſonæ, & tituli inſtitutionis, eorum etiam, quæ extrinſecus accidunt, nonniſi hæres exiſtimandus eſt, vt inſtat aliorum hæredum habeatur: ſic docuerunt Bartolus in l. ex facto, la 2. numero primo, ff. de hæred. inſtit. idem Bartolus, Alexand. Caſtrenſis, Salicetus, Iaſon, & Sichardus in dicta l. quoties, C. de hæred. inſtit. & ſequuntur communiter Doctores omnes Antiqui & Moderni, vt firmarunt Guil. Benedictis in dicto capite Rainuntius, verbo, in eodem teſtamento relinquens, el 1. numero 257. & ibidem Couarru. §. primo, numero 9. Coſta in dicto capit. ſi pater, prima parte, verbo, in re certa, numero 12. Bellonus ſupputation. iur. libro primo, capite 18. numero 1. Emanuël Suarez in addit. ad. Antonium Gomezium, primo tomo, capite 2. litera, G. Petrus de Peralta in rubrica, ff. de hæred. inſtitut. numero 27. Michaël Graſ ſus receptar. ſentent. §. inſtitutio, quæ ſtione 22. num. 2. & §. hæreditas, quæ ſtione 3. nu[*] mero 12. & 13. Ioannes Gratianus regula 281. numero 14. Sfortia Oddi in conſilio 37. numero 13. & 14. & 15. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſ ſis, libro primo, capite 2. numero 21. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, libro 4. capite 15. in principio, in verſiculo, poſtrema eſt ſententia: Ibidem etiam Authoresmetipſi explicarunt; inſtitutus in re certa, quibus in caſibus, ſiue quarum rerum reſpectu ſit loco hæredis, vel loco legatarij, ſiue participet de vno, aut altero: & vtrùm actionibus hæreditariis vti poſ ſit, illíſve conueniri, atque ex lege Falcidia, detractionem pati? An etiam mitti debeat in poſ ſeſ ſionem bonorum ex l. vltima, C. de edicto diui Adriani tollendo: de quo etiam Fachineus libro 4. capite 21. & commendo Imolam in dicto §. ſi ex fundo, numero 29. Guil. Benedictum in dicto capite Rainuntius, verbo, in eodem teſtamento relinquens, el 1. numero 257. & 258. & tribus ſequentibus, & vide numero 265. vſque ad numerum 272. Vbi conſtanter[*] defendit, inſtitutum in re certa dato cohærede vniuerſali habere ius accreſcendi, ſiue ad vniuerſam hæreditatem admitti, ſi cohæres vniuerſalis ante aditam hæreditatem, vel ante teſtatorem moriatur, ſiue hæreditatem repudiet: & omnibus fundamentis ſiue rationibus, quæ in contrarium excitari poſ ſent, pleniſ ſimè ſatisfacit. Quod ipſum ex profeſ ſo atque eruditê fecerat anteà Ioannes de Imola in dicto §. ſi ex fundo, ex numero 10. vſque ad numerum 18. & numero 33. & numero 76. vſque ad numerum 83. & in dicta l. quoties, §. ſi duo, numero 35. & 36. & eandem opinionem poſt alios multos, quos citat, eſ ſe communem, & iuris rationi magis conuenire, affirmat Coſta dicto verbo, in re certa, numero 13. ſequuntur Iulius Clarus §. teſtamentum, quæ ſtione 74. numero 10. Graſ ſus §. inſtitutio, quæ ſtione 22. & §. hæreditas, quæ ſtione 3. numero 3. Gratianus dicta regula 281. numero 12. vbi refert Caſtillum, Couarr. Anton. Gomez. Villalobos, & Menchacam idem tenentes, Iacobus Mandellus de Alba in conſilio 310. numero 16. & 17. vbi ex mente communi duplicem aſ ſignat huiuſce doctrinæ rationem, quæ ſic concludit, vt de ipſa dubitari nullo modo poſ ſit: Eandem quoque tenuit Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſ ſis, lib. 1. capite 2. num. 21. vt ſuprà vidimus numero 5. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, pro[*] vera reſolutione quæ ſtionis principalis huius Capitis, & materiæ, atque deciſionis dicti §. ſi ex fundo, intelligentia, neceſ ſarium eſ ſe inquirere veram rationem ad textum, in eodem §. ſi ex fundo, circa quam, ſic inuenio Scriptores omnes variare, & diſ ſentire, vt in reſolutione, aut explanatione quæ ſtionum eiuſdem materiæ variare, & diſ ſentire, vis quodammodo fuerit; vtpote cùm eas ſententias proponant, opinionés ve tueantur, quæ dicti §. rationi, iuxta eorum placita magis conueniant. Et inprimis Emanuël Suarez à Ribeira, ope[*] rum Antonij Gomezij additionator, in additionibus capitis ſecundi libri primi variarum, litera G. folio mihi 22. exiſtimauit, veram rationem illius textus deducendam ex vulgato quodam iuris principio, quo in fauorem vltimarum voluntatum, ſiue teſtamentorum prærogatiuam & gratiam ſtatutum eſt, im[*] poſ ſibiles conditiones, ſiue adiectiones omnes impoſ ſibiles, de teſtamentis reiiciendas fore, & pro non ſcriptis habendas, l. obtinuit, vbi. Doctores communiter, ff. de condit. & demonſtrat. §. impoſ ſibilis, vbi plenè Pichardus, Inſtit. de hæred. inſtit. l. 3. titulo quarto, partita ſexta, cum aliis iuribus adductis per Antonium Gomezium tomo primo variarum, cap. 12. de legatis, numero 67. Guil. Bened in cap. Rainuncius, de teſtament. verbo, reliquit, ex numero 11. cum ſequent. Sarmientum ſelectarum libro ſecundo, capite primo, & ſecundo, & tertio, D. Spino in ſpeculo, gloſ ſa rubricæ, prima parte, à numero 38. & gloſ ſa 14. à numero 138. Adiectio autem fundi, vel certæ rei particularis in inſtitutione, vitioſo atque impoſ ſibili modoa concepta videtur, ſiue impoſ ſibilitatem ideò inducit, quòd impoſ ſibile ſit, quòd hæres ſit aliquis, & quod in certa re dumtaxat ſuccedat: hæres[*] namque ſuccedit in vniuerſum ius, quod defunctus habuit, l. nihil aliud, ff. de verbor. ſignificat. l. hæres in omne, ff. de acquirenda hæreditate, Michaël Graſ ſus receptarum ſententiarum, §. hæreditas, quæ ſtione prima; & conſequenter rei certæ mentio, ſiue fundi adiectio, tanquam impoſ ſibilis, de inſtitutione reiicitur: idque per textum, quem Author ipſe ponderat coniuncta Raphaëlis Cumani argumenti interpretatione, in l. prima, ibi: Vel alio modo, ff. de conditionibus inſtitut. & hanc rationem ſequutus eſt etiam Emanuël Coſta in dicto cap. ſi pater, prima parte, verbo, in re certa, numero quinto, verſiculo, magis ergo, & tertia parte, verbo, pupillares, numero ſecundo, verſiculo, huius ſententia ratio, & ſelectarum libro primo, capite 8. numero octauo, & pro ratione dicti §. ſi ex fundo, conſtituerunt & alij Authores (quos ipſi non referunt,) Cumanus, inquam, in eodem §. ſi ex fundo, & in l. quoties, §. ſi duo, numero tertio, ff. de hæred, inſtitu. Socinus in. l. 3. §. purè, numero 3. ff. de liberis & poſt humis, Aretinus in l. cohæredi, §. finali, numero ſexto, ff. de vulg. & pupil. ſubſtitut. Verè tamen præcitati Authores ex eo decipiuntur manifeſtè, quòd ratio præfata (vt vides) non ſolùm vt fundi mentio de inſtitutione detraheretur, non vrgebat, imò in contrarium potiùs trahi poſ ſet, atque vt inſtitutionem vitiaret, ipſaque dubitandi rationem potiùs præ ſtaret, quàm difficultatem dilueret. Quod clarè conſtabit, ſi animaduertas, in ſpecie[*] dicti §. ſi ex fundo, negari non poſ ſe, quin ſi aliqua impoſ ſibilitas dari poſ ſet, ea ex verbis teſtatoris, ſiue ex facto ipſius, hoc eſt ex adiectione certæ rei particularis contingeret: Hæc autem vitiare ſolet inſtitu[*] tionem, & itidem vitiare deberet, vtpote cùm eſ ſet perplexitatis impoſ ſibilitas, quæ & inſtitutiones, & legata vitiat, l. ſi Titius, ff. de condition. inſtitut. cum aliis vulgatis, & à me addictis ſuprà, hoc eodem libro, c. 10. Et tamen in eo textu ex diſpoſitione, ſiue fauore legis non vitiat, vt ſtatim dicam, & videtur probare l. cum quidam, ff. de liberis & poſthumis, quæ ex alio, non ex impoſ ſibilitate fundamentum ſumit. Vnde & ſe[*] cundo loco exiſtimarunt alij (& in hoc conuenire videtur maior ferè pars eorum Authorum, quos in initio huius capitis commemoraui) deciſionem dicti §. ſi ex fundo, in iure accreſcendi fundari, & reliquam hæreditatem inſtituto in re certa accreſcere, ſiue propter ius accreſcendi illi obuenire. Cuius ſententiæ & permulti fuerunt ex Doctoribus antiquis, vt con ſtat ex Imola in eodem §. ſi ex fundo, num. 33. & numer. 91. Corneo in dicta l. quoties, C. de hæred. inſtit. colum. 3. Maranta in l. is poteſt, num. 18. ff. de acquirenda hæreditate, Graſ ſo dicto §. inſtitutio, quæ ſt. 22. Antonio Gomezio tom. 1. variarum, cap. 10. numer. 8. Gratiano regula 357. numer. 3. & conſilio incerti Author 88. n. 3. & num. 15. inter conſilia vltimarum voluntatum, volumine primo. Cæterùm contrariam ſententiam, imò inſtituto[*] in re certa non accreſcere reliquam hæreditatem, nec id prouenire ex iure accreſcendi, rectiùs docuerunt Salicetus, & Angelus in dicta l. quoties, columna prima, Imola in dicto §. ſi ex fundo, numero 33. & numero 91. vbi dicunt non eſ ſe propriam locutionem dicere, quòd inſtituto in re certa reliqua hæreditas accreſcat, nec eſ ſe propriè ius accreſ cendi, quod in dict. §. ſi ex fundo inducitur, ſed potiùs delationem quandam hæreditatis ex tacita defuncti voluntate, vt Salicetus aſ ſerit, ſed malè quidem, vt ſtatim oſtendetur: vel (vt inquit Imola) ex legis diſpoſitione, quæ voluit, quòd inſtitutiò in re certa trahatur ad vniuerſum, ne quis decedat pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus; & rectè quidem, vt dicam ſtatim. Mouentur autem prædicti concludenti ratio[*] ne, quòd in iure accreſcendi portio deficiens, portioni, non perſonæ accreſcit, l. ſi ex duobus §. ſi ali, iuncta l. ſi duo, l. ſi totam, & ibi Bart, notat, ff. de acquir. hæredit. & pro regula conſtituit, & multos refert Gratianus regula 557. in principio, & vltra eum ſic etiam adnotarunt Iaſon in l. re coniuncti, numero. 193. ff. de legatis tertio. Ioannes Cephalus in conſilio 390. numero ſeptimo, libro tertio, Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio octauo, numero 59. ſed in ſpecie dicti § ſi ex fundo, nulla portio hæ reditatis inſtituto in re certa data eſt: Ergo eiuſ dem textus deciſio non potuit fundari in iure accreſcendi; quod cum indiuio ſic etiam defendunt Cumanus in l. ex facto, numero ſecundo, ff. de hæred. inſtit. Iaſon in l. cùm quidam, numero quinto, ff. de liberis & poſthumis, Aretinus in dicta l. cohæredi, §. finali, numero ſexto ff. de vulgar. & pupill. ſubſtitut. Berous in capite Rainuntius, de teſtamentis, numero 247. & Guil. Benedictus ibidem, verbo, in eodem teſtamento, el. 1. numero 270. optimè Antonius Gomezius tomo primo variarum, cap. 10. de iure accreſcendi, numero 9. Vides ergo nec ſecundam iſtam rationem concludere ad textum, in dicto §. ſi, ex fundo. Quocirca & tertio loco, Ioannes Marcus Aqui[*] linus (cuius in hac materia hucuſque nullus mentionem facit,) in l. Centurio, ff. de vulg. & pupil. ſubſt. tertia parte, numero 20. ſecurè ſcripſit certæ rei in ſtitutionem in vniuerſam hæreditatem trahi, iuxta textum in dicto §. ſi ex fundo, ex præ ſumpta defuncti voluntate, quia teſtator dum inquit,[*] hæres eſto, vel, hæredem inſtituo, ſiue facio, videtur ſimpliciter ſiue partibus ex aſ ſe hæredem facere; verbum enim ipſum, hæres, hoc importat, vt interpretatur Vlpianus in l. ex facto, ff. de hæredibus inſtit. & dum etiam inquit ex re certa, putà ex illo fundo, videtur fundi mentionem, non reſtringendi, ſed augendi causâ feciſ ſe, perindêque habetur, ac ſi dixiſ ſet, præ ſertim, ſeu maximè ex fundo, ne aliàs videatur voluiſ ſe decedere pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus, quod ius noſtrum non patitur, l. ius noſtrum, ff. de regulis iuris; ſicque inutilem actum facere, atque viam ad impugnanda ſua indicia eligere, quod neutrum præ ſumendum eſt: Vnde cùm intelligatur ius ipſum vniuerſale ſimpliciter relictum, fundi mentio nihil operabitur, perindéque erit, ac ſi non eſ ſet adiecta. Et hactenus Aquilinus, qui (vt vides) expreſsè intelligit, fundari deciſionem textus in dicto §. ſi ex fundo, in præ ſumpta teſtatoris voluntate, ſed pro hac ſententia nullum refert Authorem, cùm tamen quamplures Authores ſic prius docuerint, aut in hac materia apertè præ ſenſerint: Inprimis namque Salicetus, & Angelus in dicta l. quoties, C. de hæredibus inſtit. expreſ ſim ſcribunt, & ſ æpè repetunt, inſtituto in re certa reliquam hæreditatem deferri ex tacita quadam defuncti voluntate, quæ colligitur propter titulum inſtitutionis, quem dederit inſtituto in re certa, quia videtur velle, quod per hoc habeat totum, non dato, ſiue deficiente hærede vniuerſali. Deinde Baldus in l. vnica, C. quando non petentium partes, numero 23. quem ſequitur Coſta in dicto capite, ſi pater, verbo, in re certa, numero 14. verſiculo, ſi inprimis, ex be nignitate legis, & præ ſumpta teſtatoris voluntate, id contingere arbitratur Gregorius etiam Lopez in dictal. 14. titulo tertio, partita 6. gloſ ſa magna, Todos los bienes, in illis verbis: Et longe intereſt, an quis fuerit inſtitutus in re certa ſine prohibitione, quòd plus non petat, vbi ex mente teſtatoris capere totum videtur, &c. In eodem prætereà conueniunt Cumanus in l. quoties, §. ſi duo, num. 4. ff. de hæred. inſtit, Andreas Siculus conſilio 2. columna finali, libro primo, & conſ. 71. columna penultima, in principio, lib. 3. Antonius Rubeus in l. non ſolùm, §. morte, n. 365. ff. de noui operis nunciatione. Verùm nec iſta ratio concludit ad textum in dicto[*] §. ſi ex fundo, nec etiam ſecura eſt; vrgent enim in contrarium grauiſ ſimorum Doctorum authoritates, & iuris non incognita, vulgata potiùs, & certa principia: Et inprimis Ioannes Imolenſis in[*] dicto §. ſi ex fundo: mihi, numero 33. & numero 68. & 78. conſtanter firmauit, inſtitutum in re certa, nullo ſibi cohærede dato, non habere totum ex præ ſumpta defuncti voluntate, ſed potiùs ex legis diſpoſitiones, quia teſtator hoc non dixit, hoc non expreſ ſit, & ſic credendum eſt, quòd noluerit amplius dare, ex regula l. vnicæ, §. ſin autem ad deficientis, iuncta doctrina Baldi ibidem, C. de caducis tollendis, & potiùs præ ſumi poteſt: oppoſitum, cùm assignando vnam rem, videatur de reliquis prohibere, l. maritus, C. de procuratoribus, l. cum Prætor, ff. de indiciis, capit. nonne, de præ ſumpt. & in hanc partem velut expreſsè inclinant alij multi, dum aſ ſeuerarunt, deciſionem dicti §. ſi ex fundo, procedere etiam contra voluntatem, ſiue contra prohibitionem teſtatoris volentis, quòd inſtitutus in re certa, amplius petere non poſ ſet, quos hîc conſulto omitto; ſtatim enim referam eos. Non ergo fundatur ille textus in tacita, aut præ ſumpta voluntate defuncti; ſic enim quoties de illa in contrarium con ſtaret, ſiue cùm præfatam prohibitionem teſtator adiiceret, ipſius deciſio ceſ ſaret. Prætereà eandem partem neruóse tuetur Petrus de Peralta in rubri[*] ca, ff. de hæredibus inſtituend. numero 27. & 28. & pluribus ſequentibus, ſcribens, & ſ æpè repetens, in ſtitutum in re certa quoad reliquum bonorum habere tacitam voluntatem contrariam ipſius teſtatoris, & nihilominùs legem contra præ ſumptam defuncti voluntatem, fundi mentionem detrahere: Deinde[*] num. 33. & ſeq. conſtituens, dict. §. ſi ex fundo, & ſimilium iurium deciſionem, fundari in fictione, non autem in præ ſumptione. Quamuis enim fictio ſit Contra veritatem per legem inducta; tamen diſponit ſupercerto, ideſt ſuper eo, quod lex habet pro certo, comperto, & explorato, licet ſit contra veritatem: quo caſu non cadit legis præ ſumptio, quæ ſuapte natura non concernit niſi id, quod dubium & incertum eſt, & ſuper eo cadit iuris præ ſumptio. Et hoc modo loquendi vtitur Author præfatus vbi ſuprà, num. 34. cuius reſolutio (quamuis ipſe aliter non probauerit eam) ſatis confirmatur ex his, quæ ſcripſerunt Doctores communiter in l. ſi is qui pro emptore, ff. de vſucapionibus: vbi Bartolus num. 21. Iaſon num. 166. Crotus n. 73. Bolognetus à n. 192. Curtius iunior in conſ. 4. n. 15. Bartholomæus Philippus in tractatu fictionum, 2. p.c. 1. Corraſius in l. qui liberos, n. 79. ff. de ritu nuptiarum. Iacob. Menoch. lib. præ ſumpt. 8. qui vnanimiter obſeruarunt, præ ſumptione ſemper[*] verſari circa rem dubiam, quæ ſcilicet eſ ſe, vel non eſ ſe poteſt: Fictionem verò eſ ſe in re certa, eius quod[*] eſt poſ ſibile, contra veritatem pro veritate à iure ficta aſ ſumptio: Fictio etiam dicitur quædam legis prouiſio, ſiue diſpoſitio, ita conſtabilita, vt ait Berous in[*] c. at ſi Clerici, in princip. n. 110. de iudiciis; & ſequitur Menochius dict. præ ſumpt. 8. n. 12. & 19. Præ ſumptio[*] verò & hominis diſpoſitio multis in caſibus, ver ſatur circa id quod eſt geſtũ , ſed ignoratur, qualiter geſtum fuerit. Quod eleganter dixit Marius Salomonius in l. Gallus, §. quidam rectè, ff. de liber. & poſth. Denique Fictio, & Præ ſumptio in multis differunt,[*] vt plenè reliquit ſcriptum Menoc. lib. 1. d. præ ſumption. 8. per totam. Sequitur ergo neceſ ſariò dicendum, textum in d. §. ſi ex fundo, in præ ſumptiua te ſtatoris voluntate fundari non poſ ſe; ſi quidem in fictione fundatur, vt ſentit Gloſ ſ. ibi, verb, detracta, & concludenter probauit Peralt. vbi ſupra. Sed & opinionis eiuſdem multi etiam alij videntur fuiſ ſe; Bellonus namque ſupputationum iuris, lib. 4. c. 18. [*] num. 1. cùm in hac materia verſaretur, non ſine my ſterio dixit, ex benignitate l. cum quidam, ff. de liberis, & poſthum. detracta mentione rei, inſtitutum in re certa remanere hæredem in ſolidum, nec de præ ſumpta, ſiue tacita teſtatoris voluntate, aliquod verbum ſcripſit. Guill, etiam Benedictus in dicto[*] cap. Rainuntius, verbo, in eodem teſtamento, el 1. num. 262. Baldi doctrinâ relatâ, rectiſ ſimè adnotauit, quòd inſtitutio rei certæ, licèt non sit verè vniuerfalis, eſt tamen vniuerſalis interpretatiuè, quia lex, ne teſtator dicatur teſtatus, & inteſtatus deceſ ſiſ ſe, eam interpretatur vniuerſalem: Itaque ſecun[*] dùm hæc, quæ ſingularia ſunt, & notanda in hac materia, non tractat in propoſito lex de interpretanda, ſiue coniecturanda, aut præ ſumenda defuncti voluntate, ſed de remouendo obſtaculo illo, ne teſtator pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus deceſ ſiſ ſe dicatur, & propter illud ſic diſponit, ſiue interpretatur inſtitutionem vniuerſalem. In quo[*] ſenſu optimè etiam, & verè textum in dicto §. ſi ex fundo, intelligit Antonius Gomezius tom. 16. variarum, cap. 2. de ſucceſ ſione vniuerſali, numer. 16. & cap. 10. de iure accreſcendi, num. 9. Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 4. tit. 3. numer. 17. vnde nec Aquilini ratio probari poteſt, ſed falſa potiùs redditur ex his, quæ hactenus diximus. Quapropter vt rem iſtam abſoluam, & dilucidè [*] magis declarem, tertiò, & principaliter conſtituendum erit, veriſ ſimum eſ ſe (vt ex Imola, & multis aliis Authoribus ſuperiùs dicebam) inſtitutum in re certa non dato ſibi cohærede, ad vniuerſam admitti hæreditatem ex beneficio ſiue diſpoſitione legis, quæ eo caſu rei particularis mentionem adimit, l. cùm quidam, ff. de liberis, & poſthumis: Et ſic[*] cùm teſtator dicit, Titius ex fundo hæres eſto, aut Titium ex fundo hæredem inſtituo, ſiue facio (in hoc enim nulla vis eſt) l. quoniam indignum, C. de te ſtamentis: ex prouiſione ſiue diſpoſitione legis remanent verba illa, Titius hæres eſto, quæ ex ſui proprietare vniuerſam hæreditatem deferunt Titio; hoc enim ipſum importat verbum Hæres, l. ex facto proponebatur, ff. de hæred, inſtit. & ſic totam conſequitur hæreditatem Titius ex verbis quæ ſuperſunt, ſublata rei particularis mentione, ad quam tollendam fauor, ſiue diſpoſitio, aut prouiſio legis in eo[*] fundatur, quòd licèt adiectio rei particularis, eius naturæ eſ ſe videretur, vt tolli non deberet, ſiue haberi pro non ſcripta, vtpote cùm contrarietatem ſiue perplexitatem quodammodò induceret, tamen vt ex aliis inquit Ioannes Crotus in d. l. re coniuncti, num. 59. quia quando ex duabus qualitatibus contrariis, quæ contrarietatem, ſiue perplexitatem inducunt, diſ ſolui tamen poſ ſunt, vt in terminis no ſtris ſcribit Ioannes de Imola in eodem §. ſi ex fundo, num. 68. vna eſt fauorabilior altera, illa præfertur, & ſic valet actus. I. inter pares, ff. de re iudicata, cap. fin. eod. tit. Vnde cùm qualitas teſtamenti ſit fa[*] uorabilior, l. ſi pars, ff. de inofficioſo teſtamento, præ fertur, & valet inſtitutie propter eius fauorem, vt clarè, & eleganter probatur in d. l. cum quidam, ff. de liber. & poſthum. & ad vniuerſum trahitur, nec in ipſa ſolare particulari ſuſtinetur: Idque ideò, ne teſtator dicatur pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus deceſ ſiſ ſe, quod ius noſtrum non patitur, l. ius nostrum, ff. de regulis iuris. Et hæc eſt vera huius deciſionis ratio, quæ colligitur ex dict. §. hæreditas, verſic. & ſi vnum, Inſtitut. de hæredibus inſtituendis: & traditur per Gloſ ſam in dict. l. quoties, C. eodem titulo, per Imolam (qui ipſe refert alios) in dict. §. ſi ex fundo, num. 68. & num. 78. & in l. quoties, §. ſi duo, num. 35. ff. de hæredibus inſtituendis. Aretinum in l. cohæredi, § final, num. 7. ff. de vulgar. & pupil. ſubstitut. Guill. Bened. in dict. cap. Rainuntius, verbo, in eodem testamento, num. 262. Anton. Gom. variar. d.c. 2. num. 16. & d. cap. 10. num. 9. Ruinum in conſ. 54. column. 2. volum. 2. Socinum iuniorem in conſil. 95. num. 12. lib. 1. Burgos de Paz in l. 3. Tauri, num. 857. Padillam in l. eam quam, num. 93. C. de fideicom. Menoc. in conſ. 224. num. 51. lib. 3. qui tamen (vt penes ipſos videri poterit) non ita dilucide, & diſtinctè rem hanc explicarunt. Quartò & principaliter conſtituendum eſt, ex[*] his quæ ſuperiùs diximus, petendam eſ ſe ſolutionem, atque, explanationem quæ ſtionis admodùm difficilis, & inter Scriptores omnes hactenus controuerſ æ, vtrùm ſcilicet expreſ ſa teſtatoris voluntate, atque diſpoſitione effici poſ ſit, ne inſtitutus in re certa ad vniuerſam hæreditatem admittatur, ſiue plus accipere prohibeatur; etiam nullo alio cohærede dato, ſiue nullo alio hærede exiſtente: quo in[*] dubio Bart. quidem, & alij permulti, qui eum ſequuntur, tradiderunt communiter, deciſ. text. in d. §. ſi ex fundo, ex voluntate teſtatoris ceſ ſare, & conſequenter prohibitionem huiuſmodi valere, atque ex ipſa ſic teſtamentum corruere, vt tota res ad cauſam inteſtati reducatur, ac ſi certæ rei inſtitutio nulla præceſ ſiſ ſet: Id autem non vno modò, ſed & multis in locis Bart. firmauit in d. l. quoties, §. ſi duo, ex num. 2. ff. de hæred. inſtit. in l. ſi ego, num. 2. ff. de iniusto, rupt. in l. re coniuncti, num. 35. ff. de legat. 3. in l. ſi quis priore, num. 3. ff. ad Trebell. & in conſ. 136. Titius fecit, num. 2. latiùs in conſ. 177. Mathæolus, Paul. Caſtr. in l. ſi poſthumus à primo num. 2. ff. de liberis, & poſthum. & in dict. §. ſi duo. Alberic. in l. ſeruo manumiſ ſo, ff. de condiction. indebiti. Bald in l. vnica, C. quando non petent. partes, nu. 23. & eſ ſe communem ſententiam profitentur, atque ſequuntur illam Corn. Curt. iun. Iaſ. & Pariſ. quos in vnum recenſet, & iſtam partem amplectitur Emanuel à Coſta in c. ſi pater, de teſtamentis in 6. verba, in re certa, num. 14. in princ. & in verſ. ego imprimis reſoluo. Gozad. in conſ. 21. col. 6. Crauet. de antiquitate temporum, in 4. part. ſectione prima, num. 130. & 133. Gregorius Lopez in l. 14. titul. 3. part. 6. verbo, todos los bienes. Ripa in l. re coniuncti, ff. de legatis 3. num. 13. & ibi Crotus num. 55. Cagnolus in rubrica, C. quando non petentium partes, num. 36. & ibi quoque Bologn. ſub num. 41. verſic. ſi tamen contingeret. Viglius in §. hæreditas, ad finem, Institut. de hæredib. institut. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 10. de iure accreſcendi, num. 10. & 11. & Emmanuel Suares, eius additionator in addit. ad cap. ſecundum, tom. 1. littera G. fol. mihi 22. Guill. Bened. in dict. cap. Rainuntius, verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, num. 105. cum ſequentibus, & verbo, in eodem teſtamento relinquens, el 1. num. 272. Purpuratus in conſ. 558. lib. 2. Iulius Clarus receptarum ſententiarum, §. teſtamentum, quæ ſt. 72. num. 3. Michaël Graſ ſus §. institutio, quæst. 21. nu. 3. Iacobus Menochius in conſil. 483. lib. 5. Ioannes Matiençus in l. prima, tit. 4. gloſ. 10. num. 47. lib. 5. nouæ collectionis regiæ, Petrus Gregor. in Syntagmate iuris, lib. 46. cap. 11. nu 15. Ioannes Marcus Aquilinus in l. Centurio, 3. p.n. 21. 22. 23. & quatuor. ſequent. ff. de vulg. & pup. Videamus ergo, numquid ſententia hæc, quæ tantorum Patrum authoritate munitur, vera in ſe ſit, idque cùm dignoſci minimè poſ ſit, niſi eorundem fundamenta & rationes prius perpendantur atque expendantur, illa quæ magis vrgent, in medium proferre neceſ ſarium omninò eſt, vt ſi ipſis concludenter reſponderi poſ ſe oſtendamus, nec verè concludere, in contrariam opinionem animum inclinare non dubitemus. Præcipuum ergo huius[*] partis fundamentum (vt ipſimet credunt) præ ſtat Vlpianus in l. quoties, §. ſi duo, ff. de hæred. instit. quo loco ſic reliquit ſcriptum: & duo ſint hæredes instituti, vnus ex parte tertia fundi Corneliani, alter ex beſ ſe eiuſdem. fundi: Celſus expeditiſ ſimam Sabini ſententiam ſequitur, vt detracta fundi mentione, quaſi ſine partibus hæredes ſcripti hæreditate potiantur, ſi modò voluntas patrisfamilias manifeſtiſ ſimè non refragetur. Hactenus Iureconſultus, ex quo ſuperiores omnes Authores clarè exiſtimarunt deduci, rei certæ mentionem adimendam non eſ ſe de inſtitutione, quoties de contraria patrisfamilias voluntate manifeſtiſ ſimè conſtare poſ ſit, & inde conſtituunt, dict. §. ſi ex fundo, deciſionem, ex textu. in. d. §. ſi duo, declarari, vel limitari, vt minimè procedat ex contraria, manifeſtiſ ſima tamen teſtatoris voluntate. Verumenimverò, iidemmet Authores errore ma[*] nifeſto labuntur; ſic enim iuxta prædictum ſenſum, aut interpretationem dicendum eſ ſet, in eo §. quæ ſitum, aut dubitatum fuiſ ſe, an detracta fundi mentione, in vniuerſa hæreditate ſuccedere deberent hi, qui ex partibus inæqualibus alicuius fundi hæ redes inſtituti ſunt. Quod certum erat; & indubitatum, & in dict. §. ſi ex fundo, & aliis iuribus ſimilibus, ita clarè deciſum, vt nullo modo ſibi ſuadere aliquis poſ ſit, de hoc mouiſ ſe quæ ſtionem, ſiue dubitandi rationem habuiſ ſe Vlpianum Iurecon ſultum: Et conſequenter verba illa, quæ continentur in verſiculo, ſi modo, ad limitationem eius, de quo Vlpianus nec tractauit, nec excogitauit, expendi non poſ ſunt. Quæ ſtio igitur, quæ in eo §. tra[*] ctabatur, ad diſtributionem partium pertinebat, quas in fundo inſtituti, in vniuerſa hæreditate habituri erant, an ſcilicet ex æqualibus. portionibus ſuccederent, an verò ſecundum partes, quas in fundo habituros eos expreſ ſit teſtator? Et reſpondet Vlpian. detracta fundi mentione, æqualiter ſucceſ ſuros eos, quaſi ſiue partibus inſtitutos: Poſtmodùm verò limitat hoc, niſi voluntas teſtatoris manifeſtiſ ſimè refragetur, ſi voluerit, inquam, eos ex inæqualibus partibus hæredes eſ ſe: Et ſic textus ille non debet allegari ad iſtum articulum, nec pro ſententia Bartoli quidquam facit. Id quod poſt Salicetum, Baldum, & Angel, optimè probauit Ioannes de Imol. in d. §. ſi ex fundo, num. 59. in princip. & num. 61. & 65. & in eodem §. ſi duo, num. 37. in verſic. aduerte tamen pro intellectu. Et in eodem ſenſu textum illum accipiunt Balduinus in Iu ſtinianum, pagina 73. & 74. Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 11. in verſic. imò, vt reſpondet Vlpianus. Et hos non referens, ſibi potiùs intellectum iſtum tribuens Ioann. Gutier, in repetitione l. vnicæ, C. quando non petentium partes, num. 22. vbi rectè adnotauit, manifeſtiſ ſimam illam defuncti voluntatem non impedire vllo modo ius accreſcendi, ſed portionem vacantem diſtribuere certo modo inter hæredes: Sic etiam videtur intelligere Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſis, art. 11. n. 66. in verſ. cæterum aduersùs Dinum. Nec obſtat huic veriſ ſimæ interpretationi id,[*] quod opponit Bart, in eod. §. ſi duo, num. 3. ad inducendam inæqualitatem inter cohæredes, manifeſtiſ ſimam voluntatem neceſ ſariam non eſ ſe, ſed manifeſtam ſufficere, ex Vlpiano in eadem l. quoties, §. 1. ideò ad diſtributionem partium non videri prædicta verba referri poſ ſe: Nam reſpondet Imo. in d. §. ſi ex fundo, num. 60. & in dicto §. ſi duo, num. 39. Inprimis, quòd manifeſtiſ ſima dicitur eſ ſe vo[*] luntas, quæ etiam apparet ex coniecturis, vt eſt text. in. l. ſi quis locuples, ff. de manumiſ. teſtamento, & notarunt DD. communiter in l. licet Imperator, ff. de legat. 1. & de vſufruct. lib. 1. cap. 1. ad fin. latiùs probaui. Secundò, & eleganter reſpondet,[*] ideò manifeſtiſ ſimam requiri voluntatem in eo textu, quia videbatur, quod ex rata aſ ſignata in in ſtitutione particulari, deberemus præ ſumere mentem teſtatoris fuiſ ſe, quòd haberent eandem rat am in hæreditate: tamen iſta coniectura non ſufficit, ſed oportet quòd aliter manifeſtiùs conſtet de voluntate teſtatoris ad hoc vt non veniant æqualiter ad ipſam hæreditatem: Quapropter Vlpianus adiecit: Si modo voluntas manifeſtiſ ſimè non refragetur. Quaſi requiratur aliter conſtare, quàm ex aſ ſigna[*] tione facta in inſtitutione particulari, & ideò attendere noluit ad coniecturam, quæ ex aſ ſignatione partium in inſtitutione fundi deduci poterat, quia videbat neceſ ſe eſ ſe, fundi mentionem de ipſa inſtitutione prius detrahere, vt inſtituti in fundo, in vniuerſa hæreditate ſuccedere poſ ſent, iuxta textum in dict. §. ſi ex fundo: Detracta autem fundi mentione, & partium diſtributiones tolli neceſ ſe eſt, & ſic remanent ſine partibus inſtituti; idcircò ſuccedere debent æqualiter, & hoc ſignificant illa verba, Quaſi ſiue partibus: Diſtributio ergo partium fundi, quæ legis diſpoſitione tollitur, non poteſt inducere coniecturam voluntatis quoad diſtributionem partium hæreditatis, ſed alia maiori coniectura opus eſt, vt ponens exemplum aduertit Imola in d. §, ſi ex fundo, num. 60. & in d. §. ſi duo, num. 39. Secundò deinde mouetur Bart. quia vt quis ſine[*] hæreditate hæres ſit, & perplexitas, & contrarietas eſt, quorum neutrum ratum habendum eſt, vt de primo eſt tex. in l. ſi Titius, ff. de condition, inſtitutionum: Et de ſecundo in l. vbi repugnantia, ff. de regul. iur. Talis autem videtur eſ ſe diſpoſitio teſtatoris prohibentis, ne inſtitutus in re certa ampliùs petere poſ ſit, cùm non poſ ſit decedere pro parte te ſtatus, & pro parte inteſtatus; ideò vitiari debet tota diſpoſitio. Sed huic obiectioni ſatis patet ſolutio ex his, quæ ſuperiùs diximus, dum con ſtituimus veram rationem ad textum in dicto §. ſi ex fundo: Et eidem in terminis etiam reſpondent Ioannes de Imola in eodem §. ſi ex fundo, num. 67. & 68. & Ioannes Crotus in l. re coniuncti, ſub num. 59. ff. de legatis tertiò. Quorum ſolutio vera eſt, & omni[*] nò tenenda; tametſi contrà ſenſerit Ioannes Marcus Aquilinus in dict. l. Centurio, tertia parte, num. 22. Vbi dicit, prædictæ argumentationi non ſatis re ſpondere Crotum, & Imolam; ipſe tamen nulla ratione aut fundamento eorum ſolutionem improbat, nec aliud dicit, vnde iniuſtè à doctiſ ſimorum Virorum doctrina diſcedit: Peregrinus quoque de fideicommiſ ſis, artic. 11. ſub num. 66. in ver ſiculo, aduersùs Dinum, fol mihi 94. fundamento Bart. reſpondet, & dicit iſtud eſ ſe de quo quæritur, an ſcilicet diſpoſitio hæc iuri repugnans vitietur in hac parte; an verò vitiet inſtitutionem tex. autem in d. l. ſi Titius, quòd locum habet, in perplexitate facti. Tertiò expendit Bartolus textum in l. penultima,[*] ff. de iniuſto, rupto, & in l. ſi poſthumus, verſiculo, ſi cum duobus, ff. de liberis, & posthum. Circa quæ iura ampliùs non inſiſtam, eorum potiùs ſolutionem ideò omittam, quòd Bart, opinionem non probare, Angelum etiam in eadem l. penultima, optimè eiſdem reſpondiſ ſe non ignorem: & Angeli ſolutionem probauit Imola in d. §. ſi ex fundo, num. 68. & in d. §. ſi duo, num. 41. verſ. item non obſtat, Ioan. Crot, in dict. l. re coniuncti, num. 60. Quartò deinceps, & ſequenti argumentatione[*] adducitur Bart. quod ſicut inſtitutio in re certa, tacitè attrahit ad ſe vniuerſam hæreditatem, ex textu in dict. §. ſi ex fundo: ita inſtitutio facta de ſeruo, tacitè attrahit ad ſe hodie libertatem, l. quidam cùm ſeruum, C. de neceſ ſariis ſeruis hæred, inſtit. & tamen ſi teſtator expreſsè prohibuerit, ſeruum fieri liberum, inſtitutio vitiatur, & ſeruus non erit liber: Ergo ſimiliter (inquit ipſe) ſi conſtet de voluntate te ſtatoris, quod noluit inſtitutum in re certa, ad vniuerſam hæreditatem admitti, vitiabitur inſtitutio, & res omnis reducetur ad cauſam inteſtati. Cæterùm huic argumento eleganter, & argutè re[*] ſpondet Imola in eodem §. ſi ex fundo, num. 68. & in dict. §. ſi duo, num. 41. ſcribens ſeruum à domino hæ redem inſtitutum, ex præ ſumpta eiuſdem domini voluntate conſequi libertatem, vt patet in d. l. cùm quidam: Dominus enim, qui ſeruum ſuum hæredem eſ ſe voluit, voluiſ ſe etiam videtur, eum eſ ſe liberum cùm aliàs ſiue libertate hæres eſ ſe non poſ ſit: Ideò nimirùm, vt cùm conſtet de expreſ ſa voluntate teſtantis, quòd noluit illum eſ ſe liberum; tunc non habeat libertatem, quia in obſcuris & incertis, non in claris, & certis locus eſt coniecturis. Sed in caſu præ ſenti inſtitutus in re certa, non habet totum ex præ ſumpta mente teſtantis, quia imò præ ſumi poteſt oppoſitum (vt in ratione ad textum in dict. §. ſi ex fundo, ſuperiùs obſeruabam,) ſed potiùs ex legis diſpoſitione, quæ rei certæ mentionem adimit, cùm non poſ ſit quis pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus decedere. Quæ ratio (vt[*] Imola ipſe rectiſ ſimè inquit) eſt vniformis, etiam ſi teſtator prohibeat, ne inſtitutus in re certa amplius petere poſ ſit; & ſic vniformiter debet habere locum diſpoſitio: Nam contraria voluntas teſtatoris quidquam operabitur, ex regula l. nemo poteſt, ff. de legat. 1. & hanc ſolutionem tradit etiam (ſed Imolæ mentionem non facit) Menchaca de ſucceſ ſionum progreſ ſu, lib. 1. §. 3. num. 61. Vbi quærit[*] vnum, quod ab alio in hac materia tactum non vidi, quare ſcilicèt, vt lex antiqua induxit tempore Digeſtorum, quòd inſtitutio partis traheretur ad totum, non ita induxit, quòd inſtitutio ſerui traheretur ad libertatis donationem: de quo curioſus Lector ibidem (cùm neceſ ſe fuerit) inſtrui poterit.[*] Prædicta ergo ſolutio omninò tenenda eſt, quidquid in contrarium inſurgat Aquilinus in dict. l. Centurio, 3. parte, num. 23. cuius doctrina vera non eſt, & deſtruitur euidenter ex his, quæ diximus, ſuprà, ex num. 24. cum ſequentibus. [*] Vltimò tandem pro opinione Bart. induci ſolet textus in l. Luclus, §. quæ habebat, ff. ad Trebell. Pro[*] cuius ſolutione animaduertendum erit, longè intereſ ſe, an ſimus in directa inſtitutione, in qua te ſtator prohibere non poteſt, quòd directò, inſtitutus, vniuerſam non conſequatur hæreditarem, ne reſultet inconueniens d. l. ius noſtrum, ff. de regul. iur. An verò in fideicommiſ ſaria verſemur; in ea namque prohibere poteſt teſtator, ne vnius fideicommiſ ſarij portio deficiens alteri accreſcat, quia ex hoc non poteſt abſurdum illud ſequi, vt decedat quis pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus: Nam licèt portio deficiens non accreſcat fideicommiſ ſario coniuncto, recurrit tamen ad hæredem ſcriptum: Qua ratione ius accreſcendi in legatis,[*] & fideicommiſ ſis, etiam vniuerſalibus prohiberi poſ ſe, quia ceſ ſat præ ſcripta ratio, tradiderunt Bald. Caſtr. & alij DD. communiter indict. §. quæ habebat. idem Bald. in l. unica, num. 13. & num. 23. C. quando non petentium partes. Ioannes Crotus in l. re coniuncti, num. 52. & 53. & ibi Ripa num. 179. ff. de legatis tertio. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæ ſtione 74. num. 1. Curtius iunior, Paulus Pari ſius, Aymon Crauet. Alexand. & Couar. quos refert, & reſoluit Franciſcus Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 10. titul. 3. num. 2. in fine, & num. 21. & quamplurimos concordantes adducit Pereg. de fideicommiſ ſ. art. 9. ſub num. 3. & artic. 11. num. 65. Menchac de ſucceſ. progreſ. lib. 3. §. 23. num. 103. Vbi ob rationem prædictam, textum etiam in d. §. quæ habebat, & alia iura, quæ allegat, magis, atque in fortioribus terminis probauit, ius accreſcendi etiam abſque prohibitione teſtatoris ceſ ſare in ſubſtitutione fideicommiſ ſaria, ſi vnus[*] ex fideicommiſ ſariis repudiet partem ſuam; & tunc hæres inſtitutus, qui remanet hæres fideicommiſ ſi, partem repudiatam in ſe retinet, nec alteri fideicommiſ ſario accreſcit, quia teſtator in ea parte habet hæredem, vt ibi latè, & ſubtiliter comprobat; & in eodem §. 23. num. 102. agit de intellectu ad[*] textum in dicto §. quæ habebat: & aſ ſignat nonum, & verum intellectum, iuxta quem, ſiue ſuperiorem interpretationem nullo modo probat ille textus Bartol. doctrinam: ſuperiora denique fundamenta[*] concludenter in eius fauorem non vrgent; alia verò, quæ pro eadem etiam parte ſolent adduci, ſciens conſultóque omitto, cùm videam illa nimis debilia eſ ſe, & rectè per Crotum confutari loco à me relato ſuprà. Quocirca in eodem articulo, & quæ ſtione ſuccedit[*] ſecunda, & omninò contraria opinio, vt ſcilicet, nec expreſ ſa teſtatoris prohibitione effici poſ ſit, ne inſtitutus in re certa, vniuerſam conſequatur hæ reditatem; ideò non obſtante prohibitione, tota hæreditas pertinere debet ad ſic inſtitutum in re certa: Et hæc fuit opinio Dini in l. ſi quis ita hæres[*] inſtitutus fuerit, excepto fundo, ff. de hæred, inſtit. quem ſequuntur Alexand. in l. quoties, num. 11. C. de hæredibus inſtituend. &, in l. ſi quis priore, num. 9. ff. ad Trebellian. Vbi alios Authores refert, & aſ ſerit hanc eſ ſe communem opinionem, Baldus in eadem l. ſi quis ita hæres, idem Bald, in l. dominus, §. 1. ff. de vſufructu, & in conſil. 468. & 480. lib. 7. & in conſ. 379. column. 2. lib. 4. Angelus in conſil. 148. D. Quircius colum. 3. Federicus de Senis in conſil. 126. Ancharanus in cap. 1. in fine, de teſtamentis. Barbatia in conſ. 71. colum. 8. lib. 3. Salicetus in l. vnica, num. 16. C. quando non petentium partes: Vbi Romanus num. 30. & Sapia num. 49. Philippus Francus in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. num. 32. in verſic. ergo quæritur. Curtius ſenior, qui latiſ ſimè loquitur in conſ. 74. Faber in §. hæreditas, num. 4. Inſtitut. de hæred. inſtituend. & ibi Angelus Aretinus num. 5. dicens, quòd hæc eſt veritas in hoc puncto, & hanc eſ ſe communem opinionem teſtantur Decius in rubrica, C. quando non petentium partes, in prima lectura, num. 3. & in ſecunda lectura, num. 21. Ripa in l. re coniuncti, ff. de legatis tertio, num. 134. & ibi Crotus num. 61. & Ioannes Bolognetus num. 296. Aimon Crauet. in conſil. 360. num. 4. lib. 3. Capra in conſil. 9. in tertio dubio, num. 15. Ruinus in conſil. 109. colum. fin. circa principium, lib. 3. Ioannes Cephalus in conſil. 438. num. 79. lib. 3. Iacobus Menochius in conſil. 224. num. 52. lib. 3. & poſt longam, accuratámque diſputationem, hanc eſ ſe veriorem ſententiam conſtanter defendit Ioannes de Imola in dict. §. ſi ex fundo, num. 66. & 70. videndus ex num. 59. & in dict. l. ſi ita quis, num. 3. & in dict. l. quoties, §. ſi duo, à num. 37. vſque ad finem §. & in cap. Rainuntius, num. 64. de teſtamentis: & ibidem Ioannes de Anania num. 44. Franciſcus Duarenus lib. 2. de iure accreſcendi, cap. 14. Menchaca de ſucceſ ſionum progreſ ſu, in præfatione, lib. 3. num. 4. & num. 17. 18. 19. & §. 23. num. 105. Gualdenſis de arte teſtandi, titulo 6. cautela 15. num. 4. Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum vo luntatum, lib. ſexto, titulo 1. num. 6. Iulius Clarus receptarum ſententiarum, §. teſtamentum, quæ ſt. 74. num. 3. Vbi dicit, opinionem Dini contra Bartolum eſ ſe magis communem, & conſulit, quod de facili quis ab ea non recedat in praxi, quia ſuſtinendo teſtamento fauet. Ioannes Gutierrez in l. nemo potest, ff. de legatis primo, num. 103. in fin. videndus ex n. 98. & in dict. l. vnica, C. quando non petentium partes, n. 19. ante finem: videndus ex n. 18. vſque ad numerũ vigeſimumſextum; quibus in locis hanc opinionem, & veriorem eſ ſe & communiorem profitetur: Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 2. dubitatione 2. verſic. 29. & lib. 3. interpretatione prima, dubitatione 5. ſolutione 3. num. 11. fol. 25. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſis, art. 11. num. 66. & in hanc ſententiam procliuior eſt Andreas Fachineus controuer ſiarum iuris, lib. 4. cap. 15. ad finem. Eandem etiam[*] libentiùs & ego amplector, & fundamenta, ſiue rationes vtriuſque partis attentè, & cordatè perpendens, omninò ſequendam, & probandam eſ ſe arbitror; & ad ſic tenendum, ſequentibus moueor fundamentis, quæ præcisè, & concludenter adſtringunt. Ac primùm quidem, quòd ademptio mentionis[*] rei certæ (vt numeris præcedentibus dicebam) de in ſtitutione, legis miniſterio, & diſpoſitione, non autem ex voluntate teſtatoris contingit: Sed teſtator efficere non poteſt, ne leges in ſuo teſtamento locum habeant, l. nemo poteſt, ff. de legatis 1. Ergo voluntas teſtatoris etiam expreſ ſa non poterit impedire adimpletionem rei certæ de inſtitutione; & conſequenter in repugnantia voluntatis defuncti, qui videtur pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus decedere voluiſ ſe, quod ius noſtrum non patitur, via teſtati eligi debet, quæ fauorabilior eſt, l. pars, ff. de inofficioſo teſtamento: Quod abſurdum,[*] aut regulis iuris contrarium nullo modo eſt; ſibi enim imputare debet teſtator, qui legem contempſit, quàm ſcire debebat habere locum in ſuo te ſtamento, & ſi aliter diſpoſuit, ſtandum eſt legi; vt iure, atque authoritate comprobans, rectè adnotauit Franciſc. Mant. de coniect. vltim. volunt, lib. 6. tit. 6. num. 6. & num. 18. Et in terminis quæ [*] ſtionis noſtræ (vt ſuum vnicuique tribuamus) optimè præ ſentit Ioannes Gutierrez in repetitione dict. l. vnicæ, C. quando non petentium partes, n 19. in fine: Vbi ſcribit, quòd ſecundum vtramque opinionem Bart. & Dini, datur inconueniens, quòd voluntas teſtatoris non ſeruetur: In prima opinione Dini, quòd prohibitio teſtatoris non valeat, & habeatur ac ſi nõ prohibuiſ ſet: & hoc non dicitur inconueniens propriè; imò iuridicum eſt, quia nemo poteſt facere, quin leges in ſuo teſtamento locum habeant: In altera verò opinione Bart. datur maximum inconueniens, quod tota cauſa deuoluatur ab inteſtato, quod eſt abſurdum; quid enim peccauit voluntas teſtatoris in ea parte, quâ fuit ſolemnis, vt per alteram particulam teſtamenti tollatur? Et hactenus Ioannes Gutierrez. Potiùs ergo vitiari debet expreſ ſa voluntas teſtatoris, vtpote ſubſtantiæ teſtamenti contraria, ex dicta l. ius noſtrum, ff. de regul. iur. quàm ipſa principalis inſtitutio, l. cum precario, ff. de precario. Et quæ ibi notarunt Doctores cõmuniter . Verùmenimverò, rationi huic, quam videbat[*] nimis vrgere, conatus eſt reſpondere Ioannes Marcus Aquilinus in d. l. Centurio, 3. par. n. 25. & in effectu reſpondet, regulam d. l. nemo poteſt, & dict. l. ius noſtrum minimè obſtare, quia iſte, qui vnum tantùm in re certa hæredem inſtituit, & ne ei quid aliud accreſcat, prohibuit; teſtatus ex aliqua parte non cenſetur (vt ipſe credit) cùm ne de ſua quidem teſtatus fuerit, ſed in totum inteſtatus cenſetur. Hæc tamen ſolutio (vt vides) falſa quidem[*] eſt, nec ſuſtineri valet aliquo pacto; tum quia ſumit fundamentum ex diſtinctione, quam idemmet Author propoſuit ibidem, num. 22. quæ tamen improbabitur ſtatim illation. 2. cum etiam, quia dicere, teſtatorem in ea ſpecie teſtatum ex aliqua parte non videri, maximum abſurdum eſt, & ipſi veritati contrarium, vt ſtatim illatione quinta, ſubiiciam, atque ex dictis hactenus conſtat manifeſtè. Deinde, & ſecundo loco pro opinione Dini pon[*] deratur tex. in l. ſi quis ita, 74. ff. de hæred, inſtit. Vbi ſcribitur, quòd ſi quis ita hæres inſtitutus fuerit, Ex certo fundo, excepto vſufructu, hæres eſto, perinde eſ ſe iure ciuili, atque ſi ſine ea re hæres inſtitutus fuiſ ſet: Idque authoritate Galli Aquilij factum eſ ſe. Vnde deducitur expreſsè, prohibitionem teſtatoris nihil operari quominus inſtitutus in re certa, totam conſequatur hæreditatem. Nec valet[*] aliquid ſolutio Ioannis Marci Aquilini in eadem l. Centurio, 3. part. num. 24. qui proſequendo diſtinctionem à ſe propoſitam ibidem num. 22. reſpondet in ea lege, inſtitutum in fundo, cenſeri ex aſ ſe in ſtitutum, & ob id exceptionem vſusfructus reddi inutilem: Id enim eſt contra verba clara illius textus, vbi ex fundo fuiſ ſe quem inſtitutum, non ex aſ ſe dicitur, & conſtitutum, quia inſtitutus fuit ex fundo non adiecta hæreditatis portione, non ſolùm eſt diuinare, ſed etiam violare literam illius tex. prout ſtatim illatione 2. probabitur, Tertiò deinceps, & pro eadem parte facit, quod[*] ſpeciale eſt in milite, ne in eo locum habeat deci ſio textus in dicto §. ex fundo. Vnde in contrarium videtur ius commune in pagano, l. ius ſingulare, ff. de legibus: Et ſic in noſtra quæ ſtione argumentatur Imola in eodem §. ſi ex fundo, num. 61. in principio. Et vt clarius percipias, aduerte, inſtitutum à mili[*] te ex fundo, vel alia re particulari certa, non effici hæredem vniuerſalem, nec ad reliquam hæreditatem admittendum fore, niſi expreſsè conſtet de voluntate militis, quòd eum voluit admitti, licèt ſecus ſit in pagano, vt ſuprà vidimus, & probat textus in l. ſi miles vnum, ff. de militari testamento: vbi ſi miles vnum ex fundo hæredem ſcripſerit, creditur quantum ad reſiduum patrimonij, deceſ ſiſ ſe inteſtatus: Miles namque ex priuilegio decedere[*] poteſt pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus, vt ille texens probat, & l. miles ita, in principio, eodem tit. l. cogi, §. ſed ſi miles, ff. ad Trebellian. §. hereditas, Institut, de hered. inſtitu. & ita tenent Gloſ ſ. in dict. §. ſi ex fundo, & in l. qui non militauerat, ff. de militari teſtamento. Fulgoſius, Romanus, Alexander, Decius, & Caro Saccus in l. prima, C. de teſtamento militis. Cumanus in dict. l. ſi miles vnum, & in l. ſi duobus, eiuſdem tituli, Angelus Aretinus num. 2. & Viglius num. 7. in dict. §. hæreditas. Vbi etiam Antonius Pichard, num. 32. 33. & 34. Et poſt longam diſputationem, & omnium quæ in contrarium excitari ſolent, ſolutionem, Conſtanter defendit Ioannes de Imola in dict. §. ſi ex fundo, ex num. 43. vſque ad num. 50. & num. 74. & 75. & num. 85. vſque ad numerum 91. & in dict. §. ſi duo, num. 39. & in dicta l. cogi, §. ſed ſi miles. Galiaula in l. Centurio, num. 147. ff. de vulg. & pupil. ſubſt. vbi Ripa num. 24. & Alciatus num. 35. Menchaca de ſucceſ ſionum reſolutione, lib. 2. §. 9 num. 16. Mant. de coniecturis vltimar. voluntatum, lib. 6. titul. primo, num. 24. Menochius lib. 4. præ ſumptione 86. numer. 8. Cæterùm, textum in dict. l. ſi miles vnum, non iuuare, nec probare ſententiam Dini, ſic conatur probare Ioannes Marcus Aquilinus in dict. l. Centurio, 3. parte, num. 26. quòd ex re certa facta inſtitutio, ad vniuerſum ex præ ſumpta defuncti voluntare contra verborum proprietatem porrigitur: Sed talis præ ſumptio in milite locum habere non poteſt cuius quidem voluntas, prout verba ſonant. & litera iacet, ſeruanda eſt, I. prima, ff. de militari teſtamento: Ideò ſi miles vnum ex fundo hæredem ſcripſerit, creditur quantum ad reſiduum patrimonij inteſtatus deceſ ſiſ ſe. Et hactenus verba Aquilini, quæ nec vera ſunt, nec ſiue aliqua nota prætermitti poſ ſunt: Tum quia, (vt ſuperiùs dictum, & [*] ſ æpe repetitum eſt) inſtitutio rei certæ non trahitur ad vniuerſum ex præ ſumpta mente defuncti; imò ex legis diſpoſitione ad reliquam hæreditatem contra præ ſumptam defuncti voluntatem porrigitur: Tum etiam, quia ſi ex præ ſumpta voluntate teſtatoris id contingeret, idem & in militis teſtamento locum habere debebat, vt pote cùm voluntatis coniecturæ, ac legis interpretationes,[*] etiam in militis teſtamento locum obtineant, & debeant, vt eruditè comprobans, ſic defendit Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. titul. 1. ex num. 6. vſque ad numerum 13. Et ſic deciſio textus in dicto §. ſi ex fundo, non ideò ceſ ſat[*] in milite, quòd in eius teſtamento coniectura voluntatis locum non habeat (vt malè credebat Aquilinus;) ſed quia militi conceſ ſum eſt priuilegium, vt poſ ſit decedere pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus, l. miles ita, in principio, ff. de militari te ſtamento, l. prima, & 2. C. eodem titulo, & hanc rationem expreſ ſit textus in dict. l. ſi miles vnum, in illis verbis, Miles enim, &c. & rectiſ ſimè aſ ſquuti fuere eam Mantica dict. tit. 1. num. 16. Menochius dict, præ ſumptione 86. num. octauo. Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 15. ad finem. Vides ergo opinionem Dini, optimè & verè comprobatam, & argumentis ſiue rationibus Ioannis Marci Aquilini nouè & verè ſatisfactum: Reliquum erit[*] nunc, vt ea retenta, ad nonnulla inferam, quæ hucuſque per aliquem ſic tacta, vel adnotata non fuerunt, nouè potiùs à me expenduntur, atque con ſiderantur. Et primò infero, in eadem quæ ſtione[*] & dubio alias fuiſ ſe Doctorum opiniones atque diſtinctiones, quas in vnum congeſ ſit Ioannes Imolenſis in d. §. ſi ex fundo, à num. 59. & in d. §. ſi duo, num. 37. vſque in finem. Curtius iunior in conſil. 12. ex num. 5. cum quatuor ſequentibus, lib. 1. Andreas Fachineus lib. 4. dict. cap. 15. Pater Molina tom. 1. de iuſtitia & iure, diſput. 155. Eas tamen veras non eſ ſe, nec iuris rationi conuenire, ex capite potiùs, non ex lege procedere; ideò non admittendas, ſed Dini opinionem abſolutè & indiſtinctè tenendam. Secundò infero, Ioannem Crotum in dict. l. re[*] coniuncti, num. 59. & num. 61. Minùs benè dixiſ ſe, vnam & alteram ſententiam, Bartoli, inquam, & Dini in puncto iuris poſ ſe defendi: Nam etſi vtraque communis ſit (vt ipſe etiam dicit) in puncto tamen ſiue ratione ſtricta iuris, Dini ſolùm opinio defendi poteſt, & contraria deciſioni textus in d. §. ſi ex fundo, repugnat. Tertiò infero ad ea, quæ nouè (vt ipſe exiſti[*] mat) in hac materia reſoluit Emanuel Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis in 6. prima parte, verbo, in re certa, num. 14. ver ſic. ego in primis reſoluo: Vbi poſtquam retulit Bartoli & Dini contrarias ſententias, pro earum concordia conſtituit primò, quòd ſi in terminis legis primæ, §. ſi ex fundo, ff. de hæredibus inſtituendis, inſtituatur quis in re certa, vel in aliqua parte hæreditatis, non dato cohærede vniuer ſali, eo caſu inſtitutio traheretur ad vniuerſum, quod certum eſt & indubitatum, vt ſ æpe diximus. Secundò, quòd ſi in ſpecie propoſita in d. §. ſi ex fundo, voluntas teſtatoris manifeſtè refragaretur; ſi videlicet teſtator ita concepiſ ſet: Inſtituo Sempronium hæredem ex fundo, vel ex dimidia parte meæ hæreditatis dumtaxat; Ita quòd in reliquis bonis nullo modo ſit hæres; nemo dubitaret, quin in ſtitutio in totum infirmaretur. Et reddit rationem, quia hîc exerceri non poſ ſet benignitas, de qua in dicto §. ſi ex fundo; quoniam in repudiantem & inuitum teſtatorem non debet conferri, ex regula l. quod fauore, cum aliis iuribus, ff. de legibus, Hoc tamen verum non eſt, & manifeſtè conuincitur ex his, quæ diximus ſuprà, numeris præcedentibus, dum opinionem Dini ab aliorum obſtaculis tuebamur: Item etiam, quia deciſio textus in dict. §. ſi ex fundo, non fundatur in fauore teſtatoris (vt ſ æpè diximus;) quo caſu ratio iſta, & dictæ legis, quod fauore, regula militaret: Non etiam fundatur in præ ſumpta eiuſdem teſtatoris voluntate (quidquid lpſe aliter, ſed malè quidem ſentiat;) potiùs enim contrarium præ ſumi, ſiue potiùs odium, quòd fanor teſtatoris in hoc conſiderari poterat. In alio ergo lex illa fundatur, vt oſtendi ſuprà, quòd vniformiter militat, cùm teſtator prohibuit, ſicut quando non prohibuit. Tertiò conſtituit Coſtametidem, quòd ſi inſtitutione ritè celebrata plurium hæredum, teſtator vel in eadem oratione, vel in alia teſtamenti parte præcepiſ ſet ita: Et volo, quod ſi portio Vnius ex hæredibus defecerit, non accreſcat reliquis hæredibus, nec vlli illorum: in tali ſpecie in ſtitutio erit valida, & nihilominùs portio vnius ſi vacauerit, non accreſcet reliquis hæredibus. Quod in primis videbitur mirabile, eſt tamen facillimum ſecundùm eundem, nempe quod vtraque teſtantis voluntas ſiue repugnantia procedere poſ ſit, ſi intelligamus, cùm teſtator plures hæredes inſtituit,[*] & inter eos prohibuit ius accreſcendi, videri eos inſtituiſ ſe ſub conditione, ſi omnes acceptauerint, & non aliàs. Et hactenus Vir præfatus doctiſ ſimus, qui reuera fallitur in hoc, nec etiam aliquid noui adducit; aliud enim & longè diuerſum eſt, plures hæredes inſtituere ſub conditione, ſi omnes acceptauerint, quod ritè, & rectè à teſtatore fieri poteſt, vt de ſe patet: Aliud verò, pluribus hæredibus inſtitutis, prohibere ius accreſcendi, quod legis diſpoſitioni repugnat, quippe cùm nemo decedere poſ ſit pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus; qua ratione ius accreſcendi introduci, neceſ [*] ſe fuit, vt poſt Gloſ ſam in l. ſeruus communis ab extero, ff. de acquirenda hæreditate, notarunt omnes antiqui & moderni Doctores in l. re coniuncti, ff. de legat. 3. & in l. vnica, C. quando non petentium partes, vt dicit Cagnol. in l. ius noſtrum, num. 5. ff. de regulis iuris, & Romul. in dict. l. re coniuncti, num. 15. & multos referens, ſequitur Menchaca de ſucceſ ſionum progreſ ſu, lib. 3. in præfatione, numer. 1. Michael Graſ ſus receptar, ſentent. §. ius accreſcendi, quæ ſt. 3. Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 4. titul. 10. num. 2. Simon de Præ tis de interpretat, vltim. volunt. lib. 3. dubitat. 5. ſolut. 3. num. 11. fol. 25. Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſ ſis, lib. 3. cap. 4. in principio, vbi vide, & [*] ſic à teſtatore prohiberi non poteſt, vt ſecurè & verè probarunt permulti, quos expendi ſuprà pro opinione Dini, & eos referentes, ſic etiam tenent Menchaca vbi ſuprà, num. 4. & num. 17. & 18. Mantica dicto tit. 10. num. 6. Simon de Prætis dict. num. 11. fol. 25. Ioannes Gutierrez in repetitione l. nemo poteſt, ff. de legatis primo, num. 103. in fine, & in repetitione l vnicæ, C. quando non petentium partes, num. 19. in fine. Cuius contrarium malè equidem reſoluit Coſta vbi ſupra, nec aliud nouum detegit, quàm in effectu dicere, prohibitionem iuris accreſcendi alia ratione valere, nec portionem vnius ſi vacauerit, reliquis accreſcere; quod falſum eſt, & non nouum, ac re ſolutioni prædictorum repugnans, qui rectiùs ob[*] ſeruarunt, accreſcendi iure per teſtatorem prohibito, teſtatum potiùs, quàm inteſtatum cenſeri deceſ ſiſ ſe, & ſic portionem vacantem non obſtante prohibitione cohæredibus accreſcere: Et ad argumentum quod in contrarium videtur fortiter vrgere, optimè reſpondet Ioannes Gutierrez in dicta l. vnica, num. 19. & num. 23. cuius ſolutio clarè comprobatur ex his, quæ poſt Bartolum, Alexandrum, & alios plures ſcripſerunt Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 4. tit. 10. numer. 2. & 3. & num. 6. & 7. Iacobus Menochius lib. 4. præ ſumptione 86. per totam, & præ ſumption. 87. num. 1. Michaël Graſ ſus dict. §. ius accreſcendi, quæ ſt. 2. vbi dicunt, ius accreſcendi deſcendere[*] principaliter, ſiue immediatè inuentum atque introductum fuiſ ſe à lege; ſecundariò tamen ex tacito iudicio teſtatoris, ſiue tacita & coniecturata mente ipſius procedere; & sic teſtator non poterit legis diſpoſitioni, illud prohibendo, derogare, vt latiùs explicant Ioannes Gutierrez, & Mantica vbi ſuprà: quamuis poſ ſet expreſsè hæredes inſtituere ſub conditione, ſi omnes acceptauerint, quod diuer ſum eſt, vt ſuprà dicebam, & vide Angelum Matheacium de legatis & fideiciommiſ ſis, lib. 3. cap. 3. Quartò infero, diſtinctionem Ioannis Marci[*] Aquilini in dict. l. Centurio, 3. parte, nu. 22. quam ipſe vt nouam tradit, & nullum Authorem refert, nec veram eſ ſe, nec etiam nouam. quod ex ipſa ſatis conſtat apertè: dicit namque pro reſponſione ſiue conciliatione contrarietatis Bartoli & Dini, conſiderandum eſ ſe, quòd ſi teſtator vnum ex hæreditaria portione licèt minima, verbi gratia, ex vncia hæredem ſcripſerit, & ius accreſcendi prohibuerit; tunc nihilominus, ne ex vncia teſtatus, ex reſiduo inteſtatus decedat, totus as in vncia erit, & prohibitio adiecta cùm ſit contra leges, reiicienda eſt, & cauſa reſtati tanquam magis fauorabilis præualere debet: Sed ſi vnum tantùm quis non ex aliqua hæreditaria portione, ſed dumtaxat ex re certa hæredem ſcripſerit, & ei ne ius vniuerſale, vel pro vncia quidem accreſcat, prohibuerit; quòd tunc non poteſt dici, quòd totus as in re illa particulari erit: & ſic cùm teſtati cauſa penitus ceſ ſet, nec fauorem alicuius reſpiciat, prohibito iure accreſcendi, refici non debet. Verùm (vt anteà dicebam) prædicta diſtinctio, ſiue conciliatio, nec vera eſt, nec noua, imò expreſsè tradita[*] per Baldum in l. vnica, quæ ſtione 9. num. 23. C. quando non petentium partes: vbi diſtinxit inter inſtitutionem factam ex re certa, & inſtitutionem factam ex aliqua hæreditaria portione, veluti tertia, aut quarta hæreditatis parte; & tamen non probauit illam Ioannes de Imola in dict. §. ſi ex fundo, num. 62. & nullum ſaporem habere dixit Ioannes Gutierrez in dict. l. nemo poteſt, numer. 98. & com[*] muniter reprobari teſtatur, & reprobat eam Ioannes Crotus in dict. l. re coniuncti, num. 57. Dein[*] de, eadem diſtinctio partem capit ab his, quæ adnotauit Angelus in l. ſi ego, columna 2. verſic. tu conclude, ff. de iniuſto, rupto & irrito. Quæ ſimiliter[*] improbantur per molam in dict. §. ſi duo, num. 64. & 65. firma non eſ ſe profitetur Ioannes Gutierrez in dict. l. nemo poteſt, num. 99. in fine; idque vltra eum probatur euidenter ex eo, quod ipſemet Angelus variauit in hac materia: Nam[*] in dict, l. penultima, plures caſus diſtinguit, & ſemper eò tendit, vt inſpici debeat, quæ cauſa teſtati aut inteſtati ſit potentior, nec curetur expreſ ſa prohibitio? Et in hoc variauit expreſsè ab eo, quod dixerat in l. prima, C. de teſtamento militis: vbi in effectu ſequutus fuit opinionem Bartoli, & ſic voluit ſeruari expreſ ſam prohibitionem. Præ [*] tereà, diſtinctio præfata conuincitur apertè per textum (cui nullo modo reſponderi valet) in l. ſi quis ita hæres inſtitutus fuerit ex certo fundo, ff. de hæredibus inſtituendis: Vbi prohibitio non tenet, & inſtitutio ex fundo, & ſic ex re particulari, non ex vncia ſiue aliqua hæreditaria portione fa cta fuit. Nec admitti poteſt ſolutio eiuſdem Aqui[*] lini, quæ violenta eſt, & literæ eiuſdem legis repugnans, vt anteà notaui num. 73. & 74. Tandem,[*] ſi attentè & verè perpendatur fundamentalis ratio dict. § ſi ex fundo, ſic militat in inſtitutione facta ex re certa, ſicut in ea, quæ ex aliqua hæreditaria portione fiat, & ſic idem ius ſtatuendum eſt, l. illud, cum aliis vulgatis, ff. ad legem Aquiliam. Vnde ſequitur, quòd textus in dict. l. ſi quis ita hæres, 74. ff. de hæredibus inſtituendis, non probat diſtinctionem præfatam, quocunque modo legatur, ſiue quòd quis fuit inſtitutus ex certo fundo, excepto vſufructu, vt in Pandectis vulgatis ſcriptum eſt, & ſic intellectum à Gloſ ſa ibi, dum ponit caſum, quòd inſtitui mihi hæredem Titium ex fundo meo Titiano, excepto vſufructu: Et reſpondet textus, videri hæredem in tota hæreditate inſtitutum, detracta fundi mentione: Sic etiam intelligit Ioannes Gutierrez in l. vnica, C. quando non petentium partes, num. 18. dicit enim, quòd in ea lege, quidam ex certo fundo fuit hæres inſtitutus, excepto vſufructu, & ſimiliter intelligit idem Aquilinus loco relato ſuprà, num. 24. in illis verbis: Nec me mouet textus in dicta l. ſi quis ita hærs inſtitutus fuerit ex certo fundo, excepto vſufructu, hæres eſto. Quia & ibi ille inſtitutus fuit exfundo, &c. Quapropter eiuſdem intellectum meritò improbabam ſuprà, dicto numer. 74. vtpotè, cùm eâ lecturâ retentâ, manifeſtè literæ eiuſdem repugnet: ſiue (vt magis communiter legitur) ex certo fundo, excepto vſufructu legatur; nam vtroque caſu idem dicendum eſt coacta ratione: nec ſentit contrarium ille textus, ſiue ex certo fundo excepto vſufructu quis inſtituatur, ſiue ex omnibus excepto fundo; vtroque enim caſu hæres manet in ſolidum ſic in ſtitutus, nec prohibitio aliquid operatur, vt claré præ ſentiunt omnes, qui Baldi diſtinctionem impugnant, & Fachineus lib. 4. c. 15. in finalibus verbis. Quintò infero, an vera ſint, ſiue iure procedere[*] poſ ſint ea, quæ in quæ ſtione prædicta adducit Craueta de duitate temporum, quarta parte, ſectione prima, num. 130. verſic. ſecundus caſus, & numeris ſequentibus, & in conſil. 360. num. 4. in fine, lib. 3. & ſequutus eſt, Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 89. num. 54. & 55. lib. 1. Qui dictas contrarias opiniones concordando, dixit, inſtitutum in re cera, etiam cum taxatiua, ſuccedere per ius accreſcendi, quando eſt talis perſona, quæ veriſimiliter fuiſ ſet inſtituta in ſolidum, hærede vninerſali non adeunte, vel non ſuccedente: Sed ſi fuiſ ſet talis perſona, quam teſtator veriſimiliter in ſtituturus non erat, vt quia eum odio haberet, vel alij adeſ ſent. tunc procedat illa opinio, vt inſtitutus in re certa cum taxatiua non admittatur per ius accreſcendi: Et pro hac diſtinctione allegat Ioannes Vincentius Hondedeus loco proximè relato, Iulium Clarum quæ ſt. dict. 74. in fin. & Burſatum in conſ. 262. num. 33. lib. 3. dum dixerunt, ius accreſcendi locum non habere, quando aliquæ adſunt coniecturæ voluntatis teſtatoris, vt quòd inſtitutus non conſequatur reſiduum hæreditatis. Verùm vterque decipitur apertè, tum quia prædi[*] cta diſtinctio nullo iure probari poteſt, nec in quæ ſtione hactenus propoſita. lex tractat de coniecturanda defuncti voluntate, vt ſuprà dicebam numeris præ cedentibus, ſed tantùm de remouendo illo obſtaculo, ne teſtator pro parte decedat teſtatus, & pro parte inteſtatus, quod ita militat in perſona dilecta. ſicut in non dilecta, vt de ſe patet; & ſic diſcriminis ratio conſtitui non debet inter vnam & alteram per ſonam: tum etiam, quia coniectura illa, quòd perſona dilecta, in re certa inſtituta, veriſimiliter fuiſ ſet inſtituta in ſolidum, alio hærede non exiſtente, elideretur equidem (ſi ad coniecturas conſideratio haberi deberet) per aliam, & fortiorem coniecturam, quæ ex inſtitutione facta in re certa cum taxatiua deduci poſ ſet: vtpote cùm teſtator concepta ſic in ſtitutione, manifeſtè videatur ex reſiduo hæreditatis ſuæ noluiſ ſe hæredem facere eum, quem ita inſtituit. Coniectura ergo admiſ ſa, admitti ipſe non deberet, ſed potiùs excludi, niſi lex ob prædictam rationem alitet diſpoſuiſ ſet. Vnde hac in re coniecturis locus non datur, ſed Dini opinione defenſa, diſceptatio huiuſmodi facilè ſoluitur. Sextò infero, errore manifeſto lapſos fuiſ ſe quam[*] plures Authores ex his, quos ſuprà pro opinione Bartoli adduxi, & inter alios, Aquilinum in dicta l. Centurio, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. tertia parte, num. 25. Michaëlem Graſ ſum, receptarum ſententiarum, §. inſtitutio, quæ ſt. 3. in fine, Patrem Molinam tomo 1. de Iuſtitia & iure, diſputation. 155. columna penultima. Ij namque exiſtimarunt in quæ ſtione propoſita, & ſ æpe repetita ſuprà, ceſ ſare inconueniens dict. l. ius noſtrum, ff. de regulis iuris, ſcilicet, quòd teſtator dicatur pro parte decedere teſtatus, & pro parte inteſtatus, nec poſ ſe illud contra Bartoli ſententiam ponderari ex eo, quòd teſtator, qui expreſsè prohibet, ne inſtitutus in re certa, ad reliquam admittatur hæreditatem, in totum videtur ab inteſtato decedere; voluiſ ſe tamen admitti inſtitutum iure fideicommiſ ſi ad rem in qua inſtitutus fuit: & ſic ſucceſ ſores ab inteſtato, in ea parte grautos cenſeri pet fideicommiſ ſum Sed errant quidem (vt[*] nunc dicebam, ) quippe coniecturam eam admittentes, quæ regulis iuris contrariatur, nec admitti poteſt: Nam qui teſtamentum facit, & verbis directis hæredem inſtituit, ſine dubio vult cum teſtamento decedere, l. non codicillum, C. de teſtamentis, vbi Bartolus, Baldus, Alexander, Salicetus, & Iaſon; idem Bartolus, & omnes Doctores communiter in l. prima, §. ſi quis ita, ff. de verbor, oblig. Baldus num. 7. & Salicetus numer. 4. in l. filij, C. familiæ herciſcundæ. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 8. numer. 29. & 34. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. titul. 3. num 1. & ſequentibus. Menoch. lib. 4. præ ſumptione 3. ex num. 1. & alibi paſ ſim adnotare ſolent, ex hæredis in[*] ſtitutione euidenter probari, quod quis teſtari voluerit, & potiùs teſtatus, quàm inteſtatus decedere: Nec prohibitio ſucceſ ſionis in reſiduo, contrarium probat in ſpecie propoſita; licèt enim oſtendat, in aliis præter rem certam voluiſ ſe teſtatorem ab inteſtato decedere: non tamen quòd in re certa noluerit habere hæredem ex teſtamento; vnde in hac contrarietate ſiue perplexitate, meritò via te ſtati potius quàm inteſtati à lege fuit admiſ ſa; maximum enim inconueniens & abſurdum eſ ſet, quòd tota cauſa deuolueretur ab inteſtato, & voluntas teſtatoris in ea parte, quâ fuit ſolemnis, deficeret. In ſuper, quòd per vnam particulam teſtamenti, non quidem contrariam, quâ teſtator prohibuit ius accreſcendi, deſtrueretur totum teſtamentum, vt optimè animaduertit Ioannes Gutierrez in repetitione dict. l. vnicæ; C. quando non petentium partes, num. 19. in fine. Septimò infero, neceſ ſarium eſ ſe omninò ad per[*] fectam explicationem quæ ſtionis hactenus agitatæ, inquirere, numquid vera ſit Saliceti traditio in hac materia; is namque in dict. l. quoties, num. 14. C. de hæ redibus inſtituendis, vt Bartoli & Dini opiniones concordaret, conſtituit, quòd ſi inſtitutus in re certa, prohibitus fuerit à teſtatore, ne reliquam hæreditatem conſequatur, prohibitio non teneat, imò tota hæreditas accreſcat hæredi inſtituto in re certa, tenebitur tamen ſic prohibitus, reſtituere reſiduum veniẽtibus ab inteſtato, quorum fauore videtur facta dicta prohibitio Et hoc operabitur prohibitio ip ſa, vt teneatur hæres ex fideicommiſ ſo id quod præ terrem certam habet, reſtituere: Vnde Saliceti opi nio videtur differre ab opinione Dini; nam Dinus (vt vidimus) indiſtinctè atque ſimpliciter voluit, quòd prohibitio reiiciatur, & ſic inſtitutus, effectualiter habeat totum: Salicetus autem aliter tenet, vt licèt inſtitutus de rigore habeat totum; in effectu tamen non ſit habiturus totum, quia cogetur reſiduum reſtituere venientibus ab inteſtato: Et Saliceti ſententiam tenuerunt etiam Raphaël Cumanus im dicta l. quoties, §. ſi duo, nu. . ff. de hæredib inſtituendis. Andreas Siculus in conſil. 2. columna finali, lib. 1. & in conſil. 71. columna penultima, in principio, lib. 3. Curtius iunior in conſil. 12. num. 8. prima parte, Iacobus Menochius lib. 4. præ ſumptione 20. num. 4. in fine, conſtanter: defendit, & comprobat eam Gregorius Lopez in l. 14. titulo tertio, partita 6. verbo, Todos los bienes. Et pro hac parte (vt alia prætermittam conſultò, tria[*] ſunt fundamenta præcipua. Vnum colligitur ex Saliceto vbi ſuprà: reliqua verò adducit Gregorius dicto verbo, Todos los bienes, verſiculo, ego verò adhuc reſideo. Primum igitur deducit Salicetus ex l. peto, ff. de legatis ſecundò. Vbi ſi hæres inſtitutus ſit ex parte ſiue ex aſ ſe, & à teſtatore iuſ ſus, ſiue grauatus ſit contentus eſ ſe centum aureis, vel alia certa quantitate pro parte ſua: reſpondet Papinianus legis 28. illius author, fideicommiſ ſum induci, & hæredem ſic inſtitutum, dumtaxat retenturum, ſiue præ ceptum id quo contentus eſ ſe voluit defunctus; reliquum verò aut cohæredibus, aut legitimis hæ redibus reſtituere. Secundum conſiſtit in hoc, quòd dubium non ſit, quin ex coniecturis veriſimilibus inducatur fideicommiſ ſum ex coniecturata mente teſtatoris, & quomodocunque de eius voluntate conſtet, l. cum proponebatur, ff. de legatis ſecundò, l. vnum ex familia, §. finali & ibi Bartol. ff. eodem tit. & in fideicommiſ ſis prædominatur mens & voluntas teſtatoris, l. ex facto proponebatur, ff. de hæredibus inſtituendis, l. in conditionibus, ff. de condit. & demonſtrat. ſed quando teſtator prohibuit, inſtitutum in re certa plus accipere, nihil probabilius coniecturari poteſt de mente ipſius, quàm quòd fauore venientium ab inteſtato fecerit id, ergo tenebitur inſtitutus ipſis ex fideicommiſ ſo reliquum reſtituere: & ſic argumentatur Gregorius, Lopez vbi ſuprà. Tertium fundamentum, atque ex eodem Gregorio in eo con ſiſtit, quòd nullo modo tolerandum ſit, vt hæres habeat & retineat bona defuncti, contra expreſ ſam prohibitionem teſtatoris, & contra eius voluntatem, maximè cùm poſ ſit capi alia via, quâ nec violentur leges, quæ prohibent, quem pro parte teſtatum, & pro parte inteſtatum decedere, neque etiam contra voluntatem teſtatoris eatur. Nihilominus tamen in contrariam ſententiam[*] procliuior ſum, & in caſu prædicto, non obſtante expreſ ſa prohibitione teſtatoris teneo pro certo, ad inſtitutum in re certa, vniuerſam hæreditatem peruenturam cum effectu, ſic vt ipſe ex fideicommiſ ſo nequaquam teneatur reſiduum, ſiue aliquid venientibus ab inteſtato reſtituere. Hæc autem opinio apertè procedit de mente Dini vbi ſuprà, ac cæterorum omnium, qui eiuſdem ſententiam ſequuntur, dum expreſsè affirmant, vitiari prohibitionem, & hæredem taliter inſtitutum, in vniuerſum ſucceſ ſurum: Et ſic etiam tenuerunt expreſsè, & Saliceti traditionem conſtanter impugnarunt Ioannes de Imola in dict. §. ſi ex fundo, numer. 68. verſic. item aduerte. Romanus in l. vnica, C. quando non petentium partes, num. 35. Ioannes Crotus in dict. l. re coniuncti, num. 58. Ioannes Gutierrez in repetitione dict. l. nemo poteſt, num. 100. & num. 103. in fine: Vbi dicit, Saliceti opinionem ſibi non placere. Dini autem ſententiam omninò probare: ipſorum autem fundamenta ad duo principaliter reduci debent. Primum[*] deducitur ex l. ſi quis ita hæres inſtitutus fuerit, ff. de hæredibus inſtituendis. ex qua lege (quocunque modo legatur) apertè colligitur, exceptum à teſtatore, venientibus ab inteſtato non eſ ſe reſtituendum. Nam ibi dicitur, quod in dicto caſu perinde eſt, ac ſi ſiue aliqua exceptione fuiſ ſet hæres inſtitutus; ſed ſi fuiſ ſet inſtitutus ſimpliciter ſine exceptione, clarum eſ ſet, quòd haberet totum in effectu, nec aliquid reſtitueret: Ergo eodem modo & in ca ſu præfato nihil reſtitueret; & conſequenter nec inſtitutus in re certa, & prohibitus reliquam hæreditatem capere, eam reſtituere tenebitur, cùm. vtroque caſu adſit prohibitio te ſtatoris. Nec ſatisfacit ſolutio Bartoli ad eam legem, qui[*] cùm videret ipſam nimis adſtringere in d. l. quoties, §. ſi duo, in principio; reſpondet, quòd ideò ibi hæres ad vniuerſam hęreditatem admittitur, quia non con ſtabat in contrarium de voluntate teſtatoris, quod vellet impedire ius accreſcendi: tunc enim aliter dicendum eſ ſet; quod autem non conſtaret, in hunc modum probauit, quòd quando teſtator dicit, Talis ſit hæres excepto fundo, videatur in effectu dixiſ ſe, Omnia mea bona illi do, excepto fundo, ſcilicet, quem non do. Et ſic erit ſenſus, quòd non habebit fundum immediatè ex diſpoſitione teſtatoris, ſed tamen per hoc non videtur manifeſtè prohibuiſ ſe, quod non habeat ex diſpoſitione legis, & ideò non videtur manifeſtè prohibuiſ ſe ius accreſcendi. Sed non ſatisfa[*] cit (vt dixi) reſponſio hæc, aut interpretatio Bartoli euidenti ratione, ſcilicet, quòd exceptio debeat eſ ſe, & in dubio fuiſ ſe intelligatur de contentis ſub regula, vt notarunt Scribentes communiter in l. 1. ff. de regulis iuris, Dinus & Ioannes Anania in rubrica, eodem tit. lib. 6. vnde teſtator qui dicit, Titius hæres eſto, excepto fundo, videtur in effectu dixiſ ſe, quòd ſit hæ res in aliis, & non ſit hæres in fundo, & cùm exceptio fundi fiat ab eo, quod dictum eſt; manifeſtè apparet, quòd vult prohibere ius accreſcendi, vt contra Bartolum rectiſ ſimè adnotauit Ioannes de Imola in eadem l. ſi ita quis, num. 3. Secundum deinde fundamentum contra Salicetum, colligitur ex his, quæ ſuperiùs diximus, dum[*] quærebamus veram rationem ad textum in dict. §. ſi ex fundo: Imò & de mente Imolæ in lectura eiuſdem §. dict. num. 68. procedit: Nam expreſ ſa prohibitio te ſtatoris habetur pro non ſcripta, & cum ipſa mentione rei certæ legis miniſterio & diſpoſitione de in ſtitutione tollitur (vt ſ æpè dictum eſt:) Si ergo in ſtitutus in re certa, & prohibitus aliquid amplius ex hæreditate conſequi non ex indicio, neque voluntate teſtatoris (voluntas namque in contrarium potiùs apparet) ſed ex legis diſpoſitione reliquam hæreditatem conſequitur, quomodo ferendum eſt, cùm nõ entis nullæ ſint qualitates, vt fideicommiſ ſo grauatus dicatur is, qui non modò admiſ ſus aut vocatus eſt ad bona, in quibus à Doctoribus fideicommiſ ſum inducitur, aut conſtituitur; imò expreſ ſe ex diſpoſitione teſtatoris excluſus. Quod argumentum (vt patet) nimis concludens eſt, nec hoc modo per aliquem ponderatum: Siue qua ratione ferendum etiam erit (quod alij attingunt) vt fideicommiſ ſi onus induci poſ ſit in ea hæreditatis parte, quæ ex legis beneficio defertur; contra textum in l. ſi arrogator, in fine, ff. de adoptionibus: Aut circa quam aliqua verba non ſunt (quippe cùm adiecta pro non ſcriptis habeantur) ex quibus fideicommiſ ſum inductum cenſeri poſ ſit. Vnde ceſ ſat ſecundum argumentum, quod ex Gregorio Lopez pro Saliceti ſententia ſuprà [*] adduximus: Nam verum eſt, fideicommiſ ſum induci, quomodocunque de voluntate teſtatoris conſtet, ſed in ſpecie præ ſenti, de voluntate teſtantis non aliunde conſtare poteſt, quàm ex verbis ipſis prohibitionis (quod ipſe Gregorius fatetur:) Sed verba prohibitiua, quaſi continentia vitium ſiue re pugnantiam, legis miniſterio tolluntur, & pro non ſcriptis habentur: Ergo verbis deficientibus, nec alia coniectura apparente, fideicommiſ ſum induci non poterit; idque ex iuris ratione, item ex his, quæ ſcribunt Baldus in cap. ſecundò requiris, de appellationibus, num. 1. & in cap. mandatum, n. 2. de reſcriptis, Decius in conſ. 465. num. 7. Craueta in conſil. 161. n. 12. & multa cumulat Tiraquellus in l. ſi vnquam, C. de reuocandis donat. verbo, libertis, numer. 18. & 19. Prætereà non obſtat primum argumentum dedu[*] ctum ex l. peto, ff. de legat. 2. cui reſpondet Imola in dict. §. ſi ex fundo, num. 68. verſic. nec obſtat prædictis, diuerſam eſ ſe ſpeciem eius legis ab ea. de qua nunc tractamus; nam ibi inſtitutio vniuerſalis præceſ ſit ſuper toto, & c deinde inſtitutus iuſ ſus fuit per teſtatorem contentus eſ ſe certis rebus pro ſua portione: At in quæ ſtione noſtra non præceſ ſit in ſtitutio vniuerſalis; imò à principio inſtitutus fuit hæres ex certis rebus, & prohibitus aliquid petere præter ipſas res; quod eſt longè diuerſum, quid quid contrarium conatus fuerit oſtendere Gregorius Lopez dict. verbo, Todos los bienes; verſic. neque ſatisfacit responſio: Vbi dicit, quòd in effectu Imolæ ſolutio[*] eſt diuerſificare caſus, non autem reddere rationem diuerſitatis inter eos, neque enim eſt (vt ipſe credit) diuerſitatis ratio inter vnum & alterum caſum: quia cùm inſtitutus in re certa, debeat habere totum, perinde eſt, ac ſi eſ ſet inſtitutus in totũ : Et prohibitio plus habendi, & quod certa re contentus ſit, idem debet operari in vtroque caſu. Sed ſi verum amamus, negari equidem nullo pacto poteſt, quin inter hos duo: caſus manifeſta ſit diſcriminis ratio & differentia, ad quam mirandum eſt, Virum aliàs doctiſ ſimum non attendiſ ſe; eò præcipuè, quòd expreſsè tradita ſit ab Imola ibidem, dum dicit, quòd quando inſtitutio à principio fuit vniuerſalis, tunc nihil repugnat, id eſt, nullum vitium continet inſtitutio; & ideò legem addere aut detrahere aliquid de illa, neceſ ſe non eſt: & conſequenter verba illa, centum aureis contentus ſis, vel alia ſimilia, nihil aliud operari poſ ſunt, quàm fideicommiſ ſum inducere in fauorem venientium ab inteſtato, quorum gratia videtur facta dicta diſpoſitio. Sed in caſu ſecundo, quã do à principio inſtitutio non præceſ ſit ſuper toto, ſed ex certis tantum rebus facta eſt, & adiecit teſtator exceptionem, ſiue prohibitionem, quæ (vt dicit Imola) contra formam iuris eſt, lex habet neceſ ſe ſo intromittere, & prædictam exceptionem ſiue prohibitionem aut vitium, quod ex ea reſultat, detrahere: & ideò tunc reiicitur illa exceptio aut prohibitio, & habetur perinde, ac ſi ſimpliciter hæres inſtitutus eſ ſet. Vnde ex eo, quod contra formam iuris eſt, ſiue legis miniſterio ſublatum, induci fideicommiſ ſum non poteſt. Tertium etiam & vltimum argumentum non ob[*] ſtat, quia in caſu noſtro dici non poteſt, iniquũ eſ ſe, inſtitutum in re certa, & prohibitum vltrà petere, contra voluntatem teſtatoris reſiduum hæreditatis obtinere, cùm de voluntate non conſtet legitimè, & perinde haberi debeat, ac ſi de ea non conſtaret. Deinde, quia in hac ſpecie, voluntatem teſtatoris non ſeruari, non dicitur inconueniens propriè; imò iuridicum eſt, cùm nemo poſ ſit facere, quin leges in ſuo teſtamento locum habeant, & ſibi imputate debeat teſtator, ſi voluntas eius non ſeruetur, cùm legẽ contempſit, vt numeris præcedentibus dicebam: Idque in foro exteriori veriſ ſimum arbitror, nec Saliceti ſententiam ſuſtinendam affirmo. In foro tamen con ſcientiæ, vtrùm idem obſeruari debeat, nec-ne, neceſ ſarium eſt inquirere. Et breuiter attingendo, pro[*] vera reſolutione conſtituo, inſtitutum in re certa, haberi pro hærede vniuerſali, vbi cohæres vniuerſalis datus non eſt, non ſolùm in foro contentioſo, ſed etiam in foro conſcientiæ: Et ſic quoad Deum etiam efficitur Dominus vniuerſ æ hæreditatis, in re certa inſtitutus, vbi in contrarium non adeſt expreſ ſa teſtatoris prohibitio. Et in his terminis loquuntur, & ita defendunt Abbas in cap. 2. de teſtamentis, num. 4. Petrus Ancharanus in cap. 1. eiuſdem tituli, num. 11. & duobus ſequentibus, & ibidem Imola num. finali, Peruſinus in cap. 1. de teſtamentis, in 6. num. 33. Decius in cap. primo, de conſtitutionibus, prima lectura, columna 6. num. 28. Sylueſter in ſumma, verbo, hæreditas, el 3. num. 3. Lancelotus Galiaula in l. Centurio, num. 148. ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. Guill. Benedictus in cap. Rainuncius, de teſtamentis, verbo, in eodem teſtamento, el 1. num. 262. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. decimo, de iure accreſcendi, num. 9. verſiculo, & in tantum iſta ſententia: Et latiſ ſimè omnium, qui in[*] propoſito ſcribunt, Petrus de Peralta in rubrica, ff. de hæredibus inſtituendis, ex num. 27. vſque ad numerum 48. eruditè tuetur iſtam partem, & ſubtiliter ac verè reſpondet omnibus, quæ in contrarium poterant excitari. Eandem quoque ſententiam defen[*] dit Pater Ludouicus Molina tomo primo de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſputatione 155. verſiculo, ad dubium propoſitum, fol. mihi 890. qui dicit, ita communiter reſpondere Doctores, & rationem reddere quoniam ius humanum, quando Diuino non aduer ſatur, vim habet in foro conſcientiæ, ſufficienſque eſt ad dominij tranſlationem: Adhibere etiam limitationem, modò dolosè non fuerit teſtatori perſua ſum, reliqua ipſius bona non pertinere ad ita inſtitutum in quota, aut in re certa, ſed ad hæredes ab inteſtato; idque in cauſa fuerit, quod eo pacto ſuum condiderit teſtamentum. tunc namque notum eſt in conſcientiæ foro, incrementum illud reſtituendum eſ ſe hæredibus ab inteſtato, quibus per fraudem iniuſtè eſt ablatum. Et quòd idem in exteriori foro iudicaretur, ſi de tali fraude conſtaret, & inſuper pœna imponeretur iniuſto inductori: & intelligit ſu periora Authormetipſe, quando nullus alius eſ ſet ſimul inſtitutus hæres, ſed in re certa inſtitutus dũ taxat aliquis fuiſ ſet; quoniam ſi alius inſtitutus ſimul eſ ſet, tunc manifeſtum, atque indubitatum erit, etiam ab eo incremento voluiſ ſe excludere venientes ab inteſtato, ac proinde ſi per defectum hæredis, aut hæredum ſimul inſtitutorum vacaret, quia mortui eſ ſent ante teſtatorem, vel repudiaſ ſent hæreditatem, aut aliqua alia ratione, proculdubio per ius accreſcendi, etiam in conſcientiæ foro pertineret ad hæredem inſtitutum in re certa, nec tunc eſ ſet aliquod dubium, vt dixi. Cæterum ſi teſtator expreſsè prohibuit, de inſti[*] tutus in re certa, vltrà capere poſ ſet, tunc quia voluntas manifeſta refragatur, non poterit ipſe vltrà capere, ſiue retinere in foro conſcientiæ, in quo ſecundùm veritatem iudicatur, cap. tua nos, de ſponſalib. cap. inquiſitioni, de ſententia excommunicationis. Et ſic reliqua bona tenebitur venientibus ab inteſtato re ſtituere: Idque ſecundùm Federicum de Senis in conſ. 126. incipit, Caſus eſt talis, Peruſinum in cap. 1. n. 34. de teſtamentis in 6. quorum opinionem ſequuntur, & alios Authores referunt Villalob. in repetitione, l. re coniuncti, ff. de legatis tertiò, fol. 41. columna 3. & 4. & ibidem Ioannes Crotus num. 172. Paulus Patiſius in conſil. 69. num. 12. lib. 2. quod tamen Theologorum voto relinquit nec certè reſoluit Ioannes Gutierrez in repetitione dictæ l. vnicæ, C. quando non petentium partes, num. 25. Verùm Pater Ludouicus Molina lib. 1. de iuſtitia & iure, dict. diſputat. 155. in verſ. cum hoc dubio,[*] ex fol. 890. vſque ad folium 894. latiùs in hoc inſiſtit, & vt diluat difficultatem propoſitam, quando ſcilicet teſtator inſtituit vnum in quota, aut in re certa, nec dedit cohæredem, non etiam de aliis ſuis bonis diſpoſuit, ſed ſolùm expreſ ſit, ne aduenirent, nec accreſcerene hæredi ita inſtituto; tunc, inquam, vt reſoluat, an ad hæredes ab inteſtato pertinere debeant in foro conſcientiæ, congerit diuerſas in eodẽ dubio ſententias, quod attinet ad forum exterius & tandem dubium decidens in verſic. opinio Bartoli, dicit Bartoli, & ſequacium ſententiam ſibi placere tam in conſcientiæ, quam in exteriori foro, vt ſcilicet hæreditas tota debeat eo caſu pertinere ad. hæredes ab inteſtato; ipſi tamen ex fideicommiſ ſo teneantur reſtituere hæredi ita inſtituto rem illam certam, aut quotam, in qua inſtitutus fuit: explicat tamen id procedere, quando teſtator illo modo eſ ſet teſtatus, ignarus iuris prohibentis quemquam decedere ex parte teſtatum, eáque de cauſa concedentis totam hæreditatem cuicunque hæredi ex teſtamento: Et ſubdit, quòd ea ignorantia regulariter præ ſumenda eſt in omnibus, qui in Ciuili Iure non ſunt verſati, cùm hæc res non peruia, ſed multùm abdita eiuſmodi hominibus ſit: Quòd ſi teſtator prudens & ſciens id eſ ſe contra iuris diſpoſitionem, eo pacto fuiſ ſet teſtatus; quòd tunc meritò hæreditas tota, in pœnam ipſius, adiudicaretur inſtituto ſolùm in re certa: quin meritò ſtatueretur vt nullâ expectatâ ſententiâ, hæreditas tota adueniret eiuſmodi hæredi. Et hactenus Author prædictus, qui (vt vides) licèt diuerſo modo, rem certam dumtaxat concedit hæredi inſtituto in vtroque foro in caſu prædicto: limitat tamen, quando teſtator non ignorans inuincibiliter iuris diſpoſitionem, eo pacto teſtamentum condidiſ ſet, & vtrumque membrum latiùs comprobat, atque exornat, vt ibi videri poterit. Addit etiam, te[*] nuiſ ſe nonnullos, ſtante etiam prohibitione teſtatoris prædicta, ſecurum eſ ſe inſtitutum in foro con ſcientiæ, nec teneri reliquam hæreditatem reſtituere: & ij citant Curtium ſeniorem in conſ. 7. columna 4. Nec dicunt obſtare, quòd totum retineat contra voluntatem teſtantis: Quia cùm lex iuſta irritauerit eam voluntatem, & ipſa non obſtante conſtituerit, inſtitutum totũ habere, de voluntate irritata per legem in foro conſcientiæ curandum non eſt, vt colligitur ex cap. Raynaldus, in fine, de teſtamentis, & ex Theologis tradit Ledeſma in ſecundam quarti, parte 18. artic. 1. fol. 227. quo modo (ſi hæc pars probabilis videatur) reſponderi poterit fundamento præ cipuo, in quo totam vim facit Pater Molina loco relato ſuprà. Et de his hactenus. Nunc verò & quinto loco principali, vt deue[*] niamus ad ea, quæ in initio huius capitis propoſuimus, vbi quærebamus, vtrùm ſcilicet deciſio textus in dict. §. ſi ex fundo, procedere debeat etiam hodie, ſtante diſpoſitione, l. primæ, tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. nouæ collect. Regiæ An verò per illam legem correctum cenſeatur ius commune, ex quo (vt ſ æpè diximus) inſtitutus in re certa, nullo alio hærede ſcripto, vniuerſam conſequebatur hæreditatem; conſtituendum erit, quòd verè hac in quæ ſtione, quamuis nonnulli huius Regni Authores ſcripſerint, atque ſententiam ſuam interpoſuerint; non tamen abſolutè adeò explicarunt eam, vt nonnulla alia adiicere, ſiue ex profeſ ſo magis inſiſtere neceſ ſe non ſit: Idcircò plures ego proponã & diſtinguam caſus, quam iidemmet huius Regni Scriptores propoſuerint, aut diſtinxerint, vt ſic in futurum res hæc dilucidè & indiſtinctè magis maneat explicata, nec ampliùs dubitari de ipſa valeat, diuerſas etiam, aut contrarias ſententias ſuſtinendi (cùm occaſio ſe offerat) locus non relinquatur. Sit igitur primus caſus, cùm quæritur, vtrùm in ſtitutus in re certa, nullo alio cohærede ſcripto, vniuerſam conſequatur hæreditatem de iure Regio, ſicut de iure communi conſequebatur: loquimur autem in inſtitutione facta ſimpliciter per teſtatorẽ ex re certa, ſiue diſpoſitione alia, aut expreſ ſione eius, quod ex ſuo patrimonio ſupereſt præter rẽ illã certã , ita quòd de cæteris bonis nullo modo diſpoſuerit, ſed dumtaxat, quem in re certa hæredem inſtituerit: Item loquimur in inſtitutione ex re certa, verbis tamen directis aut ciuilibus facta, quæ ad inducendam inſtitutionem ſufficiant. Et quidem in hoc caſu Ioannes Matiençus in d. l. prima, tit. 4. de los te[*] ſtamentos, lib. 5. recop. gloſ. 10. num. 47. ſecurè firmauit, deciſionem textus in d. §. ſi ex fundo, correctam manere ex deciſione legis illius; ex illa namque nouè induci videtur, vt inſtitutus in re particulari, vel certa parte hæreditatis, in ea re dumtaxat ſuccedat, & reliqua bona ad venientes ab inteſtato pertineant. Vnde inquit ipſe, quòd Regia lex illa prima decidit[*] hanc quæ ſtionem, quia cùm per eam legitimi hæ redes admittantur, ac ſi in teſtamento inſtituti fuiſ ſent, atque ſcripti hæredes cenſeantur, vt conſtat ex illis verbis: Aunque el teſtador no aya hecho heredero alguno, y entonces herede aquel, que ſegun derecho y coſtumbre de la tierra auia de heredar en caſo que el teſtador no hiziere teſtamento, y cumplaſ ſe el testamento, apertè videtur velle ex ſententia eiuſdem, quòd inſtitutus in re certa, ad vniuerſam hæreditatem non admittatur: Nam quoties quis inſtitutus eſt in re certa, & ſibi datur cohæres vniuerſalis; habetur loco legatarij, nec aliquid præter rem certam conſequitur, l. quoties, cum Gloſ ſa, C. de hæredibus inſtituendis, l. 14. tit. 3. partit. 6. & ſuprà diximus: Sed ex deciſione dictæ legis Regiæ, hæredes legitimi inſtituti videntur vni uerſaliter: Ergo ſequitur neceſ ſariò dicendum, quod ipſa lex Regia prima corrigat deciſionem textus in dict. l. 1. § ſi ex fundo ff. de hæredibus inſtituendis. Sequitur etiam (vt ipſemet Matiençus putauit) quòd in hac ſpecie dici non poſ ſit, quem decedere pro parte teſtatum, & pro parte inteſtatum; imò in omnibus teſtatum decedere: ideò dicendum eſ ſe, quòd hæredes legitimi, ſcripti cenſeantur, & vocati: Dicendum etiam, eo modo inſtitutum in re certa, datis cohæredibus vniuerſalibus legitimis ſucceſ ſoribus ab inteſtato, loco legatarij habendum, & teſtatorem nulla ex parte inteſtatum deceſ ſiſ ſe videri. Et ad hæc duo principaliter reduci debent fundamenta Ioan[*] nis Matienci in quæ ſtione præfata: atque eiuſdem ſententiam ita ſimpliciter amplectitur Antonius Pichardus ad §. hæreditas, num. 36. Inſtitut. de hæredibus inſtituendis: Vbi dicit in primis, lege municipali effici poſ ſe, vt poſ ſit quis pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus decedere. Quod in eodem §. notauit Minſingerus in fine. Decius etiam in l. ius noſtrum, num. 12. ff. de regulis iuris. Deinde infert, quòd cùm hodie attenta deciſione dictæ l. Regiæ primæ, poſ ſit quis decedere pro parte teſtatus, & pro parte inte ſtatus, inſtitutus in re certa, eam tantummodò rem conſequetur, non verò vniuerſam hæreditatem. Et reddit rationem, quia ſcilicet ceſ ſat ratio, propter quam ad reliqua bona inſtitutio certæ rei trahitur, intelliguntúrque eo caſu ex tacita mente defuncti in reliquis bonis venientes ab inteſtato vocati: In ipſa quoque ſententia fuit (ſed alia via, diuerſáque ratione, aut fundamento; non fundamento aut con ſideratione Matienci adducitur) Hieronymus Cæ uallos practicarum communium contra communes, quæ ſtione 214. per totam: vbi firmat hanc opinionem veram eſ ſe, & certiſ ſimam, & tenendam in iudicando & conſulendo, & conſequenter ſuccedere venientes ab inteſtato in reliquis bonis, & inſtitutum in re certa, eam dumtaxat conſequi rem, non verò vniuer ſa bona. Et quamuis (vt dixi) aliâ viâ ducatur, nec moueatur verbis dictæ l. Regiæ primæ (quibus Matien çus nitebatur præcipuè) totum tamen fundamentum in præ ſumpta defuncti voluntate facit, qui tacitè videtur (vt ipſe credit) in reliquis bonis ſic inſtitutum excludere, & venientes ab inteſtato vocare. Verùm in caſu prædicto, ac in eiſdem terminis,[*] quòd inſtitutus in re certa, alio cohærede non dato, etiam iute Regio ad vniuerſam hæreditatem admittatur, nec corrigatur ius commune ex deciſione dictæ legis Regiæ primæ; primus omnium defendit Burgos Salon de Paz prima part. l. 3. Tauri, 6. concluſ. num. 858. & 859. folio mihi 283. ſequuntur D. Anton. de padilla in l. eam quam, num. 93. & 94. C. de fideicommiſ ſis. Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1.6.17. n. 23 Ioannes Gratianus (qui Matiençum refert & improbat) regula 281. num. 8. eiuſdem etiam opinionis fuiſ ſe videtur Alphonſus Azeuedus; is namque in eadem l. 1. tit. 4. lib. 5. nu. 163. in fin. mouet prædictam quæ ſtionem, & ſe remittit ad ea, quæ Burgos de paz vbi ſuprà ſcripſit; & ſic clarè videtur ilium ſequi: Ipſam quoque ſententiam, veriorem, & omninò tenendam ego arbitror, & libentiùs amplector: & vltra ea, quæ ſuperiores Authores in propoſito conſiderarunt, adnotabo nonnulla, quæ ab eiſdem tacta non fuerunt, nec forſan excogitata; idque vt diſtinctè magis fiat, ea in primis expendi debebunt fundamenta, quibus ipſimet pro hac opinione excitantur præcipuè. Et in primis ideò addu[*] cuntur, quòd legum correctio, quantum fieri poſ ſit, vitari debeat, l. vnica, C. de inofficioſis donationibus, cap. cum expediat, de electione, lib. 6. cum aliis vulgatis: Sed in dicta l. prima nouæ collectionis Regiæ, nullo modo diſponitur, hæredem in re certa inſtitutum, cohæ rede non dato, à cæteris rebus hæreditariis excludendum eſ ſe; imò nec de hoc aliquo modo tractatur: Ergo nequaquam dicendum eſt, legem illam[*] correctoriam eſ ſe iuris communis, ſic potiùs interpretari ea debet, cùm noua ſit, vt diſtinguatur & declaretur per legem antiquam, ſiue communem, nec correctio aut innouatio inducatur, de qua non apparet: Idque iuxta ſententiam Gloſ ſ æ ſingularis in l. ſciendum, in principio, vbi Bartolus nu. 2. Angelus in principio. Iaſon n. 4. & Caſtrenſis num. 5. ff. qui ſatiſdare cogantur. Fulgoſius in conſ. 85. colum. 2. Socinus iunior in conſ. 131. n. 36. lib. 1. Ruinus in conſ. 29. num. 5. prope medium, lib. 3. & plura dicit Rodericus Suarez in proœmio legum fori, fol. 4. pagina 2. cum ſequentibus. Menochius in conſ. 187. num. 37. & 38. lib. 2. vbi aliis pluribus Authoribus relatis, doctrinam Gloſ ſ æ in[*] præcitara l. ſciendum, tunc demùm procedere explicarunt, quando non conſtat, legem nouam corrigere antiquam, ſed vnam generaliter, alteram ſpecialiter loqui: Tunc enim vna ab altera declaratur; ſic ergo & in caſu præ ſenti declarari & interpretari debebit, nec correctio prædicta poterit admitti: Eò magis,[*] quòd talis interpretatio fauorabilis eſt, quia per eam ius commune ſeruatur illæ ſum, & ſic omninò amplectenda, Socinus iunior in conſ. 105. n. 32. volum. 3. Craueta in conſ. 135. n. 38. Deinde & ſecundò, pro eadem parte non medio[*] criter vrget, quòd negari non poſ ſit, quin dicta l. Regia prima loquatur in caſu diſ ſimili à noſtro; nempe quando nullus eſt hæres ſcriptus in teſtamento, aut ſcriptus non adit hæreditatem: & ſic in caſu, quo hæres ex teſtamento deficit; vnde alter caſus, quo hæ res ſcriptus ſit, ſed dumtaxat in re certa, vel in aliqua parte hæreditatis, omiſ ſus eſt, & ſic manere debet in diſpoſitione iuris communis, iuxta quam inſtitutio trahitur ad vniuerſum. Nec deficit hæres teſtamentarius, cùm ex diſpoſitione legis, inſtitutus in re certa, alio cohærede non dato, habeatur pro hærede vniuerſali, vt diximus ſuprà, in initio huius capitis, & in propoſito rectè adnotauit Gratianus dicta regula 281. n. 8. & fuit priùs de mente Salon. Burgenſis de paz vbi ſupra, n. 858. in verſiculo, tum quia, & D. Anton. de padilla in dicta l. eam quam, C. de fideicommiſ ſis, n. 93. qui inde atque ex eo rectè inferunt, etiam de iure Regio non ceſ ſare rationem deciſionis dicti §. ſi ex fundo, vt referens ipſorum opinionem & fundamenta expendit etiam Matiençus dicta gloſ ſa 10. num. 46. in principio. Et prædictum argumentum comprobatur ſatis ex his, quæ ſcripſerunt Berous in conſ. 143. nu. 20. verſiculo, non obſtat, lib. 2. Riminaldus ſenior in conſ. 187. nu. 22. verſiculo, ad ſecundum, lib. 1. Menochius in conſ. 187. n. 32. lib. 2. vbi declarando re[*] gulam l. commodiſ ſimè, ff. de liberis & poſthumis conſtituunt, tunc dici relictum in diſpoſitione iuris communis, id quod omiſ ſum eſt, quando nihil fuit omninò à lege noua, ſiue ſtatuto determinatum, prout in dict. l. contingit, vbi hac de re nullum verbum ſcribitur, nec aliquid noui determinatur (quod ne[*] gari non poteſt.) Fatemur ergo verum eſ ſe, in hac ſpecie dici non poſ ſe, teſtatorem pro parte teſtatum, & pro parte inteſtatum decedere; imò in totum deceſ ſiſ ſe teſtatum (vt ipſemet Matiençus affirmat;) id tamen euenire ex eo, quòd beneficio & diſpoſitione legis, inſtitutio certæ rei ad vniuerſum trahitur, ſicut iure communi ſtatutum erat, nec iure Regio correctum apparet; non verò (vt idemmet Author arbitrabatur) ex eo quòd hæredes legitimi cenſeantur ſcripti & vocati, & admitti debeant, cùm potiùs reuera excludendi ſint, nec eo caſu admittantur in ea lege: Vnde ceſ ſat argumentum in quo principaliter inſi[*] ſtit, & ſuam opinionem fundat Matiençus, quia in dicta l. Regia prima non ſunt dati cohæredes vniuer ſales, legitimi ſucceſ ſores ab inteſtato, eo caſu, quo aliquis inſtitutus eſt in re certa, vel in aliqua parte hęreditatis, nec fit de hoc caſu aliqua mentio ibidem; non etiam aliquid diſponitur: & ſic remanet incorrecta deciſio textus in dicto §. ſi ex fundo, vtpote co[*] hærede vniuerſali non dato. Tantùm ergo deciditur ibi de nouo, valere teſtamentum, & legata relicta deberi, etſi nullus in eo hæres inſtitutus ſit, vel inſtitutus hæreditatem non adierit, quod aliter erat iure communi ſtatutum, vt ibidem ipſemet Matiençus, & Azeuedus notarunt, Tellus Fernandez in l. 3. Tauri, 3. p.n. 1. & 2. & 3. & tunc eos ſucceſ ſuros. qui ex diſ poſitione iuris, aut terræ conſuetudine ſucceſ ſuri erant, ſi teſtator nullum teſtamentum feciſ ſet, id quod iuris communis diſpoſitionij, & voluntati te ſtatoris valdè conſonum eſ ſe videtur, ea ratione, quod teſtator quoties non diſpoſuit, ad quem hære[*] ditas debeat peruenire, præ ſumitur voluiſ ſe, quòd perueniat ad legitimos hæredes venientes ab inte ſtato. Paulus Caſtrenſis in conſ. 241. ad finem, verſiculo, idem ergo, vol. 2. Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 17. in finalibus verbis. Non tamen inde ſequitur, quòd dicatur eos hæredes inſtituiſ ſe, aut pro parte teſtatum, & pro parte inteſtatum non deceſ ſiſ ſe, cùm legatis relictis, aut aliis diſpoſitis, hæredem non ſcripſit, vel ſcriptus noluit adire, cuius contrarium conſtanter tuetur Mariençus idem in d. l. 1. tit. 4. gloſ. 10. n. 47. & nu 56. & gloſ. 13. per totam, & gloſ ſa 11. n. 2. Quibus in[*] locis in ea opinione eſt, vt exiſtimet, inteſtatum non decedere iure Regio teſtatorem, qui fecit teſtamentum, ſed nullum hæredem inſtituit, quia ſecundùm eum cenſentur ſcripti venientes ab inteſtato, ſeu ab eo tacitè vocati; & improbat Tellum Fernandez in[*] dicta l. 3. Tauri. 3. p.n. 2. & Ferdinandum Vaſq. de Menchac. de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 20. n. 245. & n. 249. verſiculo, ex quo patet: qui contrà tenuerunt, ſcilicet in terminis dictæ l. Regiæ primæ, teſtatorem decedere pro parte teſtatum, & pro parte inteſtatum: Eò autem dumtaxat improbat, quòd (vt anteà dicebam) ſucceſ ſores legitimi, tacitè cenſeantur vocati, & ſic non ab inteſtato, ſed potiùs ex teſtamento ſuccedere dicantur. Ego verò (vt ſuprà notabam) verius[*] contrarium arbitror, & Telli, & Ferdinandi ſententiæ magis accedo, vt ſcilicet eo caſu, pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus dicatur teſtator decedere, & hæredes legitimi non ex teſtamento, ſed ab inteſtato ex lege vocentur, atque ſuccedant: Ipſorum autem ſententia, vt nouè & meliùs comprobari poſ ſit, neceſ ſe erit diſcutere prius, quid in hac re iure communi ſancitum ſit, & vtrùm iure Regio innouatum, ſiue correctum fuerit ex diſpoſitione dictæ l. Regiæ [*] primæ. Et quidem iure communi, ſuccedentes ab inteſtato, ſiue ex ficta morientis voluntate ſuccedere dicuntur, vt ſcribit Gloſ ſa in l. conficiuntur, ff. de iure codicillorum: & ſequuntur Iacobinus à S. Georg. in inueſtitura feudali, in verbo, Marchio, in fine, & Berous in conſ. 84. in fin. lib. 2. ſiue ex præ ſumpta defuncti voluntate, vt dicit Baldus Nouellus in l. Cum filiofamilias, num. 4. ff. de legatis 1. quem ſequuti ſunt Hugo Celſus in conſ. 97. n. 4. Menochius in conſ. 210. n. 50. lib. 3. ſiue ex tacita teſtatoris voluntate, vt docuit Baldus in conſ. 118. Præ ſuppoſito, col. 2. lib. 4. quem ſequuntur Craueta in conſ. 176. in fine. Menochius lib. 4. Præ ſumptione 27. num. 13. ſiue, vtcunque ſit, verè & propriè non dicuntur ſubſtituti, aut vocati à teſtatore, ſed à lege, vt conſtat ex his, quæ ſcribunt Bald. in l. ſi emancipati, in 8. oppoſitione, n. 11. C. de collationibus, Alexand. in conſ. 44. in fin. lib. 4. Iaſon in conſ. 202. col. 7. lib. 2. Petrus de Peralta in l. ſi quis in principio te ſtamenti, n. 69. ff. de legatis primo, Padilla in l. ab eo, n. 5. in fin. C. de fideicommiſ ſis: Vbi dicunt ſuccedentes ab[*] inteſtato non habere formalem titulum ab homine, ſed à lege, & ſic venire impropriè, ideſt tacita voluntate defuncti; propriè verò diſpoſitione legis: & latiùs comprobat, & ſequitur iſtam reſolutionem Menochius dicta præ ſumpt. 27. n. 7. & n. 13. & 14. & n. 15. refert Aretinum, Marium Salomonium, & alios dicentes, verum eſ ſe, ſuccedentes ab inteſtato venire quidem ex tacita mente defuncti, non tamen poſ ſe dici hæredes inſtitutos. Quod etiam probauit apertè [*] Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 4. [*] tit. 1. n. 9. Iure autem Regio nulla lege hoc reperitur innouatum, nec verba d. l. Regiæ primæ contrarium denotant; quippe cùm potiùs verbis eiuſdem clarè probari videatur, vocationem illam potiùs legis eſ ſe, quàm teſtatoris. Dicit enim lex ipſa: Y entonces herede aquel, que ſegun derecho, o coſtumbre de la tierra auia de heredar, ſi el teſtador no hiziera teſtamento. Ecce, vbi lex dumtaxat diſponit id, quod ipſamet iuris communis diſpoſitione contingeret, ſcilicet, ſuccedere eos, qui aliàs nullo condito teſtamento ſucceſ ſuri erant, non verò alterat ius commune nouitate aliqua quoad id introducta, nec ex eo, quòd teſtator, qui nullum hæ redem inſtituit, videatur ſe conformare cum legis diſpoſitione & vocatione, & voluiſ ſe ſuccedere eos, qui ex lege ad ſucceſ ſionem vocantur, Inde ſequitur, dicendum eſ ſe, eos videri hæredes inſtitutos propriè, aut ex teſtamento ſuccedere, ſiue teſtatorem ex ea parte cum hærede deceſ ſiſ ſe: cùm re vera (quod attinet ad inſtitutionem) inteſtatus deceſ ſerit, qui nullum hæredem ſcripſit, quamuis quo ad alia teſtatus videatur, & ſic eorum reſpectu dicatur, Y cumplaſ ſe el testamento: Non verò teſtatus iudicatur ex alia parte, qui reuera inteſtatus pro parte deceſ ſit. Secundus caſus ſit cùm quæritur, vtrùm inſtitu[*] tus in re certa, dato cohærede vniuerſali, de iure Regio vniuerſam conſequatur hæreditatem, ſi vniuer ſalis cohæres ante teſtatorem moriatur, vel hæreditatem repudiet, aut alia quacunque ratione hæreditatem non adeat. Et quidem iure communi manife ſtum eſt, ius accreſcendi habere locum in hoc caſu, & ſic inſtitutum in re certa, ad vniuerſum admitti iure accreſcendi; id quod aliis Authoribus relatis in initio huius capitis probauimus: & tenuerunt expreſsè poſt alios, Coſta in dict. c. ſi pater, verbo, in re certa, n. 13. Graſ ſus receptar. ſentent. §. hæreditas, quæ ſt. 3. n. 3. & §. inſtitutio, quæ ſt. 22. n. 3. Iure autem Regio quid dicendum ſit eodem caſu retento, non modò explicarunt Authores ſuperiores, imò ex his omnibus quos adhuc præcitaui, nullus equidem tangit: Mihi tamen iuris rationem attentè conſideranti, veriſ ſimum videtur, idem ius ſtatuendum eſ ſe iure noſtro Regio, quod ſtatutum diximus lege ciuili, & ſic innouatum non eſ ſe ius commune. Nam & iure[*] Regio iuri accreſcendi locum eſ ſe, nec illud ſublatum ex deciſione dictæ l. primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, probatiſ ſimum eſt, & rectè tuetur Padilla in l. eam quam, n. 95. & 96. C. de fideicommiſ ſis. Vnde reliqua hæreditas ex diſpoſitione legis ſic debet in hoc caſu inſtituto in re certa accreſcere de iure Regio, ſicut de iure communi accreſcebat. Deinde, nam in hac ſpecie perinde haberi debet, ac ſi ab initio inſtitutus in re certa fuiſ ſet hæres vniuerſalis inſtitutus, nec aliquis cohæres fuiſ ſet datus, vt in hac materia ſcriptum reliquerunt omnes ferè, qui de hac quæ ſtione tractarunt: & ex aliis notarunt Coſta, & Graſ ſus in locis proximè præcitatis, Couar. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, §. 1. n. 9. Bellonus ſupput. iuris. lib. 4. c. 18. in principio. Menoch adipiſcendæ poſ ſeſ. remed. 4. n. 116. & ſeq. & ſic idem dicendum eſt, quòd in caſu præcedenti, cùm nulla poſ ſit congrua diſcriminis ratio aſ ſignari. Prætereà (& hoc eſt præcipuum fundamen[*] tum) quia d. l. Regia prima nihil diſponit in hoc caſu; loquitur enim illa lex, quando nullus ſcriptus ſuit hæres, vel ſcriptus repudiatur, aut noluit adire, & ſic quando nullus eſt hæres: qui caſus diuerſus eſt à noſtro, vbi ex legis diſpoſitione, & iure accreſcendi datur hæres vniuerſalis qui ad vniuerſam hæreditatem debet admitti, vel non dato cohærede vniuerſali, vel dato repudiante: Procedit ergo Regia lex ipſa, quando inſtitutus repudiat, & nullus alius reperitur hæres ſcriptus; tunc enim deuoluitur ius ſuccedendi ad hæredes legitimos: ſecus tamen eſt, vbi alius hæ res exiſtit, licèt in re certa inſtitutus; quo caſu nihil ibi de nouo deciditur, & ſic ius commune remanet incorrectum: Imò ſi verum amamus, & communes[*] Doctorum reſolutiones in hac materia euoluimus, atque ſubtiliter expendimus, inueniemus equidem, fortiùs ipſas in hoc caſu, quã in præcedenti adſtringere, & vrgere; namque inſtituto aliquo in re certa, & cohærede vniuerſali dato, ſiue alio inſtituto ſimul, manifeſta redditur atque indubitata teſtatoris voluntas, voluiſ ſe, inquam, cum, etiam ab eo incremẽto venientes ab inteſtato excludere. Idcircò, ſi per defectum hæredis, aut hæredum ſimul inſtitutorum vacaret, quia mortui eſ ſent ante teſtatorem, vel hæreditatem repudiaſ ſent, aut aliqua alia ratione; abſq; dubio ea pars ad hæredem inſtitutũ in re certa, pertineret de iure Regio, ſicut de iure communi pertinere diximus ſuprà. Ratio namque ipſa, eadémque teſtatoris voluntas, ſic vno iure attento, ſicut alio mílitat, nec poteſt in hoc diuerſum ius conſtitui: Iure autem communi attento, claram eſ ſe & indubitatam teſtatoris voluntatem, vt ſcilicet venientes ab inteſtato voluerit excludere, expreſ ſim & verè aſ ſeuerarunt permulti citati ſuprà, in initio huius capitis, n. 12. & tam in exteriori, quàm in interiori conſcientiæ foro id indubitatum eſ ſe, optime obſeruauit P. Ludouicus Molina tom. 1. de iuſtitia. & iure, tract. 2. diſp. 155. fol. 889. ad finem. Tertius caſus ſit, cùm quæritur, vtrùm inſtitutus[*] in re certa, admittatur de iure Regio ad vniuerſam hæreditatem, cùm teſtator expreſsè prohibuit, ne ex bonis aut hæreditate ſua vltrà conſequi poſ ſet, ſiue quòd rem illam certam, aut partem tantum haberet. Et quidem in hoc caſu nihil certum ſcripſit, nec aliquid reſoluit, ſed dumtaxat retulit ſe ad ea, quæ Greg. Lopez ſcripſerat, Burgos Salon de Paz 1. p.l. 3. Tauri, concl. 6. n. 863. Matiençus verò in eadem l. 3. tit.[*] 4. lib. 5. gloſ. 10. n. 48. in ea opinione fuit, vt exiſtimaret, ſic inſtitutum in re certa, & prohibitum ampliùs petere, iure Regio nihil præter rem certam conſequi poſ ſe, ſed reliquum hæredi legitimo competere: & quamuis de iure communi contrarium ego neruosè (vt vidiſti) probauerim; iure tamen Regio attento, & noua deciſione d. l. primæ, tit. 4. lib. 5. extante, eandem ſententiam Matienci libenter amplector; non tamen intelligo ex eo procedere, quòd hæres legitimus cenſeatur à teſtatore inſtitutus (vt Matiençusmetipſe, ſed malè quidem putauit, & ſuperiùs etiam ex profeſ ſo improbaui:) Ex alio ergo ita tenendum erit, videlicet quia ratio præcipua, propter quam iure cõ muni attento, aliter reſolui, ceſ ſat hodie omninò ex nona deciſione eiuſdem l. primæ, & ſumus in caſu, in quo apparet manifeſtè, voluiſ ſe teſtatorem pro ea parte inteſtatum decedere; vnde ex ipſamet lege impleri debet teſtamentum quoad rem illam certam, & reliquum hæredi legitimo ideò concedi, quòd nullus alius à teſtatore hæres inſtitutus fuerit, & potuerit paganus etiam pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus decedere, vt inquit Tellus Fernandez 3. p. l. 3. Tauri, n. 2. id quod aliter iure communi procedebat, vt certiſ ſimum & vulgatum eſt: Iure autem Regio attento, ſiue poſt deciſionem Præfatæ l. primæ, contrarium reſoluit Greg. Lopez, quidquid in eam ſen ſum, malè ipſum citauerit Matiençus loco relato ſuprà. d.n. 48. dicens hanc opinionem tenendam eſ ſe, quidquid iure communi, & Regio contrarium aſ ſeruerit Greg. Lopez; in quo equidẽ decipitur: id namq; ab ipſa veritate, & eius viri reſolutione & mente omninò alienum eſt: Tum, quia quæ ſtionem, quam[*] Gregorius ipſe mouet in l. 14. tit. 3. partita 6. verbo, Todos los bienes, non inducit ad terminos iuris Regij, aut terminos d. l. Regiæ primæ: Tum etiã , quia Saliceti opinio, quam ipſe tuetur ibi, huic opinioni potiùs conuenite, quàm contrariari videtur, & ſic in contrarium allegari aut expendi non debet: Imò pro hac parte adduci poteſt idemmet Greg. in l. 2. tit. 2. partit. 6. ibi namque ab eo dicta, potiùs huic reſolutioni conuenire, quàm aduerſari videntur: conuenit etiam Hier. de Cæuallos pract. commun. contra communes, qu. 707. in fine, reſolutio & obſeruatio, quatenus ex deciſione d. l. Regiæ primæ obſeruauit, teſtatorem de iure Regio decedere poſ ſe pro parte teſtatum, & pro parte inteſtatum; idcircò & ius accreſcendi poſ ſe expreſsè prohiberei: Vnde (ve ego conſidero) & tacitè [*] poterit prohibere, aut videbitur equidem prohibuiſ ſe, ſi ſpecie ſuperiori retenta, verba præfata adiecerit. Quartus & vltimus caſus ſit, cùm quæritur, vtrùm[*] inſtitutio in re certa facta, trahatur de iure Regio ad vniuerſum, alio non dato cohærede vniuerſali, ſi facta fuerit per verba obliqua, & communia, non autem directa: & quidem in hoc caſu, ſicut de iure communi ſic inſtitutus, cenſetur legatarius, & non hæ res, vt communi conſenſu affirmare aſ ſerunt, & ſic reſoluunt Anton. Gomez, tom. 1. var. c. 10. de iure accreſcendi, n. 12. Roderic. Suar. in l. quoniam in prioribus, q. 7. n. 2. Guill. Bened. in d.c. Rainuntius, n. 264. Iacob. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 20. n. 3. & 4. dicens, quòd in ſtitutus in re certa, habetur loco legatarij, quando teſtator eum verbis obliquis vocauit, vt ſi dixit, iure inſtitutionis reliquit, & legauit: hæc enim verba, relinquo, Lego, & ſimilia, ſunt obliqua, quæ ad hæredis in ſtitutionẽ non trahuntur, vt ibidem ipſe probauit: Sic ergo & iure Regio legatarius, & non hæres cenſeri debebit: Erit tamen iure Regio verum, etiam alio cohærede non inſtituto, quidquid ſit de iure communi, tamen legatarium rem illam certam habiturum, & reliquum ad legitimos hæredes peruenturum, cùm eo iure valeant legata, & cætera in teſtamento relicta, etiam abſque hæredis inſtitutione, vt ſcribit Tellus Fernand, in l. 3. Tauri, num. 3. & ibidem tradiderunt omnes communiter. CAPVT XVIII. Pœnas negantium, & de mendacio conuictorum, permultas eſ ſe in iure, quæ diffusè, remiſ ſiuè tamen enumerantur hoc cap. ac præcipuè agitatur, qu aliter, & quibus caſibus locum habeat pœna conſtitutionis legis final, ff. de rei vendicatione, nonnulla ad propoſitum eiuſdem adnotantur, legis 3. tit. 3. p. 3. deciſioni applicantur, & permultis aliis commemoratis, Fuluij Paciani locus commendatur. Deinde, vtrùm negans rem habere, quam exhibere rogatur, ſi non conſtet ad eum perueniſ ſe, poſ ſit iure negare, & eius aſ ſertioni iuratæ credatur, tam ſi exter, quàm ſi non extet ſuſpicio, rem ad eum perueniſ ſe, vel ſi ipſe fateatur, rem perueniſ ſe, ſed dicat amiſiſ ſe eam? vbi Franciſci Burſati conſ. 354. vol. 4. expenditur in terminis. Tandem, inſtrumentum amiſ ſum eſ ſe, quo pacto, quibúsve modis, aut teſtibus probari poſ ſit; an etiã iuramento probari valeat? & de materia l. finalis, C. de fide inſtrumentorum, remiſ ſiuè actum hoc loco. SVMMARIVM. -  1 Negans ſe poſ ſidere, ſi de mendacio conuincatur, priuatur poſ ſeſ ſione, & transfertur in aduerſarium ſine aliqua traditione. -  2 Sed ius proprietatis ſaluum remanet neganti, ſic vt ſuper illa agere poſ ſit. -  3 Negans ſe poſ ſidere, quare poſ ſeſ ſione priuetur? -  4 Negans ſe poſ ſidere, & de mendacio poſteà conuictus, vt poſ ſeſ ſione priuetur, nonnulla interuenire neceſ ſe eſt, quæ remiſ ſiuè traduntur; & num. ſeq. -  5 Author reddit rationem, ob quam huius Capitis latiorem explicationem reliquit. -  6 L. finalis, ff. de rei vendicatione materiam, abſoluta & prena manu tractaſ ſe quamplures, qui hoc numero præcitantur. Vbi inter alios Authores, Fuluius Pacianus in propo ſito commendatur. -  7 Negans narrata, provt narrantur, vtrùm incurrere debeat pœnam dictæ l. finalis? vbi opinio Bartoli magis probatur, & legis 3. tit. 3. partit. 3. deciſioni applicatur. -  8 Negans narrata, prout narrantur, nec videtur præ cisè negare, nec præcisè confiteri. -  9 Negans, vt incurrat pœnam l. finalis, ff. de rei vendicatione, neceſ ſe eſt, quòd ſpecificè, non autem vniuerſaliter ſub inuolucro verborum negaverit. -  10 L. finalis, ff. de rei vendicatione, praxis adducitur, & inſtruitur actor, qualiter negatione facta, debeat experiri. -  11 Negans, vt incurrat pœnam dicta constitutionis, neceſ ſe eſt, vt actor petat, reum pœnâ negationis puniri, quoniam illo non inſtante, pœna non committitur. -  12 Negans in omnibus caſibus, in quibus non incurrit pœnam dictæ legis finalis, eo quòd ſimul non interueniunt multa, quæ ad incurrendam eam pœnam neceſ ſaria ſunt; ſaltem in hoc punitur, vt teneatur ad omnia damna & expenſas, quæ agens petitorio paſ ſus fuerit ob talem negationem, prout hoc numero declaratur. -  13 Negans ſe poſ ſidere, non priuatur poſ ſeſ ſione, niſi actor aſ ſumpſerit in ſe onus probandi poſ ſeſ ſionem ſuam, etiamſi conſtaret reum poſ ſidere, antequam actor probaſ ſet. -  14 Negans rem habere, quam exhibere rogatur, ſi non conſtet ad eum perueniſ ſe, vtrùm poſ ſit iure negare, & eius aſ ſertioni iurata credatur, tam ſi extet, quàm ſi non extet ſuſpicio, rem ad eum perueniſ ſe, vel ſi ipſe fateatur rem perueniſ ſe, ſed dicat ami ſiſ ſe eam. Et hac de re Franciſci Burſati locus commendatus. -  15 Inſtrumentum amiſ ſum eſ ſe, an & quo pacto, quibúsve caſibus, iuramento probari poſ ſit? vbi & de intellectu. & materia l. finalis, C. de fide inſtrumentorum, remiſ ſiuè. -  16 Ibidem etiam, qualiter inſtrumenti amiſ ſi tenor, quibúsve teſtibus, aut modis probari poſ ſit? remiſ ſiuè. -  17 Negans in caſibus omnibus prædictis, & in aliis ſimilibus, ita demùm punitur, prout dictum eſt, ſi dolo & ſcienter facta fuerit negatio, vel in fraudem. -  18 Fideiuſ ſor, qui negat ſe fideiuſ ſiſ ſe; vtrùm perdat excuſ ſionis beneficium? -  19 Vbi & quid de hærede negante rem hæreditariam eſ ſe. -  20 Et de negante ſe poſ ſidere rem iure pignoris, vel rem eſ ſe debitoris, cum ab alio creditore conuenitur. SIngularis extat in Iure conſtitutio legis[*] fin. ff. de rei vendicatione, quâ planè probatur, quòd negans ſe poſ ſidere rem petitam ab alio, ſi de mendacio conuincatur, priuatur poſ ſeſ ſione, & transfertur in aduerſarium, ſine aliqua traditione. Id quod expreſsè docuit Iureconſultus ibi, in hæc verba ſcribens: In rem actionem pati non compellimur, quia licet alicui dicere, ſe non poſ ſidere, ita tamen vt ſi poſ ſit aduerſarius cõuincere , rem ab aduerſario poſ ſideri, trãsferat ad ſe poſ ſeſ ſionẽ per Iudicem, licèt ſuam eſ ſe nõ probauerit: Et cõfirmat Regial. 3. tit. 3. par. 3. quę ſubdit, in propo ſita ſpecie ſaluum remanere ius proprietatis negan[*] ti, & de mendacio conuicto, ſic vt ſuper illa agere poſ ſit, quamuis (vt diximus) poſ ſeſ ſione priuetur: Fortaſ ſis hoc ideò quia mentitus eſt, & ſic in pœnam[*] mendacij, vt pro certo tradunt Authores omnes referendi ſtatim, qui pœnas negantium & de mendacio conuictorum, permultas eſ ſe in iure, diffusè ob ſeruarunt: vel quia metu actionis videtur derelinquere poſ ſeſ ſionem, ſecundùm Bartolum in d. l. final. quem ſequuntur communiter Scribentes, vt iidemmet Authores nunc commemorandi adnotarunt, & aduertit Gregorius Lopez in d. l. 3. partitæ: Verùm vt[*] negans ſe poſ ſidere, & de mendacio poſteà conuictus, poſ ſeſ ſione priuetur, nonnulla ſimul interuenire neceſ ſe eſt, quæ quidem, & alia nonnulla in[*] propoſito vtilia, & neceſ ſaria, non mediocri ſtudio & diligentia aliquando ego elaboraueram, atque diſtinctione, & reſolutione explicata, in medium proferre propoſueram: Nunc autem ſciens, conſultò que coactùs vt (vt ita dicam) prætermittenda duxi; & ideò, quod de ipſis, plena atque abſoluta manu[*] ſcripſerit, & quæ ad hanc quæ ſtionem conferunt ſiue ſpectant, plenè quidem, & cæteris aliis diligentiùs explanauerit Fuluius Pacianus, quem ſtatim referam: Ipſe autem diſputationem hanc longa ſerie proſecutus eſt, pœnas etiam negantium diffusè enumerauit, & multis, atque diuerſis caſibus applicauit, ſic vt omninò debeat in propoſito commendari. Nec nocebit, eadem de re alios quamplures originaliter prælegiſ ſe, quos ego & prælegi, & in vnum congeſ ſi: Doctores, inquam, in dict. l. fin. ff. de rei vendicatione. Gregor. Lopez in dict. l. 3. partitæ, per totam, & in l. 5. tit. 13. partit. 2. gloſ. 1. & penultima, & in l. 8. titulo 7. verbo, El que negare, partita 3. Iaſonem, qui adducit multos caſus, in quibus mendax punitur priuatione rei, vel iuris, quod prætendit, in l. quod te mihi, numero 30. ff. ſi certum petatur, & in l. 2. ex num. 86. C. de iure emphyteutico, & in l. final. ex numero 3. C. de fideicommiſ ſis. Afflictis deciſion. 18. Felin, cum ampliationibus, & limitationibus in cap. cæterùm, numero 28. Dueñas regula 335. Hippol. in ſingulari 242. Chaſ ſaneum in conſuet. Burg. rubrica 4. §. 17. verbo, pour le prix, numero 5. Guill. Bened. in cap. Rainuntius, de te ſtament. verbo, ſi abſque liberis, el 2. num. 164. qui rem hanc multis exornat atque corroborat doctrinis. Didacum Perez in l. 1. tit. 4. verbo, poſitiones, lib. 3. ordinamenti. Alexand. conſ. 35. volum. 3. Barbatiam conſ. 82. volum. 3. Roman, in conſ. 59. Guidon. Papæum ſingulari 609. Modernus Pariſ. qui in vaſ ſallo præ ſcrip ſit regulam d. l. finalis, cum quinq; limitationibus, in conſuet. Pariſ. titulo primo, §. 30. numero 5. Marc. Anton. Cuccum in tractatu, de metiente circa poſ ſeſ ſionem, per totum, vbi pleniſ ſimè de materia d. l. final. qui habetur tractatuum tomo 3. part. 2. fol. mihi 291. & ſequentib. Catel: Cottam in memorabilibus iuris, verbo, negans, & verbo, mendax. Anton. Gabriel. communium lib. 5. titulo, de acquirenda poſ ſeſ ſione, concluſ. 5. per totam, vbi latiſ ſimè. Hippol. etiam in rubrica de fideiuſ ſoribus, ex numero 322. vſque ad numerum 345. Rolandum in conſil. 88. per totum, volumin. 4. Stephanum Gratianum diſceptation. forenſium, cap. 109. per totum. Bernard. Vvermenſ inter oper. Harmant. libro 1. practicarum obſeruation. cap. vltim. Simonem de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 2. ex numero 278. folio 504. Petrum Surdum in conſ. 214. lib. 2. D. Anton. Meneſ. de Padilla in l. quæ ſtionem, à principio, C. de fideicommiſ ſis, vbi per totam legem explicat, limitat, atque extendit deciſionem dictæ legis finalis. ff. de rei vendicatione. Anton. Galeat. Maluaſ. in conſ. 101. num. 21. & 22. volum. 1. Iacobum Mandellum de Alba in conſil. 606. Cacheranum deciſ. 29. & deciſion. 178. num. 8. & deciſ. 66. num. 15. Antonium Theſaurum deciſion. 50. Hippolyt. Ruminal. in conſ. 382. numero 8. & num. 88. & numero 104. & ſeq. lib. 4. Matthæum Brunum in tractatu, de ceſ ſione bonorum, quæ ſtione 50. principali, ex numero 104. & ſeq. Hieronymum Laurentium deciſione Auenionenſi 115. Oſaſc. deci ſion. 66. ex num. 5. Ioannes Gutierrez in authen. ſacramenta puberum, C. ſi aduersùs venditionem, num. 69. & de iuramento confirmatorio, capite 16. numero 72. & cap. 16. numero 20. Matthæ. Coler. in tractatu, de proceſ ſibus execut. 1. par. capit. 10. numero 349. Hartman. practicarum obſeruat. forenſ. libro 2. obſeruatione 5. Ioannem Gratianum regula 312. per totam. Martin. Monter. à Cueua cauſar. ciuili. regni Aragonum, deciſione 48. numero 37. & 38. Alphonſ. Azeued. in l. 10. titulo 2. numero 2. lib. 1. latiùs in l. 2. titul. 7. lib. 4. ex numero 54. vſque ad numerum 61. Hieronymum de Cæuallos, qui ſuperiores non refert, praticarum communium contra communes, quæ ſtione 128. & 129. Ariſmin. Tepat. lib. 1. fol. 399. Fuluium Pacianum (qui vt dixi, latiſ ſimè explicauit) de probationibus, libro primo, capite 19. per totum. Antonium Fabrum in lib. 9. C. ad titulum de rei vendicat. definitione 7. folio 249. latè Seraphinum referendum infrà in vltimis verbis huius cap. Ij omnes vnanimiter dubitarunt, vtrùm negans narrata, prout narrantur, incurrere debeat pœnam, quæ in d. l. finali, ſtatuitur contra negantem? Et non incurrere eam pœnam, nec poſ ſeſ ſionem amittere, tenuerunt Salicetus, Bartolus, Ioannes de Imola, Paulus Caſtrenſis, Baldus, Alexander, Hippol. de Marſil. Pariſius, Anton. Gabriel, Trigon. Iaſon, & alij permulti, cum quibus ſic defendit, & ab hac opinione in indicando & conſulendo recedendum non eſ ſe, affirmat Fuluius Pacianus (mihi quidem valdè eruditus) d.c. 19. num. 108. & 109. & eum non referens, ſic dixit tenere nonnullos, alios verè contrarium arbitrari, & neutram partem probauit Hieron. de Cæuallos pract. commun. contra communes, q. 128. n. 7. ſed Bartoli ſententiam expreſsè ſequitur D. Anton. Meneſ de padilla in d.q.n. 10. C. de fideicommiſ ſis, quam ita renendo, nonnulla vltra Authores relatos, & alios, erunt in propoſito obſeruanda. Ac primum quidem, ſic intelligendam deciſionem d. l. 3. tit. 3. par. 3. vt Bartoli doctrinæ ac reſolutioni conueniat, & conſequenter, vt pœna ibi poſita, dumtaxat intelligatur in mendacio circa poſ ſeſ ſionem commisso, intelligendo provt præfati Authores declarant, & in d. l. fin. ff. de rei vendicatione exprimitur, ibi: Quia licet alicui dicere, ſe non poſ ſidere: Non verò in eo, qui narrata negauit ſimpliciter, aut negat narrata prout narrantur: & diſcriminis ratio manifeſta eſt, quoniam qui taliter negat, nec videtur præcisè negare, nec fateri præcisè, & ad pœnam prædictam incurrendam, neceſ ſe eſt, quòd negans, ſpecificè, non autem vniuerſaliter, & ſub inuolucro verborum negauerit: quod ſingulariter docuit Salicet. in l. 1. in ſin. C. de litis conteſtatione, & aduertit Fulu. Pacian. d.c. 19. n. 108. Steph. Gratian. diſcept. forenſ. c. 109. n. 9. cum ſeq. Deinde & ſecundò obſeruandum erit, ſingularem[*] eſ ſe, & iuri conſonam praxim, quam in propoſito d. l. fin. cùm pluries ſibi caſus occurriſ ſet, obſeruaſ ſe dicit Angelus in eadem l: fin. & cũ iudicio probauit Greg. Lop. in d. l. 3. partit. verbo, De la tenencia, ſcilicet, quòd negatione facta, actor petat dari per Iudicem licentiam intrandi poſ ſeſ ſionem rei peritæ, tanquam vacantis à reo, ſeruato iure cuiuſlibet tertij, nec poſ ſit reus licentiæ contradicere, cum ſuâ non interſit; quia aſ ſerit, ſe non poſ ſidere, & quod Index id facere debeat, quoties de alterius tertij poſ ſeſ ſione non conſtiterit: Et hoc fuit de mente Speculatoris (quem Gregorius non citat;) is enim in §. nunc aliqua, in q. 65. in fin. de emphyt. expreſ ſim dixit, quòd ad hoc vt negans[*] incurrat pœnam conſtitutionis d. l. fin. neceſ ſe eſt, vt actor petat, reum pœnâ negationis puniri, quoniam illo non inſtante, pœna non committitur: & Speculatore eodem non relato, ſic etiam probauit Angeli praxim Hier. de Cæuallos d.q. 128. n. 4. & pro cautela poſuit Cæpola cautela 161. fuit etiam de mente d. l. 3. partitæ, in principio, vt ſatis ibi conſtat, dum dicitur; Si deſpues de auer negado, le fuere prouado, que la tenia, deue entregar at demandador de la tenencia de aquella coſa, maguer el que la pide, non probaſ ſe que era ſuya. Idemque obſeruandum erit in quacunq; alia actione reali, cùm lex ipſa finalis, ac eius deciſio, in omni actione reali procedat, vt Gloſ ſa, Albericus, & Angelus tenuerunt ibidem, & ſequutus eſt Gregorius in eadem l. 3. verbo, Non dezir mentira. Præterea & tertiò obſeruandum eſt, quòd in om[*] nibus caſibus, in quibus negans non incurrit pœnã præfatæ conſtitutionis, ex defectu eorum, quæ in propoſito Doctores requirunt communiter, ac inter alios plenè Fulu. Pacian. de probat. lib. 1. d.c. 19. ex n. 3. vſque ad numerum 11. vbi ſeptem cumulat, quæ ſimul requirit interuenire, vt ſic locus pœnæ d. l. fin. ſaltem negans punitur in hoc, vt teneatur ad omnia damna & expenſas, quæ aduerſarius agens petitorio, paſ ſus fuerit ob talem negationem: Idque ex ſingulari doctrina Baldi, Alba, & Præpoſiti, quã retulit, & in propoſito probauit Octauian. Cacher. deciſ. Pedemont. 29. n. 14. vbi dicit, quòd ſi vaſ ſallus feudũ , vel feudi partem neget, & de mendacio ſit conuictus, feudo ſpoliatur; poteſt tamen negationem vſque ad ſententiam reuocare: ſic tamen, vt reuocatione non obſtante, ad expenſas & damna teneatur propter negationem prædictam. Quod æquè militat in alio quocunque caſu, in quo dubium eſ ſe potuerit, locus fuerit, nécne conſtitutioni d. l. fin. Sic enim hunc caſum cæteris aliis æquipararunt in hac materia Iaſon, Roman. Anton. Gabriel, Roland. & Fulu. Pacian. vbi ſupra, qui n. 103. quamuis ſuperiores non referat, ſatis videtur Aſ ſumptum prædictu probare, dum dicit, quòd reus mentiendo, facit conditionem ſuam deteriorem in alio, in expenſis ſcilicet; & citat Baldum, Salicetum, Caſtrenſem, & Aretinum ſic tenentes, nec id excluditur ex deciſ. d. l. 3. partitæ: ibi enim de damnis & expensis nihil cauetur, ſed dũtaxat approbatur deciſio d. l. fin. ff. de rei vendicat. In qua etiam de expenſis ſermo non aſ ſumitur, ſed tranſlationis poſ ſeſ ſionis pœ na dumtaxat inſtituitur: ſicut ergo de iure communi, ita ad d. l. fin. obſeruarunt DD. vnanimiter; ſic & de iure Regio obſeruari debebit propter aliarum legum Regiarum deciſionem, quæ ob dolum aut contumaciam, ſiue ob malam fidem, & iniuſtam cauſam, in expenſis condemnant: item & propter verba generalia eiuſdẽ l. 3. in verſic. E porende ſe deue mucho guardar. Denique obſeruandum eſt, negantem ſe poſ ſidere,[*] non priuari poſ ſeſ ſione, niſi actor aſ ſumpſerit in ſe onus probandi poſ ſeſ ſionem ſuam, etiamſi conſtaret, reum poſ ſidere, antequàm actor probaſ ſet. Quod ſic ſupponunt, atque intelligunt communiter Doctores in d. l. finali, ff. de rei vendicat. & in terminis obſeruarunt Guid. Pap. in conſ. 3. n. 3. Gratus in conſ. 37. n. 8. in verſic. 4. Præ ſuppono, vol. 2. & cum aliis Fulu. Pacianus loco ſuprà relato, & ſentit apertè d. l. 3. part. in illis verbis: Si deſpues deſtole fueſ ſe probado que la tenia. Quod eſt ſingulare, & notandum; videmus enim ex eo deduci, quòd negationi aut aſ ſertioni alicuius nõ creditur in damnum ipſius, niſi actore probante: In[*] fauorem verò, vtrùm credendum ſit, cùm quis negat ſe habere rem, quam exhibere rogatur, idque cùm extat ſuſpicio, vel non extat, vel quando conſtat perueniſ ſe, ſed dicit rem amiſiſ ſe: Vide meliùs forſan, quàm alibi, per Franciſc. Burſatum in conſ. 354. n. 21. & 22. & 23. & 24. vol. 4. vide etiam, ſed non ita ab ſolutè Fulu. pacian, de probat. lib. 1. c. 45. n. 13. & 14. & iunge Achil. pedrocham in conſ. 3. ex n. 21. vſque ad n. 32. & n. 67. & n. 142. Vbi etiam agit de intellectu, & materia l. fin. C. de[*] fide inſtrumentorum: Inſtrumentum, in quam, amiſ ſum eſ ſe, an, & quo pacto, quibúſve caſibus, iuramento probari poſ ſit? Et latiùs in conſ. 4. ex n. 60. vſque ad n. 93. vbi congerit alios de hoc tractantes, & octo ca ſibus, ſiue modis octa limitat vulgatam eiuſdem legis allegationem: & vltra relatos ibi, vide etiam omninò Petrum Surdum in conſ. 144. lib. 1. Felin. in c. ſicut, de re iudic. num. 2. & 3. & 4. & 5. & n. 7. & 8. & 9. Iacob. Mandel. de Alba in conſ. 192. n. 8. & in conſ. 195. n. 8. & 9. & in conſ. 34. n. 12. & in conſ. 607. n. 15. Afflictis deciſ. 13. n. 9. & 10. & deciſ. 330. Roman. in conſ. 126. Alciatum in conſ. 28. per totum: & poſt Hippol. Bernar. Diaz, Oroſcium, & alios, omninò Velaſq. de Auend. in l. 41. Taur. gloſ. 4. ex n. 13. vſque ad num. 19. Gratian. reg. 31. Maſcard. de probat. concl. 909. per totã , vbi latiſ ſimè; & vide eundem concl. 908. per totam, vbi[*] etiam latiſ ſimè, qualiter inſtrumenti amiſ ſi tenor, quibúſve modis, aut teſtibus probari valeat: De quo pleniſ ſimè etiam Auend. d. gloſ. 4. ex n. 20. vſque ad fin. gloſ ſ. & Felin. loco ſuperiùs præcitato; nouiſ ſimè Alex. Trentacinquius var. reſol. lib. 2. tit. de fide inſtrum. reſ. 4. ex fol. 266. & 267. Tandem & vltimò obſeruandum erit, in propoſito[*] huius Capitis, ac in his, quæ contra mẽdaces , & negantes ſtatuuntur, de quibus (vt ibi dixi) plena manu tractarunt ij, quos in initio huius capitis commemoraui; generaliter præmittendum, ita demum hucuſq; dicta, & alia ſimilia procedere, ſi dolo, & ſcienter, vel in fraudem facta fuerit negatio; in quo vnanimiter omnes conueniunt, atq; ex mente communi obſeruauit Greg. Lop. in d. l. 3. tit. 3. part. 3. gloſ. 1. Ant. The ſaur. deciſ. Pedemont. 50. n. 4. qui ex profeſ ſo diſputat, vtrùm fideiuſ ſor, qui negat ſe fideiuſ ſiſ ſe, excuſ ſionis beneficium perdat: Cæuallos etiam d.q. 129. vbi & [*] de hærede negante rem hæreditariam eſ ſe, & dene[*] gante ſe poſ ſidere rem iure pignoris, vel rem eſ ſe de[*] bitoris, cùm ab alio creditore conuenitur: Igitur is, qui ignoranter negaret, non puniretur pœna d. l. fin. ſecus tamen ſi lata culpa id fecerit, vt Greg. d. gloſ. 1. probauit, vel per calumniam, vt per Anton. Fabrum in lib. 9. C. ad titul. C. de rei vendicat. definit. 7. fol. 250. per Seraphinum de priuileg. iuramenti, priuil. 31. ex n. 41. vſque ad n. 50. vbi plenè probat, leges introduxiſ ſe multa ſingularia mendacij causâ, latiſ ſimè Marc. Anton. Cuccus in tractatu, de mentiente circa poſ ſeſ ſionem, per totum. Steph. Gratian. diſcept. forenſi, cap. 109. CAPVT XIX. 1 Repræ ſentationis materiam circa ſucceſ ſiones legales, teſtamentarias, fideicommiſ ſarias, feudales, emphyteuticarias, & primogeniorum, ſiue Maioratuum, permultos Authores tractaſ ſe, qui hoc capite commemorantur, & ingenti ſtudio congregantur. 2 Repræ ſentationis diffinitiones quamplures referuntur, ac vera, & noua diffinitio traditur; & ibidem nonnullæ regulæ, ſiue obſeruationes generales in hac materia proponuntur. 3 Repræ ſentatio vtrùm per rationem fictionis, potiùs quàm priuilegij, accipi, ac diffiniri debeat, ſiue lex dum repræ ſentationem introduxit, vtrùm fingendo proceſ ſerit? vbi Doctorum contrariæ ſententiæ proferuntur, & res hæc dilucidè, & ſubtiliter magis, quam anteà fuiſ ſet, explanata relinquitur. 4 Repræ ſentatio an in caſibus dumtaxat à iure expreſ ſis admitti poſ ſit, & proptereà ei in dubio locus non ſit: an etiam in his ſucceſ ſionibus tantùm procedat, quæ iure hæreditario deferuntur, & non in alis? vbi Doctorum confuſio, & contrarietas ponderatur, & melius quàm anteà fuiſ ſet, articulus hic declaratur. 5 Repræ ſentationis introducendæ quæ fuerit ratio potiſ ſima; vnde etiam introductionis eiuſdem neceſ ſitas effluxerit: quo denique iure Repræ ſentatio, & eius effectus proceſ ſerit? vbi dicimus per repræ ſentationem filium ingredi locum patris, an gradus repræ ſentari potiùs, quàm corrumpi dicatur vbi horum omnium breuis, & dilucida traditur reſolutio, atq; explanatio. 6 Repræ ſentationis priuilegium quibus perſonis communicatum, ſeu conceſ ſum fuerit? vbi inprimis repræ ſentationi locum non eſ ſe inter aſcendentes, & quare deinde repræ ſentationis beneficium deſcendentibus communicari, & in infinitum quoad omnes protrahi, idque præcipuè in Hiſpanorum primogeniis, ſiue in vinculis, aut Maioratibus perpetuis, prout ſingulariter declaratur: Inter tranſuerſales quoque repræ ſentationem admitti in filiis fratrum cum patruis ſuis ſuccedentibus, in ſtirpes, & non in capita, ſed vltra filios fratrum nõ porrigi, quamuis in primogeniorum ſucceſ ſione, iure Hiſpano, inter tranſuerſales etiam, in infinitum repræ ſentatio porrigatur, dummodò pater, aut aſcendens repræ ſentatus, ſuccedere poſ ſet, ſi viueret, non aliàs, prout latiùs probatur; leg. 40. Tauri cõ ſtitutio , quatenus de ſucceſ ſione, atque repræ ſentatione tranſuerſalium, ſeu collateralium loquitur, vtiliter, & ſingulariter, & meliùs forſan, quàm anteà fuiſ ſet, explicatur, atque ex profeſ ſo diſcutitur, vtrùm repræ ſentatio in Maioratibus collateralibus conceſ ſa, abſque graduum reſtrictione intelligenda ſit; & an procedat, etiamſi ipſimet tranſuerſales à primo inſtitutore Maioratus non procedant: Ludouici Molinæ, & Velaſquez Auendañi ſententiæ contrariæ proferuntur, & Ludouici Molinæ opinione amplexa, egregiè admodum articulus hic diſ ſoluitur: Prætereà difficilis illa quæ ſtio, atque inueterata Doctorum controuerſia, vtrùm fratrum diuerſorum filij, quando ſoli ſunt, nec concurrunt cum patruo ſuo ſuperſtite, ſuccedant alteri patruo ſuo in ſtirpes, repræ ſentando patentũ per ſonas, ac in capita ſingulariter, & dilucidè extricatur, & tot Authores, originaliter anteà, & attentè prælecti, cõmemorantur , vt abſq; ingenti ſtudio, & labore id effici non potuiſ ſe, libenter fateatur quicunque. Denique, quando plures patrueles, ſiue conſobrini tractant inter ſe ſuccedere alteri ſuo patrueli, ſiue cõ ſobrino , an ſucceſ ſio fiat in ſtirpes, vel in capita, dilucidè etiam explanatur, & præfatorum omnium diſtincta admodùm, & notanda traditur reſolutio. 7 Regnorum, & Maioratuum, ſeu primogeniorum ſucceſ ſio vtrùm iure ſanguinis, an iure hæreditario deferatur; repræ ſentatio etiam in eis, an de iure communi procederet, & de iure huius Regni, recta iuris ratione, ſiue quâ præcipuè fuerit admiſ ſa, vbi ratio decidendi ad l. 40. Tauri, aſ ſignatur: & quæ hactenus ab aliis, mille in locis tradita fuêre, ſuo ordine commemorantur, qualiter, ſiue quo ordine, & forma in Regno debeat ſuccedi; & an ab vltimo Regni poſ ſeſ ſore proximitas debeat accipi; quid etiam in aliis Maioratibus inferioribus? Demum tex. in c. licèt, de voto, & voti redemptione, & in c. grandi, de ſupplenda neglig. prælat. lib. 6. & in l. 2. & 3. & 4. tit. 15. p. 2. & in l. 8. & 12. tit. 1. par. eadem 2. cũ aliis pluribus, in quibus adeò variarunt hucuſque Scribẽ tes omnes, vt ferè nihil certum reliquerint ſcriptum, ſic dilucidè, & abſolutè explanã tur , vt multa & nouè, & ſingulariter adnotentur, nec ampliùs de ipſorum intellectu, ac vera præfatorum omnium reſolutione, & veritate ambigi valeat. 8 Repręsẽtatio nepoti ex filio primogenito ante mortẽ aui defuncto in l. 40. Taur. conceſ ſa, vtrũ nepti etiã conceſ ſa eſ ſe intelligatur, & conſequẽter neptis ex filio primogenito præmortuo, an ſecũdogenitũ à ſucceſ ſione Maioratus excludat; neptis etiã eiuſ dem reprę ſentatio, vtrũ excludatur ex Maioratu fœminas propter maſculos excludẽ te ? & maſculus ex fœmina, & fœmina ex maſculo ad ſucceſ ſionem Maioratus ſimul cõcurrãt , & de ſuccedẽdo vltimo poſ ſeſ ſori tranſuerſali tractent, atque in eodẽ gradu ſint, vter eorum debeat pręferri? Ex duabus etiam fœminis in eodem gradu exiſtentibus, cui prælatio detur, & an qualitas maſ culinitatis, ſiue ſexus patris in filiam tranſ mitti, ſiue ab illa repræ ſentari valeat? Denique tam de iure communi, in ſucceſ ſione aſcendentiũ , & tranſuerſalium quoque, & in bonis liberis, & diuiſibilibus, quam de iure huius Regni poſt deciſ. in l. 40. Taur. in Hiſpanorũ primogeniis ſiue Maioratibus, vtrùm filius parentis perſonam repræ ſentans, dicatur venire ex propria perſona, & vocatione, atq; proprio iure, vel ex perſona parentis repræ ſentati; & de effectu huius indagationis, breuis, & dilucida, atq, in hoc vltimo notanda, & aliter quàm cæteri feciſ ſent, tradita reſolutio. 9 Repræ ſentatio vtrùm locum habeat, quando in patre, vel auo ius ſuccedendi firmiter radicatum non fuit, ſiue ius certum, & firmum, atque inuariabile, vtrùm neceſ ſariò requiratur, vt repræ ſentatio admittatur; an verò ſola potentia, ſiue ſpes, aut poſ ſibilitas ſuccedendi, etiã remora ſufficiat? Et de intellectu l. 40. Taur. circa iſtum articulum, dilucida equidem, atq; egregiæ explanatio, vbi Taurinæ d. l. germanus & verus ſenſus adducitur, Conditorum eiuſdem mens & intentio detegitur, Neotericorum quorundam aduersùs Ludouicum Molinã obſeruationes, ſeu placita nõnulla nouiter, & verè ſubuertuntur, & quamplurima adnotantur, quæ nullibi fuerant anteà ſic digeſta, nec explicata. Deinde, an nepos inſtitutoris ex filio ante Maioratum inſtitutũ , vel in vita inſtitutoris præmortuo, patruũ excludat; an etiam repræ ſentationi locus eſ ſe poſ ſit, quando vltimo Maioratus poſ ſeſ ſore abſque deſcendentibus præmortuo tranſuerſalis aliquis ſucceſ ſionem prætendit, cuius pater ſi viueret, ſucceſ ſurus ſanè eſ ſet, vt proximior; ipſe tamen multis ab hinc annis, & ante Maioratum inſtitutum, vel etiã poſt, ſed in vita inſtitutoris deceſ ſit? vbi etiam in propoſito conſiderantur accuratè, & ſubtiliter aliqua, quæ vltra Scribentes omnes, matura conſideratione fuerunt excogitata. Ac denique de nepote mortuo viuentibus auo poſ ſeſ ſore Maioratus, & patre primogenito, relicto tamen pronepote poſ ſeſ ſoris, & de filio incapacis, ante incapacitatem nato, & de poſthumo, vtrùm patruum excludant, breuiter inquiritur. 10. Repræ ſentatio in fideicommiſ ſi ſucceſ ſione, an, & quando locum habeat? vbi de contrarietate Accurſij, & Baldi, ſic trita, & vulgata, vt nulli innoteſcat: an etiam dict. l. quadrageſimæ Tauri conſtitutione edita, aliquid citra ius commune, aut Interpretum traditiones communes additum, vel innouatum fuerit in materia repræ ſentationis circa fideicommiſ ſa? Prætereà, de ſucceſ ſione fundi, & emphyteuſis, & quatenus in ea repræ ſentatio admittatur, diligens equidem, atque notanda, & accurata magis, quam anteà fuiſ ſet, explanatio. 11. Repræ ſentatio, de qua in l. 40. Tauri, vtrùm admittenda ſit in primogeniis, ſeu Maioratibus, non ſolùm ex vltima voluntate, ſed etiam ex contractu inſtitutis? vbi non modò in terminis præfatæ l. Tauri, ſed etiam in terminis iuris communis, articulus hic dilucidè magis, & aliter, quàm cæteri huius Regni Scriptores feciſ ſent, explanatus relinquitur: An etiam admittatur Repræ ſentatio in Maioratibus, qui abſque inſtitutionis ſcriptura, ex ſola antiquitate, aut conſuetudine conſtant: in donatione Dominica, ſeu Regia conceſ ſione, in his bonis, quæ iure Maioratus à Rege Henrico Secundo Nobilibus Hiſpaniæ fuere donata, in meliorationibus Tertij, & Quinti vinculatis, ſiue in vinculis ordinariis, quæ abſ que Regia facultate inſtituunt quotidie, & in Anniuerſariis, & Capellaniis, aut Memoriis perpetuis, quæ iure Maioratus deferuntur: vbi horum omnium breuis, & diſtincta traditur reſolutio, & Petri Salazaris aduersùs Ludouicum Molinam, & alios opinio noua, nouiter, & verè, atque vel vno tantùm verbo, concludenter conuicta. 12. Repræ ſentatio, vt excluſa cenſeatur, atque in primogeniorum, ſeu Maioratuum ſucceſ ſione excludi debeat, vtrùm neceſ ſaria ſit expreſ ſa diſpoſitio, vel etiam tacita, atque ex coniecturis deducta, ſufficiat an etiam excluſa, aut admiſ ſa Repræ ſentatione alicuius perſonæ, aut gradus reſpectu, ſiue in aliqua parte diſpoſitionis, in reliquis quoque partibus, ſiue aliorum quoque graduum, aut vocatorum reſpectu, excluſa, aut admiſ ſa cenſenda ſit; quàmque firmiter, ſiue qualiter in caſu dubij ſtandum ſit dict. l. 40. Tauri, diſpoſitioni, vt potiùs admittatur, quàm excludatur repræ ſentatio: & an eiuſdem legis deciſio ſit iuri communi conſona in poſtrema ſui parte, & procedat quoque reſpectu primi ſucceſ ſoris, vel vlteriorum, vt poſ ſint ipſi Repræ ſentationem excludere, vel ceſ ſione ſua iuri nepotis præiudicare, ac ſecundogenito filio fauere. Deinde, ex vocatione proximioris, vulgò, el mas propinquo, ò mas cercano pariente, vel cùm dicitur, quòd aliquibus deficientibus, proximior ſuccedat, aut proximior meus, vel proximior in gradu, vel quòd ſuccedatur ſaluâ gradus prærogatiuâ, aut ordine ſucceſ ſiuo, vtrùm Repræ ſentatio excluſa cenſeatur? An etiam ex vocatione filij maioris, aut filij primogeniti, vel filij ſuperſtitis tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, vel proximioris, eodem tempore ſuperſtitis, Repræ ſentatio excludatur, vel non? Quid denique, ſi primogenitus mortuus fuerit, nondum qualitate, ſeu conditione ab inſtitutore Maioratus adiecta, verificata? vtrùm qualitas in perſona ſuccedentis, ad ſuccedendum requiſita, præcisè adeſ ſe debeat tempore delatæ ſucceſ ſionis; an verò ſufficiat, quòd anteà adfuerit, etiamſi ante euentum ſucceſ ſionis primogenitus mortuus fuerit; vbi horum omnium dilucida, & diſtincta, atque notanda reſolutio traditur, & nonnulla (vt videbis) nouiter, & verè aduocantur per Authorem, quæ ſic diligenter ordinata, atque digeſta, nullibi antea fuerant: Inter alia tamen, articulus ille circa vocationem factam in Maioratu de filio primogenito ſuperſtite, hoc eſt, del hijo mayor, que fincare viuo al tiempo de la muerte del vltimo poſ ſeedor, ſic accuratè, & verè reſoluitur, atque Ludouici Molinæ ſententia recepta, fundamentis, plurimíſque Auendañi rationibus in contrarium, nouiter, & ſubtililiter reſpondetur, vt attenta conſtitutione dictæ. l. 40. Tauri, ampliùs de ip ſius articuli vera reſolutione dubitari nequeat. SVMMARIVM. -  1 Repræ ſentationis materiam circa ſucceſ ſiones legales, teſtamentarias, fideicommiſ ſarias, feudales, emphyteuticarias, & primogeniorum ſiue Maioratuum Hiſpaniæ, permultos Authores tractaſ ſe, qui ex profeſ ſo, & latiùs quàm alibi, hoc numerò commemorantur, & congregantur. -  2 Repræ ſentationis nomen, & ab ipſiſmet Iurecon ſultis cognitum, & doctrinæ gratiâ à iuris quoque Interpretibus inuentum, ſiue introductum, prout hîc explanatur. -  3 Res in diem debita, quoties creditori ſimpliciter, aut præ ſenti die ſoluenda legatur, repræ ſentationis commodum Iureconſulti conſiderant. -  4 Et vtrùm legatum creditori (quod repræ ſentationis commodum facit vtile) perlegem Falcidiam ſit reſecandum de toto legato principali, an verò dumtaxat de ipſo repræ ſentationis commodo, in dubium excitant. -  5 In hoc autem ſenſu manifeſtum eſt, Repræ ſentationis nomen alienum eſ ſe ab hoc tractatu, & materia præ ſenti. -  6 Hæredem defuncti perſonam repræ ſentare, vulgò circumferri. -  7 Et in hoc etiam ſenſu, repræ ſentationis huiuſmodi ratio non cõuenit diſputationi Præ ſenti; illa nãque de perſonis hæredũ ad perſonas defunctorum, quibus ſuccedunt, repræ ſentatio, communis & ordinaria dicitur: hæc autem, de qua diſceptatio præ ſens eſt, extraordinaria, ſeu anomala, & exorbitans nuncupatur. -  8 Agitur ergo nunc de repræ ſentatione quadam, quæ de patre per eius filium fit circa ſucceſ ſiones, ad eum effectum, vt filius ſic ſuccedere valeat, ac ſi pater ipſe, ſi viueret, ſuccedere poſ ſet. -  9 Ex communi namque Doctorum ſententia, ſuccedere quem repræ ſentando perſonam parentum, id ſignificat, quòd filius aſ ſumat gradum ſuccedendi, qui patri competebat, & omnia iura gradui cohærentia, & quæ competerent parentibus, ſi viuerent. -  10 Ipſam tamen ſucceſ ſionem, non ex perſona parentum, ſed ex propria perſona conſequuntur, prout Communis explicat, & latiùs declaratur infrà, num. 162. & 163. -  11 Repræ ſentatio, de qua hoc in capite disputatio ſuſcipitur, aliquando contingit in ſucceſ ſione legali ab inteſtato, aliquando vero ex diſpoſitione hominis in ſucceſ ſione teſtamentaria. -  12 In ſucceſ ſionibus deferendis, duplicem conſiderandam eſ ſe coniunctionem, vnam videlicet legalem, quam facit lex ob ſanguinis coniunctionem, quæ ſolùm conſideratur in ſucceſ ſione ab inteſtato, nulla hominis affectione concurrente, cùm neque aliqua adſit eius diſpoſitio, ex qua affectio colligi valeat. Altera eſt, ex teſtatoris diſpoſitione, quia ex ipſius affectione regulatur, quæ tantum operatur, quantum teſtatoris affectio ſignificat. -  13 Repræ ſentationis diffinitiones quamplures quare periculoſas Author iudicauerit? -  14 Repræ ſentare ex ſententia Iacobi Menochij, nihil aliud eſ ſe, quàm ex integro aliquem referre. -  15 Et ideò repræ ſentari aliquis non poteſt pro vna parte tantùm. -  16 Repræ ſentatio, & tranſmiſ ſio ex ſententia eiuſdem Menochij, nihil aliud eſt, quàm quædam ſubrogatio, quæ fit de perſona filij ad perſonam patris. -  17 Repræ ſentatio, ex eiuſdem Menochij placito, eſt quædam fictio, quam lex facit, fingendo, perſonam filij, eſ ſe illam patris. -  18 Repræ ſentatio, ex ſententia Luſitani Caldas Pereira, eſt fictio, per quam mortuus fingitur viuus. -  19 Ex ſententia verò Hiſpani Auendañi, eſt fictio quæ dam à lege ciuili inducta, ad ſubrogandum nepotem in locum patris. -  20 Denique ex obſeruatione Antonij Pichardi, fictio eſt, per quam is, qui in remotiori gradu conſtitutus eſt, in proximiori gradu conſideratur. -  21 Ex ſententia verò Authoris, ſic poteſt, & magis generaliter Repræ ſentatio diffiniri, vt ſit priuilegium lege ciuili conceſ ſum, quo filius in locum patris, ad ſucceſ ſionem aſcendentium in infinitum, vel patrui tantùm vocatur. Et in ſucceſ ſione bonorum, ſui naturâ non diuiſibilium, nec plurium concurſum admittente, veluti Maioratus, qualiter diffiniri valeat ex ſententia Authoris vltra alios, vbi & ſingulæ diffinitionis prædictæ partes explicantur. -  22 Repræ ſentationem, per rationem potiùs fictionis, quàm priuilegij diffiniri ex ſententia multorum Authorum, qui beneficium huiuſmodi fictionem vocant; & hoc numero congregantur. -  23 E contrario tamen, quòd per rationem priuilegij, & non fictionis introducta fuerit, alij quam plures aſ ſeuerarunt. -  24 Imò & in fortioribus terminis, hanc non eſ ſe fictionem, ſed potiùs veritatem, & eam quidem naturalem, vt ſcilicet filius ſit eiuſdem gradus, quo pater, cùm ſit eadem perſona cum patre, conſtanter contendunt nonnulli, vt hîc obſeruatur. -  25 Prætereà, repræ ſentationem hanc eſ ſe Præ ſumptam, non autem fictam, ſcripſerunt alij nonnulli. -  26 Quorum contrarietatem diſtinctione quadam declarauit Menochius, & eam Author numero ſequenti, nouiter improbauit. -  27 Quocirca, Authormetipſe pro abſoluta huius articuli explanatione, nonnulla nouiter conſiderat, atque conſtituit, vt hoc numero adnotatur, vbi prima traditur in eodem articulo obſeruatio. -  28 Secunda traditur in ipſo propoſito obſeruatio, & aliorum ſententiæ ſingulariter declarantur. -  29 Traditur & tertia obſeruatio, atque reſoluitur, quòd lex ciuilis; quæ beneficium repræ ſentationis conceſ ſit, nullo modo finxit, filium in locum patris ſui ita ſubſtitui, vt qui in remotiori gradu anteà conſtitutus erat, modò per fictionem ad gradum proximiorem reducatur. -  30 Eidem tamen in remotiori gradu exiſtenti, ex iu ſta cauſa, atque ex æquitate proximioris gradus priuilegium communicauit: quod latiùs hîc probatur, atque exornatur, & num. ſeq. -  31 Repræ ſentationis ius, quòd olim deſcendentibus concedebatur, non differre à iure ſuitatis, & his dumtaxat conceſ ſum fuiſ ſe, qui ſui hæredes erant, vt latiùs hîc probatur. -  32 Et obſtaculum quoddam remouetur, quod in collateralibus videbatur doctrinam ſuperiorem dubiam facere. -  33 Generales etiam Doctorum omnium traditiones in hac materia, quòd quando agitur de ſucceſ ſione aſcendentis, vel patrui, nepotes ex filio, vel fratre prædefuncto, ſuccedunt in locum & gradum patris, declarantur. -  34 Et ne ab ita receptis & communibus Doctorum ſententiis recedatur, eo frequenter loquendi modo vſurum profitetur Author, quo ipſi Scribentes vtuntur, & conſiderato effectu, ſuccedere filium in locum & gradum patris, dicendum. -  35 Repræ ſentatio ex communi Doctorum ſententia, non niſi in caſibus à iure expreſ ſis admitti poteſt. -  36 Et conſequenter ei in dubio locus non eſt, quoniam iure quodam ſpeciali fuit introducta, & proptereà extraordinarium eſt. -  37 Sed ex ſententia Tiberij Deciani fauorabile, & in omni materia extendendum, & vide infrà, nu. 43. ad fin. & num. 44. -  38 Repræ ſentatio ex communi Doctorum ſententia dumtaxat habet locum in his ſucceſ ſionibus, quæ iure hæreditario deferuntur, & non in aliis. -  39 Ipſi autem DD. communiter, duorum iurium authoritate adducuntur præcipuè, vt hîc obſeruatur. -  40 Cæterùm repræ ſentationem obtinere etiam in his, quæ iure ſanguinis, & non iure hæreditario deferuntur, nonnullis rationibus demonſtratur quæ fortiter videntur adstringere. -  41 Et Iaſonis, aeque Sfortiæ Oddi contra Communem reſolutio profertur. -  42 His etiam iuribus reſpondetur, quæ pro communi ſententia adducta fuere ſuprà. -  43 Et ſi quis velit communem ſententiam tueri, qualiter in propoſito debeat regulam deducere, & ca ſus nonnullos excipere, demonſtratur: & Ludouici Molinæ obſeruationes in propoſito proferuntur. -  44 Vtcumque tamen ſit in terminis iuris communis, ex deciſione legum Partitarum, & Tauri, dubitari non poſ ſe, quin repræ ſentatio in quacunque dispoſitione, iure Maioratus facta, ſit admittenda. -  45 Repræ ſentatio quo iure inuenta, atque introducta fuerit, per totum num. Vbi etiam explicatur hæreditas, teſtamentum, & ſucceſ ſio, quo iure inuenta ſint; & diuerſ æ Doctorum ſententiæ breuiter præcitantur. -  46 Repræ ſentationis effectum à iure ciuili procedere, ipſámque repræ ſentationem ex æquitate atque iure quodam ſpeciali introductam. -  47 Imò & à iure Diuino, & naturali æquitate contingere, vt hîc probatur. -  48 Nec per eam corrumpi gradum, ſed potiùs repræ ſentari. -  49 Atque ita non remotior dicitur gradus, ſed ille in quo pater repræ ſentatus ſuccederet. -  50 Et filius aſ ſumit omnes qualitates, & omnes præ rogatiuas, quas pater ratione illius gradus habebat, dum viueret, & nunc habuiſ ſet, ſi vixiſ ſet. -  51 Legis 40. Tauri verba quædam, an potiùs ad qualitatem primogenituræ, quàm ad gradum referenda ſint? & vide infrà, num. 159. & 160. & num. 161. & 162. cum ſeqq. vſque ad num. 172. -  52 Repræ ſentationis introducendæ quæ fuerit ratio potiſ ſima, & ibidem legis Tauri 40. iuſtificatio, & confirmatio vltra alios, notabilis. -  53 Repræ ſentationis introducendæ neceſ ſitas vnde effluxerit? vbi latè & diſtinctè per totum numerum; & ibidem de neceſ ſitate introductionis, repræ ſentationis in primogeniis, ſeu Maioratibus, de qua in dict. l. 40. Tauri. -  54 Repræ ſentationi locus non eſt inter aſcendentes, ſed ipſi iuxta gradus prærogatiuam ſuccedunt; ita quod prioritas gradus dumtaxat attenditur. -  55 Repræ ſentationi inter aſcendentes quare locus non ſit remiſ ſiuè. -  56 Repræ ſentationi locum eſ ſe inter deſcendentes, cùm de ſucceſ ſione aſcendentium agitur, idque ius, æquitate ſuadente, ſemper in ſucceſ ſione aſcendentium obſeruatum fuiſ ſe; & ideò antiquum vocari. -  57 Nepotes namque ex filio præmorato, repræ ſentant perſonam patris ſui, & ſubintrant, atque tenent locum eius, & ſuccedunt cum patruis ſuis in ſtirpes, & non in capita. -  58 Idque cùm agitur de ſucceſ ſione aui, vel proaui, vel de ſucceſ ſione auiæ, vel proauiæ, vel de ſucceſ ſione abaui, vel aſcendentis alterius. -  59 Repræ ſentationis priuilegium in nepotibus auo paterno ſuccedentibus, dumtaxat admiſ ſum fuiſ ſe olim; hodie in omnibus, etiam maternis aſcendentibus ſuccedentibus admitti generaliter, non habita differentia ſexus, & agnationis; idque ex communi & vera ſententia. -  60 Cui conuenit Authoris reſolutio, ex ipſa tamen, res magis elucidata relinquitur, & tria tempora in propoſito fuiſ ſe, vltra alios conſideratur. -  61 Repræ ſentationi locum eſ ſe, & in ſtirpes, non in capita admitti, quando inteſtato auo, & nullo ſuperſtite relicto filio deſcendente, ex diuerſis filiis plures nepotes ad ſucceſ ſionem vocantur, provt hîc obſeruatur, & vera ratio redditur. -  62 Repræ ſentationem vſque in infinitum ad omnes de ſcendentes extendi in ſucceſ ſione aſcendentium, ex veriori & communiori ſententia, & ſuprà, ſub num. 21. -  63 Idque in Hiſpanorum primogeniis, ſiue vinculis, aut Maioratibus perpetuis, pluſquam certum eſ ſe post deciſionem l. Tauri, circa quam hoc loco adnotantur nonnulla vtilia, & notanda. -  64 Dummodò intelligatur in his caſibus, & quoad ea, in quibus pater ipſi à filio repræ ſentatus, ſucceſ ſiſ ſet, non autem quoad ea, in quibus non ſucceſ ſiſ ſet. -  65 Repræ ſentationem in Maioratus ſucceſ ſione, filio ſolùm concedendam eſ ſe in eo caſu, quo eius pater, ſi viueret, poſ ſet in Maioratu ſuccedere. -  66 Repræ ſentans aliquem non excluſum, nec ipſe debet excludi. -  67 Repræ ſentationem de iure antiquo, in ſucceſ ſione tranſuerſalium non fuiſ ſe introductam; in ea namque ſemper proximior admittebatur ad ſuccedendum, & legis duodecim Tabularum tenor obſeruabatur. -  68 Et ſic nepos ad ſucceſ ſionem patrui non admittebatur cum alio patruo, ſed patruus tanquam proximior, & in priori gradu ſuccedebat. -  69 Neque vnquam vſque ad ius Authenticorum admiſ ſum fuit ius repræ ſentationis, quo filius intraret in locum patris: ſuperueniente verò Autenticorum iure, à Iuſtiniano edito, conſtitutum eſt; ad fratris inteſtati ſucceſ ſionem, non ſolùm alios fratres ſuperſtites, ſed & prædefunctorum fratrum filios admitti. -  70 Ad eàmque portionem, quam eorum parentes erant habituri, ſicque in ſtirpes, & non in capita. -  71 Et quamuis in linea recta deſcendentium, in infinitum admitteretur repræ ſentatio (vt dictum eſt ſuprà;) inter collaterales tamen, vltra filios fratrum non porrigitur, nec filiis filiorum fratris, vel ſororis conceditur. -  72 Repræ ſentationem inter tranſuerſales concedi, quando agitur de ſuccedendo patruo: idem, quando agitur de ſucceſ ſione auunculi, qui dicitur tranſ uerſalis, gradu proximior ex latere matris: idem, quando agitur de ſucceſ ſione materteræ. -  73 Repræ ſentationi locum eſ ſe inter tranſuerſales, non ſolùm in ſucceſ ſione delata iure communi, ſed etiam in delata à statuto. -  74 Et quare filij fratris defuncti vocentur in stirpes, & non in capita, quando cum patruis ſuccedunt patruo? remiſ ſiuè. -  75 Quare etiam repræ ſentatio non extendatur vltra fratrum filios? remiſ ſiuè. -  76 Plures etiam nepotes cum filiis in ſucceſ ſione aui, quare non ſuccedant in capita, ſicut filij, ſed in ſtirpes? remiſ ſiuè. -  77 Repræ ſentationi vtrùm locus ſit, vt in ſtirpes, non in capita ſuccedatur, quando fratrum diuer ſorum filij ſoli sint, nec concurrant cum aliquo patruo ſuperſtite, & num. ſeq. -  78 Quo in dubio Accurſius exiſtimauit, quòd ex diuerſis fratr: bus filij ſuccedant patruo in ſtirpes, & non in capita, etiam quando non concurrunt cum altero patruo ſuperſtite. Et Accurſium ſequuti ſunt permulti Authores, qui hoc numero commemorantur. -  79 Et eorum rationes, atque fundamenta remiſ ſiuè expenduntur. -  80 Remiſ ſiuè etiam diluuntur, atque ſubuertuntur. -  81 Quocirca contrariam ſententiam, videlicet, quòd diuerſorum fratrum præmortuorum filij ſuccedant patruo ſuo inteſtato defuncto, in capita, & non in ſtirpes, quando cum patruo non concurrunt, infiniti alij Authores cum Azone tenuerunt, eam quoque tenet, & veriorem exiſtimat Author; & vide infrà, numer. 84. per totum. -  82 Et de iure huius Regni procedere, nec alterari ex deciſione l. 8. Tauri, poſt Tellum, Molinam, & alios defendit. -  83 Ac demum pro hac parte, concludentia fundamenta breuiter expendit. -  84 Plures patrueles, ſiue conſobrini, quando tractant inter ſe ſuccedere alteri ſuo patrueli, ſiue conſobrino, an ſucceſ ſio fiat in stirpes, vel in capita? Quòd fiat in ſtirpes, ex ſententia Baldi. Contrà ex ſententia altorum, quos Author hîc ſequitur. -  85 Patruus in ſucceſ ſione conſobrini Præ ſertur fratribus patruelibus, vt hîc explicatur, & exemplum proponitur. -  86 Repræ ſentatio inter tranſuerſales in Maioratus ſucceſ ſione, vſque in infinitum admittitur iure Hi ſpano, & infrà, ex num. 91. Idque ex deciſione l. 40. Tauri, quæ eſt l. 5. titulo 7. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. -  87 Cuius conſtitutio valdè videtur à iure communi exorbitare, vt hîc oſtenditur. -  88 Ac pro vera & abſoluta ipſius explicatione conſtituuntur ſequentia. Primum, repræ ſentationem in quacunque ſucceſ ſione indiuidua, ſiue in Hiſpanorum primogeniis, vinculiſque, & Maioratibus perpetuis inter fratres, fratrúmque filios, vnanimiter omnes conceßiſ ſe, nec aliquem in hoc diſ ſentire. -  89 Secundò, repræ ſentationem in linea collaterali ad ſuccedendam vltimo poſ ſeſ ſori, eo ordine, atque forma admitti, vt hîc exprimitur. -  90 Tertiò, repræ ſentationis ius tranſuerſalibus in dict. l. 40. Tauri conceſ ſum, procedere etiam in tranſ uerſalibus, qui à primo inſtitutore Maioratus non procedunt, & ſic in tranſuerſalibus vtriuſ que, nempe fundatoris, & vltimi poſ ſeſ ſoris, prout latiùs hîc probatur. -  91 Inde & conſequenter, repræ ſentationem in ſucceſ ſione Maioratuum tranſuerſalibus conceſ ſam, abſque graduum reſtrictione, & vſque in infinitum procedere, etiam inter deſcendentes à fratre, vel ſorore, patruele, vel auunculo, vel alio quolibet conſanguineo vltimi poſ ſeſ ſoris; idque ex ſententia Ludouici Molinæ. Qui tamen firmiter in ea non remanſit, ſed deliberandum de hoc dixit, cùm caſus contigerit. Alij tamen Authores firmiter eam partem ſuſtinent, vt hîc adnotatur, & ſuprà, num. 63. & numer. 86. -  92 Et eorum fundamenta præcipua expenduntur. -  93 Cæterum contrariam ſententiam, imò repræ ſentationem non dari inter tranſuerſales remotioris gradus, aduersùs Molinam Auendanus ſu ſtinuit. -  94 Cuius fundamenta debilia equidem ſunt, nec multùm adſtringunt, ac eiſdem pleniſ ſimè ſatisfecit Ioannes Gutierrez, vt hîc adnotatur. -  95 Et dictæ l. 40. Tauri deciſio ſic exornatur, atque dilucidè & ſingulariter explicatur, vt Ludouici Molinæ, & ſequacium Authorum ſententia relata ſuprà, num. 91. veriſ ſima demonſtretur, ac in futurum in tuto maneat, vt latè, & meliùs quàm antea fuiſ ſet, per totum numerum: & vide tradita ſuprà, numer. 63. per totum. -  96 Repræ ſentationis ius in ſucceſ ſione Maioratuum, tranſuerſalibus ex dicta l. 40. Tauri, vſque in infinitum conceſ ſem, vtrum in Regni ſucceſ ſione locum obtineat. -  97 Et obtinere, ſicut in ſucceſ ſione alterius Maioratus cuiuſque, ex ſententia Ludouici Molinæ. -  98 Contrà ex ſententia Ludouici alterius Molinæ, è Societate Ieſu Religioſi, ante quem etiam de opinione Molinæ Author dubitauerat, & nunc quoque dubitat, ac ipſiuſmet Religioſi fundamen tum expendit, quod fortiter adſtringit. -  99 Et vltra ipſum, & cæteros omnes hucuſque Scribentes, ſic dilucidè atque egregiè dict. l. 40. Tauri deciſionem explicat, vt in Regni ſucceſ ſione ipſa procedere non valeat, vt hîc ob ſeruatur. -  100 Maioratus, & Hiſpanorum primogenia, vtrùm iure ſanguinis, an iure hæreditario deferantur? vbi duæ opiniones contrariæ commemorantur. -  101 Ludouici Molniæ diſtinctio & reſolutio probatur (quam & alij ſequuntur) videlicet, quod Maioratus reſpectu primi inſtitutoris iure hæreditatio, reſpectu autem vltimi poſ ſeſ ſoris, iure ſanguinis deferuntur. -  102 Ac demum Petri de Salazar contra Molinam ob ſeruationes nonnullæ nouiter carpuntur. -  103 Repræ ſentatio in Hiſpanorum primogeniis, vtrùm deberet admitti, vel non, & prælatio nepotis contra patruum concedenda foret, quare dubium & anceps olim fuiſ ſet? -  104 Patrui & nepotis quæ ſtionem difficilem admodùm, atque inextricabilem reputatam communiter; nepotis tamen cauſam aduersùs patruum, ferè apud omnes nationes & gentes, quoad fideicommiſ ſi perpetui, & Maioratus ſucceſ ſionem, potiorem ſemper fuiſ ſe. -  105 Et in Hiſpania lege Regia 40. Tauri edita, præ ualuiſ ſe, nec habuiſ ſe legis eiuſdem Conditores in conſideratione nonnulla, quæ repræ ſentationi inducendæ impedimentum, & obſtaculum præ ſtare videbantur, vt meliùs quàm anteà fuiſ ſet hîc ostenditur, & ſuprà, num. 87. rationibus nonnullis in contrarium reſpondetur. -  106 Taurinæ etiam eiuſdem conſtitutionis vera decidendi ratio aſ ſignatur, & Didaci Couarruu. & Ludouici Molinæ obſeruationes in propoſito approbantur, & vide ſuprà, num. 52. in 4. & 5. & 6. columna. -  107 Demùm concluditur, dict. l. 40. Tauri circa repræ ſentationem in primogeniorum ſucceſ ſione, non eſ ſe iuris communis correctoriam, ſed potiùs iuxta ipſorum naturam, quæ eſt, vt in eis ſuccedat primogenitus, &c. & ſuprà, num. 95. in fine. -  108 Et Ioan. Lup. de Palaci. Rub. rationes duæ ad eandem legem, nouiter, & verè carpuntur apertè: Et vide infra, num. finali, vbi oſtenditur, quàm neceſ ſaria fuerit dictæ Taurinæ legis con ſtitutio, & aliis numeris ibidem relatis. -  109 Regna olim electione conſtitiſ ſe, & in Hiſpania in Rege Pelagio principium obtinuiſ ſe, à quo vſ que ad noſtra tempora, iure Maioratus & primogenituræ Regnum defertur. -  110 Regum conſtituendorum ſumma, optimáque ratio eſt per ſucceſ ſionem, iuréque gentium conſtitutum & nomen, & Regni ſucceſ ſio. -  111 Regnum Hiſpaniæ ſucceſ ſione deferri, certiſ ſimum eſ ſe, atque indubitatum. -  112 Regnum iure hæreditario deferri ex ſententia quorundam, qui hoc numero præcitantur, & improbantur ſtatim num. 117. -  113 Ij autem adducuntur præcipuè ex textu, in capit. licèt, de voto, & voti redempt. qui nihil probat, vt dicetur infrà, ex num. 119. vſque ad numerum 125. vbi meliùs quam anteà fuiſ ſet, de eo textu inquiritur. -  114 Ex textu etiam, in cap. grandi, de ſupplenda neglig. prælat. lib. 6. qui etiam nihil probat; imò contrarium denotat apertè, vt infrà adnotatur num. 118. -  115 Adducti fuere etiam ex deciſione l. 14. tit. 15. partita 2. de cuius intellectu infra, ex num. 125. cum ſequent. -  116 Denique in eandem ſententiam expendunt leges nonnullas Partitæ, quæ cùm egiſ ſent de ſucceſ ſione Regni, expreſ ſim vtuntur verbo, heredar, & verbo, herederos, & reſpondetur infrà, num. 128. cum ſeq. -  117 Regnum non iure hæreditario, ſed potiùs ſanguinis iure deferri ex ſententia multorum, quos Author hoc numero congregauit, & eorum ſententiam veriorem, & omninò tenendam dixit. -  118 Adduxit etiam fundamenta præcipua, quibus hæc pars euincitur concludenter, & ibidem interpretatur text. in dict. cap. grandi, de ſup. negl. prælat. lib. 6. -  119 Agitur de intellectu text. in c. licet, de vot. & voti redempt. §. Ludouici Molinæ obſeruationes adducuntur, quæ partim approbantur, partim verò improbantur. -  120 Ioannis Garſiaæ in eiuſdem textus interpretatione, obſeruationes quædam, nouiter & verè carpuntur. -  121 Carpuntur etiam Antonij Quæ ſadæ annotationes in eodem propoſito. -  122 Velazquez. Auendani ad text. in dict. cap. licet, placita quædam, & nouè, & verè taxantur. -  123 Patris Ludouici Molinæ è Societate Ieſu Religioſi, ad interpretationem text. in eodem cap. licet, obſeruationes duæ approbantur, aliæ verò duæ nouiter carpuntur. -  124 Et ad text. eundem, veriſ ſima, & abſoluta omninò interpretatio redditur, aliterque, & dilucidè magis, quàm anteà fuiſ ſet, explicatus reliquitur. -  125 Regis defuncti debita, vtrùm Rex ſucceſ ſor in Regno ſoluere teneatur? vbi de intellectu l. 4. tit. 15. part. 2. agitur. -  126 Ludouici Molinæ ad eam legem, interpretationes tres referuntur. -  127 Ac pro earum defenſione, & vera & genuina legis illius explanatione, obſeruantur nonnulla, que nullus anteà ſic annotauerat. -  128 Ad leges nonnullas Partitæ, in quibus Legiſlatores, cùm de ſucceſ ſione Regni agerent, verbo, heredar, & verbo, herederos, vtuntur, generalis & vera ſolutio traditur, & num. ſeq. ſpecificè magis leges metipſ æ declarantur. -  129 L. 7. & 8. tit. 1. partita, 2. verus ſenſus adducitur, & Pelaez à Mieres intellectus recipitur. -  130 L. 12. titul. 2. & l. 9. tit. 15. partita 2. explicantur. -  131 Et Patris Ludouici Molinæ obſeruatio quædam in hac materia approbatur. -  132 Repræ ſentatio vtrùm in Regni ſucceſ ſione admitti deberet, dubium fuiſ ſe, & controuerſum de iure communi. -  133 Sed ex deciſione l. 2. titulo 15. partita 2. in hoc Regno antiquam difficultatem ceſ ſaſ ſe, & repræ ſentationem in Regni ſucceſ ſione admiſ ſam, vt hîc adnotatur. -  134 Et deciſionis legis eiuſdem ratio redditur. -  135 In Regno qualiter, ſiue quo ordine & forma debeat ſuccedi? -  136 In Regni ſucceſ ſione proximitas ab vltimo eiuſdem poſ ſeſ ſore conſiderari debet. -  137 Et vera ratio redditur. -  138 Proximitas in aliis Maioratibus inferioribus, an reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, vel primi Maioratus institutoris debeat conſiderari, difficilis & controuerſa quæ ſtio, & agitata à multis, qui hoc numero congregantur. -  139 In fideicommiſ ſis quoque, & ſubſtitutionum materia, difficilis etiam & intricata quæ ſtio, & ab infinitis Authoribus pertractata, qui hoc numero præcitantur. -  140 Cæterum proximitatem reſpectu vltimi grauati, aut poſ ſeſ ſoris, non modò in Maioratibus, ſed etiam in fideicommiſ ſis conſiderari debere, defendit Author, & id explicat, prout hoc numero adnotatur. -  141 Vbi etiam redditur verus & germanus intellectus ad textum in l. cùm ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis. 2. -  142 Regni, & Maioratus ſucceſ ſio perpetua eſ ſe debet, non ſolùm inter deſcendentes, ſed etiam inter collaterales, inter quos in infinitum progreditur ad milieſimum vſque gradum. -  143 Eſt tamen differentia in hoc, quòd in Maioratibus inferioribus, in vltimo de familia Maioratus finitur, ita vt eius reſpectu bona ſint libera, liberàque ſimiliter bonorum diſpoſitio. -  144 Intelligendo ſemper, prout latiùs intellectum, atque explicatum traditur remiſ ſiué. -  145 In Regni tamen ſucceſ ſione, diuerſum ius conſtituitur, nam licèt ad vltimum de familia Regnum perueniat, aut eſt liberum eius patrimonium, aut libera Regni ipſius diſpoſitio non datur, ſed populus eligit nouum Regem, à quo principaliter poteſtas Regalis effluxit. -  146 Fœminæ regulariter ſuccedunt in quocunque Maioratu, & in Regno, & in Ducatu, ſicut maſculi, dummodò non adſint maſculi in eodem gradu, licèt ætate minores, & ſic cum in proximiori gradu ſunt, excludunt maſculum remotiorem, vbicunque expreſsé non excluduntur à ſucceſ ſione. -  147 Nec ſufficiunt ad earum excluſionem coniecturæ, quæ indubitatæ non ſint, aut euidentiſ ſima; requiritur enim, quòd euidenter & clarè conſtet de voluntate inſtitutoris volentis à Maioratus ſucceſ ſione excludere. -  148 Neptis ex filio primogenito præmortuo, ſecundogenitum excludit, & ſic præfertur patruo, etiam maſculo, idque in Regno, & in ſucceſ ſione Maioratus cuiuſlibet. -  149 Niſi ex inſtitutoris diſpoſitione, fœminæ ſint propter maſculos, etiam remotioris lineæ, & gradus excluſ æ; tunc namque neptis à patruo excluditur. -  150 Quòd ſi fœminæ admittuntur in defectum maſculorum eiuſdem lineæ, & gradus, tunc repræ ſentatio neptis non excluditur. -  151 Maſculus ex fœmina, & fœmina ex maſculo, ſi ad ſucceſ ſionem Maioratus ſimul concurrant, & de ſuccedendo vltimo poſ ſeſ ſori tranſuerſali pertractent, atque in eodem gradu ſint, maſculus fœ minæ Præfertur, ex ſententia Ancharani, & aliorum. -  152 Et inde deducitur ex ſententia Auendañi Hiſpani, potentiſ ſimum Hiſpaniæ Regem Philippum ſecundum, ad Regni Portugaliæ ſucceſ ſionem, aduersùs Catharinam Ducem de Braganca, fuiſ ſe admiſ ſum. -  153 Et in eodem placito fuerunt quoque expreſ ſim alij Authores hîc commemorati, & infrà, num. 155. & 157. -  154 Maioratus inſtitutus, ſi ad eius ſucceſ ſionem maſ culos inuitauit, & in defectum illorum, fœminas; ſi linea maſculorum finiatur, & maſculus & fœ mina ex linea maſculina reperiantur, maſculus fœminæ præfertur. -  155 Maſculus Præfertur fœminæ in ſucceſ ſione Maioratus, quando in eodem gradu ſunt, etiam in caſu dubio, ac etiam ſi filius maior vocetur. -  156 Fœminæ duæ, quæ in eodem gradu ſunt, ſi ad ſucceſ ſionem Maioratus concurrant, Præfertur fœmina nata ex maſculo, & ſi vtraque ex fœmina deſ cendant, Præfertur maior ætate, & num. ſeq. -  157 Iſerniæ, Gregorij Lopez, & Moderni Pariſienſis re ſolutio, atque in terminis propoſitis ſuprà, n. 151. ex quibus maſculus ex fœmina, Præfertur fœminæ ex maſculo, obſeruatio quædam adducitur. -  158 Et dubitandi ratio aduersùs ſuperiora proponitur, quæ ex deciſ. l. 40. Tauri deducitur, & hic diluitur. -  159 Fœmina maſculinitatem, ſiue ſexum patris repræ ſentare non poteſt; qualitas namque ſexus maſ culini in fœminam patrem repræ ſentem, non tranſit. -  160 Et ideò priuilegiatam ſucceſ ſionem, ſiue eam, quæ patri ob qualitatem maſculinitatis competeret, ſi viueret, non poteſt prætendere. -  161 Repræ ſentatio perſonæ propter ſucceſ ſionem, duplex reperitur, eáque declaratur. -  162 Repræ ſentatio in ſucceſ ſione aui, vel proaui, nepoti conceſ ſa, gradus potiùs dicitur, quàm perſonæ, quia non ex perſona patris de medio ſublati, ſed ex propria perſona ſuccedit. -  163 Filius verò fratris in ſucceſ ſione patrui vnà cum alio fratre defuncti, repræ ſentat patrem, ſed non ex perſona ſua propria ſuccedit, ſed ex perſona patris ſui. -  164 Repræ ſentantis qualitas & conditio attendi debet, quando ſucceditur ex perſona propria; quando verò repræ ſentatur perſona alterius, attenditur qualitas, conditio, & ſtatus ipſius repræ ſentati. -  165 Repræ ſentatio in l. 40. Tauri introducta, an ita introducta dicatur, vt filius ex perſona patris, vel ex propria ipſius in Maioratu ſuccedat, & quid rem hanc dubiam magis efficiat ex noua Authoris conſideratione? -  166 Repræ ſentatio in d. l. 40. Tauri introducta, non excludit, quin filius, ex perſona magis propria, & proprio iure à lege ſibi conceſ ſo, quàm ex perſona patris dicatur ſuccedere, & num. ſeq. -  167 In primogenij, ſeu Maioratus inſtitutione, ſemper cenſetur vocata linea recta primogenitorum ſucceſ ſiuè in in finitum de primogenito in primogenitum; & ſic quilibet eorum habet propriam vocationem iure proprio, atque ex propria vocatione, abſ que iuris alterius tranſmiſ ſione: & ſuprà, num. 95. -  168 Quo nedum procedit in linea recta deſcendentium, ſed etiam tranſuerſalium, vt hîc adnotatur. -  169 Idque ex propria natura primogenij, & conſuetudine ſuccedendi in Maioratibus. -  170 Atque ex intentione, & mente aperta dict. l. 40. Tauri, vt hîc obſeruatur. -  171 Et inde qui repræ ſentando perſonam parentis ſuccedit, ex iure tamen proprio, & propria vocatione, (vt in linea recta deſcendentium in hoc Regno, ac etiam in linea collaterali, conſiderata proximitate reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris Maioratus contingit) incapacitas primogenitoris ipſi non nocet, ſi ipſe etiam incapax non ſit. -  172 Repræ ſentatio vtrùm locum habeat, quando in patre, vel auo, ius ſuccedendi firmiter radicatum non fuit, ſed dumtaxat ius eius in ſpe, aut poſ ſibilitate conſiſtebat. -  173 Dubium equidem intricatum & maximum, & cui occaſionem præ ſtitiſ ſe videntur legis Regiæ 40. Tauri Conditores, vt hoc numero adnotatur. -  174 Repræ ſentationi locum non eſ ſe, niſi in patre, vel auo radicatum fuiſ ſet ius ſuccedendi certum & firmum, atque inuariabile, nec ſpem ſuccedendi remotam ſufficere, ex ſententia Velaſquez Auendañi. -  175 Cui & Blazius Flores Diaz de Mena acceſ ſit, & contrariam Molinæ, Gutierrez, & aliorum improbauit, ſed ſtrictè magis rem ipſam accepit, nec ita indiſtinctè repræ ſentationem excluſit, vt hîc adnotatur. -  176 Alexander quoque Raudenſis in eodem placito fuit, qui etiam non ita indiſtinctè, ſicut Auendañus, loquutus eſt, vt hîc obſeruatur. -  177 In eandem quoque ſententiam & alij Authores perpendi poſ ſunt, vt hoc numero adnotatur. -  178 Eſt denique & in eodem placito Iacobus Menochius in conſil. 269. ex num. 12. atque ex num. 64. lib. 3. vt hîc commemoratur. -  179 Ac pro ipſis fundamenta nonnulla generalia perpendi valeat, quæ ideò omittuntur, quia ab eiſdem traduntur, nec concludenter adſtringunt. -  180 Sed ea magis adſtringere, & fortiùs vrgere videntur, quæ Blazius Flores Diaz de Mena, relatus ſuprà, nu. 175. -  181 Fundamenta etiam nonnulla Auendañi, quæ in idem tendunt, & hîc adducuntur per totum numerum. -  182 Ad quæ in effectu reduci debent infinitæ Doctorum authoritates, allegationes, & doctrinæ, quæ pro eadem parte & Aſ ſumpto probando, videlicet, quòd ſpes vaga & incerta, & ex futuro euentu dependens, tranſmitti non poſ ſit, nec debeat in conſideratione haberi, expendi poſ ſent. -  183 Reducuntur etiam Menochij traditiones dict. conſ. 269. ex num. 8. atque ex num. 21. cum ſequentibus, lib. 3. -  184 Quibus omnibus dilucidè & diſtinctè, nouiter etiam & meliùs quàm anteà factum eſ ſet, reſpondetur per totum numerum, & vide tradita ſuprà, nu. 52. columna 5. & 6. -  185 Reſpondetur etiam & alteri fundamento, atque ex responſione validiſ ſimum & vrgentiſ ſimum fundamentum deducitur pro opinione Molinæ contra Auendañum, & ibidem l. 40. Tauri, explicatur. -  186 Atque de fideicommiſ ſo conditionali, & an, & quando illud tranſmittatur, adnotantur nonnulla. -  187 Repræ ſentationi locũ eſ ſe inter tranſuerſales, etiam quando in patre ius ſuccedendi firmiter radicatũ non fuiſ ſet, ſed ius tantum de futuro, & in spe, aut poſ ſibilitate competeret, & quòd pater, ſi tempore delatæ ſucceſ ſionis viueret, ſuccedere poſ ſet, ex deciſione l. 40. Tauri, ſufficere, quamuis actu non ſucceſ ſerit. -  188 Idque ex veriori & tenenda omninò ſententia provt hoc numero adnotatur, ac pro ea Authores nonnulli commemorantur. -  189 Qui expreſ ſim loquuntur in terminis prædictis, quamuis Blazius Flores Diaz de Mena aliter, ſed malè quidem contenderit. -  190 Eiuſdem tamen in alio obſeruatio quædam contra Auenda num. probatur. -  191 Sed in linearum diſtinctione excogitatio quædam Blazij metipſius contra Molinam, improbatur ab Authore. -  192 Ac denique l. 50. Tauri verba, ſic fortiter, & verè ponderantur pro ſententia prædicta, vt poſt deci ſionem eius legis, nullo pacto valeat contraria opinio defendi. -  193 Auendañi quoque rationes nonnullæ, ſiue ad eandem l. Tauri ſolutiones non admittuntur. -  194 Et ipſius Authoris lapſus duplex, & nouè, & verè detegitur. -  195 Blazij quoque Flores Diaz de Mena ad dictam l. 40. Tauri euaſiones, ſiue excogitationes nonnullæ manifeſtè ſubuertuntur, & vide tradita ſuprà, num. 52. column. 5. & 6. -  196 Nepos inſtitutoris ex filio mortuo ante Maioratus inſtitutionem, an patruum excludit. -  197 Et quòd excludat ex Præ ſumpta inſtitutoris Maioratus voluntate in caſu hîc propoſito, non verò ex iure tranſmiſ ſionis, aut repræ ſentationis, ex ſententia Auendañi, quam & Author ſequitur. -  198 Sed vnum nouum & ſingulare circa eam excogitat, vt hîc videbitur. -  199 Repræ ſentationi an locus eſ ſe poſ ſit, quando vltimo Maioratus poſ ſeſ ſore, abſque deſcendentibus præ mortuo, tranſuerſalis aliquis ſucceſ ſionem præ tendit, cuius pater ſi viueret, ſucceſ ſurus ſané eſ ſet, vt proximior, ipſe tamen multis ab hinc annis, & ante Maioratum institutum deceſ ſit. Vbi conſiderantur nonnulla nouiter & acutè, vt hoc numero adnotatur, & vide tradita infrà, n. 212. -  200 Filius primogenitus, ſi filium habeat, nepotem poſ ſeſ ſoris, & hic nepos moriatur viuentibus auo poſ ſeſ ſore, & patre primogenito, relicto tamen filio, pronepote poſ ſeſ ſoris: pronepos hic ad ſucceſ ſionẽ Maioratus admittitur, & excludit patruos, item fratres aui primogeniti. -  201 Filius capacis ante incapacitatem natus, in ſucceſ ſione maioratus patritum excludit. -  202 Intelligendo ſemper, prout latiùs declaratum traditur per Authorem. -  203 In vtero exiſtentes eodem priuilegio gaudent, quo nati. & pro natis habentur, quoties de ipſorum commodo agitur. -  204 Ac impediunt ſequentem in gradu. -  205 Posthumus ex primogenito, in ſucceſ ſione Maioratus excludit patruum, ſiue ſecundo, aut tertiogenitum, quemadmodum & nepos natus excludit. -  206 Lex 45. Tauri procedit in ſucceſ ſione Maioratus eius, qui adhuc eſt in vtero. -  207 Venter in dubio mittendus eſt in poſ ſeſ ſionem, quamuis à Maioratus ſucceſ ſione fœminæ excludantur. -  208 In materia fideicommiſ ſaria circa patruum & nepotem, obſeruatio quædam Authorum quamplurimorum, vt ſcilicet nepos non intret in locum patris, quando non erat natus tempore mortis teſtatoris, minimè procedit in Hiſpanorum primogeniis poſt deciſionem l. 40. Tauri. -  209 Imò & interminis quoque iuris communis, traditio ea difficultatem habet, vt ex eiſdem Authoribus relatis numero præcedenti, apparet. -  210 Repræ ſentationi vtrùm locus eſ ſe debeat, vt nepos patruum excludat, quando primogenitus in vita inſtitutoris Maioratus deceſ ſit. -  211 Vbi Auendañi reſolutio inpropoſito approbatur, & concludẽter , atque nouè corroboratur per totũ nu. -  212 Repræ ſentationi vtrùm locus eſ ſe debeat inter tranſ uerſales, quando pater, vel aus, ex cuius perſona ſucceſ ſionem quis prætendit, in vita inſtitutoris Maioratus deceſ ſit. Dubium equidem ſingulare, & nouum, atque ſingulariter & verè explicatum. -  213 Repræ ſentatio vtrùm locum habeat in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, arduum & intricatum dubium, & ab ab infinitis tractatũ , qui hoc num. congregantur. -  214 Repræ ſentationem in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, ſiue vniuerſalis ſiue particularis admittendam eſ ſe, & conſequenter nepotem ex filio præmortuo, vnà cum patruo, & in locum patris ſuccedere. Idquè ex vulgata, & omnibus nota ſententia Gloſ ſ æ in l. cùm ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundò, in verbo, proximo. Cuius traditionem ſequuti fuere permulti, maximi nominis Authores, vt ex relatis ſupr. n. 213. apparet. -  215 Et validiora fundamenta pro ea, ſiue illa, quæ verè concludunt, hîc adducuntur. -  216 Repræ ſentationi locum non eſ ſe in ſucceſ ſione fideicõmiſ ſi , & inde nepotes cum patruo non concurrere, ex ſententia Baldi contra Gloſ ſam, quem & alij multi Authores ſequutur: vt hîc referuntur. -  217 Ac præcipua Baldi fundamenta adducuntur, & eiſdem concludenter & verè reſpondetur. -  218 Baldi etiam eiuſdem traditio in dicto §. in fideicommiſ ſo, ideò euitatur, & Authoritas loci illius minuitur, quòd ipſemet Baldus contrarium re ſpondit in conſil. 488. Caſus talis eſt, lib. 3. vbi Accurſij ſententiam relatam probauit. -  219 Euitatur etiam, & Accurſij ſententia in tuto manet, conciliando opiniones, vt illas Corneus, Iaſon, Curtius iunior, & Alciatus, ac poſt eos alij Recentiores permulti conciliant, & eorum conciliatio hîc præcitatur. -  220 Legis 40. Tauri pro ſingulari confirmatione, & iu ſtificatione, mirè vrgere ea, quæ ſingulariter & verè hic adnotauit Author. -  221 Repræ ſentatio vtrùm hodie post deciſionem l. 40. Tauri, in fideicommiſ ſis familiæ, aut pluribus nomine collectiuo relictis, eo modo, atque ordine locũ habeat, quo ea in lege in primogeniis, ſeu Maioratibus inducitur? vbi breuis & vera ſolutio traditur. -  222 Ludouicus etiam Molina nouiter explicatur. -  223 Repræ ſentatio vtrùm locum habeat in feudi ſucceſ ſione? & multis num. ſequent. -  224 Feudum de ſui natura ad proximiores deuoluitur. -  225 Filius in feudis intrat in locum patris, & ſuccedit, vti ſucceſ ſiſ ſet pater; eſt enim receptum, vt in illis locum habeat repræ ſentatio. -  226 Tam in linea recta deſcendentium, quàm in linea tranſuerſalium. -  227 Atque in deſcendentibus in infinitum in feudis, ſicut in allodialibus: in collateralibus verò, vſque ad filios fratrum incluſiuè, non verò vltrà. -  228 Repræ ſentationi locum eſ ſe in feudo hæreditario, & filium intrare in locum patris, vnanimiter omnes Interpretes tradidiſ ſe, nec aliquem in hoc hactenus diſ ſentire. -  229 Et quod dicatur feudum Hæreditarium, & in dubio Hæreditarium præ ſumatur; quod etiam Familiare ſiue ex pacto & prouidentia? -  230 Repræ ſentationi locum non eſ ſe in feudo ex pacto & prouidentia concedentis, ſiue Familiari, nec filium intrare in locum patris, vt Natta contendit & alios proſe citat. -  231 Sed eiuſdem fundamenta conuincit concludenter Hippolytus Riminaldus, vt hoc numero adnotatur. -  232 Et Cumani etiam, Rubei, & aliorum authoritati pro hac parte respondetur. -  233 Ac denique, conſtanter & veriſ ſimè defenditur, repræ ſentationi locum eſ ſe in feudo, etiam ex pacto & prouidentia concedentis, & non hæreditario. -  234 Et pro hac parte, validiſ ſima, & concludentia fundamenta expenduntur. -  235 In feudis, in quibus iure primogenituræ aut Maioratus ſucceditur, repræ ſentationi locum eſ ſe. -  236 Ac in illis repræ ſentationem iuxta formam l. 40. Tauri regulandam, & concedendam eſ ſe. -  237 Repræ ſentatio an habeat locum in emphyteuſi, & numeris ſequentibus; vbi caſus nonnulli diſtinguntur, & abſolutè, atque diſtinctè in hoc articulo proceditur, & vide ſuprà, numero 40. -  238 Emphyteuſis conceſ ſa proſe, & hæredibus à perſona priuata, hæreditaria eſt; & ideò ad quemcunque hæredem extraneum inſtitutum tranſire poteſt. -  239 Et regulatur ſecundùm naturam aliarum rerum hæreditariarum. -  240 Repræ ſentationi locum eſ ſe in emphyteuſi hæreditaria, cùm acquiſitor ab inteſtato deceſ ſit, & ſic nepotem ex filio præmortuo, cum patruo concurrere. -  241 Idque procedere etiam, cùm ab Eccleſia fuit emphyteuſis conceſ ſa, modo illa hæreditaria ſit. -  242 Repræ ſentationi locum eſ ſe in emphyteuſi hæreditaria, cùm acquiſitor non ab inteſtato, ſed teſtatus deceſ ſit; & tunc nepotem etiam cum patruo concurrere ex veriori ſententia, prout latiùs hoc numero declaratur. -  243 Emphyteuſis Eccleſiaſtica conceſ ſa pro ſe, filiis, & nepotibus, non eſt hæreditaria. -  244 Nec in ea ingreditur filius locum patris, atque ita eius perſonam non repræ ſentat, ex ſententia multorum Authorum, qui hoc num. præcitantur. -  245 Quorum ratio præcipua expenditur. -  246 Contrà verò ex ſententia aliorum quamplurimorum, quæ verior eſt, & communior, & ab Authore probatur. -  247 Ac pro ea concludens & verum fundamentum expenditur, quod originaliter tradidit Corneus in conſilio 131. & in conſilio 24. vol. 2. -  248 Fundamento etiam partis contrariæ præcipuo, nouè & verè reſpondetur. -  249 Repræ ſentationem in emphyteuſi, iure Maioratus relicta, admitti, ac in ea ſeruanda eſ ſe omnia, quæ in aliis Maioratibus & primogeniis, ex deci ſione l. 40. Tauri, & aliarum legum deciſione dispoſita ſunt. -  250 Repræ ſentationi locum eſ ſe in iurepatronatus Eccleſiaſtico. -  251 Et ſi iure Maioratus aut primogenituræ fuerit relictum, repræ ſentationem ſecundùm ordinem l. 40. Tauri futuram. -  252 Subſtitutiones, fideicommiſ ſa, & Maioratus, non ſolùm in vltimis voluntatibus, ſed etiam in contractibus, & diſpoſitionibus inter viuos poſ ſunt fieri. -  253 Maioratus in contractu inſtituti, vtrùm vim vltimæ voluntatis obtineant. -  254 Repræ ſentatio vtrùm locum habeat, vt filij intrent in locum patris, in fideicommiſ ſo facto in contractu. -  255 Et ibidem, ex his, quæ in terminis iuris communis Interpretes tradiderunt nonnulli, reſolutionis Ludouici Molinæ, de qua ſtatim num. 257. noua & clara confirmatio, atque iuſtificatio deducta. -  256 Repræ ſentationem abſque omni dubio admittendam in Maioratu ex contractu inſtituto inter viuos, quãdo ex causa oneroſa matrimonij, & in fauorem alicuius filij inſtitutus fuiſ ſet Maioratus. Tunc namque indubitanter nepos patruum excluderet, etiamſi pater eius viuo auo moreretur. -  257 Repræ ſentatio, de qua in l. 40. Tauri, admittitur in primogeniis, ſeu Maioratibus ex contractu inſtitutis, ſicut in his, qui ex vltima voluntate inſtituuntur, & num. ſeq. -  258 Primogenitus viuo patre decedens, spem ſibi ex donatione competentem, in filium ſuum tranſmittere poteſt. -  259 Donatarius ſecundus, cui poſt mortem prioris, res donata reſtituenda eſt, ſi in specie l. quoties, C. de donat. quæ ſub modo, viuo primo donatario decedat, an spem illius actionis in filium ſuum tranſmittat. -  260 Repræ ſentatio, de qua in l. 40. Tauri, habet quoque locum in his Maioratibus, qui abſque inſtitutionis ſcriptura, ex ſola tẽporis antiquitate, aut conſuetudine conſtant, vt latiùs hîc explanatur. -  261 Et Aluari Valaſci locus perpenditur, atque declaratur. -  262 Repræ ſentatio vtrùm admittenda ſit in donatione Regia, ſeu dominica, vt nepos primogeniti patruũ excludat, vbi in primis recenſetur Bartoli, & aliorum quamplurimorum ſententia negatiua, repræ ſentationem, inquam, non admitti in ea donatione. -  263 Adducitur deinde Emanuëlis Coſtæ, illatio quædã , in Regia quoque donatione, iure Maioratus facta, repræ ſentationem non dari. -  264 Et ibidem Auendañi lapſus in allegatione Ludouici Molinæ, nouiter detegitur. -  265 Bartolique, & Acoſta ſequaces commemorantur. -  266 Et ratio quædam Auendañi nouiter, & ſubtiliter ſubuertitur. -  267 Adducitúrque præcipua ratio, quâ ducuntur ij. qui in Regia, ſeu Dominica donatione, repræ ſentationem admitti negarunt. -  268 Ac Ludouici Molinæ ſententia contraria, repræ ſentationem admitti, etiam in donatione Regia, ſeu Dominica, ſi illa iure Maioratus facta fuerit, ab Authore defenditur. -  269 Et ab altero Ludouico Molina, è Societate Ieſu Religioſo approbatur, vt hîc obſeruatur. -  270 Repræ ſentatio, de qua in l. 40. Tauri, admittenda eſti in his bonis, quæ iure Maioratus a Rege Henrico Secundo Nobilibus Hispanæ donata fuere, ex ſententia Molinæ. -  271 Cuius rationes in quacunque Regiæ conceſ ſione, iure Maioratus facta, concludunt, nec Auendañi ſententia contraria placet. -  272 Atque eiuſdem fundamenta debilia ſunt, & eliduntur ex his, quæ ipſemet Molina in eodem propoſito annotauit. -  273 Ex his etiã , quæ Author hoc numero obſeruauit. -  274 Maioratus, ſeu primogenia, non modò cum facultate Regia, ſed etiam abſque ea, ex certa parte bonorum, aut ex vniuerſis bonis poſ ſunt inſtitui. -  275 Maioratus, ſi inſtitutus ſit per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij & Quinti bonorum inter liberos, aut Anniuerſarij, vel Capellaniæ, Iurisve patronatus perpetui, abſque facultate Regia, verus quidem Maioratus eſt, ac leges omnes Regiæ, quæ de Maioratibus loquuntur, habent locum in eis, prout hoc numero diffusé probatur. -  276 Et Petri Salazaris in Iuriſpatronatibus, Anniuer ſariis, & Capellaniis, aduersùs Ludouicum Molinam opinio noua, nouiter & verè, atque vel vno tantùm verbo, concludenter conuicta. -  277 Repræ ſentatio, de qua in l. 40. Tauri, procedit, & habet locum in vinculis particularibus, in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, in Anniuerſariis, & Patronatibus, ſiue Capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure Maioratus relictis, & abſque Regia facultate inſtitutis. -  278 L. 41. Tauri procedit in vinculis particularibus, in Anniuerſariis, & Patronatibus, ſiue Capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure Maioratus relictis. -  279 Proximitas quemadmodum in Maioratus ſucceſ ſione, reſpectu vltimi Maioratus poſ ſeſ ſoris, inspicienda eſt regulariter; ſic quoque & in vinculis particularibus, & in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, & in Anniuerſariis, atque Patronatibus, aliiſque ſimilibus diſpoſitionibus, iure Maioratus relictis inspici debet. -  280 L. 45. Tauri remedium procedit etiam, & habet locum in vinculis particularibus, abſque Regia facultate, authoritate legum huius Regni factis, & in Anniuerſariis, atque Patronatibus, iure Maioratus relictis. -  281 L. 46. Tauri, procedit etiam in vinculis particularibus, abſque Regia facultate factis, ſed authoritate legum huius Regni, Tertij & Quinti, ſtantibus deſcendentibus legitimis, & his deficientibus, omnium bonorum, in Anniuerſariis etiam defunctorum, & Patronatibus, atque Capellaniis perpetuis, quando iure Maioratus relinquuntur. -  282 Repræ ſentationis totam materiam, ex præ ſumpta voluntate, atque diſpoſitione teſtatoris gubernari, atque interpretari debere; ex ipſa namque, vel admitti, vel excludi debet repræ ſentatio. -  283 Vbi & legis 40. Tauri mentio fit, & Conditores eiuſdẽ in præ ſeruando voluntatuẽ primi inſtitutoris ſtudiosè ſemper ſe habuiſ ſe, dilucidè demõ ſtratur. -  284 Repræ ſentatio ſemper excluditur in ſucceſ ſione Maioratus, vbi ex verbis, ac dispoſitione inſtitutoris, apertiſ ſimè comprehenditur, inſtitutoremmetip ſum repræ ſentationem excludere voluiſ ſe; ex verbis tamen ambiguis & incertis repræ ſentatio non excluditur. -  285 Et ibidem, eiuſdem Taurinæ l. 40. vera ratio redditur. -  286 Repræ ſentationi locus eſt ex voluntate testatoris, etiam in caſibus, in quibus repræ ſentatio non admittitur. -  287 Repræ ſentatione excluſa in ſucceſ ſione aſcendentiũ , cenſetur etiam repræ ſentatio excluſa in ſucceſ ſione tranſuerſalium. -  288 Repræ ſentatione excluſa in aliqua parte dispoſitionis, aut inſtitutionis Maioratus, ſiue in aliqua vocatione, aut ſubſtitutione, aut reſpectu alicuius nominati, vel nominatorum, vtrùm in alia par. te diſpoſitionis; eiuſdem, aut in cæteris vocationibus excluſa cenſeri debeat repræ ſentatio. -  289 Repræ ſentationẽ , ſi in aliqua parte diſpoſitionis, aut in aliqua perſona, aut gradu inducta, atque admiſ ſa fuerit ab inſtitutore Maioratus, credendum eſ ſe in cæteris quoque perſonis, aut gradibus admiſ ſam; idque noua & ſingulari ratione, prout hîc adnotatur. -  290 Repræ ſentationem in caſu dubij, ac regulariter, ſtando verbis, & diſpoſitioni dict. l. Tauri 40. admittendam, potiùs quàm excludendam. -  291 Repræ ſentatio in ſucceſ ſione Maioratus, vt ex coniecturis excludatur, quàm euidentes, & vrgentes, atque ex verbis dispoſitionis deductæ, ſiue quales coniecturæ neceſ ſariæ ſint. -  292 Repræ ſentatio vt excludatur, ſequentium ſucceſ ſorum, aut Maioratus poſ ſeſ ſorum declaratione, aut moderatione effici non poteſt, ſed primi inſtituentis dispoſitio neceſ ſiaria eſt, vt latiùs hîc demonstratur. -  293 Et inde infertur, quòd pater ipſius nepotis, idemque filius primi inſtituentis, in vita ſua non poteſt cedere iuri ſuo in præiudicium nepotis, & fauorẽ fratris minoris ſecundogeniti, etiã maioris nepote. -  294 Idemque ius in aliis deſcendentibus, ſiue ſucceſ ſoribus vlterioribus, ſimiliter obſeruandum eſt. -  295 Petrus de Peralta Authori ſemper eruditiſ ſimus. -  296 L. 40. Tauri, in poſtrema ſui parte, eſ ſe iuri communi conſonam, rectè obſeruaſ ſe Peraltam. -  297 In cæteris quoque partibus iuri communi conuenire, vt hîc adnotatur, & numeris præcedentibus remanet dictum. -  298 Repræ ſentationem admitti in teſtamentaria ſucceſ ſione ex hominis dispoſitione, Taurinæ dictæ l. 40. conſtitutione cautum expreſsè, vt hîc adnotatur. -  299 Repræ ſentatio vtrùm in ſucceſ ſione Maioratus cen ſeatur excluſa, ex eo quòd eiuſdem Maioratus inſtitutor proximiores ad ſucceſ ſionem vocauerit, vel quòd ſuccedat proximior poſt aliquos nominatos præceperit; & num. ſequent. -  300 Vbi inprimis refertur ſententia negatiua eorum, qui ex vocatione proximioris excluſam repræ ſentationem cenſuerunt. -  301 Atque eorum fundamenta remiſ ſiuè adducuntur, & illa non concludere, nec verè vrgere, reſoluitur. -  302 Idcircò contraria proponitur, & verior quidem, atque omninò amplectenda opinio, videlicet, quòd repræ ſentatio non excludatur ex eo, quòd Maioratus inſtitutor vocauerit proximiorem, aut proximiores, vulgò, Al pariente mas propinquo, o mas cercano. -  303 Et plures huiuſce opinionis rationes, atque fundamenta expenduntur remiſ ſiuè, quæ verè concludunt, nec vitari poſ ſunt aliquo modo; aliæ etiam breuiter commemorantur hoc loco. -  304 Et ibidem Pelaez à Mieres traditio, ſeu ad l. 40. Tauri reſtrictio, quæ improbatur. -  305 L. ſi libertus præterito, § primo, ff. de bonis libertorum, intellectus adducitur remiſ ſiuè. -  306 Ac denique concludens ratio pro ſententia præfata proponitur remiſ ſiuè. -  307 Repræ ſentatio potiùs admiſ ſa, atque inducta eſ ſe videtur, quàm excluſa, cum inſtitutor Maioratus proximiores ad ſucceſ ſionem vocauit, & adiecit, ſecundùm ordinem & diſpoſitionem iuris, & vera Authoris conſideratio in hac materia. -  308 Cui non refragatur quorumdam Authorum traditio, qui ea in ſententia fuerunt, vt exiſtimarent, clauſulam, ſuccedant ordine ſucceſ ſiuo, operari debere repræ ſentationis excluſionem. -  309 Quoniam ij loquuntur in terminis iuris communis, ac in fideicommiſ ſis, ad quæ plures nomine collectiuo vocantur, non verò in primogeniis Hiſpaniæ, nec in terminis dictæ l. Regiæ 40. Tauri. -  310 Deinde, quoniam in fideicommiſ ſis etiam, ac in terminis turis communis, repræ ſentationem admitti in caſu prædicto, rectius defendit P. Paul. Pari ſius hîc præcitatus. -  311 Pro quo, concludentem & veram rationem Author conſiderauit. -  312 Franciſci quoque Manticæ obſeruationem quondam, atque in hac eadem materia traditionem ponderauit. -  313 Repræ ſentatio in ſucceſ ſione Maioratus non cenſetur excluſa ex eo, quòd eiuſdem inſtitutor proximiores ſuos vocauerit, vel (vt fieri ſolet) dixerit. ſuceda el pariente mio mas cercano. -  314 Aut etiam ſi proximiores in gradu vocauerit. -  315 Repræ ſentatio vtrùm excludatur ex eo quòd Maioratus inſtitutor præceperit, atque ſtatuerit, quòd in eo ſuccedatur, ſalua gradus prærogatiua. -  316 Quòd excludatur ex ſententia quamplurimorum, qui hîc præcitantur, & in fideicommiſ ſis loquuntur. -  317 Quòd non excludatur etiam in eiſdem terminis fideicommiſ ſorum, ex ſententia aliorum, prout hîc commemorantur. -  318 Vtcunque res ſit, quòd in primogeniis ſeu Maioratibus perpetuis, & vni dũtaxat deferendis (provt de natura Maioratuum eſt) repræ ſentatio non cen ſeatur excluſa, nec excludatur, ex ſententia Molinæ, & aliorum Hiſpanorum, quæ ab Authore probatur. -  319 Et post deciſionem dict. Taurinæ legis 40 veriſ ſima, atque indubitata ab eodem reputatur. -  320 Repræ ſentatio vtrùm excluſa cenſeatur, atque excludi debeat ex vocatione filij primogeniti, aut filij maioris? & num. ſeq. -  321 Repræ ſentatio excluſa cenſetur in Maioratus, aut primogenij, ſeu fideicommiſ ſi ſucceſ ſione ex vocatione filij maioris, ex ſententia Authorum quorundam, qui hoc numero præcitãtur , atque fundamenta præcipua, quibus eorum opinio inniti poteſt, adducuntur. -  322 Alexandri quoque Raudenſis traditiones in propo ſito, nouiter, & vltra alios expenduntur. -  323 Nouè etiam perpenditur Antonij Galeatij Maluaſ ſiæ conſil. 22. lib. 1. quò loci eruditè admodùm loquutus eſt Author ille, conſultus de facto in conceſ ſione quadam feudi, facta vaſ ſallo, & eius deſ cendentibus, vt maior natu pro tempore exiſtens, in feudo admittatur mortuo vaſ ſallo. -  324 Sed in Hiſpanorum primogeniis, aut in Maioratibus perpetuis cuiuſque nationis (ſi vni dumtaxat ſint deferendi) ex vocatione filij maioris, aut maioris natu, repræ ſentationem non excludi, Author cum aliis firmiter defendit. -  325 Et pro eorum ſententia adducit fundamenta nonnulla, quæ in propoſito concludunt, & num. ſeqq. -  326 Repræ ſentatio non excluditur ex vocatione primogeniti, aut primogenitorum. -  327 Repræ ſentationem excluſam non cenſeri ex vocatione filij maioris, concludenter probari ex his quæ. hoc numero adnotãtur que ex illis ſubuerti etiam contrariæ partis rationes, vt noué, & verè hîc demonſtratur. -  328 Maioria, aut maior ætas, virùm in perſona ſuccedere volentis in Maioratu, præcisè conſiderari debeat tempore, quo ſucceſ ſio defertur?vbi Antonij Galeatiæ Maluaſ ſiæ, & Iacobi Menochij ob ſeruationes in propoſito, breuiter recenſentur, & latiùs explicantur numer. ſequent. maximè numero 333. -  329 Repræ ſentationi, an tranſmiſ ſioni vtrùm locus ſit, quoties primogenitus mortuus fuerit, nondum qualitate, ſeu conditione ab inſtitutore Maioratus requiſita, verificata. -  330 Qualitas, ſeu conditio in perſona ſucceſ ſorum, aut ſuccedere prætendentium, præcisè ab inſtitutore Maioratus requiſita, vtrùm adeſ ſe debeat neceſ ſariò tempore euenientis conditionis, an verò ſufficiat, quòd viuente vltimo Maioratus poſ ſeſ ſore interuenerit? -  331 Vbi primo loco refertur ſententia eorum, qui euenientis ſucceſ ſionis tempore, qualitatem verificari in perſona ſuccedere volentis, requirunt. -  332 Poſtmodùm contraria ſententia probatur, ſufficere in vita cuiuſlibet poſ ſeſ ſoris Maioratus verificari, etiam ſi ante euentum conditionis is moriatur. -  333 Ac denique infertur ad ſucceſ ſionem Maioratus, quo cauetur, quòd filius primogenitus, aut filius maior ſuccedat, an ſcilicet ſufficiat, qualitatem eam in vita poſ ſeſ ſoris Maioratus interueniſ ſe; de quo etiam ſuprà, n. 328. -  334 Diſtinguitur etiam, an qualitas per modum cauſa finalis, & exiſtentiæ, an per modum demonſtrationis adiiciatur. -  355 Et Blazij Flores Diaz de Mena concordia quædam in propoſito, quæ ex mente aliorum, atque obſeruationibus Auendañi procedit, approbatur. -  336 Repræ ſentatio vtrùm excludatur ex vocatione filij ſuperſtitis, aut primogeniti ſuperſtitis, hoc eſt, del hijo mayor que ſincare viuo al tiempo de la muerte del vltimo poſ ſeedor; ſiue cùm in defectum vocatorum, ſuperſtites proximiores vocantur. -  337 Quòd excludatur repræ ſentatio in ſpecie propoſita, refertur prima quamplurimorum Authorum ſententia, & opinio. -  338 Qui permultas expendunt rationes, atque fundamenta quamplurima conſiderant pro hac parte. -  339 Sed & iura quoque diuerſa perpendunt, vt hîc adnotatur. -  340 Atque eiſdem respondetur ſtatim numero 345. & 350. -  341 Quòd verò in articulo præfato repræ ſentatio non excludatur, nec censeri debeat ab inſtitutore Maioratus excluſa, aliorum Interpretum ſententia probatur, qui hoc numero commemorantur. -  342 Et hæc opinio verior, & probabilior, atque omninò tenenda Authori videtur, & numeris ſeqq. validiſ ſimé, & aliter ſiue meliùs, quam hactenus fuiſ ſet, ab eo defenditur, atque ab aliorum impugnationibus immunis redditur. -  343 Primum deinde huiuſce partis fundamentum hoc numero expenditur. -  344 Et Velaſq. Auend. ad illud imaginatæ quædam ſolutiones, ſiue euaſiones nonnullæ, nouiter carpuntur, atque conuincuntur. -  345 Omnibus etiam fundamentis, quæ Auendañusmetipſe contra Molinam, & eius ſequaces perpendit, breuiter, & verè hoc num. reſpondetur. -  346 Secundum prætereà adducitur pro eadem ſententia Molinæ fundamentum, quod deducitur ex l. 2. tit. 15. p. 2. atq; ab impugnatione, ſiue ſolutione Auend. liberum & immunè relinquitur, & n. ſeq. -  347 Regnum eſt caput omnium primogeniorum. Hiſpaniæ, ab eoque cætera primogenia, tanquam à capite deriuantur ſucceſ ſioníſque ordinem, & rationem accipiunt. -  348 Auendañi lapſus, ordinem l. 40. Tauri præuertens nouè, & verè detegitur. -  349 Tertium denique & vltimum fundamentum adducitur pro eadem opinione Molina, quod deducitur concludenter ex l. 40. Tauri, nec diluitur aliquo modo ex traditione, aut ſolutione Auend. vt hîc perpenditur. -  350 Et fundamentis aliis ab eodem Auend. contra Molinam conſideratis, nouè, & verè reſpondetur. -  351 Et Ludouici Molinæ in articulo hactenus agitato, mens clara, & velut expreſ ſa ſententia pro opinione, quæ defenditur, demonſtratur. -  352 Patris etiam Ludouici Molinæ placitum nouè approbatur. -  353 Ac l. Taur. 40. in eodem articulo deciſio iuſtificatur, & comprobatur. -  354 Quàm etiam neceſ ſaria fuerit in his Regnis eiuſ dem deciſio, vt tot ambages, atque contrarietates ceſ ſarent, & primogenituræ ius mortuo filio in vita parentis, eiuſdem filij deſcendentium reſpectu conſtitueretur, prout hîc ſingulariter obſeruatur; & vide ſupr. n. 51. & n. 52. & n. 53. in fin. & n. 87 -  355 Nec ſuper exiſtentia ipſius neceſ ſaria eſ ſet. PRo dilucida, & ſingulari, atque notan[*] da huius Capitis explanatione, & interpretatione, inprimis conſtituendum atque præmittendum duxi, Repræ ſentationis materiam (de qua hoc in capite diſputatio, atque tractus ſuſcipitur) altam eſ ſe, ſubtilem, difficilem, & intricatam, & in vſu forenſi, ſiue in negotiis practicis frequentiſ ſimam; hactenus tamen, licèt variis, multíſque in locis, de eadem permulta ſuerint ſcripta, atque adnotata, non ita abſolutè, & dilucidè tractatam, vt anteà, ſiue hucuſque dictis & ſcriptis, alia adiicere, ſiue ipſamet diſtinctè magis, & pleniori manu explanare, & contrarias ſententias Authorum, ad concordiam reducere, quæve earum verior ſit, aperire, neceſ ſe non fuerit. Quocirca non abſque maxima vtilitate futurum iudicauimus, ſi in propoſito huiuſce materiæ, quamplurima hoc loco obſeruaremus, quæ & vtilia valdè erunt, & futuris negotiis contingentibus multùm conducibilia: Alia verò (ſi quæ deficiant) conſultò aliquando prætermittemus, & in aſ ſiduo ita, & frequenti articulo, quæ magis neceſ ſaria ſunt, explanabimus. Ex ipſis autem, ſi integram librum conficere intenderemus, facile equidem nobis eſ ſet, nec plura euolueremus, atque prælegeremus, quàm quæ pro iſtiuſmet Capitis elucidatione prælegimus: Attenté itaque, atque originaliter quamplures Authores à me præ lecti ideò fuere, quòd Repræ ſentationis materiam circa ſucceſ ſiones legales, teſtamentarias, fideicommiſ ſarias, feudales, emphyteuticarias, & Maioratuum cuiuſque prouinciæ, atque primogeniorum Hiſpaniæ, vtiliùs, & meliùs ſcripſerint; erunt autem ipſi hoc ordine commemorandi, atque cùm neceſ ſe ſuerit, inſpiciendi; Bartol. Albericus, Fulgoſius, Cuman. Baldus, Alex. Decius, Iaſon, Corneus, Aretinus, Salicetus, Sichard. Caſtrenſis, Angelus, & alij ordinarij, quorum, & aliorum in ſuis locis vulgatis, & cognitis, Authores ſequentes mentionem faciunt, idcircò eos. ex profeſ ſo magis non recenſeo, Tiraquellus namque, & alij plures Ipſos commemorarunt. Philippus Decius in conſ. 1. & in conſ. 79. & in conſ. 272. & in conſ. 478. & in conſ. 527. & in conſ. 480. col. 3. & 4. & in conſ. 217. Rubeus Alex. in conſ. 36. & 37. & 38. & 39. & 40. vbi optimè. Carolus Ruinus in conſilio 166. per totum, & in conſiliis ſequentibus, lib. 2. & in conſil. 115. lib 3. Auguſtinus Berous in conſ. 94. per totum. Thobias Nonius in conſ. 34. per totum. Petrus Paulus Pariſ. in conſ. 18. à n. 56. vſque ad nu. 90. & in conſ. 9. & conſ. 30. ex 17. cum pluribus ſeqq. & in conſ. 40. n. 29. & ſeq. & in conſ. 41. ex num. 46. & in conſ. 36. & 38. lib. 2. & in conſ. 8. & in conſ. 42. col. 3. & 4. lib. 3. & in conſ. 64. n. 33. & ſeq. & in conſ. 90. nu. 48. cum ſeq. lib. 2. Anton. de Roſell. in tract. de ſucceſ ſion. ab inteſt. ex n. 68. cum multis ſeqq. Bellonus in conſ. 40. per totum. Marianus Socinus iunior in conſil. 5. per totum, volum. 2. Curtius ſenior in conſ. 51. per totum. Rolandus à Valle in conſ. 68. per totum, lib. 1. & in conſ. 59. per totum, lib. 4. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 60. per totum, & in con. 382. ex n. 65. cum ſeq. Capel. Tholoſ. quæ ſt. 434. Puteus deciſion. 18. Laurent. de Pinu in conſ. 66. lib. 1. Guil. Bened. in c. Rainuntius, de teſtament. verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, ex n. 53. vſque ad 70. & n. 101. & 102. Bologninus in conſ. 62. Andreas Tiraquellus de primogenitur. quæ ſt. 40. cum ſeq. Andreas Alciat. lib. 8. Parergon, c. 15. & inter conſil. Grati, conſ. 8. Ioannes Lecirier de primogenitura, quæ ſtione 25. & 26. Matthæus de Afflictis in rubrica, de ſucceſ ſione feudi. Iacob. à Saa Luſit. in tractatu de primogeniis, vbi latè in propoſito, & in conſ. 224. Thom. Grammat. deciſ. 1. Iacobin. de S. Georg. in tractatu de feudis, §. quid ſi Rex? Anton. Gabriel communium concluſionum iuris, in tit. de ſucceſ ſionibus ab inteſtato, concluſione prima, per totam, & in titulo, de fideicommiſ ſis, conclu ſione 3. Portius Imolenſis in conſil. 8. per totum, & in conſ. 21. Tiberius Decianus in conſ. 1. ex n. 344. vſque ad nu. 353. & 355. & 356. & 358. vſque ad numerum 368. & n. 371. & 374. vſque ad numerum 379. & n. 391. & 394. & 398. lib. 1. & in conſ. 7. ex n. 78. vſque ad n. 91. & n. 106. & in conſ. 28. per totum, eodem lib. 1. & in conſ. 9. lib. 2. & in conſ. 26. num. 66, 71. 74. & ſeq. lib. 2. & in conſ. 43. ex n. 47. cum ſeq. eodem lib. 2. & in conſ. 63. n. 7. & 16. cum ſeq. lib. 2. & in conſ. 21. per totum, & in conſ. 25. per totum, lib. 3. & in conſ. 55. ex n. 10. vſque ad n. 27. & num. 34. & quatuor ſeqq. eodem lib. 3. & in conſ. 23. in princip. lib. 4. & in conſ. 13. ex n. 25. vſque ad numerum 31. lib. 5. Ioannes Cephalus in conſ. 16. lib. 1. & in conſ. 137. ex n. 30. lib. 2. & in conſ. 215. & conſ. 283. eodem libro, & in conſ. 313. n. 45. 49. & 56. lib. 3. & in conſ. 489. n. 59. & ſeq. eodem lib. 3. & in conſ. 333. n. 25. cum ſeq. eodem libro, & in conſ. 536. & 537. lib. 4. & in conſil. 489. per totum, lib. eodem, & in conſ. 600. ex num. 18. & in conſil. 616. lib. 5. Anton. Scap. de conſuet. lib. 2. c. 10. Durandus de arte teſtandi, tit. 5. cautela 27. Natta in conſil. 129. per totum, lib. 1. & in conſ. 682. lib. 4. Ferronus de teſtam. § 7. Marſilius ſingulari 33. Ioan. Baptiſta Ferret. in. conſ. 384. Ludouic. Bolognet. conſ. 9. per totum. Rupellanus in enchirid. iuris Galliæ, verbo, ſucceditur, per totum. Vdalricus Zazius ſingul. reſponſ. lib. 1. c. 7. & in conſ. 4. à principio, lib. 1. Guill. Haneton. libro 2. de feudis, capite 6. per totum. Didacus del Caſtillo, Cifuentes, Palacios Rubios, Tellus Fernandez, & Ceruantes in l. 8. & in l. 40. Tauri, illi duo poſteriores in l. 8. tantùm. Marcus Salon de Pace in conſ. 29. Anton. Gomez in l. 40. Taur. n. 65. & in l. 8. Taur. per totam. Velaſquez Auendañus in eadem l. 8. & in dict. l. 40. Tauri, vbi materiam hanc repræ ſentationis, ſingulariter, & vtiliter admodùm pertractat, atque latiſ ſimè omnium proſequitur, vt nihil ferè intactum relinquat, idcircò videndus eſt omninò, atque præ notandus. Renatus Chopinus lib. 2. de dominio Franciæ, tit. 12. per totum. Guillielm. de Monſerr. in tract. de ſucceſ ſione Regum Francorum, vol. 13. tractatuum, in antiquis, ſuper primo dubio, per totum. Marzarius in epitome fideicommiſ ſorum, quæ ſtione 18. & 33. & in conſilio 3. per totum. vbi latiſ ſimè. Alcinus in conſ. 59. Teſtamentum Nobilis, ex n. 12. cum multis ſeqq. lib. 9. Hieronymus Zanchus in repetitione §. cùm ita, legis, hæredes mei, ff. ad Trebell. ex num. 114. cum pluribus ſeqq. Petrus de Peralta in rubrica, ff. de hæredib. inſtituend. ex numero 121. cum multis ſeqq. & in §. in fideicommiſ ſio, l. cùm ita, ff. de legatis 2. ex num. 12. cum ſequent. Aluar. Valaſc. de iure emphyteut. q. 50. per totam, & conſ. 122. & 147. tom. 2. Emanuël Coſta in tract. de patruo & nepote circæ Maioratus bonorum Regiæ Coronæ, ſeu patrimonialium, & de Regni ſucceſ ſione, per totum, fol. mihi 389. vſque ad fol. 449. vbi multa in hac materia, & de intellectu legis Regiæ mentalis Portuga. libro 2. titul. 17. §. 1. ordinat. l. etiam 40. Tauri, & l. 2. tit. 15. p. 2. latiſ ſimè. Ludouic. Molina de Hiſpan. primog. lib. 3. cap. 6. & 7. & 8. vbi ex propoſito, atque eruditè, & maturè admodùm, materiam hanc Repræ ſentationis pertractat, & in aſ ſequenda eiuſdem, atque Taurinæ d. l. 40. vera reſolutione, & explicatione. alios multos, atque cæteros alios ad ſua vſque tempora Scribentes antecellit, idcircò originaliter eum prælegere, atque ipſius reſolutionibus adhærere, non modò neceſ ſarium, ſed etiam ſecurius eſt. Didac. Couar. pract. qq. cap. 38. per totum, qui etiam eruditè (vt adſolet) in propoſito ſcribit, & rationem decidendi ad dict, l. 40. Taur. ſubtili, & ſingulari ingenio aſ ſignat; quod ante ipſum, nullus ſic perfecerat. Iacobus Cuiacius in feuda, lib. 2. tit. 11. & in capite 1. de gradibus ſucceſ ſionis, in feudis, vbi, vt aſ ſolet, eruditè. Laurentius Chircou. communium opinionum, centur. 3. concl. 54. Iacob. Spiegel. in lexicon iuris ciuilis, verbo, ſuccedere, & verbo, in capita ſuccedere. Federic. Schenc. lib. 1. interpret. feudal. tit. 8. de ſucceſ ſione feudi, pag. 46. Ludolph. Schrader. in conſil. 3. numero 16. & ſequent. lib. 1. Brunorius à ſole in locis commun. verbo, conſanguinei, fol. 259. Simon Schari. in lexicon iuridic. verbo, in capita, pagina 1064. & verbo, legitima nepotum, pag. 1264. Fabricius Lazar. in volum. conſil. pro Triuultiis, fol. 89. col. 1. & 2. & tribus ſeqq. Collegium Ticinenſe in eodem volumine conſiliorum pro Triuultis, ex numero primo, cum infinitis ſequentibus. Petrus Herodius libro 3. rerum indicatarum, titulo 14. de ſuis & legitimis hæredibus, capite 34. & ſeq. Præpoſitus Alexandrinus in titulo de feudis March. Iacobus Bucherellus in §. ſi plures, Inſtit. de legitima agnatur. ſucceſ ſione, & in §. cum autem quæritur, Inſtit. de hæred. quæ ab inteſt. defer. Valent. Forſter. in tract. de ſucceſ ſione ab inteſtato, lib. 4. concluſ. 2. & 3. & 4. Matur. Montan. in eodem tractatu, libro 4. conclu ſione 3. & 4. Matthæ. Buſemberch. in conſil. 83. per totum, lib. 2. Ferrar. Montan. in §. cùm filius, Inſtit. de hæreditatibus, quæ ab inteſtato. Ioannes Criſpus à Montibus in eodem §. cum filius, & in §. item vetuſtas, eiuſdem tituli. Franciſcus Hotmãnus in §. ſi plures, Inſtit. de legitima agnatorum ſucceſ ſione, & lib. ſingular. quæ ſt. illuſtrium, c. 3. & 4. & c. 14. & ad leges 12. tabularum, in l. vt ſi quis ex ſuis hæredibus. Loriotus 3. parte feudorum, in titulo de ſucceſ ſione feudi. Gaſpar Caballinus milleloquiorum iuris, 2. p milleloquio, ſeu c. 619. Ioannes Fichard. lib. 6. communium opinionum, verbo, fratrum filij. Ioannes Antonius Canetius in extrauag. Siciliæ, ſi aliquem folio mihi 287. columna prima, & ſecunda, & tertia. Antonius Roſellus in tract. de ſucceſ ſionibus ab inteſt. ex n. 30. & n. 37. cum ſeq. Iſernia, quem nullus refert, atque vtiliter, & eruditè loquitur, in ærario, ſeu repertorio, ſuper capitulis Regni, verbo, feudum hodie, mortuo feudatario. Franciſcus Beccius in conſ. 81. lib. 1. Octauianus Cacheranus in conſ. 72. per totum. Petrus Gregorius lib. 7. reipublicæ, c. 10. per totum, & in Syntagm. lib, 45. capite 6. numero 5. vbi vtiliter, & eruditè. Hippolytus Riminaldus in conſ. 283. per totum, lib. 3. & in conſ. 40. per totum, lib. 4. & in conſ. 542. n. 104. & ſeq. & in conſ. 557. n. 491. lib. 5. optimè in conſ. 526. per eotum, eodem lib. 3. & in conſ. 690. per totum, lib. 6. & in conſ. 65. n. 18. & in conſ. 13. n. 34. & in conſ. 31. n. 47. lib. 1. & in conſ. 222. ex n. 119. lib. 2. Marius Anguiſ ſola in conſ. 134. & in conſ. 191. & in conſ. 194. Chaſ ſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ, rubrica 7. §. 10 ex folio 258. vſque ad folium 263. vbi doctè vt aſ ſolet. Oliuer. Textor. in tract. de ſucceſ ſionibus ab inteſtato, in primo articulo, & in 2. Franciſcus Burſatus in conſ. 67. & in conſ. 71. lib. 1. & in conſ. 170. lib. 2. vbi opuſculum fecit Repræ ſentationis. Iacobus Menochius lib. 4. Præ ſumptione 95. per totam vbi optimè, & diſtinctè, & in conſ. 124 & in conſ. 200. lib. 2. & in conſ. 357. n. 27. & ſeq. lib. 4. & in conſ. 215. num. 130. & ſeq. vſque ad numerum 158. lib. 3. & in conſilio 528. ex numero 24. cum ſeq. vſque ad finem conſilij, libro 6. Benintend. deciſ. 88. per totam. Ioann. Baptiſt. Villalobos in ærario communium opinionum, litera N.n. 5. fol. 122. Michaël Graſ ſus receptarum ſententiarum, § fideicommiſ ſum, quæ ſt. 11. & §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſtione 2. & 23. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. dubitatione 4. ſolut. 3. & vltima, ex num. 31. fol 225. vſque ad num. 33. & in conſ. 73. num. 11. cum ſeq. Iacobus Reuardus ad leges 12. Tabularum, capite 19. Hieronymus Gabriel in conſ. 86. per totum, libro 1. & in conſ. 130. num. 31. & ſeq. & in conſ. 135. per totum, lib. 2. Viuius Aquilan. deciſ. 502. lib. 3. Pelaez à Mieres, qui quamuis de Maioratu tractatum ex propoſito ſuſceperit, atque non mediocri ſtudio & diligentia perfecerit, circa Repræ ſentationis materiam modicùm inſiſtit, & breuiter de ipſa agit 2. p.q. 6. ex n. 6. cum ſeq. vſque ad n. 22. & n. 31. & ſeq. & in initio eiuſdem ſecundæ partis, numero primo, in fine, & num. 17. Arias Pinellus in l. 1. C.de bonis maternis, 1. p.n. 69. & in l. 3. n. 63. eodem titulo. Dominus Franciſc. Sarmient. in d. §. in fideicommiſ ſo, l. cum ita ff. de legat. 2. ferè per totum. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſ ſis, q. 11. n. 8. & numero 14. cum pluribus ſequentibus, vſque ad numer. 160. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana 66. per totam, & lib. ſingulari quæ ſtionum forenſium, q. 35. per totam, vbi vide omninò. Iacob. Beretta in conſ. 134. & conſ. 140. & 142. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, q. 17. per totam. Antonius Galeatius Maluaſ ſia in conſil. 22. per totum. Sfortia Oddi in conſ. 38. ex n. 68. cum ſeq. & n. 74. & n. 83. & in conſ. 39. per totum, lib. 1. Fabius Turretus in conſ. 12. per totum, & in conſ. 38. ex n. 1. vſque ad n. 16. lib. 1. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. c. 15. ex nu. 265. vſque ad numerum 280. & in appendice, 1. p. ex nu. 56. vſque ad numerum 69. & nu. 161. vſque ad numerum 173. & de ſucceſ ſione Regni Portugaliæ, conſ. 41. & 142. inter conſilia vltimarum voluntatum, vol. 2. & variarum re ſolution. cap. 60. per totum, vbi latè de diſ ſidio inter patruum ac nepotes. Angel. Matheacius in tractatu de via, & ratione iuris, lib. 2. cap. 21. & de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 2. c. 6. per totum. Rolandinus in flore teſtamentorum, rubrica 25. de Compendioſa, ſub n. 12. Ioann. Matien. in l. 5. tit. 7. gloſ. 1. & 2. & 3. & 4. & 5. & 6. & in l. 1. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Alphonſus Azeued. in d. l. 5. tit. 7. & in l. 5. tit. 8. lib. 5. collect. Regiæ. Bartholomæus Humada in l. 2. tit 15. part. 2. gloſ. 17. & 18. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſ ſis, art. 21. per totum, fol. 184. vbi plenè, an, & quando nepos ingrediatur locum patris. Petr. Surd. in. conſ. 403. lib. 4. Franciſc. Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 9. per totum. Mohedanus deciſ. 38. Ioannes Gutierrez pract. lib. 3. q. 67. & 68. vbi nonnulla tradit in hac materia, & Ludouici Molinæ ve ſtigia in omnibus ſequitur. Minſinger. obſeruat. centur. 3. obſeru. 23. Roxas in epitome ſucceſ ſionum, cap. 5. ex num. 36. cum ſeqq. Capic. & Salen. in c. moriatur, de ſucceſ ſion. ab inteſtato. Petrus Barboſa in l. poſt dosem, 41. n. 53. per totum, ff. ſoluto matrimonio. Ioſephus Ludouicus deciſion. Peruſina 11. numero 1. & 2. & 3. Bonifacius Rogerius in conſilio 43. per totum, libro 1. Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 31. ex n. 20. & n. 27. & ſeq. lib. 1. Cagnolus in proœmio, ff. n. 177. Rota Auenion. deciſ. 37. per totam. Rota in nouiſ ſimis, deciſ. 209. p. 2. Hubertinus. Zuchard. in conſ. 2. ex nu. 40. vſque ad numerum 50. lib. 1. & in conſ. 31. ex numero 98. cum ſeq. eod. lib. 1. Otth. Florentin. conſ. fin. lib. 1. conſiliorum Socini ſenioris. Anton. Faber. in libros 9. C. ad tit. C. de legitimis hæ red. definition. 1. fol. 757. & ad tit. C. de pactis, definit. 1. ex n. 15. fol. 102. & de erroribus Pragmat. tom. 3. decad. 55. errore 1. & nouèm ſequent. ex fol. 98. vſque ad folium 123. Ioſephus de Ruſticis in conſ. 2. ex n. 72. cum pluribus ſeqq. Quod habetur poſt tractatum, an, & quando liberi in conditione poſiti cenſeantur vocati. Franciſcus Viuius in ſuis communibus opinionibus, opinione 121. & in deciſion. deciſione 300. & 398. Borgninus Caualcanus deciſ. 9. n. 78. & n. 84. vſque ad numerum 90. & n. ſeq. p. 2. & deciſ. 33. n. 25. & deciſ. 21. n. 70. & ſeq. & deciſ. 29. n. 73. p. & deciſ. 25. n. 4. & deciſ. 31. n. 24. & deciſ. 24. n. 1. & n. 24. cum ſequentibus 4. parte. Chiofius in conſ. 7. lib. 1. D. Spino in Speculo teſtamentorum, gloſ ſa 19. principali, de maioratu, ex numero 52. cum ſequent. & num. 65. Floren. Milanenſ. deciſ. 9. per totam. Ioan. Vincent. Honded. in conſ. 70. per totum, lib. 1. vbi plura vtiliter, & eruditè (vt adſolet) in hac eadem materia obſeruauit. Ludouicus Morotius in reſponſo 1. per totum, & in reſponſo 91. per totum. Andreas Fachineus in conſil. 83. lib. & in conſ. 35. lib. 3. Iacobus Cancerius variar. reſol. c. 5. ex n. 6. vſque ad n. 13. & n. 42. & quatuor ſeqq. Ioannes Oinotomi ad tit. Inſtit. de hæred. quæ ab inteſt. deferuntur. fol. 221. in addition. ad c. de ſucceſ ſione filior. legitimorum, &c. de tertio ordine ſuccedendi, ex nu. 11. fol. 232. Pater Ludouicus Molina è Societate Ieſu Religioſus tom. 3. de iuſtitia, & iure, in quo agit de Maio ratibus. diſp. 626. 627. 628. 629. & ſeq. Flaminius de Rubeis Vtinenſis in conſil. 35. per totum. Fulu. Pacian. in conſ. 49. per totum. Cæ ſar Barzius deciſ. Bononiæ 93. per totam. Hugo Donellus commentarior. iuris ciuilis, libro nono, capite quarto per totum, folio mihi 404. vſque ad folium 409. Antonius Pichardus ad titulum, Inſtit. de hæred. quæ ab inteſtato defer. ad principium tituli, §. 1. de repræ ſentatione, & § 2. & 3. ex folio 1231. vſque ad 1263. Ludouicus Caſanate nouiſ ſimè in conſil. 59. per totum. Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſion. Gam. 59. per totam, & ad deciſ. 93. per totam, & ad deciſi. 174. per totam, & ad deciſionem 308. per totam, & ad deciſ. 348. Omnium nouiſ ſimè Cardinalis Dominicus Tuſ cus pract. concl. iuris, tom. 8. litera R. concl. 352. per totam, fol. 915. & vide tom. 3. fol. 915. concl. 352. litera F. & Sebaſtianus Næuius ſelectar. iur. ad text. in authent. ceſ ſante, & in authent. poſt fratres, C. de legitimis hæred. Si quos alios non refero, ſciens, & conſultò, atque ideò prætermitto eos, quòd ab aliquo prædictorum præcitantur, vel ſub relatis ſuprà continentur. Secundò & principaliter conſtituendum eſt, Re[*] præ ſentationis nomen, & ab ipſiſmet Iureconſultis cognitum, in alio tamen ſenſu, quàm in eo, in quo nunc accipimus, vſurpatum, & doctrinæ gratiâ à iuris quoque Interpretibus inuentum, ſiue introductum: Iureconſulti namque, quoties creditori res in[*] diem debita, ſimpliciter, aut præ ſenti die ſoluenda legatur, repræ ſentationis commodum conſiderant, ideſt, medij temporis intervſurium: Et vtrùm lega[*] tum creditori (quod repræ ſentationis commodum facit vtile) per legem Falcidam ſit reſecandum de toto legato principali, an verò dumtaxat de ipſo repræ ſentionis commodo, in dubium excitant, prout conſtat ex text. in l. 1. §. ſi quis creditori, ff. ad legem Falcidiam, l. 2. §. per contrarium, verſiculo, idem quærit, ff. de dote prælegata, l. debitor, ff. de legatis 2. l. verbis, ff. ad legem Falcid. Et ex profeſ ſo explicat Emanuel Co ſta in cap. ſi pater, de teſtamen. in 6. in. 1. p. verbo, legauit, ex n. 22. vſque ad numerum. 32. vbi plura iura declarat. Et in hoc ſenſu manifeſtum eſt, quòd Repræ ſen[*] tationis nomen alienum eſt ab hoc tractatu, & materia præ ſenti. Similiter, quòd hæres cenſeatur vna & eadem[*] perſona cum defuncto, ſiue quòd repræ ſentet defunctum, vulgò circumferri ſolet, ſeu per manus quotidie traditur, & probatur per tex. in l. hæres, & in l. hæreditas, ff. de vſucapionibus, l. 2. §. ex his, ff. de verbor, oblig. & in authent. de iureiuran. à moriente præ ſtito, collat. 5. Et in hoc etiam ſenſu, repræ ſentationis huiuſmo[*] di ratio non conuenit diſputationi præ ſenti; illa namque de perſonis hæredum ad perſonas defunctorum, quibus ſuccedunt, repræ ſentatio, communis & ordinaria dicitur; hæc autem, de qua diſceptatio præ ſens eſt, extraordinaria, & ſeu anomala, & exorbitans nuncupatur: prout ex omnibus, quos hactenus prælegi, & in hac materia aliqua ediderunt, ſolus Petrus de Peralta in rubrica, ff. de hæred. inſtituend. nu. 89. & n. 121. & nu. 130. animaduertit, cæteri omnes non ſic adnotarunt. Agitur ergo nunc de repræ ſentatione quadam,[*] quæ de patre per eius filium fit circa ſucceſ ſiones, ad eum effectum, vt filius ſic ſuccedere valeat, ac ſi pater ipſe ſi viueret, ſuccedere poſ ſet: Ex communi[*] namque Doctorum ſententia, ſuccedere quem repræ ſentando perſonam parentum, id ſignificat, quòd filius aſ ſumat gradum ſuccedendi, qui patri competebat, & omnia iura gradui cohærentia, & quæ competerent parentibus, ſi viuerent, authentic. de hæred. ab[*] inteſtato venient. §. ſic igitur 2. collation. 9. Ipſam tamen ſucceſ ſionem, non ex perſona parentum, ſed ex propria conſequuntur perſona, l. 2. C. de liberis præteritis, & ibi Bar. cum ſimilibus, de quibus per Tiraq. in commentariis de primogen. q. 40. n. 119. & latius declarabitur, ſiue quo modo id intelligi debeat, aperietur infrà numera 162. & 163. quòd autem ex communi Doctorum ſententia, ſuccedere quem repræ ſentando perſonam parentum, ſignificet ipſum, quod nunc diximus, ferè ex omnibus hucuſque Scribentibus, vnanimiter conſtat, atque ex communi placito ob ſeruauit Petrus Barboſa in l. poſt dotem. 41. n. 53. folio 869. ff. ſoluto matrimonio. Alios plures referam ſtatim, & latiùs id exornabo, atque corroborabo. Repræ ſentatio autem huiuſmodi, aliquando con[*] tingit in ſucceſ ſione legali ab inteſtato, vt ſtatim videbitur: Aliquando verò ex diſpoſitione hominis in ſucceſ ſione teſtamentaria, vt etiã videbitur infrà, in illa quæ ſtione, an in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, & Maioratus locum habeat repræ ſentatio? Et in terminis ſic diſtinxit, atque adnotauit Iacobus Menochius lib. 4. Præ ſumptione 95. num. 1. & 2. Qui Author, cùm agitur de ſucceſ ſione ex teſtamento, ſiue ex hominis diſpoſitione, rectè dixit, totum pendere à teſtatoris præ ſumpta mente, an voluerit locum eſ ſe huic repræ ſentationi, vel non: Id quod infrà, hoc eodem cap. latiùs exornabitur, atque decla rabitur, & harum quotidian arum controu. iur. lib. 2. cap. 20. numero 28. aliorum Authorum relatione comprobaui: Et vltra ibi tradita, confert, in primo genere ſuccedendi, ex legis, inquam, diſpoſitione, legem ipſam, repræ ſentationem conceſ ſiſ ſe, atque introduxiſ ſe ob rationes infrà aſ ſignandas, nulla hominis affectione, aut diſpoſitione concurrente. In ſecunda verò ob præ ſumptam teſtatoris voluntatem, & affectionem, vt etiam infrà dicendum eſt. Et conuenit[*] diſtinctio ab eodem Menochio tradita in conſ. 124. n. 110. lib. 2. vbi ex relatione Ripæ in l. Lucius, n. 47. ff. de vulg. & pupil. ſubſtit. dixit duplicem conſiderandam eſ ſe coniunctionem in ſucceſ ſionibus deferendis: Vnam videlicet legalem, quam facit lex ob ſanguinis coniunctionem, quæ ſolùm conſideratur in ſucceſ ſione ab inteſtato, nulla hominis affectione concurrente, de cuius ſucceſ ſione agitur, cùm neque aliqua adſit eius diſpoſitio, qua affectione colligi valeat. Altera eſt ex teſtatoris diſpoſitione, qua ex ip ſius affectione regulatur, quæ tantum operatur, quantum teſtatoris affectio ſignificat. His ita conſtitutis, repræ ſentatio hæc in ſenſu[*] præfato accepta, & de qua ſermo, & diſputatio hoc in capite ſuſcipitur, diuerſimodè diffiniri ſolet; verè tamen Authorum omnium diffinitiones ad eum finem, eùmque effectum tendunt, vt repræ ſentare quem perſonam parentum, nihil aliud ſit, aut ſignificet, quàm filium aſ ſumere gradum, & ius ſuccedendi, quod patri competebat, & ſi viueret, competeret, vt Barboſam ex mente, ſeu placito communi ſic dicentem, ſuprà retuli numero decimo. Cæterùm diffinitiones metipſ æ, (vt ſtatim apparebit) aut non perfectæ, nec abſolutæ, ſiue non ſatis veræ videntur, aut fictionem quandam introducunt, quam lege ipſa introductam, ſiue ſic appellatam non inuenimus, ac denique eaſdem periculoſas, ſeu nonconcludentes nullus negare poterit, qui rem hanc deliberatè, & maturè perſpexerit. In primis ergo Iacob. Menochius[*] in conſ. 215. n. 145. lib. 2. ſcriptum reliquit, quòd repræ ſentare, nihil aliud eſt quam ex integro aliquem referte: & ideò infert, quòd repræ ſentari aliquis non[*] poteſt pro vna parte tantùm, ſicuti manifeſtè reſpondit Curtius ſenior in conſ. 75. col. 3. verſic. ſed præmiſ ſis non obſtantibus. Deinde Menochiusmetidem in conſ.[*] 413. n. 39. lib. 5. aliter inquit, videlicet, quòd repræ ſentatio, & tranſmiſ ſio, nihil aliud eſt, quàm quæ dam ſubrogatio, quæ fit de perſona filij ad perſonam patris: Et lib. 4. dicta præ ſumpt. 95. n. 2. ſic dixit, quòd[*] repræ ſentatio eſt quædam fictio, quam lex facit, fingendo perſonam filij, eſ ſe illam patris, & aſ ſerit ſic clarè probare text. in §. cùm filius, verſiculo, Æquum enim eſ ſe, Inſtit. de hæred, quæ ab inteſt. defer. dum dixit Iuſtinianus, æquum videri, vt filius loco partis habeatur. Cæterùm Caldas Pereira de nominatione emphy[*] teutica, quæ ſt. 17. n. 42. fol. 17. mihi 191. dicit, quòd repræ ſentatio eſt quædam fictio, per quam mortuus fingitur viuus. Velaſquez Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ ſa 2. num.[*] 5. quòd repræ ſentatio eſt fictio quædam, à lege ciuili inducta, ad ſubrogandum nepotem in locum patris, ex l. Gallus, § etiamſi parente, ff. de liber. & poſthumis. Denique Anton. Pichar, ad titulum, Inſtit. de hæred.[*] quæ ab inteſt. defer. §. 3. de repræ ſentatiue in Hiſpan. primog nu. 15. fol. mihi 1251. ſic ſcribit, nec aliquem prædictorum Authorum recenſet: Repræ ſentatio fictio eſt, per quam is, qui in remotiori gradu conſtitutus eſt, in proximiori conſideratur. Sed quia (vt dixi) præfatæ omnes diffinitiones,[*] aut integré non conſtant, aut ſine ſcrupulo non tranſeunt, ſic poteſt, & magis generaliter Repræ ſentatio in hoc ſenſu accepta, diffiniri, vt ſit Priuilegium lege ciuili conceſ ſum, quo filius in locum patris ad ſucceſ ſionem aſcendentium in infinitum, vel patrui tantum inter tranſuerſales vocatur. Et hæc quoad ius commune, atque repræ ſentationem circa ſucceſ ſiones bonorum liberorum, & ſui naturâ diuiſibilium: Quoad ſucceſ ſiones verò primogeniorum, & Maioratuum, atque fideicommiſ ſorum perpetuorum, in quibus ſui naturâ, vnus dumtaxat ſuccedere poteſt, ac debet, nec bona diuidi valent (vt compertum eſt,) dici quoque poteſt vltra omnes, tam exteros, quàm huius Regni Authores, quòd repræ ſentatio in Hiſpanorum primogeniis, eſt priuilegium legibus huius Regni conceſ ſum, quo filius in locum patris ad ſucceſ ſionem tam aſcendentium, quàm tranſuerſalium, in infinitum vocatur, & perſonam parentum repræ ſentando, ſic ſuccedit, ac ſi pater eius, ſi viueret, ſucceſ ſurus eſ ſet, aut ſuccedere poſ ſet. Dicitur autem quòd Repræ ſentatio ſit priuilegium, quia contra iuris regulas, & eos, qui verè ſunt in proximiori gradu conſtituti, velut priuilegium quoddam iure ſpeciali eſt introductum: & ita appellatur ab Imperatore, in authentic. de hæred. ab inteſtat. venient. §. ſi autem defuncto, verſiculo, huiuſ modi verò priuilegium, collatione 9. & eſ ſe priuilegium, repræ ſentationis beneficium, poſt alios ſcribunt Andreas Tiraquel. de retractu, lib. 1. § 10. gloſ ſa 9. numero 4. Tiberius Decianus in conſilio 1. numero 369. lib. 1. Ioannes Cephalus in conſil. 616. numero 200. lib. 5. Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico, quæ ſt. 50. numero 4. & numero 6. verſiculo, & cum ius repræ ſentationis, Guillelm. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, numero 63. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 8. numero 65. lib. 1. D. Spino in Speculo te ſtamentorum, gloſ ſa 19. numero 52. Dicitur etiam lege ciuili conceſ ſum, quia lege ciuili conceſ ſum, & introductũ , certiſ ſimi iuris eſt, vt ſtatim probabitur. Deinde dicitur, quo filius in locum patris, quia tota repræ ſentationis ſubſtantia in eo conſiſtit, vt filij in locum patrum demortuorum conſtituantur. Quod probat textus ſingularis, & notandus in hac materia, in dict. § cum filius, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſtat. defer. Ad ſucceſ ſionem autem aſcendentium in infinitum, ideò in diffinitione dicitur, quòd quando agitur de ſucceſ ſione aſcendentium, ius repræ ſentationis nedum ad nepotes, & pronepotes, ſed ad cæteros omnes deſcendentes, ex vera, & communi ſententia (quidquid repugnent nonnulli) protrahitur, vt infrà obſeruabitur, & poſt Gloſ. Ioann. Fabian. Salicet. Couar. & Greg. Lopez, conſtanter tuetur Ludouic. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 3. cap. 7. numero 5. & 6. Antonius Gomezius tomo primo variarum, capite primo, numero 15. Antonius Pichard. ad dictum titulum, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſ. defer. § 2. de repræ ſentation. numero 18. & 19. Denique dicitur, vel patrui tantum, quia quando agitur de ſucceſ ſione, vel hæreditate tranſuerſalis, repræ ſentatio vltra fratrum filios non extenditur, vt infrà dicetur, & probatur per text. in authent. poſt fratres, 1. & 2. C. de legitimis hæred. Quod attinet verò ad diffinitionem circa primogenia, ſeu Maioratus Hiſpaniæ, diximus Repræ ſentationem eſ ſe priuilegium legibus huius Regni conceſ ſum; quoniam repræ ſentatio eadem, legibus huius Regni ſic introducta, atque antiqua patrui & nepotis altercatio ſublata fuit, prout ſublatam fuiſ ſe, atque præfatam repræ ſentationem introductã apparet ex l. 2. tit. 15. partit. 2. & l. 40. Taur. quæ hodie eſt l. 5. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Diximus quoque, quo filius in locum patris, §. c. quoniam verba ea omnia, eiſdem legibus Regiis, ſic clarè, & expreſ ſim probãtur , vt nullo pacto ſubuerti, aut negari valeant: Sed & verbum in infinitum, etiam reſpectu tranſuerſalium adiecimus, quoniam repræ ſentatio illa, Regia dicta Taurina conſtitutione introducta, etiam inter tranſuerſales in infinitum accipitur: Fuit namque ad eum modum, ad quem aſcendentium reſpectu accipitur, recepta; & ideò non aliter regulari, ſiue intelligi debet, quàm altera deſcendentium regulatur, atque accipitur: Id quod numeris ſeqq. latiùs probabitur, atque demonſtrabitur. Verumenimverò, ad uersùs ſuperiorem diffinitio[*] nem, & ea, quæ ſcripta fuere, vrgere videntur quamplurimorum Authorum obſeruationes, & placita in eodem propoſito, quamplures namque repræ ſentationem, per rationem fictionis potiùs, quàm priuilegij diffiniunt, & beneficium hoc, Fictionem vocant: Id autem ex ſuperius præcitatis Authoribus ex n. 14. cum ſeq. apparet manifeſtè: ipſi namque (vt vidimus) dum Repræ ſentationem diffiniunt, fictionem eſ ſe, ſiue per fictionem introductam, profitentur, & alij etiam vltra ibi relatos, in eodem quoque placito ſunt. Quocirca erit & tertio loco principaliter obſeruandum, atque conſtituendum, dubium eſ ſe, vtrùm Repræ ſentatio metipſa, fictione iuris ſit introducta, nécne, ſiue ex fictione illa procedat, an verò iure ſpeciali, & priuilegio abſque aliqua fictione proceſ ſerit? Et quidem, quòd Repræ ſentatio fictio ſit, & quòd eadem introducta, lex fingit eſ ſe quod non eſt, ſcripſerunt Baldus in authent. Ceſ ſante, columna vltima, C. de legitimis hæredibus, Angelus in §. cùm filius, Inſtit. de hæred. quæ ab inteſt. not abili 2. Tiraquel. de primogenitura, quæ ſt. 40. n. 131. & n. 218. Aluarus Valaſc. de iure emphyteutico, quæ ſt. 50. num. 6. Rubeus in con ſilio 39. numero 5. Ruinus in conſil. 17. numero 11. lib. 2. Ioannes Cephalus in conſil. 431. numero 29. libro 3. & in conſil. 489. numero 9. lib. 4. Ioannes Crotus in conſil. 9. numero 11. Tiberius Decianus in conſil. 7. num. 85. libro 1. Didacus del Caſtillo in l. 8. Mauri, in principio, & ibidem Cifuentes numero 2. Roland. in conſilio 68. numero 6. libro 1. Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ. 2. numero 5. & gloſ. 16. numero 5. Couar. practic. cap. 38. num. 4. in verſ. 3. ad intellectum, ibi: In hoc quod verè proximior. Menochius libro 4. Præ ſumptione 95. numero 2. & in conſilio 200. numero 42. libro 2. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 17. numero 42. Petrus Anton. de Petra de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. numero 54. & numero 57. Martinus Monter à Cueua deciſion. Regni Aragon. 36. numero 46. & cum Baldo, Iaſone, Alex. Grato, Rubeo, Cephalo, & Menochio, Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 70. num. 16. lib. 1. conſtanter Anton. Pichardus ad dictum titulum, Inſtit. de hæred. quæ ab inteſt. defer. de repræ ſentatione, §. 2. numero 11. & 12. & 13. & §. tertio, numero 15. E contrario tamen, quòd repræ ſentatio ex fictio[*] ne non procedat, ſiue quòd lex non per rationem fictionis, ſed potiùs priuilegij, repræ ſentationem introduxerit, ij Authores tenuerunt, quos præcitaui ſuprà, numero vigeſimo primo, in verſiculo, dicitur autem, qui & alios plures commem orarunt, idem aſ ſeuerantes: & vltra illos, ipſum quoque tenuit Chaſ ſaneus in conſuet. Burg. §. 10. verbo, Repreſentation, folio 261. Imò & in fortioribus terminis, hanc non eſ ſe fictio[*] nem, ſed potiùs veritatem, & eam quidem naturalẽ , vt ſcilicet filius ſit eiuſdem gradus, quo pater, cùm ſit eadem perſona cum patre, conſtanter contendit Andreas Tiraquellus de primogenitura, dicta quæ ſt. 40. ſub num. 31. & num. 37. & num. 134. & 219. & mouetur per textum in l. vltima, C. de impuber. & aliis ſubſtit. idem quoque videtur contendere Ruinus in conſ. 115. num. 6. lib. 3. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 70. ex n. 63. lib. 1. & expreſ ſim aſ ſerit, atque copiosè comprobat Iacobus Menochius in conſ. 124. ex numero 100. vſque ad numerum 108. lib. 2. & in con[*] ſilio 211. numero 88. 89. & 90. lib. 3. Præterea repræ ſentationem hanc eſ ſe præ ſumptam, non autem fi ctam, ſcripſerunt Petrus Paulus Pariſius, Socinus iunior, Ioannes Cephalus, Tiberius Decianus, & alij nonnulli, quos retulit, & probauit Iacobus Menochius ipſe in conſilio 357. numero 33. lib. 4. & dicta Præ ſumptione 95. numero 2. lib. 4. vbi in propoſito articulo exiſtimat, vtramque opinionem eſ ſe veram; illam ſcilicet, quæ Repræ ſentationem fictionem eſ ſe[*] aſ ſerit; & hanc, quæ præ ſumptam eſ ſe, non autem fictam affirmat: Sic declarando, quòd ſcilicet repræ ſentatio ſit quædam fictio, quam lex facit, fingendo perſonam filij eſ ſe illam patris; hæc tamen fictio fundata eſt in præ ſumpta mente, & voluntate eius, de cuius ſucceſ ſione & hæreditate agitur: lex enim præ ſumit, quòd moriens, vt puta auus, vel proauus ab inteſtato, tacitè vocauerit filium loco patris, qui alioqui ſucceſ ſurus erat. Vides ergo inter Scriptores noſtros miram varietatem, ac etiam contrarietatem exiſtere, & vix dignoſci poſ ſe, quid ſit receptius, aut verius, quid ve tenendum ſit, nam & ipſimet Authores ſibi non con ſtant, aliquando potiùs Repræ ſentationem Fictionem, aliquando Priuilegium vocant; ſiue nunc dicunt, ipſam per fictionem procedere, ſtatim verò aſ ſerunt, diſpenſatiuè, & per priuilegium fuiſ ſe introductam: Horum numero fuerunt Ioannes Cephalus, Tiberius Decianus, Iacobus Menochius, & Ioannes Vincentius Hondedeus, vt ex relatione eorum facta ſupra, num. 14. cum ſequent. & num. 21. verſic. dicitur autem, & n. 22. deducitur, & pariter ſe habuit Octauianus Cacheranus in conſ. 72. is namque Author n. 20. in fine, & n. 24. quòd repræ ſentatio procedat per fictionem aſ ſeuerauit: ſtatim verò num. 25. quòd diſ penſatiuè & per priuilegium fuerit introducta, dixit expreſ ſim: Quocirca, vt res hæc dilucidè magis,[*] & meliùs quàm anteà fuiſ ſet, remaneat explicata, ſequentia conſtituere, atque obſeruare neceſ ſarium erit. Ac primùm quidem, Repræ ſentationem iniuſtè, & minùs verè ac propriè appellari Fictionem, con ſtanter & ſecurè aſ ſeuerandum erit; ipſa namque nõ per rationem fictionis, ſed potiùs priuilegij introducitur, ſiue non fictio, ſed priuilegium appellatur, vt ſuprà vidimus, & ad id textum expreſ ſum adduximus in authent. de hæredib. ab inteſtato venientibus, §. ſi autem defuncto, verſic. huiuſmodi verò priuilegium, collat. 9. qui textus cum adeò expreſsè id dixerit, nec de fictione meminerit, cùm etiam alibi fictionis mentio non fiat, ſubuerti nullo pacto poteſt, nec aliter repræ ſentatio nominari, ſiue non per alium modum accipi, quàm per eum, per quem à lege ipſa accipitur, atque nominatur: Iuſtinianus autem in dicto §. cùm filius, Inſtit. de hæreditatib. quæ ab inteſt. defer. quã uis dixerit æquum eſ ſe, vt filius loco patris habeatur; nunquam tamen dixit per fictionem aliquam, ſiue ad modum fictionis id fieri, imò alio iure, non per fictionem filium loco patris haberi, ſatis apertè inſinuauit, vt infrà dicetur. Non ergo de iure procedere poteſt eorum ſententia, qui Fictionem Repræ ſentationem appellant: nec etiam Iacobi Menochij concordia relata numero præcedenti: eo præcipuè, quòd ia ſucceſ ſione ab inteſtato, de qua loco illo, hoc eſt, d. Præ ſumpt. 95. n. 2. ipſe Author agebat, præ ſumpta illa mens & voluntas eius, de cuius ſucceſ ſione agitur, non ita valeat deduci, imò eidẽ repugnent expreſsè ea, quæ ex eodem Menochio in conſ. 124. n. 110. lib. 2. ſuprà adduximus, dum in ſucceſ ſione legali, nullam hominis affectionem concurrere aſ ſeruit ipſe ſecurè. Deinde & ſecundò, ſi veritati ſimpliciter inhæ [*] remus, negari non poſ ſe, quin alia ſit perſona patris, alia verò filij, cap. iam itaque, prima, quæ ſtione 4. & quòd text. in dicta l. vltima, C. de impuberum, & aliis ſubſtitut. vtitur dictione illa pene, & verbo, intelligantur, quæ improprietatem denotare, compertum eſt, vt vtrumque rectè obſeruauit, & comprobauit Antonius Pichardus ad titul. Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſtato defer. §. 2. numẽro 11. & 12. folio 1239. Alij quoque Authores in eodem placito fuerunt, atque præfato, & aliis etiam modis explicarunt text. in dicta l. vltima, hos retuli libro primo, controuerſiarum iur. de vſufructu, capite 63. numero 89. & 10. Cæterùm (quod Pichardus non animaduertit) negari etiam non poſ ſe, quin quoad effectum ſucceſ ſionis, filius cenſeatur verè & propriè eadem perſona patris, ſiue eſ ſe idem, quod pater, nec ab eo differre; quia cùm in poteſtate legis fuerit efficere, quòd filius ſubintret in locum patris, & eius perſonam ſuſtineat, dicto §. cum filius, ſanè quoad ſucceſ ſionem dici poteſt verè & propriè pater, atque ita æqualis cum cæ teris ſuccedentibus, etſi ipſi in proximiori gradu inueniantur, & ideò cum eiſdem ſuccedere debet, quia quòd filius loco patris habeatur, æquum à lege viſum eſt, vt in dicto §. cum filius, ſcribitur: & reſolutionem hanc eleganter adduxit, atque latiùs comprobauit Iacobus Menochius dicto conſilio 124. ex numero 104. vſque ad numerum 108. lib. 2. & dicto con ſilio 211. numero 87. & duobus ſequent. libro 3. Ioannes quoque Vincentius Hondedeus dicto conſilio 70. nu. 63. & duobus ſequent. libro 1. & ita ad hunc ſenſum acceptæ, procedere poſ ſunt Tiraquelli, & aliorum Authorum rationes plures, ac etiam iura ab eiſdem allegata, quibus contendunt, repræ ſentationem eſ ſe potiùs veritatem, quàm fictionem; ſemper tamen (vt dixi) aſ ſerendum eſt, per rationem fictionis legem in hac materia non proceſ ſiſ ſe, ſiue repræ ſentationem fictionem non eſ ſe: quod apertiùs ex obſeruatione ſequenti conſtabit. Tertio ergo loco conſtituitur, quòd lex ciuilis,[*] quæ repræ ſentationis beneficium conceſ ſit, nullo modo finxit, filium in locum patris ſui ita ſubſtitui, vt qui in remotiori gradu anteà conſtitutus erat, modò per fictionem ad gradum proximiorem reducatur: Eidem tamen in remotiori gradu exiſtenti, at[*] que in eo ſucceſ ſionis tempore inuento, ex iuſta cauſa, atque ex æquitate, proximioris gradus priuilegium communicat, & ad ſucceſ ſionem ſic eum admittit, ac ſi in proximioris, aut proximiorum cum eo concurrentium gradu exiſteret: Quæ ſententia & doctrina non obſcurè, apertè potiùs probatur per textum notabilem ad hoc, in authent. de hæred. ab inteſt. venient, in principio, ibi: in hoc enim ordine gradum quæri nolumus, ſed cum filiis & filiabus ex præmortuo filio aut filia, nepotes vocari ſancimus: & in §. ſi autem defuncto, verſiculo, vnde conſequens, ibi: Licèt in tertio ſint gradu; vbi notandum eſt, conceſ ſo iam repræ ſentationis beneficio, fateri textum illum, quòd per ip ſammet repræ ſentationem lex ciuilis non finxit, cõ ſobrinum , qui eſt in tertio gradu, reponi, & conſtitui in ſecundo: aliàs enim ſumpta fictione, dicere debuiſ ſet Imperator contrarium eius, quod dixit; gradum ergo non quærit in eo ordine ſuccedendi, neq; ad gradum fictionem aliquam introducit, ſed dumtaxat fictione omni ſublata, quod cum filiis de filiabus ex præmortuo filio aut filia, nepotes vocẽtur , ſtatuit: Idque & verè etiam & ſingulari ratione demonſtratur, quia repræ ſentationis beneficium circa collaterales, introductum fuit ad ſimilitudinem repræ ſentationis, quæ in deſcendentibus erat iam introducta, vt colligitur ex textu, in d. authent. de hæred. ab inteſt. venient. in principio, iuncto verſiculo, reliquum, cum ſeq. Sed ſic eſt, quòd per repræ ſentationem, quæ deſcendentibus concedebatur, lex ciuilis nullo modo fingebat, filium eſ ſe in eodem gradu, in quo pater eius fuit: Ergo idemmet procedere debet in repræ ſentatione, quæ collateralibus fuit conceſ ſa. Quòd autem[*] in repræ ſentatione deſcendentibus conceſ ſa, id ita fuerit, euidenter conſtabit, ſi animaduertamus, ius repræ ſentationis. quod olim deſcendentibus concedebatur, non differre à iure ſuitatis, & his dumtaxat conceſ ſum fuiſ ſe, qui ſui hæredes erant. Quod apertè probatur in d. §. cum filius, Inſtit. de hæred. quæ ab inteſt. defer. Quoniam igitur in linea deſcendentium, patre ſublato de medio, filius in locum eius ſuccedebat, §. ſui, Inſtit. de hæred. qual. & differ. cum vulgatis, nepotes patre ſublato de medio, in loco ſui hæredis ſuccedebant, quia nemo eos præcedebat, ſed non reponebantur in gradu parentum ſuorum, quia id neceſ ſarium non erat, cùm omnes ſui hæredes primo loco pariter vocarentur ad inteſtati ſucceſ ſionem, §. 1. In ſtit. de hæred. quæ ab inteſt. Et ſic (vt vides) aliud eſt ſuccedere in locum patris ſui, vel in locum ſui hæ redis. aliud verò & longè diuerſum reponi, & conſtitui in gradu, in quo pater fuit. Quòd ſi dixeris, in linea deſcendentium neceſ ſa[*] riam non eſ ſe fictionem, quia nepotes, & alij liberi ſub poteſtate, iure ſuorum hæredum ſuccedebant, neque aliquis eos præcedebat, patre ſublato de medio, ex d. §. ſui: At verò in collateralibus cùm Ceſ ſet hæc ratio ſuitatis, neceſ ſariam videri fictionem, quia ea remota, patruus tanquam proximior, ſuccedere debuiſ ſet, §. ſi plures, cum iuribus aliis vulgatis, Inſtit. de legitima agnatorum ſucceſ ſione. Reſponderi poterit, prout Virum equidem eruditum reſpondiſ ſe, mihi compertum eſt, quòd etiam in emancipatis liberis, iura ſuitatis deficiebant, vt certum eſt; & tamen in illis gradum non eſ ſe quærendum, dixit expreſ ſim text. in d. authent. de hæred. ab inteſt. venientibus, in principio; vnde de in tranſuerſalibus idem quoque dici poterit, ac debebit, in eis etiam beneficio repræ ſen ſationis introducto. Et iuxta hæc debebunt accipi, atque moderari ge[*] nerales, & nimis indiſtinctæ traditæ Doctorum omnium ſententiæ, & obſeruationes in hac materia, quatenus dicunt, quòd quando agitur de ſucceſ ſione aſcendentis, vel patrui, nepotes ex filio, vel fratre prædefuncto ſuccedunt in locum & gradum patris, prout ſcripſerunt poſt alios plures, Socinus iunior in conſ. 252. n. 8. lib. 2. Iaſon in conſ. 159. n. 2. lib. 4. Ruinus in conſ. 12. n. 13. lib. 2. Tiraquellus de primogenit. q. 40. n. 166. Hieron. Gabriel in conſ. 86. n. 3. lib. 1. Rolandus in conſ. 68. n. 23. lib. 1. Franciſc. Beccius in conſ. 81. n. 1. & 2. Grammaticus deciſ. 1. Ioannes Bolognetus in conſ. 8. in principio, & n. 8. & ſeqq. & quòd dicantur eſ ſe in eodem gradu, in quo erat pater, & ſic in æquali cum patruo, non autem in remotiori, reliquerunt ſcriptum Iaſon dicto conſ. 159. n. 4. lib. 4. & in conſilio 215. columna 4. libro 2. Corneus in conſilio 131. columna 4. numero 10. verſiculo, præterea, libro 2. Pariſius in conſilo 36. numero 8. libro 2. Decius in conſ. 87. in fine, & in conſ. 97. numer. 4. & in l. 1. num. 19. C. de ſecundis nuptiis, Rolandus dict. conſ. 68. n. 41. Burſatus in conſ. 67. n. 23. & 24. lib. 1. Franciſc. Beccius d. conſ. 81. Ioannes Cephalus in conſ. 489. n. 59. lib. 4. Verè namque, neque ad gradum proximiorem, per fictionem (vt ipſi exiſtimarunt) reducuntur, neque in locum & gradum patris ſuccedunt; de gradu enim non quæritur, vt in dict. authent. expreſ ſum vides; ſed ex æquitate (vt dixi) proximioris gradus priuilegium communicatur, hoc eſt, (vt eodem in loco dicitur) cum filiis, & filiabus ex præmortuo filio, vel fratre admittuntur. Cæterùm, ne ab ita receptis, & communibus[*] Doctorum ſententiis, atque traditionibus recedamus, quamuis rem hanc ſic intelligendam, atque interpretandam credamus, prout nunc intelleximus; eo frequenter loquendi modo vtemur, quo ipſi Doctores vtuntur, & ſuccedere filium in locum & gradum patris dicemus, effectu, atque exitu conſiderato: communicatio namque illa. eum effectum operatur, quamuis non per fictionem procedat, vt dixi, ſed ex æquitate cum filiis & filiabus, ſucceſ ſio eiuſmodi detur: Id quod in effectu voluit etiam communis illa Doctorum ſententia relata ſuprà, num. 9. quatenus ſuccedere quem repræ ſentando perſonam parentum, id ſignificare dixerunt, quòd filius aſ ſumat gradum ſuccedendi, qui patri competebat, & omnia iura gradui cohærentia, & quæ competerent parentibus, ſi viueret: Nam licèt text. in dict. authent. de hæred. ab inteſtat. venient. in principio, alio (& diuerſo equidem) loquendi modo vtatur, ex quo tandem cum filiis & filiabus ex præmortuo filio, nepotes vocari ſtatuit, id in effectu introducere intendit, vt iura patris filius conſequatur, & ſic admittatur, ac pater ipſe ſi viueret, admittendus eſ ſet: Verbis ergo magis, quàm re, & effectu, præfati textus, & communis Scribentium obſeruationis differentia eſt; ſemper tamen erit, vt dixi, intelligenda. Quartò deinde & principaliter obſeruandum, at[*] que conſtituendum eſt, ex dictis hactenus, deducendam reſolutionem articuli aſ ſidui, & neceſ ſarij in hac materia; vtrùm, inquam, repræ ſentatio dumtaxat admitti debeat in caſibus à iure expreſ ſis: Et quidem ij omnes Authores, qui Repræ ſentationem Fictionem legis appellarunt, ſiue per rationem fictionis introductam eam aſ ſeuerarunt; inde & quaſi neceſ ſariò, & conſequenter inferunt, quòd cùm repræ ſentatio iuris fictione introducta ſit, non niſi in caſibus à iure expreſ ſis admitti poterit. Cuius ſententiæ Authorem dicunt communiter Nicolaum de Matharenis in l. finali, C. de iuriſdictione omnium indicum: prout eum retulit Angelus in dict. §. cum filius Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſtato defer. num. 7. Decius in conſil. 1. num. 5. Emanuel Coſta de patruo & nepote, prima parte, num. 18. fol. 399. & eundem ſequuntur Guil. Benedictus, & Antonius Gama, cum quibus ſic quoque obſeruauit Velaſquez Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ ſa 16. num. 4. Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico, quæ ſt. 50. num. 6. in fine, qui ea ratione excitatur, quòd ſi Repræ ſentatio eſt ex priuilegio iuris (Priuilegium enim appellat textus iam allegatus in dict. §. ſin autem defuncto, verſ. huiuſmodi autem priuilegium:) Sequitur (inquit ip ſe) quod non non poſ ſit habere locum niſi in caſibus à iure expreſ ſis; priuilegia enim iuris non inducimus, niſi lex inducat, §. ſed & quod Principi placuit, Inſtitut. de iure natur. gent. & ciuili: Si autem eſt fictio, idem etiam dicendum eſt; non enim fictionem inducimus, niſi quando lex fingit, quia fictio eſt opus legis, & ab homine induci non poteſt, vt ibidem probat Valaſcus: Eandem quoque regulam, quòd repræ ſentatio locum non habeat, niſi in caſibus à iure expreſ ſis, generaliter in hac materia tradiderunt Tiberius Decianus in conſil. 1. num. 398. lib. 1. Paulus Pariſius in conſil. 37. ex num. 1. cum ſequent. volumine 2. Marcus Anton. Anguiſ ſola in conſ. 3. num. 49. lib. 3. Didacus Couarr. practicarum cap. 38. num. 4. ſub verſic. ex his poterit perpendi, in fine. Ioannes Matiençus in l. 5. tit. 7. gloſ ſa prima, num. 1. lib. 5. nou. collect. Regiæ. Iacobus Cancerius variarum reſolut. cap. 5. num. 7. in fine, Caldas Pereira de nominat. emphyteutica, quæ ſt. 17. num. 9. Anton. Pichardus ad titulum, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſtato defer. §. 2. num. 13. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iuſtitia & iure, disputatione 626. num. 2. fol. 388. Inde etiam, quaſi neceſ ſariò & conſe[*] quenter inferunt, repræ ſentationem hanc eſ ſe iure quodã ſpeciali introductam, & proptereà eſ ſe quoddã ius extraordinarium, nec ei in dubio locum fore, ſicuti ſcripſerunt Iacobus Beluiſius, Bartol. Caſtren ſis, Aretinus, & Lofredus, quos retulit, & ſequutus eſt Iacobus Menochius in conſil. 200. num. 41. lib. 2. & in conſil. 269. num. 61. verſ. Octauò, lib. eodem, & lib. 4. Præ ſumptione 95. num. 3. & idem quoque poſt alios ſcripſit Emanuel Coſta de patruo & nepote, prima parte, num. 15. fol. 398. Raudenſis etiam in conſil. 141. num. 45. inter conſilia vltimarum volunt. volum. 2. dum dixit, capiendam in dubio interpretationem contra repræ ſentationem. Cæte[*] rùm ius repræ ſentationis ex naturali ratione fuiſ ſe introductum, & conſequenter fauorabile eſ ſe, & in omni materia extendendum: Tiberius Decianus profitetur in conſil. 9. num. 3. lib. 2. qui autem ſint caſus expreſ ſi, in quibus repreſentatio locum habere debet, iidemmet Authores declarant, & dilucidè magis conſtabit ex his, quæ obſeruationibus ſequentibus dicenda ſunt, vbi ſuo ordine explicauimus, quibus perſonis repræ ſentationis beneficium fuerit conceſ ſum, & quando habeat locum, vel non, conſtat etiam; & quoad Regni ſucceſ ſionem, & Maioratus, aut Primogenia, deducitur quando locum habeat, ex l. 2. tit. 15. partita 2. & l. 40. Tauri, quæ hodie eſt l. 2. tit. 7. lib. 5. nou. collect. Regiæ, & infrà etiam latiùs declarabitur. Et pro regula generali, quòd repræ ſentatio dum[*] taxat habeat locum in his ſucceſ ſionibus, quæ iure hæreditario deferuntur, & non in aliis, ſcipſerunt in hac materia Nicol. de Matha. Bald. Bartolus, & poſt alios antiquos Emanuel Coſta, quos retulit, & ita generaliter in hac eadem repræ ſentationis materia obſeruauit Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 40. & num. 47. Andreas Tiraquellus de primogenitura, quæ ſt 40. ex mm. 152. Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico, dict. quæ ſt. 50. num. 30. Natta in conſil. 127. in fine, volumine primo, Tobias Nouius in conſil. 4. num. 8. Paulus Pariſius in conſil. 37. num. 74. lib. 1. Decius in conſil. 1. columna penultima. Curtius iunior in l. 2. num. 11. C. de ſucceſ ſorio edicto. Guil. Bened. in cap. Rainuncius, de teſtamentis, verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, num. 60. Didacus Couarr. practicarum dict. cap. 38. num. 5. verſic. ſic ſanè. Ioannes Matien çus in dict. l. 5. tit. 7. gloſ ſa 5. in principio lib. 5. nouæ collect. Regiæ, Velaſquez Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ ſa 16. num. 3. Franciſcus Burſatus in conſil. 170. num. 47. lib. 2. Humada in l. 2. tit. 15. partita 2. gloſ ſa 17. num. 2. Antonius Pichardus ad tit. Inſtit. de hæ red. quæ ab inſtato deferunt. de Repræ ſentatione, §. 2. num. 25. fol. 1244. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iuſtitia & iure, dict. diſput. 626. num. 1. in principio, fol. 386. Ij autem, & alij plures Authores, quos ſciens,[*] conſultóque prætermitto, excitantur præcipuè per textum, in l. tutela, §. ſi duo, ff. de legitimis tutoribus, & in l. ſi libertus præterito, §. primo, ff. de bonis libertorum. Sed aduersùs hanc communem, & rece[*] ptam Scriptorum ſententiam, quamplurima quidem vrgent, quæ ſuſpectam & periculoſam eam reddunt. Ac primùm, quòd in emphyteuſi, quæ iure ſanguinis defertur de generatione in generationem, contrarium tenent communiter Doctores, ac in ea repræ ſentationem admittunt, vt infrà, obſeruationibus vlterioribus, latiùs oſtenditur: & tenuit Alexander in conſ. 26. num. 9. lib. 3. & in conſ. 88. lib. 1. Ruinus in conſil. 12. num. 13. & 14. lib. 1. & in conſ. 17. num. 13. in fine, vbi de communi & veriori, & ſimul loquitur in vtroque loco de feudo, quod iure ſanguinis debetur ex contractu; & tamen vult, quòd filius repræ ſentet in eo patris perſonam: idem tenuit Rolandus in conſil. 68. num. 24. lib. 1. vbi refert Concordantes, & de communi teſtatur, & de feudo paterno, quod iure ſanguinis defertur, Ruinus in conſil. 171. columna 4. lib. 2. vbi etiam loquitur in emphyreuſi Eccleſiaſtica, quæ debetur iure ſanguinis, ideſt maſculis tantùm: idem Ruinus in emphyteuſi Eccleſiaſtica, in conſil. 163. lib. 1. id ipſum Corneus in conſil. 131. per totum, lib. 1. & in conſil. 24. columna vltima, eodem lib. Tiberius Decianus in conſil. 9. num. 5. lib. 2. & in conſil. 55. num. 18. lib. 3. pod alios, de quibus ibi: & loqui tur in fideicommiſ ſo facto in contractu, ac in eo repræ ſentationi locum eſ ſe defendit; Molina quoque de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 47. & Sfortia Oddi in conſil. 11. num. 39. lib. 1. in feudo, & in emphyteuſi, locum eſ ſe repræ ſentationi, aſ ſeuerarunt: ergo abſolutè verum non eſt, quòd in his dumtaxat, quæ iure hæreditario deferuntur, ſit locus repræ ſentationi. Deinde, quòd in fideicommiſ ſis familiæ relictis, locum habeat repræ ſentatio, communis eſt poſt Accurſium Scribentium quamplurimorum ſententia, vt infra dicendum eſt; & tamen in fideicommiſ ſis iure hæreditario non ſucceditur, imò fideicommiſ ſi titulus, cum titulo hæreditario ſimul concurrere non poteſt, l. legatum, 119. §. primo, ff. de legatis primò. Denique tam in Regni, quàm in Maioratus cuiuſque ſucceſ ſione, repræ ſentationem habere locum, expreſ ſum eſt in l. 2. titul. 15. partita 2. & in l. 40. Tauri, & latiùs infrà explicandum eſt; & tamen Regni ſucceſ ſio, iure ſanguinis, & non iure hæreditario defertur, vt latiùs ſtatim probabitur, & poſt alios tenuit Molina lib. 3. de Hiſpan. primogen. cap. 6. num. 9. Mieres de maioratu, 4. part. quæ ſt. prima, num. 47. Gama Luſitanus deciſione 174. num. 15. Similiter Maioratus ſeu primogenia, non iure hæreditario, ſed iure ſanguinis deferuntur, vt latè obſeruauit Molina lib. 1. cap. 8. per totum. Quapropter ſolo feudi argumento adductus, at[*] que excitatus principaliter, à communi ſententia diſcedere videtur Iaſon in l. ſi auiæ, num. 5. C. de ſucceſ ſorio edicto, & eam non eſ ſe tutam ob rationes præ dictas, expreſ ſim aſ ſeuerauit Sfortia Oddi in conſil. 11. nunc præcitato, num. 39. quò loci multùm dubitat de veritate traditionis præfatæ, quòd repræ ſentatio locum non habeat niſi in his ſucceſ ſionibus, quæ iure hæreditario deferuntur: Sed non reſpon[*] det his iuribus, quæ pro communi præfata diſtinctione, an ſcilicet ſuccedatur iure hęreditario, vel sã guinis , ſuprà adduximus: Eiſdem tamen facilè poterit ſolutio præ ſtari, ſi in memoriam repetantur ea, quæ quotidianarum harum controuerſ. iuris, cap. 20. lib. 2. num. 35. per totum, obſeruauimus; ideò, inquam, in dictis iuribus repræ ſentationem ceſ ſare, quòd non tractabatur de ſuccedendo in bonis aui, ſed de ſuccedendo in bonis liberti: repræ ſentatio autem olim ſolùm in ſucceſ ſione aſcendentium locum habebat, & quamuis ſuccedatur ibi in iure patronatus, quod erat ipſius aui; tamen cùm ex illo iurepatronatus filius non conſequatur ius ſuccedendi in bonis aui, ſed liberti, non inspicitur perſona aui, nec ſeruatur ordo ſuccedendi ab inteſtato ipſi auo, per text. ſingularem, in l. Paulus, §. Paulus respondit nepotem, ff. de bonis libertorum: Idcircò quia agebatur de ſucceſ ſione liberti, in qua repræ ſentationi locus non eſt, rectè adiicitur illatio, Quia proximum quemque, & c. Eaque ad excludendum nepotem ſufficiens eſt, vt dict. num. 35. oſtendi. Quòd ſi velis communem ſententiam tueri, di[*] cere poteris, repræ ſentationem in ſucceſ ſione hæ reditaria ſemper admittendam, in aliis verò ſucceſ ſionibus denegandam, niſi in feudo, in quo repræ ſentatio iure ſingulari ſemper admittitur, etiamſi iure hæreditario non deferatur, prout pluribus probant Iaſon, Afflict. Tiraquel. Grammatic. Acoſt. & Roſellis, quos refert, & ita obſeruauit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. d. cap. 6. num. 47. Prætereà, regulam eandem, quòd in his, quæ iure hæreditario non deferuntur, repræ ſentatio admittenda non ſit, tribus in caſibus non procedere. Primus eſt in ſucceſ ſionibus, in quibus line a recta & iure primogenituræ ſuccedendum eſt, vbi repræ ſentatio admittitur, etſi iure hæreditario non deferantur: Et idem eſt in iuribus patronatus, & anniuerſariis, atque emphyteuſi, iure primogeni turæ relictis. Secundus caſus eſt, vbi adeſt primogenitorum perpetua vocatio; illa namque efficit, vt omnes in infinitum ex reprę ſentatione ſuccedant; etſi iure hæreditario non deferatur. Tertius caſus eſt in fideicommiſ ſio familiæ, cognationi, ſeu propinquis relicto, in quo repræ ſentatio ſemper admittenda eſt, etſi in eo iure hæreditario non ſuccedatur: Et ita regulam ſuperiorem, quòd in his, quæ iure hæreditario non deferuntur, repræ ſentatio admittenda non ſit, deducit. & præfatos tres ca ſus excipit, & latiùs eos probat Ludou. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 3. cap. 6. ex num. 41. vſque ad num. 48. & Molinam ſequitur Humada in l. 2. tit. 15. part. 2. gloſ ſa 17. num. 3. Antonius Pichardus ad titulum, Inſtitut. de hæred, quæ ab inteſtat. defer. tractatu, de repræ ſentatione, §. 3. ex n. 35. vſque ad nu. 40. Verumenimverò (vt ſuprà, num. 40. dicebam) negari non poteſt, quin præfata Doctorum ſententia, quæ repræ ſentationem in his dumtaxat admittit ſucceſ ſionibus, quæ iure hæreditario deferuntur; doctrina etiam ſuperior, quæ caſus nunc relatos excipit, atque in contrarium regulam conſtituit, ſuſpecta & periculoſa reddatur ex eiſdem, quæ dict. num. 40. fuere adnotata; nam ſi in feudo, & in emphyteuſi repræ ſentatio admittitur, etiamſi in illis iure hæreditario non ſuccedatur, & iuris huius ſingularis (quod poſt alios in feudo conſtituit Molina) nulla ratio ſpecialis oſtenditur, aut ſi quæ iuris ſingularis ratio aſ ſignari valet, non modo nõ concludens, ſed nec apparens eſt, ſi etiam in caſibus aliis mox relatis, repræ ſentatio admittitur, atque in illis non ſuccedi iure hæreditario conceditur, proculdubio non leue argumentum deducitur ad probandum, quòd vbi ſubiecta materia, de qua tractetur, ratióve aliqua iuris contrarium non ſuadeat, repræ ſentatio admittenda ſit, etiam in his ſucceſ ſionibus, quæ iure hæreditario non deferuntur. Vnde rectiùs poſ ſet in contrarium regula generalis deduci, ius repræ ſentationis fauorabile eſ ſe, atque ideò in dubio extendendum, & pro eo iudicandum, vt potiùs admittatur, quàm excludatur repræ ſentatio, niſi ratio aliqua contrarium ſuadeat; id quod Tiberius Decianus relatus ſuprà, num. 37. rectiùs obſeruauit, & vtcumque ſit in terminis iuris communis, ex deciſione legum partitarum, & dict. l. 40. [*] Tauri conſtitutione, coacta ratione id dicendum erit, ex qua legum illarum diſpoſitione, iam dubitari non poteſt, quin repræ ſentatio in quacunque diſpoſitione iure Maioratus facta, ſit admittenda; prout Ludouicus Melina de Hiſpanorum primogenus, lib. 3. dicto cap. 7. num. 13. in fine, profitetur expreſ ſim. Auendañus etiam, qui ius repræ ſentationis non habere locum, niſi in caſibus à iure hæreditario deferuntur, anteà dixerat, vt numeris præcedentibus retuleram: tandem in eadem l. 40. Tauri gloſ. 16. num. 6. fatetur regulam conſtitui eadem in l. generalem, quoad repræ ſentationem in omni diſpoſitione iure Maioratus facta admittendam, & ſubiicit verba quædam, quæ Tiber. Decian. placitum, de quo ſuprà, d. num. 37. & noſtrum, atque Sfortiæ Oddi relati ſuprà, num. 41. contra Communem, Aſ ſumptum mirè adiuuant; inquit enim Auenda ñus ipſe in hunc modum: Et credo non immeritò, cum ius iſtud repræ ſentationis æquam ſit, & à naturali ratione, & aquilate procedat; & ideò extendendum eſt; & in dubio pro eo iudicandum, vt per Baldum in l. prima, §. in primo, per illum text. C. de caducis tollendis. Ecce vbi Author is velut expreſ ſim tradit id, quod contendimus, & dicta Taurina conſtitutione clarè deduci, Conditores eiuſdem eorum ſententiæ acceſ ſiſ ſe, qui etiam in ſucceſ ſionibus non hæreditariis repræ ſentationem admittunt: Imò adeò eam admiſ ſiſ ſe, vt voluerint non modò concurſum, ſed etiam excluſionem aliorum operati debere repræ ſentationẽ , etiam in ſucceſ ſione indiuidua, ſiue iure Maioratus facta, id quod iure communi attento dubium quoque fuerat, & ideò adiicitur verbum, Prefieran, in d. l. 40. Tauri, vt ibidem gloſ ſ. 13. Auendañus idem oſtendit. Quintò & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum eſt, ex dictis hactenus, non obſcurè quemlibet deducere poſ ſe, quo, inquam, iure repræ ſentatio inuenta, atque introducta fuerit, an[*] etiam neceſ ſaria fuerit, & quare introducta, inquirendum eſt. Atque vt ſuo ordine, & diſtinctè id explicetur, inprimis conſtituo, iuris noſtri Interpretes dubitaſ ſe communiter, Teſtamentum, & hæreditas, ſiue teſtamenti factio, & ſucceſ ſio ex eo, aut hęredis inſtitutio, ſeu etiã ſucceſ ſio ab inteſtato, quo iure ſint introductæ. Et quidem hac in re quatuor fuere præcipuæ, ac etiam diuerſ æ Doctorum ſententiæ, nam quod teſtamentum & hæreditas, ſiue ſucceſ ſiones omnes fuerint de iure Diuino, quidam exiſtimauerunt; alij verò eſ ſe iuris naturalis dixerunt; alij deinde quòd hæc omnia ſint iuris gentiũ crediderunt, quoad inuentionem; licèt quoad formam & ſolemnitatẽ iuris ciuilis poſitiui eſ ſe aſ ſeuerauerint. Denique, teſtamenta ſucceſ ſiones, atque hæreditates quòd ſint de iure ciuili poſitiuo, alij contendunt, provt quatuor has Doctorum opiniones diuerſas congeſ ſit. Ferdin. Vazq. Menchac. de ſucceſ ſionum creatione, lib. 1. §. 1. num. 1. per totum, & numeris ſequentibus; duas verò, hoc eſt ſecundam, & tertiam, Petrus de Peralta in rubrica, ff. de hæred. inſtitu. ex num. 140. vſque ad numerum 146. Vltimam verò Roxas in epitome ſucceſ ſionum, cap. 7. num. 6. Mihi verò tertia opinio ſemper verior viſa eſt, & magis placet communiter, videlicet, quòd teſtamenti factio, & ſucceſ ſio, inuentione ſeu introductione, ac ſub ſtantia ſit de iure gentium, & ſic ratione naturali introductæ; ſed tamen approbatione, ſeu confirmatione, ſolemnitate, ac forma, vel modo, & ſic quoad effectum & efficaciam ſint de iure ciuili: quam ſententiam tenuerunt Rainerius, & Bartolus, Romanus, Corneus, Caſtrenſis, Fulgoſius, Iaſon, Barbaria, Theophilus, Alexander, Fortunius, Couarr. Viglius, Decius, Angelus, Guil. Benedict. Pariſius, & alij, quos retulit Menchaca dict. §. 1. num. 1. verſic. Tertia fuit opinio, & firmiter ita re ſoluit Peralta in rubrica, ff. de hæred. inſtit. num. 140. cum ſequent. & num. 144. ad finem, fol. mihi, 94. & num. 142. inquit idem dicendum eſ ſe in ſucceſ ſionibus tranſuerſalium ab inteſtato, quod in aliis aſ cendentium & deſcendentium. Quod eſt notandum ad repræ ſentationem de iure inductam inter tranſuerſales, atque in dict. l. 40. Tauri, ampliatam ad ſimilitudinem ſucceſ ſionis, aut repræ ſentationis inter deſcendentes, vt infra dicetur. Denique Peralta metipſe dict. num. 144. in finalibus verbis, dubij propoſiti reſolutionem præ ſtat expreſ ſam; nam cùm anteà dixiſ ſet, id quod nunc diximus, ſucceſ ſiones, inquam, introductione eſ ſe iuris gentium, approbatione tamen ſeu confirmatione eſ ſe iuris ciuilis, ſubdit ſtatim in hunc modum: Item eædẽ dispoſitiones ſunt, etiam de iure ciuili conſideratis effectibus ciuilibus repræ ſentationis. ac tranſlationis quorumcunque iurium hæreditariorum de defuncto in hæredem, & aliis eiuſdem generis effectibus. Et anteà num. 141. ſic reliquit ſcriptum: Sicque vult Corneus, quòd ille textus intelliga[*] tur ſolùm quoad virtutem tranſmiſ ſiuam iurium hæreditariorum in hæredem, item & quoad repræ ſentationem, ſiue virtutem repræ ſentatiuam, qui ſunt effectus ſucceſ ſionis inuenti de ture ciuili. Vides ergo Petrum de Peralta expreſ ſim adnotare, atque aſ ſerere, repræ ſentationem, ac eius effectum à iure ciuili procedere; ſiue introductum fuiſ ſe: In quo ferè omnes conueniunt, qui hactenus in hac materia ſcribunt; nam à iure ciuili repræ ſentationem, ac eius effectum procedere, atque introductum fuiſ ſe, vel expreſ ſim aſ ſerunt, vel pro certo ſupponunt: & inter alios, ita ſanè tenuerunt Tiberius Decianus in conſil. 7. num. 85. lib. 1. & in conſ. 28. num. 11. & 30. eod. lib. 1. & in conſil. 9. num. 2. lib. 2. Franciſcus Burſatus in conſil. 67. num. 12. lib. 2. Iacobus Menochius lib. 4. præ ſumptione 95. num. 2. Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ. 2. num. 5. Decius in conſil. 427. num. 8. & in conſil. 1. num. 8. Pariſius m conſ. 36. num. 8. volumine 2. Octauianus Cacheranus in conſil. 72. num. 31. vbi dicit, quòd repræ ſentatio à lege introducitur, §. reliquum, in authent. de hæred. ab inteſt. venient. §. cùm filius, Inſtit. de hæred. quæ ab inteſt. defer. nec alium facit gradum; ſubſtitutio autem, quòd ab homine fit, aliúmque gradum facit, l. 1. l. poteſt quis, cum innumeris aliis ſimilibus, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. Fuítque repræ ſentatio metipſa ex æquitate, atque iure quodam ſpeciali introducta, in quo etiam omnes vnanimiter conueniunt; ſic enim ſancitum eſt in dict. authent. de hæred. ab inteſtato venient. §. ſin autem, & in dict. §. cum filius, ibi: Æquum enim eſ ſe: Per quæ iura ſic tenuerunt Socinus iunior in conſil. 252. num. 5. lib. 2. Ioannes Cephalus in conſil. 431. num. 25. lib. 3. & in conſil. 489. num. 29. & num. 66. lib. 4. Tiraquellus de vtroque retractu, §. 11. gloſ. 9. num. 4. Tiberius Decianus in conſil. 1. num. 371. lib. 1. & in conſ. 55. num. 39. lib. 3. Alexander Rauden ſis in conſil. 142. num. 63. inter conſilia vltimarum voluntatum, volumine 2. Iacobus Menochius in conſil. 200. num. 43. lib. 2. Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ ſ. 16. num. 6. Doctor Spino in ſpeculo teſtament. gloſ. 19. num. 52. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iu ſtitia & iure, disputatione 626. num. 1. ad finem, & disputatione 632. in verſic. poſteà verò ex quadam humanitate, & in verſic. ex quadam humanitate, & æquitate, ſub num. 5. Quod quidem ius quia æquum, ideò & antiquiſ ſimum, vt inquit text, in §. ſi quis igitur, qui eſt primus eius tituli, in authent. de hæ red. ab inteſtato venient, ibi: Quam ſucceſ ſionem in ſtirpes vocauit antiquitas. Et de iure, meritò hoc ius repræ ſentationis æquum, & antiquum dicitur, cùm & iure diuino id apud antiquos Patres, & Patriar[*] chas fuerit obſeruatum, etiam ante legem Moyſis, vt habetur Geneſis cap. 11. cùm ſequent. vbi cum Thare duos habuiſ ſet filios, Abraham, & Aram, hícque Aram præmortuus fuiſ ſet relicto filio Loth, Abraham ipſum nepotem admiſit ad ſucceſ ſionem aui Thare, vocans eum fratrem, quod ſcilicet fratrem repræ ſentaret. Fratres enim (inquit Abraham) ſumus, vt Geneſis cap. 13. & ſic diuiſerunt vniuer ſam hæreditatem Thare, vti fratres. Quod etiam lege 12. tabularum receptum fuit, vt eſt textus, in l. 3. C. deſuis & legit. hæred. quem in hoc citat Tiberius Decianus, dict. conſil. 55. num. 40. lib. 3. & notant Alciatus, in reſponſ. 670. Menochius, dict. conſ. 200. num. 44. lib. 2. Imò & naturali æquitate contingere repræ ſentationem, inquit textus in l. prima, §. ſi filius, ff. de ſuis & legitimis. Si quidem naturâ pater & filius, vna ferè & eadem perſona cenſentur, l. final. C. de impuber. & aliis ſubſtitut. Vnus eſt enim filius cùm patre, & vna caro; inquit textus, in cap. iam itaque, ibi: Vnus erat, cum illo. 1. quæ ſt. 1. & tradit Baldus in l. vltima. C. de ſeruis fugitiuis. Paulus Caſtrenſis in conſ. 264. col. 3. lib. 2. Tiberius Decianus in conſ. 55. num. 41. Auendañus in dict. l. 40. Tauri gloſ ſa 16. num. 6. eandem quoque reſolutionem, videlicet repræ ſentationem non ſolum iure Ciuili, ſed etiam Diuino, & Canonico videri inductam: firmarunt Hieronymus Gabriel in conſil. 86. num. 3. Franciſcus Beccius in conſil. 81. num. 1. & 2. Franciſcus Buſatus in conſil. 67. num. 12. & num. 20. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 70. num 47. lib. 1. Qui inde inferunt, per repræ ſenta[*] tionem, ex æquitate (vt dixi) & iure quodam ſpeciali inductam, non dici corrumpi gradum, ſed potiùs per eam ipſum repræ ſentari. Vt tradunt Baldus in l. prima, C. de ſecundis nuptiis. Alexander in conſil. 26. num. 10. & 14. lib. 1. Ruinus in conſil. 63. column, 2. lib. 1. Socinus iunior in conſil. 116. num. 28. lib. 1. Portius Imolenſis in conſ. 35. num. 88. verſiculo, ſed eſto. Decius in conſ. 527. num. 8. Petrus Paulus Pariſius in conſil. 90. num. 49. lib. 2. Iacobus Menochius in conſ. 200. num. 44. lib. 2. & dicta præ ſumptione 95. num. 5. lib. 4. Vbi pro regula generali[*] in hac materia conſtituit, quod quando dicimus filium ingredi locùm patris, gradus non dicitur corrumpi; ſed repræ ſentari, atque ita non remotior dicitur gradus, ſed illemet, in quo pater repræ ſentatus ſuccederet. Idem quoque ſcripſit Tiberius Decianus in conſil. 43. num. 17. & 18. lib. 2. & in conſ. 55. num. 45. lib. 3. dicens, quòd quando per re[*] præ ſentationem filius ingreditur locum patris, non corrumpitur gradus; ſed filius ingrediens locum patris, aſ ſumit omnes qualitates, & omnes prærogatiuas, quas pater ratione illius gradus habebat, dum viuebat, & nunc habuiſ ſet, ſi vixiſ ſet: Hieronymus etiam Gabriel in conſ. 130. num. 32. lib. 2. Rolandus in conſ. 68. num. 26. & ſeq. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſ ſis quæ ſt. 11. num. 129. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 70. num. 49. & 50. lib. 1. Ludouicus Molin. de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. ex num. 48. vſque ad finem capitis. Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ ſa 17. num. 2. & 3. Humada in l. 2. tit. 15. partita 2. gloſ ſa 17. num. 7. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſt. 67. num. 21. & quæ ſt. 68. num. 25. cum ſequent. & num. 45. Qui authores Hiſpani poſt Ludouicum[*] Molinam dict. num. 48. cum ſeq. vſque ad finem d. c. 6. inquirunt, vtrùm verba dict. l. 40. Tauri, ad qualitatem potius primogenituræ referenda ſint, quàm ad gradum, & Molinæ ipſius veſtigia atque reſolutionem ſequuti, ſecurè credunt, verba illius legis Taurinæ, De manera, que el hijo mayor y ſus hijos y deſcendientes legitin. os por ſu orden repreſenten la perſona de ſus padres, aunque ſus padres no ayan ſucedido en los mayorazgos, valde generalia eſ ſe, & potius ad qualitatem primogenituræ, quæ reſidebat in per ſona patris, quàm ad gradum referenda eſ ſe. Non enim dicitur, Repreſenten el grado de parenteſco, o de proximidad de ſus padres, ſed potius dicit, Que repre ſenten la perſona de ſus padres. Id autem triplici con ſideratione probat, atque (vt ego arbitror) concludenter euincit Molin. d. num. 48. cum ſeq. qui rectiſ ſimè concludit, ex legibus Partitarum, & Tauri, non eſ ſe conſideratam gradus, ſed lineæ primogenitorum repræ ſentationem, cùm vbi gradus non repræ ſentatur, ſola repræ ſentatio lineæ primogenitorum, omnes in proximiori gradu exiſtentes excludat. Et Molinam ſequuntur Authores præfati (vt dixi) & meritò quidem; non enim veriſimile eſt (vt conſiderationes Molinæ, & ab aliis tradita omittam) quod ſi gradum repræ ſentari, lex illa intendiſ ſet, gradum ipſum repræ ſentari, non dixiſ ſet, nec adieciſ ſet adeò expreſ ſim, & generaliter, Que repreſenten la perſona de ſus padres. Idcirco eodem cap. 6. num. 51. in fine, rectiſ ſime etiam obſeruauit Molina metipſe, quod quando aliquis vellet doctrinam ſuperiorem inficiari, ſaltem negare non poterit, quod illud, quod principaliter in ea lege repræ ſentandum eſ ſe diſponitur, eſt qualitas iſta primogenituræ, ſeu linea primogenitorum; quamuis gradus etiam ex eiuſdem legis diſpoſitione, neceſ ſariò repræ ſentandus eſ ſet. Addiderim ego (idque vltra Molinam & reliquos hactenus Scribentes) vſque adeò ex ipſamet lege, qualitatem illam primogenituræ eſ ſe illud, quod principaliter repræ ſentandum eſt, vt gradus repræ ſentatio, vllo modo requiſita non fuerit, nec in conſideratione habita ea in lege; non modò, quia id expreſ ſum non eſt, quod non leuem præ ſtat rationem ad ſic credendum; ſed etiam quia eiuſdem legis deci ſio ſic ſuadet, & maximè ratio illa Molinæ, id ita ſtatutum, vt pleniùs ſuccurreretur nepoti per repreſentationem perſonæ, quàm gradus, cùm poſ ſet gradus repræ ſentari, & non per ſona, & tunc neptis ex filio primogenito non poſ ſet ex repræ ſentatione gradus parentis, filium ſecundogenitum maſculum excludere, vt dict. num. 48. & duobus ſeqq. Molina idem latius probauit. Cum etiam non eſ ſet, quare de gradus repræ ſentatione agendum eſ ſet, cum etiam in caſibus, in quibus gradus repræ ſentatio non admittitur, is qui ex primogenito deſcendit, ex repræ ſentatione ſolius primogenituræ, cæteris in proximiori gradu exi ſtentibus, in maioratus ſucceſ ſione præferendus ſit, vt Molina ipſe, vbi ſupra, num. 50. cum iudicio adnotauit. Remanet ergo ex prædictis (vt firmiter ego exiſtimo) legem illam nunquam voluiſ ſe, quod gradus proximitas eſ ſet repræ ſentanda; ſed intendiſ ſe dumtaxat, quod parentis perſona repræ ſentaretur: quaſi apertiſ ſimè diceret, perſonæ parentis repræ ſentationem conceſ ſam, eſ ſe pleniſ ſimam & ſufficientiſ ſimam, atque modis omnibus, melius ac plenius, quàm aliter eſ ſe poſ ſet, ſucceſ ſuris in poſterum, ac eorum deſcendentibus conſulentem repræ ſentationem. Nam qui patris perſonam repræ ſentat, cum omnibus eius qualitatibus & prærogatiuis, & cum primo genitura, quæ perſonæ repræ ſentatæ parentis inerat, ac eodem modo, quo pater ſuus, ſi viueret, admittendus foret, admittitur; prout hoc vltimum rectè inuenio adnotaſ ſe Velazquez Auendañum in eadem l. 40. Tauri, gloſ ſ. 17. La perſona de ſus padres, num. 8. dicens, quod in hoc lex illa non eſt correctoria iuris communis, ſed declaratoria verioris opinionis: erat enim receptior opinio aduerſus aliam opinionem relatam ibidem, num. 5. & 6. & 7. nepotem ex præmortuo primogenito facere deficere adiectionem primogenituræ, & in ea vocatione tanquam verum primogenitum, excluſo patruo, comprehendi; quam ſententiam tenuerunt quatuordecim Authores ibi relati, qui primogenituræ repræ ſentationem dari aſ ſeuerarunt. Deinde Auendaſius metipſe, dict. gloſ ſ. 17. ex num. 11. vſque ad num. 17. nonnulla perpendit, atque reſoluit, quæ (vt videbis) non leuiter vrgent aduerſus ea, quæ idem Author, aliis in gloſ ſis eiuſdem legis, contra repræ ſentationem tranſuerſalium ſcripſerat: nam ſi verum eſt (vt eodem loco num. 14. & 15. affirmat) quod is, qui viuo patre deceſ ſit, nepotem, vel neptem relinquens, verè fuit primogenitus, nec tunc ſecundogenitus, primogenitus dici poteſt, ſed nepos ipſe à præmortuo filio relictus, in quem vera primogenitura ſtatim transfertur: & in d. l. 40. Tauri, in ſucceſ ſione tranſuerſalium, idem ſtatuitur quoad repræ ſentationem, quod eadem in l. quoad deſcendentes proponitur: ſequitur equidem, primogeniture qualitatem, ſic conſiderabilem eſ ſe inter tranſuerſales, vt filius ex perſona parentis præmortui repreſentata, atque ex vera primogenituræ qualitate tranſlata, alium excludere valeat tranſuerſalem, etiam proximiorem, ac inter deſcendentes, repræ ſentatio eadem, & excluſio conceditur, & ſecundum hęc clarè deducitur, quàm neceſ ſaria fuerit dict. l. 40. Tauri conſtitutio, id quod num. penultimo infrà, ad finem huius cap. etiam adnotatur, ſtatim quoque num. 53. in fin. Et hactenus de obſeruatione ſuperiori, quo inquam iure, repræ ſentatio introducta fuerit. Et de dicta Molinæ conſideratione ad l. Tauri Præfatam, vide etiam infra, num. 159. & 160. & num. 161. cum ſequent. Nunc verò & ſecundo loco principali huius[*] quintæ obſeruationis principalis conſtituendum eſt, ex dictis antea numeris præcedentibus, deduci poſ ſe rationem, quare inquam lex ciuilis repræ ſentationem, ſiue repræ ſentationis effectum introduxerit: non enim concludit ratio quædam, per Tiberium Decianum tradita in conſilio primo, num. 361. lib. 1. Nec alia, quam ipſemet Author tradidit con ſil. 28. num. 32. eodem lib. Concludit tamen ea, quam ex mente communi adducit Decianus idem in con ſil. 55. num. 41. lib. 3. & in conſil. 9. num. 2. lib. 2. videlicet, quòd cùm pater & filius, vna & eadem perſona eſ ſe intelligantur, non ſolum ciuiliter, verum etiam naturaliter, l. vltima, C. de impuber. & aliis ſubſtitat. cap. iam itaque, ibi, Vnus erat cum illo, prima, quæ ſt. 4. æquum videbatur, ac viſum eſt, vt filius in locum patris ſui ſuccederet, & ſubrogaretur, & tantam ex hæreditate partem acciperet, quantam pater eius, ſi viueret, accepturus eſ ſet: neque enim pater, qui filium reliquerat, mortuus omnino videbatur, nepos enim dicitur eſ ſe de, & ex corpore aui ſui, vt per Ruinum in conſil. 115. num. 6. lib. 3. qui id ea ratione demonſtrat, quod filius dicitur eſ ſe portio corporis paterni, cum vna pars corporis ipſius patris transfuſa fuerit ad filij procreationem, l. cum ſcimus, ad finem. C. de agricolis & cenſitis, lib. 11. & licèt portio hæc transfuſa ſit in nouum hominem, ob nouam & diuerſam animam; attamen negari non poteſt, quin remanſerit vera caro, & vera portio paterni corporis, vt ex Philo ſepho eleganter probauit Iacobus Menochius in conſil. 123. num. 100. cum ſequentibus, lib. 1. quoniam neque arbor, quæ antiquis radicibus mortuis nouas egit, mortua dicitur,: l. adeò, §. vltimo, l. quare, in. principio, ff. de acquirendo rerum domino, & probatur ex illo Eccleſiaſtici, cap. 30. Mortuus eſt pater eius, &c. Et ad hæc reduci debent quámplurima, quæ pro ratione introductionis Repræ ſentationis reddenda, in eiuſdem confirmatione, atque iuſtificatione adnotarunt Andreas Tiraquellus, de primogenitura, quæ ſt. 40. ex num. 31. & num. 58. & nu. 85. aſ ſerens, patrem non dici extinctum, ſeu non extare, cùm adſint eius gradum, & locum ingredientes; ipsíque nepotes patri in ſucceſ ſione adæquantur, habent enim cum illo omnimodam ſimilitudinem, & eius iure vtuntur, ingrediuntúrque non tanquam filij, ſed tanquam pater: Franciſcus Burſatus in conſ. 67. num. 24. & 25. lib. 1. Hieronymus Gabriel in conſil. 130. num. 32. lib. 2. Tiberius Decianus in conſil. 9. num. 2. & 3. lib. 2. Rolandus in conſ. 68. num. 2. & num. 41. lib. 1. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina 11. num. 1. & 2. & 3. Iacobus Menochius in conſ. 123. ex num. 100. vſque ad num. 107. lib. 2. & in conſil. 211. num. 88. 89. & 90. & in conſ. 215. ex num. 148. vſque ad numerum 157. lib. 3. D. Spino in Speculo teſtament. gloſ. 19. num. 52. Ioannes Vincentius Honded. in conſil. 70. num. 50. & 51. lib. 1. Antonius Pichardus ad titulum, Institut. de hæred. quæ ab inteſt. deferuntur, de repræ ſentatione, §. 2. num. 10. & 11. fol. 1239. Pater Ludouicus Molina tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 632. num. 4. Ex quibus apparet, quare repræ ſentatio in bonis liberis, & diuiſibilibus ſui natura, atque ſimul concurrendo cum aliis, fuerit admiſ ſa, inſte etiam & iuridice potuiſ ſe, atque debuiſ ſe eam introduci, vt per Tiraquellum de primogenitura, dict. quæ ſtion. 40. quem vide ex num. 47. vſque ad numerum 100. nam 45. rationes, quas congeſ ſit contra patruum, pro nepote, in vulgata patrui & nepotis altercatione; ſic in propoſito vrgent, vt iure, ratione, atque æquitate introductam repræ ſentationem euincant. Deinde ſi conſideres 45. alias rationes, quas eodem in loco congeſ ſit ex num. 100. vſque ad num. 123. pro patruo contra nepotem, & ſolutiones, quas eiſdem tradidit rationibus, inſpexeris; idipſum dilucide corroborabis, & repræ ſentationis introductionem, iure, ratione, humanitate, atque æquitate (vt dixi) ſubſiſtere, concludenter probabis. In bonis autem ſui natura non diuiſibilibus, vt in ſucceſ ſionibus primogeniorum, ſeu maioratuum, in quibus non ſimul concurrendo cum aliis (prout in ſucceſ ſionibus iure communi fit) ſed ad cæterorum excluſionem, atque vt vnus dumtaxat admittatur, & bona perpetuis vinculis, atque vnita perpetuo durent, quare ipſa repræ ſentatio introducta fuerit, infra, dicetur, & Didaci Couarruu. atque Ludouici Molinæ traditiones probabuntur: Pro nunc tamen, vltra ibi tradita, vltra ea etiam, quæ Hiſpani alij Authores adnotarunt, prætermittendum non erit hoc loco (opportuna enim ex antea dictis ſeſe nobis offert occaſio) ſuperiora omnia, quæ nunc dicebamus hoc eodem num. 52. à principio, notanda, atque pro iuſtificatione & confirmatione dicta l. Taurina conſtitutionis, perpendenda fore. Nam ſi pater extinctus, ſeu non extare, dici non valet, quando adſunt filij, eius locum ingredientes, & ipſius iure vtuntur, ingrediuntúrque non tanquam filij, ſed tanquam pater; & cætera procedunt, quæ ex communi Interpretum traditione ſcripſimus; ſequitur proculdubio, legis eiuſdem Tauri Conditores, recta iuris ratione ſtatuiſ ſe, Que el hijo mayor, y ſus hijos y deſcendientes legitimos por ſu orden repreſenten la perſona de ſus padres, aunque ſus padres no ayan ſucedido en los mayorazgos. Perinde enim ex recta iuris ratione, atque ſuperiori obſeruatione habetur, ac ſi pater viueret, nec mortuus eſ ſet, vnde eodem modo atque ipſe ſucceſ ſurus eſ ſet, quod ſuccedant, ratio iuris ſuadet, & præfatos Conditores legis illius dubit adducere, vt nepotis contra patruum altercationem diluerent omnino. Deinde, ſi ipſ æmet rationes, atque omnia ſuperius adnotata pro ratione introductionis repræ ſentationis reddenda, æqualiter militant inter tranſuerſales; inter tranſuerſales namque procedit edam ratio illa, quod remanſerit vera caro, & vera portio paterni corporis, quod filius dicatur eſ ſe vna & eadem per ſona cum patre, nec videatur extinctus, ſeu non extare pater, cum adſint eius filij: nec poteſt differentiæ ratio aliqua aſ ſignari, ſequitur etiam, merito Ipſoſmet legis illius Conditores adieciſ ſe in ſecunda ſui parte, Lo qual no ſolamente mandamos que ſe guarde y platique en la ſucceſ ſion del mayorazgo à los aſcendientes, pero aun en la ſucceſ ſion de los mayorazgos a los tranſuerſales: demanera que ſiempre el hijo y ſus deſcendientes legitimos par ſu orden repreſenten la perſona de ſus padres, aunque ſus padres no ayan ſucedido en los dichos mayorazgos. Eadem enim (vt dixi) ratio militat. Denique, ſi verba præfata, adeò generalia & indefinita ſunt (vt mox dicetur) nec vllo modo reſtringuntur, recte etiam & vere, ad quoſ cunque tranſuerſales in infinitum ea protrahimus, ac cuiuſque tranſuerſalis reſpectu accipimus, vt infra, obſeruabitur, & Molinæ traditiones probabuntur: in ipſis namque tranſuerſalibus, & in quocunque in infinitum, etiam ſi in maioratu non ſucceſ ſiſ ſet, & ante delatam ſucceſ ſionem deceſ ſerit, militant rationes omnes, quæ in primo tranſuerſali valent conſiderari, nec magis reſpectu vnius, aut primi, quam aliorum, vel vlteriorum procedunt rationes metipſ æ introductionis repræ ſentationis, vtpote cum defuncto vno tranſuerſali, quicunque ille fuerit, ac quocunque in gradu extiterit, dici valeat, ac iuxta tradita ſupra dicendum ſit, quod non videatur extinctus, ſeu non extare, ex quo filium, aut deſcendentem reliquerit. Didaci etiam Couarruuias ad eandem l. Tauri 40. decidendi ratio aſ ſignata, & per Molinam probata, atque præ ſumpta illa teſtatoris maioratum inſtituentis voluntas, ſic vrget, & inter tranſuerſales procedit, ſicut inter deſcendentes, vt etiam infra dicendum eſt: idcirco, tam ex decidendi ratione illa, quàm ex ratione introductionis repræ ſentationis, ponderata ſuprà, indiſtinctè, atque in infinitum inter omnes tranſuerſales: lex illa accipi debet, nec in conſideratione habendum, quod tranſuerſalis, ante delatam ſucceſ ſionem deceſ ſerit, cùm lex ipsa id in conſideratione non habuerit, ſed potius expreſ ſim dixerit, Aunque ſus padres no ayan ſucedido en los dichos mayorazgos. Quæ ſunt valde ſingularia, & iungenda his, quæ adiicientur infra, n. 89. 90. & 91. & ſeq. & num. 172. cum ſeq. non enim inuenientur alibi ſic digeſta, nec adnotata. Neceſ ſariam autem fuiſ ſe repræ ſentationis inuen[*] tionem, ſiue neceſ ſariò introductam, ſatis conſtabit apertè, ſi animaduertas, iure communi attento, certũ eſ ſe, quod tàm in ſucceſ ſione ex teſtamento, quàm in ſucceſ ſione ab inteſtato, is, qui eſt in gradu proximior ſuccedere debet excluſo remotiore. In ſucceſ ſione inteſtati, res eſt clara, §. ſi plures, & §. ſeq. Inſtitut. de legitima cognatorum ſucceſsione, l. 2. §. hæreditas, & §. ſeq ff. de ſuis & legitimis, l. pater filium, ff. de inofficioſo testamen. l. 1. §. proximus, & § gradatim ff. vnde cognati, l. lege 12. tabularum, verſiculo, huiuſmodi, C. de legitimis hæred. ſed filius gradu vno proximior eſt nepote in linea recta deſcendentium, & frater in linea tranſuerſa proximior eſt quam fratrum filij, eſt enim filius in primo, nepos in ſecundo gradu. Item frater reſpectu Patris eſt in ſecundo, filius autem fratris, reſpectu Patrui in tertio, iuxta ciuiles computationes, l. prima, verſiculo ex tranſuerſo, l. Iurisconſultus, 10. in principio, §. ſunt & ex lateribus, ff. de gradibus. in principio, Inſtitut. eodem titulo. Et ſic iure communi inſpecto, filius præferri debebat nepotibus, in vlteriori gradu exiſtentibus, dict. §. ſi plures, Inſtitut. de legitima agnatorum ſucceſ ſione, cum alijs ſupra præcitatis. Frater etiam præferendus erat filijs aliorum fratrum, ex eodem §. ſi plures. l. conſanguinitatis, C. de legitimis hæredibus. Idem in ſucceſ ſione ex teſtamento, cùm is, qui eſt proximior, cenſeatur magis dilectus, & per conſequens à teſtatore vocatus ante alios, vt poſt Crauetam & alios Interpretes, in eodem propoſito, in quo verſamur, animaduertit Iacobus Menochius in conſil. 215. n. 130. lib. 3. Si ergo res ita ſe habebat, & proximitatis ordine ſucceſ ſio ab inteſtato deferebatur, l. 2. §. hæreditas, ff. de ſuis & legit. hæred. l. prima, ff. ſi tabulæ teſtam. nulla extabunt. §. inteſtatorum, In ſtitut. de hæred. quæ ab inteſtato defer. conſequens eſt, ad hoc vt nepos ex filio præmortuo concurrat in ſucceſ ſione aui cum alio filio, item vt in ſucceſ ſione patrui concurrerent fratris filij cum altero fratre ſuperſtite, iuxta text. in authent. ceſ ſante, C. de legitimis hæred. authent. de hæred. ab intestato venient. §. ſi igitur, 2. verſ ſi autem defuncto, collatione 9. l. 5. tit. 13. partita 6. l. 8. Tauri, neceſ ſarium fuiſ ſe repræ ſentationis beneficium & priuilegium, ex quo filij in locum patris ſuccedendo, conſtituerentur in pari gradu cùm his, cum quibus æquè proximus futurus eſ ſet pater eorum in ſucceſ ſione, ſi viueret; & cum proximioribus admiſ ſi, tantam ex ſucceſ ſione partem conſequantur, quantam ille, cuius perſonam repræ ſentant, habiturus eſ ſet, ſi viueret, & ad ſuccedendum veniret, l. prima, §. nunc videamus, verſiculo, eueniet. ff. de coniungend. cum emancipat, dict. authent. de hæred. ab inteſt. venient, in principio, verſiculo, ſic tamen, dicta l. 3. partitæ, & infra latiùs declarabitur. Ita ſane, ac expreſ ſim prout dixi, neceſ ſitatem hanc repræ ſentationis introducendæ adduxerunt, & ſic conſiderarunt Authores omnes ferè, qui de ipſa tractatum aut diſputationem ſuſceperunt, ac poſt multos alios Carolus Ruinus in conſil. 123. in principio, lib. 2. Paulus Pariſius in conſil. 65. num. 42. lib. 2. Ioannes Cephalus in conſil. 46. num. 21. & ſequent. lib. 1. Hieronymus Gabriel in conſilio 86. num. 3. lib. 1. Benintend. deciſione 88. in principio, Rolandus in conſ. 68. num. 1. & trib. ſeq. & num. 41. lib. 1. Franciſ. Burſ. in conſ. 67. ex num. 24. lib. 1. Iacobus Menochius in conſil. 215. num. 130. lib. 2. Alexander Raudenſis in conſil. 142. num. 62. & 63. inter conſilia vltimar. volunt. lib. 2. Tiberius Decian. in conſ. 28. num. 1. & tribus ſeqq. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 70. num. 1. & duobus ſeq. & num. 44. lib. 1. & nullo prædictorum relato, Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iuſtitia & iure, disput. 632. num. 4. Antonius Pichardus ad tit. Inſtitut. de hæreditat. quæ ab inteſtat. deferunt. de repræ ſentat. §. 2. num. 5. & 6. & num. 9. & 10. Et hactenus de iure communi, atque in bonis liberis, & diui ſibilibus, repræ ſentationis introducendæ neceſ ſitas vnde effluxerit. Quod attinet verò ad ius noſtrum Regium, & dict. Taurinæ l. 40. conſtitutionem, ſi inquiras; vnde neceſ ſitas repræ ſentationis illius introducendæ in maioratibus, ſeu primogeniis, ſiue quare ſic introducendum, neceſ ſarium omninò legis, eiuſdem Conditores putauerint? Reſpondebo equidem, neceſ ſitatem illam ex his cauſis & rationibus effluxiſ ſe, quas adducebam ſupra, num. 51. in finalibus verbis, & num. 52. per totum, & infra proponam, dum aſ ſignabo rationem ad legem metipſam. Item, dum agam de quæ ſtione patrui & nepotis, & ad finem huius capitis, obſeruatione vltima, num. penultim. & finali, ob rationem etiam introductionis de iure communi, adductæ ſupra; ius namque commune illud antiquum, etiam in primogeniis, & maioratibus locum haberet, aut ſaltem res dubia valde maneret, niſi repræ ſentationis beneficium, ſic plene & fauorabiliter, tam quo ad deſcendentes, quàm quoad trã ſ uerſales fuiſ ſet conceſ ſum: ex illo namque, primogenitum tempore ſucceſ ſionis non ſupereſ ſe ſiue alium proximiorem eſ ſe, in conſideratione haberi non debet, cum primogenituræ etiam qualitas repræ ſentetur, vt ſupra dicebam, dict. 4. & 5. columna, ſub num. 52. & ad finem capitis dicetur: dicitur etiam ſupra, num. 51. in fine, & per Auendañum in eadem l. 40. Tauri, gloſ ſa 13. & 16. & 17. gloſ ſa etiam 5. & 7. quibus in locis, omnes rationes dubitandi proponit, quæ ante legem illam Tauri, deciſionem ip ſius dubiam & ancipitem reddere poſ ſent, atque ex ipſis etiam deducitur, ex infra etiam à me dicendis, quàm neceſ ſarium & vtile fuerit, legem ipſam ſic decidere, prout deciſum fuit. Sexto deinde principaliter obſeruandum, atque conſtituendum eſt in hac materia, inquirendum ex propoſito eſ ſe, Repræ ſentationis beneficium ſeu priuilegium, quibus perſonis conceſ ſum, atque communicatum fuerit? Et vt diſtinctè & abſolutè procedatur, ſequentia conſtituenda erunt. In primis, certiſ ſimi iuris eſ ſe, quod inter Aſ [*] cendentes, repræ ſentationi locus non eſt, ſed ipſi iuxta gradus reprærogatiuam ſuccedunt, ita vt proximior ſemper admittatur, & prioritas gradus dumtaxat attendatur. Itaque in ſucceſ ſione deſcendentis Mater præfertur Auo etiam paterno, Auus præfertur Proauo, etiam in bonis vndecunque habitis: Pater ſimiliter præfertur Alio materno, Auus Proauo, & ſic de cæteris: Caſus eſt m authent. de hæred, ab inteſtato venient. §. ſi igitur defunctus, ibi, Si autem plurimi aſcendentium viuunt, hos præponi iubemus, qui proximi gradu reperiũtur . Et ibi, Gloſ ſa ordinaria, verbo, proximi, & in authent. defuncto, C. ad S.C. Tertul. vbi etiam Gloſ ſa, verbo, proximis. l. 4. tit. 13. p. 6. ibi: Maguer ouieſ ſe abuele, o abuela, no hæredara ninguno dellos ninguna coſa: vbi Greg. Lop. verbo, O abuela, in finalibus verbis, & in l. 3. eodem tit. verbo, Ningun pariente de los deſcendientes, col. 2. in fin. verſi. aduerte etiam. Et ita tenent Cinus, Petrus, Bald. Salicet. Caſtren. Angel. Corn. Matthæ. Rolandin. Nicol, de Vbald. Ioan. Lup. & alij, cum quibus ſic obſeruant, atque re ſoluunt Anton. Gomez, in l. 6. Taur. num. 6. per totum, Tellus Ferdinan. num. 16. qui recte expendit legemmetipſam 6. Taur. ibi: Los aſcendientes por ſu orden y linea derecha ſucedan, &c. Auendañus ibidem, gloſ ſa 2. num. 2. Ioannes Matiençus in l. prima, tit. 8. gloſ ſa 2. num. 3. & gloſ ſa 3. num. 12. & 13. & ibidem Azeuedus numero 7. libro 5. numæ collectionis regiæ. Couar. in epitome de ſucceſ ſionibus ab inteſtato, num. 3. in verſiculo, quarta aſ ſertio: optimè Emanuel Coſta de ſucceſ ſione Regni Portugaliæ, pagina 178. verſiculo, hinc infero, citans legem illius Regni, qua idipſum expreſ ſe cauetur: Roxas in epitome ſucceſ ſionum. capit. 31. numero 30. folio 306. Michael Graſ ſus receptar, iur. ſententiar. §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſt. 22. num. 6. Ioannes Cephalus in conſil. 431. n. 55. lib. 5. Hippolyt Riminaldus in conſil. 497. numero 59. lib. 5. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputatione 626. num. primo, in verſic. quare cum aſcendentibus, in fine folij. 387. Quare autem repræ ſentationi inter aſcendentes[*] locus non ſit, inquirit Antonius Gomezius in dicta l. Tauri, dicto numero 6. & duplicem rationem adducit, vt ibi videri poterit, ne in re ab alio diligenter explicata, nos immorari contingat. Et Anton. Gomezium ſequutus eſt Ioannes Matiençus in dicta l. prima, nouæ compilationis, gloſ ſa 3. num. 13. Et hactenus de primæ hac obſeruatione, ex qua ſatis apertè con ſtat, inter aſcendentes repræ ſentationi locum non eſ ſe de iure communi, nec de iure Partitarum, quoad ſucceſ ſionem in bonis liberis, & ſui natura diuiſibilibus. Quoad ſucceſ ſionẽ verò in primogenijs, ſeu maioratibus, res quoque expedita, & clara eſt, repræ ſentationem inquam non dari, nec poſ ſe conſiderari: idcirco in dict. l. 40. Tauri, & in l. 9. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. regiæ. duntaxat inter deſcendentes aſ cendentium reſpectu, & inter tranſuerſales, ſuorum parentum, & aſcendentium quoque reſpectu repræ ſentatio introducitur, nec de aſcendentium repræ ſentatione vllum verbũ ſcribitur. Legis namque illius cõditores , tam in prima, quàm in ſecunda, & po ſtrema ſui parte, erudite admodum atque iuridicè & conſentaneè ſe habuerunt, nec aliquid (vt ego certum credo) ſtatuerunt, quod iuris rationi aut æquitati obnoxium, ſiue contrarium cuique videri poſ ſet, quod ad dictam l. aſcendentium reſpectu, nullus ſic animaduertit. Secundo deinde obſeruandum eſt, certi quoque[*] iuris eſ ſe, repræ ſentationis beneficium ſeu priuilegiũ deſcendentibus communicari, ſiue locũ eſ ſe repræ ſentationi inter deſcendentes, cum de ſucceſ ſione aſcendentium agitur. Idque ius, æquitate ſuadente, in ſucceſ ſione aſcendentium ſemper fuiſ ſe obſeruatum, & ideo antiquum vocari, vt vtrumque probaui ſupra, num. 46. in verſ. fuitque repræ ſenta[*] tio metipſa. Quoties igitur pater moritur inteſtatus, & filium, aut filios relinquit, atque ex altero filio præmortuo nepotes, ipſimet nepotes patris ſui per ſonam repræ ſentant, & ſubintrant, atque tenent locum eius, & ſuccedunt quotquot ſunt in ea parte, & iure, in quo pater ſi viueret, ſucceſ ſurus eſ ſet, & ſic cum patruis ſuis, ad hæreditatem aui ſui, in ſtirpem vocantur, & non in capita: veluti ſi auus moriatur, ſuperſtite vno filio, & ex altero filio defuncto duobus nepotibus; dimidiam hæreditatis par tem ſolus filius ſuperſtes obtinebit, & alteram dimidiam præ dicti duo nepotes. Idque cum agitur (vt dixi) de ſuc[*] ceſ ſione aui, vel proaui, vel de ſucceſ ſione auiæ, vel proauiæ, vel de ſucceſ ſione abaui, vel aſcendẽtis alterius, vt Menochius ſtatim referendus probauit. Et ita ſuperiora omnia colliguntur, atque probantur per text. in l. vt inteſtato. C. de ſuis & legit. hæred. per Caium in l. poſthumorum ff. de iniuſto rupto. & in tit. 16. Inſt. de inteſtatorum hæreditatibus. Papinianum in fragmentis, in titulo 11. de ſucceſ ſione diuerſorum, in verſiculo, Patri, matriuè inteſtatis, & in §. cum filius Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſtato deferuntur. Vbi Iu ſtinianus hoc ius antiquum confirmans, æquum illud appellat; & in authent. de hæred. ab inteſtato venient. §. ſi quis igitur, ibi: Quoniam ſucceſ ſionem in ſtirpes vocauit antiquitas, in hoc enim ordine gradum quæri nolumus, ſed cum filijs & filiabus, ex præmortuo filio aut filia vocari nepotes ſancimus, & in l. 3. tit. 13. part. 6. in illis verbis: Otro ſi dezimos, que ſi eſtos ñietos fueſ ſen muchos nacidos de vn padre, todos heredan en lugar del padre con el tio, e auran aquella parte de los bienes del abuelo, que auria el padre dellos ſi viuieſ ſe. l. 7. tit. 6. lib. 3. fori, & apud Longobardos idem obſeruatum eſ ſe, conſtat ex titulo de ſucceſ ſionibus, cap. 18. & in hoc nemo vnquam diſ ſentit, concors potius & communis omnium ſententia ſemper fuit, & hodie eſt. Prout Scribentes omnes in præcitatis iuribus tradiderunt, & in dicta l. vt intestato. Bartol. Angel. & Salicet. ſic docuerunt. Decius in conſil. primo, columna 2. Curtius Iunior in conſil. 255. num. primo, & ſeq. Neuizan. in conſil. 53. num. 8. Ruin. in conſil. 96. columna penultima, lib. 2. & in conſil. 167. num. 2. & numero 13. eodem libro. Alexander in conſil. 44. columna finali, volumine 5. Paulus Pariſius, in conſil. 38. num. 15. & in conſil. 40. num. 29. & ſeq. lib. 2. & in conſil. 42. num. 25. lib. 3. Bellon. in conſil. 50. num. primo. Franciſcus Beccius in conſil. 107. numero 10. libro 1. Antonius Gabriel, communium concluſ. libro 4. de ſucceſ ſionibus ab intestato, concluſione prima. Granut. Theor. deciſion. 16. num. primo. Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 31. num. 29. lib. primo, optimè Tiberius Decianus, in conſil. primo, num. 366. & 367. libro primo, & in conſilio 28. numero 2. eodem libro primo, & in conſilio 9. numero primo, & 2. lib. 2. Rolandus in conſil. 68. num. 41. libro primo. Chaſ ſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ, §. 10. num. primo, & num. 6. folio 257. Guill. Benedictus in capit. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, ex numero 53. & num. 59. & num. 65. & 66. Alexander Raudenſis, in conſil. 142. num. 115. & in conſil. 141. ex numero 60. inter conſilia vltimar. volunt, volumine 2. Ioſephus Ludouicus, deciſione Peruſina 11. num. primo, & 2. Hieronymus Gabriel, in conſil. 136. num. primo, libro primo, Franciſcus Bur ſatus, in conſil. 262. num. 34. & 35. libro 3. & in conſilio 170. num. primo, libro 2. Fabius Turretus, in conſil. 12. num. 2. & in conſ. 38. num. 2. lib. primo. Iacobus Menochius, lib. 4. Præ ſumptione 95. num. 6. & 7. Michael Graſ ſus, receptar. ſententiarum. §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæstione 2. numero 6. Roxas, in epitome ſucceſsionum, cap. 5. numero 17. & capit. 6. num. primo, & 2. Humada, in l. 2. tit. 15. part. 2. gloſ ſa 17. num. 2. & 3. & 4. Aluarus Valaſc. de iure emphyteutico, quæ ſt. 50. num. 30. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. num. 43. & numero 61. Tellus Ferdinandez, in l. 8. Tauri, numero primo. Petrus Barboſa, in l. poſt dotem, num. 53. fol. 869. ff. ſoluto matrimonio. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſis, articul. 21. num. 6. Molina, de Hiſpanorum primogenijs, libro 3. cap. 7. num. 5. & 6. Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 14. num. 13. Iacobus Cancerius, variar. reſolut. cap. 5. num. 6. in principio. Ioannes Vincentius Honded. in conſilio 70. numero 21. & in conſ. 8. n. 36. & 37. & in conſil. 13. num. 38. libro primo. Pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iuſtitia & iure, diſputatione 326. in principi. Anton. Pichardus, ad tit. Inſtit. de hæred qua ab inteſtato defer. de repræ ſentatione. §. 2. num. 18. Quanquam autem lex antiqua (quam in ſtirpes[*] vocare diximus) loqueretur tãtùm de nepotibus auo paterno ſuccedentibus, ita vt repræ ſentationis priuilegium in nepotibus auo paterno ſuccedentibus dumtaxat olim admiſ ſum eſ ſet: hodie in omnibus, etiam maternis aſcendentibus ſuccedentibus admiſ ſum fuiſ ſe generaliter, non habita differentia ſexus, & agnationis, conſtat ex noua Iuſtiniani conſtitutione in d. authent. de hæred. ab inteſtato venien. §. ſi quis igitur, in illis verbis: Sic tamen vt ſi quem horum deſ cendentium filios relinquentem mori contigerit, illius filios, aut filias, aut alios deſcendentes, in proprij parentis locum ſuccedere, ſiue ſub poteſtate defuncti, ſiue ſuæ pote ſtatis inueniantur, &c. Id quod rectè deducit Anton.[*] Pichardus, de repræ ſentatione, dict. §. 2. n. 16. fol. 1241. & ante ipſum alij adnotarunt, quos idemmet Author non præcitauit; Tiberius Decian. dict. conſ. 9. n. 4. lib. 2. Ioſephus Ludouicus, deciſ. Peruſina 11. n. 3. Michaël Graſ ſus, dict. §. ſucceßio ab inteſtato, quæ ſt. 2. num. 6. Ex noui ergo iuris conſtitutione & priuilegio, patria poteſtas hodie non deſideratur, vt filij in locum & ius parentum ſuccedant, & repræ ſentationis beneficio fruantur. Quod dilucide magis (& vltra præ fatos & alios Authores) conſtabit, ſi animaduertas, tria in propoſito fuiſ ſe atque conſiderari debete tempora: Primum tempus fuit legis duodecim Tabularũ , & Digeſtorum, & tunc quidem priuilegium hoc dũ taxat concedebatur nepotibus, & aliis deſcendentibus ex filio procreatis, & ſic nepotes ex filia, & alij per fœmineum ſexum deſcendentes, non vocabantur inter ſuos, §. item vetuſtas, Inſtit. de hæred. quæ ab inteſtato deferun. & in princ. Inſtit. ad Tertul. Vnde cum huiuſmodi perſonæ à ſucceſ ſione excluderentur, tractari tunc non poterat, nec tractabatur de beneficio repræ ſentationis eiſdem communicando. Secundum tempus fuit, Valent. & Theod. qui lege noua lata decreuerunt, vt nepotes. & cæteri ex filia deſcendentes, in locum matris ſuæ; vel auiæ vocarentur, cum diminutione ſuæ partis, vt in l. ſi defunctus, C. de ſuis & legitimis hæred. Fuit denique tertium & vltimum tempus Iuſtiniani, in dict. nouella 109. de hæred. ab inteſtato venient. Qui, vt vidiſti, ſimpliciter atque indiſtinctè, & ſine aliqua diminutione, nepotes etiam per fœemineum ſexum deſcendentes, in locum & iura parentum ſuorum admiſit, atque eiſdem repræ ſentationis priuilegium communicauit, vt Authores ſuperiùs præcitati, obſeruarunt, & conuenit expreſsè dict. l. 3. tit. 3. partita 6. in illis verbis: Quando algun ome murieſ ſe ſin teſtamento, dexando vn fijo con nieto de algun ſu otro fijo, o de fija, que ya fueſ ſen muertos, &c. Et quod diximus, repræ ſentationi locum eſ ſe inter[*] deſcendentes, vt nepotes cum patruis in ſtirpes, & non in capita ſuccedant; vſque adeò atque indiſtinctè procedit, vt locum quoque habeat, quando inteſtato auo, & nullo ſuperſtite relicto filio deſcendente, ſed pluribus nepotibus ex diuerſis filiis, duobus ex primo, tribus ex ſecundo, quatuor ex tertio: nam eius hæreditas nec tunc in capita inter hos nepotes diuidetur, vt tot fiant portiones, quod ſunt nepotum capita, ſed trium filiorum conſideratione habita, in tres dumtaxat ſtirpes fiet diuiſio, quotquot ſint ex tribus filiis relicta capita. Quem caſum ita ſingulariter decidit Paulus, lib. 3. ſententiarum, titul. de teſtamentaria ſucceſ ſione, in verſiculo, idque eueniet: optime etiam præcitata l. 3. titulo 3. partita 6. ibi: E ſi alguno murieſ ſe ſin testamento, e fincaſ ſe vn niete de ſu fi jo, que fueſ ſe ya muerto, e ds otro fi jo, que fueſ ſe ya finado, le ſincaſ ſen tres nietos o mas, eſte vno ſolo, tanta parte auria en la herencia del abuelo, como todos los otros ſus primos, porque pocos o muchos que ſean, fincan en lugar de ſu padre, e herecdan todo loque heredaria, ſi viuieſ ſe. Ratio eſt ex eo, quod nepotes vocantur propter reprę ſentationem ſuorum parentum, & in locum eorum ſuccedunt, & ſic in ea dumtaxat parte, ſuccedere debent, in qua ipſi ſuccessuri eſ ſent, ſi vi uerent, vt dict. l. partitæ inſinuat, & in iuribus antea præcitatis probatur. Et ita ſuperiorem reſolutionem tradiderunt Guid. Pap. quæ ſt. 134. Roxas, in epitome ſucceſsionum, cap. 6. num. 1. & 2. & communem ſententiam profitentur Oliuer. Text. in tractatu ſucceſ ſionum ab inteſtato, rubrica, qualiter naturales & legitimi, num. 22. Michaël Graſ ſus §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſt. 2. num. 14. & idem quoque clarè præ ſentiunt Tellus Ferdinandez, in l. 8. Tauri, n. 2. Petrus Barboſa in l. poſt dotem, num. 53. in princ. ff. ſoluto matrimonio. Quamuis autem controuerſum fuerit, an repræ [*] ſentatio huiuſmodi in ſucceſ ſione aſcendentium vltra pronepotes admittenda foret; & non admitti reliquerint ſcriptum Angelus, Ioan. Fab. Ioannes Lecirier, & alij Authores, quos infra præcitandi referunt, & ſuprà, hoc eodem cap. ſub num. 21. commemorauimus: communior tamen & verior ſententia fuit, repræ ſentationem vſque in infinitum ad omnes deſcendentes extendi, nec ad aliquos debere reſtringi quam probauit Accurſius: in §. multis, verbo, vſque ad quintum gradum, Inſtitut. de ſucceſ ſione libertorum, & poſt alios multos, quos ipſi præ citarunt, ſequunti ſunt Didacus Couar. practicarum cap. 38. num. 5. Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, capite 1. num. 15. Tiberius Decianus, in conſil. 9. num. 4. & num. 45. lib. 2. & in conſil. 7. num. 88. lib. 1. & in conſil. 28. num. 19. eodem lib. Vveſembec. Eguinarius Baro, & Minſinger, in dict. §. cum filius, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſtat. deferuntur, & ibidem Antonius Pichardus, de repræ ſentatione, §. 2. num. 19. & num. 20. quò loci reſpondet ad text. in dict. §. cum filius, & ad alia iura, quæ in contrarium ponderari ſolent, vt ibi videbitur. Eandem quoque ſententiam defendunt Petrus Paulus Pariſius in conſ. 30. num. 43. volumine 2. Antonius Gabriel, commun. concluſion. titulo, de ſucceſsionibus ab inteſtato, concluſione prima, num. 18. Roxas, in epitome ſucceſsionum, cap. 5. num. 17. & 18. & 19. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 6. Michaël Graſ ſus, receptar, ſententiar. §. ſucceſsio ab inteſtato, quæ ſt. 2. num. 13. vbi de communi, & magis recepta ſententia teſtatur, Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 15. num. 3. Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, quæst. 50. num. 30. Humada, in l. 2. titulo 15. partita 2. gloſ ſa 17. num. 4. Iacobus Menochius, lib. 4. præ ſumptione 95. num. 6. Iacobus Cancerius variar, reſolut. cap. 5. num. 6. Ioannes Matiençus, in l. prima, tit. 8. gloſ ſa 4. num. 14. & in lib. 5. tit. 7. gloſ ſa 3. num. 5. lib. 5. numæ collectionis regiæ. Marcus Anton. Peregrin, de fideicommiſsis, artic. 21. num. 6. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputat, 626. in princip. Et verè pro hac parte, non modo fortiter, ſed etiam concludenter vrget text. in §. item vetuſtas, verſic. ita tamen, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſt. defer. & in aliis quoque iuribus, quæ Roxas, & Pichardus, in locis nunc citatis expendunt. In Hiſpanorum autem primogeniis, ſi[*] ue in vinculis & maioratibus perpetuis, plusquam certum eſt, ex deciſione l. 40. Tauri, quæ hodie eſt l. 5. titul 7. lib. 5. numæ collectionis regiæ, repræ ſentationem perpetuam eſ ſe inter deſcendentes, & ad omnes in infinitum protrahi, prout in eadem l. 40. Tauri notauit Auendañus, gloſ ſa 12. quò loci, poſt Ludouicum Molinam ibi relatum, ordinem verum ſuccedendi in maioratu præfixit; inquit enim, quod decedente primogenito in vita patris, nepos; & nepote mortuo, pronepos, atque ſic deinceps cæteri filij primogeniti, & eius deſcendentes in infinitum ſucceſ ſiuè vnus poſt alium de primogenito in primogenitũ in linea recta primogenitorum; ita quod finita linea primogeniti, ad ſecundam lineam ſecundogeniti fiat trã ſitus ; & ex linea ſecũdogeniti ad lineã tertiogeniti, & ſic deinceps: & ſecũdũ hæc, clarè probat lex illa Tauri aſ ſumptum præfatum: probat etiam, dum dicit, Eſtos tales decendientes del hijo mayor, quæ verba omnes deſcendentes comprehendunt in infinitum, tam maſculos, quàm fœminas, vt Auendañus metipſe alio in loco, hoc eſt, in eadem, l. 40. Tauri, gloſ. 10. num. 11. perpendit, ſed tacuit Molinam de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 6. vbi poſtquam dixit, repræ ſentationem inter deſ cendentes perpetuò, atque in infinitum protrahi, & maximè in maioratibus, expendit verba præfata dict. l. 40. Tauri, & Molinam, atque reſolutionem præfatam ſequuti ſunt Humada, in l. 2. tit. 15. part. 2. gloſ. 17. num. 4. Matiençus, in l. 5. tit. 7. gloſ. 3. nu. 3. & ibidem Azeuedus, num. 3. & 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, idem Azeuedus, in l. 5. tit. 8. num. 4. eodem lib. 5. Didacus Couar. practicarum, cap. 38. num. 6. verſic. ipſe vero. Mieres, de maioratu, part. 2. quæ ſt. 6. num. 31. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæ ſt. 67. num. & 15. & num. 23. & 24. & 25. & quæ ſt. 68. num. 33. & 34. & num. 58. & 59. Vbi id latè declarat, & in fortioribus terminis, in ſucceſ ſione inquam tranſuerſalium, ſtatim dicemus, atque in infinitum repræ ſentationem extendi defendimus. Id autem, vt euitaret Auendañus metipſe, alio in loco eiuſdem l. 40. Tauri gloſ. 15. ſubuertere conatur verba quædam Taurinæ legis eiuſdem, nam cum lex illa dixiſ ſet, Demanera que ſiempre el hijo y ſus deſ cendientes legitimos por ſu orden repreſenten la perſona de ſus padres, &c. Primo adnotauit, inde videri confirmari ſentẽtiam Scribentium, in ſucceſ ſione tranſ uerſalium extendi debere repræ ſentationem ad omnes tranſuerſales in infinitum, nulla habita conſideratione gradus. Poſtmodùm dixit, ex verbis eiſ dem extinctam dubitationem illam, an repræ ſentatio eſ ſet perpetua, atque in infinitum extenderetur inter omnes deſcendentes; lex nam ipſa, vt dubium omnino ſubmoueret, adiecit verba præfata, Demanera que ſiempre, conſtituens, ad omnes in infinitum extendi. Denique eadem gloſ. 15. num. 4. vt vitaret id, quod de tranſuerſalium ſucceſ ſione diximus, tandẽ & vltimò obſeruat, & dicit in eo conſiſtere verum intellectum dictorum verborum, Demanera que ſiempre. Videlicet, quod quamuis verior opinio ſit, extendendam eſ ſe repræ ſentationem inter deſcendentes in infinitum, non tamen ob eam controuerſiam decidendam, adiecta fuiſ ſe verba præfata, Demanera que ſiempre Nec ex eis deducitur, Conditores voluiſ ſe ad omnes extendere repræ ſentationem, cùm idem foret dicendum in ſucceſ ſione tranſuerſalium, ſi ea lectura admitteretur; contra ſententiam, quam ipſe aliis in gloſ ſis defendit, ſed propriùs eis in verbis Conditores voluerunt dirigere eam perpetuitatem, non ad gradus, ſed ad caſus contingentiam, vt quandocunque contingeret, velle admitti contra patruum nepotem in ſucceſ ſione deſcendẽtium , ſeu tranſuer ſaliũ , concedatur repræ ſentatio, & hactenus Author præfatus. Ego verò, qui repræ ſentationem tranſuer ſalibus in dict. l. 40. Tauri conceſ ſam, abſque graduũ reſtrictione, & vſque in infinitum procedere, verius ſemper credidi, & infra, ex num. 91. & aliis in locis conſtanter defendam: ſecurè etiam crediderim, aſ ſumptum præfatum, repræ ſentationis inquam in Hiſpanorum primogeniis, ſiue in vinculis, & maioratibus vſque in infinitum extendendæ; clare probari, atque ex verbis præfatis, Demanera que ſiempre, deduci. Nam ſiue ad caſus contingẽtiam , ſiue ad gradum ea verba referas, negare nullo modo poteris, dict. l. Taurinæ conſtitutione, primum ſtatui, nepotem in ſucceſ ſione aſcendentium patruo præferri quoad primogenia: deinde & ſecundo, expreſ ſis verbis ipſiuſmet legis ex verſiculo, Loqual no ſolamente, conſtitui, idem ius obſeruandum eſ ſe in ſucceſ ſione maioratuum inter trã ſuerſales : ſtatim verò adiicitur, Demanera que ſiempre el fijo. y ſusdeſcendientes legitimos por ſu orden repreſenten la perſona de ſus padres: nunc ſic, ſi ſemper perſonae parentum repræ ſentatio futura eſt; idque non in prima parte, quando de ſucceſ ſione maioratuum inter deſcendentes; ſed in ſecunda parte, quando agitur de ſucceſ ſione inter tranſ uerſales, ſcribitur, compertum equidem eſt. ſic conceſ ſam repræ ſentationem, vt quandocunque caſus contingat, repræ ſentatio admittatur, eaque, Para ſiempre, detur etiam inter tranſuerſales, nec poſ ſit ad eum caſum reſtringi, ad quem eius legis adeò generalis deciſio reſtricta non eſt, vt infrà latiùs probabitur ex num. 91. cum ſeq. & num. 184. cum ſeq. Nunc tamen hoc loco omitti hæc non potuerunt, opportunè potiùs adducta fuêre, vt pote cùm eo in dubio verſati ſimus, an in infinitum repræ ſentatio extendatur, ſiue an perpetua, ſit inter omines: cui hactenus dicta ſic conueniunt, vt vides. Erunt tamen ipſa ſemper intelligenda, vt locum[*] habeant in his caſibus, & quoad ea, in quibus pater ipſe à filio repræ ſentatus ſucceſ ſiſ ſet; non autem quoad ea, in quibus non ſucceſ ſiſ ſet: non enim plus iuris poteſt eſ ſe in filio cauſato, quam in patre cau ſante, ſicuti poſt Baldum, Alexandrum, Decium, Ioannem Andream, Iaſonem, Oldrald. Pariſium, Modern. Pariſienſ Afflictis, Nattam, & Amedeum, ſcriptum reliquit Menochius, lib. 4. dict. præ ſumptione 95. nu. 7. verſic. declaratur tamen, & in conſil. 269. nu 63. lib. 3. & in terminis dict. l. 40. Tauri, dixit Gregorius Lopez, in l. 3. tit. 13. part. 6. verbo, Mugeres, columna 6. verbo, lex etiam Taurina, & tenent etiam alij Authores, quos retulit Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 1. dicens, repræ ſentationem[*] in maioratus ſucceſ ſione, filio ſolum concedendam eſ ſe in eo caſu, quo eius pater ſi viueret, poſ ſet in maioratu ſuccedere: prout ibidem ratione, & dict. l. 40. Tauri inductione, optimè probat: atque in eodem placito fuerunt Tiberius Decianus, in conſil. 7. num. 90. lib. 1. & in conſil. 43. num. 46. lib. 2. Alexander Raudenſis, in conſil. 142. num. 116. & 117. inter conſilia vltimarum voluntatum, lib. 2. Iacobus Cancerius, variarum reſolutionum, cap. 5. num. 8. Ioannes Cephal. in conſil. 616. num. 82. lib. 5. Qui è contrario arguit, & fundat, quod perſona repræ ſentans aliquam perſonam non excluſam, nec ipſa debet excludi. Sed & caſu, quo pater, ſi viueret, in maioratu ſuc[*] cedere non poſ ſet, filius ad ſucceſ ſionem admittendus erit, ſi ponamus filium. metipſum, non ex repræ ſentatione perſonæ parentis, ſed ex proprio iure, atque propria perſona, ſiue ex vocatione, aut voluntate inſtitutoris maioratus, ſucceſ ſionem prætendere: id quod ſuprà, hoc eodem lib. 3. cap. 15. plena manu, & dilucidè magis, quàm anrea fuiſ ſet, in caſu mihi commiſ ſo, probaui, atque explicaui. Tertiò obſeruandum eſt (atque in eadem 6. obſer[*] uatione principali) repræ ſentationem de iure antiquo dumtaxat admiſ ſam fuiſ ſe in ſucceſ ſione aſcendentium, prout obſeruatione præcedenti annotaui: in ſucceſ ſione verò tranſuerſalium non fuiſ ſe introductam; in ea numque ſemper proximior admittebatur, & legis 12. tabularum tenor obſeruabatur, ex qua deſcendentibus deficientibus, Agnatus proximus familiam habeto, dicebatur. Vt per Caium, titul. 16. de legitim, ſucceſ ſ. Paulum, lib. 7. ſententiarum, titulo, de teſtamentaria ſucceſ ſione, & lib. 4. receptar. ſententiar. tit. 8. de inteſtator. ſucceſ ſione, & Iuſtinianum. in principio, Inſtitut. de legitima agnatorum ſucceſ ſione, & ſic nepos ad ſucceſ ſionem patrui non ad[*] mittebatur cum alio patruo, ſed patruus tanquam proximior, & in priori gradu ſuccedebat: l. auunculo. C. communia de ſucceſ ſionibus l. 2. C. de ſucceſ ſorio edicto, l. conſanguinitatis iura, C. de legitim, hæred, §. ſi plures, Inſtit. de legitima agnatorum ſucceſ ſione. Neque[*] vnquam vſque ad ius Authenticorum admiſ ſum fuit ius repræ ſentationis, quo filius intraret in locum patris inter tranſuerſales. Superueniente verò Authenticorum iure, à Iuſtiniano edito, conſtitutum eſt, ad fratris inteſtati ſucceſ ſionem, non ſolum alium fratrem ſuperſtitem admitti, ſed & defuncti fratris filios ad ſucceſ ſionem patrui, cum ſuperſtitibus patruis admitti, ad eámque portionem,[*] quam eorum parentes erant habituri, ſicque in ſtirpes, & non in capita. Et quamuis in linea recta deſ [*] cendentium, in infinitum admitteretur repræ ſentatio, vt dixi; inter collaterales tamen, vltra filios fratrum non porrigitur, nec filiis filiorum fratris vel ſororis conceditur Prout hæc omnia deducuntur ex textu in authent. ceſ ſante, & in authent. poſt fratres, 1. & 2. C. de legitimis hæred. & in authent. de hæred. ab inteſtato venientibus, §. ſi igitur, & §. ſi autem defuncto, collatione 9. l. 5. tit. 13. part. 6. ibi: E dezimos, que ſi alguno que aſ ſi murieſ ſe ſin teſtamento, non ouieſ ſe de los parientes que ſuben o decienden por linea derecha, e ouieſ ſe hermano o hermana, que fueſ ſe ya muerta, que el hermano o el ſobrino heredaran los bienes del tal defuncto egualmente, e maguer ſean los ſobrinos dos, o mas, nacidos de vn hermano o hermana, non auran mas quel la mitad de la heredad. l. 241. in legibus ſtyli, l. 8. Tau. l. 5. tit. 8. lib. 5. nouæ collectionis regiæ, ibi: Mandamos que ſucendan los ſobrinos con los tios in ſtirpem, y no en capita. Et eadem omnia, tam quoad ius antiquum, quàm nouum tradiderunt vnanimiter, atque communiter Interpretes omnes eiſdem in iuribus, & poſt antiquos, & alios multos, ſic reſoluunt ſuperiùs tradita Chaſ ſaneus, in conſuetudinibus Burgundiæ, §. 10. num. 6. fol. 257. & num. 36. fol. 259. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, num. 101. Roxas in epitome ſucceſ ſionum, cap. 32. num. 17. Aluarus Valaſcus de iure emphyteutico, quæ ſt. 50. num. 30. Petrus Paulus Pariſicus, in conſil. 37. ex num. 1. vſque ad numerum 8. lib. 1. optimè Tiberius Decianus, qui ſic tempora & iura diſtinguit, in conſil. 1. ex num. 366. vſque ad numerum 370. & in conſilio 28. num. 1. lib. 1. & in conſil. 9. num. 1. cum ſeq. & in conſil. 26. num. 71. lib. 2. & in conſil. 55. num. 19. lib. 3. Coſta, de patruo & nepote, prima parte, num. 10. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, tertia parte, lib. 45. cap. 11. num. 7. Didacus Couar, in tractatu de ſucceſ ſionibus ab intestato, num. 5. verſiculo, tertio eſt notandum, Hippolytus Riminaldus, in conſil. 526. ex num. 1. vſque ad numerum 6. lib. 5. Iacobus Cancerius, variar. reſolut. lib. 1. cap. 5. num. 7. Michaël Graſ ſus, receptarum ſententiar. §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſtione 23. numero 3. & 4. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſsis, quæ ſtione 11. num. 61. Antonius Galeatius Maluaſ ſia, in conſil. 51. num. 3. Antonius Gomezius, in dicta l. 8. Tauri, ex num. 10. & ibidem, Tellus Ferdinandez, num. 2. Ceruantes, ex num. 1. & Velazquez Auendaſius, gloſ ſa prima, & gloſ ſa 3. idem Auendañus, in l. 40. Tauri gloſ ſa 14. num. 3. & 4. & 5. num. 8. Ioannes Matiençus, in dict. l. 5. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. regiæ, gloſ ſa prima, num. 14. & num. 17. & Azeuedus ibi, in principio, & num. 3. Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum lib. 2. cap. 15. Humada, in l. 2. titul. 15. partita 2. gloſ ſa 17. num. 5. & 6. Rolandus, in conſil. 68. num. 23. lib. 1. Angel. Mathæacius, de legatis & fideicommiſ ſis, lib. 2. cap. 7. in principio, Nicol. de Vbald. in tractatu, de ſucceſ ſionibus ab inteſtato, in 3. parte principali, per plures columnas. Ioannes Vincentius Honded. in conſil. 70. num. 24. & num. 52. lib. 1. Sylueſter Aldobrandinus, in conſil. 31. num. 29. lib. 1. Alexander Raudenſis, in con ſil. 142. numer. 115. inter conſilia vltimarum voluntatum, volumine 2. Antonius Gabriel, communium concluſ. de ſucceſ ſionibus ab inteſtato, lib. 4. concluſ. prima, num. 13. Franciſcus Burſatus, in conſil. 170. num. 28. & 29. lib. 2. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſtione 66. in antiquis num. 3. & 4. & 5. in nouis verò, quæ ſtione 67. eiſdem numeris, Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & i ure, disputatione 326. num. 1. verſiculo, in linea vero collaterali, verſiculo, & vltra filios autem fratrum. Antonius Pichardus. ad titulum, Inſtitu. de hæred. quæ ab inteſtato defer. de repræ ſentatione. §. 2. num. 21. & 22. & 23. Iacobus Menochius, lib. 4. præ ſumptione 95. num. 8. vſque ad numerum 13. qui poſt alios ſcripſit, filium repræ ſentare patrem, quando agitur de ſucceſ ſione tranſuerſalis proximi gra[*] dus, nempe de ſuccedendo patruo. Item quando agitur de ſucceſ ſione auunculi, qui dicitur tranſuer ſalis gradu proximior ex latere matris. Item quando agitur de ſucceſ ſione materteræ. Idque extendit, vt[*] locum habeat non ſucceſ ſione delata à iure communi, ſed etiam in delata à ſtatuto, vt ſi ſtatutum vult admitti proximiores; tunc ſi agitur de ſucceſ ſione patrui, auunculi, materteræ, & ſimilium, filius ingreditur locum patris. Et idem probauit in conſ. 124. num. 76. lib. 2. Peregrinus etiam, de fideicommiſ ſis, art. 21. num. 7. Et rationem, quare filij fratris defuncti vocentur[*] in ſtirpes, quando cum patruis ſuccedunt patruo, & non in capita, reddunt Didacus del Caſtillo, in dicta l. 8. Tauri, in principio, & ibidem Cifuentes, num. 2. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 526. num. 5. lib. 5. Et quare vltra filios fratrum extendatur re[*] præ ſentatio, vide per Chaſ ſaneum, in conſuetudinibus Burgundiæ, dicto §. 10. num. 6. fol. 517. Nepotes[*] etiam plures cum filiis in ſucceſ ſione aui, quare non ſuccedant in Capita. ſicut filij, ſed in ſtirpes? vide per Guil. Benedictum, in cap. Rainuntius, de teſtam. verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, num. 66. fol. 116. Quod ſi fratrum diuerſorum filij ſoli ſint, nec[*] concurrant cum alieno patruo ſuperſtite, maximum equidem & intricatum dubium eſt, an alteri patruo prædefuncto in ſtirpes ſuccedant, an vero in capita, ita vt ſi ex altero fratre exiſtat vnus filius, ex altero duo, vnuſquiſque ex his tertiam hæreditatis partem habeat, an verò tantum habeat vnus ille, quam duo patrueles, vnius fratris perſonam referentes. Quo in dubio Accurſius in dict. authent. ceſ [*] ſante, C. de legitimis hæredibus, & in l. lege duodecim tabularum, C. de ſuis & legitimis hæredibus, & in l. prima, in fine, ff. ſi pars hæreditatis petatur, & in authent. de hæred ab inteſta, venient. §. ſi autem defuncto, verbo, fratres ſucceſ ſerint. Quod ex diuerſis fratribus filij ſuccedant patruo in ſtirpes, & non in capita, etiam quando non concurrunt cum altero patruo ſuperſtite, probauit apertè Et Accurſium ſequuti fuere Dynus, Iacobus de Arenis, Petrus Guil. de Cun. Franc. à Ramponibus. Cinus, Faber, Bartolus, Angelus, Ca ſtrenſis, Fulgoſius, Corneus, Bened. de Plumbino, Imola, Yſernia, Cardinalis, Mart. Laud. Baldus, Ioannes de Platea, Portius, Matheſilanus, Ludouicus Bolognin Nicolaus de Vbaldis, Per. Ferrara, Speculator, Aretinus, Modern. Pariſ. Guid. Pap. Iaſon, Decius, Ruinus, Bertrandus, Boërius, Guil. Benedictus, Oldendorpius, Socinus Iunior, Pariſius, quos refert Andreas Tiraquellus de retractu. §. 11. gloſ ſa vltima, num. 5. & 6. vbi hanc receptiorem atteſtatur ſententiam, & pro ea tradit exemplum à natura ipſa profectum. Antonius quoque Gomezius, in l. 8. Tauri, num. 13. & 14. & eoſdem Authores pro Accurſio retulit, ſed contrariam partem ſuſtinuit (vt infra videbitur) Ioannes Matiençus ad l. 5. titul. 8. gloſ ſa prima, num. 16. lib. 5. nouæ collectionis regiæ, retulit etiam pro Accurſij ſententia ſuperiores omnes, & addidit alios plures Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 162. numero 3. videlicet Ioannem Andream, Iacob. de Belui. Barbat. Ioan. de Ligna. Cardinalem Zabarellam, Aluar. Iacobin. de Sanct. Georg. Curtium iuniorem, Rochum de Curte, Thom. Diplau. Papon. Areſt. Fabian. de Gioch. Ioannem Oldendorpium, Claudium Cantiunculam, Ioannem Lup. Sombech. Viuium, Chaſ ſaneum Beccium, Albenſem, Crauetam, Simonem de Prætis, Antonium Contium, qui latiſ ſimè diſputat, Franciſ cum Burſatum, Hippolytum Riminaldum, & Federicum Scotum qui omnes (vt dixi) per ipſum The ſaurum recenſentur, & congregantur. Et vltra relatos per ipſummet Authorem, eandem opinionem Accurſij ſuſtinuerunt & alij Authores, aliis in locis, Hippolytus Riminaldus alio in loco vltra ibi relatum, hoc eſt, in conſ. 526. ex numero 6. vſque ad numerum 15. lib. 5. Iacobus Cancerius, variarum reſolutionum. capite 5. numero 11. & 12. Michaël Graſ ſus receptarum ſententiarum. §. ſucceſ ſio ab inteſtato, quæ ſt. 2. num. 14. Et pro hac Accurſij ſententia perpenduntur, at[*] que ponderantur varia & diuerſa iura, rationes etiam atque fundamenta expenduntur, ac inter alios, ſeptem argumenta pro hac parte congeſ ſit, atque con ſiderauit Ioannes Cephalus in conſ. 431. ex n. 2. vſque ad numerum 8. lib. 3. Tria Velaſquez Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ ſa 14. ex n. 16. Sex Andreas Fachineus, controuerſiarum iuris, lib. 6. cap. 3. folio mihi 682. Tria Ioannes Matiençus, in d. l. 5. tit. 8. lib. 5. gloſ ſa 1. n. 16. Sex Angelus Mathæacius, de legatis & fideicommiſ ſis, libro 2. capite 7. ex numero 1. vſque ad numerum 7. plura Antonius Contius, qui (vt dicebam ſuprà) latiſ ſimè diſputat in ſine ſui libelli, de hæred. ab inteſtato. Verumenimvero, rationes præfatas, ab his Au[*] thoribus ponderatas, ſiue huius partis fundamenta quamplurima & diuerſa, ideo nunc, atque ſciens & conſultò omitto, nec hoc loco recenſeo, non etiam diluo vim eorundem, quod ipſimet Authores ex propoſito, atque concludenter omnia diluant, & manifeſta ratione ſubuertant, quae pro Accurſio expendi, aut conſiderari valeant, vt penes eos videri poterit, ſi aliquando neceſ ſe fuerit. Quocirca contrariam ſententiam, videlicet quod[*] diuerſorum fratrum præmortuorum filij ſuccedant patruo ſuo ab inteſtato defuncto in capita, & non in ſtirpes, quando cum patruo non concurrunt; veriorem ego arbitror, & omnino tenendam, atque eam tenuerunt Azo, in ſumma, C. de legitimis hæredib. §. item iure nouiſ ſimo, verſiculo, illud dubitaui, & in authent. ceſ ſante, C. eodem. Quibus in locis Azo voluit expreſ ſim, quod hoc caſu patrui hæreditas per capita diuidatur, ita vt quot ſint filij, tot ſint partes. Et Azonem ſequuti fuere ſequentes Authores Accur ſius metipſe ſibi contrarius, & non conſtans. Rofred. Hoſtienſis, Vber. de Bob. Iacobus Butrigar. Cinus, Odofred. Alberic. Caſtrenſis, Bald. qui licet aliàs contrarium conſuluiſ ſet, dicit tamen, mutatâ ſententiâ, hanc opinionem eſ ſe magis conſonam: Salicet. Ioannes à Monte, Iacob. de Belu. Iacobus de Ardizone, Mart. Lauden. Aretin. Fortun. Garſia, Bulgar, Rayner. de Forliuio, Ioan. Ferra. Eguinar. Baro, Sylueſter Aldobrandin. Præpoſit. Senenſ. Zaſius, Ferron. Didacus Couar. Petrus Rebuffus, Franciſc. Hotoman. Iacobus Spiegell. Albertus Papien. Menchaca, Cuiacius, Duarenus, Hanneton. Minſingerus, Ioannes Imber. Rupellanus, Ioannes Vaudi, Maturin. Montan. Michaël Graſ ſus, Ioannes Schneideuin. Balduin. Vveſembecius, & Benedict. Capra, quos retulit, & pro ſententia Azonis congregauit Anton. Theſaurus d. deciſ. Pedemontan. 162. n. 2. & n. 3. in fin. ſubdit, quod miratur, quomodo Doctores ſola authoritate Gloſ ſ æ variabilis moti, in tam clara & bene per leges veteres, & nouas reſoluta quæ ſtione, quaſi nodum in ſcirpo quærentes, perplexi fuerint, & ipſam rei veritatem non cognouerint. Denique ex n. 4. pro hac ſenten tia, & iura expendit, & concludentia fundamenta adducit, & num. 7. profitetur, quod Azonis opinio frequentius fuit in contradictorio indicio obſeruata, & vti verior recepta, & pro illa ſ æpiſ ſimè fuiſ ſe iudicatum, vt authoritate, & teſtimonio probat ibid. Eandem quoque opinionem acriter defendunt, & veriſ ſimam reputant Theophilus, præclariſ ſimus Iu ſtiniani interpres, in §. hoc etiam, Inſtit. de legitima agnatorum ſucceſ ſione. Ioannes Criſpus à Montibus, in §. item vetuſtas, Inſtit. de hæred, quæ ab inteſtat. deferun. Ioannes Corraſius in l. hæres, n. 12. C. de impuberum & aliis ſubſtit. Loriotas. in l. prima. ff. de gradibus, pag. 28. & ſeq. Petrus Coſtalius, in l. prima, §. interdum, ff. de petitione hæreditatis, Ludou. Charondas, ad Vlpianum, Inſtit tit. 26. §. agnatorum, & ibidem Iacobus Cuiacius, Iacobus Reuardus ad leges duodecim tabularum, c. 19. pag. 62. Petrus Pithæus, in notis ad aliqua Iureconſultorum Fragmenta, pag. 106. in principio, verbo, iam dudum. Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 2. q. 4. a. 7. n. 14. Maſuerius in practica, titulo, de ſucceſ ſ. & vltimis volunt. n. 26. Ioannes Mercerius, in notis ad Conſtan. Harmenopul. Curtius Burgenſis, ad Theophilum in loco nunc præcitato. Gaſpar Caballinus, in ſecunda parte milleloquiorum iuris, c. 619. Iacob. Ardizon. In ſumma, tit. de ſucceſ. feudi, verſiculo, verumtamen ſi eſt frater. Martin Soliman. in rubrica, qui ſuccedere in feudis, nu. 195. Federic Schneid. lib. 1. interpret. feudal. titul. 8. de ſucceſ ſione feudi, pag. 46. Matthæus Buſember. in conſ. 83. per totum, lib. 2. Hieronym. Gabriel, in conſ. 135. n. 3. lib. 1. Laurentius Cimeterius, inter reſponſa Iuſtini Globeri, conſ. 7. nu. 1. Hanetonus, lib. 2. de feudis, c. 6. per totum. Ioannes Ficchardus, lib. 6. communium opinionum. verbo, fratrum filij. Præpoſitus Senenſis, in ſuis quæ ſtionibus, caſu 7. q. 6. Ioannes Lucius, lib. 8. placitorum ſummæ apud Gallos Curiæ, tit. 1. deciſ. 6. Minſingerus, practicarum obſeruationum, Centuria 3. obſeruation. 54. & en §. cum filius, Inſtit. de hæred. quæ ab inteſtat. deferunt. verſiculo, item ſi ex duobus. Pyrrhus Angleberm. ad conſuetud. Aurelian. tit. de ſucceſ ſionibus, cap. 27. pag. 98. qui citat Aurelianenſem ſcriptam conſuetudinem, confirmantem expreſsè Azonis opinionem. Iacobus Bucherelus, in gloſ ſa ad §. hoc etiam, Inſtit. de legitima agnatorum ſucceſ ſione, pagina 339. Ioannes Cephalus, in Conſil. 431. per totum, lib. 3. qui omnibus contrariæ partis fundamentis latiſ ſimè confutatis, negat cum Accurſio eſ ſe crebriorem ſententiam, nec in eodem Accurſio vim aliquam eſ ſe faciendam, ideò aſ ſerit, quod ſibi ipſe contradixerit, & Azonis ſententiam fuiſ ſe ſemper, & eſ ſe veriſ ſimam profitetur, ac pro ea ex num. 8. vſque ad num. 33. adducit duodecim fundamenta. Azonis etiam ſententiam ſequutus eſt Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 4. ſolutione 3. num. 30. fol. 229. Andreas Fachin. controuerſiarum iuris, lib. 6. c. 3. per totum, qui tria præcipua fundamenta pro hac parte expendit. Angelus Matthæacius, de legatis & fideicommiſ ſis, lib. 2. c. 7. ex num. 7. vbi fex præcipua fundamenta pro Azone perpendit, & concludit, Azonis opinionem, vt magis communem, magiſque tutam, imperialique indicio atque authoritate confirmatam, hodie ab omnibus receptam eſ ſe, & eſ ſe firmam, ſtabilémque concluſionem, filios fratrum hæreditatem diuidere in capita, non in ſtirpes; propterea leges antiquas non fuiſ ſe â Iuſtinianeis nouellis correctas. Ex noſtris verò, Hiſpaníſque Authoribus fuere eandem opinionem Azonis ſequuti Montal, in 16. titulo 6. lib. 3. fori, verbo, O ſobrinos. col. 2. verſic. item nota. Fortunius Garſia, in l. Gallus. §. idem credendum, num. 47. ff. de liberis & posthumis. Didacus Couar. de ſucceſ ſionibus ab inteſtato, concluſ 8. num. 8. Ioannes Olanus, in concordia antiqui iuris ciuilis & regni, verbo, fratrum filij. Ferdinand. Vaſq. Menchac. de ſucceſsionum reſolut. lib. 2. c. 13. num. 13. Cifuentes in. l. 8. Tauri, num. 4. Ioannes Lup. ibidem, num. 6. Didacus del Caſtillo, gloſ ſa prima, verſic. ſi tamen eſt contentio Ferdinandus Atias, num. 12. verſic. & vt liqueat[*] materia. Tellus Ferdinandez, num. 3. qui optime inſurgit contra Antonium Gomezium, quatenus ille voluit, quod opinio hæc Azonis correcta eſ ſet ex deciſione dicta l. 8. Tauri, & aduertit, adeò dubiũ eſ ſe Antonium eundem, vt n. 14. aſ ſeuerauerit in hoc regnoiudicandum eſ ſe ſecundũ opinionem Azonis, quam conſtanter Tellus defendit etiam in terminis iuris communis, ſic vt in patrui ſucceſ ſione ſemper repræ ſentationi locus ſit inter diſpares gradu, quo caſu proprie loquitur d. lex 8. Tauri. Secus quando omnes ſunt in tertio æquali gradu, tunc namque ſuccedi in capita, omni repræ ſentatione ſecluſa, non in ſtirpes, ſecure & vere affirmat. Nam in primo caſu, videlicet, quando filius fratris cum patruo concurrit, ideo in ſtirpes ſuccedit, quia venit ex ſola perſona patris, quam repræ ſentat, non vero ex propria perſona, quia alter proximior in gradu eum excludebat; ideo merito ſuccedit in ſtirpem, & ad eam partem admittitur, quam ipſe pater percepturus eſ ſet, ſi viueret, ſed in ſecundo caſu, quando ſuccedit, cum alijs eiuſdem gradus, quia nemo eum antecedit, & ex propria perſona venit, merito in capita, & non in ſtirpem ſuccedendum erit: Gregorius Lopez, in l. 5. tit. 13. partita 6. verbo, Por cabe ças, Roxas in epitome ſucceſ ſionum, c. 32. num. 18. & 19. qui Telli Ferdinandez obſeruationem ſuperiorem ſequitur, & Antonij Gomezij contrariam adnotationem reprehendit, dicens, quod dicta l. 8. Tauri, tantum loquitur in ſucceſ ſione patruorum, quod conſobrini ſuccedant cum patruo ſuperſtite, in ſtirpes non in capita, cum ſint in diſpari gradu, quo caſu datur repræ ſentatio vlterioribus cum proximioribus, ſed quando ſucceſ ſio eſt inter eoſdem eiuſdem gradus, vt in ſpecie propoſita, nihil prorſus de hoc diſponit d. l. 8. Tauri, & ideo ius commune ſeruandum eſt. Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogenijs, lib. 3. capit 7. num. 21. & 22. qui dicit Azonis ſententiam comprobaram eſ ſe ex deciſione dictæ l. 6. tit. 13. partita 6. quæ ſequuta fuit opinionem Azonis, eamque partitæ; legem nequaquam correctam eſ ſe ex deciſione præfatæ l. 8. Tauri. Ioannes Matiençus in l. 5. tit. 8. gloſ ſa prima, num. 15. Ceruantes in dicta l. 8. Tauri, num. 18. optime Humada in l. 2. tit. 15. partita 2. gloſ ſa 17. num. 6. Auendañus in eadem l. Tauri. 8. gloſ ſa prima. latiùs in l. 40. Tauri, gloſ ſa 14. ex num. 9. vſque ad numer. 19. quo loci, dicto num. 9. eadem in propoſito vtitur ratione, qua Tellus Ferdinandez, antea relatus, vtebatur. Deinde num. 11. expendit textum in authent. de hæredibus ab inteſtat. venient, dum repræ ſentationem vocat priuilegium: non enim eſ ſet priuilegium, quando conſobrini inter ſe concurrerent, cum tunc æquali gradu eſ ſent. Eandem quoque Azonis opinionem tuentur Hieronymus de Cæuallos practicar. commun. contra communes, quæ ſt. 221. pater Ludouicus Molina, tom. 3. de Iuſtitia & iure, disput. 626. num. primo ad finem verſic. vtrum filij fratrum, fol. 388. & disput. 627. num. 7. verſic. præte, rea iuxta Azonis, fol. 148. Pro hac autem opinione (vt ex dictis hactenus[*] apparet) poſ ſunt & iura, & rationes, ſiue fundamenta quamplurima expendi, quæ fortiſ ſimè, & concludenter adſtringunt, & expenduntur ex propoſito per Ioannem Cephalum, Antonium Theſaurum, Andream Fachineum, Angelum Matthæacium, & alios in locis vbi ſupra citatis, ſed alijs prætermiſ ſis conſultò, Telli Ferdinandez rationi ſuperius adductæ (quæ ex mente communi procedit, & concludens eſt) inhærendum firmiter erit. Nam cum ex diuerſis fratribus filij ſoli inter ſe concurrunt, nec ab aliquo patruo præceduntur, æquales gradu ſint, quoad patrui prædefuncti ſucceſ ſionem de qua agitur, non eſt cur inter ipſos repræ ſentatio in ducatur, aut induci valeat, nec etiam forma ſuccedendi in ſtirpes, quæ in caſu diuerſo omnino introducta eſt, vt ex ſuperioribus conſtat: deinde inducendus eſt textus in authent. poſt fratres. 2. C. de legitimis hæredibus. quatenus docet, ſolum inter fratres, & fratrum filios admitti ſucceſ ſionem in ſtirpes in linea tranſuerſa: & ſic apertè ſignificat, quod cùm fratrum filij ſoli reperiuntur inter ſe, nec concurrunt cum patruo, ſuccedunt patruo prædefuncto in capita. Et idem clare ſignificat textus in dict authent. de hæredibus ab inteſtato venientibus. §. ſi igitur, el 2. in fine, verſic. ſed & ipſis. Inquit namque Imperator, nunc competere filijs fratrum priuilegium huiuſmodi, quando cum patruis concurrunt; quapropter ſi nullus patruus ſupereſt, id dici non poteſt. quod ibi non dicitur, ſed potius contrarium, ex ratione ſuperius adducta. Et ita ponderat, atque fortiter inducit Fachineus dict. cap. 3. verſic. quod autem ex nouella. Alia plura fundamenta (vt dixi) penes ipſos Authores, quos antea retuli, inuenientur; verè tamen hoc loco adducta ſufficiunt, cum adeò euidenter concludant. Cæterum quando plures patrueles, ſiue conſo[*] brini tractant inter ſe de ſuccedendo alteri ſuo patrueli, ſiue conſobrino, vtrum ſucceſ ſio fiat in ſtirpes, vel in capita, dubitari ſolet? Et quidem Baldus in conſil. 199. Ad euidentiam, lib. 3. in nouis, quod in ſtirpes futura ſit ſucceſ ſio, clarè tuetur, & Baldi traditionem, atque conſilium ſequi videtur Craueca in conſil. 303. in fine. Contrariam tamen ſententiam, imo quod in capita ſucceſ ſio eſ ſe debeat, tenuit idem Baldus ſibi contrarius in capit. primo. §. & quia vidimus, Qui feudum dare poſ ſunt. Brunus in conſil. 76. num. 4. vbi tres concluſiones adducit, & firmat in tranſuerſalibus. Prima eſt, quod vbi concurrunt filij fratrum cum patruo in ſuccedendo alteri patruo, veniunt in ſtirpes, & non in capita, & hic eſt certus caſus, vt ſupra vidimus. Secundus ca ſus eſt, vbi filij fratrum ſoli veniunt ad ſucceſ ſionem patrui; & tunc in ſtirpes veniunt, & non in capita, ſecundum opinionem Accurſij, quam ipſe Brunus ſequitur, ſed malè, vt ſupra quoque vidimus. Tertius & vltimus caſus eſt, vbi filij fratrum veniunt ad ſucceſ ſionem aliorum quàm patruorum vel auunculorum, & tunc inquit Burnus, quod veniunt in capita, & non in ſtirpes. Et idem quoque tenuit Curtius iunior in tractatu de feudis, tertia parte, quæ ſt. 4. ad finem. Riminaldus ſenior in conſil. 424. ad finem, lib. 3. per textum in authent. de hæred. ab inteſtato venientibus, §. ſi verò neque fratres. Vbi eſt ca ſus clarus, quod ſi defunctus neque fratres, neque filios fratrum reliquerit, omnes ex latere cognati eiuſdem gradus, ad hæreditatem vocantur in capita, Berous in conſilio 68. numero 36. libro primo Runinus in conſ. 8. ad finem, volumine primo. Ioannes Cephalus in conſil. 581. num. 19. lib. 5. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, nu 101. Hieronymus Gabriel in conſ. 135. lib. 1. vbi optime in propoſito, & ponit ca ſum, in quo tractabatur de hæreditate cuiuſdam Polydori defundi, nullis relidis aſcenẽtibus , nec deſ cẽdẽcibus , nec fratribus, nec eorũ filijs, ſed quibuſdã cõ ſobrinis ; & inquit, quod ſine dubio dicti cõ ſobrini inter ſe vocantur in capita, non autem in ſtirpes, ſicque omnes paſ ſim tenere, & quod nemo (quod ſciat) auſus vnquam fuit affirmare, quod ſuccedant in ſtirpes, & rationem Concludentem adducit, & eum refert, & ſequitur Hippolytus Riminaldus in conſ. 526. ex nu. 22. cum multis ſequentibus, lib. 5. vbi diffusè ſe habet in propoſito: eandem quoque præ ſtat reſolutionem Iacobus Canceritis variarum, cap. 5. num. 12. Patruus verò præfertur fratribus patruelibus in[*] ſucceſ ſione conſobrini, idcirco ſi aliquis vita functus eſt, relicto patruo, atque item duobus fratribus patruelibus, ideſt, filijs aliorum patruorum iam defunctorum (quos communiter primos appellant) patrui iura tunc potiora erunt, nec aliquid iuris fratres patrueles in ſucceſ ſione habebunt, quia patruus in hac ſpecie, propinquiori gradu defuncto attingit, quam fratres patrueles, quippe cum ille in tertio gradu, ij in quarto contingant. Et ita probat textus in l. auunculo, C. communia de ſucceſ ſionibus, per quem ita in terminis reſoluit Ioannes Parladorius rerum quotidianarum lib. 2. c. 15. Roxas in epitome ſucceſ ſionum, cap. 5. num. 21. & cap. 32. num. 22. Franciſcus Burſatus in conſil. 170. numero 28. & 29. lib. 2. Verumenimuero, quamuis in ſucceſ ſione bono[*] rum liberorum & diuiſibilium, & vbi plurium concurſus datur (vt dixi) præfata procedant, nec vltra fratrum filios repræ ſentatio concedatur de iure communi; in maioratus tamen aut primogenij cuiuſque ſucceſ ſione, id de iure noſtro regio nequaquam procedit: repræ ſentatio namque inter tranſ uęrſales, etiam vſque in infinitum procedit iure Hiſpano, & filius fratris maioris, ab eóque deſcendentes præferuntur patruo, qui erat frater vltimi poſ ſeſ ſoris, licet illi ſint in centeſimo gradu, inſtituentis maioratum reſpectu. Denique, (vt ſtatim dicetur) inter tranſuerſales ( quocũque in gradu illi ſint) vnuſquiſque fratrum ſuam lineam conſtituit, ſic vt linea maioris præferatur lineæ ſecundi; linea ſecũdi ; tertij lineæ, & ſic deinceps; vt ſemper ac regulariter primogenituræ linea conſideretur, eáque cũ præcedentia ad alias lineas cõpetat , vt ſtatim probabitur. Hoc autem omnia probantur ex ſingulari deciſione l. 40. Tauri, quæ hodie eſt l. 5. titulo ſeptimo, lib. quinto, nouæ. collectionis Regiæ, in illis verbis, Lo qual no ſolamente mandamos, que ſe platique en la ſuceſ ſion del mayorazgo a los aſcendientes, pero aun en la ſucceſ ſion del mayorazgo a los tranſuerſales, per quã legem, ita in terminis, quod repræ ſentatio in maioratibus, ſeu primogenijs non ſit ad fratres, fratrumque filios coarctanda, ſed quod ad omnes primogenitos, eorumque lineas, protrahi debeat, con ſtanter renuerunt Didacus Couarr. practicarum, cap. 38. n. 10. verſic. Tertiò ad intellectum. Emanuel Coſta in quæ ſt. patrui & nepotis. 2. parte, num. 32. & 3. parte, num. 59. Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogenijs, lib. 3. cap. 7. num. 10. & 11. Ioannes Matiençus in dicta l. 5. tit. 7. gloſ ſa 4. libro 5. nouæ collect. Regiæ, & in l. 5. tit. & gloſ ſa prima, num. 17. & ibi Azeuedius n. 3. Humada in l. 2. tit. 15. part. 2. gloſ ſa 17. num. 7. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. in nouis, quæ ſt. 67. ex num. 23. & 24. cum ſequentibus, in antiquis verò quæ ſt. 66. eiſdem numeris. Antonius Pichardus ad tit. Inſt. de hæred. quæ ab inteſtato deferun. de repræ ſentatione, §. 2. num. 23. & 24. & vide latius infra, ex num. 91. cum ſeq. Sed quò dilucidè magis Taurinaæ dictæ legis cõ ſticutio [*] perpendatur, & præfatorum Authorum ad eiuſdem interpretationem, traditiones nonnullæ diſeuriantur: operæpretium erit hoc loco aliquantulum circa ipſammet legem inſiſtere, ac primum animaduertere, Taurinam dictam deciſionem videri communiter iuri communi contrariam, ab illóque exorbitantem. In primis namque, ex recepta Interpretum ſententia (à qua tamen meritò diſceſ ſimus, num. præcidentibus) ius commune ſolum admittit repræ ſentationem in his ſucceſ ſionibus, quæ iure hæreditatio deferuntur, non vero in his, quæ iure ſanguinis; quamuis (vt ſupra quoque dixi) dubia admodum hæc opinio ſit ex his, quæ dicto loco contra communem perpendi, dicta l. verò Tauri 40. repræ ſentationem admittit in maioratibus, in quibus non hæreditario, ſed ſanguinis iure, atque ex prouidentia & diſpoſitione hominis ſucceditur. Huic tamen aduerſus deciſionem illam dubitandi rationi concludenter reſpondetur, negando aſ ſumptum præfatum, & contrarium tenendo, vt ſupra quoque loco prædicto tenui. Deinde, ius commune (vt ſupra vidimus) in linea[*] collaterali, ſeu tranſuerſa duntaxat admittit repræ ſentationem vſque ad filios fratrum prædefunctorum, nec vltra conceſ ſit eã ; ipſa vero lex 40. Mau. pleniùs prouidet, & inter tranſuerſales quoque, ſicut inter deſcendentes, abſque graduum reſtrictione repræ ſentationem inducit, & non modò poſt fratrum filios, ſed & vlteriùs infra, vt ſtatim probabitur. Verum rationi huic, facilè etiam & verè reſpondetur, iura adducta ſuperius, quæ id probant, nempe tex. in d. authent. ceſ ſante, & in dict. authent. poſt fratres, loqui in alijs ſucceſ ſionibus extra maioratuum cauſam, in quibus diuerſa ratio militat; in maioratuum vero succeſ ſione contra eſ ſe, & quidem mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, ſic plene concedi debet repræ ſentatio, prout in d. l. Tauri, pleniſ ſimè concedi ſ æpè diximus, & infra dicemus. In rei igitur veritate, valde differunt in materia hac, in qua verſamur, repræ ſentatio illa de iure communi inter tranſuerſales quoque introducta in bonis liberis, & cum concurſu aliorum, in qua cum limitatione & reſtrictione, ius ipſum commune admiſit repræ ſentationem vſque ad fratres, & filios fratrum, vt in dictis iuribus, & repræ ſentatio in ſucceſ ſione primogeniorum, in dicta l. 40. introducta, in qua legis eiuſdem conditores, indiſtinctè, & verbis vniuerſalibus omnes gradus comprehendentibus, tranſuer ſales ad ſucceſ ſionem admittunt, vt parentum per ſonas repræ ſentent. Eò magis, quòd in ſucceſ ſione ab inteſtato, duntaxat conſideratur gradus, vt ſupra probaui, & deducitur ex iuribus præcitatis ibi, ſub num. 67. & tribus ſequent. & ex l. 12. §. hæc hæreditas, ff. de ſuis & legitimis hæredibus: In ſucceſ ſione vero maioratus primò conſideranda eſt linea, & deinde atque ſecundò gradus, vt per Molinam lib. 3. c. 4. ex num. 14. & capit. 6. ex numero 33. Sic autem in noſtro propoſito linea conſideratur, vt ipſa cum præcedentia & continuatione linearum, atque diſ currendo per lineam primogenitorum de vno primogenito in alium, in infinitum ſuo ordine, competat, idque ſic in linea tranſuerſalium, ſicut in deſ cendentium linea procedat, vt infra probabitur, & tradit Ludouicus Molina de Hiſpanorum primog. libro 3. capit. 6. ex numero 29. alios plures referam ſtatim. Præterea, repræ ſentatio illa, quæ de iure communi in caſibus ſuperiori obſeruatione propoſitis, inducta fuit, non ad excludendum omnino patruos, ſiue in ſucceſ ſione aſcendentium, ſiue tranſuerſalium; ſed ad concurrendum, & ſuccedendum cum ipſis, concedebatur. Idcirco in ſucceſ ſione indiuidua, in qua vnus tantum eſt admittendus, quod repræ ſentatio dari non poſ ſet, cum inde cæterorum reſultaret excluſio, authores nonnulli, & quidem maximi nominis aſ ſeuerarunt, prout cos retulit, & ſic annotauit Velazquez Auendañus in dicta l. 40. Tauri, gloſ. 13. num. 1. ius verò repræ ſentationis in maioratibus ſeu primogenijs, legemet ipſa Tauri introductum, non modo concurſum, ſed etiam exclu ſionem â toto operatur, & omnem difficultatem, atque Authorum altercationem lex illa ſubmouet. Cæterum ratio hæc parum efficax in propoſito mihi videtur, & deciſionem d. l. Taurinæ, nullatenus ſubuertit, nam & ſi id renuiſ ſent Authores nonnulli attento iure communi, quod nunc dicebamus; alij verò & ſummæ authoritatis Interpretes contraria in ſententia ſuerunt, & ius repræ ſentationis, etiam vim excluſiuam habere, & in ſucceſ ſione quoque indiuidua admittendum fore cum cæterorum exclu ſione firmarunt, prout Auendañus metipſe dicta gloſ ſa 13. num. ſecundo, obſeruauit. Idcirco lex ip ſamet Tauri, ſic rectè deciſum reliquit, vt amplius de hoc difficultas non eſ ſet, vt eidem Auendaño placuit. Addiderim ego vltra ipſum, & alios, vtcunque res eſ ſet iure communi attento, ex deciſione dictæ legis Taurinæ compertum eſ ſe, ſic repræ ſentationem introduci in primogeniis & maioratibus, vt concurſus excludatur omnino, & vni duntaxat prælatio concedi debeat (id quod iuxta maioratuum eorundem naturam, ex qua vnus tantum ſuccedere poteſt, ac debet, fieri debuit neceſ ſario, vt infra dicetur) & ideo deciſioni legis illius inhærendum erit tam in eo, quod vni prælatio detur, & cæ terorum excluſio inducatur, quàm in altero, quod ræpræ ſentatio vſque in infinitum, etiam inter tranſ uerſales procedat. Nam vt inquit Baldus in dict. authent. ceſ ſante, num. 2. C. de legitimis hæredibus. Materia repræ ſentationis non vadit omnino per naturales rationes, ſed quia ſic viſum fuit Legiſlatori. Conditores autem dictæ l. Tauri, non quia ſic ſibi viſum fuit, ſed quòd rectam, ſtrictámque iuris rationem obſeruarent (vt ego credo) ita ſtatuerunt. Primum namque, excluſionis inquam cæterorum, & prælationis vnius, naturæ primogeniorum ſeu maioratuum, ſic conueniebat, vt aliter id ſtatui non poſ ſet, nunc dicebam, & in ſucceſ ſione indiuidua reprę ſentationem admittentibus Authoribus lex ipſa cõ uenit . Secundum vero, inductionis ſcilicet repræ ſentationis vſque in infinitum inter tranſuerſales; & eorundem maioratuum naturæ, præcedentiæ etiam illi, atque continuationi linearum, eademmet lege precipuè conſideratæ, ſic conuenit, vt primogenitura illa, & linearum præcedentia, atque continuatione inducta, aliter ſtatui non poſ ſet. Nam & iure communi attento, quoties maioratuũ ſucceſ ſio per lineas deriuatur, repræ ſentatio vltra tertium gradum, & vſque in infinitum admittitur. Quod expreſ ſim tradiderunt, Alexander in conſil. 26. lib. 3. Socinus ſenior in conſil. 37. volumine 3. Socinus iunior in conſil. 116. num. 17. lib. primo, Pariſius in conſil. 36. num. 5. lib. 3. Tiberius Decianus in conſil. 9. ſub num. 54. verſ. tertia coniectura, lib. 2. Philippus Portius in conſil. 55. per totum, primogenituram autem inter tranſuerſales quoq; potuiſ ſe, atq; debuiſ ſe conſiderai in infinitum, ex his probabitur, quæ numeris, ſequentibus, & iterum ad finem huius capitis adnotabuntur. Et in terminis tenuerunt, arq; etiam iure communi attento, cõ ſiderarunt eam Authores relati per Auendañum, in eadem l. 40. Tauri gloſ ſa 14. n. 20. Et quamuis alij contrà tenuerint, & res hæc dubia videretur, eodem iure communi inſpecto, vt per Auendañum eundem n. 19. poſt deciſionem tamen ipſius legis Taurinæ, dubitatio omnis ceſ ſauit, ſic que potuit iuridicè introduci ex eadem maioratuum natura (vt dixi) prout ex ratione decidendi ad eandem. l. Tauri, conſtabit. Deniq; & vltimo, iuxta Azonis ſententiam ſupra relatam. quando filij diuerſorum fratrum ſoli ſunt, nec concurrunt cum aliquo patruo, per capita ſuccedunt, idq; iure, & ratione communi ſubſiſtebat: d. lex verò Tauri 40. repræ ſentationem admiſit ad ſuccedendum in maioratu, etiam ſi nulli ſuperſtites ſint fratres vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, ſed ſoli conſobrini ex multis fratribus. Atque adeò ſi ex fratre maiori defuncti, ſuperſtes ſit vnus filius minor natu, quàm ſint filij ex alijs fratribus, aut ſuperſtes ſit filia, illa namq: reprę ſentando patrẽ ſuum, fratrem maiorem defuncti, excludit à maioratu filios maſculos, etiam natu maiores aliorum fratrum minorum defuncti, cum tamen ſi locum non haberet repræsẽ tatio , filij maſ culi minorũ fratrũ excluderẽt fœminã illam, vt rectè annotauit pater Lud. Molin. tom. 3. de iuſtitia & iure, disp. 627. n. 7. In fin. fol. 419. quod etiam nullo modo vrget, vtpote cum repræ ſentatione in ſucceſ ſione indiuidua (qualis eſt mairoatuum ſucceſ ſio) inducta, id eſ ſe debeat quod nũc diximus, nec illa procedere poſ ſint, quæ iure communi attento, in aliis ſucceſ ſionibus obtinebant. Cũ etiam filia fœmina (vbi fœminæ à maioratus ſucceſ ſione nõ excluduntur) patris ſui perſonam repræ ſentans. ſic debeat patruum excludere, ac nepos maſculus excludere, poſ ſet, vt infra dicetur. Hæc inquam omnia per totum hunc numer adducta, & alia nonnulla (quæ ad hæc, & rationes communes in quę ſt. patrui & nepotis reducuntur) obſtare videbantur, & nunc quoq; quod obſtent, aliquibus videtur, quod d. Taurinæ legis conſtitutio non ederetur, aut iam edita, quanto magis fieri poſ ſit, debeat reſtringi. Nihilominus tamen aſ ſerendum eſt, ſic legis eiuſdem conſtitutionem proditam fuiſ ſe, vt non iuris communis correctoria, ſed potius iuxta ipſorum maioratuum naturam eſ ſe videatur, prout ex dictis hoc eodem n. & dicendis infra, conſtare poterit, quando ipſiuſmet conſtitutionis ratio decidendi reddetur, & an in maioratu locus ſit repræ ſentationi, inquiretur. Et hactenus de prima obſeruatio ne ad d. l. Tauri 40. quatenus de ſucceſ ſione tranſ uerſalium loquitur, & de his, quæ ipſam legem dubiam efficiunt, & à iute communi diſ ſonantem. Erit deinde & loco ſecundo obſeruandum, poſt dictam Taurinam conſtitutionem editam, nullum vnquam dubitaſ ſe, quin repræ ſentatio detur in quacunque ſucceſ ſione indiuidua, ſic que in Hiſpanorum primogeniis, atque vinculis, & maioratibus perpetuis, inter fratres, fratrumq; filios, imo eam inter hos primi gradus tranſuerſales, vnanimiter omnes conceſ ſiſ ſe, nec aliquem in hoc diſ ſentire. Quod dilucide & clare conſtat ex his, quæ ſcripta reliquerunt Emanuel Coſta in quæ ſt. patrui & nepotis, pag. 134. Didacus Couarr. practic. cap. 38. nu. 10. verſic. ſecundò potest. Gregorius Lopez in l. 2. tit. 15. part. 2. verbo, El mas propinquo, column. 2. verſic ſed quid ſi aliquis Mieres de maioratu, part. 2. cap. 6. num. 31. Ludouicus Molina de Hispan. primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 9. 10. & 11. Ioannes Matiençus in l. 5. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, gloſ ſa 4. in fine, & ibidem Azeuedus, ex num. 2. Humada in l. 2. tit. iij partit, 2. gloſ. 17. num. 7. Ioan. Gutier. praticar. lib. 3. in nouis, quæ ſt. 67. num. 23. & 24. in antiquis, quæ ſt. 66. eiſdem numer. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de Iuſtitia & iure, disput. 627. per totam Velazquez Auendañus in d. l. 40. Tauri, gloſ. 14. n. 20. in fine. Qui quamuis in tranſuerſalibus in remotiori gradu exiſtentibus diſ ſentiat, & ad terminos iuris cõmunis legem ipſam Tauri reſtringat. & Ludouici Molinæ, atque cæterorum opinionem impugnet; in hoc tamen fatetur, nullum diſ ſentire, dict. n. 20. & num. 21. rationem decidendi in hoc reddit ad illam legem, & alios Authores tacet, cum tamen ratiomet ipſa, quam aſ ſignat, ex his Autoribus proceſ ſerit, quos nunc adduxi, & in terminis aſ ſignauit eam Molin, libro 3. dicto cap. 6. ex num. 36. & cap. 7. num. 10. Tertio etiam loco obſeruandum eſt, ex eadem l.[*] 40. Tauri expreſ ſim deduci, repræ ſentationem in linea collaterali ad ſuccedendum vltimo poſ ſeſ ſori admitti, quando deſunt deſcendentes ex illo, & inde vltimo mortuo poſ ſeſ ſore, ad diſcernendũ , quis collateralis ſuccedere debeat, inſpiciendum eſt, num ille habeat, aut habuerit fratres. Et quidem ſi ſuper. ſtes ſit frater maſculus n maior natu comparatione cæterorum, is ſine vlla repræ ſentatione ſuccedit, vt proximior, & coniunctior ipſe præ cæteris. si vero ſit defunctus, & deſcendentes reliquit, ij equidem omnes repræ ſentando perſonam patris ſui excludunt patruos ſuos, proximiores in gradu poſ ſeſ ſori vltimo, quam ipſi ſint. Idémque dicendum eſt de ſingulis deſcendentibus, ſiue de ſobole omni illius fratris; ſinguli namque de eadem ſobole, repræ ſentando perſonam illius, præferuntur cæteris fratribus defuncti, & toti illorum ſoboli. Et idem de aliis fratribus dicendum eſt, id enim præcipue incendit dicta Taurina conſtitutio, prout in hoc, ſuperiori ob ſeruationi relati Authores conueniunt, & nouiſ ſimè omnium rectè explicauit, atque percepit Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iure, diſput. 627. num. 6. fol. 417. Quartò præterea obſeruandum eſt, poſt deciſio[*] nem etiam d. l. 40. Tauri, quæ hodie (vt dixi) eſt l. 5. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. regiæ, vbi cauetur, quod nepos vltimi poſ ſeſ ſoris ex filio, maiori prædefuncto, repræ ſentet perſonam patris ſui, ſicque præferendus ſit patruo ſecundo, vel tertio, vel quarto, aut deinde genito: idque in ſucceſ ſione maioratus intelligatur, tam in ſuccedendo aſcendentibus, quàm tran ſuersalibus: poſt deciſionem, inquam, illam, dubitari communiter, de quibus tranſuerſalibus lex ipſa intelligi debeat, an de his ſolis tranſuerſalibus vltimi poſ ſeſ ſoris, qui à primo inſtitutore deſcendunt, vel etiam de his, qui ab ipſo non deſcendunt. Et quidem Gregorius Lopez in l. 2. tit. 15. part. 2. verbo, El mas propinquo, ibi, & quid ſi aliquis. Antonius Gomezius, in l. 8. Tauri, n. 19. circa finem, verſic. aduertendum tamen. Mieres de maioratu, part. 2. quæ ſt. 6. num. 31. clare Voluerunt, quod dicta lex intelligenda ſit, ac procedat duntaxat in his tranſ uerſalibus, qui à primo inſtitutore deſcendunt, eoſ que ſequutus eſt Velazquez Auendañus in dict. l. Tauri 40. num. 25. 26. 27. & ſeq. & hæc opinio triplici ratione comprobari poſ ſe videtur, vt Ludouicus Molin, de Hiſpan. primog. lib. 3. cap. 7. num. 9. in principio, comprobauit. Quatuor etiam rationes pro eadem parte adduxit Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. in nouis, quæ ſt. 67. ex num. primo, vſ que ad num. 13. in antiquis quæ ſt. 66. eiſdem num. Has ideo, atque ſciens & conſuto omitto, quod ipſiſmet eruditè, & verè, atque cõcludenter reſponderint Molina dict. num. 9. ex verſic. nec obſtat. Ioannes Gutierrez, vbi ſupra, ex num. 16. cum multis ſeq. ideo vt iam, quod opinionem iſtam ſalſam omnino, & menti, atque verbis dictæ l. Tauri contrariam, ſemper crediderim Quocirca totum contrarium firmi, ter aſ ſerendum eſt, imo quod dum lex illa Tauri agit de repræ ſentatione tranſuerſalium, non ſolum loquatur, & procedat in tranſuerſalibus vltimi poſ ſeſ ſoris, ſed etiam in transuerſalibus primi inſtitutoris, & ſic in transuerſalibus vtriuſque, vſque in infinitum. Quam ſententiam in terminis prædictis aduerſus Gregorium Lopez, & ſequaces defendunt acriter Didacus Couarru. practic. dict. cap. 38. n. 10. in verſic. ad intellectum. Emanuel Coſta, in quæ ſt. patrui & nepotis, pagina 134. verſic. ſexto & vltimo. Erudite Ludouicus Molina, qui & hanc partem comprobat, & contrariæ fundamentis reſpondet (vt ſupra dicebam) de Hiſpan. primogeniis, lib. 3. dicti. cap. 7. num. 9. per totum, Humada in dict. l. 2. tit. 15. part. 2. gloſ. 17. num. 7. & gloſ. 18. num. 2. Ioannes Matiençus in dicta l. 5. titul. 7. gloſ ſa 4. num. 4. ad fin. & ibidem Azeuedus num. 1. Ioannes Gutierrez, qui ex profeſ ſo, atque latiſ ſime omnium quæ ſtionem hanc pertractat, practicarum lib. 3. quæ ſt. 66. ex num. 13. in antiquis, in nouis vero quæ ſt. 67. eodem num. Sequitur etiam reſolutionem eandem Pater Ludouicus Molina de Iuſtitia & iure, diſput. 627. num. 9. fol. 420. tom. 3. & vere pro hac parte concludenter vrget, quod lex illa Tauri generaliter loquitur in omnibus tranſuerſalibus, & ſic generaliter & abſolute intelligi, atque accipi debet, & cum non diſtinguat, nec nos distinguere debemus: l. non diſtinguemus, ff. de arbitris, l. de pretio ff. de public. in rem actione, l. prima. §. & generaliter. ff. de legat. præ ſtand. & conſequenter lex illa, tam de tranſuerſali vltimi poſ ſeſ ſoris, quàm inſtitutoris intelligenda eſt, nam (vt inquit Molina) tam vnus, quàm alter tranſuer ſalis eſ ſe dicitur: & ad hoc vt ſucceſ ſor tranſuerialis ſit, non requiritur quod à primo inſtitutore deſ cendat. Imo (vt ipſe Molina cum iudicio annotauit) ſi vere conſideretur verbum, tranſuerſales, apertius ſignificat eos, qui non deſcendunt à primo in ſtitutore, quam eos, qui ab ipſo deſcendunt, cũ primi non poſ ſint aliter, quam tranſuerſales appellari; vltimi vero non poſ ſint tam proprie tranſuerſales, quam deſcendentes reſpectu primi inſtitutoris dici. Id quod vltra Molinam probatur per text. in l. Iuriſconſultus, § ſunt & ex lateribus. ff. de gradibus. l. 2. tit. 13. part. 6. cap. 1. de feudo Marchiæ, cap. primo, de ſucceſ ſione fratrum, tradit Socinus iunior in conſ. 116. num. 9. libro primo, ratione etiam, nam cum in ſucceſ ſione fideicommiſ ſaria, & maioratuum, teſtatori, aut inſtitutori, & non grauato, aut vltimo poſ ſeſ ſori ſuccedatur, vt certum eſt, & probatur in l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de legatis ſecundo, l. cohæredi §. cum filiæ. de vulg. & pup. eo ipſo quod lex illa dixit, Que lo miſmo ſe guarde en la ſuceſ ſion de los mayorazgos a los tranſuerſales, ſequitur neceſ ſariò, quòd egerit de tranſuerſalibus inſtitutoris maioratus, cui ſucceditur, & non vltimo poſ ſeſ ſori. Et ita recte ponderauit Ioannes Gutierrez dicta quæ ſt. 66. num. 14. & vltra eum, & reliquos, fortius adſtringitur ex verbis eiuſdem l. 40. ſi animaduertas, quod in repræ ſentacione ibidem introducta, in prima part. in qua dicitur, quod nepos patruo præferatur, iam conſultum fuit omnibus deſcendentibus inſtitutoris maioratus; etſi tranſuerſales eſ ſent, vltimi poſ ſeſ ſoris reſpectu, vt conſtat ex illis verbis, Aunque el hijo mayor muera en vida del tenedor del mayorazgo, o de aquel a quien pertenece, & ibi, Eſtos tales deſcendientes del hijo mayor por ſu orden, prefieran al hijo ſegundo del dicho tenedor, o de aquel a quien el dicho mayorazgo pertenecia. Vbi ponderandum eſt verbum illud in principio poſitum, O de aquel a quien pertenece. Et verbum aliud ſimile adiectum ſtatim, O de aquel a quien el dicho mayorazgo pertenecia. His namque verbis, non modo conceditur repræ ſentatio inter filios, nepotes, & deſcendentes poſ ſeſ ſoris maioratus, ſed etiam inter deſcendentes eius, qui ſi viueret. ius ſuccedẽdi haberet, qui tranſuerſales sũt vltimi poſ ſeſ ſoris reſpectu. Et ſic verbũ illud Aquien pertenece, refertur ad verbum Suceſ ſion, poſitũ in princ. legis. Vnde cum in ſecũda parte extendatur, atq; amplietur poſitum in 1. parte, in qua comprehenſi remanſerunt omnes deſcendentes inſtitutoris maioratus, quamuis eſ ſent tranſuerſales vltimi poſ ſeſ ſoris eiuſdem: neceſ ſario ſequitur dicendum, quod in ſecunda parte, in qua dicitur, Lo qual no ſolamente mandamos que ſe guarde, &c. intelligi debeat non ſolum de tranſuerſalibus vltimi poſ ſeſ ſoris, ſed etiam inſtitutoris maioratus, alioquin lex ipſa Tauri 40. quæ id voluit decidere, quod dubium erat de iure communi, & addere primæ diſpoſitioni, ſiue parti primæ, nihil noui diſponeret, quoniam repræ ſentatio inter deſcendentes, de qua agitur in prima parte, iam erat inducta, & etiam habebat locum de iure communi. Idcirco neceſ ſario intelligi debet, vt intenderit, atque clare voluerit, quòd repræ ſentatio inter collaterales inſtitutoris, quæ de iure Cõmuni habebat locũ inter fratres. fratrúm que filios, & vſque ad tertium gradum, in infinitum induceretur, ſicut inducitur inter deſcendentes inſtitutoris eiuſdẽ , & ſic vnus caſus alteri adæquatus maneret, & adæquaretur omninò. Quod inſinuat verbum illud, Pero aun, quæ ea in lege implicat maiora & diuerſa ab expreſ ſis. Probatur etiam & alia ratione, quæ deducitur ex æquiparatione repræ ſentationis facta ab eadem l. ibi: Lo qual no ſolamente mandamos, &c. Inter aſ cendentes, & tranſuerſales, ſed in ſucceſ ſione aſ cendentium, in infinitum deſcendentes admittuntur ex repræ ſentatione, vt dictum eſt, ergo & tran ſuerſales in infinitum admitti debent, & conſequenter, etiam inſtitutoris reſpectu tranſuerſales, vt recte deduxit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dicta quaſtione 66. num. 15. addiderim ego, præcipuam & fundamentalem illam repræ ſentationis inducendæ in ſucceſ ſione maioratuum rationem, quæ in linearum vniuſcuiuſque primogeniti conſtitutione, & omnium vniuſcuiuſque lineæ præcedentia & continuatione conſiſtit: vt infra dicendum eſt, & ſupra quoque dixi, ſic procedere in tranſuerſalibus inſtitutoris maioratus, & ab eo non deſcendentibus ſicutin tranſuerſalibus vltimi poſ ſeſ ſoris, ac in vtriſ que æqualiter, prout erudite annotauit Molina libro tertio, dicto capite ſeptimo, numero 11. in verſic. quæ omnia, ibi: Ita vt linea primogenitorum &c. Et ideo in tranſuerſalibus vtriuſque obtinere debet æqualitet. Addiderim etiam, prænotandum fore, non abſ que myſterio in eadem l. 40. Tauri, dictum fuiſ ſe in principio, En la ſucceſ ſion del mayorazgo. Et ſtatim iterum, ibi: A quien el dicho mayorazgo pertenecia. Iterum etiam in ſecunda parte, ibi: Lo qual no ſolamente mandamos, que ſe guarde y platique en la ſucceſ ſion del mayorazgo a los aſcendientes. Ecce vbi tribus in locis præfatis, in quibus ipſa lex loquuta eſt de deſcendẽ tibus , loquitur ſemper in ſingulari, El mayorazgo; quoniam deſcendentes ſolum poterant vno modo conſiderari. Cæterum quando agitur de ſucceſ ſione, atque repræ ſentatione tranſuerſalium, dicit lex illa, Pero aun en la ſuceſ ſion de los mayorazgos a los tranſuerſales. quoniam ij duobus poterant modis conſiderari, hoc eſt, reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, inſtitutoris etiam reſpectu. ideo vſa eſt verbo illo, Mayorazgo, plurali, vt ſic comprehenderetur omnis maioratus, ſic ille in quo poſ ſeſ ſor eſ ſet tranſuerſalis, quàm alius, in quo inſtitutor tranſuerſalis fuiſ ſet. Nec credendum eſt otio ſe, aut abſque myſterio id factum, cum verbum vnumquodque, imo & ſyllaba etiam in lege poſita, aliquid velit, ac debeat operari, iuxta vulgatas iutis regulas, & communes doctorum traditiones, de quibus plena manu agendum eſt in tractatu de coniecturis atque interpretat. vltimar. voluntatum. Et de his hactenus. Erit & quinto loco obſeruandum, atque in eodem propoſito, ex dictis per totum numerum præcedentem, manifeſtè deduci, veram eſ ſe eam ſententiam, quam ſuprà, num. 86. ex communi huius Regni Interpretum ſententia adduximus, ex eiſdémque, quaſi in neceſ ſariam & veram conſequentiam infer[*] ri, repræ ſentationem in ſucceſ ſione maioratuum tranſuerſalibus, in dicta l. Tauri 40. conceſ ſam, abſ que graduum reſtrictione, & vſque in infinitum procedere, etiam inter deſcendentes à fratre, vel ſorore, patruele, vel auunculo, vel alio quolibet conſanguineo vltimi poſ ſeſ ſoris. Non enim repræ ſentatio iſta regulis iuris communis ſubiicienda eſt, quibus (vt diximus) poſt fratres, fratrúmq; filios inter tranſuerſales repræ ſentatio nõ admittitur, ſi enim non gradus, ſed tantum perſona parentis quoad qualitatem primogenituræ repræ ſentatur, deriuando illam de patre in filium, & de primogenito in primogenitum, atque ex maioratus inſtitutione omnes primogeniti ordine ſucceſ ſiuo vocati videntur, non eſt cur iſtam repræ ſentationem ad gradus iuris communis reſtringamus; ſicut nec vocationes maioratuum reſtringuntur, ſed omnes agnatos, & cognatos, etiam in milleſimo gradu exiſtentes, comprehendere debent, prout Authores relati ſuprà, dicto n. 86. firmiter defendunt, & ante alios Lu douicus Molina (à quo ſuperiora emanarunt) de Hi ſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. n. 10. & nu. 11. quò loci concludit, reſolutionem hanc, nedum procedere, quando de deſcendentibus à fratre vltimi poſ ſeſ ſoris agitur, ſed etiam vbi agitur de concedenda repræ ſentatione inter filios, vel alios deſcendentes in infinitum à fratre, vel ſorore, patruele, vel patruo, vel auunculo, vel alio quolibet conſanguineo vltimi poſ ſeſ ſoris, vt nunc dicebam. Et quamuis addiderit, deliberandum de hoc eſ ſe, quando caſus contigerit, & ſic videatur firmiter in eo non reſidere, firmiter tamen, & abſque omni dubio in eo reſidendum erit, etiam ſi tranſuerſalis non deſcendat à fratre vltimi poſ ſeſ ſoris, ſed ab alio conſanguineo eiuſ dem, iam prædefuncto. Sic enim firmiter ea in ſententia remanſerunt Didac. Couar. Emanuel Coſta, Matiencus, Azeuedus, Ioannes Gutierrez, Humada, & Antonius Pichardus, relati ſuprà dicto n. 86. qui in his terminis, & in conſanguineo non deſcendente à fratre vltimi poſ ſeſ ſoris, loquuntur: Prout loquitur expreſ ſe Emanuel Coſta, eodem n. 86. relatus, vbi in hunc modum reliquit ſcriptum: Ex his reſoluo, quod etiamſi is qui maioratum inſtituit, atque etiam vltimus poſ ſeſ ſor, fuiſ ſet ex remotioribus tranſuerſalibus patrui & nepotis, qui de maioratu contenderet, nepos ex ſententia legis Tauri præferri deberet, quod ita reſoluit Couar. dict. n. 10. cuius opinionem valde probo. Ecce grauiſ ſimorum duorum Virorum pro hac parte iudicium, & ſententiam expreſ ſam; prout etiam cæterorum, quos anteà retulimus, vt conſtat ex relatione ibi facta, atque ex Ioanne Gutierrez practicarum lib. tertio, in antiquis, quæ ſt. 66. ex num. 16. & num. 23. cum ſequentibus: in nouis, quæ ſtione 67. eiſdem numeris, & ij quidem omnes abſque vllo timore ſic acriter tuentur, nec relinquunt deliberandum: non etiam fortaſ ſis deliberandum reliquiſ ſet Molina, ſi ob litem aliquam in ſupremo Hiſpaniæ Regio Senatu pendentem, ſententiam ſuam reſolutiuè & affirmatiuè proponere non timuiſ ſet. Rationes nãque omnes, quas ipſe adduxerat, alia etiam, quæ aliis in locis tradidit, ſic veritatem hanc euincunt, vt attenta deciſione dict l. Tauri 40. prout ſtatim ponderabitur, de hac reſolutione aliquatenus dubitare, nec aliter deliberandum relinquere liceat. Et in eiſdem terminis fuit quoque in ſuperiori ſententia pater Ludouicus Molina (dicto num. 86. non. præcitatus) is namque tomo tertio, de iuſtitia & iure, in quo agit de maioratibus, disputatione 627. num. octauo, folio 419. dubium propoſuit, quando poſ ſeſ ſor maioratus deceſ ſit, & fratres non habebat, nec deſcendentes ex fratribus, habebat tamen patruos, & tunc inquirebat, vtrum ad ſuccedendum in eo maioratu, filius patrui, natu maioris defuncti, aut in defectum filij, filia maior talis patrui repræ ſentet patrem ſuum, & excludat reliquos patruos, & ſobolem reliquam eorum. Eodem modo, ſi is poſ ſeſ ſor maioratus neque patruos habuit, habuit tamen plures patruos magnos, fratres aui ſui, num filius patrui magni, maioris natu defuncti; aut filia in defectum filij repræ ſentet patrem ſuum, & excludat reliquos patruos magnos, & totam eorum ſobolem. Et tandem affirmatiuè, atque indiſtinctè reſponder, Vt quandocunque pater, auus, aut proauui alicuius, ſi ſuperſtes eſ ſet, ſucceſsurus in maioratu eſ ſet vltimo illius poſ ſeſ ſori, & excluſurus erat reliquos; filius eius, & in defectum nepos, & in defectum nepotis pronepos, & ita conſequenter repreſentet perſonas ſuorum anteceſ ſorum defunctorum, perindèque ſuccedat, reliquósque excludat, atque ſuccederent & excluderent illi, quorum perſonas repreſentat. Præfati equidem Authores, plura fundamenta[*] pro hac ſententia expendunt, ac primus omnium Ludouicus Molina, de Hiſpan. primogeniis, lib. tertio, dicto Capite ſeptimo, num. 10. & 11. tribus in locis, atque adeò fortiter & concludenter ponderat verba dictæ. 40. Tauri, vt triplici eorumdem verborum inductione perſpecta, nullatenus valeat amplius de hac opinione ambigi, Cæteri relati ſuprà, dicto numero 86. ab eo accipiunt, nec aliquid addiderunt, non etiam addidit Humada, alio in loco vltra ibi relatum, in l. inquam 2. tit. 15. part. ſecunda, gloſ ſa 18. num. primo, & 2. Ioannes vero Gutierrez, practicarum lib. tertio, in antiquis, dicta quæ ſt. 66. ex num. 16. vſque ad numerum 27. veſtigia quoque, & fundamenta Molinæ ſequitur in omnibus, Verè igitur ſuperior aſ ſertio & ſententia clarè probatur in dicta l. Tauri 40. in illis verbis: Lo qual no ſolamente mandamos, que ſe platique en la ſucceſ ſion del mayorazgo a los aſcendientes, pero aun en la ſucceſ ſion de los mayorazgos a los tranſuerſales. Ecce vbi repræ ſentatio inter aſcendentes, & inter tranſuerſales æqualiter admittitur, ſed in ſucceſ ſione aſcendentiũ , deſ cendẽtes in infinitũ ex reprę ſentatione vocãtur , nec ad aliquem gradum reſtringuntur, vt ſuprà n. 62. & 63. annotaui, ergo idem dicendum eſt in tranſuerſalibus, per argumentum ab æqui paratis. Idq; maximè, quoniã æquiparatio facta fuit relatiuo illo, Lo qual, quod repetit omnes qualitates, vt rectè deduxit Molina, dicto c. 7. n. 10. in fine, & 11. quò loci concludenter ſatisfacit fundamento cuidam, quod pro parte contraria poſ ſet perpendi, videlicet, diſpoſitum ibi duntaxat, quòd repræ ſentatio tam reſpectu aſ cendentium, quam tranſuerſalium, locũ habeat; hoc autem intelligendum eſ ſe, non alterando ipſiuſmet repræ ſentationis naturam, imo illam in terminis iuris communis relinquendo. vt ſcilicet in deſcendentibus in infinitum protrahatur, in tranſuerſalibus verò filios fratrum non excedat: & rationi huic concludenter ſatisfacit (vt dixi) verba eadem ponderando. Idq; veriſ ſimum & certiſ ſimum eſt ex verbis ipſis relatis, & alijs legis eiuſdem, quæ nullatenus eam reſtrictionem patiuntur, ſed generaliter atque indi ſtinctè accipi debent. Atque eodem modo, quo Molina reſpondit obiectioni præfatæ, reſpondet eidem Ioannes Gutierrez, dicta quæ ſt. 66. num. 27. in fine, & numero 28. Probatur etiam eadem ſententia ex illis verbis: Demanera que ſiempre el hijo y ſus deſcendientes legitimos por ſu orden repreſenten las perſonas de ſus padres, Ponderando verbum, ſemper, quoad omnes gradus, & ad caſus omnes refertur, atque perpetuò, & omni tempore, & ſine aliqua præfinitione intelligendum eſt, vt Molina, dicto capit. 7. num. 11. verſic. Secundò ad hoc probauit. Et vltra eum Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 27. numero 2. Petrus Surdus. deciſione 255. num. 7. nec fundamentum hoc (quod vltra Molinam dixerim) diluitur ex ſolutione quadam Velazquez Auendarñi, ſiue ad dicta verba intellectu nouo; ipſius potiùs conſideratio, atque inanis euaſio ſubuertitur manifeſtè ex his, quæ contra eum ſcripta reliqui ſupra, numero 63. atque ex infrà alio loco ſcribendis. Ex his etiam, quæ in eodem propoſito contra Auendafium ipſummet iuridicè & verè annotauit Ioannes Gutierrez, dicta quæ ſt. 66. num. 28. verſic. non etiam & ſecundò: & verſiculo, denique & tertiò non oberit, vſ que ad num. 29. Probatur etiam ex illis, verbis, El hijo y ſus deſ cendientes legitimos, poſitis in ſecunda parte, in qua de tranſuerſalium ſucceſ ſione, atque repræ ſentatione agitur, vt dubiũ omne ſubmoueretur eius, quod aſ ſerimus; prout Ludouicus Molina, dicto num. 11. verſic. Tertiò ponderatur, latiùs notauit. Deniq; & vltimò probatur hæc pars ex alijs ſtatim dicendis, & maximè ex ratione decidendi ad dict. l. 40. Tauri, quæ in præcedentia & continuatione linearum conſiſtit, vt ſcilicet ſuccedatur per lineas primogenitorum, de vno primogenito in alium, in infinitum ſuo ordine, vt ſtatim dicendum eſt. Verè namque, vbi linea conſideratur, nihil refert, an quis ſit nepos, vel pronepos, vel vlterioris gradus. Id quod ex mente Ludouici Molinæ procedit expreſ ſim, atque etiam ex obſeruationibus eius ſequacium. Et in fideicommiſ ſo relicto maſculis tranſuer ſalibus in ſtirpem, inuenies adnotaſ ſe Socin. iunior. in conſ. 116. n 117. lib. 1. Pariſium, in conſ. 36. n. 5. lib. 2. Tiberium Decianum, in conſ. 9. num. 54. lib. 2. Iacobum Menochium in conſil. 124. num. 66. & 67. lib. 2. Et hactenus de prima hac, & veriſ ſima ſententia, quę Repræ ſentationem inter tranſuerſales quoque, vſ que in infinitum admittit. Cæterum contrariam ſententiam, imò repræ ſen[*] tationem non dari, nec poſ ſe conſiderari inter tran ſuerſales remotioris gradus vltra fratres, & filios fratrum, ſed proximiorem vltimo poſ ſeſ ſori eſ ſe admittendum, ſecluſa repræ ſentatione in. vlterioribus gradibus; nonnullis fundamentis conatur probare contra Molinam, & ſequaces, atque ita con ſtanter defendit Velazquez Auendañus, in dicta l. 40. Tauri, gloſ ſa 14. num. 25. & ſequentibus, videndus ex num. 22. vſque ad num. 30. & num. 27. in fine, dicit hanc quoque opinionem renuiſ ſe Gregorium Lopez, in l. 2. tit. 15. part. 2. verbo, El pariente mas propinque, columna 2. verſic. ſed quid ſi aliquis. Antonium Gomezium in l. 8. Tauri, n. 19. ad finem, Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. par. quæ ſt. 6. num. 31. Si tamen huius Authoris rationes & fundamenta[*] originaliter, atque maturè perpendantur, quilibet equidem libenter fatebitur debilia ea eſ ſe, nec multùm adſtringere: Tum, quia vim rationum prioris ſententiæ (quam tuemur) & verborum dictæ. Tauri, prout ſuprà remanent ponderata, nequaquam diluunt, nec aliquo modo conuincunt; Tum etiam, quia in effectu eò tendunt (ſed non ita fortiter ad ſtringunt) quò fundamenta Ioannis Gutierez, pro ratione dubitandi, dicta quæ ſtione 66. in antiquis, in nouis verò, quæ ſt. 67. ex numero primo, vſque ad num. 13. adducta tendebant. Et tamen Gutierrez metipſe ex num. 27. cum ſequentibus, vſ que ad finem quæ ſtionis, ſic eiſdem reſpondit, vt à priori ſententia Ludouici Molina, & ſequaciũ recedi nullo modo poſ ſit, nec ſecunda hæc opinio probari. Quamuis Molinæ eiuſdem opinionem periculoſam, minus bene ſcripſerit Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſionem Gamæ 348. parte ſecunda, fol. 42. qui tamen ad deciſionem 59. verſic. Quarta eſt, folio 39. expreſ ſim dixit, quod licèt in tranſuerſalibus variauerint scribentes Hiſpani circa repræ ſentationem, ex dicti l. 40. Tauri procedentem; magis tamen communis opinio eſt, quòd ſemper, & indiſtinctè admittitur repræ ſentatio. Ego autem (& vltra ea quæ Ioannes Gutierrez[*] ſcripſit loco nunc præcitato) ideo eſ ſe Auendani fundamenta debilia, nec adſtringere arbitror, quòd fundamento præcipuo, deducto ex deciſione iuris communis, & dict. authent. ceſ ſante, & dict. authent. poſt fratres, concludenter ſatisfactum fuerit ſuprà, numero 87. in verſic. deinde ius commune. Nec poſ ſit à iuris communis deciſione, & in bonis liberis, ac cum concurſu aliorum ſucceſ ſione, ad d. l. 40. Tauri ſic expreſ ſam, & claram deciſionem, atque in maioratuum, ſeu primogeniorum ſucceſ ſionem, argumentum aliquod efficax deduci, vt ibi obſeruaui. Et conſequenter, nec dici valet id, in quo Auenda ñus principaliter ſubſiſtit, legem illam Tauri, quantumcunque generalem, à iure communi declarationem recipere: nam cùm ſucceſ ſiones illæ, diuerſ æ naturæ ſint, diuerſimodéque & aliter deferantur, de vna ad aliam declaratio deduci non poteſt aliquo modo, nec etiam reſtrictio ex iuris communis deciſione conſiderari, quam verba clara & expreſ ſa legis nouæ non admittunt, vt compertum eſt. Quod autem ipſe quoque Author inquit, leges Tauri non correctorias, ſed declaratorias eſ ſe iuris communi: (vt vides) abſolutè non procedit, nec procedere poteſt; aliquando namque, & in multis à iure communi deuiant, & cùm clara eſt, atque expreſ ſa ipſarum deciſio (prout dict. l. 40. deciſio eſt) ſeruari omnino debet, nec ius commune attendi poteſt. Aliud denique eiuſdem fundamentum, de iure de præ ſenti firmiter non radicato in perſona defuncti, quæ repræ ſentatur, & de ſpe vaga, & non certa omnino ſuccedendi, in conſideratione non habenda, deſtruitur manifeſtè, ex his, quæ plena manu adnotaruntur infrà, ex num. 172. cum multis ſeqq. ſed ea quae contra rationes Molinæ ipſe con ſiderat, ſiue ſolutiones, quas aſ ſignat, concludenter quoque conuincuntur ex his, quæ Ioannes Gutierrez, dicta quæ ſt. 66. num. 27. & 18. reliquit ſcripta. Sed & in maioratuum ſucceſ ſione, iuridicè, & eruditè ſe habere eos, qui abſque gradũ reſtrictione, & vſque in infinitum inter tranſuerſales quoque repræ ſentationem admittunt, ex ea deducitur ratione, vltra verba dict. l. Tauri, quam ſupra pungebam, & tetigi ſ æpe, ſed hactenus non comprobaui, ſtatim tamen id fiet: atque ſingulariter perpenditur per Couarru. practicarum quæ ſtionum, cap. 38. num. 6. verſic. etenim is qui maioratum conſtituit: Videlicet, quòd is, qui maioratum aut primogenium in fauorem agnationis, familiæ, aut domus ſuæ conſtituit, id præ ſertim voluit, vt tàm in linea deſcendentium, quàm tranſuerſalium, gradatim deferatur primogenito, & poſt primogenitum, & deſcendentes eius, ſecundogenito, qui iuris intellectu cenſetur vocatus extincto primogenito, & eius recta linea; ſub vocatione namque primogeniti, nõ ſolum filius primogenitus, ſed & nepos, & omnes primogeniti ex eo deſcendentes in perpetuum, tam ex linea deſcendentium, quàm trã ſuerſalium vocati eſ ſe intelliguntur; idque poſt ipſum Couarr. Abbatem, Caſtrenſem, Tiraquellum, Palacium Rubi. Decium, Pariſium, & Socinum iuniorem, annotauit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 29. & lib. 1. cap. 1. num. 17. quò ſit, vt primogenitus vnius gradus, ſemel admiſ ſus, reliquos de alio gradit, ab linea excludat, ita vt qui ſuccedere intendit, ab eo deſcendere debeat, qui primum ſucceſ ſionis gradum obtinuit, & illo defuncto, à ſecundogenito, in defectum deſcendentium à primogenito, nec tranſitus fiet ad tertiogenitum, & deſcendentes eius, licèt proximiores ſint. Idcirco, inter quatuor, quæ in ſimilibus ſucceſ ſionibus obſeruanda ſunt, primo lineam obſeruari oportet, vt qui ex linea; non modo vltimi poſ ſeſ ſoris, ſed etiam eius, qui ſi viueret, lineæ præcedentiam haberet, procedunt, cæteris præferantur, nec tranſitus fiat ad alias lineas, donec ex illis deſcendentes, aut procedentes finiantur, vt in cap. 1. de natura ſucceſ ſionis feudi, ibi: Ad ſolos & ad omnes, qui ex illa linea ſunt, ex qua iſte fuit. l. 2. titul. 15. partita 2. ibi: Heredaſ ſen ſiempre aquellos que vinieſ ſen por linea derecha. per quem textum ſic obſeruauit Molina de Hi ſpanorum primogeniis lib. 3. cap, 4. num. 14. & cap. 6. num. 30. & num. 32. & 33. Tiberius Decianus, in conſil. 98. lib. 3. Franciſcus Beccius, in conſil. 101. num. 6. eo namque ipſo, quòd tota ſucceſ ſio primogenituræ ordine deferri debet, ſecundum voluntatem inſtituentis primogenium, ſtatim in diuerſas lineas ipſam diuidi, neceſ ſe eſt, ad hoc vt primogenituræ ordo primò ſeruetur in linea primogeniti, tanquam priori & potiori, & in eius deſ cendentes continuari debet, obſeruata inter eos ſemper recta primogenituræ linea, & ordine, vt uunquam poſ ſit (vt dixi) ſucceſ ſio ad alium tranſitum facere, neque etiam ratione gradus aut ſexus, quovſque omnis ex illa linea finiti fuerint, licèt deſcendentes ex alia linea reperiantur in proximiori gradu, idque tam reſpectu vltimi, cui ſuccedendum eſt, quàm primi, à quo ſucceſ ſio originem ſumpſit. Vt eſt de mente omnium quos Couarru. & Molina commemorant. Ex quorum etiam communi conſenſu veriſ ſimum quoque eſt, in maioratibus, atque his ſucceſ ſionibus, quæ primogenituræ ordine deferuntur, etiam in defectum deſcendentium proximiori de familia ex tranſuerſalibus deferendis, de quibus dict. l. 40. Taurinæ, in ſecunda ſui parte loquitur expreſ ſim, nunquam tractari oportere de proximitate gradus, dumtaxat inter eos, qui ad ſucceſ ſionem vltimi concurrunt, ſed de prioritate lineæ, reſpectu eorum, à quibus deſcendunt, ita vt remotior, dummodò deſcendæ abeo, qui ſi viueret, proximior, eſ ſet ad ſucceſ ſionem admittatur, & excludat proximiorem ab vlreriori linea procedentem. Idque ex deciſione dict. l. 40. Tauri, quæ fundamentum ſumpſit à præ ſumpta diſponentis voluntate, & affectione, volentis ſucceſ ſionem eius primogenituræ ordine deferri. Et hoc eſt, quod expreſ ſe diſpoſuit dict. l. Tau. ibi. Si tal fijo mayor dexare fijo, o nieto, o deſcendiente legitimo, eſtos tales deſcendientes del ſijo mayor por ſu orden prefieran al fijo ſegundo. Quibus verbis negari non poteſt, quin lineam rectam primogenitorum vocare ſemper intenderit, & tam in linea deſcendentium, quàm tranſuerſalium linea id efficiat, ac in vtraque vniformiter primogenituræ dumtaxat ordinem ſeruandum ſtatuat. Nam poſtquam lex illa ſtatuerat, nepotem patruo præferendum eſ ſe, idque in ſucceſ ſione tranſuerſalium, ſicut in ſucceſ ſione deſcendentium induxit, ſtatim regulam quoad om, nes conſtituens, ſic & ſingulariter inquit: Demanera, que ſiempre el hijo, y ſus deſcendientes legitimos por ſu orden repreſenten la perſona de ſus padres, aunque ſus padres no ayan ſucedido en los dichos mayorazgos. Vbi ponderandum eſt, quod Verbo ilio, Por ſu orden, nihil aliud intenditur, quàm inter tranſuer ſales quoque, certiſ ſimam linearum diuiſionem, inter omnes de familia conſtituere, & primogenituræ ordinem ſic præfigere, vt tot inter eos, ac ſpecificæ vocationes & ſubſtitutiones eſ ſe videantur, quot ſunt in eadem familia perſonæ, non aliter, quam ſi vnicuique eorum, nominatim atque ſpecialiter facta fuiſ ſet ſubſtitutio, vt eleganter explicauit alio in propoſito Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 17. Mieres de maioratu, part. 2. quæ ſt. 10. num. 4. & ſic mortuo poſ ſeſ ſore maioratus, ad quem tanquam ad primogenitum, ſuo ordine pertinuit ſucceſ ſio, ſequens primogenitus ex deſcendentibus, aut tranſuerſalibus (in hoc enim differenda non eſt, ſed in vtriſque El hijo y ſus deſcendientes legitimos por ſu orden, dicitur æqualiter) loco eius ſubrogatur, ac ſubrogatus eſ ſe. & ſuccedere magis ex propria vocatione, quam ex repræ ſentatione videtur, quamuis vere parentis perſonam repræ ſenter, vt in 1. & 2. parte eiuſdem l. dicitur, & obſeruauit Molina, lib. 3. cap. 6. num 29. & num. 43. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. in antiquis, quæ ſt. 66. ex num. 66. cum ſeq, in nonis quæst. 67. numeris eiſdem. Qui debebant ad hoc ponderare verba expreſ ſa præfatæ. Taur. ibi: Por ſu orden. His (vt in principio huius conſiderationis dicebam) conſequens eſt, ex verbis eiſdem, & dicta Tauri conſtitutione, expreſ ſim quoque euinci, in hac maioratuum ſucceſ ſione, nullo modo gradum repræ ſentari, aut attendi: quod dixit ipſe Molina, eodem cap. 6. lib. 3. ex num. 48. & num. præcedentibus probaui: Ioannes Gutierrez, dicta quæ ſt. 66. num. 21. ſed priùs, & ante omnia, primogenituræ qualitatem, linearum ordinem producentem, quæ totum ſucceſ ſionis ordinem conſtituit, vt ipſe Molina, eodem num. 48. obſeruauit. Conſequens denique eſt, ſecundum præfata, in dict. l. Tauri 40. non dici poſ ſe ius commune correctum, aut alteratum, quàm nouum ordinem, & ius ſuccedendi conſtitutum iuxta maioratuum naturam, & ea quæ Doctores permulti ſtatuerant, quod infrà ſuo loco adnotandum eſt, num. 107. Erit & ſexto loco obſeruandum, deciſionem dict.[*] l. Tauri 40. non ſolum in bonis maioratus cuiuſlibet particularis, ſed etiam in ſucceſ ſione Regni intelligendam, atque accipiendam eſ ſe; idque non ſolum in eo, quod diſponit, filio ſcilicet primogenito in vita parentis defuncto, nepotem patruo eſ ſe præferendum; hoc namque ex l. 2. titulo 15. partita 2. diſpoſitum erat, nec ad hoc erat neceſ ſaria dict. l. Tauri diſpoſitio, ſed de his etiam accipi[*] debere, quæ de extenſione repræ ſentationis in infinitum, tam quoad deſcendentium, quàm quoad tranſuerſalium ſucceſ ſionem, ex ipſamet l. anteà deduximus, & inde in Regni quoque ſucceſ ſione id ipſum obſeruandum erit, ſi credimus Ludouico Molinæ, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 17. & 18. vbi ſubdit, hoc apertiùs in Regni Hiſpaniarum ſucceſ ſione procedere, cùm non poſ ſimus tractare de ſucceſ ſione tranſuerſalium, qui à Rege Pelagio non deſcendant. Vult igitur expreſ ſim (vt vides) Molina, quod repræ ſentatio in Regni ſucceſ ſione habeat locum vltra filios fratrum, & vſque in infinitum inter tranſuerſales, atque eadem in ſucceſ ſione Regni dicenda, quæ in ſucceſ ſione aliorum maioratuum nunc ſcripſimus, & Molinam ſequutus eſt Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. in nouis quæ ſt. 68. num. 33. & 35. in antiquis, quæ ſt. 67. eiſdem numeris. Hæc tamen ſententia & reſolutio, quamuis à nul[*] lo hactenus huius Regni Authore, vſque ad tempora patris Ludouici Molinæ, è Societate Ieſu religioſi, viderim illam improbatam, nec etiam de ipſius veritate actum; ex eo mihi ſemper periculoſa viſa eſt, & diſplicuit, nunc quoque videtur, & diſplicet, quod præfatæ l. 40. Tauri, conſtitutio, de aliis inferioribus maioratibus pertractauerit, nullámque de Regni ſucceſ ſione mentionem fecerit: dicta verò l. 2. Titul. 15. partita ſecunda, ſpecificè atque peculiariter ſtatutum reliquit, circa ſucceſ ſionem in Regno, vt deficientibus omnibus deſ cendentibus vltimi poſ ſeſ ſoris, ſuccederet conſanguineus ſuperſtes, illi proximior: id enim inſinuant verba illa, El mas propinquo pariente que ouieſ ſe. Quæ verè proximiorem requirunt, ac ſignificant, & eum excludunt, qui per repræ ſentationem propinquior videretur. Quo modo contra Molinam, & fortiter proculdubio argumentatur pater Ludouic. Molin. tom. 3. de iuſtitia & iure, diſput. 627. ex num. 2. quó loci Molinæ fundamenta expendit, ac poſtmodum ea refellit, ſiue concludenter admodum ſatisfacit eiſdem, num. 4. per totum. Et denique concludit, quod in ſucceſ ſione collateralium in ipſo regno locum non habeat repræ ſentatio, ſed collateralis ſuccedat, qui re ipſa, atque ſine vlla fictione, repertus fuit proximior vltimo poſ ſeſ ſori: & quòd dict. l. Tauri conſtitutio, nullo modo voluerit, nec etiam potuerit comprehendere regnum ea ſanctione, quatenus ipſa de tranſuerſalibus loquitur. Addiderim ego (idque vltra eundem Authorem,[*] & cæteros omnes hactenus Scribentes) dict. l. 40. Tauri diſpoſitionem, quæ in indiuiduo loquitur in inſtitutione maioratuum procedentium à ſola inſtituentium voluntate & dispoſitione, vt conſtat ex verbis eiuſdem: trahi non poſ ſe quoad intellectum, atque interpretationem dict. l. 2. titul. 15. partita 2. loquentis de regni ſucceſ ſione, in deſectum deſcen dentium, proximiori de ſanguine deferenda, tempore mortis Regis ſine liberis defuncti, cùm non primogenituræ ordine, ſecundùm alicuius voluntatem ac diſpoſitionem, ſed natura, & lege, atque antiquiſ ſima conſuetudine deferatur, vt expreſsè cauetur eademmet l. 2. atque ita in ea ſucceſ ſione dici non poteſt, iure repræ ſentationis ſuccedi, ſed quemlibet iure ſanguinis, ex ſuo ipſius capite ſucceſ ſurum, vt Iacobus Bucherel. in §. cum autem, gloſ ſa, Videmus igitur, pagina 315. §. Inſtitut. de hæreditatibus quæ. ab inteſt. deſerunt. optimè & doctè obſeruauit. Ratio itaque illa (quâ in aliis maioratibus præcipuè adducuntur noſtri Interpretes, & nos quoque adducebamur) ordinis inquam primogenituræ, & linearum diuiſionis, atque continuationis, præ ſumpta quoque inſtituentis maioratum affectio & intentio, cum in regni ſucceſ ſione ceſ ſet omnino (vt vides) dumtaxat habere debet locum naturalis ſanguinis ſucceſ ſio, à natura, à lege, & antiquiſ ſima conſuetudine procedens, per quam omnis repræ ſentatio excluditur, nec dict. l. Tauri conſtitutioni locus relinquitur. Et de his hactenus, quæ attinent ad ſextam principalem obſeruationem in hanc materiam, quibus inquam perſonis, & qualiter repræ ſentatio concedatur. Nunc verò, atque ſeptimo loco principaliter[*] obſeruandum, & conſtituendum erit (& hîc de regno, atque eius ſucceſ ſione latiùs agendum) dubium eſ ſe in hac eadem materia, in qua verſamur, neceſ ſarium omnino, Vtrum inquam maioratus, & Hiſpanorum primogenia; iure ſanguinis, an iure hæreditario deferantur. In quo equidem Interpretes iuris, non modò varia, ſed etiam contraria protulerunt. In primis namque; quòd maioratuum ſucceſ ſio iure hæreditario, & non iure ſanguinis deferatur, per plura iura, & rationes probare contendit Oldradus, in conſil. 93. column 3. cum ſequen. & eam partem ſequuti fuere Albericus, Lucas de Peña, Abbas, Ancharanus, Martin. Laudenſis, Ioannes Lecirier, Modern. Pariſ. Andreas Tiraquel. Afflictis, Rodericus Suar. Cifuentes, Guil. Benedictus, Antonius Gomezius, Pariſius, Gregorius Lopez, Iacob. Azaa, & Simancas, quos vt huius opinionis ſequaces congeſ ſit Ludouic. Molin. de Hiſpanor. primogeniis, lib. 1. cap. 8. num. 1. & hanc opinionem veriorem exiſtimat, & conſtanter tuetur eam aduerſus Molinam Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa prima, ex num. 8. vſque ad num. 30. ex quo num. 8. Vſque ad num. 16. rationes & fundamenta nonnulla pro ea expendit; demum ex num. 16. vſque ad num. 24. Molinæ fundamentis ſatisfacit. Verumenimverò, cum nec fundamenta, quæ ipſe[*] Auendañus adducit contra Molinam, concludant; nec etiam plura alia, quæ congeſ ſit Tiraquellus, de primogenitura, quæst. 35. per totam, vbi latiſ ſimè quæ ſtionem iſtam diſputauit, finalitérque in ea opinione magis reſidere videtur. Cum etiam ſolutiones, quas idem Auendañus ad fundamenta Molinæ excogitauit, vim eorum non diluant, nec verè conuincant illa; veriorem, & omninò tenendam credimus ſententiam & diſtinctionem Molinæ, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. dict. cap. 8. n. 10. quò loci, cum antea num. 2. retuliſ ſet aliam opinionem præcedenti contrariam, imò quod maioratus iure ſanguinis, non iure hæreditario deferantur, & pro ea Authores nonnullos adduxiſ ſet, demum concludit, quod ſi reſpectu primi inſtitutoris agatur, dicendum eſt, primum maioratus ſucceſ ſorem eidem inſtitutori in ipſo maioratu, iure hæreditario ſuccedere; ſi autem non reſpectu primi maioratus inſtitutoris, ſed reſpectu ſequentium ſucceſ ſorum agatur, dicendum eſt proculdubio in eo caſu, iure ſanguinis, non iure hæreditario ſuccedi, cum nihil ab vltimo poſ ſeſ ſore, ſed omne à primo inſtitutore capiatur, l. cohæredi, §. cum filiæ, ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de legatis ſecundo, poſsíntque ſucceſ ſores maioratum ipſum abſque vltimi poſ ſeſ ſoris hæreditate conſequi, & retinere, nec ad aliqua onera, ſeu debita eiuſdem teneantur. Præterea, per textum ſingularem & optimum, in l. tertia, ff. de interdictis & relegatis: quem ſi vere & fortiter (vt loquitur) ponderaueris, deſtrues quidem, atque conuinces omnia, quæ contra Molinam Auendañus adduxit, non enim inſpiciendum eſt, quod antequam primogenia forent inuenta, ſucceſ ſiones erant, vel eſ ſent hæreditariæ, ſed à quo procedant ſucceſ ſiones ip ſ æ, inſpicere nunc debemus, vt textus ille ſuadet expreſ ſim, dixit namque: Eum qui ciuitatem amiſit, nihil aliud iuris adimere liberis, niſi quod ab ipſo venturum eſ ſet ad eos, ſi inteſtatus in ciuitate moreretur, hoc eſt hæreditatem eius, & liberos, & ſi quid aliud in hoc genere reperiri potest. Quæ vero non à patre, ſed à genere, à ciuitate, à rerum natura tribuerentur, ea manere eis incolumnia, &c. Eandem quoque ſententiam, & iterum tenuit Molina ipſe, lib. 3. cap. 6. num. 9. ſequuntur Antonius Gama, deciſione Luſitaniæ 174. ex num. 15. Marcus Salon, Burg. de Paz, in proæmio legum Tauri, num. 101. Petrus de Peralta, Gregorius Lopez, Antonius Gomezius, & Caballinus, cum quibus Lara, in l. ſi quis à liberis, §. idem reſcripſit, num. 136. Ioannes Matiençus, in l. ſexta, titul. 7. Gloſ ſa 3. num. 17. & decimooctauo, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Humada, in l. ſecunda; tit. 15. partita ſecunda, gloſ ſa ſecunda, num. 2. & 3. fol. 131. ſequitur etiam nouiſ ſimè omnium, pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputatione ſexcenteſima vigeſima ſexta, ſub num. 7. in principio, fol. 390. Melius di ſputat. ſeptuageſima ſeptima, num. 1. in fine, & num. 2. fol. 316. & 317. vbi aſ ſerit, recté addidiſ ſe Molinam, in fine operis, ſiue dicti tractatus, de Hispanorum primogeniis, in additionibus ad numerum tertium, eiuſdem capitis octani, libri primi, quod quamuis maioratus inſtitutor in eiuſdem inſtitutione vocauerit ad maioratum proximiorem hæredem vltimi poſ ſeſ ſoris, aut aliter in vocationibus mentionem de hæredibus ſucceſ ſorum faciat, intelligendum id erit de hæredibus iure ſanguinis, quales ſunt, qui proxime ab inteſtato ſuccedunt, non verò de hæredibus iure inſtitutionis à poſ ſeſ foribus maioratus. Præterèa in maioratibus inferioribus à Regno, quod deferantur primogenia iure ſanguinis, ſeu ex diſpoſitione teſtatoris, dixit expreſ ſim Emanuel Coſta, in quæ ſtione de patruo & nepote, pagina centeſima trigeſima ſexta, quamuis in Regno alitet dixerit (vt ſtatim videbitur) in Regno quoque quamuis contra conſtituat Ioannes Garcia, de expenſis & meliorationibus, cap. 16. ex num. 15. (vt etiam videbitur ſtatim) in aliis tamen maioratibus inferioribus, quod iure ſanguinis ſucceſ ſio deferatur, in diſcurſu eorum, quæ ibi tractauit, ſentit aperte, & velut expreſ ſim, num. 33. in principio. Nec Petri de Salazar, Granatenſis Aduocati, ob[*] ſeruationes nonnullæ contra Molinam, in tractatu de vſu & conſuetudine, cap. 12. ex num. 34. vſque ad numerum 39. negotium aliquod nobis faciunt, nec etiam vrgent. Tum quia Author ipſe nunquam videtur certus de aliqua re, ſiue certam aliquam re ſolutionem, affirmatiuam, aut negatiuam non proponit. Tum etiam, quia num. 36. arbitratus eſt, non fore admittendam (ſaltem ſine diſtinctione) concordiam, ſeu diſtinctionem Molinæ, ſuprà relatam, & cùm eam retuliſ ſet, ſubdit in hunc modum: Sed cupidus ad diſcendum interrogo, poſ ſetne cui relinquitur hoc primogenium, abſque inſti tutione ſuccedere maioratus? Igitur ſi expectat inſtitutionem, non ſucceditur iure ſanguinis, ſed iure illo in ſtitutionis, ergo iure hæreditario, ſi inter viuos non acceperit? Et hactenus Author ille. Cæterum con ſequentia ab eo facta, nec valet, vt vides; nec etiam Molinæ traditionem conuincit: non enim ſequitur, Abſque inſtitutione maioratus non poſ ſet quis, aut non poteſt ſuccedere, ergo reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, & reliquorum in futurum, iure hæreditario ſucceditur: Cum (vt ſupradixi) nihil ab vltimo poſ ſeſ ſore capiatur, reſpectu autem primi inſtitutoris, omnes ſucceſ ſores ſequentes eidem videri ſuccedere, libenter atque expreſ ſim fatetur Molina, dict. cap. octauo, num. decimo, in principio. Sed & id ipſum improbat ſtatim Salazar idem, num. 37. ad finem; ſic vt nunquam (vt dixi) in certa aliqua reſolutione, aut propoſitione permaneat, neque dignoſci dilucidè poſ ſit quid voluerit; & ſic tenenda erit Ludouici Molinæ ſententia, & diſtinctio præfata. Quâ equidem retentâ, ſuccedit ſtatim dubium[*] proximum, vtrùm inquam repræ ſentatio in maioratibus, ſeu in Hiſpanorum primogeniis debeat admitti, necne? Et quidem repræ ſentationi huiuſ modi videbantur obſtare, atque ipſam impedire quamplurima, prout ea obſtabant, quæ tranſuer ſalium reſpectu, atque in eorum ſucceſ ſione adduxi ſuprà, num. 87. in principio, & in verſ. præterea repræ ſentatio illa. Et nonnulla, quæ eidem repræ ſentationi introducendæ impedimentum præ ſtabant, ponderarunt Caldas Pereira, de nominatione emphytentica, quæ ſt. 17. ex num. 1. Antonius Pichardus, ad titulum, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſtat. defer. in tractatu de repræ ſentatione, §. 3. num. 1. vſ que ad numerum decimumnonum, quæ nonmodò inter tranſuerſales militare videbantur, atque in ſucceſ ſione eorum, ſed in cuiuſque, etiam deſcendentium ſucceſ ſione. Idcirco non otiosè aut extra neceſ ſitatem, ſed re ipſa ſic exigente, neceſ ſe eſt aliqua ex his repetere, quæ ibidem diximus, & num. 95. per totum: breuiter tamen id fiet. Inde contigit, quod in quæ ſtione patrui & nepotis, adeò vulgata, & trita, ſemper reſolutio anceps, atque ob rationes quamplurimas, repræ ſentationi obſtantes, difficilis valde reputata eſt: nam (vt alia omittam, quæ Tiraquellus, & ſuperiores Authores, alij etiam ſtatim referendi, adducunt) filius ſecundogenitus ex perſona propria, potiora iura habere videbatur, cùm vno gradu proximior ſit, atque etiam vltimi poſ ſeſ ſoris filius. E contrario verò, nepos ex per ſonæ parentis repræ ſentatione, in eodem gradu, quo filius ſecundogenitus conſtituitur, ex lineáque primogeniti deſcendit, eundémque gradum cum qualitate primogenituræ repræ ſentat. Quocirca,[*] cum quæ ſtio hæc ad partes fuiſ ſet ab infinitis agitata, & diſcuſ ſa, quamplures patrui, quamplures etiam nepotis cauſam defendebant, & modò vnam, modò alteram partem ſectantur. Id quod videri poterit penes eos Authores, qui nunc præcitantur, ipſi namque, & iura, & rationes quamplures, quæ pro patruo ſuperſtite contra nepotem, & pro nepote contra patruum vrgent, Doctorum etiam cateruam latiſ ſimè congregant. Nepotis tamen cau ſam aduerſus patruum, apud omnes ferè Nationes & gentes, quoad fideicommiſ ſi perpetui ſucceſ ſionem, quoad primogenia, & maioratus, potiorem ſemper fuiſ ſe, aſ ſeueratunt poſt alios Didacus Couarruu. practicarum quæ ſtionum, cap. 38. num. 7. Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 2. & conſuetudine Hiſpaniæ probari, dixit Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa quinta, num. 9. qui per totam illam gloſ ſam, & gloſ ſam 6. & gloſ ſam 8. & num. 35. & 36. latiſ ſimè agit de hac quæ ſtione. Nepotis etiam partem potiorem fuiſ ſe, ex aliis quoque Authoribus conſtat, qui eadem de re ſcripſerunt pleniſ ſimè. Inter quos Andreas Tiraquellus latiſ ſimè omnium, vtriuſque patris fundamenta expendit, de primogenitura, quæ ſt. quadrageſima, per totam, Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 1. quæ ſt. 25. & 26. Matthæus de Afflictis, in rubrica de ſucceſ ſione tendi, vbi plena manu proſequitur materiam, Iacobus Azaa Luſitanus, in tractatu de primogeniis, per totum, Emanuel oſta, qui copiosè proſequitur, in quæ ſt. de patruo & nepote, Andreas Fachineus, controuerſiarum iuris, lib. 6. cap. 2. Antonius Chiofius, in con ſil. 7. per totum, lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſil. 63. per totum, lib. 2. Rodericus Suarez, Didacus del Caſtillo, Gualdenſis, Antonius Gomezius, Antonius Gabriel, Burgos de Paz, Couarru. Molina, Ioannes Gutierrez, Hieronymus de Cæuallos, Bellonus, Decianus, Burſatus, Menchaca, Iacobus Mandellus de Alba, Michaël Graſ ſus, Ioannes Cephalus, Hieronymus Gabriel, Alexander Trentacinquius, Ioſeph. de ruſticis, Franciſcus Mantica, Hippolytus Riminaldus, Iacobus Menochius, Simon de Prætis, Ziletus, Caldas Pereira, Aluarus Valaſcus, Aluaradus, Burgos de Paz iunior, Sfortia Oddi, Marcus Antonius Eugenius, Pet. Anton. de Petra, Antonius Theſaurus, Marcus Antonius Peregrinus, Bereta, Alexander Raudenſis, Angelus Matthæacius, Blazius Flores Diaz de Mena, quos ideò ſigillatim, atque ſuis in locis nunc non recenſeo, quòd illos recenſui, & congeſ ſi in vnum in hanc eandem patrui, & nepotis altercationem, quotidianar. controuer. iur. lib. 2. cap. 20. num. 2. Ioannes Matiençus, in l. 5. tit. 7. gloſ ſa prima, & ibidem Azeuedus, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Humada, in l. 2. tit. 15. partita 2. gloſ ſa 2. num. 4. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure (in quo tractatum de maioratibus ſuſcepit) diſputatione 626. Antonius Pichardus, ad titulum Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſtat. defer. tractatu, de repræ ſentatione, §. 3. qui (vt dixi) plena, atque abſoluta manu pertractant, & nepotis cau ſam magis communiter (vt etiam dixi) ſequuntur. Idque cum ita ſit, cum etiam in Hiſpania, Regníſ que his, lege Regia quadrageſima. Tauri edita, ne[*] potis cauſa aduerſus patruum præualuerit, atque repræ ſentatio, non modiò inter deſcendentes, ſed etiam inter tranſuerſales conceſ ſa ſit, amplius in inquirenda huiuſce articuli, ſic plenè, multíſque in locis agitati, veritate & reſolutione immorari, ſiue inſiſtere, otioſum, & abſque vtilitate viſum eſt. Labórque iſte, ſi aſ ſumeretur, inanis equidem futurus eſ ſet, vtpotè, cum tranſcribendorum aliorum Authorum placitorum occaſio dumtaxat ſumeretur, nec aliquid in propoſito, vel pro vna, vel pro altera parte dici, aut excogitari valeret, quod à præfatis Authoribus, & à Tiraquello dictum, atque congeſtum non fuerit. Ceſ ſauit itaque apud nos (vt dicebam) altercatio hæc patrui & nepotis, adeò antiqua, d. lege Regiâ 40. Tauri latâ. Nec mouit Conditores eiuſdem obſtaculum illud vulgatum, quod in his, in quibus ſucceditur iure ſanguinis, & non iure hæreditario, repræ ſentatio non admittitur: vel quia id falſum crediderunt, & etiam in ſucceſ ſionibus, quæ iure ſanguinis deferuntur, repræ ſentationi locum eſ ſe debere, exiſtimarunt, vt numeris præcedentibus contra Communem ego notaui, & in ſucceſ ſione, atque repræ ſentatione tranſuerſalium ſcriptum reliqui, num. 87. in principio, vel etiam quod in ſucceſ ſione maioratus nouaque in eis ſuccedendi forma introducta, regula illa obtinere non poſ ſet (quando vera eſ ſet, quod negatur) idquè triplici ratione, quam conſiderauit Ludouicus Molina, lib. 3. dict. cap. 6. ex num. 41. & ſequuti ſunt Humada, in dict. l. ſecunda, tit. 15. Partia ſecunda, gloſ ſa 2. num. 3. Antonius Pichardus, de repræ ſentatione, ſub dicto titulo, de hæred. quæ ab inteſt. defer. dict. §. 3. num. 34. & quinque ſequentibus, fol. 1257. Non etiam eoſdemmet legis illius Conditores mouit, de iure communi, repræ ſentationem ad concurrendum ſimul cum aliis, non verò ad excludendum cæteros alios omnino à ſucceſ ſione concedi: in maioratibus vero repræ ſentationem effectum excluſiuum operari, & aliorum excluſionem inducere. Verè namque maioratûs natura ſic exigebat, vt ſuprà, dict. num. 87. obſeruaui, atque ex ibi ingeniosè, & melius, quàm antea factum fuiſ ſet, adnotatis apparet, primogeniis perpetuis Iuſtitutis, aliorum concurſum excludere, & vnum tantum ad ſucceſ ſionem admittere, non modo neceſ ſarium, ſed etiam vim fuiſ ſe. Alia deinde, quæ contra nepotem perpendi ſolebant, & cætera, quæ vt impedimentum repræ ſentationis introducendæ oſtenderent, Interpretes noſtri adnotarunt: non etiam excitare, aut mouere ita debuerunt Conditores metipſos, vt vel aliter, vel non ita (prout iuridicè & eruditè valde ſtatuerunt) rem hanc definierint, vt pote cùm ad eum modum ſucceſ ſione maioratuum introducta, maioratuumque ipſorum natura inſpecta, ita effici ex iuris recta, atque ſtricta ratione debuiſ ſet, repræ ſentatióque illa perſonæ parentis, omnia obſtacula ſummoueat apertè, quæ pro patruo contra nepotem perpenduntur. Id autem euidentiùs conſtabit, ſi nunc (& neceſ ſariò quidem) repetamus aliqua ex his, quæ ſuprà, num. 95. pro tranſuerſalium ſuc[*] ceſ ſione, atque repræ ſentatione in infinitum admittenda, & dict. Taurinæ l. conſtitutione iuſtificanda, adduximus, & pro vniuerſa legis ipſius deciſione comprobanda, etiam deſcendentium re ſpectu, non modò tranſuerſalium, neceſ ſaria adeò ſunt, vt omitti non poſ ſint. Videlicet (prout ante alios, eruditè admodùm, & vere annotauit Couarruu. practicar. cap. 38. num. 6. in verſiculo, etenim, & num. 12. in maioratibus & primogeniis ex præ ſumpta primi inſtitutoris voluntate & mente. ſucceſ ſionem gradatim deferri ad diſcendentes primogenitorum per lineam rectam, ſi fieri poſ ſit, ita vt vni primogenito, ac maiori ſucceſ ſio competat, qui primum gradum obtineat in eadem linea poſt vltimum poſ ſeſ ſorem, eiuſdem gradus primum locum habeat, & hoc præcipuè intendit is, qui maioratum inſtituit. Quod ſi maioratus in tranſuerſam lineam tranſierit, id ipſum quoque intendit, quod in ea ſeruetur, ſic vt maioratus in primogenitos, & eius liberos per lineam rectam deferatur, nec vnquam etiam inter tranſuerſales (vt ibi probaui) ſecundogenitus admittatur, donec linea primogeniti (quæ magis prædilecta cenſetur) defecerit. Generaliter potius vnuſquiſque fratrum ſuam lineam efficiat, vt quovſque ex vna linea aliquis ſupereſt, ad alterius lineam maioratus tranſire non poſ ſit. Et Couarru. ſequitur Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. ex num. 29. cum ſequentibus. qui ex hoc deducendam exiſtimauit veram rationem decidendi ad dictam l. Tauri 40. & tandem num. 52. Concludit, legem eandem aduerſus iura communia nihil diſponere, etiam ſi repræ ſentationem ad caſus extenderit, in quibus ipſa repræ ſentatio iure non admittebatur. Imò cum ex maioratus inſtitutione, omnes primogeniti vnus poſt alium, ex propria vocatione inuitati eſ ſe cenſeantur, conſtat vnumquemque, qui ex patre primogenito natus fuit, ſolum ex qualitate primogenituræ parentis in eo repræ ſentata, tranfuſa, atque ſubrogata admittendum eſ ſe Et Molinam in omnibus ſuperioribus ſequuntur Velaz quez Auendañus, in eadem l. 40. Tauri, gloſ ſa prima, num. 15. & gloſ ſa 16. num. ſecundo, Ioannes Gutierrez, practicarum lib. tertio, in antiquis, quæ ſtione 66. ex numero 16. vſque ad numer. 23. & quæ ſt. 67. num. 20. & 21. vbi etiam poſt Molinam dixit, dictam l. 40. Tauri, circa repræ ſentationem in primogeniorum ſucceſ ſione, non eſ ſe iuris commu[*] nis correctoriam, ſed potius iuxta ipſorum primogeniorum naturam, quæ eſt, vt in eis ſuccedat primogenitus. Et idem quoque in effectu dixit pater Ludouicus Molina, tomo tertio, de iuſtitia & iure, disputatione 626. numero 12. folio 403. & conuenit traditio Iacobi Menochij, libro quarto præ ſumptione 95. numero 14. & 15. & 16. in verſiculo, & huius quidem. Et dicto numero 16. vſque ad numerum 20. Et in conſilio 205. numero 19. libro ſecundo, vbi poſt Ruinum, Celſum, & Hieronymum Gabrielem, inquit, quod vnuſquiſque filiorum ſuam conſtituit lineam, Guil. de Monſer. de ſucceſ ſione Regni Franciæ, ſub 1. num. 17. Franciſcus Beccius, in conſilio 101. num. ſexto, qui omnes expendunt, atque ſumma laude illius, citant Pauli Ca ſtrenſis conſilium celebre, omnibus notum 164. numero quinto, libro ſecundo, vbi dixit, quod filius primogenitus efficit primum caput in linea deſ cendentium; ſecundogenitus autem ſecundum caput conſtituit, alterum tertiogenitus, vt eo ordine ad inſtar edicti Prætorij de bonorum poſ ſeſ ſionibus, ad maioratus ſucceſ ſionem filij admittendi ſint, vt dum aliquis ex primo capite ſupererit, nullus ex ſecundo capite, in eo maioratu ſuccedere poſ ſit. Et ſequuntur alij plures, quos retulit, & ſequitur, Molina, lib. tertio dicto cap 6. n. 31. Ex his proculdubio liquidè & dilucidè apparet, ad tempora vſque Didaci Couarru. Hiſpaniarum Præ ſidis meritiſ ſimi, & ob ſummam eius eruditionem, atque virtutem, laude quacunque digniſ ſimi, ad tempora etiam vſque Ludouici Molinæ (qui Couarruias conſiderationem atque traditionem latius exornauit, atque comprobauit) veram decidendi rationem ad eandem l. aſ ſignatam non fuiſ ſe, & ſuperiora de linearum conſtitutione & forma, atque primogenituræ qualitate, eos eſ ſequutos non fuiſ ſe, qui ad ipſammet legem commentaria ediderant. Nos etiam hucuſque ſcriptis, atque adnotatis adieciſ ſe quamplurima, & non abſque conſideratione tradidiſ ſe fatebitur vnuſquiſque, qui ab initio huius capitis ſcripta, & per totum eius diſcur ſum explicata prælegerit ex profeſ ſo. Idcirco (& vltra Couarru. & Molinam, & reliquos hucuſque Scribentes) prætermittendum hoc loco non erit,[*] placere nobis non potuiſ ſe, nec vlli placituram rationem duplicem, quam ad eandem l. quadrageſimam Tauri, aſ ſignauit Ioann. Lup. de Palac. Rubi. ibidem numero 3. 4. & 5. ad quam nullus Recentiorum omnium hactenus Scribentium animaduertit; ſed nec Molina, nec Couarru. ipſum referunt. Diſplicet autem ideo, quod neutra concludit; idque ad occulum patet. Inprimis namque quærit, quare in ſucceſ ſione maioratus ius repræ ſentationis locum habeat, & nepos præfertur filio, & dicit huius rei rationem multiplicem eſ ſe poſ ſe. Primo, quia iure diuino, naturali, & ſcripto, primogenitura eſt approbata, & poteſt alienari, ſicut alienauit Eſaü, filius maior Iſaac, in Iacob, filium ſecundogenitum, Geneſis, capite 25. ſi eſt alienabile hoc ius primogenituræ, ergo tranſmiſ ſibile ad hæredem, & ſic tranſit iſtud ius in filium filij primogeniti, deſcendentis in vita patris, non acceptato iure ipſo. Hæc autem ratio (vt dixi) nullatenus concludit id, de quo quæ ſtio eſt: quod inprimis probatur, quia licet maioratus à diuino inſtituto quodammodo originem trahant, vt probauit Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis libro primo, capite 2. numero 2. & 3. Ioannes Gutierrez, Canonicar. libro ſecundo, capite 14. ex numero 15. Hiſpanorum tamen primogenia ab ipſis Legis veteris primogeniis valde diſ ſimilia ſunt, vt ijdemmet Authores probarunt Mieres etiam, de Maioratu, in initio primæ partis, numero ſecundo. Deinde, quia id quod de alienatione, & de Eſaü in ſacra Scriptura dicitur, quamuis procederet in primogeniis Hæbreorum, & iure præcipui, quod in Gallia, & aliis Prouinciis primogenito defertur, vt vno actu ſucceſ ſionis conſummatur, liberéque eiſdem deſeratur, in primogeniis Hiſpaniæ procedere nullomodo poteſt, cum enim ex eorum natura perpetua ſint, vt per Molinam libro primo, capite ſexto, numero 44. & 45. alienatio prohibetur omnino, nec eo modo permittitur. Vnde (quod ad nos & deci ſionem dictæ l. Tauri 40. attinet) concludenter conuincitur, atque deſtruitur ratio præfata: nam ſi primogenium alienabile non eſt, nec alienari poteſt: ergo nec tranſmiſ ſibile; ſi ea ratio præfati Authoris ſubſiſteret. Id autem, quamuis non ſic accuratè conſiderauerit Didacus del Caſtillo, in eadem l. 40. Tauri, columna quarta, in principio, recte tamen agnouiſ ſe videtur, & rationem eam non concludere, vidit. Sed nec ſubſiſtit ratio ſecunda eiuſdem Ioann. Lup. de Palac. Rub. ſcilicet, quod maioratus eſt quoddam beneficium, vel gratia, à Principe, vel à teſtatore proueniens, beneficia autem ſequuntur lineam ſanguinis deſcendentium potius, quàm tran ſuerſalium, vt in l. in quibus, de ſecundis nuptiis, vbi dicit idem Palacios Rubios videndum eſ ſe Baldum. Sed quamuis Baldum videas, rationem corroborare non poteris, non enim inde ſequitur, quod nepos deberet patruum excludere, niſi alia ratio ſubſi ſteret; nam & excluſo nepote, patruísque admiſ ſis, hoc eſt inſtitutoris, vel poſ ſeſ ſoris maioratus, filiis ſecundò, vel tertiògenitis; lineam ſanguinis deſcendentium, maioratus ſequeretur, nec ideò nepotem ſequitur; ſed potius, quia inſtitutor maioratus ſic voluiſ ſe creditur, & primogenituræ, atque linearum ordo ille, ita ſuadet. Et hactenus de prima obſeruatione in 7. principali huius materiæ obſeruatione. Quod attinet vero ad regnum, erit & ſecundo[*] loco obſeruandum, Regna olim electione conſtitiſ ſe, vt ex Chronicis antiquis probatur, & in Hiſpania in Rege Pelagio principium obtinuiſ ſe: ante illum namque Hiſparniarum Regnum, vſque ad Roderici infælicis tempora, electione prorſus, non ſucceſ ſione deferebatur. A Rege autem Pelagio vſque ad noſtra tempora, alia cœpit eſ ſe forma Regnandi, quia ex ſucceſ ſione iure maioratus & primogenituræ Regnum defertur; prout notat, & latiùs comprobat Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro primo, capit. 2. numero 11. & 12. & iterum annotauit in annotationibus poſitis in fine libri, num. primo, ſecundo, & tertio, & Molinam ſequuntur Ioannes Garſia, de expenſis & meliorationibus, c. 16. n. 17. Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri gloſ ſa 2. num. 9. & 10. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quæ ſt. 13. num. 39. & 40. & vide numero 64. & 65. D. Spino, in ſpeculo teſtament. gloſ ſa 19. num. 73. & idem quoque tenuit Pelaezà Mieres; de maioratu, parte 4. quæ ſt. prima, numero 46. dicens, quòd licèt antiquitus in origine mundi, Reges per electionem crearentur, vt conſtat ex cap. Moyſes. 8. quæ ſt. prima, & cap. legimus. 39. diſtinctione, & ex Iuſtino Authore grauiſ ſimo, in 1. lib. ſuæ hiſtoriæ, in ver ſic. non ambitio popularis. Poſtea tamen ſuperuenientibus temporibus, regnandi cupido adeò creuit, vt neceſ ſe fuerit, Reges ſucceſ ſione potius, quam electione creari, vt ex Iuſtino ipſe Mieres probauit. Addiderim ego vltra ea, quæ præfati Authores dixerunt; inprimis, quod cum Regnorum ſucceſ ſio in ſui origine, in nullius bonis eſ ſet, neque alicui familiæ vllo iure debita fuiſ ſet, populus ſuæ conseruationis, & bonæ gubernationis cupidus, inſtigante natura, cooperantéque Deo, vnum Caput præ cæteris excellens conſtituit; quod cum ſibi præeſ ſet, & dominaretur, regnare in perpetuum ſuper omnes decreuit. Et hoc eſt in effectu, quod Pelaez à Mieres, dict. quæ ſt. 1. n. 46. intendit, dum dicit quòd Reges fuerunt inuenti de iure Gentium, & ipſemet populus, ad hoc vt commodiùs viueret, & regi poſ ſet, eligebat ſibi Regem, cui dabat obedientiam, & per illum regebatur, ſecundum Baldum, Oldrad. & Marant. quos retulit. Cæterum, cum Regum conſtituendorum ſumma,[*] optimáque ratio ſit per ſucceſ ſionem, eo quod ſemel creato Rege, nihil minus oporteat, quàm vt eius ſucceſ ſores electione creentur: ideò iure Gentium conſtitutum eſt nomen, & ſucceſ ſio Regnorum: l. ex hoc iure. ff. de iuſtitia & iure, ibi: Regna condita, & ibidem Baldus notat nu. 11. verſ. Quartò quæritur. Ioannes Oroſcius. n. 12. & in l. de quibus, n. 37. ff. de legibus, vbi ſingulariter inquit, ſummam huius rei diuiſionem eſ ſe, vt cum adminiſtratio. ſolum conceditur, per electionem obuenire debeat, vt eſt in Imperio, cap. 1. de alienatione feudi, in vſibus feudorum: quando verò iuriſdictio perpetua, per generis & ſanguinis ſucceſ ſionem, vt eſt in Regnis: cap. imperialem, §. praeterea, de prohibit feud. alienat. per Federi. in vſibus feudorum. Quamobrem, concordi omnium gentium voluntate, & quaſi humani generis conſenſu, ius electionis fuiſ ſe abrogatum, & cæ piſ ſe Regna gentilitia ſucceſ ſione deferri, recte ob ſeruarunt Abbas, in conſ. 12. num. 13. lib. 1. Baldus, in conſil. 275. num. 3. lib. 2. affirmans, ita hodie obſeruari de generali conſuetudine, eſ ſéque ius Gentium, in conſil. 389. num. 5. eodem libro, Francus in cap. grandi, de ſup. negl. prælat. in 6. Ancharanus in conſil. 339. Ludouic. Montalu in tractatu de reprob. ſentent Pilat. artic. 4. num. 2. Laudenſis, de Princip. Quæ ſt. 78. & quæ ſt. 332. Corſetus, in tractatu de poteſtate Regis, 2. Parte, quæ ſt. 9. & tertia parte, quæst. 103. Franciſcus Marcus, deciſione 974. num. quarto, Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 1. quæ ſt. 14. vbi communiter à Doctoribus traditum affirmat. Et multarum Nationum moribus, diffusè probat Andreas Tiraquellus, de primogenitura, in præfatione, numero tertio, Iacobus Mandellus de Alba, in. conſil. ſexageſimo ſeptimo, num. 1. columna ſecunda, in principio, dicens, Regna ex generali conſuetudine, ſucceſ ſione deferri, vel ad ſimilitudinem ſucceſ ſionis. Et in Regno Hiſpaniæ, quod ſucceſ ſionis. Deferatur; apertiſ ſimè conſtat ex l. 7. titul. 1. partita 2. ibi: E[*] aun demas, que el Rey lo tiene por hæredamiento, e el Emperador por eleccion, & in l. 8. ſtatim ſequenti, ibi: Ca ellos no tan ſolamente ſon ſeñores de ſus tierras mientras viuen, mas aun a ſus finamientos las pueden dexar a ſus herederos, porque han el ſeñorio por heredad, lo qual no pueden hazer lo Emperadores, que lo ganan por eleccion, & in l. 9. eodem tit. 1. & part. 2. & in l. 2. tit. 15. partit. 2. ibi: E eſto vſaron ſiempre todas las tierras del mundo, do quier que el ſeñorio ouieron por linage, e mayormente en Eſpaña. Deinde, atque his ita conſtitutis, obſeruandum erit, Interpretes noſtros dubitaſ ſe communiter, vtrum Regna iure ſanguinis, an verò iure hæreditario deferri dicantur? & quidem, Regnum iure hæreditario deferri qui aſ ſerunt, exiſtimarunt communiter ita tenuiſ ſe Oldradum in conſil. 94. colum[*] na quinta, atque eius authoritate eoſdem huius opinionis ſequaces excitari, affirmarunt, & ſic tenuerunt Afflictis, Rodericus Suarez, Simancas, Cifuentes, Caballinus, Tiraquellus, Guil. Benedictus, Antonius Gomezius, Albericus, Archidiaconus & alij cum quibus ſic conſtanter defendit Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa prima, num. 22. & 23. & ſequent. & num. 81. Emanuel Coſta, in quæ ſt. de patruo & nepote, tertia parte, num. 2. & 3. quò loci expreſ ſim affirmat, Regnum ad Regis liberos, alióſque Regis ſucceſ ſores deuolui, quaſi hæreditatem ipſiuſmet Regis, & ſic hæreditario iure; alia vero primogenia inferiora, iure ſanguinis deferri inquit. Eandem quoque opinionem conſtanter ſuſtinuit Ioannes Garcia, de expenſis & meliorationibus, capite 16. ex numero 15. cum ſequent. & num. 31. & 32. Humada, in l. 9. titul. 7. partita 2. gloſ ſa 2. num. 3. Ij autem adducuntur præcipuè pet textum, in[*] in capite, licet, de voto & voti Redemptione, in illis verbis: Ne ſi onus à patre tibi iniunctum, & à te ſponte ſuſceptum, occaſione qualibet detrectaueris, paterna te reddas ſucceſ ſione indignum, & hæreditatis emolumento priueris, cuius recuſas onera ſupportare: Et rurſus ibi: Et iure, quod tibi, ſt dictus Rex ſine prole decederet, in Regno Hungariæ competebat, ordine genituræ, priuandum. Atque ex his verbis inde colligunt, quod ſi Regni ſucceſ ſor, quia præceptum patris non implet, ſucceſ ſione priuatur, planum & compertum eſ ſe, quod iure hæreditario Regnum accipiat, quoniam pœna illa nullo modo locum habere poſ ſet, niſi ageretur de ſucceſ ſione hæreditaria, iuxta tex. in authent. hoc amplius, C. de fideicommiſ ſis, cap. ſi hæredes, de teſtamentis, l. ab eo, C. de fideicommiſ ſis, l. vnum ex familia §. 1. ff. de legatis ſecundo. Adducuntur etiam ex textu, in capite, grandi, de[*] ſupplenda negligentia prælatorum, lib. 6. vbi nominatim agitur de Regni Portugallie ſucceſ ſione, & ſupponunt innuere Decretalem illam, quòd ſucceſ ſio eius Regni hæreditario iure deferatur. Tertiò etiam pro eadem parte adducti fuere hu[*] ius Regni Scriptores nonnulli, ex deciſione l. 4. tit. 15. partita ſecunda, vbi ſcriptum eſt, quod nouus Rex, idémque ſucceſ ſor in Regno, debeat, & teneatur prædeceſ ſoris debita perſoluere vt conſtat, ibi: E otro ſi en pagar ſus deudas, e en cumplir ſus mandas. Et ſubdit lex ipſa, Tenudo es por derecho, e por bien eſtança. Et ſic non ſe reſtringit ad ſolam rationem boni & æqui, ſed etiam ad iuris ſcripti verbum, & poteſtatem ſe refert. Quartò denique, ijdemmet huius Regni Inter[*] pretes excitati ſunt ex aliis legibus Partitæ, in quibus earum Conditores ſ ępe vtuntur verbo Heredar, & verbo Herederos, & tamen in ipſis agebant de ſucceſ ſione Regni. Ac primum ex dict. l. 2. tit 15. partita 2. ibi: Por heredamiento han ſeñorio los Principes, & ibi: Deue heredar el Reyno & in l. 4. eodem titul. & partita, ibi: Pues finca en ſu luga, y hereda ſus bienes, l. 3. eodem titul. & partit. ibi: Que ha de heredar, & ibi: Que no codicie en heredar. Et in l. 7. titul. 4. partit. 3. ibi: Pero ſiendo Reyna, o ſeñora, que heredaſ ſe ſeñorio de algun Reyno, l. 12. tit. 1. part. 2. ibi: Por heredamiento han ſeñorio los Principes, y los Duques, y los otros grandes ſeñores. l. 8. eod. titul. 1. & part. 2. quam dicit eſ ſe famoſam, & à nullo quem viderit, ponderatam, Velaſquez Auendañus, in l. 40. Tauri gloſ ſa 1. nu. 27. in fine, ibi: Ca ellos no tan ſolamente ſon ſeñores de ſus tierras, mientras viuen, mas a ſus finamientos las pueden dexar aſus herederos, porque han el ſeñorio por heredad, lo que non pueden fazer los Emperadores, que lo ganan por eleccion. His autem fundamentis, nullus hactenus ex profeſ ſo, ſiue ſic concludenter reſponſum præbuit, vt vim eorundem diluat manifeſtè, quocirca ſi eiſdem reſpondeamus, & in contrarium alia iura apertiora expendamus, ſententiam præfatam conuincere, & contrariã ſuſtinere non erit difficile. Succedit ergo ſecunda, & contraria ſententia, vi[*] delicèt Regnum non iure hæreditario, ſed potiùs ſanguinis iure deferri, quam magis probarunt, & à ſuperiori receſ ſerunt Oldrad. ipſe in conſ. 224. colum 6. num. 27. in verſ. hoc autem ius, & num. 28. Ioannes de Terra rubea, Baldus, Alexand. Cardinalis, Abbas, Caballinus, Crotus, Palac. Rubios, Gregor. Lopez, & Peralta, quos in id retulit Velazquez Auendañus, in dict. l. 40. Tauri, gloſ ſ. 1. n. 6. qui (vt ſupra vidimus) contrariam magis probauit. Eandem quoque partem, quod Regnum iure ſanguinis de ſeratur, tenuerunt expreſsè Gloſ ſa, verbo, dignitate, in cap. ſcripſit nobis Theberga, 27. quaeſt. 2. vbi dixit, quod ius Regni non tranſit in Monaſterium, ſed dumtaxat ad hæredes ſanguinis, vbi per ſucceſ ſionem habetur. Sequuntur Baldus, in l. Deo nobis, §. hoc etiam, n. 4. verſiculo, quarto nota, C. de Epiſcopis, & Clericis, & in l. data opera, num. 20. verſiculo, & hoc in omni iuriſdictione, C. de his qui accuſare non poſ ſunt. Et in l. final. in fin. C. de teſtam. militis, Alexander, in conſ. 10. num. 4. lib. 5. Lancelot. Conrad. lib. 1. templi omnium Indicum, cap. 2. §. de origine Regum, quæ ſt. 2. num. 3. fol. 100. colum. 4. idem Bald. poſt Gloſ ſam in cap. 1. num. 6. verſic. & idem in Regno, de feudo Marchiæ vbi expreſ ſim dixit, quod Regnorum ſucceſ ſio defertur proximiori de ſanguine, iure ſanguinis, & conſuetudinis. Et, Baldum ſequitur Iacobinus, in inueſtit. feud. verbo, Dux, num. 6. Curtius iunior, in tractatu feudorum, 3. part. quæ ſt. 17. in verſiculo, ſucceſ ſiuè, Decius, in conſ. 85. num. 3. Hippolyt. ſingulari 422. quem Caballinus allega in addit, ad conſil. Decij. Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, num. 23. & verbo, duas habens filias, num. 7. Chaſ ſaneus, in conſuetudinibus Burgundiæ §. 8. num. 35. Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 3. quæ ſt. 2. num. 5. Guill. de Monteferrat. de ſucceſ ſione Regni, num. 39. Corſetus, de poteſtate regia, 5. parte, quæ ſt. 108. Boſ ſius, titulo de Principe, num. 94. Marinus Freccia, lib. 2. feudorum, differentia 10. fol 249. column. 2. Cathelianus Cotta, in memorabilibus iuris, verbo, cognati tranſuerſales, column. 12. Caballinus, ſ æpè ab Interpretibus recentioribus præcitatus, in conſuet. Pariſien. titul. 1. §. 8. gloſ ſa 3. num. 8. fol. mihi 197. colum. 3. vbi ſingulariter inquit, quòd vbicunque Regnum defertur primogenito lege, aut conſuetudine (quod reſtatur quaſi iure Gentium in omni Regno obtinere) illius ſucceſ ſio deferatur iute ſanguinis, & perpetuæ conſuetudinis: Gregorius Lopez, in l. 6. tit. 13. partita 5. verbo: dezeno grado, & in l. 4. tit. 15. partita 2. verbo, ſus deudas. Lara, in l. ſi quis à liberis. §. idem reſcripſit, n. 136. ff. de liberis agnoſcendis. Ferdin. Vaſq. Menchac. de ſucceſ ſionum creatione, lib. 3. §. 26. num. 86. & num. 90. Gama, decſione 174. ex num. 15. Et conſtanter tuentur hanc eandem partem Mieres de maioratu, quarta parte, quæstione prima, num. 47. & 48. Ludouicus Molina, de Hiſ panorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. nono, & & lib. 1. cap. 9. num. 5. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia, & iure, disputatione 626. num. 5. 6. & 8. Ludouicus à Peguera, Catalanus, in repetionecap. 3. Regis Petri, verſ. ſexto, num. 105. fol. 84. col. 4. in fin. Ioann. Matienç. in l. 6. tit. 8. gloſ. 3. num. 13. column. 3. in principio lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Et his non relatis, ſed Caballino, Gregorio Lopez, & Molina dumtaxat commemoratis Antonius Pichardus, ad titulum, Inſtit. de hæred. quæ ab inteſtat. defer. tractatu, de repræ ſentatione, §. 2. numero 28. & pro hac parte (quam veriorem, & omnino tenendam arbitramur) ſequentia fortiter adſtringunt fundamenta. Inprimis, negari non poſ ſe, quin ſucceſ ſores[*] in Regno, illud non accipiant ab immediato an teceſ ſore, neque ex diſpoſitione, aut voluntate illius, ſed potius ab ipſamet Republica, ſiue ex prouidentia illius, quæ Regnum inſtituit, & leges, quibus deriuaretur. Ex antiquiſ ſima etiam conſuetudine, atque ſuccedendi ordine, vbique deferente indiuiduam, atque perpetuam ſucceſ ſionem iure ſanguinis, & generis: Et inde certum eſ ſe, quod nullo pacto dici valeat, iure hæ reditario Regnum deferri: Per textum ſingularem in dict. l. tertia, ff. de interdictis, & relegatis, ibi: Quæ verò non à patre, ſed à genere, à ciuitate à rerum natura tribuerentur, &c. Et facit etiam tex. in l. ſi arrogator. ff. de adoptionibus. Secundò probatur ipſamet ſententia per text. in capite, Moyſes, octaua, quæ ſt. 1. Ex quo conſtat apertè, Regna quæ non deferuntur electione, deferri iure ſanguinis. Tertiò per textum in dict. cap. grandi, de ſupplenda negligent. prælatorum, lib. ſexto, qui (vt ſupra dicebam) loquitur in indiuiduo in ſucceſ ſione Regni Portugaliæ, & inquit: Qui eidem Regi (ſi abſque legitimo decederet filio) iure Regni ſuccederet. Gloſ ſa autem ibidem, verbo, iure Regni, approbata communiter, ſingulariter dixit, verba textus intelligenda eſ ſe, videlicet, quia ei debebatur ex ſucceſ ſione. At ſucceſ ſio, ius ſanguinis eſt, ſecundum Baldum, in conſil. 275. num. 5. lib. 2. ergo euincit manifeſtè, Rege ſine liberis decedente, eius fratri debitam eſ ſe Regni ſucceſ ſionem iure ſanguinis, & naturæ: neque potuit alio iure neceſ ſario ſibi deberi, maximè fratris indicio repugnante, vt colligitur ex eodem textu, & communi Doctorum ſententia. Atque ex eo etiam ſuadetur, quod nullibi eo in textu probatur, ſucceſ ſionem illius Regni deberi Comiti Bononienſi iure hæreditario, ſed iure Regni (vt dixi) ideſt, conſuetudine Regni, ſecundum Ioannem de Terrarubea, & alios, quos ſuprà præcitaui, intelligentes, conſuetudine illius Regni obſeruatum fuiſ ſe ordinem naturalem deferentem Regni ſucceſ ſionem iure ſanguinis (Rege ſine filiis decedente) fratri eius, tanquam proximiori de ſanguine. Et ſecundum hæc (vt vides) non modo pro contraria parte vrget ille textus aliquo modo, ſed etiam ſecundam hanc ſententiam contrariam probat apertè. Quartò probatur per textum, in dict. cap. licèt, de[*] voto, & voti redemptione qui pro contraria opinione nec expendi poteſt, nec aliquo modo vrget (vt ſtatim dicetur) pro hac autem ſententia recte adducitur, inquit namque: Et iure quod tibi, ſi dictus Rex ſine prole decederet, in Regno Hungariæ competebat, ordine genituræ, priuandum, & Regnum ipſum ad minorem fratrem tuum, appellatione poſtpoſita deuoluendum. Quibus verbis apertè demonſtratur, qualiter Regni ſucceſ ſio, Rege ſine liberis decedente, defertur de vno in alium fratrem ordine genituræ, ideſt, propinquitatis in ſanguine, ſecundum Baldum, in l. cum antiquioribus, num. 18. C. de iure deliberandi, Purpuratum, in conſ. 419. num. 1. & omnia, quæ ibi adducuntur, iuris ſanguinis ſignificatiua ſunt. Regnũ enim ad Andream Ducem ordine genituræ pertinere, inquit Pontifex, quod eſt profecto idem, quod iure ſanguinis, & quod eo iure eum priuandum eſ ſe minatur, nihil ad rem, id eſ ſe iuris ſanguinis, oſtendit. Atque id ipſum, quod minatur Pontifex, ius ſucceſ ſionis in Regnum Ducem amiſ ſurum, id ius ſanguinis eſ ſe demonſtrat, ac propterea conſiderabile ad condemnationẽ ; quod non eſ ſet, ſi hæreditariũ eſ ſet; nam antequam delatum fuiſ ſet, neque conſiderati poſ ſet, neque in renuntiationem, neque in condemnationem veniret. Idque expreſsè ſatis probatur ex dict. l. 2. tit. 15. partita 2. ibi: E eſto vſaron en todas las tierras del mundo, do quierque el ſeñorio ouieron por linage, mayormente en Eſpaña, & in l. 9. tit. 7. eadem partita 2. ibi: Que ſon ſus ſeñora naturalmente por razon del linage. Nec obſtant fundamenta, quæ pro contraria expenduntur ſententia, ac ea maximè, quæ ex dicti capitis verbis præpoſterè ſolent deduci: Pro vera namque, & absoluta eiuſdem explicatione obſeruanda erunt nonnulla, ad quæ Scribentium omnium nullus hactenus, ſic ex profeſ ſo, atque dilucidè animaduertit. Ac primum quidem, Ludouicum Molinam, de Hiſpan. primog. lib. 1. cap. 6. num. 3. 4. & 6. recte improbaſ ſe intellectus duos ad illum textum; alterum Hoſtienſis, Ioannis Andreæ, & ſequacium; alterum verò Cardinalis, Abbatis, & Imolæ. Rectè etiam obſeruaſ ſe, Regnorum ſucceſ ſionem iure ſanguinis deferri, & non iure hæreditario, vt ſuprà dixi. Et notaſ ſe, ideo filium ibi Regni ſucceſ ſione priuatum fuiſ ſe, quod ipſe expreſ ſe ad votum paternum implendum ſe adſtrinxit; quem intellectum ante ipſum Molinam tenuerunt Ioannes Lecirier, Guill. Benedict. Caballinus, Didacus Couar. Gregor. Lopez, & Padilla, quos ibidem commorauit Molina. In eo tamen Molinam ipſum defeciſ ſe, quod diuerſos caſus, diuersáſve pœnas textus eiuſ dem non diſtinxerit; abſolutè potius, atque indiſtinctè, & ſic male quidem dixerit, filium ibi Regni ſucceſ ſione priuatum fuiſ ſe, cum verè non priuaretur, ſed veniret priuandus, ſi contingeret, fratrem ſuum maiorem, qui in Regno ſucceſ ſerat, ſine prole decedere. In quo etiam defecerunt & Authores nunc relati, quos dixi Molinam commemoraſ ſe Ioannem etiam Garſiam, Velaſquez Auendañ. & Queſadam referendos infrà. Deinde, & ſecundò obſeruandum erit, eodem in[*] errore fuiſ ſe Ioannem Garſiam, de expenſis, & meliorationibus, cap. 16. qui videndus erit ex num. 32. per totum, vſque ad. num. 33. Is namque Author ſimiliter credidit filium ibi ſtatim Regni ſucceſ ſione priuandum, nec aſ ſequutus eſt, alium fratrem maiorem in Regno ſucceſ ſiſ ſe, diuersásque pœnas ibi ſtatutas, vt infrà declarabitur. Poſtquam etiam quatuor intellectus ad illum textum impugnauit, conſtituit tandem, Regnum Hungariæ, de quo ibi, hęreditario iure deferri, & filium Regem hæredem extitiffe parenti in Regno hæreditario; nihilominus tamen neceſ ſariam adhuc fuiſ ſe filij regis obligationem, vt ad exequendum votum emiſ ſum à parente compelli poſ ſet, & Iuſtiſ ſimè Romanum Pontificem expendiſ ſe obligationem filij Regis, etiam ſi hæres eſ ſet, quia ſine voluntaria illa obligatione filij, quantumuis hæredis, ire Hieroſolymam, nunquam compelleretur, idque quia votum illud erat perſonale, vt latius Garſia ipſe declarat. Cæterum quàm falſum id ſit, nec dici poſ ſe, filium hæredem extitiſ ſe patri in Regno, ſiue Regnum hæreditario iure deferri, ex dicendis infrà, adeò euidenter con ſtabit, vt huiuſce Authoris traditiones, aut placita ſtare nullo modo poſ ſint. Tertiò prætereà obſeruandum eſt, Antonij Quæ [*] ſadæ, rerum quotidianarum, cap. 32. num. 4. intellectum incidere in effectu in intellectum Ludouici Molinæ, quamuis Velaſquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ. 1. num. 85. vt diuerſum eum retulit; haberéque eundem defectum, atque vitio ſuperiori notandum, non enim diſtinxit Author ille pœnas diuerſas illius textus, nec fratrem alium maiorem in Regno ſucceſ ſiſ ſe, non filium eum, cui pœnæ illæ comminabantur, aſ ſequutus eſt. Atque in eodem errore fuit Auendañus ipſe, qui[*] eadem gloſ ſa prima, ex num. 77. vſque ad numerum 91. quinque intellectus adducit ad textum in dicto cap. licèt. & eos improbat; inuoluit tamen Regni ſucceſ ſionem cum legitimæ, ſiue bonorum hæreditariorum ſucceſ ſione, cùm verè adeò diuer ſ æ ſucceſ ſiones fuerint, vt ſignificatum eſt ſuprà, & infrà dicetur, Tandem dict. num. 91. dicit nouum, & verum intellectum ad eum textum eſ ſe, ideo filium non exequentem patris voluntatem, effici Regno, & legitimâ indignum, quod patri implementum voti ſub pœna maledictionis paternæ, priuationiſque Regni, & legitimæ ſibi iniungenti, expleturum promiſit. atque ex non implemento priuationi conſenſit, & ſic quaſi per nouationem de perſona in perſonam, eam implendi voti obligationem in ſe ſuſcepit. Hic tamen intellectus eſt, (vt vides) nec abſolutus eſt, vt ex infrà dicendis conſtabit, nec etiam nouus. Quid enim quæro nouitatis continet, aut quid intellectui Molinæ addit? cùm dicere, ex non implemento filium priuationi conſenſiſ ſe, nihil nouitatis in effectu afferat; ſed in Molinæ intellectum incidit, quem ipſe Auendañus antea improprobauerat, num. 79. & 80. Quartò deinceps obſeruandum eſt, Patrem Lu[*] douicum Molinam, è Societate Ieſu Religioſum, tom. 3. de Iuſtitia & iure, diſputatione 626. num. 8. in verſiculo, quod attinet ad Caput, licèt, fol. mihi 393. & 394. in duobus optimè quidem ſe habuiſ ſe, nec præfatorum omnium Authorum defectu, aut morbo laboraſ ſe. rectiùs potiùs, & optimè diſtinxiſ ſe, atque percepiſ ſe. Cæterum in aliis duobus defeciſ ſe, ſiue non explicaſ ſe illius textus intellectum: Primò ergo Pater ille ad finem dict. num. 8. fol. 395. in princ. rectè conſtituit, Innocentium, dum de priuatione emolumenti hæreditatis paternæ agit, nullo modo nomine hæreditatis intellexiſ ſe, nec potuiſ ſe intelligere de Hungariæ Regno, quod non ad filium illum, ſed ad alterum fratrem maiorem deuenerat. Similiter, dum de Regno ipſo agit, ſi contingat fratrem maiorem ſine prole decedere, colligi non poſ ſe, Regnum illud hæreditatem eſ ſe, ſiue iure hæreditario deferri, ſed potius clarè demonſtrare ſummum ipſum Pontificem, ordine genituræ, & ſic iure ſanguinis, vt ſuprà, n. 119. dicebam, Regnum deuolui à fratre primogenito, in ſecundum Fratrem eiúſque defectu in. tertium. Secundò, rectiſ ſimè etiam conſtituit Pater ipſe, eo in textu, filium illum in Regno non ſucceſ ſiſ ſe, ſed alterum fratrem ſuum maiorem, & pœnam illam comminari in euentu, quo frater ipſe maior ſine prole decederet, & ſic ſeparandam pœnam priuationis Regni, vt apertiùs dicetur ſtatim: & hæc duo veriſ ſima ſunt, & recte (vt dixi) per hunc Authorem adnotata. In aliis verò duobus, ideo dixi eundẽ defeciſ ſe, quòd etſi ſuperiora ita verè declarauerit, & caſus diuerſos ſucceſ ſionis diſtinxerit, non tamen explicatum reliquit, quare ſcilicet, filius ibi priuetur emolumento paternæ hæreditatis, ſi votum non impleat, & an legitimâ etiam veniat priuandus, an verò dumtaxat aliis bonis hæreditariis vltra legitimã . Nec etiam explicauit, quare ſi contingat fratrem maiorem ſine prole decedere, ſuccedendi in Regno iure priuetur. Er hoc primum in quo defecit. Secundò in alio, nam inquit, ſiniſtras eſ ſe interpretationes Molinæ ad text. in dict. cap. licèt, & quamuis Molinæ interpretatio abſoluta non ſit, & patiatur defectum, quem ſupra dixi, cura inquiritur, quare Regni ſucceſ ſione in eo euentu priuetur; neceſ ſarium eſt dicere, Regni ſucceſ ſione eo ipſo priuari, quod Molina poſt alios dixit, videlicèt, quod ipſe filius ad votum paternum implendum ſe adſtrinxit. Quintò, & vltimò obſeruandum eſt, veriſ ſimam,[*] & abſolutam omnino eiuſdem Decretalis interpretationem habendam, ſi ante alia conſtituamus. Doctores noſtros communiter parum maturé aut attẽte verba illius textus attendiſ ſe, & ſi attentius inſpexiſ ſent, nunquã profecto illũ allegaſ ſent, vt textum expreſsũ ad hoc, quod Regnorum ſucceſ ſio regulariter, Regnum etiam illud iute hæreditario deferatur. Et inde nullum ibidẽ verbum ſcriptũ , ex quo deduci, aut colligi valeat id, ad quod Emanuel Co ſta, Ioannes Garſia, Velaſquez Auendañus, & alij Recentiores poſt antiquos, ponderarunt eum. Contrarium verò, imò iure ſanguinis Regnum etiam illud deferri, probari euidenter ex illis verbis: Ordine genituræ competebat. vt ſuprà dict. nu. 119. ponderaui. Deinde conſtituendum eſt, quod Rex Hungariæ tres habebat filios, votúmque vouerat ſubueniendi Terræ ſanctæ cum militibus, & ſic votum non fuiſ ſe abſolutè perſonale, ſed partim eſ ſe reale, faciendi ſcilicèt ſumptus; quod obligat ex ea parte poſt mortem, niſi ſit quod excuſet. Et quia fortè fuit negligens Rex ipſe votum dictum implendi, dum viueret, tempore mortis, fidei Andreæ Ducis, filij ſui ſecundogeniti (non primogeniti, ve malè tot Authores crediderunt) ſub interminatione maledictionis paternæ commiſit, vt illud exequeretur. Andreas verò filius aſ ſumpto Crucis ſignaculo, promiſit ſe ſine vlla dilatione votum impleturum. Cæ terum mortuo patre bellum intulit fratri ſuo primogenito, qui in Hungariæ Regno patri ſucceſ ſerat, prout ex caſu eius textus deducitur, & Panormitanus ibidem notauit. Deducitur etiam dilucidè magis ex. ſecundo tomo operum Innocentij, lib. primo Epiſtolarum, Epiſtola 10. Id autem cum Innocentius intellexiſ ſet, illi præcepit, vt vſque ad feſtum Exaltationis ſanctæ Crucis, voti adimpletionem executioni mandaret, & cum exercitu Terram ſanctam adiret, & ſubdit ſtatim: Ne, ſi onus tibi à patre iniunctum & à te ſponte ſuſceptum, occaſione qualibet detrectaueris, paterna te reddas ſucceſ ſione indignum. & hæreditatis emolumento priueris, cuius recuſas onera ſupportare. Sciturus ex tunc anathematis vinculo te ſubiacere, & iure quod tibi, ſi dictus Rex ſine prole decederet, in Regno Vngariæ competebat ordine genituræ priuandum, & Regnum ipſum ad minorem fratrem tuum appellatione poſtpoſita, deuoluendum. Hactenus Innocentius author illius capitis, quod ex dicta Epiſtola 10. fuit deſumptum, & in rei veritate duas præcipuas facti ſpecies, ſiue deciſiones continet, & duas etiam, ac diuerſas pœnas Andreæ filio imponit. Prior pœna eſt, quod filius hic hæreditate paterna, ſiue Ducatu, ſibi iam tanquam patris hæreditate, acqui ſito ex. hæreditate paterna, ipſo non adimplente votum à patre emiſ ſum, & à ſe ſponte ſuſceptum priuatur. Et hæc imponitur ex verſiculo, ne ſi onus, vſque ad verſiculum, ſciturus, excluſiuè. Quo ſanè verſiculo non agit Romanus Pontifex de priuatione Regni, ſiue hæreditatis nomine non intelligit Hungariæ Regnum, cum illud eo nomine contineri non poſ ſit, cùm etiam Regnum ipſum ad fratrem maiorem deueniſ ſet, ſed intelligit bona libera eiuſdem patris, & hæreditatem, Prout pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia, & iure, dicta disput. 626. num. 8. col. 3. fol. 394. rectiſ ſimè percipit; ſed nullum refert pro hac obſeruatione Authorem, cum tamen alij ante ipſum ita explicauerint, vt mox dicetur. Non etiam declarat, qua hæreditate, ſiue quibus bonis patris priuetur filius, ſi votum non impleat. Tunc etiam, quare eis bonis priuetur, cum certi iuris ſit quod filius, etiam propter votum non impletum legitima priuari non poſ ſit, illa namque magis à lege ipſa, quàm à patre prouenire videtur, prout in terminis dicti cap. licèt, adnotarunt Didacus Couarr. in cap. ſi hæredes, nu, 9. de teſtamentis. Et port multos Ludouicus Molina, de Hispanor. primogeniis, lib. 1. dict. cap. 9. num. 6. & probatur in authentic. hoc amplius, C. de fideicommiſ ſ. Idcirco dicendum eſt, vel quod in huiuſ modi pœna non comprehenditur legitima eiuſdem filij, quæ ei debita erat in bonis paternis; eſt enim veriſimiliter credendum, aut dubitandum non eſt (vt Pater ipſe Molina dicto fol. 394. in principio, aſ ſeuerauit) facultates competentes ei obueniſ ſe ex patre, vnde votum exequi poſ ſet, imò & copiam pecuniæ ad eos ſumptus paratam illi patrem reliquiſ ſe. Et tunc quidem verba illa, à te ſponte ſuſceptum, habere etiam locum, quando filius ad votum paternum adimplendum, propria voluntate ſe non adſtrinxiſ ſet, ſufficeret enim ad priuandum ipſum eius bonis, quæ vltra legitimam portionem fuerunt relicta, quod pater votum adimplendum ei adiunxiſ ſet, & ipſe filius hæreditatem patris adiiſ ſiet, tunc namque voluntate tacita adeuntis, votum quoque ſponte ſuſceptum diceretur, atque ita meritò filius priuaretur eis bonis, quæ pater (licet non expreſsè) ea tamen lege, & conditione reliquiſ ſe videtur Grauamen namque in bonis vltra legitimam, & tacitè, & expreſsè iniungi poteſt, l. ſcimus, §. cum autem, C. de in officioſi teſtamento. Late Roderic. Suarez, in l. quoniam in prioribus, eodem tit. ampliatione 6. Molina de Hiſpan. primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 29. Si verò dicatur, etiam quo ad legitimam, vel in legitima tantum textum illum loqui, & procedere, tunc equidem verba illa: Et à te ſponte ſuſceptum, neceſ ſaria omnino fuere; aliàs enim quoad legitimam non poſ ſet textus ille procedere, nec grauamen abſque filij voluntate iniungi, vel iniunctum nocere. Idque iuxta ea, quæ Molina ipſe dict. cap. 1. num. 28. in fine, & dicto num. 29. poſt alios Authores annotauit. Et hactenus de prima parte illius textus, quæ (vt dixi) durat vſque ad verſiculum, ſciturus. Ab eo autem verſiculo, ſecunda apponitur pœna, & inquit Romanus Pontifex Innocentius, vltra anathematis vinculum filium illum eſ ſe priuandum iure, & ſpe ſibi competente ad Regni ſucceſ ſionem, ſi Rex Hungariæ (frater ſcilicet maior ſuus, qui vt ſ æpè dixi, in Regno ſucceſ ſit) ſine prole decederet, ſi votum non adimpleuerit. Hoc autem dum Innocentius affirmat, nullo pacto ex ipſo colligi poteſt, Regnum iure hæreditario deferri. Tum quia contrarium, imò iure ſanguinis deferri ex eo colligitur, vt ſuprà perpendimus. Tum etiam, quia huiuſmodi pœna non imponitur propter votum non impletum, ſed quia filius ipſe expreſsè, & ſpontaneè ad illud implendum ſe adſtrinxit, v t tribus in locis dixit idem textus. & Molina, de Hiſpanorum primogen. lib. 1. dicto capit. 9. num. 5. rectè ponderauit poſt alios. Omnésque in effectu, vel hac, vel illa via, eò tendunt. Id autem impleri, & promiſ ſa ſeruari maximè neceſ ſarium erat ad bonum commune, & Catholicam Religionem ſeruandam, vt ſcilicèt Terra illa ſancta ab Infidelibus vendicaretur, propter Fidelium ibi degentium periculum, & propter aliorum deuotionem; quam ob cauſam Innocentius ipſe multos Reges, & Duces, & totum populum Chriſtianum ad illam expugnationem conuocauit. Et ideo tenebantur Reges omnes, & Principes ab eo vocati obtemperate. Et totum hoc ſpiritualis poteſtas in ordine ad ſpiritualia potuit efficere. Et ita obſeruandum eſt, atquè inde deducendum, quam miſerè hallucinati ſint alij Authores in eiuſdem. textus interpretatione, cum ita indiſtinctè fuerint alloquuti, nec ad diuerſitatem præfatam pœnarum attenderint. Quæ & differebant in alio, ſi quidem in prima parte, & prima illius textus pœna, priuatur ſtatim filius Ducatu iam ſibi quæ ſito, tanquam indignus hæreditatis paternæ. In ſecunda verò parte modò relata non priuatur ſtatim, ſed declaratur priuandus, ſi contingeret, fratrem maiorem, qui in Regno ſucceſ ſit, ſine liberis decedere. Et ſic non agit Pontifex de priuatione Regni, ſed de priuatione iuris, quod illi ad Regnum, vt fratri ſecundo competebat ordine genituræ. Quod ex integra prædicta Epiſtola conſtat apertè, atque eodem in cap. docuit magiſtraliter Hoſtienſis, columna quarta, dicens, quod de iure non potuit iſte filius ſtatim priuari Regno, quia illud habebat frater eius maior, qui ſtatim mortuo patre Regnum fuit adeptus, ſed quod ſolum priuatur Ducatu, qui verè fuit eius pars hæreditaria, quam erat conſecutus ex hæreditate paterna: & ſequitur ibidem Ioannes Andreas, columna ſecunda, & tertia, Butrius columna tertia, n. 16. in finalibus verbis. Cardinalis, num. quarto, columna tertia, verſic. Secundò oppone. Et Hoſtienſis ipſe, column. tertia, in principio, ſingulariter, & verè eaſdem tres pœnas diſtinxerat (ideo mirum eſt proculdubio ad eum non aduertere Recentiores) inquit namque, quod textus ille tres continet pœnas, Prima (dicit) eſt, in qua filius tanquam indignus, ipſo iure priuatur hæreditate paterna. Secunda (inquit) eſt excommunicationis pœna, quia ex quo contempſit, & inobediens fuit præceptis Romani Pontificis, æquum & Iuſtum fuit, vt excommunicaretur ab illo. Tertia denique (inquit) pœna fuit priuationis iuris ſuccedendi in Regno ordine genituræ, quia cum Regem defunctum offenderit, fidem fregerit, & ſubſidium Tetræ ſanctæ ſubtraxerit, non mirum quod dicto iure priuetur, cùm ſola violatio fidei ad id deberet ſufficere, argumento textus, in capit, querelam, de iureiurando. Et hactenus de textu, in d. capit. licèt. Regia vero l. quarta, tit. decimoquinto part. ſecunda, non etiam obſtat ſententiæ prædictæ, (quam de[*] fendimus) nec Regnum deferri iure hæreditario probat, nam cùm l. ſecunda. eodem tit. decimoquinto, & part. ſecunda, probet expreſ ſim Regnorum ſucceſ ſionem iure ſanguinis, & generis deferri, nihil aliud ibi agens, quam præ ſcribere, quo ordine, & regula eis ſuccedendum ſit, nullo modo ſuaderi poteſt, quod ſtatim atque in continenti, alia in lege ſequenti diſponatur, eorundem Regnorum ſucceſ ſionem iure hæreditario deferri: Maximè quoniam in eadem l. ſcriptum eſt: Pero eſto deue ſer fecho de manera que no mengue el ſeñorio, aſ ſi como vendiendo, o enagenando los bienes del, que ſon como rayzes del Reyno, mas puedelo fazer de las otras coſas mueble, que ouiere, &c. Et ſic apertè ſentit lex ipſa 4. quod in proprietate bonorum Regni ſucceditur iure ſanguinis, & non hæreditario, quamuis ſecus ſit in aliis bonis mobilibus, quæ non ſunt radices Regni: quod Pelaez à Mieres, de maioratu, 4. parte, quæ ſt. prima, num. 50. recte deduxit. Addiderim ego. quod ſi Regni dominium non poteſt à ſucceſ ſore diuidi, neque alienari, nullum ſanæ mentis dicturum, ſucceſ ſorem in Regno iure hæreditario ſuccedere, atque creditoribus hæreditariis obſtrictum eſ ſe, tanquam defuncti Regis hæredem: cùm verè ipſius perſonam non repræ ſentet reſpectu ſucceſ ſionis eius, nec vniuerſalis, aut particularis defuncti ſucceſ ſor dici poſ ſit: non ergo ſuſtineri poterunt ea, quæ aduer ſus communem Interpretum huius Regni ſententiam, anxiè ita, & conſtanter defendit Ioannes Gar ſia, de expenſis, & meliorationibus, dicto cap. 16. ex num. 15. ſemper contendens, quod Regnum non iure ſanguinis, ſed iure hæreditario deferatur. Quod etiam anxiè contendit Velaſquez Auendañus, in dict. l. 40. Tau. gloſ. 1. & n. 27. dict. l. 2. & aliarum legum Partitæ verum ſenſum retorquet. Ad textum autem in eadem l. part. 4. tit. 15. reſ [*] ponderi poteſt tripliciter. Primò, vt lex ipſa de honeſtate procedat, non verò de rigore iuris, quia verecundum ſit Regi, debita emortui Regis non ſoluere, prout inſinuant verba illa, e por bien eſtança. Et ſecundum hanc interpretationem, ſi verecundiam hanc omiſerit Rex (quæ facilè ſolet omitti) non poterit Rex ipſe ad debita prædeceſ ſoris perſoluenda compelli. Secundò reſponderi poteſt, quod eadem lex loquitur in Regni ſucceſ ſore, qui in bonis liberis hæres eſt, quod probatur ibi: y heredaſ ſe ſus bienes ac proinde tenetur ad debita ex eiſdem bonis liberis ſoluenda. Tertiò reſpondetur, legem illam loqui, ac procedere in debitis Regni contemplatione, atque in eius vtilitatem contractis; quo caſu ait teneri nouum Regem. Et ita prædictas tres interpretationes adduxit Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. c. 10. n. 30. & lib. 3. c. 6. n. 12. vbi refert Gregor. Lop. Anton. Gomez Petrum de Peralt. & Padill. ſic quoque tenentes. Verum has omnes interpretationes fortiſ ſimè videtur conuincere Ioannes Garſia, dict. capit. 16. n. 25. ex verſic. ſed hæ interpretationes, vſque ad numer. 16. & verè negari non poteſt, quin eius rationes, & fundamenta videantur prima facie concludere, niſi aliquid aliud vltra ea, quæ ſuperiores Authores ob ſeruarunt, annotauerimus. Inprimis namque, dict. l. 4. part. non ſe videtur ad ſolam rationem boni & æqui reſtringere, ſed ad ſcriptam quoque iuris ſcripti vim, & poteſtatem, rem videtur referre; inquit enim: Tenudo es por derecho, e por bien eſtança de fazer eſtas coſas por el Rey finado. Deinde, alia verba, quæ ſequuntur eadem in lege, videntur, quoque, & ad Regni ſucceſ ſorem referre ius illud debitorum ſoluendorum, vt Garſia ipſe latiùs, & ſubtiliter quidem deducit. Cæterum vt ſuperiores intellectus ad illam le[*] gem ſuſtineri valeant, ac vera, & genuina eiuſdem interpreratio deducatur, animaduertendum erit, totum negotium præ ſens in hoc conſiſtere, vt intelligamus verba illa; tenudo es por derecho, ad quod ius referri, ſiue quo de iure accipi debeant. Et an ius illud aliquò loci, ſiue apud eaſdem leges Partitarum, ſiue apud iura communia ſcriptum, aut traditum nobis fuerit. Et quidem certiſ ſimum eſt, legem illam loqui de iure duntaxat, quo fieri conſulitur, quod Iuſtum & æquum eſt, vt in cap. eſt autem, prima diſtinctione, & quod in æquitate & honeſtate naturæ ſemper vſurpari conſueuit illud verbum, Ca derecho es. ideſt, iuſtum eſt, ac. rationi conſentaneum. In quo ſenſu intelligitur l. 2. eodem tit. 15. part. 2. ibi: Por derecho deue ſer mas amado dellos, & ibi: E tuuieron por derecho, que el ſeñorio del Reyno . Et tamen in tota legis ſerie non agitur de aliquo iure ciuili, ſed duntaxat de iure, quod rationi naturali conſentaneum eſt. Et inquit lex illa, por derecho, ad ſignificandum, iuſtum, & rationi conueniens illud eſ ſe. Et in l. 42. tit. 13. part. 3. ſic quoque frequenter ſumi, probauit Franciſcus Connanus, commentariorum iuris ciuilis, lib. 5. cap. 8. columna 2. ante medium, verſic. illa enim obligatio. fol. 372. Vaconius, lib. 1. declar. iuris, cap. 17. num. 6. & lib. 5. cap. 66. num. 10. vbi probarunt, ex eo quod deceat, honeſtũque ſit, multa fieri, ad quæ quis compelli non poteſt: Et in dicta l. quarta, ſic accipi, & Regni ſucceſ ſorem ex bono, & æquo, & quaſi vinculo quodam æquitatis, velle Legiſlatorem ad debita defuncti Regis ſoluenda obligate, non verò ad id præcisè vinculo aliquo ciuili adſtrictum ipſum ſucceſ ſorem eſ ſe, euidentiſ ſimè probatur ex eo quod ibi præcipuè intendit Legiſlator præ ſcribere id, quod Rex ſucceſ ſor in Regno tenetur facere in honorem Regis defuncti, ex titulo enim cui lex ipſa ſubiacet, ita conſtat. Et cùm in lege prima eiuſdem tit. dictum eſ ſet, qualiter deberet prius cuſtodiri filius maior; & in l. ſecunda, quis ſit iſte filius maior, cui Regni ſucceſ ſio defertur: Et in l. tertia, quales oporteat eſ ſe tutores & curatores Regis impuberis: modò in dicta l. 4. ſtatim ſequenti, oſtenditur, quid debeat fieri ab his tutoribus, & curatoribus, & ab ipſo Rege, ſi eſ ſet iam ætate maior: & ſic ſcribitur, Tenudo es por derecho, e por eſtança de fazer eſtas coſas por el Rey finado, anſi como en dar limoſnas por ſu anima, e fazer dezir Miſ ſas, e otras oraciones, rogando a Dios, que le aya merced. E otro ſi en pagar ſus deudas, e en cumplir ſus mandas, en fazer algo a los ſuyos, que lo ouieren meneſter, que no finquem deſamparados. E otro ſi enguardar ſu fama, aſ ſique los que en ſu vida no dixeron mal del, nolo digan en ſu muerte. Verba ſane hæc, ſic accipienda eſ ſe vt dixi nunc, ſatis clarè demonſtratur ex verbis ſequentibus, ibi: E ſegun Iuſticia, e derecho, como queria que fizieſ ſen ael en ſu muerte, aſ ſi lo deue el fazer por el anima del finado, que es quien finca en ſu lugar. Ex his namque non potuit apertiùs oſtendi, Legiſlatorem ſemper intelligere de eo iure, quod ſuprà diximus, ſcilicẽt æquo, & inſto, quod iure naturæ, ac lege Euangelica præcipitur, vt quod quiſque vult ſibi fieri, teneatur facere, c. primo, prima distinctione: vbi traditur illud Euangelij Matthæi, capite ſeptimo, non ergo poſ ſunt verba præfata: tenudo es por derecho. ad ſtrictum aliquod ius ciuile, ſed ad prædictum ius ſunt referenda. Maximè propter verba ſequentia. E demas aurà ſiempre buena fucia, que los que heredaren lo ſuyo, anſi faran por el quando finare. Quibus equidem euidenter oſtenditur, nunquam in ea lege tractari de iure aliquo ſtricto, aut coactiuè præcipiente ſed tantum de eo iure, quod diximus, quo (vt ſ æ pè repetitum eſt) conſulitur. Eò magis, quia cùm Regniſucceſ ſorem teneri ad debita prædeceſ ſoris perſoluenda, nullibi diſpoſitum antea fuiſ ſet, minime potuit lex illa ſe referre ad aliud ius, quàm id, quod prædiximus, nec ad id, quod nunquam alia lege latum, aut ſancitum erat. Et ſic neceſ ſariò debent referri verba prædicta, Ca derecho es, ad proprium Alphonſi deſiderium qui ex bono, & æquo voluit nouo ſuo iure, Regni ſucceſ ſorem ad debita perſoluenda adſtringere. Et cum ſciret, ſucceſ ſorem ipſum de iure ad id non teneri, lata iam illa lege, in ſuo teſtamento prohibuit corpus ſuum ſepeliri, donec omnibus ſuis creditoribus ſatisfactum foret, & eiſdem fere verbis vſus fuit, quibus vtitur in dicta l. quarta. Quod quidem ſuperfluè, & otiosè efficeret, ſi Regni ſucceſ ſor de iure ad onus debitorum poſ ſet adſtringi, vt ipſe cupiebat. Ad ius autem commune, quod verba eadem referri non valeant aliquo pacto, plus quam certum cuilibet erit, qui animaduertat, iure aliquo communi id ſancitum non eſ ſe, nec aliqua lege ſucceſ ſorem in Regno ad debita ea prædeceſ ſoris ſoluenda adſtringi. Quod ſi ex generalibus, & veriſ ſimis aliis iuris communis principiis & regulis certiſ ſimis, rem ipſam metiamur, planum quoque idem erit, vtpote cum Regni ſucceſ ſor, ab vltimo Rege prædefuncto Regnum non accipiat, & ſic nec aliquod onus ex diſpoſitione eiuſdem debeat ſubire, l. tertia, ff. de interdictis & relegat. l. ſi arrogator, ff. de adoptionib. l. vnum ex familia, § ſi de Falcidia, ff. de legatis ſecundo. Eo etiam, quod in dict. l. quarta Partitæ, exprimuntur quamplurima, atque Regi ſucceſ ſori imponuntur, ad quæ nec etiam hæ redes de rigore iuris tenentur, & ſic ea etiam ſtatuuntur, quæ honeſta ſunt, & decent Reges, & iuris apicibus, atque ſubtilitatibus non inſpectis, quæ verecundiam, honeſtatem naturalem, & pudorem præ ſeferunt, ac ſi iure ſtatuta fuiſ ſent, Regibus ſucceſ ſoribus iniunguntur; & adiicitur: Onde el Rey, que eſto no fizieſ ſe, auerloyan por enatio, y por deſmeſurado, y aun por torticero. Quæ præfatum noſtrum aſ ſumptum probant clariſ ſimè. Et hæc quidem notanda erunt, quia ingenti ſtudio, & labore ſic digeruntur, nec alibi erant antea ſic explicata. Denique & vltimò, non obſtant aliæ leges parti[*] tæ, adductæ ſuprà, num. centeſimo decimoſexto, quibus Ioannes Garſia, & Velaſquez Auendañus contendunt, Regni ſucceſ ſionem iure hæreditario deferri, eo quòd leges ipſ æ, cum de Regni ſucceſ ſione ſermonem Inſtituunt, vtuntur verbo, heredar, & verbo, herederos. Verè namque leges ipſ æ id non probant, nec ad hæreditariam ſucceſ ſionem prouenientem ex teſtamentaria defuncti diſpoſitione, vel legis ab inteſtato; ſed ad generis, & ſanguinis ſucceſ ſionem referuntur, quo iure in Regno ſuccedi; expreſ ſum eſt in dicta l. 2. tit. decimoquinto, part. 2. vbi in Hiſpania Regna deferri, por linages dicitur & ſic ex illa lege debent aliæ leges intelligi. atque declarari, & dum verbis prædictis vtuntur, iuxta ſublectam materiam accipi, & ad eum modum ſucceſ ſionis qui iam explicatus erat in dicta l. ſecunda, ideſt, por linage, ſangre, mayoria, & primogenitura, ſunt referenda. Intelligi quoque debent iuxta communem vſum loquendi, iuxta quem communiter, verbo, heredar, & verbo, herederos, vtimur omnes pro genere ſucceſ ſionis, ſiue ea ſit hæreditaria, ſiue ſanguinis, & ſic quamuis. iure hæreditario quis non ſuccedat, ſed iure ſanguinis (vt in maioratibus contingit) dicitur: que heredo vn mayorazgo, ovna hazienda. Quod Segura in l. cum patronus, num. 44. ff. de legatis ſecundo, rectè animaduertit, & dicit, quod verbum, heredar, non ſumitur pro titulo inſtitutionis, ſiue pro ſucceſ ſione hæreditaria, ſed pro ordine ſucceſ ſionis duntaxat, Idcirco eademmet, l. ſecunda, tit: decimoquinto, part. ſecunda, non vtitur ſemper illo verbo, heredar, ſed aliis verbis, quæ generis. & ſanguinis ſucceſ ſioni conueniunt omnino, vt conſtat, ibi: Tuuieron por derecho, que el ſeñorio del Reyno non lo ouieſ ſe, ſi non el fijo mayor, & ibi: Do quier que el ſeñorio ouieron por linage. Sed vt ſpecifice magis loquamur, & ſigillatim legibus in contrarium adductis à præcitatis Authoribus reſpondeamus, non obſtat l. ſeptima, in fine, tit.[*] 1. part. ſecunda, ibi: E aun demas, que el Rey lo tiene por heredamiento, e el Emperador por election, & in l. octaua ſtatim ſequenti. ibi; Ca ellos no tan ſolamente ſon ſeñores de ſus tierras, mientras viuen, mas aun a ſus finamientos las pueden dexar a ſus herederos, porque han el ſeñorio por heredad, lo que non pueden fazer los Emperadores, que lo ganan por eleccion, Nam in his legibus (vt ex ipſis aperte colligitur) duntaxat intendit Legiſlator conſtituere ius Regis in Regno ſuo, & apponere differentiam inter Reges, & Imperatores quoad ſucceſ ſionem, vt ſcilicet Reges tranſmittant Regni ſucceſ ſionem ad poſteros ſuos, & iſto reſpectu dicitur: Que los Reyes han el ſeñorio por heredamiento, quia non eſt neceſ ſaria electio, vt eiſdem Regnum deferatur, quæ in Imperatoribus neceſ ſaria eſt. Non verò eo reſpectu, quod iure hæreditario dicantur ſuccedere, id ſi quidem compertum eſt dici non poſ ſe extante deciſione dictæ l. ſecundæ, tit. 15. part. 2. Ita ſane & vere ex omnibus hucuſque ſcribentibus, explicauit leges prædictas, ſolus Pelaez à Mieres, de maioratu, quarta parte, quæ ſt. 1. num. 49. & vide num. 50. vbi explicat l. duodecimam, tit. 1. part.[*] ſecunda, ibi: Por heredamiento han ſeñorio los Principes e los Duques, e los otros grandes ſeñores, & inquit verbum illud, par heredamiento, non eſ ſe intelligendum de ſucceſ ſione hæreditaria, ſed de ſucceſ ſione ſanguinis. Quod veriſ ſimum arbitror ex communi Interpretum ſententia, dicentium, in maioratibus inferioribus ſuccedi iure ſanguinis, & non iure hæreditario, vt ſuprà vidimus. At lex illa non loquitur in Regni ſucceſ ſione, ſed aliorum inferiorum principatuum, obuenientium à Regali conceſ ſione. Vnde validiſ ſimum argumentum ex ea deducitur, nam ſi in illis verbum, heredamiento, pro ſucceſ ſione ſanguinis, & generis accipitur, quare in Regni ſucceſ ſione eodem modo accipiendum non erit? Et ſic potius retorqueri poterit, nec vllo modo pro his Authoribus adduci, qui deferri Regna iute hæreditario, ex illa contendunt, quippe cum in aliis inferioribus maioratibus, in quibus iure ſanguinis ſucceditur, verbum, heredamiento, ſic accipiatur: ſic ergo erit, atque æqualiter in Regni ſucceſ ſione accipiendum, & ad eum ſenſum reducenda l. 9. tit. 15. pari. 2. ibi: La primera es, quando por heredamiento he reda los Reynos, id eſt ſucceſ ſione ſanguinis, & generis, vt ſuprà dixi. Et conuenit Pater Ludouicus Molina, tom. tertio,[*] de iuſtit. & iure, diſput. 626. num. 9. in finalibus verbis, verſic. ad confirmationem, fol. 397. vbi dicit, quod verbum, herectar, poſitum in dicta l. ſecunda, tit. 15. part. 2. ſumitur latè pro eo, quod eſt ſuccedere per mortem alicuius, ſiue titulo hæredis, ſiue alio titulo ſuccedatur. Et quod hic modus loquendi frequens eſt in Hiſpano ſermone. Et quod ſimiliter dicitur, primogenium: Aun no auer heredado, ò auer ya heredado alios maioratus, in quibus ſucceditur iure ſanguinis, neque habent rationem hæreditatis, ſed fideicommiſ ſi, aut prælegati, aut maioratus. His ita conſtitutis, atque firmiter tenendo, quod in Regno ſucceditur, Iure ſanguinis, ſuccedit ſtatim proximum, neceſ ſarium dubium, vtrum inquam in ſucceſ ſione Regni repræ ſentatio admitti debeat? Et quidem cum dubium hoc penderet ex[*] reſolutione præcedenti, an inquam in ſucceſ ſione Regni, iure ſanguinis, vel hæreditario ſuccedatur, ſicuti in illo fuerunt contrariæ, & diuerſ æ ſententiæ, ita & in hoc, ij namque qui iure hæreditario ſuccedi in Regno dixerunt, quaſi neceſ ſariò etiam repræ ſentationem admittendam putarunt: qui verò iure ſanguinis ſuccedi in Regno aſ ſeuerarunt, diuiſi fuere. Quamplures enim eo ipſo repræ ſentationi locum non eſ ſe putarunt: alij verò etiam repræ ſentatione iure ſanguinis conceſ ſa, repræ ſentationem admittendam docuerunt. Prout diuerſ æ hæ ſententiæ colliguntur ex Tiraquello, de primogenitura, quæ ſt. 40. ex num. vndecimo, cum ſequentib. Ioanne Lecirier, in eodem tractatu, lib. 2. quæ ſt. 25. ex num. 19. Grammatico, deciſ. 1. Alciato, lib. 8. Parergon. cap. 15. Couar. practic. cap. 38. num. 6. Acoſta, de ſucceſ ſione Regni, num. 29. & 30. & de patruo, & nepote, num. 2. & 3. Aluaro Valaſco, de iure emphyteutico, quæ ſtion. 50. num. 2. & num. 12. Velaſquez de Auendaño, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 2. ex num. 9. vſ que ad num. 25. Ludouico Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 2. num. 9. & 10. & lib. 3. capit. 6. num. 3. Patre Ludouico Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſput. 626. num. 4. & 5. & num. 12. per totum, latiùs diſput. 632. & 633. Antonio Pichardo, ad tit. Inſtit. de hæreditatibus quæ ab inteſt. defer. tractatu de repræ ſentatione, §. 2. numer. 29. & 30. & §. 30. numero 24. & 25. Ex quibus omnibus, & aliis quampluribus, quos ideo omitto, quia ab eiſdem præcitantur, apparet, negari non poſ ſe, quin articulus hic difficultatem contineret de iure communi, & valde controuerſus eſ ſet; quamuis mihi magis placeret eorum Authorum ſententia, qui etiam eo iure attento, repræ ſentationi locum eſ ſe dixerunt. Apud nos autem, & [*] hiſce in Regnis ex deciſione l. 2. tit. 15. part. 2. antiqua difficultas ceſ ſauit: ea namque lege Regia diſ poſitum eſt, quod ſi filius primogenitus moriatur, antequam ſuccedat in Regno, filio, vel filia primogenitis relictis, quod eius filius, vel filia debet cæ teris excluſis in Regno ſuccedere. Idque in ſucceſ ſione Regni expreſsè deciſum eſt ex illa l. vt Molina, de Hiſpanorum primogen. lib. 3. dict. cap. 6. num. 3. recte animaduertit, & numer, ſequentib. latiùs exornat. Pichard. etiam, vbi ſupra, & Auendañus, dict. gloſ ſ. 2. num. 17. qui num. 18. rectè annotauit pro ratione decidendi eiuſdem l. ſecundæ, nihil obſtare,[*] quod Regnum indiuiduum eſ ſet, & ob id videretur repræ ſentationi locum non eſ ſe, ſanguinis etiam iure deferri; & ideo etiam, videri, quod repræ ſentatio admitti non deberet, quoniam ex vtroque repræ ſentatio excludi non debuit ſed potiùs admitti ex natura perpetuitatis, atque indiuiduitaris, & primogenituræ ſucceſ ſionis eius. Quemadmodum in aliis primogeniis inferioribus pro ratione decidendi ad l. quadrageſimam Tanri, ſuprà adduximus. Et in Regni ſucceſ ſione, æqualiter procedere poſt tradita per Molinam, recte aduertit Auendañus, eadem gloſ ſa 2. num. 14. & tribus ſequent. Addiderim ego. dictæ l. 2. Partitæ deciſionem, & iuſtam & æquam fuiſ ſe, atque etiam iuris deciſioni, & rationi ſucceſ ſionis Regni conuenientem omnino, & repræ ſentationem eo in caſu locum habere debere, potiùs declaraſ ſe, quàm de nouo induxiſ ſe: nam cùm ea opinio in Regni ſucceſ ſione apud plures nationes, & gentes recepta fuiſ ſet, vt Tiraquellus, dicta quæ ſt. quadrageſima, ex num. 13. probauit, atque fortiſ ſimis, & validiſ ſimis fundamentis, ſeu rationibus ſubſiſteret, nec ſine populi conſenſu, id introducere poſ ſet, credendum equidem veriſimiliter eſt, legem illam reſecare voluiſ ſe antiquam controuerſiam & difficultatem, atque eam opinionem amplecti, quæ & populi menti, & iuris rationi, magis conſona videretur. Eò magis, quod rationes omnes illæ repræ ſentationis introducendæ, videlicet quod pater & filius, vna & eadem perſona reputentur, quod non videatur primogenitus defeciſ ſe, qui poſteritatem, atque deſcendentes reliquit, quod potius repræ ſentetur, quàm corrumpatur gradus, & filius adhuc videatur extare: rationes etiam omnes prolationis nepotis contra patruum ſic fortiter, atque verè vrgerent in ſucceſ ſione Regni, ſicut in aliis ſucceſ ſionibus, & ideo non diuerſium ius debuit conſtitui, imò ſic ex recta iuris ratione ſtatui debebat, prout in dicta l. deciſum inuenitur. Admiſ ſa ergo in Regni ſucceſ ſione repræ ſenta[*] tione, ſic in eo ſuccedi debebit, vt poſt mortem Regis vltimi Regni poſ ſeſ ſoris, linea recta ſemper ſuccedatur, vt nec ſucceſ ſio retrocedat, nec de vna linea ad aliam tranſitus fiat, vt probatur ex dict. l. ſecunda, tit. 15. part. 2. ibi: Puſieron, que el ſeñorio del Reyno heredaſ ſen ſiempre aquellos que vinieſ ſen por linea derecha. Tradit Molina, de Hispan. primogeniis, lib. 1. cap. 3. num. 12. & ſic nato, aut concepto vno primogenito poſt alterum, ſemper qui natus eſ ſet poſt alterum, cenſeretur immediatè vocatus ad Regnum poſt antecedentes, ſeu in defectum eorum, neque vnquam tranſitus eſ ſet ad collaterales, niſi deficiente omnino primogenito, aut linea recta primogenitorum in eo ordine. Inter eos autem, qui[*] in linea recta, atque in vno eodemque gradu ſunt, maior natus cæteris eſt præferendus, ex eadem l. 2. ibi; Que el ſeñorio del Reyno no lo ouieſ ſe ſino el higo mayor. Et filius maſculus, etiam ætate minor, præ feratur filiæ primogenitæ, vt ipſamet lege ſecunda, expreſ ſum eſt. Maſculo autem eiuſdem lineæ, & gradus deficiente, filia fœmina cæteris maſculis remotioribus præferatur, vt eadem l. ſecunda, probatur & deduxit Molina, lib. 1. dicto cap. 3. num. 8. & 9. quod ſi filius maior in vita parentis mortuus fuerit, filius vel filia eiuſdem filij maioris filio ſecundogenito in Regni ſucceſ ſione debet præferri, prout dict l. 2. expreſ ſim decidit. Si autem linea recta deſcenden[*] tium deficiat, ſucceſ ſio defertur proximiori, etiam tranſuerſali, idque ex eadem l. Partitæ, ibi: Pero ſi todos eſ ſos fallecieſ ſen, deue heredar el Reyno el mas propinquo pariente que ouiſ ſe. Et tunc equidem debet conſiderari proximitas in Regni ſucceſ ſione, non à primo Rege, ſed ab vltimo eiuſdem Regni poſ ſeſ ſore, l. nona, tit. 1. part. 2. ibi: Que ſon mas propinquos parientes a los Reyes al tiempo de ſu finamiento. vbi Gregorius Lopez, verbo, de ſu finamiento, id notat. l. 2. tit. 18. part. 3. ibi: E ſi hermano no ouiere, nombrando el pariente mas cercano. Et ita declarauit Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. dict. cap. 3. num. 13. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſput. 326. num. 12. column. 1. fol. 400. in fine, ibi: Vltimo videlicet poſ ſeſ ſori: Et ratio eſt vltra ipſoſmet Authores, quia eam non ſit perſona inſtituentis, cuius proximitas valeat conſiderari, ſed omnibus de ſanguine, naturaliter, & neceſ ſario ſucceſ ſio deferatur, ſequitur neceſ ſariò, quod nulla alia proximitas conſiderari poſ ſit, quam Regis prædefuncti, in cuius locum ſequens ſubrogatur. Quòd ſi Regni inſtitutor fuiſ ſet, idem quoque dicendum eſ ſet ob eam rationem, quam in aliis maioratibus, mox re ferendi Authores conſiderarunt. In illis autem, an hæc proximitas conſiderari de[*] beat reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, vel primi eiuſdem inſtitutoris: controuerſa ideo, atquè difficilis quæ ſtio fuit, quod cum ſucceſ ſio huiuſmodi non fuerit naturaliter, aut neceſ ſario alicui debita, ſed de voluntate primi inſtituentis procedat, rectè potuit, ac iuridicè dubitati, vtrùm proximitas deberet conſiderari reſpectu primi inſtituentis, à quo omnes capere intelliguntur, an reſ pectu vltimi; poſ ſeſ ſoris, aut grauati. Et hanc quæ ſtionem in maioratibus inferioribus, & ordinariis, in quibus loquimur, tractarunt Hiſpani permulti, quos ſuo ordine commemorauimus. Gregorius Lopez, in l. 9. tit. 1. part. 2 : verbo, de ſu finamiento, & in dict. l. 2. tit. 15. part. 2. verbo, el mas propinquo pariente. Didac. Come, practicar. cap. 38. ex numero 1. cum ſeqq. Petrus de Peralt. in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis 2. n. 15. & n. 23. D. Franciſcus Sarmientus, in eodem §. in fidecommiſ ſo, ex num. 9. cum ſequent. Ferdinandus Loazes, in l. filius familias, §. Diui, n. 107. ff. de legat. 1. Ferdinand. Vaſq. Menchaca de ſucceſ ſionum creatione. lib. 3. §. 27. n. 206. Tellus Ferdinandez, in l. 27. Tauri, n. 6. Roxas, in epitome ſucceſ ſionum, cap. 32. numero 14. Optime Ludouicus Molina de Hispanorum primogenijs, lib. tertio, ca. 9. per totum, & libro 1. cap. 6. num. 27. Pelaez à Mieres, de maioratu, par. 2. quæ ſt. 8. Durandus, de arte teſtandi, tit. 5. c. 21. in fine. Caldas, de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 24. num. 90. Velaſquez Auendañus, in l. 40. Tau. gloſ. 20. numero 17. Humada, in l. ſecunda, tit. 15. part. 2. gloſ ſa, el mas propinquo pariente. Iacobus Cancerius, variar. reſolut. lib. 1. cap. 1. numero 59. Aluar, Valaſ. de iure emphyteutico, quæ ſt. 50. numero 34. Ioann. Gutier. pract. lib. 3. in antiquis, q. 66. num. 7. & 8. & 9. & in nouis, q. 67. eiſdem numer. Pater Ludouic. Molin. tom. 3. & iuſtitia & iure, diſ putatione 628. Hieronym. de Cæuall. practicar. commun. contra commun. quæ ſt. 398. Blaſ. Flor. Diaz de Mena, in addit. ad deciſ. Gam. 7. vbi latiſ ſimè, & ad deciſ. 200. num. 23. parte. 2. & ad deciſionem 93. 1. parte. In fideicommiſ ſis quoque & ſubſtitutionum ma[*] teria, difficilis eodem modo, atque intricata quæ ſtio viſa eſt, & poſt vtrumque Socinum, & plurimos alios, quos citant, tractarunt eam ex profeſto Roland. à Valle, in conſ. 100. per totum, lib. 1. Ripa, Crot. Rubeus, Ruin. Caccialupus, Bologn. Zanch. Alciat. Fab. Accoromb. Fab. Eugub. Zuchardus, Iaſon, Tiraq. Marzarius, Caſtrenſis, Alexander, Hieronymus Gabriel, Mantua, Beroius, Cephalus, Natta, Menochius, Hippolytus, Riminal. Tiber. Decian. Torniellus. Iulius Clarus, Marzar. Celſus Hugo, Gozadin, Pariſ. Tobias Nonius, Rota Auenion. Burſat. Oſaſcus, & alij, quos vnum congeſ ſit Antoniue Theſaurus deciſione Pedemontana 64. num. 2. & 3. qui ipſe per totam illam quæ ſtionem latiſ ſimè diſputat: Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione quarta, ſolutione 33. à numero 33. vſ que ad numerum 45. folio mihi 230. Matthæus Brunus, Rolandus, Cephalus, Pancirolus, Burſatus, Bonifacius Rogerius, Portius Imolenſis, Franciſ cus Mantica, Franciſcus Viuius, Iulius Clarus, Michaël Graſ ſus, & alij nonnulli, quos adduxit Blazius Flores Diaz, in addit, addictam deciſionem 7. Gamæ. Et vltra relatos ibi, tractarunt etiam eandem quæ ſtionem, non ſolum in maioratibus, ſeu primogeniis Hiſpanorum, ſed etiam in fideicommiſ ſis, & ſubſtitutionibus, Hiſpani omnes, num. præcedenti præcitati. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. In. 2. & n. 64. & 76. optimè, & latè Alexander Trentacinquius, de ſubſtitutionibus, 4. part. cap. 12. per totum, Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, artic. 2. per totum, Ioſephus de Ruſticis, in conſ. 2. num. 102. & multis ſequentibus. Quod poſitum eſt poſt illius tractum, an & quando filij in condit. poſiti cenſe. vocati. Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 31. num. 26. libr. 1. Sfortia Oddi, in conſ. 39. num. 29. 30. & 31. Alexander Raudenſis, poſt tractatum de Analogis, in appendice, prima part e, à num. 13. vſque ad numerum 67. & num. 118. Angelus Matthæatius, de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 2. cap. 15. per totum, & in commentariis, de via, & ratione iuris, lib. 2. c. 21. Ioannes de Monte Sperello, in conſ. 125. num. 8. cum ſequentib. Andreas Fachineus, controuerſi. iuris lib. 5. c. 85. per totum. Ego verò, dubium hoc ex profeſ ſo diſputandum, ideo, atque conſultò non ſuſcipio, quod videam ip ſum à ſuperioribus Authoribus, & aliis permultis, qui ab eiſdem præcitantur, latiſ ſimè agitatum; nihilominus tamen, quia aliorum placita, & reſolutiones duntaxat tranſcribere, ſeu referre, nec aliquid adiieere, ſiue ſententiam ſuam non interponere, indignum equidem, & à quolibet, etiam mediocris viri ingenio alienum mihi videtur: & meam ſententiam interponam, ſiue cui parti magis accedam, explicabo, & nonnulla (vt moris habeo) conſtituam. Et primo quidem, in omni ſucceſ ſione id regu[*] late eſ ſe, vt vltimi molientis perſona, non eius, à quo primó bona profecta ſunt, inſpici debeat: idque ſiue agatur de ſucceſ ſione ſuorum, aut agnatorum, ſiue de ſucceſ ſione cognatorum. Quod in ſucceſ ſione ſuorum, probatur manifeſtè, in §. cum autem, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſt. defer. l. 2. proximum, ff. de ſuis, & legitim, in ſucceſ ſione agnatorum, in Lex duobus, & l. penultima, ff. vnde legitimi, §. proximus, Inſtitut. de legitima agnat. ſucceſ ſione: in ſucceſ ſione quoque cognatorum expreſ ſium eſt, in l. primæ, §. proximiores, §. proximum, & §. ſi quis proximior, ff. vnde cognati. Indéque, & conſequenter eſ ſe, vt cum à lege pluribus defertur aliquid ea lege, vt aliquis eorum cæteris præferatur, tunc equidem donec ij, qui proximiores ſunt in gradu, ſuperſunt, poſteriores non admittuntur, l. ſi filius qui patri, §. cum filius, in verſiculo, & ſine dubio, ff. de bonis libertorum, l. ſi plures, ff. de iure deliberandi, l. prima, §. ſi intra centeſimum, verſiculo: Si mortuus ſit prior, ſtatim ſequens admitti debet. ff. de ſucceſ ſorio edicto, l. peto, §. vltimo, ff. de legatis ſecundo. Idque in ſucceſ ſione ab inteſtato rectè considerauit Molina (qui nullum textum citat) de Hiſpanorum primogeniis, lib. tertio, dicto capite nono, numero vndecimo, in verſiculo, in ſucceſ ſione autem, ibi: In ſucceſsjione autem abinteſtato ſemper proximitas conſideratur reſpectu vltimi morientis. Agnouit etiam Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 64. num. 3. in verſic. addo ego textum. Deinde, in ſucceſ ſione feudi proximitatem con ſiderandam eſ ſe reſpectu vltimi morientis, probatur ex deciſione textus, in capite primo, de natura ſucceſ ſionis feudi; vbi in feudo paterno quàmuis ex prouiſione parentis deferatur, conſideratur quoad ſucceſ ſionem proximitas reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, & is admittitur, qui proximior eidem reperitur: cuius dictum refert, & ſequitur, & plura in eius comprobationem adducit Decius, in conſilio 445. numero decimonono, & ſolo Decio relato, ſic eum textum expendit Molina, dicto capite nono, numero decimoquarto, & vltra eum, ſic quoque adnotarunt Calderinus, in conſilio decimotertio, titulo de feudis, Angelus, in conſilio 110. Cardinalis, in conſilio 124. Rubeus, in conſilio octauo, ad finem, quos rerulit Didacus Couarr. practicarum, capit. 38. numero primo, Socinus iunior, in conſilio 86. columna vltima, lib. tertio. Tiraquellus, de retractu lignagier, §. 11 gloſ. 1. num. 19. Præterea, in ſucceſ ſione Regni proximitatem eſ ſe conſiderandam reſpectu Regis vltimi poſ ſeſ ſoris, ſuprà deduximus, & ex dicta l. 2. titulo 15. Partita 2. & l. 9. titulo primo, eadem Partita, recte reſoluit Molina libro 3. dict. cap. 9. num. 15. Denique, & in quacunque alia ſucceſ ſione ac etiam in fideicommiſ ſaria, & ſubſtitutionum materia, idem quoque ob ſeruandum, & proximitatem reſpectu vltimi morientis conſiderandam fore: ſuadent ſex illa fundamenta, quæ lib. 3. de Hiſpan. primogen. dict. capite nono, ex num. vndecimo vſque ad numerum 16. adduxit Ludouicus Molina: latiùs Angelus Matthæacius, de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 2. cap. 15. ex numero nono, vſque ad numerum 15. vbi pro hac parte expendit fundamenta decem. Sex Andreas Fachineus, controuerſiarum iuris, libro quinto, dicto capit. 85. alios plures ſciens, conſultoque hic non commemoro, quoniam ipſorum rationes, & fundamenta, ad ea in effectu reducuntur, quæ tres ij præfati, Authores afferunt. E contra tamen, atque in fideicommiſ ſaria, & ſub ſtitutionum materia, non vltimi morientis, aut grauati, ſed primi teſtatoris proximitatem conſiderari debere, ſuadere videntur ſex aliæ rationes, quas eodem capite 9. dicti libri tertij, ex numer. 4. vſ que ad numerum 11. Molina ipſe perpendit, Fachineus quoque, dicto capite 85. ex verſiculo, quod igitur, folio 510. Angelus Matthæacius, dicto capite decimoquinto, ex numero primo, vſque ad numerum 9. vbi etiam decem fundamenta expendit pro hac parte, ſicut pro contraria expendere decem, ſuprà diximus, nonnulla Trentacinquius, de ſubstitutionibus, 4. part. dicto cap. 12. Vtriuſque autem partis rationes, & fundamenta, adeò Interpretes noſtros excitarunt, atque dubios fecerunt, vt non modò in diuerſas fuerint adducti ſententias & opiniones, vt ex relatis apparet, ſed etiam ipſimet ſibi non conſtent, & modo vnam, modo aliam, atque contrariam opinionem fuerint amplexi. Quod videbit apertè, qui originaliter eos prælegerit, quos ſuprà præcitaui, maximè Rolandum dicto conſilio 100. lib. primo, & conſilio 70. numer, 73. lib. 3. Cephalum, in conſil. 313. volum. 3. & in conſil. 489. ex num. 67. & in conſilio 493. ex numero 1. & in conſilio 600. lib. 4. & in conſil. 46. ex num. 20. libro primo, Tiberium Decianum, in conſilio primo, n. 364. libro 1. & in conſ. 21. & in conſ. 25. & in conſi 100. lib. 3. Franciſcum Burſatum, in conſil. 61. ex num. 18. libro primo, Bonifacium Rogerium, in conſil. 43. ex num. tertio, libro primo Simonem de Prætis, Angelum Matthæacium, & alios relatos ſuprà. Aliquando etiam nec vnam, nec alteram opinionem amplectuntur indiſtinctè, ſed dictinctione eas conciliant, ſiue diſtinguendo putant, veram re ſolutionem præfati dubij aſ ſequendam. Id quod ex eiſdem etiam Authoribus, quos ſuprà præcitaui, deducitur. Et per Theſaurum, dicta deciſ. 64. num. 4. & 5. Blazium Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictam deciſionem 7. Gamæ. Horum autem contrarietas, & varietas adeò grandis ideò effluxit, ſiue proceſ ſit, quòd verus intellectus §. in fideicommiſ ſo, l. cum ita, ff. de legatis ſecundo (ex quo præfatæ quæ ſtionis vera, & genuina re ſolutio pendet) certus non ſit, ſed potiùs ſic incertus, atque difficilis, vt vtriuſque opinionis Authores, eiuſdem Iureconſulti placito, eademque, & vna deciſione pro ſe adiuuentur, cùm verè pro duabus, ipsíſque contrariis opinionibus vrgere non poſ ſit, ſed vel vnam, vel alteram intendat probare. Ego verò, cùm textum illum magis crediderim[*] ſemper pro his vrgere, atque expendi debere, qui vltimi morientis, non primi teſtatoris proximitatem conſiderandam aſ ſeuerartunt, libentius equidem eam amplexus ſum, & nunc amplector; nam & veriorem dixerunt infiniti ex ſuperioribus Authoribus, prout in puncto, & rigore iuris aſ ſerit Alexander Trentacinquius, dicto c. 12. in finalibus verbis, & antea retulit multos, ipſam tenentes. Aſ ſerunt etiam permulti, quos congeſ ſit Antonius Theſaurus, d. deciſ. 64. n. 3. Iacobus Menoch in conſ. 124. lib. 2. Tiberius Decianus, in conſ. 25. & in conſ. 100. volum. 3. & eſ ſe receptiorem profitetur, atque eam ſequitur Marcus Anton. Pereg. de fideicommiſ ſiss, artic. 20. num. 3. idem quoque profitetur, quamuis contrariam ſu ſtineat, Angelus Mattheacius, de legat. & fideicommiſ ſis, lib. 2. dicto cap. 15. num. 9. ac decem & octo fundamentis adductis, validiſ ſimè iſtam ſententiam comprobat Ferdinandus Vaſq. Menchac de ſucceſ ſionum creatione, lib. 3. §. 27. ex num. 3. quamuis ergo aliquando ex præ ſumpta teſtatoris mente, ex verbis adiectis, ex coniecturis contrariis, & circunſtantiis occurrentibus, ex qualitate, & modo diſpoſitionis, ex natura rerum, & aliis ſimilibus, pars negatiua quod ſcilicet teſtatoris proximitas inſpicienda ſit, ſuſtineri poſ ſit, ac etiam aliquando diſtinguere oporteat, ne erretur, prout diſtinguit, & nonnullos caſus ſeparat Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictam deciſion. 7. Gamæ, Theſaurus quoque dicta deciſion. 64. ad quos caſuum ſpecialium declarationem remitto, & ſemper verba diſpoſitionis, modum loquendi, & præ ſumptam mentem inſpici debere admoneo, vt dixi: regulariter tamen ea erit probanda, & amplectenda opinio, quod ſcilicet proximitas reſpectu vltimi grauati, non primi teſtatoris ſit inſpicienda. Nec poteſt negari (ſi verum ama[*] mus) & verba dicti §. in fideicommiſ ſo, non torquemus, quin hæc pars eo in textu probetur, & triplex proponatur, & triplex proponatur ordo perſonarum quæ ad fideicommiſ ſum admitti poſ ſunt. Ac primo quidem vocantur hi, qui nominati ſunt, vt conſtat, ibi; In fideicommiſ ſo quod familiæ relinquitur, ij ad petitionem eius admitti poſ ſunt, qui nominati ſunt. Secundò vocantur hi, qui in familia teſtatoris erant tempore mortis; proximiores tamen ipſis nominatis, id eſt, vltimis fideicommiſ ſariis, quod conſtat ibi: Aut poſt eos omnes extinctos, qui ex nomine defuncti fuerint eo tempore, que teſtator moreretur. Tertiò, & vltimò vocantur, hi, qui ex illis qui admiſ ſi fuerunt poſt nominatos, procreati ſunt proximo gradu: Vt optime, & verè explicauit Accurſius ibi, verbo, ex his. Et con ſtat eodem in textu, ibi: Et qui ex his proximo gradu procreati ſunt, quæ verba, ſiue referãtur ad nominatos vi delicet, vt poſt nominatos extinctos, admittantur quiex his nominatis proximo gradu procreati ſunt; quo modo poſt Socinũ intellexerunt quãplures Authores ex his, quos ſuprà præcitaui. Siue referantur ad eos, qui in familia erant tempore mortis, vt ſit ſenſus, poſt nominatos admitti eos, qui in familia erant tempore mortis, & poſt hos, qui ab eis proximo gradu procreati ſunt, vt melius intellexit Accurſius ibidem, & probarunt Rolandus, Menochius, Socinus, Decianus, & Menchaca, in locis antea relatis. Eruditè Molina, de Hiſpanarum primogeniis, lib. tertio, capit. nono, numer. 12. ſequitur ergo, quod ſi in fideicommiſ ſo familiæ relicto, de quo in diti. §. agitur, poſt eos, qui ex nomine defuncti erant tempore mortis, admittuntur ij, qui ab eis proximo gradu procreati ſunt, negari non poſ ſe, quin proximitas non reſpectu teſtatoris debeat regulari, ſiue conſiderati, quoniam (vt vides) contingere poteſt, & frequenter contingit, quod exiſtant alij de familia teſtatori proximiores, quàm ij qui ab vltimo fideicommiſ ſario procreati ſunt: prout Molina aduerſus Couarru. optimè probauit eodem n. 12. nec rectè percipit Blazius Flores Diaz in additionib. ad dictam deciſionem 7. Gamæ, quicquid magis circa eum textum ſe inuoluat. Secundò deinde & vltimò conſtituo, ſuperiùs tradita, abſque dubio & fortiori ratione in maioratibus perpetuis, & vinculis, atque in Hiſpanorum primogeniis locum habitura, in illis namque certiſ ſimum erit, proximitatem reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris conſiderandam eſ ſe, non verò reſpectu primi inſtitutoris: modò vltimo poſ ſeſ ſori proximior, à familia primi maioratus inſtitutoris procedat: Prout rectè & conſtanter defendit Molina, lib. 3. dicto cap. 9. per totum: Et ita declarat num. ſecundo, & Molinam ſequuti ſunt omnes Hiſpani, ſuprà citati num. 138. & huic opinioni omnium prouinciarum vſum applaudere, & ita in praxi ſeruari aſ ſerunt poſt alios, Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quæ ſt. 66. in antiquis, num. 8. & 9. Hieronymus Cæuallos, practicar. comm. contra communes, quæ ſtione 398. numero 3. Blazius Florez Diaz de Mena ad dictam deciſionem Gamæ 7. in Verſiculo, Quintus ca ſus eſt, qui Author quamuis in fideicommiſ ſis contrà tenuerit; in maioratibus tamen ſic dicit communiter obſeruari, atque apud omnes obſeruandum. Quemadmodum ergo in Regni ſucceſ ſione proximitas conſideratur reſpectu vltimi Regis, cui ſucceditur, vt ſuprà probaui, ſic & in aliorum maioratuum ſeu primogeniorum ſucceſ ſione inſpicienda, atque regulanda erit, vt nunc reſoluimus. Similiter, ſicut Regni ſucceſ ſio perpetua eſt, non[*] ſolum inter deſcendentes, ſed inter collaterales etiam, ſic vt poſt filios & cæteros deſcendentes Regis vltimi, proximiori de domo & ſanguine Regio in infinitum progrediatur, etiam vſque ad gradum milleſimum: vt poſt Baldum, Iaſonem, Deciũ , Ioannem Lecirier, Gratum, Curtium iuniorem, Rodericum Suarez, Cæpolam, & Guill. de Monferrat. reſoluit Ludouicus Molin, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. num. 14. & poſt Couar. Gregorium Lopez, & Mieres, Velaſquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 2. num. 11. & vltra locum Mieres ibi relatum, ipſe quoque Mieres, de maioratu, 4. part, quæ ſt. prima, numero 50. in fine, & vltra eos, quos ipſi referunt, Martinus Laudenſis, in tractat. de princip, quæ ſtione 443. Corſetus, de poteſtate Reg. 5. part. quæ ſtione 103. Antonius Gomezius, in l. 8. Tauri, numero 6. & in l. 40. num. 6. Roxas, in epitome ſucceſ ſionum, cap. 32. num. 25. Marin. Freccia, lib. 2. de feudis, folio 249. columna 2. verſiculo, Decimo, Lancelotus Conrad. lib. primo Templi omnium Iudicum, cap. 2. quæ ſt. 2. num. 5. & per totam, folio 100. columna 3. Franciſcus Connanus, commentariorum iuris ciuilis, lib. primo, cap. vltimo, num. 8. fol. 74. columna prima, in principio, verſic. at in Gallia, Andreas Gail. practicarum obſeruationum, lib. 2. obſeruatione 150. numero 6. Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 8. titul. 12. numero 37. verſiculo, ſed hæc ſententia, Simancas, de primogenitura, libro primo, cap. 10. ita etiam maioratuum omnium ſeu primogeniorum inferiorum ſucceſ ſio perpetua eſ ſe debet, deferrique inter omnes de familia, etiam in milleſimo, & vlteriori gradu exi ſtentes, vt copiosè & erudite comprobat. Didacus Couarru. variarum libro tertio, capite quinto, numero 4. & ſequitur Molina, lib. primo, dict cap. 3. numero 14. Erit tamen differentia in hoc, quod licèt maio[*] ratuum inferiorum ſucceſ ſiones finiantur, finitis vocationibus omnibus, à primo inſtitutore factis, adeò quod reſpectu vltimi, bona indicentur libera, & in eis vltimus poſ ſeſ ſor liberam habeat diſpoſitionem: argumento l. qui ſolidum. §. prædium. l. cum pater. §. libertis. ff. de legatis ſecundo. l. 2. C. quando dies legati cedat, intelligendo tamen iuxta ea, quæ latiùs obſeruauit Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. [*] cap. 4. à num. 13. vt ſcilicet in maioratibus perpetuo familiæ fauore relictis, intelligi non poſ ſit reſ pectu vltimi vocati, ſed vltimi de familia, quocunque gradu ſit, ita vt eius reſpectu bona ſint libera, liberáque ſimiliter eorum diſpoſitio, intelligendo ſemper, prout Molina ipſe latiùs declarat, & ego proſecutus ſum, harum controuerſiarum iuris, lib. 2. [*] cap. 22. vbi plena & abſoluta manu tractaui. In Regni tamen ſucceſ ſione diuerſum ius conſtituendum erit, nam licet ad vltimum de familia Regnum perueniat, non fit liberum eius patrimonium, aut libera ipſius diſpoſitio Regi non datur, ſed tunc tota Regia poteſtas, & dignitas, vniuerſalis iuriſdictio & Regni dominium in populum deuoluitur, vnde exiuit, vſquequo nouum Caput ab ipſo eligatur, ita diſponit Regia lex 9. tit. 1. part. 2. vbi Gregorius Lopez, verbo, Non auiendo, deducit, quod deficiente ſucceſ ſore ſanguinis, regnicolæ, ſeu populus eligit Regem de iure gentium, vt dicit Baldus ibi relatus. Ex quo colligitur, & ſuprà dictum fuit, Regnorum ſucceſ ſionem non alicuius iudicio aut diſpoſitione, ſicut primogenia inferiora, ſed antiquiſ ſima conſuetudine, & à iure gentium deferri, & deriuari. Sequitur Corſetus de poteſtate Regia, prima parte, quæ ſt. 2. numero 4. Laudenſis, de Principe, quæ ſt. 175. Coſ mas, in proœmio pragmatic. ſancti. verbo, Primogenito, Tiraquellus, de primogenitura, quæ ſtione 17. opinione 9. numero 2. & 3. Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 4. Emmanuel Coſta, de ſucceſ ſione Regni, pagina 195. verſiculo, mihi: vbi commemorat à populo Luſitano ita factum fuiſ ſe tempore Regis Ferdinandi: nam cùm eo mortuo nullus eſ ſet de ſanguine Regio legitimo populi, Magnatéſque Regem ſibi elegerunt. Cagnolus, in l. prima, numer. 46. ff. de origine iuris, Ferdinand. Vazq. Menchaca controuerſiar. illuſtrium, cap. 22. num. 12. Et de his hactenus, quæ ad ſeptimam principalem huius capitis obſeruationem, & in Regnis ſucceſ ſionem, atque repræ ſentationem pertinent, Nunc vero, atque octauo loco principaliter con ſtituendum, atque obſeruandum erit, dubitari communiter, vtrum dictæ l. 40. Tauri deciſio, quæ in nepote ex filio prædefuncto loquitur, procedat etiam in nepte, & conſequenter, vtrum neptis ex filio primogenito præmortuo, patris perſonam repræ ſentet, & ſecundogenitum excludat. Et quidem pro huiuſce articuli explanatione præ [*] mittendum erit inprimis, quod fœminæ regulariter ſuccedunt in quocunque maioratu, & in Regno, & in Ducatu, ſicut maſculi; dummodò non adſint maſculi in eodem gradu, licèt ætate minores, & ſic cum in proximiori gradu ſunt, excludunt maſculum remotionem à ſucceſ ſione, vbicunque expreſ sè non excluduntur à ſucceſ ſione, vel per tam euidentes, & à iure approbatiſ ſimas coniecturas, vt ſalua mente teſtantis, ab eis recedi non poſsit. Prout vtrumque latiùs obſeruarunt, atque comprobarunt Andreas Tiraquellus, de primogenitura, quæ ſt. tertia, num. 6. Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. capite quarto à principio, Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 8. & ibidem Velazquez Auendañus, gloſ ſa nona, à principio, & numero 33. Burgos de Paz ſenior, in conſil. 29. num. primo, & numero 17. & ſequent. & numero 66. & in proœmio legum Tauri, num. 126. & 127. Pelaez à Mieres, de maioratu, part, 2. quæ ſt. 6. num. 2. & num. 20. & 21. Ioannes Gutierrez, in conſilio 13. num. 11. & num. 13. & 14. & 30. optimè Cephalus, in conſil. 251. per totum, lib. 2. Couarr. Auiles, Roxas, Aluarus Valaſcus, Matiençus, Azeuedus, Peregrinus, Caldas Pereira, Achilles Pedrocha, & Blazius Flores Diaz de Mena, quos in hoc congeſ ſi, & ita quoque reſolui, quotidianarum harum controuerſiarum iuris, cap. 4. num. 159. & 160. libro 2. & vide eodem cap. 4. numero 65. 66. & [*] 67. vbi dixi, fœminas propter maſculos remotiores, ex coniecturis non aliter excluſas cenſendas eſ ſe, quàm ſi coniecturæ indubitatæ fuerint, & euidentiſ ſimæ; vel niſi euidenter aut clarè conſtet de teſtatoris voluntate, aut verba expreſ ſiſ ſima ſint. Et retuli Molinam, libro 3. de primogeniis Hiſpanorum, cap. 4. num. 38. Mieres, dicta quæ ſtione 6. num. 2. & numero 6. in fine. Aluaradum quoque, Ioannem Gutierez, Alexandrum Randenſem, Petrum Surdum, Burgos de Paz, & Tiberium Decianum, in locis ibidem commemoratis, & per totum caput, late atque ex profeſ ſo explicaui, quando fœminæ propter maſculos remotiores cenſeri debeant excluſ æ, vel non, ita vt ibi dicta, huic quæ ſtioni maximè neceſ ſaria ſint, & hoc in loco forent ſcribenda, prout Auendañus in hac eadem repræ ſentationis materia ſcripſit, in d l. 40. Taur. gloſ ſa 9. niſi ibi fuiſ ſent ſic plenè reſoluta. Hoc ita ſuppoſito, facilis erit dubij propoſiti[*] reſolutio, quemadmodum enim nepos ex primogenito præmortuo ante mortem aui, patruum excludit, & in maioratus ſucceſ ſione præfertur; ita equidem & neptis patruum, ſiue filium ſecundogenitum excludere debet, ac in ſucceſ ſione præferri: habet enim in hoc caſu verum & ſolidum ius primogenituræ. Quod poſt Petrum à Bella pertica, Ca ſtrenſem, Socinum, Corneum, & Couarr. rectè reſoluunt Molina, de Hiſpan. primogeniis, libro 3. cap. 8. num. 10. Auendañus, in dicta l. 40. Tauri, gloſ ſa 9. num. 2. Mieres, de maioratu, parte 2. quæ ſt. 6. numero 7. & numero 17. & numero 20. & 21. Matien çus, in l. 5. titulo 7. gloſ ſa prima, num. 5. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, & ibidem Azeuedus, numero 4. Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deci ſionem 59. Gamæ, verſiculo, Quinta eſt, dicens, quod neptis ex filio maſculo maiori, qui in maioratu debebat ſuccedere, excludit patruum etiam maſ culum, fratrem minorem ſui patris; non quia repræ ſentat eius maſculinitatem, ſed quia deſcendit ex linea primogeniti, & non debet fieri digreſ ſus ad aliam lineam. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputatione 629. num. primo, verſiculo, dubium eſt, & num. 2. folio 438. & 439. Idque in Regni ſucceſ ſione expreſsè probatur in l. 2. titulo 15. part. 2. & in aliis ſucceſ ſionibus l. 9. tit. 13. part. 6. & l. 4. tit. 4. part. 3. Sicque accipiendum erit regulariter, niſi ex voluntate inſtitutoris maioratus expreſ ſa, vel ex con[*] iecturis probatiſ ſimis & liquidiſsimis conſtet, fœ minam eſ ſe excludendam propter maſculum, etiam lineæ & gradus remotioris; tunc namque neptis à patruo excludetur, vtpote cum ex voluntate inſtitutoris, dictæ l. 40. Tauri diſpoſitio, & ſuperior reſolutio debeat ceſ ſare: & ita explicauit Molina, lib. 3. dicto cap. 8. numero 10. ad finem, ſequuntur Auendañus, dicta gloſ ſa 9. num. quinto, Matiençus, in dict. l. 5. tit. 7. gloſ ſa prima, num. 5. Blazius Florez Dias de Mena, dicto verſiculo, Quinta eſt, Mieres, dicta quæ ſtione 6. numero 20. & 21. Pater Ludouicus Molina, in loco ſupra citato. Idcirco, (vt ſuprà dicebam) quæ ad hæc ſpectant, vt pleniùs attingas, vide omnino ea, quæ lib. 2. harum quotidian. controuerſiarum iuris, cap. 4. latè & vtiliter obſeruaui. Pro nunc autem, dum quæritur, an repræ ſentatio neptis excludatur ex Maioratu fœminas propter maſculos excludente, diſtinguendum erit, prout diſtinxit Molina, libro 3. dict. cap. 8. numero 8. 9. & 10. & ex ſuperioribus quoque colligitur; nam aut fœ mina in eo maioratu propter maſculos etiam remotioris lineæ & gradus excluſa eſt, & tunc dicendum erit, neptem à filio primogenito relictam, à patruo in ſucceſsione maioratus excludendam eſ ſe, quia maſculinitatis qualitas non poteſt (vt ſtatim dicetur) à nepte repræ ſentari; maioratus autem inſtu tutor non tàm lineæ, & gradus propinquitatem, quàm maſculinitatem & agnationem conſiderare voluiſ ſe cenſendus eſt, vt Molina, dict. num. 8. ſingulariter aduertit, & adducit, atque explicat textum, in c. vnico, de eo qui ſibi & hæredibus ſuis, de quo etiam[*] textu vide Auendañum, in dicta l. 40. Tauri, dicta gloſ ſa 9. numer. 30. & 37. Aut vero ſolum in eadem linea & gradu maſculi fœminis præferuntur, vt cõ muniter in omnibus maioratibus contingere ſolet; & in dubio credendum eſt, donec aliud apertiſsimè non conſtet; & tunc neptis præfertur, & patruum excludit, prout concludenti ratione Molina ipſe, d. numero 10. probauit, & ſequuti fuere ſuprà relati Authores. Eleganter Pater Dudouicus Molina, tom. 3. diſputatione 629. num. 2. vbi Molinam ſequitur, & latiùs id explicat, Auendañus etiam, dicta gloſ ſa 9. numero 37. & ita tenendum eſt, quicquid aliter intellexerit Peralta, quem retulit, & improbauit Mieres, vbi ſuprà, dicto numero 20. & declarauit Molina, dicto numero 10. quicquid etiam Peraltam minus bene ſequutus fuerit Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæ ſtione decimaſeptima, numero 31. Cæterum, ſi maſculus ex fœmina, & fœmina ex[*] maſculo ad ſucceſsionem maioratus ſimul concurrerent, & agerent de ſuccedẽdo vltimo poſ ſeſ ſori trã ſuerſali , & in eodẽ gradu eſ ſent, quod maſculus fœ minæ debeat præferri, ſcripſerunt Ancharanus, Bald. Fulgoſius, Aretinus, Iaſon, & Tiraquellus, & magis in terminis Caballinus & Gregorius Lopez, quos omnes citauit, & ita in terminis annotauit Velazquez Auendafius, in dicta l. 40. Tauri. gloſ ſa 9. num. 75. qui dixit, pro eis facere textum in dicto cap. vnico, de eo qui ſibi & hæredibus ſuis, vbi maſculus ex fœmina fœminæ ex maſculo præfertur. Dixit etiam, hoc facere pro iure noſtri potentiſ ſimi Regis Philippi ſecundi in ſucceſ ſione Regni Portugaliæ ad[*] uerſus Catharinam Ducem de Bragança, erat enim Catharina filia Infantis Eduardi, & neptis Emmanuelis, à quo omnes proceſ ſerunt, qui Regni ſucceſ ſionem prætendebant, & Philippus Rex no ſter, filius Infantis Iſabellæ Imperatricis, & nepos etiam Emmanuelis, ambóque de ſuccedendo patruo agebant: vnde Rex noſter Philippus, à fœmina ætate maiori deſcendens, ipſeque maſculus, & maior, excluſit Catharinam, quæ licèt à maſculo deſcenderet, non tamen repræ ſentabat maſculinitatem Eduardi patris eius, ſed potius à maſculo maiori ex fœmina deſcendenti excludebatur, ſecundum Ancharani, & aliorum doctrinam, quos ſuprà citaui. Et hactenus Auendañus. Vltra quem idip ſum probauit expreſ ſim, & maſculum ex fœmina[*] prætulit fœminæ ex maſculo, Ioannes Cephalus in conſ. 251. n. 42. & 43. lib. 2. vbi in ducatu Alburchenſi ex facto interrogatus, reſpondit, maſculis & fœminis in diuerſis lineis, ſimul concurrentibus, & ab eodem ſtipite prouenientibus, præferri maſculum fœminæ. In eámque ſententiam refert Curtium iuniorem, in tractatu de feudis, prima parte, num. 25. & Iſerniam, in titulo, de eo qui ſibi & hæredibus ſuis maſculis, qui ita tenuerunt per textum, in cap. 1. illius tituli, fuit etiam in eodem placito, & Ancharani ſententiam probauit Alexander Raudenſis, in con ſil. 141. num. 102. & num. 156. inter conſilia vltim. voluntatum, lib. 2. Blazius Florez Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem 51. Gamæ, qui ſic aſ ſerit practicari, & inquit communiter concludi; quod etiamſi maioratus procedat à fœmina, & maſculus ſit fœmina deſcendens, præfertur quamuis minor, fœminæ in pari gradu exiſtenti, etiamſi deſcendat ex maſculo. Pelaez etiam Mieres, relatus infrà, num. 155. & Iſernia, & Gregorius Lopez, relati quoque infrà num. 157. & ij quidem Authores loquuntur, quando maioratus nunquam peruenit ad lineam aliquam maioratum prætendentium, ſiue in eorum Authoribus nunquam initium ſumpſit, tunc namque ſi perueniſ ſet, donec ea linea duraret, lis eſ ſe non poſ ſet; Sed quando (vt dixi) vltimus poſ ſeſ ſor tranſuerſalis abſque liberis, & deſcendentibus deceſ ſit, nec caput lineæ alterius cœperat: Et in eiſdem terminis eandem quoque tenuit ſententiam Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 63. dum dixit, quod ſi maioratum inſtituens, ad eius ſucceſ ſionem maſculos inuitauit, & in defectum eorum, fœminas; & contingat, quod ſit finita & extincta linea maſculorum, & tantum ſupereſt linea fœminina, & ex ea reperiuntur maſculus & fœmi[*] na, quod maſculus præfertur: Per textum in dicto cap. primo, de eo qui ſibi & hæredibus ſuis. Et quia eo ipſo, quod maioratum inſtituens, prius vocauit maſculos, & in eorum defectum fœminas, videtur ſemper velle præferre maſculum. Id quod & aliorum Authorum reſolutione, & placito comprobari poteſt, videlicèt, vſque adeò maſculos ex fœmina, fœminis in ſucceſ ſione maioratus præferri, quod vbi diſpoſitio tàm maſculis, quàm fœminis conuenit, nec agnationis conſeruationem re ſpicit, appellatione maſculorum comprehenduntur maſculi ex fœminis nati, & fœminas etiam ex maſculis excludunt, quia tales verè maſculi ſunt, & tanquam maſculi ex propria vocatione, atque ſpeciali diſpoſitione, ſuccedere debent, nec aſcendentium conſideratio habetur, ſecundùm Caſtren ſem, in l. prima, num. 3. in fine, C. de conditionibus inſertis, Corneum, in conſ. 246. num. 5. & 6. lib. & poſt alios tradunt Peralta in l. cum pater, §. à filia, num. ſexageſimoquarto, ff. de legatis ſecundo, Modernus Pariſ. in conſuetu. Pariſ. tit. 1. §. 16. num. 7. Molina, de Hiſpanorum primogeniis lib. 3. cap. 5. num. 48. Beroius, in conſil. 120. per totum, maximè num. vigeſimotertio, lib. 2. & indiſtincte, quòd[*] in quocunque caſu, etiam in dubio, ac etiam ſi filius maior vocetur, quod maſculus debeat fœminæ præferri, quando fœmina non eſt in gradu proximiori, ſed in eodem gradu verſatur, contra Gamam, & alios, cum aliis pluribus defendit con ſtanter Blazius Florez Diaz de Mena in additionibus ad deciſionem 51. & 340. eiuſdem Gamæ; vbi aſ ſerit ita practicati quotidie, & admonet videndos Authores ibi relatos. Et vltra illos, idem quoqua reſoluit Pelaez à Mieres de maioratu, parte ſecunda, dicta quæ ſt. 6. num. 27. & 28. vbi retulit dictum conſilium Ancharani, 339. & num. 29. inquit, maſ culum in dubio fœminæ præferri, non habita con ſideratione aſcendentium eorum. Et repetit n. 67. & 96. & citat textum in dicto cap. primo, de eo qui ſibi & hæredibus ſuis. Item eodem num. 67. obſerua[*] uit, quod ſi fœminæ duæ ad ſucceſ ſionem maioratus concurrant, quæin eodem gradu ſint, præferri debet fœmina nata ex maſculo. Denique ſupe[*] riora omnia confirmantur authoritate Iſerniæ (quem nullus prædictorum citauit) is enim Author, in capitulis Regni, verbo, Feudum hodie mortuo feudatario, verſiculo, Quæro feudatarius habet filium. Poſtquam dubitauit de articulo illo, quando mortuo primogenito, & ſecundogenito ſuperſtitibus nepotibus, minore natu ex primogenito, maiore vero ex ſecundo, auus moritur, cui ex nepotibus ſucceſ ſio deferri debeat; vel ſi acciderit ex primogenito ſupereſ ſe fœminam, ex ſecundogenito maſculum: concludit, inter nepotes iſtos ſeruandam eſ ſe prærogatiuam ſexus, & ætatis ſicut inter maſculum & fœminam, vt maſculus præferarur fœminæ, & inter maſculos, maior minori. Et poſtmodum ſubdit in hunc modum: Sed quid in collateralibus, vt fratribus & nepotibus ex eis, an ſeruentur prædicta, dico quod ſic, licet hic non dicatur hoc, vt gloſ ſa, in verbo, ſuccedant. Et ſic ſecundum Iſerniam inter collaterales non eſt alius ſuccedendi ordo, quàm prærogatiuæ ſexus, & ætatis, quod eſt notandum. Et apertius, atque eruditè traditur per Modernum, in conſuet. Pariſien. dict. titul. 1. & §. 16. num. 3. in hæc verba: Pone poſ ſidentem multa feuda, defectum eſ ſe ſine liberis, relictis nepte ex fratre, & nepote ex ſorore prædeſunctis, vter ſuccedat, & recte conſiderando totam noſtram conſuetudinem, omnino dicendum eſt, quod ſolus nepos ex ſorore ſuccedet, & non excludetur à nepte ex fratre, imò dicta neptis quantumcunque ſit agnata defuncto, excludetur respectu feudalium dumtaxat, per dictum nepotem cognatum defuncti. Eſt autem notandum, quod conſuetudo, de quæ ibi loquitur, maſculum & fœminam vocat, vt ex verbis ipſius apparet, maſculum tamen in æquali gradu præferendo. His non relatis, idem quoque, videlicet inter æquales gradu habendam eſ ſe conſiderationem prærogatiuæ ſexus, & ætatis, nec alium quærendum ſuccedendi ordinem, cùm plures tranſuerſales ad ſucceſ ſionem concurrunt: clarè tenuit Gregorius Lopez, in prima opinione, in l. 2. tit. 15. Partita 2. verbo, El mas propinquo pariente, verſiculo, ſed pone iuxta iſtam legem, vbi cum verſaretur in ſucceſ ſione Regni, quæ ſiuit, ſi moriatur Rex relictis duobus conſanguineis in æquali gradu, quis eorum debeat præferri, & inquit, inter maſculum & fœminam, habendam eſ ſe rationem prærogatiuæ ſexus dumtaxat, vt maſculus præferatur fœminæ; & ætatis, ſi ambo ſint maſ culi, aut ambo fœminæ. Hæc tamen omnia, licèt ita communiter recep[*] ta, atque à præfatis Authoribus adnotata, dubitandi rationem non leuem, maximum potius in ſe continent, attenta deciſione dictæ l. 40. Tauri. Nam ſi verum eſt, repræ ſentationem ibi vſque in infinitum concedi, non modò inter deſcendentes, ſed etiam inter tranſuerſales, vt cum Molina, & aliis conſtanter ſuprà reſoluimus. Deinde ex deci ſione eiuſdem l. Tauri, non tam gradum, quàm per ſonam patris repræ ſentari, vt ibidem diximus, & validiſ ſimè tuetur Molina, lib. 3. dict. cap. 6. num. 48. & 49. fœmina proculdubio ex maſculo, cùm maſ culi perſonam repræ ſentent, videtur, quod maſ culo ex fœmina præferri debeat, vtpote cum ipſe fœminam, & non maſculum valeat repræ ſentare. Sed huic dubio facilè ſatisfieri poteſt, ſi animaduertamus, maſculum ex fœmina in caſu propoſito ideò præferendum, quod in æquali gradu eſt cum fœmina ex maſculo, & in dubio atque regulariter[*] maſculus fœminæ præfertur, vt ſuprà diximus, maſ culinitatis autem qualitas in conſideratione ideò non habetur, vt fœmina præferatur, quia nec illa tranſmitti in filiam, nec repræ ſentari poteſt. Id quod omnes Authores relati ſuprà, ex num. 151. vnanimiter ſentiunt, & apertè conſtituunt quòd quamuis filia perſonam & gradum patris in proximiori gradu exiſtentis, repræ ſentare valeat, vt alios à ſucceſ ſione maioratus excludat, prout neptem excludere, quando fœminæ non excluduntur; ſuprà diximus: tamen maſculinitatem, ſiue ſexum patris repræ ſentare non valet, qualitas namque ſexus maſculini in fœminam patrem repræ ſentantem non tranſit, nec in genere, nec in ſpecie poſ ſibile eſ ſe poteſt, quod illa in fœmina repræ ſentetur, hec poteſt vllo tempore ſecundum naturam id contingere, Ita ſanè docuit. Bartolus in l. liberorum, num. 13. ff. de verborum ſignificatione, cuius doctrinam ſequuti fuêre Fulgoſius, Alexander, Iaſon, Alciatus, Craueta, Portius, Cephalus, & Peralta, quos adduxit Molina, & ipſe ſequitur de Hi ſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 49. qui inde deduxit cautè, & deliberatè appoſitum fuiſ ſe in dicta l. 40. Tauri, quod filius repreſentet perſonam patris, per illa verba, De manera que el hijo mayor, y ſus hijos y deſcenaientes legitimos por ſu orden repreſenten la perſona de ſus padres, aunque ſus padres no ayan ſucedido en los mayorazgos. Quibus ideo introducta eſt repræ ſentatio ad eum modum, vt nulla in futurum maneret dubitandi ratio, quin qualitates perſonales filiis communicentur, lex enim non dixit, repreſenten, ſimpliciter, ſiue non dixit, Repreſenten el grado de parenteſco, o de proximidad de ſus padres: quo caſu neptis ex filio primogenito non poſ ſet ex repræ ſentatione gradus parentis, filium ſecundogenitum maſculum excludere; imò ex dicta doctrina Bartoli, à filio ſecundo maſculo excluderetur, cum filia non poſ ſet ſexum patris repræ ſentare, & ſic merito diſponitur, quod qualitas perſonæ parentis, quæ ibi repræ ſentatur, & qualitas primogenituræ, ex qua neptis in linea primogenitorum conſtituitur, & ſubrogatur, & per ſona parentum repræ ſentata, præferuntur filij & deſcendentes omnibus illis, quibus pater, ſi viueret præferendus eſ ſet. Quòd autem qualitas maſculinitatis in fœmina repræ ſentetur, nec in ea lege ſtatuitur, nec etiam ſtatui poteſt, vtpote cum id (vt antea dicebam) nullo modo poſ ſibile eſ ſe poſ ſit: alias verò qualitates repræ ſentare, & poſ ſibile, & facile eſt; idcirco, cautè & deliberatè (vt Molina dicebat) ita cautum fuit ea in l. imò & neceſ ſarium omnino fuit: nam vltra præfatam doctrinam Bartoli (quâ ſolùm Molina adducitur) quod filius dumtaxat repræ ſentaret gradum & locum patris, non autem eius perſonam, ætatem, & alias ipſius qualitates: velut expreſ ſim dixit Bartolus, in l. is poteſt, num. 8. ff. de acquirenda hæreditate. quem ibi ſequuntur communiter Doctores ſecundum Iaſonem, num. 14. Marantam, in repetitione, num. 104. Grammaticum, deciſione prima num. 8. idem Bartolus, in l. prima, §. ſi ſu nepos, ff. de collatione dotis, columna prima, ad medium, & in l. 2. num. 1. C. de liberis præteritis, vbi Baldus, num. 4. Salicetus, num. 3. Corneus, num. 1. Alexander, num. 6. Aretinus, num. 1. Iaſon, num. 3. idem Alexander, in conſil. 20. num. 3. & num. 8. volumine primo, & ibi Caballin. in addit. qui alios Authores refert: Tiraquellus quoque, de primogenitura, quæ ſt. 40. num. 116. Cephalus, in conſil. 16. num. 37. lib. 1. Chaſ ſaneus, in conſuet. Burg. §. 10. num. 6. Bartoli denique doctrinam, maſculinitatem inquam nunquam repræ ſentari, vltra eos, quos Molina commemorauit, ſequuti fuere Socinus, in conſil. 153. num. 20. lib. 2. Socinus iunior, in conſil. 1. num. 59. lib. 1. Ruinus, in conſil. 161. num. 13. lib. 3. Cumanus, Caſtrenſis, Alexand. Decius, & alij, cum quibus Grammaticus, deciſione 63. num. 11. & 15. Curtius iunior, num. 25. in l. venia. C. de in ius vocando, & ibidem Curtius ſenior, in repetitione, num. 14. & 15. Tiraquellus, de primogenitura, quæ ſt. 40. num. 53. Alexander Raudenſis, in conſil. 141. num. 156. inter conſilia vltimarum voluntatum, lib. 2. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 17. num. 42. ibi: Ergo per repræ ſentationem neptis fœ mina nunquam poteſt aſ ſumere naturam ſexus maſculini. Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſionem Gamæ 59. verſiculo, Quinta eſt, vbi cum loqueretur de nepte ex filio primogenito, & dixiſ ſet ipſam per repræ ſentationem excludere debere fratrem ſecundogenitum, patruum eius, à ſucceſ ſione maioratus, ſubdit ſtatim, Non quia repræ ſentat eius maſculinitatem, ſed quia deſcendit ex linea primogeniti, &c. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iu ſtitia & iure, diſputatione 627. num. 10. & 11. fol. 421. qui etiam ſequitur Molinæ obſeruationem ad dictam l. 40. Tauri, Ioannes Gutierrez. practicarum, lib. 3. quæ ſt. 66. num. 21. eandem etiam Bartoli doctrinam & iterum ſequutus eſt Molina ipſe, lib. 3. cap. 6. num. 8. Et ſecundum hæc, duo ex hactenus dictis deducuntur, ad quæ ita dilucidè & di ſtinctè, cæteri non animaduertunt. Primum, quod vbicunque fœmina ex repræ ſentatione perſonæ parentis ſuccedit, non poteſt repræ ſentare qualitatem maſculinitatis, quæ in ip ſa non inuenitur: Et inde, quod filia priuilegiatam[*] ſucceſ ſionem, ſiue eam, quæ patri ob qualitatem maſculinitatis competeret, ſi viueret, non poteſt prætendere, quia ſexum patris (vt dixi) non repræ ſentat. Quod egregie ſcripſit Petrus de Monteforte, in conſilio inſerto in lectura Afflictis, de natura ſucceſ ſionis feudi, ſub num. 41. 45. & 46. Zanchus, in responſo pro Triuultiis, ſub num. 18. Ioannes Bolognetus, in conſil. 8. ſub num. 9. latiùs in conſil. 9. num. 47. & num. 50. 51. & 57. Tiberius Decianus, in conſil. 9. num. 18. lib. 2. Alexander Raudenſis, in conſil. 141. num. 64. & tribus ſequentibus, inter con ſilia vltimarunt voluntatum lib. 2. Secundum, perſonæ parentis repræ ſentationem, in dict. l. Tauri conceſ ſam, ſic concedi, vt filius, vel filia perſonam parentis repræ ſentando, primogenituram, prælationem, & cæteras qualitates conſequatur, quæ in patre erant, nec ad gradus dumtaxat repræ ſentationem reſtringatur. Idque non otiosè, aut ſine maximo myſterio ea in l. factum; ideò potius, quod de iure communi, ſolum gradum parentis repræ ſentandum, aut filios in locum parentum ingredi, nonnullis in iuribus, aut fere in omnibus de hac materia loquentibus, dictum eſ ſet. Nam in §. cum filius, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſtat. deferunt. dumtaxat dicitur, In patris ſui locum, & in authent. de hæredibus ab inteſtat. venient. §. ſi quis igitur deſcendentium, ſic ſcribitur: In proprij parentis locum ſuccedere. & in §. ſi autem cum fratribus, ibi: In propriorum parentum ſuocedentes locum. Et in authent. vt fratrum filij, ſic quoque cauetur in illis verbis, Paternum adingredientes gradum: ideò etiam, quod Interpretes noſtri, Bertoli veſtigia ſequuti, quod filius ſolum repræ ſentaret gradum & locum parentis, non autem eius perſonam, & alias qualitates, aſ ſerebant communiter, vt conſtat ex relatis ſupra, num. 159. in verſiculo, imò & neceſ ſarium omnino fuit. Ergo vt hæc omnia ceſ ſarent, & filiis plenius remaneret in futurum conſultum, plenior conceſ ſa eſt repræ ſentatio, nec ita reſtricta; quod eſt notandum, quia dilucidè magis (vt dixi) quam antea fuiſ ſet explicatum, nunc eſt; & addendum his, quæ in eodem propoſito obſeruauimus ſuprà, num. 51. Verumenimvero, adhuc remanet ſcrupulus alius, ſiue vt omnes dubitandi rationes euertantur, neceſ ſarium eſt inquirere vnum, quod in eadem, l. 40. Tauri, expreſ ſum non fuit, ſiue expreſsè non aperitur; ſuppoſito inquam, quod ex deciſione legis illius, & communi huius Regni Interpretum ſententia, planum equidem eſt, primogeniti defuncti filium, aut deſcendentes ab co, perſonam parentis repræ ſentando, ad ſucceſ ſionem maioratus admitti, & alios omnes excludere; vtrum ſcilicet filius ex perſona patris, an vero ex propria ip ſius perſona ſuccedere dicatur eo caſu? Ibi namque dumtaxat dicitur, Que el hijo mayor y ſus hijos por ſu orden repreſenten la perſona de ſu padre, ſed non exprimitur, an huiuſmodi repræ ſentatio, ex propria filiorum, an ex perſona parentis contingat? Et pro abſoluta explicatione obſeruandum erit, quod in hac materia ſucceſ ſionis per viam repræ ſentationis vnius in locum alterius; duplex tantum repræ ſen[*] tatio reperitur, vt ſuprà in initio huius capitis dixi: vna quidem, quæ dicitur repræ ſentatio gradus; alia, repræ ſentatio perſonæ. Secundùm primam[*] ſpeciem, nepos repræ ſentat patrem in ſucceſ ſione aui, vel proaui, & dicitur repræ ſentare gradum, non perſonam, quia non ex perſona patris de medio ſublati, ſed ex propria ſuccedit. Secundum[*] verò alteram ſpeciem, filius fratris repræ ſentat patrem in ſucceſ ſione patrui, & ſic collateralium, & dicitur repræ ſentatio perſonæ, quia nepos iſte ex fratre, ſuccedit patruo vnà cum alio fratre defuncti, non ex perſona ſua propria, quia eſ ſet remotio, ſed ex perſona patris ſui, qui erat æqualis in gradu ipſi deſuncto cum alio fratre ſuperſtite: Vt declarant communiter Doctores, & in ſpecie Bartolus, in l. prima, §. ſi ſit nepos, ff. de collatione dotis, & in l. prima, §. ſi ſit filius, ff. de coniungend. cum emancip. liber. eius, & in l. ſi anus, quæ ſt. 2. per illum, & ibi Baldus, in 4. oppoſitione. Corneus etiam, & Aretinus, Alexander, Salicetus, & Iaſon, C. de liberis præteritis, idem Alexander, in conſil. 4. num. 13. lib. 4. & in conſil. 13. num. 20. lib. 1. Decius, in conſil. 443. num. 29. Chaſ ſaneus, in conſuetudinibus Burgundiæ, rubrica 7. §. 10. num. 1. & num. 7. verſiculo, & ideo, & rurſus num. 36. verſiculo, verum, & in conſil. 53. num. 18. Rubeus, in conſil. 149. num. 10. Afflictis, deciſione 21. columna 2. num. 6. Grammaticus, deciſione 63. num. 5. & de communi ſententia teſtantur Antonius Gabriel, commun. concluſ. lib. 4. tit. de ſucceſ ſionibus ab inteſtato, concluſione 1. num. 6. Franciſcus Burſatus, in conſil. 67. num. 24. lib. 1. Et ad hæc reduci debent quæ in propoſito, vbique ſcripta hactenus fuerint, & in ſpecie magis loquendo, quæ obſeruarunt Authores permulti commemorati per Tiberium Decianum, in conſil. 1. num. 351. & 352. & in conſil. 7. num. 78. lib. 1. Ioannem Cephal. in conſil. 16. num. 37. lib. 2. & in conſil. 431. num. 23. & ſequentibus, lib. 3. Franciſcum Burſatum, in conſ. 170. num. 2. lib. 2. Zanchum, in §. cum ita, l. hæredes mei, ff. ad Trebel, num. 851. Beroium, in conſil. 149. num. 11. & 12. lib. 2. Auendañum, in l. 40. Tauri, gloſ. 17. num. 30. Petrum Antonium de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. num. 143. Barboſam, in l. poſt dotem 41. num. 53. ff. ſoluto matrimonio, Iacob. Cancer. variar. reſol. cap. 5. num. 10. Antonium Pichardum, ad titulum Inſtitut. de hæred, quæ ab inteſt. defer, tractatu, de repræ ſentatione, §. 2. num. 17. nam dum dicunt Authores illi ab eis relati, ac ipſi ſequuntur, quod quando filij ſuccedunt per repræ ſentationem in locum parentum, dicuntur venire ex perſona propria, non verò ex perſona parentis; quod etiam ex communi profitetur Cacheranus, in conſil. 72. num. 27. & declarat num. 28. Sic ſane debent intelligi, prout nunc declarauimus, ſcilicet, an nepos repræ ſentet per ſonam patris in ſucceſ ſione aui, vel proaui, & tunc dicatur venire ex propria perſona: an verò in ſucceſ ſione patrui, & ſic collateralium, & tunc dicatur venire ex perſona patris. Prout in hoc vltimo caſu ita explicauit Tellus Ferdinandez, in l. 8. Tauri, num. 2. & in vtroque ſic diſtinxit, & ſingulariter ac melius quàm cæteri præcitati ſuprà, feciſ ſent, explanauit Sfortia Oddi, in conſil. 38. num. 68. & 69. lib. 5. qui num. 70. dicit, inde deducere Scribentes communiter, quod quando repræ ſentatur gradus, & ſic ſucceditur ex perſona propria,[*] debet attendi qualitas, & conditio ipſius repræ ſentantis: quando vero repræ ſentatur perſona, & ſic ſucceditur ex perſona ipſius repræ ſentati, attenditur qualitas, ſtatus, & conditio ipſius repræ ſentati, & ita Bartolus in locis præcitatis, maximè in d. §. ſi ſit filius. Er latius ego explanaui ſuprà hoc eodem lib. cap. 15. vbi vide omninò; & Pater Ludouic. Molin. tom. 3. de iuſtitia & iure, disputat. 627. num. 11. fol. 421. & 442. optimè aſ ſequutus eſt, atque effectum præfatæ diſtinctionis adduxit quoad con ſiderandam capacitatem, aut incapacitatem repræ ſentantis, vel repræ ſentati: Aretinus quoque, in l. Gallus, §. nunc de lege Vellea, num. 52. & 53. ff. de liber. & poſthum. Iaſon, in conſil. 115. ex num. 4. lib. 4. Hoc ita ſuppoſito, quod ad ſucceſ ſionem maio[*] ratuum, ſiue primogeniorum huius regni attinet, dicendum videbatur prima facie, in vtroque caſu repræ ſentationis, ſiue reſpectu ſucceſ ſionis aſcendentium, deſcendentibus conceſ ſ æ; ſiue tranſuer ſalium, ſimiliter tranſuerſalibus conceſ ſ æ; filium patrem repræ ſentantem, ex perſona potius patris, quàm ex propria perſona dici venire: nam cum in ea lege expreſ ſim caueatur, Que el hijo mayor y ſus hijos y deſcendientes por ſu orden repreſenten la perſona de ſus padres, & hoc ipſum determinetur in ſucceſ ſione tranſuerſalium, nec gradus repræ ſentatio in eadem l. inducatur, ſed potius perſonæ parentum, vt ſ æpè dictum eſt, planum videbatur proculdubio quod filius dicatur ex, perſona patris venire; ac proinde quod lex illa auferre voluerit præfatam differentiam repræ ſentationis gradus, atque perſonæ, quam iure communi attento, ſuperiùs dixi vigere. Quod dubium quidem facit, nec Scribentium omnium huius Regni vllus, ſic animaduertit. Præterea dubium facit, nam etiam de iure communi in hoc caſu filium patrem repræ ſentantem, ex perſona potius patris, quàm ex ſua ad ſucceſ ſionem admitti, tenuit idem Bartolus ſibi contrarius, & ſequuti fuere Authores alij, quos commemorauit Velazquez Auend. in l. 40. Tauri, gloſ. 11. num. 29. qui dubium hoc excitauit, quamuis ad ſuperiorem conſiderationem non animaduertat. Nihilominus tamen ſecurè tenendum eſt, re[*] præ ſentationem, in d. l. 40. Tauri, filiis, ac deſcendentibus ſic conceſ ſam, vt filius perſonam patris cum primogenitura & maioria repræ ſentet, eidemque competant omnia iura, quæ patri competerent, ſi viueret; nequaquam excludere, ſiue non inducere, quin filius ex perſona potiùs propria, atque ex proprio iure à lege ſibi conceſ ſo, quam ex perſona patris dicatur ſuccedere. Contrarium namque in ea lege non cauetur, ſed dumtaxat dicitur, Que el hijo repreſente la perſona de ſu padre. Eo quod repræ ſentationem perſonæ introducere, fauorabilius, & melius eſ ſet filiis, quàm ſi gradus repræ ſentatio introduceretur, vt sæpè dictum eſt, quippe cum perſonam repræ ſentare, ſit non modo perſonam, ſed etiam locum parentis cum omnibus eiuſdem qualitatibus habere ad excludendum alios, quos pater ipſe excluderet. Id autem quod aſ ſerimus, videlicet etiam poſt deciſionem dictæ Taurinæ legis, filium ex propria perſona, & proprio iure ſuccedere, euidenti ratione demonſtratur, nam in primogenij ſeu maioratus inſtitutione, ſemper[*] cenſetur vocata linea recta primogenitorum ſucceſ ſiuè in infinitum, de primogenito in primogenitum ex propria vocatione, ac ſi vnicuique eorum nominatim atque ſpecificè facta fuiſ ſet vnaquæque donatio, ſubſtitutio, vocatio, legatum, ſeu præ legatum: ideóque abſque aliqua reſtitutione, qui libet vocatus conſequitur dominium eodem in ſtanti ac momento, quo purificatur conditio, vel venit dies vocationis, ex perſona propria, ſublato de medio præcedenti poſ ſeſ ſore, non autem ex iure ab eodem ſibi tranſmiſ ſo. Sicuri eleganter declarant Paulus Caſtrenſis, And. de Iſern. Præpoſitus, Roder. Suarez, Decius, Pariſius, Siluanus, Alciat. & Tiraquellus, quos refert, & ita egregiè conſtituit Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 29. & lib. 1. cap. primo, num. 17. ſequuntur Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ. 16. num. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. in antiquis, q. 67. num. 20. in nouis 68. eodem num. Idque nedum procedit in linea[*] recta deſcendentium, in quo certiſ ſima eſt ſuperior doctrina, & poſt alios multos ita probauit, & filium repræ ſentantem perſonam patris, ſuccedere ex propria perſona, & proprio iure, atque ex vocatione & voluntate inſtitutoris: dixit expreſ ſim Auend. in eadem l. 40. Tauri, gloſ. 17. num. 30. & d. gloſ. 16. num. 2. Ioannes Gutierrez, dict. num. 20. Tellus Ferdinandez, in l. 27. Tauri, num. 2. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſput. 626. num. 12. fol. 403. ſed etiam procedit, & habet locum in linea tranſuerſalium; in ea namque, ſicut in deſcendentium linea, ſub vocatione primogeniti, non ſolum filius primogenitus, ſed etiam nepos, & omnes primogeniti ex eo deſcendentes, in perpetuum vocati intelliguntur, & quilibet eorum cenſetur habere propriam vocationem, & ſic ex iure proprio, & propria perſona ſuccedere. Quod ſic opinantur Abbas, Caſtrenſis, Tiraquellus, Pariſius, Socin. iun. Palac. Rub. & Couar. cum quibus Molin. lib. 3. d.c. 6. num. 29. [*] Ioan. Gutier. lib. 3. d.q. 67. num. 21. qui ſubdit hoc eſ ſe ex propria natura & conſuetudine ſuccedendi in maioratibus Hiſpaniæ, & citat tribus in locis Ludouicum Molin. Didac. del Caſtillo, & Burgos de Paz. Addiderim ego vltra eoſdem Au[*] thores, ſuperiora omnia, deciſioni d. l. 40. Tauri, eſ ſe valde conuenientia & conformia, & tam deſ cendentes, quàm tranſuerſales vſque in infinitum ad ſucceſ ſionem inuitari, atque vocari ex ea lege, vt ſupra plenè oſtenſum eſt. Et ſic tam ex natura maioratus, quàm ex mente illius legis, ex quæ perſonæ parentum repræ ſentatio introducitur, id contingere. Nec poſ ſe ambigi, quin vnicuique ex propria perſona, & proprio iure repræ ſentatio, & ius ſuccedendi detur. Obſtaculum namque illud de iure communi circa tranſuerſales, vt non ex perſona propria, ſed ex perſona parentum dicerentur ipſi ſuccedere. eo quod eſ ſet tranſuerſalis remotior, qui ſucceſ ſurus eſ ſet, vt in filio fratris cum patruo ſuccedente, ſuprà dicebamus: ex ea lege ſub mouetur omnino, ex quo eodem modo ſtatuitur, repræ ſentationem perſonæ parentis eſ ſe circa ſucceſ ſionem maioratus inter tranſuerſales, ſicut inter deſcendentes: planè inter deſcendentes, ex propria perſona ſucceſ ſionem obuenire, ex Communi ſuperiùs tradidimus. Ex quo etiam diuęrſa ratio militat, vt ex propria perſona, & proprio iure, ſuccedere dicantur nunc in primogeniis, quàm de iure communi militabat in ſucceſ ſione bonorum liberorum, & ſimul cum aliis concurrendo, vtpote cum primogenitura inſtituta, & primogenitorum vocatione facta, aut ex natura maioratuum ſubintellecta eo ipſo, quod maioratus inſtituitur: id neceſ ſario dicendum ſit, quod de iure communi dici non poterat, idque ex diuerſa natura, & ratione ſucceſ ſionis. Et inde plane ſequitur, effectum conſideratum[*] ſuprà, num. 164. an ſcilicet repræ ſentantis qualitas, ſtatus, conditio, & capacitas, vel repræ ſentati in ſpicienda ſit, vt inde ſciamus, an capax quis ſit ſuccedendi in maioratu, vel incapax: dumtaxat habiturum locum, quando maioratus ita inſtitutus eſ ſet, vt negari non poſ ſet, quin ſuccedens ex per ſona propria aut proprio iure non ſuccederet, ſed ex perſona alterius, quem repræ ſentat; quod ex conceptione verborum, aut forma maioratus inſtitutionis contingere poſ ſet: Regulariter autem, cum ex primogenitorum natura, & primogeniti vniuſcuiuſque, ac deſcendentium ipſius vocatione vnuſ quiſque ex propria perſona, & vocatione, & proprio iure ſuccedere dicatur; ambigi non poterit, quin incapacitas eius, quem repræ ſentat, ipſi non noceat; ſi modo (vt dixi) proprio iure, propriáque vocatione iuuetur: Prout ſuprà hoc eodem lib. 3. cap. 15. latius oſtendi, & multorum Authorum authoritate & teſtimonio comprobaui. Idque in terminis noſtris ex omnibus Authoribus ſuperiùs præcitatis, & aliis in propoſito loquentibus (licet non ita dilucidè & diſtinctè explicet) ſolus Pater Ludouicus Molin. tom. 3. de iuſtitia & iure, disput. 627. num. 11. fol. 421. & 422. ſic intellexit, vt ex eius diſcurſu ſatis expreſsè apparet, expreſ ſim etiam in ſummario dict. nu. 11. vbi ita (& ſingulariter equidem (reliquit ſcriptum: Qui repræ ſentando perſonam ſuccedit, ſi repræ ſentatus incapax erat tempore mortis, ipſe quoque incapax ſimiliter eſt, & excluditur à maioratu: qui verò vocatus ipſe ſuccedit, vt linea deſcendentium in hoc regno, & proximior in linea collaterali vltimo poſ ſeſ ſori, incapacitas primogenitoris ipſi non nocet, ſi ipſe etiam incapax non ſit. Quod ſingulare eſt (vt dixi) & inter deſcendentes, regulariter atque indiſtinctè acceptum à præfato Authore: inter collaterales autem, reſpectu proximioris dumtaxat vltimo poſ ſeſ ſori, vt vides. In quo etiam cautè res ipſa accipienda erit, ſempérque inſpiciendum, an is, cuius author ſi viueret, in maioratu ſucceſ ſurus non eſ ſet, aut ſuccedere non poſ ſet, proprio iure, propriáq; vocatione, aut ſubſtitutione iuuari poſ ſit; ſiue illa ſpecialis ſit, ſiue ex deciſione d l. 40. Tauri, clare ſubintellecta, idque iuxta ea, quæ d. c. 15. ſuprà hoc eodem libro, ex profeſ ſo, latiúſque à me annotata fuere, quæ in propoſito admoneo legenda, atque obſeruanda fore. Alioquin namque & regulariter, filius non poſ ſet reptę ſentare perſonam parentis, qui & ſi viueret, ſucceſ ſurus non eſ ſet, vel ſuccedere non poſ ſet, vel qui excluſus erat, vt in initio huius capitiis dixi, & per Molinam, de Hiſpanorum primogeniis lib. 3. cap. 7. nu. 1. & 2. quem dict. c. 15. latiùs quoque declaraui. Quocirca, inter collaterales, non abſque maximo myſterio propoſuit exemplum patet ipſe Molina dumtaxat in proximiore vltimo poſ ſeſ ſori, quaſi ille, magis ex proprio iure, propriáque vocatione, atque legis, & inſtitutoris maioratus di ſpoſitione, quàm ex perſona alterius ſuccedat. Et ſic clarè innuit, diuerſum ius ſtatuendum in eo, qui vltimo poſ ſeſ ſori proximior non eſ ſet, quamuis eius author proximior futurus eſ ſet, ſi tunc viueret, non tamen in maioratu ob aliquam rationem ſuccedere poſ ſet. Quod ſemper erit intelligendum vt dict. c. 15. remanet declaratum. Et hactenus de articulo præfato, an ſcilicet in materia ſucceſ ſionis per repræ ſentationem, dicatur quis venire ex propria perſona, vel ex perſona alterius, qui (vt vides) tam in terminis iuris communis, quàm in propoſito dict. l. 40. Tauri, dilucidè magis, ſiue aliter, & melius quàm antea eſ ſet, remanet explanatus. Nunc vero & nouo loco atque principaliter ob[*] ſeruandum, & conſtituendum erit, dubium ſingulare, & frequentiſ ſimum, atque difficile admodum, etiam poſt deciſionem dict. l. 40. Taur. eſ ſe in hac materia, vtrum inquam repræ ſentatio locum non habeat, quando in patre, vel auo eius, eius perſonam quis repræ ſentare contendit, ius ſuccedendi firmiter radicatum non fuit, hoc eſt, ius aliquod de præ ſenti conſiderabile, certum, firmum, atque inuariabile? An verò ſufficiat, quod in ſpe, aut in poſ ſibilitate ius ſuccedendi haberet, ita quod in futurum, aut veniente die vocationis ſuccedere poſ ſet, imò ſi nunc viueret, ſucceſ ſurus eſ ſet, quamuis eſ ſe potuit, quod nunquam ſuccedendi ius obtineret, ſi vltimus maioratus poſ ſeſ ſor, qui abſque prole deceſ ſit, liberos, aut deſcendentes relinqueret? Et qui[*] dem dubium hoc (vt dixi) maximam in ſe continet difficultatem, & ambiguitatem, cui (vt ego arbitror & quoad primogenia noſtra attinet) anſam & occa ſionem præ ſtitiſ ſie videntur hi, qui d. l. Taurinam condiderunt, vtpote cum id poſ ſent apertiùs, itáve explicare) vt dubitationi, aut varietati locum non relinquerent, ſed omnem prorſus dubitandi rationem ſubmouerent. Quamuis ipſi (vt ego quoque arbitror) nequaquam excogitauerint id obuenturum, imo mentem & intentionem ſuam ſatis declaratam crediderint, dum eis verbis, conſtitutionem ipſam confecerunt, quæ verè in alium ſenſum adduci, aut expendi non poſ ſunt, quam in eum, in quem Ludouicus Molina eius ſequaces expendunt: quamuis contrariæ partis Authores præpoſterè, & contra legis eiuſdem placitum, ea retorqueant. In primis ergo (vt ad rem accedamus) repræ ſentationi locum non eſ ſe, quando in patre, auo, vel aſcendente, ius ſuccedendi firmiter, ac inuariabiliter radicatum fuit, ita quod certum omnino eſ ſet & eum ſucceſ ſurum, ſi viueret; nec vagam & incertam ſpem, ſiue ſolam poſ ſibilitatem ſuccedendi, hoc eſt in futurum forſan poſ ſe ſuccedere, ſufficere; conſtanter defendit Velazquez Auendañus, in d l. 40. Tauri, gloſ. 7. per totam. Quò loci, verba eiuſdem l. 40. Tauri, ibi: O de aquel a qui en pertenece, ſic arbitratur intelligenda fore, vt procedant dumtaxat, quando primogenitus illius, qui non eſt actualis poſ ſeſ ſor maioratus, ſed tantum habet ius ſuccedendi; relicto filio, viuo patre moriatur: quia tunc ius illud tranſmitteret ad legitimum eius deſcendentem. Et ponit exemplum in nepote mortuo, viuo patre, relicto filio, quia licèt pater eius non eſ ſet actualis poſ ſeſ ſor, ſed auus tantum, tamen quia filius fuit illius, qui certam ſpem ſuccedẽdi habebat, vt quia mortuo auo ſucceſ ſio ad eum ſpectabat, decedente viuo patre, ad filium eam ſpem tranſmitteret. Voluit namque lex illa (vt ipſi Auendaño placet) in ſucceſ ſione aſcendentium concedere quandam perpetuam ſubrogationem iuris ſuccedendi: quod neceſ ſariò accipiendum eſt, quando primogenitus mortuus, filius eſt illius, ad quem ius ſuccedendi ſpectabat firmiter, quamuis in ſpe: quia tunc licet non ſit pater eius actualis poſ ſeſ ſor, tamen linea eius, vtpote primogeniti, in nepote continuatur, & repræ ſentatur. Sin verò in patre defuncti ea ſucceſ ſio non fuit radicata, nulla lege (inquit) conceſ ſum eſ ſe nepoti huiuſmodi ius prælationis, nec priuilegium repræ ſentationis, & tandem eadem gloſ. 7. ſic concludit: Et ita ſecure conſtat, neceſ ſarium eſ ſe, quod in patre radicatum fuiſ ſet ius aliquod ſuccedendi de præ ſenti, conſiderabile, certum, firmum & inuariabile, vt verba noſtræ legis, ibi: O de aquel a quiẽ pertenece, proprie valeant verificari. Denique dicit, ex hac reſolutione inferri ad explicationem alterius dubij, examinandi gloſ. 14. eiuſdem l. Tauri 40. vt ſcilicet reprę ſentatio non extendatur vltra fratres, & alios fratrum; cum in reliquis tranſuerſalibus remotioribus non detur ſpes certa, neque firma ſuccedendi, ſed variabilis & vaga: & gloſ. illa 14. ex n. 22. in eodem propoſito firmiter reſidet, atque ex n. 25. vſque ad n. 28. conſtanter ipſum affirmat, & mortuo parente in vita poſ ſeſ ſoris, nullum ius eum tranſmittere ad ſuos deſcendẽtes , neque lineam conſtituere, aſ ſerit. Prout ſuprà eum retulimus in illo articulo, vtrum repræ ſentatio in d. l. Tauri tranſuerſalibus conceſ ſa, vſque in infinitum protrahatur, quo (vt ſuprà vidimus) conſtanter tuetur partem negatiuam, nec protrahi vltra filios fratrum, aſ ſeuerauit. In edem quoque Auendañi placito fuit & Moli[*] næ, atque ſequacium ſententia improbata; huic parti magis accedit Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſionem Gamæ 348. par. 2. fol. mihi 42. ibi: Et ſemper diximus, non procedere has deciſiones, & confutauimus pericu oſas extenſiones Molinæ, & Gutierrez, cum Velazquez, & aliis. Latius Author metipſe, in additionibus ad deciſ. 931. par. verſic. 7. concluſ. vbi inquit, quod quicquid dicant Molina, Gutierrez. & alij regnicolæ, nulla admittitur repræ ſentatio, quando tranſuerſalis fundatoris, aut poſ ſeſ ſoris maioratus non deſcendat ex lineis primogenitorum, ſiue vocatorum, ſed in defectum nominatorum admittuntur proximiores. Idcirco aſ ſerit, quod ille proximior erit, qui realiter talis inueniatur tempore delatæ ſucceſ ſionis, etiamſi ex maiori non deſ cendat; aliàs quod infinitæ lites, & confuſiones orirentur: & quòd ipſe non videt, qua ratione deſcendens à maiori, poſ ſit eum repræ ſentare, aut ab eo aliquod ius accipere virtute tranſmiſ ſionis, ſi ipſe aſ cendens non fuit vocatus, nec de linea vocati, nec vnquam illum ius primogenituræ certum & probabile habuit, ſed ſolum vanam ſpem, & remotiſ ſimã , ſcilicet ſub conditione, ſi deficientibus nominatis, in humanis exiſtat, tanquam proximior. Denique ſubdit, quod nõ intelligit, quo modo dici poſ ſit proximior tempore delatæ ſucceſ ſionis, qui iam multis ab hinc annis mortuus erat, & ſi ipſe non fuit proximior, nullum ius habuit, ac proinde tranſmittere nõ potuit, nec vocatus fuit, & per conſequens nec vocati ſunt eius deſcendentes, qui ab ipſo initium ſumunt, nec virtute repræ ſentationis gradus admittetur, quia hæc repræ ſentatio non admittitur niſi in caſibus à iure expreſ ſis & nullibi in iure, nec in feudis admittitur tranſuerſa & remota repræ ſentatio, & nullo iure fundata: Et hactenus Blazius Flores, Luſitani Gamę Additionator, qui tamen (vt vides) licet Velazquez Auendañi ſententiæ accedat, non ita abſolutè, atque indiſtinctè, vt Auendañus loquutus eſt; ſed meritò diſtinguit, an tranſuerſales ſint de lineis nominatorum, aut poſ ſeſ ſorum, & cum ex dictis lineis non deſcendunt, ſed in defectum nominatorum contendunt ſe admittendos, vt proximiores, tunc repræ ſentationem non admittit, & Auendañi ſententiam tuetur. Dicit etiam, quod quicquid dicãt Molina, Gutierrez & alij, & quicquid iudicent aliquando Iudices Cãcellariarum , ſibi videtur hæc vera ſententia & concluſio, & contraria irrationabilis, & falſa, & ex capite. Et quòd certò ſcit, quod in ſupremo Conſilio, & in multis Tribunalibus exteris ſecundum eam iudicatum eſt. Idem quoque tenuit: Blazius ipſe Diaz de Mena in additionibus ad deciſ. 308. in verſiculo, Niſi vnum notandum ex hac deciſione ſe offerret. Et quaſi in neceſ ſariam conſequentiam re ſolutionis ſuperioris infert, quod quando in fundatione maioratus, poſt nominatos vocatur cõ ſanguineus proximior, non admittitur repræ ſentatio, ſed ille admittetur, qui poſt nominatos, tempore delatæ ſucceſ ſionis proximior fuerit, & excludet deſcẽ dentes à proximiori & maiori iam mortuo, nec admittetur repræ ſentatio, quia non debet repræ ſentari proximior, qui forſitan ab hinc ducentis annis extiterit, & qui nullum ius primogenituræ habuit, nec aliquod ius certum & firmum, ſed vanam dumtaxat quandam ſpem, de qua curandum non eſt. In quo vltimo, ſicut in ſuperiori decipitur, prout numeris ſequentibus adnotabitur, & lib. 2. harum quotidianarum controuerſiarum iuris, cap. 20. per totum, latiùs oſtenditur, & repreſentationi locum eſ ſe, etiam quando poſt nominatos, aut in eorum defectum vocatur proximior, conſtanter defenditur. Præterea, & in eodem Auendañi placito fuit,[*] & ipſam concluſionem probauit Alexand. Raud. (quem Auendañus non refert, nec Rauden, ipſe Auendañi mentionem facit) in conſ. 142. n. 125. in fin. & num. 126. inter conſilia vltimarum voluntatum, vol. 2. quò loci animaduertendum erit, Authorem hunc, non ita indiſtinctè loquutum, ſicut Auendañus in locis anteà relatis loquitur; ſic potius rem hanc accipere, prout Blazius Flor. Diaz, in locis nunc relatis, accipit, quod conſtat in verſiculo, Et tunc re ſpondeo, Odoardum non fuiſ ſe vocatum. Et in verſiculo, Quare in Odoardo prædefuncto, lineam proximioris non potuiſ ſe initium accipere, certum est. Et in verſiculo, Contrariæ authoritates procedunt, quando præ ſupponitur præcedens vocatio, & demonſtratio perſonæ certæ, prout etiam loquitur Caſtren, in conſ. 164. lib. 2. Ecce vbi Author hic qui repræ ſentationem excludit inter tranſ uerſales remotiores, in quorum authore prædefuncto linea proximioris initium non accepit, & in hoc conuenit Auendañi reſolutioni; contrarium ſtatuit, quando præ ſupponeretur vocatio, & demonſtratio certæ perſonæ, hoc eſt, conſtaret aliquem vocatum, & demonſtratum fuiſ ſe, tunc namque, deſcendentes eius admittit & repræ ſentationem concedit, etiamſi in ipſo initium linea non acceperit. Poteſt etiam pro Auendañi ſententia & alio in loco Raudenſis ipſe expendi, in commentariis, inquam, de analogis, lib. 1. cap. 15. n. 274. vbi poſt Baldum, Ancharanum, Aluar. & Brun. contendit, in materia fideicommiſ ſaria ante euentum conditionis prædefunctum, non poſ ſe conſiderari, vt caput lineæ. Poſ ſunt etiam & pro eadem ſententia Auendañi expendi, atque adduci exteri alij Authores, qui dum contendunt quod Baldum, Ancharranum, Aluar. & Brun. Raudenſem contendere, nunc dicebamus, nec in conſideratione habent in ſucceſ ſione feudi, vel fideicommiſ ſi, perſonam eius, qui eſt vita defunctus tempore, quo ſucceſ ſio defertur, primogenituramque eo tempore præcisè requirunt. Exteri autem ij Authores deducuntur ex Curtio iuniore, Franciſco Viuio, Ioanne Cephalo, Antonio Theſauro, Rolando, Simone de Prætis, Mantica, Beretta, Ioſepho de Ruſticis, Anton. Chioſio, Alexand. Trentacinquio, & Franciſ. Burſat. in locis relatis, ac in vnum congeſtis, per Blazium Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictam deciſ. Gama, 93. in principio, in verſic. de primis duobus, & ad dictam deciſ. 308. in principio, & vltra eos ex Decian. in conſ. 9. n. 42. & ſeq. lib. 2. & in conſ. 55. num. 13. & ſeq. lib. 3. Marzario, de fideicommiſ ſis lib. 2. quæ ſt. 18. Puteo deciſione 18. Sfortia in conſil. 38. ex num. 27. cum ſeq. lib. 1. Anguiſ ſola, in conſ. 80. in fin. lib. 6. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 17. num. 24. In eodem quoque propoſito perpendi debent[*] omnes Authores, qui in quæ ſtione patrui & nepotis, contra nepotem pro patruo reſponderunt, ij namque, cùm nec ex repræ ſentatione prælationem nepoti concedant, nec etiam tranſmiſ ſionem alicuius iuris admittant; fortiori & validiori ratione in caſu præfato denegant illam. Imo & ij. qui in fauorem nepotis repræ ſentationem introducunt, in his terminis non loquuntur, ſed eo in caſu quo pater ius primogenituræ certum habeat, ſi viueret. Perpendi etiam debent & Authores illi, qui inter tranſuerſales primogenituram non conſtituunt, nec eam admittunt, ſed inter deſcendentes tantum; & conſequenter in iure primogenituræ non eſ ſe locum repræ ſentationi inter tranſuerſales aſ ſerunt. Quorum numero fuêre Antonius de Butrio, in conſ. 47. nu. 3. Andreas de Yſern. in conſtit. In aliquibus, columna ſecunda, lib. 3. Ancharanus, in conſ. 339. columna quinta, Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 2. quæ ſt. 4. articulo 6. vbi dixit, quod inter collaterales non eſt primogenitura, quia frater non generat fratrem: Bonifacius Luſitanus, in Peregrina, verbo, Rex, in verſiculo, & ſcias. Petrus Paulus Parifius, in conſil. 72. num. 11. cum ſeq. lib. 4. Afflictis, in cap. 1. § omnes filij, num. 6. cum ſeq. ſi de feudo fuerit controuerſ inter domi, & agnat. Rolan. in conſi 39. n. 49. & 50. lib. 4. Modernus in conſuet. Pariſien. tit. 1. §. 3. gloſ. 1. num. 8. Denique in eodem Auendañi placito fuit in ter[*] minis iuris communis Iacob. Menoch. in conſ. 269. ex nu. 8. atque ex num. 21. vſque ad nu. 28. & nu. 63. vſque ad n. 68. lib. 3. quibus in locis & alios inuenies commemoratos, qui eodem iure communi attento, repræ ſentationem, atque ſuccedendi ius denegarunt, ei qui tempore delatæ: ſucceſ ſionis non reperitur viuere. Sed quæ ſint præcipuæ huius opinionis rationes,[*] & fundamenta, & an ipſa concludant, videamus. Et quidem pro hac parte fundamenta nonnulla generalia adduci poſ ſent, quæ ex nunc præcitatis Authoribus deducuntur, atque ex Alexandro Raudenſe, dicto conſil. 142. ex num. 118. vſque ad num. 125. inter conſilia vltimarum voluntatum, volumine ſecundo, ſed ipſa ſciens, & conſultò, atque ideo præmittenda hoc numero inſtitui, vel quod concludenter non ad ſtringant; vel ad ea in effectu reduci debeant, quæ mox adducenda ſunt. Veré tamen (vt magis ſpeci[*] ficé loquamur) ea fortius vrgere, atque rem adſtringere videntur, quæ Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſione relatas ſuprà, num. 175. in hoc eodem propoſito conſiderauit. Alia etiam, quæ infrà ponderabuntur, quibus & verum, atque omnino concludens reſponſum aſ ſignabitur. Deinde Velazquez Auendañus, in dict. l. 40. Tauri,[*] gloſ. 14. num. 25. 26. & 27. eo præcipuè excitatur, vt vltra filios fratrum repræ ſentationem non dari, ſed proximiorem vltimo maioratus poſ ſeſ ſori admittendum, conſtanter aſ ſerat; quod dum lex ipſa Tauri 40. repræ ſentationem extendit ad tranſuerſales, quibus in ſucceſ ſione indiuidua antea non concedebatur: intelligi debet non alterando ipſius repræ ſentationis naturam, cum lex quantumcunque generalis, à iure communi declarationem accipiat, & ſic intelligi debeat, vt minus quàm poſ ſibile ſit, ius commune lædat. Deinde, quia ex receptiſ ſimis Scribentium ſententiis, filius non repræ ſentat perſonam patris, qui ius primogenituræ certum, & incommutabile non acquiſiuit. nec attendi debeat vaga ſolum, & incerta ſpes ſuccedendi, aliàs enim daretur in omnibus tranſuerſalibus ſimul, quantumcunque remotioribus primogenituræ, atque ſuccedendi ius; quod abſurdum magnum eſ ſet, cùm vnus debeat eſ ſe primogenitus, & non plures, & ſuccedendi certa, & firmiter radicata, & non vaga & remota ad filios per eam legem tranſmittatur; vt bene quoque Auendañus ipſe inquit ſe dixiſ ſe, in gloſ ſa ſeptima, eiuſdem l. quò loci numero primo, ad probandum hoc aſ ſumptum, & quod ſi in patre ſucceſ ſio non fuit firmiter radicata, repræ ſentationi locus non ſit, adducit textum in cap. 1. de natura ſucceſ ſionis feudi. Vbi textus loquens de vltimo feudi poſ ſeſ ſore, inquit, Respondeo ad ſolos, & ad omnes, qui ex illa linea ſunt, ex quæ iſte fuit, &c. Adducit etiam n. 2. Ludouici Molinæ: locum, de Hispan. primog. lib. 3. cap. 7. num. 12. & 3. dicentis, non eſ ſe admittendam repræ ſentationem primogenituræ parentis in filio, cuius pater ius primogenituræ aliquo tempore non habuit, ex quo excluſerit ſecundogenitum, & incluſerit omnes illos, qui ex eius linea proceſ ſerunt: & ſubdit id voluiſ ſe ſingulariter Baldum in l. cum antiquioribus, num. 13. in verſiculo, ergo quia primogenitus. C. de iure deliberandi, dicens, quod ex eo linea primogeniti mortui in filium continuatur, quia naſcendo primogenitus ſe incluſit, & ſecundogenitum excluſit: ex quo colligitur, quod is, qui nunquam ſe incluſit, non poſ ſit eius lineæ priuilegio iuuari. Quod etiam dixit Paulus Caſtren ſis, in conſil. 164. num. 4. & 5. lib. 2. & plures alij id ipſum notarunt, quos retulit Molina, lib. 3. cap. 6. num. 30. cum ſequent. Præterea, ad probandum, quod neceſ ſarium ſit in patre radicatum fuiſ ſe ius ſuccedendi, & firmiter quæ ſitũ de præ ſenti, & quod eſ ſet certum, & inuariabile, neque ſufficere, quod ſit ius in ſpe, aut in poſ ſibilitate, & quod ſpes remota, incerta, & variabilis non tranſmittatur, neque continuetur, ſiue repræ ſentetur, adducit Auendañus idem num. 8. 9. & 10. text, in l. ſi ex pluribus, ff. de ſuis & legitimis hæredibus, & in l. ſi operarum iudicio, ff. de operis libertorum. Decium, in conſil. 397. num. 8. textum etiam, in l. 2. ff. de iniuſto, rupto. Per quem dixit Bartolus, in l. is poteſt, num. 9. ff. de acquirenda hæreditate, quod poſ ſe ſuccedere, non tranſ mittitur, quando non eſt aliquod ius de prę ſenti, nec probabilis causa ſperandi ſucceſ ſionem. Et iterum refert Bartolum eundem, in l. poſt emancipationem, §. illud, num. 1. ff. de liberatione legata. vbi ſingulariter, atque in hunc modum Bartolus reliquit ſcriptum: Nota, quod non debet haberi æ ſtimatio illius ſpei, quod quis poteſt alteri ſuccedere, & licet appelletur ſpes, vt in l. finali, in princip. C. de pactis, non eſt legitima. Ratio eſt, quia nullum ius eſt fundamentum in eo. Idem Bartolus, in l. qui Romæ, §. duo fratres, num. 19. ff. de verbor. obligat. Lucas de Penna, in l. prima, columna 8. verſiculo, ad ſecundum, & columna 10. verſiculo, ad vndecimum. C. de de priuileg. eorum qui in ſacro Palatio milit. lib. 12. & Iaſon, ab eodem Auendaño relati, n. 8. qui in ſpecie fideicommiſ ſi reſpondit, quod ſpes remota & vaga non tranſmittitur. Et ad hæc in effectu reduci debent infinite Docto[*] rum authoritates, allegationes, & doctrinæ, quæ pro hac parte, & eodem aſ ſumpto probando expendi poſ ſent, videlicet, quòd ſpes vaga, & incerta, & ex futuro euentu dependens, tranſmitti non poſ ſit, nec debeat in conſideratione haberi, nec ex illa primogenituræ: linea conſtitui. Item quod primogenitus dici non poſ ſit, qui hoc ius in vita non acqui ſierit, nec potentia ſola remota, & quæ ad actum nunquàm deducta fuit, ſufficiens eſ ſe poſ ſit. Quod ad eum modum vltra relatos per Auendañam, Blazium Flores Diaz de Mena, & reliquos ſuprà citatos adnotarunt etiam, & multis comprobarunt Petrus de Peralta, in l. cum pater, §. à filia, num. 68. ff. de legatis ſecundo. Fortunius Garſia, in l. Gallus, & quid ſi tantum, num. 29. ff. de liberis & poſthumis. Tiraquellus de vtroque retractu, titul, 1. § 1. gloſ ſa 9. num. 102. vbi dixit, quod qualitas proximitatis in conſuetudine admittente proximiorem ad retractum, verificatur dumtaxat in eo, qui proximior reperitur tempore contractus, excluſo filio ex prædefuncto, ante id tempus proximiore: Idque per textum, in § proximus, Inſtitut. de legit. agnat. ſucceſ ſione, & in l. ex duobus, ff. vnde legitini , & in l. ſi quis ff. de ſuis & legitimis hæredibus. Quibus iuribus probatur, quod quando ſucceſ ſio defertur proximiori tempore mortis, nunquam dicitur proximus, qui primo loco natus fuit, & à principio primum gradum obtinuit, ſed ille dumtaxat, qui moriente teſtatore, & quando ſucceſ ſio defertur, proximus reperitur, & idem tenuit Chaſ ſaneus, in conſuetudinibus Burgundiæ, rubric. 10. §. 1. num. 12. & 13. pagina 235. Tiraquellus quoque ipſe alia in propoſito adducit, de primogenitura, quæ ſt. 21. num. 7. & quæ ſt. 43. num. 14. & quæ ſt. 40. num. 66. & 93. & 196. & in legibus connubialibus, gloſ ſa 2. num. 35. cum pluribus ſequentibus. Baldus, Albericus, & communiter Scribentes, in l. ſtipulationum, §. ſed qui vinum, & ibidem Cuiacius, ff. de verborum obligat. Carolus Ruinus, in conſil. 127. num. 7. lib. 3. Riminaldus ſenior, in conſil. 95. num. 53. cum ſequentibus, volumine primo, vbi retulit doctrinam Bartoli, in dict. 1. poſt mor tem, § 1. ff. de liberatione legata, & plures Authores, qui eam ſequuti fuere. Paulus Caſtrenſis, in conſil. 164. num. 5. verſiculo, ad ſecundum respondetur, lib. 2. dum conſtituit maximam differentiam in eo, quod primogenito deferatur ſucceſ ſio, vel proximiori, & probat, verbum proximior intelligi per re ſpectum ad illum, cui ſucceditur; ideò ſi cum aliquis moritur, ſit ei vnus proximior, licèt ante mortem alius proximior fuerit, ei ſucceſ ſio defertur; quiæ verum eſt, eum eſ ſe tempore mortis proximiorem. Verbum autem primogenitus, non dicitur per reſpectum ad eum, cui ſucceditur, ſed per reſpectum ad ſecundogenitum: ſi ergo nunc cùm Titius moritur, ego ſum ſecundogenitus, licèt ſim proximior Titio, non tamen eſt verum, quod ego fuerim primogenitus, ſed frater meus, qui præmortuus eſt: & ideo ſi aliquis extat ex eo deſcendens, non poſ ſum vendicare mihi ius primogenituræ, ſed ipſe ſibi naſcendo vendicat pro ſe, & pro ſuis po ſteris, quia eſt qualitas habens actum inſtantaneum, & acquiritur in momento, quo naſcitur; ſed proximitas habet tractum ſucceſ ſiuum, ideo ſecundum qualitatem temporis variatur. Et Caſtrenſem ſequuti ſunt Rolandus, in conſil. 38. num. 24. lib. 4. melius in conſil. 41. num. 49. eodem libro. Zanchus, in volumine conſiliorum pro Triuultiis, fol. 102. col. 3. num. 20. cum multis ſeqq. vbi plura in propoſito. Bolognetus, in conſil. 9. num. 46. Ioan. Anton. Canet, in extrauag. ſi aliquem, fol. 286. Lazarus etiam, in eodem volumine conſiliorum pro Triuultiis, fol. 89. num. 22. Præpoſitus Alexander, in cap. 1. num. 15. verſiculo Reſpondeo, aut conſideramus: de feudo March. vel Comit. In vſibus feudorum. Modern. in conſuet. Pariſien. § 8. gloſ ſa prima, nu. 11. in verſiculo, tamen ſuſtinendo. Denique ad eadem ſuperiùs tradita, reduci debent[*] Menochij traditiones, atque fundamenta plura in propoſito, quæ ipſe adduxit in volumine conſiliorum pro Triuultiis, fol. 13. num. 137. cum ſeq. & in dicto con ſil. 269. lib. 3. quo loci, ex num. 8. vſque ad numerum 16. & iura, & Doctorum authoritates cumulat, ad probandum, quòd qui tempore euenientis conditionis, vel delate ſucceſ ſionis. non eſt in rerum natura, non poteſt dici, quod tanquam primogenitus fuerit comprehenſus, & quod qualitas filiationis, aut primogeniture adeſ ſe debet delatæ ſucceſ ſionis tempore, & ſi perſona eſ ſe deſinat, & decedat, antequam dies succeſ ſionis veniat, perinde eſt, ac ſi ab initio non fuiſ ſet. Deinde, ex num. 21. vſque ad numerum 28. idem probando, proſequitur, & aliis multis commemoratis fundat, quòd quando primogenitus vocatur ad ſucceſ ſionem feudi, vel fideicõ miſ ſi , vel alterius ſucceſ ſionis; ſemper intelligitur, quòd is qui eſt vita defunctus tempore delatæ ſucceſ ſionis, non habeatur in conſideratione, & diſpoſitio ſemper. intelligatur de eo primogenito, qui reperitur viuere tempore, quo ſucceſ ſio defertur; & ideo ſi præmoriatur is, qui primò natus erat, perinde ſit, ac ſi non fuiſ ſet aliqualiter ab initio comprehenſus. Ac denique, cùm num. 62. & 63. in contrarium videret vrgere, quod iure conſtitutum ſit, filium ingredi locum patris, & illum repræ ſentare: eodem num. 63. 64. 65. 66. & 67. ſic reſpondet rationi huic, & repræ ſentationis motiuo, vt doctrinas omnes ſuperiores de qualitate primogenituræ. tempore delatæ succeſ ſionis requirenda, in tuto manere, oſtédat , & contendat, regulam illam iuris, quod filius repræ ſentet patrem in ſucceſ ſione, locum habere, quando pater vocatus fuiſ ſet, vel ipſe ius certum ſucceſ ſionis habebat, tunc namque non dicitur extinctus, ſed durare quodammodo videtur, cum repræ ſentetur in perſona filij; aliàs ſecùs. Et hactenus de his, quæ pro hac ſententia, & Velazquez Auendañi placito contra Molinam, & alios huius regni Authores, fortiùs videntur vrgere, & expendi poſ ſunt. Verumenimverò quid ea omnia,[*] & alia plura, quæ ex præfatis atque eiſdem Authoribus, latiori & prolixiori calamo poſ ſent perpendi, cùm vel vno dumtaxat verbo poſ ſint ea ſubuerti, & dilui? Nam ſi veritatem amamus, & verba ſatis aperta, atque intentionem, & mentem Taurinæ dictæ Regiæ conſtitutionis, iniquè, & contra verum & genuinum ſenſum non torquemus, negari equidem nullo pacto poteſt, quin ea in lege dubiũ pręfatum, adeò clare & expreſ ſim deciſum fuerit, vt poſt ipſam nequaquam dubitari valeat, quid in articulo hoc dicere debeamus. Si ergo legis Regiæ caſum expreſ ſum, & apertam deciſionem habeamus (quod negari non poteſt) & Didacus Couar. Ludouicus Molina, Ioannes Gutierr. Matiençus, Azeuedus, Humada, & Pater Molina, infrà commemorandi, optime & verius fuere aſ ſequuti; quidne in adducendis friuolis, & generalibus, excogitatíſque Interpretum rationibus, & doctrinis, ſeu theorici congerendis inſi ſtimus? Nam & ſi fateremur de plano, ea omnia, quæ ſuperius adduximus, veriſ ſima in ſe eſ ſe, atque in terminis iuris communis procedere, quod tamen difficultatem, & grauiſ ſimorum aliorum Authorum contradictionem habet, vt infrà videbitur num. 188. & deducitur ex Menochio, dicto conſil. 269. num. 64. & 65. lib. 3. vbi agnouit, Socinum Seniorem, Bellameram, & poſt alios Tiraquellum, de primog. quæ ſt. 40. num. 31. contrarium tenere eorum, quæ ipſe numeris præcedentibus propoſuerat, & adducta fuere ſuprà, num. 183. nec dici extinctum patrem, aut primogenitum non extare, qui in perſona filij repræ ſentatur, eos aſ ſeueraſ ſe. Quando inquam fateremur ea in terminis iuris communis vera eſ ſe, & procedere; poſt deciſionem tamen dict. l. 40. Tauri, ſtare minimè poſ ſent; expreſsè namque contrarium ibi diſponitur (vt dixi) & dictum eſt ſuprà in illo articulo, Vtrùm repræ ſentatio tranſuerſalibus conceſ ſa eadem lege, vſque in infinitum procedat, & an reſpectu tranſuerſalium quoque, qui à primo inſtitutore non deſcendunt? Quibus. in dubiis reſoluta ſuprà, & dilucidè à me adnotata, mitè adiuuant iſtam partem. Et fecundum hæc nequaquam ſubſiſtit ratio illa præcipua Auendañi, quod dict. l. Tauri intelligi debeat ſecundum naturam & diſpoſitionem iuris communis, cùm lex quantumcunque generalis declarationem recipiat à iure communi, & lex etiam noua intelligenda ſit, vt minus quàm poſ ſibile ſit, lædat ius commune: ratio namque ea non procedit, vbi legis nouæ conſtitutione aliud exprimitur, ſeu apparet apertè. Item quando diuerſa ratio militat, prout diuerſam rationem militare in ſucceſ ſionibus bonorum liberorum, & ſimul cum aliis concurrendo, in quibus terminis loquuntur iura illa authent. ceſ ſante. & authent. poſt fratres, C. de legitimis hæredibus, & in ſucceſ ſione bonorum maioratus, ſeu primogeniorum, in eiſdem articulis ſuprà oſtendemus, ideo non repetimus hic. Non etiam ſubſiſtit ratio altera Blazij Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictam deciſionem Gamæ 93. quod repræ ſentatio non admittit in caſibus à re non expreſ ſis, & nullibi in iure. nec in feudis (vt ipſe inquit) admittitur repræ ſentatio tranſ uerſalium, vt pote nullo in iure fundata. Nam (vt dixi, & ſtatim probabo) falſum equidem eſt dicere, nullibi repræ ſentationem admitti, cum ea in lege, adeò expreſsè admittatur, vt à iure communi non poſ ſit aliquam declarationem recipere; aliter enim quam ius commune, circa primogenia obſeruandum ſtatnit. nec attenta eorundem primogeniorum natura, ad ſolos filios fratrum reſtringere repræ ſentationem potuit, vt infrà dicetur. Idcircò Bartoli, in dicta liis poteſt, & in dicta l. poſt emancipationem, §. primo. Baldi, & cæterorum authoritates plures ſuprà relatæ, iura etiam quibus ipſi adducuntur, atque excitantur, vt probent, ſpem incertam, atque variabilem, & ex futuro euentu dependentem, ſiue ius nondum delatum, & quod variari poteſt, non tranſmitti, ſiue in conſideratione non haberi, non concludunt, imo nec in contrarium aliquo modo vrgent, ipſ æ namque omnes in aliis terminis diuerſis, & in hæ reditatibus liberis, ſiue fideicommiſ ſis temporalibus, & ante deciſionem dicta l. regiæ 40. Tauri, ſiue in terminis iuris communis, non vero in terminis eiuſ dem l. procedunt, vtpote cum ex natura Maioratuũ , & ordine ſuccedendi in eis, ſic alterentur iura communia, vt aliter quàm iure communi ſtaturum erat, & ita vt contendimus ſtatuere legem ipſam Tauri, & ad ſpem incertam, & de futuro, ſiue ius nondum delatum, & quod variari poteſt, attendere, non modò neceſ ſarium, ſed ex natura primogenituræ, atque inſtitutoris maioratus præ ſumpta voluntate & mente, vis fuerit, vt ſtatim dicetur. Præterea Ludouici Molinæ authoritas, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 1. 2. & 3. quam pro ſe adduxit Velazquez idem Auendañus, gloſ. 7. num. 2. non facit, nec expendi potuit in eius fauorem: nam licèt Molina dixerit, non eſ ſe admittendam repræ ſentationem primogenituræ parẽ tis in filio, cuius pater aliquo tempore ius primogenituræ non habuit, ex quo excluſerit ſecundogenitum, & incluſerit omnes illos, qui ex eius linea proceſ ſerint: ſtatim tamen n. 4. ſe ipſum explicat, & inquit, Quæ omnia, quando pater nullo tempore primogenituræ ius, nec in potẽtia . nec in ſpe habere potuit, intelligenda ſunt, veluti ſi erat ſpurius, &c. Et iterum eodem n. 4. ibi: Non enim requirit dicta l. 40. Tauri, quod ſucceſ ſerit in maioratu, ſed quod veniente die vocationis ſuccedere poſ ſent, quamuis nec dies venerit, nec in ipſo maioratu ſucceſ ſerint, &c. Et ſic dumtaxat requirit potentiam ſuccedendi, vt iterum eodem lib. 3. cap. 6. nu. 34. & 35. obſeruat. Ratio autem alia Auendañi ipſius, Blazij quoque Flores Diaz de Mena, quod pater prędefunctus, nunquam proximior fuit, nec tempore delatæ ſucceſ ſionis proximior dici poteſt, qui iam multis ab hinc annis mortuus erat; & ſi ipſe non fuit proximior, nullum ius habuit; & conſequenter nec eius deſcendentes habere poſ ſunt: nihil etiam facit ad rem, quoniã id efficit repræ ſentationis perſonæ parentis virtus, & effectus, in dict. l. 40. etiam inter tranſuerſales inductæ, ibi: De manera, que ſiempre el hijo y ſus deſcendientes legitimos, por ſu orden repreſenten la perſona de ſus padres. Et eadem in l. nunquam de proximitate gradus tractatur, vt ſ æpè dictum remanet, ſed dumtaxat de primogenitura, & prioritate. lineæ, reſpectu eorum, à quibus deſcendunt. Sicque dumtaxat in conſideratione habetur, quod pater, aut anus prædefunctus, cuius perſona repræ ſentatur, ſi hodie viueret, ſuccedere poſ ſet, & ſic potẽtia illa, & quod nunc proximior eſ ſet, ita vt remotior, ab eo tamen deſcendens, qui ſi nunc in humanis exiſteret, proximior futurus eſ ſet, ad ſucceſ ſionem admittatur excluſo proximiori, ab vlteriori linea procedente; vt ibi ſignificatur, Aunque ne ayan ſuccedido en los dichos mayorazgos. Nec inconueniens eſt, quod multis abhinc annis mortuus fuerit, ſi verè hodie proximior eſ ſet, & ius ſuccedendi haberet. Non etiã eſt inconueniens, quod inter plures quę ſtio & lis eſ ſe poſ ſet ſuper ſucceſ ſione maioratus, & quod infinitæ lites, & confuſiones orientur, ad hunc modum repræ ſentatione inducta. Quod pro inconuenienti habuit Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictã deciſ. Gamæ 93. quod plures etiam eodem tempore haberent eam remotam ſpem ſuccedendi, & conſequenter omnes dicerentur ſimul reprę ſentare primogeniturę qualitaté, contra eius naturã , quæ penes vnũ tantum reſidet, Vnù ſque vocatur primogenitus, & non plures. Quod etiam pro inconuenienti in hoc eodem propoſito reputauit Velaſquez Auendañus, dict. gloſ ſa 7. num. 9. verè namque vtrumque inconueniens non eſt, nam & ſi plures litigent ſuper ſucceſ ſione maioratus, & primogenituræ qualitatem repræ ſentare contendant, vni tamen duntaxat ſucceſ ſio deferenda eſt iuxta primogenitorum naturam, atque ex iure eius, qui repræ ſentatur, res merienda, & diffinienda erit; ira vt inter plures repræ ſentantes plurium prædefunctorum perſonas, is ad ſucceſ ſionem maioratus admittatur, ac de iure admitti debeat, cuius author ſi viueret, admittendus eſ ſet, niſi ob qualitatem ſexus inter exiſtentes in eodem gradu, aliter dicendum foret, iuxta ea, quæ numeris præcedentibus obſeruata fuere. Sed nec officit alterum Auendañi fundamentum contra Molinam, eadem gloſ ſa 7. dict. l. 40. Tauri, num. 5. de habilitate extremorum, ſcilicet quod cum paterius ſuccedendi non habuerit, habilitas deficiat in extremo à quo, & ſic ab eo fictio tranſlatiua repræ ſentationis dari non poſ ſit: quia (vt ex ſuperioribus apparet, & in initio huius capitis dictum fuit) repræ ſentatio etiam in terminis iuris communis, magis per rationem priuilegij, quam fictionis introducta fuit. Dictæ etiam Taurinæ; legis conditores ſubtilitatem hanc extremorum, nec reſpexerunt, nec etiam reſpicere voluerunt, aut debuerunt; ſed duntaxat atque principaliter in conſideratione habuerunt, quod parentes ſi viuerent, in maioratu ſucceſ ſuri eſ ſent, & tunc eius deſcendentes, magis ex virtute repræ ſentationis, ſiue vocationis aut ſubſtitutionis propriæ;, ex præ ſumpta inſtitutoris maioratus voluntate inductæ, vt Molina, lib. tertio, capite ſexto, num. 43. in fine, non male obſeruauit; quam ex vi tranſmiſ ſionis prætulerunt, & velut proximiores ideo habuerunt, quod ſi patet eorum viueret, proximior eſ ſet, & reliquos excluderet. Et ſic proximiores quoque deſcendentes cen ſendi ſunt, & debent alios excludere. Ad quod non modicum conducit ratio illa adducta ſuprà, n. 52. colum. quinta & 6. Denique & vltimò non obſtat aliud Auendañi[*] eiuſdem, & Blazij Flores Diaz fundamentum, videlicet, quod linea debet habere ſuum principium certum & determinatum, & quod non poteſt incipere niſi ab illo, qui ſucceſ ſionem occupat, per textum, in cap. primo, vbi Scribentes, de ſucceſ ſione feudi, & in cap. 1. de gradibus ſucceſ ſion. feud. norat Alciatus, in conſilio 494. num. 10. & in conſ. 499. num. 3. & in conſil. 523. num. 10. ſequitur Hippolyt. Riminald. in conſil. 117. num. 66. cum ſequentibus, lib. 2. & ita in propoſito noſtro argumentatur Alexander Rauden. in conſil. 142. num. 126. inter conſilia vltimarum voluntatum lib. 2. & refert Alciatum, vbi ſuprà, citat etiam textum in l. Seia, verſic. Quæ nondum initium. ff. de conditionibus & demonſtrat. Molina etiam, qui difficultatem hanc mouet in terminis, lib. 3. de Hiſpan. primogeniis, dict. cap. 6. num. 34. & eidem reſpondet n. 35. cum ſequentibus, & nunc reſpõdebitur , atque ex reſponſione validiſ ſimum & vrgentiſ ſimum fundamentum pro opinione Molinæ deducetur, quod vt diſtinctè & dilucidè fiat, neceſ ſarium erit (breuiter tamen) aliqua in memoriam reuocare ex his, quæ numer. præcedentibus, maximè pro ratione decidendi d. l. 40. Tauri, adduximus. Ac primum equidem, quod is qui maioratum aut primogenium inſtituit in fauorem ſuæ agnationis aut familiæ, illud præ ſertim intendiſ ſe, atque voluiſ ſe creditur, vt tam in linea deſcendentium, quàm in linea tranſuerſalium, gradatim deferatur primogenito, & poſt primogenitum & deſcendentes eius, ſecundogenito, qui iuris intellectu censetur vocatus extincto primogenito, & eius recta linea. Quo fit, vt incluſio primogeniti, omnes alias lineas excludat, quouſque omnes ex prima linea deficiant, quoniam filius primogenitus efficit primum caput in linea deſcendentium, ſecundogenitus ſecundum, &c. Et idem eſt in collateralibus primi gradus. Quouſque ergo aliquis extat de primo & potiori capite, & radice primogeniti, non vocatur ſequens capite, ſecundogeniti: prout hæc omnia poſt Caſtrenſem, & alios citatos numeris præcedentibus, obſeruarunt eruditè Couar. practicarum, dicto capit. 38. num. 6. Molina, libro 3. dicto cap. 6. ex num. 30. cum ſeq. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. in antiquis, quæ ſtione 66. num. 17. 18. & 19. & quæ ſt. 67. num. 20. vbi dicit, in primogenij inſtitutione, ſemper cenſeri vocatam lineam rectam primogenitorum, ſucceſ ſiuè in infinitum: idque procedere tam in linea recta deſcendentium, quàm etiam tran ſuerſalium, prout numeris præcedentibus adnotauimus Pariſius, in conſ. 72. ex num. 109. num. ſeq. lib. 4. Tiraquellus, de primogenitura, quæ ſt. 41. n. 1. & poſt Ruinum. Celſum, & Hieronymum Gabrielem, Iacobus Menochius, in conſil. 205. num. 19. lib. 2. Ex quibus apparet, quod inter tranſuerſales etiam conſideratur linea primogenituræ (vt dixi) & ipſa cum præcedentia fratris maioris, & deſcendentium ab eo, fratris ſecundi reſpectu. Hoc ita ſuppoſito, obſeruandum erit, quod in ea dupliciter accipitur, effectiuè, & contentiuè: ſi ergo quærimus de linea vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, verum eſt, quod linea non poteſt incipere niſi ab illo, qui in maioratu ſucceſ ſit, & tunc ſolos deſ cendentes comprehendit ſiue quæramus de linea primogenitorum, hoc eſt in quantum filio maiori aut primogenito ſtatim vt naſcitur, acquiritur ius ſuccedendi in habitu & potentia: & tunc veriſ ſimum eſt, quod etiam tranſuerſales comprehenduntur; is namque qui primò natus fuit, illico ius primogenituræ acquiſiuit, & lineam ſecundo geniti excluſit, lineam primogenitorum inter ſe, & illos qui ab ipſo deſcendunt, conſtituens, & ſic intereius deſcendentes continuari debet. ſeruata inter eos ſexus prærogatiua, nec ad aliam lineam ſucceſ ſio tran ſire poteſt, quoſque omnes deſcendentes à primo ſint penitus extincti, tunc enim tranſitus propriè fit ad lineam ſecundogeniti, & ſic deinceps, vt Molina, lib. 3. dict. cap. 6. ex num. 31. cum ſeq. optime declarauit ſequitur Ioannes Gutierrez, in duobus locis nunc relatis, & idem in tranſuerſalibus (vt dixi ſ æpè) conſtituit. Auendañus quoque, in dict. l. 40. Tauri, gloſ ſa 1. num. 31. & num. 37. cum ſequentibus, qui (vt ſuprà, numer. 52. annotaui, & oſtendi) pluribus in gloſ ſis illius legis, ſiue in diſcurſu commentariorum eiuſdem, nonnulla obſeruauit, & conceſ ſit, quæ ſua opinione retenta, negari debuerunt, nec ſecurè ab eo adducuntur; magis enim Molinæ obſeruationibus, quàm eiuſdem conueniunt, vt ibi oſtenditur. Poſt deciſionem ergo dictæ l. 40. Mauri poſt quam de proximitate gradus tractandum non eſt, ſed de prioritate lineæ, reſpectu eorum à quibus deſcendunt, præfata doctrina certiſ ſima eſt, ſicut remotior, dummodo deſcendat ab eo, qui ſi viueret, proximior futurus eſ ſet, ad ſucceſ ſionem admittatur (vt ſuprà dicebam) & proximiorem etiam excludat, qui tamen ab vlteriori linea procedat. Et hoc propriè eſt, quod diſponitur expreſsè tam in linea deſcendentium, quam tranſuerſalium, in dicta l. 40. Tauri, quando vniſormiter, tam in vna. quàm in altera, ſeruandus duntaxat eſt primogenituræ ordo, & prius, & ante omnia primogenituræ qualitas, linearum ordinem producens, attendi debet. Quod autem vniformiter in tranſuerſalibus, ſicut in deſcendentibus, lex illa id diſpoſuerit: ſatis apertè conſtat ex his, quæ adnotata fuere ſupra num. 63. & numer. 95. & infrà dicetur. Probatur etiam ſolida & ſingulari ratione, ad quam cæteri Hiſpani hucuſque ſcribentes non animaduertunt,; nam fi verba dictæ l. Tauri inſpicimus in verſiculo, De manera que, deducemus concludenter, effectum proprium repræ ſentationis, & conſiderationis lineæ primogenitorum, in eo conſiſtere, quod ex prima linea deſcendens, aſcendentes ſuos repræ ſentat, etiam ſi ipſi non ſucceſ ſerint. nam ſi pater, aut auus, vel alius aſcendens lineæ eiuſdem ſucceſ ſiſ ſet actualiter, iam non eſ ſet propriè tractandum de repræ ſentatione, ſed potius de propria quadam & graduali ſucceſ ſione quorundam, poſ ſeſ ſorum ad alios. Idcirco in dicto verſiculo, De manera que, dicitur, Aunque ſus padres no ayan ſucedido en los dichos mayorazgos. Et inde tollitur omnino atque diluitur quorundam obſeruatio, & inductio ad eandem l. Tauri 40. quatenus ex ea deducunt, neceſ ſariò requiri, quòd ius primogenituræ radicatum fuerit in ea perſona, quæ repræ ſentari prætenditur, quod in prima legis illius parte, etiam inter deſcendentes id neceſ ſarium eſ ſe præ ſupponatur, dicitur namque, Aunque el hijo mayor muera en vida del tenedor del maiorazgo. Dicitur etiam, Si el tal hijo mayor dexare hijo, o nieto, o deſ œndiente legitimo. Item dicitur, Eſtos tales deſcendientes del hijo mayor. Statim in ſecunda parte legis ipſius, ſic ſubiicitur, Lo qual no ſolamente mandamos, que ſe guarde y platique en la ſucceſ ſion del mayorazgo a los aſcendientes, pero aun en la ſuceſ ſion del mayorazgo alos tranſuerſales. Quod relatiuum repetit præcedentia cum ſuis qualitatibus, ideóque (dicunt ipſi) quod is qui inter tranſuerſales prætendit parentem repræ ſentare, neceſ ſariò debet eſ ſe filius primogeniti vel ſaltem illius, qui primam cauſam obtinet in ſucceſ ſione. Verumenimverò, cùm Aſ ſumptum illud, quod in prima præfatæ legis parte, etiam inter deſcendentes, id neceſ ſarium eſ ſe præ ſupponatur, quod præ dicti contendunt, falſum omninò ſit, & è mente dictae legis alienum, & contrarium euidenter euincatur ex ſuperiori, ex dictis etiam numeris præcedentibus, maximè num. 95. & infra dicendis. Item & verbis illis, En vida del tenedor del mayorazgo, o de aquel a quien pertenece. Et ibi, Al hijo ſegundo deI dicho tenedor. o de aquel a quien el dicho mayorazgo pertenecia: Sequitur concludenter felſum quoque eſ ſe id, quod ex illo ſequitur: & inde argumentum, quo ipſi adducuntur, in contrarium meritò retorqueri: Nam ſi relatiuum illud, Lo qual, repetit præcedentia cum ſuis qualitatibus, & inter deſcendentes, nequaquam neceſ ſarium eſt id, quod præ ſupponitur; aliàs enim (vt dixi) non eſ ſet repræ ſentationem introducere; ſufficiet equidem, quod inter tranſuerſales, is qui patrem repræ ſentare contendit, ſit filius primogeniti illius, qui ſi viueret nunc, primam cauſam in ſucceſ ſione obtineret: Et ideò ad tollendum omne dubium, adiectum fuit verbum illud, Aunque ſus padres no ayan ſucedido en los dichos mayorazgos. Quibus verbis apertiùs deſtruitur eorundem intentio; nam ſi inter tranſuerſales, ita ſtatuitur, quo pacto inter deſcendentes dici poterit, quod præ ſupponatur illud, quod ipſi aſ ſerunt. Ex dictis hactenus diluitur & alterum fundamentum contrariæ partis, atque Menochij traditiones ſubuertuntur, quatenus poſt alios plures contendit, vocationem proximioris conſanguinei, conditionalem eſ ſe in defectum vocatorum, & inde conſiderandum eſ ſe tempus cedentis fideicommiſ ſi, & conditionis euenientis, eùmque proximiorem, ſiue primogenitum dici, qui eo tempore talis fuerit, nec poſ ſe intelligi comprehenſum illum, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis non eſt in rerum natura: vt latiùs probauit Menochius idem, in locis relatis ſuprà, n. 183. Reſpondetur namque Aſ ſumptum vtrumque præfatum fatendo, id tamen aſ ſerendo, quod hactenus ſ æpè diximus, videlicet per repræ ſentationem perſonæ parentis. adeo fauorabiliter & plenè in dicta l. Tauri 40. conceſ ſ æ, filium patrem repræ ſentantem, ſic ſuccedere, locum patris ſui conſequendo, ac ſi pater eius, ſi viueret ſucceſ ſurus eſ ſet, atque eodem modo illis omnibus præferri ex repræ ſentatione perſonæ parentis, quibus pater ipſe præferendus foret. Indéque & proximiorem reputari, atque ex primo & potiore capite, conſiderata illa linearum creatione, & conſtitutione, provt ſuprà conſiderauimus; item iure præfato ſuccedendi per repræ ſentationem de quo anteà diximus; quod equidem nec impeditur, nec impediri debet ex eo, quod vocatio proximioris conditionalis eſ ſe intelligatur; nam & in l. 2. titulo 15. partita 2. filij maioris vocatio, conditionalis eſt, vt ſcilicet poſt; mortem patris ſui ſuccedat. vt conſtat ex verbis ipſius legis, quæ vocationem conditionalem inducunt, l. hæres meus, ff. de condit. & demonſtrat. dicitur enim, ibi: Non lo ouieſ ſe ſi non el ſijo mayor deſpues de la muerte de ſu padre . Et quamuis tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris Regis, mortuus ſit filius maior (quo tempore filius ſecundogenitus, proximior eſt in gradu, & maior) adhuc per repræ ſentationem ſuccedit nepos, filij maioris filius, vt eadem l. 2. vides diſpoſitum. Denique & vltimo loco, ex eiſdem etiam quæ numeris præcedentibus annotauimus, diluitur, atque diſ ſoluitur aliud fundamentum, quo partis ſuperioris ſequaces, non mediocriter fuere adducti, videli[*] cet, quòd fideicommiſ ſum conditionale ante euentum conditionis non tranſmittatur, Gloſ ſa in l. vnica, quam omnes Doctores ibi ſequuntur, C. de his qui ante apertas tabulas, Gloſ ſa & Doctores omnes in l. hæ redes mei §. cum ita, ff. ad Trebellianum, Baldus, Bartolus, Pariſius, Alexander, Socinus vterque, Gozadinus, & Ripa, quos adducit, & in hac eadem repræ ſentationis materia, ſic argumentatur Ioannes Vincentius Hondedeus in. conſilio 70. n. 10. lib. 10. Afflictis etiam, in c. 1. §. omnes filij, n. 54. ſi de feudo fuerit controuerſia, In vſibus feudorum, & latiùs proſequuntur, atque traditionem Gloſ ſ æ, in d. l. vnica exornant Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 20. num. 1. cum ſeq. Antonius Gabriel, communium concluſionum, lib, 4. titulo de hæredibus inſtituendis, concluſione 2. & extendunt ad ſuos quoque hæredes, & deſcendentes teſtatoris, & ad eorum liberos tranſ miſ ſionem fieri poſ ſe negant: vt poſt alios multos ſcripſerunt Mantica, d. tit. 20. nu. 1. Antonius Gabriel d. concluſ. 2. n. 10. in prima ampliatione, Menochius in conſ. 105. n. 37. lib. 1. Burſatus in conſ. 71. num. 7. lib. 1. Zanchus in d. §. cum ita 4. p.n. 89. & 96. cum ſeq. Honded. d. conſ. 70. n. 11. Achilles Pedrocha, in conſ. 22. nu. 15. & 16. & in conſ. 40. num. 298. & 299. hoc autem fundamentum (vt dixi) ex dictis hactenus diluitur, vtpote cùm in dicta l. Tauri 40. aliter ſit ſtatutum, & iuxta ſuperiora, nec etiam nepos præferendus eſ ſet patruo, mortuo auo in ſucceſ ſione maioratus, quando primogenitus filius, pater eius in vita aui, & ſic ante delatam ſucceſ ſionem deceſ ſiſ ſet, cuius contrarium in d. l. ſtatuitur, nec id conſideratur, & meritò quidem, quoniam in maioratu, ſeu fideicommiſ ſo perpetuo diuerſa ratio militat, nec ex vi tranſmiſ ſionis, ſed repræ ſentationis perſonæ parentis id contingit, vt ſ æpè dixi. In fideicommiſ ſis verò temporalibus, & in hæreditatibus liberis, in quibus hæ res vocati, tanquam eius hæres, atque ex vi tranſ miſ ſionis vult admitti ad hæreditatem, ſeu fideicommiſ ſum prædeceſ ſori relictum, is qui prædeceſ ſit, & non ſuperuiuit, cum non adiuerit, non tranſ mittit, & iuridicè equidem, quia cum regulariter hæreditas non adita non tranſmittatur, nec etiam fideicommiſ ſum conditionale, vt ſuperiores probarunt: neceſ ſe erat ad hoc vt eius hæredes ex vi tranſmiſ ſonis admitti poſ ſent, quod ſucceſ ſio, aut fideicommiſ ſum irradicatum eſ ſet in prædeceſ ſore. Sed & alia ratione ipſummet fundamentum diluitur euidenter, quæ ex præ ſumpta illa maioratum inſtituentis voluntate, pro ratione decidendi dictæ l. Tauri deducta fuit ſuprà. Ex teſtatoris autem voluntate, traditiones omnes non tranſmiſ ſibilis & conditionalis fideicommiſ ſi ceſ ſant, etiam in terminis iuris communis, & non edita dicta Tauri con ſtitutione; ex voluntate namque teſtatoris non tranſmiſ ſibile fit tranſmiſ ſibile, vt Vincentius ipſe Hondedeus. d. conſ. 70. num. 31. declarat, & refert Decium Socin. Ruinum, Cephalum, Burſatum, Decianum. Sfortiam, & alios ſic tenentes. Et ſubdit nullum ambigere, quin ſtantibus conieturis, à dicta Communi, quod fideicommiſ ſum conditionale non tranſmittatur, recedi debeat; & quod vt fiat tranſ miſ ſio non tranſmiſ ſibilis, ſufficiat etiam tacita ſolum & coniecturata voluntas teſtatoris: vt tenent Baldus, Iaſon, Socinus, Ruinus, Cephalus Curtius iunior, & alij relati per eundem Authorem, Durandus, Pariſius, Zanchus, Antonius Gabriel, Menochius, Alphanus, Celſus, Burſatus, Decianus, Cephalus, & Hippolyt. Riminaldus, quos refert, & multis modis ampliat Pedrocha d. conſ. 22. n. 27. & d. conſil. 40. ex n. 300. & vide multis numeris ſeqq. vbi adducit quamplurimas coniecturas, ex quibus in Hiſpanorum primogeniis, atque maioratibus perpetuis, pluſquam certum redditur, regulam ſuperiorem locum obtinere non poſ ſe. Nec enim obtinet in fideicommiſ ſis, quando apparet teſtatorem voluiſ ſe, ſuæ agnationi, aut familiæ proſpicere, vel quando extat alienationis prohibitio, vel quando teſtator plures gradus ſubſtitutionum fecit. Vt cum aliis multis probarunt Ioannes Cephalus, in conſ. 16. n. 42. & 44. lib. 1. Decianus, in conſ. 88. n. 67. & 70. lib. 2. Mantica, lib. 11. dicto titulo 20. n. 23. Menochius, in conſ. 95. nu. 105. & 109. lib. 1. Pedrocha, d. conſ. 22. n. 22. & 23. & conſ. 40. nu. 317. & 323. Si ergo ita eſt de iure communi in fideicommiſ ſis, vbi aliquod prædictorum concurrit, ac etiam inter tranſuerſales, in quorum fauorem non aliàs tranſmiſ ſibilis, & fideicommiſ ſi conditionalis, atque etiam nondum delati, ex præ ſumpta aut tacita teſtatoris voluntate tranſmiſ ſo fit, vt ad tranſuerſales, expreſ ſim extendunt poſt alios Authores Ioſephus Ludouicus, deciſione Peru ſina 101. n. 6. & ſeq. p. 2. Hondedeus d. conſ. 70. nu. 32. lib. 1. Quanto magis in maioratibus perpetuis obſeruari idem debebit, in quibus non aliquod prædictorum cantum, ſed ea omnia ſimul concurrunt, atque ex natura eorum & alia interueniunt, ex quibus iuris illius non modò non impediri tranſmiſ ſio, ſed etiam repræ ſentatio perſonæ parentis concedi debuit, vt ſuprà oſtenſum fuit. Cum ergo Velaſquez Auendañi ſententia ſuperior (de qua ex. n. 172. latiùs & meliùs quàm hactenus fuiſ ſet, atque ſic diffuse actum, ideo eſt, vt nihil in futurum perpendi aut conſiderari valeat pro ea parte, cui concludenter & verè non ſit ſatisfactum) cùm inquam ea ſententia verbis, & deciſioni d. l. 40. Tauri repugnet apertè, nec firmum aliquod fundamentum pro ſe habeat; reliquum eſt, vt ad ſecun[*] dam & omninò contrariam ſententiam, atque opinionem accedamus, ex illa namque repræ ſentatio conceditur vſque in infinitum inter tranſuerſales, vt ſuprà reſolui numeris præcedentibus; nec attenditur, quod in patre ius ſuccedendi firmiter radicatum non fuiſ ſet, ſed ius etiam de futuro, & in ſpe, aut in poſ ſibilitate tantum conſiſtens, & quod pater, ſi tempore delatæ ſucceſ ſionis viueret, ſuccedere poſ ſet, & ſucceſ ſurus eſ ſet, & ſic ſola potentia ſuccedendi, in conſideratione habetur. quæ in ſententia[*] poſt deciſionem dictæ l. 40. Tauri, fuerunt firmiter & conſtanter Didacus Couar practicarum, d.c. 38. nu. 6. & n. 10. 11. & 12. prout ſ æpe eum retulimus. Emanuel Coſta, in quæ ſtione patrui & nepotis, folio 132. & ſeq. qui in terminis eiuſdem l. Tauri loquitur, & dicit plerumque euenire, vt remotior ad ſucceſ ſionem admittatur, ſi deſcendat ab eo, qui ſi viueret, ſucceſ ſurus eſ ſet. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. c. 6. ex n. 29. cum ſeqq. dum reddit rationem decidendi ad dictam l. 40. Taur. num. 34. & 35. quatenus diſtinguit duas lineas, alteram vltimi poſ ſeſ ſoris, alteram vero primogeniti; eo ipſo quod primogenitus quicunque naſcitur, ſtatim eidem cum iure primogenituræ ſpem quandam certam, atque incommutabilem, & ius ſuccedendi in habitu, ſuo loco & tempore vt ſuccedat, inquit acquiri Et eodem lib. 3. c. 7. n. 4. in principio, dum dixit, ſufficere quod parentes adueniente die vocationis, & ſucceſ ſionis, ſuccedere poſ ſint, quamuis deceſ ſerint, antequam dies venerit, vel ſucceſ ſio contigerit. Et ibidem, n. 9. 10. & 11. vbi conſtanter aſ ſerit, repræ ſentationem in maioratibus tranſuerſalibus conceſ ſam, abſque graduum reſtrictione intelligendam eſ ſe, ita vt linea primogenitorum, etiam in tranſuer ſalibus, ſemper & in quocunque gradu omnibus aliis lineis præferatur, etiam ſi is, qui ex alia linea procedit, proximior ſit. Et c. 8. eiuſdem lib. 3. ex. nu. 11. cum ſeqq. vbi defendit, repreſentationem in d. l. 40. Tauri conceſ ſam, non excludi ex eo, quod maioratus inſtitutor ad ſucceſ ſionem proximiores vocauerit. Et Molinæ traditiones quoad præfatam linearum diſtinctionem, & quoad ius ſuccedendi vnicuique primogenitorum eo ipſo quod naſcitur, conceſ ſum, & quoad repræ ſentationem vſque in infinitum tranſuerſalibus conceſ ſam, & cætera ab eo adducta; amplectuntur expreſ ſim, & ſequuti ſunt Ioannes Matiençus, in l 5. tit. 7. gloſ ſ. 4. n. 4. & in l. 8. titulo 11. gloſ ſa 20. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis regiæ. Azeuedus, in eadem l. 5. n. 4. in verſic. Aunque ſus padres no ayan ſucedido. Humada, in l. 2. titulo 15. Partita 2. gloſ ſa 17. nu. 7. & iterum gloſ ſa 18. n. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. in antiquis, q. 66. n. 15. & 16. vſque ad numerum 29. & q. 67. n. 15. & n 33. qui in omnibus veſtigia Molinæ ſequitur, eiúſque obſeruationes approbat omnino pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 629. n 4. ad finem, folio 442 ibi, quoniam de iure huius Regni. Et diſp. 627. n 8. folio 419. qui etiam expreſsè ſequitur Molinam, & in hunc modum ſcribit: Secunda pars dictæ l. 40. Tauri, de linea tota collaterali loquitur Indiſtinctè, vt quandocunque, pater, anus, aut proauus alicuius, ſi ſuperſtes eſ ſet, ſucceſ ſurus in maioratu eſ ſet vltimo illius poſ ſeſ ſori, & excluſus erat reliquos, filius eius, & in eius defectum nepos, & in defectum nepotis, pronepos, & ita conſequenter repræ ſentet perſonas ſuorum anteceſ ſorum defunctorum, perindéque ſuccedant, reliquóſque excludant, atque ſuccederent, & excluderent illi, quorum perſonas repræ ſentant. Superiorem quoque ſententiam clarè confirmant, atque protegunt eam Authores omnes illi, per Molinam commemorati in omnibus locis eiuſ dem nunc relatis, quorum authoritate, & doctrinis, ſuperiores obſeruationes ipſe confirmat, vt ibi apparet. Relati etiam ſuprà, n. 185. & ad finem huius capitis. reſerendi, qui inter tranſuerſales etiam conſiderant ius primogenituræ. Decianus etiam, Riminaldus, Menochius, Petra, Cephalus, Pariſius, Peregrinus, Matthæcius, Anguiſ ſola, Cæuallos, & permulti alij, quos harum quotidianorum controuer. iur. lib. 2. cap. 20. ego congeſ ſi. Ij enim aſ ſ ſeuerarunt ex vocatione proximioris repræ ſentationem non excludi. Pro eadem parte Socinus ſenior in conſ. 25. nu. 17. verſiculo, ad tertiam, lib. 2. & poſt alios Tiraquellus de primogenitura, quæ ſt. 40. n. 31. Bellamera, in deciſ. 724. nu. 17. & columna penultima, verſiculo, ad ſeptimam debent ex pendi. Ipſi enim, ſi præmoriatur is, qui primo natus erat, quòd ad filios ſuos tranſmittat ius ſuum, illique repræ ſentationis iure ſint admittendi, dixerunt expreſ ſim, prout in eis terminis, ae cùm aliquod ius nondum in re competebar, citauit eoſdem Iacobus Menochius, in conſ. 259. n. 27. & num. 63. & 64. lib. 3. Debent quoque pro eademmet ſententia Accurſius in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis 2. & omnes cius ſequaces (qui infiniti ſunt) præcitari, ex ipſis namque non modò in terminis d. l. 40. Tauri, in quibus res eſt omninò expedita, vt ſupradictum fuit, & dicetur ſtatim; ſed etiam iuxta diſpoſitionem iuris communis deducitur; hec eſ ſe non eſ ſe, quod ius ſuccedendi firmiter radicatum fuerit in prædefuncto, imò ſolam ſpem, ſolámque potentiam etiam remotam ſufficere; de iure namque communi, quod repræ ſentatio admittatur inter tranſuerſales, quando ex vocatis ſpecialiter, aut eius deſcendentibus, ipſiſque extinctis, in collaterales tranſit ſucceſ ſio: Accurſius idem, & ſequaces probarunt, communiq; Interpretum placito receptum eſt, vt infra videbitur. Et tamen certiſ ſimum eſt, quod poſito. quod ille collateralis, qui ante nominatos extinctos deceſ ſit (cuius filio, dixit Accurſius repræ ſentationem concedi,) habuerit potentiam ſuccedendi, ſi omnes vocati eo viuo deficerent, euenientéque eo caſu ſpẽ ſuccedendi habebat: ſpes equidem hæc non erat propinqua, nec certa, imo vſque adeò variabilis, & incerta, vt aliquo nominatorũ ſobolem relinquente fruſtrari deberet, & nihilominus ex veriori, & communiori ſententia repræ ſentatio admittitur. Ergo neceſ ſariò profiteri debemus ſufficere ſolam potentiam, & aptitudinem ſuccedendi, etiamſi ſpes ſit incerta & vatiabilis. Id quod Bald qui in omnibus ſe inuenit, & nunquam deficit in aliquo, in fortioribus quoque terminis videtur probaſ ſe, is namque in conſ. 488. Caſus talis eſt: siquidam Titius, in fine lib. 3. non dubitauit aſ ſerere, admittendum eſ ſe nepotem cum patruo ad fideicommiſ ſum, in quo eſt vocatus proximior teſtatori, quando tempore mortis teſtatoris, eius pater deceſ ſerat, quia per repræ ſentationem inuenitur in eo qualitas proximioris requiſita à teſtatore, & Baldi traditionem ſequutus eſt Iaſon, in conſil. 37. num. 3. inter conſilia Rubei Alexandrini. Et idem tenuerunt Ioannes Cephalus, in conſilio 465. num. 4. & num. 20. lib. 4. Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. num. 12. & tamen ſi Baldum originaliter prælegeris, inuenies proculdubio, quod in caſu, quem excitauit, pater ille numquam habuit ſpem aliquam, quamuis ſi viueret, eſ ſet in potentia ſuccedendi. Idque magis indubitatè; & fortioribus rationibus procedit poſt deciſionem dictæ. l. 40. Tauri, quæ inter deſcendentes & inter tranſuerſales repræ ſentationem induxit, & ſic debet eſ ſe repræ ſentatio, cum tranſit ſucceſ ſio inter deſcendẽtes vnius lineæ, ad alterius lineæ: deſ cendentes, atque ex deſcendentibus ad collaterales, & inter ipſos collaterales, vnáque linea ipſorum ad aliam. Et tamen in omnibus his caſibus certum eſt, quod defunctus, qui repræ ſentatur. nec habuit, nec habere potuit certam ſpem, ſed incertam omnino, & variabilem, atque dependentem ex eo, quod maioratus poſ ſeſ ſor liberos haberet, vel non, ſic nec ſucceſ ſio potuerat initium ſumere, & nihilominus lex ipſa generaliter inquit, quod ſemper ſu locus repræ ſentationi, & ſic iſte quoque caſus remanet comprehenius, quia (vt notum & vulgatum eſt) exceptio firmat regulam in contrarium, Ex his, atque authoritatibus præfatorum Autho[*] rum, ſic diſtinctè citatis, dilucidè apparet, quantum ab ipſa veritate aberrauerit, ſiue quàm manifeſtè lap ſus fuerit Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad dictam deciſionem Gamæ 93. in verſiculo: Nec obſtant authoritates Gutierrez: aſ ſerit, quod authori tates citatæ à Ioan. Gutier. & ab aliis, loquuntur ſemper, quando maioratus, aut fideicommiſ ſum intrauit aliquàm lineam, ſiue vocatorum, ſiue poſ ſeſ ſorum; nam tunc non debet fieri digreſ ſio ad aliam lineam ex natura rei, licèt defunctus voluiſ ſet, quod ſuccedatur de proximiori in proximiorem, aut de maiori in maiorem: ſed quando non intrauit, ſed linea incipit in proximiori, in defectum nominatorum, inquit quòd non videt, quare proximiorem appellemus eum, qui nec eſt, nec fuit proximior. Et repetit in additi. ad deciſ. 308. ſed certè decipitur (vt nunc dicebam) alitérque quàm debebat, à Molina præcitatas authoritates accipit, vtpote cum Molina ipſe, Humada, Matiençus, Azeued. Ioan. Gutierrez, pater Ludouicus Molina, exteri etiam, qui in propoſito ſcripſerunt, & ab eodem Molina à me etiam ſunt præcitari, non in eis terminis loquantur, in quibus Blazius contendit, ſed expteſ ſim agant de eo primogenito, aut vocato, qui ante diem vocationis, aut aduenientis conditionis, & antequam ab eo initium ſumeret linea, deceſ ſit, & ſic antequam maioratus lineam intraret, nec ius infallibile, aut certũ competeret, & generaliter in eo, qui remotam, & valde incertam ſpem habere poterat. In quibus terminis loquitur etiam Luſitanus Anton. Gama, d. dec. 93. dum ſcripſit. quod in ſucceſ ſione maioratus habetur reſpectus in conſideranda proximitate. & repræ ſentatione ad auum, qui nunquam ſucceſ ſit, ſi ipſe ſuccedere debuſ ſet, ſi ſuo tempore maioratus vocaſ ſet, ad excludendam lineam alterius fratris minoris, qui de facto ſe intromiſit, Blazius tamen ipſe, in eadem deciſ. 93. verſ. Quinta[*] concluſio, & verſ. Concluſio Sexta obſeruauit veriſ ſimè, quod in lineis primogenitorum, & vocatorum, ſiue poſ ſederint maioratum, ſiue non, ſemper adſit perpetua repræ ſentatio, & tranſmiſ ſo; & habetur reſ pectus ad aſcendentem, qui ſi viueret, ſucceſ ſurus eſ ſet, quamuis non ſuccederet. Et vocat lineam primogenitorum, & vocatorum, quando vocatur Petrus, & ſuus filius maior, & deſcendentes maiores, quæ eſt prima linea, & eis deficientibus, Ioannes & ſuus filius maior, & ſic de ſingulis: tunc namque capita lineæ ſunt primò vocati, & qui ab eis deſcendunt, ſtatim ab ipſa natiuitate habent ius indubitabile primogenituræ, ſiue in prima, ſiue in ſecunda, ſiue in tertia linea, & poſ ſunt ad alios tranſmittere. Quod non ita diſtinctè dixit Auendañus, imo & in hoc caſu repræ ſentationem denegare videtur, vt ipſe Blazius annotauit eodem in loco. in verſ. Septima concluſio. Poſ ſetque pro ſe expendere Iacobum Menoch. in conſ. 269. n. 63. lib. 3. qui Author cum ex nu. 8. cum ſeq. inſiſteret in probando, primogenituræ: qualitatem adeſ ſe debere tempore delatæ ſucceſ ſionis, nec poſ ſe dici primogenitum, qui eo tempore non eſt in rerum natura, vt ſuprà dixi. Poſt modùm d.n. 63. vt reſpondeat argumentationi illi, quod filius defuncti debet admitti, & alios excludere, quia ingreditur locum patris, & illum repræ ſentat, ſic ſcribit. Attamen illa iuris regula locum habet, (quando pater vocatus fuiſ ſet, id quod non contingit in caſu noſtro, in quo nullum ius, nec in re, nec in ſpe competebat domino Clementi patri dicti domini Alfonſi. &c. Cæterùm Blazius idem decipitur manifeſtè (vt[*] ſupra dicebam) dum excludit repræ ſentationem, quando tranſuerſales non deſcendunt ex linea nominatorum, aut poſ ſeſ ſorum; ſed in defectum nominatorum contendunt ſe debere admitti; cuius contrarium rectius obſeruauit Molina, & hactenus defendimus. Rectius etiam Molina ipſe, primogenitorum lineam conſtituit, quamuis nominati non eſ ſent, id namque ex natura maioratus, & præ ſumpta inſtitutoris mente intelligere in Hiſpanorum primogeniis neceſ ſe eſt, vt ſ æpè dictum fuit. Concludendo itaque, in linearum diſtinctione id erit atten dendam, quod anteà n. 185. obſeruauimus, nec noua huiuſce Authoris diſtinctio placet. Quamuis enim fateamur libenter, admitti omnino repræ ſentationem debere, vt repræ ſentetur per ſona eius, qui ſpecificè fuit vocatus, nuſquam tamẽ ius ſuccedendi certum, & non variabile habuit, & antequam ſuccedere poſ ſet, deceſ ſit: id quod Menochius, & Raudenſis etiam poſt alios Authores probarunt. Negamus tamen, ideò perſonam metipſam repræ ſentari non debere, quod ſpecificè vocatus non fuerit, cùm dicta lex Tauri 40. non vocationem aliquam, ſed primogenituram illam, & potentiam ſuccedendi ſolùm requirat, vt ſuprà diximus. Pro opinione autem Molinæ, & ſequacium, quam ex n. 187. adduximus, & veriſ ſimam, atque omnino tenendam credimus, ſequentia vrgent fortiſ ſima fundamenta. Ac primò equidem ratio illa decidendi Didaci Couar. ad d. l. Tauri 40. quæ in tranſuerſalibus, vſque in infinitum, ſic æqualiter militat, atque veritatem hanc euincit, ſicut in deſcendentibus, vt tribus in locis, ſuprà, hoc eodem capite dictum fuit, & in hoc metipſo articulo, n . 185. an principio. Secundò, ratio illa legis Partitæ, & Tauri fundamentalis, & deciſiua, & quæ ſemper præ oculis habenda eſt, quòd ad primogenij ſucceſ ſionem ſemper cenſetur vocata linea recta primogenitorum ſucceſ ſiuè in infinitum de primogenito in primogenitum, tam ex linea deſcendentium, quàm tranſuer ſalium, prout latiùs d.n. 185. annotaui. Tertiò, ratio altera repræ ſentationis de iure communi procedentis, quáve ipſam repræ ſentationem ſubſiſtere de iure communi, atque introductam fuiſ ſe, ſuprà, nu. 52. dicebam, qua: in tranſuerſalibus ſic militat, vt in deſcendentibus, vt acutè, & noue ob ſeruaui ibidem. Quartò, traditio illa Gloſ ſ æ magis communiter receptæ, in d. §. in fideicommiſ ſo, l. cum ita, ff. de legat. 2. prout ſuprà, n. 189. col. 3. & 4. perpenditur, quæ velut concludens fundamentum nobis pro huius articuli reſolutione præ ſtat, vt vbi diximus. Quintò denique & vltimò, & non eundo per alias[*] ambages, ex d. l. Tauri 40. conſtitutione, ſic apertè, & expreſsè hæc pars probatur, vt verè eadem lex torqueri non poſ ſit; imò expreſ ſim euincat, quod potẽ tiæ & ſpei ſuccedendi, ſic ratio, & conſideratio haberi debeat, vt ius certũ , & inuariabile habuiſ ſe præ defunctum, neceſ ſe non ſit, ſed debuiſ ſe, & potuiſ ſe ſuccedere, ſi viueret, ſolùm ſufſticiat: id quod deducitur clarè ex multis, variiſque ponderationibus factis de ipſa lege per totum diſcurſum huius cap. maximè d.n. 52. & n. 63. & 90. & 95. & 106. & 107. ex ponderationibus quoque Ludou. Molin. l. 3. C. 7. n. 10. & 11. vbi pro hac parte Primò ponderauit legem illam, in verſic. Lo qual no ſolamente, &c. Ex quo clare deducitur, quod æquiparatio illa repræ ſentationis tranſ uerſalium, & deſcendentium, intelligi, atque accipi debet cum omnibus qualitatibus, quæ indeſcendẽ tibus appoſitæ erant, & ſic in infinitum, ſicut in deſ cendentibus. Secundò, ex verſic. De manera que ſiempre el hijo mayor, quoniam verbum illud ſemper, perpetuò, & omni tempore, atque ſine aliqua præfinitione intelligendum eſt. Ex natura etiam alterius verbi dicti verſic. Y ſus deſcendientes, cũ appellatione deſcendentium, omnes deſcendentes in infinitum comprehendantur. Tertiò, ex eodem verſiculo, ibi, El hijo, y ſus deſcendientes legitimos, iũcto verſiculo, De manera que, vbi ponderandũ eſt, quod cum lex ilia reſpectu ſucceſ ſionis aſcendentiũ , in prima ſui parte, in qua deſ cendentibus loquuta fuit, dixiſ ſet, Hijo, nieto, o deſ cendiente, & iterũ , Eſtos tales deſcendientes: vt non dubitari poſ ſet. idẽmet ius reſpectu ſucceſ ſionis tranſ uerſalium ſtatui, ſtatim cum de tranſuerſalium ſucceſ ſione loquuta fuit, adiecit verba illa, De manera, que ſiempre el hijo y ſus deſcendientes, ac ſi expreſ ſiùs dixiſ ſet, quod ſi ex antea dicto, videlicet quod diſ poſitum in ſucceſ ſione aſcendentium, obſeruandũ etiam eſ ſet in ſucceſ ſione tranſuerſalium, comprehenſum eſ ſet, repræ ſentationem nedum ad filios, ſed ad omnes deſcendentes protrahendam eſ ſe, vt tamẽ deinceps in his nulla dubitãdi occaſio ſupereſ ſe poſ ſet, id rex illa expreſ ſiſ ſimis verbis declarat, & adiicit De manera, que ſiempre el hijo, y ſus deſcendiẽtes . Quod ita ſubtiliter, & verè equidè expendit Molin. d.n. 10. & 11. & ſequitur 10. Gutier. pract. lib. 3. q. 66. n. 24. & tribus ſeqq. quod ſi quis dixerit, legem illam, etſi repræ ſentationem concedat reſpect tranſuerſalium, ſicut deſcendentium; intelligendã tamen ſecundum ipſiuſmet repræ ſentationis naturam, imò illam in terminis iuris communis relinquendo, vt ſcilicet in deſcendentibus in infinitum protrahatur; in tranſ uerſalibus verò filios fratrũ non excedat: Reſpondet ſingulariter Molin. eod. c. 7. n. 10. id quidẽ dici poſ ſe, ſi lex illa dixiſ ſet, La qual repreſentacion mandamos, attamen non eſt ita, ſed adiecit relatiuũ illud, l o qual no ſolamente mandamos. Genericũ atque indefinitum, vt omnia præcedentia, cum ſuis qualitatibus, & ampliationibus in tranſuerſalibus repetita eſ ſe cenſerẽ tur , & ſic vt intelligeremus, nedũ voluiſ ſe eam legẽ in tranſuerſalibus repræ ſentationem admittere, ſed etiam admittere eam cum omnibus qualitatibus, cũ quibus repræ ſentationem deſcendentium admiſit. Nec vim ſuperiorum ponderationum, atque ob[*] ſeruationum diluunt parùm firmæ, nec ſecuræ Velaſquez Auendañi ſolutiones, aut conſiderationes nonnullæ, in eadem l. Tauri 40. gloſ ſ. 14. n. 48. & 29. ex eiſdem namque Ludouici Molinæ placitis, & verbis generalibus Taurinæ: illius conſtitutionis, ſic manifeſtè ſubuertuntur, vt nullomodo poſ ſint ſtare. Ac in terminis eidem Auendaño concludenter reſ pondet Ioannes Gutierrez, pract. lib. 3. d.q. 66. n. 28. in verſiculo, Non etiam ſecundo, vſque ad numerum 29. quo loci rectè animaduertit, ſe libenter fateri, legem illam principaliter veniſ ſe ad decidendam quæ ſtionem illam controuerſiſ ſimam, & ſummè difficilem inter patruum, & nepotem ex fratre in vita poſ ſeſ ſoris maioratus prædefuncto, ſed ſimul repræ ſentationem in perpetuum in ſucceſ ſione maioratuum cum aſcendentibus ſucceditur per deſcendentes, nec non & tranſuerſalibus introduxiſ ſe, vt manife ſtè lex ipſa diſpoſuit, Addiderim ego vltra Gutierrez, Anendañum eundem, dicta gloſ ſa 14. num. 30. iniuſtè proculdubio, & minus benè dixiſ ſe, authoritates Acoſtæ, & Couarr. quas pro ſe adduxit Molina, ideò pro ipſo non vrgere, quod ſi diligenter conſiderentur, tantum loquuntur, quando agitur de ſuccedendo primogenito per conſobrinum & tertiogenitum; non quando inter tranſuerſales remotiores hæc dubitatio prælationis contingit. Nam ſi originaliter præ legeris Acoſtam, inuenies proculdubio, loqui ipſum inter tranſuerſales, in remotiori quoque cum alio proximiori concurrenti, cuius pater ſi viueret, ſucceſ ſurus eſ ſet: is namque proximiorem excludit, & ſuccedit, quamuis in remotiori gradu ſit. Idque ex deciſione dictæ l. Tauri 40. in cuius legis, & l. 2. titulo 15. partit. 2. terminis Acoſta ipſe loquitur, & ſic reſoluit. Didacus etiam Couar, in locis antea relatis, & in ratione decidendi, quam ad dictam l. Tauri, aſ ſignat, & in ſolutione caſuum, aut quæ ſtionum, quas num. 10. 11. & 12. excitauit, id apertè tenuit, & repræ ſentationem inter tranſuerſales in infinitum concedi ex illa lege probat expreſ ſim. Prætereà, Auendañus idem, gloſ ſa 15. eiuſdem legis, perperam quidem, & malè percipit dictæ l. Tauri verba illa, De manera que ſiempre. Dicere namq; quod ad caſuum contingentiam dumtaxat, legis illius Conditores voluerint ea verba referre, vt quandocnnq; contingeret velle admitti contra patruum nepotem in ſucceſ ſione deſcendentium, ſeu tranſ uerſalium, concedatur reprę ſentatio. nec alio in caſu lex ipſa accipiatur: adeò verbis eiuſdem legis repugnat, vt ex ipſis conuincatur apertè. Ad quid enim obſecro, ſic multiplicarentur, ſi duntaxat id decidere intenderent, ſiue deſcendentium verbum, ibidem appoſit um, quid eo modo acceptum operaretur. Verbum etiam ſemper, ad quid fuiſ ſet adiectũ , ſi in deſ cendentibus eorundem verificandum non eſ ſet. Intellectum ergo ab hoc Authore traditum, nulla via, nullóque pacto ſuſtineri poſ ſe, nullus equidem negabit, qui Ludouici Molinæ ponderationes præfatas perpendat maturè. Denique & vltimò, nec etiam Blazij Flores Diaz[*] de Mena in deciſ. præcitata Gamæ 93. verſic nec obſtat, ad d. l. 40. Tauri, euaſiones, ſiue excogitatæ quædam ſolutiones procedunt iuridicè, nec vim aliquam obtinent eius rationes: Dicere namque, quòd lex illa duntaxat admittit repræ ſentationem eius, qui ſucceſ ſit, vel ſuccedere debebat, quia habebat ius firmũ primogenituræ, vel quod non attenditur in maioratibus perpetuis proximitas, qua nullatenus potuit à fundatore imaginari: ex ſe quidem falſum eſt, atq; ex verbis antea ponderatis deſtruitur euidenter, vtpote cum ex ipſis deprehendatur apertè, in d. l. 40. Tauri, potentiam ſolam, etiam remotam, & incertam aut poſ ſibilitatem duntaxat ſuccedendi, ſic in conſideratione haberi, vt ſuprà dictum eſt, atque ex verbo Deſcendientes, & verbo Para ſiempre, colligitur. In maioratibus etiam (vt rationem eius Authoris retorqueamus) non modò excluditur proximitas ea, imò ſui naturâ admitti debet; habent namque tractũ adò ſucceſ ſiuum, & talem perpetuitatem in ſe continent, vt notum omnibus eſt. Illa autẽ cum durare non poſ ſit niſi per ſubrogationem, omnes equidem de familia gradatim, atque ſuo ordine (quocunque in gradu ſint) cenſentur ad ſucceſ ſionem inuitati eo ipſo, quod maioratus perpetuus inſtituitur; & con ſequenter & illi quoque de familia, qui in futurum naſcentur, & erũt , & qui nec cogniti à teſtatore fuerunt, nec etiam potuerunt imaginari. Quod de ſe compertum eſt, & har. quotid. controu. iur. lib. 2. c. 22. per totum, plena, & dilucida manu à me comprobatũ . Et de his, atque articulo agitato ſuprà, ex n. 172. hactenus, in quibus (vt vides) diligenter & accuratè proceſ ſimus, & quamplurima adnotauimus, quæ non erant ab aliquo antea ſic ſcripta, nec adnotata. Eiſdem tamen addendum erit, in illa quæ ſtione,[*] vtrũ ſcilicet nepos inſtitutoris ex filio mortuo ante maioratus inſtitutionẽ nato, ex vi repræ ſentationis patruum ſuum, & filium ſecundogenitum, poſt primogenitum inſtitutum natum, à ſucceſ ſione maioratus excludat, vel à ſecundogenito filio tempore inſtitutionis maioratus nato, ſit excludẽdus . Velaſq. Auend. in eadem l. Tauri 40. gloſ. 6. ex n. 8. vſque ad nu[*] merum 12. rectè obſeruaſ ſet, quod cum filius maior defunctus, ante maioratus inſtitutionem, nullum ius ſuccedendi habuiſ ſet, neque in ſpe, neque in potentia, nepos ex eo perſonam ipſius repræ ſentando, ſecundogenitũ non excluderet, quoniam non poteſt eſ ſe plus iuris in cauſato, quàm in cauſa efficiente, vt ibidem probauit, & alia fundamenta adducit, ac ponit caſum, quando pater habens nepotem ex filio mortuo, & alium filium ſecundò, vel tertiogenitum ſuperſtitem, maioratum ſimpliciter inſtituit, dicendo, quòd in eius bonis iure maioratus ſuccederetur, nulla facta ſpecifica vocatione, & poſt inſtitutionẽ filius ſecundus natus eſt, vel tempore inſtitutionis iam erat natus. Et rectè quidem, nam ſi inſtitutor vocationes feciſ ſet, aut ordinem, & formam ſuccedendi appoſuiſ ſet (quod frequentius accidit, & rarò ſic fuiſ ſe inſtitutum maioratum continget) voluntas eiuſdem, atque vocationum ordo obſeruaretur ad vnguem, nec locus eſ ſet dubio præfato. Statim tamen num. 12. inquit, ſe credere, quod licèt non ex vi tranſmiſ ſionis, aut repræ ſentationis, ex præ ſumpta tamen maioratus inſtitutoris voluntate, atque tacita vocatione nepos ex præmortuo patruum excludat, quia credendum eſt, inſtitutorem metipſum voluiſ ſe conſulere poſteritati ſuæ, maiorémque dilectionem habuiſ ſe ad nepotem ex filio præmortuo, quam ad ſecundogenitum. Et citat Gregorium Lopez, & Tiraquellum, Molinam etiam, de Hiſpanor. primogen. lib. 3. cap. 1. num. 3. qui tamen in aliis terminis loquuntur, in primogenito inquam, qui ante maioratum à parente acquiſitum, natus eſt, & dicunt præferri cum ſecundogenito, poſt acquiſitum maioratum nato, Et ita tenuerunt Gregor. Lopez, Tiraquellus, Anton. Gomez & Lecirier, quos refert Molina, d.n. 3. & in eiſdem terminis loquitur Mieres, de maioratu, p 2. q. 4. illatione 5. Addiderim ego libenter, conſidendum eſ ſe maioratus inſtitutori in caſu præfato, & aliis ſimilibus, ne ita vagam atque incertam ſuccedendi formam præ ſcribat, litibúſque & contentionibus occaſionem relinquat, ſed potius certum ſucceſ ſionis ordinem declaret, ſiue certas atque ſpecificas vocationes efficiat, vt quem præferre voluerit, appareat maniſeſtè. In dubio tamen, ac cum ita ſimpliciter maioratus inſtitutus eſt (quod ratò ſic fuiſ ſe factum continget, vt ſuprà dicebam) ambigi non debere, quin nepos ex filio primogenito, & maiori, præferri debeat ſecundogenito, & vlterioribus, idque tam ex primogenituræ ratione, & ordine, atque conſuetudine ordinaria ſuccedendi. à quibus ſucceſ ſio eo in caſu debet interpretari, quam ex præ ſumpta teſtantis voluntate; qui in dubio credendum eſt, quod nepotem ex filio primogenito præferre voluerit. Et huic reſolutioni mire conueniunt rationes plures, quas in primogenii, & eius deſcendentium fauorem conſiderauit Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 1. q. 12. adducta etiam per Molinam, lib. 3. c. 1. in principio. Imò, & conſidera, an tentari poſ ſit, adhuc in caſu[*] prædicto militare, atq; obtinere locum deciſionem, & rationem d l. 40. Tauri. Nam etſi tempore inſtitutionis maioratus filius primogenitus eſ ſet prædefunctus, ita vt dum vixit, neque in aliqua ſpe poſ ſet conſtituere ius aliquod primogenituræ, eius maioratus reſpectu, vtpote eum maioratus ipſe nondum conſtitutus eſ ſet: quia tamen ſi viueret, & maioratus ita ſimpliciter conſtitueretur, certum eſ ſet ius ſuccedendi eidem competere, atque ſuccederet tanquã primogenitus; filij quoque & deſcendentes ab eo, videtur, quòd debeant ſuccedere, atque ex repræ ſentatione perſonæ parentis admitti, idque ex eiuſdem l. Taur. 40. cõ ſtitutione , quæ (vt ſ æpè dixit) non quod parentes ſucceſ ſerint in maioratu, aut quod deceſ ſerint eo tempore, quo ſuccedere non potuerunt, ſed quod adueniente die ſucceſ ſionis, in maioratu ſuccedere poſ ſent, inſpicitur, & ſola potentia ſuccedendi conſideratur. Sanè ſi filius hic primogenitus defunctus viueret, ſucceſ ſurus in maioratu eſ ſet: ergo, & filij, atque deſcendentes eius, non modò ex præ ſumpta inſtitutoris voluntate, ſed etiam ex repræ ſentatione perſonæ parentis, ſuccedere poterunt, atque debebunt. Et tunc quidem ad ea, quæ in contrarium adduxit Auendan. d. gloſ ſ. 6. n. 9. 10. & 11. vt ex præ ſumpta aui voluntate, nõ ex repræ ſentatione nepotes admitterentur; reſponderi poterit, vt ſuprà reſpondebam n. 184. & 185. Verè namque ea omnia, & alia ſimilia; vel in aliis caſibus loquuntur, vel procedunt in aliis ſucceſ ſionibus extra maioratuum cauſam, in quibus diuerſa ratio militat, ac primogenituræ qualitas quoad omnes valde conſideratur. Niſi dixeris in hoc caſu nunquàm potuiſ ſe primogenitum ſe includere, & alias lineas, ſiue ſecundo, & tertio, & deinceps genitos excludere, ex quo nondum maioratus conſtitutus fuerat, & ſic nec efficere primum caput in linea ſuorum deſcendentium, & conſequenter ceſ ſare ea, quæ eiſdem numeris adnotauimus. Sed tunc etiam replicari poteſt, negari non poſ ſe, quin filius ille primogenitus natus fuerit, & eſ ſe potuerit, quod in maioratu poſtmodum conſtituto ſuccederet, ſi viueret, idque videri ſufficere, maximè inter deſcendentes, inter quos adeò præcisè illa in lege repræ ſentatio introducitur. Vtcunque tamen res ſit, ſiue ex præ ſumpta ani maioratum in ſtituentis voluntate, ſiue ex repræ ſentatione id contingat, certiſ ſimum erit, nepotem hunc ſecundogenito filio præferendum, vt Auend. d. nu. 12. affirmat. Sed alium caſum valdè neceſ ſarium Author ipſe[*] omittit, quando inquam vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, abſq; liberis, & deſcendentibus præmortuo, tranſ uerſalisali quis ſucceſ ſionem maioratus prætendit, cuius pater, ſi viueret, ſucceſ ſurus ſane eſ ſet, vt proximior; ipſe tamen multis abhinc annis, & ante maioratum inſtitutum deceſ ſit: tunc namque ſi ex vi repræ ſentationis perſonæ parentis, vel aui, hic non admittitur, ex præ ſumpta inſtitutoris voluntate, admitti equidẽ nullo pacto poterit, vtpote cum in eo diuerſa ratio militet, ac ceſ ſet ca præ ſumptio voluntatis teſtatoris, quæ in nepote conſideratur. nec dici valeat, teſtatorem de ipſo aliquo modo ſenſiſ ſe, ſiue affectionem, quã ad nepotem, habuiſ ſe. Ex capite autem tranſmiſ ſionis, aut repræ ſentationis, vt non admittatur, ea equidẽ vrgent, quæ Auendañus in caſu præfato, d. gloſ. 6. contra nepotem conſiderauit, quæ fortius vrgent contra tranſuerſalem, quam contra nepotem (vt vides) ea etiam, quæ de iure nondum delato. & ſpe incerta, & remota, adduximus ſupra, ex n. 180. vſq; ad n. 184. Fortius etiã vrgẽt in caſu iſto, quando aliquis maioratu nondum cõ ſtituto deceſ ſit, cum nec remota, nec aliqua ſpes valeat conſiderari in eo, qui ante maioratum inſtitutum deceſ ſit. Quod ſi dixeris ea omnia obſtare dumtaxat in terminis iuris cõmunis , ac in ſucceſ ſionibus liberis, & fideicõmiſ ſis temporalibus, non verò in maioratibus perpetuis, neq; attenta conſtitutione d. l. 40. in qua non quod parentes ſucceſ ſerint in maioratu, aut quod deceſ ſerint eo tempore, quo ſuccedere nõ potuerunt; ſed quod adueniente die ſucceſ ſionis ſuccedere poſ ſent, tam in deſcendentibus, quã in tranſ uerſalibus inſpicitur: & verba eiuſdem l. valde generalia, atq; indefinita ſunt, & omnes vidẽtur , ac quoſ cunque caſus comprehendere: Replicari equidem poſ ſet, fundamenta quidẽ omnia, quibus pro Couar. & Molin. contra Auendañ. & ſequaces, in quæ ſtione agitata ſuprà, ex n. 172. adducti. atq; excitati fuimus, maximè ex d.n. 184. & 185. in hoc caſu non videri aliquo modo vrgere, aut militare poſ ſe, vtpote cum dici non poſ ſit, quod pater, aut aſcendẽs ante maioratus inſtitutionem prædefunctus. vt primogenitus ſe incluſerit, & ideò excluſerit perpetuo ſecundogenitum, ſiue omnes alias lineas; cùm (vt dixi) nondũ eſ ſet creatus maioratus, cuius occaſione incluſio hęc cõ ſiderari poſ ſet; & ſic nec fuerit primogenitus poſt inſtitutum maioratum, qui efficeret primum caput in linea ſuorum deſcendentiũ , ita ve deficiente initio lineæ omni reſpectu, nullũ ius prætendere poſ ſit hic tranſuerſalis; cum eius author perinde conſiderari debeat, ac ſi nunquam fuiſ ſet. Quod valde videtur Ludou. Molinæ intentioni, & placitis conuenire is namque Author, de Hiſpan. primog. lib. 3. c. 6. n. 34. & 35. licèt ita extendat deciſionem d. l. Tauri 40. vt ſupra vidimus, & omnes tranſuerſales in infinitum comprehendi voluerit, vt ſupra quoq; probauimus; requirit ſaltem lineam primogenitorum fuiſ ſe, licèt vltimi poſ ſeſ ſoris reſpectu lineæ initium non fuerit ad hoc. vt deſcendens ab eo, qui ſucceſ ſionem non occupauit, ius ſucceſ ſionis prætendere poſ ſit; ſed in caſu propoſito, lineæ initium etiam primogenitorũ non fuit, eo quod nondum maioratus fuerat inſtitu tus: ergo nec repræ ſentatio locum habere poteſt. Et hæc quidem notanda, quia noua ſunt, nec alibi ſic conſiderata. nec ſcripta, atq; ex ipſis cum occaſio ſe offerat, res erit mature deliberanda, negari enim non poteſt, quin articulus hic difficultatem in ſe contineat, & quod ſi tranſuerſalis iſte viueret, ſucceſ ſurus eſ ſet, & ſic poſ ſunt pro vtraq; parte fundamenta adduci, quãuis ſemper ratio illa fortiſ ſimè adſtringat; quæ deducitur ex defectu initij lineæ in eo, qui vt primogenitus ſe includere non potuit, deficẽte maioratu nondum inſtituto, & ſic ſubiecto, in quo incluſio daretur, & ſic quoque videtur deficere ratio illa deciſiua d. l. 40. Taur. & totum fundamentum, ex quo inter tranſuerſales in infinitũ repræ ſentationi; & ius ſuccedendi conceſ ſit Molina (vt dixi:) Niſi tu quoq; replices, etiã hunc caſum videri comprehen ſum ſub diſpoſitione d. l. Tauri, 40. & verbis illis ſub 2. p. ipſius, adeò generaliter appoſitis. Demanera, que ſiempre el hijo, y ſus deſcendientes legitimas por ſu orden, repræ ſtaten la perſona de ſus padres, aunque ſu padres no ayan ſucedido en los dichos mayorazgos. Verba namque iſta videntur quoque in caſu propoſito verificari, item & illa in 1. part. l. eiuſdem ſcripta. Al hijo del dicho tenedor o de aquela quien el dicho mayorazgo pertenecia. Plane ſi iſte tranſuerſalis hodie viueret, ad eum pertineret ſucceſ ſio: ergo videtur, quod repræ ſentatio procedere debeat, eò maximè, quod in eadẽ l. non dicitur: En la ſuceſ ſion del mayorazgo ya hecho, ô ya inſtituydo ſed duntaxat ſcribitur: En la ſuceſ ſion del mayorazgo, & iterum in ſecunda parte. Pero aun en la ſuceſ ſion de los mayorazgos alos tranſuerſales. Et ſic in omni ſucceſ ſione, maioratus videtur innuere lex ip ſa, quod id procedat abſolutè, ſiue maioratus inſtitutus tunc eſ ſet, cum is ad quem hodie pertineret, ſi viueret, prædefunctus fuit, ſiue iam eo mortuo. Idcircò (vt dixi) maturè res hæc cogitanda, atque deliberanda erit, & vide infrà, n. 212. Cæterum, ſi filius primogenitus filium habeat ne[*] potem poſ ſeſ ſoris & hic nepos moriatur viuentibus ano poſ ſeſ ſoris, & patre primogenito, relicto tamen filio, pronepote poſ ſeſ ſoris; certũ quidem, erit ex deciſione d. l. 40. Tauri, quod hic pronepos admittendus erit ad maioratum poſt mortẽ proaui, etſi auus iam mortem obierit ante proauum, & excludet patruos, itẽ fratres aui primogeniti, quod Didac. Cou. pract. d.c. 38. nu. 9. in finalibus verbis, rectè percipit, & ſequitur Ioan. Matiençus in l. 5. tit. 7. gloſ. 3. n. 3. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Sed & filius incapacis, ante incapa[*] citatem natus, patruum excludit, & ad maioratum admittitur, vel repræ ſentando perſonam propriam parentis, qui ciuiliter mortuus ſit, vt cum Præpoſit. Iſernia, Tiraq. Moderno, Greg. Lopez, Mieres, & Molina. adnotauit, & latius id explicauit Velaſq. Auend. in eadem l. Taur. 40. gloſ. 4. n. 1. & 2. & ſeq. vel incapace[*] aut inhabili effecto patre ipſo, ex propria perſona, iuréque propriæ vocationis, aut ſubſtitutionis ſuccedet, iuxta ea, quæ cap. 15. per totum, ſuprà, hoc eodem libro, latiùs reſoluimus, ac exempla adduximus. Et in primo caſu prædicto, quando per repræ ſentationem filius ſuccedit, exempla adducit Auend. d. gloſ. 4. ex n. 4. cum ſeq. & de vtroque latius videndũ erit, d.c. 15. Denique, cum hi, qui in vtero ſunt, eodem pri[*] uilegio gaudeant, quo nati, & pro natis habeantur, quoties de ipſorum commodo agitur, l. qui in vtero, ff. de ſtatu hominum. l. ſi quis prægnantem, ff. de regulis iuris. l. inter §. quandiu, ff. vnde legitimi, l. prima, §. ſi quis proximior, ff. vnde cognati, l. intelligendus, ff. de verborum ſignificat. l. antiqui, ff. ſi pars hæreditatis petatur. Ac impediunt ſequentem in gradu, ex eiſdem iu[*] ribus, & l. vltima, ff. de ventre inſpiciendo. l. 2. §. vtique, ff. de ſuis, & legitimis hæredibus, l. 2. titul. 18. partita 6. & multis notandis, exornauit Petr. de Peralta, in rubrica, ff. de hæredibus inſtituendis, ex hum. 123. ver ſiculo, viſis itaque prædictis, vſque ad numerum 126. & poſt Tiraquellum, Mieres, de maioratu, p. 3. q. 2. per totam. Certum etiam eſt, quod poſthumus ex primo[*] genito in ſucceſ ſione maioratus, excludere debet patruum, ſiue ſecundo, aut tertio genitum, quemadmodum & nepos natus excludit. Et ita poſt Ioannẽ Lecirier, & Paulum Pariſium ſcripſit, & latè fundauit Mieres. d.q. 2. n. 5. Auendañus, d. gloſ ſ. 4. n. 3. Indéque quod lex 45. Tauri procedat in ſucceſ ſione ma[*] ioratus eius, qui adhuc eſt in vtero, & quod venter[*] in dubio ſit mittendus in poſ ſeſ ſionum, quamuis à maioratus ſucceſ ſione fœminæ excludantur, latè probauit Mieres, n. 1. in d.q. 2. p. 3. & per totam illam quæ ſtionem, & vide p. 2. q. 6. n. 51. eius autem placita, & reſolutiones confirmantur optime ex his, quæ ipſemet Author adducit. Addiderim ego ex eiſdem obſeruationibus Pe[*] laez à Mieres, atque ex traditis per Peraltam vbi ſuprà, deduci manifeſtè, in Hiſpanorum primogeniis, atque in maioratuum ſucceſ ſione, & poſt deci ſionem dicta. l. Tauri. 40. minimè poſ ſe habere locum ea, quæ in materia fideicommiſ ſaria circa patruum, & nepotem, vt ſcilicet nepos non intret in locum patris, quando non eſt natus tempore mortis teſtatoris, ſed quod patruus eum excludat: poſt alios multos ſcripta reliquerunt Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo. 9. n. 11. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis quæ ſt. 11. num. 115. cum ſequent. Alexander Raudenſis, in appendice poſt tractatum de analogis, 1. part. num. 166. vtpote, cum etiam ſi nepos natus non ſit, ſed in vtero exiſtat, omnino ſeruari debeant ea, quæ Pelaez à Mieres, 3. parte, dicta quæ ſt. 2. per totam. Circa poſthumos. & verè, & eruditè annotauit, atque ex propoſito comprobauit. Molina quoque, de Hiſpan. primog. lib. 1. cap 6. num. 48. & 49. expreſsè obſeruauit, quod quamuis ad legatum familiæ relictum, admittantur tantum hi, qui tempore mortis teſtantis nati ſunt, in Hiſpanorum tamen primogeniis, non ſolum admittuntur nati tempore inſtitutionis, ſed omnes etiam, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, & conditionis euenientis nati inueniantur. Imò, & in terminis[*] iuris communis loquendo, traditio ea difficultatem, atque Authores contradicentes habet, nam quod in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, filius ingrediatur in locum patris, etiam quando tempore mortis teſtatoris, nepos ipſe ex filio, vel pronepos ex nepote, nondum natus, vel conceptus erat, & adhuc patrem repræ ſentet, vt concurrat cum patruo, tenuerunt Alexander, Corneus, Iaſon, Decius, Pariſius, Rubeus, Socinus iunior, Cephalus, quos Menochius commemorauit, ac ſequutus eſt, in conſil. 124. n. 111. lib. 2. reiecta contraria opinione Socini ſenioris, Pariſij ſibi contrarij, ac etiam Curtij iunioris. Et illo in loco, num. 48. confutauit rationes, & argumenta præ fati Socini, & eodem n. 28. rationem veram huius re ſolutionis adducit. Et repetit lib. 4. præsũpt . 95. n. 17. Quod ſi ponamus, primogenitum in vita inſti[*] tutoris maioratus mortuum fuiſ ſe, filium tamen, aut filiam reliquiſ ſe, & extare ſecundo, aut tertio genitum filium inſtitutoris eiuſdem; tunc equidem ſi maioratus irreuocabiliter inſtitutus fuiſ ſet, vtputà aliqua ex cauſis, contentis in l. 17. & in l. 40. Taur. vel ex aliis quibuſcunque, ex quibus maioratus irreuocabiles fiunt: certum & planum erit, nepotem, vel neptem primogeniti ex vi repræ ſentationis, atque ſpecialis vocationis, & præ ſumptæ, claræque in ſtitutoris voluntatis ad maioratus ſucceſ ſionem admitti, patrumque excludere, etiam ſi in vita inſtitutoris maioratus mortuus fuerit, quod rectè animaduertit, & ſic reſoluit Velaſq: Auendañus, gloſ ſ. 5. d. l. 40. Tauri, n. 1. Et reddit rationem, quia cum iam irreuocabiliter actuale ius ſucceſ ſionis filius maior ſeu primogenitus acquiſierit, dubitari non poteſt, quin ad filium eius illud tranſmittat, neque tunc ageretur de ſuccedendo inſtitutori (vt ipſe Auend. ſubdit) ſed primo donatario defuncto, cuius reſpectu filius maior proximior eſt cognatione, & gradu. Addiderim ego libenter, caſum hunc in terminis[*] prædictis indubitatum eſ ſe, omnia enim quæcunq; legis illius Conditores excitare potuerunt, vt ipſius conſtitutionem ederent, & ſic ſtatuerent, quæcunq; etiam pro ratione decidendi eiuſdemmet legis hactenus diximus, ſic militant in eo caſu, ſicut in eo, qui ibi exprimitur, quando in vita poſ ſeſ ſoris primogenitus deceſ ſit, nam & hic verum eſt, in vita poſ ſeſ ſoris eum deceſ ſiſ ſe. Nec magis poteſt ſpes ea ſuccedendi deficere tunc, quàm cum alius maioratum poſ ſidet, ſicut enim poſ ſeſ ſor non poteſt ſuccedendi ius aliquo modo auferre his, qui de iure, aut ex diſ poſitione teſtatoris ſuccedere debent, neque vocationes, aut ſubſtitutiones quouis modo mutare, vel alterare, ſic nec inſtitutor ipſe maioratu ſemel irreuocabiliter conſtituto, efficere poteſt, vt vtrumque ſuprà. hoc eodem lib. c. 10. ad l. perfecta donatio. C. de donat. quæ ſub modo, latius probaui. Deniq; quia eo ipſo, quod maioratus inſtitutus fuit, & in eſ ſe perſectè productus, primogenitis omnibus, ac maximè filio huic maiori præmortuo, & eius primogenitis, incommutabilis quædum ſpes, ac ius ſuccedendi certum, & firmum acquiſitum eſt. Idque iuxta ea, quæ ſ æpè hoc cap. adnotata fuêre, & tradita per Molin. lib. 3. c. 6. n. 25. & nu. 35. 36. & 37. cum ſeq. Mier. in initio 2. p.n. 54. & 65. Io Gutier. pract. lib. 3. q. 66. ex n. 17. & q. 67. ex n. 20. eundẽ Auendañ. gloſ. 1. eiuſdẽ l. Tauri 40. ex n. 12. & n. 31. cum ſeq. quod equidem non variatur, nec immutatur, aut non minuitur ex co, quod primogenitus in vita inſtitutoris deceſ ſerit, ſicut non immutatur, aut non aufertur, quando in vita poſ ſeſ ſoris deceſ ſit: in vtroque enim caſu, æqualis, eadémq; ratio militat, nec vlla differẽ tiæ ratio poteſt cõ ſtitui , & ſic æqualis debet eſ ſe, atq; ex præfata lege Tauri, eadem vtriuſq; determinatio. Verumenimverò, dum Auendañus dixit, quod in propoſita ſpecie non agitur de ſuccedendo primo inſtitutori, ſed primo donatario, ideſt primogenito defuncto, cuius reſpectu filius eiuſdem maior proximior eſt cognatione, & gradu: ſano equidem modo id accipiendum, atq; intelligendũ eſt, nam & ſi eius reſpectu proximior ſit, ex repræ ſentatione tamẽ ſuccedit, vt Taurina eadem lex expreſsè diſponit, dicẽs , Repræ ſenten la perſona de ſus padres. Nec à primo donatario, id eſt primogenito, ſed ab inſtitutore maioratus procedit, atque defertur vt vulgatum eſt, & tradit Molin. lib. 1. c. 8. n. 2. idem Auend gloſ. 1. euiſdẽ l. Taur. n. 2. & 15. & ſic quamuis proximitas, & primogenitura inſpiciatur reſpectu filij defuncti, filius tamen ex repræ ſentatione ſuccedit, & à primo inſtitutore ſucceſ ſionem accipit, non enim sufficeret ei proximiorem eſ ſe, niſi repræ ſentationis beneficium introductum fuiſ ſet, ex quo viuente inſtitutore, pater ipſius deceſ ſit, prout lex illa Tauri ſignificat apertè, quatenus verba ſuperiora, repreſenten la per ſona de ſus padres, adiicit. Cæterũ ſi primogenitus in vita inſtitutoris maioratus deceſ ſerit, & maioratus ipſe nõ irreuocabiliter inſtitutus fuiſ ſet, ſed potiùs reuocabiliter, aut ita ſane, vt reuocari poſ ſet; maius tunc dubiũ eſ ſe videtur, ex quo irreuocabiliter actuale ius ſucceſ ſionis acqui ſitũ non erat filio primogenito, imò ſi maioratus reuocaretur, & ius quoq; primogeniti deficenter. Nihilominus tamen eo etiã in caſu repræ ſentationẽ concedit, & patruo nepotẽ primogeniti præfert Velaſq. Auendañ. in d. l. Tauri 40. d. gloſ. 6. n. 3. vſque ad n. 8. & concludit, non modò ex vi repræ ſentationis, ſed etiã ex vi ſpecialis vocationis, aut ſubſtitutionis, nepotem debere admitti. Et ad ſic dicendum adducitur theoricis, atque doctrinis nonnullis Doctorum in materia vulgaris, compendioſ æ, & fidei commiſ ſariæ ſubſtitutionis, quibus ſubſtituto in vita teſtantis defuncto, à ſecunda ſubſtitutione te ſtamentum incipit, ſiue ſecundo loco vocatus, per fideicommiſ ſum admittitur. Et verè Auendañi re ſolutio mihi admodùm placet, & in puncto iuris, attentáque deciſione dict. l. Tauri 40. & eius ratione veriſ ſima videtur. Pro ea autem, non modò vrgent, ſed etiam fortiùs militant, atque adſtringunt ea, quæ ſuprà, num. 196. cum ſequentibus, adduxi in illa quæ ſtione, vtrùm nepos inſtitutoris ex primogenito defuncto ante maioratus inſtitutionem, patruum excludat. Nam ſi eo in caſu excludere debere nepotem patruum, etiam nondum maioratu in ſtituto, & qui poſ ſet nunquam inſtitui, dicimus; quanto magis in caſu iſto id eſ ſe debebit, vbi eo ipſo, quod maioratus inſtitutus, & confectus fuit, ſtatim primogenitis omnibus, & maximè filio tunc maiori, & primogenito, ac omnibus eius deſcendentibus, ſpes ſuccedendi fuit acquiſita Nec ſtat vis in eo, quod maioratus reuocari potuerit, vel non, non enim inſpicimus, an reuocabiliter factus fuerit, vel irreuocabiliter; ſed poſtmodùm maioratu ipſo non reuocato, dumtaxat conſideratur, quis eo tempore ſuccedere deberet, tunc autem cum certum ſit, quod primogenitus ſuccederet, ſi viueret, certum etiam erit, & eius filium ſuccedere debere, id enim atque potentiam, & poſ ſibilitatem ſuccedendi, principaliter conſiderauit lex illa Tauri, nec diſtinxit, an reuocabiliter, vel irreuocabiliter maioratus inſtitutus fuiſ ſet, ſed dumtaxat dixit, En la ſuceſ ſion del mayorazgo, &c. Vnde nec nos diſtinguere debemus, iuxta vulgatas iuris regulas, & principia. Quod admodum concludit; nec Auendañus ita perpendit, quamuis in reſolutione (vt dixi) rectè ſe habuerit, dum nepotem patruo prætulit, & doctrinas illas ſubſtituti mortui, in vita donatarij, aut ſubſtituti vulgariter, fideicommiſ ſariè, vel compendiosè, mortui in vita teſtatoris, adduxit, quæ ſunt notandæ in propoſito. In tranſuerſali autem difficilior videtur, ac red[*] ditur caſus metidem, quando ſcilicet mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, tranſuerſalis aliquis ex repræ ſentatione perſonæ parentis ſui, vel aui, ſucceſ ſionem prætenderet, & verum eſt, quod ſi auus, vel pater viueret, ſucceſ ſurus eſ ſet, ipſe tamen in vita inſtitutoris maioratus deceſ ſit, quem caſum Auenda ñus omiſit. Et tunc quidem inquiritur, an ſuccedere debeat, vel ab alio tranſuerſali in proximiori gradu exiſtenti, excludatur. Et proculdubio quamuis in alio caſu ſimili, quando inquam tranſuerſalis ante maioratum inſtitutum deceſ ſit, dubius fuerim & pro vna, & altera parte, rationes adduxerim, & ponderauerim verba dict. l. Tauri 40. ſempérque negotium difficultatem mihi fecerit, vt vidiſti ſuprà, num. 199. In hoc tamen Caſu, quando maioratu, iam erecto, & conſtituto, in vita tamen inſtitutoris, tranſuerſalis deceſ ſit, in eam ſententiam procliuior ſum, ac ita ſi caſus occurreret, Conſulerem, & obſeruarem, quod tranſuerſalis huiuſmodi repræ ſentando perſonam patris, vel aui ſui, ſuccedere debeat in maioratu, & alium con ſanguineum tranſuerſalem excludere, etiam in proximiori gradu exiſtentem: lex illa Tauri (vt ſ æpè dixi) intertranſuerſales quoque, vſque in infinitum repræ ſentationem concedit, in caſu autem præfato certum eſt, quod ſi pater ille, vel auus vixiſ ſet, ſucceſ ſurus fuiſ ſet; nihil autem intereſt, quod invita alterius maioratus poſ ſeſ ſoris, vel in vita inſtitutoris eiuſdem deceſ ſerit. Non enim id inſpicitur, nec in conſideratione habetur ea in lege, vt ſuprà dicebam. Non etiam diſtinguitur eo modo, vt ſuprà quoque dixi; ſed dumtaxat attenditur, quis eo tempore maioratu non reuocato ſuccede. deberet; & iuxta id regulatur ſucceſ ſio, atque repræ ſentatio ob ſolam poſ ſibilitatem, & potentiam ſuccedendi conceditur, quæ in prædefuncto negari non poteſt. Ratio autem illa, quod ante maioratus inſtitutionem aliquo conſanguineo defuncto, non potuerit ipſe ſe includere, vt primogenitus, vt pote nondum inſtituto maioratu, cuius reſpectu incluſio conſideraretur & primogenitus ſe includendo, omnes ex ſua linea procedentes, etiam includeret, quæ principaliter dubium faciebat negotium in eadem quæ ſtione excitata, ſuprà, num. 199. quando tranſuerſalis ante maioratus inſtitutionem deceſ ſit, vt ibi dixi; ceſ ſat omnino in caſu præ ſenti, vtpote cum primogenitus quicunque, maioratu ſemel, etiam reuocabiliter inſtituto, ſe includere potuerit, ac verè ſe incluſerit, & ſpem quandam, atque in futurum potentiam, & aptitudinem ſuccedendi ſuo loco, & tempore acquiſierit, quæ de primogenito in primogenitum, ac de illo in omnes ſuos poſteros, & deſcendentes tranſit, ita vt poſtmodum maioratu non reuocato, ſi viueret, ſic ſuccederet, ac ſi ab initio irreuocabiliter inſtitutus fuiſ ſet maioratus, quod in conſideratione dumtaxat lex illa habet præcipuè, nec diſtinguit, an in vita poſ ſeſ ſoris, vel inſtitutoris maioratus tranſuerſalis deceſ ſerit, ſed ſimpliciter ſic ſtatuit. Et ſic cum æqualiter militent in caſu iſto omnes illius legis rationes, ac etiam eiuſdem deciſio, & verba conueniant, ſic & æquale ius debebit conſtitui, & in fauorem eius, qui ex repræ ſentatione ſucceſ ſionem prætendit, erit res definienda. Repetendæ etiam erunt legis Tauri ponderationes factæ ſuprà, dicto num. 199. quæ in hoc caſu concludenter probant hanc reſolutionem, ceſ ſat enim dubitandi ratio illa præcipua, quæ militat, quando nondum inſtituto maioratu, tranſuerſalis deceſ ſit. Et hæc quoque notanda ſunt, quia noua idem, nec alibi ſic digeſta, nec conſiderata. Et hactenus de noua principali ob ſeruatione in hoc tractaru, Nunc verò, & decimo loco deinde, atque prin[*] cipaliter conſtituendum, atque obſeruandum erit, Interpretes quoque noſtros dubitaſ ſe communiter, vtrum quando agitur de ſucceſ ſione ex diſpoſitione hominis, id eſt de fideicommiſ ſo, filius ingrediatur in locum patris; ſiue an, & quando in fideicommiſ ſo ſit locus repræ ſentationi, vt nepos cum patruo concurrat. Et quidem pro dilucida, & ab ſoluta, breui tamen, atque expedita huius articuli explanatione, conſtituere, atque præmittere neceſ ſarium erit, propoſito in dubio, & circa contrarietatis Gloſ ſ æ, & Baldi explanationem in l. cum ita §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo. Plena manu ſcripſiſ ſe tot Authores, vt fere infinitus ſit eorum numerus, ſiue valde prolixum, eos omnes ſuo ordine commemorare. Nihilominus tamen nonnullos prætermitti ideò non poſ ſe, quod ipſi abſolutè, atque ex profeſ ſo magis articulum hunc proſequantur, & plures caſus diſtinguant. Dum ergo quæritur de articulo prædicto, & dictis ſententiis Accurſij, & Baldi contrariis, ſequentes erunt omnino videndi Authores, vt alios antiquos omittam, qui præcitantur ab eiſdem. Antonius Gabriel, commun. concluſ lib. 4. titulo de fideicommiſ ſis, concluſ. 3. Rolandus à Valle, in conſilio 68. per totum, lib. 1. Iacobus Menochius, qui plena manu ſcribit, & optimè explicat, in conſil. 124. & in conſil. 200. lib. 2. & in conſil. 357. ex num. 20. lib. 4. & in con ſil. 528. ex num. 24. lib. 6. & præ ſumptione 95. ex n. 14. vſque ad num. 40. lib. 4. Ioannes Cephalus, in conſil. 16. per totum, lib. 1. & in conſil. 137. num. 30. & ſequentibus, & in con ſil. 215. ex num. 12. lib. 2. & in conſil. 283. & in conſil. 313. ex num. 45. cum multis ſequentibus, & in conſil. 489. ex num. 59. cum ſequentibus, volumine 4. & in conſil. 333. ex num. 25. cum ſequentib. volum. 3. Tiberius Decianus, in conſil. 1. num. 344. & 350. & 358. vſque ad numerum 364. lib. 1. vbi citat authores pro Gloſ ſa, & contra Baldum, & pro Baldo contra Gloſ ſam, & vide ibidem, num. 397. verſiculo, non obſtat, & in conſil. 7. num. 79. eodem lib. 1. vbi ſequitur Gloſ ſam contra Baldum, ſequitur etiam in conſil. 28. vbi vide ex num. 4. vſque ad numerum 11. eodem lib. 1. & in conſil. 9. lib. 2. vbi opinionem Gloſ ſ æ contra Baldum veriorem eſ ſe profitetur, & in conſil. 55. num. 13. lib. 3. & in conſil. 13. num. 15. lib. 5. Michaël Graſ ſus, receptarum ſententiar. §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 11. per totam. Franciſcus Viuius, concluſione 121. lib. 2. commun. concluſionum. Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. per totum. Hieronymus Gabriel, in conſilio 86. num. 9. lib. 1. Franciſcus Burſatus (à quo relatos omitto) in conſil. 67. & in conſil. 71. lib. 1. & in conſil. 170. lib. 2. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 21. per totum, vbi latè. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. dubit. 4. ſolut. 3. & vltima, ex n. 21. vſque ad numerum 33. fol. 225. Didacus Couar. practicarum, cap. 38. Ludouicus Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 3. cap. 7. num. 20. & 21. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. ex num. 8. vſque ad num. 64. & pluribus num. ſeqq. Humada, in l. 2. titul. 15. Partita 2. gloſ ſa 17. ex num. 9. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 283. ex num. 7. vſque ad num. 19. lib. 2. & in conſil. 690. lib. 6. vbi latè conſuluit pro nepote, & in fauorem repræ ſentationis contra Baldum. Sylueſter Aldobrandinus, in conſil. 31. num. 28. Sfortia Oddi, in conſil. 39. ex num. 27. & num. 36. & 43. lib. 1. Petrus de Peralta, in eodem loco, quo Accurſius propoſuit quæ ſtionem, videlicèt in dict. §. in fideicommiſ ſo, num. 18. D. Franciſcus Sarmientus, in eodem §. num. 17. Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, quæ ſtione 50. n. 31. vſque ad num. 35. & num. 41. Pelaez à Mieres, de maioratu, parte 2. quæ ſtion. 6. num. 11. Angelus Mattheacius, de legatis, & fideicommiſ ſis, cap. 6. per totum, lib. 2. fol. 67. & 68. cum ſequent. Borgninus Caualcanus, deciſ. 21. n. 70. & ſequent. 3. part. & deciſ. 9. num. 86. part. 2. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 17. num. 7. & num. 29. Iacobus Mandellus de Alba, in conſil. 60. per totum. Octauianus Cacheranus, in conſil. 72. num. 29. per totum. vbi pluribus modis declarauit Gloſ ſam, in dict. §. in fideicommiſ ſo. Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemontana 65. & 66. vbi latè. Iacobus Cancerius, variarum reſolut. cap. nu. 43. 44. & 45. Alexander Raudenſis, in appendice poſt tractatum de analogis 1. part. num. 170. Velazquez Auendañus, in. l. 40. Tauri, gloſ ſa prima, ex num. 29. vſque ad num. 41. Fabius Turretus, in conſilio 12. & in conſilio 38. lib. 1. Optimè, atque eruditè (vt adſolet) Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 70. per totum, lib. 1. Azeuedus, in l. 5. tit. 7. num. 6. lib. 5. numæ collect. Regiæ. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, disput. 618. num. 2. verſiculo, circa fideicommiſ ſum. Et num. 3. fol. 432. vſque ad folium 436. incluſiuè. Antonius Pichardus, ad titulum inſtitut. de hæred. quæ ab inteſt. defer. de repræ ſentatione §. 3. ex n. 45. cum ſequent. fol. 1260. Gualdenſis, de arte teſtandi, titulo de ſubſtitutionibus, cautela 27. Franciſcus Beccius, in conſ. 107. num. 10. Petrus Surdus, in conſ. 325. num. 1. lib. 2. Ioſephus de Ruſticis, in conſ. 2. ex num. 84. Blazius Flores Diaz de Mena, qui in propoſito huius articuli nullum ex ſuperioribus refert, in additionibus ad deciſionem Gamæ 93. verſic. Prima concluſ. fol. 47. Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ 93. per totam. Flaminius de Rubeis, in conſil. 35. Ludouicus Caſanate, in conſ. 59. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, concluſione 352. ex num. 55. vſque ad num. 63. Ex his manifeſtè apparet, quæ ſtionem ſuperiorem perdifficilem eſ ſe, & non modò contrarios exiſtere infinitos fere Authores, ſed etiam eoſdemmet Interpretes aliquando varios fuiſ ſe, & ſibi ip ſis contrarios; plerumque enim vnam, plerumque aliam partem ſuſtinent, & communi, & communiori, & de vera, & veriori, & in iudicando ſequenda, atteſtantur. prætereà, diſputationem eandem, tam ampli, & vaſti Pelagi eſ ſe, vt cum vtraque opinio, & Accurſij, & Baldi, ſuos habeat, & permultos, maximíque nominis ſectatores, & pro vtraque parte vrgentiſ ſima adſint fundamenta, vix ex ipſorum traditionibus dignoſci valeat dilucidè, vtra earum verior ſit, atque tenenda. Cæterum ad rem accedendo, prima in propoſi[*] to dubio fuit opinio Gloſ ſ æ, in dict. l. cum ita, §. in fdeicommiſ ſo, verbo. proximo. ff. delegatis ſecundo, quæ dixit, in fideicommiſ ſi ſucceſ ſione admittendam eſ ſe repræ ſentationem, & conſequenter nepotes ex filio præmortuo, vna cum patruo, & in locum patris ſuccedere, etiam in fideicommiſ ſo facto ab auo, purificato per mortem alterius patrui: in tranſuerſalibus tamen id reſtrinxit gloſ ſa metipſa vſque ad filios fratrum, quæ vere hoc dixit. Vt rectè obſeruauerunt Hieronymus Gabriel, in conſil. 86. num. 6. lib. 1. & Rolandus, dicto conſil. 68. n. 55. lib. 1. reprobantes Decium, qui in conſilio primo dicebat, Gloſ ſam illam hoc non dicere. Reprobat quoque Decium, Ioannes Vincentius Honded. in conſil. 70. num. 43. lib. 1. & Gloſ ſ æ opinionem ſequuti fuere Imola, Corneus, Socinos, Alexander, Caballinus Antonius Rubeus, Gozadinus, Tiraquellus quamplurimos in id referens, Portius, Cephalus, Couarruuias, Acoſta, Rolandus, & Marçarius, quos in vnum congeſ ſit, & cum Gloſ ſa firmiter tenuit, tam in fideicommiſ ſo particulari facto familiæ, quàm in vniuerſali, Ludouicus Molina, de Hiſanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 20. Angelus, Imola, Alexander, Aretinus, Gozadinus, Corneus, Bertrandus, Socinus, Ruinus, Bolognetus, Decius, Durandus, Socinus iunior, Alciatus, Benint. Ferretus, Iaſon, Curtius iunior, Chaſ ſaneus, Fabius à Corombonus, Craueta, Marçarius, Caſtrenſis, Menchaca, Fulgoſius, Rubeus, Alexander, Pariſius, Hieronymus Gabriel, Capra, Laurentius Hircon. Thobias Nonius, Rota Bononien. Boërius, Matheſilan. Simon de Prætis, Cephalus pluribus in locis, quorum maiorem partem retulit, & ita conſtanter tenuit Iacobus Menochius, dict. conſil. 124. num. 81. per totum, lib. 2. cæteros verò commemorauit, & de magis communi, & veriori, & in praxi obſeruata opinione teſtimonium perhibuit Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſil. 70. num. 43. per totum, lib. 1. Zanchus, in §. cum ita, l. hæredes mei, ff. ad Trebel. 4. parte, num. 145. Riminaldus iunior in duobus locis antea relatis, & in conſil. 246. num. 29. lib. 2. & in conſil. 681. num. 33. lib. 6. & in conſil. 410. num. 37. lib. 3. Franciſcus Viuius, Menochius, pluribus aliis in locis, Tiberius Decianus, & alij ex ſuperioribus, quos refet, & ita ſecurè tenet Fabius Turretus, in conſil. 12. num. 6. & in conſil. 38. num. 1. & 2. vbi contrariam opinionem reprobat, & de communi, & recepta ſententia contra Baldum, quod in fideicommiſ ſis locum habeat repræ ſentatio, teſtatur. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, dicta quæ ſt. 11. & num. 54. vſque ad numerum 64. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, artic, 21. num. 11. per totum. qui etiam retulit aliquos ex prædictis. Et eſ ſe veriorem Gloſ ſ æ ſententiam dixit Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 2. num. 37. & ſequentibus, & num. 31. retulit pro ea Baldum, Decium, Alexandrum, Ruinum, Iaſonem, Curtium iuniorem, Aretinum, Antonium Rubeum, Gozadinum, Socinum, Corneum, Rolandum, Tiraquellum, Antonium Gabrielem, & Molinam. Ij omnes pro ſententia præfata Accurſij, ſolidiſ [*] ſima & concludentia fundamenta adducunt, ſed inter alia illa magis adſtringunt, nec in rei veritate reſponſum habent. In primis, quod in fideicommiſ ſo familiæ relicto, ſucceditur eodem ordine, quo ab inteſtato ſucceditur, l. vltima, C. de verborum ſignificatione. Sed in ſucceſ ſione ab inte ſtato, repræ ſentationi locus eſt, & cum patruis nepotes concurrunt: §. cum filius, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſt. defer. cum aliis vulgatis. Ergo id ipſum in fideicommiſ ſo familiæ relicto dicendum eſt; & conſequenter in eius ſucceſ ſione, vt proximiores hi admittentur: qui ab inteſtato admittuntur, vt tales. Ab inteſtato autem (vt ſupra dixi) filius ſubintrat in locum patris, ergo & in ea ſucceſ ſione debet intrare. Nec poteſt ad hoc fundamentum congruum aliquod reſponſum aſ ſignari, vt Ludouicus Molina, lib. 3. dict. cap. 7. num. 20. rectè animaduertit. Et in terminis noſtris, ſic argumentantur permulti Interpretes, quos Ioannes Vincentius Hondedeus dict. conſil. 70. num. 20. & 21. congeſ ſit. Secundò pro eadem ſententia facit; nam teſtator in dubio videtur ſuam diſpoſitionem cum iuris communis diſpoſitione conformare voluiſ ſe, vt vulgò circunfertur quotidie, ſuóſque deſcendentes eo iure, eoque ordine ad fideicommiſ ſum admittere, quo de iure in legali ſucceſ ſione admittuntur, vt etiam adnotarunt Authores quamplurimi, quos ipſe Hondedeus vbi ſuprà, num. 22. adduxit; & quòd ideò fideicommiſ ſum ſecundum naturam ſucceſ ſionis ab inteſtato regulatur, vt etiam idem relati probarunt, ſed in legali ſucceſ ſione repræ ſentatio locum habet (vt dictum eſt) ergo & in diſpoſitione teſtatoris debet locum habere. Tertiò & vltimò facit pro eadem parte coniectura l. cum auus, ff. de condit. & demonstrat. ex qua eadem affectio teſtatoris, quæ fuit erga filium ſuum, eadem extitiſ ſe creditur circa nepotem ex illo filio. Qua ſane ratione ad hanc rem in ſpecie vſus eſt Carolus Ruinus, in conſil. 79. num. 15. lib. 3. Rolandus, dict. conſil. 68. num. 50. lib. 1. Tiraquellus, de primogenitura, quæ ſt. 40. num. 91. Menochius, dict. conſ. 124. num. 83. lib. 2. latius Hondedeus dict. conſil. 70. num. 25. qui dicit, præ ſumendum non eſ ſe, teſtatorem minus dilexisse nepotes ex filio præmortuo, imò præ ſumitur illos magis dilexiſ ſe, cùm per nepotes, & pronepotes longiorem noſtri propagationem, & diuturnitatem videamus, ad quod tendit omnis noſtra intentio in concipiendo, & producendo liberos. Et quia magis memoria ani extenditur per nepotes, quam per filios, & ſic magis videtur ipſos, quam filios diligere. Vt concludunt Interpretes relati per Hondedeum dict. conſ. 70. num. 25. qui etiam ſubdit eleganter, quod ſi non eſ ſet dicendum, auum magis diligere nepotes, debet ſaltem præ ſumi æqualis affectio erga filios, & nepotes: vt conſiderant reſpondentes fundamento Baldi contrarium tenentis, Alexand. in conſil. 26. num. 5. col. 2. lib. 3. Gozadinus, in con ſil. 4. num. 13. & Benintend. deciſione 88. in fine. Vnde ſicut ſuccedunt de iure communi nepotes, & ſubintrant in locum patris, & cum patruis concurrunt, ita debent & in fideicommiſ ſi ſucceſ ſione ſuccedere. Verumenimverò, repræ ſentationi locum non[*] eſ ſe in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, nec filios intrare in locum patris, & quæ hactenus dicta ſunt de iure communi, procedere in ſucceſ ſione legali, non autem in diſpoſitione hominis; tenuit expreſsè Baldus, in eodem, §. in fideicommiſ ſo, & Baldum ſequuti ſunt permulti alij Interpretes, quos in vnum congeſ ſit Menochius, dict. conſil. 124. num. 80. lib. 2. nempe Corneus, Florianus, Angelus Aretinus, Alexander, Capra, Matheſilanus, Iaſon, Decius, Curtius iunior, Gratus, Crotus, Gozadinus, Bellonus, Veronenſis, Fabianus Patauinus, Guillelm. Benedict. & Bertrandus, quorum aliquos retulit quoque Antonius Gabriel, communium concluſionum lib. 4. tit. de fideicommiſ ſis, concluſion. 3. num. 2. idem Menoch. in conſ. 357. num. 20. lib. 4. Teber. Decian, ſibi contrarius, in conſ. 1. num. 362. lib. 1. & in conſ. 55. num. 10. lib. 3. dicens, hanc eſ ſe magis communem. Cumanus, Angelus, Aretin. Innocen. Nicol. de Matarelis, Iafon, Alexand. Cur. iunior. Florian. Dec. Capr. Rube. Alexand Iacob. de Put. Angel, de Periglis, Crotus, Ruinus, Pariſ. Bertrandus, Matheſilan. Guil. Bened. Gratus, Socinus ſenior, Gozadin. Corneus, Beroius, Alciatus, Socin. iunior, Marzar. Nat. Port. Imol. & Bolognet. quos vt ſequaces opinionis Bal. contra Gloſ ſam recenſuit Ioan. Vincentius Honded. in conſ. prædict. 70. num. 19. per totum, lib. 1. alios quoque, maximè Bellonium Nonium, Albanum, Portium pluribus in locis, Cel ſum, Zanchum, & alios retulit P. Anton. de Petr. de fideicommiſ ſis, dicta quæ ſt. 11. num. 15. & num. 52. & 53. retulit etiam alios M. Anton. Peregrin. de fideicommiſ ſis, dict. art. 21. n. 1. & tuetur hanc partem Angelus Matthæat. de legatis & fideicomm. lib. 2. cap. 6. Rationes autem, & fundamenta, quibus Bal[*] dus, & eius ſequaces excitantur, atque adducuntur præcipuè, ad id tendunt, atque redigi poſ ſunt in ſumma; Inprimis, quod maior eſt affectio teſtatoris erga proximiorem, atque ita erga filium, quam erga nepotem, & deinceps; & conſequenter, quod patruus debet omnino excludere nepotem, & quia ſola ipſa gradus proximitas conſideratur, quamuis in ſucceſ ſione legali aliter ſit, vt ſuprà vidimus. Quæ tamen rationes nec in propoſito concludunt, nec vere omnino ſunt. ratio namque illa affectionis, ſic perpenſa, contra Bald. potius, & ſequaces retorqueri poteſt, ſi ea in memoriam repetamus quæ de affectione aui circa nepotes, ſupra dicebamus. Vel ſaltem ita locum habet in filio ingrediente locum patris ſui, quam in filio metipſo, aut fratre defuncti. Quandoquidem (vt etiam ſuprà dicebam) teſtator diſponendo, ſecundum ius commune diſpoſuiſ ſe, atquè vocaſ ſe cenſetur. Quod ſaneius commune nullam adhibet differentiam inter patrem, & filium, ſui patris locum obtinentem; quod Menochius dict. conſil. 124. num. 83. ſingulariter, & vere animaduertit, & latius proſequitur Ioannes Vincentius Honded. dict. conſil. 70. ex num. 44. vſque ad numerum 52. ex quo Authore, & alia ratio eliditur, quod ſcilicet ſola gradus proximitas conſideretur in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, vtpote cum filius, qui locum patris ſui obtinet, in eodem dicatur eſ ſe gradu, & ſic gradus proximitas ex iuris communis diſpoſitione ei obeſ ſe non poſ ſit. Prætereà, quia vt Imola, in dict. §. in fideicommiſ ſo, cum indicio animaduertit. & Menochius dict. num. 83. ſequitur, non plus in caſu dict. §. in fideicommiſ ſo, conſideratur affectio teſtatoris, quam in caſu dict. §. cum ſilus, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſt. defer. cum vulgatis, & in caſu authent. ceſ ſante, C. de legitimis hæred. Sed ſolum inquit textus ille admittendos eſ ſe proximiores: quod intelligendum eſt vt diximus, ſecundum ordinem iuris, cum vocentur eo modo, quo ab inteſtato ſuccederent. Et ſequuntur multi Interpretes relati per Fabium Turretum, in conſ. 12. num. 7. & 8. Denique quia permultæ ex authoritatibus, atque allegationibus pro Bald. adductis, facile vitari poſ ſunt, vt Menoch. dict. conſ. 124. n. 82. cum iudicio animaduertit, idque efficit, atque oſtendit. Baldi etiam authoritas præcipua, & traditio ſu[*] perior, in d. §. in fideicommiſ ſo. ita (ac facile quidem euitatur) quod ipſemet Baldus alio in loco contrarium reſponderit, in conſil. 488. Caſus eſt talis, quidam Titius, verſiculo, ſed in contrarium facit, lib. 3. vbi Accurſij ſententiam probauit. Quod vel tantum ſuſ ſiceret, vt ea videretur in tuto manere, præualet enim eius opinio de iure reſpondendo, alij opinioni, quam in lecturis firmauit: Sicuti ſcribunt Socin. iunior, Rubeus, & Pariſ. quos Menoch d. num. 82. ad id præcitauit. In tuto etiam manebit, conciliando opiniones,[*] vt illas conciliant Corn. Iafon, Curtius iunior, & Alciatus, ſtatim commemorandi, ac tres caſus præcipuos diſtinguendo. Primus caſus eſt, quando fideicommiſ ſum fuit relictum ab aliquo aſcendente, vt putà auo, & proauo, & ſimili; & quidem hoc in caſu filium ingredi locum patris, atque ita eum repræ ſentare, vt concurrat cum patruo, fere omnes affirmant; nec vllus, exceptis Baldo, & Comenſi diſ ſentit. Eorum autem rationes, & argumenta ex dictis ſupra confutantur apertè. Secundus ca ſus eſt, quando agitur de fideicommiſ ſo relicto à tranſuerſali prioris gradus, vt putà à patruo, vel auunnculo, aut ſimili, in cuius ſucceſ ſione locus eſt repræ ſentationi in ſucceſ ſione ab inteſtato. Et hoc ſanè caſu admittitur ſimiliter in fideicommiſ ſi ſucceſ ſione repræ ſentatio. Tertius caſus eſt, quando ſcilicet agitur de fideicommiſ ſo relicto à patruo vel alio ſimili tranſuerſali, in cuius ſucceſ ſione ab inte ſtato non datur repræ ſentatio, & hoc ſane caſu nec in fideicommiſ ſo huius tranſuerſalis locus eſt repræ ſentatione. Hanc diſtinctionem probarunt Corneus, in l. vltima, num. 9. C. de verborum ſignificatione, Iafon, in l. 2. num. 4. C. de ſucceſ ſorio edicto. Et ibidem Curtius iunior, num. 9. Andreas Alciatus, in dict. §. in fideicommiſ ſo, num. 11. verſiculo, ego à ſententia. Couar. Nonius, Dec. Anton. Gabriel, Pariſ Decianus, Alciatus, Rubeus, & alij, quos retulerunt, & ita obſeruarunt Antonius The ſaurus, deciſione 65. num. 1. & 2. Menochius, qui prædictorum omnium caſuum concludentem rationem adducit, lib. 4. præ ſumptione 65. ex num. 14. vſque ad numerum 33. & dict. conſil. 124. num. 84. lib. 2. & dict. conſil. 357. num. 22. lib. 4. Michaël Graſ ſus, receptar. ſententiar. §. fideicommiſ ſum, quæ ſt 11. num. 3. & 4. vbi retulit permultos Authores ſic diſtinguentes, & num. 2. recte inquit poſt Mo lineum, quod in terminis in quibus Gloſ ſa loquitur, nullum Authorem inuenit nominatim eam reprobantem, niſi Baldum ibi. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. num. 54. & num. 43. Peregrinus, dict. artic. 21. num. 7. & 8. Humada, in l. 2. tit. 15. part. 2. gloſ. 17. num. 8. in, princip. Couar. practicarum dict. cap. 38. num. 4. Octauianus Cacheranus, in conſil. 72. num. 29. Iacobus Cancerius, variarum reſolutionum, cap. 5. num. 45. verſiculo, veritas eſt. Fabius Turretus, dict. conſil. 12. num. 10. & 11. lib. 1. Ioannes Vincen tius Honded. in conſil. 70. num. 25. & ſequentibus, & magis expreſ ſe, num. 73. lib. 1. Antonius Pichardus, ad titulum Inſtitut. de hæred, quæ ab inteſtato defer. de repræ ſentatione, §. 3. num. 48. & 49. fol. 1261. Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ 93. ſubdit[*] eleganter Menochius, dict. præ ſumptione 93. num 19. & 32. prædictos duos caſus primos, in quibus repræ ſentatio conceditur locum habere multos magis, quando concurrit aliqua coniectura, qua te ſtator ſignificauit, velle filium repræ ſentare perſonam. patris ſui. Sic & ab eis contrariis coniecturis recedi, ſi ex eis colligi valeat, teſtatorem noluiſ ſe filium patrem repræ ſentare, atque eius locum ingredi: ſic etiam, & tertio caſu recedi à reſolutione ſuperiori, quando extat aliqua coniectura, quæ oſtendit teſtatorem voluiſ ſe, filium repræ ſentare debere patris perſonam. Quæ reſolutio mirè conuenit dicendis infrà obſeruatione penultima, & vltima. Et comprobatur teſtimoniis multorum Authorum, quos ipſe Menochius commemorauit ibidẽ . Atque ex ipſa plane ſequitur, atque deducitur ſingularis obſeruatio ad conſirmandã , & iuſtificandam d. l. Tau. 40. conſtitutionem. Nam ſi in materia fideicommiſ ſaria atque in fideicommiſ ſi cuiuſlibet ſucceſ ſione, etiã inter tranſuerſales, quãdo extat aliqua coniectura, quæ oſtendit teſtatorem voluiſ ſe, filium repræ ſentare perſonam patris, repræ ſentatio extenditur vltra terminos iuris communis, & ſucceſ ſionis ab inteſtato, & ſic vltra filios fratrum, vt Interpretes relati per Menoch. d. num. 32. ac ipſe cum eis obſeniant; quantò magis in Hiſpanorum primogeniis atque in maioratibus noſtris attenta eorum conſuetudine, & natura ſuccedendi, item præ ſumpta inſtitutoris voluntate, de qua poſt Didacum Couar. & Ludou. Molin. sæpè meminimus: vltra filios fratrum, atque terminos iuris communis, potuit, & in infinitum inter tranſuerſales quoque repræ ſentatio introduci. Similiter etiam, ſi in terminis iuris communis, & ſucceſ ſionis ab inteſtato, repræ ſentatio inter deſcendentes in infinitum, & inter tranſuerſales inter fratres, fratrumque filios inducta, ex præ ſumpta teſtatoris voluntate in fideicommiſ ſis ceſ ſare poteſt, ac etiam multo magis habere locum, quando concurrunt aliquæ coniecturæ, quibus oſtenditur teſtatorem voluiſ ſe, quod filius repræ ſenter perſonam patris: vt idem Menochius, dict. præ ſumptione 95. num. 19. & in conſil. 215. num. 339. poſt Ruinum ſcripſit. Rectiſ ſimè quoque dict. Tauri l. 40. introduxit repræ ſentationem inter deſcendentes, & tranſ uerſales ibi inductam, ex contraria inſtitutoris maioratus voluntate ceſ ſare, vt infra dicetur. His adiiciendum erit, veriſ ſimam eſ ſe Lndouici[*] Molinæ, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 7. num. 20. traditionem illam, ſcilicèt in fideicommiſ ſis familiæ, vel aliis ſub nomine collectiuo relictis, in quibus iure maioratus ſuccedendum eſt, non eſ ſe admittendam repræ ſentationem eo ordine, quo in d. l. 40. Taur. primogeniorum ſucceſ ſione diſpoſitum eſt, vt ſcilicèt inter tranſuerſales quoſcunque vſque infinitum repræ ſentatio procedat. Quod probatur ex verbis eiuſdem legis Taur. ibi: en ſucceſ ſion dal mayorazgo. Ex quibus verbis deprehenditur, quod ad hoc, vt habeat locum repræ ſentatio cum qualitatibus in ea lege contentis, prius conſiderandum eſt, an de ſucceſ ſione maioratus tractetur. Si igitur de maioratus ſucceſ ſione non agatur, ſed de fideicommiſ ſo familiæ relicto, in quo iure maioratus ſuccedendum non ſit, id ſane obſeruabitur, quod iure communi attento, ſuprà obſeruandum diximus, nec ex deciſ. d. l. 40. Maur. aliquid innouatum cenſebitur. Et ideo non vnus dumtaxat, ac ſicut in primogeniis ex ſui natura, ſed plures, & nepotes cum patruo ſimul ad ſuccedendum concurrent, vt etiam remanet reſolutum, nec ipſe Molina expreſ ſit. Sic etiam tenuit Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictam deciſionem Gam. 93. verſic. prima concluſio, fol. 47. vbi dixit, quod in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi temporalis, in quo poſt mortem nominatorum vocantur proximiores, & ſic plures poſ ſunt ſuccedere, admittatur ea repræ ſentatio, quæ admittitur in ſucceſ ſionibus ab inteſtato, ſcilicet in linea deſcendentium abſque diſtinctio. ne, & in linea tranſuerſalium vſque ad fratres, & filios fratrum. Sed ſi vnus dumtaxat poteſt ac debet ſuccedere, quod præfertur proximior. Cæterum ſi fideicommiſ ſi nomine, bona vnita, & [*] perpetuo vinculo coalligata, atque cum clauſulis prohibitionis, alienationis, & perpetuitatis relinquerentur, & vnus dumtaxat ad ſucceſ ſionem admitteretur, ita vt iure maioratus inſtitutio fieret, atque ſucceſ ſio futura eſ ſet, tunc equidem obtineret in eo fideicommiſ ſo deciſio d. l. 40. Taur. & conſequenter perpetua repræ ſentatio in illo admittenda eſ ſe, tam in deſcendentium, quam in trã ſuerſalium ſucceſ ſione, ita vt nepos ex primogenito admittendus eſ ſet, ac ipſe ſolus excluſis aliis ſuccederet non ſicut de iure communi, quo nepos & patruus ſimul concurrebat, vt vidimus ſuprà, cum ſucceſ ſio maioratus ſui natura vni dumtaxat deferatur, nec pluribus poſ ſit competere. Quod certiſ ſimum eſt, & ita agnouit Auend. dict. gloſ. 2. n. 40. Humada, in l. 2. tit. 15. part 2. gloſ. 17. num. 8. Sarmientus, in dict. §. in fideicommiſ ſo, num. 17. & ſic accipiendus eſt Molina loco ſupra citato. Loquitur enim ipſe, quando ſimplex fuit fideicommiſ ſum, nec fideicommiſ ſi nomine ſic coalligata, & vnita, atque adiectis vinculis, & prohibitionibus fuere bona relicta. Sic etiam accipiendæ ſunt concluſiones illæ, quas Blazius Flor. Diaz de Mena, in additionibus ad dictam deciſionem Gamæ 93. ex verſiculo, prima concluſio, vſque ad verſiculum, quinta concluſio, confecit. Et hæc reſolutio confirmari poterit ex his, quæ in vinculis, & anniuerſariis perpetuis infrà dicenda ſunt obſeruationibus ſequent. Deinde conſtituendum erit, atque ſub hac ea[*] dem decima obſeruatione principali obſeruandum, quod ex his, quæ hactenus diximus numeris præcedentibus ſuper contrarierate Gloſ ſ ę, & Baldi, petenda etiam, atque deducenda eſt reſolutio alterius quæ ſtionis, vtrùm ſcilicèt in feudis habeat locum repræ ſentatio? Nam ſi repræ ſentatio locum habet, etiam in ſucceſ ſione pendente ab hominis diſpoſitione, vt cum Accur. & ſequacibus, contra Bal. & ſequaces defendimus: planum equidem erit, in feudis quoque atque indiſtinctè repræ ſentationẽ locum habere. Si verò dumtaxat habet locum reprę ſentatio in ſucceſ ſione ab inteſtato, quæ verè hæreditaria eſt, non verò in ſucceſ ſione ex hominis diſpoſitione proueniente, vt Bal. & ſequaces affirmant, planum etiam videbitur in feudi ſucceſ ſione hæreditaria, ſiue quæ ab inteſtato, iure hæreditatio deferatur, locum eſ ſe repræ ſentationi; in ſucceſ ſione vero feudi ex pacto, & prouidentia acquiſiti, repræ ſen tationem non admittendam. Et ita huiuſce quæ ſtionis reſolutionem, ex alterius vera reſolutione, ſcilicet Gloſ ſ. & Bald. mentiuntur atque diffiniunt fere omnes, qui articulum hunc ſucceſ ſionis feudi attingunt, atque poſt alios expreſ ſim Menoc. in conſ. 200. n. 56. in fin. & n. 57. 58. & 59. lib. 2. Aluar. Valaſcus, de iure emphyteutico, quæ ſt. num. 1. & num. 7. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 17. num. 28. & 29. Craueta etiam, Cephalus, & Burſatus, ac eos referens Petrus Antonius de Petra de fideicommiſ ſis quæst. 11. ex num. 144. vſque ad num. 152. qui dicunt, in materia ſucceſ ſionis feudi idem dicendum, quod in materia fideicommiſ ſi, quia æquiparantur in hoc. Natta etiam, in conſil. 217. à ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, & doctrina Bal. in d. §. in fideicommiſ ſo. regulandam præfati dubij reſolutionem exiſtimauit; & ideo deceptus eſt, prout Hippol. Rimin. in conſ. 410. n. 17. & tribus ſeq. & n. 28. cum pluribus ſeq. latius, atque eruditè (vt adſolet) oſtendit. Ad rem itaque magis accedendo, inprimis conſti[*] tuendum erit, quod in feudorum materia licet regula ſit, quod deuoluantur in proximiores, c. 1. in fin. ibi: Et hoc est quod dicitur ad proximiores pertinere, in titulo de natura ſucceſ ſio. feud. per quem ex communi ſententia ſic firmauit Tiber. Decian, in conſ. 55. n. 49. lib. 3. attamen, & in feudis filius intrat in locũ [*] patris, & ſuccedit, vti ſucceſ ſiſ ſet pater, eſt enim receptum, vt in illis locum habeat repræ ſentatio: c. 1. §. his verò deficientibus, in tit. de gradibus ſucceſ ſion. in feudis, Gloſ. in d.c. 1. de natura ſucceſ ſionis feudi, & ibi Bald. & alij, & in c. 1. in princip. vbi etiam Bal. & Aluarot. qui dicit hoc eſ ſe indubitatum apud omnes per illum textum, de ſucceſ ſione feudi. Et cum pluribus Authoribus ſic reſoluunt Tiber. Dec. d. conſ. 55. n. 50. lib. 3. Didac. Couar. pract. c. 38. n. 13. Tiraquel. de primogenitura, q. 40. n. 20. Aluarus Valaſ cus, dicta quæ ſt. 50. num. 1. vbi ſubdit, id intelligendum in ſucceſ ſione deſcendentium, nepos enim ſuccedit in locum patris, & eum repræ ſentat, tam ſi ſit ſolus, quam ad concurrendum cum patruo filio vaſ ſalli defuncti. Idque probat ex generalitate textus, in cap. 1. circa principium, de ſucceſ ſione feudi, dum vocat ad feudum filios, & nepotes in locum patris ſui, ibi: Succedunt filij æqualiter, vel nepotes ex filio loco ſui patris: & latius id fundat, atque eo ca ſu ſuccedunt nepotes cum patruo in ſtirpes, & non in capita. Deinde Valaſcus ipſe n. 3. notauit ſimili[*] ter, quod in ſucceſ ſione etiam tranſuerſalium, filij fratris præmortui repræ ſentant patruum ſuum, & ſuccedunt ſimul cum patruo in feudo fratris, qui ſine liberis deceſ ſit, vt notant multi Authores ibi relati. Auend. etiam, gloſ. 2. d. l. 40. Tau. n. 45. & eſt ca ſus clarus, in cap. 1. incipit Per ſucceſ ſionem, in titulo de ſucceſ ſione fratrum, vel de grad. ſuccedent. in feud. §. 1. ibi: His verò deficientibus, vocantur primo fratres, cum fratrum præmortuorum filiis. Denique eodem n. 3. [*] in fin. recte dixit, & alios Authores ſic tenentes retulit Valaſc. quod repræ ſentationis ius eſt in linea recta deſcendentium in infinitum in feudis, ſicut in allodialibus; in collateralibus vero vſque ad filios fratrum incluſiue; poſt fratrum autem filios non repræ ſentat filius perſonam patris in feudis, ſicut nec in allodialibus bonis, vt etiam Couar. ibi relatus ob ſeruat. Secundo deinne , atque in eodem articulo conſti[*] tuendum eſt, in feudo hæreditario tradidiſ ſe vnanimiter omnes Interpretes, cum eſ ſe repræ ſentationi, & filium intra locum patris, nec aliquem in hoc hactenus diſ ſentire, prout ſcripſit poſt Angel. Alex. Corn. & Curt. iuniorem, Menoch. in conſ. 200. nu. 54. & 64. lib. 2. & in conſil. 489. num. 20. & 21. lib. 5. & præ ſumpt. 95. n. 41. lib. 4. Hippolit. Riminald. in conſil. 410. ex num. 15. & 16. lib. 4. Roland. in con ſil. vltimo, num. 15. & pluribus ſequent. volum. 1. & in conſil. 68. ex num. 28. eodem volumine. Franciſ cus Burſatus, in conſil. 1. num. 24. volumine 1. Ioannes Cephalus, in conſil. 313. num. 20. cum ſequentib. lib. 3. & in conſ. 124. num. 40. & pluribus ſequentibus, lib. 2. Tiberius Decianus, in conſil. 3. ex num. 152. lib. 4. Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, dict. quæ ſt. 50. num. 4. Valaſquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 2. num. 45. & 46. Peregrinus, Molina, Couar. Petra, Cald. Pereira, Matiençus, Pater Molina, & alij. quos infrà commemorabo. Et quidem hic caſus definitur, atque comprobatur ex his, quæ numeris præcedentibus remanent re ſoluta, & ſcripta, cum idem iudicemus de feudo hę reditario, quod de aliis bonis hæreditariis, & liberis, ſiue de hæreditariis ſucceſ ſionibus, in quibus repræ ſentatio admittitur regulariter, vt Menochius, dict. præ ſumpt. 95. n. 41. Aluarus Valaſcus, dict. q. 50. num. 4. & Auendañus, num. 46. gloſ ſa 2. rectè perpendunt. Dicitur autem feudum hæreditarium illud, quod[*] ſcilicet, obtineri non poteſt niſi ab eo, qui ſit hæ res, vt Valaſcus, dict. num. 4. Affirmat. Et quod conceſ ſum eſt pro ſe & hæredibus, vt per Iſerniam, Bal. Alexan. Decium, Pariſium, Gozadin. Romanum. Iaſonem, Curtium iuniorem, & alios, quos citat, & quando feudum dicatur hæreditarium, & an in dubio hæreditarium præ ſumatur, vel ex pacto, & prouidentia, latius, atque eruditè explicat Tiberius Decian, in conſ. 24. ex num. 64. vſque ad numerum 71. lib. 1. & in conſil. 9. num. 5. lib. 2. & in conſil. 3. ex num. 152. vſque ad numerum 155. & num. 169. vſque ad numerum 189. lib. 4. vbi inuenies maximam contradictionem in hoc vltimo puncto. Nam in dubio feudum cenſendum eſ ſe potius hæreditarium, quam ex pacto, tenuerunt permulti, quos ipſe Decian, dict conſil. 24. num. 70. volum. 1. retulit, & huic patri acceſ ſit Didacus Couar. practicarum, dict. cap. 39. num. 13. Aluarus Valaſcus, dict. quæ ſt. 50. num. 4. in fine, qui ſecundum frequentiorem ſententiam firmat, etiam in caſu dubio feudum hæreditarium cenſeri, & pro ſucceſ ſoribus, & hæredibus datum, & ideo probabilius eſ ſe, tunc etiam eſ ſe locum repræ ſentationi. E contra tamen, quod in dubio interpretatio capienda ſit, vt ex pacto, & prouidentia cenſeatur potius, quàm hæreditarium: renuerunt permulti alij, quos citarunt Tiraq. de primogenitura, quæ ſt. 35. num. 11. Tiberius Decian, dict. conſ. 3. num. 169. cum ſequentib. lib. 4. vbi in hanc partem magis videtur animum ſuum inclinate, & eſ ſe veriorem dixit Matien. in l. 5. tit. 7. gloſ ſa 5. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Sed quod attinet ad effectum repræ ſentationis, inueſtigatio hæc & differentia, ideo modicæ vtilitatis viſa eſt, quod in vtraque admittendam eſ ſe repræ ſentationem defendemus ſtatim. Ex pacto autem, & prouidentia, ſiue familiare, non verò hæreditarium feudum dicitur, quando alicui conceditur pro ſe, & ſuis liberis, & deſcendentibus, vel proximioribus de familia, nec fit aliqua mentio hæredum, vt ex ſuperioribus Authoribus colligitur, & per Pinellum, 3. par. 1. l.C. de bonis mater. n. 84. Roland. in conſ. 55. 9. lib. 3. & poſt alios, Hippol. Riminal. in con. 410. num. 17. lib. 4. In huiuſmodi autem feudo ex pacto, & prouiden[*] tia, quem repræ ſentatio non detur, conſtanter defendit Natta, in conſ. 127. cum tribus ſeq. quo in loco, & in conſ. 679. eum retulerunt Riminaldus, & Petra, infrà referendi. Audacitérque affirmat, memoratam concluſionem de repræ ſentatione in feudo admittenda, procedere dumtaxat in feudo hæreditario; nõ verò in feudo ex pacto, & prouidentia concedentis. Et eſ ſe communem opinionem dixit Menoch. lib. 4. dict. præ ſumpt. 95. n. 42. & in aliis locis ibi relatis. Probauit autem reſtrictionem, ſiue opinionem iſtam[*] Natta, in primis ex doctrina Bal. in dict. §. in fideicommiſ ſo, l. cum ita, ff. de legatis ſecundo, de qua plenè actum fuit num. præcedent. quod ſcilicet nepos non iugrediatur in locum patris in diſpoſitione hominis, & ſic quod in fideicommiſ ſo repræ ſentationi locus non ſit; quę tamen quam falſa ſit, atque communiter reprobata, ex dictis etiam ſuprà, pluſquam manifeſtè deducitur, & in terminis, vt Nattæ reſponderet. ſic obſeruauit Hippol Rimin. d. conſ. 410. n. 37. lib. 4. Secundò mouetur Natta per Alexandrum, in conſ. 204. Conſideratis verbis, colum. 2. lib. 2. quem etiam retulit, ac etiam in conſ. 129. lib. 5. Auendañ. gloſ ſ. 2. dict. l. 40. Tauri, n. 47. & dict. conſilij Alexand. 129. mentionem etiam fecit Riminaldus ipſe, ibidem n. 40. atque ex n. 38. vſque ad n. 44. eleganter atque erudite Alexand. ſatisfacit, ſic vt in contrarium expendi non debeat, nec ipſius authoritas aliquid vrgeat. Tertiò corroborat opinionem præfatam Natta, argumento ſumpto ab operis libertorum ad feuda, vt latius recenſet Riminal. idem, eodem conſ. 410. nu. 23. & 24. & numeris ſequentibus, huic fundamento reſpondet adeò concludenter, vt nihil vltrà adiicere, neceſ ſe ſit Poſtremò ponderat Natta ipſe, vigere contra nepotem doctrinam Bart. in authent. poſt fratres, C. de legitimis hæredibus. vbi loquens in feudo Regni Apulliæ, Bartolus dicit, quod cum non habeatur iure ſucceſ ſionis, ſed ex donatione Dominica, nepos non aſ ſumit locum patris: ſic enim Barrol. ſentit apertè, quod in feudo quod debetur ex prouidentia concedentis, nepos non ingrediatur paternum gradum. Sed & Bart. traditioni illi, ſatisfacit erudite Riminal. ipſe, eodem conſ. 410. n. 49. 50. & 51. & n. 52. dicit, nec eum etiam turbare Butrij conſ. 47. de quo Natta non meminit, & idem Riminald. n. 27. ponderauit, & errore manifeſto Butrium lapſum, dict. n. 52. demonſtrat apertè. Vides ego Nattam nihil firmum aut validum pro ſe adduxiſ ſe, omnibus potius, quæ pro ſe ponderauit, Riminal. reſpondiſ ſe, vt ibidem inuenies, ne ab alio, & ſic erudito admodum Viro plena manu adnotatum, atque ſcriptum tranſcribamus (quod maximum vitium eſt.) Cumani autem, Rubei, Curt. Couar. & aliorum[*] authoritas, quos Valaſcus, dict. q. 50. n. 5. & Auendañ dicta gloſ ſ. 2. l. 40. Maur. num. 47. retulerunt, turbare quoque nullum debet, vtpote cum ex his, quæ in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, ſuprà diximus, atque ex his, quæ Rimin. ipſe, dicto in loco annotauit, eorum obſeruationes conuincãtur , atque deſ truantur aperte, quamuis ipſe horum Authorum mentionem non fecerit. Auendañus etiam, Curtij, & Couar. non meminit. Idcirco diſtinguendum non[*] eſ ſe, an feudum hæreditarium ſit, ſiue ex pacto, & prouidentia concedentis procedat, ſed quod indi ſtinctè in feudo etiam ſi iure hæreditario non deferatur, repræ ſentatio ſemper admittenda ſit, validiſ ſime, & conſtantiſ ſimè tuetur Hippol. Riminald. dict. con. 410. ex n. 28. cum multis ſeq. lib. 4. & n. 44. 45. & 48. Iſern. Ioan. Ant. de Ferrariis, Aretin. Bal. Curt. iunior. & plures alios, quibus ſe ſubſcripſit Ioan. de Lignano retulit. In eodem quoque placito firmiter fuerunt, & etiam in feudo familiari, atque ex pacto, & prouidentia repræ ſentationem admitti tenuerũt Aluar. Valaſ. de iure emphyt. dict. q. 50. n. 4. verſ. verũ hi Patres. Et ex pluribus probauit Iaſ. in l. ſi autæ, n. 5. C. de ſucceſ ſorio edict. Afflict. Tiraquel. Grammaticus, & Acoſta; cum quibus Ludouic. Molin. de Hiſanor. primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 47. dicens, iure ſingulari in feudo repræ ſentationem ſemper admitti, etiam ſi iure hæreditario non deferatur, & improbans Antonium de Roſellis, de ſucceſ ſionibus ab inte ſtato, nu. 118. contrarium tenentem. Id ipſum pro barunt etiam Franciſcus Burſatus, in conſil. 1. num. 24. lib. 1. Ioannes Cephalus, in conſil. 313. num. 20. & num. 25. cum ſequentibus, lib. 3. Pancirolus, in conſil. 200. num. 6. Tiberius Decianus, in conſil. 55. ex num. 44. atque ex num. 49. lib. 3. & alij permulti, quos commemorauit Menochius, in conſil. 200. num. 64. & in conſil. 498. num. 21. lib. 5. vt ipſe refert præ ſumptione 95. num. 45. lib. 4. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. ex num. 144. vſque ad numerum 152. fol. 258. Hieronymus Gabriel, in conſil. 86. columna 2. eruditè Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, artic. 21. num. 13. 14. & 15. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 17. num. 28. Ioannes Matiençus, in l. 5. tit. 7. gloſ ſa 5. num. 3. lib. 5. numæ collectionis Regiæ, Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 2. num. 49. Antonius Pichardus, ad titulum Inſtitut. de hæred, quæ ab inteſt. defer, de repræ ſentatione, §. 2. num. 27. fol. 1245. Sfortia Oddi, in conſil. 39. num. 39. lib. 1. Borgninus Caualcanus, deciſione 21. num. 70. 72. & 73. part. 3. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſput. 626. num. 3. fol. 389. Et pro hac parte validiſ ſima fundamenta, atque[*] ex eiſdem Authoribus deducta, poſ ſent expendi; ſed aliis conſultò omiſ ſis, illa concludenter ad ſtringunt: In primis, quod feuda licèt quandoque hæreditaria non ſint, attamen admodum hæreditariorum, & legitimarum ſucceſ ſionum deferuntur, cap. 1. §. his vero de ſucceſ ſ. fratrat. & grad. ſucceſ ſion. Proinde licèt feudum hæreditarium non ſit, nihilominus repræ ſentatio admitti debet, ac ſi iure hæreditario ſuccederetur. Et ita pro ratione præfata re ſolutionis conſiderauit Aluarus Valaſcus, dict. q. 50. num. 4. & repetit num. 7. Addiderim ego, abſolutum non eſ ſe, nec ſatis certum, in his dumtaxat repræ ſentationem admitti, quæ iure hæreditario deferuntur: cum etiam in his, quæ non eo iure deferuntur, repræ ſentatio quandoque admittatur, vt ſ æpe ſuprà hoc eodem tractatu contendi; idcirco ex eo capite non debuiſ ſe in quocunque feudo excludi: maximè cum in feudis iuri ſingulari id fuerit admiſ ſum, vt Molin. lib. 3. de Hispan. primog. d.c. 6.b n. 47. probauit. Deinde & ſecundo pro eadem ſententia illud concludit, quod textus, in d.c. 1. §. 1. de ſucceſ ſion. frat. & in cap. 1. de ſucceſ ſione feudi, generaliter loquuntur de feudo, ad quod moriente vaſ ſallo admittuntur filij, vel nepotes ex filio loco ſui patris, & in defectum filiorum, & deſcendentium vocantur fratres cum fratrum præmortuorum filiis, nec diſtiuguunt ea iura inter feudum hæreditarium, aut ex pacto, & prouidentia concedentis, & ſic generaliter veniunt intelligenda, vt Hippolytus Riminald. dict. conſ. 410. n. 29. ſingulariter probat & n. 47. aliud, ac etiam concludens fundamentum adducit ad fauorem nepotis, videlicèt quod feuda regulantur, ac deciduntur ſecundum ius commune, ſi non reperitur aliud in cõ trarium deciſum in ipſis feudis, vt eſt textus expreſ ſus, & ibi Glo. Iaco. de Belui. Bald. Aluarot. & omnes, in c. 1. de feudi cognitione. Sed non reperitur expreſ sè deciſum in feudis magis ex pacto, quam hæreditariis, quod patruus excludat nepotem; imò præfata iura ſimpliciter, & indiſtinctè nepotem cum patruo admittunt: ergo debet hic caſus decidi ſecundum ius commune, quod pariter admittit nepotes cum patruo. Tertio, & vltimo atque in eodem feudi articulo[*] conſtituendum eſt, ſuperius dicta, atque in omni feudo abſque reſtrictione accepta, procedere etiam, atque locum habere in feudis, in quibus primogenituræ aut maioratus iure ſucceditur, in eis namque, & repræ ſentationi locus erit (vt remanet dictum) & nepos patruo debet præferri: vt probat text. in c. 1. vbi Gloſ ſa, verbo, ſolus, de natura ſucceſ ſion. feudi, & ibi Bald. & alij; textus etiam in c. 1. in princip. & ibi Bal. & Aluarot qui hoc dicit eſ ſe indubitatum ſecundum omnes, per illum tex. de ſucceſ ſione feudi: & cum Baldo, Bertrando, Abbate, Iaſon. Rolando, Lecirier, & Tiraquello, ſic reſoluit Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, dict. quæ ſt. 50. num. 7. & cum Molina, Couar. Tiraquello, & Acoſta, Velaſquez Auendañus, dict. gloſ ſa 2. l. 40. Tauri, num. 50. & reddit rationem, num. 51. & 52. Idcirco ſi feudum iure maioratus relictum fuerit, ac[*] cum clauſulis ordinariis, quæ in maioratuum in ſtitutione adiici ſolent, tunc proculdubio omnia in feudi ſucceſ ſione obſeruari debebunt, quæ in maioratus ſucceſ ſione obſeruantur, vt Auendañus ipſe, dict. n. 52. rectè probauit, & Ludouicum Molinã retulit tribus in locis. Sed & alio loco expreſ ſim magis, & magis in propoſito noſtro dixit, lib. inquam. 3. de Hispan. primogen. cap. 7. num. 19. quò loci obſeruauit, quod repræ ſentatio iuxta formam l. 40. Taur. admittenda eſt in feudo iure maioratus relicto. Quod certum equidem eſt, & confirmatur ex his, quæ in emphyteuſi, iure patronatus, & anniuerſario iure maioratus relictis, Author ipſe annotauit ibidem. Et tunc equidem iuxta naturam maioratus, excluſiua aliorum erit neptis admiſ ſio, atque repræ ſentatio, ſicut cæteros omnes excludet, cum ipſe, ac vnus tantum iuxta naturam primogeniorum ſuccedere debeat, vt compertum eſt. Et hactenus de feudi ſucceſ ſione. Nunc verò de Emphyteuſi agendum eſt, & quidem ſicut in feudo, ita quoque in emphyteuſi an[*] habeat locum repræ ſentatio, dubia & anceps eſt apud Interpretes noſtros indagatio, & reſolutio. Quidam namque negant, repræ ſentationi locum eſ ſe, quidam vero affirmãt , alij denique diſtinguunt, an emphyteuſis hæreditaria ſit, an non hæreditaria, ſed potius iure ſanguinis deferenda: vt primo caſu repræ ſentatio admittenda ſit, ſecundo verò deneganda; prout hæc omnia ex Authoribus ſtatim commemorandis colliguntur. Sed quò abſoluta, & dilucida, atque diſtincta eorum explicatio tradatur, ſequentia erunt con ſtituenda, atque in primis obſeruandum eſt, quod ſi quis recipiat emphyteuſim pro ſe & hæredibus,[*] hæc emphyteuſis dicitur mere hæreditaria, & ideo ad quemcunque hæredem extraneum inſtitutum tranſire poteſt: Ita ſanè Calderinus, in conſil. 6. tit. de locato. Alexander, in l. quod dicitur, cum. 125. de verbor. obligat. & in conſ. 129. num. 2. lib. 9. & Socinius iunior, in conſ. 58. n. 8. lib. 2. Iacobus Menochius, in conſ. 200. nu. 50. lib. 5. qui recte dixit, quod hæc emphyteuſis regulatur ſecundum naturam aliarum rerum hæreditariarum. Supponamus ergo. quod emphyteuſis acquiſitor decedat inteſtatus relicto Caio[*] filio, relicto etiam Mæuio nepote ex Titio filio præ defuncto: Et hoc ſanè caſu Mæuius iſte nepos concurrit cum eius patruo, & ſic per repræ ſentationem admittitur. Ratio eſt manifeſta, quia hæc emphyteuſis regulatur ſecundum alias res hæreditarias, in quibus dum ab inteſtato ſucceditur, filius ingreditur locum patris, §. cum filius, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſt. defer. & in hoc in caſu recte loquitur Angel. in l. Gallus, §. quidem, col. 2. verſic. tertia concl. Alexander, in conſil. 129. num. 6. verſic. non enim obſtat, lib. 5. & in conſil. 26. num. 9. lib. 3. Corneus, in conſ. 24. in fin. & in conſ. 131. col. 2. lib. 2. Curt. iun. Crau. & alij. cum quibus erutè, & ſic diſtinctè explicans, obſeruauit Menoch. dict conſ. 200. nu. 53. & 54. eodem etiam caſu rectè ſe habuerunt in hoc articulo, quicunque hactenus ſcribentes Interpretes, qui quotieſcunque emphyteuſis eſt ſecularis, & priuata, atque hæreditaria, vt accepta pro ſe & hæ redibus, vel pro filiis tanquam hæredibus, repræ ſentationem admittendam aſ ſeuerarunt, & nepotem cum patruo concurrere expreſ ſerunt. Quorum numero fuerunt Angelus ipſe, Alexander, Curtius iunior, Craueta, Ruinus, cum quibus idem Menochius, præcitato conſil. 200. num. 49. lib. 2. & præ ſumptione 95. num. 41. lib. 4. Alexand. Bened. de Benedict. Iaſon, Corneus, Galiaula, Acoſta, Couarru. & poſt alios Tiraquellus, quos retulit, & cum emphyteuſis eſt hæreditaria, & à perſona priuata pro ſe & hæredibus, aut pro filiis tanquam hæredibus accepta: conſtanter tuetur Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, dict. quæ ſt. 50. num. 5. per totum, Tiberius Decianus, in conſil. 55. num. 50. lib. 3. & in conſil. 28. num. 36. lib. 1. Rolandus, in conſil. 68. num. 36. lib. 1. Angelus, Alexander, Corneus, Iaſon, Gozadinus, Ruinus, Tiraquellus, & Couarru. cum quibus Hieronymus Gabriel, in conſil. 86. per totum, lib. 1. qui num. 5. & 6. de communi teſtatur. Ioannes Vincentius Hondedeus conſil. 70. num. 67. lib. 1. Antonius Gabriel, commun. concluſ. lib. 4. titul. de ſucceſ ſionibus ab inteſtato, concluſione prima, num. 32. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 17. num. 6. & 11. & 28. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. num. 144. Peregrinus, eodem tractatu, artic. 21. num. 15. & cum Angelo, Alexandro, Corneo, Tiraquello, Aluaro Valaſco, Portio, Gozadino, Galiaula, Rubeo, & Couarru. Velazquez Auendañus, gloſ ſa 2. dict. l. 40. Tauri, num. 53. & 54. Matiençus, in l. 5. titul. 7. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, gloſ ſa 5. num. 4. Borgninus Caualcanus, deciſione 21. num. 70. & ſequentibus, parte 3. Sfortia Oddi, in conſil. 39. num. 39. lib. 1. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 410. num. 25. & 41. lib. 4. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputatione 633. & cum Molina, Couarruu. & [*] Aluaro Valaſco, ſic quoque reſoluit Antonius Pichardus, ad titul. Inſtitut. de hæred, quæ ab intest. defer. de repræ ſentatione, §. 2. num. 25. fol. 1245. & cùm emphyteuſis eſt hæreditaria (vt dixi) hoc eſt alicui & hæredibus ſuis conceſ ſa, idem quoque ius obſeruatur, cum ab Eccleſia conceſ ſa fuerit; nec aliqua conſtituitur differentia inter priuatum & Eccleſiam; & ſic nepos ex filio præmortuo cum patruo ſuccedit. In quo nullus. hactenus dubitationem proponit, ſed communis eſt omnium Interpretum ſententia, vt Matiençus, dict. num. 5. in fine, cum Tiraquello, & Couarru. & Auendañus, dict. gloſ ſ. 2. num. 58. cum eiſdem affirmat. Secundo deinde atque in hoc articulo emphy[*] teuſis conſtituendum eſt, & hic verſamur in eiſ dem terminis, quibus obſeruatione præcedenti verſabamur; quando ſcilicet emphyteuſis vel à per ſona priuata, vel ab Eccleſia conceſ ſa, hæreditaria eſt, hoc eſt alicui & eius hæredibus conceſ ſa; ſed differentia eſt in hoc quem caſu ſuperiori acquiſitor ab inteſtato deceſ ſit, relicto filio, atque ex filio præmortuo nepote, vt dixi: Nunc verò agitur, quando emphyteuſis hæreditaria quoque eſt (vt nunc dicebam) ſed acquiſitor ille, vel is ad cuius manus tandem peruenit, decedit teſtatus relicto filio, atque ex altero filio præmortuo, nepote. Quem caſum non ita diſtinctè conſiderarunt, nec à ſuperiori caſu ſepararunt præcitati omnes Authores. Solus Menochius ſic dilucidè & apertè di ſtinxit, atque ad modum prædictum caſus hos ſeperauit, dict. conſil. 200. num. 54. in fine, & num. 55. vſque ad numerum 61. quò loci maturè Menochius conſiderauit, quæ ſtionem hanc diffiniendam eſ ſe eo modo, quo diffiniri ſolet ſimilis quæ ſtio de diſpoſitione teſtatoris ſuper qualibet alia re hæreditaria. Et propterea erit conſiderandum, quibus verbis illa diſpoſitio concepta fuerit, nam ſi teſtator particulariter diſponat de ipſa emphyteuſi, vt ſi dicat, Relinquo emphyteuſim Caio filio meo, & Mæuio nepoti meo; ſiue nulla facta mentione ſpeciali emphyteuſis, filium & nepotem in vniuerſum hæredem fecerit: clarum eſt, quod in primo caſu nepos concurrit cum patruo, cùm ita copulatiuè fuerit à teſtatore vocatus. In ſecundo autem caſu, quemadmodum concurrunt æqualiter ad ſucceſ ſionem aliorum bonorum hæreditatis, ita etiam & ad emphyteuſim, quæ nihil ab eis differt. Dubium ergo eſt, quando is auus teſtator vocaſ ſet in genere proximiores, eos inſtituendo, vel ſubſtituendo; vel quando hi qui de familia ſupereſ ſent, poſt nominatos contenderent ſe admittendos. Hoc autem caſu, cum ſimus in diſpoſitione hominis, non autem legis, & ita cum non agatur de iure hæreditatio, ſed de fideicommiſ ſario, eſt dubium, an nepos ingrediatur in locum patris, vt concurrat cum patruo ad ſucceſ ſionem huius emphyteuſis hæreditariæ? Et tunc quidem meminiſ ſe oportebit, conſtanter nos numeris præcedentibus defendiſ ſe, quod etiam in diſpoſitione hominis, & in fideicommiſ ſi ſucceſ ſione habeat locum repræ ſentatio. Et Accurſij ſententiam, in ſucceſ ſionibus ex diſpoſitione hominis, filium ingredi locum patris, vt concurrat cum patruo, communiorem, & veriorem agnouiſ ſe, Baldi etiam contrariam ſententiam improbaſ ſe. Quod ſi ita eſt, plane ſequitur, etiam in caſu propoſito emphyteuſis, repræ ſentationi locum eſ ſe futurum, & nepotem debere cum patruo concurrere: id quod præcitati ſupra Authores omnes ſatis apertè, & velut expreſsè præ ſentiunt; nullum enim caſum diſtinguunt, cum emphyteuſis hæreditaria eſt, ſed abſolutè, atque indiſtinctè repræ ſentationem concedunt, vt ſuprà vidimus. Prætereà, & in fortioribus terminis, ſcilicèt, quando emphyteuſis hæreditaria, non eſt, idem quoque tuentur conſtanter, ac tunc etiam nepotis, & patrui concurſum admittunt, nec aliquo caſu repræ ſentationem denegant permulti Authores, mox præcitandi. Ergo multo magis, ac indubitatè quidem in caſu prædicto concedi debet repræ ſentatio metipſa. Deinde, hac in ſententia clare fuit Menochius (qui ſolus, vt antè dicebam, in noſtris terminis caſum hunc propoſuit) nam cùm dict. conſil. 200. ex num. 55. dubium proposuiſ ſet, & num. 59. Ruini conſilium expendiſ ſet, quo Ruinus excitatus doctrina illa Baldi, in dict. §. in fideicommiſ ſo. Contra noſtrum placitum caſum ſuperiorem emphyteuſis reſoluebat; tandem num. 60. agnoſcit libenter, veriorem eſ ſe illam opinionem Accurſij, vt in ſucceſ ſionibus ex diſpoſitione hominis, filius ingrediatur in locum patris, vt concurrart cum patruo. Attamen inquit, illam non procedere, quando teſtator nomine proprio filij expreſ ſo, illum vocauit: nam tunc is præfertur nepoti, & ipſe ſolus excluſo nepote admittitur. Dicit ſtatim, quod eo caſu ceſ ſat doctrina illa Angeli, in dict. §. quidam rectè, & procedere poteſt Ruini con ſilium, ita intellectum, & declaratum. Et ſic clare decidit, in caſu ſuperiori propoſito, & regulariter locum eſ ſe huic reſolutioni, & caſum illum dumtaxat excipit. Denique huic noſtræ ſententiæ expreſ ſim acceſ ſit (ſed Menochij mentionem non facit) Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, dict. quæ ſt. 17. num. 29. quod ex traditis eo numero deducitur apertè, apertiùs ex ſummario eiuſdem numeri, vbi in hunc modum reliquit ſcriptum: Repræ ſentatio habet locum etiam in ſucceſ ſione pendente ab hominis diſpoſitione, & conſequenter in emphyteuſi, & fideicommiſ ſo, contra Baldum, & alios. Ecce vbi author is loquitur in noſtris terminis, & in terminis dicti §. in fideicommiſ ſo. Clarè quoque eidem acceſ ſit ſententiæ, & reſolutioni (ac etiam Menochij mentionem non facit) Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, dicta quæst. 11. num. 144. quam uis enim quæ ſtionem hanc in terminis non excitauerit; generaliter tamen eo numero conſtituit, quod in materia feudi, vel emphyteuſis, & eius ſucceſ ſione quoad concurſum patrui & nepotis, & repræ ſentationem admittendam, vel non; idem dicendum eſt, quod in materia fideicommiſ ſaria, quia in hoc æquiparantur. Vt etiam agnouit Decius, in conſil. 263. & conſil. 217. ſi ergo in fideicommiſ ſi ſucceſ ſione ita eſt: (vt ſ æpè diximus) ita quoque & in emphyteuſis ſucceſ ſione eſ ſe debet. Prout etiam atque in fortioribus terminis defendit Decianus, in conſil. 28. num. 36. lib. 1. Et hactenus de hoc ſecundo caſu, qui (vt vides) melius, & aliter quàm antea fuiſ ſet, remanet declaratus. Tertio deinde, atque in eodem emphyteuſis articulo conſtituendum eſt, dubium maius eſ ſe, vtrum repræ ſentatio admittenda ſit, vel non, in emphyteuſis ſucceſ ſione, quando emphyteuſis Eccleſiaſtica eſt, & accepta, (vt regulariter accipi ſolet) pro ſe, filiis & nepotibus. Et hæc ſanè emphyteu[*] ſis, hæreditaria non eſt, nec ob id tanquam hæreditaria regulatur, ſed ſolum tranſit ad filios, & deſcendentes: vt obſeruant Gloſ ſa, Bartolus, & reliqui, in l. etiam, ff. ſoluto matrimonio, Imola, Alexander, Corneus, & alij, cum quibus Iulius Clarus, lib. 4. §. emphyteuſis, quæ ſt. 28. Menochius, dicto conſil. 200. num. 51. lib. 2. in ea etiam, vtpote[*] non hæreditaria, filius non ingreditur locum patris, atque ita eius perſonam non repræ ſentat, qua in ſententia fuerunt Bartolus, in authent. poſt fratres, C. de legitimis hæredibus. Cumanus, in dicto §. in fideicommiſ ſo, l. cum ita legatur, de legatis ſecundo. vbi etiam Baldus, Alexander, Ruinus, Curtius iunior, Antonius Rubeus, Iaſon, Decius, Benedictus de Bened. Ancharanus, & alij, quos recen ſent Rolandus, in conſil. 68. num. 12. num. 16. lib. 1. Menochius, dicto conſil. 200. num. 63. lib. 2. & in conſil. 498. num. 20. & 21. lib. 5. & repetit præ ſumptione 95. num. 43. & ita videtur tenere. Alios etiam retulerunt Tiraquellus, & Couarr. in locis relatis per Matiençum, in l. 5. tit. 7. gloſ ſa quinta, num. 5. in principio, lib. 5. nouæ collect. Regiæ. & hanc partem, ſiue diſtinctionem ſuperiorem, an emphyteuſis hæreditaria ſit, vel non: firmiter ſuſtinuit, & nepotem à patruo excludi, cùm emphyteuſis eſt Eccleſiaſtica, & ſic in quæ iure ſanguinis debet ſuccedi, defendit Aluarus Valaſcus, dict. quæ ſt. 50. num. 5. Hi omnes, & alij quicumque ſunt, quos ipſi[*] commemorant, ea ratione vtuntur, atque principaliter adducuntur, quod ſucceſ ſio iſta non regulatur ſecundum ſucceſ ſiones legales ab inteſtato, ſiue ſecundum hæreditarias ſucceſ ſiones, ex quo non eſt quid hæreditarium, ſed à Domino concedente prouenit, & ſic repræ ſentatio admittenda non eſt. Cæterum contraria in ſententia, & alij per mul[*] ti, maximíque nominis Authores fuerunt, qui affirmarunt, etiam in hoc caſu filium ingredi locum patris, vt ad ſucceſ ſionem huius emphyteu ſis Eccleſiaſticæ, acceptæ pro ſe, filiis, & nepotibus, admittatur nepos cum patruo: Ita ſane tradiderunt Fulgoſius, in dict. authent. poſt fratres. Alexander, in conſil. 88. num. 1. lib. 1. & in conſil. 26. num. 9. lib. 3. Corneus, Ruinus, Rolandus, & Curtius iunior, quos pro hac parte commemorauit Menochius, dict. conſil. 200. num. 64. lib. 2. & cum Angelo, Alexandro, Corneo, Curtio iun. Ruino, Rolando, Tiraquello, & Antonio Gabriele, hanc opinionem, ſecundam amplectitur Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa. 2. num. 57. & Matiençus, in l. 5. tit. 7. gloſ ſa 5. num. 5. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, & eſ ſe æquiorem, & magis de veriſimili mente, neque repugnantem verbis, di xit eruditè Modern. Pariſ. in addit, ad Alexandrum, conſil. 129. num. 3. lib. 5. Thobias Nonius, in con ſil. 4. in fine, Hieronymus Gabr. in conſil. 86. num. 9. lib. 1. Secure Tiberius Decianus, in conſ. 28. num. 36. & 37. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 70. num. 68. lib. 1. qui dicunt, filium ingredi locum patris, eiúſque perſonam repræ ſentare, non ſolum in emphyteuſi hæreditaria, ſed etiam in emphyteuſi Eccleſiaſtica, non hæreditaria: Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, artic. 21. num. 15. hanc etiam ſecundam opinionem libenter ego amplector, & veriſ ſimam puto, nec primam contrariam tenendam. Et ad ſic dicendum mihi admodum placent, & vere concludunt ea, quæ in propoſito conſiderauit, atque perpendit Corneus, in conſil. 131. per totum, volu[*] mine ſecundo: vbi expreſ ſim dixit, quod in emphyteuſi Eccleſiaſtica, conceſ ſa pro ſe, filiis & nepotibus, filij fratris præmortui admittuntur vnà cum fratre ad portionem alterius fratris defuncti ſine filiis. Ea ratione, quia contrahentes cenſentur ſe velle conformare cum diſpoſitione iuris Communis: & ſubdit, quod iura communia, vel municipalia diſponentia circa ſucceſ ſiones, quæ ah inteſtaco deferuntur à lege, trahuntur etiam ad diſpoſitiones hominum in particularibus ſucceſ ſionibus, quæ deuoluuntur ex prouiſione teſtatoris, vel contrahentium: & propterea quod diſpoſitio iuris communis diſponens, quod in hæreditate ſuccedant ab inteſtato frater, & filius fratris, trahenda eſt ad interpretationem ſtipulationis paternæ, accipientis atque ſtipulantis emphyteuſim pro filiis & nepotibus. Et quod ita conſulit, & legendo hanc partem tenuit. Tenuit quoque, & conſuluit idem Corneus, in conſil. 24. columna finali, eodem volmnine 2. vbi dicit, quod hæc deciſio probatur ex illa theorica, quæ habet, quod contrahentes cenſentur ſe velle conformare cum diſpoſitione iuris, prout gradatim vocantur ad ſucceſ ſionem. Et repetit, atque eadem ratione excitatur Rolandus, dict. conſil. 68. num. 36. & 37. lib. 2. ipſa quoque ratione in propoſito adductus eſt Tiberius Decianus, dict. conſil. 28. num. 37. lib. 1. & vel vno verbo eruditè annotauit Additionator ad dictum conſilium 129. num. 5. lib. 5. dum dixit, hanc opinionem eſ ſe de veriſimili mente, hoc eſt (vt ego interpretor) iuxta veriſimilem mentem petentis, & concedentis: qui dum concedit alicui, ac eius filiis & deſcendentibus, eo modo videtur eiſdem concedere, atque ipſos admitti voluiſ ſe, quo de iure debent; in huiuſmodi ſucceſ ſionibus ſolent admitti. Dixit etiam Modernus idem, neque repugnare verbis; quod etiam veriſ ſimum eſt: non enim verbis conceſ ſionis repugnat, quod nepos intret in locum patris, ac eius perſonam reprę ſentet, cùm verum ſit, eo caſu filios, & nepotes ſuccedere, pro quibus conceſ ſio facta eſt. Fundamentum autem contrariæ opinionis præ [*] cipuum, quod ſcilicet ſucceſ ſio iſta non reguletur ſecundum ſucceſ ſiones ab inteſtato, ex quo non eſt quid hæreditarium, ſed à Domino concedente prouenit, & ſic quod in ea repræ ſentatio non debeat locum habere: ad quod nullus reſpondet. Facile ſubuerti poteſt, ſi conſideres, in primis, non eſ ſe omnino certum, repræ ſentationem non dari niſi in his, quæ iure hæreditatio deferuntur, cùm etiam in his, quæ alio iure, ac quidem iure ſanguinis proueniunt, aliquando concedatur, vt ſ æpe probatum, atque repetitum eſt. Deinde ſimul ſtare poſ ſe, quod emphyteuſis à Domino concedente proueniat, nihilominus in ea repræ ſentatio locum obtineat, ex ratione prædicta, quod concedens videatur ad modum iuris communis conceſ ſionem facere, & cum eo ſe conformare voluiſ ſe, & ſic repræ ſentationem non excludi. Denique, filium eo caſu debere ingredi locum patris, ex quo excluſus non eſt à concedente, ſed potius ſub verbis conceſ ſionis comprehenſus, quibus filij, & nepotes, aut deſcendentes vocantur: Ex aliis etiam, quæ Hieronymus Gabriel, in conſilio 86. lib. 1. cum iudicio perpendit. Quartò conſtituendum eſt, ex dictis hactenus[*] deduci reſolutionem in eadem quæ ſtione emphyteuſis, quæ tamen iure maioratus aut primogenituræ deferatur: nam cùm quæritur, vtrum in ea ſit locus repræ ſentationi, dicendũ eſt, repræ ſentationem ſemper admitti, ſiue hæreditaria ſit, ſiue non hæreditaria. Idque tam in terminis iuris communis, iuxta ea, quæ nunc reſoluimus: quamuis in non hæreditaria repugnent hi, quos ſuprà retuli: quàm poſt deci ſionem d. l. Tauri 40. poſt quam tamen, ſi emphyteuſis iure maioratus, ac cum clauſulis ordinariis maioratuum relicta ſit, ſemper repræ ſentatio admittenda erit, & in ea omnia ſeruanda erunt, quæ in maioratibus & primogeniis diſpoſita ſunt. Et ſic cum vni duntaxat ſucceſ ſio poſ ſit, ac debeat deferri, nec pluribus conueniat ex natura maioratus, nepos patruo præferendus erit, ſic vt illum excludat omnino à ſucceſ ſione, prout Couarr. practicar. dicto cap. 38. num. 13. columna penultima, in fine, ſingulariter obſeruat. Et ſequuntur eum Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, dicta quæ ſt 50. num. 5. ad finem, Mariençus, in l. 5. titulo. 5. num. 7. lib. 3. numæ collectionis Regiæ, Ludouicus Molina, de Hiſpan. primog lib. 5. c. 5. nu. 42. & c. 7. n. 19. Auendañus, gloſ ſa 2. d. l. 40. Tauri, num. 60. Quintò & vltimò conſtituendum eſt, in iure pa[*] tronatus Eccleſiaſtico repræ ſentationem admitti, cum patruóque nepotem concurrere, quando ius patronatus ad plures deuenire poteſt, nec iure maioratus defertur. Idque tam inter deſcendentes, quàm inter tranſuerſales, inter fratres inquam, & filios fratrum. Nam cum ius patronatus Eccleſia ſticum, iure hæreditario cenſeatur, ſiue hæreditarium dicatur, & conſequenter in eo ius repræ ſentationis locum habere debet: vt pro ratione conſtituunt, & ita præmittunt, atque iure hæreditario cenſeri probant poſt Innocentium, Ioann. Fab. Angelum Guil. Bened. & Tiraquellum, Couarr. practic. dicto cap. 38. num. 13. verſiculo, ſed in iure patronatus. Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, dicta quæ ſt. 50. num. 10. Acoſta, Gregorius Lopez, Antonius Gabriel, & Pelaez à Mieres, quos refert, & ſic reſoluit Auendañus, gloſ ſa 2. legis 40. Tauri numero 63. & 64. Matiençus, in l. 5. titulo 7. gloſ ſa 5. num. 6. lib. 5. numæ collectionis Regiæ. Antonius Pichardus, ad titulum In ſtit. de hæred. quæ ab inteſtat. defer. de repræ ſentatione, §. 2. num. 25. qui prædictos non refert. Cùm vero ius[*] patronatus (vt frequenter fit) iure maioratus atque primogenituræ relinquitur, & defertur, ſic vt ad vnum duntaxat poſ ſit, ac debeat venire, nec plurium concurſus admittatur (vt de natura maioratus eſt) tunc equidem certiſ ſimum erit, repræ ſentationem in eo admittendam, atque ordinem dictæ l. 40. Tauri, in ea ſucceſ ſione, ſicut in maioratuum ſucceſ ſione ſeruandum, omniáque in primogeniis diſpoſita, locum habitura in eo, vt Couarr. dict. cap. 38. ad finem. Mieres in initio tractatus de maioratu, num. 7. Aluarus Valaſcus, d.q. 50. num. 10. Petrus de Peralta, in rubric. ff. de hæredibus inſtituendis, num. 123. Molina, de Hiſ. panorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. n. 42. & cap. 7. nu. 19 Matiençus, in d. l. 5. titulo 7. n. 7. & Velaſq. Auendañ. d. gloſ ſ. 2. l. 40. Taur. expreſ ſim & vere animaduertunt. Et hactenus de obſeruatione 10. principali in hoc tractatu. Vndecimo deinde loco atque principaliter ob ſeruandum & conſtituendum eſt, dubium eſ ſe, vtrùm repræ ſentatio admittatur in primogeniis ſeu maioratibus ex contractu, atque inter viuos inſtitutis. Quod dubium in terminis d. l. 40. Tauri, atque eius deciſione attenta, excitarunt Ludouicus Molina, & Velaſquez Auendañus, infrà commemorandi: nec in terminis iuris communis aliquam Interpretum doctrinam ſeu theoriam adducunt, nec aliter inquirunt. Quocirca, vt radicitus atque dilucidè magis ipſum explanetur, ſequentia conſtituenda erunt. In primis, explorari certíque iuris eſ ſe, ſubſtitu[*] tiones, fideicommiſ ſa, & maioratus, non ſolum in vltimis voluntatibus, ſed etiam in contractibus, & diſpoſitionibus inter viuos poſ ſe fieri. Id quod in ſubſtitutionibus, & fideicommiſ ſis, sæpè adnotarunt Interpretes noſtri, ac in terminis ſcripſerunt Doctores communiter, in l. quoties. C. de donat. quæ ſub modo. Socinus iunior, in conſ. 185. num. 6. & in conſilio 118. num. 8. lib. 2. Rolandus, in conſ. 34. num. 67. lib. 4. & in conſ. 58. lib. 3. Craueta, in conſ. 130. num. 10. & 11. Curtius iunior, in conſ. 15. num. 19. lib. 1. Tiberius Decianus, in conſ. 41. num. 17. & in conſ. 31. num. 64. lib. 1. Cephalus, in conſ. 511. num. 11. lib. 4. Burſatus, in conſ. 229. num. 37. lib. 3 Caſtrenſis Natta, Simon de Prætis, Cacheranus, Decius, Abbas, Socin. Franciſc. Marc. & alij cum quibus Sfortia Oddo in conſ. 39. num. 13. & tribus ſequentibus, lib. 1. & in primogeniis ſeu maioratibus latè Ludouicus Molina, lib. 1. cap. 12. per totum, Velaſquez Auendañus, in l. 44. Tauri, gloſ ſa 3. Idque certiſ ſimum, atque indubitarum eſt. Secundò conſtituo, dubium eſ ſe, vtrum maiora[*] tus in contractu inſtituti, vim vltimæ voluntatis obtineant. Quod ex profeſ ſo diſputare ad præ ſens non attinet, eò etiam præcipuè prætermitti debet, quòd plenè explicauerit, & diſtinguendo reſoluerit Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. d. cap. 12. per totum. Ac poſt eum non ita plenè, nec abſolutè Auendañus, d. gloſ ſa 3. l. 44. Tauri, Molinæ tamen reſolutiones, ideò ad propoſitum notandas, quod in caſibus, in quibus ipſe dixit, maioratum in contractu inſtitutum, ſequi vltimæ voluntatis naturam, planum videbitur, & in eo repræ ſentationem admittendam, iuxta traditionem Accurſij, in d. §. in fideicommiſ ſo. l. cum ita legatur, de legatis ſecundo, cuius opinionem in fideicommiſ ſis veriorem diximus. Id autem eſ ſe, quoties maioratus reuocabiliter inſtitutus fuerit: expreſ ſim aſ ſeuerauit d.c. 12. n. 8. & n. 19. in quibus verò caſibus dixit, maioratum in contractu inſtitutum, quod omnia ſequi naturam contractuum, quod cum irreuocabiliter maioratus in ſtitutus eſt, affirmauit ibidem, num. 21. huiuſce articuli reſolutio metienda erit ex his, quæ in fideicommiſ ſis factis in contractu, adnotarunt Interpretes illi, qui an in eo locus eſ ſet repræ ſentationi, inquirunt, & à me commemorabuntur ſtatim. Cæterùm, cum etiam, quando maioratus reuocabiliter conſtituti ſunt, habeant vim & naturam fideicommiſ ſi, & vltimæ voluntatis, vt opinatur Molina ipſe. eodem cap. 12. num. 13. generalius, & verius videbitur dicendum in eis quoad repræ ſentationem, idem quod in fideicommiſ ſis in vltima voluntate relictis, dictum fuit ſuprà numeris præcedentibus, vbi ſemper ſequuti fuimus ſententiam Gloſ ſ æ, in d. §. in fideicommiſ ſo, quam etiam ſequitur conſtanter Sfortia Oddo, in conſ. 39. n. 36. lib. 1. Idcirco & tertiò conſtituendum erit, in terminis[*] iuris communis, & in fideicommiſ ſis ordinatiis dubium fuiſ ſe, vtrum repræ ſentatio admittatur, vt filij intrent in locum patris, quando fideicommiſ ſum factum fuit in contractu. Quidam namque non modò repræ ſentationem eo in fideicommiſ ſo concedunt, verumetiam fortius, aut ſecurius admittendam putant eam in fideicommiſ ſo facto in contractu, quàm ſi in vltima voluntate fuiſ ſet factum. Alij verò repræ ſentationem denegant, qui maiori ex parte fuere hi, qui in feudi, & emphyteuſis ſucceſ ſione repræ ſentationem denegarunt. Alij denique ex iure tranſmiſ ſionis, nepotis cauſam tuentur, dicunt namque, quod in actibus inter viuos habetur fortius ius, ideóque filius primogenitus moriens, antequam caſus eueniat, tranſmittit tale ius ad filium suum, §. ex conditionali, de verbor. obligat. Inſtitut. l. is cui ff. de obligat. & act, in teſtamento autem ceſ ſat talis tranſmiſ ſio ante ius delatum. l. vnica. §. ſin autem aliquid. C de caducis tollendis. Sed repræ ſentationis nomine nolunt ius huiuſmodi tranſmitti in nepotem. Prout hæc omnia, atque diuerſ æ opiniones in articulo præfato de iure communi, colliguntur, atque deducuntur ex his, quæ in terminis reliquerunt ſcripta Præpoſit. Mediolanen. in cap. 1. de feudo Marchiæ. col. 7. verſi. tertio deducitur iſtud. Decius, in l. ſi auiæ, col. 3. C. de ſucceſ ſorio edicto. Socinus iunior, in conſ. 73. Per totum, volum. 1. vbi latè, Antonius Rubeus, in conſ 146. ex num. 6. Iacobus Mandellus de Alba, in conſ. 60. num. 10. lib. 1. latè quoque Ruinus, in conſ. 162. ex nu. 4. cum ſequent. & in conſ. 104. lib. 2. Chaſ ſaneus, in conſuet. Burgun. §. 10. num. 58. fol. 261. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. num. 154. Tiberius Decianus, in conſ. 55. num. 18. lib. 3. qui loquitur ſpecifice in fideicommiſ ſo facto in contractu, ac in eo etiam procedere deciſionem Accurſij, in d. §. in fideicommiſ ſo, affirmat quoque, & con ſtanter defendit Sfortia Oddo, d. conſ. 39. num. 39. & 42. lib. 1. & huic ſententiæ clarè accedunt omnes, qui in feudo, & emphyteuſi ex pacto, & prouidentia repræ ſentationcm conceſ ſerunt qui (vt ſupra vidimus) fuerunt quamplurimi & maximi nominis Authores. Et quidem rationes ibi adductæ, æqualiter militant in fideicommiſ ſo facto in contractu, ſicut in feudi, & emphyteuſis conceſ ſione militare poſ ſunt. Superior etiam contrarietas & varietas opinionis deducitur ex Aluaro Valaſco, de iure emphyteutico, quæ ſt. 50. num. 44. per totum. Nam in quæ ſtione præcipua noſtra, an inquam in maioratu conſtituto per contractum inter viuos, haberet locum repræ ſentatio, partem negatiuam ſuſtinuit, & repræ ſentationis ius denegauit. Statim tamen in primogeniis per contractum inſtitutis admiſit nepotes aduerſus patruos iure tranſmiſ ſionis. Et de differentia Valaſci amplius deliberandum cenſuit Couar. pract. dicto cap. 38. num. 6. in verſiculo, & quamuis in maioratibus. Sed aliter non deliberauit, & de differentia Valaſci eiuſdem latius egit, & eius ſententiam fal ſam eſ ſe, & diſcrimen nullum, aſ ſeruit expreſsè pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iuſtitia & iure, diſ putatione 616. numero 16. & 17. folio 406. & tribus ſequentibus. Ex ipſis tamen (vtcunque res ſit) clara deducitur[*] confirmatio atque iuſtificatio reſolutionis, ſeu ob ſeruationis Molinæ (de quæ ſtatim ſermo erit) dum nepotem prætulit patruo, in maioratu quoque in contractu inſtituto, & repræ ſentationem admiſit, attenta deciſione d. l. 40. Tauri, ea namque attenta, iure repræ ſentationis nepotem admitti poſ ſe, & debere, ex ratione decidendi ad ipſammet legem, & tacita primogenitorum vocatione, clarè & concludenter valet deduci. Vtpote cum rationes illæ, quas ſuperius ad eandem legem adduximus, ſic militent in maioratu ex contractu inſtituto propter eius naturam, & perpetuitatem, ſicut in maioratu in vltima voluntate inſtituto. Et cum in vtroque eadem natura, & perpetuitas, atque conſeruationis familiæ æqualis ratio maneat, diuerſum ius quoad repræ ſentationem conſtitui non debebit, imò & citra l. d. Taur. 40. repræ ſentationem nepotis debere admitti, ex Authoribus ſuperioribus latis poteris confirmare, & his, quæ in feudi, & emphyteuſis ſucceſ ſione ſcripſimus, quæ in indiuidua primogenij ſeu ma ioratus ſucceſ ſione fortius adſtringunt. Ex ratione etiam, qua Molina ipſe præcipuè excitatur, vt ſtatim videbitur. Quartò conſtituendum eſt, vno in caſu Ludoui[*] ci Molinæ ſententiam atque reſolutionem omnino indubitabilem eſ ſe, quando ſcilicet maioratus in contractu inter vinos inſtitutus eſ ſet ex cauſa oneroſa matrimonij, in fauorem alicuius filij, matrimonium contrahentis cum aliqua, atque vt cum ea matrimonium contraheret, & inito pacto, vt maioratus inſtitueretur, (prout ex Tertio & Quinto bonorum frequenter fit) ac ſub ea forma, ſcilicet quod pater inſtituebat maioratum in fauorem eius filij, & poſ ſeſ ſorum, atque deſcendentium ipſius, tunc namque ſi talis filius in vita patris poſ ſeſ ſores maioratus atque eiuſdem inſtitutoris decederet, & filios relinqueret, nepos ex eo filio præferendus eſ ſet patruo, filio ſecundogenito eiuſdem inſtitutoris. Quod pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iuſtitia & iure, diſputatione 626. num. 17. folio 408. ſingulariter, & vere animaduertit. Et ſubdit, id procedere, etiam in Luſitania vbi non eſt repræ ſentatio, ſicut in Hiſpania, vt latius ibi obſeruat. Et in hoc caſu dubium non habet quæ ſtio illa excitata per Molinam, & reliquos, nec etiam exemplum poſitum per Aluarum Valaſcum, dicta quæ ſt. 50. num. 44. Procedit igitur quando ex linea eius primogeniti propter defectum deſcendentium ab ea, maioratus exierit, & ad aliam lineam tranſierit, tunc namque & repræ ſentatio admittetur, & nepos patruo debebit præferri, etiamſi in contractu inſtitutus fuerit maioratus. Procedet etiam & generaliter in aliis caſibus præter ſuprà propoſitum, in quo ratione cauſ æ onetoſ æ matrimonij, ex qua inſtitutus fuit maioratus, non poteſt eſ ſe locus quæ ſtioni patrui, & nepotis ſed ad poſteros & deſcendentes eius matrimonij, maioratus tranſire debet. Quintò conſtituendum eſt, regulariter (vt dixi) [*] veriſ ſimum eſ ſe, quod in primogeniis, non ſolum in vltima voluntate, verumetiam in contractu inſtitutis, repræ ſentatio, de qua in d. l. 40. Tauri admittenda ſit. Nam quamuis eadem l. Tauri dixerit, En la ſuceſ ſion del mayorazgo, quæ verba potius ad vltimam voluntatem, quàm ad contractum referenda eſ ſe videntur, l. fi. nihil aliud. ff. de verborum ſignificatione. Verbum tamen, ſuccceſ ſio, genericè ſumptum, tam ad ſucceſ ſionem vniuerſalem, quàm particularem refertur, & tam ſucceſ ſorem ex vltima voluntate, quàm ex contractu comprehendit, l. fluminum. §. a iicitur. ff. de damno infecto, vbi Gloſ ſa, & communiter Scribentes id notant, l. illud. §. 1. quorum legatorum. Quo fundamento vtitur, & ſic in terminis reſoluit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 14. & 15. & ſubdit num. 16. id confirmari,[*] quoniam primogenitus viuo patre decedens, ſpem ſibi ex donatione competentem, in filium ſuum tranſmittere valet: vt opinantur Oldraldus, Abbas, Caſtrenſis, Decius, & Afflictis, ibi relati: & Molinam ſequitur Velaſquez Auendañus, in dict. l. 40. Tauri, gloſ ſa 2. num. 81. quò loci & eo fundamento vtitur, videlicet, quod in ſpecie fideicommiſ ſi in contractu relicti, locus ſit tranſmiſ ſioni, etiam ſubſtituto mortuo ante donatarium grauatum. Et refert Angelum, Rupam, Decium, Ruinum, Crauetam, & Guil. Benedictum, ſic tenentes. Et repetit gloſ ſa 6. num. 6. vbi dicit, quod in ſpecie l. quoties. C. de donationibus, quæ ſub modo, Secundus donatarius, cui poſt mortem[*] prioris, res reſtituenda eſt, ſi viuo primo donatario decedat, ſpem illius actionis in filium ſuum tranſ mittit, & reprobat ſententiam eorum, qui dixerunt contrarium, videlicet quod ius ſecundi donatarij, ſi prædeceſ ſerit in vita prioris expiret, nec ad hæredem ſuum tranſeat. Valaſcus etiam, qui dicta quæ ſt. 50. num. 44. nepotes aduerſus patruos in primoge niis per contractum inſtitutis, iure tranſmiſ ſionis admiſit, iure tamen repræ ſentationis admittendos negauit (vt vidiſti ſupra:) eodem fundamento vtitur, & Oldraldi Conſilium 224. iſtæ ſunt allegationes, num. 28. in fine, Abbatis etiam, Pauli, & aliorum, quæ Auendañus adduxit, refert & ſequitur, defendi poſ ſe; niſi ex verbis donationis colligatur, quod noluit ſecundo donatario ius acquiti, niſi ſuperuixerit, tunc enim ſecundus donatarius in vita primi, defunctus, cùm conditione defectus videatur, nihil habet, quod in ſuos hæredes tranſmittat: vt voluit eleganter Alciatus reſponſo 9. ex num. 17. in illa ſpecie, Dono Petro ſua vita durante, & poſt eius, &c. Denique eandem Molinæ ſententiam tenuit expreſsè Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæ ſt. 6. num. 33. dicens, quod dicta l. 40. Tauri procedit, non ſolum in maioratu facto per diſpoſitionem teſtamentariam, ſed etiam per viam contractus. Et ſubdit, quod id patet ex eadem l. Tauri 40. in illis verbis: Por el primero que inſtituyò. Et quia eadem eſt ratio in vno caſu, quàm in alio. Quod eſt veriſ ſimum, & conueniens his, quæ ſuprà num. 255. adnotaui. Vbi etiam dixi, eandem militare rationem. Subdit denique Pelaez idem, ita tenendum eſ ſe quicquid in donatione facta primogenito, reſponderit Antonius Rubeus, in conſ. 146. num. 6. cum ſeqq. addiderim ego, Antonij Rubei traditionem illam, in terminis no ſtris nihil obeſ ſe, tum ex natura maioratuum, ſeu primogenitorum noſtrorum, & ratione eadem militante (vt nunc dicebam) tum etiam ex his, quæ Oldral. Abb Dec. & cæteri relati per Molin. d. num. 16. & nunc quoque relati animaduertunt, quæ vel efficiunt, Rubei reſolutionem non obeſ ſe, vel noſtram ſententiam concludenter magis confirmant. Sextò conſtituo, repræ ſentationem de qua in d.[*] l. 40. Tauri habituram quoque locum in his maioratibus, qui abſque inſtitutionis ſcriptura, ex ſola temporis antiquitate, aut conſuetudine conſtant: nam cum eorum inſtitutiones non appareant, nec leges, aut conditiones, quibus à principio fuere in ſtituti aliunde ſciri poſ ſint: is ordo neceſ ſariò in eorum maioratuum ſucceſ ſione ſeruandus erit, quem in aliis maioratibus, legibus Regiis inuenimus inſtitutum, atque huius Regni vniuerſali con ſuetudine in maioratuum ſucceſ ſione obſeruari ſolitus eſt. Maximè cum ex reſolutione ſuperiùs tradita, nihil interſit, an in vltima voluntate, an in contractu inter viuos ab initio inſtitutus fuerit maioratus, de cuius origine, aut inſtitutione non apparet. Et in dubio inſtitutoris maioratus illius, mens & intentio ea fuiſ ſe videatur, vt nepos præferatur patruo in omni caſu, iuxta communem obſeruationem Hiſpaniæ, prout in terminis dict. l. 40. Tauri expreſ ſim, & veriſ ſimè annotauit Couar. pract. d.c. 38. num. 9. verſicul, Septimò ex his ipſe infero, & lib. 3. variarum, cap 5. num. 8. quem refert, & ſequitur Ioannes Matiençus, in l. 5. titul. 7. gloſ ſa 1. num. 8. lib. 5. numæ collectionis Regiæ, dicens, quod ſi nullis clauſulis adiectis, maioratus factus fuerit, ſed per teſtes, vel ſententiam conſtet, eſ ſe maioratum, quod nepotes ex filio primogenito ante mortem aui defuncto, patruo præfertur. Et confirmat ipſe Matiençus ex his, quæ antea dixerat, in l. 1. eod. titul. 7. gloſ ſ. 7. per totam. Quo loci ex relatione aliorum plurimorum Authorum obſeruauit, quem maioratus mentione in aliqua diſpoſitione, vel ſcriptura facta, omnes clau ſulæ cenſentur appoſitæ, quæ ſolent communiter apponi in maioratu; & inde, quod is ordo in ſucceſ ſione eius maioratus obſeruabitur, qui in aliis ob ſeruari ſolet. Ac proinde ad maiorem natu pertinebit, & ad maſculos, & in eorum defectum ad fœminas, & ad omnes deſcendentes, & tranſuerſales ordine ſucceſ ſiuo in perpetuum. Id quod ego latiſ ſi mè comprobaui, & plura in propoſito vtilia congeſ ſi, harum quotidianarum controu. iuris. cap. 22. per totum, vbi ex num. 33. cum ſequentibus, aliqua adduxi, quæ mire huic caſui noſtro conueniunt. Dixi namque quod ſi maioratus ex ſola temporis antiquitate conſtat, ita vt de eius origine, atque inſtitutione non appareat per ſcripturam, ſed per immemorialis præ ſcriptionis probationem tantum, iuxta deciſionem l. 41. Tauri, quod tunc perpetuus maioratus iudicari debet inter deſcendentes, & tranſuerſales, & in eo ſuccedendum eſt eo ordine, & forma, quo ſuccedi debet regulariter in maioratibus perpetuis ſecundum ius commune regium, de quo in l. 2. titul. 15. partit. 2. quo etiam ordine ſuccedendum, in eiſ dem terminis dixit Ludouicus Molina, de Hiſpan. primog. lib. 1. cap. 3. num. 22. qui quamuis non loquatur ſpecificè in ſpecie dictæ l. quadrageſimæ Tauri, genericè tamen in terminis eiuſdem legis, & cuiuſque alterius de maioratu loquentis, obſeruandum eſ ſe ordinem ſuccedendi in Regno, cum maioratus ex ſola temporis antiquitate conſtat. & ab ipſius Regni ſucceſ ſione interpretationem recipere, probauit expreſ ſim. Sanè in Regno nepos primogeniti patruo præfertur, vt in dicta l. 2. titulo 15. partita 2. exprimitur, ergo Ludouici Molinæ locus id apertè inducit. Idcirco pro hac ſententia, videlicet, quod repræ ſentatio admittatur in maioratu ex conſuetudine inducto, citauit eum Auendañus, (tacito tamen Couarru & Matien ço, nunc à me relatis) gloſ ſ. 2. d. l. 40. Tauri, num. 7. & 8. & ibidem adducit ſimile ex feudo acquiſito ex præ ſcriptione, in quo neceſ ſariò eſ ſe ſuccedendum ſecundum ordinem in ſimilibus feudorum ſucceſ ſionibus ſolitum obſeruari, probarunt Baldus, Alexander, Caballinus, Iulius Clarus, & Tiraquellus, ibi relati, quos, & alios plures anteà retulerat Molina, lib. 1. dict. cap. 3. num. 5. & 22. Et ita tenendum eſt,[*] quamuis Aluarus Valaſcus (cuius etiam non meminit Auendañus vbi ſupra) de iure emphyteutico, dicta quæ ſt. 50. num. 43. abſolute, atque generaliter conſtituerit. quod ſi ſucceſ ſio per conſuetudinem, vel ſtatutum proximiori defertur, non ſit locus repræ ſentationi, ſi ſucceſ ſio particularis fuerit, non hæreditaria. Ipſe namque non loquitur in terminis iuris noſtri Regij. nec maioratu, aut primogenito, nec attenta deciſione d. l. 40. Tauri, loquitur etiam, quando conſuetudo proximiorem vocat; non verò loquimur, quando ex ſola temporis antiquitate, & abſque vlla maioratus inſtitutionis ſcriptura, aut vocatione aliqua maioratus ſubſiſtit; quo caſu is debet ad ſucceſ ſionem admitti, qui ex vniuerſali huius Regni conſuetudine admitti ſoler in aliis maioratibus, vt ſupra dixi. Prætereà, Baldi illa doctrina, qua ipſe Valaſcus excitatur præcipuè, non omnino certa eſt, nec ab omnibus approbata, imò in contrarium tenent quamplures, & maximi nominis Authores, quos Guillelm. Benedict. Tiraquel. & Couarr. ab eodem Valaſco citati erunt, vt ipſe quoque fatetur. Septimò conſtituo. dubium eſ ſe, vtrum in dona[*] tione Regia, ſeu Dominica ſit locus repræ ſentationi, vt nepos patruum excludat. Et quidem Bart. in authent, poſt fratres 2. num. 1. C. de legitim. hæred. expreſ ſim tenuit partem negatiuam, quod ſcilicet in ea repræ ſentatio admittenda non ſit, atque ex hoc defendit ſententiam Bonifacij latam pro Rege Roberto aduerſus Regem Hungariæ, Caroli Mattelli filium primogenitum: de qua in Clementina Pa ſtoralis, de re iudicata, quod etiam ſentit Bald. in l. liberti, libertæque, num. 18. C. de bonis libertor. & Ioann. Lecirier, de primogenitura, lib. 1. quæ ſt. 25. num. 8. Tiraq. de primogenitura. quæ ſt. 40. num. 220. vbi inquit, quod ſi conceſ ſio Dominica, iure maioratus facta, ſit feudalis, nepos patruo propter repræ ſentatio nem, quæ in feudis admittitur, præferendus ſit: ſi verò non ſit feudalis, præferri debet patruus, quia in hoc caſu repræ ſentatio locum non habet. Bartol, quoque ſequuti fuere Fulgoſius. & Corneus, in dict. authentica poſt fratres. Socinus iunior, Ioannes Lecirier, Alexander, Antonius Rubeus, Couar. & A co ſta, quos retulit Auendañus, d. gloſ ſa 2. l. 40. Mauri, n. 70. Atque inde ex ea Bartoli doctrina, & aliis pluri[*] bus reſoluit Emanuël Coſta, in quæ ſtione patrui, & nepotis, Pag. 29. cum præcedentibus, & ſequent quod bona quædam, quæ in Regno Portugaliæ, Reges Nobilibus illius Regni donarunt, quæ poſtea eiſdem confirmata fuerunt, ea lege, vt illa iure maioratus poſ ſiderent, prout in Regno Caſtellæ, in bonis à Rege Henrico ſecundo donatis, ex clauſula ſui teſtamenti factum fuit: ea inquam bona non nepoti, ſed patruo deferenda eſ ſent, & ita Acoſtam retulit Molina, lib. 3. cap. 7. n. 13. Quo loco ſententiam quoque Bartoli ſuperiorem commemorauit Molina; ſed quando Regia, ſeu Dominica donatio iure maioratus facta fuit, non amplectitur ſententiam Bartoli, nec Acoſtæ; imò contrariam ſuſtinet validiſ ſimè, vt ſtatim dicetur & expreſ ſim dixit eodem num. 13. in verſiculo, quicquid autem. Male igitur expendit, & [*] citat Molinam ipſum, quaſi eius opinionis ſequacem Auendañus, d. gloſ ſa 2. num. 70. cum contrariam tenuerit expreſsè: vt dixi, ſententiam tamen Bartoli,[*] ac etiam traditionem illam Acoſtæ, firmiter defendit Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, quæ ſt 50. ex num. 20. vſque ad numerum 28. vbi in effectu in duobus inſiſtit. Inprimis, in donatione Dominica repræ ſentationem non dari, iuxta ſuperiorem Bartoli doctrinam, quam ſequitur. Deinde, in donationibus bonorum Coronæ, quæ per modum maioratus deferuntur, repræ ſentationem quoque non admitti, & inde patruum nepoti præferri, iuxta ob ſeruationem Acoſtæ, quam etiam probauit: & hic Author ſemper intelligit reſolutionem hanc, prout Tiraquellus ſuprà relatus intellexit, quando conceſ ſio non eſt feudalis: nam vbi conceſ ſio feudalis eſt, nepotem patruo præfert, ſicut in feudis præferri receptum eſt. Et reddit rationem differentiæ Auend. d. gloſ. 2. l. 40. Taur. n. 74. & anteà gloſ ſ. 1. n. 10. & 11. prout ſtatim dicetur. Denique reſolutionem eandem Bar. ac etiam Acoſtæ obſeruationem ſuperiorem, & differentiam illam Tiraquelli, an conceſ ſio Dominica feudalis fuerit, vel non feudalis, amplectitur quoque conſtanter, & latius proſequitur Auendañus idem nunc relatus, dicta gloſ ſa ſecunda, videndus ex num. 68. Vſque ad numerum 75. vbi inprimis, dicto numero 68. aduertit, articulum hunc, an in Regia, ſeu Dominica donatione, repræ ſentationi ſit locus, necne, non procedere, quando in ea donatione nulla fieret mẽtio maioratus, vel quando bona diuiſibilia donarentur, vt latius ibi explicat. Sed dumtaxat, quando Regia, ſeu Dominica donatio fieret in aliquibus bonis, vt in eis iure maioratus ſuccedatur, vel ſi oppida cum iuriſdictione, titulo Ducatus, aut Marchionatus, alicui Nobili, & eius filiis, & deſcendentibus fuiſ ſent conceſ ſa in infinitum: quo caſu cenſeretur eo ipſo inductum verum primogenium, vt in eis bonis iure maioratus in perpetuum, atque de primogenito in primogenitum ſuccederetur. Prout Anton. Gom. Greg. Lopez, Pinel. Mier. Molina, & Matienç. relati ibi num. 69. ob ſeruarunt. In his ergo terminis Auendañus ipſe, num. 70. ſimul iungit Bart. doctrinam ſuperius relatam, & traditionem illam Acoſtæ, atque firmiter (vt dixi) defendit, in donatione Dominica, in qua iure maioratus ſuccedendum eſt, repræ ſentationem non admitti. Statim tamen numero 74. ac etiam gloſ ſa prima eiuſdem l. quadrageſimæ Tauri, num. 10. & 11. diſtinctionem communem Doctorum probauit (vt ſuprà dixi) quod ſi donatio feudalis non ſit, repræ ſentatio non admittatur: ſi verò feudalis fuerit, ad[*] mitti debeat repræ ſentatio. Ea ratione, quod reductio de ea ad maioratum, primæuam eius naturam non mutauerit, nec mutare debeat. Idcirco, cùm eſt feudalis repræ ſentatio admittitur, ſicut in feudis: cum verò non eſt feudalis, ideo excluditur, quia ex propria eius natura Dominica donatio repræ ſentationem non admittit, nec ex reductione de donatione ad maioratum, noua qualitas inducitur, aut inducta cenſeri debet. Et refert vtroque loco permultos Authores, ſic tenentes: atque dicto num. 74. & num. 73. in fin. ex præfata differentia, & ratione infert ſolutionem ad id, quod antea dixerat, & conſtituit, non eſ ſe neceſ ſariam conſequentiam: Ex Dominica donatione cum dignitate Ducatus, & Marchionatus inducitur primogenium, ſiue ſic facta ipſa cen ſetur, vt iure maioratus habeatur; ergo cum repræ ſentatione haberi debet: tam ex eo, quod in donatione non diceretur eius natura conſeruari ex reductione ad maioratum, ſed de nouo naſci, & creari, quam quod maioratus abſque repræ ſentatione dari poteſt, provt plurima primogenia abſque repræ ſentatione reperiuntur, cum poſ ſit ea repræ ſentatio ab inſtituente excludi. Præcipua enim primogeniorum natura in perpetuitate, atque indiuiduitate conſiſtit. Cæ terum (vt ego verè exiſtimo) ratio hæc non adeò fortiter adſtringit (vt Auendañus idem arbitratur) nam ex quo iure maioratus habenda donatio Dominica fuiſ ſet facta, conſiderai non deberet, an eius natura primæua conſeruaretur, ſiue noua qualitas in ea crearetur: ex quo enim iure maioratus concederetur, non modò inconueniens, aut mirum videri non deberet, quod eius natura immutaretur; imò eo ipſo videbitur, cum omnibus qualitatibus, quæ in aliis bonis primogeniorum, & maioratuum inſunt ſui natura, cõceſ ſa . Et ſic qualitas quoque noua ex qualitate conceſ ſionis iure maioratus facta eſ ſe debebit. Quod autem abſq; repræ ſentatione maioratus dari poſ ſit, & ſ æpè detur, verum eſt, quia (vt Auendanus inquit) ab inſtituente repræ ſentatio excludi poteſt. Cæterum quod vbi bona iure maioratus donata, ſeu conceſ ſa fuere, nec repræ ſentatio excluſa eſt, exclu ſam eam intelligamus; & ab ordine ſuccedendi in maioratibus, communíque in eorum ſucceſ ſione conſuetudine alienum eſt, & deciſioni d. l. 40. Tauri, valde repugnans; quippe cùm ea in lege pro regula tradatur: inprimis, in ſucceſ ſione maioratus repræ ſentationem admittendam, atque nepotem patruo præferendum eſ ſe; poſtmodùm regula ea limitetur dumtaxat vno caſu, quando ſcilicet maioratus in ſtitutor aliud ſtatuerit, vt infrà dicetur. Poſt deciſionem ergo eiuſdem l. Tauri quadrageſimæ, repræ ſentationem quoque in huiuſmodi Regia, ſeu Dominica donatione admittere, ſecurius, & verius videtur, vt Molina, ſtatim referendus, animaduertit; ſed ſuperiora non ita conſiderat, nec obſeruat: in terminis autem iuris communis, ac etiam in primogeniis excluſerunt repræ ſentationem Authores ſuprà relati, vt ibi dixi. Ipſique ea excitantur, atque ad[*] ducuntur præcipuè ratione, vt Molina, libro tertio, dicto capite ſeptimo, numero duodecimo, annotauit, & poſt eum Auendañus, eadem gloſ ſa ſecunda, numero 71. & 72. & 73. ſcilicet, quod affectio Regis, vel alterius Domini donantis, non ſit eadem conſideratione cenſenda, prout cenſentur diſpo ſitiones parentum, cognatorum, vel agnatorum, vt primò filium, deinde nepotem ex eo, atque cæ teros eius deſcendentes ad ſucceſ ſionem inuitaſ ſe Videantur. Rex namque donans id tantum, con ſideraſ ſe videtur, quod potiùs ſuo obſequio, atque Regni commodo, & conſeruationi conuenit, videlicet, vt is admittatur. qui ei melius ſeruire poſ ſit, atque Regnum prudentia, & fortitudine defendere. Qua ratione in Regia donatione ſemper videtur vocatus patruus, qui ſolet eſ ſe ætate maior, ac ideo prudentior, & fortior præ ſumi debet: vt conſiderarunt Authores relati per eundem Molinam, d.n. 12. & Auendañum, dicto num. 72. qui. num. 73. ſubdit, id & alia ratione comprobari, ſcilicet, quod in Dominica donatione non iure hæreditario ſuccedatur, ac proinde repræ ſentatio admitti non debeat, iuxta illam theoricam, quod in his, quæ iure hæreditario non deferuntur, repræ ſentatio admittenda non ſit, quo fundamento ante Auendañum vſus quoque fuit Aluarus Valaſcus, d. quaeſt. 50. num. 22. & 23. ſed quàm debile, & infirmum illud ſit, ſatis conſtat ex his, quæ ſ æpè in contrarium repetita fuere, ex iliis namque, etiam cum iure hæreditario non ſucceditur, multis in caſibus reprę ſentationem admitti probauimus. Item ex his, quæ Molina ipſe ſtatim referendus, vt huic fundamento ſatisfaciat, obſeruat. Molina igitur idem, de Hispanor. primogen. lib. 3. [*] d. cap. 7. n. 13. ſuperioribus non obſtantibus, contrarium firmiter, & rectius quidẽ tenet, & inquit quod quicquid ſit in aliis Regiis donationibus, in quibus Bartoli doctrina, & ſequacium traditiones procedere poſ ſunt; in Regia tamen donatione, ſeu conceſ ſione iure maioratus facta, proculdubio dicendum eſ ſe, diſpoſitionem d. l. 40. Tauri, ſeruandã fore. Cum enim in illis donationibus, iure maioratus ſuccedendum ſit, conſequens eſt, vt ea lex quæ de maioratibus loquitur, ea omnia cõprehendat . Cui enim verba legis conueniunt, lex etiam ipſa debet conuenire, l. 4. §. toties, cum vulgatis, ff. de damno infecto. Et ſecundum hanc reſolutionem diſtinguendum non erit. an conceſ ſio feudalis fuerit, vel non feudalis, quod apertiſ ſimè præ ſentit Molina, licèt non ita expreſ ſerit, & differentia illa in maioratibus rectè exploditur ex his, quæ vltra omnes adnotabam ſuprà numeris præcedentibus. Nec obſtat dicere, quod in huiuſmodi donationibus iure hæreditario non ſuccedatur, & conſequenter in eis repræ ſentatio admittenda non ſit, nam huiuſmodi fundamentum quàm debile, & infirmum ſit, ſuprà perpendi, & vltra reſ pondet Molin. lib. 3. eod. cap. 7. n. 13. verſ. fina. quod regula hæc in primogeniorum ſucceſ ſionibus triplici ratione non procedit, prout c. 3. eiuſdem lib. 3. ex n. 40. cum ſeq. ipſe probauit. Idque præ ſertim dicendum eſ ſe, extante deciſione legum Partitarum & Tauri, ex quarum diſpoſitione iam dubitari non poteſt, in quacunq; diſpoſitione iure maioratus facta, repræ ſentationem admittendam eſ ſe. Id quod ego veriſ ſimum ſemper exiſtimo, nec contrarium probabile puto poſt legum illarum Partitarum, & Tauri conſtitutionem. Et ſic quoq; verum putauit, & Mo[*] linam ſequutus eſt in omnibus, atque traditionem illam Acoſtæ improbauit expreſsè alter Ludou. Molina, è Societate Ieſu Religioſus, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 626. n. 13. per totum. fol. mihi 404. dicens, deciſionem earundem legum Regiarum procedere in maioratibus de bonis Coronæ Regni inſtitutis, ſiue ex donatione Principis factis, atque in eis repræ ſentationem admitti, & filium ingredi locum patris. Dicit etiam, iuxta hæc approbandam eſ ſe ſententiã Panormitani, & Caſtrenſis, qui reſponderunt, in donatione facta à Rege Caſtellæ cuidam Petro Afan de Ribera cuiuſdam maioratus ſibi & liberis ſuis, nepotem ex primogenito defuncto præferendum fuiſ ſe patruo, propter reprę ſentationẽ , qua in Regno Caſtellæ nepos repræ ſentat ſuum patrem, atq; eam ſententiam immeritò improbari ab Emanuele Aco ſta, de ſucceſ ſione patrui, & nepotis, prima parte, numero 27. loquendo de hoc Caſtellæ Regno, de quo ipſi loquebantur, Molinam quoque ſequitur Blaz. Flor. Diaz. de Men. in addit. ad deciſ. Gamæ 174. in fine. Probauit etiam ſecurè Pater ipſe Ludouicus[*] Molina, eodem in loco, d.n. 13. fol. 404. repræ ſentationem de quæ in dictis legibus Partitarum, & Tauri, admittendam eſ ſe in his bonis, quæ iure maioratus à Rege Henrico ſecundo Nobilibus Hiſpaniæ donata fuere, quæque redeunt ad Coronam Regni eo ipſo, quod vltimus eius maioratus poſ ſeſ ſor abſque deſcendentibus legitimis maſculis, aut fœminis decedit, iuxta clauſulam eiuſdem Regis Henrici, in l. 11. tit. 7. lib. 5. numæ collectionis regiæ, & in hoc vltimo ſequitur Ludouic. Molinam, de Hiſpan. primog. lib. 3. d cap. 7. n. 12. vbi conſtanter aſ ſeuerauit, in ſucceſ ſione dictorum primogeniorum ex clauſula teſtamẽti dicti Regis Henrici, ſimiliter ſeruandum eſ ſe repræ ſentationis ordinem in d. l. 40. Taur. præ ſtitutum, cũ omnibus extenſionibus, & qualitatibus in eadem lege adiectis, cum in his bonis ex dictis legis diſ poſitione, iure maioratus ſuccedendum ſit. Nec ob ſtare, ſi dicatur (vt ipſe quoque tradit, num. 13. in ver ſiculo, Nec obſtat) mentem Principis in hac parte non conuenire cum mente maioratus inſtitutoris, ex rationibus quas in Dominica, ſeu Regia conceſ ſione paulò ante adducebamus: Nam ſi bene id conſideramus, potius ad mentem iuris, & legum de maioratibus loquentium, quàm ad proprium commodum diſpoſitiones Principum referendæ ſunt, l. ex facto, cum ſimilibus ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. Imò quamuis ad proprium Principis commodum, ac obſequium, diſpoſitio Principis referenda eſ ſet: non eſt cur ex hoc cenſeamus eum à iuris regulis, ac generali Hiſpaniæ conſuetudine in his primogeniis deuiaſ ſe: cum enim in perſonis ignotis in po ſterum primogenij inſtitutio verificanda ſit, nulla congrua differentiæ ratio aſ ſignari poterit, ex qua potius de patruo, quam de nepote Princeps confidat, cum poſ ſit eſ ſe nepos patruo prudentior, & fortior, atque etiam ætate maior; prout pluries compertum eſt, in quo caſu nulla ratio particularis aduerſus nepotem, & pro patruo in Regia donatione adduci poteſt, ideóque ex hac tam leui coniectura, à tam ſolidiſ ſimis, & firmiſ ſimis iuris principiis recedendum non erit Et hactenus Molina, cuius ratio[*] (vt vides) non. modò in donationibus Regis Henrici, ſed etiam in quacunque Dominica, ſeu Regia donatione, aut conceſ ſione concludit. Et ideo cum eo ſic firmiter tenendum erit in hoc articulo, & ſuperiori. Nec placere poteſt Auendañi contraria ſententia, in d. l. 40. Tauri, gloſ ſa 2. n. 78. & 79. Imò eiuſ dem fundamenta debilia ſunt, atque ex his eliduntur, quæ ipſemet Molina in eodem propoſito annotauit, vt nunc vidimus. Sed & vltra Molinam eundem, ex eo Auendañi fundamenta non adſtringunt, quod cum donationes huiuſmodi Regis Henrici, maioratus iure factæ fuerint, maioratus, ſeu primogenij naturam, & qualitates in omnibus aſ ſumunt, ac ſic factæ videntur, vt legibus, & inſtitutis ordinariis maioratuum regantur, & eiſdem conueniant. Vnde non eſt facienda tanta vis in eo, quod donatio feudalis non fuerit, ſed in eo quod iure maioratus ſit facta, fieri debet. Non etiam in alio vis fieri poteſt, quod ſcilicet iure hæreditario non deferatur: cum vtrumque, in quo fixit magis pedes Auendañus, nihil interſit, vt ſuprà numeris ſuperioribus dilucidé obſeruaui, & oſtendi. Dicere etiam (prout Auendañus dicta gloſ ſa ſecunda, numero 80. dicit) quod primogenia Hiſpaniæ iure ſanguinis non deferuntur, ſed iure hæreditario; ex ſe con ſtat, quàm falſum ſit; & contrarium veriſ ſimum, ex his, quæ obſeruationibus præcedentibus plena manu adnotaui, & ſcripſi. Conceſ ſo etiam abſque veritatis præiudicio, quod maioratus, qui ex Regiis donationibus Regis Henrici procedunt, magis ex Dominica donatione, quàm iure ſanguinis videantur deferri, neque hæreditarij dicantur (in quo ſemper Auendañus inſiſtit) quid inde deduci valebit, cùm poſ ſint ipſi non iure ſanguinis, aut etiam non hæreditario, ſed alio iure deferri; & nihilominus, etiam in terminis iuris communis, repræ ſentatio admitti, vt ſ æpè annotaui, & probaui. In terminis autem iuris noſtri Regij, & poſt deciſionem legum Partitarum, & Tauri inſpicienũ duntaxat erit, an iure maioratus deferatur ſucceſ ſio, vel non, vt definiri valeat, an ſit locus repraeſentationi, vbi ab inſtitutore repræ ſentatio ipſa non excluditur, nec aliud inſpiciendum, nullus equidem negare poterit, qui earundem legum ac earum conditorum mentem, & intentionem, & primogeniorum peculiarem naturam perſpexerit. Male igitur in bonis à Rege Henrico iure maioratus delatis, repræ ſentationem denegat Auendañus rectiúſque conceſ ſit eam Molina. Et inde eiuſdem Molinæ opinionem in his Regnis abſque controuerſia ſeruari, & d. l. 40. Tauri conſtitutionem habere locum in bonis Regiæ Coronæ, aut Henriqueños (vt vulgò profertur) reſolutiuè teſtatur; nihil tamen ex ſuperiùs à me nouè adnotatis, conſiderat Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſ. Gamæ 174. Octauò conſtituo, certi exploratíque iuris eſ ſe,[*] maioratus, ſeu primogenia non modo cum facultate Regia, ſed etiam abſque ea ex certa parte bonorum liberis exiſtentibus, aut in defectum eorum ex vniuerſis bonis poſ ſe inſtitui: idcirco in huiuſmodi maioratibus omnia procedere, & habere locum, quæ in aliis maioratibus ſuperioribus, aut cum Regia facultate inſtitutis locum obtinent, prout Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 25. & ſequentibus. Mieres, in initio 2. partis, de maioratu, ex num. 4. vſque ad numerum 11. Auendañus, in l. 27. Tauri, gloſ ſa prima, numero 1. latiùs probarunt; alios plures referam ſtatim. Maioratus ergo, ſi inſtitutus[*] ſit per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij, & Quinti bonorum inter liberos, iuxta ordinem l. vigeſimæ ſeptimæ Tauri, aut Anniuerſarij, vel Capellaniæ, Iurisve patronatus perpetui abſque facultate Regia; verus quidem maioratius eſt, ac leges omnes Regiæ, quæ de maioratibus loquuntur, habent locum in eis, ſicut ſi ex Regia facultate inſtitutus fuiſ ſet. Idque (vt dixi) non modo in vinculis, & meliorationibus Tertij, & Quinti bonorum vinculatis, ſed etiam Iurepatronatus, Anniuerſariis, Capellaniis, & aliis ſimilibus diſpoſitionibus, tam factis de bonis vniuerſalibus, quàm particularibus procedit, modo iure maioratus hæc ſint inſtituta. Ita ſané ſuperiora omnia annotarunt Rodericus Suarez, in repetitione l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, ſecunda limitatione ad l. fori, numero 17. Didacus Couar. variarum reſolutionum lib. 3. capite 5. numero 6. Ferdinand. Vaſq. Menchaca, de ſucceſ ſionum creatione, libro 3. §. 26. numero 95. & 96. D. Antonius de Padilla, in rubrica, C. de fideicommiſ ſis, numero 9. & 10. qui loquitur in vinculis, & anniuerſariis iure maioratus relictis. Idem etiam cen ſuit Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de hæredibus in ſtituend. numero 123. folio mihi 75. vbi dixit, leges Tauri loquentes de maioratibus habere locum in vinculis, ſeu maioriis particularibus, & in meliorationibus Tertij, & Quinti per viam vinculorum, ex legibus Regiis conſtitutis, atque etiam procedere in Iuris patronatibus, quando per viam Iuris patronatus laicorum maioria inſtituitur, vt perueniat gradatim in eos, qui de familia inſtitutoris ſint, cum onere ſuſtinendi, & adminiſtrandi Capellanias, quas vocant. Et Peraltam commemorat, ac ita quoque tenet, & Antonium Gomezium, Ferdinan. Gom. & Palac. Rub. contrarium credentes, improbat Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis libro primo, capite primo, numero 25. & 26. idem quoque tenuit, & pro ipſa ſententia, Didacus del Caſtill. Ioan. Lup. Tellum Ferdinandez. Gomez. Arias, Gregorium Lopez, Menchacam, Couar. Molinam, & Antonium Gomezium ſibi contrarium refert Ioannes Matiençus, in l. 7. titul. 7. Gloſ ſa tertia, numero 5. lib. 5. numæ collectionis Regiæ. Velaſquez Auendanus, in l. 27. Tauri, gloſ ſa prima, numero primo. Azeuedos, in rubrica titul. 7. lib. 5. numero 7. & in l. 8. eodem titulo, & libro qui verbum illud: de mayorazgo, ea in lege poſitum, intelligit accipiendum quoque in vinculis particularibus factis inter vinos, vel in vltima voluntate, & in Anniuerſariis perpetuis, & in Patronatibus, & Capellaniis ad modum maioratuum conſtitutis, Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quæ ſt. 85. num. 1. verſiculo, Secundò quia ita verus. Hieronymus Cæuallos, practicarum communium contra communes, quæ ſt 398. numer. 14. pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iuſtitia & iure, disputatione 576. numero 11. & 13. id ipſum latius quoque probauit, atque infert ad multa, quæ inde deduci, atque decidi poſ ſunt in materia maioratuum Pelaez à Mieres, in initio primæ partis de maioratu, ex numero 4. vſque ad numerum 12. qui rectè conſtituit, appellatione maioratus ex communi vſu loquendi, quodlibet vinculum contineri, & bona vinculata particularia appellari communiter maioratum, & omnes leges de maioratu loquentes, habere locum in eis, & in meliorationibus Tetrij, & Quinti à parentibus vincularis, & in Anniuerſariis, & iurepatronatus, & aliis quæ teſtatores ſolent deſtinare ad ſacrificia, prout frequenter in Hiſpania fir. Alia etiam vtilia Pelaez ibi deducit, vt videri poterit. Et verè reſolutio præfata ex pluribus legibus Tauri probatur, vt deduxit Matiencus in locis relatis d. gloſ ſa 3. l. 8. tit. 7. lib. 5. num. 5. ac inter alias ex l. 44. Tauri, quæ hodie eſt l. 4. titul. 7. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. ibi: El que hiziere algun mayorazgo, aunque ſea on autoridad nueſtra. Ergo verus maioratus erit, & ſi abſque Regia facultate fiat, adhuc enim maioratus appellatur ibi, atque id dictio iſta, quamuis, importat, vt Molina d. cap. 1. num. 25. & Ioannes Gutierrez dict. quæ ſt. 85. num. 2. obſeruarunt. Mieres etiam, in initio dictæ primæ partis, num. 4. colum. 3. qui & alio quoque modo expendit legem eandem in verbis ſequentibus, iuncta l. 17. Mauri. Dicit enim, quod in caſibus in quibus maioratus, cum facultate Regia inſtitutus, reuocabilis eſt, aut irreuocabilis, in eiſdemmet caſibus liceat, aut non liceat reuocare maioratum, aut meliorationem abſque Regia facultate factam. Sic ergo tenendum erit firmiter, prout præcitati ſuprà Authores omnes reſoluunt, quicquid pauci illi à Molina relati dubitent. Quicquid etiam Petrus de Salazar Aduocatus Granatenſis, in tractatu de vſu, & conſuetudine, capite vltimo, in Iure patronatus. Anniuerſario, & Capellania contrarium intenderit & Molinam, atque ſequaces improbat. Sed præpoſtere equidem & inaniter torquetur is Author, dum tot congerit aduerſus Molinam, & ſuperiorem traditionem communem, atque adeò diffusè loquitur, vtcunque namque res ſit; dato etiam, & conceſ ſo pro vero, quod Patronatus à Maioratu differat, ſeu illi Maioratus diffinitio non conueniat: dato etiam pro vero, quod differentiæ ab eo Authore conſideratæ, & d. cap. vltimo congeſtæ, planè procedant inter maioratum, & ius patronatus, Anniuerſarium, & Capellaniam: nihil inde ad rem proculdubio, nec pro ipſo Authore aliquid vrgens deducitur; poſ ſunt enim ea omnia, quę ita anxie ipſe conatur probare, procedere atque obtinere, & nihilominus ex dictis legibus Regiis, & natura, atq; qualitate, & conditione maioratus peculiari, ex cõmuni etiam conſuetudine, atq; vſu loquendi, qui arcendi quoq; debet, certum, & verum erit, quod ſi Ius patronatus, aut Anniuerſariũ , vel Capellania inſtituatur, vt perpetuò duret inter omnes de familia inſtituẽtis , gradatim tamen, ac vni dumtaxat ſucceſ ſio deferatur, & per viam vinculi, & maioratus perpetui id fiat, & bonorum alienatio prohibeatur ſiue quod iure maioratus in ea ſuccedendum ſit, exprimatur, verus, & proprius maioratus cenſeri debeat, ſiue omnia, quæ in aliis vinculis, & maioratibus obſeruantur, ſeruanda in eis æqualiter ſint, nulla enim differentiæ ratio excogitari, aut adduci valet, qua in eiſdem diuerſum ius, quàm in aliis vinculis, & maioratibus particularibus, perpetuò tamen relictis, poſ ſit conſtitui, ſi iure maioratus habenda, fuerint inſtituta, aut perpetuò ea duratura, & non alienanda, atque vni deferenda eſ ſe expreſ ſum ſit. Et ita communi praxi inoleuit, quod in iſtis idẽ met ius, quod in primogeniis obſeruatur, vt teſtatur Petrus de Peralta, in rubr. ff. de hæred. inſtit. num. 12. & Molina ac ſuperiores ſequuntur. Vides ergo, vel vno tantum verbo Salazaris nouam opinionem conuictam, & ideo alia ſciens conſultòque duxi prætermittenda, quæ aduerſus eiuſdem Authoris ſcripta, & conſiderationes, non abſque ſubtilitate, & veritate poſ ſem perpendere, quod vel ex dictis tantum, ipſius ſententia remaneat concludenter deſtructa. Non enim in propoſito inſpicimus naturã , conditionem, aut iurispatronatus, vel anniuerſarij diffinitionem, nec alia; ſed an iure maioratus diſpoſitio facta fuerit, vt perpetuò duret, inſpiciendum eſt. Quocirca (vt dixi) Salazaris ſententia non ſubſiſtit; quam etiam falſam dixit, ſed nihil ex ſuperioribus conſiderauit Alphonſus Azeuedus, in rubrican tit. 7. n. 7. lib. 5. numæ collect. Regiæ, & in l. 5. in prin. & in l. 8. n. 1. eodem tit. 7. & lib. 5. Ex his proculdubio nonnulla in propoſito infer[*] re, ac decidere placuit In primis (quod ad noſtrum inſtitutum attinet præcipuè) ex dictis hactenus ex n. 274. ſequi, atque deduci manifeſtè, d. l. Tauri 40. conſtitutionem & repræ ſentationem ibi inductam, procedere & habere locum in vinculis particularibus, in meliorantibus Tertij & Quinti bonorum parentum vincularis, in Anniuerſariis & Patronatibus, ſiue Capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & abſque Regia facultate inſtitutis, quando (vt ſuprà dixi) gradatim. ac iure ſanguinis in omnes de familia debent deuenire, ſed vni duntaxat ſuo ordine deferuntur. Idque ex paritate rationis: æqualis namque in eis, ſicut in cæteris maioratibus ratio militat, nec diuerſum ius quoad repræ ſentationem conſtitui poteſt. ex quo in his iure maioratus ſuccedendum ſit, & in ſucceſ ſione maioratus abſolutè adeò, atque indiſtinctè repræ ſentatio introducitur ea in lege. Quod in ſpecie eiuſdem legis quadrageſimæ Tauri, verum eſ ſe cenſuit, & ſic annotauit Didac. Couar. pract. d. cap. 38. num. 13. verſiculo, Ego verò, vſque ad finem, Ferdinand. Vaſq. Menchaca, de ſucceſ ſionum creatione, lib. 3. §. 26. num. 95. Petr. de Peralta, in rubrica ff. de hæred. inſtit. d.n. 123. dicens ita pronunciatum eſ ſe non ſemel in his terminis pro nepote ſuperſtite, patre præmortuo in vita aui contra patruum ipſius, hocque eſ ſe vſitatum, ac ex facto ſ æpè euenire in diſpoſitionibus, quæ fiunt de certis bonis vincularis, aut per viam vinculi & maioratus, aut per viam iuris patronatus laicorum perpetui. Eandem quoque ſententiam tenuerunt Ludouicus Molina, de Hiſpan. primog. lib. 3. cap. 6. n. 42. & cap. 7. num. 19. Antonius Gomeziu, in eadem l. quadrageſima Tauri, num. 56. in fine, D. Antonius Meneſes de Padilla in rubrica, C. de fideicommiſ ſis, ex num. 8. Pelaez à Mieres, de maioratu, in initio primæ partis, n. 5. in principio, & iterum ſecunda parte, quæ ſt. 6. num. 33. Ioannes Matiençus, in l. quinta, titulo ſeptimo, gloſ ſa prima, numero nono, & gloſ ſa quinta, numero ſeptimo & octano, libro quinto numæ collectionis Regiæ. Azeuedus in eadem l. 5. num. 1. & in l. 8. eodem tit. 7. & lib. 5. in principio, & in rubrica tituli eiuſdem ſeptimi, num. 7. vbi reddit rationem veriſ ſimam, atque ex his confirmatam, quæ ex dicto num. 274. adnotata fuere, videlicet, quod cum maioratus iure Anniuerſarium conſtituitur, verus maioratus eſt. Tenet quoque in propriis terminis reſolutionem eandem Velaſquez Auendañus, in l. 27. Tauri, gloſ ſa 1. num. 1. & in dict. l. quadrageſima Mauri, gloſ ſa 2. num. 61. & 62. Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſionem Gamæ 59. in verſiculo Sexta & vltima reſolutio eſt, folio 39. in illis verbis: Obtinent etiam in anniuerſariis, & patronatibus, quando in eis ſucceditur per viam maioratus. pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſput. 627. num. 13. folio 423. & nullo ex his relato, Antonius Pichardus ad titulum Inſtit. de hæreditatibus quæ ab inteſtato deferuntur, §. 2. de repræ ſentatione, num. 25. Et idem dicendum quoque eſt, atque ex eadem[*] paritate rationis, in caſu legis quadrageſimæ primæ Tauri, prout in ſpecie aduertit Pelaez à Mieres, in initio dictæ primæ partis, de maioratu, nu. 5. in principio. Et comprobatur concludenter ex generali Ludouici Molinæ obſeruatione, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. dicto cap. 1. num. 25. & 26. Et his, quæ numeris[*] præcedentibus diximus. Id ipſum dicendum etiam eſt quoad hoc, vt quemadmodum in ſucceſ ſione maioratus, proximitas inſpicienda eſt reſpectu vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris regulariter, iuxta ea quæ ſuprà hoc eodem cap. reſoluta fuere, ſic etiam & eodem modo in vinculis particularibus, in Anniuerſariis, & Capellaniis, atque aliis ſimilibus diſpoſitionibus, iure maioratus relictis, inſpici debeat. Quod expreſ ſim annotauit Molin. lib. 3. d. cap. 6. num. 42. idque veriſ ſimum eſt, & comprobatur etiam concludenter ex antea dictis. Secundò infertur, atque deducitur, l. 45. Tauri re[*] medium poſ ſeſ ſorium, quæ hodie eſt, l. 8. tit. 7. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Et ſic beneſicium ipſius legis procedere etiam, & habere locum in vinculis particularibus abſque regia facultate, ſed authoritate legum huius Regni inſtitutis, & in Anniuerſariis, atque Patronatibus, & ſimilibus aliis diſpoſitionibus, iure maioratus relictis. Et conſequenter Competere ei, cui ex diſpoſitione iuris, aut vocatione in ſtitutoris, ius ſuccedendi competat in eiſdem. Ita ſanè tradiderunt Didacus del Caſtillo verbo, para ſiempre. Lupus, num. 77. Tellus, num. 2. Gomez. Arias, 59. in l. 28. Tauri, Gregorius Lopez, in l. 2. titulo 15. Partita 2. gloſ ſ. 1. in fine, Couar. variar. lib. 3. cap. 5. n. 6. Menchaca, de ſucceſ ſionum creatione, lib. 3. §. 26. nu. 95. & 96. Padilla, in rubric. C. de fideicommiſ ſis, numero 9. Auendañus, reſponſo 28. in princip. Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 1. cap. 1. num. 26. & iterum lib. 3. cap. 13. n. 62. Mieres, in initio primæ partis, num. 5. & iterum atque latiùs 3. p.q. 1. per totam. Matiençus in l. 11. tit. 6. gloſ ſ. 11. num. 4. & in l. 8. tit. 7. gloſ ſa 3. num. 4. & 5. l. 5. nouæ collectionis Regiæ. Azeuedus, in eadem l. 8. num. 1. Ioan. Gutier. pract. lib. 2. quæ ſt. 86. Velaſquez Auenda ñus, in eadem l. 45. Tauri, gloſ ſa 1. num. 3. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtit. & iure, diſp. 636. num. 5. folio 521. Tertiò, & vltimò infertur, l. 46. Tauri, quæ hodie eſt[*] l. 6. tit. 7. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, de ædificiis in rebus maioratus factis loquentem, procedere etiam in vinculis particularibus, abſque regia facultate factis, ſed authoritate legum huius Regni, Tertij, & Quinti exiſtentibus deſcendentibus legitimis, & his deficientibus omnium bonorũ , in Anniuerſariis etiam defunctorũ , & Patronatibus, atque Capellaniis perpetuis, quando iure maioratus (vt ſemper dixi) relinquuntur. Ita ſanè poſt D. Anton. de Padilla, Rodericum Suarez & Couar. tenuerunt Molina, lib. 1. dict. cap. 1. num. 27. Mieres, de maioratu, in initio primæ partis, num. 5. in principio, & 3. parte, quæ ſt. 1. prima parte quæ ſt 10. num. 21. in fine. Ioannes Garſia, de expenſis, & meliorat. cap. 1. num. 46. Burgos de Paz iunior, ciuilum, quæ ſt. 6. num. 45. Matiençus, in l. vndecima, tit. vndecimo, gloſ. 11. num. 1. & in l. 4. gloſ. 1. lit. 7. & in l. 8. eodem tit. 7. gloſ ſa tertia, num. 5. lib. 5. recopil. Ioannes Gutier. practicar. lib. 2. quæ ſt. 85. vbi hanc reſolutionem legibus Regiis, & rationibus confirmat; & lib. 3. quæ ſt. 71. num. 36. Auendañ in eadem l. 46. Taur. num. duodecimo. Et hactenus de vndecima ob ſeruatione principali in hoc tractatu. Duodecimò denique & vltimo loco atque principaliter conſtituendum eſt, hucvſque adnotata, atque ex initio huius tractatus reſoluta, multo magis habere locum, & procedere, quando conſtare poteſt, & vere conſtat legitimè, maioratus inſtitutorem repræ ſentationem admittere, ac filium repræ ſentare perſonam patris ſui voluiſ ſe; ſic è contrario ea omnia non procedere, nec habere locum, quando legitimè conſtat, inſtitutorem repræ ſentationem excludere, ac filium non repræ ſentare perſonam patris ſui, voluiſ ſe. Ac denique repræ ſentationis vniuerſam mate[*] riam, totúmque tractarum ex expreſ ſa, aut præ ſumpta teſtatoris voluntate, eiuſdèmque præcepto gubernari, & interpretari debere: ex ipſa namque, vel admitti, vel excludi debit repræ ſentatio. Quod non modo in terminis dictæ legis quadrageſimæ Tauri, referendi ſtatim Authores probarunt: ſed etiam in terminis iuris communis ſic adnotarunt quamplures Interpretes, quos Iacobus Menochius in conſil. 200. num. num. 72. lib. 2. & in conſil. 215. num. 139. lib. 3. & præ ſumptione 95. num. 19. in fine, & num. 32. commemorauit. Alios plures, ideò ſciens, conſultòque prætermitto, quoniam in hoc nullus hactenus diſ ſentit, & ſtatim referam eos. Id autem eiuſdem legis quadrageſima Tauri Con[*] ditores, iuridicè & iuſtè conſiderarunt, ac præ oculis ſemper habuerunt: in præ ſeruando namque voluntatem, vel præ ſumptam, vel diſpoſitiuam primi ſtabilientis, hoc in caſu ſtudiosè & modeſtè proceſ ſerunt, nec eiuſdem fines, aut terminos vllo modo egreſ ſi fuere. Inprimis namque cum ſuccedendi modum in maioratus ſucceſ ſione, quoad deſ cendentes in prima legis illius parte, & in ſecunda quoad tranſuerſales ſtatuiſ ſent, & ſecundogeniti filij excluſionem, nepotiſque ex primogenito admiſ ſonem introduxiſ ſent, qualitérque, & quovſ que repræ ſentatio in vtraque linea, formaliter aut virtnaliter locum haberet, declaraſ ſent: & in eo ſemper præ ſumptæ inſtitutoris maioratus voluntati, ac maioratus eiuſdem naturæ & qualitati acceſ ſiſ ſent, vt cum Couarru. & Molina, pro ratione decidendi eius legis, ſ æpiſ ſimè adnotaui. In tertia tandem ac poſtrema legis eiuſdem quadrageſimæ parte, rectè, & iuridicè, atque modeſtè (vt dixi) primi inſtitutoris maioratus, voluntatem diſpoſitiuam præ ſeruantes, omnia ſuperiora, hoc eſt, in prima & ſecunda parte ſtatuta, locum habere, atque intelligenda eſ ſe dixerunt: Saluo ſi otra coſa eſtuuiere diſpueſta por el que primeramente conſtitu y ò y orden ò el mayorazgo, que en tal caſo mandarnos que ſe guarde la voluntad del que lo inſtituyò. Ex quibus verbis ſequentia prænotanda erunt, quæ ex ipſis deducuntur præcipuè. In primis, dubitatum atque certiſ ſimum eſ ſe,[*] repræ ſentationem ſemper excludi in ſucceſ ſione maioratus, quando id interueniat, quod, dictis in verbis ſpecificè fuit requiſitum: videlicet, quod maioratus inſtitutor expreſ ſe ac dilucide, & clare id diſponat. Et ſic vbi maioratus inſtitutoris voluntas adſit: quæ ex eius diſpoſitione, & verbis, apertiſ ſimè deprehendatur, equidem eſt; ſed non ex verbis ambiguis & incertis, & quæ aliud inducere poſ ſint, à communi horum Regnorum obſeruatione, & locum Partitarum, & Tauri diſpoſitione recedendum erit, conſequenter nec ex eo ſolum excludenda, aut admittenda repræ ſentatio eſt. Id quod Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. capite 8. num. 1. ſingulariter & vero percipit, ſed alios Authores, vel conſultò omittit, vel ſaltem eo loco tacet: & ante ipſum Didacus Couarruuias practicarum, dicto cap. 38. num. 10. ad finem, & num. 11. Sic quoque notauit Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de hæredibus inſtituendis, num. 122. columna tertia, verſiculo, Prima quam modo dixi, folio mihi 72. qui rationem decidendi ad di[*] ctam l. in ea parte aſ ſignat, & dicit recte, atque modeſte ſe habuiſ ſe legem illam in præ ſeruando voluntatem diſpoſitiuam primi inſtitutoris hoc caſu, cum rei ſuæ vnuſquiſque legem quam velit à primordio dicere valeat, l. iure mandata, C. mandati, l. in traditionibus, C. de pactis, l. prima & ſecunda, & l. quoties, C. de donation. quæ ſub modo, Matiençus in l. quinta, titul. 7. gloſ ſa ſexta, in principio, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Idem quoque ob ſeruauit, & ibidem Azeuedus num. 4. qui etiam rationem ad ipſammet legem Tauri quadrageſimam, in ea parte conſiderai; videlicet, quod voluntas teſtatoris ſequenda ſit, & pro lege ſeruanda, & formam & conditionem inducat, ac primum locum obtineat, vt paſ ſim iura admonent, & vulgatiſ ſimum eſt, pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputat. 629. num. 1. fol. 437. & diſputat. 631. num. 7. fol. 466. qui. rectè admonet, ante omnia cum tractatur de iure eius, qui ſucceſ ſionem maioratus prætendit, tenorem diſpoſitionis videndum, & diſpoſitioni inſtitutoris ſtandum, illamque conſiderandam eſ ſe, vt dignoſcatur, quis ſuccedere debeat, Velazquez Auendan. in eadem l. 40. Tauri, gloſ. 20. quò loci verba ilia Que en tal caſo mandamos que ſe guarde la voluntad del que le inſtituyò . intelligit de expreſ ſa volũtate , cùm lex ipſa dixerit: Saluo ſi otra coſa eſtuuiere dispueſta. Quæ ad diſpoſitionẽ expreſ ſam maioratus inſtitutoris ſunt neceſ ſariò referenda, vt ibi demonſtrat, & gloſ ſa 18. num. 1. & 2. Idemmet Author rationem etiam legis illius in poſtrema ſui parte aſ ſignat, & in illis verbis: Saluo ſi otra coſa eſtuuiere diſpueſta. Subdit in hunc modum: Et meritò, cùm prouiſio hominis faciat ceſ ſare prouiſionem legis: & citat Ancharranum. & Tiraquellum dumtaxat, vt id confirmet. Verè tamen aſ ſumptum id de prouiſione hominis probare poſ ſet per textum in l. vltima, C. de pactis conuent. tam ſuper dote, &c. & in l. cum ex filio, §. filio, ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. 1. & habet, §. cum quis, ff. de precario, atque multis Authoribus exornare, prout ego retuli eos, & ipſum aſ ſumptum ſingulariter explicaui harum quotidianarum controuerſiarum iuris, lib. 1. de vſufructu, cap. 19. num. 15. & tribus ſequentibus. Deinde Auendañus quoque dict. gloſ ſ. 18. num. 2. 3. 4. & 5. rectè obſeruauit, ad maioratus ſucceſ ſionem tamen tantum admitti eos, quos admiſiſ ſé inſtitutorem, ex verbis diſpoſitionis conſtiterit. Vnde voluntas facit ceſ fare tranſmiſ ſionem; & è contra tranſmiſ ſibile, quod ex propria ſua natura tranſmitti non poterat, vt multi ibi relati dixerunt; & numeris præcedentibus ego quoque notaui Sic etiam efficere teſtator[*] poteſt, quod in caſibus in quibus non eſt locus repræ ſentationi, ea admittatur, vt deducitur ex Socino, Decio, & Pariſio, per eundem relatis: & vltra eos idem etiam tenuit Iacobus Menochius, in conſ. 215. num. 139. lib. 3. & præ ſumptione 95. num. 19. in fine lib. 4. Tiberius Decianus, in conſil. 1. num. 155. & num. 347. lib. 1. Denique num. 6. & 7. eiuſdem gloſ. 18. Rectè etiam annotauit ipſe Auendañus, quod repræ ſentatione excluſa in ſucceſ ſione aſcendentium, cenſetur etiam in ſucceſ ſione tranſuerſalium excluſa. Idque ea ratione fun[*] dat, quod repræ ſentatio tranſuerſalibus per am pliationem fuerit conceſ ſa, & deficiente regula, ampliatio finitur, nec extenſio poteſt ſine regula ſuſtineri, ſicut nec acceſ ſorium ſine principali; licèt è contra principale poſ ſit ſine acceſ ſorio: potuiſ ſet ipſe concludenter magis traditionem eam probare alia ratione, videlicèt in dubio credendum eſ ſe, maioratus inſtitutorem habuiſ ſe maiorem affectionem ad deſcendentes, quàm ad tranſ uerſales, vt compertum eſt; & inde excluſa, atque denegata in eorum ſucceſ ſione repræ ſentatione, multo magis in tranſuerſalium ſucceſ ſione exclu ſam cenſeri debere. Eò etiam, quod in dubio, vna atque eadem diſpoſitio diuerſo iure cenſenda, ſiue accipienda non, eſt, l. eum qui ædes. ff. de vſucapionibus, quam nonnullis exornant Abbas, Tiraquellus, Menochius, & Martinus Monter à Cueua, quos harum quotidianarum controuerſiarum iuris, lib. 2. cap. 23. num. 28. commemoraui, vbi videri poterit, niſi ex verbis diſpoſitionis aliud colligatur apertè. Inde etiam (& vltra Auendañum) dici[*] poteſt, quod ſi in aliqua parte diſpoſitionis, aut inſtitutionis maioratus, ſiue in aliqua vocatione, aut ſubſtitutione, vel reſpectu alicuius nominati, aut nominatorum ad maioratum, repræ ſentatio fuerit excluſa; non leue, imò validiſ ſimum argumentum poſ ſit deduci ad credendum, in alia parte diſpoſitionis eiuſdem, aut in cæteris vocationibus excluſam fuiſ ſe repræ ſentationem. Ex quo vna pars teſtamenti, aut diſpoſitionis aliam declarat (vt notum eſt) & qualitas vni gradui, aut ſubſtitutioni adiecta, in cæteris quoque repetita eſ ſe cenſetur, niſi diuerſa ratio, aut diuerſitas rationis, aliave ſimilis ratio contrarium ſuadeat. In quo equidem attentè & maturè procedendum erit, ne facile quiſquam decipiatur, ac ea debebunt ſano iudicio perpendi, & originaliter prælegi, quæ lib. 2. harum quotidianarum controuerſiarum iuris, cap. 4. ex num. 10. Cum pluribus ſequentibus, & num. 37. 38. 39. & 44. num. 68. 69. & 70. & num. 94. vbi vide omnino; & num. 126. cum aliis numeris ſcripta reliqui, vbi plene explicaui, An, & quando præcedentia declarent, ſiue determinent ſequentia: quando etiam vna pars diſpoſitionis, aut ordo datus, inter aliquos nominatos, ſeruari debeat inter reliquos ſubſtitutos, ſiue conditio, aut qualitas adiecta vni gradui, vel perſonæ iam nominatæ, quando cenſeatur repetita in perſona alterius ſubſtituti. Deinde, quando, quibusve ex cauſis, atque dictionibus repetitio qualitatis præcedentis induci, aut ceſ ſare debeat. Semper tamen (vt dixi) quid veriſimilius ſit, teſtatorem voluiſ ſe, quidve ex verbis diſpoſitionis colligatur apertiùs, inſpiciendum erit, cùm voluntas eiuſdem totum efficiat. Vide etiam in propoſito huius conſiderationis regulas generales nonnullas traditas per Ioannem Gutierrez, practicarum lib. 3. quæ ſt. 67. in antiquis, num. 6. 7. 8. 9. & ſequentibus, & num. 55. 56. & ſequentibus, vſque ad finem q. ex ibi namque traditis, poteris deducere aliqua ad ſuperioris obſeruationis reſolutionem, ſeu declarationem. Ibi enim (vt conſtat ex ſpecie propoſita num. 1. ibi: vel fortè in repræ ſentatione) loquutus eſt in terminis, quando teſtator in vna dumtaxat perſona repræ ſentationem admiſit, vel ad eam ſe reſtrinxit, & tunc in propoſito argumentatur pro & contra, ſiue generalia nonnulla, & vulgata Doctorum placita perpendit. Illud tamen certiſ ſimum erit, quod cùm in dubio (vt ſuprà diximus, & infrà dicetur) in hærendum ſit regulæ, & generali deciſioni dict. legis quadrageſimæ Tauri, ac per conſequens in caſu dubio admittenda repræ ſentatio ſit, nec aliter excludenda, quam ſi sua diſpoſitione eam excluſerit inſtitutor maioratus, (vt ſupra quoque dictum fuit) [*] quod ſi ponamus, repræ ſentationem in aliqua, vel in aliquibus perſonis, vel in aliquo, aut aliquibus gradibus inſtitutorem maioratus admiſiſ ſe, vel induxiſ ſe; tunc proculdubio planum & certum erit, in cæteris quoque perſonis ſuccedere volentibus, aut in cæteris gradibus locum habituram repræ ſentationem: nam ſi nullo in caſu, vel perſona, vel nullo in gradu repræ ſentatione inducta, vel admiſ ſa ab inſtitutore, repræ ſentationem admittimus indiſtinctè ex dictæ legis quadrageſimæ Tauri conſtitutione, niſi inſtitutoris expreſ ſa diſpoſitione fuerit excluſa, quanto magis id dicendum erit, vbi aliqua in parte, vel in perſona aliqua repræ ſentatio admiſ ſa fuerit, quo caſu compertum eſt, in cæteris idem inſtitutorem voluiſ ſe. Et hæc ratio concludit, vt in hac ſpecie magis ex deciſione & vocatione dict. l. Quadrageſimæ Tauri, in cæteris perſonis admittatur, atque admitti debeat repræ ſentatio, vel ex vi comprehenſiua in cæteris (vt ego exiſtimo) quam ex aliqua extenſione caſus expreſ ſi ad alium: & ita tenendum arbitror, quamuis Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dict. quæ ſt. 67. ex num. 55. cum ſequentibus, vſque ad finem quæ ſtionis, ſuperiorem rationem non attingat, & virtute extenſionis de caſu ad caſum, in cæteris perſonis admittat repræ ſentationem, quando teſtator ad vnam perſonam ſe reſtrinxit in repræ ſentatione, quam admiſit. Regulariter tamen, ac cum nulla in parte re[*] præ ſentatio excluditur, & ſic in caſu dubio ſtandum eſt verbis, & diſpoſitioni præfatæ legis Tauri 40. vt ſcilicet repræ ſentatio admittatur, nec de facili, aut ex verbis ambiguis, & quæ aliud inducere poſ ſunt, cenſeatur excluſa, aut excludi poſ ſit. Quod pro regula, & certa doctrina tenendum eſt in hac materia; & ſic securè obſeruandum, prout ſecurè, & verè obſeruarunt, atque ex eadem Taurina conſtitutione deduxerunt Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 1. in fin. & num. 5. ad fin. Ioannes Gutierr. practicarum, lib. 3. dict. quæ ſt. 67. num. 39. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. De iuſtitia, & iure, disputation. 629. num. 1. in princip. fnl. 437. Et hactenus de prima obſeruatione, ſiue illatione ex dict. l. Tauri 40. Secundò deducitur, quod quamuis dictum fue[*] rit ſuprà, ad hoc, vt præfatæ legis in poſtrema ſui parte deciſio obtinere poſ ſit, requiri neceſ ſariò, quod teſtator id expreſ ſe ac ſpecifice diſpoſuerit, & ſic quod neceſ ſaria ſit expreſ ſa diſpoſitio; nec tacita diſpoſitio, hoc eſt ex coniecturis collecta, ſufficiat, prout authoritatibus, & traditionibus Interpretum, atque fortiter, & ingeniosè ponderando verba eiuſdem l. 40. Tauri, probauit Molina, lib. 3. cap. 8. num. 2. 3. & 4. nihilominus tamen ad huius rei, & voluntatis inſtitutoris probationem non excludi coniecturas legitimas, & quæ ex verbis ipſius diſpoſitionis deprehendantur. Idcirco ſi coniecturæ ipſ æ adeò præciſ æ ſint, vt ex illis nihil aliud, quàm repræ ſentationis excluſio deduci poſ ſit, ex eiſdem à præfatæ l. 40. Tauri diſpoſitione recedi poterit, ac debebit. Idque manifeſta ratione deducitur, quoniam lex ipſa Tauri, voluntatem inſtitutoris maioratus, & ab eo diſpoſitum obſeruari præcipit; voluntas autem non tantum dicitur ea, quæ expreſ ſa eſt, ſed etiam illa quæ tacitè, & coniecturaliter ex verbis deducitur; expreſ ſum namque, & euidens, & manifeſtum dicitur id, quod ex coniecturis colligitur, ſi illæ legitimæ, & probabiles ſint: Et ita eruditè reſoluit Molina, lib. 3. dict. cap. 8. num. 5. per totum. Quò loci refert Palac. Rub. Didacum del Caſtill. & Greg. Lopez, qui in terminis dict. l. 40. Taur. ſic obſeruarunt. Couar. quoque practicar. dict. cap. 38. num. 10. ad fin. in eadem ſententia fuit, inquit enim, quod ad excludendam repraeſentationem in caſu dict. l. quadrageſimæ Tauri, requiritur diſpoſitio expreſ ſa, aut ira tacita, quod in dubium reuocari non poſ ſit. Et tandem Molina vbi ſuprà, concludit, id ſibi veriſ ſimum videri, dummodo coniecturæ, ex quibus prætenditur, quod repræ ſentatio excludatur, vrgentiſ ſimæ ſint, atque eius conditionis, vt nihil aliud ex eis deduci valeat: aliàs autem quod legum diſpoſitio ſequenda erit, nec ab eius diſpoſitione ex leuibus, aut incertis coniecturis recedi poterit: & eodem num. 5. in fine, & num. 6. Molina idem his fundamentis ſatisfacit, quæ antea num. 2. 3. & 4. adduxerat, vt probaret, quod repræ ſentatio ex ſolis coniecturis excludi non poſ ſet. Et Ludouici Molinæ reſolutiones amplectuntur in omnibus Iacobus Menochius, lib. 4. præ ſumptione 95. num. 4. quò loci aſ ſeuerauit, quod filij repræ ſentatio in locum patris non poteſt dici ſublata quibuſcunque coniecturis, in illis caſibus, in quibus, vel lege, vel hominis diſpoſitione ſancitum eſt, ei locum eſ ſe: ſed illis tantum coniecturis, quæ ex verbis diſpo ſitionis colliguntur, Velaſquez Auendañus, qui pluribus rationibus idem comprobat, omnes tamen eius rationes in id tendunt, quod expreſ ſa diſpoſitio dici debeat ea, quæ ex coniecturis colligitur, in dict. l. Tauri 40. gloſ. 20. ex num. 2. vſque ad num. 15. ſequuntur etiam Ioannes Matienç. in l. 5. tit. 7. gloſ. 6. in princip. ibi: expreſsè, vel tacitè, vt Dominus Couar. &c. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, vbi (vt vides) Didaci Couar. & Molin. veſtigia, atque traditiones ſequitur, expreſsè ſequitur etiam Azeued. in eadem l. 5. num. 5. & 6. in verſiculo, Saluo ſi otra coſa. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſput. 629. num. 1. in principio, fol. 437. & 458. in illis verbis: Si coniectura ex ipſamet dispoſitione ſint tales (etiam ſi extrinſecus aliis coniecturis adiuuentur) vt ſemoto omni dubio ſecurè intelligatur, id iuſtitutorem intendiſ ſe, ac voluiſ ſe, standum tunc erit eius ita perſpicuè coniecturatæ voluntati, ac diſpoſitioni, posthabita ea in parte dispoſitione legis Tauri; quoniam tunc vere dicitur diſpoſuiſ ſe, ac voluiſ ſe. Si verò coniecturæ non ſunt tales, quæ omne dubium ſemoueant tunc poſ ſ habitis eis, ſtandum eſt diſpoſitioni legis Tauri. Didaci quoque Couarr. & Ludouici Molinæ veſtigia & reſolutiones amplectitur Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. Quæ ſt. 67. in antiquis, num. 37. 38. & 39. Et liquidiſ ſimas, atque apertiſ ſimas coniecturas requirit, prout præfati exigunt, & ſic conciliat contrarias opiniones, prout Molina conciliauit. Quod etiam liquidiſ ſimæ coniecturæ neceſ ſariæ ſint, vt repræ ſentatio in caſu dubio excludatur, requirunt Tiberius Decianus, in conſil. 1. num. 394. lib. 1. & in conſil. 55. num. 24. volumine 3. Franciſcus Molina, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titul. 9. num. 2. Et in terminis dictæ legis 40. Tauri, Petrus de Peralta, in Rubrica, ff. de hæredibus inſtituendis, num. 130. in verſiculo, Et ne id prætermittam, & in verſiculo, Si autem. Et ad hæc reduci debent ea, quæ poſt alios ſcripta reliquit Iacobus Menochius in propoſito, in conſil. 215. ex num. 137. vſque ad numerum 141. lib. 3. & præ ſumptione 95. num. 19. in fine, lib. 4. dum ſufficere coniecturas ad excludendam repræ ſentationem aſ ſeuerauit. Decianus quoque, in conſil. 1. num. 89. lib. 1. & in conſil. 63. num. 7. & 16. lib. 2. Debent enim coniecturæ eiuſmodi eſ ſe tales, quales neceſ ſarias eſ ſe ſuprà diximus. Sic quoque intelligenda, atque accipienda ſunt illa, quæ lib. 2. har. quoti. contro. iur. cap. 20. ex num. 28. in eodem propoſito obſeruaui. Deducitur & tertio loco ex eadem l. 40. Tauri in[*] poſtrema ſui parte, ibi: Saluo ſi otra coſa eſtuuiere diſpueſta por el que primer amente inſtituyò y ordenò el mayorazgo. Vbi (vt vides) de primo inſtitutore dumtaxat lex ipſa mentionem fecit: ſucceſ ſoreni ſequentem poſt illum, alios etiam ſucceſ ſores in maioratu futuros, non poſ ſe, neque in vltima mente id diſponere, nec aliud diſponendo, repræ ſentationem excludere. Non enim poteſt aliquis ſucceſ ſor in futurum diſponere vllo modo in præiudicium nepotis, vel patris perſonam repræ ſentantis, quem lex illa prætulit filio ſecundogenito vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, eiúſque patruo, aut proximiori conſanguineo, nec ius illi auferre, quod ex legis, non hominis prouidentia eidem nepoti competit, I. ſi arrogator, ff. de adoptionibus, l. 3. ff. de interdictis & relegatis. Idque certiſ ſimum eſt, vt Petrus de Peralta in rubrica, ff. de hæredibus inſtituendis, num. 122. verſiculo Prima quam modo dixi, fol. 72. annotauit expreſ ſim, & eo non relato, ſic quoque obſeruauit Velazquez Auendañus, gloſ ſa 19. dictæ l. 40. Tauri. Et confirmatur ex his, quæ ſuprà, hoc eodem lib. 3. cap. 10. plena manu ſcripſi, vbi probaui, maioratus ſucceſ ſores, aut poſ ſeſ ſores, poſt primum inſtitutorem non poſ ſe vllo modo alterare, ſeu mutare vocationes, aut ſubſtitutiones ab inſtitutore factas, nec ordinem ſuccedendi ab eo præ ſcriptum, quouis, modo præuertere, vt Molina, Mieres, & alij multi eodem cap. 10. commemorati obſeruarunt. Et ea etiam ratione innititur Peralta vbi ſuprà, dicens, quod nullus ſucceſ ſor in maioratu poſt primum ſtabilientem illum, poteſt apponere aliquod grauamen perſonis vocatis ab illo ſtabiliente ad ſucceſ ſionem eiuſdem maioratus, cùm capiant illum de manu primi inſtituentis, vt pluſ quam vulgatum eſt, & probatur in, l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de legat. 2. Et ſic non modo pari ratione, ſed etiam fortiori, nec repræ ſentationem excludere, aut ius nepoti ex primogenito competens auferre, cum ille authoritate, & diſpo ſitione dict. l. Taur. 40. vocetur. Et inde inquit[*] eſ ſe, quod pater ipſius nepotis, idémque filius primi inſtituentis, in vita ſua non poteſt cedere iuri ſuo in præiudicium nepotis, & in fauorem fratris minoris ſecundogeniti, etiam maioris nepote, vt pene in his terminis decidit Bald. in conſ. 389. incipien. Conſuetudo eſt, colum. penultima, lib. 5. Addiderim ego Petri de Peralta traditionem hanc, veriſ ſimam, & indubitatam eſ ſe, & eiuſdem nullum Recentiorum omnium mentionem feciſ ſe, confirmaríque concludenter & vere ex his, quæ eodem cap. 10. huius libri, cap. etiam 12. eiuſdem libri, latius ego obſeruaui, tam in illa quæ ſtione, Vtrum maioratus ſucceſ ſor poſ ſit clauſulas maioratus declarare, aut circa voluntatem obſcuram, ſeu ambiguam inſtitutoris, declarationem aliquam facere: quam in alia quæ ſtione, Vtrum maioratus poſ ſeſ ſor poſ ſit cedere iuri maioratus in fauorem alterius, atque ceſ ſione ſua aliquibus præiudicium generare. Deinde addiderim, id quod in filio primi[*] inſtituentis Peralta ipſe dixit, ſimiliter quoque, atque eadem ratione in aliis deſcendentibus, ſiue ſucceſ ſoribus vlterioribus obſeruandum eſ ſe: omnes namque ſuo, ordine ex eadem l. ad ſucceſ ſionem inuitantur, atque ab ipſo primo inſtituente capere dicuntur; idcirco alterius facto, aut diſpoſitione grauari non poſ ſunt, nec eo iure priuari. Subdit de[*] nique Petrus idem de Peralta (mihi equidem ſemper eruditiſ ſimus, & in rebus nouis detegendis, atque ad leges huius Regni reducendis, cæteros alios Scriptores facile ſuperans) dict. num. 122. dict. verſiculo, Prima quam modo dixi, in fin. Præ fatæ l. 40. Tau. conſtitutionem in poſtrema ſui par[*] te, dum ex voluntate primi inſtitutoris maioratus excludi repræ ſentationem ſtatuit, eſ ſe iuri communi affabrè & ad amuſ ſim conſonam: quod etiam veriſ ſimum eſt, cum etiam in terminis iuris commu nis, ex voluntate teſtatoris induci, aut ceſ ſare ſoleat repræ ſentatio, etiam in caſibus, in quibus alias haberet, vel non haberet locum, vt numeris præcedentibus remanet dictum, & alios ſcripſit à me ſ æpè relatus Menochius, dict. conſil. 215. num. 139. lib. 3. & dict. conſil. 200. num. 72. lib. 2. & præ ſumptione 95. num. 19. In fine, & num. 32. lib. 4. ſed[*] & in cæteris ante poſtremam eam partem ſtatutis, legem ipſam Tauri eſ ſe iuri communi conſonam, nec dici poſ ſe iuris communis correctoriam, poſt Didacum Couarru. & Ludouicum Molinam, ſ æpè etiam ſuprà obſeruaui. Et poſt ipſos, & alios tenuit etiam Ioannes Gutierr. practicarum, lib. 3. dict. quæ ſt. 66. num. 16. clare Auendañus, in eadem l. 40. [*] gloſ ſa 18. ex num. 6. Vſque ad num. 13. quò loci in effectu reſoluit, ſingularem eſ ſe legis eiuſdem deciſionem, quatenus repræ ſentationem admittit regulariter in teſtamentaria ſucceſ ſione ex hominis diſpoſitione, quando à teſtatore non excluditur. Quod & iure communi attento receptius, & communiter magis probatum, atque verius fuit ex ſententia Accurſij, in dict. §. fideicommiſ ſo, l. cum ita legatur, de legatis ſecundo. Quam ſuprà ſequuti fuimus, & veriſ ſimam atque omnino tenendam diximus, & Baldi ſententiam contrariam reiecimus, prout eadem Tauri conſtitutio apertè reiicit, & ſententiam Gloſ ſ æ ſequuta, in maioratuum ſucceſ ſione ſic ſtatuit, atque nouum ordinem. & formam ſuccedendi in primogeniis præ ſcribit. Quarto deinde loco, atque ex ipſamet l. 40. Taur. [*] deducenda, atque petenda eſt reſolutio quamplurimarum quæ ſtionum, eandem vltimam partem illius legis attinentium. Ac primo quidem, vtrùm repræ ſentatio in dict. l. 40. Tauri introducta, tam inter deſcendentes, quam inter tranſuerſales, vt ex 1. & 2. ſui parte apparet, atque ob contrariam inſtitutoris voluntatem, & diſpoſitionem in vltima parte eiuſdem excluſa, cenſeri debeat excluſa ex vocatione proximioris, aut proximiorum: vel cum inſtitutione maioratus cauetur, quod deficientibus deſcendentibus, ſiué aliquibus vocatis ſuccedat proximior (& vt vulgo dicitur) EI mas propinquo, o mas cercano pariente. Quo equidem in dubio, contrariæ omnino extant Interpretum ſententiæ, & opiniones, prout ego quotidianarum harum controuerſiarum iuris, lib. 2. cap. 20. ex num. 5. cum pluribus ſeq. oſtendi, atque retuli eas. In primis[*] namque, quod repræ ſentatio excluſa cenſeatur ex vocatione proximioris, vel cum proximior poſt nominatos vocatur, tam in fideicommiſ ſis, quàm in primogeniis tenuerunt expreſ ſim Angelus, Ia ſon, Pariſius Couar. Acoſta, & Antonius Gomezius, quos retulit, & improbauit (vt infrà dicetur) Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 11. Rolandus, qui pro iſto caſu reſpondit latiſ ſimè, in conſil. vltimo, volum. 1. Latè Portius, in conſil. 128. ex num. 8. cum pluribus ſequent. & cum Riminald. ſen. Pariſio, Couar, & Roland. Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 8. tit. 9. num. 10. Alex. Angel. Pariſius, Socinus, Baldus, Ancharanus, Aluarus Valaſcus, Antonius Gomezius, Acoſta, Couar. & Tiberius Decianus, quos pro hac parte congeſ ſit Velazquez Auendañus, gloſ ſ. 20. dict. l. 40. Taur. num. 16. Ipſe tamen contrariam firmiter ſuſtinet, vt ſtatim videbimus. Plures alios huius opinionis Authores commemorauit Menochius, lib. 4. præ ſumptione 95. num. 21. Alexander Raudenſis, qui firmiter eam ſuſtinet, in conſil. 142. ex num. 40. inter conſilia vltimarum voluntatum volum. 2. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. num. 100. Octauianus Cacheranus, in conſil. 72. ex num. 10. cum ſeq. vſque ad numerum 22. vbi eadem quoque ſententiam magis amplectitur. Antonius The ſaurus, deciſione Pedemontana, 61. num. 1. & 2. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 17. num. 24. Michaël Glaſ ſus, receptar. ſentent. §. fideicommiſ ſium, quæ ſt. 11. num. 9. Anguiſ ſola, Marzarius, Gaſpar Fabianus, & alij, quos pro eadem hac opinione retuli ego dict. lib. 2. cap. 20. num. 5. vbi etiam commemoraui Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. part, quæ ſt. 9. num. 12. qui in terminis, dict. l 40. Tauri, ſecurè probauit, quod in diſpoſitionibus, quæ proximioribus deſeruntur, non habet locum deciſio eiuſdem l. Taur. Blazium quoque Flores Diaz de Mena, idem dicentem, retuli ibidem. Et vltra tunc relatos, eandem inuenio opinionem tenuiſ ſe Menochium, in conſ. 269. num. 49. lib. 3. qui tamen aliis in locis, atque ex profeſ ſo magis articulum attingendo, & ſpecificè magis loquendo, contrariam ſententiam probauit, vt ſtatim videbitur. Præfati hi Authores, rationes & fundamenta[*] expendunt quamplurima, pro hac parte, verè tamen omnia ea ad tria, vel quatuor fundamenta reduci debent principaliter, vt dict. cap. 20. num. 6. Ego animaduertebam, atque hoc loco ideò non refero illa, quod ibidem ex propoſito hanc quæ ſtionem ſcripſerim, eo etiam, quòd Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dict. Quæ ſti. 67. ex num. 1. vſ que ad numerum 18. adduxerit rationes præcipuas eiuſdem opinionis, atque eiſdem reſpondit ex n. 31. cum pluribus ſeq. Ego quoque dict. cap. 20. ex num. 22. cum ſeq. eiſdem concludenter, & verè ſatisfeci, ſic vt præfata ſententia nullo firmo, aut vero fundamento, ſubſiſtat. Sed vltra ea, quæ præcitato loco dixi, monendum nunc lectorem inſtitui, ex ſuperioribus Authoribus negari non poſ ſe, quin nonnulli minus bene pro ea ſententia, & parte expendantur; poſito namque quod in fideicommiſ ſis ordinariis, & attento iure communi, ſiue in terminis §. in fideicommiſ ſo, leg. cum ita. ff. de legatis ſecundo. ei parti acceſ ſerint: in maioratibus tamen noſtris; ſiue in primogeniis perpetuis, id non ita ſtatuunt, nec verę poſ ſunt pro eadem ſententia, ſic ſimpliciter perpendi. Et vt alios omittam, Antonius Gomezius (qui pro ipſa ſententia ſuperiori ſemper adducitur) in lege 40. Tauri, num. 41. non loquitur in maioratu, ſed in fideicommiſ ſo familiæ relicto, vt conſtat ex his, quæ antea ſcripſit nu. 40. quæ dict. num. 41. Proſequitur, & continuat. Nec ponit caſum in noſtris terminis iuris communis quæ ſtionem diſputando, ſequutus eſt opinionem Baldi contra Accurſium, in dict. §. in fideicommiſ ſo. Et inquit, repræ ſentionem non dari in ſucceſ ſione, quæ prouenit ex hominis diſpoſitione: quod etiam iure communi attento verum non eſt, & Accurſij ſententia contraria verior, vt ſuprà vidimus. Attento autem iure Regio Partitarum, & dict. l. 40. Tauri, adeò falſum eſt, vt in terminis eius iuris, ab erudito aliàs Viro dici non potuerit, nec dictum fuiſ ſe credendum ſit, Didacus autem Couar. pract. cap. 38. num. 4. verſic. 3. ad intellectum Gloſ ſ æ loquitur etiam in fideicommiſ ſo familiæ relicto, in quo vocantur proximiores per teſtatorem; & tunc diſputat intellectum Accurſij, in dict. §. in fideicommiſ ſo. Idque in terminis iuris communis. Poſtmodum autem multo, cum aggreditur tractatum repræ ſentationis in maioratibus perpetuis, & agit de intellectu dict. l. 40. Taur. non modo id dicit, ſed apertiſ ſimé contrarium ſtatuit, idque tam in ratione decidendi ad eandem l. tradita ex num. 6 & ibidem dictis, quam in eo quod repræ ſentationem ſtatuit in infinitum, tam inter deſcendentes, quàm inter tranſuerſales, vt sæpé dixi. Et ſecundum hæc minus bene præfatus Author (quem ad maioratus perpetuos attinet) dicto in loco pro ea parte citatur, cum numeris & locis ſequentibus prælectis, contrarium eum clare tenuiſ ſe, deducatur apertè. Alij etiam exteri Authores in eiſdem terminis, & iure communi attento, non in primogeniis Hiſpaniæ, nec attenta noua forma ſuccedendi in eis, in d. l. 40. Tauri ſtatuta, loquuntur. Sic Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemontana 65. num. 3. cum numeris præcedentibus, reſoluiſ ſet, in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi non eſ ſe locum repræ ſentationi, quando proximior vocatur, ſequutus eos, quos antea retulerat; tandem dict. num. 3. id limitat, quando agitur de fideicommiſ ſo patrui carnalis, vel aui, quia tunc (inquit) filij fratris ſuccedent, vti proximiores, cum ſit repræ ſentationi locus, ſed in primogeniis, & maioratibus perpetuis, cum abſque dubio ſit, repræ ſentationem abſque vlla limitatione graduum admitti, poſt d. l. Tauri 40. vt ſuprà probatum eſt; in eiſdem ſatis clare agnoſcit Antonius Theſaurus, non ſuperiorem opinionem traditam ſuprà, ſed potius contrariam veram eſ ſe. Et apertius agnouerunt Marcus Antonius Peregrinus, & alij, quos ſtatim commemorabo. Eò magis, quod etiam in fideicommiſ ſo familiæ: relicto, locum eſ ſe repræ ſentationi, etſi proximior vocatus fuerit; tenuerunt permulti Authores, quos ſtatim opinione ſequenti recenſebo. Qui & ipſam ſententiam veriorem eſ ſe profitentur. Et in maioratibus noſtris nullus equidem exterorũ in caſu propoſito repræ ſentationem denegaret ob vocationem proximioris, fi ipſorum naturam, & deciſionem præfatæ l. 40. Taur. agnouiſ ſet, prout lib. 2. d.c. 20. n. 7. in fine annotaui, neque Humadam in eiſdem noſtris maioratibus tenuiſ ſe contrarium, demonſtraui. Denique & vltimo loco (& vltra ea etiam quæ d.c. 20. obſeruaui) monendum quoque lectorem duxi, Emanuelem Coſtam, in quæ ſt. patrui, & nepotis, pag. 130. aliàs 2. part. n. 27. quem pro ſuperiori opinione, repræ ſentationis negatiua, Lud. Mol. lib. 3. d.c. 8. n. 11. præcitauit minime poſ ſe pro ea opinione, aut parte adduci. Ibi namque Coſta diſputat. vtrum ſi in Regno Portugaliæ ad ſucceſ ſionem maioratus filius maior vocatus ſit, debeat præferri nepos ex filio maiori patruo, qui eſt filius ſecundogenitus, aut è contrario patruus nepoti ſit præferendus: quod claré conſtat in dict. 2. parte, in principio, vbi ex num. 1. Vſque ad numerum 9. arguit pro nepote filio filij maioris, & dict. num. 9. in verſiculo Sed his argumentis. In fauorem patrui, hoc eſt filij ſecundogeniti, & contra nepotem, filium filij maioris, quæ ſtionem reſoluit, & aſ ſerit repræ ſentationi locum non eſ ſe, & fundat vſque ad numerum 20. ex quo numero, vſque in finem dict. 2. partis, ex hac ſua opinione infert, quod illa in maioratibus Hiſpaniæ abſurda eſ ſet, & nonnullas concluſiones conficit, quarum quinta, quæ: ad propoſitum præ ſens attinet, & n. 26. in verſiculo Quintò infero, apponitur, eſt: Quod in maioratu, cuius vocatio concepta fuit per ea verba, Ao parente maschegado, patruus præfertur filio fratris. Et loquitur in caſu, quo prius vocatus, cum abſque deſcendentibus deceſ ſiſ ſet; lis & quæ ſtio erat inter fratrem fundatoris, & filium alterius fratris, ætate maiorem. Et dict. num. 27. intelligit Gloſ ſam, dict. § in fideicommiſ ſo. l. cum ita, de legatis ſecundo. Quando teſtator fideicommiſ ſum familiæ reliquit nomine collectiuo, & nu. 28. ſatis aperte oſtendit, ſiue expreſ ſim obſeruat, qua præcipuê, atque deciſiua ratione ad ſic dicendum fundetur: verèque illa eſt, videlicet quod re ſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris frater ſit vnon gradu proximior, quam filius alterius fratris, & quod filius ille iure repræ ſentationis ſuccedere non poteſt, quia exiſtit vltra gradus, in quibus ius admittit repræ ſentationem inter tranſuerſales. Et allegat text. In auth. poſt fratres C. de legitimis hæredibus. Et ſecundum hæc, & ea quæ præfatus Author ibi dicit, certiſ ſimum eſt, diſputationem ipſius verſari in terminis legum Portugaliæ, in quibus (vt idemmet opinatur) repræ ſentatio non admittitur, Aut in terminis iuris communis, quod inter tranſuerſales non admittit repræ ſentationem poſt filios fratrum. Cæterum in terminis primogeniorum noſtrorum, aut maioratuum perpetuorum ipſemet Coſta reſoluit ſtatim n. 29. & ſeq. inter quoſcunque tranſuerſales attenta deciſione dict. l. 40. Tauri, repræ ſentationem admitti, prout numeris præcedentibus in eum ſenſum expendi: Et num. 32. eodem in loco inquit, hoc procedere, etiamſi vltimus poſ ſeſ ſor, & inſtitutor eſ ſent ex emotioribus tranſuerſalibus. Remanet ergo, quod cum Emanuel Coſta, inter tranſuer ſales id ita expreſ ſim ſtatuerit attenta dict. l. Tauri conſtitutione: cum etiam eius ratio in quæ ſtione illa propoſita. quæ iure communi attento vigebat, poſt eandem tamen legem Tauri ceſ ſat omninò: in maioratibus noſtris locum non habeat, nec in eis deciſio dict. authent. poſt fratres, poſ ſit adduci: vt numeris præcedentibus dilucidé oſtendi: quod eius reſolutio, aut authoritas pro ſententia præfata negatiua, de qua ſuprà, ex n. 300. allegari, aut perpendi non poſ ſit. Succedit ergo ſecunda opinio affirmatiua, & [*] verior quidem, atque omnino tenenda, videlicèt quod repræ ſentatio non excludatur, nec exclu ſa cenſeri debeat ex eo, quod maioratus inſtitutor vocauerit proximiorem, aut proximiores (vulgo al pariente mas propinquo, o mas cercano) quam ſententiam non modo in primogeniis, & maioratibus Hiſpaniæ probarunt Hiſpani, nunc præcitandi ſed etiam in fideicommiſ ſis tenuerunt firmiter, atque validiſ ſimè comprobarunt ſequentes Authores, Baldus, Alexand. Iaſon, Corneus, Decius, Ruinus, Craueta, Portius ſibi contrarius, Cephalus, Decianus, Hippolytus Riminaldus, Petrus Antonius de Petra, Marcus Antonius Peregrinus, Iacobus Menochius, Angelus Matthæatius, Ludouicus Molina, Velazques Auendañus, Ioannes Gutierrez, Doctor Spino, Additionator deciſionum Gamæ, & Hieronymus de Cæuallos, quos ego recen ſui, & pro hac parte commemoraui, quotidianarum harum controuerſiarum iuris, lib. 2. dicto cap. 20. num. 7. per totum. Et vltra relatos ibi eandem[*] ſententiam amplectuntur Gratus, in conſilio 27. num. ſexto, lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba, in conſil. 51. numero quinto. Et alij quos retulit Iacobus Menochius, in conſilio 357. numero 27. lib. 4. vbi ſequitur, & copiosé comprobat: Et lib. 4. Præ ſumptione 95. num. 21. pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, di ſputat. 329. num. 3. fol. 440. Et vere pro hac parte concludunt rationes plures à me conſideratæ, & adductæ dict. cap. 20. ex num. 8. cum pluribus ſeq. vbi videri poterunt. Rationes etiam, quas in propo ſito ex mente aliorum congeſ ſit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dicta quæ ſt. 67. ex num. 18. cum pluribus ſeq. quarum nonnulla adduxit Petra, dict. quæ ſt. 11. Ex num. 102. & Menochius, dict. num. 27. Et quod attinet ad maioratus noſtros, rationem concludentem tradidit Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 3. cap. 8. num. 11. & Rurſus in additionibus poſitis poſt librum 4. ad finem libri, num. 12. in fin. vbi dicit, nullo iure probari, quod conſtituenda ſit differentia inter vocationem proximioris factam à lege, vel ab homine. Sane cum à lege proximior ad ſucceſ ſionem vocatur, repræ ſentatio admittitur, & proximior illa dicitur, qui mediante beneficio reprę ſentationis, locum & gradum primogeniti prædefuncti occupat, & ingreditur, quamuis alter proximior ſit, vt in l. 2. tit. 15. part. 2. probatur, ibi: Deue heredar el Reyno el mas propinquo pariente. vbi (vt vides) lex vocat ad ſucceſ ſionem proximiorem, & nihilominus repræ ſentatio admittitur, & idcirco idem quoque ſtatui debet in hominis diſpoſitione, ex vulgatis iuris regulis, & tritis Doctorum allegationibus. Eò præcipuè, quod is qui per repræ ſentationem ſuccedit, in linea cæteros præcedit, & quia ex linea primogeniti deſcendit, proximioris vocatio verificatur in eo, & cæteros omnes excludit, iuxta ea, quæ plena manu, ſuprà hoc eodem capite adnotata fuere: & textum ſingularem in propoſito, in c. 1. de natura ſucceſ ſionis feudi, ibi: Et hoc eſi quod dicitur ad proximiores pertinere, iſti vero proximiores eſ ſe dicuntur reſpectu aliarum linearum. Iuxta ea etiam, Alexand. Rauden. de analogis lib. 1. cap. 15. num. 267. ſingulariter, & notabiliter annotauit, qui ex hac maioritate, & præcedentia lineæ concludit locum eſ ſe repræ ſentationi, vbi vocatur ad ſucceſ ſionem maior: & reddit rationem; nam licèt vox illa maior, ex primæua ſignificatione denotet primo natum, per Hiſpanos tranſlata eſt ad procreatum ex linea primogeniti, idque ad imitationem ſobolis Regiæ, in qua præfertur in ſucceſ ſione Regni, ille qui eſt ex linea primogeniti. Addiderim ego id etiam Hiſpanos introduxiſ ſe, ex deciſione dict. l. 40. Tauri, ex qua linearum diſtinctio illa, continuatio, & præcedentia introducitur, vt quovſque de linea primogeniti aliquis ſupereſt, ad lineam alterius ſucceſ ſio tranſire non valeat, prout ſ æpè dictum fuit ſupra hoc eodem cap. & latiùs explanatum. Ex quibus equidem, & conſideratione illa, tradi[*] ta à me dict. cap. 20. num. 28. ad fin. in verſic. prætereâ. quæ valde adſtringit, & concludens equidem eſt, nec ei valet congruum aliquid reſponſum aſ ſignari: ſuperior ſententia amplectanda erit omnino (vt dixi) & Pelaezà Mieres, ad dictam l. 40. Taur. traditio quædam, ſeu minus iuridica reſtrictio, de qua ſuprà, deſtruitur euidenter. Rectius proculdubio pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, dict. disp. 629. intellexit, dum dixit, quod clauſula illa ſolita apponi in maioratuum inſtitutione, videlicèt, quod ſemper ſuccedat proximior cognatus, nihil derogat diſpoſitioni dict. l. 40. Tau. Rectius etiam atque eruditè admodum intellexit Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis art. 21. num. 9. & 11. qui vbi vocatur ad ſucceſ ſionem proximior, locum eſ ſe repræ ſentationi, ex eo fundauit, quod vocatio illa, aut ſubſtitutio proximioris, intelligi debeat, atque vere intelligatur de proximitate re ſpectu ordinis ſuccedendi, non reſpectu propinquitatis. parentelæ, vel ſanguinis. Et citat Socinum, Corneum, Hieronym. Gabrielem, & alios Authores, ſic tenentes. Subdit etiam n. 17. quod nepos reſpectu ſucceſ ſionis eſt eiuſdem gradus, & in eodem gradu cum patruo ſuo, vel conſanguineo alio, prout eius Author; & quod præfata clauſula ad iuris intellectum, & mentem eſt referenda, ex qua is, qui repræ ſentat alium, proximior iudicatur repræ ſentationis virtute, & effectu. Item ſecundum ſubiectam materiam ſucceſ ſionis maioratus accipi debet, de qua teſtator loquitur, vt latius probauit Ioannes Gutierrez, lib. 3. diſput. 67. ex num. 19. vſque ad num. 33. Ego quoque dict. cap. 20. ex num. 14. cum ſequentibus, ſic obſeruauit: Atque ex num. 30. cum ſeq. vſ que in finem capitis, dilucide explicaui, atque enu[*] cleaui textum in l. ſi libertus præterito. § 1. ff. de bonis libertorum. Quo præcipuè excitari, atque adduci ſolent Authores hi, qui ex vocatione proximioris, repræ ſentationem excludi a aſ ſeuerarunt: vt ibi videri poterit. Atque ex ibidem dictis maximè n. 8. & 9. cum[*] ſeq. & n. 13. & n. 25. & concludentes alias rationes vltra ſuperiores pro hac eadem parte deducere vnuſquiſque poterit. Sed & vltra ego conſidero, quod ſi ponere[*] mus, maioratus inſtitutorem proximiores ad ſuc ceſ ſionem eius inuitaſ ſe, & vocaſ ſe, dicendo, quod poſt tales, aut tales nominatos ſuccederet proximior, Vulgo, el mas propinquo, o mas cercano pariente, & adiiceret ſecundum ordinem, vel diſpoſitionem iuris: tunc proculdubio res eſ ſet clara, ex quo videretur eis verbis ſe conformare voluiſ ſe cum diſpoſitione, & deciſione dict. l. 40. Taur. ex qua in terminis tam inter deſcendentes, quàm inter tranſ uerſales repræ ſentatio admittitur indiſtinctè, ſi maioratus inſtitutor ſua diſpoſitione aliud non ſtatuerit. Sane ex eo quod ipſe dixerit, ſecundum ordinem, vel diſpoſitionem iuris, dici non poteſt, quod repræ ſentationem excludere voluerit, ex quo expreſ ſa ſua diſpoſitione repræ ſentationem non excluſit, quod erat neceſ ſarium ex eiuſdem l. conſtitutione in tertia, & poſtrema ſui parte. Imò aperte admiſiſ ſe repræ ſentationem eundem maioratus in ſtitutorem dicendum eſt, ex quo ex diſpoſitione, & iure dict. legis Tauri 40. eo ordine, atque modo ſucceſ ſio defertur, vt tam inter deſcendentes, quàm inter tranſuerſales, filius aut deſcendens ex eo. qui ſi viueret, ſucceſ ſurus eſ ſet, ad ſucceſ ſionem admittatur, & reliquos etiam proximiores excludat. Ad quam diſpoſitionem, & ordinem ſe videtur inſtitutor retuliſ ſe, ac cum ea ſe conformare voluiſ ſe, iuxta vulgatas iuris regulas, & communes Interpretum traditiones. Nec huic reſolutioni obſtabit vllo modo eorum[*] Authorum obſeruatio, qui ea in ſententia fuerunt, vt exiſtimarent, clauſulam ordine ſucceſ ſiuo operari debere, vt filius non intret locum patris, ſed admittatur proximior in gradu, & conſequenter, quod repræ ſentatio excludatur: prout renuerunt Decius, Pariſius, Marzarius, & Portius, quos in id retulit Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. nu. 131. Tiberius Decianus, in conſ. 1. n. 373. lib. 1. qui dicunt, quod ſi teſtator ad fideicommiſ ſum plures nomine collectiuo vocauit, & adiecit clauſulam illam, ordine ſucceſ ſiuo, tunc patruum nepoti præferendum eſ ſe nec nepotem intrare in locum patris Non inquam obſtat eorum tradi[*] tio; nam præter quam quod hi Authores loquuntur in terminis iuris communis, ac in fideicommiſ ſis, ad quæ plures nomine collectiuo vocantur, nec di ſpoſitionem d. l. 40. Taur. agnouerũt , ex qua (vt dixi) diuerſum ius reſultar, & ipſummet conſtituiſ ſent, ſi legem eandem vidiſ ſent, vt pote cum in fauorem repræ ſentationis, tam inter deſcendentes, quàm inter tranuerſales, sic præcisè lex ipſa lata fuerit, vt qui ad iuris ordinem, & diſpoſitionem in his Regnis ſe retulit, plane videatur repræ ſentationem conceſ ſiſ ſe indiſtinctè, niſi contrarium expreſsè diſpoſuerit. Præter hoc, inquam, quod dict. l. 40. Tau. attenta con[*] cludit in terminis etiam iuris communis, quod imò prædicta clauſula, ordine ſucceſ ſiuo, operetur, vt nepos intret in locum patris; rectius proculdubio defendit Petrus Paulus Pariſius, in conſ. 38. n. 20. in fin. & numeris ſeq. vol. 2. Cuius ſententia ex eo mihi arridet[*] magis, quod licèt verum ſit, proximiores vocari ad ſucceſ ſionem veteri lege, nec ea attenta nepotes cõ currere cum patruis: repræ ſentationis tamen priuilegio & beneficio introducto, effectum eſt, vt remotior in proximiori gradu conſtituatur, ac in eo videatur eſ ſe, in quo pater eius erat, & ſic ad ſucceſ ſionem admittatur, ac ſi pater eius viueret admittendus eſ ſet. Plane cum inducto repræ ſentationis priuilegio, ita de iute ſit, vt nepos cum patruo concurrat, tàm inter deſcendentes, quàm inter tranſuer ſales, vſque ad filios fratrum; certum equidem & planum redditur, etiam iure communi attento, ex vi eorum verborum, quæ ad ordinem & diſpoſitionem iuris referuntur, repræ ſentationem debere admitti: quæ eſt ſingularis & noua conſideratio in hac materia, nec ab vllo Scriptorum omnium huius Regni tacta, atque ex ea, non modò attenta deciſione dictæ legis 40. Tauri, ſed etiam diſpo ſitione iuris communis, procedit ampliatio ſuperior. Et confirmatur ex reſolutione Franciſci Manticæ, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. num. 9. in fine. Qui quamuis negauerit, repræ ſentationi locum eſ ſe, quando adiicicitur clauſula ſaluâ gradûs prærogatiuâ (vt infra dicetur) ſtatim tamen dicit, id intelligendum eſ ſe, niſi teſtator dixerit, ſalua gradus prærogatiua, & ſeruato ordine ſucceſ ſionis ab inteſtato, vel à iure tradito: tunc namque repræ ſentationi locum eſ ſe affirmat, & ante ipſum ſic adnotarunt Decius, & Couarr. ibi relati per eum, & ſequuti fuere alij relati per Ioannem Gutierr. practic. lib. 3. q. 67. n. 51. vt ſtatim dicetur. Nec id alia ratione contingit, quam quod ad iuris communis ordinem teſtator ſe retulerit, quo attento certum eſt repræ ſentationi locum eſ ſe, vt filij intrent in locum patris defuncti. Procedit etiam eadem opinio, ex dicto num. 302. [*] approbata, etiam ſi inſtitutor maioratus ad ſucceſ ſionem eius non ſimpliciter proximiores (vt dictum fuit) inuitauerit, ſed etiam ſi ſuos proximiores vocauerit, vt ſi dixerit: Suceda el pariente mio mas cercano, o el mas propinquo pariente de mi el teſtador: Nam adhuc non videtur, nec cenſeri debet repræ ſentatio excluſa, imò fortior ratio militat, vt repræ ſentatio admitti debeat, quàm cum ſimpliciter proximiores vocantur, vt tenent & fundat Auendañus, & pro hac ſententia citat Baldum, Alexandrum, Socinum, Ruynum, Tiraquellum, Alciatum, Anguiſ ſolam, Ferretum, Iaſonem, Manticam, Curtium ſeniorem, Portium, Torniellum, & Cardinalem Albanum, tenet etiam Ioannes Cutierrez practicarum lib. 3. quæ ſt. 67. num. 28. Idquè veriſsimum quidem eſt ex deciſione dictæ l. 40. Tauri, § his rationibus, quas lib. 2. dicto cap. 20. ex num. 8. cum ſequentibus. Et ſuprà hoc eodem capite, num. 303. ego adduxi, quæ ſic concludenter militant, cum adiicitur pronomen iſtud meum, ſicut quando ſimpliciter proximiores vocantur: ſemper namque verum éſt, verba ea ſecundum iuris intellectum accipienda, & de proximitate reſpectu ordinis ſuccedendi, non reſpectu propinquitatis parentelæ, vel ſanguinis intelligenda, vt ſuprà dicebam, & poſt Baldum in alio loco, non in locis citatis per Auendañum, tenuit idem Alexander quoque, in conſil. octuage ſimo octauo, num. 2. lib. 1. Iaſon, in conſil. 215. columna quinta, lib. 2. in verſiculo, Iſtam partem, tenet etiam Baldus, & in conſil. 159. num. 2. lib. 3. Roland. in conſ. 68. num. 31. lib. 1. Tiber. Decian. in conſ. 9. num. 44. & num. 31. lib. 1. Iacob. Menoch. in conſ. 357. nu. 27. lib. 4. Cou. pract. c. 38. n 11. qui ponit caſum, quando inſtitutor maioratus vocauit proximiorem ex ſuis deſcendentibus & agnatis, & loquitur in hac eadem repræ ſentationis materia, qua verſamur, & ſic velut expreſsè profitetur, non excludi repræ ſentationem, ex pronomine illo. meum, aut, ſuum, iuncto vocationi proximioris conſanguinei. Et in ſimili caſu, quod huiuſmodi verbum, El pariente mio mas cercano. potius referendum ſit ad conſanguinitatem, quàm ad proximitatem, concludit Gama, deciſ. Luſitaniæ. 7. n. 6. Et latiùs proſequitur eius Additionator ibidem. Non ergo credendum eſt adiecta ea verba fuiſ ſe per maioratus inſtitutorem, vt repræ ſentationem excluderet, vel iuris ſuccedendi ordinem, in dictis legibus ſtatutum, præ uerteret; ſed potius, vt diſponeret ſecundum ius, & quaſi diceret, ſuccedat vnus conſanguineus meus, debet enim conſanguineus eſ ſe, vt in maioratu ſuccedere poſ ſit: vt per textum, in cap. 1. § finali, de ſucceſ ſione fratrum, obſeruauit Molina, de Hispanorum primog. lib. 3. cap. 9. num. 19. In reliquis verò, ſiue, in modo definiendi, quis ex conſanguineis præferendus ſit, ad iuris diſpoſitionem, & ordinem ſe retuliſ ſe: vt etiam profitetur Decianus in conſ. 100. volum. 3. & ita tenendum eſt, nec repræ ſentatio denegari debet ex adiectione dictionis, meum, aut, tuum, quicquid Ludou. Caſanate in conſ. 59. n. 16. dixerit. Denique, eadem reſolutio, & ſententia proce[*] dit, etſi maioratus inſtitutor vocauerit proximiores in gradu, adhuc enim ex ea vocatione non excludetur, ſed potius admitti debebit repræ ſentatio, quoniam linea primogenitorum cæteras ſemper lineas præcedere debet; & in primis linea, poſtmodùm gradus conſideratur; ac de vna linea non fit tranſitus ad aliam lineam, dum aliquis ſupereſt ex illa, nec proximior in gradu dicitur, niſi qui proximior ſit conſideratis lineis, prout conſiderari debere, ſ æpè diximus: Ita ſane reſoluit Auenda ñus, & in propoſito caſu repræ ſentationem admitti, gloſ ſa 20. dict l. 40. Tauri, num. 29. & citat pro hac reſolutione Ludouicum Molinam, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 17. qui quamuis loquatur eo loco, quando adiicitur clauſula illa ſalua gradus prærogatiua, atque in. eis terminis rationem ſuperiorem adductam per Auendañum, adduxerit; ex quo tamen eadem ſic æqualiter militat, & in effectu idem eſt, proximiores in gradu ad ſucceſ ſionem vocare, vel proximiores ſaluâ gradus prærogatiuâ inuitare: rectè potuit Molina per Auendañum ad id commemorari, & citari, ſed & ipſum Auendañum, in ipſis terminis, in quibus idem loquitur, quando in qua proximiores in gradu vocantur, ſequutus eſt, & eo ca ſu repræ ſentationi locum eſ ſe probauit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. Quæ ſt. 67. num. 28. & 53. Et hactenus de prima quæ ſtione, & dubio ad dictam l. 40. Tauri, in poſtrema ſui parte attinenti. Nunc verò de alia quæ ſtione, quæ ad eandem[*] poſtremam partem attinet ſimiliter agendum eſt, vtrùm inquàm repræ ſentatio excludatur ex eo, quod maioratus inſtitutor præceperit, quod in eo ſuccedatur ſaluâ gradus prærogatiuâ. Quo in dubio ſic extant diuerſ æ, atque contrariæ ſententiæ, ſicut in præcedenti, quando proximiores vocantur. In primis namque quod repæ ſentatio[*] excludatur propter clauſulam illam, ſalua gradus prærogatnia; deduci videtur ex auth. defuncto, C. ad Trebe. vbi diſponitur, quod quando in aliqua hæ reditate ſuccedendum eſt ſaluá gradus prærogatiuâ, in ea ſucceſ ſione repræ ſentatio non admittitur. Per quem textum ſic adnotarunt, atque id verum eſ ſe profitentur Paulus Caſtrenſi, & Raphaël Fulgo ſius, & communiter Scribentes ibi; Curtius iunior, Decius, Pariſ. Didac. Couar. Gozadi. Crauet: Marzar. Peral, & Alua. Valaſcus, quos pro parte hac negatiua retulit Molina, de Hiſpan. primog. lib. 3. cap. 8. num. 16. & in eadem ſententia fuerunt & alij iuris Interpretes, commemorati per Antonium Gabrielem, commun. concl. lib. 4. tit. de fideicommiſ ſis, concl. 3. n. 3. per Menoch. qui ipſe eos ſequitur, in conſ. 124. nu. 85. & in conſ. 200. n. 39. & 40. lib. 2. & in conſ. 215. nu. 138. & in conſ. 269. n. 51. lib. 3. & in conſ. 367. n. 31. lib. 4. & præ ſumpt. 95. n. 20. lib. 4. vbi diuerſis modis hanc ſententiam declarat, regulariter tamen huic opinioni accedit. Quam etiam renent Authores alij relati per Franc Burſ. in conſ. 71. n. 5. lib. 1. Nonius latè, in conſ. 34. ex n. 4. cum pluribus ſeq. Alexand. Raudenſis, in conſ. 2. Super ſucceſ ſione Regni Portugaliæ, nu. 51. ex ſeq. contra alios contradicentes, quos ipſe reprobat: Aliàs in conſil. 142. ex num. 51. cum ſeq. inter conſilia vltimarum voluntatum, volumine 2. Ferretus, in conſil. 272. num. 4. & ſub num. 9. lib. 2. ſequuntur etiam Octauianus Cacheranus, in conſil. 72. num. 14. Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. num. 9. qui limitat, niſi teſtator dixerit, ſalua gradus prærogatiua, & ſeruato ordine ſuccedendi ab inteſtato, vel à iure tradito, quo caſu poſt Decium, & Couar. repræ ſentationem admittit. Probauit etiam ſententiam ſuperiorem indiſtinctè, Michaël Graſ ſus, receptarum ſententiarum, §. Fideicommiſ ſum, quæ ſt. 11. num. 8. Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 75. num. 29. & pluribus ſequent. volumine 1. Tiberius Decianus, in conſil. 44. num. 66. lib. 3. Pancirolus, in conſil. 170. num. 16. vbi dicit, quod ſtante hac clau ſula, nunquam datur gradus repræ ſentatio. Et idem eſ ſe, ſi dictum fuerit, gradibus ſeruatis, vel gradibus in ſuo ordine ſeruandis, vt refert Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 21. num. 3. Mumada, in l. 2. tit. 15. part. 2. gloſ ſa 17. n. 13. qui decipitur proculdubio, dum dicit, quod fatetur Molina hanc eſ ſe veram opinionem, & procedere in fideicommiſ ſis familiæ relictis: id enim Molina de plano non fatetur, ſed inquit, quod quamuis communis hæc opinio, in fideicommiſ ſis familiæ relictis, ſiue in aliis ſucceſ ſionibus, quæ non iure maioratus deferuntur, admittenda ſit, in primogeniorum tamen ſucceſ ſione admittenda non videtur. Et ſic nõ dicit de plano admittendam opinionem eam, ſed quod in fideicommiſ ſis licèt admittenda eſ ſet, non tamen in primogeniis. Fatetur tamen de plano communem ſententiam eſ ſe, in quo ſenſu rectè eum expendit, atque citat Ioannes Gutierrez, practic. lib. 3. dict. quæ ſt. 67. num. 5. Verumenimverò, in fideicommiſ ſis etiam, & [*] iure communi attento, quod repræ ſentatio non excludatur, nec excluſa cenſeatur ex eo, quod teſtator præceperit, vt ſalua gradus prærogatiua, vel gradibus ſeruatis, ſiue gradibus in ſuo ordine ſeruandis, ſuccedatur: alij quamplures Interpretes firmiter, atque è contrario tenuerunt, vt aduertit Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. num. 127. & hanc partem ſequitur n. 128. & 129. aduertit etiam, & eos commemorat Iacobus Menochius in conſil. 269. n. 51. lib. 3. Simon de Prætis, qui hanc quoque ſententiam veriorem putat, & ſequitur eam, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretatione 3. dubitat. 4. ſolutione vltima, n. 23. fol. 227. & n. 31. fol. 229. & in conſil. 37. num. 26. 27. & 28. vbi refert alios. Et eandem opinionem aduerſus communem conſtanter defendunt Socinus iunior, in conſil. 126. num. 12. & 13. lib. 1. & Portius, in conſil. 54. nu. 14. quos duos retulit Molina, lib. 3. dict. cap. 8. num. 17. in principio. Ioannes Cephalus, in conſil. 489. nu. 80. lib. 5. eruditè Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, dict. art. 21. n. 20. quo loco, ſuperioris ſententiæ contrariæ fundamento præcipuo reſpondet, videlicèt, quod clauſula prædicta gradus re ſeruatiua, refertur ad intellectum iuris, ideò non excludit gradus repræ ſentationem, ex quo gradus ipſe eam prærogatiuam habet, & ideò inter patruum, & nepotem ius repræ ſentationem non immutat, quia nepos quoad effectum ſucceſ ſionis eſt eiuſdem gradus. Et ſubdit in hunc modum: Sic præ cisè, quod ea clauſula ad mentem iuris referatur, nec per eam nepos repellatur, conſuluit Paul. Caſtren. dict. conſil. 454. ad finem, in 2. Socinus iunior, d. conſil. 126. n. 13. & 14. & Portius Imolenſis, conſ. 55. num. 64. 65. & 105. Quod ſi in fideicommiſ ſis relictis pluribus nomine[*] çollectiuo, ac etiam pluribus, non vni duntaxat, ſicut in primogeniis, & cum excluſione aliorum deferendis: ita ſtatuerunt Authores ſupradicti, & quamuis difficultatem, & contrarietatem contineat articulus (vt vidimus) negari non poſ ſit, quin ratio illa Caſtrenſis qua poſt ipſum, & alios vtebatur nunc Peregrinus, videatur concludere: quantò magis id dicendum erit in Hiſpanorum primogeniis, atque maioratibus, qui vni duntaxat deferuntur ſui naturâ, atque eius conditionis ſunt, vt in eis linea primogenitorum, cæteras lineas præcedere debeat, etſi deſcendentes ex illa in remotiori gradu conſtituti ſint, vt pluries diximus. Et ſic linea potius, quàm gradus inſpici debet, nec prærogatiua gradus infringere poteſt lineæ prærogatiuam. Eo præcipuè, quòd verba illa, ſalua gradus prærogatiua, ſi ad mentem iuris referantur, & maximè ad dict. l. Tauri 40. mentem, & deciſionem ita claram, prout referenda dixerunt Caſtrenſis, & ſequaces nunc relati: ſic intelligi ſano modo debent, vt prærogatiua gradus ſeruetur inter eos, qui in eadem linea conſticuti ſunt, non autem inter eos, qui in potiori linea inueniuntur, hi namque debent cæteros ex alia linea procedentes præcedere, & ſi ab eis in gradus proximitate præcedantur. Et ita in terminis noſtris obſeruauit Molina, lib. 3. dict. cap. 8. num. 17. qui tandem concludit, quod ex verbis prædictis ſalua gradus prærogatiua, quæ nimis generalia ſunt, poſ ſuntque diuerſimodè intelligi, atque præcisè repræ ſentationem non excludunt, à diſpoſitione dict. l. 40. Tauri, recedi poſ ſe non videtur, tametſi (ipſe inquit Molina) propter huius articuli difficultatem, id non præcisè verum eſ ſe profiteamur. Et Molinæ ſententiam, atque reſolutionem ſequuti fuere Humada, in l. 2. tit. 15. part. 2. gloſ ſ. 17. n. 15. Velaſquez Auendañus, gloſ ſa 20. dict. l. 40. Tauri, num. 29. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dict. quæ ſt. 67. qui latius proſequitur, atque confirmat ex num. 43. vſque ad num. 55. vbi videri poterit. Sed omnes eius conſiderationes, atque fundamenta ex mente Molinæ deducuntur, vel ad rationem ſuperiorem Molinæ eiuſdem reducuntur, ſiue ex aliis generalibus doctrinis ab eodem traditis, eliciuntur. Ego verò non modò ſententia hanc in Hiſpano[*] rum primogeniis, atque maioratibus, & vinculis perpetuis veriſ ſimam, & omnino tenendam arbitror, atque eam admitto, ſed etiam abſque dubio, & formidine, & non timidus, ſicut Molina, eam præcisè veram, & veriſ ſimam reputo, nec poſt deciſionem dict. l. 40. Tauri, aliud dici poſ ſe aſ ſero, quamuis in fideicommiſ ſis articulus ſit diſputabilis, vt ſuprà vidimus. Conſidero namque, regulæ generali dict. 40. Tauri, firmiter inhærendum (vt ſ æpè diximus) quotieſcunque ſua diſpoſitione expreſ ſim, aut tacitè, ita tamen, quod in dubium reuocari non poſ ſit: repræ ſentationem inſtitutor maioratus non excluſerit, quare cum in articulo præ ſenti, ex adiectione verborum illorum ſalua gradus prærogatiua, expreſ ſim excluſa non ſit repræ ſentatio, nec etiam tacitè, ita quod in dubium reuocari non poſ ſit: ſane maximum dubium eſt, nec certe poteſt cuiquam de voluntate inſtitutoris conſtare, quod neceſ ſe eſt poſt illam legem vt repræ ſentatio nou admittatur, vt ſuprà quoque diximus. Cum etiam, licèt ſimpliciter gradus prærogatiua non ſeruetur; per repræ ſentationem tamen, atque eiuſdem l. Tauri conſtitutionem, nouùmque ſuccedendi ordinem nouiter ſtatutum, ſic seruari videatur, vt deſcendens quicunque, ac etiam tranſuerſalis repræ ſentando perſonam patris ſui, ad ſucceſ ſionem admittatur, ac ſi in eo gradu eſ ſet, qui non corrumpi, nec alterari, ſed repræ ſentari dicitur (vt etiam pluries repetitum eſt) & ſic eos excludere debeat, qui aliàs linearum diſtinctione illa, & primogenitura non conſiderata, in proximiori gradu eſ ſent, vt reprę ſentationem excluderent: credendum equidem eſt in dubio, cum eiuſdem legis deciſione ſe conformare inſtitutorem voluiſ ſe, & gradus prærogatiuam ſeruari præcipientem, eo modo ſeruandam videri præcipere, quo in his Regnis in ſucceſ ſione primogeniorum, atque legis illius diſpoſitione ſeruari ſolet, nec eo ſolo verbo, repræ ſentationis effectum, eadem lege introductum, & communem ordinem ſuccedendi euertere intendiſ ſe, niſi ſimul adſint aliæ circunſtantiæ & coniecturæ cum præfatis verbis, quæ ſimul perſuadeant efficaciter, contrariam fuiſ ſe mentem maioratus inſtitutoris. Quod ſingulariter dixit, atque etiam abſque dubio, & formidine ſententiam Molinæ amplectitur pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſput. 629. num. 4. in fin. fol. 442. & 443. qui & ea ratione vtitur, quod in his Regnis linea primogenitorum præfertur cuicunque alteri lineæ, etiam ſi propter mortem antecedentium primogenitorum, is qui ſuperſles ex illis manet, longiùs diſtet gradu ab vltimo poſ ſeſ ſore, quam alij ex reliquis lineis (vt ſupra quoque ego defendi:) quare is, ſeruata graduum eius lineæ prærogatiua, quæ cæteris lineis præfertur, ſuccedit vltimo poſ ſeſ ſori; eſto habita ratione ſoluis gradus, & non lineæ, alius ſit proximior in gradu vltimo poſ ſeſ ſori. Si ergo ita eſt, & vt certum tradidit pluries Molina, vt ſuprà vidimus, nulla ratio eſt, nec eſ ſe potuit (vt ego arbitror) ex qua ſententia ſuperior, quam defendimus, vera non videretur Molinæ: nam vel traditio illa, atque linearum & primogenituræ conſtitutio, de qua ipſe nunquam dubitauit, vera non eſt, nec certa: aut ſi vera eſt, vt idem Molina aſ ſeuerauit, & veriſ ſimam ego credo, & hæc quoque vera eſ ſe debet. Er conſequenter in caſu propoſito repræ ſentationi locus eſ ſe debebit, & firmiter erit inhærendum regulæ generali d.d. 40. Tauri, in prima & ſecunda ſui parte, niſi cum clauſula illa, ſalua gradus prærogatiua, vel gradibus ſeruatis, aut ſeruandis, alia ſimul concurrant, quæ repræ ſentationem excludere debeant, vt ſuprà pungebam, Erit deinde & tertio loco de alia quæ ſtione[*] agendum, quæ ad eandem & poſtremam præfatæ l. 40. Tauri partem pertinet: vtrum inquam repræ ſentatio excludatur, atque excludi debeat, vel non, ex vocatione filij primogeniti, aut filij maioris. Et in primis quoad vocationem filij maioris, ſiue cum cauetur, quod filius maior natu ſuccedat, & filius ſecundogenitus, nepote ex filio primogenito relicto, maior eſt: dubium videtur facere, quod maioratus inſtitutor, qui dixit, quod ſuccedat filius maior na tu, cenſetur ſolum prærogatiuam ætatis conſideraſ ſe, ita vt is ſolus, qui verè ætate maior ſit, cenſeatur vocatus. Qualitas autem maioris ætatis non eſt tranſmiſ ſibilis de patre in filium, cum in hæreat per ſonæ l. 3. §. ſi quis minori, in fin ff. de minoribus, priuilegium etiam conceſ ſum propter qualitatem cohærentem perſonæ, non tranſmittitur, & verba præ fata, quod filius maior natu ſuccedat, ſecundum veram & naturalem, & non fictam ſignificationem ſunt accipienda. Per textum in l. vltima. C. de his qui veniam ætatis impetr. prout hæc omnia adducit pro ea parte. atque ipſa Interpretum allegatione, & authoritate confirmat Velaſquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 17. ex num. 17. vſque ad numerum 22. vbi dixit, inde quamplures, maximíque nominis Viros aſ ſeueraſ ſe, quod qualitas hæc maioris ætatis conſideranda eſt in perſona ſuccedere volentis, tempore quo ſucceſ ſio defertur, & diſpoſitio ad effectum perducitur, quaſi ſentiant ipſi, mortuo filio maiore, nepotem ab eo relictum, cui qualitas maioris æta[*] tis, tempore euenientis ſucceſ ſionis. verè non ineſt; ſub ea vocatione filij maioris non comprehendi; ſed à ſecundogenito excludi. Et ita in terminis iuris communis, quod in primogeniis, & fideicommiſ ſis, repræ ſentatio excludatur ex vocatione filij maioris, tenuerunt Alexander, Ancharanus, Decius, Alciatus, Socinus, Romanus, Beroius, & alij, quos Tiraquellus retulit, de primogenitura, quæ ſt. 40. num. 159. & 160. Idque in terminis etiam maioratus Hiſpaniæ loquens, reſoluit Emanuël Coſta, in quæ ſtione patrui, & nepotis, pag. 12. ad finem. Quem, & alios huius opinionis ſequaces retulerunt, ſed ſequuti non ſunt, Ludouicus Molina, de Hispan. primogen, lib. 3. cap. 8. num. 18. & Auendañus, d. gloſ ſa 17. num. 17. & 22. vbi fatetur, ſuperiores rationes fortiſ ſimas eſ ſe pro patruo contra nepotem, niſi dicta l. Taur. 40. prodita fuiſ ſet, quæ nepotem repræ ſentare perſonam parentis ſui ſtatuerer, ex qua perſonæ repræ ſentatione, quæ cum omnibus qualitatibus ipſi cohærentibus repræ ſentatur, maioriæ etiam qualitas, atque prærogatiua tranſmittitur, & per nepotem repræ ſentatur. Hanc etiam eandem opinionem[*] repræ ſentationis negatiuam, & alij Authores probarunt, quos retulit Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 267. fol. 91 & vide num. 270. & duobus ſeqq. vbi plures alios refert. Aliorum etiam traditionem ſiue diſtinctionem adducit, an ſcilicet maioris æratis qualitas ſit adiecta verbo executio, vt tunc nepos patrem non repræ ſentet, niſi ex aliis verbis ſumeretur argumentum ad fauorem nepotis: An verò qualitas eadem maioris ætatis ſit adiecta verbo diſpoſitiuo. & tunc nepos admittitur: Sed iterum ſtatim Raudenſis, ipſe aliter diſtinguit, eodem cap. 15. num. 176. & 177. & confusè equidem, atque intricatè loquitur, quamuis ſemper in Hiſpanorum primogeniis, atque in Hiſpania fateatur, quod hæc vox maior in famoſiori ſui ſignificatu ſignificat, atque conſiderat maioritatem reſpectu lineæ, vt videre licet, ibidem, numero 268. & ſuprà diximus. De[*] nique pro eadem opinione prædicta fortiter vrgent rationes, atque fundamenta Antonij Galeatij Maluaſ ſiæ (quem nullus hactenus ad propoſitum retulit) in conſilio 22. ex num. 31. vſque ad numerum 70. lib. 1. qui ea, quæ Auendanus conſiderauit, & alia plura quoque conſiderat, & eruditè admodum loquitur, conſultus de facto in conceſ ſione quadam feudi facta vaſ ſallo cuidam, & eius deſcendentibus, vt maior natu pro tempore exiſtens, in feudo admittatur mortuo vaſ ſallo. His tamen nequaquam refragantibus, in Hiſpa[*] norum primogeniis, atque in maioratibus perpetuis cuiuſque Nationis (ſi eiuſdem naturæ ſint, & vni dumtaxat deferendi.) ex verbis præfatis, quibus cauetur, quod filius maior natu ſuccedat, repræ ſentationem non excludi, nec ab inſtitutore excluſam cenſeri firmiter aſ ſeuerandum eſt, prout Ludouicus Molina, de Hispan. primogen. lib. 3. d. cap. 8. num. 19. aſ ſeuerauit. Et ante ipſum ſic expreſ ſim tenuit Didacus Couar. pract. d. tap. 38. num. 11. ſequuntur Humada, in l. 2. tit. 15. part 2. gloſ ſa 17. num. 16. Matiencus, in l. 5. titulo 7. gloſ ſa 6. per totam, lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Velaſquez Auendanus, d. gloſ ſa 17. l. 40. Mauri, ex num. 23. cum ſeq. pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iuſtitia & iure, diſput. 629. num. 5. folio 443. Et ij[*] quidem Authores, diuerſis, nonnullíſque adducuntur fundamentis præcipuè. ea tamen fortiùs adſtringunt, ac in propoſito concludunt. In primis, quod inter verbum hoc, filius maior, & filius primogenitus, nulla poteſt differentiæ ratio aſ ſiguari ; imò verè vtrumque verbum idem ſignificat. Quod dixerunt Baldus in l. cum antiquioribus, C. de iure deliberandi, num. 11. verſicul. & primo præmitto. vbi inquit, quod filius primogenitus, idem eſt quod filius maior, vel primò natus: Abbas, Caſtrenſis, Socinus, Barbatia, Pari ſius, Palaci. Rubi. Ioannes Lecirier, Tiraquellus, & Couar. quos Molina, d. num. 19. præcitauit, alióſque retulit Auendanus, dict. gloſ ſa 17. num. 23. Vnde ſicut repræ ſentatio non excluditur in ſucceſ ſione maioratus, ad quem primogeniti vocantur, ſed primogenitura tranſmittitur, & repræ ſentatur; ita quoque excludi non debet, nec cenſetur excluſa ab eo maioratu, ad quem filius maior natu, aut filij maiores vo cantur, ſed qualitas ea maioris ætatis, ſic repræ ſentari debet, ac tranſmitti, vt ſecundogenitus excludatur, ſicut in caſu prædicto, quando primogenitus, aut primogeniti vocantur. Prout in eis terminis[*] concludunt, ac ex vocatione primogeniti, aut primogenitorum non excludi repræ ſentationem aſ ſerunt Molina, lib. 3. d.c. 8. n. 18. & 19. Couar. d. cap. 38. pract. n. 11 Petrus de Peralta, in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, n. 15. de legatis 2. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 629. n. 5. in fin. verſic. conuinit fol. 444. Matiençus, in d. l. 5. tit 7. gloſ ſ.. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, Humada, in d. l. 2. tit. 15. part. 2. gloſ ſa 17. num. 16. & cum Socino. Iaſone, Gozadino, Decio, Ancharano, Afflictis, Romano, Pariſio, Socino iun. Grato, Portio, Tiraquello. & Molina. Velaſ quez, Auend. d. gloſ ſ. 17. n. 24. qui ſubdit, num. 25. id à fortiori procedere, cum maioratus inſtitutor illos filios filij maioris ad primogenium inuitauerit, aut aliter ad primogenium eos admittere voluerit: tunc namque filij maioris expreſ ſio efficere non poſ ſet, quod nepos admittendus non eſ ſet, & refert alios Authores ſic tenentes. Eandem quoque ſententiam, quod vbi primogenitus. aut primogeniti vocantur, admittatur nepos, & repræ ſentationi locus ſit. tenuerunt & permulti alij Authores, quos commemorauit Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. d.c. 15. n. 275. & 276. qui concludunt (vt ipſe Raudenſis inquit) quod verbum primogenitus, ſiue ſit adiectum executiuo. ſiue diſpoſitiuo verbo, nepotem ſignificat, & repræ ſentationem admittit. Idque confirmari poterit, ac confirmatur ex omnibus illis rationibus, & fundamentis, quæ arguendo congeſ ſit Antonius Galearius Maluaſ ſia d. conſ. 22. ex n. 1. vſque ad numerum 30. lib. 1. Quamuis ipſe caſum ſibi propoſitum decidendo, contrarium aſ ſeuerauerit in vocatione filij maioris natu (vt ſuprà dicebam) & ad id conuincendum, atque fundandum, quamplurima adduxerit fundamenta, (vt ſuprà quoque dixi:) Quibus ta[*] men, his etiam, quæ in contrarium conſiderauit Auendañus in vocatione filij maioris, vt anteà retuli, n. 320. facilis eſt reſponſio, ſi conſideremus primogeniorum ſeu maioratuum Hiſpaniæ naturam, atque Partitarum, & Tauri legum deciſiones perpendamus: ipſi namque maturè perſpectis, nihil equidem in contrarium adduci, aut excogitari valebit, cum facile (vt nunc dicebam) non ſit, verum & concludens reſponſum præbere. Et ſic facile quoq; & rationes omnes contrariæ Antonij Galeatij Maluaſ ſiæ ſubuerti poterunt: ipſ æ namque licèt in terminis iuris communis, ac in fideicommiſ ſis, aut ſucceſ ſionibus ordinariis vrgere videantur, quamuis in eis etiam contradictores habeant; in terminis tamen noſtris, ac poſt deciſionem earundem legum Partitarum, & Tauri, maximéque d. Taur. 40. conſtitutionis editionem, nullam proculdubio vim habent. In primis namque, certum & planum eſt, in maioratu ſemper lineâ rectâ ſuccedendum eſ ſe. Id quod Molina, de Hiſpan. primog. lib. 3. c. 6. n. 33. plene confirmat. Deinde, in eiuſdem maioratus ſucceſ ſione, primò lineam conſiderandam eſ ſe, ſecundò gradum, tertiò ſexum, & quartò ætatem; vt certum quoque, & latius probauit Molina, lib. 1. cap. 3. num. 12. & lib. 3. cap. 4. num. 14. & cap. 6. num. 33. Si autem linea recta ſuccedatur. certum eſt etiam, nepotem eſ ſe ex linea patris prædefuncti, tametſi ſucceſ ſionem non occupauerit filius, vt ſuprà diximus. Et tenuit Molina; lib. 3. d cap. 6. num. 34. quod ſi gradus conſideretur, quicquid ſit in aliis ſucceſ ſionibus, in quibus filij primum, nepotes ſecundum, pronepotes tertium, ac deinceps cæteri deſcendentes gradum con ſtituunt, l. 1. §. 1. gradu. l. Iuriſconſultus, §. tranſeamus. ff. de gradibus. l. 2. § legitima. ff. de ſuis, & legitimis. In ſucceſ ſione tamen maioratus quilibet ex filiis diuer ſum ab alio gradum conſtituit, filius primogenitus cum eiuſdem deſcendentibus primum, ſecundogenitus ſecundum, tertiogenitus tertium, & ſic deinceps, vt Molina, dictis in locis, & aliis pluribus ſingulariter obſeruauit. Et in terminis noſtris rectè Auendañus, d. gloſ ſ. 17. leg. 40. Tauri, num. 26. Nepos ergo cùm ſit in primo gradu, ex qualitate primogenituræ, atque maioris ætatis patris ſui in eo cum omnibus qualitatibus ipſi cohærentibus repræ ſentatæ, atque ſubrogatæ, dictarum legum huius Regni virtute, & diſpoſitione admitti proculdubio debet, iuxta traditiones, & reſolutiones Ioannis Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſt 66. num. 27. Poſt Molinam, & alios plures ibi relatos. Idque etſi filius maior natu vocatus fuerit, quoniam ſi pater eius viueret, admitteretur, quod dumtaxat principaliter d. l. 40. Tauri, in conſideratione habuit, & in noſtris terminis etiam, d. l. 2. tit. 15. Partita 2. probauit. Ipſa namque mentionem faciens de filio maiore, nepotem ex filio præmortuo admittit, & patruum excludit, vt conſtat ibi, Que ſi el hijo mayor murieſ ſe ante que heredaſ ſe, ſi dexſ ſo fijo, &c. Deinde, & pro eadem parte fortiter vrget, in dubio ſtandum eſ ſe diſpoſitioni dictæ l. 2. tit. 15. part. 2. & dictæ l. 40. Tauri, ac eorum verbis firmiter inhærendum, donec contrarium non appareat, inſtitutorem maioratus ſua diſpoſitione ſtatuiſ ſe, vt ſ æ pè diximus, & in poſtrema eiuſdem legis Tauri parte cautum, pluries repetitum eſt. Sane ex eo[*] quod filius maior natu, aut primogenitus ad ſucceſ ſionem inuitetur, non apparet claré expreſ ſum, an inſtitutor ipſe repræ ſentationem excluſerit; aut excludere voluerit, nec etiam tacite, ita quòd in dubium voluntas inſtitutoris reuocari non poſ ſit; quod eſt neceſ ſe (vt etiam pluries eſt repetitum) vt ex coniecturis à regula, & conſtitutione d. l. Tauri recedatur. Cum ergo in dubio verſemur, maximúmque dubium ſit (quod negari non poteſt) imò veriſimilius contrarium videatur, atque ea lex generaliter, & indiſtinctè nepotem admittat, nec di ſtinguar iſtum caſum. potius eidem legi inhærendum erit, ac credendum, cum diſpoſitione ipſius ſe inſtitutorem conformare voluiſ ſe, eàque verba ad intellectum, & mentem iuris referenda fore, & iuxta communem vſum, communemque ſenſum, & interpretationem horum regnorum accipienda, quàm quòd ex verbis non manifeſtis, & claris, à deciſione legum ad eà clara, & expreſ ſa recedatur, & repræ ſentatio excludatur: prout Matiençus poſt Couar. dict. glo. 6. l. 5. tit. 7. num. 5. & pater Ludouicus Molina, tom. 3. dicta disputatione 629. num. 5. fol. 453. rectè contendunt, & nullo modo fundans, ſic quoque atque in fortioribus terminis reſoluit, & in praxi ſeruari affirmat Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſ. Gamæ 174. & deciſ. 308. verſ. quæ obtinet. 2. part. fol. 31. & ita tenendum eſt, prout firmiter tenuit Auendañus, atque id declara uit d. gloſ ſ. 17. num. 27. & 28. qui tamen gloſ ſ. 18. ex num. 13. Vſque ad finem gloſ ſ æ, vt diluat ſententiam eorum, qui requirebant præcisè, quod qualitas illa primogenituræ, aut proximitatis gradus, vel maioris ætatis adeſ ſet tempore, quo ſucceſ ſio defertur; nec ſufficeret, quod adfuerit antea, ſiue quod tunc adeſ ſet. ſi primogenitus mortuus non fuiſ ſet: & inde exiſtimarunt, mortuo filio maiore, nepotem ab eo relictum, cui qualitas maioris ætatis, aut proximitatis gradus, vel primogenituræ, euenientts ſucceſ ſionis tempore, verè non ineſt, ſub ea vocatione filij maioris non comprehendi: prout Authores ſic tenentes, aut ſaltem ſic præ ſentientes retulerat anteà gloſ ſa 17. num. 22 vt ſuprà dixi, & in eodem placito firmiter fuit Antonius Galeatius Maluaſ ſia, d. conſ. 22. num. 32. quem nullus hactenus retulit (vt dixi:) ipſe namque Author cum aliis iuris Interpretibus, d. num. 32. obſeruauit, quod qui reſpectu ali cuius ſucceſ ſionis maior eſ ſe debet, ad eam non admittitur, niſi tempore quo ipſa defertur, maior ſit: Et num. 33. inquit, quod vbi in ſucceſ ſione conſideratur ætas, ex propria perſona, & non alterius, ſucceſ ſor metiri debet: Et numeris ſeqq. alia ſimilia adducit, maximé num. 35. quod vbi quis ex aliqua diſpo ſitione vocatur cum certa qualitate, ſi in eo deficiat qualitas, ad ipſum diſpoſitio non porrigitur. Menochius etiam (quem nullus in propoſito refert) in conſilio 269. num. 9. 11. 18. & 25. lib. 3. alia ſimilia in propoſito recenſet, nec dici primogenitum eum, qui vita functus eſt, vt ſuccedere poſ ſit, ſed requiri quod tempore delatæ ſucceſ ſionis exiſtat, & primogenitus ſit: latius obſeruat, vt numeris quoque præ cedentibus diximus. Verum ea omnia, quæ iure communi attento, ac in fideicommiſ ſis ordinariis vrgere viderentur: in terminis noſtris, ac poſt deciſionem dictarum legum Partitarum & Tauri, ex quibus repræ ſentatio illa perſonæ parentis, cum omnibus eiuſdem qualitatibus ſic inducitur, vt antea dixi, nullam equidem vim habent, ex his quæ plena manu ſuperiùs notata & ſcripta reliqui. Sed eiſdem vt Auendañus idem ſatisfaciat dict. gloſ ſa 1. 8. ex. num. 13. ſequentem diſtinctionem proponit, ex qua etiam idem deducitur, quod contendimus, & ſuperiora non obſtare, deprehenditur manifeſté. In primis namque, d. num. 13. 14. & 15. ſecurè & verè ob ſeruat, quod quando maioratus inſtitutor ſimpliciter ad eius ſucceſ ſionem filium maiorem, ſeu proximiorem conſanguineum vocauit, tunc repræ ſentatio admittitur, vt dictum eſt, & comprobat aliorum Authorum relatione, & ratione etiam, videlicet, quod in dubio cenſendus eſt maioratus inſtitutor voluiſ ſe dubiam ſuam diſpoſitionem regulis iuris communis adæquare, & de legis diſpoſitione cogitaſ ſe, idque ipſum quod lex diſpoſuiſ ſe. Poſtmodum ex numero 17. vſque ad numerum 24. plene probauit,[*] repræ ſentationi locum non eſ ſe, nec aliquod ſuccedendi ius ad ſucceſ ſores ſuos tranſmitti, quoties primogenitus mortuus fuerit, nondum qualitate, ſeu conditione ab inſtitutore maioratus requiſita, verificata. Idque ſiue maioratus inſtituatur in vltima voluntate, ſiue in contractu. Ea ratione, quod effectus conditionis cùm ſit ſuſpendere eo in caſu actum, vſque ad eius implementum, & ipſius conditionis euentus debeat expectari, atque interim vocatio ſit quaſi ſomnium, decedente aliquo pendente conditione, aut nondum in eius perſona qualitate verificata, nihil ad eius ſucceſ ſorem tranſmittit. Prout in ſpecie tranſmiſ ſionis, ſeu repræ ſentationis, in ſucceſ ſione maioratus probarunt Oldraldus, Abbas, Rubeus Gratus, Tiraquellus, Portius, Acoſta, & Aluarus Valaſcus, relati per eundem Auendañum, numero 21. & gloſ ſa 8. num. 19. qui ipſe num. 24. eiuſdem gloſ ſ æ 18. Ex eo eam reſolutionem confirmat, quod quando perſona aliqua indeterminaté ſub aliqua qualitate certo tempore neceſ ſario verificanda vocatur. ſi ante ipſius exiſtentiam mortua fuerit, non diceretur qualificatè vocata, ſed omnino in diſpoſitione omiſ ſa, vt multi Authores relati ibi ab eodem Auendaño obſeruant. Et in hac ſpecie dicit quoque procedere deciſionem dict. l. 40. Tauri, in poſtrema ſui parte ibi: Saluo ſi otra coſa eſtuuiere diſpueſta. Videtur namque tunc aliud diſpoſitum, & ob id repræ ſentationi locus non erit. De[*] nique ex num. 25. vſque ad numerum 29. ex profeſ ſo inquirit, quo inquam tempore qualitas, ſeu conditio in perſona ſucceſ ſorum præcisè requiſita ſuſ ſiciat verificari, an viuo vltimo eiuſdem maioratus poſ ſeſ ſore, ante actualem ſucceſ ſionis executionem, quando ſolam ſpem ſuccedendi primogenitus habet, vel tempore mortis maioratus poſ ſeſ ſoris, quando verè & actualiter defertur ſucceſ ſio, veluti ſi duo reperiantur, quorum vnus filius eſt illius, qui conditionem, ſeu qualitatem ab inſtitutore requi ſitam, viuente vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, habuit, ſed morte præuentus qualitas in eo verificata expirauit; quique patris ſui perſonam repræ ſentando, qualitatem etiam repræ ſentare prætendit, & con ſequenter alterum, cui verè tempore, quo defertur ſucceſ ſio, qualitas ineſt, à maioratus ſucceſ ſione excludere; & dicit, quòd huius difficultatis vera explicatio, clauis totius præ ſentis materiæ eſt: & num. 26. vſque ad numerum 29. eorum ſententiam refert, maximéque Alexan. doctrinam perpendit, qui tempore[*] euenientis caſus ſucceſ ſionis, qualitatem adeſ ſe, atque verificari in perſona ſuccedere volentis, requirunt; neque ſufficere, exiſtere in vita authoris eius, vel per aliquod tempus interueniſ ſe, exiſtimant, niſi duret, & perſeueret vſque ad euentum ſucceſ ſionis. Prout in qualitate maioriæ, ſiue maioris æ tatis, aut primogenituræ, & in vocatione proximioris, tenuerunt Authores ibi relati per Auendañum eundem, & vltra illos alij plures Interpretes, quos ſuperius adduximus, & conſtanter Anton. Galeatius Maluaſ ſia, & Iacobus Menoch. Commemorati ſuprà num. 328. & 329. Ij namque omnes, qualitatem illam maioriæ, aut primogenituræ, vel proximitatis, tempore quo ſucceſ ſio defertur, exiſtere, neceſ ſarium eſ ſe affirmant conſtanter. Cuius tamen con[*] trarium in eadem vocatione proximioris, & in qualitate maioriæ, aut maioris ætatis, vel primogenituræ, tenuerunt alij permulti, & maximi nominis Authores, vt ſuprà vidimus. Qui è contrario eam qualitatem aliquando adfuiſ ſe, & viuente vltimo maioratus poſ ſeſ ſore interueniſ ſe, ſufficere, validiſ ſimè probauerunt, & aſ ſeuerarunt, & conſequenter nepotem patruum excludere, & repræ ſentationi locum eſ ſe affirmarunt. Pro ipſis autem fortiſ ſimè, at[*] que concludenter vrgent ea, quæ in vnaquaque earum vocationum ſpecificè ſuperiùs diximus. Item etiam quamplurimorum Authorum ſententia, ſuperiori contraria, quam Auend. idem, d. gloſ ſa 18. nu. 29. commemorauit. Ipſi namque firmiter exiſtimant, atque aſ ſerunt, qualitatem eiuſmodi in per ſonis in futurum ſucceſ ſurus, ad ſuccedendum requiſitam, non tempore euenientis conditionis fore neceſ ſariò verificandam, ſed ſufficere, quod in vita cuiuſtibet maioratus poſ ſeſ ſoris adfuerit qualitas illa, etiamſi ante euentum ſucceſ ſionis ipſe moriatur. Prout eos omnes recenſet Auendañus, d.n. 29. & num. 30. & 31. Ex abundanti dicit reſponderi[*] poſ ſe præfatæ doctrinæ Alexandri, & aliorum, intelligendo eam, quando qualitas fuit adiecta per modum cauſ æ finalis, aut exiſtentiæ, & fundamentum diſpoſitionis, quia tunc (inquit) veriſ ſimum eſ ſet, tempore quo diſpoſitio ad effectum perducitur, in perſona ſuccedere volentis qualitatem debere verificati, vt dicunt Authores ibi relati. Si verò qualitas non per modum cauſ æ finalis, aut exiſtentiæ, ſed ſimplicis demonſtrationis vocati adiecta ſit, quod in dubio præ ſumitur, vt Auendañus ipſe num. 32. & 33. pluribus Authoribus relatis, notauit: veluti cum qualitas maioriæ, primogenituræ, vel alia ſimilis adiicitur: tunc equidem non requiritur exiſtentia, aut perſeuerantia qualitatis huius, ſed ſufficit, quod in vita poſ ſeſ ſoris adfuerit in eo, cuius perſonam quis repræ ſentat, licèt ante delatam ſucceſ ſionem, mortemque maioratus poſ ſeſ ſoris deceſ ſerit. Quæ omnia mihi admodùm placent, veriſ ſima namque ſunt, maximè in Hiſpanorum primogeniis loquendo, & attenta deciſione d. l. 40. Tauri. His etiam inſpectis, atque in memoriam repetitis, quæ numeris præcedentibus, circa ſucceſ ſionem tranſuerſalium, & eiuſdem legis deciſionem, primogenitorùmque, & eorum deſcendentium incluſionem ſtatim cum naſcuntur; & ſecundogenitorum, aut vltra excluſionem, ſuprà adnotaui. Et poſt Molinam, & alios plures ſcripta reliquit Ioannes Gutierrez, pract. lib, 3. Quæ ſt. 66. ex num. 17. vſque ad numerum 21. & quæ ſt. 67. ex num. 20. ex his etiam, quæ Iacobus Menochius, in conſil. 97. num. 150. Et in conſil. 97. num. 106. & ſeq. lib. 1. Iacobus Bereta, in conſ. 143. lib. 1. Ioſephus de Ruſticis, in conſ. 2. impreſ ſo poſt tractatum, an & quando liberi, &c. ex num. 72. cum ſequent. adnotarunt: Blazius deni[*] que Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſionem Gamæ 308. verſiculo, quæ obtinet. fol. 31. qui in vocatione filij maioris, aut primogeniti, aut proximioris, ſingulariter, & verè requirit, vt repræ ſentatio excludatur, quod ex aliis appareat, verba hæc ex propoſito appoſita fuiſ ſe à fundatore maioratus ad excludendam repræ ſentationem; non ſi fortuitò ad demonſtrationem ſucceſ ſoris, ſcilicèt, quia defunctus voluit ſolum, quod filius maior vltimi poſ ſeſ ſoris ſuccederet, ad quem demonſtrandum appoſuit dicta verba; quod in dubio præ ſumitur. Et ita dicit concordari diſcordantes opiniones. Ita quoque quod aliæ coniecturæ, & circunſtantiæ vrgentes concurrant, cum vocatione ſic facta, nec ſolam ip ſam vocationem ſufficere, tenuiſ ſe patrem Ludouicum Molin, è Societate Ieſu Religioſum, & nobis placere, vt ex ipſis animus, & voluntas inſtitutoris maioratus dilucidé, & claré appareat, nec dubitari aliquo modo valeat, quin repræ ſentationem excludere voluerit, numeris præcedentibus ego dicebam. Et verè, ſi d. l. Tauri 40. conſtitutio, & Conditorum ip ſius mens, & intentio perpendatur maturè, ſi etiam primogeniti vniuſcuiuſque, & eius lineæ ſ æpè repetita incluſio, & admiſ ſio præ oculis habeatur, reſolutionem hanc veriſ ſimam eſ ſe, nec eſ ſe neceſ ſe, quod tempore delatæ ſucceſ ſionis is viuat, qui ſi viueret, lis non eſ ſet, nullus negare, imò coacta ratione fateri debebit, qui legis eiuſdem Tauri verba perſpiciat. Sane ſi inter deſcendentes, & inter tranſ uerſales repræ ſentatio introducitur ibi, vſque in infinitum, nec intereſ ſe, quod is, cuius perſona repræ ſentatur, ante ſucceſ ſionem actualem deceſ ſerit, ſic expreſ ſim ſtatuitur: conſequitur euidenter, & neceſ ſariò, nec etiam intereſ ſe quòd qualitas ea ante delatam ſucceſ ſionem defecerit, quoniam vtrumque idem eſt, & æqualiter verbis eiſdem deciditur, atque explanatur. Quod erit notandum, quia ſingulare eſt, nec hactenus ſic fortiter, & concludenter fuit in propoſito Taurinæ eiuſdem l. conſtitutio ponderata. Denique, & vltimo ad aliam quæ ſtionem infer[*] tur, quæ eandem vltimam partem d. l. Tauri 40. attinet. Vtrum inquam repræ ſentatio excludatur, aut excluſa cenſeatur ex vocatione filij ſuperſtitis, aut primogeniti ſuperſtitis, hoc eſt, Del hijo mayor que fincare viuo al tiempo de la muerte del vltimo poſ ſeedor. Siue cum in defectum vocatorum, ſuperſtites proximiores inſtitutor maioratus vocauit: & conſequenter an eo caſu filius ſecundogenitus ſuperſtes, nepoti ex filio primogenito in vita vltimi poſ ſeſ ſoris mortuo præferendus ſit. Quo equidem in dubio pro vtraque parte diuerſ æ, atque contrariæ: extant Interpretum ſententiæ, eorum autem quidam in fideicommiſ ſis, quidam in primogeniis omnium gentium, & nationum, alij denique in maioratibus Hiſpaniæ loquuntur: & verè pro vna, & altera parte expenduntur, ac expendi poſ ſunt fortiſ ſima fundamenta. Ad rem igitur accedendo, quod in ſimili[*] vocatione, de filio ſuperſtite facta, nepos ad filij ſecundogeniti excluſionem ex repræ ſentatione per ſonæ parentis admittendus non ſit, imò quod ipſe à filio ſecundogenito debeat excludi: verum eſ ſe cenſuit Gloſ ſa ordinaria, in l. qui plures, verbo, ad ſuperſtites. ff. de vulg. & pup ſubſtitut. cui eſt alia conſimilis, in lege Lucius, §. pater puerum, verbo, pertinere. ff. ad Trebellianum, & alia, in l. cum quidam, verbo, hæredes eius. Et in verbo, notat, ff. de legatis ſecundo. Et alia, in lege hæredes mei. §. peto, verbo, ſuſcepiſ ſet, & verbo, vel vni. ff. ad Trebellianum. Et id ipſum voluerunt, & ſic quoque conſulendo quandoque, & quandoque decidendo, & legendo firmiter obſeruarunt Azo, Gofredus, Baldus, Paulus, Ancharanus, Corneus, Bertrandus, Cumanus, Alexander, Socinus, Aretinus, Ripa, Romanus, Iaſon, Decius, Socinus, Sadoletus, Carolus Ruinus, Curtius iunior, Anton. Rubeus, Socinus iunior, Beroius, Riminaldus ſenior, Gozadinus, Chaſ ſaneu, Alciatus, Nata, Philippus Portius, Iacobus Mandellus de Alba, Aluarus Valaſcus, Acoſta, & Antonius Gabriel, quos omnes in vnum congeſ ſit, & pro hac parte commemorauit Ludouicus Molina, de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 8. num. 20. in principio. Et eandem opinionem veriſ ſimam, & communiter receptam dixerunt quamplurimi ex eiſdem à Molina præcitatis. Et vitra ipſos ſic quoque tenuerunt Cumanus, Ioannes Faber, Socinus vterque, Iaſo, Caballinus Albanus, Sadoletus, Ancharanus, Baldus, Alexander, Ripa, Alciatus, Afflictis, Ruinus, Decius, Beroius, Gregorius Lopez, Cœpola, Bertrandus, & Acoſta, quos refert, & hanc opinionem conſtanter defendit, etiam in Hiſpanorum primogeniis & maioratibus, Velaſquez Auendañus in d. l. 40. Tauri, gloſ ſa. 8. num. 37. videndus ex propoſito per totam illam gloſ ſam. Ipfe tamen Auendañus, d. num. 37. minus bené dixit, nullum ex ſuperioribus Authoribus à Molina relatum, cum verè (vt nunc vidimus) Ioanne Fabro, Caballino, Afflictis, Cœpola, & Gregorio Lopez exceptis, cæteros Molina retulerit. Tenent etiam opinionem eandem Franciſcus Burſatus, in conſ. 41. num. 6. lib. 1. Michaël Graſ ſus, receptarum ſententiarum, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 11. num. 10. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 75. num. 18. in fine, cum ſequent. lib. 1. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. num. 134. & 135. Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. num. 5. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 4. ſolutione vltima, numero 26. fol. 227. Alexander Raudenſis, in commentariis, de analogis, cap. 15. num. 275. folio 92. qui loquitur in maioratu, in quo fuit adiecta clauſula, Quem maiorem reliquerit tempore mortis ſuæ, & dicit, quod tunc, ſiue verbo diſpoſitiuo, ſiue executiuo adiecta ſit qualitas ea, cum verbo reliquerit, patruus nepoti præfertur: & citat Iſerniam, Mandellum Albenſem, Alciatum, Cardinal. Albanum, Chaſ ſaneum, Corneum, Anton. Gabrielem, Socinum, & Berengarium. Idem Raudenſis in appendice, prima parte, nu. 168. qui loquitur quando expreſsé vocantur filij, qui erunt ſuperſtites tempore mortis grauati, & tunc poſt alios multos aſ ſerit, nepotem non repræ ſentare gradum patris. Antonius Galeatius Maluaſ ſia, in conſ. 22. per totum, lib. 1. qui propoſuit quæ ſtionem, quando conceſ ſum fuit feudum vaſ ſallo, & eius deſcendentibus vt maior natu pro tempore exiſtens, in feudo admittatur mortuo vaſ ſallo: Iacobus Menochius, qui multos etiam huius opinionis Authores commemorat, & ſequitur eos, in conſilio 124. num. 95. & in conſ. 200. num. 36. lib. 2. & in conſ. 269. num. 54. lib. 3. & in conſ. 795. in primo dubio, lib. 8. quò loci, & lib. 4. præ ſumptione 95. num. 22. dixit, coniecturam hanc intelligi, niſi teſtator dixerit, quod ſuperſtites ſuccedant eo ordine, & modo quo eſ ſent ſucceſ ſuri ab inteſtato; vel etiam quando vocauit ſuperſtites, & eorum filios, & citat Alex. Ruinum, Decium, Alciat. Pariſium, & Couarruuiam. Pro hac autem ſententia & opinione repræ ſen[*] tationis iuris negatiua, quamplurima expendunt fundamenta, & rationes permultas conſiderant Curtius iunior, qui latè & notabiliter id proſequitur, in conſ. 57. num. 9. cum ſeq. & in conſ. 69. ex num. 2. & in conſ. 161. num. 16. Panſius, qui latiſ ſimè etiam proſequitur materiam, in conſilio 37. numero 46. cum pluribus ſequentibus, libro ſecundo, & in conſilio 9. num. 19. & 23. cum ſequent. eodem libro, & in conſilio 63. nu. mero 4. cum ſequentibus lib. 3. latè Antonius Galeatius Maluaſ ſia, dicto conſilio 22. ex num. 30. cum ſequentibus, lib. 1. Latiſ ſimè Velaſquez Auendañus, in dict. l. 40. Tauri, gloſ ſa 8. ex num. 4. vſque ad numerum 37. qui & iura quoque diuerſa pro ipſamet ſententia perpendunt. Maximè, l. cum pater, §. hæreditatem, el primero, ff. de leg. 2. l. generali capite, §. filios ex Seio, ff. de vſufructu legato, l. quoties la 1. ff. de reb. dubiis, l. hæredes mei, §. cum ita. ff. ad Trebellianum. l. filiæ §. Attia. vxor mea; ff. de conditionibus, & demonſtrationibus. Quibus[*] tamen iuribus, atque etiam eiuſdem partis fundamentis ſtatim verè, & breuiter reſpondebitur in confirmatione ſecundæ opinionis, ſuperiori omnino contrariæ. Ibidem etiam reſpondetur rationi illi, qua præcipuè eadem opinio ſuperior ſubſiſtit, videlicèt quod maioratus inſtitutor ex verbis præfatis, dumtaxat voluerit ad maioratus ſucceſ ſionem inuitare, atque demonſtrare illum, qui tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, verè viuus ac ſuperſtes fuerit, atque ideò videatur nepotem excludere, & filium ſecundogenitum vocare, quoniam hîc verè filius ſuperſtes eſt, & non primogenitus, qui non ſuperuixit. Succedit ergo contraria ſententia, imò quod ex[*] verbis prædictis repræ ſentatio non excludatur, nec ab inſtitutore maioratus excluſa cenſeatur: quam firmiter tenuerunt, & ſecundum eam pluries reſ ponderunt permulti etiam, & maioris nominis Authores, Romanus in quam, Bellamera, Cuman. Fulgo. Corneus, Alexander, Barbacia, Modern. Pariſ. Iaſon, Crotus, Ruinus, Gratus, Riminaldus, Socin. iunior, Pariſius, Grauera, & Zanchus, quos retulit Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 8. num. 20. verſic. contrariam autem ſententiam. Et ſubdit, quod in propriis terminis Hiſpanorum maioratuum, ſic concludunt, atque reſoluunt Abbas, in conſilio 85. lib. 1. Romanus, in conſilio 29. Caſtrenſis, in conſ. 164. lib. 2. Bologninus, in conſ. 62. col. 6. in fin. cum ſequent Bellamera, deciſ. 723. num. 16. & 17. cum ſequent. Barbacia, in conſ. 10. lib. 2. & in additionibus ad Baldum, in l. cum antiquioribus. C. de iure deliberandi, verbo, conſtat. Idem Barbacia vltra locum à Molina relatum, in conſ. 61. lib. 1 vbi latè per quatuor columnas. In Hiſpanorum quoque primogeniis, & maioratibus noſtris hanc ſententiam amplectuntur Ioannes Matiençus, in l. 5. tit. 7. gloſ ſ. 6. numero 2. in principio, lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Ioannes Gutierrez, practicarum libro 3. Quæ ſtione 67. ex numero 35. vſque ad numerum 43. pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iuſtitia & iure, diſpoſitione 629. numero 5. verſiculo, vtrum autem, folio 443. Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſionem Gamæ 308. ver ſiculo, quæ obtinent, parte 2. folio 31. qui dicit, nepotem patruo præferri in ſucceſ ſione maioratus, poſt deciſionem dictæ l. 40. Tauri, etiam ſi filius maior ſuperſtes vocetur, niſi ex aliis contrarium appareat, ſcilicet verba illa ex propoſito à fundatore appoſita eſ ſe ad excluſionem repræ ſentationis, non ſi fortuitò ad demonſtrationem ſucceſ ſoris (quod in dubio præ ſumitur) & ita dicit practicari, nec ſolum ex his verbis repræ ſentationem excludi, vt dixi. Et quidem ſecunda hæc opinio, atque ſententia[*] verior eſt, & probabilior, atque in hiſce Regnis, in noſtris primogeniis ſeu maioratibus, omninò amplectenda, & vt alia plurima omittam, quæ ex Abbate, Caſtrenſi, & Bolognino deduci poſ ſent pro validiſ ſimis huius partis fundamentis, ex Barbacia quoque, d. conſ. 61. lib. 1. Ea dumtaxat perpendam fundamenta, quæ nullo pacto vitari poſ ſunt, & verè in propoſito concludunt. Ac primum illud, videlicèt conditionem etiam[*] filio appoſitam eiuſmodi, in nepote, patre defuncto per repræ ſentationem verificati, vt ſuperiores Authores longa ſerie probarunt, & infrà dicam. Deinde, conditionem eandem à iure tacitè ineſ ſe, cum ſemper filius maior, qui tempore mortis ipſius ſuperfuerit, ad primogenij ſucceſ ſionem admittatur, vt notum eſt, & probatur in l. 2. tit. 15. part. 2. & in dict. l. 40. Tauri. Vnde quamuis exprimatur, nihil operatur, nec operari debet, ex l. 3. ff. de legatis primo, l. 1. ff. de condit. & demonſtrat. quo modo ex traditionibus quamplurimorum. hanc ſententiam fundauit Molina, lib. 3. d. cap. 8. num. 20. verſic. contrariam autem ſententiam, in principio, nec ſatisfacit Velaſq. Auen[*] dañus, d. gloſ ſ. 8. l. 40. Tauri, n. 8. dum dicit, quod in primogeniorum ſucceſ ſionibus, id tantum ex ipſorũ natura ineſ ſe dicatur, vt filius maior primogenitus ſemper admittatur, nepóſque ex prædefuncto præferatur ſecundogenito ipſorum, & hæc qualitas ſeu conditio primogenituræ, aut maioriæ ſemper ineſt de iure tacitè, & ideò ſi exprimatur, nihil operatur. Aliæ verò qualitates ſeu conditiones extraordinarie, vt ſuperexiſtentiæ, atque ſimiles, dici non poteſt (vt ipſe Auend aſ ſerit) quod de iure tacitè inſint, imò contra ius, & ordinariam primogeniorum naturam eſ ſe videntur; & ideò ſi exprimantur, multum debent operari. Hæc inquam ſolutio, ſiue euaſio Auendañi non mihi placet, nec ſatisfacit ex eo, quod ſi verum eſt (vt idemmet fatetur) conditionem ſeu qualitatem primogenituræ, & maioriæ, atque vt filius maior primogenitus ſemper admittatur, nepóſque ex ipſo prædefuncto præferatur ſecũdogenito , ſemper de ipſorum natura in primogeniis ſeu maioratibus ineſ ſe, & ideò ſi exprimatur, nihil operari: verùm etiam erit, qualitatem illam ſeu conditionem extraordinariam ſuperexiſtentiæ, atque alias ſimiles, de iure, atque ex natura eorundem primogeniorum in neceſ ſariam conſequentiam ineſ ſe videri, & conſequenter repræ ſentationem non excludere, niſi ita exprimantur, vt excludendi repræ ſentationem animum, atque voluntatem denotent apertè. Idque ex deciſione dictæ l. 2. titulo 15. Partita 2. ſatis clare probatur, ſi ipſa perpendatur, prout perpendi debet, & ſtatim animaduertam. Expreſ ſiúſque ex deciſione d. l. 40. Tauri, ibi namque (vt pluries repetitum eſt) nepotem patruo præferri, regulariter, atque indiſtincte ſtatuitur, nec caſus hic excipitur, aut diſtinguitur, ſed dumtaxat caſus ille excipitur, quando; expreſ ſa diſpoſitione aliud inſtitutor maioratus cauerit, atq; ſtaruerit; ergo ſi expreſ ſa diſpoſitione id non ſtatuat credendum erit, id ſemper ineſ ſe, atque præfatis verbis adiectis, dumtaxat ex preſ ſiſ ſe illud, quod de iure inerat ſecundum mentem, & intellectum iuris, atque iuxta deciſionem l. partitæ, & Tauri, ea verba accepiſ ſe, ex quibus equidem, atque ex vi repræ ſentationis perſonæ parentis prædeſuncti, ſic filio ſecundogenito nepos præponetur, & conditionem illam faciet deficere (ſi aperte, & expreſsè à deciſione earundem legum non recedatur) cum vna, & eadem perſona reputetur cum illo, & quoad effectum ſucceſ ſionis iure metipſo, maximéque Taurinæ illius legis deciſione aperta (cui in hoc articulo firmiter eſt inhærendum) non modo eiuſdem gradus videatur eſ ſe cum filio ſecundogenito, ſed etiam præcedere eum propter primogenituram parris ſui, cum in omnibus perinde res habeatur, ac ſi tunc pater prædefunctus ſuperſtes eſ ſet, vt cum Caſtrenſi, Socino, & Portio, ſingulariter obſeruauit Marcus Antonius Peregrinus (quem in idem retuli numeris præcedentibus) in commentariis de fideicommiſ ſis, articulo 21. numero 20. Repræ ſentatio ergo illa, ſic fauorabiliter in dicta l. Tauri introducta, perinde facit rem in omnibus haberi, vt idem ius concedatur perſonam parentis repræ ſentanti, quod ipſimet parenti concederetur; ſane ſi parens viueret, nullam id dubitationem haberet, & ideò nec dubium quoque eſ ſe debet, cum filius ex repræ ſentatione ſucceſ ſionem prætendit. Idquę cum in fortiſ ſimis terminis verſaretur, quando inquam adiecta fuit clauſula. ſalua gradus prærogatiua, vel gradibus ſeruatis, aut gradibus in ſuo ordine ſeruandis, & in vocatione proximioris, aut maioris, vel primogeniti agnouit libenter Auendañus; nec ideò repræ ſentã tionem denegauit, vt numeris præcedentibus vidimus. Et tamen eiſdem in caſibus certum eſt, qualitatem illam maioris ætatis, aut primoge ituræ, vel proximitatis tempore ſucceſ ſionis non adeſ ſe, cum proximior, vel maior, aut primogenitus verè non adſit, ſed mortuus fuerit, & nihilominus non excluditur repræ ſentatio, ſed adhuc locum obtinet, vt ipſe Auendañus conſtanter & firmiter ſuſtinuit. Vnde eodem modo, nec in caſu præ ſenti excludi debet, nam licet ille ſuperſtes non ſit, filius tamen eius qui ſupereſt, ſic facit habere locum diſpoſitionem, & deciſionem d. l. Tauri, procedere, ac ſi verè pater ſupereſ ſet; quod ſi negetur, negari etiam deberet repræ ſentatio in caſibus prædictis. Non etiam ſatisfacit ſolutio ſecunda eiuſdem Auendañi, d. gloſ ſa 8. n. 32. Imò intentum noſtrum, & quæ nunc obſeruamus confirmat, iamiam enim Author hic, velut veritati magis accedens, in eodem noſtro placito condeſcendit, & venit agnoſcere id, quod nos profitemur, ſed ſolutione ſuperiori ipſe negauit. Inquit namque d.n. 39. quod quamuis fateamur, prædictam ſuperexiſtentiæ conditionem tacitè de iure ineſ ſe, negari tamen non poſ ſe, expreſ ſam multum operari, cùm exprimatur per viam conditionis, habentis ſe ad eſ ſe, vel non eſ ſe. per textum in l. ſi ita legatum §. illi ſi volet, ff. de legatis 1. Et communem Interpretum traditionem, quod in legato ita relicto, ſi legatarius voluerit, antequam voluntatem ſuam declaret, ipſe deceſ ſerit, nihil ad hæ redes ſuos tranſmittet. Quod tamen (vt dixi) non ſatisfacit, tum, quia in caſu propoſito negamus, qualitatem illam per modum conditionis expreſ ſam, aut ſuperexiſtentiam neceſ ſariam eſ ſe tempore euenientis ſucceſ ſionis. Ex quo in d. l. 40. Tauri, (qua totus hic articulus, & repræ ſentationis materia in hiſce Regnis gubernari & regi debet) requiſita non eſt, imò indiſtinctè repræ ſentatio admiſ ſa, & ſi is ad quẽ ſucceſ ſio pertineret, ſi viueret, ante delatam ſucceſ ſionem ipſam deceſ ſit. Tum etiam, quia d. §. ſi volet. Caſus, ad oculũ patet quàm diuerſus ſit à caſu præ ſenti, ex natura primogeniorum, in qua verſamur, vtpotè cum ipſa incluſio primogeniti omnes alias aliorum vlteriùs genitorum lineas excludat, & naſ cendo ipſe primogenitus ſic ſe, atque ſuos deſcendentes includat, & primum caput lineæ, quoad ſeip ſum, & ſuam poſteritatem efficiat, quod ſecundogenitum perpetuò excludat, etiamſi in vita poſ ſeſ ſoris maioratus, & ſic ante delatam ſucceſ ſionem decedat nec ſe velle ſuccedere declarauerit. Id quod nec eadem legis Tauri conſtitutione requiritur, quoad tranſmiſ ſionem, aut repræ ſentationem, nec etiam ex ipſa primogeniorum natura, & perpetuitate effici poſ ſet. Contrarium potius de nouo inducitur, atque admodum eruditè, & ſingulariter ſtatuitur (vt vidiſti) mortuo inquam eo, qui ſi viueret ſucceſ ſurus eſ ſet, viuente ad huc maioratus poſ ſeſ ſore, repræ ſentationem concedi, nec ius aliquod conditionale, conditionémve aliquam lege illa conſiderari, quæ repræ ſentationi huic impedimento eſ ſe poſ ſit. Tertia autem eiuſdem Auendañi ſolutio non etiam ſatisfacit, nec ſatisfacere poteſt alicui, inquit namque Author is, n. 40. quod quamuis ea ſuperexiſtentiæ conditio tacitè de iure ineſ ſet, dici non poteſt, in eſ ſe de neceſ ſitate, ſed de voluntate, cum ex ſola inſtituentis primogenium voluntate, facilè poſ ſet variarti; quo caſu non procedit d. l. 3. ff. de legatis primò, deciſio, quod nos libenter admittimus: inde tamen contra eundem Authorem argumentum retorquemus, nam ſi de voluntate dumtaxat ineſt, atque ex ſola voluntate inſtituentis maioratum variari poteſt, ſane voluntas, ſic eſ ſe videtur, vt repræ ſentatio admittatur, nec excludatur, niſi tum inſtitutor ipſe aliud expreſsè ſtatuerit, quod pro regula in eadem l. Taur. conſtitutum eſt. Non ergo poteſt ex voluntate id deduci, quod Auendañus contendit, niſi voluntas ex diſpoſitione expreſ ſa; aut ſi tacita, indubitata, & certa deducatur, atque colligatur. Idque ex ipſamet l. Tauri 40. ex qua rem hanc definimus, atque definiendam aſ ſerimus. Idcirco, & facilè etiam reſponderi poterit omni[*] bus illis iuribus, quæ pro opinione prima repræ ſentationis negatiua. latè ponderauit Velaſquez Auendañus idem. Nam præterquam quod omnia ea iura, quæ contra Molinam, & ſequaces ipſe perpendit, ex num. 12. vſque ad numerum 37. loquuntur in aliis diſ poſitionibus, & in ſucceſ ſionibus, factíſque diuerſimodè contingentibus de iure communi, in quibus iuxta ſubiectam materiã , de qua agebatur, verborum proprietatem, caſuum circunſtantias, & alia ibi ſimul concurrentia, recta iuris ratione ſic ſtatuitur, & procedunt: Non verò in primogeniorũ ſeu maioratuum inſtitutionibus, & ſucceſ ſionibus, in quibus ex ſui natura, & perpetuitate, atque per ſubrogationem omnium de familia, diuerſorúmque diuerſis temporibus ſucceſ ſione, aliud ſtatui, nec ſuperexiſtentiæ qualitatem adeſ ſe præcisè tempore delatæ ſucceſ ſionis, ſed primogenitum quem natum, fuiſ ſéque aliquando, & ex tunc ſe incluſiſ ſe, ſufficere, ipſamet eorundem primogeniorum natura, progreſ ſus, & perpetuitas exigit; & d. l. Tauri 40. decidit expreſ ſim, & in vocatione primogeniti, ſeu maioris, vel proximioris, agnouit firmiter Auendanus (vt dixi) præter hoc inquam, ex verbis manifeſtis, & claris, eiſdem in iuribus adiectis, ipſorum prolationis modo, ſucceſ ſioniſque caſu vno actu finiendo, ſic apertè de voluntate teſtatoris in illis omnibus iuribus cõ ſtabat , vt aliter dici ſalua diſponentiũ voluntate, & mente, & verborum rigore, & proprietate non poſ ſet, nec in dubium eadem voluntas reuocari valeat, ſiue aliquo modo in mortuis, aut tunc non exiſtentibus verificari; quod ſecus eſ ſe in caſu noſtro, atque primogeniorum ſucceſ ſione, etiam cum verba præfata adiecta fuerint, diuerſ æque naturæ, & qualitatis ſucceſ ſiones eſ ſe, nullus equidem negare poterit. Et ſecundum hæc apparet, ab eis iuribus non rectè argumentum ſumi ad propoſitum deciſionis d. l. Tauri. adeò apertæ, & in ſucceſ ſione diuerſ æ naturæ loquentis. Apparet etiam, primum fundamentum adductum ſuprà pro hac parte repræ ſentationis affirmatiua, fortiter, & verè hactenus vrgere, nec ex ſolutionibus Auendañi conuinci. Sed & ſecundum extat pro eadem ſententia af[*] firmatiua fundamentum, quod deducitur ex ſ æpè præcitata l. 2. tit. 15. p. 2. vbi lex illa facit mentionem de filio maiore ſuperſtite tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, & nihilominus ex primogenito prædefuncto nepotem, vel neptem ſecundogenito filio in ſucceſ ſione Regni præferendum ſtatuit. Quod con ſtat ibi, El hijo mayor despues de los dias de ſu padre, quod idem ſignificat, ac ſi diceret, El hijo mayor al tiempo de la muerte de ſu padre, cum expreſ ſe conferantur in tempus mortis patris, argumento l. Titius ff. de militari teſtamento l. ex facto §. penultimo. ff. ad Trebellianam. Et ita in propoſito noſtro l. illam 2. expendit Molina, lib. 3. d.c. 8. num. 20. ad finem, verſic. pro eadem, & ante ipſum Panormitanus, Paulus, & Bologninus, quos ipſe non refert: Panormitanus, d 85. vol. 1. Paul. d. conſ. 164. col. 1. ante med. verſ. videtur dicendum. Bologn. conſ. 62. col. 6. ad finem. Nec etiam ſatisfacit, imò præcedentibus deterior eſt eiuſdem Auend. ſolutio, tradita eadem glo. 8. n. 41. & 42. Primò enim dicit, legem illam 2. non bene inductam per Molinam, in quo equidem labitur, idque eademmet ratione, quæ ſtatim notandus eſt in 2. ſolutione ad eandem l. tradita. Reſpondet ſecundò, quod ipſa lex 2. loquitur in ſucceſ ſione regnorum quæ non ex hominis diſpoſitione, ſed ex iure ſanguinis, & naturæ, vel ex antiquiſ ſima conſuetudine conſtant, atque deferuntur, in quibus habet locum repræ ſentatio: nos verò loqui in longè diſ ſimili primogeniorum ſucceſ ſione, quæ ex diſpoſitione hominis deferuntur, in qua non ſemper repræ ſentatio admittitur, ſed ita demum ſi ex voluntate expreſ ſa, aut coniecturis deducta, primogenium inſtituentis, excluſa non reperiatur; vt eſt, quando ſuperuiuentem filium vocauit, vel aliam ſimilem vocationem reprę ſentationis excluſiuam facit. Hactenus præfatus Author, circa quem attentè, atque ex propoſito inſiſtere neceſ ſe eſt. In primis namque inquit, quod lex illa loquitur in Regnorum ſucceſ ſione, quæ non ex hominis diſpoſitione, &c. Id autem nihil concludit: verum enim adhuc eſt, ea in l. vocari filium maiorem aut primogenitum cum hac adiectione: Deſpues de la muerte de ſu padre, quod idem eſt. (vt ſupra dixi) Ac ſi vocaretur el hijo mayor que quedare al tiempo de la muerte de ſu padre. Et nihilominus inquit præfata lex quod eo defuncto, nepos excluſo patruo, ad Regni ſucceſ ſionem admittendus ſit. Aliud autem quod in ſecunda ſolutione ſtatim dicit, nos loqui in ſucceſ ſione ex hominis diſpoſitione, & ſic in aliis primogeniis inferioribus, non etiam concludit. Nam licèt lex illa loquatur in ſucceſ ſione Regni Hiſpaniæ, idẽ locum habet, atq; dicendum eſt in cuiuſcunque maioratus priuati inferioris ſucceſ ſione: quia regula eſt communis, & vera in Hiſpanorũ primogeniis. Quod[*] Regnum ipſum eſt caput ipſorum primogeniorum Hiſpaniæ, ab eóque cætera primogenia, tanquam à capite deriuantur, ſucceſ ſioniſque ordinem & rationem accipiunt, adeò vt ſi de ſuccedendi ordine in Hiſpaniæ maioratibus contendatur, ea lis ſecundum leges ad Regni ſucceſ ſionem inſtitutas decidenda ſit. Prout ex Paulo Caſtrenſe, Abbate, Bolognino, Sigiſmundo, Peralta, Menchaca & Couaruu. obſeruauit Ludou. Molina, lib. 1. cap. 2. n. 16. cum ſeq. & c. 3. per totum, & lib. 3. c. 3. n. 2. & c. 4. n. 5. Pelaez à Mieres de maior. p. 2. q. 6. n. 3. Ioan. Gutierr. pract. lib. 3. q. 67. n. 35. & 36. Idque alio in loco nõ modo negauit, imò pro regula certa in hac materia conſtituit, atque expreſ ſim obſeruauit Auend. idem, gloſ ſ 5. d. l. 40. Tauri, n, 14. dicens, quod omnia mẽbra Hiſpaniæ, tanquam membra inferiora, à Regno capite ipſorum (quod verum & proprium primogenium eſt) deriuantur, & reguntur, & eiſdem legibus, quibus Regnum, ſemper & vbique interpretantur, & lites circa eorũ ſucceſ ſionem finiuntur. Idque iuſtiſ ſimè fieri, aſ ſerit, & decipi Acoſtam contrarium dicentem, eodem nu. 14. & 15. & n. ſeq. probauit. Sed & dum dicit, nos loqui in longè diſ ſimili[*] primogeniorum ſucceſ ſione, in ea inquam, quæ ex hominis diſpoſitione in poſterum deriuatur, in qua (vt ipſe cantat) non ſemper repræ ſentatio admittitur, ſed demum ſi ex voluntate expreſ ſa, aut coniecturis deducta inſtituentis primogenium excluſa non cenſeatur, vt quando filium ſuperuiuentem vocauit, &c. Iterum decipitur manifeſtè, & iniuſtè præ uertit ordinem d. l. 40. Taur. pro regula namque tradit id, quod pro exceptione traditur ea in lege, & eiuſdem legis Regulam ad exceptionem reducit. Quod patet ad oculũ ; in prima enim, & 2. p.d. l. Taur. 40. pro regula proponitur, atque indiſtinctè cauetur quod nepos ex primogenito viuo auo præmortuo, patruum excludit, tam inter deſcendentes, quam inter tranſuerſales; & sic regula eſt, nepotem patruo præferri, & repræ ſentationem admitti. Regulæ autem huius ſic generaliter, atque indiſtinctè traditæ exceptio, ſiue declaratio eſt, quæ in 3. & poſtrema d. l. parte apponitur, ibi, Saluo ſi otra coſa eſtuuiere diſ pueſta, &c. Vbi caſus huius articuli, quem ex n. 336. hactenus proſequimur, nequaquam expreſ ſus, aut diſpoſitus repetitur, nec etiã dici poteſt, quod comprehendatur, ex quo ſua diſpoſitione expreſ ſa, & clara, repræ ſentationem non excluſit inſtitutor, nec ex verbis dubiis, à legis deciſione tam clara recedi poteſt. In alio etiam, ſic Auend. ipſe decipitur, vt ſuprà ſuo loco notauimus, quod in eadem ſolutione, ſicut in aliis locis, atque gloſ ſis eiuſdem l. 40. Taur. contendit ſemper, primogenia, & maioratus inferiores, non iure ſanguinis deferri, ſed potius hæreditario; quod falſum omnino eſ ſe, nec ſuſtineri poſ ſe, ſuprà quoque oſtendimus. Tertio denique, & vltimo loco eadem ſententia[*] repræ ſentationis affirmatiua, quæ defenditur, probatur ex deciſione d. l. Taur. inducendo eam, prout n. præced. nunc inducebam, quod in 1. & 2. parte, indi ſtinctè, ac pro regula repræ ſentatio admittitur; poſtmodum in 3. & vltima parte, vt repræ ſentatio excludatur, & ab ea regula recedatur, expreſ ſa & indiuidua inſtitutoris maioratus diſpoſitio requiritur, quæ in ſpecie propoſita non interuenit. Nec ſatisfacit Auend. ſolutio, ead. gloſ. 8. n. 42. in fine, dum reſpondet non eſ ſe neceſ ſariam expreſ ſam & indiuiduã teſtantis diſpoſitionem ad excludendam repræ ſentationẽ . Deinde, quod ſuperuiuentium vocatio expreſ ſa, excluſio eſt filiorum præmortuorum, atque per eam repræ ſentatio expreſsè excluditur. In primis enim libenter fateor, non adeò præcisè expreſ ſam diſpoſitionem requiri, vt tacita aliquando non ſufficiat: cæ terum requiri ſemper, ac ex diſpoſitione eiuſdem legis Tauri, neceſ ſarium eſ ſe, Vt diſpoſitio tacita, ex qua excludendi repræ ſentationem, voluntatem elicere quis contendit, euidens & aperta ſit, & coniecturas ex verbis ipſius diſpoſitionis deprehendi, vel aliunde, concludenter tamen, ſempérque adeò præ ciſas eſ ſe, vt ex illis nihil aliud, quàm repræ ſentationis excluſio deduci poſ ſit: nec aliter recedendum ab eiuſdem legis Tauri conſtitutione, firmiter & verè ſuprà reſolui, & tenuit Molina, lib. 3. d.c. 8. n. 5. quem cæteri Hiſpani Interpretes cõmuniter ſequuti ſunt, vt conſtat ex reſolutione Ioan. Gutier. pract lib. 3. d. q. 67. n. 38. & 39. ſane in caſu propoſito dubia adhuc remanet diſpoſitio & voluntas, nec dici poteſt. quod ſuperſtitum, aut ſuperuiuentium vocatio, excluſio ſit expreſ ſa filiorum præmortuorum, vt probatum fuit ſuprà, & de ſe patet manifeſtè. Coniecturæ autem ex ſolo verbo ſuperſtitum deductæ, fallaces multùm ſunt, & plerumque nos deciperent, atque voluntatem inſtitutoris torquerent, ſi ex ipſis duntaxat res hæc dicenda eſ ſet, & in caſu dubio, à legis diſpoſitione ſic expreſ ſa recederetur. Ex his, & hactenus numeris præcedentibus adnota[*] tis, facili quoque negotio fundamentis aliis reſpondebitur, quæ pro patruo contra nepotem, ſiue pro parte repræ ſentationis excluſiua, in eadem ſpecie propoſita, longa ſerie Auendañus ipſe deduxit dicta gloſ ſa 8. ex num. 4. vſque ad numerum 22. ad quæ etiam reducuntur, atque reduci debent Antonij Galeatij Maluaſ ſiæ rationes plures, adductæ dicto conſil. 22. ex n. 22. vſque ad numerum 70. lib. 1. Quæ verè fortiter adſtringunt: vnius antem, atque alterius Authoris conſiderationes & fundamenta eò tendũt , quod verba illa, Qui ſuperſtes fuerit tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, neceſ ſariò ſint referenda ad illum, qui verè viuus & ſuperſtes fuerit tempore, quo defertur ſucceſ ſio, neque poſ ſunt (ſi naturaliter & verè, ac in propria ſignificatione accipiantur) ad filium prædefunctum referri, cum præmortuus non ſit ſuperſtes, neque nepos ex præmortuo verè filius, neque etiam habens ſuperexiſtentiam tempore requiſito ſit. Et quod non verbum ſuperſtes, ponitur ad differentiam prædefuncti, & habet vim taxatiuam, & inducit veram. atque propriam demonſtrationem ſuperuiuentis, aut ſaltem veram conditionem, proprietatem etiam quandam in ipſa naſcendi origine demonſtrat, vt latius exornant, atque iure, & ratione, & authoritate comprobant. Verumenimuerò, & eorum, & aliorum fundamentis omnibus, vel vno tantum verbo ſatisfieri poteſt, ſi conſiderentur, atque maturè perpendantur ea, quæ numeris præcedentibus contra ſolutiones Auendañi ad fundamenta Molinæ adduximus. Poſito namque, quod ea omnia in terminis iuris communis ponderata, adſtringerent fortiter (vt dixi:) adhuc tamen etiam eodem iure communi attento, certa omnino non ſunt: ex quo repræ ſentationis beneficium & priuilegium, iure etiam communi inductum eſt. non obſtante, quod proximiores verè eſ ſent ij, cum quibus ex repræ ſentatione alij concurrunt. Ex quo etiam in eadem facti ſpecie, ſic contrarię extant ſententiæ vt hanc partem, quam defendimus, ſecurè & firmiter tueantur grauiſ ſimi Authores, qui dict. Taurinæ l. 40. conſtitutionem non agnouerunt. Sed poſito (vt dixi) quod fundamenta eadem iure communi attento adſtringant, poſt deci ſionem tamen d. l. 2. part. & d. l. Tauri 40. Cui firmiter ſemper in hærendum, atque ex ipſa rem hanc definiendam, ſ æpè diximus: nec aliquo modo adſtringunt, nec etiam in conſideratione, ita haberi debent, vt ex eis, atque ex ſolis coniecturis in caſu ſadeò dubio, ab expreſ ſa, & clara deciſione legis Regiæ Tauri recedatur. Et verè ſuperexiſtentiæ huius, aut alterius qualitatis circũ ſtantia illa in conſideratione haberi non debet, niſi ſua expreſ ſa, aut ſaltẽ ſi tacita, certa omnino diſpoſitione, contrariũ inſtitutor maioratus ſtatuerit. Quod equidem maturo, & ſingula[*] ri iudicio aſ ſequutus eſt Lud. Mol. lib. 3. d.c. 8. n. 20. in fine. Ipſe enim licèt reſolutiuè, & deciſiuè. expreſ ſéq: ſententiam ſuam, quia lis pendebat, non interpoſuerit (vt ibi dixit) ſatis tamen apertè eam demonſtrauit, & clarè dixit, dubium hoc non tam decidi poſ ſe ex rationibus iuris communis, quam ex eo eiuſdem deciſionem pendere, Vtrum ſtantibus legibus Partitarum, & Tauri, hodie ex his verbis, qui ſuperſtes fuerit, &c. Repræ ſentatio excluſa cenſenda ſit: Molinam autẽ firmiter eo loco credidiſ ſe, repræ ſentationem non excludi, nec ab inſtitutore excluſam cenſeri ex eis verbis, quãuis (vt dixi) quia lis pendebat, id non aſ ſeuerauerit deciſiuè, ſatis clare inſinuat ratio illa ab eo appoſita in verſ. cum l. Tauri, &c. Item alia ratio, quod hanc opinionẽ vltimo loco retulit, & pro ea citauit, atque ponderauit d. l. 2. p. in illis verbis: deſpues de la muerte de ſu padre, quæ dubium hoc decidunt apertè. Pater etiam Lud. Mol. è Societ. Ieſu religioſus, tom. 3. [*] de iuſtitia, & iure, diſp. 729. n. 5. in verſ vtrum autem, fol. 443. in fin. & 444. in princ. maturè rem hanc percipit (ſed nihil ex ſuperius à me annotatis obſeruat) dixit enim torum hoc operari deciſionem dictarum legum Partitæ, & Tauri, & verba præfata ab inſtitutore maioratus adiecta, iuxta ipſaſmet leges, & con ſuetudinem huius Regni intelligi optimè poſ ſe de filio maiori, qui tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris viuus remanſerit in ſe, aut in ſobole legitima ab eo relicta, quæ locum illius ſubit ex diſpoſitione eorum iurium in hoc Regno. Quæ ſunt verba notabilia in propoſito, & veriſ ſima. Addiderim ego vltra vtrumque Molinam, non[*] modò ſic expreſsè partem hanc amplecti videri d. l. Tauri, vt contendimus, ſed etiam eandem leg. in huius articuli deciſione, iuris principiis conſonam, poſ ſe contendi: vtpote cum ex repræ ſentatione, in qua pater, & filius, vna & eadem perſona eſ ſe cenſentur, & quodammodo non extinctus pater videtur. quando filius remanet, quia eadem caro, & pars viſcerũ patris iudicatur, vt latius ſuprà hoc eodem cap. reliqui proba tum: indiſtinctè potuerit repræ ſentatio introduci, atque ad omnem caſum trahi, illo excepto, quando contrarium inſtitutor maioratus ſua diſpoſitione expreſ ſerit. Caſus etiam præ ſens aliis quoque rationibus comprehendi, aut pro nepote contra patruum, vel contra alium conſanguineum inter tranſ uerſales decidi potuit, & ſi Conditores eius legis. de eo ſpecificé tractaſ ſent, aut meminiſ ſent, decideretur. quas perpendunt, atque ipſis ad ducuntur Interpretes hi, qui etiam interminis iuris communis pro nepote contra patruum reſponderunt, nec tanti in caſu non expreſ ſo ea verba habuerunt, vt repræ ſentationẽ excludere auſi fuerint, imò eam admiſerint, vt ex ſuperius citatis Authoribus, atq; eorum fundamẽtis deducitur. Et plures rationes pro ea parte arguẽdo , in eiſdem terminis vocationis ſuperſtitis, aut qui ſuperſtes remanſerit, adduxit Anton. Galeatius Maluaſ ſia, d. conſ. 22. ex n. 1. vſque ad num. 30. lib. 1. quæ pro confirmatione, & iuſtificatione d. Taur. leg. ſi hic articulus expreſ ſim decideretur ibi (qui tamẽ virtualiter. ita deciditur) poſ ſent perpendi. Quamuis pro eiuſdem iuſtificatione, & iuridica ratione in omnibus ibi deciſis, ſatis ſit, totum hunc repræ ſentationis effectum, & tractatum, in voluntate inſtitutoris maioratus relictum, vt poſ ſit ipſe ſua diſpoſitione expreſ ſa inducere, aut excludere repræ ſentationem: quod ſi expreſsè id non fecerit, ſua diſpoſitio eiuſ dem legis deciſioni potius conſona videbitur, quàm contraria, nec ab ea recedetur in dubio, vt ſ æ pè dictum eſt. Ipſius autem Taurinæ legis conſtitutio, quam ne[*] ceſ ſaria fuerit in his Regnis, vt tot ambages, & contrarietates ceſ ſarẽt , & certum ius ederetur, nemo eſt qui ignoret, atque ex notatis longa ſerie per diſcur ſum totius huius tractatus euidenter deducitur, vtpote cum etiam in quæ ſtione patrui, & nepotis, ſic difficilis articulus eſ ſet de iure cõmuni , & contrarij extitiſ ſent Doctores, vt ſuo loco ſuprà vidimus. Ij namq; qui pro patruo contra nepotẽ reſpondebant, non eſ ſe vllum primogenituræ ius conſiderabile, & quod poſ ſet aliqua ratione tranſmitti, ſi filius viuo patre moriatur, conſtanter aſ ſeuerarunt, vt ex relatis ſuprà in eo articulo conſtat. Et longa ſerie oſtendit Tiraq. de primogen. q. 40. Aluar. Valaſc. de iure emphyteut. q. 50. n. 6. Peralta, in rubr. ff. de hæred. inſtit. n. 121. pag. 69. col. 1. cum ſeq. Auend. gloſ ſ. 17. ex n. 5. quem retuli ſuprà, n. 51. ad fin. Ex his autem qui pro nepote contra patruum reſponderunt, permulti eodem in placito fuere libenter, & primogenitura: quoque ius eo caſu denegarunt, ſiue conſiderabile non eſ ſe affirmarunt, vbicunq; repræ ſentatio non eſ ſet, vt ex eiſ dem quoque Authoribus ad quæ ſtionem patrui, & nepotis congeſtis ſuprà, colligitur. Alij verò, atque è contrario primogeniture ius conſiderandum in caſu propoſito, aſ ſeuerarunt, vt ex eiſdem conſtat Authoribus, & ex Auend. d. gloſ ſ. 17. n. 8. Moderno in conſuet. Pariſ. tit. 1. §. 3. gloſ 1. nu. 8. Deinde, articulus quoque ille de iure communi difficilis videbatur, Vtrum inquam repræ ſentationis ius in ſucceſ ſione quoque indiuidua admittendum eſ ſet, vt vim excluſiuam haberet, prout ſuprà n. 87. in 3. col. ad fin. & 4. col. adnotaui, atq; contrarias ſententias retuli. Et quamuis ex deciſ. l. 1. tit. 15. p. 2. in Regni ſucceſ ſione antiqua difficultas ceſ ſaret, ea namque lege Regia diſpoſitũ eſt, quod ſi filius primogenitus moriatur antequam ſuccedat in Regno, relicto filio, vel filia primogenitis, quod eius filius, vel filia debeat cæteris excluſis, in Regno ſuccedere: idemque in cæteris primogeniis ex eademmet lege obſeruari deberet, vt eruditè admodum, atque copiosè oſtendit Molin, lib. 3. cap. 6. ex numero 3. vſque ad numerum 28. quia tamen plures lites ſuper hoc oriebantur, & frequenter in controuerſiam deducebatur, vtrum d. l. 2. deciſio ad omnia primogenia trahenda eſ ſet, vel non, & ſuper hoc quoque opiniones erant diuerſ æ: d. lex Maur. 40. edita, atque promulgata fuit, ex qua omnia dubia ſupprimerentur, & repræ ſentationis ius ſic amplè, & fauorabiliter concederetur (vt vides) quod vt plenius, ac melius fieret, perſonæ parentis, & non gradus repræ ſentatio introducta eſt (vt ſ æpè dixi) primogenituræ quoque ratio ſic habita, vt pluries repetitum eſt. Et non modò inter deſcendentes, ſed inter tranſuerſales quoque, & vſque in infinitum repræ ſentatio conceſ ſa fuit, nec ad filios fratrum reſtricta. Et ſic inter ipſos etiam tranſuerſales primogenituræ ius conſtitutum, quod Anton. de Butr. & alij Interpretes relati ſup. num. 177. in fin. & per Auendañ. gloſ 14. num. 19. Ioan. Gutier. pract. lib. 3. q. 66. num. 4. denegabant, quamuis alij concederent, vt Auendañ, num. 20. & Gutier. num. 30. ibidem oſtendunt. Fuit ergo valde neceſ ſaria, & vtilis eius legis deciſio vt dubia præ fata, & alia ſup. hoc eodem cap. adducta, ceſ ſarent. Denique neceſ ſaria fuit ad effectum earum quæ [*] ſtionum, quæ num. præcedentibus agitatæ fuere, & & vltimam partem ipſius attinent. Ipſa namque ſi prodita non fuiſ ſet, maximum adhuc dubium remaneret in artic. ſuperiori, quando ſuperſtes tempore mortis vocatur; in aliis etiam, quando proximiores, aut primogeniti, vel maiores, vocantur. Poſt eandem autem legem (vt ſupra quoque oſtendi) omnia ea dubia ceſ ſarunt (ſi ipſius intentioni, & deciſioni verè, & firmiter, vt debetur inhærentur) nec ſuperexiſtentiæ qualitas requiſita eſt. Vt inde ceſ ſet omnino ſententia eorum, qui aſ ſerebant contrarium; & ſuperexiſtantiam tempore delatæ ſucceſ ſionis requirunt. Et de his hactenus. CAPVT XX. Ad ea, quæ Hieronymus de Cæuallos ſub quæ ſt. 749. nouiſ ſimè ſcripſit, & pœnas ſimul criminis falſi: Obiectionibus deinde eiuſdem contra Authorem, non modò, falſis, & iniquis, verum etiam à veritate, & bono quoque Viro, maximè iuris profeſ ſore, valde abhorrentibus non vt ſatisfiat (ſatisfactione namquè non indigent, & veritas patet, & clamat:) ſed vt iuſtis aliis de cauſis reſponſum præbeatur hoc loco, & è Petri Richardi commentariis in titulum Inſtitut. de vſufructu, multo pò ſt peractum, & abſolutum tractatum de vſufructu ab Authore perlectis, & in hiſce Regnis præhabitis, nec vnum nec ſyllabam Authorem metipſum ſubtraxiſ ſe; nihil etiam Ricciardum eundem attigiſ ſe, obſeruaſ ſe ex infinitis, quæ per totum tractatum, & in vnoquoque capite de vſufructu, ab eodem Authore traduntur, & ingenti ſtudio, & diligentia, originalíque, & prolixa omnium tunc vſque Scribentium lectura ſic digeruntur, & vltra alios animaduertuntur, vt inuincibiliter oſtendatur, ac etiam (vt aliis opus non ſit, & tacuiſ ſe placeret) Ricciardum eundum in materia vſusfructus quatuordecim duntaxat (nec eas omnes ex profeſ ſo) Authorem vero centum, & qua draginta fere quæ ſtiones eo tractatu congeſ ſiſ ſe, atque ſcripſiſ ſe; quò magis malitia eiuſdem Cæuallos detegitur, & fal ſitatis adeò grauis crimen euincitur, nec aliquid Authori detrahitur. Ricciardum potius, & Caualcanum ex propoſito inquirere, & perlegere, & iuxta tractatum Authoris apponere, laborémque, & diligentiam vniuſcuiusque metiri, nimis glorioſum, & iucundum futurum, modò eorum omnium, & aliorum quamplurimorum, quæ typis mandabuntur, honor, & gloria tribuatur ſoli Deo, à quo cuncta procedunt, & ſine quo factum eſt nihil. SVMMARIVM. -  1 Hieronymi de Cæuallos obiectioni, & falſiſ ſimæ propugnationi, vt reſpondeat Author, præmittenda duxit nonnulla, quibus eiuſdem malitia, & Authoris veritas magis euincitur, atque detegitur. -  2 Authorem quemque, ſiue Scriptorem neotericum, eorum omnium, quæ recenſet, lectura originali non excuſari; aliorum autem relatione ſatisfieri, maximum eſ ſe & deteſtandum vitium. -  3 Et eo vitio vtrum Cæuallos metipſe notari poſ ſet ab Authore in commentariis de vſufructu, & tamen conſultò prætermiſerint; viderint alij. -  4 Verè tamen, nec credi poſ ſe, nec eſ ſe poſ ſibile, quod quod idem Author Petri Ricciardi commentaria in titulum Inſtitut. de vſufructu, nec etiam tractatum de vſufructu Authoris prælegerit, imò nec quoquo modo viderit. -  5 Ricciardum namque ſi prælegiſ ſet, quomodò ab eo ſubtrahere omnia Authorem diceret, à quo nec verbum vnum, nec ſyllabam, nec aliquid ſubtraxit, vt hic oſtenditur, & num. 14. -  6 Quomodo etiam Authores quamplures relatos in dicto tractatu de vſufructu per Authorem, in alium, atque omnino contrarium ſenſum, ita falsò aggregaſ ſet. Et reſpuere, atque improbare Authorem eos diceret, quos vel expreſ ſim probauit, & ſequutus eſt. Vel ideò improbare deducitur, quod communes Interpretum ſententias, & traditiones tueri con ſtanter, & nouè duxerit. -  7 Quocirca non ei ſatisfacere (ſatis factio namque, & veritas patet omnibus) ſed iuſtis aliis de cauſis reſpondere intendit, prout hic exprimitur, & Prouerbiorum locus expenditur. -  8 Falſi crimen grauiſ ſimum eſ ſe, imò atrociſ ſimum, ac enormiſ ſimum delictum appellari, & ideò acriter puniendum. -  9 Falſi criminis, & olim, & hodie varias pœnas fuiſ ſe conſtitutas . -  10 Falſi crimen committi, quando veritas mutatur, ſiue alteratur. -  11 Falſitatem committi, & grauiſ ſimè puniri, concurrentibus tribus, quæ hic enumerantur. -  12 Hieronymi de Cæuallos notam aliquam non adieciſ ſe, ſiue mentionem illius non ita feciſ ſe Authorem, vt eum aliquo modo prouocare iuſtè potuerit, vt latius hic demonſtratur, aliáque pronuntiantur contra illam. -  13 Hieronymum de Cæuallos, vſusfructus materiæ difficultatem, & ſubtilitatem, atque ipſorummet Iureconſultorum, & Imperatorum ambiguitatem, & altercationem, Doctorumque in reſolutione eiuſdem diſ ſenſum, & contrarietatem ne gantem, ferri vllo pacto non poſ ſe, & lapſum errore manifeſto, vt hic probatur. -  14 Hieronymus de Cæuallos, dicens Authorem in commentariis de vſufructu, ſubtraxiſ ſe omnia à Petro Ricciardo, ita manifeſtè, & verè de falſo conuictus, vt falſitas eius celari non valeat; excuſari namque non poteſt vllo modo. Y entre otras coſas, que a eſte propoſito, y para eſte fin ſe dizen, ſe nota aqui, que Pedro Ricciardio en materia de vſufructu, eſcriuio ſolas catorze queſtiones, y algunas dellas no de propoſito, ni a la larga, ſino explicando las gloſ ſas, y con poca relacion de Autores. Y el Author en ſu libro de vſufructu, eſcriuio caſi ciento, y quarenta queſtiones, y iuntò quanto en aquella materia ſe pudo deſ ſear. Y en las catorze que eſcriuio el miſmo Ricciardio, no ay ſino cotejarle con el Autor, y verle atentamente, y no ſe hallarâ notada, ni obſeruada por el coſa alguna, vna ſola digo de tantas, como el Autor notò, y obſeruò en todo el tratado, y en cada vno de los capitulos del. Ni citò infinitos Autores que el Autor cita, ni menos explicò ſus lugares con tantas obſeruaciones nueuas a ellos, como el Autor puſo. Ni a los textos de la materia dio los entendimientos que el da. Y en las demas queſtiones, que ſon tantas en numero, como van de catorze a ciento y quarenta, no de eſcriue, ni habla, ni a vn de paſ ſo, ni de manera alguna el miſmo Ricciardio. Y de aqui es, que en mas de ſeſenta capitulos de ſu libro de vſufructu, aunque le huuiera viſto, quando le acahò, no le pudiera citar el Autor, porque no trata, ni eſcriue coſa alguna dellos, ni de ſus materias Ricciardio. -  15 El Autor a de yr ponderando vno por vno los Autores que Zauallos juncta contra el, diziendo con exclamacion, que oyga lo que eſcriuio dellos, para tres efectos que aqui ſe notan, y principalmente para que ſe vea como ſe ongaña tantas vezes por no ver los libros originalmente. Y que en realidad de verdad, no vio el Autor como deuiera, o ſi le vio (que es mas de admiracion) cayò en grandes errores. -  16 Zauallos ſe engaña deziendo, que vn lugar del libro de vſufructu imprueua el Autor a Alexandro, porque no le imprueua, ſino dize, que alli no prueua Alexandro aquello para que Caualcano le cita. Coſa que al miſmo Caualcano, en el tratado de vſufructu le ſucede muchas vezes. Y en otro ſolo lugar, en que dize tambien, que el Autor imprueua al miſmo Alexandro, y a el le atribuye la impugnacion, no aduierte, que antes del Autor, le improbaron Dotores antiquos, y ordinarios, de mucha autoridad, y nombre. Y que el tambien en eſta tercera parte de las comunes, que hallegado amis manos eſtando ſe imprimiendo mi libro, a cada paſ ſo imprueua opiniones de Autores grauiſ ſimos, que es lo que a mi me imputa. Y lo haze muchas mas vezes, que en la primera, y ſegunda parte. Que parece, que ha ya conocido, que quien eſcriue, no puede dexar de aprouar, y de improbar, ſegun lo que ſe ofrece. Y a Bartolo reprouò en la quæ ſtion 754. numero 5. -  17 El Autor no ſiguio vna deſtincion, y entendimiento de don Antonio de Padilla à vnos textos, laqual no ſiguen, ni los explican de aquella manera otros muchos Autores. Y por eſto le nota, y arguye Zauallos en eſta tercera parte de las communes. Y no aduierte, que en la miſma parte, quæ ſtione ochocientos y quarenta y vna, numero treze, reprobo el tambien otro opinion de miſmo don Antonio. -  18 El Autor en vn lugar del libro de vſufructu, no ſiguio vnas obſeruationes de Alciato, que eran contra la comun ſentencia de todos los Dotores, y defendio la comun, y dixo expreſ ſamente, que iniustamente Alciato improuaua a Aretino, a Imola, y otros antiguos. En otro lugar ſiguio al miſmo Alciato, y le alabò, y dixo tratar muy bien aquella materia. Y Zauallos le nota, de que en eſtos dos lugares imprueua a Alciato, y le reprehende desto, ſiendo en el vno por defender la opinion comun (como ſe ha dicho) y en el otro todo lo contrario, pues le ſigue y alaba, donde el dize que le imprueua, como alli ſe verà. -  19 El Autor en el capitulo tercero de vſufructu, numero cincuenta y dos, alabò, y ſiguiò a Hieronymo Gabriel, y encomendò vn conſejo ſuyo, diziendò, que era notable en aquella materia. Y Zauallos tertia parte communium, contra communes, quæ ſtione ſetecientas y quarenta y nueue, numero ſetenta y ſeis, nota al Autor de que el imprueua, y dize con exclamacion, que oyga lo que eſcriuio contra Gabriel. Et vitium hoc an ferri vllo pacto poſ ſit, alij diiudicauerint. -  20 El Autor en vn lugar, que contra el nota Zauallos, no imprueua a Antonio Gomez, ni eſcrine coſa alguna contra el, ſino dize que el Dotor Molina, y Lara le improuaron bien, y Zauallos le arguye, como que el le imprueua nueuamente. En otro lugar imprueua al miſmo Antonio Gomez el Autor, y tan juſtamente como alli ſe verà, pues habla contra vnos textos, Y de que le imprueue le nota Zauallos, y no aduierte, que en esta parte tercera le imprueua el tres vezes, quæ ſt 751. ex num. 16. cum ſequentibus, quæ ſtione 761. num. 18. quæ ſt. 806. num. 48. -  21 De Arias Pinelo dize Zauallos, que oyga el Autor lo que eſcriuio, y en ſus libros todos no oye, ni ve coſa alguna contra el eſcrita, y en ellos y aora, y ſiempre confieſ ſa ſer ſutiliſ ſimo, y eruditiſ ſimo Interprete del derecho. Y no por eſ ſo no puede el Autor apartarſe de ſu opinion licitamente, quando otra le parece mas verdadera. Y en ſolo vn lugar ſe hallarà, que no le ſiguieſ ſe, o improbaſ ſe el Autor. -  22 Al ſeñor Obiſpo Preſidente Couarruuias alaba el Autor, y reſponde al lugar en que le calumnia Zauallos, y mueſtra ſer diferente de lo que el dize, como alli ſe verà. Porque el Autor no le imprueua nueuamente, como Zauallos dize, ſi no ſigue vna opinion del Dotor Nauarro, y de Barboſa, contraria a la del Preſidente. Y el miſmo Zauallos en eſta tercera parte reprobò tres vezes las opiniones del miſmo Preſidente, notando el al Autor, de que vna vez lo hizo, y no lo hizo como ha dicho, ſinoſiguio los Autores dichos. Y que le reprobaſ ſe las vezes dichas, conſta quæ ſt. 756. numero cincuenta y ſiete, & quæ ſtione 759. numero veinte y quarto, & quæ ſt. 802. num. 53. -  23 Zauallos arguye al Autor, porque improbò vna opinion del Dotor Nauarro, y de Barboſa, como que el ſea el que la imprueua nueuamente; en que ſe engaña manifieſtamente, porque no lo haze, ſino ſigue la opinion contraria del Preſidente Couarruuias, y del Dotor Molina, que ſiempre ſe hà tendo por mas verdadera. Y el miſmo Zauallos, que haze cargo deſto al Autor, improbò a Nauarro tertia parte commun. quæ ſtione 802. à num. 71. y a Barboſa, quæ ſt. 756. num. quarenta y ſeis. -  24 Dize Zauallos al Autor, que oyga lo que eſcriuio en ſu libro de vſufructu, contra Pedro de Peralta, y el Autor le alaba, como a hombre de tanta erudicion, ingenio, y nouedad, y verdad, y que eſcriuio tan doctamente, y no halla, que contra el aya eſcrito coſa alguna. En el capitulo ſegundo, num. quarenta y nueue, dixo, que ſe deuia moderar vna opinion ſuya, y que no podia proceder tan abſolutæ, y generalmente como el queria, antes que como ſe fundaua en ſola preſumpcion, podia faltar muchas vezes. Y alli citò à Aluarado, que antes que el Autor, ſe leuantò contra el miſmo Peralta, y dudò de ſu opinion. Demanera, que ſi Zauallos leyera al Autor, no le imputara coſa alguna, ni dixera que le reprouaua, pues es diferente de lo que hizo. -  25 El Autor alaba a don Franciſco Sarmiento, y aduierte el yerro de Zauallos, que reprehende al miſmo Autor, y le dize, que oyga lo que eſcriuio del miſmo don Franciſco, del qual no halla dicha, ni eſcrita coſa alguna. Lo que hizo fue referit ſu opinion particular contra la comun opinion de infinitos, y caſi de todos Autores, antiguos y modernos, y con verdad y nouedad (que haſta entonces ninguno lo auia hecho) reſpondere a ſus fundamentos, y defender la comun conſtantemente. De manera, que demera ver al Autor Zauallos, para notarle deſto mas de propoſito, y ſi le viera, cierto es que no le notara; de que defendia vna comun, y respondia à las ſubtilezas de vn Moderno. Y el miſmo Zauallos ſe quexa en otra ocaſion en eſta tercera parte, quæ ſt. 847. num. 7. del Doctor Feliciano de Solis, quod accuratiùs ſua ſcripta non inſpexerit, y le imprueua ſu opinion, y de aqui podra ſacar, ſi el Autor ſe puede quexar iuſtamente, de que tantas, y tantas vezes, non modo accuratius, ſed nec vllo modo ſcripta ſua prælegerit. -  26 Zauallos dize al Autor, que oyga lo que eſcriuio contra Fulgoſio, y notale de que le reprobò, y el Autor admiraſe de auer eſcripto coſa alguna contra el, porque es, y haſido ſiempre del otro Raphaël muy aficionado. Y halla, que no ſolamente eſcriuen coſa alguna contra Fulgoſio, ſino antes le ſigue, y deficiende en dos lugares del libro de vſufructu, como aqui ſe verà. En otro lugar del miſmo libro, pareciole mas ſeguro yrſe con la razan comun de las gloſ ſas de Bertolo, y de los Dotores, que ſeguir vna ſingular del miſmo Fulgoſio. -  27 Zauallos no pudo notar al Autor, de que huuieſ ſe eſcrito coſa alguna contra Queſada, como aqui ſe mueſtra. Vna diſtincion nueua de Queſada, contra las comunes dotrinas de los Dotores no aprobò el Autor, y ſiguiò la comun. Y ſin ver eſto, o no reparando en ello, le calumnia Zauallos, como aqui ſe vera. -  28 La opinion ſingular de don Fernando Vaſquez de de Menchaca (a quien aqui alaba) no ſiguiò el Autor, y la improbò, por ſeguir la mas co mun, y mas verdadera opinion. Y deſto le nota Zauallos, y dize que atodos imprueua, y que ſe ha hecho otro Martino, y no aduierter, que es en defenſa de vna comun, y que al miſmo Menchaca reprueua el en eſta tercera parte dos vezes, quæ ſt. 757. num. vndecimo, & quæ ſt. 758. num. 20. De manera, que cae infinitas vezes en eſto, de que tanto nota al Autor. Y no apurando, y diſputando las coſas, como el Autor las diſputa, las trabaja, y con letura original de todos las apura. -  29 A Antonio Galeacio Maluaſia, y ſu opinion ſingular improbò el Autor, en el libro de vſufructu, por ſeguir la comun, y deſto le notò Zauallos, porque mira ſolamente que le imprueua, y no en que ocaſion, y porque razon, y que es defendiendo la opinion comun de los Dotores. -  30 De Franciſco Connano dize Zauallos, que oyga el Author lo que eſcriuio, y ſi Zauallos lo viera, no le calumniara, antes le deuiera alabar, que defiende conſtantemente vna opinion comun de las gloſ ſas de Bartolo, y de todos los antiguos y de infinitos Modernos. Y a los fundamentos, y ſubtilezas de Connano, y otros Modernos contra la comun ſatifaze, y la defiende, como alli parecera. Y pues aquella es vna queſtion de las que eſcriuio Ricciardio de vſufructu, vayaſe a el, y verà ſi halla alguna coſa en el de tantas como notò, y obſeruò nueuarnente el Autor, en el capitulo primero de vſufructu. Zauallos dize tambien, que oyga el Autor lo que eſcriuio del miſmo Connano en otro lugar, y oyelo, y eſtalo viendo, y halla (colo halla à el lector, y le cauſarà no pequeña admiracion) que expreſ ſamente ſigue, y alaba a Connano, a donde Zauallos dize, que le imprueua, y reprehende. Dize mas, que improuò al miſmo Connano en otro lugar, y le calumnia deſto, y no lo hiziera, ſi leyera al Autor en aquel lugar. Pues en el imprueua a Connano, porque el ſe atreuio a improbar la deciſon del Emperador Iuſtiniano, en la l. cum antiquitas, C. de vſufructu, que confirma vna ley de la Partida. De manera, que con ſubtileza quiſo Connano deshazer, y reprobar la deciſon de vn texto, que no pudo ſufrir el Autor. Y conſiguientemente la quiere deshazer, y la ley de la partida tambien, quien le nota, y calumnia deſto. -  31 Zauallos dize, que oyga el Autor lo que eſcriuio de Aretino, y Socino, y le arguye, y nota deſto, y aqui ſe mueſtra, quan injuſtamente lo haze. -  32 Zauallos nota al Autor, porque en el libro de vſufructu improbò vna vez a Corneo; y no aduierte, que lo hizo por defender la comun, y que antes le improbò Menochio, y que el Autor truxo por ſi vna theorica, y distincion de Bartolo. -  33 A Federico de Senis, a Socino, y Bertrando, refutò el Autor en el libro de vſufructu, y Zauallos le nota deſto, y no aduierte que lo hizo ſiguiendo la opinion comun de muchos Autores, y que truxo el Autor por ſi, y la commun, y contra ellos vn conſiejo de Alexandro en terminos. -  34 Zauallos arguye, y nota al Autor, porque refutò à Cuiacio en dos lugares, y en ellos (como lo verà el lector) eſt à tan lexos de refutarle, que le ſigue, y aprueua expreſ ſamente. En otros dos lugares, no ſiguio al miſmo Cuiacio, por ſeguir las opiniones communes de los Dotores, como alli ſe verà . -  35 El Autor refutò vna opinion ſingular de Floriano de S. Petro, que es contra la commun, y defen diò a Bartolo, y la comun, y deſto le nota Zauallo, como no vio ſu lugar. -  36 A Ripa refutò, o no ſiguiò el Autor, por ſeguir la opinion contraria de ocho Autores graues, que antes que el le refutaron, que fue en efeto ſeguir a Bartolo, y deſto tambien le nota Zaualles, y le atribuye eſta refutacion, que fue de aquellos Autores. -  37 A Vdalrico Zazio, improbò y refutò el Autor, porque el injustamente reprobò a Bartolo, y la común que el Autor defendió, y Zauallos le nota desto, como ſi fueſ ſe delito defender a Bartolo, y las comunes. -  38 Zauallos nota el Autor, de que improbò a Iuan Sichardo; y no aduierte porque lo hizo: & ideò labitur errore manifeſto, vt hic oſtenditur. -  39 El Autor en el libro de vſufructu improbò la opinion ſingular de Martina Monter a Cueba, por ſeguir la comun de Couarrubias, de Coſta, y de Molina: de quo cùm eum notauerit Cæuallos, quanto errore lapſus fuerit, re ipſa demonſtratur. -  40 Zauallos notando al Autor, porque improbò a Pariſio, y a Paulo de Montepico, echaſe de ver, que ſe engaña, porque nunca lee al Autor. -  41 Hieronymi de Cæuallas error manifeſtus, eodem vitio nuſquam legendi authorem, quatenus eundem carpit, quod Cephalum improbauerit, euidenter detegitur. Authorémque ſemper laboraſ ſe, atque inſudaſ ſe in defenſione communium opinionum, euincitur, & num. præcedentibus, & ſeqq. -  42 Ioannem Vincentium Hondedeum, quàm iuſtè Author in commentariis de vſufructu improbauerit: & è contrario ipſum non prælectum, nec viſum arguerit iniquè Cæuallos, hic demon ſtratur. -  43 El Autor refutò a Parladorio, y ſu opinion, en el libro de vſufructu, porque ſe apartò de todas las obſeruationes communes de los Dotores, las quales ſiguio, y defendio el Autor. Y deſto le arguyò tambien, y notò Zauallos, como ſi el en ſu tercera parte, quæ ſt. 820. num. treinta y ocho, no reprobaſ ſe otra opinion de miſmo Parladorio. -  44 A Azebedo refutò el Autor porque hablò contra la comun ſentencia de los Dotores, y le conuenciò concluyentemente. Y Zauallos que le nota deſto, erro manifieſtamente, como aqui ſe mueſtra. Y el miſmo reprouo en tres lugares las opiniones de Azeuedo en eſta tercera parte, quid. 762. numero cincuenta y ſeys, quæ ſtione 808. numero cincuenta, quæ ſtione 815. numero 17. -  45 Zauallos arguye y nota al Autor deque refuto al Dotor Espino, à Medez de Caſtro, a Caualcano, y Morla en algunos lugares, en los quales pide el Autor al lector que le vean, y hallaran que no los refuta ſiempre (como el dize) y quando lo hoze, quam juſta y juridicamente procede. Y en eſta tercera parte de las communes, quæ ſtione 779. numero ſexto, dixo, el de Espino eſtas palabras: Eſpino parum diligenter quæ ſtionem examinauit, nec eruditè reſoluit, y ne dixe yo del otro tanto en el libro de vſufructu, como ſe vera. Incautè etiam eum loquutum dixit aliquando Doctor Fœlicianus de Solis, vt ipſe refert tertia parte, quæ ſtione 847. numero ſeptimo, nec ideo prouocatus eſt, ſicut ex verbis à me dictis. -  46 Hieronymus de Cæuallos, ſi de Authore ſume re vindictam æqualem intendiſ ſet, nec ita malitiosè & temere proceſ ſiſ ſet, vindictam equidem ſumeret, aut ſibi ſatis faceret æqualiter. Si ſuarum communium loco aliquo diceret duntaxat, Authorem in aliquo dubio, aut quæ ſtione perfectè & accuratè ſatis non proceſ ſiſ ſe, aut minus perfectè, vel imperfectè ſe habuiſ ſe. Quod de ipſo tantum dixit Author, & alia conſultò prætermiſit, vt ſuprà num. 12. -  47 Eruditiſ ſimos ſ æpè Viros commentaria à ſe maximo ſtudio & labore confecta, publicè edi, & Typis mandari, ſumma ratione noluiſ ſe, vt hic adnotatur. -  48 Et Diui Hieronymi ad Celantiam de inſtitutione matris familias, locus expenditur. -  49 Hieronymus de Cæuallos, dicens ad ſe vſque, nullum alium aggregationis communium contra communes inſtitutum & tractatum ſuſcepiſ ſe, fallitur apertè, vt hic oſtenditur. -  50 Communium contra communes aggregationis laborem, & ſtudium comparari non poſ ſe ſtudio & labore, qui in stricta disputatione, reſolutione atque enucleatione quæ ſtionum quarumlibet, & altercationum iuris accuratè peragenda adhibetur. Et ibidem quam facile ſit, communium contra communes, infinitum fere numerum aggregare, & conficere. Imo integre, & abſque alio labore ex Recentiori aliquo vnamquanque elicere, & tranſcribere, prout hic obſeruatur. -  51 Et loco quodam Diui Bernardi, in libro de con ſcientia, cap. 2. res hæc circumſcribitur, & ab ſoluitur. VT Intentio noſtra exitum, & debi[*] tum finem aſ ſequatur, & aduerſus nos Hieronymi de Zauall. nouiſ ſima (ne inſolens ſicuti iam vulgò fertur, dixerim) exclamatio; eiuſdem etiam inæqualis, & falſa, ab homine quoque non ſolum ſanæ mentis, ſed & veritatis, & iuris, atque bonæ artis cuiuſuis profeſ ſore, adeò aliena, & indigna propugnatio, re ipſa, & veritate detegatur, & conuincatur, & non modo confuſionis, verum & maximæ verecundiæ futura illi ſit, nonnulla hoc loco commemorare, & ſilentio rem eiuſmodi non prætermittere, vim ferè fuiſ ſe, fuiſ ſe, nec aliorum aſ ſiduis, importuníſque ſuaſionibus potuiſ ſe non obtemperare, qui & delendi, ab olendique præfati Authoris ſcripta poteſtatem haberent, ſi potius ea viuere, & ſtare, & ab omnibus diiudicari, maioris gloriæ, & honoris laborum noſtrorum eſ ſe non exiſtimaremus. Atque in primis obſeruandum erit, maximum,[*] & deteſtandum vitium eſ ſe (ne crimen dixerim) Authorem quemque, ſiue Scriptorem neotericum aliorum Authorum relatione, aut allegatione ita ſatisfieri, vt eorum omnium, quæ recenſet, lectura, & euolutione originali excuſetur: ſane quamplures Scriptores, rationes etiam, authoritates, & iura præcitantur, & commemorantur perſepè, quæ ſi origine, & aſpectu non diſcutiantur, eundem Scribentem, aut relatione ſola contentum, non modo decipient, ſed & fallacem, & ſuſpectum reddent, vt pote cum ſoleant frequenter, vel id non probare ad quod perpenduntur, vel aliter enuntiari, atque proferri, quam in veritate expendantur, & ſint; hoc autem vitio quempiam, vel mediocriter tantum de iure inſtructum, atque in eo verſatum, notari, vel affici, & omnia originaliter non legi, ferri equidem nullo pacto non poſ. ſe, nullus negabit, qui veritatem, & diligentiam in iuris vtriuſque indagatione atque enucleatione perhabenda deſiderauerit, & amauerit. An etiam[*] eodemmet vitio a me notari in commentariis de vſufructu Cæuallos potuerit, & tamen ſciens con ſoltóque prætermiſerim, ne ipſum recenſere, aut aliquo modo afficere, videri poſ ſem, viderint alij, quibus diiudicandum relinquo. Coactus tamen at[*] que excitatus nunc dixerim, vix eſ ſe poſ ſibile, nec credi poſ ſe, quod idem Author Petri Ricciardi in titulum inſtitutionum de vſufructu commentaria, nec etiam tractatum noſtrum de vſufructu prælegerit, imò necquoquomodo viderit. Ricciardum namque[*] ſi prælegiſ ſet, quomodo ab eo ſubtrahere omnia nos diceret, à quo nec verbum, nec ſyllabam, nec etiam annotationem, ſiue obſeruationem aliquam, nec allegationem nec quid aliud ſubtraximus, vt ex vtriuſque ſcriptis ita dilucidè apparebit, veritas enim omnia vincit, & clamat, nec fallaciis cooperiri poteſt. Quomodo etiam Authores quamplures ex his,[*] quos ego aſ ſiduo ſtudio, & incredibili labore & diligentia in dictis commentariis de vſufructu commemoraui, & congeſ ſi, in alium, atque omnino contrarium ſenſum, ita falsò tertia parte commun. quæ ſt 749. num. 76. contra me aggregaſ ſet: vt vel reſpuere, atque improbare eos, quos expreſ ſim probaui, & ſequutus ſum, me argueret, vel quod à communibus receſ ſerim, quas vere vt ſequeret, & immunes redderem, atque relinquerem ſubtilitates, argutáſque rationes Recentiorum, ſubtilitate quoque diluebam, & eoſdem communium ſententiarum oppugnatores oppugnabam, § nouis, veriſ ſimiſque rationibus & fundamentis reſpuebam, ſicuti datim conſtabit. Hæc cum ita ſe habeant, rectius equidem, & [*] conſultius eſ ſet. me tacere, nec aliter reſpondere ei, qui de me adeò falſam accuſationem & querelam propoſuit (ſatis facere namque abſit omnino, cùm res ſatisfactione non indigeat, & veritas clamet, & dilucidè conſtet) niſi vel tacere ſuſpicione apud aliquos non careret, vt ſi hominem ita audacter & libere loquentem, impunitum relinquerem, fallacem & malignum in hoc cum oſtendere non potuiſ ſe, videretur forfan alicui, aut ideo præretmiſiſ ſe diceretur: Vel niſi falſitatem adeò claram & grauem euincere, vis eſ ſet, vt ſuprà pungebam. Laborum etiam & ſtudiorum alterius me detractorem, aut eiuſdem prouocatorem non fuiſ ſe, oſtendere debuiſ ſem, vt mihimetip ſi, & dignitati conſulerem. Et prouerbiorum cap. 26. in 4. & 5. commemorationem non omitterem. Secundo deinde obſeruandum, atque conſtituen[*] dum eſt, falſi crimen grauiſ ſimum eſ ſe: imo atrociſ ſimum, ac enormiſ ſimum delictum appellat, & ideò acriter puniendum: vt poſt Caſtrenſem dixit Boſ ſius, titulo de falſis, num. 72. Iulius Clarus, lib. 5. §. falſum, in princip. Menochius, de arbitrariis, lib. 2. Centuria 4. caſu 306. & ſeq. & lib. 1. præ ſumptione 99. Ioannes Cephalus, in conſilio 652. num. 2. & ſequent. lib. 5. Franciſ. Marc. deciſ. 667. & 700. in prin. Franciſc. de Platea, in tract. de examinatione, §. 22. Bonifac. Roger, in conſil. 26. in prin. & in conſil. 29. lib. 1. Marſilius in con ſil. 105. num. 7. & ſeq. Petrus Greg. in ſyntagm. iuris, lib. 36. cap. 1. cum ſequent. Chaſ ſaneus in conſuetud. Burg. Rubrica 1. gloſ ſa des iuſtices, ex num. 11. cum ſeq. fol. 14. Antonius Gomez, in l. 83. Tauri in princip. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion, iuris concluſion. 41. litera F. fol. 557. D. Ioannes Vela, de pœnis delictorum, cap. 10. in principio, & num. 4. Deciſio Rotæ, 111. parte 2. in nouiſ ſimis, Ioannes Philippus, in ſumma vtriuſque iuris, ad titulum, ff. de lege Cornelia, de falſis, Hyppolitus Riminaldus, in conſ. 362. nu. 45. & ſequient. lib. 4. vbi refert Angelum dicentem, crimen falſi deteſtabilius eſ ſe veneficio, & homicidio; & refert Hondedeus, in conſil. 109. n. 9. & 10. lib. 1. Et falſi criminis turpitudinem perpendunt plures Authores relati per Proſper. Farin. primo torn. delictorum, de carceribus, quæ ſt. 33. num. 30. fol. mihi 342. qui & num. 31. agnoſcit, crimen falſi habere multa ſpecialia propter eius enormitatem, idcircò pro eo crimine pœnam quoque grauiſ ſimam impoſitam à iure, vt ibidem probat num. 33. Et vltra relatos ab eo, quod pro crimine falſi olim,[*] & hodie variæ pœnæ fuerint conſtitutæ, conſtat ex his, quæ poſt alios plures obſeruarunt Authores ſuprà præcitati, maximè Boſius, Iulius Clarus, Chaſ ſan. Ioann. Philip. D. Ioann. Vela, & Petr. Greg. dicto lib. 36. cap. 5. ex num. 9. Hippol. Riminal. tn conſ. 345. num. 20. lib. 3. Honded. dict. conſil. 109. nu. 11. & 12. & quidem falſi crimen, ſiue falſitatem[*] committi, quando non verum enuntiatur, dicitur, ſeu ſcribitur, & ſic quando veritas mutatur, ſeu alteratur, nihilque aliud dici falſitatem, quam veritatis mutationem, l. quid ſit falſum, ff. de falſis, authent. de inſtrument. cautela & fide, in princip. collat. 6. l. 1. & per totum titul. 7. part. 7. Azo in ſumma, in tit. de fal ſis. Hoſtienſis in ſum. de crimine falſi, Marſilius, in conſ. 7. num. 1. Riminald. ſenior, in conſ. 7. num. 8. lib. 1. Ioannes Cephal. in conſ. 652. num. 3. & ſequentibus lib. 5. Antonius Gomez. in dict. l. 83. Tauri, num. 1. Cardinal. Thuſcus, dict. concluſ 41. Chaſ ſaneus, Boſ ſius, Iulius Clarus, & Menoc. in locis antea relatis, Hondedeus in conſil. 109. num. 1. lib. 1. Hieronym. Gabriel in conſ. 169. num. 14. & ſeq. & in conſ. 180. num. 6. lib. 1. Beccius in conſ. 78. à princip. vſque ad numerum 18. Petrus Greg. in Syntagmate iuris, dict. lib. 39. cap. 1. num. 3. parte 3. folio mihi 948. vbi inquit in hunc modum: Falſitas eſt veritatis immutatio, & falſum aliter, quàm verè factum, dictúmve, proinde veri ſuppreſ ſio falſum habet, & quicquid verum non eſt, falſum eſt. Ioannes Philip. ad titulum præfatum. de lege Cornelia de falſis, in princ. fol. mihi 396. vbi ita reliquit ſcriptum. Generalis eſt falſi ſignificatio, & comprehendit omne id, quod non eſt verum. Et ij omnes conueniunt, falſitatem grauiſ ſimè puniri, tribus copulatiuè concurrentibus. Primò, quod veritas ſit mutata. Secundò, quod[*] dolo. Tertiò, quod alteri ſit nocitura. Sicuti con ſtat ex ipſis, atque Cephalo, in conſ. 355. num. 44. lib. 3. Hondedeo, dict. conſil. 109. num. 55. & 56. lib. 1. Petro Gregorio dict. lib. 36. cap. 1. num. 6. Franciſco Beccio, in conſil. 78. ex num. 1. vſque ad numerum 18. Et inde inuincibiliter deducitur: non verum enuntiari, & ſcribi, & veritarem ſubuerti, mutaríque, grauiſ ſimum delictum fuiſ ſe. Id quod ſuo ore cum profiteatur Cæuallos ipſe, tertia hac parte communium contra communes, quæ ſtione 801. ex numero primo, vſque ad numerum vndecimum, folio mihi, 193. & 194. vbi & num. decimo plura exempla Sacræ: Scripturæ perpendit, non poterit in eum caſum informare, proprióque teſtimonio reſiſtere, vt aliàs Imperatores profitentur in l. generaliter, C. de non numerata pecunia, & dolum, qui (vt certum & vulgatum eſt) coniecturis, atque indiciis probatur, magis argui ex eo, quod commentaria ea tertiæ partis, Toleti emiſ ſa & ſcripta, & Romæ Typis mandata fuerint, vt de ſe conſtat manifeſtè. Rurſus & tertiò conſtituendum erit, me in com[*] mentariis de vſufructu, nec in cæteris libri Secundi, & huius Tertij, Hieronymi præfati notam aliquam adieciſ ſe, ſiue illius mentionem non ita feciſ ſe, vt eum aliquo modo prouocare iuſtè potuerim. Verum eſt, ſex in locis cõmentariorum de vſufructu, retuliſ ſe, & non ſequutum Authorem eundem, vel ab eius ſententia receſ ſiſ ſe, quod abſque iniuria (dolus namque abfuit omnino) factum putauerim, cum ipſe frequenter etiam aliorum quamplurimorum ſententias improbet, & de me agnouerit expreſ ſim, cæterorum opiniones reſpuere, atque improbare. Quod vere dici non potuit, quippe qui Bartoli opiniones, & communes vix vnquam probare, atque tueri conſtanter contra Recentiores de ſierim, & paſ ſim multa adnotauerim, quæ ſic explicata, nec digeſta antea fuerant. Verum quoque eſt prædictorum duobus in locis dixiſ ſe duntaxat, nec vltra progreſ ſum, nec perfectè nec abſolutè, aut imperfectè, & minus accuratè tractaſ ſe ipſum, materiam, de qua eiſdem in locis ſermo fuerat inſtitutus, hoc eſt, capite decimo ſexto, num. 3. & num. 21. & capite 18. num. 12. & 13. An autem id meritò dixerim, nec præmittere, alibi etiam ſ æpiſ ſimè enuntiare potuerim, viderint alij. Si quidem non accuratè, nec perfectè proceſ ſiſ ſe eum in quaeſtionibus dicto capite 16. & 18. à me excitatis, Baldique (adeò præciſam) mentionem non feciſ ſe: quiſque fatebitur, qui vel Ariam Pinellum duntaxat prælegerit. Non etiam vllus negabit Cæuallos eundem, qui dicit ſe eſ ſe Communium compilatorem, & Communes contra Communes aggregare, fere in omnibus, quas hucuſque excitauit, quæ ſtionibus, non omnia aggregare, multa potius, quæ ad Communium neceſ ſariam explicationem pertinent, intacta relinquere, & prætermittere, paſ ſimque per multos iuris Authores (qui in propoſito loquuntur) non recenſet, & tacet eos à quibus communes illas ad literam tranſcribit. Frequenter etiam, cum ſint aliæ sententiæ, atque opiniones diuerfæ, aut etiam contrariæ (& pariter communes) à duabus præcipuis, quas pro Communi & contra Communem expendit, aliæ ſimiliter diſtinguentes, aut mediam viam eligentes, eas non adducit, & ita diminutè procedit. Antonius ille Gabriel, (vt alios plures ſciens conſultòque prætermittam) communium opinionum diligentiſ ſimus Aggregator, non quidem eo morbo laborauit, ad ſua potius vſque tempora dicta & ſcripta, adeò diligenter in vnaquaque concluſione congerebat, vt nihil intactum relinqueret, omnia namque prælegerat, & non modò vnam & alteram sententiam, ſed plures quoque & diuerſas opiniones in articulo de quo agebatur, atque dicta Doctorum proferebat. Diſtinctiones quoque ſiue eorundem Doctorum in propoſito conciliationes, aut mediam viam pronuntiabat. Quod Cæuallos non ita feciſ ſe, licet tunc præ ſenſiſ ſem, tacui tamen atque omiſi, nec in dictis commentariis de vſufructu. Non etiam dixi, quod indoctè ipſe tractaſ ſet quæ ſtiones illas, aut quanpiam aliam rem (litera viuit, & ſcriptura dicit, teſtimonio alio opus non eſt) quod accuratè & perfectè non tractuit materiam eorum capitum dixi duntaxat. Id autem protulerim eo loco, non vt illi detraherem in aliquo, quem nec noui, nec vidi, adeò alienus eram ab iniuria eius, de quo potius bene quam male affectus fueram. Non etiam honoris & gloriæ cupidus, aut alios, tam mortuos, quàm viuos improbandi gratia (vt verba eiuſ ẽ repetam) annotationes atque obſeruationes, tot diligentiùs, quàm tunc vſ que fuiſ ſent, elaboratas, & aliorum cenſuras tradidi, quem ipſe male de me profeſ ſus eſt. Neceſ ſitate equidem adſtrictus ſum, vt ita efficerem, & labori vlli nõ parcerem, is qui accuratè & eruditè, ingenio etiam, & ſubtilitate, atque omnium authorum lectura & re ſolutione pręferre commentaria intendit, obligationíque neotherici Scriptoris ſatisfacit, & trã ſcribendi vitium ab horret, vis eſt, quod in materia de qua agitur, omnes iuris Interpretes tunc vſque Scribentes euoluerit, & commemoret vis etiam eſt. quod ſi ſtricta iuris diſputatione, & ratione omniùmque antea Scriptorum dilucida annotatione, rei vniuiſcu iuſque veritatem abſolutàmque reſolutionem ſit traditurus, nonnullus Scribentium amplectatur, & approbet, alios verò improbet, vt etiam quis rectius, quis ſubtilius, aut quis præpoſterè loquutus fuerit, explicet: prout regulariter feciſ ſe magnos iuris Interpretes omnium Nationum noſcitur. Atque ex noſtris ita frequentiſ ſimè obſeruarunt eruditiſ ſimi, & maximo nomine colendi, Fortunius Garſia, Roderic. Suarez Gregor. Lop. Didac. Couarr. D. Ferdin. Vaſquez de Mencha. Simanc. Ludou. Molin. D. Franciſc. Sarmient. Petr. de. Peral. Arias Pinel. Emanuel Coſt. Tell. Ferdinan. Petrus Barboſ. & alij plures, qui paſ ſim (vt vides) aliorum ſententias improbant, ſiue annotant, & carpunt, aut aliter accipiunt, & diuerſimodè explicant, nec cum aliorum detractione id fieri putant, prout ego aliorum veſtigia ſequutus, meritò, putaui, & incredibile equidem, aſ ſiduaque nouem annorum diligentia, & vigilia dictum tractatum de vſufructu confeci: Aliíſque diiudicandum nunc relinquo, ab inſtituto, conditione, & manſuetudine mea, quam alienum ſit alium prouocare, aut excitare ſiue vllo modo iniuria aliqua afficere: quo equidem verba quamplurima, barbarè proculdubio, & omni elegantia non modò, ſed & methodo loquendi deſtituta omninò, quæ per dictum Cæuallos dict. 3. part. commun. q. 1. illius operis, & in ordine 749. ex n. 35. contra me inculcantur & iniquè proferuntur, magis damnantur, & in gloriam meam reducuntur. Vtpote cum inſignis, aut eruditione præditus iuris, nec aliarum artium Interpres vnquam fuerit, qui inuidum aliquem, detractorem, & eiuſmodi emulatorem non habuerit. Id autem vt dilucide magis appareat, ſilentio præ termitti non poſ ſunt, ſed potius ſeparatim, atque de per ſe, & diſtincte ponderanda duxi, & hoc loco enuntianda ea, quæ dicti. quæ ſt. 749. Hieronymus ipſe de Cæuallos ſcripta reliquit. Ac pri[*] mum equidem dixiſ ſe ipſum & n. 74. firmaſ ſe, vſusfructus materiam, ita planam, & omnibus manife ſtam eſ ſe, vt nulla ſit in toto iure difficultas, nulla Iis, quia omnes dubitationes, quæ poſ ſent oriri à Iuriſ conſultis & Imperatoribus per varios & diuerſos titulos & leges ſunt terminatæ, quo equidem nihil deterius ſibi, nominíque ſuo, & ab ipſa veritate abhorrens dicere potuiſ ſet, nec reſpondere expedit ei, qui rem eiuſmodi pronuntiare, ſuàque propria voce proteſtari auſus eſt: conſultò itaque tacens, & cæteris relinquens, errorem adeò grauem melius, euincam. Quis enim vnquam vſusfructus materiæ difficultatem ſummam, & ſubtilitatem, atque magnitudinem, & ipſorummet Iureconſultorum & Imperatorum ambiguitatem & altercationem, Doctorùmque in reſolutione eiuſdem diſ ſenſum, & contrarietatem negauit, aut eſ ſe tractatum, qui de vſufructu ſuſcipitur, de apicibus iuris & difficillimum, non agnouit expreſ ſim. Fran. equidem Duare. Hotman. & Connan. Eguina. Iacob. Cuiac. & Reuard. Rebuff. Pet. Greg. Hug. Done. Ruſard. Co ſtalius, Forcatulus, Ioannes Corraſius, Modern. Pariſ. Sichard. & Fachineus, ita materiam eandem & ipſius ſubtilitatem & difficultatem extollunt, vt ex difficilioribus iuris eam aſ ſeuerauerint. Ex noſtris etiam eruditiſ ſimus & acutiſ ſimi ingenij Pinellus ille, alias materias, atque earum tractatum & diſputationem omittens, huic materiæ induſtriam omnem ſuam, atque ſubtilitatem deſtinauit, eamque explicare contendit in commentariis, l. 1. C. de bon. mat. quo vel solo perlecto, quanta ſit materiæ: eiuſdem, atque iurium permultorum interpretationum difficultas, & ambiguitas, quiſque diiudicauit. Ioan. etiã Garf. Gallæcus ille ſubtilis equidé & doctus, in tract. de expen. & meliorat. duo conficit de vſufructu ipſo capita, vt iurium adeò contrariorũ , quæ ſtionùmque variis, diuersíſque & ſubobſcuris Iureconſulto rum, Interpretúmque noſtrorum hucuſque valde incertarum, & diuiſarum, interpretationem, re ſolutionemque reddendi, occaſionem ſumeret, & vires ſui ingenij oſtenderet, prout de hac materia ipſe fatetur. Caualcanus etiam, D. Spino, Antonius Pichardus, & cæteri alij, qui deipſa ſermonem inſtituerunt, profitentur dilucidè. Lites verò, & in vſu forenſi, & practico altercationes, & conuectiones, & contentiones an ſint, ex eiſdem quoque Authoribus, & cõmentariis noſtris deducitur manifeſtè. Exterorum etiam Authorum, tam antiquorum, quàm neotericorum volumina conſiliorum fere infinita, veritatem hanc indicant apertius, vt pote cum ipſa tot, tantàque habeat in materia vſusfructus reſponſa, & conſilia in caſibus quotidie ſibi occurrentibus, ſtudio ſummo & laborare reddita, & confecta. Inquit prætereâ Hieronymus ipſe de Cæuallos,[*] num. 75. quod vltra Doctores ordinarios in ſuis locis confecit integrum tractatum de vſufructu Ricciardus, & quòd ab eo ego omnia ſubtraxi, ſolum addendo Authores huius Regni, qui verè exterorum infinitum numerum non modò præcitaui, ſed & traditionum eorundem notas nouas adieci, quos Ricciardus idem nuſquam commemorauit. Et quidem obiectioni huic, vel vno ſolo verbo reſ pondere poſ ſem, ſi ad commentaria eiuſdem Ricciardi me remitterem, quæ melius (ſi ex propoſito prælegantur) pro me reſponderent, & falſitatem, loquendique temeritatem præfati viri detegere valebunt. Latius tamen, ſed breuiter reſpondendum duxi, vt ex profeſ ſo, euidentérque diluerem eam omnino. Et ante alia animaduerto, Petrum Ricciardum, quem ex aliorum voce, & auditu Cæuallos recenſet (nuſquam enim in explicatione Communium retulit eum) nec integrum (vt ipſe cantat) nec diminutum tractatum de vſufructu confeciſ ſe, ſed cum aliis titulis commentaria edidiſ ſe ad titulum Inſtitut. De vſufructu, quod eſt diuerſum (vt vides) Borgninus Caualcanus (quod ipſe Cæuallos contra me non animaduertit, ego tamen libentiſ ſime profiteor) latiori, & maiori manu, quam Ricciardus tractatum de vſufructu mulieri relicto ſcripſit, & plenius proſequutus eſt; ipſum autem Ariam Pinellum, Ioannem Garſiam, D. Spino, Ioannem Sichardum, & Anton. Pichar. non modò tacui, ſed paſ ſim, & in vnoquoque capite, & dubio, præcitaui, omnium etiam tunc vſ que ſcribentium in initio, aut in progreſ ſu capitis cuiuſlibet ſpecificam mentionem faciebam, tunc nanque, & nunc ipſorum commentaria perlegi, & videri, & iuxta tractatum noſtrum apponi, laborémque, & diligentiam cuiuſque inſpici, deſiderabam, & deſidero, & Ricciardi reſolutiones, commentariàque reuideri, & prælegi attenté, glorioſum mihi valde futurum certus ſum. Cæual. quoque tractatus ſi videatur (cæteri nanque Authores non ex profeſ ſo materiam explicauerant, & permulta reliquerant intacta, vt tractatus omnino neceſ ſarius eſ ſet) dilucide deducetur, & clariùs, tractatus noſter quàm vtilis, & neceſ ſarius fuerit; vtpote cùm is Author multa quoque prætermiſerit, aut diſtincte ſatis, & abſolute non explicauerit, nec etiam tot Iurium explicationem, & interpretationem ſuſcepit, imò nec textum aliquem in materia loquentem commemotauit, ſed ſola Authorum relatione, & congerie rerum confuſa contentus eſt, vt ibi con ſtabit. Animaduerto deinde, que los comentarios de Pedro Ricciardio, y ſus dos libros ſobre la Inſtituta, vinieron a mis manos, y a eſtos Reynos tambien, mucho deſpues de auer y o acabado de todo punto y pueſto en limpio el libr. de vſufructu, pero antes que ſacaſ ſe priuilegio para imprimitle, ni que ſe Imprimieſ ſe, y etonces le vi, y porque no me notaſ ſem, que dexaua de citar author que hablaua en la materia, y la eſcriuia, me obligo á hazer al fin del miſmo libro vnas adiciones, y las hize, principalmente, por citarle, y añadirle, como alli ſe hallara citado, y anſi miſmo quando ſe imprimia el libro, y me trahiau los pliegos para corregirlos, por la miſma razon. Y para que ſe vieſ ſe que le auia leydo, le añadi y cité en dos capitulos, que pudo ſer en ellos, ſin detener ſe la imprenta, y en otros no pude, y aſ ſi me contenté con las adiciones. Rurſus animaduerto, para que no aproueche calumnnia ninguna de Zauallos, que Pedro Riciardio (como el ſe verá) junta y trata en el titulo Inſtitut. de vſufructu, muchas coſas, que no tocan à aquella materia, ni ſon peculiares de vſufructu, ſino diuerſas. Y en materia de vſufructu eſcriuio ſolas catorze queſtiones, y algunas dellas no de propoſito, ni à la larga, ſino explicando las gloſ ſas, y con poca relacion de Autores, que caſi ſiempre refiere pocos. Y yo en mi libro de vſufructu, eſcriui caſi 140. queſtiones, y junté quanto en aquella materia ſe dudo deſ ſear. Y en las catorze que eſcriuio el miſ mo Riciardio. no ay ſino leerle y cotejar le con mi libro, y verle atentamente, y no ſe hallará notada ni obſeruada por el coſa alguna (vna ſola digo) de tantas como y o note y obſerué en todo el tratado, y en cada vno de los capituos del, ni citò (como arriba dezia) infinitos Authores, que y o cito, ni menos inſiſtio en eſplicar ſus lugares con tantas obſeruaciones nueuas á ellos, como y o in ſiſti, y las hize, ni â los textos de la materia dio los entendimientos que doy: y en eſtilo, reſolucion, di ſtincion. y letura, y nouedad ſe vee con euidencia que no le vi, y que voy por diferente camino, y que vna ſola palabra ni obſeruacion no ſaquê del. Y en las demas queſtiones, que ſon tancas en numero, como van de catorze â ciento y quarenta, no eſcriue ni habla, ni aun de paſ ſo, ni de manera alguna el miſmo Riciardio. Y de aqui es, que en mas de ſeſenta capitulos de mi libro de vſufructu, aunque le tuuiera y huuiera viſto quando le yua eſ criuiendo, no le pudiera citar; ni hazer mencion alguna del, porque Riciardio no eſcriue ni trata coſa alguna delios, ni de lo que toca á ſus materias. Y en el cap 2. y. 3 del miſmo libro de vſufructu, adonde del vſufructu de los padres, en los bienes aduenticios de ſus hijos, y del que tiene y goza ſolamente in bonis alterius coniugis, coniux tranſiens ad ſecundas nuptias, y materia legis fœminæ, C. de ſecundis nuptijs, eſcriui tan latamente, y con reſolucion de tantas coſas, y alegacion de tantos Authores, no pude hazer mencion del en las adiciones, porque no hablò en eſ ſas dos materias, y fue lo miſmo en otros 58. capitulos mas (como he dicho) Y ſi la palabra omnia, nihil excludit, ſed omina comprehendit, iuxta tex. in l. Iulianus. ff. de leg. 3. de leg. 3. cum aliis vulgatis, come dize Zaballos, me omnia ſubtraxiſ ſe ab eo, que en tantos capitulos no eſcriue coſa alguna, & â quo en los que ſcriue, nec vnum verbum conſtabit me ſubtraxiſ ſe, vt dictum remanet. Rurſus animaduerto, que Zauallos, d.q. 749. num.[*] 76. & 77. junta muchos Autrores, que dize que y o citê y reprobe enel lib. de vſufructu, y todos eſtos los tẽgo de yr ponderãdo vno pot vno, y de porſi, y ſera para tres eſectos principales. El primero, para q; de hazerlo aſ ſi, reſulte, y con euiẽcia ſe vea, que ſiempre trabajè quanto pude por ſeguir y defender las opiniones cõmunes , y que en todas ocaſiones las de fendi en efeto, y cõ grande eſtudio y trabajo reſpõdi â las ſutileſas de los Modernos que las impugnan. El 2. para que aſ ſi miſmo ſe vea, que ningun Autor eſt à improuado por mi en todo el libro de vſufructu, que no ſea por que habla ò eſcriue contra la comun, ò tan prouablemente, y con autoridad de de tantos Autores, y ſobre todo ſtricta razon de derecho, que no ſeme puede imputar coſa alguna, ſi no condenar à quien a bulto dize, que reprueuo à todos, ſin ver por que, y como, y en que ocaſion, y ſi bien ò mal lo hize. El 3. paraque vltimamente ſe vea, como Zauallos, tantas vezes, y en tantos Autores como junta contra mi, diziendo con exclamacion, que oyga lo que eſcriui contra ellos (contra quos verè nihil ſcripſi) manifieſtamente, por nover los libros originalmente, y que en realidad de verdad no me vio, ni leyô (tanto le cegò ſu paſ ſion) y ſi me vio (que es mas de admiracion) ipſum perſ æpe longè ab ipſa veritate aberraſ ſe: y dezir, que imprueuo a los que ſigo, ó condenar que refute a los que no pude dexar de refutar, ſi amaua la verdad, y ſeguia la razon que de apurada diſputa del derecho ſacaua. Inuehit ergo aduerſus me dictus Author, & pri[*] mo loco inquit, quod audiam, quod ſcripſi de Alexandro, improbando eum cap. 74. de vſufructu. num. 47. quò loci, nec Alexandrum improbo, nec quid de ipſo dico, quod audire cum admiratione debeam; ſed notaui Borgninum Caualcanum citantem eundem Alexandrum duobus in locis, in quibus nihil in propoſito ſcripſit Alexander, ſicuti num. 8. & num 47. dict. cap. 47. protuli. quò loci ſi me prælegiſ ſet Cæuallos, non ita falsò vrgeret obſeruationem illam. Alio autem in loco, vbi ex toto opere dumtaxat Alexandri ſententiam confutaui, non nouiter (vt ipſe inuehit) nec ex me dumtaxat, ſed ex aliis, maximíque nominis Authoribus id feci, vt ibi conſtabit. Inquit etiam, quod audiam, quod ſcripſi de D.[*] Antonio Meneſ. de Padil. cap. 7. de vſufructu. num. 18. & verè ibi nihil contra eum ſcripſi, notaui verò di ſtinctionem eiuſdem, & intellectum ad quædam iura, eſ ſe imaginarium, nec iuris aliqua deciſione confirmari. Sic nec alij plures Authores eam ſequuntur, ſed aliter, & diuerſimode explicant. Ipſe autem qui impugnationem hanc contra Meneſium adeò expendit, nouiſ ſimè nunc d. 3. p. communium, q. 831. n. 13. expreſ ſim opinionem aliam eiuſdem reſpuit, & impugnat. Sed & de Andrea Alcia. inquit quod audiam,[*] quod ſcripſi, cap. 31. n. 8. de vſufructu. Quod ſcripſi, non negauerim, repeti potius velim hoc loco, veras non eſ ſe traditiones quaſdam Alciati contra communem Scribentium ſententiam, & ipſum immeritò innuere contra communem, immeritò etiam reprehendere Aretinum, Imolam, & alios antiquos, quos ego cum Communi tueor co capite. Ecce vbi me arguit ex eo, quod communem defendam, & à ſingulari Alciati placito diſcedam. Alio autem loco, vbi inquit, quod audiam, quod de ipſo Alciato ſcripſi, hoc eſt, cap. 13. num. 8. de vſufructu. Adeò errore manifeſto lapſus eſt, quod me notauerit, improbare eum, quem laudaui, & ſequutus ſum. Profiteor namque ibidem, Alciatum eundem rectè intellexiſ ſe, & tractaſ ſe materiam eius capitis, vt lector inueniet. De Hieronym. Gabriele inquit deinde, quod au[*] diam, quod ſcripſi cap. 3. de vſufructu, num. 52. & quidem eo loco adeò alienus fui ab eo, quod Cæuallos falsò mihi imputat, vt expreſ ſim laudauerim, & ſequutus fuerim Gabrielem, imò & commendaui con ſilium eiuſdem in articulo ibi excitato, dicens eſ ſe notabile in ea materia; an ergo vitium hoc ferri poſ ſit vllo pacto, nec dici me improbare eum quem ſequor, alij viderint, & diiudicauerint. De Antonio quoque Gomezio inquit, quod au[*] diam, quod ſcripſi cap. 60. num. 12. de vſufructu, qui locus ſi prælegatur, alius detegitur Authoris ipſius vitio me non legendi error, ſiquidem ibi dumtaxat ſcribo, Antonium Gomezium conſtituentem de iure Regio differentiam inter Falcidiam, & Trebellianicam, recte confutatum per Laram, & Molinam, qui duo improbarunt eum, aliud non adiicio, ſed ab illis improbari dico, Cæuall. autem mihimet improbationem hanc tribuit. Alio verò loco, quo Antonium metipſum refuto, cap. 66. num. 23. de vſufructu, quam iuſte, & iuridicè id efficiam, & loqui illum contra iura quædam expreſ ſa, alij ſimiliter viderint. Quod ſi me Anton. Gomez, ſententiam ſemel impugnare, exclamatione magna perpendit, quomodo non animaduertit ipſum non ſemel, ſed iribus in locis huius tertiæ partis refutaſ ſe, atque improbaſ ſe eum quæ ſt 731. ex n. 16. cum ſeq. quæ ſt. 761. n. 48. quæ ſt. 806. num. 48. Sed & de Ario Pinello inquit Cæuallos, quod[*] audiam. quod ſcripſi cap. 3. num. 94. de vſufructu. Et quidem hactenus non video, nec audio quid à me contradictum Authorem ſcriptum, ſemper potius agnouerim vnanimiter, ſubtiliſ ſimum, atque eruditiſ ſimum iuris Interpretem eum eſ ſe, & vel vno tantum loco conſtabit me diſceſ ſiſ ſe, tunc autem iuridicè, & rectè ab eius ſententia, & placito, & dicens dumtaxat, Pinellum ipſum, & Ioannem Matiençum, nimis generaliter, & indiſtinctè loquutos in quæstione ibi agitata, aliud non dixi, idque aliorum quamplurimorum Authorum authoritate corroboraui. Rurſus Cæuallos inquit, quod audiam, quod de[*] Domino Præ ſide Epiſcopo Didac. Couar. ſcripſi, cap 79. num. 16. de vſufructu, & audio quidem libenter, dixi namque ſententiam eius improbatam per Nauarrum, & Barboſam, & meritò quidem adieci. Quid ergo eſt, quod audire exclamationem debeam de Viro adeò erudito, præ ſtanti, & religioſo, vt apud omnes gentes, & nationes commentaria eius, vtpote eruditione, & doctrina maxima plena, ſic extollantur, & debitè laudentur. Quod autem Nauarrus, & Barboſa eo in dubio improbauerint eum, & ego illos ſecutus fuerim, quid inde contra me præ ſtat, aut qualiter me impugnationis huius Authorem reddet, qui Nauarrum, & Barboſam Authores eius inſ picit. Videt etiam Cæuallos eundem, non ſemel (quod ita contra me, & falsò, vt dixi perpendit,) ſed rribus in locis, & nunc nouiſ ſimè, atque eadem tertia parte, qua me arguit, eundem Dominum Præ ſidem improbaſ ſe, & refutaſ ſe, quæ ſtione inquam 756. n. 57. q. 759. n. 24. & q. 802. n. 53. vbi & Roder. Suar. opinionem damnat, qui me nunquam aliud notaturum contendit. Prætereà arguit me Cæuallos ipſe, quod Nauarri,[*] & Barboſ æ opinionem refutauerim cap. 79. de vſufructu, quaſi ego eiuſdem oppugnationis Author fuerim aut nouè ita adnotauerim, nec videt eo in loco me non tueri opinionem aliquam nouam, aut nouè à me excogitatam, ſed ſequutum fuiſ ſe, atque probaſ ſe contrariam ſententiam Didaci Couar. & Ludouici Molinæ, quæ: ſemper verior viſa eſt, de quo equidem me arguere non potuit, nec argueret quidem, ſi commentaria mea prælegiſ ſet. Maximè cum Barboſ æ ipſius præ ſtantiſ ſimi, atque accuratiſ ſimi Iureconſulti laudes cantauerim, & debitam mentionem fecerim cap. 1. de vſufructu. num. 18. non etiam videt, qualiter ipſe eoſdem refutauerit, atque improbauerit Nauarrum inquam, 3 p. communium, quæ ſt. 802. à num. 71. & Barboſam, quæ ſt. 756. num. 46. vbi num. 67. Bobadilæ opinionem reprobauit, qui ita acriter contra me inſurgit, vt nullum improbem. De Peralta etiam inquit, quod audiam àme ſcrip[*] tum cap. 2. num. 49. de vſufructu, & quidem non inuenio quid à me contra dictum Authorem prola tum, aut excogitatum, eum potius Virum maximè eruditionis, nouitatis, veritatis, & ingenij ſemper exiſtimauerim, & in vnaquaque re diſcutienda diligentiſ ſimum, & accuratiſ ſimum Interpretem inuenerim: dixi dumtaxat, obſeruationem, ſiue opinionem quandam eiuſdem Peraltæ: temperandam eſ ſe, nec poſ ſe ita abſolutè, & indiſtinctè procedere, vt ipſe enuntiabat, cum ſ æpe præ ſumptio illa (qua idem adducitur præcipue) deficere poſ ſet, & dolus ac machinatio abeſ ſe. Et citaui Aluaradum, qui antea excitatur contra Peraltam in caſu illo, & de eius opinione dubitat. Non ergo diceret Cæuallos, quod improbauerim noue Peraltam, ſi me prælegiſ ſet, nec de ipſo male ſcripſiſ ſe, quem ſemper laudaui, nec ideo mirum eſt, quod aliquando eius ſententia temperari potuerit. cum Cæuallos ipſe, d. quæ ſt. 749. nu. 10. fateatur proprio ore, parum eſ ſe, quod ſubuerti non poſ ſit: & quæ ſt. 838. num. 11. Pauli Caſtrenſis opinionem reprobauit: & quæ ſt. 797. num. 24. Gregor. Lopez reſolutionem reſpuit, & improbat: & ibidem num. 15. Pichardi quoque opinionem refutat: & quæ ſt. 750. num. 20. Tellum Ferdinandez reprehendit. Eſcobarem quoque notauit quæ ſt. 790. num. 59. & quæ ſt. 750. num. 52. aliorum ſententias damnat, & opinionem Bartholomæ de Ledeſma reprobat, num. 67. atque ex commentariis patris Thomæ Sanchez totam illam quæ ſtionem tranſcribit, ex quo poterit etiam (quoad ſponſalia, & matrimonia attinet, imò, & alias materias) communium contra communes permultas tranſcribere, & ſolum ſcribendi laborem adhibere: Ioannis quoque Gutier. diſtinctionem, & opinionem reprobauit quæ ſt. 755. num. 3. Didacum etiam Perez improbat quæ ſt 762. num. 56. Iaſonem quæ ſt 768. num. 2. Matienç. & Ceruantes, quæ ſt. 779. num. 85. & 87. infinitos alios, quos ipſe paſ ſim refutat, conſulto prætermitto, nec id poſ ſe vllo modo Scriptorem effugere ſiue excuſare fateor vt ſuprà dicebam: non ergo Hieronymum de Cæuallos notauerim, quod eos improbet, quos ſ æpè iuſte improbati continget, ſed quod me nullum refutare neque improbare, ita ſtricte voluerit, qui tot tantoſ que Patres ſe improbare non animaduertit. De D. Franciſco Sarmiento inquit etiam, quod[*] audiam, quod ſcripſi cap. 2. de vſufructu, num. 88. & 89. & num. 91. & 96. & 115. & quidem nihil ſcripſi, quod tanto Viro, & adeò erudito, atque religioſo obeſ ſe poſ ſit aliquo modo: Lo que hize fue referir ſu opinion particular contra la opinion comun de infinitos, y caſi de todos Autores, antiguos, y Modernos, y con verdad y nouedad (que haſta entonces ninguno lo auia hecho) responder a ſus fundamentos, y defender la comun conſtantemente. De manera, que me deuiera ver, y leer Zauallos, para notarme, y ſi me viera, cierto es, que no me notara. de que defendia vna opinion commun, y reſpondia alas ſubtilezas de vn Moderno. Y el miſmo Zauallos ſe quexa en otra ocaſion en eſta 3. parte. quæ ſt. 847. num. 7. del Doctor Feliciano de Solis, quod accuratiùs ſua ſcripta non inſpexerit, y le imprueua ſu opinion, y de aqu. Podraſacar, ſi me puedo yo quexar iuſtamente, de que tantas, y tantas vezes, non modò accuratiùs, ſed nec vllo modo ſcripta prælegerit. Contra Fulgoſium etiam inquit Cæuallos, quòd[*] audiam, quod ſcripſi; & quod eum improbauerim, me eodem loco notauit; de quo equidem inſtè admirabar, vtpote cum de vno, & altero Raphaele ita bene affectus ſemper fuerim, vt eorum ſcripta diligenter prælegerim. Et verer in commentariis de vſufructu, cap. 9) . num. 11. (quo loco ipſe me citat) nec de Fulgoſio mentionem aliquam facio, nec ipſum recenſeo. Aliis autem duobus in locis non modò contra præfatum Authorem aliquid non ſcribo, ſed potiùs expreſ ſim approbo, vt dilucide apparet in eiſdem commentariis de vſufructu, cap. 13. n. 7. vbi noue, & vltra alios adduxi, & pon deraui ſubtilem quandam, & ingenioſam eiuſdem reſolutionem, & eam ſequutus ſum: & cap. 35. n. 16. & ſequent. Expreſ ſim etiam ſequutus fui Fulgo ſium eundem, & defendi illum noue contra Pinellum, noue etiam Pinelli fundamentis contra ipſum Fulgoſium, reſpondi, vt eum immunem redderem, nec Pinelli obſeruationem placituram oſtenderem: cap. autem 27. n. 15. ſecuriùs equidem, & meliùs putaui cum ratione quadam communi Gloſ ſarum, Bartoli, & Antiquiorum inſiſtere, & manere, (quos & communiter omnes ſequuntur) quam ſingularem quandam rationem Fulgoſij eiuſdem probare, quæ (vt ibi conſtabit) negari non poteſt, quin contra mentem Communis tendat in effectu. Quare ergo Cæuallos exclamet, quod audiam, quod de Fulgoſio ſcripſi, cùm ita (vt dixi) ſcriptum à me appareat, vnuſquiſque etiam diiudicabit. Sed nec notare me potuit Cæuallos ipſe, quod[*] aliquid ſcripſerim contra Queſadam, ipſe autem exclamat etiam, quòd audiam quod de Queſada ſcripſi cap. 4. de vſufructu, num. 49. Addiderim ego, & vltra eum, & numerum 53. eiuſdem cap. & cap. 75. num. 15. quibus in locis Authorem illum commemoro. Cæterum d. num. 49. & 53. dixi dumtaxat, quod reiectis his, quæ Queſada, & Cæual. ad text. quendam notarunt; non aliud dixi. Eoſdem etiam minimè aſ ſecutos fuiſ ſe cuiuſdam legis rationem, d. num. 53. notaui; non aliud protuli: id autem an liceat, vel non, Scriptori, an etiam frequentiſ ſimé fiat ab aliis, & 3. hac parte communium contra communes ab eodem Cæuallos ſit factum, lector viderit, & diiudicet. Videat etiam, an me nullo modo prælectum, notare iuſtè potuerit Cæuall. idem, quod Queſadam ipſum ſequutus non fuerim cap. 75. num. 15. ſi quidem dilucidè ibidem inueniet. adduxiſ ſe Queſadam diſtinctionem quandam nouam contra communes Doctorum doctrinas, ipſóſque improbaſ ſe, me autem communi Scribentium ſententiæ magis accedendo, explicaſ ſe, atque nouè in eo articulo de quo ibi agebatur, eaſdem exornaſ ſe, & vere ſemper placitis communibus maiorem fidem, & authoritatem quám Neotericorum nouis obſeruationibus exhibere. Ob eundem quoque defectum pariter, & me no[*] tauit, & inquit, quòd audiam, quod ſcripſi de D. Ferdinan. Vaſquez de Mencha. (Viro equidem, & erudito mihi, & ſumma laude digno) verè autem cap. 17. de vſufructu, num. 26. (quò loci me arguit) ideo præfati Authoris opinionem improbaui, quod (vt ibi animaduerto) in contrarium extaret & verior, & communior omnium Scribentium ſententia & ſingularis eſ ſet eiuſdem traditio, nec probaretur ab aliis. An autem ob id iuſtè me notauerit Cæuall. ipſe, dixerit quoque omnes improbare, & factum fuiſ ſe alium Martinum, diiudicent omnes, qui in defenſione communis ſententiæ improbaſ ſe Menchacam inuenient; qui etiam improbare eundem Mench. Cæuall. ipſum, 3. hac part. communium, quæ ſtione 757. num. 11. & quæ ſt. 759. n. 20. pariter etiam inuenient, idque paſ ſim efficere, de quo ita grauiter me notauit. Ob defenſionem etiam eiusdem communis in eo[*] dem caſu improbaui conſiderationem quandam, atque ſingularem opinionem Antonij Galeatij Maluſ ſiæ, & ſequutus fui communiorem Interpretum ſententiam, vt conſtat ex eodem cap. 17. de vſufructu, num. 28. iunctis num. præcedentibus, & ſequentibus, de quo etiam me arguit Cæuallos, & dicit, quod audiam, quod de Authore præfato ſcriptum reliqui; nec animaduertit, me loco præcitato in deferenda communi opinione inſiſtere, atque Maluaſ ſiam ip ſum fateri poſtmodum verius eſ ſe id, quod ego tueor, vt ibidem aduerto d. n 28. & num. 30. poſtquam ſingulares ſententias, atque obſeruationes Neothe ricorum quorundam nouiter improbaui, ſequutas ſum expreſ ſim communiorem, & veriorem ſententiam, quod cum non viderit Cæuall. de eo me notat, de quo ſine veritatis fraude, & malitia me laudare debuiſ ſet. Rurſus & de Franciſco Connano exclamat Cæ [*] uallos d. quæ ſt. 749. dicto num. 76. quod audiam à me ſcriptum in eiſdem commentariis de vſufructu, cap. 1, num. 30. Que como no vio los lugares atentamente, ò no los vio de ninguna manera, no me cita en aquel cap. en otro num. mas que en el 30. dicho. Hablando tam bien como hablo del miſmo Connano en el nu. 9. y en el num. 37. His autem in locis non aſ ſequor quid audire poſ ſim, aut debeam, quod notari potuerit, Cæual. autem ſi me exaudierit, & verba, atque reſolutiones d.c. 1. prælegerit, non ſine maxima confuſione id efficiet; inueniet ſi quidem. me eo in cap. nouiter, & conſtanter inſudſ ſe in defendenda Communi quadam Gloſ ſarum, Bartoli, & omnium Antiquorum Neotericorum etiam permultorum: & num. 43. à communi illa opinione recedi nullo modo poſ ſe profiteor expreſ ſim. Fundamentis etiam & ſubtilitatibus Connani, & aliorum Recentiorum contra Gloſ ſ. Bart. & Communem nouiter, & ſubtiliter ſatisfacio, & in effectu relicta communi Doctorum sententia immuni, ita Neotericorum argutas rationes, & fundamenta elido, vt ipſorum placita placere cuique, vel mediocriter tantum de iure in ſtructo nullo modo valeant in futurum. Y pues aquella es vna queſtion de las que en materia de vſufructu eſcriuio Ricciardio, vayaſe a el, y veraſe ſi notô, apuntò, o eſcriuio el miſmo Ricciardio alguna coſa de tantas como el Autor notò, y obſeruò nueuamente, d. cap. 1. de vſufructu, en la diſtincion del vſufructu formal, y cauſal, que leer ſolo aquel cap. y cotejarle con Ricciardio, baſtarâ, para que el lector vea la verdad de lo que queda dicho. Pariter etiam inquit, quod audiam, quod de eodem Franciſco Connano, cap. 27. de vſufructu, num. 16. ſcriptum reliqui, idque non modo exaudire, ſed & hoc loco repetere, ſiue tranſcribere, ideo decreui, vt non ſine maxima cuiuſque admiratione, atque indignatione id fiat. Itaque in ſummario dicti cap. nu. 12. ſic ſcripſi: Franciſcum Connanum, optimè & verè intellexiſ ſe iſtam materiam Et num. 18. in hunc modum adieci: Et Franciſci Connani opinio magis probatur. Et num. 16. quo expreſ ſim me arguit, quod Connanum eundem improbauerim, quem laudaui, & ſequutus ſum, ita ſcriptum apparet: Cuius rei rationem eleganter explicant Franciſcus Connanus, & Hotmanus. Inquit deinde, & me non leuiter notat, quod cap. 28. de vſufructu, num. 28. & 29. eundem Connanum improbaui: id quod non efficeret, ſi me eo in loco prælegiſ ſet, quo neceſ ſariò, & verè, atque ideò Connanum improbo, quod ipſe auſus fuerit ſecurè, atque expreſ ſim improbare deciſionem Iuſtiniani in l. cum antiquitas, C. de vſufructu, quam confirmat, & ſequitur Regia lex 27. titulo 31. par. 3. De manera, que con ſu ſubtileza, y ingenio quiſo Connano des hazer la deciſion de vn texto expreſ ſo (que no pude ſufrir iuſtamente) y conſiguientemente la quiere deshazer, y la ley de la partida tambien, quien me nota, y calumnia deſto: y no aduierte, que en el c. 22. num. 4. eundem Connanum laudaui, & mihi ſemper eruditiſ ſimum profeſ ſus ſum. Prætereà: & de Aretino, & Socino inquit, quod[*] audiam, quod ſcripſi cap. 12. de vſufructu, num. 32. 33. & 37. & cap. 25. num. 4. quo loco (vt ibi videbitur) nec de Aretino, nec de Socino vllam ego mentionem facio, ſed in alio propoſito ſum præfato num. 4. Eoſdem autem commemoraui d. cap. 12. num. 32. & 33. & 37. & verè nihil de ipſis ibidem ſcriptum inuenio, quod mihi imputare Cæuallos potuerit, nec quouis modo tantorum Authorum authoritati detrahere; ſed apparet dumtaxat, me eorundem opinionem quandam non probaſ ſe, imò & illam refutaſ ſe, vt probarem, & defenderem contrariam omnino ſententiam, quæ fuit Innocentij, Baldi, Ca ſtrenſis, Romani, & Ripæ, eiuſdem etiam Socini alio in loco, & aliorum quamplurimorum Authorum. quos Antonius Gomezius, & Antonius de Leon ibi relati congeſ ſerunt, & ſecuti ſunt. Et pro Innocentio, Baldo, & ſequacibus ſunt adeò vrgentia iura vt ab eis recedi non potuerit, nec ſimilium Authorum ſequaces vllo modo argui. Alio etiam loco, non in relato ſuprà a Cæuallos, Aretinum iterum improbaui, ſiue ſententiam eius ſecutus non fui, hoc eſt cap. 9. de vſufructu, num. 20. & ab eius opinione receſ ſerunt antea Ripa, Alciatus Pinellus, Graſ ſus, & Dueñ. ibidem relati; ego etiam pariter receſ ſi, & contra eum fundamenta concludentia conſideraui, & adduxi Bartoli theoricam, & doctrinam omnino contrariam Aretino, atque Bart. eundem probaui, vt ibidem conſtat, num. 19. Sed & de Philippo Corneo dicit Cæuallos, quod[*] audiam ſcriptum à me cap. 30. num. 50. quò loci vere nihil contra eum ſcripſi, ipſum tamen in articulo de quo agebatur ideo dereliqui, nec ſecutus ſum, vt communem Interpretum ſententiam probarem, & defenderem, prout ibi feci, & Menochij locum adduxi, quo ante me, Corneum improbauit, ſed intacta reliquit nonnulla, quæ ibidem ſcripſi, & Bartoli di ſtinctionem pro eiſdem ponderaui, vt à Corneo recederem. Vlterius Cæuallos ipſe inquit, quod audiam,[*] quod cap. 18. de vſufructu, num. 12. de Federico de Senis, de Socino, & de Bertrando ſcripſi; idque & audio, & video, & inuenio me Authores præfatos improbaſ ſe, quoniam ipſorum opinio erat omnino contraria communi, & receptæ ſententiæ, contraria quoque & alteri permultorum opinioni, quæ à communi differt in eo articulo, de quo ibi agitur. Adduxi autem contra Authores eoſdem, & pro Communi, Alexandri conſilium in terminis, qui expreſsè tenet opinionem contrariam, quam, & cum aliis tenuit Pinellus ibi relatus. Hæc qui non vidit, nec con ſiderauit, quam iniquè & indigné de me querelam proponat, vnuſquiſque diiudicet. Inquit ſimiliter, quod audiam ſcriptum à me[*] cap. 11. de vſufructu, num. 17. contra Cuiacium, y pido al lector, que en eſte lugar en que me cita Zauallos, para calumniarme, me lea originalmente, porque eſto y tan lexos de improbar à Cuiacio (a quien el dize que imprueuo) que le aprueuo expreſ ſamente, y en el ſumario d.n. 17. digo aſ ſi: Cuiacium, lectura, intellectu, & reſolutione huius materiæ, alios antecellere. Et num. 18. ſic ſcribo: Cuiacij interpretatio ad textum in l. 4. ff. de ſeruitutibus: relata, & probata per authorem. De manera que conſorme a eſto, el no me veia, ni leia, ſino anduuo por los indices, y en hallando que de algun Autor hazia mencion, y todos los Autores que hallaua, los iuntaua para hazerme cargo de que imprueuo a los que ſigo y defiendo, o no viendo la razon, porque alguna vez imprueuo a algunos Autores, y caſi ſiempre en defenſa de las opiniones comunes. Deinde, cap. 12. num. 24. vbi eiuſdem Cuiacij obferuationem quandam carpebam, ſumma ratione, & velut neceſ ſitate adſtrictus, id efficere debui, vt ibi videbitur. Ab eius autem opinione recedens, Bart. Aretini, Caſtrenſis, Corraſij, & aliorum Interpretum ſententiæ magis acceſ ſi, vt ex numeris ſeqq. dilucidè conſtat. Denique num. 15. cap. 77. de vſufructu, quò loci expreſ ſim me arguit, & notat Cæuallos, quod Cuiacium ipſum improbauerim, communem omnium Doctorum ſententiam ſequutus, ideò Authorem præfatum improbo, quod contra veriſ ſimam, & receptam non modò traditionem, ſed etiam contra textum expreſ ſum alloquutus fuerit. Quod etiam ſi Cæuallos vidiſ ſet, me nulla poſ ſet nota afficere. Deinde inquit etiam Cæuallos, quod audiam,[*] quod de Floriano de Sancto Petro, cap. 2. de vſufructu, num. 3. ſcriptum reliqui. Et vere loco prædicto nihil ſcripſi, quod audire debeam, aut præfatus Author mihi iuſtè imputare potuerit: retuli tamen ſingularem quandam Floriani opinionem, quæ eſt directò communi Interpretum ſententiæ contraria; & defendi communem opinionem conſtanter, quæ originaliter fuit ſententia, & opinio Bartoli, prout Bartolum ipſum retuli, & ſequutus ſum in addit. ad Commentaria ipſa de vſufructu, additione tertia. Bartolum quoque in effectu, atque eius veſtigia[*] ſequutus, refutaui, aut minimè probaui Ripæ ſententiam, cap. 70. de vſufructu, num. 31. de quo etiam Cæuallos me arguit; nec aduertit ante me Ripam eundem improbaſ ſe Authores octo à me citatos ibi, vt n. 33. nouè animaduerto, & cum Communi remaneo contra Ripam. Similiter, & Bartoli ſententiam probaui, & con[*] ſtanter defendi cap. 13. de vſufructu, num. 6. quæ eſt fere ab omnibus communiter recepta, vt conſtat ex multis relatis à me in principio illius capitis atque n. 5. Vdalricum verò Zaſium ideo improbaui, quod ipſe iniuſtè non modò, ſed etiam contra rectam, atque ſtrictam iuris rationem, Bartolum impugnauerit, & ſecurè refutare contenderit. Prætereà, & de Ioanne Sichardo inquit Cæuallos,[*] quod audiam, quod ſcripſi cap. 7. de vſufructu, num. 25. quò loci duntaxat dixi Sichardi ſententiam mihi non placere; non aliud verbum contra illum protuli. Dixi etiam expreſ ſim, quare mihi non placuerit, hoc eſt, quod in caſu de quo ibi agitur, qualitatem quandam, & circunſtantiam requirit, quam communis Interpretum ſententia nec requirit, nec exiſtimat neceſ ſariam eſ ſe: ſic ego tueor ibidem communem opinionem, aut ſaltem aliam quoque communem multorum Authorum ſeruandam, & ſequendam fore aſ ſero, nec ſingulari vnius Authoris traditioni accedo, quod mihi exclamatione imputare non abſque iniuria, & malitia maxima fieri potuit, vt de ſe patet apertè. Singularem pariter Martini Monter à Cueua[*] opinionem quoad diuiſionem fructuum inter hæ redes vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, & eiuſdem ſucceſ ſorem cap. 80. de vſufructu, num. 16. improbaui. Et ſequutus ſum communem ſententiam, quæ Didaci Couarruuias, Coſtæ, Ludouici Molinæ, & aliorum grauiſ ſimorum Authorum fuit, & de hoc etiam me norans Cæuallos ipſe, quanto errore lapſus fuerit, re ipſa, & veritate demonſtratur. Sed & de Petro Paulo Pariſ. & Paulo de Monte[*] pico inquit etiam, quod audiam, quod ſcripſi cap. 17. de vſufructu. num. 27. & verè loco præfato dixi dumtaxat, horum Authorum opinionem improbaſ ſe Borgninum Caualcanum, & Achillin. Pedrocham, pro quibus (vltra ab eiſdem dicta) iura nonnulla, & Ferdinan. Vaſquez, Menchac. locum ponderaui, & communem ſententiam magis probaui. Capit, etiam 25. num. 20. quo loco arguit etiam me Cæuallos, quod contra eundem Picum ſcripſerim: oſtendi duntaxat, Authorem illum deceptum fuiſ ſe in allegatione textus cuiuſdam contra Communem, & eandem Communem defendi con ſtanter. Rurſus & inquit, quod audiam, quod de Ioanne[*] Cephalo, cap 20. de vſufructu, num. 18. ſcriptum reliqui: & quidem ſequutus ſum eo loco Angeli, & Al berici opinionem, quæ eſt in effectu opinio communis, & per iura expreſ ſa probatur, recipitùrque, & defenditur à Modern. Pariſ. & Antonio Galeatio Maluaſ ſia. Inde neceſ ſariò duxi notandum, deceptum Cephalum, qui contra communem, & iura præ fata tenuit contrarium, vt ibi videbitur. Similiter cap. 4. de vſufructu, num. 8. vbi etiam inquit Cæuallos, quod audiam, quod de ipſo Cephalo ſcripſi, inueniet lector errore manifeſto lapſum Cæ uallos eundem, ob ipſummet vitium nuſquam me legendi: ibidem namque communem omnium ſententiam ſequutus, nouè animaduertebam, deceptum Cephalum in opinione quadam ſingulari contra communem, vt ibi conſtabit. De Ioanne quoque Vincentio Hondedeo, inquit[*] Cæuallos, quod audiam, quod ſcripſi cap. 79. nu. 14. de vſufructu: & verè eo loco Hondedeum notaui, quod in reſolutione quæ ſtionis, quæ agitabatur, diminutè loqueretur, aut eam non explicaſ ſet cum omnibus qualitatibus, & circunſtantiis, quas petit, & requirit; quod etſi nouiter obſeruauerim, adduxi pro me communem quandam opinionem, quam ſequor, retuli etiam Doct. Nauarrum. D. Franciſcum Sarmientum, D. Barboſam, & D. Ioannem Gutierrez, qui expreſsè placitum meum adiuuant, & in illo articulo requirunt id, quod Hondedeus non exprimit, aut non aduertit; quem tamen Authorem aliàs valde eruditum, & in ſuis ſcriptis diligentem, non ſemel notaui. Deinde, & de Ioanne Parladorio inquit, quod[*] audiam, quod ſcripſi, cap. 75. de vſufructu, ex num. 10. cum ſeqq. quò loci contra Authorem hunc nihil à me ſcriptum inuenio, eundem tamen ideo notaui, nec ſequutus ſum, quod in articulo de quo ibi agitur, communes omnium Scribentium traditiones, atque reſolutiones nouis quibuſdam fundamentis, & rationibus impugnauit. Ego verò qui eiſdem communibus magis accedo & ipſas nouè explico, nouè etiam obſeruo quamplurima, quæ tunc vſque ſic explicata, & obſeruata non fuerant, ex ipſis tamen communibus, atque ex iure deducuntur; Parladorium idcirco atque iuſtè carpebam, quod ab eis receſ ſerit, vt ibi conſtabit. Ipſum tamen Parladorium & Cæuallus notauit, atque refutauit 3. hac parte communium, q. 80. n. 38. opinionem illius. De Azeuedo etiam inquit, quod audiam à me[*] ſcriptum cap. 2. de vſufructu, num. 48. quo numero de Azeuedo nihil ſcripſi: cæterum num. 67. nouè animaduerto, ipſum deceptum in opinione quadam ſingulari, quam tenuit contra communem obſeruationem permultorum, quos ibidem retuli num. 65. & maximè contra Imolam, Florianum, Corneum, Ioannem de Garronibus, & Palacios Rubios, qui verius ſe habuerunt in articulo illo, vt dilucidè ibidem oſtendi. Ipſe autem Cæuallos tribus in locis Azeuedum notat, atque eius opiniones refutat 3. hac parte communium, quæ ſt. 762. n. 56. q. 808. n. 50. q. 815. num. 17. Denique & me notat & arguit, quod D. Spino,[*] Mendez de Caſtro, Caualcanum, & Morlam nonnullis in locis improbauerim, & inquit, quod audiam contra eos à me ſcriptum, contra quos verè nihil ſcripſi, imò nec improbo aliquando (vt ipſe malè profeſ ſus eſt) aliquando verò non potui non improbare, & aliorum ſententias recipere, vt ibidem latiùs apparet. Ipſe autem Cæuallos 3. hac parte communium, quæ ſt. 779. num. 6. de. D. Spino verba ſequentia profert. Eſpino parum diligenter quæ ſtionem examinauit, nec eruditè reſoluit. Incautè etiam loquutum Cæuallum eundem dixit D. Felicianus de Solis, vt ipſe refert 3. hac parte communium, quæ ſt 847. num. 7. nec ideo prouocatus eſt, ſicut ex verbis à me dictis. De quibus & me ſi vindictam æqualem ſumere intendiſ ſet, nec ita temerè & malitiosè proceſ ſiſ ſet, vin dictam equidem ſumeret, aut ſibi ſatisfaceret æqualiter, ſi ſuarum Communium loco aliquo diceret duntaxat, me in aliquo dubio, aut quæ ſtione, perfectè & accuratè fatis non proceſ ſiſ ſe, aut minus perfectè, vel imperfectè me habuiſ ſe, quod de ipſo ego tantum dixi, & alia conſultò prætermiſi, vt ſuprà notaui. Aliter autem atque ita id efficit, vt eru[*] ditiſ ſimus ſ æpè Viros, magnò ſque iuris Interpretos commentaria à ſe non mediocri ſtudio & labore confecta, typis mandare, nec publicè edere voluiſ ſe, ne inuidi, aut ignorantis, ſiue ea non percipientis iudicio ſcripta ſua ſubiicerentur, ſumma ratione mihi ſuadeam. Similiter etiam & notanda ſin[*] gularia quædam diui Hieronymi ad Celantiam de inſtitutione matris familias, verba, inquit namque in hunc modum: Eo fit, vt qui adulari neſcit, aut inuidus, aut ſuperbus putetur. Eſt ſanè grande & ſubtile artificium laudare alterum in commendationem ſui; & decipiendo, animum ſibi obligare decepti: quódque hoc maximè vitio agi ſolet, fictas laudes certo pretio vendere. Quæ hæc tanta eſt leuitas animi, quæ tanta vanitas, relicta propria conſcientia, alienam opinionem ſequi, & quidem fictam atque ſimulatam. Subiicit tandem Cæuallos ipſe d. quæ ſt. 749. num.[*] 75. vt ſua ſcripta, & communium contra communes congeriem laudet, atque extollat, quod nec titulum, nec tractatum inueniemus de communibus opinionibus adinuicem contrariis: in quo equidem nollem notam aliquam adiicere, ſed rem hanc ſilentio prætermittere, ſicut aliquando prætermiſi, & non modò in commentariis de vſufructu, ſed & in libro 2. controuerſiarum iuris, hoc quoque lib. 3. tacueram, & tacerem, niſi 3. hæc communium pars ad manus meas, ipſo equidem iam abſoluto perueniſ ſet, & ſuperiora legiſ ſem. Verum autem qui profitentur, & Interpretum omnium iuris notitiam, atque aſ ſiduum lecturam habent, viderint melius, & diiudicauerint, an plena volumina extent communium opinionum adinuicem aduerſantium. Quis namque hactenus communium aggregationem, & tractatum ſuſcepit, qui relata in articulo, aut dubio de quo agitur communi Interpretum ſententia, contrariam ſtatim aliorum opinionem non attuliſ ſet Antonius ille Gabriel, & cæteri qui cum eo aggregantur communeſque ediderunt, an aliquando id omiſerint, an etiam qui plenos tractatus diuerfarum materiarum con fecerunt (de quibus tot extant ſimul iuncta volumina) aliquando in vnoquoque articulo, aut quæ ſtione excitata, non modò) duas communes contrarias, ſed & plures inuicem aduerſantes, aut diuerſas ſententias deſierint recitare, ipſi pariter diiudicent. Nec ideo intenderem præfati Authoris labori in aliquo detrahere, nec etiam laborem eundem inanem vllo modo dicere, ſed duntaxat ſuaderi Authorem ipſum (quod nullus negabit) difficilius[*] equidem eſ ſe, quæ ſtiones decem accurata & ſtricta iuris ratione, atque diſputatione, & abſque tranſ cribendi vitio peragere, eatenus ab aliis ſcripta congerere, & omnium quæ in propoſito antea dicta fuerant, notas, & obſeruationes veras adiicere, ac denique ſubtilitate, nouitate, & ingenio eas abſoluere, quàm communium contra communes mille recitationem, & relationem ſuſcipere; vtpote cum ſi viginti iuris Interpretes ex Recentioribus iunxeris, ex vnoquoque quamplurimas quæ ſtiones accuratè diſputatas, & tunc vſque Scribentes omnes conge ſtos, & inde conſequenter communes contra communes quamplures facile deduxeris, imò integre, & abſque alio labore quàm tranſcribendi, ex Recentiori aliquo vnamquamque elicies, nec aliam quàm ſcribendi curam habebis. Quæ namque in iure quæ ſtio eſt, qui articulus, aut dubium excitatur, in quo ſtatim Doctorum contrarietatem, atque diuerſitatem maximam non inuenias; exemplo ſunt vltima rum voluntatum, contractuum, rerum, perſonarum, cæterorúmque materiæ, cuiuſuis generis illæ ſint; in eis namque pleniſ ſimi ſunt tractatus, & nouiſ ſimorum ſcripta, rerum omnium congerie exornata, vt alio quàm tranſcribendi labore opus non ſit (vt dixi) ſi duntaxat recenſere, & aggregare communes contra communes intentio, & finis fuerit, imò & iura, & rationes pro vna, & altera parte deduci valebunt ex eiſdem, atque vniuſcuiuſque capitis, ſiue quæ ſtionis, aut communis omnia neceſ ſaria ſimul iuncta tranſcribi, & plura volumina communium confici. Et de his hactenus, quæ abſoluenda, atque circunſcribenda Diui Bernardi in libro de conſcien[*] tia, cap. 2. loco quodam duximus, vbi inquit notabiliter, vt inſtitutum huius capitis perficiam: Vnicuique liber propria conſcientia eſt, & ad hunc librum emendandum & corrigendum, omnes alij ſcripti ſunt, per hunc Dominus cum ex hac vita vnuſquiſque diſceſ ſerit, rationem accipiet, an bene, an malè geſ ſerit. CAPVT XXI. Ad Titulum, ff. ad S.C. Turpilianum, & de calumniatoribus, in Decretalibus. Vbi nonnullis de calumniatoris crimine (quod graue eſt) breuiter commemoratis, aliiſque omiſ ſis conſultò, ne tranſcribantur; id præcipuè intenditur (quod in vſu forenſi controuertitur ſ æpè, & dilucidè ſatis explicatum non eſt) vtrum calumniator etiam præ ſumptus, is ſcilicet, qui vel accuſationem non probauit, vel ab ea deſtitit, teneatur ad damna, expenſas, & intereſ ſe: & ibidem Bartoli ſententia (quæ in puncto iuris veriſ ſima eſt, quicquid de conſuetudine contra ipſum alij enuntiauerint) conſtanter, ac ita defenditur, vt omnino debeat obſeruari, prout hic explicatur. SVMMARIVM. -  1 Accuſatores temerarij, aut præuaricantur, aut tergiuerſantur, aut calumniantur. -  2 Præuaricator, vnde, & quis dicatur remiſ ſiuè. -  3 Tergiuerſator, quis dicatur, & vnde, & de pœnis eius, remiſ ſiuè. -  4 Calumniatores appellantur, qui falſa crimina intendunt. -  5 Idque eo ipſo præ ſumitur, quòd intentatum crimen non probauerint. -  6 Vt poſ ſint de calumnia ſine aliis indiciis condemnari, & num. 9. -  7 Et ratio vera, ac communis redditur. -  8 Calumnia duplex, vera ſcilicet, & praeſumpta, & vtriuſque exemplum proponitur. -  9 Calumniator nedum verus, ſed etiam præ ſumptus de calumnia punitur. -  10 Calumniatoris crimen graue eſ ſe, & varias pœnas pro eo impoſitas. -  11 Regulariter tamen pœnâ arbitrariâ puniri. Idque tam in vera, quàm in præ ſumpta calumnia; numero ſequenti. -  12 Quoniam talionis pœna ab aula hodie receſ ſit omnino, de generali conſuetudine. -  13 A calumnia excuſure cauſas nonnullas, tam in ciuili, quàm in criminali. Modò probentur, quoniam non præ ſumuntur. -  14 Succumbens in criminalibus, vtrum debeat in expenſis condemnari, ſicut in ciuilibus; & n. ſeq. Quod debeat, & ſic affirmatiua pars probata per Bartol. quem ſequuntur Authores innumeri hîc relati. -  15 Et pro ſententia ipſius adducta iura nonnulla. -  16 Lex etiam quædam partitæ, nouiter ponderata per Authorem. -  17 Rationes quoque vrgentiſ ſimæ expenduntur. -  18 Et Iulij Clari fundamentum, aut ratio præcipua contra Bartolum, diluitur concludenter; & num. ſeq. -  19 Improbatur etiam eorum ſententia, qui contra Bartolum in præfato articulo ſcripſerunt. -  20 A calumnia, & eius pœna licèt cauſa iuſta excu ſet, non tamen excuſat ab expenſis, & earum condemnatione, ex ſententia quorundam. -  21 Contra verò ex ſententia Prosperi Farinacij, quæ ab Authore probatur. -  22 Et per ipſum nouiter adnotantur nonnulla, quibus magis ipſa corroboratur, ac explicatur per totum numerum, & ſequent. -  23 Et lex quadam Partitæ nouiter declaratur. -  24 Ac demum, boni, & diſcreti Iudicis arbitrium in propoſito commendatur. -  25 Iuſtam cauſam non excuſare accuſatorem, quin poſ ſitipſe actione iniuriarum conueniri ex ſententia quorundam. -  26 Contrà ex veriori ſententia, qua ab Authore probatur. -  27 Et pro ea ſingulariter, & nouè expenditur text. in §. ſed non vtique, l. primæ, ff. ad Turpilian. PRo dilucida huius capitis explicatio[*] ne conſtituenda erunt nonnulla, antequam ad præcipuam eiuſdem quæ ſtionem (quæ de expenſis eſt) deueniamus, verè namque prætermitti illa non non poſ ſunt, ſiue eademmet quæ ſtio non ita diſtinctè, & dilucidè (vt neceſ ſe eſt) explicari, ſi ipſa non præmittantur. Ac primum quidem conſtituendum duxi, quod accuſatores temerarij, præuaricantur, aut tergiuerſantur, aut calumniantur, l. 1. ff. ad S.C. Turpilia[*] num. Præuaricator, vnde, & quis dicatur, & de pœ nis eius, ex eadem l. 1. §. præuaricatorem, cum ſeq. colligitur, & poſt infinitos alios Authores explicant plena manu Iacobus Menoch. de arbitrariis, lib. 2. caſu 223. Ioſeph. Maſcard. tom. 1. de probationibus, concluſio. 322. Proſper Farinac, criminalium lib. 2. tit. 1. quæ ſt 4. num. 14. cum ſequentib. vſque ad numer. 20. & vltra relatos ab eo Ioannes Philipp, in ſumma vtriuſque iuris, ad tit. ff. ad S.C. Turpilianum fol. 400. Sebaſtian. Næuius nouiſ ſime, ſelect. iur. ad eundem titulum, §. præuaricatorem, cum ſeq. folio mihi 345. tergiuerſator ſimiliter, vnde, & quis dicatur,[*] ac de pœnis, ex eadem l. prima, ff. ad Turpilianum colligitur, & explicant latè poſt: alios multos Tiberius Decianus, criminalium libro tertio, capite 35. & lib. nono, capit. 40. Petrus Gregorius, in Syntagmate iuris lib. 32. capit. 22. & ſequent. Proſper. Farinacius, lib. 1. criminal. quæ ſt. 7. & quæst 10. ex num. 14. Ioannes Philippus, ad dict. tit. ff. ad Turpilian. & ibidem nouiſ ſime Sebaſtianus Næuius, ex § ſi quis, cum ſequen[*] tib. Calumniatores autem (quod ad nos attinet) appellantur, qui falſa crimina intendunt, per textum. in eadem l. prima. §. calumniari, ff. ad Turpilian. vbi Bartol. & Doctores communiter, cap. notandum, quæ ſtione tertia, Ioannes Philippus in eodem loco relato ſupra, fol. 400. in principio, Sebaſtianus Næuius eodem in loco, atque in dict. l. prima, & §. calumniari, & §. calumniatoribus, folio mihi 345. Proſper. Farinac. lib. 1. quæ ſt, 16. ex numero 14. cum ſequentib. Hippolyt. Riminald, in conſilio. 303. in principio, & per totum, lib. 3. Iacob. Menoch de arbitrariis, libr. 2. caſu 321. num. 1. & n. 2. calumniati quid ex Laurent. Valla, Hieronymus Teutler. volumine 1. diſput. in pandect. diſput. 10. theſi final. Ioannes Baptiſt. Vveber. diſt.[*] Bartoli 680. Idque eo ipſo præ ſumitur, quod intentatum crimen non probauerint. Et ideo Iudex in. dubio illum calumniatorem eſ ſe iudicauerit, qui accuſationem quam intendit, non probauit, ſi quidem extat contra eum iuris præ ſumptio, ita Barto lus, ini. prima, in princ. numer. 7. ff. ad Turpilian. Angel. Felin. Craueta, Petr. Benintendus, & Iulius Clarus, quos refert, & ita reſoluit Menochius dicto caſu 321. num. 4. & duob. ſequentib. Gloſ ſa, Bartol. Baldus, Abbas, Felinus, Craueta, & Iulius Clarus, cum quibus ſic etiam Ioſephus Maſcar, de probationibus, lib. 1. concluſione 244. num. 1. vbi de communi omnium ſententia fidem facit, & inquit numer. ſecundo, poſt Gloſ ſam, Abbatem, & Benintend. quod de calumnia ſine aliis indiciis poteſt puniri accusans, ſi defecerit in probatione. Boſ ſius in tit. de præuaricatorib. & calumniatoribus, num. 7. & 8. & clarè Proſper Farinarius criminalium libro primo, quæ ſt dicta 16. num. 11. Ioannes Baptiſt. Vveber. præcitata diſtinction. 680. Sebaſtianus Næuius ad tit. ad S.C. Turpilianum. §. calumniari, Ioannes Philippus, iu ſumma vtriuſ que iuris, ad eundem tit. & melius ad tit. de calumn. in decretal, fol. mihi 469. qui pro eadem ſententia (ſcilicèt quod calumnia præ ſumatur eo ipſo, quod intentatum crimen non probatur) citat text in cap.[*] 2. illius tituli. Et reddit rationem communem, & veram, quia cum is, qui alium ad indicium prouocat, probationes ſuas paratas habere debeat, l. qui accuſare 4. C. de edendo, ſi probatione defecerit, videtur ſine cauſa, ideſt calumniosè litem mouiſ ſe: Petrus Gregorius, in Syntagmate iuris, lib. 32. capit. 20. fol. 499. in illis verbis: Accedunt & ad calumniam alij, qui non probant, quod intendunt. Verè igitur calumnia præfata ex defectu probationis reſultans, præ ſumpta appellatur communiter à Scribentibus noſtris, & iuris vtriuſque Interpretibus. Verè etiam ab eiſdem, & placito communi ob[*] ſeruatum eſt, quod duplex eſt calumnia, vera ſcilicèt, & præ ſumpta. Vera calumnia dicitur, quando quis ſciens, aut ſcire debens aliquem innocentem, proponit contra eum accuſationem, aut querelam Præ ſumpta autem calumnia eſt, quando accuſator (vt dixi) crimen obiectum, vel quod intendit, non probat, vel quando poſt cœptum iudicium, accu ſationémque inſtitutam, ab ipſa deſiſtit; nam his caſibus præ ſumitur calumniari (vt dictum fuit ſupra) & ita expreſ ſim diſtinxit Iulius Clarus, lib. 5. § finali, quæ ſt. ſexageſimaſecunda, num. 4. in verſic. pro reſolutione, & ita tenuiſ ſe Scribentes antiquos communiter ex Saliceto notauit, & ita pariter di ſtinxit Gregorius Lopez, (quem nullus citat) in l. 5. tit. primo, partita 7. verbo: tal malicia. Hippolytus Riminaldus, qui Iulium Clarum refert in con ſilio 303. num. decimo, & vndecimo, libr. Tertio, Maſcardus, dicta concluſione 254. numero quadrage ſimo, & apertè præ ſentiunt, Iacobus Menochius, Petrus Gregorius, Ioannes Philippus, Seba ſtianus Næuius, Ioannes Baptiſt. Vveber. & cæteri relati ſuprà. Proſper. Farinarius, lib. 1. dicta quæ ſt. decimaſexta, numero decimo, & vndecimo, vbi vtitur expreſ ſim diſtinctione præfata veri, & præ ſumpti calumniatoris, pro qua miror equidem non expendiſ ſe relatos Authores text. velut expreſ ſum in dicta l. prima, ff. ad Turpilianum, nam dum dixit, quod calumniatores appellantur, qui falſa crimina intendunt, ſubdit ſtatim, quod non protinus calũniari videtur, aut dicitur, qui in probatione defecit, ſed præ ſumitur tantũ , ac ideo calũniæ in contrariũ , & pro accuſatore probatio aſ ſumitur, & res relinquitur inquiſitioni Iudicis, qui cauſa cognitione præhabita, fortaſ ſis pro eodem accuſatore inueniet talia, quæ eundem excuſent, & calumniæ præ ſumptionem ex defectu probationis euenientem elidant, vt ſatis claré eodem in textu innuitur. Vbi poſtmodum dicitur, quod ſi iudex accuſatorem in euidenti calumnia deprehenderit, & ſic agitur de vera calumnia, quæ nulla ratione, nec cauſa excu ſari, vel iuſtificari poteſt. Et de eadem agitur in dicta l. quinta, tit. primo, part. 7. ſubiicit deinde Farinacius eadem quæ ſt. 16. num. 10. & 11. Et poſt infinitos[*] alios Authores rectiſ ſimè probat, de calumnia, nedum verum calumniatorem, ſed etiam præ ſumptum, qui in probationibus defecit, vel ab ea deſtitit, poſ ſe condemnari, per textum in l. prima, §. 1. C. de Aduocatis diuerſ. indic. per Gloſ ſas etiam, Bart. Ho ſtienſ. Præpoſitum, Angelum, Felinum, Crauetam, Hieronym. Cucchal. Aufrerium, Capel. Tholof. Salicet. Benintendum, Bernardum Diaz, Grammaticum Marſil. Conrad. Abbat. Alex. Villalob. Boſ ſium, Iulium Clarum, Maſcardum, Menochium, Gigant, & alios ibi relatos. Et vltra eum idipſum firmauit apertè Gregorius Lopez, in dicta l. quinta, part. dicto verbo, la tal malicia. Petrus Gregorius, dicto cap. vigeſimo, in principio, & iterum numer. ſeptimo, Baiardus, in addition, ad dictam quæ ſtionem 62. Iulij Clari, numero 32. & 35. Ioannes Philippus, ad dictum titulum, ad Turpilianum, & ad titulum de calumniatoribus, in Decretalibus, in principio, iuncto verſic. ſin in euidenti. Nec excluditur præfata communis ſententia (quod vltra omnes animaduertitur) ex deci ſione dictæ l. primæ, ff. ad Turpilianum: Nam & ſi dixerit, quod Iudex eum, quem in euidenti, & ſic in vera calumnia deprehenderit, legitima pœna coërcebit, non tamen denegat, quin etiam legitimã pœ nam ei irrogare valeat, quem in præ ſumpta calumnia deprehendat, imò id efficiendi poteſtatem concedit apertè Iudici, quatenus eidem cauſ æ cognitionem & rei inquiſitionem relinquit, quando crimen obiectum non probatur, ac etiam in præ ſumpta calumnia, ſiquidem ſubdit, quod non protinus calumniari videtur, qui crimen obiectum non probat, ſed quod Iudicis inquiſitioni, & arbitrio id relinquitur: & conſequenter conceditur eidem damnandi præ ſumptum calumniatorem facultas, ſicut & abſoluẽ di , ſi iuſtas excuſationis cauſas repererit, quod ibi exprimitur. Remanet ergo, præ ſumptum quoque calumniatorem poſ ſe condemnari, ac ſine alijs indiciis equidem, vt ex communi Maſcard. poſt relatos ſuprà, num. 6. obſeruauit. Idipſum autem, vt dilucidè magis, & apertiùs[*] explicetur, reuocare in memoriam, atque obſeruare neceſ ſarium erit, calumniatoris crimen graue eſ ſe, & varias pœnas pro eo impoſitas, ſicuti Farinacius ipſe poſt multos alios Authores latiùs explicat, & proſequitur libro primo, dicta quæ ſtione decimaſexta, ex numero primo, vſque ad numerum octauum, & numerum vndecimum, cum ſequentibus, ad quem lectorem remitto, quoniam tranſcribendi vitium ſemper abhorreo. Regulariter tamen pœna arbi[*] traria puniri, ita vt Iudex iuxta obiecti criminis, & accuſatoris qualitates, aliáſque debitas circun ſtuntias, & rationes id arbitrari, & definiri de iure debeat. Quod Menochius, Boſ ſius, & Clarus relati, & ſequuti per Farinacium vbi ſupra, n. quinto, & ſequentibus (vbi ex profeſ ſo declarat) rectè animaduertunt Gregorius quoque Lopez eruditè reſoluit in dicta l. quinta, partitæ, verbo, la tal malicia, Nec ob deciſionem eiuſdem legis tolli arbitrium, ſiue arbitrandi facultatem Iudici, claré præ ſentit, dum arbitrio eius totam hanc rem relinquit, quamuis non ita expreſ ſim animaduertat: Petrus etiam Gregorius, vbi ſupra, Didacus Couarruuias libro ſecundo variarum, capite nono, numero primo, Doctor Paz, in praxi, quinta parte, primi tom. capit. 3. §. 7. n. 54. fol. mihi 159. Sebaſtian. Næuius nouiſ ſimè, ad dict. tit. ad Turpilianum. n. 10. & 11. & 14. vbi Iureconſultorum verba repetit, & concluſiones elicit breuiter in materia, quod calumniatores lege Rhemia puniuntur, & magis ex Iudicis cognitione, & arbitrio, quam ex probationis deſectu deprehenduntur. Facti etiam quæ ſtio, quod eſt in arbitrio indicantis, pœnæ verò perſecutio legis authoritati reſeruatur, vt exprimit textus, in §. calum. dict. l. primæ, ad Turpil. Ioannes Philippus, ad dict. tit. de calum. vbi etiam Iureconſultorum verba tranſcribit, & diſquiſitionem calumniæ Iudicis cognitione totam dependere obſeruat, deberèque illum de accu ſatoris conſilio quærerere, qua ſcilicet mente, & animo ad accuſationem proceſ ſerit, ex eiſdem Iure cõ ſultis reperit; & ſecundum hæc, ſic etiam in vera calumnia, aut vero calumniatore pœna arbitraria non excluditur, & totum hoc Iudicis arbitrio relinquitur[*] Quoniam talionis pœna ab aula hodie receſ ſit omnino, de generali conſuetudine, prout aſ ſerit Farinacius, & permultos Authores in id congerit. lib. 1. d. quæ ſt. 16. num. 4. vbi lector videbit, quamuis aliquando poſ ſit propter grauitatem, & atrocitatem criminis locum habere. vt ibidem oſtendit; nec diſ ſentit Gregorius Lopez, in loco relato ſuprà; quanto magis in calumnia præ ſumpta, arbitraria eſ ſe debebit pœ na, & totum id Iudicis arbitrio relinqui? In quo vnanimiter omnes conueniunt, & pœna arbitraria præ ſumptum calumniatorem puniunt, ſicuti expreſ ſim dixit Gregorius Lopez, dicto verbo, la tal malicia, & concludit Farinacius poſt alios, vbi ſuprà n. 5. Imò & á calumnia, eiúſque pœna eundem ca[*] lumniatorem præ ſumptum excuſant propter cau ſas iuſtas nonnullas, quæ etiam Iudicis arbitrio remittuntur, an ſcilicèt iuſtæ ſint, necne, iuſta namque cauſa excuſat à calumnia tam in ciuili, quàm in criminali cauſa, modo probetur; quoniam non præ ſumitur. prout hæc omnia poſt Boſ ſium, Iulium Clarum, Maſcardum, Marſilium, Crauetam, Benintendum, Menochium, & alios quamplurimos obſeruauit, & latè comprobauit Proſperus Farinacius, lib. 1. d. quæ ſt. 17. ex num. 33. Vſque ad numer. 70. qui erit videndus omnino, congerit enim ex profeſ ſo omnia in propoſito neceſ ſaria, & cauſas illas iuſtas repetit, quas Menochius ante ipſum latè recenſuit. Et vltra eum eodem in placito fuerunt Petrus Gregorius, l. 32. dicto capit. 20. Ioannes Philippus, ad dictum tit. de calumn. Sebaſtianus Næuius, ad dict. tit. ad Turpilianum, num. 15. & 17. Baiardus, in addition. ad quæ ſt. prædictam 62. Iulij Clari, Et hactenus de prima ob ſeruatione, aut primo præmiſ ſo, ex quo (vt vides) tituli illi ad Senat. Conſult. Turpilianum, ff. & de calumniatoribus, in Decretalibus, exornantur, atque enucleantur in aliquibus, in cæteris verò ſcienter conſultoque alia prætermittuntur, quoniam á præcitatis Authoribus ſuſcipiuntur, & longa ſerie traduntur. Secundò deinde, & principaliter conſtituo, du[*] bium maximum eſ ſe, an quemadmodum calumniatores, qui ſalſa crimina intendunt, ex iuſtis illis cau ſis á præfatis Authoribus commemoratis, & á Iureconſultis ipſis in conſideratione habitis in §. ſed non vtiquè, dictæ l. primæ, ff. ad Turpilianum, liberantur, atque excuſantur; ita quoque, & ab expenſis, earumque refectione, aut præ ſtatione liberentur. Quod dubium antequam abſoluatur, inquirendum erit, an. ſimpliciter loquendo, nec iuſtam aliquam cauſam conſiderando, ſiue iuſta accuſandi cauſa non probata, regulariterve ſuccumbens in cauſa criminali debeat in expenſis condemnari, & conſequenter vtrum in criminalibus, ſicut in ciuilibus victus victori in expenſis condemnetur. Et quidem communis noſter preceptor Barto lus, & iuris ciuilis Interpres inſignis, in authent. de mandatis Principum. & deinde, numero 3. & in l. prima, in principio, circa finem, ff. ad Turpilianum, partem affirmatiuam ſuſtinuit, & profeſ ſus eſt teneri communiter, quod in criminalibus ille qui ſuccubuit in cauſa, debeat in expenſis condemnari. Et Bartolum refert Socinus iunior, in conſilio 36. numero 14. lib. 2. hanc etiam opinionem dicit eſ ſe communem Aretinus, in cap. accedens, numero 13. de accuſationibus. Quem refert Nicellus, in concord. Gloſ. cap. 47. idémque tenent Gratus, & Cardinalis Alexander, qui dicit, quod de iure Canonico ita communiter tenetur, Angelus Aretinu, Albericus, practica Conradi. Apoſtil. ad Angelum Marſilius, Bernardus Diaz, Viuius, Albanus, Padill. & Didac. Couar. quos retulit, licèt ipſe contra Bartolum tenuerit (vt ſtatim dicetur) Iulius Clarus, libro 5. §. final. Quæ ſtione 62. num. 4. & eoſdem cumulauit Marſilius, in practica criminali, §. ſupereſt, in prima columna, & in l. patre, vel marito, numero 27. ff. de quæ ſtionibus, qui firmat hanc eſ ſe communem opinionem, & ab ea non eſ ſe recedendum. Cumulauit etiam eoſdem Authores, Catald. etiam, Capel. Tholoſanam, Auguſtin. de Arismin. & Hieronymum Cucadon. & Abbatem, Hippolytus Riminaldus, in conſilio 303. numero quinto, cum ſequentibus vſque ad numerum decimum, vbi firmat hanc receptiſ ſimam opinionem, & defendit, in criminalibus ſuccumbentem in cauſa condemnandum eſ ſe in expenſis reo abſoluto. Commemorat etiam Bernardi Diaz Hiſpani obſeruationem in propoſito; ille namque dixit, eas impenſas ſoluendas eſ ſe reo abſoluto, quas verè conſtiterit expendiſ ſe in ſubſtituendis procuratoribus loco ſui, in euocandis teſtibus, & miniſtrandis illis ſumptibus itineris, ac in ſolurionibus Tabellionum, & ſimilium rerum, in quibus certum erit, aliquid eum conſumpſiſ ſe. Quod idem tenuit Lancelot. Conrad. ibidem relatus: commemorat etiam Hippolyt. ipſe Riminaldus Gloſ ſam notabilem in cap. cum dilecti, de dolo, & contumacia, quæ dicit, quod in cauſa criminali, ſiue agatur per viam denunciationis, ſiue accuſationis, ſiue inquiſitionis, locum habet condemnatio expenſarum. Hanc quoque partem, & opinionem Partoli firmiter renuit Boſ ſius, in titulo de præuaricatoribus & calumniatoribus, numero 9. folio 405. vbi quod deficiens in probationibus in cauſa criminali, punitur in expenſis, & damnis: & numero decimo. ſubdit, quod ad condemnandum in expenſis non requiritur calumnia, ſed ſufficit temeritas. Et eo loco nullus Boſ ſium præcitauit. Alio tamen, hoc eſt titulo, de accuſatione, numero vigeſimeſeptimo, & vigeſimooctauo, fol. mihi 99. Maſcard. & Menochius ipſum recenſent, ibi autem reliquit Boſ ſius in hunc modum ſcriptum: Et ne erres, ſcias, quod pœna, calumniatoris eſt propriè pœna, condemnatio verò expenſarum, eſt intereſ ſe respectu rei familiaris, non pœna, & ideo calumniator patitur vtramque condemnationem. Subditque ſub eodem numero vigeſimooctauo: Quis tamen excuſabitur à calumnia, & tamen non excuſabitur ab expenſis, in his enim expenſis non ſuſ ſicit color querelantis ad eum excuſandum ſed vbi ſuccumbat etiam propter rei legitimas defenſiones, vel penuriam probationum, vel alia cauſa tenebitur; niſi tamen eſ ſet tam magnus color, quod præberet iuſtam cauſam litigandi, ſicut in ciuilibus, l. properandum, §. ſin autem, C. de iudiciis. Et hactenus Boſ ſius. Sunt quoque eodem in placito condemnationis expenſarum contra ſuccumbentem in criminalibus, atque in fortioribus terminis, videlicet, data etiam iuſta cauſa agendi criminaliter; & Abbatis ſententia adducuntur Menochius, & Maſcardus, ille de arbitrariis, libro ſecundo, caſu 321. numero trigeſimoquarto, iſte tomo primo de probationibus concluſione 254. numero decimoquinto, eandem denique Bartoli ſententiam putat veriſ ſimam in puncto iuris, & ſeruandam in vſu forenſi, & praxi, Proſperus Farinacius, criminal, libro primo, dicta quæ ſtione decimaſexta, numero 13. folio mihi 227. & cum ipſa remanet in effectu Baiard. ad d. q. 62. Iulij Clari, n. 36. Verè autem pro hac opinione (quæ erit omnino amplectenda cum occaſio ſe offeret, modò bonus, & diſcretus Index iuxta obiecti criminis, & accuſatorum qualitates, rei defenſiones, aliáſque debita circunſtantias id arbitretur & definiat) & iura extant, & rationes fortiſ ſimæ. Ac primum quidem vr[*] get textus, in l. prima, §. calumniatoribus, iuncto §. quæri poſ ſit, ff. ad Turpillianum, quem ita ſimpliciter retulit Farinacius, dicta quæ ſtione 16. numero 13. nec induxit. Tamen id non probat textus ille vllo modo, quicquid magis legatur, & ponderetur, non enim de expenſis agit, nec de alio ſermonem inſtituit, quo expenſarum condemnatio deduci valeat, quæ ex temeritate poteſt etiam iuſtificari. Sed eo caſu, quando Iudex ita fuerit interlocutus: Lucius Titius temerè accuſaſ ſe videtur. Quod eum calumniatorem pronuntiaſ ſe non cenſetur, & in dubio temeritatis verba ad calumniam non referenda, Iurecon ſultus exprimit: ex eo autem dumtaxat, ex dictis etiam in alio §. aſ ſumptum prædictum elici claré non poteſt, nec eò tendit Iureconſultus, vt dilucidè conſtat ibidem. Marſilius autem, in dicto §. ſupereſt, in prima columna, & in dicta l. patre, vel marito, numero 27. ff. de quæ ſtionibus, pro Bartolo expendit text. illum in verſicuIo: Mancipiorum, quæ mortua fuerint æ ſtimatio debetur. Et vere cum textus ille indicet apertè, quod pars ſuccumbens in criminalibus teneatur ad intereſ ſe alteri parti, & teneatur reſarcire illi damna, quæ paſ ſa ſuit; idem poteſt (& recta quidem iuris ratione) de expenſis in cauſa criminali factis intelligi, cum diſcriminis ratio, aut diſparitas non ſubſit, nec intereſ ſe aut damna paſ ſa recuperaret accuſatus, ſi expenſ æ eidem non ſoluerentur. Et ita textum illum optime id probare dixit Riminaldus (ſed non ita fortiter inducit) dicto conſilio 303. numero 5. lib. 3. quò loci, & pro hac parte dicit eſ ſe textum pulcherrimum, in l. ſi poſtulauerit, §. ſi reus, ff. ad l. Iuliam, de adulteriis, vbi ſi ſerui fuerint accuſati, & quæ ſtionibus ſubiecti, demúmque abſoluti, inquit Vlpian, quod æ ſtimari per indices lex damnum voluit, ſiue mortui fuerint, quantæ pecuniæ ante quæ ſtionem fuerint; & ſiue viuerent, quantæ pecuniæ damnum in his datum fuerit, factúmve eſ ſet. Vnde ſubdit Riminaldus ipſe patere, abſoluto reo reficienda eſ ſe ſua damna, ſub quibus indubitanter continentur impenſ æ per eum factæ. Et ante Riminaldum ſic quoque notauit Bartolus in eadem lege, dicens ibi eſ ſe quaſi caſum, quod in criminalibus victus victori debet ad expenſas, & alia damna condemnari, ſicut in ciuilibus, l. non ignorat, C. de fructibus, & litium expenſis. Sed & Bartol. aſ ſumptum atque indu[*] ctio præfata probatur quoque ex lege quadam Partitæ, quam nullus hactenus ponderauit, l. 5. tit. 1. p. 7. vbi in verſiculo: e porque podria acaeſcer. Agitur de eo qui malitiosè, & per calumniam accuſationem inſtituit, nec illam probauit, quo caſu reo abſoluto, ſimilitudine ſupplicij accuſatorem puniendum dicitut expreſ ſim, ac ſtatim in hunc modum ſubiicitur: E demas que peche todos los danos, e menoſcabos que le viuieren por eſta razon. Quibus in verbis põderari debet verbum illud, todos, quod de ſui natura cum omnia comprehendat, atq; includat, & nihil excludat, l. Iulianus, cum vulgatis, ff. de legatis 3. expenſas quoque litis cõprehendit abſque dubio, aliàs todos los danos, emenoſcabos, non reſarcirẽtur ; quod eſ ſet contra verba expreſ ſa, & claram intentionem illius legis, cum ex erogatione, atque expenſarum præ ſtatione maxima damna incurrat accuſatus. Quocirca Bartoli opinionem dixit etiam veriſ ſimam Antonius The ſaurus, libro ſingular. quæ ſt. forenſ quæ ſt. 45. n. 3. & pro ea eſ ſe text. ad literam, in c. accedens, de accuſat. in fine. Ratione quoque pariter eadem Bartoli ſententia[*] confirmatur; nam in criminalibus ad inſtar ciuilium procedi, idemmet Riminaldus poſt Riminaldum ſeniorem dicto conſilio 303. numero 28. rectè adnotauit, ſed in ciuilibus victus victori in expenſis condemnatur, dicta l. properandum, §. ſiue autem, C. de indiciis, cap. calumniam, de pœnis, cap. finem litibus, de dolo, & contumacia, l. octaua, titulo tertio, & l. ſeptima, titule 22. partita tertia, & latius explicant Didac. Cou practicarum cap 27. vbi de expenſis, & earum condemnatione agit per totum caput D. Paz, in praxi, primæ partis, primi tomi, tempore 4. numero 37. & 38. fol. 39. Iacobus Menochius, de arbitrar. libro 2. centuria 2. caſu 177. Andreas Gail. practicarum obſeruat. libro primo, obſeruatione 151. Minſingerus, centuria 4. obſeruatione 55. & centuria 2. obſeruatione 22. alios permultos prætermitto conſulto. Ergo & in criminalibus condemnari debebit; nec ratio diſcriminis conſiderari poteſt, quæ vrgeat. Maximè cum temeritatem ſufficere ad earum condemnationem, nec requiri calumniam, Bartolus & Doctores communiter ſctipſerint in l. eum quem temere, ff. de iudiciis, & in criminalibus aſ ſeuerauerit Boſ ſius, titulo de præuaricatoribus, num. 9. vt ſuprà vidimus. Aſ ſerit quoque Riminaldus, d. conſ. 303. n. 23. qui dixit, expenſas deberi ratione temeritatis, & eſ ſe minoris præiudicij pœna corporali. Rurſus, & pro ſententia Bartoli vrget, quod cum is qui alium ad iudicium prouocat, probationes ſuas paratas habere debeat (maximè in criminalibus vbi ita claræ, & dilucidæ probationes requiruntur) profecto ſi probatione defecerit, videtur ſine cauſa, ideſt calumniosè litem mouiſ ſe, cum debuerit in ſtructus ad accuſandũ venire, vt ſuprà dixi, & Ioannis Philippi in ſumma vtriuſque iuris, locum adduxi, & ideo excuſari non poteſt ab expenſis, qui à præ ſumpta calumnia non excuſatur, & probare adſtringitur (ſi ſe excuſare intenderit) innocentiam ſuam, ſcilicet quod non calumniandi animo ad huiuſmodi crimen proponendum acceſ ſit, vt inquit textus notabilis in cap. 2. ad finem, de calumniatoribus, debuitque prius peritiores conſulere, & ſi inconſultè voluit inſtigare, vel querelare, damnum expenſarum meritò incurrit; & tale damnum ſua culpa contingens, debet sibi imputati, cap. damnum, de regul. iur. in 6. cum vulgat, quam rationem expendit Riminaldus, præcitato conſ. 303. n. 12. & per eum dicit tolli rationem principalem, quam contra Bartolum, & ſequaces expendit Iulius Clarus, d.q. 62. n. 4. nec eam eſ ſe tutam. Aſ ſerit namque Clarus ipſe contrarium[*] eius, quod Bartol. & permulti alij docuerunt, vt ſtatim videbitur. Et ea præcipuè excitatur, atque adducitur ratione, ne metu condemnationis expenſarum querelantes deterreantur ab accuſando, & delicta remaneant impunita; quæ puniri Reipublicæ intereſt, l. ſi ita vulneratus, ff. ad legem Aquiliam. Addiderim ego (& vltra Riminaldum vtque fortius, & concludenter magis rationem eam diluam) verè ratione ipſam non concludere, nam ſicut Reipublicæ intereſt, ne delicta impunita remaneant, ita quoque intereſt, ne innocentes vexentur, & quod ab accuſando, atque de aliorum infamia, & moleſtia arceantur hi, qui probationes paratas non habent. Satius enim erit impunitum relinqui facinus nocentis, quam innocentem vexare, & moleſtare, ex ratione legis, abſentem, ff. de pœnis, & textu in propoſito valde ſingulari in d.c. 2. de calumniator. in final. verbis, quem text. ideo in hac materia commendandum, atque dilucidè expendendum duxi, quod tres in ipſo concluſiones commemorandas, & notandas inuenerim, nec ab alio hactenus ſic perpendantur. Primò namque reſolutio illa ſ æpè tradita ſuprà, totam hanc materiam eſ ſe arbitrariam, & Indicis diſ poſitioni relinqui, an quis per calumniam, an inſta aliqua de cauſa accuſauerit, deberèque ipſum qualitates perſonarum, rerum, & temporum, & alias debitas circunſtantias inſpicere, atque præ oculis habere. Singulariter equidem comprobatur ex illo textu; nam cum Magiſter quidam ſcholarum Palentinus ad Sedem Apoſtolicam acceſ ſiſ ſet, & de ſuo Epiſcopo exceſ ſus varios nuntiaſ ſet, & ipſorum examinatio commiſ ſa fuiſ ſet quibuſdam: Innocentius tertius Pontifex maximus in hunc modum ſcribit: Cum autem proceſ ſum negotij examinauerimus diligenter, nec intelligere potuerimus, probatum eſ ſe ſufficienter aliquid de prædictis, &c. Ecce vbi diligens negotij examinatio præcedit, eademque iudicibus in futurum indicatur atque proponitur, quibus in effectu res relinquitur definienda, vt ibidem apparet. Deinde, & ſecundò, calumniatorem quem præ ſumi, eo ipſo quod obiectum crimen ſufficienter non probatur, & innocentiam ſuam probandi, atq; non calumniandi animo ad accuſationem proceſ ſiſ ſe, onus eidem accuſatori incumbere: expreſ ſim ſtatuitur ibidem, in ver ſiculo, vobis mandantes, in hæc verba: Vobis mandantes quatenus memoratum magiſtrum ſcholarum, donec canonicè ſuam purgauerit innocentiam, ſcilicet, quod non calumniandi animo ad huiuſmodi crimina proponenda proceſ ſit, &c. Tertiò denique & vltimò, ratio illa à me conſiderata ſuprà, qua Iulij Clari rationem dilui concludenter notaui, ita expreſ ſe & ſingulariter eo in textu probatur, vt eiuſdem Authoris aſ ſumptum ſtare non valeat vllo modo, dicitur namque in finalibus verbis eiuſdem: Vt cæteri ſimili pœna præteriti, ad infamiam ſuorum non facilè proſiliant prælatorum. Quibus equidem fatis clarè innuitur, atque oſtenditur, quantum interſit puniri eos, qui in criminum obiectorum probatione deficiunt, non modo vt innocentes non vexentur; ſed etiam vt alij ab accuſando arceantur, niſi probationes paratas habuerint. Quocirca temeritatem non probantis & ſuccumbentis in criminalibus, condemnatione quoque damnorum & expenſarum coërcendam, atque puniendam rectiſ ſime Bartolus docuit. & relati ſuprà ſequuntur. Nec placere poteſt quouis modo contraria ſen[*] tentia, quod ſcilicet accuſator qui in cauſa criminali ſuccubuit, non ſit condemnandus in expenſis; quam tenuerunt Albericus, Baldus, & Anania, & Cardinalis Alexander, qui dicunt rarò, aut nonnunquam vidiſ ſe in praxi talem condemnationem expenſarum, & quod vſus communis contrarium ob ſeruat. Et eos refert, atque in præ ſumpta calumnia, hoc eſt in ea, quæ ex defectu non probandi inducitur, vt ſupradictum eſt ſ æpè, defendit conſtanter Iulius Clarus d.q. 62. n. 4. Qui fallitur apertè. attento iuris rigore, & ratione ſtricta, vt ſuprà vidimus. Vſus autem quando in contrarium eſ ſet, attendi non deberet, nec etiam id quod fieri ſolet, ſed quod de iure ſieri debet; vt Grammaticus, deciſ. 39. in fine, obſeruauit. Et contra Baldum, & Albericum commemorauit Farinacius, in loco relato ſuprà numero 13. Bartolum etiam conſtanter defendit Hippolytus Riminaldus, & authoritatibus Baldi, & Alberici, & ſequacium ſatisfacit dicto conſilio 303. ex num. 20. cum ſeqq. lib. 3. quæ ideò non repeto, quod eruditè & plenè ſcripta ſint ibi. Dixerim tantum & vltra relatos, Clarum ipſum teſtari, vidiſ ſe multos in facto condemnari in expenſis, cum in probatione deficiunt. Deinde in vera calumnia verius reſoluiſ ſe, & diſtinxiſ ſe Iulium Clarum, eodem in loco, & eiuſdem di ſtinctionem, excepto primo membro, calumniáque præ ſumpta excepta, à me probari, ſeruandàmque fore, cùm occaſio ſe offeret. Imò & in fortioribus terminis, quod licet cauſ æ nonnullæ iuſtæ ab Authoribus conſideratæ, & à iure deductæ, excuſent accuſatorem à calumnia & [*] eius pœna, non tamen excuſent ab expenſis & earum condemnatione, poſt Abbatem, in conſ. 78. columna finali, lib. 1. concludit Boſ ſius, dict. tit. de accuſatore, num. 28. vt ſuprà retuli. & referunt, atque ſimpliciter alitet non inquirendo veritatem, ſequuntur Menoch. lib. 2. de arbitrariis, dict caſu 321. num. 9. & num. 34. Maſcardus, dict. Concluſione 254. num. 15. Hippolyt. Riminald. dict, conſil. 303. num. 8. volum. 3. Refert etiam, & ſimpliciter quoque tranſit, nec inſiſtit Gregorius Lopez, in dict. l. 5. tit. 1. part. 7. Contrarium tamen rectius poſt Crauetam, in[*] conſ. 178. num. 16. defendit Farinacius, dict. quæ ſt. 16. libri primi criminal. num. 70. & 71. vbi con ſtanter & verè quidem tuetur, quod cauſa iuſta excuſat à condemnatione expenſarum, tàm in ciuili, quàm in criminali; & quòd in criminali fortius id eſ ſe debet, quod in ciuili cauſa eſt. Inſuper adiicit, quod Doctores omnes in hac materia loquentes, quod cauſa iuſta excuſet ab expenſis, dicunt generaliter; non diſtinguendo inter cauſam criminalem & ciuilem; & quod Boſ ſius ab eodem Farinacio, & à me ſuprà relatus, contrarium non probat, prout probare intendunt nonnulli, cum fateatur Boſ ſius ipſe, quod quando color eſ ſet tam magnus, quòd præbuerit iuſtam cauſam litigandi, quod excuſat ab expenſis in criminalibus, ſicut in ciuilibus, quia in effectu res redigitur ad pares terminos, & ita quod ad expenſarum ſolutionem & condemnationem attendendum omnino, an iuſta cauſa interuenerit, necne, & non dubitandum, quin iuſta cauſa excuſet ab expenſis; atque ita quotidie practicari communiter concludit Farinacius dict. quæ ſt. 16. num. 13. & dict. num. 71. in fine. Quò loci re ſponſum præbuit ad fundamenta, quæ in contrarium poſ ſent adduci, & Crauetæ rationem rectè ponderauit, maximum inquam aliàs Reipublicæ damnum futurum, nam ſi ab expenſis non liberarentur, niſi qui perfectas haberent in manu probationes, pauci reperitentur, qui ob expenſarum periculum & intereſ ſe non deterrerentur ab accu ſando, & ſic delicta non probarentur, nec punirentur. Eandem quoque ſententiam defendit And. Fachin. in conſil. 8. num. 56. & ſequent. lib. 1. Addiderim ego (& vltra Crauetam, Farinacium, & cæteros) tria à me conſiderata, atque obſeruata. Primum, huic ſententiæ apertè ſuffragari, at[*] que ipſam iuuare textum, in dict. l. prima, ff. (ad Turpillianum, in §. ſed non vtique, vbi dicitur, quod is qui non probauit crimen, quod intendit, non protinus calumniari videtur, ſed quod eius rei inquiſitio ſpectat ad Indicem, qui de conſilio & animo accuſatoris incipiet quærere, qua, ſcilicèt, mente & intentione ad accuſandum deuenerit, & an iuſto errore, iuſtàve cauſa motus fuerit, an per calumniam id fecerit. Et quidem quamuis calumnia præ ſumatur, vbi non probatur, quod intenditur: probatio tamen in contrarium non excluditur, & Iudici inquiſito remittitur, vt iuſtam, vel non iu ſtam accuſandi cauſam inſpiciat, & perpendat; ad quam, cùm lex habuerit expreſ ſam adeò rationem, ideò videtur proculdubio feciſ ſe, vt ei qui cauſa probabili & iuſta defecerit omnino, pœna legitima irrogetur, prout ſtatim in eodem §. exprimitur. Alioquin autem ſi iuſto errore, vel colore, aut iu ſta, & probabili cauſa excitatus fuerit, vt querelam, vel accuſationem ſuſciperet, in nihilo puniatur, qui iuſtæ cauſ æ cogitatione, & interuentu debet excuſari, & veriſimiliter crediderit, ſe crimen obiectum probaturum, quamuis poſtmodùm non probauerit. Secundò deinde, præfatam hanc diſtinctionem,[*] an ſcilicet iuſta cauſa interuenerit, vel non, vt à condemnatione expenſarum excuſetur, vel non, ſuccumbens; minime excludi in dicta lege partitæ, nam et ſi generaliter lex illa dixerit: Que peche todos los danos, è menoſcabos. Loquitur equidem, ac intelligi debet in vera calumnia, & malitia, & cum iu ſtæ cauſ æ colore iuuari, vel excuſari non poteſt vllo modo, qui accuſationem inſtituit. Cæterum ſi iuſta cauſa accuſandi interuenerit, cum eo textu contrarium non dicatur, non excluditur, quin recta ratione iuris, ac illo quidem, quo iuſta cauſa excuſat in ciuilibus, quo etiam in dict. §. ſed non vtique, in delictis ſic ſtatuitur, excuſari debeat qui in criminalibus ſuccubuit, cum ratio diſcriminis reddi non poſ ſit; & ita fortiter, atque expreſ ſim adſtringat textus ille, & in criminalibus militet fortior, aut ratio illa, quæ in ciuilibus non militat, intereſ ſe ſcilicet, aut damni Reipublicæ, delicta inquam non remanere impunita, quæ licet non attendatur quoad expenſarum condemnationem, quando quis ſuccubuit in criminalibus, nec iuſta cauſa, aut color apparuerit accuſandi, quando tamen illa adſuit, & probabilis eſt, & legitima, & qua quiſque (etiam bonus, & probatus vir) adduci potuit & excitari, tunc equidem excuſare debet omnino, & conſequenter Farinacij ſententia practicari, & obſeruari, quæ fuit antea Crauetæ, vt ſuprà dixi, & per textum etiam, in d. cap. 2. de calumniatoribus, dilucide poteſt comprobari, cum diligens illa proceſ ſus negotij examinatio, quæ illo caſu tunc ſuit, & Iudicibus in futurum indicatur, vt ſuprà dicebam, non ad alium tendat finem, quam vt dilucidè conſtet, an crimen obiectum probatum fuerit, necne, an etiam iuſte, vel iniuſtè, aut per calumniam quis criminale iudicium ſuſceperit, vt ſtatim oſtenditur eodem in textu. Tertiò denique, & vltimo, iuxta facti occurren[*] tis, & criminis obiecti naturam, accuſatoris, & accuſati qualitates, aliáſque debitas circunſtantias rem hanc definiendam omnino, & boni diſcretíque Iudicis arbitrio protinus relinquendam. Ipſe namque id arbitrari debebit ex his, quæ acta fuerint, & viderit ex diligenti etiam proceſ ſus examinatione, vt nunc dicebam per text. in dict. cap. 2. de calumniatoribus. Ex cæteris denique, quæ in caſu occurrerint, iuxta quæ aliquando ſuccumbentem condemnabit in expenſis, nec quocunque colore, cauſa ab eiſdem liberabit eundem; ſed ea duntaxat, quæ probabilis videatur, & iuſta, & malitiæ, aut calumniæ ſuſpicione caruerit. Aliquando ob iuſti erroris, vel doloris, vel coloris, iuſtæve, & probabilis cauſ æ interuentum, & rationem non condemnabit. Et de conſilio, atque intentione, & mente accuſatoris ſic inquirere debebit, vt da eiuſdem animo inſtruatur, & placitum, atque finem dicta l. primæ, ff. ad Turpillianum, & dicti cap. ſecundi, de calumniatoribus, adimpleat. Quibus equidem iuribus materia hæc efficitur omnino arbitraria, & animi accuſatoris inquiſitio Iudici relinquitur. Quod ſi iuſta cauſa á condemnatione expenſa[*] rum excuſat (vt dictum remanet) negari equidem vllo pacto non poteſt, quin ideo id contingat, quod dolus & fraus, ſiue machinatio, aut calumniandi, & iniuriandi animus, in accuſatore deficiat, aut ſaltem ob iuſtam cauſam agendi non præ ſumatur, ſiue non attendatur: & inde falſam videri omnino ſententiam eorum, qui aſ ſerunt, iuſtam cauſam non excuſare accuſatorem, quin poſ ſit ipſe actione iniuriarum conueniti, quod Alexander, Socinus ſenior, Boſ ſius, Menochius, & Maſcardus tradiderunt ſimpliciter, & aliter non inquirendo veritatem. Cæterum eorundem ſententiam non modò ſibi non placere, ſed nec veram credere, rectiùs dixit Farinacius ipſe, criminal. lib. 1. dict. tit. 1. quæ ſt decima ſexta, num. ſexageſimo ſeptimo, cum ſequentibus. Cui ego acceſ ſerim libenter, & contrariam ſententiam probandam crediderim, ob rationem illam, quod iniuria ſine dolo & animo iniuriandi non committitur, l. quod Reipublicæ, ff. de iniuriis, l. prima, §. primo, l. tertia, §. penultimo, & §. finali, cum ſequentibus, ff. eodem, l. ſi non conuitij, C. eodem titulo. Soláque culpa non ſufficit, vt ibidem probatur per Farinacium; ſed in eo, qui habet aliquam iuſtam cauſam, ceſ ſat omnis dolus, & prauus animus, vt in crimine iniuriarum probatur ſpeciſicè in leg. item apud Labeonem, §. ſi quis Aſtrologos, ff. de iniuriis. Et tenent ibi relati per Farinacium: ergo iuſta cauſa quemadmodum à calumnia excu ſat, ita pariter & ab actione iniuriarum excuſare debet. Et hactenus Farinacius, loco relato ſuprà, qui ipſe ibidem num. 69. rectè aduertit, Boſ ſium alio in loco huius ſententiæ fuiſ ſe, & iuſtæ cauſ æ interuentum ab actione iniuriarum ſuccumbentem liberare, potiúſque omnium, quàm probationis deſectum in ſpiciendum, expreſ ſim dixiſ ſe. Addiderim ego (& vltra Farinacium & omnes) pro hac ſententia textum expendi poſ ſe ſingularem & apertum, in dicto §. ſed non vtique, dictæ l. primæ, ff. ad Turpillianum, Iureconſultus namque eo loco dixit expreſsè, quod ſi accuſator in probatione criminis obiecti defecerit, non protinus calumniari videtur: Sed abſoluto reo, de accuſatoris conſilio quærendum eſt, qua mente ductus ad accuſationem proceſ ſit; nam iuſtus error excuſat á pœna, qua euidens calumnia coërcenda eſt: idcirco eius rei, ac animi, mentis, & intentioni inquiſitio Iudici relinquitur, in dicto §. & probatio in contrarium admittitur in dicto cap. 2. de calumniatoribus, vt Iudex ipſe de præfatis diligenter inquirat, & errorem, vel iuſtam cauſam, aut non iuſtam conſideret; quòd ſi eam conſiderandam, vt à calumnia & eius pœna accuſator excuſetur, Iureconſultus exprimit, apertè ſentit excuſandum ipſum non modò à calumnia, ſed ab aliis criminalibus actionibus, cæteriſque, in quibus animus & intentio attenditur, provt attendi in actione iniuriarum nunc diximus. Rurſus in eodem §. ſed non vtique, ſubjicit Iureconſultus, quod ſi in euidenti calumnia Iudex deprehenderit accu ſatorem, legitimam ei pœnam irrogabit; ſane in euidenti calumnia non eſt, qui iuſto errore, iuſtáve cauſa, & illis quidem, quæ ab Authoribus perpenduntur, adductus, accuſationem inſtituit, ſiue crimen obiecit: ergo iniuriarum actione non tenebitur, qui nec de calumnia tenetur, & iuſtæ cauſ æ interuentum & ratione adeò iuuatur, vt eiuſdem inquiſitio in dicto §. ſed non vtique, & innocentiæ probatio in dicto cap. 2. de calumniatoribus, Iudici commendetur. Et de his hactenus, quæ ſunt notanda, quia nullibi ſic explicata, nec ab Antonio The ſauro in lib. ſingular. quæ ſt. forenſ. quæ ſt. 45. obſeruata, vt ibi videbitur. Non etiam á Cardin. Thuſc. practicarum concluſionum iuris, lib. 3. litera E. concluſ. 634. fol. 492. nec á Cæ ſare Barzio deciſ. Bononiæ 145. CAPVT XXII. Ex l. nihil. C. de vſucapione pro hærede. vbi quamplurimorum interpretationibus argutè, & ſubtiliter refutatis, & nouiter conuictis, multiſque ingenti ſtudio, & diligentia in propoſito eius textus; ſuitatis etiam, & præteritionis, atque exhæredationis liberorum obſeruatis; & viuo quoque patre, an dominium, an poſ ſeſ ſionem bonorum paternorum habere, ſiue domini aliquo modo dicantur? Textus ille adeò vulgatus, vt in ſcholis per manus tradatur quotidie, ita dilucidè & ingeniosè enucleatus relinquitur, vt Authoris ſtudium, & laborem fatearis libenter. SVMMARIVM. -  1 Authoris in confectione huius capitis finis & intentio, vtilitas etiam, labor & induſtria proponitur. Et in propoſito deciſionis l. nih. C. de vſucapione pro hærede; eiúſque dilucida & abſoluta interpretatione, plures caſus diſtinguuntur numer. ſequentib. Et diſtinctè, atque abſolutè magis proceditur, quam hactenus factum fuiſ ſet ab alio. -  2 Suitatis diffinitiones variæ, remiſ ſiuè. -  3 Suitatis effectus octo præcipui, remiſ ſiuè, & infra num. 38. -  4 Sui hæredes qui dicantur. -  5 Sui hæredes quare dicantur liberi, qui in poteſtate erant mortis tempore, & cum ſucceſ ſio defertur, primum gradum obtinent. -  6 Vbi Gloſ ſ æ ratio, ſiue ſententia probatur, quæ in effectu communis eſt, & ipſam lege quadam Partitæ confirmari, nonè adnotatur hoc loco. -  7 Vaconij etiam rationem in hac materia ex mente Gloſ ſ æ proceſ ſiſ ſe, nouè animaduertitur. -  8 Filij viuente quoque patre, vtrùm patris hæredes dicantur, vbi ſententia Gloſ ſ æ probatur, & contraria reijcitur, & numeris ſequentibus. -  9 Tradita etiam in propoſito per Alciatum, & Pinel. nouè declarantur, nec aliter procedere poſ ſe, demonſtratur, & n. ſeq. -  10 Ioan. Bolog. in eodem propoſito optime & vere loquutum, noue conſideratum ab Authore, -  11 Filij, vino quoque patre bonorum & hæreditatis eius dñi veri dicuntur ex ſententia Vaconij, & Ferd. Vaſq. Mench. -  12 Ex ſententia vero Bartoli & communi veri domini non ſunt, ſed impropriiſ ſimè, ſiue fictè domini dicuntur: & Communis probatur, & numero ſeq. -  13 Dictio quodammodo improprietatem denotat. -  14 Verbum, videtur, improprietatem inducit. -  15 Guill. Benedict. verba in propoſito articuli excitati ſuprà ex num. 11. ponderata, & probata per Authorem. -  16 Filios viuente patre non habere dominium bonorum eius, coacta, & concludenti ratione faciendum, vt hic oſtenditur. -  17 Hæreditatem veram, & effectualem mortuo patre incipere deferri filijs, Baldum rectè docuiſ ſe. -  18 Filij viuente patre quare domini vocentur quodammodò, verè tamen domini dici non poſ ſint. -  19 Filij viuente patre dicuntur improprijſ ſimè bona poſ ſidere parentum, ex ſententia communi. -  20 Sed nullo modo poſ ſidere, ex ſententia Viglij, quæ ab Authore probatur, & num. ſeq. -  21 Et Ferdin. Vaſq. Menchac. ſententia contraria improbatur. -  22 Eiúſque fundamento præcipuo, nouè & ſubtiliter respondetur. Optimèque explicatur textus, in l. in ſuis, ff. de liber. & poſthum. -  23 Filius ſuus hæres non acquirere hæreditatem paternam, ſed retinere dicitur mortuo patre. -  24 Et non audire, ſed ſe immiſcere. -  25 Suitas in ſuis hæredibus tantum operatur, quantum in extraneis aditio. -  26 Adire, & repudiare, extraneorum hæredum proprium eſt, immiſcere, & abſtinere, ſuorum. -  27 Filij ſui hæredes, titulo pro hærede vſucapere non poſ ſunt ex ſententia communi. -  28 Communis ſententiæ fundamenta, reduci principaliter ad tria, prout hic expenduntur. -  29 Filij ſui hæredes, ſicut & cæteri, titulo pro hærede vſucapiunt ex ſententia aliorum contra Communem, quæ verior eſt, & probatur per Authorem, & num. ſeq. -  30 Vbi fundamenta fortiſ ſima contra Communem expenduntur. -  31 Fundamento præcipuo, quo adducitur, atque excitatur Communis, respondetur, & num. ſeq. -  32 Hæreditas iacens, an detur in ſuis hæredibus. -  33 L. 2. §. filium, pro hærede, verus intellectus adducitur, & ſecundo fundamento Communis re ſpondetur. -  34 L. nihil, C. de vſucapione pro hærede, de intellectu, & vera interpretatione agitur, & multis, num ſeq. vbi adnotantur quamplurima, quæ alibi non erant antea ſic digeſta, nec obſeruata per alium. -  35 Cald. Pereir. Luſitani inconſtantia, & contrarietas in hac materia, nouè ponderata, atque notata per Authorem. -  36 Ioannis Garſiæ in propoſito huius materiæ obſeruationes, nouitatis nihil continere, quamuis ipſe vt nouas afferat illas. -  37 L. nihil. C. de vſucapione pro hærede, nouus quidam intellectus, nouè etiam & concludenter confutatus per Authorem, & num. ſeq. -  38 Filij poſt mortem patris dicuntur, & ſunt ſui hæredes, licet tunc in poteſtate non ſint. -  39 Ioannis Gutierrez ad text. in dicta l. nihil, noua interpretatio, nouè, & verè conuicta per Authorem. -  40 Contra ſuos hæredes vſucapere alios non poſ ſe titulo pro hærede, & multis numeris ſeq. -  41 Suum hæredem exiſtere, aliud eſ ſe; & aliud extare. -  42 Suus hæres quando exiſtere dicatur, & quando extare. -  43 Iacobi Cuiacij opera omnia, attente, atque ex propoſito prælegiſ ſe, euoluiſ ſe, numquam Authorem pœnitebit. -  44 Iacobi Cuiacij ſententia in articulo præfato relata, & probata; & ſuprà num. 40. -  45 Suis hæredibus exiſtentibus, quare alius titulo pro hærede vſucapere non poſ ſit. -  46 Titulus putatiuus iuſto errore procedens, quamuis ſufficere ſoleat ad vſucapionem. -  47 Non tamen ſufficit ad vſucapionem titulo pro hæ redibus exiſtentibus, cum Sarmiento contra Pinellum. -  48 Et pro Sarmiento contra Pinellum eundem ponderata ratio quædam per Authorem hoc loco. -  49 L. captum, C. de captiuis, & poſtlim. reuer. pro Pinello non vrgere, nouè, & argutè conſideratum ab Authore, & num. ſeqq. -  50 Iuri adeundi contra extraneum legitimo tempore, id eſt, triginta annorum præ ſcribitur. -  51 Ius immiſcendi ſuis hæredibus competens, quanto tempore præ ſcribatur. -  52 Vſucapio titulo pro hærede an procedere poſ ſit inſtituto alio cum filio, noua Pinelli conſideratio. Que ab Authore probatur, & legibus huius Regni nouè etiam applicatur. -  53 Suis hæredibus exiſtentibus, vtrum poſ ſit alius tertius non tanquam hæres patris, ſed tanquam alterius hæres pro hærede vſucapere, & num. ſeq. -  54 Vbi reſolutio traditur, & reſpondetur ad ea, quæ in contrarium excitari, atque conſiderari poſ ſunt. -  55 Contra ſuos hæredes poteſt quis cum titulo, & bona fide vſucapione ſe tueri, ſi tempore legitimo poſ ſideat. -  56 Et Antonij Pichardi ſententia in propoſito refertur & num. ſeq. -  57 D.D. Gabriel. Enriquez, olim in Salmanticenſi ſchola iuris Cæ ſarei primarij, inſigniſque moderatoris, nunc vero præ ſtantiſ ſimi, meritiſ ſimique Senatoris Regij ſententia probata, & num. præ cedent. -  58 Suis hæredibus exiſtentibus vſucapio pro hærede non procedit, non modo teſtato, ſed etiam inteſtato decedente patre familias, & num. ſeq. -  59 Sui hæredes licet inſtituti hæredes non ſint, domini tamen quodammodo cenſentur, & num. ſeq. -  60 Vbi expenditur l. in ſuis, ff. de liber. & poſth. pro hac ſententia. -  61 Filiorum in ſucceſ ſione parentum prima cauſa eſt ab inteſtato patre defuncto. -  62 Ioannem Vaud. Ari. Pinel. & Iacob. Cuiacium, rectè ſe habuiſ ſe, atque verè loquutos in reſolutione caſus propoſit ſuprà num. 59. -  63 Præteritus qui dicatur. -  64 Suis hæredibus exiſtentibus etiam ſi illi præteriti ſint à parente, hoc eſt, nec inſtituti, nec exhæ redati, vſucapio pro hærede non procedit ex ſententia Pinelli. Quæ probatur, atque nouè, & verè exornatur, & num. ſeq. -  65 Teſtamentum, in quo filius in poteſtate præteritus eſt, ipſo iure ciuili nullum est, & num. ſeq. -  66 Gallum Aquilium pro conſtanti habuiſ ſe, filium hæredem inſtitutum fuiſ ſe, & de inſtitutione poſthumi nepotis dumtaxat dubium habuiſ ſe. -  67 Teſtamentum Galli formulâ factum, defendi non potuiſ ſe, ſi filius nec expreſ ſim fuiſ ſet hæres in ſtitutus, nec etiam exhæredatus. -  68 Liberorum appellatione omnes deſcendentes vſque in infinitum veniunt. -  69 Vltra trinepotes etiam ſecundum propriam verbi ſignificationem. -  70 L. inter cætera, ff. de liberis & poſthum. explicatur. -  71 Inſtituendi, aut exhæredandi liberos neceſ ſitatem, ſeculo & ætate Iureconſultorum, ſiue Iure Dige ſtorum ad filios primi gradus ſuos hæredes re ſtringi. -  72 Filia, ſuus hæres eſt patri, quemadmodum filius. -  73 Et tamen ea præterita, teſtamentum Iure digeſtorum non erat nullum. -  74 Nepotes ſui hæredes; & alij deſcendentes ſecundi, vel tertij gradus, vel vlterioris non efficiebant iure Digeſtorum nullum teſtamentum auitum, in quo præteriti fuiſ ſent. -  75 Accreſcendi ius olim filiabus, nepotibus, & aliis ſuis hæredibus præteritis conceſ ſum fuiſ ſe, & quale illud eſ ſet. -  76 Hodie ex nouiori Iuſtiniani conſtitutione, differentiam inter maſculos & fœminas, & inter liberos primi, vel ſecundi gradus, vel vlteriorum, ſublatam. -  77 Vſucapio pro hærede quod procedat, nec habeat locum deciſio dictæ legis, nihil, filia familias, vel alio deſcendente ſecundi gradus, vel vlteriorum, præteritis, noua & vera Authoris conſideratio in hac materia. -  78 Teſtamentum in quo filius in poteſtate præteritus eſt, ipſo iure ciuili quare nullum ſit, & numeris ſequentibus. Vbi Bartoli ratio recenſetur, quæ à nonnullis recipitur, & improbatur ab aliis. -  79 D. Franciſci Sarmienti, Bartoli rationem impugnantis, nota adiicitur. -  80 Contra rationem Bartoli primum motiuum adducitur. Et Caldas Pereiræ Luſitani ſolutio non probatur. -  81 Secundum motiuum contra rationem eandem proponitur. Et elegantiùs reſpondetur eidem, quàm à præfato Luſitano Pereira factum eſ ſet. -  82 Poſ ſe etiam rationem Bartoli defendi dicitur, prout hic adnotatur. -  83 Et dilucida, atque notanda alia ratio proponitur, & diluitur dubium excitatum ſuprà ex num. 78. -  84 Diluitur etiam & dubium aliud, quare ſcilicet filia & nepotes nominatim exhæredari non deberent Digeſtorum tempore. -  85 Filius olim tribus emancipationibus de patris pote ſtate exibat; filia & nepos, vnicâ. -  86 D. Ægidij Ramirez de Arellano inſignis Iurecon ſulti laus & mentio honorifica. -  87 Suis hæredibus exiſtentibus, ipſis tamen exhæredatis, vtrum vſucapio pro hærede procedat, & num. ſeq. Vbi Iacobi Cuiacij ſententia in propoſito (quæ nouè expenditur) noué etiam declaratur. -  88 Exhæredare quid, & de exheredationis diffinitione. -  89 Exhæredatio quare inuenta, ſiue introducta. -  90 Exhæredari dicuntur propriè ſui hæredes. -  91 Exhæredatio in extraneis inepta est. -  92 Matris, vel aui materni præteritionem pro exhæ redatione haberi, falsò ſibi perſuaſiſ ſe Doctores, & num. ſequentibus. -  93 Mater, vel auus maternus non habet liberos in poteſtate, nec ſuos hæredes. -  94 Text. in §. mater, Inſtitut. de exhæredat. librorum, non probare id ad quod recenſetur communiter, ſed potius contrarium, vt hic oſtenditur. -  95 Exhæredato filio non competit bonorum poſ ſeſ ſio contra tabulas, ſed inofficioſi teſtamenti quærela datur. -  96 Filio à matre præterito, ius dicendi nullum, vel bonorum poſ ſeſ ſio contra tabulas non conceditur, ſed inofficioſi querela datur. -  97 Præteritio matris, & militis præteritio, qualiter differant. -  98 Exhæredatio tollit ſuitatem ex ſententia Bartoli, & aliorum. -  99 Exhæredatio duntaxat ſuſpendit ſuitatem, non tollit illam ex ſententia Angeli. Quæ ab Authore probatur, & iure ipſo confirmatur. -  100 Ac denique Ioannis Bologneti locus commemoratur, vbi plena manu articulus hic diſcutitur, & omnibus reſpondetur, quæ contra Angelum excitari, aut conſiderari poſ ſunt. Nouè etiam Ioannis Marci Aquilini locus explicatur & notatur. -  101 Quæstionis propoſitæ ſupra num. 87. breuis, & vera reſolutio, & num. ſeq. -  102 Parentibus licuiſ ſe olim, ſine vlla cauſa liberos exhæredare, ius ſuitatis abſcindere, & dominij continuationem illam impedire. -  103 Exhæredati liberi, ſi inique exheredati eſ ſent, de inofficioſo teſtamento parentum querebantur. -  104 Pater ſi hodie iure nouiori filium hæredem non instituat, neceſ ſe est, quod cum cauſa eum exheredet, & quod cauſa illa inſeratur, & probetur. E Xtat ſane Cæ ſarea quædam, ſiue Imperatorum conſtitutio, in l. nihil. C. de vſucapione pro hærede. Qua duntaxat dicitur, Nihil pro hærede vſucapi poſ ſe ſuis hæredibus exiſtentibus: & nihil aliud præterea eſt in ea lege vt ſatis difficilis explicatu ſit, prout Cuiacius ibidem profitetur. Et[*] quamuis ad ipſius legis enucleationem, atque interpretationem permulta tradidiſ ſe iuris Interpre tes multis in locis non ignorem, ea potius, quæ hactenus in propoſito deciſionis illius adnotata fuere ex profeſ ſo diligentèrque prælegerim, & euoluerim, non tamen ita diſtinctè, nec abſolute declararunt eandem, vt plura alia adiicere, & nonnulla à me prolixa equidem Authorum omnium lectura nouè conſiderata, in medium proferre, atque hoc loco recenſere, vtiliſ ſimum non videatur. Sic enim fiet, vt in futurum quamplurima, quæ ſubobſcurè explicantur ab aliis, dilucidé, & explicité reſoluta habeantur; & quod attinet ad legem prædictam, alibi quærendi, aut latius cogitandi neceſ ſitate non grauetur quicunque. Idcirco, vt abſolute, & di ſtincte magis procedatur, quam hucuſque factum fuerit, plures caſus diſtinguendos ſuo ordine duxi, quam per Interpretes conſtituantur, atque diſtinguantur communiter, & vere ex illis dilucida, & genuina deciſionis præfatæ interpretatio elicietur. Sit igitur primus caſus, cum quæritur, An ſui hæredes pro hærede vſucapere poſ ſint? Et pro huiuſ ce caſus explicatione præmittenda ſunt nonnulla, quæ clariorem præ ſtabunt rerum omnium intelligentiam, & adeò neceſ ſaria ſunt, vt omitti non poſ ſint, vt infrà dicendum eſt. Ac Primò equidem cum[*] de ſuis hæredibus diſputatio tota inſtituatur, ac de ipſis adeò expreſ ſim in dict. l. nihil, agatur, ſuitatem, ſiue illam ſuorum hæredum in multis prærogatiuã , varie diffiniri per Scribentes, nec amplius in eo articulo immorandum, ſcienter conſultóque potius prætermittendum, legendos tamen nonnullos, qui quamplurimas congerunt Suitatis diffinitiones. Sunt igitur in propoſito legendi Fabius à Corombon. in l. qui ſe patris, n. 3. C. vnde liberi, Loriotus, de apicibus iuris, in rubrica de conſanguin. & affinitate, Axiomate 15. Minſingerus, in §. ſui, n. 4. & 5. Inſtit. de hæ red. qualit. & differt. Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 9. n. 16. Vaconius (qui nouam tradit diffinitionem ſuitatis,) declarat, iur. lib. 3. declaratione 50. num. 17. Menchaca, de ſucceſ ſion. creatione, lib. 2. §. 19. n. 2. Ioannes Gutierrez, in repetit, ad text. in dict. §. ſui ex n. 2. & n. 39. Ioannes Oinotomus, ibidem in principio. D. Franciſ. Sarmientu, ad l. in ſuis, num. 3. ff. de lib. & poſthum. & ibidem Cuiacius, Michaël Gras ſus, receptarum ſentent, §. ſuitas, q. 1. late Ioannes Bolognetus, in dict. l. qui ſe patris, ex num. 4. Cum ſeq. C. vnde liberi, vbi num. 10. noue diffinit: Arias Pinellus 2. parte rubricæ. C. de bonis maternis, ex num. 36. Ioan. Marc. Aquilin. 1. part. §. & quid ſi tantum, l. Gallus, ex num. 1. & num. 32. & his non relatis Antonius Pichardus, in dict. §. ſui num. 17. vbi inquit, Suitatis nomen veteribus Iureconſultis inuſitatum fuiſ ſe, aptum tamen eſ ſe ad docendum, & ab Interpretibus noſtris facilioris doctrinæ gratia inuentum, atque introductum, eſ ſ èque Suitatem in effectu qualitatẽ quandam, ſecundum quam quis dicitur ſuus hæres, in quo, & ſuperiùs relati conueniunt, quamuis diuerſimode diffiniant. Congerunt etiam ſuitatis effe[*] ctus permultos, vt penes ipſos pariter videbitur, & per Graſ ſum, d. §. ſuitas, q. 7. Anton. Gom. d.c. 9. variar. ex n. 17. vſque ad n. 20. vbi octo præcipuos ſuitatis effectus cumulauit. Octo etiam cõgeſ ſit Ioan. Oinotomus, in d. §. ſui, n. 8. fol. mihi 230. Vigli. Pinel. Guil. Bened. Mencha. & Sarmien. quos infrà n. 38. in verſ. ſuitatis etiam effectus, commemorabo. Secundò deinde præmittendum erit, ſuos hære[*] des dici, ſiue ſuos liberos, filios qui ſunt in poteſtate patris moriẽtis eiuſdem mortis tempore, & primum gradum ſeu locum obtinent delatæ hęreditatis tempore; id eſt, quod nemo præcedit gradu eo tempore, vel à morte parentis, vel apertis tabulis ſecundum ius vetus, & nouum. Prout dixit Cuiacius recitat. ſolemni. in libros. C. ad titulum. C. vnde liberi, fol. 486. & probatur in præcitato. §. ſui, Inſtitut. De hæred. quali. & differen. §. ita demum, & §. Cum filius, Inſt. de hæred. quæ ab inteſt. deferun. l. in ſuis. ff. de liber. & poſthum. l. 1. §. qui ſunt in poteſtate. ff. ſi quis omiſ ſa cauſa teſtamenti. l. 1. cum ſuis §§. ff. de ſuis, & legit. hæred. l. 21. tit. 3. p. 6. in princip. ibi: E ſuyos ſon llamados aquellos que ſon fijos, o nietor, o viſnietos del fazedor del teſtamento, ſi fueren en poder del, a la ſazon que los fiziere herederos. Et ibi notauit Gregorius Lopez, gloſ. 1. 2. & 3. ſic etiam notarunt, & latius explicarunt poſt: ordinarios in locis prædictis, Antonius Gomezius, tom. 1. variar, dict. cap. 9. num. 14. in fin. Menchaca, de ſucceſ ſion. creatione, lib. 2. §. 19. nu. 4. per totum, Briſ ſonius, de verbor. ſigniſ. lib. 17. pag. 620. Minſingerus, in dict. §. ſui, num. 2. Vaconius, declarat. iuris, lib. 3. dicta declaratione 50. num. 6. & 7. Franciſ cus Connanus, comment. iur. lib. 10. cap. 5. num. 7. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, mortuo itaque teſtatore, el 2. ex num. 9. cum ſeq. Ioannes Bolognetus, in dict. l. qui ſe patris, ex nu. 11. cum ſeq. Anton. Pichardus, in dict. §. ſui, n. 1. & n. 10. vſque ad num. 18. vbi ex ſententia communi diffinit, quod ſui hæredes ſunt liberi, qui in poteſtate morientis fuerunt, & quos mortis illius tempore nemo proximiori gradu antecellit. Et ſingula verba explicat, atque ſuo ordine proſequitur. Dicuntur autem liberi ſui hæredes, ſiue ſuorum[*] nomen eis indultum eſt, quia domeſtici hæredes ſunt, & ſuus quaſi proprius domi, ex ſuo corpore natus, non aliunde accitus hæres, vel quaſi ſui ipſius hæres. Quia filius, & pater vna. & eadem perſona eſ ſe cenſetur, & vox filij, vox patris, & è conuerſo. Imò filius viuo etiam patre dominus quodammodo borum paternorum exiſtimatur, prout in dict. §. ſui, & in dicta l. in ſuis cum aliis citatis ſuprà, ſcribitur, & in dict. l. part. ibi: E llamaron los ſabios antiguos a tale hærederos como eſtos ſuyos, porque ſon como vna perſona, e vna coſa con el teſtador. E aun demos dixeron ſon como ſeñores de la herencia, viuendo con ſus mayorales, porque en ſu vida han todo lo que les es meneſter de los bienes, tambien como los padres, e los abuelos. E otro ſi, por que a la ſu fin no los pueden desheredar, ſin cierta, e derecha razon. Et Gloſ ſa in præcitato §. ſui, ver[*] bo, exiſtimantur, ſic adnotauit, & aduertit expreſ ſim, ex artiſicio iuris ciuilis id euenire, quod fingit patrem, & filium, vnam & eadem perſonam eſ ſe, per textum vulgatum (quem in commentariis de vſufructu, multorum Authorum allegatione exornauimus) in l. finali. C. de impuber. & aliis ſubſtit, Item eandem vocem vtriuſque, §. ei qui, Inſtitut. de inutilibus ſtipulation. & ideò videri dominium bonorum paternorum viuo quoque patre, quia in bonis patris alitur, ſicut ipſe pater. Et Gloſ ſ æ ſententiam (vt vides) ſequuti ſunt expreſ ſim dictæ legis Partitæ: Conditores, ſequuntur etiam Doctores ibidem communiter, & in dicta leg. in ſuis, vbi Iaſon, ex num. 14. & non facta mentione Gloſ ſ æ, rationem eandem adduxit Guil. Benedictus, in dicto cap. Rainuntius, dicto verbo, mortuo itaque testatore, ſecundo, num. 20. in principio. Et tanquam nouam ſibi tribuit[*] Vaconius, dicta declaratione 50. lib. 3. num. primo, ſecundo, & tertio, poſtquam enim probauit, filium eſ ſe patris partem, & eandem perſonam etiam naturâ infert ſtatim dicto numero tertio, hanc ob cauſam ius Ciuile videns patrem, & filium eſ ſe eandem perſonam, & bona patris ratione naturali, quaſi debita filiis, impoſuit eis nomen ſuorum hæredum. Et in idem pungit Sarmientus, in dict. l. ſuis, ante numerum 1. & num. 2. ad medium, & Viglius, in dicto §. ſui, num. 1. Alciatus, lib. 4. de verbor. ſignificat. pagina vltima. Et tenuerunt expreſsè Ioannes Oinotomus, in dict §. ſui, n. 3. ibidem Pichardus, n. 16. & 18. Ioannes Coraſius, Miſ cel. lib. 3. cap. 16. Iacobus Cuiacius, recitation. ſolemn. in lib. C. ad titulum (vnde liberi, fol. 484. & 485. Antonius Gomezius, tom. 1. variar. dict. cap. 9. nu. 17. Franciſcus Connanus, commen. iur. lib. 10. dict. cap. 5. n. 7. Caldas Pereira, in dict. l. ſi curatorem habens, verbo, ſine curatore, num. 22. Hæredes autem, & ſui hæredes, vſque adeò di[*] cuntur, vt viuo quoque patre, & tempore præ ſenti, id eſt vitæ patris ipſius attento hæredes dicantur filij. Idque ex ſententia Bartoli, Socini, & Cornei, quos retulit, & ſequutus eſt Emanuel Coſta, in relectione, §. & quid ſi tantum, legis, Gallus, ff. de lib. & poſthu. 4. part. n. 8. & tribus ſeqq. vbi pro certo conſtituit. Quod etſi viuens, hæredem non habeat, l. 1. cum ſimilibus, ff. pro hærede; Pater tamen ſuum hæredem, aut ſuos hæredes habet, & viuo parenti quis ſuus hæres dicitur. Cæterum atque in contrarium, quod id dici non poſ ſit tempore præ ſenti inſpecto, id eſt vitæ parentis, ſed inſpecto potius futuro euentu, atque tempore, quo pater morietur viuo filio; colligitur ex ſententia Gloſ ſ æ, in eodem §. ſui, verbo, deſierit. Quam cum aliis Authoribus defendit, & comprobat Menchaca, de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 19. n. 19. in verſiculo, & ita eo etiam viuo, & nu. 20. Vltra quem animaduerto, ſententiam Gloſ ſ æ veriorem equidem eſ ſe, ſi effectum, & veritatem temporis præ ſentis inſpiciamus, tunc ſi quidem verum eſt, filios adhuc hæredes non eſ ſe; futuros tamen hæredes, cum pater morietur. Quod ſi iuris ſubtilitatem, & futurum tempus præoculis habeamus, dici ſanè poteſt, quod viuo etiam parenti qui ſuus hæ res eſt, cum regulariter, ac niſi alia de nouo emergant, filij parenti futuri ſint hæredes, verè tamen tũc hæredes non ſunt, vt ſtatim dicetur. Animaduerto[*] deinde, ſic etiam intelligenda fore ea, quæ in hac materia reliquerunt ſcripta, atque obſeruarunt Andr. Alciatus, in l. hæredes, 75. num. 4. ff. de verborum ſignificat. Arias Pinellus, 2. parte rubricæ, C. de bonis maternis, num. 38. in verſic. quibus addendum eſt. Nam etſi in pluribus legibus ſuorum hæredum viuentis mentio fiat, idque ob rationem præfatam identitatis, & coniunctionis perſonarum contingat, propter rationem etiam illam naturalem, quæ ſtatim, vt nati ſunt liberi, ad ſucceſ ſionem parentum eos inuitat, ipſiſque rationibus conſideratis, & ad differentiam extraneorum, ſiuè non ſuorum, pater etiam viuens ſuos hæredes habeat, ipsíque viuenti etiam hæres, & ſuus hæres filius dicatur: quia hæres futurus eſt. Tamen quia eſ ſe poteſt, vt in futurum hæredes non exiſtant, ſi ſui eſ ſe deſierint, aut viuo patre moriantur, ſi certis etiam de cauſis à ſucceſ ſione remoueantur; negari non poteſt reuera ante mortem parentum eos hæredes non eſ ſe, quibus viuente patre ſuccedendi ius non conceditur, quamuis eo etiam tempore ſuitas detur, vt dicetur ſtatim. Idque aſ ſequutus videtur Ioannes Bolo[*] gnetus (licèt non ita explicet) in dict. l. qui ſe patris, n. 13. in verſiculo, item dum dicitur. Scribit namque, id quod dicitur, quod ſunt ſui hæredes, & in pote ſtate, intelligi de ſuitate ſeu hærede ſine executione cum ſola ſpe, quia in vita ſuitas non operatur executionem, cum pater remaneat dominus verus, & adminiſtrator. Et contradictio eſt, quod viuat pater, & ſit hæres, & ideò in vita eſt ſuus hæres, ſed poſt mortem dicitur exiſtere ſuus hæres. Item dicitur hæ res, id eſt, quaſi dominus nunc, & ſuturus effectualiter dominus per mortem, ſed poſt mortem hæres eſt propriè, & ſic in effectu futurum euentum, ſiue ſuturum tempus conſiderat Bolognerus, & Gloſ ſ æ ſententiam probat, quamuis eam non referat. Etſi aliter intelligatur reſolutio illa Coſtæ, procedere non poteſt de iure, ſiue ita explicari debet, vt diximus; & nunc relatus Bolognetus explicat. Nam etſi ſuos hæredes habeat pater, qui liberos habet in poteſtate, futuros tamen hæredes ſperari, non hæredes eſ ſe effectualiter, & de præ ſenti certum eſt Et Bologneto, non obſcure conueniunt Iacob. Cuia. & Ioan. Oinotomus, vbi ſuprà Andr. etiam Fachi. controu. iur. lib. 6. c. 11. in final. verbis. dum dicit, quod filij ſunt veri, & proprij hæredes, & hoc amplius quàm cæteri hæredes habent, quod viuente patre quodammodo domini exiſtimantur, & ideò videntur potius liberam bonorum adminiſtrationem conſequi, quam hæreditatem percipere. Sed quod non impedit hæc res quominus filij mortuo patre hæredes dicantur, erant ſi quidem viuente patre exiſtimatione quadam hæredes, & domini, ſed mortuo patre verè ſunt hæredes, vere ſunt domini; nec cõtinuatio illa dominij ex legis interpretatione impedit, vt hæredes non dicantur poſt mortẽ patris. Conuenit denique Ant. Pichar (ſed nullum ex præ citatis Authoribus, nec ſuperiora commemorat) in d. §. ſui, n. 18. & 19. vbi ex nonnullis ibi adductis cõ cludit , quæ filius etiã viuo patre ſuus hæres dici poteſt, & quod dicitur hæres, non attento tẽpore præ sẽti , ſed futuro euẽtu , quo pater morietur viuo filio. Domini etiam bonorum paternorum, quod dican[*] tur filij viuo quoque patre, dicebamus ſuprà ex ratione illa, quod cum filius ſit vna & eadem perſona cum patre, efficitur equidem, vt ſicut pater eſt dominus bonorum, ita & filius bonorum eorundem dominus dicatur: imò & in fortioribus terminis, quod ſicut mortuo patre penes filium eſt verum do. minium; ita & ipſo patre viuente; quòd dominũ eſ ſet verum, quippe cum illud idem ſit continuatum; & conſequenter, quod viuente etiam patre dicantur filij vere, & propriè domini, ſecurè affirmat, & conſtãter tuetur Vaconius, lib. 3. d. declaratione 50. n. 4. in fin. & n. 15. & contra Communem tentauit Mencha. De. ſucceſ. creat. lib. 2. §. 19. n. 18. qui verè errore manifeſto labuntur, vtpote cum iuri ipſi id repugnet, & multo verius ſit, filios viuente patre interpretatione quadã ſiue fictione iuris ciuilis, atque impropriiſ ſimè dici dominos, aut bonorum paternorum habere dominium. Quod docuit Bartol. n. 4. & ſequuntur Docto[*] res cõmuniter in d.i. in ſuis. ff. de liber. & poſthum. qua in lege Iureconſultus vtitur dictione quodammodo, [*] quæ improprietatem denotat, ſicuti Bart. ſcripſit in l. ſi is qui pro emptore, n. 5. ff. de vſucapionibus, vbi communem ſententiam profitetur Iaſon, n. 79. & n. 92. & ad interpretationem d. l. in ſuis, aduertunt Bartol. d. n. 4. Duaren. in tit. ff. de liber. & poſthum. c. 3. pag. 910. Alij etiam Authores, quos ſtatim cõmemorabo . Præ [*] tereà, & verbo videntur, vtitur, quod etiam improprietatem inducit, ex ſententia eiuſdem Bartoli, in d. l. ſi is qui pro emptore, n. 5. & Iaſon ibid. n. 90. & notauit Caſtrenſis, in eadem l. in ſuis, n. 4 dicens, dominiũ illud conſideratum à Iureconſulto, viuente quoque patre, à lege introductum fuiſ ſe; non tamen eſ ſe plenum. ſed fictum quoddam dominium, quod ex permiſ ſione legis poteſt pater auferre filio, & impedire, ne verum dominium acquiratur illi, vt verba finalia eiuſdem legis oſtendunt. Sic quoque & Bolognetus, in d. l. qui ſe patris, n. 13. notauit vt ſuprà vidimus, n. 10. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, verbo, mortuo[*] itaq; teſtatore, el 2. n. 20. vbi dixit ſingulariter in propoſito, dominium illud, quod viuente patre habet filius in paterna hæreditate, eſ ſe dominium interpretatiuum, & intellectuale; quia ex quo lex interpretatur filium eſ ſe eandem perſonam cum patre, noſtro intellectui declaratur illum, ſcilicet filiũ eſ ſe dominum, & patrem. Secus quoad dominium verũ , & effectuale, quia dominium eſt quædam plenitudo, quæ plures non capit inſolidum. Quam plenitudinem non habet filius, cum ei deſit adminiſtratio & facultas diſponendi, & ſic impropriè, & fictè dicitur dominus. Et id ipſum ita pariter aſ ſecuerarunt, & ratione comprobarunt Franciſcus Connanus, commentar. iur. ciu. lib. 10. d.c. 5. n. 7. Viglius, in d. §. ſui, n. 1. in fin. Minſingerus, nu. 2. & 3. Ioannes Oinotomus, num. 4. D. Franc. Sarmientus in præallegata l. in ſuis, n. 9. in princip. & n. 10. in fine, & n. 11. vbi dominium, & alia, quæ viuente quoque patre in filio conſiderantur, ſiue eidem tribuuntur, dicit eſ ſe conſiderabilia impropriiſ ſimè, cum vere filij in vita patris nihil iuris habeant. Ioannes Gutierrez, in repetitione ad text. in d. § ſui, n. 69. & n. 88. in verſic. 1. quia filius in vita, & n. 89. & mutata priori ſententia, quam periculoſam profitetur, dominum impropriiſ ſimum eſ ſe filium patre viuente; agnoſcit Mencha. Ipſe, lib. 1. de ſucceſ. creat. d. §. 19. n. 18. in fine. Idque coacta ratione[*] concedendum eſt, & tenendum; aliàs namque ſi filij, aut ſui hæredes domini eſ ſent, parentes non poſ ſent eſ ſe domini, vt grauiter argumentatur Iureconſultus, in l. hæreditatem. §. pater peculij ff. de Caſtren ſi peculio, & cum iudicio expendit, & ita tuetur expreſ ſim Emanuël Coſta, ad §. cum in bello. l. qui duos. ff. de rebus dubiis, verbo, patris, n. 4. & 5. ne daretur ille concur ſus duorum dominorum, vt præfatorum Authorum adnotarunt nonnulli, & optimè Iaſon, in d. l. in ſuis, n. 14. & tribus ſeqq. Atque ex his apparet, inſignem[*] illum iuris Interpretem Bald. rectè dixiſ ſe in l. potuit, quæ ſtione 7. C. de iure deliberandi, veràm hæreditatem mortuo patre filio deferri, & ante mortem eius verum, & proprium dominium penes patrem fuiſ ſe. Apparet etiam, filios viuente patre dominos quo[*] dammodo vocari propter rationem eandem, propter quam dici hæredes, obſeruauimus ſuprà, propter identitatem inquam, & coniunctionem perſonatũ , & rationem illam naturalem, quæ velut quædam tacita lex filiis hæreditatem parentum tribuit, quaſi ad debitam ſucceſ ſionem eos vocando, & quia futuri ſunt hæredes mortuo patre. Cæterum ratio illa naturalis, non adeò potens eſt, vt parentibus viuentibus poſ ſit, aut debeat quouis modo auferre dominium, nec filiis dominium aliquod conſiderabile tribuat, quamuis interpretatione, & ratione quadam ſ æpè repetita, dominos eos quodammodo dixerit in vita parentum, qui poſt mortem veri domini futuri ſunt, nec antea dominium plenum, aut verum aliquod dominium conſequuntur, quod & vltra relatos ſuprà agnoſcit Alciatus (ſed nullus ita dilucide explicat) in d. l. in ſuis. n. 14. & 17. & n. 8. & 20. & melius Iaſon, ibid. n. 40. optimè Ioan. Oinotomus, in d. §. ſui. de hæredum qual. & differ. n. 3. & 4. vbi ex ſententia communi obſeruauit, illud quod dicitur, quod filius viuo patre dominus quodammodo bonorum paternorum exiſtimatur, ita vt non dicatur acquirere nouum titulum ſeu dominium, ſed in eum moriente patre illud continuari, d l. in ſuis. Ita etiã , quod ſola adminiſtratio filio obueniat, non nouus titulus; illud inquam, quod ita dicitur, impropriiſ ſimè dici, proptereà quod de bonis paternis filius alendus eſt, ſicut pater, & propter ſpem futuræ ſucceſ ſionis. Verè tamen & plenariè filius conſequitur bona poſt mortem patris, nec dicitur dominus quoad plenum dominium, quia res paternas viuo patre filius alienare non poteſt, nec etiam aliquod ius habet in legitima viuo patre, nec pater ei cogitur dare legitimam. Remanet ergo, filios viuente patre, impropriiſ ſimè, & quodammodo ex legis interpretatione propter rationes prædictas dominos dici; mortuo vero patre, veros dominos dici, & veros hæredes; vt etiam Fachineus, controu. iur. lib. 6. c. 11. in finalib. verbis (quem ſuprà retuli) rectiſ ſimè aduertit. Remanet deinde, ex ſuperiùs obſeruatis petendam[*] reſolutionem alterius articuli, in quo (vt video) variant Interpretes noſtri, & circa poſ ſeſ ſionẽ diuerſimodè ſe habent. In primis namq; quod propter eaſdẽ rationes, propter quas viuente quoq; patre filij hæ redes appellantur, & domini; dicantur etiam, & bona paterna poſ ſidere, impropriiſ ſimè tamen, id dici, colligitur ex ſententia Glo. in d. l. in ſuis, quæ firmat apertè, quod ſicut filius viuo patre eſt quodammodo dominus, ita & quodammodo bonorum paternorum posseſ ſor. Atque in hunc ſenſum acceperunt Gloſ ſam, & ſequuti ſunt eam Baldus, Angelus, Cumanus, & Alexander ibidem. Et cum ipſis tranſit Ia ſon, num. 31. Franciſcus Connanus, Commentar. iur. lib. 10. cap. 5. n. 7. & procedere posſe Gloſ ſ æ ſententiam in quadam impropriiſ ſima ſiue imaginaria poſ ſeſ ſione; adnotarunt Alciatus, n. 14. & Sarmientus, n. 11. in eadem l. in ſuis. Ioannes Gutierrez, in dict. §. ſui, n. 69. qui articulum diſputat, ex n. 66. & tandem impropriè filium dici poſ ſidere, reſoluit. Cæterum contrariam ſententiam, imò viuente pa[*] tre filios non quaſi poſ ſidere, ſiue nullo modo poſ ſidere, contra Gloſ ſam defendit Vigilius, in dict. §. ſui, num. 5. vbi dicit, fictionem iuris ciuilis circa dominium tantum eſ ſe, non etiam circa poſ ſeſ ſionem, hæredem namque dominium Veteres dixerunt, nuſ quam verò legitur, poſ ſeſ ſionis ius filio communicatum fingi, cum poſ ſeſ ſio non tam iuris ſit, quàm facti. Et in idem videtur inclinare Cuiacius, in l. cum hæredes, ff. de acquirenda poſ ſeſ ſione. Idque veriſ ſi[*] mum equidem eſt, & iuri magis conueniens, nec aliquo pacto ſuſtineri poſ ſunt ea, quæ in eodem articulo reliquit ſcripta Menchaca, de ſucceſ ſionum creat lib. 2. §. 19. num. 19. quo loco contra Communem tentauit, filium viuo quoque patre eſ ſe verum poſ ſeſ ſorem bonorum patris. Et adducitur duntaxat ex textu, in d. l. in ſuis, in illis verbis: Itaque poſt mortem patris non hæreditatem percipere videntur, ſed magis liberam bonorum adminiſtrationem conſequuntur. Ex quibus infert, quod viuente patre nihil defuerat filiis præter liberam bonorum adminiſtrationem, & ſic ſequitur, quod habebant dominum, & poſ ſeſ ſionem. Vere tamen errore manifeſto decipitur,[*] nec ex verbis relatis in eum ſenſum inferre, aut aliquid deducere iure potuit, quocirca argumento prædicto (ad quod ex omnibus hactenus Scribentibus nullus præbuit reſponſum) facili negotio, ac vere quidem ſatisfieri, & reſponderi poterit non aliunde, ſed ex his, quæ ſuprà dilucide adnotata, & ſcripta reliquimus, ſiquidem viuẽte patre dominos, & hæredes dici quodammodo filios, idque fictione quadam, ſiue interpretatione iuris, non rei veritate aut effectu, ibidem probauimus. Et ob eandem fictionem, atque interpretationem mortuo patre hæreditatem etiam non percipere de nono videntur, licèt reuera percipiant; quod vt Iureconſultus ſignificet in eadem l. in ſuis. Vtitur verbo illo videntur, quod improprietatis ſignificatiuum eſt, vt ſuprà quoque adnotaui. Et dum dicit, quod magis liberam bonorum adminiſtrationem conſequuntur, vtitur prædicto verbo, conſequuntur, quod veritatem, & non fictionem aliquam ſignificat. Et ita in effectu Paulus Iureconſultus eruditè ſe habet, & maximo cum my ſterio loquitur ibi, nam etſi dixerit, quod filij, viuẽte patre domini quodammodo exiſtimantur; nuſquam tamen dixit, quod poſ ſeſ ſores, nec circa poſ ſeſ ſionẽ fictio eſ ſe potuit, quæ circa dominium legis interpretatione illa ſtatuitur. Deinde, nec verbo improprietatis ſignificatiuo vtitur, quando dicit, eos liberam bonorum adminiſtrationem conſequi, cum eo vſus fuerit, quando illos dominos eſ ſe dixit. vt ſuprà notaui, atque ex his deducitur, quæ in eadem l. in ſuis, n. 14. & quatuor ſeqq. Iaſon ſcripſit. Ex his denique, quæ Ioannes Oinotomus in dict. §. ſui, n. 3. & 4. ob ſeruauit, dicens, quod vt filius poſt mortem patris dicatur poſ ſidere bona ipſius, neceſ ſe eſt, vt poſ ſeſ ſionem verè apprehendat, in quo rectè loquitur; dum tamen inquit, quod non nouus titulus, nec nona poſ ſeſ ſio filio obuenit mortuo patre, ſed ſola adminiſtratio, fallitur apertè; nam ſicut adminiſtratio obuenit, ita & poſ ſeſ ſio, ſi eam apprehendat; non enim viuente patre vllam poſ ſeſ ſionem obtinet, nec poſ ſidet vllomodo, vt rectius cum Viglio reſolui. D. etiam Spino, in ſpeculo teſtamentor. gloſ. 17. principali, num. 10. in verſiculo, quo fit, rectè intellexit; dixit namque mortuo patre licèt continuetur dominium in filium, non tamen continuari poſ ſeſ ſionem, nec in hoc filium habere maius priuilegium, quam habeat extraneus, in quem non tranſit poſ ſeſ ſio, abſque actuali apprehenſione, l. cum hæred. ff. de acquir. poſ ſeſ ſione. Et id ipſum poſt alios authores firmauit; ſed D. Spino non retulit Antonius Pichardus, in dict. §. ſui, num. 44. & 45. eleganter Cephalus, in conſ. 30. n. 8. lib. 1. Deciſ. Peruſina 69. n. 1. & tribus ſeq. & n. 10. & 11. vbi quod poſ ſeſ ſio non continuatur etiam in ſuos. Cæterum licèt de poſ ſeſ ſione, ita res ſe habeat, vt dixi aliter de dominio ſtatutum, vt ſuprà reſolui, atque impropriè ſiue largè loquendo, & propter rationem illam ſeu interpretationem conſideratam ſuprà, domini quodammodo vocantur filij viuente quoque patre, & ſui hæredes, quaſi ſibi hæredes, vt dictum quoque fuit. Atque ex hac continuatione[*] dominij, ſiue communicatione illa rerum familiarium, quæ eſt inter patrem & filium, deſcendit, vt filius ſuus hæres non acquirere hæreditatem, ſiue nouum titulum, ſed retinere dicatur, dict. l. in ſuis, ff. de liberis, & poſthumis, l. ſi patronus, verſiculo vltim ff. de bonis libertorum. Et non adire, ſed ſe immiſcere,[*] l. impuberibus, l. cum bonis. ff. de acquirenda hæredit. §. in extraneis, Inſtit. de hæred. qual. & different. Quippe cum aditio neceſ ſaria non ſit in ſuis hære[*] dibus, in quibus ſuitas tantum operatur, quantum in extraneis aditio, vt ex dictis iuribus deducitur, & ibidem obſeruarunt Scribentes communiter; Antonius Gomez. tom. 1. variar. cap. 9. num. 17. Guil Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, mortuo itaque teſtatore, el 2. num. 1. & num. 21. 22. & 23. eleganter Cuiacius, recitation. ſolemn. in libros C. ad titulum C. vnde liberi, fol. 485 Adire ergo, & repudia[*] re, extraneorum hæredum proprium eſt; immiſcere, & abſtinere, ſuorum, Gloſ ſa ordinaria in rubrica, ff. de acquir. hæred. quam ſequuntur Cumanus, & Iaſon, qui bene explicatu ibidem, iſte num. 2. Minſingerus, in dict. §. ſui, in principio, & in §. in extraneis, num. 10. Inſtit. de hæred. qualitate, & differ. & plura congerit Ioannes Igneus, in authent. ex cauſa, num. 76. C. de liberis præteritis, Antonius Pichardus, in §. extraneis 6. num. 1. & nu. 14. & ſequent. de hæred. qual. & different. Et hactenus de his, quæ non otiosè quidem, aut extra neceſ ſitatem, vel propoſitum ſic adnotata atque dilucidè magis quàm ab alio Recentiorum tradantur, reſoluta fuere; ſed quia ad explicationem, & veram interpretationem præfatæ deciſionis dict. l. nihil, prætermitti non poſ ſunt, atque præoculis illa habere adeò neceſ ſarium, vt ſi in memoriam non reuocentur ſuperiora, & quæ ad ſuorum hæ redum priuilegia, & prærogatiuam attinent, vix conſtitutionis eiuſdem iuridica, & vera ratio poſ ſit deduci. Et verè ex eiſdem petenda eſt reſolutio primi ca[*] ſus, atque articuli illius propoſiti ſupra ante numerum 2. Vtrum inquam filij ſui hæredes titulo pro hærede vſucapere poſ ſint? Er quidem Gloſ ſa in eadem l. nihil. (de vſucapione pro hærede, & in l. 2. §. filium, ff. eod. tit. in ea opinione fuit, vt exiſtimet, ſuos hæredes non habere ius vſucapiendi illo titulo pro hærede rem in bonis patris rectam, & ab eo ſine titulo poſ ſeſ ſam. Et ſequuntur Bartolus, n. 2. Caſtrenſis, nu. 5. Alexand. & Iaſon num. 7. in dict. l. in ſuis. Idem Iaſon in rubrica, ff. de acquir. hæred. nu. 8. Albericus, Alciatus, Angel. de Periglis, Baldus, Iacobus de Sancto Georgio, Baldus, Guil. Benedictus, Couar. & alij, quos recenſuit Arias Pinellus, 2. part. rubricæ, C. de bonis maternis, nu. 38. in verſic. ſed omiſ ſis. Socinus, in l. ſi filius qui patri, num. 16. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. Menchaca, de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 19. num. 19. Antonius Gomezius, tom. 1. variarum. cap. 9. num. 19. Ioannes Bolognetus, in l. quiſe patris, num. 8. in principio. C. vnde liberi. Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 33. num. 76. fol. mihi 311. & nouiſ ſime omnium Sebaſtianus Næuius (qui ſuperiores Authores non refert) Select. iur. ad tit. C. de vſucapione pro hærede, in dicta l. nihil, n. 1. Et communis huius opinionis fundamenta,[*] ſiue rationes præcipuę ad tria principaliter reducuntur. Primum ex his deducitur, quæ numeris præcedentibus adnotata fuere, vt huic loco deſeruirent, nam cum filius viuo quoque patre quodammodo dominus exiſtimetur, & hæres, & poſt mortem patris cen ſeatur continuari dominium ipſum, vt magis videatur continuare priſtinum ius, quàm nouum acquirere; deficit equidem nonus titulus, ex quo ius vſucapiendi pro hærede competat, & tamen titulus hic neceſ ſarius eſt, per text. in l. 1. & per totum, ff. & C. pro hærede. Et ponens exemplum oſtendit Antonius Gomezius, dict. c. 9. n. 19. in verſic. 4. infero. Secundum fundamentum deducitur ex l. 2. §. filium. ff. pro hæred. vbi Iulianus Iureconſultus, in hunc modum ſcripſit: Filium quoque donatam rem à patre pro hærede negauit vſucapere, Seruius ſcilicet, quia exi ſtimabat naturalem poſ ſeſ ſionem penes eum fuiſ ſe viuo patre, cui conſequens eſt, vt filius à patre hæres inſtitutus res hæreditarias à patre ſibi donatas pro parte cohæredum vſucapere non poſ ſit. Tertium & vltimum fundamentum ex textu deducitur in eadem l. nihil. quaſi in illis verbis: Nihil pro hærede vſucapi poſ ſe ſuis hæredibus exiſtentibus: Suis hæredibus denegata ſit expreſsè titulo pro hærede vſucapio; cum tamen illa concedatur hæredibus extraneis, vt certum, & indubitatum eſt, atque ex dictis iuribus probatur apertè. Cæterum ſententiam contrariam, imò quod filij[*] ſui hæredes, ſicut & cæteri hæredes titulo pro hæ rede vſucapere poſ ſint; defendit conſtanter Vigilius in dict. §. ſui, num. 4. & ſequent. Forcatulus Æmilius Ferretus, Antonius Rubeus, Franciſcus Connanus, & Iacobus Cuiacius, quos Arias Pinellus commemorauit, & hanc partem rectius tuetur, dict. 2. part. rubricæ. C. de bonis maternis, num. 39. in princip. & ante ipſos contra Gloſ. & communem ibidem tentarunt Raphaël Cumanus, in dict. l. 2. §. filium, & Raphaël Fulgoſius, in l. 1. C. pro hærede, & iſtam opinionem longe veriorem eſ ſe, & iuri magis conſentaneã , profitetur Emanuel Suarez à Ribeira, Antonij Gomezij additionator, in addit. cap. 3. lit. l. fol. 51. & 52. & addit. dicti cap. 9. lit. E. fol. 155. & forte magis veram eſ ſe in puncto iuris ſcripſit Michaël Graſ ſus, recept ſentent. §. ſuitas, quæ ſt. 7. num. 9. ſequuntur etiam Ioannes Vaudus Pedemontanus (cuius in hac materia nullus hactenus fecit mentionem) variar. q. lib. 1. quæ ſt. 4. in principio, fol. mihi 3. Ioannes Garcia, in commentariis de nobilitate, gloſ ſa 12. num. 22. fol. 265. Emanuel Coſta, in cap. ſi pater. de teſtamentis, n. 6. 2. parte, verbo, ſubſequenter ex filia. num. 7. & vehementer in eadem ſententia inſiſtit, & eruditè loquitur Sarmientus, in dict. l. in ſuis, num. 8. in fine, & num. 9. ac denique probarunt eam Ioannes Gutierrez, in repetitione dicti §. ſui, num. 81. & tribus ſequent. Caldas Pereira, in l. ſi curatorem habens. C. de in integrum reſtitut. verbo, ſine curatore, num. 28. in verſic. ſed licèt hæc ſit, D. Spino, in Speculo, gloſ ſ. 17. principali, de inſtitut. hæredum, num. 9. qui dicit hanc opinionem veriorem eſ ſe. Conſtanter Cuiacius, alio in loco vltra locum relatum per Pinellum recitation. inquam ſolemn. in libros C. ad titul. C. vnde liberi, fol. 485. Andreas Fachineus, controuerſiarum iuris, lib. 6. cap. 11. per totum. Antonius Pichardus (qui Authores præcitatos non refert, nec etiam firmiter inſiſtit in certa quadam dict. l. nihil, interpretatione, ſicut nec D. Spino inſiſtit) in dict. §. ſui, num. 38. ſententiam tamen hanc, quod ſui hæredes, ſicut & cæteri titulo pro hærede vſucapiant, longè veriorem profitetur ipſe Pichardus. Et pro hac ſecunda ſententia (quæ multo verior[*] eſt, & tenenda omnino) ne repetam hoc loco, quæ alius ſcripſerit; ſex adducit fundamenta Arias Pinellus, dict. num. 39. in verſic. & antequam illis iuribus. Quorum vnumquodque verè concludit, & ad ea reduci debent omnia ferè argumenta, quæ in articulo præ ſenti cæteri expendunt, vtpote cùm ea omnia ex mente, atque obſeruationibus eiuſ dem Pinelli deſcendant, exceptis nonnullis, quæ ponderauit Sarmientus, in dict. l. in ſuis, num. 9. per totum, & ab illis differunt. Vnicum etiam expendit Ioannes Vaudus, dict. quæ ſt. q. in princip. Illo etiam, quo Doctores vtuntur communiter, deterioris conditionis non debere eſ ſe filios, quàm extraneos, cùm reuera fauorabiliores ſint; adducitur principaliter Fachineus, lib. 6. dict. cap. 11. in principio, D. Spino, dict. gloſ. 17. principali, num. 9. qui adiicit, quod filiis ſuitas non debet eſ ſe damnoſa, l. ſi filius, qui patri. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. l. 3. §. ſi emancipatus, ff. de bon. poſ ſ. contra tabulas. Et quod ſi filio ſuo hæredi denegaretur vſucapio pro hærede, deberet eidem etiam denegari hæreditatis petitio, quia titulus pro hærede, eſt titulus petitionis hæreditatis. I. pro hærede. ff. de petitione hæreditatis, & tamen ſuo hæredi etiam competit hæreditatis petitio, l. 3. verſ ab inteſtato, ff. de petitione hæred. vnde & vſucapio pio hærede debet illi competere. Retenta igitur ſecunda hac ſententia, facile & ve[*] re diluitur ratio illa, qua præcipuè excitatur Communis, cõtinuationis ſcilicèt dominij in ſuos; ex his inquam, quæ eruditè, & cum iudicio adnotauit Pinellus, dict. 2. part. rubricæ, C. de bonis maternis, nu. 39. in finalibus verbis. Quem ſequuti ſunt Sarmientus, Caldas, & reliqui citati ſuprà. Ioan. Gutier. in repetit. dict. §. ſui. num. 81. in verſ. 3. probatur. Nam licèt in filium continuetur dominium, vt nulla videatur hæ reditas fuiſ ſe, ex textu in dict. l. in ſuis, hoc tamen procedit in rebus, quæ patris erant, in quibus vſucapio neceſ ſaria non eſt, non tamen obtinere poteſt continuatio illa dominij, quæ eò vſque rem perducit, in rebus alienis, in quibus dominium quod nunquam fuit, nec pater ipſe habebat, continuari non poteſt. Ex regula l. nemo plus. ff. de regulis iuris. Idcirco in eis[*] neceſ ſaria eſt vſucapio, quam ex ſua perſona incipere poteſt filius titulo pro hærede, quia quoad ſuos hæredes licèt non detur hæreditas iacens, prout eſt perſona ficta, quæ defunctum repræ ſentat, vt gloſ ſa 2. & multorum Authorum teſtimonio comprobantes, ſcripſerunt Antonius Gomezius, tom. 1. variar. c. 9. n. 17. Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtament. verbo, mortuo itaque teſtatore, el 2. nu. 47. & 48. Sarmientus in dict. l. in ſuis, num. 6. in ſin. Graſ ſus, §. ſuitas. q. 7. num. 7. Ioannes Gutierrez, in dict. §. ſui. num. 98. Caldas, in dict. ſi curatorem habent, verbo, ſine curatore, n. 31. datur tamen hæreditas, prout ſignificat patrimonium defuncti, & tunc vere hęres eſt, quod negari non poteſt, & agnoſcit Spino, in ſpeculo, gloſ ſa 20. principali, n. 11. & gloſ ſa 33. n. 4. 5. & 6. ac proinde filius rem alienam inuentam in hæreditate vſucapiet titulo pro hærede. Prout etiam reſoluit, & ita quoque reſpondet pręfato fundamento Communis, ſed ſuperiores Authores non citat, Antonius Pichardus, in dict. §. ſui, n. 38. in verſic. nec in contrarium. Eò magis, quòd reuera in ſuis hæredibus, & filiis, mortuo patre titulus nouus eſt, nouæ etiam hæreditatis tunc vſque nondum delatæ acquiſitio, plenùmque, & perfectum dominiũ eo tempore datur, quod ante mortem patris improprium erat, ſiue imperfectum, & inefficax dominium, cùm domini quodammodo antea exiſtimarentur duntaxat, qui vere domini non erant, vt ſuprà notaui. Et conſiderarunt rectè Sarmientus, in d. l. in ſuis, n. 9. in princip. Caldas, in d. l. ſi curatorem habens, dicto verbo, ſine curatore, num. 22. in fin. optimè Fachineus, controu. iur. lib. 6. d.c. 11. in verſ. poſtremum argumentum eſt. Qui eidem argumento Communis ex communione illa, & continuatione dominij, atque ex d. l. in ſuis, deducto reſ pondet, & inquit, filiis optimè ac præ cæteris conuenire titulum pro hærede, quia ſunt verè, & proprij hæredes, & conſequenter vſucapere titulo pro hærede poſ ſunt, & licèt hoc amplius, quàm cæteri hæredes habeant, quod viuente patre quodammodo domini exiſtimentur; id non impedit titulum hæredis, nec facit quominus filij hæredes dicantur. Erant ſi quidem (vt ſuprà ex eodem Fachineo recenſui) viuente patre exiſtimatione quadam domini; mortuo verò patre verè ſunt domini, verè ſunt hæredes. Continuatio autem illa dominij ex legis acuta interpretatione, rei veritatem non immutat, nec filiis ius, & titulum hæredis aufert. Secundum etiam fundamentum, quo adducta eſt[*] communis, ex textu in l. 2. §. filium. ff. pro hærede, diluitur manifeſtè ex verbis eiuſdem §. potiùs namque ille textus contra communem retorqueri debet, ſicuti Viglius, in d. §. ſui ſcripſit, & diligentiùs Pinellus, d. 2. parte rubricæ, C. de bonis maternis, num. 40. per totũ . Ioannes Vaudus, variar. dict. q. 4. in verſic. ſed nec ad rem pertinet. Sarmientus, in d. l. in ſuis, num. 8. in fin. Caldas, dicto verbo, ſine curatore, num. 29. Ioannes Gutierrez, in d. §. ſui. n. 82. Ioannes Garcia, de nobilitate, d. gloſ ſa 12. n. 22. Fachineus, lib. 6. d.c. 11. in verſic. pri. num eſt. vbi Pinelli ſolutionem ſequitur, & tranſ cribit. Filius ergo ea in lege vſucapere non potuit titulo pro hærede rem à patre ſibi donatam, quia alio titulo poſ ſidebat, ex cauſa ſcilicet, ſiue titulo donationis: nec cauſam poſ ſeſ ſionis ſibi mutare poterat, §. quod vulgo, eiuſdem l. 2. l. 3. §. illud, ff. de acquir. poſ ſeſ ſ. & conſequenter, nec titulo pro hærede vſucapere, qui aliàs vſucapere poſ ſet, vel dicendum eſ ſet, dubium eiuſdem legis ineptè excitari, ſi nunquam vſucapere poſ ſet, ſicuti Arias Pinellus vbi ſuprà. ſubtiliter adnotauit. Rurſus, nec fauet ſententiæ communi argumen[*] tum deductum ex eadem l. nihil, C. de vſucapione pro harede. Qua etiam decipitur Communis; vere namque in eo textu pro hærede vſucapio ſuis hæredibus non denegatur, ſiue eos pro hærede vſucapere non poſ ſe, verba eiuſdem legis non indicanti, ſed aliud, atque omnino diuerſum ſtatuitur, videlicet alium titulo pro hærede vſucapere non poſ ſe, ſuis hæredibus exiſtentibus. Male igitur contra ſuos hæredes expenditur, quod in eorum fauorem introductum apparet. Et ita legem illam rectius intellexerunt Fulgoſius, & Cumanus, & cæteri commemorati ſuprà, n. 29. & vltra fundamenta adducta per Pinellum, & Sarmientum in locis ibidem relatis, & ea, quæ numeris ſeq. adnotabuntur in illo articulo, an contra ſuum hæredẽ vſucapi pro hærede poſ ſit: concludens mihi videtur illud, quod ex verbis ipſiuſ met legis deducitur, dum dicitur: Nihil pro hærede vſucapi poſ ſe ſuis hæredibus exiſtentibus, quæ verba, Suis hæredibus exiſtentibus, cum imperſonalia ſint, referri ad ſuos hæredes, vt ipſi pro hærede non vſucapiant, nullo modo poſ ſunt; ea ſiquidem eſt orationis imperſonalis ratio, vt abſolutè accipiatur, vt certum eſt; atque ex eo probatur etiam, quod verba ipſa, Suis hæredibus exiſtentibus, cùm ablatiui abſoluti ſint, conditionem præ ſeferunt l. ab emptione, in principio, vbi Bart. ff. de pactis. l. euictis agris, ff. de vſur. l. à teſtatore. ff. de condit. & demonſtr. & latius explicant Doctores in rubrica, ff. ſoluto matrimonio, vbi Iaſon, ex n. 1. Ripa, n. 30. & ſeq. cum aliis congeſtis a Ioanne Vincent. Hondedeo, in conſ. 49. n. 26. & conſ. 78. n. 23. & conſ. 101. n. 34. lib. 1. Ioſepho de Ruſticis, qui ple ne agit in tractatu, an & quando lib. in cond. poſi. cen ſean. vocati, lib. 6. c. 1. & 2. Petro de Barboſa. qui optime tractar de hac materia, & de intellectu d. l. à teſtatore, 1. p. rubricæ, ff. ſoluto matrimonio, n. 24. & ſequen. vt hîc non de ſuis hæredibus diſpoſitum fuerit, vt ipſi pro hærede vſucapere non valeant; ſed eo caſu quo ipſi exiſtunt, alium vſucapere non poſ ſe pro hærede, deciſum ſit manifeſtè, nec poſ ſit vllo pacto negari. Et ita tenendo, ex præfatis inferam ad nonnulla,[*] quæ hucuſque in hac materia ſic conſiderata, aut per alium tacta non ſunt. Et primo infertur, ſilentio prætermittendam non eſ ſe inconſtantiam illam, ſiue varietatem, contrarietatem etiam Luſitani Caldas, in d. l. ſi curatorem habens, verbo, ſine curatore, nu. 28. & 29. Ipſe namque eo loco communem ſententiam improbat, & contrariam quam defendimus, vt ſcilicet poſ ſint ſui hæredes titulo pro hærede vſucapere veriorem dixit, & profitetur eſ ſe verum ſenſum d. l. nihil, quod vbi ſuus hæres exiſtit, non poſ ſit alius dici hæres, nec pro hærede vſucapere. Poſtmodum verò ſub eodem verbo, ſine curatore, n. 79. expreſ ſe ſentit contrarium, & in ſententiam communem incidit, vt ſuus hæres titulo pro hærede vſucapere non poſ ſit, & quamuis aſ ſerit, ſe nouum, & elegantem intellectum aſ ſignare, & qui. tollit omnes alios intellectus, & remouet omnem difficultatem d. l. nihil, tamen in effectu, & rei veritate communem tantùm intellectum tradit, & Communis etiam rationem aſ ſignat, nec nouum quid detegit. Idque euidenter colligitur ex verbis, quibus ipſe Caldas vtitur, primò enim dicit, quod ea in l. ob eam rem titulus, & vſucapio pro hærede denegatur in ſuis hæredibus, quoniam ſui hæredes conſequuntur dominium rerum hæreditariarum per quandam dominij paterni continuationem, iuxta textum in d. l. in ſuis. Cuius verba eo ſenſu ponderat, quo Bart. & Communis (quæ improbata fuit ſuprà ) ponderabat illa, & illis ad eum modum ponderatis, adiicit ſtatim, quod ex illa lege facilis apparet intellectus ad text. in d. l. nihil, in qua ideo remota eſt vſucapio pro hærede, quoniam ille titulus habet locum in extraneis, non verò in ſuis hæredibus, qui poſt mortem patris non hæreditatem percipere, ſed magis liberam bonorum admini ſtrationem conſequi videntur, quod Communis dixit, & ſequaces eius ſ æpe repetunt. Nihil ergo nouitatis Author ille affert, & non modò ſibi contrariatur, ſed verum, aut certum ſenſum d. l. nihil, non aſ ſequitur. Secundo infertur, Ioannem Garciam, tractatu de[*] nobilitate gloſ ſ. 12. n. 22. dictorum ſuperius immemorem, minus bene dixiſ ſe, quod ſibi non placent intellectus omnes Doctorum ad text. in d. l. nihil, ſiquidem Fulgoſij, Viglij, & aliorum intellectum (quem probamus) cum remiſ ſiue adduxiſ ſet, conſtituit ſtatim, veriſ ſimum illius legis intellectum deduci ex d. l. 2. §. filium. ff. pro hærede. Videlicet, quod filius ſuus hæres titulum pro hærede habeat, ſed in d. §. non dari eum titulum, quia ibi poſ ſidebat cum titulo filius viuo patre, quem morte eius mutare non potuit, nec amplius dixit; vnde hactenus obſeruatis, & Pinelli traditionibus conuenit expreſ ſe, nec aliquid nouum profert in medium, qui ſibi non placere intellectus omnes Doctorum, antea conſtituerat. Tertiò in fertur, nullo modo ſuſtineri poſ ſe, nec[*] eſ ſe verum, nouum quendam intellectum ad text. in d. l. nihil, quem priuatim Præceptores quidam tradiderunt, atque exiſtimarunt, maxima in conſideratione habenda verba illa, Suis hæredibus exiſtentibus Supponunt etiam, ſuos hæredes dici illos, quorum proprium, & eſ ſentiale, & ſuum eſt, patris hæredes eſ ſe. ex text. in d. §. ſui, vnde ſubiiciunt, quod ſuitas, & ſic ſignum illud, quo declaratur quis eſ ſe futurus neceſ ſarius hæres, ſolum datur in vita eius, cui ſuus hæres eſt, & poſt eius mortem ceſ ſat ſuitas, & ſuccedit neceſ ſitas, quoniam cum illud fore hæredem ſuum, reducatur ad veram exiſtentiam hæredis, ceſ ſat iam ſuitas. Senſus igitur d. l. nihil, ſecundum eoſ dem erit, quod donec ſui hæredes ſunt, hoc eſt, viuente eo, cui ſunt ſui hæredes, indiſtinctè non ſit locus vſucapioni pro hærede, ex regula l. 1. ff. de vſucapione pro hærede, viuus enim hæredem non habet. Verè tamen (vt dixi) intellectus prædictus ſuſti[*] neri non poteſt, atque ex eo manifeſtè conuincitur, quod ſuppoſitum illud primum falſitatem in ſe contineat, nec dici valeat, ſuos hæredes in vita tantum patris dici ſuos, cum etiam mortuo patre ſui dicantur, qui mortis tempore in poteſtate erant, & primum locum in ſucceſ ſione obtinebant, vt ſupra diximus, & probatur apertè, ex d. §. ſui. d. l. in ſuis. l. 3. in ſine. ff. de iniuſto rupto. l. captum. C. de captiuis, & poſtlim. reuer. & his etiam, quæ in initio huius capitis adnotata reliquimus. Filij ergo poſt mortem patris, licèt non ſint in poteſtate (patria namque poteſtas morte diſ ſoluitur) ſui tamen ſunt, & tunc verè proprij hæredes, & domini ex ibidem etiam notatis, & Communi reſoluta per Bolognetum in l. qui ſe patris n. 13. C. vnde liberi, ſuitatis etiam effectus, qui maximi ſunt, & permulti, vt ſuprà quoque diximus, n. 3. mortuo etiam patre perdurant, ſiue magna ex parte tunc propriè incipiunt in executione, & effectu reduci, vt conſtat ex his, quæ: ſcripſerunt Doctores communiter in d. l. in ſuis, & in d. l. qui ſe patris, & in l. ſi filius qui patri, ff. de vulg. & pupil. ſubſtit. Anton. Gomez. & Ioannes Oinotomius, relati d.n. 3. ſupra, Viglius, in d. §. ſui. n. 6. Guil. Benedict. Igneus, Loriotus, Decius, & Tiraquel. in locis congeſtis per Pinellum, 2. p. rubricæ, C. de bonis maternis, n. 38. in verſiculo, ex illis autem. Sarmientus, in d. l. in ſuis, n. 12. & Cuiacius ibidem: Graſ ſus, §. ſuitas, quæ ſt. 7. Menchaca, de ſucceſ ſion. creation. lib. 2. § 19. per totum, Card. Thuſcus, practic. concluſ. iuris, tom. 8. litera S. concluſion. 1383. Suitate autem finita, ſiue ea ceſ ſante, aut non exi ſtente, ceſ ſant etiam, ſiue non dantur ſuitatis effectus, ex eiſdem iuribus, & Authoribus. Et ſic non modò viuente patre, ſed etiam ipſo præmortuo filius ſuus dicitur, vt antea dictum eſt, atque ex Communi reſoluta per Caldas Luſitanum, in dicta. l. ſi curatorem habens, dict. verbo, ſine curatore, num. 23. Conuincitur deinde, & concludenti ratione intellectus ipſe; nam ſi ita eſ ſet, fruſtratoria aut indubitabilis videretur Cæ ſarea illa conſtitutio, aut quid dubitationis eſ ſe poſ ſet in eo, quod viuente illo, cui ſui hæredes ſunt. vſucapio non procederet indiſtinctè; Nam prædictæ interpretationis Authores, ant loquuntur de vſucapione pro hærede inchoanda à filio viuo patre, quo tempore re vera & effectu hæres non eſt, nec dominus (licèt hæres futurus ſperetur) nec res hæreditarias poſ ſidet (quippe cùm nondum hæreditas verè ſit, nec poſ ſeſ ſio viuente patre, vt ſupra dixi) & tunc qui nondum hæres eſt, qui etiam contingere poteſt vt nullo tempore futurus hæres ſit, qui res paternas non poſ ſidet, quo pacto dici poteſt, quod pro hærede vſucapere poſ ſit, aut quod non poſ ſit, terminatum fuiſ ſe ab Imperatoribus ea in lege? Aut loquuntur de extraneo vſucapionem inchoare volente, & tunc viuente adhuc patre, quo titulo vſucapere poterunt, qui eo quoque mortuo vſucapere prohibentur ſuis hæredibus exiſtentibus, ſicuti adeò expreſ ſim ibi dicitur? Quarto infertur, omitti non poſ ſe alium intelle[*] ctum, quem vt nouum, & elegantem tradidit Ioannes Gutierrez, in repetition. dicti §. ſui, n. 84. & eo non relato, eundem putat veriſ ſimum D. Spino, in Spe culo, gloſ ſ. 17. princip. n. 10. Tentari etiam poſ ſe, vt ita intelligatur text. ille, eis non relatis dixit Antonius Pichardus, in d. §. ſui, n. 43. & ij quidem conſtituunt, pro conſtanti habendum eſ ſe, ſuppoſitum fuiſ ſe in d. l. nihil, ſuum hæredem titulo pro hærede vſucapere posſe, in quo conueniunt ſententiæ prædictæ, quam defendimus, & dubitari dumtaxat, an ſola exi ſtentia ſui hæredis ad vſucapionem titulo pro hæ rede ſufficeret? Et non ſuſ ſicere conſtitutione ea cautum; quia licet, ſui hæredis exiſtentia operetur alios multos effectus in iure, vt ſuprà, n. 3. & nu. 38. diximus, ad vſucapionem tamen exiſtentia eiuſmodi non ſufficit, ſed requiritur actualis immiſtio, & apprehenſio poſ ſeſ ſionis, ſine qua vſucapio non procedit, l. ſine poſ ſeſ ſion, cum vulgatis, ff. de vſucapionibus. Et quamuis in filium ſuum hæredem continuetur dominium bonorum paternorum ipſo iure, poſ ſeſ ſio tamen eorum minime continuatur, prout ſupra oſtendimus. Et poſt Gloſ ſam docuerunt Bartol. n. 5. Sarmientus, n. 11. Cuiacius, n. fin. in d. l. in ſuis. Idem Cuiacius, recitat ſolemn. in libros, ff. ad l. cum hæ redes, ff. de acquir. poſ ſeſ ſione, vbi huius rei differentiam, at que diſcriminis elegãtem rationem aſ ſignat Iaſon, in eadem in ſuis, à n. 19. Graſ ſus, §. ſuitas, quæ ſt. 7. n. 7. Ioannes Gutierrez, in d. §. ſui, ex n. 66. cum ſeq. D. Spino, d. glo. 16. n. 10. in fin. Caldas, d. verbo, ſine curatore, n. 36. Verum interpretatio hæc placere mihi non poteſt vllo modo, tum quia certum ita non eſt, filium ſoum hæredem quoad effectum præ ſcribendi, poſ ſeſ ſorem eſ ſe oportere, cum in contrarium tenuerint Authores nonnulli, quibus adductus Caldas, dicto verbo, ſine curatore, n. 30. in fine, præfatum intellectum reiicit: Tum etiam, & vltra omnes, quod vere dici non poſ ſit, ſuppoſitum fuiſ ſe in d. l. nihil, filium ſuum hæredem pro hærede vſucapere poſ ſe, id quod aliis iuribus expreſ ſum erat; ſicuti Pinellus, & Sarmientus in locis antea relatis obſeruarunt contra communem. Non enim de eo agebatur, ſed potiùs de alio, de vſucapione inquam contra ſuos hæ redes, & ſic non dicitur ſuos hæredes vſucapere poſ ſe, ſed ſuis hæredibus exiſtentibus minime vſucapi poſ ſe, ſicuti ex verbis imperſonalibus, & ablatiui abſoluti natura anteà ponderaui. Quocirca dici non poteſt, actualem immiſ ſionem, ſiue apprehen ſionem requiſitam in ſuo, de cuius vſucapione ſermo non erat, ſed de vſucapione contra ipſum. Et verè ſi id decidere Imperatores in ea l. intendiſ ſent, aut id exprimerent aperte, & de actuali immiſtione, aut apprehenſione poſ ſeſ ſionis mentionem facerent, aut ſaltem alio loquendi genere vſi fuiſ ſent. Et hactenus de primo caſu, ex quo remanet firmiter, ſuum hæredem titulo pro hærede vſucapere poſ ſe. Remanet etiam in d. l. nihil, id non excludi, nec contrarium probari, ſed id potius decidi, quod Raphaël vterque, atque Viglius, & Pinellus obſeruarunt dilucidè. Ac denique ad textum eundem omnes alias interpretationes reiiciendas, eamque amplectendam dumtaxat, quæ verba eiuſdem ita ſimpliciter vt iacent, intelligit. Secundus caſus principalis ſit, cum quæritur, an[*] contra ſuos hæredes titulo pro hærede vſucapere alij poſ ſint? Cuius reſolutio deducitur negatiue ex his, quæ caſu præcedenti ſcripta, atque obſeruata ſunt, ex tex. etiam in d. l. nihil, vbi deciditur adeò expreſ ſim, vt nihil prætereà dici debuerit, ſiquidem dicitur, nihil pro hærede vſucapi poſ ſe, ſuis hæredibus exiſtentibus, magis obtinuiſ ſe; & ſic intellexerunt legem eandem, & concluſionem hanc tuentur Fulgo. in l. 1. C. pro hæred. Cuman. in l. 2. §. filium. ff. eod. vt ſuprà retuli ipſos, Vigli. in d. §. ſui, num. 4. Ioan. Vaud. variar. q. lib. 1. q. 4. in princip. Emanuël Suarez à Ribeira, Anton. Gomez. additionator in addit. ad cap. 9. lib. 1. varia. lit. E. nu. 7. & 8. fol. 155. Arias Pinellus, 2. parte rubricæ, C. de bonis maternis, n. 41. Sarmientus, in d. l. in ſuis, n. 9. in fine, & num. 10. Ioannes Gutierrez in d. §. ſui, n. 83, Cald. Perei. in d. l. ſi curatorem habens, verb. ſine curatore, n. 28. in fin. D. Spin. in Speculo, gloſ ſ. 17. in princip. n. 9. Andreas Fachin. controu. iur. lib. 6. cap. 11. per totum, Iacobus Cuiacius, in d. l. in ſuis, melius recitat. ſolemn. in libros C. ad titulum C. de vſucapione pro hærede, circa finem, folio mihi 670. vbi ad explicationem d. l. nihil, ingeniosè obſeruauit, aliud eſ ſe, ſuum hæredem exiſtente, aliud extare. Suus hæ [*] res exiſtit ſtatim ipſo iure, etiam à morte patris, etiam clauſis tabulis teſtamenti, ſi teſtatus pater deceſ ſerit, atque etiam inuitus, ignorans, & hæres exi ſtit, id eſt apparet: Sui ergo hæredes exiſtunt ſtatim[*] ipſo iure; extant autem, ſi ſe immiſceant bonis. Et horum verborum diſtinctio, l. ſi operarum. §. 1. ff. de operis libertorum, cum l. patronus §. 1. ff. eodem, ſubdit deinde, obſeruandum eſ ſe, quod in d. l. 8. nihil, non dicitur, ſuis hæredibus extantibus, ſed, ſuis hæredibus exiſtentibus nihil pro hærede vſucapi poſ ſe. Quia ſui hæredes manent ipſo iure, etiam ſi abſtinuerint, hæ redes ſui, l. cum quaſi. §. ſed & ſuus, ff. de fideicommiſ ſ. libertat. l. etſi ex modica. §. ſi filius. ff. de bonis libertorum, igitur ſiue ſuis hæredibus exiſtentibus, licet abſtinuerint ſe, agnati item legitimo iure venire non poſ ſunt ad hæreditatem, denique res alienas in hæ reditate pro hærede vſucapere non poſ ſunt, quia ipſi non ſunt hæredes, ſed ſui, licet abſtinuerint. Sed ſuis hæredibus ſe abſtinentibus, agnati iure prætorio venire poſ ſunt, & vſucapere pro bonorum poſ ſeſ ſore, non etiam pro hærede. Et hactenus Cuiacius, cuius[*] opera omnia olim, & nunc recitationes ſolemnes in libros, ff. & C. & Decretalium, attentè, atque ex propoſito prælegiſ ſe, & euoluiſ ſe nunquam equidem[*] pœnitebit. Et eandem ſententiam repetit Cuiacius ipſe. ad titulum C. vnde liberi, ſol. 485. dicens, quod ſui exiſtunt ſtatim hæredes, etiam inuiti, & ignorantes, quod eſt, apparent, vt inquit l. vltima. §. ſi vero perpetuo. C. de curatore furioſi. Igitur ſi vel exiſtant ſui hæ redes, impediunt alios quoſcunque, ne quid ex ea hæreditate pro hærede vſucapere poſ ſint, licèt ab ſtinuerint ſe hæreditate, exiſtere ſatis eſt, nec neceſ ſe eſt, vt attingant, vel teneant bona, vel ſe immiſceant. Nam & ſui hæredes qui abſtinent ſe, beneficio Præ toris, vel Principis, hæredes manent. Hæredes manent nomine, & iure; non re, quatenus re vltrò ſe ab ſtinent. id eſt, hæredes ſine re, quæ res tamen, id eſt nomen hæredis excludit cæteros omnes, ne hæredes eſ ſe poſ ſint, & conſequenter ne quid pro hærede vſucapere poſ ſint. Ratio autem quare contra ſuum hæredem titu[*] lo pro hærede vſucapi non poſ ſit, in eo conſiſtit, quod ex verbis Cuiacij, nunc relati, colligitur expreſ ſim. ex Pinello etiam, d. n 41. Ioanne Gutierrez, d. num. 83. & aliis ſuprà relatis. Quia non poteſt alius dici hæres, ſuis hæredibus exiſtentibus, quia hæredes exiſtunt ſui ſtatim ipſo iure, atque in eos tranſit dominium rerum hæreditariarum, ex text. in d. l. in ſuis, & in l. 2. C. vnde liberi, & ſic quia ipſo iure hæ redes fiunt, & domini, etiam ignorantes; alij res alienas pro hærede vſucapere non poſ ſunt, quia ipſi non ſunt hæredes, ſed ſui, licet abſtinuerint: vt Cuiacius dicebat, qui præ ſtat eo verbo ſingularem ampliationem ad text. in d. l. nihil, vt procedat, etiam ſuis ſe abſtinentibus. Et ad hanc rationem reducitur in effectu eiuſdem Cuiacij, in eadem l. in ſuis, ratio Ioannis Vaudi, variar. d. quæ ſt. 4. in principio, dum dicunt, quod ſuorum conditio talis eſt, vt retrò paterna bona obtinuiſ ſe videantur, & ſtatim magis hæres exiſtant, quàm fiant, nec acquirere bona dicantur, ſed retinere, & ideò ea bona, quaſi viuentis pro hæ rede vſucapi non poſ ſe. Imò quamuis iuſto errore procedens titulus pu[*] tatiuus ad vſucapionem ſufficere ſoleat, l. non ſolum. §. 1. ff. de vſucapionibus, l. quod vulgo, ff. pro emptore, l. pro legato, ff. pro legato, Bartolus, & Doctores communiter, in l. Celſus, ff. de vſucapionibus. Non tamen ſufficit[*] ad vſucapionem titulo pro hærede, ſuis hæredibus exiſtentibus, etiam ſi iuſto errore ductus, quis ſe hæ redem crediderit; talis enim opinio, vel error, ſuo hærede exiſtente, non admittitur; idque ex obſeruatione quadam; atque ſententia Sarmienti, in d. l. in ſuis, n. 10. qui duplici, & concludenti ratione excitatur, & iuridicè (vt arbitror) ſic adnotauit, quicquid Arias Pinellus, in contrarium ſenſerit, aut de hoc dubitauerit vbi ſuprà, n. 42. quem meritò Sarmientus ipſe reprehendit præcitato n. 10. vbi videri poterit. Addiderim tamen, & vltra eum, rationem ſupe[*] riorem militare etiam hoc caſu, ad impediendam vſucapionem, & verè ad concedendam, vel denegandam vſucapionem titulo pro hærede, inſpiciendum dumtaxat, an ſui hæredis exiſtant, nec ne; ſola namque ſui hæredis exiſtentia id operatur, quod ex Cuiacio, eodem Pinello, & aliis ſuprà diximus: Et in d. l. nihil, apertè probatur, vbi generaliter, & indiſtinctè dicitur, nihil pro hærede vſucapi poſ ſe, ſuis hæredibus exiſtentibus: nec attenditur opinio, aut error credentis ſe hæredem eſ ſe, cum error contrarius, vel opinio falſa exiſtentiam ſui hæredis, atque effectum eius impedire non valeat, nec errore, aut opinione contraria quis deſinat eſ ſe ſuus. Quamuis ergo de hoc dubitari poſ ſet propter rationem Pinelli, magis tamen obtinuit (vt rectius animaduertit Sarmientus) Suis hæredibus exiſtentibus nihil pro hæ rede vſucapi poſ ſe. Et ſic ceſ ſat difficultas prima, ſiue motiuum primum Pinelli aduerſus prædictam doctrinam. Contra quam etiam, & ſecundo loco[*] ponderauit textum in l. captum, C. de poſtlimin. reuerſ. nec eidem reſpondit, ibidem autem ſic ſcripſerunt Imperatores: Captum ab hoſtibus filium (patre mortuo medio tempore) lex Cornelia reuerſum, ſi in poteſtate patris tempore, quo capiebatur, fuit, ſuum facit hæredem. Vnde ſiue ex teſtamento ad te, ſiue inteſtato, ſucceſ ſionem patris tui pertinere apud Præ ſidem Prouinciæ probaueris, reſtitui tibi res hæreditarias iubebit; ſi non tantum poſtquam reuerſus es, tempus effluxit, quantum intentionem tuam temporis prolixitate conquieſcere facit. Cæterum reſponſo præfato, & huic difficultati, vt euidenter ſatisfacerem, non inconſulto verba dictæ l. recenſui: illa namque ſi & verè, & maturè perpendantur, ad vſucapionem pro hærede expendi, nec induci, minimè poſ ſunt; ſiquidem vniuerſa hæreditas vſucapta eſ ſe potuit, & tamen non titulo pro hærede, ſi res hæreditariæ omnes ſigillatim vſucaptæ eſ ſent: ideò non abſque myſterio textus ille dixit, Reſtitui tibi res hæreditarias iubebit. Cum poſ ſet dicere, reſtitui tibi hæreditatem iubebit. Præterea, quod non agatur ibi de excludendo filio propter res hæreditarias ab aliis vſucaptas, ex eo neceſ ſarium eſt agnoſ cere, quod licet vniuerſ æ res vſucaptæ fuiſ ſent, adhuc filius ad intellectualem hæreditatem admittendus eſ ſet, l. hæreditas, ff. de petition. hæreditat. iunctis his, quæ ad ipſius explicationem lib. 2. obſeruaui, eſ ſétque maximum abſurdum dicere, filium ab hæ reditate excludendum eſ ſe, proptereà quod res hæ reditariæ vſucaptæ fuiſ ſent. Loquitur ergo ille textus de excludendo filio propter tranſcurſum temporis, intra quod hæreditati ſe debuit immiſcere, vel bonorum poſ ſeſ ſionem ex aliis capitibus petere, vt in l. licet, l. ſi curatoris, l. cum in antiquioribus, C. de iure deliberandi, l. prima. § quemadmodum, ff. de ſucceſ ſorio edicto. & cum enim receptum eſt, iuri adeundi[*] contra extraneum legitimo tempore, ideſt, triginta annorum præ ſcribi, vt cum gloſ ſa, Bart. Imola Ca ſtrenſi, Aretino, Alberico, Alexandro, & aliis antiquis credit veriſ ſimum Antonius Gomezius, tom. 1. variarum. cap. 9. num. 27. in fine, & Additionator eius, litera F. fol. 155. D. Spino in Speculo, gloſ ſ. 33. de aditione hæreditatis, num. 53. & 54. Padilla in l. ſi emancipata, n. 40. C. de iuris & facti ignorantia, Menchaca, de ſucceſ. creat. lib. 3. §. 22. n. 26. Lara, in l. ſi quis à liberis, §. vtrum, n. 55. & 56. ff. de liberis agnoſcendis, vbi in fine d.n. 56. explicat l. 2. tit. 6. p. 6. & vide Gregorium ibidem, verbo, alomenos, Padillam, vbi ſupra, n. 43. Sic & [*] in ſuis hæredibus ius immiſcendi competens illis tempore triginta annorum excluditur. ſiue præ ſcribitur, ſicuti permultorum Authorum relatione comprobantes, defendunt Antonius Gomezius, d. cap. 9. n. 28. in. verſic. Sed his non obſtantibus, Pinellus ſecunda parte rubricæ, C de bonis maternis, n. 42. Padilla in d. l. ſi emancipata, n. 41. & 42. Lara, d.n. 56. Rodericus Suarez, titulo, de las herencias, ex. n. 42. cum ſeq. fol. mihi 214. Antonius Gabriel, communium, titulo de præ ſcriptionibus, concluſ. 9. Ioannes Gutierrez, in d. §. ſui, n. 108. Caldas Pereira (qui latius declarat) in l. ſi curatorem habens, verbo ſine curatore, n. 78. licet contra teneant Bolognetus, in l. vnica, C. quando non petentium partes, num. 31. & 32. Ioann. Marcus Aquilin. 1. part. §. & quid ſi tantum, ex num. 20. & 24. D. Spino d. gloſ ſ. 33. de aditione hæreditatis, n. 66. & præfatam interpretationem ad textum in d. l. captum, velut manifeſtè inſinuant verba illa, Quantum intentionem tuam temporis prolixitate conquieſcere facit: quæ referri non poſ ſunt ad poſ ſeſ ſorem vſucapione tuendum ſed ad filium, temporis prolixitate excludendum. Remanet ergo, non poſ ſe alium vſucapere titulo pro hærede, exiſtentibus ſuis hæredibus. Quod tamen explicandum eſt, niſi ponamus, te[*] ſtamentum validum dari, in quo cum filio inſtitueretur extraneus tunc namque ex inſtitutione negari non poteſt nomen hæredis extraneo, & conſequenter, nec pro hærede vſucapio. Quod ex omnibus iuris Interpretibus, quos adhuc viderim, ſolus Pinellus adnotauit in hac materia, d. 2. p. rubricæ, C. de bonis maternis, n. 41. in fine: & in idem pungit apertè Ioannes Vaudus Pedemontanus, variarum quæ ſt. lib. 1. quæ ſt. 4. in princip. in illis verbis: Quid, an non vſucapere pro hærede poſ ſit, qui ſuo hæredi teſtamento cohæres datus eſt? Videtur etiam præ ſentire Sarmient. in d. l. in ſuis, in principio, ibi: Cohæres enim pro parte cohæredis titulo caret. Ergo pro ſua parte titulum habet. Id quod legibus huius Regni applicari poteſt, ſi ponamus, parentes relicta filiis debita legitima, hoc eſt, omnibus bonis excepta quinta parte eorum, coniugem ſuperſtitem, vel conſanguineum, aut alium in Quinto bonorum inſtituiſ ſe, vel aliqua ex parte; tunc namque pro ea parte pro hærede vſucapio non negaretur. Explicandum etiam & ſimiliter eſt, ſuis hæredi[*] bus exiſtentibus, alium tanquam hæredem patris vſucapere non poſ ſe titulo pro hærede, niſi cum filio inſtitutus fuerit, vt nunc dicebam, ſed tanquam hæredem alterius mero iure poſ ſe, & idcirco con ſtituendum, at que obſeruandum, quod licet ſui hæ redis exiſtentia impedire debeat, ne alius poſ ſit res ex hæreditate pro hærede vſucapere, hoc eſt, tanquam hæres patris, licet ſe hæredem diceret, & iu ſtiſ ſimo etiam errore duceretur, vt ſuprà dixi, & Sarmientum ſequutus ſum, tamen non debet impedire, quin alius tertius non tanquam hæres patris, ſed alterius, penes quem res aliqua patris depoſita fuerat, vel commodata, poſ ſit eam rem ex hæreditate pro hærede vſucapere, cùm ipſe vere ſit hæres, & rem alienam inuentam in hæreditate, putanſque illam hæreditariam eſ ſe per legitimum tempus poſ ſederit, quo caſu habet locum titulus pro hærede, vt docuit magiſtraliter Caſtrenſis in l. prima, ff. pro hærede, & ex communi reſoluit Antonius Gomez. variarum lib. 1. d. cap. 9. num. 19. nec excluditur in d. l.[*] nihil. Vbi re vera negatur vſucapio pro hærede ſuis hæredibus exiſtentibus, quando quis tanquam ve rus hæres, vel putatiuus patris, qui ſuos hæredes reliquit, vſucapere vellet, idque ex ratione dicta ſupra, num. 45. Non tamen negatur ei, qui tanquam hæres alterius rem repertam in hæreditate titulo pro hærede vſucapiat, etſi defunctus vſucapere non poſ ſet eam, quia ſibi deficiebat titulus, nec huic re ſolutioni contradicit aliquis ex omnibus Authoribus relatis ſuprà, cum ipſi de eo loquantur, qui tanquam hæres patris, titulo pro hærede vſucapere intendit, non de eo qui tanquam hæres alterius; habet enim pro ſe regulam d. l. 1. & per totum. ff. & C. pro hærede, & lege nulla prohibetur vſucapere. Rurſus, nec in contrarium vrget, alium non poſ ſe dici hæredem, dum exiſtit ſuus, atque in ſuos tranſ latum fuiſ ſe dominium rerum paternarum vbicunque exiſtentium, ipſo iure: quia verum eſt, & ſ æpiſ ſimè repetitum, exiſtentibus ſuis, alium hæredem eſ ſe non poſ ſe patris; alterius verò qui rem alienam patris abſque titulo poſ ſidebat, eſ ſe poſ ſe hæredem, vel re ipſa deducitur, & conſequenter ius vſucapiendi pro hærede illi competere, & quamuis eius rei dominium fuerit ipſo iure tranſlatum in filium ſuum hæredem, nihil impedit ad vſucapionem, cum eiuſdem virtus & natura ea ſit, vt vero domino auferat dominium, & tribuat illud vſucapienti, l. 3. ff. de vſucapionibus, in princip. Inſtit. eodem titulo, & ſi vino patri, qui alicuius rei verum habebat & præ ſens dominium, potuit alterius hæres titulo pro hærede vſucapiendo, auferre dominium, cur & filio auferre non poterit, cui per ſuitatis exiſtentiam, plenius ius, aut dominium quæ ſitum eſ ſe non poteſt, quam quod ipſe pater habebat. Præ ſertim cum ſciamus,[*] aduerſus ſuos hæredes poſ ſe quem cum titulo & bona fide vſucapione ſe tueri, ſi tempore legitimo poſ ſideat, vt ex Caſtrenſi, Corneo, & Balbo obſeruauit Arias Pinellus, d. 2. p. rubricæ, C. de bonis maternis, n. 42. in fin. & eo non relato tenuit idem Caldas Pereira, d. verbo, ſine curatore, n. 30. Exiſtentia ergo ſui hæredis licet impediat vſucapionem pro hærede patris, non tamen eam, quæ titulo alio, & diuerſa ratione procedit. Vt non ſine myſterio maximo Cuiacius, Pinellus, & Sarmien, in locis antea relatis, loquuti ſemper fuerint, ac rem intellexerint in eo, qui tanquam hæres vſucapere intendit, & licet Pinellus de hærede putatiuo dubitet, vt ſuprà vidimus, de eo ſcilicet, qui errore aut opinione ductus, ſe hæredem patris exiſtimat; Sarmien. tamen errorem aut opinionem in conſideratione non habendam, rectius defendit, vt ſuprà quoque vidimus. Et ſuperioribus conuenit expreſ ſim Anton. Pi[*] char, (qui non ita ex profeſ ſo explicat, vt ibi videbitur) in d. §. ſui, n. 40. & 2. ſeq. & dicit, ſe cum doctiſ ſimo, egregiòque D.D. Gabriele Enriquez, primario[*] iuris Cæ ſarei inclytæ Salmanticenſis ſcholæ Moderatore tunc, nunc verò Senatore Regio meritiſ ſimo, & præ ſtantiſ ſimo, tueri, quod de rebus alienis in hæreditate inuentis, quas putans hæreditarias, per legitimum tempus poſ ſidet alius, vſucapio procedat, vt nunc dicebamus. Sed non firmiter (vt debuiſ ſet) in eo placito, ac Viri præfati adeò eruditi ſententia remanet, ſed adhuc reſtare ſcrupulum ex eadem l. nihil, profitetur, & ideò aliter declarat legem eandem, cum verè ita intelligendo, ſcrupulus non reſtet, nec in caſu prædicto lex illa loquatur, ſed in alio protinus diuerſo, & pro hærede vſucapio denegetur dumtaxat, vt dilucide apparet ex ſuperioribus. Cum etiam intellectus aſ ſignatus ab eo nu. 43. verbis eiuſdem legis non conueniat, & à me fuerit euidenti, atque concludenti ratione ſuprà cõuictus . Nunc verò extenditer præfatus caſus ſecundus,[*] & regula d. l. nihil, vt procedat non ſolum teſtato decedente patre familias; ſed etiam inteſtato; verum namque eſt, hæredes ſuos exiſtere, cum pater non facto teſtamento decedit, ſicut quando teſtamentum condidit, & licèt hæredes inſtituti non ſint, domini[*] tamen ſunt, ſicuti expreſ ſim dixit Paulus Iurecon ſultus, in dict. l. in ſuis. ff. de liberis, & poſthumis, in ver ſiculo, hac ex cauſa. quæ verba cum Accurſio ibidem, verbo, domini. Bartolo, numero 3. in verſiculo, Quin[*] tum dictum eſt. Caſtrenſi, in principio, in verſiculo, Tertiò ſequitur, Coſta 3. parte. §. & quid ſi tantum, numero 56. & 57. neceſ ſario intelligenda ſunt ab inteſtato patre defuncto; quo etiam caſu ipſo iure, atque ex legis poteſtate exiſtunt hæredes, qui viuo quoque patre ſui hæredes, & domini quodammodo exiſtimabantur; nec intereſt, hæredes eos inſtitutos non fuiſ ſe, quorum cauſa in ſucceſ ſione paren[*] tum ab inteſtato decedentium prima eſt, vtpote cum illa debeatur eis omni iure, ſicuti latius probarunt, atque exornarunt Anton. Gomez. tomo primo variarum, capite primo, numero primo, & quatuor ſequentibus, Guil. Benedict. in capite Rainuntius, de te ſtamen. verbo, & vxorem nomine Adelaſiam. ex numero 176. & eodem verbo, deciſione 5. ex n. 41. Chaſ ſaneus, in conſuet. Burgund. rub. 7 §. 1. gloſ ſa, Le plus. Menchaca, de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 297. & num. 320. Rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad l. fori à principio, Rojas, in epitome, ſucceſ ſionum, cap. 7. per totum, Matiençus, in l. 1. titulo 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, gloſ ſa 2. & 4. & Azeuedus, ibidem. Ioſephus Ludouicus, deciſione Peruſina 11. num. 11. D. Spino, in ſpeculo, gloſ ſ. 17. num. 19. & ſeq. & gloſ. 19. num. 23. Et præfatam doctrinam,[*] videlicet quod text. in d. l. nihil, procedat etiam inteſtato patre defuncto, imò propriùs tunc habeat locum, & verificentur verba eiuſdem, Suis hæredibus exiſtentibus, obſeruarunt ſingulariter Ioannes Vaudus Pedemontanus, variarum lib. 1. quæ ſtione 4. in principio, in verſiculo, & dicendum eſt. Et eo non relato Arias Pinellus, dicta 2. parte rubricæ. num. 41. in ver ſiculo, quod propriè congruit, & nu. 43. in principio, quo loco non dubitauit aſ ſerere, in ſucceſ ſione ab inte ſtato pro hærede vſucapionem contra ſuos non procedere, quamuis poſ ſeſ ſor errore putaret, ſe habere titulum iuſtum cùm tamen in ſucceſ ſione ex teſtamento dubius fuiſ ſet; immeritò tamen, vt cum Sarmiento ſcriptum reliqui num. præced. Idem etiam ante ipſos ingeniosè aſ ſequutus eſt Iacobus Cuiacius in ead. l. in ſuis, & in ead. l. nihil. Et hactenus de caſu 2. Tertius caſus ſit, cum quæritur, an deciſio textus, in d. l. nihil, obtinere debeat ſuis hæredibus exiſtentibus, ipſis tamen præteritis, hoc eſt, nec hæredibus inſtitutis, nec exhæredatis. Præteritus namque ille[*] propriè dicitur, qui nec inſtitutus eſt, nec exhæredatus, ex Gloſ ſa, verb, præterierit, in principio, Inſtit. de exhæred. liberorum, quæ approbatur communiter, ſecundum Bellonium ibi, num. 4. Viglium. Pichardum, & Oinotomum, n. 1. per illum textum, & alia iura. Et[*] quidem deciſionem textus, in d. l. nihil, propriè etiam obtinere, vbi ſuo præterito alius inſtitutus ſit; agnouit expreſ ſim Arias Pinellus (qui ſolus caſum iſtum attingit) dicta 2. part. rubricæ. C. de bonis maternis, n. 41. in verſiculo, idem etiam conuenit, & n. 43. in principio, & reddit rationem, quia ſuo præterito teſtamentum non valet, & ſic cauſa inteſtati ſuccedit ipſo iure: l. 1. ff. ſi tabulæ teſtamenti nullæ extabunt. Et verè Pinelli ſententia veriſ ſima eſt, atque in dicta conſtitutione Cæ ſarea caſus iſte comprehenditur, clariùs etiam apparebit ex nonnullis, quæ: de filiorum præteritione inſerere hoc capite velut neceſ ſarium ad huiuſce caſus explanationem duxi Verum itaque eſt Pinelli motiuum ſiue fundamentum, ſi in memoriam reuocemus ea, quæ de dominio, & illius continuatione in filios viuente, & mortuo patre ſuprà dicta ſunt, & ſtatim dicentur. Item ſi aduertamus, teſtamentum in[*] quo filius in poteſtate præteritus eſt, ipſo iure ciuili nullum eſ ſe: l. prima, cum ſequentibus. l. filio præterito, ff. de iniuſto, rupto, l. ſi filius, l. cum apud, l. inter cætera, ff. de liber. & poſthum. l. ſi quis eum. §. finali. ff. de vulgar. & pup. ſubſtit. d. l. 1. ff. ſi tab. teſtam. nul. ex tab. l. maximũ vitiũ , C. de liber præterit. l. 10. tit. 7. & l. 1. tit. 8. partit. 6. [*] l. Gallus, ff. de liberis, & poſthumis. In qua credendum eſt, Gallum Aquilium pro conſtanti habuiſ ſe, filium hæredem inſtitutum fuiſ ſe, ideóque inſtitutionis filij mentionem non feciſ ſe, quia de illa non dubitauit, ſed ſolum de inſtitutione nepotis poſthumi habuit dubium, vti apertè colligi poteſt, ex §. quidam recte §. in omnibus, & §. idem credendum, legis illius; l. ſi mater. §. primo. ff. de vulgar. & pup. ſubſtitut. l. cum inteſtamento. ff. de hæred. inſtitut. & tanquam certum obſeruarunt Gloſ ſa, verbo, poſ ſe. & Bartolus, num. 5. in eadem l. Gallus in principio, & ſequuntur communiter Doctores ſecundum Coſtam, prima parte, §. & quid ſi tantum, ex numero primo, vſque ad numerum 8. Sarmientum, in principio dictæ l. Gallus, numero 36. vbi numero 40. & Coſta, dicta prima parte, ex numero 20. Bolognetus etiam, in principio eiuſdem l. Gallus, numero 133. & Antonius Gomezius, tomo primo variarum cap. 3. numero 23. contra Bartolum ibi, dicto numero 5. Et alios plures rectè tuentur, teſtamentum[*] Galli formula factum, defendi non potuiſ ſe, ſi filius, nec expreſ ſim fuiſ ſet inſtitutus hæres, nec exhæredatus, vt latius ipſi comprobarunt, & deducitur ex deciſione l. inter cætera ff. de liberis, & poſthumis, de cuius intellectu poſt Coſtam, & alios agit Antonius Pichardus, in principio, de exhæredat. liberorum, numero 31. & Iureconſultus in hunc modum ſcribit: Inter cætera, quæ ad ordinanda teſtamenta neceſ ſario deſiderantur, principale ius eſt de liberis hæredibus in ſtituendis, vel exhæredandis, ne præteritis illis rumpatur teſtamentum, namque filio qui in potestate est præterito, inutile testamentum est. Et quamuis in ea l. Iurecon[*] ſultus adiecerit verbum liberos, liberorum autem appellatione, omnes deſcendentes vſque in infinitum veniant, l. prima, in verſiculo, & generaliter, ff. de legat. præstandis, l. liberorum, ff. de verborum ſignificat. plene Tiraquellus, in l. ſi vnquam, verbo, ſi abſque liberis, C. de reuocand. donation. Pinellus, in l. prima, C. de bonis maternis, prima parte, numero 69. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana 269. Mieres, de maioratu, prima parte, quæstione decima quinta & decima ſexta, Tiberius Decianus, in conſilio 74. num. 10. & 11. lib. 3. Menochius, lib. 4. præ ſumptione 84. numero 25. Et ſic vltra trinepotes etiam ſecundum[*] propriam verbi ſignificationem, vt contra alios Authores magis verum firmat, & multos pro ſe adducit Caldas Pereira, in l. ſi curatorem habens, verbo, ſine curatore, ſub numero 48. verſiculo, ſed licet hæc ſit communis ſententia. Et idem tenuerunt Camillus Gallinus, de verborum ſignificatione, libro 8. cap. 27. folio mihi 213. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. ſolutione 11. numero 24. folio 150. Carolus de Tapia, in l. final. ff. de conſtitut. Principum, 2. part. cap. 3. num. 51. & ſequent. fol. mihi 199. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 22. numero 43. & articulo 25. numero 8. quicquid aliter inuoluat Ioannes Petrus Mollignati, de appellat: vtriuſque iuris, ſignificat. verbo, Liberorum, ex n. 641. fol. mihi 81. Tamen in d. l. inter cætera, liberorũ [*] appellatio ex ſubiecta materia. de qua ibi agitur, re ſtringi debet ad filium in poteſtate & primo gradu conſtitutum, prout deducitur ex finalibus verbis eiuſdem legis: Namque filio, qui in potestate est præterito, inutile testamentum eſt. Quibus in verbis aſ ſignatur ratio verborum præcedentium, atque oſtenditur, ſeculo & ætate Iureconſultorum, ſiue Digeſtorum[*] tempore, neceſ ſitatem inſtituendi, aut exhæredandi liberos, reſtringi ad liberos primi gradus, ſuos hæredes dumtaxat, eiſdémque præteritis, nullũ ipſo iure eſ ſe teſtamentũ . vt ibid. exprimitur, & in aliis iuribus citatis ſuprà, n. 65. & notarunt, atq; explanarũt dilucidè Authores nonnulli, qui ſtatim cõmemorabuntur . Deinde, & ſecundò filiam familias ſuam, & primi gradus, etiam præteriti à patre eo tempore potuiſ ſe, quamuis filia ſuus hæres ſit patri, atque eo tempore fuerit, quemadmodum filius, ſicuti probauit Pichardus, in princ. de exhæredat. liberor, n. 24. & conſequen[*] ter ea præterita, non eſ ſe teſtamentum patris nullum quod filio in poteſtate præterito, nullum erat, vt in d. principio, Inſtit. de exhæredat. liberor. & in d. l. maxi[*] mum vitium. Nam illud ius, cui derogatur ibidem, obſeruatum fuiſ ſe tempore Digeſtorum certum eſt, atque ex eiſdem iuribus apertè colligitur, & Authores ſtatim referendi latius probarunt. Præterea & tertiò nepotes, & alios deſcendentes[*] ſecundi, vel tertij gradus, etiam ſuos, non efficere nullum teſtamentum, etſi præteriti eſ ſent, idque ex eiſdem iuribus, vbi probatur, filio in poteſtate præ terito nullum teſtamentum eſ ſe, non tamen dicitur, ita ſolitum in aliis ſuis hæredibus, hoc eſt, filiabus, nepotibus, & deinceps cæteris. Rurſus & quartò, filia & nepotibus, etiam ſuis[*] hæredibus præteritis, nullum ius illis competere, quo patremfamilias inteſtatum facerent, ſed accreſ cendi ius dumtaxat ad certam portionem eiſdem dari, ex d. princ Inſtit. de exhæred. liber. vbi Ant, Pichar. n. 2. & 3. & d. l. maximum vitium, l. certum §. filia. ff. de iniuſt. rup. in d. prin. de exhæred. liber, & Viglius ibi, n. 6. vbi dicunt, perſonas quæ accreſcunt extraneis, totius hæreditatis ſemiſ ſem auferre, ſuis verò tres tantum vncias, ideſt, quantum ab inteſtato erant habituræ. Et Viglij ſententia probatur per Coſt. vbi infra, n. 36. & authoritate Vlpiani, in fragmen. tit. 22. verſ. in ſuis, Iulij Pauli, tit. de teſtam. lib. 3. ſent. in verſ. filio & extraneo, & tradit Caius lib. 2. Inſtit. titulo 3. Pichardus in d. principio, num. 29. & hoc ius accreſ cendi longe differt ab eo, quo non petentium partes petentibus accreſcunt, vt de ſe patet apertè, & notauit Viglius, d.n. 6. in principio. Deinde, & 5. præfatam differentiam inter maſcu[*] los, & fœminas, & inter liberos primi, & ſecundi gradus, & vlteriorum (quae Digeſtorum tempore vigebat, vt dixi) ſublatam eſ ſe, & omnes liberos, & maſculos, & fœminas ad æquale ius redactos fuiſ ſe, tam quoad præteritionem, quàm quoad ex hæredationem. Ex eiſdem iuribus, & d. l. maximum vitium, & ita in effectu (prolixius tamen) reſolutiones ſuperiores probarunt Coſta 3. part. d. §. & quid ſi tantum, ex numero 26. vſque ad numerum 54. Sarmientus, in l. 2. ex num. 18. cum multis ſeqq. ff. de liber. & poſthum. Menchaca, lib. 2. de ſucceſ ſionum creatione, §. 2. numero 112. & lib. 3. §. 30. numero 82. Theophilus, in dicto principio de exhæredat. liberorum, Cuiacius, lib. 8. obſeruat. c. 18. Franciſcus Connanus, comment, lib. 10. c. 2. num. 11. Ioan. Marcus Aquilinus, in dict. §. & quid ſi tantum. in verſic. quod ſi nepos, ex num. 13. D. Spino, in Speculo, gloſ ſ. 20. principali, num. 7. & his non relatis Antonius Pichardus, in dict. principio de exhæredat. liberor. num. 30. Iureconſultus ergo in d. l. inter cætera, quod de filio tantum ſuo, & in poteſtate alloquutus fuerit, ex ſuperioribus deducitur manifeſtè. Quocirca, & conſequenter (quod eſt notan[*] dum, quia nonum, & ſingulare) Pinelli ad text. in d. l. nihil, declaratio, quod præterito filio ſuo hærede, lex illa obtineat, & vſucapio pro hærede ſuis hæredibus exiſtentibus, etiam præteritis, non obtineat, quia ſuccedit cauſa inteſtati, & nullus alius hæres eſ ſe poteſt; minime haberet locum in filiafamilias, & in nepotibus, & aliis deſcendentibus ſecundi, aut tertij gradus, vel vlteriorum, qui præteriti eſ ſent. Et ratio diſcriminis ex reſolutione, & differentia ſuperiori petenda eſt; quia licèt ſui hæredes ſint, præteriti tamen à patre, vel ab auo potuerunt, nec præteriti faciunt nullum teſtamentum, nec remedium aliquod habent, quo patrem familias faciant inteſtatum, ſed tantum con ceditur ius accreſcendi ad certam portionem; vnde ceſ ſat ratio illa Pinelli, quod cauſa inteſtati ſuccedat, cum perſonae prædictæ non faciant inteſtatum patremfamilias. Similiter, & ceſ ſat ratio fundamentalis d. l. nihil, cum alij hæredes tunc exiſtere poſ ſint, & ſic pro hærede vſucapio contra eaſdem perſonas rectè procederet olim, hodie verò præfatis differentiis ſublatis, ex d. l. maximum vitium, æ qualis erit omnium conditio, æquale ius obſeruabitur, id quod eorundem iurium rationi, & deci ſioni valde conuenit, nec vllus hactenus ſic explicauit. Prætereà, & 6. inquirendum hoc loco, quare te[*] ſtamentum in quo filius in poteſtate præteritus eſt; ipſo iure ciuili nullum eſ ſet, in cæteris verò ſecundi vel tertij gradus, vel vlteriorũ liberis, & in fœminis diuerſum ius ſtatutum fuiſ ſet, nec exhæredatio pro forma in eis requiſita eſ ſet illo ſeculo. Et quod attinet ad filium in poteſtate, Bart. in d. l. in ſuis. n. 7. ff. de lib. & poſthu. & in l. pater filium, n. 8. & in lectura, n. 3. ff. de inoſ ſicioſo teſtamento, ideò inſtituendum, aut nominatim exhæredandum filium exiſtimauit, quod cum viuente patre ſit quodammodo dominus (vt ſ æpè dictum eſt) in eum continuatur dominium, ideòque non poteſt alium hæredem inſtituere pater, vt in eũ bona ſua, & hæreditatem transferat. niſi prius per exhæredationem priuet filium illo dominio, ne aliàs duo in ſolidum domini remaneant, quod eſ ſe non poteſt, ex l. ſi vt certo. §. ſi duobus ff. commodati. Quod attinet verò ad matrem, & aſcendentes ex linea materna, ex ſuperiori quoque ratione deducit rationem Bart. in d. l. in ſuis, n. 8. dicens, matris & aſcendentium ex linea materna præteritionem pro exhæredatione haberi, nec eſ ſe neceſ ſariam exhæredationem, quia matris reſpectu ſuitas non conſideratur, nec datur, nec etiam dominij continuatio illa locum obtinet, ideòque ceſ ſat ratio illa principalis, qua in filio reſ pectu patris adducuntur DD. communiter. Quoad alios autem deſcendentes ſecundi, vel tertij gradus, vel vlteriorum, quare inquam ipſi nominatim exhæredari non debuerint illo iure, nec præteriti rumpebant teſtamentum; nullam rationem aſ ſignauit Bartolus eo loco: Scribentes, etiam fere omnes qui huiuſce materiæ diſputationem, & tractatum ſuſcipiunt, rationem eandem prætermittunt, quam tamen adiiciemus ſtatim. Et interim (quò di ſtincte magis, & dilucide procedatur) animaduertenda nonnulla duximus. Inprimis Bartoli rationem, probatam à multis, quos congeſ ſit Anton. Gomez. (qui ipſe dixit ſubtilem eſ ſe rationem Bart. & defendi poſ ſe) var. reſol. tom. 1. c. 11. de ſucceſ ſ. contra teſtam. n. 1. eandem etiam conantur defendere Aretinus, & Iaſon, in d. l. in ſuis, ex n. 39. vſque ad n. 45. & in l. ſi filius, qui in poteſtate, n. 16. & 17. ff. de libe. & poſthum. Alciatus, in eadem l. in ſuis, num. 20. & 21. per totum, Minſingerus, Instit. in principio de exhæredat. liberor. n. 4. & 5. Hotman. enunciatione 1. Vveſembecius, n. 2. & 3. ibid. Franciſc. Connanus, commentar. iur. lib. 10. c. 2. ex n. 2. cum ſeq. & cum eadem ratione Bartoli tranſeunt Guil. Bened. in cap. Rainun. de teſta. verbo, mortuo itaq; testatore, el 2. n. 59. Michaël Graſ ſius §. ſuitas, q. 7. n. 5. & §. teſtam. q. 35. n. 2. Cald. Pereir. in l. ſi curatorem habens, verbo, ſine curatore, n. 34. per totum, Ioan. Bolognetus, in auth. ex cau ſa. C. de liberis præteritis. Secundo deinde animaduertendum erit, rationem præfatam Bartoli magis cõmuniter improbari, quod & ſuperiores Authores agnoſcunt expreſsè, tametſi ſequantur eam, & profitentur Rub. in repetit. l. pater filium, n. 101. ff. de inoffic. teſtam. Menchaca, de ſucceſ. creat. lib. 2. §. 20. n. 43. in fine, quẽ vide ex n. 39. Io. Gut. in d. §. ſui, n. §. ſui, n. 88. per totum, qui Bartoli rationẽ improbat, & Caſtrenſis rationem ſequitur. Nicolaus Bellonius, in rubrica de exhæredat liber. num. 3. & 4. & 5. vbi reddit nouam rationem, & vide eundem, in §. emancipatas, eiuſdem tit. n. 3. Emanuël Coſta, 3. p. §. & quid ſi tantum, num. 55. 56. & 57. vbi nonam rationem adducit. Quæ tamen in effectu conuenire videtur cum alia tradita per Anton. Gomez. d. cap. 1. n. 1. D. Spino, nouam (vt ipſe dicit) rationem proponens, in. Speculo gloſ ſ. 20. de exhæred. & præterit. filior. ex n. 4. cum tribus ſeq. D. Franciſcus Sarmientus, in d. l. in ſuis, n. 6. in ver[*] ſicu. ego credo, quò loci iuſtè reprobari Bartoli rationem profitetur, & ſe verius conſtituere, filio præterito nullum eſ ſe teſtamentum, quia teſtator formam à lege datam non obſeruar, nec aliquid prætereà dicit, ex quo magis ipſe notari, atque refutari debuiſ ſet, vtpote cum eius, de quo quæritur, aut rationis eius rationem non aſ ſignet. Fatemur ſi quidem formam à lege datam fuiſ ſe, ſed quare, atque ad eum modum data fuerit, dubitamus. Idcirco, non ſine recto conſilio Iaſon, in eadem l. in ſuis. n. 41. (quem Sarmientus non refert) poſtquam dixit, legem pro forma introduxiſ ſe, quod filius deberet inſtitui, aut nominatim exhæredari, ſtatim eius rei rationem inquirit, & ſubtilem aſ ſignat, vt ibi videbitur. Rurſus, & tertio animaduertendum eſt, reuera negari non poſ ſe; quin fortiter vrgeant fundamenta, & rationes nonnullæ. quæ contra Bartolum expenduntur communiter: inter alia tamen duo principaliter vrgere. Primum, quia in filiabus, in nepotibus,[*] & deinceps cæteris ſuis eadem eſ ſet ratio, cùm ſui hæredes ſint: l. vlt. ff. de collat. dotis, d. §. ſui. Inſtit. de hæ redum qualitate, & differentia, §. inteſtatorum §. ita demum, Inſtit. de hæred. quæ ab inteſt. defer. & tamen illis præteritis teſtamentum non eſ ſe nullum, ex ſuprà adnotatis remanet certiſ ſimum. Nec huic rationi, & motiuo contra Bart. ſatisfacit Luſitan. Cald. d. verb. ſine curatore, n. 34. in verſ. ad 3. reſpondeo. Poteſt. tamen eidem motiuo ſatisfieri ex his, quæ adnotabuntur inferiùs, vbi inter has perſonas, & filios in poteſtate rationem differentiæ à Iureconſultis metipſis conſideratam protulerim, Ipfa namque præcipuum illud motiuum ceſ ſabit, quo etiam excitantur, præcipué Menchaca, d. §. 20. n. 40. in verſic. & contra hanc rationem, Sarmientus, d.n. 6. & Coſta, d.n. 55. Secundum etiam contra Bartolum eundem vrgere[*] fundamentum, quod prætertio, tacita exhæredatio ſit, ſicuti clare colligitur ex theorica, atque diſtinctione eiuſdem Bartoli, in l. filio præterito, n. 5. ff. de iniuſto rupto. & in authen. ex cauſa, n. 3. C. de liberis præteritis. Vbi docuit, exhæredationem accipi poſ ſe tribus modis, ſtrictè, largé, & largiſ ſimé. Et Bartoli doctrinam exornarunt, atque declararunt Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 4. tit. 11. nu. 8. & 4. ſeq. Ioan. Bolog in d. auth. ex cauſa, n. 23. & 24. n. 39. & 40. & ſic pater qui extraneum hæredem in ſtituit, licet filium non exhæredauerit nominatim, eum tamen exhæredem facere, & á prædicto dominio bonorum excludere tacitè videtur eo ipſo. quod alium hæredem facit: l. Paulus §. vlt. ff. de bon. libert. l. ſicut certi. l. ſi cum vel in vtero. C. de testamen. militis l. ſi inter me. in verſ. nam eo ipſe, ff. de except. rei iudicat. l. ſicut. ff. de adimendis legatis, & latius probarunt Mantica, vbi ſuprà, num. 9. & 10. & Bologn. n. 24. ideò filius præteritus, qui ob præteritionem ſatis excluſus videbatur, neceſ ſe non erat, vt nominatim exhæredaretur (ſi propter rationem Bartoli dumtaxat, id ſuiſ ſet introductum) vtpote cum inſtitutio, & admiſ ſio alterius, exhæredationem ſiue priuationem filij, vel vt expreſ ſam induceret ex ſuprà citatis Authoribus. Cæterùm motiuo huic, atque contra Bart. argumentationi reſpondere conatur Cald. Luſit. d.n. 34. in verſiculo ad primum, dicens, quod licet pater in ſtituendo extraneum hæredem, tacitè videatur filiũ exhæredare, tamen hæc tacita voluntas non eſt potens ad priuandum filium hæreditate ſibi debita, vt vix ſolemnis exhæredatio admittatur. Potuiſ ſet ta men congruentius, & dilucidè magis reſpondere, argumentum prędictum non obſtare, ex quo lex voluit pro forma filium nominatim exhæredari, quia voluit eſ ſe certa de voluntate patris (vt dicetur ſtatim) & quod certo, & determinato iudicio filius excludatur: l. 1. & 2. ff. de lib. & posthum. l. ſub conditione. ff. de contra tabulas Et ſic tacitè, & in conſequentiam exhæredatum videri filium, non ſufficit; ſed expreſ ſ è. & directo excludi, neceſ ſarium eſt, vt aliàs dicebat Iaſon, in d. l. in ſuis, n. 42. in fin. Bellonius, in principio de exhæred. liber. num. 1. & ante ipſos enunciauit Angelus, in eadem l. in ſuis, n. 53. & videtur id ipſum clarè proſentire Viglius, in §. mater. n. 2. Instit. de exhæred liber. Dicit namque, in præteritione patris, in matris etiam præteritione, reuera eſ ſe tacitam voluntarem exhæredationis filiorum; ſed præteritionem patris ideò pro exhæredatione non haberi, vt matris præteritio habetur, quia ius propter ſuiratem vel ſuitatis imaginem, certam ſolemnitatem in exhæredatione præ ſcripſit, vt tacita non ſufficeret. Menchaca etiam d. §. 20. n. 40. vbi ob prædictum motiuum contra Bartolum fatetur, præteritionem ſufficere ad impediendam illam dominij continuationem, adimendàmque tacitè hæreditatem filiis; loco tamen priuilegij datum eſ ſe illis, & ſic contra ſtrictam iuris rationem, vt non impediatur dominij continuatio, nec prætertione & alterius hæredis inſtitutione exhæredati intelligantur, ſed neceſ ſaria ſit nominatim facta exhæredatio, reliquis verò non ita. Et id ipſum conſiderauit Emanuël Coſta, 3. par. dict. §. & quid ſi tantum, ex num. 51. & numero 56. Ex[*] quibus Authoribus; & hucuſque obſeruatis. Bartoli rationem tueri quis poterit, cùm in Scholis occaſio ſe offeret, aliis etiam fundamentis, quæ contra eum excitari ſolent; reſpondere cum Alciato, inpræcitata l. in ſuis, numero 20. & 21. & videre Iaſonem ibidem, numero 39. & Caldas vbi ſupra, num. 34. per totum, Pichardum quoque in dicto principio de exhæredat. liberorum, ex numero 4. vſque ad numerum 23. qui nullo ex ſuperioribus Authoribus relato, nec præfatis eorundem notis adiectis, omiſ ſis etiam quamplurimis ex nunc à me obſeruatis; ideò concludit num. 21. & 22. filium in poteſtate neceſ ſariò hæredem inſtitui, aut exhæredari debuiſ ſe Digeſtorum tempore; quia cum ſuus hæres ſit, & quodammodo mortuo parte bonorum eius dominium continuet: ſuitatis illa qualitas à iure Ciuili introducta, ciuili aliquomodo debebat remoneri, ne mortuo eo filius adhuc eſ ſet ſuus, quamuis præteritus in teſtamento (quia præteritionis qualitas, ſuitatis qualitatem non tollit) & ideò ad ſucceſ ſionem admittendus; repugnat enim ſuum hæredem eſ ſe, & non ſuccedere, & ſic neceſ ſarius fuit certus, & conſtitutus modus remouendæ ſuitatis propter illam repugnantiam. Et conſequenter exhæredatio requiſira fuit meritò, quæ eſt ab hæreditate excluſio expreſ ſa, & certiſ ſimam ſuitatis remotionem induct: & hactenus Pichardus metipſe, cuius ratio (vt vides) ex ſententia, & mente præfatorum Authorum procedit, & eorundem in ipſo dubio rationibus comprobatur. Eſt denique, & quartò animaduertendum, ex[*] dictis per Iaſonem, in dict, l. in ſuis, numero 42. Antonium Gomezium, tomo 1. variarum, dicto capite 11. numero 1. in fine. Coſtam, 3 part. dict. §. & quid ſi tantum, numero 56. Viglium, in dicto principio de exhæredat. liberor, numero 2. ex adnotatis etiam numeris præcedentibus, atque à me longa conſideratione deductis, aliam quoque, & non modo apparentem, ſed & veram rationem aſ ſignari poſ ſe. Videlicet, olim filio ſuo hæ redi maximum fauorem, & priuilegium à iure tributum (quod Viglius, Menchaca, & Coſta fatentur, vt ſuprà viſum eſt, & cõmuni Interpretum omnium placito corroboratur) probatur etiam velut expreſsè in §. emancipatos, Inſtitut. de exhæredat. liberor. vbi proponitur, emancipatos filios de iure ciuili fuiſ ſe incognitos, ſiue non illo fauore, & priuilegio affectos; & redditur ratio, quia non ſunt ſui hæredes. Inde factum eſt, vt cùm patri neceſ ſitatem imponi inſtituendi præcisè filios, iuſtum non eſ ſet, cùm fortaſ ſis non inſtituendi eos, ſed potius à ſucceſ ſione remouendi, atque priuandi, iuſtis quibuſdam de cauſis excitari, atque adduci potuiſ ſet; non etiam conueniret patriæ illi poteſtati, quam in liberos ita plenam habebant parentes, vt & occidere liceret, d. l. in ſuis. ff. de liberis, & poſthum. l. 2. C. de patria poteſtate. Saltem eoſdem filios nominatim exhæeredandi, atq; certo, & expreſ ſo iudicio ab hæreditate, & ſucceſ ſione debita excludendi, neceſ ſitas imponi deberet; aliàs namque poſ ſet contingere, vt per obliuionem, aut per errorem, ſiue tacitè, & in conſequentiam filij metipſi hæreditate priuandi venirent, quos naturæ, & parentum ſimul commune votum, ad hæreditatem eorundem vocat, & inuitat, & qui viuo quoque patre, ſuorum hæredum nomen non modò habent, ſed & domini quoque exiſtimantur quodammodo. Sic enim exhæredatione (quæ fiat nominatim) pro forma requiſita, non ita facilè filij à ſucceſ ſione ſibi debita excludentur, ſiue facilior ad eandem patebit illis aditus, ſi forma exhæredationis nominatim non ſit ſeruata. (Nam vt pungit Iaſon, in d. l. in ſuis, num. 42. licet non ita declaret) faciliùs pater præteribit filium ſilentio, memoriam eius, ſiue nominis mentionem non faciendo, quam nominatim eum exhæ redabit; vel ſaltem de voluntate, & iudicio parentis lex erit certa, aliter autem non modò certa eſ ſet, ſed vix credi poſ ſet, quod pater vellet filium ſucceſ ſione ſua, & hæreditate adeò debita priuare, non etiam atque infamia eum afficere: l. multi non notæ cauſa. ff. de liber. & poſthum. l. non putauit. ff. de contra tabulas. Cæterum in filiabus, & nepotibus, & deinceps[*] cæteris diuerſum ius ſtatutum fuit ſeculo, & ætate Iureconſultorum; eo quod Iureconſulti metipſi recta iuris ratione conſideraſ ſent, filias, & nepotes, & deinceps cæteros non tam arcta neceſ ſitudine cum patre, vel auo coniungi, nec ſuitatis rationem ſic vigere in filiabus, & nepotibus, ſicut in filiisfamilias. In filiabus, quia finem paternæ; familiæ eas eſ ſe in ſpiciebant, l. pronuntiatio §. familiæ ff. de verborum ſignificat. In nepotibus, quia propter mediam patris perſonam ſanguinis vinculum remiſ ſius, & tempore ratum eſ ſe credebãt . Ac proinde filius familias olim[*] non exibat de patris poteſtate, nec nomen ſui hæredis amittebat niſi per trinam emancipationem, vt ſuprà probaui. Filia verò, & nepos vna dumtaxat emancipatione de poteſtate parentis exibant, vt ſuprà quoque dixi, & obſeruarunt Coſta, 3. p.d. §. & quid ſi tantum, n. 48. 49. & 50. Sarmientus, in l. 2. ff. de liberis & poſthumis, num. 25. & 26. Pichardus, in principio de exhæredat. liberor. num. 28. & hanc puto ſubtilem, & veram rationem, & omnino tenendam, atq; ideò libentius amplector eam, quod videam prædictorum Authorum placitis, & obſeruationibus conuenire; & eandem probauerit olim excellentiſ ſimus, atque conſummatiſ ſimus Iureconſultus D.D. Ægidius Ramirez de Arellano, tunc primariæ Ca[*] thedræ iuris Ciuilis, valde inſignis, atque eruditus Moderator, & leg. Gallus. ff. de liber. & poſthum. Interpres ſubtiliſ ſimus. Poſtmodum in Regia Cancellaria Valliſoletana, nunc verò in ſupremo Regio Senatu Conſiliarius, & Senator Regius præ ſtantiſ ſimus, & vigilantiſ ſimus, quem habuiſ ſe Magiſtrum, & audiuiſ ſe, ſemper placebit. Subtilitates tamen prædictæ, & inter filiosfamilias, & filias & nepotes, & deinceps cæteros differentiæ illæ nimia ſubtilitate à Iurecõ ſultis inductæ; ſcrupuloſ æ, & rigoroſ æ nimis viſ æ ſunt Imperatori bus, & nouioribus conſtitutionibus ideò abrogatæ, quod ſanguinis vinculum, & ſucceſ ſionis rationes inter has perſonas æquè vigere animaduerterent, quocirca in filiabus, & nepotibus, ſicut in filiis familias æquale ius introduci, & vel inſtitutionem, vel exheredationem requiri, diſpoſuerunt æquè in d. l. maximum vitium. C. de liber. præterit. vt ſuprà diximus & optime explicat Sarmientus, in d. l. 2. ff. de liber. & poſthum. n. finali. Quartus, & vltimus caſus ſit, cum quæritur, vtrum[*] ſuis hæredibus exiſtentibus, ipſis tamen exhæredatis procedat d. l. nihil, deciſio, vt ſcilicet titulo pro hæ rede vſucapi, poſ ſit contra eoſdem. Et quidem huiuſce caſus articulum, & dubium, ex omnibus quos viderim, & legerim, excitauit ſolus Cuiacius, in d. l. in ſuis, in fine, & breuiter nimis abſoluens eam, in hunc modum ſcribit: Sed ſi exhæredatus ſit filius, ius ſui abſcinditur. l. 9. §. filium. ff. de lib. & poſthum. Hoc eſt dicere, per exhæredationem tolli ſeu abſcindi ſuitatem, & conſequenter ſuitate abſciſ ſa, non dici ſuos hæredes exiſtere, & vſucapionem pro hærede contra filios exhæredatos procedere. Cæterum Cuiacij hæc[*] reſolutio, vt dilucidè magis explicetur, conſtituenda erunt nonnulla, quæ prætermitti non poſ ſunt. Ac primum quidem, quod exhæredare nihil aliud eſt, quam eum qui alioquin futurus erat hæres, ab hæreditate remouere, & iure ſuccedendi priuare; ita quod exhæredatio ſit excluſio à ſucceſ ſione, vel hæ reditate, quãdo ſcilicet liberi, quibus omni iure bona parentum debentur, ab illis excluduntur. l. quidã cum filium, in verſiculo, ſed videamus. ff. de verbor. oblidat. vbi Bartolus, nu. 6. Iaſon, n. 1. & 17. ſic adnotarunt, Idem Bartol. in l. 3. §. filius, num. 4. ff. de liber. & poſthum. & Iaſon, in l. 1. num. 1. ff. eodem titulo, Menchaca, de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 20. num. 33. Viglius, in rubrica de exhæredat. liberor. num. 2. ibidem Ioannes Oinotomus, n. 5. D. Spino, in Speculo, gloſ ſ. 20. principali, n. 4. Michaël Graſ ſus, §. teſtamentum, quæ ſt. 38. in principio, Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 4. tit. 11. ex num. 1. cum ſeq. vbi n. 12. probauit diffinitionem Baldi, in d. l. in ſuis, n. 7. & in authent. ex cauſa, n. 42. C. de liber. præterit. vbi Baldus dixit, exhæ redationem eſ ſe excluſionem, ſiue priuationem alicuius ab hæreditate ſibi debita, in teſtamento ſolemniter facta. Quam diffinitionem ſequitur etiam, & declarat, atque defendit Ioannes Bolognetus in d. authent, ex cauſa, num. 4. per totum, Antonius Pichardus, in rubrica de exhæredat. liberor. qui Authores hos non recenſet, inquit tamen num. 2. quod exhæ redatio eſt debitæ ſucceſ ſionis, & hæreditatis ademptio. Videtur autem exhæredatio inuenta, atque intro[*] ducta, vt abſcindatur ius illud ſeu priuilegium ſuitatis. vel impediatur ius ſuccedendi, quod ſit per legem à patre in filium, cuius aliàs in ſucceſ ſione prima cauſa eſ ſet futura, niſi hæreditate priuaretur, idque ex adnotatis per Iaſon. in l. 3. §. pure, n. 8. ff. de lib. & poſthum. Alexandrum, Cuman. & Socinum, in d. l. in ſuis. Vnde ſoli ſui hæredes, qui l. 12. tabularum[*] hæredes futuri eſ ſent, ipſo iure, niſi hæreditate priuarentur, exhæredari propriè dicuntur. In extraneis[*] verò inepta exhæredatio eſt, ex text. in d. l. quidam cum filium, in fine principij, & cõ ſtat ex formula creationis, quam retulit Vlpianus, in fragmentis, tit. 22. & vltra Authores ſuprà relatos (inter quos Mantica, & Menchaca ſic adnotarunt. & eis non relatis latius explicat Antonius Pichardus, in d. rubrica, num. 4. 5. & 6. ) docet etiam Quintilianus, lib. 3. inſtit. cap. 6. Vt obiter, & breuiter animaduertens, non poſ ſim[*] non mirari, quanto errore lapſi fuerint Interpretes noſtri variis in locis, maximè in d. l. in ſuis, vbi Baltol. n. 8. Alexander, & Iaſon, num. 43. & in §. mater. vbi Scribentes communiter, Instit. de exhæredat. liberor. Bellonius, & Oinotomus, in princip. Bolognet. in l. poſthumo, num. 38. C. de contra tabulas, Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtamen. verbo, mortuo itaque teſtatore, el 1. nu. 116. Luſitanus Caldas, in dict. l. ſi curatorem habens, verbo, ſine curatore, num. 35. Antonius Gomezius, tom. 1. variar. cap. 11. num. 35. D. Spino, in Speculo, gloſ ſa 20. principali, ex nu. 116. Graſ ſus, §. teſtamentum, quæ ſt. 36. in principio. Ipſi[*] namque, & alij plures quos recenſent, exiſtimarunt equidem, matris, vel aui materni præteritionem pro exhæredatione haberi; quod vtique falſum eſ ſe ex ſuperius dictis apparet; nam cum mater, & auus maternus liberos in poteſtate non habeant, §. fœmina. Inſtitut. de adoptionibus. Nec ſuos hæredes, l. nulla fœmina. ff. de ſuis, & legi. hæred. §. cæteri, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſt. deferun. Fatendum neceſ ſariò eſt, præteritionem matris pro exhæredatione non haberi, quia ceſ ſat ratio præcipua, qua in patre erga filios in poteſtate adducimur. Nec aſ ſumptum præ [*] dictum probat text. (quo decipiuntur Scribentes communiter) in dict. §. mater. Inſtitut. de exheredat. liberorum. Verè namque text. metipſe in contrarium retorqueri debet, cum non dixerit Iuſtinianus, matris vel aui materni ſilentium, aut præteritionem pro exhæredatione haberi, ſed tantum facere matris, vel aui materni præteritionem, quantum patris exhæredationem; ſicuti in initio eius text. exprimitur. Nam quemadmodum exhæredato filio[*] non competit bonorum poſ ſeſ ſio contra tabulas, l. non putabit. ff. de contra tabulas, ſed inofficioſi teſtamenti querela datur, l. 1. & per totum tit. ff. de inofficioſo teſtamento. Ita præterito filio à matre ius dicen[*] di nullum, vel bonorum poſ ſeſ ſio contra tabulas, non conceditur, l. illud. §. ad teſtamenta. ff. de contra tabulas, cuius rei plures rationes aſ ſignat Ioannes Bolognetus in l. poſthumo, num. 39. per totum. C. de contra tabulas, ſed querela inofficioſi teſtamenti ei competit: l. 3. l. filiam. C. de inoſ ſicioſo teſtamento. in principio Inſtitut. eodem titulo, & poſt alios multos ſic obſeruarunt Guil. Bened. dict. verbo, in eodem te ſtamento, el 1. num. 252. Antonius Gomezius, dict. cap. 11. num. 35. Caldas, dicto verbo, ſine curatore, num. 35. Graſ ſus, dict. §. teſtamentum, quæ ſt. 36. n. 1. & 2. D. Spino dict. gloſ ſa 20. num. 116. & eis non relatis Pichardus, in dict. §. mater, num. 3. & 4. Ex[*] quibus colligitur differentia inter præteritionem matris, & præteritionem patris militis, quæ deducitur quoque ex text. in dict. §. mater. in illis verbis, Nam ſilentium matris, aut aui materni, & cæterorùm per matrem aſcendentium, tantum facit, quantum exhæredatio patris. Er textu in §. ſed ſi in expeditione, eiuſdem tituli, de exhæredat, liberor. vbi Imperator Iuſtinianus alio loquendi genere vſus eſt, non enim dixit, tantum facere patris militis præteritionem. quantum exhæredationem, vt in præteritione matris dicitur in d. §. mater, ſed ſilentium & præteritionem patris militis pro exhæredatione nominatim facta valere, conſtitutionibus Principum cautum eſ ſe; quod non alia, quàm ſuperiori ratione, & differentia factum, vnuſquiſque fatebitur, qui verba dictorum iurium perpendet maturè. Secundo deinde conſtituendum eſt, veram reſolutionem quæ ſtionis propoſitæ ſuprà, num. 87. ex eo pendere, an ſcilicèt verum ſit aſ ſumptum illud Cuiacij, ius ſuorum per exhæredationem abſcindi, & conſequenter effectum d. l. nihil, ceſ ſare. Et qui[*] dem eandem Cuiacij ſententiam, videlicèt tolli ſuitatem per exhæredationem: tenuerunt antea Bart. in l. 1. §. ſciendum. ff. de ſuis, & legit. hæred. Alex. in l. ſi filius, qui patri, num. 9. & num. 20. in fin. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. Iaſ. in l. ſi quis poſthumos. ſi filium, n. 10. ff. de lib. & poſthu. & in l. 2. in fin. C. de poſth. hæred. in ſtit. Socin. in conſil. 75. num. 8. lib. 3. Aretinus, in l. 3. C. de iure deliberandi, num. 6. Guil. Bened. in d.c. Rainuntius, Verbo, mortuo itaque testatore, el 2. n. 211. Gregor. Lop. in l. 21. tit. 3. part. 6. verbo, Desheredar, & communem ſententiam profitentur Anton. Gomezius, tom. 1. variar, cap. 11. num. 19. Ioan. Gutierrez, in dict. §. ſui, num. 124. & pro hac parte, & iura, & rationes nonnullæ expenduntur per Authores prædictos, & congeruntur per Bolognetum, in l. qui ſe patris, n. 15. & 16. C. vnde liberi. Verùm, ſententiam contrariam (quæ longè ve[*] rior mihi ſemper viſa eſt) vt ſuitas exhæredatione ſuſpendatur duntaxat, non verò tollatur, ſiue deleatur: firmauit Angel. in l. Papinianus §. ſi ex cauſa. ff. de inofficioſo teſtament. & in l. ſi filius à patre, in princ. ff. de libe. & posthu. & Angelus ipſe adductus eſt iuribus nonnullis, quæ velut expreſ ſa videntur, ex textu inquàm, in dict. §. ſi ex cauſa, & in d. l. ſi filius à patre, & in l. filium. §. ſed cum exhæredatio. ff. de contra tabulas, quia ſi filius exhæredatio, in querela inofficioſi teſtamenti obtinuerit, ſuus hæres patri ab inteſtato efficitur, & ſic non fuerat ſublata ſuitas in totum, quia non debet poſ ſe per momenta tolli, & redire: argumens. l. finalis, & penul. ff. de curatore furioſi, & cum reciſ ſo teſtamento per querelam non poſ ſit adiri hæreditas ex teſtamento, ſequitur, quod exhæredatio habere vires non poſ ſit, ex d. §. ſed cum exhæredatio, Alciato, & Anton. Gomezio, in locis ſtatim referendis. Et ita opinionem Angeli ſequuntur, aliiſque tuentur fundamentis eam Andreas Alciatus, in l. in ſuis, num. 21. in verſic. ego vero didici, ff. de liber. & posthu. Curtius iunior, in l. qui ſe patris, num. 10. C. vnde liberi Anton. Gomez, tom. 1. variar. cap. 11. num. 19. in verſ. aduertendum tamen. Menchaca, de ſucceſ ſionum creatione, lib. 2. §. 21. num. 211. Vaconius, declarat, iuris, lib. 3. declarat. 50. num. 8. Caldas, dict. verbo, ſine curatore, num. 26. in verſ. ſed licèt morte, qui ita declarat, & limitat doctrinam Bart. Ioann. Gutierrez, in dict. §. ſui, num. 124. & 125. & conſtanter defendit hanc partem Ioan.[*] Bolognetus, in d. l. qui ſe patris, num. 15. & 16. vbi explicat text. in l. qui in aliena. §. interdum, ff. de acquir. hæred. & plena manu articulum præfatum proſequitur, & omnibus fundamentis reſponſum præbet, quæ contra Angelum excitari, aut conſiderari poſ ſunt. Et quàmuis Curtium iuniorem, & Bolognetum hallucinari, dum Angelum ſequuntur, dixerit Ioannes Marcus Aquilinus, in præfatione §. & quid ſi tantum, legis, Gallus, ff. de liber. & posthum. num. 37. in effectu tamen eandem tenet ſententiam, & ſuſpendi ſuitatem exhæredatione, non tolli concludit: id quod dilucidè, & manifeſtè demonſtrabitur, ſi verba eiuſdem ſub num. 36. tranſcribantur hoc loco, ſcripſit namque in hunc modum: At ego (omiſ ſis aliorum responſionibus) dico quod exhæ redatus non ſimpliciter, ſed limitatè ſuus hæres eſ ſe deſinat, ſcilicèt, reſpectu hæreditatis, quæ ex testamento; non etiam, quæ ab inteſtato defertur nam quandiu valet teſtamentum, ſen exhæredatio durat, hæreditas ex teſtamento, non autem ab inteſtato deffertur, l. quandiu. ff. de acquir. hæred. & exhæredatio operatur, ne exhæredatus ex teſtamento ſuus hæres existat: deſtituto autem testamento, ſiue non adita hæ reditate, ſiue quærelâ reſciſso, hæreditas non ex testamento amplius, ſed ab intestato proximiori defertur, dict. l. ſi quis filio exhæredato, cum concord. & tunc filius ceſ ſante exhæredatione, cum in primo gradu, & in poteſtate patris manſerit, ſuus hæres ipſe exiſtet. Hactenus Ioann. Marc. Aquilini verba, quæ ſi vt traduntur, accipiantur, ac ſ æpiſ ſimè prælegantur, non aliud equidem ex ipſis deduci valebit, quàm id, quod ex ſententia Angeli, & ſequacium ſuprà deduximus, & à Curtio iuniore & Bologneto probatur, vtpote cum exhæredatum non ſimpliciter, ſed limitatè ſuum hæredem eſ ſe deſinere per exhæ redationem, dixerit expreſ ſim; cum etiam futurum euentum, deſtituti inquàm, aut querelâ reſciſ ſi te ſtamenti, ſiue non aditæ hæreditatis, expreſ ſim etiam præ oculis habuerit, & eo caſu filium ſuum hæredem futurum dixerit; quod in effectu nihil aliud eſt, quàm ſuitatem ſuſpendere, donec appareat, an ſucceſ ſioni ex teſtamento locus ſit, vel non ſit, vt ipſe quoque ex regula d. l. quandiu, obſeruauit, & quatenus num. 37. Aquil. metidem dixit, Curtium iun. & Bolog. halucinari, quia quoad hæ reditatem, quæ ex teſtamento defertur, ſuitas exhæredatione ipſo iure tollitur, quo verò ad eam, quæ ab inteſtato defertur, hæreditatem, ſuitatem nec ſublatam, nec ſuſpenſam vnquàm fuiſ ſe, cum illico deſtituto teſtamento, ab inteſtato hæreditas ipſi filio proximiori deferatur, ex d. §. ſi ex cauſa, & d. §. cum autem, proculdubio magis hallucinatus eſt ipſe, nam ex teſtamento licèt hæres eſ ſe filius non poſ ſit facta exhæredatione, nec ex teſtamento hæ reditas eidem deferri, non ideò tolli ſuitatem dicendum eſt, cum illico teſtamento deſtituto, tanquàm proximiori, & ſuo hæreditas deferatur: quod ramen nec præ ſtat, vt ſuſpenſam etiam non fuiſ ſe ſuitatem eandem, ſiue ſuitatis effectum non obtinere, quouſque appareat, an ſit locus ab inteſtato ſucceſ ſioni, vel non ſit; meritò dixerint Authores præfati Cum igitur id ſpectari debeat, ſuſpen ſum ſuitatis effectum meritò dicimus, quem antea non aſ ſe quimur, nec impedit hæreditatem ex te ſtamento adiri à ſuo hærede non poſ ſe, cùm aliud id ſit, aliud verò quoad ſucceſ ſionem ab inteſtato futurum euentum ſpectare. Si ergo filius in quere[*] la obtinuerit, ſiue deſtitutum teſtamentum fuerit, aut non adita hæreditas, ſuitas ſic operatur, ac ſi exhæredatio non præceſ ſiſ ſet, ſuus remanet filius; & deciſio d. l. nihil, procedit abſque dubio, cum & verba eius verificentur, & verum ſit ſuos hæredes exiſtere. Si vero ex teſtamento ſucceſ ſioni locus fuerit, aditáque hæreditas, & victus in querela filius, ius ſui abſcinditur, & verba eiuſdem text. non militant, Cuiaciíque ſententia obtinebit. Idque iure antiquo Digeſtorum procedit, quo[*] iure licebat parentis, ſine vlla cauſa, nec teſtamento expreſ ſa, nec vera, ſuos hæredes exhæredare, ſuitatis ius, & dominij continuationem illam impedire ex d. l. in ſuis, ipſi tamen liberi exhæredati, de inofficioſo teſtamento querebantur, colore quodam in uento, de quo in l. 2. ff. de inofficioſo testamento, vt ſi inique ſe exhæredatos probarent, teſtamen[*] tum ſubuerterent, ex eadem l. 2. & l. 1. l. 5. §. fin. & per totum, ff. de inofficioſo testam. l. liberi. C. eod. tit. atque ex ſententia communi tradiderunt Emanuel Coſta, 3. p.d. §. & quid ſi tantum, n. 58. & 59. Anton. Gom. tom. 1. variar. c. 11. num. 10. Hodie verò, vt ius ſuitatis abſcindatur cum effe[*] ctu per exheredationem, vt etiam teſtamentum paternum vites obtineat, ac filius ſucceſ ſione, & hæ reditate paterna priuetur; neceſ ſe eſt, quod pater exhæredans filium, cauſam exhæredationis inſerat in teſtamento, & illa poſtmodum per hæredem probetur, ex auth. vt cum de appellat, cognoſcitur, §. aliud quoque collatione 8. l. 1. & l. 8. & 10. tit. 7. part. 6. & latiùs explicant, atque proſequuntur Antonius Gomezius, dict. cap. 11. nu. 10. in verſ. hodie vero. Chaſ ſane. in conſuet. Burg. rubrica. 7. §. 2. gloſ ſ. ſi non pour, per totam, & §. 3. in princip. Didac. Couarr. in cap. Rainuntius. de teſtam. in princip. num. 6. cum ſeq. & ibid. Guil. Bened. verb. in eodem teſtamento, el 1. Ludou. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 1. cap. 9. ex num. 9. cum ſeq. Ioan. Garcia, de expen & meliorat. cap. 20. num. 2. D. Spino in Speculo, gloſ ſa 20. num. 55. cum ſeq. & ſic quoad dubium excitatum per Cuiacium, & reſolutionem eiuſdem, idem erit ius obſeruandum, iſto quoque nouiori iure attento, atque ex futuro euentu, an ſublata fuerit ſuitas, vel ſuſpenſa tantùm, dif finiri debebit, vt inde locus ſit, vel non ſit deci ſioni d. l. nihil. CAPVT XXIII. Ex Cap. Salubriter, de vſuris, vbi Pontificia ea conſtitutio, adeo vulgata, ſed ſummè difficilis, cap. etiam Ad noſtram, 11. de rebus Eccleſiæ non alienandis, & cap. ad nostram 7. de iureiurando, ita accuratè & verè explicatur, vt aliorum intellectus quàmplures verè & nouiter conuincantur, nonnulla in propoſito dicti cap. Salubriter, dilucidè obſeruata tradantur, & verus, atque genuinus ſenſus eiuſdem deciſionis oſtendatur. Denique & infertur ad quæ ſtionem practicam, vtrùm hodie in terminis legis Regiæ taxantis dotes, procedat dicti cap. Salubriter, conſtitutio, ſi fructus ex poſ ſeſ ſionibus pignori datis, excedant quantitatem dotis à lege Regia taxatam, & quæ ſtio metipſa accuratius, & dilucidè magis, quàm hactenus fuiſ ſet explicatur, & l. cum debitor, ff. in quibus cauſ. pignus, vel hypot. tacit. contrah. ſingulariter expenditur & declaratur. SVMMARIVM. -  1 Dos quid, ex ſententia Azonis. -  2 Dos quid, ex ſententia Bartoli. -  3 Azonis, & Bartoli contrarietas in quo conſiſtat, & de concordia eorum, remiſ ſiuè. -  4 Generum à crimine vſuræ defendere in ſpecie cap. ſalubriter, de vſuris: eximium laborem apud omnes turis Interpretes fuiſ ſe. -  5 Creditor tenetur in ſortem principalem computare fructus ex re pignori ſibi data perceptos, alioquin vſuram committit. -  6 Vbi de ratione, & materia l. 1. & 2. C. de pignoratitia actione, plenius actum, remiſ ſiuè. -  7 Creditor habitans domum pignori datam, tenetur in ſortem debitam imputare penſionem; prout latiùs explicatur, remiſ ſiuè. -  8 Authores nonnulli recenſentur, qui de intellectu, & materia dicti cap. Salubriter, tractarunt vtiliter. -  9 Authorem aliis ſcienter conſultóque prætermiſ ſis, inſistere hoc loco dumtaxat in eis interpretationibus ad dictam Decretalem confutandis, quæ à nullo hactenus approbantur, nec confutantur. -  10 D. Spino ad text. in d.c. ſalubriter, intellectus, nouè notatus, & improbatus. -  11 Feliciani de Solis interpretatio ad eundem text. adducitur. -  12 Et confutatur nouè, & num. ſeq. -  13 Maritus an expellere poſ ſit vxorem à domo, & mutua cohabitatione, ſi dos ſibi promiſ ſa non ſoluatur. -  14 Vbi de ſententia quorundam relata ſuprà, nu. 11. dubitatur. -  15 Fideiuſ ſor ob periculum fideiuſ ſionis, vtrum aliquid recipere valeat, & ſuprà num. 11. -  16 An etiam pignus poſ ſit recipere. -  17 Fideiuſ ſor aliquid recipiens pro fideiuſ ſione, conueniri potest priuſquam principalis faciat bonorum excuſ ſionem. -  18 De fideiuſ ſore ad maritum aequiparationem factam ſuprà num. 11. procedere non poſ ſe, vt hic oſtenditur. -  19 Maritus fructus ex pignore ſibi dato perceptos non imputat in ſortem dotis quamuis illi, & onera matrimonij, & intereſ ſe excedant. -  20 Cumani ad text. in dict. cap. ſalubriter, intellectus refertur, & numeris ſeqq. confutatur. -  21 Cumanni, & Nauarri ad eundem text. intellectum probari per D. Barboſam, vt hoc numero nouè adnotatur, & num. ſeq. improbatur. -  22 Vincentij, & Iaſon. aduerſus Cumanum argumentationem, & motiuum, contra eoſdem concludere, quicquid D. Barboſa in contrarium contendat, vt num. ſeq. obſeruatur. -  23 Dicti cap. ſalubriter, deciſio, an ſpeciali fauore dotis procedat, specialitas etiam in quo conſi ſtat ex ſententia D. Barboſ æ, quæ num. ſeq. improbatur. -  24 Cumani, Nauarri, & D. Barboſ æ interpretatio ex quibus Authori diſpliceat, & numeris ſeq. -  25 Pactum eſt facti. -  26 Facta non præ ſumuntur, niſi probentur. -  27 D. Barboſ æ ad textum in dict. cap. ſalubriter, ob ſeruatio, & nouè, & verè confutata. -  28 Dicti cap. ſalubriter, de vſuris, deciſio, vt procedere poſ ſit, neceſ ſarium non eſ ſe tacitum, nec etiam expreſ ſum pactum contra Barboſam cum ſententia communi. -  29 D. Barboſ æ motiuum ſiue argumentum præcipuum non concludere, prout hic adnotatur. -  30 Expenditur noua & ſingularis ratio aduerſus Nauarrum, & Barboſam. -  31 Maritus etiam ſi diues ſit, & habeat aliunde vnde viuere, & onera matrimonij valeat leuare, fructus pignoris ſuos facit. -  32 D. Barboſa ſententia confutatur. -  33 Maritus facit ſuos fructus rei pignori ſibi datæ, non ratione damni emergentis, nec lucri ceſ ſantis contra Didac. Couar. & ſequaces, cum alis Authoribus. -  34 Et magis ex legis beneficio, & prouiſione, quam ex tacita voluntate ſoceri, contra Barboſam, atque ex mente Iaſonis, vt nouiter hic adnotatur. -  35 Traditur verus, & proprius intellectus ad text. in d. cap. ſalubriter, & num. ſeq. -  36 Vſura eſ ſe non poteſt, niſi quando datur lucrum. -  37 Lucrum dicitur illud quod ſupereſt deducto omni damno. -  38 Dotales res abſque matrimoniò eſ ſe non poſ ſunt. -  39 Matrimonium habet onera maxima. -  40 Quæ ſubiturus eſt maritus. -  41 Dos datur propter onera matrimonij. -  42 Et licèt reſpectu vxoris contineat titulum lucratiuum, respectu mariti continet titulum onero ſum. -  43 Emptor ſicut conſequitur rem venditam propter pretium, quod à ſuo patrimonio abeſt, & illud diminuit, ſic & maritus dotis fructus conſequitur propter onera matrimonij, quæ ſubeunt locum pretij. -  44 Matrimonij onera tot eſ ſe, vt vix fructus dotis illis ferendis ſufficiant. -  45 D. Feliciani de Solis ad textum in dict cap. ſalubriter, de vſuris, conſideratio quædam probatur, & num. ſeq. -  46 Onera matrimonij in quibus conſiderentur. -  47 D. Feliciani de Solis ad text. in cap. ad noſtram, de reb. Eccle. alien. vel non alien. interpretationem Authori non placere, & conuinci, prout hîc adnotatur. -  48 Eccleſiæ, & Minori in conceſ ſione feudi læ ſis, fructus etiam reſtitui petita in integrum reſtitutione. -  49 Reſtitutionem in integrum propter læ ſionem Minori, & Eccleſiæ competentem, fieri cum fructibus, etiam ſine mora. -  50 Ad text. in cap. ad noſtram, de rebus Eccleſ. alienand. vel non alien. plures intellectus, remiſ ſiuè. -  51 D. Sahagun de Villaſante, ad text. in dict. cap. ad noſtram, interpretatio probatur. -  52 Et quod de mente Abbatis proceſ ſiſ ſe videatur, nouiter adnotatur. -  53 Antonij Pichardi ad eundem text. obſeruationes ponderatæ, & nouiter in aliquibus approbatæ, in aliis verò reiectæ, vt hic obſeruatur. -  54 Ioannis Marci Aquilini in eodem propoſito reſolutiones, eodem iure habitas. -  55 Petri quoque Aug. Morlæ in ipſo articulo traditiones, eodem pariter iure diiudicatas. -  56 Iaſonis verbum in hac materia, nonè ponderatum, & per Authorem. -  57 Maritum non imputare in ſortem fructus rei ſibi pignoratæ pro dote, & dict cap. ſalubriter, deciſionem, explicari, ampliari, & reſtringi multis modis per Surdum. -  58 Maritus moram paſ ſus in dotis ſolutione, ſi tria concurrant, petit vſuras. -  59 Maritus recipiendo dotem ſimpliciter, an videatur remittere vſuras dotales, plena manu explicatum per Surdum. -  60 Dicti cap. ſalubriter, deciſio, non habet locum in vxore, ſed tantum in marito; & inde ipſa imputat in ſortem fructus perceptos ex re pro dote ſibi pignorata. -  61 Intereſ ſe lucri ceſ ſantis, & damni emergentis deberi mulieri viduæ moram paſ ſ æ, ratione dotis non ſolutæ. -  62 Mulier vidua, an ſit alenda ab hæredibus viri intra annum luctus, & poſt annum remiſ ſiuè. -  63 Antiqui, & neoterici iuris Interpretes maiori ex parte quod aſ ſequuti non fuerint veram rationem ſpecialitatis in marito, ad text. in d cap. ſalubriter. Nonnullos tamen ius ſpeciale eo in caſu rectè conſtituiſ ſe, vt hic obſeruatur. -  64 Dicti cap. ſalubriter, de vſuris, conſtitutio, procedit aequaliter, ſiue pactum adiiciatur de lucrandis fructibus, ſiue non, & ſuprà num. 28. -  65 Creditor, nec etiam pacto, aut conuentione fructus pignoris ſuos efficit, ſed illos computat in ſortem principalem. -  66 Cum alioquin vſura committeretur. Quæ iure naturali, & Canonico, & vtriuſque Te ſtamenti pagina deteſtatur, iure etiam Regio punitur. -  67 Ioannis Copi lapſus, nouè notatus. -  68 Vſura iure Ciuili, quæ permiſ ſa fuiſ ſet. -  69 Vſura legitima iure Ciuili, ad quem numerum relata. -  70 Et Dominici Soti in propoſito reſolutio confutata. -  71 Gloſ ſa etiam ſententia damnata. -  72 Creditor tenetur computare in ſortem fructus pignoris, etiam ſi longo tempore retinuerit illos tanquam proprios, & num. ſeq. -  73 In fructuum computatione, vel pignoris liberatione inutilis eſt longi temporis tranſcurſus. -  74 Poſ ſeſ ſor bona fidei per triennij vſucapionem fructus perceptos, irreuocabiliter ſibi acquirit. -  75 In fructuum præ ſcriptione, non modò iure Pontificio, ſed etiam iure Ciuili bona fides requiſita. -  76 Creditor in pignoris fructibus bonam fidem habere non poteſt, quia ſcit, vel ſcire debet pignoris naturâ fructus in ſortem imputandos. -  77 Cap. ad noſtram, el 1. de iureiuran. difficultas proponitur. -  78 Et refertur aſ ſumptum communem Doctorum ex illo textu, quod compenſationem obijcere non poſ ſit is, qui certam quantitatem mutuo receptam, iurauit ſoluere. -  79 Adducitur etiam alia Communis in contrarium, quod compenſationem obijcere poſ ſit, qui ſe ſoluturum iurauit. -  80 Didaci Couar. ad text. in dict. cap. ad noſtram, intellectus refertur. -  81 Et nouiter, vere tamen, & concludenter confutatur. -  82 Iacobus Mandellus de Alba, in conſ. 228. nouè notatus. -  83 Beroum, Ancharan. & Alciatum aſ ſequutos non fuiſ ſe veram rationem dicti cap. ad no ſtram. -  84 Proponitur Decretalis eiuſdem vera relatio. -  85 Et ibidem vſuræ periculum nullum eſ ſe, vere con ſtituitur. -  86 Adducitur etiam vera ratio, quare ibidem debitores qui iurauerunt, compenſatione non liberentur. -  87 Bartoli denique ad explicationem l. ſolutam, & l. ſolutionis, ff. de ſolut. diſtinctio, & concordia refertur, & probatur. -  88 Promiſ ſio, ſiue obligatio ſoluendi pecuniam, in ſola numeratione verificatur propter adiunctum verbum pecuniam. -  89 Promiſ ſo, ſiue obligatio ſoluendi, compenſatione, & quacunque liberatione tollitur. -  90 M. Ant. Nattæ, & Ioan. Pet. Surdi obſeruatio quæ dam probatur. -  91 Articulum, & dubium excitatum ſuprà ex num. 78. duplici via dilui, & explicari poſ ſe, prout hic adnotatur. -  92 Interpretes nonnulli, qui in eodem articulo nimis indistinctè loquuntur, nouè & verè confutati. -  93 Dicti cap. ſalubriter, de vſuris, deciſio, vtrum procedat hodie in terminis legis Regiæ taxantis dotes, ſi fructus ex poſ ſeſ ſionibus pignori datis percepti, excedant quantitatem dotis lege Regia taxatam, & num. ſeq. -  94 Intereſ ſe dotis promiſ ſ æ, & non ſolutæ, non debet computari in legitima. -  95 Diluitur atque reſoluitur dubium excitatum n. 93. & fructus eo in caſu computari non debere ad effectum conſiderandi exceſ ſum vltra ſummam lege Regia taxatam; nouæ Authoris conſideratione defenditur. -  96 Expenditur etiam nouè, & ſubtiliter l. cum debitor. ff. in quibus cauſis pign. vel Hypoth cacit. contrahit. -  97 Et communis Doctorum interpretatio ad eum text. damnatur. -  98 Cogitatio etiam quædam Hotmanni reijcitur. -  99 Et nouè & eleganter explicatur textus metipſe. -  100 Et ſuperiùs dictis applicatur. -  101 Dict. cap. ſalubriter, deciſio non procedit, vbi ſocero volente ſoluere dotem, gener illam recipere noluerit, petieritque ſibi dari pignus fructiferum, caius fructus ſingulis annis percipiat, non computando illos in ſortem. -  102 Et multo magis, ſi dote accepta iam actu à genero, ille ſub eodem paño mutuet, vt quandiu illa apud ſocerum manebit, habeat ipſe pignus fructiferum, cuius fructus ita faciat ſuos, vt non detrahantur à ſorte illa mutuata. PRo dilucida huius capitis explicatione obſeruandum, atque con ſtituendum erit primo loco inter alias plures, eam magis probari dotis diffinitionem ab Interpretibus noſtris, quæ ab Azone quon[*] dam tradita fuit, in ſum. C. de iure dotium. Dotem inquam eſ ſe illud, quod datur à muliere, vel eius patre marito, propter onera matrimonij ſupportanda, & Azonem ſequuti fuere Lancel. Deci. col final. Bulgarius num. 6. Crot. num. 65. Alciat. num. 25. Zaſius num. 14. & 21. in rubrica. ff. ſolut. matrim. Ioan. Coraſ. in l. qui liberos, num. 39. ff. de ritu nuptiarum, & alij plures, quos congeſ ſit in vnum Pet. de Barboſa, tertia parte rubricæ, ff. ſolut. matrim. num. 1. fol. 93. vbi refert aliam Bart. diffinitionem[*] dicentis, dotem eſ ſe ius quoddam vniuerſale, in ſe continens, quod à muliere, vel eius patre traditur marito ab ſuſtentanda onera matrimonij: & improbantis Azonis diffinitionem: & Bartolum ſequuntur Authores permulti ibidem num. 2. comme[*] morati ab eodem Barboſa, vbi eruditè (vt ad ſolet) oſtendit, in quo conſiſtat controuerſia, ſiue contrarietas, quæ ex præfatis diffinitionibus inter Azonem & Bartolum conſiderari ſolet communiter, & tandem illos ad concordiam reducit, num. 8. in verſiculo ex quibus ita præmiſ ſis. Vtcunque tamen ſe res habeat; vtriuſque Azonis ſcilicèt, & Bartoli diffinitio in idem tendit, & quod ad noſtrum propoſitum attinet, vnum atque eundem dotis conſtituendæ, & tradendæ, finem demonſtrat, vt ſcilicèt onera matrimonij ſuſtinere valeat maritus, atque ex ea elici poſ ſe videtur vera, & genuina decidendi ratio Pontificiæ cuiuſdam deci ſionis, quæ ſummè difficilis reputari ſolet ab omnibus, in cap. ſalubriter, de vſuris. Nam cùm Romanus Pontifex in hunc modum ſcripſiſ ſet: Sanè generum ad fructus poſ ſeſ ſionum, quæ ſibi à ſocero ſunt pro numerata dote pignori obligatæ, computandos in ſortem non credimus compellendum. Subdit ſtatim, & pro deciſionis præfatæ ratione præcipua: Cùm frequenter dotis fructus non ſufficiant ad onera matrimonij ſupportanda. Et quidem apud Scribentes omnes labor[*] eſt anxius, & eximius, generum à crimine Vſuræ in ea ſpecie defendere, quatenus ipſe in ſortem non computat principalem promiſ ſ æ dotis fructus perceptos ex poſ ſeſ ſionibus ſibi pro dote pignori datis, imò potius, atque adeò expreſ ſim reſpondet Pontifex idem, Vſurarium non eſ ſe generum, eriam ſi præcipuos percipiat, atque retineat ſibi fructus vltra ſortem ipſam. Cùm tamen, atque regulariter[*] creditor quicunque teneatur in ſortem principalem computare fructus ex re pignori ſibi data perceptos, alioquin Vſuram committat: cap. 1. & 2. cap. conqueſtus, de vſuris, cap. cum contra, de pignoribus, l. prima, & ſecunda, C. de pignoratitia action. l. prima, C. de diſtraction. pignor. ex quibus iuribus ita[*] adnotarunt, quamplurimis exornarunt, atque explicarunt poſt alios multos, Socin. regul. 3. Dueñ. regul. 308. Neguſan. de pignorib. 5. p. memb. 5. num. 1. Medin. de reſtitut. fol. 133. col. 3. Didac. Per. in rubrica, tit. 2. lib. 8. Ordinamenti, pagin. 7. col. 1. in princip. Olanus, in antinomia turis, litera F. ex nu. 102. cum ſeq. Couar. in cap. quamuis pactum, 1. part. §. 4. num. 8. de pactis in 6. & vltra relatos à Petro Cenedo, collectan. 6. ad Decretales, num. 1. Iacob. Mandel. de Alba, in conſ. 509. num. 14. Pater Ludouic. Molin. in commentar, de iuſtit. & iure, tractatu 2. tom. 2. disputatione 320. per totam. Pater Michaël Salon, de iuſtitia, & iure, in ſecundam ſecundæ Diui Thomæ, quæ ſtione 78. art. 2. controuerſia duodecima, & 13. folio mihi 808. cum ſequentibus, vbi congerit multa in propoſito vtiliter, & huiuſce rei tres aſ ſignat rationes, vt videri poterit. Denique & nouiſ ſimè, atque multo poſt hæc à me ſcripta, Alexander Trentacinquius, variarum reſolutionum volumine primo, lib. 3. de pignoribus, & hypoth. reſolutio. 1. ex fol. 219. vbi doctrinam ſuperiorem, quod fructus per creditorem percepti ex pignore, in ſortem computentur. ampliat num. 2. 3. 4. 5. 6. & 7. & declarat num. 8. 9. 10. 11. 12. & 13. & ſubdit num. 7. quod ſicut hæc concluſio procedit in pignore conuentionali, ita etiam, & in pignore prætorio, l. Titia, & ibi notat Bartol. ff. de ſolutionibus, l. is cui. §. quæri, ff. vt in poſ ſeſ ſion. legat, l. ſi is qui §. primo, ff. de pignoribus, & Bartolus etiam ibidem. Addiderim ego, pro vtroque pignore extare, atque vrgere deciſionem, l. 2. titulo 13. partita quinta, quæ ſingularis eſt, quatenus confirmat ius commune, & inquit: Pero que quier que eſquilme, ò desfrute destas coſas ſobredichas, el que las tuuiere a peños, tenudo es de lo deſcontar de aquello que dio ſobre aquella coſa empeñada, o de lo dar al ſeñor de la coſa. Et in l. 21. eodem titul. 13. & partita quinta, in illis verbis: Deſcontando en la debda los frutes que ouieſ ſe ende cogido aquel que la tenia empeños, & ibi: O el alquiler de la caſa, ſi morò en ella. Vbi expreſ ſim approbari[*] videtur opinio Gloſ ſ æ ordinariæ in dicta l. ſi is, §. primo, in verbo, habitanda, ff. de pignoribus, Ca ſtrenſis, in l. prima, ad finem, C. de pignoratitia actione. Alexandri, in conſilio 141. num. 7. lib. 5. videlicèt, quod creditor habitans domum pignori datam, teneatur in ſortem debitam imputare pen ſionem, quia creditor habitando, dicitur fructus percipere, per text. in d. l. ſi is qui, quem ex aliis declarauit Gregor. Lopez, in eadem l. 21. in verbo: ſi morò en ella, vt intelligatur procedere quando creditor, aliam domum eſ ſet conducturus, ſi hanc non habuiſ ſet. Aliis etiam modis declarauit Vincent. Caroc, de locat. & conducto, par. 2. gradu 3. q. 2. per totam, fol. mihi 110. Quam igitur ob cauſam ſpeciale adeò ius, & [*] ſingulare, atque ab aliis diuerſum, vt vidimus circa generum ſtatutum fuerit Pontificia dict. cap. ſalubriter, conſtitutione, difficile admodum videri ſolet Scribentibus, qui diuerſimodè deciſionem eandem explicarunt, ſicuti conſtat ex infinitis ferè interpretationibus, quas & antiquiores, & recentiores iuris Interpretes ad illius Decretalis explicationem excogitarunt, & poſt ipſos antiquos Didac. Couar, var. reſolution, lib. 3. cap. 1. ex num. 3. Nauarrus, in manuali, cap. 17. num. 213. & 273. & in cap. 1. 14. quæst. 3. ex num. 64. cum ſequentib. Petrus à Nauarra, de reſtitutione, tom. 2. lib. 3. cap. 2. ex num. 352. Lara, in l. ſi quis à liberis, §. ſi quis ex his, ex num. 56. ff. de liberis agnoſcendis. Caballinus, milleloquio 432. qui quamuis plurima inuoluat ad dict. cap. intellectum, nullum tamen certum, aut verum, & firmum aſ ſignat, & vltra relatos à Petro Cenedo, collectaneo 14. ad Decretales, num. 1. Aluarus Valaſcus, conſultatione 8. per totam, qui de materia eiuſdem cap. ſalubriter, excitat octo quæ ſtiones præcipuas, & vtiliter, atque practicè procedit, D. Spino, in Speculo, gloſ ſa rubricæ, part. 13. num. 44. Pater Ludouicus Molina, tom. 2. de iuſtit. & iure, tractatu 2. disputat. 321. per totam. Mexia, de taxa panis, concl. 3. Anton. Theſau. deciſ. Pedemont. 43. & 45. Achil. Pedrocha, in conſil. 14. num. 23. & 4. Petr. de Barboſ. in l. 2. in princ. n. 40. & in l. de diuiſione, ex num. 1. ff. ſolut. matrim. Pater Michaël Salon, de inſtit. & iure, controu. 14. per totam, fol. mihi 818. cum ſeq. D. Felicianus de Solis, in tractatu de cen ſibus, lib. 2. cap. 5. ex num. 20. Alex. Trentacinquius, variar. reſolut. tom. 1. lib. 3. de pignor. & Hyp. reſol. 2. ex n. 13. fol. mihi 222. vbi pluribus modis limitat, atque deciſionem eiuſdem cap. ſalubriter. Et vere cùm Authores præfati permultos addu[*] xerint intellectus, & antiquiorum, neoterico rum etiam quorundam interpretationes retulerint, & improbauerint ad textum eundem, ego nunc aliis ſcienter conſultóque prætermiſ ſis, in eis duntaxat inſiſtam interpretationibus confutandis, quæ à nonnullis ex ſuperioribus Authoribus aſ ſignantur, & à nemine hactenus approbantur, nec confutantur; in aliis verò (quoniam tranſcribendi vitium abhorreo) ad eoſdem me retulerim. Primò autem loco ſe ſe offert D. Spino ad di[*] ctam Decretalem intellectus quidam, quem ipſe dicit eſ ſe verum vbi ſuprâ, gloſ ſa rubricæ, dicta parte 13. num. 44. videlicet, quod cum maritus ſit adſtrictus de reſeruanda dote illæ ſa vxori, quoties matrimonium ſolutum fuerit, ſi fructus percepti ad ſuſtinenda onera matrimonij eſ ſent deducenda in ſortem, iam maritus nullum commodum, imò potius incommodum ex dote perciperet; qua ratione, ſiue maritus negotiator ſit ſiue non, fructus ex pignore percepti, præcipui illi ſunt, cum præ ſumendum ſit, quod ſi dos ſibi ſolueretur, vt fuit promiſ ſa, emeret aliquam rem, quæ poſ ſet ſufficere ad onera mammonij, & familiæ ſupportanda. Et hactenus Doctor Spino; qui decipitur proculdubio, dum dicit, iſtum intellectum verum eſ ſe, & tanquam nouum recenſet eundem, at Magiſtrum Dominicum Sotum ipſius authorem lib. 7. de iuſtitia & iure, quæ ſt. prima, artic. 2. ad ſecundum ſilentio prætermittit. Præterea, quod immemor fuerit quamplurimorum, quæ aduerſus intellectum præ fatum adnotauit D Nauarrus, in dict. cap. 1. 14. quæ ſt. 3. num. 65. Pater Michaël Salon, dicta controuer. 14. in verſic. loco citato, pag. mihi 821. quæ inuincibiliter, & concludenter ipſum elidunt. Denique, quod non attingat Spino metipſe rationem præcipuam Pontificiæ illius conſtitutionis, in verſiculo, cum frequenter, quæ aliò tendit, & diuerſo fine, atque reſpectu excitari Pontificem demonſtrat apertè. Quocirca, cum aliam quærere interpretationem[*] neceſ ſarium ſit, D. Fœlicianus de Solis, de cenſibus, lib. 2. dict. cap. 5. num. 20. Quinque in primis intellectus ad d. cap. impugnat, poſtmodum verò nonnullis præmiſ ſis conficiendam veram ipſius interpretationem arbitratur. Et primo loco præmittit, quod maritus quandiu ſibi dos non ſoluitur, non tenetur vxorem alere, quoniam ea obligatio patri incumbit, imò non ſolum alere non teneretur maritus, ſed expellere à domo vxorem iure poteſt, ex ſententia Gloſ ſ æ, in l. vltima, C. ad Senatus conſultum Velleianum, per illum textum, Gloſ ſ æ etiam verbo, onera, in authent. de non eligen, ſecun. nuben. Lara, & nonnullis aliis Authoribus per eundem adductis ibidem. Præmittit ſecundò, quod is qui ſubit, ſibíque imponit onus & obligationem, ad quam ipſe non tenetur, poteſt percipere aliquid pro onere & obligatione illa ſubeunda. Ponítque exemplum in fideiuſ ſore, quia accipere poteſt aliquid à debitore pro ipſa fideiuſ ſione, vt frequentiſ ſimum eſt Doctorum placitum ex ſententia eiuſdem, qui Didac. Couarruu. Didacum Perez, Padillam, & Valaſcum ita tenentes retulit. Et vltra eum in eadem quoque ſententia fuerunt Gaſpar. Baëtius, de decima tutori præ ſtanda, cap. 2. num. 82. & de inope debitore, cap. 5. num. 23. Matiençus, in l. prima tit. 11. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, gloſ ſa 8. num. finali, Doctor Spino, in Speculo, gloſ ſa rubricæ, part. 13. num. 41. Doctor Barboſa tertia parte, l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 54. Pater Ludouicus Molina, de iuſtitia & iure, tractat. 2. disputat. 319. latè Rodriguez, lib. 2. de annuis redditibus, quæ ſt. 12. per totam, vbi plene, an liceat aliquid accipere pro fideiuſ ſione, & vide Ioannem Gutierrez practicarum lib. 2. quæ ſt. 142. Eſcobarem, lib. 2. computat. 16. per totam Ex his itaque conficitur (ſi D. Fœliciani placitis ſtamus) vera in terpretatio textus in dict. cap. ſalubriter. Quod cùm alendi filiam onus, quandiu dos promiſ ſa non ſoluitur marito, incumbat patri, maritúſque ſubeat obligationem iſtam, ſuſcipiátque in ſe onus alendi vxorem, poteſt iure optimo lucrifacere fructus ex pignore dotali, & de illis lucrifaciendis cum ſocero paciſici. Verum præfata interpretatio, nec verè conficitur[*] ex præcedentibus, nec noua etiam eſt, quicquid aliter ipſe præ ſenſerit, & manifeſtè innuit, quatenus ipſius Authorem nullum recenſet, imò dum ab aliorum ſententiis Vir equidem ingenioſus & eruditus ſe recedere firmat, incidit proculdubio in eaſ dem, vel in communem, generum inquam facere ſuos fructus pignoris dotalis, ratione damni emergentis, aut lucri ceſ ſantis, quæ aduerſus antiquos Authores nonnullos, & Didac. Couarru. variarum reſolutionnm, lib. 3. cap. 1. num. 3. improbari ſolet communiter; vel incidit in eam interpretationem, quam Nauarrus tradidit, in dict. cap. 1. 14. quæ ſt. 3. nu. 65. cum ſequent. maritum facere fructus ſuos, tanquam neceſ ſarios ad ſubeunda onera matrimonij, ne ex propriis bonis compellatur illa ſuſtinere, ad quæ ſuſtinenda minimè tenetur, interim dum ſibi dos non ſoluitur. Deinde non ita certum eſt, quod[*] maritus expellere poſ ſit vxorem à domo & mutua cohabitatione, ſi dos promiſ ſa non ſoluatur: nam contrarium, imò quod ob cauſam prædictam vxor expelli non poſ ſit per maritum, elegantiſ ſimè [*] comprobauit Couarr. in 4. ſecunda part. cap. 7. in princ. num. 2. & eandem ſententiam tenuerunt Authore s alij. quos retulit Doctor Barboſa, 3. parte, l. primæ ff. ſolut. matrim. n. 55. vbi n.. 56. in hanc partem magis inclinat, dum approbat diſtinctionem Sylue ſtri in ſumma, verbo Dos, n. 11. vt ibi videri poteſt, & reſpondet etiam ad textum, qui videtur probare cõ trarium (ſed non probat) in c. per veſtras, de donat. inter vir. & vxor. Ac denique Laræ diſtinctionem in propoſito confutat iuridicè, Stephan. Gratian. diſcept. forenſ. c. 65. n. 23. & ſequent. Non etiam ita certum eſt, quod maritus quandiu ſibi dos non ſoluitur, non teneatur vxorem alere, nam etſi renuerint ita Authores permulti; contrarium tamen & alij tenuerunt, quod imò alere teneatur, quamuis contra ſocerum habeat recurſum ob retardatam ſolutionem dotis, ſicuti ex his deducitur, quæ poſt alios multos ſcripta reliquerunt Lara in dicta lege, ſi quis à liberis, §. ſi quis ex his, num. quinquageſimo tertio, & numero quinquageſimo ſexto, cum ſequentibus, vbi quod maritus, cui tradita dos non fuit, dotis vſuras petere poteſt licitè: Alexander Trentacinquius variarum reſolutionum, tomo primo, libro tertio, titulo de actionibus, reſolutione tertia, ex folio ſeptuageſimo ſecundo. Barboſa, prima parte leg. ſecundæ, in principio, num. 18. & 19. ff. ſoluto matrimonio. Rurſus nec vrget id, quod de fideiuſ ſore præmit[*] tit Fœlicianus ipſe; tum quia dubitationem quoque continet reſolutio ea, tradita ſuprà num. 11. ſicuti conſtat ex his quæ Gallinus, Laurent. Rodulph. & D. Anton de Padilla adnotarunt in locis relatis per Aluarum Valaſcum, conſultatione 18. num. 2. Barboſam etiam 4. parte, l. prima, ff. ſoluto matrimonio, num. 108. Tum etiam, quia poſito quod verior & communior ſententia ſit, quod ſit licita receptio pretij pro fideiuſ ſione alterius, vt etiam in foro conſcientiæ poſt Nauarrum affirmat Valaſcus, dict. num. 2. & tenent Authores citati ſuprà, dicto num. 11. longe diuerſa ratio militar in eo, quipro alio fideiubet, quàm in marito, nec poteſt ex ea æquiparatione deciſionis dict. cap. ſalubriter, & propoſitæ difficultatis ſolutio emanare: fideiuſ ſor namque ob periculum illud cui ſe ſubmitti patitur, præmium aliquod, ſiue mercedem iuſte percipit, iuſtéque conuenit de periculi pretio, pro quo pecunia accipi poteſt, l. periculi pretium, ff. de nautico fœnore, nec mutuat, vt plus accipiendo, dici poſ ſit vſutam exercere, quod eſ ſet neceſ ſarium, vt conuentio eſ ſet illicita, ſicuti poſt Nauarrum Valaſcus metipſe, dicta conſultatione 18. nu. 2. ſingulariter obſeruauit. Sic de iure Cæ ſareo licitam eſ ſe pactionem huiuſmodi, probatur apertè in l. ſi verò non remunerandi, §. Maurus, ff. mandati in illis verbis: Mercedem pactus, ob ſuam fideiuſ ſionem, & in l. hoc iure, §. Laneo, ff. de donationibus, per quem textum ita reſoluit Ia ſon in additionibus ad Porti, in principio Inſtitut. de fideiuſ ſoribus, Decius, in l. ſi fundus, ff. de regulis iuris. Vnde & pignus accipere poteſt pro fideiuſ [*] ſione l. ſi res, §. 1. ff. de pignoratitia actione. Periculo enim pro principali ſoluendi ſe exponit, & aliis moleſtiis ſe ſubiicit, Vt Didacus Couarruuias variarum reſolutionum libro tertio capitulo ſecundo, num. ſexto in principio, recte oſtendit, & vltra eum Boërius, deciſione 255. num. 5. vbi dicit, quod fideiuſ [*] ſor mercedem recipiens conueniri poteſt, priusquàm principalis faciat bonorum excuſ ſionem: Maritus autem recipiens pignora pro dote ſibi[*] promiſ ſa, periculo alicui ſe non exponit, imò ſibi magis conſulit, & pro ſecuritate maiori recipit illa, vt de ſe patet mani feſte: quod ſi in marito conſideratur onus & periculum reſpectu alimentorum & reſtitutionis dotis, ſicuti in dotis reſtitutione conſiderauit Doctor Spino, vt ſuprâ vidimus, adhuc. æquiparatio eadem non recte procedit, & ſcrupulus reſtat, nam æquiparatione præ fata admiſ ſa, ſequeretur inde non poſ ſe maritum lucrifacere omnes fructus rei pignori ſibi datæ, imò lucrum illud, ſiue fructus percepti deberent commenſurari oneri aut periculo: in fideiuſ ſore namque ita ſtatuiſ ſe Interpretes noſtros, ex relatis ſuperiùs dicto num. vndecimo dilucide conſtat, & cum indicio adnotauit Didacus Couarruuias libro tertio, dicto capite ſecundo, numero ſexto. Maritus[*] autem indiſtincte fructus omnes pignoris ſibi retinet, nec comparat illos, etiam ſi excedant onera matrimonij & intereſ ſe, cum non habeatur conſideratio veriſimilis æqualitatis damni emergentis, aut lucri ceſ ſantis, ſiue certæ fructuum quantitatis, vt expreſ ſim adeò innuit Romanus Pontifex in eodem capite, ſalubriter, in verſiculo, cum frequenter; ſed principaliter perpendatur id quod frequentius accidit, dotis inquam fructus non ſufficere ad onera matrimonij ſupportanda. Vnde etſi pauciores ſint fructus doris, quàm matrimonij onera, nihilominus tenetur maritus ſupportare, l. ſi filia, ff. familiæ herciſcundæ, & cum Medina, Adriano, & Couarruuia, reſoluit Aluarus Valaſcus, conſultatione octaua, num. 3. tenent etiam relati per Barboſam, cuius ſtatim ſpecificam faciam mentionem. Eleganter pater Michaël Salon, de iuſtitia, & iure, dicta controuerſia 14. fol. mihi 825. in verſiculo, ſed hæc ratio duplici nomine. Vides ergo Romanum Pontificem, alia equidem adductum, atque principaliter excitatum ratione, non illa periculi, quam Doctor etiam Spino, & alij Authores per multi, non modò Fœlicianus metipſe, in propoſito perpendunt præcipue. Vnde Cumanus in l. de diuiſione, num. 2. ff. ſoluto matrimonio, aliter explicat textum eundem in dict.[*] cap. ſalubriter, & ideò arbitratur, maritum lucri ſibi facere omnes fructus indiſtincte in ea ſpecie, quod interuenerit pactum de lucrandis fructibus, & in ſortem principalem non imputandis quod pactum admittitur fauore doris, quamuis extra. cau ſam dotis non admitteretur, tanquam vſuram inducens: quem intellectum exiſtimat verum, & ſe[*] quitur eum Doctor Barboſa, in eadem l. de diuiſione, numero primo in fine, & numero ſecundo, folio mihi 807. vbi latius proſequitur, & declarat, & in effectu coniungit Cumani & Nauarri interpretationem, ex quibus vnam conficit, eamque retinet reſolutiuè, & inquit, Cumani interpretationi prædictæ non obſtare argumentum ſiue motiuum Vincentij, & Iaſonis, num. 2. in dicta l. de diuiſione, dicentium, diuinatorium videri, in ſpecie dicti capitis, ſalubriter, prædictum pactum interueniſ ſe; cum de eo in litera nulla mentio fiat: quia reſpondendum eſt (vt ipſe Barboſa exiſtimat) ipſummet pactum ex ſubiecta materia dotis ſemper tacitè cenſeri interueniſ ſe: nam cùm dos detur, vt ſit patrimonium mulieris, l. tertia, §. ſed vtrum, in fine, ff. de minoribus, l. Pomponius Philadelphus, ff. familiæ herciſcundæ. Et cum ea intentione, vt illa ſeruetur & cuſtodiatur, nec conſumatur, l. vbi adhuc, C. de iure dotium, ex illiuſque fructibus onera matrimonij ſuſtineantur; qui dotem promittit, tacitè præ dictos fructus marito videtur concedere, & conſequenter qui dat fructus pro ſecuritate huiuſmodi obligationis, tacitè videtur velle, vt lucretur maritus fructus perceptos ex pignore dato pro ſecuritate dotis, & ſic cedant in ſolutionem illius tacitæ promiſ ſionis quam videtur feciſ ſe ille, qui dotem promiſit. Quod neceſ ſariò dicendum proteſtatur ipſe Barboſa, ſi quidem in dict. cap ſalubriter, pro conſtanti prę ſupponitur illos fructus factos fuiſ ſe mariti; cùm alias ſi pactum ſaltem tacitum non interueniſ ſet de lucrandis fructibus, maritus fructus perceptos ex re aliena ſuos non faceret. Inquit deinde idemmet Barboſa, quod ex ſupe[*] rioribus deduci debet vera reſolutio ad eam Doctorum controuerſiam, vtrum deciſio dicti capitis, ſalubriter, fauore dotis ſpeciali procedat?In qua variæ extant, & contrariæ ſententiæ, ſicuti ex his Authoribus deducitur palam, quos ſuprà numero octauo commemoraui, atque ex nonnullis relatis per eundem Barboſam, qui dotis ſpecialitatem in hoc con ſiſtere arbitratur, quod propter ipſius naturam videatur ſemper interueniſ ſe tacitum pactum de lucrandis fructibus, donec dos ſoluatur. Quod autem huiuſmodi pactum valeat, non procedit ex dotis fauore, ſed potius quia illi fructus, vel cedunt loco damni emergentis, vel etiam loco ſatisfactionis, illius tacitæ promiſ ſionis fructuum, quam videtur facere ille, qui dotem promittit. Et hactenus Doctor Barboſa, qui (vt ſuprà dixi) expreſsè approbat Nauarri interpretationem in capite primo, 14. quæ ſt. 3. num. 72. & 75. quam etiam probabiliorem, & tenendam dixit, ſed Barboſam non refert Pater Michaël Salon, in tractaru de iuſtitia, & iure, controuerſia 14. in verſiculo, his ergo dimiſ ſis, fol. mihi 826. in fine. Verumenimverò præfata hæc interpretatio, li[*] cet grauiſ ſimorum Virorum authoritate & ſententia munita, nec per aliquem hactenus confutata, placere mihi nullo pacto, nec attenta iuris ratione ſtricta poteſt; & aliis omiſ ſis, ex eo magis diſplicet, quod re vera negari non poſ ſit quouis modo, Vincentij & Iaſonis motiuum, ſiue argumentationem ſuperius aduerſus Cumanum propoſitam, concludenter quidem vrgere, & in dict. cap. ſalubriter, de pacto huiuſmodi vel expreſ ſo, vel tacitè ſubintellecto,[*] nullum verbum præmiſ ſum, nec habitum, quo id dici potuerit, & cum pactum ſit facti, l. ſi vnus, §. pactus ne peteret. ff. de pactis, & facta non præ ſuman[*] tur, l. in bello, §. factæ. ff. de captiu. & poſtlimin. reuerſ. non debemus præ ſumere, quod in illo textu fuerit factum pactum. Nec ſatisfacit eiuſdem D. Barbo[*] ſ æ ſolutio illa, quod ſaltem tacitum pactum cenſeatur interueniſ ſe; cum etiam tacitum præ ſumi non debeat, nec veriſimiliter credendum ſit, quod ſi virtute expreſ ſi, ſiue taciti pacti excitatus fuiſ ſet Romanus Pontifex, vt ita decideret, id non expreſ ſiſ ſet, aut faltem aliquo modo id ſignificare prætermiſiſ ſet, quod ſuę deciſionis fundamentum erat præcipuum. Deinde, longè diuerſum eſt dicere, Cum frequenter dotis fructum non ſufficiant ad onera matrimonij ſupportanda. Quod pro ratione præcipua conſtitutionis illius aſ ſignatur, quàm ſubintelligere tacitum, vel expreſ ſum pactum de lucrandis fructibus, & in ſortem non computandis. Quis enim ſuadere ſibi poterit, eo loquendi modo vſurum, qui propter pactum ita ſtat. uiſ ſet, aut pacti rationem habuiſ [*] ſe, habiturúmve, qui ex ratione ſuperiori ad fructus non computandos, expreſ ſum nec tacitum pactum neceſ ſarium fore, aperté demonſtrauerat, prout communis, Doctorum ſententia in eodem cap. ſalubriter, intellexit, & rectiſ ſimè obſeruauit Aluarus Valaſcus conſultatione octaua, numero primo, quò loci poſt Bartolum, quem refert, expreſ ſim firmauit, dicti capitis, ſalubriter, deciſionem procedere, nec fructuum computationem fieri, etiam nulla præhabita conuentione. Imò conuentionem generare ſuſpicionis rationem, & præ ſumptionem aliquando, & illicitam eſ ſe, ex his deducitur apertè, quæ ipſemet Valaſcus, eadem conſultatione octaua, numero quinto per totum, ſcripta reliquit in illa quæ ſtione, An maritus paciſci poſ ſit, dari ſibi certam quantitatem quotannis, interim dum ſibi dos non ſoluitur. Ex his etiam, quæ in eodem dubio reſoluit nouiſ ſimè Alexander Trentacinquius, variarum reſolutionum, tom. 1. lib. 3. de pignoribus, & Hyppolit. reſolut. 2. num. 13. pertotum fol. mihi 222. & 223. Nec prodeſt dicere intellectum eundem neceſ [*] ſarium eſ ſe, aut neceſ ſariò tenendum, quia aliàs male ſtatutum fuiſ ſet, quod gener faciat fructus ſuos, nec teneatur eos in ſortem computare: Id enim eſt de quo quæritur principaliter, & dubium inſurgit, quare gener fructus ſuos faciat, nec computer: non tamen inde ſequitur. dictæ Decretalis deciſionem ad eum intellectum neceſ ſariò reſtringendam eſ ſe, aut aliter dilui non poſ ſe propoſitam difficultatem, quam ſi interpretatio Cumani admittatur. Præterea, quamuis fateamur verum, eſ ſe,[*] prædictorum Authorum aſ ſumptum, quod dos detur, vt ſit patrimonium mulieris, & cum ca intentione, vt illa ſeruetur & cuſtodiatur, nec conſumatur, ſed ad ſuſtinenda onera matrimonij illæ ſa & ſalua permaneat: adhuc tamen non ſequitur concludens ratio deciſionis ipſius, quæ indiſtincte fructus omnes perceptos ex pignore marito concedit, vere namque ſi fructus onera ipſa matrimonij excederent, & extarent, nec eſ ſent conſumpti, ita quod ſocero reſtitui poſ ſent, dici non poſ ſet, dotem in aliquo diminutam eſ ſe, nec deſinere eſ ſe patrimonium mulieris. imò ſaluam remanere ad onera matromonij ſupportanda, etiam ſi fructus huiuſmodi reſtituerentur, vnde à ceſ ſante ratione reſtitui deberent, nec maritus eos ſibi retineret, & lucraretur, & nihilominus omnes fructus, etiam extantes, & onera matrimonij excedentes, ſibi retinere, ſeu lucrifacere maritum, Romanus Pontifex indiſtincte voluit ibidem, & firmarunt Authores relati ſuprà, num. 19. & ex Caietano, Soto, Nauarro, & aliis, ſecure quoque reſoluit Salon, dicta controuerſia 14. in verſiculo, ſequitur ſecundo, fol. 834. vbi dicit, quod[*] maritus, etiam ſi diues ſit, & habeat aliunde vnde viuere, & onera matrimonij valeat leuare, fructus omnes pignoris ſuos facit. Denique Barboſa ipſe minus[*] bene conſtituit, pactum huiuſmodi tacitum, ſiue tacite ſubintellectum ab eo, non procedere dotis fauore, ſed potius quia illi fructus, vel cedũt loco damni emergentis, vel etiam loco ſatisfactionis, illius tacitæ promiſ ſionis fructuum, quam videtur facere ille, qui dotem promiſit. Nam quod attinet ad primum, loco damni emergentis cedere non poſ ſunt, quia ſequeretur inde; quod ſi nullum marito damnum eueniſ ſet, non lucri faceret ipſe, nec retinere poſ ſet fructus ex pignore perceptos, cuius contrarium indicat apertè textus in dict. cap. ſalubriter. Indiſtinctè namque fructus omnes genero concedit, nec damni reſpectum aut conſiderationem habet, quod communis Doctorum ſententia in eodem textu fatetur, & probarunt Authores per multi relati ſupran. 19. ſequerentur etiam & alia multa abſurda, quæ eandem deciſionem Pontiſiciam non modo reſtrin[*] gerent, ſed etiam refringerent, & quæ adnotari ſolent aduerſus Authores eos, qui ratione damni emergentis, aut lucri ceſ ſantis, lucrari generum fructus, falsò exiſtimarunt, ſicuti eoſdem improbantes, & non ratione damni emergentis, aut lucri ceſ ſantis fundari conſtitutionem illam, rectius obſeruarunt, & fructus etiam excedentes onera matrimonij, genero conceſ ſerunt aduerſus Didacum Couarruuiam, & alios, Aluarus Valaſcus, conſultatione octaua, num. 3. Doctor Fœlicianus de Solis, lib. ſecundo, de cenſibus, dicto capite quinto, num. vige ſimo, Salon dicta controuer. 14. in principio, fol. 218. Similiter nec dici poteſt, quod fructus pignoris cedant loco ſatisfactionis, tacitæ illius promiſ ſionis fructuum, quam videtur facere ille, qui dotem promittit; nam ſi ad tacitam iſtam promiſ ſionem re ſpectus haberetur, potius dicendum eſ ſertorum contrarium, imò ſatisfactionem debere eſ ſe conformem oneribus matrimonij, aut fructibus promiſ ſ æ dotis correſpondere, non verò fructus omnes ita abſolutè deducendos per maritum, quippe cum ille, qui dotem promiſit, præ ſumi non valeat, nec debeat, quod ita liberalis extiterit, vt ita liberaliter fructus omnes conceſ ſerit, etſi in magna quantitate illi eſ ſent, argumento leg. cum de indebito, cum vulgatis, ff. de probationibus. Maritus ergo non tàm[*] ex voluntate tacita, ſiue tacita promiſ ſione ſoceri, quàm ex legis beneficio & diſpoſitione fructus omnes ſuos facit in ea ſpecie, ſicuti ingeniosè viſus eſt præ ſentire Iaſon in l. de diuiſione, num. 2. in fine, ff. ſoluto matrimonio, qui poſtquam intellectum Cumani improbauit, totum hoc abſolutæ illius fructuum acquiſitionis tribuit principaliter legis beneficio, & æquirati iuris, quod ſane ex dict. cap. ſalubriter, negari non poteſt, ſiquidem ita expreſ ſim, atque ob illam rationem, Cum frequenter dotis fructus, &c. Ita ſtatutum apparet, nec ad tacitam vllam promiſ ſionem habetur reſpectus, ſed ratio illa frequentiæ: dumtaxat attenditur reſpectu mariti, qua equidem attenta, illius Decretalis deciſio generalis eſt, vt generaliter procedat, non modo in filia dotata, ſed etiam in extranea alia quacunque muliere, cui dos promiſ ſa fuerit; verum namque erit, ex rebus pignori datis, fructus omnes ſibi percipere, atque indiſtinctè retinere maritum, nec poſ ſe diſcriminis rationem vllam reddi, beneficium potius, atque prouiſionem text, illius, ſicut in genero, ita & in alio quocunque marito procedet, quod Doctor Nauar. in repetitione c. primi, 14. q. 3. n. 72. eruditè obſeruat, & contra Fortunium, & Couar. rectiùs defendit Aluaros Valaſc. conſultatione 8. nu. 2. & fundamento Fortunij principali ſatisfacit concludenter; in hę rede autem mariti, quicunque ille ſit, ſanè non procedit eiuſdem cap. conſtitutio, nec hæres ipſe beneficio illo legis afficitur: idcirco quamuis perſeueret in tenendo poſ ſeſ ſiones pignori datas pro dote, & fructus percipiar, tenebitur illos in ſortem principalem computare, quia deficit ratio illa præcipua. Et ita adnotarunt expreſsè Abbas, & Innocentius, quæ ſt. 2. Hoſtienſis, Ioannes Andreas, & Ioan, de Ligna, in eod. cap. ſalubriter, & cum S. Anton. & Neguſantio. Alexan. Trentacinquius, variar. reſolut. tom. 1. lib. 3. de pignoribus, & Hiſp. reſolut. 2. num. 13. in princ. fol. mihi 222. Quapropter ſuperioribus interpretationibus,[*] & aliis pluribus reiectis, quæ non conueniunt verbis, nec menti dictæ Decretalis, verus & proprius, atque genuinus intellectus eiuſdem, ex verbis, & ratione ibidem præfixis, petendus, atque deducendus erit; nam cùm vſura eſ ſe non poſ ſit, niſi quando da[*] tur lucrum, cap. 1. cap. 2. cum ſequentib. cap. conſuluit, & per totum titulum, de vſuris, cap. 1. 14. quæ ſt. 3. & in dict. cap. ſalubriter, non detur lucrum, ceſ ſat vſura, & conſequenter recta & acuta iuris ratione ita decidit Romanus Pontifex, & eo caſu fructus omnes indiſtinctè concedit marito. Et quod lucrum non[*] detur, pater in hunc modum, quia lucrum dicitur illud, quod ſupereſt deducto omni damno, l. Mutius. ff. pro ſocio, at vero quando datur, aut promittitur dos genero, vel alij marito, neceſ ſarium eſt, quod conſter matrimonium, quia abſque matrimonio[*] res dotales, aut dos conſiderari non valent, l. 3. ff. de iure dotium, l. 26. titul. 11. part. 4. & latiùs tradit D. Barboſa, in l. de diuiſione, in princip. ff. ſoluto matrimonio. Matrimonium verò tot habet onera,[*] & adeò grauia, vt non modò permulta illa eſ ſe lex diiudicauerit, ſed etiam maxima in conſideratione habuerit, l. ſi filia, § 1. ff. familiæ erciſcundæ, Panormitanus, in conſil. 79. col. 3. poſt medium, lib. 2. Petrus Gregorius, in Syntagmate iuris, lib. 9. cap. 19. & latius comprobans D. Barboſa, prima parte rubricæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 6. fol. 6. quæ om[*] nia onera ſubiturus eſt maritus, dict. §. 1. dict. l. ſi filia, l. ſi maritus, eiuſdem tituli, l. attiene, §. final. ff. pro ſocio, l. ſi is qui Stichum, §. ibi dos, ff. de iure dotium. [*] Ideo dos ipſa, quæ datur propter onera matrimonij, l. dotem, ff. de caſtrenſi peculio, cum aliis multis vulgatis. Aluarus Valaſcus, conſult. 2. num. 9. & conſultatione 84. num. 2. Licèt reſpectu vxoris[*] contineat titulum lucratiuum, verè namque ex parte concedentis, atque ex parte mulieris dicitur mera liberalitas, & titulus lucratiuus, l. fina. C. de dotis promiſ ſione, Bartolus, in l. 1. in principio, in ver ſiculo, quod videtur eſ ſe, ff. pro dote, cum aliis adductis per Phanutium de dote, gloſ ſ. 8. in verbo, & vir lucretur, vbi congerit multa ad reſolutionem eius articuli, quando dos dicatur ex titulo lucratiuo, tàm ex parte vxoris, quàm viri: Stephanus Gratian. di ſceptationum forenſium, cap. 98. num. 27. & 28. tamen reſpectu mariti titulum oneroſum continet, vt ex multis adnotarunt Phanutius, vbi ſuprà, Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 62. Ioan. Matienç. in l. 5. titul. 1. gloſ ſ. 4. num. 4. & in l. 1. tit. 6. gloſ ſ. 11. num. 4. lib. 5. nouæ collect. regiæ, ideſt, ſi[*] cuti emptor conſequitur rem venditam propter pretium, quod tradit, & à ſuo patrimonio abeſt, & illud diminuit, ſic & maritus conſequitur dotis fructus propter onera matrimonij, quæ ſubeunt locum pretij, ex text, ſingulari (qui ita enucleari, atque accipi debet) in l. ex promiſ ſione, ff. de obligat. & action. & ita accipienda ſunt ea, quæ ex Tiraquello breuiter reſoluit Barboſa, in dict. l. de diuiſione, num. 12. fol. 814. ideo quando gener in ſpecie dict. cap. ſalubriter, ex poſ ſeſ ſionibus pignori datis fructus percipit, cuiuſcunque quantitatis, aut ſummæ illi ſint, non computat eos in ſortem, quia regulariter, & frequenter, ideſt ſecundum legem, quæ ad ea, quæ frequenter, aut frequentiùs accidunt, adaptatur, tot & tanta, atquè adeò grauia ſunt onera matrimonio annexa, quæ maritus (vt dixi) ſubi[*] turus eſt, vt fructus dotis, iuxta ea, quæ frequentiùs accidunt, vix oneribus eiſdem ferendis, & compenſandis ſufficiant, & ſic illorum reſpectu nullum lucrum videtur conſequi maritus, aut cum oneribus ita compenſatur à lege, vt vſura dari non poſ ſit, nec etiam attendi, niſi id quod frequantiùs accidit, dotis inquam fructus non ſufficere ad onera matrimonij ſupportanda (vt experientiâ apparet) licèt aliquando accidere poſ ſit, fructus dotis ſufficere ad onera matrimonij ſupportanda, imò & aliquando etiam onera eadem ſuperare, quod Romanus Pontifex maxima equidem, & recta iuris ratione habuit in conſideratione principaliter, ve eò magis, atque frequentioris euentus ratione adduceretur, atque excitaretur, nec damni emergentis, aut lucri ceſ ſantis rationi; & diſquiſitioni rem relinqueret; vtpote cum ita frequenter, aut frequentiùs accidere, ſic deciſionem ipſam Pontificiam iuſtificet, vt omni ex parte, æquitate inquam, & iuris ratione, eadem ſit munita. Et hic eſt veriſ ſimus & genuinus intellectus illius Decretalis, qui non aliunde quam ex ratione ibidem expreſ ſa debuit deduci, & opportunam tribuit inferendi occaſionem ad nonnulla, quæ nec ſcripta per alium, nec alibi ſic adnotata hactenus erant. Et primo quidem infertur, intellectus quamplures Interpretum iuris vtriuſque, ideo à me non modò con futatos, ſed nec etiam relatos, quod viderim eos, nec intentioni, nec etiam verbis Romani Pontificis conuenire, vtpote cum aliunde, non ex ratione illa ab eodem R.P. principaliter conſiderata proceſ ſerint. Deinde, in propoſito facilius equidem Interpretes omnes relatos ſuprà, n. 8 interpretationes aliorum improbaſ ſe, quam veram aliquam interpretationem aſ ſignaſ ſe, & idcirco intellectus quamplures per D. Nauarrum, Didac. Couar. D. Spino, D. Felician. de Solis, & alios, eodem num. 8 commemoratos, rectè confurari rationibus eiſdem, quas ipſi excogitarunt ibidem. Rurſus Felicianum metipſum, lib. 2. de cenſibus, d.[*] cap. 5. num. 20. in verſiculo, adhuc etiam instabit aliquis. Recte conſtituiſ ſe (licèt interpretationem nunc traditam non aſ ſignet) in d. cap. ſalubriter, verbum illud, onera, non reſpicere ſolum ſumptus, & expen ſas, quas circa vxorem, & familiam facit maritus: Sed etiam onera quæcunque conſiderabilia, & ſic[*] anxietatem, ſtudium. & diligentiam, & laborem etiã mariti, quem erga vxorem ipſam, & familiam gerit, quæ equidem æ ſtimationem non recipiunt & inde maritum fructus omnes ſuos facere, nec cos computare quouis modo in ſortem dotis conſtitutæ, aut promiſ ſ æ, quia non ſolum habetur conſideratio in eo textu ad quantitatem pecuniarum ſiue expen ſarum, quæ æ ſtimari poſ ſent iuridicè; ſed etiam ad onera prædicta, & alia multa matrimonio annexa, quæ vix æ ſtimationem recipiunt. Addiderim ego D. Feliciani de Solis obſeruationem veram equidem eſ ſe (vt dixi) nec excludi ex verbis illis: Cum frequenter dotis fructus, &c. nam etſi videantur expenſarum magis, & ſumptuum, quam aliorum onera reſpicere; omnium tamen, & quarumcunque rerum onera, ſub eiſdem verbis comprehendi, & à Romano Pontifice præ oculis habita, vt ita decideret, veriſ ſimum equidem eſt, & plane ex verbis eiſdem deducitur. Prætereà D. eundem Felicianum expreſ ſim exiſti[*] maſ ſe, placitum prædictum corroborari ex interpretatione quadam, quam ad text. in capite, Ad noſtram, de rebus Eccleſiæ non alienandis, excogitauit olim D. Hector Rodriguez primarius iuris Ciuilis Profeſ ſor Salmanticæ, videlicet in ſpecie eius text. Bernardum illum reſciſ ſo contractu non reſtituere fructus Monaſterio, quoniam cum in feudum villam accepiſ ſet, ex natura feudi ad fidelitatem, & plurima alia obſequia & ſeruitia perſonalia tenebatur, quæ cum æ ſtimationem non recipiant, pro labore Bernardum ip ſum retinere fructus, Pontifex maximus reſpondit expreſ ſim. Cæterum placitum prædictum, atque ad text. in d. cap. ſalubriter, corroborationem, Hectoris etiam Luſitani interpretationem, nec tutam, nec veram mihi videri: tum quia beneficio, atque prouiſione legis ius illud habendi percipiendíque ſibi fructus omnes, genero conceſ ſum expreſ ſim in d. cap. ſalubriter, ob peculiarem illam rationem ſuprà aſ ſignatam; vaſ ſallo ſimiliter iure aliquo conceſ ſum, nullibi equidem apparet apertè: tum etiam quia verum non eſt dicere, Innocentium tertium, d. cap. Authore, in ſeruitio, aut labore ordinario fundari dumtaxat, ſiue ordinaria ſeruitia feudatarij adeò habuiſ ſe, atque æ ſtimaſ ſe, vt ex eiſdem fructus omnes Bernardo relinqueret, qui ex natura feudi ad ea teneri eundem ſciebat; nec alia etiam perpendiſ ſe, quæ magis ipſum Pontificem excitarunt; nec ſola ipſa feudatarij ordinaria onera, ſeruitia mouiſ ſe: quod ex verbis eiuſdem text. deprehenditur: nec inde poteſt placitum illud generaliter ita deduci, vt propter onera & ſeruitia feudo annexa, fructus omnes ſibi retineat feudatarius, ſi alia non interueniſ ſent, quibus eo in text. Pontifex ipſe fuerat adductus. Eo ma[*] ximè, quod in reſtitutione feudi, cenſus, vel emphyteuſis, Eccleſiæ, & Minori læ ſis fructus etiam reſtitui, petita in integrum reſtitutione, ex text. & communi Doctorum ſententia, in cap. 1. de in integrum reſtitutione, deducitur manifeſtè. Ex his etiam quæ Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, quæ ſt. 32. ſcripta reliquit. Er Redoanus, in tractatu de rebus Eccleſiæ non alienandis, rubrica de feudi alienatione, quæ ſt. 26. n. 6. & 7. expreſ ſim notauit, & dixit ex aliis, Eccleſiæ, & Minori læ ſis in feudi datione, fructus etiam reſtitui debere. Quocirca ea interpretatione reiecta, pro vero d.c. ad noſtram, intellectu, conſtituenda erant nonnulla, quibus dilucidè magis explicatus manebit text ipſe, quam hactenus fuerit per Scribentes. Et primò qui[*] dem certiſ ſimi iuris eſ ſe, reſtitutionem in integrum propter læ ſionem Minori, & Eccleſiæ competentem, fieri cum fructibus, etiam ſine mora, l. quod ſi minor, §. reſtitutio, l. patri pro filio, § ſi pecuniam, verſiculo, item ex diuerſo, l. minor. §. 1. l. ſi res, ff. de minoribus, l. ſi præ ſidium, C. de prædiis minorum, l. 1. C. ſi maior fact. alienat. rat. habue. c. 1. de in integrum reſtitut. l. 1. l. 8. tit. 19. part. 6. & cum Gloſ ſa, Iaſon. Coſta, Couarr. Pinel. Gregorio Lopez, Padilla, Menchaca, Gama, Simoncello, Octauiano, Caualcano, Ioan, Marco Aquilino, obſeruarunt Antonius Pichardus, in §. extraneis, 6. n. 40. Inſtit. de hæred. qualit. & differ. Pet Auguſt. Morla, emporij, prima part. tit. 5. de in integrum reſtitutione, nu. 31. & vltra relatos ab eis, Bernard. Diaz, regul. 219. Gratianus, regul. 316. Sfortia Oddus, de reſtitutione in integrum, quæ ſt. 45. Mieres, de maioratu, 4. p.q. 23. ex n. 34. Menchac. controu. vſufrequent. c. 71. n. 6. Caualcan. de tutore, & curat, num. 145. fol. 88. Caldas Pereira, in l. ſi curatorem habens, verbo, implorare, numero 13. folio mihi 164. Iacobus Menochius, lib. 5. præ ſumpt. 46. & 47. Secundò obſeruandum eſt, Eccleſiam in reſtitutionibus iure Minoris fungi, capit. 1. capit. 3. cap. auditis, de in integr. reſtit. c. 1. eod. tit. lib. 6. l. Orphanotrophos, C. de Epiſcopis & Clericis, l. 10. tit. 19. part. 6. & exornant poſt alios, quos referunt Didac. Couar. variar. reſolut. lib. 3. c. 17. n. 4. Coſta, in c. 1. ſi pater, de teſtam. in 6. 2. p. verbo, ipſis pauperibus, n. 4. Caldas Pereira, in d. l. ſi curatorem habens, verbo, minoribus, n. 60. Sebaſtia. Medices, de acquir. rerum dominio, gloſ ſa 2. p. 3. n. 195. Idque certiſ ſimum eſt, & tanquam indubitatum, vel præmiſ ſum, vel ſaltem ſuppoſitum ab omnibus, qui pro interpretatione d.c. ad noſtram, mox referuntur. Tertiò obſeruandum eſt, eiuſdem cap. caſum colligi manifeſtè ex litera ipſius, atque ex integra Decretali, quam adduxit Anton. Auguſtin. collect. 3. decret. lib. 3. tit. 14. fol. 87. videlicèt, Monaſterium Tu ſienſ. onere maximo debitorum depreſ ſum, villam quandam (quæ Iannuenſ. appellabatur communiter, vt ex integra conſtat) in feudum conceſ ſiſ ſe Bone uardo laico ea condictione, & pacto, ve ipſe laicus octoginta libras perſolueret creditori Monaſterij, pro quibus eadem villa extiterat obligata; quod laicus ipſe impleuit, & primo anno ex prouentibus villæ prædictam quantitatem, & plus percepit: Monaſterium enormiter læ ſum poſt multos annos petiit, vt ſibi reſtitueretur villa prædicta: & R.P. Innoc. 3. in hunc modum reſpondet: Mandamus quatenus, ſi prædictum Monaſterium propter hoc inueneritis enorme diſpendium incurriſ ſe, dictum laicum vt (pecunia quã pro exoneratione fundi, ſeu etiam pro vtilitate ipſius Monaſterij expendiſ ſe noſcitur, ab eiſdem Abbate, & Conuentu recepta, cùm ſibi fructus percepti ſufficere debeant pro labore) præfatum feudum eidem Monaſterio dimittat liberum & quietum, appellatione poſtpoſita compellatis. Quartò obſeruandum eſt, Monaſterium Tuſienſ, non intra quadriennium, ſed & port multos annos egiſ ſe. auditúmque fuiſ ſe, ſicuti egregiè aſ ſeuerauit Hoſtienſ ibidem, & verè probauit Arias Pinel. 2. p.C. de reſcin. vendit. c. 4. n. 14. verſ. prima difficultas, & n. 15. quò loci ex Panorm. & Imol. ad difficultatem de lapſu quadriennij, rectè reſpondet, ex variis cauſis potuiſ ſe poſt quadriennium reſtitui Eccleſiam, prout ex enormiſ ſimo damno, vel quia vixerat idem Prælatus alienans. Et eodem modo reſpondet Morla, de in integrum reſtitut. dict. titu. 5. numer. 33. in verſ. vnde tertio, & vltra quadriennium ex enormi læ ſione Eccleſiæ competere reſtitutionem, per text. & Gloſ ſ. in c. 1. de in integrum reſtit. lib. 6. Abbatem, Couar. & Suarez, ibi relatos, Monaſteriumque audiri debuiſ ſe, rectè animaduertit, & id ipſum probauit Ioan. Marcus Aquilinus, in §. quid ſi tantum, l. Gallus, in verſicul. quid enim ſi aqua & ignis interdictionem pateretur, num. 139. folio mihi 59. Hoſtienſ. autem aſ ſertionem, & communem traditionem Doctorum eſ ſe veriſ ſimam, deprehenditur manifeſtè ex verbis eiuſdem integræ ab Antonio Auguſtino relatis, ibi: Cum idem laicus primo anno de ipſius prouentibus vltra ſummam perceperit prætaxatam, & per multos poſtmodum annos ſuppreſ ſit eius fructus. Quæ equidem ad quadriennium reſtringi nullo modo poſ ſunt, vt Pinellus non facta mentione integræ, nec verbis ſuperioribus commemoratis, optimè probauit vbi ſuprà, & iterum, n. 23. Quintò obſeruandum eſt, Monaſterium metip ſum Tuſienſ. auditum fuiſ ſe non ex capite nullitatis, quod feudi conceſ ſio ex defecto formaæ, & ſolemnitatis nulla fuiſ ſet, aut Epiſcopi authoritas defuiſ ſet (vt male arbitrabatur Hoſtienſis) ſed per auxilium reſtitutionis in integrum, ad cuius conceſ ſionem Romanus Pontifex principaliter fundatur in eo textu ex diſpendio, & laeſione, non ex aliqua nullitate, ſiue ſolemnitatis defectu, quod ex integra eiuſdem cap. negari non poteſt vllo pacto, & obſeruarunt poſt alios conſtanter Arias Pinellus, dicto numero 15. & 16. Aquilinus, num. 133. & 134. Morla, num. 33. in verſiculo, vnde tertio, in locis ſuprà [*] relatis; & repetit iterum, atque in eadem perſiſtit ſententia Pinellus, num. 23. qui num. 20. & 21. pertotum, eruditè, & verè contra Coſtam, & alios probauit, reſtitutionem eam Monaſterio conceſ ſam, non gratiæ, ſed iuſtitiæ fuiſ ſe, atque ex iure ordinario, non de iure ſpeciali proceſ ſiſ ſe, & ſequuntur poſt alios Aquilinus, vbi ſuprà, numero 133. ante finem. Morla, dicto numero 33. in verſiculo, vnde tertio. Idque veriſ ſimum eſt ex verbis eiuſdem integræ, in verſiculo: Nos autem volentes Monaſterio prouideri, vt aliis iniuriam non irrogemus. Quæ non extraordinariam, aut ſpecialem, vel gratioſam, ſed magis iuridicam, & ordinariam reſtitutionis conceſ ſionem indicant apertè. Sextò obſeruandum eſt, circa interpretationem dict. cap. ad noſtram, nihil firmum, aut certum Inter pretes ferè omnes, tàm antiquos, quàm neotericos tradidiſ ſe, maximámque eorum varietatem fuiſ ſe, ſicuti eis prælectis conſtabit, qui nunc commemorabuntur. Et quidem re vera eximiam eſ ſe eius text. difficultatem ob id quod de reſtitutione cum fructibus facienda, ſuperiùs diximus. Item ex eo, quod & ſi Eccleſia ex cauſa nullitatis, non reſtitutionis in integrum, egiſ ſet in eo caſu, reſtitui quoque debebant fructus cum re ipſa, ex text. in cap. ſi quis presbyterorum, eiuſdem titul. l. ſi prædium, C. de prædiis minorum, l. 2. C. ſi quis ignorans rem minoris, l. iubemus nulli, §. ſanè, C. Sacroſan. Eccleſ. & recte aduertunt Pinel. vbi ſuprà, num. 16. Aquilinus, num. 134. Morla, num. 33. Idcirco ob prædictam fructuum difficultatem magis variaſ ſe, & permultos excogitaſ ſe intellectus Interpretes omnes, qui hactenus in propoſito commentaria ediderunt. Inter alios tamen, & antiquorum interpretationes commemoraſ ſe, & confutaſ ſe, & plures alias excogitaſ ſe ad text. eundem, Coſtam, in §. & quid ſi tantum, 2. part. num. 75. Menchacam latiſ ſimè controu. illuſt. lib. 3. cap. fin. num. 6. vbi quamplurimos recenſet intellectus, Didac. Couar, variar, reſolut. lib. 1. cap. 3. ex num. 3. Ariam Pinel. 2. part. l. 2. C. de reſcindenda vendit. rap. 4. ex num. 14. vſque ad numerum 27. Padillam, in eadem l. 2. numero 50. Ioann. Marcum Aquilinum, in dict. verſiculo, quid enim ſi aquæ & ignis, dict. §. & quid ſi tantum, ex numero 133. vſque ad num. 140. vbi antiquorum, Didaci etiam Couar. & Pinelli interpretationes improbat; P. Auguſtin. Morlam, emporij prima part, dicto tit. 5. de in integrum reſtitutione, ex num. 31. vſque ad numerum 37. vbi etiam antiquorum, & Couar atque Pinelli interpretationes improbat, quas ideo hoc loco non recenſeo, quod tranſcribendi vitium abhorream, & penes præfatos Authores plena manu reperiam ſcriptas, non etiam (& iuſtè equidem) eaſdem recen ſuit Anton. Pichard. in d. §. extraneis, Inſtit. de hæred. qualit. & differ. n. 50. & duob. ſeqq vbi Coſtæ interpretationem improbauit dumtaxat, & ſuam aſ ſignauit ſtatim, n. 52. Omiſ ſis ergo prædictorum intellectibus, verior,[*] & ſecurior mihi ſemper viſa eſt interpretatio illa, quam ad text. in d. cap. ad noſtram, olim excogitauit, & tradidit D. Sahagun de Villaſancta, cùm textum eundem interpretaretur. & tunc Veſpertinæ Cathedræ Sacrorum Canonum, poſtmodum verò primariæ Iuris eiuſdem inſignis, ſubtilíſque, & valde eruditus Moderator exiſteret. Et conſtituit, regulam, ſiue doctrinam prædictam reſtitutionis fructuum cum re ipſa (quæ regulariter locum obtinet) limitandam eſ ſe, quoties æquitatis ratio contrarium po ſtuler, iudicémque ad remittendos fructus mouere poſ ſit, ac debeat, vt in d. cap. ad noſtram, æquè & iuſtè Innocentius tertius obſeruauit, qui ſciens, & prudens feudatarium grandi labore, & maxima indu ſtria Monaſterium ære alieno oppreſ ſum, propria pecunia liberaſ ſe. eius negotia geſ ſiſ ſe, villámque in feudum conceſ ſam diligenter coluiſ ſe, & admini ſtraſ ſe, fructus laico illi pio labore remiſit, ſicuti text. indicat in verſicul. quod non diſtulit, & in verſic. cum ſibi fructus. Et inde, ſicut Scæuola I.C. in l. quod ſi minor, §. non ſemper, in verſicul. Scæuola, ff. de minoribus, ad partam pecuniam induſtria, & laboribus ſubſtituti, Minori reſtitutionem denegauit; ita & Innocentius tertius, in dict. cap. ad noſtram, Monaſterio quoad fructus reſtitutionem negauit, idque propter feudatarij laborem in colenda villa, & in exonerando Monallerio ſic oppreſ ſo, & quamuis videretur poſ ſe laborem, & induſtriam feudatarij ad æ ſtimationem aliquam reducere, & cum fructuum quantitate computare, vt iuberet Monaſterio reſtitui, quod ex his ſupereſ ſet; tamen ob rationem ſuperiorem (qua principaliter adducebatur, atque excitabatut) vtque liti finem imponeret, & circuitum vitaret, nec etiam feudi, ſeu villæ reſtitutionem, laboris, & induſtriæ feudatarij æ ſtimatione, & fructuum computatione inuolueret, ita equidem decreuit, atque prædictorum ratione, non ſola ſeruitiorum ordinariorum (ad quæ præ ſtanda feudatarij tenentur) ratione excitatus fuit, vt ex Hectore Roderico male ſibi ſuadent nonnulli, & contrarium, atque nunc dictum ex integra decretali deducitur non obſcurè. Et hactenus Doctor Sahagun, cuius interpretationem dicit ſe non latere, & eam refert, ſed non commemorat ipſum, non etiam in ea inſiſtit firmiter Pater Auguſtin. Morla, relatus ſuprà. nu. 50. in verſiculo, nec me[*] latet, & penes eum, n. 35. in fine, & n. 36. Vltra quem & eundem Doctor Sahagun, nouiter ego adnotauerim, Abbatem in eodem c. ad noſtram, n. 8. videri interpretationem hanc praeſentire, ſiue ſuperioribus magis accedere, licet non ita ea explicauerit: dicit namque, quod laicus ille feudatarius pro laboribus & ſumptibus, quos paſ ſus eſt, ſibi retinuit, atque percepit fructus: & quamuis poſ ſet Eccleſia petere omnes fructus, & ſatisfacere illi de ſumptibus, & laboribus; tamen Roman. P. ex officio ſuo fecit iſtam prouiſionem, vt euitaret ut magnus circuitus. Et iterum dixit idem Abbas, eodem n. 8. in fine, quod ibi habetur reſpectus ad laborem proprium, putà, quia erat ruſticus, & perſonaliter extirpauit terras: & n. 4. vbi pro notabili tradidit, ratione ſumptus, & laboris dimitti fructus, quos aliàs feudatarius reſtituere teneretur, ſi non expoſuiſ ſet labores, putà in extirpando terras incultas, & non feciſ ſet ſumptus. Et ſecundum hæc (vt ego nouiter, & verè animaduerto) cùm ob rationes ſuperiores, non ob ſeruitia tantum ordinaria, ad quo feudatarij tenentur, excitatus fuerit R.P. (vt iam dixi) non inde deduci valebit aſ ſumptum generale, ſiue regula generali decerni, vt in ſeudi datione, & conceſ ſione, ſui naturâ fructus non veniant reſtitutione petita, cùm id (vt etiam dixi ſuperiùs, n. 47. ) nullo iure caueatur aliquo modo; contrarium verò, & iure metipſo probetur, atque ex his deducatur Authoribus, quos retuli ſuprà, num. 48. Quocirca prætermittendum non erit, Antonium[*] Pichardum, in dicto §. extraneis, numero 52. rectè accepiſ ſe text. in dict. cap. ad noſtram, in feudi datione, & conceſ ſione, id namque ex integra conſtat, atque eodem textu cauetur expreſ ſim. Deinde, Roman. P ad laborem laici illius feudatarij, magis quàm ad alia conſiderationem habuiſ ſe, recte etiam obſeruaſ ſe ad finem dicti numeri, 52. Cæterum laborem ip ſum, non ita ſtrictè accipere ipſum debuiſ ſe, cum poſ ſet is labor in multis interuenire, & verè interueniſ ſet, vt rectiſ ſimè docuit Abbas nunc relatus, & ſuprà adnotaui. Prætereà textus eiuſdem difficultatem aſ ſequutum Pichardum eundem in loco prædicto ex numero 48. deceptum tamen in ipſius ratione, atque interpretatione reddenda: (quæ in effectu Hectoris interpretatio á D. Feliciano relata fuit) tum, quia in feudi reſtitutione fructus non venire, verum non eſt, vt ſuprà probaui, & deducitur ex Morla, vbi ſuprà, num. 36. tum etiam, quia Innocent. III. non habuit in conſideratione obſequium, quod domino à feudatario præ ſtatur dumtaxat, non etiam onera tantum, quo ſi occaſio eueniat, ſubire debet feudatarius (vt arbitrabatur Pichardus) quia ſecundum id, etiam ſi occaſio non eueniſ ſet ſubeundi onera, reſtitutio villæ fieret abſque fructibus, ſi etiam onera, quæ ſubire poſ ſet feudatarius, licèt ea non ſubiiſ ſet, in conſideratione habuiſ ſet Pontifex (vt adeò apertè Pichardus ipſe ſupponit) & tamen reuera. non onera, quæ non ſubiit, ſubire tamen poſ ſet feudatarius, non obſequium tantum, & laborem ordinarium domino à feudatario præ ſtandum, in conſideratione habuit P.R. ſed videns, & conſiderans ea omnia, quæ diximus ſupra in vtilitatem, & commodum Monaſterij, actu, & re interueniſ ſe, ita & iuſtè ipſemet. P. decreuit, vt dictum quoque remanet ſuprà. Prætermitti etiam non poteſt Ioannis Marci[*] Aquilini, in d. §. & quid ſi tantum, dicto verſic. quid enim ſi aquæ, & ignis interdictionem pateretur, numero 139. ad text. in d. cap. ad noſtram, interpretationem, eiſdem rationibus diſplicere, atque confutari, quibus D. Feliciani, & Pichard. interpretationem confutauimus ſuprà, vtpote cum Hectoris Roderici mentionem ipſe fecerit expreſ ſim, & illius intellectum probauerit in effectu, nec ea conſiderauit eo in tex. interueniſ ſe, & Romanum Pontificem principaliter excitaſ ſe, quæ nunc dicebamus, ſed ad ſeruitia feudatarij ordinaria reſpectum tantum habuerit. Cæterum obſeruationes omnes in eodem propoſito, & circa intellectum eiuſdem cap. traditas ab ipſomet Aquil. ex num. 133. vſque ad d. num. 139. & veras eſ ſe, & his conuenire, quæ ſuprà ſuo ordine, diſtinctè præmiſimus. Denique nec prætermitti poteſt, Petri Auguſt.[*] Morl, de in integr. reſtit. d. tit. 5. ex num. 31. vſque ad numerum 36. obſeruationes, eodem iure diiudicandas, quo Pichardi, & Aquilini adnotationes diiudicauimus nunc; omnia namque, quæ ad intellectum d. cap. ad noſtram, præmittit, & in confutandis aliorum intellectibus conſiderat, rectè equidem, & de iure procedunt; deficit tamen Author metipſe in duobus. Primò, quatenus Hectoris Roderici interpretationem relatam, videtur magis probare ſub num. 33. ad finem, quæ tamen ex dictis ſuprà probari non poteſt. Secundò, quatenus ſtatuit ſtatim, num. 35. ad finem, & num. 36. ſe non latere, placere quibuſdam nouiſ ſimè intellectum à me ex Abbate, & Doctor. Sahagun probatum ſuprà, & tamen dumtaxat refert, ſed non approbat, neque improbat eum, ſiue certum quid non proponit pro dictæ Decretalis intellectu; aut ſaltem, cum Hectoris interpreta, tione magis videtur perſiſtere. Et hactenus de his atque de intellectu d.c. ad noſtram, de quo, eorum occatione, quæ D. Felician. ad textum, in d. cap. ſalubriter, adnotauit; tractatum, atque diſputationem ſuſ cepimus. Nunc verò ad text. metipſum in d.c. ſalubriter, re[*] deundo, & continuando ea, quæ ex num. 44. in ver ſic. & primo quidem, & num. 45. ſuprà aſ ſumpſeram, & in eadem materia verſando; Infertur ſecundò, Iaſonem, in d. l. de diuiſione, num. 2. in fine, ff. ſoluto matrimon. recte in hac materia agnouiſ ſe, legem ſtatuiſ ſe, maritum lucrari fructus rei datæ in pignus, ratione cuiuſdam æquitatis propter onera matrimonij, quæ ſubiit, quod eſt optimum verbum, & rationi dict. Decretalis, cum frequenter dotis fructus, &c. valde conueniens. Tertiò infertur, ex dictis hactenus, & d.c. ſalubri[*] ter, deciſione, dilucide, & certo conſtare, maritum non imputare in ſortem fructus rei pignori ſibi datæ, non alia, quàm eodem in textu expreſ ſa ratione, & idcirco procedere ipſius deciſionem donec maritus viuit, & ſupportat onera matrimonij, nec in hærede mariti locum obtinere; & ideò ſi hæres per ſeueret in tenendo poſ ſeſ ſiones pro dote pignori datas, & fructus percipiat, tenebitur illos in ſortem computare, vt ſuprà dixi, & cum aliis reſoluit Alex. Trentacinquius, variarum reſolutionum, lib. 3. de pignoribus, & hypoth. reſolutione 2. num. 13. in principio, fol. 222. Similiter eiuſdem capit. deciſionem explicari, ampliari, & reſtringi multis modis iuxta Authores relatos ſuprà, num. 8. & latius per Surdum, qui late, & vtiliter declarat, & materiam exornat in tractatu de alimentis, titul. primo, quæ ſt. 42. per totam, cuius occaſione conſultò hic prætermitto nonnulla. Ma[*] ritus etiam moram paſ ſus in dotis ſolutione, vt petat vſuras, quod tria concurrere debeant copulatiuè, dotis inquam promiſ ſio, nuptiæ, & quod maritus ſubeat onera matrimonij, ex aliis multis reſoluit idem Surd. & latiùs explicat d.q. 42. n. 3. cum multis ſeq. & num. 147. & vide etiam ex num. 125. & num. 133. & 140. & 144. vbi explicat, quando mora contracta dicatur, vt maritus vſuras dotis exigere poſ ſit. Et recipiendo dotem ſimpliciter, an videatur mari[*] tus remittere vſuras dotales, vide eundem Surdum, d. tit. 1. q. 43. per totam. Quartò infertur, deciſionem eiuſdem c. ſalubriter, [*] dumtaxat procedere in marito, in quo ſpecialiter loquitur propter onera matrimonij, quæ ſuſtinet, non in alio quocunque; & inde nec etiam in vxore locum obtinere; & conſequenter ſi habeat rem obligatam pro dotis reſtitutione, tenetur fructus computare in ſortem, nec poterit ſoluto matrimonio vſuras dotis non ſolutæ petere. Ratio eſt, quia in vxore non conſideratur ratio ſupportandi onera matrimonij, per quam inducta eſt deciſio d.c. ſalubriter. ltem id permittitur marito ratione, & fauore dotis, & matrimonij; ſed ſoluto matrimonio deſinit non ſolum eſ ſe matrimonium, ſed etiam dos; l. 3. ff. de iure dotium. Et ſic ceſ ſat ratio, vt Surdus, d. tit. 1. q. 45. n. 3. recte obſeruauit. Et repetit num. 45. vbi quod vxor vidua fructus percipiens ex re pignorata, tenetur computare ſibi ad extinctionem dotis. Et idem quoque ex ſententia communi reſoluunt Didacus Couar. variar. lib. 3. cap. 1. n. 3. verſiculo Sextò. Aluarus Valaſc. conſultatione 8. num. 4. Antonius Queſada, diuerſarum quæ ſtionum iuris, cap. 25. num. 17. Petrus Cenedus, collectaneo 14. ad Decretales, n. 3. Anton. Gama, deciſ. 71. n. 2. Alex. Trentacinquius, variar. reſolut. lib. 3. de pignor. & hypoth. reſol. 2. n. 14. in verſicul. Tertius, & vltimus caſus eſt, fol. 223. & eod. lib. 3. tit. de iure dotium, reſolut. 6. n. 2. cum ſeq. fol. 308. erudite D. Barboſa 1. p.l. 2. in princip. ff. ſoluto matrimon. ex num. 40. vſque ad n. 48. fol. mihi. 593. cum ſeq. vbi inquit, quod text. in d.c. ſalubriter, permittens vſuras fauore dotis, loquitur in marito, qui ſuſtinet onera matrimonij, in quorum compenſationem licitè vſuras recipit: quæ ratio ceſ ſat in muliere; & ideo ratione retardatæ ſolutionis, nihil recipere poteſt, cap. in ciuitate, de vſuris, & tenent Bartolus Panormitan. Rubeus, Alexander, Plotus, Menoch. & alij ibidem relati. Quicquid Molina, & Theſaurus, ibi etiam rectè improbati, inter maritum, & vxorem, in hac quæ ſtione nullam eſ ſe conſtituendam differentiam contendant, & inde infert ipſe Barboſ. quod ſi prædium aſ ſignetur mulieri, vt ex eo fructus percipiat, donec dos ei reſtituatur, quod fructus perceptos tenetur in dotem imputare, quia aliàs vſuram committeret, vt etiam & alij Authores permulti ibidem relati probarunt: Et n. 41. ampliat hæc procedere, etiam ſi in inſtrumento dotali dicatur, quòd vxor nomine alimentorum, vel intereſ ſe aliquid recipiat, donec dos reſtituatur; videtur enim color quæ ſitus, & ſemper ex prædicta receptione videtur reſultare vſura prohibita. Ampliat 2. etiam ſi maritus in ſuo teſtamento caueat, quod aliquid annuatim ſoluatur vxori, donec ei dos cum effectu reſtituatur; nam cum id ſit vſura, teſtator in ſuo teſtamento non poteſt cauere, vt vſura ſoluatur, vt tenent quamplurimi Authores per Barboſ. congeſti, qui Ampliat. 3. non valere conuentionem, quod ratione retardatæ ſolutionis aliquid ſoluatur mulieri, ſiue ſit ſoluendum à marito, ſiue ab eius hærede, & d. num. 41. 42. & 43. aliorum Authorum ſententias, & reſolutiones contrarias rectiſ ſimè confutat: & num. 44. Ampliat 4. etiam ſi conuentio fiat nomine intereſ ſe, vt latius ibi videri poteſt, & iungi Surd. in locis ſuprà relatis. Alexand. Trentacinq. variar. reſolut. lib. 3. de pignor. & hyp. reſolut. 2. ex fol. 307. Aduertit etiam, pro dotis reſtitutio[*] ne retardata, poſ ſe vxorem moram paſ ſam, percipere intereſ ſe damni emergentis, vel lucri ceſ ſantis, vt poſt alios obſeruant Afflictis, deciſ. 284. n. 3. Couar. reſolut. lib. 3. cap. 1. num. 3. in verſiculo, Sextò. Theſaurus, deciſ. Pedemont. 45. num. 2. Menochius, conſil. 7. ex num. 15. lib. 1. Anguiſ ſol. conſil. 2. lib. 5. Petrus Surdus, de alimentis, titulo primo, dicta quæ ſtione 45. numero 31. 32. & 33. Alexand. Trentacinq. de pignor. & hypol. & Hippolyt. dicta reſolutione 2. numero 14. per totum, folio 223. & de iure dotium, dicta reſolutione 6. ex fol. 307. eruditè Barboſa, prima parte dictæ legis ſecundæ in principio, ff. ſoluto matrimonio, numero 43. in verſiculo, pro concordia, vbi inquit, quod quamuis mulier in propoſitis caſibus, ſi petendo ſibi promiſ ſum, aut fructus vel intereſ ſe, ſolo inſtrumento dotali, aut ſola promiſ ſione niteretur non audiretur, quaſi vſuram petens, ſi tamen articulet & probet intereſ ſe damni emergentis, vel lucri ceſ ſantis, obtinebit equidem, & audietur: nam certum eſt, etiam hodie licitè peti, & percipi poſ ſe intereſ ſe, ſiue ſit damni emergentis, ſiue lucri ceſ ſantis. Et quando in propoſito dicatur intereſ ſe damni emergentis, vel lucri ceſ ſantis, vide omnino per eundem Barboſ. d.n. 43. in verſic. dicitur autem in hac materia, fol. 596. vſque ad n. 52. Obligatio autem alendi vxorem incumbens ma[*] rito, an ceſ ſet ſoluto matrimonio: & an mulier ipſa vidua ſit alenda ab hæredibus viri intra annum luctus, & poſt annum? quid ſi diues ſit, & quid ſi pauper, quid ſi prægnans? vide omnino Barboſam eundem, 1. p.d. l. 2. in principio, ex n. 17. fol. mihi 579. vſque ad num. 37. & iunge Surdum, de alimentis, dict. tit. 1. q. 44. & 45. Alexand. Trentacinquium, variarum reſolut. lib. 3. de iure dotium, dicta reſolutione 6. per totam, ex fol. 307. Quintò infertur, non modo antiquos, ſed neote[*] ricos etiam iuris Interpretes maiori ex parte aſ ſequutos non fuiſ ſe veram rationem ſpecialitatis in marito, ad text. in d.c. ſalubriter, nonnullos tamen ius ſpeciale eo in caſu rectè conſtituiſ ſe; cum vere in marito dumtaxat, non in alia perſona eiuſdem capitis conſtitutio procedat, vt dictum latius remanet. Specialitatis autem rationem, non aliunde, quam ex ratione expreſ ſa eodem in capite, atque ex oneribus matrimonij ſupportandis à marito, ex dictis etiam conſtat dilucidè, & obſeruauit Surdus, de alimentis, tit. 1. q. 45. n. 4. Barboſa 1. p.d. l. in prin. n. 40. ff. ſolut. matrim. quamuis ergo Barboſamet ipſe, Nauar Fœlician. & alij iuſtè improbauerint aliorum interpretationes ad illum textum: malè proculdubio ita ab ſolute eoſdem damnarunt, quod ius ſpeciale in marito conſtituiſ ſent, ſiue iure ſpeciali proceſ ſiſ ſe eandem Decretalem dixiſ ſent; cùm re vera ius ſpeciale in marito fuerit: nec proſit dicere, neque ex cauſa dotis vſuram permitti debere (vt iidemmet Authores, vt ſpecialitatem excludant, argumentantur) id enim ſpeciale eſt in dote in hoc caſu, vt abſque periculo vſuræ maritus non computet fructus ex pignore propter onera prædicta, quæ matrimonio insunt, ad quæ ſupportanda frequentius fructus dotis non ſufficiunt, vnde hoc eſ ſe ſpeciale in dote, alia tamen ratione, quàm ea quam ſuprà aſ ſignauimus, agnoſcunt Didac. Couar. variar. lib. 45. cap. 1. n. 2. verſ. tertio conſtat, Aluarus Valaſcus, conſulat. 8. Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemon. 45. Anguiſ ſol. conſ. 2. lib. 5. Alexan Trentacinq. in duobus locis relatis ſuprà, n. 61. Barboſa etiam alio in loco, hoc eſt, in l. de diuiſione, n. 2. in fin. in verſic. ſed ex prædictis, fol. 880. qui in principio illius leg. verſi. infertur etiam explicatio, indiſtinctè impugnauit Caſtrenſis, Vinc. Ioan, Andr. & aliorum ſententiam, qui ſpecialem eſ ſe deciſionem d.c. ſalubriter, aſ ſeuerarunt, & tamen poſtmodum idipſum fatetur; alium tamen intellectum ad eundem tex. aſ ſignat, ſiue alia ratione procedere ſtatuit: vtcunque ergo res ſit, negari non poteſt, quin ſpeciale ius ſit in marito, quod alteri, nec etiam vxori com municatur, quicquid in intellectu eius text. aut in ratione Authores diſ ſentiant. Sextò infertur, dictæ Decretalis conſtitutionem[*] procedere æqualiter, in marito affirmatiuè, & in vxore aliiſque perſonis negatiuè, ſiue pactum adiiciatur, ſiue non, de fructibus non computandis; nam cum in marito vtroque caſu militet ratio cap. eiuſ dem, & in vxore, & aliis perſonis ceſ ſet; idem ius obſeruari debebit: nec pacti adiectio aliquid operabitur, vt vel ius illud mutetur, aut vxoris, & aliorum melioretur. Quod deprehenditur ex reſolutionibus traditis, & interpretationibus quamplurimis relatis ſuprà, num. 28. & num. 60. per totum, & in terminis vltra commemoratos ibidem, obſeruauit pater Salon, de iuſtitia & iure, in 22. Diui Thom. quæ ſt. 78. controuerſia 14. verſic. 4. ſi tempore matrimonij, folio 829. qui id intelligit procedere, ſiue à patre, ſiue ab alio dos fuerit conſtituta, & ſiue fructus excederent onera, ſiue non; nam contractus huiuſmodi eſt licitus, etiam ſi pactum adiiciatur præ dictum, vt vir accipiens pignus, faciat fructus ſuos, quandiu illi non detur dos. Septimò infertur, creditorem nec etiam pacto, aut[*] conuentione fructus pignoris ſuos efficere poſ ſe, ſed illos computare in ſortem principalem debere; quod ex textu, in d. l. 1. & 2. C. de pignoratitia actione, ſatis deprehenditur, & tenuerunt Authores relati ſuprà, num. 6. Dominicus, in conſ. 12. Bald. in l. 1. C. de diſtractione pignorum. Neguſantius, de pignoribus, in 5. membro 5. p. nu. 10. Alexand Trentacinquius, variar. reſolut. lib. 3. de pignar. & hypoth. reſolut. 2. n. 6. fol. 216. Cum alioquin vſura committeretur, quæ iure natu[*] rali, iure gentium, iure etiam canonico, & iure diuino, atque vtriuſque Teſtamenti pagina deteſtatur, iure etiam Regio punitur. Sicuti iure naturali prohiberi vſuram ex his rationibus deducitur concludenter, quas poſt D. Thom. 2. 2. q. 78. art. 3. conſiderarunt Conradus, de contractibus, quæ ſt. 22. Villagutta, de vſuris, quæ ſt. 3. Ioannes Bapt. Lupus, Didacus Couar. Gaſpar Rodericus, & alij Authores ſtatim commemorandi & iure etiam gentium, ex ratione illa, quam ex mente communi perpendit Rodericus ip ſe, de annuis reditibus, lib. 3. quæ ſt. 4. nu. 4. Iure autem Canonico prohiberi, pluſquam maniſeſtum eſt ex cap. 1. cum ſequentibus, cap. quia in omnibus, cap. ſuper eo, cap. conſuluit. cap. cum tu. & per totum, de vſuris, Clementina prima, eodem titulo, Iure etiam diuino, atque vtriuſque Teſtamenti pagina vſuram deteſtatam fuiſ ſe, Exodi. cap. 23. Leuitici, cap. 25. Lucæ, cap. 6. dicto cap. conſuluit, cap. quia in omnibus, & d. cap. ſuper eo, & latius proſequuntur, atque eas authoritates explicant Couar. Ioan. Baptiſta Lup. Gaſpar Rodericus & alij ſtatim citandi, qui latius ſuperiora probant, atque exornant poſt alios multos, Didac. Couar. variar. reſolut. lib. 3. cap. 1. num. 5. per totum, Conradus de contractibus, quæ ſt. 22. Ioannes Baptiſta Lupus, de vſuris,, commentario 1. §. 3. ex. num. 20. cum pluribus ſeq. Menochius, de arbitrariis, lib. 2. Centuria 4. caſu 398. Villagutta, de vſuris, quæ ſtion. 3. Maranta, in pract. 6. part. cap. de inquiſitione, ex n. 110. Vincent. Carocius, de locato & conducto, quæ ſt. 13. rubricæ de vſuris, Lancelotus, in Inſtitutionibus Canonicis, titulo de vſuris § 1. Renatus Chopinus, de domanio Franciæ, lib. 2. cap. 6. in fine, Iulius Clarus, receptarum lib. 5. § vſura, Nauarrus, in Manuali, cap. 17. num. 223. latiùs in cap. 1. 14. quæ ſt. 3. Palacios, in praxi Theologica, lib. 4. cap. 11. Petrus Cenedus, collectaneo 41. ad Decretales. numero 1. vbi congerit permultos D. Spino, in Speculo, gloſ ſ. rubricæ, parte 13. ex numero 13. vſque ad numerum 17. & latiſ ſimè omnium pater Michaël Salon, de iuſtitia & iure, controuerſia 1. & 2. per totam, pag. 518. vſque ad pag. 584. Gaſpar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 3. quæ ſt. 4. ex num. 1. vſque ad num. 8. Alphonſus Azeuedus. in l. 1. titul. 6. lib. 8. nouæ collection. Regiæ, qui & iure Regio prohiberi vſuram, oſtendit, & probatur ex eadem l. 1. cum ſeq. l. 9. titulo 13. partita 1. l. 4. titulo 6. part. 7. & Couar. Spino, & Rodericus, vbi ſuprà adnotarunt. Imò & iuris Ciuilis traditione ſuſtineri non poſ ſet tale pactum in hoc caſu ex deciſione d. l. 1. & 2. C. de pignorat. actione, pactúmque huiuſmodi omni iure illicitum fore hodie, & vſurarium, ex ſuperioribus ſatis deducitur apertè, & Salon, vbi ſupra, controuerſia 12. pagin. 807. & 808. Et inde ſequitur, errore manifeſto lapſum fuiſ ſe[*] quod nullus hactenus animaduertit) Ioannem Copum in tractatu de fructibus, lib. 4. cap. 3. num. 2. vbi contrarium tenet, & decipitur ex text. in l. ſi ea pactione. C. de pactis, & in l. ſi ea lege, C. de vſuris. Quæ [*] tamen obtinebant eo tempore, quo vſuræ permittebantur iure Ciuili, quæ reuera eodem iure non ita indiſtinctè permiſ ſ æ fuere, ſed cum moderatione, aut taxatione quadam: quod euidentius conſtabit, ſi obſeruemus Digeſtorum iure centeſimam vſuram permiſ ſam fuiſ ſe, & iure Codicis confirmaram, & à Iuſtiniano ſequutam. Vnde ca appellatur vſura legitima, quæ Centeſima erat, & ſi partium conuentione maior conſtitueretur, ad legitimam reducebatur, quia vltra Centeſimam à Iureconſultis etiam prohibita fuit, ſi autem minor aſ ſignaretur, ea dumtaxat debebatur: l. 1. & 2. ff. de vſuris. l. ſi non ſortem. ff. de condictione indebiti. l. eos. C. de vſuris, ante quam legem licebat de iure ſtipulari paulò ſuprà Centeſimam in traiectitiis; & ante Iuſtinianum, leges Romanæ duplicem Centeſimam infligebant debitoribus condemnatis, & poſt trimeſtre tempus non ſoluentibus, ex l. 2. C. de vſuris rei indicatæ, quod ibi moderatur. Aliàs autem, & regulariter Romanis legibus nunquam fuit communiter licita vſura maior Centeſima, vt docent Authores permulti, qui mox referuntur, Nauarrus, in capite primo, 14. quæ ſt. 3. num. 14. Legitimáque vſura ad centenarium numerum[*] referebatur, vt qui Centum mutuo recipiebat, quolibet menſe denarium vnum pro vſura præ ſtaret. Sic Cenceſima ſeu drachmalis vſura dicebatur, cùm pro Centum aureis, ſingulis annis duodecim pendebantur; ſecupla verò, ſeu hemiolia, cum pro Centum aureis, ſingulis annis decem & octo ſoluebantur. Ita ſane ſuperiora tradiderunt, & latius comprobarunt, atque exornarunt Hotomannus, de vſuris, lib. 1. cap. 7. Prateius, in ſuo lexico iuris, verbo, Vſura centeſima, Briſ ſonius, antiquarum lectionum, lib. 3. cap. 1. Cuiacius, ad Iulium Paulum, lib. 2. tit. 14. & lib. 7. ob ſeruat. c. 35. Alex. ab Alex. Dier. Genial. lib. 3. cap. 7. Petrus Gregorius, in ſyntagmate iuris, lib. 22. cap. 3. Antonius Guibertus, quæ ſtionum iuris, lib. vnico, c. 1. per totum, D. Spino, in Speculo, gloſ ſa rubricæ, p. 13. n. 14. & 15. pater Salon, de iuſtitia & iure, controuerſia 3. pag. 585. & 586. & nullo ex his relato, Gaſpar Roderic. de annuis reditibus, lib. 3. q. 4. ex n. 8. vſque ad n. 15. Ex[*] quibus conuincitur manifeſtè Dominicus Soto, de iuſtitia, & iure, lib. 6. q. 1. art. 1. ad finem, qui exiſtimauit, in ſolis traiectitiis Centeſimam licitam fuiſ ſe; cùm tamen ex ſuperioribus euincatur aliter ſe rem habuiſ ſe, & in omnibus licitam fuiſ ſe, prout remanet explicatum. Conuincitur etiam Gloſ ſ æ opinio,[*] verbo, duplũ , in d. l. ſi non ſortem. ff. de condict. indeb. quæ docuit, Centeſimam vſuram eſ ſe, quæ per vnius anni decurſum, æquabar, vel implebat ſortem principalẽ ; quod verum non eſt, & contra ea, quæ à præcitatis Authoribus adnotantur, & contra Gloſ ſam aduertit parer Salon, d. controu. 3. verſic. centeſima non erat, pag. 585. & contra alias gloſ ſas, ex Tiraquello, & Couar. id ipſum obſeruat; ſed Salonium non citat Gaſpar Roderic. d.c. 4. lib. 3. n. 9. & 10. Octauò infertur, creditorem fructus pignoris te[*] neri computare in ſortem principalẽ , etiam ſi longo tempore retinuerit illos tanquam proprios: Quia in[*] fructum computatione, vel pignoris liberatione, inutilis eſt longi temporis tranſcurſus, l. vltima. C. de pignoratitia actione. Et ſic in hoc caſu ceſ ſat om[*] nino vulgatum illud Doctorum aſ ſumptum, quod ex ſententia Glo. in l. ſequitur. §. fructus. ff. de vſucapionibus, ſequuntur Interpretes iuris permulti commemorati per Didac. Couar. variar. reſolu. lib. 1. c. 3. n. 7. in verſic. quarta concluſio, Menochium, recuperandæ poſ ſeſ ſionis remedio 15. n. 588. Pinel. 2. p.l. 2. C. de reſ cindenda, c. finali, n. 48. videlicèt ſecurum eſ ſe poſ ſeſ ſorem, qui fructus perceptos triennio ſibi habuerit, quia per triennij vſucapionem acquirit illos ſibi irreuocabiliter. Illud namque ita demum procedit, ſi poſ ſeſ ſor bonam fidem habuerit, quæ non ſolum[*] iure Pontificio neceſ ſaria eſt, ex generali deciſione e finalis de præ ſcription. ſed etiam Ciuili iure in præ ſcriptionibus huiuſmodi. ex d. §. fructus, l. vnicæ, C. de vſucapione transformanda, & per totum titulum, C. de longi temporis præ ſcriptione. Et ita ex ſententia com[*] muni explicarunt Couarruuias, Menochius, & Pinellus in locis præcitatis. Sed creditor in fructibus ex pignore perceptis bonam fidem habere non poteſt, quia ſcit, vel ſcire debet, pignoris natura fructus in ſortem imputandos; ex conuentione autem vſuram reſultare, etiam iure Ciuili, vt ſuprà dicebam; ergo longi temporis tranſcurſus quoad prædictum effectum nihil operatur, ex d. l. vltima, C. de pignoratitia actione, ſic intelligenda. Nonò infertur, ſuperiùs dictis, & hactenus obſer[*] uatis refragari videri Pontificiam aliam, & quidem difficilem explicatu deciſionem, in c. Ad noſtram el primero, de iureiurando, vbi ſtatuitur, eum, qui datis creditori pignoribus, iurauerit quantitatem mutuo datam ſe ſoluturum, teneri præcisè ad eius ſolutionem, nec poſ ſe obiicere fructuum ex pignoribus perceptorum computationem in ſortem principalem: cum tamen alioquin contractus ſeu conuentio vſuraria futura ſit, ex d. num. præced. nec alia perſona, quam in marito procedere poſ ſit d.c. ſalubriter, con ſtitutio. Quocirca, vt propoſitam difficultatem diluant, & deciſionis eiuſdem capitis, Ad noſtram, ratio[*] nem congruentem reddant, totum hoc effectui & virtuti iuramenti tribuere ſolent Interpretes infiniti iuris vtriuſque, & inde ſtatuunt, quod licet regulariter quando hinc inde verſatur debitum liquidum, purum, & exigibile, ſiue de quantitate ad quã titatem , aut de ſpecie ad ſpeciem, compenſatio fieri poſ ſit, l. vltima. ff. de compenſat. l. ſi conuenerit, ff. de pignoratitia actione. Etiam ſi quantitates hinc inde pares non eſ ſent, aut inter partes aliter conuentum, vt ex aliis Seraphinus probauit, in tractatu de priuilegiis iuramenti, priuilegio 74. num. 35. fol. mihi 597. Tamen quando interuenit iuramentum, etiam eius quantitatis, quæ certa & liquida ſit, compenſationem obiicere non poſ ſe eum, qui ſe ſoluturum iurauit, quia iuramentum præcisè obligat ad ſoluendum. Ita ſane ex eo textu deduxerunt, atque probarunt Innocentius, Hoſtienſis, Ioannes Andr. Collectarius, Antonius, & Imola, in d. cap. ad noſtram, vbi communem ſententiam profitetur, & eam ſequitur Felinus, col. penult. omnes etiam DD. Baldo excepto, ſequuntur ibidem, Alexander in conſ. 91. vol. 2. Iaſon, in l. eum qui. § ſi iurauero. ff. de iureiurando, vbi latè diſputat hunc articulum col. 2. & in §. in bonæ fidei, col. penult. Inſtit. de actionem, Afflictis, deciſione 163. Gozadinus conſilio 69. Marſilius, ſingulari 208. Gregorius Lopez, Rolandus, Mod. Pariſ Antonius de Fano, Sylueſter, & alij, cum quibus hanc opinionem, & iure veriorem, & magis communem, ac proinde tenendam in iudicando & conſulendo, & ab ea non eſ ſe recedendum firmauit reſolutiuè Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio 3. parte, capite 6. numero 3. 4. & 5. & numero 6. in verſicul. Ego profecto, & eſ ſe crebriorem opinionem, dixit Oſaſc deciſion 92. numero 33. ſequuntur etiam plores alij relati per Tiraq. de retract. lign. §. 3. gloſ ſ. 3. numero 6. per Anton. Gabriel, (qui ipſe eos ſequitur) commun. tom. 3. lib. 2. tit. de iureiuran. concluſ. 7. Tindar, in tractatu compenſat. artic. 7. numero 10. Mattheſil. Aretin. Zaſi. Corſet. Gozad. & alij quos Couar. in cap. quamuis pactum, 1. p. §. 4. num. 9. folio mihi 503. recenſet Natta, in conſil. 54. Ioan. Cephal in conſil. 47. num. 50. lib. 1. Vincent. Annibal. in addit. ad conſil. 228. Iacob, Mandel. de Alba, litera A. & litera B. Franciſcus Viuius, communium opinionum in verbo, iuramentum, verſi. promittens ſoluere, & in verſic. compenſatio, Cotta in memerab. verbo, Iuramenti religio, column. fin. in fine, Anton. de Petru. Aufred Laurent. de Rodul. Neguſantius, & alij, cum quibus Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, dicto priuilegio 74. numero 36. qui latiſ ſime omnium rem hanc proſequitur, & diſputat vſque ad num. 140. quo loci, communem hanc opinionem retinet, quod ſtante iuramento non poſ ſit obiici compenſatio. Et pluribus modis limitat eam ex numero 141. cum multis ſeqq. & omnes tenuiſ ſe opinionem eandem, teſtatur Ioſephus Ludouicus, deciſione Peruſina 15. num. 10. videndus ex num. 7. & eſ ſe veriorem opinionem, & rationibus melioribus comprobatam, & à Canoniſtis firmatam, poſt Nattam, & alios multos profitetur Petrus Surdus, in conſilio 82. numero 25. lib. 1. & his non relatis, ex Angelo, Cumano, Neguſantio, Socino, Cuttio, Caſtrenſi, Capicio, Pariſio, & Syluano, hanc eandem Canoniſtarum opinionem probauit nouiſ ſimè Alexander Trentacinquius, variar. reſol. tom. 1. lib. 3. tit. de pignoribus & hypot. reſol. 2. num. 12. folio mihi 222. Et hi quidem iuris vtriuſque Interpretes ſi originaliter prælegantur, quamplurima expendunt fundamenta, & rationes permultas conſiderant pro hac parte, quæ ideò non repeto, quod penes ipſos videri poterunt, maximè penes Seraphinum, d. priuileg. 74. ex n. 37. vſque ad n. 100. vbi decem & ſex motiua adducit pro ſententia prædicta, eiſdem etiam figillatim reſpondet, vt ex ipſo conſtiterit, quanta ſic huiuſce articuli difficultas, cum nihil pro vtraque parte adducatur, nec expendatur, cui reſponderi non valeat dilucidè, ac ipſe reſpondet, vt dixi. Conſtat etiam ex ipſismet Interpretibus, fundamenta vrgentiora eo inniti, quod iuramentũ obliget, quem præ ciſe ad id, quod promiſit, ſicuti Didac. Couar. Ioan. Gutier. Cephal. Oſaſc. & Petrus Surd. in locis relatis adnotarunt. Deinde ex text. in d.c. Ad noſtram, de iureiurando, & in c. debitoris, eodem titulo, nihil tamen adeò firmum, aut certum fundamentum eſ ſe, etiam pro hac Canoniſtarum ſententia, quod dilui non poſ ſit, vt dixi. Quocirca, in eodem articulo contrariam ſenten[*] tiam, imò quod obiicere poſ ſit compenſationem abſque metu periurij, qui ſe ſoluturum pecuniam, aut quantitatem receptam promiſit, tenuit Bart. ſibi ipſi contrarius, in l. amplius non peti. colum. finali. ff. rem ratam haberi, & in l. Iulianus ff. de condit. & demonſtrat. Panormitan. colum: vltima. in d.c. ad noſtram, & in cap. cum dilectus, col. 8. de ordine cognition. ſequuntur Alexand. & Imola ſibi contrarij. Baldus, Cumanus, Angelus, Ioannes Faber, Modern. Pariſ. & alij, quos in vnum congeſ ſit Didac. Couar. in d.c. quamuis pactum, 1. p §. 4. n. 9. verſic. cæterum contraria ſententia, qui ipſe ſequitur etiam, & contrariam ſupra relatam improbat: ſequuntur etiam & plures alij relati per Afflictis, deciſ. 163. Rolandum, conſ. 17. n. 5. lib. 1. Gratum, con ſilio 121. n. 10. lib. 1. Parberium, de virtute iuramenti, verſiculo 33. Cenedum, collectaneo 155. ad Decretales, n. 1 Beroius, qui latè diſputat, & hanc ſecũdam opinionẽ amplectitur, in c. 1. de vſuris, n. 62. & n. 68. cum ſeq. Iacobus Mandellus de Alba, qui nonnullis comprobat, & ſequitur eam, in conſilio 228. per totum, Sebaſtianus Medices, de compenſationibus, 1. par. q. 25. Gaſpar Rodericus, de annuis redditibus, lib. 2. quæ ſt. 18. num. 5. & 6. qui dicit ſibi magis placere Legiſtarum opinionem, de compenſatione facienda ipſo iure ad debita iurata, ad impediendum periurium, & conditionem ſoluendi, compenſando impleri, contra Canoniſtas. Pro hac autem ſecunda opinione, & ſuperiori contraria, quamplurima perpendi poſ ſe fundamenta, atque rationes permultas conſiderari, ex eiſdem etiam Authoribus deducitur, quos nunc citauimus & ſex rationes recenſuit Couarr. vbi ſuprà, concludens, veriorem eſ ſe hanc ſententiam regulariter, & inde poſ ſe iure defendi, quod debitor iurans ſoluere creditori certam quantitatem ſibi mutuo datam ſub pignoribus, optimè poſ ſit abſque vlla periurij labe opponere compenſationem fructuum, quos ex pignoribus percepit. Et ibidem reſpondet rationibus, atque fundamentis contrariæ partis. Pro eadem etiam ſecunda hac opinione multa adduci poſ ſe fundamenta, rectè aſ ſequitur, & ſeptem principaliter expẽdit Seraph. d.q. 74. de priuileg. iuram. ex n. 101. vſque ad n. 127. ſed nihil eſ ſe firmum, nec ſatis certum, ex ipſomet Authore deprehenditur, cum & eiſ dem omnibus reſponſum præbuerit, & primam opinionem, tanquam communiorẽ , & veriorem tenendam dixerit n. 127. præfato, & n 140. Et quidem maiori ex parte motiua præcipua huius ſententiæ ad id reducuntur principaliter, quod ſoluere videatur cõ penſans , & ſic promissa implere, ex tex. in l. 4. §. ſoluiſ ſe, ff. de re iudic. 1. 2. in fine. ff. de compenſat. iunctis his, quæ adnotarunt Ioan. Gutier. de iuram. confirm. 3. p.c. 6. n. 1. & 2. Cagnol. in l. nemo dubitat. ff. de regul. iur. & text. etiam, in l. ſi peculium. la 1. §. de illo, verſic. quid ſi hæredi. ff. de ſtatuliberis, vbi cõditio , etſi in forma ſpecifica impleri debeat (vt iura vulgata cantant) tamen compenſando impletur, Ratione prætereà, quia debitor facto creditoris ſui, qui quod debet, non ſoluit impeditur, & ſic inutilis eſt actio ei, per quem ſtat, l. potior, in fin ſi. qui potiores in pig. habean. & eco ipſo, quod impeditur à creditore, ſoluere, vel ſoluiſ ſe videtur: l. Iulianus. ff. de condit. & demonſtr l. 3. in princ ff. de ſtatu lib. quibus tamen motiuis (vt dixi) reſpondit[*] ſpeciſicè Seraphinus. Et adhuc inſtat deciſio d.c. ad noſtram, in contrarium, & primam opinionem magis videtur probare. Ad quem tamen Didac. Couar. vbi ſuprà n. 10. tres adducit intellectus, & eos improbat, tandem exiſtimat in eo tex. ideò fructuum compen ſationem admiſ ſam non fuiſ ſe ante veram debitæ quantitatis ſolutionem, quia nondum erat liquidũ , quantum creditor ex fructibus percepiſ ſet. compen ſatio verò nuſquam admittenda eſt, niſi de ea liquidò fiat, ex l. ſi debeas. ff. de compenſationibus, & traditis per Seraphin, d. priuil. 74. n. 66. quod autem in d.c. ad noſtram, non fuerit liquida quantitas à creditore ex fructibus pignorum percepta, patet, quia expenſ æ erant ex fructibus deducendæ. Quod ſi quis dixerit, ſecundum hanc conſiderationem, nuſquam fore locum compenſationi fructuum in debitam quantitatem, cum ſemper ſint expenſ æ deducendæ, reſpondet Didac. ipſe Couar. vbicunque promiſ ſio ſolutionis abſque iuramento præceſ ſerit, poſ ſe compenſationem opponi, ſi breuiter Iudicis, aut boni viri arbitrio poſ ſit ad liquidum deduci quid ex fructibus deductis expenſis creditor perceperit: ſed ſi iuramẽ tum præ ſtitum fuerit, tunc compenſatio non poteſt opponi, niſi omnino & ſtatim appareat liquidò, quod ex fructibus creditor perceperit. Et dicit hunc eſ ſe iuramenti effectũ . & proprium intellectũ d.c. ad noſtram. Qui tamen, verè loquendo, nec verus eſt, nec pro[*] prius intellectus, nec cuilibet, vel mediocriter tantũ in iure verſato, placere poterit quouis modo, atque aliis omiſ ſis, ex eo redarguitur neceſ ſariò, quod diuinatorium non modo, imò deciſioni, & rationi ipſius Decretalis valde repugnans videatur dicere, ideò compenſationem ibi non admiſ ſam, quia nondum erat liquidum quantum creditor ex fructibus percepiſ ſet, cum hoc longè diuerſum ſit à Romani Pontificis intentione, ex qua planè deducitur, compen ſationem non admittendam, etiam ſi omnino liquidum eſ ſet quantũ ex fructibus creditor percepiſ ſet, atq; iuramentum ſui virtute, & effectu, etiam liquidi compenſationẽ excludere, ex generali text. eiuſdem conſtitutione, quæ ita reſtringi non debet, cum liquidum, aut non liquidum id non operetur in illo caſu; ſed iuramentum interpoſitum principaliter excitauerit Romanum ipſum P. vt ita decideret. Idque manifeſtè deprehenditur ex illis verbis: Deinde debitores eius, qui prædictas poſ ſeſ ſiones, & redditus contra iuramentum ſubtraxiſ ſe dicuntur, ſi ita eſt, eos Eccleſia ſtica cenſura cogatis, vt hæc reſtituant: nec ſibi moleſtias inferant donec ei pecunia perſoluatur: cum autem ei pecuniam, ſicut iurauerunt, perſoluerint; vos ipſum ad reſtituendum quicquid, deductis expenſis, vltra ſortem recepiſ ſe conſtiterit, inducere ſtudeatis. Quæ verba vltima fortiſ ſimè vrgent, nec cauillari poſ ſunt, probant nã que apertiſ ſimè, ſolutionis vere actum (vtcunque res ſit) præcedere debere ad ſatisfactionè & implementum iuramenti, poſtmodùm verò ſolutione iam facta pecuniæ illius reſtituendum eſ ſe quicquid deductis expenſis vltra ſortem receptum fuerit. Præ tereà, dici non poteſt, quod etiamſi iuramentum præ ſtitum fuerit, compenſatio admittatur, vbi omnino & ſtatim apparet liquidò quantum ex fructibus creditor perceperit, verè namque liquidatio ea, non ita apparere, aut breui fieri poteſt, vt ſtatim expedita, & certa ſit, cum potius computatio ſaltem aliqua fieri, & alia intercedere debeant, de quibus per Nartam, in conſ. 510. & in conſ. 536. n. 5. Ex illis autem moleſtiam aliquam inferri, & deciſionem eiuſdem capituli infringi, nullus negauit, qui ſuperiora cum iudicio perpendat, verba etiam cap. illius conſideret ibi: Vt hac reſtituant. nec ſibi moleſtias inferant, donec ei pecunia perſoluatur. Quod videntur præ ſentire Innocentius, Ioan Andr. Hoſtienſ Anton. & Imola, in eod. c. ad noſtram. Aretin. in conſ. 10. col. 2. dum intelligunt eo in text. compenſationem admitti non debere, etiã eius quantitatis, quæ teſta ac liquida ſit, in quo ſen ſu eos, & alios plures Authores retulit Couar. d.n. 9. in principio, & Pontificiam eam conſtitutionem accepit contra Couar. metipſum Ioan. Gutier. de iuramento confirmatorio, 3. p. cap. 6. n. 6. ad fin. in verſ neque obſtat intellectus, quò loci, & alia ratione Didaci intellectum recte damnauit, & de ipſo dubitauit etiam Seraph. d. priuileg. 74. n. 70. videndus ex n. 66. Hi tamen duo, nihil ex ſuperioribus adnotarunt. Ipſe autem Seraphinus cum indicio animaduertit, promiſ ſionem illam de nulla moleſtia inferenda, operari debere virtute iuramenti, vt non modo facti ſiue de facto moleſtia inferri poſ ſit, aut debeat, ſed nec etiam de iure inferatur, & per iuramentum cenſeatur ſublata moleſtia, quæ aliàs á iure permittebatur, qualis eſt compenſationis moleſtia, vt aliquid operetur, ſicuti ipſe concludit ibidem, n. 51. & 52. videndus ex n. 38. non ergo placere poteſt, nec etiam ſtante deciſione Decretalis illius, Didac. Couar. Interpretatio ſuſtineri. Diſplicent etiam ea, quæ in eodem propoſito ex[*] Socino tradidit, atque ſcripſit Iacob. Mand. de Alba, in conſ. 228. per totum, ipſa namque vera non ſunt, & apertè conuincuntur ex his, quæ adnotata ſuprà reliquimus, ex his etiã , quæ Did. idem Cou. ſub eod. n. 9. in verſ tertio, ex Bartholom. Socin. expreſ ſim ſcripſit. Quamobrem pro vera d.c. ad noſtram, enucleatione atque interpretatione, obſeruanda, atque conſtituenda erunt nonnulla quibus ipſa diſtinctè, & dilucidè explicata, & ornata manebit. Ac primò qui[*] dem conſtituendum eſt Beroi. in cap. 1. de vſuris, ex num. 62. Anchar. ibidem, q. 31. Alciatum, de verbor. ſignific. lib. 2. num. 23. aſ ſequutos non fuiſ ſe veram rationem d.c. ad noſtram, eorúmque placita ex his dilui manifeſtè, quæ numeris præcedentibus adnotauimus, idcirco hoc loco præmittuntur con ſultò, nec repetuntur. Secundò conſtituendum eſt, veram illius textus[*] relationem ex integra Anton. Conſc. & Anton. Auguſtin. deducendam, ex qua colligitur apertè, debitores propria authoritate ſubtraxiſ ſe creditori poſ ſeſ ſiones pignori datas, eo quod ex pignoris fructibus ſortem ſolutam eſ ſe creditori exiſtimaſ ſent, vt Conſtat ex illis verbis: Deinde debitores eius, qui prædictas poſ ſeſ ſiones, & redditus contra iuramentum ſubtraxiſ ſe dicuntur, &c. Creditorem ex iuriſiurandi obligatione repetere, debitores fructuum computatione ſe defendere. Alex. III. conſultus decidit, debitores ſtatim compellendos eſ ſe, vt pignora creditori reſtituant, nec illi moleſtiam inferant; deinde vt pecuniam mutuam eidem ſoluant ſicut iureiurando ſe obligauerunt, quod verba ſequentia magis declarant (Si ita eſt, eos Eccleſiaſtica cenſura cogatis, vt hæc reſtituant: nec ſibi moleſtias inferat donec ei pecunia perſoluatur) tandem pecunia ſoluta creditorem ad fructuum reſtitutionem (deductis expenſis) cogendum eſ ſe, ex illis verbis: Cum autem ei pecuniam ſicut iurauerunt, perſoluerint; vos ipſum ad reſtituendum, &c. Ex quibus ſane verbis, & integra præfata, admitti non poſ ſunt diſtinctiones nonnullæ, quas ex Abbate, Socino, & aliis adduxit Seraphin de priuilegiis iuramenti, dict. priuilegio 74. ex num. 130. vſque ad num. 140. vt contrarias ſuperiùs relatas opiniones concordaret; nam (vt conſtat ex verbis eiſdem integræ illius) & caſus ipſi repugnat, & Romani Pontificis intentionem, atque iuramenti religionem, & virtutem ſubuertunt, nec eo textu probantur. Tertiò conſtituendum eſt, in ſpecie d.c. ad no[*] ſtram, el 1. de iureiurando, nullum eſ ſe vſuræ periculum, ſiquidem ex eadem integra ita apertè deducitur, creditorem proteſtatum fuiſ ſe, ſe pecunia, quam crediderat, contentum eſ ſe, fructuum etiam computationem, & reſtitutionem non auferri (quod vſuræ prauitatem induceret) ſed differri dumtaxat, idque iuridice equidem, vt prius debitor iuriſiurandi vinculo ſatisfaciat: quocirca Alexand III. P. M. prudentiſ ſimè ſtatuit, compellendos eſ ſe debitores, vt prius ſoluant, creditorem ſtatim etiam compelli, vt acceptum reſtituat. Quod vtrumque factum ideò fuit, quod iuramentum non implere, aut eidem quouis modo contrauenire, periculoſum videretur; quod etiam iuramento impleto aliquid vltra ſortem recipere creditorem, periculum etiam induceret vſurariæ prauitatis, cuius crimen deteſtabile, & horrendum profitentur non ſemel Romani ipſi Pontifices, dict. tit. de vſuris. Ita autem factum de iure, deducitur etiam text. in cap. debitores, eod. tit. de iureiur. vbi debitores, qui ad ſoluendas vſuras ſe obligauerunt, propter periurij periculum, iuramentum adimplere, atque illas ſoluere compelluntur, ſed ſtatim repetere poſ ſunt, & creditor reddere adſtringitur, ne aliàs committeretur vſura. Et ſecundum hæc, cum fructuum computatio, & reſtitutio fiat effectualiter, licèt ſolutio quantitatis debitæ pręcedente debeat, nihil eo textu deciditur, quod ſuperiùs obſeruatis refrageretur aliquo modo nec etiam ius ſpeciale d. cap. ſalubriter, alio in caſu communicet. Quartò conſtituendum eſt, in ſpecie eiuſdem c.[*] ad noſtram, debitores, qui ſe ſoluturos iurarunt, ideò non liberari compenſatione, quod non ſimpliciter ſe obligauerint ad ſoluendum, quo caſu promiſ ſio ſoluendi tolli poſ ſet compenſatione, & quacunque liberatione, l. ſolutionis, 54. ff. de ſolutionibus, vbi Paulus Iureconſultus in hunc modum ſcripſit: Solutionis verbum pertinet ad omnem liberationem quoquo modo factam: magiſque ad ſubſtantiam obligationis refertur, quàm ad nummorum ſolutionem. Sed ſe obligarunt ad ſoluendum pecuniam, quo caſu, niſi numeratione, liberari non poſ ſunt, propter adiũctum verbum, pecuniam l. ſolutam, 49. ff. de ſolut. vbi Marcian. I. C. S. ita ſcripſit: Solutam pecuniam intelligimus vtique naturaliter, ſi numerata ſit creditori, &c. Vnde ipſemet P. Alex. III. in eodem c. ſ æpè repetit promiſ ſionem, ſiue obligationem ſoluendi cum adiuncto verbo pecuniã , quaſi ſentiat apertè, ea principaliter ratione debuiſ ſe debitores pecuniam prius numerare, vt conſtat ex illis verbis: ipſos iuramenti religione adſtringens, quod ſuper illis, donec ſoluerent ſibi pecuniam, nullum ei grauamen inferrent. Et ibi, Nec ſibi moleſtias inferant, donec ei pecunia perſoluatur. Et ibi, cum autem ei pecuniam, ſicut iurauerunt, perſoluerint. Quibus ex verbis manife ſte adeò comprobatur interpretatio prædicta, vt retineri debeat omnino. Et corroboratur authoritate[*] Bart. in d. l. ſolutionis, oppoſition. 1. vbi opponit de d. l. ſolutam, & pro ſolutione refert theoricam Dyni, dicentis, quod verbum ſolutionis accipitur largè quandoque, & ita l. ſolutionis, quandoque accipitur ſtrictè, vt in lege contraria; ſed dicit, quod iſta doctrina niſi magis declaretur, eſt nullius momenti; Ideò Bar. ipſe & magiſtraliter conſtituit, quod quandoque verbũ ſolutionis non profertur ſimpliciter, ſed cum adiuncto, v.g. tu promittis ſoluere pecuniam, vel dicit Statutum, ſi non ſoluens pecuniam. & ſimiliter, & tunc accipitur ſtrictè, & requiritur naturalis ſolutio rei adiectæ ad verbum ſolutionis, & ita loquitur, d. l. ſolutam. Ecce vbi Bart. tradit expreſ ſim, promiſ ſionem, ſi[*] ue obligationem ſoluendi pecuniam, in ſola numeratione velificari propter adiunctum, pecuniam, Quandoque verò (ſubdit idem Bart.) adiungitur verbum obligationis, v.g. ſi ſoluta fuerit obligatio, vel promiſ ſio, & iſto caſu refertur ad omnem liberationem, quouis modo; ita loquitur d. l. ſolutionis. Idem ſi verbum ſolutionis ſine aliquo adiuncto profertus, quia refertur ad obligationem, & quacunque modo ſit ſoluta obligatio, ſufficit, & eſt caſus in lege noſtra (dixit idem Bart.) Vbi docet apertè, promiſ ſionem[*] tolli compenſatione, & quacunque alia liberatione. Et Bart. diſtinctionem ſequuti fuere Caſtrenſ. in d. l. ſolutam, Ripa, in l. ſi ſe non obtulit, §. condemnatum, verſ. ſoluiſ ſe, n. 2. ff. de re iudic. Alci. in l. liberationis, n. 2. ff. de verb. ſignif. Natta, in conſ. 54. num. 5. & in conſ.[*] 60. n. 4. lib. 1. Petr. Surd. in conſ. 82. n. 15. in fin. lib. 1. vbi poſtquam hi duo dixerunt, veriorem eſ ſe ſententiam, vt compenſare non poſ ſit, qui iurauit ſoluere, ſubdunt, id multo magis procedere, quando debitor promittit cum iuramento ſoluere pecuniam vel in pecunia, & reddunt rationem, quia verbum ſoluere adiectum verbo pecuniæ, ſtricte accipitur, & importat veram, & naturalem ſolutionem; compen ſatio autem non eſt vera, ſed ficta ſolutio, vt ipſi latius probant ibidem, & Bart. quoque ſequitur Petr. Cened. collectaneo 155. ad Decretales, num. 2. Et ſecundum hæc vides apertè, intellectum ſuperiorem differre ab intellectu communi: Interpretes namque communiter intellexerunt, compenſationem obiici non potuiſ ſe in d.c. ad noſtram, quia debitor iurauit: nullum creditori grauamen, aut moleſtiam illaturum, donec ſolueret ſibi pecuniam, & ſic tacitè viſus ſuis iurare, non compenſare. Quo modo explicarunt permulti ius Interpretes, quos retulit, & ſequutus eſt Ioan. Gutier. de iuram. confir. 3. p.q. 6. num. 5. Sed quia aduerſus hunc intellectum communem excitari poſ ſunt rationes nonnullæ, de quibus per Seraph. d. priuileg. 64. num. 40. 41. & pluribus ſeqq. licèt rationes metipſ ę etiam vitari poſ ſint, vt idem obſeruat, tutius videtur, interpretationem præfatam probare. Vides etiam, articulum & dubium excitatum ſup.[*] ex num. 78. duplici via dilui, atque explicati poſ ſe; Primò, quod compenſare non poſ ſit indiſtinctè, qui ad ſoluendum ſe iuramento adſtrinxit: quam ſententiam probarunt infiniti iuris Interpretes, quos eodem num. 78. retulimus, & iidem validiſ ſima fundamenta pro ea parte adduxerunt. Eandémque ſententiã multo magis, aut ſine dubio procedere, vbi is, qui ſe ſoluturum iurauit pecuniam, compenſationem obiiceret, idque propter adiunctum, pecuniam, vt ſuprà diximus ex eodem cap. ad noſtram, & Natta, & P. Surd. ibi relati, ita quoque intellexerunt. Aut quando in promiſ ſione iurata de ſoluendo, adiectum quoque fuerit de moleſtia non inferenda, ex communi interpretatione DD. & ſententia ad text. in eodem cap. ad noſtram. Secundò, quod compenſare poſ ſit is, qui iureiurando ſe ſoluturum promiſit: & tunc omnibus fundamentis, & rationibus contrariæ partis reſponderi, atque ſatisfieri, prout Didac. Couar. in d. cap. quamuis pactum, 1. p. §. 4. nu. 9. reſpondit: & latè Seraph. d. priuilëg . 74. ex nu. 37. cum multis ſeq. Ad tex. etiam in eod. c. ad noſtram, reſponderi poteſt, vt ſuprà, contrarium inquam ibi ſtatutum propter adiunctum verbum pecuniam, & promiſ ſionem ſoluendi non ſimpliciter, ſed cum aiuncto ſoluendi pecuniam, factam. Vel communis reſpondet, ex adiectione de non inferenda moleſtia id proceſ ſiſ ſe. Nihilominus tamen diſtinctionem, & concordiam ſuprà traditam videri veriſ ſimam ex eodem cap. ad noſtram, & citata Bartoli doctrina.[*] Vides denique, nullo pacto excuſari poſ ſe, & errore manifeſto lapſos eos Interpretes, qui indi ſtinctè arbitrati fuere, compenſare poſ ſe promittentem ſoluere ſimpliciter, & etiam promittentem ſoluere pecuniam, vel quantitatem receptam (in hoc enim non diſtinguunt, ſed vniformiter vtrumque accipiunt) plures ex his Authoribus, quos retuli ſup nu. 79. cùm tamen, quando cum adiuncto verbo pecuniam, promiſ ſio facta fuerit, compenſationem admitti non debere, ex deciſione Decretalis eiuſdem, & ſuperiùs reſolutis, pluſquam manifeſtè conſtiterit. Et hæc ſunt notanda, quia nullibi ita plene, & diſtinctè reſoluta: alia verò, quæ pertinent ad limitationes Communis præfatæ, & deciſionis d.c. ad noſtram, vide latiſ ſimè per Seraphinum, dicto priuilegio 74. ex num. 141. cum multis ſequent. Quoad text. verò in d. cap. ſalubriter, de quo adeò [*] plene num præced. Decimo & vltimò infertur, ex relata ad eundem text interpretatione, atque in terminis deciſionis eiuſdem Pontificiæ inferri poſ ſe ad quæ ſtionem vtilem, & praxi neceſ ſariam, nun quid attenta diſpoſitione l. primæ, tit. 2. lib. 5. nouæ collect, Regiæ, vbi taxantur dotes, prout ibi adnotarunt & latius declarant Ioan. Matiençus, & Alphonſus Azeuedus, Gaſpar Baëtius, de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. per totum, & cap. ſeq. Ioan. Gutierrez, pract. lib. 2. quæ ſt. 11. & duabus ſeq. ſi pater poſtquam promiſit ſummam à lega Regia taxatam, vel minus, ante traditam dotem, certas poſ ſeſ ſiones pignori pro dote ipſa ſoluenda obligauerit, quarum fructus aliquot annis percepti, excedant in quantitate maxima, vel in aliqua quantitate ſummam à lege Regia taxatam, vtrum talis exceſ ſus qui datur in fructibus, non pertineat ad generum, ſed ipſo iure debeatur hæredibus patris, ex deciſione dictæ l. Regiæ. Et quidem in terminis, d.c. ſalubriter, quod[*] intereſ ſe dotis promiſ ſ æ, & non ſolutæ, non debeat computari in legitima; obſeruarunt Gratus, in conſ. 57. num. 5. lib. 1. Alex. in conſ. 69. col. 1. lib. 1. Baldus, in conſ. 237. in fin. lib. 1. Decius, in conſ. 119. Corneus, in conſ. 240. In præ ſenti conſultatione, lib. 3. & reducens ad terminos præfatæ Regias legis dotes taxantis; quòd tale intereſ ſe non imputetur in legitima, nec habeat locum eiuſdem legis conſtitutio, ſi dos non excedat de per ſe ſummam taxatam ibi, quamuis iuncta ſimul cum intereſ ſe, aut cum fructibus ex poſ ſeſ ſionibus perceptis excedat; tenuit expreſ ſim Gaſpar Baêtius, & nonnullis rationibus confirmat, de non[*] melior. dot. rat. filiab. cap. 25. n. 7. & tribus ſeq. Cuius re ſolutionem, & veram, & iuridicam eſ ſe exiſtimo, aliter tamen decidi debere eum articulum, & ratione, & lege confirmandum arbitror: Ratione, ex conſtitutione dictæ Pontificiæ decretalis ſalubriter, ſic inducta; nam prohibitio d. l. Regiæ non poteſt maiori, aut fortiori ratione fulciri, quàm fulta ſic ea, ex qua vſurarum prohibitio deſcendit, ſed vſura tot iuribus, & rationibus prohibita, non impedit, quin maritus ob rationem illam ſuperius conſideratam, & in eodem cap. expreſ ſam, fructus omnes indiſtinctè ſibi retineat, nec eos teneatur in ſortem principalem imputare, nec per hoc cenſetur contra prohibitionem vſurarum aliquid induci, nec fraudem committi, imò ex lege fructus conceduntur marito propter onera matrimonij, quæ ſuſtinet: ergo ſimiliter, atque ob eandem rationem vniformiter militantem, in terminis d. l. Regiæ, maritus ſuſtinens onera matrimonij, debet fructus percipere, & ſibi retinere ex poſ ſeſ ſionibus pro dote conſtituta pignori obligatis, nec debent imputari ad effectum conſiderandi exceſ ſum vltra ſummam ea leg. Regia taxatam, cum in ipſa dotis promiſ ſione exceſ ſus non fuerit. Lege etiam comprobari poteſt eadem reſolutio,[*] ponderando text. valde ſingularem, & extraordinarium, in l. cum debitor. 8. ff. quibus in cauſ. pig. vel hyp taci. contrah. vbi Paulus I. C. S. ita ſcripſit. Cum debitor gratuita pecunia vtatur, poteſt creditor de fructibus rei ſibi pignoratæ ad modum legitimum vſuras retinere. In cuius legis explicatione, ne aliàs ſibi ipſi contradicat, dum dicit gratuitam fuiſ ſe pecuniam, ideſt, gratis datam, l. ſi gratuitam, ff. de præ ſcriptis verbis. Et dum dicit, competere retentionem vſurarum, cum non præceſ ſerit ſtipulatio, contra text. in l. 4. C. de vſuris, mirabile videri, id exiſtimauerunt Gloſ ſa, & Doctores communiter, qui diuinatoriè, & malè in[*] telligunt, ea in l. per pactum modum promiſ ſas fuiſ ſe vſuras creditori; quod vel falſum eſ ſe, ex eo deprehenditur, vt alia prætermittam, quia ſecundum eam interpretationem iam non eſ ſet gratuita pecunia. Nec etiam ſuſtineri poteſt cogitatio quædam[*] Hotomanni, obſeruation. lib. 1. cap. 4. dicentis, negatiuè legendum eſ ſe eum text. cum tamen verus, & Germanus eiuſdem ſenſus deduci debeat ex rubrica & titulo, cui ipſe ſubiacet. Ex quibus neceſ ſario equi[*] dem fatendum eſt, in ea l. de tacito pignore tractari, & Paul I. C. S. eò tendere, vt ſignificaret, quod ſi aliquis poſtquam recepit mutuam pecuniam gratis, det pignori creditori poſ ſeſ ſiones aliquas, ipſo creditore non petente, nec modo aliquo cogente, quod præ ſumi debeat, voluiſ ſe conſtituere tacitum pignus in fauorem creditoris, vt fructus earum ipſe lucretur, idque ex eo, quod ex beneficio recepto propter mutuum, remanſit illi naturaliter obligatus, l. ſed & ſi lege §. conſuluit, cum vulgatis ff. de petitione hæ reditatis, quod beneficium cenſetur velle rependere ex ipſis fructibus, ideò Paulus metipſe I. C. S. acutè, & eleganter decidit, poſ ſe creditorem de fructibus rei ſibi pignoratæ, ad modum legitimum vſuras retinere. Et non ineleganter ex eadem l. ſumitur ar[*] gumentum ad reſolutionem propoſitæ quæ ſtionis; nam cum dote ſemel conſtituta, ſiue perfecta iam promiſ ſione dotis, nullo iure cogente, ſocer faciat hanc præ ſumptam donationem genero in fructibus poſ ſeſ ſionum, ſicuti & cuilibet extraneo poſ ſet, d. l. cum debitor, vel poſ ſeſ ſiones tradat, quia dotem promiſ ſam non ſoluit; valere equidem, & de iure ſub ſiſtere debet, nec per hoc induci debet aliqua fraus ipſi legi Regiæ, quia non fit hæc donatio præ ſumpta tempore, quo dos promittitur, neque vt fraudetur eadem lege quæ loquitur, quando in ipſa promiſ ſione dotis, aut cùm dos conſtituitur, datur exceſ ſus, ſed poſt perfectam dotis promiſ ſionem, ſocer ſentiens beneficium quod ſentit ex dilata ſolutione dotis, rependit tale beneficium ob cauſam dotis, quæ cauſa dotis in hac præ ſumpta donatione non eſt finalis, neque præciſa quoad ip ſum ſocerum, ſed impulſiua, & præ ſtat aliqualem occaſionem. Imò non ſolum ex ea Pauli I. C. S. ſubtilitate, & præ ſumpta illa donatione, ſed ex conſtitutione d. cap. ſalubriter, idem dicendum erit generaliter; cum ob illam rationem onerum matrimonij ſupportandorum (ad quæ frequentius fructus dotis non ſufficiunt) gener fructus omnes ſibi retineat, nec teneatur computare, quocunque tempore poſ ſeſ ſiones pignori obligentur; modo non ſubſit aliqua fraus, tacita, vel expreſ ſa: ſi enim ob fraudandam d. l. Regiæ deciſionem id fieret non procederet equidem ſuperior reſolutio, nec d. cap. ſalubriter, conſtitutio, iuxta ea, quæ Gaſpar Baëtius, de non meliorand. dotis rat. filia. cap. 19. num. 14. ſcripta reliquit, & quoad deciſionem eiuſdem cap. ſalubriter, & l. Regiæ conſtitutionem, notanda erunt exempla duo fraudis, quæ ex communiter Theologorum ſententia, & aliorum Interpretum traditionibus adducit pater Salon, de iuſtitia & iure, controuerſia 14. in principio, fol. 817. Primum exemplum eſt, vbi ſocero volente ſoluere dotem, gener illam recipere noluerit, petie[*] rítque dari ſibi pignus aliquod fructiferum, cuius fructus ſingulis annis percipiat, non computando illos in ſortem, quia nolle recipere dotem, & manere illam penes ſocerum, perinde eſt, ac ſi illam traderet ſocero in mutuum, & ratione mutui perciperet fructus illos vltra dotem, & fortem eius principalem, quod eſt apertè vſura. Et idem erit in omnibus aliis caſibus, in quibus magis ob præfatam rationem lucri fructuum, quam impotentiam, aut noluntatem dotis tradendæ, fraus aliqua præ ſumi debeat iuridicè. Secundum exemplum eſt, ſi accepta iam actu dote à genero, ille ſub eodem pacto mutuet, vt[*] quandiu illa apud ſocerum manet, habeat ipſe pignus fructiferum, cuius fructus ita faciat ſuos, vt non extenuent ſortem illam mutuatam, nec detrahantur ab ea. CAPVT XXIV. Leg. finalis, C. de edict. Diu. Adri. tol. materia diligenter, & dilucidè; breuiter tamen, & vtiliter diſcutitur: ac inter alia principaliter inquiruntur ex profeſ ſo nonnulla, legis inquam eiuſdem, & l. 3. titul. 13. lib. 4. nouæ collection. Regiæ, (quæ l. Soriana, vulgò nuncupatur) remedium, quibus, & quando competat, vel non; quæ etiam adſtringantur probare, qui legum earumdem beneficium implorant, ſiue quæ requirantur, vt quis in ſummario, poſ ſeſ ſorióque eius legis iudicio obtineat. Deinde, an ſemiplenæ probationes ſufficiant, an verò plenæ neceſ ſariæ ſint. Rurſum, quando quis dicatur legitimus contradictor ad impediendam miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex dictis legi bus; & quæ vitia dicantur viſibilia, aut inuiſibilia, eam impediant, vel non? An etiam admittantur probationes, ſeu exceptiones altiorem indaginem requirentes, & quando incontinenti probationes fieri poſ ſe, dicatur, vel non poſ ſe. Succeſ ſori deinde maioratus (quod hactenus abſoluere ſatis explicatum non erat) an remedium dictæ legis finalis, competat, fideicommiſ ſario etiam de iure communi, & hodie de iure Regio poſt deciſionem l. primæ, titul. 4. lib. 4. nouæ collection. Regiæ, etiam nulla reſtitutione facta ab hærede (quod nullus itidem explicauerat abſolutè:) An denique hæres hodie poſt deciſionem eiuſdem l. Regiæ primæ, poſ ſit a fideicommiſ ſario compelli, vt adeat hæreditatem, & ſibi reſtituat, & de intellectu præfatæ legis primæ. Vbi ingenti ſtudio, & labore eximio, Authorem aliorum Interpretum placita, & reſolutiones euoluſ ſie, atque explicaſ ſe, & quamplurima dilucidè, & diligenter magis, quam antea factum eſ ſet, obſeruaſ ſe, libenter fatebitur quicunque. SVMMARIVM. -  1 Authoris in ſcripta, & confectione huius cap. finis, & intentio præcipua, labor etiam eximius proponitur. -  2 Per aditionem hæreditatis tranſeunt omnia iura in hæredem ipſo iure, & acquiritur hæreditati, ſicuti erant penes defunctum. -  3 Poſ ſeſ ſio autem rerum haereditariarum (niſi ipſa apprehenſa ſit) non acquiritur per ſimplicem aditionem hæreditatis. -  4 Nec continuatur poſ ſeſ ſio defuncti, etiam in ſuos hæredes. -  5 Hæres potest propria authoritate ingredi, & apprehendere poſ ſeſ ſionem rerum hæreditariarum, cum bona vacantia ſunt, & à nemine poſ ſidentur, nec iudicis authoritate opus eſt. -  6 Poſ ſeſ ſionem vacantem alicuius rei poteſt ingredi propria authoritate omnis ille, qui titulum habet. -  7 Vxor pro dote ſua, an poſ ſit remanere in retentione domus, quam habitabat cum ſuo marito, remiſ ſiuè. Et vide infrà, num. 38. -  8 An etiam poſ ſit propria authoritate ingredi poſ ſeſ ſionem hæreditatis ab alio tertio occupatæ, remiſ ſiuè. Et vide infrà num. 38. -  9 Filius, vel alius hæres, non modo ex testamento, ſed etiam ab inteſtato potest propria authoritate poſ ſeſ ſionem bonorum apprehendere, modò ab alio non ſint poſ ſeſ ſa. -  10 Filius abſens tempore mortis patris reuerſus, ſi inueniat fratrem poſ ſidere, poteſt propria authoritate ingredi poſ ſeſ ſionem bonorum patris. -  11 Hæres ſi accipiat poſ ſeſ ſionem bonorum hæreditariorum vacantium propria authoritate, debet in ea poſ ſeſ ſione tueri, atque defendi, ſi alius Tertius in ea poſ ſeſ ſione ipſium moleſtare voluerit. Intelligendo, & diſtinguendo, prout hic intelligitur, & diſtinguitur. -  12 Hæredem melius, & vrbanius facturum, ſi poſ ſeſ ſionem rerum hæreditariarum Iudicis authori tate apprehendat, quamuis poſ ſit propria authoritate, & ſuo iure id efficere. -  13 Caſtrenſis, & Decij ſententia, quod l. finalis, C. de edict. diui Adrian. tol. ad bene eſ ſe tantum prodita ſit, nec fuerit neceſ ſaria, refertur. Et adducitur Ioſephi Ludouici Placitum quoddam; intellectus etiam eiuſdem ad illum text. contra Communem. -  14 Qui ab Authore improbatur, ac etiam Caſtren ſis, & Decij ſententia, nouè & verè confutatur. -  15 L. finalis, C. de edict. diu. Adri. tol. remedium competit omnibus vniuerſalibus ſucceſ ſoribus ex teſtamento, primis ſecundis, & vlterioribus. -  16 Primis, ſiue primo gradu ſcriptis ex ſola oſtenſione teſtamenti, ſequentibus verò non aliter, quam ſi notorium faciant Iudici, caſum ſubſtitutionis eueniſ ſe. -  17 L. finalis, C. de edicti. diui Adria. tol. remedium, non competit ſucceſ ſioribus ab inteſtato, ſed ſuccedentibus ex teſtamento. -  18 Succedentes ab inteſtato, cur non habeant remedium d. l. finalis. Vbi ex ſententia Iacob. Menochij, Achil. Perſonal. & Ioan. Philippi, triplex proponitur ratio, remiſ ſiuè. -  19 Succedentes ab inteſtato, vtrum habeant remedium dict. l. finalis, vt officio Iudicis mittantur in poſ ſeſ ſionem. Vbi Baldi, & aliorum ſententia affirmatiua refertur. -  20 Et contraria magis probatur. -  21 L. finalis, C. de edicti, diui Adrian. tol. remedium, competere hodie ex deciſione l. 3. tit. 13. lib. 4. compil. (qua vulgò Lex Soriana nuncupatur) etiam venientibus ab inteſtato. Et ſic non ſolum filio, ſed etiam aliis conſanguineis tranſuerſalibus teſtatoris. Vt latiùs hic probatur, & dict. l. Regia 3. de Soria, declaratur. -  22 Pelaez etiam à Mieres locus expenditur, & partim probatur, partim improbatur. -  23 L. finalis, C. de edict. diu. Adri. tol. remedium, legatariis, aut fideicommiſ ſariis particularibus non competit. -  24 Nec id immutatum eſt deciſione, d. l. Regiæ 3. de Soria, tit. 13. lib. 4. nouæ col. Reg. prout latiùs hic adnotatur. Et vulgatiſ ſima illa, & per manus tradita quotidie quæ ſtio, vtrùm legata, & fideicommiſ ſa particularia habeant executionem paratam, breuiter explicatur, & praxis hodierna ex aliis Authoribus commemoratur. -  25 L. finalis, C. de edict. diu. Adrian tol. remedium, ſucceſ ſori maioratus competere pro conſequenda actuali bonorum maioratus poſ ſeſ ſione, ſiue vt efficiatur realis, & actualis poſ ſeſ ſor. Idque ex ſententia Anton. Gomez. & Ludouic. Molinæ, quæ ab Authore probatur, & num. ſeq. Nec diſ ſentit Pelaez à Mieres, imò conuenit apertè; vt nouè & verè notatur infra, n. 49. & ſeq. vſ que ad num. 15. -  26 Poſ ſeſ ſor ciuilis, & naturalis poteſt intentare interdictum adipiſcendæ, pro conſequenda actuali, & corporali detentatione. -  27 Poſ ſeſ ſor ciuilis, & naturalis acquiritur ex Con ſtituto. -  28 Poſ ſidens ex Conſtituto, poteſt inter dictum adipiſcendæ proponere, pro conſequenda actuali poſ ſeſ ſione. -  29 Interdicta recuperandæ, & retinendæ, competere maioratus ſucceſ ſori. -  30 Et poſ ſe ab eo diuerſis reſpectibus cumulari. -  31 L. finalis, C. de edict. diui. Adri. tol. remedium competere nõ modo primis maioratus ſucceſ ſoribus, ſed etiam ſecundis, & vlterioribus in infinitum, vt latius hic probatur, atque nouiter exornatur, & n. ſeq. & vide infra. n. 93. vbi ſingulariter declaratur. -  32 In maioratus ſucceſ ſore longè diuerſam militare rationem, quàm in fideicommiſ ſario, & inde reſolutiones communes Doctorum in quæstione fideicommiſ ſarij ad remedium d. l. finalis, non vrgere contra reſolutionem ſuperiorem, vt hic adnotatur, & num. ſeq. -  33 In ſucceſ ſores maioratus, vlteriores, tranſit dominium, & poſ ſeſ ſio bonorum maioratus ſine aliqua reſtitutione reali, nec verbali. In fideicommiſ ſarios, contrà, de iure communi, vt nu. præced. -  34 L. finalis, C. de edicti, diui Adri. tol. remedium, competere fideicommiſ ſario, etiam ſi nec verbo, nec facto reſtitutio fuerit facta, cùm à lege, vel ſtatuto eidem deferuntur iura, & actiones. -  35 L. 45. Tauri, remedium, competere ei, qui prætendit maioratus ſucceſ ſionem ex immemorabili præ ſcriptione. Nec vrgere in contrarium deciſionem d. l. finalis, C. de edict. diu. Adri. tol. cum Molina probatur, remiſ ſiuè. -  36 Dict. l. finalis remedium, & competens ſucceſ ſori maioratus, ex l. 45. Taur. dari contra titulo poſ sidentem. -  37 Vxori pro medietate lucrorum, an cõpetat remedium poſ ſeſ ſorium dict. l. finalis, vel de manu hæredis ea capere debeat, & an pro eis ſit legitimus contradictor, remiſ ſiuè, & vide relatos etiam ſupr. n. 7. & 8. -  38 An etiam pro dote habeat remedium d l. finalis, & pro ea ſit legitimus contradictor ad impediendam miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex ead. l. finali, remiſ ſiuè, & vide quoque relatos dict. num. 7. & 8. -  39 Succeſ ſor in maioratu, an legitimus ſit contradicto ad impediendam miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex d. l. finali. -  40 Maioratus vltimus poſ ſeſ ſor, ſi habebat & poſ ſidebat bona, tanquam bona maioratus, ſequens qui de iure debet ſuccedere, legitimus eſt contraditor, etſi non conſtet de titulo maioratus, & debet præferri hæredi in adipiſcenda poſ ſeſ ſione. Quod eſt notandum, cum frequenter contingere poſ ſit, vt exemplo nouè oſtenditur hoc loco. -  41 Plures de familia inſtitutoris maioratus, ſi concurrunt ad ſucceſ ſionem, & vnus de facto ſe ingerit in poſ ſeſ ſionem, an is tuendus ſit in poſ ſeſ ſione contra alios, & quando ſequeſtrum fieri poſ ſit. -  42 Sequeſtrum, an, & quando admittatur in bonis maioratus, remiſ ſiuè. -  43 Remedium l. finalis, C. de edicto diu. Adri. tol. an competat filio meliorato, remiſ ſiuè. -  44 Et an filius ipſe legitimus ſit contradictor ad impediendum eius legis remedium, pro rebus, in quibus fuit melioratus cum reſeruatione vſusfructus, aut clauſula Conſtituti remiſ ſiuè. -  45 Remedium d. l. finalis, miſ ſio in poſ ſeſ ſionem ex ea l. vel ex dict. l. 3. de Soria. tit. 13. lib. 4. compil. an habeat locum contra voluntatem teſtatoris, remiſ ſiuè. -  46 Et quid quando conſtat de iure poſ ſeſ ſoris, vel poſ ſeſ ſor eandem miſ ſionem poſ ſet petere, remiſ ſiuè. -  47 Via ordinaria intentata, an poſ ſit quis ad ſummariam, & poſ ſeſ ſoriam viam dictarum legum redire, remiſ ſiuè. -  48 Filij an poſ ſint agere ad poſ ſeſ ſionem bonorum, quæ pater ante mortem conceſ ſerat filiis, & illorum tradiderat poſ ſeſ ſionem, remiſ ſiuè. -  49 Pelaez à Mieres, loco hic adducto, nihil decidere, nec etiam ſcribere, quod aduerſetur his, quæ ſoluta fuere ſupra, num. 25. & ſeq. -  50 Imò ſententiam eandem tenuit expreſ ſim alio in loco, vt nouiter hic adnotatur. -  51 Succeſ ſor in maioratu, petens à Iudice bonorum maioratus poſ ſeſ ſionem, non amittit poſ ſeſ ſionem, quam ex l. 45. Tauri conſequitur, imò eam confirmat. -  52 Non etiam amittit ſuam poſ ſeſ ſionem, et ſi minus ſolemniter ei poſ ſeſ ſio concedatur à Iudice. -  53 Et etiam agendo, adhuc eſt reus. & gaudet commodis poſ ſeſ ſionis. -  54 Poſ ſeſ ſor bonorum maioratus, ſi non conſentiat poſ ſeſ ſioni iudiciali alteri conceſ ſ æ, ſibi non præiudicat. -  55 L. finalis, C. de edict. diui Adri. tol. remedium, an procedat etiam in feudalibus, & libellariis, remiſ ſiuè. -  56 An quoque procedat, vt vno ex hæredibus in poſ ſeſ ſionem immiſ ſo, cæteri immiſ ſi videantur. Et quid in creditoribus in bonis debitoris immiſ ſis, remiſ ſiuè. -  57 Miſ ſus, aut mittendus in poſ ſeſ ſionem bonorum ex remedio dictarum legum, an ſit etiam mittendus in poſ ſeſ ſionem fructuum poſt mortem teſtatoris perceptorum, remiſ ſiuè. -  58 L. finalis, C. de edict. diui Adrian. tol. remedium competit nedum cum rerum poſ ſeſ ſio eſt vacua, ſed etiam cum occupata eſt, & res poſ ſidentur ab alio. -  59 Et aduerſus ſingulares rerum poſ ſeſ ſores, ſiue titulo particulari poſ ſidentes, nedum pro hærede, aut pro poſ ſeſ ſore. -  60 Et cum hæres aliquas res hæreditarias poſ ſidet, alias verò non; nam pro illis, quas non poſ ſidet, datur. -  61 Citatio non requiritur in immiſ ſione, quæ ſit virtute dict. l. finalis, ſed ſummariè proceditur, quando poſ ſeſ ſo eſt vacans. -  62 Vt nec citare venientes ab inteſtato opus ſit. -  63 Nec etiam citatio generalis requiratur venientium ab inteſtato, vel aliorum, qui intereſ ſe poſ ſunt prætendere. -  64 Quamuis nonnulli citationem requirant ſaltem generalem. -  65 Cæterum, ſi poſ ſeſ ſio vacans non eſt, ſed res poſ ſidentur ab alio, ſi hæres agit duntaxat de pronuntiando ſe hæredem, citatio etiam poſ ſeſ ſoris neceſ ſaria non eſt. -  66 Quod ſi petit miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex beneficio dict. l. finalis, tunc poſ ſeſ ſor citandus eſt ab hærede. -  67 Et eo non citato poſ ſeſ ſio, vti nulliter data, infirmanda, & reuocanda eſt. -  68 Poſ ſeſ ſor quamuis iniuſtus ſemper eſt citandus. -  69 Nam poſ ſeſ ſio etiam iniuſta nemini eſt auferenda. -  70 Poſ ſeſ ſio data à Iudice non citato ipſius rei poſ ſeſ ſore nulla eſt. -  71 Spoliatus à Iudice cauſa non cognita, ante omnia re ſtituendus eſt. -  72 Iudices cauere magnopere debent, ne quempiam in poſ ſeſ ſionem mittant, niſi citato prius ipſius rei poſ ſeſ ſore. -  73 Poſ ſeſ ſio data à Iudice, non citato ipſius rei poſ ſeſ ſore, vtrum conformanda ſit, ſi conſtiterit, eum nullam defenſionem habere, etſi citatus fuiſ ſet. -  74 Poſ ſeſ ſor, ſiue iuſtus, ſiue iniuſtus, regulariter non eſt spoliandus inauditus. -  75 Nec etiam principis reſcripto, nec Iudicis ſententia, aut manu. -  76 Et hoc etiam ſi ſit ſimplex detentator. -  77 Et etiamſi prædo: nam ſtatim ſine citatione reſtitui debet, & eadem celeritate, quæ fuit ſpoliatus, nec requiritur, quod poſ ſeſ ſio aliter iustificetur. -  78 Et idem ſi de poſ ſeſ ſione iuris incorporalis agatur: ſufficit enim probare ſolam facti poſ ſeſ ſionem. -  79 Iudex inauditum, non minus dicitur ſpoliare, quàm pars. -  80 Hæres ſi ſine Iudicis authoritate in poſ ſeſ ſionem, non citato poſ ſeſ ſore, ingrediatur, à pœna l. meminerint. C. vnde vi, non excuſatur, allegans ſe ignoraſ ſe, poſ ſeſ ſionem fuiſ ſe plenam. -  81 Iudex immittens aliquem in poſ ſeſ ſionem, debet dicerere, ſaluo iure poſ ſeſ ſoris. -  82 Poſ ſeſ ſio, quæ opituletur poſ ſeſ ſori, vt ipſe citari debeat. Vbi quod etiam poſ ſeſ ſio momentanea prodeſt. Nam per modicum tempus acquiritur poſ ſeſ ſio mobilium, & immobilium. -  83 L. finalis, C. de edicto diui Adri. tol. remedium, dari hæredi ſcripto, ve inducatur de nouo in poſ ſeſ ſionem bonorum hæreditariorum, ſed etiam vt confirmetur in poſ ſeſ ſione illorum, quam prius habebat. -  84 L. finalis, C. de edict. Diu. Andr. tol. remedium, eſ ſe adipiſcenda poſ ſeſ ſionis. -  85 Poſ ſeſ ſorium adipiſcenda eſt duplex, alterum ſummarium, citiùs expediendum, quod eſt dict. l. finalis; alterum verò plenarium, plena cognitione determinandum, quod eſt Interdictum Quorum bonorum. -  86 Remedium poſ ſeſ ſorium dictæ l. finalis, differre in multis ab interdicto Quorum bonorum. -  87 Remedium dictæ l. finalis, quaſi recuperandæ poſ ſeſ ſionis dici. -  88 Remedium dict. l. finalis, C. de edict, diu. Adri. tol. eſ ſe ſummarium, & executiuum, ac celeriter, & de plano expediendum. -  89 In remedio dict. l. finalis, an ſit neceſ ſarius libellus, & lis conteſtetur, & qualiter libellus formari debeat, remiſ ſiuè. -  90 Remedium dictæ l. finalis, an cumulari poſ ſit cum interdicto Retinendæ, & cum poſ ſeſ ſorio Recuperandæ, remiſ ſiuè. -  91 In remedio dict. l. finalis, quis ſit Iudex competens, remiſ ſiuè. -  92 In remedio dictæ l. finalis, non admittuntur probationes, aut exceptiones altiorem indaginem requirentes, ſed reſeruantur in petitorio, & num. ſeq. -  93 Inde non auditur fideicommiſ ſarius, qui de iure ſuo non poteſt docere incontinenti, quia non nominatus, ſed ex interpretatione, aut coniectura ſucceſ ſionem prætendit. Prout ex Decio, & Rolando hic adnotatur. Et infertur nouæ, & vtilis in praxi explicatio ad ea, quæ dicta fuere ſuprà, ex num. 25. atque ex num. 32. -  94 Exceptiones, quæ defectum proprietatis, & dominij reſpiciunt, ſi ob aliquam dubietatem iuris, aut facti, non facilè, & promptè ſint liquidabiles, ſed cauſ æ cognitionem requirant, relinquuntur alteri iudicio, & interim remoto contradictore hæres ſcriptus mittitur in poſ ſeſ ſionem. & reus conſtituitur. -  95 In poſ ſeſ ſoriis Adipiſcendæ obſtare exceptionem de notorio defectu in proprietate, quæ ſit facile liquidabilis. -  96 Secus in poſ ſeſ ſorio Recuperandæ. -  97 Exceptio defectus dominij, an impediat remedium dict. l. finalis. -  98 In remedio dict. l. fin. an plenè probationes requirantur, an ſemiplenè ſufficiant, & num. ſeq. -  99 Plenam probationem fore neceſ ſariam ex ſententia Menochij iuxta communem. -  100 Probationes luce meridiana clariores requirere iudicium illud poſ ſeſ ſorium dict. l. finalis, ex ſententia Hippolyt. Riminaldi poſt Baldum. -  101 Plenam etiam probationem requirere Simonem de Prætis hoc loco relatum. -  102 Et in eodem placito nouiſ ſimè omnium fuiſ ſe Alex. Trentacinquium, & duas Communes contrarias retuliſ ſe in illo articulo, an in poſ ſeſ ſoriis ſufficiant ſemiplenæ præbationes. Et diſtinxiſ ſe, atque verè explicaſ ſe text. in d. l. final. C. de edict. diu. Adri. tol. -  103 Fuiſ ſe quoque eiuſdem ſententiæ Borgnin. Caualc. ad deciſ. 45. prima part. in add. n. 11. cum ſeq. prout hic notatur. -  104 Qui alio in loco, in deciſ. 20. num. 28. par. 3. temperari, atque explicari debet, prout hic adnotatur, & num. ſeq. -  105 Iudex quando in remedio dict. l. fin. & in iudiciis ſummariis non eſt ſeruata forma iudicij, ſed ad vlteriora proceſ ſum, miſcendo petitorium & ordinarium cum ſummario, & executiuo, quomodo debeat pronuntiare, remiſ ſiuè. -  106 Donatio inter vinos reuocat teſtamentum prius factum irreuocabiliter, & impedit ſecundum, atque teſtamenti factionem ſuper bonis donatis, & conſequenter remedium d. l. fin. C. de edict. diu. Adrian. tol. -  107 In remedio d. l. fin. vtrum repulſatio teſtium admittatur, remiſ ſiuè. -  108 Sententia lata in remedio d. l. fin. vtrum ſit diffinitiua, vel interlocutoria. -  109 Appellare an liceat ab interlocutoria lata in remedio d. l. fin. -  110 An etiam à diffinitiua, vbi duo principales caſus dictinguuntur. -  111 Attentata poſt appellationem à ſententia de mittendo in poſ ſeſ ſionem hæredem ex remedio d. l. fin. an ſint reuocanda, ſiue qualiter parti ſit ſuccurrendum, remiſ ſiuè. -  112 Contra ſententiam latam in remedio d. l. fin. vtrum reſtitutio concedatur, remiſ ſiuè. -  113 De nullitate vtrum agi poſ ſit contra ſententiam in eodem remedio lata, remiſ ſiuè. -  114 L. fin. C. de edict. diu. Adrian. toll. remedium, & conſtitutionem, nouam eſ ſe in multis. -  115 Iuſtinianus quid ſanciuerit de hærede in poſ ſeſ ſionem mittendo ex teſtamento defuncti, in dict. l. finali. -  116 Hæres inſtitutus, ſi teſtamentum ex omni ſua parte ſaltem iuxta primam fui faciem Iudici oſtenderit legitimè, non abolitum, nec cancellatum, nec vitiatum, ſed ſolemne, mittendus eſt in poſ ſeſ ſionem bonorum, quæ teſtator tempore mortis ſuæ tenebat, & poſ ſidebat. -  117 Idque, ſiue teſtamentum in ſcriptis factum fuerit, ſiue nuncupatiuum ſit, modo id intelligatur, prout de iure communi, & Regio hic explicatur, remiſ ſiuè. -  118 Adeò vt teſtamentum ex ſola ſui inſpectione iudicandum ſit in remedio d. l. fin. & prout in ſui prima figura apparet. -  119 Et præ ſumatur pro eo, ſicut & pro actu quocunque, qui in forma ſolita factus reperitur. -  120 Et ſolam extrinſecam apparentiam teſtamenti ip ſius conſideret. -  121 Idcirco vitium viſibile impedit miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex remedio dict. l. fin. -  122 Teſtamentum cancellatum, interlineatum abolitum, cum raſura, correctum à Notario, aut cum litera recenti, vel alio quouis modo ſuspicionem inducens, non debet exequi ex remedio dict. l. fin. -  123 Vitium inuiſibile non impedit remedium d. l. fin. -  124 Hæres ſcriptus, an & quando non ſit mittendus in poſ ſeſ ſionem bonorum ex remedio d. l. fin. ſi hæ redes ab inteſtato opponant de nullitate testamenti ex defectu dementiæ, aut furoris teſtatoris, aut formæ ſtatuti, vel iuris non ſeruati, remiſ ſiuè. -  125 Vitia inuiſibilia, ſi incontinenti probari poſ ſunt, impediunt miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex remedio d. l. fin. -  126 Remedium d. l. fin. non impediri ob exceptionem Teſtatorem teſtari non potuiſ ſe. -  127 Impediri tamen, cum incontinenti offertur probatio. -  128 Remedium d. l. fin. an competat indiſtinctè pro omnibus rebus, quæ teſtatoris fuerunt mortis tempore, tàm corporalibus, quàm incorporalibus, & pro præ ſtationibus, actionibúſque tantum perſonalibus, remiſ ſiuè. -  129 L. fin. C. de edict. diu. Adr. toll. conſtitutio qua ratione edita fuerit. -  130 In omni iudicio, quantumcunque ſummario & executiuo, debet perſona legitimari. -  131 In remedio d. l. fin. perſonam hæredis petentis ſe in poſ ſeſ ſionem immitti, legitimari debere. -  132 Remedio d. l. fin. vt locus ſit, decem requiri, & per hæredem obſeruari debere, quæ ex ſententia Iacobi Menochij numerantur hoc loco. -  133 Et per Authorem probantur, vt hic adnotatur. -  134 Et pract. Pap. ex eiſdem ſuppletur, atque explicatur. -  135 Hippol. etiam Rimin. in conſilio 585. lib. 5. -  136 Et Azeu. qui etiam nouè, & verè explicatur, atque notatur. -  137 Borgninus quoque Caualcanus, deciſ. 21. n. 81. & 28. parte tertia. -  138 Et D. Spino, prout etiam hic adnotatur. -  139 Mors teſtatoris, vtrum probanda ſit per hæredem, vt locus ſit remedio d. l. fin. vbi duæ opiniones contrariæ referuntur. -  140 Et Iacobi Menochij conciliatio profertur. -  141 Achil. etiam Perſonalis earumdem opinionum conciliatio alia commemoratur. -  142 Et Authoris ex ſententia communi, & alia Fulgoſij, & Alex. contraria, ex conciliationibus etiã Menoch. & Perſonal. opinio noua, ſiue noua & vera conciliatio conficitur. -  143 L. finalis, C. de edict. Diui Adri. toll. remedium, non obtinere quoties legitimus adeſt contradictor; tunc namque cauſa cognita is in poſ ſeſ ſionem mittendus, qui iura potiora legitimis modis oſtenderit. -  144 Quis legitimus dicatur contradictor ad impediendum remedium dict. l. fin. maximum eſ ſe, & præcipuum huius materiæ dubium, & ſubobſcurè, & diffusè explicatum, prout hic adnotatur. -  145 Atque in eo breuiter ſe habuiſ ſe, verè tamen, & de iure reſpondiſ ſe Roland. duobus in locis, hic præcitatis. -  146 Breuiter quoque ſe habuiſ ſe Burg. Sal. de Pace, prout hoc numero obſeruatur. -  147 Hippol. etiam Rimin. iuridicè obſeruaſ ſe nonnulla in hac materia, reliquiſ ſe tamen quamplurima intacta. -  148 Latius ſe expedire in eodem articulo Anton. Gom. & ſex præcipuè obſeruaſ ſe, quibus non abſolutè ſatis articulus ipſe explanatur. -  149 Ioannem vero Sichardum ad ſententias Gloſ ſarum, & Alphonſum Azeuedum ad Menoch. ſe retuliſ ſe, vt hic obſeruatur. -  150 Ioſephum Ludouicum, in eodem articulo legitimi contradictoris ad impediendum remedium dict. l. fin. non ſe geſ ſiſ ſe abſolutè, ſiue ex profeſ ſo ipſum non explicaſ ſe. -  151 Non etiam explicaſ ſe accuratè articulum eundem Sfortiam Oddum, ſed & tradidiſ ſe nonnulla, quæ maiori indigent declaratione, vt hic adnotatur. -  152 Ioannes Parlador. in propoſito dubio contradictoris legitimi, quæ adnotauerit, & de tribus eiuſdem concluſionibus in hac materia. -  153 Ioannes Franciſ. de Ponte in ipſomet dubio, quæ ob ſeruauerit. -  154 Borgnini Caualcani in eadem contradictoris legitimi diſceptatione, obſeruationes nonnullæ recen ſentur. -  155 D. Spino, accuratè & dilucidè parum articulum præfatum contradictoris legitimi pertracta ſ ſe, & tria duntaxat conſtituiſ ſe, prout hic obſeruatur. -  156 Marcum Anton. Peregrin. latius atque ex profeſ ſo magis, quàm alij ſuprà relati feciſ ſent, articulum eundem legitimi contradictoris explanaſ ſe, & plurima adduxiſ ſe quæ haberi præ oculis debent in hac materia, vt hic commemorantur. -  157 Author hucuſque agitatam legitimi contradictoris diſceptationem & materiam, qualiter reſoluendam exiſtimet, & de ipſius ſententia, & nu. ſeq. -  158 Iacobum Menochium, diligenter admodum, atque eruditè, abſolutè etiam magis quàm cæteri feciſ ſent, explanaſ ſe, & perſequutum fuiſ ſe quæ ſtionem præfatam contradictoris legitimi. -  159 Latius etiam quàm alij feciſ ſent explicaſ ſe Achil. Perſonalem, qui eadem veſtigia Menoch. tentauit, & ſequutus eſt in effectu, vt num. ſeq. oſtenditur. -  160 Legitimus contradictor ab initio cauſ æ quis dicatur, atque ita antequam Iudex licentiam mittendi in poſ ſeſ ſionem conceſ ſit. Vbi Iacob. Menoch. decem & ſeptem caſus præcipuos conſiderat, & diſtinguit, ex quibus aliorum Interpretum traditiones ſuppleri, atque explicari debent, prout hic adnotatur. Ex traditionibus etiam Perſonalis, vt hic obſeruatur. -  161 Legitimus contradictor ad impediendam miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex remedio dict. l. finalis, eſt qui citatus fuit, etiamſi non poſ ſideat vel detineat. -  162 Contra, ſi non poſ ſideat, nec teneat, nec citatus fuerit. -  163 Aut ſi allegat titulum diuerſum, cum nec poſ ſidet, nec detinet, nec citatus fuit. -  164 Aut ſi non ſimpliciter fuit citatus, ſed pro ſuo intereſ ſe, aut ſi ſua putat intereſ ſe, niſi doceat de ſuo intereſ ſe, hoc eſt, ſe ius habere in cauſa. -  165 Legitimum contradictorem ad impediendam miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex remedio dict. l. fin. eſ ſe eum, qui legitimam allegauerit cauſam, illámque incontinenti paratus ſit probare. -  166 Incontinenti quemadmodum accipiatur, ſiue quid dicatur probari poſ ſe. -  167 Et ex crebriori Interpretum ſententia, id totum Iudicis ſtatuendum eſ ſe arbitrio. -  168 Quamuis alij aliter explicent, vt hoc num. adnotatur; & ibidem Hippol. Rimin. poſt Bar. ſenten tia commemoratur; Authoris etiam reſolutio proponitur. -  169 Legitimus contradictor quando dicatur, qui comparet poſt ſententiam latam de mittendo in poſ ſeſ ſionem: vbi duo caſus conſtituuntur, & Authoris placitum profertur. -  170 Legitimus cõtradictor quando dicatur, qui comparet poſt miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem, vt obtineat eã reuocari, vbi quatuor caſus conſtituuntur. -  171 Fideicommiſ ſarius vniuerſalis, vtrum legitimus contradictor ſit ad impediendam miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex remedio d. l. fin. vbi communes DD. reſolutiones probantur. -  172 Fideicommiſ ſario vniuerſali, an concedatur remedium poſ ſeſ ſorium d. l. fin. vbi etiam proferuntur, atque probantur reſolutiones communes Doctorũ . -  173 Fideicommiſ ſario vniuerſali competere hodie remedium poſ ſeſ ſorium d. l. fin. de iure huius Regni, citra reſtitutionem aliquam ab hærede factam, ex ſententia Burg. Sal. de Pace. -  174 Contrà ex ſententia Authoris, vbi hæres inſtitutus velit adire, aut miſ ſioni in poſ ſeſ ſionem contradiceret, vel detractionem Falcidiæ, Trebellianicæ, aut Legitimæ, aut aliam quamlibet contenderet locum habituram. Quod numeris ſeq. latiùs oſtenditur, & melius atque dilucidè magis, quam antea factum eſ ſet explicatum relinquitur. -  175 Quartæ detractionem non ceſ ſare hodie, ex eo quod teſtamentum valeat abſque hæredis inſtitutione, & inde Falcidiam, nec Trebellianicam hodie ſublatam eſ ſe de iure huius Regni. -  176 Fideicommiſ ſarium, etiam quando à lege tranſeunt iura & actiones, ſiue à lege fit reſtitutio, non poſ ſe apprehẽdere poſ ſeſ ſionẽ , niſi de manu hæredis. Nec poſ ſe obtinere in remedio d. l. fin. Quando hæres contenderet Quartam ſe deducturum. -  177 Fideicommiſ ſarium, etiam poſ ſidentem, non eſ ſe legitimum contradictorum ad impediendam hæredi ſcripto immiſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex remedio d. l. fin. quoties hæres ipſe ſcriptus, poteſt detrahere Falcidiam, aut Trebellianicam. -  178 Non ſequi ſanè, Teſtamentum hodie valet abſque hæredis inſtitutione, ergo fideicommiſ ſario abſolute competit remedium d. l. fin. etiam nulla reſtitutione ſibi facta, imò contrarium ſequi, vt hic ob ſeruatur. Et in fortioribus terminis ſuſtinetur contrarium eius, quod Burg. Sal. de Pace tuetur. -  179 Et l. primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collection Regiæ, verus intellectus adducitur. -  180 De iure communi certum eſ ſe, hæreditatem adire, cogi poſ ſe eum, qui ipſam alteri reſtituere grauatus eſt, quoties actionum transfuſio datur. -  181 Hodie tamen post deciſionem l. 1. titulo 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, hæredem grauatum cogi non poſ ſe hæreditatem reſtituere, & correctum eſ ſe ius commune ex ſententia quorundam. -  182 Contra ex ſententia Burg. Salon de Paze, quem Author refutat, & d. l. primæ, verba ſingulariter explicat. -  183 Adducit etiam Ioannis Matiençi reſolutionem, quod fideicommiſ ſario fit hodie reſtitutio ipſo iure abſque hæredis, vel legatarij reſtitutione, & quod poſ ſeſ ſio fideicommiſ ſi poteſt à fideicommiſ ſario apprehendi abſque hæredis reſtitutione. -  184 Et vtrumque dictum temperatur, atque explicatur. -  185 Præ ſcriptionis exceptionem hæredi obijci ita poſ ſe, vt eum in poſ ſeſ ſionem immitti, & remedium d. l. fin. impediat omninò, modò exceptio liquida ſit, vel incontinenti liquidabilis. -  186 Præ ſcriptio namque tollit tam miſ ſionis in poſ ſeſ ſio. nem articulum, quàm principalem petendæ hæreditatis. -  187 Præ ſcriptio quæ requiratur, vt beneficium d. l. fin. C. de edict. Diu. Adr. tol. excludatur. -  188 Remedium poſ ſeſ ſorium dict. l. fin. & legis Sorianæ, anno non excludi, prout hic obſeruatur. -  189 Authores permulti commemorantur, & ingenti ſtudio, eximióque labore congeruntur in vnum, qui l. fin. C. de edict Diu. Adri. tol. materiam tractarunt, atque exornarunt. PRo dilucida huius cap. explicatione,[*] obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, materiam hanc vtilem equidem, & aſ ſiduam, atque in vſu forenſi frequentem admodum, & quotidianam, & non modò in l. fin. C. de edict. Diu. adr. toll. agitatam pleniſ ſimè ab Antiquis, & Recentioribus, qui longa ſerie ediderunt repetitiones ad illum text. & materiam eandem proſecuti fuere latiſ ſimè, ſed etiam in aliis, innumeríſque locis tractatam ab aliis permultis iuris Interpretibus, quorum ſuo ordine ſpecificam faciemus mentionem infrà ad finem huius cap. Interim verò, & ante alia lectorem monendum tranſcribendi vitio relicto, quod quidem ab inſtituto, & conditione noſtra multum abhorret, id dumtaxat intendiſ ſe hoc loco, vt viſis, & prælectis eiſdem infinitíſque iuris vtriuſque Authoribus, & ipſis ingenti ſtudio, & prolixo valde labore euolutis, & ſuo ordine illos recenſeremus, vt & lectori vtilitatem afferat plerumque non modicam, & quærendi alibi neceſ ſitate excuſent omnino, vt etiam ex ipſis veriores ſententias, & quæ frequentius contingunt, in medium proferamus dilucide equidem, atque ab ſolutè & indiſtinctè forſan magis, quam hactenus factum fuiſ ſet, quamplurima obſeruemus, alia verò cęteris relinquamus, ac in effectu, diſtinctione, breuitate, & reſolutione tradamus hoc capit. reſolutiones quorumdam ex quibus tot, & adeò lata, atque prolixa commentaria in propoſito præ ſentis materiæ prodita ab aliis, prælegendi regulariter, & congerendi, cum caſus, & dubia ſe offerant, neceſ ſitas non immineat. Obſeruandum itaque erit primo loco, per aditio[*] nem hæreditatis omnia quidem iura tranſire in hæ redem ipſo iure, & hæreditati acquiri, ſicuti fuerant penes defunctum, hæres namque defunctum ipſum præ ſentat: l. cum hæres, ff. de acquir. poſ ſeſ ſion. l. 1. C. ſi certum petatur, l. 1. & 2. & per totum titulum, C. de hæred. actionib. l. legatorum, ff. de legatis 2. l. ſi ego, §. ſi alicui, ff.[*] de iure dotium. Poſ ſeſ ſionem autem rerum hæreditariarum (niſi ipſa apprehenſa ſit) non acquiri hæredi per ſimplicem aditionem hæreditatis, per text. in d. l. cum hæredes, l. prima, §. Scæuola, ff. ſi quis teſtam. lib. eſ ſe[*] iuſ ſ. fue. Nec continuari poſ ſeſ ſionem defuncti etiam in ſuos hæredes, vt ſuprà hoc eodem lib. 3. cap. 22. num. 19. & tribus ſequentibus, latius probaui, & permultos iuris Interpretes, ita tenentes adduxi. Et aduertit vltra locum ibidem relatum, alio in loco D. Spino, in Speculo, gloſ ſ. 34. principali, de apertura teſtamenti, num. 2. & quinque ſequentibus, Angelus etiam Mattheatius, de legat. & fideicomm. lib. 4. cap. 1. num. 2. Deinde etiam obſeruandum eſt, poſ ſe hæredem[*] propria authoritate ingredi, & apprehendere poſ ſeſ ſionem earumdem rerum hæreditariarum, cum bona vacantia ſunt, & à nemine poſ ſidentur, nec Indicis authoritate opus eſ ſe. Quod ſcripſerunt Bartol. num. 16. Bald. num. 3. Decius, num 4. & Zuchard. Num. 107. in dict. l. fin. C. de edict. Diu. Adri. toll. Ripa, in rubrica, ff. quorum bonorum, num. 2. Plotus, in l. ſi quando num. 85. & 93. C. vnde vi, Pariſ. in conſil. 54. num. 1. & ſeq. lib. 3. & in conſil. 37. num. 22. eodem lib. Socinus iunior, in conſil. 75. num. 10. lib. 1. & cum aliis multis ita quoque obſeruarunt Octauianus Cacheranus, deciſione pedemontana 43. num. 5. Ioſephus Ludouicus, deci ſione Peruſina 47. num. 2. prima part. & deciſione 69 num. 5. & 16. parte 2. Mieres, de maioratu, part 3. quæ ſt. 17. num. 3. Ioann. Parladorius, rerum quotidianarum lib. 2. cap. 4. num. 1. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, artic. 48. nu 1. Angel. Matthæa cius, de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 4. cap. 1. num. 3. eleganter Aluarus Valaſcus, conſultatione 191. num. 11. cum ſequentibus, vbi poſt Bartol. Bald Tiraquel. & Roderic. Suarez, quod hæres vniuerſalis poteſt occupare hæreditatem propria authoritate (ſi nemo alius poſ ſideat, vel contradicat) nec re quititur ad hoc licentia Iudicis, qui ex iure ſuo poſ ſeſ ſionem ſuam iuſtificat, & hæc eſt authoritas habentis iura principalia, & directa, vt per ſe ipſum poſ ſideat, nec ab aliis quærat, & id ampliat num. ſeq. vt ibi videbis. Et repetit Valaſcus metidem, in commentariis, de partition. & collation. Cap. 3. per totum, vbi exornat permultis: & num. 3. de[*] ducit, quod poſ ſeſ ſionem vacantem alicuius rei poteſt propria authoritate ingredi omnis ille, qui titulum habet: Menoch. etiam, adipiſcendæ poſ ſeſ ſionis remedio 4. num. 183. & an vxor pro dote ſua poſ ſit[*] manere in retentione domus, in qua habitabat cum marito, explicat ipſe Valaſcus, dict. conſultatione 191. num. 44. & de partition. & collation. dict. cap. 3. num. 10. vbi an poſ ſit etiam propria authoritate in[*] gredi poſ ſeſ ſionem hæreditatis ab alio Tertio occupatæ, & quod non poſ ſit, niſi prius eo citato, vt infra dicendum eſt, & latius ibi explicatur, & vide infrà, num. 38. Idem quoque, quod hæres poſ ſit propria authoritate apprehendere poſ ſeſ ſionem rerum hæ reditariarum vacantium, obſeruauit Achil. Per ſonalis, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, num. 8. & num. 19. Ioannes Gutierrez, in §. ſui, Inſtitut. de hæred. qualit. & differ. num. 75. & practicarum lib. 1. quæ ſtion. 79. num. 1. & 2. Vbi inquit, quod filius, vel alius hæres ex te[*] ſtamento, vel ab inteſtato, ſi recta via bona ad ſe pertineant, poteſt propria authoritate ea occupare, dummodo ab alio non ſint poſ ſeſ ſa, nec incidit in pœnam l. tertiæ, titul. 13. lib. 4. nouæ collection. Regiæ, quæ eſt l. de Soria, & dict. num. 75. & n m. 2. in dicta quæ ſt. 79. inquit etiam, quod filius[*] abſens tempore mortis patris reuerſus, inueniens fratrem poſ ſidere poteſt propria authoritate ingredi poſ ſeſ ſionem bonorum patris, vt in l. 8. tit. de las herencias, lib. 3. fori, & latius per Roderic. Suarez, ibi relatum, adeò poteſt atque ſuo iure hæres ingredi poſ ſeſ ſionem bonorum vacantium, vt & debeat in ea poſ ſeſ ſione à Iudice defendi, atque tueri, ſi alius Tertius in ea poſ ſeſ ſione ſic apprehenſa ipſum moleſtare voluerit: Decius, in d. l. fin. C. de edict. Diu. Adr. toll. n. 5. in fin. & ibidem Zuchar. num. 102. Plautus in d. l. ſi quando, nu. 84. Pariſ. in conſ. 41. nu. 35. lib. 1. Grammaticus, conſ. 64. in Ciuilibus. Achil. Per ſonalis, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, n. 10. & 11. Anton. Gomez. in l. 45. Taur. n. 118. ad fin. qui habetur poſt nu. 102. & diſputans ex profeſ ſo Aluarus Valaſc. d. conſult. 191. per totam, vbi pro vna, & altera parte, quod[*] debeat, & quod non debeat poſ ſeſ ſio huiuſmodi, à Iudice confirmari, & defendi: plurima adducit notanda, & vtilia: tandem num. 23. & ſeq. reſolutiuè inquit, quod ſi is, qui poſ ſeſ ſionem occupauit propria authoritate Iudicis, nec titulo de colore tituli poſ ſeſ ſionẽ occupauit, deiiciendus eſt à poſ ſeſ ſione, & tradẽda , ei, qui facultatem habuerit à Iudice; quoniam huiuſmodi in beneficialibus, etiam eſt propriè intruſus, vt ibidem probat n. 25. Quod ſi quis habet titulum verum (inquit ipſe Valaſc. nu. 26.) & ius ad bona, quamuis propria authoritate ingrediatur, non erit expellendus; nam talis etiam in beneficialibus non dicitur intruſus, nec incoloratus. Poſtmodùm n. 29. & duob. ſeqq conſtituit differentiam inter beneficialia, & prophana, vbi ad adipiſcendam poſ ſeſ ſionem vacantem, ſufficit, quod quis tanquam dominus, vel quaſi dominus ingrediatur, l. cum quærebatur, vbi Bartol. & omnes, C. unde vi, in beneficialibus verò poſ ſeſ ſio dicitur decolorata, quando quis licèt titulum habeat, ingreditur tamen eam abſque Superioris authoritate, & ſic defectus licentiæ Superioris inficit poſ ſeſ ſionem, vt per Innocentium ibi relatum, & alios Authores. Et Valaſco ſatis apertè conuenit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 1. dicta quæ ſtion. 79. num. 1. licèt articulum non diſputauerit aliquo modo: dixit namque, poſ ſe hæredem ex teſtamento, vel ab inteſtato apprehendere poſ ſeſ ſionem bonorum propria authoritate, ſi recta via ea ad ſe pertineant, vt ſuprà dicebamus, quaſi ſentiat contrarium, vbi ad ſe non pertineant, vt ſuprà retuli Gutier. metip ſum. Et ita quoque intelligi debet Azeued. in d. l. 3. tit. 13. lib. 4. nouæ collection. Reg. num. 57. Mieres, de maioratu, part. 3. quæ ſt. 14. maximè ex num. 10. & iunge Menochium, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, remed. 4. ex num. 348. Quocirca, & conſequenter appa[*] ret rectius, & vrbanius hæredem facturum, quamuis (vt dictum eſt) poſ ſeſ ſionem bonorum hæreditariorum poſ ſit propria authoritate apprehendere, ſi eam Iudicis authoritate ingrediatur, & antequam in illam apprehendendo, ab alio præueniatur, iux[*] ta conſtitutionem dict. l. fin. C. de edict. Diu. Adri. tol. Cuius prouiſio non fuit neceſ ſaria, ſed ad bene eſ ſe tantum fuit ſancita, proditáque ſecundum Caſtren ſem, & Decium, ibidem, num. 17. in fin. & refert Per ſonalis de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, num. 20. & vltra relatos ab eo, Ioſep ludou. deciſ. Peruſina 69. num. 5. & ſubdit num. 16. ſibi nunquam placuiſ ſe intellectum Caſtrenſis, Decij, & aliorum, quod lex illa fuerit inducta ad bene eſ ſe, ea ratione, quia lex illa dat formam hæredibus ſcriptis, qui volunt adipiſci poſ ſeſ ſionem bonorum eis relictorum, vt adeant Iudicem, eique oſtendant teſtamentum non abolitum, neque cancellatum, &c. Si ergo hæredes ſcripti poſ ſent ingredi propria authoritate, fruſtatoria fuiſ ſet diſpoſitio illius l. finalis. Propterea Ludouicus metipſe exiſtimabat, vt inquit num. 17. ) intelligendam communem ſententiam Doctorum inhæredibus non ſcriptis, qui per diſpoſitionem illius l. finalis tenentur adire Iudicem: & quod iſte intellectus ſibi videtur veriſ ſimus, quamuis communis opinio ſit in contrarium, à qua profitetur recedendum non eſ ſe. Ego verò vt meam ſententiam interponam circa[*] prædicta animaduerto in primis, Doctores communiter (quod equidem mirum eſt) non explicaſ ſe placitum illud Caſtrenſis, & Decij, ab bene eſ ſe duntaxat proditam conſtitutionem dictæ l. finalis, nec fuiſ ſe neceſ ſariam. Verè tamen conſtitutionem eandem, nouam eſ ſe in multis, vt Zuchardus ibidem ſcripſit num. 48. & ſequutus eſt Menochius, adipiſcenda remedio 4. num. 13. & hæredibus non modo neceſ ſariam, ſed & fauorabilem, vt ibidem Zuchardus, num. 60. ad finem, num. 187. num. 199. & num. 251. poſt Decium, Curtium iuniorem, & Mantuam, in eadem l. finali, probauit, & ſequitur Menochius, dict. remedio quarto, num. 37. 38. & 39. dari deinde legis ipſius beneſicium, hæredibus ſcriptis duntaxat, vt dicetur ſtatim, & inde falſum eſ ſe intellectum relatum Ioſephi Ludouici, & contra textum eundem, & Communem probandam omnino, vtpote verbis expreſ ſis legis illius deductum: nec iure procedere Aſ ſumptum illud, ſiue argumentandi modum: Hæres poteſt propria authoritate capere poſ ſeſ ſionem bonorum hæredita riorum, cùm vacant, ergo neceſ ſaria non fuit dict l. finalis conſtitutio: fuit namque neceſ ſaria in eo. & aliis multis, & non tantùm ad bene eſ ſe, inſtituta; ob id etiam, quod hæredes ſcripti plerumque nolint propria authoritate, ſed Iudicis licentia, & decreto hæreditariorum bonorum poſ ſeſ ſionem apprehendere, & tunc quomodo id fieri debeat, & neceſ ſarium fuit exprimere, & ea lege ſingulariter ſtatuitur. Frequenter etiam, cum contradictores, & cohæredes etiam exiſtant, inter quos magnæ ſunt contentiones, & alia concurrant, quæ hæredem ſcriptum eius legis beneſicio magis vti, quàm proprio iure poſ ſeſ ſionem aſ ſequuti ſuadeant, neceſ ſarium adeò fuit, formam ſine modum poſ ſeſ ſionis petendæ ſtatuere, vt prætermitti id adeò frequens, & neceſ ſarium abſque iniuria non poſ ſet; cùm plerumque etiam, & ſi hæredes bona vacantia arbitrentur, poſ ſideantur, vel detineantur ab aliis, quamuis dict. l. finalis beneficium concedatur etiam nemine poſ ſidente, vt per Menochium, dict. remedio quarto, num. 49. & diſ ſentiones maximæ, atque rixæ impediantur, ſi ordo præfatæ legis ab hæredibus obſeruetur: meritò ergo, atque iuſtis, & mul[*] tis de cauſis proditum fuit poſ ſeſ ſorium, & ſummarium eius legis remedium. Quod competit omnibus vniuerſalibus ſucceſ ſoribus ex teſtamento, primis, ſecundis, & vlterioribus, vt ibidem probarunt omnes Scribentes communiter, & eleganter Achil Perſonalis, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, nu. 185. [*] M. Anton. Peregrin. de fideicommiſ. articul. 48. num. 1. qui rectè obſeruauit, inter hæredes ſcriptos in primo gradu, & inter alios hoc intereſ ſe, quod hæ res ſcriptus ex ſola oſtenſione teſtamenti in forma probante, non aboliti, nec cancellati, notorium facit Iudici, in caſu eſ ſe, vt in poſ ſeſ ſionem mittatur. Sequentes verò, veluti ſubſtitutus vulgariter, exemplariter, aut pupillariter, non aliter, niſi notorium Indici faciant, eueniſ ſe caſum ſubſtitutionis. Et idem eſt in hærede hæredis, nam hæreditatem. in eum tranſmiſ ſam liquidare oportet. Et in fideicommiſ ſario, nam caſum fideicommiſ ſi, & ſub ſtitutionis liquidare eum, neceſ ſe eſt. Et ita ſanè obſeruauit, atque magiſtraliter docuit Bartol. in d. l. fin. num. 9. 10. & 11. Et differentiam præfatam inter hæredem ſcriptum primo gradu, & alios ſequentes, etiam vniuerſales ſucceſ ſores, poſt Angel. Salic. & alios multos probarunt Zuchar. in eadem l. fin. num. 211. Beroi. in conſ. 57. col. 1. lib. 1. Menoch. d. remed. 4. num. 205. & 212. Anton. Gomez. in l. 45. Taur. num. 39. Achil. Perſonalis, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, num. 185. Hæredes autem ab inteſtato ſuccedentes, non[*] fruuntur beneficio d. l. finalis, nec eo remedio poſ ſeſ ſorio vtuntur, quia non ſunt hæredes ſcripti, de quibus lex illa loquitur, ac proinde in eis ceſ ſat ſuppoſitum ipſius legis; & ſic concludunt Interpretes omnes, in eadem l. final, quos longa ſerie congeſ ſit, & ſequutus eſt Iacob. Menoch. dict. remedio 4. num. 54. & num. 64. vſque ad numerum 75. Roland, in conſil. 1. num. 5. lib. 1. Pariſius, in con ſil. 60. num. 1. lib. 1. Cephal. in conſil. 4. num. 34. lib. 1. Sebaſtianus Medices, in tract. de acquir. & conſeruand. rerum dominio, gloſ ſa 1. part. 2. num. 194. verſic. Secundo declaratur, fol. 25. columna 3. Borgninus Caualcanus deciſione 20. num. 25. part. 3. Achilles Perſonalis, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, ex num. 4. cum ſequentibus, Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 44. & 51. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 48. num. 2. Ioannes Philip. in ſumma vtriuſque iuris, ad titulum C. de edict. Diui Adriani tollendo, num. 2. fol. mihi 207. Ioannes Gutierrez, in §. ſui, Inſtitut. de hæred. qualitate & differentia, num. 74. per totum, Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 5. num. 2. Azeuedus in l. 3. tit. 13. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ, num. 1. & num. 31. Mieres, de maioratu, parte 3. quæ ſt. 17. num. 25. Cæuallos, commun. contra communes, quæ ſt. 10. num. 6. & rationem, quare ſuccedentes ab inteſtato non habeant remedium d. l. finalis, aſ ſigna[*] uit Menochius, d. remedio 4. num. 65. & ſeq. Aliam aſ ſignauit Perſonalis, vbi ſuprà, d. num. 4. quæ in idem tendit, aliam & ab illis duabus diuerſam, Ioannes Philip. tradidit ad dictum titulum, vbi videri poterit. Officio tamen Iudicis, quod & ſucceſ ſores ab in[*] teſtato in poſ ſeſ ſionem bonorum mittantur, & con ſequantur beneficium dict. l. finalis, ex gloſ ſa, Baldo, Præpoſito, Pariſio, Socino, & Guid. Papa, obſeruauit Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, dict. artic. 48. num. 2. qui num. 3. proptereà inquit videri, nullam ineſ ſe effectualem differentiam inter hæredem ſcriptum, & inter legitimum, nam & hæres ſcriptus Iudicis officio nobili mittitur in poſ ſeſ ſionem, etiam contradictore exiſtente, vt Bald. Salicet. Caſtrenſis, Decius, Mantica, Zuchardus, & Beroius ibidem commemorati tradiderunt, Rolandus in conſ. 1. num. 7. lib. 1. vbi ſequitur opinionem Baldi, ita demum, vt filio ſuo hæredi competat tantum officium Iudicis ab inteſtato, vt mittatur in poſ ſeſ ſionem, non verò extraneo, & ibidem tenuit Achil. Perſonalis, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, num. 7. vbi inquit, filio ab inteſtato ſuo patri ſuccedenti, non competere remedium d. l. finalis, ſecundum crebriorem Doctorum ſententiam: per Iudicis autem officium, tunc fauorabiliter imploratum, in poſ ſeſ ſionem immitti, ex Iaſone. Pariſio, Socino, & Maranta, ibi relatis, quorum opinionem de æquitate veram eſ ſe, cenſuit Perſonalis metipſe, ſi non aliud eidem remedium competat. Et in his terminis, quando inquam filius ſuccedit ab inteſtato patri ſuo, Iudicis officio (vt dixi) beneficium d. l. finalis conceſ ſerunt ei, & alij permulti; in extraneo verò denegarunt. Peregrinus autem (vt vidiſti) omnibus ſucceſ ſoribus ab inteſtato Iudicis officium conceſ ſit, quod Baldus, præcipuus huius ſententiæ author, non ita generaliter ſtatuit. Alij verò & è contra, abſolutè & indiſtincte ſuccedentibus ab inteſtato denegarunt beneficium eiuſ dem l. finalis, & ſic nec etiam Iudicis officio implorato. Et horum ſententiam de rigore iuris, & at[*] tenta deciſione, verbis etiam expreſ ſis d. l. finalis, ſeruatis, veriſ ſimàmque equidem arbitror, & à Menochio, d. remedio 4. num. 75. & ſeqq, contra Baldum, & alios, rectius probatur. Verè namque etſi filius reipſa hæres ſit, non tamen poteſt oſtendere teſtamenti ſcripturam, qua notoriè conſtet ſe eſ ſe hæredem, quemadmodum conſtitutio d. l. finalis requirit, & Curtius iunior, num. 68. & Zuchardus, num. 11. poſt Caſtrenſem rectiſ ſimè obſeruarunt, & à ſententia Baldi, receſ ſerunt, & ſecundum hæc, æquitas illa DD. ex qua implorari Iudicis officium dicebant hi, qui Baldi partes amplectebantur, iure non modo ſubſiſtit, ſed ex deciſione d. l. finalis ſubuertitur omnino, aliàque via & remedio conſultum eſ ſe poterat filio, vt de ſe notum eſt. Hodie verò apud nos ex deciſione l. Regiæ, 3. tit.[*] 13. lib. 4. nouæ collect. Regiæ (quæ lex de Soria nuncupatur vulgariter) aliter ſtatutum apparet, vt ſcilicet venientibus quoque ab inteſtato competat remedium. & beneficium d. l. finalis, quod eſt ſummarium & executiuum, vt mittantur in poſ ſeſ ſionem rerum hæreditariarum, & eam conſequantur; quod non ſolum in ſuis locum habet, prout Baldus, & cæteri de iure communi, ex officio Iudicis exiſtimarunt, ſed etiam in quibuſcunque conſanguineis, qui ſuccedendi ab inteſtato in bonis defuncti, ius obtineant, vt probat d. l. Soriana, in ſui principio, ibi: Si alguno finare, y dexare hijos legitimos, o nietos, o dende a yuſo, o otros patientes propinquos, que ayan derecho de heredar ſus bienes por teſtamento y ab inteſtato. Et iterum in verſiculo, Y que las iuſticias, & optimè deduxit Ioan. Gutierrez, in d. §. ſui, num. 72. 73. & 74. & adiicit prædictum remedium non ſolum dari ex l. illa Regia, venientibus ab inteſtato, ſed etiam hæredibus ſcriptis in teſtamento, vt probatur ex verbis ipſius, ibi: por teſtamento, o ab inteſtato. Et ſic approbat in eo quod dicit de teſtamento deciſionem d. l. finalis, & l. partitæ: in eo verò quod dicit de venientibus ab inteſtato, non erat diſpoſitum ſic de iure communi, imò contrarium diſpoſitum, vt dictum remanet, præterquam de Iudicis officio Suis tantum competenti propter exiſtentiam ſuitatis; non verò aliis, quàm Suis competebat dictum officium: imò (vt ego animaduerto vltra Gutierrez eundem) nec Suis competebat, ex ſententia contraria, & veriori, quam ſuprà probaui, aut ſaltem id ſummam difficultatem habebat, nec ita expreſ ſim fuerat, & clarè deciſum. Hodie verò generaliter omnibus venientibus ab inteſtato, competit præfatum remedium poſ ſeſ ſorium per d. l. Sorianam. Idcirco (vt rectè obſeruauit Gutierrez metipſe, d.n. 74. ante finem) omnia dicta & tradita per DD. in d. l. fi. C. de edict. D. Adrian. toll. & alibi ſ æpè, circa materiam l. eiuſdem, quæ ex teſtamento loquitur, habebunt etiam locum ab inteſtato, & in caſu d. l. Sorianæ, quam fecit practicari quotidie Rodericus Suarez, ibi relatus, & Gutierrez ipſe practicauit vt quoque retulit eodem in loco. Et idem pariter obſeruauit Ioan. Parlador. rer. quotid. lib. 2. cap. 5. num. 2. per totum, vbi recte animaduertit, remedium hoc Sorianæ legis, ab illo à l. final. differre, quoniam remedium hoc datur omnibus ſucceſ ſoribus, ſiue ij conſanguinei fuerint, necne. Cæterum Sorianæ legis remedium ſolum datur liberis, aut con ſanguineis. Rurſum illud datur tantum ex teſtamento, Sorianum autem datur tam ex teſtamento, quàm ab inteſtato. Præter has igitur differentias (ſubdit ipſe Parlad.) cæteris in caſibus hæc duo remedia mutuo inter ſe conueniunt, sibíque inuicem reſpondent: proinde, quæ ad interpretationem d. l. fi, ibidem effusè à Doctoribus traduntur, ad dictam quoque l. Regiam pertinere, dicendum eſt, vt ibi probat num. 3. Obſeruauit etiam idipſum Azeuedus, in eadem l. 3. tit. 13. lib. 4. recop. num. 1. vbi inquit, remedium eius legis non ſolum competere filio, verum etiam aliis conſanguineis tranſuerſalibus teſtatoris: & num. 31. vbi inquit, quod communis Interpretum ſententia, quæ erat de iure communi, quod remedium d. l. fi. non competeret venientibus ab inteſtato, corrigitur hodie per legem illam: quod & Cæuallos adnotauit commu. contra commun. quæ ſt. 10. num. 6. Et quamuis Pelaez à Mieres, de maioratu, p. 3. quaſt. 17. num. 25. rectè obſeruauerit communem[*] opinionem eſ ſe de iure communi, quod filio ſuccedenti ab inteſtato non competat remedium d. l. finalis, quia dicta lex loquitur condito teſtamento, & non aliter eſt locus eidem; in quo (vt vides) conuenit ſententiæ eorum, quam cum Menochio probauimus. Quatenus tamen ſtatuit Mieres metipſe idem quoque hodie obſeruandum poſt dict. l. Regiam 3. decipitur manifeſtè, ſiquidem contrarium adeò expreſ ſim deducitur ex verbis ipſius legis relatis ſupra. Legatariis verò, aut fideicommiſ ſariis particula[*] ribus non competere remedium d. l. finalis, C. de edicto Diui Adriani tollend. Planum equidem eſt, & communi Scribentium omnium placito probatum, quoniam de his non loquitur dicta lex finalis, nec tantus ipſis debetur fauor; & ita ſcripſit Baldus, in[*] eadem l. finali, ante numerum 39. & ſequuntur quamplurimi relati per Menochium, adipiscendæ, dicto remedio 4. num. 132. cum ſeqq. & alij ſtatim referendi. Nec id immutatur ex deciſione d. l. Regiæ 3. titul. 13. lib. 4. Recopilationis. Nam etſi ea in lege expreſ ſum fuerit, hæredibus vniuerſalibus competere remedium executiuum, vt mittantur in poſ ſeſ ſionem bonorum hæreditariorum: legatariis tamen, aut fideicommiſ ſariis particularibus non idem ius conceditur in eadem l. nec alibi in iure, ſicuti explicarunt latiùs, & diſputarunt articulum eum, an ſcilicet legatum relictum in teſtamento habeat executionem paratam, poſt Rodericum, Seguram, & alios multos, Auiles, cap. 10. Prætorum, gloſ ſa, execucion, numero 8. Padilla, in authen. hoc amplius, num. 25. C. de fideicommiſ ſis, Petr. de Peralt in l. prima, num. 85. ff. de legatis 2. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. c. final. 1. p. §. 9. num. 2. D. Paz. in praxi, 4. parte primi tomi, cap. 1. num. 19. & 3. tomo, cap. 4. §. 1. num. 49. & 50. Ioſephus Ludouicus, deciſione Peruſina 23. per totam, Andr. Fachineus, controuerſiarum iuris, lib. 5. cap. 31. fol. 391. Humada, in l. 1. tit. 11. partita prima, gloſ ſa prima, num. 4. Anton. Gomezius, in l. 45. Tauri, ex num. 137. Doctor Spino, in Speculo teſtamentorum, gloſ ſa 34. principali, ex num. 35. Azeuedus, in l. prima, tit. 21. num. 20. lib. 4. nouæ Collectionis Regiæ, Ioan. Gutierrez, practicarum lib. 1. quæ ſt. 80. per totam, quò loci negatiuè, & Verè reſoluit diſceptationem hanc, videlicet teſtamentum pro legatis & fideicommiſ ſis particularibus non habere executionem paratam, niſi præcepto Iudicis de ſoluendo præcedente, & recognitione, hoc eſt confeſ ſione ipſius hæredis, vel ſi omittatur confeſ ſio, non tamen dubitatur de vitibus teſtamenti, nec ipſum negatur, nec arguitur de falſo, & præ ceſ ſit præceptum de ſoluendo, hæréſque non ſoluendi nullam rationabilem cauſem allegat: & ſubdit num. 3. & 4. teſtamentum habere paratam executionem pro legato corporis hæreditarij, vel ſpeciei, vel quantitatis ad pias cauſas; ſecus tamen pro alio legato ad non pias cauſas, etiam hodie poſt deciſionem d. l. Sorianæ, vt dixi, Iacobus Valdeſius in additionibus ad Rodericum Suarez, ad l. quoniam in prioribus, §. 7. notabili 6. verſicul ſecundus caſus eſt, folio 107. Dueñas regula 15. Cæuallos, commun. contra commun. quæ ſt. 103. ex num. 38. vbi in omnibus conuenit ſuperiori Ioan. Gutierrez reſolutioni, & inquit, quod pro legato ſpeciei non ſit executio, ſed ſtatim ſit miſ ſio in poſ ſeſ ſionem ipſius rei; at verò pro conſequendo legato quantitatis agitur via executiua, vocando hæredem coram Iudice. exhibito teſtamento, & interrogando, an ſit hæres, necne?etſi confiteatur ſe hæredem eſ ſe, conſequitur legatarius legarum via executiua, virtute confeſ ſionis illius, & refert Doctor Paz, dicentem, receptum eſ ſe in praxi, quod legatum habeat paratam executionem, præcedente Iudicis mandato, facto hæredi de ſoluendo intra breue tempus, eóque tranſacto executioni mandari legatum. Similiter, quod filius melioratus, ſicut nec legatarius, non poſ ſit petere ſe mitti in poſ ſeſ ſionem ex edicto Diui Adriani, & beneſicio d. l. finalis, ſed quod de manu hæredis debeat accipere poſ ſeſ ſionem meliorantis, ſicut & legatarius rei legatæ, reſoluit Iacob. Valdeſius, vbi ſupra in §. 7. n. 10. & 19. folio mihi 96. Cæterum obſeruandum eſt, remedium d. l. finalis,[*] C. de edict. Diui Adriani tollend ſucceſ ſori maioratus competere, pro conſequenda actuali maioratus poſ ſeſ ſione, vt putà ſi ſit inſtitutus vniuerſaliter, & in hæreditate ſunt bona maioratus, vel maioratus eiuſdem ſucceſ ſione vniuerſali delata, nam poterit petere ſe mitti in poſ ſeſ ſionem bonorum, virtute & conſtitutione d. l. finalis. Id quod in terminis adnotauit Antonius Gomezius in l. 45. Tauri, num. 118. qui habetur poſt numerum 192. folio mihi 217. & pro ea ſententia ſeptem præcipua fundamenta expendit iuridicè. Verà namque in ſucceſ ſorem maioratus, tametſi tranſeat Ciuilis & naturalis bonorum maioratus poſ ſeſ ſio, ex miniſterio & diſpoſitione l. 45. Tauri, remedium autem d. l. finalis, ſit adipiſcendæ poſ ſeſ ſionis, vt ſtatim dicetur; quod dari non poteſt illi, qui poſ ſidet, nec illi qui deſiit poſ ſidere, vt Antonius ipſe Gomezius, d. num. 118. in principio, notauit, & vltra eum Iaſon, in d. l. fin. num. 9. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 13. n. 2. qui etiam dubium metipſum excitauit, videri inquam, quod cùm maioratus ſucceſ ſor, verè, atque ciuiliter & naturaliter poſ ſideat, non poſ ſit intentare remedium adipiſcendæ, Iacobus Menochius, de adipiſcenda, remed. 4. num. 179. Nihilominus tamen obtinuit frequentius, poſ ſe maioratus ſucceſ ſorem intentare dictum remedium, ad hoc vt efficiatur realis & actualis poſ ſeſ ſor. Et ita reſoluit Molina, d.[*] cap. 13. num. 2. qui ſubdit num. 3. Quòd poſ ſeſ ſor ci[*] uilis & naturalis poteſt intentare interdictum adipiſcendæ, pro conſequenda actuali & corporali detentatione: & num. 4. quod poſ ſeſ ſio ciuilis & naturalis acquiritur ex Conſtituto, vt ibi probat, & ni[*] hilominus (vt etiam probat num. 5. ) poſ ſidens ex Conſtituto, poteſt interdictum adipiſcendæ proponere, pro conſequenda actuali poſ ſeſ ſione: & num. 6. inquit ipſe Molina, interdicta etiam recuperandæ,[*] & retinendæ competere maioratus ſucceſ ſori: & n. 7. poſ ſe à ſucceſ ſore maioratus diuerſis reſpectibus cumulari. Et ſecundum hæc, clarè ſuſtinet Molina[*] Antonij Gomezij obſeruationem præfatam, tam in loco relato, quàm per diſcurſum totius illius cap. 13. remedium in quam d. l. finalis, C. de edicto D. Adriani tollendo, ſucceſ ſori maioratus competere. Idque quod[*] attinet ad primum vocatum ad maioratum, ſiue ad ſucceſ ſorem primum hæredem ſcriptum, indubitatum equidem erit hodie ex deciſione eiuſdem l. fin. etſi difficultatem propoſitam habere videretur: in aliis verò vlterioribus ſucceſ ſoribus, ſiue in vocatis, aut ſubſtitutis vlteriùs, vel qui progreſ ſu temporis ſucceſ ſionis ius obtinuerunt, id ipſum ſtatuendum equidem erit, & inde in infinitum competere ſucceſ ſori, aut ſucceſ ſoribus maioratus, remedium adipiſcendæ, ex d. l. fin. pro conſequenda actuali & reali bonorum. poſ ſeſ ſione, modo ipſi ſucceſ ſionis caſum eueniſ ſe oſtendant, & ſcripturam maioratus authenticam, atque eiuſdem inſtitutionem, ſeu fundationem claram oſtendant, ſiue legitimis aliis modis ſucceſ ſionem prætendant. Idque ex dictis ſuprà hoc eodem cap. num. 15. & 16. remedium d. l. fin. competere omnibus vniuerſalibus ſucceſ ſoribus ex te ſtamento, primis, ſecundis, & vlterioribus, modò Iudici notum faciant. caſum ſubſtitutionis, aut vocationis ſuæ eueniſ ſe; prout Peregrinus relatus ibi animaduertit ſingulariter. Et confirmatur eadem re ſolutio, Ludouici Molinæ authoritate, lib. 3. d.c. 13. num. 2. & ſequen. quò loci non diſtinguit inter primum vocatum, & cæteros ſubſtitutos, aut ſucceſ ſores vlteriores, ſed indiſtinctè tradit ſucceſ ſori maioratus competere remedium adipiſcendæ, pro con ſequenda actuali & reali poſ ſeſ ſione bonorum maioratus, quaſi indiſtinctè & generaliter ſucceſ ſori cuicunque competat at d. l. finalis remedium, adipiſcendæ eſt, vt ſuprà dixi, & inferiùs obſeruabitur. Authoritate etiam Antonij Gomezij in l. 45. Tauri, num. 139. confirmatur, & Iacobi Menochij reſolutionibus, de adipiſcenda, remedio 4. num. 199. & num. 208. vbi quod ſubſtituti, eueniente conditione in ſtituti dicuntur & num. 209. quod ſubſtitutus, hæ res dicitur: & num. 210. quod hæredis appellatione, ſubſtitutus venit: & num. 212. quod ſubſtitutus tunc conſequitur remedium d. l. finalis, C. de edicto Diui Adriani tollendo, cum ſubſtitutionis caſum eueniſ ſe probat: & num. 236. & 237. & num. 348. Quæ omnia ita pariter ex aliis multis Authoribus, reſolutiuè tradidit Achilles Perſonalis, in commentariis, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, ex remedio d. l. fin. ex n. 185. cum ſeq. Comprobatur deinde eadem pars, nam etſi in[*] articulo fideicommiſ ſarij, longa ſerie ab Interpretibus agitato, reſolui ſoleat communiter, fideicommiſ ſario non competere remedium d. l. finalis, cum nec re, nec verbo reſtitutio facta eſt, vt infrà dicetur atque ex communi ſententia tradiderunt Antonius Gomezius, in d. l. 45. Tauri, num. 138. latius Menoch. d. remedio 4. ex num. 178. cum multis ſeqq. Perſonalis ex num. 186. In ſucceſ ſore tamen maioratus longè diuerſam militare rationem, deprehenditur manife ſtè ex his, quæ Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 14. ſingulariter adnotauit, quòd quamuis de iure communi non dentur actiones fideicommiſ ſario vniuerſali, niſi re, aut verbo fideicommiſ ſo reſtituto, l. prima, in principio, l. reſtituta, ff. ad Trebellianum. In maioratibus tamen[*] Hiſpaniæ ſecus eſ ſe, nam tranſit in ſucceſ ſores vlteriores, & vocatos, dominium & poſ ſeſ ſio ſine aliqua reſtitutione reali, nec verbali. Idque coadiuuatur ex reſolutione alia Burg. Salon de Pace, & Antonij Pichardi, de quibus ad finem huius capitis agendum eſt. Rurſus & comprobatur, quoniam cùm à iure, à [*] lege, vel ſtatuto deferuntur iura & actiones fideicommiſ ſario, etiam ſi nec verbo, nec facto reſtitutio facta fuerit, competit eidem remedium d. l. finalis, ac ſi reſtitutio ſibi facta fuiſ ſet, ſicuti poſt alios multos obſeruarunt Menochius, dicto remedio 4. num. 199. cum ſequentibus, Perſonalis, de adipiſcenda, ex numero 186. & ſequentibus quorum reſolutiones, atque in eo propoſito obſeruationes mirè conueniunt caſui præ ſenti, extante deciſione dictæ leg. 45. Tauri. Denique & eadem reſolutio confirmatur, & in[*] fortioribus terminis, ex ſingulari alia Ludouici Molinæ resolutione, lib. 3. eodem cap. 13. num. 50. & 51. quatenus reſoluit remedium d. l. 45. Tauri, competere ei, qui prætendit maioratus ſucceſ ſionem ex immemoriali præ ſcriptione; nec vrgere in contrarium deciſionem d. l. fin. C. de edicto Diui Adriani tollendo, oſtendit admodum eruditè, vt ibi videbitur. Et idem reſoluit, & Molinam ſequitur Azeued. in l. 3. tit. 13. lib. 4. nouæ collect. Regiæ, num. 32. ſed Molinam eundem, d. cap. 13. num. 54. dicentem, remedium dict.[*] l. finalis, adipiſcendæ, & competens ſucceſ ſori maioratus ex l. 45. Tauri, non dari contra titulo poſ ſidentem; meritò improbat Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 5. num. 8. & vltra eum, idem quoque quod Parladorius reſoluit Marcus Anton. Peregrin. de fideicommiſ ſis, art. 48. numero 51. 52. 53. Menochius, remedio 4. num. 48. vbi ex aliis multis authoribus affirmat, remedium d. l. finalis, dari etiam[*] contra titulo poſ ſidentem: & an vxori pro medietate lucrorum competat remedium d. l. finalis, vel de manu hæredis ea capere debeat, vide Azeuedum in d. l. 3. tit. 13. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ, num. 19. & iunge[*] Parladorium rerum quotidianarum lib. 2. d. cap. 5. num. 13. vbi de eadem quæ ſtione, & an pro eis ſit legitimus contradictor: & eodem num. 13. an pro dote habeat remedium poſ ſeſ ſorium, & an pro ea legitimus ſit contradictor ad impediendam miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex d. l. fin. & vtramque quæ ſtionem iuridicè equidem & verè reſoluit: & num. 16. & ſeqq. an[*] ſucceſ ſor in maioratu legitimus ſit contradictor, & impediat beneficium d. l. finalis, optimè explicat: & num. 19. & ſeq. vſque ad num. 24. quod quando vltimus maioratus poſ ſeſ ſor habebat bona, tanquam[*] bona maioratus, vocatus ad primogenium, eſt legitimus contradictor, etſi non conſtet de titulo maioratus; & debet præferri hæredi in adipiſcenda poſ ſeſ ſione: quod recte ibi reſoluitur & iuridicè, & eſt notandum, cum frequenter contingat, maioratus vltimum poſ ſeſ ſorem de bonis maioratus diſponere & contendere, quod in ipſo vocationes omnes, & simul maioratus finiuntur, aliumque hæredem in ſtituit, tunc namque, is qui de iure, ac iuxta ordinem ſuccedendi admitti debet impediet equidem hæredi inſtituto remedium d. l. finalis, niſi ipſe in continenti de iure ſuo paratus ſit edocere, vt infrâ dicetur: quod tamen in ſucceſ ſione maioratus, & in caſu propoſito rarò continget; cum niſi altiori indagine quæ ſtio ea, & an maioratus finitus ſit, necne, definiri non valeat, vt alio loco lib. 2. quotid. harum controuerſiarum iur. cap. inquam 22. latiùs ſcriptum reliqui. An etiam ſi plures de genere & familia inſti[*] tuentis maioratum, concurrunt ad ſucceſ ſionem ipſius, & vnus de facto propria authoritate, & non Iudicis ſe ingerit in poſ ſeſ ſionem aliis reclamantibus, vel ignorantibus, aut abſentibus, is ſit tuendus in poſ ſeſ ſione contra alios, vel aliis petentibus ſint bona maioratus ſequeſtranda: & quando ſequeſtrum[*] fieri debeat, explicauit optimè Aluarus Valaſcus, conſultatione 191. per totam, vbi vide omninò, & iunge Mier. de maioratu, p. 3. q. 7. per totam, vbi plenè, an ſequeſtrum admittatur in bonis maioratus, vide etiam Stephanum Gratianum diſcept. forenſi. cap. 114. per totum, vbi latè agit ſequeſtri materiam, & pendente appellatione, quando ſit concedendum ſequeſtrum ex officio Indicis, ſiue ad inſtantiam partis, & an poſ ſit ab eo appellari: reuocatio etiam ſequeſtri an debeat fieri in fine litis, & duret etiam in cauſa appellationis. Et de his & aliis neceſ ſariis in materia ſequeſtri, vide etiam nouiſ ſimè Alexandrum Trentacinquium, variar. reſolut. iur. vol. 1. lib. 3. tit. de tranſactionibus, reſolut. 12. fol. 85 vbi plene, an & quando ſequeſtrum locum habeat; Cardinalem Thuſcam, practicarum concluſionum iuris, tom. 7. litera S. verbo, Sequeſtrum, concluſione 201. cum ſequent. vsque ad concluſionem 217. ex fol. 263. Vſque ad folium 270. An etiam filio meliorato competat remedium[*] d. l. finalis, vide Azeuedum, in d. l. 3. tit. 13. n. 16. lib. 4. Recop. & iunge Burg. de Paze in conſ. 39. num. 8. & ſeq. vbi agit, an filius ſit legitimus contradictor ad impediendum remedium d. l. finalis, pro rebus in[*] quibus fuit melioratus cum reſeruatione vſusfructus, aut clauſula Conſtituti, ex quibus transfertur poſ ſeſ ſio, vt ibidem num. 8. & 9. & an miſ ſio in poſ [*] ſeſ ſionem ex remedio d. l. finalis vel d. l. 3. tit. 3. lib. 4. Recopil. habeat locum contra voluntatem teſtatoris, in eodem conſ. 39. num. 11. & 12. explicat. Et quid quando conſtat de iure poſ ſeſ ſoris, vel poſ ſeſ ſor[*] eandem immiſ ſionem poſ ſet petere, ibidem tractat num. 2. & 3. Et via ordinaria intentata, an actor poſ ſit[*] redire ad ſummariam & poſ ſeſ ſoriam viam, vide ibidem, num. 7. Et an filij poſ ſint agere ad poſ ſeſ ſionem bonorum, quæ pater ante mortem conceſ ſerat[*] filiis, & illorum tradiderat poſ ſeſ ſionem, vide Mieres, de maioratu, 3. p.q. 17. per totam, vbi num. 21. ſingulariter explicat dictam l. Regni 3. tit. 13. lib. 4. Recopil. vulgò dictam l. de Soria. Ac etiam animaduerte, Mieres metipſum, eo in loco, ac per diſcurſum quæ [*] ſtionis prædictæ, nihil decidere, nec etiam ſcribere, quod aliquo modo aduerſari videatur his, quæ ſuperius ſcripta, atque adnotata reliquimus, videlicet, remedium d. l. finalis, C. de edict. Diu. Adrian. toll. ſucceſ ſori maioratus competere: nam loquitur alio in caſu, ac in fauorem filiorum eorum, quibus pater in vita meliorationes fecit & poſ ſeſ ſionem bonorum tradidit, vt ſcilicet ad eorum bonorum poſ ſeſ ſionem agere non poſ ſint vllo modo alij filij, nec ex propria perſona, quia nullam vnquam habuerunt, nec hodie habent poſ ſeſ ſionem, nec ex perſona parentis, quia pater ipſe tempore mortis ea bona non poſ ſidebat, & iam amiſit poſ ſeſ ſionem illam tradendo, & ideò filij ex perſona patris ſe iuuare non poſ ſunt, quia poſ ſeſ ſio ſolo animo amittitur. Pro con ſeruatione tamen poſ ſeſ ſionis filiis à parente con ceſ ſ æ, & in vita traditæ, omnia reliquit iura illæ ſa Author metipſe, & alio in caſu, atque in quæ ſtione præfata, quando ipſimet ſucceſ ſores in maioratu, aut in vinculo, vel melioratione remedium dict. l. finalis, vellent proponere, nec proponeretur contra eos (vt illo caſu loquebatur) competere eiſdem omnia remedia, & dictum remedium, ſi poſ ſeſ ſionem actualem realem, & à patre traditam, non haberent (vt ibi habebant) apertè ſatis ſentit Mieres metidem, nec vnquam aliquid in contrarium ſtatuit. imò ſententiam eandem ſuprà firmatam tenuit expreſ ſim, d. 3. p.q. 16. per totam. Vbi multis Docto[*] rum doctrinis adductus. reſolutiuè & rectè firmauit ſucceſ ſorem in maioratu rectè facere, petendo à Iudice poſ ſeſ ſionem bonorum maioratus, idque facturum tanquam ſucceſ ſorem, & ſequentem in gradu, virtute l. 45. Tauri, dummodo non dicat, quod poſ ſeſ ſione caret, nec ob id amittere poſ ſeſ ſionem, quam ex miniſterio eiuſdem l. 45. Tauri, conſequi[*] tur. imò eam confirmari: & ſubdit n. 4. quod ſucceſ ſor in maioratu, ſi minus ſolemniter poſ ſeſ ſio ei concedatur, ſuam poſ ſeſ ſionem non amittit, & adhuc poſ ſeſ ſio valida eſt, & in illa tueri debet. Quia cum ex prædicta l. 45. ipſo iure efficiatur poſ ſeſ ſor, & hæc ſolemnitas non requiratur, licet interueniat, & minus ſolemniter, nihilominus eſt iuſtus & legitimus poſ ſeſ ſor, vt latius probat ibidem. Et ſubdit etiam num. 5. quod poſ ſeſ ſor bonorum maioratus, ex diſpoſitione d. l. 45. Tauri, agens aduerſus turban[*] tem, adhuc eſt reus, & poſ ſeſ ſoris commodis gaudet. Et repetit num. 7. quod poſ ſeſ ſor, etiam agendo, gaudet commodis poſ ſeſ ſionis. Et tandem inquit ea[*] dem q. 16. n. 6. quod poſ ſeſ ſor bonorum maioratus, ſi non conſentiat poſ ſeſ ſioni iudiciali alteri conceſ ſ æ, ſibi non præiudicat. Et ſic in effectu Mier. metipſe, per totam illam quæ ſtionem, vt certum ſupponi, & aperte tenet idem, quod ſuprà obſeruauimus, poſ ſe inquam maioratus ſucceſ ſorem intentare remedium d. l. finalis, pro conſequenda actuali bonorum poſ ſeſ ſione, aut pro confirmatione eius, quam ex mini ſterio & diſpoſitione d. l. 45. Tauri, ipſe habet. Denique an d. l. finalis. C. de edict. D. Adr. toll. pro[*] cedat etiam in feudalibus, & libellariis, vide omde omnino Ioan. Franc. de Ponte, in conſ. 20. ex n. 5. vſque ad n. 9. & iunge poſt alios Roland. in conſ. 1. n. 50. & ſeq. & n. 60. lib. 1. Borgninum Caualcanum, deciſ. 45. in addit. n. 17. prima parte, fol. mihi 243. Achil. Perſo. de adipiſcend. ex n. 104. vſque ad nu. 116. & an[*] procedat vt vno ex hæredibus in poſ ſeſ ſionem immiſ ſo, cæteri immiſ ſi videantur, & quid in creditoribus immiſ ſis in bonis debitoris: vide Azeuedum in d. l. tit. 13. lib. 4. num. 21. & 22. & iunge Parlad. rer. quot. lib. 2. d.c. 5. n. 32. vbi quid fieri debeat, omnibus hæredibus immiſ ſis, & ipſis diſ ſentientibus. An etiã [*] miſ ſus, aut mittendus in poſ ſeſ ſionem bonorum ex remedio d. l. fin. aut d. l. Regiæ de Soria, ſit etiam immittendus in poſ ſeſ ſionem fructuum poſt mortem teſtatoris perceptorum, explicat ipſe Azeued. in dict. l. 3. n. 20 Et hactenus de prima obſeruatione principali in tractatu & materia d. l. fin. C. de edict. D. Adri. toll. quæ continet quamplurima, vt vides. Secundò deinde & principaliter obſeruandum,[*] atque conſtituendum eſt, eiuſdem l. finalis, remedium competere, nedum, cum poſ ſeſ ſio rerum eſt vacua, ſed etiam cum occupata eſt, & res poſ ſidentur ab alio. Ita ſane obſeruarunt Bart ſub num. 5. & ſub num. 16. & num. 20. Bald. num. 25. & 27. & ſub num. 43. & ſub numero 49. Paul. Caſtr. col. 6. Alexan. numero 27. Decius, num. 41. Mantua in prima lectura, num. 164. Zuccard. num. 339. in eadem l. finali, Menochius, remedio 4. num. 582. Achil. Perſonalis, de adipiſcenda, num. 244. & ſeq. Ioan. Franc. de Ponte, in conſ. 20. num. 1. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 585. num. 35. lib. 5. lib. 5. Aluarus Valaſcus, conſultatione 191. in principio, & omnes iuris interpretes id pro certo ſupponunt, qui poſ ſeſ ſorem in propoſito citandum neceſ ſariò, dixerunt; ſicuti enuntiarunt permulti, qui mox referuntur. Ac etiam competit, remedium metipſum ad[*] uerſus ſingulares rerum poſ ſeſ ſores, ſiue titulo particulari poſ ſidentes, nedum pro hærede, aut pro poſ ſeſ ſore. Et poſt gloſ ſam, Bart. Alex. Iaſon. Decium, Angelum, Fulgoſium, Ruinum, Ripam, & alios rectiſ ſimè adnotauit Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, artic. 48. num. 20. & 21. Competit[*] etiam, ſi hæres aliquas res hæreditarias poſ ſideat, alias verò non; nam pro illis, quas non poſ ſidet, datur remedium d. l. finalis, vt poſt Alex. & Fulgoſium tradit Carolus Ruinus, in conſ. 28. in cauſa, numero 1. lib. 5. Franciſcus Beccius, in conſil. 3. num. 8. Eſt tamen in hoc differentia, an ſcilicet res ſine vacuæ, vel[*] poſ ſideantur ab alio; quia citatio non requiritur in immiſ ſione, quæ ſit virtute dictæ l. finalis, ſed ſummariè proceditur, quando poſ ſeſ ſio eſt vacans: nam & hæres poteſt illam ſua authoritate ingredi, vt ſuprà dicebamus. Et ita citationem eo caſu non eſ ſe neceſ ſariam, docuerunt Bart. in ead. l. finali. C. de edict. D. Adrian. tollend. ſub num. 16. Bald. num 6. Angel. Salicetus, Caſtrenſis, & communiter omnes ſecundum Mantuam, num. 129. Zucchardum, num. 311. Menochium, dicto remedio 4. num. 458. Ioannem Franciſcum de Ponte, in conſil. 20. num. 12. & 3. Caualcanum, deciſione 45. in addit. num. 12. & 13. prima parte, Aluarum Valaſcum, conſultatione 191. in principio, & in praxi partitionum, & collationum cap. 3. pertotum. Perſonalem, de adipiſcenda, num. 244. & ſeq. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, d. art. 48. num. 25. Cæ ſarem Barzium deciſion. Bononiæ 46. num. 42. Idque adeò verum eſt, vt nec citare venientes[*] ab inteſtato opus ſit, nec alium quemlibet, qui non[*] poſ ſideat: imò nec citatio etiam generalis requira[*] tur venientium ab inteſtato, vel aliorum, qui intereſ ſe poſ ſunt prætendere; quamuis nonnulli iuris Authores citationem requirant, ſaltem generalem: id quod ex Curtio iunior, Zuchardo, Mantica, Craueta, & Menochio ſingulariter reſoluit: & rationem reddit M. Anton. Peregrinus, d. art. 48. num. 26. & 27. vbi in effectu concludit iuridicè, præoccupationem poſ ſeſ ſionis prodeſ ſe hæredi ſcripto, nec ex defectu citationis poſ ſe dicere venientes ab inteſtato de nullitate immiſ ſionis, ſententiam autem eiſdem, vtpote non citatis non nocere, quod ita pariter concludit Achilles Perſonalis, de adipiſcenda, num. 244. & 245. dicens, verum eſ ſe. immiſ ſionem valere; & ſic quoad validitatem iudicij, & ſententiæ, citationem non requiri, ſed quoad præiudicium aduerſarij non extendi. Cæsar Barzius, d. deciſ. Bononiæ 46. num. 43. vbi inquit, quod Iudices, quando ſumus in cauſa inteſtati, ſatis eſt, ſi ſe informent, quis obtineat primum locum in gradu, & obtinentem, putà filium, vel filiam, vel ſororem mittent in poſ ſeſ ſionem bonorum defuncti, etiam quod talis diceretur incapax bonorum; & citat alios Authores ita tenentes. Cæ [*] terum, ſi poſ ſeſ ſio vacans non eſt, ſed res poſ ſidentur ab alio, ſi hæres agit dumtaxat de pronuntiando ſe hæredem, citatio etiam poſ ſeſ ſoris neceſ ſaria non eſt, quia in poſ ſeſ ſione nullum infertur poſ ſeſ ſori præiudicium, ſiue non agitur tunc de ſua poſ ſeſ ſione, nec de remouendo illum ab ea, ſic ſane poſt Pet. Cinum, Salicet. Alex. Zuchard. & Menoch. reſoluit Peregr. eod. art. 48. n. 22. & vltra eum optime explicauit Perſonalis, de adipiſcienda, n. 249. Si verò aliquis[*] poſ ſidet, tunc equidem poſ ſeſ ſor citandus eſt ab hæ rede, qui petit miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex beneficio d. l. finalis. Et, eo non citato, poſ ſeſ ſio vti nulliter[*] data, infirmanda, & reuocanda eſt: quod poſt Bartol. Baldus, Albericus, & alios multos obſeruauit Peregr. metipſe, ibid. n. 18. & n. 35. & vltra relatos ab eo Marſilius in l. de vnoquoque, nu. 145. ff. de re iudicata, Pariſ. in conſil. 31. numero 29. & ſequent. lib. 4. Vantius Craueta, Cephalus, & alij, cum quibus Perfonalis, num. 247. & 250. Ioannes Franciſcus de Ponte, in conſilio 1. num. 1. 2. & 3. & exornat nonnullis Aluarus Valaſcus, in praxi partition. & collation. cap. 3. Parladorius, lib. 2. rerum quotidianarum, cap. 6. per to[*] tum. Et eſt ratio, quia poſ ſeſ ſor, quamuis iniuſtus, ſemper eſt citandus, l. meminerint, C. vnde vi, l. finali, C. ſi per vim, vel alio modo, l. prime, §. neceſ ſario. ff. ſi ventris nomine, l. cum fundus, & l. colonus, ff. de vi & vi armata. Nam poſ ſeſ ſio, etiam iniuſta, nemini au[*] ferenda eſt, vt ex Innocentio, & aliis, tradit & exornat Peregrinus, dicto art. 48. num. 18. per totum, vbi etiam ſubdit, quod tenuta. ac in poſ ſeſ ſionem miſ ſio conceſ ſa á Iudice, non citato poſ ſeſ ſore ad eius grauamen. vti de facto conceſ ſa de facto, abſque partis citatione reuocari poterit: quod ex multis ibi probat. Et vltra eum idipſum tenuit Parladorius, lib. 2. [*] dicto cap. 6. num. 1. vbi inquit, quod poſ ſeſ ſio data à Iudice, non citato ipſius rei poſ ſeſ ſore, nulla eſt: & num. 5. quod ſpoliatus à Iudice cauſa non cognita,[*] ante omnia reſtituendus eſt: quod vtrumque & iure, & authoritate probauit ibidem: & ſubiicit num. 7. quod cauere magnopere debent Iudices, ne quem[*] quam in poſ ſeſ ſionem mittant, niſi cita o prius ip ſius rei poſ ſeſ ſore: & num. 2. & 3. diſputat, vtrùm[*] poſ ſeſ ſio data à Iudice, non citato rei ipſius poſ ſeſ ſore, confirmanda ſit. ſi conſtiterit, eum nullam defenſionem habere, etſi citatus fuiſ ſet: vt ibi videbitur: & latiùs per Achil Perſonalem, de adipiſcenda, numero 150. & quatuor ſequentibus, quo Authore non relato, ex Romano Decio. & Alexandro affirmatiuè diluit dubium id Peregrinus, dicto articulo 48. numero 28. in fine. Ea ratione, quia cum conſtat. poſ ſeſ ſori nullum ius competere, poſ ſeſ ſio eo non citato ſibi auferri poteſt. Eandem denique ſententiam de poſ ſeſ ſore citando. vltra locum partitionum ſupra relatum, tenuit & alio in loco Aluarus Valaſcus, in conſultatione, inquam, 191. ex n. 2. cum ſeq. vbi inquit d.n. 2. quod poſ ſeſ ſor, ſiue iuſtus, ſiue in[*] iuſtus, regulariter non eſt ſpoliandus inauditus. Nec etiam Principis reſcripto, nec Iudicis ſententia[*] interlecutoria, aut manu, vt ibidem probat num. 3. Et hoc etiam ſi ſit ſimplex detentator, vt ibi num. 5. & etiam ſi prædo: nam ſtatim ſine citatione reſtitui[*] debet, & eadem celeritate, qua fuit ſpoliatus; nec[*] requiritur, quod poſ ſeſ ſio aliter iuſtificetur, vt ibi n.[*] 6. & etiam num. 7. idem eſ ſe, ſi de poſ ſeſ ſione iuris incorporalis agatur: ſufficit enim probare ſolam facti poſ ſeſ ſionem: & n. 8. Valaſcus ipſe inquit, idem eſ ſe, ſi iudicis authoritate id fiat, quoniam Iudex inau[*] ditum, non minus dicitur ſpoliare, quàm pars; & citat tex. in c. conquerente, de reſtit. ſpoliat. & idem reſoluit Perſonalis, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, num. 248. dicens, quod hæres, etiam ſi Iudicis authoritate in poſ [*] ſeſ ſionem, non citato poſ ſeſ ſore, ingrediatur, a pœna l. meminerint, C. vnde vi, non excuſatur; allegans ſe ignoraſ ſe. poſ ſeſ ſionem fuiſ ſe plenam: prout & multi alij Authores ibi relati tradiderunt. Caualcan. denique in addit. ad deciſ. 45. primæ partis, num. 12. tenuit idipſum: & n. 17. dixit, quod Iudex immittens ali[*] quem in poſ ſeſ ſionem, debet dicere, ſaluo iure poſ ſeſ ſoris legitimi. Et poſt: alios Rota Bononien. deciſ. 83. num. 8. Menoch. remed. 4. num. 467. Peregr. d. art. 48. n. 36. vbi eleganter declarat. Et vide n. 38. vbi inqui[*] rit, quænam poſ ſeſ ſio opituletur poſ ſeſ ſori, vt ipſe citari debeat? & concludit, quod poſ ſeſ ſor per annum & diem, verus poſ ſeſ ſor eſt. Cæterum (vt ex Innocentio, & aliis multis Authoribus probauit eod. num. 38. ) quod poſ ſeſ ſor etiam momentaneus citandus eſt, & ſic etiam poſ ſeſ ſio momentanea apprehenſa proſit, nec aliter de ſua poſ ſeſ ſione poſ ſeſ ſor ſit eiiciendus, niſi prius citetur: quaſi ratione præuentionis ſit potior in poſ ſeſ ſione, nam per modicum temporis ſpatium acquiritur. poſ ſeſ ſio mobilium & immobilium, vt eodem in loco ex multis aliis Authoribus ipſe Peregrinus notauit. Et hactenus de his, ex quibus manifeſtè apparet, remedium dict l. finalis, competere etiam, quando bona non vacant, ſed poſ ſidentur ab alio; & tunc vtrum agens in continenti debeat de iure ſuo edocere, & quæ teneatur probare, quid etiam fieri debeat: conſtabit ex his, quæ dicenda ſunt infrà in eo articulo, quis legitimus ſit contradictor in hac materia. Sed & remedium dict. l. finalis, nedum dari hæ [*] redi ſcripto, vt inducatur de nono in poſ ſeſ ſionem bonorum hæreditariorum, ſed etiam vt confirmetur in poſ ſeſ ſione illorum, quam prius habebat, & propria authoritate acceperat: ex dictis quoque ſupra, & dicendis infrà deducitur; & poſt alios multos ob ſeruarunt Gregor. Lop z, in l. 2. tit. 4. part. 6. gloſ ſ. 1. in principio, Roland. in conſil. 78. num. 12. lib. 3 Iacobus Menochius qui latius explicat dicto remedio 4. ex num. 348. cum ſeq. Anton. Galeat. Maluaſ ſia, in conſil. 54. num. 4. vol. 1. Ioannes Franciſcus de Ponte, in conſil. 20. num. 37. vbi inquit, dict. l. finalis beneficium competere etiam ad confirmandam poſ ſeſ ſionem, Pelaez à Mieres. de maior. p. 3. q. 16. Rurſus & principaliter, atque tertio loco conſti[*] tuendum, & obſeruandum erit, remedium poſ ſeſ ſorium eiuſdem l. final. C. de edict D. Adrian. tollend. eſ ſe adipiſcendæ poſ ſeſ ſionis remedium, de quo nullus ambigit, imò vt certiſ ſimum tradiderunt omnes communiter in d. l. finali. Sic de adipiſcenda poſ ſeſ ſione ex remedio l. ipſius finalis, titulum adiecerunt Iacobus Menochius, d. remedio 4. Achilles Perſonalis, dicto tractatu de adipiſcenda. Et in terminis eſ ſe adipiſcendæ remedium adnotarunt Pariſius, in con ſil. 12. num. 218. lib. 2. Ruinus, in conſil. 27. num. 7. vol. 5. Roland in conſil. 1. num. 25. lib. 1. & in conſil. 78. nu. 4. lib. 3. Franciſcus Beccius, in conſ. 3. num. 1. Ioannes Franciſcus de Ponte, in conſil. 20. num. 52. & 53. M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 48. num. 30. Marcabrunus, in conſ. 62. num. 27. Ioann. Parladorius, rerum quotidianarum, libro 2. cap. 5. numero 1. & 2. Simon de Prætis, de interpretationi. vltimarum voluntatum, lib. 5. interpret. 2. dubitatione 3. numero 18. & 19. folio mihi 516. Vbi inquit, quod poſ ſeſ ſorium adi[*] piſcendæ eſt duplex, alterum ſummarium, citius expediendum, quod eſt dictæ l. finalis; alterum verò plenarium, plena cognitione determinandum, quod eſt interdictum Quorum bonorum, vt ibidem pro ſequitur, numero 23. & ſeq. Vbi etiam oſtendit, re[*] medium poſ ſeſ ſorium dictæ l. finalis. differre in multis ab interdicto Quorum bonorum. Quod oſtendit ſi niliter Antonius Gomezius, in l. 45. Tauri, numero 252. cum ſeq. latius Menochius, dicto remedio 4. ex numer. 45. vſque ad numerum 56. vbi vndecim commemorat differentias. Sed & quaſi recuperandæ poſ [*] ſeſ ſionis dici remedium dictæ l. finalis, poſt Baldum, Decium, & Afflictis, notauit Rolandus, in conſ. 1. numero 76. lib. 1. Franciſcus Beccius, in conſil. 3. num. 10. & vide latius per Menochium, eodem remedio 4. num. 504. & ſeq. Parladorivm, rerum quotid. lib. 2. cap. 5. Et[*] eſ ſe remedium ſummarium & executiuum, ac celeriter, & de plano expediendum, dictæ l. finalis remedium, expreſ ſim deducitur ex loco Simonis de Præ tis relato ſuprà, num. 85. & etiam obſeruarunt communiter Scribentes in eadem l. finali, & poſt alios ſcripſerunt Beroi. in conſ. 60. col. 2. & in conſ. 56. col. 1. lib. 2. Roland. in conſ. 78. n. 13. lib. 3. Franciſc. Beccius, in conſ. 13. n. 1. Ioan. Franc. de Ponte, in conſ. 20. n. 51. & 52. M. Anto. Peregr. de fideicom. d. art. 48. n. 56. Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ 46. numero 43. vbi inquit, quod poſ ſeſ ſorium d. l. final. ſummariè expenditur, & ſine figura iudicij, quia celeritatem deſiderat. Et an[*] libellus neceſ ſarius ſit in eo remedio, & qualiter formari debeat, & an lis cõteſtetur : explicat Peregrinus metipſe, dicto num. 56. & num. 57. cum ſeq. vſque ad numerum 61. & iunge Hypolytum Riminaldum, in conſil. 585. numero 86. lib. 5. Menochium. dict. remedio 4. ex numero 468. vſque ad numerum 476. & numero 485. cum ſequentibus, & numero 551. & 552. Vide etiam eundem Menochium, ex numero 502. cum multis ſequentibus, vbi longa ſerie diſcutit, an remedium d. l. finalis cumulari poſ ſit cum interdicto[*] Retinendæ, & cum poſ ſeſ ſorio Recuperandæ: Et Iu[*] dex competens quis ſit in dicto remedio, vide ip ſummet Menochium ex num. 402. cum multis ſequentibus, & breuiter explicant Antonius Gomez. in l. 45. Tauri, num. 151. per totum, Azeued. in l. 3. tit. 13. lib. 4. nouæ collectionis Regiæ, num. 52. & ſeq Peregr.[*] d. art. 48. ex num. 62. Idcircò cum adeò executiuum & ſummarium ſit remedium d. l. fin. non admittuntur in eo probationes, aut exceptiones altiorem indaginem requirentes, ſed reſeruantur in petitorio, id quod ſingulariter & vtiliter confirmat, atque multis comprobat Rolandus in conſil. 1. num. 71. & tribus ſequentibus lib. 1. & expendit text. in d. l. finali, C. de edicto Diui Adriani tollendo, & citat Decij con ſilium, ſingulare. 424. co. fin. & 467. coi. penultim. vbi[*] inquit Decius, quòd fideicommiſ ſarius, qui offert in continenti probare de fideicommiſ ſo per inſpectionem teſtamentorum, cùm non ſit nominatus in te ſtamentis ſi per interpretationem verborum, quæ in teſtamento habentur, vellet eius intentionem probare, talis probatio non eſt admittenda in iudicio poſ ſeſ ſorio, ſed reſeruari debet in alio iudicio cum requirat altiorem indaginem. Quod eſt quidem fummè notandum ad ea, quæ ſuprà diximus, quatenus ſucceſ ſori maioratus competere remedium d. l. finalis reſoluimus. Id enim erit intelligendum, ſi per ſcripturam. aut inſtitutionem maioratus, ex præ ſcriptionéve, aut alio modo legitimo, ſe fore verum ſucceſ ſorem oſtendat in continenti: ſecus tamen ſi ex tacitis vocationibus, aut ſubſtitutionibus, aut per interpretationem verborum, ſiue ex præ ſumpta tantùm, aut tacita defuncti voluntate ſe vocatum contenderet, nec expreſ ſim & aliter tunc poſ ſet de iure ſuo edocere, ita quod altiori indagine, atque exquirendo dubiam teſtatoris. vel inſtitutoris maioratus voluntatem, res debeat definiri: quod ex præ citatis conſiliis Decij, & traditionibus Rolandi certum eſt, & veriſ ſimum, & in eodem placito, quod ſcilicet in remedio d. l. ſin. non admittantur probationes, ſeu exceptiones, quæ altiorem indaginem requirunt, fuerunt Alcia. in conſ. 389. q. 1. n. 4. Pariſ. in conſ. 10. n. 30. lib. 2. Becci. in conſ. 3. n. 12. Ioan. Franc. de Ponte, in conſ. 20. n. 23. Ioan. Philip. ad tit. C. de edict. Diui Adriani tollend. in verſ. putat tamen Bart. Parlad. rerum quotid. lib. 2. c. 5. n. 25. Achil. Perſon. de adipiſ. n. 409. Menoch. d. remed 4. n. 689. & n. 753. & plurib. ſeq. latè Beroi. in conſ. 56. & 57. lib. 2. Bertaz. in conſil. 52. col. vlt. Oſaſc. deciſ. 23. Card. Thuſ pract. concluſ. iur. tom. 3. litera E. concl. 409. fol. 345. Marc. Anton. Peregr. de fideicom. art. 48. n. 29. vbi inquit, quod ex[*] ceptiones, quæ ad effectum proprietatis & dominij reſpiciunt, ſi ob aliquam dubietatem iuris aut facti, non facilè & promptè ſint liquidabiles, ſed cauſ æ cognitionem requirant, relinquuntur alteri iudicio, & interim remoto contradictore, hæres ſcriptus mittitur in poſ ſeſ ſionem, & reus conſtituitur, & eſ ſe caſum in d. l. finali, C. de edicto Diui Adriani tollendo: [*] & limitat ſtatim num. 30. cum aliis Authoribus quos citat, in poſ ſeſ ſoriis Adipiſcendæ obſtare exceptionem de notorio defectu in proprietate, quæ ſit facilè liquidabilis. Et id ipſum probauit Rolandus, ibi non relatus, d. conſ. 1. num. 26. lib. 1. & in conſ. 78. n. 4. lib. 3. vbi ex aliis iuris Interpretibus notauit, poſ ſeſ ſorium Adipiſcendæ non excludere exceptionem proprietatis, quæ in continenti probari poteſt. Secus tamen in poſ ſeſ ſorio Recuperandi, Menochius[*] etiam recuperandæ poſ ſeſ ſionis, dicto remedio 4. numero 747. & ſequentibus. Idemmet dubium, an exceptio[*] defectus dominij impediat dictum remedium d. l. finalis; cum tractaſ ſet, & reſolutiue, cum aliis Authoribus dixiſ ſet, exceptionem defectus dominij hanc miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem retardare non poſ ſe, atque obiici exceptionem requirentes altiorem indaginem: limitat ſtatim num. 751. vt id non procedat, nec locum habeat, cum probationes in continenti ſuper hac exceptione defectus dominij offeruntur; & citat Bald. Decium, Gozadi. Alcia. Neuizan. Craue. Nattam, Zuccar. & Roland. ſic tenentes, & conuenit Azeuedus. in d. l. 3. tit. 13. n. 25. & 26. lib. 4. nouæ collect. Regiæ. Cæterum de iure huius Regni, atque in ſpecie d. l. Regiæ 3. (quæ vulgò Soriana lex dicitur) admittendam non eſ ſe exceptionem dominij, vel proprietatis, etiam ſi poſ ſeſ ſor paratus ſit in continenti de iure ſuo docere; poſt Roder. Suar. & Didac. Per. conſtanter tuetur, & rationem reddit Parlador. rerum quotidian. lib. 1. d.c. 5. n. 6. & 7 qui inquit, idem dicendum eſ ſe in ſpecie d. l. finalis, C. de edict. D. Adr. toll. nam cum Soriana illa lex edita fuerit cauſa ampliandæ illius legis fin. quod in ampliante definitum eſt, idem quoque, & in ampliato definiendum erit. Et idem ſtatuit in inuaſore rerum hæreditariarum, dicens eum audiendum non eſ ſe, etſi velit in continenti ſuum probare dominium. Quamuis fateatur eodem nu. 7. quod interdicto adipiſcendæ poſ ſeſ ſionis, dominij, admittitur exceptio, quando probationes offeruntur in continenti. Quamuis autem executiuum, & ſummarium[*] adeò ſit remedium l. ipſius finalis, dubitari equidem communiter ſolet, vtrum in eo requirantur plenæ probationes, an ſemiplenæ ſufficiant; & Vere hæc iuris quæ ſtio definiri poteſt ex his, quæ Iacobus ipſe Menochius in commentariis de recuperanda poſ ſeſ ſione, remedio 15. quæ ſt. 32. ſcripta, atque notata reliquit, quò loci veriorem eſ ſe exiſtimauit communem illam opinionem, plenam probationem fore neceſ ſa[*] riam, & in eadem ſententia perſiſtit in commentariis de Adipiſc. remed. 4. n. 446. & n. 678. & ſeq. dicit etiam in ſpecie ita reſpondiſ ſe Riminald in conſ. 258. n. 32. lib. 2. & ſi diſ ſentiat Beroius, in conſilio 43. numero 47. lib. 3. in ſpecie huius remedij Adipiſcendæ ex d. l. finali competenti. Et illa ratione cum cæteris adductus eſt principaliter Menochius. quod non leuis imò maximi momenti eſt poſ ſeſ ſionis cauſa, §. commodum, cum vulgatis Inſtit. de interdict. & eodem loco confutauit rationes, & fundamenta eorum, qui ab hac vera ſententia diſ ſentiunt, vt ipſe quoque profitetur d. remedio 4. d.n. 678. & vide Achil. Perſon. de adipiſcend. ex n. 485. cum infinitis ſeq. vbi longa ſerie diſputauit iſtum articulum. Addiderim ego, & eandem ſententiam, quod ſcilicet plena probatio neceſ ſaria ſit in iudicio ſummario d. l. finalis, tenuiſ ſe, & alio in loco vltra relatum ſuprà, Hippolytum[*] Riminaldum, in conſ. 585. n. 81. & 82. lib. 5. vbi inquit, quod iudicium poſ ſeſ ſorium l. fin. C. de edict. D. Adr. tol. requirit probationes luce merediana clariores, ex doctrina Baldi, in l. ſi vnus, C. de teſtamentis. Idque non contigiſ ſe in quæ ſtione ibi agitata, nec ex illo inſtrumento teſtamenti extenſo reſultare probationem luce merediana clariorem, quia ſtante diuerſitate inter ſcripturam ſecundam inſtrumenti releuati, & primam protocolli, ſtandum erat primæ, vt ibt latiùs probat, & concludit, (quod attinet ad no ſtrum propoſitum, vt dixi.) Deinde, & in eodem placito ex ſententia Bartoli, Aretini, Alexandri, Ripæ,[*] Rolandi, Menochij, Ploti, Hieron. Gabriel. Miran. & Conrad. & plenam probationem requiri, firmaſ ſe Simon de Præt. in conſ. 114. n. 25. lib. 1. & de interpret. vltimar. volunt. lib. 5. interpret. 2. dubitat. 3. ex numero 26. vſque ad numer. 34. qui hanc opinionem veriorem arbitratur, & tenendam omnino cum nonnullis declarationibus, quas ibidem adducit, & contrariam improbat, vt ibi videbitur. Et cauſam iſtam poſ ſeſ ſoriam reputari magni præiudicij ex magno commodo, quod affert poſ ſeſ ſori, rectè conſiderat n. 28. Rur[*] ſum, & nouiſ ſimè omnium ſuſtinuiſ ſe hanc eandem partem, Alex. Trentacinq. variarum reſolutionum, vol. 1. lib. 2. tit. de probationibus, reſolutione 11. fol. 195. vbi inquirit, an in poſ ſeſ ſoriis ſufficiant ſemiplenæ probationes, & refert duas Doctorum ſententias. Prima eſt, ſemiplenas probationes ſufficere, ex nonnullis Authoribus, quos ibi refert, & Decio, qui in terminis d. l. fin. C. de edict. D. Adr. tol. ſic reſoluit in ipſamet l. nu. 15. & huius partis ſequaces adducti ſunt præcipuè ex text. in l. 2. & in l. fin. in 2. p.C. de edict. D. Adr. tol. vbi in poſ ſeſ ſorio Iudex ſequitur apparentiam, & eſt facilis in mittendo in poſ ſeſ ſionem, idque ex ratione illa per Menochium iuridicè confutata, & per Decium præpoſterè adducta, quod in iudiciis poſ ſeſ ſoriis dicatur agi de leui, & modico præiudicio, ita quod ſufficit ſemiplena probatio per teſtem. & famam; cum imò poſ ſeſ ſionis contentio maximi præiudicij ſit (vt ſuprà dicebam) & poſ ſeſ ſionis commodum maximum reputetur, & quandoque poſ ſeſ ſionis cauſa proprietatem trahit, vt in cap. ſi à te, de præbendis, lib. 6. Secunda opinio eſt ſuperiori contraria, quod plenæ probationes requirantur, in eo poſ ſeſ ſorio d. l. finalis iudicio, quam tenent Authores nonnulli relati per ipſummet Trentacinquium, qui tamen eorum iuris Interpretum, quos ego ſuprà retuli, nullam mentionem facit; ſed hanc ſecundam ſententiam rectè tuetur, & ad text. in d. l. fin. C. de edict. D. Adr. tol. reſpondet, n. 2. quod quando dicit, quod Iudex ſequitur apparentiam, procedit, vbi non adeſt legitimus contradictor, ſicque de intereſ ſe Tertij non agitur; nam tunc Iudex facilis eſ ſe debet in faciendo miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem requiſitam, & ſufficit ſummaria cognitio, & probatio, ac inſtructio Iudicis, vt inducatur ad concedendum miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem. Denique, & videri apertè probaſ ſe eandem com[*] munem ſententiam (licèt articulum in terminis non diſputer) Borgninum Caualcanum, in addit. ad deciſ. 45. 1. p.n. 11. 12. & 13. vbi cum extat contradictor, inquit, quod Iudex debet audire partes, & ſuperſedere in miſ ſione in poſ ſeſ ſionem petita, & ſi de intereſ ſe contradictoris apparenter apparet, debet pronuntiare non eſ ſe locum ſummariæ cognitioni, ſed agendum eſ ſe iudicio ordinario, & ſic poſtea ſeruatis ſeruandis diffinitiuè pronuntiare, aliàs nulliter procederet, & poſ ſet appellari, vt notarunt etiam alij quamplures Authores ibidem relati per Caualcanum eundem. Qui tamen ex ſuperiùs dictis, atque ex his,[*] quæ ipſemet in loco relato notauit, temperari debet alio in loco, in quo apparet, nimis abſolutè loquutum, deciſ. in quam, 20. n. 28. p. 3. fol. mihi 253. vbi inquit, quod quando hæres ſcriptus petit immitti in poſ ſeſ ſionem bonorum ex remedio d. l. fin. ſi comparet alius, qui habet ſimilem, vel diſ ſimilem titulum à teſtatore, vel à lege, per quem poſ ſit poſ ſidere bona petita, ſi in continenti arbitrio Iudicis poteſt ſemiplenè tantum veluti per vnũ teſtem probare de ſuo intereſ ſe, non legitimè, & plenariè; quod tunc Iudex debet reiicere remedium d. l. fin. Id tamen nimis generaliter dictum, ſemiplenam etiam probationem, ſic abſolutè admiſ ſam, communi Doctorum traditioni repugnare, viderit vniuſquiſque, quamuis Iudicis arbitrium eo caſu multum valiturum, fateamur libenter, prout Prætis in loco relato ſuprà notauit. Et[*] Iudex quando in remedio d. l. fin. & in iudiciis ſummariis non eſt ſeruata forma dicti indicij, ſed ad vlteriora proceſ ſum, miſcendo petitorium, & ordinarium cum ſummario, & executiuo, quomodo debeat pronuntiare; explicat ipſe Caual. d. deciſ. 20. n. 49. p. 3. qui in addit. ad deciſ. d. 45. n. 11. 1. p. rectius conſtituit, quod Tertius contradictor ad hoc vt audiatur, debet ſaltem à principio ſummariè, & ſic ſemiplene docere de iure ſuo, aliàs audiri non debet. Quod eſt iuridice dictum; ad hoc namque vt audiatur, ſemiplena illa probatio ſufficit, vt ibi ex aliis Authoribus Caualca. ipſe probauit, ſed ad hoc vt remedium d. l. fin. excludatur, ſemiplenam ſufficere probationẽ , malè equidem d. deciſ. 20. enunciatum, ex ſuperius notatis apparet dilucidè. Sed & eadem deciſ. 45. in addit. ex n. 5. cum ſeq. fol. mihi 142. & 243. recte quidem, atque in[*] facti contingentia probauit, quod donatio inter viuos reuocat teſtamentum prius factum irreuocabiliter, etiam ſi donatarius nolit accipere donationem & impedit ſecundum, atque teſtamenti factionem ſuper bonis donatis, & conſequenter remedium d. l. fin. C. de edict. D. Adr. toll. & loquitur quando is, cui teſtator fecerat donationẽ inter viuos omnium bonorum ſuorum, cum reſeruatione quadam, contradicebat hæredi, dandam eſ ſe poſ ſeſ ſionem bonorum ex remedio d. l. fin. quod etiam impeditur ex teſtamento ſecundo, quod reuocat primum, vt ibid. probatur, per Caualcanum. Et in ipſo remedio, vtrum[*] teſtium repulſatio admittatur, vide Menoch. de arbitrariis, lib. 1. q. 32. qui d. remed. 4. n. 680. inquit, hanc iuris quæ ſtionem propoſuiſ ſe Zuccardum, in eadem l. fin. n. 302. & eam non infœliciter abſoluiſ ſe. Et remed. eod. 4. n. 802. & quatuor ſeqq. in ea quæ ſtione, an[*] ſententia lata in remedio d. l. fin. diffinitiua ſit, vel interlocutoria; ex communi Doctorum ſententia rectè conſtituit duos caſus. Primus eſt, cum ſine contradictore pronuntiatur, hæredem eſ ſe mittendum in poſ ſeſ ſionem, & hoc caſu ſententia dicitur interlocutoria. Secundus caſus eſt, cùm contradictor cõ paret , & tunc ſententia in ea partium contentione, & controuerſia lata, diffinitiua dicitur, ſiquidem de cauſa cognoſcitur, & libellus datur, & finis imponitur controuerſiæ, & ſic eſt diffinitiua. Et q. 100. ex n. 807. cum multis ſeqq. vſque ad nu. 826. Eruditè, atque[*] ex profeſ ſo inquirit, appellare an liceat ab interlocutoria lata in remedio d. l. fin. & appellari non poſ ſe concludit multis rationibus, & authoritatibus, de quibus ibidem. Subnectit tamen nonnullas limitationes, in praxi equidem vtiles, & quæ frequenter contingere poſ ſunt, vti ibi videre neceſ ſe eſt, cum caſus ſe offeret. Et in eodem quoque placito, quod appellare non liceat à decreto poſ ſeſ ſionis in remedio d. l. finalis, fuerunt etiam Octauianus Cacheran. deciſ. 47. per totam, vbi an ſententiæ latæ ſuper poſ ſeſ ſorio, à qua appellatum fuit, executio ſuſpendatur, Ioannes Franciſcus de Ponte, in conſ. 20. num. 53. D. Spino, in ſpeculo teſtam. gloſ ſ. 34. principali, num. 34. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt lib. 5. interpret 2. dubit. 3. n. 35. & ſeq. Porgninus Caualcan. deciſ. 6. n. 2. & 3. & ſeq. & n. 18. vbi quod appellatio à miſ ſione in poſ ſeſ ſionem non ſuſpendit eam: & latiùs explicat deciſ. 7. p. 4. vbi vide omninò. Achilles Perſonalis, de adipiſcenda, ex numero 330. cum multis ſequent. vſque ad numerum 351. vbi latiſ ſime declarat iſtum articulum: Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum lib. 2. cap 5. numero 31. vbi inquit, à poſ ſeſ ſionis datione, quæ ex remedio dict. l. finalis, & legis Sorianæ fit, appellationi locum non fore de iure communi, nec etiam de iure Regio, quod attinet ad effectum ſuſpenſiuum, quamuis eodem iure Regio in cæteris iudiciis poſ ſeſ ſoriis appellatio admittatur, niſi quando duæ ſententiæ fuerint concordes, vt in l. 8. titul. 20. libro 4. nouæ collectionis Regiæ, & per Authores ibi relatos. Denique, & id ipſum, quod in remedio poſ ſeſ ſorio dict. l. finalis, cum ſententia interlocutoria profertur, non admittatur, nec etiam in diffinitiua in caſu ſtatim dicendo; obſeruarunt ex communi, & recepta ſententia Antonius Faber, ad tit. C. de edict. diui Adri. toll. definitione prima, Cardinalis Thuſcus, pract. concluſionum iuris, tom. 1. litera A. concluſione 40. ſol. 367. A diffinitiua autem ſen[*] tentia lata in iudicio, ex remedio dict. l. finalis, appellare an liceat, explicat etiam diffusè Menochius, eodem remedio 4. ex num. 826. vſque ad num. 879. vbi in effectu diſtinguit duos caſus principales, ſed vnicuique plures anectit declarationes, vt ibi videbitur. Primus caſus eſt, cum lata fuit ſententia ad fauorem hæredis ſcripti, qui petiit ſe mitti in poſ ſeſ ſionem ex remedio dictæ l. finalis, contra reum conuentum; in quo recepta omnium opinio eſt, reum conuentum appellare non poſ ſe à ſententia contra ſe lata, qua pronuntiatum fuit, hunc hæredem in teſtamento ſcriptum, mittendum eſ ſe in poſ ſeſ ſionem bonorum teſtatoris defuncti. Secundus caſus eſt, cum iudicatum fuit contra actorem reo abſoluto, quia fuit pronuntiatum, actorem non eſ ſe mittendum in poſ ſeſ ſionem ex remedio dictæ l. finales, & tunc quidem appellatio hæredis ſcripti recipienda eſt, vt explicat ibid. ex num. 876. & in effectu poſt alios Authores ſequitur hanc diſtinctionem Achilles Perſonalis, de adipiſcenda, nu. 343. & 344. qui num. 351. vſque ad num. 356. explicat,[*] vtrum attenta poſt appellationem à ſententia de mittendo hæredem in poſ ſeſ ſionem lata, iuxta text. in dict. l. finali, C. de edict. diui Adr. toll. ſint reuocanda, ſiue qualiter parti ſit ſuccurrendum. Et iunge Ioſeph. Ludouicum, deciſione Peruſina 69. ex nu. ... cum ſequentibus. Et reſtitutio an concedatur contra[*] ſententiam latam in remedio l. eiuſdem finalis: vide ipſum Menochium, dicto remedio 4. ex num. 906. cum ſeq. Et an de nullitate agi poſ ſit contra ſenten[*] tiam in eodem remedio latam? explicat idem Menochius, ex num. 879. cum pluribus ſeq. Et hactenus de tertia obſeruatione principali in hac materia. Nunc verò quarto loco, & principaliter obſer[*] uandum, atque conſtituendum eſt, dictæ l. finalis, C. de edict. diu. Adr. toll. remedium, & conſtitutionem, nouam eſ ſe in multis, ſicuti Zuchardus, ibidem ſcripſit num. 48. Curtius etiam iunior, num. 36. & Sapia num. 35. Iacobus Menochius, præcitato remedio 4. nu. 12. qui rectius quàm alij fecerint,[*] animaduertit, quid Iuſtinianus ſanciuerit de haerede in poſ ſeſ ſionem mittendo ex teſtamento defuncti; & concludit, Viceſimam in vniuer ſum ante Iuſtinianum ſublatam fuiſ ſe, quemadmodum Iuſtinianus ea ſua conſtitutione teſtatur; & animaduertens ſublatam eſ ſe viceſimam, & captio ſa eſ ſe ab Adriano de aperiendis tabulis, executionique mittendis teſtatorum diſpoſitionibus ſancita; ſua hac conſtitutione in vniuerſum Adriani lege abrogata, cauit: Quod ſi hæredes inſtitutus teſta[*] mentum ex omni ſua parte, ſaltem iuxta primam ſui faciem indici oſtenderit legitime non abolitum, nec cancellatum, nec vitiatum, ſed ſolemne, & legitimo numero teſtium vallatum, mittendus ſit in poſ ſeſ ſionem bonorum, quæ teſtator tempore mortis ſuæ. tenebat, & poſ ſidebat. Sicuti ex textu, in ead. l. final, deduxerunt omnes Scribentes communiter, & poſt infinitos alios Rolandus á Valle, in conſil. 78. num. 11. lib. 3. Antonius Gomez, in l. 55. Tauri, nu. 134. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 585. ex nu. 6. cum ſeq. lib. 5. Simon de Prætis, de interpretat, vltimar. volunt. lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 3. nu. 19. fol. 516. Azeuedus, in l. 3. tit. 13. nu. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, Franciſcus Beccius, in conſil. 3. n. 4. Borgninus Caualcanus, deciſione 20. nu. 24. part. 3. Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 4. cap. 1. ex nu. 1. cum ſeq. Ioannes Philippus, in ſumma vtriuſ que iuris, ad tit. C. de edict. diui Adr. tollen. in princip. fol. 206. Achilles Perſonalis, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, nu. 103. Sebaſtianus Næuius, ſelectar. iur. ad di ctum titul. C. de edict. diu. Adr. toll. nu. 3. fol. mihi 274. qui omnes, & alij quamplures, quos prætermitto conſultò, nunc non commemoro: quoniam ad finem huius cap. aggregandos, & commemorandos duxi; conuenerunt vnanimiter, Aſ ſumptum præfatum,[*] & conſtitutionem dict. l. finalis, procedere, ſiue te ſtamentum in ſcriptis factum fuerit, ſiue nuncupatiuum ſit, modo id intelligatur tam de iure communi, quàm de iure huius Regni, prout ex communi vtriuſque iuris ſententia, & de vtroque iure explicarunt, atque intellexerunt poſt ordinarios, & alios multos Iacobus Menochius, dicto remedio 4. ex nu. 91. cum ſeq. Antonius Gomezius, in dict. l. 45. Tauri. nu 135. per totum, Azeuedus, in dict. l. 3. titulo 13. lib. 4. nu. 2. & 3. Conueniunt etiam, te[*] ſtamentum ex ſola ſui inſpectione iudicandum in remedio, & beneficio dictæ l. finalis, & prout in ſui prima figura apparet, & præ ſumi pro eo, ſicut & [*] pro actu quocunque; qui in forma ſolita factus reperitur, ſicuti ex communi Interpretum placito tradiderunt Franciſcus Beccius, dict. conſil. 3. nu. 4. 5. & 6. Hippolyt. Rimin. dict. conſil. 585. num. 19. lib. 5. Et ſolam extrinſecam eiuſdem apparentiam[*] per Iudicem conſiderari. Quod poſt alios multos conſiderarunt, atque ſcripſerunt Menochius, dicto remedio 4. ex nu. 683. vſque ad nu. 699. Zuchardus, in ead. l. final. nu. 162. poſt Decium, nu. 15. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, artic. 48. nu. 30. Idcirco vitium viſibile impedire miſ ſionem in poſ [*] ſeſ ſionem ex remedio dict l. finalis, prout etiam firmarunt ibidem omnes Scribentes communiter, Bartolus, inquam, nu. 3. Baldus, nu. 42. in verſiculo conſideret. Decius, nu. 36. Curtius iunior, nu. 6. & 11. Sapia, nu. 37. & Zuchardus, nu. 94. Ioannes Philippus, in ſumma vtriuſque iuris, ad dict. tit. C. de edict. diui Adr. toll. in principio, verſiculo, dixi de vitio viſibili. Achilles Perſonalis, de adipſcienda, nu. 11. 9. cum multis ſeqq. Peregrinus, dicto articul. 48. nu. 28. & 29. Hippolyt. Riminaldus, qui loquitur vtiliter, & vitij viſibilis plura exempla adducit; idcirco videndus erit omninò dict. conſil. 585. ex nu. 5. vſque ad nu. 10. & nu. 48. vſque ad nu. 65. lib. 5. Menochius, dicto remedio 4. nu. 699. qui dicit exempla vitij viſibilis afferri poſ ſe plura, vt illud ex raſura, & cancellatione teſtamenti: ſiquidem cancellatio, & raſura reddit teſtamentum de falſo ſuſpectum, vt clare probant verba eiuſdem l. finalis, ibi: Nec abolitum, nec cancellatum. Et nu. 701. vſ [*] que ad nu. 726. plena manu explicat, an, & quando teſtamentum cancellatum, interlineatum, abolitum, cum raſura, correctum à Notario, aut cum lite a recenti, vel alio quouis modo ſuſpicionem inducens; non debeat exequi ex remedio dict. l. finalis, & iunge Hippolyt. Riminaldum, dict. con ſil. 585. lib. 5. fere per totum, Perſonalem videndum omninò, ex nu. 119. cum multis ſeqq. Inuiſibile ve[*] rò vitium non impedire remedium d. l. finalis, vt puta ſi hæredi obiiceretur, teſtamentum falſum, inofficioſum, aut iuris diſpoſitioni, vel ſolemnitari contrarium, vel teſtatorem fuiſ ſe inteſtabilem, aut inſtitutum incapacem, vel alia ſimilia, quæ non apparent: ſicuti latius explicarunt, atque exornarunt Iacobus Menochius, dict. remedio 4. ex nu. 726. vſque ad nu. 735. & vide nu. 735. cùm originale teſtamenti non reperitur, an impediatur remedium dict. l. finalis: & nu. 739. 742. & 743. cùm protocollum deficit, Hippolyt. Riminaldus, dict. con ſil. 585. ex nu. 10. cum ſequentibus: & nu. 73. & fere per totum, lib. 5. vbi etiam viſibilis, & inuiſibilis vitia exempla plura, & reſolutionem præfatam tradit. Franciſcus Beccius, in conſil. 107. nu 1. nu. 15. Achilles Perſonalis, de adipiſcenda, ex nu. 119. vſque ad nu. 170. vbi plene agit de his, Marc. Anton. Peregrinus, de commiſ ſis, dict. artit. 48. nu. 27. 28. & 29. Ioannes Philippus, in ſumma vtriuſque iuris, ad d. tit. C. de edict. diui. Adr. toll. in princip. vbi inquit, vitium teſtamenti inuiſibile, veluti ſalſitatis, & ſimilium, non impedire hæredem mitti in poſ ſeſ ſionem, ex text. in l. 2. illius tituli; quamuis petitio hæ reditatis ob propoſitam cauſam falſi differatur, l. 5. §. vltimo, ff. de petitione hæreditatis, Et reddit rationem, nam illa intenditur ad obtinendum dominium rerum hæreditariarum; hæc miſ ſio tendit tantum ad obtinendam poſ ſeſ ſionem, Borgninus Caualcanus, deciſione 20. ex nu. 24. cum ſeq. parte 3. Vbi vide latè explanatum, an, & quando hæres[*] ſcriptus non ſt mittendus in poſ ſeſ ſionem bonorum, ex remedio d. l. finalis, ſi hæredes ab inteſtato opponant de nullitate teſtamenti, ex deſectu dementiæ, aut furoris teſtatoris, aut formæ ſtatuti vel iuris non ſeruatæ. Quod ſi vitium, aut vitia in[*] uiſibilia incontinenti probari poſ ſunt, aut de illis incontinenti conſtare, impediunt miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex remedio d. l. finalis, ita ſanè poſt alios iuris Interpretes ſcripſit Hippolyt. Riminald. d. con ſil. 585. nu. 10. lib. 5. Menoch. remed. 4. nu. 730. qui dicit, hoc incontinenti, Indicis arbitrio relinqui, quod ſtatim latius explicabimus. Idem Menochius, nu. 745. & 746. Quatenus cum aliis Authoribus[*] reſoluit, exceptionem, Teſtatorem teſtari non potuiſ ſe, non impedire remedium d. l. finalis. Impedire[*] tamen, cum ſtatim ſeu incontinenti offertur probatio, vt latius probat ipſe Menochius ibidem. Et Perſonalis in locis antea relatis, & vide ipſum nu. 115. & tribus ſeq, vbi inquirit, an remedium d. l.[*] finalis, competat indiſtinctè pro omnibus rebus, quæ teſtatoris fuerunt mortis tempore, tàm corporalibus, quàm incorporalibus, & pro præ ſtationibus, actionibúſque tantum perſonalibus. Quinto deinde loco obſeruandum, atque conſti[*] tuendum erit, d. l. finalis, C. de edict. Diu. Adr. toll. remedium, & conſtitutionem ea ratione editam fuiſ ſe, quam ibidem Curtius iunior, nu. 64. ex mente communi conſiderauit, & ſequutus eſt Menochius, d. remedio 4. nu. 44. vbi Zucardi conſiderationibus in contrarium, ſatisfacit dilucidé. Nempe conſtitutum ita eſ ſe, vt quamprimùm teſtatorum voluntates (quod Reipublicæ intereſt) adimpleatur, & exequantur, l. vel necare, ff. quemadmodum teſtamenta aperiantur, l. prima, C. de SS. Eccleſiis, l. verbis legis, ff. de verbor. ſignificat. & id ipſum ſentit apertè Ioannes Philippus, in ſumma vtriuſque iuris, ad d. tit. C. de edict. Diu. Adr. toll. ad finem. Cæterum con ſtitutionem eandem, non ſimpliciter, aut abſolutè; ſed cum pluribus qualitatibus, aut requiſitis, pluráve requirentem, proditam fuiſ ſe. Ac primum equidem certi iuris eſ ſe, quod in[*] omni iudicio, quantumcunque ſummario, & executiuo, debet agens legitimari, id quod poſt alios multos Authores probauit Perſonalis, de adipiſcenda, nu. 175. & exornauit nouiſ ſimè Cardinalis Thuſ cus, practicarum concluſionum iuris, tom. 5. litera L. concluſione 244. fol. 270. & vide concluſione 245. & 246. fol. 273. Idcirco in remedio, & iudicio d. l. finalis, per[*] ſonam hæredis petentis ſe in poſ ſeſ ſionem immitti, legitimari debere, quod aſ ſeuerarunt omnes in eadem l. fin. at nullus ſit, qui ab hac opinione diſ ſentiat ex ſententia Menochij, d. remed. 4. n. 441. & ſex numeris ſeq. vbi firmat crebriorem eſ ſe opinionem, vt plena probatio neceſ ſaria ſit ad eum effectum, cum de legitimatione perſonæ hæredis agitur: Perſonalis, num. 175. Roland. à Valle, in conſ. 46. nu. 2. & ſeq. lib. 2. Deinde, vt beneficio & remedio l. eiuſdem finalis, [*] & miſ ſioni in poſ ſeſsionem locus ſit, decem requiri, & concurrere debere, quæ Iacobus Menoch. d. remed. 4. nu. 56. enumerauit. Primo, quod is, qui ſe in poſ ſeſ ſionem mitti poſtulat, hæres ſit in teſtamento ſcriptus: quod probant expreſ ſim verba dictæ l. finalis, nec vllus Interpretum omnium diſ ſentit. Secundò, quod teſtamentum, in quo hæc hæ redis inſtitutio ſcripta eſt, Iudici præ ſenterur: quod etiam ex verbis legis ipſius finalis probatur expreſsè. Tertiò, quod teſtamentum ſit ſolemne, & in aliqua ſui parte non ſit cancellatum, vel abolitum: vt etiam probatur verbis eiuſdem l. fin. Quartò requiritur, quod bona in quibus miſ ſio in poſ ſeſ ſionem petitur, ſint ex bonis à teſtatore poſ ſeſ ſis tempore mortis ipſius, quod etiam expreſ sè probatur eadem in lege, in verſic. mittatur equidem. Et pro requiſito ſubſtantiali illius beneficij, & remedij ſcripſerunt omnes Interpretes vnanimiter, vt ex referendis infrà deducitur, & ex Pelaez à Mieres, de maioratu part. 3. quæ ſt. 17. nu. 8. vbi inquit, quod remedium d. l. finalis, non competit niſi pro rebus, quas teſtator mortis tempore poſsidebat: quod probatur expreſsè in ipſa l. finali, ibi: Mittat quidem in poſ ſeſ ſionem earum rerum, quæ teſtatoris mortis tempore fuerunt. Et ibi, Non autem legitimo modo ab alio detinentur. l. 2. tit. 14. part. 6. ibi: Deuelo meter en poſ ſeſ ſion, y tenencia de heredad, e de todas las otras coſas que auia, y tenia el teſtador, al tiempo y ſazon que fue muerto. Vbi Gregorius Lopez poſt Alexandrum ſingulariter limitat, & refert Mieres vbi ſuprà, & idem tenuit Burgos de Paz, in conſil. 39. nu. 1. qui etiam expendit l. 3. tit. 13. lib. 4. nouæ collect. Regiæ, ibi: Los bienes que el tal difunto dexare. Inde inferens, in bonis alienis immiſsionem fieri non poſ ſe, & exemplis comprobat, num. 8. 9. & 10. Quintò, & conſequenter requiritur, quod alius legitimè non poſsideat, idque ex verbis ipſius l. fin. ſuprà relatis, in verſ. non autem. Sextò opus eſt, quod miſsio hæc in actis ſcribatur. Septimò, quod hæres, qui ſe in poſ ſeſsionem mitti poſtulat, non poſsideat, nec poſ ſederit, quia tunc non adipiſcendæ, ſed vel retinendæ, vel recuperandæ poſ ſeſsionis remedium concederetur. Octauò requiritur, quod Iudex coram quo miſsio hæc in poſ ſeſsionem petitur, ſit competens, quod probat text. in eadem l. finali, ibi: Competenti iudici. Nonò requiritur, citatio, & libellus, prout ipſe Menoch. enuntiat d.n. 56. & latius explicat alio in loco, vt ſuprà vidimus. Decimò, & vltimò requiritur, quod hæres mortem teſtatoris probauerit. Et hactenus Menochius præfato nu. 56. per totum, qui per diſcurſum d. remed. 4. ſuis peculiaribus quæ ſtionibus ſuperiora omnia declarat. Et quidem ſi verum amamus, & conſtitutionem[*] d. l. finalis, non modò, ſed etiam communes Doctorum traditiones inſpicimus; negari equidem nullo pacto poteſt, quin omnia ſuperiora requiſita, vel neceſ ſaria ſint, vt dictio remedio locus fiat, vt ſaltem interuenire debeant, vt legitimè, & iuxta intentionem ipſiuſmet legis procedatur. Idcirco quamuis permulti alij iuris Interpretes non tanta requirant, ſine ſimul recenſeant, verè tamen non excludere cætera, ſiue non intelligere, quin reliqua neceſ ſaria ſint; ſed ideò eadem non adiicere, quod vel certa ſint, aut ad ordinem iudicij pertinentia, & ſub eis, quæ ipſi principaliter perpendunt, comprehendantur, vel quod ex conſtitutione eiuſdem l. finalis, ita intelligantur, vt maiori expreſsione opus non fuerit. Et inde Practic. Pap. in[*] form. libel. quo petit, hæred. ex teſtam. in gloſ ſa, in verbo, poſ ſideat, num. 1. vbi tria tantum dicit requiri, & probari debere in iudicio d. l. finalis. Primò, quod teſtamentum ſit ſolemne, & non in aliqua parte ſubſtantiali vitiatum. Secundò, quod res, in quibus petitur fieri immiſ ſio, in bonis teſtatoris mortis eius tempore fuerint, & ſic determinato tempore, aliàs ſuccumberet, ſaltem quando legitimus extaret contradictor, vt explicat Perſonalis, referendus ſtatim. Tertiò, quod teſtatoris mors probetur. Suppleri inquam, atque explicari debet iuxta ſuperiora. Perſonalis etiam, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, n. 172. qui eadem tria requirit dumtaxat, nec probationem[*] aditionis hæreditatis exigit. Et eodem pacto accipiendus, atque ſupplendus erit Hippolyt. Rimin. in conſil. 585. nu. 16. & 19. & 21. & 26. & 31. lib. 5. vbi inquit, quod is, qui petit ſe mitti in poſ ſeſsionem ex edicto diui Adrian. debet probare ſe filium. Item producere teſtamentum non abolitum, nec cancellatum, nec vitiatum, & legitimo numero teſtium vallatum. Item probare debet mortem teſtatoris. Demum, quod bona fuerint mortis eius tempore; quæ (vt vides) quatuor ſunt in effectu, eà que potiſsima dicti remedij requiſita, vt ſub eis, vel alia comprehendantur, vel aliter non exprimantur, quia ex conſtitutione dictæ l. finalis, ſupponuntur vt certa. Rurſum, & eodem modo explican dum Alphon[*] ſum Azeuedum, qui in l. 3. tit. 13. lib. 4. nouæ collect. Regiæ, num. 5. & tribus ſequentibus, quatuor duntaxat dicit probare debere eum, qui ex remedio d. l. finalis, poſ ſeſsionem petit. Primò, quod teſtamentum ſit ſolemne, & non vitioſum in aliqua parte ſubſtantiali. Secundò, quo res fuerint in bonis defuncti tempore mortis eius. Tertiò, probanda eſt mors teſtatoris. Quartò, quod Iudex ante omnia inquirat, an alius ſit in poſ ſeſsione bonorum illorum, necne. Aliàs namque (vt vides) ſi Author hic non ſuppletur ad modum aliorum, de quibus ſupra, deficiunt & alia requiſita, quæ miſsionem in poſ ſeſsionem minus legitimam efficerent. Ac deficit equidem Primum illud Hippolyt. Riminald. requiſitum, cuius ipſe mentionem non facit, nec etiam Riminaldum eundem refert in conſilio nunc à me relato. Quartum autem, & vltimum requiſitum Azeuedi, nullibi equidem in iure probatur, & ſi requiratur, quod alius legitimè non poſsideat, vt ex Menochio retuli ſuprà, & infrà dicendum eſt; attamen id intelligitur, quando legitimè obiicitur, ſiue comparet contradictor, aut alius, qui ſe poſ ſidere, aut impedire debere remedium d. l. fin. contendat: eo autem non apparente, nec aliquo obiecto, ſed teſtamento oſtenſo in ſui facie, & figura ſolemni, nec conſtito de impedimento aliquo legitimo, non etiam contradictore aliquo exiſtente, Iudex non tenetur inquirere id, quod Azeuedus requirit, ſed ſaluo iure poſ ſeſ ſoris hæredem in poſ ſeſsionem bonorum immittere, ſat eſt, vt ſuprà dicebam. Sed & magis ſuppleri debebit Borgninus Caualca[*] nus, deciſ. 21. n. 81. & 82. part. 3. fol. mihi. 275. vbi tantum requirit, quod petens poſ ſeſ ſionem ex remedio d. l. finalis, verificet ſe hæredem eſ ſe; aliàs miſsionem fieri non poſ ſe, etiam parte non petente: verificet etiam Notarium eſ ſe Notarium publicum, & teſtamentum non eſ ſe vitioſum; cùm tamen (vt remanet dictum) plura alia verificari neceſ ſarium ſit, ex relatis ſuprà. Subdit tamen Caualcanus metipſe, num. 82. poſt Roman. Guid. Pap. Bald. & alios, quod producens ſcripturam, & teſtamentum, vti hæres, vel procurator, præ ſumitur eſ ſe illemet hæ res, & procurator, de quo loquitur teſtamentum, & ſcriptura: quod quidem procedere poſ ſet, niſi alius contradiceret; & ſic nullo contradicente: aliàs namque ex contradictione alterius non ſufficeret ea præ ſumptio, ſed dilucidè conſtare oporteret, produ cenrem eſ ſe eundem, qui in ſcriptura, vel teſtamento refertur. Denique iuxta ſuperiora intelligendus, atque[*] ſupplendus erit D. Spino, in Speculo teſtam. gloſ. 34. de apertura teſtamenti, qui ex num. 22. vſque ad num. 29. non abſolutè ſatis, nec dilucidè explicat articulum præfatum, quæ inquam requirantur, vt hæres mittatur in poſ ſeſsionem ex remedio dict. l. fin. quamuis quinque requiſita recenſuerit, vi ibi videbis. Sed & notandum erit, ſuperiores omnes Au[*] thores vnanimiter firmaſ ſe, mortem teſtatoris probandam fore vt locus ſit remedio dict. l. finalis, quod tenuit indiſtinctè D. Spino, vbi ſuprà, dicto num. 22. Azeuedus, num. 7. in d. l. 3. tit. 23. lib. 4. dicens, quod hæc opinio obtinet, & ſeruatur in praxi, & cauti Iudices nolunt poſ ſeſ ſionem præbere, niſi de morte teſtatoris prius conſtet, vel notorium ſit eſ ſe mortuum, & quod ita ipſe ſemper facit articulos de morte teſtatoris. Quam quidem opinionem, & probabilem ſatis & veram arbitror, & in praxi tutiorem, prout veriorem dixerunt Fulgoſius, Alexander, & alij quos retulit Menochius, d. remed. l. num. 667. & 668. quamuis contrarium, imò teſtatoris mortem probandam non eſ ſe, firmauerint Bartol. Salicet. Iaſon. Decius, & alij, commemorati per eundem Menoch. num. 661. vſque ad num. 667. vbi & rationes, & fundamenta huius opinionis recenſet. Et tandem num 669. conciliat opiniones præfatas, quando mors teſtatoris probari debeat in remedio d. l. final. duobus caſibus propoſiti. Primus eſt, cum hæres, ſcriptus exhibet in[*] ſtrumentum teſtamenti, quod ſibi datum à Notario fuit Prætoris authoritate; & tunc neceſ ſaria non eſt alia probatio mortis teſtatoris, ſiquidem non permiſiſ ſet Prætor ei teſtamenti copiam fieri, niſi cognouiſ ſet teſtatorem fuiſ ſe mortuum; & pro Iudice magna præ ſumptio eſt: & ita procedit opinio Bartoli, & communis. Secundus caſus eſt, quando hæres exhibet inſtrumentum teſtamenti, quod conſequutus eſt aliunde, quàm iudicialiter Prætore authore: tunc quia eadem præ ſumptio non eſt; vel eſt praeſumptio quòd vel illud ſubtraxerit teſtatori, vel quod illud teſtator tradiderit, ita quod non conſtat aliunde teſtatorem mortuum fuiſ ſe; ideò mors probanda eſt, & Fulgoſij, Alexandri, & ſequacium ſententia procedit, ex relata Menochij conciliatione, quæ vera equidem eſt, & probabilis. Aliter etiam conciliandas eaſdem opiniones pu[*] tauit Achilles Perſonalis, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, num. 170. in verſiculo, ego autem in tanta Doctorum varietate: & in verſic. ſi vero legitimus contradictor. Vt ſcilicèt non exiſtente legitimo contradictore procedat Bartoli, & ſequacium opinio, atque ex ſola teſtamenti oſtenſione in ſui figura ſolemni, & nulla ex parte vitiati, miſ ſio in poſ ſeſ ſionem concedatur, etſi mors teſtatoris non probetur, quoniam Iudex facilis eſ ſe debet ad immittendum hæ redem in poſ ſeſ ſionem, vbi non eſt contradictor. Si verò legitimus contradictor exiſtat, tunc per ſolum teſtamenti exhibitionem, teſtatoris mors non probatur, ſed requiritur, quod exquiſitè teſtatoris mors probetur, vt latius ipſe Perſonalis confirmat. Addiderim ego, ex ſuperioribus meam equidem[*] eſ ſe, & confici opinionem, regulariter, ab eo qui petit miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex remedio d. l. fin. mortem eſ ſe, atque aliunde, quam per teſtamenti oſtenſionem probandam, idque iuxta Fulgoſ. Alexand. & ſequacium ſententiam, cum aliàs contingere poſ ſet, ſi mors non appareret, aut non probaretur, quod non mortui, ſed viui bonorum poſ ſeſ ſio concederetur; quod eſ ſet maximum inconueniens, & abſurdum. Deinde, ſententiam eam fortius, & validius obtinere, atque practicari debere, cum cauſ æ legitimus contradictor adeſ ſet, prout perſonalis iuridicè obſeruat, vel quando ſuſ picio aut præ ſumptio aliqua Iudicem in contrarium moueret, vel inſtrumentum teſtamenti aliunde quàm iudicialiter, & Prætore authore conſequutus fuiſ ſet hæres vt Menochius firmauit. Et quidem eis, & ſimilibus caſibus, mortem probandam eſ ſe ab hærede remedio d. l. finalis vtente, nec aliter obtinere poſ ſe, ſicuti omnes iuris Interpretes ſuprà relati arbitrantur, qui teſtatoris mortis probationem pro requiſito adeò neceſ ſario adduxerunt. Mortem verò teſtatoris probare, neceſ ſarium non eſ ſe, vel cum notorium eſ ſet, teſtatorem mortuum fuiſ ſe, vt Azeuedius dicebat, vel nullus contradictor adeſ ſet, qui miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem impedire intenderet, cum ſaluo iure aliorum miſ ſionem fieri debere, ſuprà dixerimus. Vel etiam, quando inſtrumentum teſtamenti iudicialiter authore Præ tore, & eo modo, quo Menoch. conſtituit in primo caſu relato, eſ ſet exhibitum. Et de his hactenus, quæ ita remanent explicata dilucidè magis, quàm alij feciſ ſent, & aliter quàm explicauerit Ioannes Sichardus, ad dict. l. fin. C. de edict. diu. Adr. toll. num. 34. Sextò deinde & principaliter conſtituendum, at[*] que obſeruandum erit, d. l. fin. C. de edict. diu. Adr. toll. remedium non quidem obtinere, quoties legitimus adeſt contradictor; eo namque caſu, atque cauſa cognita, is in poſ ſeſ ſionem mittendus, qui iura potiora legitimis modis oſtenderit, prout decidit text. in eadem l. fin. in §. fin autem aliquis. Vbi omnes iuris Interpretes vnanimiter obſeruarunt. Ioan. Philippus, in ſumma vtriuſque iuris, ad titulum. C. de edict. diu. Adr. toll. in verſ. dixi dummodo, fol. 207. Iacobus Cuiacius, in paratitla, ad eundem titulum, in verſiculo, pluribus autem poſtulantibus: Antonius Faber, ad ipſummet titulum, deciſione prima & ſecunda, fol. mihi 679. Iacobus Menochius, d. remedio 4. num. 12. Anton. Gomez, in l. 45. Taur. num. 147. in princip. Burgos de Paz, in conſ. 39. num. 13. Sebaſtianus Næuius, ſelect. iur. ad dictum tit. C. de edict. diu. Adr. toll. num. 4. fol. 274. Cæterum quis, & quando dicatur legitimus[*] contradictor, maximum eſt, & præcipuum huius materiæ dubium, & adeò ſubobſcurè, & diffusé explicatum, vt vix ſi omnes iuris vtriuſque Interpretes ingenti ſtudio, & labore prælegeris, certam aliquam aut firmam reſolutionem deducere valeas ex eiſdem. Ante alios tamen articulum præfatum tractarunt, atque explicarunt poſt Gloſ ſam, Petrum Cynum, & alios Antiquos in eadem l. finali. C. de edict. diu. Adrian. toll. Bartol. ex num. 20. cum ſeq. Bald. num. 42. Salicetus num. 19 Angelus, num. 6. Alexander, num. 23. Decius, ex num. 40. cum ſequentibus. Iaſon, num. 23. in verſiculo, aſ ſumo. Curtius iunior, num. 70. & ſequentibus, Vbertinus Zuchardus, num. 316. & pluribus ſequentib. Ioannes Sicardus, num. 30. qui equidem, & alij Authores, qui mox referentur, diuerſimodè ſuſcipiunt, atque diluunt diſceptationem propoſitam, ita quo veritas vniuſcuiuſque caſus aut dubij non ſatis dilucidè ex ipſorum dictis deprehendatur. Relictis autem eorundem antiquorum, & ordinariorum traditionibus. de quibus longa ſerie habetur per Menochium, & Perſonalem, in locis infrà referendis, & Recentiorum placita in eodem propo ſito (breuiter tamen) ſuſcipiendo. Id primum in propoſito dubio, quiſnam dicatur legitimus contradictor, vt poſ ſit impedire immiſ ſionem & efficere, vt Iudex non ſummè cognoſcat, aut facilè mittat aliquem in poſ ſeſ ſionem; ſed vtriuſque, id eſt, petentis miſ ſionem, & contradicentis iura plene, & in forma indicij examinet, & cuiuſcunque potiora iura reperiat, eum mittar in poſ ſeſ ſionem bonorum: id inquam primo loco notandum duxi,[*] Roland. à Valle, breuiter nimis ſe habuiſ ſe, in conſ. 1. num. 71. lib. 1. quò loci dixit duntaxat, quod legitimus contradictor vt quis dicatur, requiritur Primo, quod poſ ſideat, nec legitimè contradicit, qui non poſ ſidet. Secundò, requiritur, quod bona fide poſ ſideat. Tertiò, quod incontinenti doceat de iure ſuo, quæ tamen ſola non ſufficere, nec etiam ex ſola poſ ſeſ ſione legitimum quem effici contradictorem, ex infrà dicendis conſtabit, Et in conſ. 78. num. 5. & num. 23. & 27. lib. 3. non etiam abſolute reſoluit dubiummetipſum Roland. idem, quamuis d. num. 5. rectè obſeruarit, dici contradictorem legitimum ad impediendam miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex remedio d. l. fin. qui allegat titulum & poſ ſeſ ſionem, non tamen dici contradictorem legitimum, qui numquam poſ ſedit: & num. 27. rectè quoque ſtatuerit, quod contradictor legitimus vt quis dicatur, requiritur, quod probet ſe poſ ſediſ ſe ante mortem teſtatoris, vel quod habeat titulum ſimilem, prouenientem à teſtatore; & non à diuerſis. Breuiter etiam ſe habuiſ ſe (duxi pariter notan[*] dum) Burg. Sal. de Paze, in conſil. 39. num. 13. & 14. nam cum inquireret d. num. 14. contradictor legitimus quis diceretur? Reſpondet, legitimum illum reputari contradictorem, qui ex titulo à defuncto habito poſ ſideret: quod eſt iuridicè dictum, non tamen comprehenduntur omnia neceſ ſaria in hac materia (vt vides) ſiue alia requiſita omittuntur. Hippol. quoque Riminald. in conſ. 585. num. 3. [*] cum ſeq. & num. 34. & 46. & num. 87. lib. 5. licèt obſeruauerit nonnulla iuridicè in eadem materia contradictoris legitimi, reliquit tamen quamplurima alia intacta, nec prædictum articulum plene examinat. Per depoſitum tamen non impediri miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem, recte obſeruauit num. 34. Latius equidem ſe expedit, ſed non omnia du[*] bia diſ ſoluit, Anton. Gom. in d. l. 45. Taur. num. 147. per totum, & num. 150. quò loci Primùm, & rectè conſtituit, quod legitimus contradictor in dicitur, qui detinet, vel poſ ſidet res, quando petitur immiſ ſio, & ſimiliter habebat, & poſ ſidebat eas, tempore mortis defuncti, prout ex textu, in eadem l. finali probauit dicto num. 147. in principio. Secundò, inquit, quod erit legitimus contradictor is, qui à defuncto titulum habuit, & de eius voluntate apprehendit poſ ſeſ ſionem poſt mortẽ ipſius. Tertiò, quòd erit legitimus contradictor, qui poſt mortem teſtatoris habuit titulum verum, & habilem ad tranſlationem dominij, & ſimiliter poſ ſeſ ſionem ab aliquo Tertio, etiamſi tempore mortis teſtatoris fuerint penes eum: Quod proculdubio difficultatem in ſe continet, & improbatur ab aliis, ſicuti ex Perſonalis, & Menochij reſolutionibus conſtat apertiùs. Quartò, quod legitimus eſt contradictor, qui diceret ſe filium, vel ſucceſ ſorem ab inteſtato, & teſtamentum nullum ratione præteritionis, vel diceret nullum ex defectu perſona: teſtantis, vel diceret teſtamentum falſum, & offerret ſe incontinenti probare, quia tunc impeditur miſ ſio, per text. in l. 1. C. de edict. diu. Adr. toll. quod eſt bene, & iuridicè dictum, atque comprobatur ex his, quæ infrà adnotabuntur; ex traditionibus quoque Menochij relati ſuprà, quod attinet ad defectum per ſonæ teſtantis, & Parladorij, rerum quotidianarum lib. 2. cap. 5. num. 11. quod ad præteritionem, vel ex hæredationem attinet, dixit namque num. 5. quod filius exhæredatus, legitimus eſt contradictor, hæ rede inſtituto veras exhæredationis cauſas eſ ſe non probante. Imò ex ipſo, & explicari debuit nouiter Gomezitis metipſe, nam ſi filius ſe præteritum diceret, id equidem probare, & ſe conſilium eſ ſe incontinenti ſufficeret, cauſas autem hæres ſcriptus probare deberet nouiori iure, vt certum eſt. Quinto, inquit idem Antonius Gomezius, quod erit legitimus contradictor, quia allegat aliud te ſtamentum ſolemne, quod derogat priori; & inde infert ad quæ ſtionem, ſi duo, vel plura ſunt teſtamenta contraria ab eodem teſtatore, vno, & eodem die ordinata, in quibus diuerſi hæredes ſunt inſtituti, quis inquam debeat admitti: de qua vide etiam D. Spino, in gloſ. 34. principali, num. 32. & poſt alios multos, Iacob. Menochium, remedio 4. num. 781. cum ſeq. vſque ad num. 798. M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, dict. articul. 48. num. 24. Angel. Mattheacium, de legat. & fideicommiſ ſis, lib. 4. cap. 1. Azeuedum, in l. 3. titul 13. lib. 4. nouæ collect. Regiæ, num. 23. & duobus ſeq. Sextò & vltimò inquit ipſe Antonius Gomezius, quod non erit legitimus contradictor ille, qui habuit titulum habilem ad tranſlationem dominij ab aliquo Tertio in vita teſtatoris, vel poſt eius mortem, ſi nunquam habuit poſ ſeſ ſionem, nec fuit ſibi tradita; ſed poſ ſidebantur, vel detinebantur res à defuncto tempore mortis: quod etiam eſt iuridicè dictum, & rectè probatur ibidem per Gomezium eundem, qui tamen (vt dixi) abſolutè ſatis non explicat articulum præfatum contradictoris legitimi. Et in eodem Ioannes Sichardus, in dict. l. finali, C.[*] de edict. diui Adr. toll. nihil etiam abſoluit, ſed ad Gloſ ſas ſe remiſit, quæ tamen diſtinctè ſatis, nec abſolutè non explicant, vt ex Menochio eodem infrà conſtabit. Ad ipſum autem Menochium in propoſito articulo, non immeritò ſed retulit Azeuedus, nec aliter ipſum explicauit, in dict. l. 3. tit. 13. num. 19. Numero autem 63. & duobus ſeqq. non male conſtituit, miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem impediri, ſi ſtatim poſ ſeſ ſionem petens, debet eam condictori reſtituere, vel ſi id ex voluntate teſtatoris valeat deduci, aut ſi non remaneat tuta cauſa proprietatis, putà quia non poſ ſet poſtmodùm facile conueniri poſ ſeſ ſor talis. Rurſus in eodem dubio non ſe geſ ſit abſolutè ſa[*] tis, ſiue ex profeſ ſo non explicauit ipſum, Ioſeph. Ludouicus deciſione Peruſina quadrageſima ſeptima prima parte, nam eum num. 19. perquireret, contradictor legitimus quis dicatur ad impediendam miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem, dumtaxat (iuridicè tamen) reſpondet, legitimum contradictorem dici eum, cui teſtator in vita poſ ſeſ ſionem dediſ ſet, vel licentiam ingrediendi poſt eius mortem, vel quando conſtituiſ ſet executores teſtamenti fideicommiſ ſarios. Non etiam acuratè explicauit articulum eundem[*] contradictoris legitimi Sfortia Oddus, in conſ. 22. lib. 1. Nam etſi in argumento, & ſummariis eius conſilij dixerit, agi de legitimis contradictoribus in remedio dictæ l. finalis, C. de edict. diu. Adr. toll. dumtaxat conſtituit, num. 1. legitimum contradictorem eſ ſe, qui ad hoc iudicium citatus eſt; quod tamen maiori indiget declaratione, nec ita abſolute procedere poſ ſe, conſtat ex his, quæ Menochius, & Perſonnalis commemorandi infrà, obſeruarunt dilucide. Eleganter etiam Hippol. Riminald. in conſil. 585. num. 3. & 4. & 5. & num. 45. lib. 5. vbi dixit num. 2. legitimum eſ ſe contradictorem, qui habet iuſtum titulum ex inſtrumento celebrato ab ipſo teſtatore; quod abſolutè ita non procedit, cum de poſ ſeſ ſione nihil dicatur, quam etiam eo caſu requiri, alij Interpretes affirmarunt, ita vt res fuerit dubia, vt etiam conſtat ex eiſdem traditionibus Perſonalis, & Menochij: & tandem num. 3. ipſe Sſortia inquit, quod clauſula Conſtituti efficit legitimum contradictorem in remedio dicta l. finalis, poſ ſidentem ex ea; id quod iuuari poteſt ex reſolutionibus Burg. Salic, de Paze, in conſil. 39. num. 8. & vide Borgn. Caual, deciſione 45. in addit. 1. parte, num. 7. 8. & 9. & deciſione 5. num. 29. quarta parte. D. Spino, in Speculo teſtament. gloſ ſ. 34. principali, num. 30. in princip. in verſiculo, quo fit quòd etiam. Abi quando titulus deficit, contrarium ſuſtinet. Deinde & Ioannes Parladorius, rer. quotidianar.[*] lib. 2. cap. 5. ex num. 3. 4. & 5. concluſione 1. & nu. 10. concluſione 2. & num. 26. concluſione 3. non etiam abſolutè explicat præfatum dubium contradictoris legitimi; multa potius valde neceſ ſaria relinquit intacta, vtpote cùm dicto num. 3. duntaxat attulerit Alberi. & Azonis vulgatam illam, & antiquam diſ ſenſionem, poſtmodùm verò tribus concluſionibus propoſitis, materiam hanc comprehendi, atque explicari poſ ſe arbitratus fuerit, quæ vere, & altiorem indaginem, & concluſionum maiorem numerum expoſtulat (vt vides:) in effectu itaque tres præcipuas concluſiones in articulo adeò dubio conficit, quæ tamen & veræ ſunt, atque ex deciſione dict. l. finalis, deducuntur aperte, legitimúmque contradictorem dicit eſ ſe eum, qui teſtatoris mortis tempore legitime poſ ſidebat, & ad id expendit text. in dict. l. finali, C. de edict. D. Adrian, toll & in l. 2. titul. 14. part. 6. & latius explicat ex num. 5. ſed an titulus vltra poſ ſeſ ſionem neceſ ſarius etiam tunc ſit, non aperit vllo modo. Eum etiam reputat meritò contradictorem legitimum, qui quamuis teſtatoris mortis tempore non poſ ſideret, oſtendit titulum legitimum, atque immiſ ſione ibidem dignum, vt ſi contradictor habeat titulum potiorem, quàm hæres, íſque immiſ ſionem itidem mereatur, præferendus ſit in poſ ſeſ ſione danda, ex textu in eadem l. finali: & in dict. l. 2. partitæ, quæ recte expenduntur ibidem. Eum denique legitimum appellat contradictorem ex num. 26. Parladorius metipſe, qui legitima ſit præ ſcriptione munitus, de quo infrà agendum eſt. Et ſecundum hæc quamuis Author præfatus vere, & ingenioſe ſuperiora proponat, non tamen abſolute ſatis explicauit articulum præfatum contradictoris legitimi, & multa intacta prætermittit (vt dixi.) Prætermittit etiam quamplurima Ioannes Fran[*] ciſcus de Ponte, in conſilio 20. ex num. 25. vſque ad numerum 35. articulum tamen illum de habente titulum conſimilem obtentum in vita defuncti, & poſ ſeſ ſionem, aut non poſ ſeſ ſionem; & quæ ſtionem ordinariam Gloſ ſ æ, in eadem l. finali, verbo, legitimo, diſcutit vtiliter; & in effectu ex Butriario, Bartolo, Alberico, Decio, Alexandro, & aliis Antiquis reſoluit, dict. l. finalis remedium ceſ ſare contra habentem titulum conſimilem obtentum in vita defuncti, ſi poſ ſidet; ſecus ſi non poſsidet, & inde eo non poſsidente, iudicium ſummarium illius legis procedere in fauorem hæredis ſcripti: eo tamen poſsidente, qui contradicit, & titulum con ſimilem producente, non eſ ſe locum ſummariæ cognitioni d. l. finalis. Sed agendum eſ ſe ordinario iudicio, & illum obtinere debere, qui potiora iura probauerit: in titulo etiam diſsimili communem opinionem tueri, quod ſit idem, quando contradictor allegat illum, & poſ ſeſsionem ſimul, & ceſ ſare immiſsionem ex iudicio ſummario, & diſ cuti de potiori in iudicio ordinario, ex aliis probat ibidem, num. 31. vſque ad numerum trigoſimumtertium, quò loci concludit in eo etiam qui non adducit titulũ conſimilem, ſed alium titulum habitum à teſtatore in vita; eſ ſe communem opinionem Azonis, quod pariter faciat ceſ ſare iudicium ſum[*] marium d. l. final. & conuenit Burgos de Paz, dict. conſil. 39. Borgninus Caualcanus, deciſion. num. 29. part. 4. & deciſion. 45. in addit, prima parte, num. 5. cum ſequentib. ipſe tamen Caualcanus, deciſ. 20. part. 3. ex num. 24. vſque ad num. 56. & ſi congeſ ſerit nonnulla in propoſito eiuſdem articuli, non etiam abſolutè explicauit ipſum, ſed non malè, atque pro regula conſtituit primo generaliter dict. num. 24. hæredem ſcriptum oſtenſo teſtamento ſolemni, & non vitiato mittendum eſ ſe in poſ ſeſ ſionem bonorum. Dixit autem ſtatim ex num. 26. id fallere, Primò, quando alter haberet titulum à teſtatore, vel à lege, per quem poſ ſet poſ ſidere bona hæ reditaria, & incontinenti apparenter poſ ſet illum probare. Secundò fallere, quando tertius contradictor poſ ſidet, & dicit de nullitate teſtamenti, prout latius ibi, num. 27. & num. 42. & 43. Tertiò fallere, quando non eſ ſet ſeruata forma iudicij executiui d. l. finalis, ſed ſunt admiſ ſa alia reſpicientia plenum poſ ſeſ ſorium, & petitorium, vt num. 28. & 43. latius probatur per Caualcanum eundem. Quartò fallere, quando tertius contradictor excipit, & probat ſuas exceptiones plenè, vel apparenter ex actis, Quintò fallere, quando tertius contradictor poſ ſidet, & habet iuſtam cauſam retinendi poſ ſeſ ſionem ſaltem coloratam, vt num. 31. & 45. probauit Author metipſe. Sextò fallere, quando hęres ab inteſtato poſ ſidet, & dicit teſtamentum ex defectu dementiæ falſitatis, præteritionis, aut formæ ſtatuti non ſeruatæ, & ex Iectura teſtamenti, vel ex actis ſtatim poteſt apparere plenè, vel ſemiplene, vt latius ibid. n. 32. 41. 42. 47. & 48. Sed & D. Spino, in Speculo teſtamentorum, gloſ.[*] 34. principali, de apertura teſtamenti, n. 30. per totum, accuratè, & dilucidè parum articulum metipſum concradictionis legitimi pertractauit, imò nec Menochij locum retulit, nec fecit eiuſdem mentionem aliquam, & in effectu tria obſeruauit. Primò, quod legitimus contradictor dicitur, qui poſ ſidet, & allegat titulum ſimilem; is verò, qui ſola vtitur poſ ſeſ ſione ſiue titulo, quod non eſt legitimus contractor, quia ſola poſ ſeſ ſio titulo non iuſtificata, vitioſa eſ ſe ſolet, quod eſt benè dictum, & iuxta communes Doctorum doctrinas procedit. Secundò, quod legitimus contradictor dicitur, qui allegat titulum à defuncto, & poſ ſeſ ſionem à ſe ipſo, vt latius ibi explicat. Quod etiam communi Doctorum placito probatur, licet diſ ſentiant Scriptores nonnulli, vt ex Peregr. dicetur ſtatim. Tertiò, quod is dicitur legitimus contradictor, qui vitium viſibile teſtamenti obiicit: quod etiam eſ ſe verum, ex dictis & notatis, n. præcedentibus deprehenditur manifeſtè. Denique & vltimò (vt alia ſciens, conſultóque[*] prætermittam) Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, dict. artic. 48. ex num. 39. vſque ad numerum 53. latius, atque ex profeſ ſo magis quam cæteri iuris Interpretes ſuprà relati feciſ ſent, articulum eundem contradictoris legitimi explanauit, atque proſequutus eſt, & plurima adduxit, quæ præ oculis haberi debent in hac eadem d. l. fin. materia, & de iure, atque ex communioribus Doctorum placitis procedit, rectiùs tamen feciſ ſet, ſi Menoch. & Perſonal. obſeruationibus atque diſtinctionibus inhærendo, materiam eandem contradictoris legitimi ſuo ipſorum ordine, diſtinctionibus etiam eorundem explanaſ ſet. Vtiliter tamen atque diſtincte conſtituit d. num. 39. quod poſ ſeſ ſor allegans poſ ſeſ ſionem ante mortem defuncti, & eam probans eſt legitimus contradictor: Idem ſi alleget ſe prius poſ ſidere ex teſtamento poſteriori, vel pari in tempore, vt ibidem num. 40. Idem ſi alleget titulum à defuncto, & ab hærede poſ ſeſ ſionem, vel à defuncto ipſo, nam impediretur miſ ſio in poſ ſeſ ſionem, vt ibi n. 41. Idem ſi alleget titulum ab hærede habitum, & poſ ſeſ ſionem ab eodem, aut vacuam adeptam, vt ibi n. 42. Idem etiam ſi allegaret titulum à defuncto, & vacuam poſ ſeſ ſionem per eum adeptam, vt tenent Authores permulti, relati ibidem à Peregrino, n. 43. & ex D. Spino ſupra propoſui. Idem ſi allegaret titulum ſucceſ ſionis ab inteſtato, & vitium viſibile ex teſtamento apparens, vt ibid. n. 44. & 45. Idem etiam ſi allegaret titulum habitum aliunde quàm à defuncto, & promptas, atque in continenti haberet probationes; ſecus ſi de dominio, & proprietate non facile probari poſ ſet, vt per eundem Peregrinum, n. 47. & 48. Si verò allegat titulum ab alio habitum viuente teſtatore, & poſ ſeſ ſionem poſt eius mortem per eum apprehenſam. vel de manu alterius, non eſt legitimus contradictor, & actor præ ualebit, vt per eundem peregrinum, d. art. 48. n. 49. & 50. & 51. quo poſ ſeſ ſio, & titulus habitus poſt defuncti mortem ab alio, quàm ab hærede non impedit miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem remedio d. l. finalis, & hæctenus M. Anton. Peregrin. ex quo, & cæteris ſuprà relatis, quamplurima deducuntur (vt vides) quæ & vera ſunt, & in praxi variis duierſiſque cauſis, & negotiis poterunt deſeruire. Et quamuis (vt quoque dixi ſuprà ) de per ſe non explicent ſatis abſolute dictum articulum contradictoris legitimi, ea tamen ita iunxiſ ſe, & aggregaſ ſe, & ſigillatim enumeraſ ſe, maximę vtilitatis futurum putem.[*] Et inde, at que in eodem articulo, meam ex ipſis, & aliis iuris Authoribus conficiam opinionem, con ſtituendo inprimis, certiſ ſimi iuris eſ ſe, miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem impediri, cum legitimus adeſt contradictor, & vtriuſque, ideſt, petentis immiſ ſionem, & contradicentis iura plenè, & in forma iudicij examinanda, vt cuius potiora ſint iura, deducatur apertè; & is in poſ ſeſ ſionem mittatur (vt ſuprà ex multorum aliorum ſententiis probaui.) Præ tereà, in poſ ſeſ ſionem & titulum contradictoris, ſiue exceptiones eiuſdem inſpici debere omnino, vt à quo titulus & poſ ſeſ ſio prouenerit, an etiam ſufficiuẽs ſit, nec ne, colligi valeat manifeſtius, & circa titulum, & poſ ſeſ ſionem ea magis in conſideratione habeantur, quæ ex M. Anton. Peregrin. præcipuè, & aliis etiam relatis ſuprà deduxi, atque ex ipſis in eodem articulo explicandam primùm illam quæ ſtionem Menochij, de adipiſcenda, remed. 4. num. 554. [*] ex quo num. vſque ad num. 630. diligenter admodum, atque erudite, abſolute etiam, & accurate magis quam cæteri omnes feciſ ſent, proſequutus eſt, atque explanauit diſceptationem propoſitam. Quis, in[*] quam, dicatur contradictor legitimus. Latius etiam quàm alij permulti fecerint, explicauit Achillles Perſonalis, de ad piſcenda, ex n. 391. vſque ad n. 444. eadem veſtigia Menoch. tentauit, & ſequutus eſt in effectu.[*] Prima igitur illa quæ ſtio ex tribus propoſitis per Menochium, dict. num. 554. quæ eſt, Quis dicatur legitimus contradictor ab initio cauſ æ, atque ita antequam Iudex licentiam mittendi in poſ ſeſ ſionem conceſ ſet: explicati, atque diſ ſolui debet ex omnibus doctrinis ſuprà relatis, & maxime (vt dixi) ex traditionibus Peregrini commemoratis ibidem; in nonnullis verò, in quibus doctrinæ ipſ æ antea relatæ deficiũt , ſupplendæ equidem ſunt ex obſeruationibus, & plurimorum Caſuum diſtinctionibus eiuſ dem Menochij, ex n. 555. vſque ad n. 611. vbi decem, & ſeptem caſus conſiderat: & n. 561. & 578. ex multorum Authorum placitis cõ ſtituit contradictorem legitimum ad impediendum ſummarum proceſ ſum non eſ ſe, qui poſ ſidet, ſi ſine titulo eſt; & n. 574. & 582. cõtradictorem legitimum non eſ ſe, qui titulum habet ſine poſ ſeſ ſione: & n. 583. contradictorem legitimum ad impediendam eam licentiam de mittendo in poſ ſeſ ſionem eſ ſe eum, qui poſ ſidet à defuncto, vel eum poſ ſidet, vel titulum habet à defuncto, vt num. 586. vel qui à defuncto titulum habuit, à ſe verò poſ ſeſ ſionem, vt ibidem num. 588. & num. 609. vel qui viuente teſtatore poſ ſidebat, & nunc poſ ſidet, vt n. 597. & qui titulum diſ ſimilem habet ab illo hæredis, & in poſ ſeſ ſione eſt, vt ibidem n. 593. vel qui titulum & poſ ſeſ ſionem habuit mortuo teſtatore, vt ibidem n. 604. quibus & aliis numeris quamplurima alia ſimilia continentur, ex quibus (vt dixi) plena & abſoluta deducitur reſolutio, atque Authorum præfatorum doctrina: & reſolutiones ſupplentur, quæ & ſupplendæ quoque ſunt ex traditionibus Achilles Perſon. de adipiſ. poſ ſ. ex n. 392. cum ſeq. vbi conuenit in omnibus Menoch. obſeruationibus, & primam illam quæ ſtionem Menochij ipſius de legitimo contradictore ab initio cauſ æ, atque ita antequam Iudex licentiam mitendi in poſ ſeſ ſionem conceſ ſit, proſequitur ex d.n. 392. vſque ad num. 439. & plures etiam caſus conſiderat, qui in idem cum Menochio tendunt. Solum etiam titulum abſque poſ ſeſ ſione non proficere, teſtatur ex num. 392. vbi etiam vtrum neceſ ſarius ſit titulus ſimilis titulo hæredis, vel diſ ſimilis ſufficiat, accuratè diſcutit. Et hactenus de prima quæ ſtione Menoch. ex d. num. 554. vſque ad n. 626. iuxta quam, & quatenus ipſe Menoch. inquit n. 555. 556. & 557. quod contradictor legitimus eſt, qui citatus fuit,[*] etiam ſi non poſ ſideat, vel detineat, quod repetit n. 567. Contra ſi non poſ ſideat, nec teneat, nec cita[*] tus fuerit, aut ſi allegat titulum diuerſum, cum nec[*] poſ ſidet, nec detinet, nec citatus fuit: animaduertendum erit, ſuperiores omnes Authores, ac maxime Perſon. poſt alios, in eodem quoque placito fuiſ ſe, & idem voluiſ ſe, vel ſuppoſuiſ ſe ſaltem apertè, atque expreſ ſim ſequutum fuiſ ſe Hippolyt. Rimin. in conſil. 585. num. 3. lib. 5. vbi inquit, quod citatus dicitur legitimus contradictor ad impediendam miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem, & reddit rationem, num. 4. quia fuit approbatus. Cæterum n. 45. id explicaſ ſe,[*] vt procedat, quando fuit citatus ſimpliciter, ſecus ſi pro ſuo intereſ ſe, & ſi sua putat intereſ ſe, niſi doceat de ſuo intereſ ſe, hoc eſt, ſe ius habere in cauſa, vt ex aliis iuris Interpretibus obſeruauit ibidem Hippol. Riminal. num. 45. Erit etiam aduertendum, Menochium eundem, maiori ex parte, & fere in eiſdem, omnibúſque decem & ſeptem caſibus præ fatæ primæ quæ ſtionis pro certo tradidiſ ſe, legitimum contradictorem ad impediendum miſ ſionem[*] in poſ ſeſ ſionem remedio d. l. finalis, eſ ſe eum, qui legitimam allegauerit cauſam, illamque in continenti paratus ſit probare, tunc namque audiendus erit, vt docere de iure ſuo poſ ſit, qui vult in continenti probare. Et ita per text. in l. 2. iuncta ſua gloſ ſa, & in d. l. fin. Cod. de edict. D. Adr. toll. obſeruarunt ibidem Scribentes omnes communiter, Menoch. dict. remedio 4. num. 605. Rolan. in conſil. 1. n. 24. & duobus ſeqq. lib. 1. Caualcan. deciſ. 45. in addit, prima part. nu. 11. Hippol. Rimin. d. conſ. 585. num. 67. lib. 5. Ioannes Franciſ. de Ponte, in conſ. 20. n. 54. & 55. & conſil. 21. n. 23. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, d. art. 48. n. 42. & 47. Burgos de Paz, in conſ. 39. n. 2. & 3. Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 5. n. 4. qui duo rectè expendunt text. in. 2. tit. 14. part. 6. in illis verbis: Fueras ende ſi luego quiſiere probar lo que dize ſin alongamiento ninguno, ca entonces deueſe detener la entrega, e oirle, e recibir las probanças ſobre eſta razon. In con[*] tinenti verò quemadmodum accipiatur, ſiuè quid dicatur probari poſ ſe; dubitarunt quoq; in hac eadẽ materia Doctores, & diuerſimodè explicarunt, alij namque dixerunt, quod in continenti dicitur fieri, quod infra duos menſes fit, alij quod infra octo dies fit, vel plures, alij aliter ſtatuerunt; ſicuti con ſtat ex his, quæ in propoſito reliquerunt ſcripta Pariſius, in conſ. 11. ex num. 18. cum ſeq. lib. 3. Ioan. de Amicis, in conſil. 63. n. 5. & ſeq. Octauian. Cacher. deciſ. Pedemon. 26. n. 16. Achil. Perſon. de adipiſcenda, num. 408. Crebriori verò Interpretum ſententia receptum[*] eſt, totum id Iudicis ſtatuendum eſ ſe arbitrio: ſicuti ex aliis Authoribus obſeruarunt Guid. Pap. q. 132. num. 2. Plotus, in l. ſi quando, num. 92. C. vnde vi, Ioan. Sichard. in d. l. fin. C. de edict. D. Adr. toll. num. 18. Menoch. de remedio 4. num. 730. & num. 772. Ioannes Franciſ. de Ponte, in conſ. 20. num. 55. & conſ. 21. n. 23. Marcabrunus, in conſ. 62. num. 35. Parlador. lib. 2. d.c. 5. n. 4. Petrus Surdus, deciſion. 333. n. 9. lib. 2. Steph. Gratianus, diſceptationem foreſ. c. 47. num. 5. Et verius quidem mihi videtur, nec aliter poſ ſe propter diuer ſitatem caſuum, & negotiorum, diuerſaſque eorum circunſtantias, & qualitates dubium hoc explanari, nec regula alia generali definiri, quamuis aliter explicare contendat Perſonalis, d. num. 408. Et re[*] ceptam hanc, atque communem ſententiam firmiter impugnet, & refutet Hippolyt. Riminald. in conſ. 585. ex num. 67. vſque ad n. 72. lib. 5. qui poſito, quod Iudex arbitrari debeat in articulo & dubio præfato, inquit, quod debet arbitrari eo modo, quo Bart. & ſequaces eius docuerunt, vt ſcilicet exceptio dicatur in continenti probari, ſi non excedat tempus, intra quod cauſa expediretur exceptione non propoſita; & ſubdit, quod Bart. ſententia magnam habet æquitatem, eo magis quod Ripa relatus ibid. n. 70. per Rimin. non negauerit, quod Iudex poſ ſit ex cauſa hunc terminum coarctare, & iſto reſpectu dicatur arbitrarium, & ſic ſecundum eundem Rimin. poterit Iudex breuius tempus ad probandam exceptionem præfingere, quam detur ad executionem committendam, longius verò nequaquam. Et loquitur Rimin. metipſe, atque verſatur in materia d. l. fin. C. de edict. D. Adrian. toll. & quidem licèt arbitrium Iudicis attendi debeat regulariter in hoc dubio, ex ſententia communi relata ſupr. Bartoli tamen doctrinam, & ſententiam ſ æpè profuturam & ſeruandam arbitror. Et eidem iungendum Azeued. in l. 1. tit. 5. lib. 4. nouæ collect. Regiæ, n. 71. quò loci, nulla Rimin. mentione facta, relato tamen Molin. de Hiſp. primog. lib. 3. c. 13. n. 16. & Bart. etiam Theorica præcitata; adnotauit, quod exceptiones incontinenti probari, neque altiorem requirere indaginem dicitur. quoties intra terminum à iure aſ ſignatum in ſtantiæ, & proceſ ſui probantur. Sed cum totum hoc Iudex bonus inſpicere debeat & cætera quæ occurrunt conſiderare, nihil melius, ac ſecurius ſtatui poteſt (vt dixi) quam vt Iudicis arbitrio res ipſa relinquatur omninò. Quod attinet verò ad ſecundam quæ ſtionem[*] Menochij principalem, & ſecundum membrum di ſtinctionis, quando dicatur legitimus contradictor, qui comparet poſt ſententiam latam de mittendo in poſ ſeſ ſionem: duos caſus principales diſtinxit Menochius dict. remedio. n. 611. & latius explicauit vſque ad num. 626. Primus caſus eſt, quando is contradictor citatus fuit, quo quidem caſu regula eſt, hunc eſ ſe legitimum contradictorem, quia per citationem cenſetur approbata perſona citati; eſt ergo executio conceſ ſa: licentiæ interim ſuſpendenda, donec de iuribus citati diſcutiatur, vt latius proſequitur ipſe Menoc. vſque ad n. 622. Perſonalis, de adipiſcenda, ex n. 439. vſque ad num. 442. Secundus caſus eſt, quando iſte contradictor citatus non fuit, ſed comparet poſt ſententiam demittendo in poſ ſeſ ſionem, vt pro ſuo intereſ ſe audiatur; & hoc caſu ſolum auditur, ſi in continenti paratus eſt de iure ſuo probare, ſicuti explicat ipſe Menoch. ex n. 622. vſque ad n. 626. & conuenit Perſonalis, n. 440. & 441. Addiderim ego, & iſtam quæ ſtionem ſecundam eiſdem regulis, & doctrinis gubernandam, atque definiendam, quibus primam definiri diximus; cum ab initio cauſ æ, & ante licentiam de immitendo conceſ ſam contradictor apparet: & ita inſpiciendum quo titulo, & poſ ſeſ ſione, quáve de cauſa excitetur contradictor, vt immiſ ſionem impedire contendat, & in continenti, idque probare paratus ſit, an ſufficiat de iure, necne: quod eſt certiſ ſimum. Quoad tertiam verò & vltimam quæ ſtionem[*] Menochij, quando dicatur legitimus contradictor, qui comparet poſt miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem, vt eam reuocari, vel nullam pronuntiari obtineat, quatuor caſus conſtituit idem Menoch. dicto remedio 4. ex num. 626. vſque ad n. 630. Primus caſus eſt, cum contradictor non venit directò ad contradicendum primæ: immiſ ſioni, ſed ipſe requirit principaliter, ſe mitti in poſ ſeſ ſionem pro ſuo iure, & te ſtamentum producit, quo hæres factus eſt, & in hoc caſu audiendus eſt, & mittendus in poſ ſeſ ſionem ſi ius potentius obtinet, quam obtineat hæres ille. Secundus caſus eſt, cum hic contradictor directò venit contra miſ ſionem illam, petens ipſam reuocari, & annullari: pro ſuo iure, allegans ſe poſ ſidere, & citatum non fuiſ ſe: & tunc miſ ſionem hanc eſ ſe reuocandam, poſt Bart. & alios plures firmauit Menoch. num. 627. Tertius caſus eſt, cum hic contractor, qui hoc tempore venit, non poſ ſedit, nec citatus fuit, vel ſi poſ ſedit, citatus non fuit: & tunc ſi allegat aliquod ius, quod excluſiuum ſit intentionis hæredis, & beneſicij d. l. fin. hæc miſ ſio in poſ ſeſ ſionem reuocabitur, prout exempla adducens, explanauit ipſe Menoch. num. 628. Quartus eſt caſus, cum contradictor, qui eo tempore venit, non poſ ſedit, vel ſi poſ ſedit, vel non citatus fuit, non probauit ius aliquod, quo mereatur illa miſ ſio reuocari, tunc non reuocatur, ſed ius ſuum proponere eis debet in iudicio ordinario, ex eodem Menoch, n. 629. cui in effectu conuenit Perſon. n. 442. per totum. Septimò deinde & principaliter obſeruandum,[*] atque conſtituendum eſt, dubium maximum eſ ſe, vtrum ſuperius dicta, & quæ: hactenus reſoluta fuere, procedant quoque in fideicommiſ ſario? Idque vt diſtinctè & breuiter abſoluatur, cum ab aliis tractatum fuerit plena manu, duo caſus conſtituendi erunt, ſiue duæ quæ ſtiones indiſtinctæ agitandæ. Prima eſt, vtrum fideicommiſ ſarius vniuerſalis legitimus contradictor ſit ad impediendum miſ ſionẽ in poſ ſeſ ſionem ex remedio d. l. finalis? Secunda quę ſtio eſt, vtrum fideicommiſ ſario vniuerſali concedatur remedium poſ ſeſ ſorium eiuſdem l. finalis? Et quidem quod attinet ad primam quæ ſtionem obſeruandum eſt, plena manu explicatam, atque reſolutam ipſam poſt ordinarios, & alios multos, per Menoch. de adipiſcenda, remed. 4. ex n. 630. vſque ad n. 642. per Roland. in conſil. 78. ex num. 1. & num. 14. cum ſeq. & n. 21. lib. 3. Perſonalem, de adipiſcenda, n. 408. Ioſephum Ludouicum, deciſione Peruſina 47. prima parte, Ioan. Franciſc. de Ponte, in conſil. 20. ex num. 38. & in conſil. 21. num. 26. Marcum Anton. Peregr. de fideicommiſ. art. 48. num. 17. & n. 33. Petr. Surdum, deciſ. 333. lib. 2. Anton. Fabrum, ad tit. C. de edict. D. Adr. toll. definitione 2. fol. mihi 676. Stephanum Gratianum, diſceptationum forenſium, cap. 47. per. totum, Cardinalem Dominicum Thuſcum, pract. Concluſionum iuris, tom. 3. lit. F. concluſione 267. fol. 822 alios permultos ſciens conſultòque prætermitto. Ex ipſis autem ſequentia deducuntur expreſ ſim, & vniformi aſ ſenſu. Primùm, fideicommiſ ſarium eſ ſe legitimum contradictorem, cum ipſe non poſ ſidet. Secundò, eſ ſe contradictorem, legitimum, cum poſ ſidet ſiue vitio, & paratus eſt ſtatim & incontinenti probare de iure ſuo, ſecus ſi in continenti non ſit paratus probare. Tertiò, cum apprehendit poſ ſeſ ſionem præcedente reſtitutione verbali ſaltem, aut reali facta ſibi ab hærede, aliàs ſecus. Addiderim ego, concurrentibus his, quæ (vt vides) de iure communi abſque dubio, & ex communi Doctorum ſententia procedunt. & de iure huius Regni certiſ ſimum eſ ſe, imò fortiori ratione fideicommiſ ſarium eſ ſe contradictorem legitimum, prout apertius conſtabit ex his, quæ ſequenti quæ ſtione dicentur. Quod verò attinet ad ſecundam quæ ſtionem,[*] vtrum fideicommiſ ſario vniuerſali concedatur remedium poſ ſeſ ſorium d, l. finalis, obſeruandum pariter erit, ipſammet plene agitatam, atque explicatam poſt ordinarios, & alios multos, per Menochium, d. remedio 4. ex nu. 166. vſque ad num. 206. Achil. Per ſonal. Adipiſcenda, ex n. 186. cum infinitis ſea. Anton. Gomezium, in l. 45. Tauri, num. 137. Simonem de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. interpret. 2. dubitatione 3. ex num. 41. cum pluribus ſeq. fol. mihi 518. Peregr. de fideicomm. d. art. 48. ex n. 5. vſque ad n. 17. D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 34.. principali, n. 29. Petr. Surd. d. deciſ. 333. Stephan. Gratian. Diſceptationum forenſium, cap. 47. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſil. 64. num. 56. & tribus ſequentibus, lib. 1. alios etiam plures ſciens conſultóque prætermitto, ſicut quæ ſtione ſuperiori feci. Ex relatis verò nunc, & communibus Doctorum ſententiis, ſequentia deducuntur expreſ ſim. Primum, fideicommiſ ſario vniuerſali, cui nec re, nec verbo facta eſt fideicommiſ ſi reſtitutio, concedendum eſ ſe dict. l. finalis remedium. Secundò, fideicommiſ ſario, cui re facta eſt fideicommiſ ſi reſtitutio, non concedendum l. eiuſdem finalis remedium. Tertiò, concedendum eſ ſe fideicommiſ ſario vniuerſali, facta eſt reſtitutio verbo tantum, idque extendendum eſ ſe quoque ad fideicommiſ ſum in codicillis relictum. Quartò, remedium metipſum dict. l. finalis, concedendum eſ ſe fideicommiſ ſario illi, cui etſi aggrauato hærede nulla facta eſt fideicommiſ ſi reſtitutio, à lege deferuntur iura, & actiones ſine aliqua hominis reſtitutione, quoniam idem operatur lex in hoc, quod verbalis reſtitutio ab hærede facta. Quintò, in omnibus caſibus. in quibus fideicommiſ ſario concedi beneſicium d. l. fin. diximus, intelligendum eſ ſe, dummodo caſus ipſe fideicommmiſ ſi euenerit, atque ita probandum eſ ſe à fideicommiſ ſario quod reſtitutionis caſus euenit, ſicuti Menochius vbi ſuprà n. 205. rectè obſeruauit, Et hæc quidem de iure communi certiſ ſima ſunt:[*] cæterum de iure huius Regni videndum eſt, vtrum immutentur in aliquo, ſiue an fideicommiſ ſario vniuerſali competat dict, l. final. remedium, etiam nulla reſtitutione, nec verbali ſibi facta per hæredem. Et quidem Burgos Sal. de Paze, in l. 3. Tauri, 1. parte, concluſione 7. num. 958. fol. mihi 298. in eam magis arridet ſententiam, vt fideicommiſ ſarius hodie extante l. ordinamenti, quæ eſt l. prima, titul. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, & validum efficit teſtamentum, etſi hæreditas non adeatur, fideicommiſsàque prorſus ſuſtinet, & citra reſtitutionem ab hærede factam, habeat remedium d. I, finalis, vt mittatur in poſ ſeſ ſionem omnium bonorum, & inquit idem tenuiſ ſe in propriis terminis Gregorium Lop. ibi relatum. Ego verò vt in hoc dubio meam ſententiam in[*] terponam, dilucidè, atque abſolutè magis, quàm hactenus factum fuerit, rem ipſam explicem, ſequentia conſtituere, atque præmittere, neceſ ſarium duxi. Inprimis, negari non poſ ſe, quin lex illa Regia, in eo quod de miſsione in poſ ſeſ ſionem iure communi ſtaturũ erat, nihil nonum diſpoſuerit, nec innouauerit aliquit circa ea, quæ ex communibus DD. traditionibus ſuprà reſoluimus; remedium, inquam, d. l. fin. non competere fideicommiſ ſario, niſi reſtitutione saltem verbali facta, cum ante reſtitutionem ſaltem verbalem, nullum ius habeat in hæreditare, vnde ad hoc vt iura in ipſum tran ſeant, huiuſmodi reſtitutio requiritur, l. facta, & l. reſtituta, ff. ad Trebel. & notarunt Authores ſuprà præcitati. Eleganter Petrus Surdus, deciſ. 333. ex num. 8. Stephanus Gratianus, diſceptationum forenſium, cap. 47. num. 1. & ſeq. & num. 6. & 8. in fine, Anton. Pichardus, ad §. Reſtituta, el 2. ex num. 1. cum ſeq. Inſtitut. de fideicom. hæred. quamuis ergo eadem lex Regia prima diſpoſuerit, teſtamentum abſque hæredis inſtitutione validum eſ ſe, item quod ſi hæres inſtitutus adire nolit, ſoluantur legata, & omnia alia in teſtamento contenta, firmitatem obtineant, cuius contrarium ſtatutum era de iure communi: item quod nolente adire, vel acceptare primo inſtituto, vel legatario hæreditatem, vel legatum, nihilominus ſubſtitutus ad hæ reditatem, ſeu legatum admittatur, quod etiam aliter procedebat de iure communi, ſicuti ex aliis Anton. Picard. obſeruauit, in §. inprimis, num. 7. & 8. Inſtitut. de fideicom. hæred. fol. mihi 1094. & 1095. non tamen decidit, quid faciendum ſit hæ rede inſtituto adeunte, aut adire volente, quando per fideicommiſ ſum vniuerſale tenetur hæreditatem reſtituere, ſi fideicommiſ ſarius contendat ſe mitti in poſ ſeſ ſionem ex remedio d. l. fin. C. de edict. D. Adr. toll. Ideòque ſuperiora omnia ex remedio l. Ipſius finalis, circa fideicommiſ ſum, tanquam ab illa lege non innouata, in iuris communis diſpoſitione remanſiſ ſe videntur, l. commodiſ ſime, ff. de libe. & poſthum. cum aliis vulgatis. Ex quo fit, vt hodie, ſicut & olim reſolutiones illæ communes, quas adduximus ſuprà circa fideicommiſ ſarium, ob ſeruandæ ſint; maximè cum hæres adire velit, aut fideicommiſ ſario petenti miſ ſionem in poſ ſeſ ſionem bonorum ex remedio d. l. fin, contradiceret quouis modo, vt ſtatim dicetur. Secundò deinde conſtituo, ex dictis obſerua[*] tione præcedenti, & ad dictam l. Regiam primam, titul. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ adnotatis, deduci manifeſtè, hodie non ceſ ſare Quartæ detractionem, ex eo quod teſtamentum valeat abſque hæredis in ſtitutione, & inde nec Falcidiam, nec Trebellianicam hodie ſublatam eſ ſe; imò hodie, ſicut & olim de legatis & fideicommiſ ſis vniuerſalibus Trebellianicam, de ſingularibus verò falcidiam detrahendam fore: vtpote cùm eadem lex prima Regia deciderit duntaxat tria illa, quæ nunc obſeruaui; non tamen decidat, quid faciendum ſit in hoc ca ſu, quando teſtator hæredem pluribus legatis, & fideicommiſ ſis onerauit, & ita in terminis poſt alios huius Regni Authores reſoluit eruditè, & optimè comprobat Ludouicus Molin. de Hiſpanor. primog. lib. 1. cap. 17. num. 10. per totum, ſequuntur Gratianus, regula 200. in fine, Lara, in l. ſi quis à liberis, in §. vtrum, num. 18. Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 11. Matiençus, in d. l. 1. titul. 4. lib. 5. gloſ ſa 19. num. 5. & 11. & num. 18. & tribus ſeq. lib. 5. ibidem Azeuedus, num. 212. Antonius Pichardus, in principio, Inſtitut. de lege falcidia, ex num. 27. vſque ad num. 44. fol. mihi 1042. & 1043. vbi reſpondet fundamentis nonnullis, quæ in contrarium excitari poſ ſunt. Et ita quidem tenendum eſt, tametſi D. Spino, in ſpeculo teſtament. gloſ ſ. 8. ex num. 88. Cæuallos, commun. contra communes, quæ ſtione 30. in fine, & quæ ſt 665. num. 12. & 13. contrarium tueantur præpoſterè. Tertiò conſtituo, fideicommiſ ſario vniuerſali facta ab hærede reſtitutione saltem verbali, aut cùm à iure transeunt in eum iura, & actiones, & ſic ab eodem iure reſtitutio habetur pro facta; competere remedium d. l. finalis, vt ſuprà ex Menochio, & aliis multis dicebam, & obſeruarunt dilucide Petrus Surdus d. deciſ. 333. ex num. 8. Stephan. Gratian diſcepta. foren. d.c. 47. ex num. 3. Id tamen non procedere, ſiue limitari, quando hæres contradiceret, & contenderet ſe detracturum, aut Falcidiam, aut Trebellianicam, aut legitimam, vel quid aliud, quod detrahere de iure poſ ſet: tunc namque fideicommiſ ſarius non obtineret, ſi ex remedio d. l. finalis, poſ ſeſ ſionem bonorum contenderet ſibi dari; idque iuxta ea, quæ poſt alios Authores ſcripſerunt Octauian. Cacheranus, deciſ. 34. ex num. 22. cum ſeq. Rolandus in conſ. 78. ex num. 14. & num. 21. lib. 3. Ioſephus Ludouic. deciſione Peruſina 47. ex num. 15. cum ſeq. Surdus & Grat. in locis relatis ſupra. Et comprobatur ex his, quæ adnotarunt vna[*] nimiter in hac materia Interpretes noſtri, etiam hoc caſu, quando à lege ſit reſtitutio, ſiue ex iuris diſ poſitione tranſeunt iura & actiones in fideicommiſ ſarium ipſo iure, non poſ ſe ipſum apprehendere poſ ſeſ ſionem, niſi de manu hæredis, vt ex multis tradidit Petrus Surdus, in conſ. 73. num. 29. lib. 1. & d. deciſ. 333. num. 8. Steph. Gratian. d.c. 47. num. 15. Cardinalis Dominicus Thuſcus, pract, conclu ſionum iuris tom. 3. lit. F. concluſione 268. fol. 822. quod in dicta l. Regia prima (vt vides) non modò non innouatur, ſed nec vllo modo diſponitur aliquid circa prædicta. Comprobatur deinde, & in fortioribus terminis[*] ex alia Doctorum doctrina, & ſententia in hac materia, fideicommiſ ſarium, etiam poſ ſidentem, non eſ ſe legitimum contradictorem ad impediendam hæredi ſcripto immiſ ſionem in poſ ſeſ ſionem ex remedio dictæ l. finalis, quoties hæres ipſe ſcriptus poteſt detrahere Falcidiam, aut Trebellianicam, aut Legitimam, aut quid aliud: tunc namque, & generaliter, quando ex aliquibus bonis detrctio competit aliqua, fideicommiſ ſarius poſsidens tenetur bona reſtituere, donec fiat deductio. Ita ſane poſt alios multos iuris Interpretes ſcripſerunt Rolandus, d. conſil. 78. num. 21. lib. 3. Menoch. d. remedio 4. num. 638. Petr. Surdus, d. deciſ. 333. num. 8. & per totam, Octauianus Cacheranus, d. deciſ. 47. num. 18. Steph. Giatian. d.c. 47. diſceptation. forenſium. Quatró conſtituo, ex hactenus dictis deduci[*] apertè, non ſequi ſané, Teſtamentum valet hodie abſque hæredis inſtitutione ex deciſ. d. l. Regiæ primæ, tit. 4. ergo fideicommiſ ſario competit abſolute remedium dict. l. finalis, etiam nulla reſtitutione ſibi facta: imò contrarium ſequi, atque ex ipſamet l. è contrario deduci palam, quod etiam hodie ſi hæres exiſtat is, qui velit adire, impediri fideicommiſ ſario remedium d. l. fin. aut non aliàs concedendum, quam hærede ipſo ſcripto citato, cùm non conſtet, an ipſe velit adire, necne; an etiam intendat ſe detracturum ea, quæ detrahere poſ ſe ipſum, nunc dicebamus; aut non concedendum, niſi poſ ſidente ſine vitio ipſo fideicomiſ ſario, ſicuti de iure communi ſupra reſoluimus. Imò abſque dubio hæc procedere, & fideicommiſ ſario denegandum remedium d. l. fin. quando hæres contradiceret, & ip ſe peteret miſsionem in poſ ſeſsionem, & allegaret detractiones prædictas, vel aliquam earum locum habituras, quæ etiam, & de iure huius Regni, & poſt deciſ. d. l. primæ Regiæ, locum obtinent. vt ſuprà notaui. Imò nec prodeſ ſet eo caſu fideicommiſ ſario poſ ſeſsio ad impediendam dictam immiſsionem, ex Rolando, Surdo, Stephan. Gratiano, & cæteris ſuprà relatis. Nec audiretur, ſi diceret, ſe velle docere de iure ſuo in continenti, cùm incontinenti conſtare non poſsit de prædictis, & de iure fideicommiſsi, atque eſ ſe poſsit, quod factis detractionibus nihil ſit reſtituendum ob æs alienum, & alias cauſas, ex quibus non dicitur liquidum, quod eſt reſtituendum, qua liquidatione non facta, non poteſt abiici aliquis dolus hæredi, nec quod dolo faciat petendo poſ ſeſ ſionem eorum, quæ ſtatim reſtitutus eſt; id quod Stephanus Gratianus, diſceptationum forenſium dict. cap. 47. num. 4. & Petrus Surdus, d. deciſ. 333. num. 8. ſingulariter obſeruarunt. Remanet ergo, Burg. Sal. de Paze ſententiam relatam ſuprà; obtinere dumtaxat, vbi nullus hæres ſcriptus eſt, vel cum ſcriptus nolit adire hæreditatem; nec poſ ſe procedere, vbi hæres velit adire, aut contradicat, & maximè cum detractiones præfatas obiiciat. Id quod apertè ſatis probatur ex verbis d. l. Re[*] giæ primæ, in verſic. Y mandamos que el teſtamento. Et in verſ. Y ſi el teſtador inſtituyere heredero, & in verſ Y ſi alguno dexare. Vbi ita demum ſubſtitutus, aut fideicommiſ ſarius ad hæreditatem, ſeu legatum, aut fideicommiſ ſum admittitur, ſi primus in ſtitutus nolit adire, vel acceptare; dicitur enim, Y ſi alguno dexare a otro an ſu poſtrimera volunt ad por heredero, o le legare, o mandare alguna coſa, para que la de a otro alguno, a quien ſuſtituye en la herencia, o manda, ſi el tal heredero, o legatario no qtiſiere aceptar, o renunciare la herencia, o el legado, el ſuſtituto, o ſuſtitutos lo puedan auer todo. Ergo, Si quiſiere aceptar, y no renunciare el heredero, no lo abran los ſuſtitutos, o fideicomiſ ſarios, ſino los herederos: & reſtituent poſtmodum, ſicut de iure communi ſtatutum erat, & ſic non dabitur fideicommiſ ſario remedium d. l. fin. nec aliquid de iure Regio partitarum innouatum dicetur; quod eſt notandum, & à nullo hactenus ſic explicatum. Quintò, & vltimo conſtituo, de iure communi[*] certiſ ſimum eſ ſe, hæreditatem adire, cogi poſ ſe eum, qui ipſam alteri reſtituere grauatus eſt, quoties actionum trãsfuſio datur, l. 4. l. ille à quo, l. nam quod, §. compulſus, l. recuſare, l. tamen §. qui ſuspectam, ff. ad Trebel. l. non iuſtam, cum aliis vulgatis, C. eod. tit. l. 14. tit. 15. p. 6. l. fin. tit. 11. ead. 5. partit. & poſt alios Authores latiùs exornat Anton. Pichar. in §. ſed ſi recu ſabat, 6. Inſtit. de fidecom. hæredit. Hodie tñ poſt deci[*] ſionem d. l. Reg. 1. tit. 4. lib. 5. nou. collect. Regiæ, in relatis verbis finalibus, hæredem grauatum hæreditatem reſtituere cogi non poſ ſe, & correctum eſ ſe ius commune ex ea lege, qua non deciditur, vt hæres qui hæreditatem recuſat, eam compellatur adire, ſed tantùm vt eo caſu ſubſtitutus, aut fideicommiſ ſarius ad eam admittatur, reliquerunt ſcriptum Greg. Lop. & cum eo Ant. Pich. vbi ſup. n. 9. fol. mihi 1142. & Matienç. referendus infrà, quem Pichardus non commemorauit. Cæterum contrariam ſententiam, imò quod ho[*] die etiam poſt deciſ. d. l. Regiæ 1. hæres poſ ſit compelli à fideicommiſ ſario vniuerſali. vt adeat hæreditatem, probabiliorem putauit Burg. Salon de Paze (quem nec retulit, nec de hac contrarietate mentionem fecit Pichardus) in d. l. 3. Taur. 1. p. concl. 8. ex n. 994. fol. mihi 302. col. 4. vſque ad nu. 1001. vbi remanet in hac ſententia, & verba legis eiuſdem Regiæ primæ Sino quiſiere heredar, & ibi: Si el tal heredero o legatario no quiſiere aceptar, non ex eo appoſita inquit, quod hæres ad adeundum compelli non poſ ſit, ſed ob id, quod ſi hæres adire noluerit, fideicommiſ ſario eum ad adeundum non coërcente, legata & fideicommiſ ſa ſint præ ſtanda & ita cum non agitur de compulſione hæredis, dicta verba de ea non loquuntur, de qua ſi tractaretur, leges antiquæ obſeruandæ eſ ſent, quia non correctæ ſunt: & ita intelligenda, atque accipienda eſt eadem l. Regia 1. vt Sal. ipſe profitetur d.n. 1001. Ego verò non eſ ſe ad eum modum reducendam, nec intelligendam legem metipſam primam, nec verba eius torquenda, ſed prout iacent intelligenda, verius equidem arbitror: & inde Gregorij Lopezij & Antonij Pichardi ſententiam probauerim libentius: pro eis namque claram exiſtimo deciſionem legis illius, cum (vt antea dicebam) Si el hæredero no quiſiere aceptar o renunciare la herencia, quid fieri debeat, ſtatuatur expreſ ſim; & non quidem ſtatuitur, quod hæres adire compelli poſ ſit qui fideicommiſ ſo grauatus eſt, ſed dicitur, Que el ſubſtituto o ſubſtitutos lo puedan auer todo. Et ſic abſque circuitu coactionis, maxima ratione lex eadem Regia prima ita ſtatuit, & cogendi hæredem ius excluſit apertè, ſatiúſque fideicommiſ ſariis, aut ſubſtitutis conſultum putauit, quàm coactione ipſa conſuli poſ ſet, & ita hanc eandem opinionem contra Burg. eundem Sal. de Paze, tenuit Ioan. Matien. in d l. 1. gloſ ſ. 18. n. 4. lib. 5. Licèt à me nunc obſeruata non ita explicauerit,[*] nec tradiderit. Et repetit num. 8. dicens, quod fideicommiſ ſario fit hodie ipſo iure reſtitutio abſque hæredis, vel legatarij reſtitutione, licet iure communi ſecus eſ ſet: & addit, quod poſ ſeſ ſio fideicommiſ ſi poteſt à fideicommiſ ſario apprehendi abſque reſtitutione: eo quod ius noſtrum Regium voluerit tot ambages tollere, merámque veritatem, & teſtatoris voluntatem omninò ſectari. Verè tamen di[*] ctum vtrumque Matienci temperari debebit: Primum ex his, quæ ſuperius diximus, & eadem l. Regia prima, ex qua apparet, ipſum procedere, Quando el heredero no quiſiere aceptar o renunciare. Vnde eo volente, non fiet etiam hodie reſtitutio ipſo iure. Secundum ex ipſa quoque l. 1. & ſuperius etiam notatis; ex quibus etiam cum iura & actiones transferuntur ipſo iure, & reſtitutio habetur à lege pro facta, debere fideicommiſ ſarium de manu hæredis poſ ſeſ ſionem accipere, dicebamus, & ex aliis Authoribus obſeruauit Petr. Surd. d. deciſ. 333. num. 8. vnde ſi hæres renunciauerit, aut acceptare noluerit, poterit fideicommiſ ſarius poſ ſeſ ſionem apprehendere abſque reſtitutione, iuxta intentionem eius legis. Eo autem volente acceptare, contrarium eſ ſe de iure communi, atque etiam ex intentione legis dictæ Regiæ deduci, planum equidem & certum redditur ex eiſdem, quæ ſuperiùs obſeruata fuere. Et hactenus de quæ ſtione fideicommiſ ſarij, & de ſuperioribus, quæ ſunt quidem notanda, quia nullibi ita digeſta, nec diſtinctè ſcripta. Nunc verò, & ſeptimo loco, atque principaliter[*] obſeruandum, & conſtituendum erit, exceptionem præ ſcriptionis ita hæredi obiici poſ ſe, vt eum immitti in poſ ſeſ ſionem, & remedium d. l. finalis, impediat omnino, modò exceptio liquida ſit, vel incontinenti liquidabilis. Et ita ex ſententia communi reſoluit Iacobus Menochius, dicto remedio 4. n. 768. & quatuor ſeqq. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 48. ex n. 51. cum ſeq. Angelus Matthæacius, de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 4. c. 1. ex n. 29. cum ſeq. D. Spino, in Speculo teſtamentorum, gloſ ſa 34. principali, num. 33. Perſonalis, de adipiſcenda poſ ſeſ ſione, n. 409. & ſeq. Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 1. c. 5. nu. 26. Sebaſtianus Næuius, ſelect. iur. ad d. tit. C. de edict. D. Adr. toll. Præ ſcriptio namque tollit tam immiſ ſionis[*] in poſ ſeſ ſionem articulum, quàm principalem petendæ hæreditatis, vt ex Baldo in eadem l. finali, numero 25. & 28. rectè obſeruauit Næuius metipſe, & conueniunt ſuprà relati Interpretes. Sed & probatur in d. l. finali. C. de edict. D. Adr. toll. in verſic. Nullum ei temporis obſtaculum. Ex qua colligitur, remedium[*] poſ ſeſ ſorium d. l. finalis, non excludi, niſi præ ſcriptione temporis, per quam etiam cauſa principalis, ideſt proprietatis excluderetur, ſicuti deducit Parladorius, d. num. 26. Menochius, d. remedio 4. numero 778. & 2. ſeq. qui eodem modo, ac in præ ſcriptione triginta, vel quadraginta annorum accepit textum illum poſt alios Authores, Peregrinus d. art. 48. num. 54. Dixit tamen num. 774. idem Menochius, obiici etiam poſ ſe præ ſcriptionem triennalem cum titulo, & bona fide: & num. 775. obiici etiam poſ ſe præ ſ criptionem decem, vel viginti annorum, vt latius ibidem declarat. Et ſequitur D. Spino, in Speculo, dict. gloſ ſ. 34. num. 33. Remedium tamen poſ ſeſ ſorium[*] eiuſdem l. finalis, C. de edict. D. Adr. toll. & legis Regiæ Sorianæ, anno non excludi, nec præ ſcriptionem requiſitam in ipſa l. finali, comprehendi ſub deciſione l. 3. tit. 15. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, qua ſtatutum eſt, tuendum eſ ſe in poſ ſeſ ſione eum, qui per annum & diem cum titulo & bona fide poſ ſideat. nec teneri ſuper eius poſ ſeſ ſione reſpondere, vt latius explicat Azeuedus, ibidem: concludenti equidem ratione, & veriſ ſimè obſeruauit Parladorius, lib. 2. dicto cap. 5. num. 27. 28. & 29. nec id habet dubitationem aliquam (vt exiſtimo.) Et hactenus de beneficio, & remedio d. l. finalis, & de ipſius materia, circa quam (vt vidiſti) labore equidem, & ingenti ſtudio. adnotauimus, & tradidimus nonnulla vltra alios, & quæ ita explicata non erant. In cæteris verò (quæ conſultò, atque ex propoſito omiſimus) ad alios nos remittimus, & permultos Authores à nobis originaliter, & diligenter prælectos, & à cæteris prælegendos, atque pro vniuerſa legis ipſius finalis materia præoculis habendos monemus, & ſuo etiam ordine commemorandos, duximus hoc loco. Tractarunt itaque d. l. finalis materiam, & à me[*] fuerunt originaliter (vt moris habeo) ſequentes Authores prælecti, atque euoluti, Cinus, Rainerius, Foroiul. Albericus, Bart. Bald. Salicet. Angel. Caſtren. Alex. Ioan. Faber, Fulgoſius, Corneus, Iaſon, Iacob. à S. Georg. Deci. Curt. iunior, Sapia, & Mantua, in eadem l. finali. Vbertinus Zuchard. qui materiam proſequutus eſt latiſ ſimè in ipſamet l. finali, & maiori ex parte, vel veſtigia eiuſdem Recentiores ſequuntur, vel quæ ſtionum altercationes metipſas proponunt; aliquando tamen Menochius, Perſonalis, & alij Authores eum improbant, & à ſuis placitis diſ ſentiunt; aliquando verò, & ſ æpiſ ſimè ſequuti ſunt: nec poteſt ipſe Author radicitus ex relatione aliorum percipi, niſi originaliter prælegatur. Decius etiam, in conſ. 424. Proponitur, & in conſilio 498. Viſo caſu. Iaſon etiam, in conſ. 146. lib. 4. Ioannes Sichard. qui etſi breuiter, diſtinctè tamen & magiſtraliter materiam eandem explicauit, in d. l. finali. Iacobus Cuiacius, in paratitla ad tit. C. de edict. D. Adr. toll. vbi eius materiæ, & concluſionum legum illius tituli breuem ſummam adducit. Petrus Paulus Pariſius, in conſ. 81. n. 21. lib. 2. & in conſ. 19. n. 119. & ſeq. eod. lib. 2. & in conſ. 28. ex n. 45. cum ſeq eod. libro, & in conſ. 54. ex n. 1. & in conſ. 53. ex n. 14. cum ſeq. & n. 103. & ſeqq. lib. 3. & in conſ. 111. ex n. 7. lib. 4 Rolandus à Valle, in conſ. 1. per totum, vol. 1. & in conſilio 78. per totum, volum. 3. & in conſilio 48. volumine 4. Tobias Nonius, in conſilio 80. ex numero 11. cum ſeq. Corneus etiam, in conſilio 172. num. 10. cum ſeq. lib. 2. Natta, in conſ. 352. lib. 2. Iacobus Menochius, qui quæ ſtionum omnium huiuſce materiæ congerie, atque ipſarum reſolutione cæteros alios antecellit; atque abſolutè, & diligenter admodum materiam explicat, remedio 4. adipiſcendæ poſ ſeſ ſionis, per totum, & tradit etiam quamplurima in materia, de arbitrar. iud. lib. 1. quæ ſt. 32. & in conſ. 116. ex n. 54. cum ſeq. & in conſ. 180. ex nu. 32. vſque ad num. 33. lib. 2. & in conſ. 443. num. 21. & ſeq. lib. 5. Antonius Galeatius Maluſ ſia, in conſ. 2. per totum, & in conſ. 32. & in conſ. 54. n. 4. lib. 1. Achilles Perſonalis (qui ex numero eorum eſt, qui materiam dictæ l. finalis, pleniori manu tracta runt) de adipiſcenda poſ ſeſ ſione ex remedio d. l. fin. ex n. 1. vſque ad n. 449. Beroius, in conſ. 54. per totum, cum ſeq. vſque ad con ſilium 60. lib. 2. & in conſ. 62. num. 17. & ſeq. lib. 3. & quæ ſt. 44. & 91. Mirand. in tractatu de adipiſcenda poſ ſeſ ſione. ex n. 1. cum multis ſeq. Hieronymus Gratus, in conſilio 140. per totum, lib. 1. Tiberius Decianus, in conſ. 17. ex nu. 1. cum ſeq. & n. 19. & n. 27. & ſeq. & n. 32. lib. 4. & in conſ. 29. n. 93. lib. 2. & in conſ. 22. n. 50. lib. 5. & in conſ. 74. nu. 1. & 4. & 7. & 8. & n. 10. cum ſeq. eod. lib. 5. & in conſ. 41. n. 46. lib. 3. Curtius iunior, in conſ. 284. lib. 3. Ferrara, in praxi, titulo de forma libelli, quo pet. hæ red. ex teſtament, gloſ ſa, poſ ſideant, & gloſ ſa, non abolitum. Afflictis, deciſ. 119. Neuizanus, conſ. 56. & conſilio 81. numero 31. & ſeq. Boërius, deciſ. 156. per totam. Guid. Pap. deciſ. 132. & 206. & 362. & 473. Ripa, in reſponſo finali, Priuſquam diſcutiatur. Comenſis, in conſ. 43. Ioannes Cephalus, in conſ. 4. & in conſ. 30. lib. 1. & in conſ. 258. lib. 2. & in conſ. 402. lib. 3. Marcabrunus, in conſil. 62. ex numero 27. cum ſeq. vſque in finem conſilij, latiùs in conſ. 76. ex num. 2. & in conſ. 95. Hippolyt. ſingulari 349. Fabius de Anna, in conſ. 20. Bellonus, in conſ. 19. ex num. 13. cum ſeq. & in con ſilio 35. Petrus Pechius, de teſtamentis coniugum, lib. 2. c. 11. ex n. 5. cum ſeq. Forcatulus, in Necyomantia iuris, dialogo 22. Ferretus, in conſilio primo, ex numero 4. cum ſeq. Alciatus, diſpunction. lib. 3. c. 6. Antonius Auguſtinus, emendationum, libro primo, cap. 4. Antonius Gabriel, commun. concluſ. lib. 4. tit. de fideicom. concl. 5. Bertazolus, in conſ. 52. Hieronymus Gabriel, in conſ. 45. ex n. 23. cum ſeq. lib. 2. Iacob. Philip Portius, regul. ſiue concluſ. lib. 4. concluſione 30. Octauianus Cacheranus, deciſ. Pedemont. 34. per totam, & deciſ. 47. Oſaſcus, deciſ. 23. & 32. Franciſcus Burſatus, in conſ. 129. ex nu. 45. lib. 2. & in conſ. 234. ex num. 19. cum ſeq. lib. 3. & in conſ. 349. lib. 4. Anguiſ ſol. in conſil. 22. ex numero 33. cum ſeq. lib. 3. Alphanus, collectaneo 213. fol. 67. Antonius Gomezius, in l. 45. Taur. ex n. 134. vſque ad n. 252. vbi breuiter agit de materia d. l. finalis, & communes Doctorum reſolutiones recenſet. Andreas Tiraquellus, in tractatu, Le more ſaiſit, maximè in declarationibus ſextæ partis. Grammaticus, in conſ. 2. & in conſil. 54. & in conſil. 135. in Ciuilibus. Franciſcus de Marchis, q. 223. p. 3. Franciſcus Monald. in conſ. 75. Ioan. de Amicis, in conſ. 48. & in conſ. 63. Vincentius de Franchis, deciſ. 204. ex num. 14. cum ſeq. Cæ ſar de Vrſil. deciſ. 14. Franciſcus Perſonalis, Miſcellan. quæ ſtion. quæ ſt. 8. Vincentius Carocius, de depoſito, ex num. 1. cum ſeq. fol. 270. D. Ferdinand. Vaſq. Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, libero 3. §. 21. limitatione 7. ex num. 112. cum ſeq. Hippolytus Riminaldus in conſilio 69. lib. 1. & in conſilio 80. n. 35. & ſeq. eodem lib. 1. & in conſ. 585. per totum, lib. 5. Contard. in repet. l. primæ, C. ſi de momentanea poſ ſeſ ſione, ex n. 96. cum multis ſeq. Borgninus Caualcan. deciſ. 45. in additionibus, 1. parte, & deciſ. 20. per totam, & deciſ. 21. ex nu. 78. p. 3. & deciſione 5. numero 29. & deciſ. 6. & 7. per totam, parte 4. Villalobos, communium lit. P. ex numero 122. cum ſeq. Franciſcus Viuius, deciſ. 409. lib. 3. Franciſ Milanenſ. Rotæ Siciliæ deciſ. 12. Marcus Mantua, in gloſ ſar. iur. claſ ſi 4. c. 9. Rota Bononienſis, deciſ. 83. Verald. deciſ. 178. & deciſ. 317. p. 3. Vveſembec. in conſ. 81. lib. 2. & in conſ. 100. ex num. 20. eodem libro. Plotus, in l. ſi quando, ex n. 84. C. vnde vi. Sebaſtianus Medices, in tractatu de acquir. & Conſeru. rer. dominio, gloſ ſ. 1. num. 162. & num. 187. & ſeq. Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 771. num. 46. Franciſcus Beccius, in conſ. 3. ex n. 1. vſque ad n. 13. & in conſ. 107. n. 1. & 15. Burgos de Paz, in conſ. 39. per totum, & in l. 3. Tauri, num. 958. Ioſephus Ludouicus, deciſ. Peruſina 47. 1. p. & deciſ. 69. p. 2. Ludouicus Molina, de Hispanor. primog. lib. 3. c. 1. n. 1. cum ſeq. & n. 44. & ſeq. & n. 54. Pelaez à Mieres, de maioratu, 3. part. quæ ſtione 16. & 17. Ioannes Gutierrez, in §. ſui. Inſtit. de hæred. qualitate, & differ, ex nu. 72. vſque ad num. 77. & pract. lib. 1. quæ ſt. 79. & 80. Ioannes Garſia, de expenſis, & meliorat. capite 6. num. 19. Ioannes Botta, in conſ. 45. num. 1. & 2. & num. 20. cum ſeq. Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 32. n. 44. & 45. Fuluius Pacianus, in conſ. 143. Franciſcus Viuius, deciſ. 409. lib. 3. & deciſ. 516. lib. 4. Aluarus Valaſcus, conſultatione 78. & 191. & in praxi partit. & collat. c. 3. Gerardus, ſingulari 23. Andreas Rauctibar. quæ ſt. 15. & 16. & 17. prima parte. Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 5. per totum, vbi vtiliter, & breuiter de iure communi, & de iure Regio ſummat, & reſoluit materiam; & cap. 6. eiuſdem lib. 2. & cap. finali, §. 9. primæ partis. Alphonſus Azeuedus, in l. 3. tit. 13. lib. 4. nouæ collect. Regiæ. Marc. Anton. Peregrin. optimè, & practicè, de fideicommiſ. art. 48. per totum. Fichard. lib. 6. Syntagm. tit. 22. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 3. ex num. 19. vſque ad numerum 58. folio mihi 516. cum ſeqq. Hugo Donellus. ad tit. C. de edict. D. Adr. toll. ex folio 467. vſque ad ſolium 474. Andreas Fachineus, in conſ. 81. lib. 2. & in conſ. 91. & 93. lib. 3. & in conſ. 96. & 97. eodem lib. 3. & controu. iur. lib. 4. c. 22. Cæ ſar Barzius, deciſ. Bononiæ 46. n. 41. & ſeq. Petrus Surdus, in conſ. 16. n. 3. & in conſ. 73. ex nu. 28. lib. 1. & in conſ. 263. per totum, & in conſil. 267. ex numero 34. libro 2. & deciſione 333. per totam, parte 2. D. Spino, in Speculo teſtamentorum, gloſ ſa 34. principali, de apertura teſtamenti per totam. Cornaſan deciſ. 195. ex n. 1. cum ſeq. Sfortia Oddus, in conſ 22. per totum. Ioan. Dauth. in commentariis de teſtamentis, rubrica, de materia teſtamentorũ circa quam, limit. 24. ex n. 68. Ioannes Franciſcus de Ponte, in conſ. 21. per totum, & in conſ. 22. Angelus Matthæacius, de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 4. c. 1. per totum. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſ. 64. ex n. 3. cum ſeq. & n. 56. & ſeq. lib. 1. Antonius Faber, ad tit. C. de edict. D. Adr. toll. definitione 1. & ſeptem ſeq. ex fol. 679. Iacob. Valdeſius, in addit, ad Rodericum Suarez, ad l. quoniam in prioribus, §. 7. notabili 4. folio 106. & §. 7. n. 10. & 19. folio 96. Ludouicus Caſanate, in conſ. 29. n. 17. & 18. Hieronymus de Cæuallos, qui ad præfatam l. Regni, dictam vulgò de Soria, dixit vnum verbum, practicar. commun. contra communes, quæ ſt. 10. n. 6. Alexander Trentacinquius, variarum reſolutionum, tomo 1. libro 2. de probationibus, reſolutione 11. folio mihi 195. Stephanus Gratianus nouiſ ſimè, diſceptat. forenſ. cap. 47. per totum. Sebaſtianus Næuius ſelectar. iur. ad d tit. C. de edict. D. Adr. toll. folio mihi 274. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 3. litera F. concluſione 267. & 268. folio 822. & eodem tomo 3. litera E. concluſione 409. folio 345. & tomo 4. litera H. concluſione 35. folio 224. & tomo 5. litera L. concluſione 287. fol. 309. & concluſione 288. fol. 312. & 313. CAPVT XXV. Legis vnicæ, C. quando Imperator inter pupillos, & viduas, &c. conſtitutio, & materia exornatur; & priuilegium illud, quo pupilli, viduæ, & miſerabiles Perſonæ euocare ad Curiam Principis aduerſarios quoad primam cauſarum cognitionem poſ ſunt, ſed non euocari; qualiter & quando, & quibus caſibus ac Perſonis competat, tractatur vtiliter. De ratione etiam introductionis priuilegij ipſius, & an præfatis Perſonis, non modò pauperibus, ſed etiam diuitibus concedatur, eleganter diſcutitur. Rur ſus, an legis eiuſdem deciſio procedat poſt cœptum coram Ordinario iudicium, ſiue actoris, ſiue rei partes pupilli, & viduæ ſu ſtineant: aliter equidem, & dilucidè magis quàm hactenus factum fuiſ ſet, explanatur. Demum inquiritur, an perſonæ prædictæ eo priuilegio vti, fruíque poſ ſint, ſi tanquam hæredes ſucceſ ſerint in lite cœpta. Et de his omnibus vtilis traditur, atque notanda reſolutio, & explanatio. SVMMARIVM. -  1 Legis vnicæ. C. quando Imperat. inter pup. & viduas, tractatus, & diſputatio, quare per Authorem ſuſcipiatur hoc loco, & legis ipſius verba recenſeantur. -  2 L. vnicæ, C. quando Imperator inter pup. & viduas, materiam explicaſ ſe, atque exornaſ ſe permultos iuris Interpretes, qui commemorantur, & aggregantur hoc numero. -  3 Pupilli, viduæ, pauperes, & miſerabiles aliæ Perſonæ non poſ ſunt trahi, neque vocari etiam per reſcriptum Principis extra prouinciam, aut proprium domicilium, etiam ad curiam Principis, ſed in proprio domicilio ſunt conueniendæ. -  4 Ipſi tamen bene poſ ſunt trahere, atque euocare quoad primam cauſarum cognitionem, etiam in prima inſtantia aduerſarios extra domicilium coram Principe, & in Curia, etiam per viam ſimplicis quærelæ; & quamuis longè diſtet ab eorum prouincia. -  5 Hodie nouiori iure Authenticorum, nemo poteſt vocari in ius extra prouinciam, niſi Iudex prouinciæ negligens fuerit in adminiſtranda iuſtitia. -  6 Sed id non procedi: in viduis, pupillis, & miſerabilibus perſonis, quia etiamſi Iudex prouinciæ in adminiſtranda iuſtitia negligens eſ ſet, non poſ ſent perſonæ metipſ æ euocari extra prouinciam. -  7 L. vnicæ. C. quando Imp. inter pup. & vidu. priuilegio, nec per derogationem generalem reſcripti Principis derogati; ſed neceſ ſe eſ ſe, quod ſpecifica mentio fiat de pupillis, viduis, & aliis miſerabilibus perſonis. -  8 Actor regulariter debet ſequi forum rei. -  9 Pro lite examinanda in prima inſtantia nemo poteſt etiam ad curiam Principis vocari, tametſi poſ ſit inuitus ad eam trahi per appellationem. -  10 Id tamen fallit in pupillis, viduis, & aliis Perſonis miſerabilibus, & in quibuſdam caſibus, qui hic adnotantur, & caſus de corte vulgò nuncupantur. -  11 Siue præfatæ perſonæ conueniantur coram Iudicibus ordinariis, quo caſu electio eſt ipſorum eligendi curiam; ſiue coram Principe conuentæ fuerint, quo etiam caſu poſ ſunt declinare forum Principis, & dicere, quod debent conueniri coram Indice ordinario eius loci, vbi degunt. -  12 Et quamuis Vinc. de Franchis, deciſ. 100. n. 21. aſ ſeuerauerit, præ ſumptionem eſ ſe contra declinantem à tribunali ſupremo ad inferius. -  13 Verè tamen præ ſumptionem ceſ ſare debere, & locum eſ ſe deciſioni d. l. vnicæ, prout hic explicatur. -  14 Et conuenire Didac. Couar. prout hic adnotatur. -  15 Vidua vocandi ad curiam Regis eius aduerſarios in prima inſtantia, ita demum priuilegium obtinet, ſi honeſta ſit, honeſtámque vitam agat; ſecùs aliàs. -  16 Fœmina virgo cælibem agens vitam, vtrum gaudeat beneficio, & priuilegio d. l. vnicæ. C. quando Imp. inter pup. & viduas. Quod gaudeat ex ſententia multorum. Quod non gaudeat ex ſententia aliorum. Quæ ab Authore probatur, & concludentibus corroboratur rationibus. -  17 Pupilli & orphani, qui dicantur in propoſito, vt priuilegio, & beneficio d. l. vnicæ, gaudeant. Et ita inter miſerabiles connumerentur Perſonas. Qualiter etiam, & vſque ad quam ætatem priuilegium illud receperit praxis frequentior. -  18 Pauperes, vt priuilegio, & beneficio d. l. vnicæ fruantur, qualiter paupertas probari debeat, & an paupertatis definitio Iudicis boni arbitrio ſit relicta. -  19 Miſerabiles perſonæ, vt gaudeant priuilegio, & beneficio d. l. vnicæ, quæ dicantur, & quid praxis ſeruauerit circa Perſonas eaſdem. -  20 L. vnicæ. C. quando Imp. inter pup. & vid. beneficium, & priuilegium, obtinere, & competere, tam in cauſis criminalibus, quam ciuilibus. -  21 Et an competat negotiorum geſtori. -  22 An etiam perſonis quibuſcunque, quæ per admini ſtratores gubernantur, & reguntur. -  23 Rurſus, an eidem priuilegio renuntiari poſ ſit expreſ ſim. -  24 L. vnicæ. C. quando Imp. inter pup. & vid. beneficium, & priuilegium, qua ratione fuerit introductum, & conceſ ſum. Vbi & l. cuiuſdam Partitæ ſingularia verba in propoſito præcitantur. -  25 Dictæ l. vnicæ, beneficium, & priuilegium, vtrum competat pupillis, & viduis, non modò pauperibus, ſed etiam diuitibus. Quod pauperibus tantum competat, ex ſententia quorundam. Diuitibus etiam competere, ex ſententia aliorum. Et hæc poſterior veriſ ſima, & verior opinio, atque in puncto iuris, & in praxi tenenda omnino. Et pro ipſa concludentes rationes hic perpenduntur, & ſingulariter explanatur text. in d. l. vnica, vt latius hic per totum numerum. -  26 L. vnicæ, C. quando Imper. inter pup. & viduas. beneficio, & priuilegio, vt locus ſit, potentiam alterius perhorreſcere pupillos, & viduas, & ſimiles Perſonas, neceſ ſe non eſ ſe de iure communi. Nec id immutari ex l. quadam Partitæ, prout Dida. Couarr. ſingulariter, & verè obſeruauit, & Author ſequutus eſt. -  27 Vidua, pupillus, & alij habentes fori, & d. l. vnicæ, priuilegium, vtrum poſ ſint eo vti aduerſus ſimile & par ius habentes. -  28 Vidua dotem repetens, an habeat priuilegium ſui iudicij, etiam ſi contra pupillum agat, remiſ ſiuè. -  29 Viduæ, pupilli, & miſerabiles aliæ perſonæ, quando habent cauſam communem cum aliis perſonis non miſerabilibus, an tunc perſonæ illæ propter communionem gaudere debeant eodem fori, atque d. l. vnicæ priuilegio. Et ibidem ſi communem. ff. quemadmod. ſeruit. amittantur, exornata quamplurimis, remiſ ſiuè. -  30 D. l. vnicæ beneficium, & priuilegium, vtrum Eccleſiæ Reipublicæ, Vniuerſitati, & Communitatibus competat. -  31 Ceſ ſionarius, viduæ, pupilli, aut pauperis, vtrum gaudeat priuilegio d. l. vnicæ, vt poſ ſit in prima inſtantia debitorem in Curia conuenire. -  32 Et an pupilli, viduæ, & pauperes metipſi ex ceſ ſione alterius non priuilegiati gaudeant eodem dictæ l. vnicæ priuilegio. -  33 Cedens, vtrum poſ ſit agere poſt ceſ ſionem inuito ceſ ſionario, remiſ ſiuè. -  34 L. vnicæ, C. quando Imp. inter pup. & vid. priuilegium, & beneficium, vtrum obtineat, etiam poſt cœptum coram Ordinario iudicium. Quod non obtineat, ex ſententia Did. Cou. Quod obtineat, ex ſententia communiori multorum. -  35 Ex ſententia verò Authoris, qualiter explicari debeat dubium prædictum, quod hactenus nec abſolutè ſatis, nec dilucidè explicatum erat ab alio, prout hoc numero adnotatur, & diſtinctè, & nouiter obſeruantur nonnulla, & n. ſeq. -  36 Pro Did. Cou. reſolutione negatiua, quod d. l. vnicæ priuilegium locum non obtineat poſt cœptum coram Ordinario iudicium; expenduntur fundamenta nonnulla, & n. ſeq. -  37 Exceptiones dilatorias, & fori declinatoriam poſt litem conteſtatam opponi non poſ ſe. -  38 Pro ſententia affirmatiua, quod d. l. vnicæ priuilegium obtineat etiam poſt cœptum coram Ordinario iudicium, fortiſ ſima expenduntur fundamenta, & n. ſeq. -  39 Iudicium finiri debere, vbi cæptum eſt, & litiſpendentiæ exceptionem obſtare in quocunque iudicio, & inter perſonas quaſcunque; regulam illam tritam, & vulgatam, multifariam explicari, nec ita abſolutè, atque indiſtinctè procedere, vt hic ob ſeruatur. -  40 Et non obtinere, quando in alio iudicio augeretur ex cauſa neceſ ſitatis. Vel citatus, aut agens in alio iudicio, priuilegium haberet declinandi. Vel primus Iudex eſ ſet negligens in adminiſtranda iuſtitia. Aut coram primo Iudice non poſ ſet quis conſequi iu ſtitiæ complementum propter potentiam aduer ſarij, vel de facto ortam. Vel in aliis caſibus ſimilibus. -  41 Et in his omnibus procedere abſque dubio aliquo ſententiam illam, quod d. l. vnic. beneficium, competat etiam poſt cœptum coram Ordinario iudiciũ . -  42 Procedere etiam ſine dubio, quoties iure minoris ætatis aduerſus litis conteſtationem, & iudicium cœptum, perſonæ prædictæ priuilegiatæ venirent. -  43 Nec admitti poſ ſe Didac. Couar. ſententiam contrariam, vt hic adnotatur, & n. ſeq. Vbi etiam ſupremorum Conſiliariorum iudicium non ſubire, ſiue alium inferiorem Iudicem habere, modicum damnum dici non poſ ſe. -  44 Minor vtrum reſtitui poſ ſit aduerſus fori declinatoriam omiſ ſam. -  45 Pupilli, viduæ, & ſimiles Perſonæ; quæ declinandi forum, & auocandi cauſas ad Curiam, priuilegium obtinent, vtrùm eo frui, atque vti poſ ſint, ſi tanquam hæredes ſucceſ ſerint in lite cæpta. Vbi pars negatiua defenditur, quæ & nu. ſeq. comprobatur. -  46 Conditio defuncti non mutatur ex perſona hæredum. -  47 Priuilegiatus quicunque ſequitur forum defuncti quoad litem cæptam, & ea, qua contracta ſunt; ſecus quoad litem non cæptam, vel contrahenda. -  48 Inſtantia cæpta tranſit in eodem ſtatu, & cum omnibus ſuis qualitatibus in hæredem. -  49 Clericus laici hæres lite coram Iudice ſeculari cæpta cum defuncto, apud eundem Iudicem proſequi tenetur. Lite verò nondum cæpta, vocandus eſt pro actione hæ reditaria ad Iudicem Eccleſiaſticum. -  50 Aluari Valaſci in propoſito quæ ſtionis excitatæ ſuprà, n. 45. placitum commemoratur. -  51 Lis cœpta in iudicio priuilegiato, an debeat remitti ceſ ſante cauſa primordiali priuilegij, remiſ ſiuè. -  52 Vidua, pupillus, & miſerabiles perſonæ habent priuilegium declinandi forum, & vtuntur beneficio d. l. vnicæ, & ſi tanquam hæredes, vel ex contractu alicuius defuncti conueniantur, modo lis cœpta non fuerit. EXtat Sane in iure noſtro Cæ ſarea quæ [*] dam Imperatorum conſtitutio in l. vnica, C. quando Imperator inter pupillos vel viduas, vel miſerabiles Perſonas cognoſcat, & ne exhibeantur. Adeò frequens, & in vſu forenſi & practico neceſ ſaria, & aſ ſidua, vt per manus tradatur quotidie, nec vlla alia frequentior equidem, vtpote cum pupilli, viduæ, & aliæ miſerabiles perſonæ quotidie ſoleant & poſ ſint ad Curiam Regiam, quoad primam cauſarum audientiam, cognitionem in prima inſtantia quos libuerit vocare, ſicuti eadem lex decidit expreſ ſim; & de iure huius Regni confirmatur, vt infrà dicendum eſt. Idcircò non abſque vtilitate maxima futurum ego exiſtimaui, ſi hoc loco eorum dumtaxat tractatum, & diſceptationem ſuſciperem, quæ licet ab aliis permultis tractata, atque reſoluta fuerint, non tamen ita ſatis abſolutè & diſtinctè explicata, vt vel dubitationem non leuem adhuc obtineant, vel maiori declaratione, aut corroboratione non indigeant: aliorum verò, quæ vel tantam dubitandi rationem non obtinent, vel dilucidè ſatis explicata fuerunt ab aliis, reſolutionem eiſdem relinquam. Et ante omnia non otiosè proculdubio, vel extra neceſ ſitatem, ſed ideò, atque neceſ ſariò dictæ. legis vnicæ verba recenſebo hoc loco, vt eiſdem præ oculis habitis, & maturè perpenſis, an Interpretum noſtrorum placita & traditiones, conſtitutione ea probentur, vel non probentur, ſiue an verbis ipſius conueniant, vel non, accuratè magis valeat deduci. Imperatores ergo eo in textu, in hunc modum reliquerunt ſcriptum: Si contra pupillos, vel viduas, vel diuturno morbo fatigatos & debiles impetratum fuerit lenitatis noſtræ iudicium: memorati à nullo noſtrorum Iudicum compellantur comitatui noſtro ſui copiam facere, quinimo intra Prouinciam, in qua litigator & teſtes, vel inſtrumenta ſunt, experiantur iurgandi fortunam, atque omnis cautela ſeruetur, ne terminos ſuarum Prouinciarum cogantur excedere. Quod ſi pupilli, vel viduæ, alijque fortunæ iniuria miſerabiles iudicium noſtræ Serenitatis orauerint, præ ſertim cum alicuius potentiam perhorreſcant: cogantur eorum aduerſarij examini noſtro ſui copiam facere. Et conſtitutio hæc de iure huius Regni confirmatur ex l. 5. tit. 3. de los demãdados , p. 3. vbi in. prin. dicitur; Contiendas e pleytos ay, queſon de tal manera, que ſegun fuero de Eſpaña por razon dellos, ſon tenudos los demandados de reſponder ante el Rey, maguer no les demandaſ ſen primeramente por ſu fuero, e ſon eſtos, &c. & ſtatim adiicitur: O por pleyto que demandaſ ſe huerfano, o home pobre, o muy cuytado contra algund poderoſo, de que no. pudieſ ſe tambien alcançar derecho ſobre el fuero de la tierra, ca ſobre qualquier deſtas razones, tenudo es el demandado de reſponder ante el Rey, do quier que lo emplacaſ ſen, e nou ſe podria eſcuſar por vinguna razon, por que eſtos pleytos tañen al Rey principalmente por razon del ſeñorio. l. etiã 41. tit. 18. p 3. quæ ſingularis eſt, quatenus ſtatuit non valere reſcriptum ad trahendum litis cauſa extra locum domicilij, viduas, orphanos, ſenes, infirmos, pauperes, aut alios. miſerabiles impetratum, ſed ab iſtis contra alios impetratum validum eſ ſe: & aſ ſignatur notanda ratio, in verſic. E eſto touieron por bien, l. 20. tit. 23. ead. 3. p.l. 8. tit. de los emplazamientos, 3. lib. 4. nou. collect. Regiæ ibi: Pleyto de viudat, huerfanos. y perſonas miſerabiles. Et materiam harum legum, & priuilegium d. l. vnic. [*] tractarunt, atque explicarunt, & exornarunt permultis, Gloſ ordinaria, Petr. Cinus, & Bartol. Alberic. Bald. Salicet. Fulg. Caſtrenſ. Florian. & alij, in ead. l. vnica. Alex. conſ. 121. col. fin. lib. 1. & in conſ. 124. lib. 4. Bald. in conſ. 5. quæritur, vtrum viduæ, lib. 1. & in conſ. 449. lib. 5. Socin. ſenior, in conſ. 66. lib. 4 Iaſ. in l. Titiæ textores, col. vlt. ff. de legat. 1. Roman. ſingul. 240. Grammaticus, deciſione 20. & in addit. ad conſtitut. Regni, Statuimus. Thom. Parpalia, in l. penul. C. de pactis, & in conſtit. Regni, de officio magnæ iuſtitiæ, q. 13 Matth. Afflict. in conſtit. Regni, conſtitut. Statuimus, & conſtitution. l. Præ ſenti, aliàs, lib. 1. rubrica 37. per totam, & deciſ. 257. vbi plena manu de hac materia, atque originaliter videndus, non enim ſola aliorum relatione, prout neceſ ſe eſt, poterit deguſtari. Guid. Pap. deciſ. 566. Alban. & Pomat. in addit. ad Bart. ad l. metipſam vnicam, C. quando Imp. inter pup. & vid. Mut. ſuper conſuet. Panorm. c. 13. Fab. Anna, ſingul. 401. Didac. Perez, in l. prima, tit 1. lib. 3. Ordinamenti, col. 764. & ſeq. Rolandus à Valle, in conſ. 76. ex n. 35. cum ſeq. vſque in finem conſilij, lib. 1. & in conſ. 20. per totum, lib. 2. Gregor. Lopez, in d. l. 41. tit. 18. p. 3. meliùs in l. 5. tit. 3. & in l. 20. tit 23. p. 3. Franc. Viuius, commu. opin. lib. 1. opin. 368. Optimè M. Ant. Natta, in conſ. 590. per totum, lib. 5. Sylua nuptialis, lib. 6. tit. quomodo in dubio iudicandum ſit pro communi opinione, num. 27. cum pluribus ſeqq. Bald. Nouel. in tract de dote, priuil. 12. p. 9. Palac. Rub. in c. per veſtras. 2. notab. n. 12. de donat. inter. Didac. Couar. pract. c. 6. & 7. per tot. Vincen. de Fran. deciſ. 100. per totam, & deciſ. 187. & 188. & deciſ. 232. Ant. Theſ. deciſ. Pedem. 177. per tot. Petrus Rebuf. in 1. tom. conſtit. Franciæ, tit. de ſententiis prouiſ. art. 3. gloſ. vltima. Mexia, in l. Toleti, in 10. fundamento ſecundæ partis, ex n. 12. cum ſeq. Monterro. in praxi crim. & ciui. tract. 5. de los caſos de Corte, fol. 75. cum ſeq. D. Paz, in praxi, 1. p. tom. 1. tempore primo, num. 19. & 20. & 21. Iacob. Menoch. de arbitrar. iudicum, lib. 2. caſu 66. & vide caſu 65. Marant. in praxi, part. 4. diſtinct 9. nu. 77. & ſeq. fol. mihi 104. Andreas Gail, practicarum obſeruat. lib. 1. obſeruat. 1. num. 40. & 41. Fuſcus, ſingulari 20. Vocab. Fauore, fol. 166. Saraina. ad conſtitution. Siciliæ, ſub verbo, Miſerabiles. Vezin. in Syntagm. commun. opinion. lib. 3. tit 12. Ariſminus Tepatus, variarum lib. 1. ad tit. C. quando Imp. fol. mihi 166. col. 4. Vveſembec. ad eundem titulum, fol. mihi 510. cum ſeq. Corſetus, ſingulari 144. Alciatus, in l. malum, §. viduam, ff. de verborum ſignific. Ioan. Sichard. in rubrica, & in d. l. vnica, C. quando Imp. inter pup. & vid. vbi breuiter, & diſtincte ſummat materiam, fol mihi 158. & 159. Iacob. Cuiac. in paratitla ad eundem tit. vbi etiam ipſam materiam ſummat breuiſ ſimè. Aluar. Valaſc. conſult. 57. & 136. Eſcobar de ratiociniis, cap. 7. ex nu. 56. vſque ad numerum 62. Petrus Barboſa, 1. p.l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, n. 50. fol. 213. Marcabrunus, in conſ. 84. n. 43. Fuluius Pacianus, in conſilio 84. per totum, & in conſ. 85. per totum. Hugo Donellus, commentariorum iuris ciuilis lib. 17. c. 20. fol. mihi 87. Alfonſus Azeued. in d. l. 8. tit. 3. lib. 4. nouæ collect. Regiæ, vbi vide omnino. Ioannes Philippus, in ſumma vtriuſque iuris, ad d. titul. C. quando Imperator, inter pupil. & viduas, folio mihi 58. Villalobos, commun. opinion. litera I. ex n. 269. Antonius Grauatius, in addit. ad Octau. Veſtrium, in practic. Cancell. libro 3. capite 9. in prima additione. Proſper. Carauita latiſ ſimè, in commentariis ſuper ritibus magnæ Curiæ, ritu 219. & ſeqq. & 230. & ſequentibus. Petrus Belluga, in Speculo Principum, rubrica 38. §. conſequenter. Cattelianus Cotta, in memorabilibus, in verbo, Vidua. Petrus Follerius, in pract criminali, in verſicul. audiantur exceptiones, n. 85. Franciſc. Viuius, deciſ. 521. per totam, lib. 4. & deciſ. 65. lib. 1. Gaſpar. Roder. de annuis redditib. lib. 3. q. 4. ex n. 42. Alex. Trentacinq. variar. reſol. tom. 1. lib. 2. tit. de citationibus, reſol. 2. per totam, fol. mihi 96. & ſeq. Sebaſtianus Næuius, ſelectar. iur. ad dictum tit. C. quando Imp. fol. mihi 111. Cardin. Thuſcus, practic. concluſionum iuris, tom. 8. lit. V. concl. 203. Antonius Faber, add. tit. C. quando Imp. definitione vnica. fol. mihi 222. Stephan. Gratianus, diſcept. forenſ. c. 182. ex n. 1. & quatuor ſeqq. fol. mihi 521. Ex his itaque iuris Interpretibus. & deciſ. d. l. vnicæ, deducuntur expreſ ſim, atque obſeruari, & conſtitui debebunt ſequentia. Ac primum equidem, quod[*] pupilli, viduæ, pauperes, & miſerabiles aliæ Perſonæ non poſ ſunt trahi, neque vocari etiam per reſcriptum Principis extra prouinciam, aut proprium domicilium, etiam ad Curiam Principis; ſed in proprio domicilio ſunt conueniendæ. Et hoc eſt primum priuilegium conceſ ſum in d. l. vnica, Perſonis miſerabilibus, & quando ipſ æ conueniuntur. Iidem ta[*] men bene poſ ſunt trahere, atque reuocare quoad primam cauſarum cognitionem, etiam in prima in ſtantia aduerſarios extra domicilium coram Principe & in Curia, etiam per viam ſimplicis querelæ, & quamuis longè diſtet. ab eorum Prouincia. Et hoc eſt alterum priuilegium, quod eiſdem Perſonis miſerabilibus conceditur in d. l. vnica, & quando ſunt actores, & ita in effectu deduxit Baldus ex ead. I. atque ſummauit ipſam in hunc modum, Perſonæ miſerabiles non debent trahi in ius extra Prouinciam, ipſ æ autem alios poſ ſunt trahere: & conueniunt cæteri Interpretes ibidem & ſuprà relati, ſicuti ex communi tradit Ioan. Sichar. in rub.n. 1. & in d. l. vnic. n. 1. & 2. C. quando Imp. int. pup. & vid. Iacob. Cuiac. in paratitla ad ipſummet tit. dicens breuiſ ſimè, quod miſerabiles Perſonæ, reſcripto Principis euocare extra Prouinciam; non euocari poſ ſunt. Ioann. Philip. in ſumma vtriuſque iuris, ad dictum titulum, & Sebaſt. Næu. ibid. Cou. pract. c. 6. n. 1. & 2. & 3. & c. 7. n. 1. in prin. & n. 2. in verſ habent prætereà. Et ſecundum hæc (vt vides) maxima equidem ſunt duo hæc priuilegia præfatis Perſonis conceſ ſa, & ipſorum fauore receditur in pluribus à regulis iuris communis. In primis namq; ſi iura communia repetantur in memoriam certiſ ſimum eſt, quod hodie nouiori iure Authenticorũ , nemo poteſt vocare in ius extra prouinciam, aut proprium domicilium, vt dicitur in. §. 1. in authent. vt different. iudices, niſi iudex Prouinciæ negligens fue[*] rit in adminiſtranda iuſtitia. Sed id non procedit in viduis, pupillis, & miſerabilibus Perſonis quia etiam ſi iudex Prouinciæ, aut proprij domicilij in admini[*] ſtranda iuſtitia negligens eſ ſet non poſ ſent præfatæ perſonæ euocari extra domicilium, ſeu Prouinciam: in quo conueniunt Bart. Bald. Caſtr. & omnes in ead. l. vnic. & ex communi Antiquorum ſententia declarauit ſingulariter ibidem Ioan. Sichard. n. 2. per totum: A quo deduxit, ſed non retulit eum Alex. Trentacin. variar. reſol. tom. 1. lib. 2. tit. de citationib. reſol. 2. in princ. & n. 1. fol. 96. & ſubdit n. 2. Nec per derogatio[*] nem generalem reſcripti Principis cenſeri derogatum priuilegio d. l. vnicæ, ſed neceſ ſe eſ ſe, quod ſpecifica mentio fiat de pupillis, viduis, & aliis miſerabilibus Perſonis Et ita limitat text. in l. criminali. C. de iuriſdict. omni. iudic. vt non aliter poſ ſint pupilli, viduæ, pauperes, & aliæ miſerabiles Perſonæ trahi extra proprium domicilium. Id quod latius etiam probarunt Grammaticus, deciſion. 20. Vincent. de Franchis, deciſione 187. & 192. Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 177. numero 9. Ariſminus Tepatus, variarum libro 1. ad titulum C. quando Imperator, in principio, folio 66. & facere ad pulchram quæ ſtionem, quam Cinus dicit ſe de facto vidiſ ſe, refert, & adducit eam Ioan. Sichard. in d. l. vnica, n. 3. Prætereà, ſi ipſamet iura communia repetan[*] tur in memoriam, certiſ ſimum quoque eſt, quod actor regulariter debet ſequi forum rei, per textum in cap. cum ſit generale, de foro competenti, c. ſi clericus laicum, eod. tit. & ibi Gloſ. allegat plures concordantes, l. iuris ordinẽ , cum vulgatis, C. de iuriſdict. omnium iudic. l. 32. tit. 2. p. 3. quæ eſt notabilis, quatenus vndecim modis limitat iſtam regulam: Socinus etiam regal. 10. Dueñas, regul. 21. Card. Thuſ. pract. concl. iur. tom. 1. lit. A. concl. 122. fol. 105. Humada in l. 15. tit. 1. p. 1. gloſ ſ. 4. per totam, qui regulæ eiuſdem 47. fallentias adducit, & latè explicat, an & quando ratione loci, contractus, domicilij, rei, promiſ ſionis, aut de ſtinationis, ſolutionis, vel delicti, quis forum ſortiatur. Similiter, neminem poſ ſe, etiam ad curiam Principis vocari pro lite examinanda in prima inſtantia, tametſi poſ ſit inuitus ad eam trahi per appellationem, l. nemo. C. de iuriſdictione omni. iudic. authent. vt different. indices, §. 1. l. 8. & 9. tit. 13. lib. 4. nouæ collect. Reg. l. 21. tit. 5. lib. 2. eiuſdem collect. Nihilominus tamẽ [*] pupillis, viduis, pauperibus, & miſerabilibus Perſonis, licet in curiam Principis trahere, & vocare illos, à quibus in iudicio aliquid exigere velint, & aduer ſus quos actiones habeant, & reos etiam extra proprium domicilium euocare ad eandem curiam in prima inſtantia, vbi actor ſit pupillus, vidua, pauper, aut denique miſerabilis Perſona, vt ſupradictum eſt vel in caſibus quibuſdam, qui caſus de Corte vulgò nuncupantur. Id quod rectè animaduertunt Couar.[*] pract. c. 6. ante n. 1. D. Paz, in praxi, 1. p. to. 1. primo tempore, n. 19. & duob. ſeqq. & ante alios lo. Sich, in rubr. C. quando Imp. inter pup. & viduas, nu. 1. & 2. Alex. Trentacinq. variar. reſol. lib. 2. d. reſol. 2. n. 4. qui num. 5. poſt Afflictum, quem ibi refert, rectè inquit, concluſionem eam procedere, etiam ſi præfatæ Perſonæ conueniantur coram Iudicibus ordinariis, nam tunc electio eſt ipſarũ eligendi curiam Principis, vel ſi corã Principe conueniantur, nam ipſ æ poſ ſunt declinare forũ Principis, & dicere, quod debent conueniri coram eorum Iudice ordinario, in loco vbi degunt, & vbi eſt copia teſtium, & ſcripturarum. Et quamuis Vincent. de Fran. deciſ. 100. n 21. (quem in propoſito[*] non retulit Trentacin. metipſe) aſ ſeuerauerit, præ ſumptionem eſ ſe contra declinantem à Tribunali ſupremo ad inferius. Verè tamen præ ſumptionem[*] eam ceſ ſare debere, & locum eſ ſe deciſ. d. l. vnicæ, vbicunque pupillus, vidua, pauper, & aliæ ſimiles per ſonæ, vel propter expenſas, & ſumptus excuſandos, aut faciliorem agendi modum, in ſuo proprio loco, vel ne extraherentur ab eo, id intenderẽt , quod præ ſumi potius debet in dubio, aliàs namque damno ſum eſ ſet eiſdẽ legis illius priuilegium. Idque aper[*] tè præ ſentire videtur Did. Cou. pract. c. 7. n. 2. in verſ. habent præterea. Nam cum dixiſ ſet in initio illius cap. habere pupillos, viduas, pauperes, & alias miſerabiles Perſonas priuilegium vocandi alios ad Curiam Regiam in prima inſtantia: ſubdit ſtatim in dicto verſiculo, Habent præterea. Et habere alterum priuilegium ab eo diſtinctum, vt ſcilicet Perſonæ præfatæ non teneantur extra proprij domicilij forum, apud Curiæ Iudices Regios cuiquam agenti reſpondere cuiuſcunque priuilegij ratione. Quod etiam (vt vidiſti) ego diſtinxi ab altero priuilegio ſuprà, & diſtinguit Regia leg. 41. titul. 19. partit. 3. Cum ergo iure ſuo vtantur pupillus, vidua, & ſimiles Perſonæ in propoſito caſu, ac lege permittente id efficiant: nulla equidem præ ſumptio erit contra eos, ſi nolint extra proprij domicilij forum, apud Curiæ iudices Regios cuiquam agenti reſpondere. Quod & in fortioribus terminis, quando inquam pupillus, vidua, & alij habentes fori priuilegium præfatum, vellent vti eo aduerſus par & ſimile ius habentes, reſoluit idem Couar. dict. cap. 7. num. 5. in verſ. Quintus deducitur. Ex quo etiam deducitur veriſ ſimè, quod ſi pu pillus, vidua, pauper, & aliæ ſimiles Perſonæ egerint in prima inſtantia coram ipſius domicilij rei conuenti Iudice ordinario, ibique eum conuenerint, non poſ ſe reum ipſum iuriſdictionem declinare illius Iudicis, petendo cauſam deferri ad Curiam Regis, quamuis Perſonæ metipſ æ poſ ſent id efficere. In eorum namque fauorem, non in damnum ſiue ipſis volentibus, non autem renitentibus, introductum eſ ſe apparent: quod eſt notandum Remanet ergo, viduam habere priuilegium vocandi[*] ad Curiam Regis, eius aduerſarios in prima inſtantia, modò honeſta ſit ipſa, honeſtamque vitam agat, aliàs ſecus. Id quod ex communi omnium ſententia tradiderunt Couar. pract. dict. c. 7. num. 1. in prin. Vinc. de Fran. deciſ. 232. per totam, vbi de meretrice, aut luxuriosè & inhoneſtè viuente, quod non gaudeat priuilegio d. l. vnicæ, Azeu. in l. 8. tit. 3. lib. 4. nou. collect. Regiæ, n. 11. & 12. vbi vide. Tunc tamen inſurgit dubium agitatum commu[*] niter per DD. in hac materia, vtrum inquam fœmina virgo cælibem agens vitam, viduæ appellatione cõ tineatur , & iiſdem, maximèque d l. vnicæ priuilegiis gaudere debeat, quibus viduæ, & miſerabiles gaudent Perſonæ: & quidem in ea idem ius ſtatuendum quod in vidua firmarunt Azo, Cynus, Oldradus, Alberic. Bart. Fulgoſ. Ioan. Lup. Guid. Pap. Andr. Iſern. Afflict. & Rebuf. quos retulit, & congeſ ſit Couar. pract. d.c. 7. n. 2. in prin. & in eodem placito fuerunt etiam, & virgini huiuſmodi conceſ ſerunt priuilegium, d. l. vnicæ, Ioan. Sichard in rubric. C. quando Imperator inter pup. & vid. nu 4. Vincent. de Franch qui conſtanter defendit, & late fundat hanc partem deciſ. 100. per totam, Greg. Lop. in l. 5. tit. 3. par. 5. gloſ ſa, e ſon eſtos, verſ. ſed an dicatur vidua. Vbi inquit, quod in fauorabilibus dicitur vidua ea, quæ non habuit virum, l. malum, §. vidua, ff. de verbor. ſignific. Licet in materia ſtricta comprehenderetur tantum illa, cuius maritus mortuus eſt, vt ibidem probauit. Reſolutiue etiam cum hac opinione in fauorem virginis reman ſit Alex. Trentacinq. variar. reſolut. tom. 1. lib. 2. titul de citationibus, reſolut. 2. num. 16. in verſ. hæc concluſio, vti procedit, fol. mihi 98. vbi & Bellugam, & Follerium, & alios tenentes eam retulit, tenuit etiam ipſammet ſententiam Fulu. Pacian in conſ. 85. per totum, vbi arguit late pro vtraque parte. Cæterum contrariam ſententiam, imò fœminæ virgini, quæ cœlibem vitam agit, nec vnquamvirum habuit, nec de nuptiis tractat, non concedi priuilegium d. l. vnicæ, ex Accurſio in eadem l. conſtanter, & concludenter defendit Couar. dict. c. 7. pract. d.n. 2. & veriorem opinionem dixit Andreas Gail practicar. obſeruat. lib. 1. obſeruat 1. nu. 41. eandem etiam tenendam omnino, & in praxi ſeruandam (ſi aliàs fœmina huiuſmodi virgo, & vitam cœlibem agens, minor non ſit, aut pauper, vel miſerabilis Perſona) ſemper ego crediderim, vtpote cum vidua proprie dicatur, cuius maritus mortuus eſt, nec in d. l. vnic. nec etiam in legibus partitæ, & nouæ collect. Regiæ, de virgine huiuſmodi ad effectum præfatum mentio aliqua fiat, nec inde contineri poſ ſit, aut debeat aliquo pacto, idque ex duabus illis rationibus, quas Did ipſe Couar. eodem n. 2. d.c. 7. vere, & erudite conſiderauit, ex quibus iuridice equidem, & iuſte adductus eſt, vt exiſtimauerit, priuilegium dict. leg. vnicæ, his tantum viduis conceſ ſum eſ ſe, quæ maritum habuere, non his, quæ cœlibem egere vitam. Aliàs autem (vt ego adiicio) non modo præter legem, & vltra iura præfata in quibus de huiuſmodi fœ mina mentio non fit, ſed etiam contra ipſorum legum verba, & intentionem, concederetur priuilegium huiuſmodi, quod negari non poteſt, ſi earundem verba perpendantur attente, & priuilegium ius ſpeciale, & regulis communibus contrarium continens, extendi vltra caſus expreſ ſos, aut perſonas ſpecificè nominatas non concedatur. Magis ergo ex capite, atque cerebrina æquitate, quam ex deciſ d. l. vnicæ., aut iuris ſtricta & accurata ratione opinio illa prima procedit, nec ſubſtineri debet, vt ſuprà dixi. Rurſus atque ex prædictis remanet, & pupillum,[*] & orphanum habere priuilegium prædictum, vt poſ ſint reos ad Curiam trahere quoad primam cognitionem, etiam in prima inſtantia, ipſi verò extra proprium domicilium trahi non poſ ſint, & ſic vti frui priuilegio, & beneficio d. l. vnicæ; pupillus autem in propoſito dicitur, qui vel morte patris, vel emancipatione egreſ ſus eſt patriam poteſtatem, idque intra annos decimumquartum, cum adhuc eſt impubes, l. pupillus, ff. de verbor. ſignification. quamuis nonnunquam pupilli larga ſignificatione, & impropria accipiantur pro quibuſcunque impuberibus, per textum in l. finali, §. primo, cum ſua Gloſ ſa, ff de verborum ſignificat. Et ita notauit, & infert ad ſtatuta nonnulla Ioann. Sichard. in rubrica, C. quando Imperator inter pupil. & viduas, num. 2. Rolandus à Valle, in conſil 76. num. 41. libro primo, Vincentius de Franchis, deciſion. 100. num. 17. Cæterum Didac. Couar. practicarum cap. 6. num. 2. hac in parte, atque in terminis d. l. vnicæ, pupillum intelligit eum, qui ſimul ſit patre orbatus, & minor pupillaris quidem ætatis, idque ex ſententia Cyni, & Alberici, quos ibi refert, & nouiſ ſimè ſequutus eſt Stephanus Gratianus, diſceptationum forenſium, cap. 182. num. 1. ibi: Siue ſolum ſit ſine patre, qui tunc dicitur pupillus. Et eodem num. 1. adnotauit, pupillum miſerabilem Perſonam dici, quod & tenuerunt Scribentes communiter, licèt nonnulli contrarium præ ſentiant apertè, niſi pauper ipſe ſit: ſicuti Albanus, in addit, ad Bartol. ad d. l. vnicam, num. 3. probauit, & alij ſequuntur. Quod tamen verum non eſt, & contrarium tenendum indiſtinctè, videlicèt inter miſerabiles enumerari per ſonas, vt infrà dicetur, & ex aliis Authoribus ſcrip ſit Alexander Trentacinquius, variar. reſolution. lib. 2. dict. reſolut. 2. num. 30. Orphanus verò dicitur, qui patre, & matre, & ſic vtroque parente ſunt orbati, prout notarunt Interpretes communiter, in l. orphanotrophos, C. de Epiſcop. & Clericis. Ioannes Sichardus, in rubrica, C. quando Imperator, num. 3. & eo non relato Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. dict. cap. 182. num. 1. ibi: Siue ſit ſine patre & matre, quo caſu dicitur orphanus. Rebuffus, de ſentent. prouiſion. gloſ ſa vltima, colum. 2. verſiculo, ſecundo orphani. Rolandus, in conſil. 76. num. 43. lib. 1. Et inter miſerabiles quoque enumerantur Perſonas, ex eiſdem Authoribus, & Trentacinquio, dict. reſolutione 2. num. 30. Azeuedo, in dicta l. 8. titulo 3. lib. 4. num. 7. Subdit tamen Couar. dict. cap. 6. practicarum, num. 2. quod praxis hoc priuilegium recepit in minore vigintiquinque annis, qui patre ſit orbatus: nam & Regia 1. 14. tit. 2. lib. 3. ordinam, & l. prima, titul. 1. eod. lib. l. 20. titul. 23. l. 41. tit. 18. & l. 5. tit. 3. part. 3. l. 8. tit. 3. lib. 4. recopil. orphano ſimpliciter tribuit hoc priuilegium, non diſtinguens eius ætatem; quæ tamen neceſ ſariò diſtinguenda eſt ad eos annos, in quibus alieno ductu & conſilio viuendum eſt: quod eſt optimè dictum, & animaduerſum, & probatur etiam per Gregorium Lopez, (cuius Couar. mentionem non fecit) in dict. l. 5. titul. 3. & in d. l. 41. titul. 18. partit. 3. nam in dict. l. 5. verbo, huerfano, dicit in hunc modum: In practica tamen in iſto Regno intelligitur quoad iſtum caſum, ſi ſit orphanus carens patre, licèt maior 14. annorum, minor tamen 25. annis, & ita practicatur. Et in d. l. 41. verbo, a los huerfanos, vbi rectiſ ſimè aduertit, quod dict. l. vnica, C. quando Imperator, non ponit verbum illud: a los huerfanos, ſed vocat pupillos, & verbum ibi poſitum eſt latius: nam comprehendit etiam adultum maiorem 14. annorum patre orbatum: & ſubdit, quod hinc fortè ſurrexit practica in Curia, vt ſit caſus Curiæ, etiamſi orphanus ſit adultus, quicquid Caſtrenſis, & alij contradixerint. Deinde atque ex prædictis remanet, pauperes[*] etiam idem ius habere, quod viduæ, orphani, ac pulli, & vti priuilegio d. l. vnicæ, vt poſ ſint reos ad Curiam trahere quoad primam cauſarum cognitionem, ipſi verò trahi non poſ ſint quod numeris præ cedentibus dicebamus, & tradit in terminis Couar. practicar. in d. cap. 6. num. 3. & ex omnibus legibus Regiis relatis in initio huius cap. comprobatur expreſ ſim: & ſubdit Couar. ad cum effectum ſummariam quandam probationem paupertatis ſufficere, ſicut minoris ætatis, & aliarum qualitatum, quarum ratione poteſt quis ad Curiam vocari, Alex. Trentacinq. variar. reſolut. lib. 2. tit. de citationibus, d. reſolut. 2. num. 32. Et pauperes qui dicantur, Iudicis relinquitur arbitrio, ſicuti reſoluit Greg. Lopez, in l. 20. tit. 23. part. 3. gloſ. 2. Menoch. de arbitr. iudicum, lib. 2. caſu 65. per totum, maximè num. 7. & vide Couar. pract, cap. 7. num. 3. in fin. Remanet etiam, & miſerabiles alias perſonas vti[*] eodem priuilegio d. l. vnic. vt trahi non poſ ſint ad ius extra proprium domicilium, ſeu prouinciam, ſed ipſi alios trahere poſ ſint, quod etiam dixi, & comprobaui numeris præcedentibus, & reſoluunt Maran. in praxi, part. 4. diſtinct. 9. num. 77. Didac. Couar. dict. cap 6. practicar. num. 1. Anton. Theſaur. deciſ. Pedemoutana 177. num. 1. Et miſerabiles Perſonæ, quæ dicantur, Iudicis relinquitur arbitrio, ſicuti Menoch. reſoluit, de arbitrariis iudicum lib. 2. caſu 66. Alex. Trentacinquius, variar. reſolut. lib. 2. de citationibus, d. reſol. 2. num. 25. vbi refert plures per ſonas. quæ miſerabiles dicuntur: & num. 31. ſubdit, quod ſenes & decrepiti, & diuturno morbo fatigati & debiles, & omnes hi, de quibus mouetur natura ad miſerandum, miſerabiles perſonæ dicuntur, ex Azone, & Afflictis, quos ibi refert. Gregorius tamen Lopez, in d. l. 41. tit. 18. partit. 3. re ſtringit ſuperiora. & dicit, quod quatenus in ea l. dicitur de ſenibus & infirmis, vt iſti deducant ad Curiam cauſas ſuas, & non deducantur, non eſt in practica, ſi aliàs non ſunt pauperes, vel miſerabiles Perſonæ, iuxta leges Ordinamenti, & Partitæ: idque proculdubio ſeruatur in praxi quotidie. Prætereà, atque ex prædictis remanet d. l. vnicæ,[*] C. quando Imperator inter pupil & vid. beneficium & priuilegium, viduis, pupillis, & miſerabilibus Perſonis conceſ ſum, ſic obtinere & procedere in cauſis criminalibus, ſicut in ciuilibus, & ſic etiam cum pupillus, vidua, & miſerabiles Perſonæ delinquunt, quod ex Mathæo Afflictis, & Proſper. Carauita, obſeruauit Alex. Trentacinquius, lib. 2. tit. de citationibus, d. reſolutione 2. num. 13. fol. 97. vbi ſubdit, quod de iure illius Regni ad allegandum hanc declinatoriam fori, vidua, & pupillus debent Perſonaliter comparere, & non per procuratorem. Er idem quoque, quod diſpoſitio d. legis vnicæ, habeat locum in cauſa criminali, Stephanus Gratian. adnotauit nouiſ ſimè, diſceptationum forenſium, cap.[*] 182. num. 5. & num. 4. dixit, priuilegium eiuſdem legis vt quis trahat. & non trahatur, competere negotium geſtori: Et citat Paulum Caſtrenſ in l. hæres abſens, §. apud Labeonem, ff. de iudiciis, Romanum, ſing. 240. Ang. ſingul. 401. & competere[*] quibuſcunque aliis Perſonis, quæ per adminiſtratores gubernantur, & reguntur: ex ratione illa, quod omnia priuilegio pupillis conceſ ſa, cenſeantur etiam conceſ ſa cæteris Perſonis quibuſcunque quæ reguntur & gubernantur per adminiſtratores, atque ex Gloſ ſ. Bald. & Socin. notauit Hieron. Card. Alb. in addit. ad Bart. ad dictum tit. C. quando Imperat. inter pupil. & vidu. in final. verb. Nec poſ ſe[*] renunciari eidem priuilegio, etiam expreſsè per Perſonas prædictas, quibus conceſ ſum eſt, ex communi Interpretum ſententia reſoluit ipſe Albanus ibidem, num. 2. & cum aliis multis Authoribus ob ſeruarunt Natta, in conſ. 590. num. 15. lib. 3. Ant. Theſau. deciſ. Pedem. 177. num. 2. & 5. And. Gail. practic. obſer. lib. 1. obſer. 1. num. 40. Vincent. de Franc. deciſ. 192. num. 7. Azeued. in l. 8. tit. 3. lib. 4. nouæ collect. Regiæ, num. 14. Alex. Trentacinq. variar. reſol. lib. 2. d. reſol. 3. num. 37. fol. 99. qui reddit rationem, quia talis renuntiatio tolleret miſericordiam, & ſic eſ ſet contra bonos mores, & ideò non valeret, per text. in cap. finali, de pactis, cum ſimilibus, Ioan. Sichar. (quem Trentacinq. non refert) in d. l. vnica, num. 5. vbi pro regula conſtituit, quod quandocunque datur priuilegium propter miſericordiam, quia videtur ferè magis, dantis cauſa, quàm eius cui datur, conceſ ſum, ideò ei renunciari non poſ ſe. Apparet autem ex ſententia horum duorum Au[*] thorum, miſerationis gratia conceſ ſum priuilegium d. l. vnic. ſi forte inquiras de ratione introductionis ipſius & quare conceſ ſum fuerit beneficium illud Perſonis prædictis. Et conuenit Didac. Couarr. practic. dict. cap. 7. num. 4. in verſiculo. Rurſus idem conſtat. Notans expreſ ſim, miſerationis gratia id priuilegium conceſ ſum, Marcus etiam Anton. Natta, d. conſil. 590. num. 4. & tribui ſequentibus, lib. 3. vbi ex conditione viduitatis, & pupillaris ætatis excitatum fuiſ ſe Imperatorem in dicta lege vnica, ob ſeruat, & in ipſorum litibus eſ ſe voluiſ ſe ſpecialem protectorem, quoniam huiuſmodi Perſonæ ſolent communiter premi, vt experientia docet, & probatur in cap. Regum, vigeſima tertia, quæ ſt. 5. vbi dicitur, Regnum proprium eſ ſe officium, peregrinis, pupillis, & viduis auxilium ferre: Andreas Gaill. practicar. obſeruat. prima, num. 40. vbi etiam conſiderat principaliter conditionem viduitatis, & pupillaris ætatis; & ideò Principi maximè omnium conuenire præfatas Perſonas contra omnem mole ſtiam & iniuriam tueri, ex d. cap. Regum, & cap. adminiſtratores, 25. quæ ſt. 3. Vincentius de Franchis, deciſ. 233. num. 4. qui (quoad viduas attinet) fragilitatem ſexus conſideratam fuiſ ſe in conceſ ſione eius beneficij firmauit: Stephanus Gratianus, diſ ceptationum forenſ. dict. cap. 182. num. 2. qui inquit, priuilegium illud fuiſ ſe conceſ ſum miſerationis gratia, quaſi Perſonæ prædictæ gubernentur à tutoribus, qui plerunque in eorum officio delinquunt. Quæ ratio in adminiſtratoribus quibuſcunque militat æqualiter ad confirmationem obſeruationis illius ex Cardinali Albano ſuprà traditæ. Et de iure huius Regni extat ſingularis l. 41. titul. 18. part. 3. in fine, vbi dicitur in hunc modum: E eſto touieron por bien los ſobios antiguos, porque ſeñaladamente los Emperadores, e los Reyes ſon juezes deſtos à tales mayormente que de los otros, e a ellos pertence de los fazer alcancar derecho, e de los mantener en iuſticia, de manera que non reciban tuerto, nin fuerça de los otros, que ſon mas poderoſos que non ellos, & in l. 5. tit. 3. part. 3. in fine, dicitur. Porque eſtos pleytos tañen al Rey, principalmente por razon de ſeñorio. Et quidem ſi verum amamus, & rationi præfa[*] tæ introductionis dict. l. vnicæ, C. quando Imperator inter pupil. & vidu. & dictarum ll. partitæ, atque nouæ collect. Regiæ, verbis etiam ipſarum adhæremus, facilè deducemus ex eiſdem veram reſolutionem articuli illius, vtrum inquam priuilegium, & beneficium eiuſdem l. vnicæ, competat pupillis, & viduis non modò pauperibus, ſed etiam diuitibus: in quo certum eſt, & compertum, iuris noſtri Interpretes diuerſimodè ſe habuiſ ſe, quidam namque priuilegium præfatum reſtrinxerunt ad pupillos, vi duas, & miſerabiles Perſonas pauperes, nec diuitibus competere aſ ſeuerarunt, quorum numero fuê re Innocentius, Abbas, Imola, Cardinalis Felinus, & Barbar. in cap. ſignificantibus, de officio delegati. Speculator, in titulo de inſtrumentorum editione, §. nunc vero, verſic. & ſcias, el ſecundo, Alexand. in conſil. 131. col. fin. lib. 1. Iaſon, in l. Titiæ textores, colum. vltima, ſi de legatis primo. Tiraquel. in l. ſi inquam, C. de reuocan. donat. verbo, facultates, colum. 2. in princ. Maranta, 4. parte, d. diſtinctione 9. num. 79. & 6. part. num. 132. & ſeq. Ioannes Sichardus, in dict. rubrica, C. quando Imperator, num. 5. & defendit conſtanter Roland. in conſil. 20. per totum, maximè ex num. 12. vſque ad num. 18. lib. 2. tenuit etiam opinionem eandem Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſionum iuris, tom. 8. littera V. concluſion. 203. in princip. fol. mihi 598. E contrario tamen, priuilegium, & beneficium d. l. vnicæ, competere etiam pupillis, & viduis diuitibus, nec diſtinguendum, an ſint diuites, vel pauperes: firmarunt Innocentius, in cap. ex part. de verborum ſignificatione. Abbas, in cap. ex parte, 6. col. 2. de foro competenti, & in cap. cæterum, de iudiciis, Bulgar. in l. 1. colum. 6. verſiculo, tertius caſus, num. 125. ff. ſoluto matrimon. Parpalia, in l. 1. C. de SS. Eccleſiis. Alexander, in l. Titia textores, num. 7. ff. de legatis primo. Baldus nouellus, in tractatu de dote, part. 9. priuilegio 12. Ioann. Lup. in cap. per veſtras, de donation. inter. in 2. notabili, num. 12. Sylua nuptialis. lib.: 6. num. 34. & 35. Roland. ſibi contrarius, in conſil. 76. ex num. 45. lib. 1. licèt ex num. 38. cum ſeq. arguendo intenderit probare contrarium. Eleganter Marc. Anton. Natta, in conſil. 590. ex num. 3. vſque ad numerum 8. lib. 3. vbi citat Azonem, & Albericum, ita tenentes Andreas Gail. practicar. obſeruat. lib. 1. ob ſeruat. 1. num. 40. Gregor. Lopez, in l. 5. titul. 3. part. 3. in gloſ ſa magna, e ſon eſtos, ante finem, ibi, vnde etiam in fœmina diuite. Afflictis, deciſ. 237. Iacob. Menoch. de arbitrariis iudic. lib. 2. caſu 66. num. 4. & num. 5. eleganter text. in cap. ſignificantibus, de officio delegati. Nec vrgere in contrarium, oſtendit dilucide, vt ibi videri poterit. Couar. practicar. cap. 6. num. 2. in verſiculo, obtinet tamen hoc priuilegium. Vincentius de Franchis, deciſ. 100. num. 19. dicens, ita iudicaſ ſe Sacrum Conſilium. Anton. Theſaurus, deciſ. 177. num. 3. vbi firmat, ita quoque per illum Senatum deciſum: Azeuedus, in l. 8. tit. 3. lib. 4. num. 9. vbi citat etiam Didac. Perez, ita tenentem. Alexander Trentacinquius variar. reſolution. tom. 1. lib. 2. titulo, de citationibus, reſolutione 2. num. 16. fol. 98. Stephanus Gratianus, diſceptationum forenſium, cap. 182. dicens, veriorem eſ ſe opinionem iſtam, quicquid alij ſentiant contrarium. Fuluius Pacianus, in conſ. 84. num. 25. qui etiam firmiter defendit, non diſtinguendum, an Perſonæ prædictæ priuilegiatæ, diuites ſint, vel pauperes: Barboſa prima parte l. primæ, ff. ſoluto matrim. num. 50. Et quidem ſi verum amamus (vt antea dicebam,) & rationi introductionis dicti priuilegij adhæremus, verbis etiam d. l. vnicæ, & ll. partitæ, & nouæ collect. Regiæ, maximam vim non facimus, negari vllo pacto non poteſt, quin hæc ſit veriſ ſima, & verior opinio, atque in puncto iuris, & in praxi tenenda omnino. Conſtat ſi quidem ex ratione introductionis priuilegij dict. l. vnicæ, non diuitias equidem, ſed conditionem viduitatis, & pupillaris ætatis in con ſideratione habitam fuiſ ſe, & miſerationis Gratia priuilegium præfatum introductum. Nam huiuſ modi Perſonæ ſolent communiter premi, & maximas pati iniurias, atque moleſtias, ſicuti Andr. Gaill. d. obſeruat. 1. n. 40. & Natta, d. conſ. 580. ex n. 3. ſingulariter, & vere notarunt. Conſtat etiam pro hac ſecunda opinione conſtitutionis dict. l. vnicæ, verba clara eſ ſe & Perſpicua dicitur namquè: Si pupilli, vel viduæ, aliæque fortunæ iniuriâ miſerabiles iudicium noſtra Serenitatis orauerint, cogantur aduerſij examini noſtro ſui copiam facere. Et ſic conſiderandum eſt, quod Imperator ibi vocat viduas fortunæ iniuriâ miſerabiles, quia vidua amiſit virum, pupillus amiſit patrem, ſeu exiuit patriam poteſtatem, & hæc eſt fortunæ iniuria, quia ex hoc fit, quod neuter poſ ſit in cauſis ſibi opem ferre, vidua propter ſexum, pupillus propter ætatem. Hoc enim miſeratione eſt dignum, vxores & filios videre, maritorum, & patrum ſubſidio orbatos. Idque procedit, etiam ſi vidua, aut pupillus ſit diues: tum quia dictio, alij, ſimilium repetitiua, oſtendit inter miſerabiles, viduas, & pupillos ſimpliciter ennumerari, vt optimè perpendit Menoch. lib. 2. de arbitrariis, dict. caſu 66. num. 4. tum etiam quia dictio implicatiua. præ ſertim, poſi[*] ta in d. l. vnica, ibi: Præ ſertim cum alicuius potentiam perhorreſcant. oſtendit idem eſ ſe in caſu contrario, vt etiam ſi diuites ſint, & nullius potentiam formident, tamen reſpectu viduitatis, & pupillaris ætatis, gaudeant priuilegio illo, quia Imperator vult eſ ſe in eorum litibus ſpecialis protector. Quod ſingulariter conſiderauit Marcus Antonius Natta, dict. conſil. 590. n. 3. cum ſeq. lib. 3. & ſequutus eſt ad literam Alexand. Trentacinq. d. reſolut. 2. lib. 2. n. 16. in verſ. ab hac 2. opinione. Addiderim ego, & vltra eos, conſtitutionis dict. l. vnicæ, C. quando Imperator inter pupill. & vidu, verba, & clara etiam eſ ſe ex eo, quod dictum ſit ſimpliciter: Quod ſi pupilli, vel viduæ, nec qualitas diuitiarum, aut paupertatis adiecta ſit: vnde nec adiici à nobis, aut ſubintelligi debet; nec etiam di ſtingui, an pupillus, vel vidua, diues ſit, vel pauper, quod lex illa non diſtinxit: idque iuxta vulgatas, & communes iuris regulas. Deinde, verba eadem, ſi pupilli, vel viduæ, in dubio eſ ſe intelligenda non ſecundum quid, & ſic ex diuitiis, vel ex paupertate, ſed ſimpliciter potius, iuxta text. in l. hoc legatum, in fine, ff. de legatis tertio, l. prima, §. ſimpliciter, ff. de verbor. obligat. & exornat Cardinalis Thu ſcus, practicarum concluſionum iuris, tomo 8. litera V. concluſione 92. fol. mihi 532. Denique verba illa pupillo, & viduæ cuilibet, etiam diuitibus conuenire, cum dicatur duntaxat, ſi pupilli, vel viduæ, pupilli autem, & viduæ, licet diuites ſint, pupilli, & viduæ verè ſunt, vnde debet ipſis, & eiuſdem l. di ſpoſitio conuenire, & fouere, ex vulgata regula l. 4. §. Prætor ait, ff. de damno infecto, quam exornat Cardin. Thuſcus, tom. 8. literal V. concluſione 89. fol. mihi 528. & in tractatu de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum, latiùs explicabimus. Doctores igitur relati ſuprà, qui contrariam ſuſtinent ſententiam, loquntur apertè contra text. in dict. l. vnica, & qualitatem paupertatis requirunt, quam nec lex ipſa expreſ ſit, nec requirit, imò nec potentiam alterius perhorreſcere Perſonas præfatas neceſ ſarium eſ ſe, ex dictione illa, præ ſertim, in dict. I. vnica, appoſita, rectè deduxerunt Natta, & Trentacinquius, in locis relatis ſuprà. Optime Couarr. practicar. dict. cap. 6. num. 1. qui ex eadem dictione, præ ſertim, deduxit intellectum ad text. in l. 5. titul. 3. partita 3. ibi: contra algun poderoſo, dicens praxim recepiſ ſe, & admiſiſ ſe idem, vbi miſerabilis Perſona agit contra eum, qui non eſt ex his, qui potiores in iure dicuntur. Quod ego credo veriſ ſimum, quacunque cum Perſona agatur, vtpote cum in d. l. vnica, ita vt dixi cautum fuerit, cui dictam l. partitæ conuenire potius, quam diſ ſentire, credendum eſt in dubio. Eo maxime, quod in aliis legibus, nec potentia aduerſatij habita fuerit in conſideratione, nec de ipſa actum aliquo modo. Vidua autem, pupillus, & alij habentes fori, ac[*] d. l. vnicæ, priuilegium, vtrum poſ ſint eo vti aduer ſus ſimile & par ius habentes: explicant dilucide poſt alios Gregorius Lopez, in dict. l. 5. titul. 3. par. 3. gloſ ſa magna ante finem, verſiculo, ſed quid ſi vnus priuilegiatus. Didacus Couar, practicarum cap. 7. num. 4. & 5. Vincentius de Franchis, deciſion. 188. per totam. Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemontana 177. ſub num. 9. Alexander Trentacinquius, variarum re ſolution. lib. 2. de citationibus, dict. reſolutione 2. num. 18. fol. 98. Azeuedus, in l. 8. titul. 3. num. 7. lib. 4. nouæ collect. Regiæ, & quidem cum in dicta l. vnica, & in dictis legibus partitæ hic caſus deciſus, nec expreſ ſus non fuerit, erit dubium prædictum aliis regulis iuris, & legibus definiendus, ex quibus viduas, pupillos, & alias miſerabiles Perſonas, de quibus in dict. l. vnica, non poſ ſe inuicem vti illo priuilegio, ſed quemlibet ſeruare ius commune, cum vnus non ſit potentior altero, recte obſeruarunt ipſimet Authores nunc relati. Et iunge eiſdem[*] Antonium Fabrum, ad tit. C. quando Imperator inter pupil. & viduas, definitione vnica, fol. mihi 222. vbi quod vidua dotem repetens, habet priuilegium ſui iudicij, etiam ſi contra pupillum agat, prout ibi probat dilucide, & ingenioſe, vt ad ſolet. Similiter, quando viduæ, pupilli, & aliæ miſe[*] rabiles Perſonæ habent cauſam communem cum aliis perſonis non miſerabilibus, ſiue non eius qualitatis, an tunc Perſonæ illæ propter communionem gaudere debeant eodem fori priuilegio, & beneficio, dict. l. vnicæ, nec in eadem l. vnica, nec in dictis legibus partitæ, & nouæ collect. Regiæ exprimitur, idcircò ex aliis regulis, & iuris principiis rem hanc definiendam, certi iuris principiis rem hanc definiendam, certi iuris erit: vt etiam definiunt & explicant Natta, dict. conſil. 590. numer. 16. & 3. ſeq. lib. 3. Couar. practicarum d. cap. 7. in finalibus verbis. Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 177. num. 2. in fin. Fuluius Pacianus, in conſil. 85. num. 10. & 11. Alexander Trentacinquius, variarum reſolutionum. lib. 2. titulo de citationibus, dicta reſolutione 2. num. 9. ex quibus communis reſolutio eſt, ratione Perſonæ miſerabilis gaudere omnes eodem priuilegio, idque ex his fundamentis, & rationibus, quas Natta, & Trentacinquius latiùs conſiderarunt. atque deduxerunt in locis nunc relatis. Ex textu etiam, in l. ſi communem, ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur. De quo vide Hippolytum, in rubrica de fideiuſ ſoribus, num. 284. cum pluribus ſeq. Menochium, in conſ. 2. num. 226. lib. 1. Mieres, de maioratu, prima parte. quæ ſtione ſecunda, num. 24. Ioannem Gutierrez, practicarum lib. 1. quæ ſt. 6. Alexandrum Trentacinquium omninò, variarum reſolutionum, lib. 2. tit. de iudiciis, reſolutione 15. per totam, fol. 33. & quidem ex his nunc relatis Authoribus, quos ſuperiores non citant, & plurima deduces in confirmationem ſententiæ prædictæ, & an, & quando per ſocium quis retineat, aut faciat quod per ſe non poſ ſet, diſtincte percipies. Rurſus & ſimiliter, vtrum Eccleſiæ, Reipublicæ,[*] Vniuerſitati, & Communitatibus competat remedium dict. l. vnicæ, & ius vocandi quemcunque ad Curiam quoad primam cauſarum cognitionem, quod (vt vides) non etiam exprimitur, nec deciditur in dicta l. vnica: ex his definiendum erit, quæ ſcripſerunt Didacus Couar. d. cap. 7. practicarum, num. 3. Antonius Theſaurus, dicta deciſione 177. num. 9. Afflictis deciſion. 257. num. 1. Azeuedus, in dict. l. 8. titul. 3. lib. 4. num. 8. Proſper. Carauita, in ritibus magnæ Curiæ, ritu 219. Alexander Trentacinquius, variar, reſolut. lib. 2. dict. reſolutione 2. num. 34. & 35. vbi reſolutiue dicuntur, priuilegium d. l. vnicæ, Eccleſiis, & Communitatibus competere, vt penes ipſos videri poterit: ea namque, & alia nonnulla ex propoſito, & conſultò, atque ideo à me omittuntur, quod penes iuris Interpretes relatos in initio huius capitis, & nunc commemoratos, plene habeantur reſoluta. & eorum duntaxat tractatum, atque diſputationem ſuſcipere intenderimus, quæ ab aliis dilucidè, aut abſolutè ſatis explicata non ſunt. Denique & ſimiliter, ceſ ſionarius viduæ, pupil[*] li, pauperis, & miſerabilium Perſonarum, vtrùm gaudeant priuilegio d. l. vnicæ, & poſ ſint in prima inſtantia debitorem in Curia conuenire: vide Ga ſpar. Rodericum, de annuis redditibus, lib. 3. quæ ſt. 4. num 42. qui negatiuè reſoluit: & num. 43. inqui[*] rit, ſi creditor non priuilegiatus cedat pupillo, aut viduæ, aut ſimilibus Perſonis habentibus priuilegium d. l. vnicæ, an ceſ ſionarius vtatur priuilegio prædicto, vt poſ ſit debitorem in Curia conuenire. Rectè etiam reſoluit, diſtinguendo inter vltimas voluntates, & contractus, vt ibidem videbis. Et qua[*] tenus num. 46. excitat dubium, an cedens agere poſ ſit poſt ceſ ſionem inuito ceſ ſionario, iunge Burg. de Pace (non relatum ibi) in conſilio 31. ex numero 21. Et hactenus de prima obſeruatione in hac materia. Nunc verò ſecundo loco, & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit, dubium maximum eſ ſe, & à nullo hactenus nec mediocriter equidem, non modò dilucidè ſatis, aut abſolute explicatum, & ſic maiori proculdubio explanatione, & diſtincta reſolutione indigens omnino: vtrum[*] dict. l. vnicæ, C. quando Imperator inter pupil. & vid. priuilegium, & beneſicium procedat etiam poſt cœptum coram Ordinario indicium, & poſt litem conteſtatam, vt ſcilicet pupilli, viduæ. & aliæ mi ſerabiles Perſonæ non ſolùm in initio litis, ſiue ante litem alibi cœptam, ſed etiam poſt litem conte ſtatam poſ ſint ad Curiam cauſas quoad primam cognitionem trahere. Et quidem Didac. Couar. practicarum, d. cap. 7. in finalibus verbis, negatiuam partem amplectitur expreſ ſim, inquit namque, quòd vbi lis cœpta eſ ſet per litis conteſtationem apud Iudicem inferiorem proprij domicilij, non poſ ſet vidua petere, cauſam iſtam tractari in Curia Principis, nec ad eam referri, etiam ſi vidua iure minoris ætatis peteret in integrum reſtitutionem aduer ſus litis conteſtationem ex cauſa erroris, quo decepta litem conteſtata fuerit abſque fori præ ſcriptione, & declaratoria exceptione: & ſubdit Couarr. met. ipſe, quod huius opinionis eſt ob fauorem ordinariæ iuriſdictionis, & quia non admodum læditur ex hoc errore minor, etiam ſi Matthæus Afflict. in conſtitut. Neapolitana, in rubrica 37. n. 24. contrarium reſponderit. Cæterum, quod d. l. vnicæ priuilegium, & beneficium, etiam poſt cœptum coram Ordinario iudicium, & poſt litis conteſtationem obtineat, ſicut ante cœptum indicium, & ſic contrariam omninò ſententiam firmiter tenuerunt Matthæus Affl. nunc relatus (vt vides) Neuizan. in ſilu. nut. lib. 6. verbo, in dubio quomodo indicandum, num. 38. verſic. & propterea, vbi ita Iudicatum eſ ſe dicit Parpal. poſt Afflict. in conſtitut. Regn. de officio mag. iuſtitiar. quæ ſt. 13. num. 36. P. Belluga, in Speculo Principum, rubric. 23. verſ. ſed pone, col. 2. num. 9. M. Anton. Natta, in conſil. 590. num. 16. lib. 3. vbi expreſ ſim, & ſecure firmauit, viduas, & pupillos fori priuilegio conceſ ſo ſibi in d. l. vnica, vti poſ ſe non tantum in initio litis, ſed etiam poſt litem conteſtatam, & ſic in progreſ ſu cauſ æ poſ ſe aduerſarios ad tribunal Principis ab aliis auocare, Vincentius de Franchis deciſion. 100. num. 21. in fin. Antonius Theſaurus, dict. deciſione Pedemontana 177. num. 6. qui ſubdit, quod quamuis Didac. Couar. contrarium ſuſtinuerit (vt vidimus ſuprà) non tamen erit ab hac opinione rece dendum, & propterea re bene intellecta, & diſcuſ ſa, cum opinione Afflictis, Neuizan. & aliorum, vti communiori, de iure loquendo tranſiſ ſe Senatum in cauſa cuiuſdam viduæ de collegio, 1598. Martij 18. Idem quoque tenent Proſper. Carauita, in ritibus magnæ. Curiæ, ritu 231. & 233. Franciſcus Viuius, commun. opinion. lib. 1. opinione 368. num. 6. Alphonſus Azeuedus; in dict. l. 8. titul. 3. lib. 4. num. 5. per totum. Subdit tamen, quod Licet hæc opinio ſibi aliquando placuerit, in practica tamen non ſetuatur, & teſtatur vidiſ ſe iam Regiam prouiſionem in Cancellaria Pinciana conceſ ſam cuidam mulieri viduæ, vt lites ſuas ad Cancellariam deferre poſ ſet, & ibidem ipſa conueniretur, & non alibi, dum tamen honeſta eſ ſet, neque aliquis ex caſibus; ex quibus non gaudet priuilegio prædicto occurreret, & præ ſertim, quia lis illa, ſuper qua iſto priuilegio gaudere vidua illa volebat, non eſ ſet cœpta, nec lis conteſtata ſuper ea corã inferioribus Indicibus. Tenet denique opinionem eandem, & variandi à Iudice ordinario proprij domicilij ad Curiam, etiam poſt litem conteſtatam, ius competere viduis, pupillis, & miſerabilibus Perſonis, ex deciſione d. l. vnicæ, firmiter & reſolutiuè obſeruat Alexander Trentacinquius, variar. reſolut. lib. 2. titulo de citat, reſolut. 2. num. 7. & num. 10. fol. mihi 96. & 97. Fuluius Pacianus, in conſil. 84. num. 28. vbi quod dictis Perſonis licat variare de vno Iudice ad alium, etiam in fine litis. Ego verò vt meam ſententiam interponam, & [*] aliter equidem, atque diſtincte & abſolute magis, quam hactenus factum fuerit, in præfato articulo me habeam, nonnulla praemittenda, atque conſtituenda duxi, ex quibus clarior, & felior reſolutio haberi poterit, nec ita indiſtincte quæ ſtio præfata proponetur, aut abſoluetur. Ac primum conſtituo, difficultatem diſceptationis huiuſmodi dilui nequaquam poſ ſe, nec reſolui ex verbis, aut ex deci ſione d. l. vnicæ, non etiam ex legibus omnibus partitæ, & nouæ. collect. Regiæ, ſuprà relatis, vtpote cum in eiſdem caſus hic nec expreſ ſus, nec aliquo modo tactus, aut excogitatus forſan fuerit; idcirco regulis aliis atque principiis iuris definiendus erit cum in ipſiſmet legibus reperiatur omiſ ſus. Secundò conſtituo, articulum eundem duplicem habere indagationem, vel cum pupilli, viduæ, & miſerabiles Perſonæ præfatæ cœpto ab ipſiſmet iudicio coram Ordinario, & actoris partes cùm ſuſtinuerint, pœnitentia ducti, aduerſarios volunt ad Curiam auocare ab eo Iudice, coram quo iam eos conuenerant, & iudicium inſtituerant; quo caſu maior videtur eſ ſe dubitandi ratio, vtpote cum voluntarie Indicem ordinarium iidem elegiſ ſent, & ordinariæ iuriſdictionis maximus ille fauor non leue variandi impedimentum videatur inducere; & nihilominus eo etiam caſu ſuperiores Authores affirmatiue loquuntur, & variandi facultatem concedunt. Natta etiam, Azeuedus, & Trentacinquius, dicta reſolu. tom. 2. num. 10. in eis terminis, quando prædictæ Perſonæ actoris partes ſuſtinuerant; ſic re ſoluunt (vt dixi) indagationem etiam habet articulus metidem, cum viduæ, pupilli, & miſerabiles perſonæ coram Ordinario conuentæ, & ſic rei partes ſuſtinentes, litem conteſtatæ fuere, nec declinatoriam aliquam oppoſuerunt, ſiue ius auocandi cauſas ad Curiam non obiecerunt, poſtmodum verò atque poſt litem conteſtatam, ſiue in progreſ ſu cauſ æ forum declinandi, atque deferendi cauſarn ad Curiam, ius obtinere contendunt, quo caſu non tanta videtur ineſ ſe dubitandi ratio, cum inuitæ trahantur Perſonæ huiuſmodi (redditur namque indicium in reos inuitos) nec voluntarie Indicem illum elegerint; quamuis eiſdem etiam imputari iuridice poſ ſe videatur, quare iure ſuo vſi non fuerint eo tempore, & ab initio fori declinatoriam non oppoſuerint. Tertiò conſtituo, vno & altero caſu, & cum[*] perſonæ præfatæ actoris, aut rei partes ſuſtinent, in fauorem ipſorum reſpondiſ ſe, atque variandi facultatem conceſ ſiſ ſie relatos omnes Authores ſuprà, vt nunc dicebam, nec differentiam aliquam conſtituiſ ſe, ſiue non diſtinxiſ ſe caſus iſtos. Vtroque etiam caſu videri in contrarium vrgere, ac æque militare nonnulla, quæ variandi facultatem adire, & ad Curiam cauſam auocandi omiſ ſo Iudice ordinario, ius impedire videntur. Ac Primò quidem vulgatam illam iuris regulam, & per manus traditam quotidie, indicium ibi finiri debere, vbi cœptum eſt, l. vbi cœptum, ff. de iud. & inde litis pendentiam coram Ordinario ab aduerſariis obiectam contra dictas Perſonas priuilegiatas, tantum obſtare, atque operari debere quod ad impediendum auocationis cau ſam, quantum exceptio rei iudicatæ poſ ſet operari, vt per Afflict. deciſ. 354. Azeued. in. l. 1. titul. 5. lib. 4. num. 1. & tribus ſeqq. Deinde & Secundò, elegantem vnum iudicium, non poſ ſe poſtea variare, ex ſententia Bald. in conſ. 285. Quia non eſt opus, in princ. lib. 1. & in conſil. 187. Super quæ ſt. eod. lib. 1. Guid. Pap. deciſ. 421. exornat Card. Thuſc. pract. concl. iuris, tom. 4. litera 1. concl. 487. ex num. 1. cum ſeq. fol. 811. Rurſus, & tertiò, pupillum & viduam, & priuilegiatas Perſonas, non poſ ſe recedere indicio cœpto, ſiue actoris, ſiue rei partes ſuſtineant, vt ad Curiam, & forum ſpeciale auocent aduerſarios, & cauſam: tradidiſ ſe Affl. d. deciſ. 154. Corſetum, in ſingul. 144. & retuliſ ſe Cardinal. Thuſc. d. conclus. 487. num. 7. Præterea Quartò conſtitutionem d. l. vnicæ, C. quando Imper. inter pup. & vid. & legum ſimilium huius Regni continere ius ſpeciale, & contrarium iuri communi, ſicuti ſuprà oſtendimus poſt initium huius cap. & idcirco reſtringendam potius ad terminos, in quibus loquitur, & quando ab initio priuilegio vtuntur pupilli, viduæ, & ſimiles Perſonæ, quam extendendum ad caſum prædictum poſt litem cœptam coram alio Iudice, vt minus derogetur iuri communi, iuxta vulgatas iuris eiuſ dem regulas, & traditiones communes Doctorum, & quia priuilegia ſunt ſtricti iuris, nec patiuntur extenſionem, cap. porro, de priuilegiis, & per Aluarum Valaſcum, Quintò iudicia eluſoria reddi non debere, nec iniuriâ Iudicem ordinarium afficiendum, coram quo lis cœpta, & conteſtata fuerat, & ius quoddam acquiſitum, quod abſque nota & Iniuria adimi non poſ ſe videtur, ſicuti in propoſito Azeuedus conſiderauit in d. l. 8. tit. 3. lib. 4. num. 5. in principio. Denique & Sextò ad eum caſum quando pupilli, & viduæ, & ſimiles Perſonæ rei partes ſuſtinent, & conuentæ coram Ordinario proprióque Iudice, auocandi cauſam ad Curiam, nec alibi re ſpondendi iure vſ æ non ſunt; vrgere etiam in contrarium, exceptiones dilatorias poſt litem conteſtatam non poſ ſe opponi, cap. inter monaſterium, de re iudicata, cap. Paſtoralis, de exceptionibus, l. finali, C.[*] de exception. l. exceptionem, C. de probationibus, l. 9. titul. 3. partita 3. l. prima, titul 5. lib. 4. recopilation. & latius probant Gratianus, regula 176. Doctor Paz, in praxi, in prima parte, primi tomi, quinto tempore, ex num. 14. Cum ſequentib. Azeuedus, in d. l. prima, tit. 5. lib. 4. ex num. 6. cum ſequentibus, & inde exceptionem fori declinatoriam ante litis conteſtationem eſ ſe opponendam, & poſtmodùm non poſ ſe opponi, ſicuti latius probarunt D. Paz, vbi ſuprà, num. 22. & ſequent. Azeued. in d. l. 1. num. 6. & ſeq. & num. 14. & 17. Aluarus Valaſcus, conſultatione 136. num. 4. eamque non opponentem Iudicis eius iuriſdictioni acquieſcere, conſentire videri, & nolle alibi litigare, ſiue reſpondere, vt ex aliis obſeruarunt Maranta de ordine indiciorum, 6. part. memb. 9. num. 1. Duen. regula 379. in fin. D. Paz, vbi ſupra, num. 22. & ſeq. Cardinalis Thuſc. practicar. concluſ. iuris, tom. 4. litera l. Concluſ. 74. num. 5. fol. 445. Verum pro contraria parte, & in fauorem com[*] munis ſententiæ relatæ ſuprà, quod variare liceat, etiam in fine litis, & quod d. l. vnicæ priuilegium obtineat, etiam poſt cœptum coram Ordinario iudicium: vrgere itidem quamplurima, & expendi poſ ſe. Ac primum quidem verba d. l. vnicæ, ibi: Si pupilli, vel viduæ, aliæque fortunæ iniuriâ miſerabiles iudicium noſtra Serenitatis orauerint, coguntur aduer ſarij examini noſtro ſui copiam facere, &c. Verè namque Licèt caſus, & articulus præ ſens non decidatur, nec admittatur expreſ ſim in d. l. vnica, non tamen aliquo modo excluditur, imò verba ea nunc relata, ita indefinitè adiecta, non obſcurè denotare videntur, cogendos aduerſarios, Curiæ examini copiam facere, cum pupilli, & viduæ reclamauerint, & ſic quocumque tempore, perſonarum ipſarum interſit reclamare, aut iudicium ſupremæ iuriſdictionis orauerint. Deinde ſecundò, miſerationis ratio illa præcipua, quâ dicta Imperatorum conſtitutio innititur, & ne præfatæ perſonæ miſerabiles opprimantur, vel iniuriis, aut moleſtiis quibuſlibet afficiantur, protectionis etiam Imperatorum, & Regum circa per ſonas eaſdem, ita equidem & æqualiter militat poſt iudicium cœptum, & litem conteſtatam ſicut ante cœptum iudicium, nec poteſt vlla diſcriminis ratio conſiderari, ſiue non eſ ſet ſatis conſultum eiſdem, ſi hoc etiam caſu beneſicio illo non iuuarentur, vnde eo etiam habere debet locum illius legis di ſpoſitio ex paritate rationis, iuxta iura vulgata; & ignoſcendum eſt viduis, pupillis, ſimilibus perſonis, ſi vel alibi iudicium ſuſceperint, vel declinatoriam fori omiſerint, cum ob fragilitatem ęta tis, vel ſexus, conſiliíve imbecillitatem, non ita diſ cernere valuerint, quid ab initio intendere conſultius eſ ſet. Prætereà & tertiò facit, beneficio d. l. vnicæ non poſ ſe expreſ ſe etiam pupillos, & viduas, atque mi ſerabiles perſonas renunciare, communi Interpretum placito receptum, vt vidimus ſuprà; idcirco & à fortiori, tacitè etiam, aut alibi aduerſarios, ſine extra Curiam vocando, aut vocati iuriſdictionem ab initio non declinando, ſiue quouis modo non diſ ſentiendo. Id quod Baldus acutiſ ſimus iuris Interpres docuit aliquando, quatenus in cap. de cauſis, num. 26. de officio delegati. Tradidit, non poſ ſe viduas, pupillos, & miſerabiles perſonas iuriſdictionem alterius Indicis in ſui damnum prorogare, & ſequutus eſt Andreas Gail, practicarum obſeruátionum libro 1. obſeruation. 1. numero 40. Rurſus & quartò, regulam illam, iudicium fini[*] ri debere, vbi cœptum eſt; & litiſpendentiæ exceptionem obſtare in quocunque iudicio, & inter per ſonas quaſcunque qua principaliter fulciri poteſt opinio contraria, ex text. in d. l. vbi cœptum, ff. de iudiciis, non ita indiſtinctè, aut abſolute procedere: variis potius modis explicari, reſtringi, atque limitari communiter, ſicuti conſtat ex his, quæ in propoſito eius textus plena manu ſcripta reliquerunt, atque ad dictam regulam adnotarunt Felinus, in cap. ex tenore, ex num. 15. de reſcriptis, vbi adducit plures fallentias ad illum text. Aretinus, in conſ. 29. Socinus, in conſil. 37. volum. primo. Menchaca, de ſucceſ ſionum reſolution. lib. 2. §. 18. num. 6. & 7. Aluarus Valaſcus, conſultatione 57. Pelaez à Mier. de maioratu, part. 3. quæ ſt, 14. num. 3. Ioannes Franciſcus de Ponte, in conſ. 70. à principio. Anton. Gabr. commun. concluſ. lib. 2. titul. de iudiciis, conclu ſion. 1. per totam. Lancelot. de attentatis, ſecunda part. cap. 4. limitat. 2. ex num. 43. cum ſeq. & declaratione 30. per totam. Andreas Gail, practic. obſeruation. lib. 1. obſeruatione 32. Simon de Prætis, de interpretat, vltimar. volunt, lib. 5. interpretatione 2. dubitat. 2. num. 381. cum ſeq. fol. 504. & nouiſ ſimè omnium his non relatus Cardinal. Thuſcus practicar. concluſion. iuris, tom. 4. litera 1. concluſion. 487. per totam, & tom. 2. litera C. concluſion. 976. fol. 320. Petrus Surdus, in conſ. 542. lib. 4. Hugo Donellus, commentar, iur. ciuil. lib. 17. cap. 18. fol. 78. & 79. Alexand. Trentac. variar. reſol. tom. i. lib. 2. tit. de iudiciis, reſolut. 4. n. 17. fol. 10. latius reſolut. 3. fol. 4. & ſeq. Iacob. Philip. Portius, regular. lib. 3. concluſ. 22. Ac verè non obtinere regulam ipſam, quando[*] in alio iudicio ageretur ex cauſa neceſ ſitatis, vel citatus, aut agens in alio iudicio priuilegium haberer declinandi, ſicuti in propoſito habent pupilli, viduæ, & miſerabiles Perſonæ, vel quando primus Iudex eſ ſet negligens in iuſtitia adminiſtranda, aut coram primo iudice non poſ ſet quis conſequi iuſtitiæ complementum propter potentiam aduerſarij, vel de facto ortam, vel in aliis caſibus cum his cumulatis per Antonium Gabriel. Lancelot. Thuſ cum, & alios ſuprà relatos, vbi latius videri poterit. Et ita ad regulam. d. l. vbi cœptum. Reſpondet in terminis quæ ſtionis noſtræ Azeued. In d. l. 8. tit. 3. lib. 4. num. 5. in illis verbis: Et hanc opinionem tenendo, non obſtat regula dict. l. vbi captum, quia non procedit, quoties poteſt per priuilegium declinari forum. Quo vel ſolo verbo omnibus his fundamentis ſatis fieri poſ ſet, quæ in contrariam partem ponderata fuere ſuprà, n. 36. & ſubdit ſtatim Azeu. metidem, & rectè atque iuridicè notat, nullam iniuriam fieri Indici coram quo cœptum negotium ſuit, cum de iure permittente, ac ex beneficio, & priuilegio d. l. vnicæ, fiat, & nemini iniuriam faciat, qui vtitur iure ſuo. Pariter etiam, atque eodem modo ad regulam d. l. vbi cœ ptum, reſpondet Aluar. Valaſ. conſ. 136. n. 5. Et ſecun[*] dum hæc opinio præfata communior, quod d. l. vnic. priuilegium obtineat etiam poſt cœptum iudicium, & litem conteſtatam, non modo probabilis, ſed & vera, & verior videtur, & in praxi ſeruanda erit omnino, cum caſus ſe offeret, ex ratione finali l. eiuſdem vnic. & paritate ipſius in hoc caſu. Et procederet abſ que dubio, quoties in primo Iudice, corã quo cœptum fuiſ ſet iudicium, negligentia quælibet, ſiue non adminiſtrandæ iuſtitiæ timor aliquis detegeretur, aut quoties timeretur oppreſ ſio aliqua prædictarum perſonarum, ſiue iniuria, vexatio, aut moleſtia, eáſve quouis modo opprimendos, aut propter potentiam aduerſarij vexãdos , vel iure ſuo defraudandos: idque iuxta annotationes ſuperiores, & latius tradita per eoſdem Authores relatos ſuprà ad limitationem d. l. vbi cœptum. Et ita in præfatis Perſonis miſerabilibus præ ſumendum in dubio, ac earum oppreſ ſionem & vexationem timendam, nec ſuperiorum protectionem denegandam. Præterea & abſque dubio, procederet ſententia ea[*] dem communis, quando pupilli, viduæ, aut miſerabiles aliæ Perſonæ per in integrum reſtitutionis beneficium, ſi in ea ætate ſint, vt reſtitui valeant (ſicuti pupilli, & orphani regulariter ſunt) atque ex iure minoris ætatis aduerſus litis conteſtationem venirent, & auocandi cauſam ad Curiam petita in integrum reſtitutione, ex beneſicio d. l. vnicæ, C. quando Imperat. inter pupil. & vid. ius intenderent. Nec admittenda eſ ſet Didaci Couarruuias, practicarum, dict. cap. 7. in finalibus verbis, verſiculo, non vbi lis. Ratio illa, ex qua, nec iure minoris ætatis,[*] & reſtitutionis, cauſam cœptam in alio iudicio referri ad Curiam, firmauit; videlicet, quod non admodum læditur ex hoc errore minor, cùm imò lædi admodum exeo errore poſ ſit, & ab his iniuriam, & vexationem pati, qui in Curia, & coram ſuperioribus Iudicibus iniurias, & moleſtias inferre nõ audebunt. Cum etiam in Curia, & coram ſupremis Iudicibus facilius conſequi iuſtitiam valeat, quàm coram ordinariis, & inferioribus Iudicibus; & verè amittere ea, aut per litis conteſtationem amiſiſ ſe, modicum damnum iudicari non debeat. Id quod iuuari poteſt ex reſolutione, & obſeruatione ſingulari Ludouici Molinæ, de Hiſpanor. primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 61. in verſiculo, ſed dubitari poterit. Vbi ſcripſit, quod mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, ſi minor, qui prætendit maioratus ſucceſ ſionem, remedium pro illa adipiſcenda, coram Iudice ordinario, vel aliquo ex Regiis cõuentibus propoſuit, & tandem pœnitentia ductus, intra ſex menſes ad Regium ſupremum Conſilium recurrit, remedium quod ex l. 45. Tauri ſibi competit, ibidem proponens, peténſque aduerſus primam actionem coram ordinariis Iudicibus propoſitam, in integrum reſtitutionem, eidem minori reſtitutionem concedendam eſ ſe, cum ſupremorum Conſiliariorum iudicium amiſiſ ſe, modicum damnum indicari non poſ ſit. Et quamuis eodem n. 61. dixerit, minorem ad[*] uerſus declinatoriam fori omiſ ſam reſtitui non poſ ſe, eo quod ea læ ſio conſiderabilis non ſit. Et inde Azeuedus, atque generaliter ſtatuerit in l. 1. titul. 5. num. 16. lib. 4. quod minor, vidua, & ruſticus declinatoriam non opponentes in termino, non re ſtituuntur poſt terminum ad eam opponendam, ex ratione eadem. Poſtmodùm tamen Molina metipſe, eodem num. 61. rationem eam parum tutam eſ ſe dixit, cum etiam aduerſus declinatoriam fori minor poſ ſit reſtitui, quando ex eius omiſ ſione graue damnum incurrit. Et citat Capicium, plura re ſoluentem, & Iudicis arbitrio id relinquentem, atque ſupremorum Conſiliariorum iudicium non obtinere, maximi damni, & conſiderationis eſ ſe, aduertit expreſ ſim, quod negari equidem non poteſt. Et maximè procedit in terminis d. l. vnic. atque attenta ratione illa miſerationis, de qua ſuprà. Et hactenus de articulo ſuperiori, qui (vt vides) abſolutè magis explicatus remanet, quam antea fuiſ ſet. Nunc verò, & tertio loco, atque principaliter ob[*] ſeruandum eſt, dubium eſ ſe, vtrum pupilli, viduæ, & ſimiles Perſonæ, quæ declinandi forum, & auocandi cauſas ad curiam, priuilegium obtinent, eo frui vtique poſ ſint, ſi tanquam hæredes ſucceſ ſerint in lite cæpta? Et quidem hoc in caſu, neque ex verbis, d. l. vnic. neque ex priuilegio, aut conſtitutione ipſius iuuari poterunt Perſonæ prædictæ, vt declinandi ius habeant. Idque imprimis ex regula, d. l. vbi cœptum, ff. de iudiciis. Vbi cœptum eſt iudicium, ibi finiri debere. Secundò, quia conditio defuncti non mutatur, ex[*] perſona. hæredum, l. 2. §. ex his, ff. de verbor. obligat. hæ res enim, & defunctus cenſetur eſ ſe vna, & eadem Perſona, authent. de iure iurando à moriente præ ſtito, in principio, collatione 5. l. cum à matre. C. de rei vendicatione, quæ iura exornat quamplurimis Cardinalis Thuſcus, practic. concluſ iuris, tom. 4. litera H, concluſ. 49. fol. 233. vnde ſicut defunctus non poterat declinare, ita nec pupillus, aut vidua eius hæres lite iam cœpta. Vidua namque, & pupillus, etſi priuilegiati,[*] quemadmodum, & priuilegiatus hæres quicunque ſequitur forum defuncti quoad litem cœptam, & ea, quæ contracta ſunt, ſecus quoad non cœptam, vel contrahenda. Paulus Caſtrenſis, in conſil. 8. Iſta bona paterna, num. 2. & columna finali, verſic. item non obſtat, lib. 1. Cardinalis Thuſcus, vbi ſuprà, concluſ. 48. num. 2. Tertiò deinde, quia inſtantia litis tranſit in eo[*] dem ſtatu, & cum omnibus ſuis qualitatibus in hæ redem, l. prima, ff. ad Trebel. l. ſi cum hominem. Et ibi notat Caſtrenſis, Imola etiam, ff. de iudiciis, Stephanus Gratianus, diſceptationum forenſium, cap. 16. num. 33. & quotidianarum harum controu. iuris, cap. 9. lib. 2. latius notaui. Idcirco Clericus Laici hæres[*] litem coram ſeculari iudice cœptam cum defuncto, apud eundem Indicem proſequi tenetur. Lite verò nondum cœpta, vocandus eſt pro portione hæreditaria ad iudicem Eccleſiaſticum, & ſic quoad cau ſas coram iudice ſeculari introductas, & cœptas viuente defuncto, Clericus ipſius hæres eundem Iudicem, & forum ſortitur. Id quod latius comprobant, atque exornant, & agunt de intellectu l. 57. tit. 6. Partita prima, Didacus Couarruuias practicar. cap. 8. per totum, Humada, in eadem l. 57. gloſ. 5. per totam, Quæ ſada diuerſarum quæ ſtionum iuris, cap. 4. num. 7. Mench Olanus, Villalobos, Auiles, Parlador. Auendañus, Gregor. Lopez, & Didac. Perez, quos refert, & tandem ita reſoluit Cæuallos, practic. communi. contra communes, quæ ſt. 36. maximè num. 13. eleganter Petrus Surdus, in conſil. 222. lib. 2. & deciſion. 110. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. cap. 16. num. 31. & ſeq. Cardinalis Thuſcus, practic. concluſ. iuris, tom. 4. lit. H. concluſ. 48. fol. mihi 232. Quartò denique, & vltimò, quia pupilli, viduæ & ſimiles Perſonę, quod habeant priuilegium, & beneficium d. l. vnicæ, & ius auocandi cauſas, & aduerſarios ad Cutiam Regiam, quoad primam cauſarum cognitionem, eſt quidem conceſ ſum per viam priuilegij contra regulas iuris communis, vt ſupra probaui poſt initium huius cap. ideò huiuſmodi priuilegium non debet extendi ad caſum in quo non loquitur d. l. vnica, hoc eſt, quando lis cœpta fuit cum defuncto. Priuilegia namque (vt ſuprà dicebã ) ſtricti iuris ſunt, & non patiuntur extenſionem, cap. porro, cum vulgatis, de priuilegiis. Et ita quidem tenem dum eſt in articulo prædicto, nec maius priuilegium concedi poteſt pupillis, & viduis eo caſu, quàm Clericis, tot iuribus à Iudice ſeculari exemptis, & aliis quibuſlibet priuilegiatis conceſ ſum fuerit. Et ita te[*] nuit aperte Aluarus Valaſcus, conſultatione 136. per totam, attenta iuris communis diſpoſitione, quamuis in dubio ibi occurrenti, aliter ſtatuiſ ſe Senatum dixerit ob deciſionem legis Regiæ illius Regni, lib. 3. tit. 4. §. 3. ex qua vidua in lite cœpta cum marito poiudicium declinare ex priuilegio viduitatis, & ſic poſ ſe eam, & in lite cœpta cum Perſona extranea, cuius hæres fuerit, ex aliis rationibus tuetur, vt ibidem videbis. Cæterum, cum in hoc Regno ea con ſtitutio, ſiue lex non ſit, & iuris communis regulis, & conſtitutione res ſit definienda, id proculdubio obſeruandum erit, quod ſuprà diximus. Et videndus etiam Valaſcus metipſe in conſultatione 57. Vbi agit[*] de lite cœpta in iudicio Priuilegiato, an debeat remitti ceſ ſante cauſa primordiali priuilegij. Aliàs au[*] tem lite non cœpta cum defuncto, certi iuris erit, pupillos, & viduas gaudere beneſicio, & priuilegio d. l. vnicæ, tametſi litem ſuſcipiant tanquam hæredes alterius, ſicuti in Clericis, & aliis priuilegiatis ſtatuitur, & Grammaticus, ad conſtitutionem Regni, Statuimus, num. 12. in fine, probauit aperte, quatenus dixit iuridicè, pupillum, & viduam habere priuilegium declinandi forum, & vti beneſicio d. l. vnicæ, etſi tanquam hæres, vel ex contractu alicuius defuncti, vel paterno conueniatur. Et attento iure communi refert, & ſequitur Alex. Trentacinquius, variar. reſolut. lib. 2. tit. de citationibus, reſolut. 2. num. 6. teſtatur tamen in Regno Neapolitano non habero locum virtute ritus magnæ Curiæ, ex quo ſtatuitur contrarium, ſiue cum defuncto cœpta fuerit lis, ſiue non, vt Proſper Carauita relatus ibi firmauit, in quo equidem (vt ego adiicio) ritus ille à iure communi deuiat omnino. Et hactenus de his. CAPVT XXVI. Contractus, vel actus, qui geritur, an, & quando intelligatur, ſiuè præ ſumatur in ſcriptis, vel abſque ſcriptura celebratus, vt dicatur purus, & perfectus, vel imperfectus, & conditionalis, & pœ nitere liceat, vel non, ante inſtrumentum confectum, ſi inter contrahentes de inſtrumento conficiendo conuenit, vbi ad interpretationem l. contractus, C. de fide inſtrument. l. 6. tit. 5. part. & l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, & præfatæ diſ ceptationis, inter Scribentes omnes, adeò controuerſ æ abſolutam, & veram reſolutionem, tam de iure communi, quàm de iure Regio, obſeruantur ab Authore nonnulla, quæ aliter, atque dilucidè, & diſtinctè magis, quàm Recentiores omnes feciſ ſent, traduntur hoc loco. SVMMARIVM. -  1 Præcipua huius cap. diſceptatio, & difficultas proponitur, & ex quibus conſiſtat, atque radicitus, & abſolute magis diſ ſolui debeat, adnotatur. -  2 Authores permulti commemorantur, & aggregantur, qui articulum, & controuerſiam huius cap. ſuſceperunt, atque explicarunt ex propoſito. -  3 Contractus in ſcriptis non cenſetur celebratus, ſed potius præ ſumitur purus, & abſolutus, nec locus eſt pœnitentia, cum ſimpliciter inter contrahentes conuenit, vt inſtrumentum conficeretur, niſi dictum, & expreſ ſum fuerit, quod alioquin contractus non valeret. Idque ex ſententia multorum Authorum, quæ & communior, & verior eſt, atque attento iure communi placet omnino authori, vt infra n. 12. & ſeq. vbi latius declaratur. -  4 Et ratione quadam munitur principaliter, prout hic adnotatur. -  5 Nec ab ea ſeparari poteſt opinio alia, cum ex ipſamet conficiatur, vt hic obſeruatur. -  6 Non etiam differunt, ſiuè ab ea, & alia communi ſimul, & contraria ſeparari non poſ ſunt tres aliæ opiniones, quas Ant. Theſaurus, vt diuerſas commemorauit. -  7 Et fundamentis, atque motiuis contrariæ, partis, retenta eadem prima, & principali ſententia, facili negotio reſponderi potest, ac reſpondetur ab his, qui præcitantur hoc numero. -  8 Et de intellectu l. contractus, C. de fide inſtrumentorum, agitur, remiſ ſiuè. -  9 Contractus in ſcriptis celebratus cenſetur, & conditionalis, & imperfectus, vt locus ſit pœnitentiæ, quoties de instrumento conficiendo actum ſeu conuentum eſt, etiam ſimpliciter, nec dictum expreſ ſim, quod alioquin contractus non valeat. Idque ex ſententia Placentini, Azonis, Caſtrenſis, & aliorum quamplurimorum, qui recenſentur hoc numero, & relatæ ſententiæ, n. 3. ſuprà, contrariantur omninò. -  10 Ac verè pro eadem ſententia poſ ſunt etiam, & plura perpendi fundamenta, & rationes, ac primæ motiuis, ſeu fundamentis responderi etiam, vt hic adnotatur. -  11 Et ſententia alia, ſiue ad concordiam relatarum opinionum contrariarum conciliatio quædam quorundam iuris Interpretum præcitatur, qua diſplicet nonnullis; placet verò aliis, vt hic ob ſeruatur. -  12 Author verò, vt tam de iure communi, quàm de iure Regio propoſitam controuerſiam, & contrarietatem explicare valent, conſtituenda, atque obſeruanda duxit nonnulla, quæ ex hoc num. cum ſeq. obſeruantur. -  13 De iure communi non eſ ſe textum aliquem ſatis apertum, quo articulus præfatus dilui, & diſ ſolui valeat, prout nouè, & verè obſeruatione hac prima adnotatur. -  14 Articulum eundem iure etiam communi attento definiendum argumentis, & rationibus vrgentioribus: idcirco primam opinionem præualere debere, quæ vrgentiora pro ſe fundamenta habet: obſeruat. 2. vbi latius id explanatur. -  15 Et ipſam ſententiam locum habere multo magis, & ſeruandam eſ ſe, quando extant coniecturæ quæ ita ſuadeaut; obſeruat. 3. vbi plures coniecturæ dinumerantur. -  16 Recedendum autem ab ea, & contrariam, ſecundámque ſententiam admittendam, coniecturis contrariis ita fundentibus, vt hic explicatur. Et coniecturis, atque boni & diſcreti Iudicis arbitrio rem hanc diffiniendam, etiam hodie, ſtatuitur, vt hic videbitur obſeruat. 4. principali: -  17 Obſeruandam tamen omnino eandem, ſecundàmque ſententiam hodie poſt deciſionem l. 6. tit. 5. p. 5. quæ Placen. Azonis, Castr. & ſequacium, ſententiam probauit expreſ ſim, obſeruat. 5. -  18 Caterum etiam temperandam, atque reſtringendam ſententiam metipſam, & d. l. partitæ, ex traditionibus communibus Doctorum de iure communi; atque contrariis, legitimiſque, & probatis coniecturis recedendum ab ea aliquando, vt hic adnotatur. -  19 Non tamen alterari ex deciſione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, imò incorrectam manere l. eiuſdem 6. partitæ conſtitutionem, prout hic adnotatur, obſeruat. 6. principali. -  20 Et Hieronymi de Cæuallos, atque Blazij Florez Diaz de Mena placita temperantur. -  21 Ioannis etiam Gutierrez locus nouiter declaratur. -  22 Ac demum Petri Gyllenij in propoſito altercationis huius cap. obſeruationes nonnullæ commemorantur, quæ in effectu pro maiori parte Saliceti distinctionis conueniunt. PRo diſtincta, atque abſoluta, bre[*] ui tamen huius cap. explicatione obſeruandum, atque conſtituendum, erit primo loco, totam ipſius controuerſiã , atque altercationem in eo principaliter conſiſtere, vtrum inquam, & quando contractus dicatur, ſiue intelligatur in ſcriptis celebratus, & quando non. Et an in ſcriptis celebratus dicatur, ſi inter partes conuenit, vt fieret inſtrumentum, id duntaxar dicendo, aliúdve non adiiciendo: an verò neceſ ſe ſit, additum eſ ſe, vt aliter non valeat contractus; vel vt non valeat, quouſque inſtrumentum fiat; vel ſi id partes gerant in animo, vt in ſcriptis celebratus dicatur. Id quod de iure communi totum pendet ex interpretatione, atque enucleatione text. in l. contractus, C. de fide inſtrumentorum, & reſolutionibus, atque traditionibus DD. ibidem, vbi & gloſ ſas, & ordinarios, maximèque Bart. & Caſtren diuerſimodè, & è contra ſe habuiſ ſe planum eſt. De iure verò huius Regni pendet etiam, ex deciſione legis cuiuſdam partitæ, quæ Placentini & Azonis opinionem videtur apertè confirmaſ ſe. Sed ex ſententia quoque Didac. Perez. Mencha. Parladorij, Azeuedi, Matien. Ioan. Gutier. & aliorum, qui infrà commemorabuntur, pender etiam poſt legem ipſam partitæ, ex deciſione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Verè tamen, vt radicitus percipiantur, atque dilucidè & diſtincté habeantur Interpretum omnium placita & reſolutiones in prædicto articulo, & ipſorum rationes & fundamenta, non modò inquirantur originaliter, ſed an vrgeant; necne, ſiue an dictis legibus conueniant, vel diſ ſentiant, certa reſolutione tradatur, & quæ ſint validiores rationes, ſiue vrgentiora fundamenta, certò & conſultò aſ ſeratur, nec aliorum relatione (quod ego maximè abhorreo) lector ſatisfiat, vt etiam leges metipſ æ prædictæ vero ſenſu explicentur, ab Antiquioribus incipere, & ad Recentiores omnes vſque, originali, & attenta eorundem lectura progredi, neceſ ſarium omnino eſ ſe. Inter alios tamen eos prælegendos, & euoluendos, quos ex propoſito euoluiſ ſe, & prælegiſ ſe ad veram reſolutionem dubij propoſiti, nunquam pœ nitebit. Erunt itaque in diſceptatione & controuerſia præfata videndi omninò, & originaliter, Gloſ. ordin. Pet. Cin. Odofred. Alberic Bart. Bald. Angel. Ca ſtren. Fulgoſ. & Salicet. attenté (qui loquitur notanter in hoc articulo) in d. l. contractus, C. de fide in ſtrum. Aret. in conſ. 159. Longa eſt iſta conſultatio, ex num. 8. cum ſeq. Socin. ſenior, in conſ. 173. Reuerende pater, lib. 2. & in conſil. 32. col. 3. vbi eleganter, lib. 3. Angel. in conſ. 157. & conſ. 262. Raphaël Fulgoſ. in conſ. 200. & in conſil. 241. col. vltima. Philip. Decius, in conſil. 11. & in conſil. 159. vbi latè, & in conſ. 340. per totum, vbi vide omninò, & in l. pactum quod bona fide, n. 3. C. de pact. & in rubr. de conſuet. in decretal. col. 1. Iaſon, in § fuerat, num. 87. de actionib. & in conſil. 152. lib. 2. Ioan. Faber, qui videri debet originaliter, profert namque verba nonnulla magni ponderis, in propo ſito, in §. 10. Inſtit. de empti. & vend. Angel. Aretin. videndus etiam, quia adducit nonnulla pulchra & notanda in eodem §. 1. Balduinus & Minſingerus (qui & videndi ſunt originaliter) in ipſomet §. 1. Ioannes Sichard. in d. l. contractus, C. de fide in ſtrum. Matthæ. Vveſembec. ibidem. Curtius iunior, in d. l. pactum quod bona fide, num. 7. C. de pactis, latiùs in conſil. 303. ex num. 11. & in con ſil. 304. ex num. 41. cum ſeq. & in conſil. 348. per totum, lib. 3. And. Barbac. qui vtiliter & erudité loquitur, idcirco videndus eſt omninò) , in rubr. de empt. & vend. num. 7. & 8. Berous, in conſ. 80. ex num. 21. cum ſeq. lib. 3. Marc. Anton. Nat. in cenſ. 357. col. 2. lib. 3. Afflict. deciſ. 39. ex num. 4. cum ſeq & deciſ. 105. num. 4. Marſilius ſingulari 666. Fabian. de Monte ſanct. Sabi, in tract. de empt. & vend in q. 5. principali, ex num. 53. cum ſeq. Boët. deeiſ. 48. num. 11. & de viſion. 183. num. 9. Hieronymus Gratus, qui eſt videndus omnino in 107. ex num. 4. Cum ſeq. lib. 1. Manſuerius, ad praxim Ferraræ, in tit. de forma libelli, in cauſa venditionis. verbo, vendidit, gl. quod ſcriptura apparet. Anton. Gabr. commun. concl. lib. 2. titul. de pactis, concl. 3. Carol. Ruin in conſ. lib. 3. Vrſillus de Afflict, deciſ. 39. num. 6. Didac. Perez, in l. 3. tit. 8. lib. 3. ordin. col. 1054, & ſeq. Petr. Ioan. Ancharan. quæ ſtionum familiarium lib. 1. quæ ſt. 21. per totam, vbi accurate, & erudite examinat. Didac. Couar. in cap. relatum 1. num. 9. de teſtamentis. Ferdinand. Vaſq. Menchac. controu. illuſtrium, lib. 1. cap. 28. n. 21. 22. & 23. & de ſucceſ ſionum creat. §. 11. ex num. 3. Ioannes Cephalus, in conſil. 66. num. 18. & ſeq. lib. 1. Erudite ad modùm, & vtiliter Tiber. Decianus, qui erit videndus neceſ ſariò, in conſ. 64. lib. 3. maxime num. 4. & num. 12. & num. 17. cum ſeq. vſque ad num. 40. Antonius Gomezius, tom. 2. variar. cap. 2. num. 17. per totum. Hippolyt. Riminald. in conſil. 29. num. 18. lib. 1. latiſ ſimè in conſil. 51. per totum, eod. lib. 2. Franciſcus Burſatus, in conſil. 10. ex num. 10. & num. 19. cum ſequent. lib. 1. Marcabrunus, in conſil. 20. ex num. 8. vſque ad num. 56. lib. 1. Iacobus Menoch. qui breuiter, & diſtinctè abſoluit controuerſiam prædictam, lib. 3. præ ſumpt. 148. per totam. Rubeus, deciſion. Rotæ Romanæ 377. num. 6. prima parte. Ioſephus Maſcard. de probationibus, concluſ. 435. tom. 1. Anton Auguſt. deciſ. 34. part. 3. lib. 1. Ludouicus Morotius, in reſponſo 96. ferè per totum. Lancelotus, deciſ. 517. num. 2. prima parte. Anton Theſaurus, deciſ. Pedemontana 197. per totam, vbi quinque opiniones conficit in propofito dubio, cum verè duę tantum ſint principales, & contrariæ ſententiæ. Cæteræ verò, vel ex eiſdem deducuntur, aut explicantur; vel ex coniecturis ita ſtatuuntur, atque ab eiſdem ipſarum duarum opinionum Authoribus perpenduntur. Rubeus, in conſil. 29. ex num. 5. Petrus Salazar, de vſu, & conſuetudine, cap. 2. ex n. 11. cum ſeq. Hugo Donellus, in d. contractus, C. de inſtrument. num. 6. folio mihi. 255. Petr. Gillenius, ibidem, fol. mihi 244. & 245. & ſeq. quò loci per totam legem vtiliter loquitur in propoſito. Ioan. Matiençus, in l. 2. tit. 16. gloſ ſa 7. per totam, lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Azeuedus, ibid. num. 29. & in l. 1. tit. 17. lib. 9. Ioannes Parladorius, rer. quotid. lib. 2. cap. 3. n. 47. per totum, vbi reſoluit breuiter dubium propoſitum, & tam de iure communi, quàm de iure Regio, ſententiam ſuam interponit. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſil. 52. num. 3. & 4. & num. 18. cum ſequent. vſque ad num. 31. lib. 1. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæ ſt. 95. ex num. 11. vſque ad num. 14. & num. 20. & 21. Petrus Magdalenus, de num. teſtium in teſtament. requiſito, 2. parte, capite 5. num. 14. & vide ex num. 10. Ignatius de Laſorte, de decima venditionis, cap. 3. ex num. 3. cum ſeq. Andreas Fachineus, controuerſiarum iuris, lib. 2. cap. 97. qui etiam breuiter, & diſtinctione quadam adhibita abſoluit quæ ſtionem. Et ante ipſum ex mente communi eandem tradidit diſtinctionem Antonius Gomezius, relatus ſuprà, & conuenit Menochius, num. finali, dict. præ ſumpt. 148. ſed diſ ſentire videtur Antonius Theſaurus in diſcurſu opinionum, quas refert, dicta deciſion. 197. Veſtan. Rot. Roman. deciſ. 34. Antonius Pichardus, in §. 1. Inſtitut. de emption. & vendit. num. 32. & 33. fol. mihi 1934. Hieronymus de Cæuallos, pract. commun contra communes, quæ ſt. 90. & 91. Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſ. Gamæ 107. num. 7. Part. 2. fol. mihi 7. columna 4. qui contra legem ipſam partitæ, reſoluit quæ ſtionem ſuprà propoſitam. D. Felicianus de Solis, in addit. ad c. 4. lib. 3. num. 3. fol. 167. Antonius Faber, ad tit. C. de fide inſtrument. definitione 14. fol. 365. Cardinalis Mantica nouiſ ſimè, de tacitis, & ambiguis conuent, lib. 1. tit. 10. per totum. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tom. 2. liter. C. concluſ. 990. fol. mihi 326. & 327. Secundò deinde, & principaliter conſtituendum eſt, ex eiſdem Authoribus deduci manifeſtè, duas eſ ſe præcipuas, & omnino contrarias in propoſito articulo ſententias, & opiniones; alias etiam confici poſ ſe diſtinguendo, aut ipſam contrarietatem ad concordiam reducendo, ex placitis aliis, aut traditionibus Doctorum. Inprimis namque,[*] quod contractus dicatur, ſiue intelligatur in ſcriptis celebratus, cum conuênit inter contrahentes, vt inde fieret inſtrumentum, & alioquin contractus non valeret, & ſic requiri, quod adiiciatur expreſ ſim quod aliter contractas non valeat, vel quod in animo geſ ſiſ ſe contrahentes ipſos, deprehendatur legitimè, manifeſtè; nec ſufficere quod ſimpliciter, eóque non adiecto conuentum ſit, vt inſtrumentum conficiatur, ſolámve ſcripturæ mentionem in contrahendo non ſufficere, vt ſcriptura pro forma cenſeri debeat, ideóque nec licere contrahentibus pœnitere, etiam ante inſtrumentum confectum: tenuit Ioan. gloſ ſator antiquus, relatus à Gloſ ſa, in d. l. contractus, verbo, in ſcriptis, C. de fide inſtrument & in §. 1. verbo, ſcriptura, Inſtitut. de empt. & vend. gloſ ſ æ etiam multis aliis in locis relatæ per Tiberium Decianum, in conſil. 64. num. 19. lib. 3. & ſequuntur Speculator, Odofredus, Bartolus, Alberic. Bald. Angelus, Alex. Fulgoſius, Socinus ſenior, Decius, Salicet. eleganter, Aretin. Curt. ſenior, Per. Ferrara, Iacob. Buttigarius, Andr. Siculus, iunior, Rubeus, Afflict. Gratus, & Iacob. de Sanct. Georg. quos referunt, & hanc partem tuentur con ſtanter Tiberius Decian. d. conſil. 64. ex num. 19. vſ que ad num. 28. Menochius, lib. 2. dict. præ ſump. 148. num. 4. Maſcard. de probation. tom, 1. de concluſ. 435. n. 8. cum ſeq. Anton Theſaurus, deciſ. Pedemontana 197. num. 4. & 7. vbi etiam Brunum, Loſredum, Puteum, & alios ſic tenentes cõmemorat . Ludouicus Morotius, in reſponſo 96. num. 9. Vrſillus de Afflict. deciſ 39. num. 6. Franc. Burſatus, in conſil. 100. ex n. 10. cum ſeq. lib. 1. vbi dicit, hanc eſ ſe communem opinionem: & n. 20. firmat ita fuiſ ſe deciſum in Rota Romana. Tenent etiam opinionem eandem Andr. Fachineus, controuerſiarum iuris, lib. 2. cap. 97. Matien çus, in l. 2. tit. 16. lib. 5. gloſ ſa 7. n. 3. vbi refert Gregor. Lopez, Menchacam, & alios ita tenentes. Et magis videtur attento iure communi probare Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. quæ ſt. 95. num. 20. & eodem iure communi attento, opinionem hanc obtinuiſ ſe teſtatur D. Felicianus de Solis, in addit. ad cap. 4. lib. 3. num. 3. in principio, nouiſ ſimè Cardinalis Mantica, de tacitis, & ambiguis conuentionibus, lib. 1. tit. 10. n. 7. ad finem, dixit etiam magis communem, & videtur probare Marcabr. dict. conſ. 20. ex num. 24. cum ſeq. Et ij quidem omnes, ca præcipuè ratione adducti[*] fuere, quod verba partium contrahentium intelligi debeant ſecundum naturam actus, ſeu contractus, qui geritur, l. ſi ſtipulatus, ff. de vſuris. l. 1. §. ſi ſub conditione ff. vt legat. ſeu fideicommiſ. nomi. caueatur, cum vulgaris; atqui horum actuum, & contractuum natura. non requirit pro ſui eſ ſe, & ſubſtantia ſcripturam, & inſtrumentum, l. prima, & 2. ff. de contrahenda emptione. §. 1. de emption. & vend. Idcirco qualitas hæc ſcripturæ conficiendæ non debet mutare ſubſtantiam contractus, & videri debet adiecta ſecundum diſpoſitionem etiam iuris, vt ſcilicet ſcriptura fiat ad effectum perpetuæ, aut facilioris probationis; non autem ad Perfectionem contractus, l. contrahitur ff. de pignoribus, & ex iuris Authoribus in initio huius cap. relatis. obſeruarunt dilucidè, Salicetus, Gratus, Barbacia, Menoch. Theſaur. & alij, & conuenit Tiberius Decianus, d. conſ. 64. qui exornat, num. 12. & 13. cum ſeq. & pro ipſamet ſententia duo alia Fundamenta expendit nouiſ ſimè Cardinalis Franciſc Mant. de tacitis, & ambiguis conuent. libro 1. dict. titul. 10. num. 8. & 9. Et verè ab hac communi opinione ſeparari non[*] poteſt alia opinio, ſiue ſententia, cum ex ipſamet conficiatur, ne quid diuerſum contineat, ſed pro concordia opinionum diſ ſentientium adducatur; quam ante alios tradidit Tiberius Decianus, d. conſ. 64. nu. 22. lib. 3. & eum non referens, tradidit etiam, & ſequutus eſt Antonius Theſaurus, d. deciſ. 197. n. 7. Decianum etiam eundem non referens, ſequitur Menoch. lib. 3. d. præ ſumptione 148. num. 2. & num. 4. videlicet, quod aut agitur de illis contractibus, & actibus, qui pro ſui ſubſtantia, & eſ ſe requirunt ſcripturam, ſicuti ſunt contractus cenſuum, emphyteu ſis, & ſimilium; & tunc non eſt dubitandum, quin contractus non dicatur abſolutus, etiam ex mente contrahentium ante confectum inſtrumentum, ſed potius conditionalis, & imperfectus. Aut verò agitur de illis contractibus, qui non requirunt ſcripturam pro ſui ſubſtantia, & eſ ſe, ſed ad faciliorem probationem, iuxta text. in d. l. contrahitur. ff. de pignoribus, & hoc ſane caſu, quando non adſunt, vel clara contrahentium verba, vel vrgentes coniecturæ, ſed in dubio verſamur, vt quia contrahentes ſolum dixerunt, quod contractus ipſe redigatur in ſcriptis, atque ita conficiatur inſtrumentum? & hoc ſane caſu Decianus metipſe, Theſaurus, & Menoch contraria improbata ſententia, in ea perſiſtunt, quã ſuprà retulimus, opinione, contractum cenſeri Perfectum, & abſolutum, & non conditionalem. Et ante ipſos ita declararunt Salicet. in d. l. contractus. n. 9. & in l. te ſtium, num. 4. C. de teſtibus, latius in authent. ſed nouo iure, num. 5. C. ſi certum petatur, Aretinus, in conſilio 159. num. 10. Socinus ſenior conſilio 173. num. 5. lib. 2. Verè etiam ab eadem communi ſententia ſeparari[*] non poſ ſunt tres aliæ opiniones, quas vt diuerſas refert, & improbat Anton. Theſaur. d. deciſ. 197. num. 2. & 5. & num. 6. in verſ aliam denique opinionem. Nam vel continentur ſub relata prima ſententia, vel ex ipſa, & ex contraria, referendi ſtatim ſupplentur, nec aliquid vltra eas continent, ſicuti perlectis dictis numeris Antonius Theſauri ſatis dilucidè conſtabit. Ac denique retenta ſententia hac prima relata,[*] quæ verè communior eſt, & verior etiam attento iure communi, vt infrà dicetur, facili negotio reſ ponderi poterit argumentis omnibus, & fundamentis ſecundæ opinionis contrariæ, quæ nunc recen ſebitur; idque ex his, quæ longa ſerie obſeruarunt Salicet.; in d. l. contractus, Aretinus, d. conſ. 159. Gratus, d. conſ. 107. lib. 1 Philip. Decius, qui ſuo ordine, & ſigillatim omnibus ſatisfacit, & Caſtrenſis rationes confutat, d. conſil. 159. & d. conſ. 340. & in l. pactum, quod bona fide, in 2. col. C. de pactis, Tiberius Decian. dict. conſil. 64. num. 22. & num. 30. & ſeq. lib. 9. ad text. etiam in l. contractus, C. de fide inſtrument. quo eadem[*] ſecunda, & contraria opinio nunc referenda, ſubſi ſtit principaliter. reſponderi poteſt ac text. ipſe vitari, prout reſpondent præfatimet Authores: & eleganter Decian. ad quem me refero, eodem conſ. 64. num. 29. & 30. & hactenus de prima opinione in articulo præfato, contractum dici purum, & non conditionalem. etſi de ſcriptura conficienda conuenerit, niſi adiectum inſuper fuerit, quod non aliàs valeat contractus. E contrario verò, imò quod contractus dicatur, & [*] intelligatur in ſcriptis celebratus, & non perfectus, ſed conditionalis, quoquomodo in contrahendo de conficienda ſcriptura mentio habita ſit, etiam ſi ſimpliciter ita conuentum fuerit, & non adiectum, vt inde ſcriptura fieret, & non aliàs valeret contractus: & ideò ante ſcripturam confectam licere contrahentibus pœnitere, & à contractu diſcedere; Placentinus, & Azo exiſtimauerunt, & ſequuti fuere Cinus, & Nicolaus Mutizan. in d. l. contractus, C. de fide inſtrument. & ibi apertiùs Paulus Caſtren. n. 1. & 9. idem Caſtren. in l. cum res, num. 4. C. de probationibus, Iaſon, Natta, Alex. & Deci. ſibi contrarius, Speculator, Bald. Socinus, Boërius, Anton. Gomez. & Didac. Perez, quos refert Ioan. Gutier. pract. lib. 3. quæ ſt. 95. num 12. Parladorius, rerum quotidianarum lib. 2. cap 3. num. 7. in fine, & hanc partem defendit conſtanter Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſ. 52. num. 18. & 19. lib. 1. & ex ſententia Placentini, Azonis, Speculatoris. Caſtrenſis, Aldobrandi, Cini, Iacobi Butrigarij, Baldi, Socini ſenioris, Portij, Decij, Fulgoſij, Nattæ, Boërij, Suarez, Afflictis, & aliorum Authorum ſecurè reſoluit, quod quando ſumus in dubio, & ex aliis non conſtat, partes habuiſ ſe contractum pro perfecto, antequam conficiatur ſcriptura, ſed contraxiſ ſe ſimpliciter, & egiſ ſe, quod fieret inſtrumentum, licet non ſit dictum, quod aliter non valeat; contractum dici imperfectum, & conditionalem, de licere pœnitere, & recedere ab eo ante confectum inſtrumentum. Et idem quoque tenuit firmiter Hippolytus Riminaldus, in conſ. 29. n. 18. lib. 1. & in conſ. 51. per totum, maximè, ex nu. 18. cum ſeq. eodem lib. 1. tuetur quoque reſolutiue ipſammet ſententiam Placent. Azonis; & Caſtrenſis, & ſequacium Hugo Donellus, in d. l. contractus, n. 6. C. de fide inſtrument. fol. mihi 255. Antonius Pichardus, in §. 1. nu. 32. Inſtit. de empt. & vendit. nu. 32. Laſarte, de Gabellis, c. 3. ex n. 14. cum ſeqq. Et verè pro hac ſecunda opinione poſ ſunt etiam[*] & plura perpendi fundamenta, & rationes apparentes adduci, quas ſigillatim conſiderarunt Authores prædicti, ac inter alios Caſtrenſis præcipue, in locis relatis, Riminaldus, vbi ſuprà, Iacob. Menochius, lib. 3. dicta præ ſumptione 148. num. 5. qui tamen contrariam ſententiam ſuſtinuit, vt ſupra vidiſti. Sed præcipue ponderatur textus, in d. l. contractus, C. de fide inſtrument. prout cum ponderauit Decianus, dict. conſ. 64. num. 29. & 30. lib. 3. & eidem reſponderi, vt dixi ſuprà eundem Decianum reſponsiſ ſe. Vt etiam & alij ex relatis ſuperius pro opinione prima reſ ponderunt. Ac denique, & ponderauit, & ipſi præ buit reſponſum Andreas Fachin. controuerſ. iur. lib. 2. d cap. 97. Præcipuè etiam expenditur ratio illa noluiſ ſe Contrahentes aliter conſentire, aut contractum perficere, quàm ſi ſcriptura Conficeretur, quoties de inſtrumento conficiendo conuenerunt, & ita præ ſumi debere. Rationibus autem opinionis primæ, relatæ ſuprà, & huic ſecundæ contrariæ omnino; atque fundamentis vrgentioribus eiuſdem. ſuo ordine. atque ſigillatim reſponderi poteſt ex his, quæ iidemmet Authores huius opinionis ſectatores obſeruarunt in locis antea relatis, & late reſpondet Hippol. Riminaldus, d. conſ. 51. per totum, lib. 1. Sed & eiuſdem opinionis ſecundae, ac primæ [*] etiam Authores aliquando conueniunt, aliquando diſ ſentiunt in alio placito, atque reſolutione DD. quorundam, qui contrarietatem præfatam ad eum modum reducendam, atque concordandam arbitrati fuere; videlicet quod ſi ante contractu, vel actum, qui geritur, vel in limine contractus, ſeu actus ip ſius. quod fiat inſtrumentum dicitur, ſiue de inſtrumento mentio habetur, tunc equidem contractus intelligatur in ſcriptis celebratus, & imperfectus, atque conditionalis. & ideò ante confectum inſtrumentum licitum ſit pœnitere, & ab eo contractu recedere. Si verò Perfecto & abſoluto iam contractu ſimpliciter, nec facta commemoratione ab initio de inſtrumento conficiendo, poſt contractum ipſum perfectum, vt fiat ſcriptura conuentum fuerit, tunc equidem perfectus, & abſolutus intelligatur contractus, nec licita ſit pœnitentia, etiam ante inſtrumentum confectum. Et ita ſane intellexerunt permulti iuris Interpretes, antiqui; & recentiores, quos ad eum modum reduxit, atque accepit Ioannes Vincentius Hondedeus, d. conſ. 52. n. 20. & tribus ſeq. lib. 1. expreſ ſim Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 2. nu. 17. ir; principio, in verſiculo, & adde quod hoc debent dicere. Et in verſiculo, ex quibus infertur. Andr. Fachin. Controuerſiarum iuris, lib. 2. dict. cap. 97. qui ea diſtinctione componendam putat contrarietatem præfatam, Iacobus Menochius, lib. 3. dicta præ ſumptione 148. num. 16. & horum Authorum nulla mentione facta, ita pariter non modo de iure communi, ſed etiam de iure huius Regni, atque poſt legem Regiam 6. tit. 5. part. 5. & l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, concordandam altercationem eandem exiſtimauit Cæuallos, communium contra communes. quæ ſt. 90. num. 6. Cæterum (vt vides) diſtinctio hæc, ſiue conciliatio, etſi à præcitatis Authoribus recepta, diſplicet aliis pluribus Interpretibus, ac maximè his, quos ſuprà retulimus. Et in terminis improbatur per Antonium Theſaurum, d. deciſ. 197. num. 3. & num. 6. qui ea adducitur principaliter ratione, quam pro confirmatione opinionis primæ, relatæ ſuprà adduximus, quod verba contrahentium intelligi debeant ſecundum naturam actus, ſiue contractus, nec ex qualitate adiectionis ſcripturæ conficiendæ, contractuum ipſorum natura immutetur. Quæ ratio etiam in eo caſu, quando ab initio, vel in limite contractus conuenit de inſtrumento conficiendo, militare æqualiter videtur, ex ſententia eorundem Authorum primæ opinionis. Sed & diſplicet eadem ſententia, & ſecundæ opinionis ſectatoribus, qui ita abſolutè contractum dici imperfectum facta commemoratione inſtrumenti conficiendi aſ ſeuerarunt. Nec probatur à Riminaldo, d. conſ. 51. n. 18. cum ſeqq lib. 1. non etiam à Burſato, d. conſ. 100. n. 19. & ſeqq. lib. 1. & hi quidem Authores attento iure communi. Attento verò iure Regio, & d. l. partitæ, & nouæ. collect. Regiæ, ſuperiorum tamen Interpretum mentione non facta, Hieronymi de Cæuallos diſtinctionem, & conciliationem recto iudicio confutauit D. Felicianus, in addit, ad caput 4. libri 3. num. 3. folio mihi 160. in verſiculo, inter verò has opiniones contrarias Quocirca, vt tam de iure communi, quàm de iu[*] re Regio propoſitam contrarietatem ego explicare, atque abſolute, & dilucide explanare valeam, vt etiam meam ſententiam proferam in medium, nonnulla (vt ſoleo) conſtituenda, atque obſeruanda duxi, ex quibus diſtinctione, & reſolutione quæ ſtio eadem abſoluetur. Ac primum quidem conſtituo,[*] de iure communi reuera non eſ ſe textum aliquem ſatis apertum, quo articulus ipſe, an contractus di catur in ſcriptis, & non Perfectus & purus, quando inter partes conuenit, quod inſtrumentum conficeretur, vel dicatur perfectus & purus, licet de conficiendo inſtrumento partes conuenerint, niſi expreſ ſe adiectum fuerit, quod interim non valeat. Textus namque in d. l. contractus, C. de fide inſtrument. quo Placentin. Azon. Caſtrenſis, & eius ſententiæ ſectatores reliqui adducti, atque excitati fuere principaliter, vel id clare non probat, nec adeo expreſ ſim vt vitari non poſ ſit (quod negari non poteſt vllo pacto) ſic equidem, & eiuſdem textus inductionem, & fundamentum vitarunt, atque eidem, & cæteris fundamentis pro ea parte ponderatis, reſponderunt Aretin. Dec. Grat. & Decian. prout ſuprà ſpecificè adnotaui. Secundò deinde conſtituo, ipſomet iure commu[*] ni attento, cum hæc res adeò inter Scribentes omnes controuerſa, & iuris aperti conſtitutione ſeu deciſione deſtituta ſit, & rationibus, atque iuris principiis veniat definienda, nec iure aliquo aperte definiatur (vt dixi ſuprà ) eam equidem ſententiam præualere debere, qui validioribus rationibus, & argumentis vrgentioribus munita, atque vallata fuerit, & quæ iuris aliis regulis magis conuenire videatur. Idcirco primam illam opinionem contra Placentinum, Azonem, Caſtrenſem. & ſequaces (quæ & receptior, & receptiſ ſima fuit, vt Ludouic. Morotius, Anton. Theſaur. Iacobus Menochius, Franciſc. Bur ſatus. & permulti alij commemorati ſuprà fatentur) tenendam omnino, ac potius quàm ſecundam Placentini & ſequacium, ſuperiùs quoque relatam. Vere namque fundamenta & rationes ſententiæ eiuſ dem primæ, magis vrgent in dubio, quando de conficiendo inſtrumento ſimpliciter actum eſt, ne dictum expreſ ſim, quod aliter contractus non valeat, magis etiam naturæ contractuum, ſiue actuum, qui geruntur, nec pro ſui ſubſtantia ſcripturam requirunt, conueniunt. Secundæ verò, contrariæque opinionis fundamenta, vel non ita fortiter adſtringunt, aut debilia ſunt, vel eiſdem ſaltem congruum reſ ponſum facilè datur, ſicuti Decium Burſat. & Decia. dediſ ſe ſuprà dicebamus. Tertiò conſtituo, ſententiam ipſam primam, ex[*] eo quod de conficiendo inſtrumento conuentum fuerit, contractum non dici in ſcriptis celebratum, ſiue non eſ ſe imperfectum, vt pœnitentiæ locus ſit, nec etiam conditionalem, niſi dicatur expreſ ſim, quod aliter contractus non valeat: locum habere multo magis, & ſeruandam eſ ſe, quando extant coniecturæ, qui ita ſuadeant, & ex quibus colligatur, contrahentes ipſos habuiſ ſe contractum pro perfecto, & conueniſ ſe de conficiendo inſtrumento ad faciliorem ipſius contractus probationem: in quo omnes conueniunt, etiam ſecundæ opinionis ſectatores, ac maxime hi, qui primam eandem opinionem ſequuti fuere indiſtincte, ita equidem obſeruarunt expreſ ſim, & ante alios erudire ſcripſit Aretinus m d. conſ. 159. num. 10. verſic. Ego autem, & cum aliis ſequuti ſunt Iacobus Menochius, lib. 3. d. præ ſumptione 148. n. 6. cum ſeqq. vſque ad numerum 12. vbi ſex enumerat coniecturas. Prima coniectura eſt, quando eo tempore confecti contractus volunt contrahentes ipſum contractum habere effectum, dum transferunt dominium, vt ſi dans in ſolutum dixit, ex nunc dat, & conſignat. Secunda coniectura eſt, quando vnus contrahentium promittit facere inſtrumentum ad omnes requiſitiones alterius, vt per Menochium, ibidem, num. 8. Tertia coniectura eſt, quando ipſi contrahentes iurarunt attendere, & obſeruare. Quarta eſt, quando ipſi contrahentes ſubſcripſerunt contractum. Quinta eſt coniectura, quando conuentum fuit, quod ex tunc emptor perciperet fructus. Sexta coniectura eſt, quando venditor pro miſit de euictione. Et hactenus Menochius, vltra quem & alia ſeptima deducitur coniectura ex traditionibus Decij, dicto conſilio 340. poſt numerum 2. quando inquam pretium ſolutum eſt rogatione in ſtrumenti non ſpectata. Et ſequitur Decium. Ludouic. Morotius, dicto reſponſo 96. num. 12. Et idem erit, vbi emptor non integrum pretium, ſed partem pretij venditori ſoluiſ ſet, arg. tex. in l. quæ de tota ff. de rei vend. quod ſuperioribus non relatis conſiderauit optimè D. Fælic. de cenſibus in addit. ad cap. 4. lib. 3. num. 4. in verſ. Idque veriſ ſimum eſt. Sed & octaua deducitur coniectura ex eodem Ludouico Morotio, d. reſp. 96. num. 13. quando ponderando dicta, & verba teſtium (quod Iudices debent maxima deliberatione in propoſito efficere) reſultaret iuridicè, contrahentes ipſos habuiſ ſe contractum ex tunc pro abſoluto & perfecto, licet de inſtrumento conficiendo conueniſ ſent, vt latius per eundem Authorem poſt Aretinum ibi relatum. Nona denique deducitur coniectura ex eodem Morotio, num. 14. ex traditione inquam rei, vel poſ ſeſ ſionis alio modo, quàm ex donatione in ſolutum facta, & ſic non ad eum caſum reſtricta, ſed generaliter accepta: Et in his duabus coniecturis conuenit, etiam Parlad. rer. quoti. lib. 2. d.c. 3. n. 48. Rurſus & quarto conſtituo, ſententiam illam[*] Placentini, Azonis, Caſtrenſis, & ſequacium (qui eſt ſecunda opinio principalis, relata ſuprà, num. 9. ) eodem etiam iure communi attento, non indiſtinctè ac ſemper reſpuendam, ſed etiam ex coniecturis probatis, & legitimis admittendam aliquando: idcircò a prædicta prima opinione communi, relata ſuprà, num. 3. & à me magis probata (vt ſuprà quoque dixi) recedendum eſ ſe coniecturis contrariis; quæ ſuadeant contrahentes voluiſ ſe, confici inſtrumentum pro ipſius perfectione. Idque ex Saliceto, & Aretino dilucidè obſeruauit Menochius, libro 3. dicta præ ſumptione 148. num. 12. & quatuor numeris ſeqq. quatuor congeſ ſit coniecturas. Prima eſt, ſi ipſi contrahentes, vel eorum vnus dixit, quod volebat contrahere in ſcriptis. Secunda eſt coniectura, quando res ciuitatis venditur per ſubhaſtationem. Tertia eſt coniectura, imò caſus certus, quando partes dixerunt, quod de ipſo contractu conficeretur inſtrumentum, & quod aliter, & alio modo non valeret contractus; quod & alij multi Authores relati per Menoch. probarunt. Quarta coniectura eſt quando ante factum contractum vnus contrahentium dixit, habeamus Notarium, qui ſit de ipſo contractu rogatus, vt per eundem Menoch. ibid. num. 16. & conuenit ſuperioribus Marcabrunus, in conſ. 20. num. 24. & ſeq. & maximè, num. 50. vbi aperte probauit, ex coniecturis diiudicari debere, an contractus cenſeatur in ſcriptis celebratus, necne, & ex animo contrahentium, qui ex coniecturis elici poteſt, rem definiendam: Petrus etiam Gyllenius, in d. l. contractus, C. de fide inſtrument, cuius ſtatim ſpecificam mentionem faciam. Et ſecundum hæc, firma ea traditur reſolutio in hac materia contractus, vel actus, qui geruntur, cenſeri perfectos, & puros, vel non, ſecundum quod ex verbis contrahentium poſ ſunt ſumi coniecturæ, quod voluerint, vel non in ſcriptis contrahere, ſiue ante inſtrumentum confectum, pro perfecto habere, vel non habere contractum, vt etiam per Cardinalem Thuſcum, pract. concluſ. iuris, tom. 2. lit. C. concl. 990. num. 7. fol. 327. idque non modò procedere de iure communi, ſed etiam & de huius Regni, ac poſt dictam l. 6. partitæ, & l. 2. nouæ collect. Regiæ, de quibus ſtatim obſeruatione ſequenti. Nam quicquid d. l. 6. partitæ diſponat, adhuc vrgentibus, & legitimis coniecturis locus erit, atque ex ipſis, & animo contrahentium præ ſumpto, ad quem principaliter finem de ſcriptura conficienda conuenerint, & vtrum contractus remanſerit per fectus necne. diſcerni debebit. Ei in effectu boni, & diſcreti Iudicis arbitrium multum in propoſito valiturum, qui & teſtium dicta, & verba, quibus, contractum eſt, cæteras etiam circunſtantias diiudicabit, & inſpiciet mature. Et vide infrà, n. 18. ad fin. & n. 22. in fine. Prætereà & quintò conſtituo, de iure huius Reg[*] ni, atque ex deciſione l. 6. tit. 5. par. 5. ſublatam dubitandi anxiam, & diſceptationis præfatæ, adeò controuerſ æ occaſionem omninò; vtpote cum lex ipſa partitæ probauerit expreſ ſim Azonis. Caſtren. & ſequacium ſententiam-. contractum inquam videri in ſcriptis celebratum, & ſic imperfectum, & conditionalem, antequam inſtrumentum factum fuerit, quoties de inſtrumento conficiendo conuenerit, & ſi dictum non ſit, quod aliter contractas non valeat, & inde ante confectum inſtrumentum eſ ſe locum pœnitentiæ. Id quod negari non poteſt ex verbis ipſius legis, vbi in hunc modum ſcribitur: Compra, e vendida ſe puede hazer en dos maneras. La vna es con carta, e la otra ſin ella: e la que ſe faze por carta, es quando el comprador dize al vendedor, quiero que deſta vendida ſea carta fecha. E la vendida que deſta guiſa es fecha, maguer ſe auengan en el precio el comprador, e el vendedor, non es acabada, fata que la carta ſea fecha, e otorgada, porque ante deſto puedeſe arrepentir qualquiera dellos; mas deſpues que la carta fueſ ſe fecha, e acabada con teſtigos, non ſe podria ninguno dellos arrepentir, ninyr contra la vendida, para desfazerla, e ſin carta ſe podria facer la vendida, quando el comprador, e el vendedor ſe auienen en el precio, e conſienten ambos en ello, Aſ ſi, que el comprador, e el vendedor, ſe pagan cada vno de la coſa, e del precio, non faciendo mencion de carta, ca entonce dezimos que ſeria ac abada la vendida que aſ ſi fizieſ ſen, maguer no dieſ ſe ſeñal ninguna el comprador al vendedor, porque ſerian ambos tenudos de complir el pleyto que aſ ſi cuieſ ſen pueſto. Ecce vbi præfata ſecunda opinio expreſ ſis & apertis verbis Confirmatur, & approbatur, & dumtaxat requiritur, inſtrumenti confici mentionem fieri in contractu, hoc eſt, dici ſimpliciter ab aliquo ex contrahentibus, de contractu ipſo inſtrumentum conficiendum, ve poſ ſit ante ipſum inſtrumentum confectum quilibet eorum pœnitere, nec eſ ſe neceſ ſarium addere, & quod aliter contractus non valeat, vel aliter de hoc, conſtare. Et ſic in dubio ex deciſ. l. eiuſdem quoties mentio ſic ſcriptun conficiendi in ipſo contractu, vel ante, quod in dubio videtur contrahi in ſcriptis, & ita deduxit Gregor. Lopez ibidem, verbo, quiere, & dicit in hunc modum: Approbat opinionem Azonis, C. de fide inſtrum. in ſumma, col. fin. & ſic quod in dubio videtur contrahi in ſcriptis, quando in contractu, vel ante contractum conueniunt, quod inde ſcriptura fiat, quæ etiam fuit opinio Placentini, & approbat Gloſ ſ. Inſtit. de empt. & vendit. in princ. verbo, conficiuntur: & in l. contractus ſuper verbo, in ſcriptis. C. de fide inſtru. &c. Et inferiùs ſubiicit, poſtquam contrarias opiniones retulit, Tene ergo menti iſtam l. & nota eam in practica. Et in eodem placito, quod l. eadem partitæ, altercationem præfatam ſubmoueat, & Azonis approbet opinionem; fuerunt Couar in cap. relatum. 1. de te ſtam. num. 9. in fin. Mench. controu. illuſt. lib. 1. cap. 28. num. 22. Parlador. rer. quoti. lib. 2. d. cap. 3. num. 48. vbi inquit, hodie indubitanter ſequendam eſ ſe Placentini, Azonis, Caſtrenf & ſequacium ſententiam, quoniam ipſa approbatur expreſ ſim in d. l. 6. partitæ, & refert Dida. Per idem tenentem: id ipſum obſeruauit quoque Ioan. Gutier. pract. lib. 3. d.q. 95. nu. 12. col. 2. Anton. Pichard ad §. 1. Inſtitut. de empt. & vendit. numero 32. Laſar. de decima vendit, cap. 3. : num. 13. Felicianus de Solis, in addit. ad cap. 4. lib. 3. num. 4. Cæterum etſi dicta lex partitæ 6. ita ſtatuerit, at[*] que expreſ ſim adeò Azonis probauerit opinionem, explicari tamen, & limitari, atque reſtringi, ſiue temperari poterit, & debebit ex his, quæ in eodem articulo de iure communi, frequentiori, atque communiori Interpretum placito, Recentiores ſtatuerunt; idcirco ex eiſdem declarationes, atque limitationes recipiet, & præ oculis habendæ ſunt coniecturæ relatæ ſuprà, & aliæ ſimiles, ex quibus de animo, & intentione contrahentium poterit conſtare. Ex ipſis namque iuxta caſuum occurrentium qualitates, & circunſtantias diiudicandum erit, vtrum locus ſit, necne, d. l. 6. partitæ conſtitutioni, ſiue an ab eis, & traditionibus communibus DD. declarationes, & limitationes recipiat. Sed & aliæ erunt etiam præ oculis habendæ coniecturæ, quas & ſuprà pariter commemorauimus, & ex quibus Azonis, & ſequacium opinionem obtinere etiam de iure communi obſeruauimus. ex eiſdem etenim, & ſimilibus multo magis locus erit eiuſdem l. partitæ conſtitutioni. Id quod Parlador. d, num. 48. Ioan. Gutier. d.q. 95. nu. 13. Laſarte, d. cap. 3. num. 14. & Felicianus, vbi ſuprà, num. 4. col. 4. in verſ. Authores verò noſtri, recto iudicio probarunt, & expreſ ſim notarunt, limitandam eſ ſe d. l. partitæ, & opinionem Azonis præfatam, quando ex coniecturis conſtaret legitimè de intentione contrahentium, nempe quod noluerint per hoc in ſcriptis contrahere, ſed ſtatim perfectum eſ ſe contractum, & ſcripturæ mentionem ad effectum tantum probationis feciſ ſe. Erit itaque in praxi ob ſeruanda eiuſdem l. partitæ conſtitutio regulariter, etſi ab ea poſ ſit ex legitimis, & probatis coniecturis recedi aliquando, quod poſt Areti. & Decium adnotauit etiam expreſ ſe Gregor. Lopez, ibid. dict. verbo, quiero, in fine, vbi ſcriptum reliquit in hunc modum: Limitarem tamen iſtam l. niſi ex aliquibus connecturis conſtaret de intentione partium, quod noluerunt per hoc in ſcriptis contrahere: ſed voluerunt tantum ſcripturam ad probationem: vt tradit Franciſcus de Aretio. in conſ. 159. incipit. Longa eſt diſputatio, ſecundo dubio, Decius d. conſ. 340. Tradunt etiam Gyllenius, & nouiſ ſimè Mantica, de quibus in fine n. ſeq. Sextò etiam conſtituo, d. l. 6. partitæ conſtitutione,[*] incorrectam hodie manere, atque vim ſuam retinere, ſiue eidem derogatum non fuiſ ſe ex deciſione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, in illis verbis: Pareciendo que vno ſe quiſo obligar a otro, en qualquier manera que parezca. Veriſ ſimum namque eſt, que pareciendo que vno ſe quiſo obligar a otro, que de obligado; ſed id eſt, quod in d. l. 6. partitæ deciditur, vt Azonis, & ſequacium ſententia probetur, videlicet quod non videatur animus deliberatus, nec voluntas ſe obligandi, aut contractus perfectus, & abſolutus non intelligatur, cum de inſtrumento conficiendo mentio habita fuerit, quovſque inſtrumentum ipſum conficiatur. Deinde, & id etiam eſ ſe, quod de iure communi anxiam, & dubitandi occaſionem vnius, & alterius opinionis ſectatoribus præ ſtabat, an ſcilicet perfecte, & pure ſe obligare voluiſ ſe viderentur contrahentes huiuſmodi, an imperfecte, & ſub conditione potius contraxiſ ſe, vel non, qui de in ſtrumento conficiendo conueniſ ſent, ipſiúſve mentionem habuiſ ſent, & idcirco iuridicè minus, nec rectè quidem ex eadem l. 2. & occaſione ipſius excitaſ ſe dubium præfatum, an d. l. partitæ 6. innouetur in aliquo ex d. l. 2. nonnullos huius Regni Scriptores, & deterius proculdubio nonnullos alios exiſtimaſ ſe d. l. 6. partitæ derogatum fuiſ ſe ex deciſione d. l. 2. quo in numero videntur fuiſ ſe Matiençus, in eadem l. 2. gloſ ſa 7. per totam, Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 207. num. 7. quos rectè improbauit D. Felicianus de Solis, in addit, ad d. cap. 4. lib. 3. num. 4. Rectius ergo (etſi excitandi dubiummetipſum occaſionem non præ ſtiterit, deciſio d. l. Regiæ 2. ) obſeruarunt Gregorius Lopez, Didac. Couar. Anton. Gomezius, Didac. Perez, Laſarte, Par ladorius, Pichardus, & Azeuedus, quos ſuprà retuli, & recenſet Felicianus, vbi ſupra, & manere legem dictam 6. partitæ hodie in viridi obſeruantia, iuridicè, & verè obſeruat. Non ergo erit ita liberum arbi[*] trium Iudicis ſtante deciſ. d. l. partitæ, ſicut liberum arbitrati fuere Cæuallos, pract. commun. contra commu. q. 91. in fine, &c Blazius Flores Diaz de Mena, vbi ſuprà, ſed vel ſeruãda erit l. eiuſdem partitæ conſtitutio: vel non aliter quàm ex legitimis, & probatis coniecturis recedendum ab ea; quod ex hactenus dictis deprehenditur manifeſte, & veriſ ſimum quidem eſt. Et ad eum modum reduci, atque explicari debet[*] Ioannis Gutierrez pract. lib. 3. d.q. 95. n. 21. reſolutio (prout ipſe prę ſentire videtur) in eo namque dubio, vtrum deciſio d. l. 6. partitæ corrigatur hodie ex deciſ. d. l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ (de quo dubitari non debuit, vt ſuprà dixi) & an liceat pœnitere, necne, cum de conficiendo inſtrumento mentio habita eſt? Reſolutiuè inquit Matienzi ſententiam non aliàs procedere poſ ſe, quàm ſi ex modo contrahendi, aperte conſtare poſ ſit, perfectam omnino venditionem fuiſ ſe, tametſi ſcripturam de ea eſ ſe conficiendam, partes dixerint; ſecus alàs. Septimò denique, & vltimò conſtituo, poſt hæc[*] omnia à me ſcripta, & ſuperiora ſic dilucide, & noue obſeruata, ad manus meas perueniſ ſe Petri Gyllenij in præcipuos titulos Codicis commentaria, & quidem eum Authorem, in d. l. contractus, C. de fide inſtr. per totam, præ ſtum articulum diſputaſ ſe, & tandem (licet longiori ſerie quàm Decianus, & Menochius feciſ ſent, & ipſis non commemoratis) in effectu, atq; maiori ex parte Saliceti diſtinctionem probaſ ſe, quod Gyllenius ipſe in ſummario, numeri 7. profeſ ſus eſt. Adieciſ ſe tamen tertium alium caſum, quando ſcilicet ſumus in cõtractibus , & diſpoſitionibus, quę ad ſui ſubſtantiam ſcripturam non requirunt, ſed ad cauſam probationis. Cæteri namque Authores, duos illos dumtaxat conſtituerunt caſus, quando ſumus in contractibus, qui ad ſui ſubſtantiam ſcripturam requirunt, vel in cõtractibus . qui nec ad ſub ſtantiam, nec ad cauſam probationis ſcripturam exigunt, vt regulariter ſunt omnes, non tamen recordati ſunt de his, qui ad cauſam probationis ſcripturam deſiderant. vt in pactis adiectis emphyteuſi, in ſolutione cenſus, vel ſi lege cautum ſit, nonnullos contractus non niſi per ſcripturam probari poſ ſe. Author igitur præfatus, primo loco in d. l. contractus, num. 3. refert ſententiam eorum, qui requirunt, quod conuenerit, vt contractus in ſcriptis fieret, & additum ſit. ne valeret, & congerit alios iuris Interpretes ita tenentes: & num. 4. refert permultos tenentes contrarium, ſufficere inquam quod conuenerint, vt ſcriptura fieret, quamuis additum non ſit, ne aliàs non valeret: & numero 5. adducit argumenta, & rationes huius ſententiæ: & numero 6. recenſet fundamenta primæ opinionis: & numero 7. refert diſtinctionem Saliceti, quam Author pro maiori parte amplectitur, vt in ſummario numeri ſeptimi profiteri ipſum, antea notaui. Et ſe non videre conuenientiorem conciliandi rationem, quam eandem dicit dict. numero 7. in principio, vbi inquit, quoſ dam eſ ſe contractus, qui ex legis conſtitutione, ſine ſcriptura conſiſtere non poſ ſunt, vt eſt emphyteuſis Eccleſiæ, & cenſus, & ſimilia. Quoſdam, qui ad ſui ſubſtantiam ſcripturam non requirunt, ſed ad cauſam probationis, adeò quod per ſolam ſcripturam probari poſ ſunt, vt exemplis oſtendit eodem numero 7. Eſ ſe & tertiò (inquit Gyllenius metidem) contractus, qui & obtinere firmitatem ſine ſcriptura poſ ſunt, ſiue ſubſtantiam, ſiue cauſam probationis ſpectemus, vt regulariter omnes contractus ſunt. Et in his conſtituit, nu. 8. quod pacto contrahentium effici poteſt, vt ſcriptura ad ſubſtantiam contractus, vel probationis exigatur, qua de cauſa ſi cùm aliqui contractum inſtituere vellent, profeſ ſi ſunt, ſe in ſcriptis contrahere velle aut contractum ſcripturâ conficere, hoc caſu nulla conſtituitur obligatio, niſi ſcriptura interuenerit. vt latius fundat d.n. 8. quod ſi inter contrahentes dictum eſ ſet (ſubdit n. 9. ) vt de his quæ agerentur fieret ſcriptura, tunc diſtinguendum eſ ſe, in quibus contractibus verſemur, illis nimirum, qui ſcripturam ad ſui ſubſtantiam requirunt, an aliis, etenim cum verba ſecundum naturam contractus intelligenda ſint, per hanc clauſulam in prioribus contractibus, hoc eſt, in his, qui ad ſui ſubſtantiam ſcripturam deſiderant intelligetur, vt ad ſubſtantiam eius relata videatur. In aliis verò, qui ad ſui ſubſtantiam non defiderant ſcripturam, adhuc referre, an ante contractum, vel in ipſo contractu, vel denique poſt contractum hæc verba prolata ſint. Si poſt contractum, & conſenſum vtrumque interpoſitum, hæc adiectio nihil mutat de obligatione ſemel contracta. Quod ſi ante contractũ vel inter contrahendum: intereſ ſe, an conſtet de animo, quod voluerint in ſcriptis dumtaxat contrahere aut quod decreuerint facilioris probationis gratia ſcripturã adhibere. Etenim ſi conſtet de animo contrahentium, ſeruandum erit, quod inter illos actum ſit, l. ſemper in ſtipulationibus 34. ff. de reg. iur. in dubio autem non videri per hæc verba ſubſtantiã contractus impediri: ſed ſi probatio per ſolam ſcripturam fieri poſ ſit, intelligetur eo animo prolata, vt fides probationis neceſ ſariæ impleri per ſcripturam poſ ſit. Quod ſi promiſcua ſit probationis ratio, tunc eadem verba eò pertinere, vt propter memoriæ fragilitatem gratia commodioris probationis, ſcriptura interponeretur. Et hactenus Pet. Gyll. qui (vt vides) quando in his contractibus verſamur, qui ad ſui ſubſtantiam ſcripturam non exigunt, magis adhæret primæ opinioni, relatæ ſuprà ex n. 3. recedit tamen ab ea ex coniecturis contrariis, atque ex ipſis dici contractum in ſcriptis, vel non, prout ex animo contrahentium conſtare poteſt; reſolutiuè firmat, & materiam eſ ſe coniecturalem probat poſt Fabrum, Aretiam, Baldum, & Minſingerum ibi relatos. Eſ ſe etiam materiam coniecturalem, & ex coniecturis diiudicandum, an videatur in ſcriptis celebratus contractus: & per contrarium ex pluribus coniecturis dicendum ſimiliter, contractum non in ſcriptis videri celebratum; ſed perſectum, & abſolutum, obſeruauit nouiſ ſimè Cardinalis Mantica, de tacitis, & ambiguis conuentionibus, lib. 1. tit. 10. num. 12. & 13. Et de his hactenus. CAPVT XXVII. Alimenta, ſumptúſque litis, an, & quando teneatur reus ſuppeditare actori, cum lite pendente, vel antequam iudicium promoueatur, actor petit ſibi prouideri de alimentis à reo; & quando quis pauper dicatur, & eiuſmodi, quod alimenta, & litis expenſas iure valeat exigere, l. ſi inſtituta, §. de inofficioſo, ff. de inof. teſtam. cum aliis iuribus in materia, intellectus verus adductus, & extenſa eiuſdem deciſio ad alias perſonas quamplures; maximè ad eas, quæ non leuem iuſtitiæ præ ſumptionem pro ſe habent, & quatenus præ ſumptio operetur; an etiam inops dicatur, quæ maritum, patrem, vel filios habet diuites; notabilis equidem explanatio, atque huiuſce materiæ vtilis admodum, & aliter, quam hacte nus factum eſ ſet, tradita reſolutio, vt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Quæ ſtionis, & materiæ huius capitis tractatum & diſceptationem ſuſcipiens Author, quid principaliter intenderit, & de ipſius diligentia, & ſtudio in eiuſdem confectione, & numeris ſequentibus. -  2 Ioannes Petrus Surdus, iuris Interpres præ ſtantiſ ſimus, & eruditiſ ſimus. -  3 Authores permulti aggregantur, & commemorantur qui huiuſce capitis materiam explicarunt, atque exornarunt. -  4 Alimenta, & litis expenſ æ diuitibus lite pendente præstanda non ſunt. Sed vt præ ſtari debeant, requiritur, quod pauper ſit litigator. Idque procedit regulariter, & indiſtinctè in litigatore quocunque. Ac etiam in filiis, & deſcendentibus, & aſcendentibus. Et in aliis quibuſque, qui alimenta lite pendente exigere iure poſ ſunt. -  5 Paupertas (cum omnino requiratur ex parte petentis alimenta, & litis expenſas) debet neceſ ſariò probari ab eo, qui ſe fundat in illa. -  6 Et Iudicis arbitrio relinquitur, quis in propoſito pauper dicatur. -  7 Alimenta, & litis expenſas præ ſtandi lite pendente, cauſa finalis eſt paupertas. -  8 Alimenta lite pendente denegantur habenti dotem. -  9 Et habenti rem magni valoris, & parui reditus, quia cogitur proprietatem vendere, & ex pretio ſe ſu ſtentare. -  10 Alimenta ſemper prouidentur, vel negantur, attento præ ſenoi ſtatu paupertatis, vel diuitiarum, abſ que conſideratione euentus futuri. -  11 Alimenta propter diuitias ſemel denegata, ſuperueniente paupertate reuiuiſcunt. -  12 Alimenta litiganti inopi ſemel prouiſa, ex ſuperuenientibus diuitiis deberi de ſinunt, prout latius explicatum traditur, remiſ ſuè. -  13 Alimenta, & litis expenſ æ, vt litiganti lite pendente præ ſtari debeant, non ſolum requiritur, quod ſit pauper, ſed etiam quod habeat præ ſumptionem iu ſtitiæ pro ſe ſuper petitione ſua, & meritis cauſ æ, vt latius hic exornatur. -  14 Requiritur etiam, quod vniuerſa hæreditas, vel maior pars petatur; ſecus ſi perſonali actione pro aliquo credito, vel re ſingulari agatur. -  15 Alimenta, & litis expenſas deberi lite pendente, licèt ſimus in habente maritum, & filios diuites; & latius n. ſeq. vbi id nouè cõprobatur , & exornatur. -  16 Pauper non dicitur, qui poteſt ab alio alimenta petere, & conſequi: & inde nec pauper dicitur mulier, quæ maritum habet diuitem, prout numeris ſeq. explicatur. -  17 Alimentorum, & dotis cauſa, an pertineat ad Eccleſiaſticum, vel ad ſecularem Iudicem, remiſ ſiuè. -  18 Pauper non dicitur, qui patrem, vel auum habet diuitem. -  19 Vxor pauper non conſequitur quartam in bonis mariti diuitis, ſi habet patrem diuitem, vel filios diuites, ex ſententia multorum. Contra verò ex ſententia aliorum, remiſ ſiuè. Et quid ſi habeat fratres diuites, & ipſa inopia laboret: plene explicatum per Cæ ſarem Barzium deciſ. Bonon. 130. per totam, vbi vide omnino pro re ſolutione quæ ſtionis propoſitæ ſuprà, n. 15. & ſeq. -  20 Vxor ſatis dicitur habere vnde ſe alat, quando maritum habet ſibi obligatum ad alimenta. -  21 Alimenta, ſumptù ſque litis petens, ſummariam informationem ſuper iure ſuo, qualiter exhibere teneatur, & vide infrà n. 29. Et an vno vel ſolo teſte interrogato. Et an eiuſmodi teſtis debeat eſ ſe omni exceptione maior. Et qualitas ea vtrum articulanda, & probanda ſit -  22 Agens tanquam filius, probare debet ſe talem. -  23 Agens tanquam talis, probare debet ſe talem. -  24 Agens tanquam agnatus, probare debet ſe agnatum. -  25 Alimenta lite pendente præ ſtanda, qualiter taxanda. -  26 Alimenta, & ſumptus litis præ ſtari vſquequò diffinitiuè fuerit pronuntiatum. -  27 Alimentorum, & impenſarum aſ ſignationem, nullum penitus præiudicium facere cauſ æ, & iudicio principali. -  28 Alimenta, & litis expenſas præ ſtari non debere lite pendente, quando Iudex ita prouidendo, decideret cauſam principalem. -  29 Iudicium in quo tractatur de alimentis, ſummarium eſt. -  30 Sententia lata in ſummario, non nocet in plenario iudicio. -  31 Probationes in cauſa ſummaria, non probant in plenaria. -  32 De alimentis, & litis expenſis præ ſtandis, vel non præ ſtandis lite pendente, cum agitur, iura nonnulla præ oculis habenda, quæ hîc præcitantur. -  33 Alimenta deberi ei, cuius bona ſunt ex aliqua cau ſa ſequeſtrata, & alia non remanent ſibi, ex quibus ſe alat. -  34 Etiam ſi ſequeſtrata fuerint propter delictum. -  35 Priuationis bonorum iudicio pendente, reus eſt de illis bonis alendus. -  36 Accuſatus de crimine, vtrum ſit alendus lite pendente, remiſ ſiuè. -  37 Alexandri Trentacinquij locus, nouè explicatur, atque temperatur. -  38 L. vltimæ, §. quod ſi ei, C. de ordine cognitionum. verus intellectus. -  39 Alimenta, & litis expenſas lite pendente deberi ei, qui in quaſi poſ ſeſ ſione erat percipiendi alimenta. Et in hac materia diſtinguendum eſ ſe inter perſonas, quibus iure debentur alimenta, & qui in quæ ſi poſ ſeſ ſione eius iuris, ac percipiendi alimenta erant, ab his, quibus & ſi alimenta deberi poſtmodum conſtiterit, in quæ ſi poſ ſeſ ſione eius iuris ante non fuerant. Quod eſt notandum, & ex iure ipſo deducitur apertè, & nullus hactenus ſic dilucidè ob ſeruauit. -  40 Mulier de adulterio accuſata, dum lis pendet, maritum cogit ad eam alendam, & neceſ ſaria ſubminiſtranda. -  41 Et idem ſi agatur de ſeparando matrimonio propter conſanguinitatem, vel aliud impedimentum. -  42 Et quando vxor ob mariti inopiam repetit dotem. -  43 Et dum agitur, an licuerit ipſi à viro diuertere. -  44 Et quando agit ad dotis reſtitutionem ob mariti mortem. -  45 Monachus expulſus à Monaſterio, dum pendet lis, ali debet à Monaſterio. -  46 Idem in Clerico ſuſpenſo, vel depoſito verbaliter. -  47 Et in collegiali, qui repellitur à Collegio. -  48 Et in Monacho agente contra Abbatem, vel illum accuſante, & vide n. ſeq. -  49 Abbas, qui obiectum crimen innocentia expurgat, lite pendente, ali debet à Monaſterio. -  50 Monachus etiam, dum contenditur an ſit Monachus. -  51 Seruuus litigans eum domino, ali debet à domino lite pendente, ſi aliunde non habeat. -  52 Actori pauperi litiganti, regulariter non teneri reum etiam diuitem alimenta, neque expenſas litis ſuppeditare, lite ipſa pendente. -  53 Idque tam in ciuili, quàm in criminali iudicio, & de ratione, ibidem. -  54 Filius pendente filiationis cauſa negata à patre, con ſequitur alimenta, ſi ex præ ſumptione, vel ex ſummaria cognitione de eius iure conſtiterit, quamuis alia non interueniant, vt latius hic obſeruatur. -  55 Hartman. Piſtor. traditio quædam nimis generalis in hac materia, nouè temperatur, atq; explicatur. -  56 Ioſephus Ludouicus, deciſ. Peruſina 46. ex n. 3. pacto eodem temperandus, at que explicandus. -  57 Alimenta lite pendente conſequitur filius, vel nepos exhæredatus in caſu l. ſi inſtituta. §. de inofficio ſo teſtamento, tribus illis interuenientibus, quæ Doctores exigunt communiter, vt latiùs hic oſtenditur. -  58 Et eius textus deciſio ad deſcendentes omnes, & aſ cendentes, ad fratres etiam, & alias perſonas extenditur, vt hic adnotatur. -  59 Reſtringitur etiam in ipſis quoque filiis, & nepotibus, nonnullis in caſibus, remiſ ſiuè. -  60 Aluari Valaſci obſeruationes, & placita nonnulla contra communes Interpretum reſolutiones, hic expenduntur. -  61 Et ad certas concluſiones nouiter reducuntur, vt hoc numero apparet. -  62 Nouiter etiam, & retentis communibus Doctorum ſententiis improbantur placita eadem per Authorem, & n. ſeq. vbi latiùs de eiſdem. -  63 Fratri agenti contra fratrem iudicio communi diuidundo, vel familiæ erciſcundæ, prouidendum interim de alimentis. Idem ſi agit ad alimenta teſtamento patris ſibi relicta. Vel agit pro alimentis contra fratrem primogenitum, ſicuti etiam ſorori agenti ad dotem. Idem ſi agit ad bona, quæ prætendit communia. -  64 Fratri petenti fratris hæreditatem, non eſ ſe prouidendum de alimentis lite pendente. Nec minus conſanguineis, aut extraneis, ex ſententia communi. -  65 Contra verò ex ſententia Petri Surd. quæ validiſ ſimis innititur fundamentis, & rationibus, in fauorem conſanguineorum, indiſtinctè. -  66 Et ab Authore probatur, atque conducitur, & trahitur ad eos, qui ſe veros ſucceſ ſores, aut ſucceſ ſuros in maioratu contendunt. -  67 Vt litiganti cuicunque ex genere, ſeu familia inſtitutoris maioratus, lite pendente alimenta, & litis expenſ æ præ ſtari debeant, ſi ipſe habeat iustitiæ præ ſumptionem non leuem, & maioratus inſtitutionis clauſulæ patrocinari videantur eidem. Idque dilucide magis, quàm hactenus factum eſ ſet, defenditur; & aliorum iuris Interpretum reſolutionibus, & placitis comprobatur. -  68 Alimenta lite pendente, non ſolum præ ſtanda eſ ſe ei, qui vnam ſententiam in ſui fauorem obtinuit; ſed etiam ei, qui pro ſe habet aliquæm non leuem præ ſumptionem: & ſic deciſionem text. in dicto § de inofficioſo, obtinere etiam in prima inſtantia. -  69 Nec vrgere in contrarium text. ipſum, vt hic oſtenditur, & de intellectu §. eiuſdem agitur. -  70 Alimenta lite pendente deneganda eſ ſe, quando exhibetur in iudicio ſcriptura, excludens omnino intentionem agentis. -  71 Alimenta, quæ lite pendente dantur pauperi litiganti iure prouiſionis, an imputentur, vel reſtituantur: & an cautio, vel ſatis datio neceſ ſaria ſit. Vbi contrariæ ſententiæ proferuntur, & ea magis probatur, quæ nec cautionem, nec reſtitutionem expoſcit, vt latius hic obſeruatur, & Petri Surdi placita recipiuntur omnino. -  72 Alimenta lite pendente, an teneatur ſubminiſtrare creditor debitori inopi, quem pro debito ciuili fecit in carcerem detrudi, remiſ ſiuè. -  73 A ſententia in cauſa alimentorum non admittitur appellatio quoad effectum ſuſpenſiuum, ſecus quoad deuolutiuum. PRo dilucida huiuſce capitis, & materiæ [*] reſolutione, atque enucleatione, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, tractarum, & diſceptationem eiuſdem ideo me ſuſcepiſ ſe hoc loco, quod videam, certóque ſciam, quæ ad ipſummet pertinent, frequentiſ ſimé, imò quotidie in vſu forenſi, & practico non ſolum occurrere, ſed & maximè neceſ ſaria fore, cum præ manibus aſ ſidue habeantur, & ſ æpiſ ſime dubitari contingat, an, & quã do lite pendente præ ſtari debeant alimenta, ſumptúſque litis per reum actori, cum de ipſis ſibi prouideri vel dum lis pendet, vel antequam iudicium promoueatur, idemmet actor contendit. Quando etiam quis pauper dicatur, & eiuſmodi quod id intendere, iuſte & iuridice valeat, & alia id genus. Et quamuis de præfatis permulta variis in locis, longáque ſerie ſcripta, & reſoluta inueniantur, vel adeò ſubobſcure & diuerſimodè. vel non abſolute ita traduntur, quæ hactenus Interpretes omnes iuris adnotarunt, ad ordinem & diſtinctionem reducere; placita etiam diuerſorum, vel eadem, vel diuerſa, vel contraria, in vnum diſtinctiù congerere, non mediocris vtilitatis futurum ſperemus; nec ideò prætermittere potuerimus, quod Ioan. Petr. Surd. iuris equidem Interpres[*] præ ſtantiſ ſimus, & eruditiſ ſimus, plena manu de hac materia, & dubiis prædictis reliquerit ſcriptum, cum diſtinctè admodum, atque breuiori ſumma, eorundẽ omnium reſolutio vera tradatur, quæ non ita facilè ibid. nec alibi deducitur, ac etiam addita ſint hoc loco nonnulla, quæ ſic compoſita, & digeſta, vel ad eum modum adnotata antea non fuerant, vt hic videbitur. Et ante alia lectorem monendum duxi primo lo[*] co, me pro accurata, & dilucida huius materis explicatione, ſequentes (vt moris habeo) Authores, & originaliter, & attentè euoluiſ ſe, atque prælegiſ ſe, quos & prælegendi, atque euoluendi ſtudio & labore grauaretur, qui præ ſentem hanc reſolutionem non præhabuiſ ſet. Videndi itaque fuerunt omnino (non enim aliorum relatione ſaris percipiuntur, nec deguſtantur) Matthæus Afflictis, deciſ. 10. & 11. Ægidius Bellamera, deciſ. 88. Stephanus Aufrer. in deciſion. Capellæ Toloſanæ, deciſ 77. Nicolaus Boerius, deciſ. 124. num. 4. & 5. & deciſ. 325. col. 2. Guid. Pap. quæ ſt. 461. Andreas Alciatus, de præ ſumptionibus, regula 3. præ ſumptione 9. n. 9. Petrus Rebuff. in conſtit. Gal. tom. 1. tit. de ſentent. prouiſion. art. 1. gloſ ſa 2. Didac. Couar. pract. cap. 6. ex nu 6. cum ſeq. vſque in fin. cap. Pelaez à Mieres, de maioratu 4. p.q. 28. n. 2. & duob. ſeq. & quæ ſt. 37. vbi breuiter nimis ſe habet, nec certam tradit reſolutionem. Tiber. Decian in conſ. 66. lib. 3. Ioannes Cephalus, in conſ. 127. lib. 1. Hieron. Gabriel, in conſ. 25. ex n. 14. cum ſeq. lib. 1. Hippol. Riminal. in conſ. 377. à princ. lib. 4. Anton. Cordub. de Lara, in §. ſi vel parens, l. ſi quis à liberis, ex num. 42. cum ſeq. vſque in fin. §. ff. de liberis agnoſ çendis. Petrus Dueñas, in regula 365. Aluarus Valaſcus, rerum indicatarum conſultatione prima, qui eruditè (vt adſolet) & diſtincte ſe habet in articulis propoſitis ſuprà. Ioannes Botta, in conſ. 23. ex num. 10. cum ſeq. & in conſ. 64. Anton. Queſada, quæ ſtionum iuris, c. 18. col fin. Pacirolus, in cauſ. 114. Petrus Anton. Anguiſ. in conſ. 4. lib. 3. Iacob. Menoch qui breuitate, & diſtinctione rem abſoluit, lib. 1. præ ſumptio. 35. per totam, & in conſ 484. lib. 5. Ioſephus Ludouicus, deciſ. Peruſina 46. ex n. 2. cum ſeqq. 1. parte. Simon de Prætis, de interpretatione vltimar. voluntat. lib. 5. interpretat, 2. dubitat, 2. n. 7. vſque ad num. 30. fol. mihi 497. Franciſcus Milanenſis, in deciſ. reg. Curiæ Sicilæ, deciſ 17. ex n. 19. lib. 1. Carpanus, in ſtatutis Mediolani, 1. p.c. 313. Petrus Surdus, qui eruditè (vt dixi) & latiſ ſime omnium materiam hanc pertractat, in commentariis de alimentis, tit. 1. q. 110. folio mihi 144. & multis quæ ſtionibus ſeq. vſque ad tit. 2. & fol. 165. Hartman. Piſtor. quæ ſtionum iuris, q. 20. Petrus de Barboſ. 1. p.l. primæ, ff. ſoluto matrim. num. 58. 59. & 60. ex fol. 218. Pancoruus, obſeruat. Iuris, c. 26. Monter à Cueua, cauſar. ciuil. Regni Aragon. deciſ. 16. n. 26. & 27. & 28. Sylueſter Aldobrand. in conſ. 28. n. 46. Fuluius Pacian. in conſ. 96. Andreas Fachineus, controu. iur. lib. 12. cap. 62. & in conſ. 42. n. 25. & 26. lib. 1. Cæ ſar Barzius, deciſ. Bononiæ 69. & 8. Ludouicus Caſanate, in conſ. 25. per totum. Hieronymus de Cæuallos, practic. commun, contra communes, q. 734. n. 21. Stephan. Gratian. diſceptat forenſ. c. 55. n. 49. & 4. ſequent. Alexander Trentacinquius, variarum reſolut tom. 1. lib. 1. tit. de alimentis, reſolut. 1. ex n. 32. vſque ad n. 49. fol. mihi 118. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iur. tom. 1. litera A. verbo, Alimenta, concluſione 309. fol. 288. Secundo deinde & principaliter, ac pro regula certa & indubitata in hac materia conſtituendum, & obſeruandum erit, totius huius capitis obſeruationes intelligendas ſemper fore, vt in his dumtaxat obtineant, & procedant, qui lite pendente ſibi prouideri de alimentis, te litis expenſis ideo petunt à reo, quod ſe pauperes aſ ſerant, & ſic in paupertate ſe fundent; atque in eis terminis loquutos ſemper iuris Interpretes omnes, qui hactenus in propoſito, & in hac materia commentaria ediderunt, nec vllum diſ ſentire. Alimenta namque, & litis expenſe diuitibus lite pendente præ ſtanda non ſunt; ſed vt præ ſtari debeant, requiritur, quod pauper ſit litigator. Idque procedit regulariter & indiſtinctè in litigatore quocunque, ac etiam in filiis, & deſcendentibus, & aſ cendentibus, & in aliis quibuſque, qui alimenta lite pendente exigere iure poſ ſunt, l. extraneo, ff. de vent. in poſ ſeſ ſion. mitten. vbi Bartolus, & communiter Scribentes id notant, l. finali, C. de ordine cognitionum, vbi Gloſ ſa, verbo non poterit, & cæteri Scribentes id ipſum profitentur. Et ex communi omnium ſententia tradiderunt Didac. Couar. practicarum, dicto capite 6. numero 6. columna 4. ver ſiculo, Tertiò requiritur. Ludouicus Molina, de Hiſ panor. primogeniis libro 2. dict. cap. 16. num. 46. Lara, in dict. l. ſi quis à liberis, §. ſi vel parens, num. 42. Iacobus, Menochius, lib. primo, præ ſumptione 35. num. 3. & 4. qui tam in filiis, quàm in alio litigatore quocunque id ſtatuunt iuridicè. Petr. Surd. de alimentis, tit. 1. quæ ſt. 112. num. 29. fol. 150. vbi inquit. quod filio vt prouideatur lite pendente, requiritur paupertas, imò inopia, vt ibidem probauit, & dixi veriorem opinionem eſ ſe, quod filio diuiti alimenta debentur: & quæ ſt 110. num. 7. & 8. fol. 144. & vltra relatos ab eo, Aluarus Valaſcus, dict. con ſultatione 1. num. 6. in fin. Alexander Trentacinquius, variarum reſolutionum lib. 1. tit. de alimentis, re ſolutione 1. n. 32. in verſic. debet etiam filius eſ ſe pauper. Cæ ſar Barzius, deciſ. Bononiæ 69. & 80. vbi latè: Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom, primo, litera A. concluſione 39. numer. 29. Hippol. Riminaldus eruditè, in conſilio 377. lib. 4. num. primo, & numer. 17. & 18. Vbi quod[*] paupertas (cum omnino requiratur ex parte petentis alimenta, & litis expenſas) debet neceſ ſariò probari ab eo qui ſe fundat in illa. Vt per Boërium, deciſ. 365. colum. 2. Gloſ ſam, Bartol. Caſtrenſem, Alexan. Iafon. Decium, Afflict. & Benincaſium ibi relatos, & vltra eos Valaſcus, dicta conſultatione 1. numer. 1. in fin. Cæ ſar Barzius, dict. deciſ. 69. num. 34. vbi poſt Alciatum ſcripſit, quod pauper. aut diues de præ ſenti quis non præ ſumitur, ſed ei, qui paupertatem, aut diuitias allegat, incumbit onus probandi, & n. 36. quod paupertatem allegans, quando ea eſtl ſuæ intentionis fundamentum, probare debet: & vide n. 20. & 21. vbi inquit, quod alimenta non debentur ei, qui diu litem eſt proſequutus, neque ea vnquam petiit. Et ſi peteret lite pendente, quod paupertas eſ ſet eo caſu probanda. Et pro hac ſententia citat Hippol. Riminald. in d. conſ. 377. d.n. 18. text. vulgatum, in l. ſi vero, §. qui pro rei qualitate, ff. qui ſatis dare cogantur: & n. 19. ſubdit, quod Iudicis arbitrio relinquitur paupertas hæc, ſiue quis[*] in propoſito pauper dicatur, cum in hoc articulo certa doctrina dari non poſ ſit, vt per relatos ibidem. Et per Menoch. de arbitrariis iudicum, lib. 2. centu. 1. caſu 65. Petrum Surd. de alimen. 7. quæ ſt. 9. n. 10. & tit. 9. q. 37. num. 1. Cæ ſarem Barzium, d. deciſ. Bononiæ 69. numer. 51. & in noſtris terminis, ac eadem, qua verſamur, materia, per Ludouicum Molinam de Hiſ panorum primogeniis, lib. 2. dict. capit. 16. num. 46. in illis verbis: Idque verum, ac probabile mihi videtur, dummodo paupertatis conſideratio indicantis arbitrio relinquatur. Et ſuperioribus omnibus conuenit Ludouicus Caſanate, in conſ. 25. n. 7. 8. & 9. Vbi quod alimenta, & litis expenſ æ, lite durante, prouidentur intuitu inopiæ & paupertatis; & non dantur haben[*] ti vnde ſe poſ ſit alere: & num. 12. quod paupertas eſt[*] cauſa finalis præ ſtandi alimenta, & litis expenſas lite durante: & n. 31. quod alimenta lite pendente de[*] negantur habenti dotem: Et eodem n. 31. quod etiam denegantur habenti rem magni valoris, & parui redditus, quia cogitur proprietatem vendere. & ex pretio ſe ſuſtentare: nam & ſi in eo, qui præ ſtat alimenta, ad cognoſcendum, in qua quantitate præ ſtare debeat, inſpiciantur redditus, & eorum quantitas (inquit Caſanate metipſe:) tamen in eo, qui recipit alimenta, ad cognoſcendum, an habeat, vnde ſe poſ ſit alere, non inſpiciuntur redditus, ſed proprietas. Si enim habet rem magni valoris, & parui redditus, cogitur rem vendere, vt. ex pretio ſe ſuſ ẽtet , & quã diu , vel res, vel pretium ſupereſt, dicitur aliunde habere; re verò vendita, & pretio conſumpto, obligatio alendi reſurgit. vt tenet Tel. Ferd. in. l. 10. Tau. n. 13. & 14. & vide Cæ ſ. Barz. dec. Bon. 69. n. 45. & 46. Subdit[*] deinde Caſana. eodẽ conſ. 25. n. 23. & 24. quod alimõ ta ſemper prouidentur, vel negãtur , attento præ ſenti ſtatu paupertatis, vel diuitiarum abſque conſide ratione euentus futuri: & n. 25. quod alimenta pro[*] pter diuitias ſemel denegata, ſuperueniente paupertate reuiuiſcunt. Et per totum conſ latè probat, alimenta litiganti inopi ſemel prouiſa, ex ſuperue[*] nientibus diuitiis deſinere. vt ibid. latiùs inuenies re ſolutum, atque probatum, ex n. 7. cum ſeq. & videper totum conſ. ( vt dixi) Burdum etiam de alimentis. tit. 3. quæ ſt. 5. n. 7. & tit. 7. quæ ſt. 42. n. 5. & id ipſum quod de paupertate diximus, vt alimenta exigi iure valeant, tenuit quoque nouiſ ſimè Stephanus Gratianus, diſcept. forenſ. c. 55. n. 49. vbi inquit, quod regulariter litis expenſ æ, & alimenta præ ſtari debent pauperibus: & n. 53. quod non omnibus debentur pari modo, ſed arbitrio Iudicis ſecundum facultates, conditionem Perſonarum, dubium litis euentum, & valorem rei in iudicio deductæ. Quod eſt iuridicè, & rectè dictum, & conuenit Ludouici Molinæ re ſolutioni ſuprà traditæ; ac etiam Petrus Surdus ob ſeruat de alimentis, tit. 4. quæ ſt. 23. n. 41. & ſecundum hæc (vt vides) non aliàs quàm ex paupertatis cauſa,[*] alimenta hæc, & litis expenſ æ litigatoribus debentur lite pendente. Imò vt exegi, ac præ ſtari debeant de iure, non ſolum requiritur, quod ſit pauper, led etiam quod habeat præ ſumptionem iuſtitiæ pro ſe ſuper petitione ſua, & meritis cauſ æ. Id quod Speculator magiſtraliter tradidit, in tit. de inquiſi. §. finali, col. prima. vbi dicit, ſeculari egenti. de bonis in quibus ius haberere præ ſumitur, ſubueniendum eſ ſe, ſi paupertatem & præ ſumptionem iuſtitiæ pro ſe habeat, & ponderat Speculator, ſicut & Imola, textum, in c. ex part. ad finem, de accuſatioribus, & conueniunt, idémque tradunt Aretinus, & Felinus, in cap. ſi qui teſtium de teſtibus. Afflictis, Crauet. Ioan Nic. & Ioan. Cephal. cum quibus eleganter, & eruditè Hippol. Riminal. d. conſ. 377. ex n. 1. vſque ad n: 7. lib. 4. vbi in id inducit text. in l. fin. C. de ordin. cogn. qui text. ita verè probat propter ſui rationem præcipuam. Idem quoque, videlicet paupertatem non ſufficere ſolam, ſed neceſ ſariam eſ ſe præ ſumptionem iuſtitiæ non leuem, vt alimenta decernantur actori lite pendente; adnotarunt dilucidè Didac. Couar, practic. d.c. 6. n. 6. in verſic. non tamen negauerim. Ludouicus Mol. de Hiſp. primog. lib. 2. i.d.c. 16. n. 36. Iacob. Menoc. lib. 1. d. præ ſump. 35. n. 6. qui inquit, quod præ ſumptio debet eſ ſe vrgens, & in eodem indicio, nec leuis ſuſ ficit: & n. . 32. vbi quod ſola inopia non eſt cauſa ſufficiens ad conſequendum alimenta, & ſumptus litis. Petr. Surd. (qui Hippol. Riminal. non citar) de alimentis tit. 1. quæ ſt. 122. n. 27. 28. & 29. fol. 150. vbi inquit poſt Couarr. & alios, quod cautus Iudex diligenter examinet iura partium; & cognito quòd præ ſumptio vrgeat magis pro actore, decernat ei alimenta; ſi verò contrà erit, non decernat. Latius Surdus metipſe, eodem tit. 1. quæ ſt. 120. per totam. vbi etiam ex aliis multis Authoribus tradidit, quod ſola paupertas in propoſito non ſufficit, ſed quod iuſtitiæ non leuis præ ſumptio neceſ ſaria eſt. Quo etiam in placito, & alij Authores manſerunt, quatenus ex præ ſumptione iuſtitiæ, etiam non concurrentibus his, quæ in § de inofficioſo, l. ſi inſtituta, ff. de inofficioſo teſtamento, exprimuntur, decernenda alimenta putarunt lite pendente, & horum mentionem faciam infrà, dum principaliter id inquiram i & an iuſtitiæ præ ſumptio dicatur adeſ ſe necdum ſententiâ latâ, & ſic in prima inſtantia, ſi ſubſit alia præ ſumptio, prout magis communiter tenuerunt iuris Interpretes, ſicuti ibi videbitur, & per Andream Fachineum nouiſ ſimè, controuerſ iuris. lib. decimoſecundo, capit. 52. & in conſilio 42. numero 25. & 26. libro primo, tenuit etiam reſolutionem eandem Stephanus Gratianus Diſceptation. forenſium, dicto capite 55. num. 4 Dummo[*] do pauper habeat præ ſumpt. iuſtitiæ, & citat Speculatorem Imolam, Felinum, & Riminaldum; & in telligit in caſu, in quo pauper peteret vniuerſam hæreditatem, vel maiorem partem, ſecus ſi Perſonali actione experiretur pro aliquo ſuo credito, vel re ſingulari; & citat Surdum, de alimentis, iit. 1. quæ ſt. 120. num. 14. num. autem 52. Gratianus ipſe dicit vnum verbum notandum, alimenta, & litis expen[*] ſas deberi lite pendente, licèt ſimus in habente maritum, & filios diuites, quia non per hoc mater & vxor dicuntur diuites; & citat Guid. Pap. quæ ſt. 57. nec aliter fundat. Ego verò vt meam ſententiam interponam in eo articulo, qui euenire non modo aliquando, ſed etiam ſ æpè poteſt, credo equidem reſolutionem eam veriſ ſimam, tum ex fundamento illo dicto, quod non per hoc mater, & vxor dicuntur diuites; tum etiam, quia ex communibus, & receptis omnium traditionibus in hac materia, vt alimenta, & litis expenſ æ præ ſtari debeant, duntaxat conſideratur, atque principaliter inſpicitur, an actor litigans, & alimenta petens, ſit pauper, necne, an inſuper iuſtitiæ præ ſumptionem pro ſe obtineat (vt dictum remanet:) ſequitur ergo, quòd ſi vxor, aut mater litigans, inops verè ſit, & iuſtitiæ præ ſumptionem pro ſe habeat, quamuis maritum, aut filios habeat diuites, quod iuſtè petat, & conſequi debeat alimenta, & litis expenſas, ea quo lex eius paupertatem, aut diuitias, non alterius cuiuſlibet diuitias, aut paupertatem conſiderat. Er quemadmodum mariti, aut filiorum paupertas non prodeſ ſet, vt matri, aut vxori diuiti litiganti alimenta præ ſtarentur lite pendente, ita & æqualiter nec nocere poteſt ipſum abundantia: eo magis, quod ſi ipſa pauper ſit, & ſumptus litis. atque alia adeò neceſ ſaria è marito, vel liberis non præ ſtarentur, vel non æqualia, & quæ ſufficerent, redderentur, vel iidem litem non proſequerentur, aut propter expenſas & ſumptus cogeretur ipſa mulier derelinquere ius ſuum, aut illud non proſequi. vel cederet illud modico recepto, ac denique eis bonis defraudaretur, quorum aliàs dominium obtineret & victoriam portaret, ſi in lite non deſiſteret, aut neceſ ſaria erogandi facultatem haberet. Et ſic debetur eidem alimenta, & litis expenſ æ etiam hoc ca ſu præ ſtari, ex ratione l. 1. §. ſed & ſi incertum ſit, ff. de ventre in posseſ ſion. mitten. æquius eſ ſe impendia fruſtra fieri, quàm ei denegari alimenta, qui aliquo caſu futurus eſt dominus. Quocirca Ludouic. Caſanat. dict. conſ. 25. num. 31. (vt vidimus ſuprà ) muliere illa agente contra Ludouicum reum conuentum, conſiderauit duntaxat, an mulier ipſa haberer annuos redditus, & dotem, an etiam haberet rem magni valoris, & parui redditus; non verò an maritus, vel filij diuites eſ ſent; ſuperiorum tamen, & Stephani Gratiani nullam mentionem fecit, quibus & patrocinari videntur ea, quæ in terminis authent. præterea, C. vnde vir & vxor. quando inquam vxor inops filios, vel fratres habet diuites, vt non excludatur à beneficio illius authent. adduxit Cæ ſar Barzius, deciſ. Bononiæ. 130. ex n. 54. cum ſeq. & Petrum Surd. referam ſtatim. Nec vrgent in contrarium nonnulla, quæ Ludouicus ipſe Caſanate, in conſil. 27. num. 9. & 10. ſcripta reliquit poſt alios multos iuri s Interpretes, quos citat, videlicet pauperem non poſ ſe dici eum,[*] qui poteſt ab alio alimenta petere; & inde nec pauperem dici mulierem habentem maritum diuitem, quem poteſt ad præ ſtandum alimenta compellere. Siquidem & is Author, & cæteri, qui commemorantur ibidem, intelligi debent in eo dubio, & articulo, & ad effectum & reſolutionem ipſius, de quo ibi agebatur, an ſcilicèt cauſa dotis, & alimentorum pertineat ad Eccleſiaſticum, vel ad ſecularem Iudicem: de qua etiam agit Barboſa, prima parte[*] legis primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 48. & ſeq. & diſtinctionem illam, an pauper, vel diues ſit, quoad ipſum propoſitum mulieris, quæ maritum habet diuitem, procedere, vt non poſ ſit coram Eccleſia ſtico experiri, ſimiliter, & ad effectum vt poſ ſit ab alio, alimenta petere, vel non veluti à fratre, vel alio, à quo iure exigere poſ ſit. Diuerſum tamen eſt in terminis noſtris, & quoad effectum petendi, & conſequendi alimenta lite pendente, nam etſi à marito poſ ſit conſequi alimenta, & ſibi neceſ ſaria (vt certum eſt) non tamen poteſt eundem, etiam quantumcunque diuitem adſtringere, vt alimenta, & expenſas litis ſibi ſuppediret, ſicut nec filios ad ſtringit. Obligatio namque alendi vxorem, aut matrem, nuſquam ad expenſas litis extenditur, cum ab alimentis pro vitæ ſuſtentatione. ac etiam honoris, & dignitatis conſeruatione, ſumptus hi, vel expenſ æ valdè differant. In dubio igitur propoſito, quamuis mulier, quæ maritum, vel filios habet diuites, ex aliis cauſis, & maximè ob præ ſumptam iniuſtitiam, aut ius valde dubium excludi poſ ſit, ne alimenta, & expenſas litis conſequatur lite pendente; non tamen excludi poterit ex eo, quod filios, aut maritum habeat diuitem, ex quo eos compellere non poteſt ad illos ſumptus Et paria diiudicari debent, non habere filios, aut maritum diuitem, aut diuitem habere, ad ſtringere tamen non poſ ſe ad ea alimenta, & ſumptus litis neceſ ſarios præ ſtandos. Conſideratio ergo illa, an maritus ſit diues. vel filij diuites ſint, quamuis obtineat quoad illum effectum, ne ab alio alimenta exigi iure poſ ſint, à quo aliàs exigi iure valerent: ne etiam coram Eccle ſiaſtico agere poſ ſit is, qui verè pauper non reputatur, ex quo alium ad alimenta retinet obligatum; non obtinet proculdubio quoad alimenta alia adeò diuerſa, & quoad expenſas litis, cùm non modò ratio diuerſa, ſed & diuerſa militet obligatio; nec eas expenſas præ ſtandi neceſ ſitas illa concurrat, quæ alimenta pro vitæ ſuſtentatione præ ſtandi neceſ ſitas exigit, vt ſic Guid. Pap. ſententia relata ſupra, num. 15. obſeruari debeat omninò. Quæ & coadiuuatur ex his, quæ in fortioribus terminis adnotarunt Socinus, in conſil. 64. num 3. in verſic. ex quibus infert, vol. 4. Capicius, deciſ. 24. num. 7. Lara, in l. ſi quis à liberis, § ſi quis ex his, num. 72. Craueta, in conſil. 164. num. 4. prout refert Surdus, de alimentis, titul. 1. quæ ſtion. 33. num. 27. & ſequentibus. Nec etiam vrgent in contrarium ea, quæ Surd. ipſe ex aliis ſcripſit, & notauit ibidem, & quæ ſtion. 108. num. 6. & 7. & eodem titul. 1. quæ ſt. 23. num. 12. & 13. & quæ ſt. 103. num. 3. vbi quod pauper non dicitur, qui patrem, vel auum habet diuitem.[*] Er quod vxor pauper non conſequitur quartam in bonis mariti diuitis defuncti, ſi habet patrem diui[*] tem, & dict. titul 1. & quæ ſt. 108. num. 6. quod vxor ſatis dicitur habere vnde ſe alat, quando ma[*] ritum habet ſibi obligatum ad alimenta, & non dicitur pauper, quæ habet maritum diuitem. His namque, & verè, & concludenter reſponderi debebit, prout reſpondetur ſuprà, num. 17. & 18. vt ſcilicet pauper dici non poſ ſit, qui patrem, vel auum, vel maritum habet diuitem, quoad effectum vt alium adſtringat ad alimenta pro vitæ ſuſtentatione neceſ ſaria. quem aliàs iure adſtringeret: prout in his terminis loquuntur expreſ ſim, atque ſpecificè Authores illi, qui per Surdum commemorantur: non verò quoad expenſas litis neceſ ſarias, quæ diuerſ æ adeò ab alimentis ſunt, nec alimentorum nomine continentur; vt alimenta præ ſtare obligatus, eas præ ſtandi neceſ ſitate non adſtringatur (vt dixi) Ad alterum verò fundamentum, quod vxor pauper non conſequitur Quartam in bonis mariti diuitis defuncti, ſi habet patrem diuitem, vel filios diuites: reſponderi etiam debebit, id proculdubio non eſ ſe abſolute adeò aut certò verum, cùm & alij permulti iuris Interpretes contrarium tueantur expreſ ſim, ſicuti conſtat ex eodem Surdo, in locis relatis ſuprà, vbi contrarias ſententias recenſet. Conſtat etiam ex his, quæ longa ſerie tradidit Cæ ſar Barzius, dict. deciſion. Bononiæ centeſimatrigeſima, per totam. Vbi plenè, vtrum vidua habens patrem diuitem, vel filios diuites, excludatur ab ea Quarta? Et quid iuris, ſi fratres diuites habeat? Conceſ ſo autem ſine veritatis præiudicio, quod verior ſit ea opinio, quæ denegat Quartam in bonis mariti diuitis defuncti viduæ ſuperſtiti, ſi patrem, vel auum, vel filios, aut fratres, à. quibus conſequi alimenta poſ ſit, habeat diuites, vt latius per eundem Cæ ſarem Barzium, & Petrum Surdum. in locis nunc relatis: Id equidem nullo pacto ſuperiora ſubuertit, nec obſtat eiſdem, vt pote cum cauſa finalis & vnica conſtitutionis d. authent. præterea, C. vnde vir & vxor, & dictæ Quartæ conceſ ſionis, vere fuerit viduæ vxoris ſuperſtitis inopia, & vt extremæ paupertati illius, cui aliàs mendicandum eſ ſet, beneficio Quartae eiuſdem succurreretur. Et ſic duntaxat inſpicitur, an ipſa aliunde habeat, vnde commodè, & iuxta dignitatem viuere, & alimenta percipere valeat, nec ad ipſam Quartam perueniatur, ſi quomodocunque (honeſtè tamen & congruè) poſ ſit habere alimenta, cùm & loco alimentorum Quarta ipſa cenſeatur ſubrogata: ſicuti ex communibus Doctorum placitis tradidit Barzius, præcitata deci ſion. 130. num. 28. & 93. & ſeq. & num. 37. & 42. & 49. & ſeq. & num. 85. & 86. vbi inquit, quod Quarta non eſt inducta, vt coniux ſuperſtes efficiatur diues, ſed ne cogatur mendicare. Et quod eſt remedium ſubſidiarium, & nunquam competit mulieri, niſi ſit omni alio remedio penitus deſtituta, quamuis (vt dixi) non adeò certa hæc omnia ſint, vt contradictionem maximam, & dubitandi anxiam non habeant, vt conſtat ex deciſione eadem 130. Bononiæ, & de hoc vltimo ibidem ex num. 91. cum ſeq. Vtcunque tamen res ſe habeat, & quicquid de Quarta illa dici poſ ſit, ac debeat, ſententiæ ſuperiori non refragatur, (vt dixi) ex ipſamet ratione antea conſiderata, expenſarum & ſumptuum litis neceſ ſitatem eam, diuerſam equidem eſ ſe ab alimentorum obligatione, nec eorum nomine comprehendi; idcirco, licèt ſimus in habente maritum, & filios diuites, aut fratres, etiam ſi iuſtitiæ non leuis adſit præ ſumptio; alimenta & litis expenſas pauperi deberi lite pendente nec ideò diuitem iudicandum, quod ab alio petere alimenta poſ ſit, qui ad eas expenſas præ ſtandas, eundem obligatum non habet, nec aliàs forſan litem proſequi valebit, non etiam expenſas neceſ ſarias, etiam à patre, vel marito diuite conſequi; cùm etſi ipſam alere velint, fortaſ ſis litis expenſis, atque his ſumptibus eidem non ſuccurrerent, nec ad ſuccurrendum poſ ſunt ad ſtringi; imò frequenter ob dubium litis euentum, expenſas huiuſmodi denegabunt, vel reddere nollent præfatæ Perſonæ, quas ſi actor haberet, litem fortaſ ſis conſequeretur. De his ergo cum occaſio ſe offeret, maturo indicio articulus hic definiri debebit, ac etiam negotij & rerum qualitas præ oculis haberi, & an poſ ſit, nècne, litigans commodè habere, & conſequi aliunde alimenta, & litis expenſas neceſ ſarias? Sed & animaduertendum erit, ex ſuperius traditis, atque obſeruatis vtiliter, indèque in foro, & in praxi illud primum ſolitum, vt dato libello ſuper hæreditate, ſucceſ ſionève, aut filiatione, aliáve[*] cauſa, filij metipſi, vel hi qui ſucceſ ſionem prætendunt, & cæteri alij (quos alimenta exigere iure poſ ſe, dum pendet lis, infrà dicemus,) exhibere debeant ſummariam informationem, qua demonſtrent, vel ſe eſ ſe in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, ſi de filiatione tractent, vel ius habere, quod contendunt, vel quando res eſt eiuſmodi, quod de iure agentis ex probatione ſtatim oblata, conſtare non poſ ſit, vt in ſucceſ ſione maioratus, vel alia qualibet, pro eis non leuem extare iuſtitiæ præ ſumtionem oſtendant, & clauſulis inſtitutionis maioratus, aut vocationibus, vel verbis eiuſdem. aut diſpoſitionis innitantur præ cipuè. Cùm ſola inopia non tribuat hoc commodum conſequendi alimenta, & litis expenſas, vt dixi, & poſt alios multos obſeruauit ita, & de praxi teſtatur Iacob Menochius, lib. 1. dict. præ ſumption. 35. num. 31. in fin. Vbi etiam ſcribit, quod ſummariam hanc cognitionem, vno vel tantum teſte interrogato ſumere poterit Iudex: vt in ſpecie adnotarunt Couar. Molina & Decianus, ibidem relati. Hic tamen teſtis debet eſ ſe omni exceptione maior, vt etiam probarunt per eundem Menochium relati Authores. Et rurſus intelligitur, niſi aliqua repugnet præ ſumptio, vt Iaſon, Afflictis, & Gratus, ibidem commemorati obſeruarunt. Et repetit ipſe Menochius, in conſil. 484. lib. 5. atque ex eodem Menochio deduxit omnia ſuperiora ad literam, Alexander Trentacinquius, variarum reſolutionum, lib. 1. titul. de alimentis, dict. reſolutione prima, num. 48. fol. 119. & conuenit Petrus Surdus, de alimentis, titul. 1. quæ ſt. 11. num. 11. fol. 147. vbi inquit poſt alios Authores, quod agens tanquam filius, tenetur pro[*] bare ſe talem: & per totam quæ ſtionem, qualiter filiatio probatur. Et num. 12. quod agens tanquam ta[*] lis, tenetur probere ſe talem. Et agens tanquam agnatus, probare debet, ſe agnatum. Et num. 21. [*] & ſequentibus, vſque ad numerum 25. recitat ea omnia, quæ ex Menochio diximus nunc, & latiùs comprobat illa, nec diſ ſentit ab eis. Et ſubdit num. 24. quod teſtis ſi debet eſ ſe omni exceptione maior, & qualitas hæc debet articulari, & probari: & num. 22. & 23. an teſtis vnus ſufficiat in cauſis ſummariis. Et hæc erunt notanda, atque ita practicanda in caſibus quotidie occurrentibus, & maximè circa ſucceſ ſiones maioratuum, ad quas frequenter plures concurrunt, & ſucceſ ſores contendunt, quicunque namque ſucceſ ſionem maioratus prætendat, & tanquam talis agat, tenetur probare ſe talem, atque ex genere, ſeu famalia inſtitutoris maioratus, vel ex vocatis eſ ſe, ſi alimenta petat ſibi præ ſtari lite pendente, & inſuper ſola inopia inniti non debebit, cum ſola non ſufficiat (vt dixi) ſed etiam, ac maximè ex præ ſumptione iuris & iuſtitiæ pro ſe vrgentis, quibus equidem ſummariè, congruenter tamen inſpectis, & examinatis, & clauſulis, atque vocationibus, ſeu ſubſtitutionibus inſtitutionis maioratus diligenter inſpectis, ex quibus vrgentiores præ ſumptiones elici poterunt (vt compertum eſt) an alimenta, & ſumptus litis præ ſtari debeant, necne, Iudex diſcretus iuxta eadem poterit definire, & arbitrari congruenter. Nam dum quæritur, alimenta, præ ſtanda lite pendente, qualiter taxanda ſint, ſiue[*] quæ alimentorum quantitas præ ſtanda: obtinuit equidem arbitrio Iudicis hoc relinquendum, prout ex Didaco Couar. Afflictis, & Rebuffo reſoluit Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. dict. cap. 6. num. 47. vbi ſubdit, ſe ita vidiſ ſe ſeruatum in pluribus cauſis, conſiderata qualitate per ſonarum, quantitate fructuum, & conſiderato futuro euentu litis, & quantum in diffinitiua ſententia præ ſtandum ſit, & Couar. atque Molinæ ſententiæ accedit nouiſ ſime Alexander Trentacinq. va riarum reſolutionum, lib. 1. dict. reſolutione prima, num. 46. fol. 119. Et ante ipſum Iacob. Menochius, lib. 1. dicta præ ſumptione 35. num. 35. vbi inquit num. 34. alimenta, & ſumptus litis præ ſtari, vſquequò diffinitiuè fuerit pronuntiatum: quod idem poſt alios tenuit Ludouicus Molina ibi relatus. Subdit[*] denique Menochius metipſe eadem præ ſumptione 35. num. finali, alimentorum, & impenſarum aſ ſignationem, nullum penitus præiudicium facere cau[*] ſ æ, & iudicio principali: & ante ipſum ita quoque obſeruauit Tiberius Decianus, dict. conſ. 66. column. 3. verſic. quæ aſ ſignatio, lib. 3. Et idem tenuit Lara, in dictal. ſi quis à liberes, §. ſi vel parens, num. 43. Trentacinquius etiam, dict. reſolutione prima, num. 47. & comprobat, atque exornat permultis Petrus Surdus, de alimentis, dicto tit. 1. quæ ſt. 126. per totam, ex fol.[*] 16 . & num. 6. poſt alios dicit vtiliter, alimenta & litis expenſas præ ſtari non debere lite pendente, quando Iudex ita prouidendo, decideret cauſam principalem. Reſolutionis etiam ſuperioris eam & concludentem rationem aſ ſignat ibid. n. 2. quod[*] iudicium in quo tractatur de alimentis, eſt ſummarium, & ſit quædam leuis cognitio, non plena; & ſufficit probatio præ ſumptiua, vt dictum fuit ſuprà. At ſententia lata in iudicio ſummario, non nocet in plenario. Ita etiam & probationes in cauſa ſum[*] maria, no probat in plenaria, vt vtrumque Surdus metidem probauit, dict. quæ ſt. 126. n. 3. & 4. Et ha[*] ctenus de ſuperioribus, quæ primam & notandam obſeruationem in hac materia continent. Tertiò deinde & principaliter obſeruandum, at[*] que conſtituendum eſt in hac materia, qua de alimentis & litis expenſis præ ſtandis, vel non præ ſtandis per reum ac toti, quandiu lis pendet, agitur, præ oculis principaliter habenda, atque notanda eſ ſe iura nonnulla, ex quibus deducendæ equidem erunt ipſius materiæ reſolutiones ferè omnes, quamuis diuerſimodè; non enim poſ ſunt ſimul, aut in idem expendi, ſed ex diuerſis illis caſibus, diuerſis etiam rationibus & cauſis, quibus & Iureconſulti, & Imperatores excitantur, vel magis adducuntur, caſuum etiam diuerſorum reſolutiones deduci valebunt. Eadem tamen iura ex omnibus iuris Interpretibus, quos adhuc prælegerim, Simonem duntaxat de Prætis congeſ ſiſ ſe, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. interpretat. 2. dubitat, 2. num. 7. & quatuor ſequent. fol. mihi 497. textum inquam, in l. fin §. quod ſi ei, C. de ordine cognition. qui eſt textus notabilis in hac materia, & in l. ſi inſtituta, §. de inofficioſo. ff. de inofficioſo teſta. & in l. Antepenultima. ff. de iure deliberandi, & in l. ſi neget. ff. de liberis agnoſc. & in l. 1. §. ſed et ſi certum, ff. de ventre in poſ ſeſ ſionem mittendo, & in capit, ex parte, in fine, de accuſationibus. Vere tamen (vt dixi) non poſ ſe iura ea ſimul, aut in idem expendi, prout Prætis ipſe fecit: ſed diuerſis caſibus diſtinctis ponderari debere, vt quoque dicebam nunc. Vt autem à textu, in d. l. vltim. §. quod ſi ei: incipiam, obſeruandum equidem eſ ſe, ex ratione textus eiuſdem deduci nonnulla, quæ ſine hæ ſitatione recipiuntur in praxi, vt Aluarus Valaſcus, conſultatione prima, num. 5. in fine, profitetur, & communi Doctorum placito ad id reducuntur (ſed non ita dictinctè proferuntur ab aliis) vel alimenta, & litis expenſas præ ſtandas ei, à quo bona quæ poſ ſidebat, auferuntur ex aliqua cauſa, vel qui in quaſi poſ ſeſ ſione percipiendi alimenta, ipſo iure anteà fuerat. Et primùm ſatis apertè probatur ex dict. §. quod ſi ei, ex quo alimenta deberi ei, cuius bona[*] ſunt ex aliqua cauſa ſequeſtrata, & alia ſibi non remanent, ex quibus ſe alat, poſt Gloſ ſ. Cin. Bald. Salic. Iaſonem, Curtium, Couarru. & Laram, notauit Aluarus Valaſcus, præcitata conſultatione prima, num. 1. qui ſubdit num. 2. idem ius eſ ſe in bonis ſequeſtratis propter delictum. Et ita ſe vidiſ ſe mul[*] toties in prætoriis cauſarum criminalium, per textum in dict. l. fin. C. de ordine cognitionum, Vbi in terminis ita ſcripſit Albericus num. 1. qui etiam ad hoc ipſum allegat l. ait Prætor, §. vltim. & l. filius, ff. de iure deliberandi. Et idem tenet Lara in d. §. ſi vel parens, num. 62. Petrus Surdus, de alimentis, tit. 1. quæ ſt. 123. per totam, fol. mihi 159. vbi reſoluit, quod ſequeſtratis bonis, ſemper dominus rerum poſitarum ſub ſequeſtro, ali debet de illis bonis, & latius id explicat. Et ſubdit n. 8. quod priuationis bono[*] rum iudicio pendente, reus eſt de illis bonis alendus, argumento leg. pupillus, ff. de priuilegiis creditorum. Et vide eodem tit. 1. quæ ſt 129. per totam, fol. 164. vbi plene, an & quando accuſatus de crimine, alen[*] dus ſit lite pendente. Eandem denique ſententiam, vt bonis ſequeſtratis, dominus eorum ali debeat de ipſis, tenuit nouiſ ſimè, & vltra relatos per Surdum, Alexander Trentacinquius, variarum reſolutionum, lib. 1. tit. de alimentis, reſolut. prima, n. 39. qui tamen temperari debet, quatenus inquit, ei cuius bona fuerunt ſequeſtrata, decernenda alimenta, & litis expenſas, ſi conſtat de eius poſ ſeſ ſione, vel[*] quaſi, aut pro eo extat præ ſumptio, & non habet vnde ſe alat, atque explicari. Et reſolutis per Surdum, dict. quæ ſt. 123. num. 1. nam etſi Secundum requiſitum, videlicet, quod non habeat aliunde, vnde ſe alat, neceſ ſarium ſit: Primum tamen neceſ ſarium non eſt, quod bona ſemper illius præ ſumantur, penes quem ſunt reperta, quia ex poſ ſeſ ſione præ ſumirur dominium, ſicuti contra Menochium, lib. 1. præ ſumptione 35. n. 23. Recte animaduertit Petrus Surdus ibidem, renuit quoque ſententiam eandem, vt dominus ali debeat de bonis ſequeſtratis, Cardin. Thuſ. pract. concluſ. iuris, tom. 1. lit. A concluſ.[*] 309. n. 16. & ante alios Didacus Couarr. (quem ſuperiores non citant) pract. dict. cap. 6. n. 6. vbi reddit verum intellectum ad textum, in d. l. vltima, §. quod ſi ei, C. de ord. cognitionum, vt non debeat ita ſimpliciter intelligi, prout intelligitur communiter, ſed iuxta rationem & diſtinctionem ipſius, Hippolyt. Riminald. (quem etiam præcitati Authores non commemorant) dict. conſ. 377. n. 5. lib. 4. qui inquit, in d. l. vlt. litiganti miniſtrari alimenta, & expenſas litis, quia erat in quaſi poſ ſeſ ſione libertatis, ex qua vocabatur in ſeruitutem; & ſic erat magna iu ſtitiæ præ ſumptio pro eo, iuncta paupertate ſua.[*] Ei etiam, qui in quaſi poſ ſeſ ſione erat percipiendi alimenta, deberi lite pendente alimenta, & litis expenſas, etiam ſi adhuc nulla ſit lata ſententia, & ex eiſdem, & aliis multis deducitur Authoribus, tametſi confuſe quidem id annorauerint; nam dum enumerant perſonas permultas, quibus deberi alimenta lite pendente arbitrantur, non diſtinguunt perſonas, quibus iure debentur alimenta, & qui in quaſi poſ ſeſ ſione eius iuris, ac percipiendi alimenta erant, ab his, quibus etſi alimenta deberi poſtmodum conſtiterit, ipſi tamen in quaſi poſ ſeſ ſione eius iuris antea non fuerant. Et de his quidẽ agendum eſt infrà obſeruat. 4. principali, vbi enumerabuntur perſonæ, quamplures, quibus lite pendente debentur alimenta, ſi pauperes ſint, pro ſe habeant iuſtitiæ præ ſumptionem, non tamen fuerunt vnquam in quaſi poſ ſeſ ſione iuris percipiendi alimenta. Nunc verò agimus de his, quibus & alimenta debentur, & qui in quaſi poſ ſeſ ſione eius iuris erant. Et his quidem, lite etiam pendente, & adhuc nulla lata ſententia, alimenta deberi, recte ſtatuerunt iidemmet Authores, quamuis ab Antiquis & Recentioribus nullus ita explicauerit. Nec etiam Petrus metipſe Surdus, ad eum ordinem, atque diſtinctionem reduxerit, quamuis de hac materia egerit longa ſerie: Barboſa tamen, prima parte, legis primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 58. in verſic. Et ideò verior videtur reſolutio, fol. mihi 218. Etſi diſtinctionem præ fatam non ita dilucide & abſolute tradiderit, nec expreſ ſerit eam, maturo equidem (vt adſolet) iudicio agnouit: quòd ſi agatur de perſona, cui iure debentur alimenta, & perſona ſit in quaſi poſ ſeſ ſione illius iuris, alimenta huic præ ſtanda eſ ſe, dum lis durat, etiam ſi adhuc nulla ſit lata ſententia, per tex. in dict. l. vlt, §. quod ſi ei, C. de ordine cognitionum. & in cap. penult. de accuſationib. Et idem alij pariter Authores agnouerunt, (ſed non ita explicarunt) quatenus pluribus in caſibus lite pendente alimenta præ ſtari debere litigatoribus, ſtatuerunt. Ac primùm equidem obſeruarunt, quod mulier[*] de adulterio accuſata, dum lis pendet, maritum cogit ad eam alendam, & neceſ ſaria ſubminiſtranda; argumento text. in dict. l. penult, ff. vt in poſ ſeſ ſ. legat. Albericus, & Palacios Rubios, cum quibus Lara in dict. §. ſi vel parens, num. 64. Aluarus Valaſ cus, conſult. prima, num. 4. Ioannes Botta, in conſ. 13. ex num. 10. cum ſequentib. Barboſa, prima part. l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 58. ad finem, Alexander Trentacinquius, variarum reſolutionum, lib. 1. tit. de alimentis, dicta reſolutione prima, num. 37. fol. 118. Hieronymus Cæuallos, pract. communium contra communes, quæ ſt. 733. Cardinalis Thuſcus pract. conſ. iuris, tom. 2. lit. A. dicta concluſ. 309. in princ. Et idem[*] ſi agatur de ſeparando matrimonio propter con ſanguinitatem, vel aliud impedimentum, Abbas, Afflictis, Speculator, & Didacus Couarr. cum quibus Aluarus Valaſcus, dict. conſultatione prima num. 5. Barboſa, dicto num. 58. in finalibus verbis. Et num. 59. in verſic. Vnde & vxori, vbi vide, Lara, in d. §. ſi vel parens, n. 65. & duobus ſequent. Petr. Surd. de alimentis, tit. 1. quæ ſt. 118. num. 1. num. 6. fol. mihi 154. [*] Idem etiam, quando vxor ob mariti inopiam repetit dotem, quia interim eſt alenda, ex ſententia Cini, Socini. Baldi, & Felini, cum quibus Lara, vbi ſupra num. 68. Aluarus Valaſcus, dicta conſultatione prima, num. 5. in fine, Petrus Surdus, referens alios[*] multos, & id declarans, dict. quæ ſt. 118. num. 7. & n. 5. quòd vxori dantur alimenta pendente lite, an licue[*] rit ſibi à viro diuertere: & n. 8. quòd vxor agens ad dotis reſtitutionem propter mariti mortem, interim debet ali: & latiùs explicat num. ſeq. Alexan. Trentacinquius, dict. num. 37. Deinde, quod Mona[*] chus expulſus à Monaſterio, ali debeat à Monaſterio, dum lis pendet, & ſic is, qui erat in quaſi poſ ſeſ ſione alimenta percipiendi ab eodem Monaſterio poſt deciſionem Rotæ, & Bologninum, tradidit Aluarus Valaſcus, dict, conſultatione 1. num. 3. qui ſubdit, idem eſ ſe in Clerico ſuſpenſo, vel depoſito[*] verbaliter. quod ſit alendus de redditibus beneficij, ſi aliunde non habeat. Et refert alios ſic tenentes Lara, in dict §. ſi vel parens, num. 62. & num. 60. in[*] quit, idem obſeruandum eſ ſe in collegiali, qui re[*] pellitur à collegio & rectè fũdat , vt; ibi videri poteſt. Monacho etiam agenti contra Abbatem, ſiue illum accuſanti, quod interim miniſtrantur alimenta de bonis Monaſterij, ſi proprium non habeat, per text. in cap. ex parte, de accuſationibus, & multos alios Authores reſoluit Lara, in dict. §. ſi vel parens, n. 55. [*] & num. 58. recte ſubdit, eadem ratione alendum Abbatem, qui obiectum crimen innocentia expurgat, vt latius ibi explicat. & id ipſum, quod Monacho argenti contra Abbatem, miniſtrentur interim alimenta à Monaſterio, obſeruarunt Alexander Trentacinquius, dict. reſolutione prima, num. 36. Petrus Surdus, de alimentis, dict. tit. 1. quæ ſt. 121. n. 1. & per totam quæ ſtionem alia ſimilia adducit. Ea autem, & alia etiam, ideo hic non repetuntur quod non pertineant ad eas perſonas, quæ in quaſi poſ ſione percipiendi alimenta, anteà erant. Et quod Abbas, dum accuſatur, recipiat alimenta, & litis expenſas lite pendente, cum eodem Lara, & aliis permultis reſoluit Surd. eodem tit. 1. quæ ſt. 127. & vide quæ ſt. 128. vbi quod Monacho accuſato mini[*] ſtrantur alimenta pendente lite, cum diſtinctione,[*] de qua ibi & n. 111. quòd Manacho, dum contenditur, an ſit Monachus, alimenta præ ſtantur à Mo naſterio, Rurſus, & quòd ſeruus litigans cum domino, alendus ſit lite pendente, ſi non habeat aliunde, ex aliis multis tradidit idem Surdus, dict. tit. 1. quæ ſt. 122. Et hactenus de obſeruatione 2. principali in hac materia. Præterea & quarto loco conſtituendum, atque obſeruandum eſt principaliter, quaſi poſ ſeſ ſionem iuris percipiendi alimenta in omnibus caſibus præ dictis, poſ ſeſ ſionem etiam eorum bonorum, quæ ſequeſtrata, aut ablata fuere, iuxta terminos dictæ l. vltimæ, C. de ordine cognition, id efficere, quod hactenus obſeruauimus, videlicèt, quod alimenta dum pendet lis, præ ſtari debeant ei, cui iure debebantur, & in quaſi poſ ſeſ ſione percipiendi ea fuerat, vel ei, cui bona ablata fuerunt; regulariter tamen, atque aliàs. pro regula generali conſtituendum in hac ma[*] teria, actori pauperi litiganti, non teneri reum etiam diuitem alimenta, neque expenſas litis ſuppeditare lite ipſa pendente. Idque per tex. ſingularem, in l. Imperatores, ff. de tutel. & ration. Diſtrahend. vbi Iureconſultus pupillo petenti expenſas litis à tutoribus, contra quos agebat, reſpondet Imperatores reſ cripſiſ ſe: Non habet rationem poſtulatio tua, volentis in ſumptum litis ab his tibi pecuniam ſubminiſtrari. Ex quo textu notarunt Bartol. & Baldus ibi, quod nemo tenetur aduerſario ſuo contra ſe ipſum ſuppeditare ſumptus litis. Et poſt alios multos, ita pro certo, ac regula generali tradiderunt Lara, in dict. §. ſi vel parens, num. 48. & 49. Couar. practic. dict. cap. 6. num. 6. in princip. Hartman. Piſtor. quæ ſt. 20. num. 1. & 2. Aluarus Valaſcus, dict. conſultatione prima, num. 7. Vbi teſtatur in forenſibus controuerſiis ſe vltra annos triginta verſatum, & tritum, numquam iudicatum meminiſ ſe, quod per reum diuitem actori pauperi litiganti ſubminiſtrentur expenſ æ litis, dum pendet lis ipſa: Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſ. iuris, tom 1. lit. A concluſ. 309. num. 23. latius Petrus Surdus, de alimentis, tit 1. quæ ſt. 102 ex. num. 1. vſque ad numer. 8. vbi num. 5. inquit hoc procedere tam in ciuili, quàm in criminali iudicio. Et reddit rationem, quia nimis graue eſt, quod actor[*] compellatur præbere expenſas, & alimenta contra ſe ipſum, l. nimis grane, C. de probationibus, cum quilibet teneatur ad ſui conſeruationem, non ad deſtructionem, nec alium iuuare debeat contra ſeipſum. Et ita Guidonis, & aliorum ſententia contraria meritò improbatur, per Couarruuiam, dict. c. 6. practic. num. 6. Valaſcum, dicta conſ. 1. num. 6. vtpote cum pro ea nec vrgeat textus, in d. l. vltima, §. quod ſi ei, C. de ordine cognition. quæ loquitur in ca ſu dicto ſuprà, quando inquam bona ablata fuerunt alicui, quæ ipſe poſ ſidebat, & quæ præ ſumebantur eſ ſe ipſius, vt ſuprà dicebam. Cum etiam textus, in d. l. ſi inſtituta, §. de inofficioſo. ff. de inofficioſo teſtamento. Id non probet aliquo modo, & ob rationes plures, quæ militabant illo caſu, ita fuerit ſtatutum, vt infrà dicendum eſt, & ad vtrumque textum poſt alios obſeruauit Hartman. Piſtor, dict. quæ ſt. 20. num. 3. Regula igitur præfata, regulariter eſt tenenda, & veriſ ſima, quæ tamen non obtinet locum in caſibus[*] prædictis ſuprà Non etiam obtinet, nec procedit, vbi aliquis aſ ſerit, ſe eſ ſe alicuius filium, & ex ea cauſa petat alimenta, vel ſe eius filium pronuntiari; tunc namque ſi præ ſumptio eſt pro filio, qui de filiatione, aut de alimentis aduerſus patrem contendit, hæc ſane præ ſumptio ſuſ ſicit, vt ipſi filio aliunde non habenti, decernantur à patre alimenta, & litis expenſ æ. Et ſic in propoſito neceſ ſe non eſt, vt pro filio ſit lata prima ſententia. Non etiam eſt neceſ ſe, quod ſit in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, vel alterius iuris, ſed ſuſ ſicit præ ſumptio aliunde proueniens, modè vrgens ſit. Quamuis multum releuet quaſi poſ ſeſ ſio filiationis; & paupertas ſimul requiritur, nam etiam filio, ſi diues ſit, vel aliunde habeat, vnde viuere poſ ſit, alimenta non ſunt præ ſtanda lite pendente; præ ſtantur autem ſi pauper fit, & iuſtitiæ præ ſumptionem pro ſe habeat, vt dictum eſt. Et ita ſuperiorem reſolutionem eruditè tradit Iacobus Menochius, l. 1. præ ſumptione 35. ex n. 1. vſq; ad n. 8. vbi alios multos citat Authores ita tenentes. Eos etiam improbat, qui non aliàs filio in propoſito alimenta decernenda dicebant, quàm ſi tria concurrerent. Et reſpondet ad text. in d. lege, ſi inſtit. §. de inofficioſo, ff. de inofficioſo teſtamento. quatenus ibi fuit neceſ ſaria prima ſententia pro filio exhæredato. Ac denique, quod in caſu prædicto neceſ ſaria non ſit, reſoluit Aldobrãdinus etiam, in conſ. 28. n. 46. & Menochij obſeruationes tranſcribit, & ſequitur Alexander Trentacinquius, variarim resol. l. 1. de alimentis, d. reſolut. prima, n. 32. & 33. fol. 118. & eo non relato ſequitur etiam Petrus Surdus, de aliment. d.t. 1. q. 110. ex n. 10. fol. 144. vſque in finem quæ ſtionis, Vbi inquit, quod ſi filius eſt in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, vel ſuper filiatione præceſ ſit cognitio aliqua ſummaria, tunc præ ſtanda ſunt ei alimenta, dum plenè, cognoſcitur ſuper articulo principali. Pendente autem ſummaria cognitione, quòd filius non eſt alendus: & non eſ ſe neceſ ſe, quòd ſit lata prima ſententia, neque ſit in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, quia ſatis eſt. quod pro eo ſit vrgens præ ſumptio. aut quod ſummariè conſtet eſ ſe filiũ , quã uis ſi ſit in poſ ſeſ ſione filiationis, hoc ſufficiat abſ que alia probatione. Et reddit rationem ſuperiorũ , n. 44. quia ſcilicet æquius eſt, impendia fruſtra fieri, quàm ei denegati alimenta, qui aliquo caſu futurus eſt dominus: l. prima. §. ſed & ſi incertum, ſit ff. de ventre in poſ ſeſ ſion. mittendo. & hæc quidem vel vno verbo eruditè, atque magiſtraliter tradiderat Didac. Couar. pract. dict. c. 6. n. 8. & eo duntaxat relato ſequitur etiam ipſammet reſolutionem Cardinalis Thu ſcus. pract. concl. iur. t. 1. lit. A. Concl. 309. n. 15. fol. 290. & iuxta hæc venit intelligenda, atque temperanda[*] generalis illa Hartman Piſtor. traditio d.q. 20. n. 5. dũ dixit, regulam illam traditam ſuprà n. 52. limitari, vt non procedat in perſonis litigantibus de alimentis nam hoc caſu pauperi agenti, interim reus conuentus tenetur præ ſtare, tam expenſas, quàm alimenta. Id namque (vt vides) ita demum procedit, ſi ea con[*] currant, quæ etiam in filio concurrere debere, nunc dicebamus: & ita pariter temperandus eſt Ioſephus Ludouicus, deciſ. 40. ex n. 3. cum ſeq. qui etiam nimis generaliter alimenta concedit in eodem caſu, nec ea exprimit, quæ ex Menochio, & aliis diximus ſuprà. Rurſus nec obtinet regula generalis tradita ſu[*] prà, de alimentis non præ ſtandis à reo diuite actori pauperi litiganti lite pendente, atque limitatur ex textu ſingulari in hac materia, in dict. l. ſi inſtituta. §. de inofficioſo. ff. de inofficioſo teſtament. in quo non dubitatur de alimentis præ ſtandis lite pendente, cum filius, vel nepos exhæredatus, & inops in querela inofficioſi teſtamenti obtinuerit, quamuis ſcriptus hæres appellauerit, & ſic in eo textu filius, vel nepos alimenta conſequitur lite pendente, quia militabant plures rationes, quæ excitare Iureconſultum, atque ad ita decidendum, iuridicè ſuadere debuerunt, pluràque interueniſ ſe, ſubintellgitur apertè, quæ & per Doctores communiter requiritur ad eum tex. Ac primò quidem, quòd ſit filius, vel nepos teſtatoris, non enim vis debet fieri in eo, quod ſit filius, vel nepos; idem enim omnino iuris eſt in vtroque; ſicuti infinitis Authoribus relatis obſeruat Petrus Surdus, de alimentis, tit. 1. quæ ſt. 111. n. 1. & 2. fol. 145. Secundò, quod obtinuerit, primàmque pro ſe habuerit ſententiam in prima inſtantia. Tertiò, quod ſit pauper, & non habeat aliunde. Et hæc tria requiſita deducuntur apertè ex textu, in dicto §. de inofficioſo, atque ex eo ita adnotarunt Gloſ ſa, Bartolus, Albericus, Angelus, Paulus, & Fulgoſius Ioan. del Caſtillo. Quotid. Controu. Iuris lib. 111. ibidem Afflictis, Rebuffus, Couarauu. Molina, & Lara, cum quibus Aluarus Valaſcus dicta conſultat. prima, num. 16. Petrus Surdus: referens infinitos, dicta quæ ſt. 111. In principio, num. 1. qui quartum addit requiſitum, quod tamen in dicto §. de inofficio ſo, non probatur. Hartman. Piſtor. dicta quæ ſt. 20. num. 3. Alexander Trentacinquius variar, reſolut. lib. 1. tit. de alimentis, dicta reſolut. prima, num. 33. & 34. Cardinalis Thuſcus, pract. Concluſ iuris, tom. 1. dicta concluſ. 309. litera A. ex num. 23. qui num. 31. addit & illud requiſitum, quod tamen nec deducitur ex textu, in dicto §. de inofficioſo, nec pro requiſito traditur à Couarruu. in loco ibi relato; nec etiam pro requiſito addi poteſt, imò ne eſt neceſ ſarium, vt infrà videbitur. Aliud autem requiſitum, quod ipſe Thuſcus num. 27. proponit, ex hactenus reſolutis deprenditur, quatenus ſolam inopiam non ſufficere, vt actori alimenta præ ſtentur lite pendente, ſed requiri, quòd conſtet de iure eius ſaltem ſummariè & præ ſumptiuè, dicebamus ſuperiùs, & ipſummet requiſitum ſatis deducitur ex tex. in d. §. de inofficioſo, quatenùs primam exigit ſententiam pro actore, latam. Et quidem de hoc tertio requiſito paupertatis inquam, & præ ſumptionibus boni iuris pro actore: aliter hic diſcutere neceſ ſarium ideo non erit, quòd ſuprà obſeruatione prima principali plenè explicatum fuerit. Quoad primum verò requiſitum, & textum in d.[*] §. de inofficioſo, Animaduertendum eſt, extendi deci ſionem eiuſdem ad pronepotes, & alios quoſcunque deſcendentes teſtatoris, & ad partem, & alios aſcendentes, in quibus proculdubio, dubium non eſt. quin textus ipſe locum obtineat, cum æqua in eiſdem militet ratio. Sed & ad fratres, ſorores, alióſ que ex tranſuerſa linea conſanguineos, & etiam ad extraneos, ſi modo ex teſtamento non raſo, nec cancellato agant, per Doctores extenditur, ſicuti Aluarus Valaſcus breuiter adnotauit, dict. conſultatione prima, num. 11. & in tranſuerſalibus, & extraneis ſemper dubitauit, vt ibidem conſtat, & num. 9. per totum, & num. 12. per totum, vt infra dicetur: & quidem dicti §. deciſionem obtinere etiam hodie in filiis, vel nepotibus emancipatis, & etiam in filiis legitimatis per ſubſequens matrimonium, & in filio exiſtente in vtero, & in filio qui longo tempore fuit apud hoſtes captiuo. Et ſiue filius ſit maſculus. ſiue fœmina, & etiam quando filius conuenitur ſuper hæreditate patris, etiam in quacunque parte iudicij petantur alimenta: quia hæc non eſt exceptio dilatoria, & etiam ſiue agatur poſ ſeſ ſorio, ſiue petitorio, & etiam in patre, & etiam in filio, qui petit legitimam in bonis confiſcatis, & etiam in nepotibus, & pronepotibus, & etiam in filiis naturalibus, & ſpuriis, & etiam in fratribus, aut ſororibus agentibus ad alimenta, vel dotes, vel ad bona, quæ prætendunt communia, poſt alios multos Authores (quos ideo omitto, quia præcitantur ab eis) re ſoluunt Ludouic. Molina, de Hiſpan. primogeniis, lib. 2. dicto cap. 16. ex n. 31. vſque ad numerum 36. latius Iacob. Menochius, lib. 1. Dicta præ ſumptione 35. num. 8. cum ſequent. vſque ad numer. 18. Ioſephus Ludouicus, deciſione 46. ex numero 3. Alexander. Trentacinquius, variar. reſolu. libro primo, d. titulo de alimentis, reſolutione prima, numero 33. 34. & 35. latius Petrus Surdus, de alimentis, dicto titulo primo, quæ ſtione 111. per totam, vbi de ampliationibus ſuperioribus & fratre, & ſorore, quæ ſtione 116. & 117. & vide quæ ſt. 113. 114. & 115. vbi enumerat aliquot caſus, in quibus filio agenti lite pendente alimenta non debentur, ſicut nec deſcendentibus aliis, & ceteris perſonis: & ante ipſum enumeratos Iacobus Menochius, dicta præ ſumptione 35. ex n. 24. vſque ad numerum 32. Simon de Prætis, de interpretatione vltimar. volunt. lib. 5. in terpretatione 2. dubitat. 2. ex n. 19. cum ſeqq. fol. 490. Cæterũ Aluarus Valaſcus, d. conſult. 1. n. 11. quam[*] uis communem, ſuperioremque Doctorum exten ſionem, non modò in filiis, & nepotibus, ſed etiã in pronepotibus & aliis quibuscunq; deſcendentibus, in patre etiam. atque aliis aſcendentibus, indubitã ter probauerit, quoniam in ipſis militat æqua ratio, in fratribus tamen, & ſororibus, aliiſq; ex tranſuerſa linea conſanguineis; propterea inquit, quod nõ audet firmare. quia ceſ ſat ratio, quæ in deſcendentibus, & aſcendentibus verſatur; quippe quibus ex præcepto legis portio legitima non debetur: & de ipſa[*] quoque ſententia dubitat etiam n. 12. vt ſtatim dicetur. Dubitauit etiam D. Barboſa, prima part. l. primæ ff. ſoluto matrimonio. n. 58. in verſ. cæterum, ſed in veritate non inſiſtit, & Valaſcum refert duntaxat, ac inquit, quod tex. in d. §. de inofficioſo. habet locum in quibuſcunque deſcẽdentibus , vel aſcendẽtibus . non ſic in tranſuerſalibus, vel aliis perſonis, quibus hæ reditas non videtur quaſi debita. Imò & in fortioribus terminis Valaſcus ipſe, eadem conſult. prima, n. 9. tuetur, quod ſi vltra paupertatem actoris, eſ ſet etiam pro eo aliqua grauis præ ſumptio iuſtitiæ in lite, quam proſequitur, veluti ſi habeant pro ſe primam ſententiam, quod nihilominus ſi ab ea fuiſ ſet appellatum, non deberet conſequi ſumptus litis, nec alimenta, niſi eſ ſet filius litigator, & pauper: quia tex. in d. §. inofficioſo. dum tria copulatiuè requirit, nempe quod ſit filius, vel nepos, & quod pauper, & quod iam habeat pro ſe ſententiam, vt ſuprà diximus, apertè insinuat, his, vel aliquo iſtorum deficientibus, ſumptus, aut alimenta actori non deberi: id quod latius fundat, vt ibid. videbitur: & n. 22. in finalihus verbis, vſque adeo adſtringit, vt etiam filio, & nepoti exhæredato, dixerit, quod non auderet alimenta decernere in prima inſtantia, antequam aliqua ſententia ferretur pro eo, etiam ſi euidenter de paupertate doceret. Et inde, atque eod. n. 12. generaliter improbauit ſententiam eorum, qui dixerunt eſ ſe locũ deciſioni d. §. de inofficioſo, vt pauperi litiganti alimenta de bonis ſubminiſtrentur, licet verſetur in prima inſtantia, & primam adhuc non obtinuerit ſententiam, dum tamen aliqua non leuis pro iure actoris ipſius adſit præ ſumptio, & verbis eiuſdem §. de inofficioſo. ita. ſtrictè adhæret, vt niſi eo caſu, & illis tribus concurrentibus, alimenta lite pendente decernenda non eſ ſe, firmiter reſoluerit. In effectu ergo vt diſtinctione, & ordine procedamus, nec termini aut caſus quouis modo confundantur, ſequentes ex præfato Authore deducuntur concluſiones, ſiue reſolutiones. Prima conclu ſio eſt, alimenta lite pendente præ ſtanda filiis, nepotibus, & deſcendentibus, ac etiam patri, & aſcendentibus quibuſcunque dum tamen dicti §. de inofficioſo tria illa requiſita concurrant. Non tamen proſtanda[*] fratribus, ſororibus, multòque minus aliis ex tran ſuerſa linea conſanguineis. Secunda concluſio eſt, præfatis perſonis, hoc eſt, conſanguineis omnibus ex tranſuerſa linea, fratribus etiam, & ſororibus lite pendente alimenta non deberi, etſi pro eis non leuis extaret iuſtitiæ præ ſumptio, vt ſi pro ſe primam habeant ſententiam, ſi tamen ab ea ſit appellatum Tertia concluſio eſt, non modò fratribus, & ſororibus, & cæteris ex tranſuerſali linea conſanguineis, ſed nec filiis metipſis, & nepotibus, alimenta præ ſtanda lite pendente. antequam aliqua ferretur ſententia pro eis. etiam ſi de paupertate euidenter docerent & non leuis pro iure ipſorum adeſ ſet præ ſumptio. Et ſemper (vt dixit) adhæreſ verbis, per ſonis, & caſui dict §. de inofficioſo, nec extra terminos eiuſdem. aliquóve illorum deficiente, alimenta exi ſtimat decernenda: & placito eidem videntur aſ ſentire apertè Pet. Anton. Anguiſ. in conſ. n. 1. vol. 3. quatenus text. eundem in d. §. de inofficioſo. reſtringit ad eos, qui ex iuris diſpoſitione alendi ſunt de bonis, ad quæ agunt, & eum ſequitur Lancelo, de attentatis, par. .... c. 4. limi. 11. n. 31. Verùm (vt vides atque ex ſuperius reſolutis & adnotatis apparet) concluſiones hæ Aluari Valaſci; quamuis prima facie, & re aliter non diſcuſ ſa, nec digeſta, videantur applaudere, & accedere deciſioni textus, in d. §. de inofficioſo, communibus tamen Doctorum traditionibus repugnant. & contrariantur directò his, quæ ex iuris Interpretibus permultis obſeruauimus ſuprà, quatenus d. §. deciſionem ad eas perſonas extendimus, quas ibidem enumeraui[*] mus. Ac primum quidem, quatenus Valaſcus inquit textum metipſum in omnibus deſcendentibus, & aſcendentibus, procedere indiſtinctè, & indubitanter, & quod in omnibus militat æqua ratio, & communi Doctorum ſententiæ conuenit, à qua nullus vnquam receſ ſit, & id profert, quod nullam proſus dubitationem habet: Decipitur tamen manifeſtè, quatenus in eis etiam requirit primam ſententiam præcisè, cum verè textus ille etiam procedat in prima inſtantia, & ſententia nulla prolata, vt ſtatim probabitur: idque non modo de ſcendentium, ſed etiam tranſuerſa linea conſanguineorũ , & multo magis fratrum, & ſororum reſpect, vt infrà quoque dicendum eſt. Secundò deinde fallitur manifeſtè, quatenus aſ ſerit indiſtinctè, fratribus, & ſororibus, multóque minus aliis ex tranſuer ſa linea conſanguineis alimenta non eſ ſe præ ſtanda lite pendente idque intelligit. etiam ſi pro ſe primam haberent ſententiam, à qua appellatum fuiſ ſet, vt in ſecunda concluſione diximus ipſum Authorem aſ ſerere, vel non leuis pro ipſorum iure vrgerer iu ſtitiæ præ ſ ũptio , ſententia tamen prima lata non eſ ſet, vt in tertia concluſione ex eodem Valaſco retulimus. Cum etiam (vt communis, & noſtra fert opinio) nulla ſententia lata, deberentur eiſdẽ perſonis alimenta lite pendente, ſi de paupertate docerent, & iuſtitiæ adeſ ſet pro eis vrgẽs præ ſumptio, quæ fortior eſ ſet, cùm primam obtinuiſ ſent ſententiam, à qua appellatum fuiſ ſet, vt ſtatim dicetur. Verior itaque eſt communis, & cõmunior Doctorũ reſolutio, alimẽta lite pendente non modo deberi filiis, & nepotibus, ſed etiã & cæteris aliis perſonis, quas ex Menoch. Surd Trentacinquio, & aliis enumerauimus ſuprà, modò ea concurrant, quæ de paupertate, & præ ſumptione iuſtitiæ, ſuprà remanent ſcripta, & ſtatim dicentur. Vnde & verior eſt communis eadẽ reſolutio, quæ fratri agenti contra fratrẽ iudicio cõmuni diuidũdo vel familiæ erciſcundæ. prouidendum interim de alimentis dixit. Et idem quoque ſtatuit, dum agit ad alimenta teſtamento patris ſibi relicta. Idem etiam, quando agit pro alimentis contra fratrem primogenitum, ſicut etiam ſorori agenti ad dotem. Ac denique id ipſum decernit in fratre agente ad bona, quæ prætendit communia, ipſi namque interim ali[*] menta debentur, modo in his omnibus caſibus aliquã non leuem iuſtitiæ præ ſumptionem pro ſe habcant fratres: ſicuti hæc omnia poſt altos plures reſoluũt Didac. Couar. pract. d.c. 6. n. 6. Ludouicus Molina, de Hiſp. primogen. l. 2. c. 16. n. 35. Ioan. Cephalus, in conſ. 127. n. 7. & ſeq. l. 1. Iacobus Menochius, l. 1. præ ſum. 35. n. 7. Ioſephus Lud. dec. Peruſ. 46. n. 3. & 4. & 5. Petrus Surdus, de alimen. t. 2. q. 11. fol. 153. & q. 117. n. 3. & vltra relatos ab eo Alex. Trentacinq. var. reſol. l. 1. t. de aliment. d. reſolut. 1. n. 35. fol. 118. Hippolyt. Rimin. in conſ. 377. n. 5. & 6. l. 4. Mieres, de maior. part. 4. q. 28. n. 3. Harma. Piſtor. q. iuris. q. 20. n. 4. Simon de Prætis, de inter. vlt. vol. l. 5. inter, 2. dub. 2. n. 18. fol. 490. Card. Thauſcus, pract. concl. iur. t. 1. lit. A. concl. 309. n. 22. & 25. Fratri tamen petenti fratris hæreditatem, non eſ ſe prouidendum de alimentis lite pendente; iidem Authores nunc relati obſerua runt poſt alios. Et Couar. dict. Capit. 6. pract. n. 6. in verſic. quo in loco eſt adnotatum, Dueñas, reg. 395. limit. 6. Menoch. d.n. 17. Simon de Prætis, vbi ſupra, nu. 27. Alex Trentacinquius, d.n. 35. Thuſcus, d. concluſ. 309. n. 25. qui cum in fratribus ita decreuerint, fortiori debuerunt ratione, & in conſanguineis, qui peterent conſanguinei defuncti hæreditatem idem ſtatuere; prout ſtatuunt, ac fortiùs in extraneis, niſi vnico caſu, quando ex teſtamento non raſo, nec cancellato agerent, & illud eſ ſet ſine vitio viſibili. Er ab inteſtato, idem quoque putauit Dida. Couar. d.n. 6. ad fin. col. 2. quoties ex aduerſo non negaretur, bona illa, quæ petuntur, ad mortem vſque fuiſ ſe à defuncto poſ ſeſ ſa, vel eorum dominium habuiſ ſe illum, donec mortem obierit, & præter hæc ſubſit non leuis præ ſumptio pro iure agentis. Et cõ cludit Didac. ipſe, quod memoria tenet, ſemel in Granatenſi Prætorio, Iudicum interloquutione coactum reum alimenta præ ſtare ad certa vſque quantitatem actori, qui fratris inteſtati hæreditatem petebat, quique nondum aliquam ſententiam in eius fauorẽ obtinuerat, & referunt Authores ſupr. relati. Cæterum Petrus Surdus, de alimentis, d. tit. 1. [*] quæ ſt. 117. in principio, fol. 153. communem hanc re ſolutionem ideò impugnat, quod dicat, ſe non videre, quæ ſit diuerſitatis ratio inter filium agentem ad paternam hæreditatem, & fratrem agentem ad hæ reditatem fratris, vel alterius conſanguinei. Et inde fitmiter, atque contra communem defendit, fratri, vel conſanguineo petenti hæreditatem fratris, vel conſanguinei: lite pendente alimenta præ ſtanda fore. Et in effectu breuiter ſatisfacit his, quæ in contrarium excitari poſ ſunt, atque excitantur. Nam ſi dicatur, quod fratri, aut conſanguineo non ita debetur fratris aut conſanguinei hæreditas, vt filio debetur paterna: l. in ſuis ff. de liberis & poſthumis. l. nam etſi parentibus. ff. de inofficioſo teſtamento, quo fundamento vtuntur præcipue partis contrariæ Sectatores. Reſpondet Surdus ipſe, non per illam rationem decerni filio alimenta, dum agit ad hæreditatem patris, ſed quia. non eſt iuſtum, quod per inopiam cogatur, derelinquere ius ſuum, vel illud cedere modico recepto. Item quia melius eſt, facere aliquando impendia ſuperflua, quàm iuri nocere eius, qui aliquo caſu futurus eſt dominus, per text. in dict. l. prima, §. ſed & ſi incertum ff. de ventre in poſ ſeſ. mitten. Quæ rationes, & aliæ ſicuti fratri, & con ſanguineo æqualiter conueniunt, ita & in eis idem ius eſ ſet debet: l. illud. ff. ad legem Aquiliam. Præterea (ſubdit eruditè Petrus ipſe Surdus) quod dicimus, hæreditatem patris eſ ſe magis debitam filio, quàm fraternam, vel conſanguinei, fratri, aut conſanguineo; procedit inſpecto naturali vinculo, non quia ſortior ſit actio, quæ filio datur, quàm quæ fratri, quia inter actiones nihil magis eſt, nec minus, & ſi conſideramus hæreditatem delatam, pari iure mouentur filius, & frater, imò & eandem experiuntur actione petitionis hæreditatis, aut quorum bonorum, vel etiam rei vendicatione. Non video (Surdus metidem adiicit) quare filio prouidendum ſit, non fratri, vel alij ab inteſtato ſuccedenti, cum igitur ratio concedendi prouiſionem, ſit generalis, & conueniat etiam cõ ſanguineo , debet ad eum extendi diſpoſitio dicti §. de inofficioſo; quia lex extenditur ad limites rationis. Dixit etiam Surdus ipſe, eadem quæ ſt. 117. n. 2. vnum ſingulare in propoſito huius materiæ, videlicet, quod Doctores non mouentur ad decernendum alimenta litigatori lite pendente, ea ratione, quod de iure illi ſint debita, ſed aliis rationibus, de quibus ſuprà, quæ & conueniunt (vt ſuprà dixi) & communes ſunt etiam his, quibus de iure alimenta non debentur. Idque ex textu, in eodem. §. de inofficioſo, clarè deducitur, cùm ibidem conſideretur ſolum inopia, & ſententia antè lata, atque ob eas cauſas dicit alimen ta deberi, non autem propter rationem naturalem. Quod ſi ratio naturalis ſufficeret, ad quid mentionem faceret de ſententia lata, cùm non minus alendus ſit filius de iure ante ſententiam quàm poſt. Et[*] hactenus eruditiſ ſimi Petri Surdi obſeruationes, & traditiones in hac materia, quas amplector equidem libentius, quòd verius, atque iuris rationi congruẽ tius exiſtimo, alimenta, & litis expenſas deberi cõ ſanguineis etiam ex tranſuerſa linea lite pendente, qui hæreditatem, aut ſucceſ ſionem prætendant, modò ipſi pauperes ſint, & iuſtitiæ non leuẽ præ ſumptionem pro ſe habeant. Cum vtique & pro eis mi[*] litent æqualiter rationes omnes ſuperiùs adductæ, & per Surdum egregiè ponderatæ, & inde atque ad ſucceſ ſiones maioratuum id prænotandum, & præ oculis habendum, ad quas frequenter (vt ſuprà quoque in initio huius. c. dixi) plures concurrunt maioratus poſ ſeſ ſore defuncto, & ſe ſucceſ ſores veros, & ſucceſ ſuros contendunt; is namque, qui ex genere, & familia inſtitutoris, ſiue eius conſanguineũ , & paupertatem ſimul probauerit, prout probãdam , ibid. ex communi Interpretum ſententia admonui, & pro ſe non leuem, ſiue vrgentem habeat iuſtitiæ præ ſumptionem, quæ ex vocationibus, & clauſulis inſtitutionis maioratus, nec non ſubſtitutionibus, & conditionibus deduci valebit; interim equidem dum pendet lis, ali debebit, atque litis expenſas obtinere, ne per inopiam cogatur derelinquere, vel amittere ius ſuum, quod eſ ſet irrationabile, & contra rationem tex. in d. l. 1. §. ſed & ſi incertum. ff. de ventre in poſ ſeſ ſion. mitten. contra voluntatem etiam inſtitutoris maioris fortaſ ſis, qui defuncto abſque liberis maioratus poſ ſeſ ſore eo, ex quo ſucceſ ſio delata fuit, & ſucceſ ſionis caſu illo veniente, fortaſ ſis eum admitti, qui propter inopiam litigare non poteſt, deſiderauit, ſiue eidem ex iure debetur. atque defertur ſucceſ ſio. Quæ (vt vides) fortiter adſtringunt, ſicuti & illa, quæ Petrus Surdus expendit, vltra quem & ex aliis adducor. Ac primum equidem, quod deci ſio textus, in dict §. de inoſ ſicioſo, reſolutioni huic nequaquam repugnet, nec tria illa requiſita excludant quin aliis in caſibus, & in aliis etiam perſonis ob identitatem rationis ius obſeruari debeat. Id quod ex vera textus eiuſdẽ interpretatione (de qua ſtatim agetur) euidẽtius conſtabit. Imò præ ſumptiones ip ſ æ, quæ excitarunt Iureconſultum ibidem, vt alimẽ ta decernenda decideret. denotant, atque innuunt apertè. ex præ ſumptionibus aliis, & vbi ipſ æ ſufficiẽ ter & congruenter videantur vrgere, idem ius ſtatuendum fore. Secundò deinde & adducor ex traditionibus per multis Doctorum, de quibus ſuprà obſeruat. 2. principali, quatenus generaliter, & indi ſtinctè relati ibi ſtatuerunt, alimenta lite pendente præ ſtanda actori pauperi, & iuſtitiæ non lenem pro ſe præ ſumptionem habent; & his duobus concurrẽ tibus , de qualitate aut coniunctione perſonarum nõ diſtingunt. Moueor & tertiò ex verbis, & Granatẽ ſis Prætorij deciſione relatis per Didac. Couar. pract. d. c. 6. n. 6. in verſ. nec tamen negauerim. & iterum in. 4. col. ad finem, in verſ. his igitur omnibus. Vbi ſi vrgentes militent pro actore præ ſumptiones, nec rei vrgentiores appareant, dicernenda eidem alimenta lite pendente, aſ ſeuerauit Didac. ipſe: & nihil vrgere in contrarium authoritatem textus, in. §. de inofficioſi, non dubitauit Regius idem Senatus grauiſ ſimus pronuntiare. Et rectè quidem, vtpote, cum magis ex facti contingentia in eo textu, id præfigatur, ſiue ad eum modũ ſtatuatur, quàm ad excluſionẽ iuris aliorũ tot requirantur, nec conſanguineis, aut aliis agẽ tibus præ ſumptio illa exhæredationis reſiſtat, quæ contra filiũ , aut nepotem eo iure, adeò fortiter vrgebat, vt ſtatim dicetur. Idcirco non modò pro con ſanguineo adeſ ſe iuſtitiæ non leuẽ præ ſumptionem requirimus, ſed etiã pro aduerſario no adeſ ſe vrgẽ tiorem expoſcimus, ſicuti ex Didac. Couar. nunc recenſuimus. Sed & ipſius Didaci authoritate alia, d.c. 6. n. 5. in final. Verbis, excitari potuerim; nam cum in initio eius numeri contra Guidon. & alios ſtatuiſ ſet, regulariter actori pauperi reum diuitem non cogendum lite pendente neceſ ſaria ſubmini ſtrare: ſubdit ſtatim, & limitat, Guidon. ſententiam ſeruandam fore, & alimenta ſuppeditanda, vbi perpenſo ſtatu litis, & cauſ æ conſtaret aliqua non leuis præ ſumptio pro iure actoris pauperis, & Didac. retulit Cardinalis Thuſcus, pract. concluſ iuris, tom, 1. d. concluſ. 309. n. 22. & 24. & 25. & 26. Rur ſus, & quarto loco adducebar, authoritate, & ſententia eorum, qui d. §. de. inofficioſo, deciſionem, extendunt ad omnes, & ſingulas perſonas cuiuſque generis de alimentis diſceptantes, vt ſcilicet eiſ dem prouideatur lite pendente, modò pauperes ſint, & pro ſe habeant iuſtitiæ præ ſumptionem non lenem, & inde non reſtringere exempla dict. §. de inofficioſo, regulam hanc ob iuſtitiæ præ ſumptionem vrgentem; iuridicè ſtatuunt; qui in numero, & in ſententia prædicta poſt alios plures fuerunt con ſtanter Aimon. Craueta, in conſ. 164. lib. 1. Ioannes Cephal. in conſ. 127. n. 7. cum ſeq. & n. 10. lib. 1. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 377. n. 1. cum ſeq. lib. 4. Ioſephus Ludouicus, deciſione Peruſina 46. num. 5. & 6. vbi dicunt, quod non ſolum poſ ſunt peti alimenta, ſed etiam impenſ æ litis, quando litigator eſ ſet impos, poſt Cephalum, & Couarr. ibi relatos, & idem tenuit Surd. de alimentis. tit. 2. quæ ſt. 119. fol. 155. eandem quoque doctrinam ad omnes litigantes extendit indiſtinctè poſt alios Authores Hartman. Piſtor. dicti, quæ ſt. 20. n. 4. Alexa. Trentacinquius, variar, reſolution. lib. 1. de alimentis, dicta reſoluitone prima, num. 41. Simon Prætis, de interpretatione vltimar. volunt. lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 2. num. 12. & 13. & ſeq. fol. 490. vbi notauit ea, ex quibus Iudicis arbitrium fulciri debet, vt alimenta lite pendente decernenda diiudicet, Marti. Monter à Cueua, deciſione Aragoniæ 16. n. 28. in fine, qui inquit, Aluarum Valaſcum Perfunctoria ratione malè ſuſtinuiſ ſe contrarium, Stephanus Gratianus, diſceptationum forenſium, cap. 54. n. 46. Cæuallos, pract commun. contra communes q. 374. n. 21. & num. 22. Deindè, & quintò moueor, Petri Surd. authoritate, & reſolutionibus, dict. tit. 1. quæ ſt. 119. per totam, fol, 155. vbi ex Hoſtienſi, Speculatore, Alciato, Ioanne Lupo, Aretino, Rebuffo, Craue. & aliis ſtatuit, ac reſolutiuè affirmat, alimenta, & litis expen ſas lite pendente, ceſ ſante etiam affinitate, vel alia conſanguinitate præ ſtari debere per reum diuitem actori pauperi, qui agit ad bona, quæ prætendit quouis titulo ad ſe spectare, & ſic in fortioribus terminis, ac extraneorum reſpectu (vt vides) quoniam inquit (verè quidem) quoad litem proſequendam & ius ſuum non amittendum, in eiuſmodi, quamuis extraneis, omnimodam militare rationem, quæ in filiis, & deſcendentibus, & conſanguineis, modò vrgentes, & bonas pro ſe habeant, & oſtendant præ ſumptiones (vt ego ex dictis ſuprà adiicio.) Sextò tandem & vltimò excitatus etiam fui (vt alia omittam) authoritate Pelaez à Mieres velut expreſ ſa, in commentariis de maioratu, 4. part. quæ ſt. 37. qui in eo articulo, vtrum litiganti ſuper bonis, & ſucceſ ſione maioratus ſint præ ſtanda alimenta, inquit non poſ ſe dari certam regulam, quia hoc dependet à iuſta cauſa, quam habet, & oſtendit ille, qui perit bona maioratus, & ab aliis pluribus circunſtantiis, quæ conſtare poſ ſunt, prout factorum contingentiæ docuerint, exactè obſeruando nonulla, quæ Authores ibi relati tradiderunt, & propoſuit quæ ſtionem generaliter, quando litigat aliquis, qui prætendit ſe eſ ſe legitimum ſucceſ ſorem maioratus alicuius, vel ſtatus, cum poſ ſidente ſtatum, vel bona maioratus, nec reſtrinxit terminos quæ ſtionis ipſius ad certam aliquam perſonam, vel ad filios tantum, aut deſcendentes (vt vides) & conuenit apertè Ludo. Molin. de Hiſpano. primog. lib. 2. d.c. 16. n. 36. dum etiam generaliter ſtatuit, alimenta lite pendente præ ſtanda eis, qui pro ſe habent aliquam non leuem præ ſumptionem, tametſi qualitates aliæ deficiant eis, ex his, quæ in dict. §. de inofficioſo, exprimuntur. Marti. etiam Monter à Cueua, d. deciſ. Regni Aragon. 16. n. 28. in fine. vbi contra Valaſcum reſoluit, alimenta lite pendente præ ſtanda à patruo nepoti, aut nepti. Et en etiam ſine præ ſtanda indiſtincte, diſputat per totam quæ ſtionem illius deciſionis. Atque ex his quidem deducitur manifeſtè, primam illam, & ſecundam Aluari Valaſci concluſionem, quam ex ipſo deduximus ſupr. n 61. veram non eſ ſe, & communi Interpretum reſolutioni contrariam, nec ſuſtineri poſ ſe, ex ſuprà adnotatis. Ex his etiam, quæ ſequuntur, ex quibus, & tertia ipſius Authoris concluſio deterior redditur. Ex quibus etiam temperandus, atque explicandus erit Barbo ſa, 1. p.l. 1. ff. de ſolut. matri. num. 58. in verſ. cæterum, §. & n. 59. poſt principium, & in verſ. prout extra caſum. Id autem vt dilucidè magis appareat, obſeruandum erit, quod licèt DD. communiter ſtatuerint, in d. l. ſi inſtituta §. de inofficioſo. ff. de inofficioſo teſtam. requiri, vt alimenta præ ſtentur lite pendente, quod filius, vel nepos habeat primam ſententiam pro ſe iam aduerſus rerum latam, Licèt ab ea fuerit appellatum, quia nihilominus ſententia adhuc appellatione pendente quandam habet præ ſumptionem iuſtitiæ, & rectitudinis: obtinuiſ ſe tamen eorundem Interpretum placito communi, alimenta lite[*] pendente, non ſolum præ ſtanda eſ ſe ei, qui vnam ſententiam in ſui fauorem obtinuit; ſed etiam eis, qui pro ſe habent aliquam non leuem præ ſumptionem: quoniam & tunc ſubeſt eadem ratio, & æquitas, idemque ius, ex quo præ ſumptio alia vrgens adeſt pro illis; & ita deciſionem d. §. de inofficioſo, obtinere etiam in prima inſtantia, aſ ſerunt conſtanter; nec eſ ſe neceſ ſarium, quòd ſit lata ſententia in fauorem agentis: ſicuti poſt alios Authores probarunt Didac. Couar. pract. dict. cap. 6. num. 6. In verſ. ſecundum quod Doctores, Ioannes Cephalus, in conſ. 127. n. 10. l. 1. Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. dict. c. 16. n. 36. Lara, in dict. §. ſi vel parens. l. ſi quis à liberis, num. 44. Iacobus Menochius, lib. 1. præ ſumptione 35. num. 3. & 4. Rota Romana, Bellamera, Abbas, Rebuffus, Dueñas, Benincaſ. Hieronym. Gabriel, Ioſephus Ludouicus, Simon de Prætis, Quinti. Mandoſ. Aſin. & alij, cum quibus ita pariter reſoluit Petr. Surdus, de alimentis, tit. 1. quæ ſt. 112. num. 18. & 19. fol. mihi 149. & vltra relatos ab eo idem quoque firmarunt Hippol. Riminald. dict conſ. 377. num. 3. & 4. lib. 4. qui inquit, quod ad inducendam præ ſumptionem iuſtitiæ, licèt exemplum poſuerint Doctores ex textu in d. §. de inofficioſo, quando pro actore ſit lata ſententia, attamen quia exempla non reſtringunt regulam, meritò idem erit, ſi ſimus in prima inſtantia, & alia præ ſumptio ſubſit, quàm ſententiæ latæ, quia æquitas d. §. militat etiam in prima inſtantia, vt per Afflictis, deciſ. 11. Andr. quoque Fachineus, eandem ſententiam tenuit, controuerſiarum iuris, lib. 12. c. 62. & in conſ. 42. num. 25. & 26. lib. 1. Hieronymus de Cæuallos, pract. commun. contra commu. q. 734. n. 21. vbi inquit, quod licèt textus, in dicto §. de inofficioſo. loquatur in cauſa appellationis, tamen ex identitate rationis, idem dicendum eſt in cauſa principali, Monter à Cueua, dict. deciſ. 16. Regni Aragon. n. 27. vbi quod non maior ratio eſt concedendi alimenta in cauſa appellationis, quàm in principali: Stephanus Gratianus, diſceptationum forenſium, cap. 55. num. 51. vbi quod præ ſumptio iuſtitiæ adeſ ſe dicetur, nedum lata ſententia pro paupere, ſed etiam in prima inſtantia, ſi ſubſit alia præ ſumptio: Cardinalis Thuſcus, pract. concl. iur. 1. tomo, lit. A.d. concluſ. 309. n. 20. & ſeq. Nec huic reſolutioni (quæ & vera eſt, & in praxi[*] ſeruanda omninò, & in Regio Granatenſi Prætorio fuit aliquando ſeruanda, vt Didac. teſtatur pract. d.c. 6. n. 6. col. 4. in principio) obeſt deciſio text. in d. l. ſi in ſtituta. §. de inofficioſo. ff. de inofficioſo teſtamento. Cui vltra communem conatur reſpondere, & nouiter reſ pondet Monter à Cueua, d. deciſ. 16. n. 27. Alij etiam aliter reſpondent, vt conſtat ex his, quæ tradiderunt Couar. vbi ſuprà. Aluarus Valaſcus, dict. conſultatione prima, n. 12. verſic. & ad textum, Menoch. lib. 1. d. præ ſumptione 35. n. 4. Barboſa, 1. p.d. l. 1. ff. ſoluto matrimonio, n. 59. communiter tamen reſpondetur, procedere eum textum attento iure antiquo Digeſtorum, quo exhæredatio patris ita filio nocebat, vt filio incumberet onus probandi, nullam cauſam ingratitudinis commiſ ſiſ ſe. cùm exhæredatio ſemper præ ſumeretur iuſta, ideò ad eneruandam præ ſumptionem inſurgentem ex hæredatione paterna, oportebat, quod filius exhæredatus haberet pro ſe ſententiam, vt ei alimenta præ ſtarentur, & præ ſumptio illa extingueretur. Cæterum hodie cum exhæredatio paterna filio non adeò noceat, imò hæredi incumbat onus probandi, filium iuſtè fuiſ ſe exhæredatum, hodie etiam pendente inſtantia, & antequam feratur prima ſententia pro filio, aut alio litigatore, alimenta ei præ ſtanda ſunt, dummodò loco illius ex ſententia reſultantis, alia concurrat præ ſumptio, & ita ſuperius præcitati Authores explicarunt, & Andreas Fachin. controu. iur. lib. 12. d.c. 62. & in conſ. 42. nu. 25. & 26. lib. 1. Surdus verò, tit. 1. d.q. 112. n. 19. folio 149. inquit, magis arridere aliam ſolutionem ad eum text. videlicet, quod ex facti contingentia foret lata ſententia in fauorem filij, eáque ratione dicit textum moueri ad decernendum alimenta: nec tamen ideò negat, quin ſi alia præ ſumptio ſubeſ ſet, quàm ſententia, idem omnino foret; nec dixerit, ſententiam eſ ſe neceſ ſariam, ideò vbi æquipollens cadit ratio, idem eſt dicendum. Et id ipſum, quod in eo textu, ita ex facto contigerit, nec fiat fundamentum in ſententia lata, ſed magis in paupertate, & quod ita ſtatutum fuerit propter inopiam, non quod ſententia lata eſ ſet pro filio; obſeruauit Fachin. in duobus locis nunc relatis. Ego verò (vtcunque res ſe habeat) firmiter tenuerim; text. in d. §. de inofficioſo, reſolutionibus ſuperioribus non obeſ ſe, ex eo potius validum deduci, atque confici argumentum, ad probandum, lite pendente alimenta, & litis expenſas ſuppeditari deberi ei, qui paupertatem ſimul, & iuris præ ſumptionem non leuem pro ſe obtinet, nam ex quo ex præ ſumptione innititur textus ipſe; ex aliis etiam præ ſumptionibus, in aliis itidem caſibus, & Perſonis idem proculdubio ius ſtatui debebit, modò pro reo non vrgeat vehementior aliqua præ ſumptio, vt ſuprà dictum quoque fuit, & circa prætendentes ſucceſ ſionem maioratus adnotatum expreſ ſim, clauſulas in ſtitutionis ipſius, ſubſtitutiones etiam, vocationes, atque conditiones inſpiciendas omninò, ex ipſis namque congruentius Iudices inſtruentur; & an debeant; necne, alimenta huiuſmodi, & litis expenſas litigatoribus ſubminiſtrare, diiudicabunt maturiùs. Idcirco Ludo. Molin. de Hiſp. primog. l. 2. d.c. 16. n. 45. [*] obſeruatio illa, iuridicè, & rectè procedit, alimenta. inquam, lite pendente deneganda eſ ſe, quando exhibetur in iudicio ſcriptura, excludens omnino intentionem agentis, niſi dolus, & violentia præ ſumatur, vt ibi explicat, atque ex his explicari latius poterunt, quæ hoc eodem lib. 3. c. 2. ſcripta reliquimus. Et vltra exemplum Molinæ poterit aliud ſubiici, quando inquam poſ ſeſ ſor maioratus exhiberet in iudicio ſcripturam inſtitutionis eiuſdem, ex qua conſtaret dilucidè, actorem ius non habere ad maioratum eundem, vel ob defectum qualitatis, aut conditionis alicuius ab inſtitutore expreſ ſ æ, & requiſitæ, vel ob aliam quamlibet rationem probabilem & apparentem, & quæ Iudicum animum adducere poſ ſit, quorum arbitrio, & clauſularum earundem, ſiue inſtitutionum, & vocationum formæ, & verbis res hæc relinquitur omninò. Et hæc quidem ſi diſcutiantur, atque maturè ita[*] intelligantur, facilis erit alterius in hac eadem materia controuerſiæ reſolutio, Vtrum inquam alimenta, quæ lite pendente dantur pauperi litiganti iure prouiſionis, imputentur eidem, ſi obtineat; vel reſtituantur per eum, ſi in cauſa ſuccumbat. Et an alimẽ ta metipſa non aliter præ ſtentur, quam prius præ ſtita cautione, & quid cautio continere debeat, & an iuratoria cautio ſufficiat, ſi ſatis datio præ ſtari non poſ ſit. In qua equidem Didac. Couar. pract. dict. c 6. num. 7. dict. §. ſi vel parens, num. 54. Molina, de Hifpanor. primogen. lib. 2. d.c. 16. num. 41. & 42. & 43. Barboſa, 1. p. dict. l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 60. arbitrati fuerunt, dandam fore cautionem idoneam de reſtituendis his alimentis, & expenſis, ſi actor ipſe in cauſa ſuccubuerit, aut imputandis, vbi is victoriam obtinuerit. Et formam fideiuſ ſionis huiuſmodi ſcripſit Molina, nunc relatus. Et quando ſatiſdatio præ ſtari non poteſt, totum hoc Iudicis arbitrio reliquit, conſiderando, an is qui litigat, ſe filium eſ ſe contendat, vel ſit extraneus, qui non tantam pro ſe præ ſumptionem habeat, ſicuti etiam vt reſtituantur, vel non, alimenta, & expenſ æ metipſ æ, antea conſiderauerat, n. 40. & 41. & Couarruuias etiam eodem capite 6. numero finali, Cardinalis Dominicus Thuſ cus, tomo primo, dicta concluſione 309. num. 31. & duob. ſeqq. Cæterum contrariam ſententiam, imò cum de alimentis prouidetur actori pauperi litiganti, fideiuſ ſionem aliquam, nec cautionem non eſ ſe neceſ ſariam, tenuit Maſuerius, in ſua praxi, in titulo de poſ ſeſ ſo. n. 27. ſequitur Menochius, lib. 1. d. præ ſumptione 35. num. 36. & duobus ſeqq & veriorem ſententiam dixit Petrus Surdus, de alimentis, tit. 1. q. 125. per totam, fol. mihi 161. vbi iuridicè, & rectè confutauit diſtinctionem, ſiue limitationem illam Menochij, traditam d. præ ſumpt. 35. n. 38. ex eo, quod vbi Iudex de calumnia, vel fraude actoris ſuſpicatur, non debet alimenta decernere, cum ſ æpiſ ſimè dictum fuerit, alimenta non deberi lite pendente, niſi ſtante præ ſumptione iuſtitiæ non leui pro actore, & pro hac ſententia concludentes rationes conſiderauit Surdus metip ſe, videlicet, quia fieri non debet, quod factum non releuat, & lex abhorret actus fruſtratorios, & difficile eſt fideiuſ ſores inuenire, præcipuè in eo, qui nihil poſ ſidet, & eſt egenus, qualis eſ ſe debet, filius, vel alius, qui lite pendente ſibi prouideri de alimentis expoſtulat. Fieri autem non debere id. quod factum non releuat, vel quod fruſtratoriè fieret, ex eo deducit, quod eodem tit 1. q. 124. per totam, folio mihi 160. egregiè equidem, atque concludenter probauerat poſt alios Authores, quos ibidem adducit num. 4. in eandem ſententiam; Alimenta, quæ lite pendente dantur iure prouiſionis, neque imputari, neque re ſtitui ab actore, qui in cauſa vel obtineat, vel ſuccũ bat : & id non ſolum intelligit reſpectu mulieris, quę ventris nomine fuit in poſ ſeſ ſionem miſ ſa, quæ non imputat ſibi alimenta, quæ percepit, niſi doloſe dixerit ſe prægnante, l. 1. §. intereſ ſe. ff. ſi mulier vent. nom. in poſ ſ. calum. cau. eſ ſe dicat. & reſpectu filij, qui non reſtituit alimenta patri, quæ recepit pendente lite ſuper filiatione, vt tenent Authores permulti relati per Surdum ibi, num. 2 & reſpectu mulieris, quæ ſuc cumbens non reſtituit viro alimenta, quæ percepit pendente lite ſuper matrimonio, vt ibidem probat n. 3. Sed & generaliter (vt dixi) in aliis cauſis, & in per ſonis quibuſcunque, quibus ob paupertatem, & iu ſtitiæ præ ſumptionem non leuem, alimenta deberi iure conſtiterit. Et ad text in dict. §. intereſ ſe. ad text. etiam in l. cum autem §. cum redhibetur, ff. de ædilitio edicto, quibus Didac Cou. & cæteri contrariæ partis Sectatores excitantur præcipuè, ingenioſe reſpondet, & ſubtiliter; & concludit, hanc opinionem non ſolum approbatam, ſed etiam veriorem, & humaniorem, rationibus etiam partis contrariæ ſatisfacit, ac principaliter ei, quod ita pauperes inuitentur ad mouendum indebitam moleſtiam. reſpondet ſingulariter, & iuxta ea, quæ ſuperius adnotata reliquimus calumniam hanc ceſ ſare, auertíque omnem ſuſpicionem temeritatis ex præ ſumptione, quæ eſt omnino neceſ ſaria, antequam Iudex alimenta decernat actori, in bonis, quæ petit. Nullo enim caſu erit locus ſuſpicioni, quandoquidem pro actore eſt ſententia, aut boni iuris præ ſumptio, & tunc ceſ ſat ſuſ picio calumniæ, aut non extat, & tunc Iudex alimenta non decernit. Quod eſt optimè, atque eruditè dictum, & ideò latius non agitatur hoc loco, quod d. quæ ſ. 124. tit. 1. plena, ac eleganti manu diſcutiatur per ipſum Surdum, qui & tit. 6. q. 20. fol. mihi 374. & 375. in principio, in eadem ſententia Perſiſtit, dicens quod repetitio non datur alimentorum, quæ lite pendente ſoluta fuere, etiamſi ſuccubuiſ ſet, qui illa recepit. Et vltra relatos per Surdum, opinioni Ma ſuerij, & ſequacium, ſe potius accedere, & contrariam. Didac. Cou. & ſectatorum eius improbate, profitetur, & improbat eleganter, & ad tex. in d. §. intereſ ſe [*] Reſpondet etiam Alua. Valaſ. d. conſult. 1. n. 7. per totum, & vide num. 8. vbi inquirit, vtrum alimenta lite pendente teneatur ſubminiſtrare creditor debitori inopi, quem pro debito ciuili fecit incarcerari Sequitur autem iuxta ſuperiora, quod quemadmodum ex ſententia eorum, qui cautionem exigunt minus iuridicè, præ ſtari debent alimenta præ dicta poſt latam primam ſententiam, à qua fuit appellatum, ſi litigator ipſe præ ſtet idoneam cautionem de reddendis alimentis, & ſumptibus litis, ſi victus fuerit, nec ſuſpenditur dicta obligatio per appellationem, vt ex aliis reſoluit Barboſ. 1. p.l. 1. ff. ſoluto matrimonio, num. 60. ita pariter, & iuxta ſecundam hanc, & veriorem ſententiam, alimenta eadem lite pendente præ ſtanda fore poſt primam ſententiam latam, & ſi ab ea fuerit appellatum, quamuis litigator non præ ſtet dictam cautionem, cum nec cauere, nec reſtituere alimenta percepta ipſe teneatur, vt ſuprà diximus: Et à ſententia in cauſa alimentorum non admittitur appellatio quoad effectum ſuſpen ſiuum, licèt ſecus ſit quoad deuolutiuum, vt ex aliis multis Authoribus reſoluit idẽ Barboſa, eadem 1. p. l. 1. ex n. 56. & n. 57. fol. mihi 217. latiùs Petrus Surd. de alimentis, tit. 9. priuileg. 96. per. totum, fol. mihi 568. Cæ ſar Barzius, deciſ. Bononiæ 69. per totum, & n. 18. & 32. Alexand. Trentacinquius, var. reſolut. lib. 1. tit. de aliment. reſol. 1. n. 17. & 18. vbi id ipſum explicat, fol. 116. CAPVT XXVIII. Ad ea, quæ cap 6. huiuſce lib. 3. & cap. 28. lib. 2. ſcripta fuere, addenda nonnulla, quæ etiam pertinent ad poteſtatem Principis, vt tollere, aut mutare valeat teſtatorum voluntates quoad fideicommiſ ſa, & maioratus ex cauſa publicæ vtilitatis. Et an procedat id duntaxat, quando non aliter conſuli poteſt publicæ vtilitati. Principi etiam aliquid ateſtanti vtrùm plena fides adhibenda ſit, ad Clemen. vnicam, de probat. & an cauſ æ cognitio, atque vocatorum, ſiue ſubſtitutorum citatio neceſ ſaria ſit, vt iuri eorum præiudicium generetur, & derogetur. Deinde, clauſulæ, ex certa ſcientia, & motu proprio, & de plenitudine poteſtatis, & pro expreßis habentes, cuius effectus, & virtutis ſint in propoſito, & in aliis quibuslibet regulariter. Rurſus, in Principe iuri alterius præiudicante, an præ ſumatur iuſta cauſa, & an ipſius aſ ſertio, ſiue expreſ ſio ſufficiat. Denique, de ratione, & interpretatione l. 7. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, circa diuiſionem duorum maioratuum, qui ex cauſa matrimonij vniuntur, & excedunt ſummam prætaxatam ibi, breuis, & notanda reſolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Cardinalis Dominicus Thuſcus laudatur. -  2 Princeps, qui ex cauſa publicæ vtilitatis tollere, aut immutare valet teſtatorum voluntates quoad fideicommiſ ſa, & maioratus, & iuri ſubstitutorum præiudicare; vtrum id duntaxat efficere valeat, quando aliàs publicæ vtilitati conſuli non poteſt. Et vide numeris ſeq. vſque ad n. 12. & notabilem re ſolutionem, atque ſuperiorem omnium ſummam traditam, n. 11. -  3 Principis authoritas, ac poteſtas, qualis & quanta, generaliter loquendo. Qualis etiam Princeps ipſe habeatur, & præ ſumatur inter homines. -  4 Aimon. Crauetæ conſ. 463. num. 7. & 8. lib. 3. explicatur. -  5 L. Regiæ 7. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, Conditores, nequaquam conſideraſ ſe, nec diſtinxiſ ſe, an aliunde conſuli poſ ſet publicæ vtilitati per Principem, vt iuri primogenitorum derogaretur. Sed duntaxat ex cauſa publicæ vtilitatis excitatos fuiſ ſe præcipuè, & legis ipſius conſtitutionem effluxiſ ſe; noua & ſingularis Authoris conſideratio in hac materia. -  6 L. Regiæ 7. tit. 7 lib. 5. recop. conſtitutio, quæ ex cauſa ibi expreſ ſa, quoad omnes caſus generaliter iuſtificatur, & obtinet. Quod non leuem, imò vrgentem præ ſtet arguendi, & ſuadendi rationem, idem in caſu particulari obtinere debere. Vt ſcilicet in caſu particulari, quoad immutandam teſtatoris voluntatem, & iuri vocatorum, aut ſub ſtitutorum præiudicandum, Principis diſpoſitio, quæ ex eadem cauſa, vel alia ſimili publicæ vtilitatis emanauerit, iuſtificari debeat omninò. Noua etiam, & vera, atque valde notabilis Authoris conſideratio in hac materia. -  7 Sub reptio, & obreptio vitiat ipſo iure, & reddit nullam gratiam, ſeu conceſ ſionem, aut priuilegium Principis. -  8 Raphaëlis Fulgoſij conſ. 20. ex n. 6. nouiter & ſubtiliter, verè tamen & dilucidè explanatur: & vide etiam n 11. -  9 Regiæ l. 7. tit. 7. lib. 5. conſideratio proponitur, quæ ſuperiùs dictis conuenit. -  10 Publicæ vtilitatis cauſam dici, vt Principis pote ſtas quoad derogandum iuri tertij iuſtificetur, quando ipſe ex cauſa remunerationis ſeruitiorum excitatus fuerit, prout hic adnotatur. -  11 Et ſuperiorum omnium, ex numero 2. prolatorum, ſumma quædam, atque notanda, & vera traditur reſolutio. -  12 Principi aliquid atteſtandi, vtrum plena fides adhiberi debeat, ad Clementinam vnicam, de probationibus. -  13 Princeps vt ex cauſa publicæ vtilitatis immutare valeat maioratus clauſulas, aut diſpoſitiones, & iuri vocatorum, ſiue ſubſtitutorum præiudicium irrogare, vtrum cauſ æ cognitio, & probatio, atque eorundem citatio neceſ ſaria ſit. Vbi in id commemorantur, atque permulti iuris Interpretes aggregantur, ex quibus in effectu diuer ſ æ emanant ſententiæ pro caſuum occurrentium diuerſis qualitatibus, & circun ſtantiis. Sed regulariter loquendo, cauſ æ cognitionem eſ ſe neceſ ſariam, citationem etiam requiri, frequentiori placito receptum apparet. Aliquando tamen neceſ ſariam non eſ ſe, vel defectum eius non vitiare Principis diſpoſitionem, vel conceſ ſionem, ijdemmet notarunt Authores. Veluti cum pars nihil opponeret, quod proficiat, aut contradicere non poteſt. Siue contradicendo, actum impedire. Vel quando conſtat, quod voluit Princeps eiſdem præiudicare, quomodocunque res ſe habeat. Aut cum Princeps, et ſi vocatos, aut ſubſtitutos non citauerit; plene tamen fuit de omnibus informatus, atque inſtructus. Siue clauſulas, vocationes, & conditiones cognouit, & vidit, & nihilominus diſpoſitionem immutare, & iuri vocatorum præiudicium irrogare voluit deliberatè. Vel alia ſimilia interuenerunt, quæ Iudices debent maturè perpendere, vt conceſ ſionem Principis, de iure obtinere firmitatem, vel non, deliberent iuridicè. -  14 Clauſulæ ex certa ſcientia, & motu proprio, & de plenitudine poteſtatis, clauſulæ etiam ſupplentes, & pro expreſ ſis habentes: qualis, & quanta ſit virtus, & vis. Vbi pro huiuſce articuli explicatione aggregantur, & commemorantur Authores nonnulli. Ex quibus mira Scribentium omnium varietas, & inconſtantia in hac materia deducitur, atque detegitur. Aliquando namque maximam vim, & effectum præ dictarum clauſularum probarunt. Aliquando eam elidunt. Nec maiorem vim, aut efficaciam actui tribuunt, quam ipſe de ſe habeat, clauſulis eiuſmodi deficientibus. Maiorem etiam vim tribuunt quandoque. Maiori verò ex parte (& verius equidem in puncto & rigore iuris) eam videntur ſententiam ſuſtinuiſ ſe, quàm ex Ario Pinello, hic adiicimus. A qua tamen aliquando recedendum ex caſuum occurrentium contrariis qualitatibus, & circunſtantiis, ſiue quæ contrarium ſuadeant, monemus. Et Iudicis diſcreti arbitrio definiendam rem, ſecurius credimus. -  15 In Principe iuri alterius præiudicante, vtrum iuſta cauſa præ ſumatur, & an ipſius aſ ſertio, ſiue expreſ ſio ſufficiat. -  16 Quòd ſufficiat ex ſententia multorum. -  17 Quòd non ſufficiat ex ſententia aliorum. -  18 Quod ita demum ſufficiat, ſi expreſ ſa fuerit, ex ſententia quorundam, quæ ab Authore probatur, & aliorum authoritate comprobatur. -  19 Princeps ex cauſa publicæ vtilitatis, & legem generalem condendo, tollere, aut immutare valet teſtatorum voluntates quoad fideicommiſ ſa, & maioratus, & iuri primogenitorum, ſiue ſubſtitutorum derogare, & præiudicare. -  20 Sicuti ex d. l. Regia 7. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ factum eſ ſe apparet, & iuri primogeniti derogatum, quando ex cauſa matrimonij vniuntur maioratus duo, qui ſummam ibi præfixam excedant. -  21 Et idem ius obſeruandum eſ ſe, quando ſucceſ ſione, vel alio modo extra cauſam matrimonij vniuntur, vt hic obſeruatur, & numeris ſeqq. -  22 Ratio legis, vel dispoſitionis cuiuſque eſt anima legis, & ſpiritus diſpoſitionis, & potior pars ipſius, imo & ipſa diſpoſitio. Et ſic ſufficit, quod caſus decidatur in ratione legis, licet non decidatur in verbis. Expreſ ſum enim dicitur, quod ratione legis comprehenditur. Nec dicitur fieri interpretatio extenſiua, ſed comprehenſiua. -  23 Et ideò ratio legis attendi debet omnino, & principaliter in conſideratione haberi, non aliter attento ſono verborum. Idque in omni diſpoſitione legali, contractus, teſtamenti, & qualibet alia. -  24 Ampliatùrque, vel reſtringitur, vel declaratur, aut verificatur diſpoſitio quælibet ex ratione qua diſ ponens motus fuit ad diſponendum, inſpiciendo principaliter, an intentio, & finis rationis ſeruetur ad vnguem. -  25 Pelaez à Mieres opinio contraria ei, quam Author probauit ſuprà, n. 21. confutatur nouiter per Authorem. -  26 Reg l. 7. tit. 7. lib. 5. conſtitutio, quod nouum decidat caſum, & notatu dignum in materia repræ ſentationis, nec l. Tauri 40. deciſum; prout hic nouè, & ſingulariter obſeruatur. -  27 Et circa l. eandem 7. noua conſideratio profertur, vt hic videbitur. PRo vtili, & dilucida huiuſce cap. explicatione obſeruandum duxi primo loco, & principaliter, me ſuprà, hoc eodem lib. 3. cap 6. excitaſ ſe in terminis quæ ſtionem illam apud iuris Interpretes frequenter, & mille in locis (vt ibidem dixi num. 2. ) agitatam. Vtrum inquam Princeps de poteſtate ordinaria, vel abſoluta poſ ſit aliquem dominio rei ſuæ, vel iure ſuo priuare; & tandem poſt Authores alios permultos, quos eò loci commemoraui, in ea ſententia (vtpote, quæ verior eſt, & communior, ac etiam frequentius in praxi recepta) manſiſ ſe firmiter, vt Princeps abſque cauſa publicæ vtilitatis, vel abſque publica neceſ ſitate non poſ ſit priuare quemquam dominio rei ſuæ, neque in foro interiori, neq; in exteriori; cum cauſa tamen publica, quod id efficere valeat de iure, dummodò, cùm alteri aufertur res ſua ob neceſ ſitates, vel vtilitates publicas, iuſtum ei pretium ſoluatur, vel (vt Doctores noſtri enuntiant communiter) bonum eidem detur cambium. Nec in Principe Chriſtiano conſiderari poſ ſe abſolutam poteſtatem, ſed ordinariam duntaxat, & eam quidem, quæ rationis, & iuris dictamini, & finibus conuenire magis videatur. Similiter, & cap. 28. lib. 2. quotidianarum harum controuer arum iuris, excitaſ ſe etiam in terminis dubium aliud, frequenter itidem, & multis in locis ab Interpretibus iuris vtriuſque agitatum, atque expla natum, vtrùm inquam Princeps valeat tollere, aut mutare teſtatoris voluntatem quoad fideicommiſ ſa, aut maioratus; & iuri vocatorum, vel ſubſtitutorum, eorúmve, qui ſucceſ ſionem ad ſe pertinere, contendere poſ ſunt; derogare quouis modo, ſiue præiudicare. Et tandem ex ſententia quamplurimorum, quos ibidem recenſui, & congeſ ſi, in eo placito, & ſententia fuiſ ſe (quæ & verior ſemper fuit, & communior) vt Princeps regulariter id efficere non valeat, nec fideicommiſ ſorum, aut primogeniorum ſubſtitutiones, aut conditiones mutare, vel alterare de iure poſ ſit: ex cauſa tamen publicæ vtilitatis, vel neceſ ſitatis publicæ, & vbi publicus fauor videtur adeſ ſe, quod de iure id efficiat. Qua in ſententia vltra infinitos Authores, eodem cap. 28. à me præcitatos; fuerunt etiam Ioan. Matienç. in l. 7. tit. 7. gloſ ſ. 5. & 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Fuluius Pacianus, in conſ. 29. Andr. Fachineus, in conſ. 2. ex n. 22. vſque ad n. 61. lib. 1. Sylueſter Aldobrand, in conſ. 1. ferè per totum, quem eò loci commendaui, & legendum omnino, admonui. Nouiſ ſimè Cardinalis Dominic. Thuſc.[*] vir equidem, & eruditus, & admodum religioſus, qui tamen nullum ex Recentioribus relatis ibi commemorat; pract concluſ. iuris, tom. 2. litera P. verbo, Princeps. concl. 668. & 669. & 670. & 671. & duabus ſeq. & magis ſpecificè concl. 680. per totam, fol. 524. & 525. & vide concl. 681. & quinque ſeq. & hactenus, atque ex ſola quamplurimorum Authorum relatione, & congerie, dictis duobus in locis me habui, nec vltra progreſ ſus ſum. Nunc verò quo ipſorum, & aliorum quorundam, quæ profatis conueniunt omnino, & in vſu Foren ſi, & practico verſantur quotidie, nec abſolutè ſatis, aut dilucidè explicantur ab aliquo, reſolutio etiam habeatur, ac cùm occaſio ſe offeret, maturè definiantur; obſeruandum erit, habita pro vera reſolutione ea, quam nunc tradidimus, & d.c. 28. libri ſecundi, ex multorum Interpretum ſententia adduximus; dubi[*] tari inſuper, vtrum id quod dicitur, quod Princeps ex cauſa publicæ vtilitatis tollere, aut immutare valet teſtatorum voluntates quoad fideicommiſ ſa, & maioratus; & iuri ſubſtitutorum præiudicare atque ſuccedendi ordinem præfixum alterare; procedat duntaxat, quando Princeps aliter prouidere, aut conſulere publicæ vtilitati non valet, non aliàs, ſiue non, cùm poteſt aliter conſulere. Et quidem ſi verum amamus, & hucuſque Scribentes omnes, antiquos, & neotericos originaliter prælegimus, certius firmabimus, in terminis his, dubium præfatum à nemine excitatum, nec tactum; generaliter tamen, atque in eo articulo, in quo de auferendo iure, aut dominio alterius agitur, inquirere aliquando, adnotare etiam quandoque Scribentes noſtros, vtrum Principis poteſtas ea reſtringatur ad caſum, quo publicæ vtilitati aliter conſuli non poteſt, ſicuti feciſ ſe nonnullos iuris Interpretes, dignoſcitur ex his, quos eodem cap. 28. lib. 2. recenſui, & ſpecificè dubitauit nouiſ ſimè Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom 6. lit. P. concluſione 680. num. 65. fol. 527. qui ſe refert ad ſolum Fulgoſium, in conſ. 20. num. 5. cum ſeq. verè tamen eſt ex num. 6. poſ ſet etiam ſe referre ad Aimon. Crauetam, in conſ. 463. num. 7. & 8. lib. 3. quem ipſe Thuſcus non citat. Fulgoſius tamen, & Craueta (prout ex ipſis conſtabit) non excitarunt dubium à me propoſitum, quando ſcilicet Princeps ex cauſa publicæ vtilitatis, quoad fideicomniſ ſum, aut primogenium, teſtatoris voluntatem immutare, aut iuri vocatorum præiudicare, ſiue ordinem ſuccedendi alterare contendit; ſed non aliter Principem iure, aut dominio rei ſuæ aliquem priuare poſ ſe ex cauſa publicæ vtilitatis dixerunt, quam ſi publicæ vtilitati conſuli aliter non poſ ſet, nec caſui propoſito reſponſum aut reſolutionem præ ſtant, nec etiam aliquid proferunt, ex quo Principis poteſtas ita reſtringi debere videatur in dubio nunc excitato; negari ſi quidem nullo pacto[*] poteſt, quin Principis poteſtas maxima ſit, vt cùm ex cauſa publicæ vtilitatis aliquid facit in terminis omnibus prædictis, in diſputationem trahenda non ſit, nec neganda, quamuis cauſa legitima publicæ vtilitatis deficiente, iuridicè reſtringenda. Idque iuxta placita omnia eorum Interpretum, quos d.c. lib. 2. commemoraui, iuxta ea etiam, quæ congeſ ſerunt, & adnotarunt Maſcard. de probationibus, tom. 3. conclu ſione 1228. Cardinalis Dominicus Thuſcus, tom. 6. litera P. concluſione 668. per totam, folio 516. & concl. 673. fol. 520. Iacobus Menochius, lib. 2. præ ſumpt. 9. & præ ſumpt. 10. num. 3. cum ſeq. vſque ad num. 11. vbi nonnulla pro Principe obſeruat ex aliis Authoribus, quos adducit, ac inter alia ſuo ordine inquit, quod Princeps aliquid faciens, vel concedens, præ sumitur iuſtis cum cauſis, eàque præ ſumptio non admiſ ſit probationem in contrarium. Et dicitur loqui per os Dei: Et Deus inter homines ſecundùm Ariſt. Et veritate, non mendacio, Princeps moueri dicitur: Et cognoſcens de cauſa, cognoſcere tanquam Deus: Et talis, qualis de iure eſ ſe debet: Et iu ſtitia plenus, & non velle plus, quàm velit lex. Sine cauſa tamen iuſta non poteſt, quæ ſunt iuris diuini ſeu naturalis, vel gentium; cum cauſa tamen omnia poteſt: ſicuti Maſcardus, Menochius, & Thuſcus, eis non relatis latiùs exornant. Ex ipſis ergo, & ſcriptis per Simonem de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretatione prima, dubitatione prima, ſolutione 13. numero 26. 27. & 28. folio 44. videtur, quod cum cauſa legitima, & iuſta, & publicµ vtilitatis interuenit, non adeò reſtringi debeat manus, & poteſtas Principis, vt ſi aliter, vel aliunde conſuli poſ ſit neceſ ſitati, vel vtilitati publicæ, adeò, præcisè attendatur; ſed ob publicam vtilitatem ſic factum ſufficiat, quamuis aliter fieri poſ ſet. Idque ab his omnibus non attendi videtur, quos ſuprà hoc eodem lib. 3. cap 6. & lib. 2. dicto cap. 28. præcitaui. Ipſi namque cauſam publicæ vtilitatis requirunt, vt iuri vocatorum, vel ſubſtitutorum præiudicium irrogetur, velut ſuccedendi ordo alteretur, non tamen requirunt, ſiue non diſtinguunt, an aliter conſuli poſ ſet publicæ vtilitati occurrenti. Idq; maximè, ſi cum aliter, vel aliunde, ſiue ad alium modum non conſulat, ſed ita ſtatuar, iuſtis aliis de cauſis excitatus fuerit. Quæ & alia ſi in conſideratione habeantur, iuxta facti occurrentis qualitates, & circunſtantias, commodiùs & congruentiùs, id definiri valebit, ita tamen quod ſi de dominio rei ſuæ alicui auferendo tractetur, reſtringi de iure debeat Principis poteſtas, vt non aliter id effici valeat, quam ſi aliter; vel aliunde publicæ neceſ ſitati conſuli non poſ ſit, vt ex l. item ſi verberatum, §. 1. ff. de rei vend. deduxit Fulgoſ. in loco præcitato ſuprà, de quo ſtatim agetur. Animaduertendum etiam interim erit, Craueta,[*] conſ. 463. n. 7. & 8. lib. 3. relatum ſuprà (quod Scriptorum omnium nullus recenſet) non ita ſimpliciter induci, vel expendi poſ ſe ſimpliciter ad probandum, quod Princeps iuri alterius derogare, vel præiudiciũ generare non valeat, ſi aliunde publicæ vtilitati con ſulere poſ ſit, vel requiri. quod non aliàs conſulere valeat. Verè namque (ſi originaliter prælegatur, is Author) id nequaquam probat, nec loquitur in terminis propoſitis ſuprà ex n. 2. ſed publicæ vtilitatis cauſam interuenire, quod ſufficiat, contendit potius apertè, nec an conſuli poſ ſit aliunde, vel aliter con ſiderat, idque certius conſtabit, ſi conſtituamus, eo in loco Crauetam verſari circa ciuitatem Albæ, eo iure vtentem, vt Prætoris officium anno finiatur, fiat que electio trium, ex quibus Dominus vnum confirmat, quem maluerit: quod ipſum ius præ ſcriptione immemoriali Ciuitas acquiſierat. Dominusautem contendebat, ius ſibi eſ ſe, continuationem officij permittere, ciues contradicebant neruis omnibus, non eſ ſe ius Domino, iura ipſa Ciuitatis frangere. Craueta autem in fauorem ciuium, & contra Dominum conficit illud conſilium, & reſpondendo de iure, partem negatiuam defendit. Subditque d.n. 7. quod non admittitur cauſa derogandi iuri ſubditorum ob publicam vtilitatem, quoties vtilitati publicæ poteſt aliter prouideri. Reſpondet ſecundò, quod argumentum de publica vtilitate procedit, quando agitur de incommodo particularium, quod admittitur, quo proſpectum eatur commodis publicis. Sed in eo caſu ſibi conſulto, non agi de incommodo particularium dumtaxat, ſed vt lædatur ius publicum, vt alteri, non publicæ vtilitati prouiſum fiat. Ecce vbi expreſ ſim & manifeſtè ob publicam vtilitatem contendit tertio priuato præiudicari poſ ſe indiſtinctè; diuerſimode tamen ſtatuit, vt alteri, non vtilitati publicæ prouiſum fiat. Et ſic quo proſpectũ eatur commodis publicis, ſiue publicæ vtilitati, ab ſolutè concedit Principi ius præiudicandi tertio, etſi aliter conſuli poſ ſit publicæ vtilitati. Et in eodem placito vel vt expreſ ſim etiam fuerunt (vt antea dicebant omnes vtriuſque iuris Interpretes, qui hactenus in propoſito commentaria ediderunt, ipſi namque nemine excepto (vt ex originali lectura conſtabit) vt tertio præiudicetur in ſpecie propoſita ſuprà d. n. 2. & diſpoſitioni vltimæ atque ſuccedendi ordini derogetur, dumtaxat exigunt, atque conſiderant, an publicæ vtilitatis cauſa adſit; nec diſtinguunt, an alio modo, vel aliter eidẽ conſuli poſ ſet; id quod expreſ ſe conſtat (vt ſuprà quoque dicebam) ex omnibus his, quos d.c. 28. lib. 2. recenſui Conſtabit etiam ex deciſ. l. Reg. 7. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. cum verè Conditores[*] ipſius nequaquam conſideraſ ſe videantur, nec ibi di ſtinxerunt, an aliunde, vel alio modo, aut ſuccedẽdi , & vniendi maioratus forma introducta, conſuli poſ ſet publicæ vtilitati per Principem, vt iuri primogenitorũ , qui duos eos maioratus aliàs obtinerent; vel aliorum quorumcunq; & cærterorum deſcendentium iuri derogaretur. Sed duntaxat ex cauſa illa publicæ vtilitatis excitati fuere præcipuè, & legis ipſius con ſtitutio effluxit. Et cum aliter conſuli poſ ſet; admittendo inquã . ſiue ad ſucceſ ſionem maioratus, à quo primogenitus excluditur (ne duo maioratus iungã tur ) alium deſcendentem ex linea primogeniti eiuſ dem, non primogenitum ipſius, ſed aliũ vlteriorem, id (vt vides) effectum non eſt, ſed ſecundogenitus admiſ ſus indiſtinctè. Vnde & tentari poſ ſet iuridicè, l.[*] eiuſdem 7. conſtitutionem. quæ ex cauſa illa publicæ vtilitatis, ibid. expreſ ſa, quoad omnes caſus, & Perſonas generaliter iuſtificatur, & obtinet: non leuem, imò vrgentem præ ſtare arguendi, & fundendi rationem, idemmet in caſu particulari (ac maximè ſi ratio ea ab inſtitutoribus maioratuũ , vel aliquo ipſorum cõ ſiderata fuerit) obtinere debere. Vt ſcilicet in caſu particulari. quoad immutandum teſtatoris voluntatem, & iuri vocatorũ , aut ſubſtitutorum præiudicandum, Principis diſpoſitio, vel conceſ ſio, ſeu facultas, quæ ex eadem cauſa, vel alia ſimili publicæ vtilitatis emanauerit. iuſtificari debeat omnino. Et ſic quẽadmodum pro cauſa iuſta, & publicæ vtilitatis, in ea l. expreſ ſa, habita eſt, vt lege generali lata, ita ad exclu ſionem primogeniti, & eius lineæ quoad vnum maioratum, & ne duo iungerentur, ſtatutum eſt. Ita & æqualiter, atque ob eandem rationem, vt iuri vocatorum derogetur, & ſuccedendi ordo præfixus, alteretur à Principe, haberi debeat cauſa eadem, quæ in caſu particulari occurrerit, & Principem adduxerit, vt teſtatoris voluntatem mutauerit quoad ordinem ſuccedendi. Verè namque non eſt dare diſcriminis rationem inter vnum & alterum caſum. nec Principis poteſtas, quæ generaliter ſtatuendo, ibi non re ſtringitur, reſtringi poterit in caſu particulari, ſi in ipſo eadem de cauſa excitatum Principem apparue rit, qua in d. l. Regia, & eius præfatione generaliter excitatur. Quod vt vides & verbis legis ipſius, & iuris principiis valde conuenit, etſi lex illa recta, & iuridica eſt (vt dici debet in dubio, nec aliter diſ ſeri) idem dicendum eſt in caſu particulari, quod in generali diſpoſitione ipſius. Et cum caſus ſe offeret, iuxta facti occurrentis qualitates, & circunſtantias, maturo iudicio inſpici, & definiri Inſpiciendum etiâ , vt Princeps adductus fuerit. ad derogandum iuri vocatorũ , ſiue ordinem ſuccedendi ab inſtitutore maioratus præfixum, vtrum ſubreptionis, vel obreptionis alicuius vitium interuenerit, & an cætera neceſ ſaria occurrerint, ex quibus diſpoſitiones, ſiue conceſ ſiones voluntatis alterius, & ordinis ſucceſ ſionis derogatoriæ factæ à Principibus, iuſtificari, atque ſubſiſtere, vel irritari, & non ſubſiſtere debent. Quoniam ſub[*] reptio & obreptio vitiat ipſo iure, & reddit nullam gratiam, ſeu conceſ ſionem, aut priuilegium Principis, & maximè facultates has diſpoſitionis aliter confectæ derogatorias: Clementina prima, de præbendis, & dignit. c. 2. de filiis presbyterorum, lib. 6. c. ſi motu proprio, de præbendis in 6. c. ad audientiã 2. de reſcriptis, c. quod ſuper his, de fide inſtru. & poſt multos Authores alios plena manu explicant Iacobus Menoch. de arbitrariis iudicum, lib. 2. centuria 3. caſu 201. 202. & 203. maximè d. caſu 201. nu. 16. & 17. Ipſe Menoch. in conſ. 1. n. 399. & ſeq. lib. 1. Alex. Trentac. var. reſolut tom. 1. lib. 1. tit. de reſcriptis, reſol. 5. ex n. 2. cum ſeq. folio 23. Card. Domin. Thuſc. pract. concl, iuris, tom. 7. lit. S. verbo, ſubreptio, concl. 722. & plurib. ſeq. ex fol. 801. cum multis ſeqq. Conſilium autem aliud Raphaëlis Fulgoſij 20.[*] quod in n. 5. cum ſeq Cardin. Domin. Thuſcus retulit (vt vidimus ſuprà ) & verè eſt n. 6. non etiam probat indiſtincte (ſi originaliter pręlegatur) reſtringendam regulariter Principis poteſtatem, vt non poſ ſit ipſe ex cauſa etiam publicæ vtilitatis, iuri alterius præ iudicare in caſu propoſito ſuprà dicto n. 2. ſi aliunde poſ ſit publicæ illi vtilitati conſulere. Nec loquitur in caſu illo. Nam etſi cum agitur de auferendo alicui rei ſuæ, quam poſ ſidet, dominio, ob publicam Vtilitatem, provt accidit in l. item ſi verberatum. §. 1. ff. de rei vendicatione, Principis factum ex neceſ ſitate ipſius iuſtificetur, & adhuc ſatisfacere teneatur domino. Nec etiam aliter textus ille procedat (vt Fulgoſius ex ſententia communi profert erudite) quàm cum Principi ob publicas neceſ ſitates parata non eſt pecunia pro ſtipendiis militum, nam vbi nulla ſubeſt cauſa, vel publica ſtipendiorum ſimilis neceſ ſitatis non procedit, vt compertum eſt, & recte notat ipſe Fulgoſuis. Non tamen inde deduci poteſt argumentum aliquo pacto, vt Principis poteſtas reſtringi magis debeat ad vnum, quàm ad alterum, ex quo vtilitati, vel neceſ ſitati publicæ conſuli poſ ſit: nam vbi cauſa publicæ vtilitatis, vel neceſ ſitatis verſatur, ex hoc, vel ex illo, ſiue vno, vel altero medio ei ſuccurrere iure. valet. Sic ſane in dicto §. 1. dictæ l. ſi verberatum, Conſideratur duntaxat, an ob publicas neceſ ſitates res priuatorum militibus aſ ſignauerit Princeps, vel eas ad eum finem diſtraxerit; non verò an etiam aliunde neceſ ſitati conſulere potuerit, ſiue an alterius priuati, & non illius rem aſ ſignare, vel diſtrahere poſ ſet, quaſi neceſ ſitatis, vel vtilitatis publicæ cauſa inſpiciatur, ac inſpici debeat duntaxat, non verò quod aliunde, vel ad alium modum, ſiue ab alio rem auferendo, poſ ſet neceſ ſitati conſulere (vt nunc dicebam.) Sic in d. l. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, inſpici[*] tur duntaxat, ac finaliter conſideratur cauſa illa publicæ vtilitatis, ne fama, ſplendor, & memoria inſtitutorum maioratuum, ipſorum coniunctione confundatur, vel amittatur, aut minuatur, vt per Matiençum ibidem, gloſ ſa tertia & quarta, vbi rationem finalem eius legis expendit, & exornat. Non verò in excluſione primogeniti, & eius deſcendentium, & lineæ ab vno ex duobus primogeniis, & ſecundogeniti admiſ ſione, in conſideratione habetur, quod rationi finali ipſius legis conſuli aliter poſ ſet, ſiue facili negotio effici, ne fama, & memoria inſtitutoris maioratus amitteretur, vel minueretur, vocando ſcilicèt ſecundò, vel tertio genitum, vel alium deſ cendentem vlteriorem primo geniti, vt ſuprà dicebam Vnde & in diſpoſitione particulari Principis, ſiue ad derogandum clauſulis, & vocationibus, atque ordini ſuccedendi in diſpoſitione præfixo: idem obſeruandum videtur ſimiliter; modò publica ea vtilitas, vel alia ſimilis adſit. Vbi & publicæ vtilitatis[*] cauſa quoad caſum particularem dicetur, & Principis facultas, ſeu conceſ ſio quoad derogandum iuri vocationum, ſeu ordinis ſucceſ ſionis iuſtificabitur, quando Princeps ad ſic immutandum, ex cauſa renumerationis ſeruitiorum (quæ maxima fuerint) excitatus ſit, & ita in facultate, vt conceſ ſione expreſ ſerit, idque iuxta ea, quæ ſcripſerunt Decius, in con ſilio 271. numero 6. & 7. & in conſilio 269. Ioannes Cephalus, in conſilio 285. num. 29. lib. 2. Alciatus, regula 3. præ ſumptione 19. in fine, Arias Pinellus, tertia parte, l. primæ, C. de bonis maternis, num. 62. illatione 4. Matien. in dialogo relatoris, 3. part. cap. 69. & in l. prima titulo 10. gloſ ſ. prima, num. 4. & 5. lib. 5. recopilat. M. Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, artic. 52. nu. 128. Petr. Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. concluſ. 75. in verſicul. limitatur primo, fol. 266. colum 3. & eadem quæ ſt. 11. concl. 85. fol. 168. col. 2. in quo etiam maturè erit deliberandum, & ſeruitiorum, atque aliorum qualitatum, & circunſtantiarum ratio in ſpicienda; nam cum vltimas defunctorum voluntates, & diſpoſitiones obſeruari, exitumque habere, Reipublicæ etiam intereſ ſe, ſiue cauſam publicam eſ ſe, dicatur, vt iura mille vulgata enuntiant, & aliter poſ ſit Princeps ſeruitia remunerare, non ita de facili moueri debebit, vt iuri vocatorum, & ſuccedendi ordini ſtatuto deroget, nec ſeruitiorum cauſa, ita vrgens videtur in damnum tertij, ſicuti cauſa illa, quæ in d. 7. tit. 7. exprimitur, quæ in memoriæ, & famæ, atque nominis inſtitutorum primogeniorum conſeruationem adeò dirigitur, niſi cum ea alia concurrant, vel eiuſmodi ſeruitia fuerint, quæ Iudicum animum adducere valeant Vel niſi ea conceſ ſione, aut facultate idipſum efficiat, & in effectu intendat, quod eorundem maioratuum inſtitutores, vel alicuius duorum deſideraſ ſe, atque intendiſ ſie, veriſimiliter creditur. Quæ ſunt quidem notanda quia prolixa proculdubio conſideratione, & librorum omnium originali, & attenta lectura ſic digeſta, & reſoluta, nec alibi ſic elaborata. Erunt tamen cum caſus occurrent matura deliberatione perpendenda. In ſumma igitur, vt diſcurſum omnem, & adno[*] tata hactenus ex d. num. 2. ad breuem ſummam reducam, quemadmodum in d. l. item ſi verberatum, §. 1. & in cæteris iuribus ſimilibus publicæ dumtaxat vtilitatis, vel neceſ ſitatis cauſa attenditur, nec in conſideratione vllo modo habetur, quòd Princeps ipſe rem magis vnius, quam alterius ex neceſ ſitate acceperit. ſiue quòd magis ex re vnius, quam alterius, publicæ vtilitati conſuluerit, cùm iſtius, vel illius re potuerit conſulere, ita (vt ego hucuſque conſideraui vltra omnes) quoties Princeps ex cauſa publicæ vtilitatis (veluti ea, quæ in d. l. 7. exprimitur, vel alia ſimili) excitatus fuerit ad ſic concedendum, & ſuccedendi ordinem peruertendum, inſpici quidem tantum debebit, an ex cauſa publicæ vtilitatis, vel neceſ ſitatis id efficat, non verò quare magis eo, quàm alio modo conſuluerit publicæ illi vtilitati. Cauſa enim vtilitatis, vel neceſ ſitatis publicæ tantum Principis authoritati præ ſtat, vt omnino ſuam Conceſ ſionem iuſtificet, nec hoc magis, quàm illo modo adſtringatur conſulere, prout ex d. §. 1. dicta l. item ſi verberatum, & deciſione indiſtincta d. l. Regiæ. 7. communi quoque Interpretum omnium reſolutione, quan do adeſt cauſa publicæ vtilitatis, abſque aliqua diſtinctione, an aliter poſ ſit conſuli, ſuprà deduxi. Et hactenus de dubio præcipuo excitato ſuprà, ex d.n. 2. Rurſus & iuxta id ipſum, & ſuperius dicta defini[*] ri etiam debebit altercatio alia Doctorum, vtrùm inquam Principi ſeculari, vel Eccleſiaſtico aliquid atteſtanti, plenè fides adhiberi debeat, ad Clementinam vnicam, de probationibus, inſpiciendæ namque erunt ſimiliter qualitates, & circunſtantiæ rei de qua actũ ſit principaliter; an etiam de præiudicio iuris alterius agatur, nécne, & an iuſta, & probata aliqua cauſa interuenerit, necne in ea diſpoſitione, in qua Princeps aliquid atteſtatur, cætera etiam præoculis habenda, ex quibus Iudices moueri debent, ac poterunt, vt maiorem fidem adhibeant, vel non tantam, ac negotij ipſius definitionem iuſtificent, quod & viſa diligenter narratione, aut cauſa Principi expreſ ſa, deducere valebunt. Erunt autem in eo dubio prælegendi omnino Antonius Gabriel, communium concluſionum, libro tertio, titulo de probationibus, concluſione ſecunda, per totam. Andreas Tiraquellus, de vtroque retractu, §. primo, gloſ ſ. 14. numero 49. Ioſephus Maſcardus, de probationibus tomo tertio, concluſione 1228. per totam, & tomo primo, concluſione 139. per totam. Iacobus Philippus Portius, regularum lib. 1. regula 27. Menochius, libro ſecundo præ ſumptione 11. Sylueſter Aldobrandinus, in conſilio primo, ex numero 230. Cum ſequent. Ioannes Marcus Aquilinus, in §. & quid ſi tantum, l. Gallus, ff. de liber & poſthum. in verſiculo, quid enim ſi aquæ & ignis, numero 117. & quinque ſequent. Borgnin Caual. deciſ. 35. ex num. 136. part. 2. Flamin. Pariſ. de reſignatione beneficiorum, tom. 2. lib. 8. quæ ſt. 11. Alex. Trentac variar. reſol. lib. 1. tit. de verborum ſignific. concluſ. 2. num. 18. & tribus ſequentibus, folio 402. Petrus Antonius de Petra, de poteſtate Principis, c. 13. concluſione ſecunda principali, n. 42. & 47. fol. 205. Sed & alia Interpretum eorundem, ac iuris ne[*] ceſ ſaria valde. & difficilis controuerſia, ipſismet ſuperiùs prænotatis, maturè conſideratis, & perpenſis, definiri poterit, & debebit; altiùs tamen, atque maturo indicio inſiſtendum in ea erit, cum occaſio ſe offeret, vtrum inquam, vt Princeps ex cauſa publicæ vtilitatis tollere, aut immutare valeat teſtatoris voluntatem quoad fideicommiſ ſa, & maioratus, & iuri vocatorum, vel ſubſtitutorum præiudicare, ſub ſtitutiones, aut vocationes, ſiue ordinem ſuccedendi alterando: neceſ ſe ſit, quod cum cauſ æ cognitione, & probatione id efficiat, & quod ſubſtituti, aut vocati, vel hi omnes, qui ius, aut intereſ ſe ad ſucceſ ſionem prætendere poſ ſunt, citati fuerint: & ſic non modò publicæ vtilitatis, vel neceſ ſitatis publicæ cauſ æ interuentus exigatur, ſed etiam cauſ æ eiuſ dem cognitio, & prædictarum perſonarum citatio neceſ ſaria ſit. Quo equidem in dubio, natura, & qualitas rei, vel negotij præ ſumptio etiam, vel expreſ ſio iuſtæ & publicæ vtilitatis cauſ æ, deſectus etiam, vel interuentus. ſubreptionis, aut obreptionis, vel vitij alterius, aut eiuſdem præ ſumptio, ſed & Principis voluntas deliberata, & certa, præ ſumpta etiam alterandi diſpoſitionem, aut ſuccedendi ordinem præ uertendi, quomodocunque res ſe haberet, aut dato quod ſubſtituti vocarentur, & contradicerent, iuſta eorundem contradictio, & alia ſimilia multum iuuabunt, vt aliquando cauſam iuſtam & publicæ vtilitatis verè interueniſ ſe, & fraudem, colluſionem, ſubreptionem, & obreptionem defeciſ ſe omninò, Principémque de omnibus, quæ dici ac contradicendo allegari potuiſ ſent, plenè in ſtructum, & informatum, ſufficere debeat, etiam abſque cauſ æ cognitione, vel citatione præ dictorum. Aliquando etiam non ſufficiat, ſi alia in contrarium ſuadeant, vel præ ſumptionem fraudis, aut non ita deliberatæ Principis voluntatis, & alia ſimilia inducant, quæ bonus & diſcretus Iudex maturo iudicio inſpicere, ac præoculis habere debebit. Et pro reſolutione articuli eiuſdem, vtrum inquam cauſ æ cognitio, & citatio intereſ ſe habentium, vel prætendentium, aut vocatorum neceſ ſaria ſit, ſequentes Authores euoluere, & attente videre (non enim ex aliorum relatione, quod à conditione no ſtra multum abhorret, ſed originali, & prolixa omnium Interpretum lectura commemorantur) ex ipſis autem, cum duæ contrariæ eliciantur ſententiæ, altera negatiua, altera affirmatiua, ex dictis conſiderationibus tutiorem, & caſui de quo agatur conuenientiorem opinionem eligere poterit. Videndi itaque erunt in propoſito articulo permulti iuris Interpretes, qui nullibi inuenientur ſic aggregati, & commemorati. Bart. communis omnium magiſter, & à quo rei cuiuſque difficultatis initium ſumi debet, in l. Gallus §. & quid ſi tantum, ff. de liber. & poſth. n. 14. ad fin. Iaſon ibidem, n. 143. Alex. in conſ. 2. n. 14. cum ſeq. lib. 1. & in conſ. 11. lib. 1. & in conſ. 123. lib. 4. Petr. Paul. Pariſ. in conſ. 1. n. 49. cum ſeq lib. 1. Socin. ſenior, in conſ. 266. n. 45. & ſeq. lib. 2. vbi di ſtinguit, & conſiderat ſeptem caſus principales. Hieron. de Tortis, in conſ quod eſt poſt conſilia Anton. de Butrio, n. 20. & ſeq. Anton. Gabriel, communium concluſ. lib. 3. tit. de iure quæ ſito non tollendo, concl. 3. n. 9. & 10. & vide Abbatem Ruinum, & alios ibi relatos. Idem Ant. Gabr. lib. 2. tit. de citat. concl. 1. ex n. 9. vſ que ad n. 30. Dom. Ant. Meneſ. de Padill. in authent. res quæ, num. 331. C. communia de legatis. D. Franciſcus Sarmientus, ſelectarum lib. 1. cap. 8. num. 3. per totum, & num. 12. & lib. 7. cap. 9. num. 3. vbi vide. Ludouic. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 1. c. 8. nu. 28. & 33. latiùs lib. 3. c. 3. ex n. 23. vſque ad n. 29. & vide etiam lib. 2. c. 7. n. 19. Sylueſter Aldobr. in conſ. 1. n. 38. & 39. & 40. & n. 171. & vide n. 329. & duob. ſeqq. Burg. de Paz. In proæmio l. Taur. ex n. 354. vſque ad num. 364. Iacob. Menochius, in conſ. 1. n. 383. & vide duobus numeris præcedentibus, vide etiam n. 396. & duob. ſeqq. & n. 423. & 425. lib. 1. Franciſcus Beccius, in conſ. 56. per totum. Curtius iunior, in conſ. 142. Habita diligenti, n. 8. in verſiculo, nec obſtant, & in conſil. 1. ex numero 18. cum ſequent. Nicel. concord. 52. in 7. fallentia. Hippol. de Marſil. (qui eſt videndus omnino) in repetit. l. de vnoquoque, ff. de re indicata, n. 14. & n 17. & 18. & 19. & 20. & 22. & 23. & tribus ſeq. & numero 113. & 114. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. l. interpret. 1. dubitat. 1. ſolutione 13. n. 23. & 24. & 25. fol. 44. cuius reſolutionem, ac etiam commemoratos ibi Authores vide. Ioan. Vincen. Honded. in conſ. 59. ex n. 18. vſque ad n. 22. lib. 2. Ludou. Surd. in tractatu de naturalib liberis, c. requiſita in legitimatione impetranda, verſiculo nono quæ ritur. Valent. Forſter. lib. 6. de ſucceſ ſ. c. 35. ex n. 2. Bologninus, in addit. ad conſil. Ioan. de Anania 81. num. 4. Petrus Gyllenius, in §. & quid ſi tantum, l. Gall. ff. de liber. & poſth. n. 251. fol. mihi 725. Ioan. Petrus Surd. in conſ. 1. ex n. 93. vſque ad n. 98. lib 1. Macabrunus, in conſ. 13. n. 271. & ſeq. vſque ad n. 182. & num. 219. & tribus ſeq. & in conſ. 23. ex n. 265. cum ſeq. Angel. Matthæatius, de legatis & fideicommiſ ſis, lib. 3. c. 22. n. 12. & 16. Cardinalis Dominicus Thuſcus nouiſ ſimè, pract. concluſionum iuris, tom. 6. litera P. verbo, Princeps, concl. 689. per totam, fol. mihi 536. & eodem tom. 6. & lit. P. concl. 669. n. 6. fol. 517. & concl. 682. n. 38. folio 530. & concluſ 683. num. 7. fol. 531. & tom. 1. litera C. verbo, clauſula, concl. 340. n. 38. & 39. vbi vide omnino. Et Beroi. Curt. Crauet. & Rotam nouã , ibi relatos, vide. Ex his autem, & aliis pluribus, quos ideo, ac confultò omitto, quod ab ipſis commemorantur, apparet equidem, diuerſas fuiſ ſe in propoſito dubio ſententias, & opiniones, & pro caſuum occurrentium diuerſis qualitatibus, & circunſtantiis contrarias omnino. Sed regulariter loquendo, cauſ æ cognitionem eſ ſe neceſ ſariam, citationem etiam requiri, frequentiori placito receptum videri, & Lud. Mol. conſtanter defendiſ ſe, & D. Franciſ. Sarmienti fundamentis in contrarium reſponſum præbuiſ ſe. Aliquando tamen neceſ ſariam non eſ ſe, vel defectum eius non vitiare. Principis diſpoſitionem, vel conceſ ſionem, pro ſubiectæ rei, de qua agebatur, qualitate, & diuerſis circunſtantiis, eoſdemmet Authores notaſ ſe. Veluti cum pars nihil opponere poteſt. quod ſibi proficiat, vel cum contradicere non valet, aut contradicendo, actum impedire non poterit. Vel quando conſtat, quod voluit Princeps eiſdem præiudicare, quomodocunque res ſe habeat. Sicuti Hippol. Marſil. Petr. Surd. & Marcabrun. in locis antea relatis adnotarunt. Vbi ſcribunt, citationem ſubſtitutorum vel vocatorum non eſ ſe neceſ ſariam, quando Princeps vtitur plenitudine poteſtatis, vel quando con ſtat, quod voluit eis præiudicare, vel quod ipſi contradicendo non poſ ſent actum impedire, prout ex multis probauit Pet. Surd. vbi ſupra, qui tamen quod attinet ad dictum nunc de plenitudine poteſtatis, temperari debet ex his. quæ dicentur ſtatim: nam ſi verum ſit, citationem eſ ſe neceſ ſariam regulariter, iuxta ſententiam communiorem, clauſula plenitudinis poteſtatis (niſi & alia concurrerent) defectum illius non ſuppleret. Marcabrunus etiam in loco relato ſuprà, plené diſ ſerit, an citatio, vel notificatio requiratur, vbi pars quæ læditur nihil opponere poteſt, nec cum effectu contradicere. Sic etiam, atque ex eiſdem deducitur, citationem neceſ ſariam non eſ ſe, quando interueniſ ſent in effectu ea, quæ citatio ipſa allatura eſ ſet, vt ſi Princeps quamuis vocatos, aut ſubſtitutos non citauerit, plené tamen fuerit de omnibus informatus, atque in ſtructus ſiue clauſulas, vocationes, & conditiones cognouit, & vidit, atque ſuccedendi ordinem in diſpoſitione præfixum habuit præoculis, & nihilominus ipſum immutauit, atque iuri vocatorum præiudicium irrogare voluit deliberatè Vel alia ſimilia interuenerunt. quæ Iudices debent maturè perpendere, vt conceſ ſionem Principis, de iure obtinere firmitatem, vel non obtinere, deliberent iuridicè. Securius ergo arbitramur, pro caſuum occurrentium qualitatibus, & circunſtantiis diuerſis, diuerſimodè rem definiendam (prout negotium ſuadeat) Iudicum arbitrio, & diſcretioni relinquere, quam vnam, vel alteram partem probare, vel improbare abſolutè. Exiſtimamus tamen ſupremi Regij conſilij Senatores præ ſtãtiſ ſimos , qui Regiæ Cameræ negotiis definiendis, & literis gratiæ expediendis præ ſunt, non aliàs prædicta facturos, nec iuri cuiuſuis præiudicaturos, quàm ſi cauſ æ cognitio & citatio intereſ ſe habentium, vel prætendentium interuenerit, & ita fieri ex ſtylo ſupremorum eorundem Conſiliariorum teſtatur Ludouicus Molina vbi ſuprà, & rectè quidem: quamuis enim ipſorum facultas, & authoritas magna ſit, non aliter ſe habent in actus cuiuſque expeditione, quàm ſi omni ex parte illum iuſtificent, nec cuiquam non citato irrogent præiudicium. Idcirco ſtylus eiuſmodi ſeruandus, & laudandus proculdubio. Cæterum ſententia ea (vt etiam noſtra fert exi ſtimatio) non ita ſtrictè accipienda erit in Principe, nec manus eius, & poteſtas ſtylo præfato ſubiicienda aliquando; ſi enim ſubreptionis & obreptionis, & alterius cuiuſlibet defectus vitium ab ſit omnino, nec rerum occurrentium qualitates, & circunſtantiæ contrariũ ſuadeant colluſioníſve, aut fraudis alicuius timor adfuerit, & Princeps de omnibus, quæ dici potuerunt, aut contradicendo allegari, fuerit inſtructus, & informatus ſpecificè, ac maximè ſi viſis, & cognitis inſtitutionis primogenij clauſulis, aut conditionibus contrariis, ita eaſdem immutando ſtatuerit, ac deliberatè (ex cauſa tamen publicæ vtilitatis) voluerit, tunc equidem videretur neceſ ſariò dicendum, conceſ ſionem ipſius. etiam abſque citatione valituram, ſatis enim ex prædictis, cauſ æ cognitionem præceſ ſiſ ſe, dici poſ ſe videtur, & conſequenter eo caſu D, Franciſ. Sarmien. ſententiam obtinere debere, nec Ludoui. Mol. rationes in contrarium vrgere, niſi cum ea concurrant, nec in ſupremi Senatus Regij Conſiliariis, ſed in ipſo Principe verſemur. Nihilominus tamen maturè hiſce de rebus cogitandum, & deliberãndum , ſemper ſuademus. Inſuper & iuxta prædicta intelligi non modò,[*] ſed etiam temperari debebit, ac aliquando reſtringi, aliquando etiam latiùs accipi, nec ita ſtrictè, altercatio alia Doctorum in eo dubio, Clauſulæ ex certa ſcientia, & motu proprio, & de plenitudine poteſtatis. clauſulæ etiam ſupplentes, & pro expreſ ſis habentes, qualis, & quanta ſit virtus, & vis, ſiue quid clauſulæ præfatæ, aut vnaquæque ipſarum in Principis gratiis, & conceſ ſionibus valeant operari, maxime cum in his verſamur, quæ à libera Principis voluntate non dependent omnino, ſed in quibus de præiudicio tertij agitur. Et quidem ſi huc vſque Scribentes omnes originaliter, attentè prælegeris (prout ego prælegi permultos) miram ipſorum varietatem, & inconſtantiam in reſolutione, & doctrina huius materiæ deduces, & deteges. Aliquando namque maximam vim, & effectum prædictarum claufularum probarunt, & adeò magnam, vt ex ip ſis actus cuiuſque firmitatem & robur deduxerint indiſtinctè. Aliquando vim eandem elidunt, nec maiorem vim, aut efficaciam actui tribuunt, quam ipſe de ſe habeat, clauſulis eiuſmodi non adiectis, & prorſus deficientibus. Maiorem etiam vim tribuunt quandoque, & magis enixam Principis voluntatem ex ipſiſmet clauſulis eliciunt. Maiori verò ex parte (& verius equidem in puncto & rigore iuris) eam videntur ſententiam ſuſtinuiſ ſe, quam ex Ario Pinel. adiiciemus ſtatim, & quæ dictarum clauſularum effectum, & vim reſtringunt duntaxat ad vim, & effectum qui ex actu, qui geritur, & natura, atque terminis ipſius deduci commodè valet, nec vltra extendunt ipſarum valorem. Ab hac tamen reſolutione, & ſententia, quæ regulariter (vt dixi) verior eſt, & tenenda, (& maxime ſi de ſubreptione, vel obreptione aliqua timeatur) erit aliquando recedendum, & vis, atque efficacia dictarum clauſularum probanda ex caſuum occurrentium contrariis, qualitatibus & circunſtantiis ſiue quæ contrarium ſuadeant. Non enim indiſtincte vigor ipſarum reſpuendus, cum aliquando plurimum operari valeant. Idcirco Iudicis arbitrio rem hanc definiendam, ſecurius credidimus in hoc, ſicut in præcedenti articulo. Iudicem tamen ipſum in ſtruendum ex his, quæ in ipſomet articulo vis, & effectus dictarum clauſularum ſcripta reliquerunt Interpretes noſtri variis in locis latiſ ſimè, ex quibus equidem ſequentes erunt, atque ordine ſequenti prælegendi omninò, vt alios qui ab eiſdem commemorantur, prætermittam conſultò. Petrus Rebuffus, in commentariis ad concordata Regis Galliar. in forma mandati Apoſtolici, in verbo, motu proprio. Gozadin. in conſ. 5. num. 25. & ſeq. & in conſ. 8. num. 43. Carolus Ruinus, in conſ. 175. n. 22. & in conſ. 229. n. 2. lib. 1. Staphilæus, de lit. gratiæ, & iuſtitiæ, in prima part. in tit. de vi & effectu clauſularum. Aymon Craueta, in conſ. 96. lib. 2. Antonius Gabriel, communium concluſionum, lib, 6. tit. de clauſulis. concluſ 1. & 2. vbi latiſ ſime. Hippol. de Marſil. in l. de vnoquoque ff. de re iudicata, ex numero 14. vſque ad num. 26. & num. 113. & 114. Ludouicus Molina, de Hiſp. primogeniis, lib. 2. cap. 7. numero 16. & 17. & 18. qui temperandus equidem, atque explicandus eſt ex his Authoribus, qui mox referuntur. Domin. Franciſ. Sarmien. ſelectarum lib. 1. c 8. n. 12. in fin. Petrus Antonius de Petra, in tractatu de poteſtate Principis, cap. 40. concluſ 2. n. 54. fol. 206. vbi ex Bald. & aliis, quod clauſulæ motus. propij, ex certa ſcientia, & de plenitudine poteſtatis, non operantur vltra naturam diſpoſitionis, cui adiiciuntur, nec eam immutant, vel ampliant Et de prædictis omnibus clauſulis de Perſe & etiam ſimul iunctis, & vi, & effectu ipſarum latiſ ſime eod. c. 30. dubio ſecundo & ſeqq. ex fol. 210. vſque ad folium 225. vbi vide omnino, & latiùs quàm alibi. Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 1. ex n. 75. cum infinitis ſeq. vbi late agit de clauſula, Ex plenitudine poteſtatis, & n. 236. cum ſeq. vbi de clauſula Motu proprio. Antonius Galeatius Maluaſia, in conſ. 1. num. 42. & tribus ſeq. vbi de clauſula Motu proprio, ex certa ſcientia, & de plenitudine poteſtatis, & in conſ. 13. n. 87. & ſeq. & in conſ. 35. fere per totum. Petrus Surd. in conſ. 278. ex num. 12. vſque ad n. 21. lib. 1. Iacobus Menoch. (qui de hac materia, & clauſulis omnibus prædictis videndus eſt omnino, & pluribus in locis iungendus) de arbitrariis iudicum, lib. 2. centuria 3. caſ. 101. ex num. 80. cum ſeq. & num. 142. & præ ſumptione 9. n. 18. & 19. & n. 24. & quatuor ſequent. & præ ſumption. 13. ex n. 9. cum quatuor ſeq. eod. lib. 2. Menochius metipſe, in conſ. 1. ex num. 384. vſque ad num. 391. & n. 201. & n. 412. & 422. & n. 424. & 352. & n. 428. & 429. & 431. & 433. & 434. & n. 127. & n. 426. & 427. lib. 1. Quò loci, clauſulæ, ex certa ſcientia. & clauſulæ, de plenitudine poteſtatis, & clauſulæ, ſupplentes omnes defectus, & clauſulæ, pleno iure, vel liberè, vim, ius, & effectus multos, plena manu oſtendit, nec alibi forſan ita copioſe inuenietur. Menoch, ipſe (vbi de omnibus prædictis clau ſulis pluribus ſimul iunctis, vel mutiplicatis) in conſ. 36. n. 17. & 18. & 19. & n. 59. Cum ſeq. vſque in fin. conſ. lib. 1. Menoch. idem, in conſ. 103. ex n. 77. cum octo ſeq. eod. libro 1. & in conſ. 250. num. 87. & 88. & 117. & 118. & ſeq. lib. 3. Et dicto conſil. 103. conuenit omnino reſolutioni, atque Arij Pinelli ſententiæ, quam nunc commemorabimus. Breuiùs in conſ. 264. num. 80. eodem libro 3. Ioannes Matiençus, in l. 7. tit. 7. gloſ ſa. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Ioannes Marcus Aquilinus, in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, in verſicul. quid enim ſi aquæ & ignis, numero 216. Andreas Alciatus, de præ ſumptionibus, regula 3. præ ſumptione 11. ad finem. Andreas Fachineus, in conſ. 2. ex num. 24. vſque ad numer. 32. lib. 1. vbi congerit nonnulla pro effectu, & vi clauſularum, Motu proprio, ex certa ſcientia, & de plenitudine poteſtatis. Poſt modo verò ex num. 57. vſ que ad numer. 61. ea elidit; & in præiudicium iuris tetrij nihil operari, contendit. Et ſic Arij Pinelli verbis, & ſententiæ protinus adhæret, quamuis illius mentionem non fecerit. Fuluius Pacianus, in conſ. 29. numero 91. & ſeq. & in conſil. 80. numero 34. & ſequent. & numero 53. Iacob. Philip. Portius, regularum lib. 1. regula 1. per totam. Antonius Faber, Iuriſpr. Pap. Scient. tit. 2. de iur. natu, gent. & ciu. principio 8. illatione 4. confutation. 3. fol. 70. vbi de clauſula, Motu proprio. Cardinalis Thuſcus, pract. concluſ. iuris, tom. 1. lit. C. verbo, clauſula, concluſ. 340. & duabus ſeq. ex fol. 855. vſque ad fol. 859. & tom. 6. lit. P. verbo, Princeps, concl. 669. per totam, & 690. per totam, ex fol. 517. & concl. 682. n. 6. & num. 11. fol. 529. & concluſion. 683. ex fol. 531. & tom. 7. littera S. concluſ. 749. num. 4. fol. 822. Alexander Trentacinquius, variarim reſolut. tom. 1. lib. 1. tit. de reſcriptis, reſolutione 5. ex num. 30. cum ſeq. vſque in finem reſolutionis, fol. mihi 27. vbi agit de prædictis omnibus clauſulis, & vi atque effectu ip ſarum, & an tollant vitium ſubreptionis, de quo etiam Antonius Gabriel, commun. concluſ. lib. 1. tit. de clauſulis, concluſion. 5. Thuſcus, tom. 1. lit. C. concluſ 339. fol. 854. Arius Pinellus, vir equidem mihi ſemper eruditiſ ſimus, atque præ ſtantiſ ſimus, & cuius reſolutio, atque in hac eadem, qua verſamur materia, obſeruatio, in puncto, & ratione iuris ſcripti, eſt proculdubio veriſ ſima, atque eidem (vt ſuprà dicebam) maiori ex parte Interpretes noſtri acceſ ſiſ ſe videntur, eſt tamen (vt ſuprà quoque dixi) temperanda, & reſtringenda aliquando ex rerum circunſtantiis, & qualitatibus, quæ contrarium ſuadeant, ex ipſis namque & ſubiecta materia rei de qua agatur, & fraudis omnia, atque vitij, & colluſionis defectu, ex eo etiam, quod Princeps de omnibus inſtructus, atque informatus fuiſ ſe videatur, non modicum operari ſ æpè debebunt. Author igitur is, 1. part. rubricæ, C. de reſcindenda, cap. 2. n. 20. cum ex communi Interpretum ſententia ſtatuiſ ſet numeris præ cedentibus, Principem ſine cauſa derogare non poſ ſe teſtatorum voluntati, in teſtamentis, in fideicommiſ ſis, maioratibus, maximè cum præiudicio tertij, inquit dicto n. 20. Quoad iuſtitiam, & honeſtatem nihil facere, quod Princeps auferendo his, vel dominium alicui, vtatur clauſulis, Non obſtantibus, Ex certa ſcientia, Proprio motu, & De plenitudine poteſtatis: quod enim ſine illis clauſulis iuſtè facere nequit, ijſdem adiectis, iniquum eſ ſe non deſinet. Id enim ratio oſtendit, id etiam euincunt iuris regulæ, verba enim rei veritatem non mutant, nec iuſtificabunt, quod de ſe iniquum eſt, nec iuſtam poteſtatem Principis augebunt. Et hactenus de tertia principali controuerſia in hac materia. Cui iunge Petram de poteſtate Principis, quæ ſtione 8. concluſ. 2. num. 54. fol. 106. & vide fol. n. 23. & 24. & 27. & 31. & ſeq. Prætereà, & alia Interpretum altercatio non le[*] uem obtinens difficultatem, ex eiſdem à me anteà admonitis, & adnotatis, & pro natura, & ſubiecta materia negotij, atque eiuſdem qualitatibus, & circunſtantiis definiri debebit: vtrùm inquam in Principe iuri alterius præiudicante, præ ſumatur iuſta cauſa, & an ſuſ ſiciat, quod Princeps cauſam adeſ ſe, ſine ex cauſa iuſta excitari, aſ ſeruerit, eámve exprimi, atque probari, neceſ ſe ſit. Quo equidem in dubio, vt ſententiam meam ego interponam, imprimis monendum lectorem duxi, triplex in eo articulo reperiri Doctorum placitum, ſiue tres ipſorum eſ ſe opiniones præcipuas. In[*] Principe namque reſcribente, ſiue aliquid faciente, aut concedente, etiam in præiudicium tertij, & auferendo ius alterius, quod cauſa non modo præ ſumatur, ſed etiam iuſta præ ſumi debeat, & Principis aſ ſertioni ſtandum ſit, tenuerunt Authores permulti, quos Antonius Gabriel congeſ ſit communium concluſ. lib. 3. tit. de iure quæ ſito non tollendo, concluſione 2. num. 4. Iacobius Menochius, lib. 2. præ ſumptione 10. num. 55. & 56. Iacob. Philip. Portius, lib. 5. regula 16. Ioſeph Maſcardus, de probationibus, tom. 1. concluſ. 276. & tom. 3. concluſ. 1228. n. 107. & 108. Menchaca, controuerſ. illuſt. lib. 1. cap. 25. num. 17. Ioannes Marcus Aquilinus, in dict. §. & quid ſi tantutum, in verſ quid enim ſi aquæ ſi ignis, num. 112. vbi citat quamplures, vt Principis aſ ſertioni ſtandum ſit; & n. 113. viginti Authores aggregat ad hoc, quod iuſta cauſa præ ſumatur in Principe, & ſi expreſ ſa non fuerit. Et hanc partem magis probat (ſed hos non refert) Cardinalis Dominicus Thuſcus, pract. concluſ. iuris, tom. 6. lit. P. verbo, Princeps, concluſ. 682. fol. 528. & 529. vbi certam reſolutionem non tradit, aut non exprimit, quam ex his opinionibus credat veriorem. E contrario tamen, quod iuſta cauſa non præ ſu[*] matur, nec Principis aſ ſertioni ſtandum ſit, defendunt alij per multi iuris Interpretes, quos Antoninus Gabri. congeſ ſit, dict. concluſione 2. n. 1. 2. & 3. Menochius, lib. 2. d. præ ſumptione 10. num. 52. qui dicit, hanc opinionem eſ ſe veriorem, & receptiorem, quando agitur de præiudicio tertij & ſumus in his, quæ ſine cauſa facere non poteſt Princeps. Et fundat eam vſque ad num. 55. Authores etiam huius partis refert, & in eam magis inclinat Ioſeph. Maſ cardus, de probationibus, tom. 1. d. concluſ. 76. vbi facit regulam cum pluribus limitationibus, prout refert Thuſcus, dict. concluſione 1228. ex n. 101. cum ſeq. refert etiam quamplures Authores, qui iſtam opinionem magis amplectuntur, Iacobus Philip. Portius, regularum lib. 5. regula 16. Ioannes Marcus Aquilinus, in dict. verſ. quid enim ſi aquæ, & ignis, d. §. & quid ſi tantum, num. 111. & dicit, quod Doctores numeroſiores tenet eam Franciſ. Topius, ad l. Princeps legibus, ff. de legibus, §. 8. n. 32. & 33. Deinde & tertio loco, quod in Principe iuſta[*] cauſa præ ſummatur, ſi eam exprimit, & tunc eius aſ ſertioni ſtandum ſit, ſecus ſi nullam exprimit cau ſam, vel minus idoneam; tenuit Alciatus, in tract. de præ ſumptionibus, regula 3. præ ſumptione 8. num. 8. qui tres caſus diſtinxit, vt Menochius dicta præ ſumptione 10. lib. 2. ex n. 57. cum ſeq. refert, & latiùs commemorat eos. Sed in effectu ita obſeruauit Alciatus ipſe, vt breuiùs Fachineus retulit, controuerſ. iuris, lib. 8. cap. 63. columna vltima, in verſ. Sexta quæ ſtio eſt. qui hanc diſtinctionem amplectitur. Ego verò (vt antea adnotaui) nec vnam, nec aliam opinionem probarem abſoluè, negotij potius qualitates, & circunſtantias inſpicerem maturè, & quale tertij præ iudicium verſaretur, ac eius pro quo gratia, aut conceſ ſio fit, perſonam præoculis haberent, & iuxta hæc, & præ ſumptiones vrgentiores rem definirem Explicarem etiam, & limitarem, atque pluri bus in caſibus intelligerem, iuxta ea, quæ præfati Authores magis communiter obſeruarunt dictis in locis, ad quos erit recurrendum omnino, cum de hoc articulo diſputatio, & indagatio ſe offeret. Deficientibus verò fraudis coniecturis quibuſlibet in contrarium, & non exiſtente præ ſumptione aliqua ſubreptionis, vel obreptionis vitij, aut ſimilis alterius, crederem proculdubio, diſtinctionem hanc Alciati, vt Principis aſ ſertioni credatur omnino, quando ab eo exprimitur cauſa, & pro ea præ ſumendum ſit, veriorem equidem, & ſeruandam. Verè namque valde durum eſ ſet, & ab omni iuris ratione alienum, ſuſpicari Principem eſ ſe mendacem (quod nec imaginari debet) cum cauſam ita exprimit, ſicuti Fachineus rectè animaduertit dicta quæ ſt. 53. in fine. Et his comprobatur, quæ ſuprà, hoc eodem cap. numer. 3. pro principe metipſo, ex Menochio, Maſcardo, & aliis reſenſui. Ex reſolutis etiam per Cardinalem Thuſcum, tom. 6. lit. P. concluſ. 681. fol. 528. quod Princeps præ ſumitur dicere veritatem, & cauſa in eo præ ſumitur vera. Deinde & probatur ex ratione Clementinæ. vnicæ, de probationibus, prout eam rectè expendit Alciatus. Nec ſatisfacit Menochius, dicta præ ſumptione 10. dicens, textum illum ad cauſas beneficiales pertinere: cùm & in aliis cauſis, & aliis Principibus, qui ſuperiorem non recognoſcunt, eadem ratio militet. Nec etiam in beneficialibus poſ ſit ſummus Pontifex abſque iuſta cauſa cuiquam ius ſuum auferrre, quod Fachineus non malè animaduertit. Prætereà id ipſum probatur; nam & ſi quamplures tenuerint ſententiam relatam ſuprà, num. 17. indiſtinctè, quod cauſa iuſta non præ ſumitur in Principe, quando diſponit de his, ſuper quibus liberam diſponendi faculcatem non habet, ac etiam quando præiudicat tertio, etiamſi exprimat iuſtam & legitimam cauſam, & hos congeſ ſerint relati dict. numer. 17. Gail. etiam pract. obſeruation lib. 2. obſeruatione 58. latiùs Franciſ. Topius, ad d. l. Princeps legibus, ff. de leg. d. §. 8. ex n. 32. cum ſequentibus vſque ad finem, §. qui inquit, quod ea ſententia verior eſt, & melioribus rationibus fundata, & cui ideo inhærendum eſt, quia aliàs, ſi iuſta cauſa præ ſumeretur in Principe, ſequerentur, quod per indirectum ius alteri quæ ſitum, etiam ſine cauſa tolleretur, cum poſ ſibile ſit cauſam præ ſumptam in Principe, vel ab eo expreſ ſam, in veritate minime ſubeſ ſe, prout Felinus, Dec. Boſ ſius, Crau. & Fortun. Garc. relati ibi obſeruarunt, & huic rationi minimè reſponderi poſ ſe adnotarunt. Quamuis inquam ij Authores ita tenuerint, & latè Petrus Antonius de Petra, in commentariis, de poteſtate Principis, & inferiorum ab eo, c. 30. quæ ſt. 8. principali, de præ ſumptione iuſtæ cauſ æ in facto Principis, per totam, & concluſion. 2. principali eiuſdem, ex fol. 199. vſque ad folium 207. vbi tradit quamplurima in hac quæ ſtione. Attamen ijdemmet Authores receſ ſerunt ab ea, quoties in conceſ ſione Principis, & diſ poſitione, etiam in præiudicium tertij facta, iuſta aliqua & rationabilis cauſa valet excogitari, vel argui: & ſic multo magis id obſeruari debebit, quando cauſa ipſa exprimitur, & ex qualitatibus, & circunſtantiis negotij pro ea præ ſumitur, nec vrgentior ratio in contrarium apparet. Quocirca, Petrus Antonius de Petra, dict. 2. concluſ. principali, num. 38. & duobus ſeq. & n. 43. & 44. licèt in dubio præ dicto, Principis aſ ſertioni quod fuerit motus ex iu ſta cauſa, an & quando ſtandum ſit, & quando non, plures caſus diſtinxerit, vt ibi videbitur, & per totam illam concluſionem, & d.q. 8. principalem latiſ ſimè. Verè tamen ſtatuit eadem concluſ. 2. principali, num. 39. fol. 204 poſt alios multòs, quod Princeps vbi exprimit cauſam iuſtam, & prima facie veram, nec alia imaginari poteſt, præ ſumi debet pro ea, & eius veritate; & aſ ſignat rationem: & num. 52. 53. & 55. fol. 206. ſubdit, quod cauſa præ ſumitur in Principe, quando negotium tale eſt, ex quo cauſa argui, & præ ſumi poteſt rationabilis, & plura adducit, ex quibus ita præ ſumitur, ac etiam ex quibus Principis aſ ſertioni non ſtatur, & conucniunt Arias Pinellus, 1. part rubricæ, C. de reſcind. c. 2. n. 7. qui dixerunt, accedendum non eſ ſe indiſtinctè opinioni relatæ ſuprà, d.n. 17. quod cauſa iuſta non præ ſumatur in Principe, ſed magis attendendam mature qualitatem negotij, vt in multis credatur Principi aſ ſerenti, exprimentique iuſtam cauſam; quod vere negari non poteſt: & ita attendendo, facili negotio reſpondetur rationi illi, cui reſponderi non poſ ſe, ex aliis Authoribus firmaſ ſe Franc. Top dicebamus nunc. Non enim indiſtincte hanc probamus, nec per indirectum liberæ Principis facultati, aut voluntati rem relinquimus, cùm negotij qualitates, & circunſtantias, & cætera alia, quæ occurrant, inſpici debere, atque ex ipſis definiendum, quid dici debeat, ſuadeamus. Ad aliud autem, quod præpoſtere equidem, & minus iuridice Topius ipſe contendit in eadem l. Princeps legibus. ff. de legibus. §. 6. num. 2. fol. mihi 78. quò loci, poteſtatis ab ſolutæ & ordinariæ diſtinctionem, in humanis Principibus male à Doctoribus conſtitutam, ſecundùm Didac. Couarr. & Pinel (vt ipſe dicit) & imò bene conſtitui. & probari, indéque & Angeli ſententiam tuendam, quam ſuprà, hoc eodem lib. 3. cap. 6. improbaui, feliciori equidem negotio reſpondetur ex his, quæ eodem cap. 6. relati Authores (ac maxime Hippolyt. Riminald) quem ibidem commendaui, ſcripſerunt, ex ipſis namque concludenter adeò reſponſum præbetur ei ſententiæ, vt nullo pacto ſuſtineri ipſam poſ ſe, & præfatum Authorem eam probantem, errore manifeſto lapſum fuiſ ſe, deprehendatur concludenter; quod & vltra relatos ibi, & cap. 28. lib. 2. commemoratos, deprehenditur quoque ex obſeruationibus Petri Antonij de Petra, dicto tractatu de poteſtate Principis, & inferiorum ab eo, cap. 30. per totum, ex fol. 115. vſque ad fol. 189. vbi eorum capitum materiam, & an, & quando Princeps in iure iam quæ ſito, vel in quærendo poſ ſit præiudicare ſubſtitutis, aut ſucceſ ſoribus, vel aliis quibuſlibet, & an ex cauſa publicæ vtilitatis, vel ex aliis cauſis poſ ſit, tractat latiſ ſimè, & eidem d. fol. 189. in controuerſia veritatis 7. quæ ſt. principalis, vſque ad folium 199. vbi longa ſerie adducit exempla ad cognoſcendam cauſam vtilitatis, & neceſ ſitatis, quibus Princeps excitari de iure poteſt, vt iuri tertij præiudicet. Ac denique animaduerte, ſententiam illam, relatam ſuprà, dicto n. 18. quam Menochius, in loco ibi relato damnauit, alio in loco Menochium eundem probaſ ſe. Is namque in conſ. 100. n. 23. & ſeq. lib. 1. poſt alios Authores, quos citat, ita vt ibi diximus, diſtinxit, prout eum retulit Maſcardus (quem Fachineus non citat) de probationibus, tom. 3. concluſ. dicta 1228. n. 109. vbi inquit, conciliari poſ ſe opiniones contrarias relatas, diſtinguendo hoc modo, aut Princeps expreſ ſit cauſam in literis, propter quam vult alteri præiudicare, & hoc caſu illa cauſa creditur eſ ſe vera, & procedit prima opinio, de qua ſuprà num. 16. aut non expreſ ſit cauſam, ſed impliciter dixit id, quod conceſ ſit, & aliqua cauſa veriſimilis poteſt imaginari, & creditur ſimiliter Principi; aut non expreſ ſit cauſam, nec aliqua poteſt imaginari, & tunc non creditur Principi, & procedit ſecunda opinio. Et Maſcardum ſequutus eſt Cardinalis Dominicus Thuſcus, tom. 6. lit. P. concluſ. 981. num. 3. fol 528. columna 2. in principio, ibi: Amplia, quia ſi Princeps cauſam exprimat, præ ſumitur pro ea, & non poteſt probari contrarium. Id tamen, atque articulus prædictus intelligi ſemper, & explicari debet, prout dicto num. 18. notaui, quamuis Maſcardus metipſe, dicta concluſione 1228. num. 110. & aliter conciliari poſ ſe eas opiniones contrarias crediderit, vt ſcilicet Prima opinio procedat quoad inducendam præ ſumptionem, & transferendum onus probandi in aduerſarium. Secunda, quoad plenam probationem non inducendam: Cæterùm quod indistinctè inducit plenam probationem, ſi Princeps motu proprio, atque ex certa ſcientia in conceſ ſione mouetur. Quod tamen (vides) difficultatem non leuem continet, cum niſi alia concurrant, quæ ita ſuadeant, iuxta ea, quæ dicto num. 18. adnotaui, clauſulæ hæ nihil ampliare, aut immutare diſpoſitionem ſuper qua adiiciuntur, debeant, vt ſuprà quoque ex aliis Authoribus obſeruaui, niſi etiam Princeps in conceſ ſione, vel facto ſuo atteſtaretur de diligenti inquiſitione facta, & cauſ æ cognitione pleniſ ſima adhibita, & ex aliis iuſtis cauſis animum ſuum mouentibus, vt ex Gozadino ſcripſit Petra dict, concluſione 2. principali, numero 55. fol. 206. Vltimò tandem, atque eodem pacto deducitur[*] ex ſuperioribus, recta iuris ratione placitum aliud Doctorum in hac eadem materia procedere, & explicandum fore, Principem inquam, legem generalem condendo, poſ ſe iuri primogenitorum, eorúmve, qui aliàs ſucceſ ſuri eſ ſent, derogare; & iuſta ex cauſa, atque publicæ vtilitatis, præiudicare, ſiue ex publica vtilitate nouum, certumque ſuccedendi ordinem, & formam præ ſcribere. Id quod euidenti & vera ratione elicitur ex his omnibus, quæ hactenus dicta fuere; nam ſi in caſu particulari, ſiue priuata conceſ ſione, aut gratia, id valet efficere ex cauſa, etiam certarum perſonarum damnum & præiudicium reſpiciendo: multo magis generali lata id efficere poterit: & ita in terminis poſt Alexandrum, Romanum, Caſtrenſem, & alios obſeruarunt M. Anton. Peregrinus, de fideicommisſis, articulo 52. n. 113. & 114. Cardinalis Dominicus Thuſcus, pract. concluſ. iuris, tom 6. lit. P. concluſione 680. num. 7. & 18. fol. 524. & 525. Azeuedus, & Matiençus, ſtatim referendi, Pelaez à Mieres, de maioratu, in initio ſecundæ patris, num. 62. & 63. Idque in hiſce Re[*] gnis probatur ex legis Regiæ. 7. tit. 7. lib. 5. nouæ col. expreſ ſa deciſione, ibi namque ex cauſa illa publicæ vtilitatis, quia Nobilibus Regnum defenditur, & Reipublicæ expedit domos Nobilium conſeruari, & augeri; & ſi non conſeruentur, & augeantur, damnum Reipublicæ euenit. Expedit etiam, ne eorundem nomen memoria, & ſplendor deficiat, ſiue conſundatur aliquo modo; ſtatutum est conſtitutione generali, leges, & conditiones primogenituræ, ſiue ſuccedendi ordinem regularem variari in præiudicium ſucceſ ſorum, vbi duo maioratus excedentes ſummam ibi præ ſcriptam, vniuntur per matrimonium, vt ſuccedat genitus ſecundò, primogenito excluſo in vno eorum, nec in vtroque primogenitus ſuccedere valeat, ſed in vno duntaxat, quem elegerit, & ſecundo genitus in eo, quem reliquerit primogenitus, & ita ex eadem l. rectè deduxit, & maioratus leges, clauſulas, & conditiones tolli, & immutari poſ ſe per Principem, per legem generalem, ex cauſa publicæ vtilitatis; atque ex eadem publica vtilitate, primogenitorum iuri dero[*] gari, obſeruauit in eadem lege Ioannes Matiençus, gloſ ſa 3. 4. 5. & 7. & Azeuedus, num. 1. & 2. Mieres, vbi ſupra, dict. num. 62. & quidem cum ratio legis ipſius 7. ibi: La memoria de los fundadores de los dichos mayorazgos, y la fama dellos, y de ſus linages ſe ha diſminuydo, y cada dia ſe diſminuye, y pierde, conſumiendoſe, y menoſcabandoſe las dichas caſas principales. Lo qual demas de ſer perdida de los dichos linages, que por Ins buenos ſeruicios que a los Reyes nueſtros predeceſ ſores hizieron, como merecion ſer honrados y acrecentados, merecen de nos y de nueſtos ſucceſ ſores ſer ſoſte nidos y conſeruados, es aſ ſi miſmo mucho deſ ſeruicio nue ſtro, y daño y perjyzio deſtos nueſtros Reynos. Cùm inquam huiuſce legis ratio, adeò generalis ſit, & finalis cauſa conſtitutionis generalis ipſius, quamuis ſpecificè loquatur, quando maioratus duo vniuntur per matrimonium, debebit etiam accipi, atque intelligi, abſque dubio procedere, quando ijdem, met maioratus duo, etiam extra caſum matrimonij vel ſucceſ ſione, vel alio modo vniti fuerint. Militat enim eadem, atque æqualis ratio, nec aliqua differentiæ reddi poteſt inter vnionem ex cauſa matrimonij, & ex cauſa ſucceſ ſionis, vel ex alia, nec etiam poteſt reſtringi ad illum caſum duntaxat, & ideo generaliter (dixi) obtinebit, & etiam in primogeniis antiquis, & in quibus ab initio fundationis, primogenitus, & eius linea ius firmum habebant, non tantum in his, qui tempore celebrati matrimonij inſtituti & fundati fuerint. Quod ex verbis legis eiuſdem fateri, atque ex ratione ipſius finali agnoſcere, vis eſt. Et apertè accepiſ ſe videntur, nec aliquem caſum diſtinxerunt Azeu. ibidem n. fin. verbo, ſin embargo, Matien glo. 5. n. 1. Ratio namque legis, vel diſpoſitionis cuiuſque[*] eſt anima legis & ſpiritus diſpoſitionis, & potior pars ipſius, imò & ipſa diſpoſitio. Et ſic ſufficit, quoad caſus decidatur in ratione legis, licet non decidatur in verbis. Expreſ ſum enim dicitur, quod ſub ratione legis comprehenditur, nec dicitur fieri interpretatio extenſiua, ſed comprehenſiua. Sicuti ex Bal. Alex. Aret. Socin. Dec. Pariſ. Rolan. Curt. & aliis multis, obſeruarunt Tiraq. in l. ſi vnquam, in verbo, libertis, ex n. 38. C. de reuocan. donat. Ludou. Molin. de Hiſpanor. primog. lib. 1. cap. 5. qui multis exornat ex n. 7. cum ſeq. Ioann. Gutierrez, pract. lib. 3. quæ ſt. 17. ex num. 75. cum multis ſeq. vſque ad num. 120. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum volutatum, lib. 6. tit. 14. per totum. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 4. dubitatione 2. ſolutione 3. ex num. 14. cum ſeq. fol. 270. Camillus Gallianius, de verborum ſignificatione, lib. 5. cap. 11. num. ſeq. Alphon ſus Villagutta, in tractatu de extenſione legum, præludio 22. fol. 17. & nullo ex his commemorato, nouiſ ſimè Cardinalis Dominicus Tuſc. pract, concluſ. iuris, tom. 9. lit. R. concluſ. 31. per totam, ex fol. 828. vbi latè quod ratio legis vbi militat, ibi lex loquitur & diſponit: & concluſ. 32. per totam, fol. 831. Quod[*] ratio legis regulat ipſam legem, & ideo attendi debet omnino, & principaliter in conſideratione haberi, non aliter attento ſono verborum, idque in omni diſpoſitione legali, contractus, teſtamenti, & qualibet alia, l. emptor. § finali, ff. de rei vendication. l. prima, C. de condict. ob cauſam. Socinus, in conſ. 251. column. 4. lib. 2. Pariſius, in conſ. 32. num. 42. & ſequent. lib. 1. Rolandus, in conſ. 99. num. 46. & ſeq. lib. 4. [*] Hondedeus, in conſ. 29. n. 82. lib. 1. Ampliaturque, vel reſtringitur, vel declaratur, aut verificatur, diſ poſitio quælibet, ſiue legalis, ſiue hominis, ex ratione, qua diſponens motus fuit ad diſponendum, inſpiciendo principaliter, an intentio, & finis rationis ſeruetur ad vnguem, l. cum pater, §. dulciſ ſimis, ff. de legatis ſecundò, l. nomen debitorum, §. finali, ff. de legatis tertiò. Quibus plura cumularunt Molina, Gutierrez, Mantica, Prætis, Gallinius, Villagutta, & Thuſcus, in locis antea relatis. Tiberius Decianus, in conſ. 5. ex num. 8. lib. 5. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 11. ex num. 54. Maſcardus, de probationibus, tom. 3. concl. 1417. num. 32. Borgninus Caualcanus, deciſ. 24. num. 27. & 29. parte tertia, qua vel ſola ratione[*] & motiuo, quoad à ratione expreſ ſa in dict. l. ſeptima, & legis ipſius Conditorum intentione aperta deducitur, reſponderi, atque ſatisfieri poterit omnibus his, quæ vt contrariam ſententiam tueatur, & decisionem l. eiuſdem 7. reſtringat ad maioratus, qui per matrimonium iunguntur, nec procedere aſ ſerat in his, qui per ſucceſ ſionem iuncti fuerint, ſiue extra caſum matrimonij, conſiderauit, & congeſ ſit Perez de Lara, in commentariis, de Capellaniis & aniuerſariis, lib. 1. c. 5. ex n. 13. vſque ad n. 29. ſecutus Pelaez à Mier. in idem placitum & reſolutionem, de maiorat. 2. p.q. 30. n. fin. in finalibus verbis. Verè namque Regia l. eadem 7 nec pœnalis ita abſolutè dici poteſt cum fauorem maximum, & Reipublicæ vtilitatem in eo quod exprimit, contineat. Nec etiam in lege pœnali, aut correctorias ita indiſtinctè negari poteſt extenſio, cum ſi eadem ratio militet, & mens Legiſlatoris id ſuadeat, fieri debeat extenſio, & ſi lex fuerit correctoria, & pœnalis, nec extenſio dicatur, ſed magis comprehenſio eo caſu, quæ nunquam excluditur, quantuncunque pœnali, & correctoria lex ſit, quod Villagut. relatus ab eodem Lara, n. 24. defendit conſtanter, atque ex his elicitur concludenter, quæ D. Barboſa, in l. ſi conſtante 25. in principio. ff. ſoluto matrimonio, num. 92. vſque ad 67. & n. 101. cum ſequent. latius reliquit ſcripta, atque adnotata in eodem propoſito legis pœnalis & correctoriæ, ſic nec lex ipſa 7. reſtringi poteſt ad maioratus, qui tempore matrimonij inſtituuntur, vel fiunt, cum potiùs loquatur, & ſine dubio procedat in maioratibus iam inſtitutis & antiquis, & ſic in quibus primogeniti & lineæ ipſius ius, originem & fundamentum habebat à principio, quamuis aliunde prouenerint, vt indiſtinctè accipiunt Azeuedus ibidem, & Matiençus, gloſ ſa 5. & 7. Parladorius etiam hanc rectius tenuit 3. part. quæ ſt. 5. vbi defendit, dictæ l. 7. conſtitutionem comprehendere caſum ſucceſ ſionis, quamuis eum carpat D. Perez de Lara vbi ſuprà, n. 33. Remanet ergo ex ſui ratione, atque ex cauſa illa, adeò conſiderabili & inſta, ſic iuſtiſicari legis eiuſdem 7. conſtitutionem, ad excluſionem filij primogeniti, & deſcendentium ab eo, & ſecundogeniti filij, aut filiæ admiſ ſionem in eo maioratu, quem pri[*] mogenitus eligere noluerit, vt & ipſa lex generaliter debeat obtinere, & ſeruari (vt dixi:) ac etiam nouum & notandum decidat caſum in materia repræ ſentationis, nec lege 40. Tauri deciſum. Lex namque ea Tauri, Licet nepotibus & patrui controuerſiam dirimat expreſ ſim, & lineæ primogenitæ prælationem, atque ſuccedendi prærogatiuam conceſ ſerit, vt filij, & eorum deſcendentes omnes patrem ſuum repræ ſentent, vbi aliud ab inſtitutore diſpoſitum non fuerit, vt ſuprà hoc eod. lib. 3. cap. 19. per tutum, longa serie adnotauimus, atque explicauimus, non tamen decidit caſum dicta leg. 7. deci ſum, in materia repraeſentationis, adeò notandum, & nouum; vt in terminis eiuſdem l. Tauri, ambiguus eſ ſet, & incertus, ſcilicet quando maioratus duo incomparibiles fuerint, iuxta terminos legis ipſius, vt in eis primogenitus ſimul ſuccedere non poſ ſit, ſed in vno tantum, quem elegerit, an ſuccedere debeat filius primò, aut ſecundogenitus eiuſdem primogeniti, ſiue aliquis ex deſcendentibus ab eo, ex lineæ prærogatiua, & iure repræ ſentationis patris ipſius, vel ſucceſ ſio deferatur, & competat fratri ſecundo, deſcendentibus ab eo, & ſic patruo contra nepotem. Et quidem in hoc caſu (qui lege dictæ 40. Tauri non erat deciſus) Regia l. dicta 7. tit. 8. lib. 5. fratrem ſecundo genitum præfert, & filij primogeniti filios, & deſcendentes, non modo primogenitum ipſum excudit, quaſi ca ſus hic ex præ ſumpta, & rectè coniecturata inſtitutorum maioratuum mente, & prædicta l. ipſius 7. ratione, comprehenſus non fuerit ſub regula generali, & deciſione dictæ l. 40. Tauri, ſed potius contineri videatur in exceptione legis eiuſdem 40. ibi, Saluo ſi otra coſa & ſic in hoc caſu diuerſum ius conſtituitur ab eo, quod in dicta l. Tauri 40. conſtitutum anteà fuerat, & in diuerſis terminis, vt pote cum in d. l. 40. Tauri, pater, aut aſcendens, qui ſucceſ ſurus eſ ſet, ſi viueret, & qui repræ ſentatur à filio vel deſcendente, pro ſupponitur mortuus, capax tamen ſucceſ ſionis ſi viueret (vt dictum eſt) ſed in l. 7. cit. pater, vel aſcendens, qui repræ ſentandus eſ ſet, vinus præ ſupponitur, & eligendi alterum ex duobus maioratibus, facultatem habens, excluſus tamen à ſucceſ ſione vnius propter rationem finalem dictæ l. 7. quod eſt veriſ ſimũ , & menti ipſius valde cõueniens . Quod ſi dixeris, negari non poſ ſe, quin ſi caſus in dicta l. 7. tit. 7. lib. 5. deciſus, ex præ ſumpta, & rectè coniecturata inſtitutorum maioratuum mente, ſub exceptione magis, quàm ſub generali dictæ l. 40. Tauri comprehenderetur, idem dici debuiſ ſe, atque in eadem l. 7. deciditur, etiam quando duo maioratus iungerentur, qui ſuam ibi prætaxatam non excederent; eadem enim ratio militat nec minor, aut maior maioratuum ſumma, vel quantitas dinerſum ius inducere valet, ſicut nec præ ſumptam inſtitutorum mentem diuerſam arguere. Reſponderi equidem ſi aliquo pacto poteſt, reſpondendum erit, verum eſ ſe, in vtroque caſu eandem præ ſumi poſ ſe, & debere inſtitutorum primogenitorum intentionem & voluntatem, nec quantitatem maiorem, aut minorem, diuerſitatem inducere valere: eadem tamen lege lata, adhuc inſtitutorum mentem præ ſumptam (non modo diſpoſitionem expreſ ſam) ſeruari debere ad vnguem, vt ſi expreſ ſa, vel præ ſumpta voluntate tantum (ex legitimis tamen & claris coniecturis deducta) conſtiterit apertè, noluiſ ſe inſtitutores eorum maioratuum coniunctionem, ſiue id intendiſ ſe, ne confundantur ſimul (quod ex clauſulis adiectis, & aliis grauaminibus deduci valebit) tunc proculdubio ſeruanda eorundem voluntas erit, etiam præ ſumpta, quantumuis maioratus non excedant ſummam in dict. l. 7. prætaxatam; voluntas namque totum facit, & facit, & diſpoſitiones principaliter regit, atque dominatur (vt iura vulgata enuntiant) nec ad eum caſu m ſe extendit legis ip ſius diſpoſitio, ſed in caſu dubio duntaxat, & quando expreſ ſa inſtitutorum diſpoſitio, vel præ ſumpta tantum, (euidens tamen contrarium non indicat, bono rerum ſtatui, & gubernationi lex dict 7. tit. 7. lib. 5. Proſpicens, id ita ſtatuit, & mediam eam viam eligens, ad eam vſque ſummam deciſionem ſuam coarctat, quamuis intra eam quoque ſummam, præ ſumpta inſtitutorum mens vrgere videretur. Sed eam in conſideratione non habet, niſi in ea ſumma, ſic enim expedire, vel illam viam ſumi, eo tempore viſum eſt conueniens. Nuſquam tamen excluditur, quin ex voluntate expreſ ſa, vel ex præ ſumpta (manifeſtè tamen deducta) etiam intra eam ſummam, ſiue duorum maioratuum minoris ſummæ coniunctio procedere nullo modo valeat; quod eſt notandum, quia ſubtili equidem, & longa con ſideratione ſic ſcriptum, nec alibi obſeruatum. Notandum etiam & aliud, à nemine hucuſque[*] tactum, nec adnotatum, quod ad excluſionem totius lineæ primogeniti, vnum ex duobus maioratibus, quem voluerit eligentis, & ſecundogeniti, ac eiuſdem deſcendentium admiſ ſionem, licet lex ipſa 7. rationem non aſ ſignauerit expreſ ſim, quamuis quoad primogenitum ipſum, publicæ vtilitatis ratione illam in præfatione enuntiauerit, nec deſcendentium quoque ab eo excluſionis rationem expreſ ſi erit, negari non poſ ſe, quin lex ipſa iuſtis de cauſis excitata, atque adducta fuerit, vt ſecundogeniti, & eius lineæ vtilitati conſuleret, & primogeniti deſcendentibus, ſiue lineæ eam præferret. Quamuis durum aliquibus videri poſ ſit. id lege illa ita ſtatutum, imò & iuris ratione, poſ ſe legem eandem muniri, & iuſtificari, ſi neceſ ſe eſ ſet, nec ſola legis authoritate, diſputandi de ipſius iuſtitia, & ratione, facultas ſublata videretur. Tametſi verum ſit, quod aliquo ex deſcendentibus primogeniti, non eiuſdem primogenito admiſ ſo, ceſ ſaret etiam inconueniens illud confuſionis nominis, & memoriæ maioratus alterius, ex quo tamen lex ipſa id excludit, & ſecundogeniti cauſam prætulit, totius lineæ primogeniti conſiderationem iuſtis de cau ſis non habuiſ ſe videtur. Imo & publicæ vtilitatis cauſa vera interueniente, non adſtrictum Principem, vno potius, quam alio modo ei conſulere, vt ſupra dilucidè & nouè obſeruauimus. Et de his hactenus. CAPVT XXIX. Maſculi ex fœminis, an, & quando maſculorum deſcendentium appellatione comprehendantur, vel comprehenſi dicantur in fideicommiſ ſis, & vltimarum voluntatum diſpoſitionibus, diligens, & breuis explanatio, qua (vt videbitur) reſolutione, & diſtinctione adnotata relinquuntur nonnulla, quæ ita dilucidè explicata antea non fuerant. SVMMARIVM. -  1 Maſculorum deſcendentium appellatione, vtrum maſculi duntaxat ex maſculis; an etiam Ma ſculi ex fœminis comprehendatur, vel comprehenſi præ ſumantur. Articulum valde dubium eſ ſe, & de quo permulti tractarunt authores, qui commemorantur hoc loco. -  2 Maſulorum deſcendentium appellationem, ſiue mentionem non comprehendere maſculos ex fœ minis, ſed maſculos ex maſculis duntaxat, in fideicommiſ ſis, & vltimis voluntatibus, ex ſententia multorum iuris Interpretum, qui hoc numero aggregantur. -  3 Et huiuſce partis fundamenta breuiter & diſtinctè expenduntur. -  4 Maſculi ex fœminis comprehenduntur, ac comprehenſi præ ſumuntur maſculorum deſcendentium appellatione, & admittuntur ad fideicommiſ ſum factum pro deſcendentibus maſculis, ex ſententia aliorum iuris Interpretum, qui recenſentur hoc loco. -  5 Et ibidem fundamenta ipſorum adducuntur. -  6 Maſculi ex fœminis, appellatione maſculorum de ſcendentium veniunt, quando ratio agnationis nec expreſ ſa, nec conſiderata eſt, & ſic nullo modo habita. Secus tamen ſi habita, idque ex ſententia aliorum, quæ in effectu non differt à ſecunda ſententia relata ſuprà, n. 4. -  7 Maſculi fœminis, vtrum deſcendentium maſculorum appellatione comprehendantur, & comprehenſi videantur, difficilem admodum, & controuerſum articulum eſ ſe, nec certo aliquo iure deciſum, ex ſententia Authoris. -  8 Maſculi ex fœminis, vt appellatione maſculorum deſcendentium comprehendantur iura pro Authoribus relatis ſuprà, num. 5. adducta nequaquam eorum ſententiam probare, vt latius hic ob ſeruatur. -  9 Socin. Caſtr. & aliorum placita, quæ expendi ſolent in fauorem opinionis ſecundæ relata ſuprà, n. 4. nequaquam eam probare, prout hic oſtenditur, remiſ ſiuè. -  10 Maſculi ex fœminis non ſunt ita propriè & intrin ſecè maſculi, prout maſculi ex maſculis, ex ſententia quorundam. -  11 Contra ex ſententia aliorum. -  12 Maſculi ex fœminis, abſque dubio non veniunt appellatione maſculorum deſcendentium, quando expreſ ſim, vel ſubintellectè (apertè tamen) habita fuit ratio agnationis. -  13 Deſcendentium appellatione, veniunt tam maſculi, quàm fœminæ, & ſiue ex maſculis, ſiue ex fœ minis in infinitum deſcendentes. -  14 Liberorum & filiorum appellatione, fœminæ, & maſculi ex fœminis comprehenduntur. -  15 Filiorum appellatione, an, & quando veniant filiæ, & ipſarum deſcendentes, remiſ ſiuè. -  16 Filij maſculi quando vocantur, maſculi ex fœminis non comprehenduntur. -  17 Voluntatem teſtatoris in materia fideicommiſ ſaria, primo loco, & ante omnia ſpectandam. -  18 Quinimo & coniecturatam mentem præferri verbis. -  19 Maſculi ex fœminis, vtrum appellatione maſculorum deſcendentium comprehendantur, aut comprehenſi cenſeantur, vel non, ex voluntate & coniecturis mentis teſtatoris potiſ ſimùm diiudicandum, vt hic obſeruatur. Atque ex ipſa, & caſuum occurrentium qualitatibus & circunſtantiis diuerſis, aliquando negatiuæ, aliquando etiam affirmatiuæ opinioni locum fore, prout coniecturæ & præ ſumptiones concurrentes ſuadeant, & ibidem adnotatur. Ac etiam in idem quorundam Interpretum placitum & conſenſus, nouè põderatur , & vide infrà n. 25. -  20 Iacobi Menochij in explanatione articuli præfati, vtrum maſculi ex fœminis, appellatione maſculorum deſcendentium comprehendantur, diligentiam, & induſtriam laudandam, & reſolutionem ipſius commendandam. Nec ab eo facilè recedendum ex his, quæ Franciſcus Mantica in contrarium longa ſerie adnotauit. Niſi cum illis præ ſumpta mens, & voluntas teſtatoris & coniectura legitima ipſius concurrant. Non etiam recedendum ex his, quæ Antonius Faber pro maſculis ex fœminis ingeniosè ſcripta reliquit. Nam licet vrgere videantur. & vrgeant, verè tamen in materia fideicommiſ ſaria, ac maximè in primogeniis Hispaniæ, non obtinebunt, niſi maſculi ex fœminis coniectura, etiam præ ſumptæ voluntatis aliqua ſe iuuent. Quas Iudices diſcreti maturo iudicio perpendere debebunt, vt pro caſuum occurrentium qualitatibus, & circumſtantiis diuerſis, prout res, & præ ſumptiones ſuadeant, diuerſimodè etiam ſtatuant. -  21 Maſculi ex fœminis, vt excluſi cenſeantur, vel admiſ ſi, cum maſculi deſcendentes vocantur, nihil intereſ ſe, cum agnatio non conſeruatur, an à fœ mina, vel à maſculo, aut fœminæ ſubſtitutio fiat. Sed præ ſumptam mentem & voluntatem potiſ ſimum ſpectandam, quæ ex aliis in teſtamento expreſ ſis poterit. -  22 Michaëlis Graſ ſi in præfato articulo admiſ ſionis, vel excluſionis maſculorum ex fœminis, quando maſculi deſcendentes vocantur, lapſus detegitur, & conuincitur. -  23 Maſculinitatis nudæ, aut ſexus maſculini, & non agnationis rationem haberi poſ ſe in vocatione deſcendentium maſculorum, certiſ ſimi iuris eſ ſe. Et tunc (ſi modo id actum conſtet manifeſte) maſculos ex fœminis admitti. Aliàs excludi, vt numeris pracedentibus remanet ſcriptum. -  24 Maſculorum deſcendentium appellatione, etſi ratio conſeruandæ agnationis deficiat, aliæ tam en rationes vrgere poſ ſunt, vt maſculi ex fœminis non admittantur, nec ipſos admitti teſtator voluerit. -  25 Antonij Fabri locus, conueniens his, quæ adnotata fuere ſupra, numero 19. nouiter expenditur. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce cap. [*] explicatione obſeruandum, atque con ſtituendum erit primo loco, maſculorum deſcendentium appellatione, vtrũ maſculi duntaxat ex maſculis, an etiam maſculi ex fœminis comprehendantur, vel comprehenſi præ ſumantur, idque maximè in teſtamentariis, & fideicommiſ ſariis diſpoſitionibus: articulum hunc, valde dubium equidem eſ ſe, ſiue maximam proculdubio difficultatem, atque inter Scribentes omnes contrarietatem continere. Idcirco dubium metipſum, quo diligentius, & maturius explanetur, non modò ex antiquioribus, & ordinariis permultos originaliter prælegiſ ſe, ſat eſ ſe, ſed etiam Recentiores omnes (nemine excepto) euoluiſ ſe, atque attentè vidiſ ſe, & cum occaſio ſe offeret, prælegendos omnino, neceſ ſarium fuiſ ſe (non enim aliorum relatione poſ ſunt omnes iuris Authores, qui præcitantur, deguſtari abſolutè, nec etiam ipſorum placita, & reſolutiones ad vnguem deduci) fuerunt ergo, & in eodem articulo ſequentes ſunt originaliter prælegendi in caſu occurrenti. Fulgoſius, in conſ. 85. Aimon. Craueta, in conſ. 22. num. 10. Hieronymus Gratus, videndus omninò, in conſ. 120. lib. 2. Alciatus, in conſ. 563. per totum, & in conſ. 96. numero 33. Carolus Ruinus, in conſ. 18. per totum, lib. 3. Corneus, in conſ. 246. lib. 2. Rubeus Alexander, in conſilio 22. & in conſ. 128. Andreas Tiraquellus, de primogenitura, quæ ſt. 12. num. 12. & 19. Rolandus à Valle, in conſil. 76. num. 11. & 15. lib. 3. Beroius. in conſ. 77. n. 21. lib. 2. & in conſ. 120. n. 52. 59. & 82. lib. 2. Hieronymus Gabriel, in conſ. 96. n. 22. lib. 1. Riminaldus ſenior, in conſ. 223. n. 23. & ſeq. Tiberius Decianus, in conſ. 127. ex num. 15. vſque ad num. 26. lib. 3. qui citat Baldum multis in locis, vbi eſt omnino legendus, & maximè in conſ. 40. Quidam magnus nobilis, lib. 3. videndi etiam ſunt permulti alij Authores, qui ideò hic non commemorantur, quod ipſe eos recenſeat. Albanus, in conſ. 86. & 87. Cremenſis, ſingulari 21. Iacobus Mandellus de Alba, in conſ. 86. & 87. Ioannes Cephalus, in conſ. 581. per totum. lib. 4. Rota Romana, deciſ. 14. n. 1. 2. parte, in nouiſ ſimis. Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, q. 41. numero 5. Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. ex num. 41. cum ſeq. & maximè num. 45. & tribus ſequentibus. Pelaes à Mieres, de maioratu, 2. p.q. 6. n. 52. & tribus ſeq. & numero 58. & 56. & 60. & 61. & 64. & 65. Velazquez Auenda. in l. 40. Tauri, glo. 9. num. 73. & 74. Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 18. ferè per totum, maximè. numero 26. & ſequent. & numero 48. & ſeq. & numero 54. Hyppolyt. Riminal. in conſil. 782. num. 43. & 44. lib. 7. Franciſcus Burſatus, in conſ. 228. n. 63. lib. 3. Iacobus Menoch. qui in proſecutione, atque explanatione articuli prædicti alios antecellit, & excellenter loquitur; idcirco videndus eſt omnino; atque ex ipſo, maſculi ex fœminis, appellatione maſculorum deſcendentium comprehenſi minimè cenſentur, nec veniunt; in conſ. 172. per totum, lib.[*] 2. maximè ex num. 12. vſque ad numer. 20. & num. 23. & 24. & num. 28. in fine, & num. 42. in fine, n. 33. cum ſeq. vſque ad num. 39. Menochius ipſe, in conſ. 522. num. 7. lib. 6. Ipſe Menoch. in conſ. 802. lib. 9. ferè per totum, maximè num. 35. & ſequent. & num. 44. & numer. 53. & ſeq. & num. 58. vbi quod in vltimis voluntatibus appellatione deſcendentium maſculorum non continentur maſculi ex fœminis, & numero 71. Euerardus, in conſ. 128. Sfortia Oddus, in tractatu de compendioſa, part. 6. concluſ. 3. Fabius de Anna, in conſ. 53. n. 117. lib. 1. Sylueſter Aldobran. qui contra maſculos ex fœ minis, vt ipſi appellatione maſculorum deſcendentium non veniant, nec comprehenſi præ ſumantur in omni diſpoſitione, ac maximè in teſtamentaria, & fideicommiſ ſaria materia, ſtrictè & fortiter loquitur, & permultas Interpretum authoritates recenſet; idcirco videndua eſt originaliter, in conſ. 3. ex n. 9. cum ſeq. & numero 33. cum ſeq & in conſ. 5. ex n. 1. cum pluribus ſeq. & in conſilio 6. ex num. 1. cum multis ſeqq. Marcus Anton. Peregrin, de fideicommiſ ſis. art. 26. per totum. vbi vide omnino. Maximè, quod attinet ad fideicommiſ ſa, & vltimas voluntates, ex n. 15. vſ que ad n. 23. Michaël Aguirre, ad ſucceſ. Regni Portug. part. 1. num. 28. Vegius, in conſ. 63. n. 74. Michaël Graſ ſus, receptarum ſententiarum, § fideicommiſ ſium, q. 35. n. 3. Alexander Trentacinquius, de ſubſtitutionibus, 4. parte, cap. 7. numer. 10. per totum, fol. 137. Ioannes Petrus Surdus, in conſ. 85. n. 10. & ſeq. lib. 1. & in conſil. 241. n. finali, libro 2. latius in conſ. 316. n. 6. & 7. & 8. lib. 3. in conſ. 317. n. 1. & in conſil. 308. ex num. 1. vſque ad n. 9. & n. 14. & 17. eodem lib. 3. Surdus metipſe, in conſ. 475. num. 4. & 6. & 16. & 21. & 31. & in conſ. 551. num. 31. lib. 4. Ludouicus Caſanate, in conſ. 23. ex num. 1. vſque ad n. 4. Deciſio Rotæ 15. num. 1. part. 2. in nouiſ ſimis. Anton. Ciofius, in conſ. 4. n. 7. lib. 2. Antonius Faber, qui videndus erit omnino, & à me commendatur ideò hoc loco, quod in propoſito articulo ingeniosè equidem, & eruditè (vt adſoler) ſe habet, & pro maſculis ex fœminis fortiſ ſima fundamenta expendit, vt ipſos comprehendi ſub vacatione maſculorum deſcendentium probauerit; de erroribus pragmaticorum, tom. 2. decad. 28. errore 8. per totum, ex folio mihi 140. in fine, vſque ad folium 147. & vide eundem, eodemmet loco, errore 10. per totum, ex fol. 150. vſque ad fol. 154. vbi de conditione, ſi ſine filiis maſculis, poſita in contractu, an nepotem ex filia comprehendat. Ij autem omnes, & alij iuris Authores, (quos ideò omitto, quia ab ipſis ſunt commemorati) ſi prælegantur originaliter, tres apparebit in propoſito dubio fuiſ ſe ſententias, & opiniones. Prima quarũ negatiua fuit, videlicèt maſculorum deſcendentiũ appellationem, ſiue mentionem non comprehendere maſculos ex fœminis, ſed maſculos ex maſculis dũ taxat in fideicommiſ ſis, & vltimis voluntatibus, quam opinionem tenuerunt Bald. Angel. Paul. Alexand Corneus, Salicet, Socin. vterque, Bertrand. Deci. Ruin. Crotus, Ripa, Capra, & alij antiqui, quorum traditiones commemorauit Tiber. Decian. d. conſ. 127. num. 15. & pluribus ſeqq. lib. 3. & in terminis eſt deciſio Ioan. Andreæ, in annotation. ad Speculator. in rubr. de teſtam. ad finem vbi recenſet diſputationem Ricardi Malumbræ, qui quæ ſtionem ita propoſuit. Titius habens duos fratres Seium ſcilicèt. & Mæuium; Seium hæredem inſtituit, rogans, quod ſi decederet ſine liberis, hæreditatem reſtitueret Mæuio fratri, vel eius hæredibus maſculis; mortuo Titio, moritur Mæuius, relicto nepote ex filia præmortua: demum moritur Seius hæres rogatus, ſi ſine liberis deceſ ſiſ ſet, & c Dubitabatur, an fideicommiſ ſo locus eſ ſet, & concludit Ioan. Andreas poſt Ricard. non eſ ſe locum fideicommiſ ſo ad commodum illius nepotis ex filia Mæuij, & ſic quod teſtator dum de maſculis deſcendentibus meminit, quod ſenſerit de maſculis ex maſculis, & non de maſculis ex fœminis. Et dicit Ioann. Andreas, quod ſequuntur DD. communiter, in l. Gallus §. nunc de l. Vellea. ff. de lib. & poſth. ſcripſitque Marc. Anton. Peregri. de fideicommiſ ſis, d. art. 26. n. 15. vbi commemorauit, quamplurimos Authores ſic tenentes, commemorauit etiam Tiber. Decian. d. conſ. 127. ex n. 13. cum ſeq. lib. 3. & reſolutionem eandem contra maſculos ex fœminis in articulo propoſito ſequuti fuere Matheſilan Butrius, Ancharan, Salicetus, Florianus, Ioan. de Monte Generato, Alexan. Capra, Corneus, Socinus ſenior, Ruinus, Gratus, Deci. Natta, Alciatos. Socinus iunior, Ripa, Pariſius, Ioan. Lupus, Albanus, & Franciſ. de Marchis, quos in vnum congeſ ſit Iacob. Menochius, d. conſ. 172. n. 12. & n. 24. lib. 2. qui ipſe tuetur conſtanter hanc partem, quod maſculi ex fœminis non comprehendantur, nec comprehenſi præ ſumantur maſculorum deſcendentium appellatione. Idque d.n. 12. & num. 23. cum ſeq. & num. 23. & ſeq. & d. conſil. 521. n. 7. lib. 6. latius dict. conſ. 802. lib. 9. maximè num. 35. & ſeq. & n. 44. & ſeq. & n. & 71. vbi in vltimis voluntatibus aſ ſerit ſpecificè, quod appellatione ma ſculorum deſcendentium non continentur maſculi ex fœminis. Et idipſum probarunt etiam Aimon. Craueta. in conſ. 22. n. 10. Cremenſis ſingulari 21. Michaël Graſ ſus, receptarum ſententiarum, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 35. n. 3. defendit conſtanter, atque verius arbitratur in puncto, & ratione iuris, Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 3. & in conſ. 5. & 6. vbi dixit, maxime dict. conſ. 3. n. 36. & 40. & 41. quod nepotes ex fœmina non comprehenduntur appellatione liberorum maſculorum abſolutè in qualibet diſpoſitione, & maximè in teſtamentaria; & repetit dict. conſ. 5. n. 1. & 2. & 19. dict. conſ. 6. n. 1. & ſeq. & n. 7. & ſeq. & n. 17. ſequuntur etiam ipſam hanc ſententiam contra maſculos ex fœminis, Corneus, in conſ. 246. lib. 2. Riminald. ſenior, in conſ. 223. n. 23. & 24. & ſeq. Ioann. Cephalus, qui contra maſculos eoſdem plures expendit rationes, in conſ. 581. lib. 4. Franciſcus Burlatus, in conſ. 528. num. 63. lib. 3. Hippoly. Riminaldus, in conſ. 782. num. 42. & 43. lib. 7. vbi dicit, quod maſculi deſcendentes vbi ſunt vocati intelliguntur nati ex maſculis, non maſculi nati ex fœminis Petrus Surdus, in conſ. 317. num. 1. & in conſ. 319. n. 6. lib. 3. relati etiam per Alexandrum Trentacinquium, de ſubſtitutionibus. part. dict. c. 7. n. 10. fol. 137. Huius autem ſententiæ contra maſculos ex fœ minis, fundamenta permulta, ex iiſdem nunc rela[*] tis Authoribus deduci valent (ſi ipſi originaliter prælegantur) ac maximè ex Aldrobrandino, & Menochio, vbi ſuprà, ſed ad ſequentia reduci commodè poſ ſunt. Et primum elicitur ex textu, in l. prima, in fine, C. de conditionibus inſertis, prout eum expendit Sylueſter Aldrobrandinus, dict conſ. 3. num 37. Secundum, ex textu, in l. prima, in fine, & in l. immunitates, ff. de iure immunitatis, prout inducit Iacobus Menochius, dicto conſ. 172. n. 24. lib. 2. Tertium, quia qui ſibi non ſufficiunt, nec aliis ſufficere bebent: l. qui aliena. §. quanquam. ff. de negotiis geſtis. l. filium. ff. ad S.C. Macedonianum. Quartum, ex l. ſi viua matre, in §. nam licèt. C. de bonis maternis. Cum ait, non debere filium eſ ſe melioris conditionis ſua matre, cuius locum obtinet. Quintum & vltimum, ex regulis quibuſdam vulgatis, traditionibus Doctorum permultis, quod filia, vel fœmina excluſa, pariter & omnes ab eo deſcendentes cenſentur excluſi, ſiue maſculi, ſiue fœminæ, quia deſcendunt ex radice infecta, nec poſ ſunt eſ ſe melioris conditionis ſua matre (vt nunc dicebam) quia cauſarum non poteſt eſ ſe potentius ſua cauſa, & ſubrogatum obtinet ius illud tantum eius, cuius loco eſt ſubrogatum: & excluſio vnius gradus, excluſionem inducit naſcentis ex illo, etiam ſi maſculus fit. Et de ſtructo ordine, deſtruitur & ordinabile, ſicut deſtructo antecedente, deſtruitur & conſequens: & in habilitas medij cauſat inhabilitatem in extremo, & extrema videntur ſublata, ſublatis mediis: & vitium auctoris, durat etiam quoad ſuos deſcendentes, & gradus præcedentes debent eſ ſe ſucceſ ſibiles, vt ſequentes admittantur. Sicuti hæc omnia, & iure, & authoritate latiùs comprobarunt, atque exornarunt in propriis terminis, ad excluſionem maſculorum ex femina deſcendentium; Ioan. Cepha. in conſ. 103. per totum, lib. 1. Iacobus Menochius, d. conſ. 174. ex num. 1. vſque ad num. 13. & n. 30. 31. & 32. lib. 2. & in conſ. 318. ex num. 21. vſque ad num. 19. lib. 4. & in. conſ. 422. ex num. 7. & num. 11. lib. 6. & in conſil. 802. lib. 9. Ludouicus Molin. de Hispan. primogeniis, lib. 3. c. 5. ex n. 41. cum ſeq. Pelaezà Mieres, de maioratu, par. 2. quæ ſt. 6. num. 52. & 53. M. Anto. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articul. 27. n. 18. & 19. Sylueſter Aldobrandinus, qui vt omni materia, & diſpoſitione maſculi ex fœminis non comprehendantur appellatione maſculorum deſcendentium, congerit quã plurima , & ſuperiores omnes rationes late confirmat, dict. conſ. 5. à principio, vſque ad num. 13. conſ. 3. ex n. 33. & conſ. 13. ex num. 20. quos etiam & ſuprà hoc eodem lib. 3. c. 15. n. 60. recenſui. E contrario verò quod maſculi ex fœminis com[*] prehendantur, ac comprehenſi cenſeantur maſculorum deſcendentium appellatione, & admittantur ad fideicommiſ ſum factum pro deſcendentibus ma ſculis, determinauit Socinus ſen. in l. Gallus. §. nunc de lege Vellea, num. 5. in verſ. quam tamen, &c. & in fine. ff. de liber. & poſthum. qui ſe ita vnà cum aliis permultis reſpondiſ ſe aderit. Idem Socinus, in l. cum auus, n. 82. in verſ. ſecundus caſus. ff. de condit. & demonſtat. & huius ſententiæ fuiſ ſe Ancharan conſ. 339. & hanc Socini traditionem ſequuti ſunt Claudius de Seyſello, Rubeus Alexander, Fulgo ſius, Socinus iunior, Albanus, & Caſtrenſis, quos retulit Menochius, d. conſ. 172. n 13. & 14. & num. 15. & 17. lib. 2. qui tamen (vt ſupradixi) contrariam partem tuetur conſtantiſ ſimè. Idem Socinus, Fulgoſius, Socinus iunior, Claudius, Alexindrinus, Ancharanus, Beroius, Albanus, Alciatus, Ruinus, Rolandus, & Corneus, quos citauit, & ſequutus eſt Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vlt. volunt. l. 8. t. 1. 18. n. 20. & eoſdem retulit pro hac ſecunda opinione Peregrinus, de fideicommiſ ſis, d art. 26. n. 27. Rota Romana. dec. 15. n. 1. 2. part. in nouiſ. retulit etiam eoſdem Alexander Trentacinquius, de ſubſtitutionibus, 4. part. dicto cap. 7. ſub numero 10. Pettus Surdus, in conſ. 317. n. 2. lib. 3. qui tamen, n. 6. & 7. contrariam ſuſtinet ſententiam (vt ſupra quoque dixi ac in effectu conueniunt etiam & Authores illi, qui mox referuntur, & agnatione non conſeruata, maſculos ex fœminis admittendos, ſcribunt. Superiores autem huius ſecundæ opinionis Au[*] thores (ſi originaliter prælegantur) & rationibus permultis, & iurium quoque deciſione adducti ſunt. Præecipuæ rationes quidem eo tendunt, vt maſculis deſcendentibus vocatis, excluſi maſculi ex fœminis nequaquam videri poſ ſint in dubio, cum verè negari non poſ ſit, quin maſculi ſint, cum etiam ſubintelligendum non ſit, de maſculis ex ma ſculis actum quod nec dictum, nec expreſ ſum fuit; & facile teſtatori fuiſ ſet inter eos maſculos diſtinguere, cum etiam & pro eiſdem maſculis ex fœminis, alia militent, quæ ipſimet Authores expendunt, & latiùs ponderauit Antonius Faber, cuius ſtatim ſpecificam mentionem faciemus, & ideò alias rationes non adiicimus. Iura verò inducuntur ſequentia. Primùm, textus in. §. 1. in authent. de hæred. ab inteſtato venientibus. Secundò, textus in l. cognoſcere §. liberorum ff. de verborum ſignificat. Tertiò, textus in c. 1. de eo qui ſibi & hæredibus ſuis maſculis, prout eum expendit poſt Manticam & alios, Petrus Surdus d. conſil. 308. num. 16. & 17. lib. 3. Alij denique, atque in eodem articulo & dubio[*] diſtinxerunt, maſculum ex fœmina non venire, neque comprehenſum cenſeri maſculorum deſcendentium appellatione, vbi agnationis ratio habita fuerit; & in hoc nullus diſ ſentit, nam & primæ, & ſecundæ opinionis Authores, agnatione conſeruata, maſculos ex fœminis excludunt abſolutè. Cæ terum, quando agnationis ratio habita non eſt, ma ſculos ex fæminis admittunt, & non modò deſcendentes eſ ſe, & maſculos, ſed etiam vocatos, affirmant, indéque & ſecundæ opinioni conueniunt, ſiue in effectu id ipſum, quod ſecundæ opinionis Sectatores aſ ſerunt, nec ah eadem ſecunda ſententia differunt, & ita reſolutiuè diffinxerunt poſt Anchar Fulgoſ Aretin. Socin. Rubeum, Decium, & Mod. Pariſ. Ludouic. Molina, de Hiſpan primog. lib. 3. cap. 5. num. 48 vbi inquit, quod vbi in maioratu de conſeruanda agnatione non agitur, ſub appellatione maſculorum, maſculi ex fœminis deſcendentes comprehenſi eſ ſe cenſentur, cum ex vocatione maſculorum, quando fœminæ vocentur ad ſucceſ ſionem, vel non excluduntur, non cenſeatur habita agnationis ratio, ſed ſolum nudæ maſculinitatis. Peleaz à Mieres, de maioratu, 2. part. q. 6. n. 58. Velazquez Auend. in l. 40. Tauri, gloſ ſa 9. n. 73. & 74. Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, q. 41. n. 5. Cardinalis Franciſ. Mantica, qui ita in effectu reſoluit, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. dict. tit. 8. n. 20. quò loci dixit, quod maſculi deſcendentes ex fœminis veniunt, ſi maſculi ſint ſubſtituti, nec habita ſit agnationis ratio, & n. 54 quod maſculi de ſcendẽtes ex fœminis, non veniunt appellatione de ſcendentium maſculorum, quando habetur ratio agnationis, aliàs ſecus. Et idem quoque firmarunt Michael Graſ ſus, receptarum ſententiarum, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 35. n. 3. Alex Trentacinquius, de ſub ſtitutionibus, 4. part. d. cap. 7. num. 10. eodem etiam modo diſtinxerunt, & alij iuris Interpretes, quos retulit M. Anton. Peregri. de fideicomm. d art. 26. ſub num. 17. ad finem. Blazius Florez Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 295. part. 2. fol mihi 28. Ludouicus Caſanante, in conſil. 23. num. 1. & 4. ſeq. Antonius Fabet, de erroribus pragmaticorum, tom. 2. decad. 28. errore 8. per totum ex fol. 140. in fine, qui maſculos ex fœminis admittit omnino, quando agnationis rationem habitam fuiſ ſe, non apparet. Re ſolutio igitur hæc, & ſententia (vt ſuprà dicebam) non differt à ſecunda, relata ſuprà n. 4. imò eadem eſt cum illa, vtpote cum maſculos ex fœminis admittat ad ſucceſ ſionem, & eos contineri appellatione maſculorum deſcendentium aſ ſerat, & duntaxat excipiat caſum, quo agnationis rationem habitam fuiſ ſe conſtiterit; quod nullus eorundem ſecundam tuentur opinionem, negauit. Et ſic contrariatur priori, relatas ſuprà, n. 2. & eis, qui maſculos ex fœminis excludant indiſtinctè in propoſito articulo, etiamſi agnationis rationem habitam fuiſ ſe, non conſtitetit, atque ex ſola maſculorum deſcendentium appellatione adducuntur, quaſi is, qui maſ culos ad ſucceſ ſionem inuitauit ſimpliciter, non de aliis maſculis, quam ex maſculis deſcendentibus ſenſiſ ſe videatur, ſiue maſculos ex fœminis ex his rationibus excludere, quas eiuſdem opinionis Authores conſiderarunt. Et quamplures alij relati à me quotidian. har. controu. iur. lib. 2. cap. ex. num. 78. vſ que ad num. 83. qui maſculinitatis expreſ ſionem, præbere coniecturam, vt proſpectum ſit agnationi, & verbum maſculos, ſui naturâ, abſque vlla ratione conſeruandas agnationis, expreſsé, vel ſubintellectè excluſiuum eſ ſe fœminarum, aſ ſeuerarunt, vt latiùs ibi videbitur. Ego verò vt in propoſito dubio ſententiam meam interponam, & quam ex ſuperioribus tenendam magis. explicare valeam, nonnulla (vt moris habeo) [*] conſtituenda, atque obſeruanda duxi. Ac primum quidem, articulum præfatum, vtrum maſculi ex fœminis appellatione maſculorum deſcendentium comprehendantur, & comprehenſi videantur difficilem admodum, & controuerſum eſ ſe, nec certo aliquo iure deciſum; quod negare nullus poterit, qui relatos in initio huius capitis Authores prælegerit: omnes namque difficultatem ipſius agnouerunt expreſ ſim. Et controuerſum profitetur Peregr. de fideicomm. d art. 26. n. 17. ad fin. difficilem etiam Franciſ. Manti. lib. 8. d. tit. 8. n. 20 idcirco eoſdemmet Authores, aliquando ſibi ipſis contrarios exiſtere, & modò vnum, modò aliud aſ ſerere, ſicuti conſtat ex eiſdem initio huius cap. commemoratis, & ex Petro Surdo (iungendo eum nonnullis in locis) hoc eſt, in conſ. 85. n. 10. & ſeq. lib. 1. & in conſ. 308. ex n. 1. vſ que ad n. 9. & n. 14. & 17. lib. 3. & conſ. 317. n. 1. eodem lib. 3. nec certo aliquo iure, certàve lege deciſum, ideò me adieciſ ſe, quod verè nulla lex nullúmve ius hactenus ipſum definierit. Iura namque illa, quæ prima opinione negatiua admiſ ſionis maſculorum ex fœmininis adducuntur, licèt aliquatenus vrgert videatur, non tamen apertè adeò ſiue non ita expreſ ſim caſum decidunt, vt vitari non poſ ſint, atque[*] eiſdem reſponſum præberi, ſicuti reſpondiſ ſe Manticam in loco prædicto, conſtat vnicuique. Alia verò iura, quæ pro ſecunda opinione affirmatiua admiſ ſionis maſculorum ex fœminis, adduximus ſuprà n. 5. vitari vſque adeò poſ ſunt, atque eis ita reſponderi, vt maſculorum ipſorum ex fœminis admiſ ſionem non adiuuent, & contrarium potius innuere, atque pro prima opinione vrgere videantur, ſicque maſculos ex fœminis inuocatione ſimplici maſculorum deſcendentium non admittere. Textus namque in d. §. 1. in auth. de hæred. ab inteſtato venient. potius probat totum contrarium; nam cum primum Imperator nominaſ ſet maſculos, ſi maſculorum appellatione, deſcendentes maſculi ex fœminis comprehenderentur, non erat opus adiicere poſtea illa verba, Siue ex maſculorum, ſiue ex fœminarum prole: ſed fruſtratoria fuiſ ſet: l. ait Prætor. §. 1. in principi. ibi, Non fruſtra adiecit ff. de iureiurando, cum concordantibus. Id quod Tiber. Decia. d. conſ. 327. n. 20. in verſ. non obſtat etiam, lib. 3. ſingulariter animaduertit: Iacob. Menoch. d. conſ. 172. n. 3. lib. 2. qui cum antea dixiſ ſet, iure non probari, quod appellatione deſcendentium maſculorum, contineantur maſculi deſcendentes à fœminis; ita reſpondit ad tex. in d. §. 1. prout ex Deciano nunc reſpondimus. Et quidem (& vltra eoſdem Authores) ſi verum amamus negati nullo pacto poteſt, quin difficultatem hu iuſce articuli fortiùs text. ipſe adſtringat; nam vſ que adeò verum repu auit, difficilem eſ ſe, & deſ cendentium maſculorum appellatione, vtrum maſ culi ex fœminis comprehendantur, in ambiguo conſtituit, vt neceſ ſe Legiſlatori fuerit, relata verba adiicere, vt maſculorum ex fæminis admiſ ſionem induceret, Et ſiue ex fœminarum prole, verbo eo omiſ ſo, maſculi ex fœminis quod admiſ ſi non cenſerentur, nec etiam de eis actum, iuridicè contenderetur Et ſecundum hæc vnuſquiſ que diiudicare debebit maturè, ſi in legis diſpo ſitione res ita ſe habet, Et ſiue ex fœminarum prole, verba præfata adiicere, neceſ ſiarium adeò vi ſum eſt, vt de maſculis ex fæminis ambigi non poſ ſet; in hominis diſpoſitione, ſi eadem verba ſint omiſ ſa, ac de deſcendentibus maſculis actum ſimpliciter, quod maſculi ex fæminis potius excluſi, quàm admiſ ſi eſ ſe centeantur, ſiue non comprehenſi, quam iuridicè ambigi quoque vſque adeò valeat, vt potius ipſorum excluſio, quam admiſ ſio inducatur in dubio. Vt etiam veriſimiliter credendum ſit, teſtatorem, qui deſcendentes maſculos ad ſucceſ ſionem ſimpliciter inuitauit, nec verba illa, Siue ex maſculorum, ſiue ex fœ minarum prole, adiecerit, aut alia ſimilia, quibus maſculis ex fæminis conſuluerit, proferat, ideò ſane, atque conſultò fecerit, quod de maſculis tantum ex maſculis, non de maſculis ex fæminis intellexerit, cum facile ipſi fuerit id exprimere, ſi eos etiam comprehendi voluiſ ſet. Textus etiam in dict. l. cognoſcere. §. liberorum, ff. de verbor. ſignificat. cum loquatur ſimpliciter de appellatione liberorum, potius repugnat ſententiæ ſecundæ, admiſ ſionis maſculorum ex fæminis affirmatiuæ, & primam negatiuam confirmat, cum qualitas maſculinitatis non adiungitur. Idque Menochius ipſe, dict. conſil. 172. numero 35. obſeruauit dilucidè. Textus denique, in dict. capite primo, de eo qui ſibi & hæreditatibus ſuis maſculis, vitari vſque adeò poteſt, vt imò probet totum contrarium, videlicet, quod maſculi ex fæminis, appellatione ſimplici maſculorum deſcendentium non comprehendantur. Id quod apertè deducitur ex eiſdem Authoribus, & Petrus Surdus, dict. conſil. 308. numero 1. & 2. & 4. numero 9. & in conſil. 317. numero 1. libro 3. Aldobrandin. dict. conſil. 5. & 6. & in conſil. 3. numero 79. vbi vel vno verbo poſt alios Authores reſpondet; & inquit, textum illum nihil facere, quia ibi erat facta mentio de fæminis. Deinde, quando in dicto capite primo, id probaretur expreſ ſim in feudis; in fideicommiſ ſis tamen, & vltimis voluntatibus, diuerſum ius con ſtituendum, diuerſa videtur ſuadere ratio, ſicuti ex Albano, & Alciato eruditè adnotauit Menochius, dict. conſil. 172. numero 35. libro ſecundo, qui textui metipſi concludenter ita ſatisfacit ibidem, numero 36. vt pro ſententia eadem, quæ maſculos ex fœminis admittit, expendi non valeat. Rurſus, rationibus omnibus, quas nouiſ ſimè [*] ponderauit Antonius Faber, referendus ſtatim, ex his ſatisfieri longa ſerie poſ ſe videtur, quæ Menochius idem, dict. conſil. 172. ſcripta reliquit. Et Socini authoritas illa, quæ pro opinione ſecunda adducitur, & alia Caſtrenſis, in leg. 1. in 2. notabili, C. de condit. inſertis, Fulgoſij etiam, & aliorum authoritates, quam parum pro ſecunda eadem opinione, quæ maſculos ex fæminis admittit, ad ſtringant, nec primæ, quæ ipſos excludit, reſi ſtant, deduci velut concludenter poteſt ex adnotationibus Tiberij Deciani, dict. conſil. 127. ex numero 13. vſque ad numerum 26. libro 3. Iacobi Menochij, dict. conſilio 172. numero 35. in verſiculo, non obſtat ſecundum, & numero 37. vbi reſpondet Socino, & Caſtrenſi, quos antea commemorauerat, numero 15. & 17. Remanet ergo, veriſ ſimum eſ ſe placitum illud, prolatum ſuprà, numero ſeptimo, quod articulus hic, vtrum maſculi ex fœminis[*] Comprehenſi cenſeantur, necne, appellatione deſ cendentium maſculorum, ſit valde difficilis, & controuerſus ob varias diuersà ſque rationes, nec iure aliquo, affirmatiue, vel negatiue clare deci ſus; indéque Authores quamplures aſ ſeueraſ ſe, quod maſculi ex fœminis non ſunt ita proprie & intrinſece maſculi, prout ſunt maſculi ex Maſculis ſicuti firmaſ ſe Interpretes omnes, primæ opinionis relatae ſuprà, numero 2. & ſequaces, compertum eſt, atque ex Alciato, & aliis ſcripſit Sylueſter Aldobrandin. dict. conſil. 6. numero 2. E contrario ta[*] men (& quia certo aliquo iure duci non poſ ſunt vnius, & alterius opinionis ſectatores) ex aliis obſeruauit Petrus Surdus, dict. conſil. 308. numero 2. vbi inquit, quod deſcendens maſculus propriè dicitur quis, licet deſcendat per fœminam, quod etiam firmiter defendit Antonius Faber, in loco referendo infrà, & relato ſuprà, in initio huius cap. Et hactenus de prima obſeruatione ad explicationem dubij prædicti. Secundo deinde & principaliter conſtituo, in[*] eodemmet dubio, vt certum, & indubitatum ſupponendum eſ ſe vnum caſum, in quo nullus Scribentium ambigit vſquam, videlicet, vt maſculi ex fœminis non comprehendantur, nec comprehenſi cenſeantur appellatione maſculorum deſcendentium, quando agnationis rationem habitam fuiſ ſe conſtiterit, quod vnanimiter omnes probarunt, vt relata opinione tertia, vidiſti ſuprà, numero 6. atque ex aliis Authoribus ſcripſit Surdus, dicto con ſilio 308. numero 14. & 15. & in conſilio 316. numero 8. libro 3. ita etiam & è contrario, quod maſculi ex fœminis, & fœminæ ipſ æ admittantur, quando deſcendentium, vel liberorum, aut filiorum nomen adiectum fuerit, nec verbum maſculos adiunctum. Quoniam deſcendentium appellatione, ve[*] niunt tam maſculi, quàm fœminæ, & ſiue ex maſ culis, ſiue ex fœminis in infinitum deſcendentes: authent. de hæredibus ab inteſtato venient. §. ſi quis igitur. l. finali, C. de legitimis hæredibus, cum concordantibus, de quibus poſt multos alios per Decianum, dict. conſil. 127. numero 1. libro 1. lib. 3. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 8. titul. 11. numero 1. latius titul. 18. numero 1. & 3. Aldobrandinum, in conſilio 3. numero 1. Petrum Surdum, dicto conſilio 316. numero 1. libro 3. & deciſion. 84. numero 6. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articul. 29. numero 14. Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ prima, numero 14. & deciſione 4. numero 15. vbi quod verbum, deſcendentium, eſt plurium collectiuum, & omnes deſcendentes in infinitum complectitur. Etiam ſine adiectione in perpetuum, vt Peregrinus, vbi ſuprà profitetur. Idem Barzius, eadem deciſione 4. numero 36. & deciſione 7. numero 1. Iacobus Menochius, in conſilio 1. numero 198. libro 1. & conſilio 231. numero 88. libro 3. Surdus etiam, alio in loco, hoc eſt, in conſilio 370. numero 22. libro 3. Liberorum etiam, & filiorum[*] appellatione, quod etiam fœminæ comprehendantur, & maſculi ex ipſis fœminis, certi equidem iuris eſt, & probatur per text. in l. liberorum, ff. de verborum ſignificatione l. ſed ſi hac lege. §. liberos. ff. de in ius vocando, vbi Alexander, & Iaſon plures concordantes adducunt: Decius, in conſilio 567. numero 4. & 5. Tiberius Decianus, dicto conſilio 127. numero 2. libro 3. Alexander Trentacinquius, qui refert permultos, de ſubſtitutionibus, 4. part. capite 7. numero 10. in verſiculo, appellatione liberorum. Marc. Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 1. numero 31. & articulo 22. numero 43. & articulo 25. numere 8. Ludouicus Caſanate, in conſilio 48. numero 78. & in conſilio 45. numero 188. Latiùs in con ſilio 6. ferè per totum, maximè ex numero primo, cum ſeq. & numero 9. cum ſeq vbi latè explicat, filiorum[*] appellatione, an, & quando, ſiue qualiter veniant filiæ, & earundem deſcendentes, poſt alios iuris Interpretes infinitos, quos congerit in vnum Et vltra relatos ibi explicant id ipſum latiſ ſimè Andreas Fachineus, in conſilio 35. per totum, lib. 1. Fuluius Pacianus, in conſilio 17. ex numero 1. cum ſequent. Cæterum, quando filij maſculi ex ſ œminis[*] ne quaquam comprehendantur, ſed maſculi ex maſculis dumtaxat, rectè, & latiùs tuetur Antonius Faber, de erroribus pragmaticorum, tom. 2. docad. 28. errore 8. colum. penul. & vide errore 10. ex folio 150. Prætereà & tertio loco, atque principaliter con[*] ſtituo, vulgati, & indubitati iuris eſ ſe, voluntatem teſtatoris in materia fideicommiſ ſaria, primo loco, & ante omnia ſpectandam: l. penultima. ff. de legatis primò, l. hæredes mei. §. cum ita, ff. ad Trebellianum. l. cum pater. §. donationis ff. de legatis ſecundo, cum aliis permultis iuribus, & Authoribus, de quibus per Tiberium Decianum, dict. conſil. 127. numero 8. libro 3. Peregrinum, de fideicommiſ ſis, articulo 11. per totum, Manticam, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 3. titulo 3. per totum. Quinimo & coniecturatam mentem præferri ver[*] bis, l. cum auus. ff. de condit. & demonſtrat. l. cum acutiſ ſimi. C. de fideicommiſ ſ. cum concordantibus, de quibus per Mantic. & Peregrin. vbi ſupra, Decianum. dicto conſil. 127. numero 9. libro 3. Idcirco in eodem articulo, vtrum maſculi ex fœminis compre[*] hendantur appellatione deſcendentium maſculorum, in fideicommiſ ſis, & vltimis voluntatibus, vel non comprehendantur, aut comprehenſi non preſumantur, voluntatem diſponentis, & deſcendentes maſculos verbum adiicientis, præ oculis habendam, & potiſ ſimum ſpectandam; etiam ſi coniecturata, & præ ſumpta ſit, modò ex probatis & legitimis coniecturis deducatur: ex ipſa namque, & caſuum occurrentium qualitatibus, & circun ſtantiis diuerſis, ex coniecturis etiam occurrentibus, iuridicéque deductis, ſ æpiſ ſime opinioni prime locus erit, vt maſculi ex fœminis nequaquam admittantur, imo excluſi cenſeantur omnino, prout coniecturæ, & præ ſumptiones vrgentes ſuadeant, prout etiam ex affectione, & dilectione te ſtatoris eiuſdem circa alios vocatos, & ratione excluſionis alicuius dignoſci poterit. Quoniam, affectio, & dilectio teſtatoris, vrgens coniectura eſt ad interpretationem voluntatis ipſius in caſu dubio, ſicuti in commentariis, de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum, latiùs nunc ſcribemus, & multa in propoſito poſt alios Authores adnotauit Ludouicus Caſanate, in con ſilio 10. numero 42. & in conſilio 47. numero 27. & ſequent. & in conſilio 57. numero 21. ex aliis etiam, quæ aliunde deducentur legitime, & fine præcipuo, atque immediata cauſa, ſiue ratione, ita, vel ita, vel ad vnum, aut alterum modum diſponendi. Sic etiam & pari modo, & aliis coniecturis probatis, ſ æpe etiam erit locus ſecundæ opinioni, vt maſculi ex fœminis veniunt, & comprehenſi præ ſumantur, ſi deſcendentes maſculi generaliter inuitentur, nec etiam ob eam ſolam rationem videri debeant excluſi, quod eorum author excluſus fuerit, niſi & alia ita ſuadeant, & in eorum excluſionem vrgeant: idque iuxta reſolutiones Franciſci Mantiæ, de coniecturis vltimarum voluntatem, libro 8. dict. titul 18. numero 25. & ſeq. & numero 48. & ſequent. & numero 34. & ſequent, ex diuerſis itaque coniecturis, & præ ſumptionibus, & voluntate teſtatoris diuerſimode coniecturata, & ex aliis, quæ occurrant, locus erit, vel non erit primæ, & ſecundæ opinioni, ſuprà relatis; nec vlla aliqua generali doctrina adeò, quòd omnes caſus comprehendantur, vel quæ omnibus deſeruiat, res poterit definiri, aut certa regula circumſcribi articuli præfati reſolutio; non etiam abſolute, aut indiſtincte probari, vel improbari aliqua ex opinionibus eiſdem, quamuis negari non poſ ſit, quin pro prima, admiſ ſionis maſculorum ex fœmina negatiua, fortiter adſtringant ea, que ipſius ſequaces expendunt. Quin etiam eadem in caſu dubio præ ualere debere videatur in primogeniorum ſucceſ ſione, quando maſculi ex fœminis coniecturam aliquam vrgentem, aut præ ſumptam teſtatoris voluntatem pro ſe non inducerent, vt ſub vocatione maſculorum deſcendentium, viderentur ex aliis circunſtantiis, & coniecturis comprehenſi, vel admiſ ſi, quamuis ea quoque deficiente, negari non poſ ſit, quin articulus difficultatem habeat, vt ſuprà dixi. Placitum autem iſtud noſtrum, & reſolutio coniecturis, & præ ſumptionibus adeò adhærens, non eſt quidem aliorum Interpretum ſententiis, & velut expreſis obſeruationibus deſtitutum, imò & ſequentium Authorum reſolutionibus in hoc eodem articulo comprobatur apertè. Ac primum quidem ex traditionibus Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. part. dict. quæ ſtione 6. is namque cùm ex numero 52. cum ſequent. & numero 60. & ſequent. in ipſomet dubio verſaretur, vtrum maſculi ex fœminis admitti deberent, necne; & iterum numero 64. & 65. nihil ſecurius dici poſ ſe exiſtimauit, quam quod eo caſu, quo quæritur, an maſculi ex fœminis veniant appellatione maſculorum deſcendentium, & in aliis ſimilibus, mens defuncti diligenter ſit æ ſtimanda, atque ex ea dubij occurrentis re ſolutio habenda, vt ex ipſo Authore conſtat, dict. numero 64. ibi: eſt igitur in iſto caſu. &c. Et numero 65. ad fin. limitatur etiam. Authoritate etiam Iacobi Mand. de Alba, in conſil. 86. numero 4. & 5. vbi cum approbaſ ſet opinionem eorum, qui maſculos ex fæminis ſuccedere dixerunt, quando maſculi deſcendentes ſimpliciter vocantur: limitat ſtatim, vt id procedat, niſi aliquid repugnet veluti ſubiecta materia, vel expreſ ſa, aut præ ſumpta mens diſ ponentis. Et refert, & ſequitur Franciſc. Mantic. de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 8. dicto titulo 18. numero 20. in fine, corroboratur rurſus expreſ ſa Marcus Antonij Peregrini obſeruatione, de fideicommiſ ſis articulo 26. numero 18. qui cum antea numero 15. & 16. opiniones contrarias retuliſ ſet, & difficilem, ac controuerſum articulum agnouiſ ſet (vt ſuprà dicebam) ſubdit ſtatim dict. numero 18. in hunc modum: Item cum aliqua probabilis ratio ſuaderet, maſculum ex fœmina non contineri ad excluſionem ſubſtituti, licèt de conſeruanda agnatione non agatur, non vtique contineretur, & ſubſtitutus præualeret, & in his terminis rectè procedit deciſio Bal. conſ. 40. Quidam magnus nobilis, libro 3. &c. Imò in his terminis, nec eorum omnium, quos pro ſecunda, & tertia opinione retuli ſuprà, vllus diſ ſentit, quando ſcilicet ad excluſionem maſculorum ex fœ minis, probabilis aliqua coniectura concurrit, & de voluntate teſtatoris legitimo aliquo modo ita præ ſumitur, ipſi namque loquuntur ſemper, quando ſimplex adeſt duntaxat deſcendentium maſculorum vocatio, nec contra maſculos ex fœminis vlla extat ex toto tenore diſpoſitionis in contrarium coniectura probabilis. Quamuis etiam nulla extante coniectura, ex ſola deſcendentium maſculo rum vocatio, nec Maſculos ex fœminis excluſerint indiſtincte Authores permulti, commemorati ſuprà, numero 2. & 3. & Iacobi Menochij pro hac parte[*] fundamenta dicto conſilio 172. libro 2. fortiter vrgeant. Ipſius etiam in articulo præfato proſequendo, atque explanando diligentia, & induſtria laudari debeat. Nec ab eius aſ ſertione, & reſolutione facile recedendum, ex his, quæ Franciſcus Mantica, libro 9. dict. titul. 18. longa ſerie adnotauit in contrarium, niſi cum illis præ ſumpta quoque mens, & voluntas teſtatoris, & legitimæ coniecturæ ipſius concurrant (vt nunc dicebam) ſed nec recedendum forſan erit ex his, quæ ingenioſe equidem, & ſubtiliter, atque plena manu pro maſculis ex fœminis ſcripta reliquit Antonius Faber, de erroribus pragmat. tom. 2. decad. 28. errore 8. per totum, ex folio 140. cum ſequent. nam licet in fauorem ipſorum vrgere videantur, & vrgeant, verè tamen in materia fideicommiſ ſaria, ac maximè in primogeniis Hiſpaniæ non obtinebunt, niſi Maſculi ex fœminis coniectura etiam præ ſumptæ voluntatis aliqua ſe iuuent. Quæ omnia (vt ſuprà quoque dixi) iudices diſcreti maturo iudicio perpendere debebunt, vt pro ca ſuum occurrentium qualitatibus & circunſtantiis diuerſis, & prout res, & præ ſumptiones ſuadeant, diuerſimodè etiam ſtatuant. Nec intereſt equidem[*] (cùm agnatio non conſeruatur) vt Maſculi ex fœ minis excluſi cenſeantur, vel admiſ ſi ſub appellatione Maſculorum deſcendentium, an à fœmina, an à Maſculo diſpoſitio facta fuerit, vel quod maſculo, aut fœminæ ſubſtitutio fiat. Nam ſi coniectura aliqua, præ ſumptáque mens teſtatoris non concurrat, etiam ſi à fœmina diſpoſitio facta fuerit, vel fœminæ, aut Maſculo ſubſtitutio fiat, Maſculi ex fœminis admitti non debebunt, qui ex coniecturis admitti quoque poterunt, & ſic præ ſumpta mens, & voluntas potiſ ſimùm ſpectanda erit, quæ ex aliis in teſtamento expreſ ſis elici poterit. Atque ita ex Socino, & Capra, eleganter animaduertit nec diſtinguit. an à Maſculo, an à fœmina procedat diſpoſitio, Tiberius Decianus, dict. conſil. 127. numero 17. & 18. libro 3. vbi latius confirmat. Et in eiſ dem terminis loquitur Peregrin. de fideicommiſ ſ. dict. articul. vigeſimoſexto, numero decimoſexto, vt ipſe exprimit in ſummario eiuſdem numeri. Quamuis verum quoque ſit, facilius induci, & credi poſ ſe, Maſculos ex fœminis ad ſucceſ ſionem inuitatos, & appellationem maſculorum deſcendentium comprehendi, cum à fœmina diſpoſitio procedit, ſiue maioratus factus eſt, quam cum à Maſculo, idque iuxta reſolutiones Authorum quamplurimorum, quos ego libro ſecundo, capite quarto, numero 143. & 144. recenſui, niſi de contraria voluntate conſtare aliquo modo legitimo ſine probatis coniecturis poſ ſit. nam & fœmina forſan maſculos ex maſculis duntaxat admitti velle, atque deſiderari potuit, iuxta ea, quæ ibidem dixi, numero 145. & ſi appellatione maſculorum deſcendentium, maſculi ex fœminis, intrinſecè, atque ex præ ſumpta mente non comprehenduntur (vt tot Authores contendunt) ex diuerſitate perſonæ, diuerſum non poterit conſtitui ius, vt Decian. firmauit expreſ ſim, vbi ſuprà. Quartò denique & vltimò conſtituo, Michaëlem[*] Graſ ſum, receptarum ſententiarum § fideicommiſ ſum, quæ ſtione 35. numero 3. huiuſce articuli, & dubij hactenus propoſiti terminos confudiſ ſe. nec diſtinctè percepiſ ſe; ipſe namque maſculorum deſcendentium mentione facta in diſpoſitione, ex eo generaliter maſculos ex fœminis excludit, nec contineri aſ ſerit, quod maſculorum mentio fieri non potuerit, abſque eo, quod agnatio conſeruata fuerit: quod tamen quàm falſum ſit, ex ſuperioribus deducitur manifeſtè. Tum, quia nudæ maſculinitatis, & non[*] agnationis, ſiue ſexus maſculini duntaxat rationem haberi poſ ſe in vocatione maſculorum deſ cendentium, certiſ ſimi iuris eſt, & ex multis agnouit Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro 3. dict. capite 5. numero 48. Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, dict. quæ ſtione 6. numero 58. Tum etiam, quia omnes iuris Interpretes hucvſ que ſcribentes, & qui in propoſito articulo admiſ ſionis, vel excluſionis maſculorum ex fœminis affirmatiue, vel negatiue reſponderunt, loquuntur quidem in terminis, in quibus agnationis ratio habita non fuit, nec id conſtat, nam ſi agnationem conſideraſ ſe inſtitutorem maioratus conſtaret, res prorſus difficultate, & altercatione careret, iuxta opinionem illam relatam, ſuprà numero 6. & in eis terminis loquutos omnes, dignoſcitur ore aperto ex eiſdem antea relatis, atque ex omnibus in initio huius cap. commemoratos. Sic etiam obſeruauit Petr. Surd. dict. conſil. 316. n. 3. lib. 3. qui tamen Mich. Graſ ſi notam ſuperiorem non adiicit, nec commemorat ipſum. Vnde Si adiiciendum erit ſuperioribus, & hacte[*] nus dictis, Ricard. & Ioan. Andreæ doctrinam, probatam ab his omnibus. quos retuli ſuprà, numero 2. non fulciri ea vnica duntaxat ratione, quæ à con ſeruatione agnationis deducitur, cum agnatione conſeruata, dubitationi locus eſ ſe non poſ ſit (vt nunc dicebam, & maiori ex parte Interpretes loquuntur, quando agnatio conſeruata non eſt) ſed & aliis etiam, atque ex multis ſubſiſtere rationibus, quas eiuſdem opinionis primæ ſectatores conſiderarunt, & adduximus ſuprà, numero 3. nempe, quod excluſa matre, dicitur excluſus & i filius, & deſcendentes eius. Et quod eſ ſet abſurdum, matrem proximiorem eſ ſe excluſam, & filium remotiorem eſ ſe admiſ ſum, & quod cauſatum non poteſt eſ ſe potentius ſua cauſa, vt latius ibidem dixi. Cæterum quando agnatio conſeruata fuiſ ſet, quo caſu ad excluſionem maſculorum ex fæminis, res caret pror ſus dubitandi ratione (vt dixi) non modò dictis nunc rationibus, ſed etiam illa agnationis conſeruatæ res fulciretur. Quocirca non ſequitur; Agnatio conſeruata non fuit, ergo nec Maſculi ex fœ minis excluſi ſunt: poſ ſunt namque vigere, atque teſtatorem ipſum excitaſ ſe rationes aliæ, ex quibus maſculorum eorundem excluſio inducatur: idque ex eiſdem Authoribus primæ opinionis, relatis dict. numero 2. ex Ruino, in conſilio 18. numero 9. libro 3. Alciato, in conſil. 563. column. 2. verſiculo, reſtringitur etiam. Aldobrandin. in conſil. 3. & 5. & 6. vbi latius, & in terminis noſtris, quod præfata conſequentia admitti non poſ ſit, cum etiam & aliis pluribus rationibus excludi potuerint Maſculi ex fæ minis, etiam agnatione non conſeruata: aduertit expreſ ſim Iacobus Menochius, dict. conſil. 172. numero 12. in verſ. nec repugnat huic ſolido argumento, & numero 32. in verſ. ex quo ſequitur. Optimè Ioannes Cephalus, dict. conſil. 581. numero 32. libro 4. Indeque cum non ſufficiat dicere, agnationem conſeruatam non fuiſ ſe (quod negari non poteſt) ad coniecturas legitimas, & præ ſumptam voluntatem decurrere, vis equidem, & neceſ ſarium omninò erit, iuxta ea, quæ ſuperius remanent ſcripta, numero 10. Quod[*] & vltra Authores relatos ibidem, agnouit apertè in hac eadem materia Antonius Faber, de erroribus pragmat. tom 2. decad. 28. errore 8. Is namque pro maſculis ex fœminis, licèt vrgenter ſcripſerit (vt ſuprà dicebam) & maſculos ex fœminis admitti in ea vocatione contenderit, ex coniecturis tamen, & præ ſumpta voluntate in contrarium, aliter ſtatuit, & ab ea ſententia recedit, & maſculos ex fœminis excludi ob contrarias coniecturas, tuetur ibi, col. 5. ad fin. folio 145 vt negari non poſ ſit, materiam eandem, coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam, ac diuer ſimodè pro caſuum occurrentium circunſtantiis, & coniecturis diuerſis definiendam, vt monui ſ æ piſ ſimè. Et quemadmodum non de facili recedendum à ſententia, & rationibus Menochij, dixi ſuprà n. 20. ſic nec de facili à ſententia, & rationibus Fabri recedi poterit; ſed vnum, vel alterum ex validioribus, aut vrgentioribus coniecturis eligi debebit, prout negotij qualitas ſuadeat. CAPVT XXX. Regula illa, ſiue Interpretum omnium axioma commune, & per manus traditum quotidie, Si vinco vincentem te, multo magis vincam te, in ſucceſ ſionum, & aliorum actuum materia, an, & qualiter procedat, & de aliorum variis in locis traditionibus (quæ hic aggregantur) breuis reſolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Regula illa, Si vinco vincentem te, multo magis vincam te, diuerſimodè explicata, atque exornata permultis remiſ ſiuè, vt hic videbitur. -  2 Et in omni actu, & materia, ac etiam in diſpoſitionibus teſtamentariis, & fideicommiſ ſariis, & in ſucceſ ſionibus, regula ipſa accepta, vt hoc numero adnotatur. -  3 Si vinco vincentem re, regula prædicta, procedit duntaxat, quando eadem militat vincendi ratio, nec obtinet locum, quando adeſt diuerſa ratio. -  4 Procedit etiam in eodem genere vincendi. -  5 Et quando vincens ſubrogatur, & ſuccedit in locum victi formaliter, quaſi illum repræ ſentans, ſecus tamen ſi ob potentius ius. -  6 Vel quando vterque iure communi innititur; ſecus ſi aliter iure speciali, quia tunc iſte vincitur. -  7 Nec habet locum regula eadem in ſtatuto, vel alia dispoſitione iuris communis correctoria. -  8 Non etiam habet locum in materia fœminarum excluſiua. REgula illa, atque Doctorum omnium[*] axioma commune, Si vinco vincentem te, multo magis vincam te, adeò generaliter proferri variis in locis, & in omni materia tradi per manus quotidie ſolet, vt non modo expendatur, atque adducatu frequenter; ſed etiam diuerſimode applicetur, atque explicetur: quocirca, vt cùm occaſio ſe offeret alibi quærendi neceſ ſitate, atque congerendi placita diuerſa interpretum noſtrorum, labore excuſaretur lector, non inutiliter viſum eſt aliquando, ſi hoc loco commemorarentur, atque aggregarentur quicunque ferè, qui hactenus regulam eandem, vel adduxerunt, vel explicarunt, atque etiam exornarunt, qui & vnanimiter regulæ eiuſdem probationem citarunt text. in l. de acceſ ſionibus. ff. de diuerſis & temporalibus præ ſcriptionibus, & in l. æquiſ ſimum. ff. ad S.C. Tertullian. & in c. Martini. in fine, de conceſ ſione præbendæ, lib. 6. & Gloſ ſam ſingularem commendatam ab omnibus, in l. vſucapio, C. de pignoribus, qui etiam, etſi frequentiùs ad modum præfatum regula prædicta vſi fuerint, ſcilicet, Si vinco vincentem te, multo magis vincam te: aliquando tamen ad alium modum regulam metipſam expendunt, videlicet, Excludens excludentem te, excludit etiam te, vt per Iacobum Philippum Portium, cuius ſtatim ſpecificam mentionem faciemus. Videndi itaque erunt in propoſito, & pro dilucida explanatione regulæ, ſiue concluſionis ſuperioris, Bart. in d. l. de acceſ ſionibus. Baldus, in conſ. 25. lib. 2. Alexand. in l. illam, col. 4. C. de collat. & in conſ. 141. lib. 7. Aretin. in conſ. 159. & in conſ. 27. n. 1. Angelus, in conſ. 252. per totum. Caſtrenſis, in conſ. 22. lib. 2. Corneus, in conſ. 98. lib. 3. col. fin & in conſil. 84. col. 2. lib. 4. & in conſ. 271. col. 6. eod. lib. 4. Oldraldus, in conſ. 198. n. 6. Felinus, in conſ. 1. n 9. & in c. paſtoralis, col. 1. de officio Ordinarij. Socinus ſenior, in conſilio 28. numero 1. & 4. & numero 29. libro 4. & in conſilio 102. columna 3. eod. lib. 4. Pariſius, in conſilio 47. colum. 3. libro 3. & in con ſilio 42. numero 113. eod. lib. 3. & in conſilio 47. col. 11. lib. 1. Romanus, in conſ. 436. n. 22. Iaſon in l. 1. §. veteres, num. 26. ff. de acquirenda poſ ſeſ ſione. Socinus iunior, in conſ. 6. n. 3. vol. 1. & in conſ. 10. n. 17. vol. 2. Curtius iunior, in conſ. 5. n. 8. Capra, in conſ. 137. n. 7. Marc. Anton Natta, in conſilio 187. colum. finali, lib. 1. Ioan. Campeg. in tractatu, quod ſtant. Maſculis, &c. q. 28. n. 134. & ſeq. Afflictis, deciſ. 21. Ægid. Bellam. in conſ. 31. col finali. Laurus de Palatiis, in tractatu, quod ſtantibus maſ culis, n. 184. Gratus, in conſ. 20. col. 2. lib. 1. & in conſ. col. 5. lib. 5. & in conſ. 103. col. finali, lib. 2. Carolus Ruinus, in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, columna 57. & ſeq. ff. de liber. & poſthum. & in conſ. 39. lib. 3. Decius, in conſ. 569. & in conſ. 589. & in conſ. 451. col. 2. & in conſ. 625. col. finali. Albertus Brunus, in tractatu, quod ſtantibus maſ culis. folio 18. art. 6. col. 3. in fine, & ſeq. n. 148. & ſeq. & num. 159. Didac. Couar. variar. lib. 1. c. 7. n. 3. in verſic. item aduerſus principalem concluſionem. Tiber. Decian. in conſ. 13. n. 38. per totum, lib. 3. & in conſ. 58. n. 20. lib. 5. Euerardus, in loco, à primo ad vltimum: numero 3. fol. 662. Tobias Nonius, in conſ. 16. n. 17. Beroius, in conſ. 150. n. 10. lib. 2. Niconitius, in rubric. ff. de noui operis nunciat. num. 255. Antonius Gabriel, communium concluſionum, lib. 4. titul. de ſucceſ ſionibus ab inteſtate, concluſ. 4. per totam. Iacobus Philippus Portius, concluſ. Reg. & com. opi. lib. 3. reg. 27. vbi Vincens vincentem te, quemadmodum vincat te: & reg. 28. vbi, Excludens excludentem te, an, & qualiter excludat te, ex fol. mihi 625. vſque ad folium 632. Ioannes de Monteſperello, in conſ. 53. & in conſ. 18. n. 44. Federicus Scotus, in reſponſo 6. numero 4. tom. 2. lib. 3. Hieronymus Gabriel, in conſilio 15. numer. 7. lib. 1. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 10. tit. 7. num. 6. Iacobus Menochius, in conſilio 4. num. 33. lib. 1. & in conſilio 126. num. 25. lib. 2. & in conſilio 172. num. 11. eodem lib. 2. & in conſ. 234. num. 16. & 23. lib. 3. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 16. Ludouicus Moro, in responſ. 54. num. 7. Tobias Nonius, in conſil. 16. num. 17. Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 100. num. 12. & num. 35. lib. 1. qui inquit d. num. 12. regulam propoſitam, ſi vinco vincentem te, &c. eſ ſe infallibilem. Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 553. numero 31. & in conſilio 761. num. 37. & 38. vbi Vincentius Annibald. eius Additionator, lit. I. folio 91. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 759. num. 86. lib. 7. Laurentius de Pinu, in conſilio 66. numero 7. & 8. Franciſcus Burſatus, in conſil. 302. num. 42. lib. 3. Cæ ſar Thebaldeſcus, in conſil. 1. num. 174. Claudius Pratus, de regul. iur. lib. 2. tit. 10. cap. 1. folio 86. Borgninus Caualcanus, deciſ. 12. numero 44. part. 3. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 8. n. 10. & 67. & in conſ. 88. n. 35. lib. 1. latiùs in conſil. 2. ex num. 60. cum ſequent. vſque in finem conſilij, & vide ex num. 35. vſque ad num. 45. lib. 2. Alexand. Terti. Bergomen. in conſilio 162. numero 4. inter conſilia vltimarum voluntatum, libro primo. Alexand. Raudenſis deciſ. 47. num. 15. Petrus Surdus, in conſil. 125. num. 14. & in conſilio 138. num. 4. & 18. & 19. lib. 1. & in conſil. 343. num. 5. & in conſil. 416. num. 2. & num. 23. & 25. lib 3. Ipſemet Surdus, in conſil. 439. n. 36. & in conſ. 443. num 25. eod. lib. 3. Oldendorp. in tractatu ſuo form. inueſtig. action. Cagnolus, in l. non debet cui, ad finem. ff. de regulis iuris. Portius, in §. præferuntur, poſt Gloſ ſam ibi, inſtit. ad S.C. Tertull. Cardinalis Tuſchus, in pract. concluſ. iuris, tom. 8. lit. V. concluſ. 208. per totam, fol. 599. Et quidem ex his omnibus apparet (vt dixi) [*] regulam hanc, ſi vinco vincentem te, multo magis vincam te, eſ ſe veriſ ſimam, & in omni actu, & materia, ac etiam in diſpoſitionibus teſtamentariis, & fideicommiſ ſariis, & in ſucceſ ſionibus quibuſlibet fuiſ ſe acceptam; & ita in ſucceſ ſionibus loquitur text. in dicto cap. Martini, atque in eiſdem ex multis aliis conſtituit, & pro ſequitur Antonius Gabriel, dicta concluſione 4. per totam, modò regula eadem eis modis temperetur, & explicetur, quibus per ipſos Authores nunc relatos temperatur, & explicatur, ac maximè vt procedat dumtaxat, quando eadem militat vincendi ratio, nec locum obtineat, quando adeſt diuerſa ratio. In quo omnes, qui huc[*] vſque ſcripſerunt, conuenerunt vnanimiter, vt per Antonium Gabrielem, dicta concluſione 4. numero 3. Couarruuiam variarum, libro 1. dicto cap. 7. num. 3. in verſiculo, item aduerſius principalem concluſionem. Decianum, in conſilio 13. numero 38. in principio, lib. 3. & dicto conſilio 58. numero 20. lib. 5. Surdum, dicto conſilio 138. numero 19. lib. 1. Iacobum Philippum Portium regularum, libro 3. regula 27. in verſiculo, Secundò limita. & in verſiculo, Quartò limita. Cardinalem Tuſ chum, tom. 8. litera V, concluſione 208. num. 4. & num. 16. & 17. Deinde, & ſecundò, vt regula met[*] ipſa procedat, ſi vinco vincentem te, in eodem genere vincendi, vt per Socinum iuniorem, in con ſilio 10. numero 17. libro 2. Manticam, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 10. tit. 7. numero 6. qui inquit, quod regula prædicta procedit ſine dubio, quando idem eſt genus vincendi, ſeu certaminis, Tuſchus, dicta concluſione 108. numero 5. & 15. dicens, quod regula hæc procedit, quando ille, qui te vincit, & tu, eſ ſetis eiuſdem generis, rationis, & ordinis; aliàs ſecùs, Secus etiam, quando virtus, quæ eſt in vincente, non concurrit in vincendo illum, quem tu vincis, vt per Cagnolum, in leg. non debet, in fine, ff. de regulis iuris, Iacobum Philippum Portium, dicta regula 27. in fine. Rurſus, & tertiò, procedit eadem regula,[*] quando vincens ſubrogatur, & ſuccedit in locum victi formaliter, quaſi illum repræ ſentans, ſecus tamen ſi ob potentius ius, vt per Mandellum Albenſem, dicto conſilio 761. numero 38. & 39. & ipſius Additionatorem, ibidem, litera 1, Decianum, dicto conſilio 13. numero 38. libro 3. & in conſilio 58. numero 20. lib. 5 Surdum, in conſilio 138. numero 18. libro 1. conſilio 416. numero 23. lib. 3. Ioannem Vincentium Hondedeum, dicto conſilio 8. numero 67. & in conſilio 88. numero 33. libro 1. Vbi poſt alios multos iuris Interpretes ſcriptum reliquit, quod dicta regula, ſi vinco vincentem te, &c. locum tantum habet, quando ille, qui vincit vincentem me, ſuccedit in locum eius, qui vincit me, quaſi illum repræ ſentans: ſed quando vincens non ſubrogatur in gradum, & locum victi, ſed ſibi tantum ex aliqua cauſa ius potentius defertur, illi locus non eſt. Quod ſcripſit Bartolus in leg. 1. §. qui habet, numero quarto, ff. de bonorum poſ ſeſ ſione contra tabulas, & ſequuntur Authores ab eodem Hondedeo commemorati, ibidem. Præterea, & quartò, regula metipſa procedit,[*] quando vterque ius ſuum intendit ex regulis iuris communis, ſiue ex iure communi intentionem ſuam fundat; ſecus tamen ſi alter de iure ſpeciali contenderet, quia tunc in dubio vinceret is, qui iure communi inniteretur, vt per eundem Mandellum Albenſem, dicto conſilio 761. num. 4. Denique, & quartò, ipſa regula, ſi vinco vin[*] centem te, locum non habet in ſtatuto, vel alia diſpoſitione iuris communis correctoria, ſicuti ex aliis concludit Menochius, dicto conſilio 134. numero 23. lib. 3. Surdus, dicto conſilio 416. numero 25. lib. 3. Iacobus Philippus Portius, regularum, lib. 3. dicta concluſione 28. Decianus, dicto conſilio 13. ſub numero 38. in principio, lib. 3. Vbi inquit, quod regula dicta non procedit, quando ex ipſa volumus arguere contra regulas iuris communis, & ad correctionem ipſius, vt tenuit Alexander ibi relatus, Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro tertio, cap. quinto, dicto numero 16. vbi quod regula, ſi vinco vincentem te, &c. non habet locum in ma teria fœminarum excluſiua, & citat Bartolum, Alexandrum, & Curtium iuniorem, & vltra eum vide textum, in dicta leg. Æquiſ ſimum, §. ex filio, & in leg. 2. §. ſed neque auus, ff. ad Senatuſconſultum Tertullianum. Iacobum Philippum Portium latiſ ſimè, dicta libro tertio, regula 28. per totam, & dicta regula 27. in verſiculo. Tertiò limita, vbi quod iſta regula non habet locum in materia ſtatutorum excludentium & ſucceſ ſione. Cætera autem, quæ etiam ad regulam metipſam pertinent, ſed ita aſ ſiduè in praxi non verſantur, penes relatos Authores in. initio huius capitis videri potuerunt, & per Antonium Gabrielem, Tuſchum, & Portium, vbi ſuprà, & in ſucceſ ſionum materia commendo Ioannem Vincentium Hondedeum, dicto conſilio 2. ex num. 35. vſque ad num. 45. & num. 60. & ſeptem ſequent. lib. 2. FINIS. LOCA IVRIS COMMVNIS Vtriuſque, tam Cæ ſarej, quàm Pontificij, & legum Partitæ, & Nouæ collectionis regiæ, quæ in hoc libro Tertio ſingulari equidem ſtudio & diligentia explicantur, & quibus notabiles & germani intellectus aſ ſignantur. -  Ex Digesto Veteri. -  LEx Si inſtituta, §. de inofficioſo, ff. de inofficioſo teſtament. cap. 27. per totum. -  L. fiſtulas, §. frumenta, ff. de contrahenda emptione. Latè, atque eleganter, cap. 3. ex num. 80. cum multis ſeqq. -  L. ilicet, §. rei depoſitæ, ff. depoſiti, cap. 16. num. 16. cum ſeqq. -  L. certi condictio, §. fin. ff. ſi certum petatur, c. 16. num. 27. & 28. -  L. quod ſi ab initio, 10. ff. ſi certum petatur, c. 16. num. 28 -  L. ſi communem, ff. quemadmodum ſeru. amitt. c. 25. n. 29. -  L. ſi hominem, §. quoties, ff. depoſiti, c. 76. ex n. 49. cum multis ſeqq. -  L. vbi cœptum. ff. de iudic. cap. 25. ex num. 39. cum ſequent. -  L. finalis, ff. de rei vendicatione, cum ſua materia, cap. 18. per totum. -  L. cum debitor, ff. in quib. cauſ. pign. vel hypoth. tacit. contrah. cap. 23. ex num. 96. -  Ex Infortiato. -  LEx prima, l. 2. & ſeq. & totus titulus, ff. ſi quis aliquem teſta. prohib. vel coege. cap. 1. per totum, vbi latiſ ſimè, & meliùs, quam alibi. -  L. apud Iulianum, §. conſtat, ff. de legat. 1. cap. 7. num. 6. & n. 10. -  L. qui cum maior, poſt princ. ff. de operis libert. c. 7. num 11. -  L. intercidit, 58. ff. de conditionibus, & demonſtr. cap. 7. num. 13. -  L. quidam relegatus, ff. de rebus dubiis, c. 7. ibid. -  L. 2. §. tractari, verſ. finge autem, ff. ad Tertull. nouiter, & verè, cap. 7. num. 27. -  L. 3. §. quid ergo, ff. de contrario iudicio tutelæ, cap. 7. num. 24. -  L. Titia Seio, 89. §. Lucius, ff. de legat. 2. cap. 10. num. 44. -  L. ſi filius hæres, ff. de liber. & poſthum. c. 11. n. 2. -  L. cum pater, § hæreditatem, el 1. ff. de legat. 2. c. 12. num. 90. -  L. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liber. & poſth. cap. 12. num. 24. in fin. & n. 27. -  L. ſi quis filium, §. 1. ff. de acquirend hæred cap. 15. num. 9. -  L. vltima. ff. vnde liberi, cap. 15. num. 17. & vide ex num 2. cum ſeq. Ex ibi namque traditis, ſingulariter 1. illa exornatur. -  L. & ſi ex modica, §. ſi filius, ff. de bonis libert. c. 15. num. 74. -  L. qui in omnibus, §. fin. ff. de adminiſtr. tutor. c. 16. num. 67. -  L. prima, §. ſi ex fundo, ff. de hæredibus inſtituend. cap. 17. per totum: vbi plena manu de materia eius §. -  L. quoties, §. ſi duo. ff. de hæeredib. inſtit. cap. 17. ex num. 44. vſque ad num. 51. -  L. ſi quis hæres inſtituatur excepto, ff. de hæredibus inſtituendis, cap. 17. num. 73. & 74. & 98. & 99. -  L. peto, ff. de legatis 2. cap. 17. n. 114. & 115. -  L. Lucius, §. quæ habebat, ff. ad Trebel. c. 17. n. 59 & 60. & 63. -  L. ſi miles vnum, ff. de militari teſtament. cap. 17. num. 78. -  L. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. delegat. 2. cap. 19. num. 141. -  L. in ſuis, cum aliis pluribus illius tituli, ff. de liber. & poſthum. cap. 22. per totum. -  L. Imperatores, ff. de tutel. & ratio, diſtrahend. cap. 27. ex num. 52. -  Ex Digesto Nono. -  LEx ſi is qui, ff. de iure fiſci, cap. 4. num. 19. & num. 24. -  L. ſtatu liberi à cæteris, §. Quintus Mutius, in verſ. quoniam, ff. de ſtatu liberis, cap. 6. num. 21. -  L. inter ſtipulantem, §. ſacram, ff. de verb. obligat. cap. 7. num. 7. -  L. continuus 137. §. cum quis, ff. de verb. obligat. cap. 7. num. 8. -  L. prima, §. permittitur, ff. de aqua quotid & æ ſtiu. cap. 7. num. 12. -  L. quod quis, ff. de priuilegiis creditorum, cap. 8. in princ. num. 2. -  L. vbi repugnantia, ff. de regulis iuris & eius materia, cap. 10. ex num. 17. cum ſeqq. -  L. Statius Florus, § Cornelio Fœlici, ff. de iure fiſc. c. 12. n. 28. & n. 82. & 88. -  L. ex ea parte, §. in inſulam ff. de verb. oblig. cap. 12. num. 28. & n. 92. -  L. qui Romæ, §. Augerius, ff. de verb. oblig. cap. 14. per totum. Vbi eleganter & melius quàm hactenus de eius textus interpretatione. -  L. ſi ita ſtipulatus, §. poſ ſunt, ff. de verb. oblig. c. 14. num. 24. -  L. fideiuſ ſor obligari, 17. §. fin. ff. de fideiuſ ſoribus, cap. 14. num. 28. -  L. intereſ ſe puto, 39. ff. de acquirend. poſ ſeſ ſ. cap. 16. cap. 16. num. 21. -  L. ſolutam, & l. ſolutionis, ff. de ſolut. cap. 23. n. 87. & vide ex num. 78. -  L. ſi ventri, §. in bonis, ff. de priuil. credit. cap. 16. ex num. 49. cum multis ſeqq. -  L. prima, §. primo, & tit. ff. ad S.C. Turpil. cap. 21. per totum. -  Ex Codice. -  LEx prima, l. vltima, & totus titulus, C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit; vel coeg. cap. 1. per totum, vbi latiſ ſimè. -  L. prima, & titulus, C. ſi aduerſus donationem, c. 2. num 4. 5. & 6. per totum. -  Authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſus venditionem, & eius materia, cap. 2. ex num. 1. vſque ad num. 37. -  L. aſ ſiduis, C. qui potiores in pignore habeantur: & eius materia, cap. 4. per totum. -  L. vltima, C. de iure deliberandi, cap. 5. ex num. 2. & num. 17. cum ſeq. -  L. vltima, §. ſin verò poſtquam, C. de iure deliber. cap. 5. num. 23. -  L. 2. C. de communium rerum alienatione: & eius materia, cap. 6. num. 36. -  L. licet, C. qui potiores in pign. habeant. cap 8. -  L. vltima, C. de pactis: & eius materia, cap. 7. per totum: vbi latè & vtiliter. -  L. perfecta donatio, C. de donationibus, quæ ſub modo: & eius materia, cap. 10. per totum, vbi plenè & vtiliter. -  L. ſicut, C. de oblig & act. cap 10. n. 51. -  L. fin. C de reuocandis donat. & eius materia, c. 10. num. 59. -  L. res vxoris, in fine, C. de donationibus inter. c. 12. num. 90. -  L. vnica C. de his qui ante apertas tabulas, cap. 13. num. 8. & num. 23. -  L. vnica, §. cum autem, & §. in nouiſ ſimo, C. de caducis tollend cap. 13. num. 11. -  L. contractus. C. de fide inſtrum. c. 26. n. 8. -  L. veteris, C. de contrahenda, & committenda ſtipulatione. cap 14. num. 19. -  L. vnica, C. quando imper. inter pupil. & viduas, cap. 25. per totum. -  L. quoties, cum ſua materia, C. de hæred. inſtit. cap. 17. per totum. -  L. quidam cum ſeruum, C. de neceſ ſariis ſeruis hæ red. inſtit. cap. 17. n. 54. & 55. -  L. vltima, C. de fide inſtrum. & eius materia, c. 18. num. 15. & 16. -  L. vltima cum ſua materia, C. de edicto Diui Adriani toll. cap. 24. per totum. -  Authent. poſt fratres, 1. & 2. & eius materia, C. de legitimis hæred. cap. 19. per totum. -  L. nihil, C. de vſucapione pro hærede. Accuratè & argutè cap. 22. per totum. -  Ex tribus libris Codicis. -  LEx prima, C. de vendit. rer. fiſcal. cum priuat. commun. cap. 6. per totum. -  Ex Authenticis. -  § SI verò non fecerit, in authent. de hæredib. & falcidia, cap. 5. ex n. 2. & n. 10. -  §. His conſequens, in authent. de æqualitate dotis, cap. 8. -  §. 1. cum ſeq. & §. liquidum, in authent. de hæred. ab inteſt. venient. cap. 19. num. 30. -  §. Si igitur, el 2. in fin. in auth. de hæred. ab inteſt. venient. cap. 29. num. 83. -  Ex Inſtitutionibus. -  § EX conditionali, de verborum obligationib. cap. 14. num. 18. -  §. Cum filius, inſtit. de hæredib. quæ ab inteſtato deferuntur, & eius materia, latiſ ſimè cap. 19. per totum. -  Ex Decretalibus. -  CAp. cum ſimus, de regularibus, c. 12. n. 31. -  Cap. Bona fides, de depoſito, c. 16. n. 10. & 11. -  Cap. 1. de ſequeſtratione poſ ſeſ ſionis & fructuum, cap. 16. n. 19. & vide ex n. 16. -  Cap. Licet, de voto & voti redemptione, latè & melius quam antea fuiſ ſet, cap. 19. num. 113. & num. 119. cum pluribus ſeqq. -  Cap. Salubriter, de vſuris, cap. ad noſtram, de rebus Eccleſiæ non alienandis, cap. ad noſtram 7. de iureiur. cap. 23. per totum. -  Ex libro ſexto Decretalium. -  CAp. Quamuis pactum, de pactis in 6. & eius materia, cap. 2. ex n. 36. cum ſeq. vſque in finem capitis. -  Cap. Grandi, de ſupplenda negligentia Prælatorum in 6. cap. 19. num. 114. & n. 118. -  Ex legibus Partitarum. -  LEx 27. 28. & 29. & l. 26. tit. 1. part. 6. cap. 1. ferè per totum. Vbi latè de intellectu & materia eorum legum. -  L. 6. titul. 19. partit. & l. 16. in princip. tit. 11. part. 3. & earum materia, cap. 2. ex num. 1. cum multis ſequent. -  L. 21. 22. & 23. tit. 8. part. 5. & earum materia, cap. 3. ferè per totum. -  L. 33. tit. 13. partit. 5. cap. 4. ferè per tot. -  L. 29. tit. 13. partit. 5. cap. 4. n. 33. & 34. -  L. 10. tit. 6. partit. 6. c. 5. num. 6. 7. & 8. -  L. 7. tit. 11 partit. 6. cap. 5. à principio, vbi plena & abſoluta manu de eius intellectu & materia. -  L. 53. in verſ. otro ſi dezimos, tit. 5. part. 5. cap. 6. per totum. -  L. 1. tit. 1. part. 2. & l. 31. tit. 18. part. 3. cap. 6. in principio. -  L. 14. in fine tit. 4. partit. 6. cap. 7. vbi latè & melius quam antea fuiſ ſet. -  L. 26. & 28. tit. 13. partita 5. dilucidè & melius quam antea explicatæ fuiſ ſent, cap. 8. -  L. 30. tit. 13. partita 5. cap. 8. num. 27. -  L. 16. tit. 11. partita 5. cap. 14. num. 29. -  L. 9. tit. 3. part 5. c. 16. n. 31. -  L. 14 tit. 3. part. 6. c. 17. per tot. -  L. 3. tit. 3. part 3. c. 18. n. 2. -  L. 2. tit. 15. part. 2. deciſio & materia, vtiliter & ſingulariter cap. 19. ferè per totum. -  L. 4. tit. 15. part. 2. cap. 29. num. 115. & n. 125. cum ſequent. -  L. 7. & 8. tit. 1. part. 2. cap. 19. n. 129. -  L. 12. tit. 1. & l. 9. tit. 15. part. 2. cap. 19 n. 130. -  Leges aliæ plures partitæ in eodem propoſito, d.c. 19. n. 18. -  L. 2. tit. 14. part. 6. cap. 24. per totum. -  L. 6. tit. 5. part. 5. cap. 26. n. 17. -  Ex legibus Tauri. -  LEx 17. Tauri, cap. 11. per totum, & cap. 12. num. 48. -  L. 40. Tauri deciſio, ſenſus, intentio, & materia, latè & vtiliter cap. 19. per totum. -  Ex legibus Nouæ collectionis. -  LEx prima, tit. 4. lib. 5. Nouæ collectionis regiæ, cap. 1. ex num. 49. -  L. 2. tit. 9. lib. 9. Nouæ collectionis regiæ, c. 3. n. 69. cum ſeq. vſque ad num. 77. -  L. 2. tit. 16. lib. 5. Nouæ collectionis regiæ, cap. 14. num. 20. -  L. primæ, tit. 4. de los teſtamentos, lib. 5. plures declarationes, cap. 17. ex num. 123. cum multis ſeqq. vſque in finem capitis. -  L. 5. tit. 7. lib. 5. Nouæ collectionis regiæ, deciſio, ſenſus, intentio, & materia, latè & vtiliter c. 19. per totum. -  L. 1. tit. 4. Nouæ collectionis regiæ, in finalibus verbis, cap. 24. num. 179. & 182. -  L. 2. tit. 16. lib. 5. Nouæ collectionis regiæ, cap. 26. ex. num. 19. -  L. 7. tit. 7. lib. 5. Nouæ collectionis regiæ, cap. 28. num. 11. cum ſeq. INDEX Eorum omnium, quæ in huius Libri Tertij Commentariis continentur, & tractantur, ſic copiosè, & verè deductus, vt nihil vltra addi, aut prætermiſ ſum reperiri potuerit. -  A. -  A Ctvs quicunque, ſpontaneus præ ſumitur regulariter, niſi coactio probetur, lib. 3. cap. 1. num. 66. -  Additio quando ſit diſpoſitioni alicui, iudicatur de additione, ſicut de principali, lib. 3. cap 10. num. 13. -  Addita terra regno, debet iudicari ſecundum leges Regni, ibid. num. 14. -  Admiſ ſus ſemel, perpetuò debet durare admiſ ſus, donec ipſe ſeu omnes eius deſcendentes ſupererint, licet cauſa deficiat, vel cauſa de nouo emergat, quæ admitti eum de nouo impediret, lib. 3. cap. 15. num. 13. -  Afflictis deciſio. 69. explicatur, lib. 3. c. 1. n. 193. -  Aimon Crauetæ diſtinctio, & concordia adducitur, & nouiter improbatur per Authorem, c. 17 num. 101. & 102. lib. 3. -  Contra Albericum, & eius ſequaces, fortiſ ſimum argumentum deductum, lib. 3. cap. 8. num. 19. -  Alberici præcipua ratio, in articulo quodam rei venditæ habita fide de pretio, nouiter & verè conuicta, lib. 3. c. 8. n. 20. -  Aluaradi locus expenditur, quo ſententia authoris corroboratur, monaſteriíque, aut monachi ius in primogeniis eliditur, lib. 3. c. 12. n. 67. -  Alexandri Trentacinquij obſtacula quædam contra ea, quæ cap. 12. huius libri traduntur, nihil concludens continere, nec verè vim eorum aliquo modo elidere, lib. 3. cap. 12. n. 101. vbi id oſtenditur. -  Alexandri Trentacinquij in materia cap. 13. huius libri diſtinctio noua, concludenti tamen ratione conuicta, lib. 3. d. cap. 13. n. 22. -  Alexandri Raudenſis in quæ ſtione quadam repræ ſentationis traditiones, nouiter & vltra alios expenduntur, lib. 3. cap. 19. n. 322. -  Aluari Velaſci locus perpenditur, atque declaratur, lib. 3. cap. 19. num. 261. -  Alciati, & aliorum interpretum rationibus, ſeu fundamentis contra communem interpretationem §. Augerius, l. qui Romæ, ff. de verb. oblig. ab Hugone Donello, & verè, & concludenter ſatisfactum, vt ibi oſtenditur, lib. 3. c 14. n. 16. -  Alimenta finiri ſola morte naturali dumtaxat, non verò ciuili, vt banno, deportatione, damnatione in metallum, & capitis diminutione, lib. 3. c. 12. num. 5. Et quare in alimentis mors ciuilis non æquiparetur naturali, ibid. remiſ ſiuè num. 6. -  Alimenta debita alicui, an finiantur eo ingreſ ſo religionem, & profeſ ſo. Vbi diſtinguitur inter religionem capacem bonorum in communi, vel incapacem etiam in communi, lib. 3. d.c. 12. n. 7. -  Alimenta præ ſtanda litiganti lite pendente, vide cap. 27. per tot lib. 3. -  Angeli ſententia explicatur, lib. 3. cap. 1. ex n. 182. & n. 190. -  Angeli, & Caſtrenſis doctrina in materia cap. 15. huius libri 3. Optimè & verè explicata eodem cap. 15. num. 73. -  Angeli, & Caſtrenſis eadem doctrina, explicata iterum, ibid. num. 75. -  Angelum variaſ ſe in materia cap. 17. huius libri 3. & longè diuerſas, vide contrarias opiniones ſu ſtinuiſ ſe, eod. cap. 17. n. 97. -  Andream Fachineum, cap. 3. huius libri 3. materiam rectiſ ſimè percepiſ ſe, & text. in §. frumenta, l. fiſtulas, ff. de contrahenda emptione, ad verum retuliſ ſe intellectum, vt eodem cap. 3. n. 94. latius demonſtratur. -  Andream Fachineum, in materia iuris ſubſtitutionis vulgaris, & iuris tranſmiſ ſionis ex capite iuris deliberandi, vel ex potentia ſanguinis, non rectè ſe habuiſ ſe, nonnulla potius minus bene obſeruaſ ſe, vt lib. 3. cap. 13. n. 89 adnotatur. -  Andreæ Gail obſeruatio quædam circa pactum mutuæ ſucceſ ſionis refertur, & in propoſito, cap. 9. huius libri 3. explicatur eod 9. num. 15. -  Andreæ ab Angulo ratio quædam, nouæ conuincitur, lib. 3. c. 11. n. 8 -  Antonij Gometij ratio quædam pro ſententia communi ponderatur, eidémque nouiter re ſpondetur, lib. 3. c. 13. n. 7. -  Antonij Gometij obiectiones nonnullas in propo ſito, cap. 13. huius libri 3. non vrgere, eo. cap. 13. num. 18. oſtenditur. -  Antonij Gometij ad textum, in §. Augerius, l. qui Romæ, ff. de verborum obligat. intellectus damnatur, lib. 3. cap. 14. num. 21. -  Antonium Gometium, & Franciſcum Manticam, ad text. in §. ſi ex fundo, l. primæ, ff. de hæred. in ſtit. rationem, optimè & verè percepiſ ſe, lib. 3. cap. 17. num. 37. -  Antonij Pichardi theoricam, ſiue diſtinctionem in materia, cap 14. huius libri 3. nouam non eſ ſe, ſed procedere ex mente aliorum authorum, qui eodem cap. 14. num. 7. commemorantur. -  Antonij Queſadæ circa interpretationem, cap. licet, de voto, & vot. redempt. annotationes carpiuntur, lib. 3. cap. 19. n. 121. -  Arræ, an habeant priuilegium prælationis aduer ſus creditores, ſicut dos habet, lib. 3. cap. 4. n. 30. & vide num. ſeq. -  In rebus augmentatis in maioratu, cum ſit eadem ratio, quæ eſt in aliis bonis maioratus, ab antiquo conſtitutis, idem ius ſeruari debet, lib. 3. cap. 10. n. 15. -  Augmentatæque res, eædem cum aliis iudicantur, nec aliquid diſtant ab illis, ſed legibus & conditionibus ipſarum gubernantur, ibid. n. 16. -  Author reddit rationem, ob quam capitis primi huius libri 3. diſputationem, neceſ ſario ſuſcipiendam putauit, eodem cap. 1. n. 1. -  Author recenſet quamplurimos authores, quos pro dilucida explicatione, cap. primi huius libri 3. originaliter (vt ſolet) & ſ æpe prælegit, ibid. num. 2. -  B. -  BAldi traditionem in conſilio 280. factum tale, libro primo, veram non eſ ſe, nec vim habere contra ea, quæ cap. 12. huius libri 3. remanent reſoluta, prout eodem cap. 12. n. 121. & nouè, & verè, & eleganter demonſtratur. -  Et Baldi eiuſdem conſilium 389. col. 3. lib. 1. expenditur, quo Baldus ipſe contrarium de iure verius, innuit apertè, num. 122. -  Bartoli ad text. in §. Augerius, l. qui Romæ, ff. de verb. oblig. ſummarium, minimè conuenire eidem, nec ex verbis ipſius deduci poſ ſe aſ ſumptum commune? provt lib. 3. cap. 14. num. 4. ob ſeruatur. -  Bartoli in propoſito, §. ſi duo, l. quoties, ff. de hæredibus inſtituendis: argumentationi, ſiue inductioni, rectè ſatisfactum ab Imola, lib. 3. cap. 17. num. 47. -  Bartoli in eodem propoſito fundamentum expenditur, & eidem reſpondetur, ibid. num. 51. -  Bartoli ſententiam in articulo inſtituti in re certa, & prohibiti plus accipere: probari communiter per duo iura, quæ eodem cap. 14. num. 53. expenduntur, & Angeli ad ea ſolutio, remiſ ſiuè probatur, ibid. -  Bartoli fundamentum ex l. quidam cum ſeruum, C. de neceſ ſariis ſeruis hæredibus inſtit. deductum: refertur, ibid. num. 54. & Ioannis Imolenſis ſolutio probatur, num. 55. -  Banchi noſtri temporis non ſunt verè depoſitarij, iuxta notiſ ſimos terminos depoſiti, lib. 3. c. 16. num. 42. -  Bellum inter caſus fortuitos connumerari debere, quamuis à Principe moueatur. -  Cum Principes non moueant, nec mouere poſ ſint bella voluntariè, ſed cum cauſis, quæ caſus fortuiti iudicantur, lib. 3. cap. 3. num. 61. & 62. -  Ob bellum à Principe motum, ſi caſus fortuitus eueniat, an inter inſolitos connumeretur, necne? & conductori fieri debeat, vel non fieri remiſ ſio, tam in gabellarum materia, & conductione, quàm inter priuatos, lib. 3. d. cap 3. vbi latiſ ſimè & infrà literis ſeqq. ſuo ordine adnotatur. -  Bellonij obſeruatio, depoſitum non eſ ſe, quando ab initio deponitur, vt tantundem reddatur, velut accipiens, vti poſ ſit pecunia depoſita: verè & concludenter conuicta, & Accurſij ſententia contraria probata, lib. 3. cap. 16. ex n. 29. cum ſeq. & num. 39. & ſeq. -  Blaſij Florez Diaz de Mena in dubio quodam maioratus, obſeruatio quædam adducitur, nec aliquid nouitatis contra Ludouicum Molinam ipſum detegiſ ſe, & nouè, & eleganter demon ſtratur, lib. 3. cap. 10. num. 9. -  Blaſij Flores Diaz de Mena locus declaratur, lib. 3. cap. 12. num. 47. -  Blaſij Flores Diaz de Mena in materia maioratus obſeruatio quædam, nouiter comprobatur per authorem, lib. 3. c. 10. n. 18. -  Blaſij Flores Diaz de Mena intentio, quod authores quidam non loquantur in terminis, in quibus citantur, carpitur per authorem. lib. 3. c. 19. num. 189. -  Eiuſdem tamen in alio obſeruatio quædam contra Auendañum probatur. ibid. n. 190. -  Sed in linearum diſtinctione excogitatio quædam Blaſij metipſius contra Molinam, improbatur, ibid. n. 191. per authorem. -  Blaſij Flores Diaz de Mena ad l. 40. Tauri euaſiones, ſiue excogitationes nonnullæ, manifeſtè ſubuertuntur, eod. cap. n. 195. -  Blaſij Flores Diaz de Mena, concordia quædam in materia qualitatis requiſitæ ad ſuccedendum in maioratu, quæ ex mente aliorum, atque ob ſeruationibus Auendañi procedit, approbatur, eod. c. 19. n. 335. -  Borgninum Caualcanum, & alios iuris interpretes videri fuiſ ſe in eadem ſententia, quam in articulo quodam donationis defendit author, prout lib. 3. c. 10. n. 54. & ſeq. demonſtratur. -  Burgenſis Salon de Pace ſententia, inſtitutum in re certa, alio cohærede non dato; etiam iure regio ad vniuerſam hæreditatem admitti, nec abrogari ius commune ex deciſione l. primæ, tit 4. lib. 5. noui collection. regiæ: refertur, & late comprobatur, lib. 3. cap. 17. ex n. 127. cum ſeq. -  C. -  CAſus fortuitus quamuis eueniat ob factum regis, & bellum ab eo motum, vel ob ſterilitatem, peſtem, terræmotum, ſiccitatem, & pluuiam, vel ob alium quemlibet caſum fortuitum, nulla conductori fit remiſ ſio in gabellarum materia, & conductione earum, iuxta deci ſionem l. 2. tit. 9. lib. 9. nouæ collect. Regiæ, lib. 3. cap. 3. num. 59. -  Pro cuius iuſtificatione, quorundam ſcribentium huius Regni conſiderationes proferuntur, & vera eiuſdem l. ratio redditur, eod. cap. 3. n. 60. & ſeq. -  Caſus fortuitos in ſe ſuſcipiens, vel eis renuntians, quod non intelligatur ſentire de inſolitis, aut raro contingentibus, ex ſententia Bartoli, quam permulti authores ſequuntur, qui hoc numero præcitantur, lib. 3. cap 3. num. 80. -  Et huius partis plura fundamenta expendi poſ ſent, quæ ideo, conſultóque omittit author, quod ab eiſdem authoribus expenduntur, ibidem, num. 81. -  Dumtaxat referri debent duo, quibus in præfatam ſententiam magis communiter adduci ſolent Doctores, ibid. n. 82. -  Primum deducitur ex textu. in l. fiſtulas, §. frumenta, ff. de contrahenda emptione, qui tamen text. verè ponderatus, & non cauillatus; contrarium probat expreſ ſim, nec vllo pacto vitari poteſt, vt ibidem, num. 83. ſingulariter, & melius quam antea fuiſ ſet, oſtendit author, ibid. -  Secundum fundamentum eo tendit, quod ad ca ſum fortuitum inſolitum, aut raro euenientem, renuntiatio ideo trahi non debeat, quod illi nunquam cenſeatur renuntiatum, quia nec cogitatum de eo videtur, ibid. n 84. -  Vnde conuentio, aut caſus fortuiti ſuſceptio, quantumcumque generalis ſit, ad caſum fortuitum trahi non debet, ibid n. 84. -  Quod fundamentum parum etiam, aut nihil ſub ſiſtit, vt ibid adnotatur, num. 85. -  Caſus fortuitos in ſe ſuſcipiens, quod intelligatur ſentire etiam de inſolitis, nec ex raritate caſus obuenientis excuſetur, ex ſententia aliorum authorum contra Bartolum, eodem cap. 3. num. 85. -  Author vero, vt in præfato dubio ſententiam ſuam interponat, quam plurima conſtituere neceſ ſarium duxit, quæ nullus hactenus ſic ex propo ſito conſiderauit, & traduntur ibidem, ex numero 87. vſque ad finem cap. hic autem non tran ſcribuntur, quia neceſ ſe non eſt. -  Caſus quis dicatur ſolitus, vel inſolitus, rel inquitur arbitrio iudicis, dicto cap. 3. num. 104. -  Quanuis de hoc variæ fuerint, diuerſ æque Doctorum ſententiæ, ibid. num. 105. -  Calumniatoris crimen & pœna, cap. 21. per totum. -  Campſor, depoſito irregulari facto penes campſorem, qui de reſtituendo poſt annum fideiuſ ſores dedit, elapſo anno ſi campſor ſe conuenit cum deponente, vt pecunia penes ipſum per aliquor annos detineatur pro cerro lucro, non videbitur per hoc receſ ſum à prima obligatione depoſiti, nec nouatio inducta cenſebitur, inde fideiuſ ſores remanent obligati, lib. 3. cap. 16. numero 47. -  Campſores hodie, licet priuati ſint, eadem actione teneri, qua olim in antiquo Romanorum foro, numularios, argentarios, & menſurarios fide publica deputatos, teneri ſcriptum eſt: & debere librum rationum conficere, ibid. num. 61. -  Apud campſores, & numularios, vel pro fænore, vel pro cuſtodia frequentius deponi, ibidem, num. 62. -  Contractus minoris iuratus, quam vim habeat, & vtrum prætextu enormis, aut enormiſ ſimæ læ ſionis poſ ſit reſcindi: vide litera M, & litera E, & plene lib. 3. cap. 2. ex num. primo, vſque ad numerum 37. -  Contractus firmitas, aut valor ipſius, durum eſ ſet, quod ab vnius dumtaxat ex contrahentibus voluntate penderet, & quod in eius arbitrio po ſitum eſ ſet, adimplere, vel non adimplere contractum pro parte ſua, alterumque ad implementum contractus adſtringere, lib. 3. cap. 3. num. 72. -  Quia (vt inquit Baldus) non debet claudicare conuentio, vt vnus teneatur eam ſeruare, alter non: quia quod claudicat, iuſtum non eſt. ibidem, num 73. -  Contractus ſic interpretandus eſt, ne contrahentium alteri licitum ſit, reddere pactionem alteri inutilem, dicto cap. 3. num. 74. -  Contractus in ſui eſ ſe non poſ ſe habere dependentiam à voluntate vnius, ibid. num. 75. -  Quod non ſolum reſpectu priuatorum locum habet, ſed etiam reſpectu ipſius Principis contrahentis, vt ibid. num. 76. adnotatur, & ſingularia verba Baldi in propoſito proferuntur. -  Conductor ſi propter factum, culpam, aut non implementum locatoris, vel propter damnum, quod pręterſpem euenit. re conducta vti ſit impeditus, ſucurritur ei, vt remittatur pro ratione penſionis debiæ non nihil, lib. 3. cap. 3 num. 18. -  Quia præ ſtat penſionem propter vſum rei, & in recompenſationem fructuum, & ideo ſi fructus abſque propria culpa impeditur percipere, iuſte petit remiſ ſionem mercedis, ibid num. 19. -  Conductor regulariter non tenetur ex natura contractus de quocunque caſu, aut impedimento, quod vſum & fruitionem rei locatæ impediat, ſed id omne ad locatorem expectat. lib. 3. dicto, cap. 3. num. 20. -  Quod procedit, etiam ſi in ſe ſuſcipiat conductor periculum ſimpliciter & abſolutè, & ſine aliqua adiectione. ſiue ſuſcipiat cum ſigno vniuerſali: niſi. aliàs teneretur de leuiſ ſima culpa, ibid. n. 21. -  Vel niſi vnus caſus fortuitus ſpecificetur cum clau ſula, & omne aliud periculũ , tunc enim venirent caſus fortuiti, ſimiles tamen expreſ ſis. ibid. n. 22. -  Conductor abſque pacto non excuſatur ex casu ſolito. ſed ex inſolito. euenientéque contra morem regionis: idcirco ſi ex conſueto caſu fortuito fructus corripiantur, non tenebitur dominus ad remiſ ſionem mercedis ſeu penſionis, ſed ſolùm tenebitur propter caſus inſolitos, ib. num. 24. per totum. -  Conductor quando non patitur damnum, remiſ ſionem mercedis non petit, licèt non faciat ſolitum lucrum, ibid: num. 25. -  Conductor cum impeditur frui re conducta facto & culpa locatoris, non ſolùm conſequi poteſt à locatore mercedis remiſ ſionem, ſed etiam poteſt agere contra eum, vt ſibi reſarciat omnem vtilitatem, & omne intereſ ſe, quod ex conductione percipere poterat, ſi ipſe locator nihil faceret, quominus vteretur & frueretur re conducta, ibid. num. 26. -  Et inter alios authores, Franciſci Connani locus optimus in id ponderatur, vbi ipſe erudite & di ſtinctè rẽ hanc explicauit, & in ſumma diſtinxit. -  Quod ſi culpa locatoris non vtatur conductor, plectitur ille damno litis æ ſtimatione. quantum intereſt conductoris: ſin caſus impedimentum attulit, ſatis eſt conductorem indemnem eſ ſe, nec vltra locator ipſe obligatur, quam vt remittat penſionem eius temporis, quo non eſt vſus conductor, ibid. num. 27. & 28. -  Conductor ſi re conducta non vtatur propter impedimentum à tertio præ ſtitum, quod locator diligentiam adhibendo, remonere poterat, & non adhibuit, ad plenum intereſ ſe agere poteſt, ibid. num. 29. -  Quod ſi etiam diligentiam adhibendo, illud remouere non potuit locator, tunc conductor liberatur à ſolutione mercedis, & ſi merces ſoluta non eſ ſet, eam repeteret à locatore, ibid. num. 30. -  Niſi conductor impeditus fuiſ ſet propter locatoris inimicitias, quia tunc factum & culpa ipſius tertij licet iniuſtum, cum dicatur factum & culpa ipſius locatoris, merito tenetur ipſe locator ad damna, & intereſ ſe Conductoris, & ibidem materia. l. damnum. C. locati, remiſ ſiuè, ib. num. 31. -  Vel niſi impediens conductorem vti frui reconducta talis eſ ſet. quod ex iuſta cauſa id efficeret. -  Aut ratione dominij, vel pignoris, vel ex alio iure, tunc enim ſi eam cauſam ſciebat locator tempore locationis, & nihilominus locauit, tenebitur Conductori non ſolum ad damnum, ſed etiam ad omne lucrum, quod inde habiturus erat conductor ipſe, ſi prohibitus non fuiſ ſet. ibid. num. 32. -  Sed ſi ignorauit, tenebitur duntaxat ad recepta, vel ſi non recepit remittere, ibid num. 33. -  Si vero conductor tempore contractus ſciuiſ ſet, iuſte eum poſ ſe impediri, tunc ipſi denegaretur actio contra locatorem, ibid. num. 34. -  Conductor quando facto, aut culpa locatoris impeditur vti, ideo plenum intereſ ſe & lucrum petere poteſt; quia tacite inter eos videtur actũ , ne quid fiat per locatorem in præiudicium conductoris, propter quod impediatur vſus, & red dituum perceptio, quapropter ſi ſecus fiat, rectè poteſt non ſolum pro damno, ſed etiam pro intereſ ſe agi, ibid. num. 35. -  Conductori cum damnum prouenit ex facto, impedimento, aut culpa locatoris, etiam ſi illud immodicum ſit, reficiendum eſt abſque diſtinctione, an ſit magnum, vel paruum, lib. 3. dicto cap. 3. num. 39. -  Conductori reſarciendum eſ ſe damnum ex facto locatoris illatum, abſque diſtinctione aut con ſideratione, an factum ex quo damnum ſequutum eſt, principaliter & directè dirigeretur, aut nonad damnum conductoris, velut prohiberetur vti frui re conducta, ſiue ſecundario & incidenter illud eueniat, ibid. num. 40. -  Conductor gabellarum, æque non poteſt impediri per indirectum, ne colligat solitos redditus, quemadmodum ſi directè prohibitus fuiſ ſet, quia vterque caſus eodem iure cencendus eſt, & eadem remiſ ſio facienda, ibid. num. 41. -  Et hoc (vere & mature intellecta) diſpoſuit. l. 21. tit. 8. part. 5. vt ibid. num. 42. noue conſiderauit author. -  Conductori mercedis remiſ ſionem fieri debere, etiam ſi locator damnum inferens, habito reſ pectu ad cauſam, qua motus fuit, non videatur in culpa, ſi tamen ex eius facto damnum proueniat, ibid. num. 43. -  Et quanuis iuſta, publicave, aut neceſ ſaria cauſa, quæ impellit locatorem ad ponendum impedimentum, ne conductor vtatur, poſ ſit forſam illum excuſare, ne teneatur ad damna & intereſ ſe lucri ceſ ſantis, non tamen excuſauit, quin pro rata temporis remittere penſionem teneatur, ibid. num. 44. -  Conductor cum re conducta vti frui prohibetur facto iuſto locatoris, tunc ad totale intereſ ſe non tenetur locator, ſed ſufficit, quod penſionem pro reſiduo tempore remittat, ſi vero facto iniuſto, tunc ad totale intereſ ſe, & lucrum agi poteſt, ibid. num. 45. -  Conductor quare agere poſ ſit contra locatorem ad damna, & intereſ ſe, aut lucrum, cum locator impedimentum ab alio prę ſtitum tollere potuit, & non fecit, è contra etiam, quando impedimentum tollere non potuit locator ipſe quare ad damnum tantum, aut mercedis remiſ ſionem agere debeat, ibid. num. 47. -  Conductor poteſt ſe adſtringere ad caſus fortuitos, ſiue caſibus quibuſcunque renuntiare, & ſe eiſdem non obſtantibus ad integram pen ſionis ſolutionem obligare, ibidem, numero 48. -  Sic è contrario paciſci licet ad conductoris fauorem, quod certis caſibus locator mercedem non exigat, ſiue vt fiat remiſ ſio, etiam in caſibus, quibus alioquin ex natura contractus non fieret, ibid num. 49. -  Quia non debent locator & conductor ad imparia iudicari, & cum ſint correlatiua, diſpoſitum in vno, debet locum habere in altero, ibidem, num. 50. -  Conductor, quanuis poſ ſit le obligare ad caſum fortuitum, licet regulariter de iure ad illum non teneatur, tamen ita demum tenebitur, ſi talis caſus fortuitus non adueniat culpa locatoris, tunc enim non tenetur de eo conductor, ibid. num. 56. -  Nec etiam tenetur ſi facto ipſius locatoris, etiam iuſto, caſus contingat, vt ibidem, num. 57. latius declaratur. -  Ratio eſt, quia quod caſu fortuito euenit, inuoluntarium dicitur, vnde ad illud nullo modo applicari poteſt damnum, aut impedimentum culpa, aut facto locatoris contingens, ibidem, nura. 58. -  Conditiones, quæ ex facto, aut voluntate Principis pendent, difficilibus magis, quàm impoſ ſibilibus aptari debent, quia difficultatem duntaxat, non impoſ ſibilitatem continent, lib. 3. cap. 7. num. 15. -  Quod adeo certum eſt, & ratione concludenti probatum, vt maiori comprobatione non indigeat, ibid num. 16. -  Conditio in teſtamento, vel in alia diſpoſitione adiecta, quæ ad factum Principis referatur, vel eiuſmodi ſit, quod abſque voluntate, aut gratia, vel diſpenſatione Principis impleri non valeat, cum impoſ ſibilis dici non poſ ſit, in ea locum non habebunt iuris communis circa impoſ ſibiles conditiones in teſtamentis, aut in contractibus tradita principia, ſed abſoluté potius de iure debebit ſubſiſtere, lib. 3. dicto cap. 7. num. 17. -  Conditio pendens à voluntate Principis, quoties eſt præambula, & neceſ ſaria ad diſpoſitionis & actus valorem, non eſt reiicienda, & ſi ſumme difficilis ſit, ſed eius euentus expectatur, ibid. num. 18. -  Quod licet vnanimiter probauerint Scribentes, in modo tamen loquendi, atque in alio decipiuntur, vt ibidem, num. 19. & nouè & verè annotauit author. -  Conditio pendens ex voluntate, vel ex facto Principis non vitiat diſpoſitionem, etiamſi difficultatem contineat, ibid. num. 20. -  Conditio cum adiicitur, quæ ex facto, aut voluntate Principis pendet, non excuſatur, quis, etiam ſi conditio difficultatem contineat, aut Princeps non ſoleat facilè concedere, niſi à Principe poſtulauerit, & quantum in ſe ſit efficiat, vt petitum obtineat, ibidem, numero 21. -  Conditio, aut præceptum de contrahendo cum conſanguinea, in inſtitutione maioratus adiecta, vtrum neceſ ſariò à ſucceſ ſoribus adimplenda ſit: dubium quidem maximum, in quo diuerſimodè ſe habuerunt Scribentes. -  Nec adeò clarè, nec abſolutè deciſum reliquerunt, vt etiam hodie quæ ſtio præfata difficultatem non habeat, libro 3. capite 7. n. 31. -  Imprimis namque, conditionem adiectam maioratui, legato, vel aliæ vltimæ voluntati ducendi conſanguineam exiſtentem in gradu prohibito, inhoneſtam eſ ſe, & inualidam, & ea reiecta diſpoſitionem manere puram, non dubitarunt aſ ſerere quamplures authores, qui prę citantur, ibid. num. 32. -  Et pro hac ſententia videtur adeò expreſ ſa quæ dam l. Partitæ, vt dici poſ ſet non temerariè, ampliùs in hoc non inſiſtendum, ſed ita tenendum indiſtincté, quidquid alij quam plures aliter declarauerint, ibid. num. 33. -  Quoniam vbi habemus claram legis deciſionem, non eſt ampliùs elaborandum, nec aliter dubitandũ , ſed ita tenendum, prout lex dicit, ib. n. 34. -  Deciſionem autem eſ ſe expreſ ſam & claram, vnicuique conſtabit, qui l. 14. in fine, tit. 4. part. 6. verba prælegerit, prout ibid. adnotatur, n. 35. -  Et eiuſdem l. verba fortiter adſtringere, vel fateri, vel ſaltem agnoſcere nonnullos authores, prout ibid. num. 36. latiùs adnotatum inuenies. -  Vbi etiam duplex limitatio aut declaratio proponitur, quæ ad dict l. decimamquartam Partitæ, magis communiter tradi ſolet ab eiſdem. -  Et circa vtranque nonnulla & nouiter, & verè animaduertit author, qui nullus antea ſic annotauerat, nec ſcripſerat, ibid. num. 37. & 38. & ſeq. -  Conditio, aut præceptum ducendi conſanguineam, in inſtitutione maioratus adiectum, vtrum obſeruari debeat, necne? ex ſententia Emanuelis Coſtæ diſtinctione explicandum eſ ſe, an ſcilicet præceptum factum fuerit ſimpliciter, vel adiecta conditione, ſi Romanus Pontifex diſ penſauerit, lib. 3. dict. cap. 7. num. 42. -  Sed in vtroque caſu præceptum prædictum ob ſeruandum eſ ſe, nec intereſ ſe, an exprimatur præfata conditio, ſi Romanus Pontifex diſpen ſauerit, ſiue non exprimatur: Ludouicus Molina rectius tuetur, & alij ſequuntur eum, ibid. num. 43. -  Qui tamen loquuntur, quando conſanguinitatis impedimentum intra quartum, vel etiam intra tertium gradum ſubſiſtit, ibid. num. eod. -  Cæterum, quando in ſecundo conſanguinitatis gradu impedimentum verſatur, tunc aperè præ ſentiunt, prædictum præceptum non obligare, niſi exprimatur conditio: Si Romanus Pontifex diſpenſauerit: ibid. dict. num. 43. & num. 44. & vide num. 49. vbi contrarium nouiter, ſed verè quidem, & concludenter defenditur, nec inter quartum, aut ſecundum gradum differentia præfata admittitur. -  Conditio, aut præceptum ducendi conſanguineam. in inſtitutione maioratus adiectum, vtrum obſeruari debeat, quando conſanguinitas eſt in ſecundo gradu, dict. cap. 7. ex num. 44. cum ſeq. -  Vbi aliorum ſententiæ referuntur, & articulus hic aliter, & mulius quàm antea fuiſ ſet, explicatus relinquitur. -  Conditionem, ſi ſine liberis, non intelligi in vulgari ſubſtitutione, & conſequenter coniecturam. cum acutiſ ſimi. C. de fideicommiſ ſis: contra fideicommiſ ſarium dumtaxat procedere, non contra ſubſtitutum vulgarem, lib. 3. c. 13. n. 25. -  Conditionis implendæ ius, vtrum in contractibus adhæredes tranſeat, lib. 3. cap. 14. vbi ex num. 5. cum ſeq. diuerſi ſententiæ commemorantur, & articulus hic ſingulariter explanatur. -  Communis res ſi vendatur, pro æquali pretio præfertur ſocius, ſi eam vult, ex ſingulari deci ſione l. 53. tit. 5. partit. 5. quod de ſtricto iure communi non erat ita expreſ ſum, nec contra Principem procedit, lib. 3. cap. 6. num. 17. -  Communem rem cum vnus ex ſocijs locare vult, & alius non, vel cum vnus intendit locare vni, alius alij, quis debeat præferri, remiſ ſiue ibid. num. 23. -  Coniecturis locus non eſt in claris, lib. 3. cap. 15. num. 21. -  Contractus, an intelligatur in ſcriptis celebratus, cum de ſcriptura conficienda conuenit, vide late, cap 26. per tot. -  Creditores perſonales priuilegium prælationis non habere, ſed ſimul admitti, ita vt ſi debitor ſoluendo nõ fit, omnes faciant partes per cõcur ſum , & ſolutio fiat pro rata eius, quod cuique debetur, lib. 3. cap. 16. num. 77. -  Curtij iunioris conſilium 120. num. 9. lib. 2. ponderatum in terminis, & verba eius relata ad id de quo agebatur, lib. 3. cap. 10. num. 48. -  D. -  DEclaratio, ſeu interpretatio verborum aut ſcripturæ inſtitutionis maioratus, an, & quando maioratus poſ ſeſ ſori competere poſ ſit, lib. 3. cap. 10. ex num. 24. cum multis ſeq. -  Declaratio, ſeu interpretatio non facta circa verbum aliquod ambiguum, ſed circa id, quod non erat dubium, aut quæ verbis dubiis, vel non dubiis principalis diſpoſitionis proprie & vere non conueniat, non cenſetur eſ ſe declaratio prioris diſpoſitionis, ſed noua, atque alia diſpo ſitio, quæ ſuſtineri non debet, nec eſt potens tollere ius quæ ſitum alteri ex priori diſpoſitione, lib. 3. cap. 10. num. 29. -  Declarans diſpoſitionem ſuam, nihil de nouo facit, ſed oſtendit, qualis fuerit voluntas eius in diſpoſitiene, ibid. num. 30. -  Vbi id nonnullis exornatum, atque explicatum, traditur remiſ ſiue. -  Declarationem vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, alijs vocatis, vel qui ex legis, aut inſtitutoris diſ poſitione ad ſucceſ ſionem admitti debent, non nocere, ibid. num. 31. -  Declaratio maioratus poſ ſeſ ſoris de ſequenti ſucceſ ſore, aut de rebus ad maioratum ipſum pertinentibus, cuius effectus ſit, ibid. n. 32. & 33. ſeqq. -  Declarare animum prædeceſ ſoris circa facultatem datam ad faciendum maioratum ſucceſ ſori Principis non licere, quia non poteſt atteſtari de animo prædeceſ ſoris, & declaratio cohæret perſonæ, ibid. num. 36. -  Declaratio hæredis circa teſtatoris voluntatem cuius effectus ſit, ibid. num. 37. & 38. -  Decij conſilium 259. num. 2. adducitur, atque ſingulariter exornatur, & declaratur, lib. 3. cap. 12. ex num. 72. cum ſeq. -  Ad deſcendentium admiſ ſionem, & incluſionem, maxima inconſideratione habendum, quod eorum auctrix aliquando ſucceſ ſerit, & realem ſucceſ ſionem obtinuerit, lib. 3. cap. 13. num. 79. -  Eradicata namque ſemel ſucceſ ſione in vnius per ſona, ita ius acquiritur ſucceſ ſoribus ſuis, vt ipſi cæteris aliis præferri debeant, ibid. num. 80. -  Depoſitum quid, lib. 3. cap. 26. ex num. 1. -  Deponendi verbum idem ſignificare, quod credendi, & committendi ex ſententia Franciſci Connani, ibid. num. 2. -  Depoſiti contractus, bonæ fidei eſt, ibid. num. 3. -  Ad depoſiti probationem cum agitur, conſentaneum non eſt de appicibus iuris diſputare, ex ſententia Baldi, cuius hoc loco mentio fit, ibid. num. 4. -  Quæ de depoſito fiunt, fiduciæ iudicia eſ ſe dicuntur; quia deponimus fiducia cuſtodiæ, & fidei bonæ depoſitarij, ibid. num. 5. -  Depoſiti inſtrumentum paratam executionem habet. -  Etiam ſi ſit depoſitum ſimulatum & irregulare. -  Dummodo de depoſito conſtet per inſtrumentum, ex ſententia quorundam. -  Vel per confeſ ſionem partis, ex ſententia aliorum, qui depoſitum confeſ ſionatum eodem iure cen ſeri debere exiſtimarunt, quo verum & reale depoſitum, lib. 3. dict. cap. 16. ex num. 6. vſque ad num. 10. -  Depoſitum ſui natura, adeo celerem reſtitutionem expoſcit, vt neque compenſatione rei quantumcunque liquidæ impediri debeat, eodem cap. 16. num. 10. & vide num. 11. vbi explicatur atque exornatur textus, in cap. bona fides, de depoſito. -  In depoſito multa eſ ſe, ſingulariter atque ſpecialiter conſtituta, ibid. num. 12. -  Depoſitum excepta dote, alijs contractibus eſ ſe magis priuilegiatum, ibid. num. 13. -  Depoſito vero, aut confeſ ſionato, nunquid exceptio nonnumeratæ pecuniæ poſ ſit opponi, ibid. num. 14. -  Vbi breuis & vera traditur reſolutio & in propo ſito Hippol. Riminaldi conſilia duo expenduntur, & commendantur, ibid. num. eodem. -  Depoſitæ rei poſ ſeſ ſionem in depoſitarium non transferri, ſed penes deponentem remanere, ſiue retineri per eum, ſi eam habebat, niſi aliter inter ipſos actum fuerit, ibid. num. 15. -  Depoſita re penes ſequeſtrum, vtrum ipſe poſ ſideat, & de intellectu quorundam iurium, lib. 3. cap. 16. num. 16. & quinque ſeq. -  Depoſitæ rei dominium, aut proprietatem, ex ip ſa depoſiti natura penes deponentem manere, ibid. num. 23. -  Poſ ſe tamen contrahentium conuentione effici, vt rei depoſitæ dominium in depoſitarium tran ſeat, vel vt non idem ſed tantundem reddere liceat, ibid. num. 24. -  Depoſiti contractus an maneat, cum rei depoſitæ dominium in depoſitarium tranſit, vel cum pactum adiicitur, vt tantundem reddere, veluti depoſita pecunia liceat, ibid. ex num. 25. cum pluribus ſeq. vbi in effectu probatur communis Doctorum reſolutio. -  Ipſa tamen intelligitur & moderatur, dummodo tempore contractus pactio ipſa adiiciatur, adhuc enim durat depoſitum, quanuis pactio eiuſmodi notiſ ſimos depoſiti terminos excedere videatur, ibid. num. 26. -  Secus vero ſtatuendum eſt, ſi pactum tale ex interuallo adiectum fuerit tunc namque depoſiti contractus alterari videbitur, ibid. num. 27. & vide num. ſeq. -  Deponens pecuniam numeratam, in dubio præ ſumitur voluiſ ſe transferre dominium pecuniæ in depoſitarium, & illum conſtituere debitorem generis: idcirco quia genus perire non poteſt, depoſitarium, quaſi debitorem generis, de periculo etiam, aut caſu fortuito teneri, nec ob illum liberari, dict. cap. 16. n. 35. -  Depoſita aliquando dici regularia, aliquando vero irregularia: & quæ dicantur regularia, & quæ irregularia, ibid. num. 38. -  Depoſitum cum ita fit, vt depoſitarius pecunia vti poſ ſit, adhuc depoſitum manet, ex ſententia Petri de Barboſa quanuis irregulare ſit, ibid. num. 39. & vide ex num. 25. -  Et non ſolum depoſiti nomen habet, ſed omnes illius effectus, ibid. num. 40. -  Et inde competunt ei omnia priuilegia regulari depoſito conceſ ſa, vt ibid. num. 41. adnotatur. -  Depoſiti actio (quæ datur etiam pro depoſitis irregularibus, & vbi vſus pecuniæ transfertur) competit etiam, vt vſuræ conuentæ petantur, ibid. num. 43. -  Imo pactum ſoluendi intereſ ſe facit, vt ex depo ſito agatur, quia ſi eſ ſet mutuum, vſuræ peti non poſ ſent, ibid. num. 44. -  Et initium inſpicitur, quod fuit deponere pecuniam, & quod principaliter actum eſt. -  Nec à prima obligatione depoſiti cenſentur contrahentes recedere voluiſ ſe ex perceptione intereſ ſe pecuniæ, nec illam nouare, prout adno tatur, ibidem, numero 45. & 46. -  Depoſito irregulari facto penes campſorem, qui de reſtituendo poſt annum fideiuſ ſores dedit, elapſo anno ſi campſor ſe conuenit cum deponente, vt pecunia penes ipſum per aliquot annos detineatur pro certo lucro, non videtur per hoc receſ ſum à prima obligatione depoſiti, nec nouatio inducta cenſebitur, inde fideiuſ ſores remanent obligati, dict. cap. 16. num. 47. -  Depoſitarij generalis, aut Bancharij fideiuſ ſores, vtrum teneantur illis, qui de pecunia intereſ ſe percipiunt, remiſ ſiue, ibid. num. 48. -  Deponens, vtrum habeat ius prælationis contra bona depoſitarij, ſicut debeat ex ſpeciali priuilegio depoſiti, cæteris creditoribus etiam priuilegiatis circa actiones perſonales, vel reales præferri, & de intellectu quorundam iurium, atque Doctorum contrarietate & confuſione in hoc articulo, dict. cap. 16. ex num. 49. cum multis ſequent. vbi latiſ ſime, & melius quam alibi vſque ad finem capitis. -  Depoſita olim variis in locis, maxime in publicis, & in æde ſacra fieri ſolita, item & penes numularios, qui in foro erant, idque vt res diſpoſitæ tutius eſ ſent conſeruatæ, ibid. num. 56. -  Depoſiti priuilegia non dari pro fœnore deponenti, ibid num. 63. -  Depoſitum pro fænore; ſiue cum intereſ ſe, aut cambiis, ex ſententia quorundam depoſitum non eſ ſe; ſed contractum potius fænoratitium: contra vero ex ſententia aliorum, inter quos circa prælationis ius eadem contrarietas ver ſatur. Vt ibid. ex num. 64. cum pluribus ſeq. demonſtratur. -  Deponentibus olim apud argentarios & numularios, priuilegium prælationis competens, ex lege quadam partitæ competere hodie omni depoſito indiſtincte, non conſiderare perſona depoſitarij, noua & vera conſideratio in hac materia. -  Vbi & Parris Ludouici Molinæ ê Societate Ieſu Religioſi, in eodem propoſito ſententia, nouiter adducitur, ibid. num. 68 & 69. -  Deponens pecuniam numeratam ſine fænore vel intereſ ſe, vel rem, quæ conſiſtit in pondere, n. vel menſura, quanuis regulariter præferatur anterioribus creditoribus perſonalibus, ſiue habentibus priuilegia perſonalia. -  Tamen in hypotheca & iure reali, aliis creditoribus non præfertur, ſed illi præferendi ſunt. -  Etiam ſi (vt dictum eſt) abſque fænore vel vſuris depoſitum factum ſit. -  Non etiam præfertur ei, quod expenditur in funus defuncti, vel in domus, aut nauis reſectionem neceſ ſariam. -  Sed nec regi præfertur, ſi quid ei ex contractu, vel ex delicto debetur. -  Vel etiam pro dote vxoris, ibid. n. 70. per totum. -  Depoſita pecunia clauſa vel obsignata, vel numerata etiam, ſed tanquam ſpecie, hoc eſt, cum conuentione, vt eadem nummorum corpora redderentur: quod ad ius prælationis idem dicendum eſ ſe, quod de ſpecie depoſita, aut alia qualibet re, cuius dominium non tranſit: provt declaratur, ibid. num. 71. -  Depoſita pecunia numerata, illaque extante, vtrum deponens indiſtincte debeat cæteris aliis præferri, tam in terminis iuris communis, quàm poſt deciſionem. l. cuiuſdam partitæ, quæ eleganter, & melius quàm hactenus enucleatur, & articulus iſte dilucide explanatur, ibid. num. 72. -  Deponens, omnibus aliis creditoribus præfertur indiſtinctè, ſi res depoſita in poteſtate depoſitarij, vel hæredum eius inueniatur, nec fuerit de his, quæ in pondere, numero, vel menſura conſiſtunt. ibid. num. 76. -  Depoſitarios ſimul inter ſe concurrere, ſi plures ſint, nec habere inter ſe prælationem, ſiue prioritatem temporis non conſiderari, ſed ſolùm an intereſ ſe, aut vſuras recipiant, vel non recipiant, ibid. num. 78. -  Didaci Couarr. & Pelaez à Mires ſententia, ſic explicatur, vt l. 27. Tauri conſtitutioni conueniat (quod neceſ ſarium eſt, contrarium non veriſimile) nec dictis ab eiſdem authoribus repugnet, lib. 3. cap. 12. num. 46. -  Didaci Couarr. locus probatur, atque explicatur, nec ipſius authoris ſententia ſatisfacere Georgium de Cabedo, & noua, & eleganter oſtenditur, ibid num. 62. -  Dini ſententiam in materia, cap. 17. huius libri, validiſ ſimo fundamento muniri, quod lib. 3. eodem cap. 17. num. 68 & ſeq. expenditur. -  Alio etiam fundamento corroborari, quod ibidem adducitur, num. 75. -  Dini opinione retenta in articulo quodam materiæ, cap. 17. huius libri, author ad plura infert, quæ noua ſint in hac materia, nec per aliquem hactenus ſic adnotata, ibid. num. 82. -  Diſpoſitio qualibet ex ſua cauſa, & ratione regulari debet reſtrictiue, vel extenſiuè, & cauſa in teſtamento expreſ ſa, extendit, & reſtringit verba ſecundum mentem teſtatoris, lib. 3. cap. 15. num. 19. -  Diſpoſitio præcedens expreſ ſa, per verba ſequentia non poteſt videri reformata, niſi in his, in quibus expreſ ſ è reformatur, non vero in aliis non expreſ ſis, ibid num. 28. -  Diſpoſitio referens, licèt alio modo referat, quam continetur in diſpoſitione relata, modificari debet ad terminos relatæ, dicto capite 15. numero 39. -  Dictiones, is, ille, & ipſe, de ſui natura referuntur præcisè ad perſonas expreſ ſas, & perſonalitatem quandam important, ſic vt non poſ ſint ad alios referri, quam ad eos, qui in ſcriptura relata, ſpecialiter continentur, lib. 3. cap. 15. num 42. -  Dictio dicha, latinè dicta, aut dictio, prædicta, repetitiua eſt rerum tantum, & perſonarum præ cedentium cum ſuis qualitatibus, diſpositionémque ad præcedentia tantum reſtringit, ibidem, num. 43. -  Dolus, & metus æquiparantur quoad vltimas voluntates, & titulum, ſi quis aliquem teſtari proh. vel coege. lib. 3. cap. 1. num. 62. -  Per dolum alterius ſi inſtitutio, aut legatum fiat, vel non fiat, quid iuris ſit, vide infra, verb. legata. Et d. c. 1. c. 8. numero 57. cum ſeqq. -  Dolus alterius, quando eſt cauſa immediata acqui ſitionis, quanuis ei, cui acquiſitum fuit, noceat tamen ipſi aduerſus alterum, qui metum adhibuit, ſuccurritur, ibid. num. 56. -  Dolus ex natura actus, qui geritur, hoc eſt teſtamenti, quod liberè, & abſquè aliqua coactione fieri debet, eo ipſo interuenire videtur, quod quis alium immodice perſuadet, aut precibus vtirur importunis, ibid. num. 136. -  Nec alius dolus requiritur de perſe, vltra eum, qui ex immodicis perſuaſionibus, ſiue ex importunis precibus inducit: vt ibidem, numero 137. adnotatur, & Patris Th. Sanchez reſolutio contraria taxatur. -  Alia vide infra litera. Enormis. -  Donatio facta à minore cum iuramento: vtrùm ob enormem, vel enormiſ ſimam læ ſionem debeat reſcindi, & quid ſi ex cauſa renumerationis, vel ob aliam cauſam facta fuerit. -  Vbi diuerſ æ ſententiæ Doctorum commemorantur, & inter alios authores Marcus Antonius Eugenius, & Ioannes Vincentius Hondedei, magis commendantur, lib. 3. capite 2. numero 6. -  Donationi propter nuptias hypotheca competens, non habet ius prælationis ex communi ſententia, lib. 3. cap. 4. num. 31. -  Communis autem ſententia defenditur, & dilucide magis quam antea fuiſ ſet, articulus hic declaretur, ex numero 32. vſque ad numerum 40. -  Donatio facta inter virum & vxorem, ex cauſa remunerationis, non eſt propriè donatio, ſed debiti ſolutio, & dicitur potius contractus oneroſus permutationis, aut venditionis, quam lucratiuus donationis, & debet ſuſtineri, etiamſi fiat conſtante matrimonio, maxime quando fit à viro ignobili, vel ſene vxori nobili, aut iuueni, aut ipſo nobiliori, lib. 3. cap. 4. n. 40. -  Nec in ea debent ſeruari regulæ iuris communis, & cæterarum donationum, vt ibidem latius probatur remiſ ſimè. -  Donatio, aut dos quam conſtituit vir ignobilis mulieri nobili, vel etiam nobilis mulieri ipſo nobiliori, vel ſenex iuueni, vt effectum habeat matrimonium, deducenda eſt ex toto hæreditatis cumulo, tanquam æs alienum, & ita minuet legitimas filiorum poſtea natorum, dicto cap. 4. num. 41. -  Donationem propter nuptias cum fecit maritus, vel cum arras promiſit, ſi liberis carebat, po ſtea his natis, an prædicta extrahi debeant de quinta bonorum parte duntaxat, vel de omnibus bonis? ibid. n. 42. -  Donatio ex cauſa remunerationis, vel ex alia iuſta cauſa facta, filiorum natiuitate non reuocatur, ibid. num. 43. -  Donatio propter nuptias ex cauſa remunerationis, vel ab ignobili, aut ſene viro, vxori nobili, aut iuueni facta pro argumento dotis credendum eſt quod fiat, ibid. num. 44. -  Donatio ſemel perfecta conditiones poſtea non capit, nec idem poteſt ex poſt facto modus, grauamen, vel conditio apponi, ſiue quid aliud de nouo adiici, lib. 3. cap. 10. n. 1. -  Et ibidem l. perfecta donatio, C. de donation. quæ ſub modo, deciſio, ſiue vulgatum Doctorum aſ ſumptum ex illo textu, quam plurimorum authorum relatione, & doctrinis exornatum. -  Qui equidem variis in cauſis, diuerſimodéque conſulti, varia equidem & multa reſpondent, quæ negotiis multis frequenter occurrentibus, vtiliſ ſima eſ ſe poſ ſunt. -  Idque procedit, etiam in Principe, adeò quod Princeps etiam non poſ ſit modificare, nec alterare aliquo modo donationem perfectam, per eum in fauorem alicuius factam, nec idem nouas conditiones adiicere, ibid. n. 3. -  Donationes Regiæ, etiam ex cauſa remunerationis factæ, quoties nimis læderent Regiam Coronam moderari poſtea poſ ſent, ibidem, numero 4. -  Donationis perfectæ, regula illa, ex d. l. quoties, deducta, procedit etiam in vinculis perpetuis, ſeu primogeniis, ac etiam in meliorationibus inter viuos factis, ibid. num. 5. -  Donator, vtrum poſ ſit in teſtamento ſuo hæredem inſtituere donatarium in rebus irreuocabiliter donatis, ſub nouis conditionibus, aut pactionibus. ibid. num. 39. -  Vbi Guid. Pap. & Celſi Hugonis ſententia refertur & num. ſeq concludenter confutatur. -  Donationi perfectæ, ex conſenſu donatarij modus, conditio, & grauamen adiici poteſt, ibidem, num. 40. -  Donatorem nullo modo poſ ſe de re inter viuos donata, in teſtamento diſponere in præiudicium donatarij, aut donationem reuocando, aut illam minuendo, ibid. num. 41. -  Quippè cum donatio perfecta, & irreuocabilis impediat teſtamenti factionem ſuper bonis donatis, ibidem, num. 42. -  Et ſicut expreſ ſe reuocari non poteſt, ita nec tacitè per aliam diſpoſitionem quancumque in contrarium factam. ibid. num. 43. -  Donatio filio inofficioſa facta, reuocatur, & quando inofficioſa dici poſ ſit, & vt talis infringatur, remiſ ſiuè, lib. 3. d. cap. 10. num. 45. -  Donator de rebus etiam irreuocabiliter donatis, donatarium hæredem inſtitutum grauare poteſt, ſi in aliis bonis præter donata, eum hæredem inſtituat, ibid. num. 46. -  Et eo caſu ſi donatarius omnibus bonis frui velit, renebitur neceſ ſario adimplere omnes, & grauamen adiectum in his, quæ antea ſibi irreuocabiliter donata fuerunt, ibid. num. 47. -  Imò eo ipſo, quod donatarius adierit hæreditatem, & fecerit ſe hæredem virtute ipſius teſtamenti, cenſetur conſenſiſ ſe modis, & conditionibus donationi, aut rebus antea donatis, adiectis. -  Ad quod in terminis ponderatur Curtij Iunioris conſilium 120. num. 9. lib. 2. & verba eiuſdem referuntur, ibid. num. 48. -  Donationi perfectæ ex ſententia Socini, Did. de Couarr. & aliorum, modum, conditionem, & grauamen adiici poſ ſe in continenti, ibid. n. 49. -  Contra ex ſententia D. Franciſc. Sarmient. quæ verior eſt, & concludentibus rationibus corroboratur per authorem, ibid. n. 50. & ſeq. -  Donatio hodie perficitur ſolo conſenſu, nudaque voluntate donantis, ibid. num. 53. -  Donatos in ſua donatione inter viuos poteſt apponere pactum, conditionem, modum, & tempus, & facere illam reuocabilem, prout ſibi videbitur, dum tamen hoc faciat à principio contraibis, & antequam ſit ius quæ ſitum donatario, quod illi quæritur ſtatim perfecta donatione, ibidem, num. 55. -  Donatio ſtatim, vt perfecta eſt, perpetua ſit, & irreuocabilis, nec amplius donantem pœnitere poteſt, ibidem, num. 56. -  Donatio omnium bonorum, vel maioris partis eorum, facta ab eo, qui liberos non habebat, natis liberis, ſtatim reuocatur ipſo iure, ibid. numero 58. -  Donatio quantuncumque perfecta, per ingratitudinem donatarij reuocabilis efficitur. Idque latiſ ſimè explicatur, traditur remiſ ſiuè, ibid n. 59. -  Donatio inter coniuges inualida, an ſicut confirmatur morte naturali, confirmetur & morte ciuili, remiſ ſiuè, lib. 3. cap. 12. num. 3. -  Donatarius ſecundus, cui poſt mortem prioris, res donata reſtituenda eſt, ſi in ſpecie l. quoties, C. de donat. quæ ſub modo, viuo primo donatario decedat, an ſpem illius actionis in filium ſuum tranſmittat. lib. 3. cap 19. n. 259. -  Doti competens hypotheca, an, & quando cum prælatione detur, vel non? Vide infra litera H. & lib. hoc 3. cap. 4. per totum. -  E. -  EMphiteuſis contractus vt celebretur, an aliquid à principio dari debeat, lib. 3. cap. 6. num. 19. -  Emphiteuſis conceſ ſa pro ſe, & hæredibus à per ſona priuata, hæreditaria eſt, & ideo ad quencunque hæredem extraneum inſtitutum tranſire poteſt. -  Et regulatur ſecundum naturam aliarum rerum hæreditariarum, lib. 3. cap. 19. num. 238. & 239. -  In emphiteuſi, an habeat locum repræ ſentatio. Vide infra litera R, & dict. cap. 19. ex num. 237. vſque ad n. 250. -  Emphiteuſis Eccleſiaſtica conceſ ſa pro ſe, filiis, & nepotibus, non eſt hæreditaria, ibid. n. 243. -  Emptionis, & venditionis appellatione comprehendi cæteros contractus, ex quibus dominium transfertur, vel perpetua vtilitas, commune eſ ſe, & vulgatum DD. axioma, nec verum quidem indiſtinctè, ſed ſic accipiendum, prout lib. 3. c. 6. num. 21. latiùs adnotatur cum aliis. -  Et ibidem de intellectu l. ſtatu liberi à cæteris, §. Quintus Mucius, in verſic. quoniam, ff. de ſtatu liberis. -  Emanuelis Coſtæ, ff. ad text. in § Augerius, l. qui Romæ, ff. de verb. oblig. interpretatio nona: noue & vere conuincitur, lib. 3. cap. 14. num. 26. -  Emanuelis Coſtæ noua concordia in materia, l. 1. §. ſi ex fundo, ff. de hæred. inſtituen. noue & argute improbata, lib. 3. cap. 17. n. 85. -  Emanuelis Soarez à Ribeira, ad text. in d. §. ſi ex fundo, ratio adducitur (quæ fuiſ ſe Cumani oſtenditur) & eodem cap. 17. num. 14. & ſeqq. improbatur. -  Ex enormiſ ſima læ ſione dolum præ ſumi, & conſequenter in eo verificari deciſionem cap. quamuis pactum, de pact. in 6. dum vult, quod renuntiatio, etiam iurata, interueniente dolo non valeat, lib. 3. cap. 2. n. 39. -  Qui textus licet loquatur de dolo generaliter, non debet reſtringi ad dolum ex propoſito magis, quàm ad dolum re ipſa, qui ex enormiſ ſima læ ſione cauſatur: & quanuis præ ſumptus, vere tamen dolus eſt, ſiue proprio dolo comparatur, qui ex enormiſ ſima læ ſione reſultat, ibidem, num. 40. -  Enormiſ ſimæ læ ſioni, etiam cum iuramento valide renuntiari non poteſt. Ibidem num. 41. & vide num. 42. vbi quod totum hoc diſcreti, bonique iudicis arbitrio relinquitur. -  Expreſ ſum quodammodo dici, manifeſtamque, & euidentem voluntatem inducere, quod ex euidentibus, aut valde vrgentibus coniecturis deducitur, lib. 3. cap. 12. n. 42. -  Et ſpecialiter prouiſum videri, quod ex mente, aut intentione diſponentis apparet per coniecturas, ibid. num. 43. -  Excluſio non debet ſubintelligi, quæ in verbis diſ poſitionis non reperitur expreſ ſa, lib. 3. cap. 15. num. 22. -  Maxime contra eos, qui antea, atque in eadem diſ positione fuerant vocati, ibid. num. 23. -  Excludens vnam perſonam diſpoſitio, non trahitur ad aliam, & ſi caſus diſ ſimilis eſ ſet, propter abſurdum vitandum, quod minus dilectus magis dilecto præferatur, ibid. num. 24. -  Excluſio, vel incluſio non ſe extendit vltra perſonas nominatim excluſas, vel nominatim vocatas, ibid. num. 25. -  Excluſa filia, quando cenſeatur excluſus nepos ex ea, lib. 3. dict. cap. 15. n. 59. per totum numerum. Vbi Bartoli doctrina, ſeu theorica in propoſito, eleganter exornatur, atque declaratur. -  Excluſa vna perſona à ſucceſ ſione, vel ſuccedere prohibita, & omnes ab ea deſcentes excluſos cenſeri, vel ſuccedere prohibitos, prout ibidem num. 60. adnotatur, & plures authores congeruntur in vnum, qui assumptum hoc latius conſequuntur. -  Ob excluſionem patris vel matris, non cenſeri excluſos filios, aut deſcendentes, qui ſe vocatos expreſ ſim, aut ſub verbis ſubſtitutionum contentos, prætenderent, ibid. num. 61. vbi latiùs id demonſtratur. -  Excluſo aliquo à ſucceſ ſione, tunc demum eius deſcendentes excluſos cenſeri, quando eadem ratio excluſionis militaret in illis: ſecus tamen quando ratio æqualiter non militat, vel ſi ille excluderetur ob aliquam qualitatem, quæ in eius deſcendentibus ceſ ſaret, ibid. num. 63. vbi latiùs id explicatur. -  Et Philippi Cornei conſilia duo, in propoſito valde ſingularia expenduntur, & verba eorum pro ſeruntur, ibid n. 64. -  Excluſio. Pater, vel mater ſi propter aliquam cau ſam excludatur, & filios, atque deſcendentes cenſeri excluſos, ſed vbi excluſio fit propter delictum, tunc deſcendentes non cenſeri excluſos: idque ex communi quadam diſtinctione Doctorum, ibid. n. 65. -  Quæ tamen (vt ſupra dictum fuit) procedit, quando ratio excluſionis æqualiter militat in filiis, ſecus tamen ſi non militat, & cohæret perſonæ, quia tunc indiſtinctè non afficit filios, ibidem, num. 66. -  Excluſio ſemper reſtringitur ad ſuam cauſam, ibid. num. 67. -  Excluſionis cauſa limitata, limitatam producit excluſionem, ibid. n. 68. -  Excluſa vne perſona, vel ſuccedere prohibita, eius deſcendentes tunc demum cenſeri excluſos, quando ex perſona excluſi, & per repræ ſentationem venirent, ſecus tamen quando ad ſucceſ ſionem venirent ex perſona propria, & proprio iure, & non per repræ ſentationem, ibid. numero 70. -  Ob excluſionem patris, vel matris filios non excludi, quando pater, vel mater nunquam fuit excluſa dum viueret, ex quo caſus fideicommiſ ſi nunquam euenerat. -  Si autem eueniſ ſet, & fuiſ ſet excluſa, ita etiam & filios eius excluſos manere, ibid. num. 71. -  Vbi etiam Angeli, & Caſtrenſis diſtinctio quæ dam in propoſito adducitur, & Iacobi Menochij traditio noua contra Rubeum ponderatur, & num. ſeq. reiicitur. -  Excluſio parentum, vt filiis non noceat, quando ipſi dicantur venire ex perſona propria, vel ex perſona illorum, ibid. num. 72. vbi Baldi, & aliorum theorica in id ponderatur, & Philippi Cornei, atque Sylueſtri Aldobrandini conſilia duo in eandem rem expenduntur, & præcitantur. -  Excluſio aliquo à ſucceſ ſione, tunc demum eius filios, & deſcendentes excluſos cenſeri, quando excluſio fuit perpetua, & abſoluta, atque excluſus fuit omninò inabilis, & incapax ad ſuccedendum. -  Secus tamen, ſi non omnino excluſus eſt, ſed potius aliquando vocatus, ſiue aliquo caſu, aut tempore admiſ ſus, tunc enim eius filij, & deſ cendentes excluſi non cenſentur, ibidem, numero 76. -  Ex euentu futuro multa in iure ciuili decidi, lib. 3. cap. 17. num. 8. -  Ex hæredationis, & præteritionis traduntur nonnulla argute, & ſimiliter, cap. 22. per totum. -  F. -  FEudum de fui natura ad proximiores deuoluitur, lib. 3. cap. 19. num. 224. -  Feudum hæreditarium quod dicatur, & an in dubio hæreditarium præ ſumatur: quod etiam familiare, ſiue ex pacto, & prouidentia, ibidem, num. 229. -  In feudis, an habeat locum repræ ſentatio, vt filius intret in locum patris, lib. 3. dict. cap. 19. ex num. 223. vſque ad numerum 237. & infra litt. R, verbo, repræ ſentatio. -  Fiſcus, vtrum priuilegium prælationis haberet contra creditores habentes hypothecas tacitas anteriores, dubium fuiſ ſe de iure communi: de iure tamen regio poſt deciſionem l. 33. tit. 13. part 5. certum eſ ſe, fiſci & dotis cauſam æqualem eſ ſe, & ſicut doti conceſ ſam fuiſ ſe prælationem, lib. 3. capite 4. num. 14. -  Fiſci priuilegium, de quo in l. ſi is qui, ff. de iure fiſci non procedere aduerſus pariter priuilegiatum, qui habebat hypothecam generalem omnium bonorum debitoris, ibid. num. 24. -  Et conſequenter non obtinebit aduerſus mulierem dorem ſuam repetentem, imo illa ſi prior ſit tempore, etiam in bonis poſtea quæ ſitis erit præferenda fiſco, ibid. n. 25. -  Fiſcus, aut Princeps, cum partis dominus erat, ſoliditatem iuxta proprium priuilegium vendere poterat, tam de iure communi, quam de iure partitarum, lib. 3. cap. 6. num. 13. -  Idque indiſtinctè, ſiue ex venditione totius rei ſequeretur vtilitas, ſiue non, vt cum Accurſio, & Odofredo contra communem, latius probatur dict n. 13. -  Fiſcus habens rem cum priuato communem, an poſ ſit eam in totum in feudum, aut emphiteu ſim dare, & locare: ibidem num. 18. vbi refertur ſententia Baldi, in conſilio 336. præmitto, lib. 5. contraria M. Antonij Peregrini probatur, & melius quàm antea fuiſ ſet corroboratur. -  Fiſcus, aut Princeps, ſi rem habeat cum alio communem, an totam locare poſ ſit ad longum tempus, vel ad modicum, ibidem, num. 22. -  Fiſcus, ſicut vendit in totum ratione partis, ita & obligare, aut oppignerare in totum poteſt ex ſententia gloſ ſ æ, quæ noue, verè tamen ab authore improbatur, ibidem, num. 24. -  Fiſco, & alij, ſi res obligata ſit, tunc poteſt res ipſa per fiſcum vendi, dummodo ius creditorum non ledatur, & in primis præcedentibus, aut prioribus creditoribus ſatisfiat, ibidem, num. 25. -  Fiſcus habens tantum ius hypothecæ, non verò dominium rei pro parte pro indiuiſo, an in totum vendere poſ ſit bona communia, & per con ſequens vtrum ad hunc caſum extendi debeat priuilegium, l. 2. C. de commun. rer. alien. & l. prima, C. de vendit, rer. fiſcal. cum priua. comm. lib. 10. ibid. n. 26. -  Vbi Marci Antonij Peregrini reſolutio in propo ſito refertur, & ſententia authoris in medium profertur. -  Fiſcus cum habet in re ius vſusfructus tantùm, & priuatus ius proprietatis, non poteſt, nec ſolet rem vendere, niſi pro iure ſuo ex ſententia Baldi, quæ ab authore probatur, & nouiter, atque eleganter explicatur, ibid. num. 27. -  Filium, patre monaſterium ingreſ ſo, & religionem profeſ ſo, adhuc viuente, an poſ ſit petere legitimam portionem, quæ ad eum mortuo patre peruentura eſ ſet, lib. 3. cap. 12. num. 31. -  Et ibidem de intellectu textus, in cap. cum ſimus, de regularibus, latè actum remiſ ſiuè. -  Filius quilibet, vel deſcendens poſ ſeſ ſoris maioratus, dicitur ſequens in gradu poſt cum, lib. 3. cap. 15. num. 36. -  Filij vocati poſt mortem patris ſtatim admittuntur, atque ſuccedere debent poſt eum, etiamſi citra caſum mortis contingeret, quod pater excluderetur, & non ſuccederet, ibid. num. 49. -  Vbi quod maximè id procedat, cum eadem ratio ſubſiſtit. -  Filius primogeniti, furioſi, cæci, muti, ſurdi, aut alterius aliam inhabilitatem habentis, propter quam ex diſpoſitione fundatorum ſuccedere non poteſt in maioratu, fratrem ſecundogenitum excludit, dicto cap. 15 n. 55. -  Filius proditoris, ſeu hæretici in maioratu ſuccedit, & ſequentibus in gradu præfertur, ibidem, num. 56. -  Filios ob excluſionem patris, vel matris, non excludi, quando pater, vel mater nunquam fuit excluſa dum viueret, ex quo caſus fideicommiſ ſi nunquam euenerat. -  Si autem eueniſ ſet, & fuiſ ſet excluſa, ita etiam & filios eius excluſos manere, ibid. num. 71. -  Filius non poteſt perſonam patris ſui repræ ſentare, quando pater fuit omnino excluſus, ita quod non potuit vllo tempore ius primogenituræ, nec in potentia, nec in ſpe habere, lib. 3. cap. 15. num. 78. -  Filij, aut deſcendentes, quod non debeant eſ ſe melioris conditionis, quam audior ſuus, à quo habuerunt cauſam: vulgatum illud Doctorum aſ ſumptum, optimè, & verè declaratum, lib. 3. cap. 15. num. 83. -  Filius primogenitus, ſi filium habeat, nepotem poſ ſeſ ſoris maioratus, & hic nepos moriatur viuentibus auo poſ ſeſ ſore, & patre primogenito, relicto tamen filio, pronepote ſucceſ ſoris, pronepos hic ad ſucceſ ſionem maioratus admittitur, & excludit patruos, item fratres aui primogeniti, lib. 3. cap. 19. n. 200. -  Filius incapacis natus ante incapacitatem, in ſucceſ ſione maioratus patruum excludit, ibid. numero 201. -  Intelligendo ſemper prout latius declaratum, traditur, num. 202. -  Fideicommiſ ſum concernens fauorem familiæ, vel ita relictum, vt bona in familia conſeruentur, monachis, vel monialibus non competere, etiamſi monaſterium ſit capax bonorum in communi, lib. 3. cap. 12. num. 72. -  Quia eo ipſo, quod teſtator voluit, bona in familia conſeruari, intelligitur noluiſ ſe, ea ad monaſterium modo aliquo peruenire, ibid. num. 73. & vide latius numeris ſeq. per totum caput. -  Fideicommiſ ſum conditionale, an, & quando tranſmitti poſ ſit, lib. 3. cap. 19. num. 186. -  Fictio eſt in re certa, eius quod eſt poſ ſibile, contra veritatem pro veritate à iure ficta aſ ſumptio, lib. 3. cap. 17 num. 30. -  Fictio dicitur quædam legis prouiſio, ſiue diſpoſitio ita conſtabilita, ibid. num. 31. -  Fictio, & præ ſumptio in multis differunt, ibidem num. 33. -  Fideiuſ ſor, qui negat ſe fideiuſ ſiſ ſe, vtrum perdat excuſ ſionis beneficium, lib. 3. cap. 18. num. 18. -  Fœminæ regulariter ſuccedunt in quocunque maioratu, & in Regno, & in Ducatu, ſicut maſ culi, dummodo non adſint maſculi in eodem gradu, licet ætate minores, & ſic cum in proximiori gradu ſunt, excludunt maſculum remotiorem, vbicumque expreſ ſ è non excluduntur à ſucceſ ſione, lib. 3. cap. 19. num. 146. -  Nec ſufficiunt ad earum excluſionem coniecturæ, quæ indubitatæ non ſint, aut euidentiſ ſimæ requiritur enim, quod euidenter, & clarè con ſtet de voluntate inſtitutoris, volentis eas à maioratus ſucceſ ſione excludere, ibid. num. 147. -  Fœminæ duo, quæ in eodem gradu ſint, ſi ad ſucceſ ſionem maioratus concurrant, præfertur fœ mina nata ex maſculo, & ſi vtraque ex fœmina deſcendat, præfertur maior ætate, ibid. n. 156. & ſeq. -  Fœmina maſculinitatem ſiue ſexum patris repræ ſentare non poteſt, qualitas namque ſexus maſ culini in fœminam, patrem repræ ſentantem, non tranſit, ibid. num. 159. -  Et ideo priuilegiatam ſucceſ ſionem, ſiue eam quæ patri ob qualitatem maſculinitatis competeret ſi viueret, non poteſt prætendere. ibid num. 160. -  Fortuitos caſus in ſe ſuſcipiens, de quibus caſibus teneatur in contractu locationis, vel alio, lib. 3. c. 3. ex num. 80. Et dictum fuit ſupra, litera C. verbo caſus. -  D. Franciſci Sarmienti conſiderationes quædam in propoſito amiſ ſionis legitimæ filiorum ob non confectum inuentarium ex conſtitutione cuiuſdam l. partitæ, ſic ſubuertuntur, vt nullo pacto ſuſtineri poſ ſint, lib. 3. cap. 5. num. 44. -  Franciſci Manticæ locum, pro ſententia authoris non mediocriter vrgere, & per Georgium Cabedum minus benè explicari, lib. 3. capite 12. num. 76. -  Franciſci Manticæ ad l. & ſi ex modica, §. ſi filius, ff. de bonis libertorum, interpretatio aduerſus Menochium probatur, lib. 3. cap 15. num. 74. -  Franciſci Connani ad §. Augerius, l. qui Romæ, ff. de verb. oblig. interpretatio noua, nouiter & verè confutatur, lib. 3. cap. 14. num. 24. -  Franciſci Burſati lapſus in materia, cap. 16. huius lib. 3. nouiter detectus, ibidem, num. 36. -  Fratribus minoribus relictum cum onere, cuius implementum requirit Pontificis licentiam, purum eſ ſe, reiecta conditione, tanquam impoſ ſibili, ex ſententia Bartoli, quæ authori diſplicet, lib. 3. cap. 7. num. 25. & ſeq. -  Fratribus minoribus, an alimenta valide poſ ſint relinqui, & ibidem actum etiam remiſ ſiuè delegato alio quocunque eiſdem relicto, lib. 3. c. 12. num. 8. -  Fratrum quilibet conſtituit propriam lineam, & alter de alterius linea non dicitur, lib. 3. cap. 15. num. 52. -  Fuluij Paciani locus in propoſito l. finalis, ff. de rei vendicatione: & materiæ eius commendatur, lib. 3. cap. 18. num. 6. -  G. -  GEorgij Cabedi ad Ludouici Molinæ locum interpretatio, ſeu declaratio, & nouiter, & vere conuincitur, lib. 3. cap. 12. num. 65. -  Georgij Cabedi, deciſione 133. num. 9. ad conſilium Decij 259. num. 2. interpretatio, ſeu declaratio: optime & noue conuicta, & eiuſdem mens ſingulariter explicata, dicto cap. 12. numero 74. -  Georgij eiuſdem Cabedi ad D. Anton. Meneſ. de Padilla locum explanatio, quædam, noue etiam, & vere confutata, ibid. num. 75. -  Georgium Cabedum, minus bene explicaſ ſe locum Franciſci Manticæ, & aliter explicari debete, ibid. num. 76. -  Georgium Cabedum, male probare intentionem ſuam ex conſilio Pariſij 22. numero 9. volum. 3. & Pariſium ipſum velle contrarium eius, quod Cabedus intendit, ibid. num. 77. -  Georgij Cabedi reſolutio nouiſ ſima, & Regni Lu ſitaniæ in caſu contingenti, & ad Senatum adducto deciſio 96. prima parte expenditur, & exornatur, eod. cap. 12. num. 123. -  Gloſ ſ æ ſententiam, in l. vter ex fratribus: verbo, conſobrinam ff. de condit, inſtitut. veram non eſ ſe, nec aliquo iure probari, lib. 3. cap. 7. nu. 41. vbi late & noue id demonſtratur, & ad fundamenta eiuſdem gloſ ſ æ, nouiter etiam reſponſum præbetur. -  Gradus ſecundus primum, vel tertius ſecundum quod peruertat, eumque excludat, abſurdum eſ ſe, & contra rationem iuris: & ideo ſeruari debent gradus à teſtatore expreſ ſi, & omnes admittendi ſunt eo ordine, quo ſunt ſubſtituti, nec ordo ſubſtitutionum debet peruerti, lib. 3. c. 15. num. 26. -  Gradus ſequens, quis ſit, ex præcedenti gradu colligitur, ibid. num. 33. -  Quia vnus gradus alium declarat, ibidem, numero 35. -  Graduum computatio non poteſt fieri à perſona, quæ maioratum amiſit propter delictum, vel propter aliam cauſam, quia media ſcala eſt inhabilis & ſine viribus, ib. num. 81. -  Quod procedit, vbicumque propter delictum, vel propter aliam cauſam, fuit incapax ſuccedendi in maioratu, & maioratum adeptus non fuit, ſecus tamen ſi poſ ſeſ ſionem apprehendit, vt ibidem declaratur, n. 82. -  Gregorium Lopez male citaui ſiue expendi per Matiençum in articulo quodam legis Regni: noue & vere adnotatum, lib. 3. cap. 17. num. 151. -  Guid. Pap. ſententia refertur, & concludenter confutatur, lib. 3. cap. 10. num. 39. & ſeq. -  Guid. Pap. deceptum in allegatione. l. Titia Seio §. Lucius. ff. de legatis ſecundo, ibid. num. 44. vbi redditur vera ratio illius textus. -  Guil. Benedicti in propoſito deciſionis. l. primæ. §. ſi ex fundo. ff. de hæredibus inſtit. verba ſingularia proſeruntur, lib. 3. cap. 17. n. 35. -  H. -  HAbilitatem ad maioratus ſucceſ ſionem, tempore quo ſucceſ ſio defertur, conſiderandam eſ ſe, nec antea exiſtentem, vel poſt ſuperuenientem prodeſ ſe, ſi tunc, cum defertur ſucceſ ſio non exiſtat, lib. 3. cap. 10. num. 103. & vide num. 105. -  Habilitas ad maioratus ſucceſ ſionem tempore de latæ ſucceſ ſionis conſideranda eſt, & neque præcedens, neque ſubſequens inhabilitas in conſideratione habetur, lib. 3. cap. 15. num. 3. -  Idque in quacumque materia generaliter procedit, quicquid poſtea contingat, ibid. num. 4. -  Ea namque, quæ vtiliter conſtituta ſunt, durant, licet poſtea contigerit caſus, à quo initium capere non potuerunt, ibid. num. 5. -  Nec debent ex ſuperueniente quopiam caſu reuocari illa, quæ iam perfecta & abſoluta, atque conſummata fuere, ibid. num. 6. -  Hæredem teneri de iure inuentarium conficere, aliàs non conficientem, omnibus creditoribus, legatariis, & fideicommiſ ſariis, etiam vltra vires hæreditarias teneri, & falcidiæ commodo priuari, lib. 3. cap. 5. num. 17. -  Et in filio hærede, vtrum id procedat, ibidem ex num. 18. cum ſeq. -  Hæres non conficiens inuentarium, ex ſententia communi Doctorum, quare teneatur vltra vires hæreditarias. ibidem, num. 27 & 28. in fine, vbi aliæ duræ rationes aſ ſignantur. -  Hæres quando poſ ſit interpretari teſtatoris voluntatem, lib. 3. cap. 10. num. 37. & ibidem num. 38. cuius effectus eſ ſe debeat eiuſdem interpretatio aut declaratio. -  Hæres ſuccedit in vniuerſum ius, quod defunctus habuit, lib. 3. cap. 17. num. 16. -  Hæredes plures inſtituere ſub conditione, ſi omnes acceptauerint, aut pluribus hæredibus in ſtitutis prohibere ius accreſcendi, longe diuer ſa eſ ſe ſecundum authorem, contra Emanuelis Coſtæ ſententiam, ibid. num. 86. -  Hæres negans rem aliquam hæreditariam eſ ſe, qua pœna plectatur, lib. 3. cap. 18 n. 19. -  Hæredem defuncti perſonam repræ ſentare, vulgo circunferri, lib. 3. cap. 18. n. 6. -  Hypothecam tacitam pro dote competere mulieri, & eius hæredibus in bonis mariti, lib. 3. cap. 4. num. 1. -  Hypothecam tacitam pro dote promiſ ſa præ ſtanda, maritum etiam habere, ibid. num. 2. -  Illam tamen non præferri aliis anterioribus: quia hoc iure cautum non inuenitur, prout oſtenditur euidenter, ibid. num. 3. -  Hypotheca tacita pro dote inducta à iure, durat etiam ſi mulier ſpeciali pignore, vel hypotheca ſibi prouideat, ibid. n. 4. -  Hypothecam tacitam anteriorem præferri poſteriori creditori habenti hypothecam tacitam, ſiue expreſ ſam, ibid. num. 5. -  Tamen ſpeciale eſ ſe in dote, vt mulier habens tacitam hypothecam, præferatur tacitis anterioribus: & à fortiori præferri debebit, ſi dotis hypotheca expreſ ſa ſit, ibid. num. 6. -  Hypotheca tacita pro dote competens, ſi anterior ſit, præfertur expreſ ſ æ hypothecæ alterius po ſteriori, ibid. num. 7. -  Idque ex regula cap. qui prior. de regulis iuris, lib. 6. quæ in tacitis, & in expreſ ſis hypothecis locum ſibi vendicat, ibid. num. 8. -  Et conuenit verbis, & menti. l. 33. tit. 13. part. 5. vt noue, & vere, ibid. adnotauit author, n. 9. -  Hypotheca tacita dotis non præfertur aliis hypothecis tacitis anterioribus priuilegiatis, de iure communi. -  Et idipſum obſeruandum eſ ſe de iure regio poſt deciſionem, dictæ. l. 33. part. ibid. n. 10. & 11. -  Hypotheca tacita dotis non præfertur fiſco habenti tacitam hypothecam anteriorem, de iure communi, ibid. num. 12. -  Nec etiam de iure regio poſt deciſionem dictæ. l. 33. partitę. vt ibid num. 13. author animaduertit. -  Hypotheca tacita dotis, vtrum præferatur expreſ ſis hypothecis anterioribus, tam de iure communi, quàm de iure regio, lib. 3. dicto cap. 4. num. 15. per totum, vbi breuis traditur, & vera reſolutio. -  Hypotheca expreſ ſa dotis poſterior, vtrum præferri debeat aliis expreſ ſis hypothecis anterioribus ibid. num. 16. Vbi iure communi attento, veriorem eſ ſe exiſtimat author eam opinionem, quæ dotis hypothecæ prælationem concedit. -  Sed poſt deciſionem dictæ l. 33. tit. 13. part. 5. contrarium defendit, vt ibidem, num. 17. latiùs, & melius quàm antea fuiſ ſet, explicatum inuenies. -  Hypothecam generalem anteriorem habens, præ fertur poſterioribus creditoribus, non ſolum in bonis iam debitori quæ ſitis, ſed etiam in bonis poſtea acquirendis, ibid. num. 18. -  Id tamen ſpeciale eſt in fiſco, ipſe namque licet poſterior creditor ſit, tamen in quærendis præ fertur creditori anteriori habenti hypothecam generalem, quanuis in antea quæ ſitis non præ feratur, ibid. num. 19. -  In dote autem, vtrum hæc ſpecialitas procedat, an vero obſeruari debeat regula generalis: dubium quidem eſt, prout ibid. num. 20. latiùs adnotatur, & contrariæ ſententiæ in propoſito proferuntur. -  Author vero, vt contrarietatem hanc dilueret, & veriorem ſententiam in mediam proferret, nonnulla adnotauit eodem in loco, num. 21. quæ fortiter vrgent, nec in propoſito fuerant antea ſic conſiderata. -  Et in eam ſententiam procliuior fuit, vt fiſci ſpecialitas in dote non procedat de iure communi, vt ibid. num. 22. adnotatur. -  Nec etiam de iure regio poſt deciſionem dictæ I. 33. tit, 13. part. 5. qui noue & vere in propo ſito ponderatur, & dubium hoc accuratius, & melius quàm antea fuiſ ſet, explicatur, ibidem, num. 23. -  Hypothecam tacitam pro dote conſtitutam, & priuilegium prælationis inductum à iure, non obtinere vires in præiudicium alterius mulieris ſuam dotem repetentis, ſed inter eas obſeruari debere regulam capit. qui prior. de regulis iuris, libro 6. ibid. n. 26. -  Quæ regula obſeruati etiam debet inter fiſcum, & dotem, ibid. num. 27. -  Hypotheca generalis prior regulariter præfertur ſpeciali poſteriori, lib. 3. cap 8. num. 18. -  Hypotheca tacita, an contrahatur, cùm pecunia mutuetur ad domus, vel nauis refectionem, vel ad conſtruendam eam de nouo. Item cum res venditur habita fide de pretio, vel mutuatur pecunia ad rem aliquam emendam. Vide plene lib. 3. cap. 8. per totum. -  Hieronymi de Zauallos obſeruatio quædam in articulo amiſ ſionis legitimæ filiorum, ob non confectum inuentarium, & eiuſdem reſolutio, nouiter, & verè confutatur, lib. 3. cap. 5. n. 45. -  Hieronymi de Zauallos aſ ſertionem quandam refragari verbis expreſ ſis, & claris legis partitæ, lib. 3. cap, 8. num. 25. -  Hieronymi de Zauallos conſiderationes nonnullæ in propoſito §. Augerius, l. qui Romæ, ff. de verbor. obligat. nouè expenduntur, atque admittuntur, lib. 3 cap. 14. n. 12. -  Hippolyti Riminaldi in propoſito articuli illius, vtrum Princeps de plenitudine poteſtatis poſ ſit abſque cauſa aliquem dominio rei ſuæ priuare; ideo honorifica mentio facta, lib. 3. cap. 6. n. 10. Quod ipſe author pleniſ ſima manu ſcripſerit, Angeli fundamentis latè reſpondet, pro communi ſententia concludentes rationes, & fundamenta adducit, & quarundam legum verum ſenſum aſ ſignat. -  Hippolyti Riminaldi conſilium 632. num. 133. & 134. lib. 9. expenditur, & verba eius referuntur, lib. 3. cap. 15. num. 69. -  Hippolyti Riminaldi in articulo illo, nunquid depoſito vero, aut confeſ ſionato exceptio non numeratæ pecuniæ poſ ſit opponi: conſilia duo expenduntur, atque commendatur, lib. 3. cap. 16. num. 14. -  I. -  IAcobum Menochium, in materia cap. 1. huius libri, quæ ad titulum, ſi quis aliquem pote ſtati prohibuer. vel coege pertinet, diſtinctè, & vtiliter ſe habuiſ ſe, ac inter omnes recentiores, ipſum duntaxat circa reſolutiones Bartoli inſi ſtere, & optimè proſequi illas, lib. 3. cap 1. n. 4. -  Iacobi Menochij pro ſententia authoris verba quædam aperta ponderantur, atque præcitantur, lib. 3. cap. 12. num. 63. -  Iacobi Menochij traditio noua contra Rubeum ponderata, lib. 3. cap. 15. num. 71. & num. ſeqq. reiecta. -  Iaſonis, & aliorum authorum ad textum, in §. Augerius, l. qui Romæ, ff. de verborum obligat. ſummarium, ab authore probatur, lib. 3. cap. 14. num. 9. -  Contra impedientem, aut prohibentem quem te ſtari, ciuilis pœna, quæ ſtatuta fuerit, lib. 3. c. 1. num. 18. & ſeq. -  Impedientes dolo aliquem teſtari, vel vi, aut metu, aliove modo prohibentes, aut inducentes: teneri prætendentibus intereſ ſe actione de dolo, alia ſubſidiaria in factum ad intereſ ſe, ibidem, num. 19. -  Impediens, ne quis inſtituatur hæres per teſtatorem, tenetur illi ad totale intereſ ſe, ibid. n. 20. & 21. in fine. -  Impediens aliquem, quominus conſequatur aliquam hæreditatem, etiamſi ad illam non competeret aliquod ius agendi, tenetur tamen ad totale intereſ ſe, ibid. n. 21. -  Impediens alterum à conſequutione legati, vel gratuitæ donationis, dolo, vi, vel fraude, tenetur eidem ad reſtitutionem arbitrio boni viri: ſecus ſi abſque vi, aut dolo, vel fraude, etiam odio, vel vt ſibi conſulat, alterum ad mutationem voluntatis induxerit, ibid num. 22. & 24. in fine. -  Impediens, aut prohibens aliquem teſtari, an ad duplum læ ſis teneatur: ibidem, numero 25. cum ſequentibus, vſque ad numerum 36. Vbi diuer ſ æ ſententiæ interpretum recẽ ſentur , & authoris placitum in eo articulo profertur. -  Alia in propoſito vide infra, litera P. verbo, prohibens. -  Importunæ præces, vtrum habeant vim iuſti metus, & actus inter viuos, vltimáſque voluntates vitient, lib. 3. cap. 1. ex num. 114. cum ſeq & infr. litt. P. verb. præces. -  Impoſ ſibile vtrum iudicetur id, quod à Principis voluntate dependet, lib. 1. cap. 7. ex num. 1. vſque ad numerum 17. Vbi plenè articulus hic diſ cutitur, diuerſ æ ſententiæ proſeruntur, & authoris placita nonnulla vltra alios proponuntur. -  Impoſ ſibiles conditiones, ſiue adiectiones omnes impoſ ſibiles, de teſtamentis reiiciendas fore, & pro non ſcriptis habendas, lib. 3. capite 17. numero 15. -  Impoſ ſibilitas aliqua, ſi in ſpecie §. ſi ex fundo, l. primæ, ff. de hæredib. inſtitue. dari poſ ſet, negandum non eſ ſe, quin ea ex verbis teſtatoris, ſiue ex facto ipſius, hoc eſt, ex adiectione certæ rei particularis contingat, ibid. n. 17. -  Impoſ ſibilitas perplexitatis, inſtitutiones, & legata vitiare ſolet, ibid. n. 18. -  Interpretatio in teſtamentis, & vltimis voluntatibus ea ſumi debet in dubio, per quam teſtatoris diſpoſitio ſuſtineatur, & actus magis valeat, quàm pereat. -  Nec recipienda eſt interpretatio, per quam diſpo ſitio reddatur inutilis, ſi per aliam poteſt ſuſtineri. -  Quia non eſt credendum, teſtatorem voluiſ ſe iudicia ſua ſubuerti, nec etiam voluiſ ſe, quod non potuit diſponere. -  Et verba teſtamenti ſunt poſ ſibiliter, non impoſ ſibiliter intelligenda, lib. 3. cap. 7. n. 50. 51. 52. & 53. -  Interpretatio per quam ius commune ſeruatur illæ ſum, fauorabilis dicitur, & omnino amplectenda, lib. 3. cap. 17. n. 131 -  De inueſtitura noua ſi non appareat, ſed de antiqua, præ ſumitur quod noua ſit facta ſecundum conditiones inueſtituræ antiquæ, lib. 3. cap. 10. num. 11. -  Inueſtituram primam, ſeu primam maioratus in ſtitutionem ſemper attendendam eſ ſe, nec poſ ſe ei ex poſterioribus derogari, ibidem, numero 33. -  Incapax pro mortuo reputatur, lib. 3. capite 15. num. 47. -  Nec obſtat ſequentibus in gradu, imo ſtatim fit locus ſequenti ſubſtituto poſt eum, ac ſi primus vocatus non fuiſ ſet, ibid. num. 48. -  Inſtitutus in re certa, vtrum ſuccedere poſ ſit in feudo, & in emphiteuſi conceſ ſa alicui, & filiis, aut hæredibus ſuis, remiſ ſiue, lib. 3. cap. 17. num. 4. -  Inſtitutus in re certa, ſi nullus alius datus ſibi fuerit cohæres, vel ſi datus, modo quocunque hæres eſ ſe non poſ ſit: hæredis vniuerſalis loco habetur, & totam hæreditatem conſequitur, ibid. num. 5. -  Si vero cohæres vniuerſalis datus fuerit, illéque adiuerit, erit vtique loco legatarij, ibidem, numero 6. -  Quod cohæres vniuerſalis nec adiuit, nec repudiauit, ſiue non deliberat, ius eius ex futuro euentu decidi debebit, an ſcilicet cohæres deliberauit adire, vel non adire, vt ibid. num. 7. adnotatur. -  Inſtitutum in re certa, non eſ ſe propriè legatarium, nec proprie hæredem, ſiue non poſ ſe dici ſimpliciter & abſolutè vnum aut alterum, ſed potius anomalum ſucceſ ſorem appellari, qui in aliquibus legatarij naturam, in aliquibus autem hæredis imitatur. -  Et rei ſingularis ratione, tanquam legatarius habetur, at merito perſonæ, & tituli inſtitutionis, eorum etiam quæ extrinſecus accidunt, non ni ſi hæres exiſtimandus eſt, vt inſtar aliorum hæ redum habeatur, ibid. num. 9. & 10. -  Inſtitutus in re certa, quibus in caſibus, ſiue quarum rerum reſpectu ſit loco hæredis, vel loco legatarij, ſiue participet de vno, aut altero. -  Et vtrum actionibus hæreditariis vti poſ ſit illiſve conueniri, atque ex lege falcidia detractionem pati. -  An etiam mitti debeat in poſ ſessionem bonorum ex l. vltima. C. de edicto diui Adriani, ibid. num. 11. per totum. -  Inſtitutum in re certa dato cohærede vniuerſali, habere ius accreſcendi, ſi cohæres vniuerſalis ante aditam hæreditatem, vel ante teſtatorem moriatur, ſiue hæreditatem repudiet, ibidem, num. 12. -  Vbi etiam rationibus omnibus ſiue fundamentis, quæ in contrarium excitari poſ ſunt, pleniſ ſimè traditur ſatisfactum ab aliis, vt ibidem adnotatur. -  Inſtituto in re certa, reliquam hæreditatem obuenire propter ius accreſcendi, ſiue in iure accreſcendi fundari deciſionem. §. ſi ex fundo. l. primæ. ff. de hæred. inſt. ex multorum authorum ſententia, lib. 3. dict. cap. 17. n. 19. -  Contra vero ex ſententia aliorum, qui non eſ ſe proprie ius accreſcendi in hac ſpecie aſ ſerunt, ibid. num. 20. -  Et eorum opinio ab authore probatur, num. 21. & ſeqq. -  Inſtitutionem certæ rei ex ſententia Ioannis Marci Aquillini, & aliorum interpretum, trahi ad vniuerſam hæreditatem propter præ ſumptam defuncti ſic teſtantis voluntatem, ibidem, numero 24. -  In contrarium tamen grauiſ ſimorum authorum authoritates, & iuris non incognita vulgata potius, & certa principia vrgere, vt ibid. adnotatur, num. 25. & ſeq. -  Inſtitutio in re certa cum ſit, lex (vt author exiſtimat) non tractat de interpretanda, ſiue coniecturanda, aut præ ſumenda defuncti teſtatoris voluntate, ſed de remouendo obſtaculo illo, ne teſtator pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus, decedat, dict. cap. 17. num. 36. -  Inſtitutum in re certa non dato cohærede vniuer ſali, ad vniuerſam admitti hæreditatem ex beneficio ſiue diſpoſitione legis, quæ eo caſu rei particularis mentionem adimit, vt ibid. n. 38. & ſeq. obſeruatur. -  Idque inſtitutionis verba ſic importare, vt aliud effici non debuerit, ibid. n. 39. -  De inſtitutione, vt certæ rei mentionem lex detrahat, in quo fundetur præcipuè, ibidem, numero 40. -  Inſtitutio certa rei, quare ad vniuerſum trahatur, nec in ipſa ſola re particulari ſubſtineatur, ibid. num. 41. -  Inſtitutus in re certa, ne ad vniuerſam hæreditatem admittatur, ſiue plus accipere prohibeatur, etiam nullo alio cohærede dato, ſiue nullo alio hærede exiſtente: vtrùm expreſ ſa teſtatoris voluntate, & diſpoſitione effici poſ ſit: ibid. ex num. 42. cum multis ſequentibus: vbi plena & abſoluta manu articulus hic diſcutitur, atque examinatur, & n. 65. cum ſeq. -  Inſtitutio partis quod traheretur ad totum, ſicut lex antiqua induxit, quare non ita induxit, quod inſtitutio ſerui traheretur ad libertatis donationem, remiſ ſiuè, ibid. num. 57. -  Inſtitutus à milite ex fundo, vel alia re particulari certa, non efficitur hæres in vniuerſum, niſi expreſ ſ è conſtet de voluntate militis, ſic voluiſ ſe, dict. cap. 17. n. 76. -  Inſtitutus in re certa, ne reliquam hæreditatem obtineat, cum teſtator expreſ ſ è prohibet, in totum videtur ab inteſtato decedere, velle tamen taliter inſtitutorem certam iure fideicommiſ ſi deberi: idque ex ſententia quorundam: contra ex ſententia aliorum, de quorum veritate agitur, & res hæc explanatur, ibid. ex num. 104. cum ſeq. vſquè ad num. 117. -  Inſtitutus in re certa, habetur pro hærede vniuer ſali, & totam hæreditatem conſequitur, vbi cohæres vniuerſalis datus non vel datus non eſt, vel datus non addit: nõ ſolum in foro exteriori, ſed etiam in foro conſcientiæ interiori, dict. cap. 17. num. 117. & ſeq. -  Inſtitutus in re certa, vbi teſtator expreſ ſe prohibuit, in vltra carpere poſ ſet, ſalua conſcientia vltra carpere, ſiue retinere non poterit, ſed reliqua bona venientibus ab inteſtato tenebitur reſtituere, ex ſententia multorum. -  Vbi & patris Ludouici Molinæ obſeruationes in propoſito, nouiter expenduntur. -  Contra verò ex ſententia aliorum, ibid. num. 120. 121. & 122. -  Inſtitutus in re certa, nullo alio hærede ſcripto, vtrum iure regio vniuerſam ſequatur hæreditatem, ſicut iure communi conſequebatur, lib. 3. dict. cap. 17. ex num. 123. cum multis ſequentibus vſque in finem capitis. Vbi articulus hic dilucide, & melius quàm antea fuiſ ſet, explanatus relinquitur. -  Inſtitutus in re certa, dato cohærede vniuerſali, vtrum iure regio vniuerſam conſequatur hæreditatem, ſi vniuerſalis cohæres ante teſtatorem moriatur, vel hæreditatem repudiet, aut alia quacunque ratione hæreditatem non adeat, ibid. num. 145. & ſeq. vbi pars affirmatiua probatur. -  Inſtitutus in re certa, vtrum iure regio ad vniuer ſam admittatur hæreditatem, cum teſtator expreſsè prohibuit, ne ex bonis, ant hæreditate ſua vltra conſequi poſ ſet; ſiue rem illam certam, aut partem tantum habere, ibid. num. 149. cum ſeq. -  Inſtitutio in re certa, facta per verba obliqua, aut communia, non directa, vtrum iure regio ad vniuerſum trahatur, alio non dato cohærede vniuerſali, ſiue quid eo caſu debeat obſeruari, ibid. num. 155. -  Ioannis Gutierrez ad l. vigeſimam ſecundam, & vigeſimam tertiam, titulo octauo, partita quinta, interpretatio, nouiter, verè tamen & concludenter damnatur, atque eiuſdem l. finis, & intentio detegitur, lib. 3. cap. 3. num. 89. -  Ioannis Gutierrez in terminis quæ ſtionis cuiuſ dam Dini, verba quædam, nouè ponderata, & probata, lib. 3. cap. 17. num. 70. -  Ioannem Cephalum, in conſ. 762. ex num. 2. lib. 5. clare videri donationi propter nuptias prælationis priuilegium conceſ ſiſ ſe, prout lib. 3. c. 4. num. 35, adnotatur. -  Cæterum authores ibi relatos, eiuſdem Cephali aſ ſumptum, aut ſententiam non probare, nouè, & verè oſtenditur, ibid. num. 36. -  Nouiter etiam, & verè notatur, eundem Cephalum ſaluari non poſ ſe eo modo, quo Doct. Barboſa ſaluandum eſ ſe credidit, ibid. num. 37. -  Ioannis Cephali relatam ſupra num. 35. ſententiam, fortaſ ſis ſuſtineri poſ ſe in donatione propter nuptias, ex cauſa remunerationis, vel ex alia iuſta cauſa; vt puta à viro ignobili, vel ſene vxoris nobili, aut iuueni factam, prout ibid. num. 39. adnotatur. -  Ioannes Vincentius Hondedei, in conſilio 40. lib. 1. ex num. 27. & num. 34. & 35. explicatur, lib. 3. cap. 9. num. 14. -  Ioannem Vincentium Hondedei, in conſilio 43. per totum, lib. 2. Optimè, & vtiliter loquutum in materia depoſiti, & ibid. dixiſ ſe quamplurima, quæ circa depoſitum neceſ ſaria ſunt, & in praxi conducibilia, lib. 3 cap. 16. num. 34. -  Ioannis Franciſci de Ponte obſeruationes in materia depoſiti, quas in conſil. 56. per totum, reliquit ſcriptas: probantur ibid. num. 37. -  Ioannem Corraſ ſium, recte, & accurate percepiſ ſe, atque intellexiſ ſe materiam cap. 13 lib. 3. ibid. num. 37. -  Ioannem Corraſ ſium, diuinatoriè quidem, ac contra mentem Pontificis explicaſ ſe textum, in cap. 1. de ſequeſtrat. poſ ſe. & fruct. lib. cap. 16. num. 19. -  Ioannis Imolenſis obiectionem quandam non obeſ ſe ſolutioni traditæ per authorem, lib. 3. cap. 13. num. 6. -  Ioannis Imolenſis diſtinctionem in articulo quodam ſubſtitutionis vulgaris probabilem non eſ ſe, multa potius in contrarium conſiderari poſ ſe, quæ ipſam deſtruerent, atque eliderent, ibid. num. 13. -  Ioannis Imolenſis circa materiam §. ſi ex fundo, l. primæ, ff. de hæredib. inſtit. lectura originalis commendatur, lib. 3. cap. 17. num. 3. -  Ioannis Imolenſis in propoſito eiuſdem §. reſolutio adducitur, & ab authore probatur, ibid. num. 26. & ſeq. -  Ioannis Imolenſis ad l. quidam cum ſeruum, C. de neceſ ſarijs ſeruis hæred. inſtitut. ſolutio, & arguta conſideratio probatur, ibid num. 55. -  Ioannis Crothi in materia d. §. ſi ex fundo dictum quoddam, authori non placere, ibid. n. 84. -  Ioannis Marci Aquilini in materia dicti §. ſi ex fundo, nullum hactenus mentionem feciſ ſe, & eiuſdem obſeruationem in propoſito adduci, lib. 3. dict. cap. 17. num. 23 -  Ioannem Marcum Aquilinum, iniuſtè carpere Imolæ, & Crothi ſolutionem, prout ibid. adnotatur num. 52. -  Ioannis Marci Aquilini aduerſus ſolutionem Imolæ argumentationem veram non eſ ſe, & dictis antea manifeſte conuinci, ibid. num. 58. -  Ioannem Marcum Aquilinum contendiſ ſe euertere præcipuum fundamentum opinionis Dini: ſed eius ſolutionem falſam eſ ſe, nouè oſtenditur, ibid. num. 71. & 72. & ſeq. -  Ioannis Marci Aquil. ad l. ſi quis ita 74. ff. de hæred. inſtit ſolutionem, aliquid non valere, ibid. n. 74. & iterum num. 98. & 99. -  Ioannis Marci Aquilini ratio, quare in milite ceſ ſet deciſio l. 1. §. ſi ex fundo, ff. de hæred. inſti. improbatur nouiter per authorem, ibidem num. 81. -  Ioannis Marci Aquilini, pro conciliatione contrarietatis Bartoli, & Dini concordiam, & di ſtinctionem adductam, nec eſ ſe veram, nec etiã nouam, vt nouiter & vere oſtenditur, ibid. n. 92. & quatuor ſeq. -  Ioannis Marci Aquilini diſtinctionem deſtruere text. in l. ſi quis ita hæredes inſtitutus fuerit, ff. de hæred. inſtit. ibid. num. 98. -  Ioannis Bologneti conſideratio in articulo illo, vtrum mors ciuilis denominari potuerit ab interpretibus, confutata, lib. 3. cap. 12. num. 21. -  Ioannis Bologneti in articulo illo, quibus in caſibus mors ciuilis æquiparetur naturali, verba quædam præcitata, & probata, ibid. num. 26. -  Ioannis Matiençi refertur ſententia, quæ iuris communis correctionem inducit, & inſtituto in re certa ius accreſcendi, ſiue in cæteris rebus de iure huius Regni incrementum denegat, lib. 3. cap. 17. num. 124. & num. 125. Vbi eiuſdem authoris fundamenta expenduntur, & ad duo principaliter reducuntur. -  Ioannis Matiençi ſententia recipitur eiuſdem tamen ratio improbatur, & noua. diuersáque ratio redditur, ibid. num. 150. -  Ioan. Lup. de Palat. Rubr. ad l. 40. Tauri, decidendi rationes duæ, nouiter & verè carpiuntur, lib. 3. cap. 19. num. 108. -  Ioannis Garſiæ circa interpretationem textus, in cap licet. de voto, & voti redemptione: ob ſeruationes quædam nouiter, & verè confutantur, lib. 3 cap. 19 num. 120. -  Ipſius dicto aut verbum perſonaliſ ſimum eſt, lib. 3. cap. 5. num. 78. -  Iſerniæ obſeruatio quædam adducitur, ex qua ma ſculus ex ſ œmina præfertur fœminæ ex maſculo, lib. 3 cap. 19. nun. 157. -  Iuramentum an confirmet contractum, & reſciſ ſionem impediat? In terminis authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſus vendit. & cap. quamuis pactum, de pact. in 6. Et vtrum ea iura procedant enormi, aut enormiſ ſima læ ſione interueniente, lib. 3 cap. 2. per totum, vbi latè, & vtiliter agitur. -  Iuramentum excludit maiorem à beneficio l. 2. de reſcindenda vendit, ibid. num. 35. -  Sed non excludit ſtante enormiſ ſima læ ſione, ibid. num. 36. -  Ius quando alteri eſt iam quæ ſitum ex aliqua diſ poſitione, & ſi ceſ ſet diſpoſitionis cauſa, non tamen ſubuertitur diſpoſitio, lib. 3. cap. 15. numero 7. -  Ius quæ ſitum facilius conſeruatur, quam ius nouum acquiritur, & difficilius excluditur quis à iure quæ ſito, quàm à iure quærendo, ibidem, num. 8. & vide num. 9. & ſequent. vbi id comprobatur. -  Iure accreſcendi an reliquam hæreditatem obtineat, qui in re certa fuit inſtitutus, lib. 3. cap. 17. ex num. 19. cum ſeq. & ſupra litera I, verbo, in ſtitutus, & inſtitutio. -  In iure accreſcendi portio deficiens, portioni non perſonæ accreſcit, dicto cap. 17. num. 22. -  Ius accreſcendi in legatis & fideicommiſ ſis, etiam vniuerſalibus, prohiberi poſ ſe, vnanimiter omnes docuiſ ſe, ibidem, numero 61. -  Ius accreſcendi, etiam abſque prohibitione teſtatoris ceſ ſare in ſubſtitutione fideicommiſ ſaria, ſi vnus ex fideicommiſ ſariis repudiet partem ſuam, & tunc hæredem inſtitutum illam in ſe retinere, ibidem, num. 62. -  Ius accreſcendi introduci, qua ratione neceſ ſe fuit, ibidem, num. 87. -  Ius accreſcendi à teſtatore prohiberi non poteſt, ibid. num. 88. -  Iure accreſcendi à teſtatore prohibito, quod adhuc ipſe teſtatus cenſeatur, non inteſtatus deceſ ſiſ ſe, ibid. num. 89. -  Et argumento cuidam, quod in contrarium videtur fortiter vrgere, optime & vere ſatisfactum remiſ ſiue, ibid. num. 90. -  Ius accreſcendi deſcendere principaliter, ſiue immediate inuentum atque introductum fuiſ ſe à lege, ſecundario tamen ex tacito iudicio teſtatoris, ſiue tacita & coniecturata mente ipſius, ibid. num. 91. -  Ius accreſcendi de iure huius regni ſublatum non eſ ſe, ibid. num. 146. -  Ius accreſcendi hodie poſt deciſionem. l. primæ, titulo 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ expreſ ſe prohiberi poſ ſe per teſtatorem, imo & tacite prohibitum, ſufficere, ibid. num. 152. -  L. -  LEgata & cætera relicta, an debeantur ex teſtamento facto per vim, lib. 3. cap. 1. ex n. 49. cum ſeq. -  Legata ex teſtamento per vim facto, quando non debentur, legatariis erit ſaluum ius recuperandi intereſ ſe, aut damnum contra inferentem metum, ibid. num. 54 & 55. -  Legata an debeantur ex teſtamento, quod per dolum, non per metum factum fuit, ibid, ex n. 57. vſque ad num. 65. -  Legatum creditori (quod repræ ſentationis commodum facit vtile) vtrum per legem falcidiam ſit reſecandum de toto legato principali, an verò dumtaxat de ipſo repræ ſentationis commodo, lib. 3. cap. 19. num. 4. -  Legis verba quantumuis generalia ſint, recipiunt interpretationem reſtrictiuam, ne quis indebitè damnum patiatur, lib. 3. cap. 3. num. 70. -  Et ne lex ipſa iniquitatem aliquam, ſiue defectum rationis contineat, ſemper interpretatio admitti debet, ibid num. 71. -  Legis claram deciſionem vbi habemus, non eſt amplius elaborandum, nec aliter dubitandum, ſed ita tenendum, prout lex dicit, lib. 3. cap. 7. num. 34. -  L. 14. in fine, tit. 4 partit. 6. conditores, quid in con ſideratione principaliter habuerint, vt eius deciſionem ſic compoſitam, aut ſcriptam relinquerent, lib. 3. cap. 7. num. 39. -  L. 14. tit. 4. part. 6. deciſionem, velut deſtruere omnia, quæ in eiuſdem propoſito authores nonnulli huius Regni reliquerunt ſcripta, ibidem, num. 40. -  L. 41. Tauri procedit in vinculis particularibus, in anniuerſatiis, & patronatibus, ſiue capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, lib. 3. cap. 19. num. 278. -  L. 45. Tauri remedium, procedit etiam, & habet locum in vinculis particularibus, abſque Regia facultate, authoritate legum huius Regni factis, & in anniuerſariis, atque patronatibus, iure maioratus relictis, ibid. n. 280. -  L. 46. Tauri, procedit etiam in vinculis particularibus, abſque Regia facultate factis, ſed authoritate legum huius Regni, tertij & quinti, ſtantibus deſcendentibus legitimis, & his deficientibus omnium bonorum, in anniuerſariis etiam defunctorum, & patronatibus, atque capellaniis perpetuis, quando iure maioratus relinquuntur, ibid. num. 281. -  L. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo, indiſtinctè procedit in diſpoſitione, ac in perſona quacunque, nec vlla cauſa, aut perſona ab eius deciſione excipitur, lib. 3. cap. 10. num. 2. -  Procedit etiam in Principe, adeò quod Princeps etiam non poſ ſit modificare, nec altera reali quomodo donationem perfectam, per eum in fauorem alicuius factam. nec eidem nouas conditiones adiicere, ibid. num. 3. -  L. perfecta donatio, C. de donat, quæ ſub modo, procedit etiam in vinculis perpetuis, ſeu primogeniis, ac etiam in meliorationibus inter viuos factis, ibid. num. 5. -  L. vbi repugnantia. ff. de regulis iuris, ſeptem limitationes, ſeu reſtrictiones, remiſ ſiue dict. cap. 10 num. 21. -  L. ſicut. C. de obligat. & act. contra Socin. Couar. & ſequaces, fortiter inducta, ibid n. 51. -  L. 27. Tauri, noua & notanda interpretatio, atque veriſ ſima conſideratio proponitur, & concluditur, non poſ ſe eidem legi fraudem fieri appoſitis conditionibus eiuſmodi, ex quibus priorum vocationum reuocatio, aut alteratio inducatur, lib. 3. cap. 12. num. 48. vbi latius id demonſtratur. -  Legis diſpoſitio, realis potius, quam verbalis eſ ſe debet, dict. cap. 12. num. 49. -  Legis diſpoſitio & voluntas machinatione aliqua circunſcribi non debet, ibid. num. 50. -  Legis 40. Tauri pro ſingulari confirmatione, & iuſtificatione, mire vrgere, ea quæ ſingulariter & vere adnotantur, lib. 3. cap. 19. n. 220. -  L. 40. Tauri, in poſtrema ſui parte, eſ ſe iuri communi conſonam, recte obſeruaſ ſe Peraltam, ibid. num. 296. -  In cæteris queque partibus iuri communi conuenire, ibid. num. 297. -  L. primæ. §. ſi ex fundo. ff. de hæred. inſtitu. circa rationem, ſcriptores omnes ſic variaſ ſe, vt in reſolutione, aut explanatione quæ ſtionum eiuſ dem materiæ variare & diſ ſentire, vis quodammodo fuerit: vtpote cum eas ſententias proponant, opiniones ve tueantur, quæ dicti §. rationi, iuxta eorum placita magis conueniant, lib. 3. cap. 17. num. 13. -  L. 40. Tauri, verba quædam, an potius ad qualitatem primogenituræ, quam ad gradum referenda ſint, lib. 3. cap. 19. num. 51, & 159. cum ſeq. -  L. 40. Tauri, deciſio quam neceſ ſaria fuerit in his regnis, vt tot ambages, atque contrarietates ceſ ſarent, ibid. num. 354. & 355. -  Legitima filiorum propter inuentarium non confectum, vtrum amitti debeat, dubium eſ ſe, nulla lege iuris communis expreſ ſim deciſum, nec etiam Regia conſtitutione ita clare ſublatum, vt dubitationi locus adhuc non ſit, & eſ ſe potuerit, lib. 3 cap. 5. num. 1. -  Nam in §. ſi vero non fecerit, in authent. de hæ red. & falcidia, & in vltima. C. de iure deliberandi, duntaxat exprimatur, quod hæres qui non fecerit inuentarium, debeat de iure ſoluere legatarijs, & ne fruatur commodo falcidiæ, quæ locum habet, cum vltra probantem legata relinquuntur, ibid num. 2. -  Legitima tamen filiorum, quod ob inuentarium non confectum amittatur, nulla lege reperitur cautum, nec prouiſum, ibid. num. 3. -  Nec etiam aliqua lege ad effectum prædictum. ſcilicet legitimæ non amittendæ præceptum filio impoſitum eſt, vt inuentarium conficiat, ibid. num. 4. -  Vbi etiam, quod ſi neceſ ſarium id fuiſ ſet, æquum non ſolum, imo & neceſ ſarium erat exprimere, vt filius ſciret inuentatio non confecto legitimam amitti, ſicut expreſ ſe cautum eſt in falcidia. -  Aliàs iniquum quidem videretur, filium priuari legitima ex poſtfacto, eo quod inuentarium non feciſ ſet, cuius conficiendi nulla obligatio erat ei iniuncta, ibid num. 5. -  Præterea de iure regio partitarum, idem quod de iure communi diſponitur in falcidia, vt ſcilicet propter inuentarium non confectum ab hærede amitti debeat, non verò declaratur, an etiam id intelligendum ſit de filio hærede, aut reſpectu legitimæ filijs debitæ, ibid. num. 6. & vide pluribus numeris ſeq. vbi plura adnotantur circa ſolutionem præfati dubij. an legitima amittatur propter inuentarium non confectum, vide etiam n. 40. & ſeq. -  Dubium commune Doctorum, an ſcilicet legitima filiorum propter inuentarium non confectum amittatur, non verſari circa creditores hæreditarios, ſed circa legatarios & fideicommiſ ſarios duntaxar. lib. 3. cap 5. num. 25. -  Quia cum legitima non ſit, nec debeatur ni ſi deducto ære alieno. -  Imo ſi totam hæreditatem abſorbeat æs alienum, nulla omnino debeatur legitima, etiam ſi inuentarium confectum eſ ſet, aduerſus creditores legitima non detraheretur. -  Quia æs alienum præcedit legitimam, ſiue factum ſit inuentarium, ſiue non, & ideo deductio legitimæ aduerſus creditores locum non habet, ibid. dict. num. 25. -  Legitimæ deductio aduerſus legatarios locum obtinet, & in illa potior eſt cauſa filiorum, etiam ſi inuentarium confectum non fuerit, Contra D. Franciſcum Sarmient. dict. cap. 5, num. 26. & vide numeris ſeq. vbi eiuſdem Sarmienti reſolutio in propoſito confutatur. -  Filius inuentarium non conficiens, dato quod ex deciſione. l. 17. tit. 11. partit. 6. legitimam amittere non debeat, id tamen ita intelligendum erit, ſi ab eo dolus malus & fraus abſit omnino, vt ibid. num. 29. adnotatur, & noua authoris declaratio traditur in propoſito. -  Legitima filiorum, vtrum de iure naturali ſit, vel de iure ciuili poſitiuo. vulgata equidem, & frequenter, varijſque in locis agitata quæ ſtio, vt conſtat ex multiis authoribus, qui lib. 3. cap. 5. num 30. recenſentur. -  Legitima ex ſententia Dini, & aliorum, nomine, origine, quantitate, & neceſ ſitate quod de iure ciuili deſcendat, & conſequenter, quod licet quodam inſtinctu naturæ, ac ratione quadam & curſu naturali debita videatur legitima. -  Eiuſdem tamen relinquendo neceſ ſitas, tam quoad ipſam legitimam ſimpliciter ſumptam, atque alimenta, quam quoad eius quotam, & quantitatem ex iure ciuili procedat, non ex iure naturali, ibid. num. 31. per totum. -  Legitima ex ſententia quam plurimorum authorum in totum tolli poteſt per legem, vel ſtatutum, vel per conſuetudinem aut reſcriptum Principis, ibid. num. 32. -  Legitimæ quota, ſeu eius quantitas, ex ſententia permultorum aliorum authorum, quod ſit de iure ciuili poſitiuo: legitima tamen ipſa ſimpliciter ſumpta, quod ex iure naturali, vel gentium primæuo deſcendat. -  Ideoque tolli non poſ ſit in totum per legem, vel ſtaturum, nec etiam conſuetudinem, vel Principis reſcriptum. -  Quanuis in quantitate, quæ eſt de iure ciuili, lege, ſtatuto, conſuetudine, ſeu Principis reſcripto minui poſ ſit, vt vſque ad naturam reuerratur, id eſt ad alimenta tantum ea enim tolli non poſ ſunt tanquam iure naturali debita, ibid. num. 33. per totum. -  Legitima ex ſententia quorundam authorum, quod ſimpliciter atque indiſtincte debeatur filijs de iure naturali, ibid. num. 34. vbi oſtenditur in quo hæc opinio à præcedentibus differat. -  Ex ſententia tamen authoris, quod nonnulla con ſtitui debeant pro dilucida, atque abſoluta præ fati dubij reſolutione, quæ nouiter & vltra alios, verè tamen adnotantur, ibid n. 35. & ſeq. vbi in effectu ſecunda opinio magis probatur, & tertia declaratur, ibid. num. 39. -  Legitima aliquando à lege tolli poteſt in totum, vel minui iuſta ſcilicet cauſa interueniente, quia tunc lex ipſa naturæ, ſiue ius naturale non modo repugnat, imo ratio alia naturalis, qua ius ciuile fundatur, ſic ſuadet, vt ibid. num. 36. latius explicatur. -  Legitimam ob inuentarium non confectum non amitti de iure regio partitarum, ſic elatum, atque indubitatum ex dictis antea remanere, vt omnino probari debeat, ibid. n. 41. -  Et inde inferri poſ ſe ad nonnulla, quæ; notatu & ſcitu ſunt digna, nec vllus hactenus ſic adnotauit, ibid. d. num. 41. & vide vſque ad num. 47. vbi ea adducuntur. -  Legitima filiorum, vtrum admittatur propter inuentarium non confectum, in illo articulo, in terminis iuris communis loquendo, atque ſecluſa legis partitæ; conſtitutione, duas eſ ſe ex ſententia communi opiniones, & illas contrarias omnino, ibid. num. 47. -  Verè tamen ex ſententia authoris tres opiniones fuiſ ſe in præfato articulo, vt numeris ſequentibus obſeruatur, atque ipſ ęmet opiniones præ citantur. -  Et tandem numero 54. recenſetur opinio eorum, qui ſimpliciter & indiſtinctè aſ ſeuerarunt, filios propter inuentarium non confectum legitimam non amittere, nec ad ſolutionem legatorum teneri, & num. 55. & 56. ab authore probatur. -  Legitimam non amittit patronus ob inuentarium non confectum, ibid. num. 57. -  In legitima vtrum ſubſtitutio vulgaris fieri poſ ſit, lib. 3 cap. 11. num. 1. & ſeq. -  Legitimam, vtrum patre monaſterium ingreſ ſo & religionem profeſ ſo, ſtatim non expectata morte naturali patris ipſius, filius petere poſ ſit, lib. 3. cap. 12. num. 31. per totum. Vbi diuerſ æ interpretum ſententiæ proferuntur, & authori placitum proponitur. -  Lineam filiorum alicuius præcedentem in ordine ſcripturæ lineæ aliorum, qui poſt eos vocantur, præferendam omnino in ordine ſucceſ ſionis, lib. 3. cap. 15. num. 27. -  Linea illius, qui ſemel maioratum acquiſiuit, cæ teris præferenda eſt, nec admittendus alius, donec deficiant omnes, qui ex eius linea proceſ ſerint, ibid. num. 53. -  Linea initium videtur accipere per ſolam vocationem alicuius, & ſic per ſolam aptitudinem potentiam ſuccedendi aliquo tempore, & omnes deſcendentes eiuſdem incluſi videntur virtualiter, ibid. num. 77. -  Locatio & conductio iiſdem, quibus emptio & venditio conſiſtit regulis, quamuis in aliquibus à contractu emptionis & venditionis differat, lib. 3. cap. 3. num. 1. -  Et contrahitur ſimul, atque de mercede conuenit, ibid. num. 2. -  Duplicémque actionem parit, ex locato, quæ locatori ad mercedem: ex conducto, quæ conductori ad vſum & fruitionem rei datur, ibid. num. 3. -  Locationis contractus, vt adimpleatur, liberè & plenè debet vti frui conductor, ibid. n. 4. -  Et ſic locator tenetur ad factum, id eſt pati conductorem vti re conducta, & eam præ ſtare, nihílque facere, quominus liberè & pacificè fruatur, ibid. num. 5. -  Et quemadmodum venditor tenetur tradere rem, ſi pretium conſequi velit, ita locator tenetur præ ſtare, vt conductor fructus & prouentus percipiat, non ſolum per ſimplicem traditionem rei, ſed per continuam patientiam, & omnis obſtaculi remotionem, ibid. n. 6. -  Et ſicut in venditione rei conſtituitur pretium reſpectu rei, ita in locatione conſtituitur pretium gratia fructum, & habito reſpectu ad prouentus & fructus ſingulis annis, ibidem, num. 7. -  Vnde ſequitur, quod ſicut quando venditor non tradit rem, tenetur ad intereſ ſe, ita locator, ſi non facit, quod conductor poſ ſit fructus percipere, tenetur ad intereſ ſe, ibid. n. 8. -  Et quamuis in venditione, & in aliis contractibus, primo vſu etiam momentaneo quis cenſeatur tradidiſ ſe, & eſ ſe liberatus, tamen in contractu locationis & conductionis, locator non dicitur tradidiſ ſe niſi pro eo tempore, quo conductor frui licuit: quia vniuerſa ſubſtantia eius contractus in eo verſatur, vt liceat conductori vti, quod eſt factum ſucceſ ſiuum, ibidem, numero 40. -  Nec ſufficit, quod in principio interueniat patientia, ſed eius perſeuerantia requiritur, ibid. num. 10. -  Sic vt non dicatur tradita libera poſ ſeſ ſio rei locatæ, quando non durauit pro toto tempore conuento, vtendi & fruendi facultas, ibidem, num. 11. -  Quia præ ſtatio patientiæ ad quam tenetur locator, dicitur indiuidua, & non ſufficit pro parte impleri; atque ideo ſi locator non præ ſtitit integram patientiam, non dicitur pro ſua parte impleuiſ ſe: quoniam in talibus indiuiduis, nihil actum intelligitur, cum ſupereſt agendum, ibid. num. 12. -  Locator, ſi toto tempore locationis, patientiam non præ ſtet, & omne obſtaculum remoueat, penſionem exigere non poteſt, lib. 3. dict. cap. 3. num. 13. -  Quia in contractibus vltro citròque obligatoriis (vt eſt locatio) agere volens, oportet impleuiſ ſe pro ſua parte implenda, aliàs obſtauit exceptio non implementi, ibid. num. 14. -  Hæc autem exceptio, quod alter ex contrahentibus non impleuerit pro parte ſua, ſemper opponi poteſt, etiam ſi ſtatuto omnes exceptiones remoueantur, ibid. num. 15. -  Locator in libello, in quo petit penſionem, vt obtineat, neceſ ſario adiicere debet, quod præ ſtiterit & accommodauerit liberum vſum, & patientiam, quia ex ſola locatione non videtur adimpleuiſ ſe contractum ex parte ſua, niſi in patientia perſeuerauerit, ibid n. 16. -  Et ſic non ſolum tenetur patientiam allegare, ſed probare, ibid. num. 17. -  In locationis & conductionis contractu, vſus rei eſt ex ſubſtantialibus, vel naturalibus intrinſecis illius contractus, ibid. num. 65. -  Vnde pactum initum per quod vſus rei auferatur, ſiue renuntiatio caſus prouenientis facto, aut impedimento locatoris, tanquam contra ſub ſtantiam, vel naturam intrinſecam ipſius contractus nihil valeret, atque viribus non ſubſi ſteret, ibid. num. 66. -  Quia talis obligatio daret materiam delinquendi, adeò quod non firmaretur iuramento, ibidem, num. 67. -  Idcirco non ſolum Iureconſulti, ſed etiam & legum partitarum conditores caute, aut cum my ſterio fuerunt loquuti, vt nouiter & verè ibid. adnotauit author, num. 68. -  Ludouici Molinæ, è Societate Ieſu Religioſi, ideo lib. 3. cap. 1. num. 5. factam mentionem ab authore, quod vel ipſo ſolo prælecto, eorum omnium vera & diſtincta reſolutio deduci poſ ſit, quæ in propoſito materiæ eiuſdem cap. primi, ad forum conſcientiæ pertinent. -  Ludouici Molinae Religioſi traditio probatur, ibid. num. 32. -  Ludouici Molinæ Religioſi, verba quædam recen ſeatur, quæ authoris religionem confirmant, ibid. num. 166. -  P. Ludouici Molinæ in materia depoſiti ſententia, nouiter adducta, lib. 3. cap. 16. num. 69. -  P. Ludouici Molinæ in eodem propoſito, ac de iure communi veriſ ſimam reſolutionem, dubiam reddi de iure regio poſt deciſionem l. cuiuſdam partitæ, ibid. n. 74. -  P. Ludouici Molinæ locus pro ſententia & reſolutione authoris, nouiter expenditur, lib. 3. c. 9. num. 24. -  P. Ludouici Molinæ ad interpretationem cap. licet, de voto, & voti redempt. obſeruationes duæ approbantur, alię verò duæ nouiter carpiuntur, lib. 3 cap. 19. num. 123. -  P. Ludouici Molinæ in explicatione quorundam legum partitæ, obſeruatio quædam approbatur, ibid. num. 131. -  P. Ludouici Molinæ in materia repræ ſentationis placitum, nouè approbatur, ibidem, numero 352. -  Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2 cap, 3. n. 27. & 28. explicatus, lib. 3. cap. 2. num. 66. & n. 81. -  Ludouicus Molina, quare variauerit in articulo illo conditionis aut præcepti, ducendi conſanguineam exiſtentem in ſecundo gradu, lib. 3. cap 7. num. 47. -  Ludouici Molinæ in eodem articulo reſolutionem, ſeruandam omnino in praxi, & eiuſdem authoris ambiguitatem, aut varietatem, non debere aliis in futurum, variandi, aut diuerſas ſententias ſuſtinendi, anſam aut occaſionem præ ſtare, ibid num. 48. -  Ludouici Molinæ diſtinctio & reſolutio in quæ ſtione quadam maioratus refertur, lib. 3, cap. 10. num. 9, -  Ludouici Molinæ in eadem materia maioratus, conſiderationes quædam ab authore probatæ. ibid. num. 35. -  Ludouici Molinæ locus explicatur, lib. 3. cap. 12. num 64. -  Ludouici Molinæ ad legem 4. tit. 15. partita 2. interpretationes tres referuntur, lib. 3 cap. 19. num. 126. -  Ludouicus Molina, nouiter explicatur, lib. 3. c. 19. num. 222. -  Ludouici Molinæ pro opinione quæ defenditur in articulo quodam repræ ſentationis, meus clara, & velut expreſ ſa ſententia detegitur, ibid. num. 351. -  M. -  MAioratum factum in fauorem vnius filij, ſi pater reuocauerit perſuaſionibus alterius, qualiter filio conſuli poſ ſit, lib. cap. 1. num. 111. -  Maioratum antea factum vt reuocet, perſuaſio nimia filij inducentis parentem, habetur loco compulſionis & coactionis, maximè ſi pater ſit valde ſenex, ibid. num. 112. -  Maioratus inſtitutor, ſiue pater, qui de propriis bonis maioratum inſtituit, meliorationemve in aliquem ex filiis aut deſcendentibus fecit irreuocabiliter, non poterit ex poſt facto in maioratu aut meliorationem addere alias conditiones, quam illas, quas tempore confectionis eiuſ dem appoſuit, nec de nouo modificare, aut quocunque modo alterare, lib. 3. cap. 10. num. 6. -  Contra tamen obſeruandum erit, ſi maioratus, aut melioratio reuocabiliter facta fuerit. -  Nam cum eo poſ ſit pater, in totum reuocare, multo magis nouas conditiones adiicere. aut de nouo modificare poterit, ibid. num. 7. -  Maioratus primus inſtitutor, ſiue pater, qui maioratum aut meliorationem irreuocabiliter con ſtituit. an poſ ſit alia bona ſubrogare, quam ea, quæ à principio comprehenſa, ſiue expreſ ſa, aut aſ ſignata fuerunt, ibid. num. 8. -  Maioratus irreuocabiliter facti primus inſtitutor, ſiue eiuſdem ſucceſ ſor, aut poſ ſeſ ſor alius quicunque, qui ipſi maioratui aliquid ex bonis proprijs adiunxit, ſiue propria bona libera addidit, an poſ ſit nouas conditiones antiquo maioratui adiicere, ibid. ex num. 9. cum ſeq. & num. 17. vera reſolutio traditur, & duo caſus principales diſtinguuntur. -  Maioratum, ſeu meliorationem tertij bonorum ſemel irreuocabiliter factam, ſicut non poteſt: inſtitutor reuocare, ſic nec circa eam aliquam declarationem facere filio non conſentiente, quæ illi præiudicium aliquod afferat, & ſi vult facere aliquam declarationem, debet ſtare in ſinibus declarationis, nec vltra progredi, ſiue nihil de nouo diſponere, ibid. num. 24. -  Maioratus, vel meliorationis etiam irreuocabiliter factæ ſcriptura, quoties obſcura eſt, ad inſtitutorem maioratus expectat declarare eam, ibi. num. 25. -  Maioratus inſtitutori, in caſu in quo licitum eſt declarare ſeu interpretati verba obſcura, ſiue aliquam clauſulam inſtitutionis, vel diſpoſitionis irreuocabiliter factæ: ita debet fieri declaratio, ſeu interpretatio, ſicuti à lege ipſa ſit, & non aliter, ibid. num. 26. -  Item vt verbis diſpoſitionis, & ſubiectæ materiæ proprie conueniat, ibid. num. 27. -  Quod in quacunque diſpoſitione obſeruandum eſt, nec à ſenſu verborum recedi poteſt, quando actus non eſt reiterabilis, ibid. dict. n. 27. -  Poſito etiam, quod maioratus declaratio fiat iuxta proprium ſenſum verborum, debent citari aut vocari hi, qui ex declaratione lædi poſ ſunt: maxime ſi ex diſpoſitione iam fuerit ius aliquod quæ ſitum illis, & ſi vocarentur forſam, vel non, vel aliter declaratio fieret, ibidem, num. 28. -  Maioratus vltimi poſ ſeſ ſoris declarationem, aliis vocatis, vel qui ex legis, aut inſtitutoris diſpo ſitione ad ſucceſ ſionem admitti debent, non nocere, dict. cap. 10. num. 31. -  Maioratus primam inſtitutionem ſeu inueſtituram, ſemper attendendam eſ ſe, nec poſ ſe ei ex poſterioribus derogari, ibidem numero 33. -  Maioratus poſ ſeſ ſoris de ſequenti ſucceſ ſorè, aut de rebus ad maioratum ipſum pertinentibus declaratio, cuius effectus ſit, dict. cap. 10. num. 35. & ſeq. -  A maioratu ex facultate legis Regni in tertia parte bonorum facto, filias propter maſculos tranſ uerſales, aut remotiores non poſ ſe excludi: quanuis poſ ſint à primogenio ex Regia facultate inſtituto, lib. 3. cap. 12. num. 45. -  Maioratuum, ſiue primogeniorum finem præcipuum eſ ſe, vt familiarum dignitas, & nomen, ac inſtitutorum memoria conſeruetur. -  Idque de natura omnium primogeniorum eſ ſe, & ſi alter non exprimatur, ibid. num. 58. -  Maioratuum, ſeu primogeniorum inſtitutiones, ipſaque primogenia, minime conuenire Monachus, ibid. num. 62. -  Maioratuum, ſeu primogeniorũ inſtitutiones ſuſtineri, iuſtaſque reputari nonnullis de cauſis, ſiue rationibus, ibid. num. 68. -  Illaſque Monachorum, ſeu Monaſteriorum ſucceſ ſioni minime conuenire, aut non congrue adaptari, ibid. dict. num. 68. -  Maioratum, ſeu primogenium eſ ſe ius ſuccedendi in bonis, ea lege relictis, vt in familia perpetuo integre conſeruentur, proximoque cuique primogenito ordine ſucceſ ſiuo deferantur, lib. 3. dict. cap. 12. num. 69. vbi etiam dicitur, id ſecundum maioratus naturam, ac ſubſtantiam eſ ſe. -  Maioratum eo ipſo, quod ex aliquibus bonis ſe facere quis profitetur, bona ipſa in propria familia velle perpetuo conſeruari, ac familiæ ip ſius fauore diſponere, cenſendus eſt, ibidem num. 70. -  Idcirco neceſ ſario dicendum videtur, quod nunquam ad ſucceſ ſionem Monachus, aut Monaſterium admitti poſ ſit. -  Quia nec vno momento poſ ſunt bona à familia extrahi. -  Extraherentur autem, ſi Monaſterium poſ ſideret illa in communi, cum in particulari poſ ſidere, aut obtinere eadem Monacus non poſ ſet, ibid. num. 71. -  Ad maioratus ſucceſ ſionem habilitate, tempore quo ſucceſ ſio defertur, conſiderandam eſ ſe, nec antea exiſtentem, vel poſt ſuperuenientem prodeſ ſe, ſi tunc, cum defertur ſucceſ ſio, non exiſtat, ibid. num. 103. -  Maioratus, ſeu primogenituræ ius renuntiari, cedi, atque etiam vendi, vel in alium transferri poteſt, lib. 3. dict. cap. 12. num. 107. -  Idque maxime procedit, ſi renuntiatio, ceſ ſio, vel translatio fiat ſequenti in gradu, ibidem numero 108. -  Poteſt tamen in quemcunque alium, etiam non ſequentem, vel extraneum fieri, modo pro vita dumtaxatcedentis, & in ſui præiudicium, commoditatíſque, aut fructus, & prouentus maioratus, non iuris eiuſdem renuntiatio fiat: prout ibid. num. 109. explicatur. -  Atque in propoſito ſingularis, & noua, atque notanda reſolutio traditur, qua diſtinctè dignoſci poterit, vtrum ceſ ſio hæc, aut commoditatis conceſ ſio per ingreſ ſum religionis, & profeſ ſionem concedentis finiatur, an verò mors naturalis eiuſdem expectari debeat, ibidem, numero 110. -  Maioratus, ſeu primogenituræ ius renuntiari, cedi, vel etiam quoquomodo transferri pleno iure non poſ ſe in præiudicium ſequentium maioratus ſucceſ ſorum, & potius ius ceſ ſionario habentium, ibid. num. 111. -  Imò ſequentem ſucceſ ſorem, ex legis, vel inſtitutoris, diſpoſitione ad ſucceſ ſionem tunc venientem, ſtatim poſ ſe ceſ ſionem, aut renuntiationem reuocare. -  Nec validè, ac cum effectu poſ ſe fieri, niſi in eiuſ dem fauorem fiat, ibid. d. num. 111. -  Et ſi aliter facta eſ ſet, à maioratus poſ ſeſ ſore ius non diſcederet, ſed potius illæ ſum & intactum maneret, nec ſucceſ ſionis vocatio contingeret, ibid. num. 112. -  Maioratus, aut primogenituræ ceſ ſione, aut renuntiatione facta ſequenti vocato, adeo plenum ius eidem acquiri, vt remedio l. 45. Tauri, poſ ſit ipſe vti. ibid. num. 113. -  Modo poſ ſeſ ſor integrum ius maioratus renuntiauerit, & à ſe illud penitus abdicauerit, nec enim ſufficeret, ſolam poſ ſeſ ſionem maioratus in alium tranſtuliſ ſe. ibid. num. 114. -  Maioratus, ſeu primogenituræ, aut fideicommiſ ſi renuntiatio, ſi à patre fiat in vita, & de præmatura hac reſtitutione, aut tranſlatione cæteri filij, aut etiam creditores conqueruntur, quid tunc obſeruari debeat, remiſ ſiuè, ibidem, numero 115. -  Maioratum quamuis de nouo acquirere quis non poſ ſet, tamen quod illum retinere valeat, con ſiderata habilitate & capacitate, quæ tempore ſucceſ ſionis in eo fuit, lib. 3. cap. 15. num. 2. -  Maioratum inſtituens, ſi alienationem bonorum eius prohibeat, vel aliquas conditiones appo ſuerit, quas à ſucceſ ſoribus ſeruari præceperit ſub pœna, quod ſi ſucceſ ſor contra fecerit, ad proximiorem, vel ad ſequentem in gradu maioratus deueniat: ſi poſ ſeſ ſor alienauerit, vel conditiones non ſeruauerit, filius eius, vel deſcendens debet admitti, lib. 3. cap. 15. num. 37. vbi latius id probatur. -  Ex maioratu, in quo plures gradus ſubſtitutionum continentur, quælibet ſubſtitutio iudicatur de per ſe; & vna non dependet ab alia, imo quot ſunt perſonæ vocatæ, tot reſultant ſubſtitutiones, ibid. num. 44. -  Inde fit, vt vno mortuo, vel aliter ſuccedere non valente, ſiue à ſucceſ ſione tempore, aut alio euentu excluſo: ius ſubſtitutionis poſt eum vocati non deficiat. -  Imo ex perſona ſua tunc ſuccedere poſ ſit, ibid. num. 45. -  In maioratibus, ſubſtitutione prima deficiente, tunc demum & ſequentes corruere, quando dependerent à prima tanquam acceſ ſoriæ, & non poſ ſent abſque illa ſubſiſtere, ſecus tamen ſi æque principales eſ ſent, & per ſe ſubſiſterent, ibid. num. 58. -  Maioratus, & Hiſpanorum primogenia, vtrum iure ſanguinis, an iure hæreditario deferantur, lib. 3. cap. 19. n. 100. 101. & 102. -  Maioratum inſtituens, ſi ad eius ſucceſ ſionem maſ culos inuitauerit, & in defectum illorum fœ minas, ſi linea Maſculorum finiatur, & maſ culus & fœmina ex linea maſculina reperiantur, Maſculus fœminæ prefertur, ibid. num. 154. -  In maioratus, ſeu primogenij inſtitutione, ſemper cenſetur vocata linea recta primogenitorum ſucceſ ſiue in infinitum de primogenito in primogenitum, & ſic quilibet eorum habet vocationem iure proprio, atque ex propria vocatione, abſque iuris alterius tranſmiſ ſione, lib. 3. c. 19. num. 167. -  Quod nedum procedit in linea recta deſcendentium, ſed etiam tranſuerſalium, vt ibidem adnotatur, num. 168. -  Idque ex propria natura primogenij, & conſuetudine ſuccedendi in maioratibus, ibidem, numero 169. -  Atque ex intentione & mente aperta. 1. 40. Tauri, vt ibidem numero 170. obſeruatur. -  Maioratus, fideicommiſ ſa, & ſubſtitutiones, non ſolum in vltimis voluntatibus, ſed etiam in contractibus, & diſpoſitionibus inter viuos poſ ſunt fieri, lib. 3. cap. 19. numero 252. -  Maioratus in contractu inſtituti, vtrum vim vltimæ voluntatis obtineant, ibid. numero 253. -  Maioratus, ſeu primogenia, non modo cum facultate Regia, ſed etiam abſque ea, ex certa parte bonorum, aut ex vniuerſis poſ ſunt inſtitui. lib. 3. cap. 19. num. 274. -  Maioratus, ſi inſtitutus ſit per viam vinculi particularis, aut meliorationis tertij & quinti bonorum inter liberos, aut anniuerſarij, vel Capellaniæ, iuríſve patronatus perpetui abſque facultate Regia, verus quidem maioratus eſt, ac leges omnes Regiæ, quæ de maioratibus loquuntur, habent locum in eis: prout ibidem num. 275. diffuſe probatur. -  Et Petri Salazaris in iuris patronatibus, anniuer ſariis, & Capellaniis, aduerſus Ludouicum Molinam opinio noua, nouiter & vere, atque vel vno tantum verbo, concludenter conuicta, ibid. num. 276. -  Maioria, aut maior ætas, vtrum in perſona ſuccedere volentis in maioratu, præciſe conſiderari debeat tempore, quo ſucceſ ſio defertur, lib. 3. cap. 19. numero 328. vbi Antonij Galeatij Maluaſiæ, & Iacobi Menochij obſeruationes in propoſito, breuiter recenſentur, & latius explicantur num. ſeq. -  Maſculi ex fœminis ſuccedunt in maioratu, à quo fœminæ repelluntur, quando non agitur de agnationis conſeruatione, lib. 3. cap. 15. n. 57. -  Et an comprehendentur maſculorum deſcendentium appellatione, maxime in vltimis voluntatibus, vide cap. 29. per totum. -  Maſculus ex fœmina, & fœmina ex maſculo, ſi ad ſucceſ ſionem maioratus ſimul concurrant, & de ſuccedendo vltimo poſ ſeſ ſori tranſuerſali pertractent, atque in eodem gradu ſint, maſculus fœminæ præfertur, ex ſententia Ancharrani, & aliorum, lib. 3. cap. 19. num. 151. & 2. ſeq. -  Maſculus præfertur fœminæ in ſucceſ ſione maioratus, quando in eodem gradu ſunt, etiam in caſu dubio, ac etiam ſi filius maior vocetur, ibid. num. 155. -  Marcus Antonius Eugenius, in conſilio 28. n. 37. & 38. lib. 1. explicatus, lib. 3. cap. 2. num. 85. -  Marci Antonij Peregrini reſolutio in propoſito cap. 6. huius lib. 3. relata ibidem, num. 26. & ſententia authoris in eodem propoſito prolata. -  Marci Antonij Peregrini reſolutionem & obſeruationem contrariam his, quæ cum Grato, & Hondedeo cap. 12. huius lib. 3. obſeruauit author, de iure non procedere, nec vllo pacto ſuſtineri poſ ſe, vt eodem cap. 12. n. 120. adnotatur. -  Marci Mant. Benauidij, in propoſito. l. perfecta donatio. C. de de donat, quæ ſub modo: verba quædam, nouiter ponderata, & relata, lib. 3. cap. 10. num. 52. -  Metum plene probari coniecturis & præ ſumptionibus, modo illæ legitimæ ſint, & propinquæ, lib. 3. cap. 1. num. 69. -  Metus, aut dolus teſtatori adhibitus, qualiter debeat probari in propoſito tituli, & legum, C. ſi quis aliq. teſt. prohib. vel coeg. ibid ex num. 83. cum ſeq. -  Metus teſtatoris arguitur ex perſuaſionibus multorum factis cum calliditate, ac variis mole ſtiis, maxime ſi ille ægrotus erat, vel quando ob nimiam mariti reuerentiam ſic teſtatus eſt, ibid. num. 109. -  Metu mariti mulierem præ ſumi legatum ei feciſ ſe ob ipſius mariti lachrymas, ſuaſionem, & reuerentiam, ibid. num. 110. -  Metus & coactio, qualis eſ ſe debeat, vt propter timorem dicatur quis impeditus teſtari, ſeu primum teſtamentum mutare, aut aliquo modo de rebus ſuis diſponere, vel non diſponere, lib. 3. dict. cap. 1. num. 141. -  Metus quis, & qualis eſ ſe debeat, vt talis dicatur, quod etiam in conſtantem virum cadat, remiſ ſiue, ibid. num. 142. -  Metus quis ſit iuſtus, iudicis arbitrio relinquitur, qui motum animi ſui confirmare poterit ex variis præ ſumptionibus, & rerum circunſtantiis arguentibus metum, & iuxta perſonarum qualitatem id diffiniet, ibid. num. 143. -  Quoniam in muliere non requiritur ille metus, qui caderet in conſtantem virum, ſed longe minor metus ſufficiet quam in maſculis, ratione ſexus imbecillioris, qui facilius terretur, ibid. num. 144. -  Sic minor metus cadit in puerum, quàm in virum, ibid. num. 145. -  Metus quis ſit iuſtus, etiam iure Regio Caſtellæ iudicis arbitrio relinquitur, nec cenſetur correctum hoc ex deciſione. l. 7. tit. 33. part. 7. Imo etiam ex illa lege conceſ ſum, vt contra Villalobos adnotatur, ibid. num. 146. -  Metus reuerentialis, vtrum in conſideratione haberi debeat ad effectum irritandi teſtamentum, aut legatum, vel aliam diſpoſitionem, vltimamve voluntatem quamcunque: item vt alios contractus, obligationeſve voluntarias teſcindere debeat: & an ſola reuerentia & maioris præ ſentia illatus cenſeatur, an etiam cum ipſo alia interuenire debeant, & de diuerſis Doctorum placitis in propoſito: plena manu ibidem ex numero 147. vſque ad numerum 168. -  Metum reuerentialem illatum præ ſumi, & actus geſti annullationem induci, quando interuenit expreſ ſum mandatum eius, cui reuerentia debetur, etiam ſi minæ aut verbera non præceſ ſerint, ex ſententia neotherici cuiuſdam, ibidem numero 160. -  Quam probandam arbitratur author, modo patris, aut mariti iubentis magna ſit authoritas, magnave reuerentia, aliàs enim ſolum mandatum non ſufficeret, vt ibidem latius probatur num. 161. & ſeq. -  Metum reuerentialem dari reſpectu ſoceri, quia ſocer parentis locum obtinet, lib. 3. capit. 1. num. 168. -  Et reſpectu aui, & curatoris, ibidem, num. 169. -  Metus reuerentialis, an detur reſpectu matris ibidem num. 170. vbi author adnotauit nonnulla, quæ nullus antea, ſic diligenter tradiderat, ibid. num. 170. -  Metus reuerentialis, an detur in ſorore reſpectu fratris maioris natu, ibidem, numero 171. -  Et in fratre minore reſpectu maioris, ibidem, num. 172. -  Metus reuerentialis, an detur reſpectu patrui, hoc eſt tio de parte de padre, ac etiam reſpectu auunculi, que es tio herman de madre, ibidem, numero 173. -  Mercedis remiſ ſio, quando propter agri ſterilitatem, vel fructuum exiguitatem petitur, intolerabile damnum requiritur, aut quod magnum ſit conductoris incommodum, lib. 3. cap. 3. numero 36. -  Similiter, quando petitur propter bellum, peſtem, aut caſum alium quemcumque ſine culpa locatoris contingentem, neceſ ſario requiritur, quod damnum ſit intolerabile, vt remiſ ſio fiat: quoniam modicum damnum æquo animo ferre debet conductor, ibid. num. 37. -  Mercedis aut penſionis remiſ ſio, vt propter caſum fiat, plura ſunt neceſ ſaria: primò, quod caſus. qui contigit, ſit inſolitus: ſecundò, quod magnum afferat damnum: tertiò, quod contingat ante perceptionum fructuum, ibid. n. 38. -  Alia in propoſito vide verbo conductor, & verbo locator. -  Meliorato filio in tertio bonorum, an poſ ſit dari ſubſtitutus vulgaris, aut pupillaris extraneus, prætermittive ordo, qui in l. 27. Tauri præ ſcribitur, lib. 3. cap. 11. per totum. -  Minor iurans contractum à ſe geſtum, cenſetur quodammodo, aut perfectionem maior, vnde aduerſus contractum venire, aut in integrum reſtitui non poteſt, ſed ab ipſius obſeruantiam præcisè adſtringitur, lib. 3. c. 2. n. 1. -  Quod procedit, quocunque modo minor contrahat, & quamuis contraxerit ſine curatore, quem habebat, aut ſine decreto ſuper re immobili, vel cum aliàs contractus eſ ſet nullus, ibid num. 2. -  Idque iuxta intellectum communem, quem magis communiter probarunt Scribentes, vt conſtat ex multis commemoratis, ibid. num. 3. qui ex propoſito, atque latiſ ſimè tractarunt, & exornarunt materiam authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſ. vend. -  Textus in authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſ. Vendit. locum obtinet in omni diſpoſitione minoris, & etiam in donatione, quæ à minore facta, cum iuramento confirmatur, & validiſ ſima reputatur, ibid. num. 4. -  Quamuis abſque iuramento nulla ſit, nec conſen ſu curatoris, & iudicis decreto confirmetur ibid. num. 5. -  A minore cum iuramento facta donatio, vtrum ob enormem, aut enormiſ ſimam læ ſionem debeat reſcindi, & quid ſi ex cauſa remunerationis, vel ob aliam cauſam facta fuerit, ibidem, numero 6. -  Vbi diuerſ æ ſententiæ Doctorum commemorantur, & inter alios authores, Marcus Antonius Eugenius, & Ioannes Vincentius Hondedeus magis commendantur. -  A minore iuramenti relaxatio petita, vtrum ei opitulari debeat dumtaxat, vt periurus non dicatur, non autem, vt ius partis lædere poſ ſit, ſiue quid relaxatio huiuſmodi operari debeat, remiſ ſiuè, ibid. n. 7. -  Minor non certioratus de beneficio reſtitutionis in integrum, iurans contractum, vtrum beneficium illud amittat, necne? & quamplurimi authores congeſti, qui de hoc dubio tractarunt, ibid. n. 8. -  Minor non certioratus de beneficio reſtitutionis in integrum ſibi competenti, reſtitui non poteſt, etiamſi contractum iurauerit, ex ſententia Dyni, quem & alij authores ſequuntur. -  Ac de illorum fundamentis agitur remiſ ſiuè, ibid. num. 9. & 10. -  Minor iurans non contrauenire contractui, etiam non certioratus, excluditur à beneficio reſtitutionis in integrum. -  Idque ex ſententia Bartoli, quem permulti authores ſequuntur. -  Ac cum eo tendunt putat authori, vt ibidem adnotatur num. 11. per totum, & oſtenditur, qualiter ſententia hac retenta, Dyni rationibus re ſponderi valeat. -  Minor enormiter, aut enormiſ ſimè læ ſus, vtrum in integrum reſtitui poſ ſit, aduerſus contractum iuramento firmatum, & relaxationem ab eo impetrare, lib. 3. d. cap. 2. num. 12. -  Et ibidem authores quamplurimi adducti, qui præfato dubio, magis ex profeſ ſo loquuntur. -  Ex eiſdem autem authoribus nonnulla conſtitui poſ ſe exiſtimauit author, quæ magis communiter probantur, atque ex num. 13. vſque ad n. 26. adducuntur, & articuli huius dilucida, & abſoluta reſolutio traditur: & vide etiam num. 28. cum ſeq. -  Minor, vel alius, cum enormiter, aut enormiſ ſimè læ ſus eſt, vtrum abſolutio à iuramento neceſ ſaria ſit, ibid. num. 26. vbi ſententiæ diuerſ æ proferuntur, & tutius eſ ſe abſolutionem impetrare, reſoluitur. -  Minorem enormiſ ſimè, aut grauiter læ ſum, poſ ſe reſtitutionem petere aduerſus contractum, ſeu renuntiationem, etiamſi læ ſioni huiuſmodi renuntiauerit, aut iurauerit, ſe illum ratione cuiuſcunque læ ſionis non impugnaturum, ibid. num. 28. -  Et clauſulas generales nihil in propoſito operari, vt ibidem adnotatur num. 29. & vera ratio redditur. -  Minor qua facilitate contraxit, eadem renuntiaſ ſe, & non contrauenire iuraſ ſe præ ſumitur, ibid. num. 31. -  In minore, muliere, ac ruſtico, ſemper præ ſumitur ſimplicitas, & ignorantia, ſi contractus damno ſus ſit, quamuis iuramento firmatus, ibidem, num. 32. -  Minorem ſimplicitas contrahentem iuramento præ ſtito, ſolum renuntiaſ ſe videri beneficio ætatis, nec per hoc excludi ab auxilio l. 2. C. de reſcind. vend. ibid. num. 34. -  Minor renuntians cum iuramento hæreditati paternæ, vel maternæ acquiſitæ, vel acquirendæ, non poteſt contra pactum venire, nec etiam ab ſolutionem obtinere, vt agat contra renuntiationem, quia per iuramentum maior efficitur, lib. 3. d. cap. 2. n. 37. -  Et ibid. num. 38. permulti authores congeruntur in vnum, qui materiam cap. quamuis pactum, de pact. in 6. latiſ ſimè explicarunt. -  A Milite inſtitutus ex fundo, vel alia re particulari certa, non efficitur hæres in vniuerſum, niſi expreſsè conſtet de voluntate militis ſic voluiſ ſe, lib. 3. cap. 17. num. 76. -  Miles ex priuilegio, decedere poteſt pro parte te ſtatus, & pro parte inteſtatus, ibid. num. 77. -  In militis etiam teſtamento voluntatis coniecturæ, ac legis interpretationes recipiendæ ſunt, ibid num. 80. -  In milite, quare locum non habeat deciſio §. ſi ex fundo, l. 1. ff. de hæred. inſtituend. vbi & Ioannis -  Marci Aquilini ratio nouè improbatur, ibidem num. 81. -  De miſ ſione in poſ ſeſ ſionem ex remedio l. finalis, C. de edicto Diui Adriani tollend. vide lib. 3. cap. 24. per totum. -  Michaelem Graſ ſum, in explicatione quæ ſtionis cuiuſdam ſubſtitutionis vulgaris, & iuris tranſ miſ ſionis deceptum, nouè & manifeſtè oſtenditur, lib. tertio, cap. 13. num. 38. -  Mortis indefinitia mentio, cum fit in legibus, ſtatutis, contractibus, ſententijs, teſtamentis, conceſ ſionibus, & alijs diſpoſitionibus quibuſ cunque: vtrum intelligatur de morte naturali, vel de morte ciuili, vel de vtraque: ſiue mortis appellatione ſimpliciter, an veniat mors ciuilis, ſicut naturalis, lib. 3. cap. 12. num. 1. -  Vbi dicitur, dubium hoc intricatum eſ ſe, & varijs, diuerſiſque Doctorum diſtinctionibus, & doctrinis diuiſum. -  Nec hactenus ſatis diſtinctê, aut abſolutê explicatum. -  Quanuis tractatum ab infinitis authoribus, qui præcitantur, ibid. ex num. 2. vſque ad num. 12. -  Mors verbum, quoties profertur in diſpoſitione hominis, nec ſumus certi de mente diſponentis: tunc ſemper debemus intelligere, quod homo velit, & ſe referre videatur ad mortem naturalem, non ciuilem, dict cap 12. num. 11. -  Mortis appellatione ſimpliciter, an veniat mors ciuilis in diſpoſitione quacunque, diſceptam ſuſ ceptam: difficilem admodum eſ ſe ex ſententia quorumdam, atque etiam ex ſententia authoris, ibid. num. 12. -  Atquè in ea Doctores adeò varios fuiſ ſe, vt quot capita, tot ſententiæ eſ ſe videantur, ib. num. 13. -  Verè namque moderniores in eorum repetitionibus, conſiliis, & deciſionibus, variis modis loquuntur, ibid. num. 14. -  Alij enim communes opiniones, aut communes theoricas impugnant, alij eas ab altis defendunt. -  Alij verò ſuo arbitrio, & diuerſimodè materiam hanc declarant, ibid d. num. 14. -  Nec poteſt dari firma aliqua doctrina, vel adeò generalis theorica proponi, quæ valeat omnibus caſibus æqualiter conuenire. -  Sed potius per regulas præ ſumptiuas duntaxat, iuxta facti occurrentis qualitatem, materia hæc declarari debebit, ibid. num. 15. -  Mortis ciuilis nomen, non eſ ſe legale, quia non ſic iura loquuntur, ſiuè mors ciuilis apud Iurecon ſultos non reperitur, ſed dicitur nomen imaginarium, ſiue ſic à iuris præceptoribus compoſitum, ibid. num. 16. -  Mortis appellatione, in dubio intelligimus de naturali morte, non de ciuili, ſiue verè, & propriè loquendo, cum de morte mentio fit, ex vi verborum venit tantum vera mors. -  Mors autem ciuilis, ficta eſt, & non vera, ibidem num. 17. -  Moriatur verbum, & verbum deceſ ſerit, non verificatur in morte ciuili, ſed in morte naturali tantum, ibid. num. 18. -  Mortis ciuilis denominationem, quibus rationibus ſiue fundamentis carpiant authores nonnulli, ibid num. 19. -  Mortes duas, naturalem ſcilicet, & ciuilem, non ineptè Doctores conſtituiſ ſe communiter, ibid. num. 20. -  Et ibid. contrarium tenentium rationi præcipuæ reſponſum præbetur. -  Ioannis etiam Bologneti conſideratio in propoſito, ab authore confutatur, num. 21. -  Mortis appellatione (quæ eſt vox analoga) quid contineatur ex ſententia Alexandri Raudenſis, ibid. num. 22. -  Mors ciuilis ex ſententia communi, nunquàm æquiparatur morti naturali, nec è contra naturalis mortui ciuili, niſi in caſibus à iure expreſ ſis, dict. cap. 10. num. 23. -  Contra verò ex ſententia authoris, qui quorundam ſcriptorum authoritate, ipſa etiam veritate, atque iuris ratione adductus, contrarium, & noue, & verè contendit. -  Et concluſionem præfatam, ſiue generalem Doctorum traditionem, aut doctrinam, aliter conficiendam, nec ita indiſtinctè (prout ipſi tradiderunt) procedere poſ ſe arbitratur, vt ibidem num. 24. per totum latiùs adnotatur. -  Mors ciuilis non æquiparatur morti naturali, niſi in caſibus, in quibus eundem omnino operatur effectum quoad caſum de quo agitur, quem mors naturalis, vel quando militat eadem ratio, vel mens diſponentis ſuadet, prout ibid. num. 25. & ſequent. latiùs probatur: & authorum quorundam iu propoſito obſeruationes commendantur. -  Mors ciuilis, in caſibus, in quibus naturali æquiparatur, & è contra naturalis morti ciuili: id quidem non fieri ex neceſ ſitate naturæ, ſiue ex vi verborum, ſed per interpretationem, & veri ſimilem diſponentis voluntatem, quam aucupiis verborum neglectis ſequi oportet, ibidem num. 29. -  Mortem ciuilem in conditionibus implendis, minime æquiparari morti naturali ex ſententia communi. -  Cum qua fere omnes ſimpliciter, atque indiſtinctè tranſeunt, nec aliter declarant. -  Ex ſententia tamen authoris, nec id eſ ſe ita abſolutè verum, nec indiſtincte accipi poſ ſe, ſed potius diſtingui debere, vt Ioannes Bolognetus vltra alios vere diſtinxit, ibid. num. 32. -  Mortem ciuilem minime comprehendi ſub generali diſpoſitione loquenti de morte, vbi de morte ciuili ſpecialiter fuit prouiſum. -  Quia ſpecialis illa prouiſio inducit coniecturam euidentem in contrarium, facitque mentionem mortis proprie ac vere accipi, ibid. num. 33. -  Idque multo magis procedit, quando in diſpoſitione expreſ ſum fuerit, de qua morte intelligatur, vel ex aliis in eadem diſpoſitione dictis, aut ſcriptis deprehendi poſsit aperte. -  Tunc namque idem erit obſeruandum, nec aliter hac de re inquirendum, ibidem, num. 34. -  Mors naturalis Monachi profeſ ſi, an expectari debeat, cum maioratui, vel fideicommiſ ſo bona ſubiecta poſ ſidens, religionem ingreditur, atque profitetur, lib. 3. dict. cap. 12. ex num. 35. cum multis ſeq. vſque in finem capitis, vbi latiſ ſime, & cum diſtinctione quamplurimorum caſuum. -  Mortuum eſ ſe aliquem, & ſic non extare, ſiue extare, & non poſ ſe ſuccedere, paria ſunt, lib. 3. cap. 15. num. 46. -  Pro mortuo reputatur incapax ibidem, numero 47. -  Monachum, tunc pro mortuo haberi, cum ingreditur Monaſterium incapax, tam in particulari, quam in communi & vniuerſali, aliàs ſecus, idque quoad effectus nonnullos, lib. 3. cap. 12. num. 10. -  Monachos, Religioſos, Moniales aut Monaſteria, expreſ ſim, atque de iure & valide à ſucceſ ſione maioratum excludi poſ ſe. -  Idque ex communi & vera ſententia, quæ ſolida & veriſ ſima ratione innititur, vt, ibid. num. 36. adnotatur. -  Et fundamenta eorum, qui opinati ſunt, Monaſterium, & Monachos à ſucceſ ſione excludi non poſ ſe, optime dilui per Menochium, & alios, qui præcitamur, ibid. num. 37. -  Monachos, Religioſos, Moniales, & Monaſteria, ad fideicommiſ ſi, vel maioratus ſucceſ ſionem, valide & mero iure inuitari poſ ſe, atque in eorum ſucceſ ſione ordinem & formam ab inſtitutore præ ſcriptam, obſeruandam omino. -  Idque procedere, ſiue ex Regia facultate, ſiue ex legibus Regni magoratus fiat. -  Siue maioratus ex bonis patrimonialibus ſolum conſiſtat, ſiue ei dignitas, vel iuriſdictio annexa ſit, ibid. num. 38. 39 & 40. -  Monachos, Religioſos, Moniales, & Monaſteria excludi à maioratus ſucceſ ſione, non ſolum quando de eorum excluſione apparet expreſ ſe; ſed etiam cum ex euidentibus, aut multum vrgentibus coniecturis id conſtat, vel conſtare poteſt, ibid. n. 41. -  Monachos, Religioſos, Moniales, & Monaſteria à ſucceſ ſione maioratus aut meliorationis ex tertia bonorum portione, atque ex legum Regiarum facultate inſtituti, excludi non poſ ſe à parentibus, prout, ibid, num. 44. obſeruatur, atque dilucide magis, ſiue melius quam cæteri fecerint, explanatur. -  Monachus, aut Monaſterium, etiam cum in dubio verſamut, nec de excluſione apparet in diſpo ſitione, non ſuccedit in maioratu, cui annexa eſt dignitas, ſeu iuriſdictio, ſed ſtatim facta profeſ ſione ſequens admittitur, qui de iure admitti debet. -  Idque ex communi & vera ſententia, cui omnes accedunt, ib. n. 41. -  Solus Auendañus diſ ſentit, nec hoc etiam caſu Monaſterium, Monachumve excludit, ibidem num. 52. -  Sed eius ſententiam author improbat, & præcipuo fundamento, quo adductus eſt, ſatisfacit ibid. num. 53. -  Monachum, aut Monaſterium, etiam cum de excluſione non apparet, nec maioratui annexa eſt dignitas, vel iuriſdictio, non ſuccedere in in maioratu, quoties familiæ ſuæ, aut agnationis, vel cognationis conſeruationi inſtitutor præcepit. -  Vel arma & nomen ſucceſ ſores deferre iuſ ſit. -  Aliudve ſimile expreſ ſit, ibidem numero 54. & ſeq. -  Monachus etiam ſi profeſ ſus ſit in Monaſterio bonorum capaci in communi, quoad ſuccedendum in maioratu, mortuus cenſeri debet. -  Cum non poſ ſit ipſe memoriam familiæ inſtitutoris neque agnationem, ſeu cognationem, atque ſplendorem conſeruare. -  Imo eius ſucceſ ſione ſupprimere, & abolere, vis eſt. -  Nec etiam poteſt arma, & nomen inſtitutoris deferre. -  Sicut nec iuriſdictionem exercere, aut Dignitatem Ducatus Comitatus, ſeu Marchionatus habere. -  Idcirco ſequens in gradu ſtatim admitti debet, ac ſi Monachus naturaliter mortuus fuiſ ſet, ibid. num. 55. per totum. -  Monachus, aut Monaſterium ſuccedit in maioratu, ex bonis tantum patrimonialibus inſtituto, & cui dignitas, aut iurisdictio annexa non eſt, nec etiam de familiæ, agnationis, cognationis, memoriæve inſtitutoris conſeruatione, ſiue nominis, aut armorum delatione ſpecialiter actum. -  Idque ex communi ſententia, & pro vita naturali Monachi duntaxat, ibid. n. 56. -  Contra vero ex ſententia authoris, qui nouiter, vere tamen, & ratione ſubſiſtente (vt putat) intendit contrarium tueri, oſtendereque, naturæ & conditioni maioratus, ſeu primogenij cuiuſcunque, menti etiam, & intentioni primogenia inſtituentium, nihil magis repugnans dici poſ ſe. -  Idcirco nec pro vira Monachi ſucceſ ſionem Mona ſterio deferendam, ib. n, 57. -  Monachorum ſucceſ ſiones in primogenijs & maioratibus, credendum eſ ſe in dubio, quod in ſtitutores abhorreant, & quod eas prohibuiſ ſent, ſi eum euentum cogitaſ ſent, ibidem num. 59. -  Eamque coniecturam & præ ſumptam voluntatem ſeruandam eſ ſe, & pro expreſ ſa habendam, ibid. num. 60. & vide numeris ſeq. vſque ad num. 64. -  Monachorum, aut Monaſteriorum ſucceſ ſionem in Hiſponorum primogenijs, ſeu maioratibus, ipſorum naturæ, & fini, & præ ſumptæ inſtituentium voluntati repugnare, fateri expreſ ſe Ludouicum Molinam, vt ibidem num. 64. adnotatur. -  Monachorum, ſeu Monaſteriorum ſucceſ ſionem in primogenijs, & præ ſumptæ inſtituentium ea voluntati, atque ipſorum maioratuum rationi & naturæ repugnare; clare etiam obſeruaſ ſe Pelaez à Mieres & huiuſce articuli difficultatem agnouiſ ſe, vt ibidem numero 66. adnotatur. -  Vbi & mens, & intentio, varietas etiam eiuſdem authoris, melius detegitur, & oſtenditur, quàm antea fuiſ ſet. -  Monachos, & Monaſteria, ad primogeniorum, ſeu maioratuum ſucceſ ſionem admitti non debere, validiſ ſima ratione comprobatur, ibid. num. 78. & ſeq. -  Monachi, aut Monaſterij in primogenijs. aut maioratibus ſucceſ ſioni, non ſuffragari deciſionem text. in §. Cornelio fœlici. l. Statius Florus, ff. de iure fiſci, nec eiuſdem deciſionem, aut rationem, primogenijs Hiſpanorum conuenire eleganter & melius quàm antea fuiſ ſet obſeruatum, ibid. num. 82. & 88. -  Monaſterium bonorum in communi, etiam incapax, certum eſ ſe, & abſque controuerſia, quod in maioratu non ſuccedat, ibid. num. 83. -  Dubitari tamen communiter, & in controuerſiam excitari, an eo caſu, ſtatim facta proſeſ ſione admittendus ſit ſequens in gradu, vel is, qui ex legis, aut inſtitutoris diſpoſitione admitti debet: an vero expectanda ſit mors naturalis Monachi profeſ ſi, ib. n. 84. -  Et quidem in fideicommiſ ſis, quam plurimi arbitrantur, mortem naturalem expectandam eſ ſe, nec antea cedere diem fideicommiſ ſi, prout ib. præcitantur num. 85. -  Ipſi autem, inde & quaſi in neceſ ſariam conſequentiam eius opinionis ſtatuunt, interim dum profeſ ſus, & fideicommiſ ſo grauatus decedit, penes eius hæredes ab inteſtato, aut ex teſtamento, bona ipſa manere, vt ibidem. num. 86. oſtenditur, & eorum fundamenta adducuntur, vſque ad num. 93. -  Monaſterium ſucceſ ſionis incapax, etiam in communi, ſi poſ ſeſ ſor maioratus ingrediatur, ſtatim facta profeſ ſione ad ſucceſ ſionem admitti ſequentem vocatum, eumve, qui ex inſtitutoris. vel ex legis diſpoſitione admitti debet, nec Monachi mortem naturalem expectandam, ibid. num. 93. -  Imo eo caſu l. 45. Tauri remedium poſ ſeſ ſorium competere, quamuis lex illa non veniat ad decidendum hoc dubium principaliter, nec illud decidat. vt ibid. adnotatur num. 94. -  In fideicommiſ ſis quinque idem ſtatuiſ ſe, & fideicommiſ ſum ſtatim reſtituendum eſ ſe non expectata morte naturali Monachi, tenuiſ ſe authores quamplures, qui præcitantur, ibidem, num. 95. -  Eorundem verò, pro hac communi & vera ſententia, plura fundamenta expendi poſ ſent. -  Omnia tamen principaliter in vnum tendunt, ad illúdque reduci debent, ibid. num. 96. -  Monaſterium incapax bonorum, etiam in communi, profeſ ſus omnino pro mortuo habetur, ſicut ſi verè mortuus fuiſ ſet. ibid. num. 97. -  Et mors iſta ciuilis quoad effectum fideicommiſ ſi, & bona ipſa, eundem effectum operatur, quem mors naturalis, & ſic de illa iudicatur idem, quod de morte naturali, ibid. num. 98. -  Vnde ſubſtitutis, vel ſequentibus vocatis, ſtatim aperiri debet via ſucceſ ſionis, ac ſi monachus verè, & naturaliter fuiſ ſet mortuus, ibid. n. 99. -  Nam etſi mors naturalis expectaretur, id nec monaſterio, nec monacho prodeſ ſet, vtpote, cum acquirendi bona ſint incapaces omnino, ibid. num. 100. -  Monachum quem ante profeſ ſionem non dici, & idcirco in omnibus caſibus proximitatem non eſ ſe conſiderandam tempore ingreſ ſus religionis, ſed tempore profeſ ſionis, ibid. num. 104 & & num. 102. & 105. -  Monaſterium ingredi volens, & in maioratum poſ ſidens, quod eiuſdem renuntiationem faciat: ſanum eſ ſe, & rectum conſilium ex ſententia Pelaez à Mieres. -  Circa quam latiùs inſiſtit author ex num. 106. cum ſeq. vbi rem hanc dilucidè, & abſolutè magis quàm hactenus factum eſ ſet, explicatam relinquit: & vide num. 116. vbi eiuſdem Pelaez con ſilium verum eſ ſe, & de iure procedere obſeruatur. -  Mulieres maximè minores, ſemper contra propria commoda laborare videntur, lib. 3. cap. 2. n. 33. -  Mulier in rebus dotalibus extantibus, indiſtinctè præfertur omnibus creditoribus, etiam hypothecas expreſ ſas anteriores habentibus. -  Idque procedit etiam, quando mulier vendicaret rem perutilem vendicationem in ſubſidium, quia maritus non eſt ſoluendo, & res fuerunt datæ æ ſtimatæ ea æ ſtimatione, quæ faciat emptionem, lib, 3. cap. 4. num. 28. & 29. -  Mulier pro ſua dote, an præferatur expreſ ſ æ hypothecæ poſteriori, de qua in l. licet, C. qui potiores in pignore: & in l. 30. tit. 13. part. 5. Ac etiam habenti priorem tacitam ratione mutui ad refectionem, lib. 3. cap. 8. num. 27. -  Mutuans in refectionem domus, vel nauis, ſeu alterius rei, vtrum acquirat hypothecam ſuper ipſa re, in cuius refectione pecunia conſumpta eſt: negari non poſ ſe, quin dubium ſit de iure communi, lib. 3. cap. 8. num. 1. -  Sunt namque in hoc diuerſ æ, & contrariæ ſententiæ, & reſponderi poteſt ad iura, quibus hypotheca concedi videtur, ibid num. 2. -  De iure tamen huius Regni, dubium præfatum ſublatum eſt, atque in l. 26. tit. 13. partita 5. expreſsè deciſum, quod is qui mutuauit ad fabricandam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad eam reficiendam, habeat in tali re tacitam hypothecam, ibid. num. 3. -  Ius etiam prælationis ex eadem hypotheca conſequatur, ibid. num. 4 & vide num. 5. & 6. -  Cum mutuatur pecunia ad domum, vel nauem conſtruendam de nouo. vtrum tacita contrahatur hypotheca, & ſi nihil dictum ſit, ibid. n 6. & 7. -  Mutuans pecuniam ad emptionem alicuius rei, & expreſ ſim adiiciens, quod ea pecunia mutuo datur ad ipſius rei emptionem, ſi in eam conuertatur, habet in actione perſonali priuilegium prælationis, non verò habet tacitam hypothecam, niſi dictum fuerit, quod res empta expreſ sè ſit pro mutuatæ pecuniæ ſolutione obligata, vel hypothecæ ſubiecta, lib. 3 d. cap. 8. num. 21. -  Idque iuxta veriorem, & communiorem Scribentium omnium ſententiam. ibid. num. 22. -  Sed alij tenent contra, vt ibid. adnotatur num. 23. & num. ſeq. referuntur. -  Eorúmque præcipuo fundamento reſpondetur, & ſententiam communem poſt legem partitæ neceſ ſariò ſeruandam, concludenter oſtenditur, ibid num. 24. & duobus ſeqq. -  N. -  NAturalia accidentalia ſiue (vt alij dicunt) adminicula, & qualitates contractuum, licet poſ ſint partium conuentione tolli, & mutari: tamen contra ſubſtantialia, vel naturalia intrinſeca contractus pactum initum nullo iure valet, nec ex eo nulla naſcitur obligatio, lib. 3. cap. 6. num. 64. -  Neothericorum contra rationem communem ad text. in §. Augerius, l. qui Romæ, ff. de verborum obligat. obſtaculum quoddam diluitur, lib. 3. cap. 14. n. 13. -  Negans ſe poſ ſidere, ſi de mendacio conuincatur, priuatur poſ ſeſ ſione, & transfertur in aduerſarium ſine aliqua traditione. -  Sed ius proprietatis ſaluum remanet neganti, ſic vt ſuper illa agere poſ ſit, lib. 3. cap. 18. num. 1. & 2. -  Negans ſe poſ ſidere, quare poſ ſeſ ſione priuetur, ibid. num. 3. -  Negans ſe poſ ſidere, & de mendacio poſtea conuictus, vt poſ ſeſ ſione priuetur, nonnulla interuenire neceſ ſe eſt, quæ ibid. n. 4. & ſeq. remiſ ſiuè traduntur: & l. fin. ff. de rei vendicat. materia exornatur. -  Negans narrata, prout narrantur, nec videtur præ cisè negare. nec præcisè confiteri, ibid. num. 8. Negans, vt incurrat pœnam 1. fin. ff. de rei vendicatione; neceſ ſe eſt, quod ſpecificè, non autem vniuerſaliter ſub inuolucro verborum negauerit, ibid. num. 9. -  Negatione facta in terminis d. l. fin. ff. de rei vendicatione: qualiter actor debeat experiri, ibid. num. 10. -  Negans, vt incurrat pœnam dictæ conſtitutionis, neceſ ſe eſt, vt actor petat, reum pœna negationis puniri, quoniam illo non inſtante, pœna non committitur, ibid. num. 11. -  Negans in omnibus caſibus, in quibus non incurrit pœnam dictæ l. finalis, eo quod ſimul non interueniunt multa, quæ ad incurrendam eam pœnam neceſ ſaria ſunt: ſaltim in hoc punitur, vt teneatur ad omnia damna, & expenſas, quæ agens petitorio paſ ſus fuerit ob talem negationem, prout ibid. n. 12. declaratur. -  Negans ſe poſ ſidere, non priuatur poſ ſeſ ſione, niſi actor aſ ſumpſerit in ſe onus probandi poſ ſeſ ſionem ſuam, etiamſi conſtaret reum poſ ſidere, antequam actor probaſ ſet, ibid. n 13. -  Negans rem habere, quem exhibere rogatur, ſi non conſtet ad eum perueniſ ſe, vtrum poſ ſit iure negare, & eius aſ ſertioni iuratæ credatur, tam ſi extet. quàm ſi non extet ſuſpicio. rem ad eum perueniſ ſe, vel ſi ipſe fateatur rem perueniſ ſe, ſed dicat amiſiſ ſe eam, ibid. n. 14. -  Negans in omnibus caſibus, in quibus punitur, ita demum id fit, ſi dolo, & ſcienter facta fuerit negatio, vel in fraudem, ibid. n. 17. -  Negans fideiuſ ſor. ſe fideiuſ ſiſ ſe, vtrum perdat excuſ ſionis beneficium, ibid n. 18. -  Vbi & quid de hærede negante rem hæreditariam eſ ſe, num. 19. -  Et denegante ſe poſ ſidere rem iure pignoris, vel rem eſ ſe debitoris, cum ab alio creditore conuenitur, ibid. num. 20. -  Neptis ex filio primogenito præmortuo ſecundogenitum excludit, & ſic præfertur patruo, etiam Maſculo, ídque in Regno, & in ſucceſ ſione maioratus cuiuslibet, lib. 3. cap. 19 num. 148. -  Niſi ex inſtitutoris diſpoſitione, fœminæ ſint propter Maſculos, etiam remotioris lineæ, & gradus excluſ æ, tunc namque neptis à patruo excluditur, ibid. num. 149. -  Quod ſi fœminæ admittuntur in defectum maſ culorum eiuſdem lineæ, & gradus, tunc neptis repræ ſentatio non excluditur, ibidem, numero 150. -  Nepos inſtitutoris ex filio mortuo ante maioratus inſtitutionem, an patruum excludat, lib. 3. c. 19. num. 196. -  Et quod excludat ex præ ſumpta inſtitutoris maioratus voluntate in caſu ibi propoſito, non verò ex iure tranſmiſ ſionis, aut repræ ſentationis, ex ſententia Auendañi. quam & author ſequitur. -  Sed vnum nouum, & ſingulare circa eam excogitat ibid. n. 197. & 198. -  Nepos quando non erat natus tempore mortis te ſtatoris, an intret in locum patris, tam in fideicommiſ ſis de iure communi, quàm in Hiſpanorum primogeniis poſt deciſionem l. 40. Tauri, lib. 3. c. 19. n. 208. & 209. -  Nicolaum Bellonium, non ſine myſterio dixiſ ſe, inſtitutum in re certa, ex legis benignitate remanete hæredem inſolidum detracta mentione rei, nec de præ ſumpta ſiue tacita teſtatoris voluntate aliquod verbum ſcripſiſ ſe, lib. 3. c. 17. num. 34. -  Nummularios, & argentarios, publicas olim reputatas fuiſ ſe perſonæ, publicúm que officium aut miniſterium quodammodo obtinere, atque exercere, dici ſolitum. -  Mentias etiam in foro cum ærario habuiſ ſe. -  Et apud eos emptiones, venditiones, permutationes, & alios contractus fieri, item & inſtrumenta, vt hodie apud tabelliones fiunt. -  Idcirco eorum officium in Republica valde neceſ ſarium & vtile fuiſ ſe, & omnibus ordinibus gratioſum, lib. 3. cap. 16. n. 57. 58. 59. & 60. -  Apud nummularios, & campſores, vel pro fœnore, vel pro cuſtodia frequentius deponi, ibid. n. 62. -  O. -  OBligationum omnium materia, potiſ ſimum ab æquitatis conſideratione, dependet, lib. 3. c. 3. n. 100. -  Obligatus ad impetrandum licentiam ad faciendum maioratum, vel ad extrahendum aliquam rem à maioratu, tenetur oſtendere obnixæ, ſe omnia feciſ ſe, quæ pertinent ad impetrationem facultatis regiæ, & quod tales licentias petiuit, & cætera neceſ ſaria fecit, lib. 3. cap. 7. num. 22. -  Nec diſtingui debet inter facile, & difficile, aut inter conſuetudinem, vel deſ ſuetudinem concedendi, vel non concedendi, quicquid alij authores, ſed malè quidem diſtinguant, ibid. n. 23. -  Et text. in l. 3. §. quid ergo, ff. de contrario iudicio tutelæ, optimè in id ponderatus, ibid. n. 24. -  Omiſ ſum, tunc dici in diſpoſitione iuris communis relictum, quando nihil fuit omnino à lege noua, ſiue ſtatuto determinatum, lib. 3. cap. 17. num. 133. -  P. -  PAulum Pariſium in conſil. 67. lib. 3. coaceruando materiam tituli, ſi quis alius teſtar. prohib. vel coëg. & latè, & doctè loquutum, lib. 3. cap. 1. num. 3. -  Paulum Pariſium in conſ. 22. num. 9. vol. 3. probare contrarium eius, quod Georgius Cabedus intendit, lib. 3. cap. 12. num. 77. -  Pauli Caſtrenſis deciſioni, egregiè reſpondiſ ſe Decium, lib. 3. cap. 1. ex n. 191. -  Et ideò authorem eidem non reſpondere, ibidem, num. 192. -  Pauli Caſtrenſis conſultatio, & ſententia refertur, & concludenti ratione confutatur, lib. 3. cap. 7. num. 26. -  Paulum Leonium deceptum in materia cap. 13. huius libri 3. & nouiter, & verè probatur, ibidem, num. 21. -  Pauli Leonij reſolutionis nota adiicitur per authorem, ibid. num. 35. -  Patronus ob non confectum inuentarium, legitimam non amittit, lib. 3. cap. 5. num. 5. -  Pactum ſuper hæreditate patris, ſeu alterius tertij viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, vſque adeò inualidum de iure, vt nec iuramento firmetur, lib. 3. cap. 9. num. 2. -  Quia improbum eſt, impium, & turpe, & contra bonos mores, ibid num. 2. vtpote, cum iniquum ſit, quod tertio viuente. ac ignorante, alij de bonis ſuis paciſcantur, & conueniant, & contra, aut præter domini voluntatem pacta inire præ ſumant, ibid. num. 4. -  Solicitudóque verſatur in hoc omnimodo inhoneſta, & illaudabilis, ibid. num. 5. -  Pactum de hæreditate tertij certo modo habenda, vel diuidenda, vt valeat, neceſ ſarium eſt, quod eiuſdem conſenſu & voluntate fiat: imò non ſufficit, quod ipſius voluntas, & conſenſus à principio accedat, ſed in ea vſque ad mortem perſeuerare requiritur, lib. 3. dict. cap. 9. num. 6. -  Aliàs pacta iſta etiam iurata, niſi patre, aut tertio in eodem conſenſu ſemper perſeuerante, effectum nullum habebit, eod. num. 6. -  Pactum de hæreditate patris, vel alterius cuiuſque viuentis. certo modo habenda, vel diuidenda, improbum eſ ſe, & ſine effectu, quanuis eidem iuramentum acceſ ſerit, ac etiam poſt deciſionem cap. quanuis pactum, de pactis in 6. -  Quoniam ille textus duntaxat confirmat pactum abſolutè negatiuum de non ſuccedendo, non verò ſi extendit ad pacta de ſuccedendo, aut de hæreditate patentum certo modo diuidenda inter fratres inita, ibid. n. 7. -  Pactum de hæreditate viuentis improbum eſ ſe, & ſine effectu, etiamſi filij, aut cognati de hæreditate viuentis patris, aut cognati paciſcerentur eo modo, quo erant ad hæreditatem venturi, & ſic vt æqualibus portionibus, & non aliter ſuccederent, ibid. num. 8. -  Quia non modus paciſcendi, ſed pactio ipſa eſt reprobata, ibid. num. 9. -  Pactum de certo modo ſuccedendo, ſiue de hæreditate patris viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, hodie iure noſtro regio non eſ ſe validum, niſi in vno caſu, nec corrigi ius commune ex conſtitutione legis Taurinæ, prout ibidem, num 10. Latiùs adnotatur, & Ferdin. Vazq. Mencha. noua conſideratio, noue etiam declaratur. -  Pactum de hæreditate patris certo modo diuidenda, ſiue renunciatio de conſenſu patris per fratres ſi fiat, quod valeat reuocabiliter tamen. -  Et conſequenter, vt tale pactum, cùm primum pater ipſe, cuius de ſucceſ ſione agebatur, cœpit pœnitere, & conſenſum præ ſtitum reuocare, ſtatim euaneſcat. -  Idque ex ſententia Baldi, quæ magis communiter approbatur, & belliſ ſimè comprobatur. -  Et contraria opinio Didaci de Couar. ſic explicatur, vt in effectu oſtendatur, eundem authorem in ſententiam Baldi magis ſe inclinare, quod alij authores non ſic animaduertunt, ibidem, num. 11. -  Ac denique pro eadem Baldi doctrina Rotæ deci ſi., in terminis adducitur, ibid. num. 12. -  Et Vincentij Mancini Tyburtini aduerſus deciſionem Rotæ dubium excitatum, ſiue ſententia eiuſdem, concludenter, & noue diluitur, ibid. num. 13. & vide num. 14. -  Pactum mutuæ ſucceſ ſionis, à pacto de hæreditate viuentis certo modo diuidenda, longè diſtare oſtenditur, ibid. num. 14. -  Pactum de hæreditate patris adhuc viuentis, etiam ſi valide inter filios fiat, adhuc tamen propter enormen, aut enormiſ ſimam læ ſionem, filiis eiſdem vigintiquinque annorum minoribus ſuccurrendum: prout lib. 3. dicto cap. 9. n. 17. obſeruatur. -  Pactum de hæreditate viuentis, ſimpliciter eſ ſe reprobatum à iure Canonico. -  Et propterea nullam inducere obligationem, neque etiam naturalem, ibid. num. 18. & 19. -  Pactum de certo modo ſuccedendo, etiam ſi ipſi paciſcentes velint, adhuc non producere vllam obligationem poſ ſe contrahi, ibid. num. 20. -  Pactum de certo modo ſuccedendo, ſiue hæreditate viuentis diuidenda, eſ ſe contra ius diuinum, & contra bonos mores naturales, & nutrire peccatum, ibid. num. 21. -  Pactum de certo modo ſuccedendo, ſiue hæreditate viuentis diuidenda, improbatum fuiſ ſe pluribus rationibus, quæ recenſentur, ibidem, numero 22. -  Pactum ſuper bonis & hæreditate viuentis initum, nec in conſcientia obligare: prout, ibid. num. 23. & 24. melius quam antea fuiſ ſet, demonſtratur. -  Pater & filius ſunt in primo gradu inter ſe, lib. 3. cap. 15. n. 50. -  Patruum inhabilitatem in materia fideicommiſ ſaria, filiis non ſolere, nec debere nocere, ibidem, num. 54. -  Patrueles plures, ſiue conſobrini, quando tractant inter ſe ſuccedere alteri patrueli, ſiue conſobrino, an ſucceſ ſio fiat in ſtirpes, vel in capita? lib. 3. cap. 19. num. 84. -  Vbi quod fiat in ſtirpes ex ſententia Baldi. -  Contra ex ſententia aliorum, quos author ibidem ſequitur. -  Patruus in ſucceſ ſione conſobri præfertur fratribus patruelibus, vt ibid. explicatur, num. 85. & exemplum ponitur. -  Patrui & nepotis quæ ſtionem, difficilem admodum, atque in extricabilem, reputatam communiter, nepotis tamen cauſam aduerſus patruum, fere apud omnes nationes & gentes, quoad fideicommiſ ſi perpetui, & maioratus ſucceſ ſionem, potiorem ſemper fuiſ ſe, lib. 3. capite 19. num. 104. -  Et in Hiſpania, lege regia 40. Tauri edita, præualuiſ ſe, nec habuiſ ſe legis eiuſdem conditores in conſideratione nonnulla, quæ iuri nepotis impedimentum & obſtaculum præ ſtare videbantur, vt ibidem numero 105. meliùs quam antea fuiſ ſet, oſtenditur. -  Et eiuſdem legis Tauri vera decidendi ratio aſ ſignatur, & Didaci Couar. & Ludouici Molinæ obſeruationes in propoſito approbantur, ibid. num. 106. & vide num. 107. & 108. vbi circa eandem. l. Tauri 40. alia adnotantur. -  Perſuaſiones multæ arguunt dolum, lib. 3. cap. 1. num. 106. -  Perſuaſio nimia, aut immodica habet vim doli, ibid. n. 107. -  Et eſt plus quam violenta compulſio, ibidem, numero 108. -  Perſuaſio nimia filij inducentis parentem, vt reuocet maioratum antea factum, habetur loco compulſionis & coactionis, maxime ſi pater ſit valde ſenex, ibid. num. 112. & vide num. 113. vbi expenduntur iura nonnulla ad probandum, quod perſuaſio nimia & violenta æquiparantur. -  Alia de perſuaſione vide infra, verbo preces, perplexitas ſiue repugnantia diſ ſolui & remoueri debet in teſtamentis, quando poteſt aliquo modo fieri, maxime ad diſpoſitionem vltimam con ſeruandam, lib. 3. capite 10. num. 19. -  Et ita ſemper interpretatio fieri debet, quoties aliàs diſpoſitio corrueret, vel non poſ ſet ad eum modum reduci, quem teſtator deſiderauit, ibid. numero 20. -  Perplexitas diſ ſoluenda eſt ſecundum veriſimilem mentem teſtatoris, ibid. num. 22. -  Perplexitas ſolet vitiare diſpoſitionem, quando nullo probabili modo poteſt diſ ſolui, ſecus autem ſi diſ ſolui poſ ſit aliquo modo, ibidem, numero 23. -  Perplexitas impoſ ſibilitas, inſtitutiones, & legata vitiare ſoler, lib. 3. cap. 17. num. 18. -  Petri Auguſt. Morlæ ad l. 2. tit. 2. de las conditiones generales, lib. 9. nouæ collect. regiæ declaratio quædam, nouiter, Vere tamen, & concludenter confutata, lib. 3 cap. 3. num. 46. & vide latiùs ex num. 59. cum ſeq. -  Petri Surdi, deciſione 316. num. 16. traditio quæ dam (ad quam nullus hactenus animaduertit) & nouiter, & vere improbatur, lib. 3. cap. 5. num. 58. -  Petri Surdi conſilium 90. lib. 1. excellens eſ ſe, & ſingulare in materia cap. 12. huius libri 3. ibid. num. 4. -  Petri de Barboſa in propoſito materiæ cap. 8. huius lib. 3. obſeruationes duæ (ad quas nullus hactenus animaduertit) ſic dilucide enucleatæ, vt communi & receptæ ſententiæ nuſquam valeant refragari, lib. 3. d. cap. 8. num. 14. -  Petri de Barboſa viri eruditiſ ſimi reſolutio in materia, cap. 16 huius lib. 3. nouiter & concludenter conuicta, ibid. num. 32. -  Petri de Salazar conſideratio in propoſito. §. Augerius. l. qui Romæ. ff. de verbo. obligat. noue expenditur, & probatur, lib. 3. cap. 14. num. 17. -  Petri Salazar contra Ludouicum Molinam obſeruationes nonnullæ, nouiter carpiuntur, lib. 3. cap. 19. num. 102. -  Petri Salazaris in iuris patronatibus, anniuerſariis, & Capellaniis, aduerſus Ludouicum Molinam opinio noua, nouiter & vere, atque vel vno tantum verbo, concludenter conuicta, ibidem, num. 276. -  Petri de Peralta obſeruatio quædam in materia. §. ſi ex fundo. l. primæ. ff. de hæred. inſtit. expenditur, & ab authore probatur, lib. 3. cap. 17. numero 13. -  Petri de Peralta traditio, quod textus in dicto §. ſi ex fundo in fictione potius, quàm in præ ſumptione fundatur, probatur ibidem, num. 28. & ſeqq. -  Petrus de Peralta, authori ſemper eruditiſ ſimus, lib. 3. cap. 19. num. 295. -  Pelaez à Mieres, nec ex propoſito, nec in tranſitu voluiſ ſe id, ad quod per Ioannem Gutierrez præcitatur, nouiter conſideratum, atque detectum ab authore, lib. 3. cap. 11. n. 9. -  Pelaez à Mieres, malè citatum per Auendañum, nouiter & vere conſideratum, ibidem numero 10. -  Pelaez à Mieres ſententia, ſic explicatur, vt & l. 27. Tauri conſtitutioni conueniat, nec dictis ab eo ipſo repugnet, lib. 3. cap. 12. num. 46. -  Pelaez à Mieres in articulo illo, an Monachis, ſeu Monaſteriis primogeniorum, ſucceſ ſio conueniat ſententia profertur, intentio etiam & mens detegitur eiuſdem, atque etiam varietas oſtenditur, ibid. num. 66. -  Pelaez à Mieres conſideratio expenditur, ibidem, num. 79. -  Pelaez à Mieres diſtinctio noua in articulo illo, an Monachus, ſeu Monaſterium in maioratu ſuccedere poſ ſit (ad quam ex recentioribus nullus hactenus animaduertit) noue etiam, & vere confutata per authorem, ibid. num. 81. -  Pelaez à Mieres in eadem materia conſilium, verum eſ ſe, & de iure procedere, ibidem, num. 106. & 116. -  Pelaez à Mieres reſolutio, atque in propoſito eorum, quæ cap. 15. huius lib. 3. tractantur, ob ſeruatio quædam ponderatur, quæ intentionem authoris non mediocriter iuuat, & ab adnotata, ſingulariter confirmat, lib. 3. dict. capite 15. num. 16. -  Pelaez à Mieres ad l. 40. Tau reſtrictio quædam improbatur, lib. 3. cap. 19. num. 304. -  Philippi Cornei conſilia duo (quæ ſingularia ſunt & notabilia in materia cap. 15. huius lib. 3.) expenduntur, & verba eorum proferuntur lib. 3. dict. cap. 15. n. 64. -  Politi reſolutio probatur, lib. 3. cap. 13. numero 33. -  Portio deficiens in iure accreſcendi, portioni, non perſonæ accreſcit, lib. 3. cap. 17. numero 22. -  Poſthumus ex primogenito, in ſucceſ ſione maioratus excludit patruum, ſiue ſecundo, aut tertiogenitum, quemadmodum & nepos natus excludit, lib. 3. cap. 19. num. 105. & vide alia quæ de ventre dicuntur ex num. 103. -  Prohibens aliquem teſtari, vel non teſtari, vel alicui quid relinquere, qualiter teneatur: & de titulo ſi quis aliq. teſta. prohib. vel coeg. vide plene lib. 3. cap. 1. per totum, & infra verbo te ſtator, & teſtamentum. -  Prohibitio alicui facta cum hoc verbo ipſi, adeò perſonalis eſt, vt hæredes prohibiti excludat, lib. 3. cap. 3. num. 79. -  Preces importunæ habent inſtar, imo effectum & vim iuſti metus qui caderet in virum conſtantem, ſicque actum factum prætextu earum reddunt meticuloſum, & generaliter receſ ſioni ex edicto quod metus cauſa ſuppoſitum. -  Et in id expenduntur nonnulla iura, quæ ſic probant. -  Adducuntur etiam remiſ ſiue quam plures authoritates Doctorum, qui in variis cauſis & negotiis reſpondent, per importunitatem obtenta, non debere valere, & dici fieri inuito dante, l. 3. cap. 1. n. 114. 115. 116. & 117. -  Preces importunæ, vtrum inferant metum viri conſtantis, & ita annullare debeant matrimonium, & reſcindere alios contractus? ibidem ex num. 118. cum multis ſeq. vbi aliorum ſententiæ recenſentur, & in articulo hoc plena & ab ſoluta manu proceditur. -  Et quæ preces licitæ ſint, etiam vt quis alium adducat, vt eum hæredem inſtituat, vel aliquid relinquat, licitéque vtilitatem ſuam poſ ſit procurare quicumque, ibidem, numero 112. 123. & 124. -  Preces importunæ dicuntur illæ, quæ ſunt inſtantiſ ſimæ, & ſ æpius repetitæ, atque inculcatæ, ibid. num. 125. & vide ex num. 126. cum ſeq. vbi diſcutitur, an verum ſit, quod preces importunæ coactionem, compulſionem, aut violentiam continere dicantur. -  Et an dolum admixtum, ibidem ex num. 134. cum ſeqq. -  Et an requiratur alius dolus de perſe vltra eum, qui ex precibus importunis, ſiue ex perſuaſionibus in modicis inducitur, ibidem, num. 137. & 138. -  Preces nimis aſ ſiduæ & importunæ, quando in hac materia obligent ad reſtitutionem in foro con ſcientiæ, ibid. n. 139. -  Precibus importunis aut perſuaſionibus impediens legatum, tenetur reſtituere, quando preces mixtum in voluntarium continent, ibidem, num. 140. -  Principalia ſi doloſa ſunt, & acceſ ſoria ſimilitet eiuſdem naturæ eſ ſe præ ſumuntur, lib. 3. cap. 2. num. 30. -  Princeps vtrum de plenitudine poteſtatis poſ ſit abſque cauſa aliquem dominio rei ſuæ priuare, tum cauſa etiam, vtrum iure communi, aut de communi & ordinaria, non abſoluta poteſtate poſ ſit ſubditis rerum ſuarum dominia tollere: apud authores noſtros frequenter, atque in mille locis agitatam dubium, lib. 3. cap. 6. numero 2. -  In quo duæ principales, & omnino contrariæ ſententiæ reperiuntur, ibid. num. 3. -  Angelus namque (quem alij multi ſequuntur) in ea fuit opinione, vt exiſtimaret, Principem de plenitudine poteſtatis abſque cauſa poſ ſe alteri rerum ſuarum dominium tollere, ibid. dicto num. 3. -  Et Angeli fundamenta adducunt authores quamplurimi, ac inter alios latius recenſet, & eruditè (vt adſolet) ſatisfacit omnibus Hippolyt, Riminald. ibid n. 4. -  Idcirco, cum ſententia ſecunda contra Angelum, & ſit in puncto iuris, & magis communis, ibid. num. 5. -  Probandum eſt indiſtinctè, Principem abſque cau ſa publica non poſ ſe quem priuare dominio rei ſuæ, neque in foro interiori, neque in exteriori: cum cauſa tamen publica poſ ſe, & tunc domino ſoluendum eſ ſe iuſtum pretium, vel dari debere bonum cambium, ibid. num. 6. -  Nec in Principe Chriſtiano conſiderari poſ ſe ab ſolutam poteſtatem. quæ potius tyrannis, quam poteſtas nominari deberet: imo in dubio iu ſtam cauſam præ ſumendam ſemper in Principe, ibid. num. 7. -  Idque non ſolum de iure communi, ſed etiam de iure regio partitarum, vt ibid oſtenditur num. 8. & ſeq. vbi commemorantur authores plures in propoſito articulo, & Hippol Riminald. commendatur. -  Princeps, cum partis dominus erat, ſoliditatem iuxta proprium, priuilegium vendere poterat, tam de iure communi, quàm de iure partitarum, lib. 3. d. cap. 6. num. 13. -  Vbi id intelligitur indiſtinctè, ſiue ex venditione totius rei ſequeretur vtilitas, ſiue non, vt cum Accurſio, & Odafredo latius probatur contra communem. -  Princeps ratione partis, totam rem donare poteſt alteri, etiam inuito domino partis, debet tamen reddere æ ſtimationem illius habenti communionem in re, ibid. num. 14. -  Idque ex ſingulari deciſione l. 53. tit. 5. part. 5. nam de iure communi non ita reperitur expreſ ſum, ibid. n. 14. -  Nec ſubſiſtentia alicuius cauſ æ legitimæ requiritur, ibid. num. 15. -  Princeps venditurus rem communem, requirere non tenetur conſortem, nec ipſum aliis præferre, & quamuis hoc non faciat, non ideo ab æquitate deuia re videbitur, contra nonnullos, ibid. num. 16. -  Princeps ſi rem habeat cum alio communem, an totam locare poſ ſit ad longum tempus, vel modicum, ibid. num. 22. & quid ſi habeat ius hypothecæ, aut ius vſusfructus dumtaxat, ibid. n. 25. 26. & 27. -  Principis à voluntate quæ pendent, an impoſ ſibilia reputentur, an etiam vt obtineantur, atque impetrentur, diligentia adhiberi debeat: & an obliget conditio faciendi aliquid, quod ab eius voluntate, aut gratia dependet, lib. 3. cap. 7. per totum, & verbo impoſ ſibile, & verbo conditiones. -  Principis ſucceſ ſori non licere declarare animum prædeceſ ſoris circa facultatem datam ad faciendum maioratum, quia non poteſt: atteſtari de animo prædeceſ ſoris, & declaratio cohæret per ſonæ, lib. 3. cap. 10. num. 36. -  De Principis poteſtate ad derogandum vltimæ voluntati alterius, & tertio. aut vocatis præiudicandum, & an partes citare debeat, & de aliis ſimilibus, vide lib. 3. cap. 28. per totum. -  Promiſ ſio de contrahendo inter impeditos, ſub conditione. ſi Romanus Pontifex diſpenſauerit, obligat ex veriori ſententia. -  Quæ etiam à peccato liberat contrahentes, lib. 3. cap. 7. num. 29. & 30. -  Proximitas in maioratus ſucceſ ſione, reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris conſideratur, lib. 3. cap. 15. numero 51 & vide latius, tam in maioratibus, quàm in fideicommiſ ſis, cap. 19. num. 138. & tribus ſeqq. -  Proximitas in regni ſucceſ ſione, ab vltimo eiuſ dem poſ ſeſ ſore conſiderari debet, dict cap. 19. num. 136. & 137. vbi vera ratio redditur. -  Proximitas, quemadmodum in maioratus ſucceſ ſione, reſpectu vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris in ſpiciendus eſt regulariter, ſic quoque & in vinculis particularibus, & in meliorationibus tertij & quinti vinculatis, & in anniuerſariis, atque patronatibus, aliíſque ſimilibus diſpoſitionibus iure maioratus relictis, inſpici debet, ibid. num. 279. -  Priuilegiatus contra paritatem priuilegiatum non gaudet priuilegio ſuo, lib. 3. cap. 16. num. 79. -  Primogenitus viuo patre decedens, ſpem ſibi ex donatione competentem, in filium ſuum tranſ mittere poteſt, lib. 3 cap. 19. num. 258. -  Primogenituræ qualitas, an tranſmittatur, & repræ ſentetur quoad primogeniorum ſucceſ ſionem, tam inter deſcendentes. quam inter tranſ uerſales, vide infra, verbo, repræ ſentatio. -  Præ ſumptio ſemper verſatur circa rem dubiam, quæ ſcilicet eſ ſe, vel non eſ ſe poteſt, lib. 3. c. 17. num. 29. -  Præ ſumptio eſt hominis diſpoſitio multis in caſibus, & verſatur circa id, quod eſt geſtum, ſed ignoratur, qualiter geſtum fuerit, ibid. num. 32. -  Q. -  QValitas inhabilitans, quando à principio non adfuit. ſed poſtea ſuperuenit, non impedit, nec inhabilitat in iure iam delato, lib. 3. cap. 15. num. 12. & vide numeris ſeqq. vbi id corroboratur. -  Qualitas, ſeu conditio in perſona ſucceſ ſorum, aut ſuccedere prætendentium, præcisè ab inſtitutore maioratus requiſita. vtrum adeſ ſe debeat neceſ ſario tempore euenientis conditionis, an verò ſufficiat, quod viuente vltimo maioratus poſ ſeſ ſore interuenerit, lib. 3. cap. 15. numero 330. -  Vbi primo loco refertur ſententia eorum, qui euenientis ſucceſ ſionis tempore, qualitatem verificari in perſona ſuccedere volentis, requirunt, ibid. num. 321. -  Poſtmodum contraria ſententia probatur ſufficere in vita cuiuſlibet maioratus poſ ſeſ ſoris verificari, etiamſi ante euentum conditionis is moriatur, ibid. num. 332. -  Ac denique infertur ad ſucceſ ſionem maioratus, quo cauetur, quod filius primogenitus, aut filius maior ſuccedat. vt ſcilicet ſufficiat, qualitatem eam in vita poſ ſeſ ſoris maioratus interueniſ ſe, ibid. n. 333. & 328. -  Diſtinguitur etiam, an qualitas per modum cauſ æ finalis, & exiſtentiæ, an per modum demonſtrationis adiiciatur, ibid. num. 334. -  Et Blaſij Flores Diaz de Mena concordia quædam in propoſito, approbatur, ibid. n. 335. -  R. -  REuerentia duplex eſt, vna ſimpliciter & in gradu poſitiuo, altera nimia, & ſic in gradu ſuperlatiuo: primo caſu, quando eſt talis perſona, cui ſolum reuerentia debetur ſimpliciter, procedit ſententia eorum, qui dicunt ad reſciſ ſionem actus, ſolum metum reuerentialem non ſufficere. lib. 3. cap. 1. num. 162. -  Secundo vero caſu, quando eſt perſona ita grauis, quod ei debetur reuerentia nimia, tunc temporis procedit opinio illa, quod ſufficiat ſola præ ſentia abſque mandato, vel ſolus metus reuerentialis abſque minis, vel verberibus, ibidem, num 163. -  Et in hoc caſu induci debent duo iura, vt ibidem adnotatur, num. 164. -  Reuerentia, quibus perſonis debeatur, & quæ ſit reuerentia quæ operetur ad effectum reſciſ ſionis actus, remiſ ſiuè, ibid. num. 174. -  Renuntiationis hæreditatis paternæ vel maternæ ad materiam, cap. quanuis pactum, de pactis in 6. vide plenè, lib. 3 cap. 2. ex n. 37 cum ſeq. -  Renuntians cum iuramento minor hæreditati paternæ, vel maternæ acquiſitæ, vel acquirendæ, non poteſt contra pactum venire, nec etiam ab ſolutionem obtinere, vt agat contra renuntiationem, quia per iuramentum maior efficitur, & ibidem commemorati permulti interpretes, qui hanc materiam tractarunt latiſ ſimè, nu. 37. & 38. -  Renuntiationis factæ tempus, ſemper & perpetuò conſiderandum, cum de læ ſione in renuntiationibus agitur, etiam ſi ex poſt facto renuntiationes patris excreuerint, ibid. n. 43. -  Conſiderandum etiam, an filia, quæ hæreditati paternæ futuræ renuntiauit, dotem acceperit iuſtam eo tempore inſpecto, quo dos ei data, & conſtituta fuerit à parente, & computatis illis bonis, quæ eo tempore pater habebat, non his, quæ vel habuit poſt, vel habere potuit, ibidem, num. 44. -  Quia tunc dotis datio non eſt ad rationem legitimæ conſideranda, quo caſu foret conſtituenda iuxta quantitatem bonorum, quæ pater habebat mortis tempore, ſed eſt conſtituenda iuxta officium paternum, & ſic ſecundum bona, quæ tempore nuptiarum, & conſtitutionis dotis pater habuit, ibidem, num. 45. 46 47. & ſeq vſ que ad num. 50. vbi latiùs id explicatur, & an filia, quæ renuntiauit, aliquid petere poſ ſit pro ſupplemento dotis receptæ, aperitur. -  Renuntiatio iurata, vtrum iuranti noceat. ſi enormem aut enormiſ ſimam læ ſionem contineat, tam ſi à minore, quàm ſi à maiore facta ſit, ibidem ex num. 50. cum multis ſeq. vbi plena & abſoluta manu articulus hic diſcutitur vſque ad num. 70. -  In renuntiatione iurata, facta per filiam de hæreditatibus paterna, vel materna patri, vel matri ipſi, metus aut dolus ad eius reſciſ ſionem minime præ ſumitur, ibid. num. 70. -  Imò renunciatio hæc, quæ fit patri, vel matri, fauorabilis debet reputari, ibidem, numero 71. -  Maxime ſi ex iuſta. aut neceſ ſaria. vel pia cauſa facta fuerit, ibid. num. 72. -  Vel accepta dote congrua, ibid. num. 73. -  Siue Monaſterio reſeruata eleemoſyna, dotéve competenti aſ ſignata: tunc enim non poterit dici filia enormiter læ ſa, quæ Monaſterium ingredi volens, hæreditati paternæ, vel maternæ, vel etiam vtrique renuntiauit, & multo magis, ſi iam ingreſ ſa, & dote competenti ad Religionis ingreſ ſum, ſiue ad Monaſterium reſeruata, vel obtenta, prædictam renuntiationem fecit, ibid. num. 74. -  Quia fecit illud, quod communiter faciunt multæ filiæ ingredientes Religionem, nihílque proprium habere poteſt, cum huiuſmodi moniales paupertatem profiteantur, ibid. num. 75. -  Renuntiatio iuris iam delati & quæ ſiti, ſi à filia fieret, vel in fauorem patris, vel fratris, aut alterius, & dolus, aut enormis læ ſio intercedat, an renunciatio reſcindi debeat, ibidem latiſ ſime ex num. 76. cum multis ſeq. vſque ad numerum 90. -  Renuntiationes generales cuiuſ ũque læ ſionis. vel alterius remedij, aut remediorum omnium in genere, cum à minore, vel maiore adiiciuntur, quæ debeant pro oculis haberi, ibid. numero 90. -  Renuntiatio generalis caſuum fortuitorum in contractibus facta, valet & tenet, quanuis in iudiciis ſpecialis neceſ ſaria ſit, lib. 3. cap. 3. num. 51. -  Et quanuis Vulgar. relatus per Gloſ ſam, ita demum crediderit, valere renuntiationem caſuum fortuitorum, ſi modo aliquis caſus in ſpecie exprimatur, & poſtea ſubiiciatur generalis renuntiatio, ibid. num. 52. -  Et ſequuti fuerint authores nonnulli, ibid. numero 53. -  Tamen in contrarium veritas ſe habet, ſat eſ ſe renuntiare generaliter caſibus fortuitis, nullum in ſpecie exprimendo, ibid num. 54. -  Idque legis 28. tit. 8. part. 5. deciſione probatur expreſ ſe, vt ibidem adnotatur num. 55. -  Renuntiatio generalis caſuum fortuitorum, de quibus caſibus intelligatur, vide ſupra, verbo caſus, & cap. 3. huius lib. 3. per totum. -  Renuntiari an poſ ſit iuri primogenituræ, & an ſequenti vocato. vel habenti ſuccedendi ius, ea renuntiatione damnum inferri, lib. 3. cap. 19. ex num. 107. cum ſeq. -  Remiſ ſio mercedis, quando propter agri ſterilitatem, vel fructuum exiguitatem petitur, intolerabile damnum requiritur, aut quod magnum ſit conductoris incommodum, lib. 3. cap. 3. numero 36. -  Similiter, quando petitur propter bellum, peſtem, aut caſum alium quemcunque ſine culpa locatoris contingentem, neceſ ſariò requiritur, quod damnum ſit intolerabile, vt remiſ ſio fiat: quoniam modicum damnum æquo animo ferre debet conductor, ibid. num. 37. -  Remiſ ſio mercedis aut perſonis, vt propter caſum fiat, plura ſunt neceſ ſaria: primo quod caſus, qui contigit, ſit inſolitus: ſecundo, quod magnum afferat damnum: tertio, quod contingat ante perceptionem fructuum, ibid. n. 38. -  Religionis ingreſ ſu & profeſ ſione, an finiantur alimenta debita alicui, lib. 3. cap. 12. numero 7. -  Religionis ingreſ ſu & profeſ ſione, an finiatur ius annuatim. ſinguliſve annis, vel pro vita, aut tempore, diebuſve vitæ alicui competens, ibid. n. 9. cum ſeq. -  Religionis ingreſ ſu & profeſ ſione, an ſtatim tran ſeat in alium maioratus, quem ingreſ ſus habebat, an vere maneat penes Monaſterium, vide ſupra, verbo Monachus, & verbo Monaſterium, & plena & abſoluta manu, cap. 12. huius lib. 3. per totum. -  Retentio facilius, quam petitio conceditur, lib. 3. cap. 15. num. 9. -  Non eſt enim par cauſa, retinendi, & de nouo acquirendi, ibid. num. 10 -  Idcirco, qui non poteſt petere, vel acquirere, poteſt retinere, ibid. num. 11. -  Relatio cum fit, haberi debet in omnibus & per omnia, & cum omnibus qualitatibus. clauſulis, & conditionibus, in termino ad quem refertur, contentis: quia quicquid continetur in termino relato, continetur etiam in termino referente, lib. 3. cap. 15. num. 38. -  Referens diſpoſitio, licet alio modo referat, quam continetur in diſpoſitione relata, modificari debet ad terminos relatæ, ibid. num. 39. -  Referentia ſe verba ad iam diſpoſitum, nunquam veniunt augmentatiue, etiam quod ipſa videantur ſonare in augmentum, ibid. num. 40. -  Ex referente ſcriptura velle quem plus conſequi, quam ex ſcriptura relata, abſurdum eſt, nec pati debemus, ibid. num. 41. -  Regna olim electione conſtaſ ſe, & in Hiſpania in Rege Pelagio principium obtinuiſ ſe à quo vſq; ad noſtra tempora, iure maioratus & primogenituræ Regnum defertur, lib. 3. cap. 19. numero 109. -  Regnorum conſtituendorum ſumma, optimàque ratio eſt per ſucceſ ſionem, iuréque gentium conſtitutum eſt nomen, & Regni ſucceſ ſio. ibid. num. 110. -  Regnum Hiſpaniæ ſucceſ ſione deferri, certiſ ſimum eſ ſe, atque indubitatum, ibidem, numero 112. -  Regnum an iure hæreditario, vel ſanguinis iure deferatur, ibidem ex numero 112. vſque ad numerum 132. vbi plena & abſoluta manu articulus hic diſcutitur, & multa adnotantur, quæ nullibi fuerant antea ſic ſcripta, nec adnotata. -  Regni & maioratus ſucceſ ſio perpetua eſ ſe debet, non ſolum inter deſcendentes, ſed etiam inter collaterales, inter quos in infinitum progreditur ad milleſimum vſque gradum, ibidem numero 142. -  Eſt tamen differentia in hoc, quod in maioratibus inferioribus, in vltimo de familia maioratus finitur, ita vt eius reſpectu bona ſint libera, liberáque ſimiliter bonorum diſpoſitio. -  Intelligendo ſemper, prout latiùs intellectum, atque explicatum traditur, ibidem numero 143. & 144. -  In Regni tamen ſucceſ ſione, diuerſum ius conſtituitur, nam licet ad vltimum de familia Regnum perueniat, non eſt liberum eius patrimonium, aut libera Regni ipſius diſpoſitio non datur, ſed populus eligit nouum Regem, à quo à principio poteſtas regalis effluxit, ibidem num. 145. -  Regnum eſt caput omnium primogeniorum Hiſ paniæ. ab eoque cætera primogenia, tanquam à capite deriuantur, ſucceſ ſioníſque ordinem, & rationem accipiunt, ibid. num. 347. -  Repræ ſentare patris ſui perſonam filius non poteſt, quando patet fuit omnino excluſus, ita quod non potuit vllo tempore ius primogenituræ nec in potentia, nec in ſpe habere. -  Secus tamen ſi potuit, quia tunc filius repræ ſentando perſonam patris ſui, maioratus ſucceſ ſionem conſequetur, lib. 3. capite 15. numero 78. -  Repræ ſentationis materiam circa ſucceſ ſiones legales, teſtamentarias, fideicommiſ ſarias, feudales, emphiteuticarias, & primogeniorum ſiue maioratuum Hiſpaniæ; per multos authores tractaſ ſe, qui ex professo, & latius quàm alibi, commemorantur & congregantur, capite 19. num. 1. lib. 3. -  Repræ ſentationis nomen, & ab ipſiſmet Iureconsultis cognitum, & doctrinæ gratia à iuris quoque interpretibus inuentum, ſiue introductum, prout ibid. explanatur num. 2. & exempla traduntur num. 3. 4 & ſeq. quæ non conueniunt tractatui & diſputationi repræ ſentationis, quæ dicto capite 19. per authorem ſuſcipitur. -  Eo namque tractatu agitur de repræ ſentatione quadam, quæ de patre per eius filium fit circa ſucceſ ſiones, ad eum effectum, vt filius ſic ſuccedere valeat, ac ſi pater ipſe ſi viueret, ſuccedere poſ ſet. ibid. n. 8. -  Ex communi namque Doctorum ſententia, ſuccedere quem repræ ſentando perſonam parentum, id ſignificat, quod filius aſ ſumat gradum ſuccedendi, qui patri competebat, & omnia iura gradui cohærentia, & quæ competerent parentibus ſi viuerent, ibid. num. 9. -  Ipſa tamen ſucceſ ſionem non ex perſona parentum ſed ex propria perſona conſequuntur, prout communis explicat, ibidem, num. 10, & latiùs declaratur, n. 162. & 163. -  Repræ ſentatio, de qua dict. cap. 19. diſputatio ſuſ cipitur, aliquando contingit in ſucceſ ſione legali ab inteſtato, aliquando vero ex diſpoſitione hominis in ſucceſ ſione teſtamentaria, ibid. num. 11. & 12. -  Repræ ſentationis diffinitiones quam plures, quare re periculoſas author iudicauerit, ibid. numero 13. -  Repræ ſentare ex ſententia Iacobi Menochij, nihil aliud eſ ſe, quam ex integro aliquem referre, ibid. num. 14. -  Et ideo repræ ſentari aliquis non poteſt pro vna parte tantum, ibid. num. 15. -  Repræ ſentatio, & tranſmiſ ſio ex ſententia eiuſdem Menochij, nihil eſt, quam quædam ſubrogatio, quæ fit de perſona filij ad perſonam patris, ibid. num. 16. -  Repræ ſentatio, ex eiuſdem Menochij placito, eſt quædam fictio, quam lex facit, fingendo perſonam filij, eſ ſe illam patris, ibid. n. 17. -  Repræ ſentatio ex ſententia Luſitani Caldas Pereira, eſt fictio, per quam mortuus fingitur viuus, ibidem, num. 18. -  Ex ſententia vero Hiſpani Auendañi, eſt fictio quædam à lege ciuili inducta, ad ſubrogandum nepotem in locum patris, ibidem numero 19. -  Denique ex obſeruatione Antonij Pichardi, fictio eſt per quam is, qui remotiori gradu conſtitutus eſt, in proximiori gradu conſideratur, ibid. num. 20. -  Ex ſententia vero authoris, ſic poteſt & magis generaliter repræ ſentatio diffiniri, vt ſit priuilegium, lege ciuili conceſ ſum, quo filius in locum patris ad ſucceſ ſionem aſcendentium in infinitum, vel patrui tantum vocatur. -  Et in ſucceſ ſione bonorum, ſui natura non diuiſibilium, nec plurium concurſum, admittente, veluti maioratus, qualiter diffiniri, valeat ex ſententia authoris vltra alios, vbi & ſingulæ diffinitionis prædictæ partes explicantur, ibid. num. 21. per totum. -  Repræ ſentationem, per rationem potius fictionis, quam priuilegij diffiniti ex ſententia multorum authorum. qui beneficium huiuſmodi fictionem vocant, ibid. num. 22. vbi & ipſi authores congregantur. -  E contrario tamen, quod per rationem priuilegij, & non fictionis introducta fuerit, alij quam plures aſ ſeuerarunt, ibid. num. 23. -  Imo & in fortioribus terminis, hanc non eſ ſe fictionem, ſed potiùs veritatem, & eam quidem naturalem, vt ſcilicèt filius ſit eiuſdem gradus, quo pater, cum ſit eadem perſona cum patre: conſtanter contendunt nonnulli, vt hic obſeruatur. num. 24. -  Præterea, repræ ſentationem hanc eſ ſe præ ſumptam, non autem fictam, ſcripſerunt alij nonnulli, ibid. n. 25. -  Quorum contrarietatem diſtinctione quadam declarauit Menochius, & eam author nouiter improbauit, ibidem, num. 26. -  Quocirca, author metipſe pro abſoluta huius articuli explanatione, nonnulla nouiter conſiderat, atque conſtituit, vt ibidem adnotatur numero 27. vbi prima traditur in eodem articulo obſeruatio. -  Secunda traditur in ipſo articulo obſeruatio, & aliorum ſententiæ ſingulariter declarantur, ibid. num. 28. -  Traditur & tertia obſeruatio, atque reſoluitur, quod lex ciuilis, quæ beneficium repræ ſentationis conceſ ſit, nullo modo finxit, filium in locum patris ſui, ita ſubſtitui, vt qui in remotiori gradu antea conſtitutus erat, modo per fictionem ad gradum proximiorem reducatur, ibidem, num. 29. -  Eidem tamen in remotiori gradu exiſtenti. ex iuſta cauſa atque ex æquitate proximioris gradus priuilegium communicauit: quod latius probatur, atque exornatur, ibidem numero 30. cum ſeq. -  Repræ ſentationis ius, quod olim deſcendentibus concedebatur, non differre à iure ſuitatis, & his duntaxat conceſ ſum fuiſ ſe. qui ſui hæredes erant vt latius probatur, ibidem num. 31. -  Et obſtaculum quoddam remouetur, quod in collateralibus videbatur doctrinam ſuperiorem dubiam facere, ibidem num. 32. -  Generales etiam Doctorum omnium traditiones in materia repræ ſentationis, quod quando agitur de ſucceſ ſion eaſcendentis, vel patrui, nepotes ex filio, vel fratre prædefuncto, ſuccedant in locum & gradum patris, declarantur, ibidem num. 33. -  Et ne ab ita receptis & communibus Doctorum ſententiis recedatur, eo frequenter loquendi modo vſurum profitetur author, quo ipſi ſcribentes vtuntur, & conſiderato effectu. ſuccedere filium in locum & gradum patris, dicendum, ibidem, num. 34. -  Repræ ſentatio ex communi Doctorum ſententia, non niſi in caſ à iure expreſ ſis admitti poteſt, lib. 3. dict. cap. 19. num. 35. -  Et conſequenter ei in dubio locus non eſt, quoniam iure quodam ſpeciali fuit introducta, & propterea extra ordinarium eſt, ibidem, numero 36. -  Sed ex ſententia Tiberij Deciani fauorabile, & in omni materia extendendum, ibid. num. 37. & vide num. 43. ad fin. & num. 44. -  Repræ ſentatio ex communi Doctorum ſententia, duntaxat habet locum in his ſucceſ ſionibus. quæ iure hæreditario deferuntur, & non in aliis, ibid. num. 38. -  Ipſi autem Doctores communiter. duorum iurium authoritate adducuntur præcipue, vt ibidem obſeruatur num. 39. -  Cæterum repræ ſentationem obtinere etiam in his, quæ iure ſanguinis, & non iure hæreditario deferuntur, nonnullis rationibus demonſtratur, quæ fortiter videntur adſtringere, ibid. numero 40. -  Et Iaſonis, atque Sfortiæ Oddi contra communem reſolutio profertur, ibid. num. 41. -  His etiam iuribus reſpondetur, qui pro communi ſententia adducta fuere ſupra, ibidem num. 42. -  Et ſi quis velit communem ſententiam tueri, qualiter in propoſito debeat regulam deducere, & caſus nonnullos excipere, demonſtratur; & Ludouici Molinæ obſeruationes in propoſito proferuntur, ibid. num. 43. -  Vtcunque tamen ſit in terminis iuris communis, ex deciſione legum partitarum, & Tauri dubitari non poſ ſe quin repræ ſentatio in quacunque diſpoſitione, iure maioratus facta, ſit admittenda, ibid. num. 44. -  Repræ ſentatio quo iure iuuenta, atque introducta fuerit, ibid. n. 45. per totum. -  Vbi etiam explicatur, hæreditas, teſtamentum, & ſucceſ ſio, quo iure inuenta ſit, & diuerſ æ Doctorum ſententiæ, breuiter præcitantur. -  Repræ ſentationis effectum a iure ciuili procedere, ipſamque repræ ſentationem ex æquitate, atque iure quodam ſpeciali introductam, ibid. numero 46. -  Imo & à iure diuino, & naturali æquitate contingere, vt ibid. probatur num. 47. -  Nec per eam corrumpi gradum, ſed potius repræ ſentari. ibid. n 48. -  Atque ita non remotior dicitur gradus, ſed ille in quo pater repræ ſentatus ſuccederet, ibidem num. 49. -  Et filius aſ ſumit omnes qualitates, & omnes præ rogatiuas, quas pater ratione illius gradus habebat, dum viueret, & nunc habuiſ ſet, ſi vixiſ ſet, ibid. num. 50. -  Repræ ſentationis introducendæ, qui fuerit ratio potiſ ſima: & ibidem l. Tauri 40. iuſtificatio, & confirmatio vltra alios notabilis, dicto cap. 19. num. 52. -  Repræ ſentationis introducendæ neceſ ſitas, vnde effluxerit: vbi latè & diſtinctè num. 53. per totum, & ibidem de neceſ ſitate introductionis repræ ſentationis in primogeniis, ſeu maioratibus, de qua in dictæ l. 40. Tauri. -  Repræ ſentationi locus non eſt inter aſcendentes, ſed ipſi iuxta gradus prærogatiuam ſuccedunt, ita quod prioritas gradus duntaxat attenditur, ibid. num. 54. -  Repræ ſentationi inter aſcendentes, quare locus non ſit. remiſ ſiuè num. 55. -  Repræ ſentationi locum eſ ſe inter deſcendentes, cum de ſucceſ ſione aſcendentium agitur, idque ius æquitate ſuadente, ſemper in ſucceſ ſione aſcendentiũ obſeruatum fuiſ ſe, & ideo antiquum vocari, ibidem numero 56. -  Nepotes namque ex filio præmortuo. repræ ſentant perſonam patris ſui, & ſubintrant, atque tenent locum eius, & ſuccedunt cum patris ſuis in ſtirpem, & non in capita, ibid. n. 57. -  Idque cum agitur de ſucceſ ſione aui, vel proaui, vel de ſucceſ ſione auiæ, vel proauiæ, vel de ſucceſ ſione ab aui, vel aſcendentis alterius, ibid. num. 58. -  Repræ ſentationis priuilegium in nepotibus auo paterno ſuccedentibus, duntaxat admiſ ſum fuiſ ſe olim, hodie in omnibus, etiam maternis aſ cendentibus, ſuccedentibus admitti generaliter, non habita differentia ſexus, & agnationis, idque ex communi & vera ſententia, ibidem, num. 59. -  Cui conuenit authoris reſolutio, ex ipſa tamen, res magis elucidata relinquitur, & tria tempora in propoſito fuiſ ſe, vltra alios conſideratur, ibid. num. 60. -  Repræ ſentationi locum eſ ſe, & in ſtirpes, non in capita admitti, quando inteſtato auo, & nullo ſuperſtite filio relicto deſcendente, ex diuerſis filiis plures nepotes ad ſucceſ ſionem vocantur, prout ibidem num. 61. obſeruatur, & vera ratio redditur. -  Repræ ſentationem vſque in infinitum ad omnes deſcendentes extendi in ſucceſ ſione aſcendentium, ex veriori & communiori ſententia, ibid. num. 62. & ſub num. 21. -  Idque in Hiſpanorum primogeniis, ſiue in vinculis, aut maioratibus perpetuis. pluſquam certum eſ ſe poſt deciſionem. l. 40. Tauri, ibid. n. 63. vbi circa eandem. l. adnotantur nonnulla vtilia, & notanda. -  Dummodo intelligatur in his caſibus, & quoad ea, in quibus pater ipſe a filio repræ ſentatus ſucceſ ſiſ ſent, non autem quoad ea, in quibus non ſucceſ ſiſ ſet, ibidem, num. 64. -  Repræ ſentationem in maioratus ſucceſ ſione, filio ſolum concedendam eſ ſe in eo caſu, quo eius pater, ſi viueret, poſ ſet in maioratu ſuccedere, ibid. num. 65. -  Repræ ſentans aliquem non excluſum, nec ipſe debet excludi, ibid. num. 66. -  Repræ ſentationem de iure antiquo, in ſucceſ ſione tranſuerſalium non fuiſ ſe introductam, in ea namque ſemper proximior admittebatur ad ſuccedendum, & legis duodecim tabularum tenor obſeruabatur, ibidem, num. 67. -  Et ſic nepos ad ſucceſ ſionem patrui non admittebatur cum alio patruo, ſed patruus tanquam proximior, & in priori gradu ſuccedebat, ibid. num. 68. -  Neque vnquam vſque ad ius authenticorum admiſ ſi tum fuit ius repræ ſentationis, quo filius intraret in locum patris, ſuperueniente vero authenticorum iure, a Iuſtiniano edito, conſtitutum eſt, ad fratris inteſtati ſucceſ ſionem, non ſolum alios fratres ſuperſtites, ſed & prædefunctorum fratrum filios admitti, ibid. n. 69. -  Ad eamque portionem, quam eorum parentes erant habituri, ſic que in ſtirpes, & non in capi, ta, ibidem num. 70. -  Et quanuis in linea recta deſcendentium, in infinitum admitteretur repræ ſentatio (vt dictum eſt) inter collaterales tamen vltra filios fratrum non porrigitur, nec filiis filiorum fratris, vel ſororis conceditur, ibid. num. 71. -  Repræ ſentationem inter tranſuerſales concedi, quando agitur de ſuccedendo patruo, idem quando agitur de ſucceſ ſione auunculi, qui dicitur tranſuerſalis, gradu proximior ex latere matris: idem quando agitur de ſucceſ ſione mater teræ, ibid. num. 72. -  Repræ ſentationi locum eſ ſe inter tranſuerſales, non ſolum in ſucceſ ſione declara à iure communi, ſed etiam in delata à ſtatuto, ibid. n 73. -  Et quare filij fratris defuncti vocentur in ſtirpes, & non in capita, quando cum patruis ſuccedunt patruo, ibid. num. 74. -  Quare etiam repræ ſentatio non extenditur vltra fratrum filios, remisſiuè, ibid. num. 75. -  Plures etiam nepotes cum filiis in ſucceſ ſione aui, quare non ſuccedant in capita, ſicut filij, ſed in ſtirpes, remiſ ſiuè. ibid. n. 76. -  Repræ ſentationi vtrum locus ſit. vt in ſtirpes, non in capita ſuccedatur, quando fratrum diuerſorum filij, ſoli ſint, nec concurrant cum aliquo patruo ſuperſtite, ibid. ex num. 77. vſque num. 86. vbi Accurſij & Azonis contrariæ ſententię proferuntur, & Azonis ſententia defenditur. -  Repræ ſentatio inter tranſuerſales in maioratus ſucceiſione, vſque in infinitum admittitur iure Hiſpano. -  Idque ex deciſione l. 40. Tauri, quæ eſt. l. 5. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ibid. n. 86. -  Cuius conſtitutio valde videtur à iure communi exorbitare, vt ibid. oſtenditur n. 87. -  Ac pro vera & abſoluta ipſius explicatione conſtituuntur ſequentia. -  Primum, repræ ſentationem in quacunque ſucceſ ſione indiuidua, ſiue in Hiſpanorum primogeniis, vinculiſque, & maioratibus perpetuis, inter fratres, fratrumque filios, vnanimiter omnes conceſ ſiſ ſe, nec aliquẽ in hoc diſ ſentire, ib. n. 88. -  Secundo, repræ ſentationem in linea collaterali ad ſuccedendum vltimo poſ ſeſ ſori, ex ordine, atque forma admitti, quo ibid. exprimitur num. 89. -  Tertio, repræ ſentationis ius, tranſuerſalibus in in dicta l. 40. Tauri conceſ ſum, procedere etiam in tranſuerſalibus, qui a primo inſtitutore maioratus non procedunt, & ſic in tranſuerſalibus vtriuſque, nempe fundatoris, & vltimi poſ ſeſ ſoris, prout latius probatur, ibid. 11. 90. -  Inde & conſequenter, repræ ſentationem in ſucceſ ſione maioratuum tranſuerſalibus conceſ ſam, abſque graduum reſtrictione, & vſque in infinitum procedere, etiam inter deſcendentes à fratre, vel ſorore, patruele, vel auunculo, vel alio quolibet conſanguineo vltimi poſ ſeſ ſoris, idque ex ſententia Ludouici Molinæ. -  Qui tamen firmiter in ea non remanſit, ſed deliberandum de hoc dixit, cum caſus contigerit. -  Alij tamen authores firmiter eam partem ſuſtinent, vt ibid. adnotatur. n. 91. -  Et eorum fundamenta præcipua expenduntur, ibid. n. 92. -  Cæterum contrariam ſententiam, imo repræ ſentationem non dari inter tranſuerſales remotioris gradus, aduerſus Molinam Auendañus ſu ſtinuit, ibid. n. 93. -  Cuius fundamenta debilia equidem ſunt. nec multum adſtringunt, ac eiſdem pleniſ ſimè ſatisfecit Ioannes Gutier. vt ibid. adnot. num. 94. -  Et dictæ l. 40. Tauri deciſio, ſic exornatur, atque dilucide & ſingulariter explicatur, in Ludouici Molinæ, & ſequacium authorum ſententia, relata ſupra num. 91. veriſ ſim monſtretur, ac in futurum in tuto maneat, vt latè, & meliùs quam antea fuiſ ſet, ibid. n. 95. -  Repræ ſentationis ius in ſucceſ ſione maioratuum, tranſuerſalibus ex dicta l. 40. Tauri vſque in infinitum conceſ ſum, vtrum in Regni ſucceſ ſione locum obtineat, ibid. n. 96. -  Et obtinere, ſicut in ſucceſ ſione alterius maioratus cuiuſque, ex ſententia Ludouici Molinæ, ibid. num. 97. -  Contra ex ſententia alterius Ludouici Molinæ, è Societate Ieſu Religioſi, ante quam etiam de opinione Molinæ author dubitauerat, & nunc quoque dubitat, ac ipſiuſmet Religio ſi fundamentum expendit, quod fortiter adſtringit, ibid. num. 98. -  Et vltra ipſum, & cæteros omnes hucuſque ſcribentes, ſic dilucide atque egregiè dictæ l. 40. Tauri deciſionem explicat, vt in Regni ſucceſ ſione ipſa procedere non valeat, vt ibidem ob ſeruatur num. 99. -  Repræ ſentatio in Hiſpanorum primogeniis, vtrum deberet admitti, vel non, & prælatio nepotis contra patruum concedenda foret, quare dubium & anceps olim fuiſ ſet, ibid. num. 103. & vide vſque ad numerum 109. vbi oſtenditur, altercationem hanc ſublatam hodie in Hiſpania. l. 2. tit. 15. part. 2. & 1. Tauri 40. conſtitutionibus editis, & de eiuſdem l. Tauri ratione decidendi, & iuſtificatione agitur. -  Repræ ſentatio, vtrum in Regni ſucceſ ſione admitti deberet, dubium fuiſ ſe & controuerſum de iure communi, ibid. num. 132. -  Sed ex deciſione l. 2. tit. 15. partit 2. in hoc Regno antiquam difficultatem ceſ ſaſ ſe, & repræ ſentationem in Regni ſucceſ ſione admiſ ſam, ibid. num. 133. -  Et deciſionis legis eiuſdem ratio redditur, ibidem num. 134. -  Repræ ſentatio perſonæ propter ſucceſ ſionem, duplex repetitur, eaque declaratur, dict. cap. 19. num. 161. -  Repræ ſentatio in ſucceſ ſione aui, vel proaui nepoti conceſ ſa, gradus potius dicitur, quàm per ſonæ, quia non ex perſona patris de medio ſublati ſed ex propria perſona ſuccedit, ibidem num. 162. -  Filius verò fratris in ſucceſ ſione patrui vnà cum alio fratre defuncti, repræ ſentat patrem, ſed non ex perſona ſua propria ſuccedit, ſed ex per ſona patris ſui, ibid. num. 163. -  Repræ ſentantis qualitas & conditio attendi debet, quando ſucceditur ex perſona propria, quando verò repræ ſentatur perſona alterius, attenditur qualitas, conditio, & ſtatus ipſius repræ ſentati, ibid. num. 164. -  Repræ ſentatio in l. 40. Tauri introducta, an ita introducta dicatur, vt filius ex perſona patris, vel ex propria ipſius in maioratu ſuccedat, & quid rem hanc magis dubiam efficiat ex noua authoris conſideratione, ibid. num. 165. -  Repræ ſentatio in dicta l. 40. Tauri introducta, non excludere, quin filius, ex perſona magis propria, & proprio iure à lege ſibi conceſ ſo, quam ex perſona patris dicatur ſuccedere, ibid. num. 166. & ſeq. vſque ad numerum 172. -  Repræ ſentando perſonam parentis, qui ſuccedit, ex iure tamen proprio, & propria vocatione (vt in linea recta deſcendentium in hoc Regno, ac etiam in linea collaterali, conſiderata proximitate reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus contingit) incapacitas primogenitoris ipſi non nocet, ſi ipſe etiam incapax non ſit, ibidem num. 171. -  Repræ ſentatio, vtrum locum habeat, quando in patre, vel auo. ius ſuccedendi firmiter radicatum non fuit, ſed dumtaxat ius eius in ſpe, aut poſ ſibilitate conſiſtebat, dicto cap. 19. num. 172. -  Dubium equidem intricatum, & maximum, & eu occaſionem præ ſtitiſ ſe vidẽtur legis Regiæ 40. Tauri conditores, vt ibid. adnotatur num. 173. -  Repræ ſentationi locum non eſ ſe, niſi in patre, vel auo radicatum fuiſ ſet ius ſuccedendi certum & firmum, atque inuariabile, nec idem ſuccedendi remotam ſufficere, ex ſententia Velazquez Auendañi, ibid. num. 174. -  Cui & Blaſius Florez Diaz de Mena acceſ ſit, & contrariam Molinæ, Gutierrez, & aliorum improbauit, ſed ſtrictè magis rem ipſam accepit, nec ita indiſtincte repræ ſentationem excludit, vt notatur, ibid. num. 175. -  Alexander quoque Raudenſis, in eodem placito fuit, qui etiam non ita indiſtinctè sicut Auendañus loquutus eſt, vt ibid. obſeruatur n. 176. -  In eandem quoque ſententiam & alij authores perpendi poſ ſunt, vt ibidem adnotantur numero 177. -  Eſt denique & in eodem placito Iacobus Menochiusi in conſilio 269. ex numero 21. atque ex numero 64. lib. 3. vt ibidem commemoratur num. 178. -  Ac pro ipſis fundamenta nonnulla generalia perpendi valent, quæ ideò omittuntur, quia ab eiſdem traduntur, nec concludenter adſtringunt, ibid. num. 179. -  Sed ea magis adſtringere, & fortius vrgere videntur, quæ Blaſius Flores Diaz de Mena adduxit, ibid. num. 180. -  Fundamenta etiam nonnulla Auendañi, quæ in idem tendunt, & ibid. adducuntur, num. 181. -  Ad quæ in effectu reduci debent infinitæ Doctorum authoritates, allegationes, & doctrinæ. quæ pro eadem parte & aſ ſumpto probando, videlicet, quod ſpes vaga & incerta, & ex futuro euentu dependens, tranſmitti non poſ ſit, nec debeat in conſideratione haberi, expendi poſ ſunt, ibid. num. 182. -  Reducuntur etiam Menochij traditiones, dicto conſilio 269. ex num. 8 atque ex num. 21. cum ſeq. lib. 3. ibid. num. 183. -  Quibus omnibus dilucide & diſtinctè, nouiter etiam, & melius quàm antea factum eſ ſet, reſ pondetur ibid. num. 148. per totum. -  Reſpondetur etiam & alteri fundamento, atque ex reſponſione validiſsimum & vrgentiſ ſimum fundamentum deducitur pro opinione Molinæ contra Auendañum, & ibid. l. 40. Tauri explicatur, num. 185. & 186. -  Repræ ſentationi locum eſ ſe inter tranſuerſales, etiam quando in patre ius ſuccedendi firmiter radicatum non fuiſ ſet, ſed ius tantum de futuro & in ſpe. aut poſ ſibilitate competeret: & quod pater, ſi tempore delatæ ſucceſ ſionis viueret, ſuccedere poſ ſet, ex deciſione l. 40. Tauri ſufficere, quanuis actu non ſucceſ ſerit, ibidem numero 187. -  Idque ex veriori & tenenda omnino ſententia, vt ibidem adnotatur num. 188. ac pro ea authores nonnulli commemorantur. -  Qui expreſ ſim loquuntur in terminis prædictis, quanuis Blaſius Flores Diaz de Mena, aliter, ſed male quidem contenderit, ibid. num. 189. -  Eiuſdem tamen in alio obſeruatio quædam contra Auendañum probatur, ibid. num. 190. -  Sed in linearum diſtinctione excogitatio quædam Blaſijmet ipſius contra Molinam, improbatur ab authore, ibid. num. 191. -  Ac denique l. 40. Tauri verba, ſic fortiter & vere ponderantur pro ſententia prædicta, vt poſt deciſionem eius legis, nullo pacto valeat contraria opinio defendi, ibid. num. 192. -  Auendañi quoque rationes nonnullæ, ſiue ad eandem l. Tauri ſolutiones non admittuntur, ibid. num. 193. -  Et ipſius aut horis lapſus duplex, & noue, & vere detegitur, ibid. num. 194. -  Blaſij quoque Fiores Diaz de Mena ad dictam l. 40. Tauri euaſiones, ſiue excogitationes nonnulla, manifeſte ſubuertuntur, ibid. num. 195. -  Repræ ſentationi an locus eſ ſe poſ ſit, quando vltimo maioratus poſ ſeſ ſore abſque descendentibus præmoratus, tranſuerſalis aliquis ſucceſ ſionem prætendit, cuius pater ſi viueret, ſucceſ ſurus ſane eſ ſet, vt proximior, ipſe tamen multis ab hinc annis, & ante maioratum iuſtitutum deceſ ſit, idem num. 199. -  Vbi etiam conſiderantur nonnulla nouiter & acute, & vide num. 212. -  Repræ ſentationi, vtrum locus eſ ſe debeat, vt nepos patruum excludat, quando primogenitus in vita maioratus inſtitutoris deceſ ſit, dicto cap. 19. num. 210. -  Vbi Auendañi reſolutio in propoſito approbatur, & concludenter atque noue corroboratur, numer 211. per totum. -  Repræ ſentationi, vtrum locus eſ ſe debeat inter tranſuerſales, quando pater, vel auus eius, ex cuius perſona ſucceſ ſionem quis prætendit, in vita inſt tutoris maioratus deceſ ſit ibidem numer. 212. vbi dubium hoc ſingulare & nouum, ſingulariter & vere explicatur. -  Repræ ſentatio, vtrum locum habeat in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, arduum & intricatum dubium, & ab infinitis tractatum, qui congregantur, ibid num. 213. -  Repræ ſentationem in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, ſiue vniuerſalis, ſiue particularis admittendam eſ ſe, & conſequenter nepotem ex filio præ mortuo, vna cum patruo, & in locum patris ſuccedere, ibid. num. 214. -  Idque ex vulgata, & omnibus nota ſententia gloſ ſ æ, in l. cum ita § in fideicommiſ ſo ff. de legatis ſecundo, in verbo proximo. -  Cuius traditionem ſequuti fuere permulti, & maximi nominis authores vt ibidem demonſtratur eodem numero 214. atque ex relatis, dicto num. 213 apparet. -  Et validiora fundamenta pro ea ſiue illa, quæ vere concludunt, adducuntur ibid. num. 215. -  Repræ ſentationi locum non eſ ſe in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, & inde nepotes cum patruo non concutrere, ex ſententia Baldi contra gloſ ſam, quem & alij multi authores ſequuntur, ibidem num. 216. -  Ac præcipua Baldi fundamenta adducuntur, & eiſdem concludenter & vere reſpondetur, ibid. num. 217. -  Baldi etiam eiuſdem traditio, in dicto § in fideicommiſ ſo: ideo euitatur, & authoritas loci illius minuitur, quod ipſemet Baldus contrarium reſpondit in conſilio 488. caſus talis eſt, lib. 3. vbi Accurſij ſententiam relatam probauit, ibid. num. 218. -  Euitatur etiam, & Accurſij ſententia in tuto manet, conciliando opiniones, vt illas. Corneus, Iaſon, Curtius Iunior, & Alciatus, ac poſt; eos alij recentiores permulti conciliant, & eorum conciliatio præcitatur, ibid. num. 219. -  Repræ ſentatio vtrum hodie poſt deciſionem. l. 40. Tauri, in fideicommiſ ſis familiæ, aut pluribus nomine collectiuo relictis, eo modo, atque ordine locum habeat, quo ea in lege in primogeniis, ſeu maioratibus inducitur, vbi breuis & vera reſolutio traditur, ibid. num. 221. & numero 222. Ludouicus Molina in propoſito nouiter explicatur. -  Repræ ſentatio, vtrum locum habeat in feudi ſucceſ ſione, lib. 3. dicto cap. 19. ex num. 223. cum multis ſeq. -  Repræ ſentationi locum eſ ſe in feudo hæreditario, & filium intrare in locum patris; vnanimiter omnes interpretes tradidiſ ſe, nec aliquem in hoc hactenus diſ ſentire, ibid. num. 228. -  Et vide num. 229 vbi explicatur, quod dicatur feudum haereditarium. & an in dubio hæreditarium præ ſumatur, quod etiam familiare, ſiue ex pacto & prouidentia. -  Repræ ſentationi locum non eſ ſe in feudo ex pacto & prouidentia concedentis, ſiue familiari, nec filium intrare in locum patris, vt Nata contendit, & alios pro ſe citat; ibid num. 230. -  Sed eiuſdem fundamenta conuincit concludenter Hippolytus Ruminaldus, vt ibidem adnotatur num. 231. -  Et Cumani etiam, Rubei, & aliorum authoritati pro hac parte reſpondetur, ibid num. 232. -  Ac denique, conſtanter & veriſ ſime defenditur, repræ ſentationi locum eſ ſe in feudo, etiam ex pacto & prouidentia concedentis, & non hæreditario, ibid. num. 233. -  Et pro hac parte validiſ ſima, & concludentia fundamenta expenduntur, ibidem numero 234. -  Repræ ſentationi locum eſ ſe in feudis, in quibus iure primogeniture aut maioratus ſucceditur, ibid. num. 235. -  Ac in illis repræ ſentationem, iuxta formam l. 40. Tauri regulandam, & concedendam eſ ſe, ibid. num. 236. -  Repræ ſentatio, an habeat locum in emphiteuſi, lib. 3. dicto cap 19. ex num. 237. cum ſeq. vbi caſus nonnulli diſtinguuntur, & abſolute, atque diſtincte in hoc articulo proceditur. -  Repræ ſentationi locum eſ ſe in emphiteuſi hæreditaria. cum acquiſitor ab inteſtato deceſ ſit, & ſic nepotem ex filio præmortuo, cum patruo concurrere, ibidem numero 240. -  Idque procedere etiam, cum ab Eccleſia fuit emphiteuſis conceſ ſa, modo illa hæreditaria ſit, ibid. num. 241. -  Repræ ſentationi locum eſ ſe in emphiteuſi hæreditaria, cum acquiſitor non ab inteſtato, ſed teſtatus deceiſ ſit, & tunc nepotem etiam cum patruo concurrere ex veriori ſententia, prout latiùs declaratur, ibidem num. 242. -  Emphiteuſis Eccleſiaſtica conceſ ſa pro ſe, filiis, & nepotibus, hæreditaria non eſt, nec in ea ingreditur filius locum patris, atque ita eius perſonam non repræ ſentat, ex ſententia multorum authoruro, qui præcitantur, ibidem num. 243. & 244. & numero 245. præcipua eorum ratio expenditur. -  Contra vero ex ſententia aliorum quamplurimorum, quæ verior eſt, & communior, & ab authore probatur, ibidem num. 246. -  Ac pro ea concludens, & verum fundamentum expenditur, quod originaliter tradidit Corneus, in conſilio 131. & in conſilio 24. volumine 2. ibid. nam. 247. -  Fundamento etiam partis contrariæ præcipuo, noue & vere reſpondetur, ibidem numero 248. -  Repræ ſentationem in emphyteuſi. iure maioratus relicta, admitti, ac in ea ſeruanda eſ ſe omnia, quæ in aliis maioratibus & primogeniis, ex deciſione l. 40. Tauri, & aliarum legum diſpoſitione ſtatuta ſunt, ibid. num. 249. -  Repræ ſentationi locum eſ ſe in iure patronatus Eccleſiaſtico, ibid num. 250. -  Et ſi iure maioratus aut primogenitura fuerit relictũ , repræ ſentationem ſecundum ordinem l. 40. Tauri futuram, ibid. num. 251. -  Repræ ſentatio, vtrum locum habeat, vt filij intrent in locum patris, in fideicommiſ ſo facto in contractu, ibid. num. 254. & 255. cum ſeq. -  Repræ ſentationem abſque omni dubio admittendam in maioratu ex contractu inſtituto inter viuos, quando ex cauſa oneroſa matrimonij, & in fauorem alicuius filij inſtitutus fuiſ ſet maioratus. -  Tunc namque, in dubitanter nepos patruum excluderet, etiamſi pater eius viuo auo moreretur, ibid. n. 256. -  Repræ ſentatio, de qua in l. 40. Tauri, admittitur in primogeniis ſeu maioratibus ex contractu inſtitutis. ſicut in his, qui ex vltima voluntate inſtituuntur, ibid. n. 257. & ſeq. -  Repræ ſentatio, de qua in l. 40. Tauri, habet quoque locum in his maioratibus, qui abſque inſtitutionis ſcriptura, ex ſola temporis antiquitate, aut ex conſuetudine conſtant, vt latius explanatur d.c. 19 n. 260. -  Et Aluari Valaſci locus perpenditur, atque declaratur, ibid. num. 261. -  Repræ ſentatio, vtrum admittenda ſit in donatione Regia, ſeu dominica, vt nepos primogeniti, patruum excludat, ibid num. 262. vbi imprimis recenſetur Bartoli, & aliorum quamplurimorum ſententia negatiua, repræ ſentationem inquam non admitti in ea donatione. -  Adducitur deinde Emmanuelis Coſtæ illatio quæ dam. in Regia quoque donatione, iure maioratus facta, repræ ſentationem non dari. -  Et ibidem in allegatione Ludouici Molinæ, Auendañi lapſus detegitur, d. cap. 19. n. 263 & 264. Bartolíque, & Acoſtæ ſequaces commemorantur, ibid. num. 265. & ratio quædam Auendañi. nouiter, & ſubtiliter ſubuertitur, ibid. num. 266. -  Adducitúrque præcipua ratio, qua ducuntur ij, qui in Regia. ſeu dominica donatione, repræ ſentationem admitti negarunt, ibid num. 267. -  Ac Ludouici Molinæ ſententiæ contraria, repræ ſentationem admitti, etiam in donatione Regia, ſeu dominica. ſi illa iure maioratus facta fuerit, ab authore defenditur, ibid. num. 268. -  Et ab altero Ludouico Molina è Societate Ieſu religioſo approbatur, ibid. num. 269. -  Repræ ſentatio, de qua in l. 40. Tauri, admittenda eſt in his bonis, quæ iure maioratus à Rege Henrico II. nobilibus Hiſpaniæ donata fuere, ex ſententia Molinæ, ibid. n. 270. -  Cuius rationes in quacunque Regia conceſ ſione, iure maioratus facta, concludunt, nec Auendañi ſententia contraria placet, ibid. n. 271. -  Atque eius fundamenta debilia ſunt, & eliduntur ex his, quæ ipſemet Molina in eodem propoſito annotauit, ibid. num. 172. -  Ex his etiam, quæ author obſeruauit, ibid. numero 273. -  Repræ ſentatio, de qua in l. 40. Tauri, procedit, & habet locum in vinculis particularibus, in meliorationibus tertij & quinti vinculatis, in anniuerſariis, & patronatibus, ſiue capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & abſque Regia facultate inſtitutis, ibid. n. 277. -  Repræ ſentationis totam materiam, ex præ ſumpta voluntate, atque diſpoſitione teſtatoris gubernari, atque interpretari debere, ex ipſa namque, vel admitti, vel excludi debet repræ ſentatio ibid. num. 282. -  Vbi & legis 40. Tauri mentio fit, & conditores eiuſdem in præ ſeruando voluntatem primi in ſtitutoris, ſtudiosè ſemper ſe habuiſ ſe, dilucidè demonſtratur, ibid. n. 283. -  Repræ ſentatio ſemper excluditur in ſucceſ ſione maioratus, vbi ex verbis, ac diſpoſitione inſtitutoris apertiſ ſimè comprehenditur, inſtitutoremmet ipſum repræ ſentationem excludere voluiſ ſe, ex verbis tamen ambiguis & incertis repræ ſentatio non excluditur, ibidem numero 284. -  Vbi num. 285. eiuſdem l. Tauri 40. vera ratio redditur. -  Repræ ſentatio locus eſt ex voluntate inſtitutoris, etiam in caſibus, in quibus repræ ſentatio non admittitur, ibid. n 286. -  Repræ ſentatione excluſa in ſucceſ ſione aſcendentium, cenſetur etiam repræ ſentatio excluſa in ſucceſ ſione tranſuerfalium, ibid. n 287. -  Repræ ſentatione excluſa in aliqua parte diſpoſitionis. aut inſtitutionis maioratus, ſiue in aliqua vocatione, aut ſubſtitutione, aut reſpectu alicuius nominati, vel nominatorum: vtrum in alia parte diſpoſitionis eiuſdem aut in cæteris vocationibus excluſa cenſeri debeat repræ ſentatio ibid. num. 288. -  Repræ ſentatio, ſi in aliqua parte diſpoſitionis, aut in aliqua perſona, aut gradu inducta, atque admiſ ſa fuerit ab inſtitutore maioratus: credendum eſ ſe, in cæteris quoque perſonis, aut gradibus admiſ ſam: idque noua & ſingulari ratione, prout ibidem notatur num. 289. -  Repræ ſentationem in caſu dubij, ac regulariter, ſtando verbis, & diſpoſitioni dictæ l. Tauri 40. admittendam potius, quàm excludendam, ibid. num. 290. -  Repræ ſentatio in ſucceſ ſione maioratus, vt ex coniecturis excludatur, quàm euidentes, & vrgentes, atque ex verbis diſpoſitionis deductæ, ſiue quales coniecturæ neceſ ſariæ ſint, ibid. num. 291. -  Repræ ſentatio vt excludatur, ſequentium ſucceſ ſorum, aut maioratus poſ ſeſ ſorum declaratione, aut moderatione effici non poteſt, ſed primi inſtitutoris diſpoſitio neceſ ſaria eſt. vt latiùs demonſtratur, ibid. num. 292. -  Et inde infertur, quòd pater ipſius nepotis, idémque filius primi inſtituentis, in vita ſua non poteſt cedere iuri ſuo in præiudicium nepotis, & fauorem fratris minoris ſecundogeniti, etiam maioris nepote, ibid. n. 253. -  Idémque ius in aliis deſcendentibus, ſiue ſucceſ ſoribus vlterioribus obſeruandum ſimiliter, ibid. num. 294. -  Repræ ſentationem admitti in teſtamentaria ſucceſ ſione ex hominis diſpoſitione, Taurinæ d. l. 40. conſtitutione, cautum expreſsè, vt ibidem adnotatur num. 298. -  Repræ ſentatio, vtrum in ſucceſ ſione maioratus cenſeatur excluſa ex eo, quod eiuſdem maioratus inſtitutor proximiores ad ſucceſ ſionem vocauerit, vel quod ſuccedat proximior poſt aliquos nominatos præceperit, lib. 3. d. c. 19. n. 299. & ſeq. -  Vbi imprimis refertur ſententia negatiua eorum, qui ex vocatione proximioris, excluſam repræ ſentationem cenſuerunt, ibidem num. 300. -  Atque eorum fundamenta remiſ ſiue adducuntur, & illa non concludere, nec vrgere, reſoluitur, ibidem, num. 301. -  Idcircò contraria proponitur, & verior quidem, atque omnino amplectenda opinio, videlicet, quod repræ ſentatio non excludatur ex eo, quod maioratus inſtitutor vocauerit proximiorem, aur proximiores, vulgo, al pariente mas propinquo, o mas cercano, ibid. num. 302. -  Et plures huiuſce opinionis rationes, atque fundamenta expenduntur remiſ ſiuè, quae verè concludunt, nec vitiari poſ ſunt aliquo modo, aliæ etiam breuiter commemorantur, ibid. num. 303. -  Pelaez etiam à Mieres traditio quædam in propo ſito improbatur, ibidem, num. 304. -  Et concludens ratio pro eadem ſententia proponitur remiſ ſiue, ibid. num. 306. -  Repræ ſentatio potius admiſ ſa, atque inducta eſ ſe videtur, quàm excluſa, cùm inſtitutor maioratus proximiores ad ſucceſ ſionem vocauit, & adiecit ſecundum ordinem, & diſpoſitionem iuris: noua & vera authoris conſideratio in hac materia, ibid. num. 307. -  Cui non refragatur quorundam authorum traditio, qui ea in ſententia fuerunt, vt exiſtimarent, clauſulam ſuccedant ordine ſucceſ ſiuo, operari debere repræ ſentationis excluſionem, ibidem, num. 308. -  Quoniam ij loquuntur in terminis iuris communis, ac fideicommiſ ſis, ad quæ plures nomine collectiuo vocantur, non verò in primogeniis Hiſpaniæ, nec in terminis dictæ legis regiæ 40. Tauri, ibid. nam. 309. -  Deinde, quoniam in fideicommiſ ſis etiam, ac in terminis iuris communis, repræ ſentationem admitti in caſu prædicto, rectiùs defendit P. Paulus Pariſius, hic præcitatus, num. 310. -  Pro quo, concludentem, & veram rationem autor conſiderauit, ibid. num. 311. -  Franciſci quoque Mantici obſeruationem quandam, atque in hac eadem materia traditionem ponderauit, ibid. n. 311. -  Repræ ſentatio in ſucceſ ſione maioratus non cen ſetur excluſa ex eo, quod eiuſdem inſtitutor proximiores ſuos vocauerit, vel (vt fieri ſolet) dixerit, Suceda el pariente mio mas cercano, ibidem num. 313. -  Aut etiam ſi proximiores in gradu vocauerit, ibid. num. 314. -  Repræ ſentatio, vtrum excludatur ex eo, quod maioratus inſtitutor præceperit, atque ſtatuerit, quod in eo ſuccedatur ſalua gradus prærogatiua, ibid. num. 315. -  Quod excludatur ex ſententia quam plurimorum, qui hic præcitantur, & in fideicommiſ ſis loquuntur. ibid. num. 326. -  Quod non excludatur, etiam in eiſdem terminis fideicommiſ ſorum, ex ſententia aliorum, prout hic commemorantur, num. 317. -  Vtcunque res ſit, quod in primogeniis, ſeu maioratibus perpetuis, & vni duntaxat deferendis (provt de natura maioratuum eſt) repræ ſentatio non cenſeatur excluſa, nec excludatur ex ſententia Molinæ, & aliorum Hiſpanorum, quæ ab Authore probatur, ibid. num. 318. -  Et poſt deciſionem dictæ Taurinæ l. 40. veriſ ſima, atque indubitata ab eodem reputatur, ibidem num. 319. -  Repræ ſentatio, vtrum excluſa cenſeatur, atque excludi debeat ex vocatione filij primogeniti, aut filij maioris, lib. 3. dict. cap. 19. num. 320. cum ſeq. -  Repræ ſentatio excluſa cenſetur in maioratus, aut primogenij, ſeu fideicommiſ ſi ſucceſ ſione ex vocatione filij maioris, ex ſententia authorum quorundam, qui præcitantur, ibid. num. 321. atque fundamenta præcipua, quibus eorum opinio inniti poteſt, adducuntur. -  Alexandri quoque Raudenſis traditiones in propoſito, nouiter, & vltra alios expenduntur, ibid. num. 322. -  Noue etiam perpenditur Antonij Galeatij Maluaſiæ conſilium 22. lib. 1. quo loci erudite admodum loquutus eſt author is, conſultus de facto in conceſ ſione quadam feudi, facta vaſ ſallo, & eius deſcendentibus, aut maior natu pro tempore exiſtens, in feudo admittatur mortuo vaſ ſallo, ibid. num. 323. -  Sed in Hiſpanorum primogeniis, aut in maioratibus perpetuis cuiuſque nationis (ſi vni duntaxat ſint deferendi) ex vocatione filij maioris, aut maioris natu, repræ ſentationem non excludi, author cum aliis firmiter defendit, ibidem num. 314. -  Et pro eorum ſententia adducit fundamenta nonnulla, qui in propoſito concludunt, ibid. n. 325. & ſeq. -  Repræ ſentatio non excluditur ex vocatione primogeniti, aut primogenitorum, ibidem numero 326. -  Repræ ſentationem excluſam non cenſeri ex vocatione filij maioris, concludenter probari ex his, quæ adnotantur ibidem num. 327. atque ex illis ſubuerti etiam contrariæ partis rationes, vt noue & vere, ibi demonſtratur. -  Rcpræ ſentationi, aut tranſmiſ ſioni, vtrum locus ſit, quoties primogenitus mortuus fuerit, nondum qualitate, ſeu conditione, ab inſtitutore maioratus requiſita. verificata, ibid. n. 329 & ſeq. vſque ad num. 336. -  Repræ ſentatio, vtrum excludatur ex vocatione filij ſuperſtitis, aut primogeniti ſuperſtitis, hoc eſt, del hijo mayor, que fincare viuo al tiempo de la muerte del vltimo poſ ſeedor; ſiue cum in defectũ vocatorum ſuperſtites proximiores vocantur, dicto cap. 19. num. 336. -  Quod excludatur repræ ſentatio in ſpecie propoſita, refertur prima quamplurimorum authorum ſententia & opinio, ibid. n. 337. -  Qui permultas expendunt rationes, atque fundamenta quamplurima conſiderant pro hac parte, ibid. num. 338. -  Sed & iura quoque diuerſa perpendunt, vt ibidem adnotarur num. 339. -  Atque eiſdem reſpondetur ſtatim num. 345. & 350. -  Quod vero in articulo præfato repræ ſentatio no n excludatur, cenſeri debeat ab inſtitutore maioratus excluſa, aliorum interpretum ſententia probatur, qui commemorantur, ibid num. 341. -  Et hæc opinio verior, & probabilior, atq; omnino tenenda authori videtur, ibid. n. 342. & numeris ſequentibus validiſ ſime, & aliter ſiue melius, quã hactenus fuiſ ſet, ab eo defenditur, atq; ab aliorum impugnationibus immunis redditur. -  Primum deinde huiuſce partis fundamentum expenditur, ibid. num. 343. -  Et Velazquez Auendañi ad illud imaginatæ quæ dam ſolutiones, ſiue euaſiones nonnullę nouiter carpiuntur atque euincuntur, ibid n. 344. -  Omnibus etiam fundamentis, quæ Auendañuſmetipſe contra Molinam, & eius ſequaces perpendit, breuiter & vere hoc numero reſpondetur, ibid. n. 345. -  Et pro eadem ſententia Molinæ alia adducuntur vrgentiſ ſima fundamenta, ibidem ex num. 346. vſque ad numerum 353. -  Ripæ reſponſum 63. num. 6. & num. 8. expenditur, ac ita accurate, & vere ponderatur, vt aperte probet contrarium eius ad quod citatur ab aliis, lib. 3. c. 10 num. 57. -  Ripæ ad text. in l. 7. §. quoties. ff. depoſiti. cum aliis in eadem materia intellectum, fortius, quam antea factum eſ ſet, author confutauit, lib. 3. cap. 16. n. 54. -  S. -  SAliceti ſententiam minime probari per textum in l. peto. ff. de legatis ſecundo, & textum illum in diuerſo caſu loquutum, recte Imolam reſpondiſ ſe, lib. 3. cap. 17. num. 114. -  Et in contrarium male contendiſ ſe Gregorium Lopez, noue & euidenter demonſtratur, ibid. n. 115 -  Saliceti fundamento reſpondetur, ibid. num. 116. & contra eum concludens ratio proponitur, num. 112. -  Apud ſequeſtrum cum res deponitur, vtrum ſequeſter poſ ſideat, & an interſit, quod ex neceſ ſaria, vel ex voluntaria cauſa res deponatur, & de intellectu. l. licet. §. rei depoſitæ. ff. depoſit, & l. intereſ ſe puto 39. ff. de acquirenda poſ ſeſ ſione, lib. 3. capite 16. ex numero 16. vſque ad numerum 12. -  Sequeſtri nomen, vnde dictum, & quid olim, ibid. num. 22. -  Sylueſtri Aldobrandini conſilium primum, ideo cap. 6. huius lib. 3. num. 11. commendatum, quod author ille de poteſtate Principis, latiùs, & vtiliùs tractauerit, quàm adhuc videri poſ ſit per alium. -  Sylueſtri Aldobrandini diſtinctio, in conſilio 3. num 57. & 58. lib. 1. noue ponderata, atque explicata per authorem, libro 3. capite 15. numero 62. -  Ex ſociis vnus cum rem communem locare vult, & alius non, vel cum vnus intendit locare vni, alius alij, quis debeat præferri, remiſ ſiue, lib. 3. cap. 6. n. 23. -  Socini Iunioris in materia cap. 12. huius libri 3. diſtinctio refertur, & ideo commendatur, quod author ipſe totam illam materiam breuiter cõ prehendat , & in effectu duntaxat putet conſiderandum, an mens diſponentis, & ratio diſpoſitionis loquentis de morte reperiatur in alio ca ſu, vel non reperiatur, lib. 3. dicto cap. 12. num. 27. -  Indéque aperiri intellectum omnium iurium in hac materia loquentium, optime oſtenderit, vt latiùs inuenies, ibid. num. 28. -  Socini Iunioris in eadem materia verba ſingularia præcitrantur, ibid. num. 28. -  Subſtitutio vulgaris ex veriori & recepta magis ſententia in legitima fieri poteſt, & in vtrunque caſum, impotentiæ, ſcilicet, & voluntatis, lib. 3. cap. 11. num. 1. -  Per ſubſtitutionem vulgarem nullum grauamen infertur filio, nec tollitur ſuitas, nec impeditur tranſmiſ ſio, ibid. num. 2. -  Idque iuxta veriorem ſententiam, quam ibi author probauit. -  Et l. ſi filius hæres. ff. de liberis & poſthum. verum intelleictum reddidit. -  Subſtitutio vulgatis in tertio bonorum abſque dubio fieri poteſt, ibid. num. 4. -  Subſtitutus vulgaris extraneus dari non poteſt filio in tertio bonorum meliorato, ſed neceſ ſario ſeruari debet in ſubſtitutione ordo & forma, quæ in l. 27. Tauri præ ſcribitur, aliàs ordine illo prætermiſ ſo. ſubſtitutio non valebit, ibid. n. 5. -  Et huiuſce reſolutionis, ſeu ſententiæ, vera & fundamentalis ratio adducitur, ibid. num. 6. -  Subſtitui pupillariter filio in tertio bonorum meliorato extraneus non poteſt, ſi extent deſcendentes, aſcendentes, vel alij conſanguinei, ſed in ſubſtitutione huiuſmodi, præcisè obſeruari debet dictæ Taurinæ conſtitutionis 27. deciſio, ibid. num. 7. -  Idque ex veriori ſententia contra nonnullos, quorum aſ ſertio infra improbatur. -  Atque eorum fundamentis ſatisfit remiſ ſiue. -  Et ſuperioris reſolutionis vera ratio aſ ſignatur, & Andræ ab Angulo ratio quædam, nouè conuincitur, ibid. num. 8. -  Subſtitui vulgariter, aut pupillariter filio in tertio bonorum meliorato nec matrem ipſam poſ ſe, filiis, aut deſcendentibus omiſ ſis, ibid. num. 13. -  Subſtitutus ſub conditione, ſi quis deceſ ſerit ſine filiis, ſtatim admittitur ſequuta profeſ ſione grauati religionis incapacis, etiam in præiudicium eius, cui grauatus donauerat ante ingreſ ſum religionis, lib. 3. cap. 12. num. 117. -  Subſtitutum non excludi per Monaſterium, quando grauatus non profitetur, ſed ex teſtamento hæredem faceret Monaſterium, ibid. num. 118. -  Vel ſi ante ingreſ ſum religionis à granato in quoſ cunque vſus bona erogarentur, vel diſpenſarentur quoquomodo. ibid. num. 119. -  Subſtitutum vulgarem excludi per hæredem hæ redis inſtituti, ſi inſtitutus deceſ ſit ante aditam hæreditatem, tamen ex potentia iuris deliberandi, vel ex potentia ſanguinis, ius adeundi tranſmiſit. -  Idque ex ſententia Bartoli, quem multi authores ſequuntur, prout congeruntur, & ſic obſeruatur, lib. 3. cap. 13. num. 3. -  Et pro illis rationes & fundamenta expenduntur. atque eiſdem reſpondetur ex num. 4. vſque ad num. 12. -  Subſtitutus vulgaris quod excludatur per hæredem hæredis inſtituti, ſi inſtitutus deceſ ſit ante aditam hæreditatem, ſententia relata ſupra, nihil firmum pro ſe habere, aut ſaltim nullo iure, vel ratione fundari, cui congruè reſponderi non poſ ſit, ibid. num. 12. -  Subſtitutum vulgarem hæredi hæredis inſtituti, qui ex potentia ſanguinis, vel iuris deliberandi tranſmiſit hæreditatem, præferri debere ex ſententia Angeli, & aliorum, quæ approbatur, ibid. num. 14. de ſeq. -  Et pro ea concludentia fundamenta expenduntur, & contrariæ opiniones rationes præcipuè diluuntur, ibidem ex num. 15. cum pluribus ſequentibus. -  Subſtitutionem vulgarem præferri tranſmiſ ſioni ex potentia ſuitatis contingenti, ex communi ſententia, ibid. num. 26. -  Cuius præcipua ratio adducitur, ibid. n. 27. -  Et concludenter reſpondetur, ibid. n. 28. -  Subſtitutionis vulgaris iure potentiorem eſ ſe tranſmiſ ſionem ex potentia ſuitatis, ibidem num. 32. -  Subſtitutio, vel ſcriptura, quod de aliquo non loquitur, ſemper dici poteſt ad excluſionem eiuſ dem, lib. 3. cap. 15. num. 29. -  Subſtitutiones omnes reducendæ ſunt ad rationem & intellectum inſtitutionis prioris, & ipſius formæ cæteræ cædunt, ibid. num. 31. -  Subſtitutio ſecunda interpretationem recipit à priore, ibid. num. 35. -  Subſtitutiones, fideicommiſ ſa, & maioratus, non ſolum in vltimis voluntatibus, ſed etiam in contractibus, & diſpoſitionibus inter viuos poſ ſunt fieri, lib. 3. cap. 19. num. 252. -  Suitatem non tolli per dationem ſubſtituenti vulgaris, contra communem, lib. 3. cap. 13 n. 28. -  Suitas retinetur hodie, tametſi abſtinendi beneficium filiis conceſ ſum fuerit, ibid. num. 30. -  Suitas non tollitur per conditionem, ſi velit, ibid. num. 31. -  Succedentes ab inteſtato, ſiue ex ficta morientis voluntate, ſiue tacita aut præ ſumpta ſuccedere dicantur, verè & propriè non dicuntur ſubſtituti. aut vocati à teſtatore, ſed à lege, lib. 3. cap. 17. num. 141. -  Succedentes ab inteſtato non habere formalem titulum ab homine, ſed à lege, & ſic impropriè venire, id eſt, tacitè ex voluntate defuncti, propriè verò ex legis diſpoſitione, ibid. num. 141. -  Nec poſ ſe dici hæredes inſtitutos, ibid. num. 142. -  Non etiam innouari ius commune iure Regio in hoc, contra Matiençum noua authoris con ſideratio, ibid. num. 144. -  In ſucceſ ſionibus deferendis, duplicem conſiderandam eſ ſe coniunctionem, vnam, videlicet, legalem, quam facit lex ob ſanguinis coniunctionem, quæ ſolum conſideratur in ſuccesſione ab inteſtato, nulla hominis affectione concurrente, cum neque aliqua ad ſit eius diſpoſitio, ex qua affectio colligi valeat. -  Altera eſt ex teſtatoris diſpoſitione, quæ ex ipſius aſ ſectione regulatur, quæ tantum operatur, quantum teſtatoris affectio ſignificat, lib. 3. cap. 19. num. 12. per totum. -  Statutum, quod mulier non nubat cum hæreditate extra territorium, non comprehendit mulierem, quæ nupſit hæreditate iam adita, & ſic tantum videtur eam excludere ab hæreditate acquirenrenda, non verò ab hæreditate iam acquiſita, lib. 3. cap. 15. num. 14. -  Statutum diſponens, quod mulier nupta extra territorium, non ſuccedat in territorio non comprehendit mulierem, quæ prius ſe immiſcuit paternæ hæreditati, & poſtmodum nupſit extra territorium, ibid. num. 15. -  Suitatis & effectus eius traduntur nonnulla ſubtiliter, cap. 22. per totum. -  T. -  TAcita hypotheca doti competens, qualiter conceſ ſa fuerit, & quarum hypothecarum reſpectu prælationem habeat, vide ſupra, verbo hypotheca, & cap. 4. per tot. huius libri 3. -  Text. in auth. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſus vendit locum obtinet in omni diſpoſitione minoris, & etiam in donatione, quæ à it minore facta, cum iuramento confirmatur, & validiſ ſima reputatur, lib. & cap. 2. num. 4 & ſeq. -  Text. in cap. quamuis pactum, de pact in 6. deciſio, vtrum habeat locum data enormi læ ſione. ibid. num. 59. cum ſeq. -  Text. in l. ſi quis filium, §. 1. ff. de acquit. hæred. non vrgere pro ſententia communi, lib. 3. c. 13. n. 9. -  Text. in l. vnica, §. cum autem, & § in nouiſ ſimo. C. de caduc. tollend. non probare communem ſententiam, quicquid alij authores, aliter intellexerint, ibid. num. 11. -  Teſtatorum voluntates liberas eſ ſe debere, atque in actu teſtandi conſenſum requiri cum qualitate libertatis plenæ, & ſic omnino & abſolutè liberum in diſponendo, lib. 3. cap. 1. num. 6. -  Atque in id verba leg. Theodoſianæ adducta, quæ pulchra quidem ſunt, & notanda, ibid. num. 7. -  In teſtando leges volunt cuique liberam voluntatem eſ ſe, & odio habent adulationes, & ſugge ſtiones, & importunitates, & cætera alia, quæ fiunt teſtatoribus, ſi ex illis quocunque modo, abſoluta omnino, & plena, liberaque voluntas eorum impediatur, ibid. num. 8. -  Teſtatoris vltima diſpoſitio, vt valida ſit in ſoro conſcientiæ, ac etiam in foro exteriori, neceſ ſe eſt, vt non ſit inuoluntaria mixtè, vel errore, vel vi, vel metu iniuſtè illato, ita diſpoſitioni cau ſam dantes, vt ſecluſo tali errore, vel vi, aut metu. teſtator nullo modo ita diſponeret, quin potiùs vellet, vt nihil impediente ſua illa diſpoſitione, longè aliud de ſuis bonis fieret, ibid. n. 9. -  Ratio eſt, quia libera hæredis inſtitutio legatum, & donatio cauſa mortis, merè gratis fiunt, ſicut & donationes inter viuos, & promiſ ſiones merè gratis factæ, ibid. num. 10. -  Ad transferendum autem dominium, aut conferendum ius titulo merè gratuito, ea libertas in dante eſt neceſ ſaria, quæ inuoluntarium mixtè excludat, ibid. num. 11. -  Teſtatoris liberam voluntatem impediens, punitur: quod pœna primum ciuili conſtituit, Adrianus, deinde criminali Alexander Seuerus, ibid. num. 12. -  Et ſic pœna haec duplex eſt, criminalis ſcilicet, & ciuilis. ibid. num. 13. -  Teſtari aliquem impediens, aut prohibens, qualiter puniatur, lib. 3. cap. 1. ex num. 14. -  Vbi imprimis Aluaradi adnotatio taxatur, ad quam nullus hactenus animaduertit, num. 15. -  Probatur deinde Menochij reſolutio in propoſito, criminalem pœnam à lege diffinitam non eſ ſe, ſed iudicis arbitrio indicendam relinqui, n. 16. -  Ac denique, de iure partitarum, criminalem pœ nam nullam, nec etiam arbitrariam impoſitam fuiſ ſe vltra amiſ ſionem bonorum, quod ex te ſtatoris bonis prohibens erat habiturus: & nouiter, & verè adnotatur, num. 17. -  Teſtari quem contra impedientem, aut prohibentem, cuius pœna, quæ ſtatuta fuerit, dict. cap. 1. ex num. 18. -  Teſtari aliquem dolo impedientes, vel vi, aut metu, aliove modo prohibentes, aut inducentes: teneri prætendentibus intereſ ſe actione de dolo, vel alia ſubſidiaria in factum ad intereſ ſe, ibid. n. 19. 20 21. & 22. Vbi de impediente, aut prohibente, ne quis hæres inſtituatur, vel legatum, aut aliam commoditatem conſequatur. -  Teſtator, ſi vi, aut metu iniuſtè illato adducatur, vt inſtituat aliquem hæredem, aut legatum illi relinquat, inualidum id erit in conſcientiæ, & in exteriori foro, cum onere reſtituendi illi, in cuius detrimentum id cædit. quia alioquin bona illa ad eum erant deuentura, ibid. num. 23. -  Quod etiam procedit de filio ad patrem, & è contra, vt ibid. adnotatur num. 24. -  Teſtari impediens vel prohibens alium, an ad duplum læ ſis teneatur, ibid. num. 25. -  Et teneri duplam præ ſtare ex ſententia multorum, num. 26. -  Qui omnes adducti ſunt ex textu, in §. & hoc peruenit. num. 27. -  Contrarium tamen, imò, quòd pœna hæc dupli non habeat locum in quouis priuato prohibente, aut impediente, ſed ſolum in adminiſtratore ciuitatis, in quo loquitur ille textus, probarunt alij, qui recenſentur, ibid. n. 28. -  Menochius autem, neutram partem expreſ ſe probauit, & priori ſententiæ potiùs acceſ ſiſ ſe videtur, quatenus dixit, verba dicti §. & hoc peruenit, generalia eſ ſe, ibidem, num. 29. -  Author vero iure communi attento, poſteriorem ſententiam veriorem exiſtimat, ibid. n. 30. -  Cæterùm de iure regio partitarum, priorem ſententiam receptam, ambigi non poteſt poſt deci ſionem leg. 29. tit. 1. part. 6. cuius verba referuntur, ibid. num. 31. -  Et Ludouici Molinæ traditio probatur, num. 32. -  Teſtari aliquem, contra impedientem, aut prohibentem, iuratur per illum, qui habet intereſ ſe in litem, tanquam contra doloſum, ex ſententia quorundam. ibid. num. 33. -  Quæ tamen nulla lege partitarum probatur, imò in pluribus legibus in propoſito loquentibus, iuramenti in litem nunquam mentio facta eſt, vt nouè, & verè adnotauit author, ibidem numero 34. -  Idcircò totum hoc religioni, & bono arbitrio iudicantis relinquendum eſ ſe, ipſemet author putauit, ibid. n. 35. -  Teſtari aliquem prohibens, aut impediens, ſi ſoluendo non fuerit, nec damnum, aut intereſ ſe læ ſis prę ſtare poſ ſit. tunc equidem contra fiſcum reuerti poteſt læ ſus, idque ex recepta, & communi Doctorum ſententia, ibid. n. 36. -  Quæ etiam hodie obſeruari debebit de iure partitarum, ex noua, & vera authoris conſideratione, ibidem num. 37. -  Teſtari aliquem prohibentem, aut impedimentum aliquod præ ſtantem, pœnas prædictas incurrere, licèt. poſtmodum impeditus potuerit condere teſtamentum: quia id non releuat impedientes à pœna incurſa propter impedimentum perfectum, & conſummatum, ibid. n. 38. -  Quod eſt ſingulare, & notandum pro ampliatione l. 29. tit. 1. part. 6. vt etiam hoc caſu illius deciſio procedat, ibid. num. 39. -  Teſtamentum, vi, aut metu factum, an ſit ipſo iure nullum, ſicut hæreditas fiſco deferri non debeat, cum teſtator, vi, aut dolo inductus eſt, vt me, vel alium hæredem inſtitueret? an vero valere debeat me ro iure, ſed poſtmodum annullari, & auferri cogenti hæreditas tanquam indigno, lib. 3. dict. cap. 1. ex num. 40. vſque ad numero 49. vbi accurate articulus hic diſcutitur. -  Ex teſtamento facto per vim, vtrùm legata, &c. relicta debeantur, dict. cap. 1. ex num. 49. vſque ad num. 57. -  Ex teſtamento facto per dolum, non per metum, vtrùm legata debeantur, ibid. ex num. 57. vſque ad num. 65. -  Teſtamentum in dubio non præ ſumitur vi, aut metu, ſed potius ſponte factum, cum metus tanquã delictum non præ ſumatur, & conſequenter nec præ ſumendum eſt, teſtatorem metu compulſum ad diſponendum, ibid. n. 65. -  Teſtamentum ſemper validum præ ſumitur, niſi contrarium probetur, ibidem, num. 67. -  Receditur tamen à prædicta regula coniecturis, quibus metus illatus præ ſumitur, n. 68. -  Teſtatoris metum in teſtando. ex nonnullis coniecturis præ ſumi, quas Mantica, & Menochius, plenius quam alij recenſent, n. 70. -  Teſtamentum in dubio non præ ſumitur dolo confectum, & conſequenter nec teſtatorem dolo inductum fuiſ ſe ad teſtandum, ibidem, numero 71. -  Receditur tamen ab hac regula coniecturis & præ ſumptionibus, quibus dolus in hoc caſu præ ſumitur, num. 72. -  Teſtatorem dolo fuiſ ſe inductum ad teſtandum, præ ſumitur ex coniecturis nonnullis, quas Menochius congeſ ſit, & ad illum ſe remittit author ibid. num. 73. -  Teſtamentum ſi fuit confectum noctis tempore, ſine tot luminariis, quibus manifeſtè cerni poſ ſit perſona ipſi vt teſtatoris, & teſtium, dolus præ ſumitur. ibid. num. 74. -  Et in id Hippol. Riminald. & Pet. Surdi conſilia tria commendantur, vbi etiam diſcutitur, an cortina exiſtens circa lectum teſtatoris & impediens teſtes, ne videant teſtatorem, reddat te ſtamentum nullum, num. 75. -  Teſtamentum dolo factum præ ſumi, quando extat nouerca, cuius ſuaſionibus & delinimentis præ ſumitur pater teſtator filium nouercæ hæredem feciſ ſe, filium vero primæ vxoris, vel cohæredaſ ſe, vel minus ei reliquiſ ſe, n. 76. -  Teſtamentum patris factum ad præiudicium filij prioris matrimonij, & ad fauorem filiæ ſecundi matrimonij, an præ ſumatur factum ad inſtigationem nouercæ contra priuignum, & ob id valere non debeat, remiſ ſiuè, vbi & Hippol. Riminald. conſ. 428. lib. 4. in propoſito commendatum, n. 77. -  Teſtator, quando filio prioris matrimonij integram legitimam iure debitam reliquit, dolus nouercæ præ ſumi non debet, & conſequenter quod pater dolo & ſuaſionibus nouercæ fraudare voluerit filium, præ ſumendum non eſt, ex ſingulari obſeruatione Menochij, num. 78. -  Quæ eſt notabilis & neceſ ſaria pro melioratione tertij & quinti bonorum, quam filio, vel filiæ ſecundi matrimonij, & filiis ex primo matrimonio relictis, pater fecerit, vt ſcilicet, eo caſu dolus aut fraus nouercæ præ ſumi non debeat, ſi filiis prioris matrimonij integra legitima relicta fuerit à parente num. 79. -  Atque ex illa, dubia redditur Petri de Peralta re ſolutio. vt ibid. adnot. n. 80. -  Teſtamentum in dubio, libere exiſtimandum eſt fuiſ ſe confectum, nonque importunis precibus, nec illicitis perſuaſionibus, lib. 3. dict. cap. 1. num. 81. -  Sed ab hac regula receditur, ſimiliter contrariis coniecturis & præ ſumptionibus, quibus teſtatoris liberam voluntatem impeditam fuiſ ſe ex precibus aut ſuaſionibus oſtendi poſ ſit numero 82. -  Teſtatori adhibitus metus, aut dolus, qualiter debeat probari, ibidem ex numero 83. vſque ad numerum 91. vbi plena & abſoluta manu proceditur. -  Teſtatorem cum cogit quis, vt alium inſtituat, tunc ab illo inſtituto hæreditas aufertur, & fiſ co applicatur, idque de iure communi verius eſ ſe, dict. cap. 1. num. 91. -  Sed de iure partitarum videri aliud ſancitum ex verbis. 1. 28. tit. 1. partit. 6. vt in caſu prædicto, venientium ab inteſtato hæredit as ſit, & non ſiſci, num. 92. vbi etiam reddit author rationem, qua forſan excitati, ſic ſtatuerunt legis illius conditores. -  Teſtamentum mutari prohibentis, cum inſtitutus eſt filius, vel ſeruus, & hi tempore inſtitutionis erant in ipſius prohibentis poteſtate. tunc inſtituti indigni indicatur, & fiſco hæreditas defertur, ibid. num. 93 -  Et id procedit etiam, ſi filius, vel ſeruus tempore additionis hæreditatis, ſui iuris effecti forent, quoniam tempus ipſius inſtitutionis ſpectatur, num 94. -  Sed de iure partitarum aliter ſtatuitur, & deſtruitur communis opinio, vt ſcilicet hoc caſu non fiſco hæreditas deferatur, ſed proximiori teſtatoris conſanguineo, num. 95. -  Teſtari, quem fuiſ ſe prohibitum, coactum, aut impeditum, multis modis probari, ibid n. 96. -  Teſtari prohibitus non ſolum dicitur ille, qui modis expreſ ſis prohibitus eſt, ſed etiam, qui alio quocunq; modo impeditus eſt, ne teſtamentum condere poſ ſet, aut primum iam conditum mutare, dummodo tale impedimentum doloſe fuerit præ ſtitum, num. 97. -  Quod Paulus Pariſius recte in hac materia adnotauit, & Regia l. 28. tit. 1. part. 6. expreſ ſim diſpo ſuit. ibid. n. 98 & 99. -  Teſtandi impedimentum, non dicitur præ ſtitutum alicui, ſi eo inſtanti procurabatur illi Medicinæ, aut ſi propter malam infirmi diſpoſitionem, dilationis impedimentum præ ſtitum fuit, quia deficit dolus, num. 99. -  Teſtatori adhibiti impedimenti prohibitionis, aut coactionis, exempla nonnulla referuntur, quæ Menochius congeſ ſit, numero 100. -  Ad teſtandum, qui dicit impedimentum, aut metum alicui illatum, neceſ ſe habet tria copulatiue, atque ſpecialiter probare, aliàs obtinere non poterit, num. 101. -  Ac primum neceſ ſario probandum eſt, quod ille fuerit prohibitus, & peractus innuẽtes prohibitionem & impedimentum, & à iure reprobatum tanquam doloſum. num. 102. -  Secundum requiſitum neceſ ſario probandum eſt, quod ille impeditus, tunc temporis, quo fuit prohibitus, volebat teſtari, & quod ceſ ſante impedimento fuiſ ſet teſtatus, non enim ſatis eſ ſet: ſi vno tempore voluiſ ſet teſtari, & alio fuiſ ſet prohibitus, aut impeditus, num. 103. -  Tertio requiſitum, & neceſ ſario probandum ex parte querelandum eſt, vt neceſ ſe probari debeat, teſtatorem eos voluiſ ſe inſtituere. aut illis aliquid relinquere, vel in eorum fauorem diſponere, eoſque inſtituiſ ſet, Vel in fauorem eorum diſpoſuiſ ſet, ſi prohibitus non fuiſ ſet, nec impeditus, num. 104. -  Teſtator, cum adductus immodicis perſuaſionibus, teſtatus eſt, vel allectus ad ſic, vel certo modo teſtandum, aut de rebus ſuis diſponendum, vel ad iam conditum teſtamentum reuocandum, vel non reuocandum, tunc equidem dolus præ ſumitur, dict. cap. 1. n. 105. -  Teſtatoris metus arguitur ex perſuaſionibus multorum factis cum calliditate, ac variis moleſtiis, maxime ſi ille ægrotus erat, vel quando ob nimiam mariti reuerentiam, ſic teſtatus eſt, ibid. num. 109. & ſeq -  Teſtator ſi in graui infirmitate conſtitutus, propinquorum precibus legat, tale legatum metu factum dicitur, quia timet relinqui, ſi negat ea, quæ petuntur, ibid. n. 132. -  Teſtatorem amicum vel coniunctum, licitè poſ ſe quem blandis verbis, & ſuaſionibus leuibus inducere ad teſtandum, vel ad eum inſtituendum, aut de rebus ſuis certo modo diſponendum, dict. cap. 1. n. 122. & 176. -  Quod procedit, tam in marito reſpectu vxoris, quàm in vxore reſpectu mariti, & idem in quocunque alio, vt ibid. adnot. num. 177. & Philippi Decij ratio probatur. -  Modo fraude omiſ ſa, & abſque dolo, vel fraudulenta ſuggeſtione aut inſtigatione, blanditiæ, aut ſuaſiones interueniant, num. 178. -  Nec minæ, aut verbera immiſceantur, num. 179. -  Nec etiam importunis precibus, & aſ ſidua petitione, aut immodica perſuaſione quis inducatur, num. 180. & vide ex nam. 113. cum ſeq. -  Teſtatorem blandis verbis ad teſtandum poſ ſe induci, velut alium inſtituat, aut in fauorem eius aliquo modo diſponat niſi teſtator prius feciſ ſet teſtamentum, & alium inſtituiſ ſet hæredem, quia tunc ſi eo modo teſtator induceretur licet teſtamentum valeat, tamen primus inſtitutus per actionem de dolo, vel actione in factum, hæreditatem ſeu legatum reuocaret, dict. cap. 1. num. 181. -  Idque (vt Doctores exiſtimant communiter) ex ſententia Angeli, quæ præcitatur, ibid. n. 182. -  Et pro illa adduci poteſt reſolutio Caſtrenſis, quam expendit Decius, ibid. num. 183. -  Alia etiam eiuſdem Caſtrenſis doctrina. quam etiã ponderauit ipſemet Decius numero 184. -  Ac denique Afflictis deciſio 69. provt ibidem ponderatur, num. 185. -  Verum in contrarium extat ſententia gloſ ſ æ (quam alij authores probarunt) illa namque ad hoc, vt primus inſtitutus poſ ſit agere contra ſecundum requirit, quod interueniat dolus ſecundi inſtituti, nec ex ſolis blanditiis actionem concedit, vt ibid. adnot. num. 186. -  Et authori verior videtur, atque pro ea concludentes rationes conſiderantur, num. 187. & ſeq. -  Teſtamentum primum tollitur per ſecundum, idque latiſ ſime explicatur, remiſ ſiue n. 188. -  Pro teſtamento in dubio iudicandum eſt. lib. 3. dict. cap. 1. numero 189. -  Teſtatori licitum eſt blandis verbis perſuadere, vt teſtamentum antea factum non mutet, ſiue vt ſecundum teſtamentum non faciat, ibid. n. 194. -  In teſtamento primo inſtitutis, inſtare licet, ne illud mutetur aduerſus alios ſatagentes, vt mutetur numero 195. -  Ne teſtator teſtamentum condat, venientium ab inteſtato deſiderium, improbatum non eſ ſe numero 196. -  In teſtamentis, & vltimis voluntatibus ea interpretatio ſumi debet in dubio, per quam teſtatoris diſpoſitio ſuſtineatur, & actus magis valeat quàm pereat, lib. 3. cap 7. n. 50. -  Nec recipienda eſt interpretatio, per quam diſpo ſitio reddatur inutilis, ſi per aliam poteſt ſuſtineri num. 51. -  Quia non eſt credendum, teſtatorem voluiſ ſe iudicia ſubuerti, nec etiam voluiſ ſe, quod hon potuit diſponere. num. 52. -  Et verba teſtamenti ſunt poſ ſibiliter, non impoſ ſibiliter intelligenda num. 53. -  Teſtator præ ſumitur ſenſiſ ſe id, quod verbis non continetur expreſ ſum, ne alioquin eius diſpo ſitio reddatur inutilis, libro 3. cap. 7. numero 54. -  Teſtamentum eius, qui profeſ ſus eſt religionem fratrum Minorum, qui non ſunt bonorum capaces etiam in communi, ſtatim confirmari abſq; expectatione mortis naturalis, & ex eo ſtatim poſ ſe adiri hæreditatem, & legata deberi. -  De quo tamen, & an regulariter teſtamentum ſequuta profeſ ſione confirmetur, vel reuocetur, ſiue an mors naturalis Monachi expectari debeat, vt hæredi ſcripto locus detur, latius actum traditur remiſ ſiuè, lib. 3 capite 12. num. 30. -  Teſtator ſibi imputare debet, qui legem contempſit, quam ſcire debebat habere locum in ſuo teſtamento: & ſi aliter diſpoſuit, ſtandum eſt legi, lib. 3 cap. 17. num. 69. -  Teſtator, qui expreſ ſ è prohibet, ne inſtitutus in re certa reliquam hæreditatem obtineat, in torum videtur ab inteſtato decedere, velle tamen taliter inſtitutio. rem certam iure fideicommiſ ſi deberi idque ex ſententia quorundam. -  Quam eſ ſe falſam, concludenter & none oſtendit author, lib. 3. cap. 17. num. 103. 114. & 105. -  Teſtari quod quis voluerit, & potius teſtatus, quàm inteſtatus decedere, ex hæredis inſtitutione clare probatur, lib. 3. cap. 17. num. 105. -  A teſtatore inſtitutus in re certa, & vltra capere prohibitus, reſiduum præter rem certam grauatus cenſetur ex fideicommiſ ſo venientibus ab inteſtato reſtituere, nec retinere poterit, ſiue ius accreſcendi non habebit idque ex ſententia Saliceti, lib. 3. cap. 17. num. 106 & num. 107. tria fundamenta pro ea parte expenduntur. -  Sed contraria ſententia (quæ ab Imola & aliis recipitur) ab authore magis probatur, & de ipſa agitur ex num. 108. cum ſeq. & quid in foro con ſcientiæ dici debeat ex num. 120. aperitur. -  Teſtator, quando ex re certa aliquem hæredem inſtituit, quod nulla ex parte inteſtatus decedere videatur, ibid num. 134. -  Id tamen non contingere ex eo, quod Matiençus exiſtimauit ſed potius ex alio quod noue & eleganter conſideratur, ibidem per authorem, & vide num. 135. & 136. -  Teſtator quoties non diſpoſuit, ad quem hæreditas debeat peruenire, præ ſumitur voluiſ ſe, quod perueniat ad legitimos hæredes ab inteſtato, ibidem numero 137. -  Teſtatorem, qui fecit teſtamentum, ſed nullum hæ redem inſtituit, nulla ex parte decedere inteſtatum iure Regio ex ſententia Ioannis Matienci. -  Contra vero ex ſententia Telli Ferdinan. & D. Ferd. Vazq. de Menchaca. -  Quorum opinionem veriorem aſ ſerit, & noue confirmat author, ibid. num. 138. 139. & 140. & ſeq. -  Teſtatorem poſ ſe hodie poſt deciſionem l. primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ ius accre ſcendi expreſsè prohibere, imo & tacite prohibuiſ ſe, ſufficere, vt ibid. adnot. num. 152. -  Tertium bonorum parentum, legitimæ effectus ſortiri, nec poſ ſe filiis exiſtentibus à parente extraneo relinqui, lib. 3. cap. 11. n. 3. -  Tellus Ferdinandez, in l. 27. Tauri, num. 9. cum ſeq. nouiter & ſingulariter declaratur per authorem lib. 3. cap. 13. num. 84. -  Patris Thomæ Sanchez, è Societate Ieſu Religioſi, honorifica mentio facta per authorem, lib. 3. cap. 1. num. 117. -  Patris Thomæ Sanchez reſolutio taxatur, ibidem num. 137. -  Patris Thomæ Sanchez obſeruatio quædam, authoris reſolutioni conueniens, adducitur, ibidem num. 165. -  Patris Thomæ Sanchez ſententia & reſolutio, pro ſententia & reſolutione authoris ponderatur, lib. 3. cap. 7. num. 28. -  Patris Thomæ Sanchez verba quædam dubia, eleganter & noue explicata, & pro ſententia autoris ponderata, ibid. num. 55. -  Titulus ſi quis aliquem teſtari prohibuerit, vel coege. duo continet capita, coactionis ſcilicet, & impedimenti, lib. 3. cap. 1. n. 87. -  Et quatuor modis verificatur, primus eſt, quando ego cogo te, vt me inſtituas, vel vt mihi aliquid relinquas; ſecundus eſt, quando compello te, vt inſtituas alium, vel aliquid ei relinquas: tertius eſt, quando impedio aliquem volentem teſtari de nouo: quartus eſt, quando quis prohibet aliquem, qui volebat primum teſtamentum mutare: idque ex communi & recepta omnium ſententia, ibid. num. 88. -  Et confirmat l. 27. titul. 1. part. 6 quæ addit alium caſum, quando quis poſito, quod alium teſtari non proh beat, facit tamen, quod ille ad libitum & voluntatem ſuam teſtamentum ordinet, aut de ſuis rebus diſponat, ibid num. 89. -  Et his caſibus hæreditas, ſeu relictum, quibus applicetur, an fiſco, vel venientibus ab inteſtato, eleganter explicauit Bartolus, cuius. doctrinas ſequuntur alij communiter, ibid num. 90. -  Tranſmiſ ſionis ſpecies tres conſtitui communiter: prima ex potentia ſuauitatis: ſecunda ex potentia ſanguinis: tertia ex capite iuris deliberandi, lib. 3. cap 13. num. 2. -  Tranſmiſ ſio ex potentia iuris deliberandi, vel ex potentia ſanguinis, an vincat ſubſtitutum vulgarem: plena & abſoluta manu, lib. 3 dict. cap. 13 ex num. 3. cum multis ſeq. -  Inter tranſmiſ ſionem inductam virtute l. vnicæ. C. de his, qui ante apertas tabulas, & tranſmiſ ſionem procedentem ex capite iuris deliberandi, non inducendam differentiam, ſed in vtraque potiorem eſ ſe iure tranſmiſ ſionis ſubſtitutionem contra Politum, Zaſium, & Trentacinq. vt ibidem optime probatur, n. 23. -  Et eorum rationi præcipuè ſatisfactum concludenter num. 24. & 25. -  Tranſmiſ ſionem ex potentia ſuitatis, potentiorem eſ ſe iure ſubſtitutionis vulgaris, ibidem num. 32. -  V. -  VDalrici Zaſij, & Alexandri Trentacinquij reſolutiones notatæ, & declaratæ, lib. 3. cap. 13. num. 34. -  Vdalrici Zaſij ratio quædam ab authore probatur, lib. 3 cap 14. n. 14. -  Vdalrici Zaſij ad l. 7. §. quoties ff. depoſiti, & l. ſi ventri. §. in bonis, ff. de priuilegiis creditorum, interpretatio damnatur, lib. 3. cap. 16. numero 53. -  Velazquez Auendañi conſideratio noua in materia cap. 11. huius lib. 3. noue, & concludenter conuicta, ibid. num. 11. -  Velazquez Auendañi ſententiam in articulo illo, an Monaſterium à ſucceſ ſione maioratus excludi debeat: author improbat, & præcipuo fundamento, quo adductus eſt, ſatisfacit, lib. 3. c. 12. num 52. & 53. -  Velazquez Auendañi, ad text in cap licet, de voto & voti redempt. placita quædam, & noue, & vere taxantur, lib. 3. cap. 19. n. 122. -  Velazquez Auendañi rationes nonnullæ, ſiue ad l. 40. Tauri ſolutiones non admittuntur, ibid. num. 193. -  Et ipſius authoris lapſus duplex, & nouè, & verè detegitur. num. 194. -  Velazquez Auendañi in allegatione Ludouici Molinæ lapſus, nouiter detegitur, ibid. num. 264. -  Velazquez Auendañi ſolutiones nonnullæ, ſiue in articulo quodam repræ ſentationis euaſiones, nouiter carpiuntur, atque euincũtur , ibid. n. 345. -  Velazquez Auendañi lapſus, ordinem l. 40. Tauri præuertens, nouè & verè detegitur, ibid. n. 348. -  Velazquez Auendañi fundamentis nonnullis contra Ludouicum Molinam conſideratis, nouè & verè reſpondetur, ibid num. 350. -  Venientium ab inteſtato deſiderium, ne quis teſtamentum condat, improbatum non eſ ſe, lib. 3. cap. 1. n 196. -  Verbum ipſius eſt perſonaliſ ſimum, lib. 3. c. 3. n 78. -  Verba legis cui non conueniunt, nec conuenit eius diſpoſitio, lib. 3. cap. 6. num. 20. -  Verbum deceſ ſerit, & verbum moriatur, non verificatur in morte ciuili, ſed in morte naturali tantùm, lib. 3 cap. 12. num. 18. -  Verba illa, ſi hæres non erit, diuerſimodè accipiuntur in ſuo hærede, quàm in extraneo, lib. 3. cap. 13 num. 29. -  Verba præcedentia cum ſunt clara & determinata, omnino declarant & determinant verba ſequentia obſcura, & generalia, lib. 3. cap. 15. n. 32. -  Verba ſe referentia ad iam diſpoſitum, nunquam veniunta , ugmentatiuè , etiam quod ipſa videantur ſonare in augmentum, ibid. num. 40. -  Venter in dubio mittendus eſt in poſ ſeſ ſionem, quamuis à maioratus ſucceſ ſione fœminæ excludantur, lib. 3. cap. 19. num. 207. alia in propo ſito, vide ibid. ex num. 203. -  Venditor antequam pretium ſibi ſoluatur, poteſt rem retinere quaſi loco pignoris, lib. 3. cap. 8. num. 8. -  Tamen ſi res aut merces tradiderit emptori habita fide de pretio dominium rerum venditarum in ipſum venditorem transfertur: & ideo res ipſ æ venditæ & traditæ, non ſunt hypothecatæ venditori pro pretio ſoluendo, nec in illis etiam extantibus vllam habet prærogatiuam, ſed ſimul cum aliis creditoribus in tributum veniet, ibid. n 9. -  Nec etiam habet priuilegium perſonale, quo aliis creditoribus præferatur, qui perſonalem actionem obtineant, ibid. num. 10. -  Et ſic in talibus rebus venditis, etiam extantibus, creditores hypothecarij præferuntur. ibid. n. 11. -  Cæterùm ſi venditor expreſsè conuenit, vt res venditæ, ſibi ſint & remaneant hypothecatæ, donec integrum pretium ſoluatur, tunc præfertur in illis cæteris creditoribus hypothecariis, etiam anterioribus, num. 12. -  Et idem erit, ſi in in contrahendo cauerit, vt res venditæ, precario, aut conducto ſint penes emptorem quoad pretium vniuerſum perſoluatur, num. 13. & 14. -  Venditor cum res venditas tradidit, habita fide de pretio, & tamen non ſpecialiter nec expreſ ſim res ipſ æ donec pretium perſolueretur, hypothe catæ fuerunt, ſed generalis tantum hypotheca omnium bonorum emptoris conſtituta fuit, vtrum illa generalis alteri anteriori debeat præferri, lib. 3. cap. 18 n. 15. -  Vbi aliorum authorum ſententiæ proferuntur, num 16. -  Et pro vera, diſtinctáque præfati dubij explicatione, nonnulla nouiter & verè adnotantur, quæ ibid. traduntur num. 17. & ſeq. -  Venditorem, vendit à re, cuius dominium tranſlatum fuit in emptorem, in re extante, nullam habere prærogatiuam, & ſi illius dominus fuit, ſed ſimul cum aliis creditoribus concurrere lib. 3 cap 16. num. 73. -  Vendicans aliquam rem, præfertur omnibus & quibuſcunque aliis creditoribus, ibid. num. 75. -  Vincentij Marcini Tyburtini aduerſus deciſionem Rotæ dubium excitatum, ſiue ſententia eiuſ dem, concludenter, & nouè diluitur, lib. 3. cap. 9 num. 13. -  Si vinco vincentem te, &c. regula illa quemadmodum procedat, vide cap. 30 per totum. -  Vlpianus Iureconſultus §. ſi duo, leg. quoties. ff. de hæred. inſtit. author, quare in eo textu attendere noluerit ad coniecturam, quæ ex aſ ſignatione partium in inſtitutione fundi deduci poterat, lib. 3. cap. 17. num. 50. -  Voluntas manifeſtiſ ſima dicitur, etiam ea. quæ apparet ex coniecturis, lib. 3. cap. 17. num. 48. -  Voluntas manifeſtiſ ſima, quare requiratur in §. ſi duo, l. quoties, ff. de hæred. inſtit. rectè explicatum ab Imola, ibid. num. 49. & ſeq. -  Voluntatis coniecturæ, ac legis interpretationes, etiam in militis teſtamento recipiendæ ſunt, lib. 3 cap. 17. num. 80. -  Vſus rei in contractu locationis, & conductionis eſt ex ſubſtantialibus, vel naturalibus intrinſecis illius contractus, lib. 3. cap. 3. num. 65. -  Vnde pactum initum per quod vſus rei auſeratur, ſiue renuntiatio caſus prouenientis facto, aut impedimento locatoris, tanquam contra ſub ſtantiam, vel naturam intrinſecam ipſius contractus nihil valeret, atque viribus non ſubſi ſteret, ibid. num. 66. -  Quia talis obligatio daret materiam delinquendi, adeò quod non firmaretur iuramento, num. 67. -  Idcirco non ſolum Iureconſulti, ſed etiam & legum partitarum conditores cautè, & cum myſterio in propoſito fuerunt loquuti, vt nouiter & verè adnotatur, ibid. num. 68. -  In vtero exiſtentes, eodem priuilegio gaudent, quo nati, & pro natis habentur, quoties de ipſorum commodo agitur, lib. 3 cap. 19. num. 203. -  Ac impediunt ſequentem in gradu, n. 204. & vide in eod. propoſito num. ſeqq. vſque ad n. 210. -  Vxor fideiubens pro marito cum iuramento, vel tanquam principalis cum eo intercedens, an obligetur de iure Canonico. -  Et poſito, quòd obligetur, an illi ſuccurrendum ſit ſtante enormi læ ſione. -  Et an enormis læ ſio dicatur tantum, quando indemnitatem conſequi nõ poteſt in bonis mariti. -  Vbi infertur ad l. 61. Tauri, & Hieronymi de Zauallos reſolutio atque obſeruatio in propoſito illius legis probatur, lib. 3. c. 2. num. 27. per tot. FINIS. D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR I.C. NOBILISSIMI; OLIM COMPLVTENSIS ACADEMIÆ ANTECESSORIS PRIMARII, Poſtmodùm in Gallæciano, Hiſpalenſi, & Granatenſi Auditoriis, Regiíſque Curiis, ſucceſſiuè Senatoris Ampliſſimi; Demum in Supremo Dominicæ Rei, ſiue Patrimonji Regij Senatu Conſiliarij præſtantiſſimi; QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER QVARTVS: IN QVO DE CONIECTVRIS ET INTERPRETATIONE Vltimarum Voluntatum, ad alium finem, aliáque methodo quàm hactenus à cæteris factum fuerit, eruditiſſimè tractatur. Opus reuera Pragmaticis Forenſibus pro interpretatione vltimarum quarumlibet dispoſitionum vtiliſſimum, & Regij Senatus Hispalenſis Deciſionibus plurimis illustratum, cum Summarijs, & Indicibus, ad ſubleuandum Lectoris laborem, opportunis: Nunc recèns Typis Lugdunenſibus editum, ab innumeris veteris præli mendis expurgatum, & Characterum varietate diſtinctis allegationibus non mediocri labore adornatum. LVGDVNI, Sumptib. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet. M. DC. LVIII: CVM PRIVILEGIO REGIS. ARGVMENTA OMNIVM CAPITVM, QVÆ in hoc Libro IV. continetur, Vbi dilucida, & diſtincta traditur ſumma rerum omnium, quæ in vnoquoque peraguntur, at que explicantur principaliter. -  Cap. I. DE præfatione huius tractatus, & fine, atque intentione Authoris præcipua in confectione ipſius, quibus etiam adductus, atque impulſus fuerit, vt coniecturarum, atque interpretationis vltimarum voluntatum diſceptationem, & reſolutionem abſolutam ad eum modum ſuſciperet, nec cuncta euoluere intenderit, quæ ab ipſarum vltimarum voluntatum materias, & tractatum pertinent; qualiter etiam Axiomata illa, ſiue Interpretum placita infinita fere, quæ per manus in propoſito traduntur quotidie, nec hactenus ex profeſſo explicantur ab aliquo, diſtinctione, & reſolutione ordinauerit, & abſoluerit. Rurſus de coniecturis, & materia ſucceſſionis ab inteſtato, & de teſtamentaria ſucceſſione in vniuerſum, omniúmque hæredum inſtitutione: de coniecturis etiam, & materia præteritionis, atque exhæredationis liberorum, & ſubſtitutionum omnium, fideicommiſſorum etiam, Trebellianicæ, & Falcidiæ, & de Legitima, ita remiſſiuè tactum, & ab aliis permultis explicatum ex profeſſo propoſitum, vt circa ea omnia longa ſerie inſiſtere, & latiora commentaria conficere Authorem facili negotio potuiſſe, & conſultò, atque ideò prætermiſiſſe, quod tranſcribendi vitium, ab ipſius inſtituto & conditione multum abhorreat; dilucidè conſtet cuicunque. pag. 1 -  Cap. II. Quid voluntas, & vltima voluntas quid? Quid etiam coniectura, & vnde dicta, & quibus modis diffiniatur, ſeu deſcribatur, & quotuplex. Interpretatio rurſus quid ſit, & quibus modis accipiatur, quotuplex, & in quot ſpecies diſtinguatur. Denique, quid præſumptio, & quotuplex, & qualiter multis modis diffiniatur, ſeu deſcribatur, & an dici valeat interpretatio, breuis & dilucida explanatio, & reſolutio. p. 9 -  Cap. III. Quot ſint ſpecies vltimæ voluntatis, & de diuiſione communi in quatuor ſpecies, Teſtamentum ſcilicet, Codicillum, Donationem cauſa mortis, & Epiſtolam fideicommiſſariam; ac denique de materia & tractatu abſoluto vniuſcuiuſque actum plena manu ab his, qui hoc loco aggregantur, atque commemorantur. p. 15 -  Cap. IV. Ambiguum, obſcurum, dubium, & incertum quid, & quemadmodum inter ſe diſtinguantur, atque accipiantur, & vnde proficiſcantur; qualiter etiam eiſdem interpretatione, atque coniectura congrua conſuli, & prouideri valeat in caſu dubio, & ab aliis iuris Interpretibus quemadmodum accipiatur, atque explicetur; ibidem denique, ſententia Authoris in articulis propoſitis adducitur. p. 18 -  Cap. V. Ex voluntate, & poteſtate, & forma, aut ſolemnitate cùm actus omnes humani conficiantur, & perficiantur, & quolibet eorum deficiente corruant, prout nouiter explicatur per Authorem in eo dubio, an ſint duo tantum, vel tria, quæ actus perficiunt, antequam ad interpretationem, & coniecturas vltimæ voluntatis, & diſpoſitionis cuiuſque deueniatur; præmittendum, atque inquirendum ante omnia, vtrum in actu, de quo quæritur, ea interuenerint, necne. Diſpoſitio etiam quæcunque quemadmodum ad limites poteſtatis diſponentis, & iuris diſpoſitionis debeat reſtringi, aut etiam vitiari, vel ad modum iuris reduci, ſi legibus contraria fuerit. Rurſus, donatione facta alicui, & filiis ſuis; vel ſibi, & filiis ſuis, vel vt bona, quæ donantur, remaneant ſibi, & filiis ſuis, vtrum poſſit donatarius in bonis donatis,{ Vide infrà, lib. 5. c. 68. per totum. } aliquem ex filiis meliorare, ſiue eiſdem quouis modo præiudicare: vel an debeant æqualiter bona ipſa filiis omnibus remanere; vbi & de altercationibus Doctorum in dubio ſimili, an ſi pater acquirat feudum, vel emphyteuſim pro ſe, & filiis, poſſit in eo eiſdem præiudicare, vel vnum ex filiis meliorare, & Senatus Regij Hiſpalenſis in caſu ex facto occurrenti definitio, atque deciſio adducto. Deinde, vtrùm donatio facta alicui, vt poſt eius mortem teneretur reſtituere alteri, donantis, & donatarij conuentione reuocari poſſit ad detrimentum eius, cui facienda erat reſtitutio: vbi eiuſdem Regij Hiſpalenſis Senatus definitio alia proponitur, cùm agitata eſſet quæſtio vinculi irreuocabiliter conſtituti, & primi vocati conſenſu ab inſtitutore reuocati; ac demum l. quoties. C. de donat. quæ ſub modo. & l. 7. titulo 4. partita 5. deciſio, exornata nonnullis remiſſiuè: & donatione facta vxori à fratre, vel conſanguineo mariti, cui in effectu acquiratur, & de Senatus Regij Hiſpalenſis definitione alia in eo dubio. pag. 22. -  Cap. VI. Ex verbis quemadmodum voluntas teſtatoris colligi, atque ipſius, & alterius cuiuſque in diſpoſitione qualibet mens deprehendi valeat iuridicè: quanti etiam æſtimari debeant verba in hoc tractatu, vt voluntatis teſtatoris congrua interpretatio, atque iuridica coniectura poſſit deduci, & quemadmodum verba ipſa interpretatione actus cuiuſlibet inſpici ante omnia, & cæteris aliis præualere debeant; vbi denique ex vi verborum infertur ad multa, quæ alibi non inuenientur ita plenè exornata, nec coaceruata: & Petri Surdi ex eodem verborum effectu, & axiomate adeò vſitato, & communi, in conſilio 129. libro primo, placita nonnulla, vtrùm inquam ſubſtitutio omiſſa à Notario, & error ipſius Notarij, ſiue ab eo non ſcriptum, teſtibus probari poſſit? commemorantur breuiſſime. Et de hoc vltimo, an, & quando corrigi poſſit error Notarij, & quot teſtibus probari; vide Stephanum Gratianum, deciſione 161. 163. & 166. p. 36 -  Cap. VII. Ex mente quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri valeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, vt iuridice, ac verè procedatur, nec aliquo pacto in interpretatione erretur. Mens etiam teſtatoris, ſiue diſponentis alterius cuiuſlibet, quanta cum diligentia inquiri, atque elici debeat; vbi de vi, & effectu mentis in materia coniecturali, aggregantur nonnulla, & placita illa Doctorum in effectu contraria, & adeò vſitata, vt per manus tradantur quotidie, mentem magis attendi, quam verba, ſiue verbis præualere mentem in omni materia; è contrario autem, verba potius ſpectanda, quam mentem, quemadmodum conciliari, ac intelligi valeant, vt res ipſa diſtinctius explicata remaneat, quam antea fuiſſet. Ac denique in eodem articulo, quo inter mentem, & ſcriptum, & vtri potius ſtandum, controuerti ſolet, cùm mens, & verba inter ſe non conueniunt, aut cum repugnant, vel res dubia videtur; quæ hactenus ſcripta fuerant variis in locis, diligenti ſtudio, & Authorum omnium lectura enucleantur. p. 40 -  Cap. VIII. Ex voluntate diſponentis, non modo expreſſa, ſed etiam tacita, quemadmodum interpretatio fieri, atque coniectura deduci valeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus: Deinde, quam verum ſit, atque ab Interpretibus noſtris exornatum, voluntatem teſtatoris, ſiue tacitam, ſiue expreſſam, prædominari in omnibus, & tanquam reginam primum locum obtinere, & ideo præcipue ſpectandam, atque obſeruandam. Denique, an fideicommiſſa ex ſola voluntate, etiam abſque verbis diſpoſitiuis, ſiue expreſſis inducantur (id quod vulgò circunfertur quotidie) ſiue qualiter conciliari debeant placita illa communia, ac etiam contraria Interpretum noſtrorum, qui aliquando tradiderunt, fideicommiſſa non induci, niſi expreſſe de voluntate teſtatoris appareat, nec dici adeſſe, ſi teſtamenti verbis non demonſtrentur. Aliquando verò ex ſola voluntate, etiam ceſſantibus verbis, induci, & conſiſtere aſſeuerarunt (idque magis communiter) vbi omnium fere hucuſque Scribentium obſeruationes in medium proferuntur, & articuli præfati communis, & vera reſolutio probatur. p. 45 -  Cap. IX. Ex eodem capitis præcedentis tractatu, & materia, atque de fideicommiſſis, & primogeniis ex coniecturis inducendis, vel non inducendis; & vtrum in caſu ex facto occurrenti in Regio Hiſpalenſi Senatu, & communi Senatorum placito definito, maioratum perpetuum inſtitutum videri, ac in futurum inducendum, iuridice ſtatutum fuerit; vbi ipſius Senatus deciſio proponitur, & nonnulla ingenti ſtudio, & labore perpenduntur, quæ in praxi vtilia, & conducibilia eſſe poterunt quotidie, prout hic videbitur: & de eadem huiuſce cap. præcedentis materia, vide etiam infrà, cap. 69. libri 5. p. 50 -  Cap. X. Dubiæ, ſiue ambiguæ voluntatis teſtatoris, aut alterius diſponentis interpretatio, quemadmodum debeat iuridicè fieri, & an ſemper in dubiis, & in ambiguo, & nunquam in claris; ad l. ille aut ille, §. cum in verbis, & l. non aliter, ff. de legatis 3. ex quarum, & l. 5. tit. 33. partita 7. deciſione adnotantur, atque deducuntur nonnulla, quæ ita dilucide & diſtinctè nullus hactenus adnotauerat: quando etiam ob mentem teſtatoris præſumptam, atque aliis de cauſis, ſiue ex ſolis coniecturis liceat in teſtamentis à propria verborum ſignificatione recedere, & quæ dicatur propria, & impropria ſignificatio. Denique, & Senatus Regij Hiſpalenſis in materia vnius ſpeciei monetæ pro alia ſoluendæ, vel debitoris pecuniæ in ſcutis auri, volentis in quocunque genere pecuniæ creditori perſoluere: & authent. hoc niſi debitor, & l. eum à quo, C. de ſolut. materia; egregia & notanda, atque vberior, quàm alibi eſſet, definitio proponitur: & l. 2. §. item varus, ff. de aqua pluuia arcenda, explanatur, & exornatur nonnullis. p. 64. -  Cap. XI. Taſtatoris mens, ſeu voluntas, ac diſpoſitio quælibet, an, & qualiter elici, atque interpretationem recipere valeat ex eo, quod contenditur teſtatorem voluiſſe, vel intendiſſe, ipſum tamen in dispoſitionem tranſiſſe non apparet, ſiue non oſtenditur: vbi Author ex propoſito inſiſtit circa vulgatam, & aſſiduam allegationem l. quidam cum filium, ff. de hæred. inſtit. quod non ſufficit dicere, ita teſtatorem voluiſſe, niſi eius voluntas tranſiuerit in diſpoſitionem; vel quod tacita voluntas, quæ non tranſiuit in diſpoſitionem, non ſpectatur: & ipſam dilucidè, atque originali Scribentium omnium lectura exornat. p. 76. -  Cap. XII. Teſtatoris dubia diſpoſitio, & qualiter elici, atque interpretationem recipere debeat ex eo, quod teſtator veriſimiliter diſpoſuiſſet, aut reſpondiſſet, ſi de eo meminiſſet, interrogatuſve fuiſſet, & ob eam præſumptam mentem, vtrum id velut expreſſum diiudicari valeat; ſiue præfatum Interpretum omnium axioma; adeò vſitatum, & maximè apud Conſulentes aſſiduum, vt per manus tradatur quotidie, & nullum ſit frequentius, nec vtilius in interpretatione vltimarum voluntatum (vt ipſi exiſtimant) quemadmodum explanari iuridicè poſsit, vt omnia in eo articulo neceſſaria tradantur, neo rationum plurium, quæ in contrarium expendi poſſe videntur (& à nonnullis expenduntur contra Communem) aliqua vrgeat: vbi in effectu quæ ad hæc ſpectant, diſtinctius, & aliter quam hactenus factum eſſet, exornata, atque explicata relinquuntur; & aſſumptum metipſum, quod diſpoſitio quælibet recipit interpretationem, prout eſt veriſimile diſponentem fuiſſe reſponſurum, ſi fuiſſet interrogatus; quando in omni actu, & materia locum obtineat, diligenter, & abſolutè reſoluitur. p. 80. -  Cap. XIII. Ex eadem cap. præcedentis materia, & regula illa, qua de interpretatione agitur à veriſimilimente diſponentis, & ab eo, quod veriſimiliter reſponſurus fuiſſet teſtator, ſi fuiſſet interrogatus; vbi in ea quæſtione, vtrum is, qui nominare poteſt in ſecundam, vel tertiam perſonam, aut vitam, nominare valeat animam ſuam pro ſecunda, vel tertia perſona, aut vita, vel inſtituendo hæredem animam ſuam, videatur eam nominare, (in qua præfata illa coniectura, ſi teſtator fuiſſet interrogatus, &c. Interpretes nonnulli adducuntur) Senatus Regij Hiſpalenſis definitio in terminis Aluari Valaſci conſultatione 193. contraria proponitur, & ita eleganter, atque egregiè exornatur, & comprobatur, vt in futurum placitura videatur: Ibidem etiam explicatur text. in. cap. primo. §. donare qualit. olim poter. feud alienari & iurium quorundam allegationes vulgatæ, videlicet l. veteribus, ff. de pactis, l. finalis, C. de ſacroſ. Eccleſ. l. hæreditatum; ff. de ædilitio edicto, explanatur nonnullis: ac denique emphyteuſis materia quibuſdam generaliter prolatis non inutiliter condecoratur. p. 86. -  Cap. XIV. Ex regulis quibuſdam, atque Interpretum omnium generalibus adeò, & aſſiduis pronuntiatis, vt per manus ipſa tradantur quotidie, & nulla in hoc tractatu ſint frequentiora, plena tamen periculi; niſi temperentur, atque ad certos terminos, ſiue doctrinas reducantur, videlicet; Teſtator hoc non dixit, ergo neque nos dicere debemus. Testator quod non loquitur; velle non præſumitur, cum facile illi fuit exprimere, & diſponere, & non expreßit. Item Subſtitutio de te non loquitur, ſiue non loquitur in iſto caſu: ac deniq; Diſpoſitio vbi generaliter loquitur, nec diſtinguit, nes nos etiam diſtinguere debemus; quemadmodum pro vltima quacunque voluntate coniecturanda, atque iuridicè interpretanda vti, & adduci debeamus, ne nos decipiant; an etiam, & qualiter procedant? Vbi eorum omnium diligens, & diſtincta traditur reſolutio, & vulgatiſſimum illud Scribentium axioma, ex l. vnica, §. ſin autem ad deficientis, C. de caduc. toll. deductum, de quo ſuprà, exornatur, atque declaratur dilucidè. Denique in eo articulo, vtrum fideiuſſor appellare poſſit à ſententia lata contra principalem: & quando fideiuſſor contractus, vel iudicij teneatur, & contra eum non citatum fiat executio ſententiæ latæ contra principalem abſque nouo proceſſu, & libello (qui occaſione dictarum generalium regularum ſuſcipitur) ad deciſionem Senatus Regij Hiſpalenſis infertur in caſu occurrenti, vt hic videbitur. p. 93 -  Cap. XV. Ex caſu omiſſo, veriſimiliter tamen, atque præſumptiuè (vt creditur) ſubintellecto, quemadmodum duci, atque excitari debeamus, ne erremus, & coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridicè fieri debeat in fideicommiſſis, ſubſtitutionibus, & teſtamentaria diſpoſitione quacunque; inde & conſequenter, vulgatiſſimum illud Interpretum Axioma, quod caſus omiſſus in omni materia, & diſpoſitione, & maximè in vltimis voluntatibus pro omiſſo habetur regulariter, aliquando verò haberi poſſit, ac debeat pro expreſſo: quibus regulis, atque doctrinis circumſcribi valeat, vt in tuto eatur, & Interpretum omnium prolixa adeò commentaria, ad ſummam, & reſolutiones certas reducantur. Hæredis deinde inſtitutio, & ſubſtitutio directa, & non directa, fideicommiſſaria quoque diſpoſitio quæcunque, an ex veriſimili mente, & coniectura voluntatis extendatur de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam, an ſolis etiam coniecturis, & præſumptionibus aliquid inducat; vbi horum omnium diligens, & diſtincta traditur reſolutio. pag. 100. -  Cap. XVI. Ex eadem cap. præcedentis ma{ Vide infra, lib. 5. c. 7. per totum. }teria, & caſus omiſſi, vel expreſſi tractatu, vbi in caſu ex facto occurrenti in Regio Hiſpalenſi Senatu, & propter ſui grauitatem admodum controuerſo, ac in articu{ De melioratione Tertij, & remanentis Quinti, & adiectio remanentis, quid operetur? vide etiam infrà hoc eod. lib. cap. 35. num. 53. }lo illo, vtrum melioratio Tertij & Quinti in contractu inter viuos facta, reuocari valeat reſpectu Quinti, quando cum Tertio ex cauſa oneroſa fuit inita, vel interceſſit traditio; & quando ex Tertio, & remanente Quinti facta fuiſſet duntaxat; adiectio illa remanentis, quid operetur, & an in fauorem aliorum diſponendi facultatem inducat; eiuſdem Regij Senatus definitio adducitur, & egregie corroboratur. In altero denique articulo, vtrum melioratio Tertij & Quinti extrahenda non ſit ex dote, vel donatione propter nuptias, vel alia donatione ad collationem adducta, ſiue computatio qualiter facienda ſit pro deductione Tertij & Quinti, quoties præceſſit donatio, vel melioratio; ipſiusmet Senatus definitio altera in eadem cauſa commemoratur; & lex 25. Tauri, accuratius, atque elegantius, quàm hactenus factum fuiſſet, enucleatur, & ad caſum expenditur, quo ipſi filio meliorato, aliquid antea donatum fuerat, vel propter meliorationem traditum. p. 116. -  Cap. XVII. Ex coniecturali, & præſumpto, quemadmodum voluntas teſtatoris elici, atque interpretatio fieri debeat in caſu dubio, ſicque coniecturæ, & præſumptiones quanti æſtimari debeant, pondúsque habeant in teſtamentis, & vltimis voluntatibus interpretandis. Expreſſum etiam, an illud eſſe dicatur, quod ex præſumptionibus conſtat, & coniecturis, & quot modis expreſſum aliquid, ſiue tacitum dicatur in iure. Indéque, an expreſſa voluntas dici valeat ea, quæ ex coniecturis & præſumptionibus deducitur (id quod Interpretes omnes, ac maximè Conſulentes enuntiant frequentiſſimè.) Rurſus, quàm verum ſit, expreſſionem eius, quod tacite ineſt, nihil operari; taciti etiam, & expreſſi idem eſſe iudicium, eandémque virtutem, & quando expreſſum ſilere faciat tacitum: quæ iuris axiomata, quacunque in materia neceſſaria ſunt. pag. 133 -  Cap. XVIII. Voluntas teſtatoris cum ex coniecturis, atque præſumptionibus tacitè, & coniecturaliter colligitur, quales debeant eſſe coniecturæ ipſæ, & præſumptiones, maximè vt ſint eiuſdem virtutis, & ita operentur, ac ſi expreſſa interueniſſet diſpoſitio, an etiam vrgentes, neceſſariæ, & velut concludentes requirantur, nec fragiles ſufficiant, aut leues. Rurſus, coniecturæ eædem, an ex verbis expreſſis in teſtamento, ſiue ex aliis, quæ diſpoſita proponuntur, deduci debeant, aliundéve, etiam extra teſtamentum elici valeant iuridicè, & quemadmodum teſtatoris voluntas declaretur, atque colligatur ex his, quæ dicta, vel facta ſunt ante, vel poſt teſtamentum. Denique, ne in coniecturanda, atque interpretanda mente teſtatoris erretur (in qua Aduocati, & Iudices decipiuntur ſæpiſſimè) quàm cautè, & diligenter debeat procedi. p. 142 -  Cap. XIX. De probanda vltima voluntate, & diſpoſitione quacunque teſtamentaria per coniecturas, quæ ſubſtantiam, vel accidentia diſpoſitionis concernunt, & de ipſis coniecturis probandis, ex quibus elici voluntatem contenditur, cum agitur, tam inducendo nouam voluntatem, quam declarando eam, quæ iam inducta fuit; cum etiam de probatione eius inquiritur, quod per errorem à Notario omiſſum, aut non ſcriptum, vel aliter prolatum; qui requiratur teſtium numerus regulariter? vbi in effectu, quæ variis in locis iuris Interpretes adnotarunt, ſuo ordine, & diſtinctè traduntur, & ita digeruntur, vt quotidianis, & practicis negotiis vtilia admodum ſint futura; ac alia Petri Surdi conſilium 129. lib. 1. in hac materia magis ponderatur, & commendatur, de quo etiam ſuprà per tranſitum, cap. 6. huiuſce libri, & tractatus. p. 149. -  Cap. XX. De voluntate teſtatoris quotieſcunque quæſtio non eſt, ſed de aliis circunſtantiis, aut qualitatibus extrinſecis quibuſcunque probandis tractatur, veluti quod conditum fuerit teſtamentum (quod in dubio conditum non præſumitur) quod ſolemnis numerus teſtium, aliáve ſolemnitas interuenerit (quæ etiam in dubio non præſumitur;) Tabellionem etiam, aut plures teſtes in loco conditi teſtamenti, aut codicilli, adinueniri non potuiſſe, teſtamentum amiſſum fuiſſe, teſtium rogitum præceſſiſſe, teſtatorem ſanæ mentis fuiſſe, ciues, aut oppidanos eſſe teſtes adhibitos, & alia ſimilia. Qui teſtium numerus, requiratur, & an duo tantum teſtes ſufficiant. Quid denique dicendum ſit in ea diſpoſitione, qua quis implicitè, vel explicitè per relationem ad aliam ſcripturam, ſchedulam ſcilicet alij traditam, aut concreditam, legat, vel inſtituit, & dicit, quod hæres det quod relictum eſt in ſchedula, quam poſuit teſtator apud P. Guardianum ſancti Franciſci, vel quod in ea contentus ſit hæres. Et vtrum ſufficiat, quod ex comparatione litterarum, vel ex aliis legitimis coniecturis conſtet ſchedulam à teſtatore fuiſſe ſcriptam: vbi prædictorum omnium breuis, atque diſtincta traditur reſolutio, & deciſio illa Bartoli, in l. ſi ita ſcripſero. 38. per illum text. ff. de condit. & demonſtrat. exornatur nonnullis. pag. 156. -  Cap. XXI. Teſtamentum imperfectum imperfectione (vt aiunt) ſiue ratione incompletæ, vel non conſummatæ voluntatis, iuxta exemplum traditum in l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtament. & alia ſimilia, quæ Doctores conſtituunt; an vſque adeo inualidum ſit, vt nec fauore piæ cauſæ, nec liberorum ſuſtineatur, etiam quoad perfectè diſpoſita, idque etiam poſt nouam deciſionem l. primæ, titu. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ: vbi & doctrina illa Bartoli, in l. in teſtamento, per illum text. ff. de fideicommiſſar. libert. quæ piæ cauſæ fauorem concernit (ſed improbatur à multis) & an ſaltem eodem iure Regio attento, valeat ſubſiſtere. Rurſus, teſtamentum perfectum & abſolutum fuiſſe, vtrum præſumi debeat in dubio, dum non conſtiterit, nec probetur, teſtatorem vltra progredi, & ad alia diſponenda, præter iam diſpoſita per eum, procedere voluiſſe. Quandóve teſtatoris voluntas, ſiue diſpoſitio præſumatur perfecta, necne, & quibus regulis, & doctrinis aptius, atque diſtinctius id poſſit explicari, vt etiam poſt deciſionem dictæ l. Regiæ primæ, titu. 4. lib. 5. locum obtineat, ne nos in hac materia coniecturali, & præſumpta decipi aliquando contingat. Sed & teſtatorem, pro perfecta, & abſoluta, diſpoſitionem ſuam habuiſſe, vtrum teſtibus probari poſſit; & an duo tantum teſtes ſufficiant, quemadmodum ſufficere, cùm aliæ qualitates extrinſecæ probantur, capite præcedenti adnotatur. Quid etiam, ſi teſtator iuſſerit Tabellionem vocari, vt de eius ordinatione, & voluntate, quam coram teſtibus iam explanauerat, redigeret teſtamentum in publicam ſcripturam, nec id fuerit factum; an dicatur teſtamentum imperfectum imperfectione, ſiue ratione voluntatis: vbi conſilium Oldradi 119. (quod aſſidue expenditur) illuſtratur, atque explanatur. Demum inquiritur, vtrum teſtamentum non lectum coram teſtibus, & teſtatore, imperfectione voluntatis, an dumtaxat ſolemnitatis, imperfectum dici debeat, ita vt valeat ſaltem quoad piam cauſam, & liberos, & qualiter vtrumque, de iure communi, & de iure Regio procedat? Diligens equidem non modò, ſed & accuratior, atque diſtinctior, quam hactenus tradita fuiſſet, explicatio, & reſolutio. pag. 160. -  Cap. XXII. Ex eadem cap. præcedentis materia, & tractatu, & de codicillo, quem coram teſtatore, & teſtibus non lectum, & conſequenter nec validum; etiam ad pias cauſas, in caſu ex facto occurrenti in Regio Hiſpalenſi Senatu partes litigan{ Vide circa eandẽ materiam huius ca. infra, ca. 72. per totum libri 5. }tes contendebant. Deinde, codicillis hæreditas vtrum hodie de iure huius Regni, poſt nouam deciſionem l. 3. Tauri, directò dari, vel adimi poſſit? & quid inter liberos, & ad pias cauſas? Dotis etiam cauſa, quòd dicatur pia, quomodo intelligendum ſit, & an probetur efficaciter ex iuribus vulgatis, maximeque ex textu in l. cum is, §. ſi mulier. ff. de condictione indebiti. & de diſtinctione communi Doctorum ad eum textum. Teſtator prætereà, an præſumatur ſanæ mentis fuiſſe tempore conditi teſtamenti, vel codicilli, & probatio de ſana mente præualeat in dubio? Sed & ſanæ mentis defectus, an elici valeat ſolum ex eo, quod in articulo mortis conſtitutus teſtator condidit teſtamentum? diſpoſitionem etiam teſtamentariam, & aliam quamcunque circa mortem factam, præſumi à lege dolosè & fraudulenter fieri, quàm vere Angelus putauerit; & contrarium Alexander vtrum rectiùs docuerit? Teſtamentum quoque ad blanditias, ſiue perſuaſiones, & preces, aut etiam ſuggeſtiones alicuius factum, vel mutatum, vtrum de iure firmitatem obtineat, nécne; & quatenus liceat blanditiis alium allicere ad ſic, vel ſic teſtandum, vel ad mutandum teſtamentum præcedens, ipſæquè perſuaſiones iteratæ, & moleſtæ vim habeãt coactionis. Rurſus, legitimatio per ampliſſima etiam verba conceſſa, ſed limitata in ſucceſſione, an ſit legitimatio, vel diſpenſatio, & in quo dignoſcatur, atque diſtinguatur vna ab altera? Legitimatus etiam cum clauſula conſueta, vt ſuccedat in eo quod, vel quatenus pater voluerit, aut reliquerit, & ſic cuius ſucceſſio ad voluntatem patris limitatur; diſpenſatus etiam (qualis eſt ſpurius natus ex his, inter quos matrimonium contrahi non poterat) contra voluntatem patris aliquid conſequatur; ſiue poſſit dicere teſtamentum patris nullum, in quo præteritus eſt; aut inofficioſum, ſi exhæredetur; an etiam, in eo, quod ſibi à patre relinquitur, onus, vel grauamen iniungi? Denique, quam verum ſit, quod per codicillos teſtator non videatur receſſiſſe à diſpoſitione teſtamentaria, nec alterare legata in teſtamento relicta, tametſi in eiſdem codicillis legata reliquerit; vbi nonnullis illuſtratur, atque exornatur leg. alumnæ. §. qui filias. ff. de adimend. legat. deciſio. Ac denique horum omnium diligens admodum, & accurata traditur reſolutio, & Senatus Regij Hiſpalenſis in facto propoſito, & lite valde controuerſa, definitiones, ſeu deciſiones egregiæ proferuntur; & legitimationis articulus, ingenti ſtudio, & Interpretum omnium prolixa, & originali lectura diſcutitur. p. 181. -  Cap. XXIII. Coniecturæ, & præſumptiones plures, ac etiam diuerſæ, & contrariæ, cum ex teſtamento, vltimáve diſpoſitione quacunque apparent, & deteguntur; qualiter in coniecturanda, atque interpretanda mente, & voluntate teſtatoris dubia procedi debeat, ſiue quibus regulis, atque doctrinis coniecturæ ipſæ contrariæ terminari valeant, ne erretur, & iuridicè fiat. An etiam, & quando coniectura vna, ſiue præſumptio tollat aliam, ſiue altera validior, & potentior quæ dicatur. p. 211. -  Cap. XXIV. De coniecturis, & earum æſtimatione cum agitur, voluntatis quæſtionem, vt plurimùm arbitrio. Iudicis eſſe, quemadmodum accipiatur, & intelligatur. Rurſus, de præcedentia, ſiue victoria coniecturatum, & de ordine ſuperioritatis ipſarum, ad l. ſi ſeruus plurium, §. vltim. ff. de legatis primo, & de ſententia, & reſolutione Authoris, breuis, & notanda reſolutio, atque explanatio. pag. 214 -  Cap. XXV. Ex eadem cap. præcedentium materia, & in conflictu coniecturarum contrariarum circa vltimarum voluntatum interpretationem victoria, ſiue præcedentia; vbi in caſu ex facto in Regio Hiſpalenſi Senatu occurrenti, egregia admodum, & notanda Senatus eiuſdem definitio proponitur. Conditionis etiam caſualis, poteſtatiuæ, & mixtæ materia breuiter commemoratur, & quando vnaquæque harum ex præſumpta teſtatoris voluntate pro impleta habeatur, vel non. Rurſus, præceptum ſeu conditio contrahendi, vel non contrahendi matrimonium cum aliqua certa, & determinata perſona, vel cum aliquo genere perſonarum, qualem de iure firmitatem obtineat. Quid denique, ſi præceptum ipſum de contrahendo matrimonio cum aliquo, vel intra certum tempus, imponitur virgini, quæ propter impedimentum à patre ſibi illatum, adimplere illud non potuerit. Sícque conditio, ſi nupſerit Titio, vel intra certum tempus nupſerit, an habeatur pro impleta, ſi ex voluntate patris alteri nupſit, vel non nupſerit intra terminum ſtatutum, quod patris aſſenſum, ſeu voluntatem expectaſſet (quæ de honeſtate, & ſecundum bonos mores expectari debet omnino, & de conſilio Bertrandi 148. num. 10. lib. 1. Circa quod adnotantur, atque ingenti ſtudio conſiderata traduntur nonnulla, quæ nullibi inuenientur hactenus ſic obſeruata, nec reſoluta. pagina 217. -  Cap. XXVI. - Vxor ad exactionem, & reſtitutionem dotis propter inopiam mariti agens conſtante matrimonio, & quilibet alius creditor, vtrum poſſit bona maioratus, ſibi ex Regia facultate, vel ex diſpoſitione primi inſtitutoris ſpecialiter obligata, & hypothecata exigere, ſtantibus aliis bonis liberis, quæ tamen aliis creditoribus poſterioribus obligata ſunt; atque ita, an l. 2. C. de pignor. & hypothec. conſtitutio, ſiue ex æquitate, & vt poſterioribus, ſicut anterioribus conſulatur creditoribus, nouè introducta deciſio: procedat etiam reſpectu bonorum maioratus, quæ ſpecialiter hypothecata reperiuntur, vt niſi prius ipſis excuſſis, ad generalem bonorum liberorum exactionem procedi non valeat, vel è contra non poſſit creditor, niſi in defectum bonorum liberorum ad bona maioratus deuenire. Rurſus, eiuſdem l. 2. diſpoſitio, vtrum non habeat locum, vbi inter contrahentes aliter cautum fuerit, & quando, & quomodo ipſa procedat. Quando etiam maritus vergere ad inopiam dicatur, vt locus ſit deciſioni l. ſi conſtante, ff. ſolut. matr. & iurium ſimilium in materia loquentium: & ibidem horum omnium ſingularis admodum, & notanda, atque accuratior, quam antea fuiſſet, tradita reſolutio: Regij quoque Hiſpalenſis Senatus definitiones, ſiue deciſiones quatuor præcipuæ in præfatis articulis proferuntur, quæ egregiam reſolutionem multis aliis caſibus, in praxi occurrentibus, in futurum præſtabunt. Sed & poſt peractum, finitúmque cap. iſtud, adduntur, atque diligenter adnotantur nonnulla in eadem l. 29. tit. 11. part. 4. & mariti vergentis ad inopiam, materia, vt ex profeſſo dignoſcatur, in rebus dotalibus, in arrhis etiam, & donationibus propter nuptias, item & in paraphernalibus, & aliis bonis extra dotem, à quo tempore, conſtante, & ſoluto matrimonio, contra mulieres præſcriptio incipere, procedere, ac perfici valeat. -  Quid denique, ſi tertij bonorum mariti poſſeſſores, aduerſus mulieres ipſas; ex titul. C. ſi aduerſus creditorem, iura ſibi, ex tacita, vel ex expreſſa hypotheca, in omnibus bonis mariti competentia præſcribere intenderint; & de conſonantia, atque deciſione l. 8. tit. 29. part 3. cum verbis, & deciſione d.l. 29. tit. 11. part. 4. pag. 231 -  Cap. XXVII. Teſtamentum ad interrogationem alterius, & per reſponſionem{ Vide infra, cap. 73. per totum, lib. 5. } per verbum, ſic, ſiue nutu, aut ſignis, vel capite annuendo, cum fit, tam inſtituendo, quàm legando, aut fideicommittendo; quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, ne erretur; & de regulis, & doctrinis, quibus duci atque excitari debemus, cum de ſignis, & coniecturis præſumptæ voluntatis agitur in hac materia adeò coniecturali, & præſumpta? An denique, de iure huius Regni poſt leges nouas Regiæ collectionis, aliquid nouum circa hæc fuerit introductum, necne: diligens equidem, & notanda reſolutio, atque explanatio, qua (vt videbis) quamplurima adnotantur, atque ingenti ſtudio explicata relinquuntur, quæ practicis, & quotidianis negotiis admodum erunt vtilia, & conducibilia. pag. 251. -  Cap. XXVIII. Teſtator, an, & quando præſumatur ſanæ mentis fuiſſe, vel non, cum teſtamentum condidit; & de ſignis, & coniecturis, atque præſumptionibus, ex quibus dementia, inſana mens, & furor detegi, ac interpretatio fieri valeat in hac materia iuridice. Rurſus, teſtes ad probandum furorem, vel dementiam, inducti, quo pacto deponere debeant, & quibus maior ſit adhibenda fides, an his, qui de furore, an verò eis, qui de ſana mente deponunt: Notario quoque an credendum ſit atteſtanti in principio teſtamenti teſtatorem eſſe ſanæ mentis. Denique, ſemel furioſus, vel aliter conſtitutus extra ſanam mentem, habens etiam dilucida interualla, an præſumatur poſtea talis, & ſic actus ab huiuſmodi geſtus, vtrum furoris, an dilucidi interualli tempore factus præſumatur, vt valeat, vel non; breuis equidem, & diſtincta, atque vtilis reſolutio; & explanatio, vbi & Senatus Regij Hiſpalenſis in caſu occurrenti definitiones, ſeu deciſiones tres proponuntur. pag. 268 -  Cap. XXIX. Pro teſtamento ſuſtinendo, & diſpoſitione qualibet vltima conſeruanda, quemadmodum coniectura ſumi, atque interpretatio fieri debeat regulariter: & quàm verum ſit, ſiue qualiter, & quando locum obtineat vulgatum adeò, & aſſiduum illud Interpretum omnium Axioma, ex l. ſi pars, ff. de inoffic. teſtamen. deductum, vt per manus tradatur quotidie; teſtamento fauendum, & pro eo pronuntiandum in dubio: quod exornatur, atque illuſtratur. Denique, an teſtamentum intelligatur reuocatum, & reuocari valeat per ſolam verbalem reuocationem, ſi teſtator coram legitimo numero teſtium dixerit, ſe nolle valere teſtamentum, antea conditum, nec cauſam expreſſerit; idque maximè, attenta noua deciſione leg. primæ, titu. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ: vbi Bartoli, & Baldi ſententiæ contrariæ proferuntur, & Regij Hiſpalenſis Senatus in ipſo articulo, & in caſu ex facto occurrenti, deciſio proponitur. Ac denique agitur, an ita, vel alio quouis modo reuocato teſtamento, legata auferantur, vel maneant. p. 284. -  Cap. XXX. In teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ac in alia diſpoſitione, & materia quacunque, an, & qualiter in caſu dubio coniectura ſumi, atque interpretatio fieri debeat regulariter, vt actus potius valeat, quam pereat, ſiue pro actus validitate præſumi; breuis, & dilucida explanatio. p. 290. -  Cap. XXXI. Ex eadem cap. duorum præcedentium materia, & de coniectura, ac præſumptione illa, qua pro validitate teſtamenti, & pro eo ſuſtinendo præſumitur, vt ſcilicet actus, qui geritur, ac diſpoſitio quælibet, & maximè teſtamentaria, potius valeat, & ſuſtineatur, quam pereat, modò contra voluntatem teſtatoris, aut in perniciem eius aliquid non reſultet. Et de ancipiti, & forenſibus, atque practicis negotiis admodum aſsidua, & difficili ea quæſtione, vtrum inquam in fideicommiſſis, & primogeniis, ad quæ filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, admittantur, & ſuccedere debeant hi, qui per ſubſequens matrimonium legitimi fa{ Vide infra, cap. 75. lib 5. }cti ſunt. Vbi ingenti ſtudio, & diligentia res hæc inquiritur, & diſſeritur, vt alibi quærendi excuſetur labor omnino; Regiíque Hiſpalenſis Senatus in caſu ex facto occurrenti definitio, ſeu deciſio egregia proponitur. p. 293. -  Cap. XXXII. Teſtamentorum, & teſtantium voluntatum, quòd plenior, aut latior fieri debeat interpretatio, coniectura illa, & præſumptio adeò vulgata & aſsidua, vt per manus tradatur quotidie, quemadmodum accipi, atque intelligi valeat; & an reſpectu inſtitutionis duntaxat, an etiam legatorum, fideicommiſſorum, codicillorum, & cuiuſque ſpeciei vltimæ voluntatis locum obtineat; l. in teſtamentis, ff. de regulis iuris, deciſio: ſic conſequenter, vtrum legata ſtrictam, an verò latam interpretationem recipiant; ex quo ad nonnullos caſus practicos inferri poteſt, & maximè ad eos, quos Iacobus Menochius, Petrus Surdus, & M. Anton. de Amatis expendunt, prout hoc cap adnotatur: & prædictorum dilucida, & notanda traditur explanatio, & reſolutio. p. 318. -  Cap. XXXIII. Pro hærede magis, quam pro legatario, vtrum præſumptio, & coniectura ſumi debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, vt hæres quanto minus poſsibile ſit, grauatus cenſeatur; ſiue an, & qualiter procedat ea præſumptio; ad explicationem iurium quorundam, & Hippolyti Riminaldi in conſilio 240. ex numero 23. libro 3. obſeruationes nonnullas: verba etiam cum imperſonaliter proferunter, an onus in dubio præſumatur impoſitum hæredi: ac denique mobilium legato, & appellatione, an ſe mouentia contineantur, ad deciſionem Vincentij Carocij 56. An etiam legatario, cui fuit legata annua pecunia de introitu, ſint præſtandi fundi, ex quibus poſsit tantum introitum recipere; & de intellectu l. fundi Trebatiani ff. de vſufructu legato. & l. ſi quis argentum, § ſin vero reditum, C. de donat. quas Petrus Surdus, in conſilio 319. libro 3. ſingulariter explicauit. -  Cap. XXXIV. Teſtamenti, & cuiuſque vltimæ voluntatis verba dubia, ſiue obſcura, vel ambigua vt regulariter contra eum interpretentur qui eis innititur, aut ſe fundat, vel qui ſubſtitutionem, aut vocationem obſcuram, aut dubiam pro ſe expendit; vtrum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat, vel non, in caſu dubio: ſicque l. veteribus, ff. de pactis, cum ſimilibus, allegatio vulgata, & aſsidua, quod verba contractus, & alterius diſpoſitionis cuiuſque interpretentur contra cum, qui ſe in illis fundat, & cuius cauſa, & ad cuius commodum concepta fuit diſpoſitio, an in vltimis quoque voluntatibus locum obtineat, ſiue qua certa, aut generali, & vera doctrina articulus hic explanari poſsit, ac debeat: qui à nullo hactenus, nec abſolutè, nec ſpecificè ita elucidatus fuerat, prout nunc relinquitur: & dubium alterum, an diſpoſitio incerta vitietur ratione incertitudinis, breuiter declaratur. p. 327. -  Cap. XXXV. Ex iure communi, aut municipali, quemadmodum coniectura fieri, atque interpretatio voluntatis teſtatoris elici valeat in caſu dubio, & an ita fieri debeat, vt quanto minus poſſibile ſit, ius commune lædatur; ac etiam præſumatur in dubio, teſtatorem voluiſſe ſuam voluntatem, & diſpoſitionem eſſe legibus, aut iuris communis conſtitutioni conformem; vbi quoad praxim, & theoricam articulus hic illuſtratur. Denique inquiritur, maioratus irreuocabilis ex Tertio & Quinto inſtitutus, vtrum reuocetur bonis inſtitutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem, & dolum poſtmodum contractis: & conſequenter, an debita contracta, etiam poſt factam meliorationem, aut maioratum irreuocabilem, ante ipſum deducantur; & Regij Hiſpalenſis Senatus egregia, & notabilis in caſu ex facto occurrenti deciſio probatur, & ſingulariter corroboratur. p. 332 -  Cap. XXXVI. Meliorandi aliquem ex filiis, vel deſcendentibus, aut maioratum inter eos inſtituendi facultas, & commiſſio, an à parentibus in alterius voluntatem ita liberè conferri poſſit, vt meliorare, vel non meliorare, ſiue primogenium inſtituere, aut non, in eius voluntate reponatur omnino: & Taurinæ conſtitutionis 31. deciſio, quid vltra ius commune contineat, & qualiter, & verè, & germanè accipi debeat. Vtrum etiam maioratus inſtitutio commiſſa Tertio, habeatur pro facta, eo non eligente, vt maioratus ſucceſſio ad primogenitum deferatur. Deinde, meliorandi aliquem ex filiis, vel deſcendentibus, aut maioratum inter eos inſtituendi, vel non; facultas, & commiſſio, cum ab vxore marito, vel è contra, aut cuilibet alteri conceditur, sícque perſonarum electio committitur, vtrum ea anno finiatur, ſiue in præfinitione termini, de qua in leg. 33. Tauri, contineatur: vbi articulus ſingulariter diſcutitur, & explanatur, leg. ipſius 33. Tauri, notanda interpretatio traditur, & Gregorij Lopezij ſententia omnino probatur. Rurſus, vtrum maioratus inſtitutor, qui ex Regia facultate illum inſtituit, in perſonarum vocatione teneatur ſeruare ordinem traditum à l. 27. Tauri: an verò vſque adeo eum omittere poſſit, vt prætermiſſis etiam filiis aliquibus, & eorum deſcendentibus, ad conſanguineorum collateralium, & etiam extraneorum vocationes deuenire valeat. Vbi ita abſolutè, & dilucidè, atque diſtinctius, & accuratius, quam hactenus factum eſſet, res hæc explanatur, & agitatur, vt ingenti ſtudio, & ſumma diligentia abſoluatur. Denique facultas & commiſſio alicui conceſſa ad inſtituendum maioratum ab eo, qui illum ex Regia facultate inſtituere poterat, vtrum intelligi debeat, vt regularem, & ordinarium maioratum inſtituere poſſit, sícque iuxta iuris communis regulas, & conſuetudinem huius Regni, an verò, vt extraordinarium quoque & irregularem, sícque cum clauſula excluſiua fœminarum valeat; vbi dubium hoc ſingulariter diſcutitur, & explicatur, ſuperiorum etiam omnium diligens, & abſoluta traditur reſolutio, & Senatus Regij Hiſpalenſis in eodem caſu ex facto occurrenti deciſiones quatuor præcipuæ, & egregiæ admodum, atque notandæ commemorantur. p. 349. -  Cap. XXXVII. Ex regula illa, atque Interpretum noſtrorum aſſiduo, & vulgato adeo aſſumpto, vt per manus tradatur ipſum quotidie; teſtatoris videlicet voluntatem in dubio mutatam non præſumi, non modo incontinenti (teſtator namque incontinenti non videtur ſe corrigere voluiſſe, prout hic illuſtratur) ſed etiã ex interuallo (prout latius enucleatur, atque exornatur) quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt dilucidè appareat, an, & quando teſtator noluiſſe, vel voluiſſe ſuam reuocare, atque mutare diſpoſitionem præſumatur. Legati etiam reuocatio ex quibus inducatur, atque probetur, ſiue quibus modis legatorum reuocatio facta cenſeatur, per cancellationem quoque, vel inductionem teſtamenti, aut per ſecundum teſtamentum, an teſtator videatur à priore voluntate receſſiſſe, & illam mutaſſe. Rurſus, de caſibus nonnullis practicis, qui regulæ eidem mutationis voluntatis non præſumendæ, conduci, atque applicari per Doctores conſueuerunt; ac maxime de vxore, mortuo marito, bona pro dote retinente: & de teſtatore qui pecuniam legatam poſtmodum conſumpſit. De donatione denique abſenti facta, ſtipulante Notario, an egeat acceptatione ad ſui validitatem, & ſubſtantiam. Et vtrum acceptatio in donatione ſit neceſſaria hodie, attenta deciſione l. Regiæ 2. tit. 16. nou. collect. Reg. vt ante acceptationem reuocari valeat, necne, per donatorem; vel non euaneſcat, ſi vnus ex contrahentibus decedat ante acceptationem: vbi horum omnium diſtincta, & breuis proponitur reſolutio, atque explanatio: & in articulo præfato donationis, ſingularis, & notanda traditur Regij Hiſpalenſis Senatus in caſu ex facto occurrenti definitio (cui Senatus Mantuani deciſio 111. conuenit omnino) & Antonij Fabri obſeruationes in propoſito commemorantur, atque in ſtricta iuris ratione, & diſputatione probantur. p. 372. -  Cap. XXXVIII. Superfluitatis vitium vt euitetur, & verba appoſita in teſtamentis, vltimis voluntatibus, & aliis diſpoſitionibus quibuſcunque aliquid operentur, nec fruſtra, aut ſine virtute & effectu aliquid operandi remaneant, quemadmodum interpretatio fieri, atque ex præſumpta diſponentis mente coniectura deduci debeat, vt abſolutè & dilucidè dignoſcatur, an, & quando vulgata hæc Interpretum omnium traditio, & regula communis, quod verba teſtatoris ita intelligenda ſunt, vt effectum aliquem operentur; procedat, necne: ibidem etiam l. 3. ff. de legat. 1. materia explicata, quando ſcilicet expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, aliquid operetur, vel non; de quo latius ſuprà, cap. 17. ex num. 44. cum ſeq. Ac denique, ex regula ſuperiore ſuperfluitatis vitandæ, caſus nonnulli practici deducuntur, qui regulæ eidem applicari per Doctores conſueuerunt. -  Cap. XXXIX. Vt verba in dubio in potentiori ſignificatu, & per prius, non per poſterius in ſpecie etiam, potius quam in genere, & ſimpliciter, non autem ſecundum quid accipi debeant, vtrum interpretatio fieri, atque coniectura ſumi, & deduci debeat regulariter, & maximè in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. Ob præſumptam quoque teſtatoris mentem, quando ab eis regulis recedere liceat, necne: vbi vulgata hæc Interpretum omnium axiomata, & in interpretatione vltimarum voluntatum, adeo frequenter allegabilia, & multis caſibus practicis conducibilia, nonnullis exornantur, atque illuſtrantur. Denique. § ſermone, l. boues, ff. de verbor. ſignificat. materia, quod diſpoſitio aliquid concedens, verificetur in primo actu; ſiue quod ſermo ſimpliciter prolatus, intelligatur de prima vice: an, & qualiter, ſiue quibus in caſibus procedat, vel non: vbi & de differentia inter contractus, & vltimas voluntates, & Petri Barboſæ placitis nonnullis, accuratiùs, quam alij feciſſent, traditis in eo articulo. An etiam donatio bonorum ſimpliciter facta, de præſentibus tantum intelligatur. p. 390. -  Cap. XL. - Vt verba in dubio intelligi, atque interpretari debeant regulariter eo tantum reſpectu, & fine, quo fuerunt prolata, nec extendantur, vltra quam gerantur; non etiam vltra intentionem agentium, aut contrarium, vel alium operentur effectum, quàm quem intendebat diſponens, & inducta ad augmentum, non operentur diminutionem, & è conuerſo; coniectura quæ in teſtamentis, & vltimis voluntatibus ſumitur, quanti ad earum interpretationem æſtimari, atque haberi debeat, & multis caſibus practicis, quibus axiomata vulgata deſeruiunt, remiſſiuè. Rurſus, verba generalia adulatoria, ſiue complacentiæ, verba quoque conſilij, an diſpoſitionem, vel obligationem aliquam, aut ſaltem coniecturam inducant: & de quæſtione illa Sfortiæ Oddi, in conſ. 64. lib. 1. an teſtamentum, quod non reperitur, dicatur probatum, ſi aliquis pluries monitus, vt teſtamentum faceret, dixit, Ego feci teſtamentum, & talem inſtitui. -  Prætereà, vtrum mulier, quæ ſimpliciter contraxit matrimonium, nulla dote expreſſa, præſumatur, vel non, omnia bona ſua, vel partem in dotem dediſſe: atque ita in dubio, an, & quando poſſit videri dos conſtituta. -  Deinde, paraphernalium bonorum materiam breuiter attingit Author, & infert ad quæſtionem, an pro bonis paraphernalibus tacita hypotheca, à lege inducta, prælationis priuilegium contineat, vel ſaltem ex regula cap. qui prior, de regul. iur. lib. 6. poſterioribus, etiam expreſſis, hypothecis præferatur; & à quo tempore tacita hypotheca incipiat, vbi & de intellectu l. primæ, ff. qui potiores in pignore habean. & obſeruatione noua ad l. 17. titulo 11. partita 4. An etiam neceſſarium ſit, præcedere excuſſionem in bonis mariti, antequam perueniatur ad tertios poſſeſſores. -  Denique (licet ea res egrediatur huiuſce materiæ terminos) compenſationis tractatus, & materia, propter ſui neceſſitatem & frequentiam ſuſcipitur, & ad ſummam dilucidè reducitur, & inquiritur, vtrum in cauſa dotis compenſatio admittatur; an etiam locum obtineat, cùm compenſatio non intenditur inter debitorem, & creditorem, ſed opponitur contra tertium, qui erat creditor, & qui prius ſibi debitum petierat: vbi horum omnium diſtincta, & notanda traditur reſolutio, & Senatus Regij Hiſpalenſis in eodem caſu ex facto occurrenti, definitiones quinque præcipuæ commemorantur, & comprobantur. p. 399. -  Cap. XLI. Ex verbis generaliter, aut vniuerſaliter prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat; ſiue quanti haberi, atque æſtimari debeant ad interpretationem vltimarum voluntatum, & diſpoſitionis cuiuſlibet verba generalia, aut vniuerſalia. Ex quibus etiam eadem verba, atque diſpoſitiones generales, aut vniuerſales (quæ regulariter omnes caſus, & ſpecies, quæ excogitari poſſunt, includunt) generalitatèſve debeant reſtringi de iure; vbi quod ex multis reſtringuntur, & de prouiſione ſpeciali poſt generalem, vel è contra; & quando generi per ſpeciem derogetur, vel non. An etiam, & quando verba generalia ad ſpecificata tantum, ſiue ad rem, vel caſum expreſſum reſtringantur, ſeu ad omnia alia, etiam non expreſſa trahantur; ad explicationem, & materiam, l. ſi de certa, cum vulgatis, C. de tranſact. quando ſcilicet tranſactio generalis ad ſpecificata tantum reſtringatur, ſiue generaliter accipiatur. Rurſus, in teſtamentariis, & aliis diſpoſitionibus, ſi adiiciatur verbum denotans genus, & quod ſolet participare vni ſpeciei, vtrum in genere, vel in ſpecie ſumi debeat, & de communi Interpretum diſtinctione inter fauorabilem, & odioſam materiam, & quæ dicatur fauorabilis diſpoſitio, quæ etiam odioſa. Stricti denique iuris, & ſic ſtrictè intelligenda; fauorabiliàve, & ſic latè accipienda, quæ ſint? vbi enumerantur quamplurima, & ſuperiorum omnium diligens, & diſtincta traditur reſolutio. p. 421. -  Cap. XLII. - Ex eadem capitis præcedentis materia, & tractatu, quo de verborum generalium, atque vniuerſalium virtute, & effectu agitur, prout ſuperiori agebatur, & ad caſum aſſiduum admodum, & practicum, atque ex facto in Regio Hiſpalenſi Senatu definitum, infertur opportunè, accuratéque, & diligenter diſcutitur, an, & quando tranſactio, ſiue quietatio generalis ad ſpecificata tantùm reſtringatur, ſiue ad omnia alia etiam non expreſſa extendatur, maximè cum ratio recti ſermonis ita ſuadet, vel liberatio aut quietatio generalis facta ſit de omni eo, quod peti poſſet ex aliqua cauſa, & ex omni alia quacunque cauſa. Et latè declaratur materia l. ſi de certa, C. de tranſ. inquiritur etiam, vtrum tranſactio generaliter facta, extendatur ad caſum per ſententiam (à qua tamen prouocari poteſt) terminatum, vbi Senatus Sabaudiæ, & Mantuæ deciſiones in terminis expenduntur. -  Rurſus infertur ad caſum alium practicum in ipſomet Senatu Hiſpalenſi, ac inter eaſdem perſonas agitatum, & deciſum, quo euictionis materia interemptorẽ & venditorem exornatur, atq; illuſtratur nonnullis, ſed id præcipuè intenditur (atque accuratius, & diligentius, quam hactenus factum fuiſſet, perficitur) quando ſcilicet, ſiue quo pacto procedat titulus C. creditorem euictionem pignoris non debere. Et vtrum aduerſus creditorem retineri valeat per emptorem pretium nondum ſolutum, re pignorata, & vendita euicta. Deinde, quande euictio imminet in limine contractus, an, & qualiter fideiubere teneatur venditor, aliàs pretium retineatur? quod exornatur. Prætereà, licet de euictione agi non poſſit ante ſententiam, vel litem motam, vtrum emptor agere valeat ex empto contra venditorem, vt rem venditam liberet, ſi eſt obligata; & quemadmodum venditor teneatur, non ſolum tradere, ſed etiam vacuam, & liberam rem venditam. Denique, venditoris ignorantia circa rei venditæ qualitatem, quemadmodum eum excuſet ab intereſſe extrinſeco, vt teneatur tamen quanti minoris emptor fuiſſet empturus, & de communi Interpretum diſtinctione in eo articulo. pagina 433. -  Cap. XLIII. Ex verbis referentibus ad relata; ſiue de referente, & relato, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atq; interpretatio fieri valeat, & debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus aliíſque diſpoſitionibus quibuſlibet; & quam verum ſit, quod relatum intelligatur eſſe in referente cum omnibus qualitatibus ſuis, & certum dicatur, & expreſſum, atque ſpecificatum illud, quod per relationem ad aliud exprimitur; ſiue qualiter intelligi debeat, vbi & de materia authent. ſi quis in aliquo documento, C. de edendo. quando ſcilicet vna diſpoſitio, vel ſcriptura ad aliam ſe refert: breuiter actum. Denique, articulus ille, Relatum, cum non apparet, an ſtandum ſit, vel non, referenti; ſiue quando referens, etiam relato non apparente, inducere poſſit diſpoſitionem efficacem; accuratè equidem, & diſtinctius forſan, quam hactenus factum eſſet; enucleatus, atque explicatus relinquitur: ac etiam agitur de teſtamento condito per relationem ad aliam ſcripturam, & de opinione Antonij Fabri contra communem, circa quam nonnulla nouiter adnotantur per Authorem. p. 454 -  Cap. XLIV. Ex indefinita locutione, ſiue ex verbis indefinitè prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri poſſit, & debeat in teſtamẽtis, & vltimis voluntatibus, aliíſque diſpoſitionibus quibuſlibet: & quàm verum ſit, (quod per manus traditur quotidie) indefinitam æquipollere vniuerſali, & vniuerſalem ſignificationem obtinere, vbi materia hæc breuiter, & diſtinctè explanatur. pag. 462 -  Cap. XLV. Ex verbis limitatis, ſiue reſtrictè, & limitatè appoſitis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, & debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ad diſpoſitionem quamcunque vltimam, limitatè, ſeu reſtrictè, & non aliter interpretandam. Et quàm verum ſit vulgatiſſimum illud Scribentium omnium axioma, (quod traditur per manus quotidie) limitatam ſcilicet cauſam, limitatam voluntatem, limitatum actum, & limitatum conſenſum, limitatum producere effectum, & diſpoſitionem limitatam; & qualiter in omni actu, & materia procedat? quod explicatur atque exornatur diligenter, & vtiliter, vt hic videbitur. pag. 465 -  Cap. XLVI. Ex verbis enuntiatiuis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, & qualis interpretatio fieri debeat, non modo in teſtamentis & vltimis voluntatibus, ſed etiam in contractibus, & aliis diſpoſitionibus quibuſlibet. An etiam, & quando verba ipſa enuntiatiua probationem, aut diſpoſitionem inducant, & quando coniecturam, aut præſumptionem tantum; diligens, & vtilis reſolutio, atque explicatio. pagina 470. -  Cap. XLVII. Ex verbis in præfatione, aut in proœmio teſtamenti, ſiue vltimæ voluntatis, & diſpoſitionis cuiuſlibet alterius appoſitis, aut ex præfationibus ipſis, & proœmiis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri poſſit, & debeat, vt præfationum vis, & natura non modò, ſed intentio etiam, atque animus diſponentis, qualis fuerit, dignoſcatur dilucidè; vbi vulgatiſſimum illud Interpretum omnium axioma, ex l. finali, ff. de hæred. inſtit. deductum, quòd diſpoſitiones omnes à præfationibus, & proœmiis rationem, atque interpretationem accipiunt; declaratur, atque exornatur nonnullis. Denique, in præfationibus, & tractatu, quæ dicta ſunt, an in contractu repetita intelligantur, ad l. Titia 134. §. idem reſpondi, de verbor. obligat. breuiter, & diſtinctè explanatur. p. 480 -  Cap. XLVIII. Ex verbis, ſiue ex clauſulis in executiuis (vt vulgò circunferri ſolet) non in principali diſpoſitione appoſitis, quemadmodum coniectura voluntatis, & intentionis teſtatoris deduci, atque interpretatio fieri valeat in caſu dubio, & quando verba ipſa, aut clauſulæ in executiuis diſpoſitionem, aut ſaltem coniecturam & declarationem, quando etiam præcedentium mutationem, aut alterationem, ſiue quid aliud inducere poſſint. Vbi vulgatum illud Scribentium axioma, ex Clementina prima, in fine, de præbendis, aſſiduè prolatum, quod clauſulæ in executiuis, non ampliant principalem diſpoſitionem, ſed potius regulantur ſecundum naturam ipſius, exornatur permultis; & vtrum in teſtamentis, & vltimis voluntatibus locum obtineat, dilucidè explicatum relinquitur. pag. 484 -  Cap. XLIX. Ex verbis præſentis, vel futuri temporis, & quibus vno tempore diſpoſitio fit, & quoad ſui effectum in aliud dirigitur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri poſſit, & debeat. Ad tempus etiam facti teſtamenti, vt verba referantur, ſiue diſpoſitio reſtringatur, necne, vtrum interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; ſiue coniectura hæc, quæ ex eiuſmodi verbis colligitur, quanti habenda ſit regulariter. Denique, donatio inter virum, & vxorem (quæ de iure communi improbatur, prout hic explicatur) pactum etiam reciprocum de futura ſucceſſione inter ipſos, vtrum de iure huius Regni valeat, ſi fiat poſt annum contracti matrimonij. Et an maritus poſſit augere dotes vxoris; breuis, & diſtincta reſolutio, atque explanatio. pag. 489 -  Cap. L. Ex contextu omnium verborum totius teſtamenti, aut diſpoſitionis cuiuſque totius ſimul, ex vna etiam ſcriptura, aut diſpoſitione; ſed & ſupplendo vnam ſcripturam, aut diſpoſitionem ex alia; ex vicinis quoque verbis, ſiue clauſulis, ex his quæ præcedunt, vel quæ ſequuntur, & ſic præcedentibus circa ſequentia, aut ſequentibus circa præcedentia; item ex vna teſtamenti, aut diſpoſitionis parte ad determinationem, ſeu declarationem alterius partis, quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. Vbi trita illa, & aſſidua adeo Interpretum omnium axiomata, quòd per manus traduntur quotidie, videlicet quod vna teſtamenti, aut diſpoſitionis pars ab alia interpretationem, atque declarationem recipiat. Clauſula ſtans de per ſe, vel non, ſiue in principio, ſiue in medio, aut in fine diſpoſitionis appoſita; an & quibus in caſibus referatur ad omnia præcedentia, vel ad omnia ſequentia, ſiue proxima, vel remota, aut omnia concernat, vel non; ſingulariter, & dilucidè explanantur, & materia relatiua clauſularum, ingenti ſtudio peragitur. pag. 494 -  Cap. LI. Ex verborum diſpoſitionis, ſiue litteræ, aut ſcripturæ ordine, quemadmodum voluntatis, atque intentionis coniectura deduci, & interpretatio fieri valeat, non modo in teſtamentis, & vitimis voluntatibus, ſed in aliis etiam diſpoſitionibus quibuſcunque. Et quam verum ſit, ſiue quemadmodum intelligi, atque explicari debeat vulgatum illud Interpretum omnium axioma, & pronuntiatum, quod ab ordine literæ elici ſclitum eſt; vt ſcilicet ordo denominationis, & vocationis deſignet ordinem charitatis, & maioris dilectionis; quod breuiter, & dilucidè explanatur: Et infertur ad quæſtionem, nunquid legatarij quantitatum ſimul concurrere debeant pro rata, nulla prænominationis, ſiue ordinis literæ habita ratione, cum hæreditas non ſufficit ad integram legatorum omnium ſolutionem: & quid in caſu magis difficili, & in quo mirè variarunt Interpretes noſtri, quando legatarij corporum, aut ſpecierum, & quantitatum reperiuntur, & hæreditas ſoluendo non eſt, ære alieno deducto: vbi Senatus Regij Hiſpalenſis deciſiones duæ in eodem caſu in medium proferuntur, & articulus hic accuratè peragitur. pagina, 503. -  Cap. LII. Ex verborum, ſiue actuum geminatione, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri poſſit, & debeat, vt geminata quælibet diſpoſitio, & maxime in vltimarum voluntatum tractatu coniecturali, & præſumpto, enixam, & deliberatam magis voluntatem habere, & latiorem interpretationem recipere dicatur. Vbi axiomata nonnulla in propoſito, quibus Interpretes noſtri aſſiduè vti ſolent, vt geminationis effectus quamplurimos eliciant, exornantur, atque explicantur. Deinde, Aluaradi obſeruationes quædam, quod ſcilicet geminationis effectus dubietatem ſanæ mentis, aut meticuloſæ; vel affectatæ, & ſolemnitatis ſuſpicionem tollat; inſtitutionem quoque nutu, ſeu alio trahente, & ſuſtinente teſtatoris manum, factam, efficacem efficiat; nouè, & ſingulariter declarantur. Rurſus, Philippi Decij, 181. numero 5. conſilium, quod renuntiatio geminata, facta à filia minore 25. annorum, etiam prætextu enormiſſimæ læſionis non reſcindatur, egregiè & verè temperatur; & Arij Pinelli opinio contraria, atque Pelaez à Mieres diſtinctio probatur. Præterèa, dubium alterum, ab ipſo Mieres nouè excitatum, nec ab alio tactum, vtrùm inquam maioratus à parente geminato conſenſu in eundem filium factus, reuocari non poſſit, quamuis non interueniat aliquid eorum, quæ in l. 17. & 44. Tauri, vt maioratus, aut meliorationes irreuocabiles ſint, exprimuntur; dilucidè, & melius quam antea factum fuiſſet, explanatur. Denique, vtrum confeſſio extraiudicialis geminata abſente parte plenè probet: an etiam geminatio, ſiue inculcatio, & repetitio verborum in eodem contractu, tollat beneficium, & remedium, l. 2. C. de reſcindenda vendit. & an id ipſum procedat in contractu geminato, ſiue ſtante (vt aiunt) conſenſu iterato: an etiam data, & probata ſcientia læſionis; ſingulariter, & vtiliter diſcutitur, & Senatus Regij Hiſpalenſis deciſiones quatuor præcipuæ commemorantur. p. 513. -  Cap. LIII. Ex eadem cap. precedentis materia, & tractatu, quo de vi, & effectu geminationis, ſiue actus, aut conſenſus iterati virtute agebatur, & nunc quoque de eiſdem agitur, & circa donationem omnium bonorum præſentium & futurorum inquiritur, vtrum iteratus, ſiue geminatus conſenſus aliquid operetur. An etiam donatio ipſa omnium bonorum præſentium & futurorum, attento iure communi, vel omnium præſentium tantum, poſt deciſionem l. 69. Tauri, iureiurando confirmetur; & vſufructu, vel aliquo reſeruato, de quo donator diſponere poſſit, de iure ſubſiſtat: vbi in articulo adeo aſſiduo, & vulgato, abſolutè proceditur, & Senatus Regij Hiſpalenſis in caſu ex facto occurrenti definitio, egregiè, & dilucidè exornatur. p. 522. -  Cap. LIV. Ex verbis demonſtratiuè prolatis, quemadmodum voluntatis coniectura ſumi, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; & vtrum in dubio verba præſumantur potius appoſita demonſtratiuè, quàm diſpoſitiuè, aut reſtrictiuè, ſiue qualiter accipi debeant, vt nonnullos, vtiliſſimósque, & quotidianos effectus producant, de quibus hic Rurſus, deſignatio, vnde legatum, aut pro qualibet diſpoſitione relictum, ſoluatur, an faciat ipſum conditionale, ſiue an conditionem, an demonſtrationem inducat deſignatio rei, aut loci, vel perſonæ, in propoſitio, & de materia leg. quidam testamento, ff. de legatis primo, l. cum certus, ff. de tritico, vino, & oleo legato. Atque de communi illa Interpretum differentia, an vnica oratione exprimatur, quid ſolui debeat, & ex quo: an vero in vna oratione diſponatur de quantitate præſtanda, & in alia vnde ſit præſtanda. Denique, legatum de decem penes campſorem, aut in arca, vel quæ Titius debet; an dicatur ſpeciei, aut corporis, vt non valeat, ſi nihil ſit penes campſorem, aut in arca, vel nihil Titius debeat, ad l. ſi ſic, §. 1. ff. de legat. 1. vbi etiam, vtrum hæres liberetur cedendo actionem legatario, cum legatur certa quantitas teſtatori debita; & horum omnium breuis traditur, & notanda reſolutio; atque Senatus Regij Hiſpalenſis deciſiones tres præcipuæ in propoſitis articulis adducuntur, & Senatus Gallæci deciſio altera commemoratur. p. 538. -  Cap. LV. Ex verbis conditionalibus, ſeu modalibus, aut ſub conditione, ſiue conditionaliter, & ſub modo prolatis; quemadmodum voluntatis teſtatoris, & intentionis eiuſdem coniectura deſumi, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. Verba etiam conditionalia, quod diſpoſitionem non inducant, ſiue in conditione quæ ſunt, in diſpoſitione non eſſe; vulgatum adeo Interpretum omnium illud pronunciatum, vt per manus tradatur quotidie, exornatum, atque illuſtratum nonnullis. Rurſus, de modo, & conditione, & de differentiis, vtilitatibus & effectibus vtriuſque, & an in dubio modalis potius, quàm conditionalis diiudicari debeat quælibet diſpoſitio; adnotata, & reſoluta nonnulla, quæ vtilia, & neceſſaria ſunt, & practicis negotiis permultis aſſiduè conducibilia. Prætereà, legatum quando dicatur purum, quando conditionale, & quando modale, vt tranſmittatur, vel non, ad hæredes legatarij. Et quid de legato pro dote, vel cauſa dotis, ſiue pro maritandis virginibus, aut pro aliqua certa maritanda, vel vt aliqua nubat, aut nubere poſſit, vel cùm nupſerit. Ac denique, fideicommiſſi conditionalis materia explanatur, & elucidatur, & permultæ commemorantur coniecturæ, ex quibus fideicommiſſum conditionale perſæpè tranſmittitur. p. 548. -  Cap. LVI. - Ex eadem capit. præcedentis materia, & tractatu, quo de coniectura, atque interpretatione teſtamentorum, & vltimarum voluntatum, ex verbis diſpoſitionis conditionalibus, aut etiam modalibus, & conditionis ſuſpenſiuæ, & modi etiam natura, & effectu agebatur, & nunc quoque agitur, & Senatus Regij Hiſpalenſis deciſionibus duabus, admodum egregiis, & notabilibus, ex facto occurrentibus adductis, (quæ & practicis aliis negotiis quamplurimis conducunt) id principaliter inquiritur, vtrum ſcilicet hæredibus teſtatoris ſubſtitutis poſt mortem alicuius legatarij, aut grauato legatario ipſo, poſt mortem ſuam, aut ſi ſine liberis deceſſerit, rem ſibi legatam, hæredibus reſtituere, ex ſubſtitutione veniat tantum hæres ſcriptus, an etiam hæres hæredis prædefuncti; quod in effectu eſt dicere, an ſubſtitutio conditionalis tranſmittatur ad hæredes hæredis, vel non; ſiue hæredum appellatione veniant etiam mediati, ſi verba dirigantur in perſonam teſtatoris, & hæredum eius, non autem alterius. Et ibidem explicatum, an, & quando mentio hæredis in ſubſtitutionibus, & fideicommiſſis complectatur hæredis hæredem. Rurſus, & è conuerſo, vtrum legatarius, vel fideicommiſſarius prædecedens hæredibus grauatis, vel cui poſt mortem hæredum, aut ſub aliqua conditione res relinquitur, ius conditionalis legati, vel fideicommiſſi ad hæredes ſuos tranſmittat, an potius ſuperſtitibus tantum collegatariis res ipſa integre debeatur, & accreſcat, nec hæredes aliorum aliquo modo admittantur. Vbi etiam plene explicatur materia tranſmiſſionis legati, vel fideicommiſſi, in diem incertam, vel poſt mortem hæredis relicti; & quando temporis incertitudo appoſita ſubſtantiæ, & diſpoſitioni, aut ſolutioni, & executioni, conditionem inducat, & tranſmiſſionem impediat, vel non. Circa ademptionem quoque, & tranſlationem legati, ad titul. ff. de adimend. & transferendis legat. nonnulla egregiè traduntur, & ſuperiorum omnium diligens, & diſtincta proponitur explanatio, & reſolutio. -  Demum ad finem cap. Hieronymi de Ceuallos reſolutiones in propoſito adducuntur, & commemoratione facta eorum, quæ in materia Repræſentationis, & deciſionis leg. Tauri 40. aduerſus Authorem obiicit, 4. parte commun. contra commun. pragmaticæ Regiæ ſanctionis, poſt vtriuſque ſcripta promulgatæ, verba recenſentur, quibus Authoris placita omnia (ab eo adeò acriter impugnata) approbantur omnino, & pro lege obſeruari iubentur. -  Ad examen etiam, & reſolutionem nouè reducuntur nonnulla, quæ memorabilia ſunt, & nota ſpeciali digna, & eò principaliter diriguntur, an ſcilicet Pragmatica ipſa, tam iuris noui inductiua, quàm iuris in dicta leg. Tauri introducti declaratiua dici valeat, ex quo eam partem, quam in vim legis confirmat, pro veriori habuit, cùm hinc inde contrariæ, controuerſæquè eſſent opiniones: & poſito, quod ad negotia præterita, maioratùsque antea inſtitutos, in vim legis trahi non poſſit, ſi contendatur, quod edita ſit pro futuris, an ſaltem in vim rationis, quæ vna duntaxat & eadem eſt hodie, quæ olim, nec variata fuit, ipſa negotia præterita definire valeat & debeat. Vbi etiam, quàm verum ſit quòd leges, & conſtitutiones ſui naturâ reſpiciunt futura, & non præterita; & latè de materia remiſſiuè. -  Denique, an attendatur pro deciſione cauſarum lex, vel conſtitutio, quæ tempore factæ diſpoſitionis vigebat, an verò illa, quæ tempore perfectionis, & euenientis caſus ſucceſſionis, iam nouè edita fuerit, atque ita an lex noua trahatur ad actus habentes originem à præterito, quorum tamen perfectio, & complementum pendet à facto futuro. Et ibidem Socini iunioris, Rolandi, Hieronym. Gabrielis, Hippolyti Riminaldi Iacobi Menochij, Petri Surdi Ioſephi de Ruſticis, Sfortiæ Oddi, & Ioann. Vincentij Hondedei, pro vna & altera parte, longa ſerie reſolutiones, & doctrinæ adductæ, commendantur, & ingenti ſtudio, ſummaque diligentia obſeruationes quamplures conficiuntur, prout hic videbitur. p. 558. -  Cap. LVII. Ex ablatiuis abſolutis, ſiue abſolutè prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridica fieri poſſit, ac debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. Rurſus ablatiui metipſi abſoluti (qui regulariter de ſui natura important conditionem) quando etiam diſpoſitionem importent, & fideicommiſſum quoque inducant; & quam varie reſolui, & accipi ſoleant in omni actu, & materia, dilucida equidem, & diligens reſolutio, & explicatio. p. 591 -  Cap. LVIII. Ex verbis Genitiui, & Gerundij, quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio iuridica fieri valeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus in caſu dubio: vbi etiam, Genitiuus, & Gerundium quid importent ex ſui natura, & propria ſignificatione; breuiter, & diſtinctè explanatur. Infinitiui quoque, & Subiunctiui verba, qualiter interpretanda; & de verbis diſtributiuis agitur remiſſiuè. pag. 597. -  Cap. LIX. Ex præſenti, & futuro rerum, & perſonarum ſtatu, ſiue earum alteratione, aut mutatione, aut etiam perſiſtentia, & clauſula illa, rebus ſic ſtantibus (quæ in omni materia, & diſpoſitione ſubintelligitur) quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat regulariter; & quatenus regula ipſa vires ſuas extendat, etiam extra teſtamenta, & vltimas voluntates in actu quocunque. Quantum etiam prodeſſe valeat ad decidendos caſus quamplurimos, qui aſſiduè occurrunt in praxi: & aliis omiſſis, vtrum euictis rebus hæreditariis extra teſtatoris cogitatum, legata quoque minuantur; vbi etiam, an de euictione rei in ſpecie, aut in genere legatæ, hæres teneatur, vel non. Deinde, arrharum promiſſio, an minuatur, ſi promittentis bona aliqua poſtea euincantur, quæ tamen ab eo bona fide poſſidebantur. Propter nouam cauſam ſuperuenientem, & mutato rerum, vel perſonatum ſtatu, quando debitor cogatur cauere; & de materia l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis. Quando etiam alium fideiuſſorem dare debeat, ſi fideiuſſor datus, efficiatur non ſoluendo: ſtatus beneficij ex mutatione perſonæ qualiter mutetur. Rurſus, acceptans litteras an teneatur, ſi is qui ſcripſit, pendente termino ſolutionis ſit decoctus, & ſtatum mutauerit, vel etiam ante acceptationem mortuus fuerit, aut ſtatum mutauerit. Periculum quoque nominis debitoris dati in ſolutum, an ſpectet ad creditorem, qui acceptauit, & datio in ſolutum liberet dantem totaliter. Nouatio, an inducatur per delegationem, ſiue interuentu nouæ perſonæ, tam de iure communi, quam de iure Regio, vbi de materia l. 3. C. de nouat. remiſſiuè. Prætereà, ob mutationem ſtatus in perſona mandatarij, aut mandantis, quemadmodum reuocetur mandatum, & quæ mutatio neceſſaria ſit. Fideiuſſor quoq; an liberetur per mutationẽ ſtatus ſui principalis. Rerum etiam valor. & ſtatus ſi tempore mutetur, commutatio voluntatis teſtatoris, qualiter, & per quem faciendas ad Clement. quia contingit, de religioſ. domib. & Trident. ſeſſ. 22. cap. 6. Sed & debitor ab alio, quàm à creditore exactus de mandato Iudicis, qualiter excuſetur; & de requiſitis vt iuſſus Iudicis excuſet, & Senatus Hiſpalenſis in caſu occurrenti definitione. In fideiuſſione etiam, quemadmodum intelligatur clauſula rebus ſic ſtantibus, nec illa egrediatur rem, ſuper qua interponitur, nec tempus, aut locum, nec etiam intentionem agentium. Deinde, datio in ſolutum, an, & quando liberet fideiuſſores, & extinguat pignora, & hypothecas, vt euicta re, quæ fuit data in ſolutum, agi poſſit, vel non, primæua actione; vbi cuncta materia euoluitur, & Senatus Hiſpalenſis definitio proponitur. Articulus etiam fideiuſſoris, vtrum ſcilicet debitor dando rem in ſolutum, liberet ita fideiuſſorem, vt amplius conueniri non poſſit, re euicta; & ſi debitor ipſe ſoluendo non ſit, accuratè diſcutitur. Ac denique, definitione altera Senatus eiuſdem Hiſpalenſis, admodum egregia, & illuſtri, in cauſa fideiuſſoris Ducis de Oſſuna, adducta; Antonij Fabri, Hugon. Donelli, & aliorum Neotericorum contra communes Scribentium ſententias placitum, & opinio; re, inquam, in ſolutum data euicta, veterem actionem creditori manere; ad examen & diſputationem producitur, & nonnulla ingeniosè & nouè adnotata traduntur, quæ ita abſolute, & dilucide ſcripta non erant. p. 601. -  Cap. LX. Ex eadem cap. præcedentis materia, & tractatu, & clauſula illa, rebus ſic ſtantibus (quæ in omni diſpoſitione ſubtelligitur) atque ex ea infertur ad caſum practicum aſſiduè contingentem, & in Regio Hiſpalenſi Senatu nunc definitum, ſed ita ſpecificè, & dilucidè nullibi explicatum; vtrum ſcilicet alimenta in certo termino, putà quatuor annorum, & in certa quantitate præſtandi obligatio, & promiſſio à ſocero, dum filia nuptui tradebatur, facta, & annis illis nondum elapſis filiâ ipsâ defunctâ; per eius obitum extincta dicatur? an potius annorum ſequentium alimenta, aut eorum æſtimationem petendi ius, ad filium hæredem, patrémque eius nomine tranſmiſſum de iure dicatur? quod in effectu eſt dicere, vtrum alimenta finiantur cum morte filiæ, cuius occaſione, & matrimonij ab ea contracti, vel contrahendi, fuerunt promiſſa, & præſtanda à ſocero certo tempore, an verò tranſeant ad filios hæredes ipſius. Rurſus, alimenta relicta, ſiue promiſſa alicui, domo, in qua præſtanda ſunt, non deſignata; in cuius domo debeantur, hæredis ſcilicet, aut promittentis, an legatarij, vel alendi; atque ita in ſimplici alimentorum promiſſione, vtrum alimentarius poſſit ea petere extra domum? Denique, alimenta in domo promittens, aut ex diſpoſitione alterius debens, qui regulariter non tenetur extra domum ea præſtare, quibus in caſibus extra domum quoque præſtare obnoxius eſſe debeat? Vide etiam ad finem huiuſce cap. nonnulla poſt ipſum peractum, ſcripta, quæ ad explicationem caſus alterius, in Regio Granatenſi Senatu occurrentis, adduntur, atque adnotantur. pag. 620. -  Cap. LXI. - Ex eadem cap. præcedentis materia, & vulgata illa clauſula; rebus ſic ſtantibus, quæ per manus traditur quotidie, & in omni diſpoſitione ſubintelligitur; cuius occaſione infertur etiam ad Senatus Hiſpalenſis, in cauſa Ducis de Alcala, definitionem alteram egregiam, & quamplurimis negotiis aſſiduè contingentibus conducibilem; vtrum inquam, is, qui reſeruault ſibi facultatem diſponendi certis de rebus, ſiue pecuniis, non aliàs diſpoſuiſſe de eis cenſendus ſit, quam ſi de illis ſingulariter, & ſpecificè diſpoſuerit; atque ita generalis, vel præſumpta diſpoſitio non ſufficiat: vbi etiam, an diſponere qui ex pacto poteſt, decedendo ſine teſtamento, in fauorem ſucceſſorum ab inteſtato diſpoſuiſſe videatur; & diſponendi facultas reſeruata, in generali bonorum diſpoſitione comprehenſa cenſeatur. Rurſus, an annuus reditus, ſiue cenſus ſuper bonis immobilibus, minoris abſque decreto Iudicis conſtitutus, ſuſtineri poſſit, & ſubſiſtat de iure, ſi ex cauſa neceſſaria, & in minoris vtilitatem à turore, vel curatore impoſitus appareat; vbi & de decreto in alienatione rerum immobilium, aut mobilium minoris, quæ ſeruando ſeruari poſſunt, & de his, quæ pertinent ad titulum C. de prædiis minorum: & an illud neceſſarium ſit in venditione rerum minoris pro debito hæreditario, & vbi agitur de executione præcedentis contractus cum patre, vel cum tutore minoris celebrati, ſingulariter explicatur. Inquiritur quoque diligenter, an patruus nepotem, filium ſcilicet patris defuncti, ſobrinus etiam, qui in primogenium auitum ſucceſſit, patruos exhibere, atque alere cogendus ſit. -  Ac denique pro Senatus eiuſdem Hiſpalenſis definitionis alterius dilucida enucleatione, l. pecunia, C. de priuilegio fiſci, vniuerſa materia, an ſcilicet, & quando prior creditor hypothecam, & priuilegium prælationis, vel ſolam hypothecam, aut priuile{ Vide infra, lib. 5. c. 78. }gium abſque hypotheca, in actione perſonali habens, poſſit agere contra poſteriorem creditorem, cui res in ſolutum data, aut pecunia ſoluta fuit per debitorem, etiamſi ea ſit bona fide conſumpta; abſolutè, & dilucidè explanatur. pag. 636. QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER QVARTVS De Coniecturis & interpretatione vltimarum voluntatum. CAPVT I. De præfatione huius tractatus, & fine, atque intentione Authoris præcipua in confectione ipſius, quibus etiam adductus, atque impulſus fuerit, vt coniecturarum, atque interpretationis vltimarum voluntatum diſceptationem abſolutam, ad eum modum ſuſciperet, nec cuncta euoluere intenderit, quæ ab ipſarum vltimarum voluntatum materias, & tractatum pertinent; qualiter etiam axiomata illa, ſiue Interpretum placita infinita ferè, quæ per manus in propoſito traduntur quotidie, nec hactenus ex profeſſo explicantur ab aliquo, diſtinctione, & reſolutione ordinauerit, & abſoluerit. Rurſus de coniecturis, & materia ſucceſſionis ab inteſtato, & de teſtamentaria ſucceſſione in vniuerſum, omniúmque hæredum inſtitutione: de coniecturis etiam, & materia præteritionis, atque exhæredationis liberorum, & ſubſtitutionum omnium, fideicommiſſorum etiam, Trebellianicæ, & Falcidiæ, & de Legitima, ita remiſſiuè tactum, & ab aliis permultis explicatum ex profeſſo propoſitum, vt circa ea omnia longa ſerie inſiſtere, & latiora commentaria conficere Authorem facili negotio potuiſſe, & conſultò, atque ideò prætermiſiſſe, quòd tranſcribendi vitium, ab ipſius inſtituto & conditione multùm abhorreat, dilucidè conſtet cuicunque. SVMMARIVM. -  1 Author quibus impulſus, atque adductus fuerit principaliter, vt coniecturarum, atque interpretationis vltimarum voluntatum tractatum, & diſceptationem ſuſciperet. Et de fine, atque intentione ipſius præcipua in eo tractatu. Quare etiam vltimarum voluntatum materias, & tractatus omitti, & circa coniecturas generales inſiſtendum præcipuè, exiſtimauerit neceſſarium. -  2 Succeſſionis ab inteſtato circa deſcendentes, & aſcendentes, & omnes in vniuerſum, materiam & coniecturas, qui tractauerint ex profeſſo magis, ſiue vtilius & latius explanauerint. -  3 Succeſſionis teſtamentariæ, & inſtitutionis hæredum in vniuerſum materiam & coniecturas, tractant dilucidè Authores hic commemorati. -  4 Præteritionis atque exhæredationis liberorum materiam, & vtriuſque coniecturas & præſumptiones, abſolutè explicaſſe Authores quamplures, qui recenſentur hoc loco. -  5 Subſtitutionum omnium materiam & coniecturas, atque iuridicam circa vnamquamque ſubſtitutionem interpretationem; enucleaſſe infinitos ferè iuris vtriuſque Interpretes, qui commemorantur hoc numero, & alij quamplures prætermittuntur conſultò. -  6 Fideicommiſſorum materiam profundam, & latam ipſorum etiam, & primogeniorum in variis caſibus coniecturas permultas; qui ex profeſſo magis tractauerint. -  7 Trebellianicæ, & Falcidiæ materiam, & coniecturas abſolutè magis explicaſſe recentiores nonnullos, qui enumerantur hoc loco. -  8 Legatorum materiam, & coniecturas, plena manu tractaſſe, atque abſoluiſſe iuris Interpretes permultos, qui aggregantur hoc numero. Et ibidem notabiles quæſtiones proponuntur remiſſiuè. -  9 Legitimæ tractatum, materiam, & coniecturas, dilucidè & latè explicaſſe, atque ſcripſiſſe Authores nonnullos, qui commemorantur hoc numero. -  10 Teſtamentorum materiam, plena & abſoluta manu explanaſſe Authores quamplurimos, quorum ſpecifica mentio fit: & de coniecturis circa teſtamenta, ipſos quoque ſcripſiſſe. PRo dilucida huiuſce materiæ, & tra[*]ctatus explanatione, erit ante omnia, & hoc capite primo præfationis ipſius præmittendum, atque conſtituendum, finem noſtrum, & in eiuſdem tractatus confectione, & ſcriptis, intentionem præcipuam eò tendere, vt cùm in materia, & diſputatione vltimarũ voluntatũ adeo lata & aſſidua nihil notabilius, nihil etiam frequentius ſit, vtpotè ex facto quotidie eueniens, quàm inueſtigare, & inquirere, quibus in caſu dubio, & cùm de voluntate ambigitur, vt teſtatoris iudicium, & intentionem agnoſcamus dilucidè, & debitis, atque à iure probatis modis aſſequamur, adduci & excitari debeamus præcipuè: cum etiam de eadem materia, & de coniecturis, aut interpretatione vltimarum voluntatum nonnulli, & pleni extent tractatus; nequaquam vltimarum ipſarum voluntatum tractatum generaliter ſuſcipere, ſiue non omnia ad eas pertinentia, & prolixa ſerie ab aliis, non modò per tractatus congeſta, ſed etiam variis in locis, & in tractatu fideicommiſſorum agitata, & adducta, hoc loco recenſete, & euoluere, (quoniam tranſcribendi vitium ab inſtituto, & conditione noſtra multùm abhorret) ſed dumtaxat atque ſpecificè, diſtinctione etiam, & reſolutione proſequi, & explicare ea omnia, quæ ad vltimam quamcumque voluntatem, ſiue diſpoſitionem dubiam interpretandam, memorantur quotidie, & præ oculis haberi, magíſ que aſſiduè obſeruari debebunt; ſic enim in futurum eueniet, vt axiomata quamplurima Interpretum noſtrorum, ſiue generales quædam regulæ, & doctrinæ, quæ hinc inde, & hactenus confusè nimis ab eiſdem traduntur, & expenduntur, cum practicis & quotidianis negotiis adeò conuenire, & conducere appareat, nec ab vllo hucuſq; in vnum aggregatæ, nec minus enucleatæ fuerint; & abſolutè, & diſtinctè, ſuòq; ordine nunc aggregentur, & explicentur, quod cæteri omnes, tam de cõiecturis, & interpretatione vltimarum voluntatũ, quàm de fideicommiſſis, & ſubſtitutionibus ſcribentes, nequaquam conficiunt, vt vix eiſdem omnibus ex profeſſo euolutis, atque prælectis vel vnius dumtaxat axiomatis, non modò tot generalium doctrinarum, ſine regularum perfecta reſolutio haberi, nec deduci valeat. Sciens igitur & conſultò prætermitto quamplurima à me equidem non mediocri, aſſiduo potiùs, & importuno labore, & ſtudio reſoluta, & prælecta, & quæ ad diuerſas vltimarum volũtatum materias pertinent, vtpotè cùm earum quælibet ſpeciales ſuas regulas, & doctrinas, atque diſtinctiones obtineat, ſpecialibus etiam, & iuxta qualitatem vniuſcuiuſque, coniecturis, doctrinis, & interpretationibus regatur, & dignoſcatur, ſicuti omnes iuris Interpretes, qui hactenus in propoſito commentaria ediderunt, ſuis in locis animaduertunt communiter, & maximè ij adnotarunt, qui eiſdem de rebus tractatum, atque explicationem peculiarem ſuſceperunt: quorum numero poſt antiquos & ordinarios, & infinitos ferè in conſiliis, reſponſis, & deciſionibus, & lecturis fuerunt Antonius Gabriel, Iulius Clarus, Guil Benedictus, Paulus à Monte-Pico, Marzarius, Ioannes Lecirier, Petrus Pechius, Ioannes Dilectus, Petrus de Peralta, D. Ferdinand. Vaſq. de Menchaca, D. Anton. Meneſ. de Padilla, Didac. Couarr. Anton. Gomezius, Fortunius Garcia, Andreas Alciatus, D. Franciſcus Sarmientus, Michaël Graſſus, Emanuel Coſta, Cardinalis Franciſcus Mantica eruditè admodum & vtiliter, Simon de Prætis, Iacobus Menochius, Aluaradus, Petrus Antonius de Petra, Angelus Matheatius, Alexand. Trentacinquius, Ioannes Marcus Aquilinus, Ioannes Bolognetus, Ludouicus Molina, Pelaez à Mieres, Marc. Anton. Peregrinus, Andreas Fachineus, Franciſcus Duarenus, Franciſcus Connanus, Iacob. Cuiacius, Petrus Gregor. Hugo Donellus, Antonius Faber, Camillinus, Alexand. Raudenſ. Iacobus Cancerius, D. Spino, Antonius Pichardus, & multis in locis nouiſſimè Cardinalis Dominicus Tuſcus, Stephanus Gratianus, Ioannes Philippus, Ariſminus Tepatus, Thomas Cornerius, & alij quamplurimi, quos omitto conſultò, vel quia ab eiſdem nunc relatis commemorantur, vel quia ita latè, atque ex profeſſo ſicut ſuperiores, non explicarunt materiam prædictam. In his ergo inſiſtendum, atque elaborandum duximus, quæ generaliter nimia tradebantur ab aliis, pro vltimarum voluntatum interpretatione, nec hactenus ſimul congeſta (vt anteà enuntiaui) nec etiam abſolutè explicata fuerant, & eiſdem vltimis voluntatibus coniecturandis, atque interpretandis adeò neceſſariò conducunt, vt mox videbitur. Deinde & ſecundò conſtituendum, atque Lectorem monendum duxi, cum occaſio ſe offeret, ac in diſceptatione & explanatione quæſtionis vniuſcuiuſque vltimarum voluntatum (quæ cunque materia ſit) ad præcitatos nunc decurrendum, & confugiendum Authores; ipſi namque ex profeſſo attingunt, atque abſoluunt articulum quemcumque. Inter alios tamen, atque ſpecificè & in indiuiduo, quod attinet ad coniecturas, & materiam ſucceſſionis ab inteſta[*]to, tam deſcendentium omnium legitimorum, quàm illegitimorum; aſcendentium etiam, & tranſuerſalium, & aliorum, quibus ab inteſtato ſuccedendi ius competit, poſt alios plures, quos ideò hoc loco non commemoro, quia ab eiſdem nunc præcitandis recenſeantur, ſequentes videndos omninò.   Anton. Gabrielem communium concluſionum, lib. 4. tit. de ſucceſſionibus ab inteſtàto, per totum.   Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, ex num. 7. cum ſeq. & num. 76. cum multis ſeqq. & verbo, & ſobolem quam geſtabat in vtero, ex num. 38. vſque ad num. 46.   Ioannem à Roxas in epitome omnium ſucceſſionum ex teſtamento, & ab inteſtato, iure communi & regio, c. 1. & quinque ſeqq. & c. 29. & 30. & quatuor ſeqq.   Matthæum Matheſilanum in tract. de ſucceſſionibus ab inteſtato.   Nicolaum Vbaldum in eodem tractatu, vbi materiam explicat latiſſimè.   Rolandinum Paſſager. in eodem tractatu de ſucceſſionibus ab inteſtato.   Antonium Roſellis, qui etiam latè & vtiliter, & in eadem materia tractatum conficiens.   Oliuerium Textor. tractatu etiam de ſucceſſionibus ab inteſtato, per totum.   Chaſſaneum in conſuet Burgundiæ, rubrica 7. §. 1. cum ſeq. gloſſa, Le plus.   Ferdinand. Vazq. de Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 297. cum. ſeq. latiùs de ſucceſſionum reſolutione, lib. 2. §. 12. 13. & 14.   Maturium Montanum in tractatu de ſucceſſionibus ab inteſtato.   Didac. Couarr. in eodem tractatu.   Antonium Gomezium tom. 1. variar. c. 1. per tot.   Eundem in l. 6. & in l. 7. 8. 9. & 10. Tauri.   Tellum Fernandez eiſdem in legibus Tauri.   Velazq. Auendañum in ipſiſmet Taurinis legibus.   Ceruantes in d.l. 6. Tauri, cum ſeq.   Humadam, in l. 2. tit. 15. partit. 2. gloſſ. 17.   Michaël. Graſſum receptarum ſententiarum, §. ſucceſſio ab inteſtato, vbi diſtinctè & plena manu ſcribit materiam, & quæſtiones 43. conficit præcipuas.   Bellon. lib. 1. ſupputatio. iuris, cap. 3.   Bacon. à Vacuna lib. 3. declarat. 114.   Alciatum lib. 5. parergon, cap. 14.   Ioannem Sichardum ad titulum, C. de legitimis hæredibus.   Franciſcum Connanum commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5.   Ioannem Matienzum, Alphonſum Azeuedum, in l. 1. 2. & 3. tit. 8. lib. 5. nouæ collectionis regiæ. Vbi latè de ſucceſſione aſcendentium, & deſcendentium: & in l. 4. & 5. cum legibus ſeqq. vſque ad l. 13. vbi latiſſimè de ſucceſſione deſcendentium etiam legitimorum, & illegitimorum quouis modo, & de ſucceſſione tranſuerſalium, ſiue collateralium.   Ioannem Guttierrez practicarum lib. 3. quæſt. 74. & ſeq. & lib. 2. quæſt. 102. & ſeqq.   Antonium Theſaurum quæſtionum Forenſium, cap. 22. Petrum Gregorium, quem commendo, & legendum ex propoſito admoneo, prout aliquando ex profeſſo prælegi, maximè ab his qui iuriſprudentiam, & vniuſcuiuſque materiæ reſolutiones & principia redicitùs percipere intendunt, in ſyntagmate iuris, lib. 45. per totum, tom. Mihi 3. ex. 1. de inteſtati ſucceſſione in genere, cum capp. quindecim ſeqq. ex fol. 1071. vſque ad fol. 1117. vbi de omni ſucceſſione ab inteſtato, reſpectu omnium perſonarum & caſuum, dilucidè & eruditè tractat, vt ſolet.   D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſ. 1. principali, per totam, de his qui ſuccedunt ab inteſtato, mihi ex fol. 115. cum ſeqq.   Videndi etiam ſunt de eadem materia, (qui & latiſſimè ipſam explicant) Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 9. ex cap. 1. & quatuor ſeqq. ex fol. 396. vſque ad fol. 409. vbi etiam Oſualdus, eius Additionator.   Iacobus Cancerius, quem & ſequentium nullus hucuſque recenſuit variarum reſolutinum, cap. 5. per totum.   Bernardus Græueius in addit. Ad Andream Gall. lib. 2. concluſ. 124. cũ ſeqq. ex. fol. 372. vſque ad fol. 385.   Ariſminus Tepatus variarum lib. 2. tit. de ſucceſſionibus, ex fol. 404. vſue ad fol. 414.   Sebaſtianus Næuius, breuiter nimis, & nullum ex præcitatis commemorans, ad tit. ff. de ſuis & legitimis hæredibus.   Thomas Cornerius in Codice iuris Gallici & Romani, lib. 25. tit. 1. ex folio 1018. vſque ad fol. 1026. & tit. 17. ex fol. 1070. cum ſeqq.   Angel. Matheacius de legatis & fideicommiſſis, lib. 3. cap. 17.   Arias Pinellus 2. parte rubricæ, C. de bonis maternis, ex num. 36. cum ſeqq.   Ioann. Philippus ad tit. ff. de ſuis & legitimis hæredibus.   Cardinalis Dominicus Tuſc practicarum concluſionum iuris tom. 7. littera V. verbo, ſucceſſio, concluſ. 858. cum ſeqq. ex fol. 959. vſque ad fol. 978. & tom. 4. littera, 1. verbo, inteſtatus, concluſ 335. & duabus ſeqq. ex fol. 674.   Anton. Pichardus ad tit. Inſtit. de hæred. quæ ab inteſtato deferunt. ex fol. 1194. vbi de ſucceſſione inteſtati in genere, & §. de legitima omnium, tam legitimorum, quàm illegitimorum deſcendentium ſucceſſione, ex fol. 1222. cum ſeqq. & §. 5. de legitima filiorum legitimatorum ſucceſſione ex fol. 1226. & §. 6. de legitima filiorum naturalium ſucceſſione, ex fol. 1286. & §. 8. vbi de eiſdem, & §. 9.   Pichardus etiam in §. inteſtatorum, eiuſdem tituli, & §§. ſeqq. ex. fol. 1319. & ad tit. de legitima agnatorum ſucceſſione ex fol. 1354. & ad titulum, de SC. Tertul. & de SC. Orficiano: & ad titulum, de ſucceſſione cognatorum, ex fol. 1390. Et hactenus quoad ſucceſſionem inteſtati, quæ cũ adeò plenè ſcripta & reſoluta fuerit, ſuperfluum equidem eſſet, in aliorum placitis, & ſententiis tranſcribendis dumtaxat inſiſtere. Quoad ſucceſſionem verò teſtamentariam, & om[*]nium, tam deſcendentium, & aſcendentium, & tranſuerſalium, quam etiam extraneorum, & quorumcumque inſtitutionem in vniuerſum, videndi erunt omninò, poſt alios multos iuris Interpretes, & ordinarios in ſuis locis, quos ipſi commemorant, & coniecturas etiam recenſent,   Antonius Gabriel communium concluſionum, lib. 4. titulo de teſtamentis, per totum: & titulo de hæredibus inſtituendis, per totum.   Ioannes Gualdenſis de arte teſtandi, tit. 4. de hæredibus inſtituendis, per totum ex fol. 125. cum ſeqq.   Ferdinandus Vaſq. de Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 116. cum multis ſeqq. latiùs de ſucceſſionum progreſſu, lib. 1. §. 3. 4. &. 5.   Iulius Clarus §. teſtamentum, per multas illius §. quæſt.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, in verbo, reliquit, & verbo, in eodem teſtamento relinquens, el. 1.   Andreas Tiraquel. in tract. Le mort ſaiſit, declaratione 5. per totam.   Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. per totum.   Ioannes Dauth. in commentariis de teſtamentis, in verbo, inſtitutio.   Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 2. per totum.   Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. inſtitutio, per totum, qui 29. quæſtiones principales excitat, & diſtinctè reſoluit in hac materia.   Hermanus Vulterius libro 1. iuriſprudentiæ, capite 73.   Didac. Couarr. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, §. 1. & 2.   Petrus de Peralta in rubrica, ff. de hæredibus inſtituendis.   Simon de Carzeres in tract. de coniecturata mente defuncti, verb. inſtitutio. Rolandinus in tract. de teſtamentis, & vltimis voluntatibus, in principio, & rubrica 10. 11. 12. & 14.   Gracharius in §. teſtamentum, quæſt. 35.   Dueñas regula 356.   Emmanuel Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis in 6. in verbo, inſtituit.   Sylueſter Aldobrandinus in conſilio 17. volumine 1.   Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 41. ex cap. 1. cum ſequentibus, & lib. 42. cap. 1. cum ſeqq. & cap. 35.   Marcus Antonius Peregrinus de fideicom. artic. 32.   Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 21. parte, cap. 3. per totum.   Simon de Prætis de interpretatione vltim. volunt. lib. 3. interpretat. 1. dubitat. 1. ſolut. 1. & ſeqq. ex fol. 2. vſque ad fol. 27. vbi latè de materia, & coniecturis, atque interpretatione in caſu ambiguo.   Cardinalis Franciſcus Mantica diſtinctè & eruditè, vt adſolet de coniecturis vltim. volunt. lib. 4. tit. 1. cum ſeqq. vſque ad tit. 11. vbi plenè de coniecturis, quæ verſantur circa hæredis inſtitutionem, & ſucceſſionem teſtamentariam.   Iacobus Menochius lib. 4. præſumpt. 17. cum ſeqq. vſque ad 27.   Angel. Matheacius de legatis & fideicommiſſis, lib: 3. cap. 5.   Ioannes Philipp. in ſumma vtriuſque iuris, ad tit. ff: de hæred. inſtituend.   D Spino in ſpeculo teſtamentor. gloſſ. 18. principali, de inſtitutione hæredum, per totam.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 6. cap. 11. & eodem lib. 6. cap. 17. & quinque ſeqq. Et vide etiam cap. 3. cum ſeqq. vſque ad cap. 12. & ad tit. C. de hæredibus inſtituend. ex fol. 379. vſque ad fol. 391. vbi etiam Oſualdus, eius Additionator.   Antonius Pichardus ad tit. Inſt. de hæredibus inſtit.   Sebaſtianus Næuius ſelectar. iur. interpretation. ad tit. eundem, ff. &. C.   Thomas Cornerius in Codice Iuris Gallici & Romani, lib. 20. tit. de hæredib. inſtituendis, ex fol. 758. vſque ad fol. 779.   Pet. Gilenius ad tit. C. de hæredibus inſtituendis.   Cardinalis Dominicus Tuſc. practicarum concluſionum iuris, tom. 4. littera H. concluſione 16. cum infinitis ſequentibus ex folio 200. vſque ad folium 298.   Antonius Faber definit. 1. & ſeq. ad tit. C. de hæred. inſtituend.   Thadæus Piſon. variarum, lib. 2. cap. primo & ſeqq.   Hieronym. Treutler. in theſibus pandectarum, volum. 2. disputat. 11. theſi 1. & ſequentibus ex fol. 326. Conſultò itaque materiæ huiuſce tractatum & diſputationem prætermitto, cum adeò plenè explanatam ipſam appareat, & de coniecturis (quod ad nos attinet) abſolutè ita & vtiliter actum per Manticam, Prætis, Menochium, & alios præcitatos ſuprà, fuerit. Quoad præteritionem verò, atque exhæredatio[*]nem, & coniecturas, quæ verſantur circa vnam & alteram (vbi & de ipſorum liberorum inſtitutione, non modò de præteritione, & exhæredatione agitur) videndi erunt omninò nonnulli, qui tam de iure communi antiquo, quàm nouiori, & de iure huius Regni omnia neceſſaria congerunt, & ita abſolutè reſoluunt, vt aliud adiicere, ſiue nunc tranſcribere, neceſſarium non fuerit: Et hi equidem poſt ordinarios in ſuis locis, & multos alios, quos referunt.   Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, in eodem teſtamento relinquens, el. 1. & 2. vbi latiſſimè proſequitur, atque explicat hanc materiam.   Chaſſaneus in conſuetudinibus Burgundiæ, rubrica 7. §. 2. gloſ. Si non pour, per totam, & §. 3.   Ioan. Gualdenſis de arte teſtandi, tit. 3. de liber. inſtit. vel exhæredandis, per totum.   Didac. Couuar, in cap. Rainuntius, de teſtamentis, in principio per totum.   Antonius Gomezius tom. 1. variarum cap. 11. de ſucceſſione contra teſtamentum, per totum: vbi plenè agit de omnibus, quæ tam de iure communi, quàm de iure Regio Partitarum, & tam in theorica, quàm in praxi neceſſaria ſunt in materia.   Ferdinand. Vaſquez de Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 1. vſque ad num. 192. vbi latiſſimè.   Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. teſtamentum, quæſt. 36. cum multis ſeqq.   Ioannes à Roxas in epitome ſucceſſionum, cap. 4. ex num. 8. cum ſeq. vſque in finem capitis.   Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 9. cap. 10. & lib. 10. cap. 1. & tribus ſeqq.   Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 44. cap. 2. de præteritione filiorum, & cap. 3. de exhæredatione liberorum.   Gracharius in §. teſtamentum, q. 42. & 43. & 52.   Hermanus Vulterius iuriſprudentiæ Romanæ, lib. 1. cap. 73.   Turretus in tract. de effectu. clauſul. codicillar. quæſt. 64. & ſeqq.   Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. volun. lib. 4. tit. 11. vbi de coniecturis, quæ verſantur circa materiam prædictam.   Simon de Prætis de interpretat. vltim. volunt. lib. 3. dub. 6. ſolut. 1. & tribus ſeqq. ex fol. 39. vſque ad fol. 53. vbi etiam de coniecturis, & interpretatione in hac materia.   Iacobus Menoch. qui id ipſum intendit lib. 4. præſumpt. 28. 29. & 30.   Rolandinus in tractatu de teſtamentis & vltimis voluntatibus, rubrica 3. & 14. & 15.   Gratianus regula 199.   Ludouic. Molin. de Hiſpanor. primogen. lib. 1. c. 9. ex num. 9. cum multis ſeqq. & num. 32. cum. ſeqq.   Ioannes Garſia de expenſis & meliorationibus, c. 20. num. 2.   Deciſio Rotæ 61. & 63. in nouis part. 2.   Ioannes Matienzus in l. tit. 4. gloſſ. 14. lib. 5. nouæ collect. regiæ.   D. Spino in ſpeculo teſtamentor. gloſſ. 20. principali de exhæredatione liberorum, per totam.   Petr. Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 1. part. cap. 16. num. 57. & ſeqq.   Borgnin. Caualcan. deciſ. 24. part. 3.   Ioan. Bolognetus ad titulum, ff. de liberis & poſthumis, vbi latiſſimè.   Thomas Cornerius in C. iuris Gallici, & Romani, lib. 24. tit. 1. ex fol. 944. vſque ad fol. 958.   Ioann. Oinothomi ad titulum Inſtitut. de exhæredatione liberorum.   Anton. Pichardus ad eundem titulum, vbi latè de hac materia.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 6. cap. 6. cum ſeqq. vſque ad cap. 16. vbi etiam Oſuald. eius Additionator.   Donellus ipſe ad tit. C. de liberis præteritis, vel exhæred. per totum.   Ariſminus Tepatus variar. lib. 2. tit. de exhæredatione & præteritione liberorum & parentum, ex fol. 347. vſque ad fol. 350.   Ioannes Philippus in ſumma vtriuſque iuris, ad tit. ff. de liberis & poſthum. fol. mihi 239.   Dom. Franciſc. Sarmientus ad eundem titulum, vbi latè explicat materiam.   Thadæus Piſon. variar. reſolut. lib. 2. cap. 6. & pluribus ſeqq.   Ioann. Marc. Aquilinus ad l. Gallus cum ſuis, §. ff. eod. titulo.   Anton Faber ad titulum, C. de liberis præteritis, & tit. C. de poſthum. hæred. inſtit. definitione prima, & ſeqq.   Sebaſtianus Næuius breuiter nimis ad tit. ff. de liberis & poſthum.   Cardin. Dominicus Tuſc. practicarum concluſionum iuris, lib. 4. littera C. concl. 577. & ſeq. ex fol. 465. & tom. 6. littera P. concl. 637. cum ſeq. vſque ad concluſ. 664. ex fol. 485. vſque ad fol. 499.   P. Ludou. Molin. tom. 1. tract. 2. disp. 175. & 176. & fol. 1014. Quoad ſubſtitutiones verò in genere, & in ſpe[*]cie, & coniecturas omnes, quæ circa vulgarem, pupillarem, exemplarem, compendioſam, breuiloquam, & fideicommiſſariam verſantur, & tractatum plenum huiuſce materiæ, atque eiuſdem in caſu dubio interpretationem, poſt ordinarios in vulgatis, & adeò cognitis locis, extant ſane tractatus integri Authorum quamplurium, qui in tractat. Doctorum habentur, & paſſim commemorantur ab his qui mox referuntur, & magis ex profeſſo videndi ſunt   Antonius Gabriel communium concluſionum lib. 4. titulo de ſubſtitutionibus, per totum.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis moreretur, el 2. per totum.   Rolandinus in tract. de teſtamentis & vltimis voluntatibus, rubrica 22. & ſeq. vſque ad rubric. 29.   Bartol. de Hucio, Sfortia Oddi, & Alexander Trentacinquius, qui longa ſerie materiã explicarunt.   Gualdenſis de arte teſtandi, titulo de ſubſtitutionibus, cap. 5. per totum, ex fol. 137. vſque ad fol. 217.   D. Ferdin Vazq. de Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, in præfatione, & §. 1. cum ſeq. vſq. ad §. 19. & lib. 3. §. 23. 24. 25. & 26.   Didac. Couuarr. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, §. 4. 5. 6. & 7.   Anton. Gomezius tom. 1. variar. c. 3. 4. 5. 6. 7. & 8.   Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. ſupſtitutio, per totum; vbi latè ſcribit materiam, & 81. quæſtiones conficit principales.   Paulus Leonius latiſſimè in tractatu de ſubſtitutionibus, per totum.   Emanuel Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis in 6. verb. inſtituẽdo, & verb. moreretur, & verb. ſubſtituit.   Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 8.   Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, part. 3. lib. 42. cap. 10. cum pluribus ſeqq. vſque ad cap. 31. ex fol. 940. vſque ad fol. 995.   Baconius declarationum iuris, lib. 4. c. 60. & 61.   Franciſcus Duarenus diſputationem lib. 2. c. 7.   Hermanus Vulterius iuriſprudentiæ lib. 1. c. 73.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 5. per totum: vbi de coniecturis, quæ verſantur circa ſubſtitutiones, agit dumtaxat.   Simon de Prætis de eiſdem coniecturis, & interpretatione in caſu dubio, lib. 3. interpretatione 2. dubitatione 1. ſolutione 1. & ſeq. vſque ad ſolut. 11. ex fol. 53. vſque ad fol. 123.   Iacobus Menochius lib. 4. præſumpt. 24. cum pluribus ſeqq. vſque ad præſumpt. 69. ex fol. 26. vſque ad fol. 64. vbi de ipſis coniecturis, atque in caſu ambiguo variis præſumptionibus, & interpretationibus.   Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 5. num. 6. art. 15. num. 2. & ſeqq. art. 19. num. 3. & artic. 18. ex num. 13. cum ſeq. & art. 34. & 51.   Angelus Matheacius de legatis & fideicommiſſis, lib. 1. ex. cap. 7. cum ſeq. vſque ad cap. 20.   P. Ludouicus Molina tom. 1. tract. 2. diſput. 18. cum multis ſeqq. ex fol. 1088.   Antonius Guibertus lib. 1. quæſt. cap. 6. & 9.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 6. ex cap. 23. cum ſeqq. vſque in finem illius libri, & ad tit. C. de inſtit. & ſubſtit. & C. de impuber. & aliis ſubſtitut. ex fol. 391. vſque ad fol. 427. vbi etiam Oſualdus, eius additionator.   Iacobus Cancerius variar. reſol. cap. 1. de ſubſtitutionibus, per totum.   Bernard. Græueius in addit. ad And. Gaill. lib. 2. concluſ. 131. cum ſeqq. ex fol. 395. vſque ad 423.   D. Spino in ſpeculo teſtamen. glo. 19. 20. & 21. & ſeqq. vſque ad gloſ. 28.   Ioan. Philipp. in ſumma vtriuſque iuris, ad tit. ff. de vulg. & pup. ſubſtit.   Anton. Pichard. ad tit. Inſtit. de vulgari ſubſtit & tit. de pupillari, ex fol. 614. vſque ad fol. 726.   Sebaſtianus Næuius breuiter nimis, & quaſi remiſſiuè, ſelect. interpret. iuris, ad tit. ff. de vulgar. & pup: ſubſtitut.   Ariſminus Tepatus variarum lib. 2. tit. de ſubſtitutionibus, & tit. ſeq. ex fol. 379. vſque ad fol. 397.   Thom. Cornerius in codice iuris Gallici & Romani, lib. 21. tit. 3. de ſubſtitutionibus, ex fol. 818. vſque ad fol. 838.   Anton. Faber ad tit. C. de impuberum, definitione 1. & ſeqq.   Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 40. 41. 42. & ſeqq.   Cardinalis Dominicus Tuſc. practicar. concluſionum iuris, tom. 7. littera S. verbo, ſubſtitutio, concluſ. 773. cum multis ſeqq. ex fol. 838. vſque ad fol. 958. vbi latiſſimè. Quoad fideicommiſſa verò, & eorum coniecturas,[*] tractatum, & materiam fideicommiſſariam, primogenitorum etiam, ſiue Maioratuum, adeò frequentem & aſſiduam, & quæ habent maximam connexionem & conuenientiam in aliquibus, quamuis in aliis diſſentiant, vt compertum eſt, extant equidem plena volumina, & tractatus quamplurimi diuerſorum, deciſiones verò, & conſilia, ſiue reſponſa ferè infinita, vt qui conſulentes omnes, tam antiquos, quàm neotericos euoluerit, libenter fatebitur. Eiſdem igitur omiſſis (qui prout caſuum occurrentium neceſſitas exigere videatur, prælegentur) videndi magis erunt in propoſito   Antonius Gabriel communium concluſionum lib. 4. tit. de fidei commiſſis, per totum.   Andreas Tiraquellus, Ioan. Lecirier, & Marzarius de primogenitura, & de fideicommiſſis.   Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, vbi latè in materia.   Latiùs Marc. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, per totum librum, qui omnem tractatum abſoluit, & digerit manu pleniſſima.   Angelus Matheacius in commentariis de legatis & fideicommiſſis, per totum tractatum, maximè lib. 1. c. 1. & quatuor ſeqq. & lib. 2. ex c. 1. vſque ad c. 16. & lib. 3. ex capite 11. cum ſequentibus, & lib. 4. ferè per totum. Muſcul. Bonacoſ. in ſyntagmate commun. opinion. lib. 6. tit. 41. & 42.   Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimat. volunt. lib. 7. & 8. & lib. 10. & 11. vbi latè de coniecturis circa fideicommiſſa, & materiam fideicommiſſariam.   Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 3. interpret. 3. dubitat. 1. ſolut. 1. cum multis ſeqq. vſque in finem lib. 3. ex fol. 123. vſque ad fol. 281. vbi latiſſime.   Iacobus Menoch. lib. 4. præſumpt. 61. cum pluribus ſeqq. vſque ad præſumpt. 96. ex fol. 63. vſque ad fol. 115.   Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. fideicommiſſum, per totum: vbi diſtinctione & reſolutione pertractat materiam, & 68. quæſtiones principales conficit.   Ferdinand. Vaſq. de Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 3. §. 24. 25. & 26.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtament. verbo, ſi abſque liberis, tract. de fideicommiſſaria ſubſtitut. el 2. per totum.   Didac. Couar. in cap. Rainuntius, de teſtament. §. 11. per totum.   Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 5. per totum.   D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſa 27. principali, per totam.   Ludouic. Molin. & Pelaez à Mier. qui in commentariis, de Hiſpanor. primog. & de maioratu, & de fideicommiſſis ſcripſerunt in vnoquoque cap. permulta.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 15. 16. & 17. & cap. 20. cum pluribus ſeqq, vſque in finem lib. 7. & iterùm lib. 8. cap. 1. cum pluribus ſeqq. & ad tit. C. de fideicommiſſis, ex fol. 504. vſque ad fol. 526.   Anton. Pichardus ad titulum Inſtit. de fideicommiſſariis hæred. ex fol. 1072. vſque ad fol. 1171.   Antonius Faber ad tit. C. de fideicommiſſis, in lib. 9. codicis, definit. 1. & ſeqq.   Bernard. Græueius in addit. ad Andr. Gail. lib. 2. concluſ. 131. cum multis ſeqq. ex fol. 395. vſque ad folium 425.   Ariſminus Tepatus variar. lib. 2. tit. de fideicommiſſis, ex fol. 397. cum ſeq.   Ioannes Philippus in ſumma vtriuſque iuris, ad titul. de legatis primò, & titulum C. de fideicommiſſis.   Thom. Corner. in codice iuris Gallici & Romani, lib. 21. tit. 2. per totum: ex fol. 792. vſque ad fol. 818. & lib. 22. tit. 1. ex fol. 838. cum ſeqq.   Cardinalis Dominicus Tuſc. practicarum concluſionum iuris, tom. 4. littera, F. concluſ. 225. cum infinitis ſeqq. ex fol. 778. vſque ad fol. 885.   P. Ludouicus Molina tom. 1. tract. 2. diſp. 187. & ſeqq. ex fol. 1130.   Et hi quidem nunc relati Authores tractant etiam[*] de Trebellianica, & Falcidia, & de coniecturis, quæ ad vnam & alteram pertinent, ac inter alios abſolutè magis explicant Anton. Gabr. communium concluſ. lib. 4. tit. 4. ad Trebellianum, per totum.   Marcus Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, art. 3. per totum, vbi latiſſimè & vtiliter; & idcircò videndus omninò.   Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vlt. volunt. lib. 7. tit. 11. & 12. & lib. 9. tit. 13.   Angel. Matheacius de legatis & fideicommiſſis, lib. 4. cap. 6. & cap. 15.   Michael Graſſus receptarum ſententiarum, §. Falcidia, & §. Trebellianicæ: vbi diſtinctè & breuiter.   Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 42. cap. 31. de Trebellianicæ deductione, & cap. 34. de lege Falcidia.   Antonius Corſetus in tractatu Trebellianica, per totum.   Rolandinus de teſtamentis & vltimis voluntatibus, rubrica 29.   Anton. Pichardus ad §. ſed quia hæredis, & §. ſeq. Inſtit. de fideicommiſſar. hæred. Ex fol. 1118. vſque ad fol. 1154. & ad tit. Inſtit. de lege Falcidia, ex fol. 1034. vſque ad fol. 1072. vbi Duarenus, Goueanus, Connanus, Cuacius, Zazius, Anton. Auguſt. Prateius, Alexander ab Alexand. Viglius, Corraſ. Mencha. Alciatus, Sarmientus, D. Spino commemorantur.   Ioan. Philippus in ſumma vtrinſque iuris, ad titulum ff. ad legem Falcidiam, & ad S C. Trebellianum.   Sebaſtianus Næuius ad eoſdem titulos.   Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 5. ex cap. 11. cum ſeqq.   Ferdinand. Vaſq. de Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 8. per totum, & lib. 2. §11. per totum.   Hippol. Riminaldus in conſ. 131. per totum, lib. 2. & conſ. 510. lib. 5.   Iacobus Cancerius variar. reſolut. cap. 2. de Trebellianica, & Falcidia.   Franciſc Cofort. Commun. opini. verbo, Falcidia, & verbo, Trebellianica.   Villalobos commun. opin. verb. Quarta.   Franciſ. Hotmannus diſp lib. 1. cap. 2.   Anton. Faber. ad tit. C. ad S C. Trebellianum, & tit. C. ad l. Falcid. definit. 1. & ſeqq.   Ioan. Matien. in l. 1. tit. 3. lib. 5. gloſſ. 19. per totam: & ibid. Azeuedius num. 101.   Ariſminus Tepatus variar. lib. 2. tit. de Trebellianica, fol. 402. & tit. de lege Falcidia, fol. 378.   Thomas Cornerius in codice iuris Gallici & Romani, lib. 21. tit. 1. per totum: ex fol. 792. cum pluribus ſeqq. & lib. 23. tit. 1. de lege Falcidia, ex fol. 916. vſque ad fol. 933.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 30. per totum, vbi de Trebellianica, & lib. 8. cap. 22. & quinque ſeqq. ex fol. 292. vſque ad fol. 322. vbi de Falcidia, & ad tit. C. ad legem Falcidiam, ex fol. 553. vſque ad fol. 570.   Ioann. Vincentius Hondedeus in conſilio 45. & 46. lib 2.   Petr. Surd. in conſ. 342. lib. 3.   Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſion. iuris, tom. 8. littera, T. concluſione 375. cum multis ſeqq. ex fol. 372. vſque ad fol. 394. vbi de Trebellianica latiſſimè, & tom. 3. littera, F. concluſ. 36. & tribus ſeqq. ex fol. 554. cum ſeqq. vbi de Falcidia. Hieronymus Cæuallos commun. contra communes, quæſt. 26. & quinque ſeqq. vbi de Trebellianica, & Falcidia, & dicta quæſt. 30. in fine, inquirit, vtrum hodie de iure huius Regni, Trebellianica, & Falcidia procedant, & refert Authores quamplures huius Regni; & quæſt. 665. in fine, num. 12. vbi etiam alios commemorat, & iunge Azeuedum ibi non relatum, in dicta l. 1. tit. 4. lib. 5. num. 121. Pichardum etiam ad principium, Inſtit. de lege Falcidia, ex numero 26. vſque num. 51. quem ego recenſui, & quæſtionem excitauri in commentariis de vſufructu, cap. 60. ex num. 6. vſque ad num. 14. de Falcidia etiam latè agit Pat. Ludou. Molina tom. 1. tract. 2. diſputat. 213. fol. 1292. & de Trebellianica, diſput. 187. De legatis verò, & coniecturis omnibus circa le[*]gata, atque materiam eam adeo latam & vtilem vltra ordinarios in ſuis locis, & infinitos alios in ſuis reſponſis, deciſionibus, & conſiliis, vt ab eis relatos omittam, videndi ſunt omnino Antonius Gabriel communi. concluſio. lib. 4. tit. de legatis, per totum.   Guill Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, el 2. tractat. de fideicommiſſaria ſubſtitutione, ex numero 137. cum multis ſeqq.   Gualdenſis de arte teſtandi, tit. 6. de legatis, per totum, ex fol. 217. vſque ad 320.   Ferdinand. Vaſq. de Menchac. de ſucceſ. progreſſu, lib. 3. §. 27. per totum, & §. 29.   Anton. Gomezius tom. 1. variar. cap. 12. de legatis, per totum, vbi latè ſcribit materiam.   Didac. Couarr. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, §. 10. per totum.   Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 4. c. 1. ex num. 60. cum ſeqq.   Sebaſtianus Medicis de diffinit. Part. 2. diffinit. 78.   Cardinalis Franciſc. Mantica de coniect. vlt. volunt. lib. 8. per totum, & lib. 9. per totum, & lib. 10. tit. 1. & tribus ſeqq. & lib. 12. tit. 1. cum ſeq. vſque ad tit. 7. quibus in locis dilucidè & diſtincte explicat coniecturas, quæ verſantur circa legata.   Simon de Præris de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. interpret. 1. circa legat, ex fol. 281. vſque ad lib. 5. & fol. 437. vbi latiſſimè coaceruat materiam, & cogerit, atque reſoluit quamplurima vtilia, & aſſidua in negotiis forenſibus, & practicis.   Michael Graſſus receptarum ſententiarum, §. Legatum, per totum: vbi etiam latè pertractat materiam, & diſtinctè admodum procedit, atque 80. quæſtiones principales conficit.   Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, art. 31. &. 33.   Rolandinus de teſtamentis & vltimis voluntatibus, rubrica 8. & 9.   Iacobus Menoch. lib. 4. præſumpt. 105. cum multis ſeqq. vſque ad præſumpt. 165. qui videndus eſt omninò circa coniecturas, & materiam legatorum, loquitur enim vtiliter in propoſito, & ad titulos omnes Infortiati, qui ad legata pertinent, commentaria conficit.   Pet. Greg. in ſyntagmate iuris, 3. part. lib. 42. cap. 34. & 35. ex fol. 1001. vſque ad fol. 1014.   Ang. Matheacius de legatis, & fideicommiſſis, lib. 1. cap. 1. 2. & 3. & lib. 2. cap. 1. & 2. & Cap. 16. cum ſeqq.   Ioan. Matienzus in l. 1. tit. 4. gloſ. 14. &. gloſ. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ.   P. Ludouicus Molina in commentariis de iuſt. & iur. tom. 2. tract. 2. diſp. 193. cum multis ſeqq. vſque ad diſp. 206. fol. 1188.   Ioann. Philipp. in ſumma vtriuſque iuris, ad tit. ff. de legat. 1. ex fol. 253.   D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſ. 6. & 7. & gloſſ. 8. principali de legato purè relicto, & gloſſis ſeqq. vſque ad 15.   Sebaſtianus Næuius ſelect. interpret. iur. ad tit. ff. de legat. 1. & C. de legatis.   Anton Pichardus ad tit. Inſtit. de legatis, ex fol. 900. vſque ad fol. 1034.   Anton. Faber in lib. 9. Codicis, ad tit. C. de legatis, definit. 1. & ſeqq.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 8. cap. 1. cum pluribus ſeqq. vſque ad cap. 22. & cap. 28. cum pluribus ſeqq. vſque ad tit. ff. de rebus dubiis.   Donellus ipſe ad titulum, C. de legatis, ex fol. 483. vſque ad fol. 499.   Vincentius Carocius caſu 56.   Ariſm. Tepatus variar. lib. 2. tit. de legatis conditionalibus, & tit. ſeqq. ex fol. 364. vſque ad fol. 378. & tit. de rebus dubiis circa legata, ex fol. 18. cum ſeq.   Thom. Cornerius in codice iuris Gallici & Romani, lib. 22. tit. 1. de legatis, ex fol. 838. vſque ad fol. 916.   Cardin. Dominicus Tuſc. Practicar. Concluſ. iuris, tom. 5. lit. L. concluſ. 33. cum infinitis ſeqq. ex fol. 37. vſque ad fol. 143.   Anton. Cardoſus in praxi, verbo, legatum, ex fol. 205. Anton. Theſaurus lib. ſingulari quæſtionum forenſium, quæſt. 67. & 68. & vide quæſt. 41. num. 7. vbi poſt Bellum in conſ. 48. inquirit, vtrùm legatum præſcribi poſſit, ſi debito tempore non petatur: & iunge eidem Gualdenſem dicto titulo de legatis, cautela 31. Laram in l. ſi quis à liberis, §. vtrum, ex num. 101. cum ſeqq. Decium in conſ. 211. eundem Theſaurum libro eodem ſingulari, quæſt. 86. ex num 4. vbi an hæres legatum nondum agnitum poſſit præſcribere: & an legati annui ſolutio poſſit præſcribi: Et de vtroque D. Spino in ſpeculo teſtam. gloſſ. 8. principali, de legato pure relicto, ex num. 65. vſque ad num. 69. Menchaca de ſucceſ. creat. lib. 1. §. 10. num. 37. Couarr. reſolut. lib. 1. cap. 9. num. 5. verſ. illud profectò. Optimè Ang. Matheacius de legatis & fideicomm. lib. 4. cap. 2. de eodem etiam, vtrum legata, & fideicommiſſa præſcribi poſſint, & à quo tempore præſcriptio incipiat, Pet. Surd. in conſ. 73. num. 10. & 33. & vide num. 32. lib. 1. & in conſil. 123. num. 10. eodem lib. 1. latiùs in comment. de alimentis, tit. 9. quæſt. 6. num. 19. cum ſeq. fol. 580. vbi vide omninò. Ioannes Guttierr. canonicar. lib. 2. quæſt. 26. Stephan. Gratian. diſceptat. forenſium lib. 1. cap. 2. & deciſ. 4. num. 7. cum ſeq. Surd. idem in conſ. 251. num. 8. lib. 2. vbi an reſtituatur legatarius ex cauſa ignorantiæ aduersùs præſcriptionem rei legatæ. De eadem etiam legatorum materia Ioan. Garfias de expenſ & meliorate. cap. 17. Hondedeus in conſ. 61. lib. 1. & in conſil. 57. lib. 2. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, ſine curator, ex num. 118. Petr. Surd. deciſ. 76. &150. in conſ. 191. num. 25. & n. 1. lib. 2. vbi an hypotheca detur pro legatis, ſiue hæredis bona ſint ta citè hypothecata: latiùs idẽ Surd. in conſ. 209. lib. 2. vbi vide omninò Ripam in l. 1. num. fin. de legat. 1. & quando hypotheca competat in ſolidum, & an extendatur ad intereſſe, & à quo tempore: an etiam, ſi hæreditaria bona alienentur per hæredem, ſint affecta onere hypothecæ. Vide Ioan. Anton. Lanarium in conſ. 10. num. 4. &. 5. Surd. d. conſ. 209. Surd. ipſe in conſ. 211. nu. 7. lib. 2. vbi an legatũ efficiatur caducum quando legatarius præcedit teſtatori. Et iunge Decian. in conſ. 44. num. 98. lib. 3. & in conſ. 20. num. 2. lib. 4. vbi in donatione, & omni alia diſpoſitione loquitur, & in donatione, quando præmoritur donatarius. Vide Maſcard. tom. 1. concluſ. 564. & concluſ. 75. Anton. Fabrum ad tit. C. de reuocand. donat. definit. vltim. fol. 1103. Tuſc. tom. 2. littera, D. concluſ. 204. fol. 920. Græueus in addit. ad. And. Gail. lib. 2. concluſ. 40. conſideratione 1. fol. 136. Surd. etiam ipſe in conſ. 209. & in conſ. 191. lib. 2. vbi an hypothecaria quæ datur pro legatis, detur ſolum pro hæreditaria portione, & quæ exigat, & contra quos detur, vide etiam in conſ. 51. num. 1. lib. 1. Marc. Anto. Peregrin. de fideicomm. art 4. ex. num. 57. Vbi euictis rebus hæreditariis extra teſtatoris cogitatum, an minuantur legata. Et ibid. num. 59. ſi ad legata omnia præſtanda, hæreditas non ſufficiat, quomodo legatarius ſolui debeat, Eſcobar computatio. 10. Et iunge Cæuallos commun. contra communes, quæſt. 103. Vincent. de Franchis deciſ. 236. ibid. etiam Peregrin. d. art. 4. e. num. 55. vtrùm res hæreditariæ pereãt periculo legatariorum. Et legatarius, ſi priuetur legato, quia non paruit præcepto teſtatoris, legatum cui applicetur. Vide eundem Peregrin. de fideicomm. art. 11. num. 134. Et legatarius quotæ hæreditatis, vel certæ rei, an teneatur ad æs alienum? vide Ceruantes in. l. 16. Tauri, num. 21. & ſeq. Achil. Pedrocham in conſ. 2. n. 148. & 149. & n. 170. & ſeq. Ioan. Gutierr. practicarum lib. 2. quæſt. 58. Azeuedum in leg. 5. tit. 6. lib. 5. num. 7. & in l. 8. tit. 10. eod. lib. 5. num. 8. Denique in hac legatorum materia, vide nonnulla vtilia per Bonifacium Rogerium in conſil. 10. & in conſil. 34. & in conſil. 3. lib. 2. duas regulas valdè vtiles per Achil. Pedrocham in conſ. 8. num. 46. & 51. Ex quibus etiam legatum renocetur, ſiue reuocatum cenſeatur tacitè, vel expreſsè vide omninò Petr. Surdum in conſil. 14. lib. 1. vbi ponit exempla: & iunge Maſcardum tom. 3. concluſ. 1281. &. 1286. Mieres de maioratu, 1. Part. quæſt. 43. per totam. Caualcan. deciſ. 31. part. 3. Graſſum §. Legatum, q. 78. & duob. ſeqq. Simonem de Prætis lib. 4. ex fol. 425. Cum multis ſeqq. Achil. Pedrocham in conſ. 23. ex num. 14. cum multis ſeqq. Vincent. de Franchis deciſ. 283. Gratianum regula 458. Anton Gomezium tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num. 55. & 66. Legatum deinde, quando dicitur Lego centum, quæ debeo, an valeat, etiamſi nihil debeatur. Et quid, quando teſtator credebat ſe debere? Vide Surdum in conſ. 53. num. 20. lib. 1. & latiùs alio cap. infrà hoc eod. lib. & tractatu: Et legatarius mobilium, aut rerum, an conſequatur pretium rei redemptæ poſt mortem teſtatoris per fiſcum, vel per alium? Vide eundem Petrum Surdũ in conſ. 26. nu. 4. & 6. Et an agat contra tertium ad bona obligata excuſſo hærede, & agens hypothecaria, vtrum petere debeat, quod ſibi ſatis fiat ex re obligata. Ipſemet Surdus agit in conſ. 51. num. 5. & 6. lib. 1. Quod attinet verò ad Legitimam, & quantitatem[*] Legitimæ, & eius augmẽtum; ſpecies etiam, atque fauorem Legitimæ, atq; cætera omnia, quæ ad eum tractatum pertinent, videndi erunt omninò Authores nonnulli, aliis permultis omiſſis, qui omnia neceſſaria, tam de iure communi, quàm de iure Regio, abſolutè pertractant.   Marc. Anton. Cuccus in tractat. de legitima, vbi latè explicat omnia in propoſito neceſſaria.   Emanuel Suarez receptarum ſententiarum, verſiculo, Legitima.   M. Anton. Cuccus in repetitione authent. Nouiſſima, C. de inofficioſo teſtamento, vbi latè, & eruditè.   Anton. Gabr. commun. concluſionum, lib. 6. tit. de legitima, per totum,   Franciſcus Viuius communium opinionum, lib. 1. opinione 199.   D. Ferdinan. Vaſq. de Menchaca de ſucceſ. creatione, lib. 1. §. 10. ex nu. 168. vſque ad num. 668. & lib. 2. §. 20. ex nu. 192. vſque ad nu. 323. vbi latiſſimè, & abſolutè. Michael Graſſus receptarum ſententiarum, §. legitima, per totum. Vbi diſtinctè & plenè, explicat materiam, & 48. quæſtiones principales conficit.   Ioannes à Roxas in epitome ſucceſſionum cap. 3. & cap. 8. & 9.   Chaſſaneus in conſuet. Burgundiæ, rubrica 7. §. 5. gloſſa Meilleur.   Petrus Gregor. in ſyntagmate iuris, 3. Part. lib. 44. cap. 5. de legitima, per totum, fol. mihi 1059. cum ſeq.   Borgninus Caualc. de vſufruct. mulieri relicto, num. 192. & 193. & deciſ. 22. p. 3.   Ayora de partitionibus, 2. parte, ex fol 75. cum ſeq. & 3. part. ex fol. 123.   Vincentius Carocius caſu 70.   Andr. Gail. practicar. obſeruationum, lib. 2. obſeru tione 119. & tribus ſeqq.   Franciſc. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 9. cap. 10.   Angel. Matheacius de legatis & fideicommiſſ. lib. 4. cap. 7. & 8. & cap. 13. & 14.   P. Ludouic. Molin. tom. 1. de iuſtit. & iure, diſp. 236. cum ſeq. vſque ad 246.   Antonius Theſaurus deciſione pedemontana 46.   Ioan. Philipp. in ſumma vtriuſque iuris, ad titulum C. de inofficioſ. teſtamento, ex fol. 62. vſque ad fol. 91. vbi plenum tractatum conficit de Legitima.   Ioan. Matienzus, & Alphonſ. Azeuedus in leg. 3. tit. 8. lib. 5. nouæ collectionis regiæ; & in l. 1. eiuſdem tituli. Idem Matienzus in leg. 1. tit. 4. gloſſ. 10. ex num. 51. cum ſeq.   Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 23. & ſeq. vſque ad cap. 35.   M. Antonius Peregrinus de fideicomm. art. 36. per totum, vbi optimè. Et in conſ. 21. lib. 4. & in conſ. 67. & 81. lib. 1.   Ioan. Vincentius Hondedeus in conſ. 45. & 46. & in conſ. 66. & 76. lib. 2.   Petrus Surdus in conſil. 45. & 128. & 148. lib. 1. & in conſ. 185. & 192. & 206. & 215. lib. 2. & in conſ. 341. & 388. & 404. lib. 3. & in conſ. 484. lib. 4.   Marcabrunus in conſil. 79. per totum.   Hippolytus Riminald. in conſ. 148. per totum, lib. 2. & in conſ. 469. lib. 4. & in conſ. 547. & in conſ. 510. lib. 5.   Alexander Trentacinquius variarum reſolutionum, lib. 1. titulo de legitima, reſolutione prima, & quatuor ſeqq. ex. fol. 80. vſque ad fol. 99.   Iacobus Menoch. de arbitrariis, lib. 2. caſu 163. & caſu 149.   Fontanell. de pact. nuptial. clauſula 4. gloſ. 24. ex num. 39. cum ſeq. vſque ad num. 57.   Iacobus Cancerius variar. reſol. cap. 3. de legitima, per totum.   Bernard. Græueus in addit. ad Andream Gail. lib. 2. concluſ. 119. cum ſeq. ex fol. 351. vſque ad fol. 361.   Aluarus Valaſcus in praxi partitionum, & collationum, cap. 17. & tribus ſeqq.   Ariſminus Tepatus variarum lib. 2. titulo de legitima, ex fol. 354. vſque ad fol. 360.   Antonius Gomezius tom. 1. variar. cap. 11. num. 23. & 24. & ſeq.   Antonius Cardoſus in praxi, verbo, legitima, fol. 210.   Emanuel Coſta in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. prima parte, verbo, ſi decederet, per totum, & 2. parte, verbo, debitæ, & verbo, priuare non poſſit.   Achilles Pedrocha in conſil. 6. per totum.   Thadæus Piſon. variar. reſol. lib. 2. cap. 8.   D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſ. 17. principali.   Hieronymus de Cæuallos commun. contra communes, quæſtione 23.   Antonius Pichardus ad §. igitur quartam, Inſtit. de inofficioſo teſtamento, num. 38. & 39. & ad rubricam de hæred. quæ ab inteſtato deferuntur, num. 60. & ſeq. & ad rubricam de vulgari ſubſtitutione, num. 54. & ſeq.   Cardinalis Dominicus Tuſc. practicarum concluſionum iuris, tom. 5. littera, L. concluſ. 181. cum infinitis ſeqq. ex fol. 153. vſque ad fol. 222. Et verè ſi præfati Authores originaliter prælegantur, nihil in propoſita materia euenire poterit, quod ex profeſſo reſolutum non fuerit. An autem Legitimæ præſcribatur ſpatio triginta annorum (quod non attingunt maiori ex parte) vide Petrum Surdum in conſ. 128. num. 15. lib. 1. Stephanus Gratianus deciſ. 4. Et bona patris an ſint obligata filio pro Legitima, vide eundem Surdum in conſ. 51. num. 4. & 5. & ſeq. lib. 1. Et Legitimam vtrum filius eligere poſſit in bonis aliis legatis, quando poteſt eam aliunde conſequi, vide Surdum ipſum in conſ. 148. num. 11. lib. 1. Denique (vt rem hanc abſoluamus) quod attinet[*] ad teſtamenta quouis modo confecta, fauorem, interpretationem, ſolemnitatem, præſumptiones generaliter, & coniecturas iuridicas variis in caſibus, & articulis, & plurima alia, quæ in tractatu teſtamenti in ſcriptis, & nuncupatiui, & coniecturarum, atque præſumptionum vtriuſque inquiri frequenter ſolent, & latiſſimam habent Interpretum explicationem, videndi magis erunt Authores ſequentes, vt infinitos alios ſcribens atque conſultò omittam.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, teſtamentum, el 1. & 2. & verbo, mortuo itaque teſtatore, el 1.   Ferdinand. Vaſq. de Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. ex præfatione, cum pluribus §§. ſeqq. & l. 2. §. 2. per totum, & de ſucceſſionum progreſſu, lib. 1. §. 1. per totum.   Gualdenſis de arte teſtandi, tit. 1. de teſtamentis, per totum.   Iulius Clarus §. teſtamentum, per totum.   Chaſſaneus in conſuet. Burgundiæ, rubrica 7. §. 4. gloſſ. 4. Parſon teſtament.   Didac. Couar. in cap. cum eſſes, & in cap. relatum, de teſtamentis, & in rubri. 1. part. num. 3. & ſeq.   Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. teſtamentum, per totum, vbi latè, & diſtinctè.   Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1.   Anton. Gabr. communi. concluſ. lib. 4. titulo de teſtamentis.   Ioſephus Ludouic. commun. opinionum, concluſ. 58. & ſeqq. vſque ad concluſ. 70.   Charondas lib. 2. veriſimilium, ex cap. 10.   Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 9. ex cap. 6.   Gracharius receptarum ſententiarum, verbo, teſtamentum, per totum.   Hieronymus Treutler in the ſibus pandectarum, volum. 2. theſi 1. diſp. 10. & ſeq.   Ioannes Dauth. in commentariis ad materiam teſtamentorum, titulo, ſiue rubrica 1. & ſeq.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 6. cap. 1. & ſeq. & ad tit. C. de teſtamentis, vbi etiam Oſualdus, eius Additionator.   Petrus Gregorius Toloſanus in ſyntagmate iuris, part. 3. lib. 42. cap. 1. cum ſeq. vſque ad cap. 10. ex fol. 940.   Catelianus Cotta in memorabilibus, verbo, teſtamentum.   Forcatulus dialogo 14. & 73.   Petrus Loriotus de teſtamentis, axiomate primo & ſeqq.   Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltim. volunt. lib. 2. per totum, vbi de coniecturis agit, quæ circa teſtamenta verſantur.   Iacobus Cancerius variar. cap. 4. de teſtamentis.   Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione prima, & pluribus ſeqq.   Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 7. dubitat. 2. & ſeq. ex fol. 190. vſque ad fol. 216.   D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſ. rubricæ, part. 1. & 2.   Ioannes Philippus in ſumma vtriuſque iuris, ad tit. ff. de teſtamentis.   Petrus Magdalenus latiſſimè in commentariis de teſtibus in teſtamentis requiſitis, prima parte, per totam.   Alexander Raudenſis de analogis, libro primo, c. 28. per totum.   Burgos de Paz, Tellus Fernandez, Ceruantes, & teliqui in leg. 3. Tauri.   Ioan. Matienzus & Azeuedus longa ſerie in l. 1. tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ.   Antonius Gomezius in d.l. 3. Tauri, ex num. 23. vſque ad num. 66.   Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana 94. & 180.   Emanuel Coſta in cap ſi pater, de teſtamentis, in 6. prima parte, verbo, adiiciens, & verbo, in ſuo teſtamento.   Hieronymus Cæuallos, comm. contra communes, quæſt. 474. & quæſt. 700. & quæſt. 87. & 94.   Ioan. Gutierr. pract. lib. 2. q. 35. & ſeq.   Sebaſtianus Næuius ſelectar. interpret. iur. ad titul. ff. de teſtamentis.   Thom. Corner. in Codice iuris Gallici & Romani, lib. 20. tit. 1. de teſtamentis, ex fol. 742. vſque ad 786.   Antonius Faber in lib. 9. Codicis, ad tit. C. de teſtam. definit. 1. & ſeq.   Ariſminus Tepatus variar. lib. 2. tit. de teſtamentis in genere, ex fol. 328. vſque ad fol. 339.   Cardinalis Dominicus Tuſc. practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera, T. concluſ. 89. & 90. & concluſionibus infinitis ſeqq. ex fol. 59. vſque ad fol. 146. vbi de teſtamentis, ipſorum coniecturis, & interpretatione agit latiſſimè.   Pet. Gylenius ad tit. C. de teſtament.   Thadæus Piſon. variar. reſolut. lib. 1. c. 1. per totum. CAPVT II. Quid voluntas, & vltima voluntas quid; quid etiam coniectura, & vnde dicta, & quibus modis diffiniatur, ſeu deſcribatur, & quotuplex? Interpretatio rurſus quid ſit, & quibus modis accipiatur, quotuplex, & in quot ſpecies diſtinguatur. Denique quid præſumptio, & quotuplex, & qualiter multis modis diffiniatur, ſeu deſcribatur, & an dici valeat Interpretatio, breuis & dilucida explanatio, & reſolutio, vt hîc videbitur. SVMMARIVM. -  1 Terminos proprios ignorare, & priùs determinare, quàm terminos intelligere, turpe eſſe loquenti. -  2 Principiorum cognitionem, & doctrinam debere ſemper præcedere. -  3 Voluntas quid, & quid vltima voluntas, per totum numerum, vbi & quare vltima dicatur. -  4 Coniecturæ tres etymologiæ traduntur. -  5 Coniectura dicitur, quaſi connexura, ſeu colligatura. -  6 Coniectura dicitur à coniectu, id eſt, directione quadam rationis ad veritatem. -  7 Coniectura dicitur à Coniecto, coniectas, frequentatiuo, quod idem eſt, quod Exiſtimo. -  8 Coniectura, alia eſt hominis, alia iuris tantùm, alia autem iuris & de iure. -  9 Coniectura hominis eſt ea, quæ in iure non eſt expreſſa, ſed iudicis arbitrio remittitur. -  10 Coniectura iuris eſt ea, quæ ab ipſa lege inuenta, & approbata eſt. -  11 Coniectura iuris & de iure, eſt diſpoſitio legis aliquid præſumentis, & ſuper præſumpto, tanquam ſibi comperto ſtatuentis. -  12 Coniectura alia leuis, alia grauis, ſeu vehemens, & alia violenta, & de exemplis earum. -  13 Coniectura alia eſt temeraria, & alia eſt probabilis. -  14 Coniectura temeraria eſt ea, quæ ratione caret, & longè à veriſimili diſtat. -  15 Coniectura probabilis eſt ea, quæ à veriſimili deducitur, & in ratione fundatur. -  16 Coniectura pluribus modis diffinitur, ſeu deſcribitur. -  17 Coniecturæ diffinitiones nouem adducuntur. -  18 Coniecturæ diffinitiones aliæ proponuntur. -  19 Et Authoris placita nonnulla in medium proferuntur. -  20 Interpretatio quid ſit, quibus modis accipiatur, & in quot ſpecies diſtinguatur. -  21 Interpretationis diuiſiones permultæ remiſſiuè. -  22 Interpretationis diffinitiones nonnullæ ex ſententia Baldi deductæ, & per Menochium, Simonem de Prætis, & Camillum Gallinium, congeſtæ. -  23 Cardinalis etiam Franciſci Manticæ in eodem articulo obſeruationes nouiſſimæ, quæ ex eiuſdem Baldi doctrinis procedunt. -  24 Interpretationem diuerſimodè accipi ex ſententia Cardinalis Dominici Tuſci, cuius ex ſententia aliorum placita nonnulla commemorantur per totum numerum. -  25 Interpretatio accipitur variis modis, provt ex Cardin. Franciſc. Mantica, & Camillo Gallinio latiùs recenſetur hoc numero, & agitur de interpretatione declaratiua, itẽ & de intellectiua. -  26 Et Authoris placitum quoddam proponitur. -  27 Interpretatio correctiua quæ dicatur. -  28 Et quæ extenſiua? & ibidem de eadem adnotata nonnulla. -  29 Interpretatio reſtrictiua quæ ſit. -  30 Præſumere verbum; habere plures ſignificationes, de quibus remiſſiuè. -  31 Præſumptio alia eſt iuris tantum, alia hominis, & alia iuris & de iure. -  32 Præſumptio iuris quid ſit, plenè explicatum poſt alios multos, per Farinacium hoc loco commemoratum. -  33 Præſumptio hominis quid ſit ex eodem Authore, poſt alios quamplures. -  34 Quid etiam præſumptio iuris & de iure, ex ipſomet Authore. -  35 Præſumptionem multis modis diffiniri, ſeu deſcribi. -  36 Præſumptionis diffinitiones ſeptem adduxiſſe Franciſcum Manticam. -  37 Duodecim Farinacium, prout hîc adnotatur. -  38 Præſumptionem ſemper verſari circa rem dubiam quæ ſcilicet eſſe, vel non eſſe poteſt. -  39 Præſumptio verſatur circa id quod eſt geſtum, ſed ignoratur qualiter geſtum. -  40 Præſumptio, & coniectura quamuis in effectu differant. -  41 Idem tamen dici poſſunt, prout hic ad notatur. -  42 Coniectura ex ſententia Socini ſignificat præſumptionem. -  43 Et rectè quidem ex ſententia Authoris, prout hic adnotatur. -  44 Præſumptionem interpretationem dici ſecundùm Baldum. -  45 Præſumptionem, & interpretationem differre ſecundùm Alciatum. -  46 Sed quod attinet ad tractatum, præſentem coniecturarum vltimarum voluntatum, non differre ex ſententia Authoris, prout hic obſeruatur. PRo dilucida, atque abſoluta, breui tamen & diſtincta huius Capitis explanatione, ex[*] quo tria confici capita poſſent, inprimis conſtituendum; atque obſeruandum erit, loquenti turpe quidem eſſe, proprios terminos ignorare, & priùs determinare, quàm proprios terminos intelligere, quemadmodum obſeruauit Angelus in conſilio 110. Sanctiſſima, in princip. Deinde principiorum[*] cognitionem, & doctrinam debere ſemper præcedere, vt colligit Baldus per illum text. in l. prima, ff. ſi certum petatur. Similiter, quòd omnis, quæ à ratione ſuſcipitur de aliqua re inſtitutio, debet à diffinitione proficiſci, vt inquit Marc. Cicero lib. 1. officiorum, paulò poſt principium: & colligitur ex l. prima, ff. de teſtamentis, & l. de interdicto, ff. de aqua quotidiana & æſtiua. Et poſt Baldum, Cagnolum, Mantic. & alios exornauit Sebaſtianus Medices de diffinitionibus, prima parte, in prooemio, num. 1. &c. Vtrumque etiam, videlicet quòd doctrina omnis, & omnis diſciplina rectè à vocabulorum diſciplina incipiat: & quòd termini ſunt priùs intelligendi, antequam aliquid determinetur, ſic enim & natura ab elementis incipit, & ars exordiri debet; obſeruauit Proſper Farinacius commun. crimi. tom. 2. tit. 5. quæſt. 36. n. 1. & ſeqq. idcircò de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum ſermonem, & tractatum inſtituentes, nonnulla de voluntate, & vltima volumtate, de coniectura etiam, de interpretatione, & de præſumptione præmittenda velut neceſſariò duximus. Ac primum, Voluntas quid ſit in quo equidem non inſiſtendum ideò decreui, quòd Cardinalis Franciſcus Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 1. tit. 3. per totum: ex profeſſo, atque latè ſe explicauerit: Aluaradus etiam de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 1. per totum. Simon de Prætis de interpretat. vltimarum volunt. Libro 2. interpretatione prima, dubitat. 1. in principio, & ſolut. 1. & fol. 130. vſque ad fol. 132. Breuiter tamen rem peragendo, & quod ad noſtrum attinet propoſitum, voluntatem in hoc tractatu accipi pro actu ipſius voluntatis, hoc eſt, pro diſpoſitione; nam ſi quis alicui donat, hæc dicitur eſſe voluntas donatoris, vt res accipientis fiat, leg. 1. in principio, ff. de donat. & id ipſum in teſtamentis, & vltimis voluntatibus quoties quis rem ſuam, vel etiam totum patrimonium in alium transferri deſiderat, ſiue modo quocumque de bonis ſuis diſponit; talis enim diſpoſitio voluntas dicitur, quæ & pro lege ſeruatur, & modis omnibus adimpletur, ſicuti expreſſim probauit, atque exornauit Mantica ipſe dicto tit. 3. num. 7. & 8. num. 9. poſt Socinum, Rolandum, & alios rectè probauit: quod quamuis diſpoſitio propriùs, aut frequentiùs ad vltimam voluntatem referatur, tamen poteſt etiam commodiſſimé, nec quidem impropriè intelligi de ea diſpoſitione, quæ fit inter viuos, cap. 2. in principio, & cap. cùm in illis, de præbendis, lib. 6. §. vltimo, in fine, Inſtit. de acquiſit. per arrogat. Vltima verò voluntas pluribus videtur poſſe diffiniri modis, ſicuti quatuor diffiniuit Cardinalis Franciſcus Mantica lib. 1. tit. 4. per totum, qui ex num. 3. vſque ad num. 8. duas adduxit, atque improbauit diffinitiones, & tandem num. 8. ſic vltimam voluntatem diffiniuit, vt ſit diſpoſitio, quæ à moriente facta intelligitur, ita vt poſt eius mortem exitum habeat; & ſingulas eius partes ibidem declarat. Sed & num. 10. aliter putat diffiniri poſſe, vt ſit legitima diſpoſitio de eo, quod quis poſt mortem ſuam fieri vult: & ſingulas quoque partes latiùs explicat. Nec diſſentit Simon de Prætis lib. 1. dubit. 1. ſolut. 3. fol. 132. de voluntate namque, licèt non ita exactè, ſicut Mantica egerit, & dumtaxat, atque generaliter dixerit, quòd voluntas eſt affectio animi ad aliquid applicata, & deliberata acceptio eius, quod placet, idque ex ſententia Baldi, & aliorum quos ibi refert, quòd voluntati teſtamentariæ, ſicut & cuilibet aliæ inter viuos conuenit, vt vides, ſtatim dubit. 1. in principio, fol. 130. num. 6. vltima voluntas quæ dicatur, inquirit, & reſpondet, quòd vltima voluntas eſt vnius hominis habilis diſpoſitio, de eo quod fieri, vel capi velit poſt mortem ſuam, morteque ſua effecta irreuocabilis & firma per alium adimplenda, vt latiùs proſequitur ibidem. Et ſolut. 1. fol. 131. inquit num. 1. quòd vltima dicitur, quia alia eam non ſequitur, leg. 2. §. de legitima. ff. de ſuis & legitimis hæredibus: & poſt eam alia facta non eſt, leg 1. §. 1. ff. de bonorum poſſeſſ. ſecundùm tabul. licèt ſola promulgata, & condita ſit, l. illa verba ff. de. verborum ſignif. vel mille ante eam factæ ſint, quia vltima dumtaxat præualet, & attenditur, §. poſteriore, Inſtit, quibus modis teſtament. infirment. cum ſimilibus, de quibus per ipſum Prætis ibidem, & per Antonium Pichardum in dicto §. poſteriore. Conueniunt itaque præfati ij duo Authores effectu, quamuis diuerſimodè loqui videantur: Aluaradus autem lib. dicto cap. 1. per totum: quamuis nonnulla cumulat, nec voluntatis quoad noſtrum, & ab eo inſtitutum attinet tractatum, diffinitionem certam, nec vltimæ voluntatis aliquam proponit, vt ibidem videbitur. Sed & Sebaſtianus Medices de definitionibus, pariter diffinit. 76. teſtament. num. 32. quamuis dixerit, quòd vltima voluntas accipitur dupliciter, inconcreto ſcilicet, & in abſtracto, & quòd datur vltima voluntas nominata, & innominata, eiusdem tamen, neque voluntatis in genere, diffinitionem aliquam adducit. Cæterùm Cardinalis Dominicus Tuſc. practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera V. concluſ. 279. fol. 635. quòd voluntas de fui eſſentia debeat eſſe libera, & quòd in omni actu requiratur, probauit ibidem, & nonnullis concluſionibus ſequentibus. Voluntas tamen quid ſit, ſiue qualiter diffiniatur, vel deſcribatur (quod in argumento dictæ concluſ. 279. propoſuit, ſiue promiſit) nequaquam explanauit, ſic nec promiſſum aut propoſitum adimpleuit. Secundo deinde & principaliter obſeruandum eſt,[*] cùm inquiritur, coniectura vnde dicatur, quòd coniecturæ tres etymologiæ conſtitui ſolent communiter. Ac primùm equidem coniecturas dici, quia con[*]iunguntur origini ſuæ, & eſſe quaſi connexuras, & colligaturas; vt per Baldum in l. 1. num. 6. circa medium, verſ. unde quæritur, C. de priuilegio dotis, quem referunt & ſequuti ſunt Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 1. num. 2. Maſcardus de probationibus, tom. 1. quæſt. 13. num. 6. Proſperus Farinacius communium criminalium lib. 2. titulo de indiciis & tortura, quæſt. 36. num. 157. nec diſſentit Iacobus Menochius lib. 1. præſumpt. 7. num. 23. Dici[*] etiam poteſt, coniecturam dictam eſſe à coniectu, id eſt, directione quadam rationis ad veritatem: vnde M. Tullius ad Herennium, ſtatum coniecturalem appellat, cum per coniecturas quæritur, an aliquid factum ſit, vel non, & hanc etymologiam ponit Fab. Quintilian. lib. Inſtit. orat. cap. 7. quem referunt Menochius d. præſumpt. 7. num. 30. & Mantica dicto tit. 1. eodem num. 2. verſiculo, ſed Quintilianus, Farinacius vbi ſupra, num. 158. qui num. 159. demùm ſubdit, dici etiam poſſe ſecundùm Menochium vbi ſuprà, Coniecturam dictam eſſe à Coniecto, coniectas, fre[*]quentatiuo, quod idem eſt, quod Exiſtimo, vt ibidem oſtendit. Rursùs coniectura alia eſt hominis, alia iuris tan[*]tum, alia autem iuris & de iure; ſic primo loco diſtinxit Franciſcus Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 1. tit. 2. num. 1. & Manticam referendo, ſecuti ſunt Maſcardus de probationibus, lib. 1. dicta concl. 14. num. 16. Farinacius lib. 2. titulo de indiciis & tortura, quæſt. 36. num. 160. dicens, quòd coniectura & præſumptio, vnum & idem ſint, ideò coniectura eaſdem recipit diuiſiones, quas recipit præſumptio. Coniectura hominis, ſecundùm eumdem Manti[*]cam dicto num. 1. verſiculo, prima autem hominis, dici poteſt ea, quæ in iure non eſt expreſſa, ſed Iudici committitur, vt inſpiciat, quid ſibi videatur, & an aliquam fidem faciat, iuxta l. Minor 25. annis adito Præſide, ff. de minoribus, & 1. vtrum, ff. de donat. inter virum & vxorem, 1. ob carmen, & ſi teſter, ff. de teſtibus, & per Baldum in ſiue poſſidetis, num. 6. C. de probationibus, & in rubrica, de præſumptionibus, num. 3. vbi hanc ponit differentiam inter coniecturã iuris, & coniecturam hominis, quia iuris coniecturæ in legibus ſcriptæ ſunt; Iudicum verò (& ſic hominis) coniecturæ non poſſunt deſcribi, quia pendent ex diuerſis animi motibus, prout Farinacius ſic explicauit dicta quæſt. 36. num. 161. & in materia præſumptionis num. 96. & ſeqq. Coniectura iuris, ſecundùm eundem Manticam[*] dicto num. 1. verſiculo, ſecunda autem coniectura, aliud non eſt, quàm ea, quæ ab ipſa lege inuenta, aut approbata eſt, vt in l. cùm auus, ff. de cond. & demonſt. in l. cum acutiſſimi, C. de fideicommiſſ. in l. generaliter, §. cum autem, C. de Instit. & ſubſtit. in. l. licét Imperator, & in l. ſi ſeruus plurium, ff. de legat. 1. & alibi ſæpiùs, vt per eundem Farinacium vbi ſupra, n. 162. & n. 92. Coniectura denique iuris & de iure, ſecundùm Manticam lib. 1. dicto tit. 2. num. 3. diffiniri poteſt, vt ſit diſpoſitio legis aliquid præſumentis, & ſuper præſumpto, tanquam ſibi comperto ſtatuentis: Et Manticam ſecutus eſt Proſerus Farinacius lib. 2. tit. de indiciis & tortura, d. quæſt. 36. num. 163. qui ſubiicit, quòd præſumptionem iuris & de iure ſic diffiniuit eadem quæſt. 36. num. 101. & diffinitionem præſumptionis poſſe etiam applicari coniecturæ, ſentit Mantica d. num. 3. cùm coniecturam & præſumptionem, tanquam ſynonyma accipiat, & promiſcuè declaret, quocirca Farinacius ipſemet ſe remittit dicto num. 163. ad ea, quæ in ſimili, de præſumptione dixit ibidem num. 85. & ſeq. Prætereà coniectura etiam communi Scribentium placito diuiditur, quòd alia ſit leuis, alia grauis ſeu vehemens, alia autem violenta, ſecundùm eundem Manticam de coniecturis lib. 1. d. tit. 2. num. 6. vbi hanc diuiſionem, quam in præſumptione ponunt Doctores relati per Farinacium dicta quæſt. 36. n. 110. ipſe applicat etiam coniecturæ ea ratione, quia coniectura, & præſumptio idem ſunt, & Manticam ſequitur Maſcardus de probationibus, lib. 1. dicta concluſ. 14. num. 17. Farinacius dicta quæſt. 36. num. 164. qui num. 165. coniecturæ leuis exempla inquit deducenda ex his, quæ de præſumptione anteà ſcripſit num. 111. & ſeq. & num. 166. coniecturam vehemenrem, poſt Bald. Aymon. Crauet. & Manticam eſſe dicit, eam, quæ ita adhæret animo iudicantis, vt contrarium ei perſuaderi non poſſit. Et meliùs explicandum ex his, quæ de præſumptione vehementi ſcripta reliquit eodem in loco, num. 113. & tandem num. 167. ſubdit, coniecturam violentam dici eam, quæ habet perſuadendi neceſſitatem, vt in cap. quia veriſimile, de præſumpt. & in l. non eſt veriſimile, ff. quod metus cauſa, & per Bald. Aymon. & Manticam in locis ibi relatis. Sed & diſtingui poteſt tertio loco coniectura, quòd[*] alia eſt temeraria, alia autem probabilis, vt per Manticam lib. 1. dicto tit. 2. num. 6. Maſcardum lib. 1. dicta concluſ. 14. num. 17. in fine. Farinacium lib. 2. dicta quæſt. 36. num. 168. qui & præſumptionem ſic diuiſam ab eodem num. 18. & ſeq. adnotauit. Temeraria[*] coniectura ea eſt, quæ ratione caret, & longè à veriſimili recedit: probabilis autem, quæ à veriſimili[*] deducitur, & quæ in ratione fundatur, ſecundùm Baldum in l. Barbarius, num. 11. verſicul quæritur ergo, de officio Prætoris, Manticam dicto tit. 2. num. 6. & tit. 1. num. 9. verſ. nam coniectura, Maſcardum dicta concluſ. 14. num, 18. & 19. Denique, coniectura pluribus modis diffinitur,[*] ſeu deſcribitur, ſicuti ex Baldi doctrinis deducitur, atque expreſſim adnotarunt poſt alios Mantica, Prætis, Petra, Menochius, Maſcardus, & Farinacius, quos ſtatim commemorabo: ex eiſdem autem ſequentes deduci valent diffinitiones: Ac primùm equidem,[*] Coniecturam eſſe adeptionem, ſeu reputationem veri, ex aliquo alio ſic veriſimiliter ordinato: vel eſſe veri opinionem ex ſigno probabili deductam. Et hac diffinitione rectè quidem dicitur, ex ſigno probabili, quia propriè coniectura ea dicitur, quæ non à neceſſariis, ſed à probabilibus oritur: ſi enim à neceſſariis oriretur, non dubia, ſed certa res eſſet, & ſic contra naturam coniecturæ, quæ eſt re dubia, & habet ſe ad eſſe, & non eſſe, quod poſt Manticam aduertit Farinacius, referendus ſtatim num. 153. qui inde dicit, explodi diffinitionem alteram eorum, qui dixerunt, coniecturam eſſe præſumptionem à naturæ neceſſariis prouenientem: vel etiam diffinitur, Coniecturam eſſe veriſimilitudinem quandam probabilẽ, animum inducentem ad aliquid opinandum: Vel, eſſe rationabilem argumentationem à veriſimilitudine fidem facientem, non autem neceſſariò concludentem: Siue quòd coniectura ſit quidam mentis conceptus indiciis, vel iuris authoritate comprobatus: Siue, rei latentis indicium, per rationes, ſigna, & tempora ſumptum: Aut eſſe coniecturam rationabile veſtigium latentis veritatis, vnde naſcatur opinio ſapientis. Ita ſanè præfatas diffinitiones tradiderunt, & latiùs exornarunt Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 1. tit. 1. num. 5. & num. 8. & ſeq. Iacob Menochius lib. 1. præſumpt. 7. ex n. 21. cum pluribus ſeq. Petr. Anton. de Petra de fideicommiſ. quæſt. 9. num. 93. Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpretat. 2. dubit. 1. ſolut. 1. num. 1. & 2. fol. 78. Ioſephus Maſcardus de probationibus, lib. 1. d. concluſ. 14. ex num. 2. Proſperus Farinacius commun. criminal. lib. 2. titulo de indiciis & tortura, dicta q. 36. ex num. 152. vſque ad num. 157. ex quibus & aliæ recenſeri diffinitiones poſſent. Sed eis omiſſis, Simonis de Prætis diffinitio alia[*] adducetur dumtaxat, quam magis conuenientem tractatui noſtro arbitratur, videlicet, quòd coniectura eſt æqua perſonarum, & rerum, & rationum comprehenſio, & collectio ad vnum directa, qua tantundem quis mouetur, ad exiſtimandum, & ferè credendum, affirmatiuè, vel negatiuè diſponentem voluiſſe, vel noluiſſe conforme expreſſis, vel non expreſſis per eum: & ſic dicit comprehendi coniecturam affirmatiuam, & negatiuam, & vtramque iure probari, vt de affirmatiua per tex. in l. cum pater, §. ab inſtituto, l. qui ſolidum, §. 1. ff. de legat, 2. l. nec ſemel, §. ſi inhabitationem, ff. quando dies leg. cedat, l. ſi ſeruus plurium, §. fin. & l. licet Imperator, ff. de legat. x.l. cum proponebatur, ff. de legat. 2. & de negatiua, per tex. vulgatum in l de pretio, ff. de Publ. in rem act. & in d.l. cùm pater, §. euictis, & in l. vnica. §. ſin autem ad deficientes, C. de caducis tollend. l. ſi alienus, ibi: Quia rogatus non eſt, ff. de legat. 2. l. Lucius, §. collegio, in fin. ff. de legat. 3. cum aliis. Ego, verò, vt in propoſito articulo diffinitionis con[*]iecturæ, ſententiam meam interponam, nonnulla conſtituenda neceſſariò duxi, ac primùm equidem, Coniecturam in his dumtaxat caſibus locum habere, in quibus facti quæſtio verſatur: nam ius ipſum certum eſt. quod Franciſcus Mantica lib. 1. dicto tit. 1. num. 12. rectè fundat & animaduertit, & conuenit apertè in hac eadem diffinitionis coniecturæ materia Proſper Farinacius communi. criminal. lib. 2. d. quæſt. 36. num. 153. Deinde, quod ad noſtrum propoſitum & tractatum hunc attinet, ſatis ſuſtentabilem eſſe Baldi diffinitionem in l. continuus, § cum ita, in fin. per illum tex. ff. de verbor. obligat. quem ſuprà retulimus, quòd ſit quidam mentis conceptus, iudicis vel iuris authoritate comprobatus; quamuis enim non exprimat Baldus, ex quibus conceptus hic debeat formari, certum tamen eſt, ſupponere eundem, conceptum illum formandum eſſe ex his, ex quibus formari debet, vt coniectura deducatur probabilis. Item & alteram Baldi diffinitionem eſſe acceptionem, ſeu reputationem veri ex aliquo alio, ſic veriſimiliter ordinato: Siue eſſe rationabilem argumentationem, à veriſimili deductam: Deinde Simonis de prætis diffinitionem (quod etiam ad noſtrum pertinet tractatum) coniecturæ effectum, & finem continere, atque exprimere ea, ex quibus aliqud colligimus, ſiue colligendum veriſimiliter contendimus, ex quibus etiam adducimur; atque excitamur ad credendum, ſic voluiſſe, vel noluiſſe eum; de cuius diſpoſitione, & in caſu dubio, voluntate coniecturanda agitur. Si ergo communem loquendi vſum inſpiciamus, provt inſpiciendum, in hac eadem coniecturali materia, alio cap. dicendum eſt, non adeò difficile nobis videbitur, Coniecturæ diffinitionem elicere; facilè potiùs (quod ad ipſam hanc materiam & tractatum pertinet) & verè quidem aſſeuerari poterat, coniecturam communiter dici, quòd verbis diſpoſitionis inſpectis, & eiuſdem ratione præcipua, ſiue diſponentis fine, & intentione, ac etiã rerũ, & perſonarum qualitatibus, aliiſq́; circumſtantiis conſideratis, ex tacita voluntate, aut mẽte eius, qui dispoſuit, deduci, & colligi, ſiue neceſſariò deducendum, aut colligendum contendimus veriſimiliter. Et ſic in ſumma, ac breuiùs diffiniri poſſet, quod coniectura dicitur in caſu non expreſſo ex mente & voluntate veriſimiliter collectum; quod etſi expreſſim & apertè diſpoſitum non eſt, ex aliis expreſſis, ſiue legitimis argumentis, & rationibus veriſimiliter & aptè deducitur. Et inde probari poterit Tiberij Deciani diffinitio illa relata per Manticam d. tit. 1. num. 8. in fin. dicentis, coniecturam eſſe veriſimilitudinem quandam probabilem, animum inducentem ad aliquid opinandum: nec eſſe neceſſarium veſtigij verbum ab eodem Mantica additum, ſiue diffinitioni eidem nihil addere, vel detrahere, vtpote cùm certum adèo ſit à veriſimili coniecturam deducendam regulariter, nec aliter deduci valeat, quàm ſi veſtigia voluntatis perſcrutemur diligenter. Et hactenus de coniectura, in qua, vt vides, aliqua vltra præfatos Authores adnotauimus, quoniam turpe nimis eſt, aliorum ſcripta tantùm referre, & nihil noui addere, ſicuti Baldus ſcriptum reliquit in l. non eſt dubium, num. 28. C. de legib. & in repetit. l.I. in fine, C. de ſacroſanctis Eccleſiis. Tertiò deinde & principaliter obſeruandum eſt, in eo articulo, in quo inquiritur, Interpretatio quid ſit, quibus modis accipiatur, & in quot ſpecies diſtinguatur, animaduertendum fore, diuerſimodè id explicatum per Tiberium Decianum in conſil. 36. n. 4. lib. 5. per Sebaſtian. Medices poſt alios permultos in tract. de leg. & ſtatutis, quæſt. 16. part. 3. per Camillum Gallinium de verbor. ſignificatione, lib. 5. c. 2. & 3. & 5. per Tuſchum, Sim. de Prætis, & alios referendos infrà, & quidẽ Cardinalem Franciſcum Manticam in commentariis de coniecturis vltimarum voluntatum, præfati articuli tractatum, & explicationem prætermiſiſſe; poſtmodùm tamen, atque ex propoſito ſuſcepiſſe eam in commentariis de tacitis & ambiguis conuentionibus. Quod attinet itaque ad Interpretationem, quamplurimæ à Scribentibus traduntur eiuſdem definitiones, prout conſtat ex loco Camilli Gallinij nunc relato, & alio Cardinalis domini Tuſci, de quo infrà, & aliis[*] inferiùs commemorandis, atque ex Simone de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpret. 1. dubit. 1. ſolut. 1. per totam, fol. 9. & 10. Deinde, interpretatio[*]nem dici quinque modis, vt Baldus profitetur in l. 3. C. de liberis præteritis, qui concludit, quòd Interpretatio eſt commune nomen, quod adaptari poteſt ad omnem diſpoſitionem, & repetit in l. vnica, §. ne autem, in fine, C. de caducis tollendis, dicens, quòd interpretatio omnis nihil aliud eſt, niſi quædam adaptatio; & latiùs Simon de Prætis vbi ſuprà, & num. 2. refert Caſtrenſem in conſ. 338. Quia exceptiones, col. 2. verſ. pro declaratione, & in conſ. 340. Præmiſſis allegationibus, in princip. lib. 1. qui dixit, quòd interpretatio ſit congrua verbi dubij, vel orationis dubiæ explanatio, & declaratio: & in effectu conuenit Angel. in l. ſi quis intentione, ff. de iudiciis, Alex. in conſ. 78. num. 12. lib. 5. dicens, quòd Interpretatio eſt voluntatis abſconditæ declaratio, & refert Alexandrum Cardinalis Mantica, ſtatim commemorandus. Atque quod attinet ad noſtrum tractatum, ſatis propriè diffinitiones hæ procedunt: interpretari namq́ue communi modo & vſu loquendi tunc dicimus, cùm voluntatem dubiam, ſiue ambiguam, otationémve, aut partem aliquam diſpoſitionis intelligere, percipere, atque explanare contendimus. Nec diſſentit Ariſtoteles, quem expendit Menochius lib. 1. præſumpt. 27. num. 2. vbi dicit, quòd interpretatio illa eſſe dicitur, quæ ex verbis, & voce colligitur, ad declarandos animi affectus: ſimiliter, quòd coniectura illa eſſe dicitur, quæ deſumitur ex verbis & factis, aliiſque ſignis, ad ſignificandum quid aliquis cenſuerit; quod ſi ita eſt, rectè (vt vides) procedit coniecturæ diffinitio à me tradica ſuprà, atque etiam elicitur interpretationis introducendæ finis, ſiue quare interpretatio introducta fuerit, introductamque eſſe ad declarandum dubia, velambigua verba, ſiue dubiam diſpoſitionem quamcumque explanandam, provt ex aliis Autoribus obſeruauit in terminis Simon de Prætis lib. 1. dicta interpret. 1. ſolut. 4. in princ. fol. 13. & vide ſolut. 1. fol. 12. vbi poſt Baldum, & Alex. ſcripſit, quod interpretationes inuentæ & inductæ ſunt, vt per eas actus roboretur, & non perimatur, & propter publicam vtilitatem, ne teſtamentum rumpatur; necnon ad ampliandum fauorem, & reſtringendum odium: vide etiam Camillum Gallinium de verborum ſignificat. lib. 5. cap. 2. & 3. & 5. & hactenus Simon de Prætis. Nunc verò & nouiſſumè vt anteà dicebam Cardinalis Franciſcus Mantica, in commentariis de tacitis & ambiguis conuentionibus lib. 1. tit. 16. num. 2. inquit, quòd interpretatio nihil eſt, quàm iudicium intellectus, & citat Baldum in cap. quanto, num. 1. in fine, de iureiurando, num. etiam 3. quòd interpretatio pluribus modis deſcribitur, & poteſt diffiniri: & primùm,. vt nihil aliud ſit quàm aperta verborum ſignificatio, ex Gloſſ. 2. in. l. 1. in prin ff. de origine iuris, & Bartolo in l. ceſſat, ff. de publicanis & vectigalibus, quã ideò reiicit ipſe Mantica n. 3. & 4. quia cõgruit ſolũ interpretationi declaratiuæ, & interpretatio diſtinguitur à propria verborũ ſignificatione, l. 3. in prin. ff. de legitimis tutoribus, & Inſt. de legitima patronorũ tutel. & in§. illud nõ ex verbis, Inſt. de lege Aquilia, inquit rurſus num. 4. quòd interpretatio diffinitur ſecundò, vt ſit ſermonum difficilium & perplexorum expoſitio, ſecundùm Baldum in prooemio decretalium, num. 52. in verſ. & generaliter, & num. 5. quòd tertiò poteſt diffiniri, vt ſit ambiguæ, vel abſconditæ voluntatis declaratio, ex Alexandro in conſil. 78. num. 12. lib. 5. quem Prætis etiam commemorauit, vt diximus ſupra, & eodem num. 5. quòd quartò diffiniri poteſt, vt ſit congrua quædam adaptatio, ex textu in l. item veniunt, §. præter hæc, in fin. ibi: Adaptanda eſt ſingulis verbis congrua interpretatio, ff. de. petitione hæreditatis: quam in propoſito adducit Baldus in l. vnica, §. ne autem, C. de caducis tollendis: Camillus autem Gallinius de verbor. ſignifica. lib. 5. cap. 2. cùm alias diffinitiones propoſuiſſet, tandem num. 20. ſubdidit, ſecundùm ipſum, ſic interpretationem diffiniri poſſe, vt ſit interpretatio cuiuſque diſpoſitionis, citra eius mentis, ac verborum ſuapte natura occurrentium vim, iuſtè atque artificiosè facta expoſitio, & ſingulas partes explicat, ex num. 21. cum ſeq. Ego autem articulum hunc ſic accipiendum exiſtimo, prout ſuprà num. 22. obſeruaui, & tunc adiiciendum, ex duabus anteà relatis à Mantica diffinitionibus, dicto num. 5. confici poſſe vnam, quæ ad noſtrum tractatum propriſſimè pertinet, vt ſcilicet interpretatio ſit ambiguæ, vel abſconditæ, aut dubiæ voluntatis declaratio, item & in eo dubio congrua quædam adaptatio, vt Mantica ipſe notauit, nec diſſentit Prætis in loco relato ſuprà, & ſic diffiniri poſſe interpretationem in hac materia, quam non ita diffiniuit nouiſſimè Cardinalis Dominus Tuſcus[*] practica. concluſ. iur. tom. 4. littera. I. concl. 327. fol. 667. nam licèt in ſummario dixerit in hunc modum: Interpretatio quid ſit, quotuplex, & quid operetur; in contextu tamen nullam tradidit diffinitionem, ſed dixit dumtaxat num. 1. quòd interpretatio eſt duplex: quia alia eſt per modum declarationis, & iſta nihil noui adducit, quia ineſt: alia verò eſt per modum ſuppletionis, & iſta non ineſt veré & propriè, Baldus in conſil. 212. Ea quæ veniunt, lib. 5. Deinde Tuſcus ipſemet num 6. dixit, quòd interpretatio eſt duplex, neceſſaria, & probabilis: neceſſaria dicitur quæ fit per punctum rationis: probabilis, quæ fit per viam æquitatis, Baldus in conſ. 411. Quidam Mediolanenſis, circa principium, verſ. ſed certe, lib. 1. ſequitur Crauera in conſ. 3. Iudex habens, num. 3. rurſus idem Tuſcus concluſ. 328. eod. tom. 4. littera I. cum dixiſſet in argumento concluſionis in hunc modum: Interpretatio multiplex, & qualiter ſit permiſſa, vel non: inquit num. 4. quòd interpretatio coniecturalis dicitur, quæ oritur ex affectione, vel affectionis paritate, Baldus in conſ. 428. num. 2. libr. 3. Interpretatiua eſt, quæ oritur, vel fit à rationis legalis præciſa identitate, Baldus in conſ. 427. num. 2. lib. 3. ſine ratio ſit expreſſa, ſiue non; dummodò ratio vnica poſſit excogitari; aliàs namque ratione nulla expreſſa, tunc interpretatio dicitur expoſitiua, ex ſententia eiuſdem Baldi in dict. conſ. 428. num. 2. in fine. & num. 3. Et ſecundùm hæc multiplex dicitur interpretatio, cùm triplex iam habeatur in dictis: ſubdit præterea Tuſcus ipſe num. 8. quòd paſſiua interpretatio, extenſiua quoque eſt, quando agitur, vt lex, vel diſpoſitio habeat interpretationem à iure communi, vel à lege antiquiori, vel quando oritur ex aliis, vt ibidem num. 9. Actiua verò, ſiue adiectiua interpretatio illa eſt, vt ibidem notat num. 10. per quam diſpoſitio extenditur ad casus non comprehenſos; & ita non habet locum in ſtatutis, & diſpoſitionibus, quæ ſunt contra ius commune, ex ſententia Bart. in conſil. 159. Viſa quadam conſtitutione, num. 2. lib. 1. ſic etiam interpretatio aliquando dicitur lata, aliquando ſtricta, prout tradit Tuſcus idem tom. 4. littera I. concluſ. 331. fol. 663. ſtricta interpretatio conſtat ex ſuppleuandis; lata autem interpretatio conſtat ex ſuppletione. Baldus in conſil. 343. num. 3. lib. 1. Stricta interpretatio fit in odioſis, lata in fauorabilibus, in vlcimis voluntatibus, in beneficiis Principum, & aliis, vt ibi inuenies, & vide concliſ. 330. eadem littera I. fol. 669. vbi diſpoſitio dubia qualiter debeat interpretari, per totam eam concluſionem explicat, ac concludit rei dubiæ interpretationem fieri debere ſecundum mentam diſponentis, ſi de mente poteſt apparere, quia mens obtinet primum gradum, vt probant quamplurimi Authores relati num. I. vſque ad n 10. Si de mente non conſtat, attenditur veriſimilitudo, & iſte eſt ſecundus gradus ſuccedens menti, vt eodem loco probatur, ex num. 10. attenditur etiam ſensus, per quem abſurdum vitetur: item & correctio diſpoſitionis, vt ibi quoque obſeruatur ex num. 30. cum pluribus ſequentibus: item ſemper ſit interpretatio, quòd diſpoſitio ſit licita, Craueta in conſil. 25. num. 20. Tuſcus vbi ſuprà, num. 63. & 64. ac denique ex aliis fit interpretatio rei dubiæ, de quibus per eundem Tuſcum in dicto loco, & infra per diſcurſum totius tractatus, & per Camillum Gallinium de verbor. ſignificat. lib. 5. cap. 6. ex num. 14. Cæterùm Cardinalis Franciſcus Mantica de tacitis[*] & ambiguis conuentionibus lib. 1. tit. 16. num. 6. in fine, & num. 7. cum pluribus ſequentibus, ſpecificè magis & abſolutè, diſtinctiùs etiam superiora explicauit: nam num. 6. eiuſdem tit. 16. cùm dixiſſet, quòd interpretatio accipitur pluribus modis, & primò pro aperta vocabuli ſignificatione, vt dictum eſt in prima diffinitione, ſecundò pro mentis declaratione, iuxta tertiam diffinitionem: tertiò pro correctione: quartò etiam pro extenſione & reſtrictione, ſicuti ea omnia comprobat ibidem, & vltra eum tradidit Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 9. cap. 21. num. 29. & quatuor ſeqq. dicens ſimiliter, quòd interpretatio accipitur variis modis; nam quandoque accipitur pro aperta verbi ſignificatione, vt in. l. fin. C. de legibus, iuncta l. ſi lenones, C. de Epiſcopali Audientia, & in l. Gallus, § videndum, ff. de liberis & poſthumis, l. iuſta, ff. de verborum ſignificat. quandoque accipitur pro mente diſponentis, l. 3. in principio, ff. de legitimis tutoribus, & Inſtit. de legitima tutela, in principio: quandoque ſumitur pro ſententia ex vi rationis, vt inl. Gallus, §. quid ſi is, ff. de liber. & poſthum. quandoque accipitur pro extenſione, riſtrictione, & argumento de ſimilibus ad ſimilia, vt in l. 2. §. eodem, ff. de orgine iuris, l. 3. ff. de iureiurand. l. item veniunt, §. licet autem, iuncto §. aptanda, §. præter, §. in priuatorum, & §. petita, & l. ſed & ſi lege, §. ſed & fructus, ff. de petitione haereditatis; idem Camillus Gallinius lib. 5. c. 3. fol. 64. vbi ex Cæpola in rubrica de verbor. ſignific. ſub num. 135. & 136. inquit, quòd interpretatio accipitur quinque modis. Primò, pro expoſitione vocabuli, dum redditur verbum pro verbo. Secundò, pro expoſitione, quæ fit perpenſa potiùs ratione, quàm cortice vocabulorum. Tertiò, pro adhæſione intellectus. Quartò, pro modo ſignificandi attributo diſtinctioni ab intellectu. Quinto modo, pro diſputandi ſubtilitate, quæ prudentium authoritatem exigit, vt de his omnibus ſunt iura & authoritates, quas Camillus ipſe adducit per totum caput. Cum itaque præmiſiſſet, atque dixiſſet Cardinalis Franciſcus Mantica quibus modis accipiatur interpretatio, ex eiſdem colligit, interpretationem in quinque ſpecies poſſe diuidi & diſtingui; alia namque eſt declaratiua, alia intellectiua, alia correctiua, alia extenſiua, alia denique reſtrictiua: & conuenit Prætis de interpret vlt. volunt. lib. 1. ſolut. 1. num. 6. fol. 9. Quod attinet ad primam, quæ dicitur Declaratiua, illa nihil noui inducit, ſed quod factum eſt, oſtendit, l. hæredes palam, §. ſed ſi notam, ff. de teſtamentis, l. adeò, §. cùm quis, ibi: Cùm enim grana, ff. de acquirend. rer. dominio, & debet eſſe congrua expoſitio, l. item veniunt, §. præter hæc. verſ. aptanda, ff. de petitione hæreditatis: & dicitur interpretatio intrinſeca, ſicut ea quæ procedit ex diffinitione Baldi, quem refert ipſe Mantica, & latiùs explicat ſuperiora dicto articul. 16. lib. 1. de tacitis & ambiguis conuentionibus, ex num. 7. vſque ad num. 12. quo numero inquit, quòd interpretatio quæ ex ratione expreſſa, vel tacitè ſubintellecta colligitur, eſt intellectiua, & dicitur ex mente, & non extenſiua, prout Bald. Aretinus, Curtius ſenior, Iaſon, Decius, Ripa, Angelus, & Aretinus ibi relati obſeruant. Addiderim ego Camillum Gallinium de interpre[*]tatione collectiua. conſiderationem ſeparatam habuiſſe, ſed lib. 5. de verb. ſignificat. cap. 5. folio mihi 65. colum. 3. & 4. expreſſim firmaſſe, interpretationem in genere quatuor continere ſpecies, cùm quinque conſtituerit Mantica, vt vides, extenſiuam ſcilicet, reſtrictiuam, declaratiuam, intellectiuam, ac correctoriam: cui conuenit communis Scribentium ſententia, vt conſtat ibidem ex relatione quamplurimorum. Subdit & ipſe Gallinius, & verè quidem atque iuridicè, Baldi theoricam illam, quam & recenſet & ſequitur Mantica vbi ſuprà (ſed Camillum non citat) qui interpretationẽ diſtinxit in intrinſecam, & extrinſecam, & ſic in duas ſpecies: ad diuiſionem communem in quatuor ſpecies prædictas ideò reducendam fore, quòd duæ ipſæ ſpecies à Baldo conſideratæ non ſint ſpecies ſubſtantificæ, ſed potiùs qualitatiuæ & accidentariæ, quæ eiſdem & omnibus quatuor interpretationis ſpeciebus relatis applicari poſſunt. Earum namque vnaquæque poteſt eſſe intrinſeca, vt rectè adnotauit ibidem, & num. 11. dum dicit: Interpretatio declaratiua quæ ſit, conuenit apertè Franciſci Manticæ placitis ſuperioribus: ſcribit namque, quòd interpretatio declaratiua eſt, quæ fit per congruam verbi obſcuri expoſitionem, prout ibi exemplificat, & latiùs explicat. De tertia ſpecie quæ appellatur interpretatio col[*]lectiua, inquit Mantica ipſe lib. 1. dicto artic. 16. n. 14. etiam ſeq. quòd non eſt neceſſe aliquid adiicere, quia ad Principem ſolùm pertinet, prout ibi probatur: Camillus autem Gallinius lib. 5. dicto cap. 5. ex num. 19. latiùs explicans, inquit, quòd tribus modis conficitur interpretatio correctiua, per abrogationem, cùm lex penitùs tollitur, atque aboletur: per derogationem, cùm pro parte legi detrahitur, vel derogatur: per ampliationem, cùm legi quidpiam adiicitur, vt probat ibidem, & exornat nonnullis, d. numero 19. vſque ad 26. Quarta ſpecies eſt, quæ dicitur interpretatio ex[*]tenſiua, quæ ex paritate vel ſimilitudine rationis inducitur, & ad ſimiles caſus porrigitur, l. non poſſunt, ff. de legibus; nam interpretatio extenſiua dicitur, cùm verbis deficientibus, effectus diſpoſitionis ad alios caſus per ſimilitudinem rationis trahitur, vt notat Baldus in l. ſi furioſi, num. 2. per illum text. C. de nuptiis. Neque aliud eſt interpretatio extenſiua, quàm ſuppletiua; quia etſi verba deficiunt, non deficit ratio, l. oratio, ff. de ſponſalibus, prout hæc omnia & alia tradidit ipſe Mantica eodem tit. 16. num. 17. & 18. Cæterum de extenſiua hac interpretatione latius equidem egit Camillus Gallinius de verbor. ſignificatione, lib. 5. dicto cap. 5. & pluribus cap. ſeqq. & lib. 6. & 7. per totum, & in primis dicto cap. 5. libri quinti num. 2. inquit communem eſſe Scribentium ſententiam, interpretationem extenſiuam fieri, cùm lex, vel diſpoſitio vno caſu loquens, ad alium conſimilem producitur, vt in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liberis & poſthumis, & in aliis iuribus ibi adductis, & num. 34. rectè aduertit, extenſiuam, ac reſtrictinam, interpretationes illas duas eſſe præcipuas, circa quas magis inſudant Doctores, & cap. 1. dict. lib. 6. num. 1. profitetur, materiam interpretationis extenſiuæ eſſe valdè diffuſam, ac periculoſam: & ibidem, quid ſit interpretatio extenſiua, & quibus aliis ſynonymis nominibus nuncupetur, adducit: & num. 40. & ſeqq. interpretationi extenſiuæ locum eſſe, vbiverba deficiũt, ſed non deficit ratio, & cùm caſus de quo quæritur, non contineatur in verbis, neque in mente, & ſi in mente continetur, quòd potiùs dicitur ſignificatio, quàm interpretatio: & cap. 2. eiuſdem lib. 6. interpretationis extenſiuæ fuerit cauſa introductiua, ipſe explicat, & cap. 3. per totum, quæ ſint ipſius fundamenta præcipua, & cap 4. quæ cauſæ proficiſcantur ex eiſdem fundamentis, & cap. 5. quòd interpretatio extenſiua diuiditur in duas ſpecies, in actiuam ſcilicet, & paſſiuam, & de diffinitione, & materia vniuſcuiuſque: Et iterùm cap. 21. Camillus ipſemet ex n. 7. cum ſequentibus, & cap. 6. eiuſdem lib. 6. & multis ſeqq. vſque ad lib. 7. de extenſiua interpretatione in omni materia, & diſpoſitione correctoria, & in materia ſimul correctoria & pœnali agit vtiliter, & lib. 7. per totum, de extenſiua interpretatione, quæ fit in materia limitatoria, ſeu exorbitanti; & hæc quidem cùm adeò plenè habeantur in locis præcitatis, & penes dictum Authorem, nec hic, nec alibi hoc in tractatu repetere eſſet neceſſarium, nec vtile. Quinta & vltima ſpecies Interpretationis eſt re[*]ſtrictiua, per quàm diſpoſitio reſtringitur, quæ etiam modificatiua appellatur, l. quamuis, ff. de in ius vocando, & diſtinguitur à declaratiua, nam quando reſtringitur verbi ſignificatio, non poteſt dici declaratio, quia per declarationem non detrahitur, nec adiicitur, ſed quod eſt, detegitur, iuxta ea iura, quæ in declaratiua interpretatione adducta fuere. Ita ſanè aduertit, & alia in materia enuntiat Cardinalis Franciſcus Mantica de tacitis & ambiguis conuentionibus, lib. 1. dict. artic. 16. num. 19. & 20. Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 5. dict. cap. 5. num. 7. & ſequentibus. Vbi inquit, quod excommuni Interpretum ſententia, Interpretatio reſtrictiua eſt, quoties lex, vel diſpoſitio generaliter loquens, certis caſibus minuitur, vel coarctatur. Et repetit lib. 10. cap. 1. num. 3. vbi inquit ex ſententia aliorum, reſtrictiuam interpretationem nihil aliud eſſe, quàm diſpoſitionis generaliter loquentis, certis in caſibus factam diminutionem, vel coarctationem. Et de hac interpretatione, & quando locum obtineat nec-ne, vide omnino, vt dixi, per totum illum librum decimum, vbi latè & vtiliter; & hactenus de Interpretatione. Nunc vero quarto loco & principaliter, quod ad[*] præſumptionem attinet obſeruandum erit, præſumere verbum habere plures ſignificationes, ſicuti palam deducitur ex his, quæ cumularunt, atque ſcripta reliquerunt Mantica, Aluarad. Menoch. Prætis, & alij, quorum ſtatim ſpecificam faciemus mentionem. Camillus Gallin. de verb. ſignific. lib. 5. cap. 18. ex num. 1. vſque ad num. 37. Maſcard. de probat. lib. 1. concl. 10. num. 1. & ſeq. vbi refert varias ſignificationes huius verbi præſumere. Proſper. Farinacius communi. criminalium lib. 2. titulo de indiciis & tortura, quæſt. 36. num. 83. Prima autem & principalis præſumptionis[*] diuiſio hæc eſt, quòd alia iuris, alia hominis; alia autem iuris & de iure, ſecundum Baldum in rubr. C. de probat. num. 4. & in l. ea quidem, num. 5. C. de accuſat. quem poſt alios ſequuntur Cardinalis Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 2. num. 1. verſ. præſumptio autem habet tres ſpecies, Maſcardus de probationibus, lib. 1. quæſt. 10. num. 17. Menochius praeſumpt. 2. num. 3. & 11. lib. 2. Pet. Anton. à Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 81. & ſeq. Proſper. Farinac. dict. 2. & quæſt. 39. num. 85. qui ex num. 86. vſque ad num. 93. poſt Bald. Menoch. Nouellum, Simancas, Alciatum, Manticam, Maſcard. & Gand. ſex recenſet præſumptionis iuris diffinitiones præcipuas, inquit, quod eſt ſimilitudo quædam ſufficiens ad rem dubiam, de qua creduntur credenda. Vel eſt probabi[*]lis coniectura ex certo ſigno proueniens, quæ alio non adducto pro veritate habetur, Vel iuris præſumptio eſt, quando lex aliquid præſumit, & vlterius non procedit aliquid ſtatuendo, ſiue cum aliquibus poſitis veriſimilliter atque probabiliter, non autem neceſſario ſequitur quod intendimus. Vel eſſe applicationem animi legiſlatoris ad verſimile, onus probandi transferens. Nec ab ea differre diffinitionem alteram, qua dicitur præſumptionem iuris eſſe animi applicationem quandam ad alteram partium. Præſumptio hominis diuerſimode quoque diffini[*]tur per Interpretes noſtros, ſicuti poſt eandem Manticam, Menochium, Maſcardum, Gand. Sarmient. & alios obſeruauit Farinacius ipſemet lib. 2. de indiciis, & tortura, dict. quæſt. 36. ex num. 93. vſque ad n. 100. vbi ſecundum Baldum, quod præſumptio hominis eſt quidem conceptus cauſatus in mente ab aliqua probili coniectura: vel ſecundum Abbatem, eſt ſuſpicio cauſata in animo judicis, vel alterius ex variis coniecturis, argumentis, vel indiciis; vel ſecundum Maſcard. poſt Bald. quem allegat, illa propriè eſt hominis præſumptio, quæ à iure expreſſa non eſt, ſed Iudici committitur, vel diuerſimodè ſecundum Sarmientum, Menoch. &ibi relatos, provt videri poterit loco præcitato. Præsumptio autem iuris & de iure, diuerſimodè[*] etiam diffinitur per eoſdem iuris noſtri Interpretes, ſicuti poſt Manticam, Menochium, Maſcardum, Alciat. Nouellum, Gandin. & Pet. Anton. à Petra, oſtendit Proſperus Farinacius dict. quæſt. 36. ex num. 100. vſque ad num. 100. vbi poſt Bald. ſcriptum reliquit, quod eſt ſtatus à iure promulgatus ex indubia coniectura, vel eſt diſpoſitio legis aliquid præſumens, & ſuper præſumpto, tanquam ſibi comperto ſtatuens; vel fidei certitudo ſecundum Menochium, non ab euidentia rei, non à ratione ducta, ſed ab authoritate credibili: ſiue ex ſententia Curtij ſenioris, præſumptionem iuris & de iure, eſſe animi legiſlatoris applicationem adveriſimile, confirmatam ſanctione, ſiue quod ea eſt iuris & de iure præſumptio, quæ in lege ſcripta eſt, & ita ab ea ſancitum, ne contrarium probari poſſit, prout de his omnibus latiùs in dicto Farinacij loco inuenies actum. Rursùs obſeruandum eſt, præſumptionem multis[*] modis diffiniri, ſeu deſcribi, id quod euidenter deducitur ex obſeruationibus Franciſci Manticæ, poſt alios multos, in commentariis de coniectur. vltim. volunt. lib. 1. num. 5. & ſeq. Aluaradi de coniecturata mente de functi, lib. 1. c. 4. Iacobi Menochi præſumpt. 3. 4. & 5. & 8. num. 1. lib. 1. Ioſephi Maſcardi de probat. lib. 1. concluſ. 10. ex num. 8. cum ſeq. Simonis de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpret. 2. ſolut. 4. fol. 83. Proſperi Farinacij commun. criminalium, lib. 2. dicto titulo de indiciis & tortura, queſt. 36. ex num. 67. ulque ad num. 83. Per. Anton. de Petra in tractatu de fideicommiſſis, quæſt. 9. ex num. 74. cum ſeq. & quidem[*] Franciſcum Manticum vbi ſuprà, ſeptem adduxiſſe diffinitiones, vti videbitur, Menochium, Prætis, Maſcard. & Petram, alias adieciſſe, Farinacium ve[*]rò duodecim congeſſiſſe ex d. num. 67. vſque ad n. 83. dicens in primis, quòd præſumptio ex ſententia multorum, eſt conceptus in mente cauſatus ab aliqua probabili coniectura: ſententia verò aliorum, quòd eſt cognitio rei veritatis ex circumſtantiis reſultans; vel aſſe (vt alij opinantur) ſuſpicionem in animo iudicis, seu alterius cauſatam ex variis argumentis, coniecturis, vel indiciis, quæ quò magis vrgert, eò magis firmatur ſuſpicio. Et eſſe ſimilem aliorum diffinitionem, qui dixerunt, præſumptionem eſſe coniecturam, ſeu diuinationem in rebus dubiis, collectem ex argumentis, vel indiciis per circumſtantias frequenter euenientibus. Siue eſſe ratiocinationem à veriſimili ſumptam, vel eſſe rei dubiæ rationabiliem coniecturam, à lege approbatam, ad aliquid in animo fingendum, vel quòd aliud non eſt præſumptio, quòm veritas, veriſimilis, & non certa, vel quòd eſt quidam motus animi, per quem cogimur apparentiam ſequi, donec contrarium probetur: Siue quædam veriſimilitudo veritatis, neceſſariò non aſtringens, aut alicuius facti dubij ex quodam indicio, aut plena, aut ſemiplena probatio. Aut denique argumentum, ad credendum vnum factum, ſurgens ex probatione alterius. Et hactenus Proſperus Farinacius, qui in hæc verba concludit: Et ex prædictis diffinitionibus ſumas quam velis, quia omnes tendunt ad idem, licèt per diuerſa verba. Et vlter relatos ab ipſo, aliis etiam modis præſumptionem diffiniunt Sebaſtianus Medices de diffinitionibus, par. 2. diffinit. 7. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſionum iuris, tom. 6. littera P. concluſione 609. fol. 460. Ego verò, vt quid ſentiam in propoſito articulo diffinitionis præſumptionis dixerim, ita abſolutè aliquam ex nunc relatis recipiam, nonnulla (quod attinet ad iſtum tractatum) obſeruanda, atque conſtituenda duxi; ac primùm equidem, certiſſimi iuris[*] eſſe, præſumptionem ſemper verſari circa rem dubiam, quæ ſcilicet eſſe, vel non eſſe poteſt; quod Iacob. Menochius cum iudicio reliquit ſcriptum lib. 1. præſumpt. 8. n. 2. & retulit Mariũ Salomoniũ in l. Gall. §. quidã rectè, n. 32. dicẽtem, quòd præsũptio verſatur[*] circa id, quod eſt geſtũ, ſed ignoratur qualiter geſtum. Deinde, præſumptionem à coniectura differre, &[*] in effectu diſtingui, negari non poſſe, prout Iacob. Menochius lib. 1. præſumpt. 7. obſeruauit. Verè tamen negari etiam non poſſe, quin præſumptio coniectu[*]ra etiam dici poſſit; quod Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. dicto tit. 1. num. 3. cum iudicio adnotauit, & citauit, text. in l. vtrum, cum Gloſſa, ff. de donat. inter. & in l. vnica, cum Gloſſa, verbo coniectura, ff. ſi tabula teſtam. ex tab. per quem etiam text. Socinus in l. cùm auus, num. 70. ff. de[*] condit. & demonſtrat. reliquit ſcriptum, quòd coniectura ſignificat præſumptionem: Et rectè quidem, vt[*] ego arbitror, maximè more ſolito, aut communi vſu loquendi attento; dum enim coniecturam deducimus, præſumimus ſic actum, aut ſic cogitatum id, quod coniicimus. Et videtur placuiſſe Baldo in l. penult. num. 4. C. communi diuidundo, & in l. ea quidem, num. 6. de accuſationibus, dum dixit, quòd præſumptio eſt quidam mentis conceptus ab aliqua probabili cõiectura deductus. Et id ipſum, videlicet, quod coniectura licet à præſumptione diſtinguatur, non tamen impropriè præſumptio etiam coniectura dici poſſit, ſequutus Manticam, probauit Maſcardus, de probationibus lib. 1. quæſt. 14. num. 2. & num. 8. Proſperus Farinacius, commun. criminal. lib. 2. titulo de indiciis & tortura, quæſt. 36. numer. 160. vbi expreſſim firmauit, quod coniecture & præſumptio, vnum & idem ſunt, odeo coniectura eaſdem recipit diuiſiones, quas recipit præſumptio. & num. 273. vbi præſumptionem. & coniecturam idem eſſe, & quandoque vnum pro alio poni, ex eodem Mantic. vbi ſupra, & iuribus ab eo ponderatis, probauit. Rurſus, præſumptionem interpretationem dici,[*] ſecundum Baldum, in rubrica de præſumptionibus, num. 4. quem ſequutus eſt Camillus Gallinius de verbor. ſignificatione, lib. 5. cap. 18. num. 2. per text. in. l. ſi ſocius pro filia, ff. pro ſocio, ibi: Sic nobis interpretãtibus. Vbi Papinianus Iureconſultus mentem ſociorum in dotanda filia, appellauit interpretationem, cùm verè ſit coniectura & præſumptio, qualis ſcilicet fuerit ſociorum voluntas. Sic & in l. cùm pater, in principio, & in l. inter ſocerum, §. cum inter, ff. de pactis dotalibus. Et[*] quamuis Alciatus differentiam conſtituat inter præſumptionem & interpretationem, vt Iacob. Meno[*]chius, lib. 1. præſumpt. 27. n. 4. commemorauit. Idque ſi rem ipſam ſtrictè conſideremus, fortaſſis ſit ita; attamen in materia noſtra, & in hoc tractatu, idem dici poſſe, ex ſuperiùs reſolutis poteſt ſuſtineri. Denique, præſumptionem illam dici poſſe, quæ ſicut interpretatio, & coniectura deſumitur, ex verbis, & qualitatibus, aliisque circumſtantiis, & ſignis, & argumentis ad ſignificandum quid aliquis voluerit, aut ſenſerit, vt Menochius dicta præſumpt. 27. num. 3. probauit, & Baldus ſingulariter docuit, dum in rub. de probationibus, num. 4. ſcripſit, præſumptionem eſſe ratiocinationem à veriſimili ſumptam, quem ſic refert Mantica de coniecturis vltimarium volunt. lib. 1. dicto tit. 1. num. 8. Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 74. in fine, Maſcardus de probat. lib. 1. concluſ. 10. num. 8. & num. 13. & 15. Farinacius dicta quæſt. 36. ex num. 73. idcirco (quod ad hanc etiam coniecturalem & præſumptiuam materiam attinet) præſumptioni etiam in hoc tractatu applicari poſſe ea, quæ circaconiectu ram, & eius diffinitionem ex aliis multis Authoribus ſuprà obſeruaui: & de his hactenus; de quibus etiam vide Ioſephum de Ruſticis ad l. cùm auus, lib. 1. cap. 3. ff. de. condit. & demonſtr. CAPVT III. Quot ſint ſpecies vltimæ voluntatis, & de diuiſione communi in quatuor ſpecies, teſtamentum ſcilicet codicillum, donationem causâ mortis, & Epiſtolam fideicommiſſariam, ac denique de materia & tractatu abſoluto vniuſcuiuſque actum plena manu ab his, quihoc loco aggregantur, atque commemorantur. SVMMARIVM. -  1 Voluntas noſtra, aut eſt concepta, prolata, aut ſcripta. -  2 Concepta imperfecta eſt; prolata autem, vel ſcripta, perfecta. -  3 Et in dubio perfecta præſumitur. -  4 Voluntatum vltimarum ſpecies quamplures ab Interpretibus conſtitui, vt hîc adnotatur. -  5 Vltima voluntas ex crebriori & veriori ſententia in quatuor ſpecies diſtinguitur, Teſtamentum ſcilicet, Codicillum, Donationem causâ mortis, & Epiſtolam. -  6 Teſtamenti in ſcriptis & nuncupatiui materiam, & vniuerſum tractatum, atque coniecturas ſuſcepiſſe ex profeſſo, atque abſoluiſſe Authores permultos, qui commemorati fuere ſuprà cap. 1. num. 10. -  7 Codicillorum tractatum, & materiam longa & ſerie explanaſſe Authores quamplures, qui recenſentur hoc numero. -  8 Codicillis hæreditas dari, vel adimi vtrùm hodie poſſit de iure huius Regni, vbi in vnum aggregantur Authores quamplurimi, qui plena manu articulum hunc explanarunt. Et vide infrà, cap. 22. ex num. 2. & num. 70. & ſeq. -  9 Codicillis hæreditas directò dari in fauorem piæ cauſæ, ſiuè inſtituta hærede pia causâ, vtrùm poſſit? remiſſiuè. Et vide infra, cap. 22. num. 71. & ſeq. -  10 Donationis causâ mortis vniuerſam materiam & tractatum explicaſſe abſolutè Authores permultos, qui hoc numero commemorantur. -  11 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum cauſsâ mortis an valeat. -  12 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, de iure communi, & de iure Regio, quemadmodùm valeat, vel non: & de materia l. 69. Tauri, plena manu explicaſſe permultos iuris Interprets, quorum ſpecifica mentio fit hoc numero. -  13 Donatio omnium bonorum facta à patre filio naturali, non exiſtentibus filiis legitimis, vtrùm valeta, nec-ne, ſiue an comprehendatur ſub deciſione dict. l. 69. Tauri. -  14 Epiſtola fideicommiſſaria ſpecies eſt vltimæ voluntatis. -  15 Ipſius tamen in vltimis voluntatibus rarus eſt vſus. -  16 Et parùm differt à codicillis, de quo, & eiuſdem fideicommiſſariæ epiſtolæ materia latiùs actum remiſſiuè. PRo dilucida huius Capitis explicatione, quo principaliter inquiritur, quot ſint ſpecies vltimæ voluntatis, ſicque vt commodiùs dignoſci valeat, quænam ſint vltimæ voluntates omnes, quæ interpretationem, atque coniecturam exigunt quomodocumque; obſeruandum erit inprimis, voluntatem noſtram eſſe aut conceptam, aut prolatam, aut ſcriptam, ſecundùm Baldum in tractati ſchema. colum. 3. Sylueſt. Aldobrandinum in conſil. 32. n. 34. Martinũ[*] Monter à Cueua, videndum deciſ. Aragoniæ 35. n. 11. & ſeq. concepta imperfecta eſt; prolata autem vel ſcripta, perfecta, vt ibidem declarat Baldus, & exor[*]nat Boërius deci. 1. num. 10. & ſeq. Aldobrandinus dicto num. 34. qui inquit num. 35. quòd in dubio voluntas perfecta præſumitur, l. ſi is qui, vbi Caſtrenſis,[*] ff. de teſtamentis, quam lib. 2. quotidianar. har. controu. iur. cap. 22. num. 19. nonnullis remiſſiuè exornaui. Voluntatis deinde vltimæ prolatæ, aut ſcriptæ ſpecies quemplures ab Interpretibus noſtris conſtitui, ſicuti[*] ex Philippo Franco, Angelo, Aretino, & Guid. Papa obſeruauit Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 1. dubit. 1. ſolut. 9. n. 1. 2. fol. 116. qui n. 8. concludit vltimarum voluntatũ propriè duas eſſe ſpecies, ſcilicet teſtamentum, & codicillum, & largo fumpto vocabulo tertiam ſpeciem vltimæ voluntatis dici donationem cauſa mortis. Communi tamen Scribentium placito receptum eſt, voluntatis vltimæ qua[*]tuor ſpecies eſſe, ſiue vltimam voluntarem diuidi in quatuor ſpecies, ſcilicet teſtamentum, codicillum, donatione causà mortis, & Epiſtolã. Legatum verò & Fideicòmiſſum, etiamſi ſint ſpecies vltimæ voluntatis, non tamen per ſe ſubſiſtunt; nã legate & fideicõmiſſa, aut in teſtamento, aut in codicillis, aut in Epiſtola relinquuntur, ſicuti etiam inſtitutio hæredis, & ſubſtitutio, quamuis ſint ſpecies vltimæ, quia vtramque in temen ſeparatim conſiderantur, quia vtramque in teſtamento ordinari, neceſſe eſt: ſanè & rectè reſoluit Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 5. qui ſubiicit, quòd morris causâ donatori, & mortis causâ capio, vt aliqui putant, ſeparatim fieri poſſunt, & extrinſecus considerantur: & eodem lib. 1. 4. de mortis causa capione agit, ad quem Lectorem remitto. Et vltra Manticam, diſtinctionem eandem voluntatis vltimæ in quatuor dictas factas ſpecies, teſtamentum ſcilicet, codicillum, donationem causà mortis, & Epiſtolam, fecerunt poſt alios Authores Sebaſtianus Medices de diffinitionib. 2. parte. diffini. 76. num. 32. Rolandinus in tractatu de teſtamentis, & vltimis voluntatibus, rubrica prima, num. 1. 2. &3. nec dissentit Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, 3. parte, lib. 41. cap. 1. num. 7. dixit enim expreſſim, ſucceſſionum ex voluntate momento, ex codicillis, & ex contractu, hoc eſt, donatione cauſa mortis, prout explicat capit. 2. eiuſdem libri, vel ſucceſſione mortui, quæ pacto defertur; pactum namque de ſuccedendo in hæreditate defuncti valet, ſicuti obſeruat ibidem capit. 3. non etiam diſſentit Ioannes Matiencus in l. 1. tit. 4. gloſ. 2. lib. 5. nouæ collect. regia, tametſi de Epiſtola nihil dicar, provt nec dixit de ipſa Simon de Prætis dicto num. 8. vt ſuprà vidiſti. Quod autem attinet ad primam ſpeciem vltimaæ[*] voluntatis, quæ propriè dicitur Teſtamentum, atque teſtamenti in ſcriptis, & nuncupatiui materiam, & vniuerſum tractum, & coniecturas, & cætera omnia ad id pertinentia, tam de iure communi, quàm de iure huius Regni, longa ſeria, & abſoluta manu explicarunt Authores permulti, quos ſupra hoc eodem libro, cap. 1. num. 10. commemoraui, & congeſſi, vt nihil ferè intactum relinquant, idcircò ibidem relati videndi erunt omninò. Quoad ſecundam verò ſpeciem vltimæ voluntatis,[*] quæ appellatur Codicillus, & codicilli materiam, coniecturas, quæ circa codicillos verſantur, vniuerſum tratatum, tam de iure communi, quàm de iure Regio, ſequentes Authores euoluere, atque prælegere, & hoc loco in vnum recenſete vel ideò duxi, quòd ipſammet materiam accurata & plena manu explanauerint iidem; & ideò videri debebunt ex propoſito poſt ordinarios in ſuis locis, & alios ab eis relatos.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, teſtamentum, 3. per totum.   Rolandinus in tractatu de teſtamentis, & vltimis voluntatibus, rubrica de codicillis.   Ferdinand. Vaſq. de Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 3. §. 30. per totum, vbi latiſſimè cumuler, & reſoluit materiam.   Bernardus Diaz regu. 390.   Socinus regul. 168.   Michaël Graſſus receptaram ſententiarum, §. codicillus, per totum.   Ludouicus Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 2. c. 8. ex num. 23. cum ſeq.   Burgos Salon de Paz in l. 3. Tauri, ex n. 1349. cum multiis ſeqq.   Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 8. 9. & 10. vbi plena manu de coniecturis, quæ verſantur circa codicillos.   Simon de Prætis (qui id ipſum intendit) de interpretat. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 1. ſolut. 10. per totam, & ſolut. 11. per totum, fol. 162. & ſeq.   Turçanus in ſyntagmat. communi. opinionum, lib. 6. tit. 25.   Fabius Turretus de effectibus clauſulæ codicillaris, ferè per totum tractum.   Valentinus Foſter. in tractatu de ſucceſſionibus, quæſt. 20.   Antonius Gomezius in l. 3. Tauri, ex num 66. cum ſeqq.   Petrus Gregor. in ſyntag. iuris, & parte, lib. 43. cap. I de codicillis.   Gratianus regul. 74. per totam.   Franciſcus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 9. cap. 6.   Rolandus Paſſagerius in tractatu peculiari de codicillis, tom. 8. part. I. fol. 198.   Iacobus Cuiacius lib. 2. ad Africanum.   Magonius deciſ. 4. & 32.   Catellianus Cotta in memorialibus verbo, codicilli.   Ioannes Guttierrez practicarum lib. 2. queſt. 36. & 37.   Ioan. Matiençus in l. 2. tit. 4. gloſ. 9. per titam, lib. 5. nona collect. regiæ.   Alphonſus Azeuedus in eadem l. 2. num. 12. & n. 31. cum ſeq. vſque ad num. 47. & in l. 1. eiuſdem tituli, & libri, num. 136.   D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 32. de codicillis, per totam.   Petrus Magdalenus de numero teſtium in teſtamento requiſito, I. part. c. 6. &7.   Ioannes Phillip. in ſumma vtriuſque iuris, ad tit. ff. de iure codicillorum.   Sebaſtia. Næuis ſelect. interpret. ad eundem tit. & ad tit. c. de codicillis.   Antonius Pichardus ad titulum, Inſtit. de codicillis, ex fol. 1171. vſque ad fol. 1194.   Sebaſtianus Medices de diffinit. 2. diffinit. 76. per totam.   Hugo Donellus ad titulum C. de codicillis, ex folio 474. vſque ad fol. 483.   Ariſminus Tepatus variarum lib. 2. tit. de codicillis, fol. 339. & 340.   Thadæus Piſon. variar. reſolut. libr. _.... cap. 1. & ſeq.   Franciſcus Marcus quæſt. 319.   Vincentius de Franchis deciſ. 156.   Thomas Cornerius in codice iuris Gallici & Romani, lib. 1. tit. de codicillis, per totum, fol. 786.   Antonius Faber in lib. 9. codicis, ad tit. C. de codicillis, diffinit. I, & ſeq.   Iacobus Menochius lib. 4. præſumpt. 3. n. 6. & præſumpt. 117. num. 3.   Hieronymus Cæuallos commun. contra communes, quæſt. 180. 185. 186. & 187. & quæſt. 264.   Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſionum iuris, tom. I littera C. concluſ. 604. & quatuor ſeqq. ex fol. 906. Et vtrùm hodie in codicillis hæreditas dari, vel[*] adimi poſſit de iure huius Regni, poſt deciſionem l. 3. Tauri, de iure namque cõmuni certiſſimum eſt, in condicillis id fieri non poſſe, l. hæreditas, C. de his quibus vt indignis, l. 2. C. de codicillis, l. 2. tit. 12. partit. 6. explicant ex profeſſo, atque vtriuſque partis rationes & fundamenta expandunt latiſſimè Burgos Salon de Paz in eadem l. Tauri 3. num. 1338. & ſeq. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. ex num 103. vſque ad num. 108. D. Anton. Meneſſi. de Padilla, in l. eam quam, num. 78. C. de fideicommiſſis. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. capitu. 8. num. 28. & ſeq. Gratianus regul. 74. num. 8. Ioannes Matienzus in l. 2. tit. 4. gloſ. 9. ex num. 18. vſque ad num. 25. & ibidem Azeuedus ex num. 38. vſaue ad num. 45. Guillelm. de Ceruantes in l. 3. Tauri, n. 153. Antonius Pichardus in §. codicillis autem, ex num. 8. Inſtit. de codicillis. Hieronymus Cæuallos practicar. commun. contra communes, quæſt. 50. n. 2. & quæſt. 264. per totam, & quæſt. 730. & an in fauorem piæ cauſæ[*] ſiue piâ causâ inſtituta, hæreditas directò dari, vel adimi codicillis poſſit? vide Menchacam de ſucceſſionum creatione, lib. 3. §. 25. num. 9. Azeuedum in dicta l. 2. num. 43. Deinde quoad tertiam ſpeciem vltimæ voluntatis,[*] quæ appellatur Donatio causâ mortis, & inter ſpecies vltimæ voluntatis enumeratur, l. cùm antiquitas, & ibi notat Alexander, C. de teſtamentis, l. vnica, § vl. timo, C. de caducis tollendis, & ipſius naturam, effectũ, & finem, & vniuerſam materiã, tractatum, & quæ ſcilicet donatio causâ mortis dicatur, & an requiratur quòd fiat mentio mortis, & an eiuſmodi donatio æquiparetur contractui, vel vltimæ voluntati, & qualiter reuocetur, & quid ſi dictum fuerit, quòd non poſſit reuocari, & cæteris omnibus, quæ ad eam pertinent, poſt ordinarios in ſuis locis, & alios multos Authores, quos ipſi commemorant, videndi erunt ominiò ſequentes, qui ex propoſito magis declarant.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, teſtamentum, 4.   Iulis Clarus §. donatio, quæſt. 4.   Franciſcus Viuius receptar. ſententiarum, lib. I. verbo, donatio.   Hyppolit. Riminaldus in principio, Inſtit. de donet. ex num. 316. cum ſeq. & num. 360. cum ſeq. & num. 570. & pluribus ſeqq.   Suarez in theſauro receptarum ſententiarum, verbo, donatio.   Didac. Couarr. in rubrica de teſtament. 3. par. per totam, vbi vide omninò.   Michaël Graſſus receptarum ſententiarum, §. donatio causâ mortis, vbi breuiter & diſtinctè reſoluit materiam, & 22. præcipuas quæſtiones in materia excitat.   Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 12. per totum, & cap. 13.   Chaſſaneus, in conſuet. Burg. rub. 7. §. 5. gloſ. Ne ordonance.   Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 12. & 13. vbi de coniecturis, ex quibus deprehendi poſſit, factam eſſe donationem cauſa mortis, vel inter viuos.   Simon de prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, libro ſecundo, interpret. 1. ſolut. 12. per totam, ex fol. 175. & ſolut. 13. per totam, ex fol. 179. & ſolut. 4. per totam. fol. 181.   Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 4. ex num. 15. vſque ad num. 23.   Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 12. ex num. 10. cum ſeq. & lib. 4. cap. 2. n. 44. & ſeq.   Pelaez à Mieres de maioratu, prima parte, quæſt. 30.   Ioannes Matienzus qui materiam explicat pleniſſimè in l. 7. tit. 10. gloſ. 2. ex num. 33. cum infinitis ſeqq. & gloſſa 3. per totam, lib 5. nonæ collectionis rigiæ.   Alphonſus Azeuedus in l. prima tit. 4. num. 19. & 21. & in l. 4. eiuſdem tit. 4. ex num. 18. cum ſeq. lib. 5.   Aluarus Valaſcus conſultat. 102. prima parte.   Hippol. Riminald. in conſ. 254. per totum, lib. 3. & in conſ. 436. lib. 4.   Alexander Raudenſis de analogis, libro 1. cap. 25. per totum.   Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 93. per totum, volum. 1.   Ioſephus Maſcardus de probationibus, tom. 1. concl. 561. & ſeq.   Octauianus Cacheranus deciſ. 118. 119. 120. 121. & ſeq.   Iacobus Menoch. lib. 3. præſumpt. 35. 36. & 37.   Ioannes Vincent. Hondedeus in conſil. 44. lib. 2.   Petrus Barboſa in l. que dotis, dotis, 34. ex num. 84. vſque ad num. 135. ff. ſoluto matrimonio, vbi latè, & eruditè vt adſolet.   Achilles Pedrocha in conſ. 20. num. 20. & ſeq.   Pat. Ludou. Molina tom. 2. tract. 2. diſput. 287. & ſeq.   Ioannes Philippus in ſumma vtriuſque iuris, ad tit. ff. de donationibus cauſa mortis.   Angulus ad leges meliorationum, in l. 1. tit. 5. lib. 5. gloſſ. 11. ex num. 12. cum ſeq.   Pet. Surdus, in conſ. 171. lib. 2.   Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 41. c. 2.   Antonius Pichard. ad princip. Inſtit. de dona. per totum, ex fol. 326. vſque ad fol. 332.   Iacobus Cancerius variarum reſolut. cap. 8.   Thomas Cornerius in condice iuris Gallici & Romani, lib. 23. tit. 3. ex fol. 933. cum ſeq.   Ariſminus Tepatus, variar. lib. 2. tit. de donationibus cauſa mortis, fol. 227.   Franciſcus Marcus quæſt. 485.   Antonius Faber de erroribus Pragmaticor. tom. 2. decad. 43. & quatuor ſeqq. ex fol. 859. cum infinitis ſeq. vbi latiſſimè de donatione cauſa mortis, & eius materia, & in lib. 9. C. ad tit. de mortis cauſa donationibus, definit. 1. & ſeptem ſeqq.   Eduard. Caldas variar. lectionum lib. 4. cap. 2.   Sebaſtianus Næuius ſelect. interpret. ad tit. de donat. cauſa mortis.   Gracharius lib. 4. ſententiar. §. donatio, quæſt. 4. & 5.   Vincent. Carocius caſu 84.   Francof. regular. lib. 4. verbo, Donatio.   Andreas Gaill practic. obſeru. lib. 2. obſeru. 38. & ſeq.   Petrus Heigius part. 1. quæſt. 33. fol. 409.   Petrus Mozius de contractibus, tit. de donat. rubrica, Venio ad alium ordinem, ex num. 16. cum ſequentibus, fol. 716.   Andreas Fachineus controuerſiarum iuris lib. 5. c. 22. & 23.   Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſionum iuris, tom. 2. littera D, verbo, donatio, concl. 655. fol. 870. & concl. 661. cum multis ſeqq. vſque ad concluſ. 674. ex fol. 874. vſque ad fol. . . . .   Thadæus Piſon. variarum reſol. lib. 4. per totum. Hieronymus de Cæuallos practicarum communium contra communes, quæſt. 208. & 695. & dicta quæſt. 208.[*] num. 4. inquit vnum ſingulare, videlicet, quòd donatio causâ mortis omnium bonorum præſentium & futurorum de iure communi, vel omnium bonorum præſentium, quæ de iure huius Regni non valet, ex deciſione leg. 69. Tauri, valida ſit, causâ mortis fiat, idque poſt Parladorium, & alios ibi relatos. Addiderim ego, articulum eum pendere ex alio in tractatu donationis causâ mortis neceſſario, vtrùm, inquam, donatio ipſa causâ mortis æquiparetur contractui, vel vltimæ voluntati, de quo ferè omnes ſupra relati Authores tractarunt in terminis, ac inter alios latè Couarru. Molina, Antonius Gomezius, Matiençus, & Barboſa vbi ſuprà: deinde ex tractatu & reſolutione deciſionis & materiæ dictæ leg. 69. Tauri. de qua omiſſis aliis, qui ab eiſdem nunc referendis commemorantur, ſequentes omninò erunt videndi Authores.[*]   Didac. Couar. in rubrica de teſtamentis, 2. part. ex num. 4.   Villalobos commun. opinion. littera, D, num. 1. 5. & ſeq.   Dueñas regul. 216.   Ioannes Mantienç. & Azeued. in l. 8. tit. 10. lib 5. nouæ collect. regiæ.   Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 10. ex num. 10. vſque ad num. 16.   Ioannes Cephalus in conſ. 485. num. 125. & ſeq. lib. 4.   Laur. Hircon. in ſuis commun. opin. centuria prima, concl. 90.   Sylueſter Aldeobrandinus in conſil. 104. volum. 1.   Hippol. Riminald. in conſil. 242. ex num. 58. lib. 5.   Vincent. de Franch. deciſ. 168.   Roland. à Valle in conſ. 39. lib latè.   Antonius Gomezius videndus in d. 1. 6. 9. Tauri.   Franciſcus Viuis commun. opinionum, lib. 1. opinione 73.   Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana 97. & 199.   Iulius Clarus receptar. ſententiar. § donatio, q. 19.   Iacob. Menoch. in conſ. 496. à num. 115. lib. 5.   Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 6. c. 87. cum ſeq.   Borgninus Caualc. deciſ. 12. par. 4.   Latiſſimè Franciſcus Mantica de tacit. & ambiguis. conuent. lib. 13. tit. 26. & pluribus ſeqq.   Pater Ludouicus Moli. de iuſtitia & iure, tom. 2. diſput. 280.   Petrus Surdus in conſ. 452. lib. 3.   Sfortia Oddi in conſ. 93. ex num. 37. cum ſeq. lib. 1.   Cardinalis Dominicus Tuſcus practic. concl. iuris, tom. 2. littera D, concl. 648. & 519. fol. 859.   Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 39. lib. 1.   Alexander Trentacinquius variarum reſolut. lib. 3. tit. de donationibus, reſol. 3. fol. 195.   Michael Fer. per. 3. obſeru. c. 306.   Iacobus Cancerius variarum reſolutionum, cap. 8. ex num. 47. cum ſeq.   Blazius Florez Diaz de Mena in additionibus ad deciſ. Gamæ 166. fol. 65.   Hieronymus de Cæuallos practicar. commun contra communes, dict. quæſt. 695. ex num. 34. Rojas in epitome ſucceſſionum, cap. 12. num. 11. &12. vbi excitat in terminis quæſtionem quandam, de facto nunc emergentem, vtrùm ſcilicet donatio omnium bonorum facta à patre filio naturali, non exiſtentibus filiis legitimis, valere debeat, nec-ne, ſiue an compre[*]hendatur ſub deciſione dict. l. 69. Tauri. Denique & vltimò quoad Epiſtolam fideicommiſſariam, quæ dicitur etiam ſpecies vltimæ volunta[*]tis, vt ſuprà notaui, videndi ſunt Authores nonnulli, Rolandinus, inquam, in tractatu de teſtamentis & vltimis voluntatibus, rubrica prima, in principio. Latiùs Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 11. per totum. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, part. 3. lib. 41. cap. 18. & quidem licèt Epiſtola ſpecies dicatur vltimæ voluntatis, vt nunc notatur, l. & in epiſtola, C. de fideicommiſſis, l. miles, in principio, ff. de legatis ſecundo, l. 1. C. de codicillis. Quis tamen ipſius in vltimis voluntatibus rarus eſt vſus, & vix, aut nunquam ad eam recurritur, cùm per quamlibet primarum trium, ſuæ vl[*]timæ voluntati ſufficienter prouidere quis valeat, vt rectè adnotauit Rolandinus dicta rubrica prima, n. 2. quia etiam epiſtola parùm differt à codicillis, vt latiùs explicat Mantica vbi ſuprà, nec hæreditas dari, vel adimi poteſt niſi in teſtamento, vt ſuprà dicebam, & in terminis epiſtolæ fideicommiſſariæ notauit Petrus Gregorius dict cap. 18. numero finali. Ampliùs de ipſa ſermonem inſtituere, ſiue ager, neque ad inſtitutum noſtrum attinet, nec neceſſe eſt, ſed Franciſcum[*] Manticam, Rolandinum, & Petr. Gregorium prælegere ſufficit, & de his hactenus. CAPVT IV. Ambiguum, obſcurum, dubium, & incertum, quid, & quemadmodum inter ſe diſtinguantur, atque accipiantur, & vnde proficiſcantur, qualiter etiam eiſdem interpretatione, atque coniectura congrua conſuli, & prouideri valeat in caſu dubio, & ab aliis iuris Interpretibus quemadmodum accipiatur, atque explicetur? ibidem denique de ſententia Authoris in articulis propoſitis, quæ ita conficitur, vt aliter, & diſtinctius, quam cæteri hactenus feciſſent, dubia ipſamet explanentur. SVMMARIVM. -  1 Ambiguum, obſcurum, dubium, & incertum, quid, & quemadmodum diſtinguantur, confusè admodùm & ſubobſcurè Interpretes omnes hucuſque ſcribentes explicaſſe, prout hoc numero adnotatur, & nonnulli commemorantur, qui ex profeſſo magis in propoſito loquuntur. -  2 Gloſſæ in l. veteribus, ff. de pactis, ſententia quæ fuerit in dubio præfato? -  3 Et quare ab Authore improbatur? -  4 Aliorum etiam in eodem propoſito ſententiæ quare Authori diſpliceant. -  5 Andreæ Alciati placitum in ipſomet articulo improbatur. -  6 Et Simonis de Prætis obſeruationes nonnullæ nouiter reiiciuntur. -  7 Ambiguum, obſcurum, & incertum, quid, & quemadmodum diſtinguantur, vt Author explicet, nonnulla præmittenda, atque obſeruanda duxit, quæ numeris ſequentibus adnotantur. -  8 In generalitate, & alternatione, ſiue generalitatis, & alternationis reſpectu, non dici ambiguitatem, neque obſcuritatem, ſed magis incertitudinem, vel incertum. -  9 Largè tamen & impropriè obſcuritatem etiam in eis conſiderari. -  10 Ambigui & obſcuri controuerſiam omnem, vel facti, vel iuris quæſtionem appellari regulariter: propriùs tamen dici voluntatis quæſtionem, provt hic explicatur. -  11 In ambiguis, obſcuris, & dubiis declarandis, certam, aut generalem adeò regulam dari non poſſe, quæ omnia comprehendat; cum variæ, & diuerſæ ſint hominum voluntates, nec omnia poſſit Legiſlator comprehendere, ſiue declarare, & præuenire. -  12 Idcircò in eiſdem, ac cùm verborum ambiguitas, vel obſcuritas eſt, valere equidem quod actum eſt, nec proptereà vitiari. -  13 Sed ex variis cauſis, & coniecturis voluntatem interpretari. -  14 Et triplicem conſiderari interpretationem, ex verbis perſpicuis & claris, ex verbis & mente, atque ex mente tantùm per interpretationem, vt hic adnotatur. -  15 Ambiguum, obſcurum, & dubium non differre inter ſe, ex ſententia veriori, ſed plerumque vnum pro altero poni, & accipi, nec dari ambiguum & dubium, quod non ſit obſcurum. -  16 Idque non modò in puncto iuris, & ſtricta ipſius ratione verum, ſed & indubitatum & certum ex communi vſu loquendi, vt hic adnotatur. -  17 Ambiguum, obſcurum, & dubium quibus modis accipiatur, & de ſententia Baldi, & Socini. -  18 Ambiguitas, ſiue obſcuritas verborum vnde proficiſcatur, & de ſententia Camilli Gallinij, qui ad quatuor capita principalia articulum reduxit. -  19 Ambiguam diſpoſitionem interpretari primò à mente diſponentis, deinde inſpici id, quod eſt veriſimilius, & his deficientibus, ſeruari proprietatem verborum. -  20 In ambiguis inspiciendum eſt illud, quod eſt veriſimilius, vel quod plerumque fieri conſueuit. -  21 Ambiguum verbum poſitum poſt alia, quæ ſint clara, debere in dubio intelligi de caſu ſimili. -  22 Ambiguam dispoſitionem optimè declarari ex facto poſteà ſubſecuto. -  23 Verba dubia interpretationem, atque declarationem recipere ex quamplurimis, quæ remiſſiuè recenſentur. -  24 Obſcurum aliquid ex quibus reddatur, remiſſiuè. -  25 Obſcuritas reprobatur in omni diſpoſitione, quod exornatur nonnullis, remiſſiuè. -  26 Obſcuritas quando nihil operetur, an verba obſcura habeantur pro non appoſitis, remiſſiuè. -  27 Obſcuritas ex quibus declaratur, remiſſiuè. PRo diſtincta huius Capitis explicatione obſeruandũ [*] erit primo loco & principaliter, ambiguũ, obſcurum, dubiù, & incertũ quid ſit, & quemadmodum, ſiue quibus modis accipiatur, & vnde proficiſcatur, confusè adeo, atque ſubobſcurè huc vſque Scribentes omnes explicaſſe, vt vixſi eodè originaliter atque attentè prælegeris, certam & abſolutam reſolutionem deducere, atque habere valeas. Quoad propoſitum tamen huius tractatus, diſceptationem, ſiue controuerſiam eam plus theoricæ, & curioſitatis, quàm praxis, & vtilitatis habere, cùm verè (vtcunque res ſit) & ſiue ambigua, ſiue obſcura, ſiue dubia, ſiue incerta ſit diſpoſitio, interpretatione congrua, & legitima coniectura eidem conſuli, & prouideri neceſſarium ſit. Id autem non negabis, ſi Gloſſæ, Bartoli, Baldi, Caſtrenſis, Angeli, Alberici de Roſat. & Raphael. Fulgoſij commentaria in articulo præfato, & in l. veteribus, ff. de pactis, euolueris diligenter, Gloſſæ etiam, & Doctorum communiter in l. quoties 2. in verbo, ambigua, ff. de verbor. obligat. Baldi etiam in l. potuit, num. 13. in fine, C. de iure deliberandi, & in l. liberti, num. 9. in fine, C. de operis libertorum. Caſtrenſem in conſil. 69. num. 2. lib. 1. Ioannem Andream, Decium, & alios in cap. vltimo de conſtitut. Bartholom. Socinum per plures columnas, & concluſiones in. l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis. And. Alciatum in l. nepos Proculo, ff. de verbor. ſignificat. And. Gamar. in tractatu de extenſione, num. 77. Stephan. de Federicis in tract. de interpretat. iuris, in 3. parte, in principio. Hieronym. Cagnolum in l. ſemper in obſcuris, ff. de regulis iuris. Aurelius Dauid de verborum ſignificat. cap. 5. per tot. vbi latè in propoſito, Simon de prætis de interpretat, vltim voluntat, lib. 1. interpret. 1. dubit. 2. ſolut. 5. per totam, fol. 15. Ex quo, vt videbis, nihil certum aut firmum deducere poteris. Franciſcus Mantica de tacitis & ambiguis conuent, lib. 1. artic. 15. per totum, qui tamen in commentariis, de coniecturis vltimarum voluntatum, articulum præfatum omiſit, ſed nouiſſimè nunc in loco præcitato explanauit Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 3. c. 11. & cap. 13. 14. 15. 16. & 17. vbi, vt videbis inculcat quamplurima, quæ magis rem ipſam offuſcant, & dubiam reddunt, quàm declarant, Angelus Matheacius, de via & ratione iuris, lib. 2. cap. 3. & 4. His itaque[*] originaliter & attentè prælectis, vt moris habeo, diuerſas in dubio propoſito ſententias inuenio; Gloſſa namque in dicta l. veteribus, ff. de pactis, in ea opinione fuit, vt exiſtimaret, obſcuritatem eſſe in dictione: quæ plures habet ſignificationes, ſiue multipliciter intelligi poteſt, iuxta iura, quæ allegat: ambiguitatem verò in oratione, quæ pluribus modis intelligi poteſt; ad quod etiam allegat iura nonnulla. Et Gloſſam in effectu ſequuntur ibi Bartolus, Albericus, Paulus, & Fulgoſius. Nam licèt in aliquibus diſſentiant, in eo tamen conuenire videntur; quod non malè viſus eſt præſentire Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 3. dicto cap. 11. ex num. 7. vſque ad num. 14. qui tamen etſi ſententiam Gloſſæ non improbet aliqua expreſſa ratione, apertè tamen diſſentit ab ea, vt ſtatim apparebit num. 18. & 19. Gloſſæ etiam eiuſdem præfatam doctrinam retulit, ſed nec approbauit, nec improbauit Cardinalis Franciſcus Mantica de tacitis & ambiguis conuention, lib. 1. dicto tit. 15. num. 2. Mihi verò ex eo diſplicet omninò,[*] quòd negari non poſſit, quin termini præfati confundantur perſæpè, non modò ex Interpretum noſtrorum obſeruatione, ſed etiam ex ipſorummet Iureconſultorum reſponſis & traditionibus, vt ſtatim dicetur. Eo etiam, quòd ambiguitas non modò in oratione tantùm, ſed & in dictione, & quolibet puncto verſetur, in quo multiplex & diuerſus videatur haberi ſenſus, ſiue in quo plura ſignificentur; quod Bartholom. Socinus in dicta l. in ambiguo, num. 2. & Cagnolus in dicta l. in ambiguis, clarè agnouerunt. Agnouit etiam, & directò tenuit oppoſitum Albericus in l. in ambigua, ff. de legibus, & in dictionario, in verbo, ambigua: dixit namque è contrario, quòd obſcuritas ſit in oratione, ambiguitas autem in dictione. Et ſecundùm hæc, ſententia Gloſſæ in dicta l. veteribus,[*] non concludit in dubio hactenus agitato: Non etiam concludit doctrina alia Gloſſæ in dicta l. quoties, 2. ff. de verbor. oblig. in verbo, ambigua. De qua vide Camillum Gallinium lib. 13. cap. 13. num. 1. & tribus ſeqq. minùs etiam concludunt Ioannes Andreas in principio, & Philippus Decius n. 9. in fine, in dicto cap. vlt. de conſtitut. quorum ſententias cùm retulerit Franciſcus Mantica lib. 1. dicto tit, 15. num. 2. repetere hoc loco neceſſarium non erit. Sed nec omni ex parte ſatisfaciunt theoricæ, atque diſtinctiones illæ Socini in d.l. in ambiguo, num. 1. & 2. quamuis in aliquibus veritatai, & iuris rationi conſonæ ſint; in aliis namque, & terminis ipſiſmet Iureconſultorum refragari, & aliorum receptis ſententiis aduerſari videntur, vt vnuſquiſque diiudicauerit, qui eundem prælegerit. Alciati autem in dicta l. nepos Proculo, ff. de verbor.[*] ſignificat. placitum illud, ambigua ab obſcuris differre in eo, quòd ambigua dicantur, quæ in ambas partes agi poſſunt; obſcura, quæ in quamplures: & confunditur ex text. in dicta l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis. Vbi in ambiguo ſermone (inquit Iureconſultus Paulus) non vtrumque dicimus, ſed dumtaxat quod volumus; itaque qui aliud dicit, quam vult, nequeid dicit, quod vox ſignificat, quia non vult; neque id quod vult, quia non loquitur. Et ab Aurelio Dauide de verb. ſignific. cap. 5. ſub num. 10. Camillo Gallinio lib. 3. cap. 11. refutatur iuridicè. Nec etiam ſatisſacit in ipſomet articulo, & du[*]bio, Simonis de Prætis lib. 1. dicta ſolut. 5. n. 6. fol. 15. placitum aliud, ad quod nec Franciſcus Mantica, nec Aurelius Dauid, nec etiam Camillus Gallinius aduertunt, cùm nec ipſum retulerint, videlicet quòd tria vt diuerſa habentur in iure, ambiguum, & obſcurum, & dubium. Et inter ambiguum & dubium eam differentiam eſſe, quòd Dubium ſit, in quo mouetur ratio indeterminatè ſuper vtrumque contrariorum: Ambiguum autem, quando ambit vtrumque æquis rationibus. Inter obſcurum autem, & ambiguum differentiam ideò eſſe, quòd ambiguum ſit verbum plura ſignificans; Obſcurum autem, ſignificans vnum tantùm latens & obſcurum, & ſcitu difficile. Verè tamen ex eo non ſatisfacit doctrina hæc, vt dixi, quòd deciſioni texus in dict. l. in ambiguo, clarè repugnet: quòd etiam termini præfati confundantur perſæpè, & in eodem caſu dubij, vel obſcuri, vel ambigui vniformiter accipiantur, vel idem vniformiter, ſemper tamen dubium inducant: quòd denique obſcurũ verſetur etiam circa id, quod multipliciter intelligi poteſt, provt ex Gloſſa, & ſententia cõmuni in dicta l. veteribus, ſuprà tradidimus. Et Siimonis de Prætis placitis his repugnant apertè quæ Stephan. de Federic. in dict. tractatu de interpretatione iuris, initio tertia partis, adnotata, atque ſcripta reliquit, Donellus etiam acutè in eadem l. in ambiguo. Et ſecundùm hæc apparet, vt vides, inter Scribentes omnes mia varietas, ac etiam diuerſitas, & contrarietas magna, vt præſatum articulum diſſoluant. Ego verò vt in eodem ſententiam meam interpo[*]nam, & ambiguum, obſcurum, dubium, & incertum quid ſit, & quemadmodum distinguantur, explicem apertiùs, & diſtinctiùs, nonnulla, vt ſoleo, eàque clarioris diſtinctionis, & maioris reſolutionis gratiâ obſeruanda, atque conſtituenda duxi. Ac primùm equidem vnum neceſſariò præmittendum, videlicet certi iuris eſſe, in generalitate, & alternatione, ſiue generalitatis, aut alternationis reſpectu, non dici ambiguitatem, neque obſcuritatem, ſiue non[*] ambiguum, aut obſcurum conſiderari, ſed incertitudinem, aut incertum: Id quod Baetol. Communis omniomnium Magiſter expreſſim atque ſingulariter obſeruauit in dicta l. veteribus, in principio, ff. de pactis, ipſe namque licèt doctrinam Gloſſæ probauerit ibid. quod attinet ad iſtum caſum, diſſentit, diſſentit ab ea, & incertitudinem ineſſe dumtaxat aſſeuerauit, vt dixi, & id ipſum tenuit quoque expreſsè Paulus Caſtrenſis in eadem l. veteribus, dum dixit, obſcuritatem eſſe in dictione, ambiguitatem in oratione, incertitudinem in obligatione generis, vel alternatiuæ: tenuit etiam Simon de Præis lib. 1. dicta ſolut. 5. num 8. fol. 15. nec verè ab hac opinione receſſit, præpoſterè potiùs contrarium exiſtimauit Raphael Fulgoſius in dicta l. veteribus, num. 2. eandem tamen ſuſtinuit, ſed ſuperiores non retulit Angelus Matheacius de via & ratione iuris, lib. 2. cap. 3. n. 8. qui cùm num. 7. præmiſiſſet, eſſe dubij ſpecies plures, videlicet dubium, ambiguum, obſcurum, incertum, & horum omnium exempla adduxiſſet; ſundit dicto numer. 8. incerti figuram talem eſſe, qui duos ſeruos habebat, ſeruum legauit; incertum eſt, qui erit legatus: vel quidam relegatus legauit ducenta danda vni ex hæredibus, qui pro eo liberationem impetraſſet ab Imperatore; plures reant hæredes, & incertus eſt v nus ille, qui ex pluribus hæredibus impetraturus ſit, & eſt incertus de certis: Largè tamen & impropriè etiam obſcuri[*]tas in eis conſideratur, prout ab eiſdem nunc relatis authoribus deducitur non obſcurè. Secundò conſtituo, ambigui & obſcuri controuer[*]ſiam omnem, vel facti, vel iuris quæſtionem appellari regulariter; quod tamen attinet ad noſtrum tractatum, propriùs dici voluntatis quæſtionem; tùneque eſt voluntatis quæſtio, cùm voluntas incidit in ambiguum, obſcurum, aut dubium, l. Mæuius, §. I. ff. de legatis ſecundo, l. illud, §. 1. ff. de iure codicillorum, l. ille aut ille, §. I. ff. de legatis tertio, l. voluntatis, C. de fideicommiſ. l. ex verbis, C de donationibus inter virum & vxorem. Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. d. ſolut. 5. num. 5. fol. 15. qui rectè inquit, quòd quæſtio iuris dicitur, quando facto posito pro conſtanti aut certo, quæritur quid iuris; vbi verò nihil ponitur pro conſtanti, dicitur quæſtio facti, vel voluntatis, & tunc voluntas ipſamet incidit in ambiguum, vel obſcurum: deberet Prætis idem adiicere, non modò in ambiguum, & obſcurum, ſed etiam in dubium, vel incertum, ſicuti Matheacius anteà relatus, rectiùs conſtituit. Tertiò conſtituo, in ambiguis, & dubiis declaran[*]dis, certam, aut generalem adeò regulam dari non poſſe, quæ omnia comprehendat, cùm variæ & diuerſæ ſint hominum voluntates, nec omnia poſſit legiſlator comprehendere, ſiue declarare, & præuenire. Id quod Franciſcus Mantica in commentariis de tacitis & ambiguis conuent. lib. 1. dicto tit. 15. num. 18. 19. & 20. rectè animaduertit, & latiùs fundat; idcircò in[*] eiſdem, ac cùm verborum ambiguitas, vel obſcuritas eſt, valere quidem quod actum eſt, nec proptereà vitiari, l. vbi eſt, l. ſi quis de pluribus, l. ſi ita fuerit, ff. de rebus dubiis. Angelus Matheacius, qui ita expreſſim, & recto iudicio adnotauit, de via & ratione iuris, lib. 2. dicto cap. 3. num. 10. & mentem coniici oportere[*] dilucidè ex variis cauſis & coniecturis, voluntatèmque proferentis ſpectandam eſſe præcipuè; quod ſi non apparet, eligi debet quodveriſimilius eſt, aut quod plerumque fieri ſolet, l. in obſcuriis. ff. de regulis iuris: eleganter Matheacius vbi ſuprà, & num. 11. 12. & 13. ac etiam interpretatio legitima, & iuridica coniectura confici ex aliis, quæ cap. ſequentibus, & per diſcurſum totius tractatus commemorabuntur: quamuis ergo dici ſoleat communiter, aliquid non dici. & ambiguè vel obſcurè dici, paria eſſe, l. aut qui aliter, §. primo, ff. quod vi aut clam, l. de ætate, § nihil, ff. de. interrogatoriis act. non ideò interpretatio excluditur, ac maximè in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, quæ adeò fauorabiles ſunt; ved potiùs interpretatio eadem, atque coniectura vſque adeò admittitur, vt & triplex conſideretur: Prima eſt, quæ ex verbis perſpicuis & claris deducitat, quæ omnem dubitandi[*] rationem, ac voluntatis quæſtionem excludunt, l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis tertio. Secunda eſt, quæ non tantùm ex verbis, ſed ex mente etiam elicitur, & ideò intellectualis etiam dicitur, in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, cum vulgatis, ff. de legatis tertiò. Tertia eſt, quæ non ex verbis, ſed ex mente per interpretationem colligitur, l. an hoc iure. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. l. quamuis, C. de impuberum. Ita ſanè ſuperiora adnotauit dilucidè Cardinalis Franciſcus Mantica lib. 1. de tacitis & ambig. conuent. dicto articul. 16. num. 21. per totum, & conuenit Angelus Matheacius dicto cap. 3. ex num. 10. vſque in finem captis, quamuis non ita diſtinctè loquatur. Et vide omninò cap. 4. eiuſdem lib. 2. de via & ratione iuris, vbi de rebus dubiis & ambiguis in prædicamenta deductis agit, ſiue ambigua in omnibus rerum generibus, vel prædicamentis explicat, & exempla quamplurima adducit, & cap. 5. agit de ambiguo temporis, & cap. 6. de ambiguo ex futuro euentu. Rurſus & quarto conſtituo quoad propoſitum huius tractatus, & ea quæ frequentiùs accidunt, attinet diſceptationem, ſiuè controuerſiam ambiguum, obſcurum, dubium, & incertum, an, & quomodo diſtinguantur, plus theoricæ, & curioſitatis, quàm praxis, & vtilitatis in ſe continere, vt in initio huius cap. præmiſi, cùm verè vtcunque res ſit, & ſiue ambigua, ſiue obſcura, ſiue dubia, ſiue incerta ſit diſpoſitio, interpretatione congrua eidem prouideri, & conſuli neceſſarium ſit, vt ſuprà quoque dixi; terminos tamen præfatos intelligere, & ſuperiora determinare, non modò congruum, ſed etiam neceſſarium ei, qui tractatus iſtius inſtitutum, atque declarationem ſuſcepit; id quod ex obſeruatione Angeli in conſ. 110. num. 1. atque ex Mantic. d. tit. 15. in princip. negari non poteſt. Vere autem ex ſententiis relatis ab initio huius cap. & aliis conſultò prætermiſſis, eam magis[*] placere, quæ nullum diſcrimen conſtituit inter ambiguum, obſcurum, vel dubium, ſed plerumque vnum pro altero accipi, & poni affirmat. Et etiam ſtatuit, non dari ambiguum & dubium, quod non ſit obſcurum, eàque dici ambigua, obſcura, vel dubia, quæ plura ſignificant, ſiue quæ trahi poſſunt in plures ſententias. Et huius opinionis, atque reſolutionis fuiſſe velut expreſſim Angelum in dicta l. veteribus, ff. de pactis. Quatenus dixit, vocabula ſuperiora, largè ſumpta, poſſe dici ſynonyma, quòd vnum pro alio ponatur; & Angelum retulit Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. dicta ſolutio. 5. num. 7. fol. 15. quamuis ipſe in ea ſententia non fuerit, vt apertè deducitur ex his, quæ adnotata reliquit num. 6. &7. fuit etiam eiuſdem ſententiæ Odofredus in dicta l. veteribus, prima colum. is namque ſi originaliter prælegatur, per diſcurſum ipſius non diſtinxit terminos præfrtos, ſed vnum pro alio accipi, ſiue idem ſignificare, docuit apertè Nullam quoque eſſe differentiam inter ambiguum, dubium, & obſcurum, clarè præſentit Baldus in eadem l. veteribus, paulò poſt principium, quia vtrumque putat poſſe dici pluribus modis, vt ſtatim obſeruabitur, & Baldum ad eum ſenſum retulit, & hanc partem viſus eſt amplecti Franciſcus Mantica de tacitis, & ambiguis conuentionibus, lib. 1. artic. 15. num. 3. nam cùm retuliſſet aliorum ſententias in ipſomet articulo, in fine, ſiue vltimo loco decreuit, inter ambiguum & obſcurum nullam videri differentiam ineſſe: Et idem firmarunt ſecurè Aurelius Dauid de verbor. ſignificat. cap. 5. ſub num. 9. Camillus Gallinius lib. 3. cap. 11. num. 18. & 19. fol. 42. & iterùm num. 9. eiuſdem capituli dicens, ambiguitatem pro obſcuritate plerumque poni, & è contra, fuit etiam eodem in placito Angelus Matheacius (quem hactenus nullus retulit) de via & retione iuris, lib. 2. c. 3. ſub num. 8. in illis verbis: Hæc ſanè omniæ, quamuis ſubtili ratione inter ſe differant inuicem, tamen comprehenduntur, ac tanquam ſynonyma plerumque accipiuntur. Et verè pro hac parte concludenter adſtringit tex. in dict. l. veteribus, ff. de pactis, ibi: Pactione conſtitutionibus, ibi: Conſtitutio nihil debet obſcurum, vel ambiguum continere. Et in l. ſi legatario, in fine, ff. de fideicommiſſariis libertatibus, ibi: Ne dubium & obſeruum eſſet, cuius libertus foret, Prætorem pronunciare debere, &c. l. ita fidei, ad finem, ff. de iure fiſci, & doctrina, ſiue reſolutio hæc, quæ in puncto iu[*]ris probatur ex dictis iuribus, & per Gloſſatores antiquos; vt ex Gloſſa in dicta l. veteribus, deducitur, attento communi vſu loquendi, qui in omni actu & diſpoſitione attendi multùm debet, vt alio cap. probabitur latè infra, eſt magis certa & indubitata; vulgariter namque, ſiue communi loquendi vſu, termini omnes præfati, ſiue dubij ſpecies illæ, ambiguum, obſcurum, dubium, & incertum confunduntur, & accipiuntur pro eodem: quoties enim diſpoſitio aliqua, ſeu vltima voluntas quæcumquæ, maioratuſve inſtitutionis clauſula aliqua certa non eſt omninò, aut non ſatis clara, & expreſſa, dici communiter ſolet, voluntatem in eo caſu dubiam, vel ambiguam, aut obſcuram, ſiue incertam, ex quo de teſtatoris, aut diſponentis animo certo non apparet. Nam ambiguum, & obſcurum illud eſt, quod pro certo & claro non conceditur, ſicut quod non eſt clarum, dubium eſt, & è contra vbi quid pro certo & claro conceditur id non eſſe ambiguum, nec dubium; id quod Simon de Præt. de interpretat. vltim. volunt. lib. 1. dicta ſolut. 5. num. 1. fol. 15. rectè obſeruauit, quamuis in aliis confusè ſe habuerit. Et hactenus de primo dubio, qualiter verba prædicta inter ſe diſtinguantur. Quoad ſecundum verò, ambiguum ſcilicet, obſcu[*]rum, & dubium quibus modis accipiantur, omiſsâ ſententiâ Gloſſæ, in dicta l. quoties in ſtipulationibus, 2. ff. de verbor. oblig. in verbo, ambigua, omiſſis etiam his quæ recenſuit longa ſerie Aurelius Dauid de verbor. ſignificat. cap. 5. ex num. 23. cum ſeq. Camillus Gallinius lib. 3. cap. 13. per totum, ex fol. 43. dicendum erit, iuxta doctrinam & theoricam Baldi in d.l. veteribus, ff. de pactis, vtcumque poſſe dici pluribus modis. Et quidem primò ratione æquiuocationis; quia oratio, vel vocabulum, aut id quod dicitur, pluribus modis poteſt intelligi, d.l. quoties in ſtipulat. 2. ff. de verbor. obligat. Secundò dicitur aliquid ambiguum, vel obſcurum ratione generalitatis, quia generalitas etiam obſcuritatem parit, l. ita fidei, in fine, ff. de iure fiſci, l. prætor ait, in principio, ff. de iniuriis, quamuis incertitudo propriè dicatur ex generalitate proueniens, vt ſuprà dicebam. Tertiò dicitur ratione alternationis, cùm oratio alternatiuè concipitur, d.l. prætor ait, §. quod autem. Quartò, ratione non coarctatæ loquutionis, l. item exigit, ff. de dolo. Quintò & vltimò, ratione indefinitatis: & Baldum ſequitur Simon de Prætis de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 1. interpret. 1. dubit. 2. ſolut. 5. num. 7. fol. 15. refert Camillus Gallinius de verborum ſignificat. lib. 3. cap. 13. num. 5. & ad ipſum Baldum ſe remittit Alexander Raudenſis in indice, ſiue appendice de analogis, littera O. verb. obſcurum: nec aliter explicat in eiſdem commentariis. ſequitur etiam Baldum eundem Cardinalis Franciſcus Mantica de tacitis & ambiguis conuent. lib. 1. dicto tit. 15. num. 4. & quinque ſeq. & num. 10. iterum inquit, quod eſt obſcurum, poſſe etiam dici ambiguum, & num. 11. vſque ad num. 15. Socini ſenioris doctrinam in dicta l. in ambiguo, in princip. commemorat, vbi quatuor modis intelligit eſſe ambiguum. Primò, quádo incertitudo oritur ex verbo generali, quod, vt dictum eſt, obſcuritatem parit. Secundò, quando incertitudo ex propria verbi ſignificatione non oritur, ſed ex re. Tertiò, quando incertitudo oritur ex propria verbi ſignificatione, quia plura ex ea comprehendi poſſunt, l. ſi ſeruitus, ff. de ſeruitut. vrban. præd. Quartò & vltimo, ambiguum dicitur, cùm incertitudo oritur ex aliquo verbo; quod pluribus etiam propriè poteſt intelligi, licèt is qui loquitur, de vno tantùm ſenſerit, ſicuti hæc omnia latiùs exornat Franciſcus Mantica loco ſupra relato, & retulit quoque Camillus Gallinius lib. 3. cap. 11. ex num. 14. vſque ad num. 18. Quoad tertium verò, vnde ſcilicet proficiſcatur[*] ambiguitas, ſiue obſcuritas verborum, conſtituendum eſt, ex his equidem quæ dicta, atque obſeruata hactenus fuêre, ſatis dilucidè reſolutionem deduci, & maximè ex his, quæ ex Baldo & Socino nunc dicebamus. Ex his etiam quæ Angelus Matheacius de via & ratione iuris, lib. 2. cap. 3. & ſeq. ſcripta reliquit. Aurelius etiam Dauid de verborum ſignificatione, cap. 5. num. 23. & 24. Simon de Prætis lib. 1. dicta ſolut. 5. in finalibus verbis. Cæterùm Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, cap. 13. lib. 3. ad quatuor capita exiſtimauit reducendam fore omnem diſputationem de obſcuritate & ambiguitate, videlicet, æquiuocum, generalitatem, alternatiuitatem, & indefinitatem, in quo, vt vides, nihil noui præfatus Author adducit, vtpote cùm ea omnia capita, ac ipſorum vnumquodque ex mente communi, & Doctorum traditionibus communibus procedant, (nec vllum eorundem vltra ipſas obſeruationes communes conſideratur) & maximè ſub his comprehendantur, quæ Baldus in dicta l. veteribus, magiſtraliter obſeruauit; Æquiuocum in hac materia intelligit Camillus dicto lib. 3. cap. 14. vbi latiùs proſequitur, & explicat verbum, ſeu orationem, ex quibus multiplex poſſit intellectus haberi: generale verò, ſiue generalitatem, quando de vno tantùm intelligitur, & generali enunciatione, virtute generis plura comprehenduntur, l. ita fidei, in principio, ff. de iure fiſci, l. prætor edixit, §. quod autem, ff. de iniuriis, l. cùm Stichus, ff. de ſolutionibus, l. in tradendis, ff. communia prædiorum: idq́ue latiùs exornat, & explicat cap. 15. per totum. Alternatiuitatem autem, ſiue alternatiuas conceptiones exiſtimat eſſe eas, quæ concipiunt ſub ſe tam diſiunctiuas, quàm ſubdiſiunctiuas orationes, ſicuti earum exempla adducit, & latiùs explicat cap. 16. per totum. Indefinitatem denique intelligit Camillus, per quam non minus ſignificamus vnum quàm alterum, & plura eſt oratio indefinita apta ſignificare, & ideò ex ipſa res pariter obſcura, vel ambigua eſſe dicitur, l. ſi ſeruitus, ff. de ſeruitut. urbanorum præd. & latiùs explicat cap. 17. eiuſdem lib. 3. Denique & vltimò conſtituendum erit, Iacobum Mandellum Albenſem ſuperiorum omnium reſolutionem nullam tradidiſſe; nam licèt in ſummariis quorumdam conſiliorum dubia eadem propoſuerit, in indice etiam ipſorum excitauerit illa in terminis; in contextu tamen, ſiue in eiſdem nullam adhibuit theoricam, neque doctrinam, quâ dubiorum propoſitorũ reſolutio poſſit deduci. Cæterùm in conſ. 119. num. 43. rectè obſeruauit, ambiguam diſpoſitionem[*] interpretari; primò, à mente diſponentis, deinde inſpici id, quod eſt veriſimile, & his deficientibus ſeruari proprietatem verborum. Et repetit numer. 24.[*] eiuſdem conſilij, in ambiguis inſpiciendum eſſe illud, quod eſt veriſimilius, vel quod plerumque fieri conſueuit. Et in conſ. 163. num. 2. ambiguum verbum po[*]ſitum poſt alia, quæ ſint clara, debere in dubio intelligi de caſu ſimili. Et in conſil. 64. num. 31. ambiguã[*] diſpoſitionem optimè declarari ex facto poſteà ſubſecuto. Deinde, & eodem modo ſe habuiſſe Cardinalem Dominicum Tuſcum practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera V. concluſ. 10. ex fol. 541. Nam[*] etſi eo loco congeſſerit quamplurima, ex quibus verba dubia declarationem, atque interpretationem recipiunt, ac inter alia ponderauerit ſeptem illas coniecturas, de quibus in l. ſi ſeruus plurium, §. finali, ff. de legatis primo, non tamen explicauit verborum prædictorum differentiam, nec peculiarem rationem, & naturam: ſicuti nec etiam explicauit tom. 5.[*] littera O. concluſ. 52. fol. 1018. quamuis ibidem antiquorum Interpretum quamplurimorum placita cumulauerit in eo dubio, obſcurum aliquid quando dicatur, vel non, ſiue ex quibus obſcurum aliquid reddatur. Et concluſ. 53. eodem tom. 5. fol. 1019. rectè pro[*]bauit, quod obſcuritas reprobatur in omni diſpoſitione. Et concluſ. 54. eodem fol. 1019. quando obſcuri[*]tas nihil operetur, aut verba obſcura habeantur pro non appoſitis. Et concluſ. 55. fol. 1020. obſcuritatem[*] declarari ex mente proferentis, & ex aliis, quæ ibi aggregat. Sed nec eadem huius capitis dubia hactenus explanata; quid, inquam, ambiguum, quid obſcurum, quid dubium, & quid incertum explicauit Tuſcus ipſemet tom. 2. littera D. concluſ. 800. fol. 1051. nec concluſ. 801. nec concluſ. 802. in quibus locis, vel à ſe dicta ſuperioribus concluſionibus nunc relatis, vel alia ſimilia inquirit, nec de propriis huius capitis dubiis reſolutionem aliquam reddit. CAPVT V. Ex voluntate, & poteſtate, & forma, aut ſolemnitate, cùm actus omnes humani conficiantur, & perficiantur, & quolibet eorum deficiẽte corruant, prout nouiter explicatur per Authorẽ in eo dubio, an ſint duo tantũ, vel tria, quæ actus perficiunt: antequam ad interpretationem, & coniecturas vltimæ voluntatis, & diſpoſitionis cuiuſque deueniatur; præmittendum, atque inquirendum ante omnia, vtrùm in actu, de quo quæritur, ea interuenerint, necne: Diſpoſitio etiam quæcumque, quemadmodum ad limites poteſtatis diſponentis, & iuris diſpoſitionis debeat reſtringi, aut etiam vitiari, vel ad modum iuris reduci, ſi legibus contraria fuerit? Rurſus donatione facta alicui, & filiis ſuis, vel ſibi, & filiis ſuis; vel vt bona, quæ donantur, remaneant ſi{ Vide infrà hoc eodem libro & tractatu, cap. 68. }bi, & filiis ſuis: vtrùm poſſit donatarius in bonis donatis aliquem ex filiis meliorare, ſiue eiſdem quouis modo præiudicare; vel an debeant æqualiter bona ipſa filiis omnibus remanere? vbi & de altercationibus Doctorum in dubio ſimili, an ſi pater acquirat feudum, vel emphyteuſim pro ſe, & filiis, poſſit in ea eiſdem præiudicare, vel vnum ex filiis meliorare? & Senatus Regij Hiſpalenſis in caſu ex facto occurrenti definitio, atque deciſio adducta: Deinde vtrùm donatio facta alicui, vt poſt eius mortem teneretur reſtituere alteri, donantis, & donatarij conuentione reuocari poſſit ad detrimentum eius, cui facienda erat reſtitutio? vbi eiuſdem Regij Hiſpalenſis Senatus definitio alia proponitur, cùm agitata eſſet quæſtio vinculi irreuocabiliter conſtituti, & primi vocati conſenſu ab inſtitutore reuocati: Ac demùm l. quoties, C. de donat. quæ ſub modo, & l. 7. titulo 4. partita 5. deciſio exornata nonnullis remiſſiuè. Et donatione factâ vxori à fratre, vel conſanguineo mariti, cui in effectu acquiratur; & de Senatus Regij Hiſpalenſis definitione in eo dubio. SVMMARIVM. -  1 Vltimam voluntatem, & diſpoſitionem quamcumque, ita demùm coniecturâ adiuuandam, atque interpretatione fauorabili conſeruandam, ſi in diſponente voluntas, & poteſtas ſimul fuerit. Si etiam iuris forma, & ſolemnitas ab eo obſeruetur. Neque enim ſufficit, teſtatorem aliquid voluiſſe, niſi id potuerit. Niſi etiam debitis, atque iure probatis modis, & iuxta formam, actum conficiat. -  2 Sicut è contra non ſufficit, teſtamentum aliquem facere potuiſſe, niſi id eum voluiſſe, atque expreſſim, vel tacitè (manifeſtè tamen) diſpoſuiſſe apparuerit. Imò neque voluiſſe, neque etiam potuiſſe ſufficit, ſi legis præcepto, aut diſpoſitioni non paruerit, legiſve ipſius formam, aut ſolemnitatem omiſerit. -  3 Sic quamuis voluntas teſtatoris dominetur, & totum faciat in teſtamentis, & ideò præcipuè ſpectetur, atque obſeruetur. Aliquando non valet ex defectu poteſtatis, vel tranſgreſſionis diſpoſitionis, aut præcepti legis, vt hic obſeruatur. -  4 Et ſibi teſtator imputet, qui legem contempſit, quam obſeruare debebat. -  5 Cùm voluntas inanis ſit, cum qua non concurrit Juriſprudentia. -  6 Diſpoſitio quantumuis generalis, debet intelligi de his, quæ ſunt in poteſtate diſponentis, cùm ſic commodè accipi poteſt. -  7 Et nemo præſumitur velle id, quod in eius poteſtate non eſt. -  8 Quòd ſi id expreſſim, aut manifeſtè voluerit, vel eius diſpoſitio non valet, & vitiatur. Quia nemo poteſt cauere, ne leges in ſuo teſtamento locum habeant. Vel ad modum, & diſpoſitionem iuris reducitur. Et ibidem, l. nemo poteſt, ff. de legatis primò, materia exornata nonnullis remiſſiuè. -  9 Actum omnem humanum, voluntate, & poteſtate, & ſolemnitate confici, & perfici, vt hic adnotatur, & axioma id per manus Interpretum traditum quotidie, & multis, variiſque caſibus conducibile, exornatum remiſſiuè, & declaratum infrà, num. 12. -  10 Et axioma ipſummet in omni foro, & materia obſeruandum, atque expendendum. -  11 Et vſque adeo procedere, vt quodlibet eorum, quod in actu deficiat, operetur eius corruptionem. -  12 Ex voluntate, & poteſtate, & ſic ex duobus tantùm, actus omnes humani conficiuntur, & perficiuntur, ex ſententia multorum. Ex tribus, voluntate ſcilicet, & poteſtate, & ſolemnitate aut forma, ex ſententia aliorum. -  13 Et de conciliatione, atque explicatione, notabilis & vera Authoris reſolutio traditur. -  14 Ex voluntate, & poteſtate, & ſolemnitate aut forma, cùm actus omnes humani perficiantur, antequam ad interpretationem, & coniecturas vltimæ voluntatis cuiuſque deueniamus, præmitti, atque inquiri debere, an ea in disponente adfuerint, necne, prout hic adnotatur. -  15 Et caſus ex facto in Regio Hiſpalenſi Senatu occurrentis ſpecies proponitur, voluntatiſque, & poteſtatis in omni actu requiſitæ axioma præfatum ponderatur. Et Senatus eiuſdem deciſio, atque reſolutio traditur infrà, num. 33. & ſeq. & num. 43. & ſeq. -  16 Donatione facta alicui, & filiis ſuis, vtrum poſſit donatarius in bonis donatis aliquem ex filiis meliorare; vel an debeant æqualiter bona ipſa filiis omnibus remanere, & reſolutio traditur infrà numeris ſeqq. -  17 Verba diſpoſitiua ſufficere ſemper ad inducendum fideicommiſſum, ſiue teſtator cum grauato loquatur, ſiue cum honorato. -  18 Dominium rei donatæ ex iure communi donatario in ſequentem vocatum, an ipſo iure transferatur, vel non, dubium fuiſſe, vt hic adnotatur. -  19 Dominium, & poſſeſſio iure Regio Partitarum, donatario in ſequentem vocatum transfertur, poſt deciſionem l. 7. tit. 4. partita 5. & de ipſius legis intellectu, remiſſiuè. -  20 Vocati nomine collectiuo poſt aliquem, pro rata, & in viriles & æquales partes ſuccedunt. -  21 Donatio facta alicui, vt poſt eius mortem teneretur reſtituere alteri, an poſſit donantis, & donatarij conſenſu reuocari ad detrimentum eius, cui facienda erat reſtitutio. Vbi latè in propoſito articulo, remiſſiuè tamen ab aliis actum proponitur, & agitur de doctrina Bartoli in l. qui Romæ, §. Flauius, ff. de verbo. obligat. Et ibidem etiam, vtrùm conuentio facta inter coniuges, quod ſolus primogenitus ſuccedat, poſſit per eos communi conſenſu reuocari. -  22 Pater, ſi inter viuos & irreuocabiliter filium meliorauerit, & ipſum grauauerit alteri reſtituere, non poteſt eo inuito meliorationem, ſiue conuentionem reuocare. -  23 Vinculum, ſiue Maioratus, ſi ſemel inſtituatur irreuocabiliter, non poteſt reuocari de conſenſu primi vocati in præiudicium aliorum. Et ibidem in caſu ex facto occurrenti, Hiſpalenſis Regij Senatus definitio, & deciſio perpenditur. -  24 Pater ſi acquirit feudum, vel emphyteuſim pro ſe, & filiis, emphyteuſis, vel feudum illud ordine ſucceſſiuo, ita filiis ſicut ipſi patri acquiſitum dicitur, vt non poſſit ab eo alienari, vel vni ex filiis totum prælegari in præiudicium filiorum, ſed omnibus debeat eſſe cõmune, & æquale. Idque ex ſententia, & authoritate quamplurimorum iuris Interpretum, qui hoc numero aggregantur. Et de contraria ſententia infrà, numeris ſequentib. maximè num. 33. & 36. & 43. -  25 Matrimonij onera ſunt penè importabilia, & in eo venditur libertas. -  26 Profectitium illud eſſe dicitur, quod ex bonis patris acquiritur. -  27 Profectitium reputatur filiis conceſſum patris contemplatione, licèt pater de ſuo nihil refuderit. -  28 Donatum filio patris contemplatione, cenſetur ab ipſo patre proueniſſe, & pater videtur donaſſe. -  29 Vxori donata mariti contemplatione, marito acquiruntur, eíque, vel hæredibus eius, ſoluto matrimonio ſunt reſtituenda. -  30 Dos data filiæ patris contemplatione, profectitia dicitur. -  31 Profectitium reputatur relictum filiis, aut deſcendentibus naſcituris, & patris contemplatione conceſſum, cùm affectio, & dilectio non cadat in nondùm natos, & ſic incognitos. -  32 Profectitia in totum acquiruntur patri. -  33 Pater ſi acquirit emphyteuſim, vel feudum pro ſe, & filiis ex bonis propriis, poteſt de eo ad libitum disponere, aut vni filiorum totum relinquere. -  37 Conceſſione, aut donatione facta patri, & filiis, quando ſolius patris contemplatione facta cenſeatur. Et quid, quando filij nec nati erant, nec concepti vt ſupra, num. 31. -  38 Donatum, aut conceſſum patri, & filiis ob merita patris, in totum patri acquiritur. -  39 Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, tenetur reſeruare filiis prioris matrimonij, quidquid titulo lucratiuo habuit occaſione prioris matrimonij. -  40 Poteſt tamen plus vni filio, quàm alteri relinquere, vel vnum filium ex Tertio & Quinto bonorum omnium meliorare, iuxta leges huius Regni. Provt latiùs explicatum traditur remiſſiuè. -  41 L. quoties, C. de donat. quæ ſub modo, & l. 7. titulo 4. partita 5. deciſionem ſuperioribus non refragari, prout hoc numero adnotatur, atque eiſdem reſponſum præbetur. -  42 Fundamento ſecundo reſpondetur, quod contra filium melioratum in caſu propoſito, & in fauorem cæterorum filiorum, ex doctrina Bartoli in d. §. Flauius, deducebatur ſuprà. -  43 Tertio & præcipuo fundamento respondetur, quo contendebatur, quòd pater præiudicare non poſſit aliquo modo filiis in feudo, vel emphyteuſi pro ſe, & filiis acquiſita. Et ibidem doctrinæ omnes contrariæ ad concordiam reducuntur, nec deciſioni Senatus Regij Hiſpalenſis obſtare, oſtenditur dilucidè, & Iulij Clari locus ſummè diſtinctus, & vtilis commendatur. -  44 Petri etiam Surdi, deciſione 324. num. 8. & 9. obſeruàtio, Authoris placito conueniens, nouiter expenditur, & deciſio 322. ex numer. 47. cum ſeqq. -  45 Nouè etiam ponderatur Alexandri Trentacinquij in hac materia, ex mente communi reſolutio, que Authoris, partiter & Menochij reſolutiones confirmat. -  46 Pater in emphytheuſi conceſſa pro ſe, filiis, & hæredibus, vel pro ſe, hæredibus, & ſucceſſoribus, poteſt aliis filiis præiudicare, & vni eam prælegare. -  47 Eorum omnium, quæ ex num. 16. dicta fuêre, & caſus propoſiti breuis & ſumma reſolutio traditur. -  48 Donata vxori per fratres, aut conſanguineos mariti, vtrùm videantur profecta ex bonis mariti, & cui in effectu acquirantur, & ibidem quid Senatus Regius Hiſpalenſis decidendo, in facto occurrenti definierit? PRo dilucida huius Capitis explicatione, ob[*]ſeruandum erit primò, & principaliter, at que pro regula generali huius materiæ, vltimam voluntatem, ſiue diſpoſitionem quamcunque, ita demùm coniecturâ adiuuandam, atque iuridica, & fauorabili interpretatione conſeruandam, ſi in teſtatore, vel diſponente voluntas, & poteſtas fuerit, ſi etiam iuris forma, & ſolemnitas ab eo obſeruetur: neque enim ſufficit, teſtatorem aliquid voluiſſe, niſi id potuerit, niſi etiam debitis, atque à iure probatis modis actum conficiat. Sicut è contra non ſufficit, teſtatorem po[*]tuiſſe aliquid efficere, niſi id quoque voluerit expreſſim, voluiſſéve ſaltem, ex probatis & legitimis coniecturis deduci commodè valeat. Imò neque voluiſſe, neque etiam potuiſſe ſufficit, ſi legis præcepto, aut diſpoſitioni non paruerit, legiſve ipſius formam, aut ſolemnitatem omiſerit, vel contempſerit: Sicuti hæc omnia deducuntur, atque verè comprobantur ex his, quæ Interpretes noſtri variis in locis ſcripta, atque adnotata reliquerunt, & maximè hi, qui mox referuntur num. 8. Ac primùm equidem certi iuris eſſe voluntatem[*] teſtatoris in teſtamentis, & vltimis voluntatibus dominari, & totum facere; & ideò præcipuè ſpectandam, ſeruandamque eſſe: id quod infinitis iuribus, & Authoribus confirmarunt, atque exornarunt Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 3. per totum, Pet. Anton. de Petra de fideicommiſſis, art. 11. per totum, Simon de Prætis lib. 5. interpret. 1. dubit. 1. ſolut 1. per totam, fol. 439. non tamen ſeruari, nec ſpectari circa ea, in quibus diſponere non potuit, vel aliter quàm lex conceſſerit, diſpoſuerit, vel in quibus diſponendi poteſtatem lex abſtulit, ſicuti iiſdem in locis ipſimet Authores latiùs obſeruarunt, & eleganter Mantica vbi ſupra, & lib. 6. tit. 6. num. 1. & 8. M. Anton. Peregrin. dict. art. 11. ex num. 71. & num. 77. & 79. vbi oſtendit, ex defectu poteſtatis, vel non ſeruatæ formæ, aut voluntatis legis, teſtatoris voluntatem etiam circa res ſuas, aliquando inualidam eſſe: Latè Simon de Prætis lib. 5. dicta ſolut. 1. ex num. 59. cum multis ſeqq. fol. 442. & ſeq. Burgos Salon de Pace quinta parte l. 3. Tauri, num. 1442. vbi ex defectu ſolemnitatis in teſtamento requiſitæ, inualidum effici teſtamentum, ſicuti ex defectu poteſtatis, aut formæ, probauit iuridicè. Quibus omnibus, & aliis caſibus teſtator quidem ſi[*]bi imputare debet, ſi legem contempſit, aut formam eius, quam obſeruare debebat, prout ex Baldo, & aliis ſcripſit Mantica dicto tit. 6. lib. 6. num. 6. & 18. Et[*] cùm voluntas inanis ſit, cum qua non concurrit iuris potentia, ex eiſdem Authoribus, & referendis infra num. 8. vltra quos ita expreſſim ſcripſit Purpuratus in l. more maiorum, num. 45. ff. de iuriſdictione omnium iudicum. Et ſic diſpoſitio quantumuis gene[*]ralis, intelligi debet de his, quæ ſunt in poteſtate diſponentis, cùm ſic commodè accipi, atque intelligi poteſt, l. Lucius, §. penultimo, ff. ad municipalem, cap. à nobis, & ibi notarunt Doctores de ſententia excommunicationis. Bartolus in l. ſi quis ſub conditione, ff. de conditionib. inſtitut. Caſtrenſis in conſil. 347. Quia circa, lib. 1. & in conſil. 389. columna vltima, lib. 2. Decius in conſil. 218. num. 2. Socinus iunior in conſil. 72. n. 55. lib. 1. M. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 6. num. 11. & in conſil. 37. num. 12. & 19. lib. 1. Et nemo[*] præſumitur velle id, quod in eius poteſtate non eſt, Bartolus in l. vxorem, §. teſtamento, el 2. ff. de legatis tertio, Bald. & Decius, cum quibus Sylueſter Aldo[*]brandinus in conſ. 27. num. 3. quòd ſi id expreſſim, aut manifeſtè voluerit; vel eius diſpoſitio non valet, & vitiatur, quia nemo poteſt cauere, ne leges in ſuo teſtamento locũ non habeant, l. nemo poteſt, vbi latè Bart. & Doctores antiqui, & recentiores; vel ad modum, & diſpoſitionem iuris reducitur, prout multis in caſibus exemplificarunt, & materiam dictæ legis, nemo poteſt; exornarunt Domi. Ferdinandus Vaſq. de Menchaca de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 6. & quatuor §§. ſeqq. vbi latiſſimè in materia, Mantica, Prætis, & relati ſuprà num. 3. Ioannes Gutierrez abſoluta & plena manu, in repetitione eiuſdem legis, nemo poteſt, Michael Graſſus receptarum ſentent. §. teſtamentum, quæſtione 64. & ſeq. M. Antonius Peregrinus in loco relato ſupra, num. 3. & in conſil. 37. lib. 1. Marcabrunus in conſil. 29. num. 20. & ſeq. Simon de Prætis lib. 2. interpret. 6. dubit. 2. ſolut. 2. per totam, fol. 134. Petrus Surdus deciſ. 30. & 62. quibus & multi ex referendis numero ſeq. adiungi poſſunt. Deinde obſeruandum erit ſecundò & principaliter[*] actum omnem humanum voluntate, & poteſtate, & ſolemnitate confici, & perfici, ſecundùm Philoſophum, ſicuti de primis duobus, hoc eſt, voluntate & poteſtate, ex text. in cap. cùm ſuper Abbatia, vbi Abbas, & Decius de officio delegati, l. cum te, vbi Baldus colum. 1. C. de donat. ante nuptias, l. nolle, vbi Bald. ff. de acquirend. hæred. l. 2. vbi etiam Bald. C. communia de legatis, deduxerunt, & exornarunt permulti, diuerſis etiam caſibus occurrentibus applicarunt, & aliquando actum non valuiſſe ex defectu voluntatis, licèt diſponendi facultas, ſeu poteſtas adfuiſſet; aliquando ex defectu poteſtatis, licèt voluntas etiam expreſſa interueniſſet, obſeruarunt dilucidè poſt Gloſſas, & ordinarios, atque alios multos, Philippus Decius, in conſil. 198. colum. 2. Neuizanus in conſ. 2. n. 3. Socinus iunior in conſil. 95. num. 4. lib. 3. & in conſil. 99. n. 44. lib. 2. & in conſil. 120. num. 4. eodem lib. 2. Barbatia inter conſilia Curtij ſenioris, conſil. 66. num. 14. Rolandus à Valle in conſil. 29. num. 58. & in conſil. 39. num. 20. & 21. lib. 1. & in conſil. 1. num. 20. lib. 2. & in conſil. 10. num. 7. & 8. in conſil. 35. num. 21. lib. 3. & in conſil. 100. num. 20. lib. 4. Berous in conſil. 76. num. 26. & ſeq. lib. 1. Afflictis deciſ. 305. num. 7. Purpuratus in l. poſtquam liti, num. 106. C. de pactis, & in l. 1. num. 478. ff. de officio eius, Iacobus Mandellus Albenſis in conſil. 26. num. 1. & in conſil. 256. in principio, vbi Vincent. Annibal. eius Addit. & in conſil. 555. num. 7. Ioannes Cephalus in conſil. 235. num. 24. lib. 2. Aimon Craueta de antiquitate temporum, prima ſectione, incipit, Ampliatur nunc, num. 52. fol. 36. Franciſcus Burſatus in conſil. 396. num. 24. lib. 4. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 24. num. 24. Iacobus Menochius in conſil. 108. num. 4. lib. 2. Hippolyt. Riminaldus in conſil. 255. num. 32. & 33. lib. 3. Petrus Surdus in conſil. 27. num. 13. lib. 1. Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 14. num. 2. & 17. & num. 4. & 45. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 27. num. 6. lib. 1. Monter à Cueua cauſar. ciuil. Regni Aragon. deciſ. 50. num. 1. Antonius Faber iuriſp. Papinian. ſcientia, tit. 4. de ingenuis, princip. 6. illatione 7. fol. 150. Burg. Sal. de Pace in l. 3. Tauri, 5. parte, n. 1442. qui dicit, regulam[*] hanc, & axioma prædictum Doctorum, adeò vſitatum, in omni foro, & materia obſeruandum atque expendendum: Ita etiam & ego in caſu occurrenti annotaueram aliquando, & quotidianarum harum controuerſiarum iuris, lib. 2. cap. 26. num. 4. ſcriptum reliqui. De tertio autem, hoc eſt, de ſolemnitate, aut modo, idem ſcripſerunt Socinus iunior in conſil. 183. n. 8. lib. 2. & in conſ. 72. n. 12. & ſeq. lib. 1. Iacobus Menochius poſt alios Authores dicto conſil. 108. num. 4. lib. 2. Vincent. Annibal. in addit. ad conſ. Albenſis 26. littera A. Burgos de Pace in loco nunc relato. Et actum[*] humanum ex voluntate, & poteſtate adeò perfici, vt quodlibet eorum, quod in actu deficiat, operetur eiuſdem corruptionem, relati omnes Interpretes probarunt vnanimiter, & ex Abbate, & Baldo, tribus in locis adnotauit Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. dicto cap. 24. num. 24. Ioannes Vincentius Hondedeus dicto conſil. 27. num. 6. lib. 1. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſ. tom. 1. littera A verb. actus, concluſ. iuris 127. fol. 109. vbi num. 1. ex Baldo in conſil. 326. Rex Romanorum, n. 2. lib. 1. pro regula tradidit, quod actus omnes humani pendent, & regulantur à tribus, videlicet à poteſtate, voluntate, & modo; quia ſine poteſtate nihil ad actum reducitur, ſine voluntate nihil conſenſu perficitur, & ſine modo nihil in finem dirigitur. Et num. 2. refert Baldum alibi dixiſſe, quòd tria requiruntur, voluntas, poteſtas, & ſcientia. Et num. 3. quòd ſcientia confunditur cum poteſtate: & num. 5. cum ſeq. adducit contrarietatem communem Interpretum in præfato articulo, & de qua conſtat in ſupradictis; alij nam[*]que exiſtimauerunt, ex voluntate, & poteſtate actus omnes humanos confici: & ſic ex duobus tantùm. Alij verò è contrario, ex voluntate, & poteſtate, & ſolemnitate aut forma; & ſic ex tribus perfici, expreſſim aſſeuerarunt, prout de contrarietate hac inter Barbat. Bald. & Alex. teſtatur Tuſcus ipſe: Ego verò,[*] & vltra eum, & reliquos, contrarietatem prædictam facilè diluendam arbitror, vel vno ſolo verbo, videlicet, actus omnes humanos voluntate, & poteſtate, & ſic duobus tantùm perfici; ſemper tamen requiri, quòd actus quilibet legitimè, & iuxta legis ordinationem fiat: quod, vt vides, vel apertè præſentiunt, vel expreſſim enuntiant omnes Authores ſuprà relati. Nec diſſentiunt hi, qui duo duntaxat, hoc eſt, voluntatem, & poteſtatem in quolibet actu requirunt; ſupponunt namque, quamlibet voluntatem, & poteſtatem ſufficere, modò actus legitimo modo fiat: id quod Barbatia etiam aſſeuerauit, cuius eſt conſilium Alexandri 123. Scripſit Eccleſiaſticus, In principio, lib. 4. Quocirca, ſi actus ſit talis, qui ex ſola voluntate, atque poteſtate dependeat, nec alia forma, aut ſolemnitas requiratur à lege, verum erit, ſola voluntate, & poteſtate confici, & perfici, quòd ſi modus eius actus conficiendi, ſiue certa forma, aut ſolemnitas præfigitur à lege, cùm actus aliàs non valeat, quàm ſi legis modus, aut ſolemnitas ſeruetur, verum etiam erit, ex tribus, non ex duobus tantùm actum perfici, prout in teſtamenti conficiendi facultate, & forma, & in aliis actibus videmus, quibus certa forma, aut ſolemnitas à iure præfixa eſt. Et ſecundùm hæc planum redditur, quòd ante[*]quam ad coniecturas, & interpretationem vltimæ voluntatis cuiuſque deueniamus, an in authore ipſius, ſiue diſponente, tria ea requiſita interuenerint, præmittere, atque in primis inquirere debeamus, ne inaniter, ac ſine effectu in interpretatione, & coniectura voluntatis eius laboremus, quæ exitum habitura non eſt, ex defectu cuiuſlibet requiſiti trium prædictorum, iuxta ea, quæ iidemmet Authores obſeruarunt expreſſim. Et ita ego aliquando in caſu ex[*] facto occurrenti in Regio Hiſpalenſi Senatu præmittendum, atque ante omnia diſcutiendum, ſiue non modò de voluntate, ſed etiam de poteſtate, cum in articulo poſſeſſorij ab inferiori ad Regalẽ Audientiã res deuenerat, in primis monebam: Lis autem in iudicio poſſeſſorio, poſſeſſionéque pro indiuiſo ab vno ex filiis, & hæredibus petita coram Iudice inferiori verſabatur, & circa meliorationem Tertij & Quinti bonorum omnium dubium excitabatur præcipuũ, Dom. namque Ioannes de Ribera Guzman, cũ plures filios haberet, in extremis conſtitutus, ex Tertio & Quinto omnium bonorum ſuorum filium D. Petrum de Guzman meliorauit, qui pro ſua parte, & Legitima, pro Legitima etiam ſororis cuiuſdam ſuæ,{ Regij Hiſpalenſis Senatus deciſio, vſque ad num. final. } quæ in eius fauorem renuntiauerat, & pro dicto Tertio & Quinto bonorum omnium ex melioratione poſſeſſioni petitæ contradicebat: Cæteri autem fratres meliorationem eam impugnabant firmiter ex eo quòd, quamuis diſpoſitio & voluntas patris ſui meliorantis expreſſa fuerit, & in fauorem dicti fratris, defuerit tamen poteſtas id faciendi: è contrario verò filius ipſe melioratus dictus D. Petrus de Guzman non modò voluntatem, ſed & poteſtatem adfuiſſe aſſeuerabat, propterea quod D. Catharina de Ribera ſoror dicti D. Ioannis de Guzman patris ipſius, cùm idemmet pater nubere vellet nobili & illuſtri cuidam mulieri, irreuocabiliter atque inter viuos certa quædam bona donauit eidem, & in prima clauſula dixit: A vos, è para vos el dicho Don Iuan de Guzman, è para quien vos quiſieredes, conuiene à ſaber, de las tres quartas partes que yo tengo, e me pertenecen en los bienes ſiguientes, &c. Poſtmodùm in alia clauſula dictorum bonorum vſumfructum ſibi reſeruauit pro tempore vitæ ſuæ, & adiecit: E luego que yo falleciere, el dicho vſufructo ſe conſolide, e iunte con la propiedad de los dichos bienes, e los ayays, e ſucedays en ellos, como coſa vueſtra propia. Deinde & in alia parte ſic cauit, quòd in defectum filiorum dicti donatarij, res donatæ ad ipſam donatricem reuertantur: Pero ſi de vos el dicho don Iuan de Ribera mi hermano quedaren hiios legitimos, y deſcendientes dellos, los tales deſpues han de auer, e ayan como coſa ſuya propia los dichos bienes, de que aſſi vos hago eſta dicha donacion, ſin vinculo, ni condicion alguna. Denique & in vltima clauſula donationis dicitur, E otorgo, que reteniendo, como retengo en mi el dicho vſufructo ve los dichos bienes, me de ſapodero dellos, e del derecho, e ſeñorio dellos, e vos los apodero, y entrego deſde luego, para que ſean vueſtros propios, e de vueſtros herederos, e ſucceſſores, e de quien vos, y ellos quiſieredes, para lo dar, e donar, e vender, y empeñar, trocar, e cambiar, e hazer, y diſponer dellos a vueſtra voluntad, como de coſa vueſtra propria, y me conſtituyo por vueſtra inquilina, &c. Occurrente igitur caſu propoſito, & ſuper poſſeſſorio lite ad Regium Senatum Hiſpalenſem ex appellatione deuoluta, dubium relatum meliorationis Tertij & Quinti bonorum, & valoris eius, principaliter excitari, vis erat; nam de cæteris nulla lis: filius autem melioratus, qui poſſeſſioni omnium bonorum ab ipſo fratre, nomine D. Franciſco de Guzman, petitæ, contradicebat pro parte ſua, & pro Legitima ſororis, quæ in eius fauorem (vt anteà dixi) renuntiauerat, & pro Tertio & Quinto bonorum meliorationis, ſtatim & in continenti de iure ſuo paratus docere, & dictum inſtrumentum donationis ſororis patris ſui, & teſtamentum inſuper ipſius, ac ſororis renunciationem oſtendebat, & iudicialiter exhibuit, & cùm de valore dictæ meliorationis ageretur, voluntatis, & poteſtatis in quolibet actu requiſitæ axioma præfatum, & in hoc capite exornatum, vt vidiſti, opportunè expendi in eo articulo, & capiti huic applicari, vel ex eo manifeſtè & opportunè deducitur, quòd Petrus Surdus, vir equidem, & eruditus, & ingenioſus admodùm, vt notum eſt, cùm in eodem verſaretur dubio (in feudi tamen, fiue emphyteuſis materia, & in illo articulo, vtrùm patre, qui feudum acquiſiuit pro ſe, & filiis, poſſit illud relinquere totum vni filio,) pariter equidem & antequam rationes, & argumenta vtriuſque partis expendat, idemmet voluntatis, & poteſtatis axioma, ſiue argumentum vulgatum præmittit, numero 2. in conſilio 305. libro 3. quo loci, per totum conſilium diſcutit quæſtionem, & in hunc modum ſcribit: Et non obſtat aſſertum fideicommiſſum factum à D. Bonifacio ſeniore, quia vltra voluntatem, neceſſaria eſt poteſtas ad validitatem actus, &c. Dum ergo quæritur, vtrùm in præfato caſu cum[*] voluntate poteſtas concurrat, ac in effectu, donatione facta alicui, & filiis ſuis, an poſſit donatarius in bonis donatis aliquem ex filiis meliorare, vel an debeant æqualiter bona ipſa filiis omnibus remanere? Breuiter ergo me expediam, & vltra ea, quæ tunc dicebantur, adiiciam nonnulla, & qumplurima congeram in materia, quæ & caſui præſenti, & aliis ſimilibus, in futurum euenientibus conducibilia magis videntur, & vtilia erunt. In fauorem itaque aliorum filiorum, ac eius, qui pro indiuiſo omnium bonorum poſſeſſionem petierat, & contra dictum filium melioratum, vt ſcilicet meliorari ipſe non potuerit, reſpectu bonorum donatorum, & in eiſdem bonis donatis omnes filij donatarij æqualiter ſuccedere debuerint, ſequentia magis videntur adſtringere fundamenta. Ac primùm equidem, filios omnes dicti donatarij, non ſolùm in conditione poſitos, ſed & expreſſim vocatos poſt mortem patris ſui, & ſic videri inter eos omnes fideicommiſſum inductum, vt nullus meliorari potuerit, ex regula text. in. l. miles ad ſororem, in principio, l. cum pater, §. donationis, ff. de legatis ſecundo, Ex quibus M. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, articulo primo, numero 51. adnotauit, verba diſpoſi[*]tiua ſufficere ſemper ad inducendum fideicommiſſum, ſiue teſtator cum grauato loquatur, ſiue cum honorato: & ideò ex vocatione expreſſa filiorum, ad dicta bona donata, non modò vnicuique eorum videri quæſitum dominium ipſorum bonorum pro rata, juxta text. in. l. quoties, C. de donationibus, quæ ſub modo, ex qua deduxerunt Scribentes communiter,[*] quòd dominium rei donatæ ex iure communi, donatario in ſequentem vocatum ipſo iure transferatur. Et quamuis ex ea lege, & eodem iure communi attento, non ſatis compertum eſſet, vtrùm dominium poſt mortem primi donatarij in ſequentem ipſo iure transferatur, ſibíque actio vtilis in rem competat, an eidem ſola actio perſonalis ad rem ipſam petendam præſtetur, prout ex pluribus probauit eruditè Didac. Couarru. variarum, libro 1. cap. 14. num. 3. cum ſeq. Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 12. num. 2. Octauianus Cacheranus deciſione 169. num. 15. Forcatulus dialogo 63. num. 2. Fabius Turretus in conſ. 61. n. 41. Mantica de tacitis & ambigu. conuention. lib. 13. tit. 18. Pelaez à Mierez de maiorat. 1. part. quæſtione 24. numero ſecundo. D. Martha voto 49. Nihílque de tranſlatione poſſeſ[*]ſionis ſtatutum eſſet eodem iure communi, donec ſuperuenit deciſio legis 7. titulo 4. partita 5. Ex ipſa tamen lege Partitæ, nedum dominium, ſed etiam poſſeſſionem rerum donatarum tranſire ipſo iure in illum, cui res aliquæ poſt certum tempus, aut diem, donatæ fuerunt, lex eadem adeò clarè probat in illis verbis: Y de aquel di a en adelante ganarian la poſſeſſion, y el ſeñorio della ſus herederos del que ouieſſe hecho la donacion, o el otro, a qui en nombraſſe para auerla; vt nullum alium recipiat intellectum, ſicuti Ludouicus Molina poſt Redericum Suarez, & Gregorium Lopez rectè animaduertit dicto capite 12. numero 3. & 4. Mantica dicto libro 13. titulo 48. Pelaez à Mierez dicto numero 2. Antonius Gomezius in leg. 40. Tauri, numero 26. & 27. &. 28. vbi latè de intellectu illius legis, Cæuallos practicar. commun. contra communes, quæſtione 55. numero 6. & quæſtione 249. in principio. Indéque & conſequen[*]ter, filios eiuſmodi, nomine collectiuo vocatos, ſuccedere debere pro rata, & in viriles & æquales partes poſt patrem ſuum, per text. in l. Lucius Titius teſtamento, § Lucius Titus, ff. de legatis ſecundo, l. interdum, ff. de hæredibus inſtituend. Bartol. in l. Gallus, §. quidam rectè, numero 6. ff. de liber. & poſthumis. Ioannes Cephalus in conſilio 607. numero 38. libro 4. Ruinus in conſilio 62. ex numero primo, libro primo, Caldas Pereira de nominat. emphyt. libro 4. titulo 62. §. 3. quæſtione 15. numero 10. Cardinalis Franciſcus Mantica de tacitis & ambiguis conuent. libro 13. titulo 21. numero 6. Menchaca de ſucceſſionum creatione, libro 2. §. 20. ex num. 116. cum ſeq. Graſſus §. inſtitutio, quæſtione 20. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 70. numero 58. libro primo, Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 17. ex num. 25. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſ. iur. tomo 3. littera E. concluſ. 170. fol. 123. Anton. Faber in libro 9. C. ad titul. C. de impuberum, definitione 7. fol. 116. Secundò deinde & pro eadem parte, atque contra filium melioratum facit, quòd in eo articulo, quando donatio facta eſt alicui, vt poſt eius mortem teneretur reſtituere alteri, an poſſit donantis, & donatarij conſenſu reuocari, ad detrimentum eius, cui facienda erat reſtitutio; licèt contrariæ, ac duæ præcipuæ fuerint ſententiæ, altera affirmatiua; altera negatiua, ſicuti ex multorum Authorum teſtimoniis, & reſolutionibus apparet dilucidè, ac maximè (vt alios ferè infinitos, & ab eo relatos omittam) ex Roderico Suarez, Couarruu. Tello Fernandez, Matienzo, & aliis, quos Valdeſ. in addit. ad Rodericum Suarez, in l. quoniam in prioribus, quæſt. 8. littera A. recenſuit Menchaca controuerſ. illuſtrium, libro tertio cap. 63. Pelaez à Mierez de maioratu, prima parte, quæſtione 24. numero ſexto. Ioannes Cephalus in conſilio 302. ex numero 88. libro tertio & in conſilio 312. ex numero 13. eodem libro, Burgos de Paz in conſilio 26. ex numero 6. Rolandus in conſil. 19. numero 19. libro primo. Antonius Theſaur. deciſione Pedemontana 70. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 29. Molina de Hispan. primogen. lib. 4. cap. 2. ex num. 73. cum ſeq. Dueñas regula 216. Mendoza diſputationum iuris ciuilis, libro 3. cap. 9. num. 45. & 46. Gratianus regula 410. Ioannes Gutierrez practicarum, libro 2. quæſtione 52. Lara in l. ſi quis à liberis, §. item reſcriptum, ex num. 21. vſque ad numerum 60. Borgninus Caualcanus deciſ. 42. num. 16. prima parte, Fabius de Anna in conſ. 32. Andreas Fachineus controuerſ. iuris, libro 8. cap. 8. Pater Molina de iuſtitia & iure, lib. 2. disputatione 265. Fabius Turretus in conſ. 61. ex numero 40. & num. 50. & ſeq. Iacobus Menochius in conſilio 191. num. 43. & 53. lib. 2. & in conſilio 388. ex num. 34. libro 4. & in conſilio 286. numero 14. lib. 3. Peregrinus de fideicommiſ. articulo 51. numero 53. Cæuallos commun. contra communes, quæſtione 249. Portius Imolenſis commun. opinionum libro quinto concluſione. 36. Anton. Gabriel & Iulius Clarus, cum quibus Petrus Surdus deciſione 209. num. 13. vbi quærit numero 14. vtrùm conuentio facta inter coniuges, quòd ſolus primogenitus ſuccedat, poſſit per eos communi conſenſu reuocari. Et iunge Pelaez à Mierez de maioratu, prima parte, quæſt. 22. num. 28. & de eodem dubio an donantis, & donatarij conſenſu donatio reuocari poſſit ad detrimentum alterius, Surdus ipſe in conſilio 305. num. 40. lib. 3. & in conſilio 351. num. 35. eod. libro, Blaſius Florez Diaz de Mena in addit. ad deciſionem Gamæ, 8. numero 2. Antonius Faber, ad titul. C. de donat. quæ ſub modo, definitione 2. fol. 541. & de error. pragmat. decad. 46. errore 7. & 8. Fontanella de pact. nupt. clauſula 4. gloſſa 9. parte prima, num 6. folio 78. Mantica de tacit. & ambig. conuent. lib. 13. titul. 48. numero 8. Ex quibus, vt dixi, duas apparet communes eſſe, & contrarias opiniones: altera, quòd poſſit donator donationem reuocare, antequam ille tertius acceptaurit: altera, quòd indiſtinctè non poſſit, nec acceptatio neceſſaria ſit, ſed abſq; acceptatione acquiratur ius illi tertio, idque maximè de iure huius Regni, prout ex ſuperiùs relatis apparet, & ſecuriùs Mena tuetur, & vide etiam referendos ſtatim num. 23. Ex his etiam Senatus Regius Hiſpalenſis in cauſa Ioannis de Monteſdoca, diebus præteritis definiuit,[*] ac reſolutiuè firmauit duo: Primum, quòd ſi pater inter viuos, & irreuocabiliter filium meliorauit, & ipſum grauauit alteri reſtituere, non poteſt eo inuito meliorationem, ſiue conuentionem reuocare. Secundò[*] & conſequenter, quòd ſi vinculum, ſiue maioratus inſtituatur ſemel irreuocabiliter, non poteſt reuocari de conſenſu primi vocati in præiudicium aliorum. Et{ Regis Hiſpalenſis Senatus deciſio. } inde nec in præiudicium dicti Ioannis de Monteſdo ca fieri reuocationem potuiſſe: & tunc ex pluribus adducebatur, atque excitabatur præcipuè Senatus, ac maximè ex his iuribus, & rationibus, quæ à ſuperiùs relatis Authoribus longa ſerie ponderantur contra Bartolum & eius ſectatores in dicta l. qui Romæ, § Flauius, quibus & ego adiiciebam adnotata per Riminaldum iuniorem in conſ. 112. num. 138. & ſeq. & in conſ. 239. ex num. 10. & 46. lib. 2. per Burſatum in conſilio 173. ex num. 68. volum. 2. per Rolandum in conſilio 19. lib. 1. Pancirolum in conſilio 60. ex num. 10. cum ſeq. Ioannem Franciſcum de Ripa l. 3. responſorum, resp. 16. n. 3. & ſeq. Borgninum Caualcanum deciſ. 42. ex num. 13. vſque ad num. 28. prima parte, Fabium de Anna in conſilio 32. per totum. Secundò adducebatur Senatus ex ſententia Roderici Suarez in l. quoniam in prioribus, quæſt. 8. ex n. 1. cum ſeq. qui cùm plura ingeniosè ſatis & eruditè ſcripſiſſet contra ſententiam Bartoli in dicto §. Flauius, expreſſim tuetur, quòd ſi meliorauerit filium in tertia parta bonorum, & fecerit ei vincula, & ſubſtitutiones, quòd poſt tempus, aut in aliquem caſum bona deueniant ad alium, pater, antequam veniat conditio, vel tempus, non poteſt reuocare vincula, ſeu grauamina. Et in allegation. 19. col. 2. verſ. ſed his adhuc ceſſantibus, vbi tradit, quòd ſi fratres conſenſerunt in fauorem alterius fratris, vt aliqua res eſſet Maioratus in vita illius fratris, & filij maioris, & deſcendentium; ex hoc fuit acquiſitum ius irreuocabile per alios fratres fratri, in cuius fauorem fuit factus maioratus, & aliorum deſcendentium. Et refert Tellus Fernandez in l. 27. Tauri, num. 2. & ſeq. Antonius Gomezius in d.l. 40. Tauri, qui cùm num. 29. 30. 33. & 32. adduxerit tria iura principaliter contra dictum doctrinam Bartoli, in dicto §. Flauius. quæ fortiter vrgent pro relata deciſione Hiſpalenſis Regij Senatus, ac etiam his reſponderit, quæ pro ſententia Bartoli expendi ſolent communiter, infert ſtatim num. 33. ad l. 27. Tauri, vt ſi pater filium meliorauerit in Tertio bonorum ſuorum, & grauauerit eum reſtituere Tertium alteri filio, vel deſcendenti, vel in defectum eorum alteri perſonæ, ſecundum formam, & diſpoſitionem dictæ l. 27. Tauri, quòd non poſſit pater ſolus, nec concurrente conſenſu filij primi meliorati, poſtea grauamen, aut vinculum tollere in præiudicium alterius filij, vel deſcendentis, vel tertij, in cuius fauorem poſitum eſt grauamen, cùm per illam legem iam ſit ei quæſitum. Infert etiam num. 34. quòd ſi quis inſtituat maioratum ex traditione poſſeſſionis, vel alio modo legitimo irreuocabilem, & perſonam certam nominauerit, & poſt eius mortem alium, non poteſt ampliùs maioratus reuocari, etiam reſpectu tertij nominati, Mieres 1. parte, quæſt. 22. num. 31. & quæſt. 24. num. 22. Tertiò deinde & pro reſolutione Senatus dicebam ego, fortiter, atque in terminis vrgere ea omnia, quæ obſeruauit dilucidè Burgos de Paz in conſilio 26. ex num. 6. vſque ad num. 34. vbi & ſeptem præcipuas ſolutiones, ſiue reſponſiones conſiderat ad dictam doctrinam Bartoli, in dicto §. Flauius, & traditionem illam Roderici Suarez confirmat nonnullis, ac expreſſim ſtatuit in caſu propoſito inſtitutionis maioratus, ſat eſſe, vt primus donatarius aut vocatus acceptet ſcripturam maioratus, & quòd non eſt neceſſaria aliorum vocatorum acceptatio, vt donatio ipſa, ſeu inſtitutio irreuocabilis efficiatur, Mieres vbi ſup. & quæſtione 24. Molina lib. 4. cap. 2. num. 18. Angulo in l. 6. gloſſa 4. num. 9. Matienzo in l. 1. tit. 6. gloſſa 8. num. 6. Rurſus & quarto loco, pro definitione, & deciſione Senatus plures Pelaez à Mieres reſolutiones, atque velut in terminis obſeruationes ponderari debere, dicebam. Ac primùm equidem ab ipſo Authore tradita, prima parte, quæſt. 22. num. 23. & quatuor ſeq. vbi latiùs probauit, quòd quamuis pater poſſit reuocare maioratum ſemel factum, propter ingratitudinem filij, tamen quòd reuocare non poterit, quando ex cauſa oneroſa, & in fauorem alterius, non modò filij, maioratus fuiſſet factus, vel quando etiam vocati eſſent filij eius, qui ingratitudinem commiſit, vel alij quilibet, quibus ius acquiſitum eſſet. Et eadem prima parte, dicta quæſt. 22. num. 31. ſubdit, quòd pater, etiam ex conſenſu filij, non poteſt reuocare maioratum in præiudicium vxoris, cuius etiam occaſione factus fuit maioratus; idque aliis modis extendit, & confirmat: ex quibus, vt dixi, Senatûs ſententia corroboratur omninò, atque ex dictis ab eodem num. 33. 34. & 35. Ex his etiam, quæ ipſe Mieres longa ſerie reliquit ſcripta eadem prima part. quæſt. 24. ferè per totam, vbi ad confirmationem thematis, ſeu quæſtionis principalis eius capitis, quòd ſi facto maioratu, pater tradit filio poſſeſſionem, eſt irreuocabilis maioratus, tam quoad ipſum, quàm, quoad alios vacatos, etiamſi filius primò nominatus reuocationi conſentiat, vel viuo patre moriatur, vt ibid. dixit expreſſim num. 1. & num. 22. quibus, & multis ibi cumulatis, exornatur, equidem, & omninò comprobatur Senatus deciſio propoſita, prout dicta quæſt. 24. adduxit ex num. 1. vſque ad n. 31. quo loci probauit, quòd maioratus factus ex cauſa matrimonji, non poteſt reuocari in præiudicium, ſeu in damnum vocatorum, etiamſi filius primò vocatus moriatur fine filiis. Et num. 33. ſubdit, quòd ſi primus vocatus delictum committat, pater non poteſt maioratum reuocare in præiudicium vocatorum, quibus ius acquiſitum ſit. Et n. 34. quòd nec poteſt in præiudicium ipſorum vendere, vel obligare bona maioratus. Et num. 26. probauit etiam expreſſim, quòd abſque acceptatione acquiritur ius ſecundo vocato ad maioratum. Denique & vltimo loco, definitio eadem, ſiue deciſio Senatus Regij Hiſpalenſis comprobatur omninò ex adnotatis per Blaſium Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſionem Gamæ 8. num. 2. qui & in fortioribus terminis loquitur, atque etiam abſque acceptatione acquiri ius ſecundo, vel tertio vocatis, defendit: ſic etiam vinculum, ſiue maioratum ſemel inſtitutum, non poſſe reuocari de conſenſu primi vocati in præiudicium aliorum vocatorum, reſolutiuè aſſeuerauit Hieronym. Cæuallos practicar. commun. contra commun. quæſt. 249. num. 4. & latiùs fundat Ioan. Gutierrez practicar. lib. 2. quæſt. 52. Et hactenus de ſecundo fundamento contra filium melioratum, in quæſtione propoſita ex num 15. cum ſeq. & in fauorem aliorum fratrum, à quo digreſſi fuimus, vt vides, propter deciſionem aliam Senatus dicti Regij Hiſpalenſis, hucuſque confirmatam, atque exornatum. Nunc verò & tertio loco principaliter, & contra filium eundem melioratum, non mediocriter vrget, ex ſententia quamplurimorum iuris Interpretum obſeruatum conſtanter, quòd ſi pater acquirit feudum,[*] vel emphyteuſim pro ſe & filiis, emphyteuſis, vel feudum illud ordine ſucceſſiuo ita filiis, ſicut patri ipſi acquiſitum dicitur, vt non poſſit ab eo alienari, vel vni ex filiis totum prælegari in præiudicium filiorum, ſed omnibus debeat eſſe commune & æquale. Ita ſanè, vt diſtinctiùs procedam, in emphyteuſi, vt ſcilicet non poſſit alienari, vel tota vni filiorum prælegari, in præiudicium aliorum, adnotarunt expreſſim Alex. tribus in locis, Iaſon, Decius, Ruinus, Bertrandus, Gratus, Alciatus, Chaſſaneus, Couarruu. & Rubeus, quos cumulauit Iulius Clarus §. emphyteuſis, lib. 4. ſententiarum, quæſt. 16. num. 1. Dinus, Baldus, Albericus, Angelus, Bartol. Caſtrenſis, Ancharanus, Bertrandus, Caualcanus, Aretinus, Romanus, Curtius ſenior, Afflictis, And. Siculus, Laurent. de Palat. Alex. Corneus, Gratus, Alciatus, Decius, Iaſon, Ruinus, Socinus iunior, Didac. Couarr. & Anton. Gabriel. quos retulit & ita defendit Fabius Turretus in conſilio 61. num. 44. per totum, quiex num. 36. quatuor præcipua iura, ſeu fundamenta expendit pro hac parte, atque ex num. 45. vſque ad numerum 68. fundamentis contrariæ ſententiæ ſatisfacit abundè. Hieronymus Gabriel in conſ. 85. num. 5. lib. 1. Aluarus Valaſcus poſt alios plures, quos citat, de iure emphyteutico, quæſt. 49. num. 6. qui hanc putat veriorem opinionem, etiam in emphyteuſi noua à patre accepta pro ſe, & filiis ſuis, Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, lib. 4. tit. 62. §. 3. quæſt. 15. n. 3. fol. 165. Petrus Surdus in conſ. 76. ex. num. 3. vſque ad num. 8. lib. 1. & in conſ. 305. n. 9. & 36. lib. 3. & deciſ. 324. num. 2. & 3. Berous in conſ. 155. ex num. 6. volum. 3. Ioannes Cephalus in conſ. 29. num. 18. & 23. lib. 1. In feudo quoque idipſum obſeruarunt, nec poſſe patrem habentem plures filios plus aſſignare, vel relinquere vni ex filiis, quàm alteri, & multò minus totum ipſum feudum prælegare vni ex filiis ſuis, ſcripſerunt conſtanter Zaſius, Ioannes Rayner. Ruinus, Alexander, Curtius iunior, Socinus iunior, & alij, quos commemorauit Iulius Clarus §. feudum, q. 40. num. 5. & 6. Alexand. Corneus, Iaſon, Ruinus, Decius, Gratus, Socinus iunior, Pariſius, Alciatus, & Rolandus, quos commemorauit Iacobus Menochius in conſil. 286. n. 1. lib. 3. qui n. 2. & 3. & 4. tria principaliter expendit iura, & fundamenta pro hac parte. Ipſe Menochius in conſ. 309. n. 2. lib. 4. vbi dicit, ita reſpondiſſe poſt alios Alex. Corneum, Iaſonem, Ruinum, Decium, Gratum, Beroum Pariſium, Socin. iun. Alciat. Syluan. & Rolandum ibi relatos, & num. 3. & tribus ſeqq. eadem tria fundamenta expendit, quæ in dicto conſ. 286. adducit. Menochius etiam idem in conſ. 155. num. 25. lib. 2. Videbatur ergo dicendum, nec patrem in propoſita controuerſia potuiſſe filium prædictum in damnum aliorum meliorare, ſiue totas res damnatas prælegare, cùm pro ipſo patre, & filiis donatio facta eſſet. Re tamen ipſa, & tunc à Senatu diligentiſſimo ſtudio, & nunc à me peruigili cura benè perpenſa atque enucleata, contraria ſententia viſa eſt verior, & probabilior, quòd ſcilicet dictus D. Ioannes de Ribera & de Guzman potuerit dictum filium D. Petrum in Tertio & Quinto omnium bonorum, etiam donatorum meliorare, ſiue tota bona donata præ cæteris filiis prælegare, aut relinquere, modò Tertium & Quintum bonorum non excedant: Idque non modò ex verbis præfatæ donationis, quæ adeò clarè & expreſsè alienandi facultatum concedunt, eidem in vltimis clauſulis, & diſponendi quouis modo licentiam exprimunt, vt meliorandi vnum ex filiis facultatum multò magis, & à fortiori inducant, & ſuperiorum verborum, quæ vocationem omnium filiorum abſolute continent, declarationem adiiciant, & verum intellectum aſſignent, prout inferiùs attingam: ſed etiam quando alienandi facultas, & quocumque modo diſponendi de ipſis licentia non concederetur, ex iure ipſo, & receptioribus, atque verioribus ſententiis Interpretum, ſic definiri debeat, prout Senatus Hiſpalenſis iuridicè decreuit. Id autem multis rationibus, & argumentis comprobari poteſt concludenter, ſed prius hoc vnum ſciendum eſt, à quo primum, & fortiſſimum emanat fundamentum, donationem hanc factam fuiſſe ea de cauſa à ſorore, vt dictus frater D. Ioannes de Ribera & de Guzman inuitaretur ad contrahendum matrimonium, vel ſaltem vt contraheret, ſicque ex matrimonij cauſa, ex qua donatio ſubſe[*]quens profectitia dici debuit, vtpote, quæ profecta eſt à re ipſius D. Ioannis, & quò faciliùs poſſet onera matrimonij ferre, quæ ſunt importabilia, & duram ſeruitutem inducunt; ita ſanè in propriis, in quibus verſamur nunc, terminis & vt pater poſſit totam rem donatam vni filiorum prælegare, etiam pro patre, & filiis donatione facta ſimpliciter, abſque alienandi facultate; & quòd donatio dicatur profectitia, & matrimonij onera iudicentur penè importabilia, atque infringatur liberta, adnotauit expreſſim in caſu ſimili ex facto occurrenti, Iacob. Menochius in dicto conſ. 286. num. 6. & 7. qui pro oneribus matrimonij, quæ adeò grauia diiudicauit, commemorat Neuizani dumtaxat locum lib. 1. ſyluæ nupt. ex num. 2. & ſeq. & vltra eum, ita pariter matrimonij onera diiudicarunt grauiſſima, Panormitanus in conſilio 79. columna 2. lib. 2. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris,[*] lib. 9. cap. 19. D. Barboſa qui latiùs comprobat 1. part. rubricæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 6. fol. 6. Quòd verò donatio hæc facta domino Ioanni de Ribera & de Guzman dicatur (vt nunc attigi) profectitia, probatur manifeſtè: nam profectitium illud eſſe dicitur, quod ex bonis patris acquiritur, l. depoſiti, §. vlt. de peculio, l. 2. §. 1. ff. ſoluto matrimonio, & apertiùs in l. profectitia, ff. de iure dotium, & l. dos à patre, C. de iure dotium, & ſcribunt Bartolus in rub. ff. de peculio, num. 5. & in l. cum oportet, num. 1. C. de bonis quæ liberis. Et ibidem Baldus num. 1. Iaſon in l. ſed etſi plures, §. ad ſubſtitutos, num. 7. ff. de vulg. & pup. ſubſtitu. Decius in l. vt liberis, num. 20. C. de collat. Mendez Luſitanus in repetit. d.l. cùm oportet, 1. part. verbo ex eius ſub[*]ſtantia, num. 6. Profectitium quoque illud eſſe intelligitur, quod filiis datur contemplatione patris ipſius, ſicuti affirmarunt Bal. in d.l. cum oportet, num. 3. C. de bonis, quæ liberis, Alexander in conſ. 189. lib. 5. Socinus iunior in conſ. 91. num. 20. lib. 1. Paulus, Baldus, Riminald. Corneus, Iaſon, Decius, Crotus, Nauarrus, & Gregorius Lopez, cum quibus Caldas Pereira, & relati per Mendez Luſitanum in d.l. cùm oportet, num. 6. fol. 4. Simon de Prætis, Mantica, & alij, cum quibus Petrus deciſ. 118. num. 4. vbi citat text. in. l. ſed ſi plures, §. in arrogato, ff. de vulg. & pup. & in l. Titio, §. Syluio ff. de cond. & demonſt. & deciſ. 169. num. 3. vbi citat eadem iura, & addit text. in l. is qui hæres, §. finali, ff. de acquiren. hæred. & in d.l. cùm oportet, in princip. in verſ. ex eius ſubſtantia. Surdus ipſe deciſ. 322. ex num. 47. cum ſeq. & deciſ. 324. n. 9. vbi quòd profectitium reputatur, filio conceſſum patris contemplatione, licèt pater nihil de ſuo refuderit. Et in conſ. 305. num. 62. & 63. lib. 2. indeque do[*]natum filio patris contemplatione, cenſetur ab ipſo patre proueniſſe, & pater videtur donaſſe, ex tex. in à. §. arrogato, Natta, Ioannes Lup. Simon de Prætis, Franciſcus Mantica, quos refert, & ſequitur Petrus Surdus d. deciſ. 322. n. 54. & deciſ. 169. num. 3. vbi adiicit, quòd id verè dicitur à patre prouenire, cuius contemplatione relictum eſt; nam videtur primò datum patri, & breui manu à patre ipſi filio, vt & notant Authores ibi relati, atque ex communi Mendez Luſitanus in d.l. cum oportet, prima parte, num. 11. ſic etiam & vxori donata mariti contemplatione, marito[*] acquiruntur, eique vel hæredibus eius, ſoluto matrimonio ſunt reſtituenda, vt poſt Bartol. Corneum, Iaſon. Decium, Ioannem Lup. Cagnolum, & Iulium Clarum ſcripſit Petrus Surdus deciſione 118. n. 5. & deciſione 322. num. 52. vbi quòd donatio facta ſponte per conſanguineos mariti vxori, cenſetur facta contemplatione mariti. Iacobus Menochius lib. 3. præſumptione 28. n. 9. & plures alios retulit Pater Thomas Sanchez, cuius ad finem huius cap. ſpecificam faciam mentionem. Sic denique & dos data filiæ patris[*] contemplatione, profectitia dicitur, vt ex aliis probauit idem Surdus dicta deciſione 118. numero 6. qui dicta deciſione 322. numero 43. & 44. & 48. ex[*] aliis multis iuridicè, & multùm ad propoſitum tradidit, profectitium reputari relictum filiis, aut deſcendentibus naſcituris, & patris contemplatione conceſſum, cùm affectio, & dilectio non cadat in nondum natos, & ſic incognitos: eleganter Menochius, atque in terminis noſtris, in conſilio 286. n. 16. & 17. lib. 3. & repetit in conſilio 309. num. 20. lib. 4. vbi verſabatur in donatione facta patri, & filiis ac deſcendentibus, & plurimos alios refert idem tenentes, quod Petrus Surdus nunc annotauit, & concludit, quòd non attenditur denominatio ipſa perſonarum, ſed ſolùm cuius contemplatione facta ſit conceſſio. Idem etiam poſt alios Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 51. num. 10. & in conſ. 90. num. 18. lib. 1. vbi quod in caſu propoſito, ad hoc vt dicatur datum, aut donatum filiorum etiam contemplatione, neceſſarium eſſe, quòd ipſi filij nomine proprio nominentur. His itaque omnibus modis inſpectis, donatio hæc[*] in perſona filiorum domini Ioannis de Ribera & Guzman dicitur profectitia: profectitia autem in totum acquiruntur patri, vt ſcribunt omnes in d.l. cum oportet, C. de bonis quæ liberis, Iacob Menochius d. conſ. 286. num. 10. lib. 3. Petrus Surdus d. deciſ. 118. n. 4. & ſeq. & dicta deciſ. 169. n. 3. & dicta deciſione 322. ex num. 47. & d. deciſ. 324. ex num. 5. & dicta conſilio 395. ex num. 62. lib. 3. Mendez Luſitanus in repetit. dictæ l. cum oportet, prima parte, & num. 6. cum ſeq. & ſic non modò meliorare vnum ex filiis de iure potuit dictus pater, ſed etiam ea bona alienare, prout & donatrix ipſa conceſſit. Quòd autem omnibus modis inſpectis donatio hæc profectitia dicatur in perſona dictorum filiorum, probatur, atque oſtenditur manifeſtè; nam iuxta primum modum profectitia dicitur, ex quo prouenit ob matrimonium à patre contrahendum, ſic que in recompenſationem eius, & onerum matrimonij ferendorum: eſt etiam profectitia, inſpecto ſecundo illo modo, cùm contemplatione ipſius patris facta fuerit: & tandem dicitur profectitia iuxta tertium modum, cum occaſione patris, nempe ob matrimonium quod contrahebat, & ob benemerita, & beneficia in ſororem collata (prout ipſa exprimit) donatio facta fuerit. Et ſic eiſdem modis omnibus conſideratis, atque ex vnoquoque ipſorum, melioratio de iure ſubſiſtit, nec vllo pacto impugnari valet, prout etiam deducitur ex traditionibus Menochij dicto conſilio 286. num. 9. vbi commemorauit Socinum ſeniorem egregiè dicentem in conſilio 91. n. 20. lib. 1. quòd aliquando profectitium ſignificat illud, quod proficiſcitur ex ſubſtantia illius, de cuius ſucceſſione agitur, vel cuius contẽplatione datur ab aliquo: aliquando etiam dicitur profectitium illud, quod acquiritur occaſione patris, ſeu facto ipſius patris. Deinde & ſecundò principaliter ad rem expreſſim[*] confert ſingularis doctrina Baldi in l. 1. C. per quas perſonas nobis acquiritur, cùm dixit, quòd ſi pater acquirit emphyteuſim pro ſe, & filiis, nempe pro ſe in vita, & pro filiis poſt mortem; ſi ex re, id eſt, bonis ipſius patris acquiſita ſit, poteſt de ea pater diſponere ad libitum: nam poteſt eam vni ſoli filiorum relinquere, aliis excluſis. Et Baldum ſecuti ſunt Aretinus, Maranta, Plotus, Martin. Laudenſ. Barbat. Calcan. Corneus, Ancharan. Gozadinus, & Crotus, cum quibus Iacobus Menochius dicto conſilio 286. num. 12. & 13. lib. 3. qui concludit, eo caſu, & quando con[*]templatione patris, aut ob matrimonium ab eo contrahendum donatio facta eſt, bona effici merè patrimonialia patris ipſius, atque ita, cum iure poſſe ea vni ſoli filiorum relinquere, vel etiam diſtrahere, quoniam emphyteuſis iudicatur vt empta, aut à patre profecta. Quando autem ex propriis bonis eſt acquiſita, planum equidem eſt, quòd pater poteſt vni ſoli filiorum eam relinquere, aliis excluſis, prout Iulius Clarus, Anton. Gabriel, Fabius Turretus Additionator Gamæ, Alex. Trentacinquius, Petrus Surdus, Sylueſter, Aldobrandinus, Hippolyt. Riminaldus, & cæteri infrà referendi agnoſcunt vnanimiter. Et alio in loco adnotauit etiam iuridicè Menochius ipſemet in conſilio, inquam 155. num. 29. lib. 2. vbi retulit Baldi & Angeli traditionem in l. ita videndum, §. nunc vi[*]deamus, ff. de petitione hæred. cum dicunt, quòd etſi fortè pater poſſit emphyteuſim, vel feudum acquiſitum pro ſe, & filiis prælegare vni ipſorum filiorum in præiudicium aliorum; attamen non poteſt ſua repudiatione priuare omnes filios. Et idem reſponderunt Alexander, Corneus, Iaſon, Socinus iunior, & Berous ibi commemorati, qui de prælegato in fauorem vnius filiorum nequaquam dubitarunt: & ſuperiora repetit quoque idem Menochius in conſ. 309. num. 18. & duobus ſeqq. lib. 4. Rurſus & tertio loco non parùm adſtringit contra[*]rium eius, quod reſolutum fuit ſupra num. 24. ſuſtinuiſſe permultos, & maximi equidem nominis Authores, qui in eodem articulo conſtanter atque è contrario ſcripſerunt, quòd pater in emphyteuſi recepta pro ſe, & filiis ſuis, poteſt iiſdem præiudicare; aut vni (quod magis indubitatum putant) filiorum totam relinquere, aliis excluſis, qui & in feudo idem ſtatuunt, prout in emphyteuſi affirmarunt Alexander ſibi contrarius duobus in locis, Iaſon, Socinus, Gozadinus, Tiraquellus, & Bertrandus, cum quibus firmiter Iulius Clarus §. emphyteuſis, quæſt. 16. num. 1. in verſiculo, contrariam autem ſententiam; inquit namque, quòd pater ſtipulando pro ſe, & filiis, vel ſibi, & filiis acquirens, cenſetur ſtipulari, aut acquirere ordine ſucceſſiuo, ſcilicet primò ſibi, deinde poſt mortem ſuam filiis: cùm ergo non videatur filiis aliquod quæſitum, niſi poſt ipſius patris mortem, meritò poterit de ipſa emphyteuſi ad libitum ſuum diſponere: Et ſi ea omnia inſpiciantur maturè, quæ Iulius Clarus diſtinctè admodùm, & reſolutiuè ibi conſiderat, caſui præſenti vſque adeò conueniunt, & ipſum coadiuuant, vt de ipſius vera ſententia dubitari non valeat. Et id ipſum in emphyteuſi quoque obſeruarunt Speculator, Imola, Paulus Caſtrenſis, Iaſon, Ancharanus, Cumanus, Alex. Chaſſaneus, Gozadinus, Gratus, Socinus ſenior, & Ruinus, quos retulerunt Antonius Gabriel commun. concluſ. tit. de iure emphyteutico, concluſ. 2. n. 44. Fabius Turretus in conſil. 61. num. 35. qui ex num. 27. quinque adducit fundamenta præcipua huius opinionis. Hyppolit. Riminald. in conſil. 394. ex num. 31. vſque ad num. 36. lib. 4. qui quamuis dubitet de opinione iſta, quando emphyteuſis eſt antiqua, & generi atque familiæ antiquitùs acquiſita, quando tamen pater fuit primus auctor, vel acquiſitor, veriſſimam putat, prout etiam egregiè Natta in conſ. 577. num. 8. ita pariter & in emphyteuſi, in eodem placito conſtanter fuere, & quòd poſſit pater vni filiorum eam relinquere, aliis excluſis, aſſeuerarunt Arias Pinellus, Andr. Iſern. Alex. Afflictis, Sigiſd. Lofred. Ripa, Zazius, & Bertazolus, cum quibus M. Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 51. num. 58. fol. 489. & artic. 52. num. 82. & ſeq. fol. 507. Iacobus Menochius dicto conſilio 286. ferè per totum, & maximè num. 12. & 13. lib. 3. & dicto conſ. 309. per totum, lib. 4. Petrus Surdus conſil. 76. num. 4. & ſeq. lib. 1. quo loci, licèt de emphyteuſi antiqua dubitauerit, in noua tamen, & cuius auctor, vel acquiſitor, pater fuit, libenter amplectitur eandem ſententiam; & libentiùs in conſilio 305. num. 65. lib. 3. & in conſil. 395. vbi citat Baldum, Corneum, Speculatorem, Ancharan. Caſtrenſem, Imolam, Aretinum, Nattam, Iſern. Ruinum, Afflictis, Angel. Bartol. Decium, Zazium, Gozadin. Iaſon. Curt. ſeniorem, Cephal. Beroum, Beccium, Berret. Bellonum; Burſat. Tiraquel. Bertazol. & alios eodem lib. 3. & inquit in hunc modum: Quia cùm teſtator eſſet dictæ emphyteuſis author, & primus acquiſitor, potuiſſet illam vni filiorum totam relinquere, aliis excluſis, vt in terminis emphyteuſis dixit Bald. &c. & inferiùs, ibi: Et ſicuti poterat vni ex filiis prælegare, ita etiam potuit ſuper ea fideicommiſſum conſtituere. Quæ ſunt verba notabilia, & pro deciſione caſus à Senatu Regio Hiſpalenſi definiti, valdè ſingularia; nam dictus pater D. Ioannes de Ribera & de Guzman, qui in Tertio & Quinto bonorum omnium ſuorum filium meliorauit, Tertiummetipſum & Quintum perpetuò vinculauit, & ſic ſuper rebus ſibi donatis, fideicommiſſum perpetuum conſtituit. Quod etiam conſtitui poſſe, in eiſdem terminis reliquerunt ſcriptum Curt. iunior, Socin. iunior, Gozadinus, Natta, Berreta, & Menochius, quos ipſe Surdus commemorauit ibid. Surdus idem deciſione 209. num. 16. vbi expreſſim, quòd pater, qui ſtipulatus fuit, vel acquiſiuit emphyteuſim pro ſe, & filiis, poteſt eam vni relinquere. Et deciſione 324. ex num. 5. & deciſione 322. ex num. 47. cum pluribus ſeqq. Blazius Florez Diaz de Mena, Alex. Trentacinquius, & Sylueſter Aldobrandinus, quorum ſpecificam mentionem faciam ſtatim num. ſeq. Et ij quidem omnes promiſcuè loquuntur in feudo, & in emphyteuſi, & quando nouum eſt feudum, ſiue à patre acquiſitum, idem ius ſtatuunt, quod in emphyteuſi nunc dicebamus; ſpecificè tamen in feudo loquentes, quòd pater poſſit feudum acquirens pro ſe, & filiis; in eo filiis ipſis præiudicare, & relinquere totum vni filio, poſt alios Authores defendit ſecurè Iulius Clarus §. feudum, quæſt. 40. num. 6. Franciſcus Beccius in conſilio 56. ex num. 20. Iacobus Menochius in locis relatis ſuprà, & in conſilio 161. n. 6. lib. 2. Petrus Surdus dicta deciſione 209. num. 17. & in conſilio 305. num. 65. lib. 3. qui id defendit, ſiue feudum ſit hæreditarium, ſiue ex pacto, M. Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, articulo 51. num. 58. & magis ſpecificè in feudo. artic. 52. num. 84. & duobus ſeqq. vbi quòd feudum nouum primus acceptor validè refutat in damnum ſequentium. Et citat Bald. Iſern. Afflict. Alex. Sigiſmun. Lofred. Iaſon. Socinum, & alias. Fabius de Anna in conſilio 27. ex num. 4. Quarto prætereà loco pro eadem parte fortiter vr[*]get, quòd quando aliquid conceditur, aut donatur patri & filiis ſimul, ſi patris merita extant, vel iuſta alia cauſa, & nulla cauſa affectionis donantis, vel concedentis eſt erga filios, quibus etiam conceſſio, aut donatio facta fuit, illa donatio, ſeu conceſſio cenſetur facta contemplatione ſolius patris, & ob id in totum, atque ita abſolutè acquiritur ipſi patri: ſicuti ex Iſern. Afflicto, Angelo, Socino ſeniore, Guilielmo Perna, & Lofredo obſeruauit dilucidè Iacobus Menochius dicto conſil. 309. num. 18. lib. 4. & in conſil. 286. num. 15. lib. 3. cùm itaque noſtro in caſu à Senatu iuridicè definito, nulla extiterit affectio donantis erga filios dicti fratris D. Ioannis de Ribera, & de Guzman, qui nec nati, nec concepti tunc erant, prout ex aliis Authoribus ibidem probat Menochius num. 16. & dixi ſupra num. 31. & è contra cùm merita extiterint D. Ioannis de Ribera, ab ipſa donatrice expreſſa, & maxima in conſideratione habita, ac ſimul iuſta ipſa cauſa, ex quo matrimonium ita aſſentiente, & exoptante ſororemetipſa, contraxit; ſequitur dicendum, donationem fuiſſe factam ſua contemplatione, non autem filiorum, & proptereà ei fuiſſe liberè acquiſita bona, quando donatrix non ita expreſſiſſet, prout expreſſit, vt de illis liceat ad libitum diſponere, & filium, quem voluerit, meliorare, ſicuti concludit Menochius dicto conſil. 286. n. 15. & 16. & dicto conſilio 309. num. 19. poſt Nattam in conſilio 674. num. 14. lib. 4. adiicit vnum verbum valdè ſingulare, videlicet, quod dicitur de emphyteuſi, aut feudo pecunia patris quæſito, idem dicendum, quando conceſſio facta eſt ob benemerita, quoniam illa pretij loco ſunt. Et Iacobi Menochij traditionibus ſuperioribus conuenit in omnibus Petrus Surdus dicta deciſione 322. num. 43. & 44. & 48. & ſeq. tam in eo quod dicit, quòd ſolius patris contemplatione videatur facta donatio, aut conceſſio, quando patris merita extant, vel iuſta alia cauſa, & nulla cauſa affectionis donantis eſt erga filios, quibus facta donatio fuit, quàm in alio, videlicet affectionem vllam non cadere erga filios, nondùm natos, nec conceptos; prout in caſu præſenti fuit, & alios commemorat Authores ita tenentes Surdus ipſe, Menochij tamen mentionem non facit. Et in fortioribus terminis inquit num. 53. quòd donatio facto filio meo, in quo non cadit meritum, quia ſit anniculus, cenſetur facta mei contemplatione. Et dixerat anteà num. 49. quòd profectitium reputatur relictum nepoti naſcituro. Et latiùs exornat dicto num. 43. & 48. conuenit etiam Menochij obſeruationibus, & eum commemorat Cardinalis Franciſcus Mantica de tacitis & ambiguis conuention lib. 13. tit. 21. num. 6. folio mihi 48. vbi inquit, quòd quando donatio facta eſt filiis, & deſcendentibus contemplatione ipſius patris, tunc ipſi patri intelliguntur bona liberè acquiſita, & ideò ſuo arbitrio poteſt de illis diſponere. Conuenit denique M. Anton. Peregrinus dicto artic. 52. num. 84. Blazius Florez de Mena in addit. ad deciſionem Gamæ 5. num. 7. vbi etiam quòd donatum, aut conceſſum patri, & filiis ob merita patris, in totum patri acquiritur, & æquiparari acquiſitionem, ſiue donationem fieri ob merita, aut ex pecunia patris, vt ibi exprimit in verſ. ſi verò ſit noua; & in hoc caſu, quando merita patris adſunt, vel alia iuſta cauſa occaſione ipſius, hucvſque Scribentium omnium nullus diſſentit, omnes potiùs vnanimiter, liberam diſponendi facultatem de re ſibi & filiis donata, concedunt: ſicuti quando ex affectione, & contemplatione ipſius factam conceſſionem apparet, prout infrà dicetur. Et Cardinalis Franciſcus Mantica, qui indiſtinctè id admittit, & Menochij placitis adhæret, dicto n. 6. vt nunc dicebam, ſubiicit vnum verbum in propoſito noſtro valdè notabile, videlicet ſuperiora non procedere, quando donatio non modò patri, ſed filiis etiam, & deſcendentibus facta eſſet pro conſeruanda familia, & propter affectionem, quam quis ad poſteros habuit; tunc namque & filiorum, & deſcendentium contẽplatione facta videretur, nec poſſet pater in eorum præiudicium ita liberè diſponere. Quod eſt rectè dictum, & Senatus noſtri deciſionem adiuuat omninò, cùm à voluntate dictæ donatricis adeò alienum fuerit, conſeruationi familiæ, & poſteritati in futurum conſulere, aut maioratum, fideicommiſſúmve inſtituere, vt potiùs alienandi ad libitum bona donata, facultatem conceſſerit expreſſam dicto ſuo fratri donatario, prout ex verbis donationis dictum remanet ſuprà. Et eo caſu, quando intentio fuiſſet donantis, aut concedentis, maioratum perpetuum inſtituere, & in effectu inſtitueretur, ac irreuocabiliter, procedunt longa ſerie adnotata, atque ſcripta à Pelaez à Mieres de maioratu, prima parte, quæſt. 24. per totam, prout deducitur ex ipſis, & notatis num 5. vbi inquirit, an pater emphyteuſim acceptam pro ſe, & filiis, poſſit vni prælegare, & num. 8. ſemper namque loquitur, quando maioratus irreuocabiliter inſtitutus fuit, & tam in fauorem primi vocati, quàm cæterorum, & ſic vt familiæ conſeruationi conſuleretur, in eiſdémque terminis, in quibus Cardinalis Franciſcus Mantica, limitationem adiecit. Et etiam deducitur ex argumento quæſtionis & dubij præcipui dict. capit. 24. vbi ſic dicit: Si facto maioratu, pater tradit filio poſſeſſionem, eſt irreuocabilis, tam quoad ipſum, quàm quoad alios vocatos. In terminis ergo noſtris, & quando emphyteuſis conceſſa eſt patri, & filiis, nec maioratus irreuocabiliter factus, noſtræ reſolutioni accedit apertè per diſcurſum totius quæſtionis, & maximè dicto num. 5. Denique & vltimo loco, ac pro dicta melioratio[*]ne à patre facta conſeruanda, facit etiam, quòd mulier tranſrens ad ſecundas nuptias, tenetur reſeruare filiis prioris matrimonij, quidquid titulo lucratiuo habuit occaſione prioris matrimonji, ſolo vſufructu eorum bonorum penes ipſam remanente; id quod in commentariis de vſufructu, capit. 2. ex num. 9. cum multis ſeqq. & quamplurimorum iurium, & Authorum allegatione latius comprobaui. Et nihilominus[*] mulier ipſa poteſt plus vni filio, quàm alteri relinquere, vel vnum filium ex Tertio & Quinto bonorum omnium meliorare iuxta leges huius Regni, quia reſeruaſſe filiis prioris matrimonij videtur, dum nulli extraneo, vel etiam neque filiis ſecundarum nuptiarum reliquit, ſicuti magis communiter probarunt poſt alios plures, Couarr. Tellus Fernandez, Ludouicus Molina, Mieres, Matiençus, Azeuedus, Menochius, Aluarus Valaſcus, Ioannes Gutierrez, & Angelus, quos in eiſdem commentariis de vſufructu, dicto cap. 2. num. 29. recenſui. Ergo in noſtro caſu, quando dictus D. Ioannes de Guzman alienare non poſſet bona donata, ſed reſeruare teneretur filiis ſuis, iuridicè poſſet vni ex filiis ipſis Tertium & Quintum titulo meliorationis relinquere, prout in alio ſimili caſu ea ratione vſus eſt Paul. Caſtr. d. conſi. 179. In cauſa quam magnificus, columna 3. verſ. ſed in contrarium, lib. 1. Qui reſpondit ſimili caſu, nempe quòd pater poteſt feudum à ſe acquiſitum vni filiorum prælegare, etſi acquiſitio facta ſit pro ſe, & filiis: Et rationem eandẽ conſiderauit quoque, & Pauli Caſtrenſis dictum conſilium commemorat Iacob. Menochius, dicto conſil. 309. num. 13. 14. & 15. lib. 5. quo loci verſabatur ita pariter in donatione, aut conceſſione facta patri, & filiis, & nihilominus potuiſſe patrem totam rem donatam, vni prælegare filiorum, defendit conſtanter. Et facit text. ſingularis in l. filiusfamilias, §. penultimo, ff. de legatis primo, ibi: Verum eſt enim in familia reliquiſſe, licet vni reliquerit. Vbi Bald. & Imola ſubtiliter expendunt eum: Ancharan. quoque facit in conſilio 153. Pro Domina Paula, colum. 2. verſ. & videtur quod poſſit: vbi reſoluit, pro vita acquiſitas domos pro ſe, & pro filiis ſuis, poſſe patrem vni filiorum relinquere, aliis excluſis, & ſequitur Raphael Cumanus in conſilio 116. Socinus ſenior in conſil. 25. num. 14. lib. 1. Et ita tenendo, prout Senatus decreuit, non ob[*]ſtant nunc adducta in contrarium: Nam ad Primum argumentum de d.l. quoties, C. de donation. quæ ſub modo, & dict. l. 7. tit. 4. partita 5. ſatis apparet reſponſum ex his, quæ longa ſerie hactenus ſcripta, atque adnotata fuere; induci, inquam, fideicommiſſum, & dominium, ac poſſeſſionem tranſire in filios ex dicta l. partitæ, niſi pater, cui de iure licet in caſu propoſito, ex eiſdem hucvſque reſolutis, & ex diſpoſitione donatricis, vt etiam notauimus, aliter diſpoſuerit, & vni duntaxat filiorum conſulere, cæteris excluſis, intenderit: ita quod, ſi aliter non diſpoſuiſſet, aut in caſu noſtro non diſpoſuiſſet, & ſibi diſponere non licuiſſet, vel ſi ab inteſtato deceſſiſſet, dictarum legum deciſio obtineret ſine dubio. Non obſtat ſecundum. Quia reſpondetur, diuerſos[*] eſſe terminos quæſtionis propoſitæ ſupra, numero 21. & doctrinæ illius Bartoli, in d.l. qui Romæ, §. Flauius, ff. de verbor. obligat. à terminis caſus, & quæſtionis præſentis; ibi namque agitur, quando ille qui dedit vel promiſit, vel donauit, eſt ille qui ex ſuo conſenſu, & conſenſu ſimul donatarij vult reuocare in præiudicium alterius tertij, cùm adhuc non venerit dies vocationis eius: in caſu verò præſenti, quando iam mortuo donatore, donatarius ipſe dumtaxat, hoc eſt pater, cui pro ſe, & filiis ſuis donatum eſt, vni dumtaxat intendit res donatas integrè prælegare, aut ipſum præcæteris meliorare; idque ex natura conceſſionis pro ſe, & filiis, & cauſa, ob quam facta donatio fuit, ac etiam ex voluntate & licentia donatricis ſibi licet, quia verum eſt, vni filiorum reliquiſſe: quod in terminis eiuſdem doctrinæ Bartoli non ita militat, nec etiam affectio primi donatarij conſideratur dumtaxat, prout in noſtro caſu conſiderari debere, probatum fuit ſuprà; nam & circa cæteros vocatos, affectio quoque datur, vt ibidem latiùs apparet penes Authores commemoratos. Rurſus nec tertium & præcipuum obſtat funda[*]mentum, quo contendebatur, quod pater præiudicare non poſſit aliquo modo filiis in feudo, vel emphyteuſi pro ſe, & filiis accepta; & ſic quòd nec poſſit totam vni prælegare, cæteris excluſis; Quoniam reſpondetur, ſententias relatas ſuprà, num. 24. non ita indiſtinctè obtinere poſſe, plures potiùs pati limitationes, & declarationes, ac quidem procedere, quando conceſſio facta fuit ex mera gratia & liberalitate concedentis, vel etiam contemplatione filiorum, ſicut patris, & tunc etiam articulus eſt controuerſus, & permulti diſponendi liberam facultatem patri concedunt, vt conſtat ex his quæ ſcripta remanent ex num. 26. cum ſeq. Cæterum quando aliqua ipſius recipientis, donatariive merita extant, & maximè ſi ob beneficia accepta fiat, iuſtiáve cauſa interceſſit ex parte donatarij, quæ donantem excitauit ad donandum, vel concedendum, aut ipſius contemplatione facta fuit principaliter, tunc proculdubio planum eſt, licere patri totam rem vni prælegare, cæteris filiis excluſis, nec eo caſu Scribentium omnium huc vſque aliquis contradicit; omnes namque relati ſupra dicto num. 24. & quicunque negarunt licere patri rem pro ſe & filiis acceptam, vni filiorum prælegare, loquuntur ſemper, quando nihil ex perſona patris profectum eſt, & ita quando nec iuſta aliqua cauſa interceſſit, quæ in caſu præſenti interuenit, ſcilicet matrimonij contrahendi, vel quando merita, aut beneficia non extant eius, cui donatio, aut conceſſio facta eſt: Ita ſanè in propriis terminis noſtris, contrariis Doctorum ſententiis reſpondet ſpecificè Iacob. Menochius dicto conſil. 286. n. 26. lib. 3. & dicto conſil. 309. num. 27. lib. 4. qui in eis terminis loquutos Interpreter omnes, obſeruat iuridicè. Cùm itaque in noſtro caſu donatio facta fuerit ob matrimonium contrahendum ab ipſo D. Ioanne de Ribera & de Guzman, ipſius etiam contemplatione, & propter merita, & beneficia; ſequitur neceſſariò dicendum, ipſi D. Ioanni licere dictum filium meliorare, nec his omnibus concurrentibus, quæ concurrunt, dubitari poſſe de valore dictæ meliorationis, nec etiam dubitaſſe Interpretem aliquem in eis terminis, prout ex omnibus hactenus præcitatis videre licet, atque ex communi omnium reſolutione per Additionatorem Gamæ adducta, de quo ſtatim mentio fiet. Sic & hi omnes, qui per Fabium Turretum dicto conſ. 61. ex num. 26. vſque ad num. 68. aggregantur, nuſquam in his terminis aliquid in contrarium docuerunt, vt eiſdem, & cæteris omnibus originaliter prælectis, conſtabit & loco ſummè diſtincto, & vtili in materia Iulij Clari, euidentiſſimè quoque demonſtrabitur; is namque Author, cùm in quæſtione propoſita emphyteuſis acceptæ pro ſe, & filiis, dicta quæſtione decimaſexta §. emphyteuſis, verſaretur, eruditè admodùm abſoluit articulum, & ante omnia ad intelligentiam præmittit, quòd emphyteuſis aliquando dicitur noua, aliquando dicitur antiqua. Noua dicitur, quæ habet originem in perſona ipſius emphyteutæ, qui vult de ea diſponere, quia ſcilicet ipſe eam acquiſiuit: Antiqua verò eſt, quæ habet originem ab alio aſcendente. Item præmittit, quòd aliqua eſt emphyteuſis hæreditaria, aliqua non hæreditaria, & aliqua mixta. Emphyteuſis hæreditaria eſt illa, quam acquirens ſtipulatus eſt pro ſe, & hæredibus quibuſcunque, vel pro ſe, & quibus dederit, vel etiam pro ſe, & hæredibus, ſi eſt accepta à priuato. Emphyteuſis non hæreditaria eſt, quam acquirens ſtipulatus eſt pro ſe, & filiis, vel pro ſe, & deſcendentibus, vel huiuſmodi, nulla facta mentione hæredum; hæc enim tranſit etiam ad ipſos filios, vel deſcendentes, etiam quòd non ſint hæredes. Mixta eſt, quam acquirens ſtipulatus eſt pro filiis & hæredibus, & ſic in qua ſuccedere non poteſt filius, niſi ſit hæres; neque hæres, niſi ſit filius, vel deſcendens, ſed vtraque qualitas requiritur. His præmiſſis, Iulius ipſe Clarus ita propoſitam abſoluit quæſtionem, quòd aut quæritur de emphyteuſi noua, an poſſit pater in illa filiis ſuis præiudicare; & tunc (ſiquidem emphyteuſis eſt hæreditaria, ſcilicet acquiſita pro ſe, & hæredibus quibuſcunque, vel pro ſe, & quibus dederit) omnes concludunt, quòd pater poteſt in ea filiis præiudicare, neque vlla eſt in hoc apud Scribentes controuerſia; nam huiuſmodi bona potiùs cenſentur tanquam libera, & allodialia, quàm emphyteutica: Aut verò loquimur in emphyteuſi non hæreditaria, & ſic acquiſita pro ſe, & filiis; & tunc variæ ſunt inter Scribentes opiniones: Aliqui enim tenent, quòd ex ſtipulatione patris ſit ius quæſitum filiis, ita ut non poſſit pater in ipſa emphyteuſi illis præiudicare. Et hanc opinionem tenent permulti iuris Interpretes, quos Iulius ipſe Clarus recenſet. Contrariam verò, quòd ſcilicet poſſit pater in huiuſmodi emphyteuſi filiis præiudicare, tenent alij ibidem relati; & re vera hanc opinionem viſam ſemper ſibi veriorem, tam in emphyteuſi, quàm in feudo, modò in feudo domini conſenſus accedat, teſtatur Clarus, & quædam verba adiicit, quæ ſolutionem traditam ſupra num. 43. & generalem diſtinctionem in hac materia confirmant omninò: ſic etenim ſcribit: Benè verum eſt quòd ſi in inueſtitura ſiue conceſſione emphyteutica, eſſet proprio nomine nominatus aliquis ex filiis, vel aliter apparere poſſet, quòd emphyteuſis eſſet conceſſa, non ſolùm intuitu recipientis, ſed etiam contemplatione filiorum, eo caſu vtique tranſirem cum alia opinione, quòd non poſſet pater de ea in ipſorum præiudicium diſponere, quæ multis auctoritatibus fouetur. Et conuenit Lofredus ab eo non relatus in conſilio 7. num. 23. M. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 52. num. 84. in fine, vbi cùm magis probaſſet opinionem eam, quam defendimus, limitat eodem modo, quo Clarus, & ipſum commemorat in hæc verba: Niſi contemplatione filij ex forma inueſtituræ conceſſio facta videretur. Et ita pariter limitauit Cardinalis Franciſcus Mantica de tacitis & ambiguis conuent. lib. 13. cap. ſiue tit. 21. num. 6. Petrus[*] Surdus, (cuius obſeruationes placito noſtro conueniunt omninò) deciſione 324. num. 8. & 9. deciſione 322. num. 48. & ſeq. vt numeris præcedentibus ipſas expendi. Sic etiam eandem quæſtionem reſoluit, & ad benemerita, & contemplationem filiorum reſpectum habuit Blazius Florez Diaz de Mena in addit. ad deciſionem 5. Gamæ, num. 7. fol. 6. qui totius materiæ reſolutionem tradens (vt ipſe dicit) in effectu Iulij Clari relatas obſeruationes recenſet; qui dicta quæſt. 16. §. emphyteuſis, quando emphyteuſis eſt mixta; puta quia accepta ſit pro filiis & hæredibus, diuerſas ſententias refert: tandem inquit, quòd ipſe abſolutè tenet, & ſemper tenuit, quòd pater acquirens emphyteuſim, ſiue pro ſe & filiis, ſiue pro ſe, & filiis & hæredibus, ſiue alio quocunque modo concepta ſit conceſſio, poſſit de ea liberè diſponere; & quòd hæc omnia procedunt in emphyteuſi noua: ſi verò loquimur in emphyteuſi antiqua, (inquit ipſe Clarus) quòd aut eſt ſimpliciter hæreditaria; & tunc domini accedente conſenſu, in quemcunque poteſt de eis bonis diſponere: aut eſt ſimpliciter & abſolutè non hæreditaria; & tunc non poteſt emphyteuta filiis in aliquo præiudicare: aut eſt mixta, ſcilicet conceſſa pro filiis, & hæredibus; & tunc quòd in emphyteuſi tenet illud, quod tenuit in feudo eius qualitatis, in §. feudum, quæſt. 42. & quæſt. 40. per totam, id ipſum in feudo tenet in quæſtione præcipua huius cap. quod in emphyteuſi nunc diximus. Et Clari reſolutiones adducit, & eas ſequitur Morquechus, de diuiſione bonor. lib. 1. cap. 6. ex num. 26. vſque ad num. 32. Alexandri denique Trentacinq. reſolutio[*] in hac materia ex mente communi, & noſtram pariter, & Menochij reſolutionem, atque reſponſionem traditam ſupra, num. 43. confirmat expreſſim; ipſe namque in eo dubio, an pater in feudo filio præiudicare poſſit, diſtinguit inter feudum nouum, & antiquum. Et in feudo nouo, an filij habeant contemplatione patris, diſtinguit, & an ſit datum patri, & filiis ſub nomine proprio; ac in effectu ea omnia adducit variarum reſolut. volum. 1. lib. 3. tit. de feudis, reſolut. 3. per totam, fol. 21. quæ ex Iulio Claro, & aliis Authoribus ſuprà reſoluimus, vt ibi videri poterit. Ex ipſo etiam ſuperiora omnia magis indubitata remanent, quoniam in caſu præſenti in Senatu definito, & in alia, ac præcipua dictæ donationis parte dicitur. Para que ſean vueſtros proprios, è de vueſtros herederos, e ſucceſſores. Nam licèt in articulo præfato, an pater in feudo, vel emphyteuſi accepta pro ſe, & filiis, poſſit filiis præiudicare, vel alicui eorum totam rem prælegare, controuerſia fuerit, vt ſuprà vidiſti; tamen quando emphyteuſis eſt hæreditaria, ſiue quando eſt conceſſa pro filiis & hæredibus, vel pro ſe, hæredibus, & ſucceſſoribus, indubitati iuris eſt, quòd poteſt pater vnum ex filiis in ea hæredem in[*]ſtituere, ſiue totam vni filio prælegare, cæteris excluſis, prout ex communi repetit Iulius Clarus dicto §. emphyteuſis, quæſt. 16. & §. feudum, quæſtione 40. Iaſon, Curtius, Campegius, & Pariſius, cum quibus Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 3. num. 90. Iacobus Menochius in conſil. 89. n. 60. ſeq. & in conſil. 104. n. 15. lib. 1. & in conſ. 286. ex n. 20. lib. 3. M. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, art. 51. n. 58. Blazius Florez Diaz de Mena in addit. ad deciſionem 5. Gamæ, n. 7. Cardinalis Dominic. Tuſcus practicar. concluſion. iur. tom. 3. littera E. concluſione 159. fol. 108. Fabius Turretus in conſilio 61. ex num. 57. & ſeq. Remanet ergo ex hactenus dictis, superiores reſolutiones circa feudum, vel emphyteuſim pro ſe, & filiis acceptam, ita pariter & in donatione facta alicui, & filiis ſuis, vel pro ſe, & filiis ſuis, obtinere, ac omnia ſupradicta[*] non modò in feudi, vel emphyteuſis conceſſione, ſed & in donatione, & quacunque alia diſpoſitione iuridicè expendi poſſe, prout in donatione, & conceſſione Principis loquitur Menochius dicto conſil. 309. lib. 4. & quæcunque in feudi, vel emphyteuſis conceſſione pro ſe, & filiis adduxerat in conſil. 286. lib. 3. æqualiter in donatione expendit: ac proinde, ex ipſiſmet anteà reſolutis, & aliis futuris caſibus, reſolutiones erunt præſtandæ, quoties dubitari contingat, an ad eum modum pro ſe, & filiis donatione alicui facta, vel alia diſpoſitione quacunque itá concepta, liceat patri, nec-ne, filium aliquem ex Tertio & Quinto bonorum meliorare, vel tes donatas integrè vni filio relinquere, aliis excluſis; in quo & magis conſiderandum erit, an patris dumtaxat contemplatione, & ob benemerita eius, nondùmque natis, & ſic incognitis filiis donatio facta fuerit, vt tunc indiſtinctè liceat totam rem vni prælegare, aut iure meliorationis relinquere: An verò contemplatione filiorum quoque, & ob affectionem, & benemerita ipſorum, & ſic ipſis natis, & cognitis facta fuerit; & an cauſa donationis veluti matrimonij interuenerit. In caſu autem præſenti, vt validè poſſet pater filium prædictum in Tettio & Quinto omnium bonorum meliorare, & alia concurrebant, quæ rem minùs dubiam efficiebant, ac maximè clauſulæ illæ donationis in initio relatæ, quæ & alienandi res donatas, & ad libitum de eiſdem diſponendi facultatem concedebant. Et ſic vocatio illa filiorum omnium, quæ ex ſequentibus clauſulis declarationem recipit, non reſtringit facultatem, adeò expreſſim in poſterioribus verbis conceſſam, prout ex eiſdem manifeſtè deducitur. Et hactenus de his, quibus & addendam duximus[*] deciſionem aliam Hiſpalenſis Regij Senatus, quæ ex{ Regij Hiſpalenſis Senatus deciſio. } his oritur, atque fundamentum ſuſcipit, quæ ſupra hoc eodem cap. ex numero 25. cum ſeq. ſcripta, atque adnotata fuêre: Diximus namque, & multorum Interpretum relatione comprobauimus, profectitia ea videri, & quaſi ab eo data, vel profecta, cuius contemplatione donata fuerunt, & cùm ex appellatione in Auditorio eo Regio res tractaretur inter D. Mariam Ortis, & hæredes mariti ſui defuncti ſuper donatione, tempore quo matrimonium contrahebatur, facta à fratre quodam naturali mariti dictæ Mariæ, hæredes ipſi mariti ſibi reſtitui debere res donatas cum cæteris bonis contendebant, vxor autem contradicebat, & dictam donationem à fratre mariti ſibi in effectu factum, non marito; ſibi etiam, & non marito cum effectu acquiri aſſeuerabat. Vnde præcipuè vertebatur dubium illud, vtrùm donata mulieri per fratres, aut conſanguineos mariti, præſumantur ita donata contemplatione ipſius mulieris, vel mariti, vt vel vni, vel alteri acquirantur, & quaſi ex bonis mariti profecta, vel non profecta cenſeantur. Et dubium metipſum ab Interpretibus noſtris cùm maiori ex parte, coniecturis, & præſumptionibus definitum fuerit, ſiue coniecturale & præſumptum ab eiſdem reputetur, prout expreſſim reputarunt Ioannes Gutierrez, Alphonſus Azeuedus, & alij referendi infra, & totam hanc diſputationem coniecturalem eſſe, & præſumptam, difficilem etiam & perplexam præmittit ante omnia, cum ipſius explanationem ſuſcepiſſet, Iacob. Menochius lib. 3. præſumptione 26. ante num. 1. Et ad noſtrum tractatum pertinere, & breuiter adiici hîc potuiſſe, viderit vnuſquiſque. Et ante alia lectorem admoneo, Senatum, nec etiam partes ipſas litigantes nuſquam dubitaſſe, nec in dubium reuocaſſe, an res huiuſmodi donatæ, tanquam conſtante matrimonio acquiſitæ, communicari, ſiue diuidi deberent cum aliis bonis, ſed tanquam indubitabile ſuppoſuiſſe, ſiue marito, ſiue vxori acquirantur, communicabiles non eſſe, prout rectè ad eum modum percepit in terminis noſtris Alphonſus Azeuedus in l. 3. & 4. titulo 9. lib. 5. nouæ collect. regiæ num. 7. Admoneo etiam, non verſari Senatum in caſu, quo dilucidè apparet, vel apparere poteſt, mulieris extare benemerita erga conſanguineum illum donatorem; vtputa ſi ob cauſam quamlibet benemerita fuerit: donatio namque facta à conſanguineo mariti, mulieri de ſe benè meritæ, præſumitur ipſius contemplatione facta, nec marito acquiritur. Sicuti è diuerſo, quando mariti extant benemerita erga donantem vxori, præſumitur mariti contemplatione facta, prout vtrumque in hac eadem, qua verſamur, quæſtione, rectè obſeruauit, & latiùs comprobauit Iacobus Menochius lib. 3. dicta præſumptione 26. num. 1. & 2. & 3. Ioannes Gutierrez practicar. lib. 2. quæſt. 120. num. 15. vbi reſolutiuè aſſerit, quòd donata à conſanguineis mariti, acquiruntur vxori, & in remunerationem cedunt, quoties conſanguineus, vel amicus mariti, qui vxori donauit, ab ea priùs aliqua ſeruitia recepiſſet, & num. 12. idem ſtatuit, quoties conſtaret, donatorem voluiſſe donare vxori, & ipſius contemplatione, & maximè ſi id exprimeret, prout latius ibi explicat: Et conuenit Azeuedus in dict. l. 3. & 4. titulo 9. num. 10. in principio. qui idem è conuerſo reſoluit, quando conſtaret, propter maritum donationem factam fuiſſe, vt tunc ei acquiratur: De quo etiam non dubitauit Senatus, nec etiam donationem factam mulieri à conſanguineo mariti, ſub commemoratione mariti ipſius, vt ſi diceret Dono Caiæ vxori fratris mei, præſumi mariti contemplatione factam, prout ipſe Menochius dicta præſumptione 26. num. 4. & 5. explicauit, vel quando vxor, cui donatur à conſanguineis mariti, eſſet æque conſanguinea, vel quando extaret conſuetudo id declarans; prout vtrumque adnotauit Ioannes Gutierrez dicta quæſt. 120. num. 12. in verſ. 3. limitatur, & num. 13. Menochius vbi ſupra, num. 10. Caſus itaque coram Senatu agitatus, ex ſuperioribus non erat, ſed verè verſabatur in dubio, & ſic de eo principaliter diſcuti, atque inquiri oportuit, quando verè ſumus in dubio, vt quia nullæ extant coniecturæ, quibus poſſit coniici, fuiſſe donatum causâ, & contemplatione mariti, vel ipſius vxoris, vt vel vni, vel alteri acquiratur: tunc namque, cùm verè verſamur in dubio, dubia eſt Doctorum diſputatio, ſicut & casûs præſentis reſolutio, cum frater ſimpliciter dictæ D. Mariæ miſiſſet è domo ſua, ſiue donaſſet res nonnullas, nec aliud interueniſſet, ex quo fortior præſumptio elici poſſet. Pro vxore itaque ipſa & nonnulla tunc ponderabantur, & alia adiici poſſunt, ac primùm equidem text. difficilis in l. ſi ſeruus communis, ff. de donat. inter vir. & vxorem, vbi iuxta tertiam ipſius legis concluſionem, maritus non poteſt auocare ab vxore partes, quas fratres habebant in ſeruo communi donato fratris vxori; res etenim, quæ erat communis mariti & duorum fratrum, donata fuit mulieri ab ipſo viro, præſentibus & conſentientibus fratribus ſuis: id quod perinde eſt, ac ſi duo illi fratres expreſsè donaſſent partes ſuas. Etſi ergo maritus in ea parte, quæ ſua erat, dici non poſſit, quòd ſui ipſius contemplatione donauerit; attamen in duabus aliis partibus, quæ erant fratrum, qui donaſſe dicuntur, contemplatione mariti fratris eorum cenſetur donaſſe; & nihilominus Iure conſultus ibi dubitat, cui acquirantur duæ illæ partes, & tandem reſpondit, acquiri ipſi mulieri, & ſic affirmat apertè, donata vxori contemplatione mariti acquiri ipſi vxori, non autem marito. Secundò pro vxore ipſa, vt ſoluto matrimonio non teneatur reſtituere marito prædictas res donatas, vrgere videtur text. in l. ſi te in vacuum, C. de donat. inter virum & vxorem. Vbi ſi ſocrus donet nurui, valet ſtatim irreuocabiliter donatio, & in l. 3. §. ſocrui, ff. eod. titulo, & in l. ſi mater, & in l. ſi conſtante, C. de donat. ante nuptias. Tertiò facit ſimile illud, quo dicimus, donata per auum nepoti, præſumi aduentitia, atque ita donata, vt ipſi nepoti acquirantur, ſicuti eſt communis ſententia in l. quæſitum, ff. de legatis 1. Ergo idem à fortiori dicendum eſt in hoc caſu, cùm facilius acquirat filius patri, quàm vxor marito. Quartò facit text. in. l. ſocium qui in eo, §. vlt. ff. pro ſocio, vbi donata ſocio propter ipſam ſocietatem, atque ita contemplatione ſocietatis, ſocietati non acquiruntur, ſed propria efficiuntur ipſius ſocij, cui donatum eſt. Sic & donata Legatis, quos Ambaſſiatores vulgò appellamus, non præſumuntur donata contemplatione Principis, qui Legatos miſit, ſed cauſa, & contemplatione ipſorummet Legatorum, ac proinde eis quæruntur, prout notarunt permulti iuris Authores relati per Ioannem Gutierrez practicar. lib. 2. d. quæſt. 120. num. 5. per Menochium lib. 3. d. præſumptione 26. num. 23. Hieronymum de Cæuallos commun. contra communes, quæſt. 35. Azeuedus in d.l. 3. & 4. tit. 9. num. 8. & 9. vbi expendit omnia, quæ ad iſtud quartum fundamentum attinent. Quintò denique & vltimò, vt alia plura, quæ non ita fortiter vrgent, omittam, ab huius Regni Scriptoribus expendi ſolet l. 3. tit. 9. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ibi: De donadio de ſeñor, o de pariente, o de amigo. Quandoquidem lex illa non diſtinguit, an donetur à conſanguineis mariti, vel ab extraneis; & ſic videtur innuere quòd quamuis donetur vxori à conſanguineis mariti, acquiretur vxori cum effectu, idque propter generalitatem legis eiuſdem, quam ita expendunt Azeuedus, ibidem, num. 8. ante finem, verſ. pro contraria verò parte. Ioannes Gutierrez dicta quæſtione 120. num. 7. in verſ. 6. & vltimo. Et inde præfatis fundamentis adducti, eam partem tenuerunt Ludouicus Romanus in conſ. 172. num. 2. inde colligens quòd id quod donatur per fratres, vxori fratris, non cenſentur donaſſe contemplatione fratris, nec poſſe maritum quaſi à ſe datum reuocare. Et alij per Alciatum relati, de præſumptionibus, regula prima, præſumptione 18. qui ipſe iſtam opinionem amplectitur. Et Zazius lib. 2. ſingularium intellectuum cap. 9. ex num. 5. & multos idem tenentes, eorum repetens rationes commemorat Palacios Rub. in repetit. rubricæ, de donat. inter, §. 44. quibus adde Guidon. conſil. 111. num. 2. & hanc videri magis communem aſſerit Berous in conſilio 62. num. 23. lib. 1. Et latè defendit Menochius lib. 3. dicta præſumptione 26. ex num. 17. Emanuel Mendez in repetitione l. cum oportet, prima parte, verbo, ex eius ſubſtantia, numero 9. Auendañus in l. 29. Tauri, gloſſa 4. num. 10. & 14. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo, læſis, num. 117. folio mihi 346. qui ſi originaliter prælegatur, ex num. 114. congerit quamplurima, quæ etiam iſtam partem multùm adiuuant. Et vide Tuſcum tom. 2. littera D. concluſ. 698. Quibus tamen non obſtantibus, contrariam opinionem eſſe de iure veriorem, Senatui viſum eſt, pro qua adduci ſolent text. in l. ſed ſi plures, §. in arrogato, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. quo loci Vlpianus Iureconſultus reſpondit, ſubſtitutum filio arrogato, conſequi quæ ipſi arrogato dedit pater arrogator, & inter ab eo data, connumerari, quod ab amico vel cognato relictum fuit ipſi arrogato. Et ratio eſt, quia illa relicta præſumuntur legata contemplatione patris arrogatoris, & proptereà tanquam ex eius bonis tranſeunt ad ſubſtitutum, vt conſtat ibi: Et ſi quid beneficio arrogatoris acquiſiuit, & hoc ſubſtitutum poſſe habere; vt puta, ſi arrogatoris amicus, vel cognatus ei aliquid reliquit. Et ſic ſimiliter in caſu præsẽti dicendum eſt, reſtituendas res donatas hæredibus mariti, ſiue ad ipſum pertinere maritum, cuius contemplatione donare cenſentur. Et quamuis ad text. in dicto §. in arrogato, plures conſiderauerint Interpretes noſtri ſolutiones, ſiue euaſiones, vt ex eiſdem contrariæ partis Authoribus nunc relatis apparet, atque ex Menochio dicta præſumptione 26. libri 3. num. 13. ex verſ. & hac, & numero 14. & 15. Luſitano Mendez in dicta l. cum oportet, prima parte, verbo, ex eius ſubſtantia, num. 16. Ioanne Gutierrez dict. quæſt. 120. num. 9. Caldas dicto verbo, læſis, num. 117. ex verſ. minùs obſtat etiam. Verè tamen negari non poteſt, quin textus idemmet expreſſim probauerit (nec valet in hoc cauillari) ſemper videri profectum ex bonis patris arrogatoris, ac ob id pertinere ab ſubſtitutum per eum datum. Id quod aduertit cum iudicio Petrus Barboſa (quem Recentiorum omnium nullus commemorat) in l. quæ dotis, 34. num. 24. fol. 662. ff. ſoluto matrimonio. Secundò adducitur textus pro eadem parte, in l. ſi quid earum, in principio, verſ. in quibus, ff. de legatis tertiò. Vbi ſi maritus legauit vxori, quæ ſui causâ comparata ſunt, hoc in legato veniunt etiam. ea, quæ ſocer, nurûs nomine comparauit: Ergo non erant ipſius nurûs, ſed mariti, prout eum text. ad rem perpendit Palacios Rubios in rubrica de donat. inter, §. 45. n. 3. Nec ſatisfacit Iacobi Menochij euaſio illa, d. præſumpt. 26. num. 15. in verſ. Secundò adducitur. Nam ad modum & finem prædictum, ſatis videtur definire Vlpianus eo in loco Aſſumptum præfatum, nec id poteſt negari. Tertiò vltra Menochium, & alios adduci poteſt tex. in l. aditio, ff. de acquirenda hæreditate. Vbi acquiſita alicuius contemplatione, dicuntur acquiri ex re eius. Nec concludit Luſitani Cald. in d.l. ſi curatorem habens, verbo, læſis, num. 117. in verſ. non obſtat text. ſolutio, fol. 346. colum. 3. Nam ex re mea, Iureconſultum expreſſim dixiſſe, negari non valet vllo modo; ſic nec poteſt negari, iureconſultum eo in textu, & in aliis iuribus, ex re ſua videri proceſſiſſe ea, quæ contemplatione poſſidentis acquiruntur, ſpecificè ſtatuiſſe, & inde quoquo modo id contingat, validè deduci argumentum præfatum. Quartò deinde, & pro eadem parte facit, quòd ad cognoſcendum, cuius contemplatione aliquid fuerit legatum, vel donatum, inſpicitur, & conſideratur affectio donantis, l. donationes in concubinam, §. ſpecies ff. de donat. l. merito, ff. pro ſocio. Cùm ergo conſanguinei mariti moti ſint affectione & beneuolentia, quâ proſecuti ſunt maritum, ad donandum eius vxori, cui alias donaſſent, & ita veriſimiliter præſumi debet, & contrariæ etiam partis Authores non contradicunt; ſequitur dicendum, præſumi dõnaſſe contemplatione ipſius mariti. Nec ſatisfacit Iacobi Menochij lib. 3. dicta præſumptione 26. num. 16. ſolutio, nam ſi verum eſt, prout ipſe expreſſim eò loci agnoſcit, contemplatione & cauſa ipſius contracti matrimonij, & ob affectionem, quâ proſequebantur conſanguineum, donationem factam præſumi, validius procedit argumentum, quòd marito potiùs ipſi, quàm mulieri acquiri voluerint, cùm tota donandi ratio, conſanguinitas fuerit. Quintò faciunt etiam eiuſdem Menochij reſolutiones poſt alios permultos iuris Interpretes, quos ipſe commemorat lib. 3. præſump. 27. & 28. Petri Surdi deciſ. 322. & 324. Rolan. conſ. 10. ex numero 8. lib. 1. Sextò facit etiam in eo dubio, vtrum donata vxori contemplatione mariti, & ècontra, reſeruari debeant quoad proprietatem filiis prioris matrimonij, ſi ſecundae contrahantur nuptiæ; crebriorem fuiſe Interpretum ſententiam, quòd reſeruari debeant, tanquam ſi ex ſubſtantia mariti, ſeu coniugis proceſſiſſent, ſicuti apparet ex multis, quos in commentariis de vſufructu, cap. 2. num. 24. recenſui, & vltra ibi relatos id ipſum reſoluit Petrus Surdus deciſ. 118. num. 9. Septimò denique & vltimò facit ſententia eorum, qui quando verè ſumus in dubio, vt quia nullæ extant coniecturæ, quibus poſſit coniici, an ſit donatum causâ & contemplatione mariti, vel ipſius vxoris, aſſeuerarunt ſecuriùs, præſumi donatum contemplatione mariti, vt ei, & non mulieri acquiratur: Ita ſanè aſſeuerarunt Bartol. Alexand. Caſtrenſis, Aretinus, Iaſon, Angelus, Butrius, Barbat. Corneus, Ruinus, Decius, Ioannes Lup. Rolandus, & Rota Romana, quos recenſuit Iacob. Menochius lib. 3. dicta præſumpt. 26. num. 13. Tobias Nonius in conſ. 91. à n. 6. Iulius Clarus §. donatio, quæſt. 10. num. 2. Franciſcus Viuius commun. opinion. lib. 2. opinione 93. Antonius Gomezius in l. 52. Tauri, num. 67. Maſcardus de probationibus, concluſ. 564. ex num. 5. Ioannes Garcias, de coniugali quæſtu, num. 116. Ayora de partitionibus, 1. par. cap. 8. num. 16. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 2. quæstione 120. num. 9. & ſeq. Pater Ludouicus Molina de iuſtitia & iure, tractatu 2. disputat. 430. concluſione 2. Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus. lib. 6. disput. 26. num. 11. & ſeq. vbi dicit hanc opinionem veriorem. Et vltra relatos ab eo, eandem veriorem putauit Pet. Barboſa in l. quæ dotis, 34. n. 24. & 25. Petrus Surdus deciſ. 118. n. 5. & deciſ. 322. n. 52. Tuſcus tom. 2. litera D. concl. 698. ex fol. 909. Et quidem ſi præfati Authores originaliter, & attentè prælegantur, vel omnes indiſtinctè exceptis duobus, vel ipſi, & antiquiores, quos commemorantur, maiori ex parte, abſolutè intelligunt traditionem ſuperiorem, & ſententiam hanc admittunt in rebus quibuſlibet, ſiue cuiuſlibet generis donatis, nec diſtingunt, an eiuſmodi ſint donatæ res, quod ſoli marito, vel ſoli vxori, vel vtrique conueniant, dumtaxátque conſiderant, cuius contemplatione donatæ fuerint, atque in dubio, & regulariter mariti contemplatione factam donationem præſumunt; & ita ſiue res conueniant ſoli viro, ſiue ſoli vxori, ſiue vtrique communes ſint, acquiri aſſerunt coniugi conſanguineo, cuius contemplatione alteri donantur. Et ratione concludenti adducuntur, quoniam adhuc intuitu & contemplatione mariti donantur vxori, & nulla eſt coniectura ſufficiens, vt credatur voluiſſe donatorem acquiri ei, cui donatæ res conueniunt, ſi alterius, ſcilicet mariti, vel etiam vxoris, quando donaretur marito, contemplatione & intuitu factam fuiſſe donationem, apparet. Quocirca Senatus noſter Regius Hiſpalenſis nequaquã probauit diſtinctionem iſtam, neque Alphonſi Azeuedi in l. 3. & 4. tit. 5. libro 5. & Ioannis Gutierrez practicarum, lib. 2. quæſtione 120. num. 14. in idem placitum, obſeruationem expreſſam, ſed potiùs contrariam indiſtinctè admiſit, & veriorem putauit ex ratione illa, quam Ioannes de Imola, & Alexander in dicta l. ſed ſi plures, §. in arrogato, num. 12. cum iudicio ponderarunt, & prædictam limitationem reiecerunt ideò, quòd licèt res donatæ conueniant tantùm mulieri; non ſequitur inde in caſu dubio, in quo verſamur, quòd mens donantis fuerit donare mulieri, vt ſint ſuæ, prout ipſi latius perpendunt, & ſequuntur Palat. Rub. dicto §. 45. num. 9. Rolandus à Valle conſilio 10. num. 11. ad finem, lib. 1. Ioannes Garcia de coniugali quæſtu, num 119. & defendit conſtanter Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus, lib. 6. diſput. 26. num. 15. fol. 998. vbi reſpondet rationibus nonnullis, quæ in contrarium excitari ſolent. Ad argumenta verò pro contraria parte adducta ex verſiculo, pro vxore itaque, ſuo ordine reſpondebitur: Nunc, ac primùm equidem ad text. difficilem in d.l. ſi ſeruus communis, ff. de donat. inter, pluribus modis reſponderi potest, provt ex aliis reſpondet Alciatus regula prima, præſumptione 18. Iaſon etiam in d. §. in arrogato, qui non malè concludit, Iureconſultum ibi non definire, cui, mortuo ipſo marito, res illa donata acquiratur, Bartolus etiam ibid. num. 3. in fin. ſignanter dicit, poſt ſolutum matrimonium, maritum poſſe reuocare donata mulieri per cognatos mariti, quaſi conſtante matrimonio reuocare non poſſit, & ſic text. illum dumtaxat probare, quòd vxor non tenetur portiones fratrum reddere marito, quando maritus conſtante matrimonio vult reuocare; non autem negare, quòd poſt ſolutum matrimonium non teneatur vxor illud reddere. Et eſt ratio differentiæ, quia licèt dicamus, contemplatione mariti factam fuiſſe donationem, atque ob id per eum videri factam vxori: tamen cùm facta fuerit de re aliena, & quæ nunquam fuit in bonis mariti, non reſultat donatio prohibita; & ideò conſtante matrimonio non eſt licita reuocatio: cæterùm poſt ſolutum matrimonium reuocabitur, quia quidquid per maritum donatum videtur vxori, poſt ſolutum matrimonium ei reſtituendum eſt, l. à marito, 18. C. de donat. inter, Barboſa in dict. l. quae dotis. 34. ff. ſoluto matrimonio, num. 23. & 24. qui inquit, quòd quamuis prædicta reſponſio Bartoli in ſe vera ſit, attamen nimis reſtringit generalitatem dictæ l. ſi ſeruus, in fine. Et ideò ad veram reſolutionem diſtinguendum eſſe; aut enim cognati mariti directò donant vxori, & procedit doctrina Bartoli in dicto §. in arrogato, quam hucvſque defendimus; aut verò maritus donat vxori rem communem de conſenſu cognatorum, & procedit generalitas dictæ l. ſi ſeruus, prout hos caſus in materia diſtinguunt Authores ibi relati. Et vltra alios, rationem differentiæ inquit eſſe, quia primo caſu, cùm cognati videantur donare contemplatione mariti, debet conſiderari illud, quod dederunt, tanquam datum à marito: ſed quando maritus donat vxori de conſenſu fratrum, clarum eſt, quòd donat contemplatione vxoris; vnde & fratres conſenſum adhibentes prædictæ donationi, eundem animum videntur habere, & ideò ceſſat regula dicti §. in arrogato, cui locus non eſt, vbi fortior præſumptio ſuadet contrarium, ex Rota noua, Palat. Rub. Rolando & Menochio, ibi relatis. Cùm igitur hoc caſu fratres cenſeantur conſenſiſſe, & donaſſe contemplatione vxoris fratris, & non ſint prohibiti illi donare, meritò maritus nunquam per eos donatum reuocare poterit, l. ſi te in vacuam, 23. C. de donationibus inter. Et hactenus Barboſa, qui (vt vides) eleganter explicat iſtum text. Secundum fundamentum non obſtat ex textu in dicta l. 3. §. ſocrui, & l. ſi mater, & l. ſi conſtante, & l. ſi te in vacuam, Facilè namque concedimus, ſocrum donare poſſe nurui, & ſtatim valere donationem, cùm prohibitio legis, quâ maritus donare non poteſt vxori, ceſſet hoc in caſu: Non tamen inde fit, quin donatio cenſeatur facta contemplatione ipſius mariti. Et in dict. l. ſi mater, cum ſimilibus, quod ſocrus donauit genero ſuo ſponſo, efficitur proprium ipſius ſponſi, & illud ad ſuos hæredes tranſmittit, quia ſumus in claris, & conſtabat apertè, ſocrum donare voluiſſe ipſi genero; ex quo dicit, ſe donare animo repetendi, & eum etiam in poſſeſſionem induxit. Id quod fortè contigit, quia ſocrus voluit remunerare generum, prout Menochius lib. 3. dicta præſumptione 26. n. 20. intellexit. Tertium non obſtat argumentum de donatis per auum nepoti: quoniam ab ea opinione permulti iuris Interpretes diſſentiunt, prout diſſentire probat Menochius, & argumento in terminis reſpondet, lib. 3. dicta præſumptione 26. num. 21. & 22. & poſito quòd nullus diſſentiret, diuerſa equidem ratio eſſet à caſu noſtro, ſiquidem nepos non ſolùm patris, ſed etiam aui conſanguineus eſt; quare non eſt, cur magis contemplatione patris ipſius, quàm nepotis donare auum præſumere debeamus: quando autem à conſanguineo mariti, vxori donatur ipſius viri contemplatione, & propter conſanguinitatem donari duntaxat certum eſt in dubio, niſi aliter in contrarium appareat, prout Ioannes Gutierrez practicarum libro 2. dicta quæſt. 120. num. 8. in verſ. non obſtat primum, reſpondit. Quartum fundamentum, non obſtat de donatis Ambaſiatoribus, & de textu in d.l. ſocium qui in eo, §. vltimo, ff. pro ſocio: Quoniam reſpondetur, ab ea opinione permultos diſſentire iuris Interpretes, & multos caſus diſtinguendos fore, prout multos diſtinguit, & latiùs explicat Menochius lib. 3. præſumptione 27. per totam, & communes duas contrarias in eo articulo recenſet Cæuallos quæſt. 35. & ita huic fundamento reſpondit in terminis Menochius eod. lib. 3. dicta præſumpt. 26. num. 23. vbi num. 24. agit de textu in d. §. vltimo, reſpondet etiam, ſed minùs concludenter Ioannes Gutierrez dicta quæſt. 120. num. 8. in verſ. non obſtat Secundum. Quintum denique & vltimum non obſtat ex d.l. 3. tit. 9. lib. 5. nouæ collect. regiæ: Reſpondetur namque, quòd etſi lex illa non diſtinxerit, ſiue ita generalia verba protulerit, debet tamen iuxta terminos habiles intelligi, ac dum dicit, de pariente, intelligendam eſſe in donatis à conſanguineis donatarij, non verò in conſanguineis alterius coniugis, quàm cui donatur; lex namque ipſa non venit, nec intendit decidere caſum noſtrum, imò nec ipſum excogitauit quouis modo; & ſic caſus idem ex aliis iuris regulis & doctrinis, atque ex his omninò, quæ remanent hactenus ſcripta, decidi debet, quod Ioannes Gutierrez dicta quæſt. 120. num. 9. in fine, non malè animaduertit. CAPVT VI. Ex verbis quemadmodum voluntas teſtatoris colligi, atque ipſius, & alterius cuiuſque, in diſpoſitione qualibet, mens deprehendi valeat iuridicè; quanti etiam æſtimari debeant verba in hoc tractatu, vt voluntatis teſtatoris congrua interpretatio, atque iuridica coniectura poſſit deduci, & quemadmodum verba ipſa in interpretatione actus cuiuſlibet inſpici ante omnia, & cæteris aliis præualere debeant? vbi denique ex vi verborum infertur ad multa, quæ alibi non inuenientur ita plenè exornata, nec coaceruata, & Petri Surdi, ex eodem verborum effectu, & axiomate adeò vſitato, & communi, in conſil. 129. lib. 1. placita nonnulla, vtrum, inquam, ſubſtitutio omiſſa à Notario, & error ipſius Notarij, ſiue ab eo non ſcriptum, teſtibus probari poſſit, commemorantur breuiſſimè. Et de hoc vltimo, an, & quando corrigi poſſit error Notarij, & quot teſtibus probari, vide Stephan. Gratianum deciſ. 161. 163. & 166. SVMMARIVM. -  1 Verba quid ſint, ſiue qualiter accipiantur in hac materia? quâ de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum, ſermo inſtituitur. -  2 Verba ad quid inuenta? & num. 4. & 5. -  3 In verbis quæ conſideranda ſint, & in quo conſiſtat natura & intellectus verborum? -  4 Hominum commercia ſine verbis eſſe non potuiſſe. -  5 Verborum effectus qui ſint? remiſſiuè. -  6 Voluntatem teſtatoris exactiſſima diligentia (prout debemus) ſi perſcrutari velimus, & eius veſtigia ſequi; -  7 Ante omnia teſtamenti, ſiue diſpoſitionis verba inſpicere, atque maturè & ſubtiliter conſiderare, & perpendere debemus. -  8 Tenor inueſtituræ feudalis attendi, ſeruarique debet, etiamſi repugnet feudi naturæ. -  9 Tenor verborum emphyteuſis, vel cenſus conſiderari multùm debet. -  10 Tenor Regiæ conceſſionis, & priuilegij attendi debet. -  11 Verbæ contractus debemus diligenter perſcrutari, quia ſunt formæ, quæ dat eſſe rei, cui neque aliquid addi, nec detrahi poteſt. -  12 Verba contractus, & diſpoſitionis cuiuſlibet habentur pro textu, cui magis credendum eſt, quàm Gloſſæ. -  13 Verba teſtamenti maximum pondus habent ad cognoſcendum voluntatem & intentionem teſtatoris, & quicquid ab eo geſtum eſt. -  14 Ex verbis namque dispoſitionis, mentem diſponentis comprehendimus. -  15 Verba autem cùm deficiunt, mens teſtatoris elici non poteſt. -  16 Et ſic voluntas teſtatoris attenditur, quando illa ex verbis teſtamenti, atque diſpoſitionis in eo percipitur, aliàs, ſecus. -  17 Notarius ſi quid omiſit in teſtamento ſcribere, & id probatur teſtibus, ſeruabitur teſtamentum ſecundùm dicta teſtium. -  18 Subſtitutio omiſſa à Notario, poteſt probari teſtibus, infrà, num. 24. -  19 Error Notarij commiſſus in ſcribendo teſtamentum, probatur duobus teſtibus, vide infrà, num. 24. -  20 Subſtitutio probatur quinque teſtibus. -  21 Negatiua probatur ex inſpectione verborum ſcripturæ; & qui ſubſtitutionem allegat, quæ in teſtamento non legitur, nec verbis exprimitur, tenetur eam probare. -  22 Præſumitur pro Notario, quòd benè & fideliter exerceat officium ſuum. -  23 Et quòd ipſe ſcripſerit quidquid à partibus fuit dictum, & ita quod ipſe ſcribit, habetur, ac ſi à teſtatore ipſo dictum fuiſſet. -  24 Omiſſum autem, vel ab eo non ſcriptum, qualiter probari debeat? remiſſiuè, & ibidem Petri surdi conſil. 129. lib. 1. optimum & notandum expenditur. Et iuxta ipſum explicari debent tradita ſupra, num. 17. & tribus ſeqq. -  25 Voluntas teſtatoris cognoſcitur ex forma verborum. -  26 Inſtrumentum quod intelligi verbis non poteſt, non valet. -  27 Teſtatoris mens vbi incerta ſit, & erroris materiam præbeat, melius eſt inhærere verbis (quibus in dubio inhærendum eſt) & errare, & teſtatori imputare, cur apertiùs non ſit locutus. -  28 Mens, & voluntas, & finis diſpoſitionis ſumitur ex verbis. -  29 Vox eſt nota voluntatis, & paſſionis in animo exiſtentis. -  30 Voluntatis noſtræ teſtimonium nullum maius eſt, quàm qualitas inſpecta verborum. -  31 Verba ſunt naturalia inſtrumenta, quibus intentio cordis exprimitur. -  32 Vnde voluntas hominis conſiſtit in verbis, ſicut facies in ſpeculo. -  33 Nam lingua cordis eſt præco. -  34 Et vox eſt inſtrumentum voluntatis, & intellectus rationalis. -  35 Tubaque cordis eſt lingua loquentis, hinc Adagium, & exempla Socratis, & Diogenis. -  36 Mens ex verbis deprehenditur melius quæm ex ælio, cùm nemo præſumatur dixiſſe, quod mente prius non cogitauerit. -  37 In ore enim & mente præſumitur eſſe vnum & idem. Et ibidem de vi & effectu verborum adducta multa. remiſſiuè, & latiùs ſuprà num. 24. -  38 Interpretatio vera dicitur hæc, quæ legi poteſt. -  39 In minimo etiam verbo dispoſitionis, ſeu teſtamenti conſiſtit magnus effectus. -  40 Siquidem verba teſtamenti ſunt intrinſeca forma, & essentialis diſpoſitionis. -  41 Et idcircò non vnam tantùm clauſulam teſtamenti, ſed omnes clauſulas, & tenorem integrum teſtamenti, ac verborum eius inſpicere debemus, vbi de interpretanda voluntate teſtatoris agitur. -  42 Ex contextu namque verborum ſcripturæ teſtamenti, aptiùs & melius colligitur voluntas teſtatoris. -  43 Teſtamenti tota ſcriptura inſpici, & legi debet. -  44 Et eam ipſam ſcripturam, in qua erit illud ambiguum de quo quæritur, ex omnibus partibus pertentare. -  45 Maioratus tenor omninò inſpiciendus, quia ille derogat omni iuri, & Maioratuum obſeruationi, & naturæ. -  46 Qualitas etiam verborum, quibus concepta eſt diſpoſitio, debet inſpici ante omnia. -  47 Verba etiam principalia diſpoſitionis inspici debent, & ab eis non eſt recedendum, neque conſtituenda eſt vis in vnico verbo incidenter prolato, aut quod poteſt intelligi variis modis. -  48 Et cùm in verbis nulla eſt ambiguitas, non eſt facienda voluntatis quæſtio, nec eſt locus coniecturis. -  49 Nam voluntas teſtatoris debet intelligi, vt verba ſonant. -  50 Et iuxta ipſa interpretatio fieri. -  51 Verba teſtatoris quando habent propriam ſignificationem, non eſt neceſſaria interpretatio, quia ſic voluiſſe teſtatorem conſtat. -  52 Et ideò dicitur perspicua voluntas teſtatoris, quæ ex verbis colligitur, & ſequenda eſt. -  53 Voluntas teſtatoris, quam verba non patiuntur, dicitur ſuſpecta, & ideò non attendenda. -  54 Verba quando expreſsè repugnant voluntati teſtatoris, etiam quæ intentioni deſeruiat, interpretatio non admittitur. PRo breui & diſtincta huius capitis explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, de coniectura, atque interpretatione, quæ à verbis teſtatoris, atque in teſtamento expreſſis deducitur (qua omnes alias ſuperat) tractaturos, nonnulla hoc loco præmitti potuiſſe, quæ ideò & conſultò prætermittuntur, vel quòd Camillus Gallinius in commentariis, de verborum ſignificatione, lib. 1. ex cap. 1. cum ſeq. ea deduxerit, vel quòd theoricæ magis & curioſitatis, quàm praxis, ant alieuius vtilitatis viſa fuerint; idcircò decurrendum ad eundem Authorem, quatenus inquiri nunc poſſet, Verba quid ſint, ſiue qualiter accipiantur in hac materia, quâ de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum, ſermo inſtituitur: Ipſe namque Camillus ex propoſito explicat, & cap. 1. libri primi num. 10. poſt Aurel. Dauid. in eiſdem commentariis de verbor. ſignificat. cap. 1. diffinit, verba eſſe inſtrumenta, quibus res ſignificantur, ſiue quibus res nominatas ab aliis diſcernimus, & num. 27. eiuſdem c. 1. reſolutiuè ex anteà dictis notauit, verba quoad noſtrum attinet tractatum, accipi pro vocibus, quibus vtimur in enuntiandis rebus, animo noſtro conceptis, per occaſiones affirmatiuas, vel negatiuas, provt ibi exemplis demonſtrat: & cap. 4. eiuſdem libri primi,[*] inquit, verba inuenta eſſe, non vt per ea ſe homines fallant, ſed vt eis in alterius notitiam quis cogitationes ſuas proferat; talis enim cuiuſque animus præſumitur, qualia verba profert, l. penul. C. de inſtitut. & ſubſit. & per Bald. in l. ſi non conuicij, C. de iniuriis. Et ideò lingua dicitur cordis nuntia, vt poſt Decium, Crauetam, Boërium, Corſetum, & Tiraquel. ſcripſit Menoch. in conſil. 1. num. 262. lib. 1. & cap. 7. eiuſ[*]dem libri primi, Camillus idem, quæ in verbis conſideranda ſint, annotauit, ac etiam traditionem Caepolæ ſupplet, & cap. 8. in quo conſiſtat natura & intellectus verborum, tradidit, & cap. 4. eiuſdem lib. 1. num. 4. & 13. in effectu concludit, hominum commercia ſine verbis eſſe non potuiſſe, & verba inuenta eſſe, vt dicentis ſententiã exprimant, l. Labeo, ff. de ſuppel[*]lect. legata. Ex quo text. & cap. is autem, 22. quæſt. 2. cùm cap. 9. ipſius libri primi quæſierit, verborum ef[*]fectus qui ſint, & duodecim eſſe probauerit: primum effectũ verborum eſſe ſcribit, quòd per verba quiſque cogitationes ſuas in alterius notitiam profert; & ſuperioribus conueniunt Mantica, Riminaldus, Viuius, Simon de Prætis, Fachineus, & alij mox referendi, Sebaſtianus Medices de legibus & ſtatutis, 3. parte, quæſt. 16. ex num. 12. & de caſibus fortuitis, prima parte, quæſ. 1. Burgos de Paz ciuil. quæſt. 2. num. 18. Secundò deinde & principaliter obſeruandum erit,[*] quòd teſtatoris voluntatem exactiſſimâ diligentiâ, ſi perſcrutari, prout debemus, velimus, & eius veſtigia ſequi, l. penultima, paulò poſt principium, C. de neceſſariis ſeruis hæred. inſtit. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 2. num. 1. in fine. Simon de Prætis de interpretat. vltimar. volunt. lib. 1. fol. 13. num. 6. Fabius Turretus in conſil. 92. n. 59. & in conſ. 97. n. 72. Ioannes Vincent. Honded. in conſil. 69. num. 4. & 6. & 7. lib. 1. ante omnia equidem teſtamenti, ſiue diſpoſitionis[*] verba inſpicere, atque maturè & ſubtiliter conſiderare, & perpendere debemus, §. nos igitur, in authen. de reſtitut. fideicommiſ collat. 9. ibi: Subtiliùs teſtamentum conſiderantes, in verbis ipſius inuenimus. Quẽ textum ad hoc notat Baldus in cap. 1. §. item, colum. 2. verſ. quia verba, de feu. guard. & alia iura in id ipſum induxerunt, & ita quoque adnotarunt Socin. ſenior. in conſil. 62. Viſ, num. 4. verſ. & in primis, lib. 3. Burgos de Paz in conſil. 29. num. 46. & Burgos de Paz iunior quæſt. 2. ciuilium, num. 14. Ioannes Borta in conſ. 7. num. 10. Andreas Fachineus, in conſil. n. 1. lib. 2. Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 30. ex. n. 37. cum ſeq. latiùs Simon de Prætis lib. 2. interpretat. 3. dubitat. 1. ſolutione 3. ex num. 219. vſque ad numerum 239. fol. 251. Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 37. & 41. ſic etiam & inueſtituræ feu[*]dalis tenor attendi, ſeruaríque debet, etiamſi repugnet feudi naturæ, cap. 1. de natura ſucceſſionis feudi, cap. ſi cui militi, de lege Corrad. c. 1. de duobus fratribus à capitaneo inueſtit. & notarunt Romanus in conſilio 33. columna 1. verſ. inueſtituræ enim, Decius in conſilio 435. In cauſa mihi, num. 4. Iaſon. in conſil. 17. Dubium, columna 1. lib. 3. Siluanus in conſil. 30. Facti, num. 11. lib. 1. Ripa lib. 3. reſponſorum, tit. de reuocand. donat. cap. 18. num. 3. Rolandus in conſilio 60. num. 14. & 15. & in conſil. 67. num. 1. & ſeq. lib. 1. Ioannes Cephalus in conſilio 183. num. 16. lib. 1. Tiraquellus de iure primogenituræ, quæſt. 4. num. 56. Gratus, Æmilianus, Rebuffus, Neuizan. & alij cum quibus Burgos de Paz iunior, dicta quæſt. n. 11. & 12. Similiter verborum emphyteuſis tenor, aut censûs[*] forma conſiderari multùm debet, vt per eundem Burg. de Baz eadem quæſt. 2. num. 15. vbi citat l. primam, & 2. C. de iure emphyteutico, l. ad probationem, C. locati, l. 28. tit. 8. partita 5. l. 68. Tauri, quæ eſt l. prima, tit. 15. lib. 5. nouæ collect. regiæ: vnde & te[*]nor Regiæ conceſſionis, & priuilegij debet attendi, ac conſiderari, cap. porrò, cap. recepimus, de priuilegiis, cap. accepimus, de fide inſtrument. textus etiam in authent. de mandatis principum, §. ſi quis autem, collat. 3. & tenet Caſtrenſis in conſil. 164. num. 2. verſ. Secundò dico, lib. 2. Abbas in conſ. 85. in præſenti, colum. 1. verſ. moueor 1. lib. 1. Barbat. in conſ. 2. Sapienter, col. 3. in medio, lib. 2. Iacob. Æmilianus in conſ. 2. Quoad primum, num. 44. Ac denique verba[*] contractus debemus diligenter perſcrutari, quia ſunt forma, quæ dat eſſe rei, cui neque aliquid addi, nec detrahi poteſt, & ſic à tenore non receditur, vt notat Baldus per illum text. in l. lecta, col. 3. verſ. ex prædictis, ff. ſi certum petatur, idem Bald. in l. quoties, quæ eſt vltima, col. 1. verſ. & ex hoc elicitur de ſuis & legit. hæred. Decius in conſilio 305. num. 1. & in conſil. 328. num. 3. in fine. Craueta in conſilio 105. numero 2. Purpuratus in conſilio 493. ex num. 20. cum ſeq. Iacob. Æmilianus dicto conſil. 4. ex num. 1. l. ſancimus. C. de fideiuſſoribus, ibi: Niſi pacti tenor ad hoc reclamauerit, l. vltima C. communia vtriuſque iudicij, l. vt inter, C. de inutilibus ſtipulat. l. ad probationem, C. de probation. ibi: Tenor ſcriptura deſignat, l. ſi operas, in fin. C. de ſolution. l. vltima, poſt medium, ibi: Ex tenore, C. de pignoribus, l. ſtipulatus es, ibi: Reſpondi ſecundùm ea verba ſtipulationis, ff. de fideiuſſoribus, l. ſi quis ſtipulatus ſit Stichum, aut Pamphilum, ibi: Quarentibus inſpiciendus erit ſermo ſtipulationis, ff. de verborum obligat. quorum iurium meminit Iacob. Æmilian. in dicto conſil. 4. num. 1. Burgos de Paz iunior dicta quæſt. 2. num. 16. latiùs Cardinalis Franciſcus Mantica dè tacitis & ambiguis conuentionibus, lib. 2. tit. 5. ex num. 5. vſque ad num. 11. vbi latè de vi verborum in contractibus. Et num. 7. quòd[*] verba contractus habentur pro textu, cui magis credendum eſt, quàm Gloſſæ, poſt Oldrald. & Bald. ibi relatos; & in omni diſpoſitione, & materia relati ſupra: & num. 6. & referendi infrà: latè Tiraquellus in l. ſi vnquam, in verbo, libertis, num. 6. & multis ſeqq. Sebaſtianus Medices in loco relato ſupra, num. 5. in fine. Quòd ſi in omni materia & diſpoſitione ita eſt, in teſtamentis equidem & vltimis voluntatibus, vbi voluntas prædominatur, à fortiori verba ipſa teſtamenti inſpicere debemus maturè, vt iudicium defuncti ſeruemus ad vnguem: Verba etenim teſtamenti[*] maximum pondus habent ad cognoſcendum voluntatem & intentionem teſtatoris, & quidquid ab eo geſtum, ac deſideratum eſt, vt dicebat Baldus in conſilio 122. in fine, lib. 1. Boërius deciſione 155. num. 22. Tiraquellus dicto verbo libertis, num. 9. & 10. M. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 11. num. 34. in fine. Ioannes Gutierrez in conſilio 1. num. 9. Pet. Anton. de Petra in prooemio de fideicommiſſis, num. 6. Franciſcus Burſatus in conſil. 381. num. 16. & 17. lib. 4. Cæſar Barzius deciſione Bononiæ 9. num. 1. Andreas Fachineus in conſil. 1. num. 12. lib. 2. ex verbis ſiquidem diſpoſitionis, mentem diſponentis comprehendimus, l. Gallus, §. 1. ff. de liberis & poſthumis, ibi:[*] Quæ ex verbis concipi poteſt, l. cùm virum, ibi: Verbis comprehenſum eſſe, C. de fideicommiſſis, cap. ad audientiam, de decimis, cum aliis adductis per Iaſonem in l. neque, columna finali, C. de teſtamentis. Petrum de Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, numero 149. & duobus ſeqq. Simonem de Prætis de interpretat. Vltimarum voluntatum, lib. 2. dicta ſolutione 3. ex num. 219. vſque ad num. 232. fol. 251. Fachineum in conſil. 1. ex num. 1. lib. 2. Verba autem cùm[*] deficiunt, mens teſtatoris elici non poteſt, vt per eundem Simonem de Prætis, dicta ſolutione 3. num. 168. fol. 247. M. Antonium Peregrinum in conſil. 38. ex num. 1. cum ſeq. & in conſil. 39. num. 27. lib. 1. Oldradus, Ancharanus, Mantica, & Simon de Prætis, cum quibus Ioannes Vincentius Hondede. in conſil. 69. num. 52. & 55. lib. 2. Et ſic voluntas attenditur teſta[*]toris, quando illa ex verbis teſtamenti, atque ex diſpoſitis in eo percipitur, aliàs ſecus, Baldus in l. 1. C. de his qui ante apertas tabulas, Decius, Mandellus de Alba, Socinus iunior, Sfortia Oddi, Hieronymus Gabriël, Mantica, Berous, & Simon de Prætis, cum quibus Ioannes Vincentius Honded. dicto conſil. 69. num. 51. lib. 2. & in conſilio 49. num. 58. eodem lib. 2. Hippolyt. Riminald. in conſil. 482. num. 18. & ſeqq. & in conſilio 502. num. 38. lib. 5. Petrus Surdus in conſil. 129. lib. 1. qui cùm arguendo, ſiue pro ratione dubitandi dixiſſet, & fundaſſet num. 1. quòd Notarius[*] ſi quid omiſit in teſtamento ſcribere, & id probatur teſtibus, ſeruabitur teſtamentum ſecundùm dicta teſtium: Et num. 2. quòd ſubſtitutio omiſſa à Notario,[*] poteſt probari teſtibus: Et num. 3. quòd error à No[*]tario commiſſus in ſcribendo teſtamentum, probatur duobus teſtibus: Et num. 4. quòd ſubſtitutio proba[*]tur quinque teſtibus, prout hæc omnia Authorum relatione, & arguendo, vt dixi, comprobauit: Statim & ad noſtrũ propoſitum reſolutiuè affirmat, ex n. 15. In quæſtione; atque omiſſæ ſubſtitutionis controuerſia ſibi propoſita, de qua confecit illud conſilium, ait conuentos eſſe abſoluendos à petitis, quia actores nihil probarunt, nec de allegata ſubſtitutione ex verbis (quæ totum faciunt) apparet, & cùm in ea, de qua verba non extant, conſiſtat fundamentum totum actorum, erat probanda, quia probare quilibet debet id quod eſt ſuæ intentionis fundamentum, ſiue agat, ſiue excipiat, & ex lectura verborum teſtamenti dignoſcitur, nullam factam fuiſſe ſubſtitutionem. Ne[*]gatiua namque probatur ex inſpectione verborum ſcripturæ, & qui ſubſtitutionem allegat, quæ in teſtamento non legitur, nec verbis exprimitur, tenetur eam probare; quia ſi facta fuiſſet ſubſtitutio aliqua, credendum eſt, quod Notarius eam ſcripſiſſet, quia[*] præſumitur pro Notario, quòd benè & fideliter exerceat officium ſuum, & quod ipſe ſcripſerit, quidquid[*] à partibus fuit dictum; & ita quod ipſe ſcribit, habetur, ac ſi à teſtatore ipſo dictum fuiſſet. Ac denique, quod vbi de actu ſcriptura facta eſt, eatenus præſumitur dictum, quatenus legitur ſcriptum, & non vltra verba expreſſa, quia error non præſumitur, niſi probetur, prout Surdus metipſe latiùs comprobat ea omnia ex num. 15. vſque ad num. 23. & inde ex defectu verborum, propter quem nec mens, nec voluntas elici valet (vt nunc dicebam) infert idem Surdus ſtatim in hæc verba: Cùm igitur in inſtrumento exhibito nulla extet ſubſtitutio, &c. Et num. 23. cum[*] ſequent. vtiliter, & eruditè explicat, quemadmodum intelligi, atque explicari valeat, quod dictum fuit ſuprà num. 17. & tribus ſeqq. quòd ſubſtitutio omiſſa à Notario, teſtibus probari poſſit. Et num. 30. vſque ad num. 33. quemadmodum procedat, quod dicitur, errorem Notarij in ſcribendo, ſiue ſubſtitutionem ab eo per errorem omiſſam, aut aliud quodcumque non ſcriptum, teſtibus probari poſſe, id quod alio capite infrà, opportuniùs enucleabitur. Et ſecundùm hæc apparet dilucidè, maximum habere pondus verba, imò & cæteris omnibus præualere, ad dignoſcendam teſtatoris voluntatem, & intentionem. Et idcircò à verbis expreſſis (quæ dubitationem omnem ſubmouent, & deciſionem neceſſariam inducunt) à verbis etiam omiſſis, ſiue non expreſſis, quæ mentem diſpontentis non detegunt, ſæpiſſimè arguere, atque fundamentum ſuſcipere Interpretes noſtros mille in locis, vbi & ad multa inferunt, in praxi valdè conducibilia, prout inferebant Aymon Craueta in conſilio 161. ex num. 8. cum ſequentib. Boërius in deciſione 155. ex n. 5. Cephalus in conſilio 114. num. 5. lib. 1. Curtius ſenior in conſ. 29. col. 4. Tiraquellus in l. ſi vnquam, d. verbo libertis, ex num. 3. cum ſeq. Burgos de Paz in conſ. 29. num. 46. & in conſilio 34. Num. 14. Burgos de Baz iunior, qui aggregat multa in propoſito, ciuilium, quæſt. 2. ex num. 3. vſque ad num. 11. Laurentius Syluanus in conſil. 64. num. 14. & ſeq. Iacobus Menochius in conſil. 14. num. 6. lib. 1. & in conſilio. 40. ex num. 2. eodem lib. 1. Quo loci, ac in conſultatione illa, ante omnia præmittit, conceſſionis tenorem & verba eſſe diligenter perpendenda, atque ex ipſis totum fundamentum facit, vt ibi videbitur. M. Anton. Peregrinus, qui etiam hæc exornat, & de vi verborum dicit nonnulla, in conſ. 28. num. 1. & ſequen. & in conſ. 39. num. 27. lib. 2. & in conſ. 29. num. 20. lib. 2. & in conſ. 54. num. 18. eodem lib. 2. & in conſilio 23. num. 1. & 2. & ſeq. Lib. 4. Sfortia Oddi in conſilio 67. num. 41. lib. 1. Hieronymus Gabriel in conſil. 95. num. 14. lib. 1. Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 30. ex num. 35. cum ſeq. Andreas Fachineus in conſilio 1. ex num. 1. cum ſeq. lib. 2. Ioannes Botta in conſil. 7. num. 10. & ſeq. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 46. num. 67. & tribus ſeqq. & in conſ. 69. n. 51. & ſeq. lib. 2. vbi commemorat Petri Surdi traditionem illam ſubſtitutionis omiſſæ, de qua ſuprà. Simon de Prætis lib. 2. interpretat. 2. dubitatione 2. ſolutio[*]ne 3. num 231. fol. 251. Vbi quòd voluntas teſtaroris cognoſcitur ex forma verborum. Et num. 228.[*] quòd inſtrumentum, quod intelligi verbis non poteſt, non valet. Franciſcus Viuius deciſ. 281. & deciſione 284. num. 9. Tiberius Decianus in conſilio 1. num. 176. lib. 1. Hieronymus Magonius deciſione 52. num. 15. vbi inquit poſt Caſtrenſem in l. ſi pluribus, §.[*] ſi eadem, ff. de legatis primò. Et Marzarium in conſilio 7. quòd verbis vſque adeò inhærendum eſt in dubio, ad interpretandam mentem defuncti, quòd vbi mens ipſa incerta ſit, & erroris materiam præbeat, melius eſt, teſtatoris verbis inhærere, & errare, & teſtatori eidem imputare, cur apertiùs non ſit locutus. Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 55. num. 42. vbi etiam inhærendum verbis omninò, & quammaximè ipſa conſideranda, quoniam decipi multos contingit, qui non ponderant verba teſtamentorum. Hippolytus Riminaldus in conſil. 458. ex num. 98. lib. 4. & in conſil. 249. Ex num. 58. vſque ad num. 68. lib. 3. vbi dicto num. 58. quòd mens, & voluntas, & finis diſpoſitionis ſumitur ex verbis. Et num. 59. quòd vox[*] eſt nota voluntatis, & paſſionis in animo exiſtentis,[*] prout etiam notauit Menochius in conſil. 1. num. 162. lib. 1. & num. 60. Riminaldus idem dicit, quòd nul[*]lum eſt noſtræ mentis maius teſtimonium, quàm qualitas inſpecta verborum. Et num. 61. quòd verba ſunt[*] naturalia inſtrumenta, quibus intentio cordis exprimitur: vnde voluntas hominis conſiſtit in verbis,[*] ſicut facies in ſpeculo, vt ibidem num. 62. per eundem Riminaldum. Nam lingua cordis eſt præco, vt[*] ibidem num. 63. Et vox eſt inſtrumentum voluntatis,[*] & intellectus rationalis, vt ibid. num. 64. Tubáque[*] cordis eſt lingua loquentis, vt num. 65. & 66. & 67. Hinc Adagium, & exempla Socratis, & Diogenis, vt ibi etiam videri poterit, & prædicta omnia latiùs exornantur. Et per eumdem Riminaldum in conſilio 28. num. 31. lib. 1. vbi omnia ſuperiora repetit, & confirmat. Et in conſ. 263. lib. 3. num. 50. & 47. quòd[*] mens ex verbis deprehenditur meliùs quàm ex alio, cùm nemo præſumatur dixiſſe, quod mente prius non congitauerit, l. Labeo, §. Idem Tubero, ff. de ſupellect. legata, l. proſpexit. ff. qui & à quibus. In ore enim[*] & mente præſumitur eſſe vnum & idem, Baldus in conſilo 472. columna 1. volumine 2. Relatus ibidem à Riminaldo num. 48. qui & num. 49. repetit dictum ſuprà, quòd voluntas hominis conſiſtit in verbis, ſicut facies in ſpeculo. Superiora etiam exornat, & de vi verborum multa enuntiat Sebaſtianus Medices de legibus & ſtatutis, 3. Parte, quæſt. 16. ex num. 12. & de caſonis fortuitis, prima parte, quæſt, 1. Franciſcus Viuius deciſione 281. Marcus Anton. Peregrinus dicto conſilio 23. ex num. 1. lib. 4. Simon de Prætis lib. 2. dicta ſolutione 3. ex num. 221. vbi etiam quòd voluntatis noſtræ nullum eſt maius teſtimonium, quàm qualitas inſpecta verborum. Et num. 225. quòd verba ſunt ſicut corpus, mens ſicut anima. Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 1. cap. 4. per totum, Cardinalis Franciſcus Mantica de tacitis & ambiguis conuentionib. lib. 2. tit. 5. num. 10. per totum, vbi repetit etiam nonnulla ex dictis per Hippolytum Riminaldum (ſed ipſum nunquam commemorat) videlicèt, quòd verba diſpoſitionis, ſeu contractus ſunt inſpicienda, quia nemo præſumitur dixiſſe, quod priùs mente non conceperit; nam cor datum eſt homini ad ſignificandum Deo, labia autem ad ſignificandum hominibus: etenim Vox eſt inſtrumentum voluntatis, & intellectus rationalis, vt Baldus ibi relatus notauit: & ideò quod verbũ non ſonat, non videtur quiſquam ſentire; quia virtus ſermonis ad illud nõ porrigitur. Et in ore & mente præſumitur vnum & idem, & verba obtinent principatum ſignificandi, quæcumque animo concipiuntur, & voluntas hominis ex verbis apparet, ſicut facies in ſpeculo; & ideò non eſt recedendum: nam & certitudo verborum declarat certitudinem intellectus, & ideò ad cognoſcendum quid, qualiter, & quantum, quis ex contractu ſit obligatus, verba contractus inſpicere debemus. Et ex verbis colligitur mens contrahentium: Ac denique hæc vera dicitur interpretatio, quæ legi[*] poteſt, ſecundùm Decianum in conſil. 21. num. 6. lib. 2. qui ſuperiora omnia latiùs comprobat in contractibus, & ſic in vltimis voluntatibus fortiori ratione vrgent, in quibus ſpecificè loquuntur relati omnes Authores ſuprà, qui verba teſtamenti maximum habere pondus ad cognoſcendum voluntatem & intentionem teſtatoris, dixerunt expreſſim. Imò & in mi[*]nimo etiam verbo teſtamenti conſiſtit magnus effectus, vt inquit Caſtrenfis in l. vltima, num. 2. in fine, C. de indicta viduitate tollenda, Currius ſenior in conſilio 45. in principio, Iason in l. ſi ancillas, num. 4. ff. de legatis 1. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimar. Voluntatum, lib. 3. tit. 4. num. 1. Andreas Fachineus in conſil. 1. num. 3. lib. 2. Siquidem[*] verba teſtamenti ſunt intrinſeca forma, & eſſentialis diſpoſitionis, l. ſi is qui, aliàs, ſi quis cùm teſtamentum. ff. de teſtamentis. Quem textum ad hoc propoſitum ponderauit Andreas Fachineus, poſt Aretinum, in dicto conſilio primo, num. 4. lib. 2. Et idcircò non vnam[*] tantùm clauſulam teſtamenti, ſed omnes clauſulas, & tenorem integrum teſtamenti, ac verborum eius inſpicere debemus, vbi de interpretanda voluntate teſtatoris agitur, vt poſt Decium, Baldum, Iaſonem, & alios obſeruauit Simon de Prætis de interpretat. vltimarum voluntat. lib. 2. interpretatione 2. Dubitatione prima, ſolutione vltima, num. 214. fol. 250. Alexander Raudenſis deciſione 49. num. 5. Andreas Fachineus in conſ. 1. num. 5. lib. 2. Ex contextu namque verbo[*]rum ſcripturæ teſtamenti, aptiùs & meliùs colligitur voluntas teſtatoris, l. Mæuia, ff. de manumiſſis teſtamento, l. nummis, ff. de legatis tertià, Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum lib. 6. tit. 13. num. 1. Simon de Prætis lib. 2. interpretatione 2. ſolutione 3. num. 7. & 8. folio 239. dicens, quòd tota ſcriptura teſtamenti debet inſpici, & legi, vt in l. inciuile, ff. de[*] legibus, & ibi Baldus, & in conſil. 301. Conſtitutio, colum. penult. Et eam ipſam ſcripturam, in qua erit[*] ambiguum, de quo quæritur, ex omnibus partibus pertentare, vbi idem Prætis ipſe probauit; Peralta quoque in l. 3. §. qui fideicommiſſam, num. 133. idipſum ad ſcripturas Maioratuum, & ad facultates conceſſas, vt primogenia inſtituantur, expendit, di[*]cens, quòd ante omnia in illis ſit inſpiciendus inſtitutionis, aut facultatis tenor. Et refert Mierez de maioratu, in initio ſecundæ partis, num. 2. Molinda de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 2. num. 27. vbi inquit, quòd tenor diſpoſitionis derogat omni iuri, & Maioratuum obſeruationi, & naturæ; idcircò verba legenda eſſe, nec ab eis recedendum: Burgos de Paz iunior ciuilium quæſt. 2. num. 11. & 51. vbi etiam quòd Maioratus tenor ſemper debet attendi, & conuenit Hippolyt. Riminald. in conſil. 52. num. 2. & 3. lib. 1. vbi quòd verba fideicommiſſi, ſeu diſpoſitionis ſigillatim conſideranda ſunt, & ponderanda, l. huiuſmodi, ff. de verbor. ſignif. qualitas etiam[*] verborum, quibus concepta eſt diſpoſitio, debet inſpici ante omnia, prima, §. ſi is qui nauem, ff. de exercitoria actione, cum adductis per Iacobum Mandellum de Alba in conſil. 60. num. 8. Curtium iuniorem in conſilio 169. num. 3. Alciatum in conſil. 8. num. 6. lib. 1. Tiraquellum in dicta. l. ſi vnquam, verbo, libertis, num. 17. & 18. Inſpici etiam debent ver[*]ba principalia diſpoſitionis, & ab eis non eſt recedendum, neque conſtituenda eſt vis in vnico verbo incidenter prolato, aut quod poteſt intelligi variis modis, vt poſt alios ſcribit Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 51. num. 2. lib. 1. Et cùm in verbis nulla eſt[*] ambiguitas, non eſt facienda voluntatis quæſtio, l. ille, aut ille, §. Cùm in verbis, ff. de legatis tertiò, Iacobus Mandellus de Alba vbi ſuprà, Andreas Fachineus dicto conſil. 1. num. 6. & 16. lib. 2. Hippolytus Riminaldus in conſil. 457. ex num. 98. lib. 4. nam voluntas teſtatoris debet intelligi, vt verba ſonant, Bartolus in[*] l. ſi arrogator, num. 27. ff. de adoptionibus, Corneus in conſilio 44. num. 4. lib. 3. & iuxta ipſa, interpretatio fieri, Lucius Titius, la 1. ff. de hæred. inſtit. l. ſi alij,[*] ff. de vſufructu legato. Fachineus dicto conſil. 1. n. 6. & 7. lib. 2. qui ſubdit num. 8. quòd verba teſtatoris,[*] quando habent propriam ſignificationem, non eſt neceſſaria interpretatio; quia ſic voluiſſe teſtatorem conſtat, poſt Bartol. in l. Centurio, num. 16. ff. de vulg. & pup. Hippol. Riminaldus dicto conſil. 458. ex[*] num. 98. lib. 4. & ideò dicitur perſpicua voluntas teſtatoris, quæ ex verbis colligitur, & ſequenda eſt, l. Lucius Titius, §. Lucius Titius, ff. de legatis ſecundo Fachineus d. conſil. 1. num. 8. lib. 2. qui ſubdit numero 14. poſt alios Authores, voluntatem teſtatoris,[*] quam verba non patiuntur, dici ſuſpectam, & ideò non attendendam, Sylueſter Aldobrandinus in conſilio 30. num. 37. & 38. & 48. vbi quòd interpretatio[*] illa reiicitur, quæ licet intentioni diſponentis deſeruiat, verbis apertè repugnat: Quia tunc dicitur quædam mens imaginaria, quæ non eſt conſiderabilis, Alexander in conſil. 139. col. 3. lib. 6. Craueta in conſil. 161. num. 13. Et de his hactenus, de quibus & cap. ſequenti agendum etiam erit, vt ibidem videbitur. CAPVT VII. Ex mente quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri valeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, vt iuridicè, ac verè procedatur, nec aliquo pacto in interpretatione erretur: Mens etiam teſtatoris, ſiue diſponentis alterius cuiuſlibet, quanta cum diligentia inquiri, atque elici debeat? Vbi de vi, & effectu mentis in materia coniecturali aggregantur nonnulla, & placita illa Doctorum in effectu contraria, & adeò vſitata, vt per manus tradantur quotidie, mentem magis attendi, quàm verba, ſiue verbis præualere mentem in omni materia; è contrario autem, verba potiùs ſpectanda, quàm mentem, quemadmodum conciliari, ac intelligi valeant, vt res ipſa diſtinctiùs explicata remaneat, quàm anteà fuiſſet: Ac denique in eodem articulo, quo inter mentem, & ſcriptum, & vtri potiùs ſtandum, controuerti ſolet, cùm mens, & verba inter ſe non conueniunt, aut cum repugnant, vel res dubia videtur, quæ hactenus ſcripta fuerant variis in locis, diligenti ſtudio, & Authorum omnium lectura enucleantur, vt hîc videbitur. SVMMARIVM. -  1 Mens teſtatoris in interpretatione ſui teſtamenti, & contentorum in eo, omni cum diligentia eſt perquirenda. & totum facit, & ipſam pedetentim ſectari debemus, ſicut venator leporem. -  2 Mens nedum expreſſa ſed etiam coniecturata tantùm, potiùs attendi debet, quàm prolatorum verborum qualitas; & ita præualet. -  3 Mens teſtatoris, & cuiuſlibet alterius diſponentis, in omni actu & materia magis attenditur, quàm figura verborum. Et ſic in teſtamentis, in contractibus, in legibus, in priuilegiis, in reſcriptis, in iudiciis, ſtatutis, & in dictis teſtium, & in pactis. -  4 Mens teſtatoris, quare magis attendatur, quàm verba? & de duplici ratione remiſſiuè. -  5 Intentio non verbis, ſed verba intentioni de ſeruire debent. -  6 Menti teſtatoris vt deſeruiamus, debemus offendere verba. -  7 Præponendæ enim ſunt ſententiæ verbis, ſicut anima corpori. -  8 Quia verba ſe habent vt corpus, & ſuperficies; & mens ſe habet vt ſpiritus & anima. -  9 Et mens eſt radix verborum, & eius ſubſtantiæ primæ, & cor eſt imperator linguæ, & habet eam, ſicut mancipium ſub iuriſdictione ſua. -  10 Et ſub iugo mentis verba conſiſtunt, tanquam ſub ſuo proprio originali & digniori. -  11 Ad intentionem diſponentis ſemper recurrendum eſſe. -  12 Interpretatio fieri non debet, contra mentem teſtatoris, nec in perniciem voluntatis eius. -  13 Mens contrahentium debet ſeruari, magis quàm verba, etiam ſecundùm intentionem ſecundariam, & etiam contra naturam actus, & aliis modis, remiſſiuè. -  14 Verba potiùs ſpectanda, quàm mentem diſponentis, ſæpiſſimè enuntiare Interpretes noſtros variis in locis. Eoſdem etiam adnotare ſæpiſſimè, mentem potiùs attendi, quam verba, prout hîc obſeruatur, & de intellectu vero, & communi conciliatione, latiùs num. ſeq. -  15 Diſpoſitio teſtatoris, vel alterius cuiuſlibet ſolet interpretari, vel ex verbis, vel ex mente. -  16 Mens expreſſa, vel tacita. -  17 Expreſſa cognoſcitur verbis duntaxat. -  18 Tacita autem mens altero de tribus modis cognoſcitur, prout latiùs hîc explicatur. -  19 Inter mentem & ſcriptum, cùm vertitur controuerſia, vtri potiùs ſtandum, menti, inquam, an verbis. Et quid, ſi mens & verba inter ſe non conueniunt, aut cùm repugnant, vel res eſt in dubio; an mens præualeat verbis, vel è contra? -  20 Vbi Simonis de Prætis in eo articulo, ex mente communi reſolutio procedens proponitur primo loco. -  21 Et Marci Antonij Peregrini in idem, placitum & conſenſus commemoratur. -  22 Camilli quoque Gallinij reſolutio in ipſomet articulo recenſetur. -  23 Et Didaci Aluaradi ſententia etiam profertur. -  24 Rursùs & Petri Antonij de Petra obſeruationes in eodem dubio adducuntur. -  25 Et Iacobi Menochij diſtinctiones ſuo ordine commemorantur. -  26 Sylueſtri quoque Aldobrandini reſolutio proponitur. -  27 Et Ioannis Marci Aquilini in eodem propoſito obſeruationes enuntiantur. -  28 Ludouici etiam Caſanate conſonæ ſuperioribus annotationes duæ recenſentur. -  29 Ac denique Franciſci Manticæ circa coniecturas contractuum nouiſſima adnotatio eiſdem Authoribus conueniens refertur. PRo dilucida huius Capitis explicatione (quæ intricatam non modò materiam, ſed Interpretum noſtrorum contraria omninò placita continet) obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, circa interpretationem vltimarum voluntatum, non ſolùm verba conſideranda, & ſubtiliter atque accuratè ponderanda, prout capite præcedenti admonui, & probaui, ſed etiam teſtatoris, ſiue diſponentis mentem inſpici debere diligenter & accuratè, quò eiuſdem voluntas dignoſci meliùs, atque ad vnguem obſeruari valeat: ſicuti hoc in placito, vel expreſſim, vel apertè præſentiunt Authores omnes mox referendi, quatenus obſeruant, non ſolùm expreſſam voluntatem, ſed etiam tacitam & coniecturatam, & mentem teſtatoris præſumptam obſeruandam fore, & coniecturas eiuſdem diſcutiendas maturè; & in terminis poſt Baldum, & alios adnotauit Rolandus Valle in conſilio 20. num. 5. & 6. lib. 4. vbi inquit,[*] quòd mens teſtatoris in interpretatione ſui teſtamenti, & contentorum in eo, omni cum diligentia eſt perquirenda, & quòd totum facit, & ipſam pedetentim ſectari debemus, ſicut venator leporem: Ipſe Rolandus in conſilio 70. ex num. 52. & num. 59. lib. 3. Anguiſſ. in conſil. 73. n. 13. lib. 6. Franciſcus Viuius deciſione 281. lib. 2. Pet Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. ex num. 5. cum ſeq. maximè n. 11. & num. 16. Simon de Prætis in duobus locis referendis ſtatim num. ſequen. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. titulo 3. num. 9. & lib. 8. titulo 18. num. 10. Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 1. cap. 21. ex num. 4. & ſeq. Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſſis, lib. 2. cap. 11. num. 7. & cap. 25. num. 16. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſionem iuris, tom. 5. littera M. concluſione 199. fol. 684. & tom. 4. littera 1. concluſione 330. fol. 669. Ludouicus Molina de Hiſ[*]panorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 19. vbi dicit, poſt alios, quòd mens nedum expreſſa, ſed etiam coniecturata tantùm, potiùs attendi debet, quàm prolatorum verborum qualitas; & ita præualet, l. quoniam indignum, C. de teſtamentis, l. ex facto, §. rerum, ff. de hæred. inſtituend. l. 3. C. de liberis præteritis, vbi Alex. & Iaſon multa deducunt, latè Paul. Pariſius in conſil. 79. lib. 2. Marcabrunus in conſil. 4. numero 9. & in conſil. 10. num. 35. & 36. vb quòd mens in vltimis voluntatibus prædominatur, & potiùs inſpicitur, quàm figura, & ſignificatio verborum. Mantica in duobus locis ſuprà relatis. Cæſar. Barzius deciſione Bononiæ 6. num. 11. & 17. Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 30. num. 3. Marc. Anton. Peregrinus in conſ. 41. num. 1. lib. 1. Hippolyt. Riminaldus in conſil. 21. num. 23. & ſeq. & num. 62. lib. 1. & in conſilio 624. num. 29. & ſeq. lib. 6. Fabius Turretus in conſil. 8. num. 94. & in conſil. 81. num. 62. Hieronymus Gabriël in conſil. 114. ex num. 5. lib. 1. Petr. Anton. de Petr, qui pluribus authoritatibus confirmat, quòd mens potiùs attendi debet, quàm verba in vltimarum voluntatum tractatu & materia, & quòd mens ſola regit, & gubernat diſpoſitiones, & pares eſſe vires contemplationis, ſiue coniecturationis, & diſpoſitionis, in tractatu, de fideicommiſſis, dicta quæſtione 9. num. 6. & ſeq. vſque ad num. 11. & num. 16. & 17. & num. 24. & 26. & 27. Iacobus Menochius in conſil. 30. num. 26. lib. 1. Achilles Pedrocha in conſilio 16. num. 47. & ſeq. Sebaſtianus Medices, qui de vi & effectu mentis congerit nonnulla in commentariis de legibus & ſtatutis, 3. parte, quæſt. 16. ex n. 9. & de caſibus fortuitis, prima parte, quæſt. 1. Michaël Graſſus §. fideicommiſſum, quæſt. 4. num. 5. Petrus Surdus in conſil. 10. num. 34. lib. 1. Mieres, qui etiam mentis virtutem & vim exornat nonnullis de maioratu, in initio ſecundæ partis, num. 7. per totum. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 3. dubit. 1. ſolunt. 3. n. 167. & 168. fol. 247. & eodem libro, interpretatione 3. ſolutione 1. ex num. 3. vſque ad num. 10. fol. 264. qui poſt alios[*] multos iuris Interpretes, & Tiraquellum (qui etiam de vi mentis cumulat quamplurima) ex communi placito notauit, quòd mens teſtatoris, & cuiuſlibet alterius diſponentis, in omni actu & materia magis attenditur, quàm figura verborum; & ſic in teſtamentis, in contractibus, in legibus, in priuilegiis, in reſcriptis, in iudiciis, in ſtatutis, & in dictis teſtium, & in pactis & in quibuſlibet aliis, vt ibi probauit: Et num. 7. eodem folio 264. quòd hoc eſt præcipuum & magis proprium in vltimis voluntatibus, in quibus inſpici, atque adeò obſeruari magis debent mens, quàm verba, & menti præ cæteris ſtatur. Et citat Alexandrum, Curtium ſeniorem, Barbat. Pariſium, Bolognetum, Tiraquellum, Corneum, & Zanchum (qui etiam de vi mentis aliqua adnotauit.) Inquirit[*] etiam Prætis, quare hoc ita ſit in vltimis voluntatibus, ſcilicet, quòd mens præualeat, & verbis præferatur, & maximè in fideicommiſſis. Et num. 8. & 9. dicti lib. 2. folio eodem 264. duplicem aſſignat rationem, vt ibi videri poterit: ſuperiora etiam exornat quamplurimis Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. cap. 21. per totum, & num. 5. mentem prædominari verbis, latè & appoſitè probat, & iura citat quamplurima, & commendat text. in cap. Marcion, & Baſilides, 1. quæſt. 1. & num. 9. mentem præferri verbis: & num. 10. mentem tacitam, æquè ac expreſſam ſeruari: & num. 11. mentem teſtatoris magis attendi, quàm vnitatem ſermonis: & num. 8. in contractibus mentem prædominari verbis. Id quod Cardinalis Franciſcus Mantica referendus ſtatim latiùs confirmat: & num. 16. generale eſſe in quacumque diſpoſitione, vt verba ancillentur menti, poſt Alciatum, Tiraquellum, & Cagnolum ibi relatos, etiamſi ſequatur annullatio actus, vt ibidem probat num. 17. & num. 18. mentem eſſe verborum radicem, & eius ſubſtantiam primam: & num. 19. linguam cedere cordi, ac ſub iugo mentis verba conſiſtere: & n. 20. Ciceronis verba expendit ad oſtendendum, verba debere ſenſui cedere: & hactenus Camillus Gallinius, qui ſuperiora omnia ex aliis Authoribus deduxit, & comprobauit, ac maximè ex Tiraquello in l. ſi vnquam, verbo, libertis ex num. 5. cum ſeq. Zancho in l. hæredes mei, §. cùm ita, ex num. 133. vſque ad num. 140. ex Rolando etiam dicto conſil. 70. ex num. 38. & num. 52. vſque ad num. 61. lib. 3. vbi inquit num. 52. quòd mens præſumpta teſtatoris magis attendi debet, quàm propria ſignificatio verborum; in[*]tentio enim non verbis, ſed verba intentioni deſeruire debent, cap. humanæ aures, 32. quæſt. 5. cap. in his, de verborum ſignificatione. Et menti teſtatoris vt de[*]ſeruiamus, debemus offendere verba, vt ibidem probat num. 53. & 54. Præponendæ enim ſunt ſenten[*]tiæ verbis, ſicut anima corpori cap. ſedulò, 38. diſtinctione, quia verba ſe habent vt corpus, & ſuperſicies.[*] Et mens ſe habet vt ſpiritus, & anima, vt ibid. Probat Rolandus num. 55. & 56. Et mens eſt radix verbo[*]rum, & eius ſubſtantiæ primæ, & cor eſt imperator lingæ, & habet eam ſicut mancipium ſub iuriſdidictione ſua, Baldus in cap. Mandatum, de reſcriptis, quam refert Curtius iunior in conſil. 21. num. 12. Rolandus dicto conſil. 70. num. 60. lib. 3. Eadem etiam omnia repetit Tiberius Decianus in conſilio 7. ex numero 3. cum ſeq. lib. 1. & in conſilio 7. 44. num. 1. cum ſeq. lib. 3. & in conſil. 34. ex num. 20. vſque ad numerum 30. eod. lib. 3. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſionum iuris, lib. 5. littera M. concluſione 199. folio 684. & tom. 4. littera. 1. concluſ. 330. folio 669. & vltra relatos ab eo eleganter, vt adſoler, Hippolytus Riminaldus in conſil. 21. num. 23. & ſeq. lib. 1. vbi inquit poſt alios Authores, quòd mens teſtatoris magis attenditur, quàm verba, & quòd non eſt curandum de qualitate verborum, modò conſtet de mente teſtatoris, nec intentio verbis ſed intentioni verba debent famulari, quia mens eſt radix verborum eius & eius ſubſtantia prima, & cor eſt imperator linguæ, & habet eam ſicut mancipium ſub iuriſ[*]dictione ſua; & ſub iugo mentis verba conſiſtunt, tanquam ſub ſuo proprio originali, & digniori. Et repetit Hippolyt. Riminaldus in conſilio 52. num. 68. eodem lib. 1. & in conſil. 624. num. 29. 30. & 31. lib. 6. qui inde infert, ſemper recurrendum eſſe ad intentionem diſponentis, & pulchram rationem adducit: Et[*] in conſil. 382. ex num. 96. vſque ad num. 104. lib. 4. & in conſil. 394. ex num. 54. eod. lib. 4. ipſe quoque Riminaldus in conſil. 684. ex num. 13. cum. ſeq. lib. 6. latiùs in conſil. 544. ex num. 41. vſque ad num. 60. lib. 5. vbi eadem & alia tranſcribit. Et num. 52. inquit, quòd[*] interpretatio fieri non debet contra mentem teſtatoris, nec in perniciem voluntatis defuncti. Et num. 58. quòd mens præponi debet, licèt ſit contra verba teſtatoris: Nouiſſimè quoque in contractibus ea ipſa annotauit & comprobauit Cardinalis Franciſcus Mãtica de tacitis & ambiguis conuent. lib. 2. tit. 3. num. 2. & ſeq. vſque ad num. 14. vbi quòd mens contrahen[*]tium debet ſeruari magis, quàm, verba, etiam ſecundùm intentionem ſecundariam, & etiam contra naturam actus, & etiam aliis modis, latè probauit. Et vltra eum Tiberius Decianus in conſ. 7. num. 5. lib. 1. vbi inquit quòd ſicut mens & voluntas teſtatoris in dependentibus ex ſuo teſtamento præualet verbis, ita & mens paciſcentium, & contrahentium. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 21. num. 87. lib. 1. Camillus Gallinius, & Simon de Prætis, quos ſuprà commemoraui. Et hactenus de prima obſeruatione, pro vi effectu, & virtute mentis diſponentis. Secundò deinde & principaliter obſeruandum, at[*]que conſtituendum eſt, ex dictis hactenus ab initio huius cap. ex his etiam quæ cap. ſuperiori remanent ſcripta, euidenter apparere, quam variè & diuerſimodè Interpretes noſtri mille in locis, ac maximè in caſibus occurrentibus, & in conſiliis, ac deciſionibus arguendo, non modò pro diuerſitate eorum, quæ occurrunt, ſed etiam reſoluendo, & decidendo ſe habuerint. Nam vt eiſdem locis vidiſti, iidem Interpretes aliquando aſſerunt, verba potiùs ſpectanda, quàm mentem diſponentis, potiuſque expreſſis, & ſic verbis quam tacitis, & ſic menti, ſtandum: Aliquando verò, quòd mens teſtatoris potiùs inſpici, & ſeruari debeat, quàm verba; & ſic quòd menti ſtandum omninò ſit, etiam contra propriam verborum ſignificationem, affirmant ſecurè, prout primum & iure, & authoritate probaui eodem cap. præcedenti. Secundum verò ex dictis ab initio huius cap. apparet manifeſtè: quocirca nec placita illa communia dicto cap. præcedenti adducta, quæ ad vim verborum ſpectant, nec hoc ipſo capite commemorata (quæ ad mentem attinent) abſolutè ita, aut indiſtinctè accipi, aut procedere poſſunt, ſed diſtinctione, & reſolutione explicari, atque conciliari debedunt. Et ideò animaduertendum[*] erit omninò, quòd diſpoſitio teſtatoris, vel alterius cuiuſlibet ſolet interpretari, vel ex verbis, vel ex mente, l. ſcire leges, ff. de legibus, l. Labeo, ad finem, ff. de ſupellect. legata, & l. nominis & rei, §. verbum, de verborum ſignificat. Verùm quod de mente di[*]citur, non de quauis intelligi debet, ſed ita diſtinguendum, quòd vna ſit mens expreſſa, altera tacita: expreſſa cognoſcitur ex verbis dumtaxat, vt ſcribit[*] Decius in l. non vult, num. 6. ff. de regulis iuris, quando ſcilicet eſt certum, verba illa cum mente conuenire. Et hoc in caſu ſatis vtrumque obſeruatur, nempe mens, & verba, ſicuti affirmant omnes ferè Interpretes, qui quæſtione ſequenti commemorabuntur, & in terminis tradit poteſt alios Authores Iacob. Me[*]nochius in conſilio 110. num. 39. & 40. lib. 2. Tacita autem men altero de tribus modis cognoſcitur: Primò, quando tacitum venit in conſequentiam expreſſi, iuxta leg. 2. ff. de iuriſdict. omnium iud. & hoc tacitum habetur pro expreſſo, cùm idem operetur, l. illud, ff. de acquirend. hæred. latiùs Menochius vbi ſuprà, num. 41. Secundo mod mens tacita cognoſcitur, quando tacitum ex natura actus pro expreſſo eſt, iuxta l. interdum, ff. de verb. oblig. & iſtud tacitum ſimiliter idem operatur, quod expreſſum, l. cùm quid, ff. ſi certum petatur. Et latiùs per eundem Menochium in ipſomet loco, num. 42. Tertio modo cognoſcitur mens tacita ex coniecturis, & præſumptionibus, l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis 1. quoties, ff. de reb. dubiis: & tunc quidem in eadem contrarietate verſantur paſſim iidemmet Interpretes, vtpote cùm mentem, etiam præſumptam & coniecturatam, non tantùm expreſſam ſeruari debere, etiam contra propriam verborum ſignificationem, dixerint perſæpè, ac expreſſim tenuerint omnes ferè Authores ab initio huius cap. relati. E contrario tamen, quod etſi de mente coniecturata & præſumpta apparuerit, attamen nihil illa operetur, vt recedi poſſit à proprietate verborum, quæ contrarium ſignificare videantur; & iura expreſſa indicant, & authoritates permultæ euidenter probant, quæ alio capit. infrà recenſebuntur. Et interminis noſtris annotauit Menochius dicto conſilio 110. num. 32. ad finem, libro 2. Quamobrem, & pro huiuſce contrarietatis, ſiue[*] altercationis explanatione abſoluta, opportunè in memoriam reuocabitur dubium illud, quo inter mentem & ſcriptum controuerti ſolet, vtri potiùs ſtandum, menti, inquam, an verbis. Et quid ſi mens & verba inter ſe non conueniunt, aut cùm repugnant, vel res in dubio, an mens præualeat verbis, vel è contra? Et quidem Simon de Prætis de interpretatione[*] vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 4. dubitatione 2. ſolutione 1. folio 256. & 257. ex num. 6. vſque ad num. 19. articuli propoſiti explicationem ſuſcipiens, in primis conſtituit, quòd mens potior eſt, & præualet proprio ſignificato, & cortici verborum, & contra eorum proprietatem obſeruatur, l. quiſquis mihi, ff. de verbor. ſignificatione, l. Labeo, ff. de ſupell. legata, cum multis Authoribus ibi relatis, dummodò per hoc non egrediamur verborum etiam improprium ſignificatum, quoniam vbi mens omninò extranea eſt à verbis, & eis nullo pacto poteſt adaptari, pro nihilo habenda eſt: Gloſſa verbo, imperfecta, in l. cum pater, §. cum imperfecta. ff. de legatis ſecundò, Alexander, Iaſon, Ruinus, Ancharanus, Caſtrenſis, & alij ibi relati: deinde in ſumma concludit Prætis ipſe, quòd mens & verba vbi omninò diſcordent, quia propriè, vel impropriè, largè, vel ſtrictè non poſſunt conuenire, & prolata ſint verba ab homine, netrum ſeruatur, l. ſi quis in fundi vocabulo, ff. de legatis 1. quia quod dixit, noluit; quod voluit, non dixit, l. 3. ff. de rebus dubiis, l. Labeo, ff. de ſupellect. legata: è conuerſo verò, vbi mens & verba omninò concordant, ſeruatur vtrumque, l. ab omnibus, ff. de legatis primò: vbi autem mens ſit diuerſa in verbis prolatis ab homine, in plus, vel minus mens ſeruatur, ex iuribus, & authoritatibus ibi relatis. Quòd ſi diuerſa ſit à verbis in totum, diſpoſitum in verbis, non valet, l. ſi quis cùm ignoraret, ff. de teſtamentaria tutela. verbis etiam ſtatur, & non menti, vbi tacitæ intentioni propriè, vel impropriè verba ipſa conuenire non poſſunt: ac denique eodem in loco, num. 17. mens & verba qualiter repugnare inuicem, aut non conuenire dicantur, oſtendit. Et hactenus in præfato dubio, in quo, vt vides, diſtinctiùs ſe poſſet habere, quamuis in effectu communioribus Interpretum ſententiis acceſſiſſe videatur. Marcus verò Anton. Peregrinus in tractatu, &[*] commentariis, de fideicommiſſis, artic. 11. num. 34. in ipſomet dubio, vtrùm ſcilicet ſcripto, an præſumpto ſtandum ſit, refert textum in l. Labeo, ff. de ſupell. legata, vbi iureconſultus idem diſputat, an ſcilicet ſcripto ſtandum ſit, aut præſumptæ teſtatoris voluntati, & refert, Tuberonem exiſtimaſſe pro voluntate præſumpta, quæ etiam per verba non ſit importata: Seruium autem reſpondiſſe pro ſcriptura, & rationes vtrimque deducit: denique diffiniuit iuxta Seruij ſenſum, ratione illa, quia dici non poteſt, quem velle illud, quod voce non manifeſtauit, ideoque nemo præſumitur dixiſſe, quod priùs in mente non agitauerit, vti inquit ille textus ſolemnis, ex quo iuncto alio textu, in l. quiſquis, ff. de verborum ſignificatione, declaratur, quando ſcripto, & quando præſumpto ſtandum ſit; nam ex Iuriſconſultorum diffinitionibus, tune mens ſeruatur, cùm verba ſecundùm corum ſignificationem, etiam impropriam conuenire poſſunt, & non aliter. Quod etiam probat text. in l. ab omnibus, ff. de legatis primò, (quam etiam Prætis adduxit, vt vidiſti) ibi: Cùm & ſignificatio verborum huic non repugnet ſententiæ, & voluntas teſtatoris congruat; optimus etiam text. in l. qui filium, §. Sabinus, ff. ad Trebel. ibi: Motus æquitate rei, & verbis teſtamenti. Ex quibus apparet, quòd rei æquitas ſola non ſufficeret, niſi verba teſtamenti trahi poſſent caſum ſubiectum: & ſic præfatus Author mentem per verba non importata, ſaltem ſecundùm eorum ſignificationem impropriam, in conſideratione non habet, prout etiam non habuit numeris præcedentibus eiuſdem articuli 11. maximè num. 3. 4. & 5. & ita conuenit Simoni de Prætis reſolutioni propoſitæ, quamuis Prætis ipſe plures caſus conſtituere intenderit. Conuenit quoque Camillus Gallinius de verborum[*] ſignificatione, lib. 1. cap. 22. in cuius capitis argumento ita ſcribit: Tacita voluntas defuncti, vt producat effectum, an requirat ſaltem concurſum impropriæ ſignificationis verborum: & ſtatim in contextu num. 1. inquit, quòd omnia ab eo dicta: cap. præcedenti, quòd mens debeat ſeruari, & verbis præualeat, intellexere Doctores omnes vera eſſe, vbi mens, voluntas, ſeu ſententia diſponentis ex impropria ſaltem verborum ſignificatione percipitur, ſecus vbi neque propria, neque impropria ſignificatio ſuffragaretur quia tunc verbis ſtandum eſſet, neque mens primas teneret, & refert Bartol. Bald. Alex. Imolam, Salicet. Iaſon. & alios ita tenentes; ac denique Hieronymi Tornielli opinionem recenſet & commendat, ipsámque explicat, & conciliat: cui etiam & communi Doctorum[*] reſolutioni conuenit apertè Didac. Rodrig. ab Aluarado de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 2. numero 11. fol. 4. colum. 3. & 4. nam cùm anteà dixiſſet, quòd ad hoc vt probatio contrariæ voluntatis teſtatoris admittatur, neceſſe eſt, quòd ex verbis diſponentis, vel ſaltem ex eorum conſequentia, aut ſequela alterius expreſſæ diſpoſitionis, diſponentis contraria mens euidenter deprehendatur, aut aliis legitimis & infallibilibus ſignis: concludit iu hunc modum: Si ergo teſtator aliquod verbum expreſſerit, ex quo largè, ſeu etiam impropriè eius voluntas comprehendi poſſit, mens eius deducenda eſt, etiamſi ad aliam diſpoſitionem non tranſterit. Et citat Baldum, Socinum, Castrenſem, Decium, Fortunium, & Ludouicum Molinam ita tenentes. Nec diſſentit Pet. Anton. de Petra (latiùs tamen[*] articulum proſequitur) in commentariis, de fideicommiſſis, quæst. 9. ex num. 29. vſque ad num. 42. quo loci ante omnia probauit, verba diſpoſitionis ante omnia attendenda, & inſpiciendum, an menti deſeruiant, Vel non, & quòd de mente non fit curandum, niſi verba poſſint applicari propriè, vel impropriè. Et ſic quando ſaltem ſecundùm impropriam ſignificationem eorum verba menti defruiunt; idipſum probauit Petra, quod ex communi Interpretum ſententia, relati nunc Authores obſeruarunt, & multorum allegatione comprobat. Demùm num. 43. inquit, pro concordia iſtius controuerſiæ. an ſcilicet inſpicienda ſit mens, ita vt verbis præualeat, ſiue id quod actum eſt, non verò ſcriptum. diſtinguendos eſſe plures caſus, quorum primus traditur num. 44. quando ſcilicet mens teſtatoris eſt præter ſenſum, & vim verborum propriam, vel impropriam: Et iſto caſu inquit procedere textum in l. cùm virum, C. de fideicommiſſis. Nam ſi tunc probetur, mentem teſtatoris talem fuiſſe, prout prætenditur, vtique audiendus eſt volens comprobare, vt dicit ibi text. & hoc caſu mens potiùs, quàm verba eſt ſpectanda, aliàs non probata mente & voluntate diſponentis per verba, quæ ſaltem improptiè poſſit impropriari, non erit à verbis recedendum: Et dicit ita ſignanter declaraſſe Alex. in conſilio 179. ſub num. 13. volum. 5. & in conſ. 91. numero 1. volumine 1. dum concludit, quòd mens prædominatur, quidquid omiſſum eſt in expreſſione verborum: Rubeum etiam notanter in l. Gallus, §. quidam rectè, num. 27. ante finem. Secundus caſus eſt (vt Petra ipſe num. 45. enuntiat) vbi mens & voluntas teſtatoris eſt contra verborum proprietatem; impropriè tamen ei poſſunt conuenire: & iſto caſu idem reſoluit, quod in præcedenti, vel etiam impropriiſſimè, vt reſpondit Alciatus in conſil. 532. num. 9. & ſeq. prout etiam quando verba habent plures ſenſus; nam conſtito de voluntate, accipitur illa ſignificatio, quæ magis conuenit voluntati: imò, & fortiùs Petra ipſe exiſtimat, quòd etiamſi verba diſpoſitionis in caſu expreſſo non conueniant propriè, ac impropriè, aut etiam impropriiſſimè ad caſum, qui poſteà contigit, imò illi contraria ſint; nihilominùs adhuc ex veriſimili mente & voluntate diſponentis porrigi debeant ad eum caſum, vt illum etiam comprehendant, vt latiùs oſtendit ibidem, & verè temperari debet, ex receptis & communibus Doctorum placitis in hoc vltimo; apparet namque contrarium receptum communiter: Et ita contrarium tenuit expreſſim (ſed vnus alterius mentionem non facit) M. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, dicto articulo 11. num. 47. & 48. poſt alios Authores, quos citat, & ad ea iura reſponſu præber, quibus Petra dicto num. 46. principaliter excitatur. Tertius & Vltimus caſus traditur per Petram eumdem dicta quæstione 9. numero 53. & 54. quando ſcilicet verba, nec propriè, nec impropriè conuenire poſſunt teſtatoris voluntati, imò ab ea diſcrepant, & reiectâ ſententiâ Ripæ, quòd licèt verba repugnent, tamen menti eſt ſeruiendum, de qua conſtat, dicit inſpicienda eſſe verba expreſſa, & reiiciendam opinionem eorum, qui tenent, voluntatem magis attendendam, quàm ſenſum & vim verborum; quoniam vbi verba ſunt clara, & nulla eſt dubitatio in eis, non eſt recurrendam ad coniecturas, ſed voluntas teſtatoris expreſſa in verbis, pro lege eſt habenda, & citat plures Authores ſio tenentes, ac in effectu & communem reſolutionem probat, traditam à ſuperioribus; & quod ſuprà contra Communem tentata, improbat apertè. Rurſus & Iacobus Menochius lib. 1. præſumptione[*] 26. per totam & in conſil. 97. num. 46. lib. 1. ſuperioribus accedit expreſſim, & diſtinctiùs procedit, cùm per caſus diſtinctos, vt adſolet, quæſtionem ex propoſito abſoluta, ac in effectu Socini traditionem in l. in ambiguo, colum. vlti. ff. de reb. dubiis, ſequatur. Ex eodem autè Authore. primus caſus in præfato articulo eſt, quando verba ita ſe habent, vt nec ex propria nec ex impropria ſignificatione adaptari poſſint coniecturatæ menti diſponentis, & hoc ſanè caſu verba ipſa omnino attenduntur, & ita loquitur tex. in l. non aliter, ff. de legat. 3. de qua latè cap. ſeq. & procedunt authoritates illæ Doctorum per Menochium congeſtæ, dicta præſumptione 26. num. 3. & 4. & 5. quæ euincunt vnanimiter, mentem teſtatoris attendi, ſi verba ſaltem ſecundùm impropriam ſignificationem ei conuenire poſſunt; aliàs non attendi: prout etiam probat ipſe Menochius d. conſ. 97. ex num. 40. vſque ad 46. lib. 1. Secundus caſus eſt, quando verba ex impropria ſaltem ſignificatione adaptari poſſunt ad coniecturatam mentem teſtatoris: & hoc caſu præſumpta hæc voluntas præuaualet ipſi proprietati ſermonis, prout ipſe concludit eadem præſumptione 26. num. 6. & tribus ſeqq. qui id concludit, ſiue intelligit, quando impropriando verba, illi voluntati poſſunt adaptari. Tertius eſt caſus, quando ex aliquibus coniecturis non conſtat de mente mente & voluntate diſponentis, & verba ipſa habent ſignificationes proprias & improprias; hoc ſanè caſu nulla eſt diſputatio de mente ipſa, ex quo de ea non apparet. ex aliquibus coniecturis & præſumptionibus, & proptereà ad ſolam verborum ſignificationem recurrimus, vt ibidem probat Menochius num. 10. & quidem caſus iſte notandus eſt; præſtat namque maiorem declarationem ad communem prædictam reſolutionem, nec ab omnibus Authoribus ita ſpecificè & diſtinctè conſideratur. Quartus eſt caſus, quando verba adeò ſunt ambigua & obſcura, vt nullus inde certus ſenſus colligi poſſit & ex coniecturis aliis colligitur diſponentis mens & voluntas: & hoc caſu, reiectis verbis, attendimus eam coniecturatam voluntatem, intelligendo tamen, prout latiùs explicat ipſe Menochius d. præſumpt. 26. num. 11. &12. Quintus caſus eſt, quando de mente & voluntate nullo modo conſtare poteſt, nec ex verbis, nec ex coniecturis: & hoc caſu habetur hæc voluntas, vt in mente retenta, & ideò nihil operatur, l. quidam cùm filium, ff. de hæred. inſtit. & latiùs explanauit Menochius eodem in loco, num. 13. & quatuor ſeqq. & num. 17. concludit, Sextum & Vltimum caſum eſſe, quando voluntas diſponentis fuit quidem expreſſa, ſed verbis adeò dubiis, & obſcuris, vt intelligi nequeat, quid diſponere voluerit: & in hoc caſu recurrendum eſt ad interpretationem Iudicis, vt tradit poſt Socinum ibi relatum, & ſubdit, quòd Iudex declarauit ex illis coniecturis, quæ colliguntur ex l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo. Addiderim ego, de his, & aliis coniecturis omnibus, ex quibus Iudex inſtrui debet, & poteſt, plena manu agendum cap. ſeq. Deinde circa probationem hanc, aut mentis, & voluntatis inſtructionem, contra ſermonis & verborum proprietatem, omninò conſideranda, atque maturè perpendenda ea, quæ eiſdem cap. ſeqq. adnotabuntur. Notandum etiam, Petri Peraltæ locum, ſuperioribus conuenientem omninò, in l. ſi quis in principio teſtamenti, n. 146. verſ. Primus eſt, & num. 147. fol. mihi. 459. ibi namque dicit expreſſim, quòd ſufficit conſtare de mente, ſiue de voluntate coniecturata ex larga verborum ſignificatione; aliàs autem quòd ſi neque propriè, neque impropriè conſtare poſſet de mente, aut voluntate teſtatoris, ſtaretur proprietati verborum expreſſorum, & eorum vero ac proprio ſignificato, vt iacent & voluntatis inueſtigatio eſſet ſuperuacanea, vtpote chimærica, & phantaſtica. Et eidem Authori conuenit Sylueſter Aldobrandin.[*] in conſilio 30. num 37. & 38. & 39. & 40. & 41. vbi poſt Bald. Alex. & Crauetam inquit, quód voluntas teſtatoris non attenditur, quando verba expreſsè repugnant; quia tunc dicitur quædam mens imaginaria, quæ non eſt conſiderabilis. Et quando mens eſt expreſſè contra verba, menti præferuntur verba, quia non poſſumus recedere à verborum proprietate, niſi in contrarium manifeſtiſſimus ſenſus ſit; & mens teſtatoris quando eſt præſumenda, ita colligenda eſt, vt nihil ſupplendum ſit alias ſi quid eſt ſupplendum, reiicitur mens, & attenduntur verba, l. finali, ff. de manumiſſis teſtamento: quam ad hoc ponderat cum aliis Authoribus, & latiùs ſuperiora confirmat Aldobrandinus vbi ſuprà. Prætereà nec diſſentit in aliquibus Ioannes Mar[*]cus Aquilinus in l. Gallus, §. & quid ſi tantùm, in verſ. ſeà ex ſententia legis Velleiæ, num. 52. & quatuor ſeqq. in aliis, verò tenenda erit reſolutio ſuprà tradita; & tunc-dumtaxat attenditur ſcriptura, & non id quod actum eſt, quando de illo alià legitimè non conſtiterit, ſecus ſi conſtet legitimè, vt voluerunt Pet. Cinus, Roget. Din. Bartol. Albericus, Iaſon, Pariſius, Cagnolus, Fortunius, & Socinus iunior, quos ipſe refert, & iniuſtè refutat num. 55. prout iniuſte refutare, apparet ex his, quæ ex Menochio, & aliis ſuprà commemorauimus; ex eodem quoque Menochio dicto conſil. 97. num. 46. lib. 1. vbi refert, egregiè ſcripſiſſe Stephanum de Federicis, quòd mens, & verba ſe habent inuicem tribus modis: aliquando inter ſe conueniunt, & tunc ſine dubio vtrumque obſeruandum eſt: aliquando inuicem repugnant, & tunc neutrum obseruandum eſt: aliquando, & tertò non repugnant, ſed ſe excedunt, quia - aut plus aut minus ſcriptum -eſt. quàm diſponens voluerit; & tunc ſi claris argumentis conſtare poteſt de mente, mens ipſa attenditur, reiectis verbis: Iuxta ſuperiora ergo temperanda, atque intelligenda eſt diſtinctio illa Ioannis Marci, Aquilini dicto num. 42. vbi contendit, quòd in his, quæ pro ſui eſſentia requirunt verba (cuiusmodi ſunt ſtipulatio, & legata, quæ ſine verbis concipi non poſſunt) in his, inquam, quòd vtrumque attendi debeat, ſcilicet, mens, & verba. non mens ſola, nec ſola verba; nam etſi prior, atque potior eſt, quàm vox, mens dicentis, tamen nemo ſine voce dixiſſe exiſtimatur, ex textu, cuius verba refert in l. Labeo, ff. de ſupellect. leg. & concludit, in huiuſmodi, quæ verba. requirunt, verba ſola attendi debere, non mentem, licèt de ea conſtet; in his verò quæ pro ſui eſſentia verba non requirunt, cuiuſmodi ſunt fideicommiſſa, mens potiùs, quàm verba debet attendi, vt ibidem probat. Deinde Ludouici Caſanate annotationes duæ in[*] hoc eod. art. an mens præualeat. verbis, vel è contra in conſil. 1. num. 28. & num. 283. & conſil. 4. num. 32. & conſil. 17. num. 19. & conſil. 20. num. 7. conueniunt omninò ſuperioribus reſolutionibus; inquit namque poſt Bartol. Bald. Paul. Crauetam, Tiraquel. Decianum, Ruinum, Alex. Gratum, Aluaradum, Berretam, Rogerium, Zanchum, Manticam, Nattam, Purpuratum, & alios, quòd ſcilicet mens admittatur, & verbis præualeat, quando verba omninò nõ deficiunt. ſed ſaltem largè, impropriè, vel per abuſum poſſunt comprehendere caſum, ad quem extenſio fieri prætenditur; à verbis verò recedi non debeat & menti præponderent, quando verba omninò repugnant, vel omninò deficiunt, tam in ſenſu proprio, quàm in improprio. Et quamuis Author metipſe citauerit pro ea ſententia communi Franciſcum Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titu. 3. num. 18. & tit. 4. num. 6. & titulo 19. num. 5. verè tamen articulum, neque diſputandum ſuſcipit, neque ex profeſſo explicat; pro verbis verò contra mentem congerit nonnulla, ac in effectu, vt voluntas teſtatoris ſeruetur, quòd verba poſſint aliquo modo deſeruire, ſaltem impropria, & ſecundùm latam ſignificationem, requirit expreſſim, & ita idipſum reſolutiuè aſſerit, ad quod Ludouicus Caſanate eum recenſet. Nouiſſimè autem in commentariis, de tacitis & am[*]biguis conuentionibus lib. 2. tit. 4. num. 12. ita expreſsim in materia contractum explanat propoſitum articulum idem Mantica; nam cum ex principio illius tituli plenè probaſſet, mentem contrahentium obſeruari debere, magis quàm verba: reſtringit eam ſententiam dicto num. 12. tv voluntas contrahentium debeat obſeruari, ſi aliquo modo ex verbis concipi poſſit, & ſic ſecus ſi verba non poſſint deſeruire, quia tunc verborum ſines ſeruare debemus, & quod de voluntate aliquo modo appareat ex verbis omninò neceſſarium eſt, vt latiùs probat ibidem, & reperit n. 55. vbi inquit, quòd contractus debet ſuſtineri, ſi tamen verba ſecundùm aliquam ſignificationem poſſint deſeruire. Et de his hactenus. CAPVT VIII. Ex voluntate diſponentis non modò expreſſa, ſed etiam tacita quemadmodum interpretatio fieri, atque coniectura deduci valeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus? Deinde, quàm verum ſit, atque ab Interpretibus noſtris exornatum, voluntatem teſtatoris, ſiue tacitam, ſiue expreſſam prædominari in omnibus, & tanquam Reginam primum locum obtinere, & ideò præcipuè ſpectandam, atque obſeruandam. Denique an fideicommiſſa ex ſola voluntate, etiam abſque verbis diſpoſitiuis, ſiue expreſſis, inducantur (id quod vulgò circumfertur quotidie) ſiue qualiter conciliari debeant placita illa communia, ac etiam contraria Interpretum noſtrorum, qui aliquando tradiderunt, fideicommiſſa non induci, niſi expreſsè de voluntate teſtatoris appareat, nec dici adeſſe, ſi teſtamenti verbis non demonſtrentur: aliquando verò ex ſola voluntate, etiam ceſſantibus verbis, induci, & conſiſtere, aſſeuerarunt (idque magis communiter): vbi omnium ferè hucvſque Scribentium obſeruationes in medium proferuntur, & articuli præfati communis, & vera reſolutio probatur. SVMMARIVM. -  1 Teſtatoris voluntatem in vltimis voluntatibus prædominari in omnibus, & tanquam Reginam primum locum obtinere, & ideò præcipuè ſpectandam, atque obſeruandam ad vnguem, & totum facere. Nec circumueniri debere, nec nimia verborum ſubtilitate ſubuerti. Sed potiùs inquirendum eſſe ante omnia, quid teſtator ſenſerit, & demonſtrare, ſeu ſignificare voluerit. Prout hîc adnotatur, & vulgatum illud axioma voluntatis præcipuè obſeruandæ, & primum locum obtinentis, exornatum, atque comprobatum quamplurimis, remiſſiuè. -  2 Voluntatem teſtatoris ad vnguem obſeruandum, & prædominari, & totum facere, non ſolùm expreſſam, ſed etiam tacitam. -  3 Modò ex expreſſis in teſtamento, ſiue ex legitimis coniecturis voluntas tacita colligatur. -  4 Teſtatori cenſetur permiſſa diſpoſitio de omnibus, quæ expreſsè prohibita non reperiuntur, quoniam ſua dispoſitio eſt de genere permiſſorum. -  5 Teſtatoris voluntatem, & diſpoſitionem ita interpretari ſemper debere, vt quantum poterat diſponere, tantum voluiſſe, ac diſpoſuiſſe dicatur. -  6 Voluntatem teſtatoris aliquibus in caſibus non ſeruandam, remiſſiuè. -  7 Voluntatem teſtatoris in fideicommiſſis magis ſpectari, quàm verba, & prædominari, ac totum facere, etiamſi verba deficiant; & ita ex ſolis coniecturis induci, licèt ex verbis non conſtent. Idque vulgatiſſimum, & frequentiſſimè vſitatum Interpretum omnium axioma, prout hîc adnotatur. Atque Scribentes mille in locis, ita argumentando, atque decidendo, & reſoluendo perpendere, & fideicommiſſa abſque verbis conſiſtere, aſſeuerare, vt etiam hîc demonſtratur. -  8 Sæpiſſimè etiam, atque è contrario ſcribere, fideicommiſſa non induci, niſi expreſsè de voluntate teſtatoris appareat. Nec dici adeſſe, ſi teſtamenti verbis non demonſtrentur. Et ſic ſola coniecturata mente teſtatoris non induci, ceſſantibus verbis. -  9 Idcircò ne adeò contrariis, & generalibus doctrinis quis decipiatur, ſic ipſas accipiendas, ac temperandas, prout Interpretes magis communiter accipiunt, & declarant. Ac in effectu concludunt idipſum, quod cap. præcedenti fuit reſolutum in articulo altero, cùm mens, & verba non conueniunt omninò. Videlicet in fideicommiſſis voluntatem ſpectari, atque obſeruari debere, ſi modò ipſa quoquo modo colligi poſſit ex verbis, ſaltem ſecundum impropriam eorum ſignificationem. Et Petri Peraltæ inſignis admodùm, atque eruditi Iureconſulti locus pro ea ſententia expenditur inprimis. -  10 A quo Franciſcus Mantica non diſſentit, & verba ſaltem ſecundum impropriam eorum ſignificationem, aut concludentes, & multum apparentes coniecturas exigit, vt hîc adnotatur. -  11 Prout etiam Michael Graſſus exigit expreſſim. -  12 Et conuenit M. Antonius Peregrinus, qui articulum propoſitum latè & ſingulariter explanat, & omnia ferè, quæcumque iura in propoſito loquuntur, expendit dilucidè. -  13 Latè etiam explicat Pet. Anton. de Petra, vt hîc demonſtratur. -  14 Et Camilli Gallinij in idem, placitum, & conſenſus ponderatur. -  15 Iacobi etiam Menochij obſeruationes, & caſus diſtincti recitantur. -  16 Et Hippolyti Riminaldi obſeruationes commemorantur. -  17 Hondedei quoque, Blaſij Floras Diaz de Mena, Ludouici Caſanate, & Cardinalis Dominici Tuſci adnotationes in ipſomet articulo recẽſentur. -  18 Et Ludouici Molinæ conueniens omninò ſententia ponderatur. -  19 Antonij etiam Fabri locus in eodem dubio nouiter expenditur. -  20 Ac denique Ioannis Marci Aquilini reſolutione, res hæc circumſcribitur, & abſoluitur. -  21 Et iuxta ſuperiora, intelligenda atque temperanda aliorum Interpretum placita nimis generalia, adnotatur. PRo dilucida huius Capitis explicatione, quæ intricatam etiam continet materiam & ab interpretibus noſtris acceptam diuerſimodè, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, quò distinctiùs procedatur, inter omnes conſtare, ac cer[*]ti iuris eſſe, teſtatoris voluntatem in vltimis voluntatibus prædominari in omnibus, & tanquam Reginam primum locum obtinere, & ideò præcipuè ſpectandam, atque obſeruandam ad vnguem, & totum facere, nec circumueniri debere, nec nimia verborum ſubtilitate ſubuerti, l. in conditionibus primum locum, ff. de condit. & demonſtrat. l. ſi cui legatus, verſ. neque enim, ff. eod. tit. l. fideicommissa, §. item ſt quis, l. quiſquis, ff. de legatis tertiò, l. penultima, ff. de legatis primò, l. cùm quæſtio, in fine, C. de legatis, l. ex facto, §. rerum autem, ff. de hæred. inſtit. l. ſi mihi, & tibi, §. finali, ff. de legatis primò, l. quoniam indignum, C. de teſtamentis, 1. ſi quis hæres, in fine, C. de inſtitut. & ſubstitut. l. 3. C. de liberis præteritis, l. 3. §. conditio, in fine, ff. de adimendis legatis, l. 3. ff. de rebus dubiis, l. 1. C. de ſacroſanctis Eccleſiis, §. diſponat, in auth. de nuptiis, l. 5. titulo 2. partita 6. l. cùm de lanionis, §. item cacabos, verſ. optimum, ff. de fundo inſtructo, quæ est singularis, dum probat, inquirendum eſſe ante omnia, quid teſtator ſenserit, & demonſtrare, ſeu ſignificare voluerit; & ita ſanè præfatum axioma voluntatis obſeruandæ, & primum locum obtinentis, exornarunt, atque comprobarunt quamplurimis, variis in caſibus conſulentes, reſpondentes, atque docentes Ductores communiter in eiſdem iuribus.   Pulchrè Alexander in conſilio 52. & in conſil. 104. libro 4.   Iaſon in conſil. 203. columna 4. lib. 2.   Decius in conſilio 412. numero 4. & conſilio 425. numero 5. & in conſilio 369. ex numero primo, & in conſilio 637. num. 5. & in conſilio 418. num. 2. & in conſil. 577. num. 7.   Iacobus Æmilianus in conſilio 14. num. 17. & in conſilio 39. num. 6. & in conſil. 118. num. 3.   Socinus iunior in conſilio 95. num. 8. & in conſilio 145. num. 13. lib. 3. & in conſil. 112. num. 11. lib. 2. & in conſil. 147. num. 21. lib. 2. & in conſil. 184. n. 23. eod. lib. 2.   Berous in conſil. 5. num. 46. lib. 1. & in conſil 134. num. 4. lib. 2.   Iacobus Mandellus de Alba in conſilio 19. num. 8. & in conſilio 24. num. 6. & in conſil. 15. num. 11. & in conſ. 110. num. 2.   Neuizanus in conſ. 35. ex num. 5. & in conſ. 72. ex num. 2.   Natta in conſilio 186. num. 3. lib. 1. & in conſ. 484. num. 1. lib. 3. & in conſilio 112. num. 5. lib. 1.   Rolandusà Valle in conſil. 76. num. 30. lib. 1. & in conſil. 35. ex num. 3. cum ſeq. lib. 3.   Tiberius Decianus in conſil. 50. ex numero 10. cum ſeq. lib. primo, & in conſilio 39. num. primo, lib. 2.   Didac. Couar. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, in princ. num. 2.   Andreas Tiraquellus in l. ſi vnquam, verbo, liberis, ex num. 41. cum ſeq. & num. 52. & ſeq.   Ioannes Cephalus in conſil. 16. num. 41. libro primo, & in conſil. 37. num. 2. eod. lib. primo, & in conſil. 259. num. 13. lib. 2. & in conſ. 590. num. 4. & ſeq. lib. 4.   Berengar. Fernand. in repetitione l. in quartam, in prima præfatione, ex num. 4.   Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 76.   Burgos de Paz in conſ. 29. num. 18.   Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vi timarum voluntatum, lib. 3. tit. 3. per totum.   Fortunius Garcia, qui copiosè loquitur in §. & quid ſi tantum, l. Gallus, ff. de liber. & poſthum. ex num. 73. cum ſeq.   Ioſephus Ludouicus deciſ. Peruſina 61. ex num. 23. vſque ad numerum 31.   Simon de Prætis de interpretat. vltimar. volunt. libro primo, interpretatione prima, ſolutione 4. numero 6. & ſeq. & numero 18. folio 13. & 14. latiùs libr. 5. ſolutione prima, per totam, ex fol. 434. cum ſeq.   M. Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, articulo 11. ex numero primo, cum ſeq. & in conſ. 56. num. 17. & in conſil. 62. ex num. primo, vſque ad num. 9. lib. primo.   Hippolyt. Riminaldus in conſil. 21. ex num. 23. libro 1. & in conſ. 117. ex num. 20. lib. 2. & in conſ. 116. ex num. 12. eod. lib. 2. & in conſilio 544. ex num. 26. libro 5.   Michaël Graſſus §. fideicommiſſum, quæſtione 4. num. 6. & §. teſtamentum, quæſt. 76. num. 1. & tribus ſeqq.   Pelaez à Mieres in initio ſecundæ partis de maioratu, ex num. 2. vſque ad num. 8.   Aluaradus de coniecturam mente defuncti, lib. 1. c. 1. num. 9. & 10.   Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. ex num. 5. cum ſeq.   Ioannes Botta in conſ. 7. n. 6. ſeq.   Angelus Matheacius de legatis & fideicomm. lib. 1. cap. 4. num. 5. & cap. 15. num. 5.   Iacobus Menochius lib. 4. præſumpt. 23. num. 3. & lib. 1. præſumpt. 26. num. 8.   Franciſcus Burſatus in conſ. 8. num. 22. lib. 1. & in conſilio 167. num. 7. lib. 2. & in conſ. 431. num. 8. & in conſ. 460. num. 19. lib. 4.   Ioannes Gutierrez in conſilio primo, num. 38. & in conſ. 26. num. 2.   Antonius Galearius Maluaſſia in conſilio 21. numero 3. lib. 1.   Fabius Turretus in conſ. 77. num. 6. & in conſ. 97. num. 71. & in conſ. 92. num. 2.   Pancirolus in conſ. 59. ex num. 31.   Authores conſiliorum vltimarum voluntatum, in conſ. 80. num. 59. & in conſilio 84. num. 6. & in conſilio 78. numero 90. & in conſilio 86. numero 2. volum. 2.   Ioannes Vincentíus Hondedeus in conſilio 69. ex num. 4. cum ſeq. lib. 1. & in conſilio 69. num. 1. cum ſeq. lib. 2.   Achilles Pedrocha in conſ. 6. num. 84. & in conſ. 7. num. 34. & in conſ. 2. ex num. 191. cum ſeq. & in conſil. 16. num. 48. & 49.   Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 29. ex num. 36. vſque ad numerum 43. vbi multis exornat.   Franciſcus Vinius deciſ. 265. lib. 2. & deciſ. 480. lib. 3.   Petrus Magdalenus de numero tesſium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 3. num. 38. & cap. 8. ex num. 6. cum ſeq.   Doctor Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſa rubricæ, prima parte, num. 16.   Ceruantes in l. 3. Tauri, num. 172. & ſeq.   Queſada diuerſarum quæſtionum iuris, cap. 23. à principio.   Petrus Surdus in conſ. 110. num. 11. & 12. & in conſ. 112. num. 11. lib. 1. & in conſ. 10. num. 17. & 27. eod. lib. 1.   Leandrus Galganetus de conditionibus & demonſtrationibus, 2. parte, cap. 1. quæſtione 50. per totam, ſolio 59.   Antonius Faber nouiſſimè, iuriſp. Papinian. ſcientia, titulo 4. de ingenuis, principio 6. illatione 6. folio 150. vbi de ſpectanda ſemper & in omnibus teſtatoris voluntate, & mente, & quòd illa verbis præualeat, ingeniosè, & eruditè loquitur, vt adſolet. Cardinalis denique Dominicus Tuſcus practicarum concluſionum iuris tomo 8. litera T, concluſione 287. folio 638. vbi dicta concluſione 89. quod voluntas teſtatoris pro lege eſt obſeruanda, & eſt fauorabilis, & ſemper adiuuanda. Et hi quidem omnes conueniunt vnanimiter, vo[*]luntatem teſtatoris prædominari, & totum facere, & ad vnguem ſeruandam, non ſolem expreſſam, ſed etiam tacitam, atque ex coniecturis deſumptam, l. licet Imperator, ff. de legat. primò, poſt principium, vbi Bartolus, & alij, l. ſi quis locuples, ad finem, ff. de manumiſſis teſtamento, l. cùm proponebatur, in fine, l. qui ſolidum, § primo, ff. de legatis ſecundo, l. Titius, §. primo, ff. de liberis & poſthumis, l. inter veſtem, ff. de auro & argento legato, l. 28. titulo 9. partita 6. in verſiculo, otro ſi dezimos: & maximè in illis verbis, o otras ſemejantes dellas, porque puede ſer entendida la intencion: & ita poſt alios multos adnotarunt, & comprobarunt Ioannes Cephalus dicto conſilio 590. num. 4. & ſequentibus, lib. 4. & in conſil. 37. num. 14. lib. 1. Portius Imolenſis in conſil. 41. num. 3. Ruinus in conſil. 179. num. 5. lib. 2. Menochius in conſil. 95. num. 104. lib. 1. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titul. 3. num. 2. & 10. Ioſephus Ludouicus dicta deciſione Peruſina 61. num. 23. M. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, articula. 11. num. 2. Graſſus dict. §. teſtamentum, quæſt. 76. num. 2. Mieres in initio ſecundo partis, num. 3. Cæſar Barzius deciſione Bononiæ 6. num. 10. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 69. num. 7. & tribus ſeqq. & in conſ. 71. num. 30. lib. 1. Petrus Surdus dicto conſil. 110. num. 12. lib. 1. Leander Galganetus dict. quæſt. 50. num. 6. Expreſſum enim dicitur, quod tacitè venit ex mente; atque ex coniecturis deſumpta, obſeruari quoque debet, atque ad vnguem adimpleri, ſicut expreſſa, dum[*]modò ex aliis expreſſis in teſtamento, ſiue in diſpoſitione, vel ex legitimis & probabilibus coniecturis deduci valeat; ſecus tamen ſi ex nullo eorum poſſit deduci, prout ex communi omnium Interpretum ſententia dixerunt Mantica lib. 3. dict. titul. 3. num. 2. & num. 10. & eum non referens Ioannes Vincent. Hondedeus dict. conſil. 69. num. 10. & 11. lib. 1. Galganetus dict. cap. 1. ſecundæ partis, quæſt. 50. num. 5. & 6. Blaſius Flores Diaz de Mena in additionibus ad deciſionem Gamæ 27. num. 3. vbi ex communi omnium ſententia tradidit, quòd voluntas teſtatoris omninò obſeruari debet, quomodocumque ex verbis ipſius, ſiue diſpoſitiuis, ſiue enunciatiuis conſtet de eius voluntate, aut ex aliis coniecturis ex verbis deductis, vel ex ſignis, vel ex ratione: Et confirmatur hæc reſolutio ex his, que ex relatione quamplurimorum adnotauimus numeris ſeqq. maximè ex n. 9. Conueniunt etiam ijdemmet ſuperiùs relati Au[*]thores, teſtatoris voluntatem in omnibus obſeruandam, vt dixi, quoniam teſtatori cenſetur permiſſa diſpoſitio de omnibus, quæ expreſsè prohibita non reperiuntur, quoniam ſua diſpoſitio eſt de genere permiſſorum, Craueta in conſil. 174. num. 5. Paul. Pariſius in conſil. 24. num. 72. lib. 2. Decius in conſil. 442. columna 4. Rolandus à Valle in conſil. 84. lib. 1. & ante alios Baldus in l. nulla, C. de iure dotium, eleganter dicebat, in adminiſtratione ac diſpoſitione rei ſuæ, omnia generaliter cenſeri permiſſa, niſi ſpecialiter aliqua de cauſa ex legibus ſint interdicta; idque per illum text. & text. in l. ſtatuas, C. de religioſis & & ſumptibus funerum, & pluribus exemplis propoſitis exornat M. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, articulo 11. num. 71. & quinque ſequentibus. Simon de Pretis lib. 2. interpret. 2. ſolutione prima, num. 29. 30. & 31. fol. 217. & num. 1. adnotauit generaliter, teſtatoris diſpoſitionem ita interpretari ſemper debere, vt quantum poterat diſponere, tantum voluiſſe,[*] ac diſpoſuiſſe dicatur, per textum in l. Lucius, §. penultimo, ff. ad municipalem, Et Authores ibi relatos, & repetit idem Pretis num. 6. & 7. Latiùs etiam dixi ſuprà, hoc eodem libro, & tractatu, cap. 5. ex num. 6. vbi addidi num. 8. & etiam dixi num. 1. per totum, voluntatem teſtatoris aliquibus in caſibus non ſeruan[*]dam, ac tunc præcipuè, cùm lex reſiſtit, vel diſponendi facultas non adeſt. Et eodem num. 8. M. Anton. Peregrinum, Simonem de Pretis, Petr. Surdum, Marcabrunum, Menchacam, & alios commemoraui, qui recenſent aliquot caſus, in quibus diſpoſitio teſtatoris ſeruati non debet, prout etiam retuli nonnullos quotidian. harum controu. iur. lib. 2. c. 13. num. 20. & 21. & tradidit Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſ. iuris, tom. 8. litera, V. concl. 287. fol. 638. Secundò deinde & principaliter obſeruandum eſt, ſuperiora omnia, ab initio huius cap. adnotata, & ſcripta, in fideicommiſſis, ſiue ſubſtantionibus, & materia fideicommiſſaria multò magis, & fortiori ratione militare, & procedere; idcircò voluntatem teſtatoris in fideicommiſſis magis ſpectari, quam verba, & prædominari, ac totum facere, etiamſi verba[*] deficiant, & ita ex ſolis coniecturis induci, licèt ex verbis non conſtent. Quio in placito conueniunt vnanimiter permulti iuris vtriuſque Interpretes commemorati capite præcedenti, quatenus in vltimis voluntatibus mentem prædominari verbis, & maximè in fideicommiſſis id procedere aſſerunt, vt ibidem vidiſti. Conueniunt etiam & omnes Authores aggregati ſuprà, num. 1. qui maximè in fideicommiſſis axioma illud vulgatum voluntatis teſtatoris totum facientis expendunt, & omnia iura ibi adducta citant, ac præcipue text. in l. vnum ex familia, §. penultimo, & vltimo, & in l. cùm proponebatur, ff. de legaris ſecundò, & in l. penultima, ff. de legatis primo, & in terminis noſtris obſeruarunt poſt alios multos Petrus de Peralta in dict. l. ſi quis in principio teſtamenti, n. 145. fol. 485. vbi inquit, quòd legata & fideicommiſſa inducuntur, etiam ceſſantibus verbis teſtatoris diſpoſitiuis, per voluntatem tacitam ex coniecturis elicitam, & plurima iura ponderat ad id probandum. Id ipſum reſoluit etiam Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titul. 1. ex num. 18. Michaël Graſſus §. fideicommiſſum, qu. 4. num. 5. & 6. Hippolyt. Riminaldus in conſil. 21. ex num. 23. lib. 1. M. Anton. Peregrinus, Petr. Anton. de Petra, Iacob. Menochius, Camillus Gallinius, & alij referendi infrà. Idem Peregrinus in conſ. 62. ex n. 1. cum ſeq. lib. 1. Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 29. num. 36. & 39. & num. 43. & 46. vbi quòd voluntas in fideicommiſſis attenditur, omni prorſus verborum formâ prætermiſſâ, & quòd ſufficit, quòd poſſit colligi aliqua ſubtili ratione. Fabius de Anna in conſ. 10. ex num. 30. vſque ad numerum 38. Cæſar Barzius deciſione Bononiæ 6. num. 9. & 17. vbi quòd mens ſola, etiam coniecturata, in fideicommiſſis ſpectanda eſt, quamuis verba deficiant. Berreta in conſil. 118. ex num. 1. cum ſeq. Andreas Fachineus in conſil. 47. n. 9. & ſeq. & num. 26. lib. 1. Ioannes Botta in conſ. 7. n. 40. & in conſil. 27. num. 40. & ſeq. & num. 56. & ſeq. & in conſil. 28. ex num. 1. & in conſil. 47. ex num. 2. cum ſeq. Ioannes Vincent. Hondedeus in conſil. 69. ex n. 1. lib. 2. Ludouicus Caſanate in conſil. 4. n. 15. Cardin. Dominicus Tuſcus in locis referendis infrà. Etij quidem omnes, & innumeri alij, mille in locis, ita quotidie arguendo, decidendo, atque reſoluendo perpendunt, & fideicommiſſa abſque verbis conſiſtere, aſſerunt: prout etiam Hippolyt. Riminaldus aſſerit in conſil. 651. ex num. 16. lib. 6. ſæpiſſimè verò etiam,[*] atque ècontrario ſcribunt, fideicommiſſa non induci, niſi expreſsè de voluntate teſtatoris appareat, nec dici adeſſe, ſi teſtamenti verbis non demonſtrentur; & ſic ſola coniecturata mente teſtatoris non induci, ceſſantibus verbis: ſicuti ſcripſerunt Decius, Ruinus, Ripa, Socinus, Albanus, & Craueta, quos recenſet; & ita quoque contendit, aut contrarietatem ſaltem agnoſcit expreſsè Iacobus Menochius in conſil. 85. num. 87. lib. 1. vbi dicit ex ſententia eorum, tacitam voluntatem non ſufficere ad inducendum fideicommiſſum, aut ita teſtatorem voluiſſe, niſi diſpoſuerit, per text. in l. Gallus, §. quidem rectè, ibi: Vt eo caſu valeat, qui ex verbis concipi poſſit, l. quis in fundi vocabulo, ff. de legatis 1. & in l. ex verbis, C. de donationibus inter. Statim verò (vt nunc dicebam) agnoſcit ipſe Menochius num. 88. repugnare videri text. in l. cùm proponebatur, ff. de legatis ſecundò, & alia plura iura, quibus multis in locis ſcribunt, fideicommiſſum coniecturis induci. Idem etiam, videlicet, quòd fideicommiſſum ceſſantibus verbis, non inducatur ex ſola coniectura, tenuerunt Iaſon, Ripa, Loaz. Alex. Pariſius, Bolognetus, & Craueta, quos citarunt Franciſcus Burſatus in conſil. 13. lib. 1. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſion. iuris, to. 3. litera F. concluſione 260. num. 4. & 5. fol. 803. Hippolytus Riminaldus in conſil. 645. ex num. 20. & n. 32. lib. 6. vbi inquit poſt alios Authores, fideicommiſſum, ſi teſtamenti verbis non demonſtratur, non adeſſe, & ſola coniecturata mente teſtatoris non induci, & ceſſantibus verbis nunquam dici, quia eſt onus: & repetit poſt alios etiam Authores num. 38. & ſeq. vbi quòd fideicommiſſum non debetur, licèt conſtaret teſtatorem illud facere voluiſſe, illud non expreſſit. Et id ipſum tenuit Decianus in conſil. 39. volum. 3. Quocirca, ne adeò contrariis, & generalibus do[*]ctrinis quis decipiatur, ſic ipſæ accipiendæ, atque temperandæ erunt, prout Intepretes noſtri magis communiter accipiunt, & declarant, ac in effectu concludunt idipſum, quod cap. præcedenti fuit reſolutum in articulo altero, cùm mens, & verba non conueniunt omninò; videlicet in fideicommiſſis voluntatem ſpectari, atque obſeruari debere, ſi modò ipſa quoquoi modo colligi poſſit ex verbis, ſaltem ſecundùm impropriam eorum ſignificationem, prout Petrus de Peralta inſignis admodùm atque eruditus Iuriſconſultus temperat, & intelligit, & nonnullis caſibus diſtinctis, atque propoſitis, ſingulariter explicat in l. ſi quis in principio teſtamenti, ex num. 147. vſque ad num. 155. vbi inter alia quamplurima, quæ videnda ibi relinquo, ex communi ſententia protulit dicto num. 147. & quinque ſequentibus, fol. mihi 459. & 460. ſufficere de colligendam defuncti voluntatem coniecturatam, relinquendi legatum, vel fideicommiſſum, de ea conſtare ex larga vel impropria verborum ab eo prolatorum ſignificatione; aliàs autem ſi neque propriè, neque impropriè conſtare poſſet de teſtatoris voluntate, ſtaretur proprietati verborum expreſſorum, & eorum proprio ac vero ſignificato prout iacent, & voluntatis inueſtigatio eſſet ſuperuacanea. Vnde si non potest de mente defuncti conſtare per aliquam veriſimilem coniectura, ex quibuſcunque verbis teſtatoris elicitam, vel quomodolibet ex eius teſtamento, vel alia diſpoſitione deſumptam, vel reſultantem, non recederetur à propria verborum ſignificatione, vt ipſe Peralta concludit, qui (vt vides) & verè & magiſtraliter loquitur, & ab eo Cardinalis Franciſcus Mantica non diſſentit, cùm[*] verba ſaltem ſecundùm impropriam eorum ſignificationem, aut concludentes, & multùm apparentes coniecturas exigat; de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 1. ex num. 18. vſque ad 24. vbi inquit, quòd in eo dubio, fideicommiſſum quando inducatur ſine verbis & ſola mente, animaduertendum eſſe, quòd licèt fideicommiſſa inducantur ex coniecturis, etiamſi verba deficiant; tamen coniecturæ non debent ex capite, vel ex propria cuiuſque opinione formari, ſed colligi ex verbis in teſtamento expreſſis: & ſic nec ſola mens diſponit, nec etiam ſolus verborum ſonus, à quo mens abſit; ſed mentem, & verba, quæ aliquo modo menti ſubſeruiant, interuenire neceſſe eſt, & coniecturas eſſe concludentes, & probabiles, vt latiùs oſtendit ibidem. Et conuenit Michaël Graſſus receptar. ſentent. §. fideicommiſſum, quæſtione 4. num. 7. qui cùm anteà generaliter obſeruaſſet[*] num. 4. & 5. in fideicommiſſis mentem & voluntatem teſtatoris magis attendi, quàm verba; ſubdit ſtatim dicto num. 7. in hunc modum: Scias tamen ad prædicta, quòd licet fideicommiſſa inducantur ex ſola voluntate, & coniecturata mente teſtatoris, non tamen ſufficit, quòd dicatur, teſtatorem ita voluiſſe veriſimiliter: ſed neceſſe eſt, quòd coniecturæ ſint ſufficenter neceſſariæ, & colligantur ex dictis per teſtatorem per verba inducentia diſpoſitionem, &c. Et idem probat Fachineus in conſilio 1. num. 18. lib. 2. Conuenit etiam, &[*] latiùs, atque vtiliùs articulum ipſum declarat Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 11. num. 12. & 14. & 19. & 21. & num. 29. & 30. & 31. & 33. & 41. & 44. quibus in locis plurima congerit, in effectu tamen reſolutiuè aſſerit, & repetit ſæpiſſimè, ad inducendum fideicommiſſum, neceſſarium eſſe, quòd aliqua verba diſpoſitiua, ſiue enunciatiua interueniant, ex quibus quoquo modo de voluntate diſponentis poſſit conſtare; non enim ſufficeret mens, niſi illa per verb aliqua teſtamenti ſignificetur; vel niſi ventiat in manifeſtã, & neceſſariam conſequentiã verborum expreſſorum, vel niſi ſit importata per verba ſecundùm propriam, vel impropriam eorum ſignificationem; & ita inquit procedere iura quamplurima, quæ optimè in id inquit procedere iura quamplurimè text. in l. liberorũ, §. quod tamen Caſſius, ff. de legatis 3. l. ex facto, ff. de hæred. inſtit. l. quiſquis, ff. de legatis 3. l. cùm quæſtio, in §. finali, C. de legatis, l. etiã hoc modo, l. & eo modo, ff. de legatis primò, l. vnum ex familia, §. finali, ff. de legatis ſecundò, l. fideicommiſſa, §. hæc verba, & §. item ſi quis, l. Pamphilo, in principio, ff. de legatis tertiò l. penultima, ff. de legatis primo. l. pater Seuerinam, ff. de condit. & demonſtrat. in principio, & in §. conditionum verba, l. ex facto, § ſi quis rogatus, l. hæredes mei, §. cùm ita, ff. ad Trebel. l. vbi purè, §. te rogo, l. qui filium, §. Sabinus, & l. cogi, in principio, eiuſdem tituli, l. 3. C. de liberis præteritis. Nam in his omnibus iuribus, & in aliis ſimilibus, vt Peregrinus ipſe oſtendi ex num. 5. vſque num. 21. dicti articuli vndecimi, ita demum dicitur, quòd in fideicommiſſis voluntas ſola ſpectari, atque obſeruari debeat, ſi modò ex verbis quoquo modo colligi poſſit, ſaltem ſecundùm impropriam eorum ſignificationem. Ad quod optimus textus in l. Gallus, §. quidem rectè, ff. de liberis & poſthumis, ibi: Vt eo caſu valeat qui ex verbis concipi poſſit; per quem text. Bald. Decius, Socinus, Craueta, & alij quamplurimi dixerunt, quòd voluntas debet comprehendi ex verbis. Sic quoque procedit text. in l. cùm proponebatur, ff. de legatis ſecundò, in illis verbis: Etenim in cauſa fideicommiſſi, vtcunque precaria voluntas quæreretur, coniectura potuit admitti. Ibi namque Iureconſultus Papinianus non admiſit coniecturam voluntatis abſque præordinatione teſtatoris, per verba, vel diſpoſitiua, vel enunciatiua, ſicuti Gloſſa, Bartol. Bald. Caſtrenſis, & alij relati per Peregrinum ſcripsêre, & vltra eum cum aliis Ioſeph. de Ruſticis in commentariis, an, & quando liberi in condit. poſit. cenſeant. vocat. lib. 2. cap. 1. num. 17. ſic quoque procedit text. in l. cum virum, in illis verbis: In fideicommiſſis plerumque magis voluntas, quàm verba ſpectatur, C. de fideicommiſſis; nam text. non intelligit de voluntate, quæ non fuerit expreſſa per verba, ſed admittit probationem de voluntate defuncti ad detrahendum verbis, vt non tantum importent, quantum eorum vis ſignificat, & hoc fieri poteſt, quia eſt interpretatio declaratiua; ſicuti poſt Cinum & Butrium, declarauit Bald. ibi, num. 19. vbi eleganter diſtinguit, & plenius declarat Peregrinus n. 23. qui (vt vides) ſingulariter & verè explicauit dictum articulum, & ante ipſum Pet. de Peralta relatus ſuprà, num. 9. vbi notauimus. Et in eodem placito fuit Pet. Pet. Anton. de Petra de[*] fideicommiſſis, quæſt. 9. ex numer. 53. vſque ad n. 64. vbi adducit nonnulla in propoſito, & tandem poſt alios reſoluit num. 56. vulgatum illud dictum, quòd in fideicommiſſis ſola voluntas ſpectetur, & mens magis quàm verba inſpici debeat, intelligendum eo modo, quo diximus, quando ſcilicet verba ſecundùm eorum impropriam ſignificationem ſaltem, menti deſeruire poſſunt, vt dixerat anteà ex num. 30. & n. 36. vel quando ex verbis ſignificatur aptè, vel quando in conſequentiam verborum expreſſorum colligitur, vt etiam conſiderauit Torniellus inter conſilia Portij, conſil. 43. num. 16. & ita dicit explicandum Baldum in l. voluntas, col. 2. in principio, C. de fideicommiſſis, dum concludit, quòd ſi conſtet de voluntate qualitercunque, ſtatur voluntati, & non interpretationi. Rurſus & in eodem placito, & ſententia eſt, &[*] ſingulariter declarat iſtam materiam Camillus Gallinius de verborum ſignific. lib. 1. c. 22. Imprimis namque ſtatuit n. 1. (prout ſup. c. præcedenti recenſui) quòd ad hoc vt volũtas tacita defuncti producat effectum, requititur ſaltem concurſus impropriæſignificationis nam vbi neque propria, neque impropria ſignificatio refragatur, tunc verbis ſtandum eſt, neque mens attenditur, & cita alios Authores ſic tenentes, prout latiùs quoque retuli dicto cap. præcedenti. Deinde numero 2. refert Hieronymi Tornielli ſententiam in §. cùm ita, l. hæredes mei, ff. ad Trebel. num. 22. exiſtimantis, legem hoc induxiſſe ſpecialiter, vt ſola voluntas ſufficiat in fideicommiſſis ad inducendum fideicommiſſum, quamuis verba diſpoſitionis nullo modo id ſignificent, vt latiùs per eum, qui texi. illum ad hoc expendit: refert etiam Fortunium Garciam, Marçar. Guiliel. Bened. & alios Authores, qui è contrario exiſtimarunt, in ſubſtitutionibus, & diſpoſitionibus fideicommiſſariis voluntatem omninò attendi, etiamſi verba omninò deficiant, ſic vt nec propriè nec impropriè deſeruiant; idque per text in eod. §. cúm ita, & in l. vnum ex familia, §. fin. de legatis ſecundò. Ac denique ſubdit, contrarias in hoc ſententias ſic concludendas, prout fecit Marçarius in conſilio 4. & conſil. 6. videlicet, voluntatem & mentem ſpectari in fideicommiſſis, magis quàm verba, quando voluntas teſtatoris, eiuſque mens colligitur ex aliis verbis poſitis in teſtamento, licèt verba deficianti in caſu, in quo contenditur, teſtatorem feciſſe fideicommiſſum iuxta text. aureum in dict. l. vnum ex familia, §. ſi omiſſa: Vbi acutiſſimi ingenij Papinian. I.C. ait, quòd ſi omiſſa fideicommiſſi verba ſint, & cætera quæ leguntur, cum his quæ quæſcribi debuerant, congruant, rectè datum, & minús ſcriptum eſſe intelligetur: Et hanc ſententiam Imperatorem quoque ſequutum fuiſſe; & ita eum text. in eodem propoſito valdè ponderat Curtius iunior in conſilio 121. ſub n. 10. vbi ait, ſtandum eſſe coniecturæ, quæ elicitur ex eo, quod eſt expreſſum, & iſtud eſſe, quod ait text. in. d. §. ſi omiſſa, cui magis credendum profitetur, quàm dictis Doctorum, addique, illum text. iudicio ſuo ſemper habendum ante oculos, & ipſum in materia fideicommiſſaria ſemper ſolere inhærere teſtatoris voluntati, quando verba aliquo modo adaptari poſſunt; & concludit, per voluntatem ſolam non recedi à verbis in fideicommiſſis, quando in caſu de quo agitur, neque in alia parte teſtamenti, verba propriè impropriè non deſeruiunt menti, aut voluntati præſumptæ. Qua etiam in ſententia fuit, & optimè explicauit[*] hanc materiam Iacobus Menochius; is namque lib. 4. præſump. 67. cúm in eo articulo verſaretur, quando, inquam, fideicommiſſum à teſtatore relictum, atque conſtitutum debeat præſumi, & quales debeant eſſe coniecturæ, vt præſumi illud poſſit; & numeris præcedentibus plures & diuerſas ſententias recenſuiſſet, tandem n. 14. & 15. diſtinguendo concludit, quod cùm nihil penitus fuit expreſſum in teſtamento, nec aliunde colligi poteſt, teſtatorem voluiſſe fideicommiſſum relinquere; tunc quidem coniectur nulla ſumi poteſt, fideicommiſſum fuiſſe relictum, ſed verbis & diſpoſitioni expreſſæ debemus ſtare: Quando verò fideicommiſſum non fuit expreſsè relictum, ſed tamen ex aliis in teſtamento expreſſis colligi poteſt, teſtatorem ipſum voluiſſe fideicommittere; tunc coniectura ſumitur, & fideicommiſſum inducitur, vt ibi latiùs probat, & in conſ. 85. & quatuor ſequentib, lib. 1. licèt aliter explicet, & dixerit, quòd ſolet, in propoſita controuerſia diſtinguere; quòd aliquæ ſunt coniecturæ à lege approbatæ, aliquæ verò conſideratæ ab homine, vt ibid. videbitur; in effectu tamen id ipſum ſuſtinet, quod in primo caſu adnotauit in loco nunc relato. Idem etiam ſuſtinet in effectu & reſolutiuè quamuis[*] arguẽdo nonnulla in contrarium adduxerit Hippolytus Riminaldus in conſ. 645. lib. 6. quo loci ex n. 20. latè probauit, fideicommiſſum ceſſantibus verbis nũquam dici, nec adeſſe præſumi, ſi teſtamenti verbis non demonſtretur, ſoláque coniecturata mente teſtatoris non induci; poſtmodùm num. 41. adhærendo reſolutioni communi ſuprà traditæ, inquit, teſtamentis, & fideicommiſſis leges fauere, vbi teſtatoris mens patet, nec verba prorſus deficiunt, indéq; ſufficere, quòd mens poſſit deduci ex aliis expreſſis in diſpoſitione; ſuppletur enim quod deficit, & coniecturæ locum habent in fideicommiſſo, quando aliquid eſt dictum ſubobſcurè, & quoquomodo voluntas colligi poteſt; ſecus quando eſt penitus omiſſum, vt ibid. probat ex num. 44. vſq; ad num. 52. & n. 73. & ipſum tuetur in conſil. 651. ex. n. 16. vſque ad n. 22. lib. 6. vbi inquit poſt alios Authores, fideicommiſſorum materiam taliter eſſe fundatam in voluntate defuncti, quòd quibuſcunque verbis, coniecturis, ſeu præſumptionibus apparere poteſt, ſufficit ad inducendum illud; nec eſſe ſimpliciter verum, non ſufficere coniecturas, niſi voluntas tranſeat in diſpoſitionem. Et Riminaldi traditiones ſequuntur (eum tamen[*] non commemorant) Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 69. ex n. 7. vſque ad n. 12. lib. 1. Blaſius Flores Diaz de Mena ad deciſionem Gamæ 27. n. 3. & n. 6. vbi quòd fideicommiſſa inducuntur, quomodocunque ex verbis teſtatoris, ſiue diſpoſitiuis, ſiue enunciatiuis conſtet de eius voluntate, aut ex aliis coniecturis ex verbis deductis, vel ex ſignis, aut ratione deſpoſitionis; ſecus quando de voluntate non apparet aliquo modo. Ludouicus Caſanate in conſ. 20. ex n. 4. vſq; ad n. 8. vbi quòd in fideicommiſſis non admittuntur coniecturæ, ſeu præſumptiones ex capite excogitatæ, vel vbi verba omninò deficerent, vel repugnarent; admittuntur tamen ſine dubio, quando reſultant ex ipſamet litera, & expreſſis, & diſpoſitis in litera. Et quando coniecturæ pro inducendo fideicommiſſo, & voluntate elicienda ſint graues, vrgentes, efficaces, neceſſariæ, & multum probabiles; iſtæ enim admittuntur ad inducendum fideicommiſſum, quod velut expreſſum dicitur, ſicut & mens dicitur expreſſa, quando coniecturæ ex expreſſis colliguntur, prout hæc omnia latiùs ibi comprobat; nouiſſimè in eodem placet, & reſolutione communi remaneat Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſionum iuris, to 3. litera F. concluſi. 260. ex n. 1. vſque ad n. 12. & num. 18. & 19. fol. 802. & 803. Leander Galganetus de condit. & demonſtrat. 2. part. cap. 1. quæſt. 50. n. 6. Ludouici quoque Molinæ de Hiſpanorum primo[*]geniis, lib. 1. cap. 5. ſententia, & reſolutio in omnibus dubiis eiuſdem capitis, atque coniecturis illis decum ibi propoſitis (de quibus etiam Mier. p. 2. q. 5. Aluarus Valaſcus, conſultat. 82. Pater Ludou. Molina to. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 590.) conuenit ſuperioribus reſolutionibus omnino; ſemper namque id principaliter inquirit, ex quibus verbis primogenium quis inſtituere cenſendus ſit, etſi id non expreſſerit: nec abſque verbis, & coniecturis vrgentibus, efficacibus, & neceſſariis Maioratus inſtitutionem, aut inductionem admittit, vt videre licet per omnes coniectures eaſdem ibi commemoratas; illa namque quæ ex verbis præfationis, ſiue ex ratione expreſſa colligitur, valdè vrgens eſt, atque non ſolùm ex mente, ſed ex expreſſis deducta, vt videre licet ibid. Illa verò, quæ ex relicto facto primogenitis familiæ, ſiue propriæ cognationi, agnationi, ſeu familiæ deducitur, quàm vrgens & concludens ſit, vt Maioratus, quàm vtomnes de familia inductus cenſeri debeat nullus equidem negare poterit, qui eiuſdem Molinæ traditiones maturè prælegarit: Altera autem, cùm teſtator relinquit bona, vt in ex ſuccedatur ſeruato ordine primogenituræ, ſiue ex armorum & nominis grauamine, ſiue ab expreſſione maſculinitatis, vel ad plures gradus ſubſtitutionum digreſſione, vel vt bona tranſeant de maiore in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, quàm iuridicè, atque concludenter procedat, atque ex verbis expreſſis & velut manifeſta voluntate deduci videatur, quicunque etiam fatebitur, qui ipſummer Molinam prælegerit: ipſe namque abſque verbis, & aliis in diſpoſitione expreſſis, nuſquam voluntatis coniecturam, aut Maioratus inſtituti præſumptionem admitti. Quod vel ex duabus illis vltimis coniecturis apparet, de quibus num. 30. & 40. quando in ſcriptura inſtitutionis eiuſdem aliqua verba inueniuntur, quæ coniecturam Maioratus præſe ferant: vel voluntas teſtantis, quòd voluerit Maioratum inſtituere, comprehenditur ex his, quæ dixit ante teſtamentum, veluti, ſi profeſſus ſuerit, ſe Maioratum inſtituere velle, vt ibid. adnotauit, & comprobauit Molina, & vitra eum Flores Diaz de Mena variar. quæſt. lib. 1. q. 17. vbi latè, an & quando Maioratus & fideicommiſſa ex coniecturis induncantur, & quæſt. 13. num. 4. Prætereà & Anton. Fab. in lib. nouem Cod. ad tit.[*] C. de his quæ ſub modo, definit. 3. n. 7. ex nudis coniecturis induci poſſe fideicommiſſum, agnouit expreſſim, & quamuis alio loco, cùm ſtrictam iuris rationem maturiùs penſitaſſet, id reſtrixerit, nequaquam tamen ſuperioribus aduerſatur; imò eiſdem, & ſupr. relatis Authoribus conuenit omninò, quatenùs vbi nulla ſunt verba fideicommiſſi, ſi adſint vel minimæ coniecturæ volumtatis fideicommiſſum induci, rationi iuris repugenare aſſerit, & ita inducentas fideicommiſſum reprehendit: quod ſuperiùs adnotata non modo euincunt, ſed potiùs confirmant, cùm ex aliis expreſſis in teſtamento, coniecturas colligi, & eas non modo vrgentes, ſed neceſſarias, & concludentes dixerint omnes Interpretes ſupr. commemorati, nec minimis vnquam coniecturis contenti ſuerint, quod ipſum is Author dilucidè & eruditè (vt adſolet) profitetur, & Iuriſp. Papin. ſcientia, tit. 2. de iur. naturali, gent. & ciuil. illat. 3. confutat. 2. fol. 73. cùm de authoritate Prudentum, non etiam Interpretum iuris egiſſet, dict. illat. 3. rectè obſeruauit dict. confutat. 2. peccare equidem Interpretes noſtros contra principia iuris, quoties ſiue de legum, ſiue de contractuum, aut vltimarum voluntatum interpretatione agitur, cùm tantum ſibi adrogant, vt audeant ſupplere, nunc inducendo fideicommiſſum, etiam vbi nulla ſunt verba fideicommiſſi, ſi adſint vel minimæ coniecturæ voluntatis; quod iuris rationi repugnat, vt ipſe enunciat. Denique & Ioannes Marcus Aquilinus prima par[*]te, §. & quid ſi tantum, leg. Gallus, ff. de liberis & poſthumis, num. 73. & quinque ſeqq. eiſdem reſolutionibus communibus accedit, & conſtituit differentiam inter directam & obliquam ſubſtitutionè, in obliqua namque, ſiue fideicommiſſaria ſubſtitutione, inquit quòd ſola teſtantis voluntas ſpectatur & obſeruatur, quomodocunque, ac ſaltem ex verbis lata interpretatione acceptis, eliciatur illa, vt cum infinitis Authoribus probauit n. 74. & iura etiam adduxit quamplurima; directa autem ſubſtitutio non inducitur ex coniecturis, vt tenent infiniti Authores relati ibi n. 75. quotum ſententiam n. 76. dicit probari per text. in l. vnic. ff. ſi tabulæ teſtam. nullæ ex tab. & in l. iam hoc iura, ff. de vulgari & pup. ſubſtit. & n. 77. improbat corum ſententiam, qui directam quoque ſubſtitutionem poſſe induci coniecturis probarunt, & n. 78. nonnulla iura ex ea differentia explicat; & vide eundem dict. 1. par. §. & quid ſi tamtum, n. 10. & ſeq. Et animaduerte iuxta ſuperiora intelligendas, ac[*] temperandas neceſſariò generales nimis Interpretum quorundam obſeruationes in hac materia, qui variis in caſibus conſulti, non dubitarunt reſpondere, & aſſerere, fideicommiſſa ex ſolis coniecturis vſque adeò conſiſtere, & induci, vt nulla verba neceſſaria ſint: Cuius contrarium verius eſſe, ex hactenus reſolutis apparet euidenter; ſic equidem temperari debent Ioann. Cephal. in. conſ. 523. & in conſ. 517. n. 66. & in conſ. 524. n. 48. & in conſ. 455. n. 67. lib. 4. & in conſ. 330. ex numer. 27. lib. 3. Hieron. Gabriel. in. conſ. 132. Syluan. in conſ. 63. lib. 2. Anton. Theſaur, deciſ. Pedemont. 248. num. 13. Fab. Turret. in conſ. 77. lib. 1. Sfortia Oddi in conſ. 45. à n. 26. lib. 1. Simon. de Pretis in conſ. 27. & 37. aliter enim procere non poſſunt. Et hactenus de his, de quibus etiam c. ſequent. adnotabũtur nonnulla. CAPVT IX. Ex eodem Capitis præcedentis tractatu, & materia, atque de fideicommiſſis, & primogeniis ex coniecturis inducendis, vel non inducendis; & vtrùm in caſu, ex facto occurrenti in Regio Hiſpalenſi Senatu, & communi Senatorum placito definito, Maioratum perpetuum inſtitutum videri, ac in futurum inducendum, iuridicè ſtatutum fuerit; vbi ipſius Senatus deciſio proponitur, & nonnulla ingenti ſtudio, & labore perpenduntur, quæ in praxi vtilia, & conducibilia eſſe poterunt quotidie, prout hîc videbitur. Et de eadem huiuſce Capitis & præcedentis materia vide etiam infrà, c. 69. SVMMARIVM. -  1 Bona in dubio præſumi allodialia, & libera, & alienabilia, non Maioratui ſubiecta, vel inalienabilia, niſi ſcriptura Maioratus oſtendatur, & vide infrà, num. 68. -  2 Fideicommiſſum eſt odioſum, & in dubio non præſumitur, & interpretatio fieri debet, vt potiùs remoueatur, quàm inducatur, & ſic non extare in caſu dubio. -  3 Quocirca fideicommiſſum, aut Maioratum allegans, vel aſſerens extare, ſiue ſe in ſcriptura diſpoſitionis vocatum, aut comprehenſum, probare id aſtringitur, ex quo eidem obijci poteſt, ſubſtitutio hoc non dicit, ſiue, de te non loquitur in hoc caſu. Quod argumentum irrefragabile eſt, & declaratur infrà, ex num. 70. -  4 Maioratum, aut vinculum inſtituere ſi teſtator voluiſſet, veriſimile non eſſe, quòd in aliqua parte totius diſpoſitionis de Maioratu mentionem non feciſſet. -  5 Teſtator hoc non dixit, hoc non expreſſit, ergo neque nos dicere debemus; vulgatum & commune Doctorum axioma. -  6 Teſtatorem aliquid voluiſſe, allegare non ſufficit, niſi ipſe diſpoſuerit, etiamſi de veriſimili mente conſtet. -  7 Maioratûs iure bona deferri, aut deberi, nunquam eſt interpretandum, niſi expreſsè dicatur. -  8 Maioratus ſcriptura non eſt amplianda vltra limites eius, ſed ſolerter reſtringenda. -  9 Maioratum non induci, nec inductum cenſeri ex ſolo grauamine, ſoláque oneris impoſitione, ſcilicet Miſſarum, vel alterius, vt ex eo dicatur, titulo & iure Maioratus ſuccedendum eſſe perpetuò. -  10 Diſpoſitio ſi ita concepta eſt, vt nomen vinculi, aut Maioratus non contineat, ſiue vinculi, aut Maioratus mentionem non faciat; tunc equidem nec perpetuus Maioratus erit, nec etiam alienationis prohibitio durabit perpetuò ſed inter vocatos, ac eorum deſcendentes dumtaxat. -  11 In re fideicommiſſo ſubiecta, vltimo loca ſuccedens, ſuccedit liberè, & tranſmittit ad quemcunque hæredem vniuerſalem, vel particularem, bona fideicommiſſi. -  12 Alphonſi Azeuedi reſolutio, & caſui præſenti valàè conducibilis expenditur, & eidem reſpondetur infrà num. 81. -  13 Ludouici Molinæ obſeruationes nonnullæ expenduntur, que eò ſemper tendunt, vt Maioratus mentione non facta in diſpoſitione, etiam fideicommiſſo relicto, & alienatione prohibita etiam perpetuò, Maioratus perpetuus induci non non valeat. -  14 Alphonſi Azeuedi conſilium 18. nouè ponderatur, caſus ibidem propoſitus commemoratur, & eidem reſpondetur infrà num. 82. -  15 Maioratus perpetuus inſtitutus non cenſetur ex prohibitione alienationis bonorum. Niſi expreſſim dicatur, quòd bona in familia perpetuò remaneant: Aliàs autem prohibitio alienationis vltra nominatum non extenditur, & vide infrà, ex num. 83. -  16 Prohibitio alienationis ſine cauſa facta, non valet, & vide infrà, num. 84. -  17 Ad inducendum Maioratum perpetuum, vnum, vel duos vocare, non ſufficit, ſed plures in infinitum vocare, neceſſe eſt. -  18 Vocationes factæ certarum perſonarum ad certa bona, perſonales, & non reales dicuntur. -  19 Maioratus perpetuus vtrùm probari poſſit aliis modis, quàm contentis in l. 41. Tauri, & vide infrà num. 85. -  20 Mens teſtatoris in interpretatione ſuæ diſpoſitionis, nedum expreſſa, ſed etiam tacita, & coniecturata tantùm totum facit, & potiùs attendi debet, quàm prolatorum verborum qualitas, & figura, & ita præualet. -  21 Voluntatem teſtatoris in fideicommiſſis magis ſpectari, quàm verba, & prædominari, ac totum facere, etiamſi verba deficiant: Et ita ex ſolis coniecturis induci fideicommiſſa, ſimplicia etiam, & perpetua, licèt ex verbis non conſtent, & quomodocunque appareat de voluntate. -  22 Et id ipſum in Maioratibus, ita pariter ſicut in fideicommiſſis ſtatuiſſe permultos iuris Interpretes, vt hîc adnotatur. -  23 Ex eo ſolùm quòd teſtator ad plures ſubſtitutionum gradus digreſſus fuerit, quamuis perpetuus Maioratus non inducatur, inducitur tamen, ſi id ex aliis coniecturis deducatur, & tunc in perpetuum, atque vltra perſonas nominatas extenditur. -  24 Coniecturæ plures ſimul iunctæ id efficere valent, quod vna de per ſe efficere non poſſet, vt Maioratûs inſtitutionem inducant. -  25 Pelaez à Mieres in comprobationem eorum, quæ adnotata fuêre numeris præced. obſeruatio quædam expenditur. -  26 Filiorum appellatione veniunt nepotes, & cæteri deſcendentes in infinitum, quando diſpoſitio de filio incerto facta fuit, & quando materia eſt indifferens quoad gradus. -  27 Vel quando teſtator vltrà proceſſit, alios gradus ſubſtituendo poſt filios. -  28 Idque maximè in Hispanorum primogeniis, & quando agitur de conſeruatione familiæ. -  29 Et procedit etiam in vocatione tranſuerſalis, & filiorum eius. -  30 Filij in conditione poſiti, regulariter non cenſentur vocati. -  31 Cenſentur vocati expreſsè, quando filiis in conditione poſitis, illa eſt adiuncta qualitas, vt ſint de legitimo matrimonio procreati. -  32 Vel quando teſtator voulit conſeruare agnationem, vel perpetuitatem in ſua familia. -  33 Vel quando alios gradus ſubſtitutionum fecit. -  34 Et quando poſt filios in conditione poſitos, vocantur collectivè alij conſanguinei. -  35 Et quando teſtator prohibuit bona alienari. -  36 Ex aliis etiam coniecturis, quarum leuiſſimæ etiam ſufficient. -  37 Idque maximè in Hiſpanorum primogeniis, in quibus liberi in conditione poſiti, cenſentur poſiti in diſpoſitione. -  38 Clauſulæ præcedentis proprium eſt influere in ſequẽtes, præſertim ſi continuato ſermone proferantur. -  39 Eſt enim potior clauſula præcedens ad influendum quàm ſubſequens ad refluendum. -  40 Clauſulam non ſolùm præcedentum, ſed & in fine poſitam, referri ad omnia præcedentia, maximè quando nulla ſubeſt differentiæ ratio. -  41 Enumerationem ſpecierum factam etiam per modum taxationis, ſucceſſionem non reſtringere, ſed ſolummodò tribuere nominatis ſucceſſionis prælationem. -  42 Verba de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de hærede in hæredem, vel de maſculo in maſculum, vel alia ſimilia, inducere perpetuum Maioratum inter omnes, qui ex familia teſtantis proceſſerint, & num. ſeq. -  43 Idem in verbis de deſcendente in deſcendentem, vel de antiquiori in antiquiorem. -  44 Vel quando dicitur, quòd bona tranſeant de vno ad alium. -  45 Vel quòd bona habeantur à maſculis. -  46 Et de ratione prædictorum ex mante communi tradita per Menochium. -  47 Fideicommiſſum ſimplex & perpetuum induci, quando teſtator reliquit bona ſua duobus antianis propriæ familiæ, nomina propria non exprimẽdo. -  48 Verbum Maſculos multùm operari ad inducendam perpetuitatem, & conſeruationem agnationis, vel familiæ. -  49 Verba potiùs impropriè, & contra eorum naturam interpretanda, quàm vt ſuperflua reddantur, aut non operentur. -  50 Fideicommiſſum abſolutum induci per clauſulam generalem, quando aliter verba eſſent ſuperflua, & nihil importarent. -  51 Clauſula, quæ ſubiicitur, non refertur regulariter ad ea, ſuper quibus facta eſt ſpecialis prouiſio. -  52 Indefinitæ orationis hoc eſſe proprium, ſcilicet æquipollere vniuerſali. -  53 Idque in fideicommiſſariis vocationibus præcipuè locum habere. -  54 Verbum illud de varon en varon, collectiuum eſt, plures gradus, & ſucceſſiones in ſe continens. -  55 Subſtitutionem plures gradus ſub vnico verbo contineri, nouum non eſt. -  56 Voluntas teſtantis, quòd voluerit Maioratum inſtituere, comprehenditur ex his, quæ dixit ante teſtamentum. -  57 In Maioratibus fideicommiſſis, & vltimis voluntatibus, ſicut præcedentia declarant, ſic è conuerſo dubia defuncti voluntas, quæ præceſſit, declaratur, & coniecturatur ex ſubſequenti, quæ clara, & aperta ſit. -  58 Voluntas teſtatoris obſcura, ex aliis in teſtamento expreſſis declaratur. -  59 Vna pars teſtamenti aliam declarat, & inde ſi verbum aliquod dubium ſit, aut obſcurum, eo modo intelligi debet, ſecundùm quem reperitur in alia parte teſtamenti. -  60 In vna patre teſtamenti quando apparet, quomodo teſtator verbum aliquod acceperit, eodem modo cenſeri debet acceptum in alia parte, & numero ſequenti, in fine. -  61 Voluntas teſtatis ambigua, ex vicinis ſcripturis, hoc eſt, ex his, quæ præcedunt, & quæ ſequuntur, declarari debet. Et ſententia illa eſt reiicienda quæ non conſtat cum ſuperioribus, & inferioribus ſententiis. Nam ex præcedentibus, & ſubſequentibus intelliguntur quæ ſunt in medio poſita. -  62 Ex geſtis prioribus præſumitur circa res poſteà geſtas. -  63 Quod etiam in geſtis extra teſtamentum procedit. -  64 Diſpoſitio omnis poſterior intelligenda eſt cum exceptione præcedentis. -  65 Maioratus perpetuus inducitur ex qualitate bonorum, & quòd teſtator voluerit ea bona perpetuò in ſua familia permanere. Vt bona illuſtria ad quæ affectionem habebat, vel Maiorum ſuorum reliquit. -  66 Maioratus inducitur, & inſtitutus cenſetur, ſi ex verbis teſtatoris conſtet, velle conſeruare familiam, vel agnationem, quomodocunque conſtet, etiam ex verbis enunciatiuis. -  67 Maioratus vtrùm inſtitutus cenſeatur ex eo, quòd pater inſtituat filium, & diſponat, quòd ſi ipſe, & eius deſcendentes deceſſerint ſine filiis, bona deueniant in filium? Et quid inter tranſuerſales? -  68 Bona in dubio quòd præſumantur potiùs libera, & alienabilia, quàm fideicommiſſo, aut reſtitutioni ſubiecta; ab ea coniectura, & præſumptione recedi ſæpiſſimè, ac recedi debere, quando aliæ in contrarium extant coniecturæ & præſumptiones. Si ex ipſis deducitur, teſtatorem voluiſſe fideicommiſſum ſimplex inducere, ſiue perpetuum Maioratum inter omnes de familia inſtituere. Modò coniecturæ ipſæ probabiles, & neceſſariæ, ac concludentes ſint. -  69 Ad demonſtrandum, teſtatorem induxiſſe fideicommiſſum, quemadmodum coniecturæ ſufficiunt, ſic & ad oſtendendam ipſam primogenituram. -  70 Fideicommiſſa, quæ fiunt pro conſeruatione bonorum in agnatione, vel in cognatione, vel in familia, exiſtimantur fauorabilia, & pro ipſis conſeruandis fauorabiles interpretationes, ac etiam extenſiuæ admittuntur. -  71 Fideicommiſſum vtrum ſit fauorabile, vel odioſum, vt Iacobus Menochius explicaret, duos conſtituit ex mente communi caſus, qui hoc numero commemorantur. -  72 Maioratus Hispaniæ fauorabiles, atque propter bonum publicum introducti, & multis rationibus, iuſtiſque de cauſis in vtroque foro ſuſtinentur, cùm de familiarum conſeruatione, & propagatione in eis agatur. Ideòque non ſunt reſtringendi, ſicut fideicommiſſa, ſed potiùs ampliandi. -  73 Maioratus inſtitui, vt bona conſeruentur indiuiſa ad familiæ decorem. -  74 Argumentum illud, Subſtitutus non es hoc caſu, aut De te non loquitur ſcriptura, de quo ſuprà numero 3. ex contrariis coniecturis ceſſare. Hoc eſt, quando ex coniecturis iuridicis, & legitimis probationibus apparet, ſubſtitutum aliquem virtualiter videri, ſiue de eo ſcripturam loqui intellectiuè. -  75 Maioratus mentionem tametſi teſtator in ſua diſpoſitione non fecerit, ex vocationibus tamen, & clauſulis adiectis, atque ex coniecturis, perinde haberi poteſt, ac ſi id expreſſiſſet. -  76 Expreſſum dici quodammodo, & idem quod expreſſum operari, atque euidentem voluntatam inducere, quod ex coniecturis, ſiue præſumptionibus, atque ex vi verborum colligitur. -  77 Expreſſum dicitur, quod ex præcedentibus, ſiue ex ſequentibus verbis, errore, aut obliuione diſponentis apparet fuiſſe omiſſum. -  78 Teſtatorem omittere voluiſſe id, quod non expreſſit, & facilè exprimere potuiſſet; regulam illam, ſiue axioma adeò vulgatum ceſſare, quando adeſt coniecturata mens teſtatoris, quòd teſtator ita diſponere voluerit. -  79 Voluntas quæ non tranſiit in diſpoſitionem, attenditur, ſi ex coniecturis legitimis de ea conſtat. -  80 Maioratus etſi ex ſola oneris pij impoſitione inſtitutus non cenſeatur, inſtitutus tamen cenſebitur, ſi præter onus anniuerſarij aliæ adſint coniecturæ. -  81 Alphonſi Azeuedi locus adductus ſuprà num. 12. explicatur. -  82 Et conſilium eiuſdem Authoris 18. quod ponderatum fuit ſuprà num. 14. improbatur. -  83 Alienationis prohibitio, quando conſtat de voluntate teſtatoris, non modò expreſſa, ſed etiam ex legitimis coniecturis deducta, extra perſonas nominatas, & in infinitum extenditur, & realis efficitur, tametſi perſonalis videatur. Idque maximè in Hiſpanorum primogeniis, & quando præſumpta mens ſuadet teſtatorem Maioratum inſtituere voluiſſe. Vel quando in diſpoſitione inuenitur aliquis terminus comprehenſiuus totius agnationis, vel familiæ. -  84 Alienationis prohibitio ſine cauſa facta, in Hiſpanorum primogeniis valida eſt, impeditque rerum Maioratus alienationem. -  85 Ex l. 41. Tauri argumentum deductum ſuprà numero 19. diluitur. PRo huiuſce Capitis diſtincta, & dilucida explicatione (quod eandem Capitis præcedentis, & fideicommiſſi, aut Maioratus ex coniecturis ſolis abſque expreſſa diſpoſitione inducendi, vel non inducendi, materiam continet) obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco & principaliter, ex his, quæ eodem cap. præcedenti ſcripta, at qua adnotata fuêre, reuocanda neceſſariò in memoriam, atque hîc repetenda nonnulla, vtpote cum adeò huiuſce capitis intentioni, atque affirmatiuæ, vel negatiuæ definitioni deſeruiant, vt non modò prætermitti nõ valeant aliquo modo, ſed nec certa abſque ipſis reſolutio deduci; id quod ad oculum demonſtrabitur, ſi animaduertamus, ad Senatum Regium Hiſpalenſem ex parte D. Ildefonſi Tello de Guzman cum D. Ildefonſo del Caſtillo, & conſortibus, ab inferiori lite allata, id principaliter controuerti, videlicet, domum, & cætera bona (ſuper quibus lis vertitur ipſa) tiulo Maioratus deferenda perpetuò & ad eundem D. Ildefonſum Tello pertinere; è contrario autem D. Ildefonſum del Caſtillo, & conſortes, bona eſſe libera & diuiſibilia, nec ex verbis teſtamenti Martini de Fuentes inductum eſſe Maio{ Senatus Regij, Hiſpalenſis deciſio. }ratum perpetuum, aut induci poſſe, conſtanter aſſerere, & vtrumque ex eadem clauſula teſtamenti Martini de Fuentes intentionem ſuam coadiuuare, ſiue eadem verba pro ſe vnumquemque expendere, ipsâ autem clauſulâ in hunc modum caueri: Item mando a Martin de Fuentes mi ſobrino, fijo del dicho Pedro de Fuentes mi ſobrino, e nieto del dicho Comendador Alonſo de Fuentes mi bermano, las caſas de mi morada, con ſus ſobrados, y corrales, e con dos puertas, bien e complideamente, ſegum que yo las tengo, e poſſeo, Emandole mas el mi donadio de Barbinches, con ſus prados, paſtos, e aguas corrientes, e manantiales, e eſtanquia, ſegun que yo lo tengo, e poſſeo parague lo aya para ſi: e que lo non pueda vender, ni empeñar, nt trocar, ni donar, nin cambiar, mn enagenar las dichas caſas, ni donadio, ni parte dello. E quiero, e mando, que ſi el dicho Martin de Fuentes falleciere deſta preſente vida ſin dejar hijo legitimo, y heredero, procreado de legitimo matrimonio, que aya las dichas caſas, y donadio el otro hermano ſuyo, que naciere en pos del, ſucediendo de varon en varon. Præhabitis ergo his verbis clauſulæ relatæ, vtrùm ex ipſis fideicommiſſi, ſiue Maioratus perpetui ſucceſſio inducta cenſeri debeat, in Senatu dubitabatur, atque controuertebatur. Et inprimis pro parte negatiua, quòd Maioratus ex dictis verbis induci non valeat, nec inductus cenſeatur, ſequentia magis adſtringere, videbantur fundamenta. Inprimis, bona in dubio præſumi allodialia, &[*] libera, & alienabilia, non Maioratui ſubiecta, vel inalienabilia, niſi ſcriptura Maioratus oſtendatur, cap. L. §. inter filium, & ibi Baldus num. 2. ſi de feudo fuerit controuer ſia, cum multis relatis per Antonium Gabrielem commun. concluſ. lib. 3. titulo de feudis, concluſione 3. Afflictis deciſ. 277. num. 6. & 7. Burgos de Paz iuniorem ciuilium, quæſt. 2. num. 7. & num. 137. & quæſt. 4. num. 23. & ſeq. Beroum in conſil. 39. num. 6. lib. 3. Molin. de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 11. num. 11. Mieres de Maioratu, part. 2. quæſt. 20. num. 3. Aluarum Valaſcum conſultat. 82. num. 6. Tiberium Decianum in conſil. 119. num. 12. lib. 3. Achil. Pedrocham in conſ. 36. num. 108. Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſſis, quæſt. 13. ex num. 501. Petrum Surdum in conſil. 135. num. 24. lib. 1. Azeuedum in conſ. 2. num. 12. Vincent. Carocium, caſu 21. num. 37. Perez de Lara de capellan. & anniuerſariis, lib. 1. cap. 4. num. 17. Iacob. Menoch. lib. 3. præſumpt. 90. & lib. 4. præſumpt. 67. ex num. 1. cum ſeptem ſeq. vbi latiùs comprobat, & rationem adducit. Sequitur ergo, quòd ſi ſcriptura non oſtenditur, prout hîc oſtendi non videtur, quòd Maioratus inſtitutus præſumi non debet, nec etiam bona, vt Maioratus iudicari valebunt. Secundò deinde pro eadem parte facit, quòd fi[*]deicommiſſum (vt per manus traditum eſt quotidie) odioſum eſt, & in dubio non præſumitur, & interpretatio fieri debet, vt potiùs remoueatur, quàm inducatur, & ſic non extare in dubio, ſicut poſt infinitos alios Authores latiùs probarunt, atque exornarunt Burgos de Paz ſenior in conſil. 34. num. 19. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. num. 34. Rota deciſione 864. in fine, in antiquis, Iacobus Menochius in conſil. 85. num. 50. lib. 1. & præſumpt. 67. ex n. 18. lib. 4. Hippolyt. Riminaldus in conſil. 20. num. 37. & in conſil. 50. num. 4. & num 55. libro primo, latiùs in conſilio 645. ex numero 20. cum multis ſeq. & in conſilio 651. num. 1. & num. 16. lib. 6. vbi inquit, quòd fideicommiſſum eſt facti, & res oneroſa, quæ non præſumitur; vtque remoueatur, fit interpretatio, & in dubio contra fideicommiſſum iudicatur, quia eſt onus, Petrus Surdus deciſ. 238. num. 2. & in conſ. 96. num. 2. lib. 1. & in conſil. 236. num. 2. & in conſ. 241. num. 23. & in conſ. 443. num. 1. lib. 3. Franciſcus Burſatus in conſil. 51. num. 9. lib. 1. Ioannes Botta in conſ. 50. Ludouic. Molin de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 8. Mieres de Maioratu 3. part. q. 5. num. 20. Azeuedus in conſil. 18. num. 27. & 30. Franciſcus Beccius in conſil. 119. num. 17. & in conſ. 185. num. 11. &17. lib. 2. Antonius Faber in lib. 9. C. libro 6. tit. 18. definit. 4. num. 10. pag. 167. & definitione 25. num. 10. & tit. 8. definit. 8. num. 6. pag. 116. Hadrianus Gilmañus libro primo rerumiudicatarum, deciſ. 6. num. 5. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſ. iuris, tomo 3. litera F, concluſ. 261. per totam, ex fol. 811. vbi latiſſimè, quòd fideicommiſſum, aut Maioratum allegans, vel aſſerens extare, ſiue ſe in ſcriptura diſpoſitionis vocatum, aut[*] comprehenſum, probare id adſtringitur, ex quo eidem obiici poteſt, Subſtitutio hoc nec dicit, ſiue, de te non loquitur in hoc caſu: Ita ſanè poſt Socinum, Decium, Pariſium, Gozadinum, Crauetam, Rolandum, Alciatum, Siluanum, Iaſonem, & alios adnotauit Cardinalis Tuſcus num. 11. & tribus ſeq. fol. 812. Molin. lib. 1. d. cap. 4. num. 5. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 8. titul. 1. n. 24. Graſſus §. fideicommiſſum, quæſt. 4. num. 7. in fin. & num. 9. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. n. 10. Pet. Surd. & Hadrianus Gilmannus vbi ſuprà, Surdus ipſe in conſil. 241. num. 4. lib. 2. Azeuedus dicto conſil. 18. num. 18. Hippolyt. Riminaldus in locis anteà relatic, & maximè dicto conſil. 645. ex num. 20. lib. 6. vbi inquit, quòd in ſubſtitutionibus, & fideicommiſſis, quiſe, vel talem caſum in diſpoſitione comprehenſum dicit, id oſtendere debet, & quòd hæc regula procedit, etiamſi diceretur, quòd teſtator tacit è id voluerit; non enim ſufficit, teſtatorem ita voluiſſe, niſi diſpoſuerit, vt latiùs probat ibidem & repetit num. 40. dicens, quòd hoc argumentum, De te fubſtitutio non loquitur, ſiue, Subſtitutus non es hoc caſu, & ideò admittendus non es, eſt irrefragabile: Ergo in caſu propoſito, in quo agitur de fideicommiſſo, & Maioratu perpetuo inducendo, interpretatio fieri debet in dubio contra ipſum fideicommiſſum, vel Maioratum; & contra eum, qui in diſpoſitione ſe fundat, ſi ſe vocatum vltra ſpecialiter nominatos vel in ipſa caſum hunc comprehenſum non oſtendat in indiuiduo: idque ex eiſdem Authoribus, & conſiderationibus nonnullis Burg. de Paz ciuilum dicta quæſt. 2. ex num. 29. vſque ad numerum, 36. qui regulam præfatam num. 2. & 3. nunc traditam, ita patiter (& iuridicè equidem) accipit in Maioratu, ſicut in fideicommiſſo, num. 34. & ſic argumentatione propoſita fideicommiſſi in dubio non inducendi, in Maioratu æqualiter vtuntur Molina, Mieres, Azeuedus, & Blaſius Flores vbi ſuprà. Rurſus & tertio loco, ipſamet pars confirmatur ex eo, quòd in clauſula teſtamenti prædicta, Maioratus verbum omiſſum vſque adeò fuerit, quòd nuſquam in ipſa, neque in tota diſpoſitione Maioratus mentio habeatur, nec facta fuerit; quod non mediocre præſtat argumentum ad credendum, teſtatorem non intendiſſe Maioratum perpetuum inſtituere: Maioratum namque, aut vinculum perpetuum in ſua[*] familia ſi teſtator inſtituere voluiſſet, facilè equidem id exprimere potuiſſet, vel in aliqua parte totius diſpoſitionis de Maioratu mentionem feciſſet; quam cùm non fecerit, omiſiſſe ex propoſito videtur, & ſic ipſa quoque diſpoſitio haberi debet pro omiſſa, l. vnica, §. ſin autem ad deficientis, & ibi notat Baldus, C. de caducis tollendis, l. qui ſoluendo, ff. de hæred. inſtituendis, l. ſi ſeruus, §. non dixit Prætor ff. de acquirenda hæreditate, cap. ad audientiam, de decimis, cap. inter corporalia, poſt medium, de tranſlatione Epiſcopi, cum ſimilibus, quæ congeſſit, atque rem hanc exornauit Andreas Tiraquell. in l. ſi vnquam, verbo, libertis, ex num. 3. cum ſeq. Hippolyt. Rimin. in conſilio 45. num. 21. lib. 6. Iacob. Menochius in conſil. 140. num. 4. & 16. lib. 2. & in conſil. 233. n. 8. lib. 3. & in conſil. 272. num. 15. & ſeq. lib. 3. Pet. Surdus in conſil. 112. num. 27. & in conſ. 127. num. 61. lib. 1. & in conſil. 313. num. 90. lib. 3. Hieronymus Gabriel. in conſil. 96. ſub num. 8. lib. 1. Ioannes Botta in conſil. 7. num. 39. Cæſar Varzius deciſ. Bononiæ 4. num. 44. Ioannes Cephalus, Bonifacius Rogerius, Achilles Pedrocha, & Ioannes Gutierrez, quos ego commemoraui, & ita quoque adnotaui lib. 2. cap. 4. num. 29. & cap. 22. num. 50. vbi & num. 30. exornaui vulgatum illud Doctorum axioma, Teſtator hoc non dixit, hoc non expreſſit; ergo neque nos dicere debemus: quod & alio cap. huius libri, & tractatu,[*] latiùs exornabitur, Burgos de Paz in conſ. 34. num. 12. Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quæſt. 2. num. 4. & 5. qui addit num. 8. quòd non ſufficit, teſtatorem[*] aliquid voluiſſe, niſi ipſe diſpoſuerit, etiamſi de veriſimili mente conſtet, & latiùs exornat, atque probat per text. in l. quidam cum filium, vbi Doctores, ff. de hæred. inſtit. l. Diuus Trajanus, ff. de teſtamento militis: exornat etiam Petrus Surdus in conſil. 236. num. 8. lib. 2. & in conſil. 443. num. 4. lib. 3. & in conſil. 448. num. 34. lib. 3. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 6. Andreas Fachineus in conſilio l. 1. num. 15. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 69. num. 10. lib. 1. Fuluius Pacianus in conſil. 23. ex num. 151. cum ſeq. & infrà hoc eodem lib. cap. 11. latiùs, atque declarabitur. Addit etiam Burgos ipſe de Paz iunior dicta quæſt. 2. n. 52. poſt Tiraquellum, Rodericum Suarez, & alios,[*] quòd Maioratus iure bona deferri, aut deberi, nunquam eſt interpretandum, niſi expreſsè sicatur, & num. 35. & 40. poſt Burgos de Paz in conſ. 34. n. 18. & 19. inquit ſimiliter aliud, multùm ad propoſitum dictæ clauſulæ, videlicèt, quòd Maioratus ſcriptura non eſt amplianda vltra limites eius, ſed ſolerter re[*]ſtringenda. Videtur ergo ſecundùm hæc quòd in caſu præſenti Maioratus perpetuus induci non valeat, cùm Maioratus mentio, vt dixi, nunquam facta ſuerit, Idque & vrgenter comprobari poſſe ex his, quæ vtiliter, & diſtinctiùs quàm anteà factum fuiſſet, ego adnotata, atque ingenti ſtudio ſcripta reliqui quotidianarum rerum controuerſiarum iuris, cap. 22. per totum, cùm verè in omnibus caſibus ibi propoſitis, & accuratè admodùm explanatis, in quibus induci Maioratum perpetuum defendi, & ad ea vſque tempora Scribentium omnium placita recenſui, atque conciliaui; Maioratus nomen adiectum, ſiue mentio facta ſemper fuiſſet, quamuis abſolutæ vocationes non proceſſiſſent, ſiue certis in gradibus, aut perſonis factæ eſſent, vel ad certos gradus, & perſonas retrictæ; & nihilominùs inter Scriptores noſtros, & iuris vtiuſque Interpretes multos, ſententiæ diſſentientes omninò fuerunt, etiam Maioratus mentione expreſſim facta, vt ibidem videbitur, atque ex his conſtat manifeſtè, quæ Burgos de paz iunior dicta quæſt. 2. per totam, longa ſerie poſt Molinam, & alios reliquit ſcripta, quæ hîc non repeto, quia dicto cap. vigeſimo ſecundo tradita à me fuêre latiſſimè, vt dixi; ſic quoque quamuis cap. præcedenti ex num. 7. fideicommiſſa ex ſolis coniecturis induci dixerim; verba tamen omninò non deficere, ſed vel late ſaltem, aut impropria ſignificatione deſeruire poſſe, & quoquomodo ex verbia conſtare, neceſſarium ſcripſi, & in id ipſum qumplurimorum Authorum conuenientes reſolutiones adduxi, vt ibi videritur: Et eò quoque tendit communiter illa, & tam Antiquorum, quàm Recentiorum omnium crebrior reſolutio, Ma[*]ioratum non induci, nec inductum cenſeri ex ſolo grauamine, ſolàque oneris impoſition, ſcilicèt Miſſarum, velaterius, vt ex eo dicatur, titulo & iure Maioratus succedendum eſſe perpetuò, niſi præter onus anniuerſarij alix adſint coniecturæ, quæ ita ſuadeant, prout crebriorem & receptiorem eſſe apparet ex his, quæ poſt alios multos ſcripſerunt Alurus Valaſus conſultat. 82. Petrus Salazer de vſu & conſuetudine, cap. 12. num. 43. Velazquez Auendanus in l. 40. Tauri gloſſa 2. ex num. 62. & num. 69. & in l. 41. gloſſa 2. num. 12. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 3. ex num. 11. & lib. 2. capitel. §. 1. num. 27. &. §. 2. num. 24. per totum, Caldas Pereira de nominat. emphyteutica, quæſt. 13. à num. 35. & quæſt. 24. à num. 47. Balſius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſionem Gamæ 30. & 287. & 224. aliàs 225. & vaiarum lib. 1. cap. 16. vbi latiùs. Rodriguez de annuis redditibus, lib. 2. quæſt. 9. num. 69. colum. finali, fol. 190. D. Felicianu de Solis in addit. ad cap. 3. lib. 2. num. 19. fol. 112. & 113. D. Perez de Lara in commutarijs de capellaniis & anniuerſariis, lib. 1. cap. 4. per totum, maximè ex n. 41. Quartò prætereà pro hac ipſa parte fortiſſimè faciunt ea, quæ matura equidem, & iuridica ratione, atque conſideratione à me ſcripta, atque reſoluta fuêre eodem cap. 22. libri ſecundi, ex n. 44. vſque ad[*] numerum 54. quò loci annotaui, quòd ſi diſpoſitio ita concepta eſt, vt nomen vinculi, aut Maioratus non contineat, ſiue vinculi, aut Maioratus mentionem non faciat, tunc equidem nec perpetuus Maioratus erit, nec etiam alienationes prohibitio durabit perpetuò, ſed inter vocatos, ac eorum deſcendentes dumtaxat; & conſequenter in vltimo deſcendente bona manebunt libera & alienabilia, ad quod ibid. dixi num. 44. eſſe text. expreſſum in. l. qui ſolidum, §. prædium ff. de legatis ſecundò: vbi pater iure fideicommiſſi, filius ſuis prædium reliquit, & eius alienationem extra familiam prohibuit, & dicit text. quòd non obſtante fideicommiſſo, & alienationis prohibitione, ſupremus e liberis, cui factum fuit fideicommiſſum, & alienatio inhibita, poterit in eo inſtituere hæredem etiam extraneum. Et ad idem eſt text. in l. cùm pater, §. libertis, in fine, ff. de legatis ſecundò, l. pater filium, §. fundum Titanum, ff. de legatis tertiò, l. 2. C. quando dies legati cedat, per quem text. dicit Baldus ibidem, quòd in re fideicommiſſo ſubie[*]cta, vltimo loco ſuccedens, ſuccedit liberè, & tranſmittit ad quemcumque hæredem vnierſalem, vel particulrem bona fideicommiſſi; & cum aliis Authoribus ita quoque adnotarunt Iaſon, Decius, Caſtrenſis, Angelus, Rolandus, Mieres, & Blaſius Flores de Mena, quo ibid. num. 45. citaui; & dicto numero 44. poſui exemplum, vbi diſponens ſecutus legum Regiarum ordinationem, Tertij & Quinti bonorum meliorationem facit, & dixi, quòd quantumcunque ſit adiecta alienationis prohibitio, ac etiam verba adiiciantur, quæ perpetuitatem denotare videantur; ſi tamen vocationes ad deſcendentes primò nominatirum reſtrigantur, Maioratus perpetuus non erit; vt puta ſi pater meliorationem Tetij, & Quinti bonorum faciat, & vocauerit talem filium, & deſcendentes eius, & in defectum eorum talem filium, & eius deſcendentes, & in defectum eorum, alium filium, & deſcendentes eius, & his deficientibus alterum filium, & deſcendentes ipſius, & bona perpetuò alienari prohibuerit, aut perpetuò durare cauerit, ſiue conſeruari vella expreſſerit; Vinculi tamen, aut Maioratus verbum non adiecerit; tunc enim (dixi eò loci) nec perpetuus Maioratus erit, nec etiam prohibitio durabit perpetuò, ſed inter vocatos tantùm, & eorum deſcendentes durare debebit. Similiter dixi ibidem num. 48. alienationis prohibitionem etiam perpetuum nihil operari eo caſu, quo vinculi aut Maioratus mentio facta non eſt. Et. n. 51.[*] animaduertebam, ex infinitis iuris Interpretibus, à me originaliter prælectis, Alphonſum Azeuedum dumtaxat propoſuiſſe in terminis caſum illum, àme conſideratum in rubrica tituli ſeptimi de los mayorazgos numero 7. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ: Vbi poſtquam num. 6. in fine, is Author dixerat, quòd in contingentia facti conſuluit in quadam donatione percontractum inter viuos facta vni filio per patrem, Tertij & Quinti bonorum ex cauſa dotis per viam vinculi, nihil ampliùs adiiciendo, quòd cenſebatur perpetuum vinculum; ſubdit ſtatim num. 7. in fine, in hæc verba: Sed ſi mentio verbi Maioratus, vel Vinculi non fieret, etiamſi vocaretur filius maior, & in eius defectum alter filius eius maior nepos inſtitutoris, itavt bona eſſent inalienabilia, non erit perpetua hæc inſtitutio, ſed durabit tantùm vſque ad nepotem vocatum, ſecundùm text. in authent. de reſtitut. fideicommiſſi, §. nos igitur. Ibidem etiam retuli Petrum de Peralta, in fortioribus terminis id probantem, vt eodem loco videri poterit: Et tandem num. 53. Ludouici Moli[*]næ in commentariis de Hiſpanorum primogeniis, authoritates, atque obſeruationes diuerſas recenſui; quibus velut expreſſim, oreque aperto constituit differentiam inter fideicommiſſum abſque expreſſione Vinculi aut Maioratus, & inter Maioratum; quaſi ex verbo Maioratus, aut Hago Mayorazgo, perpetua agnationis, aut familiæ, aut generis totius in infinitum vocatio inducta cenſeri debeat, & ſic in perpetuum Maioratus inſtitutus ſed ex fideicommiſſo hæ tantùm vocationes aut ſubſtitutiones factæ cenſeantur, & attendi debeant, quæ à teſtatore fuerunt expreſſæ, vbi aliud manifeſtè non apparet. Nunc verò vltra ea, quæ ibi ſcripta reliqui (vt di[*]ctum eſt) addiderim etiam, Azeuedum eundem alio in loco, hoc eſt, in conſil. 18. per totum, idipſum, atque in fortioribus terminis ſuſtinuiſſe; nam cùm ſibi propoſitus, conſultuſque fuiſſet caſus, in quo maior pars bonorum relicta fuerat à teſtatore ſorori ſuæ Catherinæ: Con tal grauamen, que vaya por el inuentario, y los reciba, y que los dichos bienes, ni parte dellos non ſe puedan vender, ni trocar, ni cambiar, ni enagenar. Y con el miſmo grauamen lo aya, y herede el hiio mayor, ò hija que ouiere, que tenga el apellido de Collazos, y que no auiendo hijos, lo aya mi hermano Iuan, ò el hijo, ò hija mayor, con que no ſe pueda vender, ſegun dicho es, è ſuceſſiuamente ſuceda la dicha hazienda en el deudo mas propinquo, que oniere de mi padre, ò de mi madre. Cùm, inquam, præfatus teſtator ad modum relatum diſpoſuiſſet, & tot adieciſſet, atque imperſonaliter alienationem bis prohibuiſſet, & cognomen de Collazos requiſierit, ex eo dumtaxat, quòd verbum Maioratus non fuit expreſſum, conſtatnter defendit per totum illud conſilium, Maioratum perpetuum non induci ex verbis dictis, & conſequenter vltimum vocatum potuiſſe liberè de bonis eiſdem diſponere ad libitum. Quinto deinceps loco, pro eadem parte non leui[*]ter adſtringit, quòd licèt teſtator in dicta clauſula Martino de Fuentes primò & ſpecialiter nominato, appoſuerit grauamen non alienandi bona illa, non cenſetur ex hoc conſtituiſſe Maioratum perpetuum, vtpote cùm prohibitio perſonalis fuerit, ſicuti ex Antonio Gomezio, Ludouico Molina, Gama, Peralta, Burgos de Paz, & Aluaro Valaſco notauit, atque comprobauit Azeuedus dicto conſil. 18. num. 5. & 6. qui, vt vidiſti, in fortioribus terminis, & repetita bis prohibitione alienationis loquitur. Et id præſertim obtinet, vbi expreſſim non dicitur, prohiberi alienationem ea ratione, ne bona exeant extra familiam, ſed vt remaneant in ea perpetuò; tunc namque prohibitio alienationis vltra nominatum non extenditur, prout hæc duo latiùs, atque ex aliorum Authorum relatione comprobarunt Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. ex num. 11. Burgos de Paz iunior ciuilium quæſt. 2. num. 53. & 65. & 68. & num. 105. & 114. & ſeq. Azeuedus dicto num. 5. & 6. & num. 14. & 23. & ſeq. Franciſcus Beccius in conſil. 159. num. 16. Iacobus Menochius in conſil. 98. num. 92. lib. 1. & cum Anton. Gomezio, Molina, Burgos de Paz, Bolognato, Natta, Cephalo, & Petra, ita quoque ego adnotaui lib. 2. cap. 22. num. 46. præ[*]ſertim, etiam quando nulla expreſſa fuit cauſa à teſtatore in alienationis prohibitione: quia prohibitio ſine cauſa facta non valet, ex vulgata deciſione l. filiusfamilias, §. diui, ff. de legatis 1. de qua poſt Molinam, Mieres, & alios Azeuedus d. conſ. 18. num. 7. Pet. Anton. de Petra fideicommiſſis, quæſt. 1. ex num. 2. vſque ad num. 7. Cum ergo in caſu præſenti prohibitio perſonalis fuerit, & non realis, & dumtaxat Martino de Fuentes adiecta, vt conſtat ibi: E que lo aya para ſi, è que lo non pueda vender, ni empeñar, ni trocar, &c. Videtur neceſſariò dicendum, quòd nec prohibitio alienationis ad alias perſonas extendi poſſit, nec etiam Maioratus perpetuus, aut ſimplex & abſolutum fideicommiſſum induci. Idque[*] vel etiam ex alio, quòd ad inducendum Maioratum perpetuum, vocare vnum, vel duos non ſufficit, ſed plures in infinitũ vocare neceſſe eſt, ſicuti ex Craueta, & alia notauit Burgos de Paz ciuilium dicta q. 2. num. 51. Azeuedus d. conſil. 18. num. 25. vbi inquit,[*] quòd vocationes factæ certarum perſonarum ad certa bona, perſonales, & non reales dicuntur. Denique & vltimo loco eadem parte expendi[*] poteſt tex. in l. 41. Tauri, quæ hodie eſt. l. prima, tit. 7. lib. 5. nouæ recop. ea namque lex duos dumtaxat caſus enumerat probandi Maioratum, per inſtrumenta ſcilicet, vel teſtes, vel per conſuetudinem, inter quos ſanè noſter caſus non eſt, tametſi perſonæ in dicta clauſula enumeratæ, vovatæ fuerint; & ſic videtuer, quòd aliis probationum generibus, præter ibi expreſfa, locus non ſit. Verum enim verò ſuperioribus omnibus non obſtantibus, contrarium verius viſum fuit Hiſpalenſi Regio Senatui, ac Maioratum perpetuum inſtitutum cenſeri, & perpetuò inducendum definiuit in caſu propoſito, nec dicti D. Ildefonſi del Caſtillo allegagationibus acquieuit: Senatus autem definitio ſequentibus tationibus & fundamentis comprobari poſſe videtur. Ac primùm equidem, quòd mens teſta[*]toris in interpretatione ſuæ diſpoſitionis, nedum expreſſa, ſed etiam tacita, & coniecturata tantùm, totum facit, & potiùs attendi debet, quàm prolatorum verborum qualitas, & figura, & ita præualet, ſicuti ex multorum Authorum allegationibus longa ſerie comprobaui ſuprà, hoc eodem lib. & tract. cap. 7. per totum, vbi videri poterit, & vltra relatos ibi per Hadrianum Gilmañum lib. 1. rerum iudicatarum, deciſione 6. num. 8. & tribus ſeqq. & num. 15. Deinde vo[*]luntatem teſtatoris in fideicommiſſis magis ſpectari, quàm verba, & prædominari, ac totum facere, etiamſi verba deficiant; & ita ex ſolis coniecturis induci fideicommiſſa, etiam ſimplicia & perpetua, licèt ex verbis non conſtent, & quomodocumque appareat de voluntate, cap. præcedent huiuſce libri, & maximè ex n. 7. &. 17. pleniſſimè adnotaui, & comprobauit; & idcirco dicta ibi non repto hîc. Sed vltra relatos eo loco ſingulariter quoque obſeruarunt Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. n. 19. Ioannes Cephalus in conſil. 269. n. 9. & in conſ. 330. num. 13. lib. 2. Petrus Surdus in conſil. 67. num. 11. libro 1. & in conſ. 241. ex num. 23. lib. 2. & in conſ. 494. num. 2. & in conſ. 573. num. 4. lib. 4. in conſil. 129. num. 43. lib. 2. Aluatus Valaſcus conſulatione 82. numero 2. &. 3. Fabius de Anna in conſil. 10. ex n. 31. Hadrianus Gilmañus dicta deciſion. 6. num. 7. & n. 20. & 22. &23. Balſius Flores de mena variarum lib. 1. quæſt. 18. num. 19. qui in id reſert quamplurimos, Perez de Lara de capellan. & anniuerſ. cap. 4. num. 14. Et id ipſum in Maioratibus ita pariter ſicut in fidei[*]commiſſis obtinere, & procedere, vt ſcilicet primogenia Hiſpaniæ ex quibuſcumque verbis, & coniecturis, & quomodocumque de voluntate conſtet, inducantur, atque in ipſis mens coniecturata verborum figuræ præualeat, eiſdem in locis ſcriptum & notatum reliqui, atque ex Didaco Couar. Burgo de Pace, Auendaño, Antonio Gomezio, Matienço, Mantica, Aluarado, Maſcardo, Graſſo, Menochio, & aliis multis probauit Flores de Mena dicta quæſt. 18. n. 19. & 20. & vltra relatos ab eo Mieres de maioratu, parte 3. quæſt. 5. Molina de Hiſpan. lib. 1. cap. 4. & 5. vbi latiſsimè, & de multis coniecturis in propoſito. D. Felicianius de Solis in appendice lib. 2. c. 3. num. 19. Petrus Surdus in conſil. 241. num. 34. lib. 2. Pater Molina to. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 590. Cùm ergo in caſu præſenti coniecturata mens teſtatoris adſit, eaque velut manifeſta, perpetuum inſtituendi Maioratum, de varon en varon. quamuis verbus Maioratus deficiat, & plus dictum, ſiue cogitatum, minuſque ſcriptum fuerit, induci equidem perpetuus Maioratus debebit, nec verborum defectus tanti haberi, vt meliora ſenſu & intentione verba ipſa exiſtant, contra text. in. l. 3. C. de liberis præteritis, quam & in capitib. præcedentibus ponderaui. Quòd autem in ipſo caſu propoſito coniecturata mens teſtatoris, velut manifeſta adſit, & ſimul vrgentes valdeè, ac concludentes, & multùm probabiles coniecturæ interueniant (prout eiuſmodi requirunt Authores nunc citati, ac inter eos Aluarus Valaſcus, Flores Diaz de Mena, & Perez de Lara dicto capit. 4. num. 44. & 45. Hadrianus Gilmañus lib. 1. rerum iudicatarum, deciſione 8. num. 20. 22. & 23. & in ſummario num. 7. ibi: Coniecturis nimirùm probabilibus, & neceſſariò concludentibus) quòd, inquam, tales interueniant, probatur. In primis; nam etſi ex eo ſolùm quòd teſtator ad[*] plures gradus ſubſtitutionum digreſſus fuerit, perpetuus Maioratus non inducatur; inducitur tamen, ſi id ex aliis coniecturis deducatur, & tunc in perpetuum, atque vltra perſonas nominatas extenditur. Id quod in terminis perpendit Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 38. vbi concludit, ſi concurrant aliæ coniecturæ, cum hoc quòd teſtator filio primogenito, vel alij agnato, vel cognato, & ſuis filiis, ac deſcendentibus maſculis fideicómiſſum reliquerit; quòd tunc Maioratus perpetuus inſtitutus videbitur, quamuis abſque aliis coniecturis id non ſufficeret. Et loquitur Molina in fortioribus terminis, vt vides, & quando dumtaxat alicui agnato, vel cognato, & ſuis filiis ac deſcendentibus maſculis fideicommiſſum relictum eſt: ergo multò magis in caſu propoſito id dici debebit, vtpote cùm teſtator non modò ad plures gradus ſubſtitutionum progreſſus fuerit, ſed etiam adiecerit verbum illud: Sucediendo de varon en varon. Quod in terminis obſeruationis Molinæ deficit; cùm aliæ concurrant coniecturæ, de quibus inferiùs. Et inde coniectu[*]ræ plures ſimul iunctæ id efficere valeant, quod vna de per ſe efficere non poſſet, & conſequenter Maioratus inſtitutionem inducant, ſicut in terminis ferè noſtaris, & quando de inductione Maioratus ex ſolis coniecturis agitur, poſt alios Authores obſeruauit ipſe Molina lib. 1. dicto cap. 5. num. 42. per tex. in l. 2. §. 1. ff. de excuſationibus tutorum, l. inſtrumenta. vbi Gloſſa, C. de probationibus. Et conuenit Pelaez à Mie[*]res, (cuius reſolutio ad caſum præſentem multùm counducit, loquitur namque ipſe, quando Maioratus aut vinculi mentio facta non eſt) de maioratu, 3. part. quæſt. 5. num. 20. in verſiculo, ſed eſt conſiderandum: vbi inquit, Maioratum inſtitutum videri, quando ex diſpoſitione teſtatoris, & eius mente colligi poteſt quòd voluit facere vinculum, & Maioratum, & bona vinculare in fauorem ſucceſſorum; & redditrationem, quia cùm Maioratus ſint Regno honorabiles, in dubio iudicari debet, quòd teſtator voluit facere Maioratum, & grauare ſucceſſores onere reſtitutionis ad primogenitos ſequentes in gradu, maximè (vt ſubiicit ipſe Mierez) quando non agitur de præiudicio deſcendentium ab illo, qui Maioratum fecit, ſicuti non agitur in præſenti, ſed inter tranſuerſales lis eſt, vt vides. Secundò deinde & pro eadem parte fortiſſimè vrget, quòd poſt dictam primam vocationem Martini de fuentes, teſtator metipſe adiecit. E quiero, emando que ſi el dicho Martin de Fuentes falleciere deſta preſente vida, ſin dexar hijo legitimo y heredero procreado de legitimo matrimonio, que ayalas dichas caſas y donadio el otro hermano ſuyo, que naciere empos del. Ex his namque verbis apertè videntur vocati filij, & omnes deſcendentes dicti Martini de Fuentes ad dictum Maioratum; nam Filiorum appellatione ve[*]niunt nepotes, & cæteri deſcendentes in infinitum, quando diſpoſitio de filio incerto (vt in præſenti) facta fuit, & quando materia eſt indifferens quoad gradus, vt etiam hic fuit; ſicuti poſt Ioannem de Imola, Bartol. Alex. Socin. Iaſonem, Afflictis, Gozad. Couarr. Anton. Gabriel. Ruinum, & alios, notauit Ludouic. Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 6. num. 29. Simon de Prætis, Mantica, Mieres, Peregrinus, Riminaldus, Camillus Gallinius, & innumeri alij, quos infrà alio cap. huiuſce tractatus commemorabo. Petrus Surdus de alimentis, tit. 9. quæ. 39. numero 35. Iacob. Beretta in conſil. 130. per totum, Ludouicus Caſanate in conſilio 34. num. 1. Veniunt etiam[*] filiorum appellatione nepotes, quando teſtator vltrà proceſſit, alios gradus ſubſtituendo poſt filios, prout fecit teſtator hic poſt filios dicti Martini de Fuentes; ita ſanè poſt alios multos ſcripſerunt Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. ſolutione 1. ex num. 36. cum ſequent. Mieres de maior. 1. parte, quæſt. 15. Mantica de coniecturis vlti. voluntatum, lib. 8. tit. 8. Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 22. ex num. 44. Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 8. capit. 25. ex num. 19. Molina libro primo dicto capite 6. numero 29. Franciſcus Beccius in conſil. 150. n. 1. & in conſil. 221. n. 11. lib. 2. Idque abſque dubio locum obtinet, quando agitur de conſeruatione familiæ, & ſic in Hiſpanorum primogeniis & Maioratibus, & in caſu præſenti, in quo id actũ fuiſ[*]ſe probabitur ſtatim; tunc namque filiorum appellatione nepotes, & omnes deſcendentes in infinitum comprehenduntur, vt ex multis probauit ipſe Molina lib. 1. eod. cap. 6. num. 28. Mieres 1. p. dicta quæſt. 25. M. Antonius Eugenius in conſ. 84. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 56. num. 1. lib. 2. Ludouicus Caſanate in conſil. 34. num. 3. Saulius in tract. de non alienadis rebus, fideicommiſſo ſubiectis, quæſt. 22. Antonius Faber in lib. 9. C. lib. 6. tit. 18. definitione 4. Peregrinus in conſil. 14. num. 1. lib. 1. Roſental. in ſynopſi iuris feudalis, cap. 7. concluſione. . . . num. 8. & in addition. litera H. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſionum iuris, tom. 3. littera F. concluſione 376. num. 37. Fabius de Anna in conſil. 10. num. 49. qui poſt Decium, & alios, etiam in voca[*]tione tranſuerſalis, & filiorum eius (prout in præſenti caſu fuit) id obtinere Probauit, & veriſſimum eſt, idque de mente communi eorum omnium procedit, quos nunc recenſui, vtique cùm nullus conſtituar differentiam in eo, quòd in deſcendentis, vel tranſuerſalis vocatione verſemur; latiùs conſtabit ex his, quæ alio cap. infrà latiùs adnotabuntur. Nec obſtat ſuperiori conſiderationi, filios dicti Martini de Fuentes poſitos fuiſſe in conditione, & ideò non videri vocatos, ex vulgata doctrina gloſſæ,[*] iuncta ſuo text. in l. Lucius, 2. ff. de hæred. inſtit. quam latiſſimè exornarunt, atque explicarunt innumeri illi Authores aggregati à me, lib. 2. harum quotidianarum controuerſ. iuris, lib. 2. capit. 12. per totum, & vltra relatos ibi, Vincentius Carociu deciſione 48. per totam, Ludouicus Caſanate in conſil. 2. num. 49. & in consil. 4. num. 170. & num. 233. & num. 273. & in conſil. 38. ex num. 94. Antonius Faber de erroribus Pragmaticorum, decad. 26. errore 1. & ſequent. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſ. iuris, tom. 3. littera F. concluſ. 369. per totam, ex folio 936. nam communis hæc, adeò vulgata Interpretum allegatio permultis modis limitari ſolet, qui caſui præſenti mirè conueniunt, atque adaptantur: Et primò[*] equidem, vt liberi in conditione poſiti cenſeantur expreſſim vocati, quando liberis in conditione poſiilla eſt adiuncta qualitas, vt ſint de legitimo matrimonio procreati, prout adiungitur in clauſula huius Maioratus relata, ibi: Et ſi el dicho Martin de Fuentas falleciere deſta preſente vida ſin dexar hijo legitimo y heredero procredo de legitimo matrimonio. Ita ſanè poſt Bartolum, Alexandrum, Iaſonem, Socinum iuniorem, Crauetam, Decianum, Ioſeph. de Ruſticis, & Rotam Romanam firmarunt, & coniecturam hanc efficacem, & ſequendam dixerunt Iacobus Menochius in conſil. 325. num. 90. lib. 4. & præſumpt. 76. numero 48. lib. 4. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 3. ex. n. 7. M. Anton. Peregrinus in conſil. 49. num. 1. lib. 1. Item[*] poſiti in conditione, cenſentur vocati, quando teſtator volut conſeruare agnationem, vel perpetuitatem in ſua familia, vt in noſtro caſu ex infrà dicendis, & poſt Ruinum, Socin iunior. Zanchum, & Ruſticis, Menochius dicta præſump. 76. num. 37. lib. 4. Petrus Surdus, qui alios commemorat in conſil. 96. lib. 1. & in conſil. 336. num. 4. lib. 3. & in conſil. 443. num. 47. lib. 4. Vel quando teſtator alios gradus ſubſtitutio[*]num fecit, vt in ipſa iam relata clauſula, in qua poſt filios Martini de Fuentes, vocauit eius fratrem, cæteroſque conſanguineos: ita ſcripſerunt Ancharanus, Alexander, Ruinus, Iaſon, Curtius, Pariſius, Purpuratus, Gozadinus, Rubeus, Chaſſaneus, Celſus, go, Boërius, socinus, Albanus, Mantica, Cephalus, Salomonius, Nonius, Riminaldus, Alciatus, Decianus, & Ioſephus de Ruſticis, quos congeſſit, & ſecutus eſt Iacobus Menochius in conſil. 173. nu. 55. libro 2. & dicta præſump. 76. num. 53. lib. 4. Alexander Trentacinquius de ſubſtitutionib. 4. parte, cap. 11. numero 27. Petrus Gyllennius in generaliter, num. 5. C. de inſtitut & ſubſtitution. Petrus Surdus in conſilio 448. numero 21. libro tertio, & in conſilio 539. libro quarto. ita etiam liberi in conditione poſiti,[*] cenſentur vocati, quando poſt folios in conditione poſitos vocantur collectiuè alij conſanguinei, vt in eadem clauſula præenti ſæpè repetita, ibi: Sucediendo de varon en varon. Iunctis his, quæ infra adnotabuntur, & per Surdum poſt alios traduntur, dicto conſil. 539. num. 4. vbi elegantem reddit rationem: Et num. 5. eiuſdem conſilij, idem eſſe ait ex aliorum[*] ſententia, quando teſtator prohibuit bona alienari, vt in eadem clauſula, iba: Que lo non pueda vender, ni empeñar, ni trocar. Quod ex multis etiam tradidarat ipſa Surdus in conſil. 336. num. 3. & in conſil. 434. num. 19. lib. 3. quin & aliæ plures coniecturæ ſunt,[*] ex quibus liberi in conditione poſiti, cenſentur vocati, imò quæcumque etiam leuiſſimæ ſufficiunt, ſicuti poſt Caſtrenſem, Alexander, Manochium, Decianum, Menchacam, Couarruu. Padillam, Molinam, & alios tradidit Petrus Surdus deciſ. 162. numer. 6. & 10. atque ex Molina lib. 1. cap. 6. num. 3. dicente leuis ſufficit, Mieres etiam, & Aluarado: Ego etiam lib. 2. dict. cap. 12. num. 2. in fine, notaui. Id[*]que tunc maximè procedit, quando ſimplicis in diſpoſitione Maioratus, aut fideicommiſſi ſimplicis; liberi namque in conditione poſiti, cenſentur poſiti in diſpoſitione, vt poſt alios Authores ſcribit Molina lib. 1. dict. capite 6. num. 2. Fabius de Anna in conſ. 9. num. 4. Petrus Surdus in conſil. 241. num. 43. lib. 2. vbi in id citat Menchacam, & Bolognetum, & in Maioratu Hiſpaniæ loquitur expreſſim, atque conſilium illud conficit in cauſa Domini Chriſtophori Columbi. Ex dictis ergo hactenus conſequitur manifeſtè, teſtatirem in eſt præſenti vocaſſe dictum Martium de Fuentes, & eius liberos in infinitum; ſiquidem filiorum appellatio (de qua in dicta clauſula) extenditur ad omnes deſcendentes, qui cenſentur vocati, atque ad ſucceſſionem inuitati, ex prænotatis coniecturis: ipſæ utum coniecturæ & qualitatis omnes ſibaudirentur, & repetitæ intelliguntur in fratre naſcituro dicti Martini de Fuentes, & eius liberi debent ſimiliter cenſeri vocati in infinitum, ac liberi eiuſdem Martini de Fuentes primò vocati, & prætereà alij conſanguinei vocati, in defectum priorum decedentium ſine liberis, per illa verba: sucedeendo de varon en varon, vt ſequenti fundanto latiùs, atque fortiſſimè expenditur, debent cenſeri vocati eodem modo; quo dictus Martinus de Fuentes, & eius frater, ita vt ex conſanganuineis vocatis per illa verba, de varon en varon, ſemper præferatur proximior, & eius deſcendentes præferantur, prout præferri debuit per Senatum dictus D. Ildefonſus Tello de Guzman, nunc proximior; hoc eſt enim regulare in cauſis primogeniorum Hispaniæ, vt omnes vocationes primam ſubſequetes, ab ea interpretationem recipiant, quia[*] proprium eſt clauſulæ præcedentis influere in ſequentes, præſertim ſi continuato ſermone proferantur, l. 3. §. filius inter medias, &§. ante hæredis, ff. de liberis & poſthumis, vbi omnes Scribenes communiter: latè Peregrinus de fideicommiſſis, art. 16. n. 106. Sapia, Auiles, Albaneus, Gratianus, Menochius, & alij quos harum quotidianarum controuerſiarum iuris lib. 2. cap. 4. num. 126. & 127. commemoraui: Eſt[*] enim potior clauſula præcedens ad influendum, quàm ſubſequens ad refluendum, ex eiſdem Authoribus, & reſolutis à Mieres poſt alios, de Mariatu, ſecunda parte, quæſt. 12. num. 6. Petro Surdo in conſilio. 282. ex num. 4. lib. 2. num. 6. Et tamen videmus, non[*] ſolùm præcedentem clauſulam, ſed & in ſine poſitam, referri ad omnia præcedentia, maximè quando nulla ſubeſt differentiæ retio, l. talis ſcriptura, §. finali, ff. de legatis 1. l. doli, ff. de verborum obligationib. Marcus Anton. Eugenius in conſil. 55. num. 29. & in conſilio 89. num. 52. Petrus Surdus dicto conſil. 282. numero 4. lib. 2. cum aliis pluribus, quos eodem cap. 4. lib. 2. num. 23. & dicto num. 127. ego recenſui. Fabius de Anna in conſ. 53. num. 102. hîc autem nulla congrua aſſignari poteſt differentiæ ratio, imò valdè vrgens eſt in contrarium, & quæ ab absurdo vitando deducitur, ſcilicet, quòd dictus teſtator in caſu præſenti Mantinum de fuentes ſic prædilectum, & primo loco ad ſucceſſionem voluerit, deſcendentes quoque ipſius grauare voluerit, & grauauerit; fratris verò eiuſdem naſcituri ſecundò vocati, & vlteriorum deſcendentes non grauauerit, contra vulgatam allegationem text. in l. Publius Mæuius, §. 1. ff. de cond. & demonſtrat. Iunctis his, quæ ex aliorum Scriptorum placitis, & communibus reſolutionibu obſeruauit Molina de Hiſpanor. primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 52. & 53. obſeruarunt etiam & alij permulti relati à me, eod. lib. 2. cap. 4. num. 10. & num. 108. & 110. iunctis etiam his, quæ Molina ipſe alio in loco, hoc eſt, lib. 1. cap. 4. num. 34. & 35. poſt alios Autho[*]res ſcripſit, & dixit, enumerationem ſpecierum, factam etiam per modem taxationis, ſucceſſionem non reſtringere, ſed ſolummodò tribuere nominatis ſucceſſionis prælationem: & inde eodem num. 35. limitat omnia iura dicentia, enumerationem ſpecierum reſtringere genus præcedens, vt non procedant, quondo diſpoſitio ſit inter perſonas, quæ non ſimul & eodem tempore, ſed ordine ſucceſſiuo debent ſuccedere; tunc namque ſpecificatio perſonarum genus præcedens non reſtringit, per text. in l. cùm ita, §. in fideicommiſſo, ff. de legatis ſecundo: ergo de primo ad vltimum (vt dici ſolet) conſequitur ex his, quòd teſtator prædictus ſimplex & perpetuum conſtituere voluit, ac verè conſtituit fideicommiſſum, vel Maioratum inter ſuos conſanguineos, & eos, qui ex ſua familia proceſſerint. Rurſus & tertio loco iſtam partem multùm ad propoſitũ & velut concludenter probàt verba dictæ clauſulæ, de varon en varon; ex quibus Maioratum perpetuum inſtitutum videri, ac verè teſtatorem ipſum inſtituiſſe, neceſſariò dicendum eſt; idque in primis ex reſolutione illa Ludouici Molinæ de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 39. nam cùm eo cap. ſeptem illas coniecturas adduxiſſet, ex quibus Maioratum perpetuum inſtitutum cenſeri, aſſerit firmiſſimè, inquit dicto num. 39. poſt Socium, Secium, Pariſium, Gratum & Portium, Verba de maiori in maio[*]rem, vel de primogenito in primogenitum, vel de hærede inhæredem, vel de maſculo in maſculum, vel alia ſimilia, inducere perpetuum Maioratum inter omnes, qui ex familia teſtantis proceſſerunt. Et Molina ipſe in eiſdem, in quibus verſamur, terminis loquitur, quando ſcilicet Maioratus ſeu vinculi mentione non facta, ſiue non exprimendo aliquo modo, quòd Maioratus inſtituitur, relinquutur bona filio primogenito, vt in eis ſuccedatur, ſiue vt tranſeant, ſeu vadant bona de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de maſculo in maſculum. Et idipſum, videlicet, quòd ſimplex & perpetuum fideicommiſſum inducatur ex illis verbis: Volo vt bona mea vadant de hærede in hæredem, poſt alios plures notarunt Rolandus in conſil. 23. num. 23. lib. 4. Tiberius Decianus, in conſil. 50. num. 12. lib. 1. Petrus Surdus in conſil. 241. num. 31. & ſeq. lib. 2. Franciſcus Beccius in conſ. 159. num. 14. lib. 2. Peregrinus in conſ. 46. num. 7. lib. 2. &. de fideicommiſſis, art. 14. numero 14. & tribus ſeqq. Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione 68. num. 7. & præſump. 69. num. 12. Idem[*] ſi dicat, de deſcendente in deſcendentem, prout reſponderunt Ruinus, & Pariſius, cum quibus Menochius dicta præſump. 68. num. 7. Vel, de antiquiori in antiquiorem, vt poſt alios motauit Fabius de Anna in conſil. 53. num. 73. Vel, de vno in alterum, ſicut ex Decio, Ruino, Gozadino, & Cephalo tradit Menochius dicta præſump. 68. num. 8. Bertazolus in conſilio ciuili. 6. num. decimotertio. Vel, de maiori in maiorem, vt poſt Molinam, Manticam, Auendañum, & alios tenet Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. dicta quæſt. 18. num. 38. Vel, de vna linea in aliam, ex Molina, qui id ipſum ex verbis aliis ſimilibus quibuſlibet ſtatuit, & ex aliis nunc relatis, Burſatus in conſilio 227. lib. 3. Petrus Surdus dicto conſil. 241. num. 31.[*] lib. 2. qui dicit, induci fideicommiſſum & Maioratum perpetuum, quando teſtator mandat, quòd bona tranſeant de ano ad alium; & citat Simonem de Prætis, à ſuperioribus non relatum, Paſchal. Saulius (quem nullus hactenus receſet) in tract. de alienandis rebus fideicommiſſo ſubiectis, quæſt. 8. per totam, vbi agit de omnibus ſuperioribus: Et num. 9. idem iuris eſſe ait, quando teſtator dixit velle, quòd bona ſua habeantur à maſculis, ex Pariſio in conſil. 92. lib. 1. Quod mirè format intentionem noſtram, & ſenten[*]tiam Molinæ lib. 1. cap. 5. num. 39. in eiſdem terminis noſtris interpretantis clauſulam illam, ſucediendo de varon en varon, & abſque eo quòd expreſſum ſit, Maioratum inſtitui, dicentis Maioratum induci perpetuum. Prædictorum autem rationem conclu[*]dentem ex mente communi aſſignauit Menochius libro 4. præſump. 68. num. 8. nam cùm non poſſit res de vno in alterum tranſire, vel de vno in alterum peruenire, niſi mediante reſtitutione, & inducto fideicommiſſo perpetuo; qui vult conſequens, videtur etium velle neceſſarium antecedens fideicommiſſi, aut Maioratus perpetui, vt etiam dixit ibidem num. 6. idque in Hiſpanorum primogeniis fortiùs procedit, & militat, ex his, quæ notauit ipſe Molina lib. 1. capit. 6. num. 19. & 20. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. num. 77. vtpote cùm aliàs perpetua eſſe non poſſint primogenia, quàm ſi multorum ſucceſſorum de vno in alterum ſucceſſionem requirant, nec in vna ſola ſucceſſione verificentur, & ita ex verbis tractũ ſucceſſiuum denotantibus (qualia ſunt prædicta, de varon en varon) inducantur, ac inducta cenſeantur in perpetuum, ex ipſo Molina, & cæteris anteà relatis: qui ipſe Molina lib. 1. capit. 5. num. 19. idem ſtatuit, ac fideicommiſſum perpetuum induci probauit, quando[*] teſtator reliquit bona ſua duobus ancianis propriæ familiæ, nomina propria non exprimendo, poſt Ancharanum, & alios, quos citat: Et Ancharanum ſequuntur etiam Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quæſt. 2. num. 78. Perez de Lara de capellan. & anniuerſariis, lib. 1. capit. 4. num. 41. Si ergo præfata verba omnia, & alia ſimilia, ac ipſorum vnumquodque, ſcilicet de maiori in maiorem, de hærede in hæredem, de maſculo in maſculum, de vno in alium, & eiuſmodi, fideicommiſſum ſimplex, & Maioratum perpetuum inducunt, quando magis inducere debebunt illa, ſucediendo de varon en varon, quæ maioris efficaciæ & energiæ ſunt ad inducendam perpetuitatem? Verbum namque ipſum maſculus, meliùs, &[*] præ cæteris operatur inductionem perpetuitatis, atque agnationis, vel cognationis, ſiue familiæ conſeruationem, vt ex Caſtrenſe, Socino, Alexand. & aliis, nouiſſimè adnotauit Roſental. in ſynopſi feudali, cap. 7. concluſ. 36. num. 5. & in additione, littera D. atque ex Ludouico Molina, Alexandro Raudenſe, Albano, Aldobrandino, Bonifacio Rogerio, Hippolyto Riminaldo, Aluarado, Menochio, Prætis, Peregrino, Cephalo, Pedrocha, & aliis, lib. 2. cap. 4. n. 79. & 80. ego notaui. Nec obſtat ſuperioribus, ſi quis dixerit, (prout pars aduerſa contendebat, ſed non ita ſtrictè, nec fortiter, vt ponderatur nunc) verba illa, ſucediendo de varon en varon, adaptanda eſſe Martino de Fuentes, primo vocato, & eius filio, vel fratri naſcituro, qui expreſſim fuerunt à teſtatore vocati, non verò aliis vlterioribus deſcendentibus: Nam reſpondetur, quòd ſecundùm hanc conſiderationem, & verba illa, ſucediendo de varon en varon, eſſent prorſus ſuperflua & inſuper ea interpretatione admiſſa, verba eſſent improprianda ad effectum inducendæ ſuperfluitatis, quo nihil abſurdius dici, aut euenire poſſet, vtpotè cùm verbum quodlibet non modo in omni materia, & diſpoſitione, ac maximè in teſtamentis, ſic debeat interpretari, vt ſuperfluitatem non contineat, ex. l. ſiquando, ff. de legatis primò, quam alio cap. infrà latè exornabimus: ſed etiam & à contrario, verba potiùs, impropriè, & contra eorum naturam interpretanda ſint,[*] quòm vt ſuperflua reddantur, aut non operentur; idque ex eiſdem & mille Authoribus, eodem capit. huiuſce tractatus infrà referendis, & vltra relatos ibi Hadriano Gilmaño rerum iudicatarum lib. 1. deciſione ſexta, num. 223. & 232. & 233. Petro Surdo in conſilio 241. ex num. 27. lib. 2. & deciſione 84. num. 14. & 15. vbi inquit, induci fideicommiſſum perpetuum[*] per clauſulam generalem, quando aliter verba eſſent ſuperflua, & nihil importarent: Eò magis, quòd regu[*]lariter clauſula, quæ ſubiicitur, non refertur regulariter ad ea, ſuper quibus facta eſt ſpecialis prouiſio, l. vxorem, §. feliciſſimo, in fine, ff. de legatis terio, l. cohæredi, §. qui patrem, ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. l. doli clauſula, ff. de verborum obligation. latè Oſaſcus deciſione pedemontana 69. numero primo. Petrus Surdus in conſilio 241. numero 9. lib. 2. & deciſione 84. numero 4. Verba ergo illa, ſucediendo de varon en varon, non ad maſculos, de quibus facta eſt ſpecialis prouiſio, & vocatio, ſed ad cæteros de familia referri debent; nam cum tractum habeant ſucceſſiuum, conſtituunt gradualem, & perpetuam inter omnes de familia ſucceſſionem. Quod vel ex eo euidentiùs apparet; nam ſi verba eadem, de varon en varon, ad eum modum acciperentur, quem pars aduerſa contendit, hoc eſt, de varon varon, ſcilicet de Martino de Fuentes varon primero llamado, ad eius filium, vel fratrem eius naſciturum, varon ſecundo loco nominatum & vocatum; verba equidem ipſa (quæ indefinitè ſtant) eſſent omninò reſtringenda, & reducenda ad caſum ſingularem, quam ſi teſtator denotate voluiſſet, verba alia procnldubio adieciſſet, ac dixiſſet, ſucediendo del vn varõ en el otro, y el ſucediendo vn varon despues delotro, de los nombrados, vel alia ſimilia, nec ita generaliter, & indefinitè loqueretur, poſt factas dictas ſpeciales vocationes dicens, ſucediendo de varon en varon, quibus verbis nihil aliud voluit, quàm perpetuam inter omnes ſuos conſanguineos, atque ex familia procedentes, ſucceſſionis causá & ſeriem introducere, maſculos ſcilicet fæminis præferendo; hoc enim peculiare[*] & proprium eſt orationis indefinitæ, ſcilicet æquipollere vniuerſali, l. ſi pluribus, ff. de legatis ſecundo, l. ſi plures, ff. de legatis tertio, & alio capit. infrà exornabimus, que latiùs comprobabimus, ita vt verba illa indefinita, ſucediendo de varon en varon, idem operentur, ac ſi teſtator ſubieciſſet, y despues de eſtos llamados, o despues de los llamados nominatim, ſucedan todos los demas mis parientes varones por ſu orden. Quod in cauſa fideicommiſſaria (in qua verſamur)[*] præ cæteris locum habet, & procedit, ex traditis per Alexandrum, Curtium iuniorem, Tiraquellum, & alios quos refert, & ſequitur Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 4. num. 12. Petrus Surdus (qui in fideicommiſſariis vocationibus, & diſpoſitionibus præcipuè locum habere ait locutionem illam, Indefinitam æquipollere vniurſali) in conſ. 536. n. 7. lib. 3. Hadrianus Gilmanus lib. 1. rerum iudicatarum Germaniæ, deciſ. 6. num. 18. & alio cap. infr à de indefinita locutione, & vi ipſius in interpretatione vltimarum voluntatum latiùs comprobabitur, vt nunc dixi. Ex eo denique, quòd verbum illud, de varon en varon, collectiuum eſt, plures gradus, & ſucceſſio[*]nes in ſe continens in defectum Martini de Fuentes, & eius lineæ deſcendentium, & fratris naſcituri, ſecundo loco vocati, ita vt poſt eos extinctos, cæteri de familia & cognatione per neceſſarias conſequentias veniant admittendi ordine ſucceſſiuo, & gradatim, ex traditias à Petro Surdo poſt alios multos, deciſ. 84. num. 13. & deci. 238. num. 13. & in conſ. 96. num. 15. lib. 1. & in conſ. 247. num. 8. lib. 2. & in conſil. 494. num. 1. lib. 4. Franciſco Beccio in conſ. 159. num. 14. Nec enim nouum eſt in iure, ſub vnico verbo plures[*] ſubſtitutionum gradus contineri, & denotari, l. cohæredi, §. qui diſcretas, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. vbi Aretinus, cuius dictum exornat Molina, de Hiſpanorum primogeniis lib. 1. cap. 4. num. 16. Tiberius Decianus in conſil. 41. num. 54. lib. 1. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. ita interpretans clauſulam ſimilem teſtamenti Regis Henrici Secundi, quæſt. 2. num. 78. in fine: & num ſeq. poſt Molinam lib. 1. c. 5. num. 22. & 23. & cap. 6. num. 21. & ſeq. Quartò prætereà pro eadem parte, & in confirmationem definitionis dicti Senatus non leuiter adſtringit, dictum teſtatorem multoties ante conditum teſtamentum (quo dictum clauſulam adiecit) dixiſſe ſe velle facere, & facturum Maioratum Perpetuum in fauorem dicti Martini de Fuentes, & cæterorum ex familia; quod non leuem, imò euidentem, & concludentem præſtat coniecturam, vt præcisè credatur, ex verbis relatis inſtitutum fuiſſe Maioratum de varon en varon in perpetuum: idque ex traditione illa Ludouici Molinæ de Hiſpanorum primoge[*]niis, lib 1. cap. 5. num. 40. quò loci, cùm anteà numeris præcedentibus enumeraſſet nouem illas coniecturas, ex quibus Maioratus inſtitutus cenſeri debet, ſubdit dicto num. 40. decimam coniecturam Maioratus inſtituti eſſe, ſi ante factum teſtamentum profeſſus fuit, ſe Maioratum inſtituere vella; nam ſi poſteà in ipſo teſtamento aliquas vocationes primogenitorum fecerit, ſiue alia diſpoſuerit, quæ coniecturam Maioratus, non tamen omninò concludentem arguere possint, hoc probato, diſpoſitio ipſa, tanquam verus Maioratus cenſenda erit; quod in ſpecie dixerunt Bartol. Alexand. Iaſon, Ripa, Corneus, & Pariſius ibi relati, dum ſcribunt, quòd voluntas teſtantis comprehenditur ex his, quæ ipſe teſtator dixit ante teſtamentum: Et id ipſum poſt alios Authores ſcripſerunt Hippolyt. Riminaldus in conſil. 158. num. 4. & 24. lib. 2. M. Antonius Peregrinus in conſil. 35. num. 4. lib. 3. Maſcardus de probationibus, tom. 2. concluſ. 1046. Petrus Surdus in conſil. 414. num. 56. & 64. lib. 3. & deciſione 54. num. 6. & num. 16. Iacobus Menochius lib. 4. Præſumptione 67. num. 17. Petr. Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 60. & 143. & Molinæ traditioni, in eiſdem, in quibus verſamur terminis, conuenit Hadrianus Gilmañus deciſione 6. numero 156. Rurſus & quinto loco, eandem partem vrgenter confirmat, certis iuris eſſe, quòe, quòd præcedentia declarant, ſiue determinat ſequentia, & è conuerſo; per text. in. l. finali, §. cui dulcia, ff. de vnio, tritico, & oleo legato, l. Titiæ, §. Titia, & l. vltima, ff. de verbor obligat. Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libr. 6. titul. 13. num. 3. & 4. & lib. 2. har. quotidianar. controuer. iuris, cap. 4. num. 10. notaui, & cap. 26. eiuſdem libri, num. 15. latiùs comprobaui, & dixi, quòd in Maioratibus, fideicommiſſis, & vltimis voluntatibus, ſicut præcedentia declarant ſequentia; ſic è conuerſo dubia defuncti voluntas quæ[*] præceſſit, declaratur, & coniecturatur ex ſubſequenti, quæ clara, & aperta ſit, & retuli Tiraquellum, Socinum iuniorem, Pariſium, Mieres, Menochium, Maniticam, Pedrocham, & Ioannem Gutierrez. Dixi etiam numero 16. ex eiſdem Authoribus, quòd[*] voluntas teſtatoris obſcura, ex aliis in teſtamento expreſſis declaratur. Et numero 11. dicti cap. 4. quòd[*] vna pars teſtamenti aliam declarat, & inde ſi verbum aliquod dubium ſit, aut obſcurum, eo modo intelligi debet, ſecundùm quem reperitur in alia parte teſtamenti, l. qui filiabus, l. ſi ſeruus plurium, §. vltumo ff. de legatis primo, l. quæſitum, §. Papinianus quoque, ff. de fundo inſtructo, cum aliis adductis per Manticam, Simonem de Prætus; Pet. Surdum, Ludou. Caſanate, & alios innumeros referendos alio cap. infrà: vide etiam Ludouicum Caſanate in conſil. 47. n. 60. & 61. & num. 62. vbi multùm ad propoſitum in[*]quit, quòd quando in vna parte terſtamenti apparet, quomodo teſtator verbum aliquod acceperit, eodem modo cenſeri debet acceptum in alia parte: Idque poſt Bartol. Ripam, Fulgoſium, Gabrielem, & Gozadinum, tradit Alexander Rauden ſis in conſilio 35. numero 63. lib. 1. Qui addit numero 83. quòd hæc coniectura fortior redditur ex ſymbolitate clauſularum, quæ ſub eiſdem verbis ſcriptæ ſunt; nam cum in habentibus ſymbolum facilis ſit tranſitus, ſicut vna intelligitur, & ab ipſomet diſponente accipitur; ita quoque alia ſimiliter intelligi, & accipi debet. Et refert C ſanate dicto conſilio 47. numero 64. & numero 33. & tribus ſequentibus, ibidem exorant nonnullis, & inquit, quòd vo[*]luntas teſtatoris ambigua, ex vicinis ſcripturis, hoc eſt, ex his quæ præcedunt, & quæ ſequuntur, declarari debet, & ſententia illa eſt reiicienda, quæ non conſtat cum ſuperioribus, & inferioribus ſententiis; nam ex præcedentibus, & ſubſequentibus intelliguntur quæ ſunt in medio poſita; & ideò verba quocumque modo dubia, ex vicinis ſcripturis declarationem recipere, poſt Manticam, Prætis, & alios, notauit ipſe Caſanate ibi, & in conſilio 17. num. 25. & 26. & in conſilio 52. numero 21. vbi inquit, quòd declaratio verbi dubij deſumitur ſecundùm quod conſtat, teſtatorem verbum ſimile accepiſſe in alia parte; quod idem notarunt Albanus, Ruinus, Corneus, Craueta, & Sfortia, ibi relati, Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. ex numero 130. qui ex ſententia Burg. de Paz genitoris ſui, & Ludouici Molinæ, quem refert, hoc præcipuè obſeruandum eſſe cenſet in ſcriptura Maioratus ambigua circa modum ſuccendendi, vt ex prioribus, & poſterioribus, ſiue ſubſequentibus veniat declaranda, & interpretanda. Vincentius Carocius deciſione 113. num. 12. Sed ſic quòd in caſu præſenti, & eadem diſpoſitione, ac teſtamento, quo teſtator noſter clauſulam in initio propoſitam adiecit, ſimiliter accepit, atque intellexit verbum metipſum, ſucediendo de varon en varon, & per illud, inductum perpetuum Maioratum in futurum, ac induci velle denotauit: Ergo neceſſariò idem dicendum erit in clauſula, vbi verbum id adiectum inuenitur. Quod ad oculum demonſtrabitur, ſi animaduertamus ad clauſulam immediatè præcedentem ipſius teſtamenti (in eodem namque teſtamento alter Maioratus inſtitutus fuit, & clauſula ipſa adiecta) : in clauſula autem immediatè præcedenti, vbi ipſemet tetator Martinus de Fuentes Maioratum præcipuum, & maiorem in fauorem alterius Martini de Fuentes filij Didaci de Fuentes, ex loco de Caſtulleja de Talbara, y de ſus heredamientos, tributos, y otros derechos, y bienes inſtituit: ad denotandam perpetuam ſucceſſionis cauſam, & maioratum perpetuum in futurum, non aliis equidem verbis vſus eſt, quàm eiſdem, quibus in dicta clauſula noſtra vtitur; ita enim in ipſa, quæ (vt dixi) immediata eſt noſtræ clauſulæ, inquit: E mando a Martin de Fuentes mi ſobrino, hijo del dicho Diego de Fuentes, toda la parte que yo be, y tengo en el dicho lugar de Caſtille ja de Talbara, y ſus terminos, e vaſſallos, e juriſdicion, e iuſticia, &c. ſugun de la forma, e manera que yo lo be tenido, e poſſeydo, e tengo, e poſſeo, por el gran deudo y amor que con el be. E mando, que ſi el dicho Martin de Fuentes mi ſobrino falleſciere deſta preſente vida, ſin dexar hijo legitimo heredero, procreado de legitimo matrimonio, que aya todo lo ſobredicho otra ſu hermano del dicho Martin de Fuentes, varon, el que viniere empos del dicho Martin de Fuentes, que ſea el mayor de ſus hijos del dicho Diego de Fuentes: y eſto que lo aya para ſi, como coſa ſuya propria; ſaluo que lo non pueda vendor, nin empeñar, nin donar, nin trocar, nin cambiar, nin en ninguna manera enagenar; ſaluo, que ſea, e ſuceda de varon en varon. Concluſa ergo ad hunc modum clauſula iſta Maioratus principalis, ſtatim immediatè ſubſequitur clauſula in initio huius cap. relata, quæ eſt fundatio dicti ſecundi Maioratus, facta in fauorem alterius Martini de Fuentes filij Didaci de Fuentes (vnus enim & alter Martinus nuncupabatur) ac in effectu cùm clauſulæ dictæ in ſubſtantia conueniant omninò, ad denotandam perpetuam ſuccessionis cauſam, in vna & altera clauſula taſtator vtitur verbis illis, ſucediendo de varon en varon, quæ eſt valdè vrgens, & concludens coniectura (vt vides) atque eâdem vtuntur in hac fideicommiſſaria (qua verſamur) materia, Corneus in conſilio 83. num. 1. libro 3. Hartman. Piſtor. libro primo quæſtione 7. numero 9. & ſequent. Hadrianus Gilmañus libro primo rerum iudicatarum Germaniæ, deciſione 6. numero 155. dicens,[*] quòd ex geſtis prioribus præſumitur circa poſteà geſta, l. quædam mulier, ff. de rei vendicat. cap. ſcribam de præſumptionib. capit. ſi quis Diaconus, verſic, cùm vero, 50. diſtinctione. Et quòd etiam id procedit in[*] geſtis extra teſtamentum, inquit ipſe Gilmañus numero 156. poſt Bartol. Afflictis, Manticam, Caſtrenſem, & Simonem de prætis, & citat tex. in l. in his quæ, ff. de condition. & demonſtrat. & num. 164. Quòd[*] diſpoſitio omnis poſterior intelligenda eſt cum exceptione præcedentis, l. qui filiæ qui patrem, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. l. non adea, ff. de condit. & demonſtr. Sextò deinde comprobatur ipſamet pars ex qua[*]litate bonorum, quæ in dicta clauſula, & ſecunda iſta diſpoſitione, de qua nunc agitur, continebantur; ex ipſa namque Maioratus perpetuus inducitur, & inſtitutus cenſetur, & quòd teſtator voluerit, ea bona perpetuò in ſua familia permanere; iuxta Gloſſam communiter receptam, in l. quoties, C. de fideicommiſſis, vbi loquitur de turri, quæ conſueuerat eſſe tutela, & defenſio familiæ: ſequuntur ibi Cinus, & Baldus numero 8. Caſtrenſis numero. 4. vbi dicit, quòd qualitas rei arguit affectionem teſtatoris. Corneus numero 6. vbi alios citat, dicens, prohibitionem cenſeri factam, ne res exeat de familia, ob talem rei qualitatem, Iaſon verſic. Primò, quando fit contemplatione rei. Alexander in l. filiusfamilias, §. diui. ff. de legatis primo, in principio, vbi Ferdinand. numero 59. dicit communem, Socinus iunior num. 16. & Ripa num. 4. Rubcus in conſil. 53. num. 3. vbi loquitur de domo. Rolandus, qui ſimiliter de domo verba facit in conſil. 23. ex num. 24. lib. 4. Baldus, Barbat. Decius, Corſetus, Lecirier, Tiraquellus, Modern. Pariſ. Peralta, & Molina, quos refert Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quæſt. 2. numero 98. qui loquitur, quando res ipſæ fuerunt maiorum, vel ſi ad eas affectio habebatur per teſtatorem, vt in caſu præſenti, quo teſtator dictus reliquit bona præfata, videlicet, las caſas principales de ſu morada, con otras aceſſorias, y vn donadio de tierras con ſus prados. Et id ipſum ita pariter adnotarunt Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. titulo 12. numero 7. Simon de Prætis de interpretat. vltimarrum voluntatum, libro tertio, ſolutione decima, numero tertio, folio 282. Marc. Anton. Eugenius in conſilio 81. numero 45. & 46. Palezà Mieres de maioratu, tertia parte, quæſtione quinta numero nono, & numero 21. Petr. Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſtione prima, numero 85. & ſeq. Petrus Surd, in conſilio 67. numero 11. libro primo, & deciſione 125. numero tertio, quarto, & quinto. Iacobus Menochius libro quarto, præſumptione 68. numero querto. vbi quòd fideicommiſſum ſimplex cenſetur inductum, quando teſtator reliquit bona illuſtria, & digna, quæ conſeruentur in agnatione, & familia perpetuò: & præſumptione 69. numero 18. vbi idem repetit, Blaſius Flores Diaz de Mena variarum libro primo, quæſtione 18. numero 41. vbi dicit, quòd Maioratus perpetuus inſtitutus cenſetur, etſi de Maioratu mentio non fiat, ſi res grauata, erat maiorum, vt puta domus principalis antiqua, aut ſola, vel talis, ad quam affectio habebatur veriſimiliter, & num. 37. ipſe Author inquit, quòd Maioratus inducitur, & inſtitutus cenſetur, ſi ex verbis tavtatoris conſtet, velle conſeruare[*] familiam, vel agnationem, quomodocunque conſtet, etiam ex verbis enunciatiuis, & citat alios ita tenentes; & quando conſtare poteſt ex verbis, tractum temporis, aut perpetuitatem donotantibus; ego quoque poſt alios multos libro ſecundo capit. 22. ex numero 39. & numero 77. 94. & 97. ſcriptum reliqui. Septimò & vltimò pro hac parte vrgere videtur obſeruatio illa Gregorij Lopezij in leg. 2. titulo 15. partita 2. in gloſſa 1. in fine, & verbo, el mas propinquo,[*] in principio, dicentis, quòd ſi pater filium inſtituat, & diſponat, quòd ſi ipſe & eius deſcendentes deceſſerint ſine filiis, bona veniant in filium ſecundam. cenſetur eo ipſo factus Maioratus: & inquit, quòd ex quo filij filiorum ſunt grauati, videntur vocati & honorati. Et quamuis Gregorij ſententia Azeuedo diſplicuerit in conſilio 18. numero 39. vel ex eo, quòd filij filiorum non debeant videri vocati, ex deciſione illa Gloſſæ vulgatæ in l. Lucius, ff. de hæred. inſtituend. quod leue fundamentum eſt, atque ex his diluitur, quæ ſupra notauimus, vel quòd Gregorius loquatur inter deſcendentes, ipſe autem eò loci verſetur inter tranſuerſales: verè tamen ſi cum ea vocatione aliæ coniecturæ concurrant ſimul, negari equidem nullo pacto poteſt, quin Gregorij adnotatio de iure procedat, nec in eo vis fieri poſſit, quòd inter deſcendentes, vel inter tranſue rſales verſemur, cùm ex præſumpta voluntate, & eadem militante ratione differentia non ſit, vt ſtatim dicetur; cùm etiam ex coniecturis facilè inter eoſdem idem ius ſtatuatur, & à dicta doctrina Gloſſæ recedatur, vt ſuprà vidimus: Ita ſanè iuridicè Senatus noſter Regius Hiſpalenſis, cùm pro hac ſecunda parte rem ipſam definierit, superiora omnia fundamenta & hactenus ponderatas doctrinas æqualiter accepit inter tranſuerſales, aut in vocationibu ipſorum, ac inter deſcendentes, vel cùm in vocationibus deſcendentium verſamur, prout æqualiter accipiunt, nec vllam differentiam conſtituunt relati ſuprà, numero 29. Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, libro primo, capite 4. numero 37. & ſeq. Burgos, de Paz iunior ciuilium, quæſtione 2. numero 83. Mieres 3. pate, quæſtione 5. numero 20. in verſicul. ſed eſt conſiderandum. Menochius, qui nunquam in propoſito diſtinguit, nec differentiam aliquam conſtituit, libro 4. dicta præſumptione 68. & 69. Hadrianus Gilmañus dicta deciſione 6. ferè per totam, libro primo. Petrus Surdus dicto conſilio 241. lib. 2. idque maximè procedit, quando his tranſuerſalibus primo loco relinquitur fideicommiſſum, vel primo loco vocantur ad Maioratum, vt in præſenti contingit, ex eiſdem Authoribus, & Molina libro primo, capite 5. & 6. Fachineo libro quarto, controuerſiarum iuris, capite 49. in fine, per text. in l. cùm ita, §. in fideicommiſſo, & l. peto, §. fratre, ff. de legatis ſecundo. Supereſt nunc vt fundamentis & rationibus contrariæ partis ſuo ordine reſpondeamus: Et quidem quamuis ipſa vrgere tunc viderentur in contrarium, verè nec vrgent, nec obſtant. Nam ad primum, quòd bona in dubio præſumantur libera & alienabilia, non[*] Maioratui ſubiecta, vel inalienabilia, facili negotio reſpondetur, fatendo regulariter id procedere, cæterùm ab ea coniectura, & præſumptione recedi ſæpiſſimè, ac recedi debere, quando aliæ in contrarium extant coniecturæ, & præſumptiones, ex quibus deducitur, teſtatorem voluiſſe fideicommiſſum ſimplex inducere, ſiue perpetuum Maioratum inter omnes de familia inſtituere, modò coniecturæ ipſæ probabiles, & neceſſariæ, ac concludentas ſint, prout Interpretes noſtri requirunt, & ſuprà notaui. Et ita in terminis præfatum doctrinam generalem, quòd bona in dubio præſumantur libera, declarauit Iacobus Menochius libro 4. dicta præſumptione 67. numero 2. in verſic. recedimus, qui eius limitationis, ac declarationis recenſuit conuenientes Authores omninò; Baldum, inquam, Caſtrenſem, Alexand. Salicet. Decium, Curtium ſeniorem, Gratum, Curtium iuniorem, Pariſium, Socinum iuniorem, Corraſium, Crauetam, Paulum Leonium, Albanum, Buratum, Alciatum, Peraltam, Molinam, Mieres, & Padillam, & concludit in hunc modum: Quemadmodum, ergo ad demonſtrandum, teſtatoram induxiſſe[*] fideicommiſſum, ſufficiunt coniecturæ; ſic & ad oſtendendum ipſam primogenituram. Et in eodem placito fuerunt Authores ferè omnes, ſuprà relati, qui fideicommiſſa, & Maioratus ex coniecturis ſolis induci probarunt; ex ipſius namque recedi ab ea regula, quòd bona in dubio libera præſumantur, & alienabilia, non inalienabilia, dixerunt expreſſim, prout expreſſim aſſeuerauit Burgos iunior ciuilium, quæſt. 2. ex num. 68. cum multis ſeqq. quamuis num. 7. eodem arguendi genera vſus eſſet pro ratione dubitandi: Blaſius etiam Flores Diaz de Mena dicta quæſtion. 18. variarum, ex num. 32. cum ſeq, & conuenit Hippolytus Riminaldas in conſilio 643. ex numero 44. & in conſilio 651. ex numero 16. cum ſeq. libro 6. Hadrianus Giamañus rerum iudicatarum Germaniæ lib. 1. deciſ. 6. num. 7. & 14. & num. 20. & 22. & 23. Petrus Surdus in conſ. 241. lib. 2. Cùm ergo in caſu præſenti tot extent, adeòque concludentes coniecturæ ad oſtendendum enixam teſtatoris voluntatem, & quòd perpetuum inſtituere volueit Maioratum; de iure debemus ab regula recedere, & contrariam amplecti ex probabilibus, neceſſariis, & concludentibus coniecturis. Non obſtat ſecundum argumentum, fideicommiſſum regulariter odioſum eſſe, & onus continere, & ſtrictè interpretandum, & in dubio non præſumi, ſed potiùs contra ipſum pronuntiandum, & iudicandum, vt ibi relati dixerunt, & vltra commemoratos ibidem, Ludouicus Caſanare in conſilio 4. numero 37. & ſequent. & numero 154. & in consilio. 45. ex numero 108. cum ſequent. & in conſilio 56. numero 30. & in conſilio 57. ex numero 45. cum ſequent. Hadrianus Gilmañus decisione 6. numero 84. 88. & 89. Nam reſpondendeur in primis, in caſu propoſito dici non poſſe; quod verſemur in dubio, fideicommiſſùve inducatur in dubio, cùm imò potiùs ex verbis dictæ clauſulæ ſæpè repetitis, atque omnibus coniecturis ſupra ponderatis, manifeſtè conſtare videatur, quod teſtator perpetuum Maioratum inſtituere voluerit, vt latiùs notatum eſt ſupra. Deinde & ſecundò reſpondetur, non adeò certum, aut abſolutè verum eſſe, quòd fideicommiſſa adioſa dici debeant, cùm eſſe fauorabilia ſcripſerint quamplurimi, (vt ex ſtatim referendis conſtabit, ſi ipſa originaliter prælegantur) aut ſalutem aliquando fauorabilia magis, quàm odioſa iudicauerint, vt iidem obſeruant, atque vnanimiter ſtatuunt, fideicommiſſa quæ pro conſeruatione bonorum in[*] agnatione, vel in cognatione, & vel in familia fiunt, fauorabilia exiſtimari, & pro ipſis conſeruandis fauorabiles interpretationes, atque etiam extenſiuas admitti, vt cum aliis quamplurimis obſeruarunt Ferdinand. Vazquez de Menchaca de ſucceſſionum creation. libro 3. §. 26. numero 118. Franciſcus Beccius in conſilio 131. numero 46. & in conſilio 177. numero 13. libro 2. Hippolyt. Riminaldus in conſil. 279. ex numero primo, & num. 43. & 50. lib. 3. & in conſil. 371. lib. & in conſ. 645. ex num. 42. libro 6. & in conſ. 739. ex num. 53. lib. 7. Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quæſt. 2. ex num. 36. & num. 104. & ſeq. Burgos de Paz in conſilio 45. ex num. 5. & ſeq. Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, libro primo, cap. 18. ex num. 2. Petr. Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 5. ex num. 2. cum ſeq. Marc. Anton. Peregrinus in conſilio 65. numero 8. libro 2. Petrus Surdus in conſilio 96. ex num. 38. libro primo, & in conſilio 241. ex numero 36. libro 2. & in conſilio 554. ex numero 21. & in conſilio 559. numero 12. lib. 4. Ludouicus Caſanate in conſ. 4. num. 40. & in conſil. 45. num 111. Bonifacius Rogerius in consil. 33. columna finali. Franciſcus Burſatus in conſil. 64. numero 3. libro primo. Ioannes Cephalus in conſil. 137. ex num. 40. libro 2. Alexander Trentaciquius variarum reſolut. libro primo, titulo de ſtatutis, reſolutione prima, numero 2. Antonius Faber in libros nouem C. lib. 6. titulo 20. definitione 4. numero 6. pag. 174. & titulo 23. definitione 17. numero 8. pagina 201. Hadrianus Gilmañus libro primo rerum iudicatarum Germaniæ deciſione 6. num. 90. & vide omninò deciſione 7. num. 39. in verſiculo, Vltimo non magnam, folio 126. vbi ſingularia & notãda verba profert in propoſito. Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione 67.[*] ex n. 19. cum ſeq. vſque in finem præſumpt. qui inquit, quòd in ea diſceptatione, quæ grauis eſſe ſolet inter noſtros Scribentes, an fideicommiſſum ſit fauorabile, vel odioſum, ipſe omiſſa aliorum explanatione, qui fruſtra multas membranas occupant, ſic duos caſus diſtinguere. Primus eſt, cùm manifeſtè conſtat, teſtatotem voluiſſe ceris in caſibus, & certas ob perſonas fideicommiſſum conſtituere: & hoc caſu fideicommiſſum iudicari debet fauorabile; nam agitur de conſeruanda ipſius teſtatoris voluntate, quæ cùm pro lege habenda ſit, obſeruari omninò debet. Et hæc ſententia tunc maximè procedit, quando fideicommiſſum ipſum relictum eſt ex cauſa fauorabili, vt illa eſt, quòd agnatio, & familia conſeruetur; nam & familias conſeruari, publicè intereſt, vt hæc omnia latiùs comprobat dicto num. 19. vſque ad n. 26. Secundus caſus eſt, quando ſum in dubio, a ſcilicet teſtator reliquerit fideicommiſſum; hoc ſanè caſu dicimus, fideicommiſſum non præſumi, cùm ſit onus & grauamen, & conſequenter odioſum, vt ibidem probat dicto num. 26. qui, vt vides, in primo caſu ex ſententia communi conuenit his, quæ defendimus, & ſuperiùs dicta fuere: In ſecundo autem caſu nullo modo contradicit eiſdem ſuprà adductis; siquidem loquitur, quando in dubio ſumus omninò, nec ſaltem ex coniecturis apparet, an fideicommiſſum reliquerit teſtator, nècne: Secus autem vbi fideicommiſſum apparet relictum, ſed dubitur, an perpetuum ſit, nècne, ex ipſimet Authoribus ſuprà relatis, & nunc referendis, atque eodem Menochio lib. 4. dicta præſumptione 68. & 69. vbi ex coniecturis ſolis fideicommiſſa admiſit multis in caſibus, vt ſuprà vidimus. Rurſus & tertiò reſpondetur, nos verſari in Hiſ[*]panorum primogeniis & Maioratibus, qui fauorabiles ſunt, atque propter bonum publicum introducti, & multis rationibus, iuſtiſque de cauſis in vtroque foro ſuſtinentur, cùm de familiarum conſeruatione, & propagatione in eis agatur (quas conſeruari publicè intereſt, vt nunc dicebam) ideòque non ſunt reſtringendi, ſicut fideicommiſſa, ſed potiùs ampliandi, vt ex pluribus probauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 28. in verſic. ſimiliter, & cap. 18. per totum, & lib. 2. cap. 1. per totum. Roias in epitome ſucceſſionum, cap. 3. num. 20. 24. &43. Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. num. 36. & numero 104. cum ſeq. Hieronymus de Cæuallos practicar. commun. contra communes, quæſt. 674. ex num. 11. cum ſeq. quos retuli dumtaxat lib. 2. cap. 22. num. 84. & vltra ipſo, Mieres de maioratu, in initio primæ partis, num. 2. & quæſt. 3. per totam, eiuſdem primæ partis. Ioannes Gutierrez canonicarum lib. 2. cap. 14. per totum, Cæuallos quæſt. 725. num. 34. Pater Molina to. 3. de iuſtiti & iure, diſput. 58. per totam, & diſputatione 576. num. 11. &12. Blaſius Florez Diaz de Mena variarum lib. 1. quæſt. 18. num. 23. 24. &25. qui Aluaradum, Salazar, Caldas, & alios citat. Petus Surdus in conſil. 241. num. 41. lib. 2. vbi dixit expreſſim, cùm in Maioratu Hiſpaniæ verſaretur, quòd Maioratus non eſt odioſus, ſed fauorabilis, & citat Titaquellum, Couarr. & Menchacam. Et num. 14. dixit, Maioratus inſtitui, vt bona conſeruentur in[*]diuiſa ad familiæ decorem, & eoſdem citat Authores ita tenentes, & latiùs comprobant nunc citati. Ad alterum verò, quo fideicommiſſum allegans,[*] ſiue ſe vocatum, aut in diſpoſitione comprehenſum dicens, id probare tenetur, & quòd ſemper ei dici poteſt, quòd diſpoſitio de ipſo non loquitur, ex hactenus dictis ſatis apparet ſolutio; vtpotè cùm dictus D. Ildephonſus Tello de Guzman ſatis oſtendat ſe in diſpoſitione prædicta contineri, & velut expreſſim vocari. aut in ſcriptura comprehendi; ex quo concludentibus adeò, atque vrgentibus coniecturis contenditur, teſttorem Maioratum perpetuum inſtituere voluiſſe, & verba illa, ſuccediendo de varon en varon, ita indefinitè & generaliter prolata fuerint, vt omnes, & quoſcumque maſculos in futurum comprehendant, vt ſuprà probaui: & ſic obtinere, nec procedere non poteſt axioma illud peruulgatum, quòd ſemper dici poſſit. De te non loquitur ſcriptura, vt ex eiſdem Authoribus conſtat, quos dicto ſecundo fundamento adduxi, atque ex Menochio lib. 4. dicta præſumptione 67. num. 18. & ſeq. Hippolyto Riminaldo in conſil. 645. ex num. 44. cum ſeq. lib. 6. nam cùm anteà arguendo, num. 40. dixiſſet, Subſtitutus non es hoc caſu, aut de te non loquitur ſcriptura; ergo admittendus non es; irrefragabile eſſe argumentum: ſtatim dicto num. 44. argumentum id ex contrariis ceſſare, probauit iuridicè: & repetit in conſilio 651. num. 16. & ſeq. eodem lib. 6. dicens, quòd argumentum illud, quòd fideicommiſſum potiùs remoueatur, quàm inducatur, & quòd ſubſtitutio locum non habeat, vbi ſcriptura non loquitur; non habere locum, ſi aliter de mente, aut voluntate teſtatoris præſumpta conſtet ex coiecturis & præſumptionibus. Non obſtat tertium argumentum; nam etſi teſtator[*] Maioratus verbum non expreſſerit in ſua diſpoſitione, ſiue ſe Maioratum inſtituere, non dixerit expreſſim; ex quo tamen vocationes ad modum relatum fecit, & verba illa ſucediendo de varon en varon adiecit, atque vrgentes adeò, & concludentes inſtituti Maioratus coniecturæ extant; perinde haberi debet, ac ſi Maioratum ſe facere, ſpecificè profeſſus fuiſſet: idcircò Maioratus verbum in dicta clauſula, ac diſpoſitione omiſſum, ſuppleri ex aliis verbis in diſpoſitione expreſſis, ex quibus de voluntate teſtetoris apparet apertè, & Maioratus perpetuus induci debet in Hiſpania, Vicut in aliis Regnis, & de iure communi inducitur fideicommiſſum perpetuum; atque ex ipſis videtur quodammodo id expreſſum, nec omninò[*] omiſſum; cùm expreſſum dici ſoleat frequenter & idem quod expreſſum operati, atque euidentum voluntatem inducere, quod ex coniecturis, ſiue præſumptionibus & ex vi verborum colligitur, l. licet Imperator, vbi Gloſſa, & Doctores omnes communiter, ff. de legatis primò. Decius, Socinus, Pariſius, Molina, Prætis, Mieres, Mantica, Theſaurus, & Hondedeus, quos retuli, & ita notaui lib. 2. harum controuerſ. iuris, cap. 22. num. 71. & vltra relatos ibi latè Menochius lib. 1. præſumpt. 45. Cæſar Barzius deciſione Bononiæ 121. ex nu. 5. vſque ad num. 15. Hippolyt. Riminaldus in conſil. 21. num. 68. lib. 1. Fuluius Pacianus in conſil. 9. num. 25. Ludouic. Caſanate in conſil. 60. ex num. 5. vſque ad num. 16. & n. 27. expreſſum etiam dicitur, quod ex præceden[*]tibus, ſiue ex ſequentibus verbis, errore, aut obliuione diſponentis apparet fuiſſe omiſſum, l. prima, verſic. ſin autem, ff. de hæredibus inſtit. l. cum pater, §. cum imperfecta, ff. de legatis ſecundò. Caſtrenſis, & poſt alios Tiraquellus, & Mieres, & Prætis, quos retuli; & ita quoque adnotaui eodem libro 2. capit. 4. num. 74. prout omiſſum ita fuiſſe in caſu præsenti dici debet præcisè, vel ex eo etiam, quòd diſpoſitio fieret ab homine no iuris perito, & in antiqua adeò diſpoſitione verſemur; id tamen taſtatorem clarè voluiſſe, ex quo cætera ſuprà ponderata expreſ[*]ſit, quæ euidentum videntur inducere Maioratus perpetui inſtituendi voluntatem, ac etiam faciunt ceſſare vulgatam illam argumentationem de non expreſſis, aut omiſſis à teſtatore, vel quòd ex propoſito videatur omiſſum id, quod facilè poſſet exprimi, & non fuit expreſſum: vt pote, cùm ea omnia, & regula dictæ l. vnicæ, §. ſin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, ceſſent omninò, nec obtinere poſſint, quando adeſt coniecturata mens teſtatoris, quòd teſtator ita diſponere voluerit, ſicut infrà hoc eodem lib. & tractatu, cap. 14. latiùs comprobabitur, atque ex Curtio ſenior. Ruino, Pariſio, Grato, Socino, Gozadino, Prætis, Menochio, Mantica, & aliis multis obſeruauit Ludouicus Caſanate in conſ. 47. ex n. 45. vſq; ad n. 52. maximè num. 50. & 51. cùm etiam ex eiſdem rationibus, & altera arguendi ratio ceſſet omninò, videlicet teſtatorem aliquid velle non ſufficere, niſi etiam diſpoſuerit, prout infrà c. 11. latiùs comprobabitur; nam in præſenti caſu non modo voluiſſe, ſed & diſpoſuiſſe dici debet ex præfatis omnibus coniecturis adeò vrgentibus. Et voluntas quæ non tranſiit in diſpoſitio[*]nem, attenditur, ac ſi expreſſa fuiſſet, ſi ex coniecturis legitimis, aut aliquo verbo etiam generali & improprio deduci poſſit, prout infra hoc eodem libro, dicto cap. 11. pleniùs comprobatur. Et in terminis poſt Bald. Decium, Caſtrenſem, Socinum, Fortunium, & Tiraquellum tradit Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 28. Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quæſt. 2. num. 91. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 69. num. 10. & 11. libro 1. Ex eiſdem quoque obſeruationibus ceſſat ſimili[*]ter & alterum obiectum de Maioratu non inducendo ex ſola oneris pij impoſitione; nam cùm ipſimet Authores ibi relati, vnanimiter agnouerint, quòd ſi præter onus anniuerſarij, aliæ adſint coniecturæ, Maioratus perpetui inſtitutio induci debeat, & latiùs probauerit Blaſius Flores Diaz de Mena variarum c. 18. imò & abſque coniecturis id tenuerit D. Felicianus de Solis, eodem loco commemóratus, quem D. Perez de Lara improbauit ex communiori Interpretum placito, vt ibidem apparet; ſequitur planè idem iuris eſſe neceſſariò in caſu præſenti, in quo vltra prohibitionem alienationis, & vocationes, atque ſubſtitutiones ad modum dictum confectas, aliæ adſint, & adeò vrgentes, atque neceſſariæ coniecturæ, vt ex hactenus adnotatis deducitur. Non obſtat quartum fundamentum deductum ex[*] illis duobus locis Alphonſi Azeuedi, nouiter ponderatis; nam etſi primum fortiter aſtringere in propoſito caſu negari non valeat, atque eiuſdem adnotationes in ſe veriſſimas, & regulariter procedere; Reſponderi tamen verè & congruenter poteſt, quòd licèt ex ſola quorundam vocatione, & alienationis prohibitione, etiam perpetuò facta, Maioratus perpetuus non inducatur, vbi Maioratus, aut vinculi mentio omiſſa omninò fuit, nec ſe facere Maioratum teſtator profeſſus eſt: ab ea tamen reſolutione & doctrina recedendum plerumque, & Maioratum induci perpetuum, neceſſariò dicendum eſſe, vbi non modò quorundam vocatiò reſtrictiuè facta fuerit, & alienationis prohibitio adiecta, ſed etiam verbum aliud appoſitum ſit, quod in futurum, ac perpetuò omnium de familia vocationem, & Maioratus inſtituti præſumptionem vrgentem inducat, quale eſt illud clauſulæ toties repetitæ, ſuccediendo de varon en varon; cùm etiam vltra vocationes, & ſubſtitutiones, cæteraque alia numeris præcedentibus, ita fortiter ponderata, concludentes adeò, atque neceſſariæ primogenij inſtituendi coniecturæ adfuerint; tunc namque verbum illud, aut eiuſmodi perpetuam vocationem omnium maſculorum, de maſculo in maſculum continens, & inducens, defectum verbi Maioratus non expreſſi, aut mentionis eius non factæ ſupplere valebit; maximè quando cum ipſo præſumpta adeſt, & veriſimilis teſtatoris voluntas, quòd ipſe Maioratum perpetuum efficere voluerit, nec in ſimplicis fideicommiſſi terminis remanſerit. Et neque Ludouici Molinæ, neque Azeuedi, & aliorum authoritates refragari videntur; nam etſi ipſi Maioratus mentionem, aut expreſſionem requirant; ex aliis tamen circumſtantiis, & vrgentibus coniecturis, atque ex præſumpta teſtatoris voluntate, quæ ita ſuadeat; ſuppleri poſſe defectum illum, non negant, nec eo caſu loquuntur, quo ea omnia ſimul concurrunt, quæ in caſu præſenti concurrere, ſuperiùs adnotauimus: Imò Molina ipſe, ex ſolis coniecturis abſque mentione Maioratus, vel eo, quod teſtator Maioratum ſe inſtituere profeſſus non ſit, induci poſſe perpetuum Maioratum, non vno tantùm, ſed multis caſibus aſſeuerauit, vt videre licet lib. 1. dicto cap. 5. per totum: vbi maiori ex parte in omnibus coniecturis ibi congeſtis, Maioratus verbum adiectum non eſt; & tamen ex rerum circumſtantiis, atque neceſſariis & cõcludentibus coniecturis, Maioratus inductionem perpetuam admiſit in omnibus illis caſibus, in quibus de iure communi perpetuum & ſimplex fideicommiſſum induci probarunt: & ſic abſque expreſſione, aut mentione verbi Maioratus, quemadmodum & de iure communi, abſque eo quòd fideicommiſſi perpetui inducendi expreſſio facta eſſet. Et in eodem placito fuerunt Authores omnes numeris præcedentibus aggregati, qui Maioratus inſtitutionem ex ſolis coniecturis admittunt, ac cum infinitis Blaſius Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. dicto cap. 18. per totum. Quocirca in caſu illo ſibi conſulto, an benè & iu[*]ridicè, an potiùs præpoſterè, & contra teſtatoris voluntatem manifeſtam in ea diſpoſitione, ſuper qua confecit dictum conſil. 18. ipſe Azeuedius loquatur, & reſponſum præbuerit, alij diiudicauerint: vtpotè cùm eodem in caſu tot vocationes & ſubſtitutiones ſucceſſiuè factæ fuerint, ac primùm ipſa Catharina, poſtmodum filius, aut filia maior eius: & in defectum filiorum ipſius, alter frater teſtantis, nomine Ioannes, & filius aut filia maior ipſius, & in defectũ eorũ conſanguinei proximiores vocati ſint ſucceſſiuè, & bonorũ eorundẽ alienationis prohibitio imperſonaliter, & bis facta. Et ſic plura concurrebant ſimul, quæ inſtituendi Maioratũ perpetuum, velut euidentẽ voluntatem inducunt, ac defectum, ſiue mentionem Maioratus ſupplent omninò: videlicet tot illæ vocationes, & filij aut filiæ ad Maioratum vocatorum ſubſtitutiones illæ duæ, prohibitio alienationis ad perſonam nullam reſtricta, ſed imperſonaliter & bis facta indiſtinctè, vt nunc dicebam, verba inſuper illa, ſuceſſinamente ſuceda la dicha hazienda en el dendo mas propinquo, que ouiere de mi padre, o de mi madre. Quæ equidem verba perpetuam ſucceſſionis cauſam, & tractum ſucceſſiuum in perpetuum, adeò clarè indicant, vt de ſententia præfati Authoris in propoſito caſu meritò dubitem, ex quo illa omnia ſimul concurrunt, & voluntas etiam quæ in diſpoſitionem non tranſiit expreſſim, ſiue quæ Maioratus verbum non continet expreſſim, attendi debeat omninò, ſi ex aliis, atque ex verbo quolibet etiam generali, & improprio poſſit deduci, vt ſupra dixi num. 78. & Molinam retuli, lib. 1. cap. 4. num. 28. ex cuius placitis ibid. num. 19. 21. 24. & ſeq. Ex placitis etiam, & communibus reſolutionibus, cap. 5. eiuſdem libri primi. Ex his etiam, quæ ſuperiùs notaui, vſque adeò ſubuertuntur fundamenta omnia Azeuedi, atque eiſdem reſponſum præbetur, vt ſtare nullo modo poſſe videantur: ex his quoque quæ adnotatuit Pelaez à Mieres de maioratu, 3. part. dicta quæſt. 5. num. 20. Petrus Surdus, dicto conſil. 241. num. 24. & 34. & ſeq. lib. 2. Blaſius Flores Diaz de Mena dicta quæſt. 18. ex num. 36. & num. 41. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 36. Ex cuius verbis eò loci diluuntur omninò fundamenta omnia Azeuedi, dict. conſil. 18. vt ſtatim num. 83. aduertam. Subuertuntur denique ex aliis verbis diſpoſitionis eiuſdem, quas Azeuedus ipſe retulit, ibi: Y con el miſmo granamen lo aya y herede el hijo mayor, o hija que ouiere, que tenga el apellido de Collazos. Ex his namq; verbis teſator ea bona Maioratui ſubiicere cenſetur, etſi id aliter non expreſſerit, atque propriæ domus, ac familiæ memoriam conſeruare: ſicuti reſoluit Molina lib. 2. cap. 14. num. 6. 7. & 8. Latiùs explicat lib. 1. capit. 5. num. 34. dicens: Quòd quando alienationis prohibitio, & aliquæ primogenitorum vocationes, vel alia Maioratus veſtigia concurrunt, id indubitatum credit, & maioratus perpetuò inſtituti inductionem admittit, quamuis ex ſola nominis ſeu armorum delationis conditione dubitet, quando bona ſimpliciter relinquuntur alicui, & eiuſmodi grauamen apponitur, & Molinam ſequitur Aluaradus con iecturata mente defuncti, lib. 2. §. 1. num. 22. Mieres de maioratu, parte 2. quæſt. 4. illatione 8. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana 270. Alexand. Raudenſis in appendice, 1. Parte, ex num. 69. cum ſeq. Pater Molina tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 15. Marcabrunus in conſil. 36. per totum. Non obſtat quantum fundamentum, quatenus eo contendebatur, prohibitionem alienationis vltra perſonas nominatas non extendi: Reſpondetur namque id non procedere in caſu præſenti, ex præſumpta illa teſtatoris voluntate adeò clarè deducta, ex tot etiam, ſæpè que repetitis concludentibus illis coniecturis; alienationis ſiquidem prohibitio, quando con[*]ſtat de voluntate teſtatoris, non modò expreſſa, ſed etiam ex legitimis coniecturis deducta, extra perſonas nominatas & in infinitum extenditur, & realis efficitur, tametſi perſonalis videatur: Idque maximè in Hiſpanorum primogeniis, & quando præſumpta mens ſuadet, teſtatorem Maioratum inſtituere voluiſſe: ſicuti ex aliis multis Authoribus obſeruarunt Didac. Coaurr. variar. lib. 1. cap. 4. num. 4. Ludouicus Molina de Hispanor. primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 29. & num. 30. per totum: & num. 36. vbi dicit, vnum verbum multùm ad propoſitum, videlicet argumentum illud, quòd prohibitio alienationis, vel conſideratio agnationis perſonas nominatas egredi, aut non nominatas comprehendere non debeat: non procedere, quoties in diſpoſitione inuenitur aliquis terminus comprehenſiuus totius agnationis, vel familiæ: tunc namque agnationis, vel conſeruationis familiæ conſideratio, non ſolùm perſonas nominatas, ſed etiam totam agnationem, vel cognationem, ſeu familiam comprehendit. Id quod in præſenti adeſt, & terminus comprehenſiuus inuenitur ibi, ſuccediendo de varon en varon: Burgos de Paz iunior, qui ob eandem rationem, & præſumptam voluntatem, & coniecturas concurrentes, prohibitionem in infinitum extendit, ciuilium dicta quæſt. 2. num. 36. & num. 52. vſque ad num. 62. & num. 86. & num. 107. & 114. & ſeq. Petr. Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 2. ex num. 12. vſque ad num. 22. folio. 25. M. Antonius Peregrinus in conſil. 23. à num. 20. lib. 2. Ruinus, Perſonal. Vegius, & Riminaldus, quos ego ipſe recenſui, & ita notaui lib. 22. c. 22. n. 47. Hadrianus Gilmañus lib. 1. rerum iudicatar. dicta deciſione 6. num. 49. & ſeq. Petrus Surdus deciſione 125. ex num. 3. vſque ad num. 8. qui dicto num. 3. multùm ad propoſitum inquit, quòd qualitas rei, nedum veſtit alienandi prohibitionem nudam & inualidam, ſed etiam inducit fideicommiſſum inter omnes de agnatione, vel de familia: & n. 4. poſt alios multos, hoc caſu prohibitionem videri realem, extendique ad alios vltra eos, quibus fuit iniuncta: & n. 5. prohibitionem alienandi factam fauore familiæ, cenſeri realem: & num. 6. agnationis, ſiue familiæ conſeruandæ tacitam voluntatem idem operari, quod expreſsã: & dictis numeris omnib. ac maximè n. 8. prohibitionem alienandi nudam, non veſtiri per rationem omninò tacitam à teſtatore, veſtiri tamen ex qualitate rei, vel ſi ratio non ſit omninò tacita, vt per Marcabrunum in conſil. 85. num. 114. Hippolyt. Riminaldum in conſil. 632. num. 110. & ſeq. lib. 6. Curtium iuniorem in conſil. 43. ex num. 9. Ex quibus diluitur obſtaculum illud de alienatione prohibitionis ſine cauſa facta, ex his etiam, quæ ſcripſerunt Doctores communiter l. filius familias, §. dui, ff. de legatis primo: vbi Alexander num. 21. Ripa num. 66. Crotus num. 42. Alciatus num. 49. & Ferdinand. num. 69. Angelus in conſil. 9. num. 10. volum. 6. Surdus ipſe in conſ. 108. num. 4. & 5. & in conſil. 67. num. 23. & 25. & in conſil. 96. num. 44. lib. 1. Berous familiar. quæſt. 43. Beccius in conſ. 24. num. 25. & in conſil. 159. ex num. 13. Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. dub. 1. ſolut. 4. num. 13. & 14. M. Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 14. ex num. 1. cum ſeq. Saulius in tractatu de non alienandis rebus fideicom. quæſt. 34. Ludou. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 6. num. 30. & tribus ſeqq. vbi quòd alienationis prohibitio ſine cauſa facta, in Hiſpanorum primogeniis[*] valida eſt, impeditq́ue rerũ maioratus alienationem, Mieres 4. part. quæſt. 1. num. 5. fol. 196. idque etiam ſi certarum perſonarum vocationes factæ fuerint, modò de voluntate teſtatoris, maioratum conſtituere volentis appareat iuridice; ex his omnibus, quæ adnotata fuere numeris præcedentibus, & à me traditis longa ſerie poſt alios multos, lib. 2. dicto cap. 22. per totum. Ex quibus concludens etiam redditur reſponſum ad ea, quæ ex Burg. de Paz, & Azeuedo in fine dicti quinti argumenti adducebantur; ex eo etiam, quod verbum illud, ſucediendo de varon en varon, collectiuum eſt, plures gradus & ſucceſſiones in ſe continens, atque omnes maſculos de familia comprehendens, vt ſuprà quoque latius dixi. Non obſtat ſextum & vltimum argumentum, ex[*] l. 41. Tauri, deductum: Nam vltra ea, quæ plena manu ad ipſius legis explicationem ſcripta reliquerunt Antonius Gomezius, Velazquez Auendañus, Ioannes Matienzus, Alphonuſus Azeuedus, Didac. Couarr. Ludou. Molina, Pelaez à Mieres, Burgos de Paz, Ioannes Garſia & Ioannes Gutierez, quos lib. 2. dicto c. 24. n. 22. in vnum recenſui, & ibi videri poterunt; Facili equidem negotio reſpondetur, quòd licèt lex ipſa 41. diſpoſuerit, duobus illis modis probari poſſe, bona aliqua eſſe Maioratus, non tamen excludit, quin aliis modis legitimis probari valeat, bona eſſe Maioratus, ſiue Maioratum inſtitutum legitimè, nec probationum genera legem eandem coanguſtare; id quod latiùs fundauit Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quæſt. 2. ex num. 20. vſque ad num. 27. quò loci citat Menchacam, & Molinam dicentes, quòd probatio Maioratus poſſit fieri vltra modos expreſſos in dictæ l. 41. Tauri. Addiderim ego, eodem in placito velut expreſſim fuiſſe Interpretes omnes illos relatos ſuprà, qui Maioratum induci, ac probari poſſe coniecturis dixerunt; nam ex quo concludentes, & neceſſarias admittunt coniecturas, vt inſtitutus Maioratus cenſeatur, enuntiant apertè vltra terminos dictæ l. 41. Tauri, ex variis coniecturis probationem voluntatis admitti; ſed eò magis in caſu præſenti, quòd non aliunde, ſiue non aliis modis, quàm in d.l. 41. Tauri expreſſis ſed ex ipſa potiùs diſpoſitione, & ſcriptura, atque ex vetbis illis, ſucediendo de varon en varon, & cæteris aliis ſuprà adductis, induci Maioratum contendimus, vt plenè probatum remanet. Et de his hactenus. CAPVT X. Dubiæ, ſiue ambiguæ voluntatis teſtatoris, aut alterius diſponentis interpretatio, quemadmodùm debeat iuridicè fieri; & an ſemper in dubiis, & in ambiguo, & nunquam in claris, ad l. ille aut ille, §. cùm cum in verbis, & l. non aliter, ff. de legatis tertiò. Ex quarum, & l. 5. tit. 33. partita 7. deciſione adnotantur, atque deducuntur nonnulla, quæ ita dilucidè & diſtinctè nullus hactenus adnotauerat. Quando etiam ob mentem teſtatoris præſumptam, atque aliis de cauſis, ſiue ex ſolis coniecturis liceat in teſtamentis à propria verborum ſignificatione recedere; & quæ dicatur propria, & impropria ſignificatio? Denique & Senatus Regij Hiſpalenſis in materia vnius ſpeciei monetæ, pro alia ſoluendæ, vel debitoris pecuniæ in ſcutis auri, volentis in quocumque genere pecuniæ creditori perſoluere. Et authent. hoc niſi debitor, & l. eum à quo, C. de ſolut. materia; egregia, & notanda, atque vberior, quàm alibi eſſet, definitio proponitur: & l. 2. §. item Varus, ff. de aqua pluuia arcenda, explanatur, & exornatur nonnullis. SVMMARIVM. -  1 Voluntatem teſtatoris dubiam, vel obſcuram, ſiue ambiguam, ex variis cauſis, rerùmque circunſtantiis diuerſis, interpretationem recipere, ſiue interpretatione ſemper iuuandam, cùm neceſſe fuerit, & num. ſeq. -  2 Verborum teſtatoris interpretatio fit, ſicut verborum legis, & argui poteſt de verbis legis ad verba teſtatoris. -  3 Verba teſtatoris quantumcunque ſint larga, & præciſa; tamen recipiunt interpretationem iuris. -  4 Modò ea interpretatio ſumatur ſemper, quæ minùs lædat verba, ac mentem teſtatoris, & quæ verbis eiuſdem, & menti magis conueniant. -  5 Modò etiam in caſu dubio, & in ambiguo fiat. -  6 Interpretatio namque potiſſimùm habet locum, cùm verſamur in ambiguis, non in claris, ſiue in certis, & expreſſis. Et vbi non eſt ambiguum, ibi non cadit interpretatio, nec eſt locus coniecturis. Quia verba clara non recipiunt interpretationem. -  7 Nec dici poteſt, aliam fuiſſe teſtatoris mentem. -  8 Credi enim debet voluntati teſtatoris, prout ſonant verba, nec indigemus alia explicatione, quia determinata non egent determinatione. Et ſilent tunc Aduocatorum cauillationes. -  9 Et omittere certitudinem, atque indicia quærere, eſt infirmitas intellectus. Cauilloſa etenim quælibet alia interpretatio videtur. -  10 Nec aliter à verbis teſtatoris recedendum, quàm ſi manifeſtum ſit teſtatorem aliud ſenſiſſe. Et ibidem l. non aliter, & l. ille, aut ille, §. cùm in verbis ff. de legatis 3. exornata nonnullis, remiſſiuè. Obſeruata etiam, atque dilucidè adnotata nonnulla num. ſeq. quæ nullus Recentiorum ita diſtinctè deduxerat. -  11 Legis non aliter, ff. de legatis tertiò, deciſio illa, quòd non ſolùm procedat in vltimis voluntatibus, ſed etiam in legibus, conſtitutionibus, atque ſtatutis; in his namque à verborum proprietate non eſt recedendum in dubio. -  12 Procedit etiam in contractibus. -  13 Et in priuilegiis, & reſcriptis. -  14 Et in ſententiis. -  15 Et generaliter in omnibus diſpoſitionibus, etiam pœnalibus & odioſis. -  16 Generaliter namque in omni materia verba accipi debent propriè, non impropriè. -  17 In aliquibus tamen caſibus à dicta regula, & deciſione dictæ l. non aliter receditur, prout hîc ex ſententia aliorum adnotatur. -  18 Ac tunc maximè cùm ſubiecta materia repugnat, vel propriam interpretationem non patitur. -  19 Item vt reductio fiat ad ius commune, vel propter publicam vtilitatem. -  20 Vel quando in contrarium extat regionis communis vſus loquendi. -  21 Vel cùm ratio diſpoſitionis ſuadet; tunc namque verborum impropria ſignificatio admittitur, & ab eorum proprietate receditur. -  22 Item propter mentem diſponentis præſumptam. -  23 Proprium quibus modis dicatur, ſiue propria ſignificatio è quibus mediis deſumatur, & quæ impropria dicatur? Et de varijs Camilli Gallinij poſt Bald. Cepol. Alciat. Gamar. Aurel. Dauid, & alios, obſeruationibus in propoſito. Quæ per totum numerum breuiter recenſentur. -  24 A verborum, ſiue ſermonis proprietate vt recedatur, neceſſarium eſſe, quòd diſponentis mens expreſſim appareat. -  25 Nec ſufficit de mente quoquo modo conſtare, ſed manifeſtè, atque expreſsè conſtare, neceſſe eſt. -  26 Veluti ſi voluntas adeò manifeſtè appareat, vt interpretationem vel diſputationem non recipiat. -  27 Vel quando efficax, & concludens coniectura interuenerit, quæ neceſſariò requiritur, vt à verborum proprietate recedatur. -  28 Requiritur etiam, quòd coniecturæ ad interpretandum huiuſmodi voluntatem ex verbis teſtamenti deſumantur. -  29 Verba teſtatoris etiam ſi ſint clara & aperta; ſi tamen per eum cuius intereſt, probetur aliam fuiſſe mentẽ teſtatoris, quàm verba ſonẽt, talis probatio admittitur; & ſi congruè fiat, prodeſt omninò. -  30 Aduersùs ſcriptum admitti ſæpè probationem in iure. -  31 Voluntas teſtatoris poteſt allegari ad detrahendum verbis, vt non tantùm verba ſignificent, & fieri poteſt per legitimas probationes. -  32 Poteſt etiam allegari ad addendum, modò verba ſecundùm aliquam ſignificationem propriam, vel impropriam ſeruire poſſint, aut conuenire. -  33 Secus ſi nec propriè, nec impropriè conuenire poſſint voluntati, vt cap. præced. latiùs eſt dictum. -  34 Teſtatoris mentem aliam fuiſſe, quàm verba ſonant, ſi probetur per eum, cuius intereſt, & probatio concludat, eiuſmodi voluntas probata præualet apparentiæ verborum, & ſeruari debet. -  35 Senatus Regij Hiſpalenſis deciſionis cuiuſdam caſus proponitur. -  36 Quod tibi non nocet, & alteri prodeſt, faciendum eſt, & vide latiùs infr. n. 55. -  37 Creditorem compelli ad accipiendum vnum pignus pro alio æquè idoneo, ex ſententia quorundam; contrà, ex veriori ſententia inf. n. 56. -  38 Creditor cogitur liberare fideiuſſorem, ſi alius æquè idoneus offeratur, ex ſententia Decij; contrâ verò ex communi, & vera ſententia, de qua infrà, num. 56. -  39 Debitorem ſoluere poſſe in alia moneta quàm promiſſa, probari videtur ex iuribus nonnullis, quæ hoc numero expenduntur; vbi & ſententia quorundam Authorum ita tenentium præcitatur. Et vide num. ſeq. -  40 Maſſam argenti, aurive qui accepit, vtrùm poſſit pro ea pecunias ſoluere? -  41 Debitor ex generali conſuetudine poteſt vnam monetam ſoluere pro alia; & inde in quocunque genere pecuniæ ſoluat, liberatur, & cogitur creditor recipere aliam pecuniam Regia authoritate percuſam, ſecundùm valorem eiuſdem. -  42 Et de ſententia Ioannis Parladorij in eo dubio, vtrùm debitor pecuniæ, in quocunque genere pecuniæ ſoluens, liberetur? -  43 Conſignatio pretij ad retractum, vtrùm in pecunia argentea fieri poſſit, ſi pretium venditionis fuit in moneta aurea conuentum? -  44 Debitores poſſe debita ſua in qualibet moneta ſoluere, ex deciſione l. 6. tit. 21. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, de qua infr. num. 59. -  45 Contractus ex conuentione partium legem accipiunt. -  46 Monetæ certa ſpecies quando deducta eſt in pactum, -  47 Debitor non poteſt rem vnam ſoluere pro alia creditori inuito. -  48 Debitor, qui tenetur ſoluere oleum, vinum, ſiue triticum, aut aliam rem, quæ in pondere, numero, vel menſura conſiſtit, non poteſt pro his rebus pecuniam ſoluere creditori inuito. -  49 Aliud pro alio ſolui non poteſt, ſi quantitas legatur vt ſpecies. -  50 Soluere qui promiſit ſcuta auri in auro, non liberatur ſoluendo aliam monetam, -  51 Sententia, ſiue condemnatio non cadit ſuper non petitis, vel deductis. -  52 Debitor vti non poteſt regulariter beneficio authent. hoc niſi debitor, C. de ſolut. niſi ob impotentiam ſoluendi in pecunia. Niſi etiam ea concurrant ſimul, quæ Doctores requirunt communiter, & hîc traduntur. Atque eiuſdem Authenticæ deciſio exornatur quamplurimis, remiſſiuè. -  53 Debitor, quando conſtat notoriè, quòd ſoluere poteſt in moneta promiſſa, nec poteſt in alia ſoluere, nec locus eſt deciſioni d. authent. hoc niſi debitor. -  54 Promittens ſoluere in ſcutis auri, non poteſt ſoluere in alia ſpecie monetæ, etiam argentea, ex veriori ſententia. -  55 Regula illa, Quod tibi non nocet, aut prodeſt, & alteri prodeſt, faciendum eſſe: & l. 2. §. item Varus, ff. de aqua pluuia arcenda, quando procedat, vel non? -  56 Creditor, quamuis ex æquitate videatur, quòd teneatur recipere vnum pignus pro alio, ſi æquè idoneum offeratur; verè tamen, atque ſtricta iuris ratione non tenetur. -  57 Creditor ex veriori ſententia non cogitur accipere vnum fideiuſſorem pro alio, etiamſi alius æquè idoneus, vel magis idoneus offeratur, prout hîc explicatur. -  58 Debitorem non poſſe conſuetudine ſoluendi in alia & quacunque moneta, quàm promiſſa ſe tueri, nec creditorem auri, cogi argentum recipere, quando creditor ipſe damnum ſentire poteſt. Vel quotieſcunque partes conuenerunt, vt omninò aurum ſoluatur. Vt per totum numerum latiùs oſtenditur, & tertij, & quarti argumenti in contrarium adducti traditur ſolutio. -  59 Et l. 6. tit. 21. lib. 5. nouæ collect. Regiæ deciſionem, in contrarium non refragari, nec obtinere poſſe, quando expreſsè conuentum eſt de certa ſpecie monetæ ſoluenda, vt hîc adnotatur. -  60 Conuentione autem ceſſante, obſeruandam omninò. -  61 Debitorem notabilis alicuius quantitatis non audiendum, ſi ipſe velit ſoluere in pecunia minuta nigra totam quantitatem. Et aliquando Senatum dixiſſe, quartam partem debiti in tali pecunia ſolui, aliquando tertiam. Nec iudicantium arbitrium excludi poſt deciſionem d.l. Reg. 6. vt hîc adnotatur. -  62 Monetæ valor intrinſecus, vel extrinſecus, quando conſiderari debeat, vel tempore teſtamenti, aut contractus, vel factæ diſpoſitionis cuiuſlibet, vel potiùs ſolutionis? remiſſiuè. -  63 Et ibidem in propoſito concluſiones duæ, quæ ex communi omnium placito procedunt, vt hîc apparet. -  64 Mutationem monetæ eſſe in detrimentum & maximum ſcandalum populi. Et ponitur exemplum Regis Aragoniæ, qui mutauit pecuniam, & ex reſcripto Innocentij Tertij reduxit ad priſtinum valorem. PRo dilucida huius Capitis explicatione, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco & principaliter, ex dictis hactenus capitibus præcedentibus, ex his etiam, quæ ſubſequentibus latiùs[*] dicentur, manifeſtè deduci, & certi iuris eſſe, voluntatem teſtatoris dubiam, vel obſcuram, ſiue ambiguam ex variis cauſis, rerùmque circumſtantiis diuerſis, interpretationem reciperem ſiue interpretatione ſemper iuuandam, cùm neceſſe fuerit, l. ſi ſcriptum, §. finali. ff. de hæred. inſtit. l. ſi is qui, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. l. generaliter, §. cùm autem, C. de inſtitut. & ſubſtitut. l. teſtamento, §. finali, ff. de manumiſſis teſtamento, ibi: Cuius interpretationem placuit tamen faciendam, l. Scæuola, ff. ad Trebellian. ibi: Tamen benigna interpretatione placet: l. pediculis, §. argento, ff. de auro & argento legato, ibi: Argento potorio, vel eſcario legato, in iis, quæ dubium eſt, cuius generis ſint, conſuetudinem patrisfamilias ſpectandam; non etiam in iis, quæ certum eſt, eius generis non eſſe: l. 2. §. finali, ibi: In ambigno tamen interpretandum erit: ff. de his quæ in teſtament. delent. l. in iis quæ, ff. de condit. & demonſtrat. in illis verbis: In ijs quæ extra teſtamentum occurrunt, poſſunt res ex bono & æquo interpretationem recipere. Et Accurſius, ibi, ſcholio primo ſubtiliter addit: in iis quæ extra teſtamentum occurrunt; vt mentis, & verborum eius interpretatio: atque idipſum, videlicet voluntatem ambiguam teſtatoris interpretatione iuuandam, cùm æquum, & neceſſe viſum fuerit, obſeruarunt poſt alios Authores Socinus iunior in conſ. 136. num. 15. lib. 3. Rolandus in conſ. 82. num. 24. lib. 3. Lofredus in conſ. 34. num. 10. Baldus in conſ. 136. Viſo teſtamento, lib. 3. Abbas in conſ. 4. lib. 2. & in conſ. 78. eod. lib. 2. Corneus in conſ. 72. colum. 1. lib. 1. Decius in conſil. 278. Ruinusin conſ. 201. colum. 2. lib. 2. Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina 61. num. 7. Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpretatione prima, dub. 1. ſolut. 1. fol. 8. & 9. ſolunt. 2. n. 4. & 5. fol. 11. vbi inquit, d. fol. 8. num. 1. quòd interpretatio[*] verborum teſtatoris fit, ſicut verbum legis, & arqui poteſt de verbis legis ad verba teſtatoris, vt latiùs ibi probat: Et idem de interpretatione teſtamenti facienda, quoties in ambiguo, vel obſcuro verſamur, progreditur eodem lib. 1. ſolut. 4. ex num. 1. fol. 13. Petrus de Peralta in l. ſi quis in princip. teſtam. num. 145. ff. de legatis tertiò, Cardinalis Franciſcus Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 1. & ſeq. Iacobus Menochius libro primo, præſumptione 26. in fine, & in conſilio 97. num. 35. lib. 2. Ioannes de Monteſperello in conſ. 267. num. 11. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſtione 9. in principio. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſſis, art. 11. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 71. num. 31. lib. 1. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſionum iuris tom. 4. litera l. concluſ. 327. & ſeqq. ex fol. 667. Idcircò quantumcunque verba teſtatoris ſint larga &[*] præciſa, tamen recipiunt interpretationem iuris, l. ſi mihi, §. final. ff. de legatis 1. & ibi notat Albericus, & cum concordantibus, Iaſon in l. quamuis, ff. de in ius vocando, Socinus ſenior in conſ. 113. num. 12. lib. 1. Tiberius Decianus in conſ. 50. num. 10. & ſeq. volum. 1. modò ea interpretatio ſumatur ſemper, quæ minus[*] lædat verba, ac mentem teſtatoris, & quæ verbis eiuſdem, & menti magis conueniat; iuxta ea, quæ capitib. præced. longa ſerie adnotata fuêre. Et per Tiberium Decianum in conſ. 129. num. 48. & 50. lib. 3. Alexandrum Raudenſem de analogis, lib. 1. cap. 37. num. 30. fol. 443. Ludouicum Caſanate in conſ. 45. n. 157. mo[*]dò etiam in caſu dubio, & in ambiguo fiat, in quibus terminis præfati Authores loquũtur, ac cæteri omnes, qui de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum ſermonem inſtituunt. Et inter alios Simon de Prætis lib. 1. dub. 1. ſolut. 4. num. 1. folio 13. Camillus Gallinius de verbor. ſignificatione, libro 5. cap. 4. num. 1. & cap. 5. num. 15. Dicens, quòd inter[*]pretatio potiſſimùm habet locum, cum verſamur in ambiguis, non in claris, ſiue non certis & expreſſis, ſed in dubiis; quia vbi non eſt ambiguum, ibi non cadit interpretatio, nec eſt locus coniecturis, cùm verba clara interpretationem non recipient, l. Ille aut ille, §. cum in verbis, l. non aliter, ff. de legatis 3. l. continuus, §. cum ita, ff. de verb. oblig. l. ancillæ, C. de furtis, l. quod conſtitutum, vbi Bart. ff. de militari teſtamento, l. cum qui Caldendis, in princip. ff. de verb. oblig. cum aliis cumulatis per Decium in l. 1. num. 68. C. de ſeruis fugitiuis, & in conſilio 33. columna prima, & per Felinum latè in cap. qualiter & quando, el 1. de accuſat. numero 28. Tiraquellum in l. ſi vnquam, verbo, libertis, ex num. 5. cum ſeq. Beccium in conſil. 21. num. 22. Franciſcum Manticam de coniecturis vltimarum volunt. lib. 3. tit. 4. & 5. lib. 2. titul. 3. num. 5. Borgninum Caualcanum de vſufructu, numero 99. Pet. Magdalenum de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 6. num. 30. & cap. 16. num. 126. Pedrocham in Conſilio 12. numero 26. & in conſil 23. numero primo, & in conſil. 38. num. 33. & inter conſilia vltimarum voluntatum, conſilio 119. numero 5. & in conſilio 59. numero 29. libro 2. Camillum Gallinium de verborum ſignificatione, libro 5. cap. 4. ita quoque notarunt, atque exornarunt permultis Cæſar Barſius deciſione Bonõniæ 12. num. 17. & 18. Franciſcus Viuius deciſione 281. num. 7. & ſeq. & deciſione 283. numero primo, & quatuor ſeqq. libro 2. Petrus Surdus in conſilio 179. numero 48. & in conſilio 242. numero 9. libro 2. & in conſilio 456. num. 58. libro 4. & deciſione 210. ex numero primo cum ſeq. Franciſcus Burſatus in conſilio 13. numero 37. libro primo. Iacobus Menochius in conſilio 97. ex num. 41. libro primo, Hippolyt. Riminaldus in conſilio 250. numero 8. & ſeq. lib. 3. Fuluius Pacianus in conſ. 58. numero primo, & 5. Ioannes Botta in conſilio 7. numero 8. & 9. Hadrianus Gilmañus libro 2. rerum iudicatarum Germaniæ, deciſione 41. numero 8. & deciſione 44. ex numero 35. Ioannes Vincentius Hondedues in conſ. 48. ex num. 28. cum ſeq. lib. 2. Pelaez à Mieres, Aluaradus, & alij, quos ſtatim commemorabo, Ludouicus Caſanate in conſ. 45. num. 15. Marcus Anton Peregrin. de fideicomm. art. 11. n. 2. & 3. vbi inquit, & iure, atque authoritate confirmat, quòd in omni materia, & diſpoſitione, quoties verba ſunt clara, ſtandum eſt diſpoſitioni importatæ per verba, nec alia eſt admittenda voluntatis quæſtio, nec de coniecturis agendum. Et reddit rationem, quoniam hæc ſunt particulares hominum leges, §. diſponat. in authen. de nuptiis l. legem, C. de pactis, l. legem, C. de pactis conuentis. Ideòque cùm verba ſunt clara, texium habemus, nec indigemus Gloſſâ ad explicandam diſponentis intentionem vt poſt Baldum, & alios ibidem obseruat. Nec dici poteſt aliam fuiſſe teſtatoris mentem, ſicuti ipſe Peregrinus probauit cum aliis, eodem articul. 11. numero 3. Camillus Gallinius lib. 5. dicto[*] cap. 4. ex. numero 1. cum ſeq. Credi enim debet voluntati teſtatoris, prout ſonant verba, nec indigemus[*] alia explicatione, quia determinata non egent determinatione, & ſilent tunc Aduocatorum cauillationes; cauilloſa etenim quælibet alia interpretation videtur, vt poſt Baldum tribus in locis, poſt Alex. Socin. Alciat. Roland. Tiraquell. & alios tradit Petrus Surdus dicta deciſion. 210. numero primo, & tribus ſeqq. Camillus Gallinius dicto cap. 4. lib. 5. ex numero primo, vſque ad num. 8. vbi vubdit poſt Bald. in d. l. continuus, §. cum ita, per illum text. quòd omittere[*] certitudinem, & quærere indicia, eſt infirmitas intellectus. Ioannes Cephalus in conſ. 436. num. 19. 20. & 82. lib. 3. & in conſ. 638. num. 34. & 44. & ſeq. lib. 5. Mar. Anguiſ. in conſ. 8. num. 6. & ſeq. Ioann. Vincent. Hondedeus in conſ. 48. num. 28. & 29. lib. 2. & numero 38. vbi inquit, quòd quando verba repugnant alicui interpretationi, voluntas teſtatoris nullo modo attenditur, etiam quòd vrgeat pro ea magna præſumptio, ex Alexandro, Croto, Menochio, Anguiſ. Riminaldo, & prætis ibi relatis; quia tali caſu voluntas imaginaria appellatur, cuius nulla habetur ratio, l. ſi alij, ff. de vſufructu legato, Alex. in conſ. 139. numero 6. in fine, libro 6. Craueta in conſ. 161. num. 13. in fine. Ac in effectu, quòd verba, quando ſunt clara, nullam recipiunt interpretationem, nec refricantur in dubium; non eſt enim recedendum à verbis teſtatoris claris per coniecturas, nec aliter, quàm ſi manifeſtè appareat, teſtatorem aliud voluiſſe, d.l. ille aut ille, §.[*] cum in verbis, l. non aliter, ff. de legatis tertiò, quæ ſingularis eſt, quatenus dicit: Non aliter à ſignificatione verborum recedi, quàm cùm manifeſtum eſt, teſtatorem aliud ſenſiſſſe. Et ipſam exornant permultis quotidie in practicis negotiis conſulti, Iaſon in l. non dubium, num. 4. C. de legib. Petr. de Peralta in dicta. l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 174. in verſ. vbi autem, vſque ad num. 175. & in rubrica, ff. de legatis ſecundò, num. 3. cum ſeq. Pelaez à Mieres de maioratu, in initio ſecundæ partis, num. 11. per totum, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 4. Franciſcus Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 4. numer. 5. & ſeqq. & tit. 5. per tot. Ioann. Gutier. in conſ. 4. num. 5. Pet. Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 3. Iacobus Menochius in conſil. 97. num. 40. & pluribus ſeqq. lib. 1. Rubeus in l. Gallus, §. quidam rectè, num. 27. ff. de. liber. & poſthumis, Simon de Prætis de interp. vltimar. volunt. lib. 2. interp. 3. dubitat. prima, ſolutione 3. ex num. 280. vſque ad numerum 292. folio mihi 253. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſſ. artic. 11. ex num. 3. cum ſeqq. vſque ad numerum 25. Camillus Gallinius de verborum ſignificat. libro 2. cap. 21. & quatuor ſeqq. & libro 3. cap. 4. & 5. Ioann. Cephalus, Mar. Anguiſ. Hippolyt. Rimin. Pet. Surdus, & Ioan. Vincent. Honded. in locis relatis ſupr. Alderanus Maſcardus (quem hactenus nullus recenſuit) in tractatu de interpret. ſtatutorum, concluſ. 4. num. 2. & n. 131. Ex quibus equidem originaliter atque attentè à me prælectis, ad text. in l. non aliter, & in d. §. cum in verbis, nonnulla hoc loco obſeruare, atque in medium proferre placuit, quæ ita dilucidè & diſtinctè recentiorum omnium Scriptorum nullus hactenus, vt videbis deduxerat. Ac primum equidem[*] dictæ l. non aliter, deciſionem confirmari ex verbis l. 5. tit. 33. partiæ 7. vbi ſic ſcribitur: Las palabras del fazedor del teſtamento deuen ſer entendidas llanamente, aſſi como ellas ſuenan: y no deue el iuzgador partir del entendimiento dellas. Fueras ende quando pareciere cirtamente, que la voluntad del teſtador fuera otra, que no como ſuenan las palabras que eſtan ciertas: obtinere etiam regulariter, atque exornari ex rationibus adductis ab eiſdem Authoribus ſup. præcitatis, & per Manticam lib. 3. de coniecturis vltim. voluntaum tit. 4. ex n. 5. Simonem de Prætis, Peregrinum, Gallinium, & relatos num. præced. & procedere non ſolùm in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in legibus, conſtitutionibus, atque ſtatutis; in his namque à verborum proprietate recedendum non eſt in dubio, l. 3. §. hæc verba, ff. de negotiis geſtis, vbi tradiderunt Bartolus, & omnes Scribentes communiter, l. conſtitutionibus, ff. ad municipalem, l. quod conſtitutum, ff. de militari teſtamento, Bart. in repetit. l. omnes populi, in 4. quæſtione 6. quæſtionis principalis, ff. de iuſtitia & iure, Iaſon in l. finali, columna 3. verſ. item ex quo, C. de indict. viduit. tollend. Baldus in l. teſtamentum non ideò, in fine, numero 5. C. de teſtamentis, & in conſilio 2. ſub numer. 4. lib. 1. Alexander in conſilio 153. ſub numero 4. libro 7. & in conſilio 190. ſub num. 6. libro 2. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſilio 74. numero 6. Gerardus ſingulari 7. numero 10. Tiberius Decianus in conſilio 43. numero 3. libro ſecundo, Ioannes Cephalus in conſilio 277. numero 16. lib. 2. & in conſilio 571. numero 59. libro 4. Marc. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, articulo. 11. numero 2. & 3. & in ſtatutis latè proſequitur Alderanus Maſcardus in tractatu de interpretatione ſtatutorum, concluſione 4. à principio, ex folio 159. qui cùm dixiſſet ex numero primo, cum ſeq. quòd ſtatuta ſunt propriè intelligenda; & à verbis ſtatuti quòd recedere non debemus; numero 2. & numero 3. dicere non debemus, quod non dicit ſtatutum: & numero 4. ſtatutum tanſitum diſponit, quantum loquitur: & numero 5. quòd ſtatuta dicuntur ſterilia tanquam mulæ: & numero 6. quòd intelligi debet ſtatutum, provt cantat; ſtatim ex numero 6. cùm infinitis ſeqq. permultas facit illationes ex eo, quòd ſtatuta dicantur ſtricti iuris, & ſtrictè intelligenda: Procedit quoque text. in d.l. non aliter, in contractib. l. quidquid ad[*]ſtringendæ, ff. de verborum obligat. l. veteribus, ff. de pactis, cap. cum dilectus, de donationibus. Per quæ iura ita in terminis annotauit Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, libro 2. cap. 21. numero 9. Pe[*]regrinus dicto articulo 11. numero 3. & in priuilegiis, & reſcriptis, cap. ad audientiam, vbi optimè Abbas, de decimis, cap. ſedes, de reſcriptis, Iaſon in l. beneficia, numero 33. & 34. de conſtitut. principum, Gallinius dicto numero 9. & in ſententiis, l. ſi expreſſim,[*] vbi Bartolus columna 2. ff. de appellat. l. Iulianus, ff. de condictione indebiti. Decius in conſilio 607. ſub numero 6. Camillus Gallinius dicto cap. 21. num. 11. &[*] generaliter in omnibus diſpoſitionibus, etiam pœnalibus & odioſis, verba accipi debent, quatenus eorum proprietas patitur, nec aliter ab eis recedendum eſt, quam dicit text. in dicta l. non aliter, prout ſcribit Aretinus in l. cum lege, per illum text. ff. de teſtament. Calderinus in conſilio primo. Decius in l. 2. colum. penul. ff. de iuriſdict. omnium iud. & in conſil. 5. ad fin. Camillus Gallinius lib 2. d. cap. 21. ex num. 1. vſque ad num. 8. qui cùm in eo dubio verſaretur, vtrùm verba ſecundùm propriam ſignificationem accipi debeant, atque in eo conſtituiſſet, difficile valdè eſſe, aliquid certi præfigere propter quatuor generals iuris regulas, quæ inuicem videntur repugnare; tandem d.n. 8. generaliter ſtatuit, atque affirmatiuè, quòd[*] in omni materia & diſpoſitione verba intelligi, & accipi debent propriè, non impropriè, ex iuribus anteà relatis, & l. 1. §. ſi is qui nauem, ff. de inſtitor. act. l. eum, qui vectigal, ff. de verbor. ſignif. & idipſum tradidit ipſe Gallinius lib. 3. cap. 4. num. 1. Cardin. Franciſcus Mantica de coniectur. vltim. volun. lib. 3. tit. 4. ex num. 1. qui ampliat num. 5. verborum propriam ſignificationem ſeruari etiam contra piam cauſam, vt per Crauetam in rubrica, ff. de legatis primo, numero 131. ad finem, in verſ. ampliùs, & in conſilio 294. numero 7. Secundò deinde obſeruandum, atque conſtituen[*]dum duxi, dictæ l. non aliter, ff. de legatis tertiò, deciſionem (à propria ſcilicèt verborum ſignificatione recedendum non eſſe) aliquibus in caſibus non obtinere, & ita reſtringendam nonnullis, in quibus ipſa non procedit, & ab Interpretibus noſtris limitari ſolet, vt ex eiſdem Authoribus apparet, quos ad text. in ipſamet l. non aliter, & l. ille aut ille, §. cùm in verbis, retuli ſupra, & per Iaſonem in l. non dubium, n. 4. C. de legib. vbi regulam vulgatam dictæ legis, non aliter, ſeptem modis labefactari oſtendit, Camillum Gallinium de verbor. ſignif. lib. 2. cap. 21. & quatuor ſeqq. ex fol. 30. cum ſeq. & lib. 3. cap. 4. & 5. M. Anton. Peregrin. de fideicommiſſis, art. 11. ex num. 3. cum pluribus ſeqq. Simonem de Prætis de interp. vltim. volunt. ex n. 280. vſque ad num. 292. folio mihi 253. qui nouem modis[*] limitat eandem regulam; & tunc quidem principaliter, quando ſubiecta materia repugnat, vel propriam interpretationem non patitur: tunc namque verba non ſecundùm propriam ſignificationem, ſed impropriè ſecundùm ſubiectam materiam accipiuntur, per text. in l. ſi vno, in princip. ff. locati, vbi notatur per Gloſſ. & Doctores, & maximè per Baldum, Alberic. Odofredùmque & Fulgoſium, ſub num. 1. l. inſulam, ff. de præſcriptis verbis, cap. conſtitutus, de religioſis domibus, & multis exornat Camillus Gallinus de verbor. ſignific. lib. 3. cap. 4. per totum, & lib. 2. cap. 21. n. 7. Alicat. de verbor. ſignif. l. 2. ſub num. 4. Veronenſ. in rubrica huius tituli, ſub num. 25. & 128. Aurel. Dauid. de verbor. ſignif. cap. 7. ſup num. 9. & alio cap. infrà latiùs probatur, & per Simonem de Prætis, Peregrinum, & reliquos ſupr. citatos. Item verba improprian[*]tur, vt reductio fiat ad ius commune, vel propter publicam vtilitatem, vt vtrumque probat ipſe Camill. lib. 2. cap. 22. n. 19. & 20. & cap. 21. n. 7. & 8. vel quando in contrarium extat regionis communis vſus loquendi: Verba namque contra propriam ſignificatio[*]nem ſecundùm communem vſum loquendi accipi debent, l. librorum, §. quod tamen Caſſius, ff. de legat. tertiò, l. Labeo, ff. de ſupellect. legata, l ſi ſeruis legatis, §. finali, eod. tit. l. ſi ita fuerit libertas, ff. de manumiſſis teſtamento, l. vt Alfenus, l. anniculis, ff. de verbor. ſignif. l. cùm de lanionis, §. optimum, ff. de fundo inſtructo, & latiùs infrà dicetur alio cap. & per Camillum Gallinium lib. 2. cap. 21. num. 6. & 7. & cap. 22. & cap. 23. 24. & 25. eiuſdem libri congerit alios caſus, in quibus etiam verba impropriantur, ſiue impropria eorum ſignificatio admittitur: Quando etiam ratio diſpoſitio[*]nis improprietatem ſuadet. tunc namque proprietas verborum non attenditur, nec ipſa propriè intelliguntur, vt per eundem Camillum lib. 2. de verborum ſignificatione, cap. 23. lib. 3. cap. 5. num. 5. item propter men[*]tem diſponentis præſumptam; quando, inquam, mens teſtatoris, vel contrahentium ſuadet, vt verba impropria accipiantur; tunc namque à verborum proprietate receditur, ſiue ipſa verba impropriè accipiantur; prout d.l. non aliter: ita exprimit, & obſeruarunt Bartol. in l. qui duos, in principio, numero tertio, & num. 16. ff. de rebus dubiis, Ioannes Cephalus in conſilio 114. numero 22. & in conſilio 188. num. 7. libro primo, Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 5. titulo 5. per totum, vbi agit, quando liceat in teſtamentis à propria verborum ſignificatione recedere. Camillus Gallinius de verborum ſignificat. libro 3. cap. 5. per totum, fol. 37. vbi impropriæ ſignificationi locum non eſſe ex mente diſponentis: Et cap. 9. eiuſdem libri 3. vbi veriſimilem teſtatoris mentam plerumque operari, vt impropria ſignificatio propriæ præponatur: & libro 2. cap. 21. numero 5. vbi quòd reiecta verborum proprietate, diſponentis mens debet attendi, per text. in d.l. non aliter, & alia iura ibi adducta, Aluaradus de coniecturata mente defuncti libro 4. cap. 2. num. 4. & 5. qui inde deducit nonnulla in praxi vtilia, Simon de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpretat. 3. dubitatione prima, ſolutione 3. num. 280. folio 253. petrus de Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, numero 174. in verſiculo, vbi autem, Iacobus Menochius in conſilio 97. ex numero 47. libro primo. Pet Anton. de Petr. de fideicommiſſ. qu. 9. n. 3. dicens, quòd regula dict. legis, non aliter, quæ habet, quòd in dubio à verbis diſponentis non eſt recedendum, procedit ita demùm, ſi de mente clarè non conſtet, Mieres, in initio ſecundæ partis, num. 11. optimè Marc. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, articulo 11. num. 4. & 5. cum pluribus ſeqq. vſque ad num. 25. vbi latè & diffusè, & ſuperioribus conueniens omninò: inquit namque, quòd quamuis verba accipi debeant propriè, vt dictum eſt, attamen cùm adinuenta fuerint, vt dicentis mentem exprimant, l. Labeo. §. id Tubero, ff. de ſupellect. legata, cap. is autem, 22. quæſt. 2. & humanæ intentioni deſeruiant, c. humanæ aures, 22. quæſt. 5. cap. ſecundo requiris, de appellat. non ita proprietati verborum inſeruire debemus, vt cum de voluntate teſtatoris conſtat, potiùs verborum proprietatem, quàm dicentis mentem ſeruemus, ſed potiùs è contrario, proinde eo caſu à propria verborum ſignificatione recedere ſatius eſſe, acceptâ impropriâ, vt verba famulentur intentioni, & non intentio verbis, l. cum de lanionis, §. aſinam, ff. de fundo inſtructo, dicta l. non aliter, in §. 1. ff. legatis tertiò l. inter veſtem. ff. de auro & argento legato, l. quiſquis, ff. de verbor. ſignificat. cum aliis multis iuribus, quæ ipſe Peregrinus adducit. Et ſecundum hæc, firma remanet regula illa, quòd verba propriè accipi debent in omni materia, à qua excipiuntur caſus prædicti, & alij similes. Proprium autem quibus modis dicatur, ſiue pro[*]pria verbi ſignificatio è quibus mediis ſumatur, & quæ impropria dicatur, ſi quæratur, videndus eſt omnino Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 2. cap. 1. & ſeptem ſeqq. ex fol. 18. vſque ad fol. 23. quò loci, & dicto cap. 1. ex Baldo, Cepola, Alciato, Fabio & aliis refert, Proprium dici inter plura, quæ ſunt eiuſdem nominis, vel cùm res communis pluribus, in vno aliquot nomen habet eximium. Rursùs Proprium illud eſſe, quo nihil ſignificantius dici poteſt. Propriè denique ſignificari, quod generali nomine appellatur, vel quod ſecundùm modum ſignificandi fit, aut quod fit ſimpliciter, & non ſecundùm quid: propriam autem ſignificationem inquit Author ipſe deſumi à tribus mediis, definition ſcilicet, etymologia, & authoritate, vt latiùs dicto cap. 1. annotauit: & cap. 2. Andr. Gamaræ, Aurelij Dauid, & aliorum ſententias adducit, propriã ſcilicet ſignificationem à ſubiecta materia ſumi, vel ex conuenientia cum ſpecie, vel ex legis auctoritate: Ipſe autem cap. 3. eiuſdem lib. 2. pro abſoluta explicatione præmittit nonnulla, quæ in mera theorica conſiſtunt, & ibi videri poterunt. Poſtmodùm cap. 4. adiicit, tres potiſſimùm eſſe ſignificationes, in quibus propria verſatur locutio, generalem, latam, & ſtrictam, vt latiùs ibi diſſerit: & cap. 6. illam omnem dici propriam eſſe ſignificationem, quæ vel ex generali demonſtratione, vel ex æquiuoca, aliàſve ſuapte natura, pluribus æqualiter applicabili notione, vel ex ſtricta acceptione, ſiue ea in ſpecie ſit ſiue in indiuiduo, aut ex vi comprehenſiua rationis deſumitur, vt latiùs ibi comprobat. Ac denique cap. 7. reſolutiuè inquit, proprias ſignificationes deſumi à definitione, ab etymologia, & ab authoritate, prout ex Bartolo, & communi Interpretum ſententia ibi probauit, & tenuerunt Authores ab eodem relati, c. 1. eiuſdem lib. 2. vt ſupra vidimus: & cap. 8. ſubdit, propriam ſignificationem quandoque deſumi ab his, quæ nuncupatim in lege ſcripta ſunt; quandoque ex his, quæ tacitè ex menteque Legiſlatoris, vel diſponẽtis proficiſcuntur, prout hæc omnia penes dictum Authorem videri poterunt, ac ideò latiùs à me non repetuntur: & lib. 3. cap. 1. per totum, Camillus metipſe, impropria ſignificatio quæ ſit, ex Baldo Alciato, Criſpo, & aliis recenſet, & inquit impropriam locutionem eſſe eam, quæ à propria ſignificatione recedit; item quæ recedit à proprio effectu rei deſignandæ, aut quando vocabulum vnum ponitur pro altero, & quando ſubaudiuntur dicto quaſi, vel ferè, & his similes, necnon & quando propria locutio concipit impropriam. Denique improprium eſſe, cùm vnamquamque rem ſub nomine non appellamus; & illud, quod cum aliqua adiectione, non etiam ſimpliciter profertur. Improprium quoque dici, quando id quod ſignificatur, non eſt ſecundùm regulas iuris: Ac denique vt rem concludat (inquit ipſe Gallinius) dicto cap. 1. lib. 3. num. 23. quod ipſe quam pauciſſimis negotium reſolues, dicit illam eſſe verè impropriam vocis ſignificationem, à qua remotæ repetiuntur illæ omnes qualitates, quæ faciunt propriam ſignificationem, cùm poſito, vel remote vno contrariorum, ponatur, vel remoueatur alterum vt certum eſt. Nouiſſimè autem, & poſt hæc à me abſolutè ſcripta, ad manus meas peruenit Alderanus Maſcardus, qui in tractatu de interpretatione ſtatutorum, concluſione 4. num. 209. folio 198. quærit in terminis, propria ſignificatio verbi à quo cognoſcatur; & reſpondet, quòd cognoſcitur ab auctoritate, vt ſi in aliqua lege ſic dicatur, l. propriè, ff. de verbor. ſignificat. & in multis aliis legibus eiuſdem tituli. Secundò à diffinitione, vt in l. 1. ff. de teſtamentis, & in l. 1. ff. de tutelis & Inſtitut. de obligat. in princip. & de actionib. in principio: Tertiò quòd quando prædicta deficient, ſumetur propria ſignificatio ex alluſione, ſeu deriuatione vocabuli, vt in l. pupillus. §. territorium, ff. de verbor. ſignif. & in l. tugurij, ff. eodem, nec Camilli Gallinij præfatus Author mentionem facit. Ruſus & tertiò, ad text. in d.l. non aliter, con[*]ſtituti, require neceſſario, expreſſam eſſe mentem diſponentis, & de ea manifeſtè conſtare, vt à verborum ſiue ſermonis proprietate recedatur; voluntas enim teſtatoris attenditur, non verba, quando manifeſtè conſtat, aliter ſenſiſſe teſtatorem, nec in interpretanda voluntate diuinare debemus, aut aliquid ſubaudire, cum nihil tam proprium ſit in teſtamentis, ſicut claritas, auth. de teſtament, imperfect. circa finem. Bald Natta, Craueta, Curtius iunior, Pariſius, Anguiſ. & alij, cum quibus Ioannes Vincent. Hondedeus in conſil. 49. num. 29. & ſeq. lib. 2. idque expreſſim induxit text. in eadem l. non aliter, ibi: quam cùm manifetum ſit, aliud ſenſiſſe teſtatorem. Et declarat Socinus in d.l. in ambiguo, num. 9. ff. de rebus dubiis, optimè Menochius, ſic intelligens iſtam materiam in conſil. 97. num. 45. & num. 46. ibi: Quocirca vera eſt, lib. 1. Ioannes Vincent. Hondedeus in conſil. 78. n. 51. lib. 1. Simon de Prætis lib. 2. interpret. 3. dubitatione 1. ſolutione 3. num. 280. fol. 253. Non ergo ſufficeret, de[*] mente quoquo modo conſtare; ſed manifeſtè atque expreſsè conſtare, neceſſe eſt, vt vides, & in l. tit. 33. parita 7. ſatis exprimitur, & dubitandi ratio omnis[*] ſubmouetur, dicitur enim: Quando pareciere ciertamente, que la voluntad del teſtador fuera otra: diceretur autem manifeſtè atque expreſsè conſtare, quando voluntas eſt adeò manifeſta, vt interpretationem, vel diſputationem non recipiat, provt Ioannes Cephalus in conſ. 259. ex num. 45. lib. 2. ſcriptum, atque[*] adnotatum reliquit. Vel quando efficax, & concludens coniectura interueniret, quæ neceſſariò requiritur, vtà verborum proprietate recedatur. Pariſius in conſil. 44. num. 25. & ſeq. lib. 2. Iaſon in conſil. 228. colum. 2. lib. 2. Pancirolus in conſil. 51. num. 54. & ſeq. Burſatus in conſ. 371. num 11. lib. 4. Iacob. Menochius vbi ſupra, & lib. 1. præſumpt. 26. num. 4. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 3. tit. 5. num. 2. & 3. qui poſt Cephalum in d. conſ. 259. num. 73. & 74. optimè diſtinxit in propoſito, videlicet quòd cùm agitur de interpretation verbi ambigui, quod habet multiplicem ſignificationem, tunc quælibet etiam leuis coniectura poteſt ſufficere, cùm verborum ſignificatio non repugnet; cùm verò agitur, vt à verborum ſignificatione recedatur, tunc vladè efficax & manifeſta coniectura requiritur, vt ibidem probat, & alios refert Authores, Et in eodem placito remanet Petrus de Perlata in dicta l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 174. in verſ. vbi autem vt ad præmiſſa, fol. 473. qui etiam requirit,[*] quòd ex verbis prolatis, ac ſcriptis eiuſdem teſtamenti, ſiue ex verborum conſequentia, aut relatione, aut ſequela, alterius diſpoſitionis ab eodem diſponente confectæ, talis mens colligatur apertè, aſſeritque non ſufficere, quod colligatur aliunde. Quod etiam aſſerunt & relati per Simonem de Prætis lib. 2. dubit. 1. dicta ſolutione 3. num. 290. fol. 254. qui ipſe ſubbit, quòd limitationes ab eo adductæ ad tex. in in d.l. non aliter, tunc procedunt, quando ex verbis prolatis, ac ſcriptis coniectura voluntatis colligitur, non aliàs, Iacob. Menochius lib. 1. dicta præſumpt. 26. num. 4. qui inquit, id etiam procedere, quando quis vellet probare aliam fuiſſe diſponentis mentem, quæ tamen ex verbis ipſis, nec ex ipſa coniecturata diſpoſitione colligi poteſt; nam adhuc ipſi proprietati verborum ſtandum eſt, reiecta mente illa extrinſecus probata: & concludit, ita docuiſſe Socinum in dicta l. in ambigno. colum. vltima, verſ. Octaua concluſio, & Baldum in cap. 1. de controu. inueſtituræ, & idipſum aſſerunt Parilius, Pancirolus, & Burſatus num. Præcedenti citati: vbi quòd coniecturæ ad interpretandam huiuſmodi voluntatem, ex verbis teſtamenti deſumi debent, probabileſque, certæ, ac concludentes eſſe. Ioannes Vincent. Hondedeus dicto conſil. 48. num. 32. lib. 2. qui adiicit num. ſeqq. quòd aliàs ſi verba deficerent, ſaltem impropriè, & ſecundum latam ſignificationem, nullum poſſet fieri fundamentum in voluntate teſtatoris, nec tacita voluntas teſtatoris attendi, quæ ex verbis, vel impropriè ſaltem non conſtaret. Et Vltra ſuperiores, quòd à verborum proprietate vt recedatur, requiritur efficax & concludens coniectura, tenuit nouiſſimè poſt Alciatum, & Curtium iuniorem Hadrianus Gilmañus lib. 2. rerum iudicatarum Germaniæ, deciſ. 44. num. 36. Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 4. num. 6. Quartò & vltimò, ad eundem text. in dicta l. non[*] aliter, conſtituo, valdè ſingularem eſſe deciſionem ipſius, quatenus probat vnum expreſsè, & aliud ſupponit pro certo: primum, quòd etiamſi verba teſtatoris ſint clara & aperta; ſi tamen per eum, cuius intereſt, probetur aliam fuiſſe mentem teſtatorios, quàm verba ſonent, talis probation admittitur, & ſi congruè fiat, ac eo modo, quo dictum eſt, prodeſt omnino; & ita præſentiunt velut expreſſim omnes Authores hactenus præcitati, & dicta l. partiæ 5. in verſ. Fuer as ende: dicere namque, non aliter recedendum à verborum proprietate, quàm cùm manifeſtum ſit, teſtatorem aliud ſenſiſſe; non aliud eſt, quàm admittere probationem eius, quod ſenſit, vel in mente habuit. Et ita eleganter atque ſpecificè adnotauit eruditissimus Peralta in dicta l. ſi quis in principio teſtamenti, dicto num. 174. in verſ. vbi autem, fol. 473. & in eadem, qua verſamur material, admittit etiam (ſed Peraltam non citat) Petrus Surdus deciſion. 210. num. 3. in illis verbis: Quinimò ſi conſtet, teſtatorem aliter voluiſſe, non attenditur eius voluntas, cui verba clara repugnant, & qui vult dicere, aliam fuiſſe intentionem teſtatoris, tenetur probare, l. qui vxori, in principio, ff. de auro & argento legato, & c. Et confirmatur id[*] ipſum ex textu ſingulari, in l. qui quartam. in principio, ff. de legatis 1. vbi aduersùs ſcriptum probatio voluntatis admittitur, & in l. generali, §. duas filias ff. de vſufructu legato, ibi: Verbis quæ proponerentur, perſeuerare legatum, niſi manifestiſſimè probetur, aliud teſtatorem ſenſiſſe. Et ſic voluntas teſtatoris poteſt de[*]clarari, ad detrahendum verbis, vt non tantùm verba ſignificent, & fieri poteſt per legitimas probationes, ex dictis iuribus, & l. cùm virum, C. de fideicommiſſis, l. inter veſtem, vbi eſt caſus, ff. de auro & argento legato, cum aliis ſimilibus, quæ in propoſito optimè expendit Marcus Antonius Pèregrinus de fideicommiſſis, articulo 11. num. 23. & anteà dixerat numeris præcdedentibus, & capit. præcedentibus retuli, poteſt[*] etiam allegari ad addendum, modò verba ſecundùm aliquam ſignificationem propriam, vel impropriam, ſeruire poſſint, aut conuenire, per text. in l. Sceuola, ff. ad Trebellianum, & in l. filiusfamilias, §. vt quis hæredem, ff. de legatis primo: Secus ſi nec propriè, nec[*] impropriè conuenire poſſint voluntati, quæ prætenditur, l. ſi alij, ff. de vſufructu legato, cum aliis multis, de quibus per Peregrinum dicto num. 23. & latiùs diximus capit. præcedentibus, & eo maximè, quo inquiritur, vtrùm mens præualeat verbis; è contra. Alterum & fecundum, quod ſingulariter dicta l.[*] non aliter, ſupponit, conſiſtit in eo, quòd ſi probetur per eum cuius intereſt, aliam fuiſſe mentem teſtatoris, quàm verba ſonent, & probatio concludat; tunc equidem talis voluntas probate præualet figuram atque apparentiæ verborum, & ſeruari debet tanquam legitima diſpoſitio, quod Petrus de Peralta in dict. l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 174. in dicto verſ. vbi autem, optimè & ingeniosè animaduertit, & Socinum in l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis, colum. 8. verè declarat; ipſa autem Peraltæ obſeruatio clarè probatur ex textu in dict. l. non aliter: nam cùm manifeſtum eſt, teſtatorem aliud ſenſiſſe, dicit recedendum eſſe à verbis, & ſic quod manifeſtum fuerit, pro legitima diſpoſitione haberi, vt etiam clarè pungit dicta l. partitæ. Et confirmari poteſ ex infinitis iuribus, quæ Peregrinus dicto artic. 11. ex num. 5. vſque ad num. 24. adduxit: Item ex communi Doctorum traditione in hac materia; omnes namque, cùm manifeſtum eſt, teſtatorem aliud ſenſiſſe, ita rem intelligunt, vt id manifeſtum pro legitima diſpoſitione, atque voluntate debeat obſeruari, & verborum proprietati præferri. Et de his hactenus, quæ ad hunc noſtrum tractatum coniecturalem & præſumptum interpretationis vltimarum voluntaum, & dict. l. ille aut ille, §, cùm in verbis, & d.l. non aliter, deciſionem attinent. Cæterùm cùm dictum fuerit numeris præcedentibus, ex communi omnium Interpretum ſententia deciſionem ipſarum legum procedere quoque in contractibus, & in diſpoſitionibus quibuſlibet indiſtinctè vt vbi verba ſint clara, non ſit locus interpretationi, nec à verbis recedere liceat, Non abs re placuit hoc loco Hiſpalenſis Regij no{ Senatus Regij Hiſpalenſis deciſio. }ſtri Senatus deciſionem quondam in propoſito adiicere, qua non modo partes litigantes, ſed & ipſe quoque Senatus ea principaliter adducebatur, atque excitabatur ratione, quòd à verborum proprietate ex imaginariis cauillationibus, friuoliſque interpretationibus recedere non liceat, & quòd in verbis claris locus non ſit coniecturis, vel interpretationi. Nam cùm Martinus Velman ex quodam negotionis contractu ſe obligaſſet, & promiſiſſet ſoluere Franciſco Buroni mille & trecentorum ſcutorum auri quantitatem certo tempore in auro, & non in alia re; poſtmodùm verò Martinus metipſe in alia moneta ad volorem ſcutorum quantitatem eandem ſoluere contendiſſet, nec promiſſa vellet ſeruare, Iudex inferior ad ſolutionem dictorum ſcutorum auri in auro condemnauit eundem: à quo cum ad Senatum appellaretur, vtriuſque partis iura in ipſo Senatu per Aduocatos diſcutiebantur, ac primo pro eo ipſo Martino, vt offerendo æquiualentem aliam pecuniam ad ſcuta aurea, abſolui deberet, expendebantur tunc nonnulla, breuiter tamen; alia etiam pro actore adducebantur, ex quibus equidem atque ex his, quæ vberiùs ad præſens aggregantur, & Senatus deciſio iuridicè effluxit, ac vel ideò eiuſdem ſpecificam mentionem facere placuit nunc, quòd & ad noſtrum vltimarum voluntatum tractatum coniecturalem eadem quæſtio pertinere poſſit omninò, ſi certam ſcutorum, ſiue aureorum in auro quantitatem legaſſe aliquem, eueniat, & dubitetur, vtrùm in auro præcisè fier debeat ſolutio, an verò in nummis argenteis, vel in aliis fieri poſſit: Sic etenim in eadem, qua verſamur coniecturali & præſumpta vltimarum voluntatum materia, cùm Iacobus Menochius verſaretur, quæſtionem in terminis excitauit in conſ. 138. lib. 2. & legato facto ſcutorum auri in auro, aliam monetam non poſſe ſolui, defendit, & num. 5. ex eo quòd proponebatur, teſtatorem in aliis teſtamenti partibus fuiſſe locutum de aureis in auro, ita debere fieri in aliis partibus adnotatuit. Pro parte igitur præfati Martini debitoris dictæ[*] quantitatis ſcutorum auri, facere videbatur inprimis trita, & vulgata illa regula, Quod tibi non nocet, ſiue non prodeſt, & alteri prodeſt, faciendum eſſe, l. 2. §. item Varus. ff. de aqua pluuia arcenda, l. 2. §. locum, ff. de religioſis & ſumpt. funerum, qua in eiſdem terminis noſtris vtitur Vincent. Caroc. deciſion. 53. numero 1. & 2. & deciſ. 4. num. 4. vbi & alios Authores recenſet, Bald. etiam in rubrica, ff. de rerum diuiſione, num. 6. dixit eſſe notabilem ad multa text. in d. §. item Varus, Ioann. Cephal. in conſ. 130. à n. 13. lib. 1. Iacob Menoch. in conſ. 51. num. 4. & in conſ. 62. num. 16. lib. 1. & de retinenda poſſeſſione, remedio 5. n. 112. & poſt alios exornat, atque optimè declarat ipſum text. Pet. Barboſa in. l. 2. in princ. ff. ſoluto matrimonio 2. par. ex num. 39. fol. 706. Ioan. Vincent. Hondedeus in conſ. 208. num. 2. & 7. & 10. & 13. lib. 2. & inde creditorem prædictum compellendum in alia moneta, aut pecunia dictam quantitatem accipere, cùm ſibi non noceat, nec proſit ita accipere, & alteri, debitori ſcilicet multùm noceat. Secundò pro eadem parte facit, creditorem com[*]pelli ad accipiendum vnum pignus pro alio, ſi aliud offeratur æquè idoneum, cùm in ea ſpecie nulla vtilitas, nullàque ratio videatur ex parte creditoris, cui malignè tantum recuſanti mos gerendus non videtur, ex I.C. in. l. in fundo, ff. de rei vend. prout ſingulariter aduertit; & ita reſoluit Arias Pinel. in l. 2. C. de reſcript. p. 2. cap. 1. num. 25. Vincent. Caroc. d. deciſ. 4. n. 3. & deciſ. 53. n. 3. quò loci refert Gloſſam, Angelum, Cremenſem, & Neguſ. ita tenentes. Similiter creditor cogitur liberare fideiuſſorem, ſi[*] alius æquê idoneus offeratur, l. qui autem, §. 1. ff. de conſtituta pecun. l. illud, verſ. vltimo, ff. quod metus cauſa l. Labeo, §. fin. ff. de recept. arbit. prout ea iura expendit, & ita defendit Philip. Decius in l. ſi pater, C. de collat. ergo & aliam pecuniam, quam auream. Tertiò per text. in l. Paulus, ff. de ſolut. vbi Iure[*]conſultus videtur aſſentiri, ſolutionem in alia moneta fieri poſſe, ſi creditor ex hoc nullum damnum patiatur. Sed in caſu præſenti nullum videtur creditor pati damnum conſiderabile, cùm debitor loco ſcutorum aurei in alia pecunia expendibili & currenti ad æſtimationem eorum creditori perſoluat, l. nummis, ff. de in litem iurando, vbi in nummis non cadit affectio, & nummorum certa eſt æſtimatio: Quocirca Accurſius, ibidem, verbo æſtimatio, in fine, reliquit ſcriptum, quòd non intereſt meâ habere magis vnam ſpeciem pecuniæ, quàm aliam, dummodò ſit expendibilis: Ergo debitor audiendus eſt, eandem quantitatem. in alia moneta offerens; idque maximè ex text. in. l. 1. ff. de contrahenda empt. qui in illis verbis, Non tam ex ſubſtantia, quàm ex quantitate; probat apertè, pecuniam inuentam eſſe, vt difficultatibus permutationum ſubueniri valeret, vſumque & dominium non tam ex ſubſtantia, quàm ex quantitate perpendi, & ibidem Accurſius in verbo, præbet, inquit, quòd tantum valet vnus nummus, quantum particella argenti: & ſic videtur innuere ipſe textus, quòd non attenditur materia; & ſi quòd ſit aurum, vel argentum vel alia moneta, ſed quantitas & valor: & conſequenter quòd in caſu præſenti ſi creditor habeat verum valorem quantitatis ſibi debitæ, non dicitur damnum pati ex eo, quod fit in auro, vel argento, vel alia moneta: Id quod Arius Pinellus poſt Hieronym. Butigel. prima parte rubricæ, C. de reſcindenda, cap. 3. num. 16. & 17. contra Bartol. & alios conſtanter defendit, & aſſerit, debitorem pecuniæ, vel maſſæ certi metalli, poſſe ſoluere in diuerſa pecunia, & diuerſi metalli, & concludit in hunc modum: Non igitur neceſſarium erit pro auri certo pondere, vel pro aurea moneta, auream tantùm ſolui. Et expendit quoque text. in l. quæ extrinſecus. 65. ff. de verborum obligat. & in l. ſi quis argentum, in fine principij, C. de donat. &id ipſum ſummo, ſtrictèque iure verum putauit Pet. Auguſtin. Morla emporij prima parte, tit. 8. de rebus creditis, quæſt. 13. num. 2. Antonius Pichard. in principio, quibus modis re contrahitur obligatio, numero 36. vbi ex multis reſoluit, quòd maſſam argen[*]ti, auríve qui accepit, poſſit pro ea pecunias ſoluere, modò pecunia ſit eiuſdẽ bonitatis cum argento, vel auro, aliàs ſecus, vt ex aliis ibi adnotauit, & ex n. 37. vſque ad num. 45. idem quod Pinellus, & Morla defendit, vt ſcilicet ſoluere poſſit in nummis alterius generis debitor, qui in alio genere multùm accepit. Pro quo & vltra iura à præfatis Authoribus adducta, expendi poteſt text. in l. cùm certum, 9. ff. de auro & argent. legato. Cùm certum, inquit Iureconſultus, auri vel argenti pondus legatum eſt, ſi non ſpecies deſignata ſit; non materia, ſed pretium præſentis temporis præſtari debet. Et in l. Titiæ, in principio. ff. eod. titulo. idem in ſpecie reſpondiſſe videtur Paulus, dicit enim ſi ita legatum ſit: Titiæ amicæ meæ auri pondo quinque dari volo. Quæro, an hæredes ad præſtationem integræ materiæ auri, an ad pretium, & quantum præſtandum compellendi ſint? Paulus reſpondit, aut aurum ei, de quo quæritur, præſtari oportere, aut pretium auri, quanti comparari poteſt. Et ita in eiſdem terminis noſtris duo hæc iura, ex omnibus Scribentibus, quos prælegerim, expendit nouiſſime Nicol. Reuſnerius deciſionum iuris ſingularium lib. 4. deciſione 13. num. 3. folio 71. atque ipſis reſpondet ſtatim num. 6. & 7. vt poſtmodùm videbimus. Rurſus & quarto loco pro eadem parte vrget, quòd[*] debitor ex generali conſuetudine poteſt vnam monetam ſoluere pro alia, & inde in quocunque genere pecuniæ ſoluat, liberatur, & cogitur creditor recipere aliam pecuniam Regia authoritate percuſam ſecundùm valorem eiuſdem, prout de conſuetudine teſtantur poſt Bartol,. in. l. paulus, ff. de ſolut. & alios antiquos Curtius iunior, Rubeus, Didac. Couar. Boërius Natta, Tiraquellus, Cephalus, & Pinellus, quos pro dicta conſuetudine recenſet Petrus Surdus in conſil. 242. num. 1. lib. 2. Pinellus autem vt ſuperiori fundamento notaui, non modò ex conſuetudine, ſed etiam ex rigore iuris id defendit: De conſuetudine verò præfata, ita omnes Scribentes fidem facere, teſtatur Vincent. Carrocius dicta deciſione 53. num. 12. Ioannes Cephalus in conſil. 31. num. 1. & 2. & 4. lib. 1.[*] Ioannes Parladorius rer. quotidianarum, lib. 2. §. 17. n. 17. & 18. vbi mouet quæſtionem in terminis, vtrùm inquam debitor pecuniæ, in quocunque genere pecuniæ ſoluens, liberetur? Et inprimis Scriptorum ſententias, atque leges veteres cum noſtratibus coniungendo, ita diſtinguendum arbitrator: aut pecunia debetur ex mutuo, aut ex alia cauſa; planè ſi ex alia cauſa, quàm mutui debeatur, in poteſtate erit debitoris, vtram malit pecuniam ſoluere, l. prima, ff. de. contrahenda empt. l. prima, C. de veter. numiſmat. poteſtat. lib. 10. 16. tit. 14. lib. 6. nouæ collect. Regiæ: aut verò debetur ex mutuo; & tunc aliud leges, aliud mores ferunt: quod enim ad leges attinet, in diuerſa materia non rectè ſoluitur, l. Paulus 1. ff. de ſolutionibus, & illic Bart. Mores autem ſi ſpectes, diuerſum eſt comparatum; ex generali enim totius mundi conſuetudine increbuit, quòd debitor in quocunque genere pecuniæ ſoluens, liberetur, ita quòd & argentea pro aurea, & ex diuerſo ærea pro argentea rectè ſoluitur; & huius conſuetudinis adiicit ipſe Parladorius dicto num. 18. fidem facere Bartolum, Baldum, Abbatem, Curtium, Boërium, Rubeum, & Pinellum ibi relatos: Et huic conſuetudini ſtandum eſſe, vno ore conſentire Scribentes omnes. Et reddit rationem, quia ea, quæ moris & conſuetudinis ſunt, etſi non exprimantur, tacite à partibus acta intelliguntur, l. quòd ſi nolit, §. quia aſſidua, ff. de. Ædilitio edicto, l. ſi prius, §. placuit, ff. de aqua pluuia arcenda, l. ſemper, ff. de regulis iuris, & Parladorij mentionem fecit Pet. Auguſtinus Morla (qui & de conſuetudine teſtatur) emporij prima parte, tit. 8. de rebus creditis, quæſtione 13. num. 3. ſimiliter Ioannes Matiençus in l. 9. tit. 11. lib. 5. gloſſa 4. num. 8. cùm in materia retractus[*] verſaretur, & dubitaſſet eò loci, vtrùm conſignatio pretij ad retractum in pecunia argentea fieri poſſit, ſi pretium venditionis fuit in moneta aurea conuentum, & plures Authores commemoraſſet, ſtatuit numero 9. ex generali conſuetudine ſat eſſe, pretium reddi in moneta argentea, quæ communiter verſatur, modò valor non minuatur, & citat alios Authores: Et ad ipſum Matiencum ſe refert Azeuedus, in eodem dubio, quando emptor ſoluit pretium in auro, & ei offertur in pecunia argentea; in eadem l. 9. titul. 11. lib. 5. num. 15. demùm de conſuetudine generali teſtatur Iacobus Menochius in conſil. 49. num. 18. & 19. lib. 1. vbi inquit, quòd debitor poteſt vnam ſpeciem monetæ pro alia ſoluere in regione Pedemontium, & hoc de conſuetudine illius loci, & quòd ea conſuetudo etiam generalis eſt omnium aliarum regionum, prout tenent permulti Authores ibi relati. Et ipſe Menoch. repetit in conſ. 138. num. 1. & lib. 2. Quintò & vltimò accredit deciſio textus in l. 6. ti[*]tulo 21. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ex qua debitores poſſunt debita ſua in qualibet moneta ſoluere, vt ibidem deduxit Azeuedus num. 3. dicens, in Senatu Pariſienſi ita fuiſſe declaratum, vt teſtatur Rebuffus, 1. tom. conſtitut. Franciæ, titulo de litterarum obligat. articulo 5. gloſſa prima, num. 3. eadem autem lege Regia in hunc modum cauetur: Otro ſi ordenamos y mandamos que todas y qualeſquier perſonas y Vniuerſidades que vuieren de hazer pago a otros, de qualeſquier deudas, y mercaderias, y contratos de qualeſquier quantias de marauedis, o de qualquier en las dichas monedas de oro y de plata, de las que agora nos mandamos labrar qualm as quiſiere el que vuiere de hazer la paga. Nihilominus tamen his non obſtantibus Senatus noſter contrarium ſtatuit, & inferioris ſententiam confirmans, dictam quantitatem ſcutorum auri, ſoluendam in auro decreuit iuridicè. Senatus autem definitio ſequentibus rationibus & fundamentis comprobatur; eaque inprimis, quòd contractus ex conuentione partium legem accipiunt, l. 1. §. ſi conueniat.[*] ff. depoſiti, l. legem, cum aliis vulgatis, C. de pactis. Quid enim tam congruum eſt humanæ fidei, quàm ea, quæ inter eos placuerint, ſeruare, l. 1. ff. de pactis. l. 1. ff. de conſtituta pecunia. Cùm ergo conuenit, vt in certa ſpecie monetæ ſolutio fiat, ſicuti in caſu præſenti conuentum eſt de ſolutione in ſcutis aureis de auro, & non in alia re ſoluendis, ſeruari debet pactum omninò, ac ſolutio fieri in ſpecie promiſſa, & non in alia qualitatis alterius, ſicuti poſt Baldum, Aretinum, Brunum, & Pinellum, obſeruauit Petrus Surdus in conſil. 242. num. 3. & 4. qui per totum conſilium ita defendit, lib. 2. & inquit eò loci, quòd monetæ certa ſpecies quando deducta eſt in pactum, alia[*] ſolui non poteſt. Et id ipſum ſcripſerunt Ioannes Cephal. Ioann. Parlad. Pet. Auguſt. Morla, Nicol. Reuſner. & alij Authores, quos infrà ad ſolutionem quarti, & quinti argumenti commemorabo. Secundò quoniam verba illa conuentionis ſolutionem fieri debere in auro, & non in alia re, pluſquam manifeſta ſunt, ad oſtendendum voluntatem contrahentium, & excludendum ſolutionem in alia ſpecie monetæ, & ſic excludunt etiam concludenter interpretationem illam ad ea verba, quam pars ipſa debitoris maliciosè & contra proprium ſenſum contendit; cùm à verbis claris non ſit recedendum, & vbi verba ſunt clara, non egemus interpretation, vt ſuprà fuit longa ſerie adnotatum, & in dict. l. continuus, §. cùm ita, ff. de verbor. obligat. probatur expreſſim: ſicque in eiſdem, in quibus verſamur terminis hoc argument vtuntur Ioann. Cepha. in conſ. 13. num. 5. lib. 1. Pet. Surd. d. conſ. 242. num. 9. lib. 2. Tertiò deinde, quoniam debitor (maximè ſtante[*] conuentione prædicta) non poteſt rem vnam ſoluere pro alia creditori inuito, l. 2. §. mutui datio, ff. ſi certum petatur, l. eum à quo, C. de ſolutionib. l. 3. tit. 14. partit. 5. & poſt ordinarios ibidem, maximè Iaſonem, Decium, Curtium, Viglium, Bolognetum ex num. 21. Zuichemum ex num. 70. & alios, exornant permultis, & ampliant, atque limitant diuerſimodè regulam iſtam Socinus in regul. 377. Dueñas in regula 159. Afflictis deciſion. 90. maximè num. 2. Aſinius in tractatu de executionibus, §. 2. cap. 2. Ioannes Gutieerez de iuramento confirmatorio, 1. parte cap. 29. Hieronym. de Laurent. deciſione Auenionenſi 32. & 41. Ioannes Paradorius rer. quotidian. lib. 2. cap finali, §. finali, 5. part. §. 18. ex num. 17. Iacob. Menoch. in conſilio 138. num. 1. lib. 2. Ioſeph. Ludouicus deciſ. Peruſina 64. ex num. 1. & deciſione 101. num. 17. & 2. ſeq. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana 153. ex num. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 18. ex num. 24. lib. 1. Vincent. Carocius deciſion, 53. ex num. 25. Cardinalis Dominic. Tuſc. practic. conc. iuris, tom. 7. littera S. Concluſ. 354. fol. 395. Antonius Pichardus in principio, quibus modis tollitur obligatio, num. 48. & in principio, quibus modis re contrahitur obligatio, ex num. 28. Sebaſtian. Neuius ſelect. iur. interpretat. ad tex. in dict. l. eum à quo, C. de ſolutionibus. Et hoc ſine dubio etiam procedit in debitroe pecuniæ, ex text. in eadem l. eum à quo, & præcitatis Authoribus: atque ex communi Scribentium ſententia & poſt Cephalum, & Ruinum, aduertit ſpecificè Ioſephus Ludouicus dicta deciſion. 64. num. 5. Ita pariter, quòd debitor, qui tenetur ſoluere[*] oleum, vinum, ſiue triticum, aut aliam rem, quæ in pondere, numero, vel menſura conſiſtit, quod non poſſit pro his rebus pecuniam ſoluere creditori inuito, ex regula dicti §. mutui datio, & ex l. paulus, 99. ff. de ſolut. docuit magiſtraliter Bartolus in eodem §. mutui datio, num. 5. receptus communiter ſecundùm Purpurantum num. 17. Decium in prima lectura, colum. 2. Bolognetum num. 22. verſ. Doctores tamen, Viglium num. 64. & ſequitur Antonius Pichardus in principio, Inſtitut quibus modis recontrahitur obligatio num. 31. & num. 30. refert aliorum ſententiam contrariam, & num. 32. vſque ad num. 36. Bartoli opinione retenta, fundamentis omnibus contrariæ partis reſpondet: prout etiam retinet ſententiam eandem ad litteram ita ſatisfacit fundamentis metipſis Pet. Auguſt. Morla dicto tit. 8. de rebus creditis, quæſtion. 9. ex num. 2. Rurſus & quarto pro eadem parte facit text. in l.[*] ſed ſi certos nummos, ff. de legatis primò, qui apertè videtur probare, quòd quando quantitas legatur vt ſpecies, aliud pro alio ſolui non poteſt, & debetur quantitas vt corpus, & non recipit permutationem aliquam. Et quamuis id procedere reſpectu loci deſignati & appoſiti, poſt Caſtrenſem, & Alexandr. Iaſon ibi contenderit; verè tamen Iureconſultus aliter ſentit, cùm de aſſignatione loci per dictionem veluti, & ſic exemplificatiuè loquutus fuerit, prout eum text. non malè inducit Vincentius Carocius deciſ. 53. n. 9. Quintò facit, quoniam germinatio illa ſcutorum auri in auro, & non alia re, quæ ſolet multùm operari. l. baliſta, ff. ad Trebellianum, cum aliis multis, de quibus infra lio capite; id proculdubio operatur in caſu noſtro, quòd promittens ſcuta auri in auro, non liberetur ſoluendo aliam monetam propter vim geminationis, ſicuti poſt Curtium, & Brunum in ſimili[*] ſcutorum auri in auro promiſſione, ita argumentur, & defendit Petrus Surdus dicto conſilio 242. num. 5. lib. 2. vbi dixit, (& argumento à vigeminationis in eodem caſu vtitur) quòd promittens ſoluere ſcuta auri in auro, non liberator ſoluendo in alia ſpecie monetæ. Et idem tenuit nouiſſimè Nicolaus Reuſnerius lib. 4. deciſionum Germaniæ, deciſione 13. ex num. 4. cum ſeq. fol. 71. Sextò, quia ſententia, ſiue condemnatio non ca[*]dit ſuper non petitis, vel non deductis, vt per Burg. Salon de Paz in conſil. 4. n. 5. Hadrianum Gilmañum lib. 2. rerum iudicatarum, deciſione 1. num 27. per tex. in l. vt fundus, ff. communi diuidunda, in illis verbis: quia vltra id quod in iudicium deductũ eſt, excedere poteſt as Iudicis non debet: quem exornat Iaſon in l, vinum, num, 23. cum pluribus ſeqq. ff. ſi certum petatur. Arius Pinellus in l. 2. C. de reſcindenda, 3. parte, num. 12. Ergo dictus Martinus auditi non debet, nec etiam reſpectu remedij authent. hoc niſi debitor, C. de ſolutionib. quod nunquam deduxit, vt de ſe planum eſt, & probatur ab his omnibus Authoribus, qui ſtatim, commemorantur: Eò magis, quòd debitor regulariter vti non poteſt beneficio dict. authentic. hoc niſi de[*]bitor, niſi ob impotentiam ſoluendi in pecunia, vel in eo genere pecuniæ, de quo agitur, ſcutorum ſcilicet auri, niſi etiam ea omnia ſimul concurrant, quæ Doctores exprimunt maiori ex parte in eadem l. 2. §. mutui datio, & in dict. authent. hoc niſi debitor, videlicet, quòd debitor Primò offerat, & exprimat cauſas. Secundò quòd probet ſe inhabilem in pecunia, vel eo genere monetæ ſoluere. Tertiò tenetur oſtẽdere inſtrumentum, & ius bonum. Quartò dare fideiuſſores de euictione. Quintò præcedere debet diſcuſſio Iudicis. Sextò dominium transſerre tenetur. Septimò ſine conditione id efficere debet. Octauò offerre totum debitum, & ſortem & intereſſe, prout hæc omnia colliguntur ex textu in authent. de fideiuſſoribus, §. quod autem, l. 3. tit. 14. part. 5. quæ non exprimit ea omnia, ſed dicit dumtaxat: Pagamiento de las debdas debeſer fecho a aquellos que las an de recibir, e deneſe facer de tales coſas, como fueron pueſtas e prometidas en el pleyto quando lo fizieron, e non de otras, ſi non quiſere aquel a quien fazen la paga: pero ſi acaecieſſe que debdor no pudieſſe pagar aquellas coſas que prometiera, bien puede darle entrega de otras, a bien viſta del iuzgodor. Et ibidem Gregorius Lopez verbo, del iuzgador, in hunc modum ſcribit: Non ergo tenebitur debitor dare meliorem rem, quàm habet, prout dicitur communiter in authent. hoc niſi debitor, C. de ſolut. ſed ſufficit, quòd ſit mediocris, & ſufficiens arbirio Indicis, prout hic habetur, quod tene menti; vel dato quòd procedat in meliori, intelligatur, dum tamen non generetur magnum præiudicium debitori: ut declarat etiam Saliet. qui & vult, quòd hoc reſideat in Iudicis arbitrio. Et materiam d. authen. hoc niſi debitor, & ſuperiora requiſita neceſſaria, latiùs explanarunt, atque exornarunt Scribentes communiter in d. § mutui datio, vbi Ripa ex num. 2. cum ſeq.   Romanus in conſ. 163.   Alexander in conſ. 37. ex num. 24. cum ſeq. lib. 2. Iaſon in conſ. 9. num. 9. &. ſeq. lib. 1.   Marc. Anton. Natta in conſilio 344. per totum, libro 2.   Gozadinus in conſ. 27. num. 28. per totum. Neuizanus in conſ. 59.   Ioannes Cephal. in conſ. 195. lib. 2.   Rolandus à Valle in conſ. 6. num. 44. & in conſ. 53. num. 47. lib. I   Petrus de Beninten. deciſ. Bonon. 28.   Brunus de ceſſione bonorum, quæſt. 34. in. 4. parte principali.   Vincentius de Franchis deciſion. 81. per totam.   Pet. Molignati in ſuis quiſquil. cap. 436.   Ioſephus Ludouicus deciſione Peruſina 64. per totam.   Carolus Ruinus in conſilio 65. ex num. 10. libro ſecundo.   Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana 153. per totam.   Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatio, 1. parte, capit. 29. per totum, latiùs practicarum lib. 1. quæſt. 146. ferè per totam.   Gaſpar Baëtius de inope debitore, capite 1. ex n. 46. cum ſeq.   Iacobus Mandel. de Albain conſ. 162.   Alexand. Trentacinq. variar. lib. 2. titul. de ſolution. reſol. 3.   Franciſcus Burſatus in conſ. 84. ex num. 6. atque ex num. 30. lib. 1.   Hippolytus Riminaldus in conſ. 523. ex num. 20. cum ſeq. lib. 5.   Anconitius in tract. de mercat. in tit. de decoct. in 3. par. num. 44.   Ioannes Parladorius rer. quotidian. lib. 2. cap, finali, 5. parte. §. 17. num. 22. 23. &24.   Hierony. de Laurent. deciſione Auentinenſi 102. ex num. 2.   Regner. Sixtin. inter conſilia Facultatis Iureconſ, Maſpurgenſ. conſ. 12. num. 169. & 170.   Anton. Hering. de fideiuſſoribus, capit, 18. numero 69. &70.   Marcabrunus ſingulariter, & vtiliter in conſ. 3. ex num. 40. cum ſeq. & num. & ſeq.   Fontanella de pactis nuptialibus, folio 309. ex num. 8.   Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 183. ex num. 2. cum ſeq. vſque ad numerum 9. & numero 25. cum ſeq. & num. 37. vſque ad numerum 48. libro I.   Pet. Auguſtin. Morla emporij, I part, tit, 8. de rebus creditis. quæſt. 9.   Antonius Pichardus in principio, Inſtitut. quibus modis re contrahitur obligatio, numero 28. & 29.   Vincent. Carocius de oblationibus par. 2. quæſtione decima ex fol. 155. vſque ad folium 166.   Cardinalis Dominicus Teſcus practicarum concluſionum iuris, tom. 7. littera S. concluſ. 354. num. 16. cum ſeq, fol 394. Eò etiam magis, quia conſtare dicitur notoriè, di[*]ctum Martinum eſſe ſoluendo non modò in pecuniis, quas offert, ſed etiam in ea ſpecie monetæ auri, ſcutorum ſcilicet, in qua promiſit, & ad præſens in hac Hiſpalenſi ciuitate reperiri ſcuta aurea in magna quantitate, quo caſu nec poteſt in alia moneta ſoluere, nec locus eſt deciſioni dict. authent, hoc niſi debitor, vt ex omnibus ſuprà relatis Authoribus apparet, & in terminis ex communi ſententia animaduertunt Vincent, Carocius deciſ. 53. ſub num. 13. Ioannes Vincent Hondedeus, dicto conſilio 18. num. 17. libro. I Septimò & vltimò facit ſententia eorum, qui in[*] propoſito caſu sumiter aſſeuerarunt, debitorem non poſſe ſoluere in alio genere monetæ, quàm promiſit, & promittentem ſoluere in ſcutis auri. non poſſe ſoluere in alia ſpecie monetæ etiam argentea; idque verius eſſe, prout Authores ita tenentes referunt; & ſic reſolutiuè affirmant Ioan. Cephal. in conſil. 31. lib. 1. Vincent. Carocius deciſ. 53. num. 11. Petrus Surdus in conſ. 242. num. 3. 4. & 5. num finali, lib. 2. Arias Pinel. Ioannes Parladorius, Antonius Pichardus, Pet. Auguſtin. Morla, & Iacobus Menochius, quiad ſolutionem tertij, & quarti, & quiniti argumenti commemorabuntur infra. Nicolaus Reuſnerius deciſionum libro quarto, deciſione 13. per totam, qui in hac quæſione (quæ admodùm frequens eſt, vt ipſe enuntiat) ita firmiter defendit. Et vide Maſtrillum deciſ. 7. Stephen. Gratianum diſceptat. iur. lib. 1. c. 55. Nec obſtant nunc adducta in contrarium: non[*] obſtat primum, quoniam regula illa, Quod ubi non nocet, ſiue non prodeſt, & alteri prodeſt, faciendum eſſe; plures recipit limitationes, & declarationes, prout ex Authoribus in argumento commemoratis ſupra, numero 56. apparet. Et quatuor declarationes ad ipſam regulam tradiderunt Faber & Angelus in principio Inſtitut. de lege Fuſia Caninia tollenda: in terminis autem quòd text. in dicto §. item Varus, ſit reſtringendus ad caſum de quo loquitur, vt ſcilicet poſſit quis cogi, vt patiatur in ſuo refici, & reædificari illud, quod mihi prodeſt, & ei non nocet: Sicut etiam permittitur ei, cui ſeruitus debetur in alieno prædio, ea agere, quæ ad ſuæ ſeruitutis vſum ſunt neceſſaria, vi ex hoc fundo alieno nullum præiudicium inferatur, l. ſi iter, ff. de ſeruitutibus, l. ſeruitutes, §. ſi duo. ff. de ſeruitut. vrbanorum, l. refectionis, & ibi Bartolus ff. communia prædiorum, nec textus ipſe extra illum caſum poſſit expendi, nec etiam quis cogi, vt patiatur in ſuo fieri id, quod ſibi non nocet, aut non prodeſt, & alteri prodeſt, rectiſſimè aduertit, & eruditè, vt adſolet, obſeruat Pet. Barbosa in l. 2. in principio, ſecunda parte, num. 40. ff. ſoluto matrimonio. qui dicit cauendum eſſe à Socino iuniore, Craueta, Cephalo, & Menochio, qui ex dicto §. item Varus, ponunt regulam generalem, quòd ego cogor facere id, quod mihi non nocet, & alteri podeſt; cùm imò regula ſit ponenda in contrarium, & exceptio ex dicto §. item Varus, deducenda in caſu prædicto: idque per tex. in l. Dinus, ff. de ſeruitutibus ruſticorum, l. final. §. ſi ſtercus, iuncta Gloſſa, verbo, teneatur, ff. quod vi aut clam. Sic etiam nec regula ipſa, Quod tibi non nocet, & mihi prodeſt, faciendum eſſe, non habet locum, vbi præceſſit contractus, prout in caſu præſenti, vbi præceſſit obligatio, & promiſſio de certa ſcutorum quantitate, in ſcutis auri ſoluendis, vt poſt Bartolum num. 31. & Iaſonem in dicta l. 2. ff. ſoluto matrimonio, reſpondet Vincentius Carocius deciſione 4. num. 11. vel cùm damnum aliquod conſideratur; quibus in terminus loquuntur omnes ſuprà citati Authores, & cæteri alij, qui cùm alteri omninò non nocet, & mihi prodeſt, loquunter; verè namque ſi damnum aliquod datur, ſiue intereſſe quodlibet conſideratur (provt in præſenti conſiderari, ſtatim dicetur) regula eadem non procedit, prout non procedere iidem agnoſcunt Authores, & velut expreſſim præsentit Vincentius Carocius dicta deciſione 53. n. 13. in verſ. Secundò dicta conſuetudo, & num. 14. vbi meliùs. Non obſtat ſecundum; nam reſpondetur, quòd[*] cerditor quamuis ex æquitate videatur, quod teneatur recipere vnum pignus pro alio, ſicque idoneum offeratur; verè tamen, atque de ſtricta iuris ratione non tenetur, prout exprimit clarè textus in l. ſi rem alienam, §. omnis, ff. de pignoratitia actione: Semper enim Iureconſultus ibi præmittit, id non fieri, niſi volente creditore; dicit enim: Si vt ipſe voluit, ſibi cauit, licèt in hoc deceptus ſit. Et quamuis generalia verba text. ſatis comprehendunt caſum, in quo æquiualens pignus daretur; adhuc tamen id committitur voluntati creditoris, vt nec tunc compellatur aliud pignns accipere: Ita ſanè in puncto iuris agnoſcit erudirè Arias Pinellus in d.l. 2. C. de reſcindenda, 2. parte, cap. primo, num. 21. quamuis num. 25. attenta æquitate aliud tentauerit. Et ſic in eam ſententiam, quòd nunquam creditor compellitur accipere vnum pignus pro alio, expendit Pinellum Gaſpar Rodericus de annuis redditibus, lib. 2. quæſt. 16. num. 8. & citat textum in dict. §. omnis. Ita ſimiliter, quòd creditor non cogatur accipere[*] vnum fideiuſſorem pro alio, etiamſi alius æquè idoneus, vel magis idoneus offeratur, per text. in l. ſi mandato meo, 45. §. 1. verſ. item ſi dum, ff. mandati, defendit ipſa Pinellus in dicta l. 2. C. de reſcindenda, ſecunda parte, cap. primo, num. 22. & ſeq. vſque ad num. 25. qui ibidem diſtinguit inter fideiuſſorem non acceptum, ſed tantum promiſſum, in quo receptum cſt, ſufficere alium æquè idoneum dare, quamuis textus in dicta l. qui autem, §. 1. ff. de conſtituta pecunia, ad id non videatur rectè expendi, vt ipſe Pinellus aduertit dicto num. 23. & inter fideiuſſorem acceptum, in quo contrarium ſtatuitur, & ad iura, quæ in contrarium per Decium expenduntur, reſpondet ipſe pinellus num. 24. & ſequitur Rodericus lib. 2. d. quæſt. 16. numero 8. qui indiſtinctè dixit, creditorem non compelli accipere vnum fideiuſſorem pro alio, etiamſi alius æquè idoneus offeratur: Et latiſſimè diſtinxit Vincent. Carocius dict. deciſ. 4. ex numero 13. vbi plures caſus conſiderat, & per totam deciſionem pertractat quæſtionem, ac in effectu eiſdem Pinelli placitis accedit. Non obſtat tertium, quia verè nullo eorum iurium quidquam deduci, aut probari poteſt, quod intentioni noſtræ repugnet, vtpotè cùm text. in d.l. Paulus, diuerſimodè explicari ſoleat, ac valeat, vt ſtatim videbitur in ſolutione fundamenti ſequentis, & per Vincent. Carocium deciſ. 53. n. 14. ac dixerit expreſſim, debitorem non eſſe cogendum in alia forma nummos accipere, ſi ex ea re damnum aliquod paſſurus ſit, nec textus ipſe loquatur, prout nec cætera iura loquunter, quando aliter, ac de ſolutione in certo monetæ genere facienda, actum eſt; quo caſu & damnum eo ipſo incurrere creditor videretur, nec in alio genere ſolutio fieri poſſet, vt placitis ſtetur, & agnoſcatur bona fides; id quod nullo præfatorum iurium, nec alibi in iure negatur. Et ideò quãuis Pinellus, Pichardus, & Morla, contra Bartolum in quæſtione propoſita tenuerint; ſtatim tamen limitant, vt opinio Bartoli omninò procedat, nec liceat dibitori ſoluere in diuerſe pecunia, & diuerſi metalli, ex vi conuentionis, quæ legem facit, nec eo caſu (vt fatentur ipſimet aliquid vrgere, ne conuentio obſeruaretur: Imò dicunt ex mente Doctorum omnium, aſſerendum omninò, vt ſolutio debeat fieri ſpecialiter in pecunia promiſſa, non alterius qualitatis, ſicuti ex Imola, Aretino, & Moderno Pariſienſ. concludit Pinellus prima parte rubricæ, C. de reſcindenda, d. capit. 3. num. 17. in fine. Morla emporij, 1. parte, tit. 8. de rebus creditis, d. quæſt. 13. num. 4. Ioan. Parladorius, rer. quotidianar. lib. 2. cap. finali, 5. parte. §. 17. numero 21. Anton. Pichardus in dict. princip. quibus modis re contrahitur obligatio, ex num. 43. qui id ipſum ſtatuit, vbicumque intereſt creditoris, in vna magis, quàm in alia pecunia ſibi ſolui, prout ibi caſu præſenti creditor probauit, Iacobus Menoch. qui in fortioribus terminis ita probauit, in conſ. 138. num. 2. & 3. lib. 2. Vincentius Carocius d. deciſ. 53. maximè ex num. 7. & num. 11. & 14. & Nicolau s Reuſnerius lib. 4. deciſione 13. Non obſtat quartum, à conſuetudine generali de[*]ductum, quoniam ipſum dilui omninò poſſet ex ſolutionibus illis quinque, quas ineiſdem, quibus verſamur terminus ad dictam conſuetudinem conſiderauit Vincent. Carocius dicta deciſione 53. num. 13. per totum. Inter quas primo loco non diſplicet illa, quòd conſuetudo eadem interpretari debet, quoties in loco promiſſionis factæ non reperiretur pecunia, vel illa ſpecies monetæ promiſſæ; tunc enim audiri deberet debitor, æquiualentem pecuniam offerendo, ſecus alias, & quando ſpecies illa monetæ reperiri poſſet; quo etiam in placito indiſtinctè fuit Iacob. Menoch. d. conſ. 138. num. 2. & 3. lib. 2. Ioan. Vincentius Hondedeus dicto conſ. 18. n. 7. lib. 1. Maſtrillus d. deciſ. 7. Stephen. Gratian. diſceptation. lib. 1. c. 55. ex n. 34. & aſſentit Petr. Surdus dicto conſilio 242. per totum, libro ſecundo, & ſuprà notaui numero 53. aliàs enim (inquit Carocius) nihil operatur adiectio illa, quòd ſolitio fieri deberet in auro, ſi poſſet darii monetæ æquiualens, contra text. in l. ſi quando, ff. de legat. 1. quæ alio cap. infrà, exorabitur permultis. Et eodem argumento vtitur in terminis ipſe Surdus d. conſ. 242. num. 3. in verſic. Tertiò niſi pactum. Placet etiam altera illa ſolutio, quòd dicta conſuetudo debeat limitari, vt non procedat, quoties creditoris damnum aliquod eſſe conſiderabile in mutatione ſolutionis monetæ, vel ſpeciem non alterari, ipſius intereſſet; tunc namque ſolutio admitteretur in alia ſpecie, vel pecunia, vt debitoris damnum vitetur omninò, prout Antonius Pichardus dicto n. 43. & Morla dicta quæſt. 13. num. 3. adnotarunt expreſsè; & ante ipſos Ioannes Parladorius (qui damni, aut intereſſe exemplim proponit) dicto §. 17. num. 20. eleganter Menochius dicto conſil. 138. num. 2. lib. 2. vbi ex ſententia aliorum, etiam ceſſante conuentione, defendit, quòd creditor aureorum, quando ſentire poteſt damnum, recipiendo argentum, cogi non poteſt argentum recipere: Et in fortioribus terminis num. 3. idem tuetur, etiamſi creditor non ſentiret damnum: Et num. 4. repetir, ſtatutum, & conſuetudinem intelligi debere, quando creditor non ſentit aliquod damnum. Et vlter relato idem quoque tenet nouiſſimè Nicolaus Reuſnerius lib. 4. deciſione 13. num. 6. in illis verbis: Dummodò, vt dixi, nihil interſit creditoris, aut aliter fortaſſis conuentũ ſit. Et anteà ibi: si vel ſpecies certa de ſignata ſit, vel ſi ex re damnum non paſſurus ſit. Sed & tertia ſolutio præter Carocium reddi poteſt, videlicet, quòd conſuetudo generalis, quòd pro aurea alia moneta ſolui poſſit, ceſsat, quotieſcunque partes conuenerunt, vt omninò aurum ſoluatur, quomodo ſpecificè reſpondet ferè in terminis noſtris, atque ita consuetudinem interpretatum Ioannes Cephalus dicto conſilio 31. num. 10. in fine: & melius num. 11. &12. Arias Pinellus, Petrus Surdus, Ioannes Parladorius, Pichardus, Morla, Corocius, Menochius, & Reuſnerius, relati ſuprà, num. 57. ni fine: qui ex vi conuentionis aſſerunt ſolutionem fieri debere in ſpecie pecuniæ promiſſæ, non alterius qualitatis, quoniam id quod actum eſt, potiùſquàm idquod conſuetum eſt, obſeruari debit, l. ſemper in ſtipulationibus, ff. de verbos. obligat. Non obſtat quintum & vltimum, cuius ſolutio ap[*]paret ex his, quæ ad explicationem præcedentium adnotata, atque ſcripta fuere, vtpote cùm dictæ l. Regiæ 6. tit. 21. libro quinto, nouæ collect. diſpoſitio intelligi debeat, quando creditor non ſentit aliquod damnum; ſic etenim & lex, & ſtatutum, & conſuetudo interpretari debeat ſecundùm ius commune, quod non admittit, ſolutionem in alia ſpecie, alióve genere pecuniæ fieri cum damno alterius, vt declarauit Brunus relatus per Menochium, qui ipſa ita in terminis noſtris ſtatutum declarat, dicto conſil. 138. num. 4. lib. 2. in terminis etiam præfatæ legis Regiæ 6. & cùm antea mentionem eiuſdem feciſſet; ita quoque materiam hác intelligit Ioan. Parladorius dicto §. 17. num. 20. Et limitat quando damnum adeſſet creditoris, vt ſuprà vidiſti: Morla etiam in terminis eiuſdem l. 6. dicta quæſt. 13. num. 3. lex namque noua declarari ſolet per antiquam, & diſtinguitur ſecundùm illam, l. ſed & poſteriores, ff. de legibus, Gloſſa, & communis Interpretum ſententia in l. ſciendum, ff. qui ſatiſdare cogantur, vbi Iaſon num. 4. dicit hoc valdè notandum pro ſtatutis, & reformationibus nouiter factis: & exornant Rodericus Suarez in l. 2. titulo, de emplacamientos, libro ſecundo fori: & in prooemio, folio 5. pag. 2. Alderanus Maſcardus de interpretat. ſtatutoram, concluſione 2. ex numero 103. cum infinitis ſeqq. ex folio 106. Secundò deinde reſpondetut, dictæ l. Regiæ 6. deciſionem nouam non excludere, quin ex conuentione expreſſa contrahentium aliter valeat ſtatui, nec eo caſu loquitur, cùm in contrahendo expreſſim dictum ſit, vt in eodem genere pecuniæ, non in alio ſolutio fieri poſſit; tunc etenim id quod actum, & conuentum eſt, ſeruandum omninò eſt: Sic ſanè intellexi, (vt ſæpè vidimus) Ioannes Parladorius d. §. 17. num. 21. ac ita eam materiam limitauit, quamuis etiam dictæ l. 6. titul. 21. libro quinto, mentionem ſpecificam feciſſet ibidem numero 17. Pinellus denique d. cap. 3. num. 17. cùm adduxiſſet ordinationem Luſitaniæ dicentem, vt quamuis contrahens ſpecialiter ſe obliget ad ſoluendem in pecunia aurea, cogatur creditor accipere aliam pecuniam; contrarium inquit dicendum ex vi conuentionis, quæ legem facit, & omninò obſeruari debebit. Meritò ergo ſtante conuentione, & promiſſione prædicta, ita (vt dixi) Senatus defi[*]niuit: qui etiam admiſit indubitanter, conuentione ceſſante obſeruandam fore deciſionem dictæ l. 6. titulo 21. lib. 5. prout Azeuedus, ibidem & Matienzus in l. 9. titu. 11. libro 5. gloſſa 4. num. 9. obſeruarunt, Parladorius etiam dict. §. 17. num. 21. admiſit etiam[*] Senatus metipſe frequenter, conuentione etiam ceſſante, debitorem notabilis alicuius quantitatis non audiendum, ſi velit ſoluere in pecunia minuta nigra totam quantitatem; id enim iniquum, & non permittendum eſſet, vt ex aliis adnotauit rectiſſimè Arius Pinellus prima parte rubricæ, C. de reſcindenda, capit. 3. num. 17. Petrus Auguſtinus Morla vbi ſuprà. Et Antonius Pichardus in dicto principio, Inſtitut. quibus modis re contrahitur obligatio, num. 43. refert Franciſum Hotomannum quæſt. 15. improbaſſe Arreſtum Pariſienſe à Rebuffo relatum, quo decretum fuit, potuiſſe debitorem pro aurea moneta duplos & liardos ſoluere, quaſi Hiſpanè diceremus quartos por eſcudos. Et inde Senatus idem Hiſpalenſis aliquando ſequutus eſt ordinationem Luſitaniæ, lib. 4. tit. 53. §. 2. vbi tantùm permittitur ſoluere qurtum partem debiti in tali pecunia vilioris vilioris materiæ, vt etiam Pinellus retulit dicto num. 17. aliquando etiam decreuit, & iuſſit, debitorem tertiam dumtaxat partem ſoluuere in tali pecunia, ſiue in ære. Et ita apud nos vſu receptum teſtatur Pichardus vbi ſuprà, numero 44. Morla dicto tit. 8. quæſt. 13. num. 3. qui refert Parladorium exiſtimantem, extra cauſam mutui poſſe totum debitum ſolui in quacunque moneta debitor voluerit, Quod mihi non placer, ſi debitum ſit notabilis alicuius quantitatis, & contrarium Senatus admiſit, vt dixi nunc ex Pinello: Atque Iudicis diſcreti arbitrio id relinquendum puto, prout perſonarum, & rerum qualitates & circumſtantiæ, ac pecuniæ, de qua agitur, facultas, vel neceſſitas poſtulare videatur, prout hæc omnia in eodem Hiſpalenſi Senatu conſiderari, iam ſæpè vidimus: Eò magis (quod Scriptorum omnium huius Regni nullus hactenus animaduertit) quòd dicta l. 6. tit. 21. lib. 5. non loquitur de hac pecunia minuta nigra, ſed aurea, vel argentea cuiuſlibet generis, in qua inquit totum debitum poſſe perſolui, quia in argento conſiderat, cuiuſlibet generis moneta ſit, congruam ſolutionem fieri; nigra autem, vel minutæ mentionem non facit, & ſic iudicantis arbitrium pro rerum, & perſonarum qualitatibus diuerſis non adimit, locuſque reliquitur omninò Pinelli ſententiæ relatæ, vt in ea pecunia minuta nigra totum debitum ſolui non poſſit, ſi notabilis alicuius quantitatis ſit. Denique & in eadem materia vnanimiter admiſit[*] aliquando Hiſpalensis Senatus, cùm verteretur dubium illud, monetæ ſcilicet valor intrinſecus, vel extrinſecus quando conſiderari debeat, vel tempore teſtamenti, aut contractus, vel factæ diſpoſitionis cuiuſlibet, vel potiùs ſolutionis tempore; de quo commendo poſt alios multos, quos ipſi referuntCephalum in conſilio 31. libro primo. Tiraquellum de retractu lignag. §. 30. gloſſa 1. num. 18. Afflictis deciſione 90. & deciſione 149. Schurf. in conſilio 10. centuria 1. Menoch. in conſ. 49. per totum, libro 1. & in conſ. 138. lib. 2. Corraſium miſcellam. iur. lib. 3. cap. 13. Petrum Gregorium in ſyntagmate iuris, lib. 21. cap. 18. Petr. Surdum in conſ. 454. ex num. 1. vſque ad num. 13. lib. 4. Annæum Robertum lib. 1. rerum iudicatarum, cap. 16. per totum. Nicolaum Reuſnerium lib. 4. deciſione 13. ex num. 9. admiſit in[*]quam vnanimiter, Primò, monetæ ſolutionem fieri ſecundùm tempus teſtamenti, contractus, ſeu factæ diſpoſitionis alterius, non autem ſecundùm rempus ſolutionis: idque cum in Hiſpania ſcutorum auri valor creuiſſet, vt notum eſt, & anteà ſcurorum certa quantitas legata eſſet. Secundò, ſolutionem annuam ex teſtamento debitam, ſolui debere ſecundùm valorem monetæ currentis tempore factæ diſpoſitionis, ſeu contractum vt per Cephalum dicto conſ. 31. n. 8. & 9. lib. 1. Surdum, Reuſnerium, & reliquos, vbi ſupra, Menochium dicto conſ. 49. vbi latiſſimè: & ibidem num. 37. dixit vnum notandum, videlicet muta[*]tionem monetæ eſſe in detrimentum, & maximum ſcandalum populi: & ponit exemplum Regis Aragoniæ, qui mutauit pecuniam, & ex reſcripto Innocentij III. Pontificis maximi reduxit ad priſtinum vlorem. CAPVT XI. Teſtatoris mens, ſeu voluntas, ac diſpoſitio quælibet, an, & qualiter elici, atque interpretationem recipere valeat ex eo, quod contenditur teſtatorem voluiſſe, vel intendiſſe; ipſum tamen in diſpoſitionem tranſiſſe, non apparet, ſiue non oſtenditur: vbi Author ex propoſito inſiſtit circa vulgatam, & aſſiduam allegationem l. quidam cum filium, ff. de hæred. inſtituend. quòd non ſufficit dicere, ita teſtatorem voluiſſe, niſi eius voluntas tranſiuerit in diſpoſitionem; vel quòd tacita voluntas, quæ non tranſiuit in diſpoſitionem, non ſpectatur: & ipſam dilucidè, & abſolutè adeò, atque originali Scribentium omnium lectura exornat, vt nihil vltrà deſiderari valeat, vt vt hîc videbitur. SVMMARIVM. -  1 Teſtatoris ſolam ſententiam, aut voluntatem non eſſe idoneam, neque efficacem ad producendum aliquem effectum diſpoſitiuè, niſi vltrà teſtator proceſſiſſet ad dispoſitionem faciendam. -  2 Et conſequenter teſtatoris voluntatem non attendi, nec alicuius effectus reputari, quæ non tranſiuit in diſpoſitionem. -  3 Non enim ſufficit teſtatorem aliquid voluiſſe niſi dispoſuerit, nec etiam ſufficiens eſt, aliquid eſſe in intentione, niſi id etiam ſit in diſpoſitione. -  4 Quia propoſitum in mente retentum, nihil operatur. -  5 Nec accommodatur actui hominum. -  6 Et quando non apparet de voluntate, plus valet ſcriptura, quàm quod actum eſt. -  7 Teſtatoris voluntatem præ omnibus rebus obſeruandam, iura quæ dicunt, ex ſuperiùs dictis limitanda; ſcilicet ſi voluntas tranſiuit in diſpoſitionem, aliàs ſecus. -  8 Et in hoc propoſito, atque eorum, quæ dicta fuere ex num. 1. & vulgatæ allegationis l. quidam cùm filium, ff. de hæred. inſtit. elegantiſſimè omnium ſe habuiſſe, atque vtiliter & eruditè loquutum Petrum de Peralta, prout hoc numero adnotatur. -  9 Et permulti Authores aggregantur, atque commemorantur, qui legis eiuſdem, quidam cum filium, aſſumptum adeò vulgatum, vt per manus tradatur quotidie, exornarunt, atque explicarunt quamplurimis. -  10 Circa eandem etiam allegationem, quòd voluntas quæ non tranſiuit in diſpoſitionem, non ſpectatur, nonnulla conſtituenda, atque obſeruanda ex ſententia, & conſideratione Authoris, quibus materia ipſa diſtinctiùs, atque vtiliùs remanebit explicata. -  11 Teſtatorem aliquid velle, aut voluiſſe, quod non ſufficiat, niſi etiam ipſe dispoſuerit; placitum illud, ſiue axioma Doctorum vulgatiſſimum, eſſe veriſſimum regulariter, & iuris rationi, atque deciſioni conueniens. -  12 Imputandum eſt enim teſtatori, ſiue ipſemet ſibi imputet, cur ad actum diſpoſitionis non proceſſerit, ſiue quare verba congruentia non adiecerit, quibus voluntatem ſuam declararet. Idque etiamſi actus reddatur nullus. -  13 Et ita limitari vulgata iura, & allegationes Interpretum communes, qui dicunt, haberi pro expreſſo id, quod tacitè, aut veriſimiliter diſpoſuit teſtator; quia ita demùm procedit, ſi verum eſt, diſpoſuiſſe, aut tacitum in diſpoſitionem tranſiſſe, non aliàs. -  14 Teſtatoris voluntatem tunc dici in diſpoſitionem non tranſiſſe, & conſequenter nullius effectus eſſe, nec attendi, quando de mente, aut voluntate nullo modo conſtare poteſt, nec ex verbis, nec ex coniecturis. Hoc namque caſu habetur voluntas, vt in mente retenta, & ideò nihil operatur, Ac propriè obtinet allegatio textus in dicta l. quidam cùm filium, ff. de hæred. inſtituend. Prout nonnulli iuris Interpretes adnotarunt, quorum ſpecifica mentio fit hoc numero. -  15 Teſtatoris voluntatem dici in dispoſitionem tranſiſſe, & obſeruari debere, quando de coniecturata voluntate conſtare poteſt, vel apparet, ſaltem ex impropria verborum ſignificatione, quæ tamen congruenter menti reſpondeat. -  16 Teſtatoris voluntatem dici in dispoſitionem tranſiſſe, & attendi debere, etiamſi de mente non conſtet per verba, quoties mens ſequatur ad aliud ſitum expreſſum, ſiue ex aliis coniecturis in teſtamento, aut verbo aliquo generaliter prolato, elici, ac deprehendi valeat. Tunc namque mens, qut voluntas ſic deducta, ſpectatur, atque obſeruatur, etiamſi ad aliam ſpecificam, aut indiuiduam diſpoſitionem teſtator non tranſierit. Nec obtinet allegatio communis d.l. quidam cùm filiùm, ff. de hæred. inſtituend. -  17 Voluntas, & dispoſitio ſatis expreſſa dicitur, quæ ex iam diſpoſitis, aut in teſtamento contentis coniecturaliter deprehenditur. -  18 Voluntas quæ non fuit expreſſa per verba, ſi tamen veniat in neceſſariam, ſeu manifeſtam conſequentiam verborum expreſſorum, habetur pro legitima, etiam ad fideicommiſſum inducendum, vel non inducendum. -  19 E contrario, ſi voluntas non importata per verba, vel non veniat in neceſſariam & manifeſtam conſequentiam verborum expreſſorum, regulariter non attenditur, etiam ad fideicommiſſum inducendum, ſed ſtandum eſt diſpoſitioni importatæ per verba. -  20 Si tamen voluntas reſultaret ex verborum indeſinitorum, aliàs indefinite prolatorum ambigue ſignificatione, vel ex dictione ambigua, tunc equidem ſeruanda eſſet. -  21 Teſtatoris voluntatem dici in diſpoſitionem tranſiſſe, & attendi, atque obſeruari debere, quando ex caſu ſuperueniente colligitur præſumptio à coniectura, quòd ſi diſponens de eo cogitaſſet, ita diſpoſuiſſet. -  22 Tunc equidem mentem coniecturatam eiuſmodi attendi debere, nec obtinere regulam generalem dictæ l. quidam cùm filium, ff. de hæred. inſtituend. -  23 Ipſum etiam ius obſeruandum, quando idemmet teſtator affirmauit, ſe aliquid omiſiſſe diſponere, quod tamen diſponere volebat; nam per talem aſſertionem iunctis verbis præambulis, videtur legitimè ipſius intentio circa omiſſa probata. -  24 Obſeruari denique idem ius, ac voluntatem attendi debere, vbi ipſa colligi poſſet ex erronea eiuſdem teſtatoris, tolerabili tamen diſpoſitione. Tunc enim ſtatur ipſius menti, ſiue ſi error facti, ſiue iuris. PRo abſoluta, & diſtincta huiuſce capitis explicatione, obſeruandum, atque conſtiſtuendum erit primo loco & principaliter, communem equidem fuiſſe, & aſſiduè mille in locis repetitam Scribentium omnium, tam legendo, quàm conſulendo traditionem, & pronuntiatum frequentiſſimum, & vulgatiſſimum apparere, teſtatoris ſolam ſententiam, aut voluntatem, non eſſe[*] idoneam, neque efficacem ad producendum aliquem effectum diſpoſitiuè, niſi vltrà teſtator proceſſiſſet ad diſpoſitionem faciendam: Et conſequenter teſta[*]toris voluntatem non attendi, nec alicuius effectus reputari, quæ non tranſiuit in diſpoſitionem: Idque per text. quotidie allegabilem, & nulli ignotum, in l. quidam cùm filium, ff. de hæred. inſtitut. per quem Baldus ibi, notabili 3. & Imola num. 3. adnotarunt, Alexand. etiam in l. . 3. in fine, C. de liberis præteritis: & ibidem Iaſon col. 1. quòd non ſufficit, teſtatorem[*] aliquid voluiſſe, niſi diſpoſuerit, nec etiam eſſe ſufficiens, aliquid in intentione haberi, niſi id etiam ſit in diſpoſitione. Quia propoſitum in mente retentum,[*] nihil operatur, l. ſi repetendi, C. de condictione ob cauſam. Nec accommodatur actui hominum, prout[*] dixit Baldus in l. iuriſgentium, § pactorum, ff. de pactis. Pariſius refert in conſilio 89. ſub numero 27. libro 2. & Rolandus à Valle in conſ. 42. ſub numero 22. volumine 4. ibique per text. in l. ſi alij. ff. de. vſufruct.[*] legato. Vbi quando non apparet de voluntate, plus valet ſcriptura, quàm quod actum eſt, prout declarant communiter Scribentes à me commemorati in commentariis de vſufructu, cap. 47. per totum: vbi latiſſimè Decius in l. ſemper in ſtipulationibus, numero 2. ff. de regulis iuris. Rolandus in conſ. 6. num. 4. volum. 4. Hippolytus ſingulari 577. Pelaez à Mieres ininitio 2. partis, de maioratu, num. 10. Petrus Surdus in conſ. 236. num. 8. lib. 2. vbi refert alio in loco Baldum, ſcilicèt in l. finali, C. de falſa cauſa adiect. legat. dicentem, quòd nihil vltrà inquiri debet, præter quod in inſtrumento ſcriptum eſt, Hippolytus Riminaldus in conſ. 75. num. 25. & 26. lib. 1. vbi etiam refert Baldum dicentem, illud, quod omittitur à teſtatore in ſcriptura & prolatione verborum diſpoſitiua, haberi pro omiſſo, nec in caſu per teſtatorem omiſſo, præſumi adeſſe tacitam eius voluntatem: & ſequuntur ibi relati, Riminald. ipſe in conſ. 250. num. 9. lib. 3. vbi refert Baldum eundem pluribus in loco dicentem, quòd illud, quod teſtator non loquitur, velle non præſumitur. Nec ſufficit dicere, teſtator ita voluit, poſtquam id non dixit, nec expreſſit, l. quoties, circa principium, ibi: Neque enim quem voluit, &c. Quocirca Baldus, & Imola in d.l. quidam cum filium, rectiſſimè adnotarunt, non ex omni voluntate teſtatoris agi, ſed ex ea, quæ tranſit ad diſpoſitionem, & ex teſtamento ſimiliter non agi, niſi expreſsè, vel tacitè in eo diſpoſitum ſit. Et inde, quàd non ſatis eſt dicere, iſta eſt voluntas teſtatoris, ſed debet dici, iſta fuit voIuntas, & diſpoſitio teſtatoris, ideò debet ſeruari. Inde etiam, ex nunc dictis limitari omnia iura, quæ exclamant, teſtatoris voluntatem præ omnibus rebus obſeruandam, prout cap. præced. latiùs probatum eſt,[*] quia ipſa intelligere oportet, ac iure ipſo intelliguntur, quando voluntas in diſpoſitionem tranſiuit, aliàs ſecus, cùm tacita omninò teſtatoris voluntas non ſpectetur. Et conuenit Paulus Caſtrenſis in l. recuſari, ff. de acquirend. hæred. vbi ſcribit, quòd votas in mente retenta dicitur potiùs cogitatio, vel propoſitum, vel deſtinatio, quàm voluntas, & quòd ad exteriora debet eſſe proceſſum, vt ſit voluntas: Baldi autem, & Imolæ traditionem ad limitationem iurium dicentium, voluntatem teſtatoris præ cæteris rebus obſeruandam, ſequuntur Alexand. Caſtrenſ. Iaſon, Curt. Alciat. Oldrad. Socinus, Decius, Tiraquel. Roderic. Suarez, & Arias Pinel. quos recenſuit, & ita notauit Pelaez à Mieres dicto initio ſecun[*]dæ partis, num. 9. idem etiam tenuit Petrus de Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legat. 3. ex num. 144. vſque ad numerum 188. qui equidem in hoc propoſito, & circa ornatum, & declarationem vulgatæ allegationis d. l, quidam cum filium, ff. de hæredib. inſtitu. elegantiſſimè omnium ſe habit, & quamplurima in ea materia vtiliter obſeruat, quæ nullus anteà ita ſpecificè & diſtinctè adnotauerat, & quæ (vti ipſe inquit) ſunt optimæ frugi, & quotidie verſantur in practica. Exornarunt etiam, atque explanarunt permultis[*] allegationem eiuſdem l. & infinitis caſibus, atque negotiis practicis applicarunt (prout & applicari nunc poſſet ipſa lex) & alij Interpretes, qui ſuo ordine nunc commemorabuntur, & originaliter, atque attentè à me prælecti, & euoluti fuere.   Petrus de Peralta, qui præ cæteris videndus, & notandus eſt omninò, in loco nunc relato.   Pelaez etiam à Mieres in loco anteà relato, de maiorau, in quam in initio ſecundæ partis, num. 9. & 10. & 11.   Alexander in conſ. 201. Viſothemate, lib. 7. &. in conſil. 81. col. penult. lib. 3.   Curtius ſenior in conſil. 43. quia inquit, col. 10. & in conſ. 46. ſæpe reuoluta, col. 12. & in conſ. 29.   Iaſon in l. ſi res obligata, num. 31. ff. de legatis 1. & in l. ſi ita legatum, §, illi, num. 2. eiuſdem tituli: & in conſ. 41. In hac ardua, col. 7. & in conſ. 143. Iſta quæſt. col. 5. lib. 2. & in conſ. 29. Videretur, col. penul. libro. 3.   Socinus ſenior in conſ. 140. Quoniam præſens, col. 5. lib. 3. & in l. 3. ff. de rebus dubiis, n. 5.   Philippus Decius in conſ. 63. column. 2. & in conſil. 205. colum. 3. & in conſ. 287. colum. finali, & in conſil. 384. ad fin. & in conſ. 465. colum. 2. & in conſ. 513. colum. penultima, & in conſ. 635. num. 10. & in conſil. 636. num. 13.   Oldradus in conſ. 21.   Neuizanus in conſ. 31. num. 20.   Socinus iunior in conſ. 2. n. 18. & in conſ. 97. n. 50. & in conſ. 55. num. 7. lib. 2. & in conſ. 111. num. 28. libro primo.   Ioannes Cephalus in conſil. 656. ex num. 66. lib. 5. & in conſil. 436. ex num. 19. lib. 3. & in conſil. 107. col. penul. lib. 1.   Marcus Antonius Natta in conſil. 470. numer. 7. libr. 2.   Bolognetus in conſ. 15. num. 24.   Aymon Craueta in conſ. 161. num. 12. lib. 1. & in conſ. 208. ſub num. 30. eod. lib.   Alciatus in l. verbis ciuilibus, num. 13. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. & in conſ. 564. num. 1.   Petr. Paulus Pariſius in conſ. 60. n. 62. & in conſ. 73. num. 34. lib. 1. & in conſ. 87. num. 17. & in conſ. 89. ſub num. 15. lib. 2.   Rolandus à Valle in conſil. 56. num. 5. & 6. & in conſ. 59. num. 45. & 46. lib. 3. & in conſ. 6. num. 3. 4. 5. & 32. & in conſ. 18. lib. 4. & in conſ. 42. ex num. 18. eod. lib. 4.   Pancirolus in conſ. 51. ex num. 54. cum ſeq.   Franciſc. Burſat. in conſ. 371. ex num 11. lib. 4. & in conſ. 433. num. 38. eod. lib.   Hieron. Zanch. in l. haeredes mei, §. cùm ita, ex n. 11. ff. ad Trebel.   Andreas Tiraquellus in l. ſi vnquam, C. de reuocand. donat. verbo, libertis, ex num. 18. cum ſeq. vbi num. 21. alios textus allegat ad idem, quòd voluntas, quæ in diſpoſitionem non tranſiuit, non attenditur, hoc eſt, l. penult. §. finali, ff. de bonor. poſſ. ſecund. tab. l. iubemus, C. de teſtam. & l. ſi alij, in fin. ff. de vſufruct. leg.   Marc. Anguiſ. in conſ. 8. ex num. 6. cum ſeq.   Arius Pinellus in l. 3. C. de bon. maternis, numero 27.   Ludouicus Molina de Hiſpanor. primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 7. qui etiam expendit text. in l. Gallus, §. quidam rectè, ff. de lib. & poſthum. ibi, Qui ex verbis concipi poſſit. Et l. iubemus, C. de teſtamentis, Vbi teſtator duos tantùm hæredes inſtituit, & quamuis conſtaret, quòd plures alios inſtituere voluit, ſolùm habentur pro inſtitutis illi, qui expreſsè inſtituti fuerunt, non autem alij, quos inſtituere volebat. Et dicit id ea ratione procedere, quòd voluntas teſtatoris in mente retenta, conſideranda non ſit.   Burgos de Paz in conſil. 34. ex num. 12. atque ex num. 29.   Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 1. c. 2. ex num. 6. cum ſeq.   Iacob. Mandell. de Alba in conſ. 31. num. 10.   Hieron. Gabr. in conſ. 95. num. 14. & in conſ. 111. num. 3. lib. 1.   Anton. Cathar. in conſ. 81. num. 19. inter conſilia vltimarum voluntatum, lib. 2.   Ludouic. Morot. in reſp. 18. num. 8.   Tiber. Decian. in conſ. 34. num. 8. lib. 1. & in conſ. 54. num. 77. lib. 2.   Marſar. in conſ. 7. ex num. 2. cum ſeq.   Ioſeph. Ludouic. deciſ. 61. num. 5.   Port. Imolenſ. in conſ. 43. ex num. 14.   Iacobus Menochius in conſil. 85. num. 87. & 89. & in conſil. 97. num. 96. lib. 1. & praeſumpt. 67. numer. 16. & 17. lib. 4. & praeſumpt. 26. num. 13. 14. & 15. lib. 1.   Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, qu. 9. num. 32. & 34.   Borgninus Caualcanus deciſ. 5. n. 44. part. 3.   Ioan. Bott. in conſ. 7. num. 39.   Simon de Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 3. dub. 1. ſolut. 3. num. 168. fol. 247. latiùs eod. lib. 2. interpret. 1. dub. 1. ſolut. 5. ex num. 7. vſque ad numerum 17. fol. 152. in fin. & fol. 153.   Mantua in conſ. 194. ex num. 11. cum ſeq.   Magonius in deciſione Rot. Lucenſ. 82. num. 24. & ſeq.   Petrus Surdus in tractatu de alimentis, titul. 9. quœſt. 32. num. 3. & deciſ. 238. num 4. & 15. & in conſ. 129. num. 19. lib. 1. & in conſ. 236. num. 8. lib. 2. & in conſ. 443. num. 4. lib. 3. & in conſ. 448. num. 35. libro eodem 3.   Alphonſus Azeuedus in conſ. 15. num. 26. &. 27.   Hippolyt. Riminald. in conſ. 37. num. 2. & 20. & in conſ. 75. num. 25. & ſeq. & in conſ. 80. num. 11. & quatuor ſequentibus, & in conſ. 110. num. 23. lib. 1. & in conſ. 250. num. 8. & ſeq. lib. 3. & in conſ. 287. numero 25. & 28. lib. 2. & conſ. 412. ex num. 36. libro 4. & in conſ. 544. num. 13. & 130. & 132. & in consil. 517. num, 34. lib 5. & in conſ. 603. num. 27. & 36. lib. 6. & ibid. num. 33. & 43. & conſ. 645. ex num. 20. eod. lib. 6. & in conſ. 651. num. 17. & 18. eod. lib.   Marcabrunus in conſ. 10. num. 24. & 25.   Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 69. n. 10. & 11. & in conſ. 48. ex num. 34. lib. 2. & in conſ. 82. num. 28. & 29. lib. eod.   Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 2. c. 18. ex num. 8. vſque ad numerum 13. & lib. 1. cap. 22. n. 1. in verſ. quibus placuit.   Octauian. Cacherañùs deciſ. 110. nùm. 15.   Marcus Antonius Eugenius in conſil. 74. num. 1. libro primo.   Achilles Pedrocha in conſ. 19. num. 20. & quatuar ſeq. & in conſ. 38. num. 40.   Antonius Theſaurus deciſione pedemontana 248. numer. 2.   Marcus Antonius Peregrinus de fideicommmiſſis, art. 11. num. 35. & 36.   Martinus Monter à Cueua cauſar. ciuil. Reg. Aragon. deciſ. 35. num. 11. & tribus ſeqq. vbi eleganter explicat ex theorica quadam Baldi, quare voluntas non declarata, ſed in mente retenta nihil inducit, ſed actus exterior requiritur ad declarandum interiorem animi motum.   Fuluius Pacianus in conſil. 15. num. 13. latiùs in conſil. 23. vbi exornat nonnullis ex num. 151. vſque ad numerum 157.   Andreas Fachineus conſ. 1. num. 15. lib. 2.   Ludouic. Caſanat. in conſ. 4. num. 35.   Hadrian. Gilmañus nouiſſimè, lib. 2. rerum iudicatarum Germaniae, deciſ. 26. num. 4. & 5.   Cardinalis Dominicus Tuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 3. littera, F. concluſ. 260. num. 5. & num. 11. & num. 19. fol. 804. tom. 6. litera. P. concluſ. 919. fol. 726.   Ioannes Marcus Aquilinus in repetitione § & quid ſitantum, l. Gallus, ff. de liberis & poſthum. in verſiculo, ſed ex ſententia legis Velleœ, num. 58. & num. 61. cum pluribus ſeqq. vbi quòd voluntas non prolata, ſed in mente retenta, nihil ſuapte natura operari debet, nec attendi, niſi tranſierit in diſpoſitionem, ex text. in d.l. quidam cum filium, & aliis multis ibidem adductis. Secundò deinde & principaliter obſeruandum eſt,[*] circa præfatam allegationem dictæ l. quidam cùm filium, ff. de. haered. inſtit. adeò viſitatam, & aſſiduam, vt quotidie in ore & deciſionibus Scribentium omnium ipſa verſetur; nonnulla obſeruanda, atque conſtituenda hoc loco, quibus axioma idemmet frequentiſſimum, diſtinctiùs, atque vtiliùs, quàm hactenus fuerit, explicatum manebit, ac etiam alibi quærendi neceſſitate, nullus in futurum grauetur, cùm quæri contingat, vtrùm aliquando tacita voluntas, quæ in diſpoſitionem non tranſierit, attendatur, vel ſpectetur. Id[*] autem vt radicitus fiat, in primis conſtituo, regulariter veriſſimum eſſe, & ſeruandum omninò placitum illud, ſiue axioma Interpretum omnium vulgatiſſimum, iuris etiam rationi, atque deciſioni conueniens, teſtatorm aliquid velle, aut ita voluiſſe, non ſufficere, nec ſat eſſe dicere, niſi eius voluntas in diſpoſitionem tranſiuerit, cùm voluntas non prolata, ſed in mente retenta, nihil ſuapte natura operari debeat, ex regulis communibus, & iuribus, rationibus, atque theoricis, adductis per Tiraquellam, Ioan. Marc. Aquilin. Monter à Cueua, & cæteros relatos ſuprà qui vltra text. in d.l. quidam cùm filium, alia plura iura expendunt, prout etiam expendit Simon de Prætis lib. 2. dicta ſolut. 5. num. 9. & 10. fol. 153. qui inquit facere etiam textum in l. ſi res obligata §. primo, ff. de legatis primo, l. fideicommiſſa, §. 2. ff. de legatis tertiò, l. ſi ſponſus, §. finali, ff. de donat. inter. l. prima, §. ſi defunctus, ff. de rebus eorum, prout ipſe ea iura inducit. Facit etiam textus in l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legatis tertio, prout ipſum acutè induxit Petrus de peralta ibidem, num. 143. & ita regula præfata veriſſima eſt, & adeò communi placito recepta, vt nullus hactenus diſſentiat, vel contradicat. Imputandum eſt ergo teſtatori, ſiue ipſemet ſibi im[*]putet, cur ad actum diſpoſitionis non proceſſerit, ſiue quare verba congruentia non adiecerit, quibus voluntatem ſuam declararet: idque etiamſi actus redatur nullus, ſicuti obſeruarunt Sicinus in l. vbi eſt, in 5. notabili, ff. de rebus dubiis. Caſtrenſis in conſil. 121. columna 2. lib. 1. Craueta in conſ. 188. columna 2. Iacobus Menochius in conſil. 97. num. 42. lib. 1. Petrus Anton. de Petra de fideicommiſſis, q. 9. num. 3. & 40. Marc. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, art. 11. num. 36. Et ita limitantur iura vulgata,[*] & communes Interpretum allegationes, qui dicunt, haberi pro expreſſo id, quod tacitè, aut veriſimiliter diſpoſuit teſtator; quia ita demùm procedit, ſi verum eſt diſpoſuiſſe, aut tacitum in diſpoſitionem tranſiſſe, non aliàs, vt per Decium in conſil. 205. numer. 8. & in conſ. 365. num. 10. Alexandrum in conſil. 201. lib. 7. Socinum iuniorem in conſ. 185. num. 4. lib. 2. & latè per Tiraquellum in d.l. ſi vnquam, verbo, libertis, num. 18. & 19. Pelaez à Mieres initio ſecundae partis, num. 9. alios innumeros ſcien, conſultóque prætereo, quoniam cap. ſequent. commemorabo eos. Secundò conſtituo, teſtatoris voluntatem tunc di[*]ci in diſpoſitionem non tranſiſſe, & conſequenter nullius effectus eſſe, nec attendi, quando de mente, & vountate nullo modo conſtare poteſt, nec ex verbis, nec ex coniecturis verimilibus, atque probabilibus; hoc namque caſu habetur voluntas, vt in mente retenta, & ideò nihil operatur: & in hoc caſu propriè loquitur rextus, in d. l quidam cùm filium, ff. de bœredib, inſtit. vbi eſt caſus, quòd cùm teſtator vellet hæreditatem ſuam peruenire ad filium familias, & quòd patri eius nihil de ea acquireretur, tractatau priùs cum eodem filiofamilias præhabito, amicum quendam ipſius filij hæredem inſtituit, nec eum rogauit, aut grauauit, vt reſtitueret hæreditatem filiofamilias, cui in effectu reſtitui, & acquiri omninò volebat, nec ad patris notitiam peruenirẽ: & Iureconſultus reſpondet, ab hærede ſcripto ex fideicommiſſo hæreditatem peti non poſſe, niſi probetur, teſtatorem id diſpoſuiſſe expreſsè, & fidem eius ſequutum. Sic etiam Baldi, Imolæ, & Angeli traditiones ſuprà relatæ procedunt. et poſt Caſtrenſem, Bald. Alexand. Iaſonem, Curtium, Pariſium, Decium, & Socinum, sic in terminis eiuſdem legis explicationem obſeruauit Iacobus Manochius lib. 1. praeſumpt. 26. numero 13. & lib. 4. praeſumpt. 67. num. 10. 14. & 15. hoc etiam caſu (ſi attentè perpendantur) loquuntur omnes fere iuris Interpretes, quos in vnum ſuprà congeſſi, Peralta etiam in dicta l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 146. 147. & 148. in principio, ibi: Si ergo proximè vi dictum eſt. Quo in loco, atque in terminis communis allegationis dictæ l. quidam cùm filium, inquit, non videri, nec dici poſſe, teſtatoris voluntatem in diſpoſitionem tranſiſſe, quando de mente teſtatoris conſtare non poteſt per aliquam veriſimilem coniecturam, ex quibuſcunque verbis teſtatoris elicitam, vel quomodolibet, & ex eius teſtamento, vel alia diſpoſitione decerptam, vel reſultantem: Peregrinus quoque de fideicommiſſis, art. 11. num. 19. & 32. & 35. & 36. in eodem placito reſidet apertè; reſident etiam & alij quamplures, quos ſtatim cap. ſequent. commemorabo. Sic diceretur, te[*]ſtatoris voluntatem in diſpoſitionem tranſiſſe, & obſeruari debere, quando de voluntate coniecturata conſtare poſſet, vel apparet, ſaltem ex impropria verborum ſignificatione, quæ tamen menti congruenter reſpondeat. Id quod in noſtris terminis, & in explicatione dictæ l. quidam cum filium, optimè obſeruauit Petr. de Peralta in d.l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 146. & 147. folio mihi 459. & conueniunt Menochius lib. 1. dicta praeſumpt. 26. num. 3. & 4. Peregrinus dicto artic. 11. num. 4. & 5. cum pluribus ſeqq. Camillus gallinius de verborum ſignificat. lib. 1. c. 22. in principio. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 5. num. 4. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. n. 28. & confirmatur ex his, quæ ſuprà, cap. 7. & 8. & 9. ſcripta fuêre. Tertiò conſtituo, teſtatoris voluntatem è contra[*]rio dici in diſpoſitionem tranſiſſe, & attendi debere, etiamſi de mente non conſtet per verba, quoties mens ſequatur ad aliud diſpoſitum expreſſum, ſiue exaliis coniecturis in teſtamento, aut verbo aliquo generaliter prolato, elici, ac deprehendi valeat; tune namque mens, aut voluntas deducta, attendenda, atque obſeruanda eſt, etiamſi ad aliam ſpecificam, aut indiuiduam diſpoſitionem teſtator non tranſierit, nec obtinet vulgata allegatio dictæ l. quidam cùm filium, prout declarant Bald. in l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, num. 10. Socinus in l. in ambiguo, num. 3. ff. de rebus dubiis. Paulus Caſtrenſis in l. ab omnibus, in principio, num. 4. ff. de legatis 1. Forrius Garcia, Decius, & Socinus iunior, cum quibus Molina lib. 1. cap. 4. dicto num. 28. & ipſum referens Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 2. num 11. in verſ. ſi ergo teſtator. Iacobus Menochius lib. 1. praeſumpt. 26. num. 12. qui rectè aduertit, hoc idem eſſe, ac ſi diceretur, attendi voluntatem, quæ ex coniecturata mente diſuncti prouenit. Menochius ipſe lib. 4. praeſumpt. 67. num. 15. dicens,[*] quòd voluntas & diſpoſitio ſatis expreſſa dicitur, quæ ex iam diſpoſitis, aut in teſtamento contentis coniecturaliter deprehenditur. Quod idem obſeruauit, & pleniùs comprobauit Velazquez Auendañ is in l. 40. Tauri, gloſ. 20. num. 2. & num. 6. cum ſeq. vſque ad numerum 12. eandem quoque declarationem ad limitationem axiomatis communis deducti ex d.l. quidam cùm filium, tradiderunt Petrus de Peralta in d.l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 152. in verſ. Quintus caſus, fol, 461. & anteà num. 148. folio 459. & num. 154. verſ. Octauus caſus. Rolandus in conſ. 6. num. 32. lib. 4. Berous in conſ. 139. num. 14. lib. 2. Hieronym. Gabriel. in conſil. 6. num. 32. lib. 4. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 69. num. 10. & 11. lib. 1. dicens, quòd aſſumptum vulgatum deſumptum ex textu, in d.l. quidam cum filium, procedit, quando de voluntate non conſtat iuridicè ex aliquibus contentis in teſtamento, ſecus tamen ſi ex coniecturis, ſeu ex aliis in teſtamento contentis eliciatur. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpret. 1. ſolut. 5. num. 13. 14. & 15. fol. 153. vbi ad limitationem dictæ l. quidam cùm filium, & concluſionis ex ipſa deductæ, inquit, quòd ſufficit, voluntatem tacitè apparere ex coniecturis collectis, ex expreſſis, & diſpoſitis in teſtamento, tranſiſſe ad diſpoſitionem; & refert Curtium iuniorem, & Socinum iuniorem ita renentes. Secundò, quòd ſufficit voluntatem etiam tacitam eſſe præſumptam à iute, vt diſponat, ex l. 2. ff. ad municipalem, & Authoribus ibi relatis. Marc. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 11. num. 25. Vbi[*] plenè probat, quòd voluntas, quæ non fuit expreſſa per verba, ſ tamen veniat in neceſſariam, ſeu manifeſtam conſequentiam verborum expreſſorum, habetur pro legitima, etiam ad fideicommiſſum inducendum, velnon inducendum, per text. in l. Tutia Seio, §. Seia libertis, ſecundùm communem intellectum, l. Titia cum teſtamento, §. Titia ff. de legat. 2. l. fideicommiſſa, §. item ſi quis, ff. de legat. 3. & latiùs ibi, & num. 26. 27. & 28. & idipſum tenuerunt Menochius, Theſaurus, Riminald. Prætis, & Auendañus, cum quibus Additionator Gammæ ad deciſionem 17. n. 3. folio mihi 25. dicens, communem reſolutionem eſſe, quòd quomodocunque ex verbis teſtatoris, ſiue diſpoſitiuis, ſiue enunciatiuis conſtet de eius voluntate, aut ex aliis coniecturis ex verbis deductis, voluntas obſeruanda eſt, maximè in fideicommiſſis, & quòd ita practicatur. SIc è contrario, ſi voluntas non[*] ſit importata per verba, vel non veniat in neceſſariam, & manifeſtam conſequentiam verborum expreſſorum, regulariter non attenditur, etiam ad fideicommiſſum inducendum; ſed ſtandum eſt diſpoſitioni importatæ per verba, l. Titia cum teſtamento, ff. de legat. 2. in princip. l. pater filium, §. fundum, & l. vxorem, §. ſorori, ff. de legat. 3. cum aliis multis, quæ adducit, & ita ſpecificè declarat Peregrin. d. art. 11. num. 33. per totum: Si tamen voluntas reſultaret ex vi verborum[*] indefinitorum, aliàs indefinitè prolatorum ambigua; tune equidem ſeruanda eſſet, per text. notabilem in l. ſi ſeruitus, verſ. quod ſi ita, ff. de ſeruit. verbanor. præd. ibi: Humanius eſt, &c. Petr. de Peralta in d.l. ſi quis in principio teſtamenti, n. 151. verſ. Secundus caſus eſt: & conferunt tradita per Menochium lib. 1. dicta præſumpt. 26. num. 11. Quartò conſtituo, teſtatoris voluntatem dici in[*] diſpoſitionem tranſiſſe, & attendi, atque obſeruari debere, quando ex caſu ſuperueniente colligitur præſumptio, & coniectura, quòd ſi is diſponens de eo cogitaſſet, ita diſpoſuiſſet; & tunc quidem talem[*] mentem coniecturatam attendi, nec obtinere regulam generalem dict. l. quidam cum filium: & ita declarat Socinus in dicta l. in ambiguo, columna vltima, verſic, Quinta concluſio, ff. de rebus dubiis: & eo dumtaxat relato, ſic in terminis eiuſdem l. quidam cùm filium, obſeruauit Menochius lib. 1. dict præſump. 26. num. 14. tenuit quoque in eiſdem terminis Petrus de Peralta in d.l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 151. verſic. Tertitus caſus, qui num. 152. verſic. Sextus caſus, fol. 461. ipſum etiam obſeruandum inquit, quan[*]do teſtator idemmet affirmauit, ſe aliquid omiſiſſe diſponere, quod tamen diſponere volebat; nam per talem aſſertionem iunctis verbis præambulis, quibus prius ſignificauerat talem diſponendi voluntatem ſe habere, videtur ipſius intentio circa omiſſa, legitimè probata. Et ſubdit id probari, & deduci ex l. cum proponebatur, iuxta ſecundam lecturam, ff. de legat. 2. nec eo caſu obtinere traditionem illam communem, ex d.l. quidam cum filium, deſumptam; & per eundem textum, & Socini reſolutionem in. l. in ambiguo col. vltima, verſ. Septima concluſio: Sic quoque reſoluit, ſed Peraltam non refert Iacobus Menochius lib. 1. de præſumpt. 26. num. 15. Et idem quoque ob[*]ſeruandum eſſet, & voluntas attendi deberet, vbi ipſa colligi poſſet ex erronea eiuſdemmet teſtatoris, tolerabili tamen diſpoſitione; tunc enim ſtatur ipſius menti, ſiue ſit error facti, ſiue iuris, vt de hoc ſecundo eſt text. in l. qui fructus prædiorum, vbi Bart. ff. de vſufruct. legato, Gloſſ. etiam, vbi idem Bart. in l. ſi librærius, ff. de reg. iur. & de primo eſt etiam text. in l. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & Poſthum. prout eum expendit Peralta in dicta l. ſi quis in princip. teſtam. n. 152. verſ. Quartus caſus: & hactenus de his: Quod verò attinet ad coniecturam præfatam de eo, quod teſtator diſpoſuiſſet, ſi cogitaſſet de illo, ſtatim cap. ſequent. latiùs dicetur. CAPVT XII. Teſtatoris dubia diſpoſitio, an, & qualiter elici, atque interpretationem recipere debeat ex eo, quod teſtator veriſimiliter diſpoſuiſſet, aut reſpondiſſet, ſi de eo meminiſſet, interrogatùſve fuiſſet, & ob eam præſumptam mentem, vtrùm id velut expreſſum diiudicari valeat; ſiue præfatium Interpretum omnium axioma, adeò vſitatum, & maximè apud Conſulentes aſſiduum, vt per manus tradatur quotidie, & nullum ſit frequentius, nec vtilius in interpretatione vltimarum voluntatum (vt ipſi exiſtimant) quemadmodum explanari iuridicè poſſit, vt omnia in eo articulo neceſſaria tradantur, nec rationum plurium, quæ in contrarium expendi poſſe videntur, & à nonnullis expenduntur contra Communem, aliqua vrgeat: vbi in effectu quæ ad hæc ſpectant, diſtinctiùs, & aliter, quàm hactenus factum eſſet, exornata, atque explicata relinquuntur; & aſſumptum metipſum, quòd diſpoſitio quælibet recipit interpretationem, prout eſt veriſimile diſponentem fuiſſe reſponſurum, ſi fuiſſet interrogatus, quando in omni actu, & materia locum obtineat, diligenter, & abſolutè reſoluitur. SVMMARIVM. -  1 Teſtatorem in dubio diſpoſuiſſe, atque voluiſſe id cenſeri, quod veriſimiliter ſtatuiſſet, vel reſpondiſſet, ſi fuiſſet interrogatus, & ob illam præſumptam mentem pro expreſſo illud haberi. Et fieri extenſionem de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam. Nam voluntas diſponentis cenſetur ineſſe caſui omiſſo, tali veriſimilitudine ſubſiſtente. Idque vulgatiſſimo, & aſſiduo Scribentium omnium, maximè conſulentium pronunciato, & placito. Pro quo expenditur communiter Gloſſa per illum text. in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis. Cùm tamen pro eo ſint iura Gloſsâ ipsâ apertiora. -  2 Circa regulam præfatam, quòd diſpoſitio recipit interpretationem à veriſimili mente diſponentis, & prout eſt veriſimile diſponentem fuiſſe reſponſurum, ſi fuiſſet interrogatus. Et ita quòd teſtatoris dubia diſpoſitio ex eo interpretari debeat, infinitas eſſe Doctorum remiſſiones, & allegationes, de quibus ingenti ſtudio, & diligentia per totum numerum, & num. ſeq. -  3 Et regulia ipſa, quod diſpoſitio &c. procedit in dubio, & nullo alio in contrarium apparente, aliàs ſecus, vt ex vebis taxatiuis, vel reſtrictiuis, vel vbi teſtator conditionaliter fuit loquutus. Et in vltimis voluntatibus præcipuè locum obtinet. -  4 Procedit etiam in omni actu, materia, & diſpoſitione, & num. ſeq. -  5 Diſpoſitio nulla tam generalis eſt, quæ non recipiat hanc interpretationem, prout diſponens diſpoſuiſſet, ſi fuiſſet interrogatus. -  6 Teſtatoris dubia dispoſitio, interpretetur, provt teſtator veriſimiliter respondiſſet, ſi fuiſſet, interrogatus argumentum prædictum, non ſemper & indiſtinctè, ſiue non ſimpliciter accipiendum. Aliquando potiùs reſpuendum, ſiue ſaltem temperandum ex variis, & diuerſis rerum, & cauſarum circumſtantiis. Contra ipſum namque quamplures, & fortiſſimæ vrgere videntur rationes, ſed & Interpretum quorundam contrariæ ſententiæ extant. Prout hoc numero per totum latiùs adnotatur. -  7 Et pro vera, & dilucida, abſoluta etiam eiuſdem argumenti, & articuli propoſiti; quando, inquam, pro diſpoſitio habeatur, quod veriſimiliter quis diſpoſuiſſet, ſi fuiſſet interrogatus, explanatione, & omnium rationem, quæ in contrarium expenduntur, reſolutione, & reſponſione, obſeruanda, atque conſtituenda nonnulla ex ſententia Authoris. Quæ à nullo hactenùs, vt videbis, ad eum modum, nec ita diſtinctè attinguntur, nec adducuntur. Et præ oculis haberi debent, vt per totum numer. & ſeq. annotatur. -  8 Inter alia tamen, regulam eandem, quòd teſtatoris dubia diſpoſitio interpretatur, prout teſtator veriſimiliter reſpondiſſet, ſi fuiſſet interrogatus intelligendam omninò, atque procedere, ſi ex ipſo teſtamento, & verbis eius id percipiatur, ita vt congruenter valeat deduci, aliàs ſecus. Et quando caſus ſit ex toto omiſſus, nec aliquo modo comprehendi poſſit ſub expreſſo, vel ex natura diſpoſitionis. Nam aliquid fuiſſe expreſſum, ex quo illud ſequatur, neceſſariò requiritur. -  9 Secus etiam, ſi verborum qualitas repugnaret. -  10 Aut eadem, vel maior non ſubeſſet diſponendi ratio. Sic cùm ſubeſt, abſque dubio dicta regula procedit. -  11 Non autem procedit, quando teſtator plenè prouidiſſet in aliis caſibus; nam tunc alium videtur ex induſtria omiſiſſe. -  12 Nec etiam quando caſus omiſſus fuit ignoratus à diſponente. -  13 Ioannis Marci Aquilini contra ſententiam communem, & aſſiduam dictam allegationem l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, ſingularis ſententia, quòd facili negotio diluatur, & communis in tuto maneat ex his, quæ num. præced. adnotata fuere, & nouiter hoc numero adnotantur. -  14 Regulam eandem, quòd diſpoſitum cenſeatur, quod veriſimiliter, &c. procedere etiam è contrario, ſiue non ſolùm affirmatiuè, ſed etiam negatiuè, prout hîc obſeruatur. PRo huius Capitis ſingulari, breui tamen, &[*] dilucida explicatione, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, vulgatiſſimum quidem, & frequentiſſimum fuiſſe Interpretum omnium axioma, & placitum, teſtatorem in dubio diſpoſuiſſe, atque voluiſſe id cenſeri, quod veriſimiliter ſtatuiſſet, vel reſpondiſſet, ſi fuiſſet interrogatus; & ob illam præſumptam mentem pro expreſſo illud haberi, & fieri extenſionem de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam: Nam voluntas diſponentis cenſetur ineſſe caſui omiſſo, tali veriſimilitudine ſubſiſtente, quod, vt dixi, ſi de eo meminiſſet, vel interrogatus fuiſſet, tempore quo alium caſum expreſſit, idem quoque veriſimiliter reſponſurus fuiſſet. Idque per text. notiſſimum, & per manus tradium quotidie in l. tale pactum, §. finali, iuncta ſua Gloſſa finali, ad finem, ff. de pact. & ad idem citatur textus in l. Barbarius Philippus, in verſ. ſed & ſi ſciuiſſet: vbi Baldus notabili primo, ff. de offic. Prætoris. text. etiam, quem ad id ponderauit Claudius in l. mulier, in principio, verſ. decreuiſſe, ff. ad Trebellianum. Ad idem bonus text. ſecundùm intellectum Bartoli, Alexandri, & ſequacium ibi, in l. finali, C. de poſthumis hæred. inſtit. & in l. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & poſthum. & in l. generaliter, §. cùm autem, C. de inſtitut. & ſubſtitut. & in l. in confirmando, & in vtilitatem, ff. de confirmando tutore: & bona Gloſſa in l. acutiſſimi, C. de fideicommiſſis, & ea iura commemorauit Petrus de Peralta (vt ſuum vnicuique tribuatur) in l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legat. 3. num. 151. verſ. Tertius caſus, folio mihi 460. vbi rectè miratur, quòd Doctores ſemper citent illam Gloſſam in d.l. tale pactum, §. fin. & dicant eam eſſe valdê ſingularem, vt Iaſon ibid. & in d.l. Barbarius, 2. notabili, & alij Doctores paſſim in pleriſque locis profitentur, cùm ſit textus apertior quàm Gloſſa, in eod. §. vltimo, vbi eſt eadem Gloſſa, & ſunt alia iura ſatis clara; & ſubdit ipſe ipſe Peralta, quòd Gloſſæ non ſunt allegandæ (ne dicat, commendandæ) vbi ſunt textus, vt inquit Gloſſa in l. ſed licet, ff. de officio præſidis. Secundò deinde & principaliter conſtituo, circa[*] eandem, & vulgatam allegationem, quòd diſpoſitio recipit interpretationem à veriſimili mente diſponentis, & prout eſt verſimile, diſponentem fuiſſe reſponſum, ſi fuiſſet interrogatus; & ita quòd teſtatoris dubia diſpoſitio ex eo interpretari debet, frequentiſſimè, atque infinitis ferè in locis Interpretes noſtros, ae maximè in conſiliis, & deciſionibus inſiſtere, eòque arguendi genere vti, prout quotidie caſus ſe offerunt, ſic & eos permultis applicare negotiis. Quocircirca, vt veriores, & receptiores doctrinas in propoſito articulo ego deducerem, & alibi legendi, aut quærendi neceſſitate lectorem in futurum excuſarem omninò, ingenti equidem & aſſiduo ſtudio, prolixa etiam Authorum omnium euolutione, & lectura, ſequentes me vidiſſe, atque prælegiſſe originaliter iuris Interpretes, qui & legi, & videri deberent à quocunque, qui abſolutam, & accuratam axiomatis præfati reſolutionem optaret. Ex ipſis autem obſeruari hoc capite nonnulla, quæ ſi præ ocula habeantur, rarò aut nunquam in ea iurium, & regulæ allegatione, atque intelligentia decipi quemquam, ſed potiùs veriſimili mente teſtatoris perpenſa, iuridicè duci contingat.   Videndi itaque erunt ſequentes Authores, Iaſon, poſt ordinarios, & antiquos, in d.l. tate pactum, §. finali, ff. de pactis.   Idem Iaſon in l. Barbarius philippus, ex num. 3. ff. de officio prætoris: & in l. ſi extraneus, à num. 9. ff. de condictione ob cauſam: & in conſ. 171. columna vltima, lib. 4.   Andreas Tiraquellus in l. ſi vnquam, in præfatione, num. 56. C. de reuocand. donat. vbi permultæ ſunt Doctorum remiſſiones, & allegationes.   Anton. Gabr. communium concluſ. lib. 6. tit. de. regulis iuris, concluſione 10. per totam.   Franciſc. Vin. commun. opinionum, lib. 2. verbo, caſus non expreſſus.   Curtius ſenior in conſ. 76. columna penultima.   Iulius Clarus lib. 3. ſententiarum, § teſtamentum, quæſt. 76.   Petrus de Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 151. ad finem, & num. 152. fol. 460. & 461.   Petrus Paulus Pariſius in conſilio 41. numero 51. lib. 2. & in conſilio 75. num. 37. & in conſ. 78. num. 14. eod. lib. 2. & in conſ. 50. num. 52. & in conſ. 35. num. 13. & ſeq. lib. 3.   Alciat. in conſ. 101. num. 4. lib. 9.   Thob. Non. in conſ. 16. ex n. 15.   Berous in conſ. 148. num. 34. & ſeq. & in conſ. 63. num. 36. lib. 2.   Port. Imol. in conſ. 41. num. 4.   Roland. in conſ. 6. num. 24. lib. 4.   Grat. in conſ. 132. num, 3. & 4. lib. 2. in conſ. 120. num. 17. eod. lib.   Burgos de Paz in conſ. 34. ex num. 29. cum ſeq. Craueta in conſ. 98. num. 2. & in conſ. 62. num. 10. & 14.   Iacob. Mandell. de Alba. in conſ. 106. num. 24.   Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. n. 70.   Ioan. Cephalus in conſilio 17. num. 31. & in conſilio 114. num. 17. lib. 1. & in conſilio 513. num. 51. lib. 4.   Iacob. Æmilian. in conſ. 143. num. 17.   Pancirol. in conſ. 93. n. 24.   Crotus in conſ. 349. num. 4. vol. 3.   Tiberius Decianus in conſ. 41. num. 134. libro 1. & in conſil. 1. num. 100. eod. lib. & in conſil. 137. ex num. 62. lib. 2.   Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 30. n. 44. &. 45. & in conſ. 105. n. 13.   Hieronymus Gabriel in conſilio 111. numero 15. lib. 1.   Marſilius in l. ſi qui viduam, num. 9. & ſeq. ff. de quæſtionibus.   Franciſc. Burſat. in conſ. 202. num. 38. lib. 2. & in conſil. 337. n. 11. lib. 3.   Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 2. num. 7. & titul. 19. num. 4. 5. & 6.   Hippolyt. Riminald. in conſ. 21. num. 29. & in conſil. 37. num. 17. & in conſ. 110. num. 63. lib. 1. & in conſ. 80. num. 16. eod. lib. 1. & in conſ. 144. num. 43. & 44. & num. 309. & in conſ. 287. num. 6. & 28. libro 3. & in conſ. 476. num. 54. & 55. lib. 4. & in conſilio 458. num. 80. & tribus ſeqq. eodem lib. 4. & in conſ. 358. num. 64. & 65. eod. lib. 4. latiùs in conſ, 517. num. 1. cum ſeq. & num. 24. 34. & 35. lib. 5. & in conſil. 639. num. 101. 102. & 113. lib. 6. & in conſ. 739. n. 90. & tribus ſeqq. lib. 7.   Ioan. Franciſc. de Pont. in conſ. 1. n. 24. & in conſ. 40. n. 10. & in conſ. 65. n. 19.   Franciſc. Viu. deciſ. 284. lib. 2.   Ludou. Molin. de Hiſpanor. primog. lib. 1. c. 4. n. 24. & cap. 13. num. 96.   Pelaez à Mier. de maioratu, prima parte, q. 51. n. 5. ad finem.   Ferdin. Vazq. de Menchac. de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 11. n. 35.   Iacobus Menochius lib. 4. præſumpt. 26. n. 8. & 19. & præſumpt. 35. num. 19. & praeſumpt. 39. num. 75. & præſumpt. 65. num. 5. & præſumpt. 69. num. 16. eodem lib. 4. & in conſ. 117. num. 24. & in conſ. 141. n. 12. lib. 2. & in conſ. 173. n. 66. &. duobus ſeqq. ibi. 2. & in conſ. 204. num. 46. & in conſ. 223. num. 33. lib. 3. & in conſil. 339. numer. 18. libro 4. & in conſil. . 452. numero 25. lib. 5.   M. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 11. num. 32.   Aluarus Valaſcus conſultat. 58. num. 4. & conſultat. 193. num. 5.   Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. dubitatione 4. ſolutione 1. num. 77. & 78. cum pluribus ſequentibus, folio 211. & 212. vbi vide omninò.   Alexander Raudenſus de analogis, lib. 1. c. 35. n. 16. deciſ. 30. n. 210.   Achilles Pedrocha in conſ. 16. n. 67. & in conſ. 38. ex num. 46.   Pet. Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 25.   Petr. Surd. deciſ. 37. num. 30. & deciſ. 202. num. 3. & in conſ. 44. num. 4. lib. 1. & in conſ. 88. num. 15. & in conſ. 112. n. 100. & in conſ. 125. n. 14. & n. 90. lib. 1. & in conſ. 443. num. 24. lib. 3.   Anton. Gam. deciſ. 355. n. 4.   Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 1. num. 59. & tribus ſeqq. & in conſ. 16. num. 61. & in conſ. 60. num. 47. & 48. & num. 86. & 87. & in conſ. 63. n. 100. & in conſ. 71. num. 38. & in conſ. 78. num. 11. lib. 1. & conſ. 57. n. 7. & 35. & in conſ. 64. n. 32. & in conſ. 69. num. 6. & 68. lib. 2.   Gamill. Gallin. de verb. ſignific. lib. 9. cap. 1. &. o. 4. mom. 22. & 23.   Ioan. Lanar. in conſ. 64. n. 4.   Marcabrunus in conſ. 70. ex n. 1.   Claud. de Seiſel. in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liber. & poſthum. col. 1. in fine.   Natta Aſtenſ. in l. hac conſultiſſima, §. ex imperfecto, n. 209. C. de teſtam.   Fabius à Corbul. in l. hæredes mei, §. cùm ita, ff. ad Trebel. n. 39.   Mat. Solomon. in dict. §. & quid ſi tantum, n. 49.   Fortun. Garſ. ibid. ex n. 103.   Paul. Leon. in tract. ſubſtitutionum, in titulo de vulgari, n. 88.   Iacobus Beretta in conſ. 118. num. 27. & 29. & num. 39. & duobus ſeqq. & in conſ. 62. num. 5. & tribus ſeqq. lib. 1.   Fab. de Ann. in conſ. 84. n. 29. cum ſeq.   Cæſ. Barz. deciſ. Bonon. 5. n. 15.   Fulu. Pacian. in conſ. 6. n. 23. & 25.   Andreas Fachineus in conſ. 47. num. 20. & 24. libro primo.   Nicol. Intrigliol. deciſione Siciliœ 37. ex num. 10. cum ſeq.   Alderan. Maſcard. de intrepret. ſtatutor. concluſ. 2 num. 260.   Ioannes Marcus Aquilinus in d. §. & quid ſi tantum, in verſ. ſed ex ſententia legis velleiæ, num, 58. & ſeq.   Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſ. iuris, tom. 1. littera A. concluſ. 694. per totam, folio 439. Tertiò & principaliter conſtituo, teſtatoris voluntaatem quamcunque congruè equidem, & iuridicè, ac etiam frequenter interpretari dupliciter; Primò, quòd ita teſtator ſenſerit, l. ſi ſeruus plurium. §. vltimo, l. licèt Imperator ff. de fundo inſtructo, cum aliis vulgatis. Secundò, quòd ſi cogitaſſet, aut meminiſſet, ita veriſimiliter diſpoſuiſſet; idque per omnia iura in initio huius cap. relata; l & ex Socino, Galiaula, & Caualcano, ita adnotauit Cardinalis Franciſus Mantica coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 2. num. 7. Hippolyt. Riminald. in conſil. 517. ex num. 1. lib. 5. vbi dixit poſt alios, quòd nulla eſta vtilior regula in vltimis voluntatibus, quàm quòd attendi debeat, quod teſtator veriſimiliter diſpoſuiſſet, ſe de eo fuiſſet interrogatus: Et quòd ipſa regula frequentiſſima eſt apud Conſulentes, vt ibi ſubdit num. 5. & dat exemplum num. 6. & numero 34. Quod procedit in dubio, & nullo alio in con[*]trarium apparente, aliàs ſecus, vt ex vebis reſtrictiuis, vel taxatiuis, vel vbi teſtataor conditionaliter fuit loquutus, vt videbis ibidem, dicto num. 34. & 35. & iterùm repetit num. 27. quòd nulla ſit ad interpretationem vltimarum voluntatum vtilior regula, quàm ſupradicta, & quòd in ipſis vltimis voluntatibus præcipuè procedit; quod annotauit etiam poſt Alex. Caſtrenſem, & Iaſonem, & alios, Franciſcus Mantica lib. 3. titulo 19. numero quarto, Iacob. Beretta in conſilio 62. ex numero quinto, libro primo. Procedit etiam in omni materia, actu, & diſpoſitio[*]ne regula eadem, quòd diſpoſitio recipit interpretationem, prout eſt veriſimile, diſponentem fuiſſ reſponſurum, ſi fuiſſet interrogatus, sicuti extra vltimas voluntates, in quibus maximè (vt dixi) locum obtinet, acceperunt Interpretes ſuprà commemorati: Et in terminis Iaſon in conſilio 171. column. ſecunda, libro quarto, Socinus iunior in conſilio 128. ex numero 16. cum ſeq. volumine tertio, Berous in conſilio 90. numero 14. volumine ſecundo, Petrus Paulus Pariſius in conſilio 41. numero 51. libro ſecundo, Rolandus in conſilio ſexto, numero 24. libro. 4. Alexander Raufrnſis de Analogis libro primo, cate 35. numero 16. Aluarus Valaſcus conſulatione 193. numero quinto, Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 29. numero 31. & in conſilio 30. ex numero primo, Petrus Surdus in conſilio 88. numero 15. libro primo, vbi quòd Gloſſa in dicta l. tale pactum, §. finali, habet locum in quacunque diſpoſitione, nulla excepta. Et citat Decium, Ruinum, Pariſium, & Crauetam ita tenentes. Idem Surudus in conſilio 150. num. 14. eodem libro primo, vbi quòd dicta regula procedit in pactis, & ſtatutis, in contractibus, & conuentionibus quibuſlibet, & in omni materia, poſt alios plures, quos ibi citat, Iacobus Beretta in conſil. 62. num. 5. & tribus ſeqq. lib. 1. Vbi etiam, quòd obtinet locum in omni actu, ſed maximè in teſtamentis. Andreas Tiraquellus in præfatione dictæ l. ſi vnquam, numero 56. Antonius Gabriel commun. concluſion. lib. 6. titulo de regul. iuris, dicta concluſione 10. vbi ampliat num. 1. dictam regulam in ſtatutis, in quibus fit interpretatio, prout eſt veriſimile ſtatuentes fuiſſe reſponſuros, & quòd hæc eſt magis communis opinio, prout eſſe magis communem opinionem apparet ex his omnibus Authoribus, quos ſuprà in vnum congeſſi & numero quarto, ſubdit idem Gabriel, quòd procedit in contractibus: & numero ſexto, in vltimis voluntatibus? & numero 12. in legibus: & numero 13. in reſcriptis gratioſis: ac denique ſubdit numero 15. vt nulla[*] ſit tam generalis diſpoſitio, quæ non recipiat hanc interpretationem, prout diſponens diſpoſuiſſet, ſi fuiſſet interrogatus: Et refert Angelum, & Iaſonem ita tenentes. An autem procedat eadem regula in materia non fauorabili, ſiue exorbitant, aut poenali, vel correctoria iuris communis, vide Authores relatos ſuprà. Et per Anton. Gabrielem dicta concluſione decimal, numero quinto, Beroum in conſilio 148. numero 34. & ſeq. libro ſecundo, Ioannem Vincentium Hondedeum in conſilio 1. numero 62. libro primo. Cardinalem Dominicum Tuſcum practicarum concluſionum iuris, tomo primo, litera A, verbo, argumentum, concluſione 694. folio 439. vbi quòd regula præfata dictæ l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis: procedit tam in reo, quàm in actore, tam in maſculo, quàm in fœmina, & tam in feudo, quàm in emphyteuſi, & in ſtatutis etiam pœnalibus, & in teſtamentis, & in fideicommiſſis, & in omni materia, & diſpoſitione, vt ibidem numero 23. & 24. & de materia exorbitanti vide ibidem numero 24. & 30. Quartò deinde conſtituo, argumentum prædictum,[*] quòd teſtatoris dubia diſpoſitio interpretetur, prout teſtator veriſimiliter reſpondiſſet ſi fuiſſet interrogatus, non ſemper & indiſtinctè, ſiue non ſimpliciter accipiendum, aliquando potiùs reſpuendum ſiue ſaltem temperandum ex variis, & diuerſis rerum & cauſarum circumſtantiis. Contra ipſum namque quamplures, & fortiſſimæ vrgere videntru rationes, ſed Interpretum quorundam contrariæ ſententiæ extant, prout mox videbitur: Non enim facilè diuinare debemus in interpretatione voluntatis vltimæ, de qua agitur, nec à verbis eius recedere, quando iuridicè, & manifeſtè non conſtat de contraria mente teſtatoris. Quod in noſtris terminis ſic ſpecificè admonet Berous in conſilio 63. numero 36. libro ſecundo, & in conſilio 93. numero 13. eodem libro. Neuizanus in conſilio 31. numero 21. ſequuntur Simon de Prætis de interpretat. vltimarum voluntat. libro tertio, dubitatione quarta, ſolutione prima, numero 78. folio 212. Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, libro tertio, titulo 19. numero quinto, dicens, diligenter eſſe aduertendum, quia circa regulam prædictam perniciosè erratur, cùm teſtatoris animus non inſpicitur, vt in propoſito inquit Rubeus Alexand. in conſilio 49. in fine, coniuncto numero ſecundo, neque in colligenda teſtatoris voluntate oportet diuinare, ſed illa ex verbis concipienda eſt, l. Gallus, §. primo, ff. de liber. & poſthum. l. non aliter, in principio, ff. de legatis tertio, l. ſi alij, ff. de vſufructu legato, l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis. Neque etiam debemus plus, vel aliud velle, quàm ipſe teſtator dixerit; & quod teſtator non addidit, non debet intelligi, l. vnica, § ſin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis. Et imputandum eſt teſtatori, cur non proſpexit eo caſu, de quo dubitatur. Et tutius eſt verbis inhærere, quam errare in interpretatione vltimæ voluntatis. Nec teſtator præſumitur aliud velle, quam quod verbis expreſſit, l. Labeo, ff. de ſupel. leg. & caſus contingens præter ordinationem teſtatoris, non includitur ſub diſpoſitione, etiamſi eſſet maior ratio diſponendi, ſicut omiſſus pro omiſſo habetur: Et ad præſumendum iudicium teſtatoris, nihil eſt ſubaudiendum: Nec dicitur expreſſum in teſtamento, quod eo lecto, non reperitur: Et quod teſtator non loquitur, velle non præſumitur: Et voluntas denique in mente retenta, nihil operatur: Siue non ſufficit dicere, teſtatorem ita voluiſſe, niſi eius voluntas in diſpoſitionem tranſiuerit; prout hæc omnia axiomata, ſiue Interpretum noſtrorum pronunciata communia, vulgatiſſima ſunt, & per Manticam libro tertio, dicto titulo 19. numero quinto, per totum, latiùs comprobantur, atque expenduntur contra communem, & receptam allegationem, dicta l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, cum ſua Gloſſa; quæ (vt vides) fortiter vrgere videntur contra ipſam, nec ab eodem Mantica diluuntur, ſed ponderantur dumtaxat: Ita pariter & nouiſſimè Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſionum iuris, tomo primo, littera A, concluſione 694. cùm adduxiſſet regulam prædictam, quòd valet argumentum à veriſimili mente diſponentis, vel teſtatoris, & prout eſt veriſimile ipſum reſponſurum fuiſſe, ſi interrogatus fuiſſet; ſtatim numero quarto, & quinto, proponit contrarias regulas, hoc eſt, relatas nunc ex traditionibus Franciſci Manticæ, quem ipſum etiam commemorat, ſed nec eiſdem contrariis regulis præbet reſponſum. In eodem etiam placito contra communem dictam allegationem, & alij iuris Interpretes fuiſſe videntur, qui argumentum ex dicta Gloſſa, in l. tale pactum, §. finali, deſumptum, fallax eſſe aſſeuerarunt, prout ex Beroo, & alijs aſſerunt Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 60. numero 87. libro primo, & in conſilio 57. numero 35. libro ſecundo, Fabius de Anna in conſilio 84. numero 29. Borgninus Caualcanus deciſione quinta, numero 34. parte tertia, Ludouicus Caſanate in conſilio quarto, numero 191. Petrus de Peralta (quam nullus in propoſito citat) in dicta l. ſi quis in principio teſtamenti, numero 152. folio mihi 461. vbi eruditè (vt adſolet) aduertit, quòd theoricailla ex dicta Gloſſa deducta, eſt nimis generalis, & vaga; imò æquiuoca, ſeu amphibologica, & ingerit non paruam confuſionem volentibus eam adaptare caſibus, quibus non aptè quadrat, prout frequenter ab Scriptoribus attentatur aptari. Et idcircò (ſubdit ipſe Peralta) quod parcè, & cum aduertentia, ac temperamento vtendum eſt præfata generali doctrina, aut (vt vocant) regula Doctorum Magiſtra. Et idem quoque clarè præſentiunt Socinus iunior in conſilio 100. numero 25. & ſeq. libro 3. Ioannes Cephalus in conſilio 17. num. 31. lib. 1. & in conſil. 269. numero 11. lib. 2. & expreſſim contra communem ſuperiorem traditionem tentauit Ioannes Crotus in l. Gallus, in §. & quid ſi tantum, numero 49. in verſio. pro complemento: Vbi adducit plures deciſiones, ex quibus colligi intendit, quòd caſus ommiſſus habetur pro omiſſo, licèt poſſet videri, teſtatorem idem fuiſſe diſpoſiturum, ſi cogitaſſet, vel ſi de eo fuiſſet interrogatus, prout etiam adduxit ipſo commemorato Cardinalis Franciſcus Mantica, quem nunc retuli. Sed & Ioannes Marcus Aquilinus (cuius nullus hucuſque in propoſito mentionem fecit) in eodem § quid ſi tantum, in verſiculo, ſed ex ſententia legis Velleæ, numero 58. & pluribus ſequentibus, conſtanter tuetur contra ipſam communem, axioma præfatum, ex dicta Gloſſa leg. tale pactum, §. finali, deductum, falſum eſſe, nec ſuſtinendum ideò, quòd voluntas in mente retenta, & quæ in diſpoſitionem non tranſierit, ſi attendi non debet, multò minùs operari debet voluntas, quæ in aliquo non eſt, cùm necius reſpectu rei, quam ignorat, nullam habet voluntatem, l. ſi per errorem, ff. de iuriſdiction. omn. indic. & ſic non ſufficit, quod ſic reſpondiſſet ſeu prouidiſſet teſtator, ſi de eo cogitaſſet, quia cùm nulla voluntas ſit, fieri diſpoſitio non poteſt, vt Author ipſe contendit, qui etiam & iura nonnulla inducere tentauit, vt probet communem eandem allegationem, veram non eſſe. Quocirca, cùm rationes omnes ponderatæ ſuprà,[*] fortiter adeò (vt dixi) vrgere videantur, nec vllus hactenus reſponſum eis præbuerit, & pro vera, & dilucida, abſoluta etiam eiuſdem regulæ, & articuli propoſiti, quando, inquam, pro diſpoſitio habeatur, quod veriſimiliter quis diſpoſuiſſet, ſi fuiſſet interrogatus, explanatione, & earundem omnium rationum, quæ in contrarium expenduntur, reſolutione, & reſponſione, obſeruanda, atque conſtituenda erunt nonnulla, vt arbitror quæ à nullo hactenus, vt videbis, ad eum modum, nec ita diſtinctè attinguntur, nec adducuntur, & præoculis haberi debent, ne erretur circa prædicta. Ac primum equidem, in hoc ipſo, quo verſamur dubio, neceſſarium omninò eſſe alterius dubij, ſiue articuli valdè controuerſi, & difficilis reſolutiones, & traditiones communes euoluere, atque inſpicere, quando, inquam, caſus omiſſus habeatur pro omiſſo quando etiam ex veriſimili mente diſponentis, velut expreſſus diiudicetur; ex theoricis namque, & communioribus Doctorum reſolutionibus in ipſo articulo, deduci etiam validè, & iuridicè, & abſque errore poterit, quando præfatæ huic regulæ locus eſſe debeat, vt incluſus, vel excluſus dicatur caſus, qui ab eo deducitur. quod veriſimile eſt diſponentem fuiſſe reſponſurum, ſi fuiſſet interrogatus. Id quod in propoſito noſtro cum iudicio inuenio aſſequutum, atque ex omnibus, quos hactenus prælegi, adnotaſſe Franciſcum Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, libro tertio, dicto titulo 19. ipſe namque, cùm numero quarto, & quinto, & ſexto, adduxiſſet theoricam Gloſſæ in dicta l. tale pactum §. finali, & expendiſſet nonnullas iuris, & Authorum deciſiones in contrarium, vt ſuprà vidimus; ſtatim numero fexto, in finalibus verbis, inquit, quòd vt apertiùs, & perfectiùs poſſit intelligi dicta regula, quando videatur diſpoſitum, quod teſtator veriſimiliter diſpoſuiſſet, ſi fuiſſet interrogatus; inquirendum & ſciendum eſt in primis, quando caſus omiſſus habeatur pro omiſſo, vel pro expreſſo; idque explicat ex numero 7. vſque in finem tituli: Prætis etiam de interpretat. vltimarum voluntat. libro 3. dicta ſolutione prima, num. 77. folio 211. cùm eandem Gloſſæ ſententiam in dicta l. tale pactum, §. finali, adduxiſſet, & eius argumentum fallax eſſe, poſt Beroum dixiſſet; ſtatim ex numero 81. folio 212. dicit videndas eſſe permultas Doctorum limitationes, & declarationes in illo articulo, quando caſus omiſſus habeatur pro omiſſo, vel pro expreſſo: & eas recenſet ex propoſito ex numero 82. cum multis ſeqq. vt allegationis dictæ Gloſſæ, l. talepactum, §. finali, veritatem dilucidè magis declaret, & quando debeat obtinere, vel non, deducat diſtinctiùs. Horum ego Interpretum veſtigia ſequutus, id ipſum arbitror, & cap. ſeqq. eandem diſputationem, & explanationem ex propoſiro ſuſcipiam, quando, inquam, caſus omiſſus pro omiſſo, vel pro expreſſo habeatur, vt ex ibi dicendis, huiuſce capitis obſeruationes, huic erunt omninò adaptandæ, & in omnibus caſibus, in quibus ibi dicitur, caſum omiſſum pro expreſſo haberi, in eiſdem cerrum erit, diſpoſitum videri, quod veriſimiliter teſtator fuiſſet reſponſurus, ſi fuiſſet interrogatus, & ita dici debere. Secundò deinde conſtituo, videnda etiam, atque nunc in memoriam reuocanda pro abſoluta explicatione præfatæ Gloſſæ, dictæ l. tale pactum, §. finali, ea quæ à me adnotata, atque ſcripta fuere ſuprà hoc eodem libro, & tractatu, capite ſeptimo, in illa quæſtione, Quando mens verbis præualeat, vel è contra, & vtri potius ſtandum, an ſcripto, & ſic verbis; vel præſumpto, & ſic menti: Repetenda etiam ea omnia, quæ capite octauo, ſuprà quoque diſtinctè, & vtiliter tradidi in eo articulo, An etiam tacita mens. ſeu voluntas debeat obſeruari, ſicut expreſſa, & na fideicommiſſa ex folis coniecturis abſque verbis conſiſtant. Rurſus & prælegenda etiam, atque reuidenda illa, quæ capite decimo, ſuprà, hoc eodem libro, ex omnium Interpretum reſolutionibus, atque ingenti ſtudio adnotaui in eo articulo, Quando ob mentem teſtatoris præſumptam, ſiue ex ſolis coniecturis liceat à propria verborum ſignificatione recedre. Ac denique obſeruationes illas communes capitis præcedentis notandas omninò, quatenùs dilucidè & abſolutè ibidem explanaui vulgatiſſimã illam Doctorum regulam, ex l. quidam cùm filium, ff. de hæred. inſtit. deſumptam, quòd non ſufficit dicere, ita teſtatorem voluiſſe, niſi eius voluntas tranſiuerit in diſpoſitionem, vle quòd tacita voluntas, quæ non tranſiuit in diſpoſitionem, non attenditur: Ita namque, & ſi ea omnia in memoriam reuocentur, circa allegationem, quòd diſpoſitum quid cenſeatur, quando teſtator ſi fuiſſet interrogatus, id diſpoſuiſſet, nequaquam errabitur, nec voluntati teſtatoris ipſius detrahetur in aliquo, & in omnibus caſibus, in quibus diximus mentem præualere verbis, ſiue præſumpto ſtandum potiùs, quàm ſcripto, & tacitam mentem obſeruandam, & ex ſolis coniecturis diſpoſitionem duci, atque ex ipſis, & voluntate præſumpta licere à propria verborum ſignificatione recedere, & tacitam voluntatem, quæ in diſpoſitionem non tranſiuit, attendi; in eiſdem inquam, & iuxta declarationes in ipſis capitib. traditas, ita pariter dicendum erit, axioma, ſiue aſſumptum præfatum procedere, & diſpoſitionem recipere interpretationem à veriſimili mente diſponentis, & prout eſt veriſimile, diſponentem fuiſſe reſponſurum, ſi fuiſſet interrogatus: vt pote cùm illis omnibus caſibus, longa ſerie probatum fuerit, requiri neceſſariò, quòd verba omninò non deficiant, ſed quòd ex verbis, ſaltem ſecundùm impropriam verborum ſignificationem mens illa tacita, ſiue præſumptum deduci valeat, nec alias tacitam mentem attendi, nec diſpoſitionem induci, nec etiam à propria verborum ſignificatione recedi, ob ſolas coniecturas, nec denique attendi voluntatem, quæ in diſpoſitionem non tranſiuit, ſi verba nullo modo deſeruiant; deſeruire namque ſaltem impropriè, neceſſarium eſſe, latiſſimè omnibus dictis cap. probauimus: in præſenti ergo articulo id ipſum ius obſeruandum erit, quod eiſdem omnibus capitibus præcedentibus obſeruari diximus; & inde, atque conſequenter ea omnia argumenta ceſſabunt, quæ contra communem hanc allegationem ponderabantur ſuprà, numero 6. per totum. Conſequenter denique allegatio ipſa, toties repetita, diſpoſitum cenſeri illud, quod teſtator veriſumiliter fuiſſet reſponſurus, ſi fuiſſet interrogatus, ita demùm intelligi, ac procedere debebit, ſi ex ipſo teſtamento, & verbis eius id percipitur, ita vt dicta veriſimilitudo, quòd[*] ita diſponens fuiſſet reſponſurus, ſi interrogatus fuiſſet, congruenter valeat deduci, alias ſecus, quando ipſius teſtatoris voluntas nuda eſt in diſpoſitione eius, de quo agitur; prout verè & eleganter declarant Iason dicto conſ. 171. in finalibus verbis, lib. 4. Petr. Paulus Pariſius in conſilio 35. numero 13. & ſeq. libro 3. Thobias Nonius in conſilio 16. num. 15. Pancirolus in conſil. 93. num. 24. Crotus in conſil. 349. num. 4. volumine 3. Burgos de Paz in conſ. 34. num. 29. & 30. Hieronymus Gabriël in conſ. 111. n. 15. lib. 1. Achilles Pedrocha in conſil. 38. num. 48. lib. 1. Alexander Raudenſis deciſione 30. num. 210. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 1. num. 61. & in conſilio 16. num. 61. & in conſil. 60. num. 47. & 48. vbi refert plures alios, lib. 1. Et inquit, non attendi veriſimilem mentem teſtatoris, & quòd teſtator, ſi fuiſſet interrogatus, ita reſpondiſſet, reſpectu caſus nullo modo expreſſi, ſed ita, atque omninò omiſſi, vt nullo modo ex verbis concipi, aut deduci quouis modo potuerit. Ipſe Hondedeus in conſil. 71. num. 38. lib. 1. dicens, habere locum dictam regulam, quando ex coniecturis conſtat legitimè de veriſimili mente teſtatoris, & quòd ſi fuiſſet interrogatus, ita reſpondiſſet: & in conſil. 57. num. 35. lib. 2. vbi annotauit expreſſim, quòd argumentum illud, quòd ſi teſtator fuiſſet interrogatus, ita reſpondiſſet, non aliàs procedit, quàm ſi coniecturæ voluntatis teſtatoris eliciantur ex teſtamento, & verbis in eo prolatis, aliàs ſecus; & repetit in conſilio 69. num. 69. eodem lib. 2. & id ipſum tenuerunt etiam Portius Imolenſis in conſil. 41. num. 4. Ioannes Cephalus in conſil. 513. num. 15. lib. 4. Tiberius Decianus in conſil. 41. num. 134. lib. 1. optimè Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 11. num. 32. is namque Author cum verſaretur circa explicationem dictæ Gloſſæ, in dicta l. tale pactum, §. finali, & præfati articuli, an habeatur pro cauto, quod teſtator veriſimiliter reſpondiſſet, ſi fuiſſet interrogatus; inquit expreſſe, quòd argumentatio hæc non viuat, quando verba non conſentiunt, & citat Ruinum in conſil. 74. num. 11. volumine 1. Albanum in conſilio 106. num. 24. ac proinde quòd Gloſſa illa accipi debet ſecundùm terminos primæ, & ſecundæ concluſionis, quas anteà Peregrinus ipſe deductat num. 4. cum ſeq. & num. 25. voluntatem, inquam, dicit ex verbis elici, quando verba aliquo modo aſſentiunt, & ſecundùm propriam, aut ſaltem impropriam ſignificationem, vel largam non contradicunt; tunc namque voluntas habetur pro legitima, atque obſeruatur, prout ex multis iuribus, & Authoribus, latiùs probat ibidem; vel quando non fuit expreſſa per verba; venit tamen in neceſſariam, ſeu manifeſtam conſequentiam verborum expreſſorum, tunc enim ſimiliter obſeruatur, vt ipſe explicat dicto num. 25. optimè etiam Iaſon dicto conſil. 171. in fine, lib. 4. vbi inquit, quòd Gloſſa in dict. l. tale pactum, §. finali, procedit, quando aliquid non eſt omninò omiſſum, ſed ſequitur ad aliquid expreſſum; tunc etenim reputatur cautum, & diſpoſitum, ſecus quando aliquid eſt omninò omiſſum, prout infra dicetur in eo articulo, quando caſus omiſſus habeatur pro omiſſo, & ibi permulti iuris Interpretes commemorabuntur, qui vnanimiter obſeruarunt, caſum omiſſum haberi pro expreſſo, quando ſequitur ex eo, quod expreſsè diſpoſitum eſt, & ex aliis obſeruauit Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 3. dicto tit. 19. num. 15. vel quando verba impropriè ſaltem poſſunt deſeruire, vt per Manticam ibid. num. 17. ac in aliis caſibus, de quibus infra, in eodem artic. Et ſuperioribus conuenit ex communi Scribentium placito Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 30. num. 140. & 36. & num. 44. & 45. & in conſil. 109. num. 12. & 13. dicens, quòd Gloſſa in dicta l. tale pactum, §. finali. procedit quando aliquid fuit expreſſum, ex quo aliud ſequitur, ſecus vbi eſt omninò omiſſum, & multò magis quando tale quid eſt expreſſum, quod contrarium arguit, vt notarunt Authores ibi relati: Secus etiam[*] quotieſcunque verborum qualitas repugnat, vt dictis locis probauit poſt alios, Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 69. num. 51. & 55. & 68. lib. 2. conuenit etiã omnibus ſuperioribus Hippolyt. Riminaldus in conſil. 80. num. 16. lib. 1. & in conſ. 517. numero 7. lib. 5. dicens, quòd regula dicta l. tale pactum, §. vlt. ff. de pactis, de plano procedit, quando aliquid fuit expreſſum, ex quo voluntas illa teſtatoris deprehendatur; ſecus tamen eſſe, quando caſus omninò fuiſſet omiſſus, quia pro omiſſo haberetur, prout declarant, & diſtinguunt Authores ibi relati, Fabius de Anna in conſ. 84. num. 30. & 31. Iacobus Beretta in conſ. 118. num. 40. & 44. lib. 1. vbi quòd regula prædicata procedit ſine dubio, quando tale quid reperitur expreſſum, ex quo poſſit coniectura fieri, teſtatorem ſi de eo fuiſſet interrogatus, ita veriſimiliter diſpoſiturum fuiſſe. Antonius Gabriël commun. concluſion. lib. 6. tit. de regulis iuris, dicta concluſione 10. num. 7. vbi inquit, quòd diſpoſitio teſta[*]toris recipit interpretationem, quam veriſimiliter feciſſet teſtator, ſi fuiſſet interrogatus, quoad eum caſum, qui non ſit ex toto omiſſus, ſed aliquo modo comprehendi poſſit ſub natura diſpoſitionis, ex Baldo, Socino, Alberico, Decio, Pariſio, Grato, Ruino, & Galiaula ibi relatis. Et idem tenuit Thobias Nonius in conſ. 95. num. 5. quem referens dumtaxat, ita adnotauit Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſ. iuris, tom. 1. littera A, concluſ. 694. n. 37. in illis verbis: Limita, quando verba poſſunt importare hanc mentam, aliàs ſecus. Vnde ſecus erit, ſi verborum qualitas repugnaret, aut à teſtatore expreſſum contrarium argueret, ex eiſdem Authoribus, & Aldobrandino dicto conſil. 30. num. 44. & 45. Simone de Prætis de interpretatione vltim. voluntat. libro 3. dubitat. 4. ſolutione 1. num. 81. fol. 12. vbi quòd ſi inſpectis caſu omiſſo, & caſu expreſſo, comprehendatur quædam de altero in alterum caſum ſimilitudo mentis, vel rationis, vel effectus, vel charitatis, aut affectionis teſtatoris, aut alia ſimilis, procedat illa regula, aliàs ſecus. Quod idem tenet Iacobus Beretta in conſ. 62. ex num. 6. & quòd dicta regula procedat, cùm eadem, vel maior ſubeſt diſponendi in altero caſu reatio, Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſion, iur. tom. 1. dicta concluſ. 694. num. 22. vbi num. 32. contrarium ſtatuit, quando ex diuerſitate rationis poſſet rationabiliter negari, quòd imò interrogatus cõtrarium reſpondiſſet, ex Alexand. & Ancharano ibi relatis: Ita etiam ſubdit num. 37.[*] quòd non ſit locus dictæ regulæ, quando teſtator longam diſpoſitionem fecit, & planè prouidit pluribus caſibus; nam tunc ex induſtria videtur alium caſum omiſiſſe; & citat Alexandrum tantùm, Gratum autem citauit Iacob. Beretta dicto conſil. 188. n. 41. lib. 1. & alios plures Caſanate in conſil. 4. num. 193. Antonius Gabriël dicta concluſione 10. num. 9. qui nu[*]mero 10. in ignorante limitat etiam dictam concluſionem: in quo etiam Tuſcus dicta concluſione 694. num. 36. dicens, quòd argumentum Gloſſæ in dict. l. tale pactum, §. finali, non habet locum, quando caſus omiſſus, fuit ignoratus à diſponente. Et ſingularem rationem reddit Petrus Surdus in conſil. 150. num. 90. lib. 1. dicens, quòd inter caſum ignoratum, & non ignoratum ratio diuerſitatis eſt, quia in primo caſu, & in terminis Gloſſæ præcitatæ, in dicta l. tale pactum, §, ſinali, ad ita veriſimiliter præſumendum poterat accommodari voluntas, & licèt dubium ſit, an diſpones ita voluerit, vel non, quia tamen potuit voluiſſe, lex eum voluiſſe præſumit, cùm poſſet velle, & non extet ratio, quare voluerit in vno, & noluerit in alio: ſed caſu ignorato, deficit omninò voluntas, & conſequenter conſenſus, quia ignorans non conſentit; & ideò lex non poteſt præſumere, quod potiùs voluerit, quàn noluerit, cùm ille non poſſet velle, ex quo ignorabat, & præſumptio cadit ſolum ſuper dubio, &c. Et his autem omnibus, atque tuendo communem[*] dictam allegationem Gloſſæ in dicta l. tale pactum, §. finali, quòd diſpoſitum cenſetur, quod veriſimiliter diſponeretur, &c. Facili negotio reſponderi poteſt motiuo, ſiue fundamento præcipuo Ioannis Marci Aquilini contra ipſam communem, de quo ſupra num. 6. ad. finem, in verſ. ſed. & Ioannes Marcus Aquilinus, atque inprimis negando, quòd nulla adſit voluntas, vbi verſimilis mens teſtatoris eſt, quòd ſic ipſe prouidiſſet; ſeu reſpondiſſet, ſi interrogatus fuiſſet, aut de eo meminiſſet; nam etſi voluntas expreſſa non adſit, adeſt tamen præſumpta, & coniecurata, & quæ aliunde, atque ex verbis eiuſdem teſtamenti, ſiue ex aliis expreſſis colligitur; & ſic dici non poteſt, voluntatem eam in aliquo non eſſe, vt Aquilinus contendit: nam etſi expreſſa non ſit, vt nunc dicebam; præſumpta tamen, & veriſimilis eſt, nec videtur omninò in mente rerenta, cùm aliunde & tacitè colligatur, & ſic attendi debeat. Cæterùm in eis omnibus iuribus, quæ ipſemet A quilinus ex num. 61. ponderauit contra Communem, tacita aliqua, aut veriſimilis & præſumpta mens, nec veriſimiliter, nec aliunde ex eadem diſpoſitione colligi poterat, imò ceſſabat omninò, ſicuti ex ipſis manifeſtè adeò deprehenditur, vt alia comprobatione res non indigeat, & communis præfata allegatio in tuto maneat. Vltimò tandem conſtituo, regulam eandem, & al[*]legationem vulgatam, quòd diſpoſitio recipit interpretationem ab eo, quod veriſimiliter creditur, teſtatorem fuiſſe reſponſurum, ſi fuiſſet interrogatus, procedere etiam è contrario, ſiue non ſolùm affirmatiuè, ſed etiam negatiuè; & inde ſicut admittitur alius caſus ex præfata ratione veriſimilis mentis, ita atque ob eandem rationem dicetur excluſus caſus, de quo diſponens interrogatus, aut ſi meminiſſet, non diſpoſuiſſet. Quod de mente eorum omnium Authorum procedit, quos ſuprà, n. 2. & 3. in vnum congeſſi: Et in terminis poſt alios Authores, ita argumentatur, atque obſeruat Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 1. num. 56. & num. 60. lib. 1. Et de his hactenus. CAPVT XIII. Ex eadem Capitis præcedentis materia, & regula illa, quâ de interpretatione agitur à veriſimili mente diſponentis, & ab eo, quod veriſimiliter reſponſurus fuiſſet teſtator, ſi fuiſſet interrogatus: vbi in ea quæſtione, vtrùm is qui nominare poteſt in ſecundam, vel tertiam perſonam, aut vitam, nominare valeat animam ſuam pro ſecunda, vel tertia perſona, aut vita, vel inſtituendo hæredem animam ſuam, videatur eam nominare (in qua præfata illa coniectura, ſi teſtator fuiſſet interrogatus, &c. Interpretes nonnulli adducuntur) Senatus Regij Hiſpalenſis definitio in terminis, Aluari Valaſci conſultationi 193. contraria proponitur, & ita eleganter, atque egregiè exornatur, & comprobatur, vt in futurum placitura videatur: Ibidem etiam explicatur text. in cap. 1. §. donare, qualiter olim poterat feudum alienari: & iurium quorundam allegationes vulgatæ, videlicet l. veteribus, ff. de pactis, l. finalis, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, l. hæreditatum, ff. ad l. Falcid. & l. quod ſi nolit, §. quia aſsidua, ff. de. Ædilitio edicto, exornantur nonnullis. Ac denique emphyteuſis materia, quibuſdam generaliter prolatis, non inutiliter condecoratur. SVMMARIVM. -  1 Nominare in ſecundam, vel tertiam perſonam, aut vitam qui poteſt, vtrùm animam ſuam nominare valeat, vel inſtituendo hæredem animam ſuam, videatur eam nominare. -  2 Vbi inprimis refertur Aluari Valaſci conſultatione 193. opinio negatiua, & de ratione, & fundamentis eius, & numeris ſeqq. vſque ad num. 11. -  3 Voluntas, & intentio concedentis debet inſpici in conceſſione emphyteuſis, ſicut & in cæteris contractibus. -  4 Clauſula ſolita opponi, licèt omittatur, nunquam omiſſa cenſetur, ſed potiùs expreſſa. -  5 Communis ſenſus ſemper attendendus eſt. -  6 L. tale pactum, §. finali, cum ſua Gloſſa, de pact. regula illa, quod veriſimiliter quis fuiſſet reſponſurus, ſi fuiſſet interrogatus, &c. habet locum non ſolùm in contractibus, & in vltimis voluntatibus, ſed etiam in quacunque alia materia. -  7 Anima cenſetur perſona prohibita ad nominationem, propter difficultatem conueniendi. Vide infrà num. 40. -  8 Vita hominis durare præſumitur ſecundùm vulgares regulas vſque ad centum annos, ſecundùm veritatem contra, vt infra, num. 41. vbi l. finalis, C. de ſacroſanctis Eccleſis exornatur remiſſiuè. -  9 Feudum nec pro anima legari poſſe, etiam quoad æſtimationem. Et vide infra, num. 42. vbi explicatur text. in cap primo, § donare. Qualiter olim poterat feudum alienari: vide etiam num. 17. -  10 Eligere ſeipſum non poteſt, qui habet poteſtatem eligendi. -  11 Nominare in ſecundam, vel tertiam perſonam aut vitam qui poteſt, quòd animam ſuam nominare valeat, intelligendo, prout latiùs hoc num. & ſed. explicatur, & Regij Hiſpalenſis Senatus deciſio in terminis adducitur, atque num. ſeqq. comprobatur, & illuſtratur. Et id fortius, & abſque omni dubio procedere, quando teſtator animam ſuam hæredem inſtituiſſet, prout eiſdem numeris ſeqq. demonſtratur. -  12 Nominandi facultatem in conceſſione emphyteuſis competentem alicui, & cui poſt mortem ipſe nominatum reliquerit, ſi non nominauerit, ad omnes eius hæredes, tam ex teſtamento, quàm ab inteſtato pertinere. Atque ex hoc conuinci manifeſte Aluari Valaſci ſententiam, quando anima fuit hæres inſtituta, vt hîc oſtenditur. -  13 Vtile per inutile non vitiatur in ſeparabilibus, ac maximè in teſtamentis. -  14 Actum non facere, vel inualidum, aut inutilem facere, paria ſunt; idque latiùs exornatur remiſſiuè. -  15 L. hæreditatum ff. ad l. Falcidiam, deciſio locum habet in quibuſcunque controuerſiis, & in omni actu, & materia, in qua agitur de coniectura vitæ taxandæ. Etiam in diſpoſitionibus inter viuos. -  16 Argumentum illud ex l. tale pactum, §. finali, cum ſua Gloſſa, ff. de pactis, deductum, & pro ſe à Valaſco principaliter ponderatum, in contrarium, & pro Hiſpalenſis Regij Senatus definitione expendi debere, prout hîc adnotatur. -  17 Textum in cap. 1. §. donare, de quo ſupra num. 9. & communem Interpretum ſententiam ex eo deſumptam, non concludere ad probationem eius, quod Aluarus Valaſcus contendit, vt hic obſeruatur, & latiùs infrà num. 42. -  18 Cald. Pereiræ reſolutionem, Hispalenſis Regij Senatus deciſioni, & Authoris opinioni conuenire, vt hoc num. adnotatur, -  19 Maioratus ex omnibus bonis, ſi ab eo in teſtamento inſtituatur, qui nullos habet liberos, & in patrimonio defuncti exiſtat emphyteuſis, licèt illa Maioratui applicari, & annecti non poſſit, hæres tamen grauari poteſt, vt ipſam vendat, & redactam pecuniam in Maioratus bona conuertat. -  20 Et idipſum ex ſententia Authoris obſeruandum, etſi hæres ita expreſſim grauatus non fuerit, vt hîc obſeruatur. -  21 Emphyteuta ſi ingrediatur Religionem, vtrùm emphyteuſis tranſeat in Monaſterium. -  22 Emphyteuticus contractus quis dicatur? -  23 Emphyteuticus contractus, primæuâ naturâ in perpetuum celebratur. -  24 Poſtmodùm verò primordiali ipſius emphyteuſis naturâ mutatâ, permiſſum eſt, vt ad vitam concedentis, aut per duas, vel tres generationes fieri poſſit. -  25 Emphyteuſis, quando temporalis, vel perpetua dicatur, & qualis in dubio præſumatur remiſſiuè. -  26 Ex quibus verbis, & argumentis emphyteuſis contracta intelligatur? remiſſiuè. -  27 Et à locatione, & venditione qualiter diſtinguatur? -  28 Locatio ad longum tempus, an aſſimiletur contractui emphyteutico? -  29 Emphyteuſis definitio, remiſſiuè. -  30 Emphyteuſis licèt ita regulariter contrahatur, vt annuatim modicum aliquid ſoluatur, & ab initio detur certa quantitas, nec requirat penſionem, quæ fructibus respondeat, ſicut locatio; Interdum tamen iuſta præſtatur, nec vitiat emphyteuſim, ideò quòd rei fructibus correſpondeat. -  31 Idque maximè in emphyteuſi Eccleſiæ, in qua penſio æqualis eſt, & fructibus correſpondens. -  32 Emphyteuticus contractus non habet propriam naturam, nec regulam, ſed eam recipit, quæ ſibi datur à contrahentibus accidentaliter. -  33 Emphyteuſis poteſt inſcio domino donari, & legari, ſiue in teſtamento quouis titulo relinqui. -  34 Et in diſpoſitione generali comprehenditur. -  35 Aluari Valaſci deciſione 193. fundamentum illud præcipuum de quo ſupra, ex num. 2. ita diluitur, vt Senatus Regij Hispalenſis deciſioni nequaquam repugnet, & num. ſeq. -  36 Interpretatio fit in contractibus, contra eum, qui ſe non declarauit, & legem contractus apertè non dixit. Vbi & allegatio vulgata l. veteribus, ff. de pactis, exornatur nonnullis remiſſiùe. -  37 In contractibus an mens attendatur, vel verba? remiſſiuè. -  38 Clauſula conſueta apponi, haberi debet pro appoſita, ex communi Interpretum ſententia: vide tamen regulam in contrarium ex aliorum ſententia. -  39 Actum non cenſetur, quod in ſcriptura non legitur. -  40 Anima quòd cenſeatur perſona prohibita ad nominationem, argumentum illud, de quo ſupra numero 7. nihil obſtare, vt hîc adnotatur. -  41 Cuiuſlibet hominis vitam cenſeri vſque ad centum annos, communem illam traditionem, de qua ſuprà numero 8. falſam eſſe, vt hîc adnotatur. -  42 Feudo legato, æſtimationem eius deberi, ex ſententia quorundam. Et ibidem de intellectu text. in cap. 1. §. donare, qualiter olim poterat feudum alienari. -  43 Argumentum quoddam Aluari Valaſci, de quo ſupra num 10. nequaquam vrgere in contrarium, vt hîc adnotatur. PRo dilucida, & notanda huiuſce Capitis explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, eiuſdem diſceptationem, & reſolutionem vſque adeò Capitis præcedentis materiæ, & reſolutioni, atque regulæ illi ex l. tale pactum, §. finali, iuncta ſua Gloſſa, ff. de pactis, deſumptæ, conuenire, vt cùm in dubio præcipuo,& Senatus Regij Hiſpalenſis definitione, ſeu deciſione (de qua nunc agitur) Aluarus Valaſcus conſultatione 193. verſaretur, eo praecipuè arguendi genere vteretur, quod à veriſimili mente diſponentis, & quod veriſimiliter ipſe fuiſſet reſponſurus, fi fuiſſet interrogatus, deducitur, vt conſtat ibidem num 5. atque ipſomet argumento; (contrarium tamen eius ſuſtinet, quod Valaſcus aſſerit, ſed eum non citat, vt ſtatim dicetur) Caldas Pereira adducitur, atque excitatur in ipſomet articulo, de emphyteuſis extinctione, interitu, & reſolutione, 4. part. cap. 10. ſub num. 20. in verſ quod ſatis veriſimile eſt, eum reſponſurum, ſi interrogatus fuiſſet, folio mihi 115. Neceſſarium ergo, & eidem noſtræ materiæ conueniens omninò viſum eſt, idipſum hoc capite inquirere, & diſtinctiùs explanate, quod ab eiſdem duobus, nunc præcitatis Authoribus aliquando inquirebatur: & in Senatu Regio Luſitano, in dubium excitari, de facto contigit, vt ibidem refert Valaſcus: Quod etiam in Hiſpalensi noſtro Senatu non modò contingere aliquando poterit, ſed etiam contigit, anima hærede inſtituta, vel pro vita nominata; & aliter ſtatuiſſe, compertum equidem eſt. Quocirca, vt eiuſ[*]dem controuerſiæ diſtinctior reſolutio appareat, & Senatus noſtri deciſio corroboretur, in eo dubium vertebarur, vtrùm anima, ſiue pia cauſa nominari poſſit in teſtamento in ſecundam, vel tertiam perſonam, aut vitam, ab eo, qui ita nominandi poteſtatem habebat, vel inſtituendo hæredem animam ſuam, videatur eam nominare; quomodo quæſtionem propoſuit Aluarus Valaſcus in argumento, & in initio dictæ conſultationis 193. ſiue an liceat emphyteuſim legare pro anima, aut Eccleſiam pro anima nominare, sicuti quæſtionem eandem excitauit Caldas Pereira 4. Parte, d. cap. 10. ex num. 19. Et quidem Valaſcus[*] metipſe defendit conſtanter eò loci, quòd non poſſit quis nominare animam ſuam pro ſecunda. vel tertia vita emphyteuſis: Et num 8. commemorat, contrariam ſententiam Iudicis reſiduorum pro ridicula fuiſſe reuocatam in Senatu, vbi ipſe allegauit ea omnia fundamenta, quæ dicta conſultatione continentur, & ad ſequentia in effectu reducuntur. In primis, quia ſolita forma, quæ in huiuſmodi contractibus ſolet obſeruari, refragatur ideò, quòd tales emphyteuſes ſolent concedi ita, vt finitâ ſecundâ, vel tertiâ vitâ ad concedentem reuertantur, quod. nequaquam poteſt contingere;ſi dicta nominatio teneret; quia anima eſt immortalis, & perpetuò durat, propter quod nulla remanet spes reuerſionis, & futuræ conſolidationis, quod concedenti non parum damnoſum eſt, ab ipſius mente, & intentione maximè deuiatum. Et in emphyteufis conceſſione, ſicut[*] in cæteris contractibus debet inſpici voluntas, & intentio concedentis, l; finali, C. quæ res pignori obligari poſſunt, l. in conuentionibus, ff. de verbor. ſignificat. latè Tiraquellus in l. fi vnquam, in verbo, libertis, num. 47. quæ ſolita clauſula cùm à Tabellioni[*]bus in huiuſmodi inueſtituris ſoleat apponi, licèt omittatur, nunquam omiſſa cenſetur, argumento l. finalis, verſ. finali, C. de fideiuſſoribus, & l. 1. §. 1. C. de rei vxoriæ actione, l. quod ſi nolit, §. quia aſſidua, ff. de Ædilitio edicto, & latiùs exornat ipſe Valaſcus conſultatione 146. per totam maximé ex num. 3. Queſada diuerſarum quæſt. iuris, cap. 20. per totum. Iacobus Menochius lib. 3. præſumpt. 43. per totam. Quamobrem (ſubdit ipſe valaſcus) contrahentes hîc. non intelliguntur ſenſiſſe niſi de perſona corporea & mortali, non verò de ſpiritu incorporeo, & qui nunquam moritur, vt eſt anima; & in ea regione hic eſt[*] omnium inueſtiturarum ſenſus communis, quia attendi iubetur, l. in ſtipulationibus, ff. de regulis iuris, l. cùm de lanionis, §. item cacabos, in fine, ibi: In quacunque regione, ff. de fundo inſtructo. Et hactenus primum Aluari Valaſci fundamentum. Item & ſecundò facit, (prout ipſe Valaſcus argu[*]mentatur num. 5.) quia ſi de hoc veriſimiliter concedens interrogaretur, idem ſine dubio reſponderet, præcipuè propter ſpem renerſionis, & futuræ conſolidationis, ab eo multum deſideratam: quare debet haberi, ac ſi expreſsè reſponſum, & diſpoſitum fuiſſet, iuxta communem omnium reſolutionem, per Gloſſam ibi, in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, quæ non solùm habet locum in vltimis voluntatibus, & in contractibus, ſed etiam in quacumque alia materia, vt ad omnem materiam generaliter trahunt omnes Authores ibi relati, & permulti commemo[*]rati ſupra, cap. præcedenti, num. 2. Item quia anima videtur perſona prohibita ad nominationem, propter difficultatem conueniendi, & perſona minùs idonea eſt, & intelligitur prohibita, vt expreſsè innuit text. in l. finali ibi: idoneas, vbi late Iason num. 9. cum ſeq. C. de iure emphyteutico, Caldas Pereira de nomination. emphyteut quæſt. 20. num. 27. circa finem. Rurſus & tertiò facit, quia non fine magno domi[*]ni præiudicio poteſt æſtimari vita hominis; quia ſecundũ vulgars regulas durare præſumitur vſque ad centum annos, l. finali. C. de ſacro ſanctis Eccleſiis, vbi Iaſon dicit communem, Alciatus, Antonius Gabriel, Didac. Couarr. Arias Pinellus, Menochius & Tuſcus, referenda infrà. num. 41. quod vertitur in maximum domini præiudicium, cùm hominum vitæ breuiores, & maximè noſtris temporibus ſint, & graue eſſet expectare centum annos pro vna vita, quæ poteſt eſſe viginti, vel triginta annorum, & ſæpiſſimè multò minor. Et ita argumentatur Aluarus ipſemet Valaſcus dicta deciſione 193. num. 7. Quartò, & vltra Valaſcum facit doctrina illa Bal[*]di in. 1. C. de ſacroſanctis Eccleſiis, in verſ. quæ vlteriùs, dicentis, quòd vaſſallus quemadmodum non poteſt feudum irrequiſito domino alienare, neque donare, ita non poteſt illud pro anima, ſeu ad pias cauſas legare: quod ibidem And. de Beſſetis num. 122. ad emphyteuſim extendit, vt ſimiliter pro anima relinqui non poſſit: Et Baldus citat tex. in cap. 1. §. donare qualiter olim poterat feudum alienari, in illi verbis: Donare autem aut iudicare pro anima, aut in dotem dare pro filia nullius Curiæ poterat conſuetudine. Vbi etiam adnotauit ipſum idem Baldus num. 3. Præpoſitus in principio, & num. 4. & Afflictus num. 9. cum ſeq. reſoluentes cum Baldo, adeò hoc verum eſſe, vt neque æſtimatio feudi ſit pro anima expendenda, ſeu pauperibus eroganda, piove loco præſtanda, ſi pro animæ redemptione illi feudum legetur: Baldum etiam ſequuntur Felinus, Gozadinus, Alexander, Socinus vterque, Romanus, Abbas, Curtius iunior, Dueñas, & Pariſius, quos congeſſit Caldas Pereira 4. parte de emphyteuſis extinctione, cap. 10. num. 19. fol. 114. qui reddit rationem communem, quòd teſtator rem legans, ſuper qua aliquod ius habet, illud tantũ dicitur legaſſe, & non amplius. l. ſerui electione, §. 1. l ſi domus, §. finali. ff. de legatis 1. l. vxor patrui, C. de legatis. Quare cùm feudale ius, ſeu emphyteuſis, quod teſtator habebat, quod pro anima legauit, eius morte extinguatur, nulla iuris ratio ſuggerit, vt hæres ad præstandam æſtimationem poſſit compelli; & idem tenet Iulius Clarus §. feudum, quæſtione 40. num. 4. vbi quòd teſtator non poteſt legare feudum etiam pro anima, nec æſtimationem deberi, Graſſus, qui alios plures refert ita tenentes, §. legatum, quæſtione 14. num. 22. & rationes, atque ſequaces eorum adduxit Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum, voluntatum, lib. 9. tit. 11. ex num. 1. vſque ad num. 8. Ergo videtur idem dicendum in caſu propoſito emphyteuſis, vt neque valeat diſpoſitio quoad æſtimationem. Quintò facit, quia ſi admitteretur talis nomina[*]tio, nominaret quis ſeipſum, contra Gloſſam, verbo, poteſt, in l. planè, ff. quod cuiuſque vniuerſit. nomine: & quæ latè ſcribit Peralta in l. vnum ex familia, §. rogo, columna 3. ff. de legatis 2. & ita argumentatur ipſe Valaſcus dicta conſultat. 193. num. 8. & vltra eum idipſum notatuit Petrus Surdus in conſil. 4. num. 39. libro 1. vbi inquit, quòd eligere seipſum non poteſt, qui habet authoritatem eligendi. Ad quod confert tex. in cap. vlt. de inſtitut. quem exornat poſt alios Borgninus Caualcanus deciſione 40. prima parte, & deciſione 28. num. 43. & 44. parte 3. deciſione 185. in nouis, pariter fol. 707. Vermutamen, his non obſtantibus, cùm caſus contingeret, & per appellationem ab inferiori ad Senatum Regium Hiſpalenſem res fuiſſet allata, contrarium meritò definiuit, atque æquitatem non modò, & piæ cauſæ fauorem, ſed etiam teſtatoris voluntatem adeò certam, & manifeſtam præ oculis habens, in quæſtione propoſita; vtrùm, inquam, qui[*] poteſt nominare in ſecundam, vel tertiam perſonam, aut vitam nominare poſſit animam ſuam, vel piam quamlibet cauſam, aut inſtituendo hæredem animam fuam, aut piam cauſam, videatur eam nominare? iuridicè & æquè ipſe Senatus ſuſtinuit partem affirmatiuam, & vitæ emphyteuſis nominationem ad eum modum fieri debere, ſentiebat vnanimiter, vt ſi anima, aut pia cauſa ſit hæres inſtituta, tunc equidem poſſit ipſa tanquam hæres, per annum emphyteuſim retinere, & vitam nominare, aut vendere, vel breuiùs, prout Iudici viſum fuerit, id efficere, cùm eo ipſo, quòd inſtituta eſt hæres, nominandi facultas ei concedi, atque de iure competere videatur, vt ſtatim dicetur. Quòd ſi hæres inſtituta non ſit anima, vel pia cauſa, ſed pro ſecunda, vel tertia perſona, aut vita, nominata per teſtatorem, ſiue emphyteuſis ſimpliciter pro anima relicta; tunc ſi alius ſit hæres inſtitutus à teſtatore, poterit ipſa anima emphyteuſim pro anno retinere, & vendere vitam, nec tenetur æſtimationem ab hærede recipere, vt emphyteuſis vita apud ipſum hæredem remaneat, prout contra alios rectè tuetur Caldas Pereira de nominationis extinctione, 4. parte, cap. 10. num. 21. quamuis ſi emphyteuſis dominus non contradicat, & iuſta æſtimatio præſtetur pro anima, aut pia cauſa, id etiam poſſit admitti; prout etiam admittendum eſſet, quòd ſi dominus directi dominij offerat quantum poſſit valere vna vita, & à communiter accidentibus ſub incerto euentu longioris, vel breuioris vitæ valeat; ſtatim res ipſa reuertatur ad directum dominum, & ipſe conuentam præſtet æſtimationem, quamuis nec ipſa anima, aut pia cauſa, ſicut nec hæres, quando nominandi facultas ei competit, id facere, poſſit adſtringi, volens tamen ex voluntaria tranſactione, faciet aliquando. Ad modum igitur prædictum, nominationem animæ pro ſecunda, aut tertia perſona, aut vita non vitiari, imò ſeruari debere, rectiſſimè ſtatuit Senatus; & in hoc, in effectu ſequutus eſt ſententiam illam Iudicis Reſiduorum Luſitaniæ, quam Luſitanum Senatum improbaſſe, firmauit Aluarus Valaſcus dicta conſultatione 193. num. 8. & dicti Iudicis deciſionem retulit in initio, ante num. 1. ſequutus etiam fuit Cald. Pereiræ Luſitani ſententiam conformem, 4. parte, de emphyteuſis extinctione, cap. 10. num. 20. & 21. & in cauſa Didaci Yañez, Domini directi dominij domus per duas vitas coneceſſæ, de qua agebatur, ita decreuit, & piæ cauſæ adminiſtratores intra certum tempus vitam nominare, aut vendere, ſiue de certa æſtimatione cum directo domino paciſci, decreuit: Senatus autem noſtri definitio in omnibus ſuis partibus, ſiue vt omnia comprehendantur, ſequentibus videtur comprobari poſſe fundamentis, & rationibus. Ac primùm quidem, quoniam certi iuris eſt, nominãdi[*] facultatem in conceſſione emphyteuſis competentem alicui, & cui poſt mortem ipſe nominatum reliquerit, ſi non nominauerit, ad omnes eius hæredes, tam ex teſtamento, quàm ab inteſtato pertinere: Idque ex doctrina illa Baldi in l. 1. in verſ. Vltimò quæro, ff. de pactis, vbi inquit, quòd facultas nominandi aliquem in emphyteuſi, ſi non nominauit, venit ad hæredes eius, ex textu in l. 4. C. de contrahenda, & committenda ſtipulat. Quem ſequuntur Decius in conſil. 578. num. 10. & in conſil. 543. num. 3. Alexander in conſil. 222. num. 5. lib. 6. Socinus in l. 1. §. per procuratorem, num. 5. ff. de acquirend. poſſeſſione, Iaſon in l. ſtipulatio iſta, §. ſi quis ita, num. 2. ff. de verbor. obligat. Hippolytus ſingulari 280. Arias Pinellus in l. 2. C. de bonis maternis, num. 11. cum ſeq. Tellus Fernandez in l. 10. Tauri, num. 26. in fine, Caldas Pereira de nominat. emphyt. 2. parte, quæſt. 7. num. 19. Morquech. de diuiſione bonorum, lib. 1. cap. 6. num. 19. folio 37. Matienzus in l. 8. tit. 8. lib. 5. gloſſa 3. in fine, Stephan. Gratianus deciſione 135. vbi vide. Hippol: Riminaldus in conſil. 591. lib. 5. Sequitur ergo manifeſtè, quòd cùm teſtator animam ſuam hæredem inſtituit, non modò videatur ipſo nominare eam pro ſecunda, vel tertia vita (quod Valaſcus præpoſterè negauit;) verum etiam eidem nominandi facultatem concedere, cùm facultas ipſa nominandi ad omnes eius hæredes tam ex teſtamento, quàm ab inteſtato pertineat, vt nunc dicebamus: aliàs autem deterioris conditionis eſſet anima, vel pia cauſa hæres inſtituta, quàm quilibet alius, qui inſtitutus fuiſſet; quod eſſet impium, & contra omnem rationem iuris, quo tot, tantiſque priuilegiis pia cauſa afficitur, vt notum eſt: & ſi Valaſcus ita perpendiſſet, fortaſſis Iudicis Reſiduorum ſententiam non damnaſſet, nec animæ inſtitutæ nominandi ad minùs facultatem adimeret, quæ hæredi cuicunque competit. Secundò facit, quoniam altero caſu, quando qui nominare potuit in ſecundam, vel tertiam vitam, animam ſuam nominauit expreſſim, ſi tunc ipſam hæredem inſtituit, res equidem videtur prorſus difficultate carere; nam cùm ex ſola inſtitutione abſque nominatione, eidem competeret nominandi facultas, & vitam nominare poſſet, vt nunc diximus: nequaquam equidem ex eiuſmodi nominatione facultas eadem adempta, vel denegata videretur, aut non competere dici poſſet, poſito quòd nomination ipſa vitiaretur, cùm in ſeparabilibus vtile per inutile non vitietur, l. ſancimus, C. de donationib. l. 1. §. ſed ſi mihi, ff. de[*] verbor. obligation. vbi omnes Scribentes communiter, & latè Alciatus ex num. 30. cum ſeq. dicens numero 31. id maximè in teſtamentis procedere: Et ibidem num. 27. per text. in l. 2. ff. de his quæ pro non ſcriptis habentur, & in l. hac conſultiſſima, §. ex imperfecto, C. de teſtamentis, & cum Andrea Gail. Ioan. Marco Aquilino, Sarmiento, & aliis, lib. 2. harum quotid. controu. iur. cap. 7. num. 26. & quatuor ſeqq. ita notaui. Quòd ſi anima ipſa, aut pia cauſa nominate pro ſecunda, vel tertia vita à teſtatore, alter ab eo fuiſſet hæres inſtitutus, tunc etiam ſi nominatio non valeret (vt Valaſcus per totam dictam conſultationem 193. contendit) ad hæredem ipſum nominandi facultas reuerreretur, ex eadem Baldi doctrina in d.l. 1. ff. de pactis, ſuprà relata: nec ideò nominandi iure priuaretur, quòd anima nominata fuiſſet à teſtatore (idque vitiosè, vt ipſe putat) cùm non eſſe factam nominationem (quo caſu hæres nominare poteſt) vel inutiliter, aut vitiosè factam fuiſſe, à pari procedant, l. non putauit, §. non quænis, vbi Bartolus notauit,[*] quòd paria ſunt, actum non facere, & inualidum facere, ff. de bonor. poſſ. contra tab. l. 1. §. quod autem, vbi Bald. ff. de officio præſ. verb. l. quoties, vbi Iaſon. ff. qui ſatiſdare cogantur. Et exornat permultis Pet. Surdus in conſilio 3. ex num. 12. vſque ad num. 20. lib. 1. vbi num. 16. tradit regulam generalem, quòd diſpoſitio quælibet mentionem faciens de actu, refertùr ad validum: Tex. etiam, quem citat Proſper Farinacius, criminalium tom. 1. tit. de inquiſitione, quæſt. 7. n. 61. fol. 52. in cap. propoſuiſti, de foro compet. in verbo, legitimè, & notarunt ibi relati: Tunc autem cogeretur, & de iure teneretur hæres vitæ nominationem ad commodum animæ, ſiue piæ cauſæ facere, vt pro ipſa prouentus, & fructus vitæ erogarentur, & voluntas teſtatoris ſeruaretur, l. ex qua perſona, ff. de regulis iuris, cum his quæ ex aliis tradidit Petrus Surdus in conſil. 237. ex num. 22. lib. 2. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 37. num. 104. & ſeqq. vel nominandi vitam, iuxta modum quem dicimus, teſtamentariis ius competeret, ac in effectu à teſtatore ſic diſpoſitum etiam in fortioribus terminis, & quando inſtitutus nullus hæres fuiſſet in teſtamento, vel inſtitutus non adiret, ex deciſione l. primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collection. Regiæ, ſiue nomination animæ pro ſecunda vita ita facta, ſi non valeret, provt actum eſt, & per Valaſcum contenditur, ad eum modum reduci debebit, per quem valeat, prout meliùs de iure valere poſſit, maximè piæ cauſæ, ſiue animæ fauore concurrente; idque ex his, quæ lib. 2. harum controu. iuris, cap. 7. ex num. 19. vſque ad num. 25. ex Carolo Ruino, Curtio iunior. Mantica, Camillo Gallinio, Ioanne Marco, Aquilino, Baconio & aliis ſcripta reliquid, atque notaui, actum qui non valet, vt agitur, valere debere omni meliori modo, quo valere poſſit; idque maximè in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, & quando apparet de voluntate diſponentis, etiam per coniecturas, quia non eſt præſumendum, quòd quis fecerit actum fruſtratorium, neque volucrit eligere viam, per quam impugnet iudicium ſuum, l. 3. ff. de militarij teſtamento, l. hæc ſtipulatio, §. diuus, ff. vt legatorum, ſeu fideicom. nom. caueat. Et in ambiguis id accipimus, quo res de qua agitur, in tuto ſit, l. quoties, ff. de verbor. obligat. l. quoties, ff. de regul. iuris, & latiùs per Gallinium de verborum ſignificat. lib. 9. cap. 36. ex num. 33. tantò magis cùm in caſu propoſito, & nominatione animæ pro ſecunda, vel tertia perſona, aut vita defenſa, quocumque modo ex dictis ſuprà, defendatur, non quidem perpetuò, nec abſque ſpe reuerſionis, & conſolidationis cum directo dominio vita durauit, ſed temporaliter tantùm, & pro vita vnius, prout dictum fuit ſuprà, & ad ſolutionem primi argument dicetur, itavi ex ibi notares remoueantur omninò motiua omnia contraria Aluari Valaſci: Quæ vel ideò fortiùs non attenduntur in præſenti, quòd ex concordia partium, vitæ nominatione facta, & quòd ſtatim directi dominij dominus rem conſequeretur, & vitæ ipſius tempus arbitrio boni viri æſtimaretur, tandem concordia ipſa taxatum tempus eſt, iuxta terminus l. hæreditatum, ff. ad l. Falcidiam, vt eo ſcilicet tempore à domino directi dominij certa penſio ſingulis annis præſtetur, quæ pro anima aut pia cauſa erogetur: Deciſio namque dictæ l. hæreditatum locum habet in quibuſcumque controuerſiis, & in omni materia,[*] in qua agitur de coniectura vitæ taxandæ, etiam in diſpoſitionibus inter viuos, prout latiùs explicant, atque exornant dictam leg. Alciatus regula 1. præſumptione 44. Rolandus in conſil. 29. num. 25. volumine 4. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, ampliatione 3. fol. 11. colum. 2. num. 9. cum ſeq. Couarr. reſolution. lib. 3. cap. 9. num. 8. Pinellus in l. 2. C. de reſcindenda 3. parte, cap. 4. num. 32. Antonius Gomezius tom. 3. variarum, cap. 3. num. 38. Padilla in authent. res quæ, num. 3. C. communia de legatis, Molina de Hiſpanorum primogen. lib. 1. cap. 19. num. 39. & 40. Mieres de maioratu, 3. parte, quæſt. 9. num. 14. Eſcobar computatione 2. Lara in l. ſi quis à liberis, §. ſed ſi filius, ex num. 109. vſq. ad num. 116. Ioan. Baptiſta de ratione ratæ, quæſt. 1. Barboſa in l. maritum, num. 11. in fine: & num. 12. fol. 231. Stephanus Gratianus diſceptationum forenſium, cap. 55. Surdus de alimentis, tit. 4. quæſt. 17. num. 14. & tit. 9. quæſt. 11. num. 26. 27. & 28. fol. 588. & eodem tit. 9. quæſt 19. num. 15. & quæſt. 34. num. 26. & ſeq. fol. 664. & quæſt. 35. n. 14. & quæſt. 41. eiuſdem tit. 9. num. 16. 17. & 18. fol. 682. Hippolyt. Riminaldus in conſilio 170. ex numero 17. libro 2. Tertiò deinde facit, quoniam argumentum illud[*] à veriſimili mente diſponentium, & ab eo, quod reſponſuri fuiſſent interrogati, deductum, non modò in contrarium vrget, vt Valaſcus expendit; ſed etiam pro hac parte retorqueri iuridicè debet: nam ſi à concedente rem ipſam in emphyteuſim, vel in duas, aut res vitas (vt communiter dicitur) incipias; negari equidem nullo pacto poteſt, quin ſi interrogatus hoc de caſu fuiſſet, ita reſpondiſſet, prout Senatus reſpondit, videlicet vitam pro anima, aut pia cauſa relictam, nequaquam duraturam perpetuò: id enim & à ſolita forma, quâ res hæ conceduntur, & voluntate, & intentione concedentis multùm abhorret. Cæterùm conceſſurum libenter, vt nominetur certa perſona, ſiue pro vita ad modum prædictum nominandi, aut ætimandi tempus vitæ alicuius, fructus, vel emolumenta eius rei pro anima ipſa, vel pia cauſa expendi; nam ex quo ipſe in duas, vel tres vitas conceſſit, caſum hunc excluſiſſe non videtur, ex quo duæ, vel tres tantùm vitæ nominantur, nec conceſſio in longius tempus, aut alias vitas protenditur, ſed dumtaxat nominatur perſona, aut vita, quæ à defuncto nominari potuiſſet. Quod ſi ad teſtatorem ipſum, cui cõceſſio facta fuit, attendamus, planum equidem erit voluiſſe ipſum valere ſuam diſpoſitionem, prout meliùs valere poſſit, vt ſuprà dicebamus, & ita reſponſurum fuiſſe, ſi fuiſſet interrogatus, indeque vt vita vendatur, aut nominetur ad modum prædictum. Et ita in eiſdem, in quibus verſamur terminis, argumentum ex regula dictæ l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, expendit Caldas Pereira de emphyteuſis extinctione. 4. parte, cap. 10. num. 20. in verſ. quæ ſanè traditio, dicens, quòd emphyteuta legans emphyteuſim, non ignorauit, ſe alienam rem poſt mortem ſuam legare, de qua aliter quàm nominando ſibi diſponere non licet; & ideò voluiſſe, vt in omnem euentum, & caſum ſaltem per æſtimationem pauperibus erogandam, eius anima redimatur, & quòd id eſt ſatis veriſimile, eum reſponſurum, ſi interrogatus fuiſſet; & ita quod habendum eſt pro expreſſo, ex d.l. tale pactum, §. finali, cum ſua Gloſſa, quæ inquit, quòd accommodatur omni materiæ. Rurſus & quarto loco facit, quoniam text. in cap.[*] 1. §. donare, Qualiter feudum alienari olim poterat, & communis illa Interpretum ſententia, de qua ſup. n. 9. verè expendi non poteſt, vt probet ipſam ſententiam Valaſci, vel præfatam noſtri Senatus deciſionem confirmet, cùm hoc caſu, & intelligendo ad modum prædictum, non loquatur, prout in ſolutione tertij argumenti dicetur. Et ad eandem noſtram opinionẽ tuendã,[*] reſolutiuè adnotatuit Caldas Pereira dicta 4. parte de emphyteuſis extinctione, c. 10. n. 20. & 21. per totum. vbi inquit quòd in propoſito dubio huius capitis, & an emphyteuſis pro anima relinqui poſſit, ſolitus eſt reſpondere, rei difficultatem à modo diſponendi pendere; nam ſi quis emphyteuſim habeat, pro eo quem nominauit conceſſam, vtique illam Eccleſiæ, aut Monaſterio, aut pio loco relinquere non poteſt, vt ibi remaneat; quoniam Eccleſia eſt de his quæ nominari ad emphyteuſim prohibentur, ex tacita concedentis voluntate: etenim efficeretur valdè deterior domini directi condito, cùm non ſubeſſet vlla ſpes luitionis, vel caducitatis, aut reuerſionis rei propter finem lineæ, vt etiam tenent Pariſius, & Iulius Clarus ibi relati: Cæterùm, quòd emphyteuſi ita relicta Eccleſiæ, aut pio loco, dicendum non eſt abſolutè, Eccleſiam incapacem eſſe nominationis vitæ, ſed magis emphyteuſim per annum retinere poſſe, & vendere, reiecta eorum opinione, qui credunt, ſcriptum hæredem teneri Eccleſiæ nominatæ aeſtimationem, retenta emphyteuſi præſtare, & quòd ita praxis obſeruat. Et idem tenuit in tractatu de poteſtate nominationis, ſuper titulo 37. capit. primo, numero decimotertio & decimoquinto, & dicto capit. decimo de emphyteuſis extinctione, numero 20. in verſ. pari etiam ratione, folio 215. in confirmatio[*]nem dixit, quòd pari ratione, ſi Maioratus, vel Capellania inſtituatur ex omnibus bonis ab eo, qui nullos habet liberos, & in patrimonio defuncti exiſtat emphyteuſis, licèt illa Maioratui applicari, & annecti non poſſit, vt eſt exploratum ſecundùm eum, & tenuit Blazius Flores Diaz in addit. ad deciſionem 5. Gamæ, numero tertio in fine, fol. 6. latiùs, & citans plures alios Authores, ad deciſionem 70. numero primo, folio 40. in fine: Tamen inſtitutor Maioratus hæredem, ſeu ſucceſſorem, cui emphyteuſim reliquit, grauare poteſt, vt ipſam vendat intra certum & præfinitum tempus, & redactam pecuniam ex venditione, in bona libera, & allodialia conuertat, quæ vniantur, & annectantur Maioratui, ſeu Capellaniæ, ſicut reliqua bona, de quibus ipſe diſpoſuit, quibus ea de nouo empta, ex nunc, prout ex tunc; & ex tunc, prout ex nunc, dicto Maioratui vnit, & incorporat, & annectit, & quod iam ita vidit in praxi. Addiderim ego, & idem futu[*]rum, ac fieri debere, ſi hæres grauatus non fuerit vitam vendere, ita expreſſim à teſtatore, & redactam pecuniam in alia bona conuertere; nam & tunc cùm nominare, & vendre poſſit, ex dictis ſuprà numero duodecimo, vendere tenebitur, & in Maioratus bona conuertere pretium, ex quo teſtatoris voluntas adeò clara apparet, quòd ex bonis omnibus Maioratus fiat; id quod adeò certum eſt, vt alia comprobatione non indigeat. Quintò denique & vltimò facit ſententia eorum,[*] qui aſſerunt, quòd ſi emphyteuta ingrediatur Religionem, emphyteuſis tranſit in Monaſterium, & quamuis alij multi contrarium aſſeuerauerint; alij verò diſtinguendum putauerint, an emphyteuſis à priuato conceſſa ſit, an verò ab alia Eccleſia accepta, prout contrarias ſententias adduxerunt Iulius Clarus libro 4. §. emphyteuſis, quæſtione 33. Alexander Trentacinquius variarum reſolut. libro 3. voluminis primi, reſolutione prima, per totam. Communiter tamen approbatur ſententia illa Speculatoris videlicet, quòd emphyteuſis in Eccleſiam tranſeat, ita tamen quòd teneatur infra annum vendere alteri priuato; & ita ceſſabit ratio illa præcipua, quòd efficeretur valdè deterior conditio domini directi, cùm non ſubeſſet ſpes vlla caducitatis, neque propter finem lineæ res ampliùs ad ipſum reuerteretur, prout Speculatorem retulit Iaſon in l. finali, num. 91. C. de iure emphyteut. & ſequutus eſt Iulius Clarus dicta quæſtione 33. quod idem pari ratione dicendum videtur in caſu præſenti, & in ea emphyteuſi à priuato conceſſa, ſiue locatione ad vitam, aut vitas, de qua agitur (quæ vulgò dicitur Arrendamiento de por vida, ò de por vidas) cum dictum fuerit ſuprà, animæ, ſiue cauſæ piæ executorem teneri vitam vendere, aut nominare, vel cum domino directi dominij pro certo tempore paciſci, vt fructibus, & prouentibus vtatur fruatur, atque illos percipiat. Quòd autem in contractu emphyteuſis verſemur, & quòd locatio eiuſmodi ad vitam, vel vitas, contractus emphyteuticus appelletur, conſtabit ad oculum, ſi animaduertamus, quòd emphyteu[*]ticus contractus dicitur, cùm prædium alicui perpetuò fruendum traditur, ita vt quandiu penſio præſtetur, nec conductori, nec eius hæredibus auferri poſſit, l. 1. & 2. C. de iure emphyteutico, §. adeò autem. Inſtitut. de locat. & conduct. l. 28. & 29. tit. 8. partita 5. ita emphyteuticus contractus primæuâ na[*]turâ in perpetuum celebrabatur, vt ipſa iura enuntiant, & per Aluarum Valaſcum de iure emphyteutic. quæſt. 1. num. 12. Anton. Pichardum in dicto §. adeò autem, num. 1. & 8. & 15. Poſtmodùm verò primordia[*]li ipſius emphyteuſis natura mutata, permiſſum eſt, vt ad vitam concedentis, vel eius cui conceditur, vel per duas, vel tres generationes fieri poſſit, authent. de non alienandis, §. emphyteuſim, collatione 2. Aluarus Valaſcus dicta quæſt. 1. num. 12. Pichardus vbi ſuprà, num. 18. qui ſubdit iuridicè, quòd emphyteuſis, quæ ad vnam, aut duas, plurèſve generationes fit, dicitur ad tempus fieri, ad differentiam eius, quæ fit perpetuò, dicta authent. de non alienand. §. ſi vero, collatione 2. Aliàs enim ſi ad certum tempus fieret, non eſſet emphyteuſis, ſed locatio facta in modicum, vel in longum tempus, vt latiùs probauit Pichardus idemmet ad rubricam illius tituli, de locat. & conduct. ex num. 27. cum ſequen. & iunge Cardinalem Franciſcum Manticam de tacitis & ambiguis conuent. lib. 22. titulo 5. per totum, ex folio 393. vbi plenè explicat, em[*]phyteuſis quando temporalis, vel perpetua dicatur, & qualis in dubio præſumatur & titulo 8. ex fol. 401. vbi etiam latè explicauit, ex quibus verbis, & argu[*]mentis emphyteuſis contractus intelligatur: A locatione etiam, qua præcipuè nota emphyteuſis ſeparatur, inquirit ipſe Pichardus in eodem §. adeò autem,[*] num. 30. vbi Arij Pinelli ſententia reiecta, & Ioannis Garſiæ placito amplexo (quod & Senatum Pincianum amplecti idem teſtatur) inquit, vt non ex vna dumtaxat re. ſed ex pluribus ſimul concurrentibus, natura emphyteuſis dignoſcatur; inquirendum eſt enim, an ad vitas, an parua penſio, an in recognitionem dominij directi; his enim, aut ex ipſis duobus ſaltem concurrentibus, emphyteuſis iudicabitur: Et concludit, id inquirere, vtiliſſimum eſſe propter impenſas, & remiſſiones, quas in altero ex his contractibus quis præſtat, & patitur; in alio non item, vt per Valaſcum de iure emphyteutico. quæſt. 26. & 27. & iunge omninò Franciſcum Manticam in dictis commentariis, de tacitis & ambiguis conuentionibus, dicto libro 22. titulo 2. per totum, ex folio 384. vbi longa ſerie explanauit, quemadmodum emphyteuſis à locatione, & venditione diſtinguatur; & viginti differentias congerit præcipuas. Denique num. 1. vt vel vno verbo generalem tradat doctrinam, inquit ſingulariter, quòd emphyteuſis habet propriam naturam, quæ à venditione, & locatione diſtinguitur, vt probant iùra ſuprà citata: Sed ſi locatio generaliter accipiatur, quòd etiam emphyteuſim complectitur, vt Alex. & Craueta ibi relati, probarunt; ſed ſi accipiatur in ſpecie, ab emphyteuſi diſtinguitur, & plures ſunt differentiæ, ſcilicet viginti illæ relatæ ibi: Ad hunc itaque modum locatio illa (quæ nuncupatur communiter arrendamiento de por vidas) emphyteuſis etiam dici poterit, cùm locatio ad lon[*]gum tempus vſque adeò aſſimiletur contractui emphyteutico, vt poſt alios multos ſcribit Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, prima parte, quæſtione 16. num. 8. & de emphyteuſis extinctione, 4. parte, cap. 2. num. 7. Tiberius Decianus in conſilio 123. numero 13. lib. 3. idq́ue quando negaretur, locationem ad longum tempus, non eſſe idem cum emphyteuſi, niſi in caſibus in quibus à iure æquiparantur, vt ipſe Mantica contendit dicto lib. 22. dicto tit. 2. numero 55. & 56. & apertiùs num. 57. folio 388. nam in hoc contractu de arrendamiento de por vidas, fortior æquiparationis ratio miliat, quàm in locatione ſimplici ad longum tempus, vt de ſe patet manifeſtè & probatur euidentiùs ex l. 38. titulo 8. partita. 5. & com[*]muni illa emphyteuſis definitione, de qua per Antonium Pichardum in dicto §. adeò autem, ex numero 20. cum ſeq. & alia, quam tradit Menochius in conſilo 291. num. 6. lib. 3. quæ eidem contractui de por vidas conuenit omninò. Et id ipsũ vel ex alio pro[*]batur, quòd etſi emphyteuſis ita regulariter contrahatur, vt annuatim modicum aliquod ſoluatur, & ab initio detur certa quantitas, vt puta centum, nec requirat penſionem quæ fructibus reſpondeat, ſicut locatio; interdum tamen iuſta præſtatur, nec vitiat emphyteuſim, ideò quòd rei fructibus correſpondeat, ſicuti ex Aluaro Valaſco reſoluit Anton. Pichardus in dicto §. adeò autem, num. 46. & vltra eum, quòd emphyteuticus non deſinit eſſe contractus ob magnitudinem penſionis, & ſortitur naturam emphyteuſis, per duodecim fundamenta probauit M. Anton. Natta in conſil. 49. per totum, & in conſil. 114. num. 6. Alciatus in conſil. 49. ex num. 1. lib. 5. Ripa in responſo 14. de iure emphyt. volumine 2. Cardinalis Franciſcus Mantica, qui latiùs proſequitur, de tacitis & ambig. conuent. dicto lib. 2. tit. 2. ex num. 9. vſque ad num. 21. & num. 56. & titulo 6. num. 23. & 24. vbi inquit, quòd quando ab initio à recipiente nihil præſtatur, non repugnat, imò naturæ emphyteuſis maximè congruit, vt ea penſio ſoluatur, quæ reſpondeat fructibus, qui veriſimiliter eo tempore quo contrahitur, percipi poſſunt: Ipſe Mantica eod. lib. 22. tit. 8. num. 190. Hieronym. Gabriël in conſil. 84. num. 11. lib. 1. Petrus Surdus deciſione 198. num. 20. qui et ſi citet Authores contrà renentes, n. 1. & 2. deciſionis eiuſdem; ipſi tamen, & alij non negant, emphyteuſim etiam dici eo caſu, ſed dumtaxat ſcribunt, emphyteuſim propriè dici, quando penſio ſoluitur in recognitionem dominij directi tantùm, & non fructibus correſpondens; imò quòd emphyteuſis propriè dicatur, cùm fructibus penſio reſpondet, aſſerunt ſuperiores: Idque maximè in emphyteuſi[*] Eccleſiæ, in qua penſio æqualis eſt, & correſpondens fructibus nec aliter Eccleſia ipſa concedit, quam ſi penſio æqualis ſit, vt ex Capicio, & Vincentio de Franchis notauit idem Surdus dicta deciſione 198. numero. 22. qui hoc ideò fieri ait, vt emphyteuſis cedat in euidentem Eccleſiæ vtilitatem. Et ira quoque ſupponunt Corbulus de priuatione ob non ſolutum canonem, ampliatione 12. ex numero 3. cum ſeq. Fachineus controuerſiar. iuris, lib. 1. capit. 89. Rolandus in conſil. 96. num. 26. lib. 1. Et probatur ex textu (quem ipſi non citant) in authent. perpetua. iuncta Gloſſa, verbo, iuſta, C. de ſacro ſantis Eccleſiis, ibi: Res ſubtiliter æstimanda eſt, vt ex hac penſio iuſta conſtituatur: Et textu, in §. quia verò Leonis, in authen. de non alienandis, quæ eſt nouella 7. vnde ſumpta eſt dicta Authentica. Probatur denique, quoniam emphy[*]teuticus contractus non habet propriam naturam, neque regulam, ſed eam recipit, quæ ſibi datur à contrahentibus accidentaliter, vt rectiſſimè aduertit Natta dicto conſil. 46. num. 18. & citat text. in d.l. 1. & 2. C. de iure emphyteutico, Petrus Surdus deciſione 95. num. 15. Iacobus Menochius in conſilio 444. n. 54. lib. 5. Eleganter Franciſcus Mantica de tacitis & ambiguis conuent. lib. 22. tit. 6. n. 21. & 22. & tit. 8. num. 2. Meritò ergo dicitur, ac dici debet emphyteuticus præſens hic contractus, qui arrendamiento de por vidas nuncupatur communiter, & æquali, ac fructibus correſpondenti penſione conſtituitur ſæpiſſimè, & ita Senatus noſter obſter frequenter: Et conſequenter à Iulio Claro, d.q. 33. §. emphyteuſis ſta[*]tutum, opportunè adaptatur huic caſui; vel ideò etiam, quòd emphyteuſis poſſit inſcio domino donari, & legari, ſiue, in teſtamento quouis titulo relinqui, ſicuti ex Iulio Claro, Corbulo, Redoano, & aliis probauit: Petrus Surdus deciſione 93. ex n. 1.[*] cum ſeqq. & in diſpoſitione generali comprehenditur, vt ibidem Author ipse fundat, & in commentaris de vſufructu. cap. 39. ex num. 10. explanaui: Vnde pro anima multò magis potuit relinqui; ita tamen ne domini deterior fiat conditio, vt ſemper intelligimus, & ſuprà, diximus, atque Speculatoris ſententiam probauimus, quam in eundem, quem citauimus ſenſum, retulit Aluarus Valaſcus dicta conſultatione 193. numero 9. videlicet quòd quando perſona nominata non poteſt retinere rem emphyteuticam, poteſt petere æſtimationem, vel vendere intra annum, & ſic illam habere; ipſe tamen eam improbat ea ratione, quòd doctrina ipſa, & ordinatio Luſitaniæ, libro ſecundo titulo ſeptimo, in principio, quæ: ex ea videtur deſumpta, loquitur in caſu, quo valuit nominatio, ſed propter difficultatem, aut prohibitionem, non poteſt rem retinere. Cæterùm quòd in hoc caſu Præſenti non valuit nominatio; quia anima, ſeu diſtributio pro anima non poteſt nominari tanquam perſona, prout ipſe Valaſcus contendit: nos tamen ex rationibus ſup. commemoratis, negamus iuridicè vt ſuprà vidiſti, & ad ſolutionem argumentiſecundi conſtabit. Non obſtant tunc argumenta pro contraria parte[*] adducta: non obſtat primum, quia verum eſt, quòd tales emphyteuſes ſolent concedi, & à. communiter accidentibus conceduntur; ita vt finita prima, vel ſecunda, vel tertia vita, ad comcedentem reuertantur, ſed non ideò contingere, quòd non reuertantur, quòd dicta nominatio teneat; nam etſi anima ſit immortalis, & perpetuò duret, emphyteuſis tamen non eſt duratura perpetuò, ſed temporaliter, ac pro vita vnius hominis mortalis dumtaxat, prout ſupra, num. 11. per totum, ſuit explicatum. Et voluntas, atque intention contrahentis, vel concedentis, quamuis in emphyteuſis conceſſione, ſicut in cæteris cõtractibus inſpici debeat (vt Valaſcus contendit) non ideò excluditur quin ad modum prædictum nominatio animæ, ſiue piæ cauſæ ſuſtineatur, vtpote cùm conceſſio pro duabus, aut tribus vitris, vel perſonis facta, duas vel tres vitas non egrediatur, & ideò conueniens potiùs, quàm diſſrentiens conceſſioni videtur: eò magis, quòd concedens ipſe ſibi imputare debet, quare legem aper[*]tiùs non dixerit, atque eo caſu animam, ſiue piam cauſam excluſerit omninò; & ita omiſſum pro omiſſo haberi debet, maximè in contractibus ſtricti iuris, per text. vulgatum in l. veteribus, ff. de pactis: quod in eadem, qua verſamur, quæſtione, & in illo articulo, quando clauſula conſueta apponi in contractibus, haberi debeat pro appoſita, obſeruauit Valaſcus idemmet conſultatione 146. num. & comprobatur ex his, quæ ad textum eundem, in d.l. veteribus, annotarunt poſt alios Authores Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, quæſt 9. col. 3. fol. 102. Tiraquellus in l. ſi vnquam, in principio. num. 54. Franciſcus Burſatus in conſilio 197. num. 22. & duobus ſeqq. lib. 2. Petrus Surdus in conſilio 27. num. 12. lib. 1. Achilles Pedrocha in conſ. 1. num. 83. vſque ad num. 89. lib. 1. Tiberins Decianus in conſ. 21. à principio, vſque ad[*] num. 11. lib. 2. vbi eleganter vtrùm in contractibus mens attendatur, vel verba; de quovide etiam Franciſcum Manticam de tacitis & ambiguis conuent. lib. 2. tit. 4. & 5. ex folio 61. vbi latiſſimé, atque ex ibi reſolutis crebriori Interpretum placito. Valaſci fundamentum non vrgere, apparet dilucidè: Minùs etiam vrgere illud, quòd clauſula ſolita apponi in emphyteuſis conceſſione, licét omittatur, nunquam omiſſa cenſetur, Vel pro omiſſa non habetur, vel ex eo dumtaxat deducitur apertiùs, quòd Valaſcus ipſemet alio[*] in loco, hoc eſt, dicta conſultatione 136. num 15. cùm in eius articuli explanatione, ex propoſito inſſteret, regulam in contrarium conſtituit, & inquit, quòd vulgare illud, quòd clauſula. conſueta apponi, cenſetur, ſeu habetur pro appoſita, non ſic ruditer, generaliter, & ſimpliciter accipiendum eſt, vt plerumque Doctores faciunt in omnibus caſibus; & materiis, imò contrà regula conſtituenda eſt, vt etiam conſueta opponi, non veniaut, niſi in caſibus iure expreſſis; id enim magis ſuadetur ex multis iuribus, quæ anteà retulerat ex num. 3. cum ſeq. vſq. vſque ad num. 6. idem Valaſcus, & eiſdẽ reſpondet ex num. 16. vſque ad numero 20. vt ibi latiùs videbitur, & per totam quæſtionem; ac denique ſubdit (& multum ad propoſitum) num. 13. quòd actum non cenſetur, quod non legitur[*] in ſcriptura, l. intereſt, ibi: Quantum lectio probat, C. de ſolut. Afflictis deciſione 403. num. 1. poſt Baldum in l. cum pater, §. deciſſimis, ff. de legatis 2. Petrus Surdus in conſ. 198. num. 1. lib. 2. Secundum argumentum non obſtat, quia potiùs[*] ipſum in contrarium retorqueri poteſt, ab ipſa diſponentis vetiſimili mente ita deduci, prout deducendum aſſerimus, & probatum fuit ſuprà, num. 16. anima autem tunc videretur perſona prohibita, & reuerſionis, ſeu conſolidationis ſpes deficeret, quando ipſa cum effectu ſucceſſura eſſet inuita, vel perpetuò vitam emphyteuſis habitura; quod aliter ſtatuendum, & pro vita dumtaxat vnius, vel alterius (prout cautum fuit in conceſſione) faciendum, ſæpè adnotauimus. Non obſtat tertium, quia vita hominis in caſu præſenti, non ad eum modum, ſed regulariter accipitur, atque regulatur, & pro eo equidem tempore, quo nomiatus vixerit dumtaxat: Textus autem in dicta. l[*] finali, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, ne quaquam id probat, ad quod vulgò citatur communiter, videlicet iuris præſumptione, cuiuſlibet hominis vitam cenſeri vſque ad centum annos, ſiue quem præſumi viuere vſque ad metam centum annorum, quia tantum inquit, poſſe hominem vſque ad centum annos viuere ſiue quòd longiſſimæ vitæ terminus hominis, eſt meta centum annorum, & quòd non eſt præſumptio, quòd quis viuat vltra illum terminum, non autem vt quis præſumatur viuere vſque ad illum terminum, prout ex Corneo, Decio, Iaſone, Pariſio, & Ruino obſeruauit Antonius Gabriel commun. concluſion. lib. 1. titulo de præſumpt. concluſ. 16. numero tertio. Didac. Couar. variarum lib. 2. cap. 7. ſup num. 6. vbi quòd à communiter accidentibus id non præſumitur, quamuis poſſibile ſit, quemquam centum annos viuere, Arius Pinellus tertia parte l. 2. C. de reſcindenda, cap. vltimo, num. 33. Iacobus Menochius in commentariis de præſumptionib. lib. 6. præſumpt. 49. vbi latè explanauit articulum, & quinque retulit Doctorum opiniones: Ipſe Menochius de arbitrariis, centuria 6. caſu 508. Cardinalis Dominicus Tuſcus practic. con cluſion. iur. tom. 8. littera V. concluſion. 226. fol. 607. Fuluius Pacianus de probat. lib. 2. cap. 7. ex num. 22. vſque ad num. 33. Non obſtat quartum argumentum; quia reſpon[*]detur, non adeò certum eſſe, feudum nec pro anima legari poſſe, nec æſtimationem deberi, ſi fuerit legatum; nam contrarium, imò quòd æſtimatio debeatur defendunt Authores nonnulli, quos retulit Michaël. Graſſus §. legatum, dicta quæſt. 14. num. 22. in principio, & conſtanter, ac fortiſſima ratione tuetur, & contrariæ partis fundamentis ſatisfacit Cardinalis Franciſcus Mantica lib. 9. tit. 11. ex num. 8. Deinde in ſpecie, de qua agitur, & ad modum præfatum, diuerſam militare rationem, nec tex. in dicto cap. 1. §. donare, in emphyteuſi procedere, nec ad ipſam eius deciſionem trahendam, vtpote cùm emphyteuſis iure communi, & non feudali, & ſic exorbitanti regulanda ſit, iuxta ea, quæ poſt alios ſcripta reliquit Petrus Surdus deciſione 95. num. 17. & 26. & idcircò poſſe emphyteuſim pro anima legari, non obſtante conſtitutione dicti § donare, quæ adeò exorbitans Hoſtienſi, & quibuſdam aliis viſa eſt, vt minimè aſſerere dubitauerit, corruptara litteram illam eſſe. & temporis iniuriâ mendosè irrepſiſſe illa verba, Aut iudicare pro anima, aſſeuerauit, & ita tenuit reſolutiuè Caldas Pereira de emphyteuſis extinctione, dicto cap. 10. num. 20. in fine, in verſiculo. Ex quibus procul dubio. Non obſtat quintum & vltimum; quia reſponde[*]tur, in caſu prædicto teſtatorem non videri ſeipſum nominare, nec eligere, ſicut nec duas vitas habere, cùm nominandi vita, ab eius vita diuerſa omninò ſit, & vita ipſa nominata, aut vendita; nec emphyteuſim duraturam perpetuò, ſed pro ea dumtaxat; & ſic duplicis vitæ in vno, eodémque homine, & eiuſdem vitæ nominationis obiectum remouetur omninò. CAPVT XIV. Ex regulis quibuſdam, atque Interpretum omnium generalibus adeò, & aſſiduis pronuntiatis, vt per manus ipſa tradantur quotidie; & nulla hoc tractatu ſint frequentiora, plena tamen periculi, niſi temperentur, atque ad certos terminos, ſiue doctrinas reducantur, videlicet, Teſtator hoc non dixit, ergo neque nos dicere debemus: Teſtator quod non loquitur, velle non præſumitur, cùm facile illi fuit exprimere, & diſponere, & non expreſſit: Item, Subſtitutio de te non loquitur, ſiue non loquitur iſto caſu: Ac denique diſpoſitio vbi generaliter loquitur, nec diſtinguit, nec nos etiam diſtinguere debemus, quemadmodum pro vltima quacumque voluntate coniecturanda, atque iuridicè interpretanda vti, & adduci debeamus, ne nos decipiant; an etiam, & qualiter procedant: vbi eorum omnium diligens, & diſtincta traditur reſolutio, & vulgatiſſimum illud Scribentium axioma, ex l. vnica, §. ſin autem ad deficientis, C. de caduc. tollend. de quo ſuprà, exornatur, atque declaratur dilucidè. Denique in eo articulo, vtrùm fideiuſſor appellare poſſit à ſententia lata contra principalem; & quando fideiuſſor contractus, vel iudicij teneatur, & contra eum non citatum, fiat executio ſententiæ latæ contra principalem abſque nouo proceſſu, & libello (qui occaſione dictarum generalium regularum ſuſcipitur) ad deciſionem Senatus Regij Hiſpalenſis infertur in caſu occurrenti, vt hîc videbitur. SVMMARIVM. -  1 Teſtatoris voluntatem intelligere, atque in caſu dubio congruè, & iuridicè coniecturare, & interpretari vt valeant, Doctores noſtros mille in locis, & maximè conſulendo, ſeu decidendo, aſſumpto, ſiue pronuntiato triplici vti, atque excitari frequentiſſimè, tam affirmatiuè, quàm negatiue, vt per totum caput oſtenditur. -  2 Teſtator hoc non dixit, hoc non expreſſit, hoc non diſpoſuit; ergo neque nos dicere debemus, in coniecturanda vltima voluntate, ſiue diſpoſitione quacumque, frequenter Scribentes dicere ſolitos, vt hîc adnotatur, & vide infrà num. 7. vſque ad 12. vbi declaratur. -  3 Teſtator quod non loquitur, vel quod non dixit, velle non præſumitur, cùm facile illi fuit exprimere, aut diſponere, & non diſpoſuit; aſſiduè etiam Interpretes omnes adnotaſſe in eodem articulo. Et vide infr. n. 12. cum ſeq. vbi regula vulgata l. vnicæ, §. ſin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, quomodo, & quando procedat, ſingulariter, & vtiliter explanatur. -  4 Teſtamentariæ, vel alterius cuiuslibet diſpoſitionis ſcriptura, quod non dicit, nec cantat, neque nos dicere debemus; pronuntiatum etiam commune Interpretum fuiſſe in hac materia. -  5 Dispoſitio vbi generaliter loquitur, nec diſtinguit; generaliter intelligenda eſt, nec diſtinguenda. -  6 Subſtitutio, ſiue diſpoſitio de te non loquitur, ſiue hoc in caſu non loquitur, nec disponit, & qui ex ea nititur, & contendit includere aliquem caſum, debet id concludenter oſtendere; habet enim intentionem ſuam fundatam, qui obiicit, diſpoſitionem non loqui eo caſu. Vulgatiſſimum etiam, & mille in locis repetitum Doctorium axioma fuiſſe, vt hîc videbitur, & declaratur infr. num. 22. cum ſeq. -  7 Teſtator hoc non dixit, hoc non expreſſit, hoc non diſpoſuit; ergo neque nos dicere debemus. Aſſumptum præfatum, regulariter ex ſententia Authoris allegabile, & verum eſſe, atque ex recta iuris ratione deduci. Sed & multis iuribus, & rationibus comprobari, vt hîc adnotatur. -  8 Recipere tamen omnes limitationes, atque declarationes, quas recipit pronuntiatum illud, non ſufficit dicere, teſtatorem ita voluiſſe, ſiue non ſufficit voluntas, quæ in diſpoſitionem non tranſiuit; de quo ſupr. c. 11. per totum. Idcirco quoniam prædicta argumentatio non eſt tuta, & plerumque etiam videmus, id quod vno in loco fuit expreſſum, in alio intelligi repetitum, ita pariter intelligendum, atque temperandum, prout dict. c. 11. explicauimus. -  9 Explicandum etiam eiſdem regulis, & doctrinis, quibus alterum, quod à veriſimilimente teſtatoris, & ab eo quod ſi interrogatus fuiſſet, reſpondiſſet, deducitur, & latè explicatur ſuprà, cap. 12. per totum. -  10 Ab eis etiam, quæ in articulo altero, an ſcilicet caſus omiſſus habeatur aliquando pro expreſſo, latiùs adnotantur. -  11 Ac denique tunc procedere, quando nuda proponeretur voluntas in diſpoſitione eius de quo agitur, ita ut nullo modo dixerit, & omni modo omiſerit. Secus tamen ſi ex verbis in diſpoſitione prolatis, & contentis, vel aliquo verbò generaliter adiecto, vel ex aliis, quæ expreſſa fuere, aut ex veriſimilibus, & probabilibus coniecturis dici poſſet contrarium; prout hîc obſeruatur. -  12 Teſtator quod non loquitur, vel quod non dixit, velle non præſumitur, quia ſi vellet, facilè exprimere potuiſſet; argumentum illud ex l. vnica, §. ſin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, deductum ſuprà, num. 3. regulariter ex ſententia Authoris allegabile, & verum eſſe, atque iure ipſo probari. -  13 Recipere tamen limitationes, atque declarationes omnes adductas ſupr. n. 8. & tribus ſequentibus, vt latiùs hîc adnotatur. -  14 Et non procedere, quando teſtator vſus eſt verbis generalibus. Et multo fortiùs, quãdo vſus eſt verbis vniuerſalibus. -  15 Vel quando diſpoſitionis ratio generalis eſt, & conuenit illi caſui, qui ſingulariter non eſt expreſſus. -  16 Vel quando diſpoſitio facta eſt ampliatiuè in fauorem eius, pro quo disponitur. -  17 Aut eadem ratio militat tam in caſu omiſſo, quàm in expreſſo. -  18 Siue ratio diuerſitatis reddi non poſſit, quamuis non conſtaret, adeſſe eandem rationem. -  19 Vel quando adeſt coniecturata mens teſtatoris, quòd ita diſponere voluerit. -  20 Vel caſus omiſſus, expreſſos ſimilis eſt. -  21 Siue à ſola voluntate diſponentis non pendebat. Prout Iacobus Menochius in conſ. 107. n. 29. lib. 3. declarauit egregiè. -  22 Subſtitutio, ſiue dispoſitio de te non loquitur, ſiue non loquitur iſto caſu, obiectum illud in tractatu ſubſtitutionum, & fideicommiſſorum, adeò vſitatum, & tritum, regulariter verum eſſe ex ſententia Authoris, & obtinere, vt numeris ſeqq. demonſtratur. -  23 Scriptura teſtamenti ſeruanda eſt. -  24 Scripturæ beneficio vti non debet is, qui in ea nominatus non eſt. -  25 Subſtitutio, ſiue diſpoſitio de te non loquitur, vel non loquitur iſto caſu, argumentum illud adductum ſuprá, num. 7. aliquando locum non habiturum. Ac primùm inſpiciendum fore, an ſimus in diſpoſitione directa, ſiue inſtitutione, aut ſubſtitutione directa. Tunc namque regula iſta generalis regi, & gubernari debebit propoſiti articuli reſolutione, atque explanatione, an ſcilicet inſtitutio hæredis, & ſubſtitutio directa extendatur ex veriſimili mente teſtatoris de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam. Et idem obſeruandum in hoc, quod in illo ſtatuitur articulo. -  26 An verò ſimus in materia fideicommiſſaria; & tunc quidem reuocanda erunt in memoriam ea, quæ dicta fuere ſupr. c. 8. in eo dubio, vtrùm fideicommiſſum ex ſolis coniecturis poſſit induci, ac præſumi. -  27 Vtrùm etiam ſit præſumpta mens teſtatoris, & veriſimilitudo voluntatis eiuſdem; tunc namque argumentum metipſum, De te ſubſtitutio non loquitur, non obtinebit. Imò ex præſumpta mente & voluntate defuncti ceſſabit, & de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam ſubſtitutio extendi debebit. -  28 Ceſſabit etiam, prout etiam obtinebit inspectis, & perpenſis his, quæ cap. ſequenti adnotabuntur, quæ in hoc eodem articulo præ oculis haberi debebunt. -  29 Sententia lata contra principalem, exequi poteſt contra fideiuſſorem, etiam non citatum abſque nono proceſſu, & libello, quando ſumus in fideiuſsore iudicij; ſecus verò in fideiuſsore contractus, & num. ſeq. -  30 Idque procedit, etiamſi lata ſit ſententia contra principalem abſentem, & non citatum. -  31 Exceptiones fideiuſſoris iudicatum ſolui, ſummariè dum fit executio, cognoſcuntur. -  32 Fideiuſſor iudicij ſoluens virtute ſententiæ, habet executionem contra eum, pro quo ſoluit, ſecus tamen in fideiuſſore contractus, qui ſoluens non habet executionem paratam. -  33 Fideiuſſor vtrùm appellare poſſit à ſententia lata contra principalem? & num. ſeq. -  34 Fideiuſſor cauſæ principalis non tenetur de eo, quod eſt iudicatum in cauſa appellationis. Et inſtantia cum mutatur, non committitur ſtipulatio iudicatum ſolui. Prout hîc adnotatur, atque remiſſiuè exornatur. Exornatur text. in l. cùm apud, ff. iudicatum ſolui. -  35 Fideiuſſor quòd appellare poſſit à ſententia lata contra principalem, procedit etiam in fideiuſſore iudicatum ſolui. -  36 Appellatio eſt omni caſu permiſſa, ſi non reperitur expreſsè prohibita; quod latè confirmatur remiſſiuè. -  37 Etiam quando dubium aliquod ſubeſſet. -  38 Fideiuſſor poteſt vti omnibus exceptionibus, quæ competunt principali. -  39 Et multas opponere exceptiones, à quibus principalis eſt excluſus. -  40 Idque etiam inuito & reluctante reo principali. -  41 Poteſt etiam aſſumere defenſionem cauſæ, atque illi aſſiſtere tanquam neceſſarius defenſor. -  42 Fideiuſſor datus in vna inſtantia, licèt liberetur, ſi principalis latâ ſententiâ appellet; tamen non liberatur, quando ipſemet appellauit, ſed tenetur iudicatum ſeruare. -  43 Contra fideiuſſorem de iudicatum ſoluendo fit executio abſque libello, & nouo proceſſu, dummodò non ſit appellatum per principalem, vel ipſum fideiuſſorem. Cùm enim de vno contingit diſputari, cætera præſupponuntur habilia. PRo dilucida, & ſingulari, breui tamen, at[*]que exacta huius capitis explanatione, primò & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit, Doctores noſtros mille quidem in locis, & maximè conſulendo, & decidendo, triplici & alio Aſſumpto, ſiue traditione ſimplici vti frequentiſſimè, vt teſtatoris voluntatem in caſu dubio elici, aut coniecturari, aut è contra non coniecturandam, provt caſus contingunt, ſcribant. Quæ etiam pleroſque decipere poſſunt, & ſolent, ſi tia generaliter accipiantur, nec aliis eorumdem Doctorum placitis, atque iuris regulis moderentur, & terminentur; id quod ego breuiter, & diſtinctè magis efficiam, quàm recentiores hactenus Scribentus fecerint. Primum igitur Aſſumptum, ſiue generale pronun[*]tiatum ſic ſe habet: Teſtator hoc non dixit, hoc non expreſſit, hoc non diſpoſuit; ergo neque non dicere debemus: idque per textum in l. ſi ſeruum, §. non Prætor, ff. de acquirenda hæreditate, l. commodiſſimè, ff. de liberis præteritis. Et ita argumentantur Socinus in conſil. 77. column. 3. lib. 3. Ioannes de Anania conſil. 66. column. 4. Alexander in conſil. 93. column. 2. lib. 3. & in conſil. 55. column. 5. num. 13. libro 4. Decius in conſil. 80. col. penul. & in conſ. 211. col. 2. & in conſ. 599. col. prima, num. 4. Craueta in conſil. 161. column. 3. Pariſius in conſ. 31. num. 28. libro 2. & in conſil. 87. ex num. 7. cum ſeq. eod. libro 2. Iacob. Menochius in conſ. 233. ex num. 8. lib. 3. Simon de Prætis de interpretatione vltimar. voluntat. lib. 2. interpr. 3. dub. 1. ſolut. 3. ex num. 126. cum ſeq. folio 245. quem etiam retuli, & ita quoque notaui lib. 2. quotidianar. har. controu. iuris cap. 4. num. 30. Burgos de Paz iunior ciuilium quæſt. 2. ex num. 2. vſque ad numerum 11. Secundum verò, & etiam frequentiſſimum Do[*]ctorum aſſumptum, ſiue pronuntiatum, eiuſmodi eſt: Teſtator quod non loquitur, vel quod non dixit, velle non præſumitur; cùm facile illi fuit exprimere, aut diſponere, & non expreſſit, neque diſpoſuit; quia eo ipſo conſultò omiſiſſe videtur, l. vnica, §. ſin autem ad deficientis, C. de caduc. tollend. cap. ad audientiam, de decimis, cap. inter corporalia, de traſtatione Epiſcopi, in illis verbis: Vnde ſi circatranslationem idem fieri voluiſſet, quod deceſſione dixerat, & de translatione poterat exprimere. Et per tex. in dicto §. ſin autem ad deficientis, & poſt Bald. ibi, ita quoque adnotarunt, & regulam ipſam infinitis caſibus applicarunt Authores ſequentes.   Alexander, qui hoc reputat valde notabile in l. 3. in fine, C. de liber. præterit.   Decius in conſ. 63. num. 8. & in conſ. 89. num. 2. & in conſ. 287. num. 7.   Rub. in conſ. 2. num. 4.   Socin. iunior conſ. 3. n. 18. lib. 3.   Ruin. in conſ. 134. in principio, lib. 1.   Socin. ſenior in conſ. 69. n. 1. lib. 3.   Curtius iunior in conſil. 33. in fine, & in conſil. 49. numer. 7.   Gozad. in conſ. 29. num. 16.   Roland. in conſ. 6. n. 1. volum. 4.   Ioannes Cephalus in conſ. 46. n. 18. & in conſ. 114. n. 8. lib. 1. & in conſ. 432. n. 39. lib. 3. & in conſ. 525. n. 68. & ſeq. lib. 4.   Petr. Paul. Pariſ. in conſ. 3. num. 18. & in conſ. 39. num. 3. lib. 8.   Berous in conſ. 84. n. 52. lib. 2.   Andr. Tiraquell. in l. ſi vnquam, verbo, libertis, num. 3.   Burg. Sal. de Paz in l. 3. Tauri, prima parte, num. 19. in verſ. 5. & num. 231. & ſeq.   Tiberius Decianus in conſil. 17. num. 47. lib. 1. & latiùs in conſ. 2. num. 12. cum ſeq. lib. 3.   Hieron. Gabriel. in conſ. 96. ſub n. 8. lib. 1.   Franciſc. Becc. in conſ. 65. num. 29.   Hippolytus Riminaldus in conſ. 75. num. 25. lib. 1. & in conſ. 242. num. 35. lib. 3. latiùs in conſ. 25. n. 84. & ſeq. eod. lib. 3.   Cardinalis Franciſcus Mantica de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. titul. 19. num. 5. in principio, & num. 6. in fin.   Ludouicus Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 6.   Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 1.   Franciſc. Burſ. in conſ. 206. n. 8. lib. 2. & in conſ. 354. num. 20. lib. 4.   Iacobus Menochius in conſ. 30. num. 8. & in conſilio 85. num. 110. & 111. lib. 1. & in conſ. 140. num. 4. & in conſ. 151. num. 44. lib. 2. & in conſ. 220. num. 43. & 64. lib. 3. & præſumpt. 23. num. 2. lib. 4. quibus in locis annotatum, atque ſcriptum reliquit, quòd Interpretes noſtri dicere ſolent, præſumptionem eſſe, quòd nec lex, nec teſtator aliquid voluerit, cùm facilè exprimere illud potuit, & non expreſſit.   Burgos de Paz iunior ciuilium, quæſt. 2. ex num. 2. vſque ad num. 11.   Bonifacius Rogerius in conſilio 41. numero 67. & 69. lib. 1.   Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntat. lib. 3. interpretat. 3. dubit. 1. ſolut. 11. num. 24. fol. 150.   Ioann. Gutierr. in conſ. 13. num. 17.   Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſſis, artic. 11. num. 15. qui eius doctrinæ rationem reddit, & in conſil. 54. num. 17. lib. 2.   Alexand. Raudenſ. de analogis, lib. 1. cap. 15. n. 301. & 318.   Carolus de Tapia al l. finalem, ff. de conſtit. Principum, 2. parte, cap. 3. num. 51. & ſeq.   Achilles Pedrocha in conſil. 5. num. 48. & 50. & in conſ. 12. num. 6. & in conſ. 30. num. 12. & in conſ. 36. num. 195.   Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 48. ex num. 14. & in conſ. 49. num. 69. & in conſ. 82. numero 28. lib. 2.   Ioan. Bott. in conſ. 7. num. 39.   Borgnin. Caualcan. deciſ. 5. num. 44. part. 3.   Cæt. Barz. deciſ. Bonon. 4. n. 44.   Petrus Surdus in conſ. 112. num. 27. ibi: Quia facile erat teſtatorem exprimere, & declarare, & in conſil. 127. num. 61. lib. 1. & in conſil. 313. num. 90. libro 3.   Andreas Fachineus in conſ. 47. num. 4. & in conſ. 63. num. 6. & in conſ. 63. num. 5. lib. 1.   Fulu. Pacian. in conſ. 9. n. 36.   Hadrian. Gilmañus rerum iudicatarum Germaniæ, lib. 1. deciſ. 6. n. 147.   Sfortia Oddi in conſ. 95. n. 83.   Ludouicus Caſanate in conſ. 4. n. 179. & in conſ. 47. ex num. 45. vſque ad num. 52. qui inquit d. num. 179. & dicto num. 45. poſt Manticam lib. 6. titul. 13. num. 8. argumentationem hanc ex dicto§. ſin autem ad deficientis, deductam, eſſe leuem, lubricam, & brocardicam, & in vtramque partem facilè ex cauſarum varietate declinabilem, & ſic non abſurdè poſſe ad ad alterutram ſententiam accommodari, & reflecti. Ij autem nunc relati, & cæteri Authores, inde & generaliter, & quaſi neceſſariò ex ea regula, ſiue traditone generali, & aliam deducunt vnanimiter, videlicet teſtamentariæ, vel alterius cuiuſlibet diſpoſi[*]tionis ſcriptura, quod non dicit, nec cantat, neque nos dicere debemus; quod Interpretum omnium commune, & vulgatum pronuntiatum fuiſſe, nullus ignorat; idque ex eiſdem iuribus anteà relatis, & l. prima, C. de falſa cauſa adiecta legato, l. proſpexit, ff. qui & à quibus. per quæ iura ita adnotarunt poſt alios Burgos de Paz in conſ. 34. num. 12. Petrus Surdus in conſ. 183. num. 15. lib. 2. Franciſcus Beccius in conſ. 35. num. 4. Hadrianus Gilmannus lib. 2. rerum iudicatar. deciſ. 6. num. 112. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſſis, artic. 11. num. 15. vbi quòd verbis edicti, ſiue legis inhærere, & quod in ſcriptura legitur, ad vnguem ſeruare, iura ſuadent, l. prima, §. ſi is qui nauem, ff. de exercitoria actione, l. fideiuſſores Magiſtratuum, §. 1. ff. de fideiuſſoribus, l. intereſt, C. de ſolutionib. l. ex verbis, C. de donat. inter vir. & vxor. ita pariter & iidem, ac cæteri omnes enuntiant, quòd diſpoſitio, ſiue legis, ſiue hominis, vbi generaliter loquitur, nec diſtinguit, generaliter eſt accipienda, nec diſtinguendum, l. 1. §. quod autem, ff. de alcatoribus, l. 1.[*] §. & generaliter, ff. de legat. præſtandis, l. in fraudem, ff. de militati teſtamento: & exornant, atque latiùs explicane Decius in cap. ſedes, num. 11. & 12. de reſcriptis, & in conſ. 20. num. 3. Mier. de maiorat. 1. part. quæſt. 1. num. 30. & 31. vbi refert Tiraquell. & alios plures, Cephal. conſ. 393. à num. 101. vſque ad n. 105. & în conſ. 397. n. 18. lib. 3. Socin. regul. 12. vbi limitat infinitis modis, Roland. in conſ. 61. ex n. 10. cum ſeq. lib. 3. Lapus allegatione 103. n. 8. Pet. Surd. in conſ. 34. n. 3. & in conſ. 132. n. 15. lib. 1. & in conſ. 271. num. 28. lib. 2. Camill. Gallin. de verborum ſignificatione, lib. 10. cap. 2. per totum, & c. 3. & 4. quem etiam retuli, & ita quoque notaui in commentariis de vſufruct. c. 3. n. 81. Cardin. Tuſcus nouiſſimè tom. 2. litera D. concluſ. 508. diſtinctio an adhibenda ſit, quando lex non diſtinguit, fol. 728. & eod. tom. 2. & litera D. concluſ. 488. diſpoſitio generalis generaliter intelligenda; qui tamen, quòd diſtinguatur, ſiue reſtringatur ex cauſa, vel ratione, vel præſumpta diſponentis mente, vel ex aliis cauſis, latiùs obſeruarunt, vt ibidem videri poterunt. Ita denique, & ab eo, quod in ſcriptura non legitur, frequentiſſimè Interpretes noſtri, ac maximè Conſulentes in materia coniecturali, & præſumpta vltimarum voluntarum axioma aliud, ſiue pronuntiatum aliud vulgatum expendunt, ac mille in locis, contra eum, qui ex fideicommiſſo, ex ſubſtitutione, vel ex diſpoſitione quouis modo ius prætendit, illud obiiciunt, videlicèt: Subſtiturio, ſiue diſpoſitio de te non loquitur, ſiue hoc in caſu non loquitur, nec diſponit, & qui ex ea nititur, & contendit includere[*] aliquem caſum, debeat concludenter oſtendere; habet enim intentionem ſuam fundatam, qui obiicit diſpoſitionem eo caſu non loqui, ſiue ſubſtitutionis caſum non eueniſſe, l. ei qui dicit, ff. de probat. l. actor, C. eod. ita ſanè adnotarunt Ioann. Andr. in addit. ad Speculartorem, in titul. de teſtam. §. 1. verſ. occurrit ad finem, Oldrad. in conſ. 21. Thema taie eſt, Bald. in l. ad probationem, num. 1. C. de prob. Socin. Hug. Celſ. Iul. Clar. Crauet. Franciſc. Piſc. cúm quibus Ludouic. Molin. de Hiſpanor. primogen. libro 1. cap. 4. num. 5. Sylueſt. Neuizan. Socin. Rub. & alij, cum quibus Burg. e paz in conſil. 29. numero 46. & in conſ. 34. num. 14. & 21. Pariſ. in conſ. 31. num. 6. & in conſilio 38. numero 21. libro 2. Rolandus in conſilio 56. numero 3. & in conſilio 70. numero 12. libro 3. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. libro 8. titulo 1. numero 24. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, articu. 10 1. num. 26. & articulo 11. numero 37. Hippolytus Riminaldus in conſilio 75. numero 27. & in conſil. 80. numero 12. & ſeq. & in conſilio 110. ex numero 15. libro 1. & in conſil. 117. numero 64. & ſeq. libro 2. & in conſilio 740. numero 34. &35. & in conſil. 791. numero 11. libro 7. Petrus Surdus in conſilio 44. numero 1. libro 1. & in conſilio 326. numero 1. libro 3. latiſſimè Lanarius in conſilio 60. ex numero 1. vſque ad numero 25. libro 1. Tiberius Decianus in conſil. 10. numero 48. & in conſilio 55. numero 9. libro 3. Graſſus §. fideicommiſſum, quæſtione 4. numero 7. in fine, & numero 9. Simon de Prætis de interpret. vltimar. voluntat. libro 2. interpretat. 3. dubitatione 1. ſolut. 3. num. 131. folio 245. Fabius de Anna in conſilio 28. numero 8. & in conſilio 36. numero 1. & in conſilio 56. numero 1. libro 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 78. numero 9. & 10. libro 1. Ludouicus Caſanate, qui multos commemorat in conſ. 4. num. 8. & 9. & ſupra hoc eod. lib. & tractatu, cap. 9. num. 3. ita quoque notaui. Et hactenus de omnibus illis Doctorum regulis. ſiue pronunciatis, de quibus ſuprà. Nunc verò, atque ſecundo loco, & principaliter obſeruandum erit, regulas omnes ſuperiores, ſiue Interpretum noſtrorum generales adeò traditiones, ſic moderandas, atque explicandas, vt numeris ſeqq. ſubiiciam, ne ſi indiſtinctè ita accipiantur, ſæpiſſimè quemcumque decipere valeant. Inprimis autem, Aſſumptum, ſiue pronuntiatum illud: Teſtator hoc[*] non dispoſuit; ergo nec nos dicere debemus; regulariter eſſe verum, & allegabile, & procedere, atque ex recta iuris ratione deduci, prout elicitur ex his, quæ in eius comprobationem ſcripſerunt Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro 3. titulo 19. numero 5. & 6. Simon de Prætis libro 2. interpretatione 3. dubitatione 1. ſolutione 3. ex num. 126. cum ſeq. folio 245. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſſis, articulo 11. numero 2. & 3. & numero 35. & 36. & relati ſupra, num. 2. & probatur per text. in l. ita, in principio, ibi: Nec poſſit vtile fideicommiſſum putari, quod datum non ſit, ff. de legatis ſecundò, & in l. ſi alienus, ibi: Reſpondi non rectè peti, quod legatum non eſt, ff. de legatis tertiò, & in l. liber, §. largus, ff. de annuis legatis, ibi: Cuius teſtamento nulla exigende ſatiſdationis commenmoratio fiat, & in l. prædia, §, affini, ff. de fundo inſtructo, ibi: Hæc reſpondi in huiuſmodi ſcriptura poſſe reſponderi, hoc ſolum quærendum, an manifeſtè appareat, defunctam id de quo quæreretur dari voluiſſe. Ecce vbi non expreſſum non debetur, etiamsi erga aliquem pleniſſima teſtatoris voluntas manifeſtetur, l. hæreditas ad Statiu?, l. quoties, in principio, ff. de hæred. inſtituend. l. ex his, ff. de excuſationibus tutorum, l. facta, §. ſi heres ante, l. epiſtola, in principio, ibi: Reſpondi Sempronium quidem non proponi rogatum; & in l. Lucius, §. tres, & §. filiam, ff. ad Trebellianum, l. vxorem, § ſorori, ff. de legatis tertio, l. illud, in principio, ff. de iure codicillorum, ibi: Cùm ab ea parte nihil petierit. Quæiura in propoſito dictæ allegationis communis Doctorum, ex omnibus huncuſque Scribentibus optimè ponderauit Simon de Prætis dict. ſolut. 3. num. 126. fol. 245. Obſeruandum deinde erit, argumentum metip[*]ſum, ſiue aſſumptum generale à non dictis, vel non diſpoſitis à teſtatore, recipere omnes limitationes, atque declarationes, quas recipit pronuntiatum illud, Non ſufficit dicere teſtatorem ita voluniffe, ſiue non ſufficit voluntas, quæ in diſpoſitionem non tranſiuit, de quo ſuprà, cap. 11. per totum. Idcircò quoniam prædicta argumentatio non eſt tuta, & plerumque etiam videmus, id quod in vno loco fuit expreſſum, in alio intelligi repetitum; ſicut omiſſum, aliquando ſuppoſitum, vel ſubintellectum, ita pariter intelligendum, atque temperandum, prout dict. cap. 11. explicauimus: explicandum etiam eiſdem regulis, & doctrinis, quibus alterum, quod à veriſimili mente teſtatoris, & abeo, quod ſi interrogarus[*] fuiſſet, reſpondiſſer, deducitur, & latè explanatur ſuprà, cap. 12. per totum. Rurſus & doctrinis metipſis, quas recipit Aſſumptu, aliud de caſu omiſſo ad caſum expreſſum, & quando omiſſum pro expreſſo ha[*]beri poſſit, vt eundem effectum inducat. Ac denique & magis ſpecificè loquendo, Teſtator hoc non di[*]xit, hoc non expreſſit, argumentum præfatum, adeò frequenter vſitatum, tunc procedere, quando nuda proponeretur voluntas in diſpoſitione eius de quo agitur, ita ut nullo modo teſtator dixerit, & omnimodò omiſerit; ſecus tamen ſi ex verbis in diſpoſitione prolatis, & contentis, vel aliquo generaliter adiecto, vel ex aliis, quæ expreſſa fuere, aut ex veriſimilibus, & probabilibus coniecturis, velut dictum, vel expreſſum poſſit haberi; idque iuxta communes reſolutiones eiſdem capitibus traditas, & cap. ſequenti tradendas. Atque in terminis ſic explicarunt Rolandus in conſil. 6. numero 31. & 32. & in conſilio 18. numero 18. volumine 4. Berous in conſilio 139. numero 14. libro 2. Socinus iunior in conſilio 42. numero 26. & in conſilio 111. numero 26. libro 1. Hieronymus Gabriel in conſilio 95. numero 14. libro 1. Ludouicus Molina de Hiſpanor. primogen. libro 1. cap. 4. numero 28. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 19. num. 15. & 16. optimè Simon de Prætis lib. 2. dicta ſolut. 3. numero 172. ſolio 248. vbi inquit, quòd duæ regulæ adinuicem contrariæ; Hoc non dixit, hoc non expreſſit teſtator, &c. Altera, quòd diſpoſitio facta in vno caſu, porrigitur ad alium; conciliari debent, vt prima intelligatur de caſu in quo teſtator non loquitur, & ſic omninò omiſſo, & qui repugnante voluntate teſtamenti, vel non apparente ex expreſſis, habendus eſt pro omiſſo; altera verò intelligitur de caſu, ad quem porrigitur, non dissimili, ſed congruo expreſſis. Præterea & tertio loco & principaliter conſtituo,[*] Aſſumptum aliud, ſiue Interpretum noſtrorum pronuntiatum illud, adeò frequens, Teſtator quod non loquiter, vel quod non dixit, velle non præſumitur, quia ſi vellet. facilè exprimere potuiſſet; quod ex textu, in dicta l. vnica, §. ſin autem ad deficientis, Cod. de cadu. tollend. deducitur, & adductum fuit ſupra numero tertio, regulariter allegabile, & verum eſſe, atque iure ipſo probari, vt ibi vidimus: recipere tamen limitationes, atque declarationes omnes, quibus præcedens Aſſumptum declarandum diximus ſupra numero 8. & tribus ſeqq. vt ſcilicet procedat, quando nullo modo dici poſ[*]ſit, teſtatorem voluiſſe id quod contenditur, quia ex aliis expreſſis, vel diſpoſitis non deducitur; ſecus tamen vbi deduci poſſet, ſiue ex legitimis coniecturis voluntas elici valeret: Aut ſi id non diſpoſuit, quia præ oculis non habuit, vel recordatus non fuit; non enim Omnia præuidere poteſt teſtator, maximè ſi in extremis conſtitutus diſpoſuit, vt ſcribit Bart. in ſpecie in l. pater filium, num. 2. in fin. ff. de collatione dotis, per l. hac conſultiſſima, §. at cum humana, C. qui teſtamenta facere poſſunt: atque ex aliis refert Mantica lib. 3. tit. 19. num. 15. in fine: Vel etiam ſi ſanus corpore fecerit teſtamentum, quia adhuc eadem ratio & coniectura locum habet, vt ipſe Mantica probat. Ac denique ſi concurrat aliquid ex his, quibus limitari diximus vulgatam allegationem dictæ l. quidam cum filium, ff. de hæred. inſtit. quibus etiam obtinere regulam l. tale pactum. §. fin. ff. de pactis, cum ſua Gloſſa, obſeruauimus ſupr. c. 11. & 12. omnia namque eis locis dicta, axiomati huic, ſiue regulæ generali conueniunt: & ſuperiora agnoſcunt Roland. in conſ. 6. num. 31. lîb. 4. Mantic. d. num. 15. Molin. de Hisp. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 28. Verùm vt magis ſpecificè ſuperiora probentur, atque exornetur regula dict. l. vnicæ, §. ſin autem defi[*]cientis, C. de caduc. tollend. quòd regula ipſa non procedit, quando teſtator vſus eſt verbis generalibus, poſt Gloſſam in cap. ſi forte, in verbo, dignitatem de electione, in 6. declarat Craueta in conſ. 197. column. penult. verſ. Sextò pro responſione. Iacobus Menochius in conſilio 140. numero 16. libro 2. qui ſubdit, multò fortius id locum habere, quando vſus eſt verbis vuiuerſalibus, ſicuti in caſu, de quo eo conſilio agebatur, & per Crauetam vbi ſuprà, qui latiùs comprobat: Nam tunc ſine controuerſia ſatis expreſſit teſtator caſum, qui omiſſus videbatur. Prætereà & ſecundò dictam regulam §. ſin autem ad deficientis, locum[*] non habere, quando diſpoſitionis ratio generalis eſt, & conuenit illi caſui, qui ſingulariter non eſt expreſſus, ſcripſit idem Craueta dicto conſilio 297. column. penult. verſ. Septimò respondeo, & in conſil. 62. numero 14. & in conſ. 130. num. 7. Socin. iun. in conſ. 77. in fin. lib. 3. Iacob. Menoch. d. conſil. 140. num. 16. libro 2. qui applicat caſui ſibi conſulto. Rurſus & tertiò, quòd dicta regula non procedat, quando diſpoſitio facta eſt ampliatiuè in fauorem eius, pro quo diſponitur, &[*] ſic quòd non reſtringatur ad ſpecificè expreſſa tantùm, ſed etiam includat ea, quæ aliàs omiſſa videntur; poſt eundem Crauetam in d. conſ. 297. column. vltim. verſ. Octauò respondeo, tradit idem Menoch d. conſ. 140. num. 16. ad finem, libro 2. Deinde & quartò, quòd eiuſdem §. ſin autem ad deficientis, doctrina non procedit,[*] quando ratio eadem militat, tam in caſu omiſſo, quàm in expreſſo, in claris terminis reſponder Craueta in conſ. 62. num. 14. qui auctoritate multorum comprobauit: illo enim ſuo in caſu, teſtator vocauerat Petrum, & eius liberos; Hieronymum verò, nulla liberorum mentione facta, pariter ſubſtituerat: Hieronymus erat magis dilectus à teſtatore: Reſpondit Craueta, quòd licèt in vocatione Petri, facta eſſet mentio filiorum eius, & non in vocatione Hieronymi; quòd nihilominus non cenſerentur omiſſi filij Hieronymi, quia eadem eſt ratio, immò maior, quòd ita vocati cenſeantur filij Hieronymi, vt filij Petri. Idem pariter reſpondit Craueta ipſe in conſ. 130. numero 7. qui à fortiori dixit, quòd ſi teſtator aliquos inuicem, & reciprocè ſubſtituit, & alios non ita ſubſtituat, quòd licet ex regula dictæ l. vnicæ, §. ſin autem ad deficientis, videbatur dicendum illos poſteriores non cenſeri inuicem ſubſtitutos, quia ſi ſubſtituere eos teſtator voluiſſet, ita expreſſiſſet, ſicuti de primis expreſſit; nihilominus dixit Crauet. quòd cùm eadem ratio, immò maior ratio eſſet in ſecundis, quàm in primis; ita illi, ac iſti cenſeantur inuice ſubſtituti. Et præter Crauetam idem in ſimilibus caſibus reſponderunt Decius, Socinus iunior, & Gozadinus, quos refert Iacobus Menochius, & ſimili caſui applicat in conſil. 552. num. 26. per totum, libro 5. & idipſum, quòd regula dicti §. ſin autem ad deficientis, quando eadem eſt ratio in caſu omiſſo, quàm in expreſſo, non procedat, obſeruarunt cum aliis Fuluius Pacianus in conſil. 9. num. 36. Ludouicus Caſanate in conſilio 47. num. 46. & 47. & num. 50. & 51. quem retuli ſuprà, cap. 9. num. 78. ſiue ratio diuerſitatis reddi non poſſit, quare magis in vno caſu, quàm in alio teſtator[*] voluerit, etſi non conſtet adeſſe eandem rationem, ſicuti ex Rota Florentina, Burſato, & Sfortia tradidit Ludouicus Caſanate vbi ſuprà, num. 48. Similiter & Quintò, quòd regula dicti §. ſin autem ad deficientis, eſt fundata ex regula illa, quòd incluſio vnius, eſt excluſio alterius, iuxta l. cùm Prætor, in principio, ff. de iudiciis: & in regula, quòd caſus omiſſus habeatur pro omiſſo, iuxta l. ſi extraneus, ff. d condict. cauſ data, & l. commodiſſimè, ff. de liber. & poſthum. quæ ſanè regulæ locum non habent, quando adeſt coniecturata mens teſtatoris, quòd ita diſponere voluerit; & ita[*] nec eo caſu habere locum poſſit ipſamet regula §. ſin autem ad deficientis, ex Currio ſeniore, Ruino, Pariſio; Grato, Socino iuniore, & Gozadino ſcriptum reliquit Iacob. Menoch. dict. conſ. 552. num. 27. lib. 5. atque ex ipſis, Menochio non citato, Ludou. Caſanate dict. conſ. 47. n. 49. 50. & 51. qui ex coniecturis probabilibus, ex quibus concipi poſſit, quòd teſtator in caſu dubij idem ſenſerit, prout in alio caſu expreſſit; recedendum affirmat à regula dicti §. ſin autem ad deficientis: & citat alios Authores. Rurſus & ſextò, quòd eadem regula locum non obtineat, quando caſus omiſſus, de quo quæritur, expreſſo ſimilis eſt, quia non[*] videtur omiſſus; egregiè adnotarunt Curtius ſenior in conſ. 52. column. vltim. Pariſ. in conſ. 54. colum. vlt. & in conſ. 72. n. 98. lib. 2. Iacob. Menoch. in conſ. 552. n. 28. lib. 5. Denique & vltimò, regulam dicti §. ſin autem ad deficientis, procedere, cùm agitur de re, cuius[*] diſpoſitio pendet à ſola voluntate diſponentis, ſicut in teſtatore, quando de re ſua diſponit: nam tunc ſi facilè potuit exprimere, & non expreſſit, dicitur noluiſſe; ſed diuerſum eſt, cùm diſpoſitio non pendet à voluntate diſponentis, ſicuti in caſu illo, de quo conſultus reſpondit Menochius, & ita expreſſim annotauit in conſ. 207. n. 29. lib. 2. in eo namque hæres grauatus non habebat in ſua facultate alienate bona aliqua reſtitutioni ſubiecta; & ſic nec aſſerere, aliqua ex bonis illis non eſſe ſubiecta reſtitutioni, vt Menochius ipſe eodem in loco ſcripſit. Quarto & vltimo loco obſeruandum, atque con[*]ſtituendum erit: Subſtitutio, ſiue diſpoſitio de te non loquitur, aut non loquitur iſto caſu, obiectum illud in tractatu ſubſtitutionum, & fideicommiſſorum, adeò vſitatum, & tritum, regulariter verum eſſe, & obtinere plerumque, atque de iure procedere, prout comprobatur ex his, quæ numeris præcedentibus remanent reſoluta; ex eo etiam, quòd ſcriptura teſtamenti ſeruanda eſt, l. fin. ff. de manumiffis teſtamento; per quam ſic no[*]tauit, atque in caſu occurrenti arguit Bald. in conſ. 232. Proponitur in facto, colum. vltim. lib. 5. Crauet. in conſil. 161. n. 15. Marc. Anton. Peregrin. de fideicomm. artic. 11. n. 27. nec debet vti beneficio ſcripturæ is, qui in ea nominatus non eſt, vt poſt alios, quos allegat, tradit Roland. in conſ. 59. n. 44. lib. 3. Achill. Pedroch.[*] in conſ. 38. n. 43. lib. 1. Deinde, quòd ita videatur deduci ex textu ſingulari, in l. ſi fuerit, §. primo, ff. de legatis tertio, l. ſi quis ita, l. ſi pater, l. ſi mater, §. finali, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. & ex aliis adductis ſupr. n. 7. ex traditionibus etiam Iacobi Menochij lib. 4. præſumptione 67. Cæterùm argumentum, ſiue obiectum[*] metipſum, aliquando locum non habiturum, ac primùm quidem inſpiciendum fore, an ſimus in diſpoſitione directa, ſiue in inſtitutione, aut ſubſtitutione directa; tunc namque regula iſta generalis, Subſtitutio, vel diſpoſitio de te non loquitur, regi, & gubernari debebit propoſiti articuli reſolutione, atque explanatione, an ſcilicet inſtitutio hæredis, & ſubſtitutio directa extendatur ex veriſimili mente teſtatoris, de caſu, ad caſum, & de perſona ad perſonam: de quo eleganter per Decianum in conſ. 1. n. 145. & 146. lib. 1. latiùs per Menoch. lib. 4. præſumpt. 26. per totam, & eodem lib. 4. præſumptione 65. per totam, & cap. ſequenti dicetur. Ex his ergo, quæ adnotabuntur ibi, & per Menochium ex communi ſententia traduntur, deducetur abſolutè, an & qualiter dictum asſumptum, De te ſubſtitutio non loquitur, & c. procedat: an verò ſimus in ſubſtitutione fideicommiſſaria; & tunc quidem in memoriam reuocari debebunt ea, quæ dicta fuere ſuprà, capite 8. in eo dubio, vtrùm fideicommiſſum ex ſolis coniecturis poſſit induci, & præſumi: & quæſcribuntur per Camillum Gallinium[*] de verbor. ſignificat. lib. 1. cap. 22. Peregrinum de fideicommiſſis, articulo 11. ex numero 4. vſque ad num. 44. Mieres de maioratu, ſecunda parte, quæſt. 5. Menochium d. præſumptione 67. inquirendum etiam erit, vtrùm ſit præſumpta mens teſtatoris, & veriſmilitudo voluntatis eiuſdem; tunc namque argu[*]mentum metipſum, De te ſubſtitutio non loquitur, &c. non obtinebit: immò ex præſumpta mente & voluntate defuncti ceſſabit, & de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam ſubſtitutio extendi debebit: idque iuxta communes Interpretum reſolutiones, de quibus cap. ſequenti agendum eſt. Et iuxta ea, quæ ex infinitis Authoribus libro 2. har. quotidianarum contronerſ. iur. capite 22. num. 95. & 96. ego adnotata, atque ſcripta reliqui. Et in terminis ſic explicauit Simon de Præris lib. 2. dicta ſolutione 3. numero 172. folio 248. ceſſabit etiam idem obiectum, provt obtinere poterit, perſpectis his, quæ capite ſequenti annotabuntur, quæ in hoc eodem articulo præ[*] oculis haberi debebit, ſicut & alia ſcripta ſupra, cap. 11. & 12. Et hactenus de his, quæ attinent ad noſtrum tractatum coniecturarum, atque interpretationis vltitimarum voluntatum; quibus & adiicere libuit Senatus noſtri Hiſpalenſis definitionem quandam in caſu occurrenti, quæ eidem huiuſce capitis materiæ conuenire videtur opportunè: quæd in cauſ, & lite Michaëlis de Faro, fideiuſſoris cuiuſdam conſanguinei ſui, cùm Senatus Regius dubitaſſet, vtrùm ipſe à ſententia lata contra conſanguineum ſuum appellare poſſet, eo præcipuè adducebatur, atque excitabatur fundamento, quod inter alia Interpretum noſtrorum aſſidue, & generalia argumenta, ſiue axiomata adductum fuit ſupra; videlicet, quod lex, & alia diſpoſitio quælibet, generaliter, & indiſtinctè loquens, generaliter debet intelligi, vbi lex ipſa, ſiue diſpoſitio non diſtinxit. In caſu ergo propoſito, cùm Senatus noſter vna[*]nimiter admiſiſſet communem illam Scribentium reſolutionem, quæd ſententia lata contra principalem, exequi poteſt contra fideiuſſorem, etiam non citatum, abſque nono proceſſu, & libello, quando ſumus in fideiuſſore iudicij, qui ſcilicet cauit de iudicatum ſoluendo; quando verò ſumus in fideiuſſore de iudicio ſiſti, vel contractus exequi non poſſit abſque nono proceſſu contra fideiuſſorem non citatum, nec auditum, prout videtur texrus in l. finali, in fine, C. de vſuris rei iudicatæ: Vbi dicitur, fideiuſſorem ſtatim compelli, illa dictio ſtatim denotat non eſſe ferendam ſententiam, vt in authent. de inceſtis nuptiis, §. primo: & ſignificat ſummariam cognitionem abſque aliquo iudicij ordine, vt eleganter ponderauit, & prædictam communem diſtinctionem fideiuſſoris iudicij, & contractus, probauit Petrus Surdus in deciſione 218. ex numero 11. & conſilio 271. ex numero 1. vſque ad numerum 5. libro 2. vbi commemorat Authores quamplures ita tenentes; Bartolum, inquam, in l. prima, ff. iudicatum ſolui, & in l. tale pactum, §. qui prouocauit, ff. de pactis: vbi Curtius iunior numero 4. Baldum dicentem, quæd ligatur fideiuſſor iudicatum ſolui, ſententiâ latâ contra principalem, Socinum, Guid. Pap. Ioann. Andr. Cin. Guil. Cuneum, Albericum, Ancharanum, Iaſonem, Riminaldum, Beroum; Marſilium, Cagnolum, Marantam, Boſſium, Iulium Clarum, & Rocum Suarez, vbi ampliat etiam, quando fit pactum de præterito iudicato ſoluendo, & adducit text. quem dicit vnicum in dict. l. tale pactum, §. qui prouocauit, ff. de pactis, vbi Baldus column. 5. verſic. Quartò ſic oppono. Et ſubdit ipſe Surdus numero 4. id adeò verum[*] eſſe, quòd etſi lata ſit ſententia contra principalem abſentem, & contumacem; mittitur nihilominùs executioni contra fideiuſſorem, vt probatur in l. prima, & in l. cùm quærebatur, & in l. iudicatum ſolui, ff. iudicatum ſolui: & tradit Berous in conſilio 202. numero 34. libro 3. qui numero 36. inquit, idem eſſe in quocumque fideiuſſore accepto in iudicio. Et ſequitur Surdus eodem conſilio 271. numero 5. & latiùs explicat numero 39. 44. 45. & 46. ibi, vide etiam Alexand. Trentacinq. variar. libro 2. titulo de expenſis, reſolutione 3. folio 369. Hortenſium Caualcanum in fragmento 53. eandem etiam diſtinctionem fideiuſſoris iudicij, vel contractus, vt ſententia poſſit exequi abſque nono proceſſu, vel non, quam ante alios tenuit Speculator in titulo de executione ſententiæ, §. ſequitur, numero 10. probarunt & alij Authores vltra relatos à Petro Surdo, Ioachimus, inquam, Minſingerus ſingularium obſeruationum centuria 4. obſeruation. 96. Ægidius Bellamera in conſ. 3. Maſtrill. deciſ. 20. Ioannes Baptiſta Coſta de rata, quæſtione 222. Vincentius Carocius caſu 136. per totum, maximè numero 12. ex quo diſputando ad partes, ita poſſent adduci fundamenta pro diſtinctione communi, ex num 9. vſque ad numerum 12. in contrarium etiam alia expendi poſſent à num. 1. cum ſeq. quibus ſatisfacit numero 15. & 16. Ioannes Gutierrez in conſilio 29. vbi vide, Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſ. iur. tomo 3. littera F. concluſione 311. folio 873. vbi latè & littera E, concluſione 479. folio 394. Eſcobar de ratiocinijs, cap. 34. Peguera deciſione 199. Flaminius Chartarius deciſione 119. Ariſminus Tepatus variarum libro 1. titulo de fideiuſſoribus, folio 132. in principio, Franciſcus Turizanus, Petr. Ancharan. Regienſis, Emanuel Suarez, Vrſillus, Nicellus, Chaſaneus, Mazolus, Rebuffus, Hieronymus Gabriel, & alij multi, quos congeſſit in vnum Franciſcus Burſatus in conſilio 203. numero 15. per totum, libro 2. qui equidem latiſſimè, atque elegantiſſìmè omnium per totum illud conſilium diſputat præfatum articulum, & concludit, quòd fideiuſſor contractus non grauatur ex ſententia lata contra principalem, eo non citato, niſi de nono contra eum procedatur: & quòd id intelligitur in ſententia ſuper meritis, vel debito lata contra principalem, quæ non nocet fideiuſſori contractus, & quòd iura quamplurima, quæ id probant, hoc caſu loquuntur, non autem in ſententia excuſſionis, idque ſecundùm omnes, vt ibi dicit, & iura metipſa, atque rationes plures pro ea parte, & pro fideiuſſore contractus expendit ex numero 4. vſque ad numerum 16. vt ſcilicet ſententia lata contra principalem, executiuè non grauetur, & dicto numero 16. cum ſeq. contrariæ partis fundamentis, ſeu rationibus ſatisfacit: Fideiuſſorem autem iudicij ſine nono proceſsu grauari, ex ſententia communi inquit, & rationem reddit numero 12. & numero 11. dixit ſingulariter, exceptiones fideiuſſo[*]ris iudicatum ſolui, ſummariè dum fit executio, cognoſci, poſt Baldum, & Rodericum Suarez, quem citat, & numero 4. eiuſdem conſilij 203. cautelam dat creditoribus, quòd contractus ſpecificè executorios contra fideiuſſores celebrent, addito pacto, vt coram quibuſcunque Iudicibus poſſint exequi contra eos, ac ſi ſententia lata contra principales, eſſet contra ipſos promulgata. Ac denique, quòd fideiuſſor iudicij ſoluens virtute ſententiæ, habeat executionem contra eum pro quo ſoluit; & ſe[*]cus eſſe in fideiuſſore contractus, qui ſoluens, non habet executionem paratam, tenuit Rebuffus in conſtit. Reg. tract. de litter. obligat. artic. 6. num. 33. & ſeq. quem citat Ariſminus Tepatus variarum lib. 1. tit. de fideiuſſoribus, fol. 132. in principio. Et vide Ioann. Gutierrez, dict. conſ. 29. Admiſſa igitur vnanimiter à senatu noſtro diſtinctione prædicta, dubium de eo vertebatur; vtrùm, inquam, fideiuſſor appellari poſſit à ſententia lata contra principalem: dubitandi autem occaſionem principalem præſtare videbantur rationes quamplures, fortiter ponderatæ per Petrum Surdum dicto conſ. 271. ex num. 6. vſque ad num. 21. lib. 2. quæ ideò hic non repetuntur, quòd ibidem ſingulariter expenduntur: ac illud maximè vrgebat, quòd ſi fideiuſſor poſſet à ſententia lata contra principalem appellare, vtique contra eum nun[*]quam fieret executio, quia ſemper appellaret, & appellando liberaret ſe ab obligatione, & hoc modo eluderet Iudicem, partem, & iudicium; quoniam fideiuſſor cauſæ principalis non tenetur de eo, quod eſt iudicatum in cauſa appellationis, & mutatio in[*]ſtantiæ impedit, ne committatur ſtipulatio, cum lata prima ſententia, finita ſit fideiuſſio præſtita, quæ eſt ſtricti iuris, l. cùm apud, l. cùm lite, ff. iudicatum ſolui: ex quibus iuribus ita annotauit Petrus Surdus dicto conſ. 271. num. 6. vſq. ad num. 13. lib. 2. vbi citat Bartolum, Bald. Romanum, Imolam, Socinum, Decium, Matheſilan. Marſilium, Beroum, Franc. de Marchis, Boſſium, Afflictis, & Iulium Clarum ita tenentes: & vltra eum id ipſum tenuerunt, atque exornarunt deciſionem text. in dicta leg. cum apud, Antonius Gabriel commun. concluſion. lib. 3. tit. de fideiuſſoribus, concluſ. 4. Ioannes Parladorius rerum quotidianarum lib. 2. cap. finali, 5. parte, §. 5. ex num. 8. cum ſeq. Antonius Theſaurus deciſione Pedemontana 202. per totam. Vincent. de Franchis deciſ. 208. & 320. & 344. Cardinalis Dominicus Thuſcus practicarum concluſionum iuris, tom. 7. littera S. concluſ. 42. per totam, fol. 99. latiùs tom. 3. concluſ. 326. & 328. ex folio 891. Fontanella de pact. nuptial. clauſula 4. gloſſa 10. parte prima, ex num. 61. Nihilominus tamen Senatus Regius Hiſpalenſis[*] contrarium meritò ſtatuit, & dictum Michaëlem de Faro fideiuſſorem appellare poſſe à ſententia lata contra principalem, etiamſi principalis non appellaret, iuridicè definiuit per text. in l. à ſententia, ff. de appellat. vbi dicitur, poſſe fideiuſſorem appellare à ſententia lata contra principalem: & ibi hoc notat Bart. num. 2. Imola in ſecundo notabil. Caſtrenſis numero 4. Baldus in l. tale pactum, §. qui prouocauit, col. 5. verſ. in contrarium arguit, ff. de pactis. Ioannes Faber. in §. alia, verſ. ſed quæritur, Inſtitut. de ſatiſdat. Caſtrenſis in l. finali, in fine, C. de vſuris rei iudic. qui loquitur in fideiuſſore, qui promiſit iudicatum ſoluere, quòd poſſit appellare à ſententia lata contra principalem, per text. in d.l. à ſententia: quæ licèt non loquatur expreſsè in fideiuſſore iudicatum ſolui, tamen quia indiſtinctè & generaliter loquitur. debet etiam indiſtinctè & generaliter accipi: idque ex quacunque ex tribus illis regulis generalibus adductis ſupra, in initio huius cap. cùm lex illa hoc dixerit, hoc expreſſerit in fideiuſſore vt dixi; & ſic à contrario ſenſu regulæ propoſitæ ſuprà num. 2. idem dicere debemus in quocunque fideiuſſore abſolutè: Ex altera etiam regula, cùm dici non poſſit, legem non expreſſiſſe, quod adeò expreſſim dixit, & ſic in contrarium non vtgeat: alia verò vſque adeò militet, cùm dicta l. à ſententia indiſtinctè, & generaliter loquatur, & ſic debeat indiſtinctè intelligi in quocunque fideiuſſore, vt nunc notaui; & probatur per text. in l. de pretio, ff. de Public. in rem act. cum aliis iuribus citatis ſuprà num. 5. & cum Craueta, & Beccio, Petrus Surdus, qui in fideiuſſore iudicatum ſolui, & alio quocunque ita reſoluit, & in terminis expendit argumentum præfatum, quòd dicta l. à ſententia generaliter, & indiſtinctè loquatur; & pro ipſamet ſententia latè fundat ex num. 17. cum ſequent. quòd appellatio permiſſa ſit in omnibus caſibus, qui[*]bus non reperitur expreſsè prohibita, l. & in maioribus, C. de appellationib. Eſt enim defenſio, quæ nemini debet denegari, & commune omnium condemnatorum auxilium, l. cum minor, in fine, vbi Gloſſa, ff. rem ratam haberi, & plura cumulant permulti ibi commemorati per eundem Surdum, qui ſubdit n. 30. quòd quando poſſet dubium aliquod ſubeſſe, adhuc pronuntiandum eſt, appellationem admittendam, ſecundùm Gloſſam, Innocentium, Bartol. & alios; &[*] in dubio Iudex debet appellationem deferre, prout dicunt Speculator, Archidiaconus, Ioannes Andreas, Butrius, Baldus, & Alexander ibi relati. Rurſus & pro ipſo fideiuſſore, non leuiter Sena[*]tum noſtrum excitabat, certi iuris eſſe, quòd fideiuſſor poteſt vti omnibus exceptionibus, & defenſionibus, quæ competunt principali, l. 2. C. quæ res Pign. oblig. poſſ. l. omnes, ff. de except. l. conſtitutionibus. C. de vſuris: vbi Baldus notat, quòd defenſio ipſo iure competens reo, competit & obligato pro eo, l. tam mandatori, C. de non numerata pecunia, l. ſi ſtipulatus, in fine, ff. de fideiuſſoribus: latè Marſilius in rabrica, ff. de fideiuſſoribus, num. 268. & ſeq. Pariſius in conſil. 96. num. 39. lib. 3. Beccius in conſil. 45. n. 46. Et multas poteſt opponere exceptiones fideiuſſor, à[*] quibus principalis eſt excluſus; & ſic exceptionem non numeratæ pecuniæ, quamuis principalis agnoſcat debitum: Et poteſt dicere, vſurarium contractum, quem principalis fatetur verum, vti iidemmet Authores fatentur, Burſatus etiam in conſilio 203. num. 10. lib. 2. egregiè Petrus Surdus in conſilio 20. ex num. 1. cum ſeq. lib. 1. & in conſil. 271. ex num. 23. lib. 2. Quini[*]mò poteſt excipere, inuito & reluctante reo principali, l. ſi cui, C. de non numerata pecunia, Surdus vbi[*] ſuprà, qui dicto conſil. 20. num. 2. inquit, quòd poteſt fideiuſſor aſſumere defenſionem cauſæ, atque illi aſſiſtere, tanquam neceſſarius defenſor, l. idèmque, §. generaliter, ff. mandati, Natta in conſilio 50. numero vingeſimotertio. ſicuti ergo in illo caſu, per appellationem ab inferiori ad Senatum allato, poſſet appellare principalis, ita & fideiuſſor. Nec obſtat argumentum illud in contrarium propoſitum, quòdſcilicet ſtipulatio iudicatum ſolui, finiatur lata prima ſententia, & ſic fideiuſſor datus in cauſa principali, non teneatur in cauſa appellationis; ex quo videbatur di[*]cendum primafacie, quòd fideiuſſor appellare non poſſet, quia ſemper appellaret, & appellando liberaret ſe ab obligatione: Quia reſpondetur, non reddi eluſoriam promiſſionem fideiuſſoris, licèt is appellaret; nam etſi fideiuſſor datus in vna inſtantia non teneatur in alia, nec coram alio Iudice: tamen hoc eſt verum, quando principalis ipſe appellat, tunc enim liberatur fideiuſſor, etiamſi prima ſententia eſſet confirmata: ſed quando fideiuſſor appellat, tunc teneturpro eo, quodiudicat Index, quem ipſe appellando elegit; videtur namque ſuam obligationem prorogare ad Iudicem appellationis. Et ita in termi[*]nis reſpondet Faber in dicto §. alia, in fine. Inſtitut. de ſatiſdat. & ſequitur Petrus Surdus in conſ. 271. num. 52. lib. 2. quinum. 32. rectè etiam reſpondet alteri fundamento, videlicet, quòd contra fideiuſſorem de iudicatum ſoluendo fiat executio abſque libello, & nouo proceſſu, quia hoc debet intelligi, dummodò non ſit appellatum per principalem, vel ipſum fideiuſſorem, vt ibi latiùs comprobat. CAPVT XV. Ex caſu omiſſo, veriſimiliter tamen, atque præſumptiuè (vt creditur) ſubintellecto, quemadmodum duci, atque exercitari debeamus, ne erremus, & coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat iuridicè in fideicommiſſis, ſubſtitutionibus, & teſtamentaria diſpoſitione quacunque; inde & conſquenter, vulgatiſſimum illud Interpretum axioma, quòd caſus omiſſus in omni materia, & diſpoſitione, & maximè in vltimis voluntatibus, pro omiſſo habetur regulariter, aliquando verò haberi poſſit, ac debeat pro expreſſo; quibus regulis, atque doctrinis circumſcribi valeat, vt in tuto eatur, & Interpretum omnium prolixa adeò commentaria, ad ſummam, & reſolutiones certas reducantur: Hæredis deinde inſtitutio, & ſubſtitutio directa, & non directa, fideicommiſſaria quoque diſpoſitio quæcunque, an ex veriſimili mente, & coniectura voluntatis extendatur de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam; an ſolis etiam coniecturis, & præſumptionibus aliquid inducatur? vbi horum omnium diligens, & diſtincta traditur reſolutio. SVMMARIVM. -  1 Caſus in vltimis teſtatorum diſpoſitionibus, an, & quando dicatur omiſſus, vel non, vt tanquam omiſſus non attendatur, vel ſi pro expreſſo habeatur, velut expreſſus operetur; & quando pro expreſſo habendus ſit? Articulus equidem difficilis, & admodum frequens, & qui latiſſimè patet apud Scribentes. Nec ſub compendio breui verborum facilè comprehendi, certáve, aut generali doctrina comprendi valet. -  2 Idcircò pro huiuſce capitis explicatione diſtincta, neceſſe fuiſſe, theoricas illas, & doctrinas communes Interpretum quamplurimorum euoluere, atque originaliter prælegere, prout hoc num. agregantur, atque commemorantur. -  3 Qui tamen (ſi perpendantur attentè) in eundem finem, eaſdèmque regulas, & doctrinas tendunt. Et Bartoli theoricam, atque diſtinctionem in præfato dubio, latiùs declarant. In effectùque proſequuntur maiori ex parte ea, quæ Bartolus ipſe aſſumpſit, atque excitauit. Quamuis iidem, ac maximè conſulentes diuerſimodè, prout caſus ſe offerunt, diſputationem ipſam inſtituant. -  4 Caſus à teſtatore, vel ab alio diſponente omiſſus, quando pro omiſſo, quando etiam pro expreſſo haberi debeat, vt Bartolus ex profeſſo explicaret, quemadmodum ſe habuerit? & per totum numer. vbi eiuſdem diſtinctio recitatur ad vnguem. -  5 Andreæ etiam Alciati ſententia refertur. -  6 Et Mariani Socini iunioris diſtincta, & abſoluta reſolutio commendatur. -  7 Ioannis etiam Bologneti, poſt longam diſputationem ſummariæ concluſiones admittuntur. -  8 Et Simonis de Prætis ad ſummam Scriptorum omnium traditionem reducentis, obſeruationes commemorantur. -  9 Quibus & Iacobus Menochius conuenit, vt hîc adnotatur. -  10 Et Ioannis Marci Aquilini reſolutiones (quæ ex mente Bartoli omnia comprehendunt) breuiter enuntiantur. -  11 Ac denique Iacobi Berettæ placitis res circumſcribitur. Vt Authoris ex mente omnium obſeruationes veriores, & communiores proponantur. -  12 Caſus omiſſus habetur pro omiſſo regulariter, & relinquitur diſpoſitioni iuris communis, prout latiùs hîc probatur, & ratio redditur. -  13 Idque maximè in ſubſtitutionibus, & fideicommiſſis, & cæteris diſpoſitionibus teſtamentariis procedit, -  14 In contractibus etiam omnibus, & in quacunque materia, & diſpoſitione procedit, vt latiùs hîc exornatur, & etiamſi agatur de fauore piæ cauſæ. -  15 Caſus omiſſus pro expreſſo habetur, quando talis caſus ſubintelligi poteſt virtute expreſſi, vel ex natura actus, & tunc diſpoſitio facta in vnum caſum, porrigitur ad caſum omiſſum. Idque, ſiue ex natura actus procedat, vel antecedentis, aut conſequentis neceſſarij virtute. Siue ratione acceſſorij. Vel ratione neceſſarij reſurgentis. Aut connexitatis gratia. Seu gratia correſpectiuitatis. Et in omni materia, tam fauorabili, quàm odioſa. Ac etiam, quando caſus omiſſus, diſſimilis eſſet expreſſo, ſolitus tamen eſſet fieri. Quia caſus ij ſunt coniuncti, & ſic teſtator videtur de eis cogitaſſe, & ſumma ratio eſt, ita dici. -  16 Niſi aliter conſtaret de mente disponentis, vel ſi verba repugnarent, etiamſi adſit mens teſtatoris, contra Fortunium. -  17 Omiſſus non dicitur caſus, qui venit conſecutiuè ſub expreſſa. -  18 Vel qui includitur per verba implicatiua. -  19 Id quod virtualiter ineſt, & ex expreſſis reſultat, pro expreſſo habetur. -  20 Caſus omiſſus, non præſumitur conſultò omiſſus, quando veriſimile eſſet, quòd ſi teſtator de caſu omiſſo cogitaſſet, idem quoque de eo diſpoſuiſſet. Et tunc prouiſio in vnum caſum facta, porrigitur ad alium, etiã non comprehenſum ex virtute expreſſi, quando veriſimilis mẽs teſtatoris ita ſuadet. Idque iure, & authoritate latiùs comprobatur, atque exornatur. -  21 Et Ioannis Marci Aquilini ſententia contraria damnatur, & improbatur. -  22 Caſus non dicitur omiſſus, ſed potiùs expreſſus, in quo militat eadem, aut maior ratio, ac in expreſſo. Et ſic diſpoſitio facta in vnum caſum, porrigitur ad alium ex vi rationis. -  23 Vel quando poteſt comprehendi ſub verbis generalibus ipſius teſtatoris. -  24 Vel ſi per teſtes ille concludenter probetur. -  25 Caſus non præſumitur conſultò omiſſus, cùm etiam tacitè dispoſitioni teſtatoris ineſt, & tacitè intelligi, & colligi poteſt ex præſumpta voluntate teſtatoris. -  26 Vel cùm teſtator vnum caſum expreſſit, veriſimiliter exiſtimans, alium non eſſe euenturum, alioqui illum etiam expreſſiſſet. -  27 Caſus omiſſus debet ſuppleri, ſi ſit inſolitus. -  28 Secus tamen, ſi à teſtatore cogitatus aliquo modo, quia videtur conſultò omiſſus. -  29 Caſus à teſtatore omiſſus, non præſumitur conſultò omiſſus, quando id, quod deeſt, ſubaudiri debet, ne voluntas vltima ipſius teſtatoris corruat. -  30 Oratio imperfecta ex præſumpta defuncti voluntate perficitur. -  31 Caſus omiſſus, quando eſt ſimilis expreſſo, & habet eundem effectum, non præſumitur conſultò omiſſus, & admittitur extenſio, vt prouiſio facta in vnum caſum porrigi valeat ad alium ſimilem, & habentem eundem effectum. Idque licèt aliàs de mente non conſtet, neque contineatur ex virtute expreſſi. Prout cum limitationibus, & extenſionibus, latiùs exornatur remiſſiuè. -  32 Atque è contrario ſtatuitur, non fieri extenſionem ad caſum diſſimilem, ſeu contrarium caſui expreſſo, quamuis in eo magna ſit præſumptio voluntatis teſtatoris. -  33 Et id præcipuè obtinere in ſubſtitutionibus fideicommiſſariis, quæ afferunt onus. -  34 Caſum omiſſum ſimilem expreſſo, haberi pro expreſſo, tenendum cum Communi, ex ſententia Authoris, nec Ioann. Marci Aquilini rationem quandam vrgere in contrarium, prout hîc adnotatur. -  35 Caſus duo ſimplices, ſi in diſpoſitione ſunt expreſſi, & euenit caſus mixtus omiſſus; ſi diſpoſitio eſt fauorabilis, fit extenſio ad caſum mixtum omiſſum. Quando diſpoſitio eſt odioſa, non fit extenſio ad caſum mixtum. Idque ex ſententia Bartoli, & aliorum quamplurimorum. -  36 Quos ſi originaliter prælegeris, vix certam reſolutionem in hoc articulo deducere poteris. Inuenies namque mirè in hac materia variaſſe Interpretes, & aliquando regulam negatiuam, aliquando verò affirmatiuam propoſuiſſe. Quod Gloſſam, & Bartolum feciſſe noſcitur, vt hîc adnotatur. -  37 Cumanus autem & Aretinus aduersùs Bartolum expendunt iura quamplurima. -  38 Proptereà Ludouicus Romanus articulum hunc ad quinque reducit quæſtiones. -  39 Ad ſex Bartholomæus Socinus. -  40 Ad decem Ioannes Crotus. -  41 Ad tres concluſiones præcipuas Ioannes Marcus Aquilinus. -  42 Alciatus verò ad tria genera mixtorum ſemper reſtringit. -  43 Fortunius Garſia aliter ſe habet, & multas, communèſque Doctorum reſolutiones deſtruit. -  44 Bolognetus autem, latiſſimè omnium, & per 58. columnas pertractat iſtam materiam. -  45 Latiſſimè etiam, & per multa capita Camillus Gallinius. Cuius occaſione latiorem indagationem eiuſdem articuli omiſit Author hoc loco. -  46 Eidem tamen in propoſito placuit omninò Mariani Socini iunioris generalis reſolutio (quâ is Author totam hanc materiam declarandam putauit:) An ſcilicet conſiderari valeat eadem ratio, eadémque mens diſponentis, vel non poſſit, vt hîc adnotatur. -  47 Et Camilli Gallinij obiectio quædam, ſiue obſtaculum, & nonè, & verè diluitur omninò. -  48 Caſus vnus ſi exprimatur per modum conditionis, non extenditur ad caſus ſimiles regulariter; & inde caſus omiſſus regulariter non continetur. -  49 Idque pro regula conſtituitur, & accipitur, vt procedat in quacunque conditione, tam voluntaria, quàm neceſſaria, quando caſus eſt diſſimilis. -  50 Conditionalis prouiſio, ſiue diſpoſitio in vno caſu facta, ad alterum expreſſo diſſimilem, non extenditur. -  51 Quia conditiones dicuntur ſtrictiſſimi eſſe iuris. -  52 Atque ideò in forma ſpecifica debent adimpleri. -  53 Vnde tam conditionis natura, quàm caſuum diſſimilitudo facit, vt de caſu expreſſo ad caſum diſſimilem non poſſit dari progreſſus in diſpoſitione conditionali. -  54 Sed an caſus ſit ſimilis, vel diſſimilis, dependet à ſubiecta materia, & ab intentione proferentis. Et ita non poteſt dari certa, firmàque regula. Prout Ioannes Bolognetus, & verè, & ſinqulariter animaduertit. -  55 In conditione voluntaria non dari progreſſum de caſu ad caſum, ſed debere illam impleri in forma ſpecifica, prout fuit ipſa prolata. Et ſic inſpicitur merum factum conditionis per teſtatorem ex ſola eius voluntate appoſitæ. -  56 Quia ex adiectione conditionis, actus indiuiduus redditur, & ideò non poteſt aliter, quàm in forma ſpecifica impleri. -  57 Sed non procedit, quando ex coniectura aliqua deprehendi poteſt, teſtatorem non modum, ſed finem potiùs conſideraſſe. Tunc namque datur progreſſus de caſu ad caſum: vt hîc adnotatur, & Ioannis Bologneti notanda reſolutio in propoſito commemoratur. -  58 Non etiam procedit, quando caſus ad quem fieret productio, ſiue extenſio, per omnia exæquaretur, ſubrogaretúrque illi, quem teſtator expreſſit: Tunc namque, etiam in conditione voluntaria daretur progreſſus de caſu ad caſum. -  59 Et quid, quando alia videretur fuiſſe mens teſtatoris? remiſſiuè. -  60 Caſus quando exprimitur per modum conditionis neceſſariæ ad actum, vel ad effectum actus, tunc fit extenſio ab vno caſu ad alium ſimilem. Et ſic conditio ipſa impleri poteſt per æquipollens. Vbi & de intellectu l. commodiſſimè. ff. de liberis & poſthum. l. fideicommiſſa, §. ſi cui, ff. de legatis tertiò: quæ in contrarium expenduntur communiter, remiſſiuè. Secus tamen, quando in oppoſitum appareret expreſsè, vel per alias coniecturas, vt hîc adnotatur. Et Ioannis Bologneti notanda animaduerſio recenſetur. -  61 Ac denique Leandri Galganeti in eodem articulo agitato ſuprà, ex num. 48. nouiſſimæ obſeruationes (quæ communibus conueniunt omninò) breuiter commemorantur. -  62 Inſtitutio hæredis, vtrùm ſolis coniecturis & præſumptionibus inducatur, aut cenſeri poſſit inducta: dubium maximum inter Scribentes noſtros fuiſſe. -  63 Placuiſſe tamen magis communiter opinionem eorum, qui viſi ſunt diſtinguere, quòd aut coniecturæ non colliguntur ex verbis ſcriptis in teſtamento, ſed extrinſecus; & tunc non ſufficiunt coniecturæ ad inducendam hæredis inſtitutionem. Aut coniecturæ colliguntur ex verbis ipſis; & tunc ſatis ſunt, vt hæredis ipſa inſtitutio inducatur. -  64 Requiritur tamen, vt eiuſmodi ſint, vt nulla dicatus ſubeſſe dubitatio, quin de eo hærede teſtator ſenſerit. -  65 Sufficit tamen aliquando ſolas coniectura & præſumptiones extare; in milite, inquam, in teſtamento à patre condito inter liberos, & in teſtamento ad pias cauſas confecto. -  66 Subſtitutio directa, an, & quando ſolis coniecturis & præſumptionibus dicatur inducta? Et in hoc articulo tres fuiſſe Interpretum opiniones, ſicuti & tres fuere in diſputatione de inſtitutione. -  67 Placuiſſe tamen magis communiter opinionem eorum, qui ſic diſtinxêre, prout diſtinctum fuit ſuprà in hæredis inſtitutione. Coniecturas, inquam, etiam ad inducendam directam ſubſtitutionem ſumi poſſe ex his, quæ fuerunt in teſtamento ſcripta, non extrinſecus, aut aliunde. Et ibidem ponderatur text. in propoſito in l. Titius & Seius, & l. ſeq. ff. de hæred. inſtituend. -  68 Inſtitutio hæredis extenditur de caſu ad caſum, quando habet eandem rationem, & veriſimilem mentem teſtatoris. -  69 Subſtitutio directa extenditur de caſu ad caſum quando habet eandem rationem, & extat præſumpta mens teſtatoris. -  70 Subſtitutio vulgaris directa in caſu uoluntatis facta, extenditur ad caſum impotentiæ, & è conuerſo, cum ſententia communi, & num. ſeq. -  71 Vbi expenditur pro ipſa ſententia text. in l. Titius, §. Lucius, ff. de liberis & poſthum. Menochij inductio, atque obſeruatio probatur. Et Andreæ Fachinei noua animaduerſio, nouè etiam, & verè diluitur. -  72 Expenditur etiam text. in §. & quid ſi tantum, l. Gallus, ff. de liber. & poſthumis. Et quorundam placita reiiciuntur. -  73 Textus quoque in l. vltima, C. de inſtitut. & ſubſtitut. Qui fortiter vrget pro ſententia communi, nec validè vitari poteſt. -  74 Adducitur deinde textus in l. vltima, C. de poſthum. hæred. inſtit. Nec in conſideratione habentur Scribentium annotationes quamplures. -  75 Alia denique iura expenduntur pro eadem ſententia communi. -  76 Rationes etiam, & authoritates excogitantur. -  77 Et pluribus in caſibus ſententia eadem communis limitatur, remiſſiuè. -  78 Prout etiam respondetur remiſſiuè iuribus omnibus, quæ in contrarium expendi ſolent communiter. -  79 Ac denique l. commodiſſimè, ff. de liberis & poſthum. verus intellectus adducitur. -  80 Inſtitutio hæredis extenditur de perſona ad perſonam ex veriſimili, & præſumpta mente teſtatoris. Idque ex veriori, & communiori ſententia, contra quamplures. Pro qua adducitur text. in l. 3. C. de inofficioſo teſtamento. Nec aliorum ſolutiones, nec obiectiones admittuntur. -  81 Subſtitutio quoque directa extenditur de perſona ad perſonam, cùm eadem ratio militat, & præſumpta adeſt teſtatoris voluntas. -  82 Fideicommiſſa, ac fideicommiſſariæ diſpoſitiones quæcunque, faciliùs ſolis coniecturis, & præſumptionibus inducuntur, aut inductæ cenſentur, quàm dispoſitiones directæ. -  83 Et vnde colligi valeant coniecturæ? remiſſiuè. -  84 Fideicommiſſa, ac fideicommiſſariæ ſubſtitutiones, & dispoſitiones extenduntur de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam, quoties adeſt ratio, & veriſimilis, ac præſumpta extat teſtatoris voluntas. -  85 Leg. ſi quis ita, §. penultimo, ff. de teſtamentaria tutela, plures intellectus adducuntur, remiſſiuè. -  86 Et veriſſimus, ac genuinus eiuſdem text. traditur ſenſus. -  87 Noua etiam Ludouici Molinæ conſideratione habita pro dubia, concludens, & magis apparens ratio redditur. PRo dilucida, & abſoluta huiuſce Capitis explanatione (quod vtiliſſimam, & in negotiis practicis frequentiſſimam, & quotidianam materiam, atque tractatum continet) & vt ſuo ordine, & diſtinctè ſatis omnia neceſſaria, & conducibilia rebus aſſiduis explicentur, conſtituendum, atque obſeruan[*]dum erit primo loco, quòd articulus hic, ſiue diſputatio tota præſens, an ſcilicet, & quando caſus dicatur omiſſus, vel non, vt tanquam omiſſus non attendatur, vel ſi pro expreſſo habeatur, ac ſi expreſſus fuiſſet, operetur; & quando pro expreſſo habeatur, vel iuridicè debeat ſuppleri, latiſſimè patet, atque mille in locis tractatur apud Scribentes: nec facile poſſunt omnia, quæ ipſi in propoſito reliquerunt ſcripta, ſub breui verborum compendio comprehendi, minùſque regula aliqua generali terminari, vel circumſcribi, quæ tot ambagibus, atque columnis iidem tradiderunt, & per integrum tràctatũ, aut librum proſequi, & enucleari po[*]tuiſſent: tunc autem ſi ita latè quæſtiones omnes, quæ ad hæc ſpectant, tractandæ eſſent, & hactenus ſcripta euoluenda, ex Antiquioribus, & Recentioribus ſequentes magis attentè, atque originaliter eſſent prælegendi Authores, quos ego & vidi, & euolui, vt diſtinctam ſatis, & abſolutam diſputationem eorundem reſolutionem attingerem. Erit itaque ante alios videndus Bartol. in §. & quid ſi tantum, l. Gallus, ff. de liber. & poſthum. num. 3. vt vt theoricæ omnes, atque doctrinæ eius percipiantur maturiùs, tam in vno caſu, quando exprimitur caſus per modum conditionis, quàm in altero, cùm exprimitur per modum diſpoſitionis. Iaſon in eodem §. & quid ſi tantùm, ex num. 21. poſt Bald. Aretin. Alex. Socin. ſenior. Caſtrenſem, Angel. Imolam, Fulgoſium, & Cumanum, quos citat. Ioannes Crotus, Lancelot. Galiaula, Ioannes Bolognetus, Emanuel Coſta, Marius Salomonius, Petr. Paul. Pariſius, Claudius, And. Alciatus, & Fortunius Garſia, quos longa ſerie commemorauit, & diſputationem hanc ſuſcepit Ioannes Marcus Aquilinus in eodem §. in verſ. ſed ex ſententia legis Velleiæ, ferè per totum. Carolus Ruinus in repetitione §. eiuſdem, & quid ſi tantum, ex num. 45. cum ſeq. & etiam aliquibus præcedentibus. Marianus Socinus iunior ibid. ex num. 3. cum multis ſeqq. Andreas Alciatus alio in loco vltra relatum, de verborum ſignificatione, lib. 3. ſub num. 3. & ſeptem ſeqq. vbi vide omninò. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 19. ex num. 7. vſque ad num. 18. Simon de Prætis de interpretatione vltim. voluntatum, lib. 2. interpretatione 3. dub. 1. ſolutione 3. ex numero 137. vſque ad num. 173. fol. 246. & lib. 3. interpretat. 3. dubitat. 4. ſolutione 1. ex num. 79. vſq. ad numerum 96. fol. 212. Franciſcus Viuius commun. opinion. verbo, caſus non expreſſus. Chaſſaneus in conſuet. Burg. rubrica 6. §. 5. n. 12. verbo, & ſeparez. And. Tiraquellus de retractu lignagier. §. 2. gloſſa 1. num. 19. & §. 20. gloſſa vnica, num. 11. & de primogenitura, quæſt. 40. à num. 194. Ioannes Bolognetus in conſil. 9. ex num. 81. cum ſeq. Tiberius Decianus in conſil. 1. num. 85. & num. 94. & ſeq. & num. 145. & ſeq. & num. 185. lib. 1. & in conſilio 28. ex num. 23. & in conſ. 3. num. 44. & in conſ. 4. num. 27. lib. 2. & in conſ. 34. num. 13. lib. 3. Marſilius ſingulari 499. Licèt diſpoſitio. Rolandus à Valle in conſ. 56. ex num. 5. cum ſeq. & in conſ. 59. ex num. 25. lib. 3. Ægidius Bellamera in conſil. 9. numero tertio cum ſequentibus. Hippolyt. Riminaldus in conſ. 37. n. 1. & 4. & 17. & 22. lib. 1. & in conſ. 110. ex num. 36. cum ſeq. eod. lib. 1. & in conſ. 243. ex num. 5. cum ſeq. & num. 47. & ſeq. lib. 3. & in conſ. 412. ex num. 36. cum ſeq. lib. 4. & in conſ. 517. ex num. 48. lib. 5. Paulus Leonius in conſilio 27. ex num. 92. inter conſilia vltimar. voluntat. lib. 2. Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 9. c. 2. & mulis ſeqq. vſque ad cap. 29. vbi latiſſimè. Bernardin. Alphanus in collectaneo 296. & 297. M. Antonius Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 11. num. 35. & num. 46. & ſeq. & in conſ. 55. num. 27. & ſeq. lib. 2. & in conſ. 5. num. 13. & 14. eod. lib. 2. Sylueſter Aldobrandinus in conſ. 30. ex num. 21. cum ſeq. & num. 29. & num. 43. & ſeq. Iacobus Menochius in conſ. 4. num. 34. & in conſ. 14. num. 15. lib. 1. & in conſ. 211. ex num. 53. lib. 3. & in conſ. 232. num. 6. & 34. & 35. eod. lib. 3. latiùsin conſ. 243. ex num. 1. vſque ad num. 15. eod. lib. 3. & in conſ. 326. Eo, num. 6. cum multis ſeqq. lib. 4. & lib. 4. præſumptione 26. ex num. 14. Oſaſcus in conſil. 72. ex num. 22. cum ſeq. Hieronymus Gabriel in conſil. 95. ex num. 2. Iacobus Beretta in conſilio 118. ex num. 42. cum ſeqq. Marcabrunus in conſ. 10. num. 68. & quatuor ſeqq. Ioannes Botta in conſil. 50. num. 12. Fabius de Anna in conſil. 10. ex num. 38. cum ſeq. & in conſil. 84. ex num. 32. Franciſcus Viuius deciſione 284. vbi latè, an, & quando caſus omiſſus habeatur pro expreſſo. Ioſephus Maſcardus de probat. to. 3. concluſion. 1136. vbi latè, & diſtinctè. Rota deciſione 141. num. 6. parte 2. in nouiſſimis. Andreas Fachineus in conſ. 47. num. 19. & 20. lib. 1. & in conſ. 1. ex num. 28. cum ſeq. lib. 2. Petrus Surdus in conſ. 125. in principio, lib. 1. & in conſ. 55. num. 35. & ſeq. lib. 4. & deciſione 202. ex num. 1. vſque ad num. 5. Petr. Barboſa in l. ſi cùm dotem, in princip. n. 29. 35. & 50. Antonius Faber in lib. 9. C. ad titul. de inſtitut. & ſubſtitut. definitione 1. Ludouic. Caſanate in conſ. 1. ex num. 15. cum multis ſeqq. & num. 36. & ſeq. & in conſ. 4. ex num. 42. cum multis ſeqq. & in conſ. 15. ex num. 49. Pet. Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 6. numero 39. & quæſt. 15. num. 267. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſion. iur. tom. 5. litt. O. concluſ. 115. & 116. ex fol. 1051. Leand. Galganetus nouiſſimè in commentariis, de condit. & demonſtrat. parte 2. cap. 1. queſt. 103. numero 24. & 25. Et ij quidem omnes, ac cæteri alij, ſi perpendan[*]tur attentè, & originaliter prælegantur, in eundem finem, eaſdèmque regulas, & doctrinas tendunt, & Bartoli Theoricam, atque diſtinctionem in præfato dubio latiùs declarant, in effectùque proſequuntur maiori ex parte ca, quæ Bartol. ipſe aſſumpſit, atque excitauit; quamuis iidem, ac maximè Conſulentes, diuerſimodè (prout caſus ſe offerunt) diſputàtionem ipſam inſtituant. Bartolus ergo in dicto §. & quid ſi tantum, ex n. 3. vt articulum prædictum explanaret,[*] quando ſcilicet caſus à teſtatore, vel ab alio diſponente omiſſus, pro omiſſo, aut pro expreſſo habendus ſit; diſtinguendum putauit, an verſemur in diſpoſitione pura, vel conditionali, vel facta in caſu ſimplici. Et quando verſamur in diſpoſitione pura, ſic inquit: Aut virtute expreſſi caſus omiſſus poteſt intelligi, & ad illum porrgitur, §. illud, Inſtitut. pro ſocio. Et ſe dixiſſe ait in l. commodiſſimè, ff. deliber. & poſthum. ſoluendum contrarium eius: Aut virtute expreſſi non poteſt intelligi; & tunc aut is caſus poteſt conſtare ex voluntate diſponentis, volentis expreſſum trahi ad omiſſum, & ad illud porrigitur, leg. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & poſthum. l. vltima, C. de poſthum. hæred. inſtitu. ſecundùm intellectum quem dedit idem Bartol. in d.l. commodiſſimè: Aut de mente non poteſt conſtare; & tunc aut caſus fuit penitus omiſſus, aut fuerunt expreſſi duo caſus, qui obuenerunt coniunctim: Primo caſu, aut caſus omiſſus ſimilis eſt expreſſo, & habet eundem effectum, & ad illum extenditur, vt in l. finali, in fine, ff. mandati. Secundo caſu, quando fuerunt duo caſus expreſſi coniunctim, tunc aut loquimur in materia in qua fit interpretatio plena, vt in teſtamentis, & ad illum porrigitur, l. ſi ita, in principio, ff. de liber. & poſthumis, vbi ſe quoque dixiſſe, profitetur idem Bartolus, aut loquimur in materia non fauorabili, in qua non debet fieri plena interpretatio; & tunc ad illum non porrigitur, vt in l. vim paſſam, §. præſcriptione, ff. ad l. Iul. de adult. & colligitur ex d.l. ſi ita: ſed ait reſtringi fauore vitandæ contrarietatis, vt dicit ſe docuiſſe in l. 2. in principio, ff. de verbor. obligat. Secundus caſus principalis Bartoli eſt, quando prouiſio in vnum caſum fit per modum conditionis; & tunc eodem num. 3. ſic diſtinxit; Aut caſus omiſſus eſt diſſimilis expreſſo, & ad illum non porrigitur. l. ſi cùm dotem, in principio, ff. ſoluto matrim. l. ſi ita quis, §. 1. ff. de legat. 2. l. finali, C. de his qui veniam ætatis impet. & d.l. commodiſſimè: Aut caſus omiſſus eſt ſimilis expreſſo, & tunc ad illum porrigitur, nec refert quid ex æquipollentibus fiat, vt in eodem §. & quid ſi tantum, l. mulier, in princip. ff. ad Trebel. l. ſi mater, C. de inſtitut. & ſubſtitut. cum ſimilibus: Si verò loquimur de conditione voluntaria; tunc debet impleri in forma ſpecifica, nec porrigitur ad aliũ caſum non expreſſum, l. qui hæredi, & l. Mæuius, in principio, ff. de condit, & demonſtrat. Tertius caſus eſt, quando diſpoſitio fuit facta in caſu ſimplici, quem caſum non explicauit Bartolus in dicto §. & quid ſi tantum, dicto num. 3. ſed in principio, ff. de verbor. obligat. quò loci regulam proponit negatiuam, à qua ſtatim tres caſus excipit, vt infrà videbimus hoc eodem cap. & alio cap. infrà repetendum eſt: & hactenus doctrinæ Bartol. à quibus And. Alciatus recedere non[*] videtur; is namque dicto lib. 3. de verbor. ſignificat. ex num. 3. cum ſeptem ſeqq. ad methodum Iaſon. in eod. §. & quid ſi tantum, num. 21. cum quatuor ſeqq. magis accedit, & ſic à veſtigiis Bartoli deniare non videtur. Inprimis namque regulam negatiuam proponit, (vt Iaſon quoque fecit) quòd prouiſio, quâ aliquid purè diſpoſitum eſt in vno caſu, non producitur ad alterũ per text. in l. ſi alij. ff. de vſufructulegato, l. ſi quis ita, §. ſi quis cũ, ff. de teſtamentariæ tutela: & l. ſi cùm dotẽ, ff. ſoluto matrimon. Deinde regulam ipſam reſtringit quatuor caſibus: Primus eſt, quando caſus omiſſus ab expreſſo poteſt decidi, vel ex natura caſus, vel ex antecedenter, & conſequenter neceſſario; vel qui ſe inuicẽ recipiunt, vel quia per argumentum à contrario ſenſu id ſuadetur, vel quia in ſimplicibus prouiſum eſſet, & de caſu mixto agatur, vel quia teſtator plus expreſſerit; nam & de eo, quod eſt minus, vtique veriſimile eſt, fuiſſe prouiſum, ſicuti hæc omnia iure, atque authoritate Alciatus ipſe confirmat. Secundus caſus eſt, quando ex veriſimili mente teſtatoris, idem ius militat, ac conſtitui poteſt in caſu omiſſo, vt in l. Titius, §. Lucius Titius, ff. de liber. & poſthum. & in l. finali, C. de poſthum. hæred. inſtit. & tunc extenſionem admittit, & caſum hunc latiùs declarat, vt ibi videri poterit. Tertius caſus eſt, quando caſus poteſt dici non omninò omiſſus, prout etiam idem Alciatus latiùs declarat. Quartus denique & vltimus caſus eſt, quando caſus omiſſus poteſt dici ſimilis expreſſo, & eundem habet effectum, vt plura exempla adducens, proſequitur ibidem, & in effectu (vt dixi) nec à methodo Iaſonis, nec à veſtigiis Bartoli recedit. Non etiam receſſit Marianus Socinus iunior in eo[*]dem §. & quid ſi tantum, ſed potiùs ex num. 33. vſque ad num. 62. omnia dicta, atque reſolutiones Bartoli proſequitur, vrgentiora fundamenta contra eas expendit, & ſatisfacit eiſdem, ac denique ex profeſſo Bartoli diſtinctionem declarans, octo deducit præcipuas concluſiones, quibus totam hanc materiam, & Bartoli doctrinas comprehendit, quas etiam & Iaſon deduxiſſe vidétur in eodem §. dicto num. 21. cum ſeq. licèt non ita latè, nec diffusè. Sed & Ioannes Bolognetus in ipſo §. & quid ſi tan[*]tùm, ex num. 92. uſq. ad num. 132. æqualiter ſe habuiſſe videtur; ibi namque theoricam ſuperiorem Bartoli latiſſimè proſequitur; argumenta etiam contra eam expendit, ac denique eaſdem deducit concluſiones, quas alij deduxerant communiter, & numero 200. poſt longam diſputationem non malè concludit, quòd tota diſtinctio, ſiue reſolutio Bartoli cum limitationibus Doctorum dependet ab intentione teſtatoris, & quòd extenſio fit ad caſum omiſſum, & ad perſonam omiſſam, & alios actus diſſimiles, ſi apparet de intentione teſtatoris, & ſi non apparer, non fit extenſio: quæ eſt notanda, & ſingularis reſolutio in hac materia. Et conuenit Simon de Prætis de interpretation vl[*]timarum voluntatum, lib. 2. interpretat. 3. dubitione prima, ſolutione 3. num. 164. fol. 247. concludens, quòd in ſumma Scriptorum omnium reſolutiones tendunt ad id, quòd caſus omiſſus includitur in expreſſo, trahitur ad prouiſum, & habetur pro, expreſſo, vbi in expreſſo, & omiſſo concurrunt eadem æquitas, omnimoda ſimilitudo, eadem mens diſponentis, vel eadem ratio, aut aliæ coniecturæ: & citat Alexand. Barbat. Curt. ſenior. Iaſon. Crauetam, Pariſium, & Beroum. Menochius etiam lib. 4. præſumpt. 26. num. 14.[*] & 19. ſummauit etiam totam hanc diſceptationem, & poſt Ripam, Decianum, Ruinum, Pariſium, & alios reliquit ſcriptum, quòd caſus omiſſus habetur pro omiſſo, quando eſt omnimodò diſſimilis expreſſo, quoad mentem, rationem, & effectum à teſtatore conſideratum, vel quando non eſt eadem ration, & veriſimilis mens teſtatoris: quod repetit in conſil. 232. ex num. 1. vſq. ad num. 15. eod. lib. 3. Rurſus & Ioannes Marcus Aquilinus in dicto §. &[*] quid ſi tantum, in verſiculo, ſed ex ſententia legis Velleiæ, ferè per totum, ſed maximè ex num. 48. ad quinque præcipuas concluſiones reducit totam hanc materiam, & diſtinctionem Bartoli relatam, & illam declarat; in aliquibus autem à communi ſententia recedit, prout infrà adnotabitur, ſemper tamen ex rationis identitate, vel ex eo, quod comprehenditur virture expreſſi, vel ex veriſimili mente teſtatoris, qut ex ſolitudine ad caſum omiſſum ab expreſſo extenſionem admittit. Et ita pariter materiam hanc declarat Iacobus Beretta in conſ. 118. ex num. 42. cum ſeq.[*] qui ita exiſtimat componendas contrarias Interpretum regulas in propoſito. Ego verò ex eiſdem nunc raltis Authoribus, & in initio huius cap. aggregatis, atque cæteris omnibus hactenus Scribentibus, Bartoli veſtigia ſequutus concluſionibus quibuſdam, ſiue obſeruationibus propoſitis, materiam hanc explanandam, atque reſoluendam duxi, prout Marianus Socinus diſtinctè admodùm (vt adſolet) & alii fecerunt; ſic etenim nullus caſus euenire poterit, qui ſub eiſdem obſeruationibus, ſiue concluſionibus, non comprendatur, & Bartoli ſingula diſtinctionis membra explicata manebunt. Inprimis ergo regula quædam generalis, ſiue ne[*]gatiua concluſio proponenda erit, videlicet quòd caſus omiſſus, habetur pro omiſſo regulariter, & relinquitur diſpoſitioni iuris communis, & ita regulariter prouiſio facta per modum diſpoſitionis puræ in vnum caſum. non trahitur ad alium: ita ſanè poſt Bartol. to num. 3. in præcitato §. & quid ſi tantum, adnotaruntu, atque pro regula negatiua conſtituerunt omnes Interpretes communiter ſecundùm Iaſonem ibid. 1. lectura, num. 21. Alciatum 2. lectura, num. 16. Marian. Socin. iunior. num. 33. Ioan. Bolognetum n. 95. & Ioannem Marc. Aquilin. in dicto verſiculo, ſed ex ſententia legis Velleiæ, num. 49. & poſt alios multos pro regula conſtituunt Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 12. num. 8. Menochius in conſ. 232. num. 6. lib. 3. Petrus Surdus in conſil. 553. num. 35. lib. 4. Ioannes Vincentius Hondedeus conſil. 1. num. 23. lib. 1. Burgos de Paz in conſil. 2. num. 1. & in conſil. 29. num. 19. Simon de Prætis lib. 2. interpretatione 3. dubit. 1. ſolutione 3. num. 137. & num. 161. fol. 246. & 247. & libro 3. interpretatione 3. dubit. 4. ſolutione 1. n. 79. folio 212. Camillus Gallinius de verborum ſignification. lib. 9. cap. 2. num. 18. Marc. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 11. num. 35. Hippolytus Riminaldus in conſil. 75. à num. 24. lib. 1. Pet. Barbosa in l. ſi cùm dotem, num. 50. ff. ſoluto matrim. Ioſeph. Maſcard. de probat. tom. 3. concluſ. 1136. num. 1. Leand. Galganetus de condit. & demonſtrat. Parte 2. cap. 1. quæſt. 103. num. 24. fol. 243. Probatur autem præfata concluſio, atque regula negatiua per text. in l. ſi extraneus, ff. de cond. ob cauſam, l. ſi cùm dotem, ff. ſoluto matrimonio: l. commodiſſimè, ff. de liberis & poſthum. quò loci Pomponius reſpondit, quòd ſi quis poſthumum ita inſtituat. ſi me viuo naſcetur, non intelligitur inſtitutus poſthumus, qui mortuo teſtatore oatus eſſet; ſicut è contrà non præſumitur inſtitutus, qui natus eſſet viuo teſtatore, cùm facta eſſet inſtitutio, ſi poſt mortem teſtatoris natus eſſet; per text. etiam, in cap. ſuſceptum, de reſcriptis in 6. ſed & ratione illa fundatur, quam Ioannes Bolognetus in dicto §. & quid ſi tantun, num. 95. tradidit, videlicet, quòd nomina ſunt inuenta ad diſtinguendas res, §. ſ quis in nomine, Inſtitut. de legatis, & l. ad recognoſcendas, C. de ingenuis manumiſ. e qui exprimit nomen vnius rei, de ea ſolùm videtur diſponere, & non de aliis. cùm verba ſint notæ animi, & intentionis noſtræ, Labeo, in fine, ff. de ſupel. legata, & à proprietate verborum non eſt recedendum in dubio, l. non aliter, cum vulgatis, ff. de legatis tertiò: & qui dixit dena, non dixit decem, l. ſi quis Titio. ff. de legatis 1. & quamuis Camillus Gallinius lib. 9. cap. 2. num. 19. dicat rationem huius concluſionis aſſignare Baldum, prout ibi refert (ſed Bologneti mentionem non facit;) verè tamen ratio illa eadem eſt cum dicto, ſiue Baldus ibi relatus, non intendit rationem reddere, ſed tantùm ſummare text. in d.l. commodiſſimè; eiuſdem etiam concluſionis & regulæ negatiuæ propoſitæ rationem reddit Maſcard. de probationib. tom. 3. d. concluſ. 1136. in principio: ibi namque num. 1. regulam dictam deducit, videliter, à teſtatore non expreſſum nominatim, præſumi conſultò omiſſum, nec habendum eſſe pro expreſſo, & citat tex. in d.l. commodiſſimè: & ſtatim reddit rationem num. 2. & ſeq. vſque ad num. 8. quòd teſtato non præſumitur aliud velle quam quod verbis expreſſit, vt dicebat Tubero relatus à Celſo in l. Labeo. ff. de ſupel. legat. . & colligitur ex Modeſtino in l. Ti-. tia cum teſtamento, §. vltimo. ff. de leg. 2. & ſi ſtrictè loquatur, ſtructè eſt intelligendus, vt inquit relatus Author: præſertim cum non dicatur in teſtamento expreſſum, quod eo lecto non reperitur, l. vxorem, ff. de manumiſſis teſtamento: & l. fideiuſſores magiſtratuum, in princip. ff. de fideiuſſorib. quod enim teſtator non loquitur, nec velle præſumitur, nec voluntas in corde retenta conſideratur, vt latiùs ibi comprobat num. 5. ipſe Maſcard. & cap. precedentib. latiùs probauimus; cùm etiam ad præſumendum iudicium teſtatoris, nihil ſit ſubaudiendum, nec poſſit quidquam addi, vel immutari, vt etiam probat ibid. n. 7. Et ita pariter explicauit Ioannes Marcus Aquilinus, in dicto verſ. ſed ex ſententia legis Velleiæ, num. 49. dicens, quòd ideò caſus omiſſus relinquitur diſpoſitioni iuris communis, & pro omiſſo habetur, quia in dubio ſtandum eſt verbis, nec teſtator videtur aliud velle, quàm quod expreſſit. Nec diſſentit Cardinalis Dominicus Tuſcus practic. concl. iuris, tom. 5. littera O. concluſ. 155. & 116. vbi etiam, quòd omiſſum dicitur, niſi palam verbis exprimatur, vel quod litteraliter legi, & oculis inſpici non poteſt, vt latiùs ibi probat Leander Galganetus de condit. & demonſtrat. 2. parte, cap. 11. d. quæſt. 123. num. 25. vbi quòd caſus omiſſus dicitur ille, de quo actus non cantat, vt notarunt Authores alij relati. Et procedit regula prædicta, quòd caſus omiſſus,[*] habeatur pro omiſſo regulariter; & remaneat in diſpoſitione iuris communis, maximè in ſubſtitutionibus & fideicommiſſis, & cæteris diſpoſitionibus teſtamentariis, ex ratione relata, quòd verbis ſtandum ſit, nec teſtator aliud videatur velle, quàm quod verbis expreſſit, prout ex aliis multis tenent Maſcardus, Aquilinus & Tuſcus vbi ſup. Socinus iunior conſ. 95. lib. 2. Cephalus in conſ. 17. ſub num. 31. lib. 1. Craueta in conſ. 261. ſub num. 20. Hippolyt. Riminaldus conſ. 110. ex num. 21. lib. 1. Camillus Gallinius de verborum ſignificat. lib. 9. cap. 2. num. 19. Simon de Prætis lib. 2. dicta ſolutione 3. num. 141. fol. 246. Procedit etiam in contractibus omnibus, & in qua[*]cunque materia, & diſpoſitione, cuiuſcunque generis ſit, & ſic in legibus, in reſcriptis, in conceſsionibus, in conſuetudine, in ſententia, & in ſtatutis, prout ex multis Authoribus tradidêre Camillus Gallinius libro 9. d.c. 2. n. 20. & 21. Simon de Prætis d. ſolut. 3. n. 143. fol. 246. Bolognetus in conſ. 9. ex n. 81. Leand. Galganet. 2. p.d.c. 1. 9. 103. n. 24. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſ. iur. tom. 5. littera O. concluſ. 116. per totam. Et etiam ſi agitur de fauore piæ cauſæ, Pariſius in conſ. 74. ex num. 10. lib. 3. Simon de Prætis dicta ſolutione 3. ex num. 145. & lib. 3. interpretat. 3. dubitat. 4. ſolutione 1. ex num. 81. fol. 212. vſque ad n. 96. fol. 214. vbi facit in contrarium regulam generalem, quòd caſus omiſſus habetur pro expreſſo, quando quædam comprehenditur de vno in alterum caſum ſimilitudo mentis, rationis, affectus, charitatis, & affectionis teſtatoris. Et quòd ipſa regula fallit in tredecim caſibus ibi enumeratis, & qui continentur ſub dicta regula generali negatiua, prout videri poterit penes dictum Authorem. Et hactenus de prima obſeruatione ſiue concluſione in hac materia, & regula dicta generali negatiua; quòd caſus omiſſus habetur pro omiſſo regulariter. Secunda verò obſeruatio, atque regula ſit, & erit[*] prima limitatio dictæ regulæ negatiuæ, quòd caſus omiſſus pro expreſſo habetur, quando talis caſus ſubintelligi poteſt virtute expreſſi, vel ex natura actus; & tunc diſpoſitio facta in vnum caſum, porrigitur ad caſum omiſſum: ita ſane ex Bartolo n. 3. in dicto §. & quid ſi tantum, quem retuli ſupra in initio huius cap. communis eſt ſententia ibid. ſecundùm Iaſonem num. 22. Aretinum colum. 3. Claudium num. 5. Crotum n. 49. Alciatum 2. lectura, num. 19. Marianum Socinum iuniorem num. 33. in principio, Ioan. Bolognetum n. 96. Ioan. Marc. Aquilinum in dicto verſ. ſed ex ſententia Velleiæ, num. 50. & id ipſum tenuerunt Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 19. n. 8. in fine, & num. 15. Simon de Prætis lib. 2. dicta ſolutione 3. num. 196. & 170. & 172. folio 247. & lib. 3. dicta ſolutione 1. num. 83. fol. 212. Socin. Decius, Ruinus, Rubeus, Alexander, Pariſius, Craueta, Natta, Rolandus, & Gozadinus, cum quibus Maſcardus dicta concluſione 1136. num. 14. Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 9. capit. 3. qui inquit, communem. hanc ſententiam procedere, ſiue id ex natura actus eueniat, vel antecedentis, aut conſequentis neceſſarij virtute, ſiue ratione acceſſorij, vel ratione neceſſarij reſurgentis, aut connexitatis gratiâ ſeu gratiâ correſpectiuitatis, & in omnis materia, tam fauorabili, quàm odioſa: Ac etiam, quando caſus omiſſus, diſſimilis eſſet expreſſo, ſolitus tamen eſſet fieri. Et ante ipſum Ioannes Bolognetus, non relatus ab eo, in eodem §. & quid ſi tantum, numero 95. & 96. qui aſſignat rationem caſuum omnium prædictorum, videlicet, quia caſus ſunt coniuncti, prout eſſe coniunctos oſtendit: & ſic teſtator videtur de eis cogitaſſe; & ſumma ratio eſt, ita dici, vt ibidem quoque obſeruat, & materiam iſtius concluſionis dicit videndam omninò, ſi caſus occurrat, diſputatam per eum, in l. 2. ff. de iuriſdictione omnium iudicum: & ſubdit dicto num. 96. in finalibus verbis, quòd hæc limitatio Bartoli eſt vea præſumptiuè, &[*] inde quòd non procedit, vbi apparet contraria voluntas per coniecturas, quæ eſt ſingularis declaratio ad dictam concluſionem, & procedit de mente omnium, qui hactenus in propoſito ſcripſerunt, vt de mente communi adnotauit, & ita reſtringendam ſecundam hanc concluſionem, quando ſcilicet de mente diſponentis aliter conſtaret, iure fundauit Camillus Gallinius libro nono, dicto capit. 3. num. 22. quo loci ex num. 10. & aliter limitat poſt Crotum num. 48. in dicto §. & quid ſi tantum, quando ſcilicet verba repugnant, quia tunc caſus expreſſus non trahitur ad omiſſum, etiamſi adſit mens teſtatoris, quia vbi verba teſtatoris adaptari non poſſunt ad caſum omiſſum, tunc mens teſtatoris non attenditur in caſu omiſſo, l. fideicommiſſa, §. ſi filio, ff. de legatis tertio. Denique refert Fortunium Garſiam, qui in eodem §. ex numero 107. cum ſeq. multis rationibus impugnare contendit ſecundam hanc eandem obſeruationem, ſiue concluſionem, prout etiam fecit socinus iunior numero 33. cum ſeq. & numero 17. & duobus ſeqq. vel vno verbo ſatisfacit rationibus Fortunij contrariis, prout etiam ſatisfieri poteſt, ex his, quæ Andreas Alciatus, libro 3. de verborum ſignificat. numero ſecundo, & ſub numero 6. ad finem, reliquit ſcripta. Ita pariter & reſponderi poteſt obiectionibus Aquilini in dicto verſiculo, ſed ex ſententia legis Velleiæ, numero 51. & quinque ſeqq. & non modò in fideicommiſſis tantum, vt ipſe contendit, ſed etiam in teſtamentaria alia diſpoſitione quacunque, doctrina ipſa alia Bartoli admittenda erit, prout hac ſecunda obſeruatione admittimus, niſi aliud ſuadeant contrariæ coniecturæ, vel in contrarium adſit præſumpta teſtatoris voluntas, vt nunc annotaui; & ita Bartolum ipſum indiſtinctè ſequitur Petrus Surdus in conſilio 553. numero 35. libro 4. vbi in[*]quit, quòd omiſſus non dicitur caſus, qui venit conſecutiuè ſub expreſſo, & citat Socinum, Pariſium, Crauetam, Rolandum, Riminaldum, & Menochium, ita tenentes: Et ita pariter, quòd omiſſus[*] non dicatur caſus, qui includitur per verba implicatiua, poſt Baldum, & Rotam Romanam ſcripſit idem Surdus deciſione 202. numero 4. Et generaliter, quòd[*] id, quod virtualiter ineſt, & ex expreſſis reſultat, pro expreſſo iudicetur, poſt alios plures Authores obſeruarunt Iacobus Menochius in conſ. 325. num. 27. & 29. libro 4. Ludouicus Caſanate in conſilio 15. num. 51. Tertia deinde obſeruatio, ſiue concluſio ſit in eo[*]dem articulo, & erit limitatio ſecunda regulæ negatiuæ propoſitæ ſupra, num. 12. quòd caſus omiſſus, non præſumitur conſultò omiſſus, quando veriſimile eſſet, quod ſi teſtator de caſu omiſſo cogitaſſet, idem quoque de eo diſpoſuiſſet; & tunc prouiſio in vnum caſum facta, porrigitur ad alium, etiam non comprehenſum ex virtute expreſſi, quando (vt dixi) veriſimilis mens teſtatoris ita ſuadet. Et hæc concluſio probatur per text. in l. Titius, §. Lucius Titius, ff. de lib. & poſthum. & in l. finali, C. de poſthum. hæred. inſtit. quæ licèt loquatur, quando prouiſio fit per modum conditionis, & ſic extra terminos concluſionis Bartoli (vt Ioannes Crotus contendit ibid. ſub n. 15.) tamen pro ſententia eiuſdem Bartoli facit à fortiori; nam ſi fit porrectio, aut extenſio eo caſu, fortius fieri debet in caſu Bartoli, cùm facilius fiat per modum diſpoſitionis, quàm per modum conditionis; & ſic ceſſat obiectio Croti, prout ceſſare aduertit ſingulariter Marianus Socinus iunior in eodem §. & quid ſi tantum, num. 36. in principio. Nec ſatisfacit Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 9. c. 4. n. 2. Bolognetus autem optimè reſpondet num. 97. inquit enim, quòd Bartolus allegat textum in d. 1. finali, non in deciſione, quoniam ille textus loquitur de expreſſione per modum conditionis, ſed in ratione, quia ibi extenditur conditio ad caſum diſſimilẽ, contra l. commodiſſimè. Et nõ eſt ex alio, niſi quia caſus omiſſus erat cogitatus à teſtatore, vel ex mente eiuſdem veniebat: Inquit tamen Bolognetus idemmet, quòd melius facit pro hac concluſione text. in l. 3. C. de inofficioſo teſtamento, vbi erat diſpoſitio vnius caſus, & alter caſus omiſſus, ſcilicet alter filius, & tamen fit extenſio propter veriſimilem mentem teſtatoris, vt latiùs proſequitur Aquilinus num. 63. 64. & 65. Camillus Gallinius lib. 9. dicto cap. 4. num. 3. qui cùm num. 4. retuliſſet Fortunium Garſiam in d. §. & quid ſi tantum, num. 111. quo loci exiſtimauit, tertiam hanc concluſionem, ſiue limitationem ſecundam ad regulam negatiuam priorem, eſſe vnam & eandem cum relata ſup. priori loco;ſtatim n. 6. rectiſſimè aduertit, limitationem hanc, ſiue concluſionem differre à ſecunda concluſione, ſiue prima limitatione regulæ generalis traditæ sup. n. 15. & ſeq. nam prioris limitationis eiuſdem caſus conſiſtit in eo, vt quod omiſſum eſt, ſubintelligatur ex vi expreſſi in ipſa principali diſpoſitione per aliquam neceſſariam illationem, veluti antecedentis, aut conſequentis, aut connexi, aut acceſſorij & aliorum ſimilium locorum: Secundæ autem huius limitationis caſus conſiſtit in alio quando ſcilicet non per aliquam neceſſariam illationem caſus expreſſi, caſus omiſſus comprehendi proteſt, ſed aliunde ſumitur coniectura voluntatis ipſius teſtatoris, per locum à veriſimili mente, & præſumpta voluntate teſtatoris, qui locus ſeparatam habet naturam à caſu expreſſo, vt ipſe Author ita in effectu, ſed latiùs explicat. Et ante eundem Marianus Socinus iunior (quem Camillus non citat) in d. §. & quid ſi tantum, vel vno tantùm verbo id ſignificat; in principio namque dictæ tertiæ concluſionis & n. 35. inquit, quòd prouiſio in vnum caſum facta, porrigitur ad alium, etiam non comprehenſum ex virtute expreſſi, quando veriſimile eſſet, quòd ſi teſtator de caſu omiſſo cogitaſſet, idem quoque de eo diſpoſuiſſet; & ſic inter iſtos duos caſus manifeſtam oſtendit differentiam, & ſeparat eos, prout etiam oſtendit, & ſeparauit Ioann. Marc. Aquilinus in d. verſic. ſed ex ſententia legis Velleiæ, n. 57. Præfatam itaque tertiam hãc obſeruationem, ſiue concluſionem Bartoli in d. §. & quid ſi tantùm, num. 3. per iura ſuperiùs adducta, & regulam generalem l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, cum ſua Gloſſa, de qua ſuprà, cap. præcedentib. ſequuti ſunt Scribentes omnes communiter, ſecundùm Iaſonem n. 22. & 23. Crotum num. 51. Galiaulam, n. 22. Socinum iuniorem n. 35. & 36. qui n. 45. & 46. ipsã exornat, Ioannem Bolognetum num. 97. & tribus ſeq. Carolum Ruinum in conſ. 170. num. 2. lib. 2. Curtium ſeniorem, Ripam, Pariſium, Tiraquellum, & alios, cum quibus Iacob. Menochius lib. 4. præſumptione 26. num. 14. 15. & 16. & in conſ. 243. ex num. 11. libro 3. & in conſ. 211. num. 55. eod. lib. 3. vbi quòd omiſſus dici non poteſt, quando adeſt coniectura voluntatis teſtatoris, quòd ita voluerit diſponere: & in conſ. 232. num. 34. eod. lib. vbi ex aliis Authoribus ſcripſit, quòd caſus non poteſt dici omiſſus, quando coniecturis apparet de mente teſtatoris, qui voluit illum comprehendere: & num. 35. quòd omiſſum non dicitur, quod venit ex mente diſponentis. Probarunt quoque ipſammet concluſionem Bartoli, Simon de Prætis de intepretat. vltim. volunt. lib. 2. interpr. 3. dubit. 1. ſolut. 3. n. 164. & 165. & 172. fol. 247. Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 9. c. 4. vbi adducit quamplurima, quibus concluſio hæc magis exornatur, atque corroboratur, ac etiam aliorum Interpretum traditiones explanantur. Et vide etiam cap. 3. n. 20. eiuſdem libri. Petrus Surdus in conſ. 553. num. 37. lib. 4. & diciſ. 202. num. 3. Ioſephus Maſcardus de probat. concluſ. 1136. ex num. 8. cum ſeq. Iacobus Beretta in conſ. 118. num. 44. Ioannes Botta in conſilio 50. num. 12. Marcabrunus in conſilio 10. n. 68. cum ſeq. Andreas Fachineus in conſilio 47. num. 19. & 20. lib. 1. & in conſil. 1. ex num. 28. lib. 2. Sylucſter Aldobrandinus in conſ. 30. num. 43. & ſeq. M. Antonius Peregrinus in conſilio 55. ex num. 27. lib. 2. Fabius de Anna in conſilio 10. ex num. 38. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſion. iuris, tom. 5. d. concluſ. 116. fol. 1052. Et ita tenendum erit, quid[*]quid Ioannes Marcus Aquilinus in dicto verſ. ſed ex ſententia legis Velleiæ, ex num. 58. vſque ad num. 70. quamplurimis rationibus communem hanc concluſionem labefactare contendat, prout conſequenter labefactat communem illam allegationem l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, cum ſua Gloſſa, pro expreſſo habendum eſſe id, quod teſtator veriſimiliter fuiſſet reſponſurus, ſi fuiſſet interrogatus, vt ſuprà adnotaui cap. 12. num. 13. & ibidem reſpondi: Nunc etiam retenta ſententia Bartoli communi dicto numero 3. §. & quid ſi tantum, facilè & verè reſpondetur ad omnia, quibus præcipuè excitatur, atque adducitur contra Communem Aquilinus, conſtituendo, prout dicto loco conſtitui, non dici voluntatem omninò, ſiue tantùm in mente retentam, vt nihil operari debeat; non etiam nullam eſſe voluntatem, vbi diſpoſitio expreſſa non eſt, quoties ex dictis & prolatis in teſtamento, ſiue ex alia parte diſpoſitionis, ex legitimis quoque, & concludentibus coniecturis, & circumſtantiis, veriſimilis adeſt voluntas, & quæ colligitur legitimè aliunde. Quocirca eis concurrentibus, & veriſimili data voluntate, iuridicè porrigitur diſpoſitio ad alium caſum, idque veriſſimum eſt, atque ex his comprobatur concludenter, quæ ad regulam l. cùm quidam, ff. de hæredib inſtituen. ad regulam etiam dictæ l. tale pactum, §. finali, capitibus præcedentib. ſcripta reliquimus. Idque in ſubſtitutionum, & fideicommiſſorum materia magis certum, & indubitatum eſt, in quibus mens magis attenditur, quàm aliud, prout ipſe Aquilinus in 1. parte eiuſdem §. & quid ſi tantum, num. 74. latiſſimè probauit, & dictum fuit ſuprà alio cap. Quarta deinceps obſeruatio, ſiue concluſio in ipſo[*] articulo ſit; & erit tertia limitatio regulæ generalis negatiuæ propoſitæ ſuprà, dicto numero 12. & 13. videlicet, quòd caſus non dicitur omiſſus, ſed potiùs expreſſus, in quo militar eadem, aut maior ratio, ac in expreſſo; & ſic diſpoſitio facta in vnum caſum, porrigitur ad alium ex vi rationis, Baldus in leg. per diuerſas. per illum text. columna prima, numero 3. C. mandati, & in authentica quas actiones, columna 2. numero 4. verſiculo, ſed ego dico, C. de ſacroſ. Eccleſiis: per text. in l. his ſolis, C. de reuocand. donation. & cum aliis multis Andr. Tiraquellus in leg. ſi unquam in verbo, libertis, numero 45. verſ. quorum ſententia. Iacob. Menochius in conſilio 14. numero 15. libro primo, Camillus Gallinius de verbor. ſignificatione libro none capit. 3. numero 20. Ioſeph. Maſcard. tomo tertio dicta concluſ. 113. num. 25. & 26. Iacobus Beretta in conſilio 118. numero 43. Petr. Surdus deciſione 202. n. 1. & 2. deciſio Rotæ 141. n. 6. in 2. p. in nouiſſimis, Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſion. iuris, tom. 5. littera O, concluſ. 115. numero 10. & concluſ. 116. num. 90. Et[*] idem iuris erit, quando id quod videtur à teſtatore eſſe omiſſum, poteſt aliquo modo comprehendi ſub verbis generalibus ipſius teſtatoris, nam tunc quod hoc modo poteſt includi, non præſumitur fuiſſe omiſſum, cum expreſſum dicatur illud, quod ſub generalibus verbis continetur; ſicuti ex ſententia Bartoli, Pariſij, Alexandri, & Beroi annotauit Maſcard. d. concluſ. 1136. num. 21. qui dicit num. 22. non obſtare huic limitationi quod dixerat anteà in principio illius concluſionis, & repetitum fuit ſuprà, quod teſtator velle non præſumitur id, quod non expreſſit, & loquutus eſt: nam debet intelligi, vt procedat, quando quis vellet extendere verba ad caſum, qui non poteſt ſub eis comprehendi; aliàs ſecus eſt, vt colligitur ex traditis per Caſtrenſem, & Abbatem, & relatos per Maſcard. & vltra eum, per Hipolyt. Riminald. in conſilio 21. num. 66. lib. 1. Fabium de Anna conſ. 10. num. 42. & 45. qui alios multos commemorat. Cæſar Barzius deciſione Bononiæ 121. ex num. 5. cum ſeq. & voluir Franciſcus Mantica de coniecturis vltimar volunt. lib. 3. tit. 19. num. 17. vbi quòd caſus non dicitur omiſſus, quando verba poſſunt impropriè deſeruire, neque etiam ſi verba repugnant, vt ibi probat. Quando etiam caſus omiſſus, per teſtes concludenter probaretur, haberetur pro expreſſo, etſi verbis omiſſus, & ſupplendus eſſet, vt colligitur ex l. quoties, §. ſed ſi[*] non in corpore, ff. de hæredib. inſtit. quo textu adductus Romanus ita decidit in conſ. 385. In caſu præmiſſo, num. 7. in fine, Alexander in conſil. 215. Viſis probationibus, num. 3. lib. 2. Paulus Caſtrenſis in conſilio 18. Si benè conſideretur, colum. 2. ſub num. 1. verſ. illud autem conſtat, volu. 2. per d.l. quoties, & l. errore, C. de teſtam. quos refert Maſcar. de probat. d. conc. 1136. num. 13. & vltra cum Card. Franciſcus Mant. de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 3. titul. 19. numero decimotertio, vel cùm aliquid etiam tacitè diſpo[*]ſitioni teſtatoris ineſt, & ita intelligi, & colligi poteſt ex præſumpta voluntate teſtatoris; tunc namque caſus non præſumitur conſultò omiſſus, ſicuti ex multis iuribus, & Authoribus tradidit etiam Maſcardus dicta concluſ. 1136. num. 15. vel ſi teſtator vnum caſum expreſſit, veriſimiliter exiſtimans, alium non eſſe[*] euenturũ; alioqui illum etiam expreſſiſſet: tunc enim non præſumitur, hunc conſulto omiſſiſſe, l. mulier, in principio, in illis verbis: quia non crediderat patrem; ff. ad Trebel. & l. 3. C. de inſtitut. & ſubſtit. Mantica dict. tit. 19. num. 16. Maſcardus dicta concl. 1136. num. 16. & 17. Caſus etiam omiſſus debet ſupple[*]ri, quando eſt inſolitus, quoniam teſtatori non debet imputari, ſi caſum inſolitum non cogitauerit, vt declarat ipſe Mantic. num. 14. cui conuenit in effectu Simon de Prætis lib. 3. dict. ſolutione prima, numero 85. & 86. fol. 212. vbi etiam tradit, quòd teſtator quando aliquo modo cogitauit caſum omiſſum, vi[*]deatur conſultò omiſiſſe, nec poſſit haberi pro expreſſo, quia ceſſat ratio præſumptæ mentis, ſi teſtator cogitaſſet, aut meminiſſet, ſiue mentis veriſimilis eiuſdem, & refert Ripam, Beroum, Socinum vtrumque, Gratum, & Tiraquellum, ita tenentes. Ac denique quando id, quod deeſt, ſubaudiri debet, ne voluntas vltima ipſius teſtatoris corruat; tunc nam[*]que non expreſſum ab ipſo teſtatore, non eſt præſumendum conſultò ab eo prætermiſſum, ſed potiùs haberi debet pro expreſſo: ſæpiſſimè enim plus nuncupatum, & minus eſt ſcriptum, vt inquit text. in l. 1. §. ſi ex fundo, & in l. quoties, §. 1. ff. de hæred. inſtit. cum[*] ſimilibus; & oratio imperfecta ex præſumpta defuncti voluntate perficitur, l. vnum ex familia, §. penultimo, ff. de legatis 2. & in §. vltimo, eiuſd. leg. l. ſi in teſtamento, ff. de legatis 1. & ita cum aliis Authoti bus obſeruauit ipſe Maſcardus d. concluſ. 1136. n. 18. & 19. Et hactenus de quarta concluſione, ſiue obſeruatione in hac materia, quæ plures continet limitationes, vt vides regulæ negatiuæ propoſitæ ſupra, num. 12. & 13. Quinta prætereà obſeruatio; ſiue concluſio ſit in[*] eodem articulo, videlicet, quòd caſus omiſſus, quando eſt ſimilis expreſſo, & habet eundem effectum, non præſumitur conſulto omiſſus, & admittitur extenſio, vt prouiſio facta in vnũ caſum, porrigi valeat ad aliũ ſimilem, & habentem eundem effectum, licet aliàs de mente non conſtet, neque contineatur ex virtute expreſſi; ita ſanè obſeruauit Bart. in d. §. & quid ſi tantum, n. 3. quem ſequuntur Aretin. n. 19. Ias. n. 23. Crotus n. 88. cum ſeqq. Fortunius n. 117. & ſeq. Galiaula n. 26. Claudius n 8. cum ſeq. Alciatus 2. lectura, n. 26. Socinus iunior n. 46. Bolognet. n. 101. Aquilin. in dict. verſ. ſed ex ſententia legis Velleiæ, n. 70. Camill. Gallin. de verb. ſignificat. lib. 9. cap. 5. & 6. Peregrin. de fideicom. art. 11. num. 46. Iacob. Menoch. in conſ. 211. n. 55. & in conſ. 243. num. 12. lib. 5. Petrus Surdus deciſ. 202. n. 2. Cardin. Domin. Tuſcus practicar. concl. iur. to. 5. littera O, concl. 106. n. 89. fol. 1055. & pro hac concluſione expenditur primo loco tex. in l. finali, §. fin. ff. mandati, vbi ſi mandatũ fit vt fideiubeat, obligatur ſi non fuit fideiuſſor, ſed mandator; qui duo caſus ſunt diuerſi; ſed tamen quia eſt idem effectus, & habent eundem finem, & reputantur ſimiles, ita fit extenſio. Et quamuis Aretinus contendat ibidem, textum illum non probare hanc concluſionem; verè tamen probat, & communis intellectus procedit, ſi ea conſideres, quæ Ioannes Crotus, Socinus iunior, & Bolognet. nunc relati conſiderarunt. Et poſt alios Camillus Gallinius dict. cap. 5. libro. num. 3. & tribus ſeqq. & num. 13. & 14. vbi vide, & num. ſeqq. vbi extenſiones adducit nonnullas, ac etiam limitationes ad iſtam concluſionem; Bolognetus etiam d.n. 101. cum quinque ſeqq. quatuor modis limitat concluſionem eandem. Et latè Socinus iunior ex n. 47. vſq. ad n. 54. qui etiam expendunt pro hac eadem quinta concluſione tex. in l. ſi quis mihi bona, §. ſed quid ſi mandauit, ff. de acquir. hæred. inducendo, vt per Iaſon. d. num. 23. textum etiam in l. finali, C. de rebus alien. non alien. quem induxit Crotus vbi ſuprà, num. 58. & Camillus Gallinius dict. capit. 5. numero 7. & 8. ſed & alia iura adducit, atque exornat Peregrinus artic. 11. d.n. 46. atque ſtatim num. 47. è contrario conſtituit, non fieri[*] extenſionem ad caſum diſſimilem, ſeu contrarium caſui expreſſo, quamuis & in illo caſu magna ſit præſumptio voluntatis teſtatoris; & dicit id præcipuè[*] procedere in ſubſtitutionibus fideicommiſſariis, quæ afferunt onus; & eſſe caſum in l. ex facto, §. ſi quis autem, & §. fin. ff. ad Trebel. & reddit rationem, dicens ſe ſcripſiſſe poſt Bartol. in artic. 29. ex num. 22. vbi vide, & d. art. 11. n. 48. & ſeq. vbi ſatisfacit nonnullis iuribus, quæ in contrarium excitari poſſe videntur. Et vltra eum addiderim ego, eandem Bartoli ſententiam communem tenendam, & ſic quintam hanc obſeruationem tuendam, quamuis Ioannes Marcus Aquili[*]nus in d. verſ. ſed ex ſententia legis Velleiæ, ex n. 72. cum ſeq. ipſam ſubuertere contenderit; nec verè vrgere præcipuam illam rationem, quâ magis adducitur, videlicet quòd quando caſus eſt ſimilis, & eundem habet effectum, non dicatur omiſſus, ſed ex mente comprehenſus, quia eſſe ſimilem, eſt in effectu eandem habere rationem: id autem quod venit ex mente, & ratione, ex ipſa lege, & non ex extenſione dicitur venire, vt ipſe latiùs probat ibidem; non autem vrgere, ex eo crediderim, quod Aſſumptum ipſum Aquilini præterquamquod difficultatem habet, negari non poteſt, quin diſpoſitio porrigi videatur ad alium caſum, etſi ipſe ſimilis ſit, ex quo expreſſus non eſt, & ideò nec ex mente colligitur, vt cenſuit Bartolus & Communis; quamuis, vt arbitror, negari non poſſit, quin ex mente videatur venire, ex quo ſimilis eſt, nec dici poſſit ex mente non venire, in quo Aquilinus arguere poſſet, & tacitè arguit Bart. & Communem; quæ ideò defenditur, quòd negari non poſſit (vtcunque res ſit) quin caſus etſi ſimilis, expreſſus non fuerit, & ſic omiſſus in verbis. Rurſus & ſexta obſeruatio, ſiue concluſio ſit,[*] quòd caſus duo ſimplices, ſi in diſpoſitione ſunt expreſſi, & euenit caſus mixtus omiſſus, ſi diſpoſitio eſt fauorabilis, fit extenſio ad caſum mixtum omiſſum, l. ſi ita ſcriptum, ff. de liber. & poſthum. quòd ſi diſpoſitio eſt odioſa, non fit extenſio ad caſum mixtum omiſſum, l. vim paſſam, §. præſcriptione, ff. ad l. Iuliam, de adulter. & ita Bartol. ſcripſit in d. §. & quid ſi tantum, num. 3. & ibidem Iaſon num. 24. Crotus n. 68. cum ſeq. Fortun. Garcia ſub num. 132. cum pluribus ſeqq. Socin. iun ex num. 54. vſque ad num. 56. Ioannes Bolognetus ex num. 106. vſque ad num. 117. Ioannes Marc. Aquilinus in verſ. ſed ex ſententia legis Velleæ, num. 84. cum ſeq. vſque ad num. 93. & in l. 2. in principio, vbi latiſſimè ex num. 13. ff. de verbor. obligat. Alciatus lib. 3. de verborum ſignificat. num. 29. Guido Pancirolus in Theſauro variar. lection. lib. 3. cap. 1. folio 342. vbi latè in propoſito articulo, an ſub ſimplicibus contineatur caſus mixtus, Iacob. Menoch. lib. 4. præſumpt. 26. num. 28. Camillus Gallinius de verbor. ſignif. lib. 9. cap. 19. quos omnes, &[*] alios quamplures, ordinarios etiam in d.l. 2. ſi originaliter & attentè prælegeris, vix certam reſolutionem in hoc articulo deducere poteris; inuenies namque mirè in hac materia variaſſe Interpretes, & aliquando regulam negatiuam, aliquando verò affirmatiuam propoſuiſſe, prout Gloſſa, & Bartol. in eadem l. 2. fecerunt; Gloſſa namque affirmatiuè, & pro regula docuit, caſum mixtum comprehendi ſub ſimplicibus; Bartol. verò è contrario, atque negatiuè conſtituit, caſum mixtum ſub ſimplicibus non contineri, & ab ea regula excipit tres caſus, materiæ ſcilicet fauorabilis, & contrarietatis euitandæ, ac expreſſionis legis: Cuman. autem, & Aretin. aduersùs do[*]ctrinas Bart. expendunt iura nonnulla. Proptereà Ludouic. Roman. in eadem l. 2. articulum hunc reduxit.[*] ad quinque quæſtiones. Ad ſex Bartholom. Socin. ibidem, vbi ſex caſus diſtinguit. Ad decem Ioan Crot.[*] in d. §. & quid ſi tantùm, num. 68. cum tribus ſeqq. Et ad tres concluſiones præcipuas Ioan. Marc. Aquil.[*] in duobus locis relatis ſupra num. 35. Alciat. verò ad tria genera mixtorum rem perſtringit, lib. 3. de[*] verbor. ſignif. ſub d. num. 29. Fortun. aliter ſe habet in d. §. & quid ſi tantum, ex num. 132. cum ſeq. & mul[*]tas, communéſque Doctorum reſolutiones deſtruit. Bologn. autem, latiſſimè omnium, & per 58. colum[*]nas pertractat iſtam materiam, in d. §. & quid ſi tan[*]tum, ex num. 106. vſque ad num. 117. & in d.l. 2. vbi latiùs quàm in d. §. vbi breuius proceſſit, & ad ſummam, certamque reſolutionem, articulum hunc reduxit, vt ibi videri poterit. Denique Camil. Gallin.[*] lib. 9. de verbor. ſignif. cap. 19. cum multis ſeqq. vſque ad cap. 36. adeò latè, & diffuſè tractatum hunc ſuſcipit, & per concluſiones, diuersáſque, & diſtinctas quæſtiones procedit, vt velut neceſſitate adſtrictus, ea proſequi omittam, quæ ita plenè tractantur, atque[*] traduntur ab alio, contentus pro nunc Lectorem monere (quoad inſtitutum præſens, & tractatum hunc attinet) placere mihi admodùm, & placituram aliis Mariani Socini iunioris generalem reſolutionem, quâ totam hanc materiam explicandam, cum iudicio putauit in dicto §. & quid ſi tantum, num. 55. verſ. dico itaque. Vbi obſeruauit, quòd ſi in caſu mixto, qui euenit, & qui non reperitur expreſſus in diſpoſitione, poteſt conſiderari eadem ratio, eadèmque mens diſponentis; tunc prouiſio in ſimplicibus, etiam ad mixtum porrigitur (cuncta etenim Socin. ipſe à ratione diiudicanda arbitratur, vt anteà dixerat num. præcedentibus) & hoc putat in odioſis etiam procedere: Si verò ratio, & mens eadem diſponentis ceſſat, ceſſabit & diſpoſitio, etiamſi eſſemus in fauorabilibus; non enim ex eo quòd ſit quid fauorabile, debet aliquid contra mentem diſponentis induci, nec etiam debet impedi mens diſponentis ex eo quòd quid ſit odioſum, vt latiùs Socin. ipſe iunior explicat, & ante cum idem voluit Aretin. in d. l ſio ita ſcriptum, ff. de liber. & poſthum. quò loci docuit, quòd quando eadem, vel maior militat ratio in mixto, atque in ſimplicibus, tunc caſus mixtus ſemper comprehenditur ſub ſimplicibus, ſiue materia fauorabilis ſit, ſiue odioſa. Addit tamen (vt vides) Socin. ad eadem ſit mens teſtatoris, vel non, & idem quoque voluit Lancel. Galiaul. in d.l. 2. in prine. ff. de verbor. oblig. ſub num. 16. Et hæc ſententia (vt nunc dicebam) mihi admodum placet; conſidero enim, negari non poſſe, quin præſens materia tota coniecturalis atque voluntatis diſponentis interpretatiua ſit; ideóque & conſequenter ſemper conſiderari debebit, an eadem mens teſtatoris, eadèmque ratio ſit, vel non ſit, quemadmodum ad cognoſcendum, an caſus omiſſus pro omiſſo haberi debeat, vel pro expreſſo; poſt alios multos Authores inſpiciendum ſcripſit Menoch. libro 4. præſumpt. 26. num. 16. & dumtaxat in conſideratione habendum, an eadem eſſet rãtio, & veriſimilis mens teſtatoris: & ita in propoſito noſtro diiudicandum erit ex præcitatis Authoribus, & Aquilino in dicto verſ. ſed ex ſententia legis Velleiæ, num. 86. Nec vrget in contrarium ratio quæda, ſiue ar[*]gumentum, quo obſeruationem hanc imperfectam eſſe dixit; & ab ea recedens, alitor articulum hunc explanauit Camil. Gallin. de verbor. ſignific. lib. 9. d. cap. 19. num. 8. videlicet quòd ipſamet reſolutio eſſet imperfecta, nec comprehendat caſum illum, quando ſumus in dubio: Verè namque (quod fatebitur quiſque) debilis eſt, & infirma obiectio hæc; in dubio namque dicimus, inſpiciendum eſſe, vtrùm eadem ratio, eadèmque mens diſponentis ſit, vel non ſit: ex his etenim ſecurè coniecturari poterit diſponentis intentio, & voluntas; nam ſi eſſemus in certis, nec coniecturis, nec interpretationi locus eſſet, vt cap. præcedentibus diximus, nec poterit adeò dubius eſſe teſtatoris ſermo, aut diſpoſitio, vt verbis eiuſdem attente perpenſis, ratione etiam, ſiue fine diſpoſitionis inſpecto, ac mente iuridicè coniecturata, quid inde dici debeat, elici non valeat veriſimiliter; totum ergo hoc ex ratione, & mente (maximè in noſtra materia) definire, & ſecurius equidem, & iuris rationi conuenientius videtur. Et hactenus de ſexta hac concluſione, de cuius materia & alio cap. infrà, quo de diſpoſitione facta in caſu ſimplici agitur, & ibidem Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſion. iur. tom. 5. litera M. concl. 264. ex fol. 764. & alij Authores commemorabuntur; vide etiam Guidon. Pancirolum variar. lection. lib. 3. cap. 1. Septima deinde obſeruatio, ſiue concluſio in eodem articulo, ac in ſecundo membro diſtinctionis Bartoli, quando ſumus in prouiſione facta per modum conditionis, ita conficienda eſt, vt ſub ea plures includantur, ac verè contineantur concluſiones, ſiue obſeruationes: ac primum equidem regula generalis proponitur, caſus ſi exprimatur per modum conditionis, non extenditur ad caſus ſimiles regulariter, & inde caſus omiſſus regulariter non continetur, l.[*] qui hæredi, & l. Mæuius, ff. de condit. & demonſtrat. de quarum intellectu vide Ioannem Marc. Aquilin. in d. §. quid ſi tantum, in verſ. ſed ex ſententia legis Velleiæ. num. 9. & tribus ſeqq. & num. 13. 14. & 17. & per illam regulam, quia caſus omiſſus, pro omiſſo habetur regulariter, de qua ſupra num. 12. & 13. id autẽ procedit, & pro regula conſtituitur in quacunque diſpoſitione conditionali, ſiue conditio ſit ne[*]ceſſaria, ſiue voluntaria, quando caſus eſt diſſimilis, iuxta quatuor illa iura, quæ allegauit Bart. d. num. 3. in d. §. & quid ſi tantum; ex quo in effectu tres colliguntur concluſiones, prout Ioan. Bolognet. in eodem §. numer 117. & 118. cum iudicio adnotauit. Prima itaque concluſio eſt, quòd conditionalis[*] prouiſio, ſiue diſpoſitio in vno caſu facta, ad alterum expreſſo diſſimilem non extenditur, l. ſi cùm dotem, ff. ſoluto matrim. in princip. 1. commodiſſimè, ff. de liber. & poſthum. l. fideicommiſſum, ff. de condit. & demonſt. per rationem etiam, quia conditiones dicuntur ſtrictiſſimi eſſe iuris, vt notarunt ſtatim referendi Authores, & ſcripſerunt Crauet. in conſil. 113. num. 1.[*] Gozad. in conſ. 100. ſub num. 23. & ideò in forma ſpecifica impleri debent, d.l. qui hæredi, & d.l. Mæuius. ff. de condit. & demonſt. Leand. Galganet. in com[*]mentariis de condit. & demonſt. part. 2. cap. 1. quæſt. 41. num. 1. & 2. & quæſt. 82. fol. 207. vnde tam conditionis natura, quàm caſuum diſſimilitudo facit. vt de ca[*]ſu expreſſo ad caſum diſſimilem non poſſit dari progreſſus in diſpoſitione conditionali; quod ex ſententia communi rectè animaduertit: multa etiam in propoſito huius concluſionis adducit, & contrariis ſatisfacit Camill. Gallin. lib. 9. de verbor. ſignific. cap. 7. per totum. Ludouicus Caſanate in conſ. 1. ex num. 18. cum ſeq. & num. 39. & num. 226. & conſ. 4. n. 75. Ioannes Bolognetus in d. §. & quid ſi tantum, n. 118. & 119. vbi dicit, quòd hæc concluſio Bartoli eſt vera, præſuppoſito in facto, quòd caſus ſit diſſimilis: ſed tamen an caſus ſit ſimilis, vel diſſimilis, dependet à ſubiecta materia, & ab intentione proferentis, itavt[*] non poſſit dari certa, firmàque regula: idcircò inquit, quòd neceſſarium erit inſpicere ſubiectam materiam, an ſecundùm eam ſit caſus diſſimilis, & coniungere intentionem proferentis, vt ipſe Bolognetus animaduertit, quem Camillus non citat, nec cæteri ſic animaduertunt. Secunda concluſio eſt, in conditione voluntaria[*] non dari pogreſſum de caſu ad caſum, ſed debere illam impleri in forma ſpecifica, provt fuit ipſa prolata, d.l. Meuius, in principio, & d.l. qui hæredi; & ſic in conditione voluntaria inspicitur merum factum conditionis per teſtatorem ex ſola eius voluntate appoſitæ: ita ſanè Bartolus in dict. §. & quid ſi tantum, dicto num. 3. cum quo tranſeunt communiter omnes ſecundùm Alexandr. & Iaſonem, num. 27. ibidem, Socinum iuniorem num. 59. Ioann. Marc. Aquilin. in d. verſ. ſed ex ſententia legis Velleæ, num. 110. & n. 9. cum ſeq. & Bolognetum num. 120. qui contra iſtam concluſionem & iura, & rationes expendunt, & eis reſpondent, vt penes ipſos videri poteſt. Et per Camillum Gallinium de verbor. ſignificat. lib. 9. cap. 17. in principio, & cap. 16. per totum, quò loci ſcripſit, communem eſſe ſententiam Bartoli, & omninò tenendam, refert etiam Fortunij Garciæ opinionem contrariam, & plura eiuſdem fundamenta proponit, ac demùm eiſdem ſatisfacit iuridicè, prout etiam ſatisfieri poterit prælectis his, quæ Marian. Socin. iun. d. num. 59. 60. & 61. adnotauit in propoſito latiſſimè. Reddit denique ipſe Camillus poſt Alciatum concluſionis prædictæ rationem, videlicèt quòd ex adiectione conditionis, actus indiuiduus redditur, l. cui fundus. ff. de condit. & demonſt. & ideò non[*] poteſt aliter, quàm informa ſpecifica impleri, vt iura citata probant; & vltra citatos tenuerunt quoque prædictam doctrinam Bartoli, videlicet quòd conditio voluntaria non extendatur ad alium caſum, Angel. Anchar. Socin. Dec. Ripa, Alciat. Cephal. Oſaſc. Menoch. Hieronym. Gabriel. Corn. Pariſ. Zanch. Riminald. & alij, quos refert Ludouic. Caſanate in conſ. 1. ex num. 18. cum ſeq. & num. 36. & ſeq. vſque ad num. 42. & in conſ. 4. ex num. 42. vſque ad numerum 59. vbi citat num. 46. Bartolum, Iaſonem, Socinum vtrumque, Crotum, Ruinum, Galiaul. Fortun. Sarmientum, Ripam, Decium, Gratum, Riminaldum, Bolognetum, Curt. iun. Rolandum, Nattam, Alexand. Gozadin. Menoch. Mazol. Pedroch. Hondedeum, Prætis, Anton. Gabr. Trentacinq. Coſtam, & Oſaſc. ita tenentes, & num. 48. dicit rationem eſſe, quia in conditione voluntaria, teſtator ſolùm cogitauit de forma; & ſic nudus verborum cortex, & merum factum inſpicitur, nec alia vtilitas, vel effectus requiritur, quoniam conditio pro ſufficienti cauſa habetur, vt multi Authores ibi relati obſeruant, & num. 52. per totum, ex eo conſtituit, voluntariam dici conditionem, quòd potuerit teſtator ſine illa conditione diſponere, & quòd voluntariè fuerit adiecta; non autem ex eo quòd eius implementum requitatur neceſſariò, quia aliàs nulla conditio diceretur voluntaria, vt Emanuel Coſta quinta parte, dicti §. & quid ſi tantum, numero 10. ſingulariter obſeruauit, & id ipſum tenent alij ibi relati. Limitatur autem iſta concluſio in primis, vt locum[*] non habeat, quando ex coniectura aliqua, ſiue ex coniccturis deprehendi poteſt, teſtatorem non modum, ſed finem potiùs conſideraſſe; tunc namque voluntaria conditio à neceſſaria non differt (de qua ſtatim agendum eſt;) & ſic datur progreſſus de caſu ad caſum, & ita reſtringit, & declarat memoratam concluſionem Andr. Alciat. lib. 3. de verborum ſignific. ſub num. 24. & num. 25. vſque ad numerum 29. latiſſimè exornat, atque declarat, eruditè etiam obſeruat, ſemper, ac diligenter animaduertendum eſſe, qualis fuerit teſtatoris mens, & ſententia, vt ex ea vel ad caſum omiſſum progrediamur, vel intra cancellos verborum permaneamus. Et Alciatum ſequitur, latiùſque limitationem iſtam declarat Camillus Gallinius de verbor. ſignific. lib. 9. cap. 18. & apertè videtur probare Ioannes Bolognetus (qui nec à Gallinio refertur, nec Alciati mentionem facit) in dict. §. & quid ſi tantum, dicto num. 120. dicens, quòd dicta concluſio Bartoli ſeruit tantummodò pro quadam præſumptione, vt diſponens præſumatur cogitaſſe de forma; tamen ſi ex coniecturis appareat, quòd cogitauerit de effectu, & non de forma, fit extenſio ad caſus similes habentes eundem effectum, & repetit ibid. num. 89. & 90. vbi ex num. 86. adducit duodecim iura, quibus reſolutio hæc comprobatur; idcircò cùm caſus ſe offerat, videndus is Author erit omininò. Et id ipſum, videlicet conditionem voluntatiam ex coniecturis, ſeu veriſimili mente teſtatoris poſſe extendi ad caſum omiſſum, tenuerunt Aldobrandinus in conſ. 30. num. 10. Caſtrenſ. Alex. & Socinus, cum quibus Leandr. Galganet. de condit. & demonſt. parte ſecunda, cap. 1. quæſt. 41. num. 3. fol. 160. & Authores illi commemorati per Lodouic. Caſanat. dicto conſ. 1. num. 15. 16. & 17. qui tamen ex num. 18. cum ſeq. & maximè num. 27. conſtanter tuetur contrarium, ac etiam ex mente non admitti extenſionem, & dict. num. 27. citat Raudenſem, Surdum, & Cephalum, ita tenentes, & repetit num. 37. vbi inquit, quòd ſubſtitutiones quamuis extendantur in aliquò caſu ex mente, & coniecturis; tamen in conditionibus voluntariis extenſio nunquam admittitur. Et iterùm tenet in conſ. 4. num. 51. vbi defendit, conditionem voluntariam non extendi, etiam ex mente, & coniecturis, & citat alios Authores ita tenentes; & n. 54. idipſum tuetur, aſſerens falſum eſſe, conditiones voluntarias poſſe ex mente extendi, cùm in illis caſus contingens præter voluntatem teſtatoris, numquam cenſeatur comprehenſus, etiamſi adſit maior ratio diſponendi: idque etiamſi adeſſet agnationis conſeruandæ fauor, vt ibi notauit num. 55. & num. 57. ponit exemplum in conditione, ſi maſculi naſcantur, vel moriantur, quæ non comprehendit caſum non natiuitatis, neque ex mente, neque ex coniecturis, prout aduersùs alios quamplures tenuerunt ibidem relati. Cæterùm (vt anteà ego admonui) cùm caſus ſe offerat, videndus omninò erit Ioannes Bolognetus in loco relato, eiuſdèmque obſeruationes in puncto iuris ſecurius procedunt, ex iuribus ibi relatis; Ludouici autem Caſanate annotationes non ſine periculo, & maxima contradictione ſe habent, vt ipſemet fatetur, & ingenti ſtudio aliorum traditiones commemorat; periculum autem in eo vertitur, quòd dictis locis extenſionem denegat indiſtinctè. Nam ſi intelligatur idemmet Author, iuxta ea, quæ dicto conſ. 1. num. 39. 40. & 41. ſpecificè ſcripſit, & abſque periculo probari poteſt, & non modò iuridicè loquitur, ſed etiam Ioannis Bologneti placitis accedit, ſiue ab eo non diſſentit, videlicet, quòd conditio voluntaria quamuis poſſit extendi ex mente, & coniecturis de vno caſu ſimili ad alium ſimilem, quoad mentem, verba, & effectus (quod aſſerit Bolognetus tantùm) non tamen ad caſum diſſimilem, & penitùs oppoſitum; & ideò infert, quòd caſus natiuitatis & mortis, & caſus non natiuitatis non ſunt ſimiles, ſed prorſus diſſimiles, & prorſus oppoſiti, & ita quòd neque ex rationis identitate, neque ex veriſimili mente admittitur extenſio, prout tenent Socinus, Angelus, Riminaldus, Cephalus, Alciatus, Oſaſcus, & Menochius, ibi relati, & per totum dictum conſilium primum agit, quando in ſubſtitutionibus conditio mortis comprehendat caſum non natiuitatis: Vide etiam d. conſ. 4. num. 53. vbi refert Socin. vtrumque, petris, Alciatum, Ruſticis, ad hoc quòd in conditionibus voluntariis extenſio admittatur, quando effectus (inſpecto finali exitu) à teſtatore conſideratus, nobis demonſtrat finem, ſeu effectum debere attendi; verè tamen num. ſeq. ſemper contrarium tuetur. Secundò limitatur dicta concluſio tradita ſuprà,[*] num. 55. vt minimè procedat, quando casus ad quem fieret extenſio, seu productio, per omnia exæquaretur, subrogaretùrque illi, quem teſtator expressit; tunc namque etiam in conditione voluntaria daretur progreſſus de caſu ad caſum, l. ita conditionibus, §. paternus, ff. de condit, & demonſtrat. l. is qui, §. finali, ff. de legat. præſtandis, l. paterfamilias, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. l. 3. . §. finali, ff. de fideicommiſſariis libert. & latiùs explicat limitationem hanc Camillus Gallinius videndus omninò lib. 9. de verborum ſignificatione cap. 17. per totum, & num. 7. cum ſeq. vbi etiam de[*]clarat, quid dicendum ſit in propoſito, quando alia videretut fuiſſe mens teſtatoris, & refert theoricam Alciati in propoſito, lib. 3. de verbor. ſignific. ſub numero 22. & ſeq. Tertia denique & vltima concluſio ſit, quòd quan[*]do caſus exprimitur per modum conditionis neceſſariæ ad actum, vel ad effectum actus, tunc fit extenſio de vno caſu ad alium ſimilem; & ſic conditio ipſa impleri poteſt per æquipollens, vt per Bartolum numero 3. in dicto §. & quid ſi tantum, qui allegat text. in l. mulier, in principio, ff. ad Trebellian, & in l. ſi mater, C. de inſtitut. & ſubſtit. & facit etiam l. ſi ita eſſet, ff. quando dies legati cedat, l. Iulianus ait, ff. de condit. & demonſt. & cum Bartolo tranſeunt magis communiter omnes, vt conſtat ex Iaſone ibid. num. 27. cum ſeq. Galiaula ſub num. 37. Socino iunior. num. 59. 60. & 61. Alciato num. 38. & lib. 3. de verbor. ſignificat. num. 71. Ioanne Marco Aquilino in eodem, §. & quid ſi tantum, in verſ. ſed ex ſententia legis Velleæ, n. 109. cum ſeq. Hippolyt. Riminald. in conſ. 37. num 3. lib. 1. Magonio deciſ. 27. num. 45. Sarmiento ſelectar. lib. 2. cap. 1. num. 12. Simone de Prætis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpret. 2. dub. 2. ſolut. 14. num. 37. latè Menochius lib. 4. præſumpt. 185. per totam, maximè num. 6. qui latiùs diſtinguit, & declarat, & multa in propoſito dicit, Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 16. ex num. 4. vſque ad num. 9. Tiberius Decianus in conſ. 48. num. 13. lib. 4. Euerard. in loco ab æquipollentibus, num. 17. per totum, fol. 632. Ioſeph. de Ruſticis in conſ. 1. num. 70. Hondedeus, Pedrocha, Beretta, Burg. de Paz, Roger. Trentacinq. Fachineus, & Caſanate, quos referam infrà, hoc eodem tractatu, in cap. ab æquipollentibus, idem Caſanate in conſ. 4. numero 45. & 47. & ſeq. Petrus Surdus deciſ. 209. numero 3. & de alimentis, tit. 5. quæſt. 3. num. 15. & 16. Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 9. cap. 8. per totum. & vide cap. 9. & 10. vbi ex profeſſo ſuſcipit declarationem, atque interpretationem l. commodiſſimè. ff. de liber. & poſthum. & l. fideicommiſſa, §. ſicut, ff. de legat. 3. quæ contra iſtam concluſionem expenduntur communiter; ſuſcipit etiam Socin. iunior d. num. 59. & ſeq. vbi vide omninò, Ioann. Bologn. ſub num. 131. Aquilin. vbi ſupra, ex num. 9. & ex num. 11. cum ſeq. & vide num. 48. vbi conciliat iura nonnulla, nempè text. in d. §. & quid ſi tantum, & in d.l. commodiſſimè, & in l. vltima, C. de poſthum. hæred. inſtit. & dictis in locis ſentit apertè, conditionem neceſſariam appellari eam, quæ iure, vel natura neceſſaria eſt, & præciſa ad ipſam diſpoſitionem ex præuia ratione rei, non ſola teſtatoris diſpoſitione, quia ſi ab eius voluntate pendeat, non neceſſaria, ſed voluntaria dicitur. Et poſt Bartol. Bald. Socin. Nattam, Salomon. & Coſtam, expreſsè annotauit Ludouic. Caſanate d. conſ. 4. num. 52. & num. 47. reddit rationem communem, quare ſcilicet in conditione neceſſaria extenſio admittatur, quia in conditione neceſſaria teſtator magis cenſetur conſideraſſe effectum, quàm modum; & ſic dicitur neceſſaria quoad effectum, non quoad verba, & citat Decium, Socinum, Peregrinum, & Prætis, ita tenentes. Limitatur tamen ea doctrina, & concluſio tradita in conditione neceſſaria, vt locum non habeat, quando in oppoſitum appareret de mente ipſius diſponentis, vel expreſsè, vel per coniecturas legitimas; id quod deducitur ex mente omnium Interpretum, qui hactenus in propoſito ſcripſerunt: & in terminis adnotauit Alciatus lib. 3. de verborum ſignificatione, num. 28. Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 9. cap. 11. eruditè, atque elegantiſſimè omnium Ioann. Bolognetus in d. §. & quid ſi tantum, num. 122. qui cùm anteà num. 121. memoratam concluſionem Bartoli retuliſſet de extenſione admittenda in conditione voluntaria; inquit ſtatim, quòd inſpici ſemper debet in propoſito, an diſponens cogitauerit de forma, vel de effectu actus; & habita reſolutione, quid firmauerit, tunc colligetur deciſio, an extendatur ad caſus ſimiles, & quòd colligetur coniectura principaliter ex ſubiecta materia, & poſteà ex natura verborum, & ex aliis de facto incidentibus, quæ diligens Iudex inueſtigare debet. Et non multa differentia erit (vt Bolognetus ipſe ſubdit) an caſus exprimatur per modum conditionis, vel per modum diſpoſitionis, quoniam in vtroque articulo recurrendum eſt ad illud principium, an teſtator cogitauerit de effectu actus, vel de forma verborum. Quod (vt vides) notabile eſt, nec ab alio, quàm à Bologneto adnotatum; & conſequenter materia tota hæc coniecturalis, atque præſumpta, & interpretatiua remanet, ſic vt in vna & alter conditione coniecturis, atque interpretationi mentis, & voluntatis locus adhuc ſit. Quod videtur probaſſe Sim. de Præt. lib. 2. interpret. 3. dub. 1. ſolut. 3. num. 165. cum quatuor ſeqq. iunct. n. 161. & 162. fol. 247. Nec diſſentit Leander Galganetus in commenta[*]riis de condit. & demonſt. ſed potius communibus, & ſuprà traditis Interpretum reſolutionibus conuenit omninò, nec aliquid nouum, aut eiſdem placitis communibus contrarium adducit; inquit namque part. 2. dicti tractatus. cap. 1. quæſt. 41. fol. 160. regulam eſſe, quòd conditio debeat impleri in forma ſpecifica, nec ideò poſſit impleri per æquipollens, maximè cùm conditio eſt voluntaria: limitat ſtatim ſeptem modis, ex num. 3. cum ſeq. Ac primùm, niſi id per æquipollens ex veriſimili mente teſtatoris fieri poſſit, quoniam ex veriſimili mente, & coniecturis, ab ea regula receditur. Deinde limitat, niſi conditio eſſet neceſſaria, quia conditio neceſſaria poteſt impleri per æquipollens, vt ibi probat nouiſſimè. Rurſas dicto cap. 1. partis ſecundæ, quæſt. 82. ſol. 207. quærit, vtrùm ſit ſemper verum, quod ſæpè in eo tractatu repetit, videlicet quòd conditio debeat impleri in forma ſpecifica; & facit diſtinctionem illam communem, an conditio ſit neceſſaria, vel voluntaria. Denique quæſt. 103. eiuſdem cap. primi, partis 2. ex profeſſo magis diſputationem ſuſcipit, & inquit, ex voluntare conditiones apponentis clara, vel coniecturata, & ſic ex præſumptionibus poſſe conditiones per æquipollens adimpleri, veſ non; quoniam præſumpta voluntas teſtatoris eſt regina, & totum facit, ex iuribus vulgatis, & Authoribus ibi citatis num. 2. Præmittit etiam num. 3. duas eſſe conditionum ſpectes vltra alias multas, Neceſſariam ſcilicet, & Voluntariam; Neceſſariam inquit eſſe eam, quæ rei naturæ ineſt, vt in exemplis ibi propoſitis: Voluntariam verò illam, quam teſtator ſua voluntate adiicit, & apponit, vt in exemplis adductis ibi, & quacunque conditione voluntariè appoſita, diſtinguit ſtatim inter Voluntariam, & Neceſſariam quoad effectum extenſionis, & plures alios caſus conſiderat, vt ibi videri poterit. Et hactenus de caſu omiſſo, & quando haberi debeat pro expreſſo, vel non, vt extenſio admittatur, vel non admittatur, ex quo etiam deduci poſſet reſolutio, atque explanatio eorum, quæ mox dicuntur; regulæ namque ſuperiores ad omnem diſpoſitionem adaptari poſſent, cuiuſcunque generis illa ſit. Sed magis ſpecificè loquendo, vt omnia explicentur, nec alibi quærendi neceſſitas immineat, erit & Secundo loco, atque principaliter obſeruandum, du[*]bium maximum inter Doctores noſtros fuiſſe, hæredis inſtitutio, an ſcilicet, & quando coniecturis, atque præſumptionibus inducta cenſeatur, ſiue cenſeri poſſit: & verè tres eſſe, contrariáſque Interpretum opiniones in propoſito. Vna fuit eorum, qui dixerunt, inſtitutionem hæredis induci non poſſe ſolis coniecturis, & præſumptionibus: ita Caſtrenſis in conſil. 263. Circa primam, columna 3. verſiculo nec obſtat, lib. 2. Corneus in l. captatorias, num. 20. C. de teſtamento militis, Ruinus, Socinus, Menchaca, Coſta, & Aquilinus, quos refert, & ratione, atque iure hanc ſententiam comprobat Iacobus Menochius libro 4. præſumpt. 19. ex num. 1. vſque ad numerum 6. Secunda fuit opinio affirmantium, imò hæredis inſtitutionem ſolis coniecturis & præſumptionibus induci: Qua quidem in opinione ſuerunt Baldus, & Angelus in l. in tempus, §. primo, ff. de hæred. inſtitu. Iaſon, & Riminaldus ſenior, quos ipſe Menochius dicta præſumpt. 19. num. 6. recenſet. Tertia fuit opi[*]nio eorum, qui viſi ſunt diſtinguere, quod aut coniecturæ non colliguntur ex verbis ſcriptis in teſtamentis, ſed extrinſecus; & tunc non ſufficiunt ad inducendam hæredis inſtitutionem: ita procedit prima opinio: Aut coniecturæ colliguntur ex ipſis verbis; & tunc ſatis ſunt, vt hæredis ipſa inſtitutio inducatur; ſic locum habet ſecunda opinio: Ita ſanè voluerunt Baldus, Aretinus, Barbatia, Ruinus, Romanus, & Aquilinus, quos refert ipſe Menochius dicta præſumptione 19. vbi ponderat optima iura, & hanc diſtinctionem videtur ſequi. Sequitur etiam expreſsè eod. lib. 4. præſumpt. 26. num. 18. vbi expendit text. in l. Titius, §. Lucius Titius, ff. de hæred. inſtitu. Requiritur ergo neceſſariò, quòd coniecturæ colligantur ex his, quæ fuerunt in teſtamento ſcripta, & eiuſmodi ſint, vt nulla ſubeſſe dicatur dubitatio,[*] quin de eo hærede teſtator ſenſerit, vt Menochius ipſe animaduertit dicta præſumpt. 19. num. 5. & ſtatim num. 9. cum ſeq. dixit extare caſus nonnullos, in[*] quibus ſolæ coniecturæ, & præſumptiones ſufficiunt ad inducendam hæredis inſtitutionem. Eſt ſanè primus caſus in milite. Secundus in teſtamento condito à patre inter liberos. Tertius in teſtamento ad pias cauſas condito, vt latiùs ibi comprobat: & vide eodem libro 4. præſumptione 64. per totam, vbi in ſub[*]ſtitutionum materia ſuſcipit diſputationem eandem, an ſcilicet, & quando ſubſtitutio directa dicatur inducta ſolis coniecturis, & præſumptionibus: & dicit, tresfuiſſe in hoc articulo Doctorum opiniones, ſicuti & tres fuerunt in diſputatione de inſtitutione; Prima quarum eſt, coniecturas, & præſumptiones ſufficere ad inducendam directam ſubſtitutionem, quam tenuerunt permulti Authores congeſti ibidem, numero 2. & in conſil. 303. num. 45. lib. 4. & per Manticam lib. 5. tit. 1. num. 16. Secunda fuit opinio, directas ſubſtitutiones non induci coniecturis, & præſumptionibus; quam tenuerunt permulti alij, per eundem Menochium reltai, num. 3. vbi ſupra; imò & aliquando hanc opinionem ſibi placuiſſe ſcripſit idem Menochius in conſ. 97. num. 48. lib. 1. Ter[*]tia fuit aliorum opinio, ſic diſtinguentium: Aut coniecturæ ſumuntur ex his, quæ in teſtamento expreſſa fuere; & tunc locum habet opinio prima, nempe directam ſubſtitutionem coniecturis & præſumptionibus induci poſſe: Aut coniecturatæ ſumuntur extrinſecus; & tunc procedit ſecunda opinio: Ita ſcripſerunt Baldus, Aretinus, Alciatus, Socinus iunior, Zanchus, & Aquilinus, quos ipſe Menochius commemorauit in conſ. 97. num. 48. lib. 1. & dicta præſumptione 64. num. 4. quo loci vltta text. in d.l. Titius, §. Lucius Titius, & 1. Lucius, 2. ff. de hæred. inſtit. expendit quoque textum in l. Titius, & Seius, cum 1. ſeq. eiuſdem tituli, quæ in hunc modum ſcripſit: Titius, & Seius, vtérve eorum viuet, hæres mihi eſto: exiſtimo, ſi vterque viuat, ambo hæredes eſſe, altero mortuo, eum qui ſupererit, ex aſſe hæredem fore. Subiungit Vlpianus: Quia tacita ſubſtitutio ineſſe videtur inſtitutioni. Eſt certum ibi agi de vulgari ſubſtitutione, & tamen præſumpta eſt, cùm colligatur ſolùm ex inſtitutione; & Vlpianus appellat tacitam, vtitúrque illo verbo videtur. Et ſecundùm hæc elicitur apertè, vim omnem diſpoſitionis cuiuſque, ex voluntate diſponentis præcipuè pendere, voluntatémque non modò expreſſam, ſed etiam tacitam, ex expreſſis tamen deductam, in inſtitutionibus quoque, & ſubſtitutionibus ſufficere (vt Menochius reſoluit;) & vltra eum, idem quoque tuetur, & tres eaſdem opiniones recenſet, quas Menochius, remanens eodem in placito Camill. Gallin. de verbor. ſignif. lib. 9. c. 18. ex n. 9. cum ſeq. vt non otiosè, aut extra propoſitum dicta nunc, & dicenda ſtatim fuerint; imò ad explanationem præcedentium, & ſequentium capitum prętermitti non potuerint. Non modò autem ſubſtitutio directa, & inſtitutio[*] coniecturis & præſumptionibus inducitur, ſi ex expreſſis in teſtamento eliciantur; verùm etiam extenditur inſtitutio hæredis de caſu ad caſum, quando habet eandem rationem, & extat præſumpta mens teſtatoris, ſicuti probat textus in l. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & poſthum. quo loci reſpondit Paulus Iureconſultus, inſtituto hærede eo, qui naſcetur, extenſionem fieri ad caſum illum, quando is natus iam erat tempore conditi teſtamenti, ignorante ipſo teſtatore; eſt enim veriſimile, quòd ſi teſtator ſciuiſſet filium illum eſſe natum, magis expreſsè eum vocaſſet, cùm iam conſtet, affectionem habuiſſe erga partum illum: probant etiam & alia iura, quæ in ſubſtitutione facta in vno caſu, recenſebuntur ſtatim: Et uta cum aliis multis defendit conſtanter Menochius lib. 4. præſumpt. 26. ex num. 2. vſque ad num. 19. & tenendum eſt, quidquid alij Authores relati per eundem Menoch. num. 11. contrà tenuerint: Quorum opinio vera non eſt, atque conuincitur ex his, quæ dilucidè præcitato in loco ſcripta reliquit ipſe Menochius: Ex his etiam quæ Camillus Gallinius annotauit lib. 9. de verbor. ſignificat. cap. 18. ex num. 9. & maximè num. 14. & tribus ſeqq. Subſtitutio quoque[*] directa extenditur de caſu ad caſum, quando habet eamdem rationem, vel extat præſumpta mens teſtatoris: Ita ſanè ſpecificè firmarunt Bartolus, Bald. Albericus, Angelus, Salicetus, Fulgoſius, Aretinus Imola, Anania, Raynerius, Gulliel. Cun. Alexander. Bologninus, Calcaneus, Roſellus, Socinus ſenior, Corneus, Curtius ſenior, Iaſon, Ruinus, Decius, Socinus iunior, & Bertrandus, quos ſequitur, & commemorat Tiberius Decianus in conſil. 1. ex n. 128. vſque ad num. 143. lib. 1. & poſt eum, eoſdem quoque Authores recenſet Vincentius de Franchis deciſione 2. in 2. p. vbi ex num. 1. vſque ad num. 34. ex propoſito defendit iſtam partem, limitat etiam, & extendit, vt ibi videri poterit pleniſſimè. Vide etiam num. 13. ad finem, vbi retulit etiam Ruinum, Alciatum, Marſarium, Crauetam, Hieronym. Gabriel. Zanchum, & Balduinum ſic tenentes, & ita iudicaſſe conſilium Neapolitanum teſtatur. Tenuerunt quoque ſententiam ipſam camillus Gallinius lib. 9. cap. 18. ex numero 14. & vide ex num. 9. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 5. tit. 1. num. 14. tiberius Decianus aliis in locis, ſcilicet in conſil. 2. num. 25. lib. 2. & vide num. 44. vbi eleganter declarat: & in conſil. 3. num. 44. & in conſil. 4. num. 27. lib. 2. & in conſ. 10. num. 21. & in conſ. 34. num. 13. lib. 3. Franciſcus Viuius communium opinionum, verbo, Caſus non expreſſus, Bartol. Baldus, Alex. Aretinus, Cumanus, socinus, Imola, Ripa, Iaſon, Salomonius, Galiaula, Fortunius, & alij cum quibus Emanuel Coſta quinta parte dicti §. & quid ſi tantum, numero primo & ſeptimo, & ibid. Ioannes Marc. Aquilinus in ſcholiis ad verſiculum ſed ex ſententia legis Velleiæ, ex num. 9. cum ſeq. Ioannes Corraſius in l. poſt aditam num. 26. C. de impuber. Bald. de Vbaldis in tract. de ſubſtitut. rubrica de vulgari, num. 6. per totum. Et ibidem Bartolus de Huſſio num. 5. Vdalricus Zaſius num. 6. & 7. latiſſimè Paulus Leonius in eodem tract. de vulgari, ex num. 71. vſque ad num. 113. Guil Benedictus in cap. Raynuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, ex num. 25. vſque ad numer. 44. & ibid. Couarr. §. 4. num. 5. Sfortia Oddi in præludiis Compendioſæ, parte 2. quæſt. 3. numero 8. 9. & 10. Menchaca de ſucceſſionum progreſſu, lib. 2. §. 12. num. 3. Antonius Gomezius tom. 1. variarum cap. 3. num. 10. Et ibi Suarez in addit. littera F. Michaël Graſſus §. ſubſtitutio, quæſt. 7. num. 7. Gregorius Lopez in l. 1. tit. 5. partita 6. verb. Eſſo miſmo. Paulus Æmilius in tractatu ſubſtitutionum, cap. 1. num. 71. Simon de Prætis de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretat. 2. dubitat. 1. ſolutione 1. ex num. 12. fol. 64. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt, 76. regula 9. Marcus Anton. Eugenius in conſilio 74. num. 10. & 19. & 41. & in conſ. 99. ex n. 6. Hippolytus Riminaldus in conſil. 567. num. 19. & 26. 27. & 28. lib. 5. Petrus Gregorius in ſyntagmate iuris, lib. 42. cap. 12. num. 4. Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. 1. p. cap. 1. ex num. 25. cum multis ſeqq. vſque in finem cap. Petrus Surdus in conſil. 232. n. 11. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 48. per totum, lib. 2. & nullo ex his relato, D. Spino, in ſpeculo teſtam. gloſſa 22. numero 32. antonius Pichardus in principio, Inſtitut. de vulg. ſubſtitut. num. 20. Et ij quidem omnes non modò admittunt, ſubſtitutionem directam extendi de caſu ad caſum, quando habet eandem rationem, atque extat præſumpta[*] mens teſtatoris, ſed etiam ſpecifice adnotarunt poſt ordinarios multis in locis, ſubſtitutionem vulgarem directam, in caſu uoluntatis conceptam, extendi ad caſum impotentiæ, & è conuerſo. Verùm quoniam in ſubſtitutione, & in inſtitutione directa tenuerunt Authores nonnulli contrarium, nec de caſu ad caſum etiam ex præſumpta mente defuncti extenſionem admittunt, prout Menochius retulit eos lib. 4. dicta præſumpt. 65. num. 13. in fine, & num. 20. & 21. & præſumptione 26. num. 11. Atque in eiſdem terminis vulgaris ſubſtitutionis, ita pariter extenſionem denegant de caſu uoluntatis ad caſum impotentiæ, & è contra, Authores nonnulli, ac inter alios commemorati per Alexand. Trentacinquium de ſubſtitut. 1. parte, dicto cap. 1. ex num. 25. cum multis ſeqq. per Fachineum controu. iur. libro 4. capit. 61. qui etiam contra Communem tuetur conſtanter, in ſubſtitutione vulgari directa, de caſu ad caſum extenſionem non admitti; Lancelotus etiam Politus dicto tractatu ſubſtitutionum, particula 6. ex num. 1. vſque ad num. 36. vndecim fundamenta pro hac parte adducit contra Communem, & fundamentis Communis eiuſdem reſpondet latiſſimè. Et ipſum ſequutus eſt Thomas Calcaneus in repetitione l. 1. num. 6. & 7. ff. de vulg. & pup. ſubſt. Quoniam etiam articulus vtilis eſt, & frequens; diſcutere equidem placuit, an communis ſententiæ de caſu uoluntatis ad caſum impotentiæ, & è contra, extenſionem admittentis (quam & veriorem, & omninò tenendam arbitramur, & in commentariis de vſufructu, cap. 31. aſſertione 8. defendimus) fundamenta adeò vrgeant, vt contrariæ partis rationes ex eis elidi, atque conuinci valeant. Ipſa autem & pro inſtitutione directa, & pro ſubſtitutione directa, & ſic etiam pro vulgari directa in vno caſu facta, æqualiter militant, nec ſecerni debebat; & ita æqualiter militare admonuit cum iudicio Menochius, & ſimul ponderauit, atque commemorauit ea, dicta præſumpt. 26. & dicta præſumpt. 65. lib. 4. In primis ergo pro inſtitutione, & ſubſtitutione directa quacumque, & ſic etiam pro vulgari in caſu uoluntatis, vel impotentiæ facta, quòd extendi debeat de caſu ad caſum, quando habet eandem rationem, &[*] extat præſumpta mens teſtatoris, vrget fortiter textus in dicta l. Titius, §. Lucius, ff. de liberis, & poſthumis, prout conſideraui, & induxi in inſtitutione ſupra num. 68. conſiderauit etiam Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 26. num. 3. vbi eiuſdem ſenſum adduxit; & quamuis textus ille loquatur de inſtitutione fauorabili, procedit tamen æqualiter in ſubſtitutione directa quacunque; quoniam & illa fauorabilis eſt, & ob id largam admittit interpretationem, quod Menochius ipſe præſumpt. 65. lib. 4. num. 2. in fine, & num. 3. optimè animaduertit. Et in id ipſum recenſet Bartolum, Baldum, Iaſonem, Crauetam, & Cephalum, nec tollitur vis, aut inductio eiuſdem §. Lucius, ex eo quòd And. Fachineus controiu. iur. lib. 4. dicto cap. 61. in verſiculo ad tertium, fol. 475. contendit; nam cùm ipſemet Author adduxiſſet eum text. pro communi ſententia, dicit eidem reſponderi debere, ſicuti reſpondet ibidem, ad textum in l. vltima, C. de poſthumis hæred. inſtit. Verè namque negari non poteſt, quin teſtator in dicto §. Lucius, vnum tantùm caſum expreſſerit, eius ſcilicet, qui eſſet in vtero matris, (quod Fachineus idem negare non potuit, & fatetur expreſſim) & nihilominùs inſtitutio locum habet in alio caſu, quando natus iam erat tempore conditi teſtamenti, ignorante ipſo teſtatore; quod equidem non alia ratione, quam ob præſumptam, & veriſimilem mentem teſtatoris contigit, vt ſuprà dicebam, & Fachineus etiam agnouit. Iuridicè ergo & validè deducitur argumentum generale ex eo textu ad caſum alium, ſiue ſpeciem quamcunque, in qua eadem ratio, atque præſumpta mens teſtatoris interueniar. Secundò pro eadem parte ponderatur textus in di[*]cto §. & quid ſi tantum, l. Gallus, ff. de liber. & poſthum. vbi inſtitutio facta de nepote in caſu mortis filij, extenditur ad alium caſum, nempè ſi is filius patiatur interdictionem aquæ & ignis, vel ſi emancipetur: cùm & his caſibus locum habeat diſpoſitio teſtatoris, qui voluit nepotem eſſe loco filij, quoquomodo is filius deſinat eſſe talis: idcircò Iureconſultus in hunc modum ſcribit: Sed ex ſententia legis Velleiæ, & hæc omnia admittenda ſunt, vt ad ſimilitudinem mortis, cæteri vaſus admittendi ſint. Et quamuis huic textui triplicem aſſignauerit ſolutionem Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. prima parte, dicto cap. 1. num. 26. per totum: Verè tamen ab huius Authoris, & aliorum Scriptorum obiectionibus, ſeu calumniis facile eſt textum ipſum defendere, prælectis his, quæ in propoſito, latè & ſubtiliter adnotata reliquit Paulus Leonius dicto tract. ſubſtitutionum, c. 1. vulgaris ſubſtitutionis, ex num. 72. vſque ad num. 85. Ex quibus etiam & omninò diluitur ſolutio illa Fachinei dicto cap. 61. in verſiculo, nec difficile eſt ad argumenta: nam (vtcumque res ſit) negari vllo pacto non poterit, quod eo textu enuntiatur expreſſim, admiſſos, inquam, fuiſſe cæteros caſus ad ſimilitudinem mortis (qui tamen nec expreſſi, nec enuntiati fuerant;) vnde rectiſſimè poteſt generale argumentum deduci, vt ex ſimilitudine, eadémve ratione, atque ex præſumpta mente diſponentis extenſio fiat in alio quocunque caſu, ſiue in alia diſpoſitione quacunque. Tertiò, adduci ſolet textus in l. finali, C. de inſtitut.[*] & ſubſtit. vbi ſubſtitutio facta eo caſu, quo poſthumus natus nõ erit, extenditur ad caſum, quo natus, & mortuus fuerit, vel repudiauerit, prout Bartol. Bald. Albericus, Angelus, & communiter Scribentes ibi notarunt. Et huic textui multipliciter reſponderi poſſe contendit Trentacinquius dicto cap. 1. num. 27. per totum. Reſpondere etiam conatur, & in effectu reſpondet Fachineus dicto capite 61. in verſiculo, ad leg. vltimam. Re tamen vera textus ipſe pro communi ſententia fortiter & clarè vrget, nec vitari poteſt concludenter, idque ex conſiderationibus his, quas Paulus Leonius (quem nullus refert) optimè perpendit d. cap. 1. vulgaris ſubſtitut. n. 85. 86. & 87. Quartò expenditur textus in l. vltim. C. de poſthumis hæred. inſtit. vbi Iuſtinianus Imperator reſpon[*]det, quòd inſtitutio facta de poſthumo naſcituro poſt ipſius teſtatoris mortem, trahitur ad caſum, quo poſthumus naſcatur in vita. Et huic textui variastradiderunt Interpretes noſtri ſolutiones, atque interpretationes, quas ordinatim proſequitur Fernandus Berengarius in eadem l. vltima, num. 18. Emanuel Coſta in d. §. & quid ſi tantum, in 5. parte, num. 94. Iacobus Menochius in conſil. 171. num. 26. lib. 2. & in conſil. 326. num. 23. lib. 4. & præſumpt. 26. num. 4. & 5. lib. 4. Franciſcus Connanus commentarior, iur. ciuil. lib. 10. cap. 1. num. 2. eidem etiam reſpondent Alexander Trentacinquius dicto capit. 1. num. 27. in verſiculo, mouentur 3. & Andreas Fachineus lib. 4. dicto cap. 61. in verſiculo, ad tertium. Horum interpretationes ideò ego ad præſens non recenſeo, ſive aliquas ex eis non improbo, ideò quòd manifeſtè improbari, atque conuinci valeant ex his, quæ Paulus Leonius vbi ſuprà, num. 88. ad finem, & num. 91. & ſeq. ſingulariter adnotauit Item etiam, quia (vtcumque res ſit) ſi iidem Authores prælegantur attentè, apparet equidem, conuenire ipſos in vno, videlicet præſumptam ibi extitiſſe teſtatoris voluntatem, ratione fultam, vt caſus ille ab eo expreſſus deberet extendi ad non expreſſum. Quod Iacobus Menochius lib. 4. dicta præſumpt. 26. num. 5. in fine, cum iudicio annotauit. Idem ergo generaliter ſtatuere, vbicumque eadem ratio, & præſumpta mens teſtatoris exiſtat, non modò ab eo textu alienum, imo eiuſdem deciſioni, & rationi valdè conueniens. Rurſus & quintò pro eadem ſententia ponderatur[*] etiam text. in l. ab exhæredato, §. vltimo, ff. de legatis 1. vbi ſubſtituti naſcituro, admittuntur eo non nato; & in l. iam hoc iure, 4. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. & in l. humanitatis, C. de impuberum, & in l. ſi mater, C. de inſtitut. & ſubſtitut. Rationes etiam validiſſimæ proferuntur per Menochium dicta præſumpt. 26.[*] numero ſeptimo, & octauo & dicta præſumptione 65. num. 5. vbi & traditiones multorum ſimiles in propoſito congerit: & num. 22. rectè concludit, veram eſſe præfatam opinionem communem, quòd directa ſubſtitutio extendatur de caſu ad caſum: & numero 23. & 24. communem eandem reſolutionem extendit: ac denique ex num. 25. vſque ad num. 34. ad[*]ducit quinque caſus, in quibus communis ipſa ſententia locum non habet. Vndecim etiam caſus ad limitationem adducunt, & latiùs proſequuntur & alij Authores (quos Menochius ipſe refert) Sfortia, inquam, in præludiis Compendioſæ parte 2. quæſtione 3. num. 10. per totum, Guill. Benedictus in dicto cap. Raynuntius, verbo, ſi abſque liberis, tractatu de vulgari ſubſtitutione, ex num. 28. vſque ad num. 42. Michaël Graſſus §. ſubſtitutio, quæſtione 7. num. 8. & duobus ſeqq. latè Alexander Trentacinquius de ſubſtitut. 1. parte, dicto cap. 1. ex numero 31. vſque in finem cap. Paulus Leonius dicto capite 1. ſubſtitutio[*]nis vulgaris. Et is quidem Author, ſi ex num. 90. vſque ad numerum 112. prælegatur, omnibus iuribus, & rationibus reſponderi poterit facilè ac verè, quæ pro contraria parte expenduntur communiter; & ideò ſciens, conſultóque reſpondere eiſdem, nunc prætermitto. Ibidem etiam reſpondet ad text. in d.[*] l. commodiſſimè, ff. de liberis & poſthum. quo principaliter adduci, atque excitari ſolent hi, qui directam ſubſtitutionem non extendi de caſu ad caſum, etiam ex præſumpta mente teſtatoris contendunt: Pomponius namque Iureconſultus (vt numeris præcedentibus dicebam) eo in textu reſpondit, quòd ſi quis poſthumum ita inſtituat, ſime vino naſcetur, non intelligitur inſtitutus poſthumus, qui mortuo teſtatore natus eſſet: ſicuti è contra non præſumitur inſtitutus, qui natus eſſet viuo teſtatore, cùm facta eſſet inſtitutio, ſi poſt mortem teſtatoris eſſet natus. Et ſic diſpoſitio illa teſtatoris in vnum caſum expreſſa, non trahitur ad alium, qui videbatur ſimilis; & textuimetipſi varios aſſignarunt intellectus, atque interpretationes Bartol. & Doctores communiter in l. 1. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. vbi Ripa numero 92. & 93. Socinus num. 14. & Ruinus numero 42. Curtius iunior in conſil. 92. in fine. Socinus ſenior in conſ. 87. col. penult. lib. 3. Tiberius Decianus in conſil. 1. n. 145. & 146. lib. 1. idem Bartolus, & Doctores communiter in dicto §. & quid ſi tantum, vbi Fortunius num. 89. Emanuel Coſta in 5. parte, n. 94. & 95. Lancelot. Galiaula num. 38. Sarmientus num. 25. Socinus iun. num. 72. Ioan. Bolognetus num. 78. & n. 131. & Ioan. Marc. Aquilinus in verſ. ſed ex ſententia legis Velleiæ, num. 48. Paulus Leonius d.c. 1. de ſubſtitut, vulgari, ex n. 90. Vſque ad n. 98. Anton. Gabriel commun. opinion. lib. 6. tit. de regulis iuris, concluſ. 10. num. 9. Ludouicus Molina de Hiſpanor. primog. lib. 1. cap. 4. num. 4. Menochius in conſilio 326. numero 8. & 9. lib. 4. & præſumpt. 26. numero 14. lib. 4. Guil. Benedictus in cap. Raynuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, de vulgari, numero 26. verſiculo, ſimiliter non obſtat, & numero 27. Alexand. Trentacinquius de ſubſtitut. dicto cap. 1. numero 28. Camillus Gallinius de verborum ſignificat. libro nono, capit. 9. ex quibus verior, & communior interpretatio eſt, textum illum ita id ſtatuiſſe, ac procedere, quoniam caſus omiſſus erat omnimodo diſſimilis, imò contrarius expreſſo, quoadmentem, quoad rationem, & quoad effectum à teſtatore conſideratum. Idcircò quamuis ſubſtitutio, & diſpoſitio teſtamentaria extendatur ad caſus ſimiles, tamen ad caſum contrarium non extenditur, prout ſingulariter obſeruarunt Angelus in l. ſi pater filium, ff. de vulgari. & pup. ſubſt. Baldus in l. qui ex duabus, ff. de acquir. hæreditate, & Socinus in conſilio 218. colum. finali, libro 2. Ripa in dicta l. prima, ff. de vulgari, numero 93. & Decianus dicto conſilio 1. num. 146. in verſiculo, reſpondetur & aliter, lib. 1. Meritò ergo caſus omiſſus non continetur ſub expreſſo in dicta l. commodiſſimè, quia non modo diſſimilis, ſed etiam contrarius ex eo; nam illi conditioni, ſi me viuo naſcetur, contraria eſt illa, ſime mortuo natus fuerit: ideò vnâ illarum expreſsâ, non debet alia videri contenta, vel ſubintellecta, ſed potiùs excluſa: idque ex regula illa vulgata, quod datum ſub vna conditione, ſub contraria videtur ademptum, l. legata inutiliter, ff. de adimendis legatis. Atque ita qui poſthumum inſtituit, ſi me vino naſcetur, dicendo, videtur excludere velle eum, qui poſt mortem naſcetur, & ſic caſus ille natiuitatis poſt morte, in caſu expreſſo contineri non poteſt, quia magis excluſus quam omiſſus dici debet; idque poſt Ripam, & Decianum (licèt non ita explicitè) voluiſſe videtur in effectu Menochii. lib. 4. dicta præſumpt. 26. n. 14. & 15. dum dixit, quòd in caſu illius legis non ad Pomponius extenſionem de caſu ad caſum, quia coniecturam fecit, noluiſſe patrem prouidere in vtroque caſu; quoniam in vno ſolo prouidit, & vtriuſque caſus rationem aſſignauit, vt ibi videri poterit. Voluit etiam Aquilinus dict. num. 48. (ſed ad modum prædictum nullus explicat) ibi: Quia hac conditio, ſi vino me natus ſit, eſt diſſimilis illi, ſi me mortuo natus ſit: Ideò vna non comprehendit alteram ſed vtraque impleri debet in forma ſpecifica, &c. Remanet ergo ſecundùm hæc firma concluſio in hac materia, quòd ſcilicet tam inſtitutio hæredis, quàm ſubſtitutio quælibet directa extenditur de caſu ad caſum, cùm eadem ratio militat, & præſumpta diſponentis adeſt voluntas; imò & de perſona ad[*] perſonam extenditur hæredis inſtitutio ex verſimili & præſumpta teſtatoris mente: Ita ſanè Caſtrenſis, & Imola, Aretinus, Iaſon, Crotus, Socinus, Fortunius, Curtius ſenior, Socinus iunior, & Pariſius, quos in id commemorauit Menochius lib. 4. dict. præſumpt. 6. num. 19. & num. 23. vbialios recenſuit, contrariam opinionem tenentes: recenſuit etiam, & viſus eſt ſequi in conſ. 97. num. 92. lib. 1. & in conſ. 171. num. 20. libro 2. Cæterùm dicta præſumpt. 26. num. 19. cum ſeq. vſque ad numerum 33. priori ſententiæ magis accedit, & omnibus fundamentis contrariæ partis ordinatim, atque ex profeſſo reſpondet, & adducit etiam num. 20. textum pro hac opinione expreſſum in l. 3. C. de inofficioſo teſtamento; quò loci Mater duos inſtituerat filios, tertium verò, quem poſt confectum teſtamentum peperit, non; deinde mater in puerperio ſic deceſſit, vt mutare teſtamentum non potuerit: Dubitatum fuit, an poſthumus ille diceretur præteritus, vel potiùs inſtitutus vnà cum aliis? Reſponderunt Imperatore Scuerus, & Antoninus, cenſeri inſtitutum: atque ita illa inſtitutio de duobus iam natis facta, extenditur ad hunc tertium: repentini enim caſus iniquitas (vt dicit textus ipſe) per coniecturam maternæ pietatis emendanda eſt; quare decidit, ipſi filio, cui nihil præter maternum fatum imputari poterit, virilem portionem tribuendam eſſe, perinde ac ſi mater hæredes filios omnes inſtituiſſet; nec concludenter vrgent Alciati, & aliorum conſiderationes; Aquilini quoque placita in dicto verſ. ſed ex ſententia legis Velleæ, num. 63. & tribus ſeqq. ipſis namque, & nonnullis rationibus, quæ in contrarium excitari poſſunt, ex profeſſo Menochius idem ſatisfa[*]cit, & ſuperiorem ſententiam defendit. In ſubſtitutione quoque directa eandem partem ſuſtinet conſtanter; & quamuis Authores nonnulli aſſerant contrarium, ſubſtitutionem tamen directam extendi de perſona ad perſonam ex veriſimili, & præſumpta mente teſtatoris, eleganter declarat lib. 4. præſumpt. 65. ex num. 34. vſque ad numerum 39. eandem opinionem tenuerunt Fortunius Garſia, Socinus iunior, Pariſius, & Curtius iunior, ibi commemorati. Decianus quoque in conſ. 1. num. 101. lib. 1. Cardinal. Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. titul. 1. num. 16. fol. 135. Quòd ſi in hæredis[*] inſtitutione, & ſubſtitutione quacumque directa, ita ſe res habet; certum quidem redditur, in fideicommiſſariis ſubſtitutionibus, ſiue fideicommiſſaria diſpoſitione quacumque, faciliùs ſolis coniecturis, & præſumptionibus inductas ipſas censeri, prout ex Menochio lib. 4. præſumpt. 67. latiùs declarauimus ſuprà, & tenuit Mantica dicto num. 16. dicens, & aliorum relatione probans, directam quoque ſubſtitutionem poſſe induci ex coniectura voluntatis teſtatoris, ſed tamen in fideicommiſſaria magis coniecturis locum eſſe, quàm in directis: Et idipſum probauit Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, lib. 9. cap. 18. num. 14. & 15. ena manu comprobaui, atque explanaui ſupra, cap. 8. huiuſce libri, & tractatus: vbi etiam ex aliis Authoribus atque ex[*] Menochio lib. 4. præſumptione 67. num. 17. & Petra de fideicommiſſis, quæſtione 9. numero 60. & numero 143. explanaui, coniecturæ hæ vnde colligi valeant, & an ex ipſo teſtamento, non aliunde eliciendæ ſint; quæ hîc non repeto, quia dicto loco latè traduntur. Certum denique redditur, fideicommiſſum, ſiue[*] fideicommiſſariam diſpoſitionem quamcunque extendi, non modo de caſu ad caſum, ſed etiam de perſona ad perſonam, quoties eadem adeſt ratio, & veriſimilis, ac præſumpta extat teſtatoris voluntas. Quæ quidem & verior eſt, & tenenta omninò opinio, ac etiam crebriori Scribentium omnium placito recepta, quamuis nonnulli Interpretes contrariam tenuerint, vt retulit eos Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, libro 1. cap. 4. numero 4. ſtatim tamen num. 24. & 25. rectè aſſerit, opinionem contrariam, quòd fideicommiſſum non modo de caſu ad caſum, ſed etiam de perſona ad perſonam ex præſumpta teſtatoris voluntate extendatur, veriorem eſſe, & in Hiſpanorum primogeniis admittendam ominò: Et refert Angelum, Bald. Paulum, Imolam, Iaſonem, Crotum, Fortunium, Albertum Brunum, & Pariſium ita tenentes: Alios etiam Authores huius partis, & opinionis Angeli ſequaces retulit Ludouicus Caſanate in conſilio 4. numero 59. in fine, qui tamen eodem numero 59. in principio, infinitos congeſſit Authores, qui contrariam Aretini opinionem ſequuntur, ac etiam in diſpoſitione fauorabili de perſona ad perſonam extenſionem denegant: Et ipſe magis accedit huic ſententiæ, & latè comprobat eam ex numero prædicto 59. vſque ad numerum 75. Contrariam tamen (quam veriorem, & crebriorem nunc diximus, & extenſionem iuridicè arbitramur admittere) tenuerant rectiùs vltra Molinam, & relatos ab co, Marianus Socinus iunior in dicto §. & quid ſi tantùm, ex num. 37. cum ſeq. & Ioannes Bolognetus numero 99. Rolandus in conſilio 100. ex numero 80. cum ſeq. lib. 4. & in conſilio 94. numero 20. libro 2. & in conſilio 55. numero 2. lib. 3. Ioannes Cephalus inconſilio 472. num. 97. & conſil. 455. num. 8. & in conſilio 490. numero 9. libro 4. in conſil. 408. numero 66. lib. 3. Tiberius Decianus in conſilio 1. ex numero 24. numero 36. 44. 85. 101. 120. & 139. cum ſeq. & numero 158. cum ſeq. volumine 1. vbi cleganter de hac materia, & cum multis declarationibus, & in conſil. 4. num. 34. lib. 2. & in conſilio 10. numero 43. & 44. lib. 3. Hieronymus Gabriel in conſilio 83. à numero 61. & in conſil. 95. ex numero 13. libro 1. & in conſilio 111. num. 13. eodem libro. Burgos de Paz in conſilio 2. ex numero 77. & in conſil. 9. ex numero 13. & in conſilio 31. numero 1. Scotus in conſilio 41. ex numero 7. tomo 2. libro 4. Hippolytus Riminaldus, Bonifacius Rogerius, Ioſeph. de Ruſticis, Alexander Trentacinquius, Franciſcus Mantica, Graſſus, Beretta, Pet. Anton. de Petra, Paulus Leonius, Patauinus, Camillus Gallinius, Sylueſter Aldobrandinus, Ioannes Botta, Alexander Raudenſis, & Ioannes Vincentius Hondedeus, quos lib. 2. har. controu. iur. cap. 22. n. 93. 95. & 96. in vnum congeſſi. Et vltta relatos ibi probarunt idipſum, & latiùs exornarunt, atque in fideicommiſſaria materia de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam ex coniecturis, & veriſimili mente præſumpta extenſionem admiſerunt Iacobus Menochius libro 4. præſumptione 73. vbi vide omninò, & in conſilio 232. numero 11. & in conſilio 235. numero 7. & in conſilio 220. numero 36. & in conſilio 530. numero 21. & in conſilio 500. numero 8. libro 6. & in conſilio 427. numero 7. libro 5. Franciſcus Burſatus in conſilio 13. & in conſilio 52. libro 1. Fontanella de pactis nuptial. clauſula 4. gloſſ. 25. numero 41. Sfortia Oddi in conſilio 56. ex numero 56. & in conſilio 66. ex num. 80. & in conſilio 67. ex numero 18. Simon de Prætis de interpretat. vltimarum voluntatum, libro 2. interpretatione 4. dubitatione 1. ſolutione 2. ex numero 89. & ex num. 101. vſque ad numerum 129. folio 265. & libro 3. numero 95. folio 211. Achilles Pedrocha in conſilio 19. numero 84. & 85. & in conſilio 12. numero 27. & ſeq. & in conſilio 38. numero 58. & num. 61. & 62. & in conſilio 39. ex numero 12. vſque ad numerum 17. Ioſeph. Maſcardus de probationibus, tom. 3. concluſione 1136. ex numero 8. vſque ad numerum 13. Ioannes Vincentius Hondedeus alio loco in conſilio 55. ex num. 14. & ex num. 43. & num. 47. lib. 2. Ludouicus Caſanate in conſilio 4. & in conſil. 55. Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſionem Gaonæ 27. ſub num. 2. Fabius de Anna latiſſimè, & explicans multis modis in conſil. 84. per totam, maximè num. 7. & ſeq. & num. 17. & ſeq. Idem Author in conſil. 10. ex num. 38. cum ſeq. Cardin. Dominic. Tuſc. practicar. concluſ. iur. tom. 3. littera E, concluſ. 659. fol. 50. & vide omninò Ioſeph. de Ruſticis ad l. cum auns, in proœmio, lib. 1. cap. e. ex num. 62. & lib. 3. c. 13. Et ij quidem omnes maiori ex parte ſuſcipiunt inter[*]pretationem, atque explicationem textus admodùm difficilis in propoſito (vt putant) in l. ſi quis ita, §. penultimo, ff. de teſtamentaria tutela: Ex eius namque deciſione præcipuè adducti, atque excitati fuêre hi, qui non fieri extenſionem de perſona ad perſonam, etiam ex vertiſimili mente diſponentis, defendunt: Et ſic Aretinus eius opinionis Author, Ponderauit ipſum textum ad hoc propoſitum in d.l. Gallus, §. & quid ſi tantum, column. 4. quem multi doctores ſequuntur, prout Ludouic. Caſanat. relatus ſuprà, commemorauit eos; inquit enim textus ille, quòd datio tutelæ facta à patre filiis, non extenditur ad filium illum, quem pater ignorabat habere: cùm tamen mens præſumpta, ac veriſimilis credatur teſtatoris, qui ſicuti prouidit aliis, prouidiſſet etiam & illi, ſi ſciuiſſet ſe eum habere: poſt Crotum autem tres adduxit intellectus ad iſtum text. Iacob. Menoch. libro 4. præſumpt. 26. ex num. 24. vſque ad numerum 30. Sylueſt. Aldobrandin. dicto conſil. 105. ex num. 14. Camillus Gallinius, qui etiam recenſet tres intellectus, lib 9. de verborum ſignificat. cap. 4. num. 30. 31. & 32. quorum nullus concludit, vt conſtat ex his, quæ ipſimet tradiderunt, & Fabius de Anna dicto conſilio 84. ex numero 8. atque ex num. 86. Molina etiam de Hispanorum primogeniis, libro 1. cap. 4. num. 26. & 27. qui aliorum interpretationes improbat, & nouiſſimè[*] inquit declarari textum præfatum, ac verum eius intellectum eſſe, ideò dationem tutoris non extendi ad eum filium, quem teſtator ſe habere ignorabat, quòd certum ſit, impoſſibile eſſe de hoc filio teſtatorem ſenſiſſe; & idcircò eius diſpoſitio ad id non extenditur, quod ab ipſo teſtatore cogitatum non fuit, cum actus agentium non debeant contra corum intentionem operari, l. non omnis, ff. ſi certum petatur. Quæ ratio in ipſa lege expreſſa eſt, vt Molina ipſe aduertit, & conuenit Paul. Leon. Patauin. (quem nec ipſe Molina, nec vllus poſtmodùm refert) d. conſ. 27. num. 114. inter conſilia vltim. volunt. lib. 2. & folio mihi 54. vbi ſingulariter annotauit, quòd ratio deciſionis illius textus eſt illa, quam textus ipſe exprimit, videlicet defectus voluntatis teſtatoris; quia cùm ignoraret ſe filium illum habere, ſua diſpoſitio ad ignorata trahi non poteſt, l. mater decedens, ff. de inofficioſo teſtamento, cum ſimilibus. Et ſic (inquit Author ipſe) abuſio manifeſta eſt allegare textum in d. § penultimo, ad hoc propoſitum; ac in eo fundare, quòd extenſio non fiat de perſona ad perſonam. Quòd ſi dixeris, conſiderari poſſe veriſimilem pro[*]uiſionem in caſu præfato, & quòd ſi pater ſciuiſſet, veriſimiliter dediſſet, ſicut aliis filiis eundem tutorem dedit, & ita extenſionem concedi debuiſſe, ac ſi caſus ignoratus, cogitatus fuiſſet, ex regula d.l. tale pactum, §. finali, cum ſua Gloſſa, ff. de pactis. Reſpondetur, id non ſemper regulare eſſe; cùm enim tutor perſonæ, non rebus principaliter detur, & iuxta pupilli mores, ac qualitatem dandus ſit, forſan eum quem aliis filiis pater tutorem idoneum reputauit, filio quem viuere ignorabat, ſi de eius vita certus eſſet, idoneum non cenſeret. Cùm igitur hoc modici præiudicij reſpectu eiuſdem filij eſſe poſſit, cùm ceſſante tutela teſtamentaria, illicò ad legitimam, ſeu datiuam deueniendum ſit, meritò Iureconſultus in eo textu conuenientius eſſe exiſtimauit, filio tutorem legitimum, aut datiuum tribuere, quàm teſtamentarium, de quo pater non cogitauit præſtare. Et ita reſpondet obiectioni prædictæ Molina dicto num. 27. & dicit, quòd hic eſt notius, ac germanus intellectus ad eam legem; qui quidem mihi placet, vt dixi: ſolutio tamen hæc ad id, quod obiicitur de coniecturata mente teſtatoris, & veriſimili prouiſione in eo caſu, quòd ſi ſciuiſſet, veriſimiliter dediſſet, & pro expreſſo haberi debeat, ex eo non videtur concludere; quòd non videam, quare dici poſſit, vt quem pater aliis filiis idoneum exiſtimauit tutorem, filio etiam, quem ignorabat viuere, idoneum non cenſeret, cùm omnes filij, & pupilli eſſent: Nec etiam qualitas diuerſa, diuersíve mores tanti deberent haberi, (maximè de quorum diuerſitate non apparet) nec ad quam vllam habuit conſiderationem Iureconſultus, vt eo excitaretur aliquo modo. Meliùs ergo procedit intellectus præfatus, quòd in caſu dicti §. penultimi, non fit extenſio, quia teſtator ignorabat filium habete; & ſic caſus non fuit cogitatus, nec datio tutelæ potuit ipſum comprehendere. Ad id autem, quod oppoſitum eſt de veriſimili prouiſione, & quòd ſi pater ſciuiſſet, veriſimiliter dediſſet, aliter equidem quàm Molina reſponderit, reſpondetur, videlicet, quòd ibi deficiunt omninò coniecturæ, quibus veriſimilis hæc prouiſio, aut præſumpta voluntas elici valeat, nec aliquod verbum reperitur expreſſum, quo poſſit admitti coniectura illa voluntatis; at verò vt coniectura admittatur, atque extenſio fieri valeat, vt etiam procedat regula illa, de eo quod veririfimiliter teſtator reſpondiſſet, ſi fuiſſet interrogatus, aut meminiſſet; veriſimile id non omnimodo verbis deſtitutum, aut præſumptum, diſpoſitione, etiam ſecundùm impropriam ſignificationem non carere, ſed ex aliis in teſtamento expreſſis, ſiue diſpoſitis, commodè deduci, neceſſarium vſque adeò eſſe, vt non aliàs coniecturis ſit locus, ſed verbis ſtetur, ſæpè monuimus atque ex aliorum quamplurimorum Interpretum traditionibus obſeruauimus capitibus præcedentibus, ac maximè eo, quod à veriſimili, & eo quod teſtator, ſi fuiſſet interrogatus, reſpondiſſet, coniecturam fecimus. Et in terminis dicti §. penultimi, ita ſingulariter (ſed exactius nunc) traditur per Paulum Leonium dict. conſ. 27. n. 115. Et ſic datio tutelæ trahi non poteſt ad incogitatum, nec id præſumi, quod ex nullo verbo diſpoſitionis poteſt deduci, niſi forſan (vt nouiter, & vltra præfatum Authorem animaduerto) inſtes, veriſimile illud non omninò verbis deſtitutum, immò vt conſiderari poſſet veriſimilis prouiſio, & præſumpta mens, ſufficere debuiſſet, filiis tutores datos, cùm ſub verbo filiis, tacitè videretur de omnibus actum. Verùm rationi huic ſatis apertè reſpondet Iureconſultus ipſe, dum dicit: Et magis eſt, vt huic dediſſe non videatur, licèt nomen filiorum admittat & ipſum. Ecce vbi proponit dubitandi rationem de verbo filiis, quod omnes videtur comprehendere, ſubdit ſtatim: Sed quia de ipſo non ſenſit, dicendum eſt, ceſſare in perſonam eius dationem. Ecce vbi dubio propoſito reſpondet, quia verbis relatis non poteſt videri comprehenſus is, de quo teſtator non ſenſit, quoniam ignorabat, ſe Titium filium habere. Et idipſum ſtatuit ſtatim, quando credebat filium deceſſiſſe, qui ſupererat; nec enim ei videtur dediſſe, quem obiiſſe credebat. Cùm ergo in co fundetur Iureconſultus expreſſim, admitti non poteſt, ideò non fieri extenſionem in eo textu, quòd tutelæ datio reſpectu tutoris ſit onus, & proinde ſtricti iuris, prout rectè aduertunt ſuperiores, ac maximè Molina dicto cap. 4. num. 26. quidquid in onere neruosè inſiſtat Fabius de Anna dict. conſ. 84. ex num. 36. vſque ad num. 41. Et de his hactenus. CAPVT XVI. Ex eadem Capitis præcedentis materia, & caſus omiſſi, vel expreſſi tractatu, vbi in caſu ex facto occurrenti in Regio Hiſpalenſi{ Vide infrà, cap. 70. per totum. } Senatu, & propter ſui grauitatem admodùm controuerſo, ac in articulo illo, vtrùm melioratio Tertij & Quinti in contractu inter viuos facta, reuocari valeat reſpectu Quinti, quando cum Tertio ex cauſa oneroſa fuit inita, vel interceſſit traditio; & quando ex Tertio, & remanente Quinti facta fuiſſet dumtaxat, adiectio illa rema{ De hoc ipſo, adiectio ſcilicet remanentis, quid operetur? Vide infra, cap. 35. num. 53. }nentis quid operetur, & an in fauorem aliorum diſponendi facultatem inducat? eiuſdem Regij Senatus definitio adducitur, & egregiè corroboratur. In altero denique articulo, vtrùm melioratio Tertij & Quinti extrahenda non ſit ex dote, vel donatione propter nuptias, vel alia donatione ad collationem adducta, ſiue computatio qualiter facienda ſit pro deductione Tertij & Quinti, quoties præceſſit donatio, vel melioratio; ipſiuſmet Senatus definitio altera in eadem cauſa commemoratur, & l. 25. Tauri accuratiùs atque elegantiùs, quàm hactenus factum fuiſſet, enucleatur, & ad caſum expenditur, quo ipſi filio meliorato aliquid anteà donatum fuerat, vel propter meliorationem traditum. SVMMARIVM. -  1 Eorum, quæ hoc capite principaliter peraguntur, & caſus in Regio Hispalenſi Senatu de facto occurrentis, breuis ratio, & ſumma proponitur. -  2 Melioratio inter viuos facta, vt reuocari non poſſit, duos caſus æquiparari in l. 17. Tauri, fieri ſcilicet meliorationem ex cauſa lucratiua, interueniente rei, vel ſcripturæ traditione, vel ex cauſa oneroſa, traditione non interueniente. -  3 Et in l. 22. Tauri, non ſolùm meliorationem, ſed & pactum de melioranda in Tertio & Quinto ex cauſa oneroſa matrimonij irreuocabile fieri. -  4 Vnde ex ea æquiparatione, & rationis identitate dicendum videtur neceſſariò deciſionem dict. l. 17. Tauri, respectu etiam Quinti ſeruari debere, quamuis lex ipſa non expreſſit Quintum. -  5 Et idipſum euinci quoque ex l. 44. Tauri, conſtitutione, prout hîc adnotatur. -  6 - Meliorationem Tartij & Quinti irreuocabilem eſſe, etiam respectu Quinti, quemadmodum reſpectu Tertij irreuocabilis eſt, non modò ſi ex cauſa oneroſa matrimonij fiat (in quo vnanimiter omnes huius Regni Interpretes conueniunt;) -  Sed etiam tradita poſſeſſione corporali, vel incorporali per ſcripturam, aut conſtitutum, ex ſententia Pelaez à Mieres. -  Contrà verò ex ſententia Telli Fernandez, Ioannis Gutierrez, & aliorum, imò quòd etiam tradita poſſeſſione, vel ſcriptura reuocari poſſit, ſi ex cauſa oneroſa non fiat. -  Et ſic quòd ſolus caſus cauſæ oneroſæ, non autem traditionis, reuocationem, aut diſpoſitionem Quinti impedit. -  Et hac diſtinctione, atque opinione retenta, facilè responderi poſſe fundamentis contrariæ partis, prout longa ſerie reſpondit Ioannes Gutierrez. -  Quòd ſi Pelaez à Mieres ſententiam (prout iuridicè videtur etiam fieri poſſe) tueri quis contendat, fortiſſimis quoque rationibus adduci, atque excitari poterit. -  Atque eiſdem ſatisfieri non modò argumentis, ſed etiam ſolutionibus traditis à Ioanne Gutierrez. -  Imò pro eadem parte Tellum Fernand. expendi poſſe, prout nouè, & acutè hîc demonſtratur. -  Ac denique Alphonſi Azeuedi ſententia refertur, quòd quarta pars Quinti meliorato ſeruari debeat, quando traditio interuenit, ſet ex cauſa oneroſa melioratio facta non fuit. -  7 Meliorationem ſolius Quinti à parentibus factam irreuocabilem eſſe (ſicut Tertij & Quinti ſimul meliorationem) non modò ex cauſa oneroſa matrimonij, ſed etiam ex cauſa lucratiua factam, modò traditio rei, vel inſtrumenti interueniat. Idque ex ſententia Velaſquez Auendañi. -  8 Melioratio Tertij & Quinti in contractu inter viuos, atque ex cauſa oneroſa facta reuocari non poteſt, ex communi Scribentium placito, niſi respectu impenſæ neceſſariæ pro funerali defuncti. Idque propter onus reale Quinto annexum, quod ſequitur poſſeſſorem quemcumque, vt latiùs hîc adnotatur. Atque Scribentes omnes huius Regni aggregantur, qui articulum hunc pertractant. -  9 L. 30. Tauri deciſio vtrùm procedat, quando Quintum fuit in vita donatum, ſequuta traditione rei, in qua fit donatio, vel melioratio, vel non ſequuta? Vbi adducitur communis Interpretum huius Regni diſtinctio, an in teſtamento, vel inter viuos de Quinto disponatur. Cùm legata voluntaria non reuocent donationem, vel meliorationem inter viuos; quia iam erat conſumpta facultas diſponentis, nec ipſemet mutare, nec minuere poterat. -  10 Melioratio Tertij & remanentis Quinti, cùm ex cauſa oneroſa fit, vt meliorans totum Quintum conſumere non poſſit in præiudicium meliorati, vel respectu eiuſdem Quinti meliorationem reuocare, fortiſſimam vrgere rationem, cui reſpondetur infr. num. 32. -  11 Meliorationem Tertij & Quinti, vel Tertij & remanentis Quinti, idem in effectu videri, cùm ſemper intelligatur de reſiduo Quinti, vt hîc adnotatur, & num. ſeq. Et infrà reſpondetur, num. 33. -  12 Legatarium Quinti teneri ſoluere ex Quinto ſibi legato, ſumptus funeris, & alia gratuita. -  13 Meliorationis remanentis Quinti verbum, vt aliquid operetur, nec ſuperfluè adiectum dicatur, videtur quòd meliorato aliquid remanere debeat. Et respondetur infrà, num. 33. -  14 Donatio, ſiue melioratio Quinti ſi fiat ex cauſa oneroſa, & cum Tertio, irreuocabilis eſt omninò, ſicut donatio, vel melioratio Tertij, ſiue traditio interueniat, ſiue non. -  15 Senatus Regij Hiſpalenſis in caſu ex facto occurrenti, & propoſito ſuprà, ex num. 1. cum ſeq. definitiones nonnullæ recenſentur, & infrà num. 33. -  16 Melioratio Tertij & Quinti, vel Quinti in contractu inter vinos facta cum Tertio ex cauſa oneroſa, vel interueniente traditione rei, vel in vel inſtrumenti, quòd in Quinto reuocari poſſit omninò, ex ſententia Antonij Gomezij. Quæ tamen impugnatur communiter. -  17 Ex ſententia verò Pelaez à Mieres, in magna eius parte dumtaxat, quæ etiam improbatur communiter, niſi reſpectu impenſæ funeris neceſſariæ, vt numeris præcedentibus dictum eſt. -  18 Et eorum omnium breuis & abſoluta ſumma, atque reſolutio proponitur iterùm, vt hîc adnotatur. -  19 Expenditur etiam textus in auth. contra rogatus, C. ad Trebell. & nonnullis ornatur remiſſiuè. -  20 Inſtitutus in reliqua parte, ſi nihil ſupereſt, in nihil videtur inſtitutus. -  21 Verbum remanente, intelligitur, id eſt, quod reliquum fuerit. -  22 Et ita verificari poteſt, etiam in minima quantitate, ſicut verificantur dictiones Aliquid, & Quidquam. -  23 Reliqui, vel Reſidui appellatione etiam nihil continetur. -  24 Aliquando verò Reſidui, vel Reliqui commemoratio totum admittit. -  25 Ac in effectu ex ſubiecta materia, de qua agitur, ex veriſimili, & præſumpta disponentis intentione, vel certa aliqua iuris diſpoſitione, atque ex aliis circumſtantiis res æſtimanda erit, vt vel totam, vel nullam, vel partem aliquam comprehendat. -  26 Melioratio ex cauſa oneroſa matrimonij, vel ex alia cauſa irreuocabili filio facta, reuocari poteſt, quoties parens cùm meliorationem fecit, ſibi reſeruauit reuocandi facultatem. Quoniam reſeruatio huiuſmodi, loco conditionis eſt. -  27 Reſeruatio conſeruat reſeruanti ius quod habebat. -  28 Et eſt quædam exceptio, quæ modificat actum. -  29 Et ſemper regulatur à iure, & ſecundùm illud interpretari debet. -  30 Et operatur effectum conſeruatiuum actus, perinde ac ſi eodem tempore factus fuiſſet, dato quòd poſtmodùm fiat. -  31 Argumentis quinque principalibus adductis ſupra, ex num. 1. cum ſeqq. vel vno tantùm verbo reſponderi, vt hîc adnotatur. -  32 Argumentum ſextum propoſitum ſuprà, num. 10, explicandum, atque diluendum prout hoc numero obſeruatur. Et ibidem in propoſito enucleatur textus in l. Lucius Titius, 54. ff. ad Trebellianum. -  33 Meliorationem Tertij & Quinti, vel Quinti tantùm fieri in teſtamento, vel in vltima voluntate, vel fieri Tertij & remanentis Quinti, nihil intereſſe videri, vt hîc adnotatur, fieri tamen inter vinos Tertij & Quinti, aut Quinti ſimpliciter, vel remanentis Quinti, valdè differre. Nec haberi in conſideratione, quod in aliquo remanenti verificetur verbum ipſum remanentis Quinti, vt hîc adnotatur. Aliquando verò habitum fuiſſe in Senatu ex variis rerum, & perſonarum cauſis & circumſtantiis, vt hîc obſeruatur, & ſuprà, num. 15. -  34 Melioratio Tertij & Quinti vtrùm extrahi poſſit, ac debeat de dote, vel donatione propter nuptias; & de aliis donationibus, quæ ad collationem adducuntur. -  35 Vbi affirmatiua pars quatuor præcipuis fulcitur rationibus, ſiue fundamentis, & num. ſeq. -  36 Si pater meliorauit filium in Tertio & Quinto bonorum, vel in vna re, quæ faciat Tertium & Quintum bonorum, quæ habebat tempore, quo dotauit filias; nunc verò deductis dotibus ex bonis, quæ habebat tempore mortis, excedit Tertium & Quintum, an valeat melioratio, vel inofficioſa ſit? -  37 Melioratio Tertij & Quinti non extrahitur ex dote, vel donatione propter nuptias, nec de aliis donationibus, quæ ad collationem adducuntur. Idque de iure huius Regni indubitatum eſſe ex clara deciſione l. 25. Tauri, quæ hodie eſt l. 9. tit. 6. lib. 5. Et quatuor rationibus, ſiue fundamentis deciſio ipſa munitur, prout numeris ſeqq. ipſæ recenſentur. -  38 Bona in dotem data, vel ob cauſam donata, eo ipſo exierunt de patrimonio parentis donantis, vel meliorantis, & effecta ſunt proprium patrimonium ipſius filiæ dotatæ, vel filij, cui donatio facta eſt, nec in bonis eiuſdem parentis remanent. -  39 Donationes quæ meliorationem præceſſerunt, licèt collatæ ſint, verè tamen non fuerunt in bonis defuncti tempore mortis. -  40 Melioratio regulanda eſt ſecundùm valorem bonorum tempore mortis, & ſic reſpicit tantum bona, quæ parens habet & poſſidet; quoniam omnis quota regulanda eſt ſecundùm tempus mortis. Et Tertium & Quintum ita regulatur. -  41 Diſponere quem de bonis alienis, nunquam præſumitur, ſed tantùm de propriis. -  42 Collationis introducendæ rationem potiſſimam, propter æqualitatem filiorum ſeruandam, fuiſſe. -  43 Dos, donatio propter nuptias, & donatio ob cauſam conferuntur. -  44 Donatio propter nuptias, de qua in legibus Tauri, & nouæ collectionis Regiæ fit mentio expreſſa, vtrùm dicatur ca, quæ datur filio, vt in matrimonium eat? Vbi receptior opinio probatur. -  45 Ac in ea dictæ l. 25. Tauri conſtitutio accipitur, prout hîc adnotatur. -  46 Dotem, aut donationem propter nuptias promiſſam vel datam, eodem iure cenſeri, & inde l. 25. Tauri deciſionem procedere in dote, aut donatione promiſſa, nondum tradita, nec ſoluta. Idque ex ſententia communi Interpretum huius Regni. Quam in effectu amplectitur Author, licèt dubitandi occaſionem lex ipſa Tauri ſibi præſtiterit, vt hîc adnotatur. -  47 Melioratio Tertij & Quinti irreuocabilis præcedens, non minuitur per dotem, vel donationem propter nuptias ſequentem. Et inde dicta l. 25. Tauri procedit, & loquitur, quando præceſſit dos, vel melioratio propter nuptias meliorationem Tertij & Quinti; ſecus verò ſi melioratio irreuocabilis præceſſiſſet eas. Idque ex ſententia communi Interpretum huius Regni contra Azeuedum. Contra quem & vera, & concludens ratio proponitur. -  48 L. 25. Tauri deciſionem obtinere, ſine melioratio fiat in contractu inter vinos, ſine in teſtamento: & vtroque caſu ipſam procedere, ac limitari dumtaxat, quando melioratio Tertij & Quinti irreuocabilis præceſſit. Prout hîc adnotatur, & ſpecificè magis quàm anteà factum fuiſſet, explanatur. -  49 L. 25. Tauri vtrùm procedat, etiam reſpectu ipſius filij meliorati, cui anteà donatum eſt, vel cui facta Tertij & Quinti melioratione, res aliquæ in vita traditæ fuere. An verò reſpectu aliorum filiorum tantum, quibus dotes traditæ, aut donationes factæ fuere? Vbi vtriuſque partis rationes, & fundamenta perpenduntur maturè, & nonnulla adnotantur ingenti ſtudio, quæ nullibi erant anteà ſcripta, nec ponderata. Ac denique lex ipſa 25. indiſtinctè, ac reſpectu eiuſdem filij meliorati, cui anteà traditum, vel donatum fuerat, accipitur, & ſingulariter explanatur. Et Telli Fernandi, & Azeuedi ſententia damnatur. -  50 Explicatur, & ſubtiliter diluitur ratio quædam dubitandi fortiſſima, quæ aduersùs ſuperiora ſubtiliter & nouè ponderatur. -  51 Altera quoque ex penditur difficultas quæ notabiliter etiam & verè explanatur. -  52 L. 23. Tauri, hodie l. 7. tit. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, licèt de Quinto non tractet, in ipſo tamen procedit, ſicut in Tertio. -  53 Donatio certæ rei regulatur ſecundùm tempus mortis, vt appareat, an ſit inofficioſa, & non ſecundùm ius noſtrum Regium, licèt ſecus eſſet de iure communi. -  54 Donatio quæ à Principio non fuit inofficioſa, ſi ex poſtfacto fiat, reuocatur de iure huius Regni, quamuis iure communi non reuocaretur. -  55 Differunt autem in hoc certæ rei donatio, & Tertij & Quinti melioratio, prout hîc adnotatur. -  56 Meliorationis Tertij in re aliqua deſignati, poteſt peti augmentum auctis facultatibus. -  57 Diminutionis autem quemadmodùm ſolutio, & computatio fieri debeat, breuiter explanatur. -  58 Argumentis tribus adductis ſuprà, numero 35. in contrarium eius, quod Taurina 25. conſtitutione fuit ſtatutum, responſum præbetur. -  59 Antonij de Ayora locum adductum ſuprà num. 36. in alis terminis obtinere, quàm in eis de quibus agitur in d.l. 25. Tauri, vt hîc adnotatur. PRo dilucida, & abſoluta huiuſce Capitis ex[*]planatione, quod intricatam equidem, nec diſtinctè adeò (vt res expoſcit) ſolutam materiam continet, animaduertendũ erit, ipſius tractatũ, atque explicationem ideò me, atque opportunè hoc loco ſuſcepiſſe, quòd melioratione Quinti facta in contractu inter viuos, ex cauſa oneroſa, vtrùm ipſa reuocari poſſit, nécne, cum Interpretes noſtri dubitauerint, & ſubobſcurè admodum explanauerint, leges etiam 17. & 22. Tauri, cùm principaliter expenderint, à caſu meliorationis Quinti ex cauſa oneroſa factæ, & in dicta l. 17. omiſſo, vt debeat ipſe in diſpoſitione iuris communis remanere, nec poſſit terminari ex deciſione legis eiuſdem 17. in Tertio loquentis, non modò frequentiùs arguere, ſed etiam adduci, atque maiori ex parte excitari ſoleant principaliter, vt ex iiſdem etiam referendis conſtabit: Vulgatamque potiùs eam allegationem caſus omiſſi, pro omiſſo habendi, tam in terminis propoſitis, quàm in caſu l. 25. Tauri, de qua ſtatim, quàm vtriuſque rei, & legum dictarum eandem, ſine æqualem rationem, atque doctrinas ſuperiori capite traditas, præ oculis habuerint nonnulli. Quocirca cùm in caſu ex facto occurrenti in Regio Hiſpalenſi Senatu, de his aliquando ex profeſſo inquiri, & matura deliberatione dubia præſentia definiti neceſſe fuiſſet, cùm Senatus ipſemet in melioratione Tertij, & reſidui, ſiue remanentis Quinti ex cauſa oneroſa matrimonij facta, verſaretur; ac etiam l. 25. Tauri materia in eodem caſu agitetur (vt infrà dicetur) vtile admodùm viſum eſt futurum, ſi eiuſdem Senatus definitiones nonnullæ, hoc capite inſerantur, ac ſimul ingenti ſtudio & labore digeſta, atque poſtmodum adnotata tradantur nonnulla, quæ futuris aliis practicis caſibus conducibilia, & notabilia eſſe poterunt. Præſupponitur ergo in facto, Ludouicam Mexia, & vxorem eius, vinculum, ſine Maioratum perpetuum inter viuos feciſſe in fauorem D. Franciſci filij ipſorum maioris, ex ſuis legitimis, & Tertio, & remanente Quinti bonorum, idque ex contractu oneroſo cum tertio, hoc eſt, eum D. Eluira de Cordoua, & parte, eius celebrato, & inito, vtque cùm illa nobilis admodùm, & illuſtris generis matrimonium contraheret; poſtmodùm dictum Ludouicum Mexia,{ Regij Hiſpalenſis Senatus deciſiones duæ inſignes. } & dictam vxorem eius, in ſuis teſtamentis in magna quantitate, de Quinto ſuorum bonorum diſpoſuiſſe, amplaque legata reliquiſſe, vt ferè totum Quintum conſumpſerint, atque erogauerint. His ita factis, & parentibus prædictis defunctis, magnæ equidem & inextricabiles lites inter dictum D. Franciſcum, & D. Mariam de Guzman ſororem eius, ac filios ipſius (quibus magna legata aui fecerunt) ortæ fuere, ac maximè diſpoſitionis, atque erogationis ferè totius Quinti occaſione, quoniam d.D. Franciſcus contendebat, legata de iure non ſubſiſtere, nec fieri potuiſſe in exceſſiua adeò quantitate, ſed in neceſſariis pro funerali, æqua moderatione, & iuxta parentum qualitatem dumtaxat. Sic etenim & Tertium cum quo contractum fuit ab initio, & meliorationem ipſam fraudari, contigit; D. autem Maria ſoror è contrario aſſeuerat, iuridicè & validè de Quinto etiam integrè diſponere, & legata ampla facere parentes potuiſſe, cùm melioratio Tertij & Quinti ſimpliciter facta fuerit, ſed Tertij & remanentis Quinti ſit; imò quamuis de Tertio & Quinto facta fuiſſet, idem ius prætendebat. Vt igitur ad rem ipſam magis accedamus, pro parte dicti D. Franciſci filij maioris meliorati, & quòd melioratio in fauorem eius ex cauſa oneroſa facta in Quinto etiam reuocari non potuerit, ſiue dictis parentibus in damnum dicti filij non licuerit de toto ferè Quinto diſponere, ſequentia videbantur vrgere fundamenta. Ac primùm equidem, quòd ex l. 17. Tauri deduci[*]tur, quæ eſt hodie l. 1. tit. 6. lib. 5. . nonæ collectionis Regiæ, iuncta l. 22. Tauri, quæ eſt l. 6. eiuſdem tituli, & libri. Nam cùm in dicta l. 17. Tauri, vt melioratio reuocari non poſſit, duo illi caſus æquiparentur, fieri ſcilicet meliorationem ex cauſa lucratiua, interueniente rei, vel ſcripturæ traditione, vel ex cauſa one[*]roſa, traditione non interueniente; & in dicta l. 22. Tauri, non ſolùm melioratio, ſed & pactum de meliorando in Tertio & Quinto ex cauſa oneroſa matrimonij irreuocabile fiat; meritò ex ea æquiparatione, & rationis identitate dicendum videtur neceſſariò, deciſionem dictæ l. 17. Tauri. reſpectu etiam[*] Quinti ſeruari debere, quamuis lex ipſa non expreſſit Quintum, ſicuti in hac eadem, qua verſamur, materia, poſt alios Authores adnotatũ ſpecificè, & ita induxerunt dictas leges, Pelaez à Mierez de maioratu, prima parte, quæſtione 28. num. 2. ad finem, in verſiculo, prætereà hæc concluſio nouiter. Ioannes Gutierez practicarum lib. 2. quæſt. 50. num. 1. ad finem, in verſ. reſpectu patris. Velaſquez Auendañus in eadem l. 17. Tauri, gloſſa 3. column. 2. in principio, verſ. contrariam tamen ſententiam: qui ſubdit, non minùs apiè id probari ex l. 44. Tauri, ſuppoſito, quòd eadem lex procedit in Maioratu ex Tertio & Quinto inſtituto, vt ibidem ſe probaſſe teſtatur ipſe Auendañus, & legem eandem 44. fortiùs inducit, vt Quinto, ſicut in Tertio lex eadem 44. Tauri, & l. 17. procedant. Mierez idemmet d. quæſtion. 28. num. 2. in verſ. quod ultra omnes ego probo. Secundò deinde, & pro eadem parte facit id, quod in fortioribus terminis defendit Pelaez à Mierez, de maioratu, prima parte, dicta quæſtion. 28. num. 2. in principio, vbi contendit, meliorationem Tertij & Quinti factam à parente alicui filio, & ei tradita poſſeſſione corporali, vel incorporali, per ſcripturam, aut per conſtitutum, reſpectu etiam Quinti irreuocabilem eſſe, quamuis ex cauſa oneroſa matrimonij non fiat, quemadmodum reſpectu Tertij irreuocabilis eſt: Idq́ue, coniungendo dictas tres leges, videlicet, 17. 44. & 22. Tauri; nam cum in dicta l. 17. & 44. æquiparentur hi tres caſus, ſcilicet, traditionem ſcripturæ, vel rerum donatarum poſſeſſionem, vel meliorationem fieri ex cauſa oneroſa matrimonij: ſequitur apertè, quòd quemadmodum melioratio Tertij & Quinti non poteſt reuocari, quando fuit facta ex cauſa oneroſa matrimonij; ita ſimiliter reuocari non valeat, vbicunque à parentibus fuit tradita ſcriptura, aut poſſeſſio rei melioratæ, vt ſic lex noua loquens in vno ex æquiparatis per legem antiquam, extendatur ad alium, provt ipſe Mieres longa ſerie comprobat ibi, num. 3. per totum, Ioannes Guttierez practicarum, lib. 2. dicta quæſt. 50. num. 2. qui ita pariter argumentatur n. 3. verùm n. 8. poſt Tellum Fernandez tenet contrarium expreſsè; imò quòd melioratio Quinti facta in contractu inter viuos, etiam tradita poſſeſſione, vel ſcriptura, reuocari poſſit, ſi ex cauſa oneroſa non fiat, ſiue facta fuerit à patre filio in poteſtate, vel emancipato, ſiue à matre. Et idipſum tenuit apertè Matienzus (quem Gutierrez non citat) is namque d. gloſſa 4. num. 20. expreſsè tenet meliorationem Quinti inter viuos factam, etiam interueniente traditione reuocari poſſe; & hoc caſu ſequitur opinionem Ant. gomezij (de qua inferiùs) cæterùm n. 21. expreſſim affirmat, renocari non poſſe, quando ex cauſa oneroſa facta fuit melioratio Quinti, quemaddum nec reuocari poſſet venditio, vel alienatio bonorum à parente facta ex cauſa oneroſa, fraude ceſſante: Quòd ſi hanc opinionem, atque diſtinctionem admittas, argumentationi contrariæ ex coniunctione dictarum legum Tauri reſpondere poteris, provt reſpondet latè Gutierrez d. quæſt. 50. ex num. 8. per duas columnas, vſque in finem quæſtionis, verſ. ex ſuperioribus, vt nihil ſit necceſarium adiungere. Cæterùm Pelaez à Mierez obſeruationem contrariam, quòd ex traditione, etiam non interueniente cauſa oneroſa, melioratio Quinti ſit irreuocabilis: quam etiam clarè tenuit, & fortiſſima ratione comprobauit Velaſquez Auendañus in d.l. 17. Tauri, Gloſſa 3. columna finali, & eum, quaſi eandem cum Mieres ipſo ſententiam tenentem retulit Gutierrez dicto num. 8. ſi ſuſtinere contendas, etiam in praxi, atque meliorationem Quinti inter viuos ex ſola traditione, quamuis cauſa oneroſa non interueniat, irreuocabilem tueri, iuridicè equidem (& forſan verè) efficere poteris: ram ex ratione illa Pelaez à Mieres, quàm ex identitate rationis, & quia verè dici non poteſt, quòd dicta lex 17. Tauri, ex quo Quinti mentionem non facit, videatur Quintum ipſum in diſpoſitione iuris communis reliquiſſe, vtpote cùm legum earum Conditores, non ideò ibi omiſerint mentionem Quinti, quòd de eo vellent iudicari ſecundùm ius commune, quaſi de caſu omiſſo, ſed potiùs omiſiſſe eum, tanquam caſum minùs dubitabilem: Non enim poteſt reddi congrua ratio, quare magis donatio Tertij (quæ verè eſt Legitima inter filios) facta vni, fiat irreuocabilis per traditionem, ſine diſcrimine emancipationis, & patriæ poteſtatis; donatio verò Quinti non fiat irreuocabilis, tanquam caſus omiſſus: id quod rectiſſimè animaduertit ſolus Angulus ad leges meliorationum, lege prima, Gloſſ. 3. num. 2. qui adiicit, quòd ratio quæ ſtatim ſe offert, quòd id fiat fauore animæ, vt pro ea poſsit teſtator de Quinto diſponere, incongrua eſt; nam cùm pater poſsit eſſe in hoc minùs cautus, & ſuæ animæ fauori renunciare, donando Quintum extraneo, vel filio emancipato, non videt ipſe, cur onus hoc animæ potiùs & arctiùs adſtringat filium in poteſtate, cùm patria poteſtas quoad Tertium non conſideretur. Et hactenus Angulus, qui tamen non remanet firmiter in hac ſententia, vt ſtatim apparet num. 3. eiuſdem gloſſæ 3. vbi conciliat, ſiue admittit in vno caſu, in quo omninò admittendum credo, provt ibi videri poteſt in fine dictæ gloſſæ 3. poſſet tamen ex ratione relata, & ab eo obſeruata, ex eo etiam, quod conſtantius obſeruauit Auendan. dict. gloſ. 3. l. 17. in fine, quòd ſi melioratio Tertij bonorum ſequuta traditione irreuocabilis eſt, à fortiori irreuocabilis debet eſſe ea, quæ de ſolo Quinto fiat, cùm minus præiudicialis ſit filiis, & deſcendentibus, & ſub Tertio comprehendatur: Si enim de Tertio ad libitum pater diſponere valebat, & irreuocabilis erat melioratio, cur non de minore portione irreuocabilis eſt? Eo etiam, quòd ſi omnes donationes ſub nomine Tertij non fierent, in Tertium & Quintum neceſſariò computarentur, ex l. 26. Tauri, quaſi non fieri ſub nomine Tettij, non mutet earum donationum ſubſtantiam; & ideò ſequuta traditione irreuocabiles eſſe debeant, ac ſi de parte Tertij ſpecifice fierent, provt ibidem inquit, & Tellum, & Molinam improbat. Vides igitur in articulo præfato Tertij & Quinti, quando eius melioratio facta non fuit ex cauſa oneroſa, quamuis traditio interuenerit, maximam prædictorum Authorum contrarietatem, vt Quinti reuocatio liceat, vel non parenti: Pelaez à Mieres ſententiam, quòd ex ſola traditione reuocare non liceat, ſicut in Tertio, fortaſſis dictarum legum Tauri menti magis conuenire atque ſolutiones illas Ioannis Gutierrez, ex eiſdem, quæ nunc annotauimus, non modò ſubuerti, verùm & reſponſum deduci ad argumenta, quæ pro contraria parte perpendit Author ipſe; imò Tellum Fernand. in l. 30. Tauri, num. 1. in eandem videri apertè incidere Pelaez à Mieres ſententiam, quam in l. 17. Tauri, num. 10. & ſeq. improbauit, vt videbitur infrà ad quintum fundamentum: Azeuedus autem in l. prima, titulo 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, num. 18. in verſ. vt ſcilicet cùm ex cauſa oneroſa, quando interuenit traditio, & non cauſa oneroſa, magis accedit opinioni eorum, qui dicunt, quòd reuocari poſſit Quinti donatio, ſeu melioratio; ſed tamen quòd quarta pars Quinti remanere debeat meliorato: inquit namque, magis fauere leges contractibus oneroſis, quàm gratuitis; & ideò diſtinguendum, vt præcitati Authores diſtinguunt, & cauſæ oneroſæ plus iuris tribuendum, quam traditioni. Vtcumque ergo ſit, negari non poteſt, quin Pelaez Meires traditio, de qua ab initio n. 6. rectè pro parte dicti D. Franciſci ponderetur, vt melioratio nec reſpectu Quinti reuocari poſſit, & in caſu præſenti quòd fortiùs adſtringar, vt ſtatnn dicetur. Prætereà & tertiò pro eadem parte facit id, quod in terminis contra Tellum, & Molinam defendit, & fortiſſimè comprobat valaſquez Auendan. dict. gloſ. 3. l. 17. Tauri, columna vltima, verſicul. aut melioratio non terty & Quinti ſimul, vbi conſtanter tuetur, meliorationem ſolius Quinti, non Tertij & Quinti ſimul (& ſic in fortioribus terminis) à parentibus factam, irreuocabilem eſſe, non modò ex cauſa oneroſa matrimonij factam, ſed etiam ex cauſa lucratiua. modò traditio rei, vel inſtrumenti interueniat: Nec intereſſe, an Tertij & Quinti, an ſolius Quinti facta ſit melioratio, cùm interueniente aliquo ex tribus, in eadem l. 17. contentis, id ipſum dicendum ſit in Quinto, quod in Tertio, tametſi Quinti mentio non fiat in ea lege, vt ſuprà diximus, & Auendañum eundem commemorauimus: Cui & expreſſim aſſentire videtur (ſed eum non citat) Azeuedus in d.l. prima, titulo 6. lib. 5. num. 18. circa finem, in illis verbis: Quam teneo, ſine melioratio fiat inſimul cum Tertio, ſine tantùm de Quinto, & ſecundùm hæc eſt declaranda ſententia Antonij Gomezij & c. Rurſus & quarto loco facit, quod in articulo ha[*]ctenus agitato, & numeris precedentibus adnotato, vtrùm, inquam, melioratio Tertij & Quinti in contractu inter viuos facta, reuocari poſſit reſpectu Quinti, quando fuit inita cum Tertio ex cauſa oneroſa matrimonij: in quo poſt ordinarios omnes antiquos legum Tauri Gloſſatores ſcripſerunt longa ſerie Tellus Fernand in l. 17. Tauri, num. 10. & ſeq. & in l. 22. Tauri, numero 14. & in l. 30. Tarui, numero primo, Baeça de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. num. 28. per totum, Gregorius Lopez, Ioann. Lup. Roder. Suar. Cifuentes, & Peralta, cum quibus Pelaez à Mieres de maioratus prima parte, queſtione 28. ex numero primo, vſque ad numerum 5. Ludouicus Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 12. num. 19. & lib. 4. cap. 2. num. 84. Velaſquez Auendañus in l. 17. Tauri, gloſ. 3. Matiençus in l. prima, tit. 6. gloſ. 4. num. 20. 21. & 22. lib. 5. nouæ collect. regiæ, Azeuedus ibidem, numer. 18. per totum, & in l. 13. numer. 2. eiuſdem libri, & tituli. Ayora de partitionibus 2. part. quæſt. 14. & 16. Ioan. Gutierrez practicarum, lib. 2. quæſtione 50. & 51. Angulus ad leges meliorationum, in l. 1. gloſ. 3. per titam, & in l. 13. gloſ. 3. ex num. 8. cum multis ſeqq. crebrior equidem, & receptior fuit ſententia, quòd etiam reſpeſpectu Quinti irreuocabilis ſit, quando ex cauſa oneroſa cum Tertio facta ſit: Nõ enim ſufficit fieri ex cauſa oneroſa, niſi cum Tertio, cui ius quæratur, fiat; & ſic vtrumque requiritur copulatiuè, provt ex Tello Fernand. & Matienço, rectè obſeruauit Ioannes Gutierrez practicarum, libro 2. dicta quæſtione 50. numero 3. in fine, in verſiculo, nempe quod ad hoc vt procedat; & id ipſum tenuerunt Azeuedus in dicta l. prima, titulo 6. lib. 5. num. 40. & ibidem Angulus gloſſa 10. num. primo: quando autem non cauſa oneroſa, ſed traditio interuenit, contrarietatem Authorum huius Regni vidiſti ſuprà. Cæterùm quod reſpectu impenſæ neceſſariæ pro funerali defuncti (quæ dicitur de corpore præſenti) debeat limitari, & moderari eadem communis ſententia, quæ etiam reſpectu Quinti reuocandi facultatem denegat, cùm impenſa funeris ſit penſio, ſeu hypotheca cohærens Quinto bonorum, & ſic onus reale ei annexum, quod ſequitur quemcunque poſſeſſorem Quinti, & ab eo exſoluenda eſt, provt latiſſimè omnium comprobauit Angulus dicta gloſ. 3. ex numero 9. vſque ad numerum 27. qui rectè obſeruat, iſtum non fuiſſe caſum omiſſum in dict. l. 30. Taur. ſed qui neceſſariò ex eius mente, & ratione deducitur, cùm Legitima filiorum non poſſit lædi, niſi in Quinto; nec læſa in Quinto, lædi amplius poſſit in impenſa funeris, & ſic velut in ea comprehenſus cenſeri debeat; iuxta ea, quæ c. præcedenti adnotata remanent. Et idem quod Angulus de onere reali Quinto annexo, adnotarunt Ioann. Gutierrez pract. lib. 2. dict. quæſtione 52. num. 7. in verſ. noſtra tamen præcedens, poſt alios Authores, quos ibi refert, & latius eod. lib. 2. quæſtione 51. colu. 2. ex verſ. quid tenendum, vſque in finem quæſtionis. Velaſquez Auendañ. dicta gloſ. 3. l. 17. Tauri, columna 2. in fin. in verſ. quam intrepidè veram exiſtimo, ibi: Deductis funeris impenſis, & aliis ad exonerationem conſcientiæ neceſſariis, Matiençus in dicta l. prima, titulo 6. ſub numero 18. in verſiculo, licèt fateri non verebar, gloſ. 4. Azeuedus in eadem l. prima, ſub numero 18. ibi: Illa tantùm donans, & meliorans poſſit in teſtamento expendere, quæ neceſſariò ſunt expendenda pro ſepultura, & Officiis diuinis dicendis corpore præſenti, vt dicitur in l. 13. numero finali. eod. titul. & lib. ſed non ita extendi poteſt, provt extendit Mieres dicta prima parte, quæſtione 28. num. 24. vt infrà dicendum eſt in quarto fundamento principali partis contrariæ. Videtur ergo, quòd reuocari non potuerit melioratio, ſiue Maioratus prædictus in fauorem dicti D. Franciſci ex Tertio & Quinto, & cauſa oneroſa matrimonij factus, niſi dumtaxat pro ea impenſa neceſſaria funeris, iuxta qualitatem teſtatoris, ſeu donantis, nõ verò quod in magna adeò, & exceſſiua quantitate in damnum & præiudicium filij eiuſdem meliorati, & in fauorem nepotum alterius filiæ, extraneorum etiam diſponere potuerit.[*] Facit etiam & quinto loco, quoniam in altero dubio, quando Quintum fuit in vita donatum ſequuta traditione rei, in qua fit donatio, vel melioratio, vel non ſequuta; vtrùm dicta lex 30. Tauri procedat, quæ hodie eſt l. finalis, titul. 6. lib. 5. nonæ collect. Regiæ, & inquit: La cera, y Miſſas, egaſtos del enterramiento, ſe ſaque con las otras mandas, gracioſas del quinto del teſtador, y no del cuerpo de la hazienda, aunque el teſtador mande lo contrario. Tametſi diuerſæ fuerint ſententiæ, ac Tellus Fernand. ibidem num. 1. in certa aliqua ſententia firmiter non ſiſtat, & cogitandum relinquat, quia eſt magni effectus inueſtigatio, & reſolutio, vt in fine dicti numeri profitetur; inquit tamen æquiorem fortè, & ſecuriorem opinionem eſſe, quòd ſi in teſtamento, vel eadem diſpoſitione de Quinto diſponatur, tunc impenſa funeris, & cætera legata voluntaria abſque dubio deducantur de eo, vt in ipſa l. 30. ſtatuitur a partè; & in hoc caſu, non verò in Quinto inter viuos donato loquitur: Si verò Quintum ſit donatum inter viuos, licèt irreuocabiliter, non tamen tradita fuerit poſſeſſio verè, vel fictè; tunc quòd ex ipſo Quinto funeris impenſa detrahatur, per text. in l. in eum, & in l. Neratius, ff. de relig. & ſumpt. funer. Si verò res donata, erat tradita, ita quòd effectum eſſet proprium patrimonium donatarij, quòd non deducetur ex eo funeris impenſa, cùm iam nec nomen, nec effectum Quinti retineat, provt ex ipſo Tello Fernand. latiùs commemorat, & comprobat Ioannes Gutier. lib. 2. practicarum, dicta quæſtione 51. columna prima, ex verſiculo, vera reſolutio forſan, vſque ad verſiculum, quid tenendum: breuiùs Angulus in dicta l. 13. gloſ. 3. num. 7. qui inquit, quòd duos caſus in effectu diſtinguit Tellus; aut cùm res irreuocabiliter donata, nondum erat tradita, & tunc impenſa funeris deducitur ex Quinto; aut erat iam tradita, & deducitur ex corpore hæreditatis: & quamuis duo ijs Authores in hoc vltimo Tellum Fernand. carpant iuridicè, vtpotè cùm ex corpore hæreditatis, etiam re tradita, impenſa funeris deducenda non ſit, ſed ex ipſo Quinto, cui impenſæ funeris onus reale adeò cohæret, vt præcedat omne æs alienum, & cum Quinto ipſo in quemcunque poſſeſſorem tranſeat, vt Ioannes Gutierrez d. quæſt. 51. & Angulus dict. gloſ. 3. legis 13. latiſſimè probarunt: vnanimiter tamen admittunt diſtinctionem illam vtrùm in vltima voluntate de eodem Quinto diſponatur; an verò inter viuos ir reuocabiliter donatum fuerit, vt hoc vltimo caſu dumtaxat deducatur ex Quinto impenſa funeris neceſſaria; legata vero gratioſa, & cætera alia deduci nõ valeant. Et ita pro parte dicti D. Franciſci, & Telli Fernand. & horum Authorum ſententia vrget omninò; cùm verè ipſi in eo dumtaxat different, quòd ex corpore hæreditatis detrahi impenſam nullo caſu admittãt, ſed ex Quinto omninò detrahendam affirmẽt; immò & in alio contrariari videtur ſibimet ipſi Tellus, ac repugnare his, quæ in d.l. 17. Tauri reliquit ſcripta; vtpote cùm ibid. dixerit generaliter, Quinti interviuos donati meliorationem irreuocabilem eſſe dumtaxat, quando ex cauſa oneroſa cum Tertio melioratio facta fuerit quòd ſi non ex cauſa oneroſa, quamuis traditio interueniat, reuocabilem eſſe donationem: in quo & alij quamplures, excepto Mieres, & Auendaño, ipſum Tellum ſequuntur, vt ſuprà vidimus, n. 6. quamuis etiam Angulus dubitauerit, vt ibi quoque diximus: Et tamen vſque adeò dixit, irreuocabile eſſe Quintum in d.l. 30. Tauri, n. 1. vt & funeris expenſam non detrahendam ex eo affirmet, ſed ex corpore hæreditatis. Niſi ſaluando Tellum ipſum dixeris, loqui eum, quando ex cauſa oneroſa cum Tertio donatio, vel melioratio fuit facta, ac etiam tradita poſſeſſio, vel ſcriptura, non verò quando traditio ſola interuenit, ſed ex cauſa oneroſa non fuit facta melioratio. Verè tamen indiſtinctè loquitur Tellus, & tam vno, quàm altero caſu, vt verba eius complectantur vtrumque; inquit enim, quòd legata voluntaria, non reuocant donationem inter viuos, quia iam conſumpta erat facultas diſponentis, nec ipſemet mutare, nec minuere poterat, l. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo; quod etiam pro parte dicit D. Franciſci non mediocriter videtur vrgere. Deinde & ſextò facit, quòd in caſu præſenti, ac in[*] dicta melioratione, ſine Maioratu inter viuos conſtituto ex cauſa oneroſa, & in fauorem dicti filij, quamuis melioratio ipſa facta non fuerit Tertij & Quinti ſimpliciter (quo caſu omnes relati Authores loquuntur) ſed Tertij, & remanentis Quinti facta ſit; adhuc tamen eadem cauſæ oneroſæ ratio, & matrimonij cum dicta D. Eluira de Cordoua contracti, expoſtulare videtur, vt idem omninò ius ſtatuatur nec differeutia conſtituatur, an Tertij & Quinti; an verò Tertij, & remanentis Quinti melioratio fiat: aliàs nãque, ſi de Quinto liceret patri melioranti liberè diſponere, & tertius ille, cuius reſpectu melioratio facta eſt, hoc eſt, dicta D. Eluira remaneret decepta, quæ nõ aliàs forſan matrimoniũ contraheret, quàm ſi Quintũ ſicut Tertium habiturum maritum crederet: quod videtur eſſe contra mentem omnium legum Tauri, de melioratione loquentium; & donans ipſe, ſeu parens, qui meliorauit, non modò bonã fidẽ non agnoſceret, ſed etiam fraude, & dolo, & vltra boni viri arbitrium, totum Quintum conſumeret legatis gratioſis, & aliis vltra neceſſitatẽ funeris, & animæ, voluntariè relictis. Quod videtur maximum inconueniens, & contra decisionem textus valdè ſingularis in propoſito, in l. Lucius 54. ff. ad Treb. vbi ſic ſcribitur: Lucius Titius rogætus eſt, quod ex hæreditate ſupereſſet, Mæuio reſtituere. Quod medio tempore alienatum, vel diminutũ eſt, id quandoque peti non poterit, ſi non interuertendi fideicommiſſi gratia tale aliquid factum probetur: Verbis enim fideicommiſſi bonam fidem ineſſe conſtat. Denique & vltimo loco facit, idẽ videri, quod Ter[*]tij, & remanentis Quinti, vel quòd Tertij & Quinti ſimpliciter melioratio fiat; nã vtcumque Quinti legatũ, vel melioratio fiat, dumtaxat effectum habebit in remanente: vix etenim dari poteſt caſus, in quo totius Quinti futura ſit, cùm ad minus ex eo impenſa funeris neceſſaria detrahenda ſit: & ſic integrum dici non poteſt, quia non eſt integrũ, cui pars aliqua deeſt, l. ſciendum, ff. de re iudicata, l. qui Romæ, in princ. ff. de verb. obligat. vnde in effectu idẽ videtur eſſe, Quintũ donare vel relinquere quod eſt remanens Quinti, cũ ex ſui natura tranſeat in quemcunque cum eo onere reali impenſæ funeralis, vt ſup. diximus, & Angul. d. gloſ. 3. l. 13.[*] ex n. 7. cum infinitis ſeq. latiùs probauit, & ibid. gloſſa 1. n. 7. vbi dixit, legatariũ Quinti teneri ſoluere ex Quinto ſibi legato ſumptus ſuneris, & alia gratuita: & n. 8. vbi ſcripſit, legatũ Quinti ſemper intelligi de reſiduo, prout ſup. rétuli; vnde in caſu præſenti dicendũ videtur, non conſtituendã differentiã in hoc, quod Tertij & Quinti, vel quòd Tertij, & remanentis Quinti melioratio fiat, quoad effectũ vt non poſſit reuocari. Eo[*] maximè quòd ſi de integro Quinto meliorãs diſponere poſſet, verbũ meliorationis remanẽtis Quinti, omninò remaneret ſuperfluũ, & fruſtratoriũ, nec aliquid operaretur; & conſequenter deceptus maneret tertius ille, qui remanens nullũ haberet, & nõ poteſt fieri interpretatio, vt diſpoſitio reddatur ſuperflua & eluſoria, quoniam verba ſemper debent aliquid operari in omni materia, iuxta text. in l. ſi quando, ff. de legat. 1. & ea, quæ alio c. infr. latiùs adnotabuntur. Et idcircò do[*]natio, ſiue melioratio Quinti, ſi fiat ex cauſa oneroſa, & cũ Tertio, irreuocabilis eſt omninò, ſicut donatio, vel melioratio Tertij, ſiue traditio interueniat, ſiue non, Baëça de non meliorandis dotis ratione filiab. c. 1. n. 28. Anton. Gomez. in l. 7. Tauri, n. 10. & Tellus ibi, n. 9. Auend. ibid. gloſ. 3. in fin. Ioan. Gutier. pract. lib. 2. d. quæſt. 51. Angul. in d.l. 13. gloſ. 3. num. 10. Nihilominus tamen his non obſtantib. in caſu pro[*]poſito ſup. ex n. 1. cũ ſeq. & facta Tertij, & remanentis Quinti melioratione inter viuos ex cauſa oneroſa (prout in præſẽti contigit) nõ Tertij & Quinti ſimpliciter, contrariũ viſum eſt Senatui noſtro Hiſpalẽſi, & reuocandi, atq; alterandi, ſiue (vt propriùs dixerim) in Quinto diſponẽdi id fauorẽ aliorũ, ſiue eorũ, in quorũ fauorem diſponere voluerit, ſacultatẽ habuiſſe dictũ Ludouicũ Mexia, & vxorẽ eius, non obſtãte quòd Tertij & remanẽtis Quinti meliorationem ex cauſa oneroſa matrimonij in fauorem dicti filij D. Franciſci feciſſẽt, definitiuè decreuit, & eorundẽ diſpoſitiones, atq; Quinti bonorũ erogationem adimpleri, & ſeruari iuſſit: idque iuridicè equidem, cùm Senatus idemmet præ oculis habuiſſet, nõ fraude, non dolo, nec ob iniuriã, aut odium filij meliorati, eiúſve vxoris, ſed pro anima, aliiſque legatis, licèt gratioſis, iuſtis tamen de cauſis factis, ob remunerationẽ etiam ſeruitiorum, & ſanguinis coniunctionẽ, perſonas præfatas adductas, atque excitatas ad diſponendũ de maiori parte Quinti bonorum ſuorum; aliquam verò eiuſdem Quinti partem remanſiſſe filio meliorato, omnibus his, quæ in teſtamento fuerant diſpoſita, adimpleris, & inde bona quædam remanſiſſe, in quibus verbum, y remamanente del quinto, verificari potuerit: immò & aliquando Senatus ipſe Hiſpalenſis (prout mihi cõſtat) etiã minima parte Quinti remanente, diſpoſitionẽ teſtatoris, qui in vita inter viuos ad eũ modum meliorauerat, in reliquo admiſit omninò, nec meliorati querelã habuit in conſideratione, cùm iure ipſo, atque ex doctrinis adducendis ſtatim, id fieri poſſe videatur legitimè, atque ex verbo, y remanente del quinto, dũtaxat induci id, quod voluntariè remaneat, prout infrà probabitur: Aliquando etiam cùm teſtator, qui inter viuos ex cauſa oneroſa matrimonij meliorationem Tertij, & remanentis Quinti fecerat, amplum patrimonium haberet, ita quòd Quintũ magnæ quantitatis eſſet, & totum legatis, & aliis diſpoſitionibus abſorbuiſſet teſtator, ipſam diſpoſitionẽ Senatus reſtrinxit, & moderauit, vt Quinti eiuſdem certa pars filio meliorato cum Tertio maneret, quoniam remanentis Quinti adiectio ſupponit aliquid remanſurum. Matura ergo deliberatione, ex variis cauſarum, & perſonarum qualitatibus, & circunſtantiis, & iuxta quãtitatem Quinti, & patrimonij, aliáque occurrentia inſpicere, cùm caſus ſe offeret, vnuſquiſque debebit, quid de iure congruentius obſeruari valeat, prout Senatus inſpexit. Præ oculis etiam habendum erit, verbis meliorationis bonam fidem ineſſe conſtare; & inde attendendum, an meliorationis interuertendæ gratia tale aliquid factum probetur, vt tunc bonus, diſcretúſque Iudex ſuccurrere debeat meliorato, argumento textus in d.l. Lucius Titius 54. ff. ad Trebel. & aliquid ei ex Quinto remanere, conſulere; aliàs autẽ dolo & fraude ceſſante, ſi idem qui meliorationem ita fecit non in odium meliorati, ſed vt iure ſuo vtatur, totum Quintum in fauorem animæ, & aliorum erogauerit, iure equidem feciſſe videbitur, nec melioratus conqueri poterit, qui ab initio cautius ſibi non providit. Verè namque in puncto & rigore iuris, indiſtinctè videtur verius, quòd Tertij, & remanentis Quinti melioratione facta, poſſit pater meliorans de Quinto diſponere in fauorem aliorum, vel animæ; & conſequenter Quinti reſpectu meliorationem reuocare. Vnde forſan (vt ego animaduerto) Interpretes huius Regni, & legum Taurinarum, & nouæ collectionis Regiæ Gloſſatores, ideò quæſtionem hanc Tertij, & remanentis Quinti non excitarunt, ſed tantùm in dubium reuocarunt alteram, Tertij ſcilicet & Quinti, de qua ſuprà num. precedentib. quòd indubitatam crederent, & ſupponerent, de toto Quinto licere iuridicè diſponere el. qui non Quinti cum Tertio ſimpliciter, ſed Tertij, & remanentis Quinti meliorationem fecerat, quaſi de eo ſenſiſſet dumtaxat, quod ſupereſſet, ſi aliquid ſupereſſe contingeret, nõ de alio. Nec veriſimile eſt, quòd negligentiâ, vel obliuione quæſtionis eius tractatum, atque explicationem prætermiſiſſent (ſi dubium haberet) qui in altera quæſtione meliorationis Tertij & Quinti, longa adeò commentaria ediderunt. Præſens igitur Senatus noſtri deciſio, quæ non obſtante melioratione Tertij, & remanentis Quinti, ex cauſa oneroſa matrimonij facta, diſpoſitionem in maiori parte Quinti (prout facta fuit per teſtatorem) conſeruauit, ex ſequentibus comprobari poſſe videtur rationibus, & fundamentis. Ac primùm equidem, quoniam eiuſmodi donatio, ſiue melioratio ex Tertio, & remanente Quinti facta, ſi ob cauſam oneroſam matrimonij, Quintum ſicut Tertium contineret præcisè, vt vtrumque reuocari non poſſet; ſiue cùm ex Tertio & Quinto fit ſimpliciter, ſi reuocari non poſſet, cùm reſpiceret bona præſentia, & futura, vt in l. 69. Tauri, hodie l. 8. tit. 10. lib. 5. parentes donantes, ſiue meliorantes, inteſtabiles efficerentur, cùm nihil haberent, ex quo diſponere poſſent; quocirca reuocare meliorationem in Quinto, videtur quòd iure ipſo valeant, argumento textus cum ſua materia, in l. ſtipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obligat. & eorum, quæ ex infinitis aliis Authoribus ſcripſi ſupra hoc eod. lib. & tract. cap. 3. n. 12. prout etiam videtur, quòd ead. l. 17. Tauri, cum myſterio loquatur in melioratione Tertij tantùm, vt ipſa fiat irreuocabilis vno ex tribus actibus, quibus decidit, meliorationem Tertij effici irreuocabilem, & non[*] expreſſerit Quintum. Ob quam rationem, affirmatiuam hanc opinionem, vt ſcilicet melioratio Quinti in contractu inter viuos reuocari poſſit, quando fuit facta cum Tertio ex cauſa oneroſa, vel interceſſit traditio rei, vel inſtrumenti; in terminis ipſius l. 17. Tauri, tenuit Anton. Gomez. ibi n. 10. & idem ſentit in l. 22. n. 26. & quamuis Gomezij ſententiam damnauerint communiter Interpretes omnes huius Regni, relati ſup. n. 6. & 8. & 9. & fundamento relato reſponderit Ioannes Gutier. lib. 2. practic. d.q. 50. n. 4. ipſe tamen multùm adſtringere fundamentum idem, fatetur expreſſim n. 8. in principio fol. 420. verſ. nec obſtat, quod ſupra eſt dictum & ideò reſtringit ſententiã contrariam ad caſum dumtaxat, in quo melioratio facta fuit ex cauſa oneroſa, & amplectitur Gomezij ſententiam in alio caſu, quando ſcilicet traditio rei, vel inſtrumenti interuenit, vt d.n. 8. ſpecificè apparet. Quanto ergo magis hoc ipſum dici debebit, cũ non Tertij & Quinti (prout Anton. Gomez. loquitur) ſed Tertij, & remanentis Quinti melioratio fuerit facta. Secundò deinde facit, quod in fortioribus terminis, atque in melioratione Tertij & Quinti in contra[*]ctu inter viuos facta irreuocabiliter ex cauſa oneroſa, tenuit Pelaez à Mieres de maioratu. d. 1. p.a. 28. n. 4. is namque cùm probaſſet communiorem Interpretum huius Regni ſententiam, vt melioratio ipſa in Quinto reuocari non poſſit, ſicut in Tertio non poteſt; ſubdit ſtatim, quòd tali promiſſione, & contractu non obſtante, licèt non de toto quinto, ſaltem de magna eius parte licet patri diſponere pro anima, quæ cunctis rebus eſt præferenda. Et quamuis opinio hæc non conueniat receptiori Interpretum ſententiæ, vt ſup. vidiſti; & inter oneroſam, & lucratiuã cauſam diſinguat Azeued. in l. 1. tit. 6. lib. 5. n. 18. in oneroſa contrarium ſtatuit; in lucratiua, quòd quarta pars remaneat, contendit: atque ex eadem communi ſententia per Ioannẽ Gutierrez improbetur ipſe Mieres practicar. lib. 2. d.a. 50. n. 7. in caſu præſenti abſque dubio obtinere videtur, vtpote, cùm non Tertij & Quinti melioratio facta fuerit, ſed Tertij, & remanentis Quinti: id quod Gutierrez idem in fine eius quæſt. admiſit libenter, atque expreſſim notauit; nam cùm defendiſſet conſtanter communem ſententiã, irreuocabilem ſcilicet eſſe meliorationem Tertij & Quinti ex contractu inter viuos, atque ex cauſa oneroſa factam, niſi reſpectu impenſæ neceſſariæ pro ſepeliendo corpore defuncti, & Antonij Gomezij opinionem contrariam damnaſſet, in fine d.q. 50. inquit in hunc modum: Ex ſuperioribus deducitur, ſupràdicta num. 8. in princ. procedere, quando talis melioratio fuit facta totius Quinti: ſecus verò ſi non totius Quinti, ſed alicuius partis, vel quantitatis eius fieret, remanente ſufficienti quantitate, de qua poſſit meliorans teſtari, & pro anima diſponere, vel ſi fieret del remanente del quinto; tunc enim cùm inteſtabilis non ſit effectus, prædicta melioratio uno ex dictis tribus modis, vel caſibus irreuocabilis effecta, reuocari minimè poterit à ratione ceſſante; quod eſt ſufficiẽs argumentum, &c. Ecce vbi maximam differentiam cõſtituit in hoc, quòd totius Quinti, aut Quinti ſimpliciter & Tertij melioratio facta fuerit; an verò alicuius quantitatis dumtaxat, vel partis fieret, remanente ſufficienti quantitate, de qua poſſit meliorans teſtati, & pro anima diſponere: tunc etenim pro ea parte, vel quantitate eſt omninò irreuocabilis, etiam pro anima, cùm de aliis partibus poſſit meliorans teſtari, & pro anima disponere: Et idem ius ſtatuit, ſi fieret del remanente del quinto: quia eo caſu, cùm non tantum Quintum, ſed remanens videatur à meliorante donatum, & ſic remanentis Quinti, ſolutis legatis, & diſpoſitis per teſtatorẽ adimpletis, fiat tantùm melioratio; conſequens eſt, vt nec dicatur inteſtatus eiuſmodi donator, cùm diſponendi de Quinto facultatem ſibi reſeruauerit, & remanentis Quinti fecerit dumtaxat meliorationem. Et ita præfatus Author clarè ſentit, remanentis Quinti melioratione facta, vel quod remanſerit, tantum deberi, vel eſſe perinde, ac ſi donatio non ficret, cùm poſſit meliorans de toto Quinto liberè diſponere. Et id ipſum agnouit quoque Angulus (quem Gutierrez non citat) in d.l. 13. gloſ. 1. n. 8. quò loci ſingulariter adnotauit, Legatum Quinti, etiam ſimpliciter factum, ſemper intelligi de reſiduo; & ideò quòd quotidie Tabelliones experti, cùm ſcribunt legatum Quinti, prout eſt quota, non loquuntur indiſtinctè, ſed cum adiectione reſidui, vt legata particularia, & funeris ſumptus priùs deducendos ſignificent; quod eis legibus, & menti teſtantis conforme eſt. Ecce locũ expreſſum Anguli, vbi relicto, vel donato Quinto Cũ adiectione reſidui, vel remanentis, aſſerit legata particularia, & funeris ſumptus priùs deduci, & reſiduũ deberi dũaxat; imò (& in fortiorib. terminis) legato Quinto ſimpliciter ad eum modum legatum videti, vt nunc dicebam. Rurſus & tertiò facit, quoniam fundamenta illa[*] quinque, quæ pro contraria parte ponderauimus ſupra, ex num 1. cum multu ſeq. verè non poſſunt huic caſui adaptari, nec vrgent in præſenti, vtpote cùm ea omnia, quæ eiſdem quinque fundamentis adduximus, in eis terminis procedant, in quibus ibidem notauimus expreſſim, quando ſcilicet melioratione Tretij & Quiniti in contractu inter vious ex cauſa oneroſa matrimonij facta cum tertio, vel traditione interueniente, dubitatur, vtrùm reſpectu Quinti reuocari poſſit; & eo caſu Anton. Gomez. (vt ſuprà vidimus) reuocandi facultatem conceſſit, etiamſi ex cauſa oneroſa facta fuiſſet melioratio, ratione illa, quæ ex l. ſtipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obligat. cum ſua materia, deducebatur quoque ibi. Pelaez verò à Mieres reuocationem negauit in vtroque caſu; ex cauſa, inquam, oneroſa, contractu cum tertio inito, vel traditione interuenient, ab æquiparatione corum caſuum, & iuxta inductionem l. 17 &. 22. 44. Tauri, de qua etiam ſuprà. Hoc autem vltimo caſu, quando traditio interuenit, & non cauſa oneroſa, alij contradicunt, vt numeris præcedentib, diximus. Admittit tamen ipſe Mieres, eiuſmodi promiſſione, aut melioratione non obſtante, poſſe patrem, qui ex Tertio & Quinto meliorationem fecit, quamuis non de toto Quinto, ſaltem de magna eius parte pro anima diſponere; idque ex deciſione l. 30. Tauri: Crebrior autem Interpretum ſententia, non modò reuocandi meliorationem reſpectu Quinti, quoties ex cauſa oneroſa cum Tertio donatum, aut promiſſum eſt Quintum, facultatem denegauit præcisè, prout ex multis oſtendimus num. præcedentibus, ſed etiam contrarium eius, quod Pelaez à Mieres inquit, probarunt omninò, ac dumtaxat reſpectu impenſæ neceſſariæ funeralis limitunt, nec ita extendunt, prout Mieres extendit; deciſiones ergo illæ Interpretum omnium huius Regni, quæ facta melioratione Tertij & Quinti loquuntur (quo caſu Quinti & Tertij eadem videtur eſſe ratio, cum vna, ac eadem diſpoſitione, & integrè vnum & alterum fuerit relictum) trahi non poſfunt ad caſum præſentem, quo Quinti non integrè, & ſimpliciter, ſicut Tertij, ſed Tertiji, & remanentis Quinti meliorationem factam fuiſſe, noſcitur: idque vt euidenter demonſtretur, vltra ea, quæ num præcedentibus adnotata fuere, animaduertendum nunc erit, quòd in Scriptura Maioratus, aut meliorationis, & in capitulationibus matrimonialibus, de quibus agitur, non fit mentio Quinti; ſiue non Quinti, ſicut Tertij melioratio fit ſimpliciter, ſed remanentis Quinti; & ſic Tertium, & remanens Quinti donatur: quod in effectu idem eſt, ac ſi pater donans diceret, ex eo quod ſupererit, ſatisfactis, atque adimpletis omnibus his, quæ ex Quinto extrahenda ſunt, & de quibus diſpoſitum fuerit, & ita pater ipſe in Tertio, & remanente Quinti meliorans dictum filium, verbis eis ideò vtitur, vt ſignificet, quòd in ſe reſeruat liberam diſpoſitionem bonorum Quiniti, & quòd ex Quinto id intẽdit dumtaxat donare ipſi filio, vel ad eum peruenire, de quo non diſpoſuerit. Eiuſmodi autem interpretatio, & propriæ ſignificationi dicti verbi, del remanente del quinto, & iuris diſpoſitioni conuenit omninò; prout in ſimili caſu, probatur in authent. contrà rogatus, C. ad Trebellianũ, vbi dubitabatur, inſtituto aliquo[*] hærede, & grauato, vt eo ſine liberis decendente, quod tunc ex hæreditate ſupereſt (quod idem eſt, ac dicere el remanente) alteri reſtituat; quid fieri debeat in hoc caſu, & de quo poſſit hæres in præiudicium fideicommiſſi diſponere? Et textus reſpondet, ex eo quod grauamen erat ſolius remanentis, vel ex eo quod ſuperſit, poſſe hæredem omnibus bonis, & hæreditate quouis modo diſponere, & teneri dumtaxat hæredi referuate quartam partem, prout latiùs explicarunt, & exornarunt, atque ex eo textu deduxerunt omnes Scribentes ibi, Angel. in l. cogi, § inde queritur, ff. ad Trebel. Alex. in l. à filia, n. 13. ff. eod. tit. Fulgoſ. in conſil. 8. 2. Factum. Oldrad. in conſ. 107. Anton. Gom, to. 1. variarum. c. 5. n 16. Tiberius Decianus in conſ. 78. n. 6. volum. 3. Periſius in conſ. 27. n. 68. & ſeq. volum. 3. Anton. Gabriel commun. concluſion. tit. de Trebellianicaconcl. 3. Iacobus Menochius in conſ. 266. in 107. 108. & 109. & in conſilio 226. numero 16. libra tertio, Franciſc. Burſat. in conſ. 48. n. 3. &. 4. lib. 1. Petr. Surd. deciſ. 272. n. 7. &. 37. & in conſ. 294. n. 10. & 13. lib. 2. & in conſil. 352. num. 2. & 18. lib. 3. & in conſil. 557. num. 2. & in conſ. 382. n. 90. & in conſ. 304. n. 3. lib. 3. Ioann. Vincent. Honded in conſ. 22. n. 134. lib. 1. Sebaſtian. Næuius ſelectar. interpretat. iuris. in d. authent. contrà rogatus. Qui ex communi Interpretum placito ita ſummauit illum text. Rogatus de reſtituendo, quod ei ſupererit ex hæreditate, tenetur ſaltem quartam patrem reſeruare; Et textus ipſius in eadem, qua verſamur, materia, & quæſtione meminit, atque allegauit eum Azeuedus in l. 1. titul. 6. lib. 9. ſub n. 18. in verſ. cùm verò ex cauſa lucratiua: text etiam eundem, & materia latè explicauit Cæſar Barzius deciſ. Bononiæ 121. Quòd ſi dixeris, textum ipſummet videri euincere, quòd meliorans in Tertio, & remanente Quinti, ad minus quartam partem eiuſdem Quinti reſeruare teneatur, vt in ea ſaltem remanens verificetur: Reſpondetur ſtatim, diuerſum eſſe caſum illum à caſu prætenti, vtpote cùm textus idem loquatur in eo, qui grauatus eſt ab alio de reſtituendo quod ei ſupererit ex hæreditate; quo caſu iuridicè ſtatuitur, reſeruandam ad minus quartam partem, ne fideicommiſſum, & grauamen inutile futurum ſit, ſi in poteſtate grauati remanaret, nihil reſerurate, & totum conſumeret; id enim contra voluntatem taſtatoris grauatis eſſet, qui cùm voluit reſtituendum quod ſupereſſet ex hæreditate, aliquid velle ſupereffe demonſtrauit apertè. In caſu verò præſenti non verſamur in terminis eius, qui ab alio in fauorem alterius grauatus fuerit, ſed in eo ipſo, qui meliorationẽ Tertiji faciens ſimpliciter, Quinti non ita ſimpliciter, ſed remanentis mentionem fecit, id dumtaxat donate intendens quod remaneret; nihil autem, ſi ex Quinto nihil remaneret. Nec eo caſu intereſt, quòd nihil remaneat, cùm ratio ſuperior, ne inutile ſit fideicommiſſu, vel grauamen in ipſo diſponente, non militer nec ſine effectu ſit diſpoſitio, ex qua totum Tertium quis conſequitur; & quod ſupereſt ex Quinto: ſi autem nihil ſupereſt; Tertium integrum habet. Et ſic eius textus deciſio nõ vrget, vt quarta pars meliorato debeat relinqui ex Quinto. Idque quando melioratio facta fuit ex cauſa lucratiua, quamuis putauerit Azeuedus d. verſ. cum verò ex cauſa lucratiua, & tunc expendat text. in d. authen. contra rogatus: quando tamen fuit ex cauſa oneoſa, non ita ſtatuit, nec etiam loquitur in terminis noſtris, quando ſcilicet Tertij & remanetis Quinti melioratio facta eſt, ſed quando ex Tertio & Quinto ſimpliciter, & quæ eſt ſingularis explicatio in hac materia, & notanda obſeruatio, quia nullus hactenus ita tradiderat. Et pro ſolutione præfata, an ſimus in eo, qui ab alio grauatus eſt de reſtruendo quod ſupereſſet, an verò in ipſomet disponente, qui quod ſuperſit, vel remaneat, donat, vel relinquit; facit text. ſingularis in l. item quod Sabinus, 17. § unde idem, verſ. aliter atque. ff. de hæred. inſtit. in illis verbis: Aliter atque ſi ita ſcripſiſſet expleto. aſſe, ex reliqua parie hæres eſto, quoniam cùm nihil reliquum ſit, ex nulla parte hæres inſtitutus eſt. Ecce textum ſingularem, & expreſſum ad hoc, quòd ſi reſtaror in ſuo teſtamento vniuerſam hæreditatem ſuam diſtribuit inter aliquos[*] hæredes, & alterum ex remanente, ſiue ex reliquo, aut ex eo quod remanſerit (quæ idem ſunt) hæredem ſcripſit; quòd ſi nihil remaneat, ex nullo videbitur inſtitutus; Et ſic eius inſtitutionis, aut diſpoſitionis vis, & effectus alius non eſt, ſicut nec teſtatoris intentio, quàm ſi quòd aliquid remaneat, in eo inſtitutio teneat, ſi autem nihil reliquum fit, ex nihilo videatur inſtitutus, vt per eum textum annotauit Petr. Rebuff. in l. poteſt reliquorum appellatio, in verſ. incipit, ff. de verbor. ſignif. vbi in hunc modum ſcribit: Si quiſpiam eſſet inſtitutus in reliqua parte, ſi nihil ſupereſt, in nihil videtur inſtitutus. Ita pariter in caſu præſenti, ſi omnibus ex Quinto relictis, ſatisfactis, & adimpletis, ſiue iis quæ ex Quinto deduci debent, prout funeralia, legata, cæteràque relicta, nihil ex Quinto remanet, ſiue reliquum eſt; filius melioratus, quod non remanet, petere non poteſt: nam, vt inquit Rebuf. ſi non remanent, non fuerunt melio[*]rato relicta. Et dictum verbum remanente, intelligitur, id eſt, quod reliquum fuerit, ex dicto textu. Ex textu etiam in l. ſi quidem, vbi Baldus n. 4. C. de tranſactionibus, & l. deducta 58. §. penult. & vlt. ff. ad Trebellian. Alexand. conſ. 216. n. 4. lib. 7. Præterè & quarto loco, atque in confirmationem eorum, quæ nunc dicebamus, facit textus in l. reſcriptum, ff. de his quibus vt indignis, & in l. 4. §. lege India, ff. ad legam Iuliam Peculatus; & in l. ex pluribus, ff. de acceptilationibus. Ex quibus apertè deducitur, quòd verbum hoc remanente, idem eſt, quod reſiduum, aut reliquum; & ita quod verificari poteſt etiam in minima quantitate, ſicuti verificantur dictiones Aliquid, & quidquam; de quibus latè per Tiraquell. in l. ſi[*] vnquam, verbo, omnia, vel aliquam partem, n. 16. & 17. Menoch. in conſ. 4. n. 18. & in conſ. 32. num. 9. & in conſ. 71. num. 17. & in conſ. 90. num. 94. lib. 1. & probatur per text. in l. ſeruum filij, §. Prætor ait, vbi Bart. & DD. ff. de acquir. hæred. Clementina 1. de fore competenti. Immò (quod magis eſt) reliqui, reſidui, vel remanentis appellatione, etiam Nihil continetur, ſiue[*] ſignificantur, l. qui non militabat, §. fin. ff. de hæred. inſtit. ibi: Reſiduæ portio non inuenitur. Et verè dicitur de quacunque parte, ſiue portione, quæ ſupereſt, prout ipſe Tiraquellus latiùs oſtendit in loco relato ſuprà. Sic etiam aliquando eadem reliqui, vel reſidui appellatio, ſeu commemoratio totum admittit, vel conti[*]net, iuxta textum ſingularem, & notabilem, in l. 2. C. de hæred. inſtit. l. vxori ſuæ, 32. ff. de legat. 3. l. quod ſi Mæuius, iunctis duabus legibus præcedentibus, ff. de hæred. inſtit. l. poteſt, 95. & l. cæterorum, & reliquorum, ff. de verbor. ſignificat. Ac in effectu, ex ſubiecta mate[*]ria, de qua agitur, ex veriſimili, & præſumpta diſponentis intentione, vel certa aliqua iuris diſpoſitione, atque ex aliis circumſtantiis res æſtimanda erit, vt vel totam, vel nullam, vel partem aliquam comprehendat, vt notat Aliciat. in d.l. poteſt, & in l. portiones, ff. de verbor. ſignificat. Tiraquell. in dicto verbo, omnia, vel partem aliquam, n. 21. & ideò ex diuerſis rerù, & perſonarum qualitatibus, & circumſtantiis, atque ex prævumpta meliorantis voluntate, eiuſque fraude, aut delo, vel odio, ex diuerſis etiam coniecturis, & præſumptionibus, diuerſimodè definiſſe Senatum noſtrum Regium Hiſpalenſem, adnotauimus ad initium argumentorum, ſeu rationum huius partis. Denique & quinto loco facit, quòd melioratio ex[*] cauſa oneroſa matrimonij, vel ex alia cauſa irreuocabili filio facto, reuocari poteſt, quoties pater, vel inter cùm meliorationem fecit, ſibi reſerauit reuocandi facultatem, prout in d.l. 17. Tauri diſponitur, quæ hodie eſt l. 1. tit. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ: Quoniam reſeruatio huiuſmodi, loco conditionis eſt, vt tradit Speculator in titulo, qui filij ſint legitimi, verſ. ſed numquid, & Innocentius in cap. verum, de foro competenti: vbi etiam Archidiaconus, & Doctores. Didac. del Caſtillo in eadem l. 17. Tauri, n. 70. & 71. Ioann, Matienzus in d.l. 1. tit. 6. gloſſ. 10. n. 3. & in l. 4. tit. 7. gloſſ. 6. n. 1. Sed ſic eſt. quòd donatio, vel melioratio ad eum modum, & remanentis Quinti facta, in effectu eſt velut melioratio, cum reſeruatione diſponendi de Quinto pro arbitrio teſtatoris; verba namque ea nihil aliud denotant, & clarè inducunt, quid ex Quinto remanſurum ſit, reſeruare ſibi meliorantem ipſummet, & in ſua voluntate reponere. Idcircò quemadmodum pares, ſi meliorationem non fecisset, poſſet de Quinto liberè diſponere, ac filiis ex ipſo Quinto nihil relinquere; ita pariter poteſt, prædicta reſeruatione facta, ex deciſione d.l. 17. Tauri: & quia reſeruatio conſeruat reſeruanti ius quòd habebat, Bart. in l. penultima, C. de[*]poſiti. Franciſc. Becc. in conſ. 74. n. 16. & 34. Iacobus Menochius in conſ. 2. n. 57. lib. 1. Petr. Surd. in conſilio 152. n. 29. lib. 2. & in conſ. 402. n. 4. lib. 3. Et eſt[*] quædam exceptio, quæ modificat actum, vt ſcilicet id tantùm remanens dicatur, vel remanere, quod diſponens remanere voluerit, & non ampliùs; aut nihil, ſi nihil remanſerit, Gloſſa in l. item Labeo, §. ſed ſi purè, ff. familiæ herciſcundæ. Beccius dicto conſ. 74. n. 14. Decianus in conſ. 32. num. 127. lib. 2. Petrus Surdus dicto conſ. 152. num. 30. & deciſione 163. num. 18. quòd ſi non diſpoſuerit, aut ex Quinto nihil aliis legauerit, ex vi donationis, ſeu meliorationis remanentis Quinti, ad eum pertinebit Quintum cum dicto onere impenſæ neceſſariæ ſuneris; nam conſequenter continet totum, quod alteri non datur, argumento l. cæterùm, ff. de verbor. ſignificat. l. cùm optio, ff. de optione legata, & eorum, quæ poſt alios Authores ſcripſit M. Anton. Peregrin. de fideicommiſſis, art. 9. num. 6. fol. 77. & reſeruatio ſemper regulatur à iure,[*] & ſecundùm illud interpretari debet, l. quæro, §. inter locatorem, ff. locati, l. Gallus, §. 1. ſecundùm verum intellectum, ff. de liber. & poſthum. tradit Bartol. in l. uxorem, §. teſtamento, 2. ff. de legatis 3. Decianus in conſil. 10. num. 27. lib. 1. De iure autem non modò communi, ſed noſtro Regio Hiſpano nullibi cautum extat, remanentis Quienti melioratione facta, de Quinto diſponere non licere pro arbitrio, aut aliud quàm remanens (ſi quid fortè remeneat) censeri donatum:[*] Et ſic operatur effectum conſeruatiuum actus, perinde ac ſi factus fuiſſet eodem tempore, dato quòd poſtmodùm fiat, l. item Labeo. §. 1. ff. familiæ herciſcundæ, & per Decian. in conſ. 41. n. 15. lib. 3. vnde quemadmodum meliorationis factæ tempore totius Quinti diſpoſitionem ſibi reſeruare poſſet meliorans; ita ex poſt facto disponendi de ipſo facultatem habere debebit, ex dictis verbis. Nec obſtant argumenta in contrarium adducta;[*] non obſtant quinque illa priùs propoſita; eiſdem namque plenum apparet reſponſum ex his, quæ ſuperiùs, fundamento tertio huius ſecundæ partis, ex n. 18. annotauimus ac vel vno verbo vt dixerim, ea omnia procedere, cùm melioratio ex cauſa oneroſa matrimonij cum tertio facta eſt Tertij & Quinti; & ita ſimpliciter Tertium & Quintum donatur; Nos verò (vt ſæpè enuntiaui) & in aliis terminis verſamur, & cum Tertij & remanentis Quinti facta fuit melioratio; quo caſu diuerſa militat ratio, & diuerfa quoque extat iuris deciſio, vt ſuprà probaui. Non etiam obſtat ſextum; quoniam reſpondetur,[*] ad modum prædictum, melioratione facta & Tertij, & remanentis Quinti (vt dixi) nõ Tertij & Quinti ſimpliciter, non modò malam fidem non præſumi ex eo, quòd de Quinto donans diſpoſuerit, ſed etiam bona fide, & citra fraudem, atque ex reſeruatione iure ſibi competenti id factum cenſeri: verbis enim meliorationis quamuis bonam fidem ineſſe conſtet, vt in fideicommiſſo inquit textus in d.l. Lucius Titius 54. ff. ad Trebellianum: Non ideò mala fides inducitur, quod de Quinto meliorans ipſe diſponat, (ſi non aliunde mala fides, aut fraus probetur) cùm in fortioribus terminis, atque in hærede grauato id quod medio tempore alienatum, vel diminutum eſt, non aliàs peti poſſe dixerit textus ipſe, quàm ſi interuertendi fideicommiſſi gratiâ tale quid factum probetur. Quando ergo magis in ipſo donatore, qui remanentis Quinti cum Tertio meliorationem fecit, id ipſum dicendum erit, ex quo diſponendi facultatem ſibi reſeruauit manifeſtè, qui ad eum modum meliorauit; nec tertuius conqueri poteſt, qui meliùs & apertiùs ſibi non conſuluit, & Quinti ſicut Tertij meliorationem fieri ſimpliciter eo tempore non intendit, quo debuit inſpicere, totum negotium reſpectu Quinti in voluntate meliorantis manere. Et ſic ſi aliud tempore meliorationis actum, vel dolum, aut fraudem, ſeu malam fidem in meliorante adeſſe contendat, onus probandi ei incumbit, ex deciſione dictæ l. Lucius Titius. Non obſtat ſeptimum & vltimum: quoniam reſ[*]pondetur, quòd ſi in vltima voluntate, Tertij & Quinti melioratio fiat, vel Quinti dumtaxat, nihil intereſſe videri, an Quinti ſimpliciter, an verò remanentis Quinti legatum, ſeu melioratio fiat; cùm ſemper intelligi debeat, legatum, vel meliorationem fieri de reſiduo Quinti, & legatarius eiuſdem Quinti teneatur ſoluere ex eo non ſolùm ſumptus funeris, ſed etiam alia gratuita, vt ibidem diximus. Cæterùm ſi inter viuos meliorato fiat ex cauſa oneroſa matrimonij cum alio tertio, maxima equidem vertitur differentia, cùm remanentis Quinti melioratione facta, reſiduum, vel remanens dumtaxat fuerit donatum, & ita donatori liceat de Quinto ipſo, prout voluerit, diſponere, & remanens tantum debetur: Quinto autem ſimpliciter donato, aliud iuris eſſe, ex dictis ſuprà, redditur certum; cùm legata voluntaria non reuocent donationem inter viuos irreuocabiliter factam, vt etiam remanet dictum: nec intereſt dicere, quòd ſi ex Quinto nihil remaneat, verbum illud remanentis Quinti; ſuperfiuè videretur adiectum, nec aliquid operaretur in fauorem meliorati. Nam (vt etiam colligitur ex ſuperiùs quoque notatis) verbum huiuſmodi ex ſui natura id tantùm operatur, ac continet, quod remanet; & ſi nihil remanſerit, nihil continet, quia remanens cauetur, ac imputer ſibi, qui partem, vel quantitatem remanſuram exprimi non curauit, vt nihil ampliùs quàm quod remaneat, petere poſſit: quamuis (vt etiam dixi) fraude cognita, atque ob magnam quantitatem valoris Quinti, & ne tertius deceptus maneret, qui remanens aliquod conſiderabile putauit, ex eo etiam, quod aliud videretur actum, atque ex variis rerum, & perſonarum cauſis, & circumſtantiis, diuerſimodè Senatus noſter definierit, qui tamen his ceſſantibus, atque regulariter veriorem credidit præfatam ſententiam, quam defendimus, & etiam in puncto iuris amplectendam aſſerimus, vt ſupr à quoque diximus, & maximè n. 15. Et hactenus de prima deciſione Senatus noſtri{ Ex altera Senatus Hiſpalenſis definitione. } Regij Hiſpalenſis in dicto articulo, de quo ex n. 1. cum ſeq. Nunc verò de articulo alio agendum eſt, de quo in eadem lit, & cauſa hactenus agitata, Senatus ipſemet vertitatem inquirebat diligenter; eiuſdem namque inueſtigatio poſt dicti primi articuli definitionem ſtatim, & conſequenter ſe offerebat. Vtrum, inquam, melioratio Tertij & Quinti ex[*]trahi poſſit, ac debeat de dote, vel donatione propter nuptias, & de aliis donationibus, quæ ad collationem adducuntur. In quo equidem dubio Didac. del Caſtill. Ioan. Lup. Cifuentes, Anton. Gomezius, Tellus Fernand. & Velaſq. Auendañus in l. 25. Tauri, ex profeſſo commentaria ediderunt, cùm lex eadem dubium veniat decidere, quod de iure communi controuerſiam poſſet habere: Matienzus etiam, & Azeuedus in l. 9. tit. 6. : lib. 5. nouæ collect. Regiæ, Ayora de partitionibus, 2. parte, quæſt. 3. per totam: & 3. parte, quæſt. 26. num. 85. & in exemplis partitionum, folio 202. in verſiculo, eſto preſupueſto: folio 103. per totum. And. Angulus ad leges meliorationum, in d.l. 9. gloſſ. 1. & quinque ſequentibus. Ioann. Gutierr. Practicarum, lib. 2. quæſt. 61. & 62. Aluar. Valaſc in praxi partitionum, cap. 19. ex num. 6. vſque ad num. 18. Franciſc. Muñoz de Eſcob. de ratiociniis, lib. 2. computatione 1. ferè per totam, maximè ex num. 7. vſque ad num. 14. Horum autem omnium ſcripta, & rationes ſi briginaliter & attentè prælegantur, pro parte affirmatiua, vt ſcilicèt dote, vel donatione propter nuptias,[*] vel ex aliis donationibus, quæ ad collationem adducuntur, melioratio Tertij & Quinti extrahi valeat, ſequentia magis vrgere videntur, ac expendi poſſunt fundamenta. Ac primum equidem quod eo ipſo quòd bona conferuntur, habentur perinde, ac ſi nunquam exiſſent à patrimonio, & ſubſtantia parentum, & efficiuntur ſicuti alia bona, quæ in hæreditate manſerunt, l. 3. §. 1. ibi: Sicut haereditatem, ita & collata ſunt, præſtet, ff. de collatione bonor. & in l. ſi ſoror, C. de collationibus, ibi: cum bonis dotem confundi iubebit. Et ſic lex illa vult apertè, quòd dotes non cenſeantur alio iure, quàm reliqua bona: & in l. fin. ff. de collatione dotis: & in l. vt liberis, cum ſimilibus, C. eod. tit. de. collat. & in authent. vnde ſi parens, C. de inofficioſo teſtamento; quæ iura ſimul ad hoc propoſitum expendunt Anton. Gomez. in dict. l. 25. Tauri, in princip. Matienz. in d.l. 9. tit. 6. lib. 5. gloſſ. 1. n. 2. & pro tertio, & quinto fundamento huius partis ponderauit ſeparatim eadem iura Aluar. Valaſc. dicto cap. 19. Praxis partitionum, n. 7. in verſ. tertiò ſuffragatur, vbi expendit textum, in d. l. 3. §. 1. de collatione bonorum: in verſ. quintò facit, eiuſdem numeri 7. citat text. in dicta. l. ſi ſoror. Videbatur ergo, meliorationem Tertij & Quinti extrahi debere ex dote, vel donatione propter nuptias, & cæteris, quæ ad collationem adducuntur, ex quo hæreditaria cenſentur: Eò magis, quòd cùm lex iubeat, dotem, & donata conferri, non ſe reſtringit ad vunum effectum, ſed ſimpliciter & generaliter confuſione facta omnium bonorum; & ſic videri poterat, non eſſe ſeparanda vt de illis Tertium, & Quintum non extrahatur, quod de bonis aliis defuncti extrahitur. Secundò deinde facit textus in l. illam, C. de collationibus, in finalibus verbis, ibi: Commixitis huiuſmodi collationibus cum bonis mortuæ perſone. Videtur enim probare apertè, quòd bona collationum, cum bonis quæ parens reliquit tempore mortis, commiſceri debent, vt fiat diuiſio hæreditatis, quaſi pari iure vtraque bona cenſeantur, & vnam hæreditatem faciant; vnde conſequens etiam videtur, vt vtriſque Tertium & Quintum meliorationis extrahi debeat. Vel ex eo etiam, quòd dotes, & donationes propter nuptias, quando à parentibus dantur, & fiunt filiis, vel filiabus, cenſentur fieri, vt poſt mortem conferantur, & ad hæreditatem donatis reducantur; idque ex eiſdem anteà relatis iuribus, & tex. in auth. ex teſtamento; & l. dotis, & per totum titulum, C. de collat. & ff. de collat. bonor. & ſic multò magis videbatur, de omnibus meliorationem extrahendam, prout hanc rationem expendit in terminis pro hac parte, & ita argumentatur Aluar. Valſc. dict. C. 19. n. 8. Rurſus & tertiò facit, quoniam ſi diceremus, quòd de dotibus, aut donationibus datis vni, vel aliquibus ex filiis vita, non eſſet deducendum Tertium & Quintum, ſicut de aliis bonis in hæreditate inuentis, coarctaretur per indirectum facultas illa, tot legibus huius Regni parentibus conceſſa, vt de Tertio & Quinto omnium bonorum ſuorum diſponere valeant; inter filios, inquam, de Tertio, & Quinto; vel inter extraneos etiam de Quinto, cum ad eum modũ de dictis bonis Tertium, & Quintum non extrahatur. Quartò & vltimò facit reſolutio illa Antonij de Ayora in commentariis de partionibus bonorum communium, 2. parte, quæſtione 3. per totam, ex fol. . 75. columna 3. & ſeq. vſque ad folium 78. vbi in eo du[*]bio, ſi pater meliorauit filium in Tertio, & Quinto bonorum, vel in vna re, que facit Tertium & Quintum bonorum, quæ habebat rempore, quo datauit filias; nunc verò deductis dotibus ex bonis, quæ habebat tẽpore mortis, excedit Tertiũ & Quintũ, an valeat talis melioratio, vel ſit inofficioſa; quod proponit Hiſpanis verbis in initio dictæ quæſtionis, & poſtmodum n. 4. in fine reſolutiuè affirmat, meliorationè Tertij & Quinti valituram, tam reſpectu bonorum, quæ tempore mortis habet, quàm eorum, quæ tempore daræ dotis, vel donationis propter nuptias factæ habebat, nec futurum patrem deterioris conditionis dantem in vita filiis legitimas, quam eum, qui vſque ad mortem non dedit, & inde etiam dotium, aut donationum propter nuptias meliorationem habituram effectum, niſi pater ſe reſtringeret ad bona, quæ de præſenti habebat; quoniam tunc melioratio Tertij & Quinti eorum bonorum præſentium duntaxat intelligeretur, vt ibidem diſtinxit n. 4. & 5. & putat veriſſimum, atque citat Tellum, & Anton. Gomezium, idem tenentes. Nihilominus tamen Senatus noſter Regius Hiſpalenſis communiorem Interpretum huius Regni, &[*] Gloſſatorum dicta l. 25. Tauri, quæ eſt l. 9. titulo 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ſententiam ſequutus, & ipſius legis verbis expreſſis adhærens, El Tertio y Quinto de mejora hecho por el teſador, ne ſe ſaque de las dotes, y donationes propter nuptias, ni de las otras donaciones, que los hijos, o deſcendientes traxeren a colacion, o particion; contrarium ſtatuit in ipſamet cauſa, & lite, & inter eaſdem perſonas (vt ſuprà dixi;) ita enim ex clara dictæ Taurinæ legis conſtitutione, quòd melioratio Tertij & Quinti non extrahitur ex dote, vel donatione propter nuptias, nec de aliis do. nationibus, quæ ad collationem adducuntur; tenuerunt vnanimiter Interpretes omnes huius Regni, ſuprà commemorati, vbi inter alios vide Ayoram 2. part. d. quæſt. 3. num. 4. vbi in hunc modem ſcripſit: De las quales dichas dotes, y donaciones no ſe puede ſacar la me ora de Tertio y Quinto, conforma a la dicha ley 25. de Toro, aunque deſpues la traygan los hijos a collacion, y partician, & c. Et iterùm eadem quæſtione. 3. ſub num. 6. ibi: En tal caſo podra el padre diſponer de todo el Tertio y Quinto de ſus bienes, iuntando las dotes, y donaciones propter nuptias, y baziendo todo un cuerpo, no para ſacar la mejora que hiziere, de las dotes y donationes propter nuptias, &c. Iterum etià Ayora ipſemet in praxi partitionem, ſine in exemplis earum, fol. 202. ibi: Porque aunque es verdad, que de las dotes, y donaciones propter nuptias, que ſe iraen à collacion, y particion, no ſe pueda ſacar la mejora de Tertio y Quinto como lo diſpone la dicha ley 25. de Toro; pero ba ſe de hazer curepo de bienes de todo ello, anſi de los bienes que dexa el difunto al tiempo de ſumuerte, como de las dotes dadas, no para efecto que ſe ſaque nada de las dotes, o donaciones propter nuptias, para que lo lleue elmejorado, ſino para que ſe ſepa quanto monta la dicha mejora, y de quanto pudo diſponer el teſtador, y de aquello ſe le dè entera la mejora al que es mejorado en aquellos bienes, que le quedaron al tiempo que murio, no tocando, ni ſacando nada de las dotes, ni donaciones proper nuptias, ſaluo en aquello que fueren inofficioſas; Nam ſi inofficioſæ ſint, etiam ex dotibus extrahi poterit quod inofficioſumeſt, vt tenet expreſsè Gloſſa in l. 1. in Gloſſa magna, C. de inofficioſ. donat. quam ſequuntur ibi communiter Scribentes, & in authent. vnde ſi parens, C. de inofficioſo teſtamento: vbi eſt textus expreſſus, ſi benè conſideretur, & clariùs & expreſſiùs hoc aſſeuerat Tellus Fernandez in l. 25. Tauri. num. 4. Et iterùm in exemplis eiſdem, fol. 203. ibi: Secundo dubitatur, ſupueſto lo arriba dicho, que ſe ban de traer a collacion y particion las dotes dadas a las bijas, no para efecto que dellas ſ e ſaquen las mejoras de Tercio y Quinto, que es lo que probibe la ley 25. de Toro. Praxim etiam hanc recepiſſ Hiſpaniam communiter, profitetur Aluarus Valaſcus dicto cap. 19. praxis partitionum, num. 10. & iterùm num. 16. Pro hac autem parte, vt non ſola legis Tauri conſtitutione expreſſa, ſed recta quoque iuris ratione adduci, atque excitari videamur, vt etiam lagis ipſius deciſio corroboretur, ſequentia vrgete videntur fundamenta. Ac primùm fortiter vrget fundamentalis illa eius[*] legis ratio, videlicet, quòd bona in dotem data, vel ob cauſam donata, eo ipſo exierunt de patrimonio parentis donatantis, vel meliorantis, & effecta ſunt proprium patrimonium ipſius filiæ dotatæ, vel filij, cui donatio facta eſt, nec in bonis eiuſdem parentis remanent, l. 3. §. fin. ibi: Quia in bonis eius non ſunt: & l. finali, ibi: Abſceſſit enim à bonis patris, ff. de collatione dotis, l. Pomponius Philadelphus, ff. familiæ herciſcundæ: vnde quando pater reliquit, ſiue donauit Tertium & Quintum bonorum ſuorum, non videtur intelligere niſi de bonis, quæ habet, vel habuerit tempore mortis, nec continentur bona, quæ dederat filiis in dotem, vel donationem propter nuptias, cùm illa non ſint in bonis ſuis, ſed iam diſceſſerint ab eo in vita ſua, & tranſierunt in alienum patrimonium, & dominium filiorum ſuorum; & ſic facta melioratione, cenſetur ſemper meliorans de reſiduis rantùm bonis meliorare, provt Caſtellus, Palacios Rubios, Cifuentes, & Anton. Gomezius in d.l. 25. Tauri adnotarunt, & ibidem Velaſquez Auendañus gloſſa vnica, num. 1. Matienzus in l. 9. titulo 6. lib. 5. gloſſa 1. num. 3. vbi inquit, quòd hæc ratio ſibi applaudit, quamuis eam impugnat Tellus Fernandez ibidem, num. 1. & ſeq. & aliam rationem aſſignat; communem etiam nunc relatam rationem ſequitur Ayora 2. parte, dicta q. 3. num 4. col. 3. in principio. Ioann. Gutierrez practicarum lib. 2. quæſ. 61. in principio. Angulus, vel vno ſolum verbo, in dicta l. 9. gloſſa 2. num. 1. in illis verbis: Ratio decidendi eſt ex l. 3. & 7. ſuprà, quiatales[*] donationes, quæ meliorationem præceſſerunt, licèt collatæ ſint, verè tmen non fuerunt in bonis defuncti tempore mortis. Aluarus Valaſcus dicto cap. 19. Praxis partitionum num. 9. & cæteri alij relati ſuprà. Deinde & ſecundò facit, quoniam in l. 19. Tanri, quæ hodie eſt l. 3. tit. 6. libro 5. nouæ collect. Regiæ. dicitur expreſſim, Con tanto que no exceda el dicho Tertio de lo que montare, o valiere la tertia parte de todos ſus bienes al tiempo de la muerte. Et in l. 23. Tauri, quæ eſt l. 7. eiuſdem tituli, & libri, dicitur: Quando el padre, o la madre por contrato entre vinos, o en otra poſtrimera voluntad biziere a alguno de ſus hijos, o deſcendientes alguna mejora del Tercio de ſus bienes, que tal mejora aya conſideracion a lo que ſus bienes valieren al tiempo de ſu merte, e no al tiempo, que ſe hizo la dicha mejora. Ex quibus apparet, quòd[*] melioratio regulanda eſt ſecundum valorem bonorum tempore mortis; & ſic reſpicit tanùm bona, quæ parens habet, & poſſidet tempore mortis: Quoniam omnis quota regulanda eſt ſecundum tempus mortis, vt latiùs fundat Angulus in d.l. 7. ex num. 2. cum ſeq. in gloſ. 2. qui num. 1. rectè deduxit, quòd non ſolùm Tertium, ſed etiam Quintum regulandum eſt ſecundum tempus mortis, non autem ea, quæ nec habet, nec poſſidet tempore mortis, vt ſuprà dicebam, atque ex dictis legibus Tauri 19. & 23. rectè deduxit Anton. Gomezius in d.l. 25. in verſiculo, confirmatur, quia melioratio. Prætereà tertiò facit pro ipſamet parte, quòd nunquam quis cenſetur diſponere de bonis alienis, ſed tantùm de propriis, l. conficiuntur, §. 1. ff. de iure codicillorum, authent. ingreſſi, C. de ſacroſ. Eccleſ. Vnde ſi de in dotem datis, & de donatis aliis filiis in vitadiceremus meliorationem cenſeri relictam in teſtamento, aut inter viuos conſtitutam, & in tempus mortis collatam, teſtaretur procul dubio, ſiue diſponeret parens de rebus alienis, & quæ in alterius dominio, hoc eſt mariti, vel filiorum ſunt; iuxta text. in l. doce ancillam, C. de rei vendicat. & in l. in rebus, cum vulgatis, C. de iure dotium. Idque quatenus attinet ab bona data in dotem: Quoad bona verò donationem, iuxta iura quamplurima, quæ in primo fundamento huius partis adduximus ſuprà numer. 38. Ergo de eis bonis nequaquam cenſeri debet facta melioratio, ſed de his tantùm, quæ meliorantis verè fuerunt tempore mortis, nec ab eius dominio, aut patrimonio diſceſſerant. Quartò & vltimò facit, quòd per collationem fi[*]lij ad æqualitatem reducuntur, & ob id à iure inducta videtur collatio, l. vt liberis, §. illud, C. de collationibus, l. finali, C. communia vtriuſque iudici. Et per Anton. Gomezium in l. 29. Tauri, num. 2. Menchacam de ſucceſſ. creat. lib. 3. §. 20. Matienz. in l. 3. tit. 8. gloſ. 1. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Si autem dice[*]remus, quòd ex dote, & donatione propter nuptias, & donatione ob cauſam, quæ conferuntur, vt dictum eſt, & per Matienzum in d.l. 3. tit. 8. gloſ. 1. numer. 5. & 6. extrahenda eſſet melioratio Tertij & Quinti, vel Quinti tantùm à parentibus facta, maior equidem inæqualitas reſultaret, & inducta effectum præfatum, adeò contrarium operaretur, contra textum in l. legata inutiliter, ff. de adimend. legatis, cum vnlgatis; prout retionem hanc rectè expendit Aluarus Valaſcus dicto capit. 19. Praxis partitionum, num. 9. Retenta autem, & ita corroborata dictæ Taurinæ l. 25. conſtitutione, & Senatus noſtri Regij Hiſpalenſis ei conueniente definitione admiſſa, legis ipſus deciſio exornanda, atque explicanda erit modis nonnullis, quibus explicandam non modò in caſu ex facto occurrenti prædicto, & ab initio huius capitis propoſito, ſed etiam in duobus aliis me præſente, & votum emittente, Senatus ipſe admiſit vnanimiter. Et primùm quidem, apud Scribentes huius Regni,[*] & dictarum legum Tauri, & nouæ collectionis Regiæ Gloſſatores controuerſum admodùm fuiſſe, quænam ſit donatio hæc propter nuptias, de qua in eiſdem legibus toties ſit mentio expreſſa; & vtrùm dicatur ea, quæ datur filio, vt in matrimonium eat? Et quidem iidemmet Authores diuerſimodè, ac etiam è contrario articulum hunc explanarunt, ſicuti ex his deducitur, quæ poſt Antonium Gomezium, Tellum Fernand. Didac. Couarr. & alios, ſcripſerunt longa ſerie Matienzus in l. prima, titulo 6. gloſ. 8. num. 7. & ſeq. & in l. 6. eod. titulo 6. gloſſa 6. Angulus in eadem l. 9. gloſſa 4. per totam, vbi latè: Ayora de partitionibus, ſecunda parte, quæſtione. 13. ex numero 17. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 2. quæſtion. 65. numer. 3. &9. communiori tamen ipſorum placito receptum eſt, quód in dictis legibus Regiis donatio propter nuptias cenſetur ea, quam pater dat filio cauſa contrahendi matrimonij, non quidem in genere, vt ditius matrimonium inueniat, ſed in ſpecie causâ contrahendi cum certa; ita vt donation ex canſa oneroſa per viam matrimonij, de qua in l. 17. & 22. Tauri, quæ ſunt l. prima, & 6. titulo 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ſit eadem, quam dict. 125. Tauri, & l. 3. & 9. eod. titulo 6. & lib. 5. appellant propter nuptias quoad collationem, provt ſuprà relati Authores tenuerunt; & in hunc ſenſum libenter, & iuridicè etiam admiſit Angulus dicta gloſſa 4. l. 9. in verſiculo, quocirca ſi ex prædicto fundamento. Ioannes Gutierrez dicta quæſtione 65. num. 9. qui ita limitat ea, quæ anteà tradiderat num. 3. vbi dixerat poſt alios Authores, quòd donatio, quæ ſit filio, vt in matrimonium eat, non dicitur propter nuptias, ſed ob cauſam matrimonij; & ſic putat intelligendum, provt Angulus intellexit, Pater Thomas Sanchez de ſponſalibus, lib. 6. diſputatione prima, numero primo. Textum ergo in dicta l. 25. Tauri, prohibentem ex dote, & donatione propter nuptias, & aliis do[*]nationibus, quæ ad collationem adducuntur, deduci Tertium & Quintum meliorationis, intelligendũ de his donationibus, quæ fiunt filiis à parentibus ca usâ contrahendi matrimonij cum certa perſona, in ea perte, In qua de donationibus propter nuptias loquitur, poſt alios antiquos aſſeuerauit expreſſim Matienzus in præcitata l. 9. titu. 6. gloſſa 2. & ibidem Angulus dicta gloſſa 4. numer. 18. ex verſiculo, quocirca, qui Didac. Couar. & alios ita tenentes commemorat, Ayora dicta gloſſa 4. numer. 18. ex numer. 17. qui etiam alios Authores refert, & inquit, quòd in Hiſpanis, leges, quæ loquuntur in donationibus propter nuptias, intelligi debent de donationibus, quas parentes filiis ſuis maſculis faciunt ex cauſa matrimonij, quod contrahunt: ij autem Authores Telli Fernand. ſententiam contrariam longa ſerie confutant, & fundamentis eius plenè ſatisfaciunt, provt ſatisfacit Angulus in d.l. 9. dicta gloſſa 4. ſub num. 18. in verſiculo, nec bis obſtant fundamenta, fol. mihi 186. Matienzus in dicta l. 1. titulo 6. gloſſa 8. ex num. 7. & Ayora in loco nunc relato: ex quibus etiam & ſatiſfieri concludenter poteſt Azeuedi traditioni in d.l. 9. titul. 6. lib. 5. num. 5. per totum: vbi ſequutus Tellum, affirmat, dictam l. 25. Tauri, intelligendam de vera & propria donatione propter nuptias, non verò de ea, quæ ob cauſam matrimonij contrahendi. Quod verum non eſſe, vel ex eo deprehenditur manifeſtè (vt alia omittam, quæ ab eiſdem Authoribus ponderantur) quòd in l. 53. Tauri, hodie l. 8. titulo 9. libro 5. inuenitur ſcriptum, vbi abſque vlla cauillatione, vel ſuppletione, quod datur filio per parentes, vt contrahat matrimonium, donatio propter nuptias appellatur; in ipſa quoque l. 25. Tauri, dicitur: No ſe ſaque de las dotes, y donaciones propter nuptias, ni de las otras donacitones, que los hjos, o deſcendientes traxoren a collation, o particion. Si autem verbum illud, y donaciones propter nuptias, intelligitur de ea donation, quam dicimus, contrahendi ſcilicet matrimonij cum certa perſona facta, vel alia ſimili, remanet equidem verbum ipſum ſuperfluum, nec alia donatione poſſet verificari, ac etiam contra manifeſtam legis intentionem reſtrigeretur. Rursùs & contra Azeuedum, & vitra relatos, quòd in Hiſpania, & apud nos vera & propria dicitur donatio præfata, quæ fit ob cauſam matrimonij contrahendi, ſicuti ex eiſdem legibus, & vltra ipſos, ex his, quæ adnotarunt Aluatus Valaſcus conſultatione 2. ex num. 7. & num. 9. & numer. 12. & 13. Queſada diuerſarum quæſtionum iuris, cap. 28. ni principio. Et ita Senatus noſter in propoſito caſu intellexit. Rurſus & ſecundò adnotarunt præcitati Autho[*]res, dictæ l. 125. Tauri conſtitutionem procedere etiam in dote promiſſa, nondum tradita, nec ſoluta, vt ſic de ipſa, vel de donatione propter nuptias non detrahatur Tertium, nec Quintum: nam etſi defiat ratio illa fundamentalis legis ipſius, quòd dos, vel donatio de patrimonio parentis exierit; melioratio autem debeat eſſe de bonis defuncti relictis tempore mortis, vt ſuprà dicebam, cùm autem tradita non fuit dos, vel donatio; in patrimonio remanet donantis: aliæ quidem militant & fortiſſimæ retiones, quæ accuratè expenduntur per Ioannem Gutierrez lib. 2. practicarum, quæſtion. 61. per totam, qui ipſe hanc partem afirmatiuam tuetur, & ſequitur Cifuentes ita tenentis ſententiam; ſequitur etiam Auendañus in eadem l. 25. gloſſa unica, numer. 10. Angulus in dicta l. 9. gloſſa 3. numero 6. qui ſubdit, inter datum & promiſſum hac in re nullam eſſe differentiam, l. cum poſt mortem, §. primo, verſiculo, ſed is de quo, iuncta Gloſſa, verbo, promiſerit, ff. de adminiſtratione tutorum, l. ſi mandato, §. item ſi dum negotia, ff. mandari, l. ſi quis mandato, in fine, ff. de negotiis, l. prima, §. accedit, C. de rei vxoriæ actione. conſidera tamen, vtrùm vrba illa, ni de las otras donaciones, que los hijos, o deſcendientes traxeren a collacion, o particion, conuenire poſſint doti, vel donationi propter nuptias, nondùm traditæ, cùm nondum tradita ad collationem trahi non poſſint, vel non dicantur propriè conferri: An etiam ſatisfaciat concludenter Ioannes Gutierrez dicta quœſtione 61. eod. finem, ibi; Poteſt intelligi tam dotem, quàm actionem, quam habent ad dotem ipſam petendam, vt in l. ſi pater, C. de collat. qui in hunc modum reſpondit verbis illis, traxeren a collacion, o particion. Item & ſecundò reſpondet, quòd etſi lex ipſa 25. expreſsè de dote, & cæteris donationibus ob cauſam traditis loqueretur, adhuc iuris ratio poſtulat, vt idem dicendum ſit in dote, aut donatione promiſſa, nondùm tradita, in fauorem eorum, quibus ex promiſſione fuit ius quæſitum. Denique, atque ex ipſo Cifuentes inquit, deducendam priùs ex bonis parentis præmortui eam quantitatem dotis, aut donationis promiſſæ, tanquam æs alienum, & ſic meliorationem Tertij & Quinti ex eis non deduci, quemadmodum ſi traditæ fuiſſent, ob rationes illas, à Ioanne Gutierrez latiùs conſideratas. Et quia ſi ex cauſa oneroſa, vel ob cauſam fuiſſe factam donationem, introductionis, atque deciſionis dictæ l. 25. occaſio fuit, & ne in earum præiudicium & diminutionem Tertium & Quintum detrahatur; id ipſum in promiſſione videtur neceſſariò dicendum, vt promiſſum, inquam, abſque Tertij & Quinti deductione præſtetur integrè, quemadmodum integrè haberetur, ſi traditum à principio fuiſſet. Idque vltra præcitatos corroborari poteſt ex multis, quæ congessit Aluarus Valaſcus conſultatione 3. per totam, maximè num. 1. & 2. vbi ex relatione quamplurimorum Authorum probauit, quòd dos promiſſa tantùm, licèt non tradita, dicitur propriè dos, & quoad omnia habet effectus veræ dotis, & traditæ. Et inde, quòd lex, vel ſtatutum, aut diſpoſitio alia quælibet, quæ in dote loquitur, procedit in dote promiſſa, ſicut in tradita, provt tenent iidem Authores ibi commemorati. Deinde & terriò, in alio conuenibat Seuatus ipſemet, cùm dubij, & articuli propoſiti veritatem ex propoſito inquireret, & dictarum, legum Tauri materiam euoluerer diligenter, videlicet, dictam l. 25. Tauri, dicentem, que el Tercio y Quinto de mejora hecho por el teſtador, no ſe ſaque de las dotes, y donaciones propter nuptias, ni de las otras donaciones, que los hijos, o deſcendientes traxeren a collacion, y particion; loqui, & procedere, quando præceſſit dos, vel donatio propter nuptias; ſecus verò quando cas præceſſit melioratio irreuocabilis: tunc etenim ex[*] eis detrahetur Tertium & Quintum; aliàs namque prima donatio irreuocabilis, reuocaretur in parte, quod fieri non poteſt, & eſſet contra deciſionem textus in l. 17. Tauri, quæ eſt l. prima, tit. 6. lib. 5. nouœ collect. Reg. Et ita rectiſſimè defendit, atque iuridicè annotauit Tellus Fernandez in eadem l. 25. Tauri, numer. 2. & 3. quem ſequuntur ibidem Auendañus gloſſa vnica, num. 2. Matienz. in d.l. 9. tit. 6. gloſ. 1. numer. 2. Angul. in ead. l. 9. gloſ. 1. num. 2. vbi ſingulariter ſcripſit in hunc modum: Hinc deduces, legem loqui, & procedere in caſu, quo praeceſſit dos, vel donatio. Vnde ſi prius eſſet facta melioratio Terty & Quinti irreuocabilitor, & alteri poſtmodùm fieret donatio dotis, vel alin: tunc melioratio irreuocabilis, quœ præceſſit, extraheretur à tali donatione, nec per eam in aliquo minueretur: Nam licèt melioratio ſit extrahenda ſecundùm tempus mortis, l. 7. ſuprà; omnis tamen fraus abeſſe debet, vt ibi dixi: Adeſſet autem, ſi patri permitteretur taliter donare in praeiudicium præcedentis meliorationis irreuocabiliter factæ, quam ita lex irreuocabilem iudicat, vt per ſecundam minui non poſſit, vt in l. ſeq. & hoc tenet hic Tellus. Et idem tenuit ipſe Angulus iterùm, gloſſa tertia eiuſdem l. 9. num. 9. in fine, in illis verbis. Quœ omnia planè procedunt, quoties dotes, ſeu donationes præceſſerunt meliorationem; non ſi melioratio præcedit, vt dixi ſuprà, gloſſa prima, cùm ea minui non poſſit per ſequentes dotes, ſeu donationes, neceſſariò prædictus cumulus faciendus eſt, vt melioratio non minuatur. Defendit etiam conſtanter Ioannes Gutierez practicarum lib 2. quœſt. 62. per totam; vbi latiùs fundat, & contrariæ partis fundamentis ſatisfacit; & repetit lib. 3. quæſt. 109. n. 11. Moñoz de Eſcobar de ratiociniis, lib. 2. computatione prima, num. 11. & 12. & 13. & idem vidtur voluiſſe Ayora de partition. 3. parte, quæſt. 27. num. 85. & velut expreſſim ſentit Antonius Gomezius in dicta l. 25. Tauri, ibi: Quia poſtquam pater, vel mater dotauit, vel donauit, iam acquiſitum fuit recipienti; vnde ſi poſtea alteri meliorationem facit, videtur de reſiduis bonis tantum meliorare. Et ita tenendum erit, quidquid conſtanrer (præpoſterè tamen) tucatur contrarium Azeuedus in d.l. 9. titulo 6. lib. 9. in principio, columna prima, & 2. per totum numerum primum: vbi numero 2. concludit in hunc modum: Et ſic colligo veram, ac tenendam meo videri voncluſionem ſcilicet, quòd dotes, ac donationes propter nuptias, ac alia ad collationem & partitionem trahenda, nullo modo eſſe tretianda, neque quintanda, ſiue anteà præceſſerit melioratio Tertij & Quinti, ſiue ſequatur. Verè namque fundament eius debilia ſunt; nec elidunt vim rationis illis, quam Tellus conſiderauit; non etiam earum, quas Ioannes Gutierrez vbi ſuprà expendit. Argumentum autem illud, quòd dicta l. 25. Tauri loquuta ſit generaliter in ſui deciſione, ac negatiuè, & ſic videatur indiſtinctè intelligenda; facili equidem negotio diluitur, vtpotè cùm lex ipſa intelligi debeat, datis terminis habilibus, & iuxta ea, quæ aliis, eiſdèmque legibus Tauri, & maximè l. 17. quæ hodie eſt l. 6. titulo. 9. lib. 9. fuerat ſuerat ſtatutum; ne aliàs earundem legum (vel eo ſolo verbo) correctio, & contradictio inducatur, quod non eſt credendum, argumento l. ſi quando, C. de inofficioſo teſtamento; ac cuenire poſſit, meliorationem Tertij & Quinti ex cauſa oneroſa priùs factam. vſque adeò minui, vel reuocari ob dotes poſtmodùm conſtitutas, vel donationes factas, ſi ex ipſis non detraheretur Tertium & Quintum, vt nihil ferè remaneat, ex quo poſſit deduci, quode eſſet maximum inconueniens; & contrarium dictæ legis Tauri conſtitutioni, generaliter etiam dicentis, meliorationem Tertij & Quinti ex cauſa oneroſa factam reuocari non poſſe; ſic ſanè reuocari poſſet omninò. Et ita manifeſtè deducitur, legem ipſam loqui, & procedere in caſu, quo præceſſit dos, vel donatio, vt ſuprà probaui; & in hoc caſu, & quando dos, vel donatio præceſſit, verſabatur Senatus noſtri inueſtigatio: deducitur etiam, procedere æqualiter (provt ex dictis deprehendi valet,) ſiue melioratio fiat in teſtamento, ſiue in contractu inter[*] viuos; nam cùm Interpretes noſtri relati ſuprà, dixerint meliorationem Tertij & Quinti irreuocabilem præcedentem, non minui per dotem, vel donationem propter nuptias ſequentem, ſed procedere tantùm in caſu, quo proceſſit dos, vel donatio; nec, quando ſequitur melioratio, diſtinguant, nec etiam in conſideratione habeant, an inter viuos vel in teſtamentro facta ſit melioratio, quæ ſequitur; elicitur manifeſtè, meliorationem sequentem, etiam inter viuos, non modò in teſtamento, non eſſe extrahendam ex dote, & donatione propter nuptias præcedenti, nec eſſe aliquam differentiam, an inter viuos, atque ex cauſa oneroſa, an in vltima voluntate melioratio ſequens facta fuerit, ſed indiſtinctè admittendam dictæ l. 25. Tauri deciſionem, ac limitandam dumtaxat in caſu, quo melioratio præceſſerit, vt dictum fuit ſuprà. Nec ab aliquo hactenus dubium excitatum de hoc, vt ex eiſdem Authoribus obſeruatione præcedenti commemoratis, apparet, qui apertiſſimè ſentiunt, meliorationem in contractu irreuocabili factam, non deduci ex dotibus, vel donationibus propter nupter nuptias præcedentibus. Nec obſtat verbum illud, el Tercio y Quinto de mejora hecho por el teſtador, &c. in dicta l. 25. Tauri appoſitum; quod denotare videur, legem eandem loqui in melioratione facta in teſtamento, & non in contractu: Quoniam reſpondeetur, deciſionem, & rationem legis eiuſdem generalem eſſe vtrique caſui, modò melioratio irreuocabilis non præcedat; nec intereſſe, ſi melioratio ſequatur, quòd inter viuos, vel in vltima voluntate fiat, vt dixi. Ex quamuis lex ipſa dixerit, de mejora hecho por el teſtador: non inde deducitur, quòd non procedat etiam in melioratione facta in contractu, quia non dixit, Hceho en teſtamento, ſino hecho por el teſtador. Eo autem loquendi genere vtitur, quia cùm ſermonem, & deciſionem faciat de caſu poſt mortem teſtatoris definiendo (quo tempore bonorum valor inſpicitur,) vicauit eum teſtatorem; non tamen differentiam conſtituit, an ſubſequens melioratio ex contractu inter viuos, an ex teſtamento facta ſit, ſicuti nec diſtinxerunt Interpretes omnes huius Regni, & legum earum Gloſſatores. Idque ex aliis legibus redditur euidens, & veriſſimum; nam in l. 17. Tauri, quæ eſt lex prima, tit. 6. lib. 5. meliorationes factæ ex contractu inter viuos, vel in vltima voluntate æquiparantur, ibi: En teſtamento, o en otra poſtrimera voluntad, o por otro algun contracto entre viuos: & in l. 19. Tauri, ibi: En vida, o al tiempo de ſu muerte, quæ eſt l. 2. eodem titulo, & lib. & in l. 20. Tauri, quæ eſt l. 4. titul. 6. lib. 5. loquitur in melioratione facta per teſtatorem, & abſque dubio intelligitur etiam in melioratione facta in contractu: & in l. 23. Tauri, quæ eſt l. 7. titulo 6. eodem libro 5. vbi etiam æquiparatur melioratio facta por contracto entre viuos, o en otra poſtrimera voluntad: & in l. 26. Tauri, quæ eſt l. 10. titul. 6. eodem lib. 5. fit eadem æquiparatio; ſicut etiam fit in l. 27. Tauri, quæ eſt l. 11. eodem titulo, & libro: & in l. 28. Tauri, quæ eſt l. 12. præcitati tituli, ibi, En vida, y muerte. Denique & vltimò, in eo, quod maiorem equidem difficultatem continet, & à nullo, Scribentium omnium, non modò explicatam, ſed nec ita ſpecificè hactenus tactam, Senatus prædictus Regius Hiſpalenſis magis inſiſtebat, vtrùm, inquam, dicta l. vigeſimaquinta Tauri, quæ ſtatuit, meliorationem non extrahi ex dote, vel donatione propter nuptias, vel aliis donationibus, quæ ad collationem adducuntur, procedat non ſolùm in donationibus factis alteri filio, vel filiis vltra melioratum, ſed etiam reſpectu donationis propter nuptias, vel alterius eidem filio meliorato factæ, vel reſpectu carum rerum, quæ sibi traditæ fuere ex contentis in melioratione, aut partis, vel quantitatis alicuius meliorationis ſtatim ſolutæ: vtputa quia donatio propter nuptias, vel ob cauſam vni filio facta fuiſſet, & poſtmodùm in Tertio & Quinto à parente idem melioratus: Vel cùm in Tertio & Quinto bonorum parentes eum melioraſſent, aliquam partem, vel quantitatem ei tradiderunt; poſtmodùm verò mortuo parente, qui meliorauit, & faciendo Tertij & Quinti bonorum, quæ remanent tempore mortis, computationem, contendit filius ipſe melioratus, deducendam ſuam meliorationem ex donatione etiam propter nuptias anteà ſibi facta, vel ex parte meliorationis, a cuenta (vt vulgò dicitur) de la mejora de tercio y quinto, ſibi tradita, ſeu ſoluta. Et inſuper deciſio{ Ex Senatus Hiſpalenſis definitione altera in caſu admodum neceſſario, aſſiduo, & practico. }nem dictæ l. 25. Tauri, non obtinere, nec procedere reſpectu ipſius meliorati, cui anteà donatum, vel ex melioratione aliquid traditum eſt: è contrario verò cæteri filij contradicunt, & caſum eſſe expreſſum dictæ Taurinæ conſtitutionis contendunt, vt ſcilicet melioratio Tertij & Quinti non extrahatur de dote, nec de donatione propter nuptias, nec aliis, quæ ad collationem adducuntur; & inde legem ita generaliter loquentem, in donatione, ſiue melioratione cuicunque anteà facta, procedere, cùm verba legis ipſius, donationibus eiſdem filiis factis, ſicut quæ aliis non melioratis fierent, conueniant æqualiter, & illas comprehendant; & ita diſpoſitio ipſa debeat conuenire reſpectu eorum, quæ tradita fuere, & Interpretes dictarum legum huius Regni ita ſupponant pro certo, cùm in omni donatione loquantur indiſtinctè, nec inter ipſum melioratum, cui anteà donatum, vel traditum eſt, aliòſve filios diſtinguant, quaſi omnibus ſentiant, legem ipſam loqui, & procedere: Melioratus autem ex eo non acquiſcit, ſed potiùs reſiſtit, quòd contendit, ſe eſſe ipſum melioratum (vt dixi) & bona ſibi non eo animo tradita, vt Tertium & Quintum ex eis tempore mortis denegaretur, vel vt Tertij & Quinti deductio diminueretur; ſed potiùs, vt ad dictum Quintum & Tertium, & computationis eius partem, illa haberet: & idcircò in ſui commodum & fauorem factum, vtque ſtatim eis vteretur, & frueretur, ſibíque propria ipſa haberet, non debere in damnum & odium retorqueri, vt ex eiſdem ſibi traditis non deducat Tertium & Quintam, ex quibus deduceret traditione non interueniente, ſi in patrimonio meliorantis manſiſſent mortis eius tempore. Et hæc quidem diligenter ego conſiderabam, cùm in caſu prædicto de facto occurrenti in Regio Hiſpalenſi Senatu, & inter eaſdem perſonas, de quibus dixi ſuprà in initio huius cap. huiuſce articuli diſputatio, & controuerſia verſaretur, poſtmodùm etiam longa conſideratione perpendi: Nam cùm dictus Ludouicus Mexia filiæ cuidam ante factam dictam meliorationem, dotem tradidiſſet, nec alteri filio donationem aliquam feciſſet, præfatum autem D. Franciſcum filium in Tertio, & remanente Quinti melioraſſet, & ſtatim certam partem tradidiſſet, ex parte in vita tradita meliorationem non deducendam, (ſicut non deducitur ex bonis ex cauſa donatis, vel donationis propter nuptias aliis filiis donatis, & traditis) ſed dumtaxat ex bonis defuncti, quæ remanſerunt tempore mortis in eius patrimonio; decreuit Senatus definitiuè. Eiuſdem autem deciſio, vltra rationes præfatas, & illam, quòd lex ipſa non diſtinguat, & generaliter loquatur, & ſic comprehendat traditum, vel donatum in vita filio ipſimet meliorato; ſequentia magis adſtringunt fundamenta. In primis, quòd ratio illa fundamentalis eius legis, bona ſcilicet in dotem data, vel ob cauſam donata, eo ipſo exiiſſe de patrimonio dotantis, ſiue donantis, & effecta eſſe proprium patrimonium filij; itq; ideò de eis, vtpote alienis, atque extra patrimonium extantibus, non videri factam meliorationem, & eam regulandam eſſe ſecundùm tempus mortis, iuxta bona tunc relicta; tunc autem quæ tradita fuerunt in vita, non poſſe cenſeri aliquo pacto relicta (abſceſſerunt enim à bonis patris,) ita æqualiter procedat reſpectu dotis traditæ, vel donationis propter nuptias alteri filio non meliorato factæ, ſicut reſpectu eorum, quæ a cuenta de la mejora traduntur in vita filio ipſi meliorato, vel donationis propter nuptias, quæ fit eidem; nec poſſe aliquam reddi differentiæ rationem, quòd exemplum proponatur in bonis alteri filio, vel deſcendenti traditis, vel donatis, vel in bonis traditis eidemmet filio meliorato: Tertium namque & Quintum, cum (vtcunque res ſit) non ex aliis bonis deducendum ſit, quàm ex his quæ tempore mortis in ſuo patrimonio, vel (vt vulgo dicitur) por bienes ſuyos meliorans reliquit; ex his equidem, quæ iam tradita fuerunt, deduci poterit vllo modo, iuxta leges Truri 19. &. 23. hodie legem tertiam, & legem ſeptimam, titulo ſexto, libro quinto nouæ collectionis Regiæ, ibi: Q valiere la tercia parte de todus ſus bienes al tiempo de ſu muerte. Et ibi: Que la tal mejora aya conſideracion a lo que ſus bienes valieren al tiempo de ſu muerte. Quæ in vtraque lege inueniuntur, & apertè excludunt bona, quorum dominium tranſiuit in filium ex donatione, aut melioratione irreuocabili, quia non poſſunt dici ſus bienes, cùm ſint aliena, & verbum ſuus denotet proprietatem, & dominium eius, ad quem referuntur, qui eſt donans, l. is qui ſuis nummis, ff. de manumiſſis teſtamento, §. ſi quis inſuo ſolo, Inſtitut. de rerum diuiſione. Et ita in ſimili caſu argumentatur Iacobus Mandellus de Alba in conſilio 41. numer. 5. in illis verbis: Prætereà ſtatutum dicit quartam bonorum ſuorum; & ita debet intelligi de bonis, de quibus poterat Dominus Ioannes Baptiſta liberè diſponere, l. is qui ſuis nummis, in principio, &c. Nec lex ipſa 23. Tauri: quæ eſt dicta lex ſeptima, contenta fuit dicere de ſus bienes, ſed vt remoueret dubium omninò, addidit al tiempo de ſu muerte, dicens verba prædicta, que la tal mejora aya conſideracion a lo que ſus bienes valerien al tiempo de ſu muerte. Et in dicta l. 19. Tauri, quæ eſt dicta lex tertia, id ipſum ſcribitur, vt ſuprà vidiſti, ibi: la tertia parte de ſus bienes al tiempo de ſu muerte. Non ergo ſufficit, quòd tempore donationis, ſiue meliorationis ſua eſſent, niſi tempore mortis ſua ſint; & ideò in dicta lege ſeptima, titulo ſexto, lib. 5. dicitur, y no al tiempo que ſe hizo la dicha mejora. Quid ergo intereſt, ſi ſua non ſint tempore mortis, quòd ſint alterius filij, vel filij eiuſdem meliorati. Aliàs autem maximum ſequeretur abſurdum, quòd etſi conſumpta, vel in Tertium donata, alienata fuiſſent per filium, Tertium & Quintum deducendum eſſet de ipſis, quo nihil abſurdius dici poſſet. Rurſus, & pro eadem parte facit, quod in dicta l. 25. Tauri, non abſque myſterio dicitur, que el Tercio y Quinto de mejore hecho por el teſtador no ſe ſaque, &c. Sed ideò imperſonaliter profertur, vt ſignificentur, non deducendum indiſtinctè, nec de donationibus factis aliis, nec de his, quæ eidem filio meliorato fierent, aut a cuenta de la mejora, o parte della traderentur in vita; & ob id non dixit, el mejorado no ſaque, ita enim denotari videretur, ius illud non deducendi ex donationibus aliis factis, non denegari ſibi ex his, quæ in vita recepit, cuius contrarium non modò præſentit lex ipſa, ſed etiam decidit manifeſtè, vt vides. Prætereà non leuiter adſtringit pro eadem parte, quòd in eiſdem, quibus verſamur terminus, non eſſe differentiam in hoc, quòd ipſe melioratus ſit, qui in vita donationem propter nuptias, vel a cuenta de la mejora, aliquid effectiuè recepit; vel quòd ſit alius filius, vel deſcendens, aduertit expreſſim in exemplis, quæ proponit Andreas Angulus in dicta l. 9. gloſſa 3. n. 3. ibi: Demùm in teſtamento fuit idem, vel alius in Tertio & Quinto melioratus. Et ibi: Poſtmodùm in morte eundem, ſeu alium eſſe in Tertio & Quinto melioratum. Et quamuis ipſe Author dum refert Tellum Fernand. ita dixertit;ſtatim tamen in ipſo exemplo loquens, dicit in hunc modum n. 4. eiuſdem l. 9. & dictæ gloſſæ 3. At finge in ſupracitati Authoris exemplo, donata priùs decem; iſta numquid valebunt ſimul cum melioratione reſpectu bonorum tempore mortis, vel deducentur à dicta melioratione: ſupracitatus Author in vtroque magnum inconueniens reperit; mihi quæſtio facilis apparet, duobus ſuppoſitis. Primum, quòd omnis donatio ſimplex facta in vita, iudicatur melioratio, & in Tertio & Quinto computatur; de hoc eſt expreſſa deciſio legis ſequentis. Secundum, quòd Tertium & Quintum, de quo pater poteſt diſponere, debent regulari ſecundùm bona relicta tempore mortis: de quo eſt qxpreſſa deciſio l. 7. ſupra. Et id ipſum tenuit quoque expreſſim, & Angulum ſequutus eſt Franc. Muños de Eſcobar de ratiociniis, lib. 2. computatione prima, n. 7. ibi: Et poſteà in teſtamento reſidumm eiuſdem tertij, vel Quinti eidem, vel alij legauit, vel prælegauit. Et n. 9. in fine, vbi concludendo inquit: Ex quibus manifeſtè patebit, Gomezium, & Tellum in hoc à ſcopo veritatis aberraſſe, quatenus ſenſerunt, donationem priùs factam coaceruandam eſſe cum bonis tempore mortis relictis, pro deductione Tertij, vel Quinti, vel vtriuſque, vel reſidui illorum; nimis enim ex tali accumulatione Legitimæ filiorum decreſcerent, & Tertium & Quintum augeretur contra mentem l. 27. Tauri, &c. Et quamuis Authores hi duo loquentur in donatione anteà facta eidem filio, qui poſtmodũ eſt melioratus; eadem, atq; omninò æqualis ratio militat in rebus traditis, vel in quantitate ſoluta a cuenta de la mejora, nec aliqua differentiæ ratio reddi poteſt. Et ipſamet euidentiùs demonſtrabuntur, ſi animaduertas, Tellum Fernand. in dicta l. 25. Tauri, exiſtimaſſe, pro metienda Legitima tempore mortis, verbaliter cumulari donationes præcedentes; & fingit filio in vita donata eſſe decem, quæ ex l. 26. Tauri, hodie l. 10. titulo ſexto, libro 5. nouæ collectionis Regiæ, pro melioratione Tertij & Quinti iudicantur, & in eo debent computari; poſtmodùm in morte eundem, ſeu alium eſſe in Tertio & Quinto melioratum, relictis tempore mortis centum viginti in bonis, ex quibus Tertium & Quintum ſunt quinquaginta ſex; arguit ipſe, Si filius melioratus in morte reportat integra quinquaginta ſex, non deductis inde decem, quæ in vita fuerunt donata, cæteri filij grauantur in illis decem: Sed ſi ex prædictis quinquaginta ſex deducuntur decem, quæ fuerunt filio in vita donata, pater ſolùm diſponit de quadraginta ſex, & non de integro Tertio & Quinto, cùm decem ſoluantur ex bonis extra patrimonium defuncti exiſtentibus, & non de his, quæ reliquit tempore mortis, ex quibus Tertium & Quintum extrahendum erant. Concludit itaque Tellus, verum eſſe, vt id quod in vita donatum erat, in rationem Tertij & Quinti verbaliter accumuletur cum bonis relictis tempore mortis, & inde deducatur Tertium & Quintum, & ex eo Tertio & Quinto deducantur decem in vita donata, & reliquum remaneat huic meliorato. Et adducit iuridicum (vt ipſe puta) fundamentum, ac id ipſum firmaret, ſi in alio caſu, quando filio meliorato pars aliqua, ſiue quantias tradita fuit, interrogaretur, aut de eo meminiſſet, & eius ſententiam probauit Azeuedus in dicta lege nona, titul. 6. lib. 5. n. 10. per totum. Cæterùm contrariam ſententiam conſtanter, & veriùs tuentur (qui & latiùs opinionem, & fundamenta Telli recitant) Angulus in ipſamet lege nona, gloſſa tertia ex numer. 3. vſque ad numerum ſextum. Eſcobar dicta computatione prima, ex n. 7. vſque ad num. decimum: qui ſingulariter & iuridicè animaduertunt, à mente dictarum legum Tauri, nihil magis alienum eſſe, quàm ad deductionem Tertij & Quinti, alia bona aliena, & extra patrimonium teſtatoris exiſtentia accumulare, præter illa, quæ defunctus pater tempore mortis reliquit; & inde in prædicto Authoris exemplo, cùm tempore mortis ſint relicta centum viginri, Tertium & Quintum de quo pater poteſt diſponere, ſunt quinquaginta & ſex; neceſſariò inde ſunt deducenda decem priùs in vita donata. Nam cùm illa in Tertium & Quintum, de quo pater poteſt diſponere, debeant imputari, & pater non poſſit diſponere niſi de quinquaginta ſex, cùm reliqua ſint filiorum Legitima; ergo in morte diſponit tantùm de quadraginta ſex, nec computantur ad augendam quantitatem damnationes, quæ in vita præceſſerunt, provt ipſi Authores latiùs obſeruant: nec videtur diſſentire Aluarus Valaſcus (licèt atticulum hunc non proponat) in praxi partitionum, c. 19. n. 12. Addiderim ego, computationem hanc (vt vides) æqualiter, ac iuxta modum prædictum faciendam, ſi non donationes præceſſerint, ſed facta melioratione, aliqua eius pars, vel quantitas ſit ſoluta, ſiue tradita aliqua res; nam cùm reſtricta ſit quantitas meliorationis ad tempus mortis, id ipſum obſeruari debebit, nec in morte disponi poterit, nili ex Tertio & Quinto, & inde prius deducenda ſunt in vita ſoluta. Addiderim etiam, iuxta ſuperiorem reſolutionemm, & dicta legis 25. & dictarum legum 19. & 23. Tauri deciſiones ad vnguem obſeruari, ac etiam feruari dicta legis 17. Tauri conſtitutionem, quatenus ipſa dicit, quod melioratio Tertij & Quinti facta ex cauſa oneroſa non reuocetur; non enim hîc reuocatur, nec reuocari poteſt, sed pro ea deducenda, tempus mortis conſideratur omninò; quod eiſdem ſuperiùs traditis conuenit apertè, & iuridicè. Denique & vltimò pro ipſa parte, & Senatus noſtri deciſione, fortiſſimè vrget, ex deciſione dictarum legum Tauri, non modò licere parentibus in Tertio & Quinto bonorum ſuorum filium aliquem meliorare, ſed etiam & bona meliorationis, vel partem aliquam tradere, aut quantitatem promiſſam, vel partem ſoluere: Sed ſic est, quòd vbi ſolutio iure permittente facta fuit, ipſamet lex 25. Tauri vetat, ne ex ea aliquid extrahatur; & inde ex ſolutione facta pro ſolutione Legitimæ, o a cuenta de la legitima (vt vulgò circumfertur communiter) nihil detrahitur: Ergo nec detrahi debebit ex eo, quod pro melioratione Tertij & Quinti, vel a cuenta eius, ſolutum appareat. Quòd autem nihil extrahatur ex solutis pro Legitima, aduertit expreſſim Tellus Fernand. in eadem lege 25. num. 1. verſiculo, & ideò verus intellectus, & ratio noſtræ legis eſt: & in verſiculo, Ergo lex noſtra tantùm: & in fine eiuſdem numeri primi, ibi: Nihilominùs, quia fuit solutio Legitimæ iure permittente facta, vetat hæc lex, ne ex ea extrabatur aliquid. Ecce vbi ex eo, quod pro Legitima fuit in vita ſolutum, negat quòd poſſit detrahi Tertium, nec Quintum. In quo tamen animaduertendum erit vnum ſingulare, & nouum, & à nullo ſuperiorum Authorum traditum, videlicet, quòd quemadmodum melioratio Tertij & Quinti irreuocabilis præcedens deducit Tertium & Quintum ex dote tradita, donatione propter nuptias, quæ ſubſequitur, & præcedens dumtaxat dos, vel donatio, non ſubſequens, non detrahitur; ita pariter atque ex eo, quod pro Legitima ſoluitur à parentibus in vita poſt factam meliorationem irreuocabilem, ex cauſa oneroſa, de trahetur Tertium & Quintum: Aliàs qutem in poteſtate parentis eſſet poſt factam meliorationem irreuocabilem ex cauſa oneroſa, eam fruſtare, & ad nihilum reducere, ſoluendo Legitimas filiorum aliorum in vita;ſic etenim nihil in eius bonis, & patrimonio maneret, ex quo Tertium, aut Quintum poſſet deduci. Quemadmodum ergo ex dote, & donatione propter nuptias, vel aliam ob cauſam non detrahitur Tertium, nec Quintum, quando dos, vel donatio præcedit; ita nec detrahendum eſt ex eo, quod ſoluitur pro Legitima, ſi ſolutio meliorationem præcedat;ſecus tamen ſi poſt eam ſequatur, quoniam eadem ratio militat. Et ita eſt intelligendum quod tradit Tellus num. 1. in dict. l. 25. Tauri: Et conuenit his, quæ ſtatim ſcripſit ipſe n. 2. & eiuſdem leg. 25. Tauri conſtitutioni: nam ex omnibus quæ conferuntur, non detrahitur Tertium, nec Quintum, niſi melioratio præcedat, vt dixi: conuenit etiam reſolutioni illi communi Interpretum huius Regni, de qua num. 47. nam ſi ex eo, quod ſoluitur pro dote ex poſtfacto, detrahitur Tertij & Quinti melioratio irreuocabilis præcedens, quantò magis ex quocunque alio, quod pro Legitima ſoluetur extra cauſam dotis detrahi debebit. Nec intereſt, ſi aduersùs reſolutionem prædictam,[*] ex num. 49. traditam, dixeris, quòd iuxta eandem, melius futurum eſſet filiis melioratis in Tertio & Quinto, aut quibus in vita aliquid donatum eſt irreuocabiliter à parentibus, qui & meliorati poſtmodùm fuerunt in teſtamento; quòd ſibi rerum aliquarum, ſiue partis, aut quantitatis alicuius meliorationis ſolutio, vel traditio ſtatim non fieret in vita, quando meliorati fuerunt, vel quòd donatio irreuocabiliter facta non, quando poſtmodùm ſunt meliorati, cùm ſi res donatæ non traderentur, vel pars aliqua earum, nec à patrimonio donantis, ſeu meliorantis exirent, ipſo mortuo, eorum, ſicuti cæterorum omnium, quæ remanſerunt in bonis, & patrimonio meliorantis, deduceretur Tertij & Quinti, aut Tertij melioratio, quæ tamen ex anteà traditis rebus non detrahitur, sed attenditur tempus mortis, (vt ſæpè dictum) ne ex aliis bonis, quàm ex his, quæ tunc remanent, melioratio deducatur. Et inde tantò maius incommodum, & damnum prouenire videri, quantò maior quantitas, vel pars bonorum traditafuerit, cùm tantò minus Tertium & Quintum, vel Tertium futurum ſit, nec ex eis Tertium & Quintum deducatur; & tamen ſi in teſtamento, aut tempore mortis melioratio fieret, ſiue donatio inter viuos non præceſſiſſet; & ex omnibus bonis melioratio deduceretur, & inſuper bona ipſa in Tertio & Quinto remanerent meliorato. In caſu autem propoſito licèt bona tradita in vita, eidem filio meliorato, ſiue cui donatio facta eſt, remaneant irreuocabiliter acquiſita, non tamen ex eis detrahit tempore mortis Tertium nec Quintum, vel Quintum, vt dixi. Verumenimverò conſiderationi, atque argumentationi huic reſpondetur, filio in vita meliorato, vel cui inter viuos donatio facta eſt irreuocabiliter rei alicuius, vel quantitatis, ſatis conſultum eſſe;ſiquidem lex vſque adeò ipſi proſpexit, vt non modò donandi, aut meliorandi in vita, facultatem patri conceſſerit, ſed etiam & rem ipſam, vel res tradendi, vt ſic non modò rei dominio, ſed etiam fructibus, & commoditatibus pater priuetur, & filius ipſe ſtatim fruatur, vtatùrque eiſdem: Contentus ergo debebit eſſe fructibus, ex eo tempore percipiendis, & qui aliorum filiorum Legitimam, & ius augerent, ſi traditio non interueniſſet, nec vltrà rei eiuſdem, aut rerum traditarum Tertium & Quintum prætédere, cùm fructus semetipſi commodè compenſari valeant cum ea parte Tertij & Quinti, quæ ex Tertij & Quinti ſuperare, aliquando æqualitatem cum ea continere, contingere poterit: & vtcunque res ſit, etiam ex breui vitæ parentis meliorantis tempore, minoris quantitatis fructus eſſe contigerit, ex dubio, futuroque euentu conqueri filius non poterit, & ſatius ei fuerit, in vita parentis rerum dominium, & fructus conſequi, quàm parente ipſo mortuo, nudum dominium, & Tertij & Quinti partem obtinere: Alioquin autem multa ſpecialia, & contra iuris rationem, & æqualitatem inter filios deſideratam contigerent, videlicet quòd pater filio, etiam in poteſtate conſtituto, donationem inter viuos facere potuerit: Quòd etiam rem, aut res donatas ſtatim tradere, & a ſe nedum dominium, ſed etiam fructus abdicare potuerit, qui & aliorum filiorum Legitima eſſent: Ac denique, quòd eorum, quorum verum habuit dominium, & fructus percipit, Tertium & quintum extraheretur, cùm in dominio patris non remanſerint, & lex ſæpè dixerit de ſus bienes, aut los bienes, quæ remanſerint tempore mortis dumtaxat detrahendum Tertium & quintum. Sed nec intereſt, ſi dixeris, ex dictis hactenus, &[*] ęqualiter acceptis in ipſo filio meliorato reſpectu eorum, quæ in vita accepit, ſicut in altero filio reſpectu dotis, aut donationis propter nuptias, vel donationis alterius, quæ conferuntur, maximum ſequi inconueniens videri, videlicet quòd ſi facta melioratione alicuius quantitatis, tunc non excedente Tertiuim & Quintum, veluti trium mille ducatorum argenti ex cauſa oneroſa matrimonij, vel facta Tertij & Quinti ſimpliciter, aut Tertij, & remanentis Quinti melioratione, & ſtatim traditis aliquibus bonis, vel quantitate; poſtmodùm tempore mortis meliorantis, vel parentis, qui filio donationem facit in vita irreuocabiliter, & Tertium & Quintum deducatur, vel adeò tenue patrimonium remanere, veluri mille dumtaxat ducatorum; tunc equidem nullam meliorationem eſſe in effectu, vel futuram dumtaxat Tertij & Quinti bonorum, quæ remanent; & inde fortaſſis, nec pro ea parte, aut quantitate, quæ tradita eſt, non modò pro promiſſa, poſſe meliorationem ſubſiſtere, cùm Tertium & Quintum bonorum, quæ remanent, aut multò minus valeat, aut ferè nihil. Reſpondetur equidem, quòd cùm leges metipſæ Tauri, & nouæ collectionis Regiæ abſurdum, ſiue inconueniens præditum in conſideratione non habuerint, nec nos habere debemus aliquo pacto, vt à ſuperiorum veriſſima reſolutione diſcedamus; idque ratione illa ſæpe repetita, quòd melioratio Tertij, & Quinti regulanda ſit ſecundùm valorem bonorum meliorantis tempore mortis, non autem tempore factæ meliorationis, ſiue donationis, ex dicta l. 2. 3. Tauri, hodie l l. 7. tit 6. lib. 5. quæ licèt de Quinto non tracter; in ipſo tamen pro[*]cedit, ſicut in Tertio, & ita non ſolùm Tertium, ſed etiam Quintum regulandum eſt ſecundùm tampus mortis, vt ſuprà dicebam, atque ex aliis obſeruarunt Matienzus in eadem. l. 7. gloſſa prima, & gloſſa 2. n. 1. & 2. Angul. ibidem, gloſſa ſecunda, n. 1. & ſeq. Clarè ergo comprehendit lex ipſa caſum propoſitum; & abſurdum, ſiue inconueniens nunc conſideratum; nec in conſideratione habet aliquo modo, an pauca, vel multa, vel etiam minuma bona ſint tempore mortis; generaliter potius ſtatuit (vt cum eo periculo, & qualitate filius quicun que ſit meliorandus) meliorationem regulandam eſſe ſecundùm valorem bonorum tempore mortis, idque tam in commodum, & vtilitatem, quàm in damnum filij meliorati (vt incertus, communiſque, & promiſcus euentus ſit;) quocirca donatio certæ rei regulantur ſecundùm tempus mor[*]tis, vt appareat, an ſit in officioſa, & non ſecundùm tempus factæ donationis, ſecundùm ius noſtrum Regium, licèt ſacus eſſet de iure communi, cùm talis donatio ad Tertium & Quintum ad tempus mortis referatur, vt rectè percipiunt, & annotant ſic ſpecificè Matienz. in eadem l. 7. gloſſ. 2. num. 4. &. Angul. gloſſa 2. num. 4. qui ſubdit num. 5. quòd donatio, quæ[*] à principio non fuit inofficioſa, etiamſi ex poſtfacto fierert, reuoncatur de iure huius Regni, quamuis iure communi non reuocaretur: Differre autem donationem certæ rei à donatione Tertij & Quinti in hoc,[*] quia Tertium & Quintum poteſt creſcere, ſi valor bonorum tempore mortis creuerit; donatio autem certæ rei refertur ad mortem, non vt creſcat, quia non poteſt, etiamſi bona creuerint, ſed vt decreſcat, ſi bona fortè decreuerint. Quod etiam admiſit Matienzus dict. gloſſ. 2. num. 8. vbi inquit, quòd melioratonis Tertij in re aliqua deſignat: poteſt peti augmentum, aut is facultatibus, licèt pater filio tradide[*]rit rem aliquam, quæ tempore donationis inſpecto, integrum eſſet Tertium. Non eſt ergo (vt ſuprà dicebam) de quo conqueratur filius melioratus, nec etiamm tertius, cum quo contractum eſt ex cauſa oneroſa matrimonij, ſi id contingat; cùm meliorationes omnes, & donationes parentum ei ſubiaceant ex legis generalis diſpoſitione ſit ſecundùm tempus mortis, & cum qualitate dict. l. 25. Tauri fiant; Cùm etiam lex fraudi, & dolo malo patris prouideat, ne dolosè, aut in odium, & fraudem filij bona perdiderit, vel diſtraxerit; Ceſſante autem dolo malo, & fraude, ſicut Tertium & Quintum poteſt creſcere in vtiliatatem, & commodum meliorati, ita & decreſcere in eius damnum: & ne res claudicare dicatur (maximè in[*]ter filios, qui æquali adeò iure debent cenſeri) idem ius ſtatuendum, ac reſoluntiuè dicendum quod ſi donatio certæ rei facta fuiſſet eidem filio poſtmodum meliorato, vel cum melioraretur, res aliqua tradita, vel quantitas ſoluta, mortuo parente, qui meliorauit, soluenda erit in eo, quod accepit; & ſi minus valet, ſupplendum erit ex bonis, quæ in hæreditate remanſerunt rempore mortis: ſi autem excendat, & Tertium & Quintum quod accepit, facta computatione, provt ex Andr. Angulo, & Muñoz de Eſcobar, faciendam diximus ſuprà, excedat etiam ipſam Legitimam, tenebitur redderetanquam inofficiosè datum, quod plus acceperit: quod ſi acceptum plus valet, quàm Tertium & Quintum, ſed non plus quàm Tertium & Quintum, & Legitima; tunc equidem pro ratione Legitimæ habebit quod plus receperit, quàm Tertium & Quintum valeat, & reliquum ex bonis hæreditariis ſupplebitur; & ita tempus mortis attendendum erit omninò, prout ſuperiora colliguntur ex eiſdem Authoribus, & vero ſenſu, atque ratione dictarum legum Tauri. Non obſtant nunc argumenta illa pro contraria[*] parte adducta, & contra ſuperiora, dictæque Taurinæ l. 25. Tauri conſtitutionem ex num. 35. cum ſeq. ponderata ſuprà: Non obſtat primum, & ſecundum, quæ eò tendunt, vt efficiantur bona, quæ conferuntur, hæreditaria, & velut ea iudicentur, quæ mortis tempore reliquit teſtator; Quoniam reſpondetur, verè id nullo iure, nullàque lege cautum, & text. in dicta l. 3. §. 1. ff. de collatione bonorum, loqui per illa verba, ſicut haereditatem, quæ denotant ſimilitudinem, & non identitatem, quia verè non poſſunt dici hæreditaria, cùm non ſint in bonis teſtatoris tempore mortis, ſed in bonis aliorum, & ab extra ad collationem veniant. Commiſcentur autem quoad collationem, & æqualem diuiſionem, non verò quoad deductionem Tertij & Quinti meliorationis iure communi incognitam, prout Aluar. Valaſc. reſpondet ad text. in d.l. ſoror, & in d.l. illam, d. cap. 19. Praxis partitionum; & in eandem ſolutionem videtur incidere (licèt alia via) Matienz. in. dict. l. 9. gloſſ. 2. n. 4. in verſ. nec oberit: quatenus reſpondet, quòd iura, quæ dicunt cenſeri hæreditaria bona, quæ conferuntur, intelliguntur hæreditaria quoad Legitimam filiorum, vt circa eam æqualitas ſeruetur, non autem vt de his extrahatur Trtium & Quintum meliorationis, quæ teſtator ignorabat, poſt mortem futura hæreditaria, cùm ad ignorata voluntas nunquam extendatur, vt ibi per dictum Authorem. Non obſtat tertium, quia facultas parentibus conceſſa, vt poſſint de tertia & quinta parte bonorum ſnorum, etiam ex contractu inter viuos, filium aliquẽ, vel deſcendentem meliorare, non coarctatur ex eo, quòd Tertium & Quintum non deducatur ex dote, & propter nuptias donatione, & aliis donationibus, quæ ad collationem adducuntur; immò id conuenit facultati, & conceſſioni metipſi, & his, quæ legibus eiſdem Taurinis ſunt ſtatuta, vtpote cùm melioratio regulanda ſit ſecundùm valorem bonorũ, quæ remanent tempore mortis, vt ſæpiſſimè dictum eſt: ea autẽ bona non remaneant, & ſic non coarctatur, ſed intelligitur, provt in cæteris bonis, cùm ex eis dumtaxat deducatur, quæ in hæreditate remanent, & ita non ex eis, quæ alienata fuiſſent, vel conſumpta, nec de ipſis quæ ob donationes à patrimonio meliorantis exierant. Non obſtat quartum & vltimum ex loco illo, ſiue[*] obſeruatione Antonij de Ayora 2. par. de partit. q. 3. quoniam reſpondetur, deciſionem illam non fuiſſe in terminis, nec in caſu dict. l. 25. Tauri, ſed in alio caſu quæſtionem proponi, & tradi reſolutionem, videlicet quando filius melioratus in Tertio, & Quinto, non vult illud extrahere ex dotibus datis, & donationibus propter nuptias factis, ſed vult, vt imputent filij in ſuam Legitimam id quod receperunt in dotibus, & donationibus ob cauſam factis, ad quod de iure tenentur; quod eſt valdè diuerſum, ac etiam de iure certum, prout apparet ex his, quæ Ayora ipſa latiùs obſeruat præcitato loco, vbi videri poterit: Et ibidem ita explicat, vt ſignificet, caſum eundem differre à caſu dictæ l. 25. Tauri. Et hactenus de his, & duabus Senatus Regij Hiſpalenſis definitionibus. CAPVT XVII. Ex coniecturali, & præſumpto quemadmodum voluntas teſtatores elici, atque interpretatio fieri debeat in caſu dubio, ſicque coniecturæ, & præſumptiones quanti æſtimari debeant, pondùſque habeant in teſtamentis, & vltimis voluntatibus interpretandis? Expreſſum etiam an illud eſſe dicatur, quod ex præſumptionibus conſtat, & coniecturis, & quot modis expreſſum aliquid, ſiue tacitum dicatur in iure? Indéque, an expreſſa voluntas dici valeat ea, quæ ex coniecturis, & præſumptionibus colligitur (id quod Interpretes omnes, ac maximè Conſulentes enuntiant frequentiſſimè:) Rurſus quàm verum ſit, expreſſionem eius, quod tacitè ineſt, nihil operari; taciti etiam, & expreſſi idem eſſe iudicium, eandémque virtutem, & quando expreſſum ſilere faciat tacitum (quæ iuris axiomata quacunque in materia neceſſaria ſunt, & adeò vulgata, vt per manus circumferantur quotidie:) ac denique horum omnium non modò diſtinctior, ſed & diligentior, & accuratior traditur explanatio, & reſolutio, vt hîc videbitur. SVMMARIVM. -  1 Taciti & coniecturati parem eſſe virtutem, & vim in interpretandis teſtatorum vltimis voluntatibus. -  2 Parèſve eſſe vires coniecturationis, & dispoſitiones in ſcrutanda vltima defunctorum voluntate. -  3 Teſtatori voluntas vel ex verbis conſtat, vel ex coniecturis. -  4 Et ſufficit, quòd ſit declarata ex coniecturis. -  5 Velle enim aliquid dicitur ille, cuius voluntas colligitur ex coniecturis, & præſumptionibus. -  6 Et huiuſmodi voluntas teſtatoris coniecturatæ, ſiue præſumpta, ita operatur, ac ſi verbis expreſſa fuiſſet. -  7 Dicitur enim expreſſa, quæ ex coniecturis colligitur, & per eam euidenter conſtare de intentione teſtatoris, et ſi verbis expreſſa non fuerit. -  8 Et ſic debet ſeruari, ſicut voluntas verbis expreſſa. -  9 Immò & ſpecialiter prouiſum dicitur, quod ex mente aut intentione diſponentis apparet per coniecturas. -  10 Scriptum etiam illud cenſetur, quod ex coniecturis, & præſumptionibus colligitur. -  11 Et propter vim coniecturarum recedimus à præſumptione inducta à legali diſpoſitione; ſiue legis præſumptio non attenditur in ſubſtitutionibus, vbi conſtat de contrariamente teſtatoris, ſaltem ex coniecturis. -  12 Ac denique coniecturæ plurimùm poſſunt, & fortiter euincunt in perſcrutanda teſtatoris vltima voluntate. -  13 Et ſufficiunt ad faciendam rem certam cùm clarum & certum dicatur illud, quod appare ex coniecturis. -  14 Sufficiunt etiam, quando nominatim aliquid fieri requiritur. -  15 Et voluntas quæ colligitur ex coniecturis, tollit omnia obiecta; & altera dicitur expreſſa, altera tacita: & de exemplis vtriuſque. -  16 Hominis diſpoſitio interpretari ſolet vel ex verbis, vel ex mente. -  17 Mens autem vna eſt expreſſa, altera tacita: & qualiter vltraque cognoſcatur? -  18 Expreſſum aliquid, ſiue tacitum pluribus in iure modis accipi, vel ſignificari, de quibus actum latiſſimè ab his, qui commemorantur hoc loco. -  19 Expreſſum dici, ſiue conſiderari ſolet tribus modis, generaliter, ſpecialiter, & ſingulariter, ex ſententia communi. Ex ſententia verò Iacobi Menochij, expreſſum dicitur, ſiue conſideratur altero de quatuor modis, hoc eſt verbis vniuerſalibus, generalibus, ſpecialibus, & ſingularibus. -  20 Expreſſio verbis vniuerſalibus fit, cùm quis verbis vniuerſalibus vtitur. -  21 Expreſſio in genere fit, cùm verbis generalibus aliquid profertur. -  22 Expreſſio in specie dicitur, quando aliquid specialiter exprimitur, id eſt, quando ſpecies ipſa ſub qua indiuidua continentur, exprimitur. -  23 Expreſſio verò ſingularis dicitur, quando aliquid erprimitur in indiuiduo. -  24 Expreſſa voluntas, ſiue dispoſitio expreſſa dicitur eiſdem modis, quibus expreſſum in iure dici nunc annotauimus. -  25 Expreſſum dicitur, quod voce profertur; vel per ſcripturam apparet: & ſic quod ſcriptum, vel dictum reperitur. Tacitum verò, quod colligitur ſolùm per rationem intellectus. Seu quod virtualiter comprehenditur. Seu quod venit in conſequentiam expreſſi. Siue quod magis intellectu percipitur, quàm loquutione exprimitur. -  26 Scriptum, ſiue voce prolatum videri quoque illud, quod ex ſcriptis colligi poteſt, quamuis verbis expreſſis non ſit annotatum. -  27 Quemadmodum & expreſſum dici ſolet id, quod verbis etiam generaliter prolatis, ſiue ex vi verborum colligitur, aut neceſſariò importatur ex verbis, quamuis verba illud non exprimant. -  28 Expreſſum dicitur, ſiue directè, ſiue indirectè contineatur in inſtrumento. -  29 Expreſſum dicitur, quod ex generaliter enuntiatis proficiſcitur, vel ab antecedentibus, & conſequentibus neceſſariis. Et quòd non eſt omninò, ſed ſequitur ad expreſſum. -  30 Tacitum quod includitur ex natura expreſſi, & expreſſum, in puncto iuris non differunt. -  31 Expreſſum dicitur, quod ſub generali vocabulo continetur, vel ex natura dispoſitionis comprehenditur. -  32 Et quodcunque ineſt ex natura verbi expreſſi hoc importantis. -  33 Antecedens neceſſarium cenſetur expreſſum, ſi exprimatur conſequens, quamuis ſecus in antecedenti non neceſſario. -  34 Expreſſum dicitur illud, quod ex mente, & intentione diſponentis, & ex ratione, & cauſa finali venit. -  35 Ex coniecturis, & præſumptionibus quæ progrediuntur, neque generaliter, neque ſpecialiter, neque ſingulariter expreſſa eſſe, ſed pro expreſſis haberi. -  36 Tacitum non eſſe verè expreſſum, ſed haberi pro expreſſo. Et ibidem Ioannis Bologneti locus annotatus, & relatus. -  37 Expreſſum illud dici non poteſt, quod ex præſumptionibus conſtat, & coniecturis, octo in caſibus, qui ex Menochio commemorantur hoc loco. -  38 Tacitum vtrùm habetur pro expreſſo in forma, in ſubſtantialibus, in naturalibus, & in accidentalibus diſpoſitionis cuiuſlibet? remiſſiuè. -  39 Taciti & expreſſi diſceptatio proponitur. -  40 Taciti & expreſſi eandem vt plurimum eſſe virtutem, & potentiam, & idem operari. Sic ab expreſſo ad tacitum, argumentum deductum, probabile reputatum communiter, & vtile eſſe, & frequens. -  41 Tacitum operatur pluſquàm expreſſum multis in caſibus, remiſſiuè. Idque quemadmodum intelligatur? -  42 Taciti & expreſſi eandem eſſe cauſam, virtutem, & effectum, ſiue tacitum haberi pro expreſſo, contingere poſſe multis modis, ad quos hucuſque Scribentium omnium placita reducuntur, vt hîc adnotatur. Et communes Interpretum obſeruationes commemorantur. Ac denique And. Alciati in propoſito huius materiæ reſolutio notabilis profertur. -  43 Et eorum, quæ dicta fuêre num. 42. ſuprà, ſumma quædam breuiter traditur, & taciti & expreſſi materia continuatur. -  44 Expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, regulariter nihil operatur. -  45 Siue per conditionem, ſiue per modum, ſiue per aliam qualitatem. -  46 Et idem eſſe, ſi per modum dispoſitionis inſint. -  47 Et tacita multis modis exprimi poſſe per modum diſpoſitionis: Vide infrà, capit. 38. num. 42. -  48 Expreſſionem eorum, quæ tacitè inſunt, aliter factam, quàm ineſſet, plurimum operari, ſed eo modo quo ineſt, factum, nihil operari. -  49 Veluti ſi exprimatur per modum conditionis habentis ſe ad eſſe, vel ad non eſſe, quia tunc operatur. -  50 Expreſſio eius, quod tacitè ineſt, aliquid operatur, quando aliquid inducit, quod non eſſet, ſi expreſſio non fieret. -  51 Operatur etiam, quando non ineſt ex neceſſitate, ſed actus eſt de voluntate exprimentis. -  52 Et vt includantur omnes caſus in expreſſione, qui aliàs tacitè non venirent ex natura rei. -  53 Et in dubio videtur facta alio modo, quàm in ſit, ex ſententia Bolognet; contrà verò ex ſententia communi. -  54 Et ſemper operatur duos effectus, vnum, quòd tacitum efficitur expreſſum; alium quòd facit eſſe de voluntate. -  55 Operatur etiam, quando expreſſum non ineſt ex natura actus, ſed eſt qualitas extrinſeca. -  56 Vel ex præſumpta teſtatoris voluntate, quæ magis debet attendi. -  57 Ac denique, quoad hoc, vt expreſſum non dicatur ſuperfluum quoad ea, quæ ſupponit incluſa eſſe. -  58 Superfluum non dicitur, quod ad tollendam dubitationem exprimitur. -  59 Vel ad maiorem declarationem. -  60 Vel quod magis diſtinctè exprimit illud, quod abſque aliqua diſtinctione ſubintelligebatur. -  61 Expreſſio operari debet omni caſu, iuxta ſententiam quorundam, etiamſi eodem modo ineſſet ex natura rei tanquam facta ad tollendam dubitationem. -  62 Seu appoſita ex ſpeciali & abundantiori prouiſione. PRo dilucida, atque diſtincta huiuſce Capitis explicatione, quod intricatam, & ab Interpretibus noſtris confusè admodùm reſolutam, atque explanatam materiam continent, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco ex hactenus dictis, & adnotatis capit. præcedentibus, & capite 16. ſuprà, plena manu reſolutis, deduci manifeſtè, taciti & coniecturari parem eſſe virtutem, & vim in interpretandis teſtatorum vltimis voluntatibus, & ita caſum omiſſum, ex variis cauſis pro expreſſo haberi, aut tanquam expreſſum operari, d. cap. 16. latiſſimè ad[*]notaui, & infinitos Authores ita tenentes commemoraui: Et idipſum, videlicet taciti & coniecturati eandem eſſe virtutem, & potentiam in hac eadem coniecturali, qua verſamur, materia, parèsve eſſe vires coniecturationis, & diſpoſitionis in ſcrutanda vltima defunctorum voluntate, poſt alios Authores relique[*]runt ſcriptum Hieronymus Gabriel in conſil. 140. num. 92. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 10. Iacobus Menoch. in conſ. 110. num. 40. 41. & 42. lib. 1. & praeſumpt. 45. ex num. 1. cum multis ſeqq. Petrus Surdus in conſil. 21. num. 4. libro 1. Cæſar Barizius deciſione Bononiœ 121. num. 9. Ioannes Vincentius Hondedeus in coſilio 61. numero 48. libro ſecundo. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera T, concluſione ſeptima, num. 13. infinitos alios ſciens, conſultòque prætermitto, quoniam ſtatim pert diſcurſum referam eos; Sicque reſtaroris voluntatem, & intentionem non ſolùm ex verbis, ſed etiam ex coniecturis elici poſſe, ex his dilucidè conſtat, quæ eiſdem ſuperioribus cap. huiuſce lib. & tracstatus, & maximè cap. 7. & 8. latiſſimè obſeruaui, & in terminis regulare eſſe, quòd teſtatoris voluntas ipſa conſtare dicatur vel ex verbis, vel ex coniecturis, tradi[*]derunt Bald. in. l. ſi pate, quæſt. 4. C. de inſtitut. & ſubſtitut, Carolus Ruinus in conſil. 179. num. 5. lib. 2. Decius in conſ. 197. num. 5. Iacobus Menochius in conſilio 95. num. 104. lib. 1. & ſufficere, quòd ſit declarata ex coniecturis, per tex. in l. 2. §. voluntatem, ff. ſoluto matrim. ſcripſerunt Iaſon in conſil. 202. colum. 5.[*] lib. 2. Pariſ. in conſ. 25. ex num. 34. volum. 3. Menochius in conſ. 110. num. 43. lib. 3. latiùs lib. 1. dicta concluſ. 45. num. 1. & mulis ſeqq. velle enim aliquid dicitur ille, cuius voluntas colligitur ex coniecturis, & præſumptionibus, vt Iaſon idem in 3. notabili, in[*] dicto §. voluntatem, admonuit; Socinus iunior in conſ. 101. num. 11. & in conſ. 102. num. 17. lib. 1. Pariſius in conſ. 48. num. 13. lib. 2. Decius in l. ſub numero 4. C. de collat. Menochius dicto conſ. 210. numero 24. & ſequentib. lib. 3. Barboſa in dicto §. voluntatem, num. 28. & huiuſmodi voluntas teſtatoris coniecturata, ſiue præſumpta ita operatur, ac ſi verbis expreſſa fuiſſet, l. inter veſtem, ff. de auro & argento[*] legato, iuncta l. cum proponeratur, ff. de legatis 2. Gloſſa notabilis in l. prætor, §. interdum, in verſic. expreſſum, ff. de noui operis nunciat. Decius in conſ. 68. num. 13. Cephalus, in conſil. 37. num. 14. lib. 1. & in conſ. 590. ex num. 4. cum ſeq. lib. 4. Hieronymus Gabriel in conſil. 111. num. 52. lib. 1. Iacob, Menochius in conſ. 56. num. 52. lib. 1. & dicta præſumpt. 45. n. 1. 3. 4. 5. &9. lib. Mieres de maioratu, in initio 2. p. numero 3. cum ſeq. Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana 148. num. 3. Simon de prætis de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. ſolutione 5. à num. 13. fol. 153. & dubitatione 1. num. 178. fol. 248. Dicitur enim ex[*]preſſa, quæ ex coniecturis colligitur, & per eam euidenter conſtare de intentione teſtatoris, etſi verbis expreſſa non fuerit, l. licet Imperator, ff. de legatis 1. l. cùm auus, ff. de condition. & demonſtrat. l. qui ſolidum, §. 1. ff. de legatis 2. l. quidam teſamento, ad fimen, ff. de vulgar. & l. ſi quis locuples, in fine, ff. de manumiſſis teſtamento. Decius, Tiraquellus, zanchus, Molina, Mieres, Decianus, Riminaldus, & Menochius, quos lib. 2. quoeidian. har. controu. iuris, capit. 4. num. 53. recenſui, & cum infinitis Authoribus probauitipſe Menochius dicta præſumption. 45. ex numer. 3. vſque ad numer. 7. & numer. 9. cum ſeq. & in conſil. 232. num. 37. & 38. & in conſil. 236. numero 24. & ſeq. lib. 3. Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 19. num. 4. in fine, & tit. 3. n. 10. Surdus in conſil. 21. num. 4. & in conſil. 110. num. 12. lib. 1. & in conſil. 294. num. 21. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 50. num. 32. & in conſil. 61.[*] num. 64. & ſeq. lib. 2. & ſic debet ſeruari ſicut voluntas verbis expreſſa, ex eiſdem Authoribus, & iuribus nunc relatis, & per Decium in conſil. 15. num. 2. Ruinum in conſil. 179. num. 15. lib. 2. Gratum in conſ. 41. num. 3. Auendañum in l. 40. Tauri, gloſſa 20. num. 2. & n. 6. cum ſeq. vſque ad num. 12. Cæſarem Barzium deciſione 121. num. 9. Rolandum in conſil. 70. ex num. 52. cum ſeq. lib. 2. Ioannem Vincentium Hondedeum in conſil. 69. num. 7. & ſeq. lib. 1. pet. Magdalenum de num. teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 15. num. 10. & 11. part. 1. immò & ſpecialiter[*] prouiſum dicitur, quod ex mente, aut intentione diſponentis apparet per coniecturas, l. cum acutiſſimi, C. de fideicommiſſis. And. Sicul. de Barbat. in conſilio 11. columna. 5. parte. 2. Sigmorolus in conſil. 176. n. 7. & referens multos Tiraquellus de legibus connubialibus, verbo, expres, gloſ. 7. provt cap. quarto, num. 54. lib. 2. reuli eum: Afflictis deciſione 44. num. 15. Menochius lib. 1. dicta præſumptione 45. num. 3. Scriptum etiam illud cenſetur, quod ex coniecturis, &[*] præſumptionibus colligitur (tanta coniecturæ vis eſt;) ita ſanè Alexander in l. num. 15. in fine, C. qui admitti, Zuccardus in l. vltima, num. 194. C. de edicto Diui Hadriani tollendo. Angelus in l. quoties, per illum text. ff. de hæred. inſtit. & in conſil. 17. ad finem. Bartol. Baldus, Curtius ſenior, Pariſius, Ancharanus, & Cephalus, cum quibus ita annotauit Velaquez Auendañus in d.l. 40. Tauri, dicta gloſſa 20. num. 7. & vltra eum Menochius in conſilio 95. num. 37. lib. 1. & de adipiſcenda poſſeſſione, remedio 4. num. 122. & lib. 1. dicta præſumptione 45. num. 10. quò loci, n. 11. extendit traditionem ſuperiorem, vt expreſſum dicatur. quod ex coniecturis colligitur, etiam quando lex requirit aliquid nominatim exprimi; nam & tunc legi eſt ſatisfactum, cùm ex coniecturis id colligitur, provt tenuerunt alij Authores ibi relati: extendit etiam num. 12. vt procedat in his, quæ ſtrictam tantum admittunt probationem, & exemplum tradit, propter vim etiam coniecturarum recedimus à præſumptione inducta à legali diſpoſitione, ſiue legis præſumptio non attenditur in ſubſtitutionibus, vbi conſtat de contraria menta teſtatoris, ſaltem ex con[*]iecturis: Comenſis in conſilio. 2. in primo dubio. Socinus ſenior in conſilio. 6. numero 13. libro 3. Rolandus in conſilio. 82. numer. 40. lib. 3. Pariſius in conſil. 19. num. 95. lib. 2. Ruinus in conſil. 168. num. 30. lib. 3. Menoch. in conſil. 95. num. 26. & 32. lib. 1. Ac denique, vt generaliter dixerim, coniecturæ quòd[*] plurimùm poſſint, & ſortiter euincant in perſcrutanda teſtatoris voluntate obſcura, firmarunt Socinus ſenior in conſilio 27. num. 5. lib. 3. Pariſius in conſilio 38. num. 13. & in conſilio 39. num. 7. & in conſ. 40. num. 9. & in conſilio 91. num. 28. lib. 2. Socinus iunior in conſilio 116. num. 15. lib. 1. petrus Surdus in conſilio 112. num. 12. lib. 1. Menochius in conſilio 124. numer. 55. lib. 2. & in conſilio 232. num. 37. lib. 3. vbi quòd coniecturæ ſufficiunt ad faciendam rem cer[*]tam; cùm clarum & certum dicatur illud, quod apparet ex coniecturis. ex d.l. licèt Imperator, cum ſimilibus, & numer. 38. quòd coniecturæ ſufficiunt,[*] quando nominatim aliquid fieri requiritur, ſicuti dixerat in loco relato ſupra, num 10. vbi diſtinxit; & voluntas, quæ ex coniecturis colligitur, quòd omnia obiecta tollit, poſt Fulgoſium, Caſtrenſem, & alios[*] tradidit Surdus in conſ. 21. n. 4. & in conſilio 110. n. 11. lib. 1. Et hactenus de prima obſeruatione, ex qua colligitur, maximam eſſe vim, & virtutem coniecturarum ad interpretandam vltimam voluntatem quamcumque, provt etiam colligitur ex reſolutis ſuprà hoc eodem lib. & tractatu, capit. 7. & 8. & 9. vbi de coniecturis ex mente, & tacita voluntate egimus, & de fideicommiſſis ex ſola voluntate inducendis. Secundò deinde & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum eſt, ex his, quæ de coniecturato & tacito hucuſque diximus, velut expreſſim deduci, quòd voluntas, ſiue diſpoſitio quælibet vltima, duplex eſt; altera expreſſa, & altera tacita: & ita colligitur ex theorica Bartoli in l. 1. in principio, in 2. columna, ff. de vulg. & pup. ſubſt. vbi Socin. colum. 7. Ripa colum. 8. & ſeq. ex Bald. etiam in l. centurio, colum. fin. eiuſdem tituli, Alexand. in conſ. 95. in principio, lib. 5. & in conſilio 201. colum. 3. lib. 6. Afflict. deciſ. 44. num. 14. & 15. Ruin. in conſ. 79. circa finem, lib. 2. Tiraquel. in legibus connubialibus, gloſ. 7. ex num. 81. & eo dumtaxat relato in terminis obſeruauit Aluarad. de coniecturata menta defuncti, lib. 1. cap. 2. numer. 1. latiùs Simon de Præt. de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 1. dubitation. 1. ſolutione 5. numer. 46. in fin. & num. 47. fol. mihi 155. & ſentit apertè Camillus Gallin. de verbor. ſignificat. lib. 2. cap. 8. in principio; & vtriuque diffinitione, ac etiam conuenientias, & differentias adduxit Tiraquel. d.n. 81. cù pluribus ſeqq. & eo non relato Simon de Præt. nunc commemoratus ex d.n. 47. vſque ad num. 62. qui ſcripſit, quòd voluntas, aut diſpoſitio expreſſa dicitur, quæ voce, vel ſcriptura à natura verborum expreſſorum, ſeu prolatorum, taliter eſt compoſita, & demonſtrata, quòd intellectus in ea intelligenda non laborat, & neceſſariò talis apparet, qualis eſt; idque per text. in l. certum, ff. ſi cert. petat. §. ſi verò expreſſim, in authen. de hæred. & falcidia, Bald. in l. ſed & ſi quis, §. quæſitum, colum. 3. ff. ſi quis cautionibus, vel breuius dici poteſt ex doctrina Baldi eiuſdem, quòd voluntas expreſſa dicitur illa, quæ ſcripta, vel dicta reperitur, ex iuribus præcitatis, & alio textu, quem Camill. Gallinius expendit de verbor. ſignificat. lib. 2. cap. 8. n. 3. in l. oratio, ff. de ſponſalibus, ibi, Locuta eſt; ſiue quæ voce profertur, vel per ſcripturam apparet: Tacita verò voluntas, ſiue diſpoſitio dicitur intellectus ſubauditus, ſiue qui indirectè colligitur, ſicuri Bald metipſe docuit in l. 2. C. de cond. inſertis. Dec. in conſ. 597. In cauſa Mutinenſi, prope finem, Camill. etiã Gallin. dict. c. 8. n. 4. dum inquirit, quid dicatur expreſſum, ſeu tacitum, conuenit omninò, ac in effectu concludit, quòd tacita voluntas dicitur, quæ colligitur ſolùm per rationem intellectus, idque per textum in l. iam hoc iure, ff. de vulg. & pupil. ſubſt. l. 1. ff. de his, quæ in teſtam. delen. l. non rectè, C. de fideiuſſoribus, & quæ conſiſtit in interpretatione iuris, vt Baldus quoque ibi relatus, alio in loco annotauit. Addiderim ego intellectum ſubauditum dicere, nihil aliud eſſe, quàm ex coniecturis, argumentis, & præſumptionibus voluntatem, atque intentionem elicere, quod eſt indirectè colligere, & per rationem intellectus: Et ita racitam voluntatem dici (tametſi prout expreſſa operetur, vt ſuprà diximus) obſeruarunt Socinus in d.l. cùm auus, num. 62. Alexander in conſilio 201. Perſpectis, columna 3. lib. 6. Afflictis deciſione 44. num. 14. & 15. Simon de Prætis dicta ſolutione 5. num. 54. & conuenit Iacobus Menochius in conſilio 110. num. 40. 41. & 42. lib. 2. quatenus in[*]quit, quòd hominis diſpoſitio interpretari ſolet, vel ex verbis, vel ex mente, l. ſcire leges, ff. de legibus, l. Labeo, ad finem, ff. de ſupell. legata, l. nominis & rei,[*] §. verbum ex legibus, ſ de verborum ſignif. mentem vnam eſſe expreſſim, alteram tacitam: Expreſſam cognoſci verbis dumtaxat, quando ſcilicet certum eſt, verba illa cum mente conuenire, provt ibi explicat, & alios Authores citat: Tacitam autem mentem altero de tribus modis cognoſci: Primo, quando tacitum venit in conſequentiam expreſſi, iuxta l. 2. ff. de iuriſdict. omnium iudicum; Vel quando tacitum ex natura actus pro expreſſo eſt, iuxta l. interdum, ff. de verborum obligat. & vtrumque tacitum idem operatur, quod expreſſum (concludit ipſemet Menochius) vt de primo eſt tex. in l. illud, ff. de adquir. hæred. & de ſecundo in l. cùm quid, ff. ſi certum petatur. Tertio modo cognoſcitur mens tacita (vt Menochius etiam enuntiat) ex coniecturis & præſumptionibus, ex quibus tacitam voluntatem procedere dicimus, l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, l. quoties, ff. de rebus dubiis: quæ omnia (vt vides) in placitum illud Baldi tendunt, tacitam voluntatem dici intellectum ſubauditum, ſiue qui indirectè, & ſic per coniecturas, atque interpretationem[*] colligitur. Cæterùm vt dilucidè magis, atque diſtinctiùs quàm ſoleant, ipſa exornentur, animaduertendum erit, non modò in hac coniecturali, & præſumpta, atque interpretatiua vltimarum voluntatum materia, & tractatu, ſed etiam in alia diſpoſitione quacumque, expreſſum aliquid, ſiue tacitum pluribus modis accipi, ſiue ſignificari de iure, ſicuti poſt Bartol. Bald. Alex. Socinum, Aretinum, Imolam, Ripam, Decium Iaſonem, & alios permultos ordinarios, & antiquos annotarunt, atque exornarunt Authores ſequentes (vt eos prætermittam) quia ab eiſdem commemorantur. Andreas Tiraquellus latiſſimè poſt leges connubiales, gloſſa 7. ex num. 81. folio mihi 309. vſque in finem gloſſæ, qui ſub nem. 179. enumerat tredecim genera Expreſſi. Aymon Craueta in l. cum filiofamilias, in tertia parte, ſub num. 9. ff. de legatis primo, & in conſilio 130. columna 3. & in conſilio 157. columna prima. Ioannes Cephalus in conſilio 74. ex n. 20. lib. 1. & in conſ. 169. ex num. 12. cum ſeq. lib. 2. Tiberius Decianus in conſilio 1. n. 126. & in conſilio 10. n. 15. lib. 4. Pet. Paul Pariſius in repetitione l. hæredes, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. ex n. 46. cum ſeq. Hieronymus Zanchus in l. hæredes mei, §. cùm ita, n. 249. ff. ad Trebel. M. Anton. Natta in conſilio 474. n. 13. Iacobus Mandellus de Alba in conſilio 147. n. 7. & in conſilio 164. numero 12. & in conſilio 171. num. 30. & in conſilio 188. num. 3. & in conſilio 355. num. 12. & in conſilio 561. num. 9. & in conſilio 765. num. 12. & tribus ſeqq. Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, 2. ex num. 14. cum ſeq. Brunorus à Sole in compendio reſolutorio propoſitionum iuris, littera E verbo, expreſſum, el 1. folio 81. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. c. 2. in principio. Rolandus à Valle in conſ. 27. num. 34. & ſeq. lib. 4. Hieronymus Cagnolus in l. expreſſa, numer. 5. de reg. iuris. Hieronymus Gabriel in conſ. 169. n. 78. lib. 1. Sfortia Oddi in compendio ſubſtitut. prælud. part. 2. quæſt. 3. num. 2. Ioannes de Monteſperello in conſ. 267. n. 5. Iacobus Menochius remedio 4. adipiſcendæ, n. 255. 226. & 232. & de arbitrariis, caſu 270. n. 30. & ſeq. & lib. 1. præſumpt. 45. Idem Menochius in conſilio 210. num. 28. & ſeq. lib. 3. Simon de Prætis de interp. vltimar. volunt. lib. 2. d. ſolut. 5. ex n. 47. cum ſeq. fol. 155. Camillus Gallinius de verborum ſignificat. lib. 2. cap. 8. per totum, quem etiam vide cap. ſeq. Hippolytus Riminaldus in conſ. 21. num. 68. & in conſ. 37. n. 8. lib. 1. Petrus Surdus in conſ. 294. n. 21. lib. 2. Fuluius Pacianus in conſ. 9. n. 25. Cæſar Barzius deciſ. Bononiæ 121. ex num. 5. vſque ad num. 15. Achilles Pedrocha in conſ. 16. num. 43. & 14. & 17. & in conſ. 5. n. 174. & in conv. 37. n. 149. Ludouicus Morotius in reſponſo primo, num. 12. & reſponſo 24. num. 21. & reſponſo 2. num. 15. & reſponſo 89. num. 5. & reſponſo 80. num. 10. & reſponſo 18. num. 12. Nicolaus Intrigliolus deciſ. 36. n. 17. Cardinalis Franciſcus Mantica de tacit. & ambig. conuentionibus lib. 3. tit. 1. num. 27. & 28. & tit. 9. n. 3. & lib. 6. tit. 9. n. 9. Ludouicus Caſanate in conſ. 60. num. 5. cum quinque ſeqq. vſque ad n. 11. & n. 27. Proſper Farinacius in addit. ad conſilium 27. littera B. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſ. iuris tomo 3. littera E. concluſione 650. folio 500. & vide concluſione 651. folio 501. vbi an, & quando expreſſio generalis, ſeu ſpecialis, ſeu ſingularis dicatur: Et concluſione 653. folio 504. vbi quando expreſſio generalis ſufficiat vel non: & concluſione 652. vbi expreſſio indiuidua, & ſpecialis quando requiratur, vel non: Et concluſione 654. vbi an ſufficiat tacitum, vel præſumptum, quando expreſſum requiritur. Et prædictorum Authorum nonnullos ego recenſui in commentariis de vſufructu, cap. 1. ex numer. 46. & 47. alios verò adiicio nunc, ac etiam diſtinctiùs, & latiùs explanandum duxi, & conſtituenda ex communi eorundem authorum placito ſequentia. In primis, quòd Expreſſum in iure dici, ſiue con[*]ſiderari ſolat tribus modis, generaliter, inquam, ſpecialiter, & ſingulariter: Generaliter, quando verbis generalibus aliquid exprimitur: ſpecialiter, quando verbis ſpecialibus: ſingulariter, quando verbis particularibus & in indiuiduo; in quo (vt dixi) omnes Authores ſuprà relati conueniunt, vt per Camillum lib 2. de verborum ſignificatione, dicto cap. 8. num. 6. Pedrocham dicto conſilio 16. num. 13. Sfortiam, Prætis, & relatos ſuprà, & Tuſcum d. concluſ. 651. ex ſententia verò Menochij d. conſ. 210. num. 28. lib. 3. Expreſſum dicitur, ſiue conſideratur altero de quatuor modis, hoc eſt verbis vniuerſalibus,[*] generalibus, ſpecialibus, & demum ſingularibus. Verbis vniuerſalibus fit expresſio, cùm quis verbis vniuervalibus, putà omnibus, vniuerſis, vtitur, vt tradit egregiè Bartolus in l. 2. ff. de nouationibus, qui ait, quòd vi quis promittit centum, computato omni alio inſtrumento, dicitur facta nouatio per illa verba vniuerſalia, & tamen nouatio non ſit, niſi expreſsè agatur, l. vlt. C. de nouationibus, & apertiùs cù Bartolo idem cenſuit Craueta in conſ. 297. columna antepenultima, verſiculo reſpondeo. Expreſſio in[*] genere ſit, cùm verbis generalibus aliquid profertur, l. vltima C. quod cum eo, Bartolus in l. 1. in principio, num. 5. ff. de vulgar. & pup. ſubſtitut. Et ibidem Ripa num. 50. vbi Bartolum ſequitur, & ſeptem modis limitat: Sequitur etiam A rentius ibi, num. 9. Imola in l. illud, ff. de acquirenda hæreditate, Alexander num. 10. Iaſon. num. 14. qui limitat quatuor modis, Socinus num. 13. in dicta l. 1. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. Lancelotus Politus in tractatu ſub ſtitutionum quæſt. 2. priuileg. §. vbi latè. Tiraquellus latiùs dicta gloſſa 7. vbi num. 87. cum ſeq. limitat viginti modis. Expreſſio in ſpecie dicitur, quando aliquid ſpe[*]cialiter exprimitur, id eſt, quando ſpecies ipſa, ſub qua indiuidua continentur, exprimitur, vt declarat ipſe Bartolus in dicta leg. 1. in principio, num. 6. vbi Ripa num. 67. Lancelotus vbi ſuprà, dicta quæſt. 7. num. 7. Expreſſio verò ſingularis dicitur, quan[*]do aliquid exprimitur in indiuiduo, vt declarat Bartolus in eadem l. prima, in principio, num. 7. & ibidem Ripa num. 75. & Bartoli theoricam, ſiue diſtinctionem prædictam ſequuti ſunt Scribentes communiter, vt conſtat ex his, quæ Tiraquellus, Menochius, Aluaradus, Prætis, Gallinius. Guil. Benedictus, & Sfortia in locis relatis reliquerunt ſcripta: Sic quoque expreſſa voluntas, ſiue diſpoſitio expreſ[*]ſa dicitur eiſdem modis, quibus expreſſum in iure dici nunc annotauimus, quod iidemmet Authores præſentiunt expreſſim, ac maximè Aluaradus lib. 2. dicto cap. 2. in principio. Simon de Prætis lib. 2. dict ſolut. 5. num. 47. fol. 155. & vide Farinacium in addit. ad dictum conſil. 27. littera B. fol. 130. Prætereà ex ipſiſmet deducitur Authoribus, expreſ[*]ſum dici quod voce profertur, vel per ſcripturam apparet. & ſic quod ſcriptum, vel dictum reperitur: Tacitum verò, quod colligitur ſolùm per rationem intellectus, ſeu quod virtualiter comprehenditur, ſiue quod venit in conſequentiam expreſſi, aut quod magis intellectu percipitur, quàm locutione exprimitur, provt ex Baldo nonnullis in locis obſeruarunt Cagnolus in dicta l. expreſſa, num. 5. Camillus Gallinius lib. 2. de vervorum ſignificatione, dicto cap. 8. num. 2. & tribus ſeqq. & conueniunt ſuprà commemorati: Scriptum tamen, ſiue voce prolatum videri quoque illud, quod ex ſcriptis poteſt, quamuis verbis expreſſis non ſit annotatum: Ipſi quoque vel ali[*]quando enuntiant, vel aliquando præſentiunt apertè; & notarunt Hieronymus Gabriel in conſilio 127. num. 41. lib 1. Anguiſſol. in conſilio 166. num. 8. & in conſilio 277. num. 9. lib. 1. Sylueſter Aldobrandinus in conſilio 109. num. 7. lib 1. quemadmodum[*] & expreſſum dici ſolet id quod ex verbis generaliter prolatis, ſiue ex verborum colligitur, aut neceſſariò importatur ex verbis, quamuis verba illud non exprimant, l. certum, ff. ſi certum petatur, l. nominatim, ff. de condit. & demonſtrat: authent. de de hæred. & Falcidia, §. ſi verò expreſſim, Angelus, Simon de Prætis, Affictus, Craueta, Cephalus, Zuccardus, & Tiberius, quos in ipſum propoſitum ego adduxi in commentariis de vſufructu, cap. 1. num. 49. & vltra relatos ibi, Velaſquez Auendañus in lib. 40. Tauri, gloſſa 20. num. 7. 8. & 9. Matienzus in lib. 1. titul. 4. lib. 5. gloſſa 19. num. 15. Cæſar Barzius deciſione Bononiæ 121. num. 8. Alexander Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 34. num. 158. Ludoui[*]cus Caſſanate in conſilio 60. num. 5. Vbi quod expreſſum dicitur, ſiue directè, ſiue indirectè contineatur in inſtrumento, per textum in cap. cùm olim, in fine, de cenſibus, & inductionem quam facit, &[*] Authores, quos citat: Et num. 6. vbi quòd expreſſum dicitur, quod ex generaliter enuntiatis proficiſcitur, vel ab antecedentibus, & conſequentibus neceſſariis, & quod non eſt omninò omiſſum, ſed ſubſequitur ad expreſſum, vt ibi probat num. 7. &[*] num. 9. Quòd racitum quod includitur ex natura expreſſi, & expreſſum in puncto iuris non differunt: Et num. 10. quòd expreſſum dicitur, quod ſub gene[*]rali vocabulo continetur, vel ex natura diſpoſitionis comprehenditur. Et quodcumque ineſt ex natu[*]ra verbi expreſſi hoc importantis, vt ibidem num. 12. & num. 15. quòd antecedens neceſſarium cenſetur[*] expreſſum, ſi exprimatur conſequens, quamuis ſecus in antecedenti non neceſſario, vt num. 21. & num. 23. quod eo caſu non dicatur expreſſum ſimpliciter, ſed expreſſum tacitè: Et num. 27. quòd expreſſum dicitur, vbi ex expreſſo ſequitur tacitum, quod etiam multis Authoribus relatis annotauit Petrus Surdus in conſil. 249. num. 21. lib. 2. Cæſar Barzius deciſione Bononiæ 121. num. 5. vbi quòd expreſſum dicitur, quod in neceſſariam conſequentiam venit, iuxta theoricam Bartoli ibi relatam, & tradita per Doctores ibi commemoratos: Et num. 6. 7. & 12. expreſſum id dici, quod ex propria ſignificatione, vel ex natura verbi prolati neceſſario ſequitur, vel quod ſequitur ex expreſſo: Et num. 13. expreſſum dici, quidquid natura verborum fert, & ſub verbis expreſſis comprehendi poteſt, etiamſi pro forma expreſſio requireretur. Rurſus expreſſum dici illud, quod ex mente, & intentione diſponentis, &[*] ex ratione, & cauſa finali venit, vt per Raudenſem de analogis, lib. 1. dicto cap. 34. num. 129. Fuluium Pacianum de probationibus lib. 1. cap 19. num. 64. Hieronym. Laurent. deciſion. Auenion. 145. ſub n. 1. Fabium Turretum in conſil. 92. n. 12. Petrum Surdum (qui multos alios recenſet) in conſil. 294. n. 21. lib. 2. Cæſarem Barzium dicta deciſione 121. n. 10. & 14. Ioannem Gutierrez practicarum lib. 3. q. 17. n. 82. Camillum Gallinium de verbor. ſignific. lib. 2. cap 10. Deducitur quoque ex eiſdem Authoribus anteà relatis, ſuperiùs dicta, videlicet expreſſum illud eſſe dici, quod ex coniecturis & præſumptionibus colligitur, ſiue dicamus eſſe præſumptionem iuris, & de iu[*]re, ſiue ſolam iuris, ſiue ſolam hominis, provt Iacobus Menochius exactè explicauit, atque iure, & authoritate comprobauit, & ampliauit etiam multis modis, lib. 1. dicta præſumptione 45. ex num. 1. vſque ad num. 15. ſimiliter voluutatem ex coniecturis elicitam, ſicut expreſſam obſeruanduam eſſe, aut expreſsam videri, provt etiam probauimus ſuprà, c. 7. 8. & 9. ea, inquam, ita accipienda, vt verè expreſſa non fuerint, nec expreſſa simpliciter dici valeant, ſed pro expreſſis haberi in caſibus præfatis, ex communi Interpretum ſententia, & maximè ex Cæſare, Barzio, & Ludouico Caſanate ſuprà relatis: Id quod ipſimet Authores, ac cæteri omnes, qui hactenus de hac materia ſermonem inſtituunt, pro certo ſupponunt, & verbis improprietatem denotantibus, ſemper vtumtur: Inter alios tamen Camillus Gallinius de verborum ſignificatione, & cap. 11. num. 4. ſingulariter, atque ſpecificè annotauit; dixit namque Ex coniecturis, & præſumptionibus, quæ progrediuntur, neque generaliter, neque ſpecialiter, neque ſingulariter expreſſa eſſe, ſed pro expreſſis haberi, provt ibi probauit iuridicè, & repetit cap 15. eiuſdem lib. 2. num. 9. vbi inquit, quòd expreſſum generaliter, vel ex coniecturis, non poteſt dici expreſſum, idque ex doctrina Bartoli, & Alexandri, quos ibi refert: Et vltra eum, tacitum[*] non eſſe verè expreſſum, ſed haberi pro expreſſo, in puncto, & ratione iuris annotauit, & fundauit iuridicè Ioannes Bolognetus, (quem nullus Recentiorum commemorat) in l. cùm quid, num. 14. per illum text. ff. ſi certum petatur, vbi in hunc modum reliquit ſcriptum: Quartò notandum eſt, in verſ. nam quòd illud, quod tacitè actum eſt, habetur pro cauto, id eſt, habetur pro expreſſo in contractu: nam ſi præſupponitur actum eſſe, non eſt opus vt ampliùs caueatur; vnde neceſſariò illud verbum, pro cauto, exponi debet, id eſt, pro expreſſo: ex quo infertur, quod tacitè actum non eſt verè expreſſum, vt probatur in verbo, habeatur, quod denotat improprietatem, l. iure ciuili, ff. de regulis iuris: & per Bartolum in l. ſi is qui pro emptore, col. 3. & ibi latè Iaſon ff. de vſucapionibus: Item verbum pro, denotat improxrietatem, vt per Bartol. in l. 1. ff. de ſuis& legitim. hæred. & hoc etiam pater ad ſenſum, quia oculis non videtur ſcriptum, nec auribus auditur, ideò non eſt verè exprſſum, l. 1. ff. de his quæ in teſtam. delent. Iuxta autem nunc traditam obſeruationem, apparebit etiam dilucidè (quod nullus Recentiorum hactenus animaduertit) Iacobum Menochium lib. 1. dicta præſumpt. 45. ex num 15. cum ſeq. vſque in finem præſumptionis, octo ilis modis congestis, &[*] ſingulariter adnotatis, rectè explicasſe ea, quæ ex num. 1. vſque ad num. 15. tradiderat: nam cùm probaſſet diffusè, expreſſum illud eſſe dici, quod ex præſumptionibus conſtat, & coniecturis; ſtatim ex dicto num. 15. vt oſtendar, tacitum non eſſe veré expreſſum, ſed haberi tantùm pro expreſſo, enumerat præfatos octo caſus, in quibus expreſſum illud dici non poteſt, quod ex præſumptionibus conſtat: Quorum primus eſt, quando lex requirit aliquid fieri expreſsè ob id, quod factum ſimpliciter eſt contra diſpoſitionem iuris communis; nam tunc non sufficiunt coniecturæ, & præſumptiones, ſed requiritur expreſſio verbis ſpecialibus. Secundus caſuseſt, quando expreſſio pro forma requiritur, quo etiam caſu non ſufficit expreſſio facta ſignis, & coniecturis, etiam indubitatis. Tertius caſus eſt, quando requiritur euidens, vel patens expreſſio. Quartus, quando requiritur expreſſio verbis facta; nam tunc non ſufficit, quòd colligatur ex præſumptionibus, cùm id non dicatur fieri verbis expreſſis, l. 3. in principio, vbi Bartolus, ff. de legitim. tut. Et ex hoc quarto caſu (vt ego animaduerto) comprobatur traditio illa Camilli, & Bologneti, de qua ſuprà. Quintus caſus eſt, quando coniectura non colligitur ex ſcriptura, ſed ſolùm ex mente tacita; nam tunc non dicitur expreſſum. Sextus casus eſt, quando expreſſio requiritur reſpectucertæ perſonæ conſtitutæ in magna dignitate; nam tunc non ſufficit expreſſio, quæ ex coniecturis reſultat. Septimus caſus est, quando lex, ſeu hominis diſpoſitio requirit ſpecialem expreſſionem; nam tunc non ſufficit hæc, quæ prouenit á coniecturis & præſumptionibus, quandoquidem hæc non dicitur expreſſio ſpecialis. Octanus caſus elt, quando requiritur propria expreſſio; nam tunc non ſufficeret expreſſio his coniecturis facta, cum impropria hæc dicatur. Et hactenus Menochius, qui præcitatos omnes caſus latiùs comprobat, nec ab eo diſſentit in effectu Ioannes Bolognetus (quem idem non citat) in dicta l. cùm quid, num. 54. & tribus ſeqq. in illis dubiis, vtrùm tacitum habea[*]tur pro expreſſo in forma, in ſubſtantialibus etiam, in naturalibus quoque, ac denique in accidentalibus diſpoſitionis cuiuſlibet: Et loco præfato Menochij iunge Simonem de Prætis de interpretat. vltimarum volunt. lib. 2. interpretat. 1. dubitat. 1. ſolut. 5. num. 61. fol. 156. qui cùm dixiſſet, voluntatem, atque diſpositionem tacitam, & ex coniecturis collectam, ſufficere pro expreſſa, ſiue pro ea, quæ expreſſa requiritur, idq́ue Iaſonis veſtigia ſequutus, pro regula conſtituiſſet, ſtatim poſt iplum Iaſonem limitat quatuor modis: Primò, quòd ea regual non procedit, quando aliquid requiritur expreſſum verbis, & pro forma. Secundò, quando debet fieri mentio expreſſa reſpectu certæ perſonæ in magna dignitate conſtitutæ. Tertiò, quando eſſemus in materia odioſa. Quartò, quòd regula non habet locum, quando lex requirit aliquid fieri expreſsè pro eo, quod factum ſimpliciter eſt contra iuris diſpoſitionem, provt ipſe Iaſon & iure, & authoritate confirmat, & Præris metidem alio & quinto modo limitat, & tendit hæc limitatio in ſecundam traditam ſupra, quando ſumus in aliqua magna & notabilire; quia niſi de ea expreſsè dicatur, nulla verborum generalitate includitur, vt probat Oldradus in conſ. 185. Thema tale eſt, Titius Canonicus, in verſ. Tertiò eſt conſiderare. Denique & vltimò, atque ex ipſis antea relatis Au[*]thoribus apertè deducitur, non modò in teſtamentdis, & vltmis voluntatibus, taciti (& ſic coniecturarum, & præſumptionum) & expreſſi (& ſic ſcripti, aut verbis prolati) eandem eſſe virtutem & potentiam, & tacitum præſumptum pro expreſſo haberi, ſed etiam in contractibus, & in aliis diſpoſitionibus quibuſcunque idipſum ius obſeruari; textus namque in l. cum quid, ff. ſi certum potatur, & in l. triticum, & in l. interdum, ff. de verbor. obligat. ex quibus taciti & expreſſi æqualem virtutem deduxerunt Interpretes noſtri vnanimiter, non in teſtamentis, ſeu vltimis voluntatibus, ſed in contractibus loquuntur; quocirca, vt taciti & expreſſi axiomata illa adeò vulgata, vt per manus circumferantur quotidie, & frequentiſſimè ab Interpretibus noſtris, & maximè à conſulentibus vatiis in caſibus expendi ſoleant, diligentiùs & accuratiùs, quàm aliquis Recentiorum omnium hactenus fecerit, explanentur, breuíque ſumma, & diſtinctione, atque certis regulis circumſcribantur, ſequentia obſeruare, atque ſuo ordine conſtituere neceſſarium duxi: ac primo loco obſeruandum, eoſdem Interpretes noſtros mille in[*] locis tradidiſſe, nec regula alia frequentiùs vti, taciti, inquam, & expreſſi eandem vt plurimùm eſſe virtutem, & potentiam, & idem operari: Sic ab expreſſo ad tacitum argumentum deductum, probabile reputatum communiter, & vtile eſſe, & frequens; idque per textum in l. de quibus, in fine, ff. de legib. in dicta l. cum quid, & in dicta l. triticum;ſicuti deduxerunt Oldard. in conſilio 141. Baldus in conſilio 209. caſus talis eſt, Titius, lib. 1. Paulus Caſtrenſis in conſil. 28. ex num. 1. lib. 2. Alexander in conſil. 109. num. 17. lib. 7. Romanus in conſil 176. num. 10. & in conſil. 271. num. 4. Tiberius Decianus in conſil. I. num. 232. & ſeq. lib. 1. Federicus de Senis in conſil. 269. latè Nicolaus Euerardus, qui cùm regulam hanc generalem in loco ab expreſſo ad tacitum, deduxiſſet num. 1. ex fol. 212. ſubdit ſtatim eodem. n. 1. regulam ipſam facere ad multa, & quatuordecim caſus, ſine exempla commemorat vſque ad num. 8. Andreas Tiraqtiellus de legibus connubialibus, gloſſa 7. n. 16. & pluribus ſeqq. vbi latè comprobat multis in caſibus, conſenſum tacitum idem operari, quod expreſsu: Matienzus in l. 3. gloſſ. 1. n. 5. & quinque ſeqq. titul. 3. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, qui infert ad tacitum conſenſum mariti in caſu illius legis, vtrũ, inquam, tacitus conſenſus ſufficiat vt vxor contrahere valeat: Sylueſter Aldobrandibus, qui etiam ex facto conſultus, taciti & expreſſi argumentationem, atque æquiparationem adducit in conſil. 3. num. 27. Achilles Pedrocha in conſil. 38. num. 158. Iacobus Menochius in conſil. 10. num. 41. lib. 2. Ioannes Bolognetus, And. Alciatus, Simon de Prætis, Cæſar Barzius, Petrus Surdus, & alij, quos ſtatim commemorabo. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſionum iuris, tom 8. littera T. concluſ. 7. fol. 3. & concluſ. 8. fol. 6. vbi tacitum operari quantum expreſſum multis in caſibus, probat latiſſimè: Et vide concluſ. 11. ex fol. 7. vbi quòd tacitum operatur[*] plus quàm expreſſum multis in caſibus, provt ibi eos recenſet; & antea adnotauit Euerardus in dicto loco, ab expreſſo ad tacitum, num. 17. folio 210. Hoc autem vltimum (vt ita abſolutè non tranſeat) vel ex ſubiecta materia, aut natura actus, qui geritur, vel ex præſumpta diſponentis voluntate, vel ex legis diſpoſitione iuſtis de cauſis ita ſtatuente procedit, cùm aliàs tacitum operari non valeat plus quàm expreſſum, vt dicam ſtatim: Taciti denique & expreſſi æquiparationem, atque argumentationem adduxit Ioannes de Monteſperello in conſilio 98. num. 19. & in conſil. 508. num. 7. Stephan. Gratianus diſceptationum forenſium, lib. 2. cap. 306. ex n. 20. & num. 41. Secundò deinde & principaliter conſtituo, axioma[*] præfatum, taciti & expreſſi eandem eſſe cauſam, virtutem & effectum, ſiue tacitum haberi pro expreſſo, verificari, & contingere poſſe multis modis, ad quos Scribentium omnium hucuſque placita, & reſolutiones in hac materia debent reduci; eò namque traditiones, atque obſeruationes quorumcunque tendunt regulariter, videlicet tacitum haberi pro expreſſo, velex natura rei, quæ ita ſuadet, iuxta textum in dicta l. cùm quid, ff. ſi certum petatur, l. interdum, ff. de verborum obligat. & l. triticum, eiuſdem tituli: Vel ex natura cauſæ, vt in l. prima, C. de diuerſis reſcriptis, & in l. ſi te. C. in quibus cauſis infamia irrogetur: & in c. 2. de reſcriptis: Vel ex præſumpta voluntate, vt, in l. Labeo, ff. de pactis: & pluribus in caſibus adductis, & longa ſerie comprobatis ſuprà hoc eodem libro, & tractatu, cap, 7. 8. & 9. & cap. 16. vbi latiſſimè: Vel ratione conuentionis ſubiectæ contractui, vi in l. ea lege, in principio, ff. locati: Vel ratione conſuetudinis, vt in l. quod ſi nolit, §. quia aſſidua, ff. de Adilitio edicto: Vel rartione præcedentium, vt in dicta l. triticum. Quæ enim in præfationibus dicuntur, in ſubſequentibus repetita intelliguntur, l. Titia, §. idem respondit, ff. de verborum obligation. Vel ratione ſequentium per quæ declarantur præcedentia, l. ſi cùm fundum iuncta Gloſſa, verbo, inferiore, ff. de verborum ſignificat. l. ſi ſeruus plurium, §. finali, ff. de legatis primo, cum ſimilib. Vel ex legis diſpoſitione, aliàve coniectura ſumpta ex legis præſumptione, vt in l & quia, ff. de pactis, in l. vnica, §. primo, C. de rei vxoriœ actione, in l. aſſiduis, C. qui potiores, in l. aufertur, §. fiſcus, ff. de iure fiſci, in l. pro officio, C. de adminiſtrat. tutorum, & in l. ſemper in ſtipulationibus, ff. de regulis iuris, & in aliis caſibus, in quibus tacitè contrahitur hypotheca ex diſpoſitione iuris, provt hæc omnia ad litteram tradidit Nicolaus Euerardus dicto loco, ab expreſſo ad tacitum, num. 8. per totum: à quo cæteri poſtmodùm accipiunt, ſed nullus ita diffusè tradit: & Euerardo conueniunt Authores commemorati obſeruatione praecedenti: Bolognetus etiam in dicta l. cùm quid, num. 58. de quo ſtatim ſpecificam faciam mentionem: Iacobus Menochius dicto conſil. 110. num. 41. & 42. lib. 2. qui non ita copiosè, ſed tribus in caſibus tacitum dixit haberi pro expreſſo, & idem operari; quando ſcilicet tacitum venit in conſequentiam expreſſi, vt in l. 2. ff. de iuriſdiction. omnium iudicum. Vel quando ex natura actus pro expreſſo eſt, vt in dicta l. cum quid, & in d.l. interdum: Vel quando ex coniecturis, & præſumptionibus colligitur, vt in d.l. ſi ſeruus plurium, § vltimo, ff. de legatis primo, & in l. quoties ff. de rebus dubiis. Cæſar Barzius, qui idipſum in effectu concludit, ſed alios caſus vltra ters à Menochio relatos recenſet dicta deciſ. 121. num. 15. cum ſeq. vſque ad num. 25. quem ſupr. commemoraui in eo articulo, Expreſſum aliquid quando dicatur, ſiue quot modis accipiatur: Et eiſdem modis, quibus dixi ibid. aliquid expreſſum diiudicari, eiſdem racitum pro expreſſo haberi, & idem operari; obſeruari debebit Cardinalis Dominicus Tuſus practicar. concluſionum iuris, tom. 8. littera T. dicta concluſion. 7. num. 1. ibi: Tacitum quando includitur de natura expreſſi, &c. & num. 2. ibi: Tacitum quod ineſt vel reſultat ex expreſſo, dicitur acceſſorium ad expreſſum: Et num. 13. ibi: Taciti & coniecturati par eſt virtus cum expreſſo. Quod in effectu ad tres illos caſus Menochij reducitur, nec dictis in locis Euerardi, & ſuperiorum commemoratio habetur: Non etiam ita copiosè, aut diſtinctè explanatur Andreas Alciatus (quem in hoc tractatu, & taciti, atque expreſſi axiomate, immeritò filentio prætereunt Recentiores omnes;) is nameque in eadem l. cum quid, ff. cerium petatur, cùm aliorum Authorum ſententias retuliſſet, à quibus, & à ſuperioribus non videtur diſſentire quoad effectum relatum; Zazij obſeruationes in ipſamet l. cùm quid, ſicut & Iaſonis placita ad quinque conſiderationes reducta, inquit tandem regulam eſſe ex ſua ſententia, quòd tacitum habetur pro expreſſo, quando tacitum ex coniecturis validis demonſtratur, ſed quando ſunt aliæ coniecturæ, tunc ceſſat virtus taciti: Et ſic præſupponit, quòd tacitum habens coniecturas fortes, eſt æqualis virtutis cum expreſſo, per illum textum; & in effectu facit regulam, quòd par eſt virtus taciti & expreſſi, vbicumque militat eadem ratio, ſecus ſi non militat eadem ratio: & ita ſoluit iura illa contraria, in quibus dicitur, quòd tacita non habentur pro expreſſis, ſiue non eſt pars virtus taciti & expreſſi, vt in l. finali, C. de nouat. l. expreſſa, l. actus legitimi, ff. de regulis iuris, cum aliis fere infinitis, quæ Ioannes Bolognetus in d.l. cum quid, num, 60. adducit. Item eſt par virtus taciti & expreſſi (inquit Alciatus ipſe,) ſi diſponentes habeant hanc mentem; ſed ſi non conſtat de mente, ſecus eſt, & ita etiam tollit multa contraria, vt latiùs ibi oſtendit, & rectè, cum tacita iſta diſpoſitio, quæ coniecturis inducitur, eatenus valeat, quatenus apparet, quòd illa voluntas ſe extendit: Camillum etiam Gallinium de verborum ſignificatione, lib. 2. cap. 8. ad tres illos Menochij caſus, diſputationem hanc reduxiſſe, apparet ex his, quæ ipſe ſcripta reliquit ibidem, num. 1. in principio, & num. 8. & num. 10. Simonem quoque de Prætis (quiſubobſcurè loquitur, & minùs abſolutè) de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 1. dubitat. 1. ſolut. 5. num. 54. & 56. folio 155. & lib. 3. interpretat. 2. dubitat. 1. ſolut. 11. num. 7. & 8. fol. 148. quò loci in effectu id concludit, quod Iacobus Menchius relatus ſuprà, in illis tribus caſibus annotauit: Et idipſum obſeruarunt Ioannes de Monteſperello in conſil. 267. num. 5. Cardinalis Franciſcus Mantica de tacitis & ambiguis conuentionibus, libro 3. titulo 1. numero 27. ſolio 105. Gratianus diſcept. forenſ. lib. 2. cap. 306. ex num. 20. Remanet ergo concluſio firma, taciti & expreſſi[*] oandem eſſe cauſam, virtutem, effectum, ſiue tacitum pro expreſſo haberi modis præfatis, aut aliquo eorum concurrente; & idcircò ſubſequitur, atque eorundem Interpretum placito vniformi probatur, quòd ſi aliquod eorundem deficiat, ſiue ſubiecta materia, aut diuerſa ratio, vel legis, aut hominis præſumpta mens (non modò expreſſa) aliud ſuadeat, taciti & expreſſi non eſſe eandem, ſed diuerſam virtutem: id quod Euerardus obſeruauit ſpecificè & iuridicè in dicto loco, ab expreſſo ad tacitum, num. 18. ibi: Triatamen nolo te ignorare: primum eſt, quòd tunc demum tacitum œquiparatur expreſſo, quando de hoc conſtat clarè, vel ſaltem praeſumptiuè per aliquem ex modis ſuprà commemoratis, aut ſimilem, aliàs autem mens in animo retenta nihil operatur, &c. Et quantum conueniat his, quæ capitibus praecedentibus huiuſce libri, & tractatus, & maximè cap. 11. 12. & 13. renabebt reſoluta, vides apertè: Et ita quoque videtur concludere (ſed non exprimit, prout nunc exprimitur ſpecificè) Iacobus Menochius dicto conſil. 110. num. 42. in fine, libr. 2. Simon de Prætis lib. 2. dicta ſolut. 5. num. 65. & 66. folio 156. qui concludendo, inquit in hune modum: Tunc verò par eſt virtus taciti & expreſſi, quando ſumus in his, quæ tacitè veniunt ex natura actus, vt per Iaſonem in dicta l. cùm quid, ſecunda lectura, columna 3. & quando tacitum & expreſſum procedunt ex eadem potentia cauſæ efficientis, ſecundùm Baldum, in l. in teſtamento, ff. de teſtamentaria tutela; quod maximè procedit in vltimis voluntatibus, in quibus ſequimur mentem teſtatoris tactitam, ſicut expreſſam, &c. Sic ergo in eiſdem vltimis voluntatibus, propter ſubiectam materiam, de qua agitur, rei naturam, rationis diuerſtatem, aut prædictæ regulæ vulgatæ, taciti & expreſſi idem eſſe iudicium, prout in illis caſibus aggregatis per Bolognetum in d.l. cùm quid, num. 60. ac maximè quod ad noſtrum attinet propoſitum, & tractatum, regula ipſa locum non habebit, quoties coniecturæ tales non adſint, & concurrant (ex quibus tacitum contendatur) quales adeſſe, & concurrere debere, cap ſeq, dicendum eſt; vel cùm legitimè non probentur, vt etiam dicetur ibidem: Tunc namque ſcripto ſtandum erit, & ſic expreſſo; & non præſumpto, & ſic racito, prout ſuprà, cap. præcedentibus dilucidè tradidi; dumtamen ſemper intelligatur, expreſſum circa vnum caſum, non tollere tacitum circa alium, ex ſententia Bartoli in l. ſi conſtante, num. 54. ff. ſoluto matrimonio, vbi Crotus in ſecunda lectura, num. 106. Alexander, Ripa, & Bellonus, cum quibus Petrus Surdus in conſil. 198. num. 24. lib. 2. Sic etiam expreſſum non facere ſilere tacitum, qunado tendunt ad diuerſum finem, & effectum, vt declarat Decius in conſil, 386. num. 6. Ruinus in conſil. 32. num 6. libro. 2. Socinus iunior in conſil. 130. num. 12. voluprine 2. Petrus Surdus dicto conſil. 198. num. 25. lib. 2. Prætis de interpr. vltim volunt. lib. 2. d, ſolut. 5. num. 70. & 71. fol. 156. Rurſus & tertiò, atque principaliter conſtituo, iuxta ſuperiora euinci manifeſtè, negari non poſſe, imò cerit iuris eſſe, expreſſum latiùs patere, quàm tacitum, iuxta Gloſſam notabilem, in Clementia, ſæpè, in verbo, partibus, de verborum ſignificatione; quam ſingularem dicit Caſtrenſis in conſil. 334. num. 5. libro 1. & in l. ſi conuenit, ff. de iuriſdict. omn iudic. ac etiam Romanus Conſil. 133. in verſiculo breuiter, & refert Cæſar Barzius deciſione Bononiæ 70. numero 24. & eſſe refulariter maiorem vim & potentiam expreſſi, quàm taciti, ex communi omnium ſententia annotauit Iacobus Menochius dicto conſil. 110. numero 49. lib. 2. Petrus Surdus in conſil. 10. num. 24. lib. 41. & in conſil. 71. num. 14. eod. lib. 1. & in conſilio 198. num. 19. lib. 2. qui inde deducit poſt Crauetam, in conſil. 34. num. 3. tacitum voluntatem non ita latè interpretari, ſicut expreſſam: Et idipſum ſcripſit dict. conſil. 10. num. 25. & dicto conſil. 71. numero 14. lib. 1. & aſſentit apertè in diſtinctione, quam adducit Iacobus Menochius d. conſ. 110. ex num. 39. & 40. lib. 2. tebuerunt etiam Laurentius de Pinu in conſilio 69. num. 12. Franciſcus Beccius in conſil. 39. num 23. & 24. ita ſanè expreſſum plus operari, quàm tacitum multis in caſibus, immò & regulariter, vndecim exemplis probauit Nicolaus Euerardus in dicto loco, ab expreſſo ad tacitum, ex num 10. vſque ad numerum 17. infinita etiam commemorauit exempla Ioannes Bolognetus in d.l. cùm quid, num 60. & 61. per totum. Achilles Pedrocha in conſil. 38. num. 148. & in conſil. 40. num. 20. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſ. iuris, tom. 8. littera. T concluſione 7. ex num. 14. vſque ad numerum 23. & numer. 31. cum ſeq. & concluſione 9. per totam, Vbi etiam latè, tacitum minùs operi, quàm expreſſum, & multis, comprobat exemplis tomo. 3. littera E. concluſ. 655. fol. 506. Simon de Præris de interpr. vltim. voluntat. lib. 1. interpret. 1. dubit. 2. ſolut. 5. num. 57. fol. 34. vbi poſt Crauetam, & Gomezium inquit, tacitam voluntatem non eſſe tantæ ponitentiæ, ſicut expreſſam ad aliquid inducendum: Quod etiam intendit num. 56. ita etiam & tacitam voluntatem teſtaſtorisfaciliùs reuocari, quàm expreſſam, ex Iaſone, Baldo, & Aretino obſeruauit Achilles Pedrocha in conſil. 40. num. 170. Quocirca & conſequente, expreſſum ſuperare, ſiue facere ſilere tacitum apud Interpretes noſtros enunciatur frequentiſſimè, & per Conſulentes traditur quotidie variis in casibus: Idque per text. in l. finali, C. de pactis conuentis, l, ſi fundum ſub conditione, §. Stichum, & ibi Paulus Caſtrenſis ff. de legatis primo, l. cùm ex filio, § filio, ff. de vulg, & pup. ſubſtit. l. maritu. C. de procuratoribus, l. 2. § ſi duo, ff. de bonor. poſſeſ. ſecund. tabulas. l. qui ad certum. ff. locati, & cùm multis exemplis adnotarunt Nicolaus Euerardus dicto loco, ab expreſſo ad tacitum, num. 20. & 21. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum tom. 3. littera E. concluſione 656. folio 506. latè Franciſcus Viuius deciſ. 283. lib. 2. Tiberius Decianus in conſil. 18. num. 163. lib. 1. & in conſil. 97. num. 6. lib. 2. & in conſil. 64. n. 19. & 36. eod. lib. 2. Menochius in conſil. 111. num. 39. libro 2. latiùs Hippolytus Riminaldus in conſil. 164. num. 16. cum ſeq. libro 2. & in conſil. 330. num. 5. lib. 3. Ioſephus de Ruſticis in tractatu, an & quando liber. in condit. poſit. cenſeant. vocati. lib. 2. cap. 3. num. 7. Achilles Pedrocha in conſil. 38. num. 149. & num. 159. & in conſil. 40. num. 271. Petrus Surdus in conſ. 156. num. 22. lib. 1. & in conſil. 198. num. 4. lib. 2. Cardinalis Franciſcus Mantica de tacit. & ambig. conuen. lib. 14. tit. 18. num. 6. Simon de Prætis lib. 2. d. ſolutione. 5. num. 68. folio 15. vbi etiam quòd quando concurrunt tacitum & expreſſum, non eſt par virtus taciti & expreſſi, quia expreſſum facit ceſſare tacitum, ex dicta. l. cùm ex filio, §. primo, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. & l. doli clauſula, ff. de verbor. obligat. & proponit exemplum, rationem autem reddit Hadrianus Gilmañus rerum iudicatarum Germaniæ, deciſione 6. num. 92. & 93. vbi inquit, expreſſum facere ceſſare tacitum, atque præſumptum; maior ſiquidem, ac certior voluntatis declaratio conſiſtit, in eo, quod expreſsè diſponitur, quàm quod in conſequentiam colligitur, argumento. l. item. apud. §. ait. Prætor, ff. de iniuriis. Nec obſtat (ſubdit Author ipſe) qùod dicatur, taciti & expreſſi eſſe eandem virtutem etiam in teſttamentis, in quibus ſequimur mentem teſtatoris tacitam, ſicut expreſſam: Quoniam hoc procedit (vt ibi probat num. 94. &95) quando concurrunt tacitum & expreſſum; tunc enim expreſſum facit ceſſare tacitum, Cardinalis Franciſcus Mantica libro 12. titull. 26. num. 2. Ita ſanè & tacitum reſultans ex expreſſo ceſſat, ſiue vitiatur, ceſſante aut vitiato expreſſo, vt per Euerardum in dicto loco, ab expreſſo ad tacitum, numero finali, latiùs per Cardinalem Tiſcum practicar, concluſionem iuris, tomo 8. littera T. concluſione 12. folio 8. & per Barboſam in l. ſicum dotem, num. 23. ff. ſoluto matrimonio, Hippolytum Riminaldum in conſil. 502. num. 115. libro 5. Simonem de Prætis lib. 2. ſolut. 5. num. 8. fol. 155. vbi limitat tacitum non vitiari, vitiato expreſſo, quando non ſubeſt eadem ratio vitiandi tacitum, quæ vitiandi expreſſum: vel quando tacitum per ſe ſtare poteſt, & continetur æquè principaliter, & non acceſſoriè ſub expreſſo, & aliunde originem trahit, per tex. in l. ſi fideiuſſor, ff. de legatis 1. & in l. prima, §. primo, ff. quibus modis pignus, vel hyp. per quæ iura idipſum ſcripſit Alex. Trentacinquius de ſubſtitutionibus, prima parte, cap. 21. num. 2. folio 75. Quartò & vltimò, atque in eodem articulo taciti & expreſſi conſtituo, ex hactenus dictis inferri ad ea, quæ Ioan. Bologn. in d.l. cum quid, ff. ſi certum petatur, n. 60. & 61. annotauit (circa quem Recentiorum omnium nullus inſiſtit;) is namque Author iuridicè & verè reliquit ſcriptum, expreſſum eſſe maioris virtutis, & potentiæ, quàm tacitum regulariter, ſicuti ex iiſdem conſtat Authoribus, quos tertia obſeruatione principali nunc recenſui; quamuis aliquando tacitum eiuſdem virtutis ſit, quod expreſſum, intelligendo ſemper, prout declaratum fuit ſuprà, annotatione 2. principali. Rurſus Bolognetum eundem in præfato dubio, an taciti & expreſſi eadem virtus ſit, in effectu in videri remanere ſententia, quam probauimus, & ita in communem reincidere diſtinctionem, cùm verè differentia illa, quam ipſe conſtituit, magis verbalis ſit, quàm realis, ſiue nominis magis, quàm rei, aut in eo dumtaxat conſiſtat, quòd fiat regula negatiua, taciti & expreſſi non eſſe eandem virtutem, cùm tamen Doctores communiter affirmatiuam fecerint regulam, taciti, taciti & expreſſi eandem eſſe virtutem & potentiam: Nam ex quo Bolognetusmetidem fatetur, textum in d.l. cùm quid, ff. ſi certum petatur;& in d.l. triticum, ff. de verborum obligat. probare apertè, quòd tacitum attendatur, & non neligatur, & quòd ſeruatur tanquam expreſſum; negauerit tamen, quòd leges eædem dixerint, parem, aut eandem eſſe virtutem, & potentiam taciti & expreſſi; in idem equidem cum Communi reincidit (vt dixit:) Communis ſiquidem dum notauit, taciti & expreſſi eandem eſſe virtutem, effectum magis, & rem, quàm verba, ſeu loquendi modum conſiderauit; & ſic dixit expreſſim, tacitum attendi, & ſeruari tanquam expreſſum, ipſemet Bolognetus: quod in effectu idem eſt ac dicere, eandem eſſe virtutem taciti & expreſſi: dum autem Bolognetus ab ea regula, quam conficit negatiuè, ſcilicet quòd taciti & expreſſi nõ eſt eadem virtus, ſiue quòd tacitum non habet omnes virtutes, & prærogatiuas expreſſi, excipit in hunc modum: Concluſio igitur remanebit, quòd tacitum non habet omnes virtutes, vel prærogationas expreſſis, niſi ex aliquo adminiculo, & in caſibus à iure expreſſis; cogitandum relinquit in hæc verba: Cogita tamen. Iterùm & apertiùs reincidit in ſententiam communem, quæ licèt dixerit, taciti & expreſſi eandem eſſe vietutem, & potentiam, ſtatim explicat, ac intelligit id procedere, modò alia adminicula, ſiue legis, ſiue hominis concurrant, vt ſaprà vidiſti; aliquòdve eorum interueniat, de quibus ſuprà, dicta ſecunda obſeruatione principali. Iuxta hæc ergo nihil intereſt, an regula ſit negatiua, taciti & expreſſi non eſt eadem virtus (ſicet Bolognetus contendit;) ſiquidem ſtatim excipit, niſi ex aliquo adminiculo, & in caſibus à iure expreſſis (provt communis in effectu probauit:) vel quòd regula ſit affirmatiua, taciti & expreſſi eadem eſt virtus & potentia, iuxta Communem, exceptio autem ſit negatiua, non eſt eadem vis & potentis, ex diuerſitate rationis; quia diuerſa militat ratio, vel ex defectu voluntatis præſumptæ legis, aut hominis, aliquàve ratione earum, quas ſuprà notaui, ſi aliqua earum non concurrat: Et ita, vt dixi, in eo dumtaxat conſiſtit contentio Bologneti contra Communem, quàd pro regula ſit ſtatuendum id, quod pro exceptione Communis ſtatuit; quod etiam iura quæ in hac materia loquuntur, non dixerint, quòd par eſt virtus taciti & expreſſi, ſed dicunt ſolum, quòd tacitum attendatur, ſiue pro expreſſo habeatur, & ſeruetur tanquam expreſſum, quod idem in effectu eſſe, ſiue ſufficere, quòd ea iura enuntient, vt inde communis Interpretum ſententia poſt Gloſſas, & Bartolum deducere potuerit, teciti & expreſſi virtutem æqualem, nullus proculdubio negabit, qui eorundem iurium verba, & mentem perpendet maturè. Et hactenus de tacito & expreſſo, & quando vtriuſque eadem virtus, vis, & effectus: Quando verò tacitum, ſiue id quod tacitè ineſt, ſpecialiter exprimitur, an vltrà aliquo modo, ſiue quid operetur, vel in terminis taciti vtrùm remaneat, inueſtigandum erit, & quemadmodum ex eo, quod tacitè ineſt, ſi exprimatur ſpecificè, coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat in hac eadem coniecturali, & interpretatiua, quâ verſamur materia, quod admodùm neceſſarium, & quotidianum eſt: Quocirca meminiſſe oportebit, Interpretes no[*]ſtros frequentiſſimè quoque eo vti axiomate, & regula generali, ipsàque ſæpiſſimè excitari, atque adduci in vltimis voluntatibus interpretandis. Vnde pro regula generali obſeruandam, atque conſtituendum erit primo loco, quòd expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, regulariter nihil operatur; ad quod quotidie allegatur textus in l. 3. ff. de legatis primo, prout dixit Iaſon ibidem, num. 13. qui num. 8. citauit textum etiam ad idem, in conditionibus, §. hæc ſcriptura, ff. de condit. & demonſtr. atque ex num. 34. cum ſeq. & num. 40. cum ſed. latiùs explicauit, & membra diſtinctionis Bartoli ad vnguem proſequitur: Pro eadem etiam regula citari ſolet textus in l. aliquando 106. ff. de condit. & demonſt. vbi Gloſſa, & Bartolus ita notarunt; & in l. ſi dies, 21. §. finali, & in l. ſi Tutio 22. §. quædam, ff. quando dies legati cedat; & in l. non rectè, C. de fideiuſſorib. de cuius intellectu latè agit Ioannes Bolognetus in d.l. 3. de legatis 1. num. 177. & præfatam regulam, quòd expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, nihil operetur, exornarunt, atque explicarunt, & variis applicarunt negotiis, & rebus, omnes Scribentes communiter in d.l. 3. vbi latè Iaſon, Socinus, & Ripa, Ancharanus in conſ. 404. Tria dubia, num. 7. Caſtrenſis in conſ. 338. num. 2. & in l. quibus diebus, §. quidem Titio, in fine, ff. de cond. & demonſt. qui accipit tam in legis, quàm in hominis diſpoſitione, Ioannes Cephalus in conſilio 158. numer. 38. lib. l Franciſcus Burſatus in conſilio 40. num. 44. & in conſilio 36. num. 62. libro primo, & in conſ. 177. numer. 16. lib. 2. Cæſar Barzius deciſione Bononiæ 66. numer. 29. & 30. Antonius Galeatius Maluaſſia in conſilio 81. num. 36. Nicolaus Intrigliolus deciſione 3. num. 122. Ludouicus Morotius reſponſo 32. num. 11. & reſponſo 5. num. 10. vbi inquit, quòd expreſſio eius, quod tacitè ineſt, dicitur ſimplex quædam locutio, quæ nihil operatur, Carolus Ruinus in conſilio 168. numer. 14. & 15. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 119. num. 58. & in conſilio 120. num. 6. Petrus Surdus in conſilio 110. num. 4. & 5. & 6. lib. primo, latè Guido Pancirolus, de quo infrà, in fine capitis. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicarum concluſionum iuris tomo 3. littera E, concluſione 657. ex folio 507. Ludouicus Caſanaste in conſilio 1. num. 55. Camillus Gallinius de verborum ſignificatione. lib. 1. cap. 10. per totum, ex folio 7. Leander Galganetus de condit. & demonſtrat. prima parte cap. 17. folio 53. Iacobus Menochius in conſilio 110. num. 42. lib. 2. vbi reddit rationem regulæ prædictæ, prout etiam tradit Galganetus vbi ſuprà; latiſſimè omnium Ioannes Bolognetus in d.l. 3. ff. de legatis primo, ex num. 126. cum multis ſeqq. & num. 146. vbi theoricam præfatam, quòd expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, nihil operatur, breuiter re[*]fert cum ampliationibus, & limitationibus: Et numer. 150. quòd expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, nihil operatur, ſiue per conditionem, ſiue per modum ſiue per aliam qualitatem, quia eadem eſt ratio, argumento dictæ l. non rectè, C. de fideiuſſoribus: Et idem eſſe, ſi per modum diſpoſitionis inſint, longa[*] ſerie probauit ex num. 162. cum multis ſeqq. vbi explicauit iura quamplurima in ea materia: Et num. 179. theoricam Bartoli refert, & declarat pleniùs, quia eſt diminuta (vt putat:) & num. 181. tacita multis mo[*]dis per modum diſpoſitionis exprimi poſſe, quæ ibi exemplificat: Et n. 183. quòd materia hæc habet dno capita; vnum de ſubſtantialibus expreſſiuum; aliud de iuſſu legis expreſſiuo: Inquit etiam num. 151. ex communi illa Interpretum diſtinctione, expreſſionem[*] eorum, quæ tacitè inſunt, aliter factam, quàm ineſſet, plurimum operari, ſed eo modo quo ineſt, factam, nihil operari, per textum in l. Titia, ff. ad legem Falcidiam, & in l. prima, ff. ſi pendente appellat. per quæ iura ita quoque tradiderunt Alexander in conſilio 33. numero 5. libro primo, & in conſilio 22. numer 18. lib. 5. Tiberius Decianus in conſilio 99. n. 6. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 4. num. 19. lib. 2. Petrus Surdus in conſilio 198. num. 5. lib. 2. Camillus Gallinius de verbor. ſignificat. lib. 1. d. cap. 10. n. 4. Ioſeph. de Ruſticis in tractatu, an, & quando liber. in condit. poſiti cenſeant. vocati, lib. primo, cap. 2. num. 12. parte 2. & libro 2. cap. 2. numer. 22. Ludouicus Caſanate in conſilio primo, num. 61. Cardinalis Dominicus Tuſcus tomo 3. littera E. concluſione 657. n. 21. veluti ſe ad eſſe, vel ad non eſſe, quia tunc operatur, provt docuit Bartolus in d.l. 3. ff. de legatis primo, num. 2. vbi Iaſon. num. 38. & Socinus n. 40. Baldus in l. vnica, in principio, num. 15. C. de caducis tollendis, Valaſquez Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ. 8. num, 39. Ludouicus Caſanate in conſilio primo, n. 62. Petrus Surdus deciſione 114. num. 16. Cæſar Barzius deciſ. Bononiæ 73. num. 21. vbi quòd expreſſio eius,[*] quod tacitè ineſt, aliquod operatur, quando aliquid inducit quod non eſſet, ſi expreſſio non fieret, vt in exemplo ibi propoſito; Semper etiam operatur effectum, quando actus eſt de voluntate exprimentis, prout explicauit Ioannes Bolognetus in d.l. 3. n. 153. Camillus Gallinius lib. 1. d. cap. 10. num. 3. vbi quòd[*] expreſſio eius, quod non ex neceſſitate, ſed ex voluntate ineſt, ſemper operatur, ſicuti & iure, & authoritate ibi comprobat, Caſanate dicto conſil. 1. num. 59. & 60. Operatur etiam, vt in ea includantur omnes[*] caſus, qui aliàs tacitè non venirent ex natura rei, vt notanter dixit Tiberius Decianus in conſil. 35. numero 45. & in conſil. 41. num. 51. lib. 2. ſequitur Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 4. num. 20. lib. 2. & in dubio expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, vide[*]tur facta alio modo, quàm in ſit, ne ſit ſine vtilitate aliquid operandi, argum. l. ſi quando, ff. de legatis 1. Et ita notauit Bolognetus in d.l. 3. num. 223. contrarium tamen, imò quòd cùm expreſſio eſt ambigua, in dubio præſumendum ſit, quòd fuerit facta per eum modum, per quem tacitè ineſt; & quod potiùs toleratur iſto caſu ſuperfluitas verborum abſque aliquo effectu, tenuerunt Baldus in l. vnica, §. videamus, num. 2. C. de rei vxoriæ actione, Alexander in d.l. 3. col. 2. verſ. & ſubdit Paulus de Caſtro, ff. de legatis 1. Carolus Rainus in conſ. 98. num. 17. lib. 2. & in conſil. 168. num. 14. & ſeq. lib. 1. & in conſil. 105. poſt num. 7. lib. 3. Curtius ſenior in conſil. 77. Exordiente, poſt numerum 7. circa finem. Ludouicus Morotius in responſo 32. num. 12. & 13. qui num. 14. dicit, id præſertim procedere, quando ex eiuſmodi: expreſſione diſpoſitio iuris communis reſtringeretur: & loquitur d. numer. in expreſſione prægnantiæ vxoris in inſtitutione poſthumi his verbis facta; quia vxor mea prægnans eſt, aut quæ prægnans eſt, & ſubdit, quòd expreſſio ipſa nihil operatur, quando reſtator ſciebat eam eſſe talem, quia dicitur facta per eum modum, per quem tacitè ineſt, prout latiùs ibi explicat: Duos autem effectus operatur ſemper ex[*]preſſio eius, quod tacitè ineſt; vnum, quòd tacitum efficiatur expreſſum: aliud, quod facit eſſe de voluntate, vt latiùs comprobat Bolognetus ibid. num. 189. & repetit num. 193. vbi reſolutiouè, & congerendo ea, quæ latiſſimè adnotauerat numeris præcedentib. inquit tres eſſe caſus, ſiue limitationes tres d.l. 3. ff. de legatis 1. & in quibus expreſſio aliquid operatur, & in hunc modum ſcribit: Prima quæ eſt generaliſſima, quando tacitum exprimitur alio modo, quàm in ſit tacitè; nam in his quæ poſſunt alterari per disponentem, ſemper aliquid operatur. Secunda eſt, quòd ſemper facit tacitum, deſinere eſſe tacitum, & effici expreſſum. Tertia eſt, quod facit expreſſum ſemper eſſe de voluntate, quamuis tacitum eſſet contra, vel præter voluntatem: vnde ſequuntur multi effectus ſuprà relati. Nec diſſentit Camillus Gallinius lib. 1. de verbor. ſignificatione, dicto cap. 10. num. 11. vbi Ioannem Bolognetum laudat, & remiſſiuè refert eius theoricam in materia eius, quod tacitè ineſt: & num. 12. vbi pro notabili caſu ſcripſit, expreſſionem eius, quod tacitè ineſt, quantum ad inducendam voluntatem exprimentis, in eo quod tacitè inerat, ſemper operari: & num. 6. quatenus ex ſententia communi ſtatuit, expreſſionem eius, quod racitè ineſt, operari quantum ad hoc, vt non dicatur ampliùs tacitum: Ita etiam expreſſio eius, quod tacitè ineſt, nihil operatur, ſi inſit ex na[*]tura actus, non ſi ſit qualitas extrinſeca, ſicuti materia fideicommiſſorum, & ſubſtitutionum poſt alios multos Authores obſeruarunt Auendañus in dicta 1. 40. Tauri, gloſſa 8. num. 40. Ludouicus Caſanate dicto conſil. 1. num. 57. & 58. vel ex præſumpta teſta[*]toris voluntate, quæ magis debet attendi, iuxta ea, quæ ſuperiùs tradita fuere, & reſolutionem Ludouici Caſanate dicto conſil. 1. num. 59. & 60. Ioſephi de Ruſticis in tractatu, an, & quando liber. in condit. poſit. cenſeant. vocati, lib. 1. cap. 2. parte. 2. num. 10. folio 23. qui ex voluntate teſtatoris, expreſionem eorum, quæ tacitè inſunt, ſemper operari, poſt alios ſcribit. Ac denique expreſſio eorum, quæ tacitè in[*]ſunt, nihil operatur quoad ipſum, quod exprimitur, vt ſcilicet maioris ſit efficaciæ, vel effectus; tamen operatur quoad hoc, vt expreſſum non dicatur ſuperfluum, quoad ea, quæ ſupponit incluſa eſſe: Baldus in l. ex verbis, C. de donationibus inter. Aretinus in conſil. 8. Aliunde, numero 3. in verſiculo. præterea. Dominic. de Sancto Geminian. in cap. 1. numero 22. de ſumma Trinitate. libro 6. per Gloſſam ibi: Decius in conſil. 77. ſub num. 7. & in conſil. 517. ſub num. 2. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſion. iuris, tomo 3. littera E. concluſione 657. numer. 24. Iacobus Mandellus de Alba in conſil. 119. ex num. 47. & in conſil. . 120. num. 6. Sylueſter Aldobrandinus in conſil. 3. num. 71. & 72. vbi inquit, quòd expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, non dicitur fruſtratoria, aut ſuperflua; & ideò ſi ea, quæ tacitè inſunt, exprimantur, & declarentur expreſsè, non per hoc dicitur fieri aliquid ſuperfluum, aut fruſtratorium: quoniam ſuperfluum non dici[*]tur, quod ad tollendam dubitationem exprimitur, vt reſponderunt Rolandus à Valle in conſilio 56. numero 29. libro 3. Tiberius Decianus in conſilio 108. num. 34. & ſeq. lib. 3. Craueta, & Albanus, cum quibus Achilles Pedrocha, in conſilio 24. num. 62. vel ad maiorem declarationem, per text. in §. ius[*] autem, quem ibidem ad hoc notauit Aldobrandinus num. 10. Inſtitut. de patria poteſtate. Pedrocha ipſe in conſilio 32. num. 137. vel quod magis diſtinctè exprimit illud, quod abſque aliqua alia diſtinctione etiam[*] ſubintelligebatur, cap. primo, in principio, de exceſſibus prælatorum, vbi Hoſtienſis, Ioannes Andreas, & Anton. de Butrio, cap. primo, de ſumma Trinit. & fid. Cathol. in 6. Pedrocha dicto conſilio 82. num. 178. Ioannes Vincent. Hondedeus in conſilio 4. num. 21. lib. 2. qui inquit ex ſententia Decij, Socini ſenioris, Rotæ Romanæ, & Cephali tribus locis, quòd expreſſio operari debet omni caſu, etiamſi eodem[*] modo ineſſet ex natura rei, tanquam facta ad tollendam dubitationem, l. qui mutuam, ff. mandati, l. quæ dubitationis, vbi latè Decius, ff. de regulis iuris: ſeu appoſita ex ſpeciali, & abundantiori prouiſione, vt poſt alios tradidit Franciſcus Burſatus in conſilio[*] 86. num. 27. lib. primo: Et idem voluit Mantica de tacitis & ambiguis conuentionibus, lib. 22. titulo 25. numero 19. folio 460. vbi generaliter tradidit, quòd expreſſio eius, quod tacitè ineſt, non eſt ſuperuacua, quia apertiùs declarat mentem diſponentis, & aliud eſt, ſi quid tacitè continetur; aliud, ſi verbis exprimatur, vt dicitur in l. ſi ita legatum, §. illi ſi volet, ff. de legatis primo. Iacobus Mandellus de Alba dicta conſ. 119. num. 47. & 48. & dicto conſil. 120. num. 6. vbi inquit, quòd exprimitur aliquando illud, quod tacitèineſt, & non cauſa diſponendi, ſed potiùs enuntiandi illud, quod futurum eſt: Exprimitur etiam aliquando aliquid ad abundantem cautelam, & ad tollendam dubitationem, de qua non eſt curandum, prout ibi probauit latiùs Guido Pancirolus in theſauro variarum lectionum, lib. 3. cap. 4. per totum, fol. 344. CAPVT XVIII. Voluntas teſtatoris cùm ex coniecturis, atque præſumptionibus tacitè, & coniecturaliter colligitur, quales debeant eſſe coniecturæ ipſæ, & præſumptiones, maximè vt ſint eiuſdem virtutis & ita operentur, ac ſi expreſſa interueniſſet diſpoſitio; an etiam vrgentes, neceſſariæ, & velut concludentes requirantur, nec fragile ſufficiant, aut leues? Rurſus, coniecturæ eædem an ex verbis expreſſis in teſtamento, ſiue ex aliis, quæ diſpoſita proponuntur, deduci debeant, aliundéve, etiam extra teſtamentum elici valeant iuridicè; & quemadmodum teſtatoris voluntas declaretur, atque colligatur ex his, quæ dicta ſunt ante, vel poſt teſtamentum? Denique, ne in coniecturanda, atque interpretanda mente teſtatoris erretur (in qua Aduocati, & Iudices decipiuntur ſæpiſſimè) quàm cautè, & diligenter debeat procedi; diligens equidem, & diſtincta explanatio, & reſolutio, quâ (vt videbis) adnotantur nonnulla, quæ aliter ordinantur, atque digeruntur, quàm anteà fuiſſent. SVMMARIVM. -  1 Coniecturarum diuerſas ſpecies conſtitui per Doctores communiter; & infrà n. 6. -  2 Coniecturam dupliciter dici poſſe, & dici communiter, hominis, inquam, vel legis; & infrà n. 6. -  3 Legis coniectura dicitur, quæ ab ipſamet lege inuenta eſt, vel approbata, cuius plura exempla traduntur. -  4 Hominis coniectura dici poteſt, & verè dicitur illa, quæ iure non eſt expreſſa, ſed tamen ex variis, diuersiſque fontibus, ſiue cauſis deducitur. Et regulariter intellectu magis, quàm verbis percipitur. Nam cùm frequenter quis plus ſignificet, quàm loquatur, id coniectura aſſequi neceſſe eſt. -  5 Coniecturam in vltimis voluntatibus nullam reperiri, quæ iuris & de iure præſumptio dici poſſit. Quia in teſtamento non eſt aliqua præſumptio, contra quam probatio non ſit admittenda. -  6 Coniecturarum plures ſpecies tradi per Franciſcum Manticam. -  7 Coniectura per gradus diſtingui poteſt; alia namque eſt leuis, alia grauis, alia violenta. -  8 Coniectura leuis in propoſito nequaquam ſufficeret, nec per eam induceretur effectus tacitæ voluntatis, quem induci per coniecturas, cap. præcedenti diximus. Generaliter namque in dispoſitione qualibet vltima non debemus, nec poſſumus adduci leuibus coniecturis. -  9 Etiamſi multæ coniecturæ ſint ſimul vnitæ. -  10 Coniecturæ vt ſortiantur effectum, quando admittuntur ad cognoſcendum mentem teſtatoris, & interpretationem voluntatis eius faciendam, debent eſſe manifeſtæ, vrgentes, veriſimiles, neceſſariæ, & concludentes, & non hominis, ſed legis, nec fragiles, aut debiles admittuntur. -  11 Mentem verbis non expreſſam elici, atque probari debere ex coniectura manifeſta & neceſſaria, aut valdè vrgente, & probabili, provt latiùs hîc adnotatur. -  12 Coniectura vna, in vltimis voluntatibus non ſufficeret, vbi ex coniectura aliquid inducitur, vel probari contenditur, ſed coniecturæ duæ neceſſariæ eſſent ex ſententia multorum. -  13 Contra verò ex ſententia aliorum, etiam cùm agitur de fideicommiſſo inducendo, dummodò coniectura vna ſit vrgens neceſſaria, & concludens. -  14 Cæterùm ex ſententia Authoris, vtriuſque articuli definitio, vtrùm ſcilicet in interpretatione vltimarum voluntatum vna ſola coniectura ſufficiat; quæ etiam dicantur manifeſtæ, neceſſariæ, aut concludentes coniecturæ, Iudicis arbitrio relinquendum erit. -  15 Ipſe namque perpenſis, & conſideratis nonnullis, quæ hîc adnotantur an coniecturis vel etiam vna ſola adduci, vel non adduci debeat, meliùs diiudicare poterit, provt hîc adnotatur. -  16 Nec ſolis imaginariis, aut ex capite procedentibus, ſiue non iuridicè, ac velut concludenter deductis coniecturis excitari debebit. -  17 Arbitrium enim eius non eſt liberum, ſed à iure regulatur. -  18 Idcircò vna ſola coniectura maximi erit aliquando effectus, & momenti, ac debebit omninò in conſideratione haberi, ſi eiuſmodi ſit, vt in caſu occurrenti neceſſaria, aut concludens, aut multùm probabilis videatur. -  19 Plures etiam coniecturæ nihil aliquando proderunt, vel prodeſſe debebunt, etſi concurrant ſimul, ſi eiuſmodi ſint, vt quælibet non dicatur concludens, nec efficax, aut neceſſaria. -  20 Quamuis regulariter plures coniecturæ ſimul iunctæ id efficere valeant, quod vna coniectura per ſe ſumpta efficere non poſſet. -  21 Et coniectura ſpecialis tanquam fortior, vincere debet generalem. -  22 Coniecturalem materiam totam eſſe arbitrariam. -  23 In qua Iudicis prudentia dominatur, cùm ea nulla iuris conſtitutione in vniuerſum definiri poſſit. Nec propter infinitam multitudinem factorum, & accidentium varietatem poſſit commodè terminari generaliter. -  24 Voluntatis teſtatoris interpretatio plena periculi eſt, & perſæpe in illius cognitione errare ſolemus. -  25 Ambulare enim dicimur in tenebris, cùm agimus de interpretanda mente teſtatoris, cum quo loquuti non ſumus, & qui non poteſt modò mentem ſuam aperire. -  26 Nec de mente hominis vllum certum teſtimonium eſt, quia ſoli Deo nota eſt. -  27 Ideò magis inhærendum eſt verbis certis quàm menti imaginariæ. -  28 Coniecturæ enim non debent eſſe phantaſiæ, & imaginationes, quæ pro libito voluntatis conſtituantur, ſed reales & in opinionibus bonorum virorum fundatæ. -  29 Et cauendum eſt ab his, qui dicunt talem eſſe teſtatoris mentem coniecturatam, nec id concludenter, & probabiliter oſtendunt. -  30 Quare exactiſſima diligentia teſtatoris voluntatem perſcrutari opertet, & eius veſtigia ſemper ſequi debemus. -  31 Nec in eius interpretatione diuinare. -  32 Quia in teſtamentis nihil eſt tam proprium quàm claritas. -  33 Et difficillimum, mentem defuncti diiudicare. -  34 In cuius coniecturatione frequenter decipimur. -  35 Idcirco cautè, & attentè procedendum erit in hac material. -  36 Non enim eſt ſomnianda teſtatoris mens, & voluntas. -  37 Sic potiùs Iudex debet in propoſitorem examinare, ſicut exanimandam dixit Petrus de Peralta hîc præcitatus. -  38 Quoniam Aduocati, & Iudices ſuper interpretatione mentis teſtatoris ſæpiſſimè prophetizant in graue damnum voluntatis eius, & hæredum. Quod eſt periniquum, & fieri non debet, ne iudicia defunctorum defraudentur. -  39 Coniecturæ, & præſumptiones, in hac coniecturali, & præſumpta vltimarum voluntarum materia, vt dicantur veriſimiles, neceſſariæ, & concludentes, vt etiam ex eiſdem validè inducatur id, quod contenditur, vtrùm neceſſariò debeant ex dictis, & diſpoſitis in teſtamento, ſiue ex verbis dispoſitiuis deduci. An verò aliunde etiam, & extra teſtamentum colligi poſſit mens, & voluntas coniecturata, de qua contenditur. -  40 Dubium equidem maximum, in quo interpretes noſtri diuerſimodè ſe habent, nec certam tradunt reſolutionem, imò ipſimet ſibi non conſtant. -  41 In primis namque, voluntatem teſtatoris cognoſci, & declarari etiam ex his, quæ extra teſtamentum dicta, vel facta sunt, tenuerunt Authores permulti, vt hic adnotatur, atque exornatur; & vide infrà n. 49. ad medium. -  42 Idque etiam, vt ſit locus tranſmiſſioni fideicommiſſi conditionalis, ex ſententia multorum. -  43 Nec contrarium inficiatur Baldus, vt Cardinalis Franciſcus Mantica eruditè & verè adnotauit. -  44 Fideicommiſſum quoque ex coniecturis extra teſtamentum deduci, alij aſſeuerarunt, quorum hîc mentio fit ſpecificè. -  45 E contrario tamen, & generaliter, quòd coniecturæ voluntatis in conſideratione haberi non debeant, niſi eliciantur ex eo, quod eſt expreſſum in teſtamento, & non aliter, permulti alij tenuerunt Authores, provt hîc præcitantur. -  46 Similiter, fideicommiſſum non induci, aut non deſumi ex coniecturis extra teſtamentum, ſed colligi debere ex verbis in teſtamento expreſſis, ſiue ex his, quæ teſtator in ipſo dispoſuit; tenuerunt alij quamplurimi, vt hîc obſeruatur. -  47 Regulam etiam generalem in idem tendentem fecit, & eſſe optimam maximam in materia vltimarum voluntatum, dixit Petrus de Peralta, provt hîc adnotatur. -  48 Ac denique pro fideicommiſſo conditionali tranſmittendo ad ſuos, ac pro coniectura poſitorum in conditione, quòd ſint vocati; ſic pariter annotarunt alij permulti, qui hoc loco commemorantur. -  49 Author verò vt ſententiam ſuam interponat, & articulum præfatum diſtinctiùs, quàm alij fecerint, explanet, nonnulla duxit adnotanda, atque obſeruanda, quæ nullus anteà (vt videbis) ita ſpecificè tradiderat. -  50 Simonis etiam de Prætis in explicatione articuli eiuſdem diſtinctionem, & reſolutionem (quæ in effectu ex mente communi procedit) approbauit hoc loco. -  51 Coniecturis faciliùs interpretari fideicommiſſum iam inductum, vel probari inductum, quando dubitatur de illo, quàm in nouo induci. QVoniam cap. præcedenti, longa ſerie annotatum fuit atque ſcriptum, taciti & expreſſi in vltimis voluntatibus, ſiue tacitæ voluntatis ex coniecturis, & præſumptionibus elicitæ, eundem eſſe effectum, eandemque potentiam, & virtutem, ſicut verbis prolatæ, aut ſcriptæ; operæ pretium erit nunc inueſtigare, quæ, & cuius qualitatis debeant eſſe coniecturæ eiuſmodi vt ſic operari poſſint, ſicut operaturas ibidem demonſtrauimus. Id autem vt diſtinctius, & accuratius appareat, nõ nulla cõſtitueuda duxi ſuo ordine quæ ſic dilucidè, & abſolutè neque ordinata neq; explicata anteà fuerant. Ad rem igitur accedendo, conſtituendum erit primo loco, coniectu[*]rarum diuerſas, ſpecies conſtitui per Doctores communiter, ſicuti ſuprà, hoc eodem libro, & tractatu cap. 2. annotaui: vbi hactenus Scribentes comme[*]moraui; ibidem etiam dixi, coniecturam dupliciter dici poſſe, & dici communiter, hominis, inquam, vel legis. Legis coniectura dicta eſt, quæ ab ipſamet lege inuenta eſt, vel approbata: Cuius primum exem[*]plum eſſe poteſt ex l. cùm auus, ff. de condit. & demonſtrat. l. cùm acutiſſimi, C. de fideicommiſſis, & generaliter, §. cùm autem, C. de inſtitut. & ſubſtitut. Secundum ex l. licet Imperator, ff. de legatis primo. Tertium ex l. ſi. ſeruus plurimum, §. vltimo, ff. de legatis primo, quo textu cùm plures coniecturæ tradantur, quibus duci debemus, cùm de coniecturanda vltima diſpoſitione quacunque tractetur, planè omnes illæ, legis[*] coniecturæ dici poſſunt, fiue à lege ipſa inuentæ, aut approbatæ; Hominis autem coniectura dici poteſt, & verè dicitur illa, quæ in iure non eſt expreſſa; ſed tamen ex variis, diuersíſque fontibus, ſiue cauſis deducitur, & regulariter intellectu magis, quàm verbis percipitur. Nam cùm frequenter quis plus ſignificet, quàm loquatur, id coniectura aſſequi neceſſe eſt; ita ſanè in propoſito obſeruauit Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum volunta[*]tum, libro primo, titulo 2. qui numero 3. & 4. optimè aſſeuerauit, coniecturam nullam in vltimis voluntatibus reperiri, quæ iuris & de iure præſumptio dici poſſit, quia in teſtamento non eſt aliqua præſumptio, contra quam probatio non fit admittenda, vt ibidem probat ipſe Author: Et demùm ex numero 6. cum multis ſeqq. coniecturarum alias ſpecies adducit, vt etiam ibidem poterit videri: & dixi ſupra, cap. 2.[*] numero 12. præfatam diſtinctionem (alium ſcilicet eſſe legis, & aliam hominis coniecturam) admiſerunt quoque vlta Manticam, Corneus in conſilio 202. Pluries, num. 6. & in conſilio 230. num. 7. lib. 3. Ripa in l. hæredes mei, §. cum ita, num. 17. ff. ad Trebellian. Hieronymus Gabriel in conſilio 97. num. 12. lib. primo. Ioſeph. Maſc. & Franciſ. Mant. quos ſupra, dict. cap. 2. huius lib. 4. num. 8. commemoraui: Et de vtraque loquitur, ſed non ita diſtinguit Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſ. artic. 11. num. 40. & 43. de vtraque etiam hominis, & legis coniectura ſermonem faciunt (ſed nec ita diſtinguunt) Iacobus Menochius in conſilio 85. num. 83. & ſeq. lib. 1. Marçarius in conſil. 7. columna 83. Ioannes Cephalus in conſilio 517. ex num. 65. cum ſeq. lib. 4. Petrus Anton. de Petra de fideicommiſ. quæſt. 9. num. 146. & 192. Rurſus, & per gradus quoque diſtingui poteſt, & diſtinguitur communiter coniectura; alia namque eſt.[*] leuis, alia grauis, alia violenta, quod poſt Ancharanum, Socinam, & Decium, annotauit Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum lib. 1. d. titul. 2. num. 5. Maſcardus etiam & Farinacius. & Menochius, cum quibus ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 2. num. 12. obſeruaui. Corneus in conſilio 97. ſub num. 3. volumine primo, & in conſil. 146. num. 19. in fine, volumine 2. Ruinus in conſil. 157. num. 13. lib. 2. Ioannes Cephalus in conſilio 252. numer. 74. lib. 2. Socinus iunior in conſ. 145. numer. 36. volum. 3. Alciatus in conſ. 482. num. 8. Petr. Anton, de Petra de fideicommiſſis, quæſtione 9. num. 62. & numer. 199. Vt ergo ad propoſitum noſtrum deueniamus, leuis equidem, aut fragilis coniectura in hac interpretatiua, & coniecturali, qua verſamur mate[*]ria, nequaquam ſufficeret, nec per eam induceretur effectus tacitæ voluntatis, quem induci per coniecturas diximus ſuprà, cap. præcedenti, vt expreſſæ diſpoſitioni æquiparetur: ita ſanè, ac generaliter, quòd in diſpoſitione qualibet vltima non debeamus, nec poſſimus adduci leuibus coniecturis obſeruarunt Iaſon in conſ. 228. colum. 3. lib. 2. Albanus conſ. 31. n. 9. Corn. in conſil. 230. num. 7. volumine 3. Roland. in conſil. 43. num. 49. volumin. 4. Tiberius Decianus in conſ. 10. num. 71. volum. 3. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. num. 10. Alciat. in conſ. 585. colum. penultim. in fine, & ſeq. qui dixit id procedere, etiamſi multæ coniecturæ ſint ſimul vnitæ, vt ibi per eum, & per Socinum in conſ. 116.[*] lib. 3. Cephalum in conſil. 476. ex num. 17. cum ſeq. volum. 4. & in conſ. 517. ex num. 65. lib. 5. Pariſium in conſ. 87. num. 16. lib. 2. & in conſ. 66. num. 13. lib. 3. Hippolyt. Riminald. in conſ. 358. num. 171. lib. 4. Torniell. inter conſilia Portij, conſ. 43. num. 6. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſſis, artic 11. num. 43. Coniecturæ ergo ipſæ vt probent, & eiuſdem effe[*]ctus faciant eſſe tacitam diſpoſitionem, ſeu voluntatem tacitam ex eis deductam, cuius expreſſam eſſe cap. præcedenti diximus, & quando admittuntur ad cognoſcendam mentem teſtatoris, & interpretationem voluntatis eius faciendam, debent eſſe manifeſtæ, vrgentes, veriſimiles, neceſſariæ, & concludentes. & non hominis, ſed legis, nec fragiles, aut debiles admittuntur Id quod in eadem noſtra materia poſt Iaſonem, Socinum, Ripam, Baldum, Caſtrenſem, Corneum, Grauetam, Tiraquellum & alios, rectè obſeruauit Simon de Prætis de interpretat. vltimarum volunt. lib. interpretat. 2. dub, 1. ſolut. 1. num. 11. folio mihi 79. Ioannes Cephalus in conſil. 443. num. 35. & 36. lib. 3. Iacobus Menochius in conſil. 85. n. 88. & ſeq. lib. 1 Burſatus in conſ. 51. ſub num. 9. lib. 1. Alciatus in conſ. 528. num. 1. Berous in conſ. 84. n. 50. column. 2 Hieronymus Gabriel in conſ. 69. num. 27. lib. 1. Iacob. Beretta in conſ. 63. num. 16. lib. 1. Borgninus Caualcanus deciſ. 5. num. 19. 40. 56. & 58. part. 3. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſſis, articulo 11. num. 39. & ſeq. folio mihi 90. quem in idem recenſui lib. 2. har. quotidianar. controuerſ. iur. cap. 4. num. 63. Petrus Surdus in conſ. 120. num. 23. lib. 1. Ioannes Botta in conſ. 28. num. 39. Cardinalis Franciſcus Mantica libro 3. dicto titulo 3. num. 10. qui poſt Alciatum, & Curtium iuniorem generaliter admonet in hac materia, mentem verbis non expreſ[*]ſam, elici, atque probari debere ex coniectura manifeſta, & neceſſaria, & valdè vrgente, & probabili: Et refert Cephalum in conſ. 269. numero finali, lib. 2. qui coniecturas concludentes, & neceſſarias exigit; ipſe tamen exiſtimat, probabiles poſſe ſufficere, quoniam ex his opinio sapientium naſcitur. Pet. Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſtione 9. numero 143. & numero 146. Mantica quoque idem lib. 11. titulo 20. numero 9. & meliùs libro 8. titulo 1. num. 23. Hieronymus Gabriel in conſ. 121. numero 29. lib. 1. qui vt fideicommiſſum conditionale tranſmittatur ex coniecturis, neceſſarias, aut multùm probabiles coniecturas requirunt, & in fideicommiſſo coniecturis inducendo, neceſſarias pariter & concludentes requirit coniecturas idem Mantica lib. 8. dicto titulo. 1. numero 23. Peregrinus dicto titulo 11. numero 39. Menochius in conſil, 399. num. 5. lib. 4. Cephalus in conſil. 419. num. 43. & pluribus ſeqq. lib. 4. Pet. Anton. de Petra de fideicommiſſis, dicta quæſt. 9. n. 62. & num. 148. & num. 177. & 190. in fin. Antonius Gabriel commun. concluſ. lib. 4. titulo de fideicommiſſis, concluſ. 4. numero 29. Tiberius Decianus in conſil. 12. ex num. 22. cum ſeq. lib. primo, qui poſtquam oſtendit, coniecturæ quales eſſe debeant, vt ex ipſis aliquid inducatur, vel inductum probetur; tandem concludit, voluntatem teſtatoris coniecturis probari poſſe, dummodò coniecturæ Vrgentes ſint, & neceſſariæ, & quæ id ſolummodò importare poſſint. Michael. Graſſus receptarum ſententiarum, §. fideicommiſſum, quæſt. 4. num. 7. qui etiam dicit neceſſe eſſe, quòd coniecturæ ſint ſufficientes, & neceſſariæ. Immò nec ſufficere coniecturam vnam in vltimis[*] voluntatibus, vbi ex coniectura aliquid inducitur, vel probari contenditur, ſed coniecturas duas neceſſarias eſſe poſt alios Authores in hoc eodem, quo verſamur tractatu, reliquit ſcriptum Simon de Prætis lib. primo; dicta ſolutione prima, numero 14. in verſiculo, & vbi coniecturis, folio 79. cuius reſolutio adiuuari poteſt ex his, quæ in eodem propoſito ſcripſerunt, & ita concludunt Carolus Ruinus in conſil 110. numero 11. lib. 2. & in conſil. 131. numer. 13. lib. 3. Ripa in l. prima, num. 9. C. de pactis, & in l. centurio, numero 165. ff. de vulg, & pup. ſubſt. Rolandus à Valle in conſil. 51. num. 11. lib. 3. Antonius Gabriel dicta conc. 4. num. 49. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 79. in finalibus verbis. Et generaliter, quando agitur de iudicando ex coniecturis, & præſumptionibus, quòd coniectura vna non ſufficiat, latè probat Ioannes Cephalus in conſ. 476. numero 16. libro 4. Contrarium tamen, immò ad fideicommiſſum in[*]ducendum, & aliam diſpoſitionem quancumque, vnam ſolam ſufficere coniecturam, modò ipſa ſit vrgens, & neceſſaria, nec duas requiri, tenuerunt permulti alij Authores prout eos referunt Portius in conſ. 40. num. 22. & ſeq. Craueta in conſ. 62. Corneus in conſil. 97. ſub num. 3. volumin. 1. & in conſ. 146. num. 19. in fin volumin. 2. Thobias Nonius in conſ. 31. num. 13. & in conſ. 32. num. 9. Ioannes Cephalus in conſ. 476. num. 17. & ſeq. & in conſ. 517. num. 66. lib. 4. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, dicta quæſt. 9. num 190. vbi diuerſas in hoc articulo ſententias recenſet. Ego verò cùm vtriuſque articuli diſceptationem[*] controuerſam videam, nec certa aliqua doctrina, aut generali regula, quæ omnibus caſibus occurrentibus æqualiter adaptari valeat, ſiue conuenire videatur; poſſe definiri (nulla enim omnibus negotiis æquali iure poterit commode applicari) in vno, & altero dubio, quando ſcilicet in interpretatione vltimarum voluntatum inquiritur, an vna ſola coniectura ſufficiat, vel plures neceſſariæ ſint, quæ etiam manifeſtæ, & neceſſariæ, ſiue multum vrgentes, & probabiles coniecturæ diiudicari valeant; totum hoc Iudicis arbitrio & religioni relinquendum, atque committendum arbitror; ipſe namque iuxta ſubiectam materiam, & naturam rei, ſiue diſpoſitionis, de qua[*] agitur, ex variis etiam rerum, & perſonarum circumſtantiis, & verbis vltimæ diſpoſitionis maturè perpenſis, præſumptámque voluntatem, & coniecturas diligenter inquirens, vtra harum opinionum in vtroque dubio, & in caſu occurrenti præualere debeat, commodiùs deducere, & maturiùs diffinire valebit. Et quidem, cùm voluntatis teſtatoris quæſtio ad eum pertineat, l. voluntatis, C. de fideicommiſſis, l. stichus, ff. de legatis tertio. Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, libro 1. cap. 5. num. 41. Peregrinus de fideicommiſſis, articulo 11. numero 40. maturè (vt dixi) perpendere, atque perſcrutari debebit omnia, quibus ex coniecturis adduci, vel non adduci debeat, nec ſolis imaginariis, aut ex capite proce[*]dentibus, ſiue non iuridicè, ac velut concludenter deductis coniecturis excitari: ſicuti eleganter aduertit Socinus ſenior in conſilio 100. numero 8. libro 3. Corneus in conſilio 61. numero 2. libro 2. Berous in conſilio 67. numero 8. volumine ſecundo, Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 3. titulo 19. numero 5. & 6. Peregrinus dicto articulo 11. numero 40. Simon de Prætis libro 1. dicta ſolutione 1. numero 12. folio 79. dicens, quòd arbitrium hoc Iudicis non debet eſſe liberum, ſed à iure regulari: Verè itaque negari non poteſt, quin[*] aliquando vna ſola coniectura maximi futura ſit effectus & momenti, ac omninò debeat in conſidera[*]tione haberi, ſi eiuſmodi ſit, vt in propoſito, & in caſu occurrenti neceſſaria, aut concludens, aut multùm probabilis videatur. Id quod ſpecificè adnotarunt Craueta, & Iulius Clarus, cum quibus rectiffimè annotauit Petr. Anton. de Petra de fideicommiſſis, dicta quæſt. 9. numero 190. column. 3. in verſiculo, ego verò puto: & ſub eodem verſ ibi: fieri enim poteſt, ſol. 209. & ita procedit eorum opinio, & ſententia, qui, in interpretatione vltimarmn voluntatum vnam ſolam coniecturam ſufficere contendutur. Plures verò coniecturæ nihil aliquando proderunt, vel prodeſſe debebunt, etſi concurrant ſimul,[*] fi eiuſmodi ſint quælibet non dicatur concludens, nec efficax, aut neceſſaria, vel cùm omnes leues ſunt, & fragiles, etſi plures; idque ex ſententia Petri Pauli Pariſij in conſ. 35. num. 26. 27. &8 28. lib. 3. Lanarij in conſil. 60. num. 48. Alexand. Rauden. deciſ. 27. n. 85. quibus non commemoratis, ita quoque apertè voluit Pet. Anton. de Petra in loco nunc relato. Quamuis[*] regulariter plures coniecturæ ſimul iunctæ id efficere valeant, quod vna coniectura per ſe ſumpta efficere non poſſet, vt poſt alios multos Authores annotauit Ludouic. Molina lib 1. de Hiſpan. primog dict. cap. 5. num. 42. Margarius de fideicommiſ part. 2. quæſtione 20. Alexand. Raudenſ, d. deciſ. 27. num. 253. Hippolyt. Riminald. in conſ. 1. num. 21. 22. & 23. lib. 1. Semper tamen coniectura ſpecialis tanquam fortior[*] vincere debet generalem, l. cùm de indebito, & ibi notant Bartol. & Bald. ff. de probat. Hippolyt Riminald. in loco nunc relato: Et cum infinitis Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. volunt. lib. 12. tit. vltim. num 17. & alio cap. dicemus infrà. Remanent ergo in vtroque articulo, an vna ſola ſufficiat coniectura, & quæ dicatur concludens, aut neceſſaria; præfatam reſolutionem tenendam, ac etiam coniecturalem ma[*]teriam, totam eſſe arbitrariam, & Iudicis diſcreti arbitrio, relinquendam; qui tamen concludentibus, atque iure approbatis coniecturis adduci, atque excitari debebit, nec leues in conſideratione habebit, etiamſi plures concurrant (vt ſuprà dixi) ſicuti ex Curt iunior. Crauet. Iul. Clar. vtroque Socin. Antonio Gabr. Iacob. Menoch. Ripa, Portio, Toruiello, Ruino. & Ceph. concludit Petra d. quæſt. 9. num. 190. colum. 3. ex verſ ego verò puto, folio 209. & num. 191. & 192. & num. finali, & vltra relatos ab eo, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 3. num. 11. & 12. Molina lib. 1. dict. cap. 5. num. 41. Simon de Præris lib. 1. dicta ſolutione 1. num. 12. folio 79. Mantica libro 12. dicto titulo. finali, numeris 42. & 43. qui ſingulariter inquit, quòd in omnibus coniecturalibus quæſtionibus Iudicis prudentia dominatur, cùm ea[*] nulla iuris conſtitutione in vniuerſum definiri nec poſſit, nec propter infinitam multitudinem factorum, & accidentium varietatem, poſſit commode terminari generaliter, Peregrinus dicto artic. 11. num. 41. Semper tamen debebit Iudex (vt dixi) & debebimus quoque nos cautè procedere, dum in interpretatione eiuſmodi tacitæ voluntatis verſamur; interpretatio namque voluntatis teſtatoris plena periculi eſt, &[*] persæpe in illius cognitione errare ſolemus: Simon de Prætis de interpretatione vitimarum voluntatum libro primo interpretatione 1. ſolatione 2. num. 5. fol. 11. vbi citat Sociuum vtrumque Iaſonem, Ruinum, Crauetam, & Menochium ira dicentes; Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis quæt. num. 28. & num. 146. qui poſt Bald. ibi relatum ſcribit in pro[*]poſito, quòd ambulare dicimur in tenebris, cùm agimus de interpretanda mente teſtatoris, cum quo loquuti non ſumus, & qui non poteſt modò mentem ſuam aperire: Tiberius Decianus in conſ. 10. num. 71. lib. 3. vbi refert Baldum pluribus iu locis dicentem, quòd de mente hominis nullum certum teſtimonium[*] eſt, quia ſoli Deo nota eſt: Ideò magis inhærendum[*] eſt verbis certis, quàm menti imaginariæ, ex eodem Authore, & Peregrino de fideicommiſſis, articulo 11. num. 40. quem lib. 2. har, quotidianar. controuerſiar. iuris, cap. 4. num. 60. retuli, atque ex num. 56. ſuperiora notaui: Coniecturæ enim non debent eſſe phan[*]taſiæ, & imaginationes, quæ pro libito voluntatis conſtituantur, ſed reales, & in opinionibus bonorum virorum fundatæ, ſicuti ex communi Doctorum sententia firmauit Petra de fideicommiſ. quæſt. 9. d.n. 146. & Cauendum eſt ab his, qui dicunt, talem eſſe teſtatoris mentem coniecturatam, nec id concludenter,[*] & probabiliter oſtendunt, vt reſpondit Rota Bononienſis inter conſilia Marçarij conſ. 7. col. 83. verſ. reſtat. ſolum labefactare. Corn. in conſ. 61. num. 2. lib. 2. Alciat. in conſ. 499. Petra d.n. 146. Peregrin. d. art 11. n. 40. Quare exactiſſima diligentia teſtatoris volunta[*]tem perſcrutari oportet, & eius veſtigia ſemper ſequi debemus, l. penultima, C. de neceſſar. ſeru. hæred. inſtitu. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltim.[*] volunt. lib. 3. titu. 2. num. 1. in fine, nec in eius interpretatione diuinare: quia in teſtamentis nihil eſt tam[*] proprium, quàm claritas, vt in authent. de teſtamentis imperfectis; per quẽ text. ita dixit Bald. in conſ. 235. in princip. lib. 5. Craueta in conſ. 161. n. 12. Rolandus in Conſ; 59. n. 47. lib. 3. Mantica lib. 3. dict. artic. 2. n. 2. Iacob. Menoch. in conſ. 97. n. 94. lib. 1. Peregrin. d. ar. 11. n. 40. Cum ergo mentem defuncti diiudicare difficillimum ſit, l. ex facto ff. ad Trebellian iunctis his, quæ[*] ſpecificè notarunt Simon de Prætis de interpret vltim. volunt. lib. 1. d. ſolut. 1. n. 4. fol, 11. Mieres de maioratu, in initio 2. p.n. 1. Iacob. Menoch. in conſ. 117. num. 48. lib. 2. & d.c. 4. lib. 2. n. 57. ita quoque notaui, & in[*] eiuſdem interpretatione, atque coniecturatione decipiamur frequenter; vt ſcribit Baldus in l. precibus n 23. C. de impuberum: quem referunt, & multis exornant Tiraq. in l. ſi vnquam, in verbo, libertis ex n. 10. Aluaradus de coniecturatamente defuncti, lib. 1. c. 1. num. 1. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 2. num. 1. Quos etiam d. cap. 4. lib. 2. num. 56. recenſui: Meritò[*] dictum eſt ſuprà, cautè & attentè procedendum eſſe in hac materia, & Iudicis arbitrium non liberum futurum, ſed à regulis iuris, & probatis præſumptionibus regulandum eſſe; item eas duntaxat coniecturas attendi debere, quæ neceſſariæ, aut valdè vrgentes, & concludentes videantur, quod & d.c. 4. lib. 2. n. 63. ſcriptum reliqui: Non enim ſomnianda eſt teſtatoris[*] mens, & voluntas, vt dixit Alciatus in conſ. 44. n. 33. in fin lib. 9. Corneus in conſ. 61. num. 2. lib. 2. Berous in conſ. 67. num. 8. volumin. 2. Sic potiùs Iudex debet in propoſito rem examinare, sicut examinandam dixit Petrus de peralta in l. fi quis in principio teſtamenti,[*] num. 174. ad finem, in verſ. vltim. & num. 175. & ſeq. fol. 474. vbi vide omninò: Vide etiam Borgninum, Caualcanum deciſione 5. n. 19. 20. 22. & 23. parte 2. vbi inquit poſt Corneum, & Crauetam, quòd. Aduo[*]cati, & Iudices ſuper interpretatione mentis teſtatoris ſæpiſſimè prophetizant in graue damnum voluntatis eius, & hæredum; quod eſt periniquum, & fieri non debet, ne iudicia defunctorum defraudentur. Et hactenus de prima obſeruatione principali huius capitis. Secundo deinde loco obſeruandum, atque conſtituendum erit, dubium eſſe omninò neceſſarium in hac materia, nec ab vllo hactenus, quem viderim, ab[*]ſolutè explicatum; vtrum, inquam, in hoc tractatu cõiecturali, & præſumpto voluntatis teſtatoris, vt coniecturæ, & præſumptiones dicantur neceſſariæ, concludentes, probabiles, & veriſimiles; vt etiam ex eiſdem validè deducatur id; quod contenditur, neceſſariò debeant ex dictis, & diſpoſitis in teſtamento, ſiue ex verbis diſpoſitionis deduci; an verò aliunde etiam, & extra teſtamentum colligi poſſit mens, & voluntas coniecturata, de qua contenditur? Et quidem ſi in dubio hoc Scribentes omnes hactenus originaliter prælegeris, inuenies ipſos diuerſimodè ſe habere, nec[*] certam tradere reſolutionem, mirè potiùs variaſſe; imò & ſibi non conſtare eoſdem, maximè pro varietate caſuum occurrentium. conſulendo. Inpri[*]mis namque, voluntatem teſtatoris cognoſci, & declarari etiam ex his, quæ extra teſtamentum dicta, vel facta ſunt, probari videtur ex doctrina illa Bartoli in leg. 2. in principio, numero 39. 40. 41. & 42. ff. de vulg. & pup. ſubſt. & in l. hæredes palam, §. ſed ſi notam, ff. de teſtamentis. Angeli in l. fideicommiſſi, §. cum Pollidius, ff. de vſuris, tenuerunt Ripa in dict. l. 2. num. 52. vbi Ruinus num. 62. & Socinus iunior num. 112. idem Ripa in l. ſerui electione, §. cum fundus, numero primo, in fine, ff. de legat is primo Iaſon in l. 2. ff. de bonor. poſſeſ. ſecund. tabul. Socinus ſen. in conſilio 23. num. 9. lib. primo, Ruinus in conſilio 73. num. 15. lib. 2. Alexander in conſilio 100. num. 11. lib. 4. Parifius in conſilio 79. num. 12. & ſeq. libro 2. Ioannes Cephalus in conſilio 144. num. 29. libro 2. & in conſilio 452. numero 37. lib. 4. Afflictis deciſione 44. ſub numero 29. Pancirolus in conſilio 103, numero 14. Tiberius Decianus in conſilio 37. numero 33. libro primo. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro 3. titulo primo, numero 4. Iacobus Menochius libro 4. præſumptione 67. numero 17. & in conſilio 266. num. 74. libro 3. & in conſilio 349. numero 12. libro 4. & in conſilio 198. numero 18. libro 2. quò loci dixit, teſtatoris affectionem maiorem circa aliquem ex vocatis, detegi non ſolùm ex his, quæ eodem in teſtamento ſunt ſcripta, ſed etiam ex his, quæ aliunde extra teſtamentum colliguntur: Cardinalis franciſcus Mantica lib. 3. de coniecturis vltimar. volunt. tit. 1. numero 5. & libro 11. tit. 20. num. ſecundo Achilles Pedrocha in conſilio 2. num. 104. & 105. vbi quòd voluntas teſtatoris declaratur ex prælocutionibus ipſius extra teſtamentum: Et id ipſum, ad hoc vt ſit locus[*] tranſmiſſioni fideicommiſſi conditionalis, vtque declaretur voluntas extra ea, quæ ſunt in teſtamento diſpoſita reſponderunt Socinus iunior in conſil. 167. columna 3. libro 2. Rubeus in conſilio 8. in fine. Pariſius in conſilio 5. num. 17. lib. 3. Menochius præſumptione 67. numero 17. libro 4. & vltra eum idem quoque notarunt Alex. Ruinus, Socinus iunior, & Curtius iunior, quos refert, & ſeq. Zanchus in l. hæredes mei, §. cum ita, in. 4. parte, numero 183. ff. ad Trebellian. Decianus in conſilio 88. num. 64. & 65. lib. 2. Achilles Pedrocha in conſil. 40. num. 302. vbi aſſerit etiam ex coniecturis extrinſecus extra teſtamentum collectis tranſmiſſionem induci: Craueta etiam in conſi[*] ſilio 776. num. 12. volumine 5. nec contrarium inficiatur Baldus in l. vnica, numero 10. C. de his qui ante apertas tabulas: Nam etſi ſentiat, coniecturas ex his, quæ ſcripta ſunt in teſtamento, deduci oportere; non negat, quin etiam coniecturæ poſſint deduci ex his, quæ teſtator dixit extra teſtamentum, antè, vel pòſt, vt Baldum declarans, optimè aduertit Mantica lib 11. dicto titulo 20. numero 9. qui dum dicit, ſic poſſe eo caſu elici coniecturas, ac in cæteris caſibus deducuntur, ex variiſque cauſis, & diuerſis fontibus procedere, apertè ſuperiori ſe ſubſcribit ſententiæ: Ac denique deſumi fideicommiſſum ex conie[*]cturis extra teſtamentum aſſeuerarunt Paſetus. in conſil. 92. in principio, & in conſ. 134. num. 5. Celſus Hugo in conſil. 5. num. 8. & in conſil. 93. num. 10. Anguiſſola in conſil. 14. num. 10. & in conſ. 26. numer. 2. & in conſ 29. numer. 10. Crotus in conſ. 349. numer. 17. volum. 3. & alij plures, quos congeſſit Franciſcus Burſatus in conſilio 202. num. : 3. lib. 2. & nullum referens, ſecurê tenuit Menochius lib. 4. dicta præſumptione 67. num. 17. quò loci dixit expreſsè, quòd ſi in teſtamento nihil fuerit expreſſum, tamen aliunde probari potest teſtatoris voluntas, quòd etiam hoc caſu ſufficit coniectura ad inducendum fideicommiſſum: nouissimè Fuluius Pacianus in conſilio 15. numer. 76. & num. 74. & num. 9. vbi reſolutiuè firmauit, quòd coniectutæ ad probandum mentem teſtatoris, non ſolùm debent ſumi intrinſecus ex teſtamento, iuxta ea, quæ ibidem probauat dicto n. 9. ſed etiam extra teſtamentum. E contrario tamen, & generaliter, quòd conie[*]cturæ voluniatìs in conſideratione haberi non debeant, niſi eliciantur ex eo quod, eſt expreſſum in teſtamento, & non aliter, responderunt, Decius in consilio 397. num. 6. Socinus iunior in conſilio 117. n. 33. libro 1. Paulus Caſtrenſis in conſilio 152. in fine, lib. 1. Gozadin. in conſ. 89. colum. 1. Hippolyt. Riminald. in conſ. 75. num. 28. lib. 1. Carolus Ruinus in conſ. 181. num. 6. lib. 2. Franciſcus Burſat. in conſ. 395. num. 5. libro 4. Petrus Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 15. num. 10. vbi ad hoc vt tacita voluntas ex coniecturis collecta, idem operetur, quod expreſſa, requirit neceſſariò, ac generaliter iu omni vltima diſpoſitione, quòd coniecturæ ex teſtamento reſultent: Pariſ. in conſ. 87. numero 18. volumin. 2. Marçarius in conſil 7. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſ. quæſtione nona, numero ſexto, & numero 142. Portius in conſilio 14. numero 2. & in conſ. 43. numero 1. & ſeq. Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. numer. 38. & quòd fideicommiſſum non inducatur aut[*] non deſumatur ex, coniecturis extra teſtamentum, ſed colligi debeat ex verbis in teſtamento expreſſis, ſiue ex his, quæ teſtator in ipſo diſpoſuit, poſt alios multos Authores obſeruarunt Socin. iun. in conſ. 29. num. 2. volum. 4. Pariſ. in conſilio 44. num. 25. & ſeq. lib. 2. Tiberius Decianus in conſil. 44. num. 10. & 11. lib. 3. Hieronym. Gabriel. in conſ. 121. num. 39. lib. 1. Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro 8. tit. 1. numer. 18. & numer. 23. Torniellus in conſil. 33. numer. 1. cum ſeq. Michaël Graſſus §. fideicommiſſum, quæſtione 4. num. 7. ibi: Et colligantur ex dictis per teſtatorem per verba inducentia diſpoſitionem: Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 60. & num. 62. per totum, & num 148. & n. 177. conſtanter Marcus Antonius Peregrin. de fideicommiſſis, articulo 11. ex numer. 44. & ſeq. Petr. Surdus in conſ. 129. num. 47. lib. 1. Petrus de Peralta in l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 148. in fin. & num. 152. verſic. Quintus caſus eſt, & num. 147. vide omninò num. 154. vbi facit regulam generalem, quam dicit[*] eſſe optimam, maximam in hac materia vltimarum voluntatum, videlicet quòd vt tacita voluntas teſtatoris ſit, vel cenſeatur eſſe legitima, ac diſpoſitiua, debet euinci ex ipſius verbis expreſſis, id eſt, debet conſequi ex eiuſdem diſpoſitione expreſſa, ſeu fluere ex[*] diſpoſitis apertè per eundem, aliàs non poteſt quis ea niti ad legatum, vel fideicommiſſum conſequendum. Ac denique, pro fideicommiſſo conditionali tranſmittendo ad ſuos, ac pro coniectura poſitorum in conditione, quòd ſint vocati ita pariter annotarunt, atque voluntatem teſtatoris neceſſariò colligendum ex his neceſſariò, quæ ſcripta, aut dispoſita fuerunt in teſtamento, nec poſſe colligi extrinſecus tenuerunt Interpretes multi, quos citauit Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. volunt. libro 11. titulo 20. numero 9. Simon de Prætis de interpret. vltimar volunt. libro primo, interpret. 2. dubitation. 1. ſolutione prima, numero 6. folio 78. Petr. Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſtione 9. numero 146. & 147. numero 60. & 62. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 60. num 51. & in conſil. 74. numero 50. libro primo. Vides ergo in definitione articuli præfati non modò ambiguitatem, ſed & contrarietatem inter Doctores, atque Scriptores noſtros communiter, & à nonnullis eorundem attingi, ſiue agnoſci, non tamen diſſolui, provt Petr. Paul. Pariſius d. conſil. 5. numero 16. & 17. libro tertio, Portius, Torniel. & Petra in locis relatis ſuprà, indiſſolutam, reliquerunt: Ego verò vt ipſam diluam abſolutè, & diſtinctè magis me habeam, ſequentia (vt moris habeo) conſtituere, atque obſeruare neceſſarium duxi: Et inprimis eiuſdem dubij explanatione videnda omninò, atque in memoriam reuocanda ea omnia, quæ ſuprà, hoc eodem libro, & tractatu, cap. 8. cum ſeq. & cap. 15. ſcripta, & reſoluta reliqui: Nam quae ibidem diximus, regulariter erunt obſeruanda, idque cùm in dubio verſamur, vel in caſu omiſſo, aut verbis non expreſſo, provt latiùs explanauimus. Deinde & ſecundo, in vnoquoque negotio, & caſu occurrenti, ac propoſito articulo, ex numer. 39. agitato, Iudicis arbitrium multum valiturum; ipſe namque ſi verba diſpoſitionis attentè prælegerit, & mentem eiuſdem diligenter inquirat, & perſcrutetur, an ex diſpoſitis, ſiue expreſſis in teſtamento deducantur, vel non deducantur coniecturæ voluntatis, ſiue aliunde, aut extrinſecus deductæ ſufficiant; ex perſonis etiam, & cauſis, & rebus, de quibus agitur, aliíſque circumſtantiis, meliùs definire poterit, quàm hic à nobis certa regula, aut doctrina generali demonſtrari, provt diximus ſuprà; in eodem dubio, fideicommiſſi, inquam, inducendi, vel conditionalis tranſmittendi, ſiue in conditione poſitorum, quòd ſint vocati, ac denique in omni materia, in qua de inducendo aliquo ex coniecturis agitur, obſeruarunt Socinus iunior in conſt 141. numer. 23. volumine 2. Curtius iunior in conſilio 48. num. 6. Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titulo. 20. num. 10. in fine. Petrus Antonius de Petra fideicommiſſis, quaeſtione 9. num. 152. Prætis lib. 1. dicta ſolutione prima, num. 11. Prætereà & tertio conſtituto, coniecturas nonnullas eius qualitatis, & conditionis aliquando eſſe, vt non modò ex teſtamento intrinſecus, ſiue ex diſpoſitis, aut expreſſis ibi colligi, atque probari valeant, verùm etiam aliunde, & ita extrinſecus eas colligere, atque deducere vis quodammodo fit; immò congruentiùs, atque concludentiùs colligantur: quod enim teſtator faciebat vinus, vel ſolitus erat facere, quod ante, vel poſt teſtamentum fecit, aut dixit, quam affectionem ad aliquas perſonas habebat, & an maiorem ad vnum, quàm ad alterum & multa alia ſimilia, meliùs aliquando (immò & regulariter) extrinſecus colligi, & probari valent, quàm ex ipſo teſtamenro, aut ibidem diſpoſitis colligi poſſint: Voluntatem ergo teſtatoris aliunde, atque extrinſecus colligi poſſe, rectê obſeruarunt Authores omnes, quos ſupra retuli, num. 41. pro quibus (vt alia iura omittam) expendi ſolet textus valdè ſingularis, l. quoties 1. ff. de hæred. inſtit. vbi teſtator extra teſtamentum dixit ſe velle inſtituere talem hæredem in quadrante, deinde in teſtamento ſcripſit ſemiſſem pro quadrante; & textus inquit, quòd cùm mens teſtatoris eſſet de quadrante ex dictis extra teſtamentum, quod ſolùm erit hæres in quadrante: & textus ipſe ex eo notabilior eſt, quòd loquatur, quando apparet, vnum voluiſſe teſtatorem extra teſtamentum, & aliud contrarium reperitur ſcriptum: Et ideò quòd verba prolata extra teſtamentum, perinde haberi debeant, ac ſi eſſent appoſita in ſcriptura eiuſdem teſtamenti, poſt alios multos ad interpretationem vltimæ diſpoſitionis cuiuſdam adnotauit Burgos de Paz in conſ. 7. num. 13. & repetit in conſilio 14. n. 50. & in conſ. 27. n. 7. & 24. latè Fuluius Pacianus in conſ. 15. n. 74. & 76. vbi infinitos cumulat Authores ad probandum, quod dicta à teſtatore ante, vel poſt conditum teſtamentum, efficaciter probant voluntatem eius, Weſembec. in conſil. 34. num. 41. lib. 1. Peregrin. in conſ. 35. num. 4. lib. 3. Hadrianus Gilmañus rerum iudicatarum Germaniæ, lib. 1. deciſ. 7. num. 10. Pedrocha in conſilio. 2. num. 104. & 105. eleganter Petrus Surdus in conſ. 414. num. 56. lib. 3. dum dixit, voluntatem teſtandi colligi ex his, quæ dicta ſunt ante, vel poſt teſtamentum, & ideò in caſu illo inſtitutionem factam fuiſſe ſecundùm voluntatem ipſius teſtatoris, quia antequam teſtamentum faceret, dixit ſæpiùs, velle vniuerſalem hæredem inſtituere Dominam Eliſabetham eius ſororem: Et num. 64. & 66. vbi idem repetit poſt alios Authores, & poſt Baldum, Cardinalem Manticam, Simonem de Prætis, & alios, ſubdit id procedere, etiamſi ex interuallo poſt actum verba protulerit: Idem Surdus deciſ. 54. n. 6. & 16. quò loci ſeparatim fecit concluſiones duas; dicto namque num 6. inquit inprimis, voluntatem teſtatoris declarari ex his, quæ dixit ante teſtamentum, idque procedere, etiamſi verba à teſtatore non ſint prolata in forma teſtandi, vt dicunt Authores ibi relati: Deinde eodem n. 6. limitat ſingulariter, quando poſt verba prolata ante teſtamentum, diſpoſuit quis in contrarium eius, quod perfunctoriè loquendo profeſſus fuerat; tanc namque non attenduntur verba dicta ante teſtamentum quia poſteriora prioribus derogant, l. pacta nouiſſima C. de pactis, l. Diuo, §. licet, ff. de iure codicillorum: Et Simon de Prætis ibi relatus. Denique dicto num. 16. ſecundam fecit concluſionem, quòd ex his, quæ poſt teſtamentum dicta, vel facta ſunt, colligitur teſtatoris voluntas; idque ſecundum Baldum in l. precibus, n. 10. C. de impuberum dicentem, quòd actus perfecti recipiunt formam declaratoriam, non diſpoſitoriam: Et ſecundùm hæc deducitur manifeſtè, ſuſtineri non poſſe indiſtinctè (vt vides) ſententiam eorum, qui aſſerunt, coniecturas voluntatis colligi non poſſe extrinſecus extra teſtamentum, nec aliunde, quàm ex expreſſis, aut diſpoſitis in teſtamento, cùm in contrarium ſit veritas, & crebriori Interpretum omnium placito recepta opinio, vt ex eiſdem conſtat Authoribus. Rurſus & quarto loco conſtituto, coniecturas ex ipſo teſtamento deductas, ſiue ab expreſſis elicitas, faciliùs demonſtrari, & probari, quàm eas, quæ extrinſecus colliguntur; immò & aliquando non egere probatione aliqua, ſi probabiles ſint apud Viros ſapientes: ipſas tamen extrinsecus & aliunde collectas, non reiiciendas, nec parui habendas, ſi eiuſmodi ſint, quòd verificari, atque veriſimilitudine, & neceſſitate magna poſſint: Et ita in vno genere coniecturarum probatio maior requiritur, quam in altero; non verò reiicitur onus probandi, ſi ab eo, qui illis iuuatur, ſumatur. Quod in propoſito ſingulariter animaduertit, (ſed apertiùs nunc expono) Cardinalis Franciſc. Mantica coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titulo 20. n. 10. is namque Author, in eo quòd coniecturæ deducantur ex ipſo teſtamento, vel non deducantur, ſed aliunde, atque extrinſecus colligantur ex his, quæ non ſunt ſcripta, dumtaxat differentiam conſtituit quoad maiorem numerum teſtium; provt etiam conſtituit Michael Graſſus receptarum ſententiarum, §. fideicommiſſum, quæſt. 4. n. 10. & cap. ſeqq. latiùs dicemus: Non verò negat, quin coniecturæ illæ attendi atque in conſideratione haberi debeant, ac ſi ex teſtamento colligerentur; ſi tamen verè, ac numero teſtium requiſito probentur, quod etiam ſtatim dicetur, nec alij ſic explicant: optimè tamen percipit Ioſeph. Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſione 406. n 11. & 12. quem Recentiores non citant. Denique & vltimò conſtituo, Simonem de Præ[*]tis in propoſito articuli prædicti diſtinctiùs ſe habuiſſe, cæterósque alios antecellere in altercationis præfatæ contrarietate diſſoluenda; ipſe namque libro primo de interpretatione vltimarum voluntatum, interpretatione 2. ſolutione prima, numero 6. ſuperiorem contrarietatem conſiderat; ac demum numero 8. folio 78. in fine, & 79. in principio, ſic putat conciliari poſſe, aut reſolui contrarias Scribentium ſententias, quòd ſi coniectura adducatur ad dilucidandum ambiguum, vel obſcurum aliquid voluntatis teſtatoris, quòd ſapiat diſpoſitionem extendere, vel includere alias perſonas, quæ ſpecialiter diſpoſitæ, ac expreſſæ non ſunt; tunc vera ſit opinion, quòd coniectura debet probari, & apparere ex diſpoſitis, & expreſſis in teſtamento, & non aliunde, niſi probetur diſpoſitiuè per legitimum numerum teſtium requiſitum ad probationem vltimæ voluntatis: In quo vltimo (vt vides) & Franciſci Manticæ reſolutioni, & ſuperiori à me traditæ obſeruationi conuenit omninò, nec ita animaduertunt Authores quamplurimi relati ſuprà, ex n. 45. cum ſeq. qui abſque diſtinctione reiiciunt coniecturas, quæ aliunde, & extrinſecus, ſiue extra teſtamentum colliguntur: Si verò (inquit Prætis ipſe n. 8.) coniecturæ ſint neceſſariæ pro declaranda voluntate teſtatoris ambigua, & ſic ad ſolam declarationem tendant, quòd tunc eſt vera alia opinio, quòd ſufficit eas haberi, & colligi aliunde ex qualitatibus ſcilicet, factis, & circumſtantiis, & in effectu, ex factis, & dictis extra teſtamentum, vt ibidem Prætis probauit, & vide ſuprà tradita cap. 8. cum ſeq. & cap. 15. ex illis namque dilucidè, & explanatur, atque deducitur, quando caſus, vel perſona non expreſſa, de quibus contenditur, admitti debeat, vel non: Iunge etiam Pet. Anton. de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 61. qui rectè adnotauit, coniecturis faciliùs interpretari fideicommiſſum iam inductum, vel probari inductum, quando dubitatur de illo, quàm de nouo induci, & refert Alexand. Socin. Albanum, Gratum, Cephalum, & Rolandum, & idem reſpondit Marc. Anton. Peregrinus in conſ. 34. num. 4. & 5. lib. 3. Pet. Surdus, Maſcard. & Honderus, quorum, & aliorum ſtatim duobus cap. ſeqq. ſpecificam faciam mentionem. CAPVT XIX. De probanda vltima voluntate, & diſpoſitione quacunque teſtamentaria per coniecturas, quæ ſubſtantiam, vel accidentia diſpoſitionis concernunt, & de ipſis coniecturis probandis, ex quibus elici voluntatem contenditur, cùm agitur, tam inducendo nouam voluntatem, quàm declarando eam, quæ iam inducta fuit; cùm etiam de probatione eius inquiritur, quod per errorem à Notario omiſſum, aut non ſcriptum, vel aliter prolatum, qui requiratur teſtium numerus regulariter? vbi in effectu, quæ variis in locis iuris Interpretes adnotarunt, ſuo ordine, & diſtinctè traduntur, & ita digeruntur, vt quotidianis, & practicis negotiis vtilia admodùm ſint futura, ac inter alia Petri Surdi conſ. 129. lib. 1. in hac materia magis ponderatur, & commendatur, de quo etiam ſuprà per tranſitum, cap. 6. huiuſce libri, & tractatus. SVMMARIVM. -  1 A teſtatore quæ dicta fuere, & à Tabellione prætermiſſa, per teſtes poſſunt probari: ita ut ſuum ſortiantur effectum. Quia interdum minus ſcriptum, & plus nuncupatum eſt. -  2 Omiſſum in teſtamentis, ſuppleri debet, ſi per teſtes ſufficienter probatur, quia præſumitur omiſſum per errorem, & obliuionem. -  3 Teſtator ſi poſt conditum teſtamentum aſſeruerit ſe aliquid omiſiſſe, quod voluiſſet disponere, eius intentio probatur teſtibus. -  4 Subſtitutionem à Notario omiſſam in inſtrumento, poſſe probari teſtibus. -  5 Scripturam ſuppleri per viuam vocem. -  6 Errorem ſcripturæ poſſe probari teſtibus. -  7 Teſtes quando omiſſum in ſcriptura ſupplere poſſint remiſſiuè. -  8 Subſtitutionis omiſſionem probari etiam per impropriam probationem, quæ fit per coniecturas. -  9 Subſtitutionem errore omiſſam fuiſſe, non poſſe per Notarium ipſum probari. -  10 Notarius quando admittatur ad teſtificandum de, his, quæ in inſtrumento continentur remiſſiuè. -  11 Errorem à Notario commiſſum in ſcribendo teſtamentum, poſſe probari teſtibus. -  12 Ad probandum omiſſum aliquid fuiſſe in teſtamento, errore, aut obliuione tabellionis, ſiue ad probandam voluntatem omiſſam, qui requirantur teſtes neceſſariò? Vbi in effectu concluditur per totum numerum, tot teſtes requiri, quot ſunt neceſſarij, ſi omiſſum expreſsè disponeretur, vel ſi expreſſa probatio fieret directæ dispoſitionis. -  13 Coniecturæ, quibus; præſumptiuè probatur dispoſitio teſtatoris, probandæ ſunt per ſeptem teſtes, ſicut ipſum teſtamentum: & infrà, num. 24. Idque in teſtamentis; in codicillis autem per quinque. Et de iure communi, de iure autem Regio, eodem numero teſtium probari debebunt, qui in confectione teſtamentorum, & codicillorum exigitur de iure huius Regni. Quoties de noua dispoſitione inducenda tractetur. Idque ex communi interpretum omnium ſententia. Quæ deducitur ex ſingulari illa theorica, atque doctrina Baldi. -  14 Quod circa ſubſtantiam teſtamenti vbi fit probatio, requiruntur tot teſtes in probando errore, aut in voluntate inducenda probanda, quot in voluntate teſtantis probanda, & in dispoſitione ipſa conficienda, requiruntur. Circa certitudinem verè, duo teſtes ſufficiunt. -  15 Et eò tendere Petri Surdi (ex mente communi) ſingulares; & notandas reſolutiones in hac materia, in conſil. 129. lib. 1. Qui, quotieſcunque de noua voluntate inducenda agitur, & ſic de ſubſtantia, non de qualitate, aut circunſtantia, non etiam de aliqua declaratione, teſtes requirit præcisè. Duos autem ſuſſicere rectè aſſerit, quando agitur de probanda voluntatis iam deductæ declaratione. Quod eſt dicere, circa ſubſtantiam errorem, aut omiſſionem dispoſitorum, vel non dispoſitorum, ſeptem ſeptem teſtibus probari debet. Circa accidentia verò duos teſtes ſufficere. -  16 Et id ipſum circa ſolemnitatem, provt latiùs ex eodem Surdo hîc adnotatur, & vide ſtatim cap, ſequenti, per totum. -  17 Ac denique de errore à Notario commiſſo in ſcribendo teſtamentum, & quibus teſtibus probando, eiuſdem Petri Surdi nonnullæ obſeruationes commemorantur, & probantur. -  18 Et Ioannis Vincentij Hondedei in idem, placitum, & conſenſus nouè expenditur, & num. ſeq. -  19 Legati verba dubia declarantur coniecturis, ſed quando mutatur ſubſtantia vel aliquid additur, debet probari per ſeptem teſtes in teſtamentis, vel quinque in codicillis. -  20 Addens qualitatem, ita demùm declarare dicitur, ſi non alterat ſubſtantiam, aliàs, ſecus. -  21 Teſtes tot requiruntur in probando id, quod ſapit dispoſitionem extendere vel addere, quot requiruntur ad probandum dispoſitionem principalem: & cap. præcedenti, num. 50. -  22 Ad probandum voluntatem teſtatoris contrariam primæ directæ, & vniuerſali dispoſitioni, idem teſtium numerus requiritur, qui ad ipſam expreſſam dispoſitionem neceſſarius eſt. -  23 Quemadmodum teſtamento reuocando, eadem ſolemnitas exigitur, quæ in eo conficiendo deſideratur. -  24 Ad probandam voluntatem teſtatoris per coniecturas, & coniecturas ipſas, (quibus quis innititur) probandas, ſolemnis requiritur numerus teſtium, qui ad probandum ipſum teſtamentum requiritur, intelligendo, provt ſtatim dicetur. -  25 Simonem de Prætis in propoſito huius materiæ plures caſus diſtinxiſſe, qui tamen omnes comprehenduntur ſub reſolutione prædicta, atque eò tendunt, vt ſi id, quod venit probandum, concernit dispoſitionem, & voluntatem teſtatoris, debeat probari per numerum teſtium ad probationem vltimæ voluntatis requiſitum. Si verò respicit declarationem eorum, quæ dispoſita fuere, poteſt probari per duos teſtes; & ſuprà num. 15. -  26 Voluntas teſtatoris per coniecturas probanda, vel coniecturæ ipſæ, ex quibus voluntas ipſa reſultat, quare probari debeat per ſolemnem numerum teſtium, ad probationem vltimæ voluntatis requiſitum. -  27 Teſtium numerus in probandis indiciis idem requiritur, qui requiritur in probanda veritate. -  28 De probanda teſtatoris voluntate, non dispoſitiua, ſed declaratoria cùm agitur, duo tantùm teſtes ſufficiunt. -  29 Et Simonis de Prætis in propoſito, duobus in locis repetita diſtinctio, atque vera, & notanda proſita reſolutio, quæ equidem duci debebit vnuſquiſque, ne decipiatur in hac materia. -  30 Qui declarat, nihil de nouo facit, ſed iam factum aperit, & ſignificat. -  31 Idcircò declaratio non requirit illam ſolemnitatem, quæ requiritur in ipſa principali diſpoſitione. Quia declaratio trahitur ad ipſam principalem diſpoſitionem, & fingitur vna & eadem cum ipſa. -  32 Dummodò ſit propria, & vera declaratio. -  33 Quam iure poteſt teſtator poſt conditum teſtamentum coram duobus teſtibus facere, ſiue dubium quodlibet, ſiue incertum coram duobus teſtibus declarare. -  34 Quam etiam ſi non declaraſſet, committeretur res declarationi Iudicis, qui poſſet eam ex variis declarare. -  35 Secus tamen ſi declaratio non eſſet propria, & vera, ſiue reſpiceret diſpoſitionem, quæ de iure erat certa, & aliter declararetur; tunc etenim requireretur ſolemnis numerus teſtium, qui in teſtamentis requiritur, vt latiùs hîc adnotatur. -  36 Declaratio an reſpiciat circunſtantias, vel ſubſtantiam actus, cùm inquiritur; vtrùm diſtingui debeat, provt Baldus, & alij diſtinguunt. -  37 An verò inſpici duntaxat debeat, quòd ſit propria, & vera declaratio reſpiciens diſpoſitionem dubiam, & obſcuram, vel per eam, an mutetur ipſa principalis diſpoſitio, quæ erat à principio certa? Vbi Petri Magdaleni obſeruatio noua contra Communem recipitur. -  38 Et Simonis de Prætis in eodem placito ſententia conformis adducitur, nouáque concordia proponitur. -  39 De probanda teſtatoris voluntate declaratoria cùm agitur, quòd duo tantùm teſtes ſufficiant quod dictum eſt ſæpè, procedit etiam, cùm mortuo teſtatore ad probandam ipſius voluntatem, teſtes adducentur. Et etiamſi teſtes teſtamentarij non ſint. -  40 Declaratio voluntatis etſi perſonaliſſima ſit, vt nec ad hæredes tranſeat regulariter. -  41 Tranſit tamen, vbi declaratio non conſiſtit in mera voluntate diſponentis, ſed ex variis, & diuerſis rerum argumentis deprehendi poteſt. -  42 Vel quando teſtes audiuiſſent ab ipſo teſtatore eius voluntatem, ſic vt poſſent de ea disponere; nam tunc talis declaratio ad quẽcunque trãſire poteſt. -  43 Petri Surdi in conſil. 129. num. 32. lib. 1. ſententia illa, errorem commiſſum in teſtamento, probari non poſſe niſi per teſtes rogatos à teſtatore, non contrariari dictis ſuprà, num. 39. de teſtibus non teſtamentariis. Provt nouè, & verè animaduertit Author hoc loco. -  44 Voluntas teſtatoris cùm declaratur, vſque adeò fauorabilis materia dicitur, vt etiam teſtes aliàs inhabiles, & qui omni exceptione maiores non ſunt (quales mulieres ſunt) admittuntur. -  45 Immò & per teſtes ſingulares voluntatis declaratio fieri. -  46 Et per vnum teſtem in indiuiduo, & directè deponentem. -  47 Et per vnum de teſtamentariis. -  48 Maximè quando alia adminicula cum vno teſte coniunguntur. -  49 Teſtamenti verba vnico ſolùm teſte poſſe declarari, -  50 Immò & ſtipulatio, quæ eſt ſtricti iuris, & non ita fauorabilis ſicut teſtamentum, vnius teſtis dicto declarari poteſt. -  51 Voluntatis teſtatoris declaratio fieri poteſt per vnum teſtem, de quo teſtator conſiltus eſt, ſiue cui teſtator voluntatem ſuam declarauit, aut declarandam commiſit. -  52 Coniectura vnaquæque quòd probari debeat ſaltem per duos teſtes regulariter; quamplures iuris Interpretes tradidiſſe indiſtinctè, nec aliter declaraſſe. -  53 Et quidem in aliis materiis id veriſſimum eſſe, & regulariter procedere. -  54 Cæterùm, cùm verſamur in interpretatione, & probatione vltimarum voluntatum, & coniecturarum earum, non ita abſolutè id eſſe accipiendum; ita potiùs diſtinguendum, provt diſtinctum eſt numeris præcedentibus. -  55 An ſcilicet de inducenda voluntate dispoſitiua, & ea probanda agatur, vel de inducta declaranda, tractetur. PRo dilucida, atque abſoluta huiuſce capitis explicatione, & quò diſtinctiùs procedatur, conſtituendum, atque obſeruandum erit primo loco, certiſſimi iuris eſſe, quòd[*] ea, quæ dicta fuerunt à teſtatore, & à Tabellione prætermiſſa, per teſtes poſſunt probari, & ita ſuum effectum ſortiantur; quia interdum minus ſcriptum, & plus nuncupatum eſt, l. quoties; §. 1. ff. de hæredib. inſtit. l. cum auus, ff. de condit. & demonſtr. l. cum proponebatur, ff. de legat. 2. l. errore, C. de teſtam. Ita ſanè iu ſpecie reſponderunt Paulus Caſtrenſis in conſ. 18. n. 3. lib. 2. Romanus in conſ. 385. num. 7. in fine; vbi inquit, quòd ſi aliquid fuerit omiſſum, de[*]beat ſuppleri, ſi per teſtes ſufficienter probetur, quia præſumitur omiſſum per errorem, & obliuionem, per text. in d.l. quoties, §. 1. Pet. Paul. Pariſius in conſ. 3. col. 5. lib. 3. Decius in conſ. 105. col. 2. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltim. volunt. lib. 12. tit. 16. num. 1. qui poſt Socinum ſeniorem in l. in ambiguo, num. 7. ff. de rebus dubiis, ſcribit, quòd ſi teſta[*]tor post conditum testamentum minuerit, se aliquid tor poſt, quod voluiſſet diſponere, eius intentio probatur teſtibus: Ioſephus Maſcardus, qui latiùs de prædictis agit tom. 3. de probationib. concluſ. 1344. vbi ex num. 1. vſque ad num. 7. inquit, ſubſtitutionem à Notario omiſſam in inſtrumento, poſſe probari teſtibus:[*] per text. præcitatum in d.l. quoties, §. 1. ff. de hæred. inſtit. vbi Bald. in 4. notabili. deduxit, ſcripturam ſup[*]pleri per vinam vocem: Et errorem ſcripturæ poſſe probari per teſtes, alio in loco docuit Baldus ipſe, Bar[*]tolus etiam, & alij iuris Interpretes tradiderunrt, provt Maſcard. refert. vbi ſuprà, n. 3. & num. 4. explicat, quando teſtes omiſſum in ſcriptura ſupplere poſſint:[*] Et num. 5. inquit poſt alios Authores, ſubſtitutionis omiſſionem probari etiam per impropriam probatio[*]nem, quæ fit per coniecturas; idque per text. in l còm proponebatur, ff. de legatis 2. Et 7. ſingulariter admonet poſt Baldum, tribus in locis, Bartolum etiam, & Barbat. ſubſtitutionem errore omiſſam fuiſſe, non[*] poſſe per Notarium ipſum probari: Et num. 8. latiùs explicat, quando Notarius admittatur ad teſtifican[*]dum de his, quæ in inſtrumento continentur. Superiorem quoque reſolutionẽ, videlicet ſubſtitutionem à Notario omiſſam, poſſe probari teſtibus: ſimiliter, errorem à Notario commiſſum in ſcribendo teſta[*]mentum, teſtibus probari, adnotauit, & ex multis comprobauit Petrus Surdus in conſ. 129. num. 2. & tribus ſeqq. lib. 1. & ante ea dixerat num. 1. quòd Notarius ſi quid omiſit in inſtrumento ſcribere, & id probetur teſtibus, ſeruabitur teſtamentum ſecundùm dicta teſtium: Idque per quatuor illa iura relata ſuprà, num. 1. & Surdi præfato in loco mentionem feci ſuprà, hoc eodem libro, & tractatu, cap. 6. num. 15. & ſeq. eandem etiam tradit reſolutionem Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 51. ex n. 71. & ſingulariter explicat numeris ſeqq. lib. 2. Cæterùm qui teſtes requirantur hoc caſu ad probandum, omiſſum aliquid fuiſ[*]ſe in teſtamento, er rore, aut obliuione Tabellionis, ſiue ad probandam voluntatem omiſſam; & iure noſtro Regio attento, an teſtes ciues ſint neceſſarj, cùm de probatione prædictorum agitur, ſiue de errore eorum, quæ in teſtamento expreſſa fuere, poſt Gloſſam, caſtrenſem, Angel. Baldum, Iaſonem, socinum, Seguram, Felinum, Guid. Pap. Decium. Mainerium, Vincentium, Pariſium, & Tiraquellum tractauit Burgos Salon de Paz in l. 3. Tauri, 1. p. num. 806. fol. mihi 275. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 3. num. 3. qui concludunt, quòd per eundem teſtium numerum probari debet error certæ diſpoſitionis, ſiue directa probatio offeratur, ſiue per coniecturas, nam ad probandas coniecturas eadem ſolemnitas requiritur, per quam diſpoſitio ipſa probari deberet Et conſequenter, in terminis l. 3. Tauri, quemadmodum quinque teſtibus vicinis teſtamentum nuncupatiuum probari poſſet, ſic & error in eodem teſtamento contentus, eodem numero teſtium probari debebit, nec maior, aut minor numerus requiritur, vt Burgos ipſe de Paz dicto num. 806. in fine, rectè obſeruauit: Et idem quoque notauit Simon de Prætis de inierpretat. vltimarum voluntat. lib. 1. interpretatione prima, dubitatione; solut. 5. num. 28. folio mihi 29. quo loco poſt Gloſſam, Bartol. Baldum, Albericum, caſtrenſem, & Imolam in l cùm proponebatur, ff. de legatis 2. Iaſon. Caſtrenſem, Decium, Socinum, Guid. Pap. & Anton Gomezium reſoluit, & communem opinionem eſſe dicit quòd teſtes quinque, vel ſeptem, qui requiruntur ad probandam diſpoſitionem principalem teſtatoris, iidemmet requiruntur ad probanda dicta per teſtatorem ampliantia diſpoſitionem non ſcriptam in teſtamento, & errore omiſſam: Fuit etiam in eodem placito, atque ex communi Doctorum ſententia pariter reſoluit Ioſeph. Maſcard. de probationibus, tom. 1. concluſ 406. num. 3. qui Author ad probandum ſubſtantiam diſpoſitionis, ſeu voluntatem teſtatoris omiſſam per errorem Notarij, tot teſtes requirit, quot ſunt neceſſarij, ſi fieret directa probatio expreſſæ diſpoſitionis: Et num. 4. tradit etiam ex aliis iuris interpretibus. quod coniecturæ, quibus præfumptiuè probatur diſpoſitio teſtatoris, probandæ[*] ſunt per ſeptem teſtes, ſicut ipſum teſtamentum; provt etiam tradidit Petrus Surdus in conſ. 129. num. 43. lib. 1. quem ſtatim latiùs commemorabo: & num. 5. & 6. inquit ipſe Maſcardus, quòd ad probandas coniecturas requiruntur in teſtamento ſeptem teſtes, & in codicillis quinque; ſi diſpoſitio teſta toris ſit in certa: Idque de iure communi; de iure autem Regio, eodem numero teſtium probari debebunt, qui in confectione teſtamentorum, & codicillorum exigitur de iure huius Regni: Et num. 12. idem concludit, dicens, quòd ſi coniecturæ extrinſecus colliguntur ex his, quæ non ſunt ſcripta in teſtamento, & agatur de noua diſpoſitione inducenda, per ſeptem teſtes probari debent: Et tom. 3. dicta concluſ. 1344. cùm ex num. 9. cum ſeq. in eodem dubio verſaretur, ſubſtitutionem, inquam, errore omiſſam fuiſſe à Notario, quibus teſtibus probari deberet contrarias ſententias profert, & tandem reſolutiuè tenet præfatam ſententiam, videlicet, quòd inter extraneos ſeptem teſtes requirantut, & inter liberos duo teſtes; vt quemadmodum ſeptem teſtes requiruntur in condendo teſtamento, ita etiam in probanda ſubſtitutionis omiſſione, ſeptem teſtes deſiderentur: Et n. 13. adducit egregiam illam diſtinctionem Bald in d.l. errore, col. 2. n. 4. C. de teſtamentis: vbi magiſtraliter docuit quòd circa ſubſtantiã[*] teſtamenti vbi fit probatio, requiruntur tot. teſtes in probando errore, quot in voluntate teſtantis probanda: Et quòd hoc caſu loquitur text. in d.l. cum proponebatur, cum Gloſſa, ff. de legatis 2. aut circa certitudinem probatio fit; & tunc duo teſtes requiruntur & ita dicit procedere quod habetur in l. hæredes palam, §. ſed ſi notam, ff. de teſtamentis: Et id ipſum eruditè ad[*]modùm reſoluit (vt adſolet) Petrus Surdus in conſil. 129. lib. 1. vbi inquit num. 28. ſubſtitutionem factam in teſtamento, probari debere ſeptem teſtibus, nec minori numero probati poſſe: Idque procedere, ſiue agatur de probanda expreſſa, ſiue tacita voluntate, quotieſcunque de noua voluntate inducenda agitur, & ſic de ſubſtantia, non de qualitate, vel de aliqua declaratione: Et magis ſe explicat num. 20. vbi ex communi tradidit ſententia, ſeptem teſtes requiri in teſtamento, quando agitur de probanda voluntate, de cuius ſubſtantia nihil apparet, ſed duos ſufficere, quando agitur de probanda voluntatis iam deductæ declaratione: Et num. 31. vbi quòd error circa ſubſtantiam diſpoſitionis in teſtamento, ſeptem teſtibus probati debet; circa verò accidentia duo teſtes ſufficiunt: Et eodem num. 29. adducit nonnulla notabilia, & vtilia, & concludit quòd ſi de probanda voluntate teſtatoris principaliter tractetur, ſeptem teſtes requiruntur; ſi verò de ſolemnitate, duo teſetes ſufficiunt: Et infert, quòd ſi fateatur aduerſa[*]rius, teſtatorem feciſſe teſtamentum, & talem inſtituiſſe hæredem, ſed neget eum fuiſſe ſanæ mentis, vel teſtes fuiſſe negatos, poterit per duos teſtes probari, quòd erat ſanæ mentis, & quòd teſtes fuerunt rogati: ſi verò negaret, teſtamentum fuiſſe factum, vel talem fuiſſe inſtitutum, vel tale legatum fuiſſe factum, tali caſu ſeptem teſtes ſunt neceſſarij: refert etiã Cottam in memorab. incipien. inimicitiæ, col. 2. vbi dicit, quòd ſi tractetur de probanda expreſſa legati reuocatione, tot debent adeſſe teſtes, quot requiruntur ad legati validitatem: Si verò agatur de probanda tacita, vel præſumpta reuocatioue, tunc duobus teſtibus probatur inimicitia: Ac denique ex omnibus præcitatis ibidem Authoribus infert, ſufficere duos teſtes ad probandum, quòd deceſſerit teſtator; quòd relictum fuerit factum titulo inſtitutionis; quòd teſtator non ſic declarauerit; quòd is, qui fuit inſtitutus, eſſet filius teſtatoris; quòd teſtes, qui fuerunt adhibiti, fuerint rogati; quia in his non agitur de inducenda noua voluntate, ſed declarando eam quæ iam inducta fuit: quod ſecus eſt, quando agitat de probanda teſtatoris diſpoſitione. Rurſus in eodem conſilio 129. lib. 1. dicto num. 29. in verſiculo, & non obſtas, quod ex quo iſta, & num. 1. vt Surdus ipſe reſpondeat his, quae ex num. 1. cum ſeq. arguendo propoſuerat, vbi adduxerat Interpretum quorundam authoritates nonnullas ad probandum, errorem à Notario commiſſum in ſcribendo teſtamentum, vel in omittendo ſubſtitutionem, probari poſſe per duos teſtes; animaduertit iuridicè, quòd id poſſet ſubſiſtere, ſi conſtaret de ſubſtantia ſubſtitutionis, & ſolus error omiſſionis eſſet probandus. : eo enim caſu duo teſtes probarent, eam fuiſſe per. errorem omiſſam, ſed quando in dubium reuocatur ſubſtitutio ipſa, non poſſe agi de illius errore, niſi primò probetur eam fuiſſe factam, quia omiſſio præſupponit exiſtentiam, & non entis nullæ ſunt qualitates, vt latiùs comprobat, &: ad rem noſtram expendit doctrinam illam Bartoli in d.l. cum proponebatur, num. 3. ff. de legatis ſecundò: vbi inquit Bartolus, quòd aliquando quis vult probare. teſtatorem ſic diſpoſuiſſe, & tunc ſeptem teſtes requiruntur in teſtamento, & quinque in codicillis: Aliquando diſpoſitio teſtatoris eſt certa, & iam in eſſe producta, ſed vult quis probare, quòd circa. eam fuit erratum in qualitate, vel quantitate; & tunc minor numerus teſtium ſufficit, vt ibidem oſtendit, & citat quoque Angelum in d.l. quoties, in principio, ff. de hæred. inſtit. dicentem, quòd ſi error eſt in ſubſtantia voluntatis, & diſpoſitionis, tot teſtibus probandus eſt. quot requirit ipſa diſpoſitio:ſi verò verſatur error circa demonſtrationes, vel alia. accidentia, ſufficit eum probari per duos teſtes; & cum Angelo tranſeunt alij, Authores, quos idem Surdus commemorat: & num. 31 in caſu illo, de quo conſultus reſpondit, in hunc modum concludit: Hîc igitur non eſt quæſtio de qualitate, ſeu accidentibus ſubſtitutionis, idcircò error illius, vel omiſſio probari debet ſeptem teſtibus, &c. Et num. 23. poſt alios Authores dicit vnum ſingulare & ab omnibus ſuperioribus prætermiſſum, videlicet, quòd error commiſſus in teſtamento, probari non poteſt, niſi per teſtes rogatus à teſtatore: Et Surdi in præcitato conſilio 129. lib. 1. ſpecificam mentionem fecit, & eum[*] ſequutus eſt Ioannes Vincentius Hondedeus in conſil. 51. ex num. 72. cum ſeq. lib. 2. dicens, quòd quoties non agitur de declaranda voluntate, & diſpoſitione teſtatoris, de qua conſtat, ſed eſt dubia; ſed agitur de probanda ipſa voluntate, & diſpoſitione, in cuius omiſſione prætenditur fuiſſe erratum, tunc in diſpoſitione fauore extranei quæ non ſit inter liberos, requiruntur ſeptem teſtes, fi agitur de teſtamento; & quinque in codicillis & ſi quòd ſubſtitutio errore omiſſa, per ſeptem teſtes probari debet, quando prætenditur facta in teſtamento. Et vltra Surdum, & relatos ab eo, recenſet num. 74. Nattam in conſil. 363. lib. 2. qui reſpondit, quòd quoties agitur de decla[*]rando aliquod verbum ambiguum poſitum in legato, tunc ex coniecturis poteſt declarari; ſed vbi mutatur ſubſtantia legati, vel additur qualitas, quæ alterat legatum, opus eſt quinque teſtibus deponentibus de voluntate teſtatoris, subdens poſt Baldum in l. hæredes palam. §. ſi quis poteſt, in 3. notabili, ff. de teſtamentis, quod tunc ille, qui adiicit qualitatem. dicitur potiùs declarare, quàm aliquid de nouo facere,[*] quando qualitas illa fungitur loco demonſtrationis, nec alterat ſubiectum: & num. 76. adiicit Hondedeus ipſe vnum ex relatione Simonis de Prætis lib. 1. folio 17. num. 28. & num. 40. verſiculo & ſi quis: & melius fol. 47. num. 3. & 8. quod in fine cap. præcedentis, ſpecificè ego expendi, quòd quando agitur de pro[*]bando eo, quod facit diſpoſitionem extendere, vel includere alias perſonas, vel aliter diſpoſitioni iam factæ addere, fieri debet probatio per tot teſtes, quot ſunt neceſſarij ad probationem principalis diſpoſitionis: Ac denique eodem num. 76. in hæc verba concludit: Vnde cũ probatio ſubſtitutionis dictorum filiorũ alteret ſubiectum, addatque nouam qualitatem & perſonam, quæ non continetur in ſubſtitutione expreſſa, & ſic non agitur de declaratione verbi ambigui, ſed de probatione voluntatis teſtatoris, & ſic diſpoſitionis ſubſtantialis, clarum videtur, quòd ad probationem requiratur numerus teſtium requiſitus in teſtamento. Et id ipſum ita pari ter reſoluunt Cardinalis Franciſ cus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 12. tit. num. 13. Petrus Magdelanus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 13. num. 13. Peregrinus in conſil. 34. num. 4. & 5. lib 3. Burgos de Paz in conſil 27. num. 7. Pariſius in conſil. 79. num. 12. lib. 2. Cephalus in conſil. 525. num. 52. lib. 4. Et ad probandum, voluntatem teſtatoris con[*]trariam primæ directæ, & vniuerſali diſpoſitioni, quòd idem numerus teſtium requiratur, qui ad ipſam diſpoſitionem expreſſam neceſſarius eſt, quemadmodum in teſtamento reuocando eadem ſolemnitas exi[*]gitur quæ in eo conficiendo deſideratur, poſt alios Authores ex ſententia communi obſeruarunt Burgos Sal. de Paz l. 3. Tauri num. 813. Couarr. in rubrica de teſtamentis, 2. num. 19. in verſiculo, Quarta concluſo: vbi congerit modos 17. ad probandum contra voluntatem expreſſam, Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 1. cap. 3. princip. Et hactenus de prima obſeruatione principali in hac materia, & de errore à Notario commiſſo in omittendo, vel in ſcribendo, vt dixi: Quâ equidem (vt apparet) vt ex relatione Ioſeph. Maſcardi, Petri Surdi, & Ioan. Vincent. Hondedei, & in dicto articulo erroris à Notario commiſſo, dicta fuêre nonnulla, quæ ſine vitio repetenda ſeq. obſeruationibus ideò duxi, vt diſtinctiùs, atque ſpecificè magis materia ipſa explanetur Secundo igitur loco obſeruandum, atque conſtituendum erit, ex eiſdem tribus Authoribus, & dictis ſupra num. 13. ſatis dilucidè, atque expreſſim[*] conſtare, quod ad probandum voluntatem teſtatoris per coniecturas & coniecturas ipſas (quibus quis innititur) probandas ſolennis requiritur numerus teſtium, qui ad probandum ipſum teſtamentum requiritur, dummodò id ſemper intelligatur, prout ſtatim dicitur, atque ex ipſis anteà relatis Authoribus dictum fuit ſuprà: Et vltra eos: ita quoque obſeruarunt poſt ordinarios in ſuis locis, & alios multos Authores Decius in conſil. 107. num. 3. & in conſil. 315. num. 7. Romanus in conſil. 65. num. 2. Iaſon in l. errore, C. de teſtamemtntis, in fiue. Bellamera deciſione 742. licet obſternet. Burgos Salon de Paz in dicta l. 3. Tauri, prima parte, num. 806. & num. 813. Aluaradus de coniecturata mente de functi, lib. 1. cap. 3. num. 3. & 7. in principio. Michael Graſſus receptarum ſententiarum, §. fidei commiſſum, quæſtione 4. num. 10. Antonius Gomezius tomo primo variarum, cap. 5. num. 24. in verſiculo, etenim in cauſa. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur vltimar. volunt. lib. 11. titulo 20. num. 10. in verſiculo ſed ſi coniecturæ:[*] & lib. 12. titulo 16. num. 9. & quinque ſeqq. Ceruantes in l. 3. Tauri, num. 187. Simon de Prætis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretatione prima, dubitatione 3. ſolutione 5. ex num. 27. vſque ad num. 34. fol. 29. & num. 40. in verſiculo, & ſi quis diceret. vbi plures caſus diſtinxit, qui tamen omnes ſub reſolutione præhabita, obſeruatione prima principali comprehenduntur, atque eò tendunt, vt ſi id, quod venit probandum, concernit diſpoſitionem, & voluntatem teſtatoris, debeat probari per numerum teſtium, ad probationem vltimæ voluntatis requiſitum, ſi vero fecit declarationem eorum quæ diſpoſita fuere, poſſit probari per duos teſtes, prout Prætis ipſe in ſummario dicti num. 27. & dicto num. 4. expreſſè obſeruauit; & repetit eodem lib. 1. interpretatione 2. dubitatione prima ſolutione prima, num. 3. folio 78. vt ſtatim dicetur: & eandem reſolutionem communem amplectitur inter conſilia vltimarum voluntatum, volumine 2. conſil. 23. ex num. 18. vſque ad num. 23. Ioſeph. Maſcardus de probat. tomm primo, concluſione 406. num. 4. & num 12. prout ſuprà retuli num. 13. latiùs Petrus Surdus dicto conſil. 129. num. 43. lib. 1. cuius verba hoc loco inſerenda eò duxi, quòd communia interpretum noſtrorum placita, diſtinctiùs, atque elegantiùs exprimant, & oſtendant, quàm hucuſque Scribentium omnium recentiorum commentaria efficient; inquit ergo Surdus dicto num. 43. in hunc modum: Præterea, huiuſmodi coniecturæ concernentes ſubſtantiam ſubſtitutionis, & itareſpicientes prinipalem diſpoſitionem, vt admittantur, probari debent ſingula ſeptem teſtibus, qui in teſtamentis indicia & coniecturæ tot teſtes requirunt, quot ſunt neceſſarij ad probandum veritatem, vt volunt Gloſſa in l. cùm proponebatur. ff. de legatis ſecundo; & ibi Bald. colum. prima, verſic. nota ex Gloſſa, dicit, quòd idem numerous teſtium requiritur in probandis iudicijs, qui etiam requiritur in probanda veritate directa; & ſubdit, hoc eſſe notabile dictum: & dicit Caſtrenſisi ubi num. 6. quòd conientura, quæ concernit ſubſtantiam diſpoſitionis, tot teſtes requirit, quot ipſa diſpoſitio, ſed ad probandam qualitatem, ſeu diſpoſitionem, quam conſtat fuiſſe factam, minor numerus requiritur; & addit, Gloſſam illam ad id ſemper allegari; & infrà etiam num. 8. dicit, quod quando conſtat diſpoſitionem eſſe factam tunc coniecturæ probantur quinque teſtibus, ſi quæritur an teſtator perſeuerauerit in eadem voluntate, ſi vero non conſtat eam fuiſſe factam, & inducuntur coniecturæ ad probationem, ſeptem teſtes requiruntur: Et hoc ait Imola colum 2. eſſe benè notandum; & ante eos hoc voluit Bartolus ibi num. 3. dicens, quòd diſpoſitio teſtatoris, ſiue directè probetur, ſine per cõiecturas ſeptẽ teſte requirit, ſi agitur de teſramento; & quique, ſi de codicillis: & dicit Bald in loco præcitato, quòd etſi vnus teſtis regulariter faciat iudicium, tamen hoc eſt verum, quando certus teſtium numerus non requiritur pro ſolemnitate; & illud etiam ſequitur Vital. in dicto tract. clauſul. vhi ait de clauſul. teſtam verſic. ſequitur qualiter probetur error, col 1. in fine, & col. 3. tamen intelligit dictum Baldi, quando tractatur de probanda diſpoſitione, quæ non apparet, & quæ non eſt certa, & ſubdit poſt Bald. quod teſtes, qui inducuntur ad probandas coniectur as, eo caſu debent eſſe rogati: Neuizan in conſ. 34. num. 42. & vltimo loco hoc tenuit Franciſcus Mantica de coniect. vltimar. volun. lib. 12. titul. 16. num. 12. Cum igitur hæ coniecturæ duobus tantùm teſtibus probentur, non relenant, Gomez. de teſtam. cap. 5. num. 24. Hactenus petrus Surdus, qui communes, & certas profert reſolutiones (vt vides) & eaſdem ſequitur Petrus Magdalenus de num, teſtinum in teſtamentis requiſito, 1. part. cap, 15. num. 3. & 5. & num. 10. & duobus ſeqq. & cap. 30. in princip. qui d. num. 5. cap. 15. rectè animaduertit (ex mente tamen com[*]muni in d.l. cum proponebatur) quod mirum videri non debet, quòd voluntas teſtatoris per coniecturas probanda, vel coniecturæ ipſæ ex quibus voluntas ipſa reſultar, probari debãet per ſolemnem numerum ſeptem reſtium, quia ſi tot teſtes ſunt neceſſariji ad probandam voluntatem expreſſam teſtatoris, & ea, quæ ſunt expreſſa in teſtamento, quæ ſunt clara, & apertè patent, multò magis idem ius eſſe debebit reſpectu voluntatis, quæ non eſt expreſſa, nec ita clarè patet, ſed tacitè ex coniecturis deprehendi, & colligi valet, in qua maior probatio videtur requirenda, argum. text. in hæredes palam, ff. de teſtamentis; & in. l. iubemus: & ibi notat Baldus num. 1. & ſeq. Paul. & Alex. num. 2. & poſt alios Iaſon ex num. 1. C. de teſtamentis & eodem cap. 15. ex numero 6. latiùs comprobat: & num. 10. & 11. aliam rationem adducit & num. 12. obiectioni cuidam in propoſito ſatisſacit; ac denique reſert doctrinam illam Baldi in d.l. cùm proponebatur, col. 1. ff. de legat. 2. (de qua ſuprà per Surdum,) quod idem numerus teſtium requiritur in probandis[*] indiciis, qui requiritur in directa probatione veritatis. prætereà & tertio loco obſerundum erit, ex dictis hactenus prima, & ſecunda obſeruatione, atque ex relatione Ioſeph. Maſcardi, Simonis de Pratis, Petri Surdi, Ioan. Vincentd. Hondedei, & aliorum, dilucidè apparere, quòd de probanda teſtatoris voluntate cum agitur, tametſi id fieri non poſſit niſi per numerum ſeptem teſtium, de iure communi; vel de iure regio per numerum teſtium apud nos requiſitum; cæterum de probanda teſtatoris voluntace non diſpoſitiua, ſed declaratoriæ, & inducta cum agitur, duo tantùm teſtes ſufficiàt, nec ſolennis numerus ſeptẽ teſtiũ neceſſarius, eſt, vt dictum fuit ſuprà, per text. iuncta Gloſſa, verbo poſſe, in l. haeredes pala. §. ſi quid poſt, ff. de teſtament. & ibi benè declarat Bartol. n. 4. & Caltrenſis num. 13. & Baldus in §. ſed ſi notam, in fine: idem Bart. Bald. Iaſon, Alex. Oldrad. Socinus, Curtius iunior, Romanus, Decius, Signorolus, Aretin. Salicet. Corneus, Pariſ, Barbartia, Bellonus, & Capicius, cum quibus ſic reſoluit, & de communi, & veriſſima ſententia profitentur Mantica de coniectur. vltim. volunt. lib. 3. tit. 1. num. 12. & lib. 5. tit. 14. num. 12. & lib. 11. tit. 20. num. 10. & lib. 12. tit. 16. num. 2. & ſeq. vbi latiùs declarat: Antonius Gabriel commun. concluſion. lib. 6. titul. de reglis iuris, concluſione 3. num. 29. Burgos Salon de Paz 1. part. dictæ l. tertia Tauri, num. 813. Aluaradus de coniecturata mente defuncti: lib. 1. cap. 3. num. 7. 8. & 9. Molina de Hiſpanorum primogeniis, libro 1. capit. 5. num. 40. fine. Grasſus § fideicommiſſum, quæſt. 4. num. 10. & § ſubſtitut. quæſt. 31. in principio. Ceruantes in l. 3. Tauri, ex num. 182. vſque ad num. 187. Ripa, Socin. iunior, Baldus, Salicet. Alex. Iaſ. Calcaneus, Corneus, Oldrad. Pariſ. Berous, Crotus, Crauet. Gozadin & Burſat. cum quibus Achilles Pedrocha, in conſ. 2. ex num. 107. vſque ad numerum 117. Petrus Surdus dicto conſ. 129. num. 29. libro 1. & in conſ. 414. num. 57. éod. lib. Petrus Magdalenus de num. teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 30. ex num. 1. cum ſeq. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſion. iuris, tom. 8. littera V. concluſione 284. fol. 637. & tom. 2. littera D, concluſ. 94. fol. 473. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 67. num. 11. lib. 2. Azeuedus in l. 1. tit. 4. lib 5. num. 66. 67. 76. &77. Simon de prætis de interpretat. vltimar. volunt. lib. 1. dicta ſolutione 1. numero 3. fol. 78. & dicta ſolutione 5. ex num. 26. & num. 32. & num. 40. fol. 31. vbi reſolutiuè, & verè conſtituit, quòd coniectura poteſt diuerſimodè probari; ſi enim tendit ad aliam diſpoſitionem, ſiue quæratur probari aliqua diſpoſitio de nouo, vel addendo, vel minuendo, aut adimendo, vel corrigendo, vel aliquo modo alterando diſpoſitionem iam apparentem, tot teſtes requiruntur, quot ſunt neceſſarij ad probationem principalis diſpoſitionis: Si verò tendit ad declarationem ambiguæ diſpoſitionis iam factæ, tunc ſufficiunt duo teſtes, vt ibi comprobat; & repetit eod. lib. 1. & dict. ſolutione 5. num. 32. & 33. fol. 29. dicens, generalem eſſe doctrinam in hac materia, quòd quotieſcunque à lege, velà Doctoribus in aliquo articulo vltimarum voluntatum inducitur, vel elicitur, ſic eſſe coniecturam voluntatis teſtatoris, vel dicitur (vt ſæpiſſimè in legibus ipſis exprimitur) niſi contrarium conſtet, vel probetur teſtatorem voluiſſe, dummodò non vergat in nouam diſpoſitionem, expreſsè dando, vellimitando, vel adimendo, aur alterando; de hac contraria voluntate, vel declaratoria poteſt per duos teſtes conſtare. Prædictorum autem ratio eſt, quòd qui declarat, nihil de nouo facit, ſed iam factum aperit, & ſignifi[*]cat, ſine qualis fuerit voluntas in diſpoſitione, oſtendit, dicta l. hæredes palam, §. ſi quod poſt, ff. de teſtamen. vbi Gloſſa allegat concordantes, l. adeò, cùm quis ff. de acquirendo rerum dominio, l. aſſe toto, ff. de hæred. inſtit. l. ſcripſero, ff. de condit. & demonſtrat. & exornant permultis Decius, Gomezius, Anania, Barbatia, Anton. Gabr. Simon de prætis, Hippoly. Riminaldus, Burgos de Paz, Maſcard. Achilles Pedrocha, & Petrus Magdalenus, quos ego in idipſum congeſſi, & còmemoraui, quotidian. bar. contròuerſ. iuris, lib. 3. c. 10. num. 30. Idcircò declaratio non requirit illam ſolemnitatem, quæ requiritur in ipſa principali diſpoſitione, quia declaratio trahitur ad ipſam principalem diſpoſitionem, & fingitur vna & eadem cum ipſa, vt alios cumulans, aduertit Anton. Gabriel commun. concluſion. lib. 6. dicta concluſ. 3. ex n. 9. Petrus Magdalenus 1. parte, cap. 30. num. 4. Vnde ſubſequitur, ad limites iſtius rationis accipienda, atque explicanda eſſe ſuperiora, & conſequenter communem hanc reſolutionem traditam ex num. 28. tunc procedere,[*] cùm ſumus in vera & propria declaratione, quæ conſiſtit circa diſpoſitionem dubiam & obſcuram, & multipliciter intelligibilem. Exemplum attulit nobis Iureconſultus in dicto §. ſi quid poſt, de legato facto Titio, & Sticho, cum plures eſſent eiuſdem nominis: Et ibidem dicit Gloſſa in verbo Stichum circa inſtitutionem; putà ſi fuit inſtitutus hæres Titius amicus teſtatoris, cùm duo amici eius eſſent eiuſdem nominis. Et ſimile in datione tutelæ eſt vulgatum exemplum in l. duo ſunt Tity, ff. de teſtamentariatutel. Hæc enim incertitudo perſonæ licèt vitier legatum, inſtitutionem, & tutuelam, niſi declaretur, iuxta, d.l. duo ſunt Tity & l. ſi ita fuerit, ff. de rebus dubiis: Tamen quia in rei veritate valet iſta diſpoſitio, quæ apud legem eſt certa, licèt impediatur executio, donec certificatur, quia non deficit ius, ſed tantùm probatio: Iure[*] igitur poteſt teſtator poſt conditum teſtamentum, hanc incertitudinem coram duobus teſtibus declarare, quia ex hoc nihil de nouo diſponit, ſed diſpoſitionem iam perfectam, & apud ſe certam, licèt apud nos obſcuram aperit, & declarat, quam etiam ſi non declaraſſet, committeretur declarationi Iudicis, qui[*] poſſet eam ex variis circumſtantiis declarare, vt poſt Bart. & Caſtrenſem, optimè declarat Petrus Magdalenus de numer. teſtium in teſtanentis requiſito, prima parte, dicto cap. 30. num. 6. cum ſeq. vſque ad num. 11. Non verò procederent reſolutioneſmetinſæ, ſed[*] declaratio non eſſet propria, & vera, ſiue reſpiceret diſpoſitionem, quæ de iure erat certa, & aliter declaratur; tunc etenim, ipſius etiam teſtatoris reſpectu, ſolemnis requirertur numerus teſtium, qui in teſtamentis requiritur, quia iſta non eſt propria declaratio, ſed noua iuris datio, & noua diſpoſitio: Idque per text. ſæpè allegatum in dicto §. ſi quid poſt, in principio;& ibid. Gaſtrenſem d. verbo poſſe Dinum, & Bartol. num. 4. & Caſtrenſem num. 2. & num. 4. in fine: qui id expendit ad gratias, quæ ſolent per Pontifices in præiudicium alicuius declarari: Et latiùs explicant Antonius Gabriel lib. 6. tit. de regulis iuris, dicta concluſione 3. num. 62. & 63. cum ſeq. Mantica lib. 3. tit. 1. num. 14. & lib. 12. dicto tit. 16. num. 8. & vide nonnulla, quæ adnotata, atque ſcripta reliqui in propoſito, lib. 3. d cap. 10. num. 26. & quinque ſeqq. Pet. Magdalenum d. cap. 30. num. 11. &12. qui rectè concludit, præfatam communem ſententiam, quæ ad declarationem, duorum tantum teſtium numerum requirit: procedere, vbicunque declaratio tendit ad reddendam certam diſpoſitionem iam factam, quæ erat obſcura & ſic quando ſumus in vera, & propria declaratione; ſecus verò quando declaratio eos terminos egreditur, & in noua diſpoſitione verſamur, prout dicto cap. 10. ſcriptum reliqui, & alio cap. huiuſce libri dicetur; & conueniunt Prætis, & relati ſupra. Subſequitur etiam, ad ſenſum nunc dictum ſupe[*]riùs reſoluta, intelligenda, quando dubitatur, an declaratio reſpiciat circumſtantias, ſiue ſubſtantiam actus; nam etſi Baldus in l. quoties, § ſed ſi non in corpore, ad medium in verſ. per quos autem teſtes ff. de hæred. inſtit. & l. errore, ex num. 4. C. de teſtam. Iaſon ibid. ex num. 7. Decius in l. 1. num. 9. C. de impuberum & cum multis Anton. Gabr. dicta concluſ. 3. numero 61. Mantica lib. 12. d. tit. 16. num. 13. & 14. expreſſim docuerint, præfatam communem reſolutionem, iuxta quam ad declarandum vltimam voluntatem, duo teſtes ſufficiunt, procedere dumtaxat, vbi declaratio reſpicit circumſtantias, non verò obtinere, cum reſpicit ſubſtantiam actus: Verè tamen, licèt ea ſit communis, & recepta, atque regulariter in praxi ſeruanda opinio, & per Maſcardum probetur to. 1. concluſ. 406. ex num. 3. Petrum Surdum in conſ. 129. num. 29. & 30. lib. 1. prout ſuprà retuli obſeruatione 1. principali: Verè, inquam, tota vis non ſtat in eo, ſed[*] in alio, quod nunc dicebamus, an ſcilicet declaratio ſit vera, & propria, & reſpiciens diſpoſitionem dubiam, & obſcuram; tunc namque, & cùm in terminis veræ & propriæ declarationis verſemur, ſiue declaratio reſpiciat circumſtantias, ſiue ſubſtantiam actus, non requiritur ea noua ſolemnita, quæ requiritur in ipſa principali diſpoſitione. vt in terminis probat textus in d. §. ſi quid poſt, iuncta Gloſſa in verbo, Sticbumr, vbi Gloſſa extendi illum text. etiam vbi declaratio reſpiceret inſtitutionem hæredis in qua equidem inſtitutione conſiſtit ſubſtantia totius teſtamenti, § ante hæredis, Inſt it. de legatis. Et tamen licèt ambiguitas verſetur circa hæredis inſtitutionem, adhuc ea declarari poteſt per duos teſdtes, vt in terminis tradit, & declarat Paul. Caſtrenſ. in d.l. errore, ſub n. 5. C. de teſtam. in verſic. ſed quot teſtes. Peralta in l. vnum ex familia, §. ſi de Falcidia, num. 11. ff. delegatis 2. Ceruantes in. l. 3. Tauri. num. 184. An veròfimus in propria declaratione, per quam immutatur ipſa principalis diſpoſitio, quæ erat à principio certa, iuxta tradita, ſuprà;& tunc quia in effectu videtur noui iuris conceſſio, non veteris declaratio, ſemper (vt anteà dixi) requirit eandem ſolemnitatem, quæ requiritur in ipſa principali diſpoſitione & ita loquitur, & declarat Paulus Caſtrenſis in d. §. ſi quid poſt, num. 2. etiamſi ſimus in circumſtantiis: & cæteris aliis recentioribus elegantius obſeruat Pet. Magdalenus de num. teſtium in teſtamentis requiſito, 1. parte, d.c. 30. num. 13. per totum: Et iunge Simonem de Prætis in[*] duobus locis antea citatis, ſcilicet lib. 1. fol. 29. ex numero 27. vſque ad num. 32. & num. 40. & fol. 78. n. 3. qui id ipſum in effectu voluit; non enim inquirit, an circa ſubſtantiam, vel circa circumſtancias verſemur, ſed dumtaxat inſpicit, an fiat vera propria declaratio circa ambiguum, aut incertum, vel aliquid de nouo addatur, adiiciàtve, vel adimatur, ſiue in nouum aliquid introducatur, prout etiam comprobatur ex his, quæ dicto cap. 10. lib. 3. ex. num. 26. ego adnotaui. Saluando tamen doctrinam Baldi relatam, & communiter approbatam, conſiderabam dici poſſe, communem ipſam Interpretum ſententiam, non accipere ſubſtantiam ad eum modum, ſiue iuxta exemplum Caſtrenſis; eo namque caſu, duobus etiam teſtibus Communis eſſet contenta, ſed ad alium modum accepiſſe ſemper, hoc eſt, ad differentiam diſpoſitionis non inductæ, nec factæ, & ſic quæ nullibi conſtat: nam in exemplo Caſtrenſis, diſpoſitio aderat, ſed declaratio neceſſaria erat; quo caſu verum eſt, cùm de ſola declaratione voluntatis inductæ agatur, non eſſe differentiam, quòd declaratio reſpiciat ſubſtantiam actus, vel circumſtantia: Aliàs autem, & voluntate expreſſa non apparente, eſſe maximam differentiam; nam voluntatis diſpoſitiuæ, & non inductæ, ſolemnis numerus teſtium neceſſarius eſt, ſicut ab initio requiritur: inductæ autem, & apparentis, ſed de qua dubitatur, probatio fieri poteſt per duos teſtes: In quo equidem communis eſt ſuſtinenda omninò necà placito deuiat Magdaleni; non etiam ipſe deuiat, cùm differentiam reiiciat dumtaxat ſubſtantiæ, & circumſtantiæ, quando de ſubſtantia diſpoſitionis apparet, sed declaratio neceſſaria eſt, non verò quando non apparet; & ſic poſito caſu voluntatis inducatæ, ſed dubiæ eſt aliqua circumſtantia, etiamſi ſit circa ſubſtantiam, vt in inſtitutione iuxta exemplum Pauli Caſtrenſis facta: Idque apertiùs declarauit Bartolus, & magis ad terminos prædictos inductæ, & ſic apparentis, vel non inductæ, & ſic non apparentis diſpoſitionis, quàm ad ſubſtantiam, vel circumſtantias reſpexit: Inquit namque (vt ſuprà vidimus, atque ex Petro Surdo dicto conſ. 129. num. 30. retulimus,) quòd aliquando quis vult probate, teſtatorem ſic diſpoſuiſſe, cùm tamen non appareat: & tunc ſeptem icſtes requiruntur in teſtamento, & quinque in codicillis, vt in d.l. cùm proponebatur, num. 3. fundauit: Aliquando diſpoſitio teſtatoris eſt certa, etiam in eſſe producta, ſed vult quis probare, quòd circa eam fuit erratum in qualitate, vel quantitate; & tunc minor numerus teſtium ſufficit. Rurſus atque ex prædictis ſubſequitur, quæ ha[*]ctenus adnotata fuere de voluntate declaratoria diſpoſitionis iam inductæ, procedere non ſolùm, quando teſtator ipſe declaraſſet ſuam diſpoſitionem, vt loquitur textus præcipuus in hac materia, in dicat. hæredes palam, dicto §. ſi quid poſt; verùm etiam ſi mortuo teſtatore adducerentur teſtes, ad declarandam, & probandam eius voluntatem, quia in huiuſmodi voluntate declaratoria, duo tantùm teſtes, & etiam non teſtamentarij ſufficerent; puta in terminis dicti §. ſi quid poſt, vt ſi teſtator legauit Titio eius amico, cùm plures Titios amicos haberet, vel in legato non fuerit expreſſa nummorum qualitas, vel de qualitate alia agatur; ex his etiam, quæ ante, vel poſt teſtamentum factum, teſtator dixit, vel fecit: ea namque, & ſimilia poterunt poſteà duo teſtes, etiam non teſtamentalij (vt dixi) declarare, iuxta Gloſſam notabilem, & ſingularem in dicto §. ſi quid poſt, verbo, poſſe;& ibi Bartol. numero 4. & infinitos alios Authores ſupr. relatos: qui omnes in his terminis loquuntur, dum dicunt, quòd ad probandam coniecturam, quæ reſpicit declarationem voluntatis teſtatoris, duo teſtes ſufficiunt; intelligunt namque indiſtinctè id procedere, quando mortuo teſtatore teſtes ad effectum probationis huiuſmodi adducuntur: Sci quoque intelligit Petrus Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 1. parte, dicto cap. 30. num. 15. qui in propoſito rectè animaduertit, quod etſi decla[*]ratio voluntatis ſit perſonaliſſima, vt nec ad hæredem tranſeat, vt ibid, probat ex reſolutione quamplurimorum, & Anton. Gabr. commun. concluſion. lib. 6. tit. de regul. iuris, concluſione 3. ex num. 71. Tamen reſolutio præfata procedit, quando declara[*]tio talis eſſet, quæ non conſiſteret in mera voluntare tanùm diſponentis, ſed ex variis, & diuerſis cauſis, & argumentis deprehendi poſſet; iuxta text. in eodem §, ſi quid poſt, in fine: Vel quando ijdem teſtes[*] audiuiſſent ab ipſo teſtatore eius voluntatem, ſic poſſent de ea deponere (quocunque modo id contingat;) tunc nanque declaratio talis ad quemcunque tranſire poteſt, vt Magdalenus ipſe probauit, & vnanimiter acceperunt cæteri omnes, qui hactenus in propoſito ſermonem inſtituunt; nunquam enim in dubium excitarunt, an in alios tranſeat: tranſire namque & duobus teſtibus declarationem probari, pro cerro ſupponunt, vt ſuper ea deponere iure valeant: Et vltra citatos ſuprà, poſt Baldum, & Guillielm. Benedictum, obſeruauit Petrus Antonius de Petra de fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 253. dicens, coniecturatæ voluntatis teſtaroris probationem fieri per duos teſtes ſaltem, qui dicant, teſtatorem ita voluiſſe, & intentionem ſuam declaraſſe apud eos. Et quamuis Petrus Surdus dicto conſilio 129. nu[*]mero 32. lib. 1. poſt Bald. & alios authores, in ea fuerit ſententia, vt firmiter crediderit id, quod ſuprà, hoc eodem cap. 19. obſeruatione prima principali, ex relatione eiuſdem tradidimus, videlicet errorem à Notario commiſſum in teſtamento, probari non poſſe niſi per teſtes rogatos in teſtamento: Et in coniecturis probandis repetit num. 43. in fine; dicens poſt Bald. & Vitalem, quòd diſpoſitio teſtatoris, non modò vbi directè probatur, ſed etiam vbi indirectè per coniecturas, teſtes debent eſſe rogati, qui inducuntur ad probandas coniecturas: Et idem tenent Neuizan. & Mantica ibi relati: Quamuis inquam, ita Surdus tenuerit, ipſius reſolutio nequaquam obſtat nunc traditæ obſeruationi, quâ etiam non teſtamentarij, nec rogati teſtes admittuntor, vtpote cùm Interpretum doctrinæ, quæ ponderantur à Surdo, ac etiam placita ipſius procedant, quando verſamur circa diſpoſitius, ſiue agimus de diſpoſitione teſtatoris directè, vel indirectè per coniecturas probanda: tunc namque, vel quando tractatur de errote omiſionis, non alij admittuntur teſtes, quàm hi, qui in teſtamento fuerunt adhibiti, & per teſtatorem rogari, quia vt conſtet de errore, probari debet, rem aliter ſe habere: id autem probari non poteſt in reſtamento, niſi per ſeptem teſtes, qui ſint rogati; ergo ſeptem teſtes rogati quoque requiruntur ad probationem erroris, vel diſpoſitionis teſtatoris inducendæ: Quod ſecus tamen eſt, quando circa voluntatem inductam, & de qua apparet, & ſic declarandam eam, quæ iam inducta eſt, teſtes admittuntur; tunc namque duo ſufficiunt, etiam non teſtamentarij, vt dixit, & per Surdum in eodem conſil. 129. num. 30. libro 1. Immò fauorabilis adeò eſt huiuſmodi probatio,[*] ſiue fauorabilis materia vſque adeò dicitur, cùm de voluntate teſtatoris iam inducta declaranda agitur, vt etiam teſtes alias inhabiles, & qui omni exceptione maiores non ſunt (quales mulieres ſunt) admittantur; quemadmodum egregiè firmauit Oldrad. in conſilio 297. numero 8. & ſequuntur Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 1. num. 13. Simon de Prætis de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. interpretat. 1. dub. 3. ſolutione 5. numero 40. folio 31. Ioſeph. Maſcardus de probat. tomo 1. concluſione 485. numero 3. Petrus Surdus in conſilio 129. ſub numero 38. lib. 2. Achilles Pedrocha in conſilio 2. num. 108. & 109. Cardinalis Dominicus Tuſcus practicar. concluſion. iuris, littera[*] D. concluſione 94. fol. 473. quinimò teſtatoris ipſa voluntas per teſtes ſingulares declarari, & probari poteſt, vt ſpecificè, atque ſingulariter reſpondit Caſtrenſis, quem refert, & ſequitur, & latè comprobat eius opinionem Aymon Craueta in conſ. 73. num. 33. Corneus in conſ. 56. num. 11. in ſine, lib. 2. Alexand. in conſ. 79. num. 13. & 14. lib. 5. Petr. Paul. Pariſius in conſ. 94. ſub num. 46. lib. 2. Socin. iunior in conſ. 178. ex num. 6. cum ſeq. lib. 2. Gozadin. in conſ. 3. ſub num. 2. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 12. tit. 12. num. 18. Burſatus in conſ. 118. num. 23. volum. 1. Bargos de Paz in conſ. 27. num. 24. Maſcard. tomo 1. concluſione 466. num. 8. Simon de Prætis lib. 1. dicta ſolutione 5. num. 35. fol. 30. Achilles Pedrocha in conſil. 2. num. 110. & 125. & num. 111. poſt Caſtrenſem, Crauetam, & Simone de Prætis, inquit valere teſtimonium teſtium ſingularium affirmantium; ſed ita audiniſſe dici à teſtatore, vel eius hærede: Et vo[*]luntatem, ſeu mentem declaratoriam teſtatoris, probari per vnum teſtem in indiuiduo, & directè deponentem, aut ſaltem facere magnam præſumptionem voluntatis teſtatoris, ſcripſerunt Socinus ſenior in conſil 37. col. 3. verſ. & pro certo, lib. 3. Corneus in conſil. 56. col. 3. lib. 2. Simon de Prætis dicta ſolutione 5. numero 35. folio 30. Et probari per vnum de[*] teſtamentariis, dixit Calcaneus in conſilio 84. numero 6. & non eſſe neceſſariam plenam probatio[*]nem, maximè quando alia adminicula cum vno teſte coniunguntur, poſt Alexand. & Socinum tradit Simon de Prætis dicto num. 35. fol. 30. generaliter[*] etiam, teſtamenti verba vnico ſolum teſte poſſe declarari, firmauit Baldus in l. directas, C. de testament. manumiſ. Socin. ſenior in l. ſita ſcripſero, numero 3. ff. de condit. & demonst. Gozadin. in conſilio tertio, num. 27. Achilles Pedrocha in conſ. 2. num. 116. Im[*]mò & ſtipulationem, quæ ſtricti iuris, & non ita fauorabilis, ſicut teſtamentum, vnius teſtis dicto declarari poſſe, probat text. in l. 1. . §. finali. ff. de verbor. oblig. vbi Doctores communiter, & Pedrocha vbi ſupà, n. 114.[*] Ac denique per vnum teſtem, de quo teſtator confiſus eſt, ſiue cui teſtator voluntatem ſuam declarauit, ſiue declarandam commiſit, declaratur voluntas eius, per textum in l. Theopompus, ff. de dote prælegata & in l. quem hæredi, ff. de condit. & demonſtrat. & latiùs declarat Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 3. titulo 1. num. 13. & 15. & 16. & vide Maſcardum de probationibus, tomo 1. concluſ. 485. ex num. 4. cum ſeptem ſeqq. Denique & vltimò ſubſequitur, iuxta diſtinctio[*]nes ſuperiores neceſſariò intelligendam quamplurimorum Interpretum generalem traditionem in hac materia probatoria coniecturarum; inter quos fuere Baldus in l. quamuis, num. 1. C. de impuberum; quem refert, & ſequitur Petr. Anton. de Petra fideicommiſſis, quæſt. 9. num. 100. ad finem, num. 253. Guid. Pap. ſingulari 658. incipit, coniectura vltimis voluntatibus. Guid. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtam. quem etiam retulit Petra dicto num. 253. Pariſius in conſ. 34. num. 36. & in conſ. 94. numer. 46. lib. 2. & in conſ. 13. num. 14. lib. 3. Natta in conſilio 363. num. 16. Alexander in conſ. 54. num. 3. lib. 3. & in conſilio 29. num. 21. lib. 7. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 12. titul. 19. num. 9. in fine: ij namque & alij iuris Autho[*]res indiſtinctè obſeruarunt, coniecturam quamcunque probari debere per duos teſtes: Et quidem in aliis materiis id veriſſimum eſt, & regulariter procedit; requiritur namque; eadem probatio, ſiue idem numerus reſtium in iudiciis, & coniecturis probandis, qui requiritur in directa probatione veritatisl, vt poſt Baldum, ſupà animaduertebam: Regulariter autem in cuiuſcunque rei, aut negotij probatione duo, vel tres teſtes ſufficiunt, vt notiſſimum eſt, & valdè vulgatum, & probatur in l. vbi numerus, & ibi Gloſſa, ff. de teſibus, cap. in omni negotio, & cap. licèt vniuerſis, de teſtibus, & optimè explicat, atque proſequitur Petrus Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. primo. per totum: Et id circò regulam generalem, quòd coniectura vnaquæque probari debeat ſaltem per duos teſtes, rectæ poſt alios Authores tradit Maſcardus tomo primo, dicta concluſione 406. numero primo. Cæterùm, cùm verſamut in interpretatione, & proba[*]tione vltimarum voluntatum, & coniecturarum earum, non ita abſolutè id erit accipiendum, ſed potiùs ſic diſtinguendum, provt diſtinctum eſt numeris præcedentibus, an ſcilicet de inducenda volunta[*]te diſpoſitiua, & ea probanda agatur, vel de inducta declaranda tractetur; nam in primo caſu, ſiue de indirecta per coniecturas agatur, duo teſtes non ſufficiunt, ſed ſeptem, aut quinque requiruntur, vt etiam coniecturæ ipſæ probentur, provt ex ipſo Maſcardo, & Surdo retuli ſuprà, num. 13. & 24. & eadem concluſione 406. num. 2. aduertit idem Maſcardus: in ſecundo autem caſu duo teſtes ſufficiunt, & eiſdem coniecturæ voluntatis declaratoriæ probantur, vt ſuprà quoque obſeruari, & plurimos ſic tenentes commemoraui. CAPVT XX. De voluntate teſtatoris quotieſcunque quæſtio non eſt, ſed de aliis circumſtantiis, aut qualitatibus extrinſecis quibuſcunque probandis tractatur, veluti quòd conditum fuerit teſtamentum (quod in dubio conditum non præſumitur,) quòd ſolemnis numerus teſtium, aliàve ſolemnitas interuenerit (quæ etiam in dubio non præſumitur) Tabellionem etiam, aut plures teſtes in loco conditi teſtamenti, aut codicilli, adinueniri non potuiſſe, teſtamentum amiſſum fuiſſe, teſtium rogitum præceſſiſſe, teſtatorem ſanæ mentis fuiſſe ciues, aut oppidanos eſſe teſtes adhibitos, & qui teſtium numerus requiratur, & an duo tantum teſtes ſufficiant? Quid denique dicendum ſit in ea diſpoſitione, quâ quis implicitè, vel explicitè per relationem ad aliam ſcripturam, ſchedulam ſcilicet alij traditam, aut concreditam, legat, vel inſtituit, & dicit, quòd hæres det; quod relictum eſt in ſchedula, quam poſuit teſtator apud Guardianum Sancti Franciſci, vel quòd in ea contentus ſit hæres: Et vtrùm ſufficiat, quòd ex comparatione literarum, vel ex aliis legitimis coniecturis conſtet, ſchedulam à teſtatore fuiſſe ſcriptam? vbi prædictorum omnium breuis, atque diſtincta traditur reſolutio, & deciſio illa Bartoli in l. ſi ita ſcripſero, 38. per illum text. ff. de condit. & demonſtrat. exornatur nonnullis. SVMMARIVM. -  1 De voluntate, & dispoſitione teſtatoris vbicunque quæſtio non eſt, nec agitur de ea probanda, ſed duntaxat de probanda aliqua qualitate, ſiue circumſtantia extrinſeca, etiamſi ſit de ſubſtantialibus pro validiate diſpoſitionis, duo teſtes ad eius probationem ſufficiunt. -  2 Idque generaliter procedit in omnibus qualitatibus, ac circumſtantiis extrinſecus, ex ſententia communi. -  3 Vt teſtamentum ab aliquo conditum, cùm de eius ſucceſſione agitur, quamuis non præſumatur. -  4 Quoniam condere teſtamentum, eſt quid facti. -  5 Ea autem, quæ facti ſunt, non præſumuntur: -  6 Et ſic legitimus hæres non tenetur probare, teſtamentum non eſſe factum; nam cùm ipſe petit legitiman hæreditatem, ſatis habet fundatam intentionem, quòd proximior eſt, & à lege vocatur. -  7 Tamen ad probandam, quòd teſtamentum conditum fuerit, duo tantum teſtes ſufficiunt, ſed ad probandum ſic, vel ſic actum, ſeptem requiruntur. -  8 Teſtamenti ſolemnitas, quamuis in dubio non præſumatur, niſi quatenus eius prima facies oſtendit, ſiue requiſitam à lege formam habet. -  9 Tamen cùm ipſa ſolemnitate probanda dumtaxat agitur, quia non negatur, teſtamentum conditum, ſed debitam ſolemnitatem non interueniſſe dicitur; tunc equidem duo tantùm teſtes ſufficiunt, etiam non rogati, & non teſtamentarij & infrà n. 14. -  10 Teſtamenti conditi loco, Tabellionem, vel vltra tres teſtes vicinos adinueniri non potuiſſe, duobus tantùm teſtibus, etiam non vicinis probari poſſe. -  11 Et cui hoc caſu onus probandi incumbat? remiſſiuè. -  12 Teſtamenti amiſſio vtrùm duobus tantùm teſtibus, etiam non vicinis probari poſſit? Et amiſſione ipſa probat, an eiuſdem teſtamenti tenor duobus tontùm teſtibus probari poſſit? remiſſiuè. -  13 Teſtmento immixtus contractus, quibus teſtis probari debeat? remiſſiuè. -  14 Teſtori ab hærede de eius voluntate adimplenda, facta promiſſio, vtrùm duobus teſtibus probari poſſit? -  15 Rogitus teſtium in teſtamento vſque adeò eſt de eius ſubſtantia, vt alias teſtamentum ſit nullum: Et vide infrà, num. 22. in fine. -  16 Rogitus teſtium per duos tantùm teſes, etiam non teſtamentarios probari poteſt. -  17 Teſtes in teſtamento adhibitos, ciues, aut vicions eſſe ipius loci, in quo teſtamentum conditum eſt, duobus teſtibus, etiam, non ciuibus probari poteſt. -  18 Teſtamentum fuiſſe lectum, ſiue publicatum, duobus tantum teſtibus, etiam non ciuibus probari poteſt. -  19 Electio in teſtamento commiſſa vtrùm duobus teſtibus probari poſſit? remiſſiuè. -  20 Legatorum tacita ademptio, vtrùm poſſit duobus teſtibus probari remiſſiuè. -  21 Teſtes in teſtamento deſcriptos, & adhibitos, præſumi fuiſſe rogatos, quia eſt ſolemnitas, quæ tunc temporis potuit interuenire. -  22 Legitima filiorum licèt relinqui debeat titulo inſtitutionis, ad hoc vt teſtamentum valeat. -  23 Tamen quòd filio ſimpliciter relictum, fuerit relictum titulo inſtitutionis duo tantùm teſtes poſſunt probare. -  24 Notario ſi obiiciatur, quod erat excommunicatus, & ſic quod non potuit rogari de teſtamento, per duos tantum teſtes probari poteſt, quòd eo tempore fuerat reſolutes. -  25 Teſtatoris habilitas ad teſtandum, duobus tantum teſtibus probari poteſt. -  26 Ad probandum teſtatoris voluntatem, quòd ſub vulgari expreſſa ſubſtitutione contineatur tacita pupillaris, duo teſtes ſufficiunt. -  27 Pupillaris ſubſtitutio tacita quòd matrem excludat ex coniectura voluntatis teſtatoris, duobus teſtibus probari poteſt. -  28 Teſtator ſi voluerit, & dispoſuerit, fidem adhiberi memoriali eius manuſcripto, quoad interpretationem ſuæ voluntatis; dubium non eſſe, quin talis ſcriptura fidem faciat dummodò conſtet ex comparatione literarum, vel ex aliis legitimis coniecturis, ſcriptam fuiſſe manu ipſius teſtatoris, & infrà n. 32. & 35. Et ibidem de memoriali, aut ſchedula tradita, & concredita à teſtatore, Guardiano, vel alteri, & de Bartoli deciſione per illum textum, in l. ſi ita ſcripſero 38. ff. de condit. & demonſtr. -  29 Teſtamentum valere quoad hæredis inſtitutionem, & quoad legata, ſi teſtator inſtituat illum, qui continetur in tali ſcriptura, vel in tali ſchedula, vel ſi dixerit, quòd fiat, vel adimpleatur ſcriptum in ſchedula, quam reliquit penes Guardianum Fratrum Minorum, dummodò legitimè conſtet, ſchedulam eſſe teſtatoris. -  30 Maioratus, aut melioratio rectè conſtituitur in filium, quem teſtator nominauit in quadam ſchedula, dummodò de veritate ſchedulæ conſtet. -  31 Et ſufficit, quòd ex comparatione, vel ex aliis legitimis indiciis, & coniecturis appareat, quòd illa ſchedula eſt teſtatoris: & num. 35. -  32 Teſtator ſi in teſtamento ſolemni refert ad aliquam priuatam ſcripturam non ſolemnem, omnia contenta in ſcriptura priuata cenſentur expreßè dispoſita, & expreſſa in ipſo teſtamento referente. -  33 Et in huiuſmodi cenſetur ſufficiens probatio confeſſio filiorum dicentium ſchedulam eſſe ſcriptam, vel ſubſcriptam manu parentis. -  34 Comparatio etiam literarum ſufficiens cenſetur (vt dictum eſt num. præcedentibus) etiamſi aliqui teſtes, vel inſcripti, vel præſentes non fuerint. -  35 Et ſic multò magis duorum teſtium probatio ſufficiens cenſebitur. -  36 Executores non tenentur ſequi voluntatem ſcriptam in epiſtola, niſi veritas epiſtolæ per quinque teſtes comprobetur, quia poteſt eſſe ſuppoſitia. -  37 Erratum circa qualitates extrinſecas teſtamenti, per duos tantam teſtes probatur. PRo dilucida, atque abſoluta huiuſce Capitis explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit, quòd cùm cap. præcedenti plene explicatum fuerit, cùm agitur de inducenda, atque probanda voluntate, ſiue ex expreſſa, ſiue tacita, cùm etiá de inducta probanda, & declaranda tractatur, qui numerus teſtium requiratur? Reſtar nunc videre, quæ probatio neceſſaria ſit, cùm agitur dumtaxat de qualitatibus, ſeu circunſtantiis quibuſlibet extrinſeca probandis: Et quidem de voluntate, & diſpoſitione teſta[*]toris vbicunque quæſtio non eſt, vec agitur de ea probanda, ſed dumtaxat de probanda aliqua qualitate, ſiue circunſtantia extrinſeca, etiamſi ſit de ſubſtantialibus pro validitate diſpoſitionis, duo teſtes ad eius probationem ſufficiunt, nec maior teſtium numerus deſideratur; ita ſanè docuerunt Bartolus, Caſtrenſis, & Imola in d.l. cùm proponebatur, ff. de legatis 2. Baldus notanter in l. 2. ex n. 2. vbi Alex. Iaſ. in l. Decius & alij, C. de bonor. poſſe. ſecund. tabul. Iaſ. in l. errore, ex n. 7. & ibidem Caſtrenſ. col. 1. c. de teſtamentis. Ancharan. in conſ. 337. n. 2. Socinus ſenior in conſil. 92. n. 10. lib. 3. Alciatus in conſ. 111. num. 9. lib. 9. Calcan. in conſ. 47. colum. 2. Pariſius in conſ. 94. ſub num. 45. & num. 46. lib. 2. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniect. vltimar. voluntas. lib. 12. tit. 16. n. 13. in fine, & n. 14. cum ſeq. Simon de Prætis interpret. 1. dubit. 3. ſolut. 5. num. 34. fol. 30. Michaël Graſſus §. fideicommiſſum, quæſt. 4. n. 10. in fine, & §. ſubſtitut. q. 31. in principio. Burgos Sal. de Paz in l. 3. Tauri. 1. ex. n. 804. vſque ad n. 814. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 3. n. 2. 4. 5. & 10. & his non relatis Ioſephus Maſcardus de probationibus, tom, 1. concluſ. 406. n. 2. Petrus Surdus in conſil. 229. num. 29. lib. 1. Vbi plura proponit exempla, provt eum retuli cap. præcedenti, num. 16. Petrus Magdalenus de num. teſtium in teſtamentis requiſito, 1. p. cap. 15. n. 13. & 14. fol. 159. latiùs cap. 31. n. 2. 3. & 4. & num. 9. tribus ſeqq. vbi ex ſen[*]tentia aliorum Interpretum inquit, generaliter id procedere in omnibus, ac quibuſcunque qualitatibus, & circunſtantiis extrinſecis, provt Prætis etiam dict. num. 34. notauit. Et hinc ſanè eo (vt exemplis rem hanc demonſtremus, & ſpecificè magis loquamur) quòd teſtamentum[*] ab aliquo conditum, cùm de eius ſucceſſione agitur, quamuis non præſumatur; Quoniam condere teſta[*]mentum, eſt quid facti: Ea autem quæ facti ſunt, non[*] præſumuntur, l. in. bello, §. factæ, ff. de capt. & poſtlim. reuerſ. plenè Menochius lib. 6. præſumptione 14. Ita ſanè adnotarunt, & teſtamentum ab aliquo conditum non præſumi, probarunt Alexander num. 19. & Iaſon num. 84. in l. is poteſt. ff. de acquir. hæreditate. Qui ſcripſerunt ita Bartolum ibi ſenſiſſe, n. 25. idem Alexander, Corneus, Ruinus, Gratus, Iaſon, Curtius iunior, Hippolyt. Riminaldus, Sapia, Cagnol. Guid. Pap. Bolognetus, Guil. Benedictus, Bertrandus, Gail Mainer. Natta, Anton. Gabriel, & Didac. Couarruu. quos referunt, & hanc partem amplectuntur, & contrariæ opinionis fundamentis ex propoſito ſatisfaciunt Franciſcus Mantica de coniectur, vltimar. voluntat. lib. 2. tit. 1. per totum. Ioſeph. Maſcardus de probationibus, tom. 3. concluſione 1353. ex num. 1. cum ſeq. vſque ad num. 13. Iacob. Menochius lib. 4. præſumpt. 1. per totam. Qui rectè[*] adnotarunt, legitimum hæredem non teneri probare, factum non eſſe teſtamentum; nam cùm ipſe petit legitimam hæreditatem, ſatis habet fundatam intentionem, quòd proximior eſt, & à lege vocatur, l. 1. ff. de petit. hæred. l. obuenire, ff. de verbor. ſignificat. l. 3. §. de illo, ff. pro ſocio, & in omnibus titulis, in quibus agitur de legitimis hæredibus ab inteſtato venientitibus: Idcircò qui tentamentum conditum dicit, id probare, atque, teſtamentum oſtendere debet. Tamen (vt à propoſito noſtro non diſcedamus) ad probandum, quòd teſtamentum conditum fuerit, duo tan[*]tùm teſtes ſufficiunt, licèt ad probandum ſic factum, ſiue ad probandam teſtatoris voluntatem, ſeptem teſtes requirantur; & ſic primum probare, parum prodeſt, niſi probetur ſecundum, iuxta Gloſſam ordinariam, & notabilem, in l. 2. in Gloſſam magna, ad finem, C. de bonor. poſſeſſion. ſecund tabul. quæ communiter approbatur per omnes Doctores ibi: & per Oldrad. in conſil. 297. num. 7. Socinum ſeniorem in conſ. 92. numero 10. lib. 3. Manticam de coniect. vltimar. volunt. lib. 12. tit. 16. num. 15. Maſcardum de probationibus, tomo 1. concluſ. 406. num. 2. & concluſ. 1153. num. 51. Azeuedum in l. 1. tit. 4. lib. 5. num. 32. Petrum Surdum dicto conſil. 129. ſub num. 29. Pet. Magdalenum de num. teſtium in teſtament. requiſito, 1. parte, cap. 31. num. 14. Aldobrandinum in conſ. 32. num. 33. Similiter, vbi de voluntate, & diſpoſitione teſtatoris quæſtio non eſt, ſed tantùm de ſolemnitate teſtamenti, quæ in dubio non præſumitur, niſi quatenus[*] eius prima facies oſtendit, ſiue requiſitam à lege formam habet, vt latiùs explicat Menochius lib. 4. præſumptione 9. per totam. Maſcardus de probat. concluſione 1354. vt puta, ſi ſuccedentes ab inteſtato non negauerint, teſtatore m teſtamentum condidiſſe, ſed[*] debitam ſolemnitatem interueniſſe negant; nam tunc duo teſtes ſufficiunt, etiam non rogati, nec teſtamentarij, prout etiam concludunt Doctores communiter in l. hæredes palam, in principio, vbi optimè Bartolus ſub num. 5. Caſtrenſis num. 8. & cæteri communiter ff. de teſtamentis: Communiter etiam Doctores in l. 2. C. de bonor. poſſeſſion. ſecund. tabul. vbi Decius colum. 2. & 3. & prius Iaſon num. 10. & 11. Maſcardus concluſ. 1353. num. 51. Petrus Surdus d. conſ. 129. ſub n. 29. lib. 1. Gloſſa Oſtienſis, Speculator, Aretinus, Afflictis, Chaſſaneus, Pariſius, Ioann. Lub. Didac. del Caſtrillo, Montaluus, Boërius, Socinus, & Sylua Nuptialis, cum quibus Burgos Salon de Paz in dicta l. 3. Tauri, prima parte, num. 804. & inquit numero 805. quòd ſi quis probare nititur in loco, in quo[*] teſtamentum eſt conditum, Tabellionem, vel vltra tres teſtes vicinos adinueniti non potuiſſe, id duobus teſtibus, etiam non vicinis probari poteſt & num. 822. vſque ad num. 825. vbi de eodem agit, & cui hoc caſu onus probandi incumbat: & num. 807. agit ipſe Bur[*]gos Salon de Paz, an teſtamenti amiſſio duobus teſtibus, etiam non ciuibus probari poſſit, vel maiori nu[*]mero teſtium, ac de iure huius Regni oppidanorum debeat probari: De quo etiam Malſeardus dicta concluſione 1353. num. 52. vbi quòd teſtament ſcriptura vbi eſt deperdita, tenor eius duobus teſtibus probari poteſt, idque ex ſententia multorum Authorum, quos ibi refert: Et per eundem Burg. Sal. de Paz vbi ſuprà; latiùs per petrum Magdalenum de num, teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, capit. 28. per totum, teſtamento etiam immixtus contractus quibus teſtibus probari debeat tractat ipſe Burg. Sal. de Paz, in[*] dicta l. 3. Tauri, num. 808. & num. 809. teſtatori ab hærede de eius voluntate adimplenda, facta promiſſio, vtrùm duobus teſtibus probari poſſit? Et latiùs per[*] Magdalenum prima parte, cap. 27. num. 23. Superiorem quoque reſolutionem, videlicet duos tantùm teſtes ſufficere ad probandum, quòd in teſtamento, aliàve vltima diſpoſitione, ſolemnis numerus teſtium interuenerit, probarunt Cardinalis Franciſcus Mantica de coniecturis vltimarum voluntat lib. 12. dicto titulo 16. num. 14. & 15. Magdalenus 1. part. cap. 13. numero. 13. & 14. capit. 31. numero. 2. 3. & 4. Surdus d. numero 19. qui Burgenſis Salon de Paz, & prædictorum, quos ipſe refert, mentionem non faciunt. Prætereà, licèt, rogitus teſtium in teſtamento, ſit[*] de ſubſtantia teſtamenti, vſque adeò, vt aliàs teſtamentum ſit nullum, l. hæredes palam, §. in teſtamentis: vbi Bartol. & omnes notarunt, ff. de teſtamentis, l. hac conſultiſſima, in principio, C. eodem. Boëtius deciſione 34. num. 8. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſione 58. Quia tamen hoc non de pendet principaliter à voluntate, nec in eo conſiſtit principalis[*] diſpoſitio teſtatoris, ſed eſt ſolemnitas introducta de iure ciuili, poteſt talis rogitus probari per duos reſtes, etiam non teſtamentarios, vt concludit Bald. in d.l. 2. C. de bonor. poſſeſ. ſecund. tabul. ante num. 4. Alexand. num. 6. Iaſ. num. 13. & optimè Decius num. 8. vbi declarat; fuitque opinio Martini, prout notauit ipſe Bald. in l, comparationes, in. 3. notabili, C, de fide inſtrumentor. Alexandri (qui teſtatur de communi ſentenia) in conſil. 47. num. 3. lib. 2. & ita quoque obſeruarunt Iaſon in dicta l. hac conſultiſſima, in principio, num. 3. Decius in conſil. 11. colum. 8. in fin. Ruinus in conſ. 1. num. 8. in fine, cum ſeq. lib. 2. Alciatus in conſ. 111. num. 9. lib. 9. Prætis lib. 1. dubit. 3. ſolutione 5. num. 30. in fine, folio 51. Mantica lib. 12. dicto tit. 16. Surd. dicto conſ. 129. ſub num. 29. lib. 1. Petrus Magdalenus 1 p.d. cap. 31. num. 56. & 7. Burg. Salon de Paz in dict. l. 3. Taur prima parte, num. 810. vbi reſoluit, teſtium rogitum duobus teſtibus, etiam[*] non ciuibus poſſe probari: ſit citat Cornenum, quem ſuperiores non citant; & num. 813. in fin. tradit etiam teſtes in teſtamento adhibitos, ciues, aut vicinose eſſe ipſius loci, in quo teſtamantum conditum eſt, duobus teſtibus etiam non ciuibus probari poſſe. & num. 809. teſtamentum fuiſſe lectum, ſiue publicatum, duobus tantum teſtibus etiam non ciuibus probari poſſe aſ[*]ſerit, & dicit videndum Ruinum in conſilio 1. numero 12. & 15. & 18. lib. 3. & latiùs videri poterit Pet. Magdalenus prima parte, cap. 29. per totum: & numero 812. inquit etiam ipſe Author, vtrùm electio in teſtamento commiſſa, duobus teſtibus probari poſſit:[*] & num. 812. an tacita legatorum ademptio poſſit duobus teſtibus probari. De quo etiam vide Couar. in[*] rubrica de teſtamentis, 2. part. num 21. Prætis libro 1. interpretation. 1. dubitatione 3. ſolutione 5. num. 30. folio 29. Petrus Surdus dicto conſilio 29. lib. 1. immò & teſtes in teſtamento deſcriptos, & adhibitos, præ[*]ſumi fuiſſe rògatos, quia eſt ſolemnitas, quæ tunc temporis potuit interuenire, poſt alios reſponderunt Decius in conſilio 11. numero 17. verſic quod notari. Socinus iunior in conſilio 178. numero 4. libro. 2. Boerius quæſtione 35. Menochius libro quarto præſumptione 9. numero 2. vbi extendit, vt etiam idem dicamus de quocunque alio actu, qui requirit ſolemnitatem vt illa præſumatur, ſi in actu fuit enuntiata, & eo tempore potuit interuenire: Et idem quoque ſcripſit libro tertio præſumptione 132. num. 32. idem quoque tenuit, & præſumit teſtes rogatos dixit Azeued. in l. 1. tit. 4. numero 54. & 55. libro quinto. Ceruantes in l. 3. Tauri, numero 115. videndus ex num. 109. vſque ad num, 124. vbi concludit id ipſum, & dicit verius eſſe, quòd etiam hodie poſt legem illam regiam, teſtium rogitus neceſſarius ſit. Rurſùs Legitima filiorum licèt relinqui debet titu[*]lo inſtitutionis, ad hoc vt teſtamentum valeat, iuxta tex. in authent. vt cũ de appellatione cognoſcitur, § aliud quoque capitulum iuncta Gloſ. in cap. ſi pator, verbo, inſtituit, de teſtamentis in 6. & poſt alios multos Authores ita tradiderunt Iul. Clar. §. teſtamentum, queſt. 38. Couar. in cap. Rainuntius, de teſtam, §. 1. num. 1. Gualdenſis de arte teſtandi, titulo 3. cautela prima, numer. 1. Menchaca de ſucceſſionum creatione, §. :1. num. 68. & ſeq. Marc. Antonius Cucchus in traetatu, de Legitima, pagin. 75. num. 1. cum ſeq. vbi latè in propoſito: Petrus Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 16. ex num. 57. cum ſeq. D. Spino in ſpeculo teſtamentorum, gloſſa n. 17. principali, ex num. 15. Ludouicus Molina eruditè (vt adſolet) de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 15. ex num. 14. vſque ad num. 20. quò loci reſolutiuè firmat, Legitimam ex iure communi, atque Regio partitarum, filiis titulo inſtitutionis relinquendam eſſe; idque etiam hodie procedere, nec innouari e deciſione l. primæ, titulo 4. lib. 5. nouæ collect. Regæ vt ibi fundat dilucidè. Et id ipſum ſequuntur permulti huius Regni Authorés, quos congerit, & ita reſoluit Cæuallos commun. contra commun. quæſtione 23. & quæſtione 711. num. 5. tamen[*] quod relictum filio ſimpliciter, fuerit relictum titulo inſtitutionis, duo teſtes poſſunt probare, ita Baldus in l. 2. C. de bonor. poſſ. ſecund. tabul. num. 2. & ibidem Caltrenſ. num. 5. in fin. & Alexand. num. 6. Iaſon ſub num. 13. Decius num. 7. idem Iaſon in l. errore, numer. 8. cum ſeq. C. de teſtament. Ruinus in conſilio primo, n. 8. lib. 2. Mantic. de coniecturis vltimar. volunt. lib. 12. titulo 16. num. 4. Petrus Surdus dicto conſilio 129. ſub dict. num. 29. libro primo, Petrus Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 15. numero 54. & cap. 51. num. 8. & reddit rationem Decius, vbi ſuprà, quia in hoc caſu, & ſuperioribus non agitur principaliter de voluntate, ſed de probanda ſolemnitate legali, in qua regulariter duo tantum teſtes ſufficiunt, ex ſententia communi, in d.l. 2. C. de bonor. poſſ. ſecund. tabul. & in d. errore, C. de teſtam. & latius per petrum Surdum ſub dicto numero 29. vbi etiam, quod ſi quis fateatur, teſtatorem feciſſe teſtamentum, ſed neget eum fuiſſe ſanæ mentis, vel quod teſtator non ſic declarauerit, aut quod non deceſſerit; hæc omnia, ſcilicet quod teſtator erat ſanæ mentis, quod ſic declarauit, & quod deceſſerit, ad quod talis fuerit hæres inſtitutus, & alia ſimilia; per duos poſſunt teſtesprobari. Vt etiam per Magdalenum dicto cap. 31. num. 2. 3. & vide num. 9. 10. & 11. vbi dicit idem eſ[*]ſe, ſi obiiciatur Notario, qui fuit rogatus, vt teſtamentum conficeret, quod erat excommunicatus, & ſic quod non potuit de teſtamento rogari, vt ibidem comprobat; poterit namque per duos teſtes probari, quod ipſe tunc temporis fuerat abſolutus, vt eodem[*] loco obſeruat. Et idem iuris eſſe inquit, ſi obiiciatur, quod perſona teſtatoris fuerat inhabilis ad teſtandum, poteſt enim habilitas duobus tantum teſtibus probari, vt per Baldum, & Caſtrenſem, num. 5. in d. 1. 2. C. de bonor. poſſeſ. ſecund. tabul. & eundem Caſtrenſem in l. cum proponebatur, in fine, ff. de legatis ſecundo. Ancharanum dicto conſil. 337. numer. 2. ad finem. Sic quoque ad probandam voluntatem teſtatoris, quod ſcilicet ſub vulgar expreſſa non conti[*]neatur tacita pupillaris, duo teſtes ſufficiunt; provt ſcripſit Bartolus in l. 2. num. 39. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. & ibi Claudius num. 25. & Iaſon num. 36. Baldus in l. quamuis, numero 1. & ibi Salicetus numero 4. & Alexander num. 2. C. de impuberum. Baldus in l. precibus, num. 12. C. eodem. Mantica de coniectur. vltiumar. volunt. lib. 12. dicto titulo 16. numer. 5. &6. Graſſus §. ſubſtitutio, quæſtione 31. in principio. Petrus Surdus in conſilio 356. num. 13. lib. 3. qui dicit, hoc eſſe extrinſecum, & ideo duobus teſtibus probari. Infe[*]runt etiam iidem nunc relati Authores, duos teſtes ſufficere ad probandum, quod tactia ſubſtitutio pupillaris ex coniectura voluntattis excludat matrem. Quod ante ipſos tenuerunt Angelus num. 5. & Salicetus num. 7. in dicta l. precibus. Ac denique Mantica adiicit lib. 12. dicto titulo 16. num. 2. 0. dubium non eſſe, quin ſi teſtator voluerit, & diſpoſuerit fidem[*] adhiberi memoriali eius manu ſcripto, quoad interpretationem, fiue quo ad ſcientiam ſuæ voluntatis; talis ſcriptura fidem faciat; dummodo conſtet ex comparatione literarum, vel ex aliis legitimis coniecturis, hanc ſchedulam ſcriptam fuisse manu ipſius teitaroris: idque per text. qui ad hoc allegatur communiter in l. ſi ita ſcripſero 38. ff. de condition. & demonſtr. vbi Bartolus ita notauit, & deduxit: latiùs Socinus ſenior colum penult. & finali. Alexander in conſilio 76. numer 5. & ſeq. lib. 3. Alciatus in conſilio 57. num. 2. lib. 9. Gozadinus in conſilio 3. num. 16. Signorolus in conſilio 176. num. 7. Corſetus in ſingulari 276. Burgos Salon di Paze in l. 3. Tauri, Prima parte, num. 808. in verſic. Quibus, vbi inquit, an poſſit id duobus teſtibus probari. Et agit de dicta deciſio[*]ne Bartoli, quod ſi teſtator dixit, Volo quod hæres meus der illud, quod ſcriptum eſt in ſcedula, quam reliqui apud Guardianum fratrum Minorum: ſi Guardianus oſtendit Scedulam, valet relictum quod in ea reperitur ſcriptum, & adimplendum eſt ibi diſpoſitum; ſiue fuerit legatum, vt plerique intellexerunt Bartolum, fiue ſit inſtitutio, vt voluerunt Baldus, & Angelus in l. aſſe toto, ff. de haered. inſtitut. Caſtrenſis, Alexander, Socinus, & alij, cum quibus firmiter hanc partem ſuſtinet Hippolyt. Riminaldaus in conſ. 598. ex num. 48. vſque ad num. 56. lib. 5. qui inquit num. 50. etiam quo ad inſtitutionem, hanc eſſe opinionem communem: & num. 51. eſſe magis communem, & ab ea in praxi non eſſe recedendum. Nec requiri, vt teſtator dicat, Inſtituo talelm, puta Petrum, aut Ioannem, de quo in tali ſcedula; ſed ſatis eſſe, ſi quis implicitè, vel explicitè, per relationem ad aliam ſcripturam inſtituatur, ex eo defendit contra Diadac. Conuarruu. ex num. 53. vſque ad num. 56. quod reltio ad aliam ſcripturam, vel ad alias perſonas, vim ſpecialis expreſſionis habeat, vt latiùs probat ibidem, & id ipſum tenuerunt, atque exornarunt deciſionem præfatam Bart. in d.l. ſi ita ſcripſero. Pariſius in conſilio 19. ex num. 12. cum ſeq. & numer. 26. lib. 3. Burgos ipſe de Paz. in conſilio 1. num. 6. Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 4. colum. 2. & quæſione 36. Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 1. titulo 7. num. 7. Riminmaldus idem, in principio, de teſtament. num. 486. Guil. Benedictus in cap. Rainutius, de teſtamentis, verbo, in extremis poſitus, num. 41. Padilla, in l. cum quidam, num. 2. ff. de legatis ſecundo, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 11. Gualdenſis de arte teſtandi, titulo 2. cautela 4. Stephan. Gratianus, deciſione 103. ex numer. 9. Fontanella Clauſula 4. gloſſa 18. parte 2. ex num. 22. Cæuallos quæſtion. 44. Hector Felicus allegatione 45. part. 3. Ioann. Gutierr. practicar. lib. 2. quæſtion. 41. Maſtrillus deciſione 190. Alexander Ambroſius deciſion. fori epiſcop. Peruſini 13. Anton. Gabriel: communium concluſion. lib. 4. titulo de teſtamentis, concl. 11. per totam, Ioſephus Maſcard. de probation. concl. 1353. num. 73. Michaël Graſſus §. inſtitutio, quæſt. 16. Petr. de Peralta in rubrica. ff. de hæred. inſtitut. numer. 76. & 77. Tell. Ferdin. in l. 3. Tauri, 5. part. num. 34. & in l. 37. num. 2. Ioannes Guttier. pract. lib. 2. quæſtion. 41. num. 4. & 5. Pet. Magdal. de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 1. part. cap. 27. n. 9. Ioan. Matienc. in l. 1. tit. 4. gloſſ. 16. n. 13. lib. 5. nonæ collect. Regiæ. Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. parte, quæſt. 54. & 68. num. 54.[*] vbi inquit, quod maioratus, aut melioratio rectè conſtituitur in filium, quem teſtator nominauit in quandam ſchedula, dummodo de veritate ſchedulæ conſtet. Et duntaxat requirit, quod ex litterarum coparatione, vel ex aliis legitimis indiciis, & con[*]iecturis appareat, quod illa ſchedula eſt teſtatoris. Refert etiam Caſtrenſem in conſilio 387. lib. ſecundo, Crauetam in conſ. 143. n. 6. dicentes, quod ſit teſtator in[*] teſtamento ſolemni ſe refert ad aliquam priuatã ſcripturam, non ſolèmnem, omnia contenta in ſcriptura priuata, cenſentur expreſſe diſpoſita, & expreſſa in in ipſo teſtameuto referente. Ac denique inquit, quod[*] in huiuſmodi caſibus erit ſufficiens probatio filiorum, confitentium ſchedulam eſſe ſcriptam, vel ſubſcriptam manu parentis, idque ex Authoribus, & doctrinis ibi relatis, & per Manticam dicto titul 16. num. 22. conuenit etiam ſuperioribus Graſſus dicto § inſtitut. quæſt. 16. num. 4. & 5. dicens veriorem, & communiorem opinionem eſſe cum Bartulo, vt præfata deciſio procedat tam in inſtitutione, quam in particularibus relictis, dummodo conſtet, quod dicta ſchedula ſit ſcripta manu teſtatoris; & quod ſufficit conſtare id ex comparatione, vel ex aliis legitimis coniecturis, vt ſuprà dicebatur; & aſſeuerarunt Natta, Ludou. Lana. Ludon. Zunt. & alij per eundem Graſſum commemorati; qui ſubdit ſtatim num. 7. quòd talis comparatio litterarum procedit & habet effe[*]ctum, abſque eo quod aliqui teſtes vel ſint inſcripti, vel præſentes fuerint: Et refert Bart. Bald, Alex. Felin. Deci. & Ludou. Zunt. ſic renentes, & ſecundum hæc, certius quidem erit, duobus tantum teſtibus dictam ſchedulam multo magis probari poſſe, ſiquidem[*] ſola comparatione, vel ſolis coniecturis probari valere, præfati aſſerunt Authores, & ita duobus teſtibus probari pungit Burg. Sal. de Paze, d. num. 808. in d. l. 3. Taur. executores tamen, quod non reneantur ſe[*]qui voluntatem ſcriptam iu epiſtola, niſi veritas epiſtolæ per qu inque teſtes comprobetur, quia poteſt eſſe ſuppoſita; poſt Alciatum in conſil. 107. n. 12. lib. 9. ſcripſit Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. volun. lib. 12. d. tit. 16. num. 21. Denique & vltimò obſeruandum, atque conſtituen[*]dum eſt, quod è contrario erratum circa qualitates huiuſmodi extrinſecas, vel alias ſimiles, poteſt etiam per duos tantum teſtes probari, quamuis ſecus ſit, vbi agitur de errore circa ſubſtantialia teſtamenti, ſiue de errore ſubſtantiali aliquo: quia non poteſt probari, niſi per eundem numerum teſtium, per quem teſtamentum probatur; ſicuti vtrumque poſt gloſſam. Cinum Bartol. Caſtrenſem, Bald. Angel. Roman. Fulgoſium, Alex. Decium, Iaſon. Felin. & Pariſum obſeruauit, atque comprobauit Petrus Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, dicto cap. 31. num. 13. folio 339. Pariſius in conſil. 3. num. 35. lib. 3. CAPVT XXI. Teſtamentum imperfectum imperfectione (vt aiunt) ſiue ratione incompletæ, vel non conſummatæ voluntatis, iuxta exemplum traditum in l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtament. & alia ſimilia, quæ Doctores conſtituunt, an vſque adeò inualidum ſit, vt nec fauore piæ cauſæ, nec liberorum ſuſtineatur, etiam quod perfectè diſpoſita, idque etiam poſt nouam deciſionem legis primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, vbi & de doctrina illa Bartoli in l. in teſtamento; per illum textum, ff. de fideicommiſſar. libert. quæ piæ cauſæ fauorem concernit (ſed improbatur à multis) & an ſaltem eodem iure Regio attento valeat ſubſiſtere. Rurſus, teſtamentum perfectum, & abſolutum fuiſſe vtrum præſumi debeat in dubio, dum non conſtiterit, nec probetur, teſtatorem vltra progredi ad alia diſponenda, præter iam diſpoſita per eum, procedere voluiſſe: quandóve teſtatoris voluntas, ſiue diſpoſitio præſumatur perfecta, necne; & quibus regulis, & doctrinis aptiùs, atque diſtinctiùs id poſſit explicari, vt etiam poſt deciſionem dictæ l. Regiæ primæ, titul. 4. lib. 5. locum obtineat; ne nos in hac materia coniecturali, & præſumpta decipi aliquando contingat. Sed & teſtatorem pro perfecta, & abſoluta diſpoſitionem ſuam habuiſſe, vtrum teſtibus probari poſſit; & an duo tantum teſtes ſufficiant, quemadmodum ſufficere, cum aliæ qualitates extrinſecæ probantur, cap. præcedenti adnotatur. Quid etiam ſi teſtator iuſſerit Tabellionem vocari, vt de eius ordinatione, & voluntate, quam coram teſtibus iam explanauerat; redigeret teſtamentum in publicam ſcripturam, nec id fuerit factum, an dicatur teſtamentum imperfectum imperfectione, ſiue ratione voluntatis; vbi conſilium Oldradi 119. (quod aſſiduè expenditur) illuſtratur, atque explanatur. Demum inquiritur, vtrum teſtamentum non lectum coram teſtibus & teſtatore, imperfectione voluntatis, an dumtaxat ſolemnitatis imperfectum dici debeat, ita vt valeat ſaltem quod piam cauſam, & liberos, & qualiter vtrumque de iure communi, & de iure Regio procedat. Diligens equidem non modò, ſed & accuratior, atque diſtinctior, quàm hactenus tradita fuiſſet, explanatio, & reſolutio: vbi ſuperiora omnia (quæ adeo aſſidua, & neceſſaria ſunt, vt per manus traditur quotidie) ita dilucidè explanantur, vt abſque ingenti ſtudio, & labore, omniúmque Interpretum originali, & prolixa lectura, id effici non potuiſſe, libenter fateatur vnuſquiſque. SVMMARIVM. -  1 Testamentum quotieſcunque imperfectum eſt ratione incompletæ, aut non conſummatæ voluntatis, videlicet quando teſtator cœpit facere testamentum, & morte præuentus, vel aliter perficere non potuit, aut noluit; vel quando ſe tantum præparauit ad teſtandum, tunc equidem inualidum eſt quoad omnia. -  2 Idque generaliter in omni testamento, & dispoſitione, ac in quacunque perſona. -  3 Et etiam in teſtamento condito ad pias cauſas, & inter liberos. Nam etiam fauore piæ cauſæ, & liberorum teſtamentum imperfectum ratione voluntatis, non ſuſtinetur: & latiùs infra, ex num. 22. cum ſeq. provt hæc latiſſimè probarunt, at que exornarunt Authores permulti, qui in vnum aggregantur, atque commemoratur hoc numero. Et l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtamentis, deciſionem illustrarunt quamplurimis. -  4 Testamentum inperfectum ratione voluntatis incompletæ, vel non conſummatæ, neque iure codicillorum valere, neque etiam ſi in eo contineretur clauſula codicillaris. -  5 Teſtamentum imperfectum ratione voluntatis dici, & nihil valere, ſi probetur voluiſſe teſtatorem vltra procedere, etiam per modum legandi, & fideicommittendi particulariter, & ſic per dispoſitionem particularem, non ſolum vniuerſalem. -  6 Teſtamentum non eſſe perfectum, quando teſtator iam ſcripta hæredis inſtitutione, erat facturus lagata. -  7 Niſi diu ſuperuixerit, & nihil legauerit, tunc namque etſi deſtinaſſet facere legata, teſtamentum illud dicitur habuiſſe pro perfecto, & illius deſtinationis pœnituiſse. -  8 Sed & cum teſtator erat adſcripturus conditionem ſuæ diſpoſitioni, & non adſcripſit, tota diſpoſitio redditur imperfecta. -  9 Idque in dubio præſumitur. -  10 Et ſufficit, ſi tacitè vel expreſsè conſtet, quod teſtator volebat aliquid addere, vel detrahere. -  11 Et vbicunque aliquid erat adhuc dicturus, quod complere non potuerit, dicitur teſtamentum imperfectum eſſe. -  12 Et quando conſtat, quod teſtator non habuit diſpoſitionem illam pro perfecta. -  13 Et hæc commendantur, quia quotidiana, & ſingularia, & ita obtinent de iure huius Regni, ſicut de iure communi, nec aliqua lege Regia alterantur, & latiùs infra ex n. 30. -  14 Quamuis Antonius Ayora aliter intellexerit (ſed præpoſterè quidem) & l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtament. verum ſenſum malè percipiat, vt latius nouè hic adnotatur. -  15 Et eorum, quæ n. præcedenti dicuntur, ſumma, & reſolutio breuis proponitur. -  16 Teſtamentum imperfectum ratione voluntatis quare non valeat, & n. ſeq. -  17 Teſtamentum eſt quid indiuiduum, cuius qui partem fecit, nihil feciſſe videtur. -  18 Et ideo in vltimo puncto indiuiſibili ſtat forma eſſentialis ipſius, à quo vires & perfectionem recipit. -  19 Ita vt in vltima littera, aut ſyllaba concluſiua eius forma dicatur concludi. -  20 Quælibet enim forma ex conſummatione operis contingit. -  21 Et ideo nihil actum dicitur, quando aliquid ſupereſt agendum. -  22 Teſtamentum imperfectum ratione voluntatis, vſque adeo valere, vt etiam id procedat quoad perfectè diſpoſita in fauorem piæ cauſæ, vel liberorum. Idque generaliter enuntiatur ex ſententia quamplurimorum Authorum. -  23 Sed ſpecificè magis loquendo, atque in diſpoſitione inter liberos, vt ipſa non valeat indiſtinctè, ſi vitium imperfectionis exiſtat, etiam quoad perfectè diſpoſita quoad ipſos liberos; tenuerunt Authores nonnulli, qui præcitantur hoc numero. -  24 Nec repugnat Antonij Ayoræ reſolutio, & in caſu aſſiduo obſeruatio quædam, provt nouè, & verè hic adnotatur. -  25 Teſtamentum imperfectum ratione, voluntatis ſuſtineri, ſaltem quoad perfectè diſpoſita, in fauorem piæ cauſæ. Idque ex ſententia Bartoli, quem alij ſequunter, provt hoc n. referuntur. -  26 Contra verò ex ſententia aliorum multorum, quæ & communior, & verior eſt, & tenenda omninò. -  27 Nec ſuſtineri poteſt differentia illa, quam inter liberos, & piam cauſam Dida. Couar. conſtituit, vt Burg. Sal. de Pace eleganter & verè probauit. -  28 Et in caſu contingenti, eiuſdem conſultationem, & Regij Senatus definitionem adduxit. -  29 Ad text. etiam in l. in teſtamento, ff. de fideicommiſſariis libertat. (quo Bart. & ſequaces excitantur præcipuè) plures aſſignauit intellectus. -  30 Teſtamentum imperfectum ratione voluntatis incompletæ, ſiue non conſummatæ, indiſtinctè non ſuſtineri quoad omnes, & quoad piam etiam cauſam, & liberos etiam quoad perfectè diſpoſita, non ſolum de iure communi, ſed etiam de iure Regio. -  31 Immo nec inueniri verbum aliquod apud dictas leges Regias, quo alicuius alterationis, ſeu emendationis anſam, ſiue occaſionem ſumere valeamus. Id quod nouè, & latiùs hic adnotatur, & l. 1. & 2. tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ verus & germanus ſenſus adducitur. -  32 Voluntatis imperfectæ defectus, dicitur defectus à lege naturali procedens, in quo leges non diſpenſunt. -  33 Lex noua in dubio non videtur corrigere velle legem antiquam. -  34 Et reſtringenda eſt, vt quanto minus fieri poſſit, recedatur à iure communi. -  35 Et in terminis, in quibus loquitur, ſtrictè intelligatur. -  36 Nec extendatur ad alios caſus, quàm ad eos, de quibus ibi nominatim fit mentio. -  37 Lex noua vbi enumerat aliquem caſum ſpecificè, alij caſus cenſentur ſub diſpoſitione iuris communis remanere. -  38 Teſtamentum imperfectum ratione voluntatis non completæ, non ſuſtineri; etiam quoad perfectè diſpoſita inter liberos, vel ad piam cauſam, vel inter alios quoſcunque, etiam de iure Regio probaſſe Interpretes nonnullos, quorum ſpeciſica, & noua mentio fit hoc num. -  39 Teſtamenti perfectio quadruplex eſt, remiſſiuè. Et ibidem Ioannis Matienzi in eodem placito ſuperiori ſenſus nouè detectus, & numeris ſeqq. -  40 Teſtamentum ex legibus Tauri, & nouæ collectionis Regiæ, poteſt in vita teſtantis incipi, & poſt eius mortem ab alio perfici, & finiri: qui ad id faciendum habeat facultatem. Et vnum & idem iudicatur teſtamentum à teſtatore, & commiſſario factum. -  41 Commiſſarius tamen huiuſmodi ad perficiendum teſtamentum, à teſtatore incœptum, non poteſt vltra quintam bonorum defuncti partem diſponere. -  42 Niſi fuerit ſibi ſpecialis ad id conceſſa facultas. -  43 Nec cenſetur ex noui hac iuris Regij conſtitutione aliquatenus derogatum iuri communi, quod teſtamentum imperfectum ratione voluntatis improbauit, & ſuprà num. 39. -  44 Teſtamentum, vt tanquam imperfectum ratione voluntatis incompletæ vitietur, oportet quòd conſtet, & probetur teſtatorem vltra dispoſita per eum in eodem teſtamento, vltra voluiſſe ad aliæ disponenda procedere, In dubio namque præſumitur teſtamentum fuiſſe perfectum, nec ibidem dispoſitum vitiatur. -  45 Teſtamenti actus in dubio, præſumitur perfectus, & conſummatus. -  46 Voluntatis imperfectio in dubio non præſumitur. -  47 Idque magis, & magis coadiuuatur, quando Notarius, qui teſtamentum ipſum conſcripſit, adieciſſet cauſulam illam, Actum, &c. Nam clauſula illa ſignificat, teſtatorem habuiſſe teſtamentum pro perfecto, & abſoluto, & infrà; num. 62. -  48 Teſtamenti perfecti coniectura eſt; quando illa diſpoſitio conuenit cum voluntate iam ab ipſo teſtatore propalata. -  49 Teſtamentum in dubio præſumi perfectum (vt dictum eſt) donec contrarium non constiterit, & dici non conſtare, eo ipſo, quod non apparet teſtatorem vltra voluiſſe procedere ad aliud disponendum, & ſic in caſu dubio, vel cum apparet noluiſſe aliud disponere, & ſic in caſu certo. -  80 Quæ tamen doctrina adeo generalis, nec aliter declarata, nimis vaga & periculoſa eſt, niſi aliis doctrinis aut distinctionibus clarior fiat. Idque ex ſententia Telli Ferdinandez, quam agnoſcit veram, & probauit Author hoc loco. -  51 Testamentum ex eo dignoſci non eſſe completum & perfectum, ſed fieri cœptum & non conſummatum, quod appareat. vel apparere poſſit, teſtatorem omnino ſe non firmaſſe in prolatis, vel diſpoſitis, ſed velle aliquid pro perfectione, & complemento dispoſitionis. -  52 Quod quidem, & voluiſſe teſtatorem ad alia disponenda tranſire, probabitur; quando poſt vnum, vel plura dispoſita, à quibus inchoauerat facere testamentum, ſubiecit verbum dispoſitiuum cum præcedenti diſtinctione repetitiua, putà Iem volo, vel hoc amplius volo, & confeſtim obmutuit. Nam his, & ſimilibus caſibus, ſatis apparet de imperfectione voluntatis teſtamentariæ, quæ regulariter vitiat. -  53 Teſtamentum fuiſſe perfectum, & conſummatum, vel non, quomodo percipiatur vel non, eleganter declaraſſe Carolum Ruinum in conſ. 15. lib. 2. & in conſ. 7. n. 7. & ſeq. lib. 3. -  54 Surdum etiam deciſione 292 adnotaſſe nonnulla. Ac maximè num. 11. teſtamentum dici imperfectum ratione voluntatis, ſi poſt ſcriptam à Notario dispoſitionem, testator publicationem diſtulit in aliud tempus. -  55 Teſtamentum habitum pro perfecto, abſoluto & completo, deduci atque probari poſſe ex dictis testium deponentium, habuiſſe teſtatorem dispoſitionem ſuam pro perfecta, & abſoluta. -  56 Et ad id probandum, duos tantum teſtes ſufficere. -  57 Item probari ex confectione teſtatoris, quando teſtator poſt factum teſtamentum dixerit, ſe iam feciſſe teſtamentum, vt hic adnotatur. Et Simonis de Prætis in caſu ſibi occurrenti roſolutio proponitur. -  58 Teſtamentum in dubio imperfectione, ſiue ratione voluntatis imperfectum non præſumi, doctrinam ſuperiorem toties repetitam, nulla alia diſtinctione clariorem effici poſſe, quàm ea, quam in propoſito adduxit, atque ex mente aliorum Authorum Tellus hîc relatus conſiderauit. -  59 Et quid quando verſamur in dubio, & num. ſeq. -  60 Testamentum ad cuius confectionem à principio fuit vocatus Notarius, & de quo conficitur ſcriptura, imperfectum dici ratione voluntatis, ex non perfectione ſcripturæ, hoc eſt, quando non eſt abſoluta, etiamſi teſtator plura dispoſuerit perfectè. -  61 Et conſequenter, etiam poſt deciſionem legis primæ, titulo 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, nec cætera in eo cententa peti poſſunt, vt nouè atque eleganter hic obſeruatur. -  62 Testamentum de quo fuit confectum publicum inſtrumentum, dici perfectum ex clauſula concluſiua Notarij, & ſuprà, num. 47. -  63 Item ex appoſitione ſigni tabellionis, quod denotat illud habitum pro perfecto & abſoluto. -  64 Item quando Notarius aſſerit ſe rogatum, & appoſuit diem. -  65 Et cum teſtator poſtquam totam ſuam voluntatem coram Notario & teſtibus expreſſerit, licentiat eos. -  66 Teſtamentum purè nuncupatiuum, vt dignoſcatur, an perfectum, vel imperfectum fuerit, quæ debeant animaduerti ex ſententia Authoris, & vide ſuprà, n. 58. -  67 Teſtamentum dici imperfectum imperfectione voluntatis, quando expreßè, vel ex probatis & veriſimilibus coniecturis conſtat, teſtatorem non aliter teſtatori voluiſſe, etſi coram teſtibus voluntatem ſuam antea explanauit, quàm ſi eius voluntas per Notarium in publicam ſcripturam redigatur, & tamen ſcriptura facta non fuit. -  68 Teſtamentum imperfectum dici imperfectione voluntatis, ita vt non valeat, nec piæ cauſæ, nec liberorum fauore, ex eo quod teſtator iuſſerit vocari Notarium, vt de eius ordinatione, & voluntate, quam coram teſtibus iam explanauerat, redigeret teſtamentum in publicam ſcripturam, & morte præuentus, non potuit de teſtamento ſe rogare. Provt contigit in caſu illo, de quo Oldrald. conſultus, conſilium 119. (adeo cognitum) confecit, & ſcripſit. -  69 Et Oldrald. ſequuntur Authores quamplurimi, qui hoc numero præcitantur. -  70 Atque ea ratione excitantur communiter, quod voluntas teſtatoris in caſu prædicto, videtur ſuſpenſa, donec de illa Notarius ſe rogauerit. Vnde antequam id fiat, non poteſt dici teſtamentum, nec voluntas perfecta, ſed potius præparatio quædam ad teſtandum. -  71 Quæ non ſufficit, nec teſtamentum ipſum probat. -  72 Maximè quia teſtatores ſæpe mutant, addunt, & reuocant plura per eos ordinata. -  73 Et multa tractantur, quæ non perficiuntur, & non veniunt ad concluſionem, & finalem effectum. -  74 Et ideo non ſufficit probare tractatum. -  75 Quò tendunt permulta, quæ à Simone de Prætis congeruntur in vnum, provt hic adnotatur. -  76 Cæterùm contrariam ſententiam aduerſus Oldrald. tenuerunt, & ab eo prorſus diſſentiunt permulti alij, qui concludunt, teſtamentum in illo caſu non cenſeri imperfectum ratione voluntatis, ſed ſolemnitatis tantùm, & ideo ad pias cauſas valere. -  77 Alij verò eodem in caſu diſtinxerunt, atque concordias nonnullas adduxerunt, vt hic adnotatur. -  78 Et Ludouici Iunti in reſponſo pro vxore prædictæ contrarietatis concordia refertur. -  79 Quam Petrus Magdalenus improbat. -  80 Author verò in ſententiam Oldraldi procliuior ſemper fuit, & nunc quoque veriorem eam exiſtimat, & regulariter obſeruandam, vt latiùs hîc adnotatur. -  81 Et Petri Magdaleni concordiam, nouam non eſſe, ſed potius ex placito, ſeu mente communi procedere eorum, qui Oldraldum ſequuntur, nouè & verè obſeruauit. -  82 Probauit etiam traditionem quorundam, aſſerentium, in quæſtione, ac termini Oldraldi, manifeſtam potius probationem imperfectæ voluntatis, quam coniecturam eſſe. -  83 Ac denique, remiſſiuè adduxit caſus, ſiue exempla nonnulla, in quibus teſtator volens teſtari, coram teſtibus dixit, quòd vocaretur Notarius, quia volebat teſtari, aut etiam ſua bona tali, aut tali, vel ſic, aut ſic relinquere, & diſtribuere ad hunc, vel illum modum, & ſic exprimendo, qualiter vellet id fieri. Et nihilominus tale teſtamentum valere, responderunt quamplurimi iuris Interpretes. -  84 Sicuti respondendum, & ſuſtinendum hodie quoque de iure huius Regni, etiam poſt deciſionem l. primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, & nouè, & verè Author ipſe probabit. -  85 Testamentum dici perfectum ratione voluntatis, cùm teſtator ordinato, & publicato eo coram teſtibus, & Notario, & ſic eo completo, & abſoluto dixit Notario, non facias aliud vſque cras, rogauit Notarium & testes vt cras reuertorentur, ſed inde cras nihil fecit. -  86 Quia præſumitur, teſtatorem penituiſſe illius ſuæ deſtinationis, quam habebat addendi aliquid ipſi testamento iam perfecto. -  87 Testamentum in publicam ſcripturam per Notarium redactum, non tamen lectum, nec publicatum coram testibus & teſtatore, dici imperfectum imperfectione, ſiue ratione incompletæ voluntatis, ex ſententia multorum Authorum, qui hoc numero commemorantur. -  88 Adeo vt ex defectu voluntatis, & ſolemnitatis non valeat etiam quoad liberos, nec quoad piam cauſam, ex eorundem ſententia. -  89 Idque non modo de iure communi, ſed etiam de iure huius Regni, ex ſententia quorundam, qui hoc numero præcitantur, & infrà numer. 102. & 105. -  90 E contrario tamen, quod teſtamentum non lectum coram teſtibus, & teſtatore, non dicatur imperfectum imperfectione, ſiue ratione voluntatis non conſummatæ, ſed dumtaxat ex defectu ſolemnitatis. Et conſequenter quod valeat inter liberos, & ad pias cauſas, tenuerunt permulti alij, qui commemorantur hoc loco. -  91 Et caſus in Pinciana Regia Cancellaria de facto occurrens, adducitur. -  92 Adnotatur etiam, contrarietatem præfatam, verè ac concludenter componi non poſſe, ſi reciptatur aliqua concordia ex his, quas nonnulli Authores conſiderarunt. -  93 Quocirca pro abſoluta eiuſdem articuli explicatione, & certa in futurum vt remaneat reſolutio, nec vndique ſub nubibus, & ambagibus amplius deambuletur, nonnulla & nouè, & verè per Authorem adnotantur, quæ ſuo ordine, & diſtinctè traduntur n. ſeq. -  94 Et in primis, certiſſimi iuris eſſe, testamentum nuncupatiuum de iure communi legendum eſſe coram testibus, & teſtatore, idque pro forma requiri. -  95 Et de iure Partitarum quoque procedere. -  96 De iure etiam nouiori legum Regiarum nouæ collectionis Regiæ, vt hic probatur. -  97 Et vera ratio huius deciſionis redditur. -  98 Declaratur etiam, vt procedat in terminis, in quibus Doctores loquuntur communiter. Quando, inquam, ad conficiendum teſtamentum nuncupatiuum vocatur, atque rogatur Notarius. Secus tamen, quando nec vocatur, nec rogatur, ſed teſtator ipſe coram teſtibus exprimit ſuam voluntatem abſque Notario, vt hoc num. & ſeq. latiùs explicatur. -  99 Teſtamentum nuncupatiuum de iure communi, & de iure etiam huius Regni nouæ collectionis Regiæ, abſque Notario confici poteſt. -  100 Teſtamentum non lectum, nec publicatum coram teſtibus & teſtatore, dici imperfectum ob defectum ſolemnitatis, non vero ob defectum voluntatis. Idque ex ſententia veriori eorum, qui præcitati fuere ſuprà, num. 90. Contra alios quamplures relatos ſuprà, num. 87. vt eleganter, & melius quàm antea factum eſſe, explicatur. -  101 Caroli Ruini lapſus duplex in hac materia in conſilio primo, ex numero 7. vſque ad numerum 11. lib. 3. nouè, & verè detectus per Authorem, vt hic adnotatur. -  102 Teſtamenti lectionis, ſeu publicationis defectum non haberi in conſideratione quoad liberos, nec quoad piam cauſam; rectè conſtituiſſe Authores quamplures, & contrarium tenentes errore lapſos, vt hic probatur. -  103 Teſtamentum nuncupatiuum, ac etiam in ſcriptis, inter liberos confectum; eandem hodie de iure huius Regni nouæ collectionis Regiæ exigere ſolemnitatem, quam id, quod fit inter extraneos. Et in hoc correctum fuiſſe ius commune. -  104 Intelligendo, correctionem huiuſmodi procere, quoad numerum teſtium duntaxat, nam in cæteris ius commune manet illæſum. Et inde, cætera conceſſa ſpecialiter teſtamento inter liberos, remanent in ſua obſeruantia. -  105 Nec defectus lectionis, ſeu publicationis teſtamenti nocebit in teſtamento condito inter liberos, ſicuti de iure communi non nocebat, vt latiùs, & nouè hic obſeruatur. -  106 Modo adhibeatur numerus teſtium à legibus Regiis requiſitus. -  107 Vnde teſtamentum conditum inter liberos, etiam cum Tabellione, teſtius probari poterit, etſi coram teſtibus lectum non fuerit. -  108 Teſtamentum nuncupatiuum inter extraneos conditum, nihil referre, quòd lectum non fuerit coram teſtibus, ſi per legitimos teſtes, teſtantis nuncupata voluntas probetur, vt latiùs hic adnotatur. -  109 Et Caroli Ruini ſententia contraria, ratione concludenti damnatur, vt hic videbitur. -  110 Azeuedij etiam locus pro eodem placito expenditur. -  111 Et Antonij Ayoræ reſolutio, nouè coadiuuatur, atque explicatur. -  112 Teſtamentum nuncupatiuum an neceſſariò ſit relegendum coram teſtius & teſtatore, cùm teſtator antequam id abſolui potuiſſet, eſſet mortuus, vel mutus effectus, vel aliter omnino impeditus. -  113 Et non relectum, vtrum ſit ſuſtinendum in terminis d.l. ſi quis cum teſtamentũ, ff. de teſtam. Vbi adducitur doctrina quædam præſuppoſita per Doctores ibidem, ex qua limitantur ea, quæ de relectione teſtamenti ſcripta fuere ſuprà. -  114 Adducitur etiam Petri de Peralta ſubtilis & noua conſideratio in propoſito. Quæ approbatur, & aliquantulum exornatur per Authorem. -  115 Item & nouè adduntur nonnulla poſt peractum, & ſcriptum hoc cap. vt hic videbitur, & Bertazoli, atque Flores Diaz de Mena obſeruationes in propoſito expenduntur. -  116 Agitur etiam, an dicatur imperfecta diſpoſitio, quando teſtator in aliud tempus reſeruauit aliarum rerum dispoſitionem. QVæstionibvs præcedentibus proxima videtur & alia quæſtio, quæ valde vtilis, & frequens eſt; vtrum inquam, teſtatorem vltimam ſuam voluntatem, ſiue diſpoſitionem pro perfecta, & abſoluta habuiſſe, nec vltra progredi, aut aliud diſponere voluiſſe, teſtamentùmve perfectum, & abſolutum fuiſſe, teſtibus probari poſſit; & ſi poſſit, duo tantum teſtes ſufficiant, quemadmodum ſufficere, cùm aliæ qualitates extrinſecæ probantur, cap. præcedenti explanatum, atque ſcriptum reliquimus. Et quidem quò dilucidè, & abſolutè in propoſita diſputatione ſermo inſtituatur, an etiam, & quando teſtatoris voluntas perfecta præſumatur, vel incœpta tantum diiudicetur; explanetur radicitus, ſequentia erunt ſuo ordine, atque diſtinctè admodum (vt moris habeo) conſtituenda, atque obſeruanda. At primo loco adnotandum erit, quod teſtamen[*]tum quotieſcunque eſt imperfectum imperfectione (vt aiunt) ſiue ratione incompletæ, aut non conſummatæ voluntatis, videlicet quando teſtator cœpit facere teſtamentum, & morte præuentus, vel aliter perficere nec potuit, aut noluit, vel quando ſe tantum præpatauit ad teſtandum: tunc equidem inualidum eſt teſtamentum quoad omnia: idque per text. ſatis notum, & frequenter allegatum ab omnibus, in l. ſi quis cum teſtamentum. ff. de teſtamentis, vbi exemplum traditur & in l. ex ca ſcriptura, eiuſdem tituli, & in l. fideicommiſſa, §. quoties, ff. de legatis 3. & alia quamplura exempla, quæ Interpretes expendunt communiter, prout conſtat ex his, quæ commemorantur ſtatim: & obſeruarunt Bartolus numero tertio. & Caſtrenſis numero quinto in dicta l. ſi quis teſtamentum, & ibidem Cumanus num. 2. & Aretinus ad finem in verſiculo, Secundo caſu, Baldus in d.l. ex ea ſcriptura, & in l. 1. num. 61. C. de ſacroſanctis Eccleſiis, & quamplurimi alij, quorum ego ſpecificam mentionem feci lib. 2. harum quotidianarum controuerſiarum iuris, cap. 22. num. 18. & 19. qui procedere id genera[*]liter in omni teſtamento, & diſpoſitione, ac in quacumque perſona. Et etiam in teſtame to condito ad pias cauſas, & inter liberos, vt ſcilicet nec fauore piæ[*] cauſæ, nec liberorum ſuſtineatur teſtamentum imperfectum ratione voluntatis (vt latiùs dicendum infrà, ex n. 22. cum ſeq) aſſeuerarunt aſſidué, & omnia quæ ad deciſionem d.l. ſi quis cum teſtamentum, & materiam hanc ſpectant, pleniſſimè attingunt, & longa ſerie illuſtrant, atque exornant infiniti ferè iuris vtriuſque Authores, quos ego non modò aggregandos, atque ſuo ordine, prout eos originaliter prælegit, commemorandos duxi, ſed etiam lectorem monendum, vniuſcuiuſque relati rationem, atque conſiderationem habendam ideo, quod variis in caſibus, & diuerſimode (prout facta occurrebant) & antiqui, & recentiores reſponderint, atque reſoluta reliquerint quamplurima, quæ etiam frequenter occurrere, & diſtinctiùs reſolutione, atque ſpecifico loco cuiuſuis eorum, quàm generalibus regulis, ſeu doctrinis deſiniri valebunt. Vltra ordinarios ergo in dictis iuribus videnti erunt omnino in præſenti diſputatione Abbas in conſil. 105. Videtur primò lib. 2. per totum, vbi late loquitur in teſtamento condito inter liberos, vel ad pias cauſas, & nondum perfecto, nec abſoluto, quia ſuperuenit turbario magna, & febris ardens ex qua deceſſit.   Oldradus in conſ. 119. Titius condidit teſtamentum, qui loquitur, quando pauperes Chriſti erant inſtituti, & teſtator videbatur magis ſe præparare ad teſtandum, quàm teſtamentum perficere, ex quo ea non adhibuerit, quæ ibid. ponderantur, & facilè adhiberi potuiſſent.   Ioannes de Imola in conſil. 95. qui loquitur erudite, & caſu, quo poſt ſcripturam, in qua inſtituit locum pium teſtator dixit, quod volebat præmeditari quid, & quantũ ſuis conſanguineis deberet relinquete.   Bartolus in conſ. 46. Viſo quodam, qui loquitur, quando teſtator nominauit aliquos hæredes, & alios volebat nominare, & non nominauit.   Paulus Caſtrenſis, qui pulchre, & erudite loquitur, in conſil. 75. volumine 1. vbi loquitur, quando teſtator voluntatem ſuam iam declarauit, ſed in aliam horam aliquid diſtulit; & contra piam cauſam reſpondet.   Idem Caſtrenſis, in conſil. 101. ex num. 3. cum ſeq. lib. 2. & in conſ. 450. per totum, eidem libro 2. & in conſil. 457. ex num. 3. cum ſeq. lib. 1.   Caſtrenſis ipſe, in conſ. 137. In cauſa quæ vertitur. per totum lib. 2.   Alexander, in conſ. 4. Attentis, lib. 7. qui latè in teſtamento, manu teſtatoris, vel coram teſtibus facto qui dixit eſſe ſuum teſtamentum, & quod veniret Notarius, vt de eo rogaretur, & interim mortuus eſt, antequam Notarius veniret: & in conſ. 105. numero 3. & 9. lib. 7. & in conſ. 119. lib. 4.   Raphaël Fulgoſius, in conſ. 29. Punctus quæſtionis, & in conſ. 116.   Ioannes de Annania, in conſ. 57. vbi latè.   Corneus in conſ. 129. lib. 3. & in conſ. 49. & in conſilio 77. ad finem. lib. 1.   Iaſon, in conſ. 8. lib. 3. in conſ. 196. lib. 2. & in conſ. 155. libro 4.   Curtius iunior, in conſ. 12. & in conſ. 303.   Ancharanus in conſ. 337. ex num. 1. & in cap. 2. numero 10. & in cap. cum eſſes, num. 22. de teſtamentis.   Barbatia in cap. relatum 1. de teſtamentis, num. 22. & pluribus ſeq. & in conſ. 58. lib. 4.   Socinus iunior in conſ. 157. num. 29. in fine, & numero 30. cum ſeq. & in conſ. 198. num. 94. lib. 2. & in conſil. 71. num. 24. lib. 4.   Philippus Decius (qui vtiliter admodum, & ſingulariter loquitur) in conſil. 159. aliàs 158. per totum, incipit Caſus qui proponitur, & in conſ. 488. per totum: & in conſ. 626. ad finem, & cap. 1. num. 15. de fide inſtrumentorum.   Laurentius Calcanus in conſ. 91. lib. 2.   Carolus Ruinus, videndus omnino, in conſ. 15. & in conſ. 193. & in conſ. 204. lib. 2. & in conſ. 7. ex num. 6. cum ſeq. lib. 3. & vide omnino in conſ. 1. lib. 2.   Guid. Pap. deciſione 538. columna finali.   Boerius, deciſ. 240. numero 5. & quæſtione 35. num. 6.   Lofredus, conſ. 14. num. 65.   Marſilius ſingulari 464.   Socinus, regula 38.   Grammaticus, deciſ. 62. & in conſilio ciuili 53.   Paulus Pariſius, in conſ. 24. ex num. 12. cum pluribus ſeq. & in conſ. 89. lib. 3. & in conſ. 146. ex n. 7. cum ſeq. lib. 4.   Natta, in l. hac conſultiſſima, §. ex imperfecto, C. de teſtament. ex num. 139. cum multis ſeq. vbi latiſſimè.   Andreas Tiraquellus, priuilegia 7. piæ cauſæ.   Antonius Gabriel, commun. concluſ. lib. 4. tit. de teſtamentis, concluſ. 9. per totam, de testamento non perfecto.   Gualdenſis, de arte teſtandi, tit. 2. cautela 11. ex num. 6. cum ſeq.   Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de teſtament. verbo teſtamentum, 1. num. 72.   Franciſcus Viuius, communium opin. lib. 1. verbo, Teſtamentum imperfectum ratione voluntatis, opinion. 339.   Ioannes Cephalus, Videndus omnino, in conſ. 99. per totum, lib. 1. & in conſ. 294. ferè per totum, maximeque ex num. 3. & num. 9. cum ſeqq. lib. 2.   Bertazolus ſingulariter, in conſilio ciuili 86.   Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſt. 7. & 9. vbi diſtinctè, & breuiter (vt adſolet) materiam reſoluit.   Gregorius Lopez. in l. 23. tit. 1. partit. 6. verbo acabaſſe.   Ferdinand. Varq. Menchaca, de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 21. num. 62. & lib. 3. limitatione 12. §. 22. num. 6. cum ſeq.   Ludou Iunt. in responſo pro vxore, ex num. 11. & ex num. 266. & num. 291. cum ſeq.   Creſcent. deciſ. 164. lib. 1.   Rota Romana, deciſ. 173. in 2. parte, in nouiſſimis.   Diac. Couar. in cap. relatum 1. de teſtamentis, ex num. 9. cum ſeq.   Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, quæſt. 4. in declaratione ad legem Regni.   Aluaradus, de coniect. mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 3. & 14.   Optimè Petrus de Peralta, in l. ſi quis in principio teſtamenti, ex num. 39. vſque ad num. 46. vbi originaliter vide omninò, vt pote cùm eius Authoris reſolutiones, adeò ſtrictæ, & veræ iuris rationi conueniant, & maturè digerantur, vt inuenies ibidem.   Anton. Gomez. in l. 3. Tauri, num. 18. & 19. & num. 105. & 106.   Flores Diaz de Mena, variarum libro 1. quæſt. 1. ex num. 39.   Michael Graſſus, § teſtamentum, quæſt. 19. qui in co dubio, vtrum ſcilicet teſtamentum ad pias cauſas valeat, ſi imperfectum ſit ratione voluntatis, diſtinctiùs ſe habet quàm alij explicent, & tres illos caſus iuridicè conſtituit, vt infrà obſeruabitur: & quæſt. 12. per totam, vbi de teſtamento inter liberos.   Ayora, de partitionibus, 3. part. quæſt. 24.   Iacobus Menochius, lib. 4. præſumpt. 5. per totam, qui Author, quando teſtamentum perfectum, & abſolutum præſumatur, egregia declaratione tractauit, & ſex illos caſus conſtituit ſatis diſtinctè: & vide omnino in conſ. 45. num. 28. & 29. lib. 1.   Cardin Franciſc. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 2. tit. 4. ex num. 4. cum ſeq. & lib. 3. tit. 20. num. 2. in principio.   Tellus Ferdinandez, 2. parte, l. 3. Tauri, num. 18. & 19.   Ioan. Matienz. in l. 1. tit. 4. gloſſ. 14. ex num. 1. lib. 5. nonæ collect. Regiæ, latiùs in l. 11. eod. tit. & lib. gloſſa 1. per totum.   Azeuedus, in l. 2. titul. 4. libro 5. num. 61. & 62. & ſeq.   Burgos Sal. de Pace, in d.l. 3. Tauri, num. 227. cum ſeq. vſque ad numerum 232. & numerum 238. cum ſeq.   Ioſeph. Maſcardus, de probat. tom. 2. concluſ. 1353. numero 70. & duobus ſeq. & numero 74. vſque ad num. 85.   Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum volunt. lib. 1. dubitat. 1. interpretat. 3. ſolut. 5. ex numero 5. vſque ad num. 40. folio 30. & libro 2. dubitat. 2. ſolut. 1. ex num. 27. vſque ad numerum 45. folio 186.   Achill. Pedroch. in conſ. 17. num. 127.   Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamento requiſito, ſecunda parte, cap. 5. ex num. 1. cum pluribus ſeq. vbi videas omninò, & 1. parte, cap. 16. num. 266.   Ludouicus Morotius, responſo 34. ex num. 25. cum ſeq.   Petr. Surd. in conſ. 258. n. 19. 20. & 21. lib. 2. vbi de teſtamento imperfecto ratione voluntatis, in fauorem liberorum, & piæ cauſæ.   Surdus ipſe, in deciſ. 292. per totam, vbi latiùs de prædictis, & de conſ. 119. Oldradi, de quo ſupra: & an teſtamentum non publicatum, dicatur imperfectum ratione voluntatis.   Par. Ludou. Molin. tom. 1. diſp. 127.   Cardinalis Dominicus Tuſcus, practicarum concluſionum iuris tomo 8. littera T. concluſ. 133. ex numero 59. cum ſeq. vſque ad num. 90. fol. 118. in fine, & 119.   Steph. Gratian. diſcept. forenſ. lib. 2. cap. 220. ex n. 12. & num. 28.   Hadrianus Gilmannus nouiſſimè, lib. 2. rerum iudicatarum Germaniæ deciſ. 26. ex num. 12. cum ſeqq. & num. 70.   Andr. Fachin. controuerſ. iur. lib. 4. c. 4.   Anton. Faber. in libr. 9. C. ad tit. de teſtamentis, definitione 27.   Faber ipſe de errorib. pragmat. tom. 2. decad. 35. errore 8. fol. 354.   Marth. deciſ. 8. per totam. Et quidem hi omnes, vſque adeò concludunt cir[*]ca propoſitam reſolutionem, vt aſſerant, teſtamentum imperfectum ratione voluntatis incompletæ, vel non conſummatæ, neque iure codicillorum valere, neque etiam ſi in eo continerentur verba codicillorum, vel clauſula codicillaris fuiſſet adſcripta, vt Petrus de Peralta, in dicta l. ſi quis in principio teſtamenti, n, 45. folio mihi 403. & Antonius Gomezius in d.l. 3. Tauri, num. 106. ad finem, ex communi adnotarunt ſententia, & plures alios Authores ſic tenentes retulerunt, & per tex. in d.l. ex ea ſcriptura, ff. de teſtamentis, & in d, l. fideicommiſſa. §. quoties, ff. de legat. 3. Sic quoque ante alios tenuit Bart. in l. 1. ff. de iure codicillorum, & Ioan. de Imol. in d.l. ex ea ſcriptura: Sed & communiter intelligunt, atque reducunt textum, in d.l. ſi quis cum teſtamentum, ad eum ſenſum, vt te[*]ſtamentum imperfectum ratione voluntatis dicatur, & nihil valerat, ſi probetur, teſtatorem vltrà voluiſſe procedere, etiam per modum legandi, & fideicommittendi particulariter, & ſic per diſpoſitionem particularem, non ſolùm vniuerſalem:, quod Petrus ipſe de Peralta, in d.l. ſi quis princip. teſtament. n. 40. magiſtraliter atque eruditè animaduertit, & refert Aretinum, & Imolam ſic tenentes. Repetit etiam n. 41. ad fin. dicens, quòd vbi conſtat, teſtatorem vltrà priùs inchoata diſponere voluiſſe, & vltrà illa procedere, vel ad inſtituendum alium hæredem, vel ad ſubſtituendum, vel ad faciendum legat, & fideicommiſſa, præter iam facta, aut aliter diſponendum, quod tunc dicitur teſtamentum imperfectum ratione voluntatis. Et idem rectè quoque agnouit Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, numero 18. in principio: inquit namque quod deciſo dictæ l. ſi quis cùm teſtamentum extẽdi debet, vt procedat etiam ſi teſtator iam feciſſet inſtitutionem, & verſaretur circa legata; repetit num. 106. quamuis dixerit, quod ita tenuit ſolus Caſtrenſis, in eadem l. ſi quis cum teſtamenutm, col. 2. num. 5. verè tamen idipſum tenuit Aretinus ibidem, prout eum, & Imolam refert Peralta, vbi ſuprà, & poſt ipſos tenuerunt etiam Carolus Ruinus, in conſil. 204. num. 8. lib. 2. Patriſius, in conſil. 27. num. 17. lib. 2. Ioannes Matienzus, in l. 11. titulo 4. lib. 5. gloſſa prima, num. primo, Iulius Clarus §. teſtamentum, quæſtione 7. num. 5. Graſſus, in eodem §. teſtamentum, quæſtione 19. num. 2. qui loquitur expreſſim in his terminis quando teſtator inſtitutâ piâ cauſa, & volens legat relinguer, & alia deſignare, morte præuentus non fecit: tunc namque, inquit, magis communem opinionem eſſe, quòd tale teſtamentum ratione voluntatis imperfectum, nec ad piam cauſam valeat. Cardinalis Thuſcus, dicta concluſione 133. ex num. 62. cum ſeq. & num 73. tomo 8. fol. 119. Iacobus Monachius, lib. 4. præſumptione 5. num 5. verſiculo Secundus eſt modus, qui dicit, teſtamentum non eſſe perfectum, quando teſtator iam ſcripta hæredis inſtitutione erat facturus legata: nam & tunc totum teſtamentum demonſtra[*]tur imperfectum. Et eodem numero 5. Menochius ipſe declarat hanc doctrinam, vt locum non habeat, quando teſtator, qui deſtinauit facere legata, diù ſu[*]peruixit, & nihil egit: nam tunc teſtamentum illud dicitur habuiſſe pro profecto, & illius deſtinationis peœnituiſſe. Et ita egregie ante Menochium declarauit Curtius iunior in conſil. 12. num. 2. verſiculo, Tertio ad idem, & in conſil. 304. num. 18. & 28. Caſtrenſis etiam in l. iubemus, verſiculo, Item nota. C. de teſtamentis, & Ruinus, in conſil. primo, colum. penul. & finali, lib. 2. Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolutione prima, num. 44. folio 187. Sed & cùm teſtator erat adſcripturus[*] conditionem ſuæ diſpoſitioni, & non adſcripſit, quod tota diſpoſitio, vt imperfecta habeatur: tradidit ipſe Ruinus, in conſil. 204. num. 8. lib. 2. & Craueta in conſ. 117. num. 6. prout etiam annotauit Menochius, d. præſumptione 5. num. 6. & vltra eum latiſſimè Natta in §. ex imperfecto, leg. hac conſultiſſima, C. de teſtamentis, ex num. 139. cum. ſeq. Petrus Surdus, in conſil. 258. num. 19. lib. 2. vbi ex aliis obſeruat, quod in dubio[*] præſumitur, vt ſcilicet non videatur diſpoſitio perfecta, quando ſi teſtator non defeciſſet, aliud diſpoſuiſſet, veliam diſpoſitis, conditiones, aut alias qualitates adieciſſet, vt per Pariſium in conſ. 145. num. 7. & ſeq. lib. 4. & ſufficere, ſi tacitè, vel expreſſè con[*]ſtet, quod teſtator volebat aliquid addere, vel detrahere, vt teſtamentum dicatur imperfectum ratione voluntatis, poſt Bart. & Baldum ſcripſit Surdus, d. conſ. 258. num. 19. lib. 2. qui etiam aſſerit, commu[*]nem eſſe opinionem, vt ſi teſtator aliquid erat adhuc dicturus, quod complere non potuerit, dicitur teſtamentum imperfectum eſſe, vt per Deciam, Lofredum, Riminaldum, Menochium, & Menchacam ibi relatos. Quia videmus quotidie, quòd teſtatores in ipſo actu teſtandi mutant, addunt, & reuocant multa, iam per eos diſpoſita, ſicuti ipſe Surdus concludit poſt Iulium Clarum, & alios. Et adiicit num. 21. Ioannem Cephalum habuiſſe id pro abſoluto, quan[*]do conſtat, quòd teſtator non habuit diſpoſitionem illam pro perfecta. Quod poteſt verificari vltra ipſum Surdum in caſu illo Ioannis de Imola, in conſilio 91. num. 2. quo teſtator inſtituta iam causâ piâ dixit, quod volebat præmeditari quid, & quantum ſuis conſanguineis deberet relinquere: & hæc ſunt notanda, quia quotidiana, & vtilia & ne quis facile[*] decipiatur circa deciſionem dictæ l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtamentis, ſi intelligeret, teſtamentum imperfectum ratione voluntatis tunc tantum dici, quando teſtator vltrà voluiſſet procedere, alios hæredes inſtituendo, & ſic per diſpoſitionem vniuerſalem, non verò cum vltra procedere vellet ad facienda legata, vel alia præter iam facta, aut aliter diſponendum: & ſic per diſpoſitionem particularem: nam troque caſu (vt dixi) & Petrus de Peralta, & cæteri ſuprà relati animaduertunt, teſtamentum dici imperctum ratione voluntatis, & nihil valere. Idque procedit æqualiter de iure huius Regni, ſicut de iure communi, nec vlla lege Regia quouis pacto alteratur prout latiùs annotauit ſtatim, & ita tenendum eſt,[*] quamuis Antonius de Ayora, in tractatu, ſiue commentarijs de partitionibus, 3. parte, quæſtion. 24. aliter (& præpoſterè quidem) intellexerit, atque ponderauerit deciſionem d.l. ſi quis cum teſtamentum. Ad quem recentiorem omnium huius Regni, nullus hactenus animaduertit: inquit namque Ayora ipſe ex deciſione l. eiuſdem colligi, & probari quod quamuis teſtator non perfecerit ſuum teſtamentum, ſed vltrà procedere voluerit, ſi tamen ad hæredis inſtitutionem acceſſit & hæredem inſtituit, in quo (vt ipſe (enuntiat) vis, & ſubſtantia teſtamenti conſiſtit, quod tunc ſi non conſtaret, quod vltra priores, alios volelebat hæredes inſtituere, & infirmitate grauatus, id non perfecit, valeret quidem teſtamentum cum legatis, & omnibus aliis in eo contentis; & etiamſi conſtaret, alia legata voluiſſe facere, non ideo minus valeret teſtamentum factum, & dicit, hoc eſſe val de notandum: non enim ait ille textus, ſi conſtaret, teſtatorem aliud diſponere voluiſſe, hoc eſt, alia legata facere, quòd tunc non valeat teſtamentum; ſed ſolum dixit, ſi conſtaret, plures hæredes pronuntiare voluiſſe, tunc enim non valere teſtameutu, quia neſcitur quot hæredes eſſe voluit teſtator hæreditatis ſuæ. Et hactenus Author præfatus, qui (vt vides) expreſsè loquitur contra ſuperiorem reſolutionem, nec eiuſdem aſſertio probatur Roderici Suarez, & Antonij Gomezij authoritate, quos ipſe pr ſe citat. Gomezius namque (vt ſuprà vidimus num. 5.) contrarium reſolutiuè obſeruauit. Rodericus autem aſſerit dumtaxat, teſtamentum valere, ſi teſtator cœpit id facere, & hæredes inſtituit coram legitimo numero teſtium, ſi non conſtaret, quod teſtator plures hæredes pronuntiare voluiſſet. Id quod veriſſimum eſt, & libenter concedimus; quoniam in dubio, quandiu non probatur, nec apparet contrarium, teſtamentum præſumitur perfectum, vt infrà dicetur. Idcirco ſi aliquibus hæredibus inſtitutis, teſtator vltrà non processit ad aliorum hæredum inſtitutionem, nec voluiſſe ipſum procedere apparet, teſtamentum debet perctum præſumi, vt textus ipſe cantar in d.l. ſi quis cum teſtamentum. Non tamen inde ſequitur, excludendum eſſe caſum, quo apparere atque conſtare poſſit, voluiſſe teſtatorem vltrà procedere ad diſpoſitionem aliorum, etiam particulariter, non ſolùm vniuerſaliter: tunc namque ſic diceretur imperfectum teſtamentum ratione voluntatis, ſicut quando ad aliorum hæredum inſtitutionem, teſtatorem procedere voluiſſe conſtaret, nec is caſus excluditur in dicta l. ſi quis, cum teſtamentum. Iureconſultus namque non facit vim in eo, quòd alios hæredes, is qui teſtamentum condidit, voluiſſet pronuntiare quaſi in vuiuerſali diſpoſitione verſaretur, nec in particulari idem fuiſſet reſponſurus, ſi de particulari interrogaretur; ſed ita futurum id eſſe dixit, cum conſtaret, plures eum, qui teſtamentum feciſſet, hæredes pronuntiare voluiſſe: quia tunc teſtamentum non diceretur perfectum. Idem tamen iureconſultus ipſe æqualiter dixiſſet, cum conſtaret aliud vltra teſtatorem diſponere voluiſſe. In eo ergo, quod conſtet vltra procedere voluiſſe teſtatorem, vel non, vim facit iureconſultus; non veò in eo, quod in particulari, vel vniuerſali diſpoſitione verſemur, cùm verò voluntatis perfectæ, & actûs conſummati defectus in vtroque caſu interueniat: quicquid Ayora aliter (ſed contra veritatem) ſtatuat: & videtur quoque (ſed non ita expreſsè eandem differentiam admittere & ſic æquali morbo laborare, Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. primo, num. 13. Et ſecundum hæc non abſque dubio procedere poterit eiuſdem Ayoræ reſolutio, quam in caſu contingenti adduxit d. quæſt. 24. partis 3. niſi intelligendo, prout ipſe ſupponit in principio, quòd teſtator verè perfecerat ſuum teſtamentum, quod in dubio præſumitur: vt fatentur ſtatim, tunc namque iuridicè poterit reſolutio ibi tradita procedere; quia non potuit conſtare quòd vltrà vellet teſtator procedere. In ſumma itaque (vt rem abſoluam) quamuis ad[*] hoc vt valeat teſtamentum, neceſſe ſit de iure communi hæredem aliquem inſtitui, tamen vt imperfectum iudicetur ratione voluntatis, non requiritur neceſſariò, quod conſtet, teſtatorem alios hæredes vltra nominatos inſtituere voluiſſe, ſed vltrà eum procedere voluiſſe ad alia, etiam particularia, præter diſpoſita, ſufficiens quidem eſt, prout Petrus de Peralta, dicto num. 5. ſuprà, cæteris elegantiùs animaduertit. Nec Iureconſultus, qui reſpondit primos hæredes ex teſtamento illo non futuros, ſi conſtaret, teſtatorem plures alios hæredes pronuntiare voluiſſe, caſum hunc excludit, cùm in vtroque non perfecta dicatur voluntas, & ſic in particulari, ſicut in vniuerſali. Id autem vel ex eo euidentius quoque conſtabit,[*] quod vera & fundamentalis ratio dictæ l. ſi quis cùm teſtamentum, quare, inquam teſtamentum imperfectum ratione voluntatis non valeat in eo conſiſtat; ex quo & Ayoræ obſeruatio concludenter euincitur, & communis corroboratur ſententia (in vtraque enim, tam particulari, quam vniuerſali diſpoſitione æqualiter locum obtinet, & militat) videlicet quod teſtamentum) vt in propoſito eiuſdem Doctores enuntiant) eſt quid indiuiduum, cuius qui partem fecit, nihil feciſſe videtur, cum non poſſit valere pro parte, l. furioſum, vbi Gloſſa, & communiter Scribentes, C. qui teſtamentum facere poſſunt, Baldus, in l. ſi veritas, num. 3. C. de fideicommiſſis, & in l. teſtamentum, ante num. 4. C. de teſtamentis, Decius, in conſ. 532. num. 5. Petrus Surdus. in conſil. 258. num. 19. lib. 2. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum lib. 2. titulo 4. num. 41. Petrus Magdalenus, de numero 41. in teſtamentis requiſito, primæ part. cap. 8. num. 7. & num 23. & cap. 16. num. 261. & ideo in vltimo[*] puncto indiuiſibili ſtat forma eſſentialis ipſius, à quo vires & perfectionem recipit, & à ſyllaba concluſiua, vt inquit Baldus, in dicta l. ſi quis cùm teſtamentum, quam legit, ſub l. ſi is quis in principio, ff. de teſtamentis, vbi etiam Caſtrenſis, num. 2. & num. 6. Aretinus ibidem, in principio, & Imola, in 4. notabili, Socinus, & Iaſon, in rubrica, ff. de legatis 1. ſub num 12. & 13. & ibidem Ruinus, num. 4. & Socinus iunior, num. 37. idem Socinus iunior, in conſ. 147. num. 16. lib. 2. Ioannes Cephalus, in conſ. 294. ex numero 5. cum ſeq. lib. 2. Petrus Surdus, dicto conſil. 158. ſub dicto num. 19. & ab vltimo puncto ſic capit vires, vt in vltima[*] littera, aut ſyllaba concluſiua, eius forma dicatur concludi, ſicuti in Baptiſmate, & aliis Sacramentis. Prout reſpondit Iaſon, in conſ. 8. colu. 5. verſic. Item teſtamentum, lib. 3. Socius ſenior in conſilio 2. num. 3. lib. Sutdus vbi ſupra, ſub. d. numero 19. & deciſion. 292. num. 16. quælibet enim forma ex conſummatione operis[*] contingit, l. is qui quadrigenta, §. quædam, ff. ad l. Flacidiam. Et ideo nihil actum intelligitur donec ali[*]quid ſupereſt agendum, l. cum Syllanianum, in fine, C. de his quibus vt indignis, Mautica, lib. 2. dicto titulo 4. num. 4. Petrus Surdus, dicto num. 19. & ita poſt ordinarios, & alios Authores, ſuperiorem rationem ad textum, in dicta l. ſi quis cùm teſtamentum aſſignarunt Antonius Gomezius in d.l. 5. Tauri, num. 19. Petrus de Peralta, in dicta l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 45. in princip. folio mihi 503. Petrus Magdalenus: de numero teſtium in teſtamentis tequiſito, prima parte, cap. 16. num. 261. & 262. Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione 5. num. 5. Azeuedus, in l. prima, tit. 4. lib. 5. num. 63. & 64. & facit l. 24. titulo 1. part. 6. Superiora autem quòd ſcilicet teſtamentum im[*]perfectum ratione voluntatis non valeat, etiam fauore piæ cauſæ, vel liberorum; vſque adeo vera ſunt, vt procedant etiam, quando diſpoſitio teſtatoris perfacta eſt reſpectu piæ cauſę, vel liberorum, licet imperfecta ſit quoad reliqua: & conſequenter, voluntatem teſtatoris non ſuſtinendam quoad perfectè diſpoſita quoad piam cauſam, vel liberos, ſi reſpectu aliorum imperfecta ſit: quamuis non apparet, quod teſtator circa piam cauſam, vel liberos, voluerit vltrà aliud diſponere, quàm quod diſpoſuit; ſed ad alia tranſierit, & morte, aut furore præuentus non potuerit teſtamentum perficere: quoniam adhuc militat ratio prædicta actus indiuidui teſtandi, & vltimi puncti in indiuiſibilis tenuerunt maiori ex parte & ferè omnes iuris Interpretes, commemorati ſuprà numero 3. id[*]que tam piæ cauſæ quàm liberorum reſpectu, vt ex eiſdem apparet, atque ſpecificè magis loquendo, & in diſpoſitione inter liberos, vt ipſa non valeat indiſtinctè, ſi vitium imperfectionis exiſtat, etiam quoad perfectè diſpoſita, quoad ipſos liberos, tenuerunt Baldus in l. finali, num. 6. C. familiæ erciſcundæ, Alexander in conſil. 76. columna 2. lib. 3. Antonius Rubeus in conſil. 24. Præſupponitur, col. finali, Ioannes de Anania in conſil. 57. in fine, Franciſcus Viuius commun. opinion. lib. 1. opinione 339. Ioannes Cephalus d. conſ. 99. lib. 1. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, quæſtione 4. ſub num. 10. colum. 4. folio mihi 89. Natta, qui latè fundat in dicto §. ex imperfecto, l. hac conſultiſſima, numero, 40. Petrus Surdus dicto conſil. 258. num. 21. lib. 2. Burgos Sal. de Pace in l. 3. Tauri, ex num. 227. cum ſeq. iuncto num. 238. & num. 249. in fine, Antonius Gomezius in ipſa l. 3. Tauri, num. 18. qui poſtquam ex deciſione textus in dicta l. ſi quis cum teſtamentum generaliter ſtatuit, teſtamentum imperfectum imperfectione, ſiue ratione (vt aiunt) voluntatis non conſummatæ, dicit id procedere etiam inter liberos, quorieſcunque conſtiterit quòd teſtator vlterius procedere volebat. Et melius ibidem numero 106. vbi dicit hoc eſſe valde vtile in caſu, quo ſunt inſtituti filij inæqualiter, vel vni eorum eſt facta melioratio Tertij & Quinti bonorum vel alicuius partis eorum & ſic loquitur in diſpoſitione perfecta quoad liberos. Idem quoque ex aliis multis Authoribus tenuit Petrus Magdalenus dicta prima parte, cap. 16. num. 263. qui in his terminis loquitur expreſsè, & reſolutiuè inquit, teſtamentum imperfectum ratione voluntatis non completæ, non ſubſiſtere inter liberos, etiam quoad perfectè diſpoſita. Ac denique in eodem placito & reſolutione fuere, ex Authoribus in initio huius capitis præcitatis ferè omnes, qui ibi commemorantur: ipſi namque, vel ſpecificè id adnotarunt vel indiſtinctè & generaliter enuntiarunt, teſtamentum imperfectum ratione voluntatis, non valere, etiam reſpectu liberorum; nec diſtinguunt, an diſpoſitio eſſet perfecta, & abſoluta quoad aliquid, vel reſpectu eorum, quæ ad liberos ipſos attinent, vel non eſſet: ſed duntaxat, atque principaliter inſpiciunt, an in ſe perfecta & abſoluta fuerit diſpoſitio, ita vt aliquid aliud non ſupereſſet, nec vltrà voluiſſe teſtatorem procedere, appareret. Ita ſane poſt Curtium iuniorem, Nattam, & socinum iuniorem inſpicit Iulius Clarus dicto §. teſtamentum, quæſtione 9. per totam, qui cum numero primo probaſset, teſtamentum inter liberos imperfectum ratione voluntatis non ſuſtineri, ſubdit in hunc modum, num. 2. Hinc infertur, quod ſi teſtator cœperit inter lib eros teſtari, & facta inſtitutione, & aliis legatis, priuſquam faceret vnum legatum, quod adhuc reſtabat faciendum, morte præuentus illud facere non potuit; tale teſtamentum non valet, neque ſuſtinetur etiam quoad perfectè dispoſita. Et hanc dicit communem opinionem eſſe, &c. idipſum in hac diſceptatione teſtamenti inter liberos imperfecti ratione voluntatis, tenuit Michael Graſſus, §. teſtamentum, quæſtione 12. numero 1. & 2. qui & in fortioribus terminis loqui vidfetur in illis verbis: Tu pro clariori reſolutione conſidera quatuor caſus Primus eſt, quando conſtat perfectè de imperfectione voluntatis, vt quia teſtator cœpit diſponere de rebus ſuis quibuſdam, & cum voluntas eſſet de reliquis diſponere, in medio teſtamenti ſuperuenit furor, vel mors; vel etiam de omnibus bonis iam dispo ſuiſſet, tamen tutelas, vel ſimilia cùm vellet ordinare, fato abreptus non potuit clarum eſt, quod iſta diſpoſitio non valet. Ita communiter teneri firmant omnes ſupra allegati, & c. Et incaſu propoſito idem etiam tenet apertè, ac duntaxat contrarium, quando ſcripto manu ſua teſtamento, & abſoluto, iuſſit pater Tabellionem vocari, Andreas Fachineus controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 4. folio mihi 385. & 386. Nec repugnar Antonij Ayoræ in tract.[*] de partitionib. 3. part. d. quæſt. 24. reſolutio illa: potiùs namque in ea quæſtione, & dubio illo, quod excitauit ibidem, duo ſupponit: Primum, quod teſtator pro abſoluta habuit diſpoſitionem ſuam, & perfecit illam: Secundum, quod in caſu propoſito non conſtabat, quod vltrà procedere ad aliud diſponendum teſtator voluiſſet, vt ipſe Author fundauit num. 70. & ſic nihil obſtabat, quod diſpoſitionis validitatem impediret. Id autem vel euidentiùs apparet ex ſpecie illa, in qua proponitur, quod pater fecit teſtamentum coram Tabellione, & quinque teſtibus, & filios ſuos hæredes inſtituit, & vnum eorum in tertio & Quinto bonorum meliorauit, & teſtamento, & omnibus legatis factis (vt dixit expreſſim) antequam ipſum teſtamentum firmaſſet, & otorgaſſet (vt vulgò dici ſolet communiter) amiſit loquelam, & intellectum: tunc autem dubitauit, an teſtamentum valeret, ſaltem quoad meliorationem? & reſpondet valere, latiuſque fundat vt dixi. Quòd ſi replices, ſcrupulum ſiue difficultatem adhuc manere, ad quam Ayora ipſe nunquam aduertit, nec eam ponderat, videlicet defeciſſe eo caſu ſolemnitatem lectionis, ſeu relectionis eorum, quæ fuerant ſcripta, nec fuiſſe factam abſolutionem ipſorum vltimatam, vulgò (vt dixi) otorgamiento nuncupatã: Reſpondebo equidẽ, quòd in eo caſu talis defectus non debuit nocere, quoniã teſtator amiſit loquelam, vel morbo impeditus, aut morte præuentus, ea efficere non potuit, quo caſu minimè nocet, prout Petrus de Peralta in propoſito huius materiæ elegantiſſimè animaduertit, in d.l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 43. folio 401. & apertius exponetur inferius. Remanet ergo, teſtamentum imperfectum ratione voluntatis, non ſuſtineri inter liberos, etiam quoad perfectè dispoſita. Quod attinet vero ad pias cauſas, animaduerten[*]dum erit in primis, quod Bartolus in l. in teſtamento. ff. de fideicommiſſariis libertatibus in ea fuit opinione expreſſim, vt exiſtimaret, teſtamentum imperfectum ratione voluntatis, ſiue diſpoſitionis non conſummatæ ſuſtineri ſaltem quoad perſectè diſpoſita fauore piæ cauſæ. Et loquitur Bartolus, quando diſpoſitio perfecta erat quoad vnum capitulum, & quoad ipſam piam cauſam, licèt imperfecta ſit quoad reliqua. Et firmat Bartolus ipſe, ſe conſuluiſſe in quadam cauſa diuitis de Marchia, quod cum idem miles conficere cœperat teſtamentum, & ſcriptum iam eſſet, quòd Eccleſia in certo loco conſtitueretur, idemque Eccleſiæ legata feciſſet, ſtatim deceſſit teſtator ipſe non abſoluto reſiduo teſtamenti, & poſtmodum tutores filiorum teſtatoris eiuſdem curauerunt adimpleri illud teſtamentum, iuxta quod controuerſum; dubiumque fuit, an de iure tutores poſſent, adimplere dictam ſcripturam teſtamenti confecti in fauorem illius Eccleſiæ: & Bartolus ibidem reſpondit, eam diſpoſitionem perfectam eſſe, & id ab eis fieri poſſe, ex textu illo. Et Bartolum refert, & ſequitur Ioannes de Imola in dicta l. ſi quis cum teſtamentum, col. 2. Decius in conſ. 159. Caſus qui proponitur, poſt nu. 3. verſ. quarto & vltimo, vbi quod ſatis dicitur perfecta voluntas reſpectu illius instiſtutionis, vel relicti: licet totum teſtamentum perfici non potuerit. Et ideo quod fauore piæ cauſæ ſubſtineatur: Angelus etiam in. §. ex eo. colum. na finali, Inſtitut. quibus modis teſtamenta infirmentur, Nicolaus, in tractatu concordiarum Bartoli, in concordia 210. Carolus Ruinus in conſil. 15. numero 18. verſic non obſtat etiam quod, lib. 2. & alij multi congeſti per Tiraquellum, priuilegio 7. piæ cauſæ, vbi ſententiam Bartoli aſſerit magis communem, Menchaca, de ſucceſſionum creatione, lib. 3. limitatione 12. §. 22. numero. 6. Gregorius Lopez in l. 23. titulo 1. partit. 6. verbo, acabaſſe. Idem quoque tenuit Couarru. in cap. relatum, 1. n. 10. de teſtamet. vbi in propoſito articulo conſtituit differentiam inter liberos, & piam cauſam; ea præcipuè adductus ratione, quod ius magis faueat piæ cauſæ, quam liberis extra legitimam portionem iure naturæ debitam; ad quod citat Authores nonnullos. Menochius etiam in hanc partem, & in ſententiam Bartoli videtur animum inclinate, lib 4. præſumpt. 5. num. 6. in verſ. declaratur autem primo hæc traditio, qui omnes (vt dixi) ideo ſentẽtiæ Bartoli ſe subſcribunt, quòd diſpoſitio illa perfecta erat quoad ædificationem. Eccleſiæ, & ſummam quandam ad id relictam, & ad alia tranſiuerat teſtator. Verum contrariam ſententiam, immo teſtamen[*]tum imperfectum ratione voluntatis, ſiue diſpoſitionis non conſummatæ, non ſuſtineri etiam fauore piæ cauſæ quoad perfectè diſpoſita, contra Bartolum tenuerunt permulti alij, inter quos fuit Abbas, in conſil. 105. Caſus, columna 2. lib. 2. Aretinus in dicta l. ſi quis cùm teſtamentum, colum. finali. Ancharanus in cap. 2. de teſtamentis, colum. 3. Ioannes de Anania in conſil. 57. columna 1. qui opinionem ſuperiorem Bartoli reprobat latiſſimè, Ludouicus Romanus, qui etiã tanquam falſam reprobat eam, in auth. ſimiliter, iu decimooctauo piæ cauſæ priuilegio, num. 68. C. ad legem Falcidiam. Sigiſmundus in conſil. feudali 14. num. 65. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de teſtament. verbo, testamentum, 1. num. 72. qui aſſerit, reprobari communiter: Boer. in decif. 93. num. 10. & decif. 240. num. 5. vbi atteſtatur de ſententia communi contra Bartolum. Et quod diſpoſitio imperfecta ratione voluntatis, non valeat indiſtinctè, etiam quoad perfectè diſpoſita, & fauore piæ cauſæ, ſi teſtator deceſſit priuſquam integrè voluntatem ſuam explicauit, reſolutiuè defendit, & teſtatur eſſe communem opinionem Iulius Clarus §. testamentum, quæſt. 7. num. 5. Graſſus eodem §. teſtamentum, quæſt. 19. num. 2. vbi etiam citat Menchacam, & inquit, hanc eſſe magis communem opinionem. Natta quoque latiſſimè in dicto §. ex imperfecto, legis, hac conſultiſſima, num. 140. Ioannes Cephalus in conſ. 99. num. 1. 5. & 8. lib. 1. Ruinus Loazes, Menochius, Antonius Gabriel, Calcanus, Pariſius, Viuius, & alij, cum quibus Petrus Surdus deciſ. 292. ex num. 11. vſque ad numerum 17. & in conſil. 158. num. 20. lib. 2. Fuit etiam firmiter in eadem ſententia contra Bartolum Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 16. num. 263. latiùs ſecunda parte, cap. 50. num. 3. & quatuor ſeq. dicens Bartoli opinionem falſam eſſe, & reprobari communiter: & adiiciens meritò, hallucinatum fuiſſe Tiraquell. dicto priuilegio 7. piæ cauſæ, aſſerentem, dictam Bartoli traditionem communem eſſe, cùm verè contraria ſit communior, & verior: prout etiam veriorem credit, & Bartolum refutat Burg. Sal. de Paze, dicta prima parte l. 3. Tauri, videndus ex num. 238. colum. 2. vſque ad num. 251. folio mihi 202. & num. 250. in fine ſubdit, opinionem hanc contra Bartolum, probabiliorem eſſe, & veriorem. Differentiam etiam, quam inter filios, & cauſam piam aſſignauit Didac. Couarr. in cap. rela[*]tum 1. num. 10. de teſtamentis: & rationem eiuſdem concludenter adeò refellit ex n. 249. vſque ad numer. 251. vt nullo pacto ipſam ſuſtineri valere, ex dictis ibidem, atque etiam ex dictis à me ſupr. ex n. 22. cum ſeq. appareat euidenter: atque euidentius conſtabit, ſi Natta, in dicto §. ex imperfecto; num. 140. originaliter prælegatur. Remanet ergo, teſtamentum imperfectum ratione voluntatis, vſque adeo inualidum eſſe, vt nec fauore piæ cauſæ, & quoad perfectè diſpoſita, non ſubſiſtat. Rationem etiam aſſignatam ad text. in dicta l. ſi quis cum teſtamentum. Quod in vltimo puncto indiuiſibili ſtat forma eſſentialis teſtamenti, & teſtamentum eſſe quid indiuiduum, quod vires, ac perfectionem recipit ab vltimo puncto, aut ſyllaba concluſiua; ita militare in hoc caſu, ſicut in alio quocumqu, quo integrè voluntatem ſuam non explicaſſe, ſed ad alia procedere vlteriùs voluiſſe teſtatorem, poſſit conſtare. Quod non obſcurè præſentit Ioannes Cephalus, in conſ. 99. num. 21. lib. 1. & contra piam cauſam in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, expendit hanc rationem Petrus Surdus dicta deciſione 292. num. 16. Magdalenus etiam, dicto cap. 16. primæ partis, n. 262. & 263. Burgos de Paz, in dicta l. 3. Tauri, n. 244. qui pro hac parte rectè expendit textum in l. ex ea ſcriptura, ff. de testamentis, & in l. ſi iure, C. de teſtamento manumiſſ. & doctrinam Bald. in l. iubemus, colum. 2. C. de testam. ex imperfecto non poſſe perfectum euenire. Et anteà dixerat n. 238. quod in qua[*]dam graui cauſa conſuluit contra quandam piam cauſam, in qua contigit, quod quidam ſtrenuus miles Salmantinus teſtamentum conficere incœpit, in quo aliqua legata pia conſcribi fecit, & cum exinde vltrà tendere voluiſſet, ad finem ipſius teſtamenti deceſſit, & illi, quibus legata pia relicta fuerunt, ea eſſe perfecta prætendentes, ipſa petierunt; & ipſe Author conſtanter conſuluit legata non deberi, & teſtamentum illud, vtpote imperfectum ratione voluntatis, carere viribus quoad omnia in eo contenta. Et denique quod ita fuit per Iudices regios definitum, etſi cauſa hæc fuiſſet, vt ambigua, ad alios Iudices remiſſa. Ad textum autem in dicta l. in teſtamento, ff.[*] de fideicommiſſariis libert. quo Bartolus excitabatur (vt vides) concludenter equidem, & quinque modis Salon ipſe de Paze reſpondet, in dict. l. 3. Tauri, num. ;246. & 248. vbi videri poterit. Reſpondet etiam Petrus Magdalenus, 2. p. dicto cap. 5. & 6. qui duntaxat adducit intellectum communem, quem etiam adducit Burg. de Paze, dicto num. 246. videlicet quòd lex illa loquitur, cum teſtamentum eſt imperfectum ratione deficientis ſolemnitatis, & non voluntatis, & ſic tantum probat, ex teſtamento imperfecto deberi libertatem, & ſic legata pia; non tamen loquitur ipſe textus aliquid diſponit, quando eſt imperfectum ratione voluntatis, cùm iſte ſit defectus procedens à iure naturali, in quo leges non diſpenſant. Denique & vltimo, ex dictis antea, atque ex ratione aſſignata ad text. in dicta l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtamentis, infertur neceſſariò, teſtamentum[*] imperfectum ratione voluntatis incompletæ, ſine non conſummatæ, indiſtinctè non ſuſtineri quoad omnes, & quoad piam etiam cauſam, & liberos, etiam quoad perfectè diſpoſita; non ſolum de iure communi (vt remanet probatum) ſed etiam de iure Regio: id autẽ vt dilucidè & abſolutè demonſtretur, atque probetur, animaduertendum erit imprimis, ius commune relatum, adeo certum, & in dicta l. ſi quis cum teſtamentum, apertè probatum; nullibi apud nos; & leges Regias, ſiue de iure huius Regni non inueniri mutatum, vel aliquo modo alteratum. Nullibi etiam reperiri[*] verbum aliquod apud leges ipſas Regias, quo alicuius alterationis, aut emendationis introducendæ anſam, ſine occaſionem ſumere valeamus. Nam in l. prima, & 2. titulo 4. lib. 5. nouæ collect. regiæ. duntaxat ſtatuitur teſtamenti in ſcriptis, & nuncupati, & codicillorum ſolemnitas, tam inter extraneos, quàm inter liberos; & ad correctionem iuris communis introducitur, teſtamentum valere quoad legata, & cætera in eo diſpoſita, etſi nullis à principio fuerit hæres ſcriptus, vel ſcriptus noluerit hæreditatem adirę, & in vtroque caſu dicitur: Valga el teſtamento en quanto a las mandas, y las otras coſas, que en el ſe contienen. Valeretamen teſtamentum quoad legata, & cætera in eo contenta, ſupponit clare lex ipſa prima, quando nullum aliud vitium, nec defectum, quàm à principio non inſtituti, vel ex pòſt facto inſtituti non exiſtentis hæredis, haberet. Supplere autem voluntatis defectum, & imperfectionem, & non integrè conſummatæ diſpoſitionis vitium; non modò lex illa intendit, aut quouis modo denotat, verum etiam in contrarium ſentit manifeſtè: & quidem loquitur, quando teſtator abſolutè, atque integrè ſuam vltimam diſpoſitionem ordinauit, atque voluntatem perfecit, ita vt ratione voluntatis imperfectio non ſit (in qua vim facimus) tamen hæredem non inſtituit, qua noluit, vel inſtitutus, poſtmodum hæreditatem adire recuſat: quo caſu legis eiuſdem deciſio de nouo introducitur, vt defuncti voluntas circa cætera contenta in diſpoſitione, ſiue teſtamento impleatur, & ſeruetur, cui iura a omnia fauent, vt adeò vulgatum, & compertum eſt. Iniquum namque, aut rationabile minus lex ipſa Regia prima iudicauit, contra defuncti voluntatem ob id legata non præſtari, quod hæres in teſtamento non ſit ſcriptus, vel quod ſcriptus hæreditatem non adierit, quod Burgos Saloñ de Paze in dicta l. tertia Tauri, num. 833. & 834. ſingulariter animaduertit, & poſt eum Matiençus, in eadem l. prima, titul. 4. lib. 5. gloſſa decima, num 2. Sanè quando ratione voluntatis, & non adimpletæ integrè diſpoſitionis imperfectio, & vitium adeſt, nec lex illa loquitur (vt dixi) nec de hoc caſu meminit. Non etiam legis ipſius ratio militar, cùm defectus voluntatis ob imperfectionem eiuſdem id impediat, & defectus dicatur à lege naturali procedens, in quo leges non diſpenſant, vt nunc annotaui, & Petrus[*] Magdalenus, de numero testium in testamem is requiſito, 2. parte, cap. 4. num. 65. & 66. & cap. 5. num. 5. ſingulariter, atque eruditè probauit. Nec vllo pacto credendum eſt, legem illam in eo diſpenſare voluiſſe, & minus corrigere legem antiquam, idque iuxta vulgatas iuris regulas, & communes Interpretum[*] omnium traditiones, quas exornat Ioann. Cephalus in conſilio 343. num. 19. & in conſilio 431. num. 30. & 21. lib. 3. Iacobus Menochius, recuperandæ poſſeſſionis, remedio 9. num. 385. & 387. immo cum eadem lex deuiet à iure communi, & noua, atque eiuſ[*]dem correctoria ſit; reſtringenda eſt, vt quanto minus fieri poſſit, recedatur à iure communi, per textum in cap. cum dilectus. Vbi notant Doctores, de conſuetudine, Corneus etiam in conſilio 1. colum. 4. in fine lib. 3. & in conſ. 180. num. 3. lib. 3. Aimon Craueta (qui latius comprobat) de antiquitate temporum, in prin[*]cipio, num. 42. & in conſ. 307. num. 4. & in terminis, in quibus loquitur; ſtrictè intelligenda eſt, ex communi Doctorum reſolutione, de qua plene per Rolandum à Valle in conſil. 74. num. 17. & 18. lib. 1. Burſat. in conſ. 76. n. 8. & in conſ. 120. n. 31. lib. 1. Nec debet ex[*]tendi ad alios caſus, quem ad eos, de quibus nominatim ibi fit mentio, l. ius ſingulare, l. quod verò contra, ff. de legibus, l. ſi vero, §. de viro. ff. ſoluto matrimonio. vbilatè notant DD. cap. conſtitutionem vbi Gloſſa aduertit, de regularibus: lib. 6. Tiraq. in l. ſi vnquam, C. de reuocand. donat. verbo, libertis, n. 23. Mier. in initio 1. p. n. 11. Barboſa in l. ſi conſtante, in princ. n. 101. ff. ſolut. matrim. nam vbi enumerat aliquem ciſum ſpecificè (provt inſtitutionis hæredis caſus ibi enumeratur) alij[*] cenſentur ſub diſpoſitione iuris communis remanere, vt poſt Baldum, & alios ſcribit Thomas Grammaticus conſ. ciuili 76. n. 1. & in commentariis de vſufructu, cap. 2. num. 35. adnotaui. Et Grammaticum eumdem retuli. Cur ergo dictæ l. ſi quis cum teſtamentum, deciſio ſtare, aut in viridi obſeruantia manere prohibeatur, quæ nulla alia lege innouata inuenitur, & cuius ratio & conſtitutio ita æqualiter militat, & obtinet hodie, ſicut olim de iure communi militabat, provt nunc obſeruabam, & nonnulli huius Regni Authores agnoſcunt libenter (ſed nullus hactenus ſic ponderauit ſuperiora, nec hanc partem fundauit) Inprimis namque Burgos Sal. de Paze. 1. p. dictæ l. 3. Tau[*]ri, poſtquam ex num. 200. eruditè, atque vtiliter tractauit, atque explanauit materiam dictæ l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtamentis, & eiuſdem deciſionem obtinere etiam in teſtamento inter liberos, & ad pias cauſas, conſtanter defendi: tandem num. 251. in fine, folio mihi 2203. columna vltima, in fine, ſic reliquit ſcriptum: Et conſtanter illud teneo, quod cum proximè dicta priuſquam noſtra conſtitueretur lex, iure obtinebant, minime ambigi poſſe, etiam locum habere poſt haus legem. Antonius etiam Gomezius in ipſa l. 3. Tauri, n 106. id aperte ſentit. Sed apertiùs, atque expreſſim dixit num. 19. cùm enim præcedenti numero de materia dictæ l. ſi quis cum teſt amentum, egiſſet, ſubdit ſtatim iu hunc modum: Ex quibus maxime declaratur in iſto regno, l. prima, titulo de los teſtamentos, libro quinto ordinamenti, & antea dixerat, obtinere ipſam legem etiam inter liberos, & ad pias cauſas, tunc autem ex eiuſdem deciſione declarari deciſionem dictæ l. Regiæ primæ, titul. 4. lib. 5. quaſi diceret, legata, & cætera in teſtamento relicta, abſque hæredis inſtitutione, ex lege illa regia valitura, modo ratione impetfectionis voluntatis defectus non interueniat: ratione namque voluntatis non conſummatæ imperfectio, cùm diuerſa ſit ab ea, de qua in ipſa lege tractatur, redderet equidem nullam totam diſpoſitionem, nec ipſius legis Regiæ primæ conſtitutio, defectum eum validaret. In eodem quoque placito clarè manſit Petrus de Paralta in dicta l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 45. dum innuit manifeſtè, dicatum l. ſi quis cum teſtamentum. illæſam, atque intactam manere hodie, & in praxi ſeruatam, nec vllo iure noſtro abrogatam. Et ſubdit, quòd caſus eiuſdem l. ſi quis cum teſtamentum, eſt ſingularis, & vtilis, & quitidianus, & ſæpè ſolet accidere, & per aliam legem (quod ipſe ſciat) non poſſet ita bene decidi, vt per illam deciditur, ideo eſt valde notabilis: & quòd non ſemel vidit eum ex facto obuenire. Idem etiam, & apud nos obtinere hodie deciſionem dictæ l ſi quis cum teſtamentum, ſicut obtinebat de iure communi, aperto ore præſentit) quamuis dubium hoc non excitauerit in terminis) Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 3. cap. 2. §. primo, num. 14. & in melioratione Tertij bonorum filio facta ſermonem faciens, Rodericus Suarez, in dicta l. quoniam in prioribus, quæſtione 4. pagin. 200. in fine. Rurſus, ex decifione dictæ l. primæ, & 2. titulo 5. non innocari, nec alterari deciſionem dictæ l. ſi quis cum teſtamentum velut expreſſe tradiderunt) ſi originali prælegantur) Tellus Ferdinandus, & Ioannes Matiençus. Tellus namque, ſecunda parte dictæ l. 3. numer. 18. & 19. cum verſaretur in materia eiuſdem l. ſi quis cum teſtamentum, dixit inprimis, teſtamentum imperfectum ration voluntalis, etiam inter liberos, vel ad pias cauſas, eſſe nullius momenti: & ſubdit ſtatim, quòd in hoc non eget dubitare; quia certum eſt. Et tamen (vt vides) explicabat materiam dictæ l. Regiæ, ex cuius deciſione dubium excitauimus adhuc, vtrum aliquo modo innouetur, vel alteretur conſtitutio dictæ l. ſi qum teſtamentum. Denique inquit, inſtare dubitatio em duntaxat, qualiter cognoſcatur, eſſe teſtamentum imperfectum ratione voluntatis, & cui incumbat onus probandi teſtamentum eſſe imperfectum ratione voluntatis: id autem vt explicet, non dictæ l. Regiæ primæ, titul. 4. lib. 5. nonæ collect. Regiæ, conſtitutio, ſed iuris communis regulis, & Doctorum reſolutonibus communibus in hac materia, atque dictæ l. ſi quis cum teſtamentum, deciſione ducitur, & adiuuatur, nec vnquam aliquid nouitatis, aut iuris noui introducti ad correctionem eiuſdem l. ſi quis cum teſtamentum, detegit, vt ſtatim dicetur. Nec veriſimile eſt, quod in articulo adeò aſſiduo, & necceſſario, ſi ius commune corrigeretur per dictas leges Regias, ab ipſo Tello prætermitteretur ſilentio. Non etiam Ioannes Matiençus aliquid nouitatis detegit, ſed iuris communis regulis, & deciſioni dictæ l. ſi quis cum teſtamentum, adhæret in eadem l. 1. titul. 4. lib. 5. gloſ. 14. ex num. 1. cum ſeq. In primis namque, eò loci obſeruauit, quod teſtamenti perfectio quadruplex eſt, vt ibidem oſtendit. Et di[*]cit, quod prima perfectio conſiſtit in perfectione voluntatis ipſius teſtatoris per eum bene declaratæ, & completæ, per text. in d.l. ex ea ſcriptura, & in l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtamentis, nam ſi teſtator priùs decedat, quàm voluntatem ſuam explicet, teſtamentum erit imperfectum, nec valebit ad pias cauſas. Deinde adducit ſecundam, tertiam, & quartam perfectionem, ac demum, quamuis quoad alias perfectiones adducat iuris communis ex iure regio introductam correctionem, tamen quod attinet ad noſtrum propoſitum, ſemper ſtat in deciſione iuris communis, nec iuris Regij quoad deciſionem dictæ l. ſi quis cum teſtamentum, nouam introductionem conſiderat: & repetit in l. 11. eodem titul. 4. lib. 5. gloſſ 1. vbi id ipſum tradit, quod dicta gloſſa 14. dixerat: addit tamen num. 2. quod teſtamentum iure Regio, ex[*] deciſone legis illius 11. poteſt in vita teſtantis incipi, & poſt eius mortem perfici, & finiri ab alio, qui ad id faciendum habeat facultatem. Et quod vnum & idem iudicatur teſtatamentum à teſtatore, & commiſſario factum, Et ſic dicit limitari regulam dictæ l. ſi quis cum teſtamentum, & aliam regulam, qua ſtatutum eſt, teſtamentum fieri debere vno contextu, vt in l. hæredes palam, §. vltimo, ff. de teſtamentis, & l. 3. tit. 1. part. 6. & quod commiſſarius huiuſmodi ad perficiendum teſtamentum à teſtatore incœptum, conſti[*]tutus, non poteſt vltra quintam bonorum defuncti partem diſponere, vt in eadem l. 11. gloſ. 2. explicat, niſi fuerit ſibi ſpecialis ad id conceſſa facultas vt lex[*] ipſa 11. exprimit, & Matiençus declarat ibidem gloſſa 3. Vides ergo quoad id emendari, atque alterari ius commune, ex dicta lege Regia 11. quoniam tunc ex commiſſione, & facultate alteri à teſtatore data,[*] magis vnum & idem iudicatur teſtamentum, & magis perfectum, quam cœptum, & non completum dici debet, cùm iam teſtator voluntatem ſuam plenè compleuerit, & perfecerit, ex quo oſtendit, eius voluntatis eſſe in effectu, vt bonorum suorum hæres, atque ſucceſſor ſit is, quem ipſe nominauit: quoad alia verò præter inſtitutionem, committit alteri, vt teſtamentum perficiat, nec perfectionis libera voluntas eidem relinquitur, ſed potius certa forma à iure ſtatuitur, vt ex eadem, l. Regia 11. & ſeq. conſtat. Id autem alter contingit, quando cœpta diſpoſitione, & non completa, nec alio ad perficiendam eam nominato, teſtator decedit, vel vltra ad diſponendum non progreditur, & ſic remanet intacta dictæ l. ſi quis cum teſtamentum, deciſro, ex dictis hactenus, quæ ſunt notanda, quia nullibi antea ſic digeruntur. Nunc verò, atque ſecundo loco & principaliter[*] obſeruandum, & conſtituendum erit, quod ad hoc vt teſtamentum, tanquam imperfectum ratione voluntatis vitietur, oportet quòd conſtet, & probetur, teſtatorem vltra diſpoſita per eum in eodem teſtamento, voluiſſe ad alia diſponenda procedere: in dubio namque, cum nullum adeſt vitium ſignificans imperfectionem voluntatis, ſumitur præſumptio, voluntatem hanc vltimam, ſicq́ue teſtamentum fuiſſe perfectum: Et ideo dum non conſtat de hoc, licèt teſtatori ſuperueniret morbus, reddens eum mutum, vel impotentem ad teſtandum, aut mors præpropera, non vitiaretur id, quod ſupra iam erat in eodem teſtamento expreſſum, ac diſpoſitum: ita ſane probat textus ſingularis, & valde notabilis, in dicta l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtamentis, in illis verbis: Labeo tamen hoc verum eſſe exiſtimat, ſi conſtares, valuiſſe plures eum, qui teſtamentum fecit, hæredes pronuntiare. Et in ſpecie adnotarunt Baldus, Aretinus, & Imola; & idem ſcripſerunt Angelus Aretinus, in §. ex eo. in fine, Inſtitut. quibus modis teſtamenta infirmentur. Fulgoſ. in conſilio 117. Ioannes, colum penult. verſ. cæterum ſi non probatur. Alexander, in conſilio 74. num. 3. lib. 1. Barbacia, in conſilio 58. colum. 4. lib. 4. Ruinus, in conſilio 204. num. 1. in fine lib. 2. Iaſon, in conſilio 8. colum. 1. verſiculo, Secundò facit. lib. 3. & in l. penultima, num. 1. C. de inſtitut. & ſubſtit. Anania, in conſilio 57. Laurentius Calcanus, in conſilio 91. columna 2. Petrus de Peralta in dicta l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 39. 40. 41. & 45. ad finem. Burgos de Paz, in dicta l. 3. Tauri, prima parte, num. 251. & ibidem Antonius Gomezius, num. 105. in principio. Qui inde & generaliter deducit ex communi Doctorum reſolutione, quod teſtamenti actus in dubio præſumitur perfectus & conſummatus, & reſpondet nonnullis iuribus, quæ videbantur in contrarium vrgere. Voluntatis etiam imperfectio, quod in[*] dubio non præſumatur, generaliter probari ex textu in dicta l. ſi quis cum teſtamentum, deduxit Petr. de Peralta, vbi ſupra, num. 42. In eodem quoque placi[*]to ſuerunt, & teſtamentum in dubio perfectum potiùs præſumi, quàm imperfectum ratione voluntatis; aſſeuerarunt Simon de Prætis, de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpretatione 2. ſolutione prima, num. 41. folio 187. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 14. Aiora, de partitionibus, 3. parte, quæſt. 4. num. 70. Tellus Ferdinandez, in dicta l. 3. Tauri, 2. parte, n. 19. Matiençus, in l. 11. gloſ. prima, n. 1. titul. 4. lib. 5. Azeuedus, in l. 2. eod titul. & lib. num. 65. Pat. Molina, tom. 1. diſp. 127. num. 1. Rota Romana in deciſ. 173. num. 1. ſecunda parte, in nouiſſimis. Iacob. Menoch. lib. 4. præſumpt. 5. num. 1. 2. & 3. vbi inquit, quod hæc ipſa iuris præſumptio magis, & magis coadiuuatur, quando Notarius, qui teſtamentum[*] ipſum conſcripſit, adieciſſet clauſulam illam, Actum, &c. Nam clauſula illa ſignificat, teſtatorem habuiſſe teſtamentum pro perfecto & abſoluto, & dicit ita in ſpecie ſentire Bartolum, Caſtrenſem, Baldum, Ludouic. Bologn. Iaſon, & Ruinum, ibi relator. Et rurſus inquit, quod coniectura perfecti teſtamenti eſt, quan[*]do illa diſpoſitio conuenit cum voluntate iam ab ipſo teſtatore propalata. Et ita tenuit etiam Rota Romana, dicta deciſ. 173. num. 4. & vt generaliter dixerim, teſtamentum perfectum, & conſummatum,[*] præſumitur ſemper, donec contrarium non conſtiterit; & dicitur non conſtare eo ipſo, quod non apparet, teſtatorem vltrà voluiſſe procedere ad aliud diſponendum, & ſic in caſu dubio; vel cum apparet noluiſſe aliud diſponere, & ſic in caſu certo, vt per Bartol. Bald. & Imolam in eadem l. ſi quis cum teſtamentum, Ananiam, dicto conſ. 57. Simon de Prætis dicto num. 41. libri ſecundi, fol. 187. Ayoram, dicto num. 70. Peraltam, dicto num. 40. & 41. & alios præcitatos ſuprà: qui tamen circa præſumptionem negatiuam dictæ l. ſi quis cum teſtamentum, duntaxat conſtituunt, dictam regulam generalem in caſu dubij, nec vltra declarant: Idcircò & alia prænotare neceſſe erit, ac primum quidem, negari non poſſe, quin hæc doctrina, quia generalis, & vaga, nec aliter declarata, valde periculoſa ſit; & ideo maiori diſtinctione, aut[*] aliis doctrinis coadiuuari debeat, vt clarior fiat: quod ex omnibus à me hucuſque prælectis, & commemoratis, ſolus Tellus ita adnotauit, in dicta l. 3. Tauri, ſecunda parte, num. 19. dicens, quod regula prædicta generalis, quòd teſtamentum non præſumitur imperfectum ratione voluntatis, ſed quod alleganti imperfectionem, incumbit probatio, periculoſa eſt, niſi fiat clara diſtinctione illâ, quam ibi adducit, vt mox videbitur. Deinde, ex eo dignoſci, teſtamentum non[*] eſſe completum, & perfectum, ſed fieri cœptum, & non conſummatum, quod appareat, vel apparere poſſit, teſtatorem omninò ſe non firmaſſe in prolatis, vel diſpoſitis, ſed velle quid aliud pro perfectione, & complemento diſpoſitionis: vt per Caſtrenſem, in conſ. 307. ad primum quæſitum, colum. penult. lib. 1. & in fortioribus terminis, in conſ. 75. colum. 2. lib. 1. Ananiam, in dicto conſ. 57. circa medium, verſ. facit etiam Iaſonem, in conſ. 155. ex num. 5. lib. 4. Decium, in conſ. 488. ex num. 10. cum ſeq. Carolum Ruinum, in conſ. 7. num. 7. & ſeq. lib. 3. Cephalum, in conſ. 199. num. 1. & ſeq. & num. 8. lib. 1. Imolam, in conſil. 91. Grammaricum, deciſ. 62. Simonem de Prætis, lib. 2. dicta ſolutione 1. num. 39. fol. 187. Petrum Surdum, deciſ. 292. ex num. 11. vſque ad num. 13. quod quidem, & voluiſſe teſtatorem ad alia[*] diſponenda, vltrà tranſire vel procedere, probabitur, quando poſt vnum, vel plura diſpoſita, à quibus inchoauerat facere teſtamentum, ſubiecit verbum diſpoſitiuum cum præcedenti dictione repetitiua, purà, Item volo, vel Hoc amplius volo, &c. & confeſtim obmutuit, vel vlterius procedere nequiuit; nam his, & ſimilibus caſibus, ſatis apertè conſtat de imperfectione voluntatis teſtamentariæ, quæ regulariter vitiat; vt ex mente communi Doctorum, tradiderunt Pet. de Peralta, in d.l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 41. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. primo, num. 14. latiùs, atque elegantiùs Carolus Ruinus, in conſ. 15. per totum, lib. 2. qui vtiliter explicat, teſtamentum fuiſſe perfectum, & conſummatum, vel non; quomodo percipiatur, vel non; & in conſ. 7. lib. 3. maximè ex num. 7. cum ſeq.[*] & iunge Simonem de Prætis, de interpretat. vltim. volunt. lib. 2. dicta ſolut. 1. num. 43. & 44. fol. 187. Petrum Surdum, dicta deciſ. 292. per totam, vbi in[*] propoſito adnotauit nonnulla vtilia: ac maximè numero 11. teſtamentum dici imperfectum ratione voluntatis, ſi poſt ſcriptam à Notario diſpoſitionem, teſtator publicationem diſtulit in aliud tempus, prout latiùs ibi exornat: & adiungit aliqua de teſtatore, qui diſtulit executionem actus in aliud tempus. Prætereà, teſtamentum habitum pro perfecto, abſolu[*]to, & completo à teſtatore, nec voluiſſe ipſum vltrà procedere ad alia diſponenda, deduci, atque probari poteſt ex dictis teſtium deponentium, habuiſſe teſtatorem diſpoſitionem ſuam pro perfecta, & abſoluta. Et ad id probandum duo tantum teſtes ſufficerent, quemadmodum ad probandum alias quaſ[*]cumque qualitates extrinſecas ſufficere explicatum, & plene comprobatum reliquimus cap. præcedentibus, provt vtrumque tenuerunt Oldradus, in conſilio 297. colum. finali. Baldus, in conſil. 179. Quando ſapiens, verſ. præterea eſto, lib. 4. Alexander, in conſil. 411. lib. 7. & in noſtris terminis, ac ſuper examine trium teſtium deponentium habuiſſe teſtatorem ſuam voluntatem pro perfecta, Philippus Corneus, in conſ. 307. Videtur prima facie, colum. 4. in principio lib. 3. Pariſ. in conſ. 33. num. 44. lib. 2. optimè Simon de Prætis, de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpret. 1. dub. 3. ſolut. 5. ex num. 35. verſ. octauus caſus eſt, vſque ad num. 40. vbi cum ex num. 24. verſaretur in materia, & tractatu eorum, quæ cap. præcedentibus explanauimus: qualiter inquam, & quot teſtibus, teſtatoris voluntas declaratoria, vel diſpoſitiua poſſet, & deberet probari, & plures caſus congeſſiſſet, qui eò tendunt, an id, quod venit probandum, concerneret diſpoſitionem, an verò declarationem diſpoſitorum, vel aliarum qualitatum extrinſecarum duntaxat; tandem num. 35. in verſ. Octauus caſus, dubium noſtrum excitauit, & inquit, quod quamuis tota teſtamenti validitas, & omne eius emolumentum dependeret, & demonſtraretur ex his, quæ teſtator ante, & poſt factum teſtamentum dixerit; tamen ea ſufficere, & ab extra poſſe probari per duos tantum teſtes: veluti ſi teſtes duo deponant, quod te[*]ſtator ipſe poſt factum teſtamentum agnouerit, & profeſſus fuerit, ſe iam feciſſe teſtamentum, & pro perfecto, & abſoluto illud habuiſſe, ex quo ita dixit, nec amplius vltrà diſpoſuit, vel vltra confeſſionem teſtatoris, ex aliis id colligerent, atque deponerent, vt num. 36. & tribus ſeq. Prætis ipſe annotauit, & poſuit exemplum, atque quæſtionem in facto ſibi obuenientem, in qua obtinuiſſe inquit num. 35. quod cum quidam infirmitate valde grauatus, bene tamen intelligens, volensfacere teſtamentum, accerſitis Notario, & teſtibus hora tarda, illud ſatis nuncupauit ore proprio, & Notarius ſummatim ſcripſit in quadam chartula legatum dotis ſororis nubendæ, inſtitutionem filiorum nominatorum rectè hæredum, & dationem tutelæ: quod vxor cum audiuiſſet, ſe in teſtamento non nominari, cœpit ita alta voce exclamare, & vociferare, quod fecit teſtatorem totum fremere ſpiritu, quaſi extra mentem exire, adeo quòd teſtamento non aliter lecto, nec publicato coram teſtibus, aliquantulum ſedato clamore vxoris, Notarius cœpit interrogare teſtatorem, qui aliter non reſpondebat; iterùm Notarius dixit ei, Quem vis facere hæredem? ipſe hac voce reſpondit, filios meos. Notarius dixit, quo nomine appellantur filij tui, reſpondendo diuerſa, & alia nomina quàm filiorum expreſſit: quo intellecto Notarius dixit, iſte vacillat, & modò non eſt in recto intellectu, & ſic teſtes receſſerunt: in nocte ſequenti reſpirans, & ad vltima mortis dilucida interualla aliquantulum rediens, ægrotus, luminibus accenſis, ibi pluribus perſonis adſtantibus, voce intelligibili, & mente ſana pluries dixit, & replicauit ſe lætum eſſe, & mori libenter, quia teſtamentum fecerit, & facta ſua bene compoſuerit, ſic pluries voce ſua manifeſtauit; ſuum teſtamentum habuiſſe pro perfecto, & completo, & ſequenti mane ſpiritum emiſit, & totius facti ſerie legitimè probata, & defendendo dictum teſtamentum, Prætis obtinuit: vt anteà dixi: & idipſum, videlicet habuiſſe teſtatorem diſpoſitionem ſuam pro perfecta & abſoluta, teſtibus probari poſſe adnotauit Tellus Ferdinandez, cuius ſtatim faciam ſpecificam mentionem: Ruinus etiam in conſil. 12. num. 15. & ſeq. volumine ſecundo. Maſcardus, de probationibus, tom. 3. concluſ. 1353. num. 84. Item etiam obſeruandum eſt, doctrinam ſuperio[*]rem toties repetitam, atque ex dicta l. ſi quis cum teſtamentum, deductam, quod ſcilicet teſtamentum non præſumatur imperfectum ratione, ſiue imperfectione voluntatis in dubio; nulla alia diſtinctione clariorem effici poſſe, quàm ea, quam in propoſito adduxit, atque ex mente aliorum conſiderauit Tellus Ferdinandez ſecunda parte dictæ l. 3. Tauri, num. 19. quòd aut loquimur in teſtamento, de quo fuit confecta ſcriptura; aut in teſtamento purè nuncupatiuo, quod ipſe ſemper vocat, quando non interuenit ſcriptura. De primo Tellus conſtituit, ſatis conſtare ex non perfectione ſcripturæ, hoc eſt, quando non eſt abſoluta, quia tunc magis cœpiſſe, vt teſtamentum faceret, quàm feciſſe videtur, vt Iureconſultus ipſe inquit in dict. l. ſi quis cum teſtamentum, vbi Baldus, & Paulus exemplificant hoc, quando poſt inſtitutionem, vel legata obmutuit. Rationem ponunt, quia potuit addere conditiones, vel mutare teſtamentum, & ideo dicitur imperfectum: & hoc ſequitur Pariſius, in conſilio 140. num. 7. 8. & 9. lib. 4. & rationem viuam poſuit Baldus in eadem l. ſi quis cum teſtamentum, quòd vbi vltimus punctus teſtamenti deficit, dicitur imperfectum: & quòd forma eſſentialis teſtamenti concluditur vno puncto, & cùm non deuenerit ad illud teſtator, dicitur imperfectum ſecundùm eius voluntatem, quia teſtamentum eſt indiuiduum, vt ſupra annotaui, & probaui ex num. 17. cum ſeq. Et hæc de teſtamento nuncupatiuo in ſcriptis. Reſpectu verò teſtamenti nuncupatiui, in quo non interuenit ſcriptura, pendet, vt ſciatur an ſit imperfectum ratione voluntatis, ex teſtium depoſitione, vt conſtet nolle vlteriùs progredi, ſed quod expreſſis finem fecit diſpoſitioni: ideò inquit Tellus ipſe, quòd ſit cautus Iudex in eorum examine, & Aduocatus in confectione articulorum, & ſi ad manus ſuas perueniret, quod nunquam committeret examinationem eorum alicui; & ſi coram aliquo extra iudicium de poſuiſſent, iterum eos adduceret, & interrogaret, vt integrè dignoſceretur, an teſtamentum eſſet ratione voluntatis perfectum, vel non. Et hactenus Tellus, qui (vt vides) maturè rem hanc perpendit, & verum dicit in caſu, in quo loquitur, quando ſcilicet conſtat, cùm ſcriptura, nuncupatiuè tamen, teſtatum fuiſſe aliquem; vel abſque ſcriptura, nuncupatiuè purè, hoc eſt, ſolis teſtibus, teſtari. Idcirco, in caſu dubio quid dicendum ſit, ne[*]ceſſarium eſt explicare, quando ſcilicet non conſtat apertè, an purè nuncupatiuè, vel in ſcriptura nuncupatiuè teſtator teſtati voluerit, vt quia vtroque caſu voluntatem ſuam explanauit coram teſtibus, cæterum vocari Notarium, vt de ea conficeret ſcripturam, intendit; & ideo res hæc maiorem diſputationem requirit, in qua ego ſequentes conſideraui, diſtingui atque conſtitui poſſe caſus, quo abſolutè & diſtinctiùs procedatur. Ac primùm equidem, certiſſimi iuris eſſe, & regulariter obſeruandum, teſtamentum, ad cuius confectionem à principio fuit vocatus Notarius, & de quo[*] conficitur ſcriptura, imperfectum dici ratione voluntatis, ex non perfectione ſcripturæ, hoc eſt, quando non eſt abſoluta, etiamſi teſtator plura diſpoſuerit perfectè: Et conſequenter, etiam poſt deciſionem le[*]gis primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collect. regiæ, nec legata, nec cætera in eo contenta, peti poſſe. Nam quamuis (vt dixi) ſuppleatur ibi defectus non inſtituti, vel non exiſtentis hæredis; non tamen ſuppletur, nec ſuppleri poteſt defectus voluntatis, quoniam hoc caſu magis cœpiſſe teſtari cum, quàm teſtamentum feciſſe dicimus, & ſecundum voluntatem teſtamentum imperfectum eſt. vt ibidem etiam notaui. Et ita loquitur, ac veriſſimè in his terminis reſoluit Tellus Ferdinandez, vbi ſupra, dicto num. 19. Addiderim ego, datis eiſdem terminis, hucuſque Scribentes omnes id ipſum pro certo tenuiſſe, aut ſaltem ſuppoſuiſſe, nec vnquam in eo caſu dubitaſſe, ſed tantùm in alio, videlicet in terminis conſultationis, atque deciſionis Oldradi in conſilio 119. (quod adeo communiter expenditur, atque celebratur) ibi namque iuxta ſpeciem propoſitam non interuenit ſcriptura ſiue ab initio non fuit vocatus Notarius: ſed teſtator cùm voluntatem ſuam teſtibus explanaſſet, iuſſit poſtmodùm, voluntate ipſa enũtiata, vocari Notarium, qui ordinationem ſuam ſcriberet, & antequam Notarius veniret, deceſſit; hoc autem caſu Oldradus conſuluit, quod talis diſpoſitio non valet in vim teſtamenti, etiam fauore piæ cauſæ: & Oldradum magis communiter ſequenti fuêre vtriuſque iuris Interpretes, vt ſtatim videbitur, quamuis nonnulli contrarium tenuerint, vt etiam ſtatim demonſtrabitur. In hoc igitur primo caſu, non modo non dubitarunt Interpretes noſtri, vtrùm in fortioribus terminis (vt vides) ex non perfectione ſcripturæ, idemmet reſponderunt. Et qui contra Oldradum tenuerunt, ſemper ſententiam ſuam reſtrinxerunt ad terminos ipſos Oldradi, nec noſtros attingunt; rem potius eandem, vt indubitaram, ſilentio prætermittunt. Et hic eſt primus caſus eorum, quos ego pro articuli propoſiti explicatione conſtituendos, atque diſtinguendos duxi. In quo etiam vltra Tellum? ani[*]maduerte, teſtamentum, de quo fuit confectum publicum inſtrumentum, dici perfectum ex clauſula Notarij, cùm Tabellio appoſuerit illa verba, quæ apponi ſolent communiter, Actum, & c. per illam namque ſignificatur rem perfectum eſſe, vt poſt alios tenuiſſe Menoch. dicebamus ſupra, num. 47. & tenuerunt quoque Cagnolus in l. ſi librarius, num. 71. ff. de regulis iuris. Carolus Ruinus, in conſ. 159. num. 11. lib. 4. Gualdenſis, de arte teſtandi, tit. de teſtamentis, cautela 11. ſub num. 6. Couarr. in cap. relatum 1. de teſtamentis, num. 11. Cardinalis Franciſcus Mantic. de coniecturis vltim. voluntatum, lib. 2. tit. 4. num. 7. Petrus Magdalen. de num. teſtium in teſtamentis requiſito, ſecunda parte, cap. 5. num. 18. Similiter ſignum Tabel[*]lionis appoſitum in teſtamento, denotat illud habitum pro perfecto & abſoluto, & voluntatem teſtantis integrè completam, quia eſt quidam terminus diſpoſitionis redactæ in ſcripturam, ſicut termini lapidei ſunt ſines agrorum, vt notanter declarat Bald. in l. 1. num. 22. C. de fide inſtr. & iur. haſt. Fiſcal. lib. 10. & poſt cum Iaſon, in l. ſi ita ſit ſcriptum, ſub num. 15. ff. de legatis 1. Couar. dicto num. 11. in prima concluſ in fine, Magdalen. vbi ſupra, dicto num. 17. qui poſt alios Authores, idem concludit num. 18. quan[*]do Notarius aſſerit ſe rogatum, & appoſuit diem, quia ambo ſignificant rem perfectam; vel poſt quam teſtator totam ſuam voluntatem coram Notario & teſtibus expreſſerat, licentiat eos, videtur enim habere teſtamentum pro perfecto, & abſoluto. Prout idem, quando poſt inſtrumentum confectum, partes ad[*] actus extraneos diuertunt, ſicut ex gloſſa, Cino, Fulgoſio, Salicero, Alexandro, Decio, Caſtrenſe, & Tiraquello, annotauit Per. Magdal. dicta 2. p. cap. 5. numero 19. & 20. & hactenus de primo caſu. Secundus caſus, & etiam indubitatus ſit, quando[*] teſtamentum purè nuncupatiuè fit, quod intelligo (vt antea dixi) vbicunque non interuenit ſcripturae & tunc quidem vt dignoſcatur an ſit imperfectum ratione voluntatis, ad teſtium depoſitionem decurrendum eſt, vt etiam annotabam ſupra numero 58. ipſi namque declarare debebunt, an teſtator diſpoſitionem ſuam pro perfecta & abſoluta habuerit, vel non; provt Tellus Ferdinandez, relatus ſuprà, ſingulariter & verè animaduertit. Et eidem addendus erit Simon de Prætis commemoratus ibidem. Maſcardus etiam de probationibus, tom. 3. concluſ. 1353. numero 83. & 84. Tertius caſus ſit in terminis conſulationis, ſiue deciſionis Oldradi, dicto conſ. 119. in quo præmittendus eſt alius caſus indubitatus, quando ſcilicet expreſsè, vel ex probatis, & veriſmilibus coniecturis conſtat, teſtatorem non aliter teſtari voluiſſe, & ſi coram[*] teſtibus voluntatem ſuam anteà explanauit quàm ſi eius voluntas per Notarium in publicam ſcripturam redigatur; tunc namque dicitur teſtamentum imperfectum imperfectione, ſiue ratione (vt aiunt) voluntatis niſi publica, & ſolemnis ſcriptura interueniat, in quo vnanimiter omnes Interpretes conueniunt, tam hi, qui Oldradi ſententiam amplectuntur, quàm qui eam improbant, vt verè nullus Scribentium omnium in hoc diſſentiat, vt conſtabit ex his qui mox referentur, & ita ſpecificè adnotauit Didacus Couar. in d. cap. relatum, 1. de teſtamentis, ſub n. 11. verſ. 3. concluſio. Zuntus, in responſo pro vxore, n. 290. & ſeq. &. num. 337. &. ſeq. Natta, in d. §. ex imperfecto, num. 147. ſic è contrario in his terminis Oldradi ſententia non procedit, vt ſtatim exponam. Et vide Alex. Raudenſ. deciſ. 47. 1. parte. Cæterùm quando hoc clare non conſtat, ſed verſamur in dubio, maiorem diſputationem[*] articulus exigit, & inprimis, teſtamentum dici imperfectum imperfectione, ſiue ratione voluntatis, ita vt non valeat, nec ad pias cauſas, nec inter liberos, ex eo, quod teſtator iuſſerit vocari Notarium, vt de eius ordinatione, & voluntate, quam coram teſtibus iam explanauerat, redigeret teſtamentum in publicam ſcripturam, & morte præuentus non potuit notarium de teſtamento rogare, provt fieri deſtinauerat; reſpondit, & reſolutiuè ſuſtinuit Oldradus, dicto conſilio 119. vbi concludit, quod ſi infirmus adhibuit duos teſtes, & idem per quendam Clericum fecit ſcribi, quòd piam cauſam. ſiue pauperes Chriſti inſtituebat, deinde iuſſit adhiberi Notarium, ſed morte præuentus, anteà deceſſit teſtator, & ſic Notarius non acceſſit; quòd talis diſpoſitio nullam vim habet, & illa ſcedula vnà cum depoſitione illorum duorum teſtium, non facit fidem: Et ſic contra pauperes Chriſti inſtitutos, ex pluribus iuribus, & rationibus ſuſtinet. Et Oldradum referunt, & ſequuntur Ioannes Andr. Alberi[*]cus, Caſtrenſis, Ancharanus, Imola Fulgoſius, Anania, Guid. Pap. Corneus, Iaſon, Decius, Pariſius, Guil. Benedictus, Grammaticus, Ruinus, & Lanfranc. cum quibus Burgos Sal. de Paze, in l. tertia Tauri, prima parte, num. 232. & num. 235. 237. & 238. cum ſeq. conſtanter, & indiſtinctè hanc ſententiam amplectitur. Eoſdem etiam commemorauit, & addidit nonnullos alios, Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione 5. num. 6. per totum. Ioſephus Maſcardus, de probationibus, tom. 3. concluſione 1353. num. 76. qui duo Authores nihil certum reſoluunt, nec firmiter reſident in aliquo, ſed aliorum traditiones recenſent duntaxat. Plures etiam Interpretes, qui Oldradi ſententiam amplectuntur, congeſſit Antonius Gabriel, commun. concluſion. titulo de teſtament. concluſione nona, numero primo, & quarto, per totum, & num. 6. firmat, diſpoſitionem non valere in caſu prædicto, etiam fauore piæ cauſæ. & Oldradum ſequitur conſtanter. Provt etiam cum Iaſone, & Epiſcopo Loaçes ſequutus eſt Iulius Clarus, §. teſtamentum, quæſt. 7. num. 4. Didac, Coouar. in dicto cap. relatum, 1. de teſtamentis, num. 9. Ioannes Andreas, Ancharanus, Albericus, Caſtrenſis, Anania, Alexander Aretinus, Nelus Corneus, Decius, Ruinus, Couarruu. Menochius, Calcanus, Grammaticus, Boërius, Cephalus, & Pariſius, quos refert, & cum Oldrado firmiter tenet atque contrariæ partis authoritatibus ſatisfacit Ioan. Pet. Surd. deciſione 292. per totam, maximè num. 11. cum ſeq. Ludouicus Zunt. in reſponſo pro vxore, num. 12. & num. 292. cum ſeqq. Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat lib. 2. titul. 4. numero 6. Simon de prætis, cuius ſtatim ſpecificam mentionem faciam: Socinus vterque, Barbacia, Gualdenſis, Viuius, & alij, quos cumulat Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, ſecunda parte, numero 2. & 8. vſque ad numerum 14. quo numero, & ſeq. conſtantiſſimè amplectitur, hanc partem, & contrariam reſpuit; & num. 11. inquit, quòd in terminis piæ cauſæ, in caſu iſto, vbi fuerat vocatus Notarius ad effectum ſe rogandi de teſtamento, ipſe ſecundum hanc opinionem anno 1579. in facto obtinuit in quadam cauſa matris ſuæ, contra Oeconomum Capellanum, & Canonicos S. Laurentij in Damaſco, ſuper quodam prætenſo relicto Capellæ de Pichis in dicta Eccleſia ſancti Laurentij, per quendam Achillem de Pichis facto, Alexand. Rauden. deciſ. 46. 1. parte. Ratio autem deciſionis præfatæ Oldradi, & ſenten[*]tiæ adeo communiter receptæ, ex mente communi Doctorum ea eſt, quòd voluntas teſtatoris in terminis prædictis, ex quo voluit ipſe diſpoſitionem ſuam redigi per Notarium in publicam ſcripturam, videtur ſuſpenſa, donec Notarius de illa publicè ſe rogauerit, & ideo antequam id fiat, non poteſt dici teſtamentum, nec voluntas perfecta, ſed potius quædam præparatio ad teſtandum, & ſic non tam videtur de bonis ſuis diſpoſuiſſe teſtator, quàm præparaſſe id, quod diſponere volebat; vt ipſe Oldradus notauit, & præcisè declarat Caſtrenſis in conſilio 75. columna finali, libro primo, & in conſilio, 451. columna ſecunda, in principro, lib. 2. Pariſius in conſilio 24. ex num. 10. in fine, cum ſeq. libro 3. Iulius Clarus, dicto §. teſtamentum, quæſt. 7. num. 4. Petrus Surd. dicta deciſione 292. numero 11. in principio. Quæ quidem præpa[*]ratio non ſufficit, nec teſtamentum ipſum probat, vt ſuſtineatur in vim vltimæ voluntatis, vt poſt Decium, Alexand. & Iulium Clarum annotauit Maſcardus, vbi ſupra, num. 77. Petrus Surdus, dicto numero 11. & ſeq. maximè, quia teſtatores ſæpè mu[*]tant, addunt, & reuocant plura per eos ordinata, vt ſupra dicebam; & Iulius Clarus dicta quæſtione 7. numero 5. in fine animaduertit: Surdus etiam in conſilio 258. num. 19. lib. 1. & multa tractantur, quæ non perficiuntur, & non veniunt ad concluſionem, & finalem effectum, vt dicit Baldus, in l.[*] multum, num. 2. ad finem, verſ. quandoque procedit tractatus, C. ſi quis alteri vel ſibi. Idem Baldus, in l. cum allegas, n. 8. C. de vſuris. Alexander, in conſil. 13. num. 17. & in conſil. 18. num. 2. lib. 1. & in noſtris terminis Decius, in conſil. 159. colum. 3. verſ. & retenta concluſ. & in conſ. 488. ſub n. 9. & 10. Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 2. p. cap. 5. num. 13. vnde non ſufficit probare tractatum, vt Magdalenus ipſe, eodem num. 13. concludit, &[*] eò tendunt variæ, atque diuerſæ, Doctorum obſerua[*]tiones in propoſito, quas in vnum congeſſit Simon de Præt. de interpr. vltim. volunt. lib. 2. interpretat. 2. ſolut. 1. ex num. 27. vſque ad n. 41. fol. 186. & 187. vbi videre proderit, diuerſis namque caſibus applicari, atque vtilia eſſe poterunt eo loco adnotata, & reſoluta & hactenus de opinione Oldradi, & ſequacium eius. Cæterum contrariam ſententiam aduerſus Oldra[*]dum tenuerunt, & ab eo prorſus diſſentiunt Interpretes alij, quos referunt, & congerunt Antonius Gabriel, commun. concluſ. lib. 3. titul. de teſtamentis, concluſione 9. num. 9. Ioannes Cephalus in conſilio 99. num. 6. cum ſeq. & num. 18. lib. 1. Gratus in conſil. 107. columna 1. volumine 1. Natta in l. hæc conſultiſſima, §. ex imperfecto, num. 146. & 147. C. de teſtamentis. Peregrinus deciſione 34. lib. 1. Curtius iunior multos refert, & argumentis Oldradi ſatisfacit in conſilio 303. num. 22. & in conſilio 304. num. 59. verſic. nec præmiſſæ, Raudenſis, deciſione 46. num. 12. qui (vt dixi) commemorant nonnullos, qui tenent contra Oldradum, & eos etiam recenſet Petrus Magdalenus, dicto cap. 5. partis ſecundæ, num. 14. Graſſus, qui contra Oldradum, & in hanc ſecundam opinionem magis animum inclinat, §. teſtamentum, quæſt. 12. num. 6. vbi citat Alex. Boerium, & Menchacam contra Oldrad. & inquit, quod hæc ſententia verior eſt, & tenenda, quando voluit ſine ſcriptis teſtari, licèt intentionis eius fuerit; vt de eius voluntate publicum teſtamentum conficeretur, adhibitis teſtibus, & Notario ad faciliorem probationem, quod in dubio præſumitur vt ipſe putat quia non eſt credendum, teſtatorem ſe voluiſſe reſtringere ad vnam viam teſtandi in ſcriptis, niſi de hoc apertè conſtet, quo caſu non poteſt dici actus perfectus. In quo (vt vides) communi, & receptæ Oldradi ſententiæ refragatur, quæ in dubio contrarium præſumit; in certis namque, & claris, & quando conſtat aliud; dubium non eſt: loquitur Graſſus, dicta quæſt. 12. in teſtamento inter liberos, & quæſt. 19. num. 4. eiuſdem §. teſtamentum, in teſtamento ad pias cauſas; & in terminis quæſtionis Oldradi, id ipſum firmat, & reſoluit, quod nunc dixi in teſtamento inter liberos: qui ergo hanc amplectuntur opinionem, eo præcipuè adducuntur, atque excitantur fundamento, quod crediderint, teſtamentum in eo caſu non dici imperfectum ratione voluntatis, ſed ſolemnitas duntaxat, & ideo ad pias cauſas valere debere. Alij verò Interpretes, vt contrarietatem hanc diluant, diuerſimodè diſtinxerunt, atque concordias nonnullas adduxerunt; ſicuti conſtat ex his,[*] quæ reliquerunt ſcripta Iacob. Menoch. lib. 4. dicta præſumpt. 5. num. 6. ad finem, vbi duplicem recenſet concordiam, Ioann. Cephalus, dicto conſil. 99. num. 12. lib. 1. Alexander Raudenſis, dicta deciſione, 46. n. 12. cum ſeq. ipſæ verò nec concludunt, nec veræ ſunt, nec etiam omnes caſus complectuntur, provt deprehendi poteſt ex traditionibus Burg. Sal. de Paze, in d l. 3. Tauri, num. 237. & 238. Petri Magdaleni, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, ſecunda parte, dicto cap. 5. num. 2. & num. 8. vſque ad num. 15. quò loci Ludouici Zunti refert concordiam, in dicto reſponſo pro vſore, ex num. 290. cum ſeq. vt ſcilicet diſtinguen[*]dum ſit, quod aut conſtat ex verbis teſtatoris, ipſum voluiſſe differre diſpoſitionem ſuam in aliud tempus, & in aduentum, & rogitum Notarij, & iſto caſu licet explanaſſet eam coram teſtibus, videretur potiùs ea teſtamenti præparatio, quàm teſtamentum, aut diſpoſitio. Et procedit Oldradi, & ſequacium ſententia ſuprà relata: aut inſpectis verbis, & qualitatibus, & circunſtantiis apparet, teſtatorem voluiſſe omni mora poſtpoſita teſtatori, quia forte laborabat in extremis, & totam eius voluntatem coram teſtibus expreſſit, & pro perfecta, & abſoluta illam habuit, & iſto caſu licèt ſuerit miſſum pro Notario adhibendo; non tamen inde arguitur, quòd voluntas fuerit ſuſpenſa in aduentum ipſius Notarij, ſed quò magis eius voluntas patens eſſet, de ea conficeretur publicum inſtrumentum; quod licèt factum non fuerit, quòd teſtator morte forſitan, aut phreneſi præuentus, fuit, nihil impedit quo minus eius voluntas ad pias cauſas, & inter liberos ſortiatur effectum, poſtquam per teſtas legitimè probari poteſt, quamuis de illa confectum non fuerit inſtrumentum, vt teſtator ipſe deſiderauit; & ita procedat ſententia ſecunda, quæ Oldradi ſententiam improbat: & hactenus dicus Author, in præallegato reſponſo pro vxore. qui repetit ibidem, num. 337. & ſeq. & fuit conſideratio Nattæ, in d. §. ex imperfecto, num. 147. vt patet ex finalibus verbis eius; & ſuffragari videtur eidem Couar. in dicto relatum, ſub num. 11. in verſ. tertia concluſio, ad finem. Nec Michaël Graſſus, in duobus locis relatis ſuprà, numero 76. aliud in effectu adducit, quàm ex Zunto nunc relatum, quamuis ſilentio prætermittat eum. Verumenimverò, commemoratam hanc diſtin[*]ctionem ideo reiiciendam atque reprobandam arbitratur Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, ſecunda parte, dicto cap. 5. num. 15. in verſ. verum quia Zunt. quod ipſa duntaxat decidat difficultatem propoſitam, & procedat in caſu claro ſalem ex ipſius negotij occurrentis qualitatibus, & circumſtantiis; nec per eam declaretur, quid dicendum ſit in caſu dubio. Addiderim ego (& vltra Magdalenum ipſum) Oldradi ſententiam, ſic obtinere in caſu dubio, vt eo ipſo, quod de eius ordinatione, & voluntate fieri ſcripturam publicam, & vocari Notarium iuſſerit teſtator, credi debeat voluiſſe ipſum differri diſpoſitionem ſuam, ac eius effectum in tempus, quo Notarius accederet, vt tot Authores relati ſupra, num. 69. vnanimiter tradiderunt; & contra Graſſum aduertebam ſuprà, num. 76. Deinde, niſi in caſu expreſſo, & cum in claris verſemur, dignoſci minimè poſſe, teſtatorem voluiſſe omni mora poſtpoſita id eſſe, quod Zuntus dixit, cùm ſemper voluerit vocari Notarium, & ſemper in extremis, ſiue infirmitate grauatum, verſari eundem ſupponamus. Quocirca in ſententiam Oldradi procliuior ego ſem[*]per fui, & nunc vetiorem non ſolum arbitror, ſed & regulariter obſeruandam, adeo vt iuxta ipſam rectè conſtituerit regulam generalem Magdalenus, ſecunda parte dicto cap. 5. num. 15. ad finem. Videlicet, quod ex vocatione Notarij, voluntas ſemper imperfect arguatur, & ſuſpenſa videatur in futurum Notarij aduentum, & rogitum, vt ita magis ſe præparaſſe, quàm diſpoſuiſſe videatur teſtator. Regula tamen ipſa limitari, atque reſtringi debeat in caſu, in quo clarè ex verbis prolatis, vel ex negotij circunſtantiis, & qualitatibus occurrentibus, vel præſumptiuè conſtet de voluntate contraria teſtatoris. Et ita opinio[*]nes has contrarias concordat Magdalenus, nec aliquem Authorem recenſet. Eidem autem libenter, & neceſſariò adhærendum exiſtimo; ſed tamen diſtinctionem, aut concordiam relatam, nouam non eſſe, ſed potiùs ex placito, ſeu mente communi procedere eorum, qui Oldradum ſequuntur. Ipſi namque licèt Oldradi eiuſdem opinionem amplectantur firmiſſimè, nunquam tamen negarunt recede poſſe ab ea, cum ex verbis prolatis, vel ex legitimis coniecturis conſtare poſſet contrarium, habuiſſe inquam teſtatorem diſpoſitionem ſuam pro perfecta, & abſoluta, & magis reſolutiuè & finaliter diſponere, quàm ſe præparare voluiſſe, quamuis de ea confici publicum inſtrumentum, & ſic vocari Notarium, voluerit. In quo etiam cautè & prudenter procedi debebit, nec de facili coniectura hæc admitti, cum in contrarium iuris ratio, & deciſio adeo communis exiſtat, vt inde iuridicè equidem ſcripſerint Authores nonnulli in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, hanc non eſſe coniecturam (quæ de re dubia eſſe[*] ſolet, vt vides) ſed manifeſtam probationem imperfectæ voluntatis, cùm velut manifeſtè apparere dicatur, teſtatorem non habuiſſe diſpoſitionem ſuam pro perfecta. Et ſic non modò iuuat, ſed etiam expreſsè confirmant conſiderationem vltra Magdalenum, & alios, contra Zuntum propoſitam à me ſuprà, videlicet, ſic in dubio credendum eſſe, vt Oldradus affirmat, atque eius ſententiam regulariter obtinere, & ſeruari debere: ita ſanè reſponderunt, in eodem caſu Oldradi eſſe manifeſtam probationem voluntatis imperfectæ, non coniecturam ſolam: obſeruarunt Carolus Ruinus, in conſil. 15. num. 18. libro ſecundo, Natta in dicto §. ex imperfecto, num. 146. Ioannes Cephalus, dict. conſilio 99. num. 9. in fine. lib. 1. Iulius Clarus, §. teſtamentum, quæſt. 7. num. 4. Petrus Surdus, dicta deciſione 292. ex num. 11. & in conſ. 258. ex num. 19. lib. 2. qui ſcripſerunt, teſtatorem in ſpecie propoſita, magis videri ſe præparaſſe ad teſtandum & diſponendum, quàm quod diſpoſuerit: & id ipſum annotauit Iacobus Menochius, lib. 4. præſumpt. 5. num. 6. in verſic. verum ſcripſerunt permulti, & exornat quamplurimis Simon de Præt. lib. 2. interpret. 2. ſolut. 1. ex num. 28. cum ſeq. fol. 186. vbi in terminis Oldradi[*] (de quibus hactenus) aſſeuerauit, teſtatorem non præſumi habuiſſe ſuam diſpoſitionem pro perfecta, ſed potius dici præparationem quandam, quàm teſtamentem feciſſe. Et adducit nonnullos caſus, & exempla, in quibus teſtator volens teſtari, coram teſtibus dixit, quod vocaretur Notarius; quia volebat teſtari, & etiam ſua bona tali, aut tali, perſonæ, vel ſic, aut ſic relinquere, & diſtribuere, exprimendo etiam qualiter vellet id fieri, & nihilominus pro teſtamento id non valere aſſeuerarunt Authores relati ab ipſo, & maximè Grammaticus, in conſil. ciuili 53. vbi quamplurima conſiderauit ad intellectum l. pamphilo. 5. propoſitum, ff. de legat. 3. & iunge Antonium Gomezium, in l. Tauri, n. 115. D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, glo. 31. n. 31. & ſic in caſu dubio ſemper præſumitæ contrarium, nec Zunti diſtinctioni, aut concordiæ (cuius tamen mentionem non facit) nunquam locum relinquit: & n. 29. cum ſeq. adducit ſingularia Doctorum placita, quibus reſolutio hæc, & ſententiam Oldradi confirmatur omnino, & hodie apud nos poſt leges Regias nouæ collectionis Regiæ, ſic obtinebit,[*] & ſeruanda erit, ſicut de iure communi obtinuiſſe, atque præualuiſſe eam, aſſeuerauimus ſuprà. Vere namque in eiſdem legibus Regiis, & maximè in l. 1. titulo 4. lib. 4. nouæ compilat. nullum inuenitur verbum ſcriptum, quo aliquid de nouo introductum valeamus elicere, nec etiam emendationis, ſiue alterationis cuiuſlibet veſtigium remanſit addictam deciſionem Oldradi, quod negari non poteſt, atque ex his comprobatur omnino, quæ ad eiuſdem l. primæ explicationem annotauimus numeris præcedentibus. Quartus caſus ſit, cum teſtator ordinato, & pu[*]blicato coram teſtibus & Notario teſtamento ſuo, & ſic eo completo, & abſoluto dixit Notario, Non facias aliud vſque cras, & rogauit Notarium & teſtes cras reuerterentur, ſed inde cras nihil fecit; tunc namque non dicetur teſtamentum imperfectum ratione voluntatis, provt reſponderunt Antonius de Pratoue teri inter conſilia Alexandri, in conſ. 73. n. 3. & Alexander ipſe, in conſ. 74. n. 3. lib. 1. Ruinus, in conſil. 15. num. 19. lib. 2. Iaſon, in l. penultima, num. 2. C. de inſtitut. & ſubſtitut. Iacobus Menochius. lib. 4. dicta[*] præſumpt. 5. num. 6. in fine. qui ſubdit, eam eſſe rationem, quia præſumitur, teſtatorem pœnituiſſe illius ſuæ deſtinationis, quanta habebat addendi aliquid ipſi teſtamento iam perfecto. Quintus & vltimus caſus ſit, cùm quæritur, vtrùm teſtamentum dicatur eſſe imperfectum ratione volun[*]tatis, ſi in publicam ſcripturam per Notarium redactum fuerit, non tamen lectum, nec publicatum coram te¦tibus: quo equidem in dubio contrariæ extant Doctorum ſententiæ: inprimis namque, quod teſtamentum dicatur imperfectum imperfectione voluntatis, vbicunque lectum, & publicatum non fuerit à Notario coram teſtibus & teſtatore, nec in dubio lectum præſumatur à Notario, niſi ab eo dictum fuerit, Actum coram me, & teſtibus, &c. Tenuerunt Bartolus, Angelus, Alexander, Decius, Bolognetus, Ruinus, & Campegius, quos refert & ſequitur Iacobus Menochius, in conſil. 42. num. 14. alib. 1. & præſumptione 5. num. 7. lib. 4. Gloſſa. Bartolus. Baldus. Caſtrenſis. Cumanus. Felinus. Ruinus. Campegius, Socinus, Mantica, Couar. Celſus Hugo, & Euerardus, cum quibus Petrus Magdal. de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 2. parte, cap. 5. num. 16. & latiùs num. 12. vbi retulit Baldum, Bartol. Caſtrenſem, Cumanum, Salicetum. Angel. Anchar. Guid. Pap. Ruinum. Campegium, Celſum Hugonem, Manticam, Couar. Socin. & alios. Maſcardus. de probationibus, tomo tertio, concl. 135. num. 74. Petrus Surdus. in conſ. 414. n. 16. lib. 3. & præterquam inter liberos, & ad piam cauſam, eandem ſententiam admittunt Iulius Clarus, §. teſtamentum, quæſtione 7. num. 3. Graſſus, in eodem §. quæſtione 12. num. 3. ſicque ſuperiores concludunt, ex de[*]fectu publicationis, & lectionis, teſtamentum dici imperfectum quoad voluntatem, & quoad ſolemnitatem, & ſic non valere, etiam inter liberos, vel ad cauſas; cum nec liberorum, nec piæ cauſæ fauor, defectum voluntatis ſupplere valeat, quamuis ſolemnitatis ſuppleri poſſet; provt ipſi obſeruarunt, & petrus Migdalenus ex relatione aliorum probauit: nec ob liberorum, vel piæ etiam cauſæ fauorem id admittant, quod Clarum, & Graſſum admittere nunc dicebamus. De iure etiam huius Regni, poſt leges Tauri, & nouæ collectionis Regiæ, id ipſum pro forma[*] requiri in teſtamento nuncupatiuo coram Tabellione facto, nempe vt legatur coram teſtibus, & teſtatore, nec aliàs valere; tenuerunt Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 107. & Cifuentes, ibi, num. 1. Caſtillo, verbo, nuncupatiuo, fol. 31. columna 2. in fine. Rodericus Suarez, allegatione 1. num. 39. Didacus Perez, in l. prima, titulo 2. libro quinto, ordinamenti, columna ſecunda, Tellus Ferdinandez, ſecunda parte dictæ l. tertiæ Tauri, num. 19. poſt principium. Couarr. in cap. relatum, 1. de teſtamentis, n. 11. qui dicit, quòd ſequitur hanc opinionem tanquam omnium frequentiſſimam, & Regia ſanctione probatam, hoc eſt, l. 103. in fine, titul. 18. partita. 3. ibi: E tal teſtamento deue ſer leydo. Explicat tamen id procedere, non ex eo, quòd ante ſcripturæ lectionem, actus ſit imperfectus quoad agentis voluntatem, ſed ob defectum huius ſolemnitatis, quæ ſeruanda eſt ob publicam vtilitatem, nempe vt fraudes Tabellionum euitentur, & certior ſit eorum fides. Tenuit quoque eandem ſententiam de iure huius regni Ioannes Mantiençus in l. prima, titul. 4. lib. 5. gloſ. 3. n. 4. & ibidem Alphonſus Azeuedus. n. 63. & 64. D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, titulo, de teſtibus, n. 24. Burgos Salon de Paze, dicta, l. 3. Tauri, ex n. 204. & inde teſtamentum non lectum coram teſtibus & teſtatore, etiam de iure huius Regni non ſuſtineri, nec etiam quoad liberos, nec quoad piam cauſam, ſatis apertè præſentit Tellus Ferdinandez, in dicta 2. p.l. 3. Tauri, n. 19. & expreſsè tenuerunt Antonius Gomezius ibidem n. 108. dicens expreſsè, non valere teſtamentum non lectum, etiam inter liberos, vel ad piam cauſam, Palacios Rubios, n. 10. & Caſtellus, dicto verbo, nuncupatio, colum. 3. præcipuum eorum fundamentum adducit Burgos de Paz, in ipſa l. 3. Tauri, dicto num. 204. qui inter extraneos fatetur veriſſimum eſſe, quod ante, & poſt illam legem teſtamentum nuncupatiuum debeat legi, inter filios tamen aſſerit conſtanter ex n. 200. quod etiam hodie, lege illa non obſtante, non requiratur quòd teſtamentum legatur. Onus autem probandi teſtamentum fuiſſe lectum, quòd ei incumbat, qui teſtamento ſe fundat; nec præſumatur fuiſſe lectum, niſi probetur ab eo, iidemmet probarunt nunc relati Authores; qui teſtamentum legi, adeò præcisè requirunt, atque ex aliis iuris Interpretibus obſeruarunt Couarruu. in dicto cap. relatum, num. 11. in verſic. prima. Petrus Surdus, dicto conſilio 414. num. 18. lib. 3. Ruinus in conſilio primo, n. 9. lib. 3. Mantica de coniectur. Vltim. volunt. lib. 2. titul. 4. n. 6. ibi: Neque teſtamentum præſumitur lectum coram teſtibus, niſi Tabellio dixerit, & ideo non valet: Matiencus, in l. prima, tit. 4. lib. 5. gloſſa 3. num. 4. Graſſus, d. §. teſtamentum, quæſt. 12. num. 5. & vide infrà cap. 72. E contrario tamen, quòd teſtamentum non le[*]ctum coram teſtibus & teſtatore, non dicatur imperfectum imperfectione, ſiue ratione voluntatis non conſummatæ, ſed duntaxat ex defectu ſolemnitatis, & conſequenter quod valeat inter liberos, & ad pias cauſas, tenuerunt permulti alij vtriuſque iuris Authores: Dinus inquam, Bartolus, Socinus, Imola, Alexander, Romanus, Iaſon, Caſtrenſis, Aretinus, Anania, Decius, Guid. Pap. Boërius, Couarru. & Tiraquellus, quos commemorauit Petrus Magdalenus, de num. teſtium in teſtamentis requiſito, ſecunda parte, dicto cap. 5. num. 21. à principio, vſque ad n. 22. Ioannes Cephalus, in conſ. 99. num. 7. & 8. lib. 1. qui latè diſſerit: Iulius Clarus, & Graſſus, quos retuli ſupra, num. 87. in fine: idem Cephalus, in conſ. 409. numero 11. lib. 3. Simon de Prætis, in conſ. 85. ex numero 9. cum ſ. Ludouic. Zunt. in reſponſo pro vxore, num. 285. & quatuor ſeqq. & num. 502. cum ſeq. vbi poſt alios plures per eum relatos teſtatur de communi ſententia, quod defectus lectionis & publicationis teſtamenti nuncupatiui coram teſtibus & teſtatore, eſt defectus ſolemnitatis, non voluntatis, & idcirco quod non attenditur inter liberos, nec ad piam cauſam, vt per Tiraquellum, priuilegio 6. piæ cauſæ. Et idem quoque conſtanter teſtatur Burg. Sal. de Paze, in dicta l. 3. Tauri, prima parte, num. 202. vbi refert quamplurimos Authores ſic tenentes, Bartolum inquam, Caſtrenſem Alexand. Ananiam, Imolam, Corneum, Iaſonem, Barbaciam, Curtium iuniorem, Decium, Boëtium, & Guid. Pap. & concludit, teſtamentum huiuſmodi non lectum, eſſe tantùm imperfectum ratione ſolemnitatis, non verò ratione voluntatis; & ideò irritum non eſſe quoad liberos, nec de iure communi, nec de iure Regio poſt deciſionem l. primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Idque ex deciſione l. hac conſultiſſma, §. ex. imperfecto, C. de teſtamentis. Nec quo ad piam cauſam, ex capit. relatum, & cap. cùm eſſes, de teſtamentis. Inquit etiam num. 205. quòd anno 1553. in Regia Cancellaria Pinciana, in[*] cauſa magni ponderis dubium hoc contigit; nam pater duas habens filias, in eius teſtamento primogenitæ legauit complura bona vinculo maioratus: alteri verò filiæ pauciora bona reliquit: & cùm teſtamentum illud cœpiſſet publicare coram quinque teſtibus, Notario dixit, quod ipſum coram teſtibus non legeret, quia longum, latum, prolixùmque erat: & idem teſtator aliqua ex his, quæ in teſtamento ſcripta erant, coram teſtibus declarauit; & exinde cùm teſtator fuit mortuus, magna lis inter dictas ſorores fuit mota ſuper viribus dicti teſtamenti, quia non fuit lectum coram dictis teſtibus, etſi tandem obtinuerit filia primogenita defendens teſtamentum; cùm ipſe Burgos cauſam exoraret. Vides ergo inter Scriptores omnes quoad explicationem propoſiti articuli magnam contrarietatem, atque controuerſiam, nec hactenus ab vllo Recentiorum, certa doctrina, aut reſolutione explanatam, ſic potius vt antea fuit, & nunc erat, ſub dubio, & non leui confuſione relictam. Videbis etiam, ſi eorundem[*] Scriptorum placita, & reſolutiones originaliter prælegeris, prout prælegere moris ego habeo, & ad præſens prælegi, altercationem eandem verè & concludenter componi non poſſe, recepta aliqua concordia ex his, quas nonnulli eorum Interpretum, quos ſupra recenſui, conſiderant: ac inter alios Carolus Ruinus, in conſ. 1. ex num. 7. vſque ad n. 12. lib. 3. Ludouic. Zuntus, in reſponſo pro vxore, eiſd. num. antea præcitatis. Ioſeph. Maſcard. de probationibus, concluſ. 1353. ex num. 74. cum ſeq. Franciſcus Hotmanus, in conſ. 55. num. 12. & 13. Iacobus Menochius, lib 4. præſumptione 5. num. 7. Creſcentius deciſione 164. lib. 1. Petrus Magdalenus, de num. teſtium in teſtamentis requiſito, ſecunda parte dict. capit. 5. num. 21. per totum. Quocirca pro abſoluta eiuſdem articuli explanatio[*]ne, atque certa in futurum vt omnibus maneat reſolutio, nec vndique ſub nubibus, & ambagibus amplius deambuletur; ſequentia duxi in propoſito neceſſario obſeruanda, atque conſtituenda, eiſdem namque, ſic omnia, quæ ad rem hanc attinent, comprehenduntur, vt nihil videatur intactum relinqui. Et inprimis, certiſſimi iuris eſſe, teſtamentum, nun[*]cupatiuum de iure communi, legendum, ſiue publicandum eſſe coram teſtibus & teſtatore; idque pro forma vſque adeò requiri, vt non ſufficiat, teſtamentum ipſum continere numerum teſtium à lege requiſitum, & totum fuiſſe perfectum, niſi ante mortem teſtatoris coram teſtibus lectum fuerit, vt in l. fideicommiſſa, §. quoties, ff. de legatis tertio. Quem toxt. ad hoc expendunt Gloſſa, Bartolus, Baldus, & omnes relati upra num. 87. Petrus Surdus, in conſil. 414. num. 16. lib. 3. Iacobus Menochius, in conſ. 42. num. 12. lib. 1. & in hoc omnes conueniunt, ſicuti ex eodem num. 87. & tribus ſeqq. apparet, cùm diſſentiant duntaxat in eo, an ſit defectus voluntatis, vel, ſolemnitatis. Quòd verò ſit defectus efficiens teſtamentum nullum, vnanimiter obſeruarunt, & ita receptum placito communi Scribentium, conſtat ex longa relatione Petri Magdaleni, ſecunda parte, dicto cap. 5. n. 21. Maſcardi, Surdi, Menochij, Ludouici Zunt. & Creſcentij, in locis antea relatis. Manticæ, lib. 2. tit. 4. num. 6. Burg. Sal. de Paze, Antonij Gomezij, Telli Ferdinand. Matiençi, & Azeuedi, quorum nunc ſpecificam faciam mentionem. Didaci Couar. in dicto cap. relatum 1. de teſtamentis, num. 11. in verſ. 1. ibi: Teſtamentum nequaquam probari per ſcripturam à Notario dictante teſtatore ordinatam, ſi poſt ordinationem lecta non fuerit teſtatori, & teſtibus. Et id ipſum de iu[*]re huius Regni partitarum procedere, conſtat expreſſim ex l. 103. in fine, tit. 18. partita 3. ibi: E tal teſtamento deue ſer leido. Et ſpecificè adnotarunt Burgos Sal. de Pace, Rodericus Suarez, Antonius Gomezius, & Matienzus, referendi ſtatim, & relati ſupra, numero 89. quidictam l. partitæ expendunt: de iure etiam[*] nouiori legum Regiarum nouæ collectionis Regiæ, ius commune, teſtamenti lecturam, & publicationem coram teſtatore, & teſtibus requirens, non alterari, nec emmendari aliquo modo, ex l. 3. Tauri, & l. 1. & 2. tit. 4. lib. 5. compilat. deciſione; obſeruarunt Palacios Rubios, num. 1. c. Didacus Caſtellus, in verbo, uuncupatiuo, columna 3. Burgos de Paz, numero 201. Antonius Gomezius num. 108. in ead. l. 3. Tauri, Matienzus, in dicta l. 1. tit. 4. lib. 5. gloſſa 3. num. 4. & Azeuedus ibid. num. 63. & 64. qui ita reſoluunt, nec legibus eis Regiis cenſeri minutam aliquam qualitatem, à lege, ſiue iure communi requiſitam pro validitate teſtamenti nuncupatiui, & ſi minutus fuerit numerus teſtium, firmiter aſſerunt. Rodericus etiam Suarez, dicta allegatione 1. ad finem. Menchaca, de ſucceſſionum creatione, §. 14. num. 35. & 36. & Couar. vbi ſupra. Ratio huius deciſionis ea eſt, quæ ex eiſdem Au[*]thoribus deducitur, atque in publica vtilitate innititur, nempe vt fraudes Tabellionum euitentur, & certior ſit eorum publica fides, prout Couarr. dicto numero 11. annotauit. Item, ne aliud contineret ſcriptura, quàm quod teſtator dixit, ſicuti Antonius Gomezius, in dicta l. Tauri, num. 107. in principio, ſcripſit: item, vt videat teſtator ipſe, an velit aliquid addere, vel abradere ex ſcriptis, vt Azeuedus, dicto num. 63. obſeruauit, & in l. fideicommiſſa, §. quoties, ff. de legatis tertio, ſcripſerunt Doctores communiter. Et ſic erunt ipſa iuxta terminos d. §. quoties, intelli[*]genda, in quibus loquuntur ſemper iuris Interpretes, quando inquam ad teſtamentum nuncupatiuum conficiendum vocatur, atque rogatur Notarius: tunc namque dicimus, teſtamentum nuncupatiuum legendum, & publicandum eſſe coram teſtibus, Cæterum quoties Notarius non vocatur, nec rogatur ad[*] teſtamentum ipſum conficiendum, ſed teſtator idem coram teſtibus exprimit ſuam voluntatem abſque Notario, quod iure communi, & Partitarum permittitur, l. hac conſultiſſima, §. per nuncupationem, cum ſimilibus, C. de teſtamentis. l. prima, titulo primo, partita. 6. Permittitur etiam nouo iure collectionis Regiæ huius Regni, ſicuti conſtat ex verbis dictæ l. primæ, titulo 4. libro 5. vbi teſtamentum nuncupatiuum ſi fiat abſque Tabellione, vel in ſcriptura priuata, quinque teſtes ſunt neceſſarij, vicini eius loci, vbi fit teſtamentum, vel tres tantùm vicimi etiam, ſi locus adeo deſertus ſit, quòd in eo copia teſtium non adſit, vt in ipſa legæ prima, Matienzus reſoluit, gloſſa 3. numero 5. & gloſſa 7. numero primo. Quoties inquam non vocatur, nec rogatur Notarius, diſputare non eſt neceſſe, an teſtamentum legi debeat, necne; ſed ipſa ſola voluntas coram teſtibus expreſſa ſufficiens eſt, vt in dicto §. per nuncupationem: Et ita poſt Alexand. Iaſonem, Ruinum, explicauit Burg. Sal. de Pace, in dicta l. 3. Tauri, prima parte, numero 206. 212. & in ipſis terminis loquuntur, atque accipi debent quicunque hactenus in propoſito loquuntur. & expreſſim loquitur Antonius Gomezius ibidem, dicto num. 107. & D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, tit. de teſtibus, n. 24. Secundò & principaliter conſtituo, teſtamentum[*] non lectum, nec publicatum coram teſtibus, & teſtatore, apud omnes imperfectum eſſe, & inualidum, iure omni attento, vt ſupra notaui: dici tamen imperfectum ob defectum ſolemnitatis, lectionis ſcilicet, ſeu publicationis, non verò ob defectum voluntatis. Verè namque dici nullo pacto poteſt; quod ante teſtamenti lectionem, actus ſit imperfectus quoad agentis voluntatem, perfectus ſiquidem & abſolutus eſt, cum teſtator abſolutè perfecerit, atque ex parte ſua quioquid voluit, compleuerit. Non ergo interuenit in hoc caſu voluntatis imperfectio, ſeu defectus; nihil enim voluntati defuit, nec addi deſideratum eſt; ſed ſolemnitatis tantùm. Et longè diuerſi termini ſunt hi ab eis terminis, in quibus ſermonem facit Iureconſultus, in d.l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtamentis: ibi namque verum exiſtimauit illud Labeo, cum conſtaret teſtatorem vltrà procedere, ſiue alios hæredes pronuntiare voluiſſe, & ſic in caſu, quo voluntatis fuit imperfectio, quæ in præſenti ex defectu lectionis non datur, vt dixi. Planum ergo, & compertum mihi eſt, defectum hunc ſolemnitatis tantum eſſe, non voluntatis: & ita rectiſſimè affirmarunt Authores omnes relati ſupra, numero 90. & 91. Graſſus etiam, & Iulius Clarus relati numero 87. in fine, ſuprà. Anania, in conſ. 57. num. 2. Guid. Pap. deciſ. 538. Boëtius deciſ. 93. num. 10. Simon de Prætis, in conſ. 85. ex num. 9. cum ſequentibus, Ludouic. Iunt. in reſponſo pro vxore, numer. 285. & ſeq. & num. 502. cum ſeq. eleganter Couarr. in d. cap. relatum 1. d. numero 11. verſic. vnde in hac controuerſia, colum. 2. planum etiam, & compertum eſt, labi errore manifeſto Authores omnes relatos ſuperiùs, numer. 87. & 88. & à Petro Magdaleno commemoratos, ſecunda parte, dicto cap. 5. num. 21. in verſ. contrariam opinionem. Sed & Carolus quoque Ruinus labitur dupliciter[*] in conſilio primo, ex numero 7. cum ſeq. vſque ad num. 11. quatenus, in noua conſideratione fuit, quòd aut loquimur in teſtamento condito inter extraneos, & tunc defectus lectionis, & publicationis teſtamenti, non ſolùm eſt defectus ſolemnitatis, ſed etiam imperfectionis voluntatis, idemque indiſtinctè teſtamentum non valet: aut loquimur in teſtamento inter liberos, vel ad piam cauſam, & tunc defectus lectionis teſtamenti dicitur defectus ſolemnitatis, & non voluntatis. Sed labitur (vt dixi) quomodò enim ſtatui iuridicè poteſt, quod in vno caſu, ac inter extraneos ſit defectus voluntatis, & in alio non, ſiquidem idem omnino quod in altero iuris militat: & vtroque teſtator quioquid voluit, perfecit, & dixit, & lectio, ſeu publication defecit duntaxat, ſicq́ue non poteſt diuerſitas perſonarum diuerſos producet effectus circa voluntatem, eiſdem qualitatibus, & circunſtantiiis interuenientibus, quamuis diuerſos valeat ſolemnitatis reſpectu ob perſonarum prærogatiuam inducet. Inter liberos ergo, & piam cauſam, & inter extraneos, diuerſitas ſit quoad valorem, & validitatem: quia ſuſtinetur teſtamentum de iure communi inter liberos, & ad piam cauſam, quamuis ſolemnitas illa publicationis, ſiue lectionis teſtamenti deficiat, ex dicto §. ex imperfecto, & dicto cap. relatum. Inter extraneos autem non ſuſtinetur: quoad effectum tamen voluntatis differentia non eſt, ſed æqualitas maxima, ſicq́ue ratione voluntatis diſpoſitio imperfecta, nec etiam inter liberos, vel ad piam cauſam ſubſiſtit, vt numeris præcedentibus fuit latè probatum. Vnde & in eo deficit Ruinus: nam conceſſa imperfection voluntatis, non modò ſolemnitatis inter liberos, ad pias cauſas teſtamentum ſuſtinuit, cuius contrarium verius eſt, vt ibidem apparet. Deducitur etiam ex dictis hactenus manifeſtè,[*] And. Tiraquellum, priuilegio 6. piæ cauſæ, poſt infinitos alios Authores, quos refert Ludouicus Iunt. dicto responſo pro vxore, numero 285. & ſeq. & numero 502. & ſeq. & multos alios congeſtos per Magdalenum, ſecunda parte, dicto cap. 5. numero 21. in principio, Iulium Clarum, & Graſſum, relatos ſupra, numero 87. in fine, rectè conſtituiſſe, defectum publicationis, ſeu lectionis teſtamenti, ideo quoad liberos, piam cauſam in conſideratione non haberi, quòd hic ſolemnitatis, & non voluntatis defectus ſit, qui non attenditur, ſed voluntatis imperfectæ duntaxat, vt nunc dicebam, & probant per text. in dicto §. ex imperfecto, & in dicto cap. relatum. Decipitur ergo clarè Magdalenus ipſe, dicto num. 21. qui cum aliis Authoribus contrarium tuetur, & rectiùs docuerunt id præcitati Interpretes, & Couarru. in eodem cap. relatum 1. num. 11. in verſ. ſecunda concluſio, Simon de Prætis, dicto conſilio 84. ex numero 9. cum ſequentibus & Iulius Clarus, dicto §. teſtamentum, quæſt. 7. num. 3. Tertiò & principaliter conſtituo, veriſſimum eſſe[*] iure noſtro Regio attento, atque ex deciſione l. 2. titulo 4. libro 5. nouæ compilat. teſtamentum nuncupatiuum, ac etiam in ſcriptis, inter liberos confectum, eandem hodie de iure huius Regni exigere ſolemnitatem, quam id quod fit inter extraneos: & inde corrigi ius commune Imperatorum, ac etiam ius Partitarum, de quibus in dicta l. hac conſultiſſima, §. ex imperfecto, C. de teſtamentis: & in l. 7. titulo 1. partita 6. eiſdem namque iuribus licebat patri inter liberos nuncupatiuè, vel in ſcriptis coram duobus teſtibus teſtari, hodie verò aliter in dicta lege 2. ſtatuitur, provt ex ipſa deducitur expreſſim, & notarunt vtrumque tam in teſtamento nuncupatiuo, quàm in ſcriptis Gregorius Lopez, Cifuentes, Ioannes Lup. Caſtellus, Ferdinandus Arias, Antonius Gomezius, Rodericus Suarez, Marcus Salon de Pace, & Tellus Ferdinandez, cum quibus Ioannes Matienzus, in eadem l. 2. gloſſa prima, numero 3. 4. & 5. & vide num. 17. vbi reddit rationem nouæ illius, & correctoriæ iuris communis deciſionis: & idipſum tenuerunt Padilla, Molina, & Menchaca, cum quibus Azeuedus, in dicta l. 2. numero primo, Couar. & Ioannes Gutierrez, & Angulus, cum quibus Hieronymus Cæuallos, commun. contra commun. quæſtione 50. numero 2. Ceruantes, in l. 3. Tauri, ex num. 82. & num. 87. Antonius Pichardus, in §. ſed cum paulatim, num. 18. Inſtitut. de teſtamentis. Deinde, certiſſimum etiam eſſe, & ſecurè tenen[*]dum, ex deciſione dictæ l. 3. Tauri, & dictæ l. 1. titulo 4. libro 5. derogari numero teſtium duntaxat, & quoad ipſum tantùm numerum correctionem procedere: & inde in cæteris ius commune manere illæſum, Et ſic cætera ſpecialiter conceſſa teſtamento inter liberos remanent in ſua obſeruantia, ſicut antea erant: nam cùm perogentur per legem illam priuilegia filiorum, & parentum quoad numerum teſtium, quoad alia omnia, comprobata, & confirmata cenſentur priuilegia ipſa; sicuti adnotarunt ſpecificè & rectè, Tellus Ferdinandez, prima parte dictæ l. 3. Tauri, numero 13. & 17. Burgos Salon de Pace, ibidem numero 134. cum ſequentibus & Matienzus, in dicta l. 2. gloſſa 2. numero 13. quocir[*]ca, cum legibus ipſis Regiis non explicetur, nec determinetur dubium illud. vtrùm teſtamentum inter liberos conditum nuncupatiuè, coram teſtibus & teſtatore ſit legendum, ita quod aliter corruat; nec iura communia, quibus probatur teſtamentum nuncupatiuum inter filios confectum, legi non debere neceſſariò, aliquot modo alterentur, ſiue emendentur in hoc; ſequitur procul dubio, neceſſariò dicendum, quod etiam hodie in his Regnis poſt dictas leges Regias, non requiratur quòd teſtamentum de neceſſitate legatur: & inde adhibito numero teſtium[*] eiſdem legibus Regiis requiſito, valere teſtamentum nuncupatiuum inter liberos confectum, licet coram teſtibus & Tabellione lectum non fuerit. Quod Burgos Salon de Pace in dicta l. 3. Tauri, ex numero 200. vſque ad numerum 206. & verè, & eruditè defendit. Ipſum quoque ſecurè reſoluit Tellus Ferdinandez, in prima parte eiuſdem l. 3. numero 17. vbi dicit quod etſi de iure in teſtamento nuncupatiuo requitatur publicatio eiuſdem coram teſtibus, & teſtatore, tamen in teſtamento inter liberos hoc non requiritur: nam valet, quamuis non legatur, nec publicetur. Et id procedere etiam ſtante deciſione d.l. 3. Tauri, quia (vt dixi) per illam ſolùm derogaretur numero teſtium. Tenuit etiam eandem ſententiam Couar. in dicto cap. relatum. numero 11. in verſ. ſecunda concluſio, Azeuedus, in l. prima, titul. 4. libro 5. numero 65. vbi verè animaduertit, valere hodie teſtamentum nuncupatiuum inter liberos confectum, & dictatum per teſtatorem coram teſtibus, licet lectum fuerit, modò adhibeatur numerus teſtium à lege illa requiſitus. Quod ego veriſſimum arbitror, & falſum exiſtimo id, quod nonnulli Interpretes per eundem Azeuedum relati crediderunt, videlicet duos teſtes ſufficere: ſemper etenim numerus teſtinum neceſſarius erit, qui legibus dictis Regiis exprimitur, ſiue legatur, ſiue non legatur teſtamentum, vt Matienzus, & cæteri omnes anteà relati tradiderunt. Planum ergo ſecundum hæc redditur, defectum publicationis ſiue lectionis teſtamenti nuncupatiui inter liberos, teſtamentum ipſum non vitiare: quioquid contrarium perperam intenderit Antonius Gomezius, in dicta l. tertia, Tauri numero 8. Planum etiam redditur, teſtamentum inter libe[*]ros conditum, etiam cum Tabellione, teſtibus probari poſſe, temetſi coram eis lectum non fuerit, vt Burgos Salon de Pace, num. 216. in dicta. l. 3. Tauri, ſingulariter animaduertit, & apertè intellexit Tellus Ferdinandez, dicto numero 17. atque ſtatim dicetur: ſemper tamen neceſſarius numerus teſtium, prædictis legibus Regiis requiſitus, vt Azeuedus, dicto numero 65. rectè contendit. Et vtrumque ita intelligi, atque accipi debebit, provt ſuprà, cap. 19. & 20. intellectum, & latiùs explanatum remanet, & rectè percipit Ludouicus Morotius responſo 34. numero 25. Quartò & principaliter conſtituo, veriſſimum eſ[*]ſe, quòd teſtamentum nuncupatiuum inter extraneos conditum non aliter valeat (vt dictum, & probatum remanet numeris præcedentibus) quàm ſi coram teſtatore & teſtibus lectum fuerit: nihilominus tamen nihil referre, non eſſe lectum coram teſtibus, ſi per legitimos teſtes, teſtantis nuncupata voluntas probetur. Idcirco ipſis teſtibus præſentibus, & voluntatem teſtatoris audientibus, atque intelligentibus, probari poterit teſtamentum, etſi ante eos lectuam non fuerit. Ita ſanè obſeruauit gloſſa ſingularis, in l. hac conſultiſſima, §. ſed quia, C. qui teſtamenta facere poſſunt, quam Doctores communiter ſequuntur, vt aſſerunt nouiores, ibi, & Carolus Ruinus, in conſilio primo, numero 21. libro 2. & poſt Caſtrenſ. Nicol. Neapol. And. Piſan. Alexandrum, & alios ſic expreſſim tenuit, atque concludenter probauit Didac. Couar. in dicto cap. relatum 1. numero 11. in verſi. tertia concluſio. Sequitur Burgos Salon de Pace, in dicta l. 3. Tauri, prima parte, numero 214. 215. & 216. Et quamuis Rainus, dicto conſilio primo, num. 9. libro 2. conſtanter tueatur contrarium, præ[*]dictorum ego ſententiæ accedo libentiùs: conſidero namque, quod cùm teſtamenti ſcriptura ad probationem non adducatur in propoſito caſu, nullam eſſe rationem, ob quam de eius ſolemnitate tractari oportear. Deinde, teſtamentum nuncupatiuum, & de iure communi, & de iure Partitarum, ac de iure nouiori Regiæ collectionis huius regni abſque Tabellione confici poſſe, vt ſupra diximus: & ſic Tabellionem adhibitum fuiſſe, nocere nequaquam debet, ſi aliàs teſtatoris voluntas probetur legitimè: nam etſi Notarium ad ſcribendum teſtamentum vocauerit, non inde ſequitur, quod ita neceſſariò ſcripturam exegerit, vt aliter teſtari noluerit, vel eam viam excludere, per quam voluntas eius in tuto manere debeat. Quo vel ſolo verbo ſatisfieri poterit rationi præcipuæ, qua in contrarium adducebatur Ruinus, loco nunc relato: Vnde Burg. Sal. de Pace: & Didaci Couar. ex mente communi ſuperiorem reſolutionem ſequitur quoque Matienzus, in l. prima, titulo 4. lib. 5. gloſſa 3. numero 3. dicens, quod teſtamentum nuncupatiuum poteſt probari per teſtes, quibus non fuit lectum. Et in eodem placito expreſſim fuit Azeuedus in l. 2. titul. 4. lib. 5. nouæ compil. numero 21. & 22. inquit namque, quod teſtamentum nuncupatiuum coram Tabellione factum, etiamſi ſignum Tabellionis non habeat, quod pro forma ſubſtantiali requiritur in eo, ſicut in teſtamento in ſcriptis, valet nihilominus, ſi ſufficienti numero reſtium com[*]probetur, & ſubdit in hunc modum? Bene tamen verum eſt, quod tale teſtamentum nuncupatiuum carene ſigno tabellionis, licet non valeat, nec hæres eo vti poſſit poterit tamen ſe iuuare ex dictis teſtium ibidem ſcriptorum ſi ſufficiens numerus eorum ſit, & qualitatum de iure requiſitarum, probando cum eis, qualiter teſtator voluntatem illam in fine mortis voluit eſſe ſuam, ordinaueritque contenta in teſtamento illo: licet in teſtamento in ſcriptis, hac vti cautela non poſſit, ſi voluntas teſtatoris fuit teſtandi in ſcriptis, quia tunc neque vt nuncupatiuum valebit. Et ex his quidem deducitur manifeſtè, teſtamentum mero iure valere debuiſſe in quæſtione propoſita per Ayoram, in commentariis de partitionibus tertia parte, quæſtione 22. de qua ſupra, hoc eodem cap. & pater, qui meliorauit vnum ex filiis in Tertio & Quinto bonorum, antequam firmaſſet teſtamentum, & perfeciſſet, hoc eſt, vt vulgò dicitur, le otorgaſſe, amiſiſſet loquelam, & intellectum. Idque iuxta adnotata, & ſcripta numeris præcedentibus: & quia quinque teſtes viderunt, & audierunt, quod pater inſtituebat omnes filios ſuos æqualiter hæredes, excepta melioratione facta vni ex eis, & ſic ſufficiens eſt id probari legitimo adeo numero teſtium quãuis ſcriptura probari non poſſet ex his, quæ nunc dixi, ad quæ nullo modo aduertit, nec conſiderat ea Ayora: tum etiam, quia ſi voluntas perfecta fuit, vt perfectam ipſe Author ſupponit, defectus perfectionis, id eſt, del otorgamiento, lectioniſve eiuſdem nocere nou debuit, iuxta ea, quæ Petrus de Peralta nunc referendus, ſingulariter, & vltra alios ſcriptum reliquit. Quintò & vltimò, atque principaliter conſtitio,[*] aduertendum eſſe ad vnum, quod eſt valde notabile, nec poteſt prætermitti ad maiorem explicationem eotum, quæ numeris præcedentibus remanent reſoluta, videlicet Gloſſam, & omnes Doctores communiter, in d.l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtamentis, præſupponere ſemper, quod cum non probatur, teſtatorem voluiſſe amplius, vel vltra diſponere, & ſic (vt latiùs probaui ſupra) præſumitur noluiſſe eum vltra procedere ad aliquid diſponendum, quod ad valorem eorum, quæ fuerant iam diſpoſita, in terminis eiuſdem legis, non requiritur ſolemnitas lectionis, ſeu relectionis eorundem, de qua traditur,[*] in dicta l. fideicommiſſa, §. quoties, ff. de legatis tertio, cun gloſſa ſingulari, & ordinaria ibi, & dictum fuit latè uprà. Nam cùm ſcriptura imperfecta, præuento teſtatore per mortem, vel per impedimentum ex quo illo ſublata fuit omnimoda potentia illam perficiendi, coram eo non potuiſſet relegi, vt ab ipſo approbaretur: omnes Scriptores habuerunt pro completo, & expedito, iſtum eſſe caſum, in quo non requiritur relectio teſtamenti nuncupatiui, per eundem §. quoties, cum Gloſſa, pro ſolemnitate eiuſmodi teſtamentorum aliàs requiſtita. Et ideo iſtud non attigerunt clare, in dicta l. ſi quis cum testamentum, quanquam ſub nube illud videatur præſuppoſuiſſe Aretinus ibi in reſolutione, quam poſt Ioannem de Imola ponit per duos caſus, atque ex omnibus huc vſque ſcribentibus, ſolus de Peralta ſubtili conſideratione id expendit in dicta l. ſi quis in[*] principio teſtamenti, num. 43. per totum, folio mihi 401. qui vt rem hanc explicet, ſubdit in hunc modum: Sed (vt dixi) non eſt opus de ea re in præſentiarum tractare, ex quo lectio ſcripturæ teſtamenti nuncupatiui debet, & ſolet fieri in præſentia testatoris, & teſtium. Item & poſt, ad ſcripturæ perfectionem oportet à teſtatore fieri ipſius abſolutionem vltimatam, vulgò otorgamiento appellatam, ſed in caſu de quo dgimus, dictæ l. ſi quis cum teſtamentum: quum teſtator iam eſſet mortuus, vel mutuus effectus, vel aliter omnino impeditus, perdita intelligentia, & ſic non potuiſſet aliquam abſolutionem, vel comprobationem eiuſmodi ſcripturæ, ad quid coram eo eſt relegenda, vt ibi præſupponit Raphael poſt Bartolum. Secus ſi nondum eſſet mortuus, licet eſſet priuatus omnino facultate loquendi, ſi tamen intellectum non amiſiſſet. Tunc enim talis imperfecta voluntas teſtamenti nuncupatiui eſſet per Tabellionem, vel Tabellarium coram eo, & testibus relegenda; argumento l. quoniam indignum, C. de teſt amentis. Nihilominus tamen in vtroque caſu ſuprà proximo, quando teſtator cœpto teſtamento moreretur, vel ex aliquo caſu ſuperuentiente omnino redderetur inhabilis ex defectu intellectus ad disponendum vlterius, ad abundantem cautelam probationis, vt præſcinderetur occaſio in hac re dubitandi, conſulerem, vt is, qui teſtamentum ſcripſerit, ſtatim mortuo teſtatore, vel eius intelligentia omnino amiſſa, coram teſtibus, qui ibi affuerunt, antequam diuertetur ad actus extraneos, vno contextu relegeret id, quod in eadem ſcriptura eſſet per teſtatorem coram teſtibus dietarum, & per eundem Tabellionem ſcriptum; vel eſiam per teſtatorem coram Tabellione ſcriptum (vt dicunt) authenticaret, & eam coram teſtibus vn à cum ipſo teſtatore haberet pro perfecta & abſoluta. Et hactenus, atque eruditè, & magiſtraliter (vt adſolet) Petrus ipſe de Peralta, ex quo elicitur expreſsè diſtinctio illa, quam ex mente communi deduxit, teſtamentum regulariter relegendum, atque abſoluendum eſſe coram teſtibus, & teſtatore, vt etiam numeris præcedentibus obſeruaui. Id tamen non obtinere, nec teſtamenti valorem impedire (modò aliàs ex imperfectione, ſiue ratione voluntatis defectus non interueniret (quotieſcunque mors teſtatoris, vel morbus, aut aliud impedimentum ſuperueniens, perdita intelligentia, id impediret. Quod ſingulare proculdubio eſt, atque inter liberos, & ad piam cauſam indubitatè magis procedit, ex his, quæ ſuperius dixi. Procedit etiam inter extraneos, ex aliis etiam ſuperiùs dictis, poſſe inquam teſtamentum non lectum ſuſtineri, ſi per legitimos teſtes nuncupata voluntas teſtantis probetur, vt ibidem obſeruaui. Et eiſdem ſanè adiiciendum erit, Petri de Peralta conſilium notandum eſſe, & ſecuriorem efficere diſpoſitionem ipſam: ſic enim (vt ipſe dixit) hac in te dubitandi ratio præſcinderetur omnino, & obtineret regulariter, cum quis velit probare teſtamentum per teſtes, qui fuerunt præſentes tempore, quo teſtator ante eos voluntatem ſuam declarauit, & nuncupauit, nec per ipſam ſcripturam illud probare intenderet. Et de his hactenus, tempore confectionis, atque[*] ſcripturæ huius cap. nonnullis vero diebus, ac temporibus poſt ipſum ſcriptum, atque abſolutum, addendum, atque notandum duxi, Ioannem Parladorium, ſeſquicenturia quotidianarum differentiarum, differentia 15. numero 11. in eodem Petri Peralta fuiſſe, de quo ſupra, ex numero 112. 113. & ſeq. atque ex Pauli Caſtrenſis ſententia, in conſil. 307. volumine primo, de qua etiam poſt Couar. & alios lib. 2. rer. quotidianar. cap. 20. numero 14. ſcripſiſſe, quod ſi quis in extremis conſtitutus, coram legitimis teſtibus & Notario nuncupaſſet voluntatem, ſed antequam lectum fuiſſet teſtamentum deceſſiſſet, tanquam nuncupatiuum validum eſſe teſtamentum, teſtibus illud ante iudicem comprobantibus, cùm ad nuncupatiuum teſtamentum ſcriptura opus non ſit, ſed teſtes tantum ſufficiant: Quod etiam probarunt Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, n. 108. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 14. Azeuedus, in l. 1. tit. 4. numer. 64. lib. 5. Flores Diaz de Mena, variar. libro primo, quæſtione prima, num. 43. qui reddit rationem: quia lectio, & conſenſus, ſiue otorgamiento non eſt de ſubſtantia teſtamenti nuncupatiui, ad hoc vt ſit teſtamentum, ſed tantum eſt de ſubſtantia ipſius ſcripturæ, ad hoc vt ſit publicum inſtrumentum: vnde ſi deficiat conſenſus, ſiue otorgamiento, licet vitietur ſcriptura, non vitiatur teſtamentum ipſum, quod remanſit perfectum quoad voluntatem, vt ipſe Flores Diaz de Mena ibi obſeruat, & num. 37. inde deducens, quod ante lectionem, hoc eſt, el otorgamiento, actus perfectus, quoad gentis voluntatem; ſed ipſa ſcriptura eſt imperfecta propter defectum huius ſolemnitatis, vt per Couarru. in dicto cap. relatum, el 1. numero 11. Ruinum, in conſilio primo, numero 22. libro ſecondo, in illis verbis: Et per hoc etiam reſpondetur ad aliud, ſcilicet, quod teſtamentum non dicitur perfectum, niſi ſit coram teſt bus lectum, & publicatum, quia hoc procedit, quando quis probare vellet teſtamentum per inſtrumentum, quo caſu, quia publicatio eſt de ſolemnitate inſtrumenti, aliter non probaret. Sed quando probatur per testes, de publicatione Notarij non eſt tractandum, ſed ſufficit probatio teſtium. Et ita expreſsè declaret, &c. Id ipſum concludunt Matienzus, in dicta l. prima, titulo 4. libro 9. gloſſ 7. numero 4. Ayora, de partitionibus, tertia parte quæstione 24. numero 69. Martha, voto 8. num. 13. Nec ideo imperfectum dici debebit teſtamentum, quod teſtator Notarium adhibuerit ad ſcribendum teſtamentum, & coram illo teſtatus fuerit, & nondum perfecta fuerit ſcriptura teſtamenti: quia defecit conſenſus, aut el otorgamiento teſtantis Teſtator namque licèt Notarium adhibuerit, non videtur ſe adſtrinxiſſe ad teſtandum in ſcriptis; ita vt nolit teſtamentum aliter valere, quàm ſi ſcriptura de eo conficiatur, niſi id expreſsè probetur; aliàs in dubio, ex eo quod deficiat el otorgamiento, non præſumitur imperfectio voluntatis, ſed teſtamentum potius ſuſtineretur, vt nuncupatiuum, vt dictum eſt, & per Matienzum, vbi ſupra, numer. 5. Azeuedum, numero 65. Ioannem Gutierrez, practicarum libro 4. quæſtione 46. Flores de Mena, dicta quæſtione prima, numero 38. & cum aliis Ludouicu Morotios, responſo 34. numero 27. qui ſequutus Didaci Couarru. ſententiam, dicto numero 11. concluſione 2. in verſicul. nec oberit, ſingulariter inquit in hunc modum: Cauendum eſt enim ab opinione iſtorum: quia non ſit bona conſequentia, teſtator ad teſtamentum ſcribendum Notarium vocauit: ergo de neceſſitate ita ſcriptum exigit, vt aliter noluerit teſtari: hæc enim conſequentia falſa eſt, ex Didaci aſſertione. Idem quoque quod poſt Caſtrenſem, Alexandrum, Ruinum, & alios, ex Perladorio nunc retulimus, eruditè probauit Pertazolus, in conſ. ciuili 88. per totum, libro primo, qui numero 1. & ſeq. in hæc verba ſcripſit: Et licèt Notarius, qui de eo debebat rogari, non legerit, vel publicauerit teſtamentum ipſum, cum interim dum ſcriberetur, mors obuenit teſtatrici, hoc non infringit, vel annullat teſtamentum iam perfectum, ad cuius validitatem nulla erat neceſſaria ſcriptura, Corneus, conſilio 77. columna finali, volumine 4. Socinus iunior, conſilio 144. numero 27. & ſeq. volum. 2. Federic. Scotus, conſilio 1. num. 31. lib. 2. tom. 1. conſ. Et quod caſu valeat teſtamentum factum per teſtatorem, Notario dictatum, licet per Notarium non ſcriptum nec publicatum, ex quo obierit testator, modò probetur per teſtes, qui illi fuerunt adhibiti, quod ſic fuit conditum, non autem per illam ſcripturam imperfectam, eſt textus expreſſus, in l. Lucius, in princ. & ibi optimè Baldus, quem alij ſequuntur, ff. de milit. de teſtam. & illic reſpondet Bald. ad l. ſi is qui. ff. de de teſtam. & illic reſponnon valere teſtamentum imperfectum ratione voluntatis teſtatoris, qui antequam totam voluntatem ſuam expreſſiſſet obierat, vt procedat, quando teſtator dictabat teſtamentum non autem dictauerat, & ſic teſtamentum erat in fieri, non in facto eſſe, quoad officium teſtatricis, provt in caſu d.l. Lucius. Et num. 10. Bertazolus, ipſe citat quamplures Authores, ad hoc quod valeat teſtamentum, licet antequam Notarius illud publicaret, teſtator obierit, ex quo fuerat perfectum, ſi ſit probatum per teſtes illi adhibitos ad propoſitum: & num. 5. inquit, authoritates quorundam in contrarium procedere, quia illis caſibus conſtabat, teſtatorem non perfectè declaraſſe ſuam voluntatem, ſed alia addere voluiſſe, quæ morte præuentus addere non potuerit, Quod ſecus eſt, quando per teſtes, probatur, teſtatorem totam ſuam voluntatem coram teſtibus expreſſiſſe: quia teſtamentum dicitur perfectum, niſi conſtet, quod teſtator eo tempore aliud diſponere voluiſſet: quod vtique eſt probandum pro parte impugnantis teſtamentum, ex quo actus non præſumitur imperfectus, niſi probetur, &c. Et hactenus Bartazolus, qui & alia multum vtilia in propoſito tradit eò loci, provt ibi videri poterit. Conuenit etiam ſuperioribus Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. d. cap. 1. ex num. 34. vſque ad numerum 44. qui d. num. 34. in dubium excitauit, an lectio, & publicatio teſtamentum, vt ſit de ſubſtantia, vt ea deficiente, teſtamentum ipſum vitietur. Et refert quamplures Authores, eoſq́ue interſse admodum diſſentire obſeruat, & ſeptem concluſionibus eum abſoluendum, circunſcribendumq́ue exiſtimat, à qui. bus non diſſentit, ſed eum non commemorat, ſolumque Didac. Couar. & Anton. Gomezium recenſet Pat. Gabriel Vaſquez, in opuſculis, titulo de teſtamentis, cap. 1. §. 4. dubio 5. per totum, folio. 407. & conuenit marta, voto 8. per. totum. Prima concluſio, de qua Flores ipſe de Mena, numero 35. certiſſima, & indubita eſt, vt nulla publicatio requiratur, quando teſtamentum fit coram teſtibus ſine ſcriptura. Tertia quoque concluſio, de qua numero 37. veriſſima eſt, & communiter recepta, vt publicatio eitam non requiratur, quando teſtator integer expreſſit ſuam voluntatem coram teſtibus, & poſt iuſſit, vt Notarius adduceretur, vel ſi præſens erat, quod ſcriberet ea quæ nuncupauerat, ita quod ſi id non fiat; non erit ſcriptura publica, valebit tamen vt teſtamentum nuncupatiuum, ex depoſitione teſtium, provt ibi explicat, & ſuprà dictum fuit. Conuenitque Pater Vaſquez, vbi ſuprà, Bertazolus, d. conſ. 86. num. 8. Marta d. voto 8. Quinta autem concluſio, de qua num. 4. à tertia ſeparari non deberet, ſed potius ſimul iungi: continet enim declarationem, atque limitationem tertiæ ipſius concluſionis, vt ſcilicet ea procedat, quando teſtes intellexerunt omnia, quæ agebantur, & manifeſtè appareat, quod teſtator habuit diſpoſitionem pro perfecta, & abſoluta, nec vltra ad aliud diſponendum, ſiue addendum, aut minuendum procedere voluit; ſecus tamen, vbi pro perfecta & abſoluta diſpoſitionem non habuit, aut teſtes non omnino intellexerunt, quia tunc teſtamentum non valebit, ſi Tabellione vocato, coram eo de nouo dictet ſuam voluntatem, & tamen teſtamentum ipſum non legatur, nec publicetur, & conſtet quòd teſtator voluit teſtari in ſcriptis. Ego tamen exiſtimo neceſſarium eſſe, quòd manifeſte conſtet, quod in ſcriptis teſtari voluerit; aliàs in dubio, ſi coram Tabellione, quem vocari iuſſit, de nouo dicter ſuam voluntatem, & nihil addat, vel detrahat præcedenti voluntati, quando Tabellionem vocari iuſſit, credendum eſſe, quod nihil addere, aut detrahere voluerit, ſed quod diſpoſitionem pro perfecta & abſoluta habuerit: idque iuxta reſolutiones communes, de quibus ſuprà, & tradita per Alexandrum, in conſilio 74. libro primo, Simonem de Prætis, libro 2. interpretat. 1. in dubitatione 2. ſolutione prima, numero 41. folio 113. Idq́ue velut manifeſtè apparet, ex quo teſtator expreſſit, vocari Tabellionem, vt de omnibus fidem daret; quaſi magis ad probationem, quàm ad ſubſtantiam, vel vt in ſcriptis teſtari velit, id fiat. Sed & ſeptima concluſio, de qua numero 42. fub eiſdem concluſionibus definiri deberet, ſub tertia, ſcilicet, & quinta: & idipſum ſtatui, an ſcilicet teſtator pro perfecta, & abſoluta ſuam diſpoſitionem habuerit, & teſtes audierint eam perfectè, it quod perfectè memoriale lectum fuerit, & tunc diſpoſitio valeat, provt ipſe Author concludit in 2. parte eius concluſionis: ſecus tamen, vbi contrarium colligatur, provt in prima eiuſdem concluſionis parte. Secunda verò concluſio, quòd quando teſtamentum fit in ſcriptis coram Tabellione, abſque teſtibus, ſit neceſſaria ſcripturæ lectio & publicatio, provt ibi, numero 36. certa quoque eſt, ſed quemadmodum abſque teſtibus teſtamentum fieri poſſit, ipſe Author non explicat, nec mihi compertum eſt. Sexta verò, indubitata equidem, quod vbi teſtator per viam memoriæ, communicationis, aus conſilij ſuam voluntatem expreſſit, & ante aduentum Notarij eâ, nec lectâ, nec publicata deceſſit, teſtamentum erit nullum, defectu voluntatis, & ſolemnitatis: provt ibi, numero 41. quod verum arbitror: quia nec ipſe ſuam voluntatem abſolutè explicauit, nec etiam integè eam nuncupauit, nec pro perfecta & abſoluta habuit, ſed de ea duntaxat tractatum, & communicationem ſuſcepit, poſtmodum perfecturus eam, quòd cum minimè fecerit, ſuſtineri non poteſt talis diſpoſitio, vtpotè in fieri, & imperfecta. Quarta denique concluſio, de qua num. 38. quando ſcilicet teſtator coram teſtibus rogatis & Notario teſtamentum dictauit, & conſtat quòd voluit teſtari in ſcriptis, & ideo vocauit Notarium; indubitatè quoque procedit, vt ſcilicet neceſſaria ſit lectio: aliàs teſtamentum. ex vtroque defectu non valeat; prout latiùs ibi, vſque ad num. 40. vbi & de intellectu l. in teſtamento. ff. de fideicomm. libertat. & iuridicè dictum quod conſtet, quo voluit teſtari in ſcriptis, quia aliàs ex ſola Notarij vocatione, & præſentia id non inducaretur, prout ex Didaco Couarr Morotio, & aliis, ſupra adnotaui. Iuridicè quoque dictum, quod in teſtamento inter liberos, & ad pias cauſas ſuſtinetur teſtamentum, etſi in defectu lectionis, id eſt, del otorgarmiento deficiat; dummodo non deficiat in alio, hoc eſt, quod voluntas integrè & perfectè non ſit nuncupata, & manifeſtata coram teſtibus audientibus, & intelligentibus cam: prout ibi numero 43. quod tamen fauore piæ cauſæ, & perſonæ priuilegiatæ præſumi poſſet, idque maximè ex antiquitate temporis, prout ipſe Blaſius Flores obſeruat eodem numero 43. ad finem. Poſt ſcriptum etiam, atque abſolutum hoc caput,[*] dictis, atque reſolutis ſupra, ex num. 1. cum multis ſeqq. addendum, adnotandùmque duxi aliud, quod vnanimiter Interpretes tradiderunt, ſed difficile mihi videtur, videlicet, teſtamentum imperfectum ratione voluntatis dici, quando apparet, quod teſtator in ipſa confectione teſtamenti, in ipſo actu teſtandi erat aliud dicturus, quod non dixit, quia non potuit, forte præuentus morte; ſic procedit dict. l. ſi is qui, aut d.l. ſi quis cum teſtamentum. Sed ſi reſeruauit aliquid dicere in aliud tempus, vel in aliam diem, tunc ſecus; quia talis reſeruatio non arguit imperfectionem voluntatis, nec facit quin teſtamentum dicatur perfectum, idque ex l. penult. C de inſtit. & ſubſtit. ex qua poſt Alexand. Aretinum, Caſtrenſem, & alios Menochius, in conſ. 45. num. 28. verſ. non inquam hoc repugnat, lib. 1. & cum Aretino, Iaſone, Ruino, Curtio Iuniore, Menochio, & Bertazolo, Stephan. Gratianus, diſceptat. lib. 2. cap. 220. num. 28. hoc inquam difficile mihi videtur; tum quia ex deciſione d.l. ſi quis cum teſtamentum: declaratio ea, ſiue limitatio non colligitur, nec ita ibi diſtinguitur, ſed indiſtinctè potiùs contrarium ſtatuitur, & dici teſtamentum imperfectum ratione voluntatis, ſi conſtiterit & probetur, teſtatorem vltra per eum diſpoſita in eodem teſtamento, voluiſſe ad alia diſponenda procedere; an autem eadem; vel altera die procedere voluerit lex ipſa in conſideratione non habet, immò clarè reſpondet in oppoſitum; ex quo enim teſtator in alteram diem, vel in aliud tempus, aliarum rerum diſpoſitionem reſeruauit, manifeſtè apparet, quod vltra ibi per eum diſpoſita, ad alia diſponenda procedere voluerit: atque ita ex eadem ratione id ipſum dicendum videtur, ſiue tunc in ipſo actu teſtandi ad alia procedere vellet, & morte præuentus non potuiſſet, ſiue ad alteram diem, vel aliud tempus id reſeruauerit. Verum eſt enim quòd vltrà ad alia diſponenda procedere volebat, & quòd teſtamentum pro perfecto & conſummato non habuit, qui aliarum rerum diſpoſitionem alteri diei, vel ad aliud tempus reſeruauit. Et quemadmodum, quando apparet in ipſo actu teſtandi, quòd ad alia diſponenda procedere volebat teſtamentum dicitur imperfectum ratione voluntatis, nec valet etiam reſpectu eorum, in quibus perfectè diſpoſuit, & nihil ſupereſt agendum, quia vltrà procedere volebat, ita in legando, & fideicommittendo. ſicut in hæredibus inſtituendis, prout ſuprà, ex numero 5. cum ſeq. ita quoque imperfect un dicetur, etiam reſpectu eorum, quæ perfectè explicauit, ſi ea, in quibus vltra procedere vult, ad aliud tempus, ſiue alteri diei reſeruauit, quia eo ipſo diſpoſitionem pro perfecta & abſoluta non habuit. Imò (niſi mea me fallit cogitatio) clarior res videtur in his terminis, quàm in aliis 3 in his namque dubitari non poteſt, non vltrà ad alia disponenda ipſe procedere voluerit, ex quo id expreſſim dixit, & in aliud tempus, ſiue diem aliarum rerum diſpoſitionem reſeruauit, quod in dicta l. dumtaxat attenditur, & per Surdum conſideratur in loco relato ſuprà, num. 54. aliis verò terminis, quando nullam fecit reſeruationem, in dubio verſamur, an ad alia diſponenda procedere voluerit, atque ideo voluntatis imperfectio in dubio non præſumitur, niſi probetur, prout latiùs ſuprà, num. 54. ſic ſanè in caſibus occurrentibus, maturè res erit definienda; hæc enim, non ideò in medium proferentur, quod communes Doctorum ſententias, & Doctrinas ſubuertere intendamus (eiſdem namque adhærere. ſecurius eſt) ſed vt cogitandi, maturiùſque deliberandi, anſa, & occaſio præſtetur in futurum: Nec vrget in contrarium textus, in l. cùm pater, §. vltimo ff. de legatis ſecundo. Ibi namque diſpoſitio, ex omni parte remanſit perfecta & abſoluta, nec teſtator vllo modo vltrà procedere voluit ad alia diſponenda, idcirco valuit legatum illud, quamuis qualitas adiecta non fuerit, quam teſtator adiecturum ſe dixit, prout deduxit cum iudicio Bartolus ibi, dicens, legatum inſui ſubſtantia perfectum remanſiſſe, nec vitiari, quòd teſtator, qui vicos legauit, dixerit ſe fines eorum ſignificaturum, & certaminis formam, quam ſingulis annis celebrari voluit, & id non fecerit. Aliud eſt enim, diſpoſitionem non perfectam, nec abſolutam remanere, ſed teſtatorem procedere velle ad alia diſponenda: aliud verò, perfecta omninò & abſoluta diſpoſitione, nec vltrà ad alia diſponenda teſtatore procedere volente, qualitatem aliquam non adiicere, quam ſe teſtator adiecturum expreſſit: prout etiam Imperator ſignificat in l. penult. C. de inſtitut. & ſubſtitut. vbi ſi teſtamentum ita ſcriptum fuerit, Ille hæres eſto, ſecundùm conditiones infraſcriptas, & nihil infrà ſit ſcriptum, nec adiectum. diſpoſitio, quæ in ſui ſubſtantia non deficit, ſed omninò & abſolutè remanet perfecta, propter accidentia quæ deficiant non vitiatur, prout ibidem adnotare ſolent Doctores communiter & eleganter Cuiacius, ad ipſam l. penult. vt eam, & text. in d.l. cum pater, §. vltim, conciliet cum l. quoties, §. tantundem, ff. de hæred. inſtit. Sichardus tamen ibi non ſic percipit, ſed illationem Aretini ex illo textu deductam probauit. De his tamen (vt nunc dixi) maturè deliberandum erit, cum occaſio ſe offerat. Verè autem prædicta ipſa illatio ex eis iuribus non probatur, cum longè termini differant. Conſidera etiam, an de iure procedat diſtinctio alia, de qua ex mente Iaſonis, & aliorum, per Martam; n. 7. & 8. an ſcilicet, dilatio habeat tempus certum, vel incertum, provt latiùs per eum Authorem, dicto voto 8. CAPVT XXII. Ex eadem capitis præcedentis materia, & tractatu, & de codicillo, quem coram teſtatore & teſtibus non lectum, & conſequenter nec validum, etiam ad pias cauſas, in caſu ex facto occurrenti in Regio Hiſpalenſi Senatu, Partes litigantes contendebant. Deinde, codicillis hæreditas, vtrum hodie de iure huius Regni, poſt nouam deciſionem l. 3. Tauri, directò dari, vel adimi poſſit; & quid inter liberos, & ad pias cauſas? Dotis etiam cauſa, quòd dicatur pia, quomodo intelligendum ſit; & an probetur efficaciter ex iuribus vulgatis, maximèque ex textu, in l. cum hi, §. ſi mulier, ff. de condictione indebiti. & de diſtinctione communi Doctorum ad eum textum. Teſtator prætereà, an præſumatur ſanæ mentis fuiſſe tempore conditi teſtamenti, vel codicilli, & probatio de ſana mente præualeat in dubio. Sed & ſanæ mentis defectus an & elici valeat ſolùm ex eo, quod in articulo mortis conſtitutus, teſtator condidit teſtamentum? Diſpoſitionem etiam teſtamentariam, & aliam quamcumque circa mortem factam, præſumi à lege dolosè & fraudulenter fieri, quàm verè Angelus putauerit, & contrarium Alexander vtrum rectiùs docuerit. Teſtamentum quoque ad blanditias, ſiue perſuaſiones; & preces, aut etiam ſuggeſtiones alicuius factum, vel mutatum, vtrum de iure firmitatem obtineat, necne: & quatenus liceat blanditiis alium allicere ad ſic, vel ſic teſtandum, vel ad mutandum teſtamentum præcedens, ipſæque perſuaſiones iteratæ, & moleſtæ vim habeant coactionis. Rurſus, legitimatio per ampliſſima etiam verba conceſſa, ſed limitata in ſucceſſione, an ſit legitimatio, vel diſpenſatio, & in quo dignoſcatur, atque diſtinguatur vna ab altera. Legitimatus, etiam cum clauſula conſueta, vt ſuccedat in eo quod, vel quatenus pater voluerit, aut reliquerit, & ſic cuius ſucceſſio ad voluntatem patris limitatur; diſpenſatus etiam (qualis eſt ſpurius natus ex his, inter quos matrimonium contrahi non poterat) contra voluntatem patris aliquid conſequatur; ſiue poſſit dicere teſtamentum patris nullum, in quo præteritus eſt; aut inofficioſum; ſi exhæredetur: an etiam, in eo, quod ſibi à patre relinquitur, onus, vel grauamen iniungi? Denique, quàm verum ſit, quòd per codicillos teſtator non videatur receſſiſſe à diſpoſitione teſtamentaria, nec alterare legata in teſtamento relicta, tametſi in eiſdem codicillis legata reliquerit; vbi nonnullis illuſtratur, atque exornatur l. alumnæ, §. qui filias, ff. de adimen. legat. deciſio: ac denique horum omnium diligens admodum, & accurata traditur reſoſolutio, & Senatus Regij Hiſpalenſis in facto propoſito, & lite valde controuerſa, definitiones, ſeu deciſiones egregiæ proferuntur; & legitimationis articulus, ingenti ſtudio, & Interpretum omnium prolixa, & originali lectura diſcutitur. SVMMARIVM. -  1 Regij Hiſpalenſis Senatus definitionis, & caſus ex facto occurrentis ſpecies proponitur, & commemoratur. -  2 Codicillis hæreditatem neque dari, neque adimi poſſe directò, de iure communi certiſſimum eſſe. Et huius deciſionis quamplures rationes, remiſſiuè. -  3 Codicillis etiam hodie, de iure huius Regni, poſt nouam deciſionem l. 3. Tauri, hæreditas iure directo nec dari, nec adimi poteſt, ex veriori & communiori ſententia. -  4 Cui conuenit Antonij Pichardi noua, pro eius articuli explicatione, diſtinctio, vt hîc adnotatur. Et ſuperioris reſolutionis vide limitationes, & declarationes nonnullas infr. ex num. 70. cum. ſeq. vbi melius quàm alibi antea eſſet, explicatur. -  5 Dotis cauſa vtrùm cenſeatur pia: & num. ſeq. vbi Laurentij Calcani contra communem allegationem, ſententia ponderatur. Et Petri de Peralta locus ſingularis expenditur, & num. ſeq. Ac in effectu, cum ſententia communi concluditur, dotis cauſam, ſiue legatum, dici ad piam cauſam, quando dos datur, vel promittitur, vel in teſtamento relinquitur pauperi mulieri, non aliàs. Et idem ius in legato alimentorum conſtituitur. Et quod paupertas debet probari. Nec ſufficere, quod teſtator dicat, ſe legare pauperi. Et de his omnibus agitur etiam infra, ex num. 80. cum ſeq. -  6 Coniecturæ duæ in dubio cùm capi poſſunt; vna, quòd diſpoſitio ſit facta contemplatione conſanguinitatis; altera quod ſit facta intuitu paupertatis magis præſumitur facta contemplatione, conſanguinitatis, inspecta cauſa naturali quæ potentior eſt, quàm accidentalis. -  7 Et inde legatum relictum pauperi, ſanguine coniuncto, non præſumitur ad piam cauſam, & ob paupertatem factum, ſed ob ſanguinis affectionem; idque ex communi ſententia, contrà ex ſententia aliorum, de qua infr. n. 90. -  8 Legatum relictum conſanguineis pauperibus, debetur conſanguineo propinquiori, etiamſi alius conſanguineus ſit pauperior. -  9 Piæ cauſæ priuilegia minimè concedi, niſi quando legatum primariò & principaliter relinquitur ad pias cauſas, non verò quando ſecundariò, deficiente prima & principali dispoſitione. -  10 Cauſa pia ſit, necne, vt dignoſcatur, debet attendi principalis dispoſitio. -  11 Legatum non dicitur ad pias cauſas, quando relinquitur vxori, & deinde poſt eius mortem ſubſtituitur Eccleſia. -  12 Fideicommiſſum patitur detractionem quartæ Trebellianica ex relictis ad pias cauſas, quando incertum eſt, piam cauſam ſucceſſuram. -  13 Mentis ſanitas, & integritas in teſtatore deſideratur omninò. -  14 Teſtamentum valere non poteſt, niſi conditum ſit ab eo, qui ſanam mentem, & iudicium integrum retinet. Etiam ſi fauore piæ cauſæ dispoſitio fieret, vide infr. ex num. 91. cum. ſeq. -  15 Teſtator demens potiùs, quàm ſanæ mentis præſumitur, qui non habet memoriam ordinatam. -  16 Teſtator conſtitutus in articulo mortis, præſumitur mortis propinquæ cogitatione turbatus, & non integræ, & ſanæ mentis, ex ſententia quòrundam. Contrarium inf. n. 103. niſi ex aliis coniecturis, & præſumptionibus id deducatur. -  17 Teſtamentariam, & diſpoſitionem aliam quamcunque in mortis articulo factam, præſumi à lege, dolosè & fraudulenter fieri, ex ſententia Angeli, & aliorum. Contrà verò ex ſententia Alexandri, quæ probatur infrà, num. 105. & 106. -  18 Iteratæ & moleſtæ perſuaſionis, atque ſolicitæ ſuggeſtionis teſtatori adhibitæ materiam ſingulariter explicaſſe Petr. Surd. in conſ. 373. lib. 3. & vide infr. ex num. 107. Cuius verba, in propoſito huius cap. ſingularia, commemorantur, hoc numero. -  19 Teſtatorum voluntates liberas eſſe debere, atque in actu teſtandi conſenſum requiri cum qualitate libertatis plenæ, & ſic omninò & abſolutè liberum in disponendo. -  20 In teſtando leges volunt, cuique liberam eſſe voluntatem, & odio habent adulationes & ſuggeſtiones, & importunitates, & cætera alia, quæ teſtatoribus adhiberentur, ſi ex illis, quocunque modo abſoluta omninò, & plena, liberáque voluntas eorum impediatur. -  21 Teſtator, cùm adductus immodicis perſuaſionibus, teſtatus eſt, vel allectus ad ſic, vel certo modo teſtandum, aut de rebus ſuis disponendum, vel ad iam conditum teſtamentum reuocandum, vel non reuocandum; tunc equidem dolus præſumitur. -  22 Perſuaſiones multæ arguunt dolum. -  23 Iteratæ & moleſtæ perſuaſiones habent vim coactionis. -  24 Perſuadere, eſt plus quàm compellere, & cogere ſibi parere. -  25 Solicita ſuaſio, plus eſt quàm compulſio. -  26 Teſtatoris meius arguitur ex perſuaſionibus multorum factis cum calliditate, ac variis moleſtiis, maximè ſi ille ægrotus erat. -  27 Ægroti intempeſtiuis ſuaſionibus non audent refragari. -  28 Perſuaſionem nimiam, & violentiam æquiparari, ex iuribus nonnullis probari, vt hic adnotatur. -  29 Importunæ preces habent inſtar, immò effectum, & vim iusti metus, qui caderet in virum constantem, ſicque actum factum prætextu earum reddent meticuloſum, & generaliter reſciſſioni ex edicto Quod metus cauſa, ſuppoſitum. -  30 Per importunitatem obtenta, non debere valere, & dici fieri inuito dante, ex authoritate, & reſolutione quamplurimorum Authorum probari, qui variis in cauſis, & negotiis ſic responderunt. -  31 Perſuaſiones iteratæ & moleſtæ, quod iuſtam cauſam metus; & coactionis inferant; doctrinam ſuperiorem multo magis procedere, ſi à coniunctis, & conſanguineis fiant. -  32 Vel ſi testator in graui periculo, atque infirmitate constitutus ſit. Tunc namque facile aliorum precibus acquieſcit. Quia timet ne ab eis derelinquatur, ſi ea negauerit, quæ ſibi petuntur. -  33 Iteratas & moleſtas perſuaſiones, atque importunas preces, eo ipſo dolum admixtum continere, quod iterantur, aut inſtanter & nimiè repetuntur, nec alium dolum de per ſe requiri. -  34 Teſtamentum primum, ſi ſuaſionibus, vel ſuggeſtionibus alicuius mutetur, auocatur hæreditas à ſcripto hærede in ſecundo teſtamento, & applicatur ei qui datus fuerit in primo teſtamento, præſertim interueniente dolo, & falſa ſuggeſtione. Idque ex ſententia Angeli; contrà verò, & magis communiter ex ſententia aliorum, de qua infrà, num. 117. & vide num. 118. -  35 Teſtamentum nuncupatiuum in publicam ſcripturam per Notarium redactum, non tamen lectum, nec publicatum coram teſtibus & teſtatore; dici imperfectum imperfectione, ſiue ratione voluntatis non completæ, nec conſummatæ. -  36 Et ſic non valere ex defectu voluntatis, & ſolemnitatis, etiam quoad liberos, & quoad piam cauſam. Vtrumque ex ſententia quamplurium Authorum. Contrarium ex veriori, & communiori ſententia, de qua infrà, n. 122. Scilicet, quod defectus non ſit voluntatis, ſed ſolemnitatis dumtaxat. Et ſic inter liberos, & ad pias cauſas, non noceat: & vide latiùs ſup. cap. 21. -  37 Teſtamentum nuncupatiuum coram teſtatore, & teſtibus legi debere, non modo de iure communi, ſed etiam de iure huius Regni, & vide infrà, ex n. 119. & d.c. 21. -  38 Onus probandi, teſtamentum fuiſſe lectum, ei incumbere, qui in teſtamento ſe fundat, nec præſumi fuiſſe lectum, niſi probetur ab eo. -  39 Teſtamentum legi debere coram teſtatore, & teſtibus, vt clarius appareat de deliberatione teſtatoris, nec decipi poſſit. -  40 Legitimatos aſſequi iura omnia legitimorum, & ſuorum, & ſucceſſiones omnes, quas habent illi, qui ab initio legitimi naſcuntur, nihil ab eis differentes. -  41 Et legitimationis causâ, incipere eſſe in patris poteſtate. -  42 Et connumerari in numero duodecim filiorum ad immunitatem obtinendam. -  43 Et iura communia loquentia de filiis verè legitimis, locum habent in filiis legitimatis. -  44 Legitimatus vtrùm deficientibus legitimis poſſit ad maiorarum admitti, remiſſiuè. -  45 Dispoſitio, ſiue hominis, ſiue legis tractans de filio ſimpliciter, vel filio legitimo, an comprehendat legitimatum, remiſsiue. -  46 Legitimatus per ſcriptum Principis, efficitur verè legitimus, ex ſententia Bartoli. -  47 Fictè dicitur legitimus, ex ſententia Iaſonis, & aliorum. -  48 Concordiâ componitur contrarietas, ex ſententia Cardinalis Franciſci Mantica. -  49 Legitimatio ſecundum Baldum, eſt verus ſtatus legitimorum, licèt non ſit verum principium. -  50 Legitimi appellatione non venit legitimatus, ſecundùm famoſius ſignificatum. -  51 Legitimatio eſt ſimilis Alchymiæ. -  52 Legitimatus dicitur legitimus per poſterius, id eſt, gratia, regeneratione, & dono. -  53 Et videtur renaſci, & eſt ſimilis manumiſſo, & poſthumo. -  54 Legitimationis materiæ laceratæ per Doctores reſolutio pendet à theoricis analogorum, ex ſententia Alexandri Raudenſis. -  55 Legitimandi quatuor modi introducti per Iuſtinianum. -  56 Legitimatio eſt filiationis ciuilis noua creatio, à Superiore facta per reſtitutionem naturæ, vel alios modos à iure permiſſos. -  57 Legitimato per reſcriptum Principis debetur legitima, prout legitimè nato. Et ſi integra non fuerit relicta legitima, poteſt agere ad ſupplementum, prout poteſt verus legitimus. Et ſuccedere ab inteſtato patri ſimul cum aliis legitimè natis. Et præteritus habet ius dicendi nullum teſtamentum, prout legitimus. Et iniuſtè exhæredatus, querelam. Et præteritus à fratre, qui inſtituit turpem perſonam fraternum teſtamentum expugnare. Ac denique, cætera omnia facere, quæ faceret, ſi legitimus & naturalis fuiſſet. -  58 Legitimatus debet inſtitui, ſicut legitimus. -  59 Legitimatus extantibus legitimis, nouiſſimo Hiſpano iure non ſuccedit. -  60 Sed quintam tantummodo bonorum paternorum, ſeu maternorum conſequi poteſt. -  61 Legitimatis, etiam legitimis exiſtentibus, alimenta ſunt relinquenda, ſi vnde commodè ali poſſint, non habent. -  62 Legitimatus, legitimis non extantibus, teſtamento, & ab inteſtato, ſuorum iura etiam hodie habet poſt leges nouas Tauri, & nouæ collect. Regiæ. Et à parentibus præteritus, teſtamentum rumpit, & impugnat. -  63 Legitimato cum clauſula, ſine præiudicio venientium ab inteſtato, vel ex teſtamento; vel vt patri ſuccedat in eo, quod pater ipſe voluerit, legitimam deberi, quando aliàs plene eſt reſtitutus, & legitimatus. Et præteritum ipſum, vel exhæredatum, ea iura omnia habere, quæ filiis legitimatis competere, dictum fuit ſupr. ex num. 40. & num. 57. & ſeq. Sic & legitimæ ſupplementum petere poſſe. Idque ex ſententia quamplurimorum Authorum, qui hoc numero commemorantur. Et ratio fundamentalis, & præcipua eorum redditur. Sed contrarium defenditur infrà, n. 158. & 159. Et ſic definiſſe, atque pro certo habuiſſe Senatum Regium Hiſpalenſem, proponitur ibidem. -  64 Legitimatio vera & propria dicitur, facta à Principibus laicis de filiis eorum, inter quos non poterat eſſe matrimonium, quando Principes ipſi nihil disponunt ſuper matrimonio, ſed reſtituunt perſonam primis natalibus, & antiquæ ingenuitati, & natiuitatis maculam abſtergunt, tollentes differentiam legitimitatis, & illegitimitatis, iure ciuili inuentam. Idque ex ſententia quamplurimorum iuris vtriuſque Interpretum, qui hoc loco recenſentur. Et ipſorum præcipua ratio adducitur. Sed contrarium defenditur infr. n. 160. -  65 Legitimatus, cuius ſucceſſio eſt limitata in legitimatione, à patre inſtitutus, & grauatus onere fideicommiſſi, retinet legitimam, & Trebellianicam in reſtitutione fideicommiſſi. Et ſic in eo, quod à patre ſibi relinquitur, grauari non poteſt. Idque ex ſententia Decij, & aliorum. Quæ longa ſerie commemoratur, atque comprobatur. Sed contraria defenditur infr. n. 161. & 162. -  66 Pater vtrum poſſit filio ſpurio grauamen reſtituendi poſt mortem apponere in Quinto ad alimenta relicto, remiſſiuè. -  67 Voluntas teſtatoris modis omnibus obſeruari, & ad vnguem adimpleri debet, nec quouis modo impediri. -  68 In codicillis correcta, & aliter quàm in teſtamento diſpoſita, vti vltima, ſunt obſeruanda. -  69 Diſpoſitio facta in teſtamento, & in codicillis, debet interpretari, ne contradicat, ſed concordetur. Sed ſi contradictio euitari non poſſit, ſtatur diſpoſitioni factæ in codicillis, vt poſtremæ. -  70 Codicillis hodie de iure huius Regni hæreditatem dari, vel adimi poſſe iure directo, poſt deciſionem l. 3. Tauri, quæ teſtamentorum & codicillorum ſolemnitatem exæquauit. Idque ex ſententia quorundam. Contrà verò ex ſententia quamplurimorum, qui relati fuêre ſuprà, n. 3. & 4. -  71 Codicillis hæreditas dari, & relicta in teſtamento adimi poteſt, ad fauorem piæ cauſæ. -  72 In dispoſitione ad pias cauſas, magis teſtatoris voluntas, quam iuris ſolemnitas ſpectatur. Et ſic quomodocunque de ea conſtet, obſeruari debet. Quia remiſſa eſt quæcunque inhabilitas, tam circa efficaciam dispoſitionis, quam perſonam teſtatoris, proueniens à iure poſitiuo. -  73 Improbus dicitur, qui nititur infringere pia defunctorum iudicia. -  74 Codicillis hæreditas dari, vel adimi poteſt in omnibus caſibus, in quibus non attenditur ſolemnitas iuris ciuilis. -  75 Codicillis hæreditas, quamuis ex rigore iuris nec detur, nec adimatur directò, ex æquitate tamen illa ademptio hæreditatis facta in codicillis, quæ aliàs erat nulla, & inualidæ ſuſtinetur, & valet in vim fideicommiſſi. -  76 Hæreditas ſi ab hærede ſcripto in teſtamento, adimitur in codicillis, & datur alteri, hæres ſcriptus in teſtamento tenetur hæreditatem per fideicommiſſum reſtituere hæredi ſcripto in codicillis. -  77 In codicillis poteſt fieri declaratio, etiam ſi per eam hæres inſtitutus in teſtamento, priuaretur tota hæreditate. -  78 In codicillis poſſunt induci onera, & apponi grauamina hæredi ſcripto in testamento, & aliis perſonis. -  79 Codicillis declarari poteſt, quod ſubſtitutio in teſtamento facta, detegatur pupillaris, ita quod in totum mater excludatur. -  80 Legatum pro virginibus maritandis, videtur relictum respectu diuini Numinis, & poteſt dici quodammodo relictum ipſi Deo immortali. -  81 Dotis cauſa eſt maximè pia & fauorabilis. -  82 Teſtator ſi reliquit centum nummos diſtribuendos inter pauperes, potuit executor in maritandis virginibus diſtribuere. -  83 Pro virginibus dotandis quæ relinquuntur, non poſſunt in alium vſum, quantumcunque pium, etiam vt ingrediantur religionem, conuerti. -  84 Executor teſtamenti ſi aliquis Nobilis datus fuerit, vt diſtribuat certam ſummam inter pauperes, & habeat filias ita pauperes, quod ſecundùm eius qualitatem non poteſt illas dotare, ſaluâ conſcientiâ, ex illa ſumma poteſt eis ſubuenire pro ſua dote. -  85 Obligatus reſtituere bona malè acquiſita, ſi non inueniãtur perſona, quibus erat facienda reſtitutio, poteſt illa bona pro dote filiarum relinquere. -  86 Legatum factum pauperi & inopi, dicitur ad pias cauſas, & piæ cauſæ priuilegia conſequitur, tametſi paupertatis mentio non fiat. -  87 Et idem ſi fiat ei, quæ pro conditione, & qualitate ſuæ perſonæ bona non habeat, quibus honeſtè nubere poſſit, & ſi aliqua haberet. -  88 Legatum factum pro anima, & pro redemptione captiuorum, eſt pium. -  89 Coniectura ea accipi debet in dubio, quæ animæ teſtatoris ſuffragatur. -  90 Legatum in dubio cenſeri magis relictum intuitu pietatis, & animæ, quam contemplatione conſanguinitatis, ex ſententia Franciſci Mantica: contrà ex ſententia quamplurimorum, vt annotatur ſupr. n. 6. & 7. -  91 Teſtatorem ſemper præſumi ſanæ mentis fuiſſe, donec contrarium manifeſtiſſimè probetur, & ei qui ſanam mentem negauerit, vel dementiam allegauerit, probandi onus incumbit. -  92 Eſt namque naturæ præſumptio, vt ſenſus, & ratio naturalis in quolibet homine præſumatur. -  93 Et id maximè, quando animæ ſuæ, & de ſe benemeritis teſtator conſuluit. -  94 Vel quando loquitur verba ordinata, & diſcreta, & talia, quæ ab homine ſanæ mentis proferri ſolent. -  95 Nam ex qualitate diſpoſitionis, ſapiens, vel furioſus, aut demens præſumitur quis. -  96 Teſtator ſanæ mentis præſumitur in dubio, quamuis ſit ſenio confectus. -  97 Et quamuis Notarius ſcripſerit, ſanus corpore, licet mente languens. -  98 Et etiamſi teſtes ſint vtrinque pares. -  99 Nam probatio de ſana mente præualet in dubio. -  100 Quamuis teſtes de ſana mente deponentes, eſſent pauciores. -  101 Quia magis duobus de ſana mente, quam mille de dementia, eſt credendum. -  102 Teſtator præſumitur ſanæ mentis, quando Notarius ita affirmat. -  103 Et quamuis in extremis ſit conſtitutus. -  104 Moribundus in articulo mortis poteſt teſtari, ſi tamen articulatè loquatur. -  105 Teſtamentariam & aliam diſpoſitionem quamcunque, in mortis articulo factam, abſque fraude & dolo fieri præſumi, ſi non extent aliæ fraudis & doli coniecturæ, & præſumptiones. -  106 Actus quicunque in articulo mortis validè fieri poteſt, & ſortiri effectum. Bene articulus mortis eſſet conſiderabilis, quando eſſet tam prope mortem, quòd ſenſus deficeret. -  107 Poteſt quis alium blanditiis allicere, ad ſibi relinquendum. -  108 Vtilitatem ſuam procurans, non præſumitur facere, vt alij noceat, etiamſi in conſequentiam inferatur damnum tertio. Perſuaſiones, & preces eas duntaxat damnari quoad gerentem teſtamentum, quæ importunæ adeo fuerint, vt iteratæ, & nimiæ, & ſic immodicæ, & inſtantiſſimæ, & ſæpè repetitæ fuerint. -  109 Vt puta cùm cogere ipſæ videantur aliquo modo, aut genus quoddam violentiæ continere; immo coactionem, aut violentiam excodere. -  110 Dolus in dubio non præſumitur, ſed ab allegante probari debet, & maxime ab eo, qui teſtamentum impugnat. -  111 Teſtamentum in dubio non præſumi vi, aut metu, ſed potius ſponte factum, cum metus tanquam delictum non præſumatur. Et conſequenter nec præſumendum eſt, teſtatorem metu compulſum ad disponendum. -  112 Actus quicunque ſpontaneus præſumitur regulariter, niſi coactio probetur. -  113 Teſtamentum validum ſemper præſumi, niſi contrarium probetur. -  114 Teſtamentum non præſumitur in dubio dolo confectum, & conſequenter, nec teſtatorem dolo inductum fuiſſe ad teſtandum. -  115 Teſtamentum in dubio, liberè exiſtimandum eſt fuiſſe confectum; non importunis precibus, aut iteratis, vel illicitis perſuaſionibus. -  116 Sed ab his omnibus, traditis num. 111. 114. & 115. contrariis coniecturis, & præſumptionibus receditur, quibus teſtatoris liberam & abſolutam voluntatem impeditam fuiſſe, aut dolum, vel vim, vel ſuggeſtiones interueniſſe probari, & conſtare poſſit. -  117 Teſtamentum ſecundum factum ad blanditias alicuius, nullo tamen interueniente dolo, reuocat primum. Et Petri Surdi, in conſ. 373. lib. 3. reſolutiones in propoſito commemorantur. Sicque contrarium eius defenditur, quod prolatum fuit ſupra, num. 34. -  118 Teſtamentum ſecundum ad blanditias adiuncto dolo, ex falſa ſuggeſtione, & ſic per doloſas inſtigationes, non reuocat primum. -  119 Teſtamentum nuncupatiuum de iure communi, legendum, ſeu publicandum eſſe coram teſtatore & teſtibus, idque pro forma requiri de iure communi. -  120 Idem de iure Partitarum. -  121 Et de iure nouiori nouæ collect. Regiæ. -  122 Teſtamentum non lectum, nec publicatum coram teſtatore & teſtibus, dici imperfectum ex defectu ſolemnitatis dumtaxat, non voluntatis. Et conſequenter valere quoad liberos, & quoad piam cauſam. Quibus ſolemnitatis defectus non nocet. Idque etiam poſt deciſionem l. primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, vt hic adnonatur. -  123 Testamentum fuiſſe lectum, ſiue publicatum, duobus tantum teſtibus probari poſſe. -  124 Teſtes ſingulares non probant. -  125 Teſtes de auditu in facto recenti nullam faciunt fidem. -  126 Teſtis vnicus non probat, nec iuſtificat, nec condemnat. -  127 Notarij, & teſtium rogitus, an pro ſubſtantia teſtamenti requiratur, & an præſumatur, & quot teſtibus probetur, remiſſiuè. -  178 Legitimare aliud eſſe, & aliud dispenſare. Sicque inter legitimationem, & diſpenſationem; maximam differentiam verſari. -  129 Dispenſatio namque odioſa eſt, & ſui natura reſtringibilis, nec in ea admittitur vlla extenſio, etiam ex maioritate rationis. -  130 Legitimatio verò eſt fauorabilis, & inuenta in ſolatium parentum non habentium legitimos. Et ſic extendenda, & amplianda. -  131 Dispenſationis vocabulum duobus modis accipi. Vno modo capitur in genere pro quadam iuris communis relaxatione; & hoc modo quælibet legitimatio, quamuis ampla, diſpenſatio dicitur. -  132 Secundo modo capitur diſpenſatio in ſpecie, vt à diſpenſatione in genere, ac etiam à legitimatione differat. Et enim diſpenſatio in genere ſumpta, diſtinguitur in diſpenſationem in ſpecie, & legitimationem. -  133 Legitimatio duplex eſt, vna reſtitutiua, altera dispenſatiua. Reſtitutiua eſt, quando reſtituitur perſona ad ius. Idque duobus modis fit: primò, quando quis retrò natalibus, & primæuæ naturæ eiúſque iuri plenè reſtituitur. Quo caſu propriè legitimatio reſtitutiua dicitur. Secundo modo, quando ſuperficies prolis refertur ad ius primæum naturæ, non retrò, ſed prout nunc quæ propriè dicitur legitimatio collatiua. Cum ipſe legitimans conferat tunc, non retro legitimationem. -  134 Legitimatio autem diſpenſatiua eſt, quoties quis diſpenſatur ad ſucceſſionem, vel aliquos actus ciuiles, quorum quis antea incapax erat de iure, non obſtante quod ſit, & remaneat illegitimus. Et hæc proprie dicitur diſpenſatio, quia ius relaxatur, perſona autem non alteratur. -  135 Legitimatio ſecundum Roſellum quatuor modis fit; primo, quando diſponitur ſuper vitio matrimonij, ſuper quo ſolus Pontifex habet diſpenſandi facultatem. -  136 Secundo modo, quando non ſuper matrimonio, ſed prole, diſponitur per modum reſtitutionis antiquæ naturæ. Putà cùm Princeps reſtituit illegitimum antiquæ naturæ, & ingenuitati, abſque eo, quod aliquid de matrimonio disponat. -  137 Tertio modo, quando nouiter, prout nunc legitimus quis creatur, quæſecundum eum dicitur legitimatio inductiua, quia non refert ſe retrò ad antiquam ingenuitatem, & tempus ſuæ natiuitatis, ſed inducitur nũc, prout de collatiua dictũ fuit ſuprà. -  138 Quarto modo, quando Princeps cum aliquo diſpenſat, non obſtante, quod remaneat illegitimus poſſit frui his, quæ tantum legitimiis conferuntur. -  139 Tribus primis modis legitimatio, vltimo verò diſpenſatio propriè eſt. -  140 Legitimare propriè eſt, abolere maculam, & defectum natalium, etiam quòd modus ſuccedendi reſtringatur. -  141 Verbum, legitimare, importat, vt quis plenè ſit reſtitutus antiquæ ingenuitati. -  142 Plenaria reſtitutio perſonæ ad iura naturæ, legitimatio eſt. -  143 Remouens omnem inhabilitatem, & genituræ maculam, facit legitimationem. -  144 Diſpenſare vero, eſt tollere obſtantiam defectuum, & efficere, vt aliquis inhabilis aliàs, ſuccedat non obſtante defectu. -  145 Legitimatio limitata in ſucceſſione, quòd non ſit legitimatio, ſed potius diſpenſatio, ex ſententia multorum. Et ſic quod legitimatus cum hoc, quod non ſuccedat patri extantibus legitimis, aut agnatis, aut in eo tantum, quod patri placuerit, vel quod ipſe voluerit, aut reliquerit; quod non ſit verè legitimatus, ſed diſpenſatus. -  146 Et de ratione huius ſententiæ. -  147 Iuxta quam videtur, omnes legitimationes huius Regni, & aliorum Regnorum, eſſe diſpenſationes potius, quàm legitimationes. Cùm omnes fere legitimationes cum clauſula ſupradicta concedantur. Et in Hiſpania nobilitatis caſus excipiatur, vel non exprimatur, quia de iure huius Regni non comprehenditur. -  148 Legitimatio vera & propria dicitur, quando quis reſtituitur ad primæua naturæ iura, quamuis facultas ſuccedendi ſit limitata, & reſtricta ad patris voluntatem. Idque ex veriori, & communiori Interpretum ſententia, quæ latè comprobatur, & defenditur. Ratio etiam eiuſdem, adeo concludens redditur, vt ſuperioris, contrariæque ſententiæ ratio diluatur omninò. -  149 Legitimationes, quæ in hiſce Hiſpaniarum Regnis, & in aliis, cum prædicta clauſula, quatenus pater voluerit, vel pro eo, quæ pater reliquerit, conceduntur; verè & propriè legitimationes eſſe, prout hic adnotatur. Et ſic facultas ſuccedendi limitata, & reſtricta ad patris voluntatem, non alterat ipſam legitimationem, & num. ſeq. -  150 Perſona quando plenè & integrè legitimatur, & natalibus restituitur, etiamſi excipiatur aliquis caſus, non ideo dicitur, non verè & plenè legitimatus. Sicque in Hiſpania dici non poteſt, quod non ſit verè legitimatus quis, quando aliàs plenè & integrè legitimatur, ex eo quod caſus nobilitatis excipiatur. -  151 In legitimatione quamuis non ſint omnes caſus plenæ legitimationis ſpecialiter & expreſſè enumerati, ſufficit tamen aliquos enumerare, & adiicere, clauſulam generalem, quæ communiter adiici ſolet, & vim caſus expreſſi habet, vt legitimatio plena, & non limitata dicatur. -  152 Legitimatum ex Principis reſcripto, quantumcumque amplo, non gaudere nobilitate, niſi eſſet filius naturalis, qui abſque legitimatione gaudet. -  153 Legitimationes in Hiſpania, maiori ex parte pro filiis ſpuriis concedi, pro naturalibus etiam filiis quandoque, ſed non ita aſſiduè. Et ſi pro eiſdem naturalibus filiis concedantur, cuius effectus, aut vtilitatis futuræ ſint, attentis Hiſpaniæ etiam legibus recentioribus, & num ſeq. vſque num. 158. -  154 Naturales filij ex teſtamento patris, in ſola quinta bonorum parte ſuccedere poſſunt, extanibus filiis legitimis, etſi reſcripto Principis legitimati fuerint. -  155 Naturales filij non ſuccedunt ab inteſtato parentibus, extentibus filiis legitimis, vel legitimatis. -  156 Eis autem deficientibus ſuccedunt in duabus vnciis, hoc eſt in ſexta parte bonorum. -  157 Naturales filis poſt leges Tauri, & nouæ collect. Regiæ, poſſunt hæredes inſtitui à patre, deficientibus deſcendentibus legitimis, etiamſi extent aſcendentes legitimi. -  158 Legitimatum, cuius ſucceſſio limitata eſt, verè & propriè legitimatum dici (vt ſupra annotatur) non tamen inde ſequi, quod ei legitima debeatur præcisè, vel ſupplementum legitimæ petere poſſit, ſiue aliquid contra voluntatem patris conſequi, vt latius his adnotatur. -  159 Et rationibus contrariæ partis, vel vno ſolo verbo reſpondetur. -  160 Legitimatus, ſi ſit habitus ex parentibus, inter quos eſſe non poterat matrimonium, ſtante impedimento iuris canonici, vel diuini; tunc etſi ſucceſſio non ſit limita, nec in perſona demus diminutionem legitimationis, erit diſpenſatio, & non legitimatio. Et conſequenter filius ſpurius legitimatus, ſuccedet tantum ſecundùm voluntatem patris diſpoſitiuam, vel permiſſiuam; contra voluntatem verò patris nihil conſequetur, nec legitimæ petendæ, vel ſupplementi ius habebit. -  161 Legitimatum, cuius ſucceſſio eſt limitata, vel diſpenſatum, in eo quod ſibi relinquitur à patre, poſſe grauari, ſibíque onus imponi, prout latiùs hîc obſeruatur. -  162 Et Iacobi Menochij, ex ſententia Baldi traditio quædam in propoſito ſingularis admodùm, & opportuna expenditur. -  163 Mutationem voluntatis in dubio non præſumi, ſicque nec teſtatorem ſuam renocaſſe, atque mutaſſe diſpoſitionem. -  164 Excluſio vnius, eſt incluſio alterius. -  165 In parte qui reuocat, reliqua omnia confirmare cenſetur. -  166 Comiti ſi data eſt poteſtas reuidendi ſtatuta, & ipſe quædã improbat, cætera confirmare videtur. -  167 Teſtator in codicillis receſſiſſe nõ videtur à diſpoſitis in teſtamento, ſed ab his tantum rebus, quas reformauit; ſicque in dubio interpretatio ſumitur, quod teſtator in codicillis non videatur mutare ea, quæ in testamento diſpoſuerat. -  168 Legata, & fideicommiſſa tamet ſi in codicillis adimi poſſint; id verum exiſtimatur, niſi in contrarium conſtet de mente teſtatoris, de qua conſtare dicitur apertè, vbi limitata fuit ademptio fideicommiſſi in codicillis, & non in totum. -  169 Per ademptionem vnius rei, non ſequitur ademptio alterius, quando res ſunt ſeparabiles. -  170 Teſtator quod voluit tempore teſtamenti, ſemper poſtea voluiſſe præſumitur. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce capitis explicatione, atque Regij Hiſpalenſis Senatus definitionibus, ſeu deciſionibus nonnullis illuſtrandis (de quibus nunc agitur) obſeruandum, & conſtituendum erit primo loco, inter D. Franciſcum[*] Nuñez de Prado ex vna parte, & patrem Fr. Franciſcum de Prado, piæ cauſæ, ſiue patronatus à teſtatore inſtituti patronum, ex altera parte, ſuper ſucceſſione bonorum. And. Nuñez de Prado, lite mota, & ab inferiori ex cauſa appellationis ad eundem Senatum allata, quamplura etiam (ſicut grauamina{ Regij Hiſpalenſis Senatus in materia us cap. deciſiones quatuor illuſtres. } quamplura proponebatur) in controuerſiam, & litem excitara fuiſſe: inter alia autem id principaliter inquiri, & agitari, vtrum ſcilicet teſtamento priori, & ſolemniter confecto, an codicillo poſteriori, & prioris voluntatis teſtamentariæ circa modum vocationis, atque erectionis dicti patronatus derogatorio, ſtandum eſſet nec ne? Nam ſi ex codicillo poſt teſtamentum condito, alterari, ſiue mutari teſtamenti diſpoſitionem circa eiuſdem patronatus inſtitutionem valide potuiſſe, de iure compertum fuerit; planum equidem adeo erit, ipſius piæ cauſæ ius, vt de iuſtitia eius ambigi non valeat vllo modo; quamuis & tunc, ex aliis contentiones nonnullæ oriantur inter partes, quæ ex proceſſus actis latius apparent. Si verò teſtamentum in ſuo robore manſiſſe, non obſtante codicillo poſtmodum confecto, dixerimus; neceſſariò equidem ſequetur, non antea eiuſdem piæ cauſæ inſtitutioni, ſiue patronatus erectioni locum futurum, quam ſi dictum D. Franciſcum Nuñez Prado abſque liberis, & liberos etiam eius ſine prole deceſſiſſe contigerit. Idcirco breuiter præmittendum, quò clarior, & diſtinctior res demonſtretur, quòd an. Domini 1605. dictus And. Nuñez de Prado defunctus (qui dictum filium D. Franciſcum legitimauerat per reſcriptum Principis, & legitimationem in forma communi, & ampliſſima ſibi concessam) & D. Eliſabetha de Mercado vxor eius, viginti millium ducatorum donationem inter viuos irreuocabilem fecerunt in fauorem dicti D. Franciſci Nuñez de Prado, filij ſpurij dicti Andreæ, & ab eo ex ſoluta habiti, conſtante matrimonio cum dicta D. Eliſabetha, & conditiones nonnullas adiecerunt, vt ex tenore ſcripturæ eiuſdem donationis apparet. Poſtmodum pater ipſe in quodam teſtamento, & in alia ſcriptura inter viuos confecta, conditiones ipſas primæ donationis alterauit, de quo non ambigitur. Deinde etiam, alio & vltimo teſtamento condito, idemmet And. Nuñez de Prado dictũ filium ſpurium (ſed iam reſcripto Principis legitimatum, ſeu diſpenſatum) hæredem inſtituit vniuerſalem omnium bonorum ſuorum, & adiecit, que ſi no tuuiere hijos legitimos de legitimo matrimonio, y eſtos no tuuieren hijos, que en tal caſo funda un patronazgo de ſus bienes, para caſar, o entrar monjas donzellas de ſu linage, y las nombra, y ſeñala, & c. Y que en caſo que no aya donzellas de ſu linaje, ſe diſtribuyà ſus bienes en probres de la parrochia, redempcion de captiuos, y capellanias; y nombra por ſus patronos a la dicha doña Yſabel de Mercado ſu muger, y al dicho fray Franciſco de Prado ſu hermano; y que las dichas dotes ſe den a las donzellas mas probres, & c. Poſt hæc autem, atque eodem anno codicillum fecit teſtator ipſe, quo in effectu ſtatim poſt mortem ſuam, & non expectata dicti filij, nec filiorum eius morte, ſtatuit, quod dicta cauſa pia erigeretur, atque inſtitueretur, cuius contrarium (vt vides) in teſtamento ſtatuerat, nec antea voluerat incipere cauſam piam, ſiue patronatum, quam mortuo dicto filio abſque liberis. Sicque teſtamenti diſpoſitionem in dicto codicillo non modo alterauit, ſed etiam reformauit omnino, & in hæc verba: Item digo, que por quanto por el dicho mi testamento yo mandè cierto patronazgo, y caſamiento de dõzellas, para que gozaſſen de los dotes, quæ por el dicho patronazgo dexo nõbrados y ſeñalados despues delos dias de la vida de dõ Frãciſco de Prado mi byo, como mas largamente ſe cũtiene en la clauſula de la fundaciõ del dicho patronazgo, a que me refiero. Aora es mi voluntad, y mando que luego que yo fallezca deſde el dia de mi fallecimiento adelante ſe cumpla, y pague el dicho patronazgo, que por el dicho teſtamento dexo inſtituydo, y fundado, y conforme a las clauſulas y llamanientos del, ſin que ſea neceſſario eſperar a que fallezca el dicho don Franciſco mi hijo, &c. His ergo (vt dixi) contingentibus, & dicto And. Nuñez de Prado teſtatore defuncto, perſonæ relatæ ad diuiſionem, & partitionem bonorum prouocarunt, & nominatis Tertiis, qui partitioni præeſſent, & ipſã iuridicè conficerent, ad eum modum ipſimet tertij partitores diuiſionem fecerunt, vt inſtitutionem dicti filij teſtamento factam pro reuocata, & annullata ex dicto codicillo & diſpoſitione eius haberent, atque ſtatim piam cauſam, ſiue patronatum incipere non expectata morte eius, declararunt. Eidem autem filio ex corpore hæreditatis tanquam æs alienum viginti mille ducatorum ex dicta donatione dederunt, atque ex cæteris bonis, dimidia parte vxori applicata, alteram dimidiam integrã dictæ cauſæ piæ reliquerunt. Et Iudex inferior diuiſionem & partitionem approbauit in omnibus, à qua cum appellatum eſſet. Senatus noſter eiuſdem ſententiam, & dictam diuiſionem bonorum confirmauit; addidit tamen, dictum filium pro tempore vitæ dictæ D. Eliſabethæ vxoris teſtatoris defuncti, habiturum dimidiam partem reddituum, & prouentuum patronatus, ſiue dimidiæ partis bonorum, quæ cauſæ piæ aſſignata fuere, vſumfructum pro dicto tempore, prout teſtator ipſe in codicillo ordinauit expreſſum. Alia denique pro vita ipſius filij dari eidem decreuit Senatus. In cæteris autem ipſius filij prætenſiones in conſideratione non habuit, prout nec habuit legitimationem Principis in fauorem dicti filij. atque in forma communi legitimationum huius Regni expeditam, & datam, cuius virtute, atque ex teſtamenti diſpoſitione vniuerſam patris hæreditatem filius ipſe petebat, ſicque maiori ex parte in fauorem dicti patronatus, ſiue cauſæ piæ, & pro codicillo contra teſtamentum definiuit Senatus. Deciſio autem ipſa Senatus noſtri Regij Hiſpalenſis, vt iure, & ratione, atque authoritate comprobetur, ea inprimis commemorabuntur, quæ pro parte dicti filij legitimati, & in teſtamento inſtituti ponderabantur, atque expendebantur tunc, & latiùs ponderari at que expendi nunc valent: poſtmodùm verò cõtrariæ partis fundamenta, & rationes adducentur quæ Senatus eiuſdem definitiones, ſeu deciſiones comprobãt omnino, ac eiſdem partis alterius rationibus ſolutoinẽ præſtant veriſſimam: & in articulo legitimationis nonnulla detegunt, hactenus forſan non ita dilucidè, & diſtinctè, nec etiam ingenti adeò ſtudio, & labore, & librorum omnium originali & prolixa lectura elaborata & reſoluta, prout nec etiam ſic digeſta. Primò itaque pro parte dicti D. Franciſci contra dictam Cauſam piam, ſiue patronatum, & patronos, vt ex dicto codicillo, hæredis inſtitutio teſtamento facta reuocari non potuerit, neque dictus teſtator ſtatuere, quòd dicta Cauſa pia, & patronatus inciperet ſtatim ipſo mortuo, nec tempus mortis dicti filij ſpectaretur, quod in effectu fuit racitè adimere hæreditatem, quam in teſtamento dederat; & piam Cauſam in codicillo inſtituere; adſtringere non parum videbatur: non modò de iure communi certiſſimum eſſe, codicillis hæreditatem neque dari, neque adimi poſſe iure directo, l. quidam cum teſtamanto. §. ſed cum ve[*]teres, C. de neceſſariis ſeru. hæred. inſtit. l. hæreditas. C. de his quibus vt indignis. l. 2. C. de codicillis, l. non codicillum. C. de teſtament. §. codicillis, cum §. ſeq. Inſtitut. de codicillis, l. 2. tit. 12. partit. 6. & exornant permultis Menchaca, de ſucceſſion. creatione, lib. 3. §. 25. numero 2. vbi huius deciſionis rationes duodecim aſſignat. Ioannes Matienzus, in l. 2. tit. 4. lib. 5. gloſ. 9. ex numero 16. vſque ad num. 25. qui num. 21. triplicem reddit rationem cæteras autem nouem traditas per Menchacam, exiſtimat non eſſe finales, ſed perſuaſiuas: Ioannes Gratianus, regula 74. per totam, Michaël Graſſus, §, codicillus, num. 13. & 14. D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 32. principali. ex num. 8. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. ſolut. 10. ex n. 14. vbi exornat, fol. 163. Petr. Gregorius, in ſyntagmate iuris, lib. 43. cap. 1. ex d. num. 3. Antonius Pichardus, in §. codicillis, ex num. 1. Inſtitut. de codicillis. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iuris, tom. 2. littera, C. concluſ. 406. fol. 908. Verum etiam de iure huius Regni, poſt deciſionem l. 3. Tauri, quæ[*] hodie eſt l. 2. titu. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Id ipſum ſeruandum, nec poſſe hæreditatem directò dari, vel adimi codicillis. Nam licèt ex eiſdem legibus Regiis, & teſtamentum, & codicillorum ſolemnitates exæquatæ fuerint, & per conſequens videri poſſet eo ipſo, quem in codicillis directò poſſe inſtitui, ſicut & in teſtamento olim poterat, cùm ratio, quare in codicillis hæres inſtitui non poterat de iure communi, ea eſſet, quia ſcilicet minor erat ſolemnitas codicillorum, quàm teſtamentorum: tamen quia non ea fola ratione, ſed aliis pluribus rationibus id ab antiquis Iure conſultis deciſum fuerat, vt eleganter obſeruauit Ludou. Molin. de Hiſpanor. primog. lib. 2. capit. 8. num. 30. qui articlum diſputat ex num. 28. vſque ad num. 40. quod non obſtante conſtitutione dictæ l. 3. Tauri, hodie non poſſit hæreditas dari, nec adimi in codicillis; crebrius tenuerunt huius Regni Interpretes, prout aſſerit Molina, vbi ſupra, num. 29. qui hanc opinionem ſemper veriorem ſibi viſam fuiſſe aſſerit. Et eandem ſequuntur rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus, in prima limitatione, num. 32. Anton. Gomezius, in d.l. 3. Tauri, num. 71. Tellus Fernandez ibidem, num. 25. Ferdinand. Vazq. Menchaca, de ſucceſſ. creatione, lib. 3. §. 25. ex num. 7. 8. & 9. & num. 19. D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, dicta gloſ. 32. num. 26. & 27. Guill. de Ceruantes, in ipſa l. 3. Tauri, num. 15. & ſeq. vbi contrariæ partis fundamentis ſatisfacit, & reſpondet: Ioan. Gratian. regul. 74. num. 7. & quatuor ſeqq. vbi hanc partem tuetur, & contrariam improbat: Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 103. & tribus ſeqq. vbi Ludouici Molin. opinionem relatam ſequitur conſtanter, & inquit, quòd opinio contraria nunquã ſibi placere potuit, vel eo ſolum fundamento, quòd non ex ſola ratione, quòd adæquata in teſtium ſolemnitate ſint teſtamenta, & codicilli ex dictis legibus Regiis, ſequitur inde, quòd in codicillis ſicut in teſtamento hæreditas dari, & adimi poſſit, cum ſunt quamplures aliæ differentiæ inter teſtamentum, & codicillos, & ius antiquum commune adeo expreſſum, nec iure Regio correctum, ſeruandum ſit, nec eiuſdem correctio per tacitos, atque ſubauditos intellectus inducenda, vt Molina ipſe probauit vbi ſup. num. 29. quam etiam & ſuperiorem ſententiam amplectitur Azeuedus, in l. 2. tit. 4. lib. 5. num. 40. per totum, dicens, quòd ſemper tenuit, & tenet, quòd etiam hodie non poſſit directè dari, vel adimi, vel immutari hæredis inſtitutio in teſtamento facta, & ſubiicit verba ſequentia: Nam cum lex noſtra hoc non dicat, tanquam minutiua ſolemnitatum, & correctoria, intelligendum non eſt, id dispoſuiſſe, neque velle in hoc corrigere iura antiqua. Item quia cum lex noſtra quoad ſolemnitatem obſeruandam in confectione teſt amentorum & codicillorum loquatur, & diſponat, quorsùm quæſo eſt intelligendum diſpoſuiſſe circa hæredis inſtitutionem, directè, vel iure obliquo relinquendam in codicillis. Item quia quantumuis lex præcedens diſponat valere teſtamentum quoad in ea contenta, quamuis nullus ibidem hæres inſtituatur, quid hoc, quoad propoſitum noſtrum, vbi teſtator de hærede prouiſit. Et inferius concludit eodem num. 40. in fine: Hanc opinionem veriorem eſſe, & tenendam in iudicando, & conſulendo, & ſecundum eam ſciuiſve conſultum per maximos Aduocatos in facti contingentia: tenet etiam ipſam ſententiam Hierony. de Cæuallos, practicar. commun. contra communes, q. 264. n. 4. in illis verbis: Sed verius exiſtimo, quod etiam hodie neque dari, neque adimi poſſit hæreditas codicillis, neque ſubſtitutio pupillaris facta in teſtamento poſſit in codicillis reuocari, quia dicta lo. 3. Tauri, non eſt correctoria iuris communis. Et latiùs comprobat idem Cauallos, quæſt. 730. vbi defendit, quòd hæreditas directò dari, vel adimi codicillis non poteſt, etiam fauore liberorum. Idque ex ſententia Baldi, quem magis communiter ſequuntur quamplurimi Authores ibi relati contra Bartolum, & eius ſequaces: & ſubdit, videri hodie approbatam per leg. tertiam Tauri, vbi eadem ſolemnitas requiritur in teſtamento inter liberos, quæ inter extraneos, & quòd hæc opinio eſt verior, & tenenda, tam de iure communi, quàm de iure Regio, vt ſcilicet nec dari, nec adimi codicillis poſſit hæreditas, & ſequenda in Palatiis, & Scholis, cùm ſit verior, & communior. Denique & in eodem placito fuit expreſſim Antonius Pichardus, in dicto §. codicillis, In[*]ſtitut. de codicillis, numero 12. nam cum excitaſſet præfatum dubium, vtrùm hodie codicillis iure directo hæreditas dari, vel adimi poſſit, & nouam (vt ipſe profitetur) pro rei explicatione diſtinctionem conſtituiſſet; tandem quod attinet ad noſtrum propoſitum concludit n. 12. in hæc verba: Factum autem teſtamentum, ſi vel ante codicillos, vel poſt codicillos ſit, intrepidè affirmo, codicillis (ſi codicilli ſint) hæreditatem teſtamento relictam, nec adimi, nec minui poſſe, quia teſtamentum primum nonniſi alio æquè idoneo tolli potuit, &c. Et ſic adhæret omnino communiori Interpretum huius Regni ſententiæ, hæreditatem etiam hodie nec dari, nec adimi codicillis poſſe, ſi teſtamentum antea factum ſit; quo nihil opportunius, & magis in terminis noſtris dici potuit, cùm in eiſdem verſemur; & in teſtamento ante codicillum facto, quo pater filium prædictum hæredem vniuerſalem omnium bonorum inſtituerat, poſtmodum autem, ſic minuit, vel adimit in codicillo, vt nihil vltra anteà in vita, & irreuocabiliter donatum, & dimidiam partem vſusfructus bonorum patronatus pro tempore vitæ vxoris reliquerit, & ita in effectu adimitur hæreditas anteà. Quando verò nullo facto teſtamento, codicillos aliquis fecit (inquit ipſe Pichardus) quod directò etiam in eis hæreditatem dare poterit, cum eorum, & tementorum eadem ſit ſolemnitas ex legibus huius Regni; ſed hoc caſu magis teſtamentum nuncupandum quam codicillos, vt latiùs ibi fundat, & poſt dictas leges Regias, iuridicè (vt arbitror) per dictum Authorem annotatur. Deinde & ſecundò pro eadem parte vrget in caſu præſenti dici non poſſe præfatam diſpoſitionem in fauorem piæ Cauſæ factam, ſiue Cauſam ipſam eſſe piam, cuius fauore id diſponitur in codicillo, quod ſupra enuntiaui, vt ſic in eo adimi, & dari potuerit hæreditas modo prædicto; nam in illo dubio, vtrum do[*]tis cauſa cenſeatur pia, Laurent. Calcan. in conſ. 31. col. 5. poſt medium, animosè, & contra communem Scribentium ſententiam defendit, quod communis illa Doctorum allegatio, quòd dos ſit cauſa pia, eſt error communis; & quod non eſt, neque eſſe poteſt cauſa pia reſpectu ſui ipſius dotis, & in ſe ipſa; & quod ſententia Gloſſæ, & Doctorum non probatur in l. cum is, §. ſi mulier, ff. de condictione indebiti. Quia dicit, quod loquitur de pietate reſpectu dotantis, non autem reſpectu dotis. Quæ etiam reſponſio adaptauit ad alterũ text. nempè ad l. 1. §. ſed ſi libertus, ff. ſi quid in fraudem patroni, in illis verbis: Sed ſi libertus filiam dotauit, non videtur patronum fraudare, quia patris pietas non eſt reprehendenda. Et ſic videtur probari, quod pater dotans filiam, exercet circa eam actum pietatis. Et cum textum allegat Baldus in conſ. 456. in fine, vol. quinto. & reſponſionem nunc traditam ſic adaptari, vt dixi, notauit, & Calcani ſpecificam mentionem fecit Petrus de Peralta in l. 1. ff. de legat. 2. num. 27. in princip. fol. mihi 20. & id ipſum quod Calcanus tenuerunt alij Authores relati per Andr. Tiraquellũ de priuilegiis piæ cauſæ, in præfatione, in verſ. ſed aduerte quod communis opinio, per Cephalum etiam in conſilio 216. ex numero 3. cum ſeq. libro 2. & quamuis ita ſimpliciter, atque indiſtinctè ſententia hæc Calcani, & ſequacium non admittatur, cum diſtinctione tamen admitti ſolet cõmuniter, videlicet, quòd dotis cauſu, ſine legatum dicatur ad piam cauſam, quando dos datur, vel promittitur, vel in teſtamento relinquitur pauperi mulieri, non aliàs; ſicuti ſcripſerunt Bartol. in l. alio, n. 2. ff. de alimentis legatis, Bald. in authent. niſi rogati, num. 7. : C. ad Trebellian. Corncus, Roman. Alexan. Ripa, Ruinus, Iaſon, & alij multi, cum quibus ſic ſcripſit Tiraquel. in præcitata præfatione, colum. 12. verſic. item cum dos: & in priuileg. 114. in fine, colum. 123. Baldus Nouellus, in tractatu de dote, p. 5. num. 2. & per totam, dicens, quod dos non concernit cauſam piam ſtricto modo ſumendo, & ſic non habet priui egia cauſæ piæ, niſi quando donaretur, vel legaretur pauperibus Ioan. Cephal. d. conſ. 219. num. 3. lib. 2. Benincas, tractatu de pauper. quæſt. 5. num. 14. cum ſeq. Marin. Freccia, de feudis, lib. 2. quæſt. 5. num. 18. pag. 121. D. Franciſcus Sarmientus, in l. ſi quis Titio, §. ſi hæres, n. 5. ff. de legat. 2 Petrus de Peralta, in dicta l. 1. ff. de legatis 2. dicto num. 27. vbi inquit, tenendam eſſe communem ſententiam, quòd dotis cauſa ſit pia, etiam reſpectu eiuſdem dotis, habita relatione ad ipſam fœminã dotandam, vel dotatam, quando dos datur, vel promittitur pro muliere paupere; aliàs non diceretur cauſa dotis pia, provt aiebat Calcanus. Nam ſi dotatur diues, dos non eſt cauſa pia, quia neque dotans aliquid pietatis gerit, licèt ſit donatio gratuita, & opus laudabile. Et per contrarium, ſi dotatur perſona inops, ipſum opus eſt in ſe pium, & pariformiter ipſa dos, non poteſt non eſſe cauſa pia in ſeipſa. Quod (vt vides) eleganter & eruditè traditur per Peraltum. Qui etiam ponderat l. 35. tit. 14. partit. 5. & dicit, ſic intelligendam, utque temperandam, provt dictæ leges iuris communis temperantur communiter, an ſcilicet pauperi, vel non pauperi, vel diuiti dos detur, vel teſtamento legetur, Et eandem reſolutionem ex pluribus aliis Authoribus tradidit Cardinalis Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 6. titul. 3. n. 22. & 23. vbi reſoluit, dotis & alimentorum legatum non intelligi ad pias cauſas, niſi pauperi relictum ſit, & quòd ſit pauper, debere probari; nec ſufficere quòd teſtator dicat ſe legare pauperi. Et verumque, tam in alimentis, quã in dote probauit Menoch. lib. 4. præſumpt. 115. num. 13. & tribus ſeqq. Franciſc. Burſatus, in conſ. 179. num. 28. 29. & 30. lib. 2. vbi expendit textum extraordinarium, in authent. de reſtitutione, §. ſi verò & ipſam, Marcus Antonius Natta, in conſ. 666. n. 3. vol. 4. Alex. Trentacinquius, variar, reſolut. lib. 1. titulo de pia cauſa, n. 13. & 14. fol. 186. ſed in caſu præſenti diſpoſitio non fuit pro pauperibus maritandis, ſed abſolutè pro maritandis virginibus de ſua cognatione, nec paupertatis mentionem fecit, nec eam qualitatem requiſiuit teſtator; ergo dici non poteſt, hoc opus pium eſſe loquendo de opere pio priulegiato, nec legatum, ſiue diſpoſitionem ita factam, piam cauſam dici. Et vrgetur difficultas, quoniam cum teſtator virgigines de ſua cognatione, & ſic conſanguineas (vt dixi) vocauerit, non videtur dici poſſe cauſam piam eſſe, iuxta communem illam Interpretum traditionem,[*] quòd in dubio cùm duæ poſſunt capi coniecturæ, vna quòd diſpoſitio ſit facta contemplatione conſanguinitatis, altera quod ſit facta intuitu paupertatis, & conſequenter pro anima teſtatoris magis præſumitur facta contemplatione conſanguinitatis, inſpecta cauſa naturali, quæ potentior eſt, quam accidentalis: argumento l. tutot, §. quætutoribus, ff. de excuſat. tutorum, per quem textum ita ſane ſcripſerunt Baldus, Romanus, Decius, Alciatus, & Cephalus, quos recenſuit Cardinalis Mantic. de coniectur. vltimarum volunt. lib. 6. titul. 3. num. 19. fol. 215. vbi dixit, ab hac ſententia (licet dubitauerit) non tamen auſum eſſe recedere Andr. Tiraquel. in præfatione tractatus piæ cauſæ fol. 9. & ipſe ab ea receſſit, vt infra videbitur num. 90. ſuperiorem autem ex Baldo, Romano, Decio, & aliis nunc relatam ſequuti etiam fuere Tiraquellus idem in l. ſi vuquam, in verbo, donationem. num. 57. Azebue dus, in conſilio 16. num 14. 15. & 16. vbi citat Bartol. Bald. Socinum ſenior. Calcanum, Crauetam, Romanum, Pariſium, Cephalum, Laram, & Peral. tam, ita tenentes: Iacobus Menochius, lib. 4. præſumptione 115. num. 5. & num. 9. qui poſt Gloſſam. Baldum, Romanum, Decium Tiraquellum, Alciatum, &[*] Cephalum tradidit, quod legatum relictum pauperi ſanguine coniuncto. non preſumitur ad piam cauſam, & ob paupertatem factum, ſed ob ſanguinis affectionem: Ludouicus Caſanate in conſilio 27. num. 11. & 12. & inde Ioannes Gutierrez, canonicarum quæſtionum, lib. 2. cap. 11. num. 39. ex Corduba, &[*] Lambertino probauit, quod legatum relictum conſanguineis pauperibus, debetur conſanguineo propinquiori, etiamſi aliquis conſanguineus ſit pauperior, quia ſcilicet conſanguinitatis cauſa præferri videtur à teſtatore. Denique, atque ex alio augeri difficultas videtur, quod in conſideratione haberi non debeat, teſtatorem ipſum in dicto codicillo ordinaſſe, atque diſpoſuiſſequòd deficientibus virginibus de ſua cognatione, dicta bona inter pauperes diſtribuerentur: & pro redemptione captiuorum, & tres erigerentur, atque fundarentur capellaniæ; Nam adhuc videtur quòd cauſa pia dici non debeat quantum ad priuilegia, quia illa non conceduntur, niſi quando legatum primariò & principaliter reliquitur ad pias cauſas, non verò quando ſecundariò deficiente prima & principali diſpoſitione; ita ſane annotauit Bartolus in l. vltima, num, 1. ff. de his quæ pro non ſcriptis habentur. Et dicit ſingulare Iaſon, in l. Marcellus, num. 36. & 37. ff. ad Trebellian. firmarunt Trianquellus, de priuilegiis piæ cauſæ, priuileg. 2. in verſic. hoc autem. Couarr. in cap. relatum. 1. num. 2. de teſtamentis. Alexander etiam, in l. extraneum. num. 7. & 8. C. de hæred. inſtit. vbi inquit,[*] quod ad cognoſcendum, an cauſa ſit piam necne, debet attendi principalis diſpoſitio: Baldus in conſil. 230. in fine, lib. 5. Caſtrenſis in conſil. 197. in principio, lib. 1. Federicus de Senis, in conſil. 217. per totum. Calderinus, in conſil. 337. aliàs 8. de teſtamentis. Vbi ſingu[*]lariter inquit, quod legatum non dicitur ad pias cauſas, quando relinquitur vxori, & deinde poſt eius mortem ſubſtituitur Eccleſia. Quocirca M. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, artic. 2. n. 85. ex Romano, in[*] conſ. 206. Alexandro, in conſ. 20. circa finem, lib. 3. concludit, regulam non detrahendi Falcidiam, aut Trebellianican ex relictis ad pias cauſas, habere locum in relictis purè, aut in diem certam, ſecus in relictis conditionaliter, quorum euentus eſt incertus, provt etiam tradidit Alexander ipſe, in l. cum dotem, ff. ad. legem Falcidiam. Verè tamen, ex hoc non modò non augetur, ſed nec inducitur aliquo modo difficultas, vtpote cum ab initio, ex præſumpta non tantũ, ſed etiã velut manifeſta dicti teſtatoris voluntate, pro virginibus conſanguineis pauperibus maritandis, & pro his quæ pauperiores exiſtimant, pro anima etiam, & intuitu pietatis principaliter diſpoſitionem eſſe factam, ex his cliciatur apertè, quæ infra hoc eodem cap. ad finem ſecundi fundamenti partis contrariæ adnotabuntur. Sicq́ue cauſam ipſam ab initio fuiſſe piã credendum eſt neceſſariò, nec pendere ex futuro euentu; cũ vnũ, vel aliud non poſſit non euenire, vtrumque autem ex vetbis teſtatoris, & præſumpta, euidenti tamen voluntate ipſius ad cauſam piam pertineat. Ex futuro autem euentu pendeat duntaxat, an conſanguineæ pauperes, & de cognatione extiterint, nuſquã verò quod dfipoſitionis modus feruetur, iuxta quem, cum tractum ſucceſſiuum, & in futurum perpetuũ diſpoſitio ipſa habeat, etiam conſiderato futuro euentu, traditiones Interpretum ſuperiores locum obtinere non poſſunt, cum ita re accepta, non modò parte aliqua, aut nomine tenus piæ Cauſæ, ſed omni commodo bonorum, & effectu ipſo voluntatis, & diſpoſitionis expreſſæ teſtatoris, pia Cauſa defraudata remaneret; quod impium eſſet, & voluntari ipſi adeò repugnans. Prætereà & tertiò, pro eadem parte dicti filij legitimati, & à patre in teſtamento hæredis inſtituti, vrgere videbatur, ex dictis quorundam teſtium conſtare, ac deduci, patrem ipſum tempore codicilli confecti, ſanæ mentis non fuiſſe, ſed potius mente ipſa, & intellectu, ob morbi grauitatem turbatum, ſic vt[*] teſtatori, vel codicillum ordinare non potuerit: cum autem mentis ſanitas, & integritas in teſtatore deſideretur omnino, l. 2. ff. de teſtamentis, l. ſenium, C. qui teſtamenta facere poſſunt, l. 13. tit. 1. partit. 6. & exornant Authores quamplures ſtatim & commemorandi, Menochius etiam, lib. 4. præſumpt. 8. num. 31. ſequitur proculdubio codicillum ipſum non valuiſſe, nec minus inſtitutionem prædictam, teſtamento factam alterari potuiſſe; vtpote cùm codicillus, aut teſtamentum valere non poſſit, niſi conditum ſit ab eo, qui ſanam mentem, & iudicium integrum retinet,[*] aliàs ſit inutile, ex eiſdem iuribus: & l. furioſum, C. qui teſtamenta facere poſſunt, §. præterea, Inſtitut quibus non eſt permiſſum fac. teſtament. etiamſi fauore piæ cauſæ diſpoſitio fieret (provt factam in præſenti pars altera contendit) ita ſanè poſt alios multos, etiam fauore piæ cauſæ non obſtante annotarunt, atque exornarunt Iulius Clarus, §. teſtamentum, quæſt. 5. Burgos de Paz in conſil. 11. num. 12. & 13. Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 6. Ioſephus Ludouicus, deciſione 1. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 809. lib. 7. Sfortia Oddi, in conſ. 93. Cardinalis Mantica, de coniect. vltim, volunt. lib. 2. titul. 5. Ioſeph. Maſcard. de probat. concluſione 1048. Iacob Menochius, lib. 6. præſumptione 45. Petrus Surdus, in conſil. 89. libro primo, Nicolaus Reuſnerius, lib. 1. deciſione 8. ex num. 43. Antonius Pichardus, in d. §. præterea, ex num. 1. cum ſeq. Cardinalis Thuſcus, practicar, concluſion, iuris, lib. 4. littera F. concluſ. 541. fol. 99. Vincentius Carocius, caſu, ſiue deciſ. 23. nouiſſimè Ioſeph. de Seſe, deciſione Regni Aragonum 56. per totam: infinitos alios ſciens, conſultoq́ue prætermitto: quoniam alio cap. infrà referam eos, vbi de coniecturis ſanæ, vel inſanæ mentis, aut dementiæ, vel[*] furoris agetur: ſanæ autem mentis non præſumitur, ſed potiùs demens teſtator, qui non habet memoriam ordinatam, provt relatis aliis Authoribus adnotauit Petrus Surdus, d. conſ. 89. num. 5. lib. 1. Burg. de Paz, d. conſ. 11. num. 12. qui expendit, dictam l. 13. titul. 1. partita 6. in illis verbis: Otro ſi el que fueſſe ſalido de memoria, no puede hazer teſtamento mientras que fueredes memorado. latiùs Mantica, lib. 2. titul. 5. num. 13. ſicuti etiam is, qui in extremis eſt conſtitu[*]tus, provt conſtitutum teſtatorem in caſu præſenti, & intra vnam horam deceſſiſſe probatur. Ita ſanè tradiderunt, & teſtatorem conſtitutum in articulo mortis præſumi mortis propinquæ cogitatione turbatum, & non integræ nec ſanæ mentis, ſcripſerunt Præpoſitus, in cap. tanta, num. 7. qui filij ſint legitimi, Butrius, in cap. per venerabilem, num. 13. eod. titulo, Roſelus, in tractatu legitimationum, de effectu matrimonij, n. 38. & 41. Celſus Bargal. de dolo, lib. 3. cap. 7. num. 25. in fine, Paulus Caſtrenſis in noſtris terminis, in conſ. 155. num. 2. lib. 1. per text. in l. hac conſultiſſima, §. ac cum humana fragilitas, C. qui teſtamenta facere poſſunt, qui ſubdit, eum mortuo ſimilem eſſe, per l. iubemus, C. de teſtamentis, & ſequitur Socinus iunior, in conſ. 183. ex num. 10. lib. 2. refert Cardinalis Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 2. titul. 6. num. 3. qui confirmat ea ratione, quod tunc temporis memoria redditur imbecillis, & totus languet intellectus, nec præſumitur quis habere animi conſilium, nec intellectum, vt ex mente Ariſtotelis ſcribit Baldus, in l. vlt. circa principium, n. 14. C. de bonis quæliberis: & idipſum tradit Franciſcus Patauinus, inter conſilia vltimarum voluntatum, lib. 1. conſ. 158. num. 37. 38. & 39. ibi: Quia, vt præſupponitur, illa teſtatrix erat conſtituta circa mortem, quia parum pòſt deceſſit, & ideo præſumitur non deliberatione, ſed mortis cogitatione turbata id feciſſe, &c. Facit Menochius, lib. 4. præſump. 8. n. 33. 36. & 40. facit denique, teſtamentariam, & diſpoſitio[*]nem aliam quamcunque in mortis articulo factam, præſumi à lege dolosè & fraudulenter fieri, vt probatur in l. filiæ meæ, ff. ſoluto matrimonio, vbi Albericus, Imola, & Alexander, Angelus, Præpoſitus, Albertus Brunus, Caſtrenſis, Ioannes de Anania, & Lud. Bologninus, quos Franciſcus Burſatus retulit in conſ. 40. num. 62. lib. 1. Quartò etiam facit, ex depoſitionibus quorundam teſtium videri deduci, dictam codicilli diſpoſitionem perſuaſionibus, & coactionibus, atque importunis & doloſis precibus, & ſic per vim & merum factã fuiſſe, ac ex conſequenti nullam, nec ad infirmandum teſtamentum precedens in fauorem filij factum, potentẽ. Id quod probatur in primis Petri Surdi authoritate,[*] atque in eadem filij legitimati, qua verſamur, ſpecie, & reſolutione, in conſ. 373. ſub n. 10. & n. 11. cum ſeq. lib. 3. quò loci in hunc modum ſcripſit: Quibus tamen non vrgentibus, arbitror iuſtiorem eſſe cauſam domini Antonij Mariæ, & ad eum pertinere hanc domini Hieronymi hæreditatẽ, qui fuerat in priori teſtamento ſcriptus hæres, & ad quem etiam ſpectaſſet hæreditas ab inteſtato, cùm ſit domini Hieronymi filius legitimatus, qui propter legitimationem nihil differt à legitimis. Vnde ſublato de medio vltimo patris ſui teſtamento, vel ſuccederet ex priore, vel haberet patris hæreditatẽ ab inteſtato, ac ſi nullũ teſtamentum condidiſſet. Et quamuis teſtamentũ vltimum quoad extrinſecam formã, habeat ſolẽnitates omnes neceſſarias, tamen nullius eſt valoris aut momenti, & vbi validũ ſit, venit reuocandum, ſeu annullandũ. Fuit enim conditũ per blanditias & ſuggeſtiones, quæfuerunt adhibitæ ab vxore Domini Vincentij, quæ, vt teſtes dicunt, importunè illum ſtimulabat, & continuis hortationibus impellabat ad reuocandum primum teſtamentum, & nouum aliud faciendum, & abſque intermiſſione aliqua vexatus, & tandem expugnatus, vt à moleſtia ſe redimeret, deuenit ad factionem teſtamenti prædicti, & alterius reuocationem, Dici enim poteſt, eum teſtamentũ feciſſe, non ex ſui animi ſententia, ſed ad alienum arbitrium, & ſic impellentibus ſuaſionibus prolatum non valere, quia iteratæ & moleſtæ perſuaſiones vim habent coctionis, & c. Hæc quidem à me non otioſe, aut extra propoſitũ ſed ideo, at que ad litteram tranſcripta, quod in eadem ſpecie filij legitimati, in priore teſtamento inſtituti & codicilli poſtmodum alterantis, vel reuocanris teſtamenti diſpoſitionem: ob ipſammet rationem iteratæ & moleſtæ perſuaſionis, & quod codicillus fuiſſet conditus per blanditias & ſuggeſtiones quorundam religioſorum fratrum, & conſanguineorum præfati teſtatoris, qui importunè illum ſtimulabant, & continuis hortationibus impellebant; eundem codicillum infirmandum, & ipſo ſublato de medio, vel annullato, ex priore teſtamento filiũ legitimatum ſucceſſurum, pars eiuſdem filij inſtanter petebat: pro quo & prædicta Petri Surdi reſolutione fortiter etiam adſtringit, teſtatorum voluntates liberas eſſe debere atque in actu teſtandi conſenſum requiri cum qualitate[*] libertatis plenæ, omnino & abſolutè liberum in diſponendo, l. 1. C. de ſacroſanctis Eccleſiis, ibi: liber ſit ſtylus, & in terminis ſic aduertunt Iac. Menochius de arbitriis, lib. 2. centuria 4. caſu 395. n. 1. Conſtantius Rogerius, in l. 1. ff. de teſtamentis, n. 2. Petrus de Paralta, in l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legatis 3. n. 94. in verſ. ex quibus manet, & num. 132. vbi citat verba legis Theodoſianæ, quæ ſic concludunt: Ioannes Baptiſta de Plotis, in conſ. 168. n. 52. inter conſilia vltimarum volun. volu. 2. dicens, quod leges volunt, cuique[*] liberam voluntatem eſſe in teſtando, & odio habent adulationes, & ſuggeſtiones, & importunitates, & cætera alia, quæ fiunt teſtatoribus, ſi ex illis quocunque modo abſoluta omnino, & plena, liberq́ue eorum voluntas impediatur: Molina etiam, in commentariis de iuſtitia & iure, lib. 1. tractatu 2. disputatione 153. in verſ. quod ad ſecundum attinet, folio 371. & in id ipſum pungit l. 26. titulo 1. partita 6. provt annotaui, & hæc eadem ſcripta reliqui, quotidian. har. controu. iuris, lib. 3. cap. 1. num. 6. & quinque ſeq. & ibidem num. 105. poſt Iac. Menochium, d. caſu 395. n. 41. & lib. 1. præſumpt. 12. n. 8. dixi etiam, quod te[*]ſtator, cum adductus immodicis perſuaſionibus, teſtatus eſt, vel allectus ad ſic, vel certo modo teſtandum, aut de rebus ſuis diſponendum, vel ad iam conditum teſtamentum renocandum, vel non reuocandum: tunc equidem dolus præſumitur. Et n. 106. ex[*] eodem Menochio reddidi rationem: quia perſuaſiones multæ arguunt dolũ, l. cum quis, vbi Bartolus, & Gloſſa, l. apud Celſum, ff. de doli mali except. Peregrinus, referentes alios, de iure fiſci, lib. 2. a. 6. num. 12. Petrus[*] Surdus, dicto conſilio 373. num. 14. lib. 3. vbi quod iteratæ & moleſtæ perſuaſiones habent vim coactionis, per text. in l. 1. §. perſuadere, ff. de ſeruo corrupto, vbi dicit Iureconſultus: Perſuadere eſt pluſquam compelli,[*] & cogi ſibi parec. l. 3. §. ſi quis volentem, ff. de libero homine exhibendo: quinimo ſolicita ſuaſio, plus eſt quã compulſio, vt ex Oldrado, Caſtrenſe Deciano, Craue[*]ta, & Curtio iuniore aduertit ipſe Surdus, n. 15. & vltra eum Cardinalis Mantica, de coniect. vlt. volunt li[*]bro 2. titulo 7. num. 4. vbi obſeruauit, quod teſtatoris metus arguitur ex perſuaſionibus multorum factis cum calliditate, acvariis moleſtiis, maximè ſi ille ægrotus erat: quoniam (vt dicit Alex. Raudenſis, deciſione 45. numero 2.) ægroti intempeſtiuis ſuaſio[*]nibus non audent refragari: & eleganter Afflictis, deciſione 69. numero 4. & ibidem Cæſas Vrſillus, in addit. numero 10. Pariſius, in conſilio 67. numero 70. lib. 3. Petrus de Paralta, qui ſuperiora comprobat nonnullis, in dicta l. ſi quis in principio teſtamenti, numero 94. Pelaez Mieres, de maioratu, prima parte, quæſtione 25. provt eos retuli quoque dicto cap. primo, libri 3. numero 110. & duobus ſeqq. & numero 113. expendi iura nonnulla ad proban[*]dum, perſuaſionem nimiam, & violentiam æquiparari, textum videlicet, in l. prima, C. ne filius pro patre, & in l. 5. C. de apoſtatis, & in l. vnica, C. de raptu virginum, & in l. prima, titulo 19. partita 7. ibi; Como manera es de fuerça, es ſol zacar. Et numero 114. & 115. adduxi quoque iura nonnulla ad probandum,[*] quod importunæ preces habent inſtat, immo effectum, & vim iuſti metus, qui caderet in virum conſtantem, ſicq́ue actum factum prætextu earum reddunt meticuloſum, & generaliter reſciſioni ex edicto Quod metus cauſa, ſuppoſitum: & num. 116. & 117. commemoraui quamplures authoritates Doctorum, qui variis in cauſis, & negotiis reſponderunt, per importunitatem obtenta, & ad perſuaſiones mo[*]leſtas facta, non debere valere, & dici fieri inuito dante: & n. 126. & ſeq. latiùs ſuperiora omnia exornaui; atque n. 130. & duob. ſeq. dixi multo magis ea procede[*]re, ſi à coniunctis, & conſanguineis preces, perſuaſionéſve inferantur, (provt in caſu præſenti illatas contenditur) vel ſi teſtator ægrotus ſit, & in graui infirmi[*]tate, atque periculo conſtitutus, (provt etiam erat in præſenti) tunc namque facilè aliorum precibus acquieſcit: quia timet ne ab eis derelinquatur, ſi ea negauerit quæ ſibi petuntur, ſicuti ex Vrſillo, in addit. ad deciſ. Afflict 69. n. 9. Pariſio, d. conſ. 67. n. 70. & 71. lib. 3. Alex. Raudenſi, deciſ. 45. n. 32. parte 1. Hieron. Albano, in addit. ad Bart. in rub. ff. quod metus cauſa, n. 16. & 17. ibi notaui: Et tandem, ipſomet cap. 1. d. lib. 3.[*] concludendo materiam, ſcripſi, iteratas & moleſtas perſuaſiones, atque importunas preces, in hac ſpecie dolum admixtum continere eo ipſo, quod iterantur, aut inſtanter, & nimiè repetuntur: nec alium dolum de per ſe requiri; provt in terminis adnotarunt Tib. Decianus, in conſil. 65. num. 2. lib. 2. Iac. Menochius, præſumpt. 12. num. 8. & 9. lib. 4. Alex Raudenſis, deciſ. 45. num. 15. parte 1. Palaez à Mieres, de maioratu, parte 1. d. quæſtione 25. numero. 9. & apertè ſentit Petrus Surdus, d. conſ. 373. n. 14. & 15. lib. 3. Quintò, atque pro ipſamet parte vrget ſimiliter, hactenus numeris præcedentibus adnotata: iterataſq́ue & moleſtas perſuaſiones dictorum fratrum, & conſanguineorum, fortiori ratione in caſu præſenti militare, & obtinere debere, propterea quod inſtitutio dicit filij legitimati in teſtamento priùs tacta, per codicillum poſteà (vt ſæpè dixi) conditum alteratur, & reformatur omninò: idcirco codicillus ipſe in præiudicium dicti filij inſtituti effectum habere non debet de iure, idq́ue iuxta ſententiam illam Angeli in l. non enim, ff. de officioſo teſtamento, vbi con[*]cludit, quod teſtamentum primum, ſi ſuaſionibus, vel ſuggeſtionibus alicuius mutetur, auocatur hæreditas à ſcripto hærede in teſtamento, & applicatur el qui ſcriptus fuerit in primo teſtamento, præsertim interueniente dolo, & falſa ſuggeſtione; & dicit ipſe Angelus, quòd habuit in facto, cum vnus teſtamentum factum ad fauorem quorundam Religioſorum reuocaſſet inſtigationibus alterius, qui dicebat, illos malè erogaturos hæreditatem, & non eſſe bonæ conditionis (provt de dicto D. Franciſco Nuñez de Prado, dictum patri eius ſæpiſſimè ab eiſdem Religioſis, & quod Iudendo conſumeret patrimonium, aſſerunt teſtes nonnulli) idem Angelus, in l. vlt. C. ſi quis aliq. teſtatori prohibuer. vbi idipſum tenet, & ſequuntur Cæpola, Iaſon, Marſilius, Ruinus, Barbatia, Pariſius, Afflictis, Socinus iun. Guil. Bened. Neuizan. Coſta, Craueta, Menochius, quos tetulit Petrus Surdus, d. conſ. 373. num. 16. per totum lib. 3. atque in eum ſenſum accipit eos, vt dolum non exigant, ſed ſolis contenti ſint inſtigationibus: & conſequenter dicit hoc procedere, etiamſi non interueniant falſæ ſuggeſtiones, ſed ſolæ preces, & inſtigationes ad præiudicium alterius iam inſtituti: quia multa honeſtè accipiuntur, quæ inhoneſtè petuntur: Et eiuſdem Petri Surdi ſpecificam ego mentionem feci lib. 3. d. cap. 1. num. 181. vbi ſententiæ Angeli relatæ recenſui ſequaces, Caſtrenſem, Alex. Cæpolam, Palacios Rubios, Gregorium Lopez, Bernardum Diaz, Auiles, Crauetam, Ioannem Gutierrez, Marſilium, Socinum, & Neuizanum, Alexandrum etiam Raudenſem, deciſione 45. ex num. 53. cum ſeq. prima parte: qui etiam in ea opinione reſidet, quod cum agitur de teſtamento iam condito reuocando, blanditiæ ſolæ, & perſuaſiones abſque probatione, quod fuerint doloſæ, ſufficiunt: & addo nunc Burg. Sal. de Pace idem tenentem in conſ. 11. n. 22. Facit etiam & ſexto loco pro eadem parte codicilli ipſius nullitatem aliam ex eo deduci, & probari, quòd dictum codicillum coram præfato teſtatore & teſtibus fuiſſe lectum non appareat, nec fuiſſe lectum præſumatur in dubio, niſi probetur ab eo, qui ſe fundat in ipſo codicillo cui onus probandi incumbit: ſicuti hæc duo longa ſerie à me prolata, atque probata fuere ſuperiori cap. præcedenti, n. 87. 88. & 89. quò loci ex relatione Bartoli, Baldi, Alexandri, Angeli, Decij, Bolognini, Ruini, Campegij, Caſtrenſis, Cumani, Felini, Socini, Celſi, Franciſci Manticæ, Didaci Couar. Menochij, Surdi, Maſcardi, & Petri Magdaleni obſeruaui, teſtamentum nuncupatiuum in publicam ſcripturam per Notarium redactum, non tamen lectum, nec[*] publicatum coram teſtibus, & teſtatore, dici imperfectum imperfection, ſiue ratione voluntatis non completæ, nec conſummatæ; provt iidem Authores obſeruarunt, relati dicto numero 87. & vſque adeo[*] procedere ex ſententia ipſorum, vt ex defectu voluntatis, & ſolemnitatis non valeat, etiam quoad liberos, nec quoad piam cauſam, vt ibidem notaui dicto num. 88. & 89. vbi Authores quamplures ita tenentes recenſui. Addidi etiam idipſum procedere, non modò[*] de iure communi, ſed etiam de iure huius Regni, nec aliàs teſta mentum nuncupatiuum coram Tabellione factum valere, quam ſi coram teſtatore, & teſtibus lectum fuerit, & retuli Cifuentes, Caſtellum, Anton. Gomezium, Rod. Suarez, Didac. Perez, Tellum Fernandez, Couar. Burg. Sal. de Pace; Matienzum, Azeue[*]dum, & D. Spino. Addidi denique eod. num. 8. onus probandi teſtamenrum fuiſſe lectum, ei incumbere, qui teſtamento ſe fundat, nec præſumi fuiſſe lectum, niſi probetur ab eo. Et retuli Couar. Ruinum, Surdum, Graſſum, Manticam, & Matienzum, ita tenentes, quos ideo non repeto, nec latiùs ſuperiora comprobo, quod d. cap. præcedenti, adeo longa ſerie exornauerim atque comprobauerim; & eadem iterum adduxerim ex num. 94. vſque ad num. 99. Et idipſum, videlicet quod teſtamentum non valeat, ſi non fuit publicatum, relictum, & confirmatum, nec publicationem præſumi, alios Authores referens obſeruauit Surdus, in conſ. 515. n. 16. & 17. lib. 3. ſingulariter declarauit. num. 78. in fin. in verſ. pari modo non vrget, & num. 79. Cum ergo in præſenti non appareat, dictum codicillum (qui à Tabellione publico confectus fuit) coram dicto teſtatore & teſtibus lectum fuiſſe, nec id præſumatur in dubio, & alia ſimul fraudis, ſiue ſuſpicionis adminicula adſint, videtur neceſſariò dicendum, quod dictum teſtamentum antea factum, in viridi obſeruantia remanſerit, nec potuerit alterari per dictum codicillum, ſiue codicillus ipſe vires habere non potuerit contra ipſum teſtamentum: idque maximè ob rationem illam à Barbatia in hac eadem le[*]ctionis, ſeu publicationis teſtamenti materia conſideratam; teſtamentum inquam ideo legi debere, vt clariùs appareat de deliberatione teſtatoris, & ne decipi poſſit: ob rationem etiam alteram, quam eod. cap. præcedenti n. 97. adduxi. Septimò deinde, hæc ipſa pars filij prædicti legitimati fundatam videtur de iure habere intentionem ſuam (quando ſuperiora non interuenirent) ex reſcripto ſolo inuictiſſimi, & religioſiſimi Regis noſtri Philippi, legitimantis eum in ampliſſima forma, & cum omnibus clauſulis legitimationis pleniſſimæ, vt ita legitima ſaltem ei deberetur, & relinqui debuerit tanquam filiis legitimis, nec in ipſa potuerit præiudicium eidem quouis modo infligi, nec grauamen aliquod adiici, quæ tamen in casu præſenti relicta non fuit. Id autem ad oculum non modò putet; ſed & facilis quoque probationis eſt: nam in terminis iuris[*] communis nullus ambigit, legitimatos aſſequi iura omnia legitimorum, & ſuorum, & ſucceſſiones omnes, quas habent illi, qui ab initio legitimi naſcuntur, nihil ab eis differentes, vt in l. ſite parens, vbi Baldus notat, C. de ſuis & legitimis, & in authen. quibus mod. natur. efficiant. legitimi, §. ſit igitur, collat. 8. & in l. 9. titul. 15. partita 4. ibi: E ſi los ouiere, herederan ſu[*] parte, como los otros hijos legitimos, que ouieren de mugeres legitimas: & legitimationis causâ incipere eſſe in patris poteſtate, vt in d. authent. quib. mod. natur. effician. legitimi, §. liceat igitur, collat. 6. ibi: Et ſuos de cætero, & in patris poteſtate habere: & in §. quibus connumerari, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſt. de ferun. ibi: Suorum iura naſcuntur, & in l. certum, ff. de iniusto rupto: & in ſpecie notarunt Baldus, in l. eam quam, C. de fideicommiſſis, colum. 1. Iaſon, in conſil. 202. in 5. colum. lib. 2. Craueta, in conſil. 138. colum. 2. Pariſius, in conſ. 33. ex num. 1. lib. 1. Antonius Galeatius Maluaſſia, in conſil. 18. ex num. 33. cum ſeq. volum. 1. & exornant quamplurimis Gregorius Lopez, in dicta l. 9. titul. 14. partita 4. in verbo, ſi los ouieren. Andr. Tiraquellus, in l. ſi vnquam, in verb. ſuſceperit liberos, num. 78. vbi multa de his ſubdit: Ioannes à Rojas, in epitome ſucceſſionum, cap. 23. per totum, maximè ex num. 34. cum ſeq. & num. 47. & ſeq. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 3. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib 11. titul. 10. M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 23. n. 26. fol. 212. Alexander Raudenſis, de analogis. lib. 1. cap. 36. Cæuallos, commun. contra commun. quæſt. 2. vbi latè. Andreas Fachineus, in conſ. 2. & in conſ. 3. lib. 2. Georgius de Cabedo, deciſione Luſitaniæ 69. ex n. 2. cum ſeq. Borgninus Caualcanus, deciſ. 32. n. 19. & 20. parte 3. & deciſ. 33. num. 4. & num. 9. cum ſeq. parte 4. Petrus Surdus, in conſil. 75. ex num. 1. lib. 1. Guillerm. de Ceruantes, in l. 12. Tauri, ex num. 43. cum ſeq. Azeuedus, in l. 10. titul. 8. lib. 5. ex num. 2. cum ſeq. & n. 43. & ibidem Matienzus, gloſſ. 1. & ſeq. Franciſcus Viuius, deciſ. 213. lib. 2. Michaël Graſſus, §. ſucceſſio ab inteſtato. quæſt. 19. ex num. 9. Caldas, de nominatione emphyteutica, 1. p. quæſt. 21. per totam. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 5. littera L. concluſ. 219. fol. 223. Sfortia Oddi, in conſil. 1. per totum, quò loci in materia legitimationis facit nonnullas, & notandas regulas, ſiue concluſiones generales, quibus duci aliquando vnuſ quiſque debebit, ne in eadem decipiatur materia: Aliqua etiam ſcribit in conſ. 16. & Marcus Antonius Eugenius in conſ. 57. n. 16. vſque ad num. 32. qui coaceruando traditiones Doctorum in hac ipſa materia, inquit, quod legitimatus per reſcriptum æquiparatur legitimis & naturalibus, vt ibi dicto n. 16. & nihil differt a legitimato per ſubſequens matrimonium, vt ibidem num. 17. nec à legitimis, vt num. 18. & habet verum ſtatum legitimorum, vt n. 20. & æquiparatur filio legitimè nato quoad ſucceſſionem, vt num. 21. & habet exiſtentiam ſuorum hæredum, vt num. 22. & eſt agnatus, & agnatio per eum conſeruatur, vi num. 22. Cuius tamen contrarium Ludou. Molina, & alij relati ſuprà, tuentur: & agnaſcitur non ſolum patri, ſed etiam omnibus, vt n. 24. & 88. & connumeratur in numero duodecim filio[*]rum ad immunitatem obtinendam, vt per eundem Eugenium, num. 25. poſt Ruinum, in conſ. 124. n. 5. lib. 4. Rolandum in conſ. 67. n. 18. lib. 3. & iura omnia[*] loquentia de filiis verè legitimis, locum habent in filiis legitimatis, l. liberos, C. de iure deliberandi, Rojas, in epitome ſucceſſionum, d. cap. 23. n. 35. &36. Guill de Ceruantes, in d.l. 12. Tauri, num. 44. qui inde poſt Ludou. Molinam, de Hiſpanor. primogen. lib. 3. dicto cap. 3. & alios Interpretes ad quæſtionem infert, & ipſam latè proſequitur ex num. 42. cum ſeq. vtrùm inquam[*] legitimatus deficientibus legitimis poſſit ad maioratum admitti: cui iunge Azeuedum, in dicta l. 10. titul. 8. lib. 5. num. 4. & n. 17. Blaſium Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 279. vbi ſeptem conficit concluſiones in hoc articulo, & materia ſucceſſionis filij legitimati: Et maximè vide (quod attinet ad fideicommiſſa & maioratus) in 4. 5. 6. & 7. concluſione. Cæuallos, comm. contra commun. quæſt. 3. n. 25. & n. 50. cum ſequent. relatos per eum ibidem, in verſic. ad ſecundam concluſionem, Fachineum etiam, dicto conſ. 2. & 3. lib. 2. Caualcanum, in locis relatis ſuprà, M. Anton. Peregrinum, de fideicommiſſis, dicto art. 23. n. 28. & 29. vbi duodecim exemplis, & iuribus oſtendit, leges etiã exorbitantes, loquentes de filiis, & filiis legitimis naturalibus, locum quoque habere in legitimatis, modò plenariè legitimentur: Aquilinus etiam, in repetitione l. ſis is qui pro emptore, em num. 155. vſque ad num. 177. vbi longa ſerie agit, vtrùm diſpoſitio, ſiue legis, ſiue[*] hominis, tractans de filio ſimpliciter, vel de filio legitimo, comprehendat legitimatum: de quo etiam agunt Authores citati ſuprà num. 41. & nonnullos retulit Azeuedus, in d.l. 10. num. 5. Caldas Pereira, d. quæſt. 22. ex. n. 25. cum multis ſeqq. Sicq́ue iuxta ſuperiora, legitimatus per reſcriptum, efficitur legitimus, provt tenuerunt Bartol. Bald. Paul. & Alex. quos conſulendo, ſequutus fuit Philip. Decius, in conſil. 365. num. 5. & complures alij relati per Tiraquel. in d.l. ſi vnquam in verbo ſuſceperit liberos, num. 77. & conſtanter defendit Ioannes M. Aquilinus, in dicta l. ſi is qui pro emptore, ex num. 154. vbi huius partis rationes, & fundamenta adducit, & contrariæ partis argumentis ſatisfacit pleniſſimè. Concludit etiam, legitimatum legitimum ſimpliciter propriè appellari, & licet in multis à legitimo ipſe differat, non tamen ob id fieri quin ſit verè legitimus; & refert alios Authores ita tenentes. Iaſon tamen, in eadem l. ſi is qui pro emptore, ex num. 259.[*] vſque ad num. 285. Pro fictione tenuit ſecurè, & ſic legitimatum, non verè, ſed fictè dici legitimum. Et eius opinionem quamplurimi ſequuntur relati per Tiraquellum, in dict. verbo, ſuſceperit liberos, num. 96. Octauianus Cachranus, deciſ. Pedemontana 121. num. 6. & alij commemorati per Peregrinum, dicto artic 23. & 30. qui articulum abſoluit, dicens, legitimarum non effici verè legitimum, æquiparari tamen legitimo: Antonius Galeatius Maluaſſia, in conſ. 116. ex num. 66. vſque ad num. 78. volumine 1. Cardinalis autem Franciſcus Mantica, de conie[*]ctur. vltimar. volunt. lib. 11. tit. 10. num. 4. & num. 6. & num. 10. 13. 14. 15. & 31. rem hanc eandem diſputat, & contrarietatem adducit: ſubdit tamen foedere diſtinctionis opiniones has repugnantes poſſe concordari. Et verè diſtinctio, atque concordia eiuſdem veriſſima eſt, vt ſcilicet legitimatus, non ſit verè legitimus ordinaria legitimatione: quia non eſt natus ex matrimoniali coniunctione, ſed habetur pro tali, & perinde accipitur, ac ſi legitimè conceptus fuiſſet. Prout verò legitimitas eſt actus iuris ciuilis, dicitur verè legitimus, cum nihil aliud ſit eſſe legitimum, quam eſſe idoneum ad ea, quæ deferuntur iure ciuili, & tunc quidem iure negari non poteſt, quin legitimatus beneficio Principis, ſit verè & propriè legitimus: Et tandem Mantica ipſe adducit doctrinam illam Baldi, in,. cùm acutiſſimi, num. 7. C. de fideicommiſſis, dicentis, quòd legitimatio eſt verus[*] ſtatus legitimorum, licèt non ſit verum principium. Et eundem Baldum retulit Marcus Antonius Eugenius, in conſilio 57. numero 20. Alexander quoque Raudenſis, de analogis dicto capit. 36. num. 66. vbi[*] numero 71. inquit quòd legitimi appellatione non venit legitimatus, ſecundum famoſius ſignificatum: & numero 63. quòd legitimatio eſt ſimilis Alchi[*]miæ: & numero 64. quod legitimus dicitur legitimus per poſterius, id eſt, gratia, regeneratione, & do[*]nos & videtur renaſci, & eſt ſimilis manumiſſo, &[*] poſthumo: & num. 59. quod legitimationis materiæ[*] laceratæ per Doctores reſolutio pendet à theoricis analogorum. Et idem in effectu reſolutiuè tenuit Petrus Gyllenius, in §. & quid ſi tantum, l. Gallus, ff. de liber. & poſthum. num. 128. & duobus ſeqq. Ioannes Bolognetus, in rubrica, ff. de. lib. & poſthum. num. 31. & ſeq. & num. 37. & ſeq. vbi aduertit, legitimandi[*] quatuor modos introductos fuiſſe per Iuſtinianum, vt ibi latiùs explicat. Et Marc. Ant. Eugenius, in conſilio 53. num. 10. cum ſeq. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 23. numero 32. qui rectè annotauit, hæc omnia pertinere ad legitimationem reſtitutiuam, quæ plenariè conferrit iura omnia legimòrum, ſicut etiam obſeruauit Bolognetus, in dicta rubrica, num 36. dicens, Quod legitimatio eſt[*] filiationis ciuilis noua creatio à ſuperiore facta per reſtitutionem naturæ, vel alios modos à iure permiſſos. Quæ omnia euincunt planè, legitimatum dici legitimum prout ſecundæ opinionis Authores declarant, ſicq́ue perinde eſſe, ac verè legimus eſſet, licè principio non ſit verè legitimus (vt Baldus dicebat) & ita poſt alios concludit Antonius Galeatius Maluaſia, in conſ. 18. ex num. 33. cum ſeq. & in conſ. 116. ex num. 66. volumine 1. Georgius de Cabedo, deciſ. Portugalliæ 69. num. 2. nec ita diſtinguit Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, libro. 4. tit. 62. §. 4. d.q. 21. num. 25. & 26. Indeque fit, legitimato per reſcriptum Principis[*] deberi legitimam, prout legitimè nato; etſi non fuerit relicta integra legitima, poſſe agere ad ſupplementum prout poteſt verus legitimus; & ſuccedere ab inteſtato patri ſimul cum aliis legitimè natis; & præteritum habere ius dicendi nullum teſtamentum, prout legitimus habet; & iniuſtè exhæredatum, querelam; & præteritum à fratre, qui inſtituit turpem perſonam, fraternum teſtamentum expugnare: ac denique cætera omnia facere, quæ faceret, ſi legitimus, & naturalis fuiſſet, prout hæc omnia, ita dilucidè adnotauit, atque ex relatione aliorum comprobauit Authorum M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, ar. 23. n. 27. per totum: comprobarunt etiam, atque adnotarunt Marc. Anton. Eugenius, d. conſ. 57. n. 26. & quinque ſeqq. Georgius de Cabedo, d. deciſ. 69. n. 2. Ioannes Mar. Aquilinus, in d.l. ſi is qui pro emptore, n. 174. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 10. num. 29. Iulius Clarus, §. teſtamentum, q. 84. Petrus Surdus, in conſ. 75. num. 2. 3. & 4. lib. 1. qui adiicit, quòd legitimatus debet inſti[*]tui ſicut legitimus. Tradiderũt etiam ſuperiora omnia Couarr. in 4. 2. cap. 8. §. 8. n. 2. Ioannes à Rojas, in epitome ſucceſſionum, c. 23. n. 34. & 45. & 46. Antonius Gomezius in l. 11. Tauri, n. 66. Antoninus Theſaurus, deciſ. Pedemontana 84. Ioannes Cephalus, in conſ. 277. num. 4. lib. 2. Ioannes Gutierrez, in §. ſui, de hæred. qualit. & differen. n. 178. & in repetit. l. nemo poteſt, ff. de legatis 1. n. 334. & 335. Antonius Galeatius Maluaſia, in conſ. 18. n. 6. volumine 1. Cæſar de Graſſis. deciſ. 4. n. 2. in tit. qui filij ſint legitimi, Azeuedus, in l. 10. tit. 8. lib. 5. n. 16. & 54. Cæuallos, commun. contra commun. q. 2. n. 7. 16. & 22. Aluarus Valaſcus, in praxi partitionum, c. 7. ex. n. 39. vſq; ad n. 44. vbi agit, an collationis materia conueniat legitimatis: Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſ. Gamæ 134. fol. 59. Petrus Gillenius, in §. & quid ſi tantum, n. 230. qui ex n. 225. agit, an pater filio legitimato plus relinquere poſſit, quàm liberis iuſto matrimonio quæſitis? Quæ quidem quæſtio apud nos iam hodie dubium non habet ex nouis huius Regni conſtitutionibus, vt ſtatim dicetur: Guill. de Ceruantes, in l. 12. Tauri. n. 49. Ioannes denique Bolognetus, in d. rubrica, ff. de liber. & poſthum. qui cum ex n. 48. vſq ad num. 53. inſtricta iuris diſputatione agitaſſet propoſitam, quæſtionem, vtrum legitimati per reſcriptum Principis, poſſint rumpere teſtamentum, ſi prætereantur, & contrarias opiniones adduxiſſet, atque fundaſſet; tandem d.n. ex veriori, & communiori (vt ipſe enuntiat) ſententia conſtituit regulam, quod legitimatus per reſcriptum Principis, nihil dissert à legitimis, & habet iura ſuorum hæredum, ac cum clauſula motu proprio, & ex certa ſcientia, poteſt ſi eſt preteritus, rumpere teſtamentũ; ſiue ſit legitimatus ante teſtamentum, ſiue poſt teſtamenũ factũ ſicut legitimè natus. Et id ipsũ reſoluit, & nonnullas ex dictis doctrinis pro legitimatis expẽdit Steph. Gratianus, diſceptationũ forenſiũ, c. 138. n. 38. & quinq; ſeq. Hæc autẽ omnia ex n. 40. ponderata, dicti filij legititimati ius (vt vides) ſic inducere, atque probare videntur, vt velut expreſſa pro eo ſint, nec primo aſpectu vitabilia, & quamuis nouiſſimo iure l. 12. Tauri, quæ eſt, l. 10. tit 8. lib. 5. nouæ collect. regiæ. longè diuerſa ſit ob[*]ſeruatio; nam indiſtinctè filij per reſcriptum legitimati (ſi extẽt ex iuſtis nuptiis procreati, aut per ſubſequẽs matrimoniũ legitimate filij) neq; ex teſtamento, neque ab inteſtato ſuccedere poſſint, præter quam in quinta[*] parte bonorũ patris, matriſve ſuæ, quã eis duntaxat relinquere poſſunt, quemadmodum extraneis, iuxta diſpoſitionẽ l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, quã quintã bonorum partẽ[*] ſi parentes filiis legitimatis non reliquerint, neque ipſi aliàs vnde commodè ali poſſint, habeant; ex teſtamento, & contra teſtamentum, & ab inteſtato conſequi poterunt, aut eam ſaltem quintæ partis portionem, quæ vnicuique iuxta ſtatum, & conditionem ſufficiat, prout ex communi Interpretum huius Regni reſolutione, & ipſarum legum conſtitutione aperta adnotarunt Ioannes à Roxas, in epitome ſucceſſionum, d. cap. 23. n. 37. & 38. Guillen de Cerbantes in l. 12. Tauri, n. 45. & 49. Antonius Pichardus, ad tit Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſt. deferunt. §. Quintò, de legitima filiorum legitimatorum ſucceſſione, ex n. 13. cum ſeq. idque adeò indubitatum ſit, vt maiori comprobatione non indigeat: quamuis inquam hæc ita ſe habeant de iure huius Regni, filiis legitimis extantibus, & inde ceſſet diſputatio illa controuerſa Michaëlis Graſſi,[*] §. ſucceſſio ab inteſtato, quæſt. 19. n. 10. ipſis tamen deficientibus (prout in caſu præſenti deficiebant & ſolus legitimatus filius extabat) ex teſtamento, & ab inteſtato iura ſuorum hæredum retinent hodie ipſi filij legitimati, ſicut olim; & à parentibus præteriti teſtamenrum rumpunt & infirmant, nec iſto caſu ius commune alteratur in aliquo. Quod ipſe Pichardus, vbi ſup. n. 17. fol. 1271. poſt Matiençum, in d.l. 10. tit. 8. lib. 5. gloſſa 7. n. 3. & Ceruantes, in d.l. 12. Tauri, n. 43. & ſeq. & n. 49. rectè animaduertit. Cæuallos etiam, commun. contra commun. d.q. 2. num. 30. & quinque ſeqq. & num. 36. vbi inquit quod filius legitimatus, deficientibus filiis legitimis ſuccedit in omnibus bonis parentis. Sicque non modo in terminis iuris communis, ſed etiam legum nouiſſimarum huius Regni, præfatæ omnes doctrinæ, traditæ ex n. 40. atque ex n. 57. dicti filij legitimate partes coadiuuant ſtrictiſſimè; & intactæ remanent: atque in aliis caſibus coadiuuabunt, & illeſæ manebunt, vbicunque legitimatio in forma ampliſſima, & plenariè facta fuerit, nec filij extent legitimi. Et obtinebunt etiam ex ſententia quamplurimorum, quamuis legitimatio ipſa ſit limitata ad iura ſucceſſionis, & in ea, verba illa adiiciantur, quæ in dicta legitimatione reperiuntur, & communiter in aliis legitimationibus inſeruntur in hoc Regno, videlicet; Para que pueda auer, y heredar todos y qualeſquier bienes muebles, rayzes, y ſemouientes, que por vos en vueſtra vida, o al tiempo de vueſtro fin y muerte por vueſtro teſtamento, o vltima voluntad, o por otra manda, o donacion, o por otras qualeſquier perſonas le fueren dados, dejados, o mandados en qualquier manera. Idque iuxta placitum & reſolutionem eorum, qui aſſeuerarunt, legitimato cum clauſula, ſine præiudicio venien[*]tium ab inteſtato, vel ex teſtamento, vel vt patri ſuccedat in eo, quod pater ipſe voluerit, vel reliquerit, vel ſi voluerit, legitimam deberi, quando aliàs eſt plene reſtitutus, & legitimatus. Et præteritum ipſum, vel exhæredatum, ea iura omnia habere, quæ filiis legitimatis plenariè, & ſimpliciter competere dicebamus ſup. ex n. 40. & num. 57. & ſeq. ſic & legitimæ ſupplementum petere poſſet ita ſane Philipus Decius, in conſil. 257. vbi fortiſſimis (vt ipſe putat) defendit rationibus, quod legitimatus ſub formula memorata, non prohibetur retinere legitimam, & Trebellianicam, habènſque minus legitimâ, agit validè ad ſupplementum, quamuis in legitimatione dictum eſſet (etiam ſi minor eſſet legitima) niſi talem à Principe habeat facultatem, & conſtet ſpecificè eâ vti voluiſſe; Caſtrenſis etiam id ipſum tenuit, in conſil. 200. colum. 2. lib. 2. Alexander, in conſil. 30. volumine 4. & in conſil. vltimo, volumine 5. Albanus, in conſil. 7. num. 2. lib. 1. Rolandus, in conſil. 69. num. 50. lib. 3. Paul. Pariſ. in conſilio 7. num. 15. & num. 24. & num. 45. cum ſeq. lib. 2. Carolus Ruinus, in conſil. 86. num. 14. lib. 3. vbi conſilium conficit pro quadam Margareta, ſpuria & legitima cum clauſula, quod de omni quocunque relicto per partem, acquieſcat, quod eidem relinquere voluerit; & nihilominus tenet, & probat, legitimam illi deberi, ex quo fuit in reliquis plenè legitimata. Tiberius Decianus, in conſ. 49. num. 43. lib. 2. in illis verbis: Quinimo dato, quod in ipſa legitimatione dicatur, quod ex teſtamento Ioãninus poſſit ſuccedere in eo tantum, quod voluiſſet pater ei relinquere, attamen ſi reliquiſſet ei minus legitimâ, ſic poſſet de fideicommiſſo integram detrahere legitimam, quia cum per hanc etiam legitimationem fuit quoad natales plene reſtitutus, & ſic factus verè legitimus, licèt poſtea reſtrinxerit poteſtatem ſuccedendi, talis reſtrictio, debet intelligi, modò illud, ad quod reſtringitur ſucceſſio, non ſit minus legitimus, neque natalibus reſtitutus, & c. Et dicit hoc in terminis conſuluiſſe Pariſium, in conſil. 7. num. 15. libro 2. per multas rationes ibi adductas, & Ruinum, in conſil. 145. num. 9. lib. 3. & idem tenet, & probat Ioannes Cephalus conſtanter, in conſil. 117. ex numero 7. cum ſeq. lib. 2. vbi plures adducit rationes: Iacobus Menochius, in conſ. 737. num. 6. lib. 8. qui dicit in hunc modum: Secus caſus eſt, quando legitimatio ita fuit facta vt legitimatus ſit habilis, & idoneus ad omnes honores, dignitates, & commoda, ſitque reſtitutus ad primana iura naturæ, ſed quod ſuccedere poſſet ab inteſtato, & ex teſtamento in eo, quod viſum fuerit patri, ei relinquere. Hoc in caſu cum iſte dicatur vere legitimatus, non autem dispenſatus, ſequitur dicendum, ei deberi legitimam in bonis patris; ita conſequentiam hanc faciunt Didac. Couarr. de ſponſalibus, ſecunda parte, cap. 8. §. 8. num. 1. Pariſius, Cephalus, Decianus, & c. idem Menochius, præſumpt. 79. n. 49. lib. 4. Couar. etiam alio in loco, hoc eſt, variar. lib. 4. cap. 21. num. 3. in verſ. 2. ratio. Gozadinus, in conſ. 48. num. 22. Alciatus, in rubric, ff. de liber. & poſthum. ex num. 30. cum ſeq. deciſio Rotæ 355. num. 1. & 14. prima parte. Hipolyt. Riminaldus, in conſ. 469. numero 13. lib. 4. Petrus Surdus, in conſil. 185. num. 25. lib. 2. vbi inquit, quod filius legitimatus limitatè, ita quod non ſuccedat contra patris voluntatem, habet ius petendi legitimam, & ipſam detrahit ex veriori ſententia (vt ipſe aſſerit) ſi hæreditatem reſtituere grauatur, & refert Decium, in dict. conſil. 257. num. 2. & in l. precibus, num. 24. C. de impuberum, Ripam, Albanum, & Cucchum, ita tenentes. In hanc etiam ſententiam magis animum ſuum inclinat Ioannes Garcia, de nobilitate, gloſſa 21. num. 81. nam admiſſo pro vero, quòd filius in propoſito legitimatus dicatur, & non diſpensatus (quod inferiùs lucalentius probabitur) infert ſtatim quaſi in neceſſariam conſequentiam in hæc verba: Retenta autem hac opinione, tatis legitimatus habebit querelam, nec grauabitur in legitima portione: denique (vt ſæpius diximus) habebit omnia, quæ iure conceſſa ſunt legitimis, &c. Subdit etiam concluſiuè: Tu cogita, difficillima eſt dubitatio, in reque ambigua obſcurior deciſio. Et numero 84. iterum, atque in eodem remanet dubio, ex ipſa ratione, quòd ſi talis filius plenè legitimatur, & reſtituitur; ergo legitima ei debetur, etſi ſucceſſionis ius limitetur, & ſic ſcribit: At vero cum ſimpliciter ait, quod ſuccedat in eo, quod patri videbitur, tunc quia apertè non conſtat de voluntate Regis concedentis reſcriptum, quod ex iure ſcripto interpretandum eſt, plane inſurgit dubitatio, de qua ſuperiùs. Et quamuis quæſtionem hanc in terminis non proponat Hieronymus Cæuallos, commun. contra commun. quæstione ſecunda, vbi per totam ipſam quæſtionem legitimationis materiam pertractat, prout ibi videbitur: Huic tamen reſolutioni conducere videntur rationes illæ adductæ per eumdem, ex num. 34. cum ſeq. immò & Decij opinionem probare. Et vide d. quæſtione ſecunda, ex numero 41. cum ſeq. in illa quæſtione, Vtrùm filij ſpurij, vel adulterini, non ſuccedant matri, extante filio legitimato, ac ſi legitimus extaret. Præfatæ autem Decij, Ruini, & aliorum ſententiæ fundamentalis & præcipua ratio in eo conſiſtit (vt vidiſti) quod cum hic ſit verè legitimatus, & ſic tanquam verus filius habeatur, legitima debetur ipſi in bonis patris ſui, & reſtrictio, ſeu limitatio intelligitur, dummodò ſucceſſio, vel id quod à parte relinquitur, non ſit minus legitimâ; quia aliàs non poſſet dici legitimus, neque natalibus reſtitutus, nec generalis excluſio ſufficit, vbi agitur de legitima, quia cum pater voluerit filium eſſe legitimatum, ac ſi natus effer de legitimo matrimonio, conſequenter etiam voluit eum non eſſe legitima ſua defraudatum, quæ debetur ex legitimo matrimonio natis alioquin induceretur quædam perplexitas, vt ipſe Cephalus dicto conſil. 117. ex num. 7. vſque ad num. 15. lib. 2. & Pariſius dicto conſil. 7. lib. 2. latiùs probarunt, & cùm hæc ita habeant ex prædictorum Authorum ſententia, non mediocriter videtur etiam ex ipſis fundari, & probari dicti filij legitimati iuſtitia, & intentio. Quæ etiam vel ex alio fulcitur, atque comprobatur, quod ſuperiores omnes illæ doctrinæ, & reſolutiones adductæ ſuprà ex num. 40. atque ex num. 57. legitimatum dici verè legitimum, & habere legitimam, poſſèque agere ad ipſius ſupplementum; præteritum, vel exhæredatum, habere ius dicendi nullum, vel querelam inofficioſi, procedunt etiam ſi le[*]gitimatus ſit filius ſpurius, & non ſimpliciter naturalis; idque iuxta ſententiam quamplurimorum Authorum, qui aſſeuerarunt, quod legitimatio vera & propria dicitur, facta à principibus laicis de filiis corum, inter quos non poterat eſſe matrimonium, quando principes ipſi nihil diſponunt ſuper matrimonio, ſed reſtituunt perſonam primis natalibus, & antiquæ ingenuitati & natiuitati is maculam abſtergunt, tollentes differentiam legitimitatis, & illegitimitatis iure ciuili inuentam: ita ſane adnotarunt Aretinus, in l. ex facto, in principio, ff. de vulg. & pupil. ſubſtitut. in principio, quæſt. 10. Antonius de Roſellis, in tractatu legitimationis, in §. vbi tractat de effectu legitimationis. socinus, in l. Gallus, §. ſ eius, num. 5. in verſic. ſed aduerte ſi iſta opinion. ff. de liber. & poſthum. Præpoſitus, in cap. per venerabilem, num. 76. Qui filii ſint legitimi. Fulgoſius, in conſil. 16. num. 2. & hanc opinionem allegando Bartolum, Bald. Caſtrenſem, Alex. Calderinum, Innocentium, Hoſtienſem, & Ioan. Andream. dicit communem Zuchardus, in l. poſt humo, num. 21. & 22. C. de bon. poſſ. contra tabulas, vbi dicit, quod Imperator legitimando filium eorum, inter quos eſſe non poterat matrimonium, efficit eum verè legitimum, quia non diſponit de matrimonio, ſed tollit iuris ciuilis impedimentum ſibi ſubiectum: & adiicit, quod Imperator legitimat inceſtuoſum, & filium clerici, qui erat in Sacris conſtitutus. Sequitur Carolus Ruinus, in conſil. 74. numero 14. lib. 3. & in conſil. ſequenti, num. item 14. & in conſil. 67. num. 4. & in conſil. 86. ex num. 11. eod. lib. 3. & ad rubricam, ff. de liber. & poſthum. num. 13. & idem quoque voluit Alexander, in l. ſed ſi hac, §. Patronum, ff. de in ius vocando, Iaſon, in conſil. 11. colum. 4. lib. 3. Decius in l. pactum dotali, num. 15. C. de collationibus, & in conſ. 52. columna finali. Latè etiam hanc ſuſtinet partem Rolandus à Valle, in conſilio 12. per totum, volumine 4. vbi num. 61. ver ſic. non obſtat etiam, & pluribus num. ſeqq. allegando Iaſonem, Ruinum, Gozadinum, Socinum iuniorem, & alios, defendit, eſſe veram & propriam legitimationem filii ſpurij. Idem Rolandus, in conſil. 61. num. 50. volumnie 1. & in conſil. 99. num. 26. & ſeq. lib. 3. Hieronymus Gabriël, in conſil. 30. num. 3. & ſeq. volum. primo Paulus Pariſ. in rubrica. ff. de liber. & poſthumis num. 30. & 31. Alciatus, pariter ibid. num. 24. & ſtrenſis fundamento; quia ſecundum cum, ſi ratio Caſtrenſis vera eſſet, nulla eſſet omnis legitimatio facta à Principe ſeculari, quia nullum habet ius ſuper matrimonio: ſed aliud eſt; quia etiam filium Sacerdotis legitimat. Et dicit procedere contrarium, quando filio remanente in ſuo illegitimo ſtatu, habilitatur ad aliqua, putà honores, vel ſucceſſionem. Et Alciatum refert, ac ſententiam eius amplectitur Petrus Surdus. in conſ. 453. num. 29. lib. 3. . M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 23. num. 36. . qui dicit hanc eſſe communem reſolutionem. & in conſil. 20. num. 3. libro 1. Gozadinus, in conſil. 6. num. 62. & ſeq. Fortunius Garica. in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, num. 283. Crotus ibid. num. 131. ff. de liber. & poſthum. Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ. quæſt. 11. concluſion. 120. in verſic. declaratur. Natta, in l. hac conſultiſſima, §. ex imperfecto, quæſt. 12. num. 19. & ſeq. C. qui teſtamento facere poſſunt. & in conſil. 624. colum. 2. . Ioannes Bolognetus, in rubrica, ff. de liber. & poſthum. num. 51. & 56. Beroius, in conſil. 172. per totum, lib. 2. . Albertus Leonius, in conſilio 78. num. 13. Franciſcus Burſatus, in conſil. 355. num. 8. & libro 4. Cardinalis Mantica. de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 10. num. 31. Marcus Anton. Eugenius. in conſil. 53. numero 34. & 35. & ſeq. qui firmiter in hac reſidet ſententia, & contrariæ fundamentis præbet reſponſum: & ſubdit in fine dicti numeri 34. eſſe magis communem opinionem, & ſecundùm eam iudicaſſe Rotam Romanam; & Senatum Neapol. exploſa opinionc Caſtrenſis, Decij. Ludouici de Sardis, & aliorum. Idem Eugenius in conſil. 57. num. 48. . vbi etiam defendit, quòd legitimatus, non diſpenſatus dicitur, quando legitimatur is, inter cuius patrem & matrem matrimonium conſiſtere non poterat, ſi modò extet ampliſſima legitimatio, per quam quis reſtituatur natalibus, & primæuæ naturæ. Inquit etiam vnum notabile, communem contrariam procedere, quando impedimentum matrimonij eſt ex parte mulieris, vt quia ſit coniungata, ſecus ſi ex parte viri, vt quia ſit vxoratus, quia tunc filius non dicitur diſpenſatus, ſed legitimatus: & citat Socinum iuniorem, qui alios refert in conſil. 93. ſub num. 56. & ſeq. lib. 3. Eandem etiam opinionem tuetur Anton. Galeatius Maluaſſia in conſil. 18. numero 50. &51. lib. 1. qui ſubdit numero 53. quòd diſpenſatio vbi generalis eſt, eundem operatur effectum, quem vera & propria legitimatio. Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit ad deciſionem Gamæ 11. in verſ. & licet cenſeatur in dubio dispenſatio. Pater Ludouicus Molina, tom. 1. de iuſtitia & iure, tract. 2. disputatione 173. in verſ. quamplurimi, fol. 677. vbi eandem cum Didaco Couar. probat ſententiam; & dicit, quòd ſufficienter probat illa ratio in initio eiuſdem diſputationis aſſignata, per reſcriptum inquã Principis, non ſolum naturales filios, ſed etiam ſpurios poſſe ac ſolere legitimari; ideo quòd cum inhabilitates illegitimorum omnium iure poſitiuo ſint introductæ, accedente voluntate, ſeu decreto Principis, cui tale ius poſitiuum ſubiaceat, abolitæ manent; ac proinde idem dicendum etiamſi ſpurius ſit legitimatus: Andreas Fachineus, controuerſ. iuris, lib. 3. cap. 57. fol. 336. vbi hanc ipſam opinionem veriorem eſſe arbitratur ex eadem ratione, quia cùm ſpurius talis à Principe ſcienter legitimatur, & natalibus reſtituitur, in conſequentiam legibus derogatur, quæ eum indignum omni clementia dicunt; ita enim Princeps vult, & verè poteſt; ex quibus duobus modiis omnis actio noſtra perfectionem ſuſcipit. Principem velle, Patet (inquit ipſe Fachineus) ex reſcripto: poſſe vero Patet ex eo, quod hæc iuris ciuilis & poſitiui eſſe conſtat: & quamuis Imperator dicat. tales filios eius clementiâ dignos non eſſe, non tamen eos legitimari poſſe negat, ex ſpeciali quadam ipſius Principis voluntate, & beneficio. Et hactenus de his, quæ (vt vides) euincunt etiam, dictum filium litigantem in præſenti caſu, etſi natum ex eis, inter quos matrimonium contrahi non poterat, habere tamen ob legitimationem adeò plenè factam, iura omnia, quæ filiis legitimis, aut naturalibus legitimatis competunt, & conſequenter Legitimæ iura, vt dixi. Idque certius reddi videtur ex alio quo que; nam poſito quod eidem filio vigore præfatæ legitimationis, à principio non deberetur legitima, & non prodeſſent ea, quæ tot, & graniſſimis iuris Interpretibus tradita fuêre, & num. præcedenti relata; ſuppoſito tamen, quòd iam pater dictum filium hæredem inſti[*]tuit in teſtamento, & vt legitimum agnouit & tractauit in dicta inſtitutione, non potuit poſtmodùm, nec tunc etiam eumdem fideicommiſſo, neque alio onere grauare, & à fortiori non potuit poſtea in codicillis diſponere, quod dictum fideicommiſſum, & grauamen inciperet à die obitus teſtatoris ipſius; cum aliter, & poſt mortem dicti filij legitimati, & filiorum eius dumtaxat incipere, in teſtamento cauiſſet expreſſim, vt in initio huius cap. propoſui. Id autem probatur inprimis ex reſolutione illa, & ſententia Philippi Decij, in l. precibus, num. 24. C. de impuber. & aliis ſubſtitut. vbi loquendo in terminis noſtris, ac de filio legitimato cum clauſula ſuccedendi in eo, quod pater illi relinquere voluiſſet; inquit, quod legitimatus inſtitutus, & grauatus onere fideicommiſſi, quia ſemel habuit voluntatem patris per inſtitutionem, non prohibetur retinere legitimam, & Trebellianicam in reſtitutione fideicommiſſi. Et idem tenuit ipſe Decius, in conſil. 256. num. 2. cuius verba ad literam hoc loco commemorare, ideò neceſſarium duxi, quod in facto præſenti adeo expreſſa ſint, quòd dicti filij ius concludenter videantur probare; quòd etiam eiuſdem Authoris rationi præcipuæ, concludens inferiùs aſſignetur reſponſum. Et concludo (inquit Decius) quod prædictus legitimatus in reſtitutione fideicommiſſi legitimam & Trebellianicam retinere poſſit. Et pro fundamento huius concluſionis præſupponendum eſt, quod ſi iſta legitimatio facta fuiſſet ſimpliciter, iſte legitimatus legitimam habere debuiſſet, & præteritus rumperet teſtamentum. Sed difficultatem facit, quia non fuit facta legitimatio ſimpliciter, ſed limitatiuè. & ſecundum quid. Vnde pro reſponſione, & vera reſolutione conſiderandum eſt, quod verba limitatæ legitimationis reſpiciunt primam acquiſitionem, cum dicitur (quod ex teſtamento ſuccedat duntaxat, prout parti videbitur, & ſi contingat in teſtamento minus legitimâ relinqui, non poſſit petere ſupplementum legitimæ neque querela inofficio ſi teſtamenti) & ſic patet, quod legitimatio fuit limitata ad iſtum effectum, ne teſt amentum impugnare poſſit. Et in caſu noſtro hoc non cadit, quia legitimatus fuit inſtitutus in teſtamento, & habuit vltra Legitimam de expreſſa voluntate teſtatoris, & in caſu iſto agitur de retentione Legitimæ, & Trebellianicæ, in qua quidem retentione non fuit legitimatio limitata, & illa limitatio facta reſpectu primæ acquiſitionis, nõ videtur habere locum in retentione, & ſubit poſtmodùm: Et hoc cõfirmatur, quia fideicommiſſum fuit iniunctum ſimpliciter filio legitimato decedenti ſine liberis, ergo videtur, quod iniunctum fuit ſecundum iuris diſpoſitionẽ, quæ eſt, quod filius poſſit vtramque Quartam deducere, quod lex diſponit. Et iterum in illis: Et ad hoc etiam facit, quia inſtituendo illum legitimatum, tractauit vt filium; idem ergo in fideicommiſſo dicendum eſt, quod illum vt filium grauare voluerit, quia onus fideicommiſſi ab inſtitutione regulatur, arg. l. ab eo. C. de fideicommiſſis. Si grauauit vt filium, videtur voluiſſe, quod detrahere poſſet legitimam, & Trebellianicam, prout filius detrahere poteſt. Et reperio, quod hoc conſuluit Bened. Capra, inſignis Doctor Peruſinus, in conſil. 19. & c. Et eandem Decij opinionẽ adeò expreſſam & in indiuiduo ad caſum præſentem tenuit eius Additionator, in eodem conſil. 256. num. 48. 2. in verbo, concludo, Ripa, in dicta l. Centurio, num. 48. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. vbi refert Decium in dictis duobus locis relatis: Lancellotus Galliaula, in repetitione eiuſdem l. num. 80. vbi etiam dixit expreſſim, quod legitimatus, vt non ſuccedat niſi in eo quod patri videbitur, ſi ſit inſtitutus, & grauatus onere fideicommiſſi, non prohibetur detrahere legitimam, & Trebellianicam: Curtius iunior, in conſ. 254. num. 10. tom. 3. Cucchus in tractatu Legitimæ, in principio, num. 4. Petrus Surdus, in conſil. 185. num. 25. lib. 2. vbi hanc dicit eſſe veriorem ſententiam: Ioannes Bolognetus, in rubrica, ff. de liber. & poſth. num. 59. Azeuedus, in l. 10. titul. 8. lib. 5. num. 41. Antonius Gomezius, variarum tom. 1. cap. 11. de ſucceſſione contra teſtamentum, numero 28. tam in principio, quàm in verſic. Secundò nouiter. vbi in hunc modum ſcribit: Secundo nouiter, & ſubtiliter infero, quod ſi pater, vel mater impetrauit, à Principe legitimationem, ſeu diſpenſationem, vt filius naturalis, vel ſpurius ſuccedat in eo tantum, quod pater, vel mater ei velit relinquere, & poſtea inſtituat eum in aliqua quantitate, vel re; non poterit in ea apponere aliquod onus, vel grauamen, ſed ipſo iure reiicietur, tanquam de legitima neceſſaria. Et iunge Matiençum poſt Anton. Gomezium, & alios, in l. 8. titulo 8. libro 5. gloſſa tertia, num. 5. Azeuedum, l. 7. eodem titulo, & libro num. 17. 18. & 36. in eo dubio, Vtrum[*] pater poſſit filio ſpurio grauamen reſtituendi poſt mortem apponere in Quinto ad alimenta relicto. Et hactenus de ſeptimo fundamento principali huius partis, quod ad legitimationis materiam attinet, & adeò diffuſè propoſitum eſt, vt legitimationis ipſa materia quoad præfatos articulos, ex dictis nunc, & dicendis infrà ad Sextum fundamentum partis contrariæ, abſolutè & dilucidè, latiùs etiam & diſtinctiùs, quàm antea fuiſſet, explicata remaneat. Verùm ſuperioribus omnibus minimè refragantibus, contrarium equidem iuridicè definiuit Senatus noſter Regius Hiſpalenſis, atque diſpoſitioni vltimæ dicti codicilli vſque adeò ſtetit, vt non obſtante teſtamenti præcedentis diſpoſitione, ſtatim mortuo teſtatore ipſo Andr. Nuñez de Prado, erigi, atque incipere cauſam piam, ſiue patronatum, & ex reſiduo omnium bonorum inſtitui iuſſerit, nec inſtitutionem dicti filij teſtamento factam, impedimento eſſe crediderit, non etiam refragari legitimationem, deciderit. Eiuſdem autem Senatus definitio, ſequentibus fundamentis & rationibus comprobatur omninò. Ac primum equidem, teſtatoris ipſius voluntatem in codicillo, ſic manifeſtam & expreſſam, vt nullo pacto eadem vitari, vel excuſari valeat: nam etſi in teſtamento præfatus And. Nuñez de Prado filium ſuũ hæredem inſtituerit, & eo abſque liberis defuncto, filiis etiam ſuis abſque liberis decedentibus, & ſic poſteritate eius deficiente piam Cauſam, ſiue patronatum inſtitui deſiderauerit, & diſpoſuerit; tamen in dicto codicillo inſtitutionem eiuſmodi reuocans, ſiue alterans in effectu, & vocationis dicti patronatus modum, & tempus præueniens, ſtatim mortuo ipſo teſtatore, nec filij morte expectata, piam Cauſam, ſiue patronatum erigi, at que incipere ordinauit expreſſim; & ſic voluntas eius modis omnibus obſeruari, & ad vnguem adimpleri debet, nec quouis modo impedi[*]ri, vt iura vulgata enuntiant, & præcedentib. cap. probaui latiſſimè ex textu etiam in l. conditionibus primum locum, in principio, ff. de condit. & demonſtrat. l. cum quæſt. in fin. C. de legatis, l ex facto, §. rerum autem, ff. de hæred. inſtitu. §. diſponat. in authent. de nuptiis, cap. vltima voluntas, 13. quæſt. 2. & aliis multis iuribus, exornarunt, & latius comprobarunt Fortunius Garcia, in l. Gallus. §. & quid ſi tantum, ex num. 77. Sarmientus, ſelectarum lib. 1. cap. 8. num. 23. M. Anton. Peregr. de fideicommiſſis, articulo 11. ex numero primo, cum multis ſeqq. & magis ſpecificè, atque in[*] terminis, quod in codicillis correcta, & aliter quàm in teſtamento diſpoſita, vti vltima ſunt obſeruanda, probatur in l. ante tabulas, in fin. &. l. diuus. §. licet, ff. de iure codicillorum, & l. ſi mihi, §. in legatis ff. de legatis, 1. & notauit Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 1. dubit. 1. ſolut. 10. n. 22. fol.[*] 164. qui ſubdit num. 23. poſt Pariſium, in duobus locis ibi relatum, quòd diſpoſitio facta in teſtamento, & in codicillis, debet interpretari, ne contradicat, ſed concordetur: ſed ſi contradictio euitari non poſſit, ſtatur diſpoſitioni factæ in codicillis, vti poſtremæ; & idem tenuit Decius, in conſ. 327. num. 2. in verſ. non obſtat. vbi ad id adducit plures deciſiones, & loquuntur Pariſ. & Dec. in his, in quibus expreſſa ſit prouiſio, & aliter quam in teſtamento, cùm vltima derogent prioribus. Quod ſi replices, voluntatem hanc, ſic expreſſam (vt dixi) tunc demum obſeruandam fore, quando in codicillis hæreditatem dari, vel adimi poſſe certum eſſet; cæterùm etiam de iure huius Regni, ac poſt deciſionem d.l. 3. Taur. id ipſum obtinere, quod de iure communi expreſſim deciſum fuerat, provt n. 3. & ſeq. latiùs ſuprà probaui, & permultos huius Regni Authores ita tenentes retuli, & conſequenter, inſtitutionem filij in teſtamento factam adimi, ſeu reuocari non potuiſſe in codicillo, ex præmatura illa Cauſæ piæ, ſiue iuris patronatus erectione atque fundatione: tunc equidem reſponderi poterit, non vſque adeo id certum eſſe, vt difficultatem, & contrarietatem non habeat; vtpote cum in eodem articulo, contrariã ſen[*]tentiam, videlicet, codicillis hodie iure dicto hæreditatem dari, vel adimi poſſe deciſionem l. 3. Taur. quæ teſtamentorum, & codicillorum ſolemnitatem exæquauit; tenuerint Gregor. Lopez, in l. tit. 12. p. 6. in gloſſa, herederos. Idque ipſum ſequutus fuerit Burgos de Paze, in eadem l. 3. Taur. num. 1338. cum ſeq. & neruosè defendit, & fundat Ioannes Matienç. in l. 2. tit. 4. lib. 5. gloſ. 9. n. 20. & tribus ſeqq. cuius fundamenta fortiter adſtringere videntur, ſi originaliter prælegantur & perpendantur, cùm ipſe contendat, rationes illas omnes, quæ iuris communis deciſione iuuabant, ita de iure noſtro Regio ceſſare, vt correctæ omnino videantur (vt ibidem videbis) conceſſo autem ſine veritatis præiudicio, quod contraria ſententia ſit communior, & verior (quod vt vidiſti in initio huius cap. num. 3. & 4. profitentur communiter noſtri Regni Interpretes) adhuc tamen in caſu præſenti rectiſſimè definiuit Senatus, cum etiam in terminis iuris communis poſſet dictus teſtator, in præfato codicillo diſponere, provt diſpoſuit, & ipſe codicillus, & tunc, & nunc valere deberet ideo, quòd codicilli diſpoſitio, & teſtamenti præcedentis alteratio in fauorem piæ Cauſæ,[*] atque ob patronatus inſtitutionem proceſſerit, & facta fuerit (provt infrà piam Cauſam eſſe probabitur) & ſic in eo hæreditas dari, & relictum teſtamento adimi poteſt ad fauorem ipſum piæ Cauſæ: vt notanter tenuerunt Alex. & Iaſ. in l. 2. C. de codicillis. Socin. ſequutus Bald. in reg. 169. incipien. Hæreditas per fideicommiſſum, quos citat, & ſequitur Bern. Diaz de Lugo. in regul. 309. limitat. 3. Barbat. in conſil. 68. Quidam fecit, num. 2. in verſ. nec obſtat ſi dicatur, lib. 2. Guil. Benedict. in cap. Rainunt. de teſtamentis, verbo teſtamentum, 3. n. 58. Ioannes Gratian, in regul. 74. num. 15. Alphonſus Azeued. in l. 2. tit. 4. lib. 5. num. 43. vbi inquit, quòd ad pias cauſas teſtando, poteſt quis in codicillis directò inſtituere: Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iuris, tom. 1. littera C. concl. 406. num. 29. fol. 909. Et ratio eſt, quoniam in diſpoſitio[*]ne ad pias cauſas, magis teſtatoris voluntas, quàm iuris ſolemnitas ſpectatur, & ſic quomodocumque de ea conſtet, obſeruari debet; provt textus ſingularis id probat, in cap. relatum, 1. de teſtamentis, quem ex quamplurimis aliis Authoribus obſeruaui cap. præcedenti: & cum Bart. Alex. Ioanne Dilecto, Franciſco Viuio, Corneo, Alciato, Boërio, Menchaca, & aliis tradiderunt Michael Graſ. §. teſtamentum, quæſt. 18. per totam & maximè num. 2. Iulius Clarus, eodem §. teſamentum, quæſt. 7. Anton. Pichardus. in §. ſed cùm paulatim, Inſtitut. de teſtament. num. 19. & 20. latiſſimè Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 2. parte, cap. 3. ex num. 1. cum multis ſeqq. & cap. 4. vbi latiſſimè fundat, & probat quòd in teſtamentis, & diſpoſitionibus ad pias cauſas remiſſa eſt quæcunque inhabilitas, tam circa efficaciam diſpoſitionis, quàm perſonam actoris, proueniens à iure poſitiuo; iuxta hæc autem nihil intereſt, quod piæ Cauſæ inſtitutio vel in codicillo, vel in teſtamento facta fuerit; ſiquidem quodcunque à Parte contraria impedimenti, aut difficultatis opponitur, ex iuris communis & poſitiui deciſione prouenit, quæ non attenditur in diſpoſitione ad pias cauſas, ſed duntaxat (vt dixi) quod vltimæ defunctorum voluntates cuſtodiantur, & adimpleantur, nec aliquo modo defraudentur. Quia improbus dicitur, qui nititur infrin[*]gere pia defunctorum iudicia, l. nulli, licere, C. de Epiſcop. & Clericis. vbi Bald. & Scribentes communiter, Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 6. tit. 3. num. 1. & ſic cum de voluntate dicti teſtatoris appareat adeò expreſſim volentis, quòd à die mortis ſuæ erigatur, atque executioni mandetur dicti patronatus, & cauſæ piæ diſpoſitio; volunras ipſa ad vnguem obſeruari, & exequi debet, quomodocunque de ea conſtet in teſtamento, vel in codicillo, vel alio quocumque modo duobus teſtibus probetur iuxta reſolutiones communes Doctorum in d. cap. relatum, de teſtam. & Petri Magdaleni, vbi ſuprà. Cardin. Mantic. lib. 6. tit. 3. n. 4. 8. & 10. Atque ex his deducitur ſingularis alia limitatio, & doctrina ad dictam regulam, quod hæreditas codicillis nec dari, nec adimi poteſt iure directo; in omnibus namque caſibus, in quibus non attenditur ſolemnitas[*] iuris ciuilis, provt in diſpoſitionibus ad pias cauſas, hæreditas poteſt dari, & adimi codicillis: ita ſanè atque eleganter docuit Caſtrenſis. in conſ. 93. Viſo dicto teſtamento, in fine, num. 6. & 7. lib. 1. vbiin hunc modum, & ad propoſitum noſtrum valde ſingulariter ſcribit: Item non obſtat, quod iſte ſe reſtrixit ad ſpeciem codicillorum, in quibus non poteſt dari hæreditas directò: Quia hoc fallit in caſibus, in quibus remittitur ſolemnitas teſtandi, vt in milite, dicta l. hac conſultiſſima, §. ſi quis autem. C. de teſtament. ſed hic eſt eiuſmodi propter piam cauſam. Et Caſtrenſis mentionem fecit Cardinalis Thuſcus, Practicar. concluſion. iuris, tom. 1. litera C. concl. 406. n. 34. fol. 909. Rurſus, vt eadem pars, & Senatus definitio magis comprobetur: quamuis ex rigore iuris, codicillis non detur, nec adimatur. hæreditas directò, ex æqui[*]tate tamen illa ademptio hæreditatis facta in codicillis, quæ aliàs erat nulla, & inualida, ſuſtinetur, & valet in vim fideicommiſſi, per textum ad id expreſſum, in l. ſcauola 76. ff. ad Trebel. & in l. 2. C. de codicillis. l. 2. §. fin. ff. de iure codicillorum, ibi, ſed ex fideicommiſſo petitur. vbi Bart. & communiter Scribentes id notant Paul. Pariſius, in conſ. 41. num. 52. & ſeq. & in conſil. 91. numero 21. lib. 2. & in conſil. 25. numero 5. libro tertio, Pichardus, in §. codicillis, numero 12. Inſtitut. de codicillis. Ludouic. Molina, de Hispanor. primogeniis, lib. 2. cap. 8. num. 38. dicens quod ſuperiùs ab eo tradita, quod hæreditas in codicillis, etiam teſta mentorum ſolemnitatem habentibus, dari non poſſit, intelligenda ſunt, vt ex codicillis quis poſſit iure directo hæreditatem conſequi; ſed ſi antea in teſtamento præceſſerit hæredis inſtitutio, ſecunda inſtitutio facta in codicillis, obliquatur, valetque iure fideicommiſſi, ex iuribus ſuprà citatis: Et cum Alex. Imola, Gregor. Lopez, & Guil. Benedict. id ipſum notauit Matienzus, in l. 2. tit. 4. lib. 5. gloſ. 9. n. 16. & 17. Ioan. Gratian. regula 74. n. 18. vbi[*] inquit, quod ſi hæreditas adimitur ab hærede ſcripto in teſtamento, & datur alteri in codicillis, tunc hæres ſcriptus in teſtamento tenetur hæreditatem per fideicommiſſum reſtituere hæredi ſcripto in codicillis. Id autem nullo caſu congruentius, quam in præſenti verificari potuit, ſi quidem codicilli in fauorem piæ cauſæ diſpoſitio, eadem quæ in teſtamento, & fideicommiſſum continet cum ſuis vocationibus: in teſtamento namque pia cauſa ſubſtituta fuit deſcendentibus dicti filij teſtatoris legitimati, & hæredis inſtituti, ſiue poſt eos vocata. Codicillo autem duntaxat abſtulit teſtator ſubſtitutionis gradus, eamque primo loco repoſuit, vt ſic ſtatim teſtatore ipſo defuncto, reſtitutio fieret eidem cauſæ piæ, & ſic verba non tantum ad fideicommiſſum inducendum apta, ſed expreſſa fideicommiſſi prolata fuere, vt ad caſum requiruntur in l. 2. tit. 12. partit. 6. quia tantum anteriores factas ſubſtitutiones omiſit, quod de iure potuit, per text. in. l. 3. §. filius autem, ff. de. lib. & poſthum. & in fortioribus terminis ad reuocationem fideicommiſſi, per Decium, in conſilio 360. n. 5. vere igitur dici non poteſt, quod, quod in codicillo adempta fuit hæreditas hæredi inſtituto in teſtamento, & data piæ cauſæ, quia (vt ex ipſo teſtamento apparet) in eo remanſit dictus filius inſtitutus hæres, & fideicommiſſo grauatus ſi ſine liberis decederet, & ſic pia quoque cauſa in eodem teſtamento nominata, & in codicillo duntaxat declaratur modus, & tempus ſuccedendi, & executio dictæ cauſæ piæ, & patronatus, quæ vocata remanſit in teſtamento (vt dixi) mutatis gradibus duntaxat, abſque eo quod mors eiuſdem filij ſpectetur. Sicque in eodem codicillo nunquam hæres nominata fuit pia cauſa, nec nominatur; inſtitutio namque, & erectio iam erat facta in teſtamento licet in longius tempus, atque in liberorum defectum. Fateri ergo coacta ratione debemus, caſum præſentem non eſſe in terminis quæſtionis propoſitæ, vtrum in codicillis poſſit dari hæreditas, ſiquidem non datur piæ cauſæ in codicillo hæreditas, ſed in teſtamento antea data erat ad modum prædictum, eoque tantum declaratur tempus ſucceſſionis, & execurtionis dictæ cauſæ piæ, quod potuit de iure dictus teſtator efficere, quamuis non eſſet diſpoſitio ad pias cauſas, quia in codicillis poteſt fieri declaratio, etiam ſi per eam hæres inſtitu[*]tus in teſtamento, priuaretur tota hæreditate; provt egregiè declarauit Simon de Prætis, de interpret. vltim. volunt. lib. 2. ſolut. 10. n. 26. fol. 164. dicens, quod declaratio in codicillis poteſt fieri taliter, quod hæres inſtitutus, erit priuatus tota hæreditate, vt ſi codicillum conficiens, suum hæredem ſcriptũ eſſe indignum hæreditate, per text. in l. hæreditas. C. de his quibus vt indignis, ibi: Quia tamen teſtatrix voluntatem ſuam, non mereri vnum ex hæredibus, declarauerat, merito eius portio, non iure ad alium tranſlata, à fiſco vendicata eſt. Per quem text. ita tenuit Decius, in conſilio 361. Viſa longa ſerie, num. 5. in verſiculo, non obſtant allegata ſupra & num. ſeq. Ioannes Gratianus, dicta regula 74. num. 20. Cardinalis Thuſcus practicar. concluſion. iur. tom. 2. littera C. concluſ. 406. num. 26. dicens, quod licet hæreditas non poſſit dari in codicillis, tamen poteſt declarari iam data, & totum tribuitur diſponenti, non declaranti: poſt Signorolum, in conſ. 227. num. 8. Romanum, in conſ. 179. Ampliſſime Doctor. num. 7. verſic. 1. quia. & num. finali inquit ipſe Thuſcus poſt Dinum in conſil. 26. Quætio talis eſt, Quædam domina. quòd in co[*]dicillis poſſunt induci onera, & apponi grauamina hæredi ſcripto in teſtamento, & aliis perſonis: & idem tenuit Capra, in conſ. 3. col. 3. Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. dicta ſolution. 10. num. 25. fol. 164. remanet ergo, declarationem in codicillis factam valere, quamuis per eam hæres ſcriptus in teſtamento priuetur hæreditate ſibi in eo data. Et conſequenter dicendum ſimiliter, in caſu præſenti valere debere, declarationem dicti Andr. Nuñez de Prado, qua in dicto codicillo declarauit, cauſam piam, & patronatum exequi, atque incipere ex die mortis ſuæ, quamuis ex eo inde reſultet, dictum filium hæreditate priuari, cum ipſa pia cauſa poſt mortem eius, & filiorum eiuſdem defectum, in teſtamento admiſſa fuiſſet, & per codicillum tempus executionis declaratur duntaxat, vt ſupra dicebam. Sicque non vocatur codicillaris, ſed potius teſtamentaria diſpoſitio, codicillo tamen declarata, vt in ſimili docuit Baldus, in conſ. 439. Inprimis videndum, num. 3. cum conſ. ſeq. vol. 2. in illis verbis: mihi videtur, quod codicilli non contineant nouam ſubſtitutionem, ſed declarationem ſubſtitutionis teſtamenti, quia teſtator declarat, quod intentio ſuae eſt, quod illa ſubſtitutio ſit pupillaris, & verba hoc patiantur, quia erant verba communia, vnde dico matrem excludi vi teſtamenti declarati per codicillos, ff. de teſtamentis. l. hæredes palam, §. ſed ſi notam, & c. Et in conſil. 340. eod. libro, ibi Nam licet in codicillis pupillaris ſubſtitutio vertatur in obliquam, & non excludat matrem à legitima, vt ff. ad Trebelliani l. Scæuola. tamen codicilli potius veniunt declaratiue ad teſtamentum, quam de per ſe, vi patet ibi, dum dicit, quod ſubſtitutio facta contineat, & c. & Baldi in dicto conſ. 439. mentionem fecit Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolunt. 10. num. 28. fol. 164. vbi notauit codicillis declarari, quod ſubſtitutio in teſtamento facta, detegatur pupillaris, ita quod in to[*]tum mater excludatur. Et per hæc (vt vides) concludenter comprobatur primum huiuſce partis, & deciſionis Regij noſtri Senatus fundamentum: ac etiam reſponſum præbetur ad ea, quæ pro contraria parte adducebantur ſuprà, primo fundamento principali, ex numero primo, cum ſeq. Secundo deinde, & pro eadem parte non mediocriter vrget negari non poſſe, quin in caſu præſenti verſemur in diſpoſitione ad pias cauſas, in qua ſuperiùs dicta indubitatè magis procedunt, & voluntas potius teſtatoris, quam ſcrupuloſa iuris ſolemnitas ſpectatur, ſicuti hoc eodem cap. ſuprà, & præcedenti cap. latiùs probaui. Quod autem diſpoſitio in fauorem piæ cauſæ facta fuerit, & quod pia cauſa ipſa dicatur, ex eo deducitur, quod Baldus tradidit in l. poſt mortem, numero 10. C. de fideicommiſſis.[*] vbi ſcripſit, quod legatum pro virginibus maritandis, videtur relictum reſpectu diuini Numinis, & poteſt dici quodammo relictum ipſi Deo immortali. Et in conſil. 456. in 5. volumine, in fine, inquit, quod dotis cauſa eſt maximè pia, & fauorabilis. Et[*] id ipſum dixit l. 35. titulo 14. partitæ 5. in illis verbis: Eſto es, porque eſte donadio es obra de piedad, vbi Gregorius Lopez, gloſſa prima: & exornant quamplurimis Palacios Rubios, in repetitione cap. per veſtras, tertio notabili. §. 12. num. 4. Gaſpar Boëtius, de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 11. n. 53. Gomez Arias, in l. 30. Tauri, num. 42. cum ſeq. Petrus Surdus, de alimentis, titul. 9. quæſt. 16. num. 27. fol. 602. latiùs Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 2. p. cap. 2. per totum, maximè ex num. 39. cum ſeq. & num. 80. qui indiſtinctè aſſerunt, legatum dotis piam cauſam eſſe, nec diſtinguunt, an pauperi, vel diuiti ſit relictum: provt etiam non diſtinxit Lara, in l. ſi quis à liberis, § ſi vel parens, num. 8. ff. de liber. agnoſcend. non etiam D. Spino, in ſpeculo teſtamentor. gloſ. 10. principali de legato pro dote relicto, num. 22. fol. mihi 276. qui inde atque ex eo, quod dos ſit cauſa pia, & inter opera charitatis connumeretur; infert ad nonnulla, & maximè num. 21. Quod ſi teſtator reliquit centum num[*]mos diſtribuendos inter pauperes, poterit executor in maritandis virginibus diſtribuere: Et num. 25. quod illa quæ relinquuntur pro dotandis vorginibus, non poſſunt in alium vſum, quantumcunque pium, etiam[*] vt ingrediantur religionem, conuerti: Et num. 26. quod ſi aliquis Nobilis ſit datus executor teſtamen[*]ti, vt diſtribuat certam ſummam inter pauperes, & habeat filias ita pauperes, quod ſecundum eius qualitatem non poteſt illas dotare, ſaluâ conſcientiâ ex illa ſumma poteſt eis ſubuenire pro ſua dote: Et[*] num. 27. quod obligatus, & adſtrictus reſtituere bona, male acquiſita, ſi non inueniantur perſonæ, quibus erat facienda reſtitutio, poteſt illa bona pro dote filiarum relinquere, vt latiùs ibidem probat: & tanto magis in caſu præſenti, in quo negari non poteſt, quin teſtator manifeſtè ſenſerit de virgibus pauperibus ſuæ cognationis, ipſaſque maritari, aut religionem ingredi voluerit, immò & pauperiores præferri ſtatuerit expreſſim. Nam & ſi in principio eius clauſulæ, in qua de virginibus ipſis agit, paupertatibus qualitatem non expreſſerit ſpecificè, ex ſequentibus tamen verbis, & aliis eiuſdem diſpoſitionis, velut manifeſtè deducitur, reſpectu diuini Numinis, & pro anima, ac ſeruitio Dei reliquiſſe, opus pium ſemper in conſideratione, & mente habuiſſe. Sed & perſonas pro dotibus nominatas, pauperes eſſe conſtat; ſicque legatum dotis factum pauperi, & inopi, dicitur ad pias cauſas & piæ cauſæ priuilegia conſe[*]quitur, temetſi paupertatis mentio non fiat, ſicuti Baldo, Romano, & Tiraquello obſeruauit Menochius, lib. 4. dicta præſumptione 115. num. 6. & repetit num. 16. Conſtat etiam, nullam earum, quas te[*]ſtator ex cognatione ſua nominauit, pro conditione, & qualitate ſuæ perſonæ bona, vel dotes habere, quibus honeſtè nubere valeat, iuxta ſtatum ſuum, & ob id legatum ad piam cauſam cenſetur relictum, & priuilegia piæ cauſæ conſequitur, quamuis aliqua ex eis aliqua bona haberet, provt etiam ex Tiraquello, & aliis Authoribus annotauit ipſe Menochius ibidem numero octano, Et quod opus pium in conſideratione ſemper habuerit, ac in legato pro virginibus maritandis de ſua cognatione, de eo, quod opus, & cauſam piam inſpicit, ſemper ſenſerit, ex aliis, etiam legatis pro redemptione captiuorum, Miſſiſq́ue, & diuinis officiis celebrandis, & eleemoſyna elargienda, elicitur, quæ ad cauſam piam pertinent, ex eodem Menochio, numero decimoſecundo, & decimotertio, vbi ex aliis Authoribus probauit, quod legatum factum pro anima, & pro re[*]demptione captiuorum, eſt pium. Idque latiùs comprobauit D. Perez de Lara. in commentariis, de anniuerſar. & Capellan. libro primo, cap. 22. ex numero primo, cum ſequentibus, Et hæc quidem cum ita ſe habeant, parum, aut nihil intereſt, legatum prædictum relictum fuiſſe pauperibus ſanguine coniunctis; nam ex prædictis de voluntate teſtraoris appareat adeo manifeſtè, quod animæ, & pij operis cauſam potius, quàm aliud in conſideratione ſemper habuerit, ſiue animæ, & pij operis intuitu, & fauore ſemper diſpoſuerit; atque ab ea præſumptione, quod ob ſanguinis affectionem, magis quam ob paupertatem videatur motus, ex coniecturis, & præſumptionibus contrariis recedi debeat, vt nunc referendi Authores obſeruant, ſequitur equidem non vrgere in contrarium ea, quæ ſuprà fundamento ſecundo partis contrariæ principali, ex numero 6. annotaui: vel eo etiam, quod in dubio potiùs[*] videatur accipienda coniectura, quæ animæ teſtatoris ſuffragatur, quia illa cunctis rebus, & perſonis debet anteponi, l. ſancimus. in fine. C. de ſacroſ. Eccleſiis, cap. cum infirmitas, de pœnitent, & remiſſion. & cap. præcipimus. in principio 11. quæſt. 1 quod in vltima potiſſimùm voluntate locum habet, in qua quis cogitat ſe moriturum, l. hac conſultiſſima, §. at cum humana fragilitas, C. qui teſtamenta fac. poſ. & ita dixit Iaſon, in conſ. 183. columna 2. veriſic. Sextò, volumine 2. & in hanc ſententiam Tiraquellus quoque videtur eſſe procliuior, provt refert, & manure aduerrit Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum. lib. 6. titul. 3. n. 19. in verſic. ſed in dubio mihi magis, & numero 20. & 21. qui[*] eruditè, & iuridicè (vt arbitror) recedit à communi Scribentium placito, quod legatum in dubio cenſeatur potiùs relictum contemplatione conſanguinitatis, quàm pietatis; & contrarium tuetur, quòd magis inquam pietatis intuitu videtur relictum: de quo etiam vide nouiſſimè cum aliis pluribus, quos citat; Iacob. Cancerium, variar. c. 20. de legatis. ex. n. 385. & num. 401. & ſeq. Id quidem, quod aliis concurrentibus, & his omnibus, quæ ſuperiùs ſcripſi, admittendum eſſet omnino. Atque ex ipſis dilucidè manet diſſolutum ſecundæ partis argumentum contrarium. Rurſus & tertiò pro eadem parte facit, teſtatorem[*] ſemper præſumi ſanæ mentis fuiſſe, donec contrarium manifeſtiſſimè probetur, & ei, qui ſanam mentem negauerit, vel dementiam allegauerit, probandi onus incumbere, cap. vltimo, de ſucceſſion. ab inteſt. l. nec codicillos quidem, C. de codicillis. vbi omnes Doctores notant, l. vltima, & ibi etiam notant Doctores, maximè Salicetus num. 2. C. de hæred. inſtit. Gloſſa, Bartol, Baldus, Aretinus, Socinus, Decius, Pariſius, Imola, Curtius iunior, & Alciatus, cum quibus Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. tit. 5. num. 2. qui ſubdit, hoc quidem certo certius eſſe, nam hæc præſumptio eſt naturæ, vt ſenſus & ratio naturalis in quolibet homine præſuma[*]tur: & id ipſum poſt alios multos ſcripſerunt Maſcardus de probationibus, concluſione 1048. num 14. & 25. Sfortia Oddi, in conſ. 93. num. 11. Petrus Surdus, in conſ. 89. num. 3. lib. 1. Burgos de Paz, in conſilio 7. num. 3. & 4. & in conſilio 11. numero 4. Iacobus Menochius, libro 6. præſumptione 45. numero 20. & in conſilio 82. num. 215. & ſeq. lib. 1. Ioannes Vincent. Honded. in conſ. 78. num. 53. lib. 2. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iur. tom 4. littera F concluſ. 541. fol. 99. Ioſeph. de Seſe, deciſione Regni Aragon. 53. n. 4. cum ſeq. Idque maximè, quan[*]do animæ ſuæ, & de ſe benemeritis teſtator conſuluit, vt in fortioribus terminis, & in teſtatore reſpondente ad interrogationem alterius, conſuluit Alexander, in conſ. 12. columna penul. verſio. & dictum Petrum. lib. 1. Sequitur Menochius, lib. 4. præſumptione 8. num. 35. vel quando loquitur verba ordinata, & diſ[*]creta, & talia, quæ ab homine ſanæ mentis proferri ſolent, vt poſt alios Authores probarunt Iaſon, in in l. furioſum, num. 3. & 4. & ibidem, Decius, n. 29. C. qui teſtamenta facere poſſunt, idem Decius, in conſ. 448. num. 1. Pariſius, in conſil. 88. num. 1. lib. 3. Suarez, Grammaticus, Ruinus, Boerius, Craueta, & Surdus, cum quibus Menochius, lib. 6. dicta præſumptione 45. num. 39. Mantica, de coniect. vltim volunt. lib. 2. dicto tit. 5. n. 7. vbi quòd ſapiens, vel prudens, vel[*] furioſus, aut demens, præſumitur quis ex qualitate diſpoſitionis; & latiùs ibi comprobat: Et tit. 6. num. 7. id ipſum, quod teſtator præſumatur ſanæ mentis in[*] dubio, procedit etiam, quamuis ſit ſenio confectus. Et quamuis Notarius ſcripſerit, ſanus corpora, licet[*] mente languens: Etiam ſi teſtes ſint vtrinque pares, quia adhuc magis præſumitur teſtator ſanæ mentis[*] fuiſſe, provt hæc tria adnotauit, & comprobauit Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. libro ſecundo, titulo 5. numero 3. 5. & 6. Cardinalis Thuſcus, dicta concluſione 541. in princip. & regulariter,[*] quod probatio de ſana mente præualeat in dubio, cum Decio, Pariſio Grammatico, Antonio Gabriele, Portio Imolen, Deciano, & Maſcardo obſeruauit Ioannes Vincent. Honded. dicto conſ. 78. num. 73. lib. 2. qui ſubdit num. 4. Id procedere, quamuis teſtes[*] de ſana mente deponentes eſſent pauciores, videlicet duo, alij verò deponentes de non ſana mente, vel de furore, aut dementia, eſſent longè plures, aut mille; quia magis duobus de ſana mente, quam mille de[*] dementia eſt credendum: vt per eundem Maſcardum dicta concluſione 1048. num. 12. 13. & 26. vbi reddit rationem: Burgos de Paz, dicto conſ. 7. num. 4. Thuſc vbi ſuprà num. 6. Ioſeph. de Seſe, dicta deciſ. 56. n. 5. Surdus, in conſ. 89. num. 7. lib. 1. Præſumitur[*] etiam ſanæ mentis, quando Notarius ita affirmat, Bertazolus in conſ. 102. in ciuibus. Grammaticus deciſ. 73. Seſe dicta deciſ. 56. n. 5. Surdus dicto conſ. 89. num. 7. & quamuis in extremis ſit conſtitutus, vt notat Abbas[*] perillum text. in cap. vltimo, num. 9. de ſucceſſion. ab inteſt. & ex communi Doctorum ſententia tradidit Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 2. tit. 6. num. 1. vbi dicit, quòd moribundus in articulo mortis poteſt teſtari, ſi tamen articulatè loquatur: idque per text expreſſum, in l quoniam indignum, C.[*] de teſtamentis, ibi, quæ fortè ſeminecis, & balbutiens lingua profundit. & ibi notant Angelus cum Gloſſa, Paul. Caſtrenſ. n. 3. Alexander n. 4. & Iason n. 3. idemque colligitur ex l. Seia. §. vlt. coniuncta l. Marcellus, in principio, & §. 1. ff. de donat. cauſa mort. & ex aliis iuribus, quæ Mantica ipſe ponderat erudite: Ex textu etiam, in cap. Raynutius, ibi, in extremis conſtitutus. vbi latè Guil. Benedict. eodem verbo, de teſtament. Et quod in articulo mortis conſtitutus teſtari poſſit, & ſanæ mentis præſumatur in dubio, ſi articulatè loquatur tenuerunt & alij Authores, quos ipſe Mantica dicto tit. 6. n. 4. & 5. per totum, recenſet, & fundamento partis contrariæ præcipuo, atque ex l. hac conſultiſſima, §. at cum humana fragilitas, C. qui teſtamenta facere poſſunt, adducto reſpondet concludenter: Surdus etiam, in conſ. 414. n. 58. & 59. lib. 4. Non ergo ſufficit dicere, in extremis conſtitutum, aut non ſanæ mentis teſtatorem teſtamentum condidiſſe, niſi aliunde & iuridicè, atque ex coniecturis legitimis & probabilibus impedimẽtum probetur, provt ipſe Mantica obſeruat, & vnanimiter amplectuntur omnes Authores ſuprà relati, & qui latiùs commemorabuntur alio cap. infrà hoc eod. lib. & tract. Atque ideo ſcienter, & conſulto hic prætermittuntur. In caſu autem præſenti, ſi dicta omnium teſtium attentè prælegantur, & acta proceſſus dilcidè inſpiciantur, ſuperiora omnia abſque dubio concurrebant ſimul. Inprimis namque, non duo tantum teſtes de ſana mente, & integro iudicio teſtatoris tempore codicilli conditi, ſed & quamplures depoſuerũt, & vnanimiter affirmarunt; & de non ſana mente, aut iudicio integro mortis cogitatione perturbato, tres tantum, & minus concludenter, vnuſq́ue exauditu, dicebant; Tabellio autem, ac cum eo teſtes, inſtrumentales eiuſdem codicilli de ſana mente omnimodò aſſeuerarunt, de qua, & ex qualitate diſpoſitionis, & verbis diſpoſitiuis apparuit dilucidè. Deinde, vt animæ ſuæ conſuleret idemmet teſtator, & in fauorem cauſe piæ, ſeu patronatus tempus præueniens, ſic (vt dixi) in ipſo codicillo diſpoſuit, & nõ expectato tempore mortis dicti filij, provt in teſtamento ordinauerat, ſed ſtatim ipſo præmortuo, cauſam piam incipere, expreſſit; quod ſanæ mentis, & integri iudicij maximum argumentum eſt, iuxta ea, quæ multum ad propoſitum tradiderunt Socinus, in conſil. 98. num. 5. libro 3. Alexander in conſil. 147. num. 6. lib. 7. Corneus in conſil. 21. num. 11. lib. 2. Iaſon in conſ. 141. num. 7. lib. 4. Rodericus Suarez allegatione 1. num. 10. & 11. ac denique, & alia nonnulla in pios vſus deſtinauit, vt ex eodem proceſſu deducitur, & poſt conditum codicillum eundem, ſanæ etiam mentis apparuit, vt iidem teſtes, & Tabellio affirmant. Et per hæc concludens redditur reſponſum ad ea, quæ tertio argumento, pro contraria parte ponderato ſuprà ex n. 13. adnotaui. Ad aliud tamen quod in eodem argumento, ex Angeli, & aliorum ſequacium ſententia adduxi num. 17.[*] videlicet teſtamentariã & aliam diſpoſitionem quãcunque in mortis articulo factam, præſumi à lege dolosè & fraudulenter fieri; ſatis clarè apparet ſolutio, ſi animaduertamus minimè id eſſe verum, nec obtinere, ſi non extent aliæ fraudis & doli coniecturæ & præſumptiones, ſicuti contra Angelum Alexander tenuit, & cum ſequuntur Aretinus, Socinus, Felinus, Decius, Albertus Brunus, Antonius Gabriel Sarmientus, & alij, cum quibus ſic reſoluit Franciſus Burſatus in conſil. 40. num. 70. & ſingulariter explicat numeris ſeqq. libro primo. Aliàs namque ſequeretur, quòd ſi ſolus mortis articulus induceret fraudis præſumptionem, profectò nec etiam valeret ingreſſus Religionis, nec legitimatio filiorum contracto matrimonio cum concubina in articulo mortis, in præiudicium ſubſtituti, immo nec legitimatio facta poſt teſtamentum à ſano in eiuſdem præiudicium, quia ſemper præſumeretur ſecundum eos factum, vt frauderetur ſubſtitutus, contra omnes concluſiones traditas per doctores, in locis relatis per eundem Burſatum, qui ſubit numero 72. quod[*] omnis actus poteſt valide fieri, & ſortiri effectum, licet in extremo vitæ celebretur, vt late per Barbatiam in cap. Rainutius, de teſtament, columna 3. & per Guil. Benedict. dicto verbo, in extremis conſtitutus: Et tandem profert hæc verba Burſatus ipſe, Bene articulus mortis eſſet conſiderabilis, quando eſſet tam prope mortem, quod ſenſus deficeret, vt in prædictis quæſtionibus, & c. Et id ipſum quod Burſatus, contra Angelum tenuit Anton. Gomezius in l. 10. & 11. Tauri n. 59. Prætereà & quarto loco facit, codicillum præfatum continere omnes ſolemnitates ad illius validitatem neceſſarias, & præcipuè teſtium numerum, Notarij, ac teſtium rogitum, & alia. Nec repugnare, quod teſtator fuerit inductus blanditiis ad reuocandum teſtamentum prius, & tempus vocationis cauſæ piæ præueniendum; Quia reſpondetur, non ideo minus codicillum ipſum eſſe validum, nam poteſt quis alium blanditiis allicere ad ſibi relinquendum, l. finali, ff.[*] ſi quis aliq. teſtament. prohib. idem probatur in l. finali. C. eod. titulo. vbi præmittitur vxori virum prouocare, vt eam inſtituat, & licet mutuis affectionibus inuicem ſe prouocare ad inſtituendum. Et procedit etiam in contractibus, quia eadem militat ratio, & procurans ſe inſtitui, non præſumitur in dolo, licitum etenim eſt procurare ſuam vtilitatem, nec eſt interdictus vſus blanditiorum; ſicuti ex aliis multis Authoribus obſeruauit Petrus Surdus, in conſilio 373. numero 2. per totum, libro 3. & vltra eum id ipſum annotarunt Burgos de Paz, in conſilio 7. num. 14. & Authores permulti, quos har. controu. quotidian, iur. lib. 3. cap. 1. ex numero 122. vſque ad num. 126. ego recenſui, Crauetam inquam, Burſatum, Marium Riminaldum, Menochium, Flaminium, Peraltam, Mieres, Peregrinum, Raudenſem, & alios. Patrem etiam Thom. Sanchez, de ſponſalibus, lib. 4. diſputatione 7. num. 8. 9. & 10. fol. mihi 719. atque ex ipſis concluſiones illas deduxi, videlicet perſuaſionibus aut etiam precibus (modo ab illis dolus abſit fraus, & calliditas) licitè poſſe quemcunque allicere amicum, vel coniunctum, vt eum inſtituat, vel vt aliquo modo in fauorem eius diſponat, licitèque vtilitatem ſuam procurare quemcunque, nec dolum ex eo induci, vt etiam notauit idem Surdus dicto conſ. 373. n. 4. & 5. qui ſubdit, quòd vtilitatem ſuam procurans,[*] non præſumitur facere, vt alij noceat, etiam ſi in conſequentiam inferatur damnum Tertio: Et ſic neceſſarium eſſe, quod probetur, id fuiſſe factum malis, artibus, vt ex aliis Authoribus comprobat. Deduxi etiam, atque ob eandem rationem doli mali, & machinationis requiſtæ num. 124. & 125. perſuaſiones,[*] & preces eas dumtaxat damnari quoad facientem teſtamentum, quæ importunæ adeò fuerint, vt iteratæ & nimiæ, & ſic immodicæ, & inſtantiſſimæ, & ſæpe repetitæ fuerint: vt putà cùm cogere ipſæ videantur aliquo modo, aut genus quoddam violentiæ continere, vt ibidem & iure, & authoritate probaui num. 126. & tribus ſeq. immò coactionem, aut violentiam excedere, vt etiam ibi adnotaui, Cæterùm in caſu præſenti, non modo hæc ita non euenerunt, immò ex dictis quamplurimorum teſtium, ac maximè corum, qui eidem codicillo conficiendo, & legendo interuenerunt tanquam teſtes inſtrumentales, atque ex aliis (vt dixi) pleniſſimè probatum eſt, teſtatorem præfactum liberè & ſpontaneè, atque cum qualitate libertatis plenæ, & omni violentia, ſiue illicita aut doloſa perſuaſione Religioſorum ſecluſa & remota, præfactum codicillum ordinaſſe. Et quamuis ex aduerſo teſtes nonnulli (qui verè non concludunt, nec ita vt debuerunt, in propoſito depoſuerunt in contrarium dictæ qualitatis libertatis plenæ, & pro fraudulenta perſuaſione) & eorum maior pars, immò omnes duobus exceptis ex auditu deponunt: quamuis inquam teſtes ipſi in contrarium deponerent, pars ipſa piæ cauſæ multis de cauſis, iure ipſo corroboratis, præualere deberet; & ob id maximè, quòd[*] dolus in præſenti facto non concurrit, & in dubio non præſumitur; ſed ab allegante illum, probari debet, & maximè ab eo, qui teſtamentum impugnat, ſicuti ex relatione Decij, Cornei, Crauetæ, Beccij, Maſcardi, Bertrandi, Socini, Deciani, & Manticæ, annotauit Petrus Surdus dicto conſ. 373. num. 4. lib. 3. & vltra eum id ipſum ego quoque notaui, ſcriptum reliqui, lib. 3. dicto cap. 1. num. 65. vbi dixi, teſtamentum in dubio non præſumivi, aut metu, ſed potiùs ſponte factum, cùm metus tanquam delictum non[*] præſumatur; & conſequenter nec præſumendum eſt, teſtatorem metu compulſum ad diſponendum, quod in tenminis conſuluit Baldus, in conſ. 350. n. 1. lib. 3. quem ſequuntur Mantica, lib. 2. tit. 7. num. 2. Menoch. lib. 4. præſumpt. 11. ex num. 2. cum ſeq. & libro 3. præſumpt. 126. ex num. 1. & num. 6. Maſcardus, de probationibus, concluſione 1054. num. 1. & 2. qui lenius comprobant, & rationem. reddunt: Ioannes Vincent. Honded. in conſ. 29. num. 9. lib. 1. Et in eadem ſuaſionis, & ſuggeſtionis materia, ſic etiam notarunt Corneus in conſ. 77. Viſo dicto themate, col. 3. verſ. non obſtant, lib. 4. Decius, in conſ. 489. num. 6. cum ſeq. Burgos de Paz, in conſ. 7. num. 7. vbi quòd reſtamentum liberè exiſtimandum eſt fuiſſe confectum. nònque metu, nec dolo: Pariſius in conſ. 67. num. 61. volumine 3. Et addidi eodem cap. 1. num. 66. Quòd[*] actus quicunque ſpontaneus præſumitur regulariter, niſi coactio probetur, vt cum Decio, Alciato, & Neuizano probauit Hondedeus, dicto conſilio 29. numero 8. lib. 1. Ac denique num. 67. ſcripſi, teſta[*]mentum validum ſemper præſumi, niſi contrarium probetur, idque ex aliis Authoribus, quos ibidem retuli, & Menochio, libro 4. præſumptione 10. per totam, & in conſilio 224. numero 32. libro 3. ita pa[*]riter, quod teſtamentum non præſumatur in dubio dolo confectum, & conſequenter, nec teſtatorem dolo inductum fuiſſe ad teſtandum: reſponderunt Socinus iunior, in conſil. 113. num. 8. libro 3. Tiberius Decianus, in conſil. 65. num. 10. lib. 2. & ſequuti ſunt Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. . lib. 2. titul. 7. num. 1. Menochius, lib. 4. præſumptione 12. in principio,, & ego notaui, atque coſdem Authores recenſui, lib. 3. dicto cap. 1. num. 71. & num. 81. tradidi quoque id ipſum quoad perſuaſio[*]nes & ſuggeſtiones, videlicet quòd teſtamentum in dubio, liberè exiſtimandum eſt fuiſſe confectum, nònque importunis precibus, aut iteratis, vel illicitis perſuaſionibus, & retuli Baldum in l. vltima, C. ſi quis aliq. teſt. prohib. ita notantem per illum text. in col. vltina, verſ. ſed nunquid. Decium, in conſ. 489. In caſu Occurrenti, num. 6. Corneum, in conſil. 77. viſo dicto themate. col. 3. verſic. non obſtant adducta in contrarium, libro 4. Burgos de Paz, in conſil. 7. numero 7. Et quamuis à regulis tribus prædictis,[*] quòd teſtamentum in dubio non præſumatur vi, aut metu, aut dolo, neque importunis precibus, aut illicitis perſuaſionibus conſectum; contrariis coniecturis, & præſumptionibus recedatur, quibus teſtatoris liberam & abſolutam voluntatem impeditam fuiſſe, aur dolum. vel vim, vel ſuggeſtiones interueniſſe probari & conſtare poſſit; ibidem ex relatione quamplurimorum obſeruarim num. 68. & ſeq. & num. 72. & 82. & ſeq. & tenuerint Hondedeus in dicto conſilio 29. ex numero 21. cum ſeq. lib. 1. Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 2. titulo 7. ex numero 3. cum ſeq. Menochius, libro 4. præſumptione 11. & 12. Alexander Raudenſis deciſione 45. per totam, prima parte. Peregrinus, de iure fiſci. lib. 2. titulo 6. ex num. 21. cum ſeq. Surdus in conſ. 185. libro 2. Decianus, in conſ. 65. num. 2. & ſeq. lib. 2. Mieres, de maioratu, 1. parte, quæſt. 25. num. 7. per totum, Vrſillus, ad deciſionem Afflictis 69. num. 4. In præſenti facto, vel coniecturæ, quæ allegantur, non modò non probantur, ſed nec in articulis deducuntur; vel non inferunt dolum, aut vim, vel ſuggeſtiones aliquo pacto; ac propterea ſuſtineri debet codicillus Omninò, cùm dolus, & fraus, aut machinatio non adſit, nec probata fuerit: ſicque reſolutiones ipſæ obtinent, etiamſi præceſſerit aliud teſtamentum, quia nihilominus ſequens factum ad blanditias ali[*]cuius eſt validum, & reuocat primum, ſi tamen præter blanditias non interuenerit dolus: ita videtur voluiſſe Gloſſa, in l. quicquid, C. arbitrium tutelæ, vbi Martin. Silim. & Cinus: eius ſententiam probauit quoque Iaſon, in l. 1. num. 4. C. ſi quis aliq. teſt. prohib. vbi reprehendit. Angelum contrarium tenentem: Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, condidit. 2. num. 25. in fine, vbi hoc modo intelligit dictum Angeli, qui in contrarium allegatur: Decius, in conſ. 489. num. 6. Durandus, de arte teſtandi, titul. 11. cautela 4. num. 4. ita quoque intelligit Surdus, dicto conſilio 373. num. 3. qui in propoſito dolum (vt vides) præter blanditias requirit, nec in dubio ex eo, quod primum mutatur reſtamentum, præſumit dolum ipſum. Et quamuis numero 17. referat ipſe Surdus Authores quamplures, qui ſententiam Angeli, de qua ſupra numero 34. ſequuti fuere, etiam ſi non interueniant falſæ ſuggeſtiones, ſed ſolæ preces, & inſtigationes ad præiudicium alterius iam inſtituti, quaſi eo ipſo videantur huiuſmodi ſuaſiones non carere dolo; & ſic in ſimplicibus inſtigationibus ſine alio extrinſeco dolo eam admittant: in contrarium tamen extare veriorem & communiorem opinionem, ex iiſdemapparet Authoribus, & ipſo Surdo, ſub num. 17. & num. 18. loquitur namque is Author in caſu illo ſibi propoſito, & conſulto, quo nedum importunæ ſuggeſtiones interuenerunt, ſed etiam doloſæ, & falſæ inſtigationes: ſuadebatur enim teſtatori, quod hæres primò ſcriptus illum tollere de medio viuentium tentauerat, non ſolum veneno, ſed ferro etiam; quòd ei continuò maledicebat; quòd in eius ſubstantiam inhiabat; quòd vitæ illius longitudinem odio habebat, multàque alia ſupponebantur, quæ dolum malum manifeſtè oſtendebant; quo dolo ſtante (vt ipſe Surdus inquit eruditè) nemo negat, immo verò admittunt omnes, teneri hæredem vltimo loco inſtitutum hæreditatem teſtuere priori inſtituto, actione de dolo, vel in factum; prout tenent Angelus, Cæpola, Barbat. Iaſon, Afflictus, Ruinus Pariſius, Neuizan. Socinus Iunior Corta. Craueta Decius Baldus, Fulgoſius, Alexander Ripa, Guil. Benedictus, Menochius Hieronymus Gabriel, Pechius, Mantica, Simon de Prætis, Lancelot. Galiau. Peregrinus, Mazolus, & Mieres, quos idemmet Surdus, dicto num. 18. recenſuit in vnum. Et id ipſum ego conſtanter defendi lib. 3. dicto cap. 1. ex numero 186. nam cùm retuliſſem Angeli ſententiam num. 182. & tribus ſeqq. dicto num. 186. annotaui. in contrarium extare ſententiam Gloſſæ, in eadem l. vltima C. ſi quis aliq. teſt. prohibit. ſcilicet quod ad hoc, vt primus inſtitutus poſſit agere contra ſecundum, requiritur quòd interueniat dolus ſecundi in[*]ſtituti, nec ex ſolis blanditiis competit actio: & retuli quamplurimos Authores, qui Gloſſam ſequuntur, & deciſionem Angeli intelligunt, quando ex falſis cauſis, & ſuggeſtionibus teſtamenta ſecunda captentur, & ſic quando ſecundum teſtamentum factum fuerit per doloſas, vel fraudulentas inſtigationes, aut machinationes: non enim reuocatio ſufficit ad blanditias, vel preces facta, ſed per dolum malum ex falſa ſuggeſtione reuocationem fieri oportet. Inter alios autem iuris Interpretes recenſui nonnullos, qui per Surdum non referuntur, Peraltam, inquam, in l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 92. in verſ. decimatertia, ff. de legatis 3. Hippolit. Riminaldum, in conſ. 234. num. 15. & 16. lib. 3. & in conſil. 624. num. 35. lib. 6. Plotum, in conſ. 17. num. 59. Bonifacium Rogerium in conſil. 17. num. 142. lib. 1. Ioann. Baptiſt. de Plotis, in conſilio 168. numero 59. inter conſilio vltimarum voluntat. volumine 1. fol. 222. Cæſar. Vrſillum, in addit, ad deciſionem Afflictis 69. num. 10. Sfortiam Oddi, in conſil. 87. numero 89. lib. 1. Hondedeum, in conſilio 32. numero 58. lib. 1. Alexandrum Raudenſem deciſione 45. ex numero 53. prima parte, & eodem lib. 3. dicto cap. 1. ex num. 187. vſque ad numerum 194. hanc eandem reſolutionem comprobaui, & corroboraui, & traditiones Angeli, Caſtrenſis, & Afflictis, quæ in contrarium ponderari ſolent communiter, non poſſe ad eum ſenſum ponderari, dilucidè explanaui; vt ibi videri poterit. Et per hæc patet reſponſum ad quartum, & quintum fundamentum partis contrariæ. Quintò deinde facit, quoniam rationes, & doctrinæ illæ, ponderatæ ſuprà, ex numero 35. cum quatuor ſeqq. dicti noſtra penatus definitioni, & huius partis iuri non obſtant aliquo modo, ob defectum relatum, quòd codicillus coram teſtatore & teſtibus lectus, ſeu publicatus non fuerit, ſicuti euidenter apparet ex his, quæ cap. præcedenti, ex n. 90. cum multis ſeqq. annotata, atque ſcripta reliqui, quæ breuiter hic recenſete vis erit, non modò neceſſarium. Ac primùm equidem certiſſimi iuris eſſe, teſta[*]mentum uuncupatiuum de iure communi, legendum, ſeu publicandum eſſe coram teſtibus & teſtatore, idque pro forma require de iure ipſo communi, iuxta text. in l. fideicommiſſa, §. quoties, ff. delegatis 3. quem text. ad id expendunt, & ita obſeruant Gloſſa, Bart. Bald. Didac. Couarr. Menochius, Surdus, Maſcardus, Mantica, Creſcenſis, Anton. Gomezius, Tellus Ferdinand. Matienzus, Burgos de Paz, & Azeuedus à me relati ibidem numero 94. vbi numero 95. de iure quoque Partitarum id procedere aſſeueraui, ex l. 103.[*] in fine, tit. 18. partita 3. ibi, el teſtamento deue ſer leydo. Et retuli Burgos de Paze, Rodericum, Suarez, Antonium Gomezium, & Matienzum ſic tenentes, & dictam l. partitæ expendentes, quam & expendunt alij ibidem relati, num. 89. ſed & iure nouio[*]ri legum Regiarum nouæ collectionis Regiæ, teſtamentum nuncupatiuum coram Tabellione conditum, legi, ſeu publicari coram teſtatore & teſtibus, neceſſarium etiam eſſe, ſicut de iure communi, eodem cap. præcedenti, num. 96. obſeruaui, & retuli Palacios Rubios, Caſtellum, Burgos de Paze, Rodericum Suarez, Antonium Gomezium, Menchacam, Couarr. Matienzum, & Azeuedum, ſic tenentes; & n. 98. & 99. declaraui. Fatemur ergo libenter, veriſſimum eſſe de iure communi, & de iure Regio Partitarum, & nouæ collect. Regiæ, teſtamentum nuncupatiuum, & codicillum à Notario confectum, legi, & publicari debere coram teſtatore & teſtibus, vt dictum remanet: aliàs non valere: Negamus tamen firmi[*]ter, teſtamentum non lectum, nec publicatum, dici imperfectum imperfectione, ſiue ratione voluntatis, cùm verè imperfectum dicatur dumtaxat ex defectu ſolemnitatis, & conſequenter valeat quoad liberos, & quoad piam cauſam. Liberis ſiquidem, & piæ cauſæ quamuis imperfectio, ſiue defectus voluntatis ratio obſistat, vt ipſo cap. præcedenti latiſſimè probaui: ſolemnitatis tamen defectus non obſta: id quod ex veriori, & receptiori ſententia ſuſtinui, & infinita vtriuſque iuris Interpretum allegatione probaui, dicto cap. præcedenti, num. 90. & 91. vbi caſum in Pinciana Regia Cancellaria de facto occurrentem, & ita deciſum, ex relatione Burgos de Paze adduxi, & id ipſum reſolutiuè firmaui iterum num. 100. 102. 105. & 106. vbi nouè ſingulariter annotaui, procedere reſolutionem eandem, etiam poſt nouam deciſionem, l. primæ & 2. titul. 4. lib. 5. vt ibi videri poteſt, atque ideo gic non repeto, non etiam Authores iterum commemoro, quoniam permultos longa ſerie, dictis in locis recenſui. Cùm ergo in caſu præſenti codicilli ordinatio, & confectio ad fauorem fati codicilli ordination, & confectio ad fauorem piæ cauſæ proceſſerit, ſiue ad pias cauſas diſpoſitio facta fuerit, quando pro vero, & certo daretur, & codicillum ipſum non lectum, nec publicatum coram teſtatore & teſtibus, adhuc ex his dicendum eſſet, ſuſtineri debere, nec corruere. Et hæc quidem tanto magis indubitatè, quod ex eodem Tabellione, & teſtibus inſtrumentalibus eiuſdem codicilli appareat, ex aliis etiam plenè probatum ſit in proceſſu, dictum codicillum lectum fuiſſe in præſentia eiuſdem teſtatoris, & teſtium, cùm verè ad id probandum,[*] duo tantùm teſtes ſufficerent, ſicuti ſuprà hoc eodem libro, & tractatu, cap. 20. num. 18. ex relatione Burg. de Paze, in l. 3. Tauri, num. 809. Caroli Ruini in, conſil. 1. num. 12. 15. & 18. lib. 3. annotaui, & dixi, teſtamentum fuiſſe lectum, ſiue publicatum, duobus tantùm teſtibus poſſe probari. Et latiùs videndum penes Petrum Magdalenum, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 29. & tenuit etiam Petrus Surdus, in conſilio 129. numero 29. libro 1. Ex aduerſo autem teſtes illi tres, qui non fuiſſe lectum codicillum firmarunt, ſingulares equidem fuerunt, qui regulariter non probant, cap. nihilomi[*]nus, & ibi Glossa, 13. quæſt. 9. cap. tam litteris, de teſtibus, vbi Glossa, in verbo, ſoli: late Anton. Gabriel, commun. concluſion. libro 1. titulo de teſtibus, concluſione 2. per totam. Fuluius Pacianus, de probationibus, lib. 1. cap. 14. Ioſeph. Ludouicus, deciſione 70. Craueta, de antiquitate temporum, prima parte, ſectione vltima, Viſo de fama: Et de auditu in fa[*]cto, codicillòque recenti deponebant, ac propterea nullam de iure faciunt probationem, l. teſtium, C. de teſtibus, cap. inquiſitionis, de accuſat. l. 29. tit. 16. partita 3. & exornant Antonius Gabriel, commun. concluſion. libro 1. dicto titulo de teſtibus concluſione 3. Maſcardus, de probat. concluſione 1314. numero 20. Alexander Trentacinquius, variarum reſolut. libro 2. reſolutione 6. per totam, numero 221. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 8. litera T. concluſione 180. per totam fol. 172. ac vnus dumtaxat de viſu, cuius teſtimonium non[*] iuſtificat, nec condemnat, maximè cùm tot teſtes de viſu in contrarium, & veriſiliùs deponant; cap. admonere, 32. quæſtione 2. cap. licèt, cap. veniens, cap. iuriſiurandi. de teſtibus, l. 32. titulo 16. partita 3. latè Antonius Gabriel, dicto titulo de teſtibus, concluſione prima, per totam: & vtrumque exornauit Thuſcus, littera T. concluſione 235. & concluſione 264. folio 269. Tanto etiam magis indubitatè procedunt, quod vltra lecturam dicti codicilli, adeò plenè probatam, ea omnia in præſenti caſu concurrant, quæ in ſimili concurriſſe adnotauit Surdus in conſilio 414. numero 78. in fine, &, & num. 79. lib. 3. Quod quidem eſt excellens, & ad multa notabile conſilium: Et maximè ad tria; Vtrùm inquam No[*]tarij, & teſtium rogitus pro ſubſtantia teſtamenti requiratur, & an præſumatur, & quot teſtibus probetur? Tſtamentum etiam, an valeat ad interrogationem alterius? de quo ſtatim alio cap. Ac denique, teſtamenti, & inſtrumenti alterius fides quemadmodum vacillet, ſi aliquis ex teſtibus, aut aliqui contradicant, vi ibi videbitur. Rurſus & ſexto loco eadem pars ex ſequentibus vrgenter comprobatur, ac primum equidem conſtituendo, præfatam Principis legitimationem, qua pars dicti Franciſci innititur, adeò ſtrictè loqui, vt diſpenſationem potiùs quàm legitimationem fuiſſe conſtet: ſiquidem dictus D. Franciſcus natus fuit ex patre vxorato, & ſic ex parentibus, inter quos matrimonium contrahi non poterat vllo modo: cùm etiam, poſito quòd legitimatio, & non diſpenſatio fuiſſet, ex quo ſucceſſio fuit limitata in ipſa legitimatione, nihil contra voluntatem patris, nec aliud, quàm ab eo relictum, conſequi poſſet idem filius. Id autem vt diſtinctiùs appareat, & doctrinæ omnes illæ, pro contraria parte ponderatæ, & commemoratæ ſuprà, ex num. 40. vſque ad num. 67. ſubuertantur omninò, nec in rei veritate iuridicè ſtare valeant, ſequentia erunt ſuo ordine, atque reſolutione, & diſtinctione (vt moris habeo) conſtituenda; licèt deciſio ipſa Senatus noſtri longiùs detrahatur, quàm deciſionis ſcribendæ modus pati videtur. Et inprimis, aliud eſſe legitimare, & aliud diſpen[*]ſare; ſicque inter legitimationem, & diſpenſationem, maximam eſſe differentiam: diſpenſatio namque odioſa eſt, & ſui natura reſtringibilis, nec in ea ad[*]mittitur vlla extenſio, etiam ex maioritate ratinis, cap. 1. & 2. cum aliis, de filiis presbyterorum; legitimatio eſt fauorabilis, & inuenta in ſolatium parentum, non habentium legitimos, vt inquit text. in au[*]thent. quib. mod natur. effic. ſui, §. ſi igitur licentia, & §. hoc dicimus: & ſic extendenda, & amplianda, ſicuti ex multis Authoribus, atque ex communi Interpretum ſententia vtrumque dictum de diſpenſatione, & de legitimatione tradiderunt Couarr. in 4. ſecunda parte, cap. 8. §. 8. num 5. & 6. Tellus Fernandez, in l. 12. Tauri, num. 323. Ioannes Matienzus, in l. 10. tit. 8. lib. 5. gloſſa 1. num. 7. Sfortia Oddi, in conſilio 1. num. 33. & 62. & num. 34. & 35. vbi inquit, quod legitimatio vera eſt fauorabilis, diſpenſatio vero eſt odioſa, & ſic non admittit extenſionem, neque tetrotractionem, etiam à maioritate rationis: Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. capite 36. numero. 1. & num. 81. Andr. Fachineus, in conſilio 2. numero 46. & 49. libro 2. Ludouicus Morotius, in responſo 9. numero 3. Marc. Anton. Eugenius, in conſilio 53. ex numero 5. cum ſeq. & vide numero 21. & 22. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 23. numero 32. in fine, & num. 33. Molina, de iuſtitia & iure, tom. 1. tractatu 2. diſputat. 173. folio 679. columna prima, in verſ. illud antequam vlterius progrediamur. vbi dicit, longè diuerſum eſſe, legitimare aliquem illegitimum, & diſpenſare cum illo diſpenſatio namque eſt ſtricti iuris, eàque de cauſa, neque plus valet, quàm verba ſtrictè intellecta ſonant, neque effectus & priuilegia habet, quæ legitimatis competunt: Legitimatio autem amplè eſt intelligenda. Alios quamplures ſciens, conſultóque prætermitto; quontam quicumque hactenus in hac materia loquuntur, pro certo & indubitato id ſuppouunt, aut animaduertunt expreſſim: inter alios tamen, ex Recentioribus regulas nonnullas generales in propoſito conſtituit Marc. Anton. Eugenius, in dicto conſilio 53. ex num. 5. cum ſeqq. quæ notandæ, ac pro oculis habendæ erunt, ad dignoſcendum, vtrùm quis legitimatus, vel diſpenſatus dici debeat. Et primo loco annotauit dicto num. 5. diſpenſationis[*] vocabulum duobus modis accipi; vno modo capitur in genere pro quadam iuris communis relaxatione: & hoc modo quælibet legitimatio, quamuis ampla, diſpenſatio dicitur, cap. per venerabilem, vbi notant omnes, qui filij ſint legitimi, Alciatus in conſilio 207. in principio. Ideóque iſta vocabula multoties confunduntur, & quotidie Diſpenſationis vocabulo pro Legitimatione vtimur. Secundo modo[*] capitur Diſpenſatio in ſpecie, vt à diſpenſatione in genere, de qua ſupra, ac etiam à legitimatione differat. Etenim diſpenſatio in genere ſumpta, diſtinguitur in diſpenſationem in ſpecie, & legitimationem, vt in ſimili de adoptione dicitur in l. prima. ff. de adoptionibus, & in §. 1. eiuſdem tituli, Inſtitut. vt inquit ipſe Eugenius, num. 6. & ſubdit num. 7. Le[*]gitimationem eſſe duplicem, vnam reſtitutiuam, alteram diſpenſatiuam: Reſtitutiua eſt, quando reſtituitur perſona ad ius, quod ſecundum Butrium ibi relatum, duobus modis fit, Primò quando quis retrò natalibus, & primæuæ naturæ, eiúſque iuri plenè reſtituitur, quo caſu propriè Legitimatio reſtitutiua dicitur. Secundo modo, quando ſuperſicies prolis refertur ad iur primæuum naturæ, & non retrò, ſed prout tũc, quæ proprie dicitur legitimatio collatiua, cùm ipſe legitimans conferat tunc, non retrò legiti[*]mationem. Legitimatio diſpenſatiua eſt (ſecundum eundem Butrium per Eugenium relatum) quoties quis diſpenſatur ad ſucceſſionem, vel aliquos actus ciuiles, quorum quis antea incapax erat de iure, non obſtante quòd ſit; & remaneat illegitimus: quo modo habilitatur ius ad perſonam. non perſona ad ius, vt ſi quis licèt ſpurius ſit, habilitetur ad ſuccedendum patri: & hæc propriè dicitur diſpenſatio, quia ius relaxatur, perſona autem non alteratur, ſecundum eundem, & alios ſequaces, & Marc. Anton. Eugen. dicto conſ. 53. num. 9. Addiderim ego, id ipſum tenere, & affirmare in Regno Luſitaniæ, legitimationes omnes, diſpenſationes potiùs eſſe, quàm legitimationes, Aluarum Valaſcum, patrem Molinam, & Georgium de Cabedo, quos infrà commemorabo. Adiicit etiam ipſe Eugenius, eodem conſilio 53. ex num. 10. vſque ad numer. 16. quòd legitimatio ſe[*]cundum Roſellum quatuor modis fit: Primo, quando diſponitur ſuper vitio matrimonij, ſuper quo ſolus Pontifex habet diſpenſandi facultatem. Secun[*]do modo, quando non ſuper matrimonio, ſed prole diſponitur per modum reſtitutionis antiquæ naturæ; putà, cùm Princeps reſtituit illegitimum antiquæ naturæ, & ingenuitati, abſque eo, quòd aliquid de matrimonio diſponat; vt regulariter & communiter fiunt legitimationes, & propriè intelligitur loqui textus, in §. licèt autem, in authent. quib. mod. naturales effician. legitimi. Et hæ duæ ſecundum eum ſunt reſtitutiuæ, quia vtraque (licèt diuerſimodè) illegitimum antiquæ ingenuitati, & legitimationi reſtituit. Tertio modo, quando nouiter, prout nunc, le[*]gitimus quis creatur, quæ ſecundum eum dicitur legitimatio inductiua, quia non refert ſe retrò ad antiquam ingenuitatem, & rempus ſuæ natiuitatis, ſed inducitur nunc, prout de collatiua dictum fuit ſuprà cum Butrio. Quarto modo, quando Princeps[*] cum aliquo diſpenſat, non obſtante, quod remaneat illegitimus, vt nihilominus poſſit frui his, quæ tantum legitimis conferuntur. Tribus primis modis le[*]gitimatio; vltimo verò, diſpenſatio propriè eſt (inquit idem Eugenius, eodem conſ. 53. num. 13.) & hæ duæ opiniones in vnam, eandémque reincidunt, ſi aduertatur; eáſque communiter DD. approbant, vt per Alex. Curt. ſenior. Gozadinum, Alciatum, & Couar. ibi relator: ex quorum omnium ſententia concludit ex num. 14. cum ſeq. quòd Legitimare propriè eſt, abolere maculam, & defectum natalium, etiam quòd modus ſuccedendi reſtringatur: & numero 16. quod verbum legitimare, importat, vt quis plenè ſit reſtitutus antiquæ ingenuitati: & num. 18. quòd ple[*]naria reſtitutio perſonæ sf iura naturæ, legitimatio eſt: & num. 23. quòd remouens omnem inhabilita[*]tem, & genituræ maculam, facit legitimationem. Diſpenſare verò, eſt tollere obſtantiam defectuum,[*] & efficere, vt aliquis inhabilis aliàs, ſuccedat non obſtante defectu. Et de vtroque dicit communem[*] reſolutionem Rolandus, in conſ. 96. num. 25. lib. 3. Gozadinus, in conſ. 29. num. 31. Marc. Anton. Eugenius, in conſ. 53. num. num. 14. & 15. & conueniunt omnes Authores hactenus præcitati poſt Butrium, in dicto. cap. per venerabilem, Corneus, Iaſon, Gozadinus, Socinus iunior, Rolandus, Thobias Nonius, Beretta, Ruinus, Caſtrenſis, Didac. Couarruu. & Burſatus, quos recenſuit, & ita pariter obſeruauit Peregrinus, de fideicommiſſ. articul. 23. num. 32. & 33. vbi inquit, iuxta communes omnium reſolutiones, Legitimationis triplicem eſſe ſpeciem: prima, per quam diſponitur ſuper radice matrimonij: ſecunda reſtitutiua, de qua ſupra per Eugenium: tertia eſt ſpecies, quæ inductiua, ſeu collatiua appellatur, vt ibi obſeruat, & concludendo ſubdit in hunc modum. Et ſiquidem plenariè confert, quia perſonam faciat legitimam, prout ſunt illi, qui ab initio naſcuntur legitimi, & naturales, eidem conferendo omnia iura legitimorum, hæc vera dicitur legitimatio, & ille verus legitimus. l. qui in prouincia §, diuus, ff. de ritu nuptiarum. Si verò non omnia legitimitatis iura conferantur, ſed tantum quædam, tunc non est propriè legitimatio, ſed dispenſatio: nam legitimatio eſt abolitio illegitimitatis; diſpenſatio verò eſt circa quædam conceſſa obſtantium remotio, conſequenter minus eſt in dispenſatione, quàm in legitimatione, &c. Quod etiam notauit Pater Molina, de iuſtitia, & iure, disp. 173. in verſ. hoc autem diſcrimen. Et hæc quidem omnia non otiosè, aut extra propoſitum aliquo modo, ſed opportunè, atque neceſſariò omninò, & ideò dicta, vt vera deducatur reſolutio eorum, quæ mox peraguntur, vt etiam illis reſpondeatur, quæ pro contraria parte ponderata, atque ſcripta fuere ſuprà ſeptimo fundamento partis contrariæ, per totum, quo de legimatione actum eſt. Nam cum ex iiſdem nunc ſcriptis appareat, legitimatum eum dici, qui in omnibus, & per omnia quoad ea, quæ pertineant ad eſſentialia legitimationis, eſt natalibus, & primæuo iuri naturæ reſtitutus. Siſpenſatum verò dici eum, qui non eſt plenè, ſed quoad aliqua legitimatus, & natalibus reſtitutus; quod vltra Peregrinum, & ſuperiores tradidit etiam Ioan. Garſia, de nobilitate, gloſſ. 21. num. 83. Menoch. lib. 4. præſumpt. 79. num. 50. & 51. Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 11. in verſ. & diſpenſatus dicitur, fol. 18. in princip. Pater Ludouic. Molina, vbi ſuprà, & in verſ. Poſſumus verò confirmare. Stephan. Gratian. diſceptationum Forenſium, cap. 138. num. 41. fol. 399. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iuris, tom. 5. littera L. concluſ. 220. num. 3. & num. 18. vſque ad num. 24. folio 234. inde equidem, atque neceſſariò ſequi videtur, quòd legitimatio limitata in ſucceſſione, non ſit legitimatio, ſed potiùs diſpenſatio; & ſic quòd[*] legitimatus cum hoc, quod non ſuccedat patri, extantibus legitimis, aut agnatis, aut in eo tantum, quod patri placuerit, vel quod ipſe voluerit, aut reliquerit: non ſit verè legitimatus, ſed diſpenſatus: quod in ſpecie dixit Paulus caſtrenſis, in l. ſed ſi hac, §. patronum, num. 5. ff. de in ius vocando, idem Paulus, in l. pactum quod dotali, num. 9. C. de collat. & in l. ſi ab eo, num. 3. C. de legitimis hæred. & in l. 1. C. de iure aureor. annulor. col. 2. verſ. vltimò vidi dubitari. vbi inquit, quod hæc non eſt legitimatio, ſed quod tranſit in aliam ſpeciem, hoc eſt in diſpenſationem. Et quod verba Reſcripti licèt ſonant in legitimationem, intelligenda ſunt iuxta ſubiectam materiam, & ſic in diſpenſatione, cum legitimatio eſſe non poſſit, cum in aliquo limitatur. Et idipſum tenuerunt Alexander, Curtius ſenior, Præpoſitus, Bald. Corneus, Decius, Socin. Chaſſaneus, Ruinus, Alciatus, Pariſius, & Anton. Gomezius, quos refert Tellus Fernand. in l. 12. Tauri, num. 21. in verſ. hanc conſequentiam facit Paulus. Refert etiam eoſdem, & Georgium Nattam, Ioann. Matienz. in l. 10. tit. 8. lib. 5. gloſſ. 1. num. 5. in verſ. ex quibus. Paulum etiam, Alexand. Curtium ſenior, Præpoſituum, Iaſon. Decium, Chaſſaneum, Ruinum, Alciatum, Pariſium, & Laurentium Siluanum, pro hac parte retulerunt Ludouic. Molina, de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 3. num. 38. Ioannes Cephalus, in conſ. 278. num. 28. lib. 2. & id ipſum tenuerunt Hieronym. Gabr. in conſil. 30. num. 26. & ſeq. lib. 1. Tiberius Decianus, in conſ. 19. num. 25. ſeq. lib. 1. & in conſ. 40. num. 31. lib. 3. Hippolyt. Riminald. in conſ. 446. num. 42. & ſeq. lib. 4. Capra, in conſ. 157. num. 44. & ſeq. Honded. in conſ. 66. num. 30. 31. & 32. lib. 1. Stephanus Gratianus, diſceptatione Forenſ. cap. 138. num. 41. 42. & 43. Aluarus Valaſcus, in praxi partitionum, cap. 7. num. 41. & 42. qui ex eo, quod legitimati in forma Regni Luſitaniæ non ſuccedunt parentibus, niſi ſecundum eorum voluntatem, non autem contra teſtamentum; quaſi in neceſſariam conſequentiam infert, quòd magis propriè dicuntur diſpenſati, quàm legitimati: & citat Coſtam, & Cald. Pereiram, Luſitanos etiam, idem tenentes. Ipſum quoque dixerunt Georgius de Cabedo, deciſione Luſitaniæ 69. num. 3. qui etiam citat Coſtam, & addidit Gamam, tribus in locis, atque ex primo, eodèmque præſuppoſito ipſam conſequentiam facit etiam Pater Molina, de iuſtit. & iure, diſputation relata 173. Ratio autem huius ſententiæ (qua principaliter[*] ipſius Sectatores adducuntur, atque excitantur communiter) in eo conſiſtit, quod ex legitimatione (vt ſuperiùs dictum fuit) conſequitur legitimatus iura omnia quæ legitimi de iure habebant, ſed filius legitimatus impoſſibile eſt, quòd habeat ſucceſſionem limitatam extra pactum, vel ſtatutum, quia omnia comitantur legitimationem; ſed in legitimatione limitata diuerſum ſtatuitur, nam ex eodem actu natiuitatis, hoc eſt, legitimationis, oritur defectus: & ſic ex ipſomet actu oriuntur contrarij effectus. Reſcriptum Principis efficit legitimum, & ipſummet reſcriptum tollit effectum legitimationis. Quod clarius patet, legitimatio nihil eſt de per ſe, ſed eſt effectus, quem producit matrimonium; ſed ex matrimonio filius eſt ſucceſſibilis ex neceſſaria conſequentia, quia hæres; quam nem poteſt tollere, niſi pactum, vel ſtatutum, vel Principis diſpoſitio: ſed hîc nihil horum interuenit, quia etſi Princeps limitet ſucceſſionem, eſt limitando legitimationem, & licèt hoc valeat, erit in vim diſpenſationis, non tamen in vim legitimationis, quia detrahit ei: ita ſane ex omnibus Recentioribus, quos viderim, elegantius rationem hanc ex mente communi tradidit Tellus Fernandez, in d.l. 12. Tauri, num. 21. & in eandem tendunt omnes hucuſque iuris Interpretes, qui in propoſito ſermonem inſtituunt, prout conſtat ex Matienzo, in dicta l. 10. titulo 8. lib. 5. gloſſ. 1. num. 4. Molina, de Hispanor, primogen. lib. 3. dicto cap. 3. num. 37. ibi, Non enim poteſt quis pro parte legitimus, pro parte autem illegitimus eſſe. Peregrin. dicto art. 23. num. 34. & cæteris ſuprà commemoratis. Qui cum affirment vnanimiter, ferè omnes le[*]gitimationes Regum Chriſtianorum, eſſe limitatas in ſucceſſione, vt inquit Tellus ipſe, num. 20. & ſubdit, quod in hoc Regno tenor legitimationis eſt, abſque præiudicio aſcendentium, & deſcendentium, & ſecundum voluntatem parentum, & in aliquibus etiam inſeritur clauſula, ſine præiudicio venientium ab inteſtato, vt affirmat Rod. Suar. ibi relatus: Et in Italia aſſerit Socin. quem refert ipſe Tell. & ſubiicit in hunc modũ: Et in hoc Regno eſt indubitatum ſecundum communẽ curſum huiuſmodi legitimationum, quæ nunquam conceduntur in forma plenæ reſtitutionis natalium, ſed ſecundum voluntatem parentum, vel hæredum: & in legitimationibus, quas facit ſummus Pontifex ſemper ſolet apponere dictas clauſulas, vt inquit Corneus, in conſilio 34. volumine 1. num. 6. idem in conſilio 9. volum. 4. num. 5. Alios etiam retulit Authores Stephanus Gratianus, diſceptationum Forenſium, dicto cap. 138. num. 43. vbi poſt Caſtrenſem teſtatur, paucas reperiri legitimationes, in quibus non adſit ea claufula, quod legitimatus non ſuccedat niſi in ea portione, quam pater ſibi aſſignauerit: Et in Hiſpaniarum Regnis omnes legitimationes concedi ſolitas hac lege, & clauſula, vt legitimatus patri ſuccedat in eo quod, pater ei reliquerit, aut relinquere voluerit; cum Roderico Suarez, & Gregorio Lopez teſtatur Couarr. in 4. ſecunda parte, cap. 8. §. num. 2. in verſ. in Hispaniarum verò Regnis. Cum inquam Interpretes noſtri, ac iuris vtriuſque Doctores, ita vnanimiter affirment; videtur equidem, nec in his Hiſpaniarum Regnis, nec in aliis quibuſlibet, nunquam legitimationem, ſed ſemper diſpenſationem concedi: & quod verba Reſcripti licèt ſonent in legitimationem, intelligenda ſunt iuxta ſubiectam materiam, & ſic in diſpenſatione; cum legitimatio eſſe non poſſit propter repugnantiam, ſicuti ex Caſtrenſis, & ſequacium doctrina, adnotaui numeris præcedentibus. Et quoad hæc Hiſpaniarum Regna, ex alio res videtur difficilior reddi, quòd non modò ſucceſſionis cauſa limitetur (vt dixi) ſed etiam quantum ad perſonam nobilitatis caſus excipiatur, ad quam legitimatus non reſtituitur per reſcriptum legitimationum commune: vnde non videtur quantum ad perſonam plenè & integrè reſtitutus, & legitimatus; quo caſu vnanimiter omnes Scribentes concordant (vt ex plurimorum relatione, ac maximè M. Anton. Eugenij, Peregrini, & aliorum obſeruationibus ſuprà vidiſti) diſpenſationem, & non legitimationem dici debere: cùm ergo neceſſarius adeo, & frequens ſit articulus, reſolutio eiuſdem ſtrictior, & accuratior inquiri debebit; & an ſcilicet limitatio in ſucceſſione reddat reſcriptum in vim, & effectu legitimationis, an verò diſpenſationis; cum ab hoc principalis effectus dependeat, & dignoſcẽdum ſit, an in his Regnis legitimationes dici debeant ea reſcripta, vel diſpenſationes, quæ regulariter, & vulgò legitimationes nuncupantur communiter, & eo quoque nomine legitimationis per Principem ipſum, & Regios Senatores, qui ſupremo Cameræ Senatui præſunt, ſemper appellantur. Et pro vera explicatione obſeruandum erit primo[*] loco, quòd legitimatio vera & propria dicitur, quando quis reſtituitur ad primæua iura, quamuis facultas ſuccedendi ſit limitata, & reſtrictiua ad patris voluntatem; idque inprimis (vt aliorum Antiquorum, qui à Recentioribus præcitantur, relationem omittam, & tranſcribendi vitium ab inſtitutio meo ſemper abhorreat) probatur ex his, quæ Tellus Fernandez, in d.l. 12. Tauri, num. 22. per totum, reliqui ſcripta, quò loci refert Ioan. Andr. in addit. ad Speculatorem, in tit. de ſucceſſionibus ab inteſtato, §. 1. verſ. ſed ex facto quæritur: vbi tenet, legitimationem poſſe fieri conditionalem reſpectu ſucceſſionis. Et rationem aſſiguat, quia ſucceſſionis ius eſt ſeparatum ab ipſa legitimatione; idque iuxta doctrinam Bartoli, Pauli, Alexand. Aretini, & Iaſonis, in l. is poteſt, ff. de acquiren. hæred. quod poteſt eſſe, quod filius legitimus non ſuccedat patri, ſiue ex præambulo ſtatuto, ſiue ex pacto parentum, ſecundum text. in cap. 1. de filiis natis ex matrimonio ad morga. contracto. Et iuxta hanc doctinam corruere omnia fundamenta Doctorum, qui contrariam ſuſtinent partem, provt ſuprà retuli num. 63. & rationes eorum: cum omnia inuitantur illa conſideratione, quod legitimitas, & ſucceſſio ſint idem; quod verum non eſt, ſed potius contrarium, immò diuerſa eſſe: & refert Angeli Socinum ſeniorem, Curtium ſeniorem, Decium, Pariſium, Alciatum, Gozadinum, Ruinum, Tiraquel. Couar. & Emanuel. Acoſtam, ita tenentes, quod vbicunque legitimatio plena eſt in perſona, quantunmcunque ſucceſſio ſit limitata, dicitur vera legitimatio: & ſubdit d. numero 22. in finalibus verbis, in hunc modum: Itaque iſta videtur communis opinio ex relatione Authorum, & ex eo, quod maior pars tenentium contrarium, reſipuit, affirmando hanc concluſionem, quæ manifeſtior apparebit ex respponſione ad contraria, & Tellum Fernand ſequitur in omnibus Ioann. Matienzus, in l. 10. titul. 8. lib. 5. gloſſ. 1. num. 3. qui eoſdem recenſet Authores, quos Tellus: Eandem etiam ſententiam ſequitur Burgos de Pace, in l. 3. Tauri, num. 324. & 325. Marc. Anton. Eugenius, in conſ. 53. num. 54. Alexander Raudenſis, de analogis, libro 1. cap. 36. num. 47. Ioannes Garſin, in commentariis de Nobilitate, gloſ. 21. num. 80. in verſ. contrariam tamen opinionem, & numero 81. qui in effectu hanc probat reſolutionem; quamuis in aliis variauerit: Iacobus Menoch. in conſ. 306. num. 23. lib. 4. & præſumpt. 79. numer. 48. & num. 50. lib. 4. qui cum aliquot caſus diſtinguat; in propoſito tamen noſtro concludit dicto n. 48. quòd quando illegitimè natus, fuit reſtitutus ad primæua iura naturæ, & honores, & dignitates, & reliqua iura perſonalia, ſed quoad ſuccedendi facultatem dictum fuit, quòd ſuccedere poſſit ab inteſtato, vel ex teſtamento in eo, quod viſum erit patri ei relinquere; hoc in caſu dicitur verè legitimatus; Et adiicit, quòd ita rectè ſcripſerunt Authores multi relati, & probati per Molinam, de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 3. n. 38. in verſic. ſed quamuis hæc opinio, quiteſtatur, ſic in ſummo Caſtellæ Senatu fuiſſe iudicatum. Et verè Molina ipſe, vt Menochius firmat, reſoluit, & duodecim Authores, ita tenentes commemorat: accedunt quoque congeſti ab Anton. Gabriele, in lib. 6. commun. concluſio. in tit. de legitimatione, in concluſ. 8. in fine. Quando verò illegitimè natus (inquit ipſe Menoch. d. num. 50.) non fuit reſtitutus ad primæua iura naturæ, ad honores, & alia, ſed ſimpliciter dictum fuit, quod poſſet ſuccedere ab inteſtato, vel ex teſtamento in eo ſolum, quod pater ei reliquerit: hoc in caſu iſte non dicitur legitimatus, ſed diſpenſatus, & refert alios Autores ita tenentes. Et id ipſum voluit idem Menochius, num. 51. ſtatim ſequenti. Hippolyt. Riminald. in conſ. 469. num. 26. lib. 4. & in conſ. 46. num. 1. & tribus ſeqq. lib. 1. Anton. Galeatius Maluaſſia, in conſ. 18. num. 41. & 42. vol. 1. Beroius, in conſil. 172. num. 31. lib. 2. Peregrin. de fideicommiſ. articul. 23. num. 34. qui eoſdem retulit Authores, quos Tellus, & Molina: & addidit Abbatem, & Cuman. & inquit, quòd ſententia Caſtrenſis, & ſequacium, qui dicunt, legitimatum, cuius ſucceſſio eſt limitata ad voluntatem patris, non eſſe verum legitimum, ſed diſpenſatum; de plano procedit, cùm quis legitimatur ad certos actus, & de perſona nihil dicitur:ſecus autem, iſi quoad perſonam fuiſſet plenè & ſimpliciter legitimatus, remotâ genituræ maculâ; facultas autem ſuccedendi fuiſſet reſtricta, vel inhibita; nam non dicetur propterea minùs legitimus, quia ius ſuccedendi eſt ſeparatum à iure filiationis, & legitimitatis: & refert doctrinam illam Bartoli, & aliorum, in d.l. is poteſt quam Tellus retulit. Sfortia Oddi, in conſ. 1. num. 38. & 39. & 40. Surd. in conſ. 453. numer. 30. libro 3. vbi id ipſum tuetur, & inquit, quod cum ſuccedendi ius, ſit quid diuerſum, & ſeparatum à legitimatione non limitat legitimationem limitatio ſucceſſionis, nec eam reponit in diuerſa ſpecie, nec facit deſinere eſſe propriam, & veram legitimationem: & quòd contraria opinio procederet quando non legitimata perſona, concederetur ſuccedendi limitata facultas: & addit vltra relatos per Tellum, & Molina Març. & Hieronymum Gabr. ſic quoque aſſerentes, Ludouic. Morot. in reſponſo 9. numero 18. qui rectè in quit poſt alios quamplures, quod licet effectus ſuccedendi ſit limitatus, attamen perſona eſt plenè reintegrata, & habilitata, quæ in legitimatione principaliter conſideratur; & modus ſuccedendi, qui eſt ſeparatus à filiatione, quamuis reſtrictus, & limitatus ſit ex legitimationis forma, nihilominus non reſtringit legitimationem ipſam reſpectu ſtatus perſonæ legitimati, & ideo non dicitur diſpenſatio, ſed plena legitimatio. Et ſubdit, quod eſt communis declaratio omnium Scribentium veriſſima, & approbatiſſima, Caſtrenſem (à quo cæteri eius partis ſequaces accipiunt) loqui, quando habilitatus fuit aliquis ad ſuccedendum ex priuilegio, aut legitimatus cum clauſula, vt ſuccedat in eo, quod patri placuerit, nulla facta legitimatione perſonæ, quo caſu legitimatio illa, reſpectu ſucceſſionis tantum facta, & ad eam limitata, bene producit effectum limitatum: ſed quando perſona prius legitimatur integrè, & exinde reſtringitur cauſa ſucceſſionis, tunc qualitas adiecta legitimationi, quæ modum ſuccedendi raſpicit, non efficit, quin dicatur plena legitimatio: Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit ad deciſionem Gamæ 11. vbi ſcriptum reliquit in hæc verba: Diſpenſatus dicitur, quando non eſt plene, & in omnibus, & per omnia legitimatus, & natalibus reſtitutus: legitimatus verò, quando à non recognoſcente Superiorem, in omnibus, & per omnia, quoad ea, quæ pertineant ad eſſentialia legitimationis, eſt natalibus reſtitutus: quod conſtabit ex verbis legitimationis, etiamſi quoad effectus ex ipſa legitimatione procedentes, aliqua limitatio annectatur, quæ ſecum compatiatur legitimorum ſtatum, & quæ etiam ex poteſtate legis ciuilis filiis legitimis & naturalibus poſſet cõuenire, legitimitate manente, vnde poſſet etiam ſucceſſio limitari, etiam quoad legitimam ex teſtamento, & ab inteſtato, manente ſalua cauſa alimentorum, quæ filiis ex iure naturali debentur, &c. Georgius de Cabedo deciſione Regni Luſitaniæ 69. num. 8. qui licèt inuoluat materiam, nec certam tradat reſolutionem numeris præcedentibus: attamen dicto numero 8. hanc eandem partem ſecuriſſimè amplectitur. Pater Ludouicus Molina, tomo primo de iuſtitia & iure, diſputatione 173. in verſic. dubitant Doctores, folio 678. quo loci cum hac remanet ſententia, & contrariam reſpuit, & inquit, quod Gama optimè dixit in loco ibi relato, tunc dici diſpenſationem, quando ſubſtantia ipſa legitimationis reſtringitur, vt dicatur, ſit legitimatus quoad hoc, vel hoc; ſecus autem quando non legitimatio, ſed effectus, qui ex illa ſequi deberet, reſtringitur, vt ſi dicatur, nullum inde fiat præiudicium legitimis, aut poſſit nihilominus pater ei relinquere quam portionem voluerit, vel aliud ſimile. Et quod nequaquam idem Gama ſibi repugnat dum deciſione 383. & deciſione 11. numero tertio, & deciſione 134. numero primo, affirmat eum, qui legitimatur, vt ſuccedat patri ab inteſtato, aut in portione, quam illi pater relinquere voluerit (quo pacto ait moris eſſe in Luſitaniæ Regno legitimari ſpurios) non eſſe legitimatum, ſed diſpenſatum; loquitur namque quando legitimatio fit ad id tantum, & non quoad alias partes, quas integra legitimatio concludit. Et ſecundum hæc patet (vt vides) concludens reſponſum ad eam rationem, qua contrariæ partis Sectatores innitebantur præcipuè, nec ratio ipſa aliquatenus vrget. Cui etiam & ſpecificè magis reſpondet Tellus Fernandez, in dicta l. 12. Tauri, numero vigeſimo tertio, dicens, non obſtare, quod non poteſt dari legitimitas pro parte: nam fatetur pro nunc oppoſitionem, ſed negat conſequentiam, ſcilicet quòd ſit pars integralis legitimationis ſucceſſio, quia eſt effectus, circa quos valet limitatio, & ampliatio; & non pars integralis: & quòd hæc eſt vera, & communis opinio: & hactenus de prima obſeruatione. Secundò deinde conſtituo, ex dictis hactenus, pluſquam manifeſtè apparere, atque iuridicè deduci debere, legitimationes, quæ in hiſce Hiſpaniarum Regnis, & in aliis, ſecundum communem curſum earum cum dicta clauſula voluntatis parentum, vel quo[*]ad ea, quæ pater reliquerit, aut relinquere voluerit, expediuntur: de iure equidem validas eſſe, & ad eum modum poſſe concedi, nec veræ & propriæ legitimationis nomen ex ipſamet clauſula amittere, ſicque legitimationes nuncupari iuridicè: provt omnes ſuperiores iuris Interpretes admittunt, & in terminis adnotauit Ioannes Cephalus, in conſilio 117. numero ſexto, libro ſecundo, Stephanus Gratianus, diſceptationum forenſium, cap. 138. numero 42. & 43. vbi alios Authores citat, & inquit, quod valet legitimatio facta ſub prædicta forma, quod non ſuccedat niſi in ea portione, quam pater ſibi aſſignauerit, & quòd omnes legitimationes ferè cum iſta clauſula fiunt. Quod vel etiam comprobatur ex eo, quia eædemmet legitimationes ad reintegrationem perſonæ, & quoad omnia amplè, & generaliter conceduntur, licèt ſucceſſio limitetur in ipſis, & quia exprimũt ſemper legitimationis verbum, nuſquam autem diſpenſationis verbo vtuntur; vnde cum in dubio à proprietate verborum recedendum non ſit, l. non aliter, ff. de legatis tertio, l. prima, §. ſi is qui nauem, ff. de exercitoria actione, & alio cap. ſuprà, late explanaui. Conſequens equidem fit, quòd legitimationes ipſæ, verè & propriè legitimationes dicantur, & non diſpenſationes; & præſertim cùm in ipſis dicatur, quòd is, qui legitimatur, primæuis natalibus, & antiquæ naturæ reſtituitur, & defectus natalium, ac omnis macula, ex robore conceſſionis, & genituræ vitium in lea deletur, cancellatur, tollitur, aboletur, & abſtergitur & cancellatus, & abolitus per litteras ipſius legitimationis decernitur, & iura naturæ, & quiliber actus legitimi reintegrantur, & reſtituuntur; vt in eiſdem legitimationibus pleniùs dicitur, & eo ipſo veras eſſe legitimationes denotatur, provt Antonius Galeatius Maluaſia, in conſilio 18. numero 41. volumine primo, ita ſingulariter, & ſpecifice animaduertit; & vltra eum, Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto articulo 23. num. 35. poſt Angel. ruinum, & Aretinum, & optime in propoſito animaduertit, quod legitimare verbum, deſignat propriam & veram legitimationem, & inde, quod ſi Princeps vſus fuerit, verbo legitimamus, ea equidem plena videtur legitimatio quo ad perſonam, ac ideo modificatio quoad ius ſuccedendi, non faceret eum diſpenſatum. Secus autem, ſi Princeps vſus fuiſſet verbo, diſpenſamus, aut habilitamus, vt inquit eleganter Ruinus, in conſilio 86. numero ſexto, relatus ibi cum aliis. Cum ergo Princeps noſter inuictiſſimus, verbo legitimamus, & legitimamus, ſemper vtatur in legitimationum expeditione, planum equidem & certum eſt, legitimationes eſſe, & non diſpenſationes, niſi ex alio impedimento (vtputa) quia is, qui legitimatur, eſſet ſpurius, vt ſtatim dicetur) vel niſi ex alio legitimatio deberet in aliam ſpeciem tranſire, hoc eſt, in diſpenſationem. Et id ipſum apcrtè diffinitur in dicta l. duodecima Tauri, quæ hodie eſt lex decima, titulo octauo, libro quinto, nouæ collect. Regiæ. nam legitimatus non ſuccedit cum aliis fratribus, ſine ante, ſiue pòſt, habitis ex legitimo matrimonio, & ſic ſucceſſio eſt limitata à legitimè nato, & nihilominus lex vocat eum legitimatum in omnibus & per omnia, nihil differens à legitimis: Quod Tellus Fernandez rectè & ingeniosè ponderauit ibidem, num. 23. in fine, & ſequitur Matiençus, dicta gloſſa prima legis 10. numero tertio, & quamuis in Reno Luſitaniæ, legitimatio eiuſmodi, potius diſpenſatio, quàm legitimatio diiudicetur communiter, vt ex Aluaro Valaſco, Georgio de Cabedo, & Patre Molina adnotaui numeris præcedentibus: tamen quando perſona plenè & integrè legitimatur, & iura primæua naturæ reſtituuntur, quod legitimatio vera & propria dicatur, & non diſpenſatio, tametſi ſucceſſio limitetur; expreſſim annotarunt, atque obſeruarunt Georgius ipſe de Cabedo, dicta deciſione 69. numero octano, vt ſupra retuli: & Pater Molina, de iuſtitia & iure, dicta disputatione 173. in verſic. dubitant Doctores. Sic explicans Gamæ deciſiones primo aſpectu contrarias, & agnoſcens, Regni Luſitaniæ legitimationes dici, nec diſpenſationes vocari ob effectum limitatæ ſucceſſionis, provt etiam legitimationes vocarunt Rodericus Suarez, Gregorius Lopez, & Didac. Couar. ſuprà commemorati. Nec refragatur eiſdem, quod caſus Nobilitatis ſemper exceptus videatur communiter, & pro excepto habeatur in legitimationibus Hiſpaniæ, provt ſuprà in dubium excitaui: Ex eiſdem namque numeris præcedentibus adnotatis, & doctrinis relatis patet ſolutio, quia quando perſona legitimatur, & reſtituitur plenè & integrè natalibus, etiamſi excipiatur aliquis caſus, non ideo dicitur, non verè & plenè legitimatus. Quamuis aliter ſtatuatur, quando legitima[*]tio fieret quoad aliqua ſine prædictis clauſulis plenæ & integræ legitimationis, quo caſu dicitur diſpenſatio, & non legitimatio, vt adeo plene comprobaui vtrumque numeris ſuperioribus. Et in terminis Nobilitatis, in quibus verſamus, quod reſtrictio quoad effectum, aut effectus aliquos, non impediat veram rationem legitimationis, probauit Pater Molina, dicta disputatione 173. in verſic. poſſumus vero, vt ſtatim dicam, & apertè ſentiunt in noſtris etiam terminis, & in clauſulis legitimationum Gozadinus, in conſilio 6. num. 66. Alexander, in conſilio 187. num. 15. lib. 5. Iacob. Menoch. in conſ. 306. num. 22. lib. 4. quatenus obſeruarunt, quod ſi caſus exceptus in legitimationibus ſit de iure, non ideo poſſunt dici dictæ legitimationes limitatæ, & non veræ, & propriæ legitimationes; dicta etenim verba, quæ tacitè inſunt; quando exprimerentur, nihil operarentur, & ſolum important quandam monitionem, ſique nihil de nouo inducunt, vt dicit Ancharan. in conſilio 404. num. 7. Caſtrenſis, in conſilio 338. num. 2. lib. 2. Lapus, allegatione 61. num. 2. cùm ergo exceptio Nobilitatis in legitimationibus inſit de iure communi, vt teſtantur Otalota, de nobilitate, 2. parte, tertiæ partis principalis, cap. 3. num. 4. Pater molin. in d. verſ. poſſumus vero, & ita cautum eſt de iure noſtro Regio in l. 20. titulo 11. lib. 2. nouæ collect. Regiæ. ſequitur quod dictns caſus Nobilitatis exceptus, vel etiam non expreſſus in legitimationibus, non poſſit facere legitimatio[*]nem defectuoſam: & quamuis in legitimatione non ſint omnes caſus plenæ legitimationis ſpecialiter & expreſsè enumerati, ſufficit tamen aliquos caſus enumerare, & adiicere clauſulam generalem (quæ in hiſce Regnis adiicitur regulariter) & vim caſus expreſſi habet, vt legitimatio plena, & non limitata dicatur, vt probarunt Decius, in conſilio 66. Gozadinus, dicto conſilio 6. numero 53. & in conſilio 25. numer. 13. Menochius, in conſilio 19. num. 14. libro primo: immò (quod magis eſt) ex ipſa exceptione caſus Nobilitatis, vel ſuppoſitionis exceptionis, etſi non exprimatur, poſſumus confirmare, reſtrictionem quoad eum effectum non impedire veram rationem legitimationis, ſicuti exceptio alterius caſus non impedit veram legitimationem de iure communi (vt remanet dictum:) alioquin enim, eo ipſo, quòd à Carolo V. & Philippo eius filio explicatum fuit, in nullius legitimationis reſcripto Principis factæ conſequi quenquam in Regno Caſtellæ, eam Nobilitatem parentum quam hidalguia vulgus nuncupat, vt tomo primo, tractatu 2. disputation. 170. folio 670. pater ipſe Molina annotauit: dicendum eſſet, nullam omnino inibi eſſe legitimationem ſpuriorum, ſed omnes quantumcunque amplas, eſſe diſpenſationes, ſtrictéque in omnibus eſſe intelligendas; quod eſſet valde abſurdum, ſicuti ex Hiſpanis omnibus, ſolus pater Molina, tomo primo, diſputatione 173. folio 679. in verſic. poſſumus vero, ita ſingulariter, & ingeniosè animaduertit. Et ſic remanet, legitimationem Principis[*] reſcripto quantumcunque amplo factam, non gaudere Nobilitate, niſi eſſet filius naturalis, qui abſque legitimatione gaudet: nec propter legitimationem ſubſequutam debet priuari illo Nobilitatis honore, cum legitimatio non ad eum effectum concedatur, vt legitimatus aliquid admittat, ſed potius vt magis honoretur, ſicque ad augmentum, non ad diminutionem tendat, vt vtrumque rectè aduertit Guillem. de Ceruantes, in dicta l. 12. Tauri, numer. 129. & 130. & ante eum Tellus Ferdinand. in l. vndecima Tauri, numero ſecundo, vbi quod filius naturalis gaudet nobilitare, etiamſi non ſit ex retenta in domo: latiùs Hieronymus de Cæuallos, commun contra communes, quæſtione ſecunda. ex numero 43. vſque ad numer. 50. vbi late proſequitur articulum, vtrum ſcilicet filius legitimatus gaudeat nobilitate patris quoad officia, & honores, & contributiones; & refert ſententias diuerſorum, ſcilicet Didaci Perez, Gregorij Lopez, Matienzi, Otaloræ, Olani, Ioannis Gutierrez, Ioannis Garciæ, D. Spino, & aliorum, & ad concordiam legum quarundam nouæ collect. Regiæ, quæ contrariæ videntur, conſtituit vnum, quod eſt indubitatum & certum, & ab Authore prædicto traditum; ſcilicet, filium ſpurium, & his parentibus natum, inter quos matrimonium contrahi non poterat, non gaudere nobilitate patris ex reſcripto legitimationis, niſi expreſsè in ipſo id concedatur. Cæterum leges caſdem Regias non excludere, quin legitimatus gaudeat nobilitate à iure ſibi conceſſa, ſi filius naturalis ſit, ſicque non teneatur ad contributiones; quaniam leges ipſæ circa filios naturales legitimatos nihil diſponunt, vt inquit Matiençus, in l. decima, titulo octano, lib. quinto, gloſſa finali, numero quarto, & concludit Ioannes Gutierrez, practicarum, libro quarto, quæſtione 23. per totam, vbi latè, an filij legitimati gaudeant nobilitate patris quoad tributa, & alia? & tres præcipuas concluſiones adducit. Ex his palam deducitur, legitimationes in Hiſpania, maiori ex par[*]re pro filiis ſpuriis deſiderari, atque concedi, & expediri communiter, pro naturalibus etiam filiis quandoque (vt legitimi ipſi dicantur, qui legitimi dici non poſſent aliàs, ſed naturales) ſed non ita aſſiduè. Immò primo aſpecta modicæ vtilitatis videri eſſe eas, quæ pro naturalibus filiis concederentur, vtpote cum naturales filij, etiam legitimati, extantibus filiis, & deſcendentibus legitimis, in ſola Quinta bo[*]norum parentum parte poſſint ſuccedere, quam poſſunt parentes, etiam filiis legitimis extantibus, in teſtamento eis, & cuicumque extraneo relinquere, vt ex l. decima, & vndecima Tauri, adnotarunt ibidem omnes huius Regni Scriptores communiter: & Matiençus in l. nona. titulo octauo, libro quinto, gloſſa prima, num. quinto, in fine. Azeuedus, in l. decima. eod. titulo, & libro, num. vigeſimo ſecundo, & vigeſimo tertio. Ioannes à Rozas, & Antonius Pichardus, quos ſuprà, hoc eodem cap. in id ipſum commemoraui: ita pariter, naturales ipſi filij non ſuccedunt ab inteſtato parentibus, extantibus filiis legitimis, vel legiti[*]matis, provt ex aliis Authoribus rectè deducitur Matiençus dicta gloſſa prima, l. nona, titulo octano, libro 5. numero ſecundo, deficientibus autem filiis legitimis, ſuccedunt in duabus vnciis, hoc eſt in ſexta parte bonorum, vt in l. octaua, & nona, titulo decimo tertio[*] partita ſexta. Et ex Roderico Suarez, Couarr. & Antonio Gomezio tradit idem Matiençus, in dicta l. 9. dicta gloſſa prima, num. 1. per totum. Si ergo legitimi extant deſcendentes, & abſque legitimatione (quæ nobilitatem non tribuit in his Regnis, vt ſuprà dixi) gaudent ipſi filij naturales nobilitate, & aliis honoribus, vt probaui ex Cæuallos, & aliis, dicto num. 152. & per Matiençum, in l. 11. titulo 8. libro 5. gloſſa 8. & per Azeuedum, in l. 10. eod. titulo, & libro, ex n. 55. ſucceſſionis autem capaces non fiunt, vt cum legitimis ſuccedant, ſiue concurrant; cuius effectus dicta legitimatio erit, ſiue quid proderit filiis eiſdem naturalibus. Verè tamen non abſque vtilitate erit dicta legitimatio, ſed vtilis potius, filiis etiam naturalibus ad effectum prædictum, vt ſcilicet legitimi dicantur, qui aliàs legitimi non ſunt; ad eum etiam, vt in diſpoſitione loquente de legitimis, ipſi comprehendantur in omnibus caſibus, in quibus legitimatos comprehendi, vel ad ſucceſſionem Maioratus admitti; adnotarunt Doctores communiter, quos ſuprà commemorauimus, ac cum Ruinus Cephal. Curt. Roland. Bonifac. Roger. Menoch. Molin. & alij, cum quibus Blaſ. Flores de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 2. num. 7. folio 2. Cæuallos etiam in quæſtione maioratus, dict. quæſtione 2. ex numero 50. cum ſeq. vt etiam ab inteſtato ſuccedant, non modo in duabus vnciis, ſed etiam in tota hæreditate, provt legitimi ſuccedunt, argumento dictæ l. 12. Tauri, in fine, & eorum, quæ tradit Matiençus, in l. 10. titul. 8. libro 5. gloſſa 9. vt etiam alios filios non legitimos, etiam naturales excludant à ſucceſſione ab inteſtato, iuxta præfatam Matiençi reſolutionem in d.l. 9. titulo 8. lib. 5. gloſſa prima, numero 2. conuenit Azeuedus, in dicta l. 10. dicto titulo 8. & lib. 5. num. 33. per totum. vbi concludit, legitimos filios excludere in ſucceſſione patris ab inteſtato omnes alios ab inteſtato ſucceſſores, modo deficiant filij, & deſcendentes legitimi, & obtenta ſit legitimatio in vita patris, & ante delatum ius ſucceſſionis. Si autem non extant filij, nec deſcendentes, ſed aſcendentes legitimi, cùm naturales filij poſſint inſtitui hæredes à patre, deficientibus[*] legitimis, etiamſi extent aſcendentes legitimi, vt in d.l. 10. Tauri, quæſt. l. 8. titul. 8. lib. 5. vbi Matiençus gloſſ. 5. & in l. 9. gloſ. 1. num. 4. in fine. eod. tit. & lib. Tellus, in d.l. 10. num. 19. ad quid etiam tunc legitimatio vtilis: Sed verè tunc etiam vtilis ad eoſdem effectus ſuprà commemoratos, ſucceſſionis ſcilicet ab inteſtato, & vt legitimus nuncupetur, ac intelligatur, qui aliàs legitimus dici non poſſet, vt etiam ingenuitati, & primæuæ naturæ reſtituatur, & in diſpoſitionibus pręfatis comprehendatur, aliàque legitimorum iura conſequatur, vtilem eſſe etiam filij naturalis legitimationem, quæ vere legitimatio dicitur, & ſi ſucceſſionis ius limitetur. Spuriis autem filiis quantùm legitimationes ipſæ vtilitatis afferant (quæ eorum reſpectu Diſpenſationes dicuntur) nemo eſt, qui ignoret; & vtilitas patet ad oculum, vtpote cùm de iure ciuili ſpurius filius nihil à patre conſequi valeat, nec de iure Canonico niſi quoad alimenta, vt per Azeuedum in l. 8. titul. 8. lib. 5. & per Matienç. in l. 7. eod. tit. & lib. gloſſa 4. num. 1. iure autem Regio nouiſſimo pater, vel matet poteſt filio ſpurio, vel ex damnato coitu in vita, vel in morte quintam bonorum ſuorum partem donare, vel relinquere, quam etiam extraneo relinquere, poterat, ſed vltra non poteſt; ſicuti ex l. 9. Tauri, hodie l. 7. titul. 8. lib. 5. deduxerunt omnes Interpretes ibidem, & Matiençus, gloſſa 4. numer. 1. Id ergo operabitur legitimatio, ſpuriorum ipſorum reſpectu, quod etiam poſt dictas leges Tauri patri non liceret; vt ſcilicet iuxta tenorem legitimationis ex teſtamento, & ab inteſtato omnium bonorum ſucceſſionem obtineant, quamuis contra teſtamentum non poſſint ſuccedere (provt infrà dicetur) vt etiam eadem omnia ipſis competant, quæ competere, ſuprà annotauimus. Et hæc ſunt notanda, nullibi anteà ſic digeſta, nec ſpecificè adnotata. Rurſus & tertio loco conſtituo, veriſſimum eſſe, legitimatum, cuius ſucceſſio limitata eſt, verè &[*] proprie legitimatum dici, non tamen inde ſequi, quod ei legitima debeatur præciſsè, vel ſuplementum legitimæ petere poſſit, ſiue aliquid contra voluntatem patris conſequi: ſicque reſpuendam conſequentiam illam, quam fecerunt permulti Authores, quos ſupra hoc eodem cap. retuli, numero 63. per totum. Legitimatus cum clauſula, vt patri ſuccedat in eo, quod ſibi placuerit, vel reliquerit, verè eſt legitimus; ergo præteritus, habet ius dicendi nullum, & exhæredatus querelam, nec grauabitur in legitima portione: Contrarium namque verius eſſe, atque ex veriori, & communiori Interpretum ſententiam deduci, ex his apparet manifeſtè quæ Paulus Caſtrenſis, Socinus ſenior, Iaſon, Alexander, Decius, Siluanus, & Alciatus, in propoſito docuerunt, atque affirmarunt ſecurè; eos retulerunt, & ita quoque legitimatum cum limitatione ſucceſſionis, videlicet, ex teſtamento, & ab inteſtato, vel ſine præiudicio aſcendentium, vel deſcendentium, vel in eo, quod patri placuerit, ſuccedere duntaxat ſecundum voluntatem patris diſpoſitiuam, vel permiſſiuam; contra verò, vel præter voluntatem nihil conſequi aſſeuerunt: & eos ſequuntur Didac. Couarr. in quarto Decr. ſecunda parte, cap. 8. §. 8. num. 1. in fine. Tellus Ferdinandez, in dicta l. 12. Tauri, numero 26. Ioannes Matiençus, in l. 10. titul. 8. libro quinto, gloſſa prima, numero ſexto. Azeuedus ibidem, num. 10. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 36. num. 9. folio 327. vbi dicit, quod cum quis legitimatur, ſucceſſione ei ſeruata in eo, quod pater ſibi reliquerit, aut donauerit, non debetur ei legitima, aut illius ſupplementum, nec ſuccedit contra voluntatem patris; & citat Alexandrum, Corneum, Iaſonem, Decium, Alciatum, & Angelum: & ſubdit, quòd licet in his terminis contrarium reſponderint Pariſius & Cephalus, vbi ſic legitimato deberi legitimam profitentur, vt vidimus ſuprà, dicto numero 63. Verior tamen eſt hæc contraria opinio. Quam etiam veriorem dicunt, & ſequuntur Ripa, de ſubſtitutionibus, reſponſo 19. num. 17. parte ſecunda, in nouiſſimis. Capicius, deciſione 177. & 179. titulo qui ſeq. filij ſunt legitimi. Anton. Gabriel, commun. concluſion. libro 6. in titulo de legitimatione, concluſione 8. Hieronym. Gabriel, in conſilio 24. num. 15. Franciſcus Burſatus, in conſilio 355. num. 23. & 28. lib. 4. Petr. Anton. de Petra, de fideicommiſſis, quæſtione 15. num. 26. Ioannes Cephalus, ſibi contrarius, in conſilio 44. num. 23. & ſeq. lib. 3. quem pro hac parte retulit, & ipſam ſuſtinuit Hondedeus in conſ. 66. n. 32. & 33. lib. 1. Stephanus Gratianus. diſceptationum forenſium, cap. 138. numero 41. folio mihi 399. Angel. Matheacius, de legat. & fideicomm. lib. 3. cap. 21. numero 20. folio 153. Georg. de Cabedo, deciſione Luſitaniæ 69. num. 3. Caldas Pereira, in l. ſi curatorem habens, verbo, ſine curatore, num. 52. vbi inquit, quod ex legitimatione quamtuncunque ampliſſima, ſi adiiciatur clauſula prædicta, non inducitur contra patrem neceſſitas relinquendi, ſed ſolum filius habilis efficitur ad ſucceſſionem: Aluarus Valaſcus, in praxi partitionum, cap. 7. num. 41. tenuit quoque hanc eandem opinionem in ſtricta iuris diſputatiue, & Ioannes Bolognet. in rubrica, ff. de liber. & poſth. numero 58. & 59. qui cùm ex numero 48. cum ſeq. conſtanter defendiſſet, quod legitimati per reſcriptum Principis, ſi prætereantur, rumpunt teſtamentum, & reſolutiuè ita pro regula ſtatuiſſet numero 53. tandem dicto numero 58. limitat, vt ea regula communis non procedat, quando legitimatio fuiſſet facta cum aliqua modificatione, vt poſſint ſuccedere tantum ſecundùm voluntatem patris, vel eatenus, quatenus ei pater voluiſſet relinquere, vt d. num. 59. ſtatuit. Quæ in effectu ſunt verba ipſa, aut æquippollentia his, quæ in hoc Regno in legitimationum conceſſione, & reſcriptis adiiciuntur, nec eſt neceſſe multiplicare verba ad cum modum, ad quem exiſtimauit Menochius, lib. 4. dicta præſumptione 79. num. 51. quoniam ex vulgata clauſula, in his Regnis Vſitata, ſatis intentio patris deducitur, atque declaratur, vt nihil præter, vel contra voluntatem patris ipſius legitimati filij conſequãtur, præter id, quod ſibi relictum fuerit à parentibus, vel à iure conceſſum. Denique hanc ipſam ſententiam defendit nouiſſimè Ioannes Baptiſta Coſta, in commentariis, de ratione ratæ, quæſt. 156. folio 212. maximè ex n. 3. vſque ad num. 8. qui inquit, non obſtare[*] rationes omnes contrariæ partis, quandoquidem legitimato debetur legitima, & legitimæ ſupplementum, quando eſt legitimatus ſimpliciter, vel abſolute; non verò quando conditionatiuè, & limitatiuè quoad effectum, quem communiter appellant diſpenſatum. Addiderim ego communiter in caſu propoſito non appellari diſpenſatum, ſed Legitimatum) nisi aliud reſiſtat) vt pote cùm vere legitimatus, ſit, nec inde repugnantiam aliquam, ſiue perplexitatem ſubſequi; nam cùm ſucceſſionis ius ſeparatum ſit ab ipſa legitimatione, nec limitatio ipſa in ſucceſſione ſit pars integralis legitimationis (vt ſuprà annotaui) quod pater voluerit, filium eſſe legitimatum, ac ſi natus eſſet ex legitimo matrimonio, & ſic legitimam ei deberi ex vna parte, & eidem auferri poſſe ſine cauſa legitimam ipſam, perplexitatem non continent (quicquid Ioannes Cephalus a liter ſtatuerit) cum neque ei deberi legitimam pater voluerit, nec aliquid aliud, præter, vel contra voluntatem ſuam, ſicque nec cauſam aliquam requiri ad dandum, vel faciendum id, quod in voluntate patris omnino repoſitum eſt. Quo vel ſolo verbo diluitur ratio illa, qua præcipuè excitatur, atque adducitur Ioannes Cephalus, dicto conſilio 117. n. 12. lib. 2. vt contrariam opinionem ſuſtineat: pater namque, qui ea clauſula limitatiua ſucceſſionis, filium legitimati intendit, & legitimationis reſcriptum impetrat, quamuis filium legitimari, ac ſi natus eſſet ex legitimo matrimonio, voluerio non etiã conſequenter voluit, eum non poſſe ſua legitima defraudari, quæ debetur ex legitimo matrimonio natis: immò contrarium, legitimari ſcilicet, ac ſi natus eſſet ex legitimo matrimonio, legitimæ tamen, ſiue patrimonij, aut quantitatis relinquendæ ius, in eius voluntate remanere omnino, non modo vult, ſed etiam exprimit ſpecificè. Et ita Senatus intellexit, atque definiuit vnanimiter. Quarto præterea loco conſtituo, quæ ſuperius diximus numeris præcedentibus, intelligenda eſſe in filio naturali; hic namque legitimatus perſonæ reſpectu, etſi ſucceſſio ſit limitata, dicitur verè legitimus, & conſequetur omnes effectus, præter in legitimatione modificatos, quos conſequitur natus ex vero matrimonio. Tamen legitimatio filij non natura[*]lis, non eſt legitimatio, ſed diſpenſatio; & idcirco, ſi filius legitimatus eſt habitus ex parentibus, inter quos eſſe non poterat matrimonium, ſtante impedimento iuris Canonici, vel diuini, tunc etſi ſucceſſio non ſit limitata, nec in perſona demus diminutionem legitimitatis, erit diſpenſatio, & non legitimatio. Et conſequenter filius ſpurius legitimatus, ſuccedet tantum fecundum voluntatem patris diſpoſitiuam, vel permiſſiuam; contra voluntatem verò patris nihil conſequetur, nec ius legitimæ petendæ, vel ſupplementi habebit; provt vtrumque tradit eruditè, & ſæpè repetit Tellus Ferdinandez, in dicta l. duodecima Tauri, numero vtgeſimo quarto, vbi refert Caſtrenſem, Barbar. Curtium ſenior. Decium Socinum ſenior. Laurent. Silnan. Crotum, Gozadinum, Gratum, & Pariſium, ita tenentes, & concludit in hunc modum: Et ſic eſt communis opinio, quod vbicunque filius, qui legitimatur, naſcitur ex parentibus, inter quos non poterat eſſe matrimonium propter impedimentum iuris diuini, vel canonici, & ſi pleniſſima ſit dicetur dispenſatio. Et exinde oritur, quod hic tantum conſequetur id, quod in reſcripto contentum eſt; cætera verò, quæ non ſunt expreſſa, quæ venirent in conſequentiam legitimitatis, ſecundum quod in noſtra lege diffinitur, etſi maior ratio eſſet, non veniunt, & c. Et iterum numero 25. in fine, & numero 26. ſic ſcribit: Secundo intelligenda eſt hæc lex, & eius materia, quod ſi vel loquamur in vera legitimatione filij naturalis, cuius ſucceſſio eſt limitata, videlicet, ex teſtamento, & ab inteſtato, vel ſine præiudicio aſcendentium, vel deſcendentium, vel in eo, quod patri placuerit, vel ſit diſpenſatus ad ſuccedendum patri ex teſtamento, vel ab inteſtato, vel alio quouis modo, hic talis filius, tantum ſuccedet ſecundum voluntatem patris diſpoſitiuam, vel permiſſiuam; contra verò vel præter voluntatem nihil conſequetur. Et iterum in fine eiuſdem numeri 26. Itaque hic legitimatus, cuius ſucceſſio eſt limitata, ſiue dispenſatus, contra voluntatem patris nihil conſequetur. Et hactenus Tellus ipſe, cuius ſententiam, & reſolutionem in vtroque Senatus definitiuè amplexus fuit, vt dixi: Telli quoque traditiones in vtroque ſequutus eſt ad litteram Ioannes Matiençus, in dicta l. 10. titul. 8. lib. 5. gloſ. 1. numero 2. & in numero 6. primum etiam; ſcilicet quod filius ſpurius, quamuis pleniſſimè legitimatus ſit, dici non poſſit legitimatus, ſed potius diſpenſatus, cum Caſtrenſe, Socino, Baldo, Curtio ſen. Decio, Socino iun. Siluano, Croto, Gozadino, Grato, Couar. & Tello Ferdinand. reſoluit Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primog. libro 3. cap. 3. numero 36. & vtrumque apertè admiſit Ioannes Garcia, de nobilitate, gloſſa 21. num. 84. in verſ. dum tamen intelligamus: vbi aſſerit, quòd diſpenſato non debetur legitima, nec alia iuris beneficia conceduntur, quæ legitimis dantur; & in verſ. ideoque ſpurios: quòd ſpurij nunquam cenſentur legitimati, ſed diſpenſati, vtcunque legitimentur: & limitat numero 85. quando Princeps aliter vellet, atque in legitimatione apparet clauſulam, non obſtante, quod talis legitimatus ſit ſpurius, aut inceſtuoſus, natus ex his, inter quos matrimonium contrahi non poteſt: & ad id eſſe plurimùm aduertendum. Et conuenit Azeuedus, in l. 10. titulo 8. libro 5. numero 31. & 32. vbi quod Princeps poteſt efficere, vt legitimatus concurrat cum legitimis & naturalibus, modo id exprimatur ſpecificè. Idem etiam, quod ſpurij legitimatio, quantumcunque ampla ſit, potius diſpenſatio dicatur, quàm legitimatio; tenuerunt & Alij Authores relati per M. Anton. Eugen. in conſ. 52. numero 12. & 13. & in conſil. 53. numero 1. 2. & 3. Burgos de Paze, in l. 3. Tauri, numero 320. Sfortia Oddi, in conſilio primo, numero 38. & numero 41. Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 7. numero 4. Octauianus Cacheranus, deciſione 119. vbi latè defendit, & in materia legitimationis dicit nonnulla notabilia: Georgius de Cabedo, deciſione Luſitaniæ 69. numer. 5. Iacobus Menochius, lib. 4. præſumptione 79. num. 51. in illis verbis: Hoc in caſu dicitur diſpenſatus, ac propterea ſi pater vel minus legitima, vel nihil reliquerit, conqueri non poteſt filius. Hieronymus Gabriel, in conſilio 24. numero 4. lib. 2. Hipolit. Riminaldus, in conſilio 469. numero 26. libro 4. vtrumque etiam, provt ex Tello Ferdinand. & Matienço tradidimus, obſeruauit Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tomo 5. littera L. concluſ. 220. numer. 4. & 2. ſequentibus folio 234. Ioannes Cephalus, dicto conſilio 117. libro primo, qui quamuis legitimato, cuius ſucceſſio eſt limitata, legitimam deberi, conſtanter firmauerit (vt ſupra vidimus;) in ſpurio aliter ſtatuit, & inter alias ſolutiones, quas ad primum argumentũ, à ſe in eo conſil. propoſitum, præſtat, altera eſt, quãdo filius legitimatus, natus fuit ex parẽtibus, inter quos matrimoniũ contrahi non poterat, quaſi tunc nec legitima ei debeatur, nec contra voluntatem patris agere poſſit. Idem denique tenuit Andreas Fachineus, in conſilio 2. ſub numer 45. in fine, & numero 46. libro 2. quamuis controuerſiarum iuris, libro 3. cap. 57. folio 336. contrarium defendat, vt ſupra vidimus. Cum ergo dictus D. Franciſcus filius ſpurius eſſet, & quando naturalis fuiſſet, ſucceſſionis cauſa limitata ſuerit in legitimatione, vt dixi; meritò Senatus noſter Regius Hiſpalenſis, contra, vel præter voluntatem patris, nihil eum, nec amplius quàm ſibi inter viuos donatum, & in codicillo relictum, ac etiam ex teſtamento non reuocatum, conſequi poſſe definiuit. Vel ex eo etiam, quod præfata opinio contra ſpurium, veidelicet vt diſpenſatus potiùs dicatur, quàm legitimatus: & crebrior eſt, & etiam verior, & fortiſſimè comprobatur ex fundamentis nonnullis, quæ pro eadem parte ponderauit longa ſerie Octauianus Cacheranus, dicta deciſione 119. per totam. Atque etiam ex tribus illis, quæ adduxit Fachineus, dicto cap. 57. in principio, & M. Anton. Eugenius, dicto conſilio 53. num. 2. 3. & 4. ſicque vis non eſt facienda in eo, quod integra & ampla fuerit legitimationis conceſſio, ſi ſpurius ſit legitimatus; quicquid in amplitudine legitimationis ipſius fundamentum faciant Anton. Galearius Maluaſſia, dicto conſilio 57. num. 53. volumine primo, Pater Ludouicus Molina, tomo primo, de iuſtitia & iure, tractu 2. diſputatione 173. in verſic. hoc autem diſcrimen, ſed facta etiam in ampliſſima forma legitimatione, rectiùs docuerunt, atque ſubſtituerunt contrarium omnes Authores ſuprà commemorati. Quinto denique & vltimo loco conſtituo, ex dictis hactenus, atque ex præfatis doctrinis, quòd legitimatus, cuius ſucceſſio eſt limitata, ſiue diſpenſatus, contra voluntatem patrius nihil conſequatur, planè ſequi, legitimatum ipſum, cuius ſucceſſio eſt limitata, vel diſpenſatum, in eo quod ſibi relinquitur à patre, poſſe grauari, ſibique onus imponi. Et inde Decium conuinci à iuſto deuiaſſe (vt vtar verbis Telli[*] Ferdinand. quem ſtatim adducam) in conſilio 256. provt eundem, & alios ſequaces, ſuprà hoc eodem cap. num. 65. recenſui. Nam ſi (vt ipſe fatetur & latiùs remanet probandum ſuprà) pater non tenetur aliquid relinquere contra eius voluntatem, illud quod relinquitur cum grauamine, & onere, illo grauamine minuitur. Itaque non de relicto ſimpliciter computatio habenda eſt, ſed de relicto cum onere, & ſic tantum minus dicitur patrem reliquiſſe filio, quantum valoris habent grauamen: & cùm ſi nihil reliquiſſet, non poſſet conqueri; quia legitimatio ad hoc non porrigitur, a fortiori, ſi modicum, vel grauatum reliquiſſet: Et ita magiſtraliter declarat Alexander, in conſilio 30. volumine 4. & Iaſon, in conſilio 162. numer. 2. & 3. quos refert & ſequitur Tellus Ferdinand. in dicta l. 12. Tauri, numero 27. vbi citat Pariſium, ita tenentes: immò & Decium ipſum, alio in loco, hoc eſt, in conſilio 264. referendo eadem verba, quæ in dicto conſilio 256. apertè tenuiſſe contrarium, eruditè aduertit Tellus ipſe, qui in fine dicti numeri 27. in hunc modum concludit: Vnde ex ſupradictis remanet clara concluſio, quod legitimatus, vel dispenſatus, cuius ſucceſſio eſt limitata, ſiue ex natura rei, ſine ex pacto, poterit grauari ſecundum formam pacti, vel conditionis. Itaque ſucceſſio relicta ad patris voluntatem, de eo quod reliquit, poteſt grauare, vel onus imponere. Et idipſum eleganter tradidit, & ita quoque tenuit Didac. Couar. (quem Tellus non citat) in ſecunda parte, cap. 8. dict. §. 8. numero 2. in verſic. verum hæc minime probant, vſque ad verſic. Secundò infertur, & reddit eandem rationem: quia cum de neceſſitate pater non teneatur ei aliquid relinquerem poterit in eo, quod reliquit, grauamen imponere, ex l. ſcimus, §. cum autem. C. de inofficioſo teſtamento. Sequitur Ioannes Matienzus, in dicta l. 10. titulo 8. libro 5. gloſſa prima, numero 6. in verſic. hanc concluſionem limitantes: & in diſpenſato admittit Ioannes Garſia, de nobilitate, d. gloſſa vigeſima prima, numero 84. in verſic. dum tamen intelligamus, & numero 85. in verſic. ad quod plurimum, quamuis in legitimato, cuius ſucceſſio eſt limitata, ſemper dubius extiterit, & in contrarium magis animum ſuum adduxerit, propter conſequentiam illam, quam fecit num. 81. in principio: ſtatim tamen ſub eodem numero dixit: Tu cogila, difficillima eſt dubitatio, in rèque ambigua obſcurior deciſio: in legitimato autem, & in eadem ſuperiori ſententia conuenit Cardinalis Mantica, de coniect. vltim. volunt. libro 7. titulo 11. num. 11. vt ſcilicet legitimatus limitatè, ita quod ex teſtamento ſolum ſuccedat in ea parta, quam pater relinquere voluerit, vt non detrahat Legitimam, & Trebellianicam, ſi inſtituat cum onere reſtituendi, & ſic quod teneat grauamen: vbi refert alios Authores, Alciatum etiam in quodam conſilio dicere, quod etſi Decius contrarium tenuerit, tamen facile eſt reſpondere eius rationibus, & ſe vidiſſe reſponſum à Domino Rolando, & Curtio: quod etiam refert Petrus Surdus, in conſ. 185. n. 10. lib. 2. idem quoque tenuit M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, articul. 36. num. 9. folio 327. ex quo ſuperioribus præcitatis præbetur concludens reſponſum ad argumentum pro contraria parte adductum ſuprà, num. 65. nam cùm eod. num. 36. ſcripſiſſet ſecurè, legitimatum, cuius ſucceſſio limitata eſt ad beneplacitum patris, nihil contra eius voluntatem conſequi poſſe, in hunc modum, & in terminis caſus noſtri ſcribit ſtatim: Maior difficultas eſt, vbi ſic legitimatus fuiſſet inſtitutus hæres univerſalis cum onere fideicommiſſ: nam licèt modus legitimationis impediat illum à petitione fideicommiſſ, non tamen videtur reſiſtere retentioni: Hæc enim diuerſa ſunt, & retentio vtique faciliùs conceditur, & ſic concludit Decius, &c. Veruntamen deciſio illa Decij tuta non eſt, & contrarium aduerſus eius conſilium fuit iudicatum, ſicuti Alciatus retulit d. conſil. 98. nihil mirum, quia huic legitimato, nullo aliquo iure legitim a erat debita, ideoque ob omnino indebitum retenio dari non poteſt. Et confert Menochij obſeruatio alia, in propoſito ſingularis, lib. 4. præſumpt. 79. num. 52. quò loci refert doctrinam illam Baldi, in l. omnimodo, in princip. num. 4. C. de in officioſo teſtam. & in auth. ex cauſa, numero 46. C. de liberis præteritis, quem ſequuti ſuit Caſtrenſis, Iaſon, & Menchaca (quos ipſe recenſet) quod ſi pater filio diſpenſato reliquit titulo inſtitutuonis multa bona in teſtamento, & deinde in codicillis reuocet inſtitutionem, reuocatio valebit, etſi aliàs in codicillis reuocari non poſſit inſtitutio in re certa facta filio, alio hærede vniuerſali inſtituto. Et quamuis Menochius ipſe concludat, quod in caſu à ſe proposito id locum non habet, nec Baldi doctrina, cum loquatur Baldus in filio cui debetur legitima, quæ efficit, vt ex ea dependeat ſubſtantia teſtamenti; & ſi valereret reuocatio, filius remaneret præteritus, atque ita teſtamentum eſſet nullum; ſed non poteſt annullari in codicillis, in quibus hæreditas nec dari, nec auferri directò poteſt: tamen ratio ipſa concludenter euincit; nam cum loquitur in filio limitatiuè circa ſucceſſionem legitimato, vel quantumcunque amplè diſpenſato, cui legitima non debetur, & in eiſdẽ terminis caſus huius deciſionis fuerit, planum equidem eſt, deficiente eo quod ſcilicet verſemur in filio, cui legitima debeatur, Baldi traditionem locum habituram, & conſequenter mirè caſui præſenti conuenire. Et hactenus de his, & de materia legitimationis, ex quibus (vi vidiſti) concludens, & verum præbetur reſponſum ad ea omnia, quæ pro dicto filio legitimato adducta fuere ſuprà, ex n. 40. vſque ad n. 67. & confirmatur præciſe eiuſdẽ noſtri Senat. Hiſp. definitio alia in hoc vlt. art. quatenus legitimato, cuius ſucceſſio eſt limitata, vel diſpenſato, onus, & grauamẽ adiici poſſe in eo, quod ſibi relinquitur à patre, in caſu præſenti de iure definiuit. Ac denique & vltimo, in alio quoque de quo inter eaſdem partes lis, & controuerſia excitata fuerat, iuridicè ſtatuit Senatus ipſe, filio præfato legitimato vltra viginti mille ducatorum ſummam, à patre in vita donatam, & nonnulla alia temporaliter in codicillis relicta, certam etiam num morum quantitatem præſtari, quæ ab eodem patre in teſtamento relicta fuerant, nec in codicillo renocata: cùm eodemmet codicillo cauiſſet expreſſim, in teſtamento diſpoſita, ſtare, atque impleri debere, provt diſpoſita fuerant, præterquàm in his, quæ in ipſo codicillo reformauerat, & à priore illa voluntare receſſerat. Senatus autem eiuſdem deciſio, ex eo validè com[*]probatur, quod per manus quotidie traditum eſt, mutationem ſcilicet voluntatis in dubio non præſumi, ſicq́ue teſtatorem ſuam reuocaſſe, atque mutaſſe diſpoſitionem; provt primum generaliter ſtatuit Vlpianus Iureconſultus, in l. eum qui, ff. de probat. & ſecundum probatur in l. Lucius Titius, in fine, ff. de legatis ſecundo, l. Paulus, §. primo, ff. de legatis tertio, l. Mæuiæ, §. vltimo, ff. de annuis legatis, l. rem legatam, ff. de adimendis legatis, l. ſancimus, in fine, l. omnium teſtamentorum, C. de teſtamentis, & exornant latiſſimè Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimarum voluntatum, lib. 12. titulo primo, per totum, Menochius, lib. 4. præſumptione 34. & in conſilio 203. ex numero 20. libro 3. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 381. ex num. 29. vſque ad num. 37. lib. 4. & in conſilio 517. numero 57. & 58. lib. 5. Petrus Surdus, deciſione 111. maximè num. 9. Maſcardus, de probationibus concluſione 1419. Adrianus Gilmanus; libro primo rerum iudicatarum Germaniæ, deciſione 6. numero 159. Fuluius Pacianus, in conſilio 9. num. 19. & n. 26. & in conſilio 22. numero 9. Cardinalis Thuſcus, littera 1. concluſione 80. littera V. concluſione 286. & alio cap. infrà, latius declarabitur. Deinde, ex regula alia vulgata, quæ habet, quod[*] excluſio vnius, eſt incluſio alterius, l. cum Prætor, ff. de iudiciis, l. maritus, C. de procuratoribus: & exornabo alio cap. huiuſce libri & tractatus. Sed in caſu præſenti, cùm teſtator alterauerit diſpoſitionem factam in teſtamento, duntaxat quoad præuentionem temporis erectionis, ſiue fundationis dicti patronatus, & cauſæ piæ, per dictam diſpoſitionem codicillarem, & incluſio remanſerit in aliis non excluſis: quia[*] qui reuocat in parte, reliqua omnia confirmare cenſetur, l. Tribunus, §. 1. ff. de militari teſtamento, vbi Baldus ſummauit, Emendatio, vel correctio in quibuſdam, eſt cæterorum confirmatio: Alexander, in conſilio 18. columna penult. libro 2. Carolus Ruinus, in conſilio 23. columna 4. volumine primo. Rolandus, in conſilio 31. num. 21. lib. 4. qui inde infert num. 22. quod ſi Comiti eſt data facultas reuidendi ſtatura, & ipſe quædam improbat, cætera confirmare vi[*]detur. Rurſus & tertiò, atque magis ſpecificè loquendo adeſt in terminis noſtris textus expreſſus, in l. alumnæ, §. qui filias, ff. de adimendis legat. vbi dicitur, quod[*] teſtator in codicillis receſſiſſe non videtur à diſpoſitis in teſtamento, ſed ab his tantum rebus, quas reformauit. Et ſummando text. eundem, ſic inquit Bart. ibi: Quantum ad res reformatas, videtur teſtator voluiſſe mutare voluntarem, non quantum ad alias. Aretinus, in conſilio 21. columna 2. verſic. & iſtud, Natta, in conſilio 483. num. 2. 4. & 13. in conſilio 527. num. 7. Pariſius, in conſilio 34. num. 49. lib. 2. & in conſilio 108. num. 50. libro 3. Rolandus, in conſilio 31. ex numero 23. & ſequentibus lib. 4. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. prima, dubitatione prima, ſolutione 10. numero 21. & 3. ſequentibus folio 164. Decius, in conſilio 189. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 18. numer. 33. in verſic. Tertiò, quia per codicillos. Maſcardus, de probat. concluſione 1449. num. 14. & 19. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum. lib. 12. titulo 1. num. 7. vbi quod legata relicta in teſtamento, non præſumuntur reuocata in codicillis, etiam factis ex interuallo in longinqua regione: Et num. 11. vbi quod teſtator per legata relicta in codicillis, non præſumitur receſſiſſe ab his, quæ reliquit in teſtamento: Menochius in conſilio 945. num. 30. lib. 6. & præſumptione 34. num. 8. lib. 6. & præſumptione 165. numero 9. lib. 4. vbi quòd in dubio non præſumitur teſtator in codicillis mutaſſe ea, quæ in teſtamento diſpoſuit, & citat Abbatem, Decium, Alciatum, Curtium iuniorem, Nattam, & Crauetam, ita tenentes, Baldum etiam in l. vltima, §. vltimo, ff. de legatis ſecundo, qui ſcripſit, quòd ſi teſtator Florentiæ confecit teſtamentum, in quo reliquit legata, & inde in Anglia conſcripſit codicillos, ſi legatarij petant legata, obiici eis non poteſt, quod exhibeant codicillos, in quibus legata fortè fuerant reuocata: non enim præſumitur hæc voluntatis mutatio, ſicq́ue legatorum reuocatio: & quod Baldi traditionem probat textus, in dicta l. alumnæ, §. qui filias. Et his accedit Rolandus, dicto conſilio 31. numero 26. libro 4. vbi ſcribit, quod le[*]gata, & fideicommiſſa, tametſi in codicillis adimi poſſint, id verum exiſtimatur, niſi in contrarium conſtet de mente teſtatoris, de qua conſtare dicitur apertè, vbi limitata fuit ademptio fideicommiſſi in codicillis, & non in totum: provt in caſu præſenti limitatam fuiſſe reſpectu præuentionis temporis erectionis, ſiue initij inſtitutionis patronatus, aut cauſæ piæ, ex dictis ſuprà deducitur apertè. Regulare namque eſt, vt per ademptionem vnius rei, non ſequatur ademptio alterius, quando res ſunt ſuperabiles, vt ip[*]ſe Rolandus, dicto conſilio 31. num. 24. probauit, & confirmat Mantica, libro duodecimo, dicto titulo primo, & maximè num. 11. & adiicit Maſcardus, dicta concluſione 1419. num. 20. quod teſtator, quod voluit tempore teſtamenti, ſemper poſtea voluiſſe præſumitur, & alios Authores citat. CAPVT XXIII. Coniecturæ, & præſumptiones plures, ac etiam diuerſæ, & contrariæ, cum ex teſtamento, vltimave diſpoſitione quacunque apparent, & deteguntur: qualiter in coniecturanda, atque interpretanda mente, & voluntate teſtatoris dubia procedi debeat, ſiue quibus regulis, atque doctrinis coniecturæ ipſæ contrariæ terminari valeant, ne erretur, & iuridicè fiat, an etiam, & quando coniectura vna; ſiue præſumptio tollat aliam, ſiue altera validior, & potentior quæ dicatur. SVMMARIVM. -  1 Coniecturarum, ſiue præſumptionum contrariarum, ſimul concurrentium materiam, latè, & vtiliter explicaſſe Cardinalem Manticam, Menochium, Simonem de Prætis, & Maſcardum, provt hic adnotatur. -  2 Voluntas expreſſa facit ceſſare tacitam, quæ colligitur ex coniecturis per legis interpretationem. -  3 Facit etiam ceſſare diſpoſitionem legis, ac præſertim coniecturalem, dispoſitio teſtatoris expreſſa. -  4 In coniectura voluntatis teſtatoris, quoties lex fundatur, ceſſante coniectura, ceſſat diſpoſitio. -  5 Coniecturam, ſiue præſumptionem aliquam ex teſtamento, ſiue de voluntate defuncti non eſſe, quæ non admittat probationem in contrarium, ſiue quæ infringi non valeãt contraria probatione. -  6 Et idcirco coniectura, ſiue præſumptio quælibet tollitur per lucem probationum. -  7 Ex coniecturis quod inducitur, ex coniecturis etiam tollitur. -  8 Et inde controuerſia eſſe, coniecturam vnam, ſeu præſumptionem, alteram tollere, & ſuperare, & fortiorem, ſiue validiorem perimere debiliorem, ſiue minus fortem. -  9 Veriſimilitudo potentior tollit veriſimilitudinem minus potentem. -  10 Et indicium vnum aliud tollit. -  11 Coniecturæ, aut præſumptiones duæ, vel plures, cum vni ſimul aduerſantur, vincunt, & diluunt vnam. -  12 Coniectura vna ſola, vel præſumptio, multum vrgent, valida perimit, ac diluit plures, quæ infirmiores, ſeu debiliores eſſent. -  13 Inter plures coniecturas, benignior, & fauorabilior accipienda eſt. -  14 Coniecturæ poſteriores derogant prioribus. -  15 In concurſu, & conflictu coniecturarum plurium, & cùm dubitatur, quæ ipſarum debeat præualere, Iudicis arbitrium multum valere. -  16 Dummodo ipſum ex iuris deciſione, & ratione, & regulis nonnullis ab Interpretibus traditis, accipiatur, atque moderetur, ſiue gubernetur. -  17 Et Iacobi Menochij, Simonis de Prætis, & Franciſci Manticæ obſeruationes nonnullæ præ oculis habeantur, provt hic recenſentur, & numeris ſequentibus. -  18 Coniectura, ſiue præſumptio faciens conſiſtere, & valere actum, ſiue quæ ſtat pro validitate actus, creditur firmior, ac cæteris potentior, & eis præfertur. -  19 Coniectura, & præſumptio proueniens ex ſubſtantia, dicitur potentior illa, quæ deſcendit à ſolemnitate. -  20 Coniectura, & præſumptio illa iudicatur potentior, quæ eſt benignior. -  21 Coniectura, & præſumptio iuri communi adhærens, firmior reputatur ea, quæ iuri ſpeciali innititur. -  22 Coniectura, & præſumptio ſpecialis, generali potentior eſt. -  23 Cauſæ duæ quando concurrunt, vna in ſpecie, altera in genere, cauſa illa quæ eſt ſpecialis, præualet. -  24 Coniectura, & præſumptio magis ſpecialis alteri ſpeciali præualet, cum duæ ſimul coniecturæ ſpeciales concurrunt. -  25 Coniectura, & præſumptio accidentalis debilior eſt naturali. -  26 Coniectura, & præſumptio, quæ veriſimilitudini magis accedit, validior; & potentior eſt. -  27 Coniectura, & præſumptio, quæ eſt pro reo, firmior, & potentior iudicatur illâ, quæ eſt pro actore. -  28 Pro reo magis, quàm pro actore, & è contra quando præſumi, aut interpretatio fieri debeat, & de l. fauorabiliores, ff. de regulis iuris, remiſſiuè. -  29 Coniectura deſcendens à quaſi poſſeſſione, potentior eſt eâ, quod quælibet res præſumatur libera. -  30 Coniectura, & præſumptio negatiua fortior eſt affirmatiua. -  31 Et illa, quæ eſt fundata in ratione naturali, eâ, quæ fundatur in ratione ciuili. -  32 Et quâ abſurda, & inæqualia vitantur. -  33 Coniectura, & præſumptio ducta à facto, firmior, & potentior eſt eâ, quæ ſumitur à non facto. -  34 Coniectura, & præſumptio, quæ fauet animæ, ſicque ſaluti æternæ, potentior eſt. -  35 Coniectura, & præſumptio illa eſt firmior & potentior, quæ deducitur ex inæquali onere iniuncto, quod arguit qualitatem lucri, quàm quæ eritur ex affectione perſonarum. -  36 Coniectura illa, quæ colligitur ex ratione recti ſermonis, tollit eam, per quam dicimus, quod prædilectus in inſtitutione, intelligitur prædilectus in fideicommiſſo. -  37 Coniectura illa præualet, quæ propiùs ad certitudinem accedit. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce capitis explicatione, obſeruandum erit primo loco, quod cùm capitibus præcedentibus, plena manu adnotatum fuerit quamuis æſtimari, atque haberi debeant ad interpretationem vltimæ voluntatis cuiuſque coniecturæ, & præſumptiones; voluntatem etiam ex coniecturis collectam, velut expreſſam reputari plerumque, neceſſe eſſe omnino nunc explanare, qualiter, ſine quibus regulis, & doctrinis regi, atque adduci debeamus in hac eadem materia coniecturali, & præſumpta, quotieſcunque ex teſtamento, aut alia vltima diſpoſitione quacunque coniecturæ quamplures, ac etiam diuerſæ, & aliquando contrariæ ſic reſultent, vt pro, & contra eædemmet expendi, & ponderari valeant: quomodo etiam, & quando coniecturæ, ſeu præſumptiones contraria probatione, ac etiam coniecturis, ſiue præſumptionibus contrariis tollantur, aut elidantur. Et quò diſtinctiùs procedatur, & præſens diſceptatio circunſcribi, & explanari valeat, conſtituendum ante alia erit, coniecturarum, ſiue præſumptionum[*] contrariarum ſimul concurrentium materiam, & tractatum hunc, quem ſuſcipimus nunc, latè & vtiliter explicaſſe Cardinalem Manticam, Menochium, Simonem de Prætis, & Ioſephum Maſcardum, quorum ſtatim ſpecificam mentionem faciam, & referam eos. Cæterùm ipſorum Authorum placita & reſolutiones, cùm ad iſtam materiam vſque adeò pertineant, vt abſque vitio prætermitti non valeant, non grauabor paucis ab eis iam dicta repetere: & nonnullis regulis generalibus propoſitis, rem eandem abſoluere. Sit igitur prima regula ea, quæ ex cap. præcedentibus, non modò deducitur, ſed etiam eiſdem latiùs corroboratur, atque ſpecificè in tractatu Taciti, & Expreſſi, ſiue tacitæ & expreſſæ voluntatis virtute adnotatur, videlicet, quod voluntas expreſſa facit ceſſare tacitam, quæ colligitur ex coniecturis per legis[*] interpretationem, l. cum ex filio §. primo, l. & qui plures, in principio, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. Facit etiam ceſſare diſpoſitionem legis, ac præſertim coniecturalem, diſpoſitio teſtatoris expreſſa, vt notat Ia[*]ſon, in l. iam hoc iure, num. 4. verſ. ſecundo limita, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. vtrumque comprobauit Cardinalis Mantica, de coniectur. vltim. volun. lib. 12. tit. 17. num. 2. Menochius, lib. 1. præſumpt. 31. numer. 5. qui adiiciunt, quod vbicunque lex eſt fundata in coniectura voluntatis teſtatoris, ceſſante coniectura, ceſſat[*] diſpoſitio: & citat Socinum ſeniorem, in l. cum auus, num 35. & 72. ff. de condit. & demonſtr. & latiùs firmat Mantica idem, lib. 10. . titul. 8. & dicetur infrà alio cap. à ratione ceſſante, qua teſtator excitatus fuit principaliter. Secunda deinde regula, ſiue obſeruatio ſit generalis in hac materia, coniecturam, ſiue præſumptionem aliquam ex teſtamento, ſiue de voluntate defuncti non eſſe, ex verbis quomodocunque prolatis, ſiue[*] aliter illa reſultet, quæ non admittat probationem in contrarium, ſiue quæ infringi non valeat contraria probatione; provt colligitur ex dicta l. iam hoc iure, ad finem, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. l. licet Imperator, ff. de legatis primo, l. in teſtamento, in fine, C. de militari teſtamento, & in ſpecie tradit Bartolus, in l. 3. §. filius in fine, ff. de liber. & poſthu. Iaſon, in l. prima, numero e.C. de liberis præteritis, Socinus ſenior, in conſilio 77. numero 2. volumine 3. Petrus de Peralta, in l. ſi quis in principio teſtamenti, n. 181. & 182. ff. legatis tertio, folio 475. qui dicit hoc eſſe ſatis memorabile, vt pote quotidianum, eo non relato, Cardinalis Mantica, lib. primo, tit. 2. num. 4. & lib. 12. dicto tit. 17. num. primo. Menochius, lib primo, præſumptione 13. num. 2. & 3. & idcirco coniectura, ſeu præſumptio[*] quælibet tollitur per lucem probationum, l. vlt. in fine. C. si minor ſe maior; dix. l. nuptura, in fine, ff. de iure dotium, exornant Rolandus in conſil. 9. ex. num. 25. volumiue 3. Ioannes Cephalus, in conſil. 180. num. 15. & in conſil. 203. num. 11. Mantica dicto tit. 17. num. 4. & 5. Menochius, lib. primo, dicta præſumptione 13. per totam. Quò loci, & latius exornat,& rationem concludentem aſſignat, & alia iura citat vltra ſuperiora, text. videlicet, in l. ſi chyrographum & in l. cum de indebito, in principio, ff. de probationib. & in cap. is qui fidem, de ſponſalibus, arguendo ab incluſione vntus ad excluſionem alterius. Rurſus & tertia regula fine obſeruatio ſit, ex con[*]iecturis quod inducitur, ex coniecturis etiam tolli, iuxta. l. nihil tam naturale, ff. de regulis iuris, & l. non ſolum, §. vno, ff. de ritu nuptiarum, & in l. quidem, vbi Baldus ita notauit num. 2. ff. de condit. & demonſt. & cum multis Authoribus annotauit Mantica, lib. 12. dicto tit. 17. numero 6. per totum, vbi latè. Ioſeph. Maſcardus, de probationibus, concluſione 405. numero 5. & 6. & inde ſine controuerſia eſſe, coniecturam[*] vnam, ſeu præſumptionem, alteram tollere, & ſuperare: & fortiorem, ſiue validiorem perimere debiliorem, ſiue minus fortem, l. diuus, ff. de in integrum reſtitut. & ibi notat Gloſſa, verbo exiſtimari, l. non ſolum, ff. de ritu nuptiarum, l. qui autem, §. non ſimpliciter, ff. ſi quis omiſſa cauſa teſtamenti, l, mater, C. de calumniatoribus: & ibi Angelus, & Salicet. l. prima, in fine, C. qui & aduerſus quos, cap. ex tranſmiſſa, qui filij ſint legitimi, cap. litteras, & ibi Abbas in 4. notabili, de præſumptionibus. Ita ſanè poſt alios Authores permultos tradiderunt Andr. Tiraquellus, in l. ſi vnquam, in verbo, donatione largitus, num. 156. & ſeq. Riminaldus in conſilio primo, numero 21. libro primo, Surdus, in conſilio 80. numero 21. lib. primo. Mantica, libro 12. dicto titulo 17. numero 7. Malcardus, de probationibus, concluſione 1225. per totam. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, littera P. concluſione 613. Meuochius, libro primo, præſumptione 30. numero primo, & 2. adiiciens numero 3. & 4. ſic[*] quoque dici, quod veriſimilitudo potentior tollit veriſimilitudinem minus potentem: ſicuti ſcripſit Baldus, in l. ſiue poſſidetis, in ſine C. de probationibus.[*] Et indicium vnum aliud tollere, vt ibi probat: & regulam quoque ſuperiorem exornat Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 6. numero 40. & fortius ipſa procedit,[*] quando coniecturæ, ſeu præſumptiones duæ, vel plures vni ſimul aduerſantur: tunc etenim vincunt, & diluunt illam: immo & vna ſola multùm valida &[*] potens, perimit, ac diluit plures minus potentes ſiue quæ infirmiores aut debiliores ſint prout vtrumque notauit, & multorum allegatione comprobauit Menochius, libro primo, dicta præſumptione 30. numero 4. in fine, & numero 5. & 6. vbi vide Riminaldus in conſil. primo, numero 22. libro primo, & in conſil. 147. num. 63. libro 2. Mantica, lib 12. dicto titulo 17. numero. 16. Surdus, in conſilio 7. numero 50. lib. primo, & in conſil. 315. num. 14. lib. tertio, Maſcardus, concluſione 1225. num. 11. & 26. Cæſar Barzius deciſione Bononiæ 121. numero 53. inter plures autem. coniecturas benignior[*] & fauorabilior accipienda eſt. Id quod latiùs comprobab, atque exornat Mantica lib. 12. dicto titulo 17. numero 21. & tribus ſeq. vbi etiam declarat, quæ coniectura dicatur fauorabilis: vide etiam eodem titulo[*] 17. numero 19. vbi quod coniecturæ poſteriores derogant prioribus; vt etiam eodem loco comprobata. Quarta præterea regula, ſiue obſeruatio in hac[*] eadem materia ſit, in, concurſu, & conflictu coniecturarum plurium, & cum dubitatur, quæ ipſarum debeat præualere, Iudicis arbitrium multum valiturum,[*] dummodò ipſum ex iuris deciſione, & ratione, & regulis nonnullis ab Interpretibus traditis, ex rerum quoque & perſonarum q́ualitatibus, circunſtantiis moderetur, ſiue gubernetur, Síeque vt rectè arbitretur, & diiudicet, aliqua prænotate debebit, quæ ex iure ipſo deducuntur, & à noſtris ſolent potentiores, & firmiores coniecturæ, ac præſumptiones diiudicari, prout vtrumque adnotauit Menochius, de arbitrariis, lib. 3. centuria 5. caſu 472. num. 1. & lib. 1. præſumptione 29. num 1. & 2. vbi Abbatem, & Euerardum re[*]tulit, & dicto caſu 472. declarauit vndecim modis, quæ dicatur potentior, & validior coniectura, aut præſumptio: dicta verò præſumptione 29. alias coniecturas, & præſumptiones adduxit, & diſceptationem hanc quindecim modis, &, adeo exactè declarauit, vt nihil vltra valeat deſìderari: maximè ſi iungantur alia nonnulla, quæ idemmet Author reliquit ſcripta in conſilio 121. ex num. 95. cum ſeq. lib. 2. Eandem quoque materiam latè declarauit Cardinalis Mantica, lib. 12. dicto titulo. 17. Maſcardus, de probationibus, dicta concluſione 1225. per totam, vbi num. 15. id ipſum de iudicis arbitrio annotauit quod nunc dicimus, Ioſephus de Ruſticis, ad l. cum: auus, lib. 1. cap. 4. exfolio 65. Prætis etiam, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretat. prima, ſolutione 4. num. 9. folio 14. & ſolutione 5. ex num. 13. cum ſeq folio 88. vbi primum notauit, quod concurſus, vel, conflictus, & repugnantiæ veriſimilium, coniecturarum, iudiciorum, argumentorum, ac præſumptionum, ſolent quandoque adeſſe adeo vt non ſolum his non eluceſcit veritas, ſed obumbratur: & idcirco, quod reconciliatio non melius fieri poteſt, quàm prænotatis ſingularibus verbis, à Iureconſulto in ſimili prolatis, in l. ob carmen, §. finali, ff. de teſtibus, vbi ex natura, & qualitate negotij confirmare debet Iudex motum animi ſui, & ex argumentis, quæreiaptiora, &: veriſimiliora compererit, non reſpiciendo multitudinem, ſe l ea potius, quibus lux veritatis aſſiſtit, & de quibus late per Baldum ibi relatum. Et in hoc primo (vides) conuenit omnino Prætis Menochij reſolutioni prædictæ, dum rem hanc Iudicis arbitrio reliquit. Poſtmodùm autem num. 14. per totum Prætis ipſe aliqua quoque adducit, ex quibus etiam deducitur reſolutio diſceptationis in initio huius cap. propoſitæ, videlicet veriſimiliora eſſe, & magis tenenda; quæ iuri communi conſonant. Et præualere illum intellectum, in quo eſt maior proprietas verborum, & idem in quo eſt minor ratio. dubitandi & ille per quem minus derogatur iuri communi; & qui in materia ſtricta, eſt in ſtricto ſignificatu: &?ille qui facit actum valere: & quod exiſtentibus præſumptionibus & coniecturis in genere, & in ſpecie quodammodo diuer ſis, præualent, hæ, & attenduntur, quæ ſunt in ſpecie, & intelligitur de ſpecie, de qua agitur, vt ibidem probat. Similiter quod in conflictu veriſimilium, & præsumptionum, illud dicitur veriſimilius, & attendendum, quod magis adhæret, loco à. communiter accidentibus, vt frequentioribus, ad quæ ſe aptat lex, & Iudex eius miniſter, vt Baldus, Fulgoſius & alij Authores ibi relati obſeruant. Deinde fortiores coniecturas, aut præſumptiones eſſe eas, quæ factis oſtenduntur, quàm quæ verbis, exemplo, &. caſu adducto Prætis ipſe demonſtrat, &. ſpecialem coniecturam præualere generali inquit, & coniecturam, quæ habetur à remotis, facilius tollit: exiſtentibus autem paribus hinc inde probationibus, eſſe magni effectus pro vna parte adeſſe aliquam præſumptionem, quia pro ea præualent probationes, vt poſt Iaſonem dixit ibidem: Stephanus etiam de Federic. in tractatu, de interpretatione iuris in tertia parte, numero 53. aliqua adducit ad cognoſcendum, quæ ſint efficaciores coniecturæ, & præſumptiones: Mantica quoque vt dixi ſuprà) regulas quaſdem generales propoſuit lib. 12. dicto titulo 17. num. 17. vbi inquit, quod coniectura ſpecialis, tanquam fortior vincit generalem: & latiùs comprobat: Indeq́ue infert, quod qui voluntatem teſtatoris habet in ſpecie, præfertur ei, qui illam habet in genere, etiam ſi ſit poſterior in gradu: Subdit præterea num. 20. quòd cùm omnis voluntatis coniectura, aut ex lege, aut ex teſtamento deducatur, illa fortior intelligatur, quæ ſumitur ex ipſo teſtamento, vt Authores ibi relati probarunt, & alio capite ſupra, latius explanaui: Tandem num. 29. cum ſeq. regulas alias recenſuit, quas ideò non repeto: quia ſtatim ex relatione Menochij ipſæ conſtabunt. Menochius ergo ipſe (vt concludamus) duobus in locis relatis, cæteris omnibus latiùs, articulum propoſitum tractauit, & regulas quamplures com[*]memorauit: Primò itaque dixit, quod illa coniectura, & præſumptio creditur cæteris firmior, & potentior, quæ actum valere, & conſiſtere facit, ſiue quæ ſtat pro validitate actus. Ita ſane dict. caſu 472. numero 2. & 3. vbi refert Authores nonnullos, qui de virtute, & vi huius præſumptionis ſcribunt, & dicta præſumpt. 29. num. 3. Mantica etiam dicto titul. 17. num. 12. & alio cap. infra plenius comprobabitur, Maſcardus, dicta concluſ. 1225. num. 20. & quatuor ſeq. & num. 25. quod præſumptio, quæ ſtat pro validitate actus, dicitur Regina aliarum præſumptionum, poſt Cephalum, & Riminaldum ibi relatos, Secun[*]dò illa coniectura, & præſumptio, quæ à ſubſtantia prouenit, dicitur potentior illâ, quæ à ſolemnitate deſcendit, ex eodem Menochio dictis duobus in locis, & Mantica, lib. 12. dicto titul. 17. num. 33. vbi dicit eſſe caſum in l. non codicillum, & ibi notari, C. de teſtamentis. Tertiò, illa coniectura, & præſumptio[*] iudicatur potentior, quæ eſt benignior. Quartò, quæ[*] iuri communi inhæret, firmior eſt illâ, quæ iuri ſpeciali. Quintò illa, quæ eſt ſpecialis, præualet etiam[*] generali: ita copiosè idem Menoch. d. caſ. 472. n. 14.[*] dicens eſſe ſimile quod dicimus, quod quando duæ cauſæ concurrunt, vna in ſpecie, & altera in genere, cauſa illa, quæ eſt ſpecialis, præualet, l. ſi ſeruis vrbanis, §. ult. ff. de legat. 3. & repetit dicta præſumpt. 29. num. 7. & idipſum Mantica, & Prætis notarunt, vt ex relatione facta ſupra colligitur: Petrus Magdalenus referens alios, 1. parte, c. 6. n. 1. fol. 68. Sextò, illa con[*]iectura, & præſumptio eſt potentior, quæ eſt magis ſpecialis: ſi enim duæ coniecturæ, aut præſumptiones in ſpecie concurrant, ſed vna eſt alterâ ſpecialior, hæc alteri præualet; vt etiam Menochius ſcripſit dicto caſu 472. n. 16. vbi aliis ſimilibus comprobat: & repetit dicta præſumpt. 26. libri primi, num. 8. & poſt Bartol. Baldum, Decium, Alex. Pariſium, Crauetam, & Grammaticum, idem Menochius, in conſ. 121. num. 93. lib. 3. Hippolyt. Riminald. in conſ. 1. num. 23. lib. 1. Petrus Surdus, in conſ. 7. num. 51. lib. 1. & in conſ. 315. n. 15. lib. 3. Ioſeph. Maſcardus, de probationibus, concluſione 1225. num. 6. & 7. Septimò, illa eſt firmior[*] & potentior, quæ eſt naturalis, & illa debilior, quæ eſt accidentalis, ſicuti etiam comprobat latiùs idem Menochius, dicto caſu 472. num. 20. & 21. & dicta præſumpt. 29. num. 9. Mantica, lib. 12. dicto titul. 17. num. 29. & duobus ſeqq. vbi vide Maſcardum, quoque, dicta concluſ. 1225. n. 17. & 18. vbi Cephalum, Beroum, Decianum, & Riminaldum refert dixiſſe, quod coniectura, & pręſumptio affectionis naturalis, & quæ eſt ſecundùm ordinem naturæ, dicitur fortiori, & cæteris præualet. Octauò, illa eſt potentior, & validior,[*] quæ veriſimilitudini magis accedit, quod eleganter comprobat Menochius in præcitato caſu, num. 22. & duob. ſeq. & repetit dicta præſumptione 29. num. 19. Maſcardus, citans quamplurimos, dicta concluſion. 1225. num. 14. Nonò, illa coniectura, & præſumptio[*] iudicatur firmior, & potentior, quæ eſt pro reo, quam illa, quæ eſt pro actore; ſicuti idem Menochius ſcripſit dicto caſu 472. num. 25. & dicta præſumptione 29. num. 11. & vide latiùs lib. 2. præſumpt. 90. per totam,[*] vbi latè explicat, l. fauorabiliores, ff. de regulis iur. an ſcilicet, & quando, pro reo magis præſumatur, quam pro actore, & è contra, ſiue pro quo in dubio interpretatio fieri debet. Et iunge eundem Menochium, dicto conſil. 121. num. 97. libro ſecundo, vbi poſt Crauetam, in conſil. 8. num. 9. quòd coniectura, quæ eſt pro reo, præualet coniecturæ, quæ eſt pro actore: Maſcardum, dicta concluſione 1225. num. 9. & 10. vbi poſt Cephalum, idipſum annuotauit; ſubiicit, quòd præſumptionibus paribus hinc inde exiſtentibus, reus obtinete debet. Decimò, illa coniectura, & præſum[*]ptio, quæ deſcendit, à quaſi poſſeſſione, eſt potentior illa, quæ eſt, quod quælibet res præſumatur libera, ita Menochius, præcitato in caſu, num. 25. & d. præſumptione 29. num. 12. & de retinenda poſſeſſione, remedio 5. num. 53. Vndecimò, illa eſt potentior & firmior,[*] quæ eſt negatiua, illâ quæ eſt affirmatiua: & quæ eſt[*] fundata in ratione naturali, illâ, quæ eſt fundata in ratione ciuili: & quâ abſurda, & inæqualia vitiantur,[*] provt dictis modis adnotauit Menochius, dicta præſumpt. 29. num. 13. 14. 15. & 16. & primo modo, Menochius ipſe, in conſil. 121. num. 93. lib. 2. Decimo[*]quartò, coniectura & præſumptio, quæ ducitur à facto, eſt firmior, & potentior eâ, quæ ſumitur à non facto: Ita Abbas, & Alciatus, cum quibus idem Menochius, d. præſumpt. 29. num. 17. Mantica, lib. 12. d. tit. 17. num. 32. qui iure & ratione fundat. Decimoquin[*]tò, ea, quæ fauet animæ, ſicq́ue ſaluti æternæ, potentior eſt, & firmior, ex eod. Menochio, d. præſumpt. 29. num. 18. & duob. ſeqq. & alio cap. infrà, latius exornabitur. Decimoſexto, ea, quæ deducitur ex inæ[*]quali onere iniuncto, quod arguit qualitatem lucri, quam quæ oritur ex affectione perſonarum, vt oſtendit, & comprobat Mantica, d. tit. 17. num. 34. Deci[*]moſeptimò, coniectura illa, quæ colligitur ex ratione recti ſermonis, tollit eam per quam dicimus, quòd prædilectus in inſtitutione, intelligitur prædilectus in fideicommiſſo: ita Mantica ipſe d. titu. 17. num. 35. Ac[*] denique coniectura illa præualet, quæ propiùs ad certitudinem accedit, vt Menochius, in d. conſ. 121. num. 92. lib. 2. ſcriptum reliquit. Et hactenus de his, quæ cum adeo necceſſaria ſint, & generalia ad iſtum tractatum, prætermitti non potuerunt, tametſi à ſuperioribus tradita fuiſſent: & vide etiam Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 1. cap. 4. CAPVT XXIV. De coniecturis, & earum æſtimatione cum agitur, voluntatis quæſtionem, vt plurimum in arbitrio Iudicis eſſe, quemadmodum accipiatur, atque intelligatur. Rurſus de præcedentia, ſiue victoria coniecturarum, & de ordine ſuperioritatis ipſarum, ad l. ſi ſeruus plurium, §. vlt. ff. de legatis primò, & de ſententia, & reſolutione Authoris, breuis, atque notanda reſolutio, & explanatio. SVMMARIVM. -  1 Teſtamentorum interpretationem, & coniecturarum, ac voluntatis quæſtionem, vt plurimum in arbitrio, & æſtimatione Iudicis eſſe, & num. ſeq. -  2 Ipſum autem iudicem præ oculis habere debere nonnulla, de quibus hoc num. remiſſiuè. -  3 Ex legitimis quoque coniecturis adduci. -  4 Et id arbitrari, quod iuris regulis, & rationi, ac etiam æquitati magis conuenit. -  5 De coniecturarum præcedentia, cùm dubium, & conflictus eſt, & quarundam ſimul concurrentium, quæ validior, & firmior altera dicatur, ſiue quæ alteram vincat, dubitatur. Cum etiam inquiritur, quo ordine enumerari debeant coniectura, vt vna alteram præcedat. Ex ſententia Cardinalis Franciſci Manticæ, & Iacobi Menochij (qui abſolutè & eruditè rem explicant) quid obſeruandum ſit. -  6 An etiam ex ſententia ipſorum debeat præcisè & formaliter obſeruari ordo legis, ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, vt prima coniectura præferatur ſecundæ, & ita de cæteris ſucceſſiuè. -  7 Denique in vno, & altero articulo, quæ ſit reſolutio, atque ſententia Authoris. Et l. ſi ſeruus plurium, §. vlt. ff. de legat. 1. notanda, & noua proponitur explicatio. PRo breui, & dilucida huius Capitis explicatione, primo loco obſeruandum, & conſtituendum erit, c. præced. (vt vidiſti) regulas nonnullas, ſiue doctrinas generales propoſitas, quibus regi, atque adduci debeamus præcipuè, quoties in interpretatione vltimæ voluntatis cuiuſque dubiæ verſamur, ac plures extant, & etiam contrariæ coniecturæ, & præſumptiones; ſiue quæaltera validior, & firmior ſit, dubitatur; Nunc autem, vt ſpecificè magis procedatur, nec adeò generalibus regulis explicationem articuli relinquamus, prætermittendum ante alia duxi, earum omnium coniecturarum, & præſumptionum, quæ per diſcurſum totius huius tractatus commemorantur, aliarum etiam (ſi quæ aliæ poſſunt excogitari, vel ſe offerant, vltra eas, quæ hoc in eodem tractatu aggregantur) vim & virtutem, quanti etiam ipſæmet haberi, atque æſtimari debeant ad interpretandam vltimam voluntatem quamcunque. Vt denique iudicium, mens, & intentio teſtatoris dilucidè & verè dignoſcatur, & obſeruetur, Iudicis arbitrio, & definitioni relinqui. Sic ſanè teſtamentorum interpretationem, & con[*]iecturarum, ac voluntatis quæſtionem, vt plurimum in arbitrio, & æſtimatione Iudicis eſſe, per text. in l. voluntatis, C. de fideicommiſſis, vbi omnes tradunt: & adnotarunt poſt alios multos Authores Simon de Prætis, de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 1. dubit. 1. ſolut. 4. num. 33. fol. 39. & lib. 5. dub. 1. ex. n. 1. vſque ad n. 78. ex fol. 563. vſque ad fol. 567. & lib. 1. interpret. 1. ſolut. 4. num. 9. fol. 14. quibus in locis Cornei in conſ. 83. col. finali, lib. 1. mentionem fecit, qui dixit, quod in coniecturis, quæ magis conſiſtunt in facto, cum non poſſit dari certa doctrina, Iudex debet ex circumſtantiis arbitrari, & diiudicare, & citat textum vulgatum, in l. prima, ff. de iure deliberandi, & in cap. de cauſis, de officio delegati: & idipſum poſt Thom. Parpal. Franc. Duaren. & Eguin. Baro. tradidit Iacob. Menoch. lib. 1. de arbitrariis, c. 1. & præſumpt. 44. lib. 1. Iul. Clar. §. teſtamentum, q. 79. in finalibus verbis, Ludouic. Molin. de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 5. num. 41. vbi etiam notauit, voluntatis quæſtionem ex arbitrio Iudicis pendere: Et num. 42. ſubdit, quod ſi aliqua coniectura in diſpoſitione inueniatur, quæ ius dicenti non ſatisfaciat, reſpiciendum erit, vtrùm ſimul cum ea alia etiam concurrat: ſolent enim plures coniecturæ ſimul iunctæ id efficere, quod vna per ſe ſumpta efficere non poteſt, l. ſecunda, §. primo, ff. de excuſat. tutorum, l. inſtrumenta, vbi Glossa, C. de probationibus, Cardin. Mantic. de coniectur. vltim. volunt. lib. 3. tit. 1. num. 30. vbi nonnulla in propoſito dicit, & concludit, quod ſi non conſtat, teſtatorem aliquid certè ſenſiſſe, & ambiguum ſit, declaratio ad Iudicem pertinet, & ipſe coniecturas perpendit, ac voluntatem dubiam interpretatur: Petrus Surdus, in conſ. 403. num. 76. lib. 3. peregrin. in conſ. 68. num. 22. lib. 3. tenetur tamen[*] præ oculis habere quamplurima, quæ ſuperiores Authores in propoſito perpendunt, ac maximè ponderat Simon de Prætis in tribus locis nunc relatis. Ea[*] quoque quæ cap. præcedenti, longa ſerie fuerunt ſcripta. Atque ex legitimis, & probatis coniecturis, non quibuslibet adduci, prout cap. præcedentibus latiùs probaui, & per Manticam, lib. 5. tit. 15. num. 8. Cardinalem Thuſcum, practicar. concluſion. iuris. littera V. concluſione 104. quod ego veriſſimum arbitror, & vltra ipſos animaduerto, quod licèt voluntatis quæſtio, cùm de coniecturis agitur, in Iudicis arbitrio poſita fuerit, non tamen liberum ita arbitrium conceſſum eidem eſt, vt iuris terminos egredi, aut Interpretum noſtrorum doctrinas negligere valeat; ſicq́ue obſeruare omninò debet ea, quæ ex iute ipſo, & communioribus Scribentium placitis, & ſententiis[*] procedunt, ac in effectu id arbitrari, quod iuris ipſius regulis, & rationi, ac etiam æquitari magis conueniat, ſiue quod probabilius, ac verius ſibi videatur. Et ita ſanè ſcripſerunt Baldus, in conſ. 177. colum. 2. lib. 1. & in conſ. 145. colum. finali, lib. 3. & in conſil. 211. lib. 4. Decius, in cap. ne innitaris, col. 1. de conſtit. Craueta in conſ. 190. num. 5. Simon de Prætis, lib. 1. dicta interpret. 1. ſolut. 4. num. 9. fol. 14. nec diſſentit Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 5. cap. 20. ex num. 1. cum ſeq. & lib. 10. cap. finali, num. 15. & 17. Menochius, in duobus locis relatis ſuprà. Secundò deinde obſeruandum eſt, cum de præce[*]dentia coniecturarum dubium, & conflictus eſt, & quarundam ſimul concurrentium, quæ validior, & firmior alterâ dicatur, ſiue quæ alteram vincat, dubitatur: cum etiam inquiritur, quo ordine enumerati debeant coniecturæ, vt vna alteram præcedat, ſiue alterâ ſuperior dicatur, neceſſe omninò eſſe, in memoriam reuocare ea, quæ ex Franciſco Mantica, Simone de Prætis, Iacobo Menochio, & Ioſepho Maſcardo, capite præcedenti adnotaui (quæ ſemper per[*]pendi debebunt, vt ſuprà dicebam) animaduertere etiam, eundem Menochium, lib. 1. præſumpt. 28. propoſitum dubium explicaſſe, quo ſcilicèt ordine enumerari debeant coniecturæ, vt vna alterâ ſuperior, ac potentior diiudicetur. Et ſeptem illas coniecturas Iuliani Iureconſulti, in l. ſi ſeruus plurium, § finali, ff. de legatis primo, ſuo ordine commemoraſſe dixiſſeq́ue num. 2. & num. 20. ordinem illius legis ad inueſtigandam voluntatem teſtatoris, formaliter & præcisè obſeruari debere; ita ut prima coniectura præferatur ſecundæ, & ſic ſucceſſiuè. Quod etiam firmarunt Iaſon, in eodem §. finali, num. 2. Iul. Clar. §. teſtamentum, quæſt. 76. in verſic. ſecunda regula, quos refert ipſe Menochius, & Caſtrenſem contrarium dicentem improbat dicto num. 20. retulit etiam Cardin. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 12. tit. finali, num. 26. vbi latiùs inſiſtit, quàm lib. 3. tit. 1. numero 30. cùm eò loci dixerit dumtaxat in hunc modum: Et quidem Iudex debet verba obſcura teſtamenti interpretari ex illis coniecturis, quæ habentur, in l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo. ff. de legatis primò, vt dicit Socinus ſenior, in l. in ambiguo, num. 7. de rebus dubiis. Ego verò, vt in eodem propoſito præfati §. vltimi,[*] d.l. ſi ſeruus plurium, ſententiam meam interponam; addiderim libenter vltra ipſos nunc relatos Authores, in primis verum eſſe, Iureconſultum Iulianum, ſeptem illas coniecturas ſuo ordine enumeraſſe, & in hunc modum ſcriptum reliquiſſe: Si numerus nummorum legatus ſit, neque appareat, quales ſin legati, ante omnia ipſius patris familias conſuetudo, deinde regionis in qua verſatus exquirenda eſt: ſed & mens patris familias, & legatarij dignitas, & charitas, & neceſſitudo, item earum, quæ præcedunt, vel quæ ſequuntur ſummarum ſcripta ſunt ſpectanda. Deinde, in caſu ibi propoſito, ac iuxta ſubiectam materiam legati nummorum, de quo agebatur, ordinem illum præciſè ſeruari debere quoad præcedentiam, & cætera, vt ita ſuccessiuè vna coniectura alteri præferatur, non etiam alias coniecturas, quam ibidem enumeratas deſiderari, nec excogitari potuiſſe, iuxta eundem caſum propoſitum, & ſubiectam legati materiam. Ac denique congruentius & melius ordine eodem obſeruato, dubiam defuncti voluntatem diiudicari valere, quàm ſi ordo ipſe præuerteretur: & ideò non abſque maximo myſterio, acuto quoque ingenio Iureconſultum eundem in dinumeratione, & ordine coniecturarum ipſarum ſe habuiſſe. Rurſus aliis in caſibus, & in hoc vltimarum voluntatum tractatu, iuxta diſpoſitionis naturam, & rei de qua agitur materiam ſubiectam, alias per multas vltra illas ſeptem coniecturas eſſe, ſicuti ex cap ſub. ſequentibus atque etiam ex præcedentibus, apparet manifeſtè, & per Tuſcum, littera V. concluſione 104. quod ipſas tamen nec ordinem, nec præcedentiam lege aliqua, veliure datam, quod negari non poteſt, cùm extra caſum prædictum non inueniatur. Lege autem alia generaliter ſtatutum, voluntatis quæſtionem, & coniecturarum æſtimationem ex arbitrio Iudicis eſſe: idcirco ordinem illum (maximè aliis in caſibus, ſiue extra illum caſum) non eſſe adeò perpetuum, aut infallibilem, vt plerumque præuerti, & mutari non debeat, immò nec eo ordine coniecturæ occurrentes caſui forſan propoſito conuenire, cùm ex diuerſitate, aut varietate caſuum, coniecturarum quoque ordo præuerri deberet, & inferior aliâ earum coniecturarum ſuperior reputati. Nam etſi verum ſit, quod re ita in genere, aut generaliter accepta, coniecturæ ipſæ ſeptem, quocunque etiam alio in caſu extra ibi propoſitum, maximè æſtimari debeant, atque ſuo ordine ad inueſtigandam teſtatoris voluntatem formaliter obſeruari, ex circunſtantis tamen aliis, atque rerum, & cauſarum ſpecialibus aliquibus qualitatibus, negari equidem nullo pacto poteſt, quin ſæpe ab eo ordine recedi poſſit, maximèque (vt iam dixi) ſi caſus eiuſdem §. vltimi mutetur. Et erunt hinc præ oculis habenda ea, quæ capite præcedenti ſcripta reliqui: nam cùm certi iuris ſit, quod coniectura vna, ſiue præſumptio tollit aliam, & fortior ac validior perimit debiliorem, ſicuti clarè probat textus, in l. diuus, ff. de in integ. reſtitut. & ibi notat Gloſſa, verb. exiſtimari, l. non ſolum, ff. de ritu nuptiarum, lege qua autem, §. non ſimpliciter. ff. ſi quis omiſſa cauſa teſtamenti, lege prima, in fine, C. qui & aduerſus quos, & late exornant Tiraquellus, in l. ſi vnquam, verbo donatione largitus, numero 156. & ſeq. Menochius, libro primo, præſumptione 46. Mantica, libro 12. titulo 17. numero 6. coniecturæ etiam plures vincant vnam, & ſpecialis ſuperet generalem, vt per eosdem Authores, & per Maſcardum, concluſione 115. numero 6. & 7. Surdum, in conſilio 315. numero 15. libro 3. & ſuperiori cap. adnotaui. Certi etiam iuris erit, coniecturam alteram validiorem, ſiue coniecturas plures ſimul iunctas, aut vnam ſpecialem, & potentiorem vincere poſſe iuxta ſubiectam materiam, quæ ſe offerat, vnam quam que ex coniecturis illis relatis, in dicta l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, ac etiam efficere, vt ordo ipſe præfixus ibidem præuertatur, & ſecunda fortaſſis, ac etiam vlterior coniectura, primam, vel ſuperiores ex circunſtantiis aliis, vel adminiculis vincat, & diluat, cum id & iuri, & rationi conſonum ſit, nec Iureconſulti placito, aut deciſioni aduerſetur. Nam etſi idemmet Conſultus ad eum ordinem coniecturas illas reduxerit, non tamen excludit, quin ex aliis legitimis, & validioribus coniecturis, ſiue ex aliis adminiculis, ex eiſdem quoque coniecturis, ibi relatis, quòd ex diuerſitate caſus, vna magis quâm alia coniectura conuenire videatur, ab ipſo coniecturæ veriſimiles, & probatæ (cum aliæ permultæ ſint vltra illas enumeratas, vt ſuprà dicebam) ſuum locum obtineant, & aliquando eiſdem relatis ſuperiores, & potentiores ſint, quamuis æqualiter, & generaliter coniecturis ſeptem illis conſideratis, nec aliis ſpecialibus adminiculis ponderatis, ſiue aliis non concurrentibus, quæ contrarium magis ſuadeant in caſu de quo agatur; ordo eiuſdem §. ſeruari debeat. Cùm ergo non poſſint omnia generaliter circumſcribi, nec comprehendi, nihil congruentius dici in propoſito valet, quàm vt Iudicis arbitrio committantur ea, quæ ſub certa regula comprehendi non poſſunt: & inde iudex ipſe in eo conflictu ex variis, & diuerſis, atque validioribus, & vrgentioribus coniecturis, ex præſumpta quoque teſtatoris voluntate, quæ dominari, & primum locum obtinere debet, ex aliis etiam rerum, & perſonarum qualitatibus & circumſtantiis motum animi ſui confirmare debebit, vt quæ coniecturæ potiores, aut magis vrgentes videantur, maturè definiat: Idque ex dictis per Caſtrenſem, in conſil. 380. numero primo, libro primo, Decium, in conſilio 578. numero 12. Bertrandum, in conſil. 154. numero 7. volumine 3. Franciſcum Beccium, in conſilio 52. numero 86. & ſeq. Portium Imolenſem, in conſil. 139. num. 5. & ante omnia attendere veriſimiliora, iuxta ea, quæ alio capite infrà, latiùs annotabuntur: & per Cephalum, in conſil. 603. n. 25. & ſeq. lib. 4. Hippolyt, Riminaldum, in conſ. 509. num. 90. lib. 5. & in conſil. 704. num. 18. lib. 6. Hondede, in conſilio 102. num. 52. lib. primo: aliàs namque inutiles, aut parui effectus, & virtutis essent tot, tantæq́ue aliæ coniecturæ vltra illas ſeptem à Doctoribus enumeratæ, & hoc tractu deductæ, iureque ipſo probatæ, ſi ſeptem eiſdem, in dicto §. vltimo, relatis, inferiores ſemper ſuturæ eſſent, aut ſi nunquam ex eo, quod magis veriſimile, & voluntati teſtatoris conuenientius appareat, earundem ſeptem aliquam, vel aliquas vincere, & ſuperare non poſſent. Idque vel eò maximè, quòd & conſuetudini patriæ, ſeu regionis conſuetudini etiam teſtatoris ipſius, conſanguinitati etiam, & præcedentibus, & ſubſequentibus voluntas præſumpta teſtatoris eiuſdem refragari valeat aliquando, & aliqua alia ſpeciali ratione, magis quã eiſdem ſeptem coniecturis, teſtator ipſe adduci. Sicque defendi poſſet opinio illa Caſtrenfis, quem Menochius libro primo, dicta præſumptione 28. num. 20. improbauit (vt ſupra retuli) Caſtrenſis namque ipſe, ordinem dictæ l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ad inueſtigandam voluntatem teſtatoris, non eſſe præciſũ & formalem, ſuſtinuit, nec ſemper primam coniecturam, ſiue anteriorem ex ibi relatis præferri ſecundæ, vel vlteriori: Menochius autem tenuit contrà vt ſuprà quoque dixi) Cardinalis autem Mantica (qui ſuperiora non ita explicat, vt videbis) de coniecturis vltimarum voluntatum, libro, 12. dicto titulo 17. cum numero 26. retuliſſet coniecturas eaſdem dicti §. vltmi, animaduertendum putauit numero 27. id non eſſe perpetuum, & aliquando alias coniecturas præferri primo loco relatæ ibi per Iuriſconſultum: & numero 43. & 44. omnium coniecturalium quaeſtionum reſolutionem arbitrariam eſſe, & in ipſis diiudicandis prædominari Iudicis prudentiam, annotauit expreſſim, ſicque ſuperiori noſtræ obſeruationi conuenit apertè. CAPVT XXV. Ex eadem cap. præcedentium materia, & in conflictu coniecturarum circa vltimarum voluntatum interpretationem victoria, ſiue præcedentia, vbi in caſu ex facto in Regio Hiſpalenſi Senatu occurrenti, egregia admodum, & notanda Senatus eiuſdem definitio proponitur. Conditionis etiam caſualis, poteſtatiuæ, & mixtæ materia breuiter commemoratur; & quando vnaquæque harum ex præſumpta teſtatoris voluntate pro impleta habeatur, vel non. Rurſus, præceptum, ſeu conditio contrahendi, vel non contrahendi matrimonium cum aliqua certa, & determinata perſona, vel cum aliquo genere perſonarum, qualem de iure firmitatem obtineat. Quid denique, ſi præceptum ipſum de contrahendo matrimonio cum aliquo, vel intra certum tempus imponatur virgini, quæ propter impedimentum à patre ſibi illatum, adimplere illud non potuerit, ſicque conditio, ſi nupſerit Titio, vel intra certum tempus nupſerit, an habeatur pro impleta, ſi ex voluntate patris alteri nupſit, vel non nupſerit intra terminum ſtatutum, quod patris aſſenſum, ſeu voluntatem ſpectaſſet (quæ de honeſtate, & ſecundum bonos mores ſpectari debet omninò) & de conſilio Bertrandi 148. num. 10. lib. 1. Circa quod adnotantur, atque ingenti ſtudio conſiderata traduntur nonnulla, quæ nullibi inuenientur hactenus ſic obſeruata, nec reſoluta. SVMMARIVM. -  1 Regij Hispalenſis Senatus in caſu ex facto occurrentis ſpecies, & eiuſdem definitionis thema, ſeu reſolutio proponitur. -  2 Voluntas teſtatoris in teſtamentis totum facit, & in primis ſeruari debet, ea etenim tanquam Regina primum locum obtinet, & in omnibus prædominatur. -  3 Et tanquam lex obſeruanda eſt modis omnibus. -  4 Nam facit, vt quod ſcriptum eſt in teſtamento, valeat. -  5 A verbis dispoſitionis expreſſis recedendum non eſt. -  6 Verba geminata denotant magis enixam teſtatoris voluntatem, & ipſam augent, & apertius detegunt. -  7 Gerundia, verbo futuri temporis iuncta, important, atque inducunt conditionem ſui naturâ. -  8 Ablatiui abſoluti conditionem inducunt. -  9 Conditio ad vnguem, & in forma ſpecifica adimpleri debet. -  10 Et ſolum inspicitur id quod fuit expræſſum & ſpecificatum. -  11 Limitatio temporis à teſtatore adiectæ, aliud quodcunque tempus vlterius excludit, & vide infrà, 13. & 14. -  12 Conditio vbi eſt ad certum tempus limitata, nec reſtricta, poteſt quandocunque impleri; ſecus tamen ſi ſit reſtricta. -  13 Conditio poteſtatiua vtrum poſſit ſine mora quandocunque in perpetuum impleri, remiſſiuè. -  14 Temporis limitati lapſus continet dispoſitionem contrariam, & excludit quem à beneficio conceſſo ad tempus. Quoniam ad tempus conceſſum, cenſetur poſt tempus prohibitum. Et tempus non obſeruans, non obſeruat formam, immò renunciat. -  15 Tranſacto tempore, intra quod conditioni quis parere debet, poſt tempus non admittitur, etiam libertatis fauore. -  16 In conditionibus moræ purgatio locum non habet. -  17 Conditio poteſtatiua non habetur pro impleta, quando ſtetit per ipſum honoratum, & conditione grauatum, quominus impleret conditionem ipſam. -  18 Et idem in conditione mixta, quando non impletur facto ipſius legatarij, vel cum non deficit ex parte eius, cui impleri debuit, ſed ex parte alterius, ſcilicet tertij, quod tamen latiùs explicatur infrà, n. 31. & n. 56. & ſeqq. -  19 Metu pœnæ licet non poſſit quis adstringi ad matrimonium contrahendum, tamen ſpe lucri optimo iure poteſt ad matrimonium allici, atque inuitari. -  20 Conditio contrahendi cum certo genere perſonarum, vel cum certa, & determinata perſona, valida eſt. Quia ex hoc non cenſetur adempta facultas contrahendi, licet ex parte reſtringatur. -  21 Sicque condito, ſeu præceptum à teſtatore iniunctum fœminæ, vt alicui nubat, ſub pœna priuationis hæreditatis, vel legati, vel maioratus inſtituti, de iure ſubſistit, & adimpleri debet. -  22 Et non modò per viam conditionis, ſed etiam modi adiici poteſt. -  23 Et non modò vt fæmina nubat alicui extra familiam, ſed etiam de familia. -  24 Poteſt etiam adiici conditio, qua hæreditas auferatur, ſi quis contraxerit matrimonium cum certo genere perſonarum. -  25 De voluntatis declaratione cùm agitur, quia actus eſt iam in eſſe productus, voluntas probatur per duos teſtes. Si verò agatur non de declaranda voluntate; ſed de inducenda, & de eius ſubſtantia non apparet, iidem teſtes neceſſarij ſunt, qui in ipſa dispoſitione interuenerunt, nec duo ſufficiunt. -  26 Subſtitutio, quæ prætenditur omiſſa in teſtamento, probanda eſt per ſeptem teſtes. -  27 Legati verba dubia declarantur coniecturis, ſed quando mutatur ſubſtantia, vel aliquid additur, debet probari per quinque teſtes. -  28 Declarare ille dicitur, qui addit qualitatem, quæ non alterat ſubiectum; aliàs ſecus. -  29 Teſtes tot requiruntur in probando id, quod ſapit diſpoſitionem extendendo, vel addendo, quot requiruntur ad probandum principalem diſpoſitionem. -  30 Teſtator ſi in teſtamento aliter diſpoſuerit, quam inter viuos dixerat, per contrariam diſpoſitionem cenſetur voluntatem ſuam mutaſſe. -  31 Conditio pro defecta, non autem pro impleta habetur, quoties impedimentum à tertio illatum fuit, sicque grauato præſtatur actio ad intereſſe aduerſus ipſum tertium impedientem. Quod tamen intellige, & declara, vt infrà, num. 56. & ſeq. vſque ad n. 64. -  32 Pelaez à Mieres in propoſito conſilij Bertrandi 148. n. 10. lib. 1. obſeruatio quædam profertur, & contraria pars defenditur infrà, n. 82. & vide num. 63. -  33 Conditionis cuiuſuis, etiam caſualis, defectus numquam vitiat dispoſitionem, quando veriſimiliter disponens legatum eſſet etiam defecta conditione, relicturus. -  34 Idque maximè, ſi aliæ coniecturæ concurrant. -  35 De conditionis implemento cum agitur, voluntas magis, & quod principaliter intendit teſtator, quàm verborum figura ſpectanda eſt. -  36 Et magis conſideratur veriſimilis mens testatoris, quàm rigor verborum. -  37 Conditio limitatur ex præsũpta voluntate defuncti. -  38 Et propter mentem teſtatoris, non veniente etiam conditione, relictum quandoque debetur. -  39 In omni materia, & dispoſitione interpretatio nulla melior eſt, quàm ea, quæ colligitur ex eo, quod teſtator ſi viueret, aut ſi interrogatus fuiſſet, veriſimiliter fuiſſet responſurus, vt pro dispoſito, & expreſſo habeatur, tametſi dispoſitum non fuerit. -  40 Ancharani conſil. 219. expenditur, & de ratione eius agitur, & numero ſequenti. -  41 Conditio, quæ præfinito tempore adimpleri non poteſt propter anguſtiam temporis, quaſi ex qualitate temporis impoſſibilis, non vitiat legatum. -  42 Conditionis implendæ tempus non currere ignoranti, ſed tantum à die ſcientiæ. -  43 Tempus à iure, vel ab homine ſtatutum contra legitimè impeditum, & maximè eum, qui impedimentum non potuit remouere, non currit. -  44 Conditionis implendæ tempus præciſum à teſtatore appoſitum, ignoranti etiam, & impedito currit. -  45 Cauſa quæ respicit ſolum fauorem, & commodi legatarij, non reſtringit legatum. -  46 Sicque cauſa ipſa respiciens ſolum fauorem legatarij, impulſiua dicitur, & non finalis, & non reſtringit legatum, quin debeatur, etiam ſi illa deficiat. -  47 Et id maximè inter coniunctas perſonas. Inter quas legatum potius ex naturali affectione, & ex cauſa motiua, quam limitatiua factum præſumitur. -  48 Conditio contrahendi cum certa perſona, vel cum certo genere perſonarum, quamuis de iure valida ſit regulariter; Id tamen intelligi, atque moderari debet, modò honeſtè adimpleri valeat conditio ipſa: nam ſi honeſtè adimpleri non poteſt, reputatur impoſſibilis de iure, & non obligat, nec legatum amittitur. Quomodocunque ipſum contingat, etiam extra caſum expreſſum, in l. cum ita legatum, in verſic. videamus, ff. de condit. & demonſt. & num. ſeq. -  49 Dispoſitio teſtatoris continens conditionem inhoneſtam de iure, vel ſecundùm mores ciuitatis, reiicitur à matrimonio, provt hic adnotatur; & num. ſeq. -  50 Ea quæ non poſſunt commodè, id eſt, ſalua dignitate, & honore noſtro fieri, dicuntur in iure impoſſibilia factu. -  52 Filia in patris poteſtate conſtituta, licet præcisè ad validitatem matrimonij non teneatur exigere patris conſenſum, nam etiam eo non petito, tenet contractus coniugalis, nec ob id poteſt exhæredari: Ex honeſtate tamen exigere debet patris conſenſum: nec abſque eo honeſtè contrahere poteſt: quod exornatur. -  53 Conditio illa, ſi vxorem duxerit, ſi dederit, ſi fecerit, ita accipi oportet, quod per grauatum non ſtet, quominus ducat, det, aut faciat. -  54 Legatum virgini factum, ſi Titio nupſerit, minimè amitti, ſi ipſa legataria alteri nubat ex conſenſu patris. Vel ſi expectans conſenſum patris, intra tempus à teſtatore præfixum, non nupſerit, vt numeris ſeqq. & præcedentibus. Et de conſilio Bertrandi, 148. lib. 1. & num. ſeq. -  55 De perſona ad tempus validum eſſe argumentum iure, maximè eadem exiſtente ratione. -  56 Circa ſententiam Bertrandi relatam, quatuor Authoris nouiſſimæ, & veriſſimæ obſeruationes proferuntur, quæ ſcitu, & notatu reputabuntur digniſſimæ. -  57 Aliæ etiam duæ excogitantur, vt hic videbitur. -  58 Ludouicum Molinam indiſtinctè probaſſe Bertrandi ſententiam. -  59 Didac. etiam Couarr. potiùs probaſſe, quàm improbaſſe videri, vt nouè, & verè hic demonſtratur. Et Emmanuelis coſtæ obſeruationes (ad quas Author ipſe ſe refert) ponderantur. -  60 Voluntates teſtatoris, quantumcunque fauorabiles, legis rationi, atque interpretationi, & dispoſitioni ſubiici, ac ita demum obſeruari debent, ſi honeſtatem, & poſſibilitatem præſe ferant, nec turpitudinem, aut inhoneſtatem, vel quid aliud legibus eiſdem contrarium, contineant. -  61 Conditio, quæ honeſtè adimpleri non valet, quaſi impoſſibilis reputatur, & pro non ſcripta habetur, quamuis de facto impleri poſſit. -  62 Honeſtatis, & honoris cauſam, vſque adeo leges in conſideratione habuiſſe, in hac qua verſamur, cum certa perſona contrahendi matrimonium, materia, vt ipſam voluntati expreſſæ teſtatoris prætulerint. Siue in concurſu honeſtatis, & voluntatis, honeſtatem præualere dixerint. -  63 Quod ſi Pelaez à Mieres iuridice ita animaduerteret, de ſententia Bertrandi querelam non poſuiſſet, provt hic obſeruatur. -  64 Augmenti primi pro contraria parte adducti, verum, & concludens adducitur responſum. -  65 Secundi quoque pro ipſamet parte ponderati, ſolutio præſtatur. -  66 Tertio etiam partis eiuſdem fundamento respondetur, & num. ſeq. -  67 Lex, Thais, §. intra, ff. de ſtatuliberis, elucidatur. atque explanatur. -  68 Conditionum tres eſſe ſpecies, caſualem ſcilicet, poteſtatiuam, & mixtam. -  69 Potestatiua conditio, quæ dicatur, & quæ mixta. -  70 Conditionis caſualis, poteſtatiuæ, & mixtæ, permultæ ſunt differentiæ. -  71 In conditione caſuali inspicitur ſolùm euentus, & ob id quomodocunque deficiat, impeditur diſpoſitio. Vſque adeo, vt conditio ipſa non purificata, habeatur pro non facta, etiam ſi in minimo deficiat. Quia conditio pro ſui natura eſt indiuidua, & formam importat. -  72 Conditio poteſtatiua non habetur pro impleta, quando ſtetit per ipſum honoratum, & conditione grauatum, quo minus impleret conditionem ipſam. -  73 Habetur verò pro impleta, ſi honoratus, & conditione grauatus, ſine aliqua ſui culpa fuit impeditus ab eo, in cuius perſona conditio erat implenda. -  74 Quod ſi honoratus, & conditione grauatus, caſu fuit impeditus, habetur conditio pro impleta ad commodum ipſius grauati. -  75 Dummodo non fuerit ipſe in mora dandi, & ſic culpa eius non præceſſerit. -  76 Item vbi conditio deficit per cauſam contingentem in perſonam honorati. -  77 Conditio mixta non habetur pro impleta, ſed deficit, quando non fuit impleta, & defecit facto ipſius legatarij. -  78 Conditio mixta pro impleta habetur, quando iuſta cauſa excuſat legatarium, quia tunc non videtur per eum ſtetiſſe. -  79 Conditio mixta pro impleta non habetur, ſed potius pro defecta, quando caſu, non autem facto, aut culpa legatarij conditio ipſa defecit. -  80 Quod limitatur fauore alimentorum, & libertatis, & piæ cauſæ, & in primogeniis. Et cùm diſpoſitio modum potius continet, quam conditionem. Quia modus caſu fortuito deficiens, habetur pro impleto. -  81 Conditio mixta habetur pro impleta, quando deficit ex parte eius, cui impleri debuit, quia nolit, vel aliter impediat. -  82 Conditio mixta deficiens facto tertij, non eius, in cuius perſona erat adimplenda, pro defecta habetur. Sicque legatario, vel honorato præſtatur actio ad intereſſe aduerſus tertium impedientem. Si verò ſoluendo non ſit, conditio non pro defecta, ſed pro impleta habetur. -  83 Similiter etiam, quando impedimentum à tertio iniuſtè illatum fuit. Secus autem ſi iuſtè. -  84 In maioratu præceptum de contrahendo habetur pro impleto, tertio iniuſtè impediente matrimonium. -  85 Vel cum impeditur à tertio, cuius conſenſus, vel de iure, vel de honeſtate, ſecundum bonos mores requiritur. Quia tunc perinde eſt, ac ſi conditio impediretur ab eo, in cuius perſona implenda erat. -  86 Quinti, ſexti, ſeptimi, & octaui argumenti propoſiti ſuprà pro contraria parte, traditur vera ſolutio. -  87 Pauli Duram in propoſito huiuſce materiæ, obſeruationes conuenientes expenduntur, quibus conſilij Bertrandi 148. lib. 1. ſpecificam ipſe mentionem facit. QVo clarior, & diſtinctior diſputationis huius capitis, & Regij Hiſpalenſis Senatus definitionis explicatio habeatur, præmittendum erit ante alia, Didacum Nuñez{ Senatus Regij. Hiſpalẽſis egregia deciſio. } de Arojo, teſtamento condito, & filiis duobus non legitimis, ſed naturalibus, quos habebat, hæredibus inſtitutis, D. Annæ de Queſada, filiæ cuiuſdam ſororis,[*] ſuæ, mille & quingentorum ducatorum legatum reliquiſſe in hæc verba: Iten mando a mi ſobrina doña Ana de Queſada, hija de mi hermana dogna Luyſa de Arroyo mil y quinientos ducados, y que eſtos ſe leden quando ſe caſare, ſiendo dentro de dos años despues de mi fallecimiento, y para eſte efeto ſe pongan en el depoſitario general, que es, o fuere deſta ciudad, para que ſe le den, caſandoſe dentro del dicho tiempo. Cum autem in regio ipſo Senatu lis retineretur, & agitaretur, dubium præcipuũ ex relatis verbis oriebatur; ipſa nãque legataria, tametſi non intra duos prædictos annos, ſed multo poſt, & ſex ferè abhinc annis à morte teſtatoris præfatum matrimonium contraxit, nihilominus tamẽ contendebat, legatum ſibi præſtandum, ac ſi conditioni paruiſſet, & intra biennium nupſiſſet, ex quo per ipſam non ſtetit, ſed per patrem ſuum. cui obtemperans, & aſſenſum eius expectans, antea contrahere non valuit vllo modo, E contrario tamen dicti filij naturales, & hæredes patris, petitioni legati neruosè contradicebant, atque ipſum non deberi ex deſectu conditionis non adimpletæ, ſicque nec præſtandum contendebant. Senatus vero cum in facto, & in iure plenè inſtructus fuiſſet, in fauorem dictæ legatariæ caſum definiuit, & legatũ ab hæredibus ſolui decreuit. Ipſius autem definitio, ſeu deciſio vt iure, & ratione comprobetur, & eorum, quæ mox peraguntur, dilucida tradatur, & notanda reſolutio, atque explanatio (quæ & multis aliis caſibus erit conducibilis) dictorum hæredum fundamenta, ſeu rationes primo loco ponderabuntur, ac poſtmodùm legatariæ rationes, & argumenta adducentur: & denique contrariæ, primæque partis fundamentis concludens, & verum præſtabitur reſponſum. Pro parte itaque hæredum, & contra dictam lega[*]tariam, primo loco vrgere videbatur, quòd voluntas teſtatoris in teſtamentis totum fecit, & inprimis ſeruari debet, ea etenim tanquam regina primum locum obtinet, & in omnibus dominatur, l. ex facto 35. §. rerum autem Italicarum, ff. de hæred. inſtit. l. in conditionibus primum locum, in principio, ff. de condit. & demonſtr. l. cum quæſtio in fine, C. legatis, & tanquam lex obſeruanda eſt modis omnibus, §.[*] disponat. vt authent. de nuptiis, capitis vltima voluntas, 13. quæſt. 2. nam facit, vt quod ſcriptum eſt in[*] teſtamento, valeat, l. ſi mihi, & tibi §. in legatis ff. de legatis 1. & ſuperiora omnia in eadem, qua verſamur matrimonij contrahendi conditione, & materia, adnotarunt, & latiùs comprobarunt Cardin. Mant. de coniectur. vltimar. volunt. libro 11. titulo 16. num. 3. & lib. 3. vbi latiùs: Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. p. quæſtione 50. ante numerum primum, qui priùs quàm materiam ipſam conditionis matrimonij contrahendi aggrediatur; id præmittit, quod de voluntate ſeruanda diximus: Petrus Surdus, in conſilio 72. n. 11. lib. 1. vbi exornat, Azeuedus etiam, in conſilio 4. num. 8. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 11. à principio, infinitos alios ſciens, conſultòque prætermitto, quoniam ſuperioribus capitib. latè commemoraui eos, & vulgatiſſmam hanc allegationem comprobaui. Voluntas autem hæc, quod legataria dictum legatum conſequatur, ſi intra duos annos nupſerit, & non aliàs, videtur expreſſa, & manifeſta propter verba relata, à quibus recedendum non eſſe, inquit textis expreſſus, & vulgatus, in l, non aliter, & in l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis tertiò, &[*] latiſſimè exornaui, atque comprobaui alio cap. ſuprà, hoc eodem libro, & tractatu. Maximà exgeminatione verborum ipſorum, quæ denotant magis enixam teſtatoris mentem, & voluntatem, & ipſam augent, &[*] apertiùs detegunt, l. baliſta, ff. ad Trebellian. cum aliis vulgatis, de quibus plena manu alio cap. infrà. Et per Surdum, in conſilio 73. num. 64. & ſeq. lib. primo, & in conſil. 112. num. 18. eodem libro 1. & in conſil. 179. num. 18. lib. 2. Borgnin. Caualcan. deciſione 4. num. 27. & 80. p. 3. Aldobrandinum, in conſilio 3. ex numero 15. cum ſeq. Riminaldum, Menochium, Menchacam, Mieres, Burſatum, Hondedeum, Pecianum, Barzium, Thuſcum, & infinitos alios dict. cap. infrà adducans. Secundò deinde facit, quoniam verba illa: Siendo dentro de dos años, & iterum: Caſandoſe dentro del dicho tiempo, ſunt gerundia, & verbo futuri temporis[*] iunguntur, ſicque important, atque inducunt conditionem ſui naturâ. l. ſi tu ex parte 76. ibi, Adeundo, vbi Gloſſa explicat, id eſt, ſi adierit, ff. de acquir. hæred. ſequuntur ibi Bartolus, in fine, & cæteri communiter Scribentes: Idem Bartolus, Corneus, Iaſon, Decius, Ruinus, Pariſius, & Socinus iunior, cum quibus ita quoque adnotauit Petrus Surdus, in conſilio 72. numero primo, libro 1. vbi etiam cum eiſdem Authoribus, & additis Chaſſaneo, & Rolando adnotatuit, q́uod gerundium ablatiui caſus, iunctim verbo futuri temporis, importat conditionem: Et vltra eum Ioannes de Monte Sperello, in conſil. 225. n. 1. & in conſ. 281. num. 5. Marcabrunus, in conſil. 15. n. 1. qui loquitur in legato facto vxori his verbis, viuendo caſtè, vidualiter, & honeſtè; vt ſcilicet ea verba importent conditionem, ac idem, quod ſi dixiſſet, ſi vixerit caſtè, & c. Immò & gerundium ablatiui, iunctum verbo præſentis temporis, quod habet effectum in futurum importat conditionem, vt per Ruinum, in conſ. 170. n. 6. volum. 3. Surd. d. conſ. 110. num. 8. lib. 1. Ablatiui[*] etiam abſoluti quod conditionem inducant ſui naturâ; compertum eſt, & vulgatum: & probatur per text. in l. teſtatore, ff. de condit. & demonſt. vt latius explicatur. infrà alio cap. huiuſce libri, & tractatus: & per Menoch. in conſ. 152. n. 10. lib. 2. Octauian. Cacheran. deciſ. Pedemontana 141. num. 6. & 7. Riminal. in conſ. 412. num. 85. & 86. lib. 4. & in conſil. 651. ex num. 16. lib. 6. Aldobrand. in conſ. 107. n. 16. Surd. in conſ. 171. n. 15. & 16. lib. 2. Franciſc. Viuium, deciſion. 19. per totam. Pet. Barboſ. in rubric. ff. ſoluto matrim. n. 24. Leand. Galganet. de condit. & demonſt. 2. p. cap. 1. quæt. 20. num. 6. folio 136. Cardinalem Thuſc. practicar. concluſ. iuris, litera A. concuſ. 32. Conditio autem ad vnguem, & in forma ſpecifica adimpleri[*] debet, l. qui hæredi, & l. Mæuius, ff. de condit. & demonſtrat. & latiùs probant Iacobus Menochius lib. 4. præſumptione 185. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titulo 19. num. 8. Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 16. num. 120. & 121. Galganetus, de condit. & demonſtrat. 1. parte, cap. 6. & 2. parte, cap. 1. quæſt. 82. & ſolum inſpicitur id, quod fuit expreſ[*]ſum, & ſpecificatum; vt ipſamet iura probant, & per Caſtrenſem, in conſilio 136. columna 2. verſic. & ideo, libro primo. Thuſcum, litera C. concluſ. 582. numero primo. Rurſus & tertiò facit, quoniam limitatio temporis, duorum ſcilicet annorum à teſtatore adiecta, aliud[*] quodcunque tempus vlterius excludit; cum vnius tẽporis incluſio, alterius excluſio ſit, iuxta text. in l. cùm prætor, ff. de iudiciis, cum aliis vulgatis, de quibus alio cap. infrà. Et loquens in eiſdem terminis noſtris, & in conditionibus docuit magiſtraliter Baldus, in l. ſi plures, num. 32. C. de condit. inſertis, & Cinus ibidem poſt Petrum, quæſtione 5. Bartolus, & Doctores, in l. hæc conditio, ff. de condit. & demonſt. Beroius, in conſilio 28. numero 51. lib. 2. Surdus, in conſil. 72. numero 2. libro primo. vbi inquit, quod conditio vbi non eſt ad certum tempus limitata, nec reſtricta, poteſt quandocunque impleri, ſecus tamen ſi ſit reſtricta. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 15. numero 127. in illis verbis: Aut certum tempus à te[*]ſtatore fuit præſtitutum, & poteſt egredi, l. ſi ita quis, §. Seia, ff. de verb. obligat. l. ſi intra. C. de fideicomm. libertat. l. ſtatu liberum, §1. ff. de legatis 2. & ſic Baldus voluit, d.l. ſi plures, n. 33. & probatur in dicto §. Seia; idem eſt in dispoſitionibus legalibus, & ſtatutariis, concedentibus aliquid fieri intra certum tempus ad onus alterius, l. prima. § intra, ff. de ſucceſſorio edicto, l. final. ff. quis ordo, l. fin. ff. de decret. ab ord. faciend. l. ob cõmiſſa. C. de adulteriis. Et repetit iterum ſub verbis ſeqq. Galganetus, in commentariis, de condit. & demonſtrat. 2. parte, cap. 1. quæſtione 65. numero 1. qui in eo dubio[*] vtrum conditio poteſtatiua poſſit ſine mora quandocunque in perpetuum impleri; nonnullos caſus diſtinguit, quorum primus ad propoſitum noſtrum, videlicet, quod ſi tempus eius adimplementi eſt taxatum, vltra non admittitur, & ſic quod conditio poteſtatiua, determinato tempore implenda, non poteſt impleri quandocunque, ſed tunc eſt implenda, & citat textum, in l. penultima, ff. vnde liberi. Afflict. deciſ. 73. num. 3. & ſeq. Menchacam, lib. 3. quæſtionum illuſtrium, cap. 93. num. 8. & ſeq. idem Galganetus, atque in fortioribus terminis, 2. p. cap. 1. quæſt. 70. n. 6. & quatuor ſeqq. fol. 196. & num. 12. fol. 197. vbi inquit, quod conditionis implendæ tempus appoſitum, præciſum cenſetur, & currit indiſtinctè, ex l. conditionum 90. ff. de condit. & demonſtr. Abbate, Mohedano & Petro Surdo, ibi relatis: & quod temporis limitati lapſus continet diſpoſitionem contrariam, & exclu[*]dit quem à beneficio conceſſo ad tempus: quoniam ad tempus conceſſum, cenſetur poſt tempus prohibitum, & tempus nõ obſeruans, non obſeruat formam, immò renunciat; provt hæc omnia latius, &, multum ad propoſitum noſtrum comprobat Galganetus ipſe in loco relato. Tiraque 1. quoque, de retract. lignag. §. 3. gloſ: 4. num. 2. generaliter hæc eadem accipit in quacunque diſpoſitione, in qua certum, & taxatum tempus ſtatuitur ad aliquid faciendum, vt ſcilicet factum tranſacto tempore non teneat; per eadem iura, quæ Peregrinus, ſuprà relatus adduxit, & in for[*]tioribus terminis, ac etiam concurrente libertatis fauore; id ipſum probatur per text. in l Thais, §. intrà, ff. de fideicommiss. libert. quò loci cum teſtator libertatem ſeruis ſuis reliquiſſet, ſi rationes intra certa tempora reddidiſſent; Iureconſultus reſpondet, quod ſi intra tempora præfixa conditioni reddendarum rationum non potuerint, non idcirco liberos eos fore, quod poſtea rationes velint reddere; & idem probatur in l. ſi intra 23. ff; de ſtatuliberis, in illis verbis: Si intra quinquennium Stichus centum dederit, liber eſto. nec Titio, nec hæredi vel emptori poſt quinquennium dabit. Et Bartolus ibidem in ſummario deduxit in hunc modum: Tranſacto tempore, intra quod conditioni quis parere debet, poſt tempus non admittetur. Atque ideo notari ſolet, quod in. conditionibus moræ purgatio locum non habet, vt per Doctores, in l. ſi ſuper, C. de trãſactionibus[*] & in l. ſi inſulam, vbi Alexander. 24. ff. de verbor. obligat. Dominicum Arunadum, in tractatu de Mora, cap. 9. numero finali, & latiùs explicant Peregrinus, de fideicommiſſis, d. art. 16. n. 127. Galganetus, relatus ſuprà, num. 13. & 2. parte, cap. 1. quæſt. 65. fol. 181. Præterea & quarto loco facit, certi iuris eſſe, con[*]ditionem poteſtatiuam non haberi pro impleta, quãdo ſtetit per ipſum honoratum, & conditione grauatum, quominus impleret conditionem ipſam, ſi quidem teſtator conditionem adiecit, vt grauatus eam impleret, non autem vt negligeret, l. quæ ſub conditione, §. 1. in fine, & l. finalis, ff. de condit. inſtitut. l. penultima, §. 1. ff. de condit. & demonſtrat. l. Mæuia, in principio ff. de annuis legatis, l. libertis, §. finali ff. de alimentis legatis: Et tradunt Bartolus, & Socinus, in l. in teſtamento 2. ff. de condit. & demonſt. ille numero 2. iſte numero 8. poteſtatiua: Iacobus Menochius, libro 4. præſumptione 183. numero 17. Peregrinus, de fideicommiſſi, artic. 16. numero 123. &124. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iuris litera C. concluſ. 581. maximè numero 4. meritò ergo legati commodo priuabitur legataria, quæ cum deberet intra biennium, iuxta præceptum teſtatoris poteſtatiuum, matrimonium contrahere, id neglexit. Quòd ſi dixeris, in caſu præſenti conditionem eſſe mixtam, cùm etiam à voluntate, & poteſtate alterius, ſcilicet patris, & ſic tertij dependeat, vt infrà, dicetur, & per Thuſc. concluſ 580. numero 4. & concluſione 578. numero 7. Menoch. lib. 4. d. præſumptione 183. num. 32. Peregrinum, dicto artic. 23. numero 152. Manticam, de coniecturis vltimar. voluntat. lib 11. titul. 16. num. 18. & 19. adhuc equidem conditio ipſa mixta haberi non poteſt pro impleta, cùm non fuerit impleta facto ipſius legatariæ, vel cùm[*] non deficiat ex parte eius, cui impleri debet; ſed ex alterius, ſcilicet tertij, ſicuti vtrumque latiùs probarunt & iure, atque authoritate comprobarunt Molin. de Hispanor. primog. lib. 2. cap. 13. n. 20. Menoch. dicta præſumptione 123. ex num. 23. vſque ad num. 29. & num. 38. & 2. ſeq. Peregrin dicto artic. 16. n. 137. & ſeq. & n. 152. & ſeq. ſicque conditio eadem (vtcunque res ſit) defecta videtur, ſiue ſimus in poteſtatiua, siuc in mixta conditione, cum intra dictum biennium legaratia non nupſerit, vel facto tertij, patris ſcilicet, aut ſaltem non facto, vel omiſſione eiuſdem, non verò ex parte eius, cui impleri debeat, impedimentum proceſſerit. Quintò etiam facit, certiſſimi quoque iuris eſſe, quod licèt pœnæ metu non poſſit quis adſtringi[*] ad matrimonium contrahendum, cap. Gemma, de ſponſalibus, l. Titia, ff. de verbor. obligat. l. Titio centum, §. 1. ff. de condit. demonſt. tamen ſpe lucri optimo iure poteſt ad matrimonium allici atque inuitari, d.l. Titio centum, §. 1. & l. cum ita legatum 63. verſic. videamus, ff. de condit. & demonſt. per quæ iura in ſpecie cenſuerunt Bartolus, & communiter Scribentes ibidem,[*] conditionem contrahendi cum certo genere perſonarum, vel cum certa & determinata perſona, valere de iure, quia ex hoc non cenſetur adempta facultas contrahendi, licèt ex parte reſtringatur. Sicque con[*]ditionem, ſeu præceptum à teſtatore iniunctum fœminæ, vt alicui nubat ſub pœna priuationis hæreditatis, vel legati, vel maioratus inſtituti; iure eodem ſubſiſtere, & adimpleri debere, d.l. cum ita legatum, verſic. ſi Titio nupſerit, l. 4. ibi: pero ſi el teſtador, & l. 22. tit. 9. partita 6. ibi, eſſo ſeria, & non modò per viam conditionis, ſed etiam per viam modi adiici poſſe, & non[*] modò, vt fœmina nubat alicui extra familiam, ſed etiam de familia, intelligendo, prout pater Thomas[*] Sanchez, in loco ſtatim referendo, num. 9. adnotauit, ac etiam Molina, Mantica & alij intelligunt, & denique, legatum, ſeu hæreditatem poſſe auferri, ti quis contra[*]xerit matrimonium cum certo genere perſonatum; ſicque ſucceſſorem maioratus prohibitum cum aliqua contrahere; teneri adimplere, aliàs ſuccessione priuari, vt per Molinam referendum ſtatim num. 9. cap. 13. ita ſane ſuperiores omnes doctrinas amplectuntur vnanimiter poſt alios Authores multos, quos citant, & ipſas exornant Couar. in 4. ſecunda parte cap. 3. §. 3. num. 6. cum ſeq. Acoſta, in l. cum tale, §. ſi arbitratu, limitatione 6. num. 1. cum ſeq. Ludouicus Molina, de Hispanorum primog lib. 2. c. 13. per totum, Cardin. Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 11. tit. 18. ex n. 1. vſque ad num. 8. Pelaez à Mieres, de maiora. 1. parte quæſt. 50. num. 1. Aluaradus, de coniect. mente defuncti lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 28. & ſeq. Ioannes Cephalus, in conſil. 319. lib. 3. Minſingerus ſingul. obſeruat. centuria ſexta, obſeruatione 31. Anton. Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 12. num. 78. Ioannes Gratianus, regula 83. Ludouicus Morotius, in reſponſo 97. num. 1. & tribus ſeq. Ioannes Gutierrez, in conſil 18. ex num. 2. & quatuor ſeqq. Azeuedus, in conſilio 4. maximè: num. 4. 7. 10. & 21. Eugenius in consilio 18. ex num. 43. cum ſeq. Sanchez, de ſponſalibus, libro 1. diſp. 33. num. 6. & tribus ſeq. & num. 11. fol. mihi 145. Andræas Fachineus, in conſ. 53. num. 13. & ſeq. lib. 2. Georgius de Cabedo deciſione 31. n. 3. Galganetus, de condit. & demonſt, 1. p. cap. 8. n. 1. & ſeq. fol 29. iuxta hæc autem planum equidem redditur, quod dicta legataria debuit nubere intra biennium; aliàs amittit legatum, & ita concludit Galganetus, loco nunc relato, num. 3. &. 4. in illis verbis: Et ideo conditio ditio iſta exiſtit, & legatum debetur, ſi nupſerit, id eſt, ſi validè, & effectualiter nupſerit, & deficit, ſi non nupſerit, & legati actio denegatur, &c. Martha, voto 50. Facit etiam & ſexto loco, legatariam eandem videri non poſſe iuuari vllo modo ex pluribus illis coniecturis, quas pro ſe adducit, & ideo expendit, quod teſtator prædictus maximo amore, & amicitia eam proſequutus fuerit, quod maiorem quantitatem eidem, ſi poſſet, reliquiſſet, & ita inter vinos ſæpe dixiſſet, nec dictam conditionem vſquam commemoraſſet. Item quod reſtrictio illa temporis magis in fauorem eius, & vt patrem ſuum ad matrimonium facilius excitaret, metúque pœnæ, ſiue amiffionis legati citiùs induceret, quàm in odium ipſius, velut eius mentis, aut cogitationis fuiſſet, quod eo tempore elapſo legatum non præſtari voluiſſet. Nam cum in caſu, præſenti in eis terminis verſamut, in quibus agitur de inductione nouæ voluntatis. & tractutur de ſubſtantia ſiue probatione ipſius voluntatis, & diſpoſitionis ſubſtantialis, non de qualitate, vel aliqua declaratione voluntatis, ſeu diſpoſitionis dubiae, non quidem, ſufficiunt duo teſtes (prout duo, vel tres duntaxat in examen proferuntur) ſed tot teſtes neceſſarij fuere, quot in ipſo teſtamento interuenerunt. Hæc etenim communis eſt in hac materia diſtinctio, quod aut agitur de voluntatis declaratione, & tunc quia actus eſt iam in eſſe productus; voluntas probatur per duos teſtes:ſi verò agamus non[*] de declaranda voluntate iam inducta, ſed de probanda voluntate inducenda, & de cuius ſubſtantia non apparet (immò in contrarium, vt in caſu præſenti, apparet) iidem teſtes neceſſarij ſunt, qui in ipſa diſpoſitione interuenerunt, nec duo ſufficiunt: ita ſane mente communi, atque ex relatione quamplurimorum firmauit Surdus, in conſilio 129. numero 28. libro primo. Honded. in conſilio 51. numero 73. & tribus ſequentibus libro ſecundo, qui pro confirmatione huius ſententiæ inquit bene facere Surdum in loco relato, & in conſilio 147. numero 11. & ſequentibus lib. 1. quatenus ex diſtinctione ſuperiori communi de[*]ducit, ſubſtitutionem errore omiſſam, per ſeptem teſtes probari debere, quando prætenditur facta in teſtamento: Nattam quoque in conſil. 363. lib. 2. qui reſ[*]pondit, quod quotes agitur declarando aliquod verbum ambiguum poſitum in legato, tunc ex coniecturis poteſt declarari;ſed vbi mutatur ſubſtantia legati, additur qualitas, quæ alterat legatum, opus eſt quinque teſtibus, deponentibus de voluntate teſtatoris, ſubdens poſt Bald. in l. hæredes palam, §. ſi quis poſt. in 3. notabili, ff. de teſtamentis quòdtunc ille qui adii[*]cit qualitatem, dicitur potius declarare; quàm aliquid de nouo facere, quando qualitas illa fungitur loco demonſtrationis, nec alterat ſubiectum: Et quòd[*] quando agitur de probando eo, quod ſapit diſpoſitionem extendendi, vel includendi alias; perſonas, vel aliter diſpositioni iam factæ: adeundi, fieri debeat probatio per tot teſtes, quot ſunt neceſſarij ad probationem principalis diſpoſitionis. firmaſſe Simonem de Prætis ibi relatum: & id ipſum tenuerunt permulti alij à me longa ſerie commemorati ſuprà, hoc eodem lib. & tract. cap. 19. vbi diligenter, & vtiliter articulum explanaui: cùm ergo in caſu propoſito agatur per dictam legatariam de eo, quod ſapit diſpoſitionem extendere; & addere tempus vltra tempus vltra limitatum & præfixum, & ſic addatur diſpoſitioni, vel detrahatur qualitati expreſſæ nubendi intra biennium (quod in effectu eſt alterare diſpoſitionem ipſam) eundem numerum teſtium adducere debuit ipſa ad fundamentum ſuæ intentionis, qui in ipſa principali diſpoſtione; requiritur, iuxta prædictam ſententiam communem, idque vel eo magis, quod conceſſo etiam ſine præiudicio veritatis, ita ipſum teſtatorem inter viuos voluiſſe, vel ſic enunciaſſe, aut intendiſſe, prout eadem pars contendit, ex quo tempore conditi teſtamenti, & in dicta clauſula aliter ſtatuit, & verba in initio huius cap. relata adiecit, à priori volũtate, receſſiſſe, nec aliter legatum præſtari voluiſſe, quàm ſi ipſa intra biennium nuberer, de iure credendum eſt: & ita ſane non in aliis; aut remotis. ſed in eiſdem, in quibus verſamur terminis expreſſim annotauit Surdus deciſ 54. num. 6. nam cum antea arguendo, & coniecturas ponderando, præmisiſſet, voluntatem teſtatoris declarari ex his? quæ ipſe dixit ante teſtamentum, prout ibi probat, & latius ego quoque probaui ſup. hoc eod. lib. & tract. c. 18. ſubdit in hunc modum: Præterea ex teſtamento poſtea condito apparet, aliter eum ſenſiſſe, quia matrem inſtituit in omnibus allodialibus, & cum matri ſubſtituerit patruum, & patruelem, vtique ſi mater ſuperuixiſſet testatori, D. Ludouic. fuiſſet perpetuò excluſus ab hæreditate fratris. Cum ergo diſpoſuerit in contrarium eius, quod perfunctoriè loquendo profeſſus fuerat, non ſunt attendẽda ea verba, quia poſteriora prioribus derogant, l. pacta nouiſſima, C. de pactis, l. diuo, §. licet, ff. de iure codicill. Simon, de interpr. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 1. dubitatione 1. ſolut. 1. num. 4. & cum ex teſtamento appareat, quod dominus Ludouicus fuerat ab omnibus allodialibus excluſus, non egemus coniecturis in rebus claris: & præſumptio cedit veritati, & poſito quod tunc in mente geſſerit. ſuam hæreditatem D. Ludouico relinquere, tamen per contrariam dispoſitionem conſtat eum mutaſſe voluntatem. Septimò quoque pro eadem parte non leuiter adſtringere videtur, legatariam in caſu præſenti ad intereſſe agere debuiſſe contra præfatum patrem ſuum, qui matrimonij non contrahendi impedimentum, aut ſaltem anſam, & occaſionem, ſiue cauſam tribuit, nec potuiſſe aduerſus ipſos hæredes agere ad dictum legatum, cum conditio intra terminum præfinitum adimpleta non fuerit, ſicque pro defecta habeatur, per text. in l. inde Neratius, §. idem Iulianus, ff. ad legam Aquiliam, ex qua poſt Gloſſam ordinariam, verbo, manifeſtum, in l.C. de inſtitut. & ſubſtit. vbi Bart. Paulus. Alexan. Ias. Decius, & communiter Scribentes; deduxit Molin. de Hiſpan, primog. lib. 2. d.c. 13. num. 20. conditionem pro defecta, non autem pro im[*]pleta haberi, quoties impedimentum à tortio illatum fuit, ſic que grauato præſtandam eſſe actionem ad intereſſe aduerſus tertium ipſum impedientem, & alios retulit Menoch. lib. 4. præſumpt. 183. num. 38. & 39. & in conſ. 146. colum. vltim. vltim. lib. 2. Cinum etiam, Albericum, Bartol. Bald. Angel. Fulgoſ. Salicet. Alex. Corn. Socin. Cuiacium, & Duarenum, retulerunt Petrus Gillenius, in d.l. 1. C. de inſtit. & ſubſtitut. Pereg. de fideicommiſ. artic. 16. num. 152. & 153. Galganet. de condit. & demonſt. ſecunda parte, cap. 1. quæſt. 29. num. 15. quod in preſenti fortiori ratione, atque ideo militare videtur, quod tempore contracti matrimonij per dictam filiam legatariam, pater eiuſdem promiſerit marito, ſe ex proprio patrimonio, & ſubſtantia, eandem mille & quingentorum ducatorum ſummam præſtiturum, ſi dicto legato petito, & lite proſequuta legatum non ſolueretur: ſicque duplici via aduerſus ipſum patrem habeat recurſum. Octauo denique & vltimo loco multum ad propoſitum noſtrum facere videtur Pelaez à Mieres in,[*] commentariis, de maioratu, 1. part. quæſt. 50. num. 8. in ſpecie illa Bertrandi conſ. 148. lib. 1. obſeruatio quædam; nam cum ipſe ex ſententia eiuſdem Bertrandi, & Baldi doctrina in ſimili recenſuiſſet, legatum factum virgini, ſi Titio nupſerit, non amitti, filia nubente cum alio ex patris mandato, & nonnullis exornaſſet, atque corroboraſſet eam: ſtatim in verſic. ſed quamuis, de ea dubitat, & in hunc modum ſcribit: sed quamuis hæc illatio, & Stephan. Bertran. doctrina colorata videatur, magis æqua, quàm tuta videtur. Durum enim eſt ſic facere illuſionem voluntatibus teſtatorum, quibus leges in vniuerſum fauent, & cum his cauillationibus ſupremas defunctorum voluntas irridere, & infringere: & eſt dare occaſionem, vt ſub hoc colore paſſim vltima defunctorum iudicia irritentur, & vt bona concedantur contra voluntatem teſtatorum, & conditiones ab illis adiectas. Quod ſi ita eſt, durius equidem in caſu propoſito videri poterit, vltra præfatum tempus conditionem nubendi porrigere, & voluntatem teſtatoris quodam modo eludere, quæ ex adiectione conditionis ipſius in ſe continet cauſam finalem, iuxta doctrinam illam Bartoli, in l. demonſtratio. §. quod autem n. 13. ff. de eod. & demonſt. Tiraq. in tract. Ceſſante cauſa, limitat. num. 6. Surd. deciſ. 7. num. 10. & deciſ. 232. num. 7. Cæterum ſuperioribus omnibus minimè refragantibus, contrarjum iuridicè non modò, ſed etiam æquè Senatur noſter Regius Hiſpalenſis definiuit, & dictæ Legatariæ D. Annæ de Queſada, legatum integre præſtari decreuit, ex quo per ipſam non ſtetit, ſed per patrem ſuum, quo minus intra biennium nuberet, & ante ipſum, ſi poſſet, nupſiſſet legataria eadem, quæ inſtanter petiit, & deſiderauit id fieri, nec honeſtè, & iuxta dignitatem ſine aſſenſu, & ordine patris nubere potuit, vtpote quæ nec dotem congruam marito conſtituere, nec alia adeo neceſſaria ad effectum perducere potens eſſet, ſi ex voluntate patris eiuſdem matrimonium non fieret, & dos ab eo daretur. Cum etiam vltra alios duos teſtes, de quibus ſuprà, alter quoque adeſſet, vnus ſcilicet dictorum filiorum, & hæredum teſtatoris prædicit, qui libenter agnouit; & iureiurando depoſuit, etiam in caſu propoſito, & matrimonio poſt tempus præfixum contracto, præſtari legatum teſtatorem voluiſſe, nec ideo adiectum tempus limitatum, quod eo elapſo excludi legatariam ipſe diſponens intendiſſet, ſed celeriùs patrem inuitaret, atque induceret, vt ſuprà dicebam: in quo cum dictus hæres cum aliis duobus teſtibus ita de plano bonam fidem agnouiſſet, alter verò contradiceret omnino, & legatum factum Senatus videret, atque de ſola temporis prorogandi, vel non, circumſtantia ageretur, cum etiam per patrem ipſum ſtetiſſet, & non per filiã: meritò ſic ſtatuit, vt dixi. Senatus autem eiuſdem definitio ſequentibus fundamentis, & rationibus comprobatur concludenter. Primum equidem, quoniam tempus prædictum duorum annorum ad eum finem appoſitum fuit abſque dubio, quem nunc dicebam, & non ad alium, ſcilicet vt citiùs pater dictam filiam collocaret in matrimonium, non vero vt ipſam legati commodo priuaret, ſi abſque culpa ſua non intra, ſed poſt biennium nupſiſſet, ſicque legatum ei deberi iuridicè dicitur; quoniam[*] defectus conditionis cuiuſlibet, etiam caſualis, nunquam vitiat diſpoſitionem, quando veriſimiliter diſponens, legatum eſſet, etiam defecta conditione, relicturus; prout deducitur ex textu in l. cum tale, §, falſam cauſam, ff. de condit. & demonſt. ibi, Si probetur aliàs legatum non fuiſſe: & in ſpecie dixit Gloſ. in l. quæ ſub conditione, §. quoties, ff. de condit. inſtitut. verbo, defectus, ibi, vel hic erat alias relicturus, Gloſ. conſimilis, in l. 5. C. de inſtitut. & ſubſtitut. verbo manifeſtum. Ex quibus ita ſpecificè adnotarunt, Angelus, Fulgoſius, Corneus, Alexand. & Iaſon; cum quibus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 13. ſub num. 26. ad finem, in verſic. comprobatur ex eo: & vltra eum id ipſum tenuerunt Socinus, in l. in teſtamento 2. n. 4. verſic. 3. & vltimo limita. quem & Gloſſam, & Caſtrenſem duntaxat refert, & ita limitat communem illam reſolutionem, quod in conditione caſuali inſpicitur ſolum euentus, & ob id quomodocunque deficiat, impeditur diſpoſitio: Menochius, libro 4. dicta præſumpt. 183. num. 183. num. 13. & 15. limitatur namque ſecundum eum, quando teſtator reliquiſſet, etiam deficiente conditione caſuali: Et idem tenuerunt Decius, in conſ. 397. num. 5. Pariſius, in conſilio 77. num. 22. lib. 2. Ioannes Sichardus, in l. 1. n. 8. C. de inſtitut. & ſubſtitut. Andreas Gaill. practicar. obſeruat. lib. 2. ob ſeruatione 132. num. 6. & 7. Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 10. num. 122. qui potuiſſent pro hac ſententia expendere textum, in l. ſi res obligata, 57. ff. de legat. 1. l. Mæuia, & l. annua, ff. de annuis legatis. l. ambiguitatem, C. de vſufructu. Et ipſa[*] doctrina magis indubitanter procedit, tot, tantísque coniecturis concurrentibus, quæ ex teſtium probatione conualidantur, iuxta eorumdem Authorum obſeruationes, & traditionem Gillenij, in d.l. 1. C. de inſtitut. & ſubſtitut. num. 17. & in conflictu contrarietatis ideo præualere, atque vincere debent, quod maiores, & fortiores, proximiores etiam, & veriſimiliores ſint, atque benigniorem, & fauorabiliorem, & per quam legatum ſuſtineatur, & dotis cauſæ conſulatur, diſpoſitionem contineant, iuxta ea, quæ cap. duobus præcedentibus latiùs adnotantur, & traduntur per Cardinalem Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 12. titulo finali, per Hippolyt. Riminaldum in conſil. 2. num. 21. & duobus ſeq. lib. 1. & in conſil. 147. num 63. lib. 2. Menochium, in conſ. 121. num. 92. & ſeq. vſque ad num. 98. libro 2. Surdum, in conſilio 7. num. 50. & 51. libro 1. & in conſilio 315. libro 3. Maſcardum de probation. concluſ. 1225. Cæſarem Barzium, deciſione Bononiæ 121. num. 53. Quod[*] etiam, cùm de implemento conditionis agitur, voluntas magis, & quod principaliter intendit teſtator, quam verborum figura ſpectanda ſit, l. pater Seuerinam. §. conditionem verba, ff. de condition. & demonſtrat. l. 3. de inſtitut. & ſubſtitut. Et magis conſide[*]ratur veriſimilis mens teſtatoris, quam rigor verborum, vt per Corneum, in conſilio 124. numero 6. & ſeq. libro 2. Manticam, libro 11. titulo 16. num. 3. qui inde infert, quod conditio limitatur ex præſum[*]pta voluntate defuncti: Bartolus, in l. auia. §. vltimo. ff. de condit. & demonſt. Et propter mentem taſtato[*]ris, non veniente etiam conditione, relictum quandoque debetur, Aliciatus, in conſilio 62. numero 9. & in conſilio 86. numero 6. libro 9. Mantica, dicto numero 3. qui mouetur per tex. in l. talem, in principio. ff. de hæred. inſtit. Surdus, in conſilio 110. numero 11. 12. & 13. lib. 1. qui rectè ad propoſitum noſtrum probauit, atque exornauit, voluntatem teſtatoris in conditionibus primum locum obtinere, non ſolùm expreſſam, ſed etiam tacitam, vt latius per ipſum Manticam, lib. 3. tit. 3. Perẽgrinum, de fideicommiſſis, articulo 11. Menochium, libro quarto præſumpt. 83. Ac denique, in omni materia, & diſpoſi[*]tione interpretatio nulla melior eſt, quàm ea, quæ colligitur ex eo, quod teſtator ſi viueret, aut ſi interrogatus fuiſſet, veriſimiliter fuiſſet reſponſurus, vt pro diſpoſitio, & expreſſo habeatur, tametſi diſpoſitum non fuerit: iuxta textum vulgatum cum ſua gloſſa, in l, tale pactum. §. finali, ff. de pactis l. Titius. §. Lucius. ff. de liber. & poſthum. cum aliis pluribus, cum quibus exornarunt latiſſimè Burgos de Paz, in conſil. 34. num. 29. & ſeq. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 244. num. 34. & 44. & num. 309. libro tertio. Menochius, in conſilio 173. num. 66. & duobus ſeqq. libro ſecundo & in conſil. 233. libro 3. Tiberius Decianus, in conſ. 173. num. 66. lib. 2. Surdus, deciſ. 37. numero 30. & deciſ. 202. num. 3. & in conſ. 44. num. 4. libro 1. & in conſ. 112. num. 100. eod. lib. 1. & in conſilio 443. num. 24. lib. 3. Aldobrandinus, in conſ. 30. num. 1. & ſeq. & num. 44. & ſeq. Honded. in conſ. 57. numer 3. & 35. libro 2. & in conſ. 64. numero 32. eodem libro ſecundo. & ſuprà hoc eodem libro, & tractatu, capit. 12. per totum, latiùs explanaui, atque exornaui. Secundò deinde pro eadem parte facit, dictam D. Annam de Queſada, tempore hoc, quod legatum ipſum ab hæredibus petit, iam reperi nuptam, ſicque voluntatem teſtatoris adimpletam, quamuis implementum poſt tempus à teſtatore ſtatutum acciderit, & conſequenter eidem deberi legatum: prout in ſimili decidiſſe, atque conſuluiſſe videtur Ancharanus,[*] in conſilio 219. vbi concluſiuè obſeruauit, quod legatum relictum vxori, ſi intra menſem Ianuarij iterum nubat; ei deberi, etiam ſi matrimonium contrahat poſt dictum menſum. Quòd ſi dixeris, Ancharani deciſionem, ac ratinem etiam eiuſdem præcipuam ideò non concludere, ſiue in caſu præſenti non vrgere, quod certi iuris ſit, conditionem eam, quæ præfinito tempore adimpleri non poteſt propter angu[*]ſtiam temporis, quaſi ex qualitate temporis impoſfibilem, non vitiare legatum: iuxta textum in l. ſi mihi & Titio, 12. §. proculus, ff. de legatis primo. l. ſi quis ita. 6. ff. de condition. inſtitut. & per Galganetum, de conditionibus, & de monſtrat. prima parte, capit. ſecundo, numero 12. folio 6. & ſecunda parte, cap. primo, quæſtione 66. numero ſecundo folio 182. & numero 15. folio 183. ipſum autem Ancharanum verſari in teiminis, quando teſtator vixit vltra menſem Ianuarij, & ſic quamuis diſpoſitum ſit poſſibile, executio tamen impoſſibilis fuit propter temporis anguſtias, & quia teſtator poſtmodum deceſſit (vt dixi) Reſpondebitur equidem, in dicto caſu non ſolum ob eam rationem, anguſtiaſque temporis præfixi, id quod fuit impoſſibile remoueri, & legatum validum remanere, ſed etiam ex alio (quod Ancharanus omiſit) videlicet quod per dictam legatariam non ſtetiſſet, quo minus aſſignato menſe iterum nuberet, cum teſtator tranſacto eo menſe deceſſiſſet, ſicque nubere non potuerit. Semper autem in hac eadem, qua verſamur materia intelligatur dicta conditio, ſi per eam ſteterit, quominus nuberet, prout inquit textus ſingularis, in l. vter ex fratribus, ff. de condit. inſtitut. de qua infrà; per ipſam autem non ſteterit. Immò ſi verum amamus, & caſum ibi propoſitum perpendimus maturè, potius hac, quàm ſuperiori adduci, atque excitari Ancharanus debuit ratione; quoniam ſi teſtator deceſſiſſet ſtatim, temporis anguſtia conſiderari non valerer, ex quo tamen deceſſit, nec impleri potuit conditio eo viuente, vti impoſſibilis dicta conditio non attenditur (prout rectiſſimè ipſe Author enuntiat) nec eſt etiam, cur eidem imputari debeat, quare non nupſerit, quæ nubere non valuit vllo modo, & ideò ratione hac racte conſiderata, valide adducitur in propoſito præfatum Ancharani conſilium. Rurſus & tertio loco facit, eandemmet legatariam (prout contenditur) ignaram omnino fuiſſe conditionis prædictæ, & multo ante, & poſt conditum teſtamentum in quodem monialium conuentu huius ciuitatis ex ordinatione, & voluntate patris manſiſſe, ſicque conditionis implendæ tempus non[*] currere ignoranti, ſed tantum à die ſcientiæ, vt per Bartol. Bald. Corneum, Syluanum, Ruinum, & Decianum, cum quibus Octauianus Cacheranus, deciſione Pedemontana 176. numero 2. Galganetus, de condit. & demonſt. parte 2. cap. 1. quæſt. 70. numero primo, & 3. folio 196. qui citat text. in l. 2. ff. de condit. & demonſt. Quod ſi dixeris, ex aduerſo conſtare, temporis præfati à teſtatore præfiniti, & conditionis ipſius conſciam eam fuiſſe; Adhuc eidem temporis lapſus nocere non debuit ex alio, quod tempus à iure, vel[*] ab homine ſtatutum, contra legitimè impeditum, & maximè eum, qui impedimentum non potuit remouere, non currit, iuxta text. in cap. quia diuerſitatem, de conceſſione præbendæ, l prima in fine, C. de annali exceptione & latè per Iaſon. in §. rurſus, numero 24. Inſtitut. de actionibus: & in l. quominus, num. 105. ff. de fluminibus, Tiraqullum, de retractu conuentionali. §. primo, gloſſa 2. n. 58. Sfortiam Oddi, de in integrum reſtitution. 1. parte, quæſt. 14. artic. 2. Surdum in conſ. 8. numero 25. lib. 1. & deciſione 203. numero 16. Galgenetum, de condit. & demonſtration. ſecunda parte cap. primo, quæſtione 70. numero quinto. legataria autem ipſa patris voluntatem, & aſſenſum ad nuptias nondum adhibitum ſpectans, adeo impedita erat, & eius factum ſpectare debebat, vt neque honeſtè nubere abſque patris eiuſdem conſenſu, neque etiam nubendo, ſecundum bonus mores regionis, & virginum honeſtatem, impedimentum remouere, ſiue matrimonium contrahere potierit. Si verò[*] nunc replices, minimè ea procedere, quando fuit à teſtatore appoſitum tempus præciſum conditionis implendæ; tunc namque etiam ignoranti, & impedito currit, vt latius deducit, & probat Galganetus, eadem quæſtione 70. ex numero ſecto cum ſequentibus folio 196. obtinere quoque ea, quæ de conditione ad certum tempus reſtricta, annotauimus ſuprà tertio fundamento principali partis contrariæ, per totum; Tunc equidem reſponderi debebit, prout reſpondebitur infrà ad ſolutionem eiuſdem tertij fundamenti partis contrariæ. Quartò prætereà facit, quoniam in caſu præſenti inprimis teſtator dixit; Item mando a mi ſobrina doña Ana de Queſada, hija de mi hermana doña Luyſa de Arro yo, mil y quinientos ducados. Poſtmodúm adiecit; y que eſtos ſe le den quando ſe caſe, ſiendo dentro de años despues de mi fallecimiento, y para eſte efecto ſe pongan en el de poſitario general, que es, o fuere deſta ciudad, para que ſe le den, caſanoſe dentro del dicho tiempo. Sicque negari non poteſt, quin cauſa temporis adiiciendi, ſiue adiecti, ſicut legati ipſius, fauorem, & commodum eiuſdem legatariæ, potiuſquam ſubſtantiam diſpoſitionis, aut conditionis inſpiceret, vtpote cum intentio præcipua dicti teſtatoris fuerit (vt ex proceſſu apparet) dictum legatum relinquere, vt dos ipſius coadiuuaretur, & augeretur, & facilius, ac melius ipſa nuberet; tempus verò reſtringere, vt citiús id fieret, patèrque ad matrimonium filiæ impelleretur: & ne pater ipſe, aut matrimonium, & ſtatum eius differendo, vel legatam pecuniam conſumendo, ſi ad manus ſuas quantitas ea perueniet, filiam defraudaret, aut eidem præiudicium quouis modo generaret; vnum & alterum caſum præueniens, vtrique teſtator conſuluit, duorum ſcilicet annorum terminum ſtatuit, & quod interim deponeretur pecunia penes depoſitarium generalem, vt ex verbis relatis apparet. Sicque cum dictum tempus appoſitum fuerit in fauorem eiuſdem legatariæ, cum etiam cauſa præcipua ipſius diſpoſitionis, ex fauore eius proceſſerit, non debet tempus, nec cauſa coarctare legatum, neque quod eius fauore introductum eſt, in eiuſdem odium, & damnum retorqueri; iuxta ſingularem illam doctrinam Bartoli poſt Iacob. de Aren. quem refert, in l. 4. num. 1. & numero 3. & 4. ff. de alimen. & cibar. legat. quod cau[*]ſa, quæ reſpicit ſolum fauorem, & commodum legatarij non reſtringit legatum: & Bartolum ſequuntur Alexander, Socinus, Craueta, Romanus, Decius, Ferrat. Bertazolus, Hieron. Gabr. Mantica, Prætis, Menochius, & Petrus Surdus, eum quibus ſic ſcripſit, atque annotauit Cæſar Barzius, deciſ. Bononiæ 79. ex numero 8. vſque ad num. 12. & vltra eum Ioannes Vincent. Honded. Landulphus, & alij Authores à me commemorati in tractatu de vſufructu, cap. 30. n. 15. Sicque cauſa ipſa reſpiciens ſolum fauorem legatarij,[*] impulſiua dicitur, & non finalis, & non reſtringit legatum, quin debeatur, etiam ſi illa deficiat; ſicuti ex aliis multis authoribus obſeruarunt Tiraquellus, in tract. Ceſſante cauſa, limitatione 1. num. 32. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 4. dubitat. 12. num. 43. fol. 439. Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 6. tit. 14. num. 14. cum ſeq. Cephalus, in conſ. 81. lib. 1. Galganetus, de condit. & demonſt. 2. parte, cap. 4. quæſt. 9. num. 11. & 12. fol. 595. latiús Cæſar Barzius, dicta deciſ. 79. ex num. 34. vſq; ad num. 42. vbi plene id comprobat: & num. 37. poſt Baldum, & Prætis, multum ad propoſitum noſtrum inquit, id maximè procedere, quando ſumus inter coniunctas perſonas (prout in caſu noſtro ſumus) inter quas legatum ſui[*] naturâ ex affectione potius, & ex cauſa motiua, quàm limitatiua factum præſumitur, & extenditur, atque ampliatur; etiam contra proprium verborum ſenſum, vt pers Menochium, lib. 4. præſumpt. 106. num. 27. Surdum, in conſ. 72. num finali lib. 1. & refert ipſe Barzius, dixiſſe Prætis eundem, lib. 4. dubit. 8. num. 93. fol. 399. quod etiamſi conditio eſſet appoſita (prout appoſita fuit in terminis deciſionis illius) ſi tamen apponeretur fauore honorati ſolius, vel principaliter in eius commodum, & ceſſaret, non ceſſaret relictum: & n. 39. id ipſum tenuit ex ſententia Crauetæ, in conſ. 59. quó loci aſſerit Craueta, non priuari hæreditate illum, qui inſtitutus erat cum pacto, & conditione, quod teneretur vxorem ducere, licet eam nunquam duxerit quoniam in ipſo caſu conditio ea, tanquam in fauorem legatarij appoſita, importauit modum, ſeu cauſam impulſiuam cuius defectus non impediret etiam ius agendi ad rem donatam, ſeu legatum, vt inquit etiam Thom. Doccius, in conſilio 163. numero 2. Quintó prætereà facit, nam & ſi verum ſit, quod licèt metu pœnæ non poſſit, quis adſtringi ad matri[*]monium contrahendum, tamen ſpe lucri optimè poteſt ad matrimonium allici, atque inuitari; & inde, conditio contrahendi matrimonium cum aliqua certa, & determinata perſona, vel cum certo genere perſonarum, valet omnino, & impleri debet, prout ſuprà latè probaui ad 5. fundamentum primæ partis, & pro hæredibus contra legatariam; Quamuis inquam id verum ſit regulariter, intelligi tamen, atque moderari debet, modò honeſtè adimpleri valeat conditio ipſa, nam ſi honeſtè adimpleri non poteſt, reputatur impoſſibilis de iure, & non obligat, nec legatum amittitur l. cum ita legatum, 63. ff. de condit. & demonſtr. in §. videamus, l. 14. in fine, tit. 4. partit. 6. atque ex communi Interpretum omnium ſententia tradiderunt Molina, de Hispan. primog. lib. 2. dicto cap. 13. num. 5. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 2. tit. 18. num. 2. & 5. Pelaezà Mieres, de maioratu, 1. part. quæſt. 50. num. 10. Tellus Fernand. in l. 30. Tauri, num. 9. Molina, de iuſtitia & iure, diſputatione 207. Sanchez, de ſponſalibus, lib. 1. diſputatione 33. num. 11. fol. 146. Galanetus, de condit. & demonſtr. 1. part. cap. 8. num. 12. folio 30. cúm exempla non coarctent regulam, vt notiſſimum eſt, & vulgatum, ſed potius declarent, l. damni infecti, ff. de damno inſecto, § hactenus, Inſtitut. de gradibus: & per Menochium, in conſ. 2. num. 205. & 206. lib. 1. per Mandellum de Alba (qui latius declarat) in conſilio 295. num. 4. & in conſil. 578. num. 1. & in conſilio 743. num. 16. & in conſil. 319. num. 33. quamuis Iureconſultus Caius, in eadem l. cum ita legatum, exemplum propoſuerit in conditione iniuncta mulieri; Si Titio nupſserit, & reſponderit, & quidem ſi honeſte Titio poſſit nubere, dubium non erit quin, niſi paruerit conditioni, excludatur à legato. Si vero indignus ſit nuptiis eius iſte Titius; dicendum eſt poſſe eam beneficio legis cuilibet nubere, & c. Ex eadem honeſtatis, vel inhoneſtatis ratione expreſſa, validum, & efficax, atque generale etiam deduci valet argumentum de iure, vt quotieſcunque nubendi conditio appoſita, honeſte adimpleri non valeat, non modo in caſu illo, & ſic quia is, cui mulier, vel alius nubere iubetur, indignus ſit, vel eius qualitatis, vt nubere honeſtè grauatus non valeat: ſed etiam extra illum caſum, & ſic ob illam quamcumque rationem, ex qua honeſtè contrahi matrimonium non poſſe, dicamus, iuridice; conditio ipſa faciat deficere legatum, ſi ideó non adimpleatur, vel adimpleta non fuerit, quod honeſtè adimpleri non poſſit: ſed potius beneſico legis ſubueniri grauato, qui ideó conditionis reſpuit adimplementum, quod conditioni parere honeſtè non potuerit: Sic ſanè Bart. & communiter Scribentes, in d.l. cum ita legatum: Gloſſa etiam, & Doctores, communiter, in d.l. 1. C. de inſtitut, & ſubſtitut, ad exemplum relatum dicti §. videamus, non ſe reſtringunt, ſed generaliter, atque indiſtinctè aſſerunt, conditionem nubendi adimpleri debere, ſi modo honeſtè adimpleri valeat. Sicque pro certo ſupponunt, quod ſi honeſtè adimpleri non poſſit, quomodocumque id contingat, pro defecta ipſa non habeatur: cum id duntaxat nos poſſe facere dicamur, quod de iure, & honeſte poſſumus, iuxta text. in l. ſi filius ff. de condit. inſtitut. ſicque acceperunt nunc relati Authores, ac permulti commemorati ſuprà, num. 19. cum ſeq. vſque ad num. 25. ſed vt alios omittam, ita & generaliter (vt dixi) accipiunt Mieres, & Molina, vbi ſuprà. Emanuel Acoſta, in l. cum tale, §. ſi arbitratu, 3. ampliatione, in principio, Tellus Fernand. notanter, in dicta l. 30. Tauri, num. 9. qui cum recenſuiſſet exemplum dicti §. videamus, non ſe coarctat ad exemplum ipſum, neque deciſionem eius textus ſtrictè accipit in eo duntaxat, ſed generaliter (& in terminis noſtris multum ad propoſitum) inquit in hunc modum: Itaque dispoſitio teſtatoris continens conditionem inhoneſtam, non ligat. Inhoneſtum autem dicitur, id, quod ſecundum mores ciuitatis tales reputatur, d. lege at ſi quis. §. hac actio. verſ. equum autem. ff. de relig. & ſumpt. funerum. Bartolus, in d.l. cum ita legatum. Bened. de Plumbi. in l. ſi cum dotem. §. tranſgrediamur, numero 6. ff. ſoluto matrimonio, &c. Pelaez à Mieres, de maioratus, prima parte, quæſtione 50. numero 10. & 11. vbi Teltum Fernand commemorat, & quamplurima curioſè congerit ad propoſitum, & quæſuperiorem traditionem ſingulariter confirmant: Et citat textum, in lib. 3. titulo 4. partita 6. in illis verbis: E generalmente ſon llamdas impoſſibles, ſegun derecho, todas las condiciones que ſon contra boneſtad de aquel à quien ſon pueſtas, ò contra buenas coſtumbres, ò contra obras de piedad; contra derecho natural. Et lib. 32. titulo 29. partita 6. ibi; O contra ſu fama, ò deſbonrra delos parientes del, no deue ſer guadado tal mandamiento. Et in l. ſemper in coniunctionibus. ff. de regulis iuris, ibi; semper in coniunctionibus non ſolum quod licet conſiderandum eſt, ſed quod honeſtum ſit. Inquit etiam facere doctrinam Baldi, in authhent, ſi quis, C. de naturalibus liberis, vbi dicit, quod cum lex requirit, quod mulier potuerit viro matrimonio coniungi, debet intelligi non ſolum de iute, ſed etiam ſecundum bonos mores Ciuitatis: Et eſſe bonum textum, in l. in eadem, ff. ex quibus cauſis maiores: vbi dicitur non poſſe fieri, quod ſine dedecore fieri non poteſt; & tradidiſſe multa in propoſito Crauetam, & Tiraquel. ibi relatos. Quæ (vt vides) multum conducunt caſui præſenti, & his, quæ dicentur ſtatim. Fuit quoque in ipſomet placito, & in eadem, qua verſamur, materia, Ioannes Sichardus in dicta l. prima. C. de inſtitut. & ſubſtitut. numero 4. in fine: qui etiam non ſe reſtringit ad exemplum dictæ l. cum ita legatum. Sed generaliter accipiens deciſionem eiuſdem, quotieſcunque ex alia etiam cauſa, & ratione, quam ibi expreſſa conditio honeſtè adimpleri non valeat, in hunc modum ſcribit, cum ea, quæ non poſſunt commodè, id eſt, ſalua dignitate, & honore[*] noſtro fieri dicatur in iure impoſſibilia factu. l. nepos proculo. ff. de verbor. ſignificatione. Tradidit etiam id ipſum in hac conditionum materia Galganetus, de condition. & demonſtrat. prima parte, cap. 2. numero 5. in verſiculo, ſecunda impoſſibilis iure. Et in hæc verba ſcribit. Secunda impoſſibilis iure, quia id poſſe dicimur, quod de iure, & honeſte poſſumus. l. nepos proculo 135. & ibi Rebuf. & Alciat. ff.[*] de verborum ſignificat. quæenim contra leges, & bonos mores ſunt, nec facere nos poſſe credendum eſt. l. filius 15. vbi Bart. ff. de condition. inſtitut, nam conditio inſerta, cui ius, honeſtas, ſeu boni mores repugnant, latiore ſignificatione impoſſibilis etiam dicitur licet de facto poſſit euenire. l. facta 63. §. ſi ſub conditione ff. ad S. C. Trebelli. vbi Bart. & alij. Sic ergo probatum fuerit, in caſu præſenti, ac generaliter in alio quocunque, conditionem nubendi Titio, aut nubendi intra certum tempus, non aſſignata perſona, cui grauatus nubere debeat, filiæ in parentis poteſtate conſtitutæ, appoſitum, non modo de honeſtate, & ſecundum bonos mores Ciuitatis, vel ſalua dignitate, & honore, ſed etiam de iure Canonico, quodammodo ex bono conſilio adimpleri non poſſe, niſi patre ipſo conſentiente, nuptias diſponente, aliter reputari ignominioſum communiter, nec abſque iniuria maxima parentum, & generis, ſibi maritum filiam quærere, ac eligere poſſe; concludenter equidem deduci debebit, in eodem caſu propoſito locum fore deciſioni textus, in d.l. cum ita legatum, & doctrinis ſuperioribus, adeo recepris. Et conſequenter eidem filiæ ob reuerentiam, & obedientiam patri debitam, non antea, ſed poſt biennium nubenti (antea namque, nec ipſa potuit, nec patris voluntas ad fuit, vt ex actis proceſſus apparet) legatum omnino deberi, & beneficio legis ei ſucurrendum, quæ ſalua honeſtate, & ſecundum, bonos mores nubero non potuit, niſi cum pater ipſe ordinauit, & voluit, & pro dignitate valuit commodius. Aſſumptum autem præfatum verum eſſe,[*] & quod filia in patris poteſtate conſtituta, licèt præcisè ad validaitatem matrimonij non teneatur exigere patris conſenſum, nam etiam eo non petito, tenet contractus coniugalis, nec ob id poteſt exhæredari: de honeſtate tamen exigere debet patris conſenſum nec abſque eo honeſtè contrahere poteſt; ex his probatur dilucidè, quæ ad conprobationem horum omnium adduxit Couarr. in 4. ſecunda parte, cap. 3. §. 8. per totum: quò loci num. 1. & 2. ex multis authoribus obſeruauit, honeſtum eſſe, atque Reipublicæ maximè conueniens, filias nuptiis contrahendis parentum conſenſum exigere, earumque ſponſalia patris curæ commiſſa profitetur, nec virginalis pudoris eſſe, maritum eligere, ſed iudicium parentum expectare, Authore Ambroſ. lib. 1. de Abraham Patriarcha, cap. 9. quem Gratianus retulit 31. quæſt. 2. cap. honorantur: vbi pluribus authoritatibus ipſe Gratianus hoc comprobat: Latè etiam probatunt And. Tiraq. in legibus connubialibus, l. 9. numero 3. Mieres, de maioratu, prima parte, dicta quæſtione 50. numero 7. & 8. Bellarminius, libro primo de matrimonio, capite 19. propoſitione 3. Petrus de Ledeſma, de matrimonio, quæstione 47. articulo 6. dub. 2. Salon, ſecunda ſecundæ, poſt quæſtionem 61. quæſtione 5. de dominio, articulo 5. Molina, de iuſtitia & iure, tractatu 2. disputatione 176. D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, glo. 14. de legato ſub conditione relicto, numero 80. & 81. Sanchez, de ſponſalibus, libro primo disputatione 33. numero 13. ibi, virgo autem non poteſt honeſtè nuber, niſi ex paterno conſenſu. latiùs libro 4. disputatione 23. numero 9. folio 801. vbi inquit, quod iure gentium conſuetudine omnium nationum recepto non eſt filiorum, & maximè filiarum, dum parentum curæ ſubſunt, quærere nuptias, ſed id parentum munus eſt. Quod ius gentium confirmatur per ius Pontificum, vt 30. quæſtione 5. cap. aliter, vbi ad ſignificandum, quam æquum ſit, puellam ex conſenſu parentum nubere, ſtatuit Euariſtus Papa, vt pro nupta non habeatur puella, quam pater non deſponſat: & ſimile ſtatuit Leo Pontifex, in cap. qualis, 30. quæſtione 5. & in litteris ſacris, parentibus tribuitur hoc munus, Sapientiæ 7. Da filiam tuam viro prudenti. & Diuus Paulus, prima ad corinth. 7. copiosè docet, à parentibus tradenda eſſe filias nuptiis, prout pater Thomas Sanchez, vbi ſuprà recenſet. Sequitur ergo, quod cum dicta legataria conſtituta eſſet ſub patris ſuis poteſtate, & in dicto monialium conuentu incluſa, quouſque matrimonium contraxit ex conſenſu, & diſpoſitione patris, cuius iudicium expectare debuit, & expectauit, vt iura præcitata admonent. Cum etiam ſæpè patrem ſuum interpellauerit, ne nuptias eius tanto temporetardaret, & diligenter id curauerit: Pater autem antea non potuerit, ac etiam ſummè deſiderauerit, filiæ maritum condignum, & coæqualem dare (ſicuti in proceſſu probatur) quòd nequaquam debet legatum amittere, cùm per eam non ſteterit, nec in ſua voluntate, & poteſtate id fuiſſet repoſitum: immò ex honeſta iuris Canonici, boniſque moribus impedita fuerit facto patris ſui, cuius officium eſt maritum quærere, filiæ autem obtemperare; ſicque nihil eſſe, quod filiæ eidem imputari valeat, iuxta prædicta. Et id ipſum probatur etiam per text. ſingularem, in l. in teſtamento 31. & in l. mulcta. 6. in principio. ff. de condition. & demonſtration. & in l. 1. C. de inſtitut. & ſubſtitut. & in l. vter ex fratribus 23. in verſic. plerumque ff. de condition. inſtitution. in illis verbis, Plerumque enim hæc conditio (ſi vxorem duxerit, ſi dederit, ſi fecerit) ita accipi oportet, quod per eum non ſtet, quominùs ducat, det, aut faciat. Qui eſt caſus legis expreſſus in propoſito noſtro vbi per dictam legatariam non ſtetit. Idque maximè iuncta expoſitione Gloſſæ ibi, verbo, det. Dum adducit in exemplum dicti verſiculi, legem primam, Cod. de inſtitut. & ſubſtitut. quæ loquitur in conditionibus mixtis matrimonij contrahendi, quæ ex duorum conſenſu dependent. Et Gloſſa ordinaria, in ipſa l. prima, verbo, manifeſtum eſt, in fine: intelligit d.l. vter ex fratribus: vniformiter, ſiue impedimentum proueniat ex eo, quod is, in cuius perſona conditio erat adimplenda, nubere nolit, ſicque per legatarium non ſtet: vel quia honoratus, & conditione grauatus, honeſtè nubere non poſſit, nec adimplere voluntatem teſtatoris defuncti; vt ſcilicet nec vno, nec altero caſu legatum amittat, vt patet ibi: Item quod dicit hæc lex, eſt verum, ſi honeſte poteſt nubere mulier, aliàs non excluditur. Cum ergo inhoneſtè filia contraheret, niſi patris conſenſus accederet (vt ſuprà annotaui) ſequitur ſanè, quod conditio præfata nubendi intra duos annos, in perſona filiæfamilias appoſita, debeat intelligi, ac de iure intelligatur, ſi per eam non ſteterit, quominus maritum ducat, quia patris indicium, & voluntatem expectabat, nam ſi aliter intelligeremus, ac in ſola filiæ voluntate nuptias relinqueremus, eſſet quidem in honeſta conditio, tam de ciuili, quàm de Pontificio iure: Et ſic dicendum eſt, dictam conditionem eſſe mixtem, & in præcitato verſic. Plerumque enim hæc conditio, ibi, quod per eum non ſtet, comprehenſam. Et ſecundum hæc, & propoſitam iuris ſtricti rationem, etiam quando dictorum teſtium dicta, & vnius ex hæredibus declaratio deficerent, ita (vt dixi) Senatus decreuiſſet. Denique & vltimo loco favit ſententia illa, &[*] reſolutio Bertrandi, in conſilio 148. numero 10. libro 1. vbi inquit, quod ſi filiæ familias aliquid relictum fuerit, ſi Ticio nubat, ipſàque parata ſit Titio nubere, à parente tamen impediatur, filia debet conſequi relictum, ac ſi conditio verè impleta fuiſſet; ex eo, quod indecens, atque inhoneſtum eſſet ſibi abſque parentis voluntate nubere, parenſque honeſtè prætendere poſſet, ſuo arbitrio filiam matrimonio collocare. Idque ſpecificè quoque dixit Baldus, in l. prima, Codic. de inſtitution. & ſubſtitution. numero 9. & in conſilio 357. libro 1. vbi Baldus ſcripſit, Statuto dicente, vt Mediolanenſis mulier extra Mediolanum non nubat ſub hæreditatis priuationis pœna, eam priuandam non eſſe, ſi extra nubat ex paterno conſenſu: Et Bertrandi ſentrntiam ſequuti fuer Didac. Couarruu. in 4. ſecundæ parte, capite 3. §. 8. numero 2. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro 2. capite 13. numero 22. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. libro 11. titulo 18. numero finali, Gratianus, regula 83. numero 9. Sanchez, de sponſalibus, libro primo, disputatione 33. numero 13. folio 146. Galganetus, de condition. & demonſtrat. prima parte, capite 8. numero 65. folio 34. Harum autem deciſionum ratio, quæ ex dictis fundamento præcedenti deducitur, videlicet, quòd ea conditio intelligitur, ſi honeſtè poteſt adimpleri; virgo autem non poteſt honeſtè nubere, niſi ex paterno conſenſu: ita propriè conuenit caſui præſenti, quo dicta legataria intra certum tempus nubere grauata eſt, ſicut caſui ſuperiori, ſi Titio nupſerit, nec reddi poteſt aliqua differentiæ ratio inter conditionem nubendi cum certa, & determinata perſona, aut nubendi intra certum tempus; cum in vtraque adduci debeamus eiſdem regulis, & doctrinis. primò ſcilicet, conditionem eſſe poteſtatiuam mixtam, quæ dependet ex facto, & voluntate legatarij, & alterius tertij ſimul. Secundò, legatariam impeditam eſſe facto tertij, & quod legataria ſola etſi vellet, non poſſet ex honeſtate vtriuſque iuris, & ſecundum bonos mores matrimonium contrahere. Quæ vtraque ratio ſimul in caſu præsenti, de quo lis vertitur, ita militat, ſicut in ſuperiori (vt vides) nec de perſonis ad tempus prohibi[*]tum, immò validum eſt argumentum in iure, maximè eadem exiſtente ratione, l. qui plures liberos, in principio, ff. de vulgar. & pup. ſubſtitut. vbi Doctores, & Euerardus latiùs, in loco 37. à perſona ad tempus. Coſta etiam in hac eadem, qua verſamur, conditionum materia, in l. cum tale, §. ſi arbitratu, limitatione 8. num. 2. immò ſi verum amamus, in fortioribus equidem terminis Ludouicus Molina ſermonem inſtituit, loquitur namque quando adiectum eſt præceptum, ſi Titio nupſerit, & in caſu contrauentionis ſi Titio non nupſerit, priuatur commodo legatarius: Et nihilominus ex eo deberi legatum aſſerit, quod filia parentis voluntatis obtemperare debuit omninò, nec abſque eius aſſenſu nubere honeſtè potuit. In caſu autem præſenti priuationis pœna non exprimitur, ſed intra certum tempus, ſcilicet, intra duos annos nubere legatariam diſponitur. In caſu etiam eiuſdem Molinæ, & cæterorum, vel ex alio in fortioribus verſamur terminis, quod in eo datur affectio non ſolum legatarij, ſed alterius quoque tertij, eius ſcilicèt cui honoratus grauatur nubere, & nihilominus ſi honeſtè conditio adimpleri non valeat, ex diſpoſitione reiicitur, nec tenetur legatarius cum eo contrahere, cui teſtator adeò expreſſim conſuluit: Sicque fortius reiici debet in caſu præſenti, vbi conditio apponitur intra certum tempus nubendi, nec alteri tertio conſulitur, ſiue cum aliquo tertio (qui ſpecificè nominetur) contrahi matrimonium iubetur. Ac denique, tempus reſtringi, & pecuniam legatam pœnas depoſitarium publicum deponi, ſolum fauorem, & commodum eiuſdem legatariæ reſpicit, vt fundamento 4. hutuſce partis dilucidè obſeruaui ſuprà. Rurſus, quam[*]admodum in caſu Bertrandi, filia parata Titio, nubere, à parentèque impedita, conditio habetur pro impleta, ſi ex voluntatate patris alteri nupſit, quod in effectu fuit, teſtatoris voluntatem ex reuerentia patri debita, atque ex honeſtate à iure iniuncta, non adimplere: ita pariter in caſu præſenti pro impleta haberi debuit conditio, cum ipſa legataria parata, & volente nubere, à patre impediti videretur, dum matitum non offerebat, atque ex eius voluntate (quam ex honeſtate ſeruare debuit, vt ſæpè diximus) nulli intra dictum tempus nupſerit. Quòd ſi dixeris, in caſu Bertrandi, filia volente, & parata Titio nubere, patrem contradixiſſe, & impediſſe, ne Titio eidem nuberet ſicque facto patris ipſius non potuiſſe filiam adimplere conditionem, cum idemmet pater alij eam tradiderit præter deſignatum in conditione; cæterum in caſu præſenti neque actum exteriorem contradictionis, neque aliud quicquam factum, quo nubere filia prohiberetur, nec in effectu filiæ volenti nubere, impedimentum patrem adhibuiſſe. Reſpondetur equidem, ſatis dici impedire matrimonium filiæ parentem, qui eidem maritum non quærit, cùm ipſa quærere non valeat, nec abſque ordine, & diſpoſitione patris eligere ex honeſtate, & ſecundum bonos mores, vt ſuprà dixi. Deinde, ſuperioris deciſionis Bertrandi rationem, non tam in auerſione, aut facto, & contradictione patris conſiſtere, quam in eo, quod filia honeſtè nubere non valeat, niſi ex voluntate patris, & ipſo maritum quærente. Et ratio illa, quod filia abſque conſenſu patris nubere non valeat ſecundum bonos mores, ita militat in vno, quàm in altero caſu: ſic ſanè in d.l. cum ita legatum: quando legatario imponitur præceptum nubendi cum certa & determinata perſona, ſi honeſtè ei nubere non poſſit, id ſufficit; nec alterius, etiam patris auerſio neceſſaria eſt, nullùmque contradictionis alicuius factum requiritur: cum ſola honeſtatis ratio ita concludat. Quocirca, nec ex eo diuerſa conſtitui valebit ra[*]tio, quod in caſu Bertrandi, ad vnam duntaxat perſonam reſtringatur conditio, ſcilicet, ſi Titio nupſerit, ſicque facilius reiici debeat, cum ita fortiter matrimonij libertatem reſtringat. In caſu autem præſenti; generaliſſima cuicunque nubendi facultas relinquitur, ac tempus duntaxat reſtringitur, ſicque facilius adimpleri poſſet. Nam reſpondetur, quod ex parte eiuſdem filiæ, ſi patrem non haberet, facilius eſſet, & commodius implementum in noſtro caſu, quam in prædicto vt pater. Cæterum honeſtatis, & bonorum morum ratione attenta, in filia, quæ patrem habeat, ita hoc noſtro, ſicut in caſu Bertrandi relato, nubendi facultas reſtringitur, vt ſcilicet non aliter, nec antea filia nubere valeat, quàm ſi patris conſenſus, & voluntas accedat, cuius iudicium, & factum ſpectare, virginalis pudoris, & honeſtatis ratio ſuadet omnino. Sicque differentia non eſt ob eandem honeſtatis rationem, quod ad vna perſonam reſtringatur conditio, vel quoad tempus tantum, non perſonas reſtrictio fiat, cum vtroque caſu voluntas patris ſperni honeſte non valeat, vt dictum eſt. Et eadem ratione ſatis vrget Baldi conſilium relatum 357. libro. 1. cum paternum conſenſum principaliter habuerit Baldus in conſideratione, eo in loco. Ludou. autem Molina, de Hiſpanorum primog.[*] lib. 2. dicto num. 22. indiſtinctè Betrandum ſequitur, vt ibidem apparet, nec quando pater iuſtè impedit, aut iuſtè nuptias, & ſtatum filiæ retardat, (prout in præſenti caſu iuſtè retardare dicitur, dum non inuenit maritum coæqualem, & dignum, atque iuſtis aliis de cauſis matrimonium differt) recurſum aliquem contra patrem concedit immò expreſſim denegat, vt videbis etiam ibidem, numero 12. & 22. & ſuprà dixi. Didac. verò Couarr. (quem pro contraria parte[*] nonnulli expendunt, aut non probare Bertrandi ſententiam firmiter contendunt) potius in hanc partem, & in ſententiam Bertrandi inclinat in 4. decret. 2. parte, dicto cap. 3. §. 8. numero 2. cum enim antea dixiſſet, ſe non mirari Stephan. Bertrand. in conſ. 148. numero 10. lib. 1. prout ſuprà retuli, reſpondiſſe, & adieciſſet, Honeſtum enim virgini extitit, à patre conſenſum exigere, eiùsque voluntatem in matrimonio contrahendo ſequi: ſiquidem inhoneſta, atque impudica foret. ſi parentis voluntati refragaretur, ſubdit ſtatim, de cuius tamẽ reſponſi veritate nihil, quod mihi certum ſit, modo aſſeuerare poſſum. Lector enim legere poterit, quæ de ſimilibus controuerſiis diligenter tradit Emmanuel Acoſta, in l. cum tale, § ſi arbitratu. 3. ampliatione, & 6. limitatione. Cùm ergo Didac. ipſe pro tunc, nihil audeat aſſeuerare, ſed aſſertionem, aut reſolutionem certam ex dicto Authore petendam admoneat; ipſe autem Author pro nobis, & pro ſententia Bertrandi expreſſim ſcribat, quamuis eiuſdem, & deciſionis præfatæ mentionem ſpecificam non faciat; potius videtur (vt dixi) Bertrandi ſententiæ accedere, quàm eam non admittere. Quam etiamſi nullus hactenus admiſſiſſet, ſolusque Bertrandus ita tradidiſſet, vel ex ſola ratione à Didaco Couarr. expreſſa, quod inhoneſta, atque impudica foret filia, quæ parentis voluntati in nuptiis contrahendis refragaretur; admittere deberemus: Cùm ſola ratio iuris ex veris principiis deducta, magis quàm numerus, vel Authorũ ſententia debeat præleuare. Itaque ſi Emanuel Acoſta, in dictis duobus locis originaliter prælegatur Bertrandi ſententiam comprobat euidenter: dicta namque ampliatione 3. verſatur ij Author in explicatione dictæ legis cum ita legatum 63. ff. de condition. & demonſtrat. & deducit numero primo quòd conditio, ſi Titio nupſerit, ſi Titius indignus ſit, aut eiuſmodi, cui mulier honeſtè nubere non valeat, ad viduitatem inuitat, & beneficio legis remittitur: & ad literam refert eiuſdem textus verba verſic. quæ enim Titio: poſtmodum ſubdit ita: dicetur autem indignus nuptiis mulieris, non tantum is, cui mulier nubere iure prohibetur, ſed is, cui iure quidem poſſit nubere, ſed tamen inhoneſtè ſit nuptura ſecundum mores ciuitatis, vt Bartol. ibidem reſoluit. Oldrald. & Bened. de Pulumb. in lege ſi rogatus, §. matrimonij, infrà, de manumiſſis vindicta, Ioannes Lup. &c. Quæ reſolutio mirè conuenit Bertrandi, Ludouici Molinæ, & ſequacium obſeruationi, ac noſtro caſui, cum mulier licèt poſſit de iure nubere abſque conſenſu patris, inhoneſtè tamen, & impudicè ſit nuptura ſecundum honeſtatem, & bonos mores Ciuitatis; quæ vſque adeo in conſideratione habentur per eundem Acoſtam: poſtmodùm autem multis aliis exemplis id comprobat per totam ampliationem, & quaſi impoſſibilitatem continere conditionem, quæ honeſtatem præſe non fert, aſſerit dilucidè: dicta autem limitatione 6. ex numero 1. cum ſeq. folio mihi 175. latius equidem ſe habet, & ad ornatum, & maiorem explicationem huiuſce materiæ, ac caſualis, poteſtatiuæ, & mixtæ conditionis quamplurima adducit, ſemper autem honeſtatis cauſam, & an honeſtè impleri valeat conditio, necnec, habet prę oculis. Sicque eiuſdem obſeruationes conſonæ omnino ſunt his, quæ loco relato tradiderat Couarr. ipſe, num. primo. Et hinc quidem diiudico, ac non ſine myſterio, Ludouic. Molinam, libro 2. dicto cap. 13. numero 22. in fine, dixiſſe, Couarr. eundem ſequi Stephani Bertrandi ſententiam relatam. Denique & vltimò, ſi dixeris, ia contrarium vrgere videri rationem illam præſumptæ voluntatis teſtatoris, qua Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſtione 50. numero 8. de ſententia Bertrandi, & ſeq. uacium relata dubitauit, & dixit, ſupremas defunctorum voluntates hiſce intrepretationibus irridere, & infringere, eſſe maximum inconueniens; ad quod (vt videbis) nullus hactenus reſponſum præbuit. Ita inquam, ſi dixeris, pro ſolutione, &[*] vera explicatione reſpondebitur; voluntates teſtatoris, quantumcunque fauorabiles, leges rationi, atque interpretationi, & diſpoſitioni ſubiici, ac ita demum obſeruari debere, ſi honeſtatem, & poſſibilitatem praeſe ferant, nec turpitudinem, & aut inhoneſtatem, vel quid aliud legibus eiſdem contrarium contineant, vt ſupra hoc eodem libro, & tractatu, capit. 5. ex numero primo, vſque ad numerum 9. latè comprobaui, atque exornaui, & per Peregrinum de fideicommiſſis, articulo 11. Sic ſane, conditionem, quæ honeſtè adimpleri non valet, quaſi impoſſibilem reputari, & pro non ſcripta haberi, quamuis de facto adimpleri poſſit ex Acoſta nunc dixi, & latè deducit Gaganetus, de condition. & de monſtrat. prima parte, cap. 2. numero 5. folio 5. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris. litera C. concluſione 591. per totam, & ipſe Mieres, eadem quæſt. 50. numero 10. itata agnouit expreſſim. Sic etiam honeſtatis, & honoris cauſam,[*] vſque adeo in hac eadem, qua verſamur, materia, & in ipſis terminis noſtris leges in conſideratione habuerunt, vt ipſam voluntati expreſſæ teſtatoris prætulerint, ſiue in concurſu honeſtatis, & voluntatis, honeſtatem præualere, dixerit text. in dicta l. cum[*] ita legatum. Ad quam ſi rectè Pelaez à Mieres animaduertiſſet, non ita facilè de ſententia Berrandi querelam propoſuiſſet: nam qua ratione in ipſat met l. cum ita legatum, conditio expreſſa reiicitur, ſi honeſtè grauatus nubere non poſſit, eadem quoque in caſu Batrandi & in caſu noſtro reiici debet, cum legataria grauata, abſque conſenſu patris nubere non poſſit honeſtè. Cùm etiam voluntas teſtatoris quantumcunque expreſſa, eam recipiat interpretationem legis (quam nos recipere contendimus) ſcilicet ſi per ipſam legatariam non ſteterit, vt in ipſa conditione admonuit, & probauit textus, in d.l. vter ex fratribus, ff. de condit. inſtitut. cui equidem legis interpretationi teſtator ſe conformare voluiſſe videtur in dubio, ac legati commodo priuare legatariam ſi per eam ſtetiſſet indiſtinctè, non verò ſi per patrem ſuum ſteterit, cui obtemperare de honeſtate omninò, provt dictam interpretationem fecit textus ipſe: & textus, in l. in teſtamento 2. ff. de condition. & demonſtration. & in l. prima, C. de inſtitution. & ſubſtitution. iuxta retionem ergo Pelaez à Mieres, & verba ipſius relata ſuprà, numero 32. nec locus eſſe poſſet deciſioni dictæ l. cum ita legatum. Nec exemplo ibi propoſito, cùm voluntas expreſſa in contrarium adeſſet, ſi honeſtatis cauſa non præualeret. Rectiùs ergo contrarium in præſenti defenditur, & ratio illa honeſtatis in eadem l. expreſſa, ad quemcunque alium caſum adducitur, quo eadem honeſtetis. ratio militet, vt numeris præcedentibus annotaui. Et hæc omnia, maximè ea, quæ quinto & ſexto fundamento huius ſecundæ partis ponderantur, ſunt notanda; quia ſingularia, proculdubio, & noua, neo alibi ita tradita. Nec obſtant argumenta pro contraria parte ad[*]ducta; non quidem obſtat primum, quod potius in contrarium, & pro hac parte, atque Senatus definitione retoqueri poſſe verè, & iuridicè, ex his apparet, quæ adduxi ſuprà, primo fundamento huius fecundæ partis, & præſumpta teſtatoris voluntate, quæ etiam debet in conditionibus præualere, vt ibidem probaui ex ſententia multum. Quòd etiam voluntas teſtatoris in hac ipſa conditionem nubendi materia, ita demum obſeruari, & adimpleri debeat, ſimodò honeſtè, & ſecundem bonos mores regionis adimpleri valeat; aliàs namque conditio ipſa reiicitur, & legatum remanet validum, prout ſuprà dictum fuit, & probatur in dict. l. cum. ita legatum 63. Quòd denique conditio eadem nubendi, ex præſumpta etiam teſtatoris voluntate, eam interpretationem accipiat de iure, ſi per eum, qui nubere debet ex præcepto teſtatoris, non ſteterit, vt tunc ſcrilicet non pro defecta, ſed pro impleta habeatur. iuxta text. in dict. l. vter ex fratribus, ff. de condition. & inſtitution. ſicque fundamentum illud primum à voluntate expreſſa nubendi intra duos annos, diluitur omninò. Non obſtat ſecundum, quia fatemur libenter, inter[*] puram, & conditionalem, ac etiam modelem diſpoſitionem multùm intereſſe; ſiue puræ, & conditionalis, ac etiam modalis diſpoſitionis maximam eſſe differentiæ rationem, prout alio cap. infrà, latiùs explanauimus, & modi, & conditionis, ſimpliciſq́ue, aut puræ diſpoſitionis adducemus differentias permultas. Fatemur etiam, diſpoſitionem præſentem, & dictæ clauſulæ verba (quæ gerundij, & ablætiui abſoluti ſunt, vt argumento diximus) potiùs videri in conditionem, quam in modem, aut puram diſpoſitionem tendere. Nihilominùs tamen, etſi conditionem inducant dicta verba, & conditio ipſa intra biennium impleta non fuerit, id ipſum dicendem eſſe quod Senatus noſter definiuit marurè, ex quo eadem conditio ex voluntate, & facto legatariæ grauatæ non pendebat abſolutè, nec abſque facto, & voluntate patris honeſtè adimpleri potuiſſet (vt ſuprà probabimus) ſicque pro impleta haberi debet ob eandem honeſtatis rationem, quæ à Iureconſultis metipſis vſque adeo in conſideratione habetur in hac materia. Et quo denique, defectus conditionis non vitiat, quando aliàs quoque, & ea deficiente relicturus fuiſſet teſtator, & ad alium effectum, & finem, appoſitam eam fuiſſe apparet, vt ſuprà annotaui. Non obſtat tertium argumentum, pro cuius ſo[*]lutione, & eorum explicatione, quæ ad tertium quoque fundamentum partis aduerſæ adduxi, quatenus dicebam, limitationem temporis à teſtatore adiecti aliud quodcunque tempus vlterius excludere, & tempus præciſum conditionis implendæ currere etiam ignoranti, & impedito: conſtituendum erit inprimis, ex coniecturis contrariis, ſiue ex præſumpta teſtatoris voluntate, ea omnia ceſſare, ſiue non obtinere, vtpotè cùm conditiones limitentur, & extendantur ex veriſimili, & coniecturata menta teſtatoris, quæ in caſu præſenti veriſimiliter adeſt, vt ſupra probaui, vbi oſtendi latiùs præſumptam hanc voluntatem, fundamento primo principali partis ſecundæ pro legataria. Rurſus, in caſu eodem præſenti, limitationem temporis à teſtatore præfixi, duorum ſcilicet annorum, non excludere aliud tempus, matrimonij ſcilicet poſt biennium contracti, idque ob rationes prædictas, quod per legatariam non ſteterit, quominus adimpleretur conditio. Item quòd per eam adimpleri honeſtè, & ſecundum bonos mores regionis non potuerit, niſi parte ipſam in matrimonium collocante. Quod etiam pater dilationis, ſiue impedimenti anſam, & occaſionem præſtitererit, vt ex actis proceſſus apparet. Nec anrea ipſa condignè, & iuxta dignitatem, & honeſtatem, bonòſque patriæ, & huius Regni mores nubere potuerit, quàm pater ipſe diſpoſuerit, & voluerit; & mariti quærendi, atque eligendi curam, & diligentiam adhibuerit, ſicque ſubueniri eidem debuit omninò, prout Senatus ſubuenit. Et mirè conuenit deciſio textus, in dict. l. prima, §. finali, C. de annali exceptione, in illis verbis, Quis enim incuſare eos poterit, ſi hoc fecerunt, quod et ſi maluerint, minimè adimplere lege obuiante valebant. Idque maximè, iuxta ſingularem illam Emmanuelis Acoſtæ obſeruationem in hac eadem matrimonij contrahendi materia, in dicta l. cum tale, §. ſi arbitratu, ampliatione 3. in principio, num. 2. nuptiis mulieris legem obuiari dici, non ſolùm cùm nuptiæ ipſæ à iure, vel à lege prohibentur, ſed cùm iure quidem licent, ſed tamen inhoneſtè contraherentur ſecundum bonos mores Ciuitatis (prout in caſu noſtro propter conſenſum patris de honeſtate requiſitum, ſæpè diximus) nec probat contrarium textus, in dict. l. Thais,[*] §. intra, ff. de ſtatuliberis. Immò eandem noſtram ſententiam comprobat expreſſim, ſi animaduertas, Iureconſultum præmiſſe ibi vnum notandum, & po confirmatione prædictorum apertum, dum dicit; Reſpondi, ſiper ipſos ſtetiſſet, quominùs intra tempora præſcripta conditioni parerent: non idcirco liberos fore, quod poſtea rationes velint reddere. Itaque ſi per ipſos non ſtetiſſet, contrarium contendit Iureconſultas rectiſſima iuris ratione, cum autem ſtetiſſet per eos, ad libertatem non peruenire, etſi poſtea parati ſint rationes reddere, ideò & meritò ſtatuit, quod cùm voluntas teſtatoris in conditionibus primum locum obtineat, & obſeruari debeat omninò vt ſuprà notaui, ipſiq́ue ſerui intra tempus ſtatutum rationes reddere potuiſſent, nec reddiderint, nec non reddendi eas, impedimento aliquid fuiſſet (id enim ſignificat Iureconſultus, dum dicit, ſi per ipſos ſtetiſſet) hoc eſt, ſi ex voluntate, & poteſtate dumtaxat eorum id penderet, nec honeſtatis, & bonorum morum aliqua ratio impediret, non etiam ex voluntate, & facto alterius, ſaltem ex honeſtate (prout in caſu præſenti) rationes penderent, ita equidem decidi debuit, prout ibi exprimitur. Non obſtat quartum argumentum, pro cuius ſolutione conſtituo, ex communi Interpretum ſententia, conditionum tres eſſe ſpecies, caſualem ſcilicet,[*] poteſtatium, & mixtam: l. vltima, C. de neceſſariis ſeruis hæred. inſtit. l. vnica. §. ſin autem, C. de caducis tollend. Cauſualem illam dici, quæ à caſu & fortuna pender, veluti ſi nauis ex Aſia venerit: ſi Caius Conſul fuerit. Poteſtatium verò eam quæ ex voluntate, & poteſtate pendet eius, cui adſcribitur. Ac denique mixtam, quæ pendet partim à poteſtate honorati, partim à caſu, vel etiam à voluntate tertij. Ita ſa[*]ne poſt ordinarios, & alios quamplurimos Authores adnotarunt & latiùs exornarunt, atque comprobarunt Menochius, libr. 4. dicta præſumptione 183. ex numero 2. vſque ad numerum. 13. & per totam præſumptionem, Cardinalis Mantica, de coniectur, vltimar. volunt. libro 11. titulo 16. numero 14. Molina, de Hispanorum primogeniis, libro ſecundo, cap, 13. Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 50. Ioannes Sichardus, in l. 1. ex numero 4. C. de inſtitut, & ſubſtitut. Peregrinus, de fideicommiſſis: articul. 16. num. 115. vſque ad numerum 123. vbi agit de caſuali: & numero 123. vſque ad numerum 137. vbi de poteſtatiua: & num. 137. vſque ad numerum 156. vbi latè de mixta. Ludouicus Morotius, reſponſo 97. Pater Molina, de iuſtitia & iure, diſputatione 207. & disputatione 613. & 614. Sanchez de ſponſalibus, libro primo, diſputatione 33. Michaël Graſſus, §. legatum, quæſtione 46. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, littera C. concluſione 578. & tribus ſequentibus Galganetus, de condit, & demonſtrat. prima parte, cap. 2. numero 15. & quatuor ſequentibus & eadem parte, capit. 101. numero primo, & duobus ſequentibus, & hi quidem vnanimiter conueniunt in hoc,[*] quod conditionis caſualis, poteſtatiuæ, & mixtæ, permultæ ſunt differentiæ, vt ex eiſdem apparet: & per Galganetum, in duobus locis nunc relatis. Sed quod attinet ad propoſitum noſtrum ſtat in eo differentia[*] præcipua, quod in conditione caſuali inſpicitur ſolum euentus, & ob id quomodocunque deficiat, impeditur diſpoſitio, vſqueadeò vt conditio ipſa non purificata, habeatur pro non facta, etiamſi in minimo deficiat. Quia conditio pro ſui natura eſt indiuidua, & formam importat. Sicuti ſuperiores omnes Authores latiùs comprobarunt, ac maximè poſt Manticam, & alios quamplures Menochius, vbi ſuprà, numero 13. & tribus ſequentibus Ioannes Sicardus, numero 5. in dicta. l. prima, Peregrinus, dicto articulo 16. numero 115. & ſeptem ſequentibus, Thuſcus, dicta concluſione 580. folio 30. in hac ergo conditione caſuali cùm non verſemur (vt vides) latiùs eiuſdem diſputation neceſſaria non eſt, Idque vel ex eo etiam, quod quando caſualis eſſet, defendi adhuc legatum poſſet ob rationes illas ponderatas ſuprà fundamento primo ſecundæ partis pro legataria: & tradita in eiſdem terminis conditionis caſualis per Menochium, libro quarto, dicta præſumptione 183. num. 15. & Peregrinum, dicto articulo 16. num. 122. vbi limitat ſuperiorem doctrinam in conditione caſuali, quando teſtator aliàs relicturus fuisset, vel reliquiſſet, etiam deficiente conditione caſuali, vt ibidem notaui. In ſecundo autem caſu conditionis poteſtatiuæ[*] dicendum eſt, quod conditio poteſtatiua non habetur pro impleta, quando ſtetit per ipſum honoratum, & conditione granatum, quominus impleret conditionem ipſam, l. quæ ſub conditione §. 1. in fine, ff. de condit. & demonſt. habetur vero pro impleta, ſi ho[*]noratus, & conditione grauatus, ſine aliqua ſui culpa fuit impeditus ab eo, in cuius perſonem conditio erat implenda: vt ſi hæres inſtitutus ſub conditione, ſi decem Caio dediſſet, & Caius ipſe recuſaſſet accipere, conditio ipſo pro impleta habetur, & in hoc caſu habet locum regula. l. iure ciuili. ff. de condit. & demonſt. & aliorum iurium, quæ citauit Peregrinius, dicto articul. 16. numero 128. & probant, conditionem poteſtatium haberi pro impleta in vltilmis voluntatibus, & in contractibus, vbi ſtat per eum, cuius intereſt impleri, quo minus impleatur. Quòd[*] ſi honoratus, & conditione grauatus, caſu fuit impeditus, habetur conditio pro impleta ad commodum ipſius grauati; vt putà, ſi honoratus grauatus eſt dare decem Caio, & Caius deceſſit, l. 1. C. de inſtit. & ſubſtitut. l. Turpia. § 1. & 1. &. §. penult. ff. de legat. 1. & idem, ſi vino teſtatore deceſſit, Stichum, §. penult. ff. de condit. & demonſt. Dummodò non fuerit legata[*]rius in mora dandi, & interim ille Caius deceſſit, & ſic culpa ipſius præceſſerit. Item vbi conditio deficit[*] per caſum contingentem in perſona honorati, vt quia priùs decedat, quàm impleti potuerit, nam deficit conditio, l. ſub diuerſis, §. finali, ſecundum terram Gloſſæ communiter approbatam: l. ſi ita expreſſum, ff. de condit. & demonſt. ita ſane ſuperiores quinque reſolutines, & doctrinæ colligitur ex Theoricis, atque traditionibus Bartoli, & Socini, in l. in teſtamento, la 1. ff. decondit. & demonſt Baldi, & Scribentium communiter, in l. 1. C. de inſtitut. & ſubſtitut. vbi Ioannes Sichardus, num. 4. latiùs Philibertus Bruſellius, in commentaris, de condit. & demonſt. lib. 3. tit. 4. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltilmar. volutnt. lib. 11. tit. 19. numero 14. & 16. Menochius, lib. 4. præſumptione 183. num. 17. & quatuor ſequentibus latiùs Peregrin. de fideicommiſſis, dicto titulo 16. ex num. 124. uſque ad num. 137. Galganetus, de condit. & demonſt. 2. part. cap. 1. quæſt. 29. ex numero 4. cum ſequentibus, Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionem iuris, littera C. Concluſ. 581. Et quidem ſi in hac poteſtatiua conditione verſaremur, res eſſet clara, & expedita in fauorem legatariæ, duplici via; primò, quia conditio ipſa poteſtatiua pro impleta habetur, quando non ſtetit per ipſum honoratum, & conditione grauatum, provt in caſu præſenti non ſtetiſſe, ex actis proceſsûs conſtat dilucidè, & per Authores omnes vnanimiter probatur, & ſingulariter per Peregrinum, numero 130. in fine: qui reddit rationem poſt Oldraldum, & Bartolum, quod in conditione poteſtatiua teſtator voluit multum prouidere legatario, ac etiam rem ſubiecit voluntati ipſius, ideò ſufficit, quod non ſtet per eum. Deinde quoniam in eadem conditione, ſi ex aliqua cauſa, quæ honeſta eſſet, legatarius excuſaretur, conditio deberet videri impleta; provt multum ad propoſitum noſtrum, & interueniente (provt nunc interuenit) honeſta cauſa ſpectando ſcilicet patris voluntatem; annotauit ipſe Peregrinus dicto art. 16. n. 124. in fine. In tertio denique & vltimo caſu conditionis mix[*]tæ, in quo verſamur, & caſus deciſionis conſiſtit, obſeruandum eſt primo loco, conditionem mixtam non haberi pro impleta, ſed defeciſſe, quando conditio non fuit impleta, ſed defecit facto ipſius legatarij. Atque ita hæreditatem, vel legatum non deberi honorato, cum non parendo conditioni, eam repudiare viſus ſit: Et hanc ſententiam manifeſtè probat text. in l. in teſtamento, la 2. in fine, ff. de condit. & demonſtrat. ibi: Si quidem ipſe nolit vxorem ducere, quia ipſius facto conditio deicit, nihil ex legato conſequitur. Et id procedit etiam in legato libertatis, & alimentorum, & dotis l. ſi filius, (. primo, ff. de fideicommiſſar. libert. Et ita communi Interpretum ſententia tradiderunt ſuperiorem reſolutionem Menochius libro quarto, dicta præſumptione 183. numero 22. & 23. & in conſilio 140. numero 30. libro ſecundo, Ioannes Sichardus in dicta l. prima, C. de inſtitut, & ſubſtitut. numero 6. & ſequentibus Peregrinus, dicto articulo 16. numero 138. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar, volunt. lib. 11. titulo 16. numero 17. Fachineus, in conſilio 34. numer. 5. & in conſ. 35. numero ſecundo, libro ſecundo, Galganet. de condit. & demonſtr. ſecunda parte, cap. primo, dicta quæſtione 29. numero 8. & hic ſane caſus, & reſolutio ſuperior dictæ legatariæ non nocet, immò adiuuat intentionem ipſius, quoniam in caſu præſenti conditio non deficit facto ipſius legatarij, vtpotè cùm ea parata eſſet nubere, & nuptias valde deſideraret; ſicque deficit ratio textus, in dicta l. in Teſtamento, & per patrem ſtetit, non per legatariam ipſam. Deinde, conditio mixta pro impleta habetur,[*] quando iuſta cauſa, & maximè honeſtatis excuſat legatariam, quia tunc non videtur per eam ſtetiſſe, ſicuti in eodem caſu præcedenti annotauit, & exemplum poſuit Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto articulo 16. numero 138. in caſu autem præſenti iuſta honeſtatis cauſa vſqueadeò adfuit, vt de honeſtate, & ſecundum bonos mores nubere legataria non poſſet, niſi quando eam nubere, pater ordinaret, & vellet, vt ſæpè dictum eſt. Rurſus, conditio mixta pro impleta non habe[*]tur, ſed potius pro defecta, quando caſu, non autem facto, aut culpa legatarij conditio ipſa deficit: vt purtà ſi grauatus accipere aliquam in vxorem, antea decedat, quàm accipiat, vel etiam mulier ipſa deceſſerit: quod probatur ex textu, in l. legatum, C. de conditionibus inſertis: per quem text. dixerunt Scribentes communiter, quò ſi conditio mixta deficiat morte illius, in cuius perſona debuit impleri, deficit etiam legatum. Et id ipſum apertè diſponit. l. 14. titulo 4. partita 6. & l. 22. titul. 9. partita 6. atque ex communi omnium ſententia tradiderunt Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 11. titulo 18. numero 37. Molina de Hiſpanor. primogen. libro ſecundo, cap. 13. numero 23. & vide quatuor numeris ſequentibus & in annotationibus, numero 13. vbi in primogeniis ex præſumpta teſtatoris voluntate, contrarium ſtatuit iuridicè. Menochius, libro 4. præſumptione 183. numero 40. & ſequentibus, Sichardus, in dicta l. prima, numero 6. latiùs Peregrinus, dicto articulo 16. numero 139. videndus vſque ad numerum 149. Sanchez, de ſponſalibus, libro 1. diſputatione 33. numero 24. & 25. vbi ex eiſdem Authoribus limitat fauore alimentorum, & libertatis, & piæ[*] cauſæ, & in primogeniis, ſiue maioratibus Hiſpaniæ, vt ex Molina nunc enuntiaui, & cùm diſpoſitio modum potius continet, quàm conditionem; quia modus caſu fortuito deficiens, habetur pro impleto, ſecundum Acoſtam, Molinam, & Menochium ibi relatos: hic autem caſus ad nos nos pertinet, vt vides. Prætereà obſeruandum eſt, quod conditio mixta[*] habetur pro impleta, quando deficit ex parte eius, cui impleri debuit, quia nolit, vel aliter impediat, quia hîc non ſtat per honoratum, ſed per eum, cui impleri debuit: ita ſane probatur per text. in dicta l. in teſtamento 2. ff. de condit. & demonſtr. l. qui concubinam, §. vxori, ff. de legat. 3. l. Mæuia, in principio. ff. de annuis legatis. l. ſi poſt diem. §. primo, ff. quando dies legati cedat: & l. prima. C. de inſtitut. & ſubſtit. vbi eſt caſus expreſſus l. 14. titulo 4. partita 6. & ex communi Interpretum ſententia tradiderunt, atque latè explicarunt Menochius, libro quarto, dicta præſumptione 185. ex numero 25. cum pluribus ſequentibus Molina, libro ſecundo, dicto cap. 13. numero 14. vbi addi, numero 15. quòd ſi mulier, cum qua adſtrictus eſt contrahere ſucceſſor maioratus, ſe celauerit, ne requiratur, habetur conditio pro impleta: Mieres, prima parte, quæſtione 50. numero finali, peregrinus, dicto articulo 16. numero 154. Galganetus, de condition. & demonſtrat. ſecunda parte, cap primo, quæſtione 29. numero 7. & hic etiam caſus ad propoſitum noſtrum non attinet, cùm dicta legataria non fuerit adſtricta contrahere matrimonium cum aliqua certa & determinata perſona, ſed generaliter & abſolutè contrahere intra biennium, ſicque impediri non potuerit facto eius, in cuius perſona conditio erat implenda, cum nulla perſona expreſſa, nec determinata fuerit. Denique & vltimo obſeruandum eſt, conditio[*]nem mixtam dedicientem facto tertij, non eius, in cuius perſona erat adimplenda, pro defecta, non autem pro impleta habendam eſſe: ſicque legatario, vel honorato prætari actionem ad intereſſe aduerſus tertium impedientem, quando is tertius, qui matrimonio contrahendo impedimentum intulit, ſoluendo eſt; ſi vero ſoluendo non ſit, conditio non pro defecta, ſed pro impleta habenda eſt. Aliàs namque legatarius, vel honoratus abſque culpa ſua emolumento legati, vel diſpoſitionis priuaretur, quod nimis abſurdum futurum eſſet: l. Titio centum, §. finali. ff. de condition. & demonſtrat. l. final. in principio, ff. de eo per quen factum erit. Similiter etiam,[*] quando impedimentum à tertio iniuſtè illatum fuit, quomodo procedit textus in l. inde Neratius, §. idem Iulianus, ff. ad legem Aquiliam. Secus autem ſi iuſtè illatum fuiſſet, cùm enim contra eum, qui iuſtè impedimentum intulit, nulla actio ad intereſſe dari poſſir; conſequens eſt, vt conditio potiori ratione pro impleta habenda non ſit quàm vbi naſcitur, ſoluendo eſt. Quod probatur ex textu (qu ſic procedit) in l. ſi Titius ſtatuas. ff. de condit. & demonſtrat. & per Molinam, de Hiſpanor. primog. lib. 2. dicto cap. 13. numero 20. 21. & 22. vbi iure, & authoritate ſuperiores tres præcipuas reſolutiones, & doctrinas confirmat. Et num. 27. in Hiſpanorum primogeniis ſiue maioratibus, ex præſumpta inſtitutoris voluntate contrarium tuetur indiſtinctè, vt ſcilicet in maioratu præceptum de contrahendo habeatur pro impleto, tertio iniuſtè impediente matrimonium. Et Molinam in omnibus præfatis doctrinis ſequuntur[*] pater Molina de iuſtitia & iure, diſputatione 613. maximè columna finali, ex verſic, ex his facile conſtat. pater Thomas Sanchez, de ſponſalibus, libro primo, disputatione 33. numero 27. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro 11. titulo 16. numer. 17. 18. & 19. Sichardus, in dicta l. prima, C. de inſtitut. & ſubſtitut. numer. 10. per totum. vbi optimè, atque exemplis pluribus id comprobat: Menochius, lib. 4. præſumptione 183. numero 38. & 39. Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto articulo 16. numero 152. & 153. Galganetus, de condition. & demonſtr. ſecunda parte, cap. primo, quæſtione 29. numer. 15. 16. & 17. Et hæ quidem omnes doctrinæ (que veriſſimaæ ſunt, & communi Scribentium placito receptæ) mirè conueniunt caſui præſenti, & dictæ legatariæ partes, & ius confirmant: vtpotè cùm impedimentum ex facto, aut non facto, ſiue omiſſione, aut dilatione tertij, patris ſcilicet, non dolosè, nec iniuſtè prouenerit. Verè namque à tertiometipſo, hoc eſt à parente, non quidem iniuſtè, aut dolosè impedimentum adhibitum fuiſſe, ex actis proceſsûs manifeſtè deducitur: cum pater ipſe, tempus, & occaſionem opportuniorem expectans, eamque ſolicitè, & diligenter procurans, filiæ nuptias diſtulerit, vt condignè, & iuxta dignitatem, eidem maritum præſtaret, nunquam autem impedierit aliquo pacto, immo potius cùm primum eo æqualem maritum inuênit, & vt oportuerat, filiam eandem nubere libentiſſimè deſtinauit, ipſique in magna patrimonij ſui quantitate dotem conſtituit. Et ita nec facto ipſius iniuſto impeditum fuit matrimonium, quod poſtmodum adeo oportunè contractum eſt;ſed potius iuſtiſſimo, vt à communiter accidentibus apparet. Nec etiam per filiam vllo modo ſtetit, ex ratione præfata, quod patris factum, & voluntatem expectaſſet, quam de honeſtate expectare debere ſuprà probauimus. Sicque conditio pro[*] impleta potius, quam pro defecta habetur, cùm impeditur à tertio, cuius conſenſus vel de iure, vel de honeſtate ſecundum bonos mores rquirebatur, quia tunc perinde eſt, ac ſi conditio impediretur ab eo, in cuius perſona erat implenda. Sicuti ex Gregorio Lopez, in l. 14. verbo, ſe muera, titulo quarto, partita ſexta, tradidit pater Thomas Sanchez, de ſponſalibus, libro primo, diſputatione 33. numero 27. in verſic. vltimo ſi impediatur, & vltra eum id ipſum profitetur in hoc eodem conditionis mixtæ, quo verſamur, articulo, Ioannes Sichardus, in dicta l. prima, C. de inſtitut. & ſubſtitut. ſub numero decimo, vbi inter alia exempla ponit prædictum, de patre ſcilicet impediente, in illis verbis: Denique te volentem ducere filiam familias, pater non vult conſentire, quod poteſt facere, & c. Et ibi: Sed dices, cur tam variè? Ad quod reſpondeo, quod quando iuſtè impedior, id eſt quia impediens habet facultatem impediendi me, tunc contra ipſum Epiſcopum repugnantem, contra Senatores, contra Patremfamilias, quia iure ſuo vtuntur. Et ideo vt mihi conſulatur, lege introductum eſt, vt conditio habeatur pro impleta: cæterum quando iniuſtè impedior tunc aliud remedium mihi ſuppetit, &c. Non obſtat quintum argumentum, cui plenè ſa[*]tisfieri, atque reſponderi poterit ex his, quæ ad quintum fundamentum præcipuum partis ſecundæ legatariæ, & pro deciſione ipſa Senatus noſtri adduximus, vbi videri poterit. Ex his etiam, quæ ad ſolutionem primi, & ſecundi argumenti annotauimus ſuprà, vbi etiam videbitur. Sextum quoque fundamentum non obſtat, pro cuius vera reſolutione conſtituo, vltra præfaras coniecturas ibi enumeratas, quæ iuris præſumptionem, & voluntatem ipſam teſtatoris à lege præſumptam, & in dicta l. cum ita legatum 63. & in dicta l. vter ex fratribus, expreſſam, non mediocriter adiuuant, adfuiſſe etiam, & iuris ipſius rationem & deciſionem, quæ & addendo, aut detrahendo, vel minuendo, ex eo, quod honeſtè adimpleri conditio non potuerit, ſi patris conſenſus non præſtaretur, & quod per legatariam non ſteterit, voluntatem eandem interpretari potuerunt, nec alia probatione opus eſſet, nam etſi probatio deficeret, ius ipſum certum eſt, nec deficit. Vltra quod, & voluntas teſtatoris ex eiſdem deducitur manifeſtè, atque ex his, quæ primo fundamento principali huiuſce ſecundæ partis annotata, & ſcripta remanent. Tot ergo numerus teſtium ad earum coniecturarum probationem neceſſarius non eſt, quod ad ipſam principalem diſpoſitionem requiritur, eo quod deficientibus etiam iiſdem coniecturis, aliis quibuſlibet, ius adeo adſiſtit, & dicta honeſtatis ratio, vt abſque teſtium illorum depoſitione, & alia coniecturarum probatione, ita ſtatuerit, provt ex dictis iuribus, & rationibus ſuprà conſideratis deducitur. Non obſtant ſeptimum argumentum, deductum ex textu, in d.l. inde Neratius, §. idem Iulianus, ff. ad legem Aquiliam, cui plene ſatisfactum eſt ſuprà ad ſolutionem quarti argumenti, numero 82. & 83. Octauum denique & vltimum non obſtat, quod deducebatur ex obſeruatione illa atque reſolutione Pelaez à Mieres, in commentariis de maioratu, prima parte, quæſtione 50. numero octauo, cui eleganter & plenè ſatisfactum eſt ſuprà ad quintum & ſextum fundamentum partis ſecundæ, pro legataria ſcilicet, & Regij noſtri Senatus definitionis obſeruatione. Et de his hactenus, de quibus multis ab hinc temporibus, poſt ſcriptum, atque abſolutum omninò cap. iſtud. inuenio, egiſſe etiam Paul. Duran. in commentar. de condit. & mod. impoſſib. cap. tertio, ſecundæ partis, ex numero 53. cum ſequentibus, quò loci adducit nonnulla, quæ ad hanc ipſam ſpectant materiam, & principaliter agit de his conditionibus, quæ à teſtatoribus appoſitæ, ſeruari, implerique debent, & licitæ reputantur: item de probroſis, turpibus, & inhoneſtis, quæ è contrario nullam obtinent firmitatem. Agit etiam (breuiter tamen) an ſpe lucri liceat aliquem inuitare ad contrahendum matrimonium, vel non. Et de conditione nubendi de conſenſu, vel de arbitrio alterius. Et de contrahendi, vel non contrahendi matrimonium cum certa aliqua, & determinata perſona, aut cum perſonis alicuius familiæ, præcepto. Demum ex dicto numero 53. vſque ad numer. 73. conuenit omnino his, quæ hoc ipſo cap. reſoluta, adnotataq́ue remanent. Imprimis namque conſtituit, quòd conditio mixta, cuius implementum ex voluntate alterius, veluti conditio contrahendi matrimonium, habetur pro impleta, quando impeditur facto tertij, ex cuius etiam voluntate implementum dependet, vt ſi mulier ipſa eius nuptiis recuſet, vel alij nubat, iuxta text. in l. prima, C, de inſtitut. & ſubſt. & qualiter illam debeat requirere, ex ſententia Molinæ. Quod ſi mixta conditio non ipſius mulieris, ſed alterius tertij facto, & impedimento deficiat, pro defecta habenda eſt, non autem pro impleta. Datur tamen actio aduerſus ipſum tertium impendientem, ad intereſſe, ſi ſoluendo ſit; ſi verò ſoluendo non eſt, conditio non pro defecta, ſed pro impleta habenda erit. Idque, quando impendimentum iniuſtè à tertio illatum fuit, ſecus autem ſi iuſtè, quia tunc conditio pro impleta habenda eſt, provt latiùs ibi numero 61. & ſequentibus, vbi citat Baldum, in terminis dicentem, quod ſi filiæ familias aliquid relictum fuerit, ſi Titio nubat, ipſaq́ue parata ſit Titio nubere, à parente temen impediatur; filia debet conſequi relictum, ac ſi conditio vere impleta fuiſſet, quia inducens ſibi eſſet, abſque parentis voluntatate nubere, parénſque honeſtè pretendere poteſt ſuo arbitrio filiam matrimonio collocare: Illud namque poſſumus quod honeſtè poſſumus: Ergo cum filia non poſſit honeſtè contra patris voluntatem nubere, ſequitur quod per eam non dicitur ſtare; & recenſet dictum Bertrandi conſilium 148. n. 10. & inde deducit, quod conditio contrahendi matrimonium ſine patris voluntate, eſt turpis, & de iure impoſſibilis. Nam quamuis ſine conſenſu patris contractum matrimonium validum ſit, honeſtum tamen eſt, atque Reipublicæ maximè conueniens, filias in nuptiis contrahendis, parentum conſenſum exigere; idcirco legatum non admittere filiam, quæ alteri nupſit de conſilio patris, provt latiùs ibi. CAPVT XXVI. Vxor ad exactionem, & reſtitutionem dotis propter inopiam mariti agens conſtante matrimonio, & quilibet alius creditor, vtrum poſſit bona maioratus, ſibi ex Regia facultate, vel ex diſpoſitione primi inſtitutoris ſpecialiter obligata, & hypothecata exigere, ſtantibus aliis bonis liberis, quæ tamen aliis creditoribus poſterioribus obligata ſunt: atque ita, an l. 2. C. de pignor. & hypothec. conſtitutio, ſiue ex æquitate, & vt poſterioribus, ſicut anterioribus conſulatur creditoribus, nouè introducta deciſio, procedat etiam reſpectu bonorum maioratus, quæ ſpecialiter hypothecata reperiuntur, vt niſi prius ipſis excuſſis, ad generalum bonorum liberorum exactionem procedi non valeat, vel è contra non poſſit creditor, niſi in defectum bonorum liberorum ad bona maioratus deuenire. Rurſus, eiuſdem l. 2. diſpoſitio vtrum non habeat locum, vbi inter contrahentes aliter cautum fuerit, & quando, & quomodo ipſa procedat. Quando etiam maritus vergere ad inopiam dicatur, vt locus ſit deciſioni l. ſi conſtante, ff. ſoluto matrimonio, & iurium ſimilium in materia loquentium: & ibidem horum omnium ſingularis admodum, & notanda, atque accuratior, quam antea fuiſſet, tradita reſolutio; Regij quoque Hiſpalenſis Senatus definitiones quatuor præcipuæ in præfatis articulis proferuntur, quæ egregiam reſolutionem multis aliis caſibus, in praxi occurrentibus, in futurum præſtant. Sed & poſt peractum, finitumque Caput iſtud; adduntur, atque diligenter adnotantur nonnulla in eadem l. 29. titul. 11. part. 4. & mariti vergentis ad inopiam, materia, vt ex profeſſo dignoſcatur, in rebus dotalibus, in arrhis etiam, & donationibus propter nuptias, item & in paraphernalibus, & aliis bonis extra dotem, à quo tempore, conſtante, & ſoluto matrimonio, contra mulieres præſcriptio incipere, procedere, ac perfici valeat. Quid denique, ſi tertij bonorum mariti poſſeſſores, aduerſus mulieres ipſas, ex titulo C. ſi aduerſus creditorem, iura ſibi, ex tacita, vel ex expreſſa hypotheca in omnibus bonis mariti, competentia præſcribere intenderint: & de conſonantia, atque deciſione l. 8. titul. 29. part. 3. cum verbis, & deciſione d.l. 29. tit. 11. part. 4. SVMMARIVM. -  1 Dubia tria principalia proponuntur, de quibus, in caſu, ex facto occurrenti, lite, & controuerſia excitata, Senatus Regius Hispalenſis egregiè & ſingulariter definiuit, trèſque definitiones præcipuæ ſenatus ipſius commemorantur, & proferuntur. -  2 Dos regulariter repeti non poteſt, niſi poſt ſolutum matrimonium. -  3 Adeo, quod conſtante matrimonio, maritus, etiam volens, non poſſit dotem restituere vxori. -  4 Tamen id ſemper intellectum fuit per Iureconſultos, vt locum haberet quamdiu maritus diues eſſet, & haberet bona ſufficientia ad exactionem dotis. Si enim pauper eſſet, vxori, etiam conſtante matrimonio, conceſſerunt, vt dotem repetere poſſet. -  5 Sicque dos conſtante matrimonio reſtituitur, ſi maritus ad inopiam tendit. Et ibidem Author in vnum commemorat Authores quamplures, qui prædictorum, & l. ſi conſtante, ff. ſoluto matrimonio, materiam explicarunt dilucidè. -  6 Maritus quas exceptiones vxori dotem repetenti obiicere poſſit, remiſſiuè. -  7 Mulier obærato ſcienter nubens, an dotem conſtante matrimonio repetere poſſit, remiſſiuè. -  8 Maritus locupletior factus, vtrum dotem ex cauſa inopiæ reſtitutam, repetere poſſit, remiſſiuè. -  9 Dotis repetitio ob vergentiam mariti ad inopiam, vtrum competat quandocunque, an vero intra decennium tantum poſt cognitam vergentiam, remiſſiuè. -  10 Dos an repeti poſſit conſtante matrimonio, quia maritus ad inopiam vergit, vt dignoſcatur, tria tempora diſtinxiſſe Bartolum, & Communem. -  11 Gloſſa autem, & cum eis crebriorem, & receptiorem Interpretum omnium non requirere, maritum eſſe inopem poſt ius Authenticorum, ſed ſatis eſſe, quod ipſe inchoauerit malè vti ſubſtantia ſua. Sicque text. in dicta l. ſi conſtante, & in l. vbi adhuc C. de iure dotium, corrigi per Authent. de æqualitate dotis, §. illud. collatione 7. -  12 Cuius contrarium defendit conſtanter Petrus Barboſa, & in noua inſiſtit, & remanet opinione contra communes ipſas Scribentium ſententias. Quæ tamen Authori displicet, & Communi adhæret. Idque maximè in Actu practico, provt hic adnotatur. -  13 Et noua eiuſdem Barboſæ concordia nouè improbatur, vt communes Doctorum ſententiæ ſuſtineantur. -  14 Legis etiam 29. titulo 11. partita quarta, verus, & germanus adducitur intellectus. Ex qua Barboſæ eiuſdem ſententia contra Communem, conuincitur omninò, vt hic obſeruatur. -  15 Et conſiderationes nonnullæ ad enucleationem eiuſdem l. partitæ commemorantur, quæ ſcitu, & notatu ſunt dignæ, nec hactenus traditæ, vt hic videbitur. -  16 Maritus ſi fideiubeat ſæpè, dicitur vergere ad inopiam, & male vti ſubſtantia ſua, & poteſt vxor conſtante matrimonio repetere dotem ſuam. -  17 Fideiuſſio ex ſe, cenſetur actus oneroſus, & damnoſus, & ſapit ſtultitiam. -  18 Generale mandatum cum libera adminiſtratione habens, non cenſetur mandatum habere ad hoc, quod poſſit pro aliis fideiubere. Quia fideiubendo, dicitur magis diſſipare, bona, quàm adminiſtrare. -  19 Pecunias ſub vſuris frequenter accipiens, dicitur ſubſtantiâ ſuâ malè vti. -  20 Is etiam, qui accepti, & expenſi nullam rationem habeat, ſi ſupra vires, patrimonij ſumptus faciat, & plus conſumat, quàm eſt in facultatibus, & annuis redditibus. -  21 Creditor, qui habet ſpecialem, ac generalem hypothecam, tenetur prius ex bonis ſibi ſpecialiter obligatis, debitum exigere, nec poteſt poſterioribus creditoribus contradicentibus, ad bona generaliter ſibi hypothecata recurrere, niſi in ſubſidium, bonis ſcilicet ſpecialiter obligatis, ad debiti exactionem non ſufficientibus. Idque ex ſingulari deciſione l. 2. C. de pignoribus & hypothec. Cuius materiam explanarunt, atque illuſtrarunt Authores nonnulli, hic commemorati. -  22 Hypotheca ſpecialis quando tollat generalem, remiſſiuè. -  23 Lex 2. C. de pignoribus & hypothec. introducta eſt non fauore debitoris, nec hæredum eius, ſed ſecundi & poſterioris creditoris. Ideo quando agitur contra debitorem, vel hæredes eius, opponi non poteſt excuſſionis exceptio: & num. ſeq. -  24 Legis creditoris, ff. de diſtractione pignorum, & l. 2. in prima parte, ff. qui potiores in pig. hab. verus intellectus, ex Iacobi Cuiacij recitatione adducitur. -  25 Legis 2. C. de pig. & hypothec. deciſio, ex æquo & bono, ſicque potius ex æquitate, quam ex rigore iuris introducta. Et eſt exorbitans, nec trahenda extra terminos in quibus loquitur. -  26 Et procedit, ſiue hypotheca generalis in obligatione primi debitoris præcedat, & ſpecialis ſequatur, ſiue præcedat ſpecialis, & ſequatur generalis. Atque etiam, ſiue obligatio poſterioris creditoris ſit ſpecialis & generalis ſimul, vel ſpecialis, aut generalis tantùm. -  27 Legis 2. C. de pig. & hypoth. deciſio procedit etiam ex cauſa dotis: ſicque pignus ſpecialiter obligatum pro dote, eſt prius excutiendum, antequam agatur ad bona generaliter obligata. -  28 Et in dubio præſumitur hypothecam ſpecialem eſſe ſufficientem ad ſatisfaciendum priori creditori, niſi ille probet contrarium. -  29 Creditor vtrum poſſit bona maioratus, ſibi ex Regia facultate ſpecialiter obligata, exigere, ſtantibus aliis bonis liberis, quæ tamen aliis creditoribus obligata ſunt, & etiam eidem generaliter. Vbi obſeruationes, atque reſolutiones Ludouici Molinæ proferuntur, ac etiam Azeuedi placita commemorantur. -  30 Et Molinæ ipſius rationes tres præcipuæ expenduntur, & eiſdem nouè, & verè respondetur. -  31 Contraria quoque aliorum huius Regni Interpretum opinio recenſetur. -  32 Ac pro ea, & contra Ludouic. ipſum Molinam fortiſſima, & concludentia fundamenta expenduntur, quæ opinionem, contrariam defendi debere, euincunt manifeſtè. Quod latius hic oſtenditur, & Senatus Regis Hiſpalenſis definitio proponitur. -  33 Legis 2. C. de pignor. & hypothec. deciſio non habet locum, quando à contrahentibus aliter cauetur ſpecificè. -  34 Vel cùm adeſt clauſula, ita tamen, quod ſpecialis hypotheca generali non deroget, & è conuerſo, vel alia ſimilis. IN cauſa, & lite, quæ vertebatur in Senatu inter creditores Stephani Lopez de Cabre[*]ra, & D. Ioannis Lopez de Cabrera, filij eius ex vna parte, & D. Luiſam de Salzedo, vxorem dicti D. Ioannis, de tribus principaliter dubia, & quæſtiones excitabantur, de quibus etiam & triplex adfuit Senatus Regij Hiſpalenſis definitio & deciſio, & ingenti ſtudio, & conſideratione tunc, & poſt modum à me actum eſt vt ipſiuſmet Senatus deciſiones, quæ futuris aliis caſibus, & negotiis non parum conducunt, & maxime vriles eſſe poſſunt, traderentur hoc loco, & propter ipſarum neceſſitatem, & frequentiam inferuntur hoc loco, quamuis contiguè ad capita præcedentia non ſubſequantur. Primo itaque loco dubitari contigit, vtrum dictum maritum ad inopiam, & paupertatem deueniſſe, ſiue male vti ſubſtantia ſua incœpiſſe, aut caſum reſtituendæ dotis conſtante matrimonio eueniſſe diceretur, vt viuente quoque ipſo marito, dos eadem repeti potuiſſet, ſicque locuſ eſſet deciſioni l. ſi conſtante, ff. ſolut. mat cum ſimilibus iuribus. In quo Senatus pro certo habuit, & definiuit, conſtante matrimonio ipſo dictam D. Luiſam ad dotis repetitionem agere potuiſſe, ſicque & cum aliis, creditoribus mariti & patris eius concurrere. Dubitabantur ſecundò, vtrum mulier ipſa, quae maioratus à patre mariti inſtituti bona habebat ex ſpeciali hypotheca, & ex pactis matrimonialibus inter ipſam, & dictum maritum, & patrem eius initis, & ſolemniter celebratis obligata, atque ſpecialiter hypothecata, bona etiam omnia libera eiuſdem mariti generali hypothecæ obligationi ſubmiſſa ex conuentione partium; à bonis maioratus ſpecialiter obligatis incipere, & indefectum eorum ad bona libera deuenire tenetur præcisé, ne creditoribus poſterioribus, quibus eadem bona libera erant obligata, damnum irreparabile adeò inferatur. Vrpote cum iidem omnes debitis ſuis defraudentur, & carere debeant omnino, ſi à bonis ipſis liberis exactio incipiat. An vero è contrario ex natura maioratus, atque peculiari, & ſpecifica partium earundem conuentione, ſiue pacto matrimoniali, & primi inſtitutoris eiuſdem maioratus conditione non aliter ad bona maioratus deuenire liceat vxori, quàm in bonorum omnium liberorum defectum. Sicque excitabatur in terminis dubium illud maximum Ludouici Molinæ, de quo ipſe anceps adeò, & dubius fuit ſemper, vt in nulla firmiter permanſiſſet ſententia, ſed modò vnam, modò aliam videretur probare; vtrum inquam vxor agẽs ad reſtitutionem, & exactionem dotis conſtante matrimonio, propter inopiam mariti, & quilibet alius creditor poſſit bona maioratus ſibi ex faculte Regia, vel ex diſpoſitione primi inſtitutoris obligata, exigere, ſtantibus aliis bonis liberis, quæ tamen aliis creditoribus obligata ſunt. De quo etiam Senatus ipſe meritò & iuridicè definiuit, à bonis liberis incipiendum, nec aliter ad bona maioratus deueniendum, quàm ſi bona ipſa libera deficiant. Tertiò denique & vltimò dubitabatur in Senatu,{ Hiſpalenſis Regij Senatus deciſiones quatuor egregiæ. } vtrum ex prouiſione, ſiue expreſſa partium conuentione non debeat eſſe locus deciſioni dictæ l.C. de pign. & hypoth. ſicque ea conſtitutio ex pacto contrahentium locum non obtineat. In quo etiam Senatus partem affirmatiuam ſuſtinuit conuentioni partium magis quàm æquitati legis eiuſdem adhærens: nam in eiſdem pactis matrimonialibus, quæ ſeruari debent & firmitatem obtinent, vt in l. Diui Conſtantini, C. de naturalibus liberis, c. 1. vbi Doctores de filiis natis ex matrim. ad morgan. contr. c. 1. § filij nati, fi de feudo defunct. contentio ſit inter domin. & agnat l. 24. titul. 11. partita 4. Guid. Pap. deciſio 267. &505 Gul Benedict. in c. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, duas habens filias, n. 197. Menoch in conſilio 1. ex n 162. Angulus ad leges meliorationum, l. 2. gloſ. 2. num. 5. & l. 11. gloſſ. 10. n. 12. Anneus Robertus, rerum iudicatarum lib. 4. c. 1. latè Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. tit. 33. inter alias adiecta videtur clauſula ſequens Item eſta blezco y fundo eſte mayorazgo con condicion, que ſi el dicho don luan Lopez de Cabrera mi hijo muriere ſin hijos legitimos, o viniere otro caſo de auer de reſtituir la dote, quem recibe con la dicha ſeñora D Luyſa de Salzedo, y no tuuiere, ni dejare tantos bienes libres, de que la pueda pagar, lo que aſſi faltare por el todo, epor la parte, ſe pague de los bienes deſte mayorazgo, que yo à falta de los dichos. bienes libres del dicho mi hijo, e no de otra manera obligo, e hypotheco los bienes, y rentas de eſte mayorazgo; aſſi a la paga, e reſtitucion de la dote, como a la paga de las arras. Ad primum itaque articulum deueniendo, præmit[*]tendum erit ante alia, quod dos licet regulariter repeti non poſſit, niſi poſt ſolutum matrimonium. l. 2. in principio ff. ſoluto matrim. Adeo quod conſtante matrimonio, maritus etiam volens, non poſſit dotem re[*]ſtituere vxori l. C ſi dos conſtante matrim Tamen id ſemper intellectum fuit per Iureconſultos, vt locum haberet, quandiu maritus diues eſſet, & ha[*]beret bona ſufficientia ad exactionem dotis. Si enim pauper eſſet, vxori etiam conſtante matrimonio conceſſerunt, vt dotem repetere poſſet; ſicuti colligitur ex textu, in l. ſi conſtante 25. in principio, ff. ſoluto matrimonio, l. ſeruum 21. ff. de manumiſſionibus, l. 29. titulo vndecimo, partita quarta, ex quibus iuribus vnanimiter adnotarunt Interpretes noſtri, dotem conſtante matrimonio reſtituendam vxori, ſi maritus ad inopiam tendit. Prout ex ipſis[*] iuribus tradiderunt Bartol. Bald. Paulus, Alexander, Romanus, Iaſon, Ripa, Ruinus, Claudius, Crotus, Corraſius, & communiter Scribentes, in dicta l. ſi conſtante, vbi Pet. Barboſa, num. 1. vtrumque deduxit, & materiam ſingulariter explanauit, atque illuſtrauit. Exornarunt quoque, atque explanarunt materiam eandem Ancharan. in conſ. 119. & in conſ. 307.   Paulus Caſtrenſis, in conſ. 230. lib. 1.   Signorolus, in conſ. 135. Paterfamilias, per totum.   Socin. iun. in conſ. 12. lib. 2.   Philip. Corn. in conſ. 285. lib. 4. & in conſ. 112. n. 6. lib. 1. vbi ſingulariter inter alia adnotauit, quod non eſt locus reſtitutioni doris, ſiue ob inopiam, ſiue ex alia cauſa, niſi conſtet dotem fuiſſe numeratam.   Marc. Anton. Natt. in conſ. 81. lib. 1.   Roman. in conſ. 392.   Nicol. Boër. deciſ. 61. n. 14.   Iacobus Puteus, decif. 265. ex n. 1. cum ſeq. in 3. parte.   Matthæus, Afflict. deciſ. 199. num. 1. & ſeq. & deciſ. 332.   Auend. resp. 8. in principio.   Roget. in tract. de dote, §. 14.   Palac. Rub. in repetitione, cap. per veſtras, in princip. §. 4.   Eſcob. computat. 18. n. 10. & 11.   Campeg. de dote, 3. parte, q. 19. per totam.   Ioan. Bapt. de S. Blaſ. in tractat. de priuilegiis dotis, priuilegio 285.   Anton. Conſtan. de dotibus, c. 6.   Magon. deciſ. Florent. 125.   Petr. Greg. in ſyntagmate iuris, lib. 9. c. 23. n. 19. ſolio mihi 110.   Mar. Giurba, videndus omninò, deciſ. Siciliæ 16.   Benintend. deciſ. 68. vbi modum probationis inopiæ tradit: de quo vide etiam omninò, And. Gaill. lib. 2. obſeruat. 83. n. 12. & 13. Thuſc. ex n. 34. vſque ad numerum 47. latiùs Barboſ. in dicta l. ſi conſtante, ex n. 64. vſq. ad num. 72.   Anton. Fab. ad tit. C. de iure dotium, definitione 2. & 10.   Octauianus Cacheranus, deciſione Pedemont. 62. nam. 12.   Steph. Gratian. deciſ. 194.   Michael Graſſus, lib. 1. commun opinion. c. 6.   Franciſc. Viu. deciſ. 413. lib. 3.   Laurent. Chirco. commun. opinion. centuria 3. conduſ 55.   Maſtrill. deciſ. 132. vbi an poſſit agi viâ executiuâ.   Scip. Gentil. latè, & vtilitee, de donationib. inter virum & vxor. lib. 4. c. 22.   Vincent. de Anna, ſingulari 597.   Vinius, deciſi. 538. ex n. 8.   Anton. Gomez. in l. 50. Tauri, n. 33. ad medium.   Auiles, cap. 18. Prætorum, gloſſa, qual conuenga, num. 7.   Cornazanus, deciſione Lucenſi 115. & 148.   Ioſeph. Maſcard. de probationibus, concl. 575. Turçanus, commun. opinion. verbo, marito ad inopiam.   Flamin. Chartar. deciſi. 8. 43. 47. & 56. Franciſc. Burſ. in conſ. 56. n. 1. & 2. lib. 1. vbi proponit nonnulla vtilia, vtrum inquam fideiuſſor de reſtituendo dotem in omnem caſum, non teneatur viro vergente ad inopiam licèt contra maritum agatur, de quo latiùs Barboſa, in d.l. ſi conſtante, n. 54. Deinde, vtrùm diſcuſſio contra maritum ad inopiam vergentem requiratur, antequam pro dote contra tertios agatur: De quo latiùs agit ipſe Barbo ſa, ex num. 58. cum ſeqq. Denique agit & tertiò Burſatus ipſe, vtrùm maritus ad inopiam tendens, non habeat beneficium, vt teneatur in quantum facere poſſit: de quo latiùs Barboſa, in l. maritum 13. ff. ſoluto matrimonio, num. 33. nam in dicta l. ſi conſtante, quæſtionem non proponit. Maluaſſia, in conſ. 13. ex n. 7. Petrus Surdus, in conſ. 114. num. 17. lib. 1. & in conſil. 326. num. 22. lib. 3. vbi quod maritus confitendo ſe vergere ad inopiam, vt vxor recuperet dotem, non nocet creditoribus: & idem deciſione 156. numero 10. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 2. littera D. concluſione 762. vbi vide numero 10. poſt Afflictum, ſi mulier habeat fideiuſſores pro dote, an procedat deciſio dictæ l. ſi conſtante, & iunge Iaſonem, ibidem, num. 13. cum ſeq. Vrſillum in addit. ad deciſionem Afflictis 320. & intellige propoſitum dubium, quando mulier pro reſtitutione dotis habeat fideiuſſores, ſicque eam quæſtionem eſſe diuerſam ab alia, vtrum inquam maritus offerendo cautionem, & fideiuſſores, excludat remedium dictæ l. ſi conſtante. De qua vide Barboſam ibi, ex num. 23. & num. 29. & in dubio ſuperiori, vide verba illa Burſati, dicto conſ. 56. n. 1. in principio, ibi: Poſſet tamen contra cum agi, eſto quod correus alter vel fideiuſſor de dote reſtituenda, diues eſſet. Vult namque apertè Burſatus, non excludi beneficium dictæ l. etiam ſi mulier à principio habeat pro dote fideiuſſorem diuitem. Denique eandem dictæ l. ſi conſtante, materiam explicauit magiſtraliter & diſtinctè Andr. Gaill. practicarum obſeruat. lib. 2. obſeruatione 83. 84. & 85. Et Bernardus Græueius, additionator ipſius exornat omnia, quæ dictis tribus obſeruationibus profetuntur, ex fol. 239. & vide concluſ. 92. ſol. 266. Dicta autem obſeruatione 83. num. 1. præmittit ante alia Gaill. id quod diximus ſuprà num. 2. & ſeq. quod dos regulariter conſtante matrimonio repeti non poteſt, & aſſignat rationem; quia dos oneribus matrimonij deſeruire debet, l. ſi pater, in fine, ff. de iure dotium& in l. pro oneribus, C. eodem titulo, Deinde ſtatuit num. 2. quod iſta regula fallit, ſi maritus conſtante matrimonio ad inopiam vergat, qualitercunque hoc fiat; & reddit rationem, quia quoad actionis exercitium; ſiue dotis exactionem, à pari procedunt, matrimonium eſſe diſſolutum, vel maritum conſtante matrimonio ad inopiam vergere, prout comprobat ibidem. Rurſus, & materiam ipſam proſequitur, & num. 21. magiſtraliter explicat, maritus quas exceptiones vxori dotem repetenti obiicere poſſit. Et dicta concluſione 84. agit etiam, vtrùm[*] mulier obærato marito ſcienter nubens, dotem conſtante matrimonio rèpetere poſſit. Et concluſione 85.[*] vtrùm maritus locupletior factus, dotem ex cauſa inopiæ reſtitutam, repetere poſſit. Et de his, & cæte[*]ris aliis, quæ tractat ipſe Gaill, videndus erit omninò Bernardus Græueius (vt dixi) lib. 2. dicta obſeruatione 83. 84. & 85. ex folio 239. vſque ad folium 247. Et notandum vnum ſingulare, quod adducit ibi, conſideratione 2. dictæ concluſ. 83. an dotis repetitio ob vergentiam mariti ad inopiam competat quandocunque, an verò intra decennium tantùm poſt cognitam vergentiam. De quo etiam Hieronymus Cæuallos, quæſt. 3. num. 6. Cum igitur hæc ita ſe habeant, & dos coſtante matrimonio repeti poſſit, ſi maritus ad inopia vergat (vt adeò plenè remanet comprobatum) conſequens quidem fit, Senat. Reg. Hiſpalenſ. ita iuridicè, & meritò ſtatuiſſe in caſu præſenti (vt dixi.) ac ius repetendi ditem vxori conceſſiſſe: idque quocunque modo iura in hac materia loquentia, & diuerſas Interpretum noſtrorum ſententias accipiamus. Qualibet namque ipſarum admiſsâ, ſiue legis Partitæ intellectu, litteræ eius admodum conuenienti, recepto; ſic equidem definiri debuit, & vt diſtinctius appareat, obſeruandum duxi neceſſariò. quod ad ſciendum. à quo tem[*]pore incipiat currere dotis exactio, & re¦titutio vxori propter inopiam mariti, tria diſtinguenda ſunt tempota, in quibus diuerſæ leges circa hoc latæ fuerunt, non quidem ſibi derogantes, ſed potius ſe coadiuuantes, & ampliantes. Primum igitur tempus fuit ius Digeſtorum, ſecundùm quod vxor non admittebatur ad dotis repetitionem, niſi ab eo tempore, quo euidentiſſimè, conſtaret, bona mariti non ſufficere ad dotis exactionem: & ita procedit text. in dicta l. ſi conſtante. ff. ſoluto matrimonio. Secundum tempus fuit ius Codicis, quo lata fuit lex per Iuſtinianum, qua cautum fuit, vt quamuis maritus haberet bona ſufficientia ad dotis exactionem, & tamen deducto ære alieno, non remanerent ei bona ſufficientia ad ſuſtinenda onera matrimonij admitteretur vxor ad dotis exactionem, etiam conltante matrimonio: & ita procedit tex us in l. vbi adhuc 29. & in l. in rebus 30. §. finali, C. de iure dotium, quas vt contrarias opponunt Doctores communiter, in d.l. ſi conſtante, vt Barboſa notauit ibi. num. 1. Tertium tempus fuit Authenticorum, quo cautum fuit, vt quamuis maritus haberet bona ſufficientia ad dotis exactionem, ad ſuſtinenda onera matrimonij, nihilominus mulier admitteretur ad repetendam dotem conſtante matrimonio, ſi maritus incœpit male vti ſubſtantia ſua: & ita loquitur textus in authen. de æqualitate dotis. §. illud quoque, collatione 7. ita ut ſecundum Bartolum dici poſſit, iure Digeſtorum plenè conſultum fuiſſe mulieri circa dotis reſtitutionem propter inopiam mariti, iure autem Codicis, plenius, & iure Authen. pleniſſimè: ita ſane ex communi interpretum ſententia poſt Bartolum tradidit Barboſa, in d.l. ſi conſtante, num. 2. quo loci refert Panormitan. Crotum, Ripam, Corraſium, Rogerium, Anton. Gomezium & Palac. Rub. Bartoli diſtinctionem probaſſe: iuxta quam (vt vides) planum redditur, ſecundo ſaltem Codicis & tertio Auth. tempore inſpecto, dictum D. Ioannem Lopez de Cabrera ad inopiã vergiſſe, vtpote qui ad dotis exactionem, & ſuſtinenda onera matrimonij, deducto ære alieno, bona ſufficientia non habeat. Nam etſi maioratum poſſideat, & bona etiam libera nonnulla, numerus creditorum ipſius, & patris quoque eius vſque adeò creuit, vt vix ea omnia creditoribus antiquis ſufficiant, nec oneribus matrimonij ſubeundis æqualia remaneant & in futurum maximum ſubſit periculum, ſi dotis reſtitutio ſtatim non fiat. Idquè vel ideò certius redditur, quod etſi dictum D. Ioannem bona maioratus, ac etiam bona libera habere diceretur, adhuc dos ipſa reperi poſſet per vxorem: nec etiam bona ſufficientia ad dotis exactionem, & ad ſubſtinenda onera matrimonij, etiam deducto ære alieno, ſupereſſe ſufficeret, ex quo male vti ſubſtantia ſua cœperit, iuxta tex. in. d. §. illud, ex cuius deciſione tollitur omne dubiũ, quod autẽ male vti cœperit ſubſtantia ſua, inferiùs cõſtabit. Iuxta alteram quoque & ſecundam Scribentum[*] ſententiam, planum etiam redditur, ob eandem rationem, dotis repetitioni & exactioni locum fuiſſe in caſu præſenti conſtante matrimonio, vt pote cum hodie non requiratur, maritum eſſe inopem vt mulier admittatur ad dotis reſtitutionem; ſed ſatis ſit, quod maritus: incipiat male vti ſubſtantia ſua; ſicuti obſeruauit Gloſſa, in dicta l. ſi conſtante, verbo, non ſufficere: & Gloſſa prima, in d.l. vbi adhuc: & Gloſſa in dicta authen. de æqualitate dotis, §. illud quoque, verbo, inchoante, quæ inquit, quod text. in d.l. ſi conſtante, & in d.l. vbi adhuc, concordant, corrigitur tamen per text. in d. §. illud, vbi inſpicitur duntaxat, an maritus incipiat male vit ſubſtantia ſua, non verò requiritur. quòd inops ſit. Et idem videtur apertè probari in l. 29. tit. 11. partita 4. vt infrà dicam. Solutionem autem, & ſententiam Gloſſæ eſſe magis receptam teſtantur Alexander, Iaſon, Claudius, Campegius, Gomez. Gregorius Coſtanus, Benintendus, Burſatus, & Puteus, quos refert Barboſa, in d.l. ſi conſtante, num. 3. in fine, in verſic. exploſa igitur: & vltra eum probarunt eandem ſententiam omnes ferè iuris Interpretes, quos in initio huius cap. recenſui. Andreas Gaill. practicar. obſeruation. lib. 2. d. obſeruatione 83. n. 11. vbi inquit, quod ſufficit, quod maritus iam incipiat labi facultatibus, & male vti ſubſtantia ſua; nouiſſimo iure Authenticorum, ex d. §. illud, nec requiritur, quod ſoluendo non ſit; proinde quod prouida mulier tantiſper expectare non debet, ſed in tempore ſibi, liberiſque ſuis proſpicere. Quòd ſi ad tertiam deueniamus Barboſæ eiuſdem[*] ſententiam, qui & communem improbat diſtinctionem Bartoli ſup. relatam, & ſecundam Gloſſarum non admittit: adhuc idipſum definiri debuit, quod Regius noſter Senatus definiuit, vtpote cùm ipſe quamplurima contra dictas communes ſententias ponderauerit. & contenderit, textum in d.l. ſi conſtante, & in d.l. vbi adhuc, non corrigere Authen. de æqualitate dotis, d. §. illud, collutione 7. imo omnia iura vnum & idem diſpoſuiſſe, ſiue in vnum, eundémque finem in tendiſſe. Quocirca ſtatuit n. 4. in verſ. quare ego: & n. 5. in fine in verſ. quare magis: & n. 6. &. 8. in fine, & n. 9. quod in eo articulo, à quotempore incipiat competere actio mulieri ad dotem repetendam, leges Codicis, ff. & authent. nullam habeant inter ſe diſcrepantiam, imò attento effectu idem importent: & ita Iureconſultum, in d.l. ſi conſtante, conſideraſſe dotem tanquam quid diuerſum à facultatibus mariti, ex ratione l. quamuis 78. ff. de iure dotium, & voluiſſe in hac materia eſſe conſiderandum, vtrum facultates mariti quocunque modo conſideratæ, ſufficientes ſint ad dotis ſolutionem: & tunc vxor non poſſit dotem repetere: ſi vero non ſint ſufficientes, vt ex illis dos poſſit obtineri, concedatur mulieri dotis repetitio, vt videtur probare text. in l. ſeruum, 21. ff. de manumiſſion. & agnoſcunt Baldus Nouellus, Iaſon, & Crotus, quos ipſe Barboſa refert n. 6. infert ibid. quòd quamuis maritus habeat bona, ex quibus poſſit ſatisfacere creditoribus, & tamẽ facta ea ſatisfactione, non ſuperſunt ei bona, ex quibus dotis exactioni poſſit ſatisfacere, competit mulieri repetitio dotis: textus autem in d. authen. de æqualitate dotis. §. illud, quod nihil circa prædicta innouauerit, ſed potius ab illis receperit declarationem: ſicq́ue verba illa. Inchoante male vti ſubstantia ſua: debeant intelligi iuxta d.l. vbi adhuc, explicatam, vt ſup. vt ſcilicet dicatur martius male vti ſubſtantia ſua, ab eo tẽpore, quo conſtiterit, ipſius facultates non ſufficere ad dotis exactionem. Et hæc in effectu Petrus ipſe Barboſa, ex n. 2. vſq. ad n. 23. diffuſa, & longa ſerie, vt non facilè ad ſummam, & reſolutionem certam reduci valeant, prout nunc reducuntur. Verè tamen eiuſdem Authoris placitis, & obſeruationibus nec mens, nec animus meus conquieſcit, & communibus potius, & receptis ſententiis adhærendum putarem, cum caſus ſe offerret (prout Senatus fecit iuridicè) nec de facili ab eis recedecdum in actu practico admoneo. Vt putà cùm textus, in dicto §. illud (vtcunque verba retorqueantur, & conſiderationes illæ Barboſæ, ex num. 9. cum tribus ſeqq. eliciantur) negari non poſſit, quin aliquid de nouo, & præter deciſionem iurium antiquorũ induxerit, prout vtraque Communis intellexit vnanimiter: nam ſi ad ipſa iura antiqua ſe referret, aut ita pariter ſtatuere intenderet, non eo loquendi genere vſus fuiſſet: nec adeo principaliter in conſideratione habuiſſet, quod male vti ſubſtantia ſua inchoaſſet maritus, cum male vti inchoaſſe ipſum, contingere, ac verificari valeat, etiamſi tunc viri facultates ad dotis exactionem ſufficerent, cum in poſterum probabiliter timeatur, ne non ſufficiant, ſicque plenius conſulere dotibus, neceſſarium omnino fuerit. Poſito autem, quod Barboſæ eiuſdem contra communes Doctorum reſolutiones ſententia, in puncto iuris obtinere poſſet. de quo valde dubito; adhuc Senatus noſtri definitio rectiſſima ratione iuris, atque ex eiuſdem Authoris placitis proceſſiſſet. Statuit namque iterum dicto num. 13. vt aliter & tertio modo contrarias opiniones concordet; regulariter in articulo prædicto, quando maritus dicatur vergere ad inopiam, ſtandum eſſe regulæ dictæ l. ſi conſtante, explicata vt ſuprà. Limitari tamen regulam eandem, quando maritus ita abuſus eſt ſubſtantia, vt & bona propria, & dotalia diſſiparet ſine ſpe recuperationis: nam in his terminis (inquit ipſe) . conceditur mulieri repetitio dotis ab eo tempore, quo prædicto modo maritus incæpit male vti ſubſtantia, ex textu in dicto §. illud quoque. Cæterum hæc concordia, quamuis caſui præſenti[*] mirè conueniat, quo maritus præfatus, non modò propriis, ſed etiam dotalibus bonis malè vti inchoauit, vt ex actis proceſſûs apparet: nimis tamen reſtringit deciſionem textus in dicto §. illud; imo inanem eam reddit. Ea quoque ſimul requirit, vt locus ſit deciſioni dictorum iurium, quæ Interpretes omnes noſtri nuſquam requirunt, & quæ legis Partitæ deciſioni refragantur adeo expreſſim, vt ipsâ attentâ ſuſtineri non valeant vllo pacto, vt ſtatim videbitur. Iuxta aliorum autem interpretationem; & concor[*]diam (quæ quarta erit in propoſito articulo ſententia, & opinio) indubitatum equidem erit, Senatum noſtrum dotis exactionem, & repetitionem conſtante matrimonio præfatæ vxori conceſſiſſe iuridicè, nec ſeruando legis partitæ deciſionem, aliter ſtatuere potuiſſe, vt mox dicitur. Cumanus ergo num. 9. Caſtrenſis num. 4. & Duarenus, ad finem, in d.l. ſi conſtante: concordant hoc modo opiniones contrarias, quod textus, in dicto §. illud quoque, procedat, quando maritus culpa ſua cæpit vergere ad inopiam, vt quia ludendo, vel prodigaliter viuendo, non bene adminiſtrat res ſuas; tunc enim admittetur ad repetendam dotem mulier: quia probabiliter timet, quod in futurum efficietur non ſoluendo, quantumcunque attento præſenti ſtatu idoneus eſſe videatur. Sed vbi caſu fortuito cœpit vergere ad inopiam maritus, non admittetur mulier ad repetendam dotem, niſi ab eo tempore, quo conſtiterit, mariti facultates non ſufficere ad dotis exactionem, iuxta tex. in d.l. ſi conſtante, quam concordiam & tenuerunt Gloſſæ, & Bened. de Publi. & Palacios Rubios: & videtur probare, l. 29. tit. 11. partita 4. vt notauit ipſe Barboſa, in eadem l. ſi conſtante, numero 10. in verſic. inuenio tamen, qui tamen num. 11. & 12. per totum, conſtanter improbat eam: Et quamuis in terminis iuris etiam communis defendi poſſet Cumani, Caſtrenſis, & prædictorum relata concordia (prout ipſi loquuntur) rationibus etiam in contrarium conſideratis per Barboſam, ſatisfieri concludenter: cùm vere non modo intentioni, ſed etiam verbis dicti §. illud, ibi: Inchoante malè vti ſubſtantia ſua, mirè conueniat; idcirco, atque conſultò omittitur, quod dicta l. partitæ 26. 1. contrarietatem omnem diluerit expreſſim, & vbi caſu fortuito cœpit vergere ad inopiam maritus, etiam ab eo tempore, quo conſtiterit mariti facultates non ſufficere ad dotis exactionem, noluerit mulierem admitti ad repetendam dotem: ſicque Cumani, Caſtrenſis, & Duareni concordia recipitur in ipſa l. partitæ, dummodo tollantur verba illa, quæ addit Barboſa: Niſi ab eo tempore, quo conſtiterit, & c. Nam nec ab eo tempore admittitur mulier ex conſtitutione dictæ l. 29. Partitæ, vbi caſu fortuito cœpit vergere ad in opiam maritus. Id autem vt euidentius, & ad oculum appareat,[*] circa verba dictæ l. partitæ inſiſtere, cùm Scriptorum{ Vide alia in hac materia in fine, in addit ad iſtud cap. } omnium huius regni nullus hactenus inſiſtat, neceſſarium erit omnino: ſic etenim ius, in quo verſamur, dilucide ſciri, & explicari valebit, & quando iuxta leges Partitæ maritum vergere ad inopiam, vt dos repeti poſſit conſtante matrimonio, dicatur, radicitus explanabitur. Conditores ergo dictæ l. 26. titul. 11. partita 4. in hunc modum loquuntur: Baratador, è deſtruidor ſciendo el marido de lo que vuiere, de manera què entendieſſe la muger, que venia el marido a pobreça por ſu culpa, aſſi como ſi fueſſe jugador, ò vuieſſe en ſi otras malas coſcumbres, porque deſtruyeſſe lo ſuyo locamente, ſi temiere la muger, que le deſgaſtara, ò le malmetera ſu dote, pudele demandar por juſticia, que le entreque della, ò que le de recaudo, que la non enagene, ò, que la meta en mano de alguno que la guarde, è que gane con ella derechamente, ò de las ganancias guiſadàs, è honeſtas, que les de dellas onde viuan, è eſto puede fazer en eſta maneta, maguer dure el matrimonio. Et hactenus in prima parte, in qua (vt vides) adeò mulierum dotibus proſpectum eſt, vt non dicatur, ſi euidentiſſime conſtaret maritum ad inopiam verſiſſe, prout dicitur in d.l. ſi conſtante. Sed opinioni, aut credulitati vxoris totum hoc videatur relictum: dicitur namque, demanera que entendieſſe le muger. Et iterum, ſi temiere la muger, ſicque loquitur, quando in dubio verſatur, nec de inopia mariti certa eſt ſiue quando euidenter adeo non conſtat, prout in eadem l. ſi conſtante, requiritur: quamuis (vt ego arbitror) negari non poſſit, quin iudicis arbitrio id definiri debeat ex tempore, & ad iuris regulas & doctrinas reduci id, quod opinioni, vel credulitati vxoris videtur relictum: aliàs namque extra caſum etiam, & intentionem legis ipſius, liberum eſſet vxori cuicunque exigere dotem conſtante matrimonio, vel eò tantùm, quòd crederet, aut timeret in dicta l. expreſſum; quod eſſet maximum abſurdum, & his omnibus contrarium, quæ in probatione inopiæ, aut vſus mariti Doctores illi requirunt, quos ad initium huius càp. commemoraui. Deinde, ſi verum amamus, & verbis expreſſis eius l. adhæremus, fateri oportet, legem eandem Partitæ in conſideratione non habuiſſe, an bona mariti ſufficiant ad dotis ſolutionem, vel exactionem; nam etſi & maximè ſufficientia eſſent, adhuc lex illa conſulit vxori, vt baratador, è deſtruydor ſciendo el marido de lo quo vuiere, poſſit ſtatim vti remedio dictæ l. ſi conſtante. Et dotem exigere ſicque cum verba dictæ, l. conueniant etiam marito, qui ad dotis ſolutionem habet bona ſufficientia, imo & ei, qui ampliora, & maioris quantitatis bona obtineat, modò, ſea baratador, è deſtruydor; conuenit quoque legis ipſius diſpoſitio, vt ſub ea comprehendatur præcisè; in quo equidem lex ea Partitæ, & ſententiam Cumani, & Caſtrenſis, & ſequacium ſequuta eſt (de qua ſuprà) ac etiâ amplexa rationem illam, quia probabiliter timet, quod in futurum efficietur non ſoluendo, quantumcunque attento præſenti ſtatu id oneri eſſe videatur. Sequuta quoque eſt communiorem Gloſſarum, & Interpretum noſtrorum ſententiam, relatam ſuprà numero 11. quod poſt iura Authenticorum non requiratur, maritum eſſe inopem; ſed ſatis eſſe, quod ipſe incœperit malè vti ſubſtantia ſua. Sequitur etiam, remedium pinguius in hoc datum mulieribus per ius Authenticorum. Erant enim prodita alia remedia, vt vtrumque rectè aduertit Gregorius Lopez ibi, verbo, ſi fueſſe. Et ipſum exemplum tradiderunt Cumanus, Caſtrenſis, & ſequaces (vt ſuprà vidiſti) vt ita lex ipſa videatur eorum ſequi ſententiam, & veſtigia, præterquam in eo, quod ſuprà annotaui: & cum ea l. Partitæ conuenire videtur Maſtrillus deciſ. 132. ex n. 3. vſq. ad 8. vbi non attendit, an diues, vel pauper ſit maritus, ſed an ſit ſuſpectus, de dilapidatione. Et ſpecificè Curia Philippica 2. parte, del iuyzio executiuo, ſ. pedimiento. num. 7. ibi, durante el matrimonio, Et ibi, mas aunque otra ocaſion. Denique inquit eadem l. 29. partitæ, in ſecunda ſui parte, in hunc modum. Mas ſi el marido fueſſe de buena prouiſion en aliñar, è endereçar lo que ouieſſe, è non malmetieſſe lo ſuyo locamente, ſegun que es ſobredicho, maguer vinieſſe a pobreça por alguna ocaſion, non podria la muger demandar la dote, mientras que duraſſe el matrimonio. E en tal razon como eſta ſe entiende lo que dize el derecho, que la muger que mete ſu cuerpo en poder de ſu marido, que nol deue deſapoderar de la dote quel dio. Et hactenus in ſecunda parte, in qua etiam apertè denotatur, nuſquam eam legem in conſideratione habere, quod maritus habeat bona ſufficentia ad dotis exactionem, vel non habeat;ſed principaliter inquiri, an male vti ſubſtantia ſua inchoauerit, vel non inchoauerit, vt vno caſu concedatur remedium dictarun legum; altero verò denegetur ob rationem illam, è en tal razon como eſta, &c. Indeque ſtatuitur vnum expreſsè, cuius contrarium ex communi Interpretum placito receptum fuerat vnanimiter; videlicet, quòd etiamſi maritus ſine culpa ſua ob infortunium incidat in paupertatem, ſiue incipiat vergere ad inopiam, competat mulieri repetitio dotis, ſicuti obſeruauit Barboſa; & ob id Cumani, & Caſtrenſis reiecit concordiam in dicta l. ſi conſtante, n. 11. Contrarium autem dicta lex Partitæ quaſi in neceſſariam conſequẽtiam prioris deciſionis primæ partis, ſtatuit, non modò iuridicè, ſed etiam æquè: & in hoc dicit notandam illam legem Gregorius Lopez ibi, verbo, maguer vinieſſe. Ex qua (vt ego conſidero) Cumani eiuſdem diſtinctio probatur in omnibus, & iuris communis dubia, atque Interpretum contrarietates, ita expreſsè diſſoluuntur, vt amplius de huius regni lege, ſiue expreſſa conſtitutione ambigi non valeat, certumq́ue ſit, dotem conſtante matrimonio repeti poſſe, ſi maritus malè vti cæperit ſubſtantia ſua, Quod amem in caſu præſenti vti malè inchoa[*]uerit præfatus maritus, non modo ex his, quæ numeris præcedentibus, adnotaui, ſed ex aliis quoque duobus deducitur manifeſté: ac primum equidem, quod ipſemet maritus fideiuſſionis actum, ac maximè pro patre ſuo ſæpè exercuerit, pro eo namque fideiuſſit[*] pluribus vicibus, & pro aliis etiam; maritus autem ſi fideiubeat ſæpè, dicitur vergere ad inopiam, & malè vti ſubſtantia ſua, & poteſt vxor conſtante matrimonio dotem repetere: ita ſanè ſcripſit Surdus, in conſil. 114. num. 15. lib. 1. qui, citat Angelum ita dicentem, in l. perſonam, §. 1. per illum textum, ff. de pactis. Alexander in terminis, in l. ſi conſtante, num. 14. vbi Iaſon, num. 158. Baldus Nouel. num. 48. Crotus, in repetitione prima, num. 22. ff. ſoluto matrim. Palacios Rubios, in repetit. cap. per veſtras, §. 18. num. 9. & vltra eum Andreas Gaill. practicarum obſeruat. lib. 2. obſeruat 73. num. 15. ibi: Tertiò, ſi facilis ſit in fideiubendo, is enim malè dicitur vti ſubſtantia ſua, & ad inopiam vergere, qui pro aliis frequenter fidem ſuam interponit: quod eſt ſingulariter notandum, ſecundum, Alex. & Iaſon, ſupra. Petrus Barboſa, 3. parte, l. primæ. ff. ſoluto matrimonio, num. 58. vbi adiicit, quod fideiuſſio ex ſe, cenſetur actus damnoſus, & oneroſus, vt in l. ait Prætor. 7. §. non ſolum, & ibi Gloſſa, in verbo, doceat. ff. de minoribus. Et per Surdum, dicto conſil. 114. ex num. 5. lib. 1. Muños de Eſcobar, comput. 16. num. 8. vbi quod[*] ſapit ſtultitiam, vt ibi probat. Et poſt Barboſam, vbi ſuprà infert, quod generale mandatum cum libera adminiſtratione habens, non cenſetur habere ad hoc, quod poſſit pro aliis fideiubere, quia tunc diceretur magis diſſipare bona, quàm adminiſtrare, vt colligitur ex mente dictæ l. in perſonam, §. 1. ff. de pactis, & l. 3. §. ſi filius, ff. de peculio. & l. ſeruus inſcio. ff. de fideiuſſoribus, & proſequitur Corta, Caballinus etiam, quos ipſe Eſcobar recenſuit, & num. 9. adnotauit, quod fideiubens, dicitur male vti ſubſtantia ſua; Fontanella etiam, adduxit nonnulla, de pact. nuptial. clauſula 4. gloſ. 26. n. 13. & 20. Demum & ex alio colligitur, quòd qui pecunias ſub vſuris frequenter accipit, dicitur ſubſtantia ſua[*] malè vti, quia vſuræ voraces ſunt, & exhauriunt facultates hominum, text. in cap. 1. de vſuris in 6. cap. 4. eod. titulo. & cum Iaſone, & aliis, ita in terminis dictæ l. ſi conſtante, annotauit Andreas Gaill. practicar. obſeruat. lib. 2. dicta obſeruat. 83. num. 16. & antea dixerat n. 13. ad inopiam vergere, & male vti ſubſtantia ſua, dici[*] eum, qui accepti & expenſi nullam rationem habeat, ſ ſupra vires patrimonij ſumptus faciat, & plus conſumat, quàm eſt in facultatibus, & annuis redditibus: & Ciceronis locum expendit. Et hactenus de his, & de prima Senatus definitione; qui tamen etſi dotis repetitionem mulieri conceſſerit, non tamen integrè, ſed in ea dumtaxat quantitate, quam verè numeratam fuiſſe conſtitit ex inſtrumentis, & actis proceſsûs. In ea verò parte, de cuius promiſſione, & non de vera numeratione apparebat, tametſi eidem mulieri iura ſua reſeruauerit contra maritum, & eius hæredes ſoluto matrimonio, reſtitutionem tamen non conceſſit de iure, provt notum eſt; atque ex his conſtat dilucidè, quæ cum Communi, in initio huius cap. adnotaui. Quod attinet verò ad ſecundum dubium, & articulum, vt diſtinctius procedatur, obſeruandum erit primo loco, legis 2. C. de pignor. & hypoth. deciſionem,[*] ſingularem eſſe, & notabilem ad hoc, quod creditor, qui habet ſpecialem, ac generalem hypothecam, tenetur prius ex bonis ſibi ſpecialiter obligatis debitum exigere, nec poteſt poſterioribus creditoribus contradicentibus, ad bona generaliter ſibi hypothecata recurrere, niſi in ſubſidium, bonis ſcilicet ſpecialiter obligatis ad debiti exactionem non ſufficientibus. Ita ſane ex eo textu deduxerunt omnes Scribentes communiter, tam in eadem, l. quam aliis multis in locis, quos referunt, & materiam exornant, atque declarant latiſſimè.   Neguſantius, de pignoribus, in ſecundo membro quintæ partis principalis, n. 51. & in. 1. membro 8. partis num. 20.   Didac. Couar, variarum, lib. cap. 18. vbi vide omninò.   Petr. Paul. Pariſius, in conſilio, 50. ex numero 31. cum ſeq. lib. 1. & in conſil. 103. num. 13. & ſequent; lib. 3.   Aloiſius de Leo in eadem, l. 2.   Magonius, deciſion. Florentina 124.   Rolandus à Valle, in conſ. 36. lib. 4.   Nicolaus Boërius, deciſione 332.   Cremenſis, ſingulari 54.   Puteus, deciſ. 37. lib. 1.   Octauianus Cacheranus, deciſione 152. vbi vide omninò.   Vincentius de Franchis. deciſ. 5.   Hieronym. Gabriel, in conſil. 41. ex num. 5. cum ſeq. lib. 1.   Ludouicus Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 4. c. 7. n. 21. cum ſeq.   Oſaſcus, diciſ. 159. num. 7.   Petrus Surdus, deciſione 44. per totam, & in conſ. 495. lib. 4.   Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. q. 93. n. 13.   Latiùs in conſ. 50. per totum, vbi repetit omnem materiam.   D Franciſcus Sarmientus, ſelectarum lib. 7. cap. 5.   Velaſques Auendañus, in l. 46. Tauri, gloſ. 9. ex n. 6. cum ſeqq. & de cenſibus, cap. 96. ex n. 9. & cap. 23. n. 15.   Alphonſus Azeuedus, in conſ. 38. n. 27. & ſeqq. vſque in finem conſilij.   Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 653. n. 6. & 7. fol. 693.   Fontanella, clauſula 5. gloſ. 18. p. 2. num. 86.   Alexander Trentacinquius, variarum reſol. lib. 3. titulo de pignoribus & hyp. reſolut. 5. per totam, fol. 227. vbi vide omninò.   Steph. Gratian. in addit ad deciſ 25. & 42. diſcept. lib. 1. cap. 38.   Anton. Faber. coniectur. lib. 6. cap. 13. & definit. 8. ad vitulum, c. de pignoribus, decad. 6. errore 3. & 4. fol. 117. & ſeq.   Alexander Raudenſis, de Analogis lib. 1. cap. 33. ex num. 1. vſque ad num. 18. vbi vide omninò articu[*]lum illum, quando hypotheca ſpecialis tollat generalem.   Ioan. Pag. in ſuis arreſtis, titul. de hypotheques, arreſt. 3.   Iacobus Cuiacius, recitation. ſolemnium in libros Codicis, ad titul. C. de pignoribus, in l. prima. ſub qua legit legem, 3. fol. mihi 862. & 863. in verſic. quæſtio huius legis 2.   Cardinalis Thuſcus practicarum concluſion iuris litera H, concluſ. 117. Ioan. Griuell. deciſi. 79. Senat. Dolani. Ex his autem authoribus, & communioribus Interpretum placitis (vt alia prætermittam, & ea duntaxat attingam,[*] quae ad propoſitum noſtrum, & confirmationem deciſionis Senatus attinent) ea deducuntur vnanimiter, In primis, dictæ l. 2. De pignoribus, deciſionem, introductam fuiſſe non fauore debitoris, nec hæredum eius. ſed ſecundi poſterioris creditoris: ideo quando agitur contra debitorem, vel hæredes eius opponi nõ poteſt excuſſionis exceptio. Et ita poſt Didac Couar. & alios rectè deduxit Petrus Surdus, dicta deciſione 44 num 10. Ioan. Gutierrez, lib. 3. practicarum, dicta quæſt. 93. num. 3. Alexander Trentacinquius, variarum reſolut. lib. 3. titulo de pignor. & hypothec. dicta reſolut. 5. num. 8. ibi, Tertiò declaratur, non procedere aduer ſus debitorem ipſum, vel aliquem ex eius hæredibus poſſidentem quamlibet rem ex his, quæ in generalem hypothecam veniunt, nam non facta excuſſione ſuper ea re, quæ ſpecialiter ſibi fuerat obligata, poteſt creditor agere ad remſub generali hypotheca comprehenſam aduerſus poſſeſſorem inſolidum, l. creditoris, ff. de diſtractione Pignorum, &c. Et idem velut expreſſe ſentit Molina de Hispanorum primog. lib. 4. dicto cap. 7. n. 21. in verſic. quod ea ratione. Et renuit Cuiacius, recitation ſolem in lib. Codicis ad d.l. 2. vbi inquit, quod quæſtio dictæ l. 2. ſæpè vſu venit, & agitatur, creditore, ſpeciali hypotheca omiſſa, excutiente cætera bona, quæ forte ſunt cariora debitori, aut pretioſiora, vel amœniora: debitore autem prohibente priùs iri ad cætera bona, quàm ſit excuſſa ſpecialis hypotheca, quem vtique magis audiet Iudex. Agitatur etiam hæc quæſtio inter priorem, & poſteriorem creditorem hypotecarurm, quo caſu lex ipſa 2. id decidit, quod ſupra diximus, & vetiùs quidem; nam & hæc erat vulgaris conuentio (vt Cuiacius idem obſeruat) id eſt, quae vulgò apponi ſolebat in contrahendis pignoribus, re certa pignori ſpecialiter obligata, ac deinde generaliter omnibus bonis, vt ita demum creditor ius pignoris exerceat iu cæteris bonis, ſi de re pignori obligata ſuam pecuniam ſeruare non poſſet: & iterum in verſic ſed vt reuertamur: vbi inquit, quod lex ipſa 2. deciſionem ſuam ducit ex vulgari conuentione, qua idem ſolebat caueri inter debitorem & creditorem, quam lex habet pro impoſita: & hactenus Cuiacius. Secundò deducitur, textum in l. creditoris, ff. de diſtractione pignorum. quæ ait, in arbitrio eſſe creditoris, ex pignoribus ſibi obligatis, quae detrahat, quæ perſequatur: non intelligi de creditore, cui ſpecialiter res certa obligata eſt, & generaliter omnia bona; vt ſcilicet ex eis eligere poſſit rem, quam velit diſtrahere, quod non poteſt, ſed excutere debet primùm ſpecialem hypothecam. Sic que ea lex loquitur de creditore, cui ſpecialiter plures res obligatæ ſunt, vt poſſit eligere; vel de creditore, cui omnia bona obligata ſunt, vt poſſit eligere, quod volet; non de creditore qui ſpecialiter quædam, & generaliter omnia. bona obligata habet. Sic etiam, & l. 2. in prima parte, ff. qui potiores in[*] pig. habeantur, non loquitur etiam de eo, qui ſpecialem, & generalem, hypothecam habet ſed de eo, qui generalem tantùm, quem ait in aliis bonis debitoris, quæ volet excutere ex generali hypotheca, præferri poſteriori creditori, qui habet ſpecialem hypothecam. Quod eſt æquiſſimum & confirmatur ex l. generaliter, C. qui potiores in pig. hab. & ita præfatæ duæ leges intelligi, atque conciliari debent, provt intelliguntur, atque conciliantur per Cuiacium, in d.l. 2. C. de pignoribus, quò loci rectius explicauit, quàm explicaſſet lib 11. obſeruat. cap. 32. qui hallucinando, loco verbi generaliter, repoſuit verbum ſpecialiter, provt etiam hallucinantes eſt Antonius Faber, coniectur. lib. 6. cap. 13. qui pro cætera bona. legit certa bona. Deinde & tertiò deducitur legis eiuſdem 2. deciſio[*]nem, ex æquo & bono ſicq́ue ex æquitate potiùs, quã ex rigore iuris introductam, & eſſe exorbitantem. & non trahendam extra ſuos rerminos: quod latius fundat, & æquitatis rationem conſiderat Ioannes Gutierrez, dicto conſil. 50. num. 2. num. 6. vbi vide, & poſt alios Authores Surdus, d. deciſ. 44. num. 10. & 11. & aſſentit apertè & Molina, lib. 4. dicto c. 7. in verſic. quod ea ratione:æquitatis autem rationem, & ipſius l. diſ[*]poſitionem procedere abſque dubio, ſiue hypotheca generalis in obligatione primi debitoris præcedat, & ſpecialis, & ſequatur:ſiue præcedat ſpecialis, & ſequatur generalis: atque etiam, ſiue obligatio poſterioris creditoris ſit ſpecialis, & generalis ſimul, vel generalis, aut ſpecialis tantùm. Provt rectè deduxit poſt Neguſant Couar. Pariſium & Ripam, Molina, dicto cap. 7. num 21. in fine, & idem tenuit surdus, dicta deciſ. 4. num. 1. & duobus ſeqq Ioannes Gutierrez, dicto conſ. 50. num. 7. & num. 10. Alexander Trentacinquius, variar. reſolut. lib. 3. titulo de pignoribus, dicta reſolut. 5. ex num. 2. vſque ad num. 4. Rurſus & quartò deducitur, l. eiuſdem 2. deciſio[*]nem procedere etiam in priori creditore habente hypothecam ex cauſa dotis: ſicque pignus ſpecialiter obligatum pro dote, eſt priùs excutiendum, antequã agatur ad bona generaliter obligata: quia dos non reperitur in hoc ſpecialiter priuilegiata, & in dote militat eadem æquitas, quæ in aliis rebus. vt opinantur Romanus, Ripa, & Couar. cum quibus Molina lib. 3. d. cap. 7. num. 21. in fine, & cum Baldo, Romano, Corneo, Ripa, Craueta, Couar. Hieronymo Gabriele, Petrus Surdus d. deciſione 44. num. 5. Ioannes Gutierrez, dicto conſil. 50. n. 18. & 18. Alexander Trentacinquius, dicta reſol. 5. num. 5. Cardinalis Thuſcus, practic. concluſ. iur. littera H. dicta concluſ. 117. n. 31. quod non otiosè, ſed ideo atque neceſſariò dictum, quod ſecundus hic articulus, ſiue dubium ſecundum præcipuum deciſionis Senatus in cauſa dotis, & ſpeciali hypotheca bonorum maioratus, ex cauſa ipſius fuerit excitatum. Denique & vltimò deducitur, in caſu dictæ l. 2. C.[*] de pignor. & hypoth. præſumi in dubio hypothecam ſpecialem ſufficientem eſſe ad ſatisfaciendum priori creditori, niſi ille probet contrarium: idque iuxta ſententiam Gloſſæ in ipſa l. 2. in verbo, redigere, quam ſequnntur Salicetus, Angelus, Iaſon, Ripa, Pariſius, Neguſantius. Rolandus, Couar. Cacheranus, cum quibus Ioannes Gutierrez d. conſil. 50. num. 3. Alexander Trentaciuquius, d. reſolutione quinta, numero finali. His ergo ita generaliter cognitis, & præmiſſis, vt[*] faciliùs & diſtinctiùs deueniamus ad reſolutionem articuli ſecundi principalis, in initio huius cap. propoſiti, vtrum ſcilicet deciſio dictæ l. 2. C. de pignorib. procedat etiam reſpectu bonorum maioratus, quæ ſpecialiter hypothecata, atque obligata fuerunt; Itavt vxor, cui bona maioratus ſpecificè hypothecata ſunt pro dotis reſtitutione, non poſſit in caſu præſenti ad generalem bonorum exactionem procedere, quæ aliis creditoribus obligata ſunt (plures enim creditores dicti mariti inſtabant) niſi prius bonis maioratus excuſſis, vt ex bonis liberis hypothecatis, cæteris, eiſdēq́ue mariti creditoribus ſatisfiat: obſeruandum erit primo loco Lud. Molinam, de Hispan. primog. lib. 4. cap. 7. num. 17. in eo dubio, an creditor poſſit bona maioratus, ſibi ex facultate ſpecialiter obligata, exigere, ſtantibus aliis bonis liberis, quæ tamen aliis creditoribus obligata sunt: ante alia præmiſiſſe, quod hæc quæſtio, quando debita, quibus bona libera obnoxia eſſe inueniuntur, ſunt debito, ex euo bona maioratus hypothecata ſunt, antiquiora, atque magis priuilegiata, nullam dubitationem habet: cum enim primi, atque magis priuilegiati creditores pro debitis ſuis in bonis liberis præferendi ſint, conſtat nihil intereſſe, an vltimus poſſeſſor nulla bona reliquerit, ſiue ea relinquar, ſed tot debitis antiquioribus obnoxia, vt ex eis non poſſit debitum, cui bona maioratus hypothecata ſunt, exigi, cũ bona non dicantur, niſi ære alieno deducto, l. ſubſignatum, §. bona, ff. de verb. ſignifi. cum ſimilib. Quamobrem verè dici poterit, hunc maioratus poſſeſſorem nulla bona reliquiſſe; & ita hunc caſum pro indubitato præmittit Molina, vt dixi. Præmiſit etiam Azeuedus in conſ. 37. num. 23. & 24. quo loci præmittit etiam alium & ſecundum caſum tanquam indubitatum, quoties inquam debita ex facultate, ſiue pro quibus bona maioratus ſunt hypothecata, conſtituta fuerunt durante matrimonio: tunc namque cum ex acceptatione bonorum multiplicatorum, remaneat ipſa vxor debitrix horum creditorum, non poteſt inſtare, vt creditores priùs bona recuperent ex ſpeciali hypotheca bonorum maioratus quàm ex generali bonorum liberorum, vt ibidem, obſeruat; & alium quoque & tertium caſum præmittit ipſe Azeuedus, de quo infrà ad tertium dubium. Dubitatio ergo tunc procedit, quando debitum ex quo bona maioratus hypothecata ſunt, eſt cæteris antiquius, atque magis priuilegiatum, tunc etenim (vt inquit ipſe Molina) quæſtio hæc ſemper difficilis viſa eſt. Et in terminis caſus præſentis deciſionis, & litis conſiſtit, vt puta cùm dicta vxor D. Luiſa de Salzedo, quæ bona maioratus, & ſic dicti ſoceri, & mariti habebat ſpecialiter hypothecata, & obligata pro reſtitutione dotis, cæteris omnibus mariti creditoribus eſſet antiquior, ſicut & debitum antiquius quoque erat, liberorum omnium bonorum reſpectu. Molina autem cum difficultatem huiuſce articuli perpendiſſet ex dicto num. 17. tandem concludit, duos caſus conſiderans: inquit namque, quod cum bona maioratus ex Regia facultate ſpecificè hypothecata ſunt poſt bonorum liberorum generalem obligationem, non poſſe ad generalem bonorum liberorum exactionem procedi, quæ aliis creditoribus obligata ſunt, niſi priùs bonis maioratus excuſſis: idque ex deciſione dictæ l. 2. C. de pignorib. & hyp. quam etiam in bonis maioratus obtinere affirmat. Et in ſecundo caſu, quando bona maioratus, & bona libera genericè obligata ſunt, idipſum ſtatuit contra Corneum, & alios, & arbitratur tunc, hypothecam bonorum maioratus, quæ cum liberorum hypotheca concurrit, non generalem, ſed potius ſpecialem dicendam eſſe: ita quod idem ius reſpectu harum hypothecarũ. quod reſpectu hypothecæ ſpecialis, & generalis ſtatuendũ ſit, provt latius hoc exornat d.n. 17. vſque ad n. 32. ex quo in effectu (ſi originaliter prælegatur) rationes præcipuæ quæ deducuntur, ad tres reduci debent. Earum prima eſt, ad conſtituendam hypothecam[*] principio ſuper bonis maioratus, ſufficere, quod bona libera tempore obligationis contractæ non adſint, vel quod ea, quæ eo tempore maioratus poſſeſſor habuerit, prius obligationi ſubiiciantur: quod conſtat ex verbis facultatum, quæ ad bona maioratus hypothecanda conceduntur, non enim obligatio bonorum majoratus debet pendere vſque ad tempus exactionis ſed illicò contrahitur: quamuis tempore exactionis non ſimpliciter, ſed ita demum, ſi alia bona libera non extant, exequenda ſit. Id namque non ad ſubſtantiam, obligationis, ſed ad executionis, vel exactionis ordinem attinent. Hoc ita ſuppoſito (inquit idem Molina) conſtare in caſu de quo agitur, iam non agi de bonorum obligatione, cum ea à principio deficientibus bonis liberis rectè contracta fuerit, ſed ſolum de executionis ordine. Verumenimverò, vt rationi Molinæ ſatisfacimus, nega ri non poteſt, quin de executionis ordine quamuis ſolum agatur, bona libera tempore executionis extare, ſufficere debere, vt niſi priùs ipſis excuſſis, ad bona maioratus perueniri non valeat: nam in dubio, & in facultatibus, quæ ad bona maioratus hypothecanda, vel obliganda deficientibus bonis liberis conceduntur, cum inquiritur, quo tempore verificanda ſit hæc conditio, tempore ſcilicet contractæ obligationis, an executionis eiuſdem.? Molina ipſe eod. cap. n. 8. fatetur eruditè, vtroque tempore, tam contractæ obligationis, qum executionis eiuſdem, clauſulam hanc verificandam, adeo vt nec valeat obligatio bonorum maioratus, facta à principio bonis liberis exiſtentibus, ſi bona libera prius obligata non fuerint, nec etiam poſſit fieri ex pòſt facto executio in bonis maioratus, ſi bona libera ternpore executionis extent: etiamſi à principio defecerint. Ecce vbi idipſum concedit Molina, quod contrariæ partis Authores conſtanter. contendunt, videlicet ex pòſt facto non poſſe fieri executionem in bonis maioratus, ſi bona libera eo tempore extent:ſicque ſufficit, ad exactionem, & obligationis executionem, id neceſſarium eſſe, vt admitti non debeat eiuſdem Molinæ ſolutio, ſiue euaſio, quam tradit d. cap. 7. num. 19. quæ verbalis potiùs, quàm realis videtur. Ingeniosè tamen, atque ideo per eruditiſſimum Virum conſiderata, vt difficulta tem propoſitam euaderet, ac rationem illam, quam dicto num: 7. tradidit, quòd cùm regula fit, quòd non poſſit perueniri ad alienationem, vel hypothecam bonorum maioratus, bonis exiſtentibus (vt ipſe per totum illud caput oſtendit, & hoc vltimo ſuas ipſas reſolutiones, & doctrinas generales infringit) conſequens eſt (vt idemmet enuntiat) vt verba facultatis ſecundum iuris diſpoſitionem interpretanda ſint. Apparet ergo, primam hanc rationem dilui manifeſtè: nec aliquid vrgere; conuinci etiam ex his, quæ ſtatim dicentur, & per Velazq. Auendañum traduntur in l. 46. Tauri, gloſſa 9. num. 7. & 8. quamuis Auendañus ipſe (ſicut nec cæteri) rationem hanc non expendat, ſicq́ue nec ſatisfaciat idem. Secunda ergo eiuſdem Molinæ ratio, in eo conſiſtit, quòd cùm bona libera pluribus hypothecis ſubiecta ſint, non poterit creditor antiquior in illis exactionem facere abſque pluribus litibus & controuerſiis, quæ inter ipſum, & alios creditores neceſſariò tractari debent:ſicut in ſimilibus negotiis frequenter per longiſſimum temporis ſpatium tractari ſolent. Ideóque ſuccedit regula, quod quando aliquis tenetur facere excuſſionem in bonis alterius, ab excuſſione facienda liberatur, ſi ſuper eiſdem bonis aliqua lis inter ipſum, & alios creditores eſſe ſperatur; imo in eo caſu poterit abſque excuſſione ad bona, quæ abſque lite & controuerſia ſibi debentur, recurrere, omiſſis bonis litigioſis, vt ipſe Molina, d. cap. 7. n. 30. & 31. vtrumque notauit: & de hoc vltimo citauit textum, in l. à diuo Pio, §. ſi ſuper rebus, verſ. ſed & illud, ff. de re indicata. Verùm nec iſta ratio quicquam concludit, nam ſi ad lites, & controuerſias conſideratio habeatur, maiores equidem lites, & controuerſiæ erunt, opinione ipſius Molinæ retenta, quam tenendo contrariâ, excogitari valeant; provt ex his, quæ inferiùs adnotabuntur, conſtabit, atque ex traditis per Auendañum, d. gloſ. 9. l. 46. Tauri. n. 9. in fine. & in terminis ita obſeruauit P. Molina, tom. 3. de iuſtitiæ & iure, diſp. 353. ad finem, in verſ. ad primã verò confirmationem; imo & Lud. ipſe Molina, lib. 4. d. cap. 7. num. 31. in fine, fic etiam agnouit, & propter id de ſuperiori ſententia relata, quàm tenuit, dubitauit, vt apparet ex illis verbis: Item dubium etiam eſt, an poſſit excuſſio bonorum liberorum vitari ex eo, quod in eorum exactione lites cum aliis creditoribus ſperentur: dum multo maiores valeant ſuper exactione in bonis maioratus facienda reſultare, contendentibus ſucceſſoribus non poſſe ad bona maioratus, bonis liberis exiſtentibus deueniri: deinde ſi ex natura maioratus tacita, & ſubintellecta, etſi non exprimatur ex præſumpta etiam inſtitutoris eiuſdem voluntate id fieri debet, quod hi Authores contendunt, qui opinionem Ludouici Molinæ impugnant, parum equidem intereſt, quod lites, & controuerſiæ futuræ ſint, necne, cùm ratio iuris, & primogeniorum primordialis ipſa natura, non litium timor, aut euentus nos adducere, atque excitare debeat, vt ad oculum patet. Tertia denique & vltima Ludouici Molinæ ratio ab æquitate deducitur:ſi enim debitum, pro quo bona maioratus hypothecata ſunt, ex bonis liberis exſoluendum eſſet, facilè omnia bona libera maioratus poſſeſſoris in hoc ſolo conſumerentur: omneſque alij creditores, qui frequenter egentes, atque pauperrimi eſſe ſolent, creditis ſuis fraudarentur, cum vt plurimùm debita hæc maximæ quantitatis eſſe ſoleãt, quod nimium rigoris contineret, ſicque maiorem æquitatem eadem opinio, inducit, quam admiſſam vidit ipſe Molina, dum ſemel is caſus accidiſſet, provt ipſe profitetur, & ab æquitatis ratione adducitur, lib. 4. dicto cap. 7. numero 31. in verſ. quibus adiicitur. Verè tamen nec iſta tertia ratio ſuadet, ex æquo id fieri, quod ex iure fieri non valeat; nec debet attendi, quæ veritati, & iuris ſtrictæ rationi non innititur, vt in propriis terminis contra Molinam dixit alter Molina è Societate Ieſu religioſus, de iuſtitia & iure, disput. 653. ſub num. 6. verſic. ad ſecundam vero confirmationem, imo æquitas ea, quæ pro creditoribus conſideratur per Molinam, potius eſt iniquitas, ſicuti D. Franciſ. Sarmientus, ſelectarum libro 7. capite 5. ad medium, latiùs deducit, & ſtatim dicetur. Pauperes verò creditores ſibi imputent, & videant cum quo celebrant ſuos contractus, & qua ſecuritate contrahant, vt inquit religioſus ipſe Molina, dicto loco in verſic. ad ſecundam vero confirmationem, & per hæc (vt vides) remanet ſatisfactum fundamentis tribus relatis Molinæ, quibus hactenus nullus ita ſpecificè ſatisfecit, ſicut nec ipſa ponderauit aliquis ita diſtinctè. Sicque Senatus Regij Hiſpalenſis definitioni non obſtant aliquo modo: vel eo etiam quòd ipſemet Molina agnouit libenter eod. cap. 7. num. 30. in fine. & num. 31. quod quando aliquis tenetur facere excuſſionem in bonis alterius, ab excuſſione facienda liberatur, ſi ſuper eiſdem bonis aliqua lis inter ipſum, & alios creditores eſſe ſperatur, poteſtque tunc abſque excuſſione ad alia bona recurrere, quæ abſque lite, & controuerſia ſunt, per text. in d.l. à diuo Pio, §. ſi ſuper rebus, in verſ. ſed & illud: at in caſu præſenti, ſuper quo Regius Senatus definiuit, bona maioratus maximis litibus, & controuerſiis erant affecta, vt pote cum factus eſſet proceſſus creditorum, & omnes inſtarent ſuper bonis inſtitutoris maioratus eiuſdem, atque ex debitis ab eo contractis ante maioratum ipſum inſtitutum, & in maxima quantitate eſſent nonnulli antiquiores, quàm ipſa dos, vt ex proceſſu apparet, ſicque habemus caſum legis expreſſum, quem Molina non expendit in dicta l. 2. C. de pignor. & hypothec. in illis verbis: Ideoque ſi certum eſt. Certum namque eſſe, quod creditor poſſit ex bonis ſpecialiter obligatis vniuerſum redigere debitum, lex eadem requirit; nec bonis incertis, aut litigioſis contenta fuit aliquo modo. Et ita poſt Authores alios notauit Surdus, d. deciſ. 44. n. 21. & 22. idq́ue cum bona maioratus litigioſa ſunt, atque ob eam rationem ad bona libera deueniendum contenditur, abſque dubio verum eſt. cum etiam bonis non litigioſis extantibus, fieri ita debuiſſet, iuxta opinionem, quam defendimus contra Molinam. Cum verò vt ad bona maioratus deueniretur, allegatetur bona eſſe libera, ex quo fortior ratio militat, nec deueniri poteſt ad bona maioratus, niſi in defectum eorum, obſeruari iuridicè deberent illa, quæ ex Velazq. de Auendaño. in d.l. 46. Tauri, gloſſa 9. n. 9. inferiùs adnotabitur. Succedit itaque ſecunda & omnino contraria alio[*]rum opinio, quòd ſcilicet vxor pro dote, vel alius quicũque creditor, cui bona maioratus ſpecificè obligata ſunt, teneatur prius ex bonis liberis debitum exigere, nec aliter ad bona maioratus deuenire valcat, quàm in defectum bonorum liberorum: ſicq́ue creditores poſteriores, quibus bona libera obligata ſunt, ſiue ſpecialiter, ſiue generaliter, ſiue vtroque modo ſimul non poterunt creditorem eundem compellere, vt ſpeciali hypotheca aduerſus bona maioratus autea vtatur, quam ad bona libera generaliter obligata deueniat; dictæ l. 2. C. de pignoribus, deciſio huic caſui poterit adaptari: ita ſane in eiſdem, in quibus verſamur, terminis contra Molinam ipſum defendunt conſtanter D. Franciſcus Sarmientus, ſelectarum lib. 7. cap. 5. Velazquez Auendañus, in l. 46. Tauri, gloſſa 9. ex num. 7. vſque ad num. 12. Azeuedus, in conſ. 38. num. 29. & 2. ſeq. Pater Ludou. Molina, tom. 3. de iuſtitia, & iure, diſp. 653. num. 6. & 7. Et ho[*]rum fundamenta (quæ validiora, & vrgentiora ſunt) ad ſequentia debent reduci. Ac primum equidem, certi juris eſſe, facultatem Regiam ad alienanda, ſiue hypothecanda bona maioratus, & obligationem etiam, ſeu hypothecâ ipſam eorum bonorum, intelligi ſemper, deficientibus bonis liberis, etiamſi in ea non dicatur, vt latè deducit, atque probat Molina, lib. 4. dicto cap. 7. numero 1. & quatuor ſeqq. & libro primo, cap. 10. numero 4. Auendañus, dicta gloſſa 9. num. 5. & ſeq. Azeuedus, d. conſilio 38. num. 16. cum ſeqq. vſque ad n. 23. Pater Ludou. Molina, dicta disputatione 653. á principio. Cum ergo debitum illud, pro quo bona maioratus ſpecialiter obligata reperiuntur, ex bonis liberis, & generaliter obligatis verè ſolui poteſt, nec eius ſolutioni debita alia vltimi maioratus poſſeſſoris impedimento ſunt, vt pote quia debitum, ex quo bona maioratus hypothecata ſunt, eſt cæteris antiquius (vt ſupra dixi) bona eiuſdem maioratus poſſunt dici, eidem debito exoluendo hypothecata non eſſe, cum nonniſi in defectum bonorum liberorum, tam tempore exactionis, quam obligationis hypotheca ex Regia facultate contrahi potuerit: ſicq́ue ad bona ipſa. niſi deficientibus bonis liberis deueniri non poteſt, & perinde habebitur, ac ſi alia debita antiquiora maioratus poſſeſſor habuiſſet, pro quibus bona maioratus hypothecata non fuiſſent; & ita ſpecificè pro hac parte argumentabatur Molina ipſe, de Hispanor. primog. lib. 4. d. cap. 7. num. 17. in verſ. prima namque facie videtur dicendum: & in idem tendunt rationes illæ Azeuedi, d. conſ. 38. num. 27. ad finem. & num. 28. & num. 16. cum ſeq. Patris Ludouici Molinæ, tom. 3. d. diſput. 653. num. 6. & 7. Auendañi, dicta gloſſa 7. l. 46. Tauri, num. 7. vbi inquit, contra ſententiam Molinæ ideo tenendum, quod maioratus, ſiue ex Tertio & Quinto inſtituatur, ſiue ex facultate Regia, & qualitercunque debita contraherentur, non aliter ad bona ipſa maioratus deueniri poteſt, quàm ſi bona libera priùs excutiantur. Et quod hæc tacita, ſine expreſſa conditio à natura perpetuitatis & indiuiduitatis ob conſeruationem primogeniorum neceſſariò & iuſtè deducta, præciſam formam inducit a lege ipſa, vel ab homine datam, & in fauorem poſſeſſoris maioratus, non creditorum poſteriorum inductam. Vnde neque volente priori creditore; neque ad inſtantiam poſteriorum, poteſt is creditor, qui bona maioratus ſpecialiter obligata habet, ſpecialem hypothecam attingere, ſed ex bonis liberis prius tenetur debitum exigere, ſi bona libera adſint: forma enim à lege præſcripta (vt ipſe Auendañus ſubdit) tm reſpectu perſonæ debitoris, quàm bonorum eius præcisè ſeruanda erit, vt in perſonis debitorum, & in remedio lege à diuo Pio, §. ſi ſuper rebus, ff. de re iudicata, vbi exemplificat, & vſque adeo id defendit, vt numero 9. & duobus ſeqq. dixerit idem Auend. non ſufficere, quod ſuper bonis liberis eſſet controuerſia, vt ad reliqua maioratus ſpecialiter hypothecata poſſet creditor deuenire, ſed fore neceſſarium omninò, deficere bona libera debitoris per conſummatam, & realem excuſſionem, & ſic non extare: litigioſa autem non verè deficiunt, provt latiùs ibi comprobat. Deinde & ſecundo pro eadem parte vrget, non poſſe creditorem compelli ad exercendum ius hypothecæ in certo pignore, ſed ſibi liberam facultatem relinqui, vt illud pro ſuo arbitrio in pignore, quod voluerit, exerceat, l. qui generaliter, ff. qui potiores in pignor. habeantur, l. creditoris arbitrio, cum ſimilibus, ff. de diſtractione pignorum: ergo non poterit antiquior credito compelli ad exercendam hypothecam aduerſus bona maioratus, tum quia id fieri non poteſt, niſi excuſſis prius bonis liberis, vt ſuprà diximus; tum etiam ex regula generali dictæ l. creditoris, quæ in hoc caſu limitari non valet ex decisione dictæ l. 2. C. de pignorib. quoad bona vinculata, & primogeniorum propter ipſorum naturam, & tacitam conditionem prædictam ſemper ſubintellectam. Et ita quoque argumentabatur ipſe Molina d. cap. 7. num. 18. qui cum iſtius, & præcedentis rationis vim perpendiſſet, non dubitauit in hunc modum ſcribere: Quæ omnia iuris rigore conſiderato vora eſſe videntur. Rurſus & tertiò facit, ad caſum de quo agimus, adaptari non poſſe deciſionem dictæ l. 2. C. de pignorib. cum in caſu illius legis vtrumque pignus, generale ſcilicet, & ſpeciale, ſimul à principio conſtitutum, ſiue obligatum eſſet purè, & abſque aliqua conditione, vnum, atque alterum exigi poſſet, ſi creditores poſteriores non reſiſterent. In caſu autem de quo agimus, etiam poſterioribus creditoribus non reſiſtentibus, non poſſet ad bonorum maioratus alienationem perueniri, niſi in bonorum liberorum defectum, ſub hac namque conditione à principio obligatio contracta fuit. Et hactenus Ludouicus ipſe Molina. eod. c. 7. n. 31. in verſic. cæterum. A quo in effectu deducuntur ea omnia quæ pro fundamento huius partis latiùs recenſuit Velazquez Auendañus dicta gloſſa 9. l. 46. Tauri numero 8. per totum; qui in effectu idipſum concludit, quod Molina, & dicit veriſſimum eſſe intellectum dictæ l. 2. C. de pignoribus, quod loquatur ipſa in bonis purè, non autem in bonis ſub eonditione obligatis: & ponderat verba eiuſdem l. ibi: Quæ nominatim ei pignori obligata ſunt: quæ de obligatione pura ſunt intelligenda. Neguſantium etiam, de pignoribus, ſecundo membro quintæ partis, numero 51. in principio, qui inquit, legem ſecundam intelligi, quando hypothecæ prioris creditoris ſunt puræ & ſimplices: & eodem modo, atque in propriis terminis noſtris intellexit Azeuedus, d. conſilio 38. numero 29. in illis verbis: Et quia hoc caſu ceſſat æquitas dictæ legis 2. quæ procedit in debitis puris, & abæque conditione aliqua ſoluendis: non verò procedit in debitis conditionalibus, prout ſunt hæc, virtute facultatum contractæ, debentur enim in bonis maioratus, bonis liberis deficientibus, & non aliàs. Prætereà & quarto loco facit, quod ſi in caſu præſenti æquitas præ oculis habeatur prout ex æquitate adducitur Ludo. Molina, vt contrariam partem ſuſtineat, vt ſuprà vidimus) æquius equidem videri debet, primogeniorum perpetuitati, & conſeruationi, in qua publica vtilitas verſatur, quàm priuatorum vtilitati proſpicere: ſicq́ue opinionem hanc potius quàm contrariam tueri; iuxta ea, quæ idemmet Molina latè ponderauit in ipſorum primogeniorum fauorem, lib. 2. cap. 1. per totum, Ioannes Gutierrez, canon. lib. 2. cap. 14. Pater Ludo. Molina, tomo 3. de tuſtitia & iure, & diſputatione 578. per totam, & diſputat. 576. num. 11. & 12. & ita æquitatem hanc ipſe Molina agnoſcens, & fundamentum hoc, atque præcedens ponderans, maturè & erudirè (vt adſolet) dicto cap. 7. libro 4. in fine dicti numeri 31. ſic concludit: Ideoque cum ſimilis caſus acciderit, de his deliberandum erit. Et ita (vt vides) non audet firmare ſuam ſententiam eo loco, nec in ea firmiter permanet. Et antea quoque dixerat, iuris rigore conſiderato, vera eſſe ea, quæ pro contraria parte, quam defendimus, expenduntur. Denique & quinto loco fortiter vrget; nam hæ facultates Regiæ eò pertinent, vt debitum, ſiue dos, quæ iure communi ſecura futura non eſt, priuilegio Principis ſit indemnis ab omni periculo, & ita ſubſidiaria eſt hæc hypotheca, in quibus ſubſidiariis hypothecis, dicta l. 2. C, de pignoribus, non procedit, ſed iure communi ſecura eſt dos, ſiue debitum aliud, pro quo bona maioratus obligata ſunt, ſecurum eſt, ſi bona ſint libera etiamſi aliis ſint poſt dotem conſtitutam obligata, vel vendita, vel aliter alienata, vt in l. aſſiduis, C. qui potiores in pignore. Ceſſat ergo hypotheca in dictis bonis maioratus, Neque aliquem mouerit, creditoribus fraudi eſſe videri: Quia & ſucceſſor maioratus eſt potior, & antiquior creditor, cum rebus maioratus rectè conſtituti, nullum poſſit eſſe antiquius debitum, vel potius, quam ſucceſſoris in ipſo: qui primo tirulum habet, non à debitore iſtius dotis, vt innuit textus, in l. liberto, ff. de ſolutionibus, & in l. prima, C. de bonis authorit. iud. poſſid. quas in id expendit, & ſuperiorem rationem ponderat contra Molinam D. Franciſcus Sarmientus ſelectarum libro 7. dicto cap. 5. cnucludit, quod æquitas quædam, quæ pro creditoribus ponderari ſolet, potiùs eſt iniquitas: quæ enim æquitas eſt, anteriori creditori adimere, vt poſteriori concedatur? quod nulla Cauſſa pia patitur, vt in dicta lega aſſiduis, ibi: Ne ius quod poſteriori datum eſt: & quod hoc ita videtur clarum, vt multis verbis opus non ſit: ac etiam, quod iſta obligatio rerum maioratus, quaſi indemnitatis erit accipienda, de obligatione loquitur textus, in in d.l. qui generaliter & textus, & Doctores, in l. finali, ff. ſi certum petatur, & hactenus Sarmientus, quem refert, & ſequitur Azeuedus, dicto conſilio 38. numero 29. in fine, & numero 30. qui vltra eum conſiderat ſingularem doctrinam Ioannis Andreæ, quam ſequuntur Alexander, & Decianus, ibi relati; ſcilicet quòd æquitas dictæ legis 2. non habeat locum, quotieſcunque obligatio, & hypotheca ſpecialis eſt ſubſidiaria ad generalem; ita vt deueniri non poſſit ad ſpecialem, niſi deficiente generali, prout eſt in bonis maioratus hypothecatis: addiderim ego, in omni obligatione ſubſidiaria id eſſe perpetuum, vt ad eam non poſſit perueniri, niſi cum ex priori non ſatisfit creditori, 1. C. de magiſtratibus conueniendis, auth. hoc niſi debitor. C. de ſolutionibus, cum ſimilibus. Apparet ergo ſecundum hæc, Senatus Regij definitionem, vſque adeò iuri, & prædictorum Authorum reſolutioni conuenire, vt aliter Senatus ipſe de iure ſtatiere non potuerit: idque vel eò magis, quòd in caſu propoſito ex eiuſdem maioratus inſtitutoris ſpecifica diſpoſitione cautum fuerit, & expreſsè conuentù, vt bonis liberis deficientibus, bona maioratus pro dotis reſtitutione obligata remanerent, & non aliter; quo caſu Molina ipſe, qui in ſuperiori anceps ſemper, & dubius fuit, non dubitauit, vt ſtatim dicetur. Quoad tertium verò & vltimum articulum facilis[*] equidem videtur reſolutio, iuxta conuentionem contrahentium expreſſam, & verba illa pactorum matrimonialium, ac etiam inſtitutionis maioratus eiuſdem, de quibus ſuprà ad initium huius cap. & ibi maximè: Y no tuniere, ni dexare tantos bienes libres, de que la pueda pagar, lo que aſſi faltare po él todo, e por la parte, ſe pague de dos bienes deſte moyorazgo; que yo a falta de los dichos bienes libres del dicho mi hijo, è no de otra manera, obligo, è hypotheco los bienes, y rentas deſte mayoraz,go. In his nãque terminis ad ipſum abſque controuerſia agnouiſſe videtur Ludon. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. dicto cap. 7. n. 31. in finalibus verbis, ibi: Præſertim cum vt plurimùm ſoleant in obligationibus apponi verba, ex quibus deciſio dictæ l. 2. excluditur. Ex eiſdem etiam verbis, & conuentione partium, in eadem qua verſamur, quæſtione, eſſe locum, vel non eſſe deciſioni dictæ l. 2. C. de pignor. & hypoth. profitetur expreſſim Azeuedus, d. conſ. 38. n. 26. in fine & n. 27. & num. finali, & caſum præſentem in indiuiduo decidit Pat. Lud. Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, d. diſp. 653. col. vltimæ in principio, n. 6. in illis verbis: Satis perspicuum eſt, l. 2. C. de pignoribus, locum non habere, quando aliquid ſpeciali hypotheca eſt ſubiectum cum ea limitatione, vt præcisè maneat obligatum in defectum omnium bonorum liberorum, quæ ſimul generali hypotheca ſubiiciuntur, & conſequenter cum limitatione, vt priùs excuſſio fiat in eiſdem bonis liberis vniuerſali hypotheca ſubiectis, & poſtea in particulari hypotheca ſolùm in quantum defuerit ad integrum debitum foluendum: Imo in hoc ipſo caſu, nullus eorum, qui contra Molinam in quæſtione ſuperiori tenuerant, dubium aliquod habuit;ſed potius tanquam omnino indubitatum ſupponunt, quando adeſt expreſſa conuentio, provt ſupponere etiam Molina videtur in verbis relatis ſuprà. Et vltra conuentionem, id quoque ſuſtinent ex propria primogeniorum natura, & tacita illa conditione, ſi bona libera deficiant, ſemper ſubintellecta; vt ſuprà dicebam. Sunt etiam in eodem placito communiter Scribentes in terminis d.l. 2. C. de pignorib. quatenus dicunt, quod lex ipſa 2. non habet[*] locum, vbi inſtrumento pignoris, ſiue hypothecæ adeſt clauſula, ita tamen quod ſpecialis hypotheca generali non deroget, & è conuerſo, vel alia ſimilis. Ita ſanè ex Chaſſaneo, Didaco Couar. Cacherano, Rolando, Vincentio de Franchis, & Aſinio firmauit Ioan. Gutierrez, dicto conſ. 50. n. 20. & cum eiſdem, & Puteo, & Pariſio, Alex. Trentacinquius, variarum reſol. lib. 3. tit. de pignoribus, d. reſol. 5. n. 6. fol. 227. & n. 11. Azeuedus, dicto conſil. 38. num. 26. in fine, & n. 27. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iuris, littera H. concluſ. 117. n. 12. Antonius Faber in ſuo Codice, ad titulum C. de pignor. & hypothec. definitione 8. & quod hypotheca ſpecialis non tollat generalem, quando in inſtrumento adeſt clauſula aliqua, ex qua deprehendi poſſit, contrahentes generalem etiam remanerelyoluiſſe cum Caſſaneo, Pariſio, Cacherano, & Couarr. notauit Alex. Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 3. num. 3. fol. 304. & ita Senatus definiuit iuridicè, vt in initio huius cap. dixi. ADDITIO AVTHORIS Ad Caput proximè præcedens. ADduntur, atque adnotantur nonnulla, quæ poſt peractum, finitumq́ue Caput iſtud, ingenti ſtudio, & diligentia fuerunt examinata, & veram reſolutionem, atque explicationem recipiunt ex his ipſis, quæ ſcripta, traditaq́ue fuere ſupra, ex numero primo, vſque ad numerum 21. circa materiam, legis ſi conſtante, ff. ſoluto matrimonio, & l. vbi adhuc. C. de iure dot. Nam cùm diſceptatio præhabita ſit in eo articulo, quando ſcilicet, iuxta deciſionem dictæ legis 29. partit. maritus vergere ad inopiam dicatur, ſiue quid requiratur, vt dos repeti poſſit conſtante matrimonio per mulierem: inde emanauit alterius articuli, admodum aſſidui explanatio, à quo ſcilicet tem[*]pore, in rebus dotalibus, in arrhis etiam, & donationibus propter nuptias, item & in paraphernalibus, & aliis bonis extra dotem, conſtante, & ſoluto matrimonio, contra mulieres præſcriptio incipere, procedere, ac perfici valeat, ſi ad tertios deuenerint poſſeſſores. Quid denique, ſi ipſimet tertij, bonorum mariti poſſeſſores, aduerſus mulieres ipſas ex titulo, C. ſi aduerſus creditorem, iura ſibi, ex tacita, vel expreſſa hypotheca, in omnibus bonis mariti competentia, præſcribere intenderint; & de conſonantia, atque deciſione. 1 8. titul. 29. partit. 3. cum verbis, & deciſione d l. 29. tit. 11. partit. 4. quæ verè, & dilucidè explicari non valerent, niſi articulo prædicto præmiſſo, à quo tempore vxor poſſit conſtante matrimonio dotem repetere, & pro cæteris, nunc dictis agere, ab eo namque deſinit eſſe impedita, vt contra ipſam. quæ impedimentum remouere potuit, currat præſcriptio. Et in primis monendum lectorem duxi, Ioannem[*] Lupide Palacios Rubios, optimè intellexiſſe materiam iſtam, & percepiſſe deciſionem dictæ legis 29. partitæ 4. Is enim author in repetitione cap. per veſtras, de donation. inter virum & vxorem, §. 3. per totum, optimè explicat, qualiter per Iuriſconſultos, quorum reſponſis vtimur, & tempore Digeſtorum prouiſum fuerit vxori, vt etiam conſtante matrimonio poſſit ipſa dotem repetere, ſi maritus dotem diſſipabat. Poſtmodum autem ſuperueniſſe ius Codicis, per quod plenius prouidetur, provt explicat ibidem, numero 2. & addit, aliud etiam Codicis ius poſtea proditum, per quod pleniſſimè prouidetur, & multa adduntur ad l. ſi conſtante, provt etiam ibi: ſed iſta iura ſolum prouidiſſe, quando maritus cœpit diſſipare bona ſua, & ſic quando certum erat, maritum vergere ad inopiam; & propterea, quòd ſuperuenit ius Authenticorum, per quod pleniſſimè ipſis mulieribus conſulitur, & ſtatuit quòd licèt maritus ad inopiam non vergat, puta, quia eſt ditiſſimus, & eius bona ſufficiant ad dotis exactionem, & ad ſatisfaciendum creditoribus, & de eis potẽſt maritus commodè viuere: tamen eſt dubium, an vergat ad inopiam, quia incipit malè vti ſubſtantia ſua ludendo forſan, vel aliàs: nam & runc poteſt vxor dotem exigere; ita dicit tex. in auth. de æqualitate dotis, §. fin. collat. 8. & ſubdit ipſemet Author, quod ex dicto §. finali deſumpta fuit l. 29. titul. 11. partit. 4. & l. 8. titul. 29. partita 3. quæ dicunt, quod ſi maritus deuaſtat bona, vxor poteſt dotem repetere: & ſi non repetit, ab eo tempore poteſt contra eam præſcriptio currere in rebus dotalibus. Eiuſdem quoque l. partitæ 29. meminit idem Author, in repetit. ipſius cap. per veſtas, §. 24. quò loci adducit nonnulla ad ampliationem deciſionis illius text. & refert in primis quamplurimorum ſententiam, exiſtimantium, deciſionem ipſam procedere, etiamſi à principio maritus eſſet diues, & poſtea contracto matrimonio, ſine culpa ſua efficeretur pauper: nam & tunc vxor poteſt dotem repetere. Subdit ſtatim in hunc modum: Contrariam opinionem tenuerunt Cynus, Ioan. Fab. & multi alij; Hoſtienſis, Cardinalis, & alij, dicentes, quod paupertas viri non facit locum repetitioni, ſed mores viri: hanc opinionem approbat lex Regni præalleg. 29. tit. 11. part. 4. dum dicit, quod ſi maritus male non adminiſtrat, licèt caſu ad paupertatum venerit, non poteſt vxor ab eo dotem exigere, vt dicit illa lex, quàm in iudicando, & conſulendo ſequere, tam in foro Eccleſiaſtico, quàm in ſæculari. Deinde quoque infert Ioannes ipſe Lupi, poſt editam dictæ l. partitæ deciſionem, non poſſe ſuſtineri Bartoli doctrinam, quam ibi adducit; quòd licèt vir bene inchoët vti ſubſtantia ſua, ſi malum exitum habuit, quia perdit, vel depauperatur; nihilominùs poterit vxor vti remedio, prædicto: quis res dicitur male geri reſpectu finis; provt ibi adducit, & vetè quidem concludit in hunc modum; ſed per prædicta tene contrarium: quoniam ſi maritus cæpit bene vti ſubſtantia ſua, non poteſt tunc dici ad inopiam vergere, & ſi poſtea caſu malè ſucceſſit, & effectus ſit pauper, non debet ſibi imputari, vt apparet ex prædictis, & ſignanter ex præallegata lege Regni. Remanet itaque, præfatum Authorem rectè percepiſſe iſtam materiam & præ oculis ſemper habuiſſe deciſionem dictæ l. partitæ, Cæuallos etiam, commun. contra commun. q. 3. n. 6. cùm vidiſſet legis eiuſdem verba, & conſtitutionem, vt vxor repetere poſſit dotem[*] conſtante matrimonio, ſiue dotis præſcriptio contra eam curreret, non modò exigit, quod maritus vergat ad inopiam, quaſi id ſolum, quod abſque eius culpa euenire caſu poteſt, non ſufficiat: ſed ſimul quòd diſſipet bona, prout apparet dict. num. 6. & ſtatim dicit num. 8. notanda ea, quæ antea dixerat pro declaratione dict. l. 29. part. 4. Addiderim ego, ex deciſione legis ipſius, ſufficere, quod diſſipare bona, ſiue malè vti ſubſtantia ſua cæperit, licèt adhuc ad inopiam non deuenerit, poteſt enim adeò diues maritus eſſe, vt adhuc inops non ſit, cæperit tamen malè vti ſubſtantia ſua, quod ex dicta lege ſufficit. E contrario verò non ſufficit inopia, ſi caſu, & abſque culpa ad eandem deuenerit, prout aſſiduè contingit, nec cæperit malè vti ſubſtantia ſua. Quod etiam rectè percipit Ioannes Olanus, in concordia iuriſcommunis & Regij, littera D. num. 76. &77. folio mihi 93. vbi inquit in hunc[*] modum: Dos poteſt repeti à viro, durante matrimonio, ſi efficiatur pauperior, iure communi; iure Regio non poteſt repeti, niſi culpa mariti fiat pauperio, l. 29. tit. 11. part. 4. Ioannes etiam Baptiſta Villalobos, in antinomiis iuris commun. & Regij, littera D. num. 32. ibi: De iure Regio contra virum, quia caſu, & non ſua culpa incidit in paupertatem, non repetitur dos, vt in l. 29. & c. & repetit in ærario commun. opinion. littera D. num. 209. Author denique Curiæ Philipp. in §. 13. incip. pedimiento, iudicij executiui, num. 8. folio mihi 247. in illis verbis: Durante el matrimonio puede la muger pedir al marido ſu dote, y bines, ſi el fuere iugador, o diſipador de los ſuyos, y ſe temiere, que los diſipara: mas aunque por otra ocaſion venga à probeza, no le puede pedir durante el matrimonio, ſegun vna ley de partida, 29. Et hinc ſane ad oculum apparet, deceptos nonnullos huius Regni Authores, qui legis eiuſdem immemores, generaliter ſtatuerunt poſſe vxorem conſtante matrimonio dotem repetere, ſi maritus ad inopiam vergat; nec conſiderarunt, inopiam non ſufficere (quæcunque illa ſit) niſi diſſipatio, & culpa mariti accedat; prout dictum eſt. Quo numero fuere, & dictæ l. partitæ. nec diſtinctionis mentionem faciunt Ludouic. Meſſ, ad legem Tolet, in 9. fundamento partis 2. n. 94. folio mihi 92. Amad. Rodrig. de concurſu, & priuilegiis creditorum, art. 1. primæ partis, ſub n. 29. in verſ. item ſi euidentiſſimè. Quò loci ob ſolam mariti inopiam, conſtante matrimonio dotis repetitionem concedit, immemor equidem (vt dixi) dictæ legis Partitæ constitutionis: Matiencus etiam in l. 4. tit. 3. lib. 5. gloſſ. 1. n. 4. Rurſus & monendum Lectorem duxi (quod ſuprà hoc eod. cap. omiſi) Pragmaticos communiter explicaſſe, ſine reſtrinxiſſe deciſionem dictæ l. partitæ 29. vt ſcilicèt ipſa non procedat,[*] quando alij creditores mariti inſtarent, & pro debitis ſuis contra maritum ipſum agerent: tunc namque poſſet vxor, etiam conſtante matrimonio, pro conſeruatione dotis ſuæ, executioni, aut executionibus contra maritum initis ſe opponere, & iura ſua oſtendere, ne liis creditoribus ſatisfieri, ſoluique priùs contingat, qui potentiora iura obtineant, ſiue eiſdem ſolutis, nihil remanere, ex quo dos ſalua, atque in tuto remaneat; ſic ſane obſeruari teſtatur Bernard. Epiſcop. Calaguritan. in antiqua additione ad Ioann. Lupi, de Palacios Rubios, in repetitione dicti capit. per veſtras, §. 24. in hæc verba: Adde, quod iſta lex Regni hoc diſponens (vt à doctiſſimis Viris audiui) practicatur, quoties vxor petere uvlt dotem à viro, nullis apparentibus creditoribus: eis tamen instantibus, tunc vxor conſtante matrimonio, & etiam viro exiſtente inope ob caſum, & non ſuis malis moribus, præfertur eis, & poteſt ſe opponere, præfata lege non refragante; quæ practica eſt ſatis æqua, vtconſtat. Et idipſum tenuit Didac. Perez, ad Seuram, de bonis lucratis conſtante matrimonio, n. 9. Ioan. Bapt. Villalob. in ærario commun. opinion. littera D, num. 209. fol. 47. Ioan. Olan. in concordia antinomiarum iur. commun. ac Regij, litera D, n. 83. in illis verbis: Quod etiam iure Regio mulier exigit dotem, & conſeruat, licèt maritus non vergat ad inopiam culpa ſua, quando creditores vendunt bona mariti, propter debita, nam tanquam creditrix mariti præfertur creditoribus, iuxta l. aſſiduis, C. qui potior. in pign. &c. tenuit quoque eandem ſententiam D. Ioan. Baroan. in nouiſſima additione ad Palac. Rub. dict. §. 24. littera A. folio 386. in nouis, vbi addit vnum verbum, ſecutus Epiſcopum, Didac. Per. Villalob. & ſic inquit: Sed quid mirum, cum vxor non agat iſto remedio, ſed longe diuerſo, & contra creditores. Et ita debent intelligi, atque explicari ea, quæ tradidit ipſe Palacios Rubios, in repetitione Rubricæ, §. 19. fol. 51. in noui. & quotidie in praxi ſeruari, mulieribùſque ſe opponentibus, dotes ſuas conſeruari aduerſus alios creditores mariti, compertum eſt, & cum D. Paz, Parladorio, Azeuedo, Ioanne Gutierrez, Villadiego, & aliis tradit Amador Rodriguez, de concurſu, & priuilegiis creditorum, prima parte, n. 2. & ſeq. Et hæc quidem ſunt notanda ad ef[*]fectum illum, de quo præcipuè agitur, vt ſcilicèt ab eo tempore, quo alij creditores mariti inſtant, & agunt pro debitis ſuis, atque ita vxor pro dote, & arrhis, ſe opponere poſſet, & præſcriptio contra eam in ipſis rebus dotalibus, & arrhis procedat. Item & in bonis propriis mariti, quæ iure tacitæ, vel expreſſæ hypothecæ habet hypothecata, prout inferiùs dicetur. His ita præmiſſis atque præſuppoſitis, pro abſoluta, & diſtincta propoſiti articuli præſcriptionis explicatione, ſequentia obſeruare, atque conſtituere neceſſarium erit, ex quibus nihil in propoſito intactum manebit. Ac primum equidem, certi iuris eſſe, quod contra mulierem conſtante matrimonio, nulla currit præſcriptio in dote, ſeu rebus dotalibus, ſi maritus[*] ipſe, vel alius tertius aliquid ex bonis ipſis dotalibus conſtante matrimonio alienauerit, vel alio quouis modo ad aliquem tertium deuenerit: quod expreſſim probat textus in l. in rebus, 30. §. omnis, C. de iure dotium, in hæc verba: Omnis autem temporalis exceptio, ſiue per uſucaptionem inducta, ſiue per decem ſiue per viginti annorum curricula, ſiue per triginta, vel quadraginta annorum metas, ſiue ex alio quocumque tempore maiore, vel minor ſit introducta: ea mulieribus ex eo tempore opponatur, ex quo poſſint actiones mouere, id eſt opulentis quidem matris conſtitutis, poſt diſſolutum matrimonium. Hactenus Imperator Iuſtinianus in prima dicti §. parte. De ſecunda autem poſtmodum agetur ſuo loco, & conuenit l. octaua, titulo 29. partita 3. ibi. E aun dezimo mas, que las coſas, que la muger dieſſe a ſu marido en dote, non ſe pueden ganar por tiempo, ſi non deſpues, que el caſaminto fueſſe partido. Atque ita ex communi omnium e Interpretum ſententia tradiderunt Baldus Nouellus, in tractatu de dote, in 8. parte, colum 2. & 5. Baldus de præſcriptionibus, prima parte ſextæ & ultimæprincipalis, caſu 16. per totum, folio mihi 489. & 490. numero 10. per totum, & numero 14. fol. 493. vbi concludunt; contra mulierem nullam currere præſcriptionem, etiam longiſſimi temporis, conſtante matrimonio, etiamſi matrimonium ipſum duraret per centum annos; & aliorum contrarias ſententias improbant iuridice. Pro eiſdem autem pondero ego iura manifeſta, textum ſcilicèt expreſſum dicto §. omnis, prout ſuprà retuli eum, & maximè ibi; Siue ex alio quocunque tempore maiori. Quæ verba omne tempus, etiam centum annorum comprehendunt; & in dict. l. partitæ octaua, ib: Non ſe pueden ganar por tiempo, ſi non deſpues que el caſamiento fuere, partido: Indefinita namque illa oratio, quæ in diſpoſitione legis, & hominis, & in omni actu, & materia, vniuerſali æquipollet, prout latiùs alio cap. huiuſce tractatu explicaui; omne tempus excludit, & dum conſtat matrimonium, nullius temporis præſcriptionem admittit. In eadem quoque ſententia, & reſolutione fuerunt Gregorius Lopez, in dicta l. partitæ, verbo, en dote. Paulus Caſtrenſis, in conſil. 466. per totum, lib 2. vbi latè & eleganter. Abbas, in conſil. 22. lib. 2. Cumanus numero 55. Didacus Caſtellus ibidem, in gloſſa finali, verſic. adde mulier. Et Palacios Rubios, numero 21. Idem in repetitione rubricæ, de donat. inter. §. 27. numero 16. & in repetitione cap. per veſtras, §. 3. & in addit. & in §. 24. Rodericus Suarez, titulo, de las arras. ad leg. primam, numero 56. & tribus ſeqq. & ibidem in addit. littera A, ad numerum 58. & titulo de debitis, numero 33. in principio. Couar. variar. libro primo, cap. 8. numero 8. in principio, & in relectione cap. quamuis pactum, in initio ſecundæ partis, §. primo, ſub numero 9. ante finem. Azeuedus, in l. 4. titulo 3. ex numero 11. cum ſeq. lib. 5. nouæ collect. Regiæ D. Paz. in praxi, prima parte primi tomi, ſecundo tempore, ex numero 32. folio 30. Cardinalis Thuſcus, tomo 6. litera P. concluſione 525. numero 53. & tribus ſeqq. & nullo ex his relato, Petrus Barboſa, quinta parte, l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, numero 83. in verſic. denique ex prædictis, & num 84. Vbi iuridicè ſtatuit differentiam inter bona immobilia, in quibus prohibita omnino fuit vſucapio. l. ſi fundum, ff. de fundo dotali, & bona mobilia, quæ ſicutalienari poſſunt, ita & vſucapi; ita tamen quòd dum conſtat matrimonium, non incipit curſus vſucapionis aduerſus mulierem, ſed tantum à tempore ſoluti matrimonij, prout ſtatim dicetur; ſicque explicari debet text. in dicto § omnis prout rectè ipſum explicauit Barboſa ibi. Superioris autem concluſionis ratio communis[*] eſt, conſtante matrimonio, mulierem impeditam eſſe per ius agere, vtpote cum omnium actionum ius, exercitium penes maritum tameneat, & ipſe dominus dotis exiſtimetur, l. doce ancillam, C. de reiuendicatione, & longa, ſerie egomet ipſe exornaui, atque accurarè explicaui in commentariis de vſufructu, cap. 4. ex numero 8. cum infinitis ſeqq. & vltra eos, quos ibidem commemoraui, Nicolaus Garcia, de beneficiis, quinta parte, cap. 9. ex numero 142. vſque ad num. 177. vnde ſuccedit regula l. primæ, §. finali, C. de annali except, authent. niſi tricennale. in 2. parte, C. de bonis maternis, vt non valen[*]ti agere propter impedimentum iuris, negantis alicui ius agendi, non currat præſcriptio prout latiùs exornauit, multáque ingenioſe admodum, & acutè atque eruditè (vt adſoler) deduxit Arias Pinellus, in dict. authent. niſi tricennale, ex numero 42. folio mihi 301. Thuſcus, dict. concluſ. 23. per totam, Surdus deciſ,. 189. ex n. 25. & hanc rationem ex mente communi ſæpe repetit Balbus, dicto caſu decimo ſexto n. 10. & præcitati ſuprà Authores expendunt. Peregrinus etiam deciſione 44. per totam, vbi quod vxor conſtante matrimonio, non poteſt vendicare fundum dotalem per maritum alienatum, & nec etiam poſſeſſorio recuperandæ agere, quia ipſa non poſſidet. Nec exercitium actionum ſibi competit contra tertios poſſeſſores, ſed marito, qui ipſe agere poſſet contra alienationem nulliter à ſe factam; prout hæc omnia, iure, & authoritate, ibi comprobat: & vide latiùs per Barboſam, quinta parte, l. primæ. ff. ſoluto matrimonio, cum ergo hodie generalis ſit prohibitio, vt res dotales, neque conſentiente vxorealienari poſſint, l. unica, §. & cum lex, C. de reivxoriæ act. & latè per Barboſ. dicta 5. parte, ex numero 7. quanuis vxor ſciuerit, & viderit res ſues dotales, vel aliquam earum per maritum alienari: ſcientia, & patientia nullo modo ei præiudicabit, quia ſcit, ius ſuum ſaluum ſibi remanere, iuxta ea, quæ cum multis Authoribus reſoluit Maſcardus, concluſione 113. ex numero 19. nec vlla præſcriptio curret contra eam, quia eſt imperdita agere, vt dictum remanet: Niſi cum iuramento de non contraueniendo, alienationi conſenſerit; de iure namque Canonico valet conſenſus[*] mulieris, ſuper alienatione rei dotalis cum iuramento, licet de iure Ciuili non valeret: cap. cum contingat, de iurando, cap. licet mulieres, eodem. tit. lib. 6. & latè Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. primo. Barboſa, dicta 5. parte. l. primæ, num. 72. & 74. & prima parte eiuſdem l. numero. 69. Si tamen eſſet inchoata præſcriptio ante contra[*]ctum matrimonium, per ſuperuenientiam matrimonij, & dotis conſtitutæ, non interumperetur præſcriptio vt in l. ſi fundu, ff. de fundo dotali, & cum Roderico Suare notauit Gregorius Lopez, in dicta lege 8. tit. 29. Partita 3. verbo, en dote. Baldus, de præſcription. primæ partis, ſextæ & vltimæ partis principalis, dicto caſu 16. & numero 10. in principio. Azeuedus, in dicta l. 4. titulo 3. lib. 5. num. 20. in verſic. ſecundo limitatur: & pro certo ſupponunt ij omnes, qui hactenus in propoſito ſcripſerunt, loquuntur namq; de præſcriptione inchoata contra mulierem conſtante matrimonio; non verò de ea, quę ante matrimonium cæpiſſet, intelligunt, vtpote cùm incœpta iam præſcriptione, longè diuerſa ratio militer. Ad quod ponderari poſſent iura nonnulla, & doctrinæ, quæ à meipſo ponderatæ, adductæ fuêre lib. 3. cap. 15. ex numero 4. vſque ad numerum 16. vbi videri poſſunt. Soluto verò matrimonio, incipit ſtatim præſcrip[*]tion currere contra mulierem, ex quo definit eſſe impedita agere, nec ſibi denegatur potentia agendi, & recuperandi resdotales; ſicque ceſſat omnino ratio illa, quare conſtante matrimonio præſcriptio non currit: ſic ſane probat expreſſe text in dicta l. in rebus, § ominis, & in dicta partitæ 8. ibi: ibi: Si non despues que el caſamiento fueſſe partido: & ibi Gregorius Lopez, in verbo partido, inquit in hunc modum: & præſcriptione decem, vel viginti annorum, ſed requirerentur triginta anni, vt declarat Paul. de Caſtro, in l. cum vir. ff. de vſucap. & Ioan. de Imola, in cap. cum non liceat, de præſcript. Quod ipſum etiam probauit, & eius temporis præſcriptionem requirit Balbus, dicto caſu 16. & ſub dicto numero 10. in verſic. & ideo licet ſoluto matrimonio. & Ioanne de Imola, Gregorio Lopez, non relatis, in eodem placito remanet, & longi temporis, triginta ſcilicet annorum præſcriptionem neceſſariam eſſe, annotauit Barboſa, dicta 5. parte l. primæ, ſub num. 84. qui tamen, quando res dotales, æſtimatæ in dotem datæ fuerunt; & in ſubſidium mulier agit contra tertios datæ poſſeſſores; quòd ſufficiat decem annorum præſcriptio, reſoluit ibidem. Et quia huiuſce obſeruationis terminis intelligendi, explicandiq́ue ſunt, prout ipſe explicat ibidem, eius verba inſerere, atque hoc loco tranſcribere, neceſſarium viſum fuit, quæ in hunc modum ſe habent. Si antem quæras, in quibus caſibus res dotales vſucapi poſſint Seeurrendum eſt ad iuris principia, & reſoluendum, res dotales immobiles, etiam ſoluto matrimonio, vſucapi non poſſe: nam cum adhuc duret iuris prohibitio, quandiu actualiter non ſint reſtatutæ, l. etiam, ff. de fundo dotali, locum habet regula dictæ l. ſi fundum. intelligendo tamen de præſcriptione longi temporis, nam ſi fuerit longiſſimi temporis, indiſtinctè poſſeſſorem ſecurum reddet, iuxta generalem regulam l. ſicut, C. de præſcript. triginta annorum. Vt reſoluit Nouellus de dote, 7. part. speciali 1. colum. 2. & 4. Bal. de præſcript. 1. parte 6. num. 10. Gomez, § fuerat, num. 41. Inſtitut. de action. Quidquid contrarium pro conſtanti teneat Iaſon, hic num. 33. Item ſi res immobiles dotales datæ ſint eſtimatæ, nam quamuis tunc vxori in ſubſidium concedatur vtilis rei vendicatio aduerſus terios poſſeſſores, glo. dicta l. in rebus, verbo, æſtimat. in fine, & ſupradictum eſt: tamen aduerſus hanc ſubdiariam actionem admittetur præſcriptio longi temporis, vttenet glo. d.l. in rebus, verb. vſucapionem, in 3. & 6. ſolutione, & ibi Bald. n. 11. Salicet. n. 8. in fine. Paul. l. eum vir, n. 154. & pari ratione, quamuis in rebus mobilibus alienatis detur vxori in ſubſidium vtilis rei vendicatio aduerſus tertios poſſeſſores, vt ſupra probauimus; tamen aduerſus hanc ſubſidiarium actionem tuti erunt poſſeſſores, ſi per triennium cum bona fide eas res poſſederunt, & ita procedet quod præſupponit d.l. in rebus, §. omnes. Rurſus obſeruandum, atque conſtituendum erit,[*] id ipſum quod in dote, & in rebus dotalibus ſtatutum, atque obſeruatum eſt ſuprà, ex n. 7. obſeruandum etiam. at que ſtatuendum in donatione propter nuptias, & in arrhis, vt in eis contra mulierem conſtante matrimonio nulla præſcriptio currat; idque ob eandem rationem, quia agere impedita eſt, dum matrimonium ipſum conſtat: incipere autem, & procedere præſcriptionem poſt diſſolutum matrimonium, & quando in dote, ſeu rebus dotalibus incipere, ac procedere de iure poteſt; ſic ſanè, ſpecificè annotauit, atque tradidit Ioannes Lupi de Palacios Rubios, in rubrica, de donat. inter. §. 17. n. 16. folio. mihi 44. in nouiſ. vbi in hunc modum ſcripſit: Ex quo etiam poteſt inferri, quod cum præſcriptio. ſit quædam speciesalienationis quæ conſtante matrimonio prohibita eſt, quantum ad arrhas, nullo modo potuit incipere, durante matrimonio, l. vbi lex. ff. de vſucapion. & istæ, quæ hodie dantur, ſuccedunt loco donationis propter nuptias: in donatione autem propter nuptias nunquam datur actio vxori, niſi ſoluto matrimonio, vt l. cũ notiſſimi. §. illud, C. de præſcript. 30. vel 40. annor. & in authent. vt immobilia, §. primo, col. 6. & per conſequens ab eo tempore incipiet currere præſcriptio, quod habeo pro indubitato, Et id ipſum tenuerunt, atque reſoluunt D. Paz, in praxi prima parte primi tom. 2. tempore, n. 32. in principio, verſic. & idem eſſe in rebus donationis, & fol. 32. Azeuedus, in l. 4. tit. 3. n. 17. l. 5. vbi citat Gregor. Lopez, idem tenentem, in l. 1. tit. 11. p. 4. gloſſa magna. D. Ioannes Baraona in addit. ad palacios Rubios, dicto §. 17. litera H. fol. 50. ante finem, verſic, ex quo etiam poteſt inferri. Sed cæeris omnibus latiùs, atque præſtantiùs eruditiſſimus, atque excellentiſſimus Iurisconſultus, Hiſpanus noſter Rodericus Suarez, in l. 1. tit, delas arras, num. 56. 57. & 58. fel. mihi. 277. in fine, & 278. in nouiſ. Quò loci eleganter fũdat, quod illa, quæ de iure communi appellabatur donatio propter nuptias, hodie vocantur arrhæ; & inde, quod in arrhis petendis, non currit præſcriptio mulieri conſtãate matrimonio; etiam in caſu quo extraneus, & non maritus promiſisſet dictas arrhas, cùm ad maritum principaliter ſpectet exercitium dictæ actionis, ſiue petitionis arrharum: & dicit ſe ita conſuluiſſe de facto, cum Duciſſa de Villalua promiſisſet nomine arrharum mille duplas cuidam Nobiliſſimæ fæminæ, Mariæ de Acunha, vxori Ioannis de Viuero, militis ſtrenuiſſimi, Vice Comitis de Altamira, tempore, quo matrimonium fuit contractum inter dictam Mariam, & dictum Ioannẽ, & pro dictis arrhis dicta Duciſſa, mater dicti Ioannis de Viuero, obligauit quendam locum: ſoluto matrimonio ipſa agebat hypothecaria pro dictis mille duplis contra poſſeſſorem dicti loci, cui dicta Duciſſa vendiderat dictum locum; opponebatur contra eã quod dicta hypothecaria erat præſcripta, quia elapſi erant multi anni à tempore venditiionis: ipſe autem Rodericus Suarez defendebat, toto tempore, quo matrimonium durauit, non currere contra dictam vxorẽ præſcriptionem in dicta hypothecaria, ad conſequẽdas dictas arrhas, & multa fundamenta adducit pro hac parte, prout ibi videri poterunt, & in effectu concludunt, quod dos, & donatio propter nuptias iudicentur à pari, & quemadmodum fructus rerum dotalium ſunt viri, ad onera matrimonij ſubeunda, ita etiã fructus donationis propter nuptias; nec competit mulieri actio ad illam conſequendam, niſi demum ſoluto matrimonio. Inde & conſequenter ex placitis, atque reſolutio[*]nibus eiuſdẽ Roderici, ex dict. n. 56. 57. & 58. ego pro certo & indubitato deduco, ſtatutum à iure in dote, habere quoque locum in donatione propter nuptias, & in arrhis: & in vtroque, quod attinet ad articulum præſcriptionis, ſeruandam deciſionem dictæ l. 8. titulo 29. partitateria, vt in arrhis, & donatione propter nuptias procedat, necne præſcriptio, iuxta ea, quæ in dote ſtatuuntur in ipſa l. octaua. Deduco etiam, ſolum permitti mulieri petere donationem propter nuptias, aut arrhas conſtante, matrimonio, quando dotẽ exigere poteſt, & inde, quamuis de iure communi poſſet dotem exigere, quando maritus vergebat ad inopiam, vt latiùs ſupra deduxi, & ita pariter in caſu ipſo inopiæ arrhas, & donationẽ propter nuptias patere poterat mulier conſtante matrimonio, vt latiùs cõprobat, & ita in terminis annotauit Rodericus ipſe Suarez in dicta l.p. tit. de. las arras, n. 57. vbi de donatione propter nuptias; & n. 59. vbi de arrhis; Actamen hodie attenta deciſione dictæ l. 29. titulo vndecimo, partita quarta, ſolam mariti inopiam non ſufficere, vt mulier repetere poſſit arrhas, aut donationem propter nuptias, ſed incipere malè vti ſubſtantia ſua, atque diſſipare bona maritum, neceſſarium eſſe, ſicuti in dote ibi ſtatuitur, & ante annotaui ex num. primo, in hiſce addit. Quod eſt notandum, quia dicto num. 57. & 59. non ita traditur per Rodericum, nec doctiſſimus ille Vit expendit legam ipſem Partitæ. Additionator etiã eius eandem omiſit, 7 ſolum allegat dict. l. octauam, titulo. vigeſimonono, partita tertia, prout ibi apparet in addit. ad. num. 58. litera A. folio mihi 289. in nouis. De donatione autem propter nuptias, de qua agit[*] dictus Author, & quod arrhæ ſucceſſerint loco illius, quamuis valde diſtent à donatione propter nuptias, cum infinitis quos allegat, ac ideo eos ſciens conſultoqùe prætermitto, vide omnino Pat. Thomam Sãchez, tomo primo, lib. ſexto. de ſponſalibus, diſputatione prima, & pluribus ſeqq. & diſputatione 27. & ſeq. Parladorium, tomo 3. differentia 125. Deinde obſeruandum, atque conſtituendum erit, hucuſque reſoluta, atque in dote, donatione propter nuptias, & arrhis ſtatuta, & ad terminos, atque deciſionem d.l. octauæ, tit. 29. partita tertia, & dict. l. vigeſimæ nonæ, tit. 11. partita quarta, reducta; obſeruanda hodie, & omninò procedere, ac ſi Taurinæ legis 57. conſtitutio prodita non fuiſſet. Nam etſi lex illa Tauri, quæ hodie eſt l. quærta, tit. 3. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ſtatuerit, quod Iudex, cauſa cognita, poteſt compellere maritum, vt præſtet licentiam vxori, ad faciendum illud omne, quod vxor fine eius licentia facere non poteſt, aliàs quod Iudex ipſe ſolus cam præſtare poſſit: Et verè vxor, nec contrahere, nec quaſi contrahere, nec alia facere poteſt, quæ ad contractus, diſtractus, & iudicia pertinent, & alia etiam, de quibus in l. 55. Tauri, hodie l. 2. tit. 3. lib. 5. atque ita videretur alicui, tentari poſſe, quod hodie, cum mulier impedita non ſit, & dictam licentiam agendi pro dote, donatione propter nuptias, & arrhis, à Iudice petere, atque ab eo impetrare poſſit, videatur negligens in non petendo, ac idcircò etiam conſtante matrimonio, præſcriptio currere poſſit, quaſi ceſſante ratione illa præcipua impedimenti; Attamen negari non poſſe, quin hodie, ſicut olim impedita ſit per ius agere, cùm exercitium actionum penes maritum reſideat, ipſàque agere nullo modo poſſit abſque licentia mariti, vt in dictis legibus Tauri ramanet ſtatutum: & inde remanere intactam rationem illam impendimenti, cùm iura non conſiderauerint, quod petita licentia à iudice, impedimentum remoueri poſſit, necne; ſed id dumtaxat, an is, contra quem præſcriptio incæpit, à iure impetus fuerit agere, nec exercitium actionum habuerit, ſed penes alium remanſerit: licèt enim is poſſit licentiam petere in his caſibus, & aliis, in dictis legibus Tauri expreſſis, non tamen ad eam petendam, ſic adſtringitur, vt ei imputari poſſit, vel nocere, quod non petierit, ne beneficium illud dictæ l. 57. Tauri reddatur in inuitum; aut vxoris fauore conceſſum ibidem, vt ſcilicet licentiam à Iudice petere poſſit, in eius odium & damnum redundet, ſi non petierit; contra vulgata, & omnibus cognita iuris principia, Sic ſanè non modo dicti §. omnis, legis, in rebus, C. de iure dotium, & d.l. partitæ 8. deciſio ex dictis legibus Tauri alteratur quonis modo, vt contra mulierem currat præſcriptio conſtante matrimonio in rebus dotalibus, arrhis, & donatione propter nuptias, ſi dictam licentiam petere negligens fuerit; ſed nec caſus iſte vllo pacto excogitatus fuit, aut eſſe potuit, atque ita iura prædicta expreſſa, quomodo non ſtare, & procedere hodie, tentari poſſet, cùm eiſdem legibus Tauri aliquid in contrarium ſtatutum non fuerit, iuxta l. præcipimus, in fine, cum aliis vulgatis, C. de appellat. Sic equidem, atque in terminis prædictis, quod hodie non currat præſcriptio in rebus dotalibus, nec in donatione propter nuptias, neque in arrhis, neque inducenda ſit correctio iuris, in dict. l. Tauri 57. non inducta, iuridicè & verè tentauit, atque fundauit Alphonſus Azeuedus, in dicta l. 4. tit. 3. lib 5. ex num. 11. vſque ad num. 20. & poſſet ipſe id præcipuè pro ſe ponderare, ſcilicèt quód non ſequatur, Poſſet vxor Iudicem adire, & impedimentum remouere, ergo præſcriptio contra eam ab eo tempore currit: Nam & filius familias agere poſſet in his, in quibus patri quæritur vſufructus, Iudicem ſcilicet adeundo, qui patrem compelleret; & nihilominùs ſi patria poteſtate, ac vſufructu durante, pater alienanuerit, præſcriptio non currit, ſicuti ex ſententia Baldi, & aliorum contra alios cum iudicio deduxit Pinellus, 3. parte, l. primæ, C. de bon. mat. numero 74. & in authent. niſi tricennale, num. 44. & 45. & inferiùs dicetur. Rurſus obſeruandum, & conſtituendum erit, du[*]bium eſſe, an in bonis paraphernalibus, quæ præter dotem parapherna nuncupatur, conſtante matrimonio præſcriptio currat contra vxorem? Quo in dubio Gregorius Lopez, in dicta l. 8. titul. 29. partita 3. verbo, en dote, nihil reſoluit, ſed ſe remittit ad Ioannem Fabrum, in l. prima, C. de bonis maternis, & ad dicta per Abbatem, in cap. 2. column. penult. de conceſſione præbendæ. Atque ita videtur eſſe eiuſdem placiti, & ſententiæ, cuius Faber ipſe fuit; is autem expreſſim aſſeuerauit, præſcriptionem in dictis bonis currere contra mulierem, conſtante matrimonio, excitatus argumento, & deciſion. textus, in cap. conſtitutus, de in integrum reſtitutione. Et quia in Curia Eccleſiaſtica potuit agere, & impedito currit tempus, ſi cum poſſet, non adhibuit diligentiam, vt impedimentum tolleret, quod tolli poſſet, vt in cap. finali, de electione, & Fabri ſententiam cum aliis Authoribus, ſecurè probarunt Didac. Couarr. variar. lib. 1. cap. 8. num. 8. D. Paz, in praxi, prima parte primi ton 2. ſecundo tempore, num, 32. per totum, vbi ſatisfacit, reſponiúmque præbet fundamentis nonnullis, quæ in contrarium excitauit: Eiuſdem autem Authoris, & Couarruu. dicto num. 8. & in relectione cap. quamuis pactum, in initio ſecundæ partis, §. 1. num. 9. fundamenta, ad vnicum, ipſumq́ue Ioannis Fabri fundamentum reducuntur; quod ſcilicèt tempus currat contra eum, qui impedimentum remouere potuit, vt per Pinellum, in dict. authent. niſi tricennale, num. 48. Surdum, deciſione 189. num. 28. & ſeq. Stephan. Gratian. diſcept. forenſ. lib. 1. cap. 45. num. 16. & 17. Idque exiſtimant procedere, non modò iure communi attento; ſed etiam de iure huius Regni, & poſt leges Tauri conditas: nam licèt matrimonio conſtante vxor agere etiam de paraphernis nequeat abſque licentia mariti; cogitur tamen martius à Iudice id vxori permittere, & licentiam præſtare, imò eo nolente consentire, Iudex eam licentiam præſtare valet, Regia Taurina l. 57. hodie l. 4. tit. 3. lib. 5. recop. & idcircò præſcriptio currere debet aduerſus eam, ſi negligens fuerit: quemadmodum in rebus aduentitiis alienatis à patre, ſicut præſcriptio currit à die, quo filius eſt effectus ſui iuris, d authent. niſi tricennale; ita incipiet procedere ab eo die, quo etiam durante patria poteſtate vſusfructus patri non quæritur, & in filium fuerit tranſlatus, provt ipſe Couarr. & Gregorius Lopez, in d.l. 8. tit. 29. part. 3. verbo, e non el fijo. notarunt & cum Pinello, & aliis, latiùs, D. Paz, vbi ſuprà. Eandem etiam ſententiam, eruditè comprobauit Rodericus Suarez, in l. prima, titulo, de las deudas, nu. 33. 34. & 35. folio mihi 307. in nouis, quò loci alia fundamenta adducit, & concludit, quod cum mulier poſſit facere, vt maritus conſentiat, eum compellendo Iudicis officio, ad conſentiendum, & licentiam ſibi præſtandum, meritò non dicitur impedita agere, & ſic iuſtum eſt, contra eam, tanquam contra negligentem, currere præſcriptionem. Et adducit illud ſimile de filio, cui in bonis, in quibus patri non quæritur vſusfructus conceſſum eſt, vt poſſit officio Iudicis compellere patrem ad præſtandam licentiam ad agendum, & ideò ſi omiſerit, currit tunc contra eum præſcriptio: idque procedere, non obſtante, quod ex legibus huius Regni, multer non poteſt eſſe in iudicio, nec agere ſine licentia mariti, provt latiùs ibi. E contrario tamen, quod in dictis bonis parapher[*]nalibus, ſicut in dotalibus, non currat præſcriptio contra mulierem conſtante matrimonio, quia eſt impedita agere, & contrahere conſtante matrimonio, ex legibus huius Regni, non dubitarunt tentare contra communem Palacios Rubios in l. 55. Tauri, num. 21. & ibidem Caſtellus, in gloſſ. finali, verſic. adde mulier, & quamuis eorum fundamentis contendat ſatisfacere, atque in effectu reſponderit D. Paz, vbi ſuprà, num. 32. negari tamen non poteſt, quin ipſa fortiter vrgeant. Azeuedus etiam in dicta l. 4. titul. 3. lib. 5. num. 18. & 19. idipſum tentauit, ſed perfecit, nec auſus eſt à Communi recedere, prout ibi apparet in hæc verba: Immò & in paraphernalibus alienatis per maritum, tentari poſſet idem eſſe, cum& in eis iam, ſicut indotalibus maritus habeat adminiſtrationem, ſecundum glo. in l. 6. titulo 11. parti 4. verſ. que el año, colum. 4. in princ. & Palac. Rub. in rub. §. 68. num. 16. verſ. modo iſto, folio 49. col. 2. quod tamen non ita audeo affirmare, ſicut in dotalibus, præſertim exiſtente authoritate Couar. vbi ſupra, in paraphernalibus præſcriptionem currere aſſerentis, & voluit glo. en dote, in l. 8. tit. 23. par, 3. dum allegat Faber, & Abb. pro hoc, & Suarez, in titul. de las deudas, §. quæro vlterius, fol. 56. & tetigit Cifuentes, in l. 55. Tauri, in fi. provt & tenuit Gomez Leon, in ſua centuria informationum, cap. 26. numero octauo, dicentes, quod circa alias, quam res dotales, præſcriptio procedit, eo quod per legam partitæ 8. titul. 29. part. 3. ſolum res dotales excipiuntur, in quibus rebus dotalibus arrhas, & donationes propter nuptias ego comprehendo. Pro hac autem parte, in qua Azeuedus auſus non eſt[*] inſiſtere, vnicum, & præcipuum fundamentum ſic conſiciendum, deducendumque eſt, provt Rodericus Suarez deduxit in dicta l. 1. titulo, de las arras, num. 33. in principio, videlicet, quod dictæ leges Tauri, quæ abſque licentia mariti, prohibent, ne vxor aliquid facere poſſit, nec ſe obligare, habent locum in quaſi contractu, & iudiciis quaſi contrahitur, l. 3. §. idem ſcribit, ff. de peculio, Vnde hoc præſuppoſito, quod mulier non poteſt agere, nec eſſe in iudicio ſine licentia mariti, videtur quod contra eam non currat præſcriptio, per text. in. d.l. 1. §. finali. C. de annali exceptione. Vbi textus dicit, quod filiofamilias, dum eſt in patris poteſtate, non currit præſcriptio. Rationem aſſignat ibi textus, qui videtur facere ad propoſitum. Quis enim incuſare eos poterit ſi hoc non fecerint, quod et ſi maluerint, minimè adimplere lege obuiante valebant, & c. Ex quo non poterat agere ſine licentia patris, viſum fuit Imperatori iuſtum, ceſſare contra eos præſcriptionem, facit l. prima, C. de bon. matern. authent. niſi tricennale, eod. tit. faciunt etiam & alia iure, quæ ſub dicto numer. 33. idem Rodericus Suarez ponderauit: qui tamen vt reſpondeat ad text. in d.l. prima, §. finali, C. de annali except. conſtitut, textum ipſum potius fundamento partis aduersæ retorqueri poſſe, & pro ſententia Fabri, & inquit, quòd ille textus debet intelligi in illis bonis, in quibus pater habet vſumfructum, quia cum in illis filius nullo modo poſſit agere, & pater efficiatur legitimus adminiſtrator, l. prima. C. de bon. mater. l. 1. C. de bon. quæ lib. nimirum ſi filio durante patria poteſtate, non currat præſcriptio: ſed illis bonis, in quibus patri non quæritur vlusfructus, licèt filius debeat etiam runc agere cum licentia patris, vt in l. finali, §. neceſſitate, C. de bonis quæ lib. tamen, quia faciliter Iudicis officio poteſt compellere patrem ad conſentiendum, & ad præſtandum licentiam ad agendum, vt in dicto §. neceſſitate, merito tunc currit præſcriptio. Ex hac autem concluſione elicit duo idem Rodericus Suarez ibi, ſub numero 34. Primum, reſponſionem ad textum, in dicta l. prima, §. finali, C. de annali exceptione, quòd loquatur, vbi ratione vſusfructus patri acquiſiti, filio denegabatur omnino agendi potentia. Secundum, quia licèt mulier in agendo debeat licentiam à marito petere, tamen principale exercitium in ea reſider, & maritus cogendus eſt præſtare licentiam, ſi recuſet ſine iuſta cauſa; & ſic cùm facile poſſet ad hoc compelli, meritò debet contra mulierem currere præſcriptio, vt in filiofamilias eſt ſtatutum, hactenus Rodericus Suarez. Ego verò hactenus quieſcere non poſſum, nec mihi[*] perſuadere, articulum hunc non habere maximam difficultatem: textum etiam in dicto §. finali, fortiter contra ſententiam communem non vrgere; quod vt euidentiſſimè oſtendam, ante alia obſeruo, ſuperiora, quæ circa deciſionem textus in d.l. finali, §, neceſſitate, C. de bon. quæ lib. is Author tradit, maiori equidem explicatione, & indagatione egere (quod ad propoſitum præſens non pertinet) ſicuti ex his deducitur apertè, quæ cum infinitis aliis Authoribus egometipſe adnotata, atque ſcripta reliqui in commentariis de vſufructu, cap. 3. ex num. decimotertio, vſque ad n. 18. Deinde, ſi deciſo dicti §. finalis, d.l. 1. C. annali except. ideo procedit, quod intelligi debet in illis bonis, in quibus pater habet vſumfructum, non verò in eis, in quibus patri non quæritur vſusfructus; quia primo caſu actio, & exercitium competit patri; in ſecundo verò, filio; & ideò in ipſo caſu ſecundo, contra eum currit præſcriptio, quia impedimentum remouere potuit: in primo verò non currit, quia non potuit. Et inde ipſe Rodericus elicit, quod filio omnimodo denegabatur potentia agendi, ratione vſuſfructus patri acquiſiti: inſuper elicet, quod licèt mulier in agendo debeat licentium à marito petere, tamen principale exercitium in ea reſidet: ſi hæc inquam ita ſe habent, & attento iure communi pro opinione Fabri concludentur vrgebant, attento equidem iure noſtro Regio in contrarium concludentur vrgent, quod vllo pacto negari non poteſt: quia ſi acquiſitio vſusfructus totum negotium facit; item & aliud, quod ſcilicet exercitium actionis penes patrem reſideat: reſpectu vxoris in quæſtione excitata paraphernalium, id ipſum operari debet: vtpote cùm vtrumque concurrat, primum acquiſitionis omnium fructuum, quia ſicut in dote, aut in bonis dotalibus, ita & in paraphernalibus, fructus eorum pleno iure quæruntur marito. Item ſicut dotalium, ita & paraphernalium adminiſtratio, ius & exercitium penes maritum reſidet, & quæcunque reſpectu adminiſtrationis, & iuris, atque exercitij actionum, & acquiſitionis fructuum, & communicationis bonorum, conſtante matrimonio acquiſitorum, in dote, aut bonis dotalibus conſideres, ipſamet æqualiter attento iure noſtro Regio in bonis paraphernalibus hodie procedunt; & ſic dotis, aut dotalium bonorum, & paraphernalium æquiparatione in omnibus facta à lege, reſpectu præſcriptionis id idipſum in eis videtur ſtatuendum (cum eadem ratio militet) quod in bonis dotalibus, nec aſſequi poſſum, quæ differentiæ ratio congrua aſſignari valeat. Idque, vel eò maximè, quòd vt Imperator oſtendat, penes quem exercitium actionis reſideat, vel vna tantum regula, aut doctrina excitatur, quærendo ſcilicet, an penes patrem vſusfructus conſiſtat, eique acquiſitus fuerit, an penes filium: ſi ergo marito vſusfructus, aut fructus paraphernalium, pleno iure hodie acquiruntur, & inde penes eum quoque exercitium actionis reſidet, ſicut in aliis bonis dotalibus, cur ius diuerſum in euidens mulierum damnum conſtituitur, vbi eadem ratio, eadèmque fructuum, aut vſusfructus acquiſitio concurrit? Hoc quidem magnam mihi ſemper facit difficultatem, ac propterea intelligo, cogitandum reliquiſſe Rodericum Suarez, ibidem, ſub num. 35. an maritus ſit homo auſterus & ſuperbus, & quia acriter ferret, quod vxor ab eo peteret licentiam, at eo caſu, vxori eidem ſuccurratur, nec præſcriptio contra eam currat, provt latiùs ibi. Nam à communiter accidentibus, qulibet maritus, id acriter, & malo animo ferret, & maxima inconuenientia, atque diſcordiæ inter maritos & vxores reſultarent, ſi petendæ dictæ licentiæ neceſſitas daretur. Ad probandum autem aſſumptum prædictum, acquiſitionis ſcilicet fructuum, & reſidentiæ exercitij actionum penes maritum neceſſarium omnino erit in memoriam reuocare aliqua ex his, quæ egometipſe annotaui, atque ſcripſi in commentariis de vſufructu, cap. 4. ex num. 16. cum ſeq. quò loci conſtitui, quod[*] vxor conſtante matrimonio, triplicis generis bona haberc poteſt, dotalia, ſimplicia, & paraphernalia, bona dotalia ſunt, quæ expreſſim dotis omnine, & cauſa dantur. Bona ſimplicia, ſiue extra dotem ſunt, quæ mulier apud ſe retinet, nec dominium, nec adminiſtrationem marito concedit, itavt nec fructus aliquos, ipſe lucretur, niſi caſibus certis, de iure communi; nam de iure huius Regni aliud obſeruatur, prout Authores, ibidem relati, obſeruarunt. Paraphernalia bona dicuntur, quæ mulier vltra dotem in domum viri infert, quorum dominium penes ipſam remanet regulariter, adminiſtratio tamen, aliquando tacitè, vel expreſsè per eam marito conceditur, ex l. vltima, C. de pact. conuent. l. ſi ego, §. dotis. ff. de iure dot. l. 17. tit. 11. part. 4. in verſic. Parapherna ſon llamados, & eod. cap. 4. n. 7. permultos Authores in vnum congeſſi, qui de bonis paraphernis, eáque materia ſcripſerunt pleniſſimè. Addo nunc Petrum Surdum, in conſ. 209. lib. 2. Menoch. in conſ. 554. ex num. 26. lib. 4. Anton. Theſaur. deciſione Pedemontana 187. Ioan. Sichard. in l. vbi adhuc, n. 8. 9. & 31. C. de iure dotium, Cuiac. ad tit. C. de pact. conuentis, column. 4. ex verſic. hic titulus eſt etiam de pact. conuent. ſuper paraphernis, fol. mihi 351. De iure autem huius Regni diuerſum ius obſeruari quoad fructus, adminiſtrationem, dominium, & alia; ex relatione Barboſæ, & Azeuedi, ipſo n. 17. annotaui. Nunc verò (quod ad propoſitum noſtrum attinet) obſeruandum erit, ipſo iure attento, certum eſſe, quod hodie mulier, etiam de bonis extra dotem, & paraphernalibus, ſicut de dotalibus, non poteſt ſine licentia mariti diſ[*]ponere, nec contrahere, aut quaſi contrahere, nec pro eis vllo modo agere, & quod eorundem bonorum extra dotem, & paraphernalium dominium, provt dotalium, & adminiſtrationem plenam, pleno iure habet, ita ut mulieri ipſi nullo modo adminiſtratio competat, ſed ſolum marito. Is etiam fructus omnes eorum bonorum, ſicut dotalium acquirit, & ſic non tenentur hæredes eius fructus bonorum extra dotem, & paraphernalium, in vita vxoris per maritum perceptos, mortua ipſa vxore, hæredibus, eius reſtiturere, quod de iure communi controuertebatur. Sic etiam, & horum bonorum fructus, qui extant pro dimidia diuiduntur, & communicantur inter virum, & vxorem, & eorum hæredes, ſicut cætera bona communicantur; ac in effectu, in omnibus, & per omnia de bonis extra dotem, atque paraphernalibus, ipſum ius, quod de bonis dotalibus ſtatuitur; ſicuti ex Gregor. Lop Roderic. Suar. Palac. Rubios, Villalob. Ioanne Gutierrez, & alijs, ita ſpecificè tradidit Alphonſus Azeuedus, in l. 2. tit. 3. lib. 5. ex n. 62. vſq. ad n. 66. & in l. 3. & 4. tit. 9. n. 22. per totum, eod. lib. 5. Barboſ. prima parte legis primæ, ff. ſoluto matrimonio, ex n. 29. vſque ad n. 40. idque maximè, quoad vſum, & exercitium actionum, quod in perſona mariti, vſque adeo hodie eſt, ex deciſione legum ipſarum huius Regni, in ipſis bonis extra dotem, & in paraphernalibus, vt in eis; ſicut in dotalibus, agat maritus ſine aſſenſu vxoris, neque tenequatur cauere de rato, ſicuti ex Gregorio Lopez, & Couarr. obſeruauit idem Aze uedus, in dicta l. 3. & 4. ſub dicto num. 22. in verſ. & ſic ſecundum eum, vbi etiam citat Palacios Rubios ita tenentem. Et ſecundum hæc, atque à iure dicta æquiparatione facta dotalium, & bonorum extra dotem, adminiſtratione etiam plena, & fructuum acquiſitione conceſſa marito, atque in eius perſona exercitio actionum reſidente, videtur equidem, quod æquiparatio, & dictorum effectuum, introductio noua, procedere etiam debeat quo ad effectum prædictum, ne conſtante matrimonio, contra mulierem currat in bonis prædictis præſcriptio, ſicut in dotalibus non currit; nec poſſe vllam differentiæ rationem aſſignare, & velut concludenter vrgere, quod exercitium actionum penes maritum reſideat hodie, quod iure communi attento reſidebat penes vxorem in dictis bonis, niſi tacitè, vel expreſsè conceſſiſſet ipſa marito adminiſtrationem, vel inſtrumenta tradidiſſet, ſicuti Azeuedus, & Barboſa explicarunt, atque ita ſuper his cogitandum, atque matura conſideratione deliberandum erit, cùm occaſio ſe offeret; non enim intendimus, communes Doctorum ſententias confutare, ſiue quoquo modo ſubuertere, ſed amplius cogitandi, atque maturiùs deliberandi, occaſionem præſtare, & ea quæ iuris rationi conſona magis videntur in medium proferre, vt vel improbentur, vel recipiantur ab aliis, prout vera viſa fuerint. Prætereà & principaliter obſeruandum, atque[*] conſtituendum eſt, ex communi Interpretum noſtrorum ſententia, & iure communi attentio, conſtante etiam matrimonio procedere, atque incipere currere præſcriptionem contra mulierem in rebus dotalibus, à temporem quo maritus ad inopiam vergit, quia ab eo tempore mulier ad dotem agere poterat, etiam conſtante matrimonio, ex l. vbi adhuc, C. de iure dotium. Vnde cum deſierit ab eo tempore eſſe impedita, & actiones mouere potuerit, ceſſat ratio illa præcipua, qua in rebus dotalibus, in arrhis, & donatione propter nuptias, præſcriptionem non procedere, conſtante matrimonio, diximus, & idcircò in dote ipſa, in arrhis, & donatione propter nuptias currit præſcriptio ab eo tempore, & erit longiſſimi temporis, hoc eſt, triginta annorum; ſin ſane ex doctrina communi reſoluunt Baldus Nouellus, in tractatu de dote, in 7. parte, column. 2. & 5. Baldus, de præſcript. prima parte, ſextæ & vltimæ principalis, caſu 16. ſub n. 10. ad finem, folio mihi 491. ad principium, in antiquis, & conueniunt omnes Authores, relati ſupr. n. 7. & anteà num. 3. retuli nonnullos, qui hoc ipſum præſentiunt apertè, dum negant præſcriptionem currere conſtante matrimonio contra mulierem in rebus dotalibus, à tempore tamen, quo maritus ad inopiam vergit, repetendæ dotis facultatem concedunt vxori, atque ita ex eo tempore habere ipſam ius agendi pro dote, & ceſſante impedimento, præſcriptionem incipere, & procedere, admittunt. Hæc autem reſolutio communis habet pro ſe text. in d.l. vbi adhuc, & in d.l. in rebus, §. omnis, C. de iure dotium, in illis verbis: Id eſt, opulentis quidem maritis conſtitutis, poſt diſſolutum matrimonium, minus autem idoneis, ex quo hoc infortunium res illatum eſſe claruerit: cum conſtante etiam matrimonio, poſſe mulieres contra maritorum parum idoneorum bona, hypothecas ſuas exercere, iam nostra lege, humanitatis intuitu difinitum eſt. Cæterum iure Regio attento, atque edita con[*]ſtitutione dictæ l. 8. tit. 29. part. 3. quemadmodum mulier conſtante matrimonio agere non poteſt ad dotis exactionem, nec eam repetere propter mariti inopiam, ita vt inopia ſola (quæcunque etiam maximè illa ſit) non ſufficiat, ſi caſu aliquo, vel abſque culpa mariti prouenerit, ſed quod maritus incæperit diſſipare, & abuti, atque culpa ſua ad inopiam deuenerit, neceſſarium eſt, ex deciſione dictæ l. 29. tit. 11. part. 4. prout ſupr. ex n. 2. cum ſeq. ita quoque, & ab ipſo tempore, incipiet præſcriptio currere contra mulierem in rebus dotalibus, in arrhis, & donatione propter nuptias, & non à tempore, quo maritus ad inopiam vergat abſque culpa ſua, ſicuti in dict. l. 8. partitæ, ſtatuitur expreſsè in hæc verba: Empero ſi acaecieſſe, que el marido fueſſe deſgaſtador de ſus bienes, e ella deſpues que lo vieſſe, que era a tal, non le demandoſſe ſu dote, ſi dende en adelante alguno le ganaſſe por tiempo, ſeria ella en culpa de ello, e el otro poderla ya ganar. Ecce manifeſtam legis deciſionem, expreſsè probantem, à quo tempore præſcriptio currat in rebus dotalibus cotra mulierem, conſtante matrimonio: & nullo modo habentem in conſideratione inopiam mariti, ad quam principaliter reſpiciebat communis Doctorum ſententia, ex textu in dicto §. omnis, & in dict. l. vbi adhuc, ſed dumtaxat ad tempus, quo maritus cæperit eſſe diſſipator, vt ab eo tempore ſi vxor cacuerit, præſcriptio currat contra eam. Quemadmodum. ab eo tempore tantùm, vxorem ipſam repetere poſſe dotem ſuam, ſtatuitur in dicta l. 29. titul. 11. partita 4. Nec etiam habetur reſpectus aut conſideratio ad inopiam mariti; vt inde multum ponderari, notariq́ue debeat conſonantia, atque inter ſe correſpondentia dictarum duarum legum, ex quo enim in dict. l. 29. ſtaturum erat, vt ab eo tempore mulier dotem repetere poſſet vix erat; vt ab eodem tempore incipe[*]re præſcriptionem, ſtatueretur, in dicta l. 8. partitæ, ſed & aliud ponderandum erit, ad quod nullus animaduertit, ſcilicet in ipſa lege partitæ 8. dictum ab eo tempore poſſe rem dotalem præſcribi, & tempore acquiri; non tamen expreſſum, quod tempus neceſſarium ſit, atque ita, ipſummet tempus requiri, quod de iure communi neceſſarium erat, ex quo ipſamet lex nullum tempus expreſſit; ſic sanæ doctiſſimus Gregorius Lopez ibi, verbo, adelante, conuenit communi reſolutioni, de qua ſupra per Balbum, quod ſcilicet triginta annorum præſcriptio requiratur, in hæc verba: Et intellige, per præſcriptionem 30. annorum, non minori tempore, vt dixi. Aliud denique notandum erit, quod nullus etiam[*] animaduertit, nec attento dicto iure Partitarum, nec etiam iure communi, procedere vllo pacto, ſtaréve poſſe reſolutionem quandam Ioſephi Maſcardi, de probat, concluſione 1153. numero vndecimo, is enim Author cum verſaretur in explanatione eius dubij, an & in quibus ex patientia præſumatur conſenſus; de quo longa ſerie egerunt permulti iuris Authores quos egometipſe congeſſi in commentariis de vſufructu, capite ſecundo, ex numero 100. vſque ad num. 108. addo nunc Hondedeum in conſilio 91. ex numero 41. cum ſeq. libro 1. Caldam Pereiram, de emphyteuſ. extinctione, cap. 11. dicto num. 11. vbi in hunc modum ſcribit: Octauo infertur, quod licet mulier incipiente marito vergere ad inopiam, poſſit petere dotem, ſi tamen per decem annos non petiit, ſi ſciuit, & paſſa eſt, non poteſt amplius petere dotem: ita voluit Raphael Cuman. in conſ. 93. num. 1. vbi ad id allegat. l. in rebus, §. omnis. C. de. iure dot. Sane aut is Author intelligit, quod à marito ipſo non poſſit dotem exigere mulier: & contrarium certum eſt, cùm maritus ipſe nullo tempore contra mulierem poſſit ius petendi dotem præſcribere, eo prætextu, quod à tempore inopiæ eius pro dote non egerit vxor. Contra ipſum autem, an, & quando tempore res dotales præſcribantur vide Balbum, in loco relato ſupra, num. 24. in prin[*]cipio, dicto caſu 16. & num. 10. Aut quòd non poſſit mulier poſt decennium petere dotem ab alio tertio, qui eam poſſideat, vel aliquam rem præſcripſerit; & tunc etiam is Author decipitur, vtpote, cum requiratur tunc præſcriptio longiſſimi temporis, 30. ſcilicet annorum, ſicuti ex Balbo, & Gregor. Lop. ſuprà obſeruaui: Aut denique loquitur, quando mulier agens hypothecaria contra tertium, qui poſſideat bona mariti; ſibi ex legis diſpoſitione tacitè obligata, tacuit per decennium; & tunc attento iure communi procedere poteſt ipſius Maſcardi reſoluio, ſed non attenti dictis legibus Partitæ, vt ſtatim dicetur; & ſi in eis terminis loqui intendit, adeo æquiuocè illationem fecit, vt vix percipi poſſit, in quibus terminis loquatur, niſi accipiendo eum iuxta reſolutionem, & terminos authoris, quem citat, Cumani ſcilicet, in loco ibi relato, Ceuallos autem, commun. contra communes, d.q. 3.[*] num. 7. non æquiuocè, ſed apertè loquutus eſt: in termimis namque primi caſus propoſiti ſuprà, num. 27. in fi. Maſcar. & Cuma. accepit, ſic enim ſcripſit: Quod quidem adeo verum eſt, quod ſi per decem annos non petat mulier dotem ſibi reſtitui, non ſolum contra tertium, qui poſſidet bona hypothecata pro ſecuritate, non poteſt agere, immo neque contra maritum, ita conſuluit Rapha, Cuma. in conſ. 93. num. 1. quem ſequitur Maſc. lib. 2. concl. 1153. num. 11. Maſcard. autem (vt vidiſti ſupra) non adeo expreſſe inquit, quod neque contra maritum agere poſſit mulier poſt decem annos, imo id intelligit (provt ego credo) iuxta placitum, & ſententiam Authoris, quem citat, Cumani ſcilicet, relato autem Ceuallos metipſo, ſic quoque, provt idem Ceuallos, intelli prædictos Authores, & Steph. Gratian. in addit. ad deciſ. 15. n. 3. Sanè ſi hæc doctrina vera eſt, mirabilem, atque damnoſum admodum continet effectum patientiæ, taciturnitatis, & negligentiæ mulierum, vt quemadmodum vxor non poteſt agere hypothecaria contra terrios bonorum mariti poſſeſſores, lapſis decem annis inter, præſentes, aut viginti inter abſentes, provt ſtatim dicetur, ita neque aduerſus ipſum maritum pro dote agere poſſit; quod (vt vides) Ceuallos profitetur, nec miror equidem id obiter dixisſe eum, cùm Maſcardi reſolutione decipi quilibet facilè poſſet. Verè autem Cuma. nullo modo ſcripſit, nec mi[*]nus probauit, ſed duntaxat contendit d. conſ. 93. n. 1. ſtatim quo Alexius maritus ille, dum viueret, cœpit malè vti ſubſtantia ſua, vxori competiiſſe ius agendi, tam perſonali, quàm hypothecaria, ex l. vbi adhuc, C. de iure dotium, & inde, quod ſi Nicolaus ab eo tempore emptas domos per decem annos poſſediſſet, tutus videretur aduerſus hypothecariam, ope præſcriptionis, ex deciſione, l. 1. & 2. C. ſi aduer ſus creditorem, quia tacente vxore per decennium, currit præſcriptio, etiam conſtante matrimonio; caſus eſt (inquit ipſe Cumanus) in l. in rebus, §. omnis. C. de iure dot. & in hoc equidem, in excludenda ſcilicet vxore, agente hypothecaria contra Nicolaum, tertium poſſeſſorem; non verò in denegando recurſu contra bona mariti (ſi extarent bona aliqua) Cumanus inſiſtebat, nec ius agendi contra maritum vllo modo denegauit. Cum autem is Author totam vim feciſſet in deciſione textus, in dicto §. omnis, & in d.l. vbi adhuc, inquit ſtatim num. 2. Et licet ſubtili magis, quam veræ limitatione conſultum ſit, illum §. omnis, intelligi de præſcriptione, quæ currit aduerſus mulierem, quoad tollendũ effectum conſignationis dotis, quæ fieri debet, marito in matrimonio conſtituto, vergente ad inopiam, ſecundum dict. l. vbi. adhuc, quæ præſcriptio non habet obſtare, quominus ipſa mulier poſſit ſoluto matrimonio plenariam dotis exactionem conſequi. Ecce vbi adducit intellectum quorundam conſulentium ad dictum §. omnis, qui conati probare, quod §. ille non loquitur de præſcriptione terti poſfeſſoris contra hypothecam in bonis mariti, vxori cõpetente, ſed de præſcriptione, quæ currit aduerſus mulierem, quoad tollendum effectum conſignationis dotis quando maritus vergebat ad inopiam, quaſi velleni conſulentes ipſi, ius illud præſcriptione admitti, ſi vxor negligens fuerit, & eo iure non vtatur: non tamen iidem conſulentes negarunt, quin ipſa mulier poſſet ſoluto matrimonio, plenariam dotis exactionem proſequi: & ſic contrarium eius, quod Maſcardus, & Ceuallos tenatarunt. Cumanus autem, probans intellectum communem ad dictum §. omnis: quod ſcilicet loquatur in præſcriptione tertij poſſeſſoris contra hypothecam vxoris: ſubdit in hunc modum: Hoc cum reuerentia non videtur verum, quoniam actio competit ipſi mulieri, conſt ante matrimonio, & marito vergente ad inopiam, non tamen ad effectum conſignationis, ſed ad effectum plenariæ ſatisfactionis, vt probat text. in præallegata. l. vbi adhuc. Ecce vbi non modo Cumanus nullam admittit præſcriptionem exparte mariti, ab eo tẽpore, quo ipſe vergit ad inopiam, immò quocunque tempore, plenariam dotis ſatisfactionem, atque reſtitutionem vxori concedit. In quo adhæret ſententiæ, atque opinioni eorum, qui exiſtimarunt, quod reſtitutio dotis, quæ fit conſtante matrimonio, ſit vera & propria dotis reſtitutio; ſane in eum ſenſum Cumani, in loco relato, Meminit Barboſa, in l. ſi conſtante, ſub num. 53. verſic. contrariam tamen, fol. mihi 534. ipſe tamen Bartoli, & communem opinio[*]nem magis amplectitur, ex num. 54. quodplena, & propria non dicatur reſtitutio, & latius diſputa ex dicto num. 53. eorum tamen, quæ ex Maſcardo nunc perſequimur, nullam mentionem facit; & vltra Barboſam, de dubio prædicto vide latè per Marium Giurbam, deciſ. 16. Sicilia. Præterea, quod ſit vera exactio dotis, & non conſignatio (in quo Cumanus ipſe inſiſtit) & alia ratione probauit, atque in hæc verba: Nam pone, quod poſtquam mulier habuiſſet dotem, maritus, qui prius vergebat, ad inopiam, acquiſiuit amplas facultates, nunquid dos ſibi debet reſtitui, gloſ. in præall. l. vbi adhuc. dicit quod non, quia ſemel ſoluta eſt ex inſta cauſa. In quo[*] etiam Cumani mentionem facit, & hanc partem ſequitur, elegantiſſimè comprobat, atque fundamentis contrariæ partis reſpondet Barboſa, in d.l. ſi conſtante, ex num. 32. in verſic. vlterius quæritur, & n. 33. & ſeq. ex fol. 522. Remanet ergo, nullum ſcripſiſſe verbum Cumanũ, dicto conſ. 93. ex quo aſſumptum prædictum, adeo dãnoſum, contra mulieres deſumi poſſit, ſed inſiſtere duntaxat, in concedenda præſcriptione contra hypothecariam Nicolao illi, tertio poſſeſſori; non vero in excludenda vxore à iure exactionis dotis ſuæ contra maritum & eius bona, ſi quæ ſuperſint. Quod etiam demonſtratur, nam poſtquam ſcripſit verba vltima nunc relata, ſubdit ſic: Ex his ergo videretur, quod ſi dictus Nicolaus à tempore dilapidationis, per decem annos poſſediſſet aduer ſus dominam Chatarinam, agentem hypothecariâ, nunc ſoluto matrimonio præſcripſiſſet, ſed quia in caſu proponitur, quod non apparet, dictum D. poſſeſſorem poſſediſſe per decem continuos annos, quia interrupta fuit præſcriptio, &c. Nunquam ergo Cumanus ſermonem fecit de præſcriptione aliqua ex parte mariti contra vxorem, eo prætextu, quod à tempore inopiæ negligens ipſa fuiſſet in petendo, quod dos ſibi reſtitueretur ex deciſione dictæ l. vbi adhuc, immò expreſsè confutauit intellectum quorundam ad dictum §. omnis, dicens, ſubtili magis, quàm vera limitatione conſuluiſſe eodem. Vt ergo caſus iſte, vxoris ſcilicet agentis hypothecariâ contra tertios poſſeſſores bonorum mariti, in quibus ipſa, vel tacitam ſeu à lege inductam, vel expreſſam habeat hypothecam, diſtinctè admodiùm atque ingenti ſtudio explicetur, obſeruandum, & conſtituendum erit neceſſariò. Certi iuris eſſe, legem 63. Tauri, hodie l. 6. tit. 15. lib.[*] 4. nouæ collect. Regiæ, non procedere contra terrium rei hypothecatæ poſſeſſorem cum titulo, & bona fide; & ſic titulum, C. ſi aduerſus creditorem. hodie correctum non eſſe. Tertius namque poſſeſſor cum titulo, & bona fide præſcribit inter præſentes hypothecam, tẽpore decem annorum, inter abſentes vero 20. ſic ſane ex communi huius Regni Interpretum ſententia, & relatis Gregor. Lopez, Menchaca, Cifuentes, Caſtello, Palacios Rub. Anton. Gome. Gomez de Leon, Balbo. Parlad. Olan. Salazar. D. Paz, & Azeu. reſolutiuè firmauit Ioan. Gutier. pract. lib. 1. quæſt. 90. & rectè conſtituit, quod d.l. 63. Tauri, non loquitur in præſcriptione hypothecæ, ſed debiti; & ſic reſectu principalis debitoris, non verò tertij, rei ſingularis ſucceſſoris, provt ibi, n. 8. &9. & id ipſum ex eiſdem Authoribus, & additis Villalobos, & Feliciano de Solis tradidit Ceuall. commun. contra comm. d.q. 3. n. 4. tradiderunt etiam Gaſpar Rodri. de annuis reditibus, lib. 2. quæſt. 9. ex num. 64. Velazq. Auenda. de cenſibus. cap. 105. & vide cap. 104. Fontan. de pact. nupt. clauſ. 4. gloſ. 18. p. 5. n. 51. fol. 307. &308. ſic etiam, quod hypothecariæ præſcribitur contra creditorem ab aliquo tertiodecem, vel viginti annis, & quod incipit hipothecaria præscriptio currere à die ſolutionis tranſacto, non à die excuſſionis, contra Alex. cum Rolan. Sfortia, Ioanne Botta, Anton. Theſaur. Pariſ. & aliis multis reſoluit Blaſ. Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 110. ſub n. 4. fol mihi 49. nec aliquam correctionem dicti tituli, ex deciſione, d.l. 63. Tauri, hodie eſſe, ſupponit apertè, provt etiã Arias Pinellus, qui eruditè (vt adſolet) Alex. reſolutionem improbat in d. authent. niſi tricennale, n. 48. remanet ergo dictus titulus, C. ſi aduerſas creditorem, incorrectus, ex quo hypothecariæ per tertium præſcribitur contra creditorem tempore prædicto, & conuenit. l. 39. tit. 13. part. 5. l. 27. tit. 29. p. 3. & tradiderunt etiam Neguſant. de pignor. 2. membro ſextæ partis, Cremenſis ſingulari 62. Pariſ. conſ. 50. lib. 1. Afflict. deciſ. 139. Stephan. Gratian. àeciſ. 15. & addit. ex. n. 1. cum ſeq. Sicut autem dictus titulus procedit contra credi[*]torem quemcunque; ſic etiam & contra mulierem in hypotheca dotali, ſi tertius aliquis cum titulo & bona fide per decem annos inter præſentes, & viginti inter abſentés poſſideat rẽ aliquam bonorum mariti, quæ ex tacita hypotheca, à lege inducta, vel expreſſa, ſint pro dote obligata; id quod Cumanus, d. conſ. 93. vt certum & indubitatum tradidit Anton. etiam de Burgos, in cap. peruenit. n. 23. de empt. & vend. Maſcard. in loco relato ſupra. Ceuall. qui dicit, ſe ita de facto habuiſſe, d.q. 3. n. 4. & 5. cuius reſolutionem tranſcribit ad literam, & cum sequitur Steph. Gratian. in addit. ad deciſionem dictam 15. n. 1. &. 4. ſeq. Difficultas eſt definire, præſcriptio hæc contra hy[*]pothecam dotalem, à quo tempore currat? Et quidem attento iure communi currere incipit ab eo tempore, à quo mulier agendi facultatem habet, & ſic cum à tempore, quo maritus vergit ad inopiam agere poſſit pro dote, ab eo tempore præſcriptio incipit currere, vtpote, cùm amplius ipſa impedita non ſit: & cùm agere poſſit, ceſſat omnino ratio illa, ob quam conſtante matrimonio agere non poſſet, ſi maritus ad inopiam non deueniſſet, & præſcriptio currere debet; id quod ex dictis Authoribus, & Cumano deducitur apertè, & probauit Maſcard. concl. 1153. n. 11. Balb. d. prima parte ſexta & vltima princip. ſub num. 10. & num. 14. & vtrumque expreſsè probatur in dict. l. in l. in rebus. §. omnis, & in dicta l. vbi adhuc. provt expreſsè probare, rectè agnouit Cuman. vbi ſuprà, Ceuallos etiam, dicta quæſt. 3. num. 6. in hæc verba: præterea animaduertendum eſt, quod illa præſcriptio incipit currere mulieribus, ab illo tempore, quo maritus vergit ad inopiam, & diſſipat bona; ita probat text. in l. in rebus, §. omnis, Et ad literam ſequitur Stephanus Gratianus in addit ad dictam deciſionem, ibi: Illa præſcriptio incipit currere mulieri ab eo tempore, quo maritus vergit ad inopiam, & diſſipat bona, l. in rebus. §. omnis. Sanè attento iure communi neceſſarium non eſt, quod maritus ſimul vergat ad inopiam, & diſſipet bona; ſed vnum, vel alterum ſufficere, vt mulier agere poſſit pro dote, ex eodem § omnis, & d.l. vbi adhuc. compertum eſt: poteſt enim ad inopiam deuenire caſu, & non diſſipare, & tunc etiam pro dote agere poterit, conſtante matrimonio, vt latè Barboſa probauit in d.l. ſiconstante, ex. n. 7. cum ſeq. Item incipere diſſipare, & nondum perueniſſe ad inopiam, quia eſſet multum diues, & adhuc poterit mulier dotem repetere: vt latè ibidem per Barboſam, & ſupra hoc eod. cap. ex n. 1. cum ſeq. & in hiſce addit. ad principium, atque ita in terminis iuris communis, & d. §. omnis, quẽ Ceuallos, & Gratianus expendunt, vnum, vel alterũ, ſufficit, provt ipſimet acceperint, atque ſenſerint forſan: Conſtat ergo, hucuſque Scribentium omnium non antea in hypotheca dotali incipiat præſcriptio currere, quàm ipſa pro dote agere poterat, ſic equidem, cùm marito vergente ad inopiam agere poſſet ab eo tempore præſcriptio currere incipiebat; ſequitur inde attentis legibus huius Regni, partitæ ſcilicet 4. l. 29. tit. 11. quòd cum mulier hodie agere non poſſit pro dote, conſtante matrimonio, ob ſolam mariti inopiam, quæcunque illa ſit, ſi abſque culpa mariti proceſſerit, ſed duntaxat ab eo tempore, quo ipſe incipiat eſſe diſſipator, & abuti ſubſtantia ſua; quod non antea præſcriptio incipiet: quod præciſa ratione deriuatur à ratione illa communi, ab eo tempore, quo mulier agere poteſt, præſcriptionem currere in hypothecis dotalibus. Quemadmodum ergo in dote, & in bonis dotalibus præſcriptio contra mulierem, conſtante matrimonio, non incipit à tempore, quo maritus vergit ad inopiam, ſed à tempore, quo incipit eſſe diſſipator, vt in d.l. partitæ 3. tit. 29. l. 8. ibi, degaſtadore de ſus bienes, & ſuprà dixi, ita pariter in hypothecis dotalibus, præſcriptio non antea incipiet; cum reddi non poſſit differentiæ ratio, & concludat ratio illa, quòd antea non poſſit agere, ex deciſione d.l. 29. Hinc ſane deducitur, quod ſi mulier ſciens, & vi[*]dens, maritum ſuum ad inopiam verſiſſe, viderit etiam rem aliquam ſuam, vel bona diſtrahi, non ideo ius ſuũ amiſſura ſit, quia ſcit illud ſecurum eſſe, l. ſicut §. non videtur, ff. quib. mod. pign. vel hypot. ſolut. & ob ſolam inopiam agere non poteſt, niſi incœperit maritus eſſe diſſipator, ex d.l. 8. p. 3. & d.l. 29. p. 4. & per Maſcard. concl. 1173. n. 19. niſi expreſsè, & cum iuramento conſentiat alienationi, iuxta ea, quæ ſupr à adnotaui, vel niſi expreſsè renuntiet hypothecæ in bonis mariti, intelligendo ſemper iuxta reſolutiones Doctorum, in eo articulo, An vxor renuntiare poſſit, & qualiter id procedat? de quo latè per Barboſam, poſt alios multos, 5. part. l. 1. ff. ſoluto matr. ex n. 65. cum ſeq. & n. 59. & 60. Amad. Rod. de concurſu, & priuil. credit. art. 1. primæ partis, ex n. 31. fol. 18. Si tamen plures inſtarent creditores, ita quod lis, & concurſus eorum fieret, tũc equidem poſſet ipſa agere pro dote, & ſe opponere, quamuis maritus ad diſſipationem non deueniſſet, ſic[*] temperata deciſione d.l. 29. tit. 11. p. 4. provt ex aliis Authoribus obſeruaui ſupra n. 5. & conſequenter ab eo tempore) quia iam agere, & ſe opponere potuit) incipiet currere præſcriptio contra eam in hypothecis dotalibus, aliàs non apparentibus creditoribus per concurſum, non incipiet præſcriptio ob ſolam mariti inopiam, in hypotheca dotali, quemadmodum in bonis dotalibus non incipit in d.l. 8. hæc ſunt notanda, quia ingenti ſtudio, & incredibili labore ſic digeruntur, nec alibi erant antea ſic explicata, nec reſoluta. CAPVT XXVII. Teſtamentum ad interrogationem alterius, & per reſponſionem per verbum, ſic, ſiue nutu, aut ſignis, vel capite annuendo, cùm fit, tam inſtituendo, quàm legando, aut fideicommittendo, quemadmodùm coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, ne erretur; & de regulis, & doctrinis, quibus duci, atque excitari debemus, cùm de ſignis, & coniecturis præſumptæ voluntatis agitur in hac materia adeò coniecturali, & præſumpta. An denique de iure huius Regni poſt leges nouas Regiæ collectionis, aliquid nouum circa hæc fuerit introductum, necne: diligens equidem, & notanda reſolutio, atque explanatio, quâ (vt videbis) quaplurima adnotantur, atque ingenti ſtudio explicata relinquuntur, quæ practicis, & quotidianis negotiis admodum erunt vtilia, & conducibilia. SVMMARIVM. -  1 Teſtator in extremis conſtitutus, id eſt, moriens, & quaſi extra terminos huius vitæ exiſtens, de bonis ſuis teſtari, & diſponere poteſt. -  2 Et hæc eſt vna legis intentio, vt quæ diſpoſita ſunt à morientibus, id eſt, in ipſo mortis articulo conſtitutis, adimpleantur. -  3 Dummodo teſtator eiuſmodi in articulo mortis exiſtens, & in extremis laborans, articulatè, & intelligibiliter loquatur. Non enim intereſt, ſi balbutiendo, & tardè loquatur, ſi tamen percipi, atque intelligi poſſit. Et ibidem circa teſtes, & eorum fidem & loquelam articulatam, vel inarticulatam, Hipol. Riminaldi conſil. 261. lib. 3. commendatum. -  4 Balbutiens linguâ, quis, & quomodo dicatur remiſſiuè. -  5 Teſtamentum fieri poſſe ab exiſtente in articulo mortis, dummodo conſtet ipſum eſſe ſanæ mortis. -  6 Et etiam ab eo, cui propter morbi grauitatem lingua balbutiens, & groſſa efficitur. -  7 Vel cuius vox cum difficultate emittitur, & cuius ſonus cum eadem difficultate percipitur, & intelligitur. -  8 Teſtator ſatis dicitur articulatè loqui, quotieſcunque apparet, ipſum reſpondere per verbum, Sic. -  9 Teſtator grauiter infirmus, & in articulo mortis exiſtens, ſicque in extremis laborans, an in dubio præſumatur ſanæ mentis fuiſſe, necne; & num. ſeq. -  10 Teſtis vnus contradicens teſtamento, non facit illud vacillare, quando contrarium deponunt alij teſtes. -  11 Teſtator in articulo mortis conſtitutus, mentis compos in dubio non præſumitur ex ſententia Caſtrenſis. Contra verò ex ſententia eorum, qui num. 9. præcitati fuere. Et de aliorum placitis, ac maximè Cardinalis Manticæ obſeruationibus, hic agitatur. -  12 Ex ſententia vero Authoris, diſtinctè, & abſolutè magis rem hanc explicari, ſi vnà cum Menochio, in conſ. 45. ex. n. 37. cum ſeq. lib. 1. tres caſus diſtinguantur, provt latiùs commemorantur, & diſtinguntur hic, & num. ſeq. -  13 Et Cardinalis Manticæ, & Menochij conuenientia, & diſſonantia placita in articulo propoſito deteguntur. -  14 Teſtator dicitur articulatè loqui, quando illius verba intelliguntur à teſtibus, licèt lingua balbutienti prolata fuerint. -  15 Vel quando intelligitur ſiue ſignis, & nutibus; alioquin ſecùs. Et idem ſi opus ſit interprete. -  16 Teſtator dicitur non poſſe articulatè loqui, quando non poteſt clarè per teſtes intelligi, vel quando voces emittit ſine ſignificatu. -  17 Articulatè loqui, eſt actus perceptibilis directo per ſenſum auditûs. -  18 In propoſito articulo, an teſtator in extremis conſtitutus, præſumatur in dubio ſanæ mentis fuiſſe, tertius & vltimus Menochij caſus proponitur. -  19 Et Iudicis arbitrium in hac materia adeò coniecturali, & præſumpta, multum valiturum admonetur, provt hic adnotatur. -  20 Haereditas vniuerſalis teſtamento dari, vel hæredis inſtitutio fieri nutu, aut ſignis, aut capite annuendo, non poteſt, ſed neceſſe eſt, quod nomina hæredum viua voce exprimantur, vel manu propria teſtatoris ſcribantur. Et ideo qui articulatè loqui non poteſt, non poteſt teſtari, neque hæredem, inſtituere, vt latiùs hic probatur. Et l. hæredes palam, ff. de teſtamentis, dilucidè explanatur. -  21 Redditur etiam vera ratio ſuperioris reſolutionis, vt falſitas ſcilicet, quæ his teſtamentis committi ſolet, quantum fieri poſſit, euitetur. -  22 Et ideo inter milites etiam, & inter liberos prædicta ſententia procedit indiſtinctè, provt Author exiſtimat. -  23 Quamuis Alexander diſtinguendum putauerit. -  24 Cuius ſententia ſuſtineri poteſt in caſu quodam, quem Franciſcus Mantica conſiderauit, & Author nouiter probauit. -  25 Alias autem & regulariter, ſecurius erit communi ſententiæ adhærere, maximè attento iure huius Regni, ex noua Authoris conſideratione, provt hic obſeruatur. -  26 Et eadem communis ſententia procedit, etiam in teſtamento ad pias cauſas, provt nonnulli arbitrantur; vt ſcilicet nutu, aut ſignis, etiam pia cauſa hæres inſtitui non valeat. -  27 Contrarium verò rectiùs ſtatuunt Doctores communiter, piæ cauſæ fauore, quos Author ſequitur, modò nutus ille ſit ſatis certus, aut dilucidè appareat. -  28 Teſtamentum nutu factum, de æquitate canonica ſuſtineri in terris Eccleſiæ. Et ex clauſula codicillari. -  29 Inſtitutionem factam ad nutum teſtatoris valere, quando teſtator apertè priùs dixerat quod volebat inſtituerè tales, & tales. -  30 Inſtitutionem hæredis factam à teſtatore, etiam per verbum, ſic, vel per annuitionem capitis ad interrogationem Notarij valet, quando priùs dictatum fuit teſtamentum ab ipſo teſtatore. -  31 Inſtitutio facta per verbum, ſic, & nutu ſimul, valet, & teneo. -  32 Legata, & fideicommiſſa particularia ſolo nutu abſque aliqua verberum expreſſione relinqui poſſunt. Dummodo per ſolum nutum poſſit conſenſus, & voluntas colligi. Et modus per quem colligitur, debet ſcribi per Tabellionem, exprimendo quemadmodum teſtator ipſe aſſen ſit humeris, & annuit capite. -  33 Voluntas non modò verbis colligitur, ſed etiam ex conatu, ſignis, nutu, vel ſono vocis confuſæ percipitur. -  34 Voluntas affirmatiua, caput verſus pectus inclinando, deducitur. -  35 Voluntas ſignis demonſtrata, expreſſa dicitur. -  36 Voluntas teſtatoris ſono etiam tubæ, vel cornu demonſtratur, & percipitur. -  37 Voluntas, & conſenſus percuſſione etiam palmarum probatur. -  38 Et inde infertur ad legatum à marito vxori factum, quo maritus ipſe vxoris manum adſtrinxit. -  39 Voluntas percipitur etiam ex voce aliquantulum confuſa. vt ſi interrogatus aliquis, an Titio leget, vel an filium ſuum talem melioret, respondeat, an alium, cur non? vel ſimilia verba. -  40 Ex ſententia Authoris cautè procedendum in omnibus prædictis caſibus, ne fraus facilè committatur, & vt ſigna omnia ſatis certa, & dilucida videantur. -  41 Legata etiam & fideicommiſſa vniuerſalia, non modò particularia, nutu relinqui poſſunt, iuxta veriorem ſententiam. -  42 Semper tamen requiritur, quod is, qui nutu, aut ſignis, vel alio ſimili modo disponit, ſanæ mentis, & intellectus ſit; nam etſi loquelam amiſerit, nutu diſponere poteſt in legatis, & fideicommiſſis, ſi ſanam mentem, & intellectum retineat. Si verò perdidit intellectum, non modo hæredem inſtituere, ſed & legata relinquere, aut alio modo diſponere non poteſt, etiam quoad legata libertatis, & cætera a pia. -  43 Legata, & fideicommiſſa nutu ex ſententia quorunrumdam, ita demum poſſe relinqui, ſi diſponens tempore, quo annuit nutu, potuerit articulatè loqui, ſed noluit, contentus fortè nutu, vel alio ſigno voluntatem ſuam oſtendere. Alias autem ſi propter morbi acerbitatem non potuiſſet loqui, neque ſcribere, nutu legare, aut fideicommittere non poſſet, nec procederet deciſio l. nutu. ff. de legatis 3. -  44 Bartolus verò ſemel, atque iterum tenuit oppoſitum, imò quod dicta l. nutu, procedat in eo, qui propter infirmitatem articulatè loqui non poteſt, quæ per Authorem probatur infrà. -  45 Iaſon autem aliter, atque è contrario intelligit ſcilicet, quod textus, in dicta l. nutu, procedat, quando teſtator amiſit loquelam caſu, vel morbo. Sed ſi poteſt loqui, & nullum habet impedimentum, quod tunc non poteſt legata, aut fideicommiſſa nutu, vel ſignis relinquere. -  46 Alij denique diuerſimodè explanarunt, & inter alios Petrus de Paralta, & Iacob. Menochius, abſolutè, & diſtincte magis, & nonnullos caſus conſtitendo. -  47 Primus caſus eſt, cum teſtator à natura omnino impeditur loqui, vt impeditur à natura mutus, ſimúlque ſurdus, & ſic teſtari non poteſt. Et per conſequens nec legatum, aut fideicommiſſum nutu, aut ſignis relinquere. -  48 Secundus caſus eſt, quando teſtator, qui diſponit nutu, iam amiſerat intellectum, & ſic ſanæ mentis non erat; & tunc abſque dubio non procedit text. in dicta l. nutu, nec talis poteſt nutu, aut ſignis legatum, aut fideicommißum relinquere. -  49 Tertius caſus eſt, cum quis ex accidenti impeditur loqui, ſanæ autem mentis erat, & vigorem intellectus retinebat, tunc namque valet diſpoſitio nutu facta, vt hic obſeruatur. -  50 Quartus caſus ſit, quando teſtator, qui nutu legauit, potuiſſet loqui liberè & expeditè abſque vllo impedimento, & tunc valet legatum nutu factum, ex ſententia Alexandri, quæ contra alios probatur, & ſupra num. 45. -  51 Circa inſtitutiones hæredum nutu factas, & legata, ſeu fideicommiſſa nutu quoque relicta, quæ hactenus dicta fuere, vtrum procedant etiam de iure huius Regni poſt leges Regias nouæ collectionis Regiæ. Quod latius, & vtilius quàm antea factum eſſet, hic explicatur, vt videbis. -  52 Et Alphonſi Azeuedi conſideratio quædam noua in propoſito, nouè etiam, & concludenter conuincitur. -  53 Subſcriptio ſuppoſita ad inſtitutionem verbis expreſſis, vel in ſcriptura de mandat teſtatoris facta, valet, ſi fiat alio trahente manum teſtatoris, vt latius adnotatur, & Petri Peraltæ reſolutio approbatur. -  54 Teſtamentum ad alterius interrogationem factum, valere, ex communi Interpretum ſententia. Quam Iacobus Menochius inter alios vtiliter, atque latiſſimè explicauit, provt hic adnotatur. Alij etiam contrariæ ſententiæ fundamentis ſatisfaciunt iuridicè. Et pro communi ipſa ſententia, concludens & vera aſſignatur ratio. -  55 Et Ant. Fabri, Ioan. Bologneti, & Ioannis Marci Aquilini contra communes Interpretum traditiones, placita nonnulla in medium preferuntur. Et communis defenditur. -  56 Teſtamentum ad alterius interrogationem factum, non valere illis in caſibus, in quibus falſi ſuspicio adeſt, vel adeſſe poteſt. Et è contra vbi nulla adeſt ſuſpicio, teſtamentum ſubſiſtere. -  57 Teſtamentum ob ſolam falſi ſuspicionem infirmari: cum in ciuilibus falſi ſuspicio pro falſitate ipſa habeatur. -  58 Teſtamentum ad alterius interrogationem factum, abſque dubio valere nonnullis in caſibus, diſtinctè ſatis adductis, atque dilucidè explicatis per Menochium. -  59 Teſtamentum ad alterius interrogationem conditum, validum eſſe, ſiue perſona publica, ſiue priuata interroget. Idque ex veriori, &c. communior Interpretum ſententia. Quicquid alij contra conuenerint. Et dummodò ceſſet omnis fraudis ſuspicio, vt latius hic probatur. Et Iacobi Menochij concordia recipitur. -  60 Aliorum etiam Interpretum traditiones iuxta eandem concordiam intelliguntur. -  61 Et idipſum de iure huius Regni admittitur, vt hic adnotatur. -  62 Teſtamentum ad alterius interrogationem conditum, vtrùm valere debeat, ſi Notarius non modò de hærede, ſed toto teſtamento teſtatorem rogauerit. Et ſententia Authoris in propoſito, quæ Iudicis arbitrium maxima in conſideratione habet in propoſito, provt latiùs hic adnotatur. -  63 Teſtamentum ad alterius interrogationem factum, an de iure ſubſiſtat, quando teſtator nimium erat proximus morti. -  64 Et quid ſi inſtituti fuiſſent hæredes, qui dictauerunt, quamuis ad interrogationem Notarij factum fuiſſet. -  65 Quid etiam, ſi à perſona ſuſpecta interrogatio fieret. -  66 Et ibidem Simonis de Prætis reſolutio generalis (quæ vel vno verbo materiam hanc comprehendit) expenditur. -  67 Teſtamentum ad alterius interrogationem conditum, non valere, quando teſtator interrogatus, modò in hanc, modò in alteram partem lecti, in quo moribundus iacebat, ſe verteret. Et oſtenderet, ægrè ferre, quod in ea perturbatione ægritudinis, & anxietate, de his moleſtiâ afficeretur. -  68 Teſtamentum conditum etiam ad interrogationem perſonæ ſuspectæ, valere ex ſententia quamplurimorum. -  69 Ex ſententia verò Authoris cum aliis, non aliter valere, quàm ſi dilucidè conſtare poſſet, quod aliæ falſi ſuspiciones, aut coniecturæ non adſint. Item quod in libera teſtatoris voluntate fuerit reſpondere, vel non respondere. -  70 Et tunc valere teſtamentum, etiamſi non conſtet, teſtatorem teſtari voluiſſe. Cum nihil referat, an tunc, vel priùs deliberauerit teſtari. -  71 Cum vero præter illud, quod non conſtat, teſtatorem teſtari voluiſſe, alia concurrit coniectura, qua falſum committi poſſe ſuspicatur, tunc teſtamentum non valet. -  72 Teſtamentum ad alterius interrogationem factum non valere, niſi ſcientia, & voluntas teſtatoris præcedat, & ſic apparet, teſtatorem ipſum teſtari voluiſſe. -  73 Contra verò ex ſententia aliorum Interpretum, etiamſi id non conſtet. Quæ ita demum probari poteſt, ſi doli, & fraudis omnis ſuſpicio ceſſet, provt hic adnotatur. -  74 Teſtamentum ad alterius interrogationem conditum, non ſubſiſtere, quando eſſet primi validi, & ſolemniter confecti reuocatorium, idque ex ſententia multorum Authorum. Et maximè ſi multos annos poſt primum teſtamentum conditum teſtator viueret, quia tunc præſumi non poteſt, quod eo puncto teſtamentum antea factum mutare voluerit. -  75 Contra verò ex ſententia aliorum Authorum, qui expreſſim aſſeuerarunt, teſtamentum ad alterius interrogationem conditum ſubſiſtere, etiamſi primi ſolemniter conditi eſſet reuocatorium. -  76 Idque veriſſimum (provt Author exiſtimat) quando ceſſat omnis fraudis ſuspicio, tunc namque nulla conſtitui poteſt differentia, quod agatur de reuocatione iam conditi testamenti, vel non. -  77 Secus vero quando aliæ concurrunt coniecturæ vnà cum hac ipſa, quod agatur de reuocatione conditi teſtamenti, vt nonnulli Authores probarunt. -  78 A quibus Caſtrenſis Zazius, & Riminaldus recedere non videntur, vt hic adnotatur. -  79 Teſtamentum conditum ad alterius interrogationem, an valeat, vel non, ſignis & coniecturis diiudicandum eſſe, provt hic adnotatur. -  80 Et ſigna hæc in Iudicis arbitrio poſita eſſe, ex Iacobi Menochij ſententia ſtatuitur; qui huiuſce rei ſigna, & coniecturas congeſſit permultas. -  81 Teſtamentum ad alterius interrogationem conditum, vtrum hodie apud nos valeat de iure huius Regni, poſt leges nouas collectionis Regiæ, ſicut iure communi valeat. Et an eiſdem adduci, atque excitari ſignis, & coniecturis debeamus, quæ de iure ipſo communi vigebant. Vbi in effectu nulla conſtituitur differentia inter vnum, & alterum ius. -  82 Et Alphonſi Azeuedi diſtinctio, nouè, & verè improbatur. -  83 Ferdinand. quoque Vaſquez Menchac. & D. Antonij de Padilla obſeruatio quædam in propoſito, nouè etiam, & aliter quàm factum eſſet, enucleatur. TEstamentvm, ſeu hæredis inſtitutio, atque alia quælibet vltima diſpoſitio, ad alterius interrogationem, & per reſponſionem per verbum, ſic, nutu etiam, aut ſignis facta; an ex voluntate teſtatoris procedere videatur, necne, & quando de iure ſubſiſtat, vel non: ex quibus etiam ſignis, & coniecturis interpretatio fieri, atque voluntatis coniectura deduci valeat: vtilis admodum eſt, & apud noſtros Interpretes controuerſa diſputatio, & quamuis à multis agitata, ac inter alios dilucidè, & melius quàm alibi, per Menochium exornata, atque declarata (cæteros alios infrà commemorabo) ideo nunc prætermitti non potuit, quod diſceptatio eadem, magna ex parte coniectura lis ſit, & præſumpta, & huic noſtro tractatui omninò conueniens. Verùm (vt dixi) quoniam à Menochio, ita ſingularirer explanatur, in his duntaxat hoc capite inſiſtam, quæ vel ab aliis non recipiuntur, vel contradictionem, aut difficultatem ſic habent, vt maiori explicatione indigeant. Et quò diſtinctius, & abſolutè procedatur, conſti[*]tuendum erit primo loco, certiſſimi iuris eſſe, quod teſtator in extremis conſtitutus, id eſt, moriens, & quaſi extra terminos huius vitæ exiſtens, de bonis ſuis teſtari, & diſponere poteſt: Idque per text. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, ibi: In extremis poſitus: & in cap. nos quidem, eodem titulo, ibi: De hac luce migrante: & in cap. finali, de ſucceſſion. ab inteſtato, ibi: Agens in extremis: & Panormitanus, in 3. notabili, & in l. Pamphilo, § propoſitum. ff. de legatis tertio, ibi: In diſcrimine vitæ conſtitutum, item l. Seia, §. cum pater, ibi: In extremis vitæ conſtitutus: ff. de donationibus, l. ſi pater, §. quædam, ff. de fideicommiſſar. libertat. ibi: Cum in extrema eſſet valetudine, l. & ſine ſcriptura, C. ad Trebellian. Et ita ex communi Interpretum noſtrorum ſententia adnotarunt, & Authores quamplurimos congeſſerunt in vnum Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 110. Guillelmus Benedictus, in cap. Raynuntius, de teſtamentis, verbo, in extremis poſitus, num. 1. & 2. & num. 10. cum ſequentibus, vſque ad numerum 17. vbi multis exornat, & comprobat Romanus, in conſilio 306. num. 5. Craueta, in conſilio 117. Socinus iunior, in conſilio 178. num. 16. lib. 2. Carolus Ruinus, in conſilio 8. num. 9. lib. 3. Zazius, in conſilio 3. num. 37. libro 1. Ludouicus Zuntus, in responſo pro vxore, num. 79. & numer. 947. Burgos de Pace, in l. 3. Tauri, prima parte, num. 265. Michaël Graſſus, §. Inſtitutio, quæſt. 17. num. 8. in fine, Ioannes Matienzus, in l. prima, titulo 4. gloſſa 16. ſub numero 2. libro 5. nonæ collect. Regiæ, Ioannes Dilectus, de arte teſtandi, in titul. 3. cautela. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. titul. 6. num. 1. vbi dicit, quod teſtari poteſt in extremis conſtitutus, etſi linguâ balbutiat: & quod hæc eſt vna legis intentio, vt[*] quæ diſpoſita ſunt à morientibus, impleantur, §. exhæredatos, in authentic. de hæredibus, & Falcidia. Et quod illud verbum, A morientibus, diligenter eſt ponderandum, quia eum præcipuè complectitur, qui eſt in ipſo mortis articulo conſtitutus: Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. libro 2. dubitatione 2. ſolutione 1. num. 53. folio 188. Petrus Surdus, in conſil. 414. num. 59. lib. 3. Et idipſum reſolui ſuprà hoc eodem lib. & tractatu, cap. 22. num. 103. vbi notaui, teſtatorem conſtitutum in articulo mortis teſtari poſſe, iuridicè, ſi ſanæ mentis ſit: quicquid antea propoſuiſſem num. 15. & duobus ſequentibus & num. 105. & 106. dixi etiam, teſtamentariam, & aliam diſpoſitionem quamcunque in mortis articulo factam, præſumi abſque dolo, & fraude fieri: & Franciſci Burfati ex ſententia aliorum, ita tenentis, locum, ſeu consilium expendi, vt ibi videri poterit. Sed tamen eſt aduertendum, quod ad hoc vt teſta[*]tor in extremis, & in articulo mortis conſtitutus, teſtari poſſit, neceſſe eſt, quod articulatè, hoc eſt, cum intellectu ſermonis loquatur, & ita intelligitur, quis poſſe teſtari vſque ad vltimum articulatæ vocis articulum, etiam ſi balbutiendo, & tardè loquatur, modò (vt dixi) intelligi bene poſſit: lingua enim ingroſſata propter infirmitatem, non tamen omnino præpedita, teſtamenti factionem non impedit, provt probat textus ſingularis, in l. quoniam indignum, C. de reſtamentis, in illis verbis: Quæ fortè ſeminecis & balbutiens lingua profudit: Is vero qui articulatè non loquitur, mortuo ſimilis eſt, & tunc quidem in teſtamentis falſitas committitur, & ideo nec teſtari, alio quouis modo diſponere poteſt. Et in l. iubemus, C. de teſtamentis, ibi: Si enim talis eſt teſtator, qui neque ſcribere, neque articulatè loqui poteſt, mortuo ſimilis eſt, & falſitas in elogiis committitur. Ita ſane explicarunt Bartolus, in dicta l. iubemus, qui aſſerit, ſic in facto practicaſſe: & ibidem Salicetus, & Baldus, numero primo, & communiter ſecundum Iaſonem, num. 3. Baldus etiam, in conſilio 53. num. 4. volumine 5. Angelus, & Imola, in l. in aduerſa, ff. de teſtamentis, Caſtrenſis in l. in eo, num. 3. C. eod. titulo, & in conſilio 431. in principio, libro 2. Romanus, ſic diſtinguens, in conſilio 306. num. 4. in fine, & numero 5. Alexander in conſilio 12. num. 8. lib. 1. & in conſilio 33. numer. 6. & 7. lib. 3. Socinus ſenior, in conſilio 20. num. 3. & 4. lib. 4. Decius, in conſilio 489. num. 4. Ruinus. in conſilio 12. numer. 4. & 7. & 9. lib. 2. Zazius, in conſ. 3. numero 37. lib. 1. Anton. Gabriel, commun. concluſion. libro 4. titulo de teſtamentis, concluſ. 2. numer. 4. Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de hæredib. inſtitut. num. 80. & 81. Ludouicus Zuntus, in responſo pro vxore, numero 77. & 79. & numer. 947. Guil. Benedictus, dicto verbo, in extremis: num. 27. per totum, Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 110. Mantica, de coniecturis vltima. volun. lib. 2. titulo 6. num. 2. Matienzus, in l. 1. titul 4. gloſſa 16. num. 9. & 10. Michaël Graſſus, §. inſtitutio, quæſt. 17. n. 8. Grammaticus, deciſione 73. num. 2. Menochius, in conſilio 45. num. 9. & 22. lib. 1. & latius ex num. 37. vſque ad numerum 40. idem Menochius, lib. 4. præſumptione 8. num. 28. Riminaldus, in conſilio 261. lib. 3. quò loci diligenter, & pulchrè pertractat, quando teſtamentum ad interrogationem Notarij, vel alterius ſubſiſtat, & quando non. Pluraque circa teſtas, & corum fidem, & loquelam articu[*]latam; vel inarticulatam declarat adeo luculenter, vt nihil ſupra (vt ipſe inquit) & num. 77. & ſequentibus, explicat, balbutiens lingua quid, & quomodo dicatur. Et reſolutioni ſuperiori conuenit num. 3. & ſequentibus & num. 18. & ſequent. & numero 18. & ſequent. Surdus, in conſilio 414. ex numer. 54. vſque ad numerum 62. vbi late, atque ex ſententia quamplurimorum Authorum probauit, teſtatorem in extremis laborantem, poſſe facere teſtamentum, ſi erat compos mentis, & loquatur articulatè: quo caſu nec Cardinalis Thuſci authoritates illæ relatæ littera T. concluſione 124. num. 1. & ſequentibus, contradicunt, imo in fortioribus terminis tenuit idipſum num. 25. tenuit quoque, & infortioribus etiam terminis Farinacius, deciſione 139. num. 2. & in addition. littera B. latiùs in conſilio 97. numer. 9. & quinque ſequentibus, vbi in primis aſſerit, teſtamentum fieri poſſe non ſolum a grauiter infirmo, ſed etiam ab exiſtente in articulo mortis, & in extremis laborante, dummodò conſtet, ipſum eſſe ſanæ mentis; & citat textum,[*] in dicta l. quoniam indignum: & ibi Gloſſam, & Doctores communiter, Prætis etiam, Surdum, & deciſionem Rotæ: & proxima huiuſce materiæ concluſione proponit reſolutionem ſuperiorem. Deinde num. 11. ſecundam eſſe concluſionem ſtatuit, quod valet teſtamentum non ſolum factum à grauiter infirmo, vt ſuprà, ſed etiam ab eo, cui propter morbi grauitatem lingua balbutiens, & gloſſa efficitur, per text. in eadem l. quoniam indignum, vbi Caſtrenſis,[*] num. 3. Angelus, num. 1. & Iaſon, num. 3. idem Angelus, in l. iubemus, num. 2. & ibi Iaſon, num. 3. C. de teſtamentis, Franciſcus Beccius, in conſilio 102. num. 10. verſic. rurſus confert, Rota Diuerſorum, deciſione 638. num. 8. Ioannes Vincent. Honded. in conſilio 37. num. 53. libro primo. Rurſus. num. 12. tertiam concluſionem à præcedenti non abſimilem idem Farinacius adducit, quod pariter valet teſtamentum conditum ab infirmo, cuius vox cum difficultate emittitur, & cuius ſonus cum eadem difficultate percipitur, & intelligitur, ex Alexandro, in conſilio 33. num. 13. lib. 3. Syluano, in conſilio 54. num. 10. poſt medium, Riminaldo[*] ſeniore, in conſilio 587. num. 11. verſic. non obſtante, Cephalo, in conſilio 546. num. 2. & ſequentibus, & n. 37. 40. 59. & 84. lib. 4. Franciſco Zunto, in responſo pro vxore num. 943. & ſequentibus, Demum obſeruat numer, 13. pro quarta concluſione, quod ſatis teſtator dicitur articulatè loqui, quotieſcunque apparet, ip[*]ſum reſpondere per verbum ſic, & citat Alexand. Socinum, Decium, Beccium, Cephalum, Menochium, Surdum, & Sfortiam Oddi, ita tenentes, ac in effectu (vt vides) reſolutioni traditæ ſuprà, n. 1. & duob. ſeqq. conuenit omninò. Cæterùm dubitati ſolet communiter, an teſtator grauiter infirmus, & in articulo mortis exiſtens: ſicque in extremis laborans, in dubio præſumatur ſanæ mentis fuiſſe, necne, vt ab eo diſpoſita valeant, vel non valeant. Et quidem ex noſtris dubium hoc excitauit in terminis Anton. Comezius, in d.l. 3. Tauri, num. 112. qui aſſerit quod in extremis etiam conſtitutus, & qui ſtatim continenti poſt conditum teſtamentum expirauit ſanæ mentis eſſe præſumitur, & habere ſenſum, & intellectum: & conſequenter quod omnia per eum diſpoſita valent, & tenent, niſi ex aduerſo probetur contrarium, idque duplici ration, aut fundamento comprobat, & reſpondet textui, in d.l. iubemus, C. de teſtamentis, quo excitari videntur Authores illi, qui contrarium in dubio præſumendum dixerunt, provt ibi retulit eos ipſos Anton. Gomezius, quem retulit etiam Matienzus, in d.l. 1. titulo 4. gloſſ. 16. num. 3. in fine. Sunt quoque eodem in placito omnes ferè Authores, quos ſuprà commemoraui: ſemper enim ſupponunt pro indubitato, teſtamentum, & diſpoſitionem in vltimo articulo vitæ, atque in extremis conditum, validum eſſe, nec defectum intellectus, aut alium in dubio, ſed potiùs ſanam mentem præſumunt. Et ita inuenies apertè ſuppoſuiſſe Guil. Benedict. Anton. Gabrielem. Ludouic. Zuntum, siluanum, & relatos ſuprà, Corneum, in conſilio 8. num. 7. lib. 3. Crotum, in l. 1. §. ſi quis ita, numer. 13. in verſ primus caſus, ff. de verbor. obligat. & idipſum videlicet, quod in extremis conſtitutus, ſanæ mentis præſumatur in dubio, reſponderunt Abbas, in cap. vltimo, per illum text. de ſucceſſion. ab inteſtato, num. 9. Alexand. in conſ. 33. numer. 6. & 7. lib. 3. & in conſilio 105. num. 6. lib. 7. Ruinus, in conſ. 12. numero 8. lib. 2. Franciſcus Beccius in conſilio 102. numero 12. Decius, in conſ. 489. num. 4. in fine, & num. 5. vbi dixit, quod in dubio præſumitur pro teſtatore; & ideò qui impugnat teſtamentum, tenetur probare impendimentum, provt ibi comprobat, & ſubiungit, quod ſi cauſa eſſet ſibi commiſſa, ita iudicaret. Conuenit etiam ſuperiori reſolutioni Petrus Snrdus, d. conſilio 414. numero 60. lib. 3. Farinacius, d. conſ. 97. num. 14. qui cum proppoſuiſſet quatuor concluſiones relatas ſuprà, adiicit Quintam d. num. 14. in dubio iure præſumi, quod teſtator fuerit ſanæ mentis, etiam quod graui infirmitate oppreſſus ſit, & refert plures Authores ita tenentes. Ac demum ſubiicit, quod accendente Notarij aſſertione, fruſtra de hoc dubitatur, ex Franciſco Beccio, d. conſilio 102. num. 12. Rota Diuerſorum, deciſione 683. num. 8. prima parte. Subiicit etiam, & pro ſexta eiuſdem materiæ concluſione, quod teſtis vnus[*] contradicens teſtamento, non facit illud vacillare, quando in contrarium deponunt alij teſtes, & citat Menochium, Surdum, & alios multos: indèque infert, dictum vnius teſtis de dementia non facere vacillare teſtamentum, quando de mendacio conuincitur ab aliis, quamuis vnus teſtis, teſtamento contradicens, id ſoleat efficere, vt latiùs ibi. Verum Paulus Caſtrenſis, in conſ. 155. numero 2.[*] libro primo. contrarium videtur tenuiſſe, & inquit, quod teſtator mortis propinquæ cogitatione turbatus, non præſumitur mentis compos fuiſſe, per textum in, in l. hac conſultiſſima, §. at cum humana fragilitas, C. qui teſtamenta facere poſſunt, ſequitur Socinus ſenior, in conſilio 129. num. 7. verſiculo ſecundò ponderat, volumine 2. & in conſilio 98. num. 5. verſ. præterea, volumine 3. & latè confirmat Chaſſaneus, in conſ. 39. & hoc intelligi veriſimiliter, reſpondit Socinus iunior, in conſilio 183. num. 10. 12. & 13. volumine 2. quem refert, & ratione confirmat Cardinalis Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 2. tit. 6. num. 3. quia tunc temporis memoria redditur imbecillis, & totus languet intellectus, nec præſumitur quis habere animi conſilium, nec intellectum, vt ex mente Ariſtotel. ſcribit baldus, in l. vltima, circa principium, C. de bonis, quæ liberis: & eiuſdem quoque ſententiæ ſuiſſe videntur Guil. Ponta. Vincent. Herculan. Angel. Aretinus, Menchaca, Iulius Clarus, & Michaël Graſſus, eos referens. §. inſtitutio, quæſtion. 17. num. 7. vere tamen (quod prætermitti non poteſt, & vltra Authores prædictos animaduertitur) negari non poteſt, qui in hoc ipſo articulo confusè potiùs, quàm diſtinctè Interpretes permulti ſe habuerint. Authores namque iidem, quos Graſſus adducit, & alij relati per Manticam, & Menochium (qui ſtatim commemorabuntur) non ita generaliter, qut indiſtincte, provt præcitantur, loquuntur, ſed potius in teſtamento, & diſpoſitione facta ad alterius interrogationem, & ſic cum non modò teſtator erat in extremis conſtitutus, ſed etiam ad interrogatum reſpondendo, diſpoſuit. Et cùm antea dixiſſent, valere teſtamentum, ad alterius interrogationem, & per reſponſionem per verbum, ſic, factum; limitant ſtatim, quando erat teſtator valde proximus morti. Dubium verò à me excitatum ſuprà & per Antonium Gomezium, non reſtringitur ad eos duntaxat terminos, ad teſtamentum inquam factum ad interrogationem alterius, ſed generaliter procedit, vtrum inquam teſtator in extremis, & in articulo mortis conſtitutus, ſanæ mentis præſumatur fuiſſe, necne. Et quidem negari non poteſt, quin facilius ſubuerti debeat diſpoſitio, cum ad alierius interrogationem fit, & ab eo, qui conſtitutus eſt in extrem mortis articulo, quam cum teſtator in extremis poſitus, abſque alterius interrogatione & ſine reſponſione per verbum, ſic, diſponit: quod nonnulli iuris Authores præſentiunt in hac materia, & alij velut expreſſim agnoſcunt, vt ex infrà referendis conſtabit; imò in eiſdem terminis, teſtamenti inquam facti ad interrogationem alterius, & ab eo, qui eſt conſtitutus in extremis, & ſic cum adeſt vtrumque, proximitas inquam mortis, & ad interrogationem facta diſpoſitio, quod à ſemi mortuo, & balbutiente fieri poſsit teſtamentum ad interrogationem alterius, dummodò appareat de voluntate, & quod articulatè dicatur loqui, qui ad alterius interrogationem reſpondet; Socin. idem iunior, ſibi contrarius tenuit in conſil. 178. num. 27. & ſeq. lib. 2. Et idem reſponderunt alij Authores relati per Menochium (qui tamen nuſquam Manticæ mentionem fecit in hac materia) in conſilio 45. num. 38. libro 1. per Manticam (qui etiam Menochium non citat) de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. titulo 6. num. 8. quò loci, vt articulus propoſitus (an inquam moribundus, qui eſt conſtitutus in articulo mortis, præſumatur ſanæ mentis eſſe) plenius, & perfectius intelligatur, ita diſtinguendum putauit, aut conſtat, quod conſtitutus in articulo mortis loquitur articulatè, aut non, ſuperiore caſu præſumitur is ſanæ mentis eſſe, & conſequenter teſtari poteſt, & ita intelligitur dicta l. quoniam indignum, C. de teſtament. cum ſimilibus: Nec obſtat dicta l. hae conſultiſſima, §. at cum humana fragilitas, C. qui teſtamenta facere poſſunt: quia licèt dicat, quod humana fragilitas mortis cogitatione turbata, minùs memoriâ poſſit plures res conſequi, tamen indubitatè præſupponit, & vult, quod non propterea quis amittat teſtandi facultatem, & ita reſpondit Socinus iunior, in conſilio 144. num. 48. lib. 2. & in conſilio 32. num. 3. ad finem, & numeris ſequentibus, latiùs Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 261. num. 3. & ſequentibus, & num. 18. & ſequentibus, lib. 3. Petrus Surdus, dicto conſilio 414. num. 58. & ſeq. lib. 3. poſteriore autem caſu (inquit Mantica ipſe) cum conſtitutus in articulo mortis non loquitur articulatè, ſi ad propoſitam interrogationem reſpondit tantum, ſic, non præſumitur compos mentis fuiſſe, ſi illicò deceſſit, aut ſaltem non præſumitur teſtandi animum habuiſſe, nam graui morbo afflictus, videtur potius ita repondiſſe, vt ſe à moleſtia liberaret, quam quod voluerit de bonis ſuis diſponere. Et refert Caſtrenſem, Corneum, Socinum iuniorem, Zazium, & Ruinum ita tenentes, & dicit ſic intelligendum textum, in d.l. quoniam indignum. Nec rectè obſeruaſſe Decium, in præcitato conſilio 489. num. 5. quod eo ſolum, quod teſtator in articulo mortis conſtitutus, reſpondit, ſic, vel non, intelligatur articularè fuiſſe loquutus, & præſumatur ſanæ mentis. Niſi (vt num. 9. ſubdit) ex aliis coniecturis conſtet, teſtatorem mentis compotem fuiſſe, & teſtandi animum habuiſſe. Aliàs firmiter tenet, quod in dubio, cum quis eſt in articulo mortis conſtitutus, & paulo poſt interrogationem, & reſponſionem factam ſimpliciter per verbum, ſic, vel, ſi, vita deceſſit, non cenſeatur ſanæ mentis fuiſſe, aut ſaltem teſtandi conſilium habuiſſe, provt etiam ratione comprobat, & alios Authores ſic tenentes citat. Et eodem modo intellexiſſe viſus eſt Hippolyt. Riminald. dicto conſilio 261. numero 18. & ſequentibus, libro 3. Remanet ergo ex Cardin. Franciſci Manticæ diſtinctione, atque reſolutione, præſumi in dubio, teſtatorem in extremis, ſiue in articulo mortis conſtitutum, ſanæ mentis fuiſſe, ſi modò articulate loqui poſſit; in quo magis communiter omnes conueniunt, nec dubium eſſe poteſt. Non autem videri articulatè loqui, cum ad alterius interrogationem reſpondet, ſic, vel, ſi, vel non. In quo vltimo (vt vides) Decius tenuit contrarium, & Decium alij quamplures ſequuntur, qui ſatis articulatè exiſtimant loqui eum, qui ad interrogationem reſpondet. Ego vero ſuprà hoc eodem libro, & tractatu, de hoc vltimo quod ad interrogationem attinet, quamuis nihil dixerim, Caſtrenſis tamen, & aliorum ſententiam recenſui cap. 22. numero 16. teſtatorem inquam in articulo mortis conſtitutum, præſumi mortis propinquæ cogitatione turbatum, & non integræ, & ſanæ mentis. Sed num. 17. ex ſententia Angeli, & aliorum argumentando propoſui, teſtamentariam, & aliam diſpoſitionem quamcunque in mortis articulo factam, præſumi à lege dolosè & fraudulenter fieri. Poſtmodum autem numero 103. ſequutus eandem Franciſci Manticæ diſtinctionem, & reſolutionem, contrarium in primo caſu ſuſtinui, & ſanæ mentis præſumi teſtatorem in extremis laborantem, obſeruaui, niſi ex aliis coniecturis, & præſumptionibus elici contrarium poſſet. In ſecundo quoque contra Angelum cum aliis ſcripſi, & Franciſci Burſati locum expendi, vt eodem cap. 22. num. 105. & 106. videri poterit. Sed quoniam (vt nunc dicebam) de eo quod attinet ad diſpoſitionem factam ad interrogationem alterius, per reſpon[*]ſionem per verbum, ſic, & ab eo, qui in extremis erat, nihil attigi, & vt plenius vterque articulus explicatus, atque enucleatus maneat, vnà cum Menochio, dicto conſ. 45. ex num. 37. lib. 1. tres caſus diſtinguendos duxi, quos etiam diſtinxit idem Menochius, lib. 4. dicta præſumptione 8. num. 28. in fine, qui tamen nunquam (vt dixi) Cardinalis Manticæ mentionem facit. Primus igitur caſus eſt, cum quis eſt ſanus corpore, & mente, ſed à natura impeditur loqui, vt ſenſum animi ſui nullo pacto ſignificare poſſit, vt in muto & ſurdo à natura, & ſic teſtatori non poteſt vllo modo, l. diſcretis, C. qui teſtamenta facere poſſunt. §. item ſurdus, & mutus. Inſtitut. quibus non eſt permiſſ. fac. teſtam. & latius explicant Anton. Pichard. ibi. Anton. Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 16. D. Spino, in ſpeculo, gloſſa rubricæ, parte 9. & confirmat l. 13. tit. 1. partita 6. non enim poteſt eſſe cognita eius voluntas, vt inquit ipſe Menochius, & in fortioribus terminis tenuit Hippolyt. Riminald. d. conſ. 26. 1. n. 47. lib. 3. Secundus caſus eſt, cùm quis eſt ſanus mente, atque ita certò conſtat, eum intelligere quod agitur, cùm & velle, & nolle habeat; & hic quidem etſi aliquo accidenti putà infirmitatis impeditur explicitè loqui, vt conſueuit, dummodò animum ſuum aliqua certa voce declaret, vel ex ſe, vel ex alterius interrogatione, teſtari & de rebus ſuis diſponere poterit; & ita probat, & intelligibitur text. in dicta l. quoniam indignum. Etſi enim omninò explicitè, & articulatè loqui non poſſit, attamen (vt Menoch. ſubdit, & ſuprà dixi) ſufficit, quod ita loquatur, quod animi ſenſus cogniti ſint: nec enim neceſſe eſt, quòd ſingula momenta litt erarum explicitè proferte debeat, ſicut probat. d.l. quoniam indignum. Qua ſane conſtitutione per motus Angelus; in d.l. iubemus, C. de teſtam. docuit, illum articulatè loqui, & teſtari ob id poſſe, cùm eius verba ita intelliguntur à teſtibus, vt poſſint eius voluntatem cognoſcere; ſemper tamen ſupponendo, de mente clara conſtare, vt ſcilicet appareat eum habere velle, vel nolle, quod verè datur illis ſolum, qui ſanæ mentis ſunt. Et Angelum clarius rem explicando ita intelligit Socinus Senior, in conſ. 20. num. 3. & 4. lib. 4. qui ob id conſuluit, illum articula[*]tè loquutum eſſe, qui cum eſſet ſani intellectus, & mentis, interrogatus fuit, an hæredem Caium faceret, & reſpondit, ſi ſi. Et idem ſenſuerunt alexander, Corneus, Francus, Decius, Ruinus, & Socinus, relati per eundem Menochium, dicto conſ. 45. numer. 38. ad finem, dum ſcribunt, articulatè eum loqui, qui intelligens, & ſciens, ac loqui potens, etſi non omninò explicitè, dicit, ſi, ſi, vel no, no. Hoc autem ſecũdo in caſu vides apertè, Iacob. Menochium, Franciſci Manticæ placito, & reſolutioni ſuperiori conuenire, ac dubij noſtri reſolutionem claram præſtare. Nam ſuppoſita ſana mente, & intellectu teſtantis, ſufficere, quod ad interrogationem reſpondeat teſtor, ſi, ſi, vel no, no, expreſsè affirmat, & alios plures Authores ſic tenentes adducit. Mantica autem id non negat, inquit namque, quod in dubio, cum non loquitur articulatè, is qui in extremis eſt conſtitutus, non præſumitur ſanæ mentis fuiſſe, aut ſaltem teſtandi conſilium non habuiſſe, & ſi paulo poſt interrogationem reſpondeat, ſi, vel no, & ſtatim decedat. Cæterum id non procedere, quando ex aliis coniecturis conſtiterit, teſtatorem & mentis compotem fuiſſe, & teſtandi animum habuiſſe. Non modò ergo præſuppoſita ſana mente, & intellectu id concedit Mantica, quod Menochius affirmat, immò de ſana mente, & voluntate teſtandi ex coniecturis conſtare, ſufficiens eſſe conſtituit. Dubij etiam noſtri claram (vt dixi) præſtat reſolutionem Menochius, dum ſcripſit, ſufficere, quod in extremis conſtitutus, aliqua voce animum ſuum ita declaret. vel ex ſe, vel ex alterius interrogatione, vt eius animi ſenſus poſſit dignoſci; tametſi ex accidenti infirmitatis explicatè loqui impediatur. Et ſic perfectius dubium ipſum explanauit Menochius, quia in vtroque caſu, quando ſcilicet ex ſe, ſuaque voce, vel ex alterius interrogatione animum ſuum oſtendit idem iuris ſtatuit, & latiùs rem accipit, quam Mantica ipſe, provt quoque accepiſſe videntur Franciſcus Beccius, Rota Diuerſorum, Ioann. Vincent. Hondedeus, & Proſperus Farinacius, in locis relatis ſupra num. 6. Mantica autem dumtaxat loquutus eſt, quando ad interrogationem alterius teſtator reſpondit, ſemper tamen requirit iuridicè, & diſtinguit, an articulatè loquatur, vel non: & ita quoque requirit Hippolyt. Riminald. dicto conſ. 261. num. 18. & ſeqq. lib. 3. quò loci dicto num. 3. & num. 5. inquit, quod[*] teſtator dicitur articulatè loqui, quando illius verba intelliguntur à teſtibus, licèt lingua Balbutienti prolata fuerint; & citat Caſtrenſem, Alexand. Iaſon. Corneum, Socinum, Roman. & Bertrandum, ita tenentes. Et reſpondet ad textum in l. diſcretis. C. qui teſtamentafacere poſſunt, verſ. ſi enim vox articulata, iuncto verſ. lingua autem eius penitus præpedita. Ex quibus[*] verbis videtur ſufficere, quod aliquo modo loquatur propter id verbum penitus, ne ſibi textus contradicat. Vel quando intelligitur ſine ſignis & nutibus, alioquin ſecus: & idem ſi opus ſit interprete, vt per eundem Riminaldum, num. 20. 21. & 23. & num. 22. quod[*] teſtator dicitur non poſſe articulatè loqui, quando non poteſt clarè per teſtes intelligi, vel quando voces emittit ſine ſignificatu: ad quod refert Angelum, Iaſon. Alex. Crotum, Socin. Corneum. Anton. Gabr. & alios: & ponderat ad hoc. l. iubemus. C. de teſtam. & d.l. diſcretis, C. qui teſtam. face. poſſunt. ac Demum Riminaldus ipſe, num. 72. inquit, quod articulatè lo[*]qui, eſt actus perceptibilis directò per ſenſum auditus: idem etiam, videlicet quod teſtator articulatè loquatur, requirit; nec in extremis laborare nocere (vt ſuprà dixi) ex multis Authoribus aſſerit Petr. Surdus, dicto conſ. 41. 4. n. 58. & ſeq. lib. 3. Tertius & vltimus caſus eſt & ad eiuſdem dubij explicationem perfectiorem magis neceſſarius, cum ſcilicet verſamur in dubio, an teſtator qui æget iacet & maxima grauatur infirmitate, ſit ſanæ mentis: In quo Menochius, in eodem conſilio 45. n. 39. libro 1. in nunc modum reliquit ſcriptum: Si tunc balbutire incipit, & inarticulate loqui, hoc eſt, cùm (vt vulgo dici[*]tur) ei lingua ingroſſatur; iudicatur ex eo actu mentis ſanitatem perdidiſſe, & ob id non poteſt teſtari, ita loquitur l. iubemus C. de teſtamentis: & ibi Bartolus, n. 1. ita recte commun. intellexit: & idem in l. num. ff. de legatis tertio. Et clarius explicat Socinus Senior, dicto conſilio 20. num. 3. verſiculo, & dicatur quod, lib. 4. cum ſcribit, illum, qui dicit ſic, vel non, non dici habere vocem articulatam, quando non habet loquelam affirmatiuam, vel negatiuam, de his, quæ ſibi placerem, vel diſplicerent. Et huius ſententiæ fuiſſe Angelum, in dicta l. iubemus, ſcribit: ita quoque declarat Socintus iunior, in conſilio 144. n. 6. & 46. lib. 2. idemquoque ſcribit Guilielmus Benedictus, in cap. Rainuntius, in verbo in extremis poſitus, n. 30. de teſtamentis. Et hoc in caſu ſunt declarandi Iaſon, in dicta l. iubemus, num. 3. & Decius, conſilio 479. n. 4. cum vterque citet dictam l. quoniam, C. de teſtamentis: & Angeli doctrinam: alioquin niſi ita intelligantur, malè ſentiunt. Et hactenus Menochius, qui ſtatim adiicit vnum, quod rem ipſam reddit clariorem, & apertiùs quàm Mantici feciſſet, ipſam declarat in illis verbis, Quod vero ſubiũgit Decius, dicto conſ. 489. n. 5. eum probare debere impedimentum, qui illud allegat, quia præſumptio eſt pro teſtatore; non repugnat; ſed prodeſt potius nam concedo, teſtatorem ſanæ mentis præſumi, ſed eo impedimento inarticulati ſermonis probato (quod probari omnino cum Decio ſentio) oritur præſumptio à lege probata, iure eſſe effectum inſanæ mentis. Et ſecundum hæc (vt vidiſti) præſens tota diſputatio ad id redigitur, an teſtator articulatè loqui poſſit, vel non, & quod in dubio sanæ mentis præſumitur, donec inarticulari ſermonis impedimentum probatur. Idque recte percepit Anton. Gomezius, in d.l. 3. Tauri, n. 112. vbi etiam recte fundauit. Ioannes Matienzus, in dicta l.r. tit. 4. gloſſ. 16. n. 10. qui ſcribit, quod peritus Notarius debet teſtatorem interrogare de aliquibus, quæ ſibi diſpliceant, & neget, & ea in teſtamento ſcribere, vt ex hoc intelligatur eſſe ſanæ mentis, & poſſe articulatè loqui, atque legitimè teſtari, vt ibi notat. Et hactenus de prima obſeruatione in hac materia, quæ cum ſit adeò coniecturalis, & præſumpta, ſemper cenſemus Iudicis arbitrium circa ſuperius dicta multum valiturum, ipſúmque temporis, loci, perſonarum, & aliarum rerum circunſtantias & qualitates diligenter inueſtigaturum ac etiam inſpecturum, qualiter, ſiue quomodo probatum fuerit,[*] teſtatorem eo tempore, quo ex ſe, ſuáque voce, vel ex alterius interrogatione diſpoſuit, haberet ſermonem articulatum, vel inarticulatum, quæ etiam ſigna, & coniecturæ internenerint, quæ mentis ſanitatem, aut imbecillitatem ſeu dementiam arguerent. Secundo deinde & principaliter conſtituo, quod[*] ſi teſtator infirmitate grauatus, taliter amiſit loquelam, quòd articulatè, & intelligibiliter loqui non poſſit, tunc equidem teſtari non valet, neque hæredem inſtituere, etiamſi nutu, vel ſignis, vel capite annuendo, exprimat voluntatem ſuam; quoniam inſtitutiones hæredum verbis fiunt; non ſignis, aut nutu, vel illationibus, l. hæredes palam. ff. de teſtamen. ibi, hæredes palam, ita vt exaudiri poſſint, nuncupandi ſunt. Nam ſi palam, ergo non ſignis, quæ tacitè innuunt; ſed verbis expreſſis, & claris eſt opus, ita vt exundiri poſſint, atque intelligi: l. 1. ff. de verb. oblig. in princip. ibi, quoniam ſe inuicem exaudire debent, & ibi Socinus, & Iaſon declarant, & latiùs Ioannes Bolognetus & Ioann. Marc. Aquilinus, ex num. 2. cum ſeq. & in fortioribus terminis Aquilinus ipſe num. 32. & 33. Sequitur ergo quod cum de auditu loquatur Vlpianus, in d.l. hæredes palam, illi ſenſui verba conueniunt, non ſigna, & nutus: vt etiam probat textus, in d.l. iubemus, C. de teſtament. & ibi Angel. dicens quod verba debent exaudiri, & intelligi explicitè. C. aſtrenſ. in l. diſcretis. C. qui teſtamenta facere poſſunt. Romanus, in conſ. 307. Socin. ſenior, in conſ. 20. col. 2. lib. 4. Et ita ſuperiorem reſolutionem, quod ſcilicet hæreditas vnſuerſalis teſtamento dari vel hæredis inſtitutio fieri nuru, aut ſignis, aut capite annuendo non poteſt; ſed neceſſe eſt, quod nomina hæredum viua voce exprimantur, vel manu propria teſtatoris ſcribantur: tenuerunt Bartol. & Salicet. numero 2. Paul. Caſtrenſ. & Alex. eod. num. 2. & communiter omnes, in d.l. iubemus, & in d.l. hæredes palam: & poſt infinitos alios, quos referuntur Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, in extremis poſitus, numer. 28. & 29. Anton. Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 110. Couarr. in cap. cum tibi, de teſtam. n. 3. Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 2. Matienzus, in l. 1. titul. 4. gloſſ. 16. num. 2. lib. 5. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 4. tit. 4. num. 6. & ſeq. Tiraquel. de priuilegiis piæ cauſæ, priuilegio 8. Ludouic. de Lana. in conſilio de forma teſtamenti nuncupatiui, num. 14. Michael Graſſus, §. inſtitutio, quæſt. 17. n. 2. Iulius Clarus. §. teſtamentum, quæſtione 37. numero 1. Franciſc. Beccius, in conſ. 86. num. 30. qui tam in foro, quàm in ſcholis affirmat hanc eſſe communem opinionem; optimè Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 216. ex num. 52. & num. 58. cum ſeqq. vſque ad numer. 66. lib. 3. Petrus de Peralta in rubrica. ff. de hæred. inſtit. num. 9. & 10. Adrianus Gilmanus, libro 2. rerum indicatarum Germaniæ, deciſione 36. ex num. 22. cum ſequentibus Menoch. in conſ. 45. numero 43. lib. 1. Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, cap. 15. num. 6. & 7. & cap. 22. numer. 105. & duobus ſeqq. Proſperus Farinacius in conſ. 97. num. 29. & probatur hæc reſolutio ex l. 6. tit. 3. partita 6. atque eiuſdem ratio redditur in dicta l. iubemus, C. de teſtamentis, quatenus dicitur, Si enim talis teſtator, qui neque ſcribere, neque articulatè loqui poteſt, mortuo ſimilis eſt, & falſitas in elogiis committitur. Sic[*] enim apertè deducitur, teſiatorem nominare ſuo ore, vel ſua manu hæredis nomen ſcribere, ideò conſtitutum fuiſſe, vt falſitas, quæ in teſtamentis committi ſolet, quantum fieri poteſt, vitetur. Et ita hanc eſſe rationem præcipuam eius conſtitutionis, agnoſcunt Baldus ibidem num. 4. & Iaſon. in fine, & cæteri ſuprà relati, Corneus, in conſ. 77. num. 5. lib. 4. & Socin. ſenior, in conſ. 163. num. 1. lib. 3. Socinus iunior, in conſil. 183. num. 22. lib. 2. optimè Menochius, dicto conſilio 45. num. 16. lib. 1. & præſumpt. 8. num. 8. lib. 4. Petr. Magdalenus, cap. 19. num. 8. qui poſt poſt Baldum, in eadem l. iubemus, in principio, notanter in quit, quod in his, quæ ſunt ſumma ſummarũ, vt eſt hæredis inſtitutio, nihil eſt ita proprium ſicut claritas; & idcirco lex quantum potuit, ordinauit, quòd fieret parenter, clarè & apertè, ad hoc vt omnis ſuſpicio falſitatis ceſſare debeat: quod tamen non ita fieret, nec contingeret, ſi ſolo nutu, aut ſignis hæredis inſtitutio fieri poſſet, vt Hipp. Rim. in loco ſupra cit. optimè & verè probauit. Quocirca quamuis teſtamentum imperfectum inter liberos valeat, l. hac conſultiſſima, §. ex imperfecto, C. de teſtament. tamen nutu fieri non poteſt, & inde, nec hæreditas dari, aut inſtitutio etiam inter liberos nutu fieri poteſt: & ita pariter nec inter milites, argumento textus, in l. in fraudem, §. 1. cum gloſſa. in verbo, nuda, ff. de militari teſtamento, Et ita tenuit Baldus, in l. & in epiſtola, numero 2. C. de fideicommiſſis, per textum, in authent. de teſtamentis imperfectis, §. primo, ibi, non ſignis: vnde ſumitur authent. quod ſine, C. de teſtamentis, & ſequitur Caſtrenſis ibidem, idem Caſtrenſis, in d.l. iubemus, eod. titul. num. 2. & Angelus, num. 1. idem Angelus, in dictæ l. in fraudem, §. 1. num. 3. Socinus ſenior, in l. cum auus, num. 45. ff. de condit. & demonſtrat. Felinus, in cap. in præſentia, num. 77. de probationibus, Iaſon, in l. tale pactum, §. vltimo, num. 13. ff. de pactis: & in authent. ſi qua mulier, num. 7. C. de ſacroſ. Eccleſiis. Ruinus, in conſ. 71. num. 17. vol. 3. Corneus, in dicta l. iubemus, numero 8. dicens ita fuiſſe iudicatum in quæſtione Cardinalis Peruſini, qui dixit patri ægrotanti: Si vis me hæredem facere, aſtringas mihi manum, & ipſe aſtrinxit. Et de communi ſententia teſtantur, ſicque defendunt Andr. Tiraquellus, in l. ſi vnquam, verbo, donatione largitus, num. 266. in fine, & privilegio 8. piæ cauſæ, in verſic. quantum autem. Alciatus, in conſil. 167. numero 2. libro 6. Menchaca, de ſucceſſionum creatione, §. 22. num. 25. Natta, in l. hac conſultiſſima, §. ex imperfecto, quæſtione 38. C. de teſtamentis, Graſſus, §. inſtitutio, quæſt. 17. num. 2. Padilla, in l. & in epiſtola, numero 6. & 2. ſequentibus, C. de fideicommiſſis, Petrus de Peralta, in rubrica. ff. de legatis ſecundo, num. 14. ad finem. Aluatad. de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. num. 2. Guil. Benedict. in d. cap. Rainuntius, verbo, in extremis poſitus, num. 29. vbi expreſſe ſequitur communem hanc ſententiam, quamuis numero 27. & 28. dubius videatur exiſtere, Hippolytus Riminaldus, in conſ. 261. num. 52. libro 3. Menochius, in conſilio 45. numer. 43. libro 1. Petrus Magdalenus, de numero teſtium in reſtamemis requiſito, 1. part. capite 16. num. 105. 106. & 107. Et ita tenendum eſt indiſtinctè (provt ego exiſtimo) quamuis Alexander, in dicta l. diſcret. numero 7. C. qui teſtamenta facere poſſunt: diſtinguendum in propoſito putauerit, provt tetulit Graſſus, dicta quæſtione 17. num. 2. qui etiam[*] atque Communem ipſum comprobauit Nata, dicta quæſtione 38. immò & Alexander ipſe ſubdit ſtatim, eodem in loco non eſſe tutum ab opinione communi DD. recedere, vt refert Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 4. titul. 4. num. 9. in fine, vbi dixit ſententiam Alexandri facilè poſſe admitti, quando pater ex accidenti loqui non poteſt, veluti ſi lingua ſit morbo præpedita, & ſuam intentionem non ſolum nutu, ſed etiam cùm litteras didicerit, in ſcriptis declarauerit, & illam ſcripturam Notario dederit, qui eam coram teſtibus in præſentia teſtatoris conſtitutus legit, & ipſe teſtator eam nu approbauit: nam huiuſmodi teſtamentum, inter liberos ſine dubio valet, per text. in dicta l. hac conſultiſſima, §. ex imperfecto, coniuncta l. diſcretis, C. qui teſtamenta fac. poſ. & ita Mantica, qui dicit ſic conſuluiſſe Angelum conſilio 258. numero primo. Et quidem eius ſententia probabilis videtur, eo namque caſu iam conſtat apertè[*] de voluntate teſtatoris, nec de ea poteſt aliquo pacto dubitari, cum in ſcriptis fuerit ab ipſo teſtatore redacta, & ſic non ſolo nutu, aut ſigno dubitabili, ſed ſcriptura aperta, & propria littera teſtatoris eiuſdem, & conſequenter indubitabili ſigno demonſtrata. Vnde videtur, quod valere debeat, argumento eorum, quæ Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. dicta cap. 2. §. 2. numero 2. poſt Petr. de Peralta adnotauit. Aliàs autem & regulariter ſecurius erit communi adhærere ſententiæ, maximè attento iure huius Regni, ex quo teſtamento condito inter liberos eadem requititur ſolemnitas, quæ in cæteris teſtamentis inter alios conditis deſideratur; & ſic falſitatis timor qui iure communi vrgebat, vt ſupra dixi, ita[*] videtur hodie vrgere, vt alio cap. ſuprà obſeruaui, & ideò communi Doctorum placito, & reſolutioni ius Regium magis conuenit: nec eorum ſententia poteſt admitti, qui teſtamentum inter liberos nutu tantum, aut ſignis fieri poſſe contendebant, vt nonnullos eius opinionis Authores retulit Gorneus, in conſ. 324. num. 25. vol. 1. & conſtanter (ſed male) aſſeuerauit Ioan. Crotus, in l. 1. §. ſi quis ita, in 1. lectura, num. 13. verſ. tertius caſus. ff. de verbor. oblig. cuius ſententia ex his, quæ ſuperiores Authores obſeruarunt, & ratione aſſignata ſuprà, conuincitur manifeſtè. Nec etiam ſuſtineri poteſt noua Azeuedi obſeruatio in hac materia, provt infrà adnotabitur n. ſeqq. Immò quòd teſtamentum etiam ad pias cauſas,[*] nutu ſolo, aut ſignis fieri non poſſit, ſentiunt apertè Baldus, num. 2. & Caſtrenſis in principio, in dicta l. & in epiſtola. C. de fideicommiſſis, & alij ſequuntur, vt conſtat ex infra referendis Authoribus. Quamuis contrarium, quod ſcilicet inſtitutio hæredis, & alia quælibet vltima diſpoſitio ad pias cauſas, nutu, aut ſignis facta, valere debeat; magis communiter Doctores tenuerint, vt poſt Gloſſam, in cap. cum tibi, de teſtamentis. fatentur Cinus, Angelus, Iaſon, & Corneus, quos refert, & ſequitur Couar. in d. cap. cum tibi, num. 5. verſ. ſubdit prætereà, Padilla, in d.l. & in epiſtola, num. 9. & eſſe communiorem, ac veriorem ſententiam, multis aliis relatis firmarunt Andr. Tiraquel. dicto priuilegio 8. piæ cauſæ. Menchaca, de ſucceſſ. creat. lib. 1. §. 20. requiſito 32. Abbas, Baldus, Alexander, Decius, Caſtrenſis, Immola, Iaſon, Calderinus, Socinus, Ruinus, Iulius Clarus, Tiraquel. Mantica, & Couarr. quos commemorat, & ſequitur Petr. Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 2. part. cap. 3. num. 10. qui ex numero 11. vſque ad num. 17. latius comprobat. Guil. Bened. Anton. Gomezius, & Gregor. Lopez, cum quibus ſic reſoluit Matienzus, in l. 1. titul. 4. gloſſ. 16. num. 3. lib. 5. Petr. de Peralta, in rubrica, ff. de legat. 2. num. 15. Michael Graſſus, d. §. inſtitutio, quæſt. 17. num. 2. ad finem. Qui rectè explicat, dicens, quod hæc ſecunda ſententia procedit, dummodo ille nutus ſit ſatis certus, aut dilucidè appareat. Magdalenus etiam, vbi ſupra n. 16. qui poſtquam communem ſententiam comprobauit (vt dixi) ſubdit in hunc modum; Nihilominus quia in hoc teſtamento ad pias cauſas inspicitur ſolus conſenſus, ſeu nuda, ſimplex, & naturalis voluntas teſtatoris. idcirco valet hoc teſtamentum, quamuis notis etiam in ſolitis conſcriptum, dummodo de eius voluntate aliter conſtet. Et ſecundum hæc Ruinus, Corneus, Alciatus, Tiraquellus, & alij, quos adducit Mantica, lib. 4. tit. 4. num 9. recte fecerunt differentiam inter teſtamentum inter liberos, vt nutu factum non valeat; & ad piam Cauſam, vt valeat. Sit etiam & alij Authores aſſeuerarunt, teſtamentũ nutu factum, de æquitate canonica ſuſtineri in terris[*] Eccleſiæ; Albericus inquam, in iubemus, in fine, C. de teſtament. Ioann. Cephalus, in conſ. 546. num. 52. & ſequentibus lib. 4. vbi propterea infert ad ciuitatem Mutinæ, quæ cum ſit Eccleſiæ, idcirco dicit, in ea teſtamentum conditum ſignis, nutu ſuſtineri. Et refert Farinacius, in conſ. 99. num. 5. qui ſubdit, accedente clauſula codicillari, etiam ſignis, & nutu inſtitutionem fieri poſſe; ſicuti ſcripſerunt Bartol. Albericus, Baldus, Angelus, & Iaſon, in dicta l. iubemus, C. de[*] teſtamentis. Ioannes Dilectus, de arte teſtandi, rubric. de his qui non habent factionem teſtamenti: quos ſequuntur Ioannes Cephalus, dicto conſ. 546. num. 55. Menoch. dicto conſ. 45. n. 14. lib. 1. inquit etiam Farinacius ipſe, deciſione 139. n. 2. ad finem. Inſtitutionem factam ad nutum teſtatoris, valere, quando teſtator apertè priùs dixerat, quod volebat inſtituere tales, & tales, poſt Ioannem Andream ad Speculatorem, in tit. de teſtamentis, §. inprimis, in addit. incipien. Quidam pileus. Pariſius, in conſ. 30. num. 30. lib. 3. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 4. tit. 4. n. 10. & dicta deciſ. 139. n. 2. in princip, & addit. littera A. Inſtitutionem hæredis factam à teſtatore, etiam per verbum, ſic, vel per annuitionem capitis ad interrogationem Notarij valere, quando prius dictatum fuit teſtamentum ab ipſo teſtatore. Et citat Gloſſam, in d.l. iubemus, cum allegatis per Anton. Gabrielem, concluſione 2. in titulo de teſtamentis. Et eſſe deciſionem Rotæ Romanæ, vt ibi refert. Addiderim ego, in vtroque caſu veriſſimam equidem eſſe eam reſolutionem, vtpotè cùm primo caſu teſtator iam priùs dixiſſet, quos volebat inſtituere hæredes, ſicque nomina eorum viua voce fuiſſent expreſſa, prout requiri diximus ſuprà, num. 20. Secundò verò caſu id ipſum accidiſſet, cum teſtator priùs totum teſtamentum dictaſſet, ſicque ceſſaret omninò ratio illa timoris, ne ſcilicet falſitas aliqua in his teſtamentis interueniat; ob quam ita introductum ius ſuperius, diximus etiam num. 21. Inquit denique Farinacius[*] ipſe, dicto conſ. 97. num. 27. aliud ſingulare, inſtitutionem hæredis non ſolum factam per verbum, ſic, ſed etiam nutu, & ſignis, & ſic partim ad nutum, & partim ad verbum, ſic, ad cuiuſque ſenſum magis enixam teſtatoris voluntatem denotare, ex quo nutu; & voce dicit teſtator, ſic; quam ſi abſque alio nutu & ſigno diceret ſolùm, ſic. Et citat Cephalum dicto conſil. 546. n. 18. in fin. & n. 71. in verſ. non obſtat. vbi loquitur in fortioribus terminis, quando videlicet teſtator non explicite protulit verbum, ſic, & cum difficultate potuit intelligi: & n. 89. vbi quod ſigna iuuant, quando verbum, ſic, non fuit bene intellectum: citat etiam Sfortiam Oddi, in conſ. 76. n. 8. verſ. ſecundo principaliter respondetur: vbi quòd ceſſat omnis difficultas, quando teſtator capite annuit, & ſimul loquendo dixit, quòd ſic. Legata verò, & fideicommiſſa particularia ſolo[*] nutu abſque alia verborum expreſſione relinqui poſſunt, dummodo per talem nutum poſſit conſenſus, & voluntas colligi. Et modus per quem colligitur, debet ſcribi per Tabellionem, exprimendo quemadmodum teſtator ipſe, qui propter accidens loqui non potuit, interrogatus, aſſenſit humeris, & annuit capite, ſiue qualiter voluntatem ſuam manifeſtauit; ſicuti per text. in l. nutu, ff. de legatis tertiù. Scribunt Gloſſa, Bartolus, Albericus, & Doctores communiter; Odofredus, Petr. de Bellapertica, Cin Bartol. Paul. Salicet, & omnes, in l. & in epiſtola, C. de fideicommiſſis, vbi Padilla, n. 1. & n. 6. vbi ſoluit difficultatem l. iubemus, in verſioportet, C. de teſtamentis: & poſt alios multos Authores, ex communi quoque firmarunt ſententia Guil. Benedictus, in dicto cap. Rainuntius, verbo, in extremis poſitus, num. 28. & duobus ſeqq. Pet. de Peralta, in rubrica, ff. de legatis ſecundo, num. 9. Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 111. & primo tomo variarum, cap. 12. de legatis, num. 2. Matienzus in l. 1. tit. 4. gloſſa 16. num. 1. Couarruu. in cap. cum tibi, num. 3. de teſtamentis, Menochius, in conſil. 45. num. 43. libro primo, Ioannes Marcus Aquilinus, in l. prima,[*] §. ſi quis ita, num. 43. ff. de verbor. obligat. Petr. Magdalenus, de numero testium in teſtamentis requiſito prima parte, cap. 15. num. 6. & cap. 16. num. 205. & ſeq. Cardinalis Thuſcus, tomo 5. littera L. concluſione 34. fol. 38. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 2. num. 1. vbi dixit, quòd voluntas non modò verbis percipitur, ſed etiam ex conatu, ſignis, nutu, vel ſono vociaconfuſæ colligitur. Et num. 4. quod voluntas affirmatiua, caput ver[*]ſus pectus inclinando, deducitur, vt colligitur ex dicta l. 1. §. ſi quis ita, ff. de verbor. obligation. vbi Gloſſa, verbo, annuiſſe, Doctores communiter adnotarunt: & Gloſſa, in l. item quia, ff. de pactis: & refert Bartolus, in dicta l. nutu, in principio, num. 18. vbi dixit poſt Iacob. de Arenis, Tabellionem ſcribere debere, diſponentem inclinando caput, & adſtringendo humeros conſenſiſſe. Ipſe autem Aluaradus approbat Bartolum, quod ad inclinatum caput attinet, non verò alio in caſu; nam humeros adſtringendo, dubitabilis potius actus, quàm afirmatiuus demonſtratur, vt aduertit Imol, & poſt eum Iaſon, in dicto §. ſi quis ita, n. 12. vbi & Vincent. Hercul. n. 36. & ſubdit, quod vibrando caput à dextris, & ſiniſtris, negatio oſtenditur. Subdit etiam idem Aluarad. dicto §. 2. n. 6. quòd voluntas, aut diſpoſitio ſignis demon[*]ſtrata, expreſſa dicitur, iuxta locum Tiraquelli ibi relatum. Et inde infert, quòd qui ſignis ad Maioriam vocatus fuerit, expreſsè vocatus dicitur, vt ex diſpoſitione expreſſa ſuccedere dicatur, & etiam vt ad remedium tenutæ admittatur. Quod tamen ita explicati, atque moderari debebit, prout explicatum, atque dilucidè enucleatum remanet capitib. præc. dũ tractatur: an fideicommiſſa, & primogenia ſola voluntate, & coniecturis induci valeant. Quanti etiam haberi, atque æſtimari debeant coniecturæ ipſæ in hac materia, vt ex ipſis diſpoſitio inducatur. Inquit etiam ipſemet Aluar. n. 7. quod voluntas teſtatoris, ſono etiam[*] tubæ, vel cornu demonſtratur, & percipitur: vt per tex. in l. Labeo, § finali, in fine, ff. de ſup. legat. notarunt Bald. Alex. & Vincent. ibid. relati. Et n. 8. quòd volun[*]tas, & conſenſus percuſſione etiam palmarum probatur, & notatur in l. 1. ff. de pactis: & in principio, Inſtit. de verb. oblig. & per Bald. in dicta l. & ſine epiſtola: vbi dixit, quod ſi non valens loqui, interrogatur an[*] ſibi placeat, quòd vxor ſua domum ſuam habeat, & teſtator vxoris manum adſtringat, ex hoc legatum vxori factum eſſe probaturum. Ac denique idem Aluar. eod. §. 2. n. 9. dixit, quod voluntas percipitur ex vo[*]ce etiam aliquantulum confuſa; vt ſi interrogatus aliquis, an Titio leget, vel an filium ſuum talẽ melioret, ita reſpondeat, an alium? cur non? & ſimilia verba. His tamen omnibus addendum ego neceſſariò duxi,[*] quod cùm ex ſignis, & modis præfatis, & aliis ſimilibus voluntas deducitur, cautè ſemper procedendum erit, ne fraus facilè committatur, aut ex his voluntatem elici contendatur, quibus conſenſus, & voluntas teſtatoris, non ſatis apertè elici poſſit: ſemper namq́ue neceſſarium erit, quod nutus ille, aut ſigna præfata, & alia ſimilia, ſatis certa, & dilucida videantur; ac etiam temporis, loci, & perſonarum qualitas erit inſpicienda, provt latiùs infrà adnotabitur. Et procedit textus, in dicta l. nutu, ff. de legatis 3.[*] non ſolùm in legatis, & fideicommiſſis particularibus, ſed & vniuerſalibus; nam vniuerſalia quoque fideicommiſſa ſolo nutu relinqui poſſunt; ſicuti ſupponunt Authores omnes ſupra relati, ipſi namque nunquam inter legata, aut fideicommiſſa particularia, vel vniuerſalia differentiam conſtituunt, ſed duntaxat inter hæredis inſtitutionem, ſiue hæreditatem, & legata ipſa, vel fideicommiſſa. Et ita colligitur expreſſim ex eo, quod ſcriptum reliquit Baldus in dicta l. & in epiſtola, num. 4. cui ſtipulatur Iaſon, in l. prima. §. ſi quis ita, num. 10. ff. de verborum obligat. vbi hanc ſententiam ſequuntur, & fideicommiſſa etiam vniuerſalia nutu poſſe relinqui defendunt Ripa, num. 12. Galiaul. num. 13. Alciatus, in repetit. numero 15. Niger, num. 30. Socinus Iunior, num. 11. in fine, cum ſeq. Gul Pontan. num. 16. Baldus Nouellus, num. 6. Crotus, num. 22. Aquilinus, num. 43. vbi addit, quod Baldus idem, in l. iubemus l. oppoſit. C. de teſtament non ſcripſit contrarium, cùm ibi inter legata & fideicommiſſa, & hæredis inſtitutionem, in qua ſola totius ſucceſſionis pondus conſiſtit, differentiam faciat, quicquid aliter ſenſerit Iaſon ibidem, numero 9. quem Butigel. etiam, & Modern. Pariſien. contra tenentes improbat numero 44. communem quoque ſententiam etiam in fideicommiſſo vniuerſali, cum Baldo, Ripa, Carraſio, Caſtrenſe, Socino, Zancho, Galiaula, Petro Peralta, & aliis defendit contra Iaſonem, & duabus ipſam comprobat rationibus D. Anton Meneſ. de Padilla, in dicta l. in epiſtola, numero. 5. & 6. Iacobus Menoch. in conſ45. num. 15. libro primo. Semper tamen requiritur, quod is, qui nutu, aut ſignis, vel alio ſimili modo diſponit, ſanæ mentis, & intellectus ſit; nam & ſi loquelam amiſerit, nutu diſponere poteſt in legatis, & fideicommiſſis, ſi ſanam mentem, & intellectum retineat. Si verò perdidit intellectum, non modò hæredem inſtituere, ſed neque legata relinquere, aut alio modo diſponere poteſt, etiam quoad legata, libertates, & cætera pia; ſicuti poſt Cumanum, & Angelum rectè in propoſito obſeruauit Guil. Benedictus, dicto verbo, in extremis poſitus, num. 29. & 30. Anton. Gomez. in dict. l. 3. Tauri, num. 111. Ioann. Matienzus, in dicta l. prima, tit. 4. gloſſa 16. num. 3. verſic. vbi autem. Petr. de Peralta, & Menochius, vbi ſuprà. Ex his autem deduci ſanè, atque dilui poterit cuiuſdam dubij reſolutio, in quo Doctores antiqui loquuntur confusè, & pugnant inuicem, nec à Rccentioribus explicantur. Ipſi quoque Neoterici, vel ad eorum contrarietatem non animaduertunt, vel ipſam ſilentio prætereunt, nec magis inſiſtunt, immò & inter ſe pugnant, & diſſentiunt, vixque certa regula, aut doctrina textum in eadem l. nutu, accipiunt, atque explanant. Quamplurimi namque, quod di[*]citur in ipſa l. vt legata, & fideicommiſſa ſufficiat relin qui ſolo nutu, ita demum intelligunt procedere, modò diſponens tempore quo annuit, potuerit articulatè loqui, id eſt, intelligibiliter loqui, ſed noluit, contentus fortè oſtendere voluntatem ſuam diſpoſitiuam per annuitionem capitis, vel per aliud ſignum intelligibile, vt inquit textus in dicta l. nutu: aliàs autem ſi propter morbi acerbitatem teſtator non potuiſſet loqui, neque ſcribere, præfata lex non procederet; quod Baldum, Angelum, Cumanum, & Corneum tenuiſſe, retulit Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de ligatis ſecund, n. 12. Bartolus verò (vt ipſe Peralta firmat) ſemel, atque[*] iterum tenuit totum oppoſitum; immò quod lex illa procedat in eo, qui propter infirmitatem articulatè loqui non poteſt. Et ita textum illum indiſtinctè, atque generaliter accipiunt alij plures Authores, vt ex ſuperiùs relatis apparet: inter alios tamen cum iudicio & verè, eiuſdem l. nutu, ſenſum percipit Didac. Couarruu. in dicto capit. cum tibi, de teſtamentis, num. 3. in principio. Nam cùm retuliſſet ſententiam Saliceti dicentis, quod dicta l. nutu, procedit, quando teſtator potuiſſet articulatè loqui, tempore quo legatum reliquit: ſecus verò ſi non potuiſſet articulatè loqui, quia tunc legatum non valeret; inquit ſtatim, interpretationem hanc obuiare manifeſtè verbis Iureconſulti, qui legatum factum nutu ab eo, qui morbo impeditur loqui, cenſet validum eſſe. Igitur ſequitur manifeſtè, idem eſſe, ſi non impediatur omninò à morbo loqui, ſed tantum articulatim; & ita refert tenuiſſe, & à Saliceto receſſiſſe Alexandrum, Riminaldum, Corneum, & Iaſonem, in locis ibi præcitatis. Iaſon denique in l. ſi quis in fundi voeabulo, n. 38.[*] ff. de legatis 1. aliter rem ipſam, atque ex propoſito declarat, & inquit, quod textus, in dicta l. nutu, procedit, quando teſtator amiſit loquelam caſu, vel morbo; ſed ſi poteſt loqui, & nullum habet impedimentum, quod tunc non poteſt legata, aut fideicommiſſe relinquere nutu, aut ſignis. Sed eius opinionem rectè improbauit Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, n. 113. cui alij adhærent, qui indiſtinctè accipiunt textum in dict. l. nutu, ſiue loqui poſſit, ſiue non loqui teſtator, vt Petrus de Peralta, mox referendus aduertit. Quocirca ex omnibus iuris Interpretibus hucuſ[*]que ſcribentibus, duos inuenio dumtaxat abſolutè, & dilucidè explicaſſe textum eundem in dicta l. nutu, Peraltam inquam, in dicta rubrica, ff. de legatis ſecundo, num. 13. & 14. vbi in propoſito tres caſus diſtinxit, & Iacobum Menochium, dicto conſ. 45. numero 42. 43. & 44. lib. 1. qui etiam tres caſus diſtinguit, ſed non eoſdem. Et quidem ſecundus, & tertius caſus Menochij, idem continer, quod primus, & ſecundus Peraltæ. Tertius verò quem adiicit Peralta, per Menochium omittitur, nec ipſe Menochius Peraltæ mentionem facit. Primum autem caſum, quem adduxit Menochius, ideò forſan omiſit Peralta, quòd ipſe extra omnem dubitationem, & certiſſimus eſſet. Vt igitur articulus hic abſolutè, & ſingulariter explicatus remaneat, quatuor ego caſus neceſſariò diſtinguendos duxi. Primus caſus ſit, cum teſtator à natura omninò im[*]peditur loqui, vt impeditur à natura mutus ſimulq́ue ſurdus, nam ex quo omninò is non intelligit, quid ſit teſtari, vel codicillari, vel quid ſimile, nihil operatur, quod ab eo geritur, nec teſtari poteſt, & per conſequens nec legatum, nec fidei commiſſum nutu, aut ſignis relinquere, ita loquitur textus in dict. l. diſcretis, C. qui teſtamenta facere poſſunt, l. 3. tit. 1. partita 6. Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 16. Petrus Magdalonus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 10. num. 108. Et in terminis noſtris ita explicauit Menochius, in primo caſu ſuæ diſtinctionis, dicto conſ. 45. num. 42. Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 261. num. 53. lib. 3. aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 2. num. 1. in fine. Secundus caſus ſit, quando teſtator, qui diſpoſuit[*] nutu, iam amiſerat intellectum, & ſic ſanæ mentis non erat; & iſte caſus procedit abſque dubio, vt eo ſcilicet non habeat locum lex illa, per text. in dicta l. iubemus, poſt principium, C. de teſtament. allegatam ibidem per Bartolum, ad finem, ad ipſum propoſitum: Et conſequenter ſic impeditus loqui ex accidenti, & mentis inſanæ effectus, nec teſtari, nec nutu legatum, aut fideicommiſſum relinquere poteſt. Ita ſanè & veriſſimè cenſuit Petrus de Peralta, in dicta rubrica, ff. de legatis ſecundo, num. 13. qui nullum Authorem retulit: Iacobus Menochius, dicto conſil. 45. num. 44. lib. 1. qui dixit, ita declaraſſe, & ſcribere Bartolum, in eadem l. nutu, in fine: & ibidem Albericum, quos ſequutus eſt Grammaticus, deciſ. 73. num. 6. Et reddit rationem manifeſtam huiuſce caſus, & reſolutionis, quia ſi hic non habet ſanum ſenſum, & intellectum, non habere dicitur velle, & nolle: quod ergo facit, vt mortuus agit, & per conſequens nihil operatur. Subdit Peralta, dicto numer. 13. Baldi, Cornei, & Angeli Aretini reſtrictionem ad text. in dicta l. nutu, vt ſcilicet non procedat, quando teſtator propter morbi acerbitatem non potuiſſet legere, neque ſcribere: intelligi debere iuxta ſuperiorem reſolutionem, quando inquam, talis morbus abſtuliſſet ipſi diſponenti ſanum intellectum, & rectum iudicium, aliàs nihil obſtitiſſet ipſius diſpoſitioni, eum non poſſe loqui, neque ſcribere prætextu cuiuſque morbi, ſi rectum ſenſum ad diſponendum retineret. Tertius caſus, qui ex præcedenti declaratione[*] emanat, eſt, cum quis ex accidenti impeditur loqui, ſanæ tamen mentis erat, & vigorem intellectus retinebat; eo namque caſu, ſiue impedimentum fuiſſet totale, ſiue particulare, dum tamen non proueniſſet ex mentis alienatione, ſeu defectu, ſed ex morbi acerbitate, valeret diſpoſitio nutu facta, & ita procedit quod tenet Bartolus, in dicta l. nutu, vt declarat Peralta, vbi ſuprà, num. 14. qui acutè & verè ponderat, atque inducit verba dictæ l. nutu. Ita quoque tenuit Menochius, dicto conſ. 45. num. 43. qui adiicit, ita intelligendos fore Calderinum, Ioannem Dilectum, Guil. Benedictum, & Grammaticum, ibi relatos. Quartus & vltimus caſus ſit, quando teſtator, qui[*] nutu legauit, potuiſſet loqui liberè, & expeditè abſque vllo impedimento; tunc enim Salicetus, & Iaſon, quos recenſet Peralta, referendus ſtatim, exiſtimat nutu legari non poſſe, nec fideicommitti: & inde legatum vitiari, quia præſumitur, quod neſciat articulatè loqui. Sed reprobant Alexander, & Corneus, quos etiam præcitauit ipſe Peralta, ea ratione, quòd ſi aliquis non ſit mutus, quamuis propter morbi acerbitatem nequeat loqui, poteſt tamen legare, vt in dicta l. nutu, in verſic. niſi ſuperueniens. Quaſi diceret, quod ſi is, cui propter morbi acerbitatem eſt ſublata facultas loquendi, poteſt nutu legare, quantò fortiùs poterit is, cui non eſt facultas ablata, cùm iſte non ſit de caſibus, in quibus requiritur verborum expreſſio, & Alexandrum, & Corneum ſequitur Peralta in dicta rubrica, ff. de legatis ſecundo, num. 14. verſic. Tertius caſus eſt: qui concludit, valere legatum nutu factum, ſi teſtator qui facilè loqui poterat, nutu legauit. Quod etiam probauit Antonius Gomezius contra Iaſonem, vt ſuprà vidiſti: & eiſdem ego accedo libenter, tum ex deciſione dictæ l. nutu, quæ apertè id probat: tum etiam ex communi Doctorum traditione, de qua per Menochium, dicto n. 43. inſpiciendum inquam dumtaxat, an teſtator ſanæ mentis fuerit, vel non fuerit. Procedunt autem hucuſque ex num. 41. adnotata, & reſoluta, tam circa inſtitutiones hæredum, quàm circa legata, & fideicommiſſa; non modò de iure communi, vt dixi, ſed etiam de iure huius Regni poſt leges Regias nouæ collectionis Regiæ: nam etiam iuxta ipſas, & ius noſtrum Regium inſpiciendum erit, an quis articulatè loqui valeat, vel non, vt hæredem inſtituere poſſit; nec nutu, aut ſignis id efficere poterit. An etiam cùm nutu legauit, aut fideicommiſſum reliquit, ſanæ mentis fuiſſet, necne, ſiue ex accidenti loqui ſit impeditus, vel non: vt ita ea omnia, quæ hactenus obſeruauimus, pariter obtineant apud nos, quocunque iure Regio inſpecto, ſicut de iure communi apud omnes obtinent regulariter. Ius namque ipſum commune, non modo in his alteratum, ſed nec aliquod verbum ſcriptum, quo alterationis, aut emendationis ratio elici poſſit. Et ita ex noſtris probauit ſpecificè in terminis Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, num. 114. vbi dixit, ex deciſione illius legis non corrigi deciſionem dictæ l. nutu, in modo relinquendi per teſtatorem, nihil enim de nouo lex eadem 3. introducit, nec ius commune corrigit, ſed tantum in ſolemnitate teſtium ita ſtatuit, provt ibi continetur. Idcirco ſicut de iure communi verbo, vel ſcriptura, vel nutu, aut ſignis legatum, & fideicommiſſum relinqui poterat, ſic & de iure Regio poterit relinqui. Et quamuis Author præfatus nihil reſoluat circa inſtitutiones hæredum, ex quo tamen numeris præcedentibus nihil nouitatis detegit de iure huius Regni, ſed cum reſolutionibus iuris communiter tranſit, ſentit manifeſtè, inſtitutionem hæredis nutu, aut ſignis fieri non poſſe ab eo, qui articulatè loqui non poteſt, ſicut de iure communi non poterat. Eò maximè, quia dicto num. 114. (vt vidiſti) aſſerit expreſsè, legem illam tertiam Tauri, in modo diſponendi nihil de nono introducere, ſed dumtaxat loqui, & procedere circa numerum teſtium, & aliàs ſolemnitates. Et in eodem placito apertè quoque remanet Ioannes Matienzus, in dicta l. prima, tit. 4. gloſſ. 16. nam cùm ex num. 1. vſque ad numerum 4. atque in terminis legis illius verſaretur circa inſtitutiones hæredum, & circa legata; firmiter & ſecurè reſoluit, hæredum inſtitutiones nutu, aut ſignis fieri non poſſe, legata verò nutu, aut ſignis relinqui: nec aliquam conſiderat nouitatem, aut correctionem ex lege ipſa. Peralta etiam, in dicta rubrica, ff. de legatis ſecundo, ex num. 9. vſque ad numerum 16. cùm de eiſdem egiſſet, & moris ſemper habuerit; iuris communis deciſiones, atque reſolutiones iuri Regio applicare, & noui iuris introductionem, aut antiqui emendationem, atque alterationem, eruditè & verè detegere; nihil in propoſito dixit, nec iuris veteris correctionem aliquam conſiderauit. Expreſsè potiùs tranſit cum deciſione iuris communis, etiam in terminis eiuſdem iuris Regij: prout quoque tranſeunt Didac. Couar. in dicto cap. cum tibi, num 3. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 2. ex numero 1. vſque ad numerum 9. Solus Azeuedus in eadem l. prima. tit. 4. lib. 5. num. 162. in noua opinione fuit, vt exiſtimaret, inſtitutionum nutu factam de eo, qui aliàs etiam ſi non inſtitueretur, hæres eſſe debebat, validam eſſe, ex noua deciſione legis illius: & ponit exemplum, cùm teſtator interrogatus, an filium ſuum vnicum inſtitueret hæredem, annuit capite, aut humeris, quòd ſic; hoc enim caſu valebit, cùm ille etiamſi non inſtitueretur, debebat ſuccedere, & cenſeretur inſtitutus ſecundum legem illam, licet de iure ciuili inſtitutio nutu facta, non valeret, quod tamen ius ciuile (vt ipſe Azeued. in quit) procedere hodie poſſet, ſi extraneus aliquis inſtitueretur hæres nutu, qui non eſſet de illis, qui ab inteſtato ſuccedere debebant; hoc enim caſu etiam hodie lex ciuilis in ſuo eſſe remaneret, niſi eſſet in fauorem piæ cauſæ, vel niſi ex aliis coniecturis conſtaret, quod illa fuit determinata voluntas defuncti, quam nutu declarauit. Et hactenus Author ille, cuius reſolutio (vt vides) expreſsè probat obſeruationem ſuperiorem, quod ad extraneos attinet, quoad filium verò vnicum diſſentit (vt etiam vides) & tunc equidem, & etiam cùm plures filij æqualiter inſtituuntur; parum inter eſt in hoc inſiſtere, cum vtcunque res ſe habeat, ad eos debeat hæreditas paterna peruenire. Verè tamen negari non poteſt, quin etiam inter liberos intacta remaneat iuris communis deciſio; vt ſuprà dixi, & inde nec inter ipſos valeat inſtitutio nutu ſolo, aut ſignis facta. Et quamuis verũ ſit, quod ex deciſione dictæ l. Regiæ primæ, inſtitutio hæredis pro validitate teſtamenti non requiratur, ſed abſque ea valeat teſtamentum, & tunc ille ſuccedat. qui de iure ſuccedere deberet, teſtamento non facto: non tamen inde elici, aut dici poteſt, quod inſtitutio nutu facta approbetur: nam immò non approbatur, nec eidem robur aliquod tribuitur, ſed quemadmodum fit in aliis caſibus, cùm hæres non exiſtit, aut ab initio datus non eſt, ita & tunc ad legitimos hæredes hæreditas deuoluitur. Magis ergo dicetur tunc id fieri ex iuris ſuccedendi ab inteſtato ordine, ſiue ex deciſione legis illius, quàm ex nutu ſolo facta inſtitutione, quæ inter liberos etiam de iure non ſubſiſtit. vt ſuprà probaui; quod eſt notandum, quia ab Interpretibus huius Regni non ſic explicatur. Notanda quoque eſt Petri Peraltæ, in dicta rubrica. ff. de legatis ſecundo, num. 16. & 17. ſingularis & egregia reſolutio, quæ & ſuperiorem obſeruationem confirmat; inquit namque, quod licèt inſtitutio etiam in[*]ter filios, ſecundum magis communem ſententiam non valeat, ſi fiat nutu; tamen ſubſcriptio ſuppoſita ad inſtitutionem verbis expreſſis, vel in ſcriptura de mandato teſtatoris facta, valet, ſi fiat alio trahente manum teſtatoris, eiuſdemq́ue diſponentis infirmi, vel ſenis, vel aliter valerudinarij, qui propter ſenectutem, vel valetudinem aduerſam, vel tremorem manuum, vel alio earundem impedimento accidentali non poſſet ſubſcribere. Et dicit ſe ſemel vidiſſe de facto fuiſſe ſuper hoc controuerſiam iudicialem, & tunc adduxiſſe Luc. de Penn. ſingularem doctrinam, & Afflicti deciſionem Neapolitanam, vt ibi inuenies. Ac etiam eandem deciſionem, & doctrinam, ita demum procedere, ſi quatuor interueniant, quæ Author ipſe retulit, & ſuperiùs dictis conueniunt. Primum, quòd diſponens ſit ſanus mente. Secundum, quòd manus talis teſtatoris ægri, vel ſenis, vel aliter impediti ſcribere, ſeu ſubſcribere, ſuſtineatur, vel coadiuuetur id ipſo mandante. Tertium, quòd fiat in præſentia teſtium, ne ſupponatur fortaſſe aliqua ſcriptura adulterina ſubſcribendo. Quartum, quòd conſtet in continenti coram eiſdem teſtibus de voluntare teſatoris diſpoſitiua. Et hactenus de ſecunda obſeruatione in hac materia. Rurſus & tertio loco, atque principaliter obſer[*]uandum erit, ex recepta, & communi Interpretum ſententia, teſtamentum ad interrogationem alterius condi poſſe, & factum valere: idcirco quamuis nomen non exprimatur hæredis, neque per ſe, neque per relationem ad aliud. neque per indubitabile ſignum æquipollens, ſed vnico verbo teſtatoris reſponſio ad alterius præambulam interrogationem quærentis, an inſtituat aliquem certum hæredem ſiue an certo modo diſponat per monoſyllabas, ſic, vel, ita, vel alias ſimiles; ralis reſponſio præambula interrogatione coniuncta, induceret validam, perfectam, & ſolemnem inſtitutionem: Et ita tenuit Gloſſa ordinaria, & celebris, in lege iubemus, §. oportet, in verbo, quemadmodum, C. de tectamentis. Quam ibidem ſequuti ſunt Petrus, & Cinus, columna 2. verſic. vltimo quæritur. Iacob, Butrig. in verſic. modo quæroquid ſi aliter. qui pro eadem opinio recenſet Martinum gloſſatorem. Bartolus ibidem, numero 3. Albericus, Fulgoſius, Salicetus, num. 4. Baldus, Ioannes Fabri, Angelus num. 4. Alexander, num. 9. Corneus, num. 29. Iaſon, n. 10. & duobus ſeqq. Idem Bartolus, alio in loco, Angelus, Imola, Angelus, Aretinus, Franciſcus Aretinus, Socinus, Iaſon, Crotus, Fulgoſius, Alexand. Corneus, Ripa, Socinus, Senior, Barbatia, Ruinus, Gratus, Bertrandus, Syluanus, Decius Boëtius, Alciatus, Craueta, Bellonus, Gualdenſis, Bauerius, Neuizanum, & Gregorius Lopez, quos refert, & ſequitur Iulius Clarus, §. teſtamentum, quæſt 37. n. 2. Padilla, qui etiam Didac. Couarr. commemorat in l. & in epistola, num. 10. C. de fideicommiſſis. Romanus, in conſil. 306. Propoſita conſultatio, n. 6. cum ſeq. Idem in l. 1. § ſi quis ita, ff. de verbor. obligat. num. 9. cum pluribus ſeq. Caſtrenſis ibidem, n. 7. Baldus Nouellus, n. 5. Socinus, n. 2. Crotus, num. 12. cum pluribus ſeq. Galiaul. num. 14. Niger, num. 34. Ripa, num. 9. cum ſeq. Guill. Pontan. num. 15. Socinus Iunior, n. 6. Paulus Leonius, n. 52. & multis ſeqq. Bolognetus, num. 46. & multis quoque ſequentibus. Afflictis, deciſione 143. num. 2. Antonius Gabriel. commun. concluſ. lib. 4. tit. de teſtamentis, concluſione 2. num. 1. cum ſeq. Petrus de Peralta, in rubrica. ff. de hæredibus inſtituendis, num. 78. & tribus ſeqq, Iacobus Menochius, videndus omnino. lib. 4. præſumptione 8. ex num. 9. cum multis ſeqq. & in conſilio 45. numero 1. & numero 4. & 30. libro 1. Amplectuntur etiam ſententiam dictæ Gloſſæ Paulus Leonius, Vldaricus Zazius, Menchaca, Emanuel Suarez, Roderieus Suarez, & Didacus Couarr. quos cum aliis recenſuit, & ita quoque tenuit Michaël Graſſus, §. inſtitutio, quæſtione 17. n. 5. Antonius Gomezus, in l. 3. Taurinum. 109. per totum. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius de teſtamentis, verbo, in extremis poſitus, num. 29. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 161. num. primo, & ſeq. lib. 2. Tiberius Decianus, in conſilio 65. num. 13 & 14. lib. 2. Petr. Paul. Pariſius, & Pet. Dueñas, cum quibus Ioannes Matienzus, in l. 1. tit. gloſſa 16. ex num. 4. vſque ad numerum 9. Siluanus, in conſil. 54. num. 10. Ioannes Cephalus, in conſilio 545. num. 46. & ſeq. lib. 4. Franciſcus Beccius, in conſ. 102. num. 8. & in conſilio 80. num. 7. Idem Riminaldus, in conſilio 128. num. 32. & ſeq. lib. 2. & in conſilio 598. num. 58. & ſeq. lib. 5. Sfortia Oddi, in conſilio 71. num. 3. Petrus Surdus, in conſil. 414. num. 53. 54. & 58. & ſeq. lib. 9. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. titulo 6. num. 9. & ſeq. Plotus, in conſil. 17. num. 13. Rota Romana, deciſione 638. in 1. parte, in nouiſſimis. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum volunt libro 2. interpretatione prima, dubitatione 2. ſolutione prima numero 50. Franciſcus Burſatus, in conſilio 307. numero 84. libro 3. Collegium Patauinum, in conſil. primo, inter conſilia vltimarum volunt. lib. primo, Proſperus Farinacius, in conſilio 95. num. 1. & num. 29. Nicolaus Intrigliol. deciſione Siciliæ 33. per totam. Adrianus Gilmanus, lib. 2. rerum iudicatarum Germaniæ, deciſione 36. ex num. 22. cum multis, ſeqq. Iacobus Mandellus de Alba, in conſil. 414. ex num. 51. cum ſeq. Cardinalis dominicus Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tomo 4. littera H. concluſ. 88. folio 297. per totum. Latiùs tomo 8. concluſ. 124. per totam, folio 105. Et verè pro hac parte & iura, & rationes concludentes expendi poſſunt, prout Authores nunc relati fecerunt, ac inter alios latùs Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, dicto n. 109. & Matienzus, dicta gloſſa 16. num. 6. per totum. Qui etiam ſententiæ contrariæ Authores nonnullos recenſent, & eorum fundamenta adducunt eisq́ue reſpondent. Peralta quoque, in dicta rubrica. ff. de hæred. inſtit. ſub numero 71. in verſiculo, poſtquam, Roderici Suarez allegationem in facto contingenti contra opinionem dictæ Gloſſæ retulit, & eius fundamenta ponderauit, & eaſdem ingeniosè, & eruditè ſatisfacit, ac præcipuè reſpondet ad text. in dicta l. iubemus, C. de teſtamentis, & l. 6. titulo 3. partita 6. quo præcipuè adduci, atque excitari videntur hi, qui contra dictam Gloſſam contendunt. Nec verè negari poteſt, in effectu non differre, quòd quis ore proprio, vel alieno hæredem nominet, & quin ore proprio videatur nomen hæredis proferre, qui præambula interrogatione præcedente, reſpondet, quod ſic. Et ita expreſſim adnotauit in propoſito Baldus, in dicta lege iubemus, numero 6. latùs Menochius, lib. 4. præſumptione 8. num. 11. & ſeq. Andreas Fachineus, in conſilio 8. num. 10. & 11. libro 1. qui ſententiæ dictæ Gloſſæ rationem reddens, loquitur hunc modum: Quoniam paria ſunt ore proprio, vel alieno, ex proprio conſenſit, & voluntate loqui; ac proprio ore & voluntate hæredem nominare: hinc videmus, ſtipulationem, quæ contrahi non poteſt, niſi vtroque loquente, lege prima, de verborum obligat. tamen procuratorem ſtipulari poſſe præſentis nomine, l. procurator præſentis, de verborum obligat. ſic dicimus, ſententiam proferri à Iudice, cum recitante ſcriba, vel Notario, Iudex recitatione facta ait, Ita pronuntio. l. 1. & 2. C. de ſent. ex breu. recit. & c. Et ſic opinio communis iuridicè defendi poteſt, nõnullis caſibus exceptis, qui mox referuntur; quamuis in hac eadem, qua verſamur, quæſtione, & in teſtamento facto, ad interrogationem alterius, Albert. Papienſis, quem refert Ioann. Andreas, Anto. de Butrio, Iaſon, Caſtrenſ. Afflict. Hippolyt. Rodericus Suarez, Cifuentes Bellonus, & Caballinus, quos refert, & ſequitur Padilla, in d.l. & in epiſt. n. 10. in verſ. eſt tamen 1. loco, exiſtimauerint, Gloſſæ opinionem, & communẽ, habere locum dumtaxat, quando teſtator ipſi Notario voluntatem ſuam patefecerat de inſtituendo Titio, vel Sempronio, iuxta quam Notarius teſtamentum compoſuit, & ad teſtatotem regreſſus rogauit, an Titium hæredem faceret, qui reſpondit ſe ita agnoſcere. Et ita (vt vides) multum limitatur ſententia Gloſſæ relatæ. In eadem etiam, qua vetſamur, materia, contra communes Interpretum noſtrorum traditiones, & præfatam Gloſſæ ſententiam ſcripſit nonnulla ſubtiliter Antonius Faber, de erroribus pragmaticorum, decad. 69. errore 1. & 2. ex folio 391. vſque ad fol 397. tomo 3. Bolognetus etiam, in l. 1. §. ſi quis ita, ex n. 45. vſque ad num. 61. de verbor. oblig. contrarias in hoc ipſo articulo profert ſententias, ac eas, quæ à ſuperioribus Authoribus expenduntur, fundamenta quoque earum recenſet: & tandem. n. 54. reſolutione eiuſdem, quinq; præcipuos caſus diſtinguit, quorũ quatuor veri & indubitati ſunt. In quinto autem caſu potius adhærere videtur communi Interpretum, relatæ ſuprà, num. 54. quam ab ea recedere. Inquit namque, quod quando teſtator mandauit, vt conuocarentur teſtes ad faciendum teſtamentum, & eos rogauit ſecundum ſolemnitatem teſtamenti; quod tunc valebit etiam per interrogationem, quoniam ceſſat ſuſpicio, & apparet de voluntate ſua deliberata. Et quod id intelligatur, ſi teſtator vocauit, ſecus autem ſi ille extraneus interrogans, ipſe eos vocaſſet, & ſimul cum eo duceret in cameram teſtatoris; & poſtea interrogaret; nam runc eſſet magna ſuſpicio ſeductionis, & non eſſet aliqua coniectura deliberatæ voluntatis: Et inde num. 59. regulam affirmatiuam pro Bartolo, & contra Corneum, & alios conſtituit, quod teſtamentum fieri poteſt ad interrogationem. Quod etiam concludit n. 60. in fine, dicens, quòd id fallit, quando adſunt aliæ cõiecturæ in contrariũ: quo caſu non propter interrogationẽ, ſed propter alias coniecturas teſtamentum redditur dubium, & vacillat. Denique, & Ioannes Marc. Aquilius, in eodem §. ſi quis ita, l. primæ, de verborum obligat. n. 32. 33. & 35. in effectuà cõmuni ſententia recedit, & exiſtimat, teſtamentum ad interrogationem alterius factum, non valere, etiamſi ab initio eius ſcientia, & voluntate ſcriptum, collatum, & lectum ſit; & duntaxat poſſe procedere communem opinionem, quando teſtator ad interrogationem reſpondens, nomen, vel nomina hæredum expreſſit, putà ſi ita interrogatus, Inſtituis, vel facis illum hæredem? explicitè reſponderit, illum hæredem inſtituo, vel facio, & tunc teſtamentum valebit, etſi ita reſpondens in diſcrimine vitæ conſtitutus ſuerit, quia hæredes palam nuncupauit, l. hæredes palam, ff. de testament. cui nec interrogatio nocet, cum ex ea reſponſio magis deliberata reddatur, vt ipſe Aquilinus inquit, & ſic à communi Doctorum ſententia recedit, qui indiſtinctè probarunt, teſtamentum factum ad interrrogationem alterius per reſponſionem per verbum ſic, validum eſſe, etiam ſi ea non præcedant, vel non concurrant, quæ ipſimet nunc relati Authores requirunt. Retenta tamen opinione communi pro perfecta ipſius explicatione obſeruandum erit generaliter, illis in caſibus in quibus falſi ſuſpicio adeſt, vel adeſſe[*] poteſt, teſtamentum ad alterius interrogationem conditum, non valere: ſic è contra validum eſſe, vbi nulla adſit ſuſpicio: in quo conueniunt omnes iuris In. terpretes vnanimiter, ac maximè commemorati ſuprâ num. 54. Ex quibus in terminis noſtris, ita generaliter, ſiue pro regula, & doctrina præambula huius materiæ obſeruauit Iacobus Menoch. lib. 4. præſumptione 8. n. 8. & dicto conſ. 45. num. 16. lib. 1. vbi etiam gene[*]raliter obſeruat, ob ſolam falſi ſuſpicionem, teſtamentũ infirmari, cùm in ciuilibus falſi ſuſpicio pro falſitate ipſa habeatur; ſicut in ſpecie teſtamenti de falſo ſuſpecti ob inſanam teſtatoris mentem reſponderunt Curtius iunior, Craueta, & Grammaticus, quos ipſe præcitauit Menochius. Et conueniunt Couar. Peralta, Matienzus, & Graſſus, & Iulius Clarus, in locis relatis ſuprà, dicto num 54. qui etiam falſi ſuſpicionem ceſſare, & teſtatorem habere adhuc bonum ſenſum, & bonam memoriam, ſicque non amiſiſſe vſum ſermonis, requirunt. Conuenit denique, & magiſtraliter, & verè loquitur Ioannes Bolognetus, in dicta l. 1. §. ſi quis, num. 59. & 60. in fine, de verbo. obligat. qui cum affirmatiuè conſtituiſſet, valere teſtamentum ad interrogationem alterius factum; limitat ſtatim, vbi adeſſet ſuſpicio, vt quia interrogans conuocauit teſtes, vel dictauit teſtamentum in alia camera: & quãdo interueniunt aliæ coniecturæ inducentes ſuſpicionem, quæ præſtant occaſionem Iudici, vt debeat ſuperſedere & inquirere ſuper veritate, & voluntate teſtatoris. Sanam etiam mentem teſtatoris, & articulàtam loquelam requirit Padilla, in dicta l. & in epiſt. num. 11. C. de fideicommiſſis. Generaliter quoque obſeruandum erit, gloſſæmet[*] eiuſdem ſententiam, indubitatè procedere pluribus, in caſibus, quos diſtinctè ſatis adduxit, atque dilucidè explanauit Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 7. ex num. 8. vſque ad num. 33. & dicto conſil. 45. num. 1. cum multis ſeqq. lib. 1. Atque ideò hic non repeto, nec tranſcribo, cum in locis relatis videri hebeant omninò. Et per Gregorium Lopez, in l. 6. tit. 3. partita 6. Deinde, Gloſſæ eiuſdem in dicta l. iubemus, ſenten[*]tiam procedere ex ſententia communi, ſiue teſtator interrogatus fuerit à Tabellione, ſiue interrogetur ab extraneo; & conſequenter teſtamentum, etiam ad priuatæ perſonæ interrogationem ſcriptum, & conditum, validum eſſe; cùm nulla videatur eſſe differentia, quod Notarius ipſe interroget, & ſcribit, vel priuata aliqua perſona interrogante, teſtatoris reſpondentis voluntatem annotet. Et ita videntur magis communiter recipere relati ſuprà, dicto n. 54. & in ſpecie ſcribunt Corneus, in conſil. 77. num. 4. lib. 4. Ruinus, in conſil. 2. num. 8. & 9. lib. 2. & in conſil. 112. num. 12. verſiculo, non obſtat quod ſint. lib. 2. Alciatus, in reſp. 534. & eſſe magis communem Doctorum intentionem in hoc profitentur Iulius Clarus, §. teſt amentum. dicta quæſt. 37. num. 3. Didacus Couar. in dicto cap. cum tibi, de teſtament. num. 4. Et quamuis Baldus, in eadem l. iubemus, C. de teſtamentis, num. 5. verſiculo, ergo circa hanc. Et cum ipſo Socinus ſenior, in conſil. 229. num. 7. verſiculo, & hanc opinionem, lib. 2. & Ruinus; in conſil. 9. n. 15. verſic. accedit etiam. lib. 2. in ea opinione fuerint, quod teſtamentum conditum ad alterius interrogationem, dumtaxat valeat, quando iuterrogans eſt perſona publica, vt Notarius, non autem perſona priuata: ſententia tamen prædicta verior eſt, & communior quando ſcilicet ceſſat omnis fraudis ſuſpicio, provt ipſa ceſſante intelligere omnes, nunc adnotaui. Atque Menochius expreſſim & verè declarauit dicto conſil. 45. num. 31. & 32. lib. 1. qui conciliando opiniones contrarias, reſpondet, tunc demum teſtamentum conditum ad alterius interrogationem, etiam priuatæ perſonæ valere, quando ceſſat omnis ſuſpicio; vtpotè quod & ſanæ mentis ſit, & dolis, ac techinis teſtator non alliciatur ad teſtandum iuxta interrogationem ſibi factam. Si verò ſuſpicio aliqua ſubeſſe poteſt, tunc non niſi à Notario interrogari teſtator poteſt, & debet, Et hoc in caſu rectè ſentit Bald. & qui illum ſequuntur, vt Menoch. ipſe declarat, & Baldi eiuſdem rationem pro confirmatione expendit. Et in idem conueniunt Didac. Couar. Iulius Clarus, & Peralta, in locis relatis ſuprà, Siluanus quoque, in conſ. 54. num. 10. in fine. Rota,[*] deciſ. 638. num. 8. Petrus Surdus, in conſil. 414. n. 53. lib. 3. Proſperus Farinacius, dicto conſil. 97. n. 16. vbi inquit, veriorem, & communiorem eſſe opinionem, quod valeat hæredis inſtitutio facta per verbum, Sic, non ſolùm ad interrogationem Notarij, ſed etiam alterius, dummodo non ſubſit falſitatis, nec ſuggeſtionis ſuſpicio, nec interrogans ambiat pro ſe, aut ſui teſtatoris hæreditate. Et loquitur Farinacius in caſu, quo interrogatio facta fuit à legatario, cum eius nihil interſit, an vnus potiùs ſit hæres, quam alter: & refert Simonem de Prætis ampliantem ſuperiora, etiamſi interrogatio fieret ab hærede, & idem tenuit Andreas Fachineus, in conſil. 8. num. 12. & 13. lib. 1. & ſubdit num. 14. quod cum interrogatio fit à Notario, ceſſat omnis ſuſpicio, quod etiam dixit Farinacius, eodem conſil. 97. num. 18. & hæc ipſa reſolutio,[*] & concordia Menochij de iure huius Regni debebit ita obſeruari, ſicut de iure communi admittitur, cum nullibi per leges Regias idem ius commune alteretur, vel eo magis, quod teſtamentum nuncupatiuum ſolis teſtibus confici valeat abſque Tabellione, vt alio cap. infra, latius probaui, & certum eſt. Rurſus & obſeruandum erit, Gloſſæmet ipſius ſen[*]tentiam procedere, non modò ſi Notarius ſpecialiter de ipſo hærede tantum teſtatorem interrogauerit, ſed etiam ſi totum teſtamentum in ſcripturam redactum teſtatori legerit, & deinde generaliter teſtatorem interrogauerit, an ita teſtari velit, & ipſe teſtator dixerit, ita ſibi placere: adhuc namque teſtamentum valet, ſi teſtator aliàs ſanæ mentis fuerit; idque ex ſententia Angeli, Aretini, in principio Inſtit. de teſtamentis, poſt num. 15. verſ. nota iſtam, vbi dicit, ſic tenere communiter Doctores. Sequitur Gratus, in conſil. 30. num. 20. lib. 2. quos refert Antonius Gabriel, commun. concluſion. lib. 4. tit. de teſtamentis, concl. 2. num. 3. Cæterùm Michaël Graſſus, receptarum ſententiarum, §. inſtitutio, d. quæſt. 18. num. 6. Iulius Clarus, §. teſtamentum, dicta quæſt. 37. num. 5. ideo dicunt, quòd hæc opinio nunquam ſibi placuit, quod eam tenendo, negari poſſit, quin fraudibus via aperiatur, Et adiicit Clarus ipſe, quod aliquando dicebat, maximè è Republica futurum, ſi Cæſarea conſtitutione caueretur, ne huiuſmodi teſtamentis, quæ ab infirmis ad alterius interrogationem conficiuntur, aliqua fides adhiberetur. nisi teſtator ſaltem per tres dies in bono ſenſu poſt tale teſtamentum conditum ſuperuixiſſet: nam ſæpenumerò ab infirmis ſtatim morituris ſolent talia teſtamenta extorqueri, vt ipſe Clarus aliquando in facto contigiſſe intellexit: & ideo quod de facili, ſi caſus contingeret, recederet ab illa opinione, tam in iudicando, quàm in conſulendo. Ego tamen in caſu etiam nunc propoſito, nullam conſtituendam differentiam exiſtimo, nec differre, an de hærede tantum, an de toto teſtamento teſtatotorem Notarius rogauerit; nam ſi fraudis ſuſpicio non adſit, teſtator ſanæ mentis, & recti intellectus exiſtens, ad interrogationem liberè reſpondeat, qui etiam liberè reſpondere non poſſet, vel interrogationi non aſſentire; quid intereſt, quod ad vnum tantùm: vel ad totum teſtamentum reſponderit. Deinde, ſi ſubſequuta reſponſione ad hæredis inſtitutionem (qui actus præcipuus & caput teſtamenti eſt) validum cur teſtamentum, cur etiam ſi fraudis ſuſpicio abſit, valere non debebit, etſi de toto teſtamento, ſiue generaliter interrogatus fuerit; quaréve annullandum non eſt teſtamentum ex hæredis inſtitutionibus ſola interrogatione, ſi fraus timetur, ſicut ex generali totius teſtamenti præambula interrogatione, & ſubſecuta reſponſione? Quocirca & in hoc vltimo, & in aliis prædictis huius materiæ caſibus, & articulis, plurimum credo Iudicis arbitrium valiturum, ipſe namque perſonarum & diſpoſitionis qualitate, temporiſque & rerum circunſtantiis, & aliis ſimilibus inſpectis, & teſtius tempore interrogationis, & reſponſionis præſentibus diligenter examinatis, melius conſequi, ac diiudicare, & definire poterit, an huiuſmodi teſtamentis fides adhiberi debeat, vel non: verè namque, cum in tota hac diſputatione, ex ſignis; & coniecturis procedatur, ſigna eadem, & coniecturæ ex futuro euentu dependent, & ideo Iudicis arbitrio relinquuntur: quod Corneus, in conſ. 73. n. 7. lib. 1. rectè conſiderauit, & ſequutus eſt Menochius, lib. 4. d. præſumptione 8. num. 33. & 37. in fine, & in terminis noſtris Matienzus, in l. 1. titul. 4. gloſſa 16. num. 12. in fine, lib. 5. An ergo fraus aliqua, & an teſtator ſanæ mentis fuerit, debebit Iudex principaliter inquirere, perſcrutari etiam neceſſarium erit, an ſtatim mortuus fuerit, vel aliquo tempore vixerit: at que in memoriam reuocare ca, quæ in initio huius cap. ex num. 1. cum multis ſeq. annotauimus. Ex quibus apparet, nonnullos[*] iuris Interpretes exiſtimaſſe, quod ſententia Gloſſæ, in dicta l. iubemus, C. de teſtamentis, non procedat, nec teſtamentum ad alterius interrogationem conditum, valeat, quando teſtator erat nimium proximus morti: & alios huius ſententiæ Authores retulit Graſſus. §. inſtitutio. quæſt. 17. n. 7. qui ipſe eius opinionis fuit. Apparet etiam quamplurimos alios, & magis communiter Scribentes defendiſſe, quod valeat teſtamentum ad alterius interrogationem, etiam in extremis, conditum, vt eodem loco latiùs oſtendimus: & idipſum etiamſi teſtator iam balbutiat, & ferè inarticulatè loquatur, ſcripſerunt Alexander, Ruinus, & Iaſon, quos retulit Menochius, dicto conſil. 45. num. 9. lib. 1. qui ex num. 37. vſque ad num. 40. vt abſolute magis explicet, tres caſus diſtinguit, vt ſuprà quoque ex num. 1. vſque ad num. 20. vidimus: & verè concludit, data ſana mente, & recto intellectu, item quod teſtator articulatè loquatur, ita quod ex verbis ab eo prolatis, poſſint ipſius voluntatem cognoſcere teſtes; & fraudis etiam ſuſpicione ceſſante, validum eſſe teſtamentum ad alterius interrogationem factũ, etiamſi teſtator valde proximus morti fuerit: quod pariter tenuit Peralta, in rubrica. ff. de hæred. inſtitut. num. 81. vbi concludit, quod ſi teſtator, qui poterat etiam alia verba articulatè loqui, præter reſponſionem affirmatiuam ab eo datam, per verba Sic, vel Ita, habebat ſanam mentem, eſto quod balbutiret, & loqueretur obſcurè, & difficulter intelligeretur, dum tamen intelligeretur à teſtibus ſtantibus; diſpoſitio eiuſdem ita valida eſſet, ac ſi explicitè & ſpecialiter per ſeipſum abſque alterius interrogatione inſtituiſſet hæredem. Couarruuias quoque in dicto cap. cum tibi, de teſtamentis, num. 4. cum antea probaſſet ſententiam Gloſſæ, in dicta l. iubemus, C. de teſtamentis, dicit ſtatim, eam intelligendam eſſe, dummodò ceſſet omnis ſuſpicio fraudis, timoris, & Importunæ ſuggeſtionis, conſtetq́ue teſtatorem deliberatè voluiſſe teſtari, eademq́ue voluntate libentiſſimè conſenſiſſe, vt circa proprij patrimonij diſpoſitionem interrogaretur ab his, qui munus interrogandi ſumpſerunt. Secus verò dicendum eſſe, quando fraudis & timoris ſuſpicio non ceſſaret. Et idem etiam probarunt Petrus, Cynus. Barto. Albericus, Gregorius Lopez, Socinus, Alex. Corneus, Iaſon, Crotus, Caballin. Alciatus, Corraſius, Lancelot. Galian. Pontanus, Romanus, Boërius, Ruinus, Balbatia, Rodericus Suarez, & Petrus Dueñas, quos recenſuit Ioannes Matienzus, dicta gloſſa 16. legis primæ, titulo 4. num. 9. qui dixit, receptiſſimam ſententiam Gloſſæ in dicta l. iubemus, limitandam, & intelligenda, provt Couar. nunc relatus limitauit, atque intellexit. Menochius quoque, d. conſil. 45. ferè per totum, lib. 1. & dicta præſumpt. 8. lib. 4. num. 28. in fine, & num. 29. vbi non habuit in conſideratione, an teſtator quaſi balbutiret iam, & eſſet in articulo mortis, ſed an eſſet ſanæ mentis, & liberæ voluntatis, & ab ſtantibus abſque vlla fraude procederetur. Propterea dicta præſumpt. 8. dicto n. 29. dixit, quod ſi liberæ voluntatis non erat, vt quia timebat eos, ſub quorum erat cuſtodia, etiamſi conſtet velle reſtati, ſed ignoretur, quem hæredem facere velit, ſi interrogatus, an velit inſtituere aliquem ex illis, ſub quorum cuſtodia eſt, reſpondeat, velle inſtituere, teſtamentum non ſubſiſtere: & reddit rationem, quia præſumitur, quod timore potius, ne ab illis deſereretur, quàm ſponte, & quod ex animo ſuo ita faceret, inſtituit. Similiter etiam in conſideratione non habuit mortis proximitatem, aut articulum, ſed ad ſanam mentem, & fraudis, ac timoris rationem ceſſantem, vel non ceſſantem principaliter reſpexit poſt alios multos Authores. Decianus etiam in conſil. 65. ex num. 13. lib. 4. Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. volun. lib. 2. titul. 6. num. 9. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 261. lib. 3. vbi latè: & vide num. 7. vbi dixit, teſtamentum in dubio videri factum de vo[*]luntate teſtatoris, & comprobauit ex ſententia aliorum; non tamen valere, etiam quod teſtator ſanæ mentis eſſet, & articulatè loqueretur, ſi inſtituti fuerunt hæredes, qui dictauerunt quamuis ad interrogationem Notarij factum fuiſſet, & citat Caſtrenſem, Romanum, Socinum, & alios, quia tunc fraus, & ſuggeſtio præſumitur: vt et iam cum Tabellio fuit ab hærede adhibitus, poſt Authores fraudem præſumendam dixit Matienzus, in dicta l. 1. titul. 4. gloſſa 16. num. 12. in fine, & ſecundum hæc vides manifeſtè, quàm fallax ſit doctrina illa, quod ſententia dictæ Gloſſæ non procedat, quando teſtator nimium proximus morti fuerat, provt etiam ex Petro Surdo, Franciſco Burſato, & Proſpero Farinacio, & aliis[*] multis diximus in initio huius c. niſi interrogatio fieret à perſona ſuſpecta: tunc enim mixta conſideratione interrogantis conſtituti in articulo mortis, plane vehemens oritur ſuſpicio falſitatis, ſeu deficientis voluntatis, quaſi quod ita reſponderit ad ſuggeſtionem potius interrogantis, & ad ſubmouendam moleſtiam, qua propter morbum affligitur, quam quod ita diſponere voluerit; ſicuti tenuerunt decem illi Authores, quos refert, & ſequitur Cardin. Franciſc. Mantica, de coniecturis vltim. volun. lib. 2. tit. 6. n. 9. & Tiberius Decian. d. conſ. 65. n. 13. & 14. lib. 2. Iulius Clarus, §. teſtam. q. 37. n. 7. Matienzus, d. gloſ. 16. n. 12. ad ſinẽ, Simon de Prætis, de interpret. vltim. volun. lib. 2. dubi[*]tatione 2. ſolutione 2. n. 54. qui vel vno solum verbo totam hanc materiam comprehendit, & reſolutiuè inquit ex n. 5. teſtamentum conditum ad interrogationem alterius, validum eſſe, & non referre à quo interrogetur, ſiue à Tabellione, ſiue ab aliis, dummodo appareat, teſtatorem voluiſſe teſtari, & eſſe in bono ſenſu, vt poſſit articulatè loqui, & intelligibiliter, etiamſi maxima in infirmitate ſit conſtitutus: aliàs autem quod ſi aliquid ex his deficeret, vel falſitatis ſuſpicio aliqua adeſſet, ſiue rei non geſtæ ſincerè, ſed ſuggeſtiuè, & importunè, tunc teſtamentum tale non valeret, Ioannes Cephalus, dicto conſil. 546. lib. 4. vbi latè, idque indubitatè magis procederet, quando te[*]ſtator interrogatus, modò in hanc, modo in alteram partem lecti, in quo moribundus iacebat, ſe verteret, & oſtenderet ægrè ferre, quod in ea perturbatione ægritudinis, & anxietate, de his moleſtiâ afficeretur; tunc namque non valeret teſtamentum ad alterius interrogationem conditum; provt reſpondit in ſpecie Caſtrenſis, in conſilio 156. Viſo puncto columna prima, & 2. lib. 1. & Caſtrenſem ita ſunt interpretati Alex. Socinus ſenior, & Corneus, cum quibus Menochius, dicto conſilio 45. num. 18. lib. 1. vbi citat Corneum, in conſilio 1. num. 3. verſic. item plures teſtes, lib. 4. dum reſpondit, teſtamentum conſectum à teſtatore interrogato, non valuiſſe, cum is præ moleſtia & ægritudine aliquando interrogatus reſponderet, aliquando terga vertendo taceret. Cæterum Menochius ipſe, eodem conſ. 45. num. 7.[*] quamplurimorum iuris Interpretum authoritates, & ſententiam adduxit, qui ſcripſerunt, teſtamentum etiam ad interrogationem perſonæ ſuſpectæ conditum, valere, cum ſemper fuerit in poteſtate teſtatoris reſpondere, & non reſpondere. Retulit etiam And. Alciati in caſu fortiori 534. reſponſum: Poſtmodùm verò num. 35. ſic eoſdem Authores explicat, atque intelligit, vt ipſorum doctrinæ ita demum procedant, ſi aliæ falſi ſuſpiciones ceſſauerint: nam ſi teſtator eſt ſanæ mentis, & ſuæ liberæ voluntatis eſt, teſtari, vel non teſtari: nihil obeſt, à quo interrogetur, cum ſemper potuerit reiicere interrogationem, ſi teſtatori non placuerit. Et inquit, quod hoc caſu rectè ſentiunt Socinus, Ruinus, & Decius, quos antea retulerat num. 7. ſecus autem, cum aliæ coniecturæ falſi concurrunt, & dicit, quod ita declarant in ſpecie Ioannes Comenſis, & Gabriel Mudeus inter conſilia Moderni Pariſien. in conſilio 32. num. 16. qui reſponderunt, teſtamentum vxoris conditum ad interrogationem mariti, qui ſe hæredem ſcripſerat, non valuiſſe, cum præter perſonæ ſuſpicionem extarent aliæ coniecturæ, nempe maritalis reuerentia, illius delinimenta, & importuna, intempeſtiuáque inſtantia. Etſi enim (aiunt illi) criminoſum non ſit, poſtremum vxoris iudicium maritali ſermone prouocare, l. vltima, C. ſi quis aliquem teſtari prohibuerit; illicito tamen & fraudulento modo id facere non licet. Illicitus autem modus eſt, cum intempeſtiuæ, & importunæ ſunt perſuaſiones, quibus interrogatus non audet refragari, vt in ſpecie noſtra Socinus ibidem relatus reſpondit. Et inde probauit Menochius ipſe, malè reſpondiſſe Alciatum, dicto reſponſo 535. Vides ergo ex ſententia eiuſdem Menochij, quod ad infirmandum teſtamentum ad alterius interrogationem conditum, non ſufficit, à perſona ſuſpecta interrogationem fuiſſe factam, quando ceſſant aliæ fraudis ſuſpiciones. Et idipſum, videlicet quòd quando teſtator eſt ſanæ mentis, valeat tunc teſtamentum, & nominatio, etiam facta ad interrogationem à perſona ſuſpecta, poſt Ruinum, Alciatum, Menochium, & Simonem de Prætis, tenuerunt Petrus Surdus, dicto conſilio 414. n. 58. lib. 3. Proſperus Farinacius, dicto conſilio 97. n. 17. Andreas Fachineus dicto conſilio 8. n. 13. lib. 1. in quo tamen ſemper admoneo, cautè & cum[*] iudicio procedi, ne forſan in perniciem voluntatis defuncti erretur. Ratio namque illa, quod ſemper fuerit in facultate teſtatoris reſpondere, & non reſpondere, non ita abſolutè obtinere debebit, vtpote cum infirmus non ſemper poſſit ita liberè interrogationem reiicere, cum ſæpè ſæpius ad ſuggeſtionem potius interrogantis, & ad ſubmouendam moleſtiam, quam quod ita diſponere voluerit, reſpondeat; vt cũ multis Authoribus obſeruare Manticam, lib. 2. tit. 6. n. 9. ſuprà dixi. Aliquando etiam reſpondet; quia timet ne ab illis, ſub quorum eſt cuſtodia forſan deſeratur; quo caſu teſtamentum non valet, vt ſuprà quoque dixi tenuiſſe Menochium, lib. 4. d. præſumptione 8. n. 29. qui d. conſilio 45. n. 19. profitetur expreſſim, teſtamentum ad alterius interrogationem conditum non ſubſiſtere, cùm duo hæc concurrunt, nempe grauis infirmitas, & interrogatio facta à ſuſpecto interrogante: & repetit d. præſumptione 8. n. 40. vbi inquit ſignum, & coniecturam eſſe, quod teſtator liberæ voluntatis non fuerit, cum interrogatio facta à perſona ſuſpecta, vt putà à conſanguineis, qui deinde ſcripti hæredes reperiuntur, vel à Notario ab ipſis conſanguineis vocato, & (quod aiunt) ſubornato precibus, & pretio (vt fieri ſolet) allecto, nam hoc caſu teſtamentum non conſiſtit; nec requiritur, quod adſint aliæ falſi ſuſpiciones, provt etiam non requirit Graſſus, dicto §. inſtitutio, quæſt. 17. num. 10. Tunc ergo (vt credo) valeret teſtamentum ad interrogationem perſonæ ſuſpectæ conditum, quando dilucidè conſtare poſſet, quod aliæ falſi ſuſpiciones non adſunt. Item, quod in libera voluntate teſtatoris fuit reſpondere, vel non reſpondere: quod ex his colligi poterit, quæ tempore facti teſtamenti geſta fuerint. Item ex qualitate perſonarum aſtantium tunc ibi, atque ex aliis circunſtantiis: & tunc quidem valeret teſtamentum[*] ad alterius interrogationem conditum, etiamſi non conſtet, teſtatorem teſtari voluiſſe, cum nihil referat, an tunc, vel prius deliberauerit teſtari, ex quo in ſua poteſtate fuerat recuſare, vel approbare hæredis nominationem; provt tenuerunt Authores nonnulli relati per Menochium, dicto conſilio 45. num. 6. vbi num. 33. 34. & 35. latius explicat, & inquit, quod cum teſtator eſt ſanæ mentis, & liberæ diſpoſitionis, tunc ſiue deliberauerit teſtari, ſiue non, conſiſtit teſtamentum, cum in eius poteſtate fuerit, negare ſe illum hæredem facere, ſi facere non placuit, & ita pro[*]cedere authoritates eorum, quos anteà retulerat dicto numero 6. & retulit etiam dicto numero 33. cum verò præter illud, quod non conſtat, teſtatorem teſtari voluiſſe, alia concurrit coniectura, qua falſum committi poſſe ſuſpiciatur, tunc non conſiſtere teſtamentum, & ita intelligit quamplurimorum Authorum contrarias ſententias, vt ibidem commemorat, ac in effectu conueniunt Petrus Surdus, omnino videndus, dicto conſilio 414. num. 53. & quinque ſeq. lib. 3. Franciſcus Beccius, in conſil. 102. n. 10. Sfortia Oddi, in conſilio 76. num. 6. Proſperus Farinacius, dicto conſilio. 97. n. 8. Andr. Fachineus, dicto conſ. 8. num. 12. lib. 1. in illis verbis: Et hæc ſententia locum habet, etiam ſi non conſtet, teſtatorem voluiſſe teſtari, & interrogatur à Notario, vel perſona priuata, nam adhuc valet teſtamentum, nec enim repugnat, quod non conſtet, teſtatorem voluiſſe teſtari, ex quo erat in ſua poteſtate recuſare, vel approbare hæredis nominationem, Alexander, in conſilio 33. numero 11. libro 3. vbi numero 12. ſcribit, opinionem eorum, qui aliter ſentiunt, carere ratione, & æquitate. Et proſequitur idem Author, num. 19. per totum. Menochij quoque reſolutionibus ſuperioribus conuenit Nicolaus Intrigliol. deciſ. 33. num. 2. & num. 8. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tom. 8. littera T. concluſ. 124. num. 18. fol. 105. Præterea obſeruandum eſt, ſententiam eandem[*] Gloſſæ, in dicta l. iubemus, C. de teſtamentis, limitari, & reſtringi, vt ſcilicet doctrina ſuperior, teſtamentum ad alterius interrogationem conditum valere, procedat duntaxat, quando Notarius de ſcientia & voluntate teſtatoris, teſtari volentis, teſtamentum ſcripſit, & poſtea redit ad eum, & ſua voluntate, & diſpoſitione, quàm ſibi priùs teſtator ipſe expoſuerat, lecta, eum interrogat, an velit ita teſtari? Nam eo caſu ſi reſponderet, quòd ſic, vtique valet, quod geſtum eſt. Sed ſi quis iniuſſu teſtatoris teſtamentum aliquod ordinauerit, atque ſcripſerit, & poſtea coram ipſo, & etiam coram teſtibus lecto tali teſtamento, interroget teſtatorem, an ita velit: & teſtator reſpondeat, quòd ſic, tale teſtamentum nihil penitus valebit: Ita ſane tenuerunt Abb. Papienſ. Ioannes Andreas, Romanus, Caſtrenſis, Corneus, Iaſon, Bertrandus, Hippolyt. Afflictus, Calcanus, Ruinus, Crotus, Sociſius, Craueta, Bolognetus & Modern. Pariſ. quos pro hac parte retulit Ioan. Marc. Aquilinus, in d. §. ſi quis ita, l. primæ, ff. de verbor. obligat. n. 34. qui tamen nec in his terminis teſtamentum valere aſſentit, niſi eo concurrente, quod ibidem proponit, & propoſuerat antea n. 32. & idipſum, vt quod dicitur teſtamentum ad interrogationẽ alterius fieri poſſe, procedat, quando apparet, teſtamentum ab initio ſcriptum de voluntate teſtatoris; ſecùs ſi eo inſcio ſcriptum, & lectum, & reſpondit, quod ſic, quia tunc non valet: adnotarunt, atque aſſeuerarunt Socinus iunior, Ioannes Crotus, Imola, Barbatia, Couarr. Romanus, & Antonius Gabriel, quos retulit Michael Graſſus, dicto §. inſtitutio, quæſt. 17. n 9. qui dicit hanc opinionem magis communem, & pro uldubio ſequendam: nam aliàs facilè daretur occaſio fabricandi falſum; ſiquidem infirmus, & quaſi mortuus, ad ſingula reſponderet, quòd ſic: & eſſe magis æquam, & magis tutam ſententiam profitetur Iulius Clarus, dicto §. teſtamentum, quæſtione 37. num. 9. qui duobus concurrentibus, ſcilicet, quod teſtator ſit maxima infirmitate grauatus, & quod non conſtet, ipſum habuiſſe priùs animum ita teſtandi; aſſerit ab ea non eſſe recedendum & ſecundum hanc opinionem in facti contingentia iudicaſſe Senatum in cauſa Illuſtr. D. Marliani. Eandem quoque opinionem ſequutus eſt Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. volun. lib. 2. titulo 6. num. 10. qui dicit, ſic tenuiſſe, atque reſpondiſſe Caſtrenſem, Corneum, Bertrandum, Thomam Doctium, Socinum iuniorem, Ruinum, & Antonium Gabrielem, quos ibi retulit Iacobus Menochius, d. conſilio 45. num. 17. lib. 1. & d. præſumpt. 8. n. 38. & 39. lib. 4. qui in idem retulit Cynum, Alexandrum, Corneum, Romanum, Socinum, Iaſonem, Ruinum, Gratum, Pechium, Syluanum, & alios, & hi expreſſim concludunt, non ſubſiſtere teſtamentum illius interrogati ab eo, qui acceſſit cum teſtamento ſcripto, & eo lecto dixit: Facis ita? & reſpondit teſtator: Quòd ſic. Peralta, in dicta rubrica, ff. de hæred. Inſtit. num. 81. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 128. num. 32. libro 2. dicens, teſtamentum ad alterius interrogationem factum, valere, modò præcedat voluntas, & ſcientia teſtatoris, & contrariæ authoritates quod locum habent, non data ſcientia teſtatoris. Et idem reſpondit, & repetit in conſ. 598. num. 59. lib. 5. vbi quod valet inſtitutio, quando teſtator interrogatus per alium, an velit, talem eſſe ſuum hæredem reſpondit, quòd ſic: præcedente ſcientia teſtatoris, vel etiam præſcientia non præcedente, quando interrogatus fuit de inſtituendo filios, vel his non extantibus venientes ab inteſtato, vt ibidem num. 60. & in idem plures authoritates cumulauit: & ita quoque intellexit ſententiam Gloſſæ in dicta l. iubemus, Andreas Fachineus, in conſil. 8. num. 19. per totum, libro primo, qui etiam ſcientiam, & voluntatem teſtatoris requirit. Sed antea num. 12. retulit Menochium in locis ſuprà citatis, & Alexandrum, in conſilio 33. num. 11.[*] lib. 3. ad hoc, quod, teſtamentum ad alterius interrogationem factum valet, etiam ſi non conſtet teſtatorem voluiſſe teſtari: quia non repugnat, quod id non conſtet, ex quo erat in ſua poteſtate recuſare, vel approbare hæredis inſtitutionem. Et ita quoque contendit Ioannes Matienzus, in l. prima, titulo 4. gloſſa 16. num. 13. nam cum præcedentis opinionis Authores nonnullos commemoraſſet, inquit, quod ea limitatio ad nihilum ferè redigit communem ſententiam Gloſſæ in dicta l. iubemus, & refert Gregorium Lopez, in l. 6. titulo 3. partita 6. in gloſſa magna ad finem, vbi cenſuit Gregorius, veram non eſſe in puncto iuris; ſed quoties is, qui interrogat teſtatorem, eſt homo fidelis, & minimè ſuſpectus & teſtator articulatè & intelligibiliter loquitur, eſtq́ue ſanæ mentis, & intellectûs, quod teſtamentum valeat, etiam in hoc caſu: & ſic quamuis non conſtet de ſcientia & voluntate teſtatoris, & limitatio, ſiue reſtrictio hæc duntaxat procedat, vbi teſtator non ex voluntate, ſed oppreſſus infirmitate, & quorundam ſuggeſtionibus non rectè intelligens, reſponderit, quòd ſic: & denique ſubdit, quod in his omnibus coniecturandis, plurimum tribuere oportebit Iudicantis arbitrio, qui perpendet, qua libertate id fecerit teſtator. Et cum Matienzo plane eſt cum aliis Authoribus ibi adductis, Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. volun. lib. 2. tit. 6. n. 10. atque eorum ſententia probabilis mihi videtur in terminis, in quibus loquuntur. Vere namque cum fraudis ſuſpiciones ceſſant omnino, & ea concurrunt, quæ Matienzus expendit, negari non poteſt, quin nihil interſit, an cum teſtamento ſcripto accedat Notarius, & teſtatorem interroget; an verò ab initio da mandato teſtatoris teſtamento ſcripto, teſtator ipſe interrogetur: cùm vtroque caſu in ſua poteſtate fuerit, tempore, quo ſic interrogatur, recuſare, vel approbare ſcripta à Notario, & ſibi poſtmodùm lecta, ſicque reſpondere, vel non reſpondere; quamuis facilius in primo caſu fraus præſumatur, quam in ſecundo: & ſic Iudicis arbitrium multum ſemper valebit, vt ex tempore, atque pro rerum, caſuum, & perſonarum qualitatibus, quid debeat definire, melius diiudicet. Deinde & obſeruandum quoque erit, ſententiam[*] Gloſſæ in d.l. iubemus, limitari, vt quod dicitur, teſtamentum conditum ad alterius interrogationem valere, minimè procedat, quando eſſet primi antea validè & ſolenniter confecti reuocatorium: tunc namque per poſterius ſic conditum, illud primum non reuocaretur: Ita ſanè tenuerunt Caſtrenſis, Socinus iunior, & Ant. Gabriel, quos referunt, & ſequuntur Michale Graſſus, §. inſtitutio, quæſt. 17. num. 11. Iulius Clarus, d. quæſt. 37. num. finali: & ij duo ſubdunt, hanc eſſe veriſſimam ſententiam, & conſulendo, & iudicando intrepidè tenendam, vt quantum fieri poteſt, malitiis hominum, & fraudibus occurratur. Et quod hæc ſententia faciliùs procederet, dato quod teſtator ſic reſpondens, ſanæ mentis fuiſſet, cum ipſe multos annos poſt primum teſtamentum à ſe conditum viueret: tunc namque veriſimile non eſſet, nec credendum, quod in extremis laborans teſtari, & reuocare primum teſtamentum voluerit, quod facere pluries potuit, cùm bonæ valetudinis eſſet, ſicuti in ſpecie animaduertunt Carolus Ruinus, in conſil. 8. num. 9. lib. 3. Socinus iunior, in conſ. 183. num. 20. libro 2. Iacobus Menochius, in conſil. 45. num. 17. ad finem, libro primo, & dicta præſumptione 8. numero 41. verſiculo, Quartum ſignum, libro 4. qui tamen num. 8. dicti conſilij 45. arguendo dixerat, teſtamentum ad alterius interrogationem conditum, vale[*]re, etiamſi primi ſolemniter conditi eſſet reuocatorium: & retulit Romanum, Alexand. Decium, Ruinum, & Socinum iuniorem, ſic tenentes: nec enim ratio differentiæ aſſignari poteſt (vt inquit Decius) quod agatur de reuocatione primi teſtamenti, vel hoc primum ſit, cum ſemper à voluntate teſtatoris, quæ ad mortem vſque ambulatoria eſt, omnia dependeant. Poſtmodùm verò Menochius ipſe, num. 36. in eodem conſilio 45. pro conciliatione contrarietatis hu[*]iuſmodi, duos caſus diſtinguendos putauit: Primus eſt, quando ceſſat omnis falſi ſuſpicio, & tunc nulla conſtituenda eſt differentia, quod agatur de reuocatione iam conditi teſtamenti, vel non: nam ratio aliqua differentiæ aſſignari non poteſt. Et hoc caſu inquit quod rectè procedit Romani, Alexandri, & ſequacium opinio, quos retulerat dicto num. 8. Secundus caſus eſt, quando aliæ concurrunt coniecturæ,[*] vna cum hac ipſa, quod ſcilicet agatur de reuocatione iam conditi teſtamenti: nam tunc non conſiſtit poſtremum illius primi reuocatorium: & ita intelligit Caſtreſem, ocinum ſeniorem, Corneum, Ruinum, & reliquos, qui rectè hoc caſu ſentiunt. Et hactenus Menochius, cui ego addiderim, eandem ſententiam in primo prædicto caſu expreſſim quoque tenuiſſe Graſſim, dicto §. inſtitutio, quæſt. 17. num. 11. nam etſi communem opinionem amplectatur (vt ſuprà dixi) & tamen tum ſolemne præcedens per ſecundum ad interrogationem alicuius factum non reuocari dixerit: ſubdit ſtatim in hæ verba; Dummodo tamen non conſtet expreſsè do voluntate teſtatoris volentis reuocare prius teſtamentum. Ecce vbi data voluntate teſtatoris, & apertè ea deducta, omniq́ue fraude ceſſante, non conſtituit differentiam, quod agatur de reuocatione iam conditi teſtamenti, vel non; provt etiam non conſtituit, immo Decij quoque opinionem amplectitur Petrus de Peralta, in dicta rubrica. ff. de hæredib. inſtit. num. 81. verſic. Quarta vt eiuſdem gloſſæ. vbi dicit, quod prædicta reſtrictio Doctorum ad Gloſſam dictæ l. iubemus. verti potius debet in ampliationem eiuſdem, vt procedat etiam, vbi talem reſponſionem adhibitam ad eiuſmodi interrogationem præceſſiſſet aliud ſolemne teſtamentum, ab eodem teſtatore ad alterius interrogationem nunc reſpondente, prius confectum: quia nihilominus talis inſtitutio facta per nudam & ſimplicem reſponſionem ad interrogationem alterius, tolleret ipſo iure teſtamentum præcedens, quantumcunque ſolemne. Aduertit etiam eruditè & verè Peralta ipſe, quòd ſi[*] quis rectè inſpiciat Paulum Caſtrenſem, quem quaſi Authorem opinionis relatæ ſuprà, num. 74. omnes recenſent, id non dicit Caſtrenſis, ad quod allegatur, ſed loquitur, quando ſecunda inſtitutio fuit facta per ſuggeſtiones importunas ſecundi illius hæredis, à quo fuit ſibi facta interrogatio, & reſponſio ſecuta per dictionem ſic; vel alius fuit, ſcilicet à tali hærede ſecundo ſummiſſus, vt teſtatori ſuggeret, quòd reſponderet, quod ſic: ita ergo res hæc erit explicanda, atque intelligenda, nec ſententia eorum admitti poteſt, qui abſolutè ſtatuunt, teſtamentum conditum à teſtatore ſanæ mentis, non eſſe renocatorium primi, ſi ad alterius interrogatiouem fuit confectum. Idcirco Guid. Papæ, in conſilio 64. in fine, & Zazium, in conſil. 3. num. 38. lib. 1. meritò improbauit Menochius, eodem conſil. 45. n. 36. aduerte tamen (& vltra Menochium ipſum) quod verè Zazius (ſi originaliter prælegatur) potius videtur reſolutioni ſuperiori, & diſtinctioni Menochij conuenire, quam ab eo diſſentire aliquo modo: vocauit namque inſtitutionem illam, ſuper qua fuit conſultus, concisè extortam, quaſi diceret per vim; quo caſu certum eſt, ſecundum teſtamentum ſic factum, non eſſe reuocatorium primi, iuxta ipſam reſolutionem ſuperiorem: cui etiam conuenit Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 128. num. 33. & 34. lib. 2. vbi poſt alios Authores ſcripſit, quod teſtamentum ad alterius interrogationem factum, tollit primum, & quod ſententiæ contrariæ eorum, qui dicunt, quòd non tollit, procedunt in teſtatore valde infirmo, & interrogato ad ſuggeſtionem alterius; vt per eundem ibi, n. 35. & per Fachineum, in conſil. 8. num. 20. & tribus ſeqq. lib. 1. Ex dictis hactenus dilucidè apparet, materiam[*] hanc coniecturalem eſſe, & præſumptam, ſicque teſtamentum conditum ad alterius interrogationem, & maximè ab infirmo in articulo mortis exiſtente, cum quæritur, an de iure valeat, vel non? ſignis, & coniecturis definiendum, & diiudicandum eſſe; ſemperq́ue inſpiciendum, an ſanæ mentis teſtator fuerit, necne: nam ſi inſanus eſt mente, diſputationi, nec dubio locus non eſt; cum eiuſmodi diſpoſitio, etſi ſponte, ſine alterius interrogatione facta non valeat, vt cap. ſequenti dicetur, & ſic multo fortius non valebit, cùm ad alterius interrogationem inſanus mente reſponder, vt cum Alexandro optimè annotauit Iacobus Menochius, lib. 4. dicta. præſumptione 8. numero 31. & 32. Dubium ergo procedit, quando teſtator non eſt verè, & propriè inſanus, ſed dubitatiuè, & quodammodò præſumptiuè tantum, vt putà cum graui morbo affligitur, ac premitur; & aliquando extant ſigna ſanæ mentis; aliquando verò cùm morbo conflictatur, varia loquitur, & phantaſmata habet, ita quod iudicari non poteſt, quod verè & propriè ſit bene compoſiti animi: Et quidem hoc in caſu, cæteris omnibus vtilius, atque elegantius ſe habuit Iacobus Menochius, libro 4. dicta præſumptione 8. ex numero 33. vſque ad numerum 42. Ibi namque obſeruauit in primis, quod ſi aliqua extant ſigna, quibus conſtare poſſit, teſtatorem hunc ita teſtari voluiſſe, valeat teſtamentum, quanquam ad alterius interrogationem conditum[*] fuerit, & quòd ſigna hæc in Iudicis arbitrio poſita ſunt: ſed ex noſtris aliqua poſſunt colligi. Et numero trigeſimoquarto, & tribus ſequentibus ſex adducit ſigna, ex quibus id colligitur, provt ibi videri poſſunt. Et numero 37. ad finem obſeruat, teſtametnum è contra ad alterius interrogationem conditum, eo in dubio non valiturum, quando aliqua concurrunt, quæ oſtendunt, teſtatorem noluiſſe teſtari, vel ita diſponere noluiſſe: & quod hæc ſigna, & coniecturæ ex facto, & futuro euentu pendent, & ideo Iudicis arbitrio relinquuntur. Deinde, quod ex noſtris Authoribus ſeptem ſigna adduci, & colligi poſſunt, quæ ibidem recenſet, nec ideo repetuntul hoc loco, quod diſtinctè, & abſolutè tradantur per Menochium. Cæterum (vltra ea, quæ Menochius ipſe obſer[*]uat) monendum Lectorem duxi, eaſdem coniecturas, & præſumptiones, quas iure communi attento conſiderarunt Interpretes noſtri in propoſito articulo; item & deciſionem præcitatæ Gloſſæ, in dicta l. iubemus, C. de teſtamentis. Et ſuperiores omnes reſolutiones, ita apud nos vigere hodie, ac in viridi obſeruantia manere de iure huius Regni poſt leges nouas collectionis nouæ Regiæ, ſicut iure ipſo communi vigebant. Nullibi namque apparet, apud legesipſas Regias, iud aliquod nouum introductum, ſiue aliquod verbum ſcriptum, quo iuris communis alterarionem, aut nouitatem detegere valeamus. Quemadmodum ergo de iure communi ex ſententia dictæ Gloſſæ, valet teſtamentum ad alterius interrogationem conditum, per reſponſionem per verbum ſic; dummodò fraudis ſuſpicio ceſſet, vt ſuprà dixi, ita & de iure huius Regni validum eſſe debebit. Sic etiam è contra, illis in caſibus, in, in quibus teſtamentum ad alterius interrogationem conditum, de iure communi non valeat, vel quia falſi ſuſpicio adeſt, vel aliis iuſtis de cauſis, nec de iure huius Regni valebit. Et hanc ſententiam, atque reſolutionem approbant, atque præſentiunt apertè Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 109. Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de hæred. inſtituendis, num. 80. & 81. Couarruu. in cap. cum tibi, de teſtamentis, num. 4. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 2. num. 2. apertiùs Mantiençus, in l. prima, tit. 4. gloſſ. 16. ex num. 4. vſque ad numerum 13. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ij enim omnes, cum in hac materia, & in explicatione, atque tractatu ſententiæ dictæ Gloſſæ verſarenturm ſemper cum regulis, & doctrinis iuris communis, atque præfatis reſolutionibus traſeunt, etiam in terminis legum huius Regni, nec aliquid nouitatis conſiderant, eaſdem potiùs doctrinas, & reſolutiones amplectuntur, quæ de iure communi tradebantur communiter, & ita tenendum eſt, quamuis Alphonſus Azeuedus (re non ita perpenſa, nec conſide[*]rata) in eadem l. prima, tit 4. lib. 5. num. 163. contenderit, ſententiam Gloſſæ, in dict. l. iubemus, non alter accipiendam poſt legem illam Regiam, quam adhibita diſtinctione, an ſcilicet inſtitutus fuerit extraneus, vel conſanguineus, aut ille, quia aliàs ab inteſtato ſucceſſurus erat. Et primò caſu inquit, quod non valeret inſtitutio extranei ad alterius interrogationem facta. In ſecundò verò caſu quod valeret, quia inſtituitur ille, qui aliàs ſuccedere debebat ab inteſtato, & ita reſtringi deciſionem dictæ Gloſſæ, & communes reſolutiones traditas ſuprà, nec aliter procedere inquit, & reprobat Padillam, & Menchacam contrarium tenentes. Verè tamen Azeuedus ipſe errore manifeſto labitur, tum quia dicta l. prima, tit. 4. (vt nunc dicebam) quoad iſtum articulum, nec ius commune, nec ſententiam dictæ Gloſſæ abrogat aliquo modo, ſiue alterat, nec etiam nouum aliquid introducit (prout nihil noui detegit Matiençus) tum etiam, quia etſi lex ipſa prima de nouo introduxerit, vt valeat teſtamentum, etſi nullus à principio hæres inſtitutus fuerit, vel inſtitutus, hæres non ſit ex poſt facto; & quod tunc ſuccedat ille, qui aliàs ab inteſtato ſuccedere debebat: non tamen inquit, hæredem non cenſeri inſtitutum à principio, vel non poſſe ex poſt facto hæredem eſſe, qui legitima interrogatione præcedente, & omnis fraudis ſuſpicione ceſſante, inſtitutus hæres fuerit. Idcirco quod idem Azeuedus adiicit, videlicèt quod lex illa ſolum prouidet, cum defunctus hæredem non inſtituit, vel cum inſtitutus repudiauit; concedimus libenter: aliud verò, quod non prouideat, cum hæres inſtituitur, ſed non ſecundum iuris formam, ideò negamus, quod ipſe ad eum ſenſum reducat, & ſic accipiat, quaſi ſecundum iuris formam non ſit inſtitutus is, qui ad alterius interrogationem inſtituitur hæres; nam cùm non differat, quod quis ore proprio, vel alieno hæredem nominet, ſic ad eum modum nominatus, ſecundum iuris formam cenſendus eſt inſtitutus, nec iuris communis correctio inducenda, quæ nulla lege deducitur, nec probatur. Cæterùm quatenus Ferdin Vaſq. Menchaca, de[*] ſucceſſionum creatione §. 17. num. 55. & 57. D. Anton. Meneſ. de Padilla, in l. eam quam, num. 83. C. de fideicommiſſis, adnotarunt ſufficere poſt eandem legem Regiam primam, quod teſtator quomodocumque poterit, quoad hæredis inſtitutionem mentem ſuam ſignificet, nec vitiari actum inſtitutionis, etſiminus ſolemniter fiat, cum teſtator non teneatur iam ex ipſamet lege hæredem inſtituere; animaduertendum erit, id rectè procedere poſſe, intelligendo in terminis Gloſſæ eiuſdem l. iubemus, prout Azeuedus eos intelligit, atque omni ſuspiſcione fraudis ceſſante; item quod apertè conſtet de voluntate teſtatoris: alioquin namque id ipſum poſt legem illam Regiam obſeruari deberet, quod iure communi ſeruari, compertum eſt, & ſuprà, diximus; nec ſolo, nutu induci poſſet hæredis inſtitutio, vt ſuprà, quoque probauimus. Non autem valet de iure conſequentia illa, Teſtator non tenetur hæredem inſtituere ex lege illa, ergo ſi inſtituat minus ſolemniter, actus non vitiatur: Nam etſi verum ſit, quod ſi quis inſtituitur minus ſolemniter, actus teſtamenti non vitiatur, quia effectum ſortiuntur, & valent omnia in eo diſpoſita, etſi nullus hæres inſtitutus fuerit, vel inſtitutus repudiauerit: & ſic ſi minus ſolemniter quis inſtituatur, quia perinde eſt, ac ſi nullus inſtitutus fuiſſet, & ſuccedunt ij, qui de iure ſuccedere debent, non tamen ideo deſinit vitiari actus inſtitutionis quoad ipſum inſtitutum, ſi ſuſpectus ſit actus inſtitutionis, aut minus ſolemniter quam deberet fiat; ide namque lege illa non introducitur, ſed quod nunc diximus, quod præfati Authores non ita aſſequuntur. CAPVT XXVIII. Teſtator, an, & quando præſumator ſanæ mentis fuiſſe, vel non, cum teſtamentum condidit; & de ſignis, & coniecturis, atque præſumptionibus, ex quibus, dementia, inſana mens, & furor detegi, ac interpretatio fieri valeat in hac materia iuridicè. Rurſus, teſtes ad probandum furorem, vel dementiam inducti, quo pacto deponere debeant, & quibus maior ſit adhibenda fides; an his, qui de furore, an verò eis, qui de ſana mente deponunt: Notario quoque an credendum, atteſtanti in principio teſtamenti, teſtatorem eſſe ſanæ mentis. Denique, ſemel furioſus, vel aliter conſtitutus extra ſanam mentem, habens etiam dilucida interualla, an præſumatur poſtea ſemper talis, & ſic actus ab huiuſmodi geſtus, vtrùm furoris, an dilucidi interualli tempore factus præſumatur, vt valeat, vel non: breuis equidem, & diſtincta, atque vtilis reſolutio, & explanatio. Vbi & Senatus Regij Hiſpalenſis in caſu occurrenti, definitiones, ſeu deciſiones tres proponuntur. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, ob quam ſcientur, & conſultò prætermittit permulta, quæ ad explicationem, & tractatum materiæ huiuſce capitis pertinent, & aliquando ab eo diligenter elaborata, atque etiam ſcriptis commendata fuerunt. -  2 Furoris, aut dementiæ, vel ſanæ mentis teſtatoris præſumptionum, ſignorum, & coniecturarum, atque probationis materiam explicaſſe Authores permultos, qui commemorantur hoc numero. -  3 Ac inter eos Iacobus Menochius, Cardinalis Franciſcus Mantica, Hippolyt. Riminald. Petrus Surdus, & Ioſeph. Maſcard. magis commendantur. -  4 Furioſus teſtari non poteſt, quia quicquid agit ignorat, & caret iudicio, & ratione. -  5 Similiter nec fatuus, nec demens, nec ſtultus, nec phreneticus, nec mente captus, nec ebrius, nec ſimiles aliæ perſonæ, quæ habent intellectum, & memoriam læſam, & non cognoſcunt, ideoque teſtari non poſſunt. -  6 Contractus à furioſo geſti non valent, nec tenent. -  7 Furioſus ſicut non poteſt contrahere matrimonium, ita neque ingredi religionem, & matrimonium ſpirituale contrahere. -  8 Profeſſio facta à furioſo, eſt nulla, nec obligat. Dummodò probetur furor tempore profeſſionis. -  9 Furioſas caret ſenſu, & intellectu, & ideò nullum actum gerere poteſt, in quo conſenſus requiritur. -  10 Teſtamentum à furioſo conditum, etiam ad pias cauſas non valet. -  11 Furioſus à demente, vel mente capto qualiter differat. Et quis propriè furioſus, quis etiam propriè mente captus dicatur. -  12 Furioſus, demens, & mente captus æquiparantur quoad inualiditatem geſtorum, & num. ſeq. -  13 Sicque argumentum valet de furore ad dementiam, & quod de vno dicitur, habet locum in alio. -  14 Et vt plurimum à pari procedunt. -  15 Teſtamentum à furioſo factum, nequaquam valere, etiam ſi rectè, & prudenter conditum appareret. Quia fortuito potius, & à caſu, quam à iudicio rationis, & conſenſu, liberáque voluntate prouenire videtur; & numeris ſeqq. -  16 Et de facilè contingit, furioſum, & dementem dicere, & facere aliqua conuenientia homini ſanæ mentis, ſed quòd non perſeuerat in multis verbis, & factis continuis. -  17 Indéque temperandam, ac explicandam generalem illam Ioannis Vincentij Hondedei, poſt alios multos Authores obſeruationem, in conſ. 78. n. 60. & 61. lib. 2. Videlicèt mentem ſanam furioſi probari ex ſola prudentia, ac ſana dispoſitione teſtamentaria. Similiter, teſtamentum furioſi valere, ſi rectè fuit teſtatus eo modo, quo teſtatus fuiſſet homo ſanæ mentis. Cum verè in furioſo ſola prudentia, ac ſana dispoſitio teſtamentaria, vel quod eo modo teſtatus ſit, quo teſtatus fuiſſet homo ſanæ mentis, non ſufficiat. Niſi poſitiuè probaretur eo tempore ſana mens per teſtes, vt ſuprà dicitur. Vel temporis interuallum cum ea circunſtantia, & aliis id efficeret, vt ſuprà quoque dictum eſt, & latiùs infrà de temporis interuallo, aut interuallis dilucidis. -  18 Ioannis Vincentij Hondedei, in loco relato ſuprà, explicatio quædam, quæ etiam difficultatem continet, vt hic adnotatur. -  19 Teſtamentum à furioſo conditum ante furorem, validum eſſe. Nec illum perimere iam ante rectè geſtum negotium. -  20 Furorem in dubio non præſumi, ſed potius ſanam mentem: ſicque teſtatorem ſanæ potius, quam inſanæ mentis præſumendum in dubio, vt valeat, & ſuſtineatur eius testamentum. -  21 Quia hæc præſumptio ſanæ mentis, propria ipſius naturæ præſumptio eſt, vt ſcilicet ſenſus, & ratio naturalis in quolibet homine præſumatur. Nam naturale eſt, quem eſſe mentis compotem, ſed eſſe furioſum, & inſanum, accidentale eſt. -  22 Et ideò furioſum qui dixerit aliquem, id probare debet. -  23 Furoris tempus probari debet ab eo, qui actum ex furore impugnat. -  24 Teſtibus deponentibus de ſana mente, magis creditur, quàm deponentibus de furore, & de ratione. -  25 Etiamſi de ſana mente duo tantum, de inſania verò, aut furore mille deponerent. -  26 Articuli quo pacto ſint formandi ad probandum, quem eſſe furore captum: & contra ad furoris qualitatem ſubmouendam; remiſſiuè. -  27 Teſtes ad probandum furorem inducti, quales debeant eſſe, & qualiter deponere debeant, vt concludenter probent, quem fuiſſe, vel non fuiſſe furioſum; remiſſiuè. -  28 Teſtes deponentes de furore, tenentur cauſam, & rationem ſui dicti reddere, etiam non interrogati. -  29 Et talem, quæ concludat furorem ipſum. -  30 Teſtes deponentes aliquem eſſe furioſum, vel non ſanæ mentis, præferuntur teſtibus deponentibus de ſana mente, quando meliorem rationem aſſignant, & veriſimiliora deponunt. -  31 Etiam quando teſtes vicini, conſanguinei, aut Medici deponerent de furore per veras cauſas ſignificantes furorem, quia illis credendum magis eſſet. -  32 Vel ſi cum eis concurrunt alia, vel aliqui teſtes, aut ſcripturæ partis aduerſæ. -  33 Aut magis in ſpecie deponunt. -  34 Prout melius Iudex arbitratus fuerit, qui inter contrarias opiniones, aut probationes furoris, & ſanæ mentis definire debebit, quæ probatio præualeat ex veriſimiliori ratione. -  34 Furioſum quem eſſe, probatu difficilè eſſe, nec ideò poſſe directò probari, quod furor in intelligentia conſiſtat, nec ſenſu teſtis percipi queat. -  35 Quapropter, furioſum eſſe, vel fuiſſe aliquem tempore conditi teſtamenti, coniecturis, ſeu ſignis, & præſumptionibus, quæ furorem, ſeu dementiam inferunt, probandum eſt. -  36 Furoris, ſeu dementiæ, vel non ſanæ mentis ſigna quamplurima, remiſſiuè. -  37 In furoris, ſeu dementiæ probatione leuiores probationes admitti. -  38 Teſtes etiam ſingulares admittuntur. -  39 Teſtes deponentes de credulitate, & iudicio, ad probandum furorem admittuntur. -  40 Teſtis deponens de furore, probat, ſi dicat ſe vidiſſe, & quomodò id intelligatur. -  41 Notario non creditur aſſerenti aliquem eſſe ſanæ mentis. -  42 Et an aliquando credi poſſit, ſiue an fides Notarij adminiculetur; prout alij contendunt. -  43 Furioſum in dubio quem non præſumi, regulam illam, ſupra traditam, tunc demum procedere quando non conſtat; cum de quo quæritur, prius fuiſſe non ſanæ mentis, ſiue furore agitatum fuiſſe. -  44 Furioſum, vel dementem eum ſemper præſumi, quem conſtat furore, dementia, vel inſania affectum fuiſſe. Et conſequenter, teſtamentum ab eo factum, validum non eſſe, niſi ſpecificè, & dilucidè conſtaret, tempore facti teſtamenti ſanæ mentis eum fuiſſe, ac furorem ceſſaſſe, & numeris ſeqq. -  45 Vbi Caſtrenſis reſolutio ex ſententia Iacobi Menochij rectè improbatur, vt hic adnotatur. Et quamplurimorum aliorum Authorum reſolutiones conformes adducuntur. -  46 Declaratur etiam reſolutio eadem, vt procedat, quando iam eſſet probatum, eum de quo agitur, per tempus aliquod continuum, atque ita aliquot annos, vel menſes, continuóve furore, aut dementia agitatum. Secus autem ſi probaretur, feciſſe aliquos tantum actus ſtultitiæ, vel furoris, nam tunc non præſumeretur ſtultus, vel furioſus. -  47 Probato autem continuo furore, teſtamentum non valeret, etiam ſi rectè & prudenter teſtatus fuiſſet. Idque ob rationem aſſignatam ſuprà, num. 15. & ſeq. -  48 Furioſum aliquem fuiſſe, ſi conſtet, ſed tamen habere eum dilucida interualla, & dubitetur, an actus ab ipſo geſtus, tempore furoris, vel interualli geſtus fuerit, in dubio præſumitur geſtus tempore furoris; & qui dicit fuiſſe geſtum tempore dilucidi interualli, probare id debet. Nec creditur Notario contrarium aſſerenti, vt ſuprà, num. 41. -  49 Niſi actus à furioſo, vel demente geſtus, ita benè geſtus, vt ſignificet, atque oſtendat non eſſe actum furioſi, vel dementis, ſed potiùs ſanæ mentis. -  50 Et idem eſſe è contrario, vt hic obſeruatur. -  51 Indéque infertur, Caſtrenſis ſententiam iuxta hanc declarationem poſſe ſuſtineri, vt Menochius animaduerit. -  52 Cui poſt alios multos Authores conuenit Burgos de Paze, & alij citati hoc num. -  53 Conuenit etiam, & contrarias in hoc Doctorum ſententias proponit Cardinalis Thuſcus, vt hic adnotatur. Vbi & de ſententia eorum, qui cum teſtamentum longo tempore poſt furorem fiat ab eo, qui habuit dilucida interualla, præſumi factum ſana mente, aſſeuerarunt. -  54 Ac denique Senatus Regij Hispalenſis in caſu huiuſce materiæ, definitio, ſeu deciſio proponitur. PRo dilucida, breui tamen, atque diſtincta huiuſce Captis explicatione, quæ vtilem, & quotidianam continet materiam, an inquam, & quando teſtator præſumatur ſanæ mentis fuiſſe, vel non, cùm teſtamentum condidit; & de ſignis, & de coniecturis, atque præſumptionibus, ex quibus ſana mens, vel furor præſumatur, nec ne; & quemadmodum interpretatio fieri, atque coniectura deduci valeat in hoc, quo verſamur, tractatu; obſeruandum erit inprimis, me ſcienter, atque conſultò prætermiſſurum permulta, quæ ad ipſummet inſtitutum pertinent, & aliquando à me diligen[*]ter elaborata, atque etiam ſcriptis commendata fuêre. Idque vel eò me decreuiſſe, quòd de eadem materia infiniti ferè iuris Interpretes ſcripſerint latiſſimè multis in locis. Ex Recentioribus autem quamplures, ſed nonnulli præcipuè explanauerit abſolutè, vt mox ſubiiciam. Ego tamen (vt moris habeo) ſequentes originaliter prælegi, & prælegendos admoneo ab eo, qui plenum tractatum iſtius diſceptationis conficere vellet.   Doctores inquam omnes communiter, in l. furio[*]ſum, C. qui teſtamenta facere poſſ. vbi Bartol. Baldus, Albericus, Caſtrenſis, Alexander, & maximè Iaſon, Decius, Corneus, Pontanus, Sichardus.   Doctores etiam communiter, in cap. vltimo, de ſucceſſionibus ab inteſtato.   Aretinus, in l. 2. ff. de teſtamentis.   Albanus ad Bartolum, in dicta l. furioſum.   Idem Alexander, in conſ. 141. lib. 1. & in conſ. 85. cum ſeq. lib. 2. & in conſ. 147. lib. 7. & in conſ. 93. ex num. 18. lib. 5.   Socinus ſenior, in conſ. 42. vbi notabiliter in hac materia, lib. 1.   Stephan. Bertrand. in conſ. 48. vbi eleganter loquitur, lib. 1.   Philipp. Dec. in conſ. 448. per totum.   Anchar. in conſ. 1.   Angel. in conſ. 135.   Philippus Corneus, in conſ. 173. & in conſil. 219. lib. 1. & in conſ. 22. lib. 4. & in conſil. 69. lib. 1.   Carol. Ruin. in conſ. 67. lib. 1.   Zarabell. in conſ. 56.   Alexand. de Neu. in conſ. 37.   Fulgoſ. in conſ. 212.   Nicolaus Boërius, deciſ. 23. vbi latè in hac materia.   Barbatia, in conſilio 59. vbi vide omninò, libro 2.   Afflictis, deciſ. 143.   Hippol. ſingulari 380.   Lapus, allegat. 26. per totam.   Corſetus, in ſingularibus, in verbo, teſtamentum.   Pet. Paul. Pariſ. (qui latè, atque vtiliter in propoſito) in conſ. 87. & 88. lib. 3.   Alciatus, de præſumpt. regula 1. præſumpt. 38.   Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, adiectæ impuberi, ex num. 67. cum ſeq.   Marc. Anton. Bauer. in §. item furioſi. vbi etiam Antonius Pichardus, Inſt. quibus non eſt permiſſum fac. teſtam.   Roder. Suar. allegatione 1. per totam, vbi vide omninò.   Bernard. Diaz, regula 306.   Curtius iunior, in conſil. 304. num. 83. & ſeq. lib. 3.   Franciſc. Viu. commun. opinion. lib. 1. verbo, Notarius.   Menchaca, de ſucceſſionum progreſſu, lib. 1. §. primo, num. 54. & ſeq. & num. 87. & ſeq.   Marſil. in ſingulari 451.   Thom. Grammaticus, in conſilio 10. in criminalibus, & deciſione 38. 73. & 74. vbi vide omninò.   Iacob. Mandell. de Alb. in conſ. 414.   Corſet. in ſingul. 368. per totum.   Durand. de arte teſtandi, tit. 1. cautela 6.   Michaël Graſ. receptdrum ſententiarum, §. teſtamentum, quæſt. 21.   Burg. de Paz, in conſ. 6. ex n. 3. & in conſ. 10. ex n. 4. vſque ad numerum 14.   Didac. Couarruu. de ſponſalibus, ſecunda parte, cap. 2. §. 6.   Aluar. de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 1. num. 4.   Tiberius Decianus, in conſ. 127. ex num. 30. cum ſeq. lib. 3.   Ioſephus Ludouicus, videndus omninò deciſ. 1. per totam.   Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, numero 6. 7. & 8.   Gerard. Mazol. conſ. 57. n. 22. & ſeq.   Proſper. Farin. nouiſſimar. Rot. Rom. deciſ. 384. par. 1. tom. 1. fol. 500.   Rot. Romana, inter deciſiones diuerſorum, par. 2. deciſ. 107.   Hieron. Magon. deciſ. 97. per totam.   Marc. Anton. Eugen. in conſ. 79. lib. 1.   Nicolaus Reuſnerius, lib. 1. deciſ. 8. ex num. 43. cum ſeq.   Simon de Prætis, de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. interpret. 1. dub. 1. ſolut. 4. ex num. 13. cum ſeq. vſque ad num. 23. fol. 137.   Petrus Roicius, deciſione letuanica prima, & ſecunda.   Ioannes Cephalus, in conſilio 546. ex num. 49. num. ſeq. lib. 4. & in conſ. 753. num. 27. & ſeq. lib. 5.   Franciſcus Viuius, deciſione 377. lib. 35.   Alexander Raudenſis, de Analogis, lib. 1. cap. 30. ex num. 143. vſque ad num. 159.   Rota Romana, in deciſ. 129. & 577. in nouiſſimè editis, prima parte.   Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro 2. cap. 9. ex num. 27. cum ſeq.   Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſtione prima, num. 112. per totum.   Ioannes Dauth. in commentariis de teſtamentis, titulo, qui teſtamenta facere poſſunt, num. 217.   Sfortia Oddi, in conſilio 93. lib. 1.   Vrſillus, in addit. ad Afflictum, deciſione 365.   Latiſſimè Farinacius, fragment. criminal. 1. parte, ex folio 150. vbi vide.   Gratianus, in regula 214.   Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, ſecun da parte, cap. 4. ex num. 85. vſque ad num. 98.   Magonius, deciſion, Florentina 197. per totam.   D. Spino, in ſpeculo teſtamentorem, gloſſa rubricæ, part. 10.   Ioannes Vincentius Honded. in conſilio 78. ex numero 53. vſque ad numerum 66. & num. 70. & quinque ſequentibus, lib. 2.   Blaſius Flores Daz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 98. & ibi Gama ipſe, & in deciſ. 100.   Cardinalis Franciſcus Mantica (qui & ſequentes[*] commendantur, & videndi erunt omnino) de contecturis vltimarum voluntatum, libro 2. titulo 5. per totum.   Iacobus Menochius latiſſimè, lib. 6. præſumpt. 45. per totam, & in conſ. 82. lib. 1.   Ioſephus Maſcardus, de probationibus, lib. 1. concluſione 824. & tribus ſeqq. & concluſione 1048. vbi etiam vide omninò.   Hippolytus Riminaldus, in conſil. 376. lib. 4. & in conſilio 809. lib. 7.   Petrus Surdus, in conſilio 89. lib. 1.   Nouiſſimè etiam Ioſeph. de Seſe, deciſ. 56. Regni Aragon.   Latiſſimè Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tomo 4. littera F. concluſione 539. & octo ſequentibus, ex folio 94. vſque ad folium 111.   Hector Felicius, allegatione 24. per totam, parte 3. Ego verò pro nunc attingam duntaxat ea, quæ quotidiana, & assidua magis ſunt, & ad hunc tractatum vſqueadeò pertinent, vt omitti abſque vitio non potuerint: in aliis verò, quæ à ſuperioribus explanantur diſtinctè, ad ipſos me referam: idque vt diſtinctiùs, & aptiùs fiat, erit deinde & ſecundo loco, atque principaliter obſeruandum, & conſtituendum, certiſſimi iuris eſſe, quod furioſus teſtari nequit, quia qui quid agit, ignorat, & caret iudicio, & ratione. In teſtando autem, licet ſanitas corporis non requiratur; mentis tamen, & intellectus ſanitas omnino requiri[*]tur: ita ſanè probatur in l. 2. l. filiusfamilias, l. in aduerſa, l. qui teſtamento, §. nec furioſus, ff. de teſtamentis, l. furioſum, C. qui teſtamenta facere poſſ. §. præterea, in verſic. item furioſi, Inſtit. quibus non eſt permiſ. facere teſtam. l. 13. tit. 1. partita 6. quâ inſigniter diſponitur, quod teſtari non poteſt ille, qui memoriam non habet. Quod etiam in eo, qui ordinatam memoriam non habet diſpoſitum erat de iure communi, vt per Surdum poſt alios Authores, in conſilio 89. num. 24. lib. 1. Similiter, nec fatuus, nec demens, nec ſtultus, nec phreneticus, nec mente captus, nec ebrius;[*] & ſimiles aliæ perſonæ, quæ habent intellectum, & memoriam læſam, & non cognoſcunt, teſtari non poſſunt: ſicuti ex eiſdem iuribus vtramque tradiderunt reſolutionem Interpretes omnes communiter. Et latiùs exornarunt, atque explanarunt Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, numer. 6. & 7. Magonius, dicta deciſione 97. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 376. ex num. 17. cum ſequentibus lib. 4. vbi de teſtamento dementis. Burgos de Paz, in conſilio 11. num. 12. Michael Graſſus, §. teſtamentum, quæſtione 21. num. 12. & 7. Gratianus, dicta regula 214. Nicolaus Reuſnerius, dicta deciſione 8. numer. 53. lib. 1. Ioſeph. Ludouic. dicta deciſione prima, ex num. 1. Petr. Magdalen. de numero teſtium, ſecunda parte, cap. 4. num. 85. cum ſequentibus, & id ipſum notaui ſupra, cap. 22. ex num. 13. num ſequentibus notauit etiam Sfortia Oddi, in conſilio 93. ex num. 9. lib. 1. Qui etiam annotauit num. 10. nec contractus valere geſtos à furioſo. Et[*] cum aliis Ioſeph. Ludouicus, dicta deciſione prima, num. 5. & duobus ſeqq. Pichardus, in dicto §. item furioſi, numero primo. Mieres, prima parte, quæſtione 1. num. 112. in principio. Ioannes Vincent. Honded. dicto conſilio 78. ex num. 54. cum ſequentibus, vbi late poſt alios Authores, ſicut furioſus non poteſt con[*]trahere matrimonium, l. hæredibus, §. 1. ff. ad Trebellianum, l. patre, ff. de his qui ſunt ſui vel alieni iuris, l. furor, & l. ſponſalia, ff. de ſponſalibus, & per Boërium, deciſione 23. num. 68. Surdum, in conſilio 89. numer. 2. & 31. lib. 1. neque etiam poteſt ingredi religionem, & matrimonium ſpirituale contrahere, vt ibidem probat num. 53. & num. 66. & 67. idem Hondedeus, quod profeſſio facta à furioſo, eſt nulla, nec obligat, dummodò probetur furor tempore profeſſionis, cap.[*] Gonſaldus, 17. quæſtione 2. cap. ſicut tenor, de regularibus, iuncta gloſſ. verbo, mente. Et per Boërium, in conſilio. 29. num. 11. & 12. libro primo, & generaliter, quòd furioſus caret ſenſu, & intellectu, & ideo nullum actum gerere poteſt, in quo conſenſus requiritur; latè probat Cardinalis Thuſcus, practicarum con[*]cluſionum iuris, littera F. concluſione 540. Doctor Spino, in ſpeculo teſtamentorum, gloſſa rubricæ, parte 10. ex numero primo, cum ſequentibus, vbi quod furioſus[*] vſque adeo teſtari prohibetur, vt nec ad pias canſas teſtari valeat, vt etiam probarunt Authores alij ibi relati, ob rationem prædictam, quia caret iudicio, & intellectu, & quicquid agit, ignorat. Et ita quoque poſt Bartol. Hippolyt. Angel. Decium, Boërium, & Bernardum Diaz, tenuit Gratianus, dicta regula 214. numero 3. Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, ſecunda parte, dicto cap. 4. numer. 87. vbi refert alios plures, & cum Bartulo, Craueta, & Iulio Claro, Ioannes Vincentius Hondedeus dicto conſilio 78. num. 64. libro 2. qui omnes (vt dixi) quoad præfata æquiparant furioſum, & mente captum, & alias perſonas relatas ſuprà, n. 5. Idcircò pro eorum, & dicendorum maiori explicatione obſeruandum erit, quod furioſus differt à de[*]mente. vel mente capto; quia dicitur furioſus, qui intellectu priuatus, habet euidentem furoris rabiem, etſi dimitteretur, ſæuiret in ſe, & alios, l. diuus, ff. de officio præſidis. Mente captus autem is eſt, cui mens, & conſilium defuit, nullum tamen furoris ſignum oſtendit, non ſe, aut alios offendit. Ita ſane cum Odofredo, Baldo, Angelo, Iaſone, Alexandro, Pariſio, Bertrando, Grammatico, Maranta, Antonio Gomezio, Menchaca, & aliis eleganter Petrus Surdus, in conſ. 89. num. 15. libro 1. qui ſubdit, quod etſi in qualitate inſaniæ differat furioſus à demente, in ſubſtantia tamen quoad inualiditatem eorum, quæ ipſorum quiſque gerit, æquiparantur; nam vterque caret prorſus[*] intellectu, & vtrique deeſt ſenſus, l. tam. dementis, C. lide Epiſcopali audientia, l. fatuo, ff. de priuilegiis creditorum, l. 1. §. finali vbi Bald. Albert. & alij, ff. de ædilitio edicto, & de iſta æquiparatione eſt text. in l. ſi furioſi, C. de nuptiis, & in §. comprehendimus, in fine, in authent, vt hi, qui oblig. perhib. res minoris. Quem ad ad hoc expendunt Bald. & Præpoſitus, provt refert Surdus, num. 16. qui dicunt, legem nouam loquentem de furioſis, habere locum in mente capto, quia is furioſo comparatur. Et idem tenuerunt Pariſ. Bertrand. & Cephal. ab eodem Surdo commemorati d. num. 16. qui ſubdit, id voluiſſe præmittere illo in loco, & in caſu ſibi conſulto (provt etiam ego nunc præmittendum duxi) ne mirum mox videatur, ſi in infrà dicendis, iura de furioſo, & mente capto loquentia, promiſcuè allegentur. Et eandem quoque tradidit reſolutionem Iacobus Menochius, in conſilio 82. num. 190. ſeqq. libro primo, & præſumptione 45. ex num. 1. vſque ad num. 18. lib. 6. vbi latiſſimè explicat, quis furioſus, quis demens, mente captus, amens, vel fatuus ſit, vt ibi videri poterit, & per Sfortiam, in conſ. 93. ex numer. 14. cum ſequentibus, vbi agit de melancholicis, & an furioſis æquiparentur, vt teſtati valeant, vel non. Conuenit etiam Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 809. num. 7. libro 7. vbi poſt Decium inquit, quod argumentum valet de furore ad dementiam, & quod de vno dicitur, habet locum in alio:[*] Ioſeph. Maſcardus, de probationibus, tom. 2. concl. 1048. numero primo, & 2. qui id ipſum, quod Surdus profitetur, & multos Authores ita tenentes commemorat (ſed à Surdo non refertur) videlicet mente capti & furioſi diſcrimen in eo verſari, quod ex ſententia communi, & Surdi reſolutione ſuprà diximus; ex iuris tamen diſpoſitione, mente captum, & furioſum, vt plurimùm, à pari procedere, & in vno ſtatutum, in alio quoque locum habere. Denique & Cardinalis[*] Thuſc. littera F. concluſ. 539. per totam, in eo dubio, furioſus qui dicatur, & in quo differat à ſtulto, mente capto, & demente & ſimilibus; id ipſum concludit num. 7. quod ex Petro Surdo dicebam ſuprà (ſed Surdum ipſum non citat: & num. 8. poſt Fulgoſ. ſtatuit, quòd amens eſt idem, quod ſine mente, demens quaſi deorſum à mente, mente captus, quaſi captiua mente Furioſus, qui mente caret: & ideò quòd ſicut furioſus non poteſt teſtari, neque obligari, ita neque poſſunt alij dementes: & citat Crauetam, Corneum, & Rotam Romanam. Apparet igitur ſecundum hæc, & dictam Petri Surdi reſolutionem, dicenda mox de furioſo, promiſcuè & de mente captis, & inſanis, vel ſatuis intelligenda: & de phrenetico, & phreneſi vide omninò Iacobum Menochium, vbi ſuprà, Cardinalem Thuſc. d. concl. 539. ex num. 20. cum ſequentibus, apparet etiam, atque ex eiſdem Authoribus, dicta ſuperiùs de inualiditate teſtamenti à furioſo conditi,[*] vſqueadeò procedere, vt teſtamentum à furioſo conditum, nequaquam valeat; etiamſi rectè & prudenter, & cum bono conſilio factum apparuerit, quia fortuitò potius, & caſu, quàm à iudicio rationis, & conſenſu, liberàque voluntate prouenire videtur, provt tenuerunt Bald. Abb. Iaſ. & Decius, & alij plures relati per Petrum Magdalen. de numero teſtium in teſtamentis requiſito, ſecunda parte, cap. 4. numer. 93. & tribus ſeqq. qui ipſe ita aſſerit, & dicit probare textum meliorem de toto corpore iuris, in dicto cap. ſicut tenor, de regularibus, & id ipſum poſt alios tenuit Gratianus, dicta regula 214. numero 6. Ioſephus Maſcardus, de probationibus, concluſione 715. numero 16. qui quando conſtat, furioſum non habuiſſe dilucida interualla, inquit, quod prudens ille actus à furioſo geſtus, fortuitò potiùs, quàm integra ratione perfectus diiudicatur: Iacobus Menochius, lib. 6. dicta præſumptione 45. num. 68. Hippolytus Riminaldus, ſin[*]gulariter, dicto conſilio 809. ex num. 22. vſque ad numerum 39. lib. 7. vbi vide omnino, & numer. 36. & 37. exemplis comprobat, quod de facili contingit, dementem, & furioſum dicere, & facere aliqua conuenientia homini ſanæ mentis, ſed quod non perſeuerat in multis verbis, & factis continuis, & infrà dicetur; idem quoque quod Petrus Magdalenus, & ſuperiores tradidit Petrus Surdus, dicto conſilio 89. numer. 43. lib. 1. vbi reſpondendo ad ea, quæ propoſuerat ibidem num. 5. videlicet quod in caſu ſibi propoſito ſanus potius mente, quàm demens ille videtur, quia proferebat multa verba conuenientia homini ſanæ mentis, & ſæpè reſpondebet ad propoſitum; iuridicè pro reſponſione obſeruat num. 43. præcitato, parum prodeſſe, quod Gaſpar ille aliquando ad propoſitum factis interrogationibus reſponderet: quia (vt dicit Romanus ibi relatus) ſapiens ex eo non præſumitur, quod verba ſapientiæ proferat, niſi & actus faciat ſapientiæ neceſſarios; & non ſufficiat, quod furioſus aliquando dicat verba, quæ prudentibus conueniant, ſed probari debet, quod vt plurimùm eſſet prudens: aliàs ſemper præſumitur furioſus: non eſt enim mirum, quod furioſus quandoque ex verbis, vel ex aliquo actu prudens appareat, & tamen veritas ſit in contrarium, vt concludunt Zabarella, & Corne. ibi relati. Qui etiam notarunt, quod fatui, furioſi, & mente capti faciunt multoties ſigna, & loquuntur vt prudentes, non tamen ideo iudicantur prudentes, quia & infantes dicunt ſæpè verba prudentia, & faciunt actus conuenientes prudentibus, & tamen non ſunt tales, vt latius ibidem Surdus ipſe. Vbi etiam citat Pariſium, Menochium, & Manticam in idem propoſitum, quod ſufficiat dictas perſonas aliquando dixiſſe verba, vel feciſſe actus prudentiæ, vt dicto num. 43. videri poteſt. Cum ergo apparet, furioſum quem fuiſſe, nec probatur ſana mens tempore conditi teſtamenti, vel cum non habebat dilucida interualla, quo caſu latius res erit explicanda, vt infrà dicetur, vel temporis interuallum, cum ea circunſtantia recte & prudenter conditi teſtamenti, & cum aliis id efficeret: planum equidem eſt, veram eſſe reſolutionem præfatam, vt latiùs concludunt Surdus, & Magdalenus, vbi ſupra, Maſcardus concluſione 1048. numero 11. Hippolyt. Riminald. d. conſ. 809. ex numero 22. vſque ad numerum 39. lib. 7. qui numero 40. rectiſſimè conſtituit, quod probatio per duos teſtes, quem tempore actus geſti fuiſſe ſanæ mentis, præfertur probationi per multos teſtes in præteritum, quem fuiſſe dementem, vt notarunt Corneus, & Boërius ibi relati, & ipſe quoque Riminaldus in indiuiduo defendit teſtamentum per hanc rationem in conſilio 376. num. 28. 29. & 30. lib. 4. quò loci cùm numero 32. & 33. adduxiſſet, quod ſanæ mentis præſumitur congruè reſpondens tempore teſtamenti, vel alterius actus, & qui rectè teſtatus fuit, ſicut quilibet fuiſſet ſanæ mentis; ſubdit ſtatim num. 34. quod in furioſo tunc temporis res poſſet eſſe dubia. Verè tamen (vt Riminaldus, idem latius probauit d. conſilio 809.) tes non eſt dubia, in eo qui furioſus apparuit, niſi ſana mens tunc temporis poſitiuè probaretur, vel niſi dilucida interualla cum aliis circunſtantiis, & quod rite teſtatus fuiſſet, aliud ſuaderent, vt infrà dicetur. Et per hæc conſtat, temperandam eſſe generalem[*] Ioannis Vincentij Hondedei reſolutionem, in conſilio 78. num. 60. & 61. lib. 2. vbi ex ſententia Beroi, Barbatiæ, Corſeti, Cornei, Curtij iunioris, Marſilij, Grammatici, Decij, Iaſonis, Crauetæ, & aliorum firmauit, mentem ſanam furioſi probari ex ſola prudenti, ac ſana diſpoſitione teſtamentaria, quia ex dictis, & factis, qualis ſit mens, ſana ſcilicet, aut inſana præſumitur. Verè namque ex eo ſolum non probari, & doctrinam eam, atque rationem fallacem eſſe, ex ſuperiùs dictis, & Petri Surdi obſeruationibus, Hippolyti quoque Riminaldi reſolutionibus concludenter apparet. Similiter inquit ipſe Hondedeus, dicto num. 61. teſtamentum furioſi valere, ſi rectè fuit teſtatus eo modo, quo teſtatus fuiſſet homo ſanæ mentis. Idque licet conſtaret, antea furioſum fuiſſe: & tradit rationem eandem, quoniam ex ipſa prudenti diſpoſitione, præſumitur fuiſſe ſanæ mentis tempore conditi teſtamenti: nam etiam ex eo ſolum, ſemel furioſum, ſanæ mentis non præſumi, communis, & verior Doctorum ſententia probauit vt ſuprà vidimus. Conſidera tamen, an ipſum Vincent. Hondedeum ſaluando, obſeruari poſſit, in caſu eius conſilji vltra prudentem, & ſanam illam diſpoſitionem furioſi, quæ ſola non ſufficeret (vt ſuprà dictum eſt) alia quoque interueniſſe ſimul, quæ ſufficere, & Authorem prædictum eò adducere potuerunt. Videlicet teſtamentum, & codicillos factos fuiſſe cum interuallo temporis poſt furorem. Deinde, Notarium de illis rogatum, aſſeruiſſe, mulierem eſſe prudentem, & ſana mente, intellectu & ſenſu. Sed nihilominus reſolutio ipſa dubia videtur ex eo, quod ſolum temporis interuallum, niſi aliunde ſana mens probetur, ſufficere non debet ſententia multorum, vt infrà dicetur: Notarij etiam aſſertio fidem non faciat in propoſito, ex crebriori Doctorum ſententia, vt infrà quoque dicetur, ex his denique dubia admodum redditur eiuſdem Hondedei obſeruatio; qua Petrus Surd. d. conſ. 89. numero 29. & 30. lib. 1. latius probauit, furioſum qui ſemel fuit, præſumi continuaſſe in eo furore, & actum præſumi factum durante furore, ſi furor durauit aliquo temproe, vt infra dicendum eſt. Si tamen furioſus habuerit dilucida interualla, tunc temporis optimo iure teſtari, & contrahere, & alia peragere poterit, quæ ſanis hominibus conueniunt, iuxta textum, in d.l. furioſum, C. qui teſtam. fac. poſſ. & dictam l. partitæ, & in l. penultima, in verſic. nos itaque, C. de curatore furio. dan. & ita vnanimiter adnotarunt omnes Scribentes. ſicuti ex communi ſententia tradiderunt Michael Graſſus, §. teſtamentum, quæſſt. 21. num. 1. qui Viuium, Menchacam, & alios retulit. Pichardus, in d. §. item furioſi, num. 1. & 11. Anton. Gomezius, in d.l. 3. Tauri, num. 6. Petrus Magdalen. de numero teſtium in teſtamentis requiſito, ſecunda parte, dicto cap. 4. num. 88. quod probato ſanæ mentis interuallo tempore teſtamenti, aut actus geſti, verum eſt; alias enim non valeret teſtamentum, niſi eo tempore ſanæ mentis teſtatorem fuiſſe, præcisè probaretur; provt ex communi Interpretum ſententia adnotauit Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro 2. cap. 9. numero 29. & ante eum Rodericus Suarez, dicta allegatione prima, numero 21. latius Menochius, libro 6. dicta præſumptione 45. numero 63. qui conueniunt[*] in alio, teſtamentum conditum ante furorem ab eo, qui furioſus poſtmodùm apparuit, validum eſſe, ſicque furorem ſuperuenientem, non perimere iam antè rectè geſtum negotium, provt iuta ipſa ſuprà præcitata probant, & exornauit Nicolaus Reuſnerius, libro primo, deciſione 8. nu. 46. & 46. Honded. dicto conſilio 78. num. 71. & 72. Et hactenus de ſecunda obſeruatione huiuſuce materiæ. Tertio deinde & principaliter obſeruandum, at[*]que conſtituendum erit, & pro regula generali materiæ eiuſdem, furorem in dubio non præſumi, ſed potius ſanam mentem, ſicque teſtatorem ſanæ potius, quam inſanæ mentis præſumendum in dubio, vt valeat, & ſuſtineatur eius teſtamentum, ſicuti, in cap. vltimo, in verbo, compotem, de ſucceſſionibus ab inteſtato, ſcripſerunt Gloſſa, & omnes Doctores communiter. Bartolus, in l. filium, ff. de acquirenda hæreditate Baldus, in l. quidam in ſuo, in ſecundo notabili, ff. de condit. inſtitut. Aretinus, Caſtrenſis, Salicetus, Alexander, Decius, Cardinalis Zabarella, Corneus, Socinus vterque. Bellonus, Ruinus, Pariſius, & Couarruu. cum quibus ita reſoluunt Cardinalis Franciſcus Mantica. de coniecturis vltimarum voluntatum. libro ſecundo, titulo quinto, numero ſecundo, Ioſephus Maſcardus, de probationibus, tomo 2. concluſione 824. numero quinto, vbi loquitur in furioſo, & concluſione 1048. numero 14. & 15. vbi in mente capto ita conſtituit, & quamplurimos refert Authores. Rolandus, in conſilio 27. numero 28. libro tertio. Corſetus, in ſingularibus ſuis, in verbo, teſtamentum. Iacobus Menochius, libro ſexto, dicta præſumptione 45. numero 18. & tribus ſequentibus, & in conſilio 82. numero 215. & ſequentibus libro 1. Æmilianus, Boërius, & Grammaticus, cum quibus Ioſephus Ludouicus, d. deciſione prima, numero 10. & 11. Burgos de Paz, in conſilio 6. numero 7. & in conſilio 11. numero 4. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. libro ſecundo, interpretatione 1. ſolutione 4. numero 13. & 14. folio 137. Stortia Oddi, in conſilio 93. numero vndecimo. Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 46. numero 40. Alexander Raudenſis, de analogis, libro primo, cap. 30. numero 148. Nicolaus Reuſnerius, dicta deciſione 8. numero 44. & 45. Hippolyt. Riminald. in conſilio 809. numero primo, 2. & 3. lib. 7. & cum Gloſſa, Bartolo, Saliceto, Ruino, Decio, Boërio, Grammatico, Maſcardo, & Zabarella, Ioann. Vincent. Hondedeus d. conſ. 78. numero 53. libro 2. & cum eadem Gloſſa, Baldo, Alciato, Couarruu. Maranta, Rolando, Menchaca, Mantica, & Ioſepho Ludouico Petrus Surdus in conſilio 89. numero 3. libro primo. Ioſephus de Seſe, deciſione 56. Regni Aragonum, numero 6. & 13. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tomo quarto, littera F, concluſione 541. numero primo, & ſequentibus folio 99. & ſupra hoc eodem lib. & tractatu, cap. 22. n. 91. & ſeq. ita quoque adnotaui. Et quidem communis hæc ſententia, & iure, & ratione probatur, ac primum ex textu, in l. nec codicillos, C. de codicillis, vbi gloſſa ſuper verbo, probari, verſic. nam hic eſt præſumptio, & in capit. vltimo, verſiculo, nos cauſam, & verſic. ſi vero de ſucceſſion. ab inteſtato, l. 2. in verſic. è otro fi dezimos, quæ quando algulo. cum ſeq. titulo 14. partita tertia, cum concordantibus adductis à Mieres, de maioratu, 1. p. q. 1. num. 112. in principio, in verſic. pro quorum ſententia facit, & in verſic. ſi autem quis ante confectionem. Ratione etiam illa communiter probata per Doctores, de qua per Menochium, Maſcardum, Riminaldum, & Surdum, in locis nunc relatis, & per eundem Mieres nunc præcitatum: Videlicet, quod hæc præſumptio ſanæ mentis, propria ipſius naturæ præ[*]ſumptio eſt, vt ſcilicet ſenſus, & ratio naturalis in quolibet homine præſumatur; nam naturale eſt, quem eſſe mentis compotem, ſed eſſe furioſum, & inſanum, eſt accidentale, vt ex Baldo, in dicta l. non codicillum, Interpretes ferè omnes commemorant. Indèque & conſequenter, vt qui furioſum ali[*]quem eſſe dixerit, id ei onus probandi incumbat; ſicuti ex infinitis aliis Authoribus, & ratione concludenti adducta obſeruauit Maſcardus, dicta concluſione 824. numero 8. & 9. Tiberius Decianus, in conſilio 127. numero 29. libro tertio, Riminaldus, dicto conſilio 809. numero tertio, libro 7. Mantica, Menochius, Mieres, & Prætis, vbi ſuprà. Nicolaus Reuſnerius, libro primo, dicta deciſione 8. numero 48. & 49. vbi quod furoris tempus probari debet ab eo, qui[*] actum ex furore impugnat, quando probatio furoris admittitur contra dictam præſumptionem: quod etiam cæteri relati Authores obſeruant, & eleganter Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 809. numero 10. & 11. libro 7. Petrus Surdus, dicto conſilio 89. num. 3. in fine, & n. 4. & 24. & ſeq. lib. 1. Cardin. Thuſc. tom. 4. d. concl. 541. fol. 99. Et magis creditur teſtibus deponentibus, quem eſſe ſanæ, quàm inſanæ mentis, & ſic de ſana mente, quàm de furore: provt in ſpecie reſponderunt Corneus, Decius, Pariſius, Boërius, Socinus, Decianus, Grammaticus, Portius Imoleſ. & Antonius Gabriel, cum quibus Menochius, libro 6. dicta præſumptione 45. numero 21. Ioannes Vincentius Honded. dicta conſilio 78. numero 73. libro 2. Burgos de Paz, dicto conſilio 6. numero 4. Maſcardus, de probationibus tomo 2. concluſione. 827. num. 11. & ſeqq. vbi reddit rationem, quoniam teſtes deponentes de ſana mente, deponunt de qualitate, quæ naturaliter cuicunque ineſt; idcirco præferuntur cæteris de furore deponentibus: & id ipſum ſcripſerunt. Ioſeph. de Seſe, dicta deciſione 56. Regni Aragon. num. 4. & cum multis Thuſcus, dicta concluſione 541. num. 6. folio 99. & alij à me relati ſuprà hoc eodem libro, & tractatu, cap. 22. n. 98. & duobus ſequentibus, vbi etiam ſcripſi num 101. quod magis creditur duobus teſtibus de ſana mente depo[*]nentibus, quàm mille de furore, aut dementia atteſtantibus, & comprobant Honded dicto conſilio 78. num. 74. Seſe, dicta deciſione 46. num. 5. Thuſcus, dicta concluſ. 541. num. 7. & Maſcardus, dicta concluſione 827. num. 13. vbi num. 14. & 15. tradit, articuli quo[*] pacto ſint formandi ad probandum, quem eſſe furore captum,& è contra ad furoris qualitatem ſubmouendam, &per totam concluſionem 827. ex propoſito inquirit, quales debeant eſſe teſtes ad probandum fu[*]rorem inducti & qualiter deponere debeant, vtconcludentet probent, quem fuiſſe, vel non fuiſſe furioſum tempore actus geſti, & eidem iunge tradita per ipſummet Authorem, concluſ 1048. per Hippolyt. Riminaldum, dicto conſilio 376. ex numer. 18. cum ſequentibus lib. 4. Iacobum Mandellum de Alba, in conſil 414. vbi vide per Surdum, dicto conſilio 89. ex[*] num. 24 lib. 1. vbi numero 4. concludit, quod teſtes deponentes de furore, tenentur cauſam, & rationem dicti ſui reddere, etiam non interrogati: quoniam furor. vel inſania debet concludenter probari, & cum non poſſit ſenſibus corporis percipi, rationem redere teſtes, omnino neceſſarium eſt: quia non cognoſcitatur furor niſi per inquiſitionem quandam, quæ ſe animo non offert, niſi per multa, & diuerſa media, circa quæ teſtes de facili poſſent errare. Et citat quamplures Authores ita tenentes. Tenuit quoque id ipſum poſt Caſtrenſem, Iaſonem, Alexandrum, De[*]cium, Bald. Curtium iuniorem, Corneum, Menchacam, & Rotam Romanam, Hondedeus, dicto consi[*]lio 70. libro 2. Cardinalis Thuſcus, tomo 4. littera F. dicta concluſione 541. numer. 21. & 26. Maſcardus, tomo 2. dicta concluſione 827. num. 1. vbi inquit, quod teſtes ad probandum furorem producti, vt conclu denter furorem probent, opus eſt, vt de his quæ deponunt, rationem reddant & num. 2. aſſignat rationem, quia teſtis deponens ſuper eis, quæ in animo conſiſtunt, non probat, niſi rationem reddat: & num. 6. quod non ſolum tenentur teſtes cauſam, & rationem reddere, ſed etiam talem, quæ concludat furorem ipſum, vt ibi videbis. Sicque plane ſequitur, quod teſtes deponentes aliquem eſſe furioſum, vel non ſanæ mentis, præferri debent teſtibus de ſana mente deponentibus, quando meliorem rationem aſſignant, & veriſimliora deponunt, ſicuti Alexander, Curtius iunior, & Rodericus Suarez notarunt, cum quibus Burgos de Paz, d. conſ. 11. numer. 18. vbi inquit, quod Doctores, qui aſſerunt, teſtes de ſana mente deponentibus, praeferendos eſſe teſtibus de furore deponentibus; tunc loquuntur, cum inter vtroſque teſtes æqualitas datur, aliàs ſecus; vt Curtius iunior ibi relatus, notanter concludit. Eleganter etiam Rodericus Suarez, ibidem commemoratus, allegatione prima, columna 6. in fine, & colum. 7. per totam, vbi inquit præferendos eſſe in propoſito teſtes, qui ſunt maioris authoriratis, & timoratæ magis conſcientiæ, etiam allis contra affèrentibus. Quoniam authoritas, & honeſtas perſonarum multùm ponderatur in teſtibus, ad præferendum alios teſtes. Vt dicit textus notabilis, in cap. in noſtra, de teſtibus, & comprobant Authores ibi præcitati. Subdit poſtmodum in hæc verba Rodericus ipſe: Tertiò, quia teſtes ipſi deponunt veriſimiliora, & ea, quæ magis cadunt in ſenſum teſtium; ſcilicet in alienatione mentis, quæ per actus exteriores probatur. Nam probare quem non eſſe ſanæ mentis, licèt videatur prima facie Negatiua, tamen non differt ab affirmatiua, cum probetur per actus, & media extrinſeca affirmatiua, putà dicebat; & faciebat talia, vt eſt caſus ille notabilis, in l. prima, C. de Cano. frum. vrb. Rom. libro vndecimo, gloſ in l. nec codicillos, C. de codicillis; in dict. cap. cum dilectus item teſtes, qui deponunt, aliquem eſſe furioſum, vel mente captum, deponunt de eo, quod oculis viderunt, & perpenderunt; ſcilicet faciebat talia dicebat talia. &c. Deponens autem, teſtatorem eſſe ſanæ mentis, magis videtur deponere de qualitate inuiſibili, quæ non percipitur viſu, nec auditu: ſic in ſpecie dicit Baldus, &c Et inferius: ibi: Et maxime hoc obtinet in propoſito, nam ſi bene aduertuntur teſtes aduerſæ partis non deponunt eo modo, quo concludunt, nec repellunt dementiam probatam per actus diuer ſos mentis inſanæ à teſtatrice factos: nam plurimi teſtes aduerſæ partis, aut fere omnes dicunt, ſe non vidiſſe eam aliquos actus furioſæ facientem, quæ Negatiua eſt; nam poſſibile eſt, quod ipſi non viderunt, nec audierunt, & quod viderent, & audirent alij; teſtes ipſius actoris, qui hoc deponunt. Immo cum teſtes actoris dicant, eam eſſe furioſam, ſeu mente alienatam tempore teſtamenti, ad hoc vt eis contradicerent teſtes ipſius rei deponere deberent, ſe fuiſſe præſentes tempore teſtamenti & eam vidiſſe ſanæ mentis, nec aliqua verba inſaniæ protuliſſe; non potuiſſet eſſe abſque eo, quod ipſi vidiſſent, & audiuiſſent; & aliter deponentes nihil probant, &c Superiora quoque latiùs adducit Cardinalis, Thuſcus, tomo quarto, litera F. dicta concluſione 541. ex num. 6. cum ſequentibus, folio 99. quatenus inquit numero 8. in eodem propoſito, quod creditur paucioribus teſtibus deponentibus, quando veriſimiliora deponunt, ex Alexandro, in conſilio 141. numero 11. lib. 1. numero 9. quod ſi teſtes vicini depone[*]rent de furore per veras cauſas, ſignificantes furorem, illis credendum eſſet, provt tenent Alexander ipſe, & Mantica, quos ibi citat: & num 12. & 13. quod conſanguinei, aut vicini aut Medici præſumuntur magis informati, ideò ipſi præferuntur; ſi de furore deponunt, tanquam veriſimliora deponentes, & magis informati, ex Alexandro, Corneo, & Pariſio, ibidem commemoratis. Et quod teſtes, qui modicam conuerſationem habuerunt, non ſunt ita bene informati; ex eodem Corneo iterum relato: &[*] num. 10. inquit ipſe Thuſcus, quod teſtes de furore deponentes præferuntur, quando cum eis concurrunt alia, vel aliqui teſtes, aut ſcripturæ partis aduerſæ, ex Curtio iun. in conſilio 151. numer. 5. & 10. deinde numero 11. idem Thuſcus poſt Alex. Iaſonem, & Menochium obſeruat, quod in hac materia[*] furoris, aut inſaniæ probandæ, teſtes magis in ſpecie de dementia, aut furore deponentes, præferuntur teſtibus generaliter, ſiue non ita ſpecificè deponentibus de ſana mente, & è contra. Quod idem poſt alios multos Authores obſeruauit Riminaldus,. d. conſilib 809. numer. 20. lib. 7. ac denique ſcripſit vtiliter Thuſcus, eadem concluſione 541. numer. 16. folio 100. poſt Corneum, in conſilio 69. numer. 14. verſic. & propterea adducit. & in conſilio 73. in fine, libro primo, Rotam Romanam, deciſione 129. in fine, libro 2. quod inter contrarias opiniones furoris, & ſanæ mentis[*] arbitrarium eſt iudici, quæ probatio præualeat ex veriſimiliori ratione. Quod ego optimè dictum, & veriſſimum arbitror, nec aliam ita ſecuram, aut magis generalem doctrinam in hac poſſe, qua verſamur, tradi materia: Ipſum autem Iudicem ex temporis, rerum, & perſonarum qualitatibus, & omnibus circunſtantiis, quæ occurrent, ſecutius, & congruentius poſſe id definire, quàm hoc loco regula aliqua generali circunſcribi: arbitrium verò ex iuris regulis, & Interpretum placitis crebrioribus debebit deduci, ac maximè ex his, quæ. in propoſito ab ipſis traduntur. Quæ vt diſtinctùs dignoſci valeant, meminiſſe oportebit, Interpretes eoſdem vnanimiter ſtatuiſſe, furioſum quem eſſe, probatu difficile eſſe, nec ideò poſſe directò probari, quòd furor in intelligentia con[*]ſiſtat, nec ſenſu teſtis percipi queat; ſicuti Ioſehus Maſcardus, de probationibus, tom. 2. concluſione 824. num. 1. poſt alios multos Authores animaduertit. Mantica etiam, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. dicto tit. 5. num. 16. & cum Baldo, Boërio, Menchaca, & Menochio Petrus Surdus, in conſ. 89. num. 25. quapropter reliquum eſt, vt quem furioſum. eſſe, vel fuiſſe tempore conditi teſtamenti, coniecturis, ſeu[*] ſignis, & præsumptionibus, quæ furorem, ſeu dementiam inferant probandum ſit, vt etiam adnotarunt ſpecificè permulti Authores, quos Iacobus Menochius, lib. 6. dict. præſumpt. 45. num. 22. & 23. Maſcard. dicta concluſ. 824. num. 2. & Petrus Surdus, dicto conſ. 89. num. 25. & num. 24. præcitarunt. Signa autem furoris, vel dementiæ, ſiue non ſanæ[*] mentis quamplurima colligi valent ex Interpretibus, ac maximè ex his, quos ſuprà in initio huius capitis adduxi. Inter alios tamen ex profeſſo magis explicant, & videndi ſunt omninò Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. dicto tit. 5. ex num. 10. vſque ad numerum 16. vbi ſeptem ſigna, ſeu coniecturas furoris, aut dementiæ recenſet. Decem & ſeptem Menochius, dicta præſumpt. 45. ex n. 21. vſque ad numerum 59. latè Maſcardus tom. 2. concluſione 826. per totam, vbi vide omninò, & concluſione 1048. Burgos de Paz, dicto conſil. 11. ex numero 7. vſque ad num. 10. Alexand. Raudenſis, de Analogis, lib. 1. cap. 30. num. 143. & num. 153. & quinque ſeqq. Hippolyt. Riminald. in conſil. 376. ex num. 17. & num. 32. cum ſeq. lib. 4. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 4. littera F, concluſione 541. & 542. ex fol. 99. Petrus Surdus, dicto conſil. 89. ex num. 17. vſque ad numerum 25. lib. 1. vbi quinque ſigna adducit inſanæ mentis: & num. 25. inquit ex ſententia communi Interpretum noſtrorum, quod cum furor, & dementia difficilis ſint probationis (vt dictum remanet) leuiores pro[*]bationes admittuntur; quia vbi actus, ſeu res ſui naturâ difficilis eſt probationis, contenta eſt lex his probationibus, quæ haberi poſſunt: & num. 26. quod de probando furore, ſeu inſania in genere, cum agitur, admittuntur teſtes ſingulares, vt tenent multi Authores, quos ibi citat: & num. 27. quod ſufficit[*] hoc caſu, quod teſtes deponant de ſuo iudicio, vel credulitate, vt concludunt Decius, & Herculanus[*] ibidem à Surdo relati, qui ſubdit, quòd quamuis contendant nonnulli, non eſſe bonam rationem teſtis, qui dicat ſcire aliquem eſſe furioſum, vel dementem, quia vidit; tamen veritas eſt in contrarium. Nam etſi dementia ipſa non ſubiiciatur ſenſui, ſigna tamen, & actus, ex quibus cognoſci poteſt dementia, ſenſibus percipiuntur, & præcipuè viſu, vt quando facit actus, qui à ſolis furioſis, aut mente captis fieri ſolent: & ita Decius ipſe, Angelus, Iaſon, & Alexander, ibi commemorati, qui conciliando opiniones contrarias, dicunt, quod ratio teſtis, quia vidi,[*] non probet, quando ita ſimpliciter diceret; ſed bene probet, quando dicit, quia vidi eum facientem actus, qui furioſis conueniunt: & latiùs explicat Maſcard. tomo 2. concluſ. 1048. num. 27. & ſeq. Denique Petrus ipſe Surdus d. conſil. 89. num. 45. rem[*] abſoluit, dicens, quod Notario non creditur aſſerenti, aliquem eſſe ſanæ mentis, prout tenuerunt Dinus, Baldus, Angelus, Cinus, Salicetus, Alexander, Cuman. Corn. Curt. iun. Iaſ. Pariſ. & Bertrand. ibi commemorati, & pro hac parte tria fundamenta recitat Iaſ. in l. ſanum, C. de tranſactionib. & illud præcipuè, quia cum agatur de honore, & vituperio eiuſdem Notarij, dicitur atteſtatio in facto proprio, vnde ei non creditur, & idipſum tenuerunt Rodericus Suarez, d. allegat. 1. colum. 4. in verſic. ſed quia fortè vltra quam. Burgos de Paz, dicto conſil. 11. numero 17. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 5. num. 17. vbi plures adducunt concordantes, Hector Felicius, allegat. 24. parte 3. Graſſus, §. teſt amentum, quæſt. 21. num. 8. Riminaldus, dicto conſil. 809. num. 13. 14. & 15. libro 7. qui citat Angelum, in l. quidam in ſuo, ff. de condit. inſtitut. dicentem, quod caueant Notarij facientes inſtrumentum teſtamenti pro eo, qui non eſſet ſanæ mentis, quia licèt in ſcriptura atteſtentur, quod erat ſanæ mentis, eis non creditur, quia de eo non rogantur, nec pertinet ad ipſorum officium: idem Riminaldus ibidem, num. 75. & 76. vbi quod hæc eſt communis opinio: & num. 74. poſt Corneum, Alexandrum, & Simonem de Prætis, quod Notarius aſſerens tam in teſtamento, quàm in examine de ſana mente, præbet coniecturam veritatis: & num. 77. quod talis aſſertio Notarij multum fa[*]ciat, vel adminiculetur, vt per Corn. & Pariſium, quos Mantica, dicto num. 17. recenſet: ipſe autem Riminaldus intelligit, poſſe procedere, alio non obſtante fidei Notarij: & in conſil. 376. lib. 4. qui cùm dixiſſet num. 22. Notario aſſerenti de ſana mente teſtatoris non credi; ſubdit num. 35. & 47. quòd id fallit, ſi coadiuuetur à teſtibus, & probata legalitate, & bonitate Notarij, vt ibidem Riminald. Idem, num. 36. Ioann. Vincent. Honded. in conſ. 78. lib. 2. qui cum retuliſſet num. 56. & 57. communem Doctorum ſententiam, quod non adhibetur fides Notario aſſerenti ſanam mentem teſtatoris; ſubdit numero 58. negari non poſſe, quin faciat ſaltem magnam coniecturam, vt dixit Corneus, quem refert, & Riminaldum non citat: & num. 59. quod cum multum reſideat in arbitrio Iudicis, an huiuſmodi aſſertioni Notarij ſit ſtandum, ſecundùm Salicetum relatum ibi, inclinare debet huiuſmodi arbitrium pro aſſertione Notarij, qui præſupponatur eſſe legalis & peritus. Idque maximè, ſi teſtator, rectè, & bono conſilio teſtatus fuerit, vt ibid. nu. 60. & 61. Quamuis ergo regulariter ſtandum ſit præfatæ ſententiæ communi, aliquando tamen ex aliis adminiculis, & circumſtantiis negari non poteſt (vt ego arbitror) quin Notarij aſſertio adminiculetur, & magnam faciat coniecturam. Sicque ſuſtineri poſſet Doctoris Spino, in Speculo teſtamentorum, gloſſa rubricæ, parte 10. num. 11. fol. 49. obſeruatio illa, adeò abſoluta, & generalis, & non aliàs, quod ſtatur aſſertioni Notarij in propoſito caſu; cùm contrarium ſit verius, & communiter receptum (vt vidimus) niſi ex aliis adminiculis, & circumſtantiis Iudex adducatur. Et Author ipſe nec communis Interpretum reſolutionis, nec alicuius Authoris facit mentionem. Rem autem eandem Iudicis diſcreti arbitrio rectè reliquit Pelaez à Mieres, de Maioratu, prima parte, quæſt. 1. num. 112. in finalibus verbis, & vide latus ſupra. c. 72. Et hactenus de tertia principali obſeruatione in hac materia, cuius reſolutio, furioſum ſcilicèt in dubio quem non præſumi, ſed potius ſanæ mentis, tunc[*] procedit, quando non conſtat, eum de quo quæritur, furore anteà agitatum fuiſſe, ſecùs verò ſi furor anterior conſtaret. Idcircò & quarto loco obſeruandum, atque con[*]ſtituendum erit, quod ſi furor anterior per præteritum tempus appareat, & ſic dilucidè conſtet, aliquem furore, dementia, vel inſania affectum fuiſſe; tunc ſane conſtituenda eſt regula contraria præcedenti, videlicet hunc præſumi adhuc furioſum, vel dementem, & conſequenter teſtamentum, vel alium actum ab eo factum, vires non habere, niſi vtique ſpecificè probaretur, tempore ipſius actus, vel conditi teſtamenti, illum de quo agitur fuiſſe ſanæ mentis, & furorem ceſſaſſe. Ita ſanè in indiuiduo reſponderunt Gloſſa, Anchar. Cardinal. Florentin. Paul. de Leaza, Salicet. Innocent. Ioannes Andreas, Anton. de Butrio, Panormit. Alex. & alij, cum quibus ſic reſoluit Franciſcus Viuius, deciſ. 377. num. 3. & 8. lib. 2. Gloſſa, Anchar. Cardin. Zabar. Abbas, Alex. Corn. Bertrand. Iaſon, Decius, Ruinus, Curtius iunior, Berous, Pariſius, Alciatus, Decianus, & Raudenſis, quos refert & diſtinctè explicat Iacob. Menochius, lib. 6. dicta præſumptione 45. num. 59. & in conſ. 82. numero 220. libro 1. qui ſubdit, hos omnes moueri, atque excitari per text. in l. penult. C. de curatore furio. & in cap. iudices, 3. quæſtione 8. & num. 61. dictæ præſumpt. 45. inquit, ab hac communi, & recepta ſententia malè diſſentire Caſtrenſem, & Iaſonem, quos ibi adducit, dum reſponderunt, illum,[*] qui vult probare, actum aliquem fuiſſe geſtum à furioſo, probare debere, illo tempore geſti actus furioſum fuiſſe: cùm non ſufficiat (aiunt Caſtrenſis, & Iaſon) probare antè, vel pòſt furore agitatum. Sicqſue veriorem eſſe ſuperiorem ſententiam; cùm mutatio non præſumatur, nec id quod eſt contra rei naturam, ſicuti eſt, quod furioſus, vel inſanus, ſit priſtinæ ſanitati reſtitutus. Eandem quoque reſolutionem communem contra Caſtrenſem tuentur Rodericus Suarez, dicta allegatione prima, columna 11. verſic. confirmatur etiam prædicta concluſio, qui in fortioribus terminis iura, & authoritates adducit, quando ſcilicèt furioſus haberet dilucida interualla (vt mox videbitur) Marc. Anton. Eugenius, in conſilio 79. ex numero 23. cum ſeq. Burgos de Paz, dicto conſ. 11. num. 13. Maſcardus, qui refert quamplurimos, de probationibus, tom. 2. concluſione 825. ex numero 1. cum ſeq. vſque ad num. 10. Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 1. numero 111. in verſic. ego in hoc dubio, in illis verbis: Ego in hoc dubio incidi in eam ſententiam, quod ſi quis ſemel fuit furioſus, præſumitur adhuc in furore permanere, & eſt potius credendum teſtibus, qui dicunt, actum fuiſſe geſtum tempore furoris, quia furor præſumitur durare. & refert alios Authores ita tenentes. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 9. num. 29. qui refert Gloſſam, Anton. Abbatem, Baldum, Alexandrum, Iaſonem, Suarez, Boërium, Bertrandum, Ruinum, & Iacob. de ſanto Georgio, & inquit, quod ſi de furore antecedenti continuato conſtat, nec dilucidum interuallum tempore inſtitutionis primogenij probetur, non ſana mens, ſed furor in dubio præſumendus erit, cùm furor ipſe durare præſumatur. Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 551. numero 5. dicens, ſatis eſſe, quod ſemel probatum ſit, furioſum eſſe aliquem; nam præſumitur poſtea fuiſſe ſemper furioſus, ſecundum opinionem communem, neque ſufficeret probare contrarium, niſi probaretur quòd non erat furioſus præcisè illo tempore, quo aſſeritur geſtus actus per cum. Idem Mandellus, in conſ. 414. num. 20. & 21. Simon de Prætis, de interpret. vltim. voluntat. lib. 2. dicta ſolut. 4. num. 19. fol. 138. Riminald. dicto conſil. 376. num. 23. lib. 4. quò loci ex pluribus aliis Authoribus ibi relatis ſcribit, quod demens, aut furioſus in præteritum, de cætero talis præſumitur, niſi concludenter probetur, quod tempore actus geſti eſſet ſanæ mentis: & latiùs proſequitur in conſilio 809. num. 4. & num. 32. cum ſeq. lib. 7. dicens, quod furoris, ſeu dementiæ qualitate ſemel probata, ſemper præſumitur perſeueraſſe, niſi probetur contrarium: & vide num. 33. & 34. vbi adducit diſtinctionem quandam Baldi in propoſito, & latè explicat eam: de qua etiam vide Maſcardum, de probationibus, tom. 2. concluſ. 825. num. 7. & 8. Iacobum Menochium, lib. 6. præſumptione 45. num. 62. Denique & idipſum ex ſententia quamplurimorum tradidit Petrus Surdus, dicto conſilio 89. num. 29. & 30. lib. 1. vbi inquit, quod qui ſemel fuit furioſus, vel mente captus, præſumitur continuare in eodem furore, pet textum, in dicto capite finali, vbi Gloſſa, Abbas, & alij, de ſucceſſion. ab inteſtat. & quod onus probandi ad eum ſpectat, qui dicit, furioſum conualuiſſe, quia in dubio præſumitur durate: Morbus enim furoris non conſueuit de facili cedere, & durare præſumitur, niſi contrarium probetur, vt tenent præpoſitus, Cardinalis, Imola, Butrius, Alexander, Alciatus, Ancharanus, Lanfrancus, Alexand. Corneus, Curtius iunior, Pariſius, Bertrandus, Maranta, Curtius ſenior, Iaſon, Niconiſ. Couarr. & Mantica, quos ibi citat, & adiicit, concludere Obert. de Boblio, Specul. Ancharan. Cardinal. Geminian. Imolam, Alexand. & Iaſonem, quod actus factus ab eo, qui aliquando fuit furioſus, præſumitur eo tempore factus, quo furor durabat, etiamſi conſtaret, illum aliquando poſt furorem fuiſſe ſanæ mentis, quia (vt dictum eſt) furor præſumitur durare, niſi probetur ex aduerſo, quod fuerit factus, dum eſſet ſanæ mentis: & idem tenuit Gama, deciſ. 100. num. 2. Et ij quidem omnes nunc relati Authores ſic de[*]clarant doctrinam ſuperiorem, vt ipſa procedat, quando iam eſſet probatum, eum, de quo agitur, per aliquod tempus continuum, atque ita aliquot annos, vel menſes, continuo eo furore, vel dementia agitatum; ſecus ſi probaretur, feciſſe aliquos actus . tantum ſtultitiæ, vel furoris: nam non præſumeretur nunc furioſus, demens, vel ſtultus, vt declarat Bartolus, in l. 2. in fine, ff. de bonor. poſſeſſ. inſan. furioſ. Socinus ſenior, Iaſon, Alex. Alciatus, Ruinus, Pariſius, Boërius, & alij, quos retulit Menochius, lib. 6. dicta præſumpt. 45. num. 62. Antonius Gama, deciſione 100. numero 3. Ioſephus Maſcardus, tomo 2. dicta concluſione 825. numero 7. & 8. Franciſcus Viuius, lib. 2. dicta deciſione 377. num. 3. in illis verbis: Nihilominus tamen videtur ſatis eſſe ad præſumendum tunc etiam adfuiſſe furorem, quod teſtes illi probent, quod furor eiuſdem Petri fuit, etiam ante, non quidem per modicum tempus, ſed per plures, & plures menſes, ac etiam annos, &c. Et citat quamplu[*]rimos Authores, vt ibi videbis: & ſic probato continuo furore per tempus longum, non valeret teſtamentum, niſi ſana mens tempore conditi teſtamenti probaretur præcisè, etiamſi rectè & prudenter, & cum bono conſilio factum fuiſſe teſtamentum ipſum appareret; idque ob eandem rationem aſſignatam ſuprà, numero 15. quod actus ille prudens à furioſo geſtus, fortuitò potiùs, quàm integra ratione factus diiudicetur; proùt ibi præcitati Authores obſeruant. Et ex multis Maſcardus, dicta concluſ. 825. num. 16. Hippolytus Riminaldus, dicto conſil. 809. ex numero 34. cum ſeqq. lib. 7. Alexander Raudenſis, de analogis, libro 1. cap. 30. num. 143. Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, ſecunda parte, cap. 4. num. 94. & 95. Et ita tenendum eſt, quicquid Michaël Graſſus, receptarum ſententiarum, §. teſtamentum, quæſt. 21. num. 4. prædictorum Authorum mentionem facta, & contra communem Scribentium ſententiam, ex Boërio, & Ioſepho Ludouico, contrarium reſoluerit, quòd ſi furioſus, etiam non habens dilucida interualla, omnia ſapienter diſpoſuerit, & ritè & rectè teſtatus ſit, teſtamentum eius valeat, etiamſi non probetur in ſpecie ſanæ mentis fuiſſe tempore conditi teſtamenti: & ſubdit, quod magis hæc opinio obtinuit; cùm videris, non modò non obtinuiſſe, ſed contrariam vnanimiter probari, niſi furioſus haberet dilucida interualla, & ſimul prudenter, ac ritè, & rectè teſtatus fuiſſet, quo caſu ea ſententia obtinuit, vt obſeruatione ſequenti dicetur: reiicitur tamen, quando dilucida interualla non apparent, etſi rectè, & cum bono conſilio teſtatus fuerit. Quinto deinde loco obſeruandum, atque con[*]ſtituendum eſt, quòd ſi conſtet aliquem fuiſſe ac eſſe quidem furioſum, ſed tamen habere eum dilucida interualla, & dubitetur, an actus ab ipſo geſtus, tempore furoris, vel interualli geſtus fuerit, in dubio præſumitur geſtus tempore furoris, & ob id qui aſſerit geſtum fuiſſe tempore dilucidi interualli. & ſic ſanæ mentis, probare id debet; provt docuit Cardinalis Zabarella, in Clementina prima, columna 2. verſic. ex hoc ſequitur, de homicidio, & ſequuntur Ancharanus, Iaſon, Decius, Ruinus, Pariſius, & Rodericus Suarez, cum quibus ita firmiter tenuit Iacobus Menochius, libro 6. dicta præſumptione 55. numero 63. qui reddit rationem numero 64. quia furoris morbus inſanabilis ſui natura, præſumitur durare omni. tempore, & dilucida ſunt per accidens: qui autem accidens deducit, probare debet, cum illud non præſumatur, l. ſi vero, §. qui pro rei qualitate, ff. qui ſatiſdare cogantur, & extendit eam ſententiam, vt locum habeat ipſa, etiamſi Notarius aſſeruit iu inſtrumento de actu conſecto, hunc ſanæ mentis fuiſſe tunc: nam adhuc talis non præſumitur, cùm Notario non credatur. vt per Socinum, & Iaſon. ibi relatos, & latiùs probatur ſuprà, numero 41. ſtatim verò numero 66. Reſolutionem ſuperiorem declarat Menochius ipſe, vt ea ſcilicet non procedat, quando actus à furioſo, vel demente geſtus, ita geſtus eſt, vt ſignificet, atque oſtendat, non eſſe actum furioſi, vel dementis,ſed potius hominis ſanæ mentis: & adducit exemplum, atque alios Authores commemorat; dicitque idem eſſe è contra, quando actus ab ipſo factus, ita confectus eſt,[*] vt ſanæ mentis homo eum non feciſſet, tunc namque argumentum eſt, illum dementia, vel furore eo tempore laboraſſe, vt etiam tenent adducti ibi iuris Interpretes: aduertit etiam num. 67. iuxta hanc decla[*]rationem tueri, atque defendi poſſe traditionem illam Caſtrenſis, in l. qui teſtamento, §. neque furioso, ff. de teſtamentis, cum dixit teſtamentum factum ab eo, qui habet dilucida interualla, præſumi factum potius tempore, quo erat ſanæ mentis, quàm quando furore agitabatur: defendi namque poteſt hæc Caſtrenſis traditio hoc in caſu, quando ſcilicet apparet, teſtamentum prudenter & ſolemniter conditum eſſe;[*] ſicuti Caſtrenſem in hoc caſu tuentur ibi relati Authores: & hactenus Menochius, qui numero 68. iuridicè adiicit, quòd ſi conſtaret aliquem eſſe furioſum, & geſſiſſe actum conuenientem huiuſmodi homini ſanæ mentis, dicendum eſſet, actum illum non valere, vt per alios Authores probatur ibi, atque ex dictis ſuprà numeris præcedentibus. Menochio autem & cæteris iuris Interpretibus conueniunt etiam Burgos de Pace, in conſilio 11. numero 13. vbi ex aliorum ſententia ſcripſit, quod furioſus habens dilucida interualla, ſemper præſumitur furioſus, & ab eo factum teſtamentum furoris, ſeu dementiæ tempore;[*] & citat Salicet. Ancharanum, Curtium iuniorem, Bertrandum, Ruinum, & Pariſium ſic tenentes. Adiicit etiam Rodericum Suarez, dicta allegatione prima, columna 11. in principio, vbi loquitur in furioſo habente dilucida interualla, & ſemper præſumit factum teſtamentum tempore furoris, niſi contrarium probetur. De altero verò caſu, quando prudenter teſtatus fuit, nihil ſcribit. Marcus Antonius Eugenius, in conſilio 79. libro primo, vbi ſtatuit numero 23. ex ſententia quamplurimorum, quod qui olim furioſus probatus eſt, præſumitur etiam hodie furioſus perſiſtere: & numero 24. quod id procedit etiamſi quis dilucida habeat interualla: Et numero 25. quod actus geſtus per habentem dilucida interualla, præſumitur geſtus tempore furoris, niſi aliter probetur: & numero 26. adducit diſtinctionem propoſitam, videlicet iuxta naturam, & modum diſpoſitionis, vel actus geſti, diiudicari, an in furore, vel tempore ſanæ mentis actum geſſerit. Pelaez à Mieres de maioratu, prima parte, dicta quæſtione prima, numero 112. in verſiculo quod ſi probatum eſt. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro ſecundo, capite 9. numero 30. qui in eadem fuit diſtinctione, & ſententia, dum dixit, quod ſi primogenium rectè, ac tanquam ab homine ſanæ mentis, non autem furioſo, factum fuerit, tunc quidem non interuallo furoris, ſed potius ſanæ mentis factum fuiſſe præſumendum eſt, provt ex pluribus probarunt Iaſon, & Decius in locis ibi. relatis, Ioſephus Ludouicus, deciſione prima numero 13. dicens, communem Doctorum opinionem eſſe, quod contractus, ſiue teſtamentum, ritè geſtum à demente, vel furioſo, qui habet dilucida interualla, valet, & tenet, ac ſi à ſapiente conditum fuiſſet, licèt non fuerit probatum tempore confecti actus habuiſſe dilucida interualla: quia præſumptio illa tollitur ex qualitate actus poſtea geſti, adeo quod ſi actus geſtus congruat viro ſanæ mentis, præſumi debeat ſanæ mentis tempore actus geſtus. In quo etiam cum aliis multis Authoribus conuenit Ioſephus Maſcardus, de probationibus concluſione 1048. numero 11. & 15. latiùs concluſione 825. ex numero 10. vſque ad numerum 17. In primis namque dixit, communem eſſe, & veram ſententiam, quod ſi conſtat furioſum dilucida habuiſſe interualla, adhuc præſumitur furioſus, & actus geſtus tempore furoris, niſi ex aduerſo probatum eſſet, illo tempore fuiſſe ſanæ mentis. Statim verò numero 11. retulit contrarium iudicium Caſtrenſis, & ſequacium eius (provt etiam Menochius recenſuit) & tandem ex numero 13. vſque ad numerum 17. ſic declarat, provt declarauit Menochius, an ſcilicet actus geſtus, ita geſtus fuerit ſanæ mentis ſignum ex eo colligi valeat, ſiue ita vt ſanæ mentis horno eum non feciſſet: Et numero 16. eam diſtinctionem non admittit, quando conſtat, furioſum non habete dilucida interualla, tunc namque teſtamentum non valet, etiam prudenter conditum: quia fortuitò potiùs, quàm ex integra ratione factum præſumitur, vt ſuprà probaui, ſecus autem ac dilucida haberet interualla, & ſimul prudenter, ac titè teſtatus fuiſſet: & ſic in eadem Menochij ſententia reſidet; quamuis dubitauerit numero 15. & Menochio conuenit quoque expreſſim Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, ſecunda parte, cap. 4. numero 93. folio mihi 408. vbi ex ſententia aliorum quamplurimorum (ſed Menochium) nec Maſcardum non citat) obſeruat, quod ſi probetur furioſum habere dilucida interualla, & ipſe fecerit actum conuenientem homini ſanæ mentis. quod tunc ex ipſius actus qualitate præſumendum eſt, quod actus ille geſtus fuerit tempore dilucidi interualli; & idcircò valebit, & quod ita poteſt ſaluari teſtamentum illius furioſi approbatum à Senatu. Alias autem, actus quantumcunque rectè gestus à furioſo tempore furoris, nihil valebit, vt dictum eſt. Conueniunt denique Ioannes Cephalus, in conſilio 763. num. 27. & ſeqq. lib. 5. Simon de Prætis, interpretat. vltimarum voluntatum, libro 2. interpretatione 1. dubitatione. 1. ſolutione 4. numero 19. folio 138. Sfortia Oddi, in conſilio 93. num. 35. & 36. lib. 1. D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, gloſſa rubricæ, partae 10. num. 8. in fine. Hippolytus Riminalnaldus, in conſilio 376. num 33. & 34. lib. 4. ſed in[*] conſilio 809. numero 22. cum ſeq. lib. 7. non reſidet firmiter in hoc, & Baldi, & Cornei diſtinctionem adducit, vt ibi videri poteſt. Cardinalis etiam Thuſcus ſuperiori Menochij reſolutioni conuenit, practicarum concluſionum iuris, tomo 4. littera F. concluſione 544. ex folio 106. quamuis Interpretum varietatem, & contrarietatem in hoc articulo non adducat. In primis namque, numero primo, ſtatuit, regulam eſſe, quod probato furore in aliquo, quanquam habeat dilucida interualla, tamen dictum, vel factum ab eo, præſumitur tempore mentis non ſanæ, & ſic à fatuo, non autem tempore ſanæ mentis, vt permulti tenuerunt Authores, dicto num. 1. relati: & numero 2. vbi quod furor præſumitur durare, ſi ſemel eſt probatus: & maximè quando furor eſt probatus, non momentaneus, vt ibidem poſt alios Authores ſcribit numero 3. & numero 4. cum ſeq. Rationes, & declarationes huius doctrinæ adducit. Et cùm ex numero 10. vſque ad numerum 17. in eo dubio: quando ſcilicèt teſtamentum, vel actus longo tempore poſt furorem fiat ab eo, qui habuit dilucida interualla, an præſumatur geſtus tempore furoris, vel ſanæ mentis, diuerſas, & contrarias opiniones recenſuſſet; tandem dicto num. 17. conſtituit. quod ſi actus ex omni parte eſt prudenter factus, & prudentis viri præſumatur à prudente geſtus: ſi verò in aliqua parte eſt ſine prudentia, præſumitur à fatuo: & citat Alexandrum, Baldum, Angelum, Corneum, Aretinum, Franciſc. Socinum, Boërium, & Alciatum, ſic tenentes: & num. 22. & ſeq. ex ſententia permultorum Authorum ſcribit, quod ſi actus poſt longum, tempus furoris eſt factus, tunc non præſumitur durare furor, ſed actus tempore dilucidi interualli factus, ſi ita ſonat actus: ſi verò modico tempore, pòſt, præſumitur durare fatuitas, & qui habet præſumptionem contra ſe, probare debet. Et numero 27. idipſum tradit, quod ex Menochio ſuprà retulimus, atque ex Bartolo, & Iaſone adducit Petrus Surdus, dicto conſil. 89. numero 30. lib 1. aut quis fuit furioſus breui aliquo tempore, & tunc actus non præſumitur factus in furore: (Addiderim ego, niſi actus ipſius, aut diſpoſitionis modus non ſanam, nec prudentem mentem induceret, iuxta ſuperiora.) Aut furor durauit per ſuccceſſiuum tempus, vt per annos. & menſes: & tunc præſumitur actus factus in furore, vt multi Authores tenuerunt, quos; Surdus ipſe commemorauit: (Addiderim ego, contrarium dicendum, & potius præſumendum, actum fuiſſe geſtum tempore ſanæ mentis, ſi dilucida interualla ipſe furioſus haberet, & actus, vel diſpoſitio prudenter, & ritè fuiſſet facta: idque iuxta ipſa, quæ ſuperius ſcripſi.) Sextò deniquo & vltimò obſeruandum erit, Se[*]narum Regium Hiſpalenſem in caſu per appellationem ab inferiori delato, & occurrenti, in cauſa{ Senatus Regij Hiſpalenſis deciſio. }que, & lite, quæ inter Franciſcum de Villalba ex vna parte; & dominam Mariam de Peñaloſa, ex altera, ſuper ſucceſſione atque hæreditate ſororis eiuſdem, & dicti Franciſci vxoris vertebatur, iuridicè definiuiſſe, iuxta acta proceſſus, teſtium depoſitiones & modum diſpoſitionis teſtamentariæ dictæ vxoris Franciſci de Villalba, inualidum eſſe, nullumq́ue; contra dictam ſororem effectum ſortiri teſtamentum illud productum, in quo dictus maritus ſe hæredem inſtitutum oſtendit; & conſequenter hæreditatem adiudicaſſe pleno iure dictæ dominæ Mariæ tanquam ſorori, & ab inteſtato legitimæ hæredi. Idque, inprimis, quoniam ex teſtium atteſtationibus non ſolum, ſed ex ſignis, coniecturis, atque præſumptionibus quamplurimis apparebat, dictam teſtatricem ſanæ mentis non fuiſſe tempore, quo dictum teſtamentum condidit; imò valdè aliena à ſana mente dixiſſe, atque feciſſe, & diſpoſuiſſe nonnulla, quæ eiuſdem: furorem & dementiam manifeſtabant, ſicuti de actibus pluribus latiùs teſtes deponunt. Furioſi autem & dementis teſtamentum nullum eſſe, nec hominem mentis inſanæ teſtari valere, ex his apertè deducitur, quæ ſupra adnotaui numero 4. & 5. & probatur in l. 2. & 3. & in l. furioſum. Cod. qui teſtament. facere poſſ. l. 2. l. filiusfamilias, & l. in aduerſa, ff. de teſtament. cap. cum dilectus, de ſucceſſionib. ab inteſtat. ibi: Alienata mente dixiſſe, l. 3. titulo primo; partita 6. vbi ad teſtamenti validitatem vſque adeò requiritur mentis ſanitas, integritas, & ſinceritas, vt eorundem teſtium depoſitionibus conſideratis, res hæc non indigeat maiori comprobatione. Deinde & ſecundò, quoniam ipſa teſtatrix habebat memoriam inordinatam, quod eſt inſaniæ manifeſtum ſignum, textus ſingularis, in cap. filij, de hæreticis lib. 6. ibi: Quod non ſit ſimæ mentis, & memoriam habebat inordinatam. vbi probatur notabiliter, quod ille non ſit ſanæ mentis, qui non habet memoriam ordinatam: quem Dominicus ibi dicit eſſe notandum pro teſtibus, qui inducuntur ad probandum, quod aliquis non ſit ſanæ mentis, vel è contra: Alexander in conſilio 54. in fine, & in conſilio 86. numero 5. libro 2. & in l. ſi dotem, §. ſi maritus, numero 7. ff. ſoluto matrimonio, Decius, in conſilio 448. numero 2. Petrus Surdus, in conſil. 89. numero 24. libro 1. Rodericus Suarez, dicta allegatione prima, columna tertia, in principio, & columna prima, in principio, vbi citat l. 3. titulo partita 6. in illis verbis: Otro ſi el que fueſſ ſalido de me moria no puede hazer teſtamento: l. 5. fori legum, libro 3. titulo, de las mandas, ibi: Eſtablecemos, que los que no fueren en ſu memoria, ò en ſu ſenſo. & ſic per illam diſiunctiuam requiritur ibi memoriæ integritas, adeò quòd non ſolum furioſi, ſed etiam illius, qui non habet memoriæ integritatem, teſtamentum inualidatur, vt rectè deducit Rodericus Suarez ibidem. Rurſus & tertiò, quoniam certum eſt, furioſum quem eſſe, vel fuiſſe tempore conditi teſtamenti, coniecturis, ſeu ſignis, tam factorum, quàm dictorum, atque præſumptionibus, quæ furorem, ſeu dementiam inferunt, probandum eſſe, ſicuti ex Authoribus quamplurimis adnotaui, atque ſcripſi ſuprà, numero 35. & 36. & tradidit Franciſcus Viuius, libro 2. deciſione 377. numero 1. Petrus Surdus, dicto conſilio 89. numero 23. vbi quod fatuus dicitur, qui fatua, loquitur, capite legitimus, 93. diſtinctione. Et furioſus dicitur, qui deridenda, & inſanæ mentis verba loquitur, l. ob quae vitia, ff. de ædilitio edicto, ibi; Si propter febrem loquatur aliena: l. prima, §. interdum, ff. eodem, ibi: Et quaſi demens reſponſa dabat. & l. ſi is qui, §. diuus, ff. de tutor. & curator. datis ab his, Iacobus Menochius, libro 7. dicta præſumptione 45. numero 39. & 40. vbi ex, quamplurimorum Authorum traditionibus obſeruat, quòd ſignum, & coniectura furoris eſt, quando quis loquitur verba inordinata, fatua, & ſimilia, quæ homines ſanæ mentis loqui non ſolent: vel quando quis habitus, vel reputatus eſt pro furioſo communiter, vt per eundem Iacobum Menochium ibi, numero 45. & 46. vel qui de vna re interrogatus, de altera reſpondet: is namque furioſus, vel demens præſumitur, vt per ipſum Iacobum Menochium, numero 36. qui concludit numero 58. ſignum, & coniecturam furoris ſeu dementiæ eſſe, quando quis facit actus, quos nemo ſanæ mentis faceret, vt latiùs ibi proſequitur. Et hæc quidem omnia maiori ex parte vſique adeò in caſu præſenti concurrebant, vt ferè prædictorum ſignorum nullum deficeret, vt ex ipſis teſtibus dilucidè conſtat. Qui de verbis inſanæ dictæ teſtatricis teſtimonium perhibent. Ex ſermonibus: autem exterioribus cognoſcitur mens interior, vt per Iacobum Menochium, in conſil. 82. numero 230. libro 1. & per Petrum Surdum, in conſilio 89. num. 23. libro 1. & ex verbis incongruis ab aliquo prolatis tempore, quo teſtatur, præſumitur eum non eſſe ſanæ mentis, ex ſententia Bartoli, in l. quidam in ſuo, ff. de condit. inſtit. per illum textum, & cum multis Petrus Surdus, dicto conſ. 86. num 23. Rodericus Suarez, dicta allegat. 1. col. 2. in fine, Marcus Antonius Eugenius, in conſil. 79. num. 30. & num. 27. Prætereà & quartò facit, quoniam furor in caſu præſenti ex qualitate diſpoſitionis, & teſtamenti ipſius ſatis apparet, qui regulariter ex qualitate diſpoſitionis probatur, in l. apud Iulianum, 41. §. conſtat, ff. de legatis 1. ibi; Furioſi eſt talia legata teſtamento, ſcribere: & l. 2. l. Titia, ff. de inofficioſo teſtamento, l. patronatus, in fine, ff. de legatis 3. provt ea iura expendit, & ita notat Rodericus Suarez, dicta allegatione 1. columna 5. Cardinalis Mantica, de con iect, vltimar. volunt. lib. 2. titul. 5. num. verſic. & primum, & titulo 6. num. 6. ſororem autem ab vniuerſa hæreditate excludere, & nihil ei relinquere, atque maritum hæredem vniuerſalem inſtituere, maximè de ſe potiùs, malè, quàm bene meritum, furoris, aut dementiæ ſignum & coniectura eſt, vt per Alexandrum, in conſilio 141. numero octauo, verſic. Secunda coniectura, lib. 1. cùm dixit inſanum & dementem præſumi illum, qui hæredem fecit extraneum, excluſis ſibi ſanguine coniunctis, de ſe non benè meritis: & Alexandrum ſequutus eſt Rodericus Suarez, dicta allegatione 1. colum. 4. in fine, numero 10. vbi exornat: Iacobus Menochius, lib. 6. dicta præſumpt. 45. num. 57. sicut è contrario, ſanæ mentis præſumptio ſumi deberet, quando teſtator in teſtamento fratrem ſuum hæredem inſtituit, vt in caſu occurrenti Senatus Regius Regni Aragon, decidit; Seſe, deciſion. 56. num. 6. idque vel eò magis, quod ferè nihil pro anima ſua, eiùſque exoneratione reliquerit; cùm tamen inter viuos dixiſſet ſe opus quoddam pium, ſiue patronatum inſtitutum, tres teſtes firmauerint: ex quo etiam furor, & dementia deprehenditur manifeſtè, vt per Alexandrum, in conſil. 86. num. 15. lib. 2. & in conſil. 92. num. 15. lib. 5. Rodericum Suarez, dicta allegat. 1. columna 5. numero 12. & Ioſeph. de Seſe, dicta deciſione Aragon. 56. num. 18. Quintò etiam facit, teſtes non modò depoſuiſſe specificè de furore tempore conditi teſtamenti, ſed etiam de dementia, & furore, atque inſana mente ipſius teſtatricis multò antè, aſſeueraſſe; ſicque de probatione furoris tempore teſtamenti eiuſdem, probationem non adeſſe; vel contraeam, partem aduerſam dixiſſe, nihil intereſſe; cùm eadem pars de ſana mente eo tempore probationem aliquam non fecerit: pars autem dictæ ſororis non modò tempore teſtamenti furorem probauerit, ſed etiam multo ante in furore, & inſana mente teſtatricem fuiſſe. concludenti probatione oſtenderit: Furorem autem ſemel probatum, præſumi durare, & actum præſumi factum tempore furoris, niſi ſpecificè probetur factum tempore ſanæ mentis; ex relatione quamplurimorum Authorum ſuprà probaui ex num. 43. vſque ad numerum 47. & per Iacobum Menochium, dicta præſumptione 45. num. 59. Petrum Surdum, dicto conſ. 89. num. 29. &7 30. lib. 1. Marcum Antonium Eugenium, dicto conſ. 79. num. 24. Ioſephum de Seſe, dicta deciſ. 56. num. 16. & 17. Probatio autem illa de dilucidis interuallis à marito facta, nihil proculdubio releuat, tum quia ex alterius partis probatione concludentiùs eliditur: tum etiam, quia ex quo dictum teſtamentum prudenter, & cum bono conſilio non conditum oſtenditur, dilucidi interualli probatio non prodeſt, vt latius probatum fuit ſuprà, num. 48. 49. & ſequentibus, & ideo doctrinæ illæ non tranſcribuntur. Sextò quoque facit: nam licèt Notarius audacter tempore facti teſtamenti dixerit, teſtatricem ipſam ſanæ mentis & boni iudicij; ipſius aſſertionem iuri alterius, & dictæ ſororis non detrahere, nec fidem facere. planè etiam probatum fuit ſuprà, numero 41. & 42. Nec valet dicere, Tabellionem ipſum probatæ opinionis; & fidei reputatum communiter, & teſtium quorundam, ac maximè duorum eorum, qui teſtamenti confectioni præſentes fuerunt, coadiuuari, atque adminiculari, ſicque fidem aliquam facere debere, iuxta ipſorum Authorum doctrinas; quas retuli dicto numero 42. Cùm in contrarium extent aliorum teſtium atteſtationes, qui de furore & dementia, adeò ſpecificè depoſuerunt. Et quamuis Notarius excuſetur à culpa, aſſerendo de ſana mente, & teſtamentum furioſi, velut recti iudicij hominis teſtificans, quando in eo actu non modò manifeſta indicia furoris vidit, ſed etiam velut prudentis hominis diſpoſitionem reſpexit, vt per Alexandrum, in conſilio 141. numero nono, libro primo, & in conſil. 86. num. 16. lib. 2. Roderi-. cum Suarez, dicta allegat. 1. num. 15. Paulum Pariſium, in conſil 87. num. 43. lib. 3. Cardinalem Manticam, lib. 2. titulo quinto, numero decimoſeptimo, Petrum Surdum, dicto conſil. 89. num 44. & 45. lib. 1. Burgus de Paz, dicto conſil. 11. num. 16. Ioſephum de Seſe, dicta deciſ. Regni Aragon. 56. num. vigeſimo tertio; Non tamen inde ſequitur, vel aſſertionem ipſius de ſana mente ſufficere, vel ſanam ipſam mentem, aut prudens conſilium deduci, etiamſi teſtator verba aliqua prudenter proferret, aut recto conſilio diſponeret; cùm probato ſemel furore, lex præſumat, caſu potius, & fortuitò, quàm à iudicio rationis id prouenire, vt ſupra obſeruaui, & comprobaui, num. 15. & ſequentibus, & notauit Ioſeph. de Seſe, dicta deciſione 55. num. 21. & 22. cùm etiam, etſi teſtibus deponentibus de ſana mente magis credendum ſit; quàm deponentibus de furore, vt ſcripſi, & probaui ſuprà, num. 24. & per Viuium, lib. 2. deciſione 377. numero decimo tertio: id tamen non procedat, quando teſtes de furore deponentes, meliorem rationem aſſignant, & ſpecificè magis loquuntur, atque veriſimiliora deponunt, vt ſuprà quoque obſeruaui num. 30. & 31. & per Vinium. dicta deciſione 377. num. 9. vbi ex ſententia aliorum in hac materia ſcriptum reliquit, quod teſtium contrarietate extante, veriſimiliora deponentes præferuntur, ſeu illi, pro quorum dicto præſumptiones, veriſimiliaq́ue indicia extant, Extare autem in caſu præſenti pro parte dictæ ſororis contra maritum defunctæ compertum equidem fuit, ac etiam authoritas, & honeſtas perſonarum teſtium, de furore, & inſania deponentium ſic ſuadebat, & præualere debebat, ſicuti ex Roderico Suarez, dicta allegatione prima, columna ſexta, in fine, ſupra obſeruaui. Imò & in fortioribus terminis, quod teſtibus deponentibus ſuper re, in qua laus, vel opprobrium eis obuenire poteſt, quod non ſit adhibenda fides: & inde, quod teſtibus, qui teſtamenti confectioni adfuerunt, & de ſana mente deponunt, fides non adhibeatur, ex aliis Authoribus ſcripſit Antonius Gama Luſitanus deciſione 98. numero primo. Et quamuis eius, Additionator Blaſius. Flores Diaz de Mena, in addition. rectè deduxerit, voluiſſe dictum Authorem vnum ſingulare, videlicet, quod ſex teſtes teſtamenti, qui interfuerunt tempore confecti teſtamenti, non probant ſanam mentem, nec ſunt teſtes idonei, etiam cum aliis: quia intereſt ſua, ne teſtamentum ſubuertatur ex defectu teſtantis. Rectè etiam ſcripſerit, ſe eam doctrinam, niſi alia contra teſtes concurrant, ſuſpectam putare, & contra notata per Authores ibi relatos, & quod in propriis terminis nunquam vidit practicari, nec ſibi appareat, quòd probabile intereſſe teſtes prætendere poſſint, & ſic ab ea doctrina cauendum putat. Atque ego regulariter cauendum admoneo, & vltra præfatum Authorem pro fide adhibenda teſtibus, qui actus, ſiue teſtamenti confectioni interfuerunt, & de inſania teſtatoris? non deponunt, ſed potius de ſana mente: commendo Corneum, in conſilio 85. lib. 2. Alexandrum, in conſilio 86. numero decimo ſexto, & decimo ſeptimo, libro 2. Tamen cum alia contra dictos teſtes concurrunt, vel fortiores, atque vehementiores coniecturæ, & præſumptiones extant, atque maior numerus teſtium, & ſpecificè magis, ac veriſimiliùs deponentium, de inſania aut furore apparet; tunc equidem eiſdem maior debet adhiberi fides, iuxta ipſas reſolutiones traditas num. 30. & 31. & ſequentibus, & libenter agnoſcit Additionator ipſe, aliis concurrentibus (vt vidiſti) quamuis indiſtinctè accepta Gamæ ſententia, rectè diſplicuerit eidem. Et hactenus de materia præfata dementiæ, vel furoris præſumendi, vel non: & de coniecturis, & ſignis, quæ circa eam verſantur. De deciſione etiam relata, quod attinet ad vnum ex duobus articulis principalibus, ex quibus per appellationem ab inferiori res ad Senatum allata eſt. Quoad alterum vero articulum, inter ipſam Dominam Mariam de Peñaloſa, & maritum eius ex vna parte, & Curatorem ipſius D. Mariæ ex altera, in illo dubio: vtrùm minore matrimonium contrahente, Curatoris officium finiatur: & contracto iam à dicta domina Maria, finitum fuerit; ita vt iuſſit minori, & dicto marito à Curatore rationes exigere? Senatus metipſe ideo nihil definiuit, quod præhabita concordia, & conuentione, res ipſa inter partes finita, & lis abſoluta fuerit. In alio verò ſimili caſu, cum super articulo eodem agitaretur, & ex cauſa etiam appellationis ab inferiòri, dubium metipſum excitaretur, atque ex parte domini Antonij de Cabreros viginti quinque annorum maioris, & dominæ Hieronymæ Pacheco mariti, quæ minor matrimonium contraxit, & tunc exiſtebat, atque ideo bonorum & patrimonij eiuſdem reſtitutionem facere, & rationes reddere vſque ad vigeſimumquintum annum dictus Curator reſpuebat. Nihilominus Senatus in affirmati{ Senatus Regij Hispalenſis deciſio alter in eo dubio, vtrũ minore matrimoniũ cõtrahente, curatoris officium finiatur. }uam partem magis animum inclinauit; & inferioris interlocutionem ſuper dicto articulo confirmans, curatorem dictæ D. Hieronymæ ad rationes reddendas, & reliquorum ſolutionem, vtque bona omnia eiuſdem minoris dicto marito traderet, definitiuè decreuit, nec vigeſimiquinti anni aduentum, ſiue complementum expectauit. Et quoniam dubium idem frequens eſt. & in Praxi ſæpiſſimè occurrit, Senatus eiuſdem deciſionem hoc loco inſerere, & rationes præcipuas, quibus adducebatur, perpendere, non abſque vtilitate placuit; tametſi huiuſce tractatus materiæ non conueniat. Et inprimis Senatus noſter vnanimiter amplexus eſt, Curatoris officium, attento iure communi, per matrimonium contractum à minore non deſinere videri; velut apertè ſignificare iura nonnulla, quæ in id expendit, & ita iure ipſo communi inſpecto, velut indubitatum reſoluit Ioannes Parladorius, libro primo rerum quotidianarum, capite 12. num. 1. & quatuor ſequentibus, videlicet, l. non eo minus. C. de procuratoribus. l. maritus. C. qui tutores dare poſſ. §. iidem reſcripſerunt. Inſtitut. de excuſat. tutorum. l. ampliſſimi. C. eodem titulo. l. 3. C. de interdicto matrimonio. l. 2. C. ſi ſæpiùs in integrum reſtitutio fuer. poſtulata. & ille notat Paulus Caſtrenſis: eam etiam Author ipſe aſſignat rationem, quia minores idcirco Curatores accipiunt, quia rebus ſuis ſufficere non valeant: l. prima. ff. de minoribus. Porro, quando minor matrimonio iungitur, tantum abeſt, vt ea ratio ceſſet, vt longè magis tunc locum habeat, cum certum ſit, eum tunc duplicatis curis, solicitudinibuſq́ue diſtringi. Ergo cùm Cura non finiatur per matrimonium, non rectè deſiderat minor vt Curator ſibi rationes reddat, cum id demum finito officio locum habeat: l. rationes, C. de adminiſtratione tutorum. l. niſi finita, §. finali, ff. de tutel. & rationibus diſtrahendis. & hactenus Ioannes Parladorius; & attento iure communi (vt dixi) Ego autem addiderim eidem, negari non poſſe, quin iura relata, non obſcurè ſignificent aſſumptum prædictum (vt ipſe obſeruat) verè tamen illud non probare ſpecifice ſiue in indiuiduo, atque directò; ſiue nullum ex iuribus præcitatis decidiſſe, aut decidere veniſſe id, de quo quærimus. Ex quo tamen ſic ſupponunt, & de minore curatorem habente matrimonio iam contracto, ſermonem inſtituunt, ſatis apertè innuere, Curatoris officium, per matrimonium contractum à minore, non deſinere. Idque maximè, cum inter modos à iure præfixos atque ſtatutos, quibus curatoris officium diſſoluitur, matrimonij contracti modus, ſiue caſus non inueniatur. Maxime etiam, cum alibi pro regula generali traditum fuerit, maſculos puberes, & fæminas viripotentes vſque ad vigeſimumquintum annum impletum Curatores accipere, etiam ſi rem ſuam benè gerant, vt in dicta leg. prima. ff. de minoribus. & in principio, & §. primo, Inſtitut. de curatoribus, vbi Pichardus ſic annotatuit numero ſecundo, & numeris ſequentibus, reſpondet ad textum, qui contrarium videtur probare, in §. item inuiti. Inſtitut. de curatoribus. Idque conſideraſſe, ac etiam expreſſim dubium propoſitum definiuiſſe textum, in dicta leg. prima, iuncta leg. ſecunda, ff. de minoribus. quem Parladorius non ſic expendit. Sed eum recte perpendit Ioannes Gutierrez, de tutelis, & curis, prima parte, capite vigeſimo, numero 34. in finali columna, folio mihi 228. vbi inquit, quod eſt textus expreſſis, qui hanc quæſtionem dirimit, in leg. prima in verſiculo, apparet, iuncta, l. ſecunda. ff. de minoribus. vbi ſic ſcribitur: Apparet minoribus annis 25. eum opem polliceri: nam poſt hoc tempus compleri virilem vigorem conſtat: & ideo hodie in hanc vſque ætatem adoleſcentes curatorum auxilio reguntur: nec ante rei ſuæ adminiſtratio eis committi debet, quamuis rem ſuam benè gerentibus, Et hactenus text. in leg. 1. ſequitur ſtatim l. 2. vbi in hunc modum Vlpianus: Nec per liberos ſuos rem ſuam maturiùs à curatoribus recipiant, quod enim legibus cauetur, vt ſinguli anni per ſingulos liberos remittantur. ad honores diuus Seuerus pertinere ait. non ad rem ſuam recipiendam. Sed & alium text, citat Ioannes ipſe Gutierrez, dicto cap. 20. dicto num. 34. in fine. quem expreſſiore, & clariorem eſſe dicit. in l. 3. C. de interdict. matrimon. inter pupillum & tutorem. vbi fuit datus curator ſocer nurui minori 25. annorum, poſt ſuſceptos liberos ex illo matrimonio: & inquit textus, matrimonium ritè contractum, non ex eo vitiari; ſed petendum alium curatorem loco ſoceri, qui rationem adminiſtrationis petere valeat. Deinde addiderim etiam, conſiderationem illam Parladorij ipſius, quod minor, quando matrimonio iungitur, tantum abeſt, vt curatoris habendi ratio ceſſet, vt longe magis tunc locum habeat, cum certum ſit, eum tunc duplicatis oneribus, ſolicitudinibuſq́ue diſtringi; & veram quidem, & concludentem eſſe. ac etiam de iure huius Regni poſt leges quaſcunque Règias, ſicut de iure communi militare in maſculo minorè, qui nupſit; ſecus verò in fœmina minore, quæ nupſit marito maiori, cùm ipſe ea onera. & ſolicitudines ſubiturus ſit, nec penes ipſam remaneant: Sicque, quando maſculus, 14. annorum maior, & 25. minor matrimonium contrahit, in viridi ſemper obſeruantia manſuram, omni iure inſpecto; nec curatoris officium finiri, ipſo maſculo minore matrimonium contrahente; vtpotè cum rationes omnes introductionis curatoris, fortius tunc. quàm antea militent, ob duplicata onera, quibus, & domeſticis ſumptibus ſatis conſulitur per alimentorùm præſtationem, ad quæ curator compellitur, ſiue veniam ætatis impetrando, per quem Cura finitur, & rationes à Curatore exigi valent; provt vtrumque rectè annotauit Parladorius in dicto cap. 12. & 13. & ſequutus eſt Ioannes Gutierrez de tutelis & curis, dicto capite vigeſimo, numero finali. In hoc igitur caſu, quando maſculus 25. annorum minor matrimonium contrahit, nunquam Senatus noſter Curatoris officium finiri, nec rationes exigi poſſe ante completum 25. annum, definiuit. Cum ipſe non valeat rebus ſuis ſufficere, vt in dicta lege prima, ff. de minoribus. ſcribitur, & maiora tunc onera, atque ſolicitudines ſubſint, quæ per mulierem ſuppleri, vel minul non valent, vtpotè cum fœminæ viris ſuis, maximè iudicio, & animo ſint longè inferiores, fragile ipſatum conſilium; vt per Matienzum, poſt Authores, in rubrica, titulo primo, num. 96. libro 5. nouæ collect. Regiæ. Sic ergo dubium excitatur nunc, atque in Senatu vertebatur, quando fœmina 25. annorum minor matrimonium contraxit, & maritum maiorem habens, Curatoris officium finiri, & rationes ſibi reddi, maritus ipſe contendit, quaſi tunc Curatoris officium ſatis ſuppleat idem maritus, qui cum maior 25. annorum ſit, à ratione ceſſante dictæ l. primæ, rebus ſuis conſulere, & ſufficere valeat: curaſque, & ſolicitudo mariti, non vxoris minoris 25. annorum futura ſit. Cæterum etiam in hoc caſu, hoc caſu, non modò de iure communi, ſed & de iure huius Regni, Curatoris officium non finiri, nec rationes exigi poſſe, nec reddi de re ante 25. annum, firmiter defendit Ioannes Parladorius, dicto capite duodecimo libri primi. Non enim diſtingui, an maſculus, an fœmina ſit. quæ rationes exigit, & non finiri officium curatoris contendit: id ipſum profitetur clarè ſentire Rodericum Suarez, & Gregorium Lopez, quos ibi citat, & conſtanter tuetur Ioannes Gutierrez, vt mox ſcribam. Contrarium vero poſt Didac. Perez, & Monterroſum defendit, & verius putat Azeuedus, in l. 8. titulo primo, libro 5. nouæ collect, Regiæ, ex num. 47. vſque ad numerum 50. qui etiam non diſtinguit inter maſculum, & fœminam, ſicque, etiam cum maſculus minor 25. annorum, matrimonium contrahit quod finiatur Curatoris officium, & rationes poſſe exigere à Curatore ſuo, ſuſtinet reſolutiuè, & ita in fortioribus terminis, quàm Senatus, cùm etiam in maſculo id aſſeuerauerit Adiicit tamen, quod nunquam in praxi poterit obtinere hæc opinio, quamuis ſaltem iure Regio attento verior ſit. Senatus autem ipſe Regius Hiſpalenſis, in caſ propoſito dictæ D. Hieronymæ Pachaco, cuius maritus, maior 25. annorum, & ætatis suæ, 30. apparuit, reddi rationes per Curatorem, & finiri officium eiuſdem definiuit. Qui etiam præ oculis, & maisma inconſideratione habuit, maritum ipſum induſtrioſum & diligentem ac solicitum circa rerum ſuarum adminiſtrationem ſemper extitiſſe, & rebus eiſdem familiaribus prudenter præfuiſſe. Sic etiam vxorem prædictam 25. annorum minorem, bona ſua omnia in dotem ei conſtituiſſe ſiue in omnibus bonis ſuis ſe dotaſſe; ac ideò eorum exactionem, & traditionem non retardandam, ne aliàs iure ſuo priuari videretur non ſine iniuria maritus, ſi rationum redditio & exactio ſtatim non fieret: cùm verum bonorum dotalium conſequentur dominium, ac iure ipſo dominus exiſtimetur, iuxta communem illam Doctorù ſententiam, de qua dilucidè à me actum eſt, in commentariis de vſufructu, cap. 4. ex n. 26. cum ſeq. aut ſaltem quando verum dominium penes vxorem remaneat, iuxta alteram communem quoque ſententiam ibidem adductam ex num. 35. cum ſeq. quodammodo dominus, ſiue dominium habere dicatur maritus conſtante matrimonio, propter commodum fructuum, & adminiſtrationem bonorum omnium dotalium, illi ex lege competentem; propter quam non domini, aliquando domini vocantur, vt ibidem, quoque obſeruaui. Meritò ergo petit maritus bonorum eorum omnium, quæ ſibi in dotem data fuere, rationes, & adminiſtrationem, aut quando in eis ſe non dotaſſet vxor, adminiſtrationem eandem, quam leges huius Regni omni caſu ei competere voluerunt, vt compertum, & certum eſt ex omnibus legibus Regiis, quæ in propoſito loquuntur. Iure igitur Regio attento videndum eſt, quæ magis probari debeat opinio, Parladorij ſcilicet, & aliorum, an Azeuedi (quam alij ſuſtinent) an vero ea, quæ à Senatu recepta fuit (vt dixi) & inter maſculum, & fœminam differentiam conſtituit, non quidem ex capite, ſed ex his rationibus, quas ſuprà adduxi; item ex legis cuiuſdam Partitæ clara deciſione, vt mox videbitur. Et maximè, ſi vxor minor 25. annorum in omnibus bonis ſuis ſe dotauerit (vt dicebam nunc) quo caſu contra Curatorem, & pro marito expendi poteſt ſingularis l. ex 29. titulo 11. partita quarta, ibi: E en tal razon como eſta, ſe entienda lo que dize el derecho, que la muger que mete ſu cuerpo en poder de ſu marido, que no le dene deſapoderar de la dote quel dio. Cùm autem Azeuedus ipſe profiteatur libenter, opinionem ſuam (quæ & Didaci Perez, & Monterroſi, & patris Ludouici Molinæ fuit) veriorem eſſe iure Regio attento, quicquied Parladorius contradixerit; neſcio equidem, quo pacto firmauerit, quod nunquam in praxi poterit obtinere: nam ſi vcrior eſt alterâ contrariâ Parladorij Eiuſdem, quare obtinere, & eam vincere non debebit? maximè, cùm non modo æqualem, ſed etiam maiorem Authorum numerum pro ſe habeat; ex quo duplici capite ſeruari, & vincere omnino debebit, iuxta ea, quæ ex aliis Authoribus latiùs adnotarunt Robertus Maranta, in disputatione decima, num. 38. & ſeq. Corſetus, in ſingulari 205. Ioannes Vincentius, Hondedeus, in conſilio 32. num. 71. lib. 1. Sfortia Oddi, in conſilio 98. numero 26. Fabius Turretus, in conſilio 81. numero 78. in finitos alios ſciens conſultoqſue prætereo. Parladorius itaque, rerum quotidianarum lib. 1. cap. 12. præcitatus ſupra, num. 5. refert inprimis Didaci Perez, in l. 3. tit. 11. lib. 4. ordinamenti antiqui, ſententiam, vbi exiſtimat Author illem, quantum ad ius Regium attinet, minoris matrimonium diſſoluere curatoris officium: Et dicit id probari in l. 6. titulo 17. partita 7. in verſiculo, e eſto es. Sed ipſe Parladorius putat, neque in illa l. Didaci Perez ſententiam probari, neque alioqui eam veram eſſe. illa enim (inquit) lex partitæ, non quidem eum ſenſum habet, in quem eam accipiendam exiſtimat Didac. Perez, ſed cſ dixiſſet, licere tutori filiam suam in matrimonio pupillo collocare, filio vero ſuo non poſſe curatorem pupillam in vxorem dare. Diuerſitatis rationem aſſignat, & eam quidem, non aliam, quam tradunt Gloſſa, & Doctores, in l. curatorem. C. de interd. matrimon. inter pupil. & tutor. non vero id vult inducere, quod ipſe Didac. contendit. quod ex eo apparet (ſubdit Parladorius, num. 7.) quod ſi eum ſenſum haberet lex illa, nequaquam conſtitueret diuerſitatem inter maſculum, & fœminam, quam conſtituit: quæ enim diuerſitatis ratio reddi poſſet, vt per matrimonium, cura finiatur in maſculo magis, quàm in fœmina? Quinimo tolerabilius id eſſet in fœmina, quàm in maſculo: quia nempe maritus curatoris officium ſuppleret; vt verba Parladorij tranſcribam: quæ (vt vides) diſtinctionem, atque definitionem Senatus quoad fœminà minor, quæ vito maiori nupſit, non mediocriter adiuuant, quamuis inductionem eiuſdem l. 6. partitæ, pro opinione Azeuedi non admittanta ſic & ipſimet legi reſpondit etiam alio modo ipſe Azeuedus, in dicta l. 8. titulo primo, libro quinto, numero 48. vſque ad verſ. mihi puncto iuris: quamuis ſtatim vrgere eam contendat, vt ibi videbis. Reſpondet etiam eidem l. 6. Ioannes Gutierrez, de tutelis, & curis, 1. p. cap. 20. num. 34. ex verſiculo nihilominus tamen: vltra quos ego addiderim, negari non poſſe, quin poſito, quòd l. ipſa partitæ, pro opinione affirmatiua, quod curatoris officium finiatur, minore matrimonium contrahente, non vrgeat; nec etiam pro contraria, quod non finiatur, non vrgeat, quicquid Parladorius, numero 9. cantauerit: qui & numero 11. adiicit, ſpecialia quædam in regum Curatoribus recepta, ad priuatos, & ad præſentem quæſtionem expendi non valere: verè tamen & ſi id concederetur ita, & ſine præiudicio veritatis concedatur, nihil inde ius, & fundamentum alterius partis eneruat. Quamuis etiam quod attinet ad minorem priuatum contrahentem matrimonium, id ipſum ſit certiſſimum, quoad fœminam vero minorem nubentem, aliter ſtatui, & communes Interpretum reſolutiones quoad Reginam ætate minorem, coadiuuare omnino Senatus deciſionem, atque diſtinctionem, non modo ex lege partitæ (quæ mox perpenditur) ſed etiam ex his apertè deducitur, quæ in articulo Reginæ minoris nubentis, Regis etiam, & an ei ſit dandus Curator; & quo anno, an ſcilicet vigeſimo, cura finiatur; latius ſcripſerunt Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 9. Aziles, in cap. prætorum, in proœmio, gloſſa, regimiento. Pelaez à Mieres, de maioratu, 4. p. quæſt. 58. Humada, in l. 3. tit. 15. partita 2. gloſſa 2. Azeuedus,. in l. prima, tit. 3. lib. 2. n. 8. Caldas Pereira, in l. ſi curatorem habens, verſic. hunc contractum feciſti, ex num. 45. vſque ad num. 48. Ioannes Gutierrez, de tutelis& curis, l.p. cap. 18. num. 26. & 27. qui concludit, Curam Regis in maſculo vſque ad vigeſimum annum completum durare; in fœmina autem, quouſque nupſerit; & iunge l. 3. titulo de las donaciones, lib. 5. nonæ collect. Regiæ. Reiecta igitur Didaci Perez opinione, Parladorius ipſe, num. 8. & 9. ex iure eodem Partitarum, ſententiam ſuam contrariam probari aſſerit, quod ſcilicet curatoris officium per matrimonium contractum à minore non deſinat, & eam eſſe l. 3. titulo 17. partita 6. diſpoſitionem vbi in finalibus verbis, in hunc modum ſcribitur: E ſobre todo dezimos, que el, marido non deue ſer dado por guardador de los bienes de ſe muger, que fueſſe menor de edad, porque ſoſpechamos, que la mugerpor amor que ha a ſu marido, non le demendaria enmienda del dario, o del menoſcabo que fueſſe en allos, e que ge lo perdonaria todo de ligero. E por ende deue pedir el marido al juez, que de dè a los bienes de ella otro guardador, que ſea ſin ſospecha. Verum enim verò, quamuis verum ſit, quod maritus etſi rebus vxoris ſuæ debeat affectionem, attamen curator ei creari non poteſt, l. maritus. C. qui dare tutores, &c.l. virum, C. de curator. furioſ. & dict. l. partitæ 3. Similiter, quòd maritus curator datus, excuſationem habet à cura vxoris ſuæ, licet ei ſe immiſceat, vt in §. iidem reſcripſirunt Inſtitut. de excuſat. tutor. ſcribitur: ita vt maritus non ſolum excuſari poſſit à Cura vxoris ſuæ minoris 25. annorum, ſed etiam eius curator eſſe non poſſit; licèt velit; vt ex eiſdem iuribus ſimul iunctis rectè annotauit Gregorius Lopez ibidem, & Ioannes Gutierrez, de tutelis, & curis, prima parte, capite vigeſimo, numero 30. & 31. folio 226. & capite 21. num. 31. quamuis inquam ita ſit, & verba relata dictæ l. partitæ, ſic ſcripta, non inde aliquid concludenter ex ea deducitur, quod ſententiam Parladorij, probet expreſſim, aut Senatus definitioni refragetur. Non enim ex hoc, quod l. eadem 3. partitæ, prohibuerit, maritum non eſſe curatorem vxoris, prohibere quoque videtur, ſiue excludit, quod non poſſit vxor nupta, à curatore ſuo rationem adminiſtrationis exigere, & officium eius finitum, contendere, Nam & qui à tutoris poteſtate exiit, inuitus compelli non poteſt curatorem recipere, in principio, & in §. primo, Inſtitut. de curator. ſed ſi adhuc vxor voluerit curatorem habere, maritus ipſe curator eſſe non poterit, ſed alium nominare debebit: & ita procedit l. ipſa 3. partitæ, quæ licèr Curam marito prohibeat tanquam curatori, non tamen adminiſtrationem, quæ eidem competit ex lege tanquam marito, vt notum eſt; & in commentariis de vſufructu, dicto cap. 4. numero. 35. & ſeq. adnotaui, vt ſuprà ſcripſi. Et ita explicat legem illam Azeuedus, in dicta l. 8. titulo primo, libro 5. num. 49. & ſecundum hæc, non probat lex ipſa opinionem Parladorij, quicquid Author is contendat conſtanter. Provt etiam contendit, & Parladorium ſequitur, atque contrarietatem dictæ l. 3. in fine, tit. 17. partita 6. & dictæ l. 5. titulo 7. partita 7. ponderat Ioannes Gutierrez, de tutelis, & curis, 1. p. cap. 20. num. 34. per totum. vbi improbat opinionem Didaci Perez, & inquit, quod de iure, nullo modo minor per contractum matrimonij liberatur à cura, ſed quidem mulieri carenti curatore, debet peti à marito, vt detur curator ſine ſuſpicione, ex dicta l. 3. partitæ: & quod nullo iure cauetur, quod per contractum matrimonij liberatur minor à cura ſibi prouiſa ante 25. annum, Fatetur tamen, ſæpè ſe vidiſſe, curatores ipſos rationem reddere minoribus, quimatrimonium contraxere ante ætatem legitimam, & maritis earum, hoc autem ſponte fit, & plerumque cum ſecuritate indemnitatis; non verò coacti curatores hoc faciunt, nec poſſent inuiti ad id compelli in contradictorio iudicio. Et hactenus Ioannes Gutierrez, qui (vt ſuperius dixi) præcipuum fundamentum facit in l. 1. & 2. ff. de minoribus, & in l. 3. C. de interd. matrim. inter pup. & tutor. Ego tamen ſemper arbitror, Senatus definitionem, atque diſtinctionem admittendam, iuxta deciſiones, & intentionem legum huius Regni, & preſſam l. partitæ, conſtitutionem, & inde eorum iurium fundamentum ceſſare, cum attentis legibus eiſdem Regiis, iuris communis, quoad fœminam minorem attinet nuptam, deciſio ſeruari non debeat. Deinde, & eodem iure communi attento, textum in dicta l. prima, & 2. ff. de minoribus. mirè facere pro prima illa parte diſtinctionis, videlicet quod maſculo minore 25. annorum contrahente matrimonium, curatoris officium non finiatur, ſed vſque ad 25. annum completum perduret, vt ſuprà dixi, tunc enim in viridi remanet obſeruantia ratio illa d.l. primæ in fine: nec quicquam vrgere contra ſecundam partem, vt ſcilicet aliud dicendum fit, quando fœmina minore 25. annorum nupta, & maritum maiorem habente, contendit ipſa adminiſtrationem marito competere, & curatorem renuit habere; id namque eo textu non agitur, nec excludit; immò ratio finalis eius ceſſat. cùm maritus rebus ſuis ſufficiat. Non enim excludit text. in dicta l. 3. C. de interd. mat. inter pup. & tutor. nam etſi ita contigerit eo in textu, & mulier ſi velit, poſſit curatorem habere, provt ibi ſocer datus nurui, curator fuit, nec ipſa contradixit; non tamen inde ſequitur, non poſſe curatorem non habere, ſiue præcisè habituram, nam etſi poſſit, ſt velit, curatorem habere, nec ei inuitæ curator auferatur, volente tamen ipſa, curatoris officium finiri, ſuperiùs dicta ſuadent, Suadet etiam Didaci Perez, poſt Seguram, & Monterroſum opinio contraria, qui aſſerunt indiſtinctè, minore matrimonium contrahente (ſiue maſculus, ſiue fœmina, ille ſit) curatoris officium finiri, & eos ſequitur Azeuedus (vt dixi) in dicta l. 8. tit. 1. lib. 5. ex numero 47. vſque ad num. 50. dicens, hanc opinionem veriorem eſſe, ſaltem iure Regio attento, licèt difficulter ipſa obtineret in praxi. Sequitur etiam pater Ludouicus Molina, tom. 1. de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſputatione 221. columna 1368. in verſic. item maritus: vbi multum ad propoſitum noſtrum, & in comprobationem decisionis Senatus, inquit in hunc modum: Item maritus curator eſſe non poteſt propriæ vxoris, &c. vt ibi comprobat. Hæc tamen hodie locum non habent in hoc, & Caſtellæ Regno: tum, quia vxores manent per matrimonium emancipatæ, atque ſui iuris, vt curatore non indigeant; tum etiam, quoniam quando in vtroque Regno contrahunt, contractu arrharum, & dotis; maritus habet adminiſtrationem omnium vniuerſim bonorum vtriuſque coniugis: & quando in hoc Regno contrahunt, contractu medietatis; omnia vniuerſim bona efficiuntur communia, & ſolus maritus eſt adminiſtrator. Ecce vbi aſſerit indiſtinctè hic Author adminiſtrationem ſtatim competere marito, & amplius mulieres nuptas non indigere curatore. Id quod expreſſim probare videtur l. Regia 3. titul. 15. partita 3. ibi; faſta que ſea caſada: dum dicitur, quod ſi in Regno ſuccedit filia fœmina ob defectum maſculi, debet habere curatorem, vſquedum matrimonium contrahat, quaſi tunc per contractum matrimonij exeat ab hac curatoria poteſtate, cum dictio illa, faſta, ſit excluſiua caſus contrarij, provt recte eam expendit Azeuedus, in dicta l. 8. num. 49. in principio. Cui ego addiderim, verè negari non poſſe, quin ea l. . 3. caſum præſentem decidat ſpeciſicè; nam ſi in ſucceſſione Regni, quod eſt aliarum ſucceſſionum caput, & ad cuius ſimilitudinem ſucceſſiones aliæ deferuntur, vt ſuo loco, & capit. 19. lib. 3. adnotaui; res ita ſtatuitur, ac de marito Regis cura, & adminiſtratione, adeo lex confidit, vt alterius cuiuſvis, eiiam curatoris curam, & adminiſtrationem excludat, nec amplius curatorem admittat, dicit enim, faſta que ſea caſada. Cur etiam id ipſum, immò fortiori ratione ſtatui non debebit, quacunque aliæ fœmina minore nupta, vt ſcilicet non ita ardua, nec difficilis, ac modis omnibus leuior, quam Regni adminiſtratio eſt, marito concedatur, & cura eadem, faſta que ſea caſada, duntaxat durare debeat. Nec valet aliqua diſcriminis ratio, quæ congura ſit, aſſignari, cum vtroque caſu verum ſit, fœminam nuptam, & confidentia illa de marito Reginæ habita circa arduam admodum Regni adminiſtrationem, vt ſtatim cura finiatur; fortius etiam in adminiſtratione, adeo inferiori, & leuiori cenſeri debeat habita, quod negari non poteſt. Denique, ſi per benedictiones nuptiales matrimonij eximitur filius de iure huius Regni à poteſtate paterna, quæ naturalis, & fortior, quàm tutoris, aut curatoris eſt, iuxta l. 47. Tauri, quæ eſt l. 8. titulo 1. lib. 5. nouæ collect. Regiæ: & ſtatim conſequitur bonorum omnium ſuorum adminiſtrationem, & vſumfructum, vt l. 48. Tauri, quæ eſt l. 9. titul. 1. lib. 5. cur & à poteſtate curatoris non liberabitur quoad effectum prædictum, ac bonorum adminiſtrationem conſequi non debet, quam patri ipſi per matrimonium filij lex aufert, quamuis de eo circa filios, magis quam de curatore, aut alio quolibet adminiſtratore confidat. Aut cur etiam adminiſtratio bonorum vxoris minoris, marito 25. annorum maiori denegabitur, quæ lege aliqua expreſſim non reperitur ſublata, quamuis nominandi curatorem detur facultas, & conceſſa eſt lege alia generali, quæ bonorum dotalium adminiſtrationem marito concedit, vt ſuprà dicebam. Et quamius non ita ſtrictè rationem ſuperiorem expendit Azeuedus, in d.l. 8. titul. 1. numer. 49. lib. 5. & eo non relato Muñoz de Eſcobar, in loco referendo ſtatim, num. 25. qui addit vltra Azeuedum, quod tutor, & curator loco patris habetur, l. interdum. §. qui tutelam. ff. de furtis: tenent Speculator, & Socinus, ibi relati. Igitur ſi patria poteſtas ex legibus huius Regni per matrimonium filij finitur, quando magis curator finiectur, cum æquiparatorum eadem ſit ratio, & per conſequens eadem debeat eſſe diſpoſitio, l. illud. ff. ad l. Aquiliam, & ita curatoris officium finiri, tenuit etiam Gaſpar Boëtius, in tractatu de inope debitore, cap. 4. numero 4. cuius, & ſequacium opinio confirmatur quoque ex his, quæ de iure Saxonico quoad deciſionem text. in d.l. maritus, C. qui dare tutor, vel curator. adnotarunt Zobel. & Franciſc. Romanus, Fachs Renhar. & alij, quos in ipſa l. maritus, fol. mihi 219. Sebaſtianus Næuius commemorauit. Sed & confirmatur Senatus Regij Hiſpalenſis deciſio ex his, quæ ſcripſit, atque obſeruata reliquit in propoſito noſtro Franciſcus Muños de Eſcobar, in commentariis, de ratiociniis, cap. 6. ex numero 17. folio 20. vſque ad numer. 32. quò loci cum articulum hactenus agitatum diſcuteret ex profeſſo, & contrarias Interpretum ſententias recenſuiſſet, fundamentaq́ue earum commemoraſſet (ſed nihil ex his attigit, quæ nouiter hoc capite adnotaui, vt ibi videbis) eius videtur fuiſſe reſolutiuè opinionis, quòd in maſculo minore 25. annorum, regulariter ſeruetur Parladorij, & ſequacium opinio, vt ſcilicet minore matrimonium contrahente non finiatur curatoris officium; idque maximè, ſi minor diues eſſet, & opulentum patrimonium haberet, vt dicto cap. 6. ex numer. 17. vſque ad numerum 29. in fine, adnotauit: & pro hac parte adducit rationes, & fundamenta ex numero 17. vſque ad numerum 25. In praxi tamen aſſerit receptum in Pinciana Cancellaria, vt ſi minor pauper, agricola, ſiue alius, qui dietim laborat, vel negotiatur, petat vt bona ſua à curatore ſibi tradantur, vt ipſe illa adminiſtrare, colere, & negotiari poſſit; ei tradantur, præſtita priùs fideiuſſione, quod ea integra, & illibata conſeruabit, donec ad 25. annum peruenerit. Quod eſſe ſatis congruum, & iuri conſentaneum ipſe oſtendit, & iuridice fundat, atque reſpondet ad text. in d.l. 1. ff. de minoribus (vt ibi videbitur) & quidem in hoc primo caſu Sanatus Regij Hiſpalenſis deciſioni conuenit omninò, eius autem limitationem, & præſtantiſſimi, atque præclariſſimi Regij Senatus Pinciani obſeruantiam, ſequeretur Hiſpalenſis libertiſſimè, ſi caſus ſimilis fuiſſet allatus, & fideiuſſio huiuſmodi præſtaretur, ſicque Senatus illius praxim probaret omnino, etenim æqua eſt & iuridica. Et apud ipſum iuridicè quoque ſententia Parladorij præualet communiter in maſculo minore viginti quinque annorum; Licèt aliquando ex circunſtantiis, aliter dicto Senatu iudicatum aſſerat ipſe Eſcobar, ante numerum 26. in verſic. & certe hæc ſententia. Circunſtantiæ namque tales occurrere poſſunt, quæ Indicum animum adducere valeant, ac debeant, vt ab ea ſententia recedatur quandoque. Sicque ex variis cauſis, & circunſtantiis, variè quoque aliquando definiuit rem hanc Senatus ipſe Pincianus rectiſſimè, vt variè definiuiſſe, ex verbis eiuſdem Authoris deprehendimus: qui in hoc caſu primo maſculi minoris, accedit ſententiæ, & definitioni Regij Hiſpalenſis Senatus. In ſecundo verò, fœminæ ſcilicet minoris nuptæ, id ipſum quod Senatus agnoſcit ( ſed nunquam maſculi, & fœminæ differentiam tradit ſpecificè ( nam cùm præmiſerit pro reſolutione præfati articuli, ex Iudicis arbitrio totum hoc pendere, qui pro rei, & viciſſitudinis qualitate perpendet, rectè, ratio à curatoris ante 23. annum exigatur; inquit ſub numero 25. quod ſi fœmina minor copulata eſſet viro diligenti, & induſtrio, ac circa rem familiarem ſolicito, non deberet Iudex dubitare, quin quod ratio propriæ curæ, & vxoris, illi redderetur, præciperet; maximè vbi patrimonium eſſet ita tenue, quod ex redditu illius, & induſtria, ac labore mariti vix familia alimentari poſſet; multæ enim ex hoc moleſtiæ, & vexationes poſſent euitari, vt. eſt decimæ ſolutio, & lites quæ ſuper alimẽtis excitari ſolunt, ac rurſus veniæ ætatis difficultatẽ, & expenſam minores euitarent. Ecce vbi Senatus noſtri definitio approbatur expreſſim, & dictio illa maximè ad eum modum rectè adiicitur; nam & ſi patrimonium non eſſet tenue, ſed amplum, ita ſtatui debere, provt ſtatuit Senatus, ſi vir diligens ac induſtrius & ſolicitus eſſet, rationes omnes ſuprà adductæ, & dictæ l. 3. partitæ verba ſuadent. Et de his hactenus. Si autem minor acceperit curatorem, interim quod matrimonium contraxerit, vel vſque ad certum tempus, & non plus; quid iuris debeat ſtatui, & an tunc veniam euitet? Vide eundem Muñoz de Eſcobar, dicto cap. 6. n. 32. & ſeqq. Infertur autem ex ſuperiùs dictis in propoſito ar{ Senatus Regij Hispalenſis deciſio. }ticulo, vtrum minore matrimonium contrahente, curatoris officium finiatur; Senatum eundem Regium Hiſpalenſem rectiſſimè in alia cauſa Chriſtophori de Aguileta, Catharinæ de Rutia mariti, definiuiſſe, curatorem ſtatim compelli ad quantitatem Catharinæ ipſi à quodam ſuo conſanguineo pro dote relictam, quam curator iam exegerat, & ab hærede teſtatoris recuperauerat, ſtatim dicto Chriſtophoro marito reddendam, nec tempus finitæ curæ, aut rationem reddendarum expectandum. Nam cùm Catharina, & maritus de iure contendere poſſent, curatoris officium eſſe finitum, matrimonio ab ea, quæ minor erat, ſed maritum ætate 25. annorum maiorem habebat, contracto, & vniuerſi patrimonij rationes ſibi reddi, & reliquum ſolui; quanto magis legatum ſibi pro dote relictum, ſtatim iure exigebant. Id quod deducitur concludenter ex reſolutionibus præcedentibus, & Senatus noſter iuridicè & rectè decidit in dicta cauſa, & poſſe maritum via executiua quantitatem legatam à curatore recuperare, ſtatuit. Atque id ipſum in terminis reſoluit Franciſcus Muñoz de Eſcobar, in commentariis de ratiociniis, capite vigeſimo primo, num. 32. folio 127. qui fuiſſe ita pronuntiatum in Cancellaria Pinciana, teſtatur. Ipſe autem exiſtimat procedere, vbi conſtitiſſet, quod tutor, vel curator tale legatum ad dotem adultæ conſtituendam recuperaſſer. Si enim verum eſt (inquit Eſcobar) quod curator poteſt compelli, vt conſtituat dotem ſuæ adultæ, vt in l. ſi curatores, C. de adminiſtrat. tutorum. l. 9. titulo 11. partita 4. & iam dos ab aliquo extraneo fuit conſtituta, & curator confitetur, eam ad hunc effectum relictam fuiſſe; ſolum reſtat, vt ſummariè tradatur adultæ, vel eius marito, cùm dos haveatur loco alimentorum, quæ breui & ſummario iudicio præſtantur, l. ſi quis à liberis, §. ſi vel parens, ff. de liberis agnoſcendis. In quo equidem præfatum Authorem non ſequor, ſed Senatus noſtri definitionem admitto indiſtinctè. Nam ſi adulta 25. annorum minor, quæ viro maiori, & induſtrioſo, atque de rebus ſuis diligenti, & ſolicito nupſit, ſtatim rationes ſibi reddi, & curam finitam contendere poteſt (vt deciſione præcedenti obſeruaui, atque ipſe Author agnouit, vt ibidem adnotaui) ſi etiam legatum pro dote relictum fuit, vt relictum fuiſſe pro dote Catharinæ è conſanguineo proponimus, & ipſe Eſcobar propoſuit num. trigeſimo ſecundo, Fatendum erit indiſtinctè, poſſe maritum illud via executiua exigere, nec vim eſſe faciendam in eo, quod curator tale legatum ad dotem adultæ conſtituendam recuperſſet; nam etſi ſimpliciter recuperauerit, ex quo pro dote relictum eſt, etiam matrimonio contracto, ſtatim exigi poteſt. Dos namque ſtatim conſiſtit, & in dominium, aut in adminiſtrationem mariti tranſit, vt ſuprà probaui. Nec tempus, aut ætas 25. annorum expectatur pro eo, quod ita relictum eſt; ſicuti in legato pro dote, aut pro dotanda puella relicto, ſcripſerunt Paulus Caſtrenſis in conſilio 308. dubio 2. libro primo. Alexander, in conſilio 146. numero 6. libro 6. Albanus, in conſilio 52. num. 2. Palacios Rubios, in repetitione cap. per veſtras. de donation. inter. notabili 3. §. 12. n. 8. Baldus Nouellus, in tractatu de dote, 5. p. num. 12. Petrus Surdus, in conſ. 393. n. 50. lib. 3. Simon de Prætis, de interpret. vltim. voluntatum, lib. 4. interpretat. 1. ſolut. 12. num. 45. Quod ſi curator ſolutioni non contradiceret, ſed in executione aduerſus maritum petentem pro dote relictum, oppoſuiſſet, quod maiorem quantitatem minor ſibi debet, eo quod plus pro adulta expendit, quam ex ſuo patrimonio recepiſſet: credit tunc ipſe Eſcobar, faciendam fore redditionem rationum quæ breui & ſummario iudicio ſit; & ſi conſtituiſſet, aliquid ex pecunia pro dote relicta conſumptum fuiſſe pro neceſſitatibus minoris, pro tanto minus redditionem faciendam fore: aliàs quod abſurdum eſſetm, quod minor ea tandiu indotata eſſet, quamdiu lis ſuper rationibus agitaretur. Et quod ita fuit pronuntiatum in Pinciana Regia Cancellaria. Quod tamen non crederem aliter procedere poſſe, quam ſi in termino oppoſitionis de eo conſtaret apertiſſimè, & liquidiſſimè, aliàs namque propter incertum, & illiquidum executio retardari non deberet, cum frequenter curatores ſic ſoleant fraudulenter opponere, quos tamen rationibus redditis, debitores eſſe maiorum quantitatum apparet. Id quod de iure procedit, & Socini ſenioris placitis ( vt alia prætermittam) conuenit, quem ipſe Author citat dicto cap. vige ſimo primo, numero 3. & 4. quò loci inquit, quod adminiſtrator, qui opponit de expenſis, vel aliis partitis illiquid is, quid incertum proponit, ſed ratione incerti executio eius, quod eſt certum, non retardatur: l. ſtatu liber rationum. ff. de ſtatuliberis, l. reſiduum, C. de diſtract. pign. igitur ſtatim, quod de acceptis per adminiſtrationem conſtiterit, nullo alio expectato, pro iliis partitis liquidis executio fieri poterit. Et citat Socinum, in conſil. 24. columna 11. libro 1. & in conſil. 256. columna 3. lib. 2. vbi dicit, quod executio liquidi contra tutorem, non retardatur propter illiquidum, ab eo oppoſitum. Et latius comprobat ipſe Eſcobar, n. 5. & ſeqq. CAPVT XXIX. Pro teſtamento ſuſtinendo, & diſpoſitione qualibet vltima conſeruanda, quemadmodum coniectura ſumi, atque interpretatio fieri debeat regulariter: & quàm verum ſit, ſiue qualiter, & quãdo locum obtineat vulgatum adeo & aſſiduum illud Interpretum omnium axioma, ex l. ſi pars, ff. de inofficioſo teſtamento, deductum, vt per manus tradatur quotidie; teſtamento fauendum, & pro eo pronuntiandum in dubio, quod exornatur, atque illuſtratur. Denique, an teſtamentum intelligatur reuocatum, & reuocari valeat per ſolam verbalem reuocationem, ſi teſtator coram legitimo numero teſtium dixerit, ſe nolle valere teſtamentum, antea conditum, nec cauſam expreſſerit; idque maximè, attenta noua deciſione l. primæ, titul. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, vbi Bartoli, & Baldi ſententiæ contrariæ proferuntur, & Regij Hiſpalenſis Senatus in ipſo articulo, & in caſu ex facto occurrenti deciſio proponitur. Ac denique agitur, an ita, vel alio quouis modo reuocato teſtamento, legata auferantur, vel maneant. SVMMARIVM. -  1 Præſumptionem validitatis actus ſcilicet teſtamenti, ſuperare omnes alias præſumptiones, ſiue cæteris potiorem, & efficaciorem, atque potentiorem eſſe. -  2 In teſtamentis, & vltimis voluntatibus, coniecturam eam ſumi, atque interpretationem fieri debere, per quam teſtamenti, & dispoſitionis conſeruationi magis prospiciatur, ac pro illo pronuntiandum in dubio. -  3 Teſtatoris dispoſitio in dubio ita interpretari debet, vt potius valeat, & ſuſtineatur, quàm quod ſubuertatur, vt latiùs capite ſequenti adnotatur. Et ideo reiicitur illa interpretatio, quæ eſt in perniciem teſtamenti. -  4 Pro teſtamentis, & dispoſitionibus vltimis ſuſtinendis, verba non ſolum impropriè, ſed etiam inpropriiſſimè eſſe accipienda. -  5 Teſtamento in dubio fauendum eſſe, etiam in detrimentum filij exhæredati, vt loquitur text. in l. ſi pars, ff. de inofficioſo teſtamento, quæ numeris præcedentibus exornatur latiſſimè. -  6 Legis, ſi pars, ff. de inofficioſo teſtamento, deciſio accipienda, quando iudices ſunt numero pares; ſecus verò ſi maior pars aduerſus teſtamentum ſenſerit. -  7 Et idem, ſi maior Doctorum numerus, quia communis opinio præualet. -  8 A præſumptione, & interpretatione illa, quod teſtamento in dubio ſit ſemper fauendum, recedi, ſi contrariæ extent coniecturæ. -  9 Nec vllam eſſe pro teſtamento tam efficacem præſumptionem, quæ tolli, & conuelli non poſſit contrariâ coniecturâ. -  10 Pro validitate teſtamenti non præſumi, quando repugnat præſumptio oriens à natura teſtamenti, & dispoſitionis. -  11 Pro teſtamento non præſumi, quando manifeſte apparet, teſtamentum non habere ea, quæ à iure requiruntur. -  12 Et idem eſſe, quando teſtamentum non habuit ſuam formam; nam tunc non interpretatur, vt valeat, ex quo deficit forma. -  13 Pro validatate teſtamenti non præſumi, quando repugnat præſumpta mens diſponentis, quæ omnino offenderetur, ſi ſumeretur interpretatio validitatis diſpoſitionis teſtamentariæ. -  14 Vel cum verſamur in odioſis. -  15 Aut teſtamentum, & dispoſitio teſtatoris eſt facta in fraudem legis. -  16 Et cum perplexa adeo eſt teſtatoris voluntas, vt ſciri, & cognoſci non poſſit, quid teſtator diſponere voluerit. -  17 Teſtamentum ſecundum in dubio non debet ſuſtineri, vt prius tollatur. -  18 Teſtamentum præſumi inualidum, quando ſi præſumeretur validum, inſurgeret magna inæqualitas inter liberos teſtatoris. -  19 Teſtamenta duo diuerſi tenoris ſi appareant, & dubitetur, quod eorum prius factum fuerit, neutram ſuſtinetur. -  20 Teſtamentum non ſuſtineri, ſi appareat, teſtatorem pœnituiſſe prioris voluntatis, & voluiſſe decedere inteſtatum; quod declaratur. -  21 Teſtamentum, an reuocatum cenſeri debeat, ſi teſtator coram ſufficienti numero teſtium dixerit, ſe nolle expreſſerit, quia vult decedere inteſtatus. Et ſic an per ſolam verbalem reuocationem quoad inſtitutionem, & cætera tollatur, cum reuocatio ipſa non ſit ſolemnis. Vbi Bartoli, & Baldi contrariæ omnino ſententiæ proferunter. Et Bladi ſententia magis probatur. Atque de iure huius Regni, poſt deciſionem l. primæ, titulo 4. libro quinto, nouæ collect. Regiæ quod præciſa, & vera ratione ſeruari debeat, adnotatur. -  22 Senatus etiam Regij Hispalenſis, in eo articulo, definitio, ſeu deciſio proponitur. PRo dilucida, atque diſtincta huiuſce Ca[*]pitis explicatione obſeruandum, & conſtituendum erit primo loco, præſumptionem validitatis actus, ſcilicet teſtamenti, ſuperare omnes alias præſumptiones, ſiue cæteris potiorem, & efficaciorem, atque potentiorem eſſe ficuti latiùs probatur, cap. ſequenti, & per Decium, in cap. quoniam Abbas, num. 16. de officio delegati: & in conſilio 344. Pariſium, in conſilio 80. num. 51. lib. 3. Rolandum, in conſilio 61. num. 27. lib. 3. Chepalum, in consilio 294. num. 45. lib. 2. Hippolytum Riminaldum, in conſilio 275. num. 16. lib. 3. & in conſilio 809. num. 54.[*] lib. 7. quem vide vſque ad num. 60. Ludouicus Cafanate, in conſilio 15. num. 15. & ſequentibus, & ſtatim referentur alij quamplures: ac id tpſum latius comprobatur, & exornatur cap. ſequentibus, vt dixi. Sic ſane in teſtamentis & vltimis voluntatibus, coniecturam eam ſumi, atque interpretationem fieri debere, per quam teſtamenti, & diſpoſitionis conſeruationi ma[*]gis proſpiciatur, ac pro illa pronuntiandum in dubio, vt ſuſtineatur, quomodocunque poſſibile ſit; & ideo reiiciatur illa interpretatio, quæ eſt in perniciem teſtamenti, vt potius valeat & ſuſtineatur, quàm quòd ſubuertatur, per text. in. l. ſi pars, in principio, ff. de inofficio teſtament. & in cap. vltimo, de ſentent. & re iud. l. cancellauerat, in fine ff. de his quæ in teſtam. delentur. l. Titia cum teſtamento, §. primo, ff. de legatis ſecundo, l. Mæuius, in principi. eodem titulo. l. vltima, C. de poſthum. hæred. inſtit. l. quis hæredem, in fine. C. de inſtitut, & ſubſtitut. l. cum antiquitas, in principio, C. de teſtamentis, adnotarunt vnanimiter, & pro teſtamentis, & diſpoſitionibus vltimis ſustinendis, ver[*]ba non ſolum impropriè, ſed etiam impropriſſimè eſſe accipiend; ſcripſerunt, & permultis exornarunt ſuperiora, & deciſionem dictæ l. ſi pars, poſt ordinarios, & alios Authores, Oldraldus, in conſilio 102. num. 3. Romanus, in l. hac conſultiſſima, num. 10. in fine. C. qui teſtamenta facere poſſunt, & in conſilio 179. num. 22. Fulgoſ. Alexander, Decius, Iaſon, Baldus, Cumanus, Aretinus, Corneus, Ruinus, & Signorolus, cum quibus Cardinalis Mantica (qui rem hanc dilucidè exornat, & cæteris latiùs explicat) lib. 2. titulo vltimo per totum. vbi vide omninò. Curtius iunior, Socinus iunior, iaſon, Decius, Neuizanus, Alexand. Abbas, Berous, Craueta, Pariſius, & alij, cum quibus Ioſeph. Maſcardus, de probationibus, tomo 3. concluſione 1354. num. 2. Alciatus, de præſumption. regula prima, præſumptione 40. qui etiam latè in propoſito: Hieronymus Gabriel, in conſilio 109. numero 3. Ioannes Cephalus, in conſilio 138. num. 11. & 14. cum ſequentibus lib. 1. Rolandus, in conſilio 81. numero 42. libro primo. Tiberius Decianus, in conſilio 53. num. 1. lib. 1. Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de hæred. inſtit. num. 157. &158. folio mihi 102. Mieres in initio ſecundæ partis, de maioratu, num. 3. Simon de Prætis, de interpretation vltimarum voluntatum, libro 2. interpretat. 2. dubitatione primæ, ſolutione 5. ex num. 1. vſque ad numerum 12. folio 213. eleganter Menochius, in conſilio 224. num. 23. lib. 3. latius libro 4. præſumptione 10. ex numero 6. cum ſequentibus, vbi vide omnino. Ludouic. Zuntus, in reſponſo pro vxore, ex num. 1065. cum ſed. Petrus Magdalenus de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 3. numero 39. & 40. folio. 32. Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 15. num. 33. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, libro 3. cap. 7. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 39. num. 64. & in conſilio 84. num. 12. & ſed. lib. 1. & in conſilio 236. numero 61. lib. 3. & in conſil. 610. num. 24. & ſeq. & num 67. lib. 6. & in conſil. 598. in fine, libro 5. & in conſil. 809. num. 54. & ſeq. lib. 7. petrus Surdus, in conſil. 113. num. 28. lib. 1. & in conſil. 414. numero 20. lib. 3. & in conſil. 414. num. 30. lib. 3. Rota deciſione 125. num. 9. in prima parte, in nouiſſimis. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 69. num. 63. & ſeq. lib. 2. Andreas Fachineus, in conſil. 8. ex numero 1. lib. 8. Intrigliolus, deciſione 33. numero 9. Ludouicus Caſſanate, in conſil. 10. num. 43. 57. & 129. & ſeq. & in conſil. 15. num. 15. & 36. Hadrianus Gilmanus, lib. 1. rerum iudicatarum Germaniæ, deciſione 7. num. 26. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera T. concluſione 89. & 90. fol. 59. & littera V. concluſione 99. & concluſione 110. folio 546. & notaui ſuprà, cap. 23. numero 18. denique conueniunt Authores illi, qui cap ſequenti commemorantur, Et quamuis eius, & iſtius capitis, vna & eadem videtur materia, cum vtroque agatur de coniectura, atque interpretatione pro actus, ſcilicet teſtamenti validitate, commodiùs tamen, & diſtinctiùs res hæc explanabitur, ſi (prout fit) capita hæc duo ſepararentur, & diſtinguantur. Idq́ue vel eo magis, quod cap ſequenti, de interpretatione, & coniectura generali, vt potius valeat, & ſuſtineatur, quàm pereat actus, hic autem de aſſumpto illo dictæ l. ſi pars, ſermo inſtituatur, quòd ſcilicet in dubio, teſtamento fauendum ſit, & pro eo pronuntiandum. Quod vſque adeò locum obtinet, vt procedat[*] etiam in detrimentum filij exhæredati, ſicque contra liberos, vt lex ipſa loquitur, & verba illa probant, In dubio recipiendam eſſe ſententiam illorum Iudicum, qui pro teſtamento pronuntiauerunt, & ibidem expreſſim annotauit Baldus, in dubio fauendum eſſe magis teſtamento, quàm filio exhæredato. Et probatur etiam in. l. ſi ita facta, ff. de iniuſto rupto, & ex aliis confirmat Mantice, lib. 2. dicto titulo vltimo, num. 8. Menochius, qui rationem illius legis aſſignat, lib. 4. dicta præſumpt. 10. num. 11. &12. & vide num. 13. & tribus ſeqq. vbi dixit, deciſionem dictæ l. ſi pars. Recipiendam eſſe, quando Iudices ſunt[*] numero pares; ſecùs verò ſi maior pars aduerſus teſtamentum ſenſit: ſicuti probat text. in cap. vltimo, de ſententia & re iudicata. Tunc namq́ue (inquit) ſequendam eſſe maioris partis ſententiam. Similiter, quod cùm maior numerus Doctorum ſtat aduerſus[*] teſtamentum, ſequenda eſt communis ſententia, ſicuti multi alij Authores ibi relati probarunt: & poſt alios Mantica etiam, lib. 2. dicto titulo vltimo, numero 9. & 10. & hoc caſu receditur ab illius legis[*] deciſione. Sic & à præſumptione, & interpretatione illa, quod teſtamento in dubio ſit ſemper fauendum, & pro illo pronuntiandum (quæ colligitur etiam ex coniectura voluntatis teſtatoris, l. ſi ita ſcriptum, in principio, ff. de liber. & poſthum.) receditur, ſi aliæ, aut contrariæ extent coniecturæ, vt docuit Bartolus, in l. etſi pepercerit, num. 10. ff. de libert. & poſthum. quem ſequuntur alij Authores relati à Ioanne Sadoletto, in l. hæc verba, num. 3. ff. de legatis primo. qui dixerunt, nullam tam efficacem[*] pro teſtamento extare præſumptionem, quæ tolli, & conuelli non poſſit contrariâ coniecturâ. Id quod Menochius etiam animaduertit lib. 4. dicta præſumptione 10. num. 16. in fine. Et comprobatur manifeſtè ex his quæ cap. præcedentibus adnotauimus. Coniecturæ autem quamplures ex Interpretibus noſtris colligi valent, ſed illas omnes acutè & plenè congeſſit Menochius, dicta præſumptione 10. ex numero 17. vſque in finem præſumptionis, ad quem, & Manticam in loco relato confugiendum erit omninò. Prima coniectura eſt, quando repugnat præſum[*]ptio oriens à natura teſtamenti, & diſpoſitionis, prout exemplum afferens, poſt alios obſeruat Menochius, dicto num. 17. Secunda eſt coniectura,[*] quando manifeſtè apparet, teſtamentum non habere ea, quæ à iure requiruntur; nam tunc pro teſtamento non præſumitur, nec etiam pro validitate actus. Debuit enim ſcire teſtator, leges habere locum in ſuo teſtamento, l. nemo poteſt, ff. de legatis primo. Et proptereà ſibi ipſi adſcribere debet teſtamenti vitium, & inualiditatem, cum legis diſpoſitionem non obſeruauerit: quæ omnia latius comprobat Menochius, eadem præſumptione 10. num. 18. & tribus ſeqq. & vide num. 22. Vbi idem eſſe dicit,[*] quando teſtamentum non habet ſuam formam, nam tunc interpretatur, vt valeat, ex quo deficit forma: Et hæc eſt tertia coniectura, cui conuenit Franciſcus Mantica, lib. 2. dicto titulovltimo, num. 13. vbi dixit, reſtringendam eſſe deciſionem dictæ l. ſi pars.[*] quotieſcunque teſtatori poteſt culpa imputari, veluti ſi debitas ſolemnitates non obſeruauerit, vt colligitur ex l. vltima, C. de poſthum. hæred. inſtit. Quarta coniectura eſt, quando repugnat præſumpta mens diſponentis, quæ omninò offenderetur, ſi ſumeretur interpretatio validitatis diſpoſitionis teſtamenti, vt obſeruat idem Menochius, & alia in comprobationem adducit, eadem præſumptione 10. lib. 4. numero. 23. 24. & 25. & lib. 6. præſumpt. 4. vbi etiam[*] latè in propoſito. Quinta eſt coniectura; quando verſamur in odioſis, nam tunc in dubio non ſumitur interpretatio odioſis validitate teſtamenti, & diſpoſitionis: de quo exempla adducit, & latiùs comprobat Menochius ipſe, dicta præſumptione 10. ex numero 26. vſque ad numerum 31. Sexta eſt coniectu[*]ra, quando teſtamentum, & diſpoſitio eſt facta in fraudem legis, tunc enim pro validitate ipſius interpretatio non ſumitur, l. qui teſtamento, ff. de probationibus. Et declarat Menochius, vbi ſuprà numero 31. Septima coniectura eſt, quando adeò perplexa eſt teſtatoris voluntas, vt ſciri, & cognoſci[*] non poſſit, quid teſtator diſponere voluerit; hoc ſanè caſu præſumptio, & interpretatio ſumitur, vt corruat illa diſpoſitio, l. ſi Titius, ff. de condition. inſtitution. Mantica, lib. 2. dicto titulo vltimo, numero 12. Menochius, qui dilucidè magis declarat, & perplexitatis exempla adducit, dicta præſumptione 10. num. 33. & 34. vbi, & num. 32. alias duas coniecturas tradit: & conuenit Mantica, dicto titulo vltimo, num. 16. dum dixit, deciſionem dictæ l. ſi pars, debere reſtringi, vt procedat, quando teſtator decederet inteſtatus, ſi illud teſtamentum, de quo agitur, non valeat; aliud eſt, ſi inteſtatus non decedat, veluti ſi prius fecerit aliud teſtamentum, & dubitatur an per poſterius ruptum videatur, nam in[*] dubio ſecundum teſtamentum non debet ſuſtineri, vt prius tollatur: & ideò multò facilius ſuſtinetur, teſtamentum, quando aliud non præcedit, quàm ſi aliud præcedat: Ita Alexander, in conſil. 4. num. 14. & 15. in fine, lib. 7. Craueta, in conſil. 143. num. 15. Vltima coniectura eſt, ex ſententia Menochij, poſt Corneum, & Crauetam, ibi relatos, dicta præſumptione 10. num. 35. quando præſumendo, validam eſſe teſtatoris voluntatem, & diſpoſitionem, inſurgeret magna inæqualitas inter teſtatoris filios; hoc[*] ſanè caſu ſumenda eſt potius præſumptio, diſpoſitionem eſſe inualidam, atque ita ſuſtineri non poſſe, & hactenus Menochius. Cæterùm Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. dicto titulo vltimo, ex num. 17. cum ſeq. duas alias coniecturas recenſet, ſiue duobus aliis modis reſtringendam putat deciſionem dictæ l. ſi pars, ff. de inofficioſo teſtamento. Ac[*] primùm equidem cum duo facta ſint teſtamenta diuerſi tenoris, & dubitetur, vtrum eorum prius factum fuerit; nam hoc in caſu neutrum teſtamentum ſuſtinetur, argumento l. duo ſunt Titij, ff. de teſtament. tutela, l. ſi ita fuerit, ff. de rebus dubiis, l. 1. §. primo, & ibi Bartolus, num. 1. ff. de bonorum poſſeſſione ſecundum tabulas. Et tenuerunt Authores quamplures ibi relati, qui etiam tractarunt, quid iuris in caſu propoſito, ſi in aliquo eorum teſtamentorum inſtituti ſint venienttes ab inteſtato, qui aliàs ſucceſſuri eſſent. Secundò inquit Mantica ipſe, numero 18. reſtringendam prædictam concluſionem,[*] vt teſtamentum debeat ſuſtineri, niſi appareat, teſtatorem pœnituiſſe prioris voluntatis, & voluiſſe decedere inteſtatum, l. prima, §. penultimo, ff. ſi tabul. teſtamen. nullæ ex tab. l. omnium teſtamentorum, cod. teſtamentis. Et hoc certo certius profitetur, quando teſtator poſtea coram legitimo numero teſtium reuocat teſtamentum, & cauſam exprimit, quia vult decedere inteſtatus, nam per hoc tacitè videtur inſtituere legitimos hæredes venientes ab inteſtato, quorum aditione ademptio hæreditatis confirmatur. Et id ipſum tenent Authores permulti, quos Mantica ipſe refert dicto num. 18. & Matienzus, in lege prima, tit. 4. lib. 5. gloſſa 10. num. 7. Et in hoc vnanimiter conueniunt omnes Interpretes, quatenus ſtatuunt, quod quando quis coram legitimo numero teſtium reuocauit eius teſtamentum, & dixit; quod volebat decedere inteſtatus, teſtamentum eſt reuocatumm, & valet diſpoſitio, ratione prædicta, quia teſtator videtur inſtituere venientes ab inteſtato. Ita etiam, & magis indubitanter, quando reuocauit teſtamentum, & dixit, quod ſuccedant veninentes ab inteſtato; quia hoc caſu erit ſine dubio hæreditas adempta. Ita ſanè duobus in his caſibus vnanimiter omnes conueniunt (vt nunc dicebam) & tenuerunt Antonius Gomezius, petrus de Peralta, Matienzus, & omnes referendi infrà, Bartolus, Baldus, Alexander, Didacus Couarruuias, Iulius Clarus, & alij multi, cum quibus ita ſpecificè duas concluſiones conficit Vincentius de Frachis, deciſione 287. num. 2. & 3. Michaël Graſſus, receptarum ſentent. §. teſtamentum, quæſt. 84. num. 5. Sylueſter Aldobrandinus, qui infinitos refert, in conſilio 2. numero ſeptimo, Petrus Surdus, in conſilio 320. numero 10. lib. 3. Dubium autem in eo verſatur, an ſcilicet teſta[*]mentum reuocatum cenſeri debeat, ſi teſtator coram ſufficienti numero teſtium dixerit ſimpliciter, ſe nolle valere teſtamentum, antea conditum, nec cauſam expreſſerit, quia vult decedere ab inteſtato, aut vult, quod ſuccedeant venientes ab inteſtato? Et quidem Bartolus, in l. ſi iure, columna prima, numero 3. Apertè concludit, teſtamentum non eſſe reuocatum, nec ſufficere reuocationem prædictam ſimpliciter factam, niſi decennium effluxerit, aut ſecundum teſtamentum perfectè conſummatum interuenerit; idq́ue per tex. in l. ſancimus, C. de teſta{ De hac quæſtione vide latè & ſubtiliter per Ant. Fabr. de error. pragmat. deca. 39. errore 6. per totum, fol. 725. }mentis: & in §. ex eo autem ſolum. Inſtitut. quibus modis teſtamenta infirmentur, & in l. militis codicillis, §. veteranus, ff. de militari teſtament. & in l. hæredes palam, §. ſi quid poſt, ff. de teſtament. & in l. prima, ff. de iniuſto rupto, & in l. prima, §. ſi hæres, ff. ſt tabul. teſtament. nullæ, extabunt: prout hæc omina iura ponderat Antonius Gomezius, & iure communi attento Bartolum ſequitur, in dicta lege tertia Tauri, num. 102. Menchaca, de ſucceſſion. reſolut. lib. 1. §. 9. à num. 7. vſque ad §. 13. & §. primo, num. 13. Bartolum etiam ſequuti fuere, Decius, Alexander, Ruinus, Socinus vterq́ue, Natta, Ioannes Dilectus, Ancharanus, Cumanus, Riminaldus ſenior, & Didacus Couarruuias, quos refereunt (ſed ipſi duo contrarium tenent, vt ſtatím dicetur) Cardinalis Mantica, lib. 2. dicto titulo vltimo, num. 19. in principio, Michaël Graſſus, §. teſtamentum, quæſtione 84. num. 2. in principio. Probarunt etiam Bartoli doctrinam Iaſon, Guid. Pap. Guil. Benedict. & Caſtrenſis, cum quibus Vincent. de Franchis, deciſ. 287. num. 1. Petrus de Peralta, in l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 50. ad finem, in verſiculo, illud autem in dubium non venit. Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 17. ex num. 21. Petrus Surdus in conſilio 320. num. 11. lib. 3. Sylueſter Aldobrandinus, in conſil. 2. num. 1. & quinque ſequent. lib. 1. & eodem iure communi inſpecto ſequitur quoque Bartolum Ioannes Matienzus, in lege prima, tit. 4. lib. 5. gloſſa 10. num. 5. qui citat multos, & Antonij Gomezij limitationes ad terminos iuris noſtri Regij reducit. Ioannes Cephalus, in conſil. 83. num. 7. libro 1. Cardinalis Thuſcus, tomo 8. littera T. concluſione 153. num 8. folio 141. & íj omnes vltrá iura præallegata, eâ adducuntur atque excitantur ratione communiter, quod quando in voluntate reuocatoria nullus eſt inſtitutus hæres à teſtator, nec vocati ſunt venientes ab inteſtato, ſed ſimpliciter eſt loquutus teſtator, talis reuocatio remanet nulla, quia non poteſt confirmari aditione alicuius, l. ſi nemo, ff. de teſtamentaria tutela, l. ſed ſi conditioni, §. finali, ff. de haered. inſtit. non enim poteſt primum teſtamentum reuocari per præſentem diſpoſitionem, niſi talis ſit, vt contingere poſſit, aliquem ex ea hærdem eſſe poſſe, l. cum in ſecundo, ff. de iniuſto reputo, l. pater filio, ff. de haered. inſtitut. per Alexand. qui hanc opinionem pluribus rationibus, & authoritatibus confirmat, in conſil. 159. numero 5. lib. 7. & in conſilio 30. numero 2. & 6. libro tertio, Sylueſt. Aldobrandinum, dicto conſilio 2. numero 6. Cæterum contrariam ſententiam in eodem articulo firmiter tenet Baldus, in dicta l. ſancimus, numero 2. C. de teſtamentis, qui (vt dicit) mouetur ratione naturali: in quam etiam Salicetus ibidem, ſub num. 3. magis inclinat, & expreſsè Imola, in l. ſi ita ſcriptum, §. regula, num. 5. ff. de haered. inſtit. & Baldum ſequuntur Andreas Barbatia, Petrus de Beſſu. Guido Papa, Angelus Aretinus, Raphaël Cumanus, & Socinus iunior, cum quibus conſtanter Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. dicto titulo vltimo, num. 19. in verſiculo, ſed contrariam ſententiam: & numero 20. & 21. Michael Graſſus, receptarum ſententiarum, §. teſtamentum, quæſt. 84. num. 2. ad ſinem, qui adiiciunt opinionem hanc veriorem eſſe, quoniam fi teſtator voluit teſtamentum non valere, & ita expreſsè dixit, tacitè per quandam conſequentiam neceſſariam intelligitur velle inteſtatus decedere, & legitimos hæredes vocare ab inteſtato, l. conficiuntur, §. primo. ff. de iure codicillorum. Et iniquum, atque abſurdum eſſet, contra teſtatoris expreſſam voluntatem, teſtamentum eius velle ſuſtinere. Quæ equidem ratio, etiam iure communi attento, valde concludit, præſertim cum contrariam firmiter non tenuerit Bartolus, ſed hæſitando loquatur, vt patet, dum dicit, Ego dicerem ſic, ſalua veritate. Cùm etiam ſundamentis omnibus, & rationibus, pro opinione Bartoli adductis, ſatisfieri, ac reſponderi congruè valeat, prout reſpondent, & contraria diſſoluunt Ioannes de Imola, in dicto §. regula, num. 5. Andreas Barbatia, in conſil. 60. in ſecunda dubitatione, ſub numero ſeptimo, vſque ad finem, volumine ſecundo. Socinus iunior, in conſilio 145. numero 9. & ſeq. libro 2. & Mantica, dicto num. 19. Sed de iure huius Regni, ac poſt nouam deciſionem legis primæ, titulo quarto, libro quinto, nonæ collect. Regiæ, certior redditus Baldi opinio: nec ipſo iure Regio attento, Bartoli opinio ſuſtineri poterit, vtpotè cùm ex deciſione dictæ l. primæ, ceſſat omnino motiuum illud præcipuum, quod quando in voluntate reuocatoria nullus eſt inſtitutus hæres à teſtatore, nec vocati ſunt venientes ab inteſtato, renocatio remanet nulla, quia non potcſt confirmari aditione alicuius: nam poſt legem ipſam primam, hæredis inſtitutio non requiritur ad validitatem teſtamenti, quæ caput erat teſtamenti de iure communi, & ſic cum vltimum teſtamentum valeat abſque hæredis inſtitutione, nimirum ſi teſtamentum primum infirmetur, ſi teſtator dixerit ſe nolle illud valere, etſi venientes ab inteſtato non vocauerit, vel non dixerit, ſe velle decedere inteſtatum, modò quoad numerum teſtium, coram quibus reuocatio fit, ſeruetur ſolemnitas dictæ l. primæ: & ita terminis obſeruarunt Antonius Gomezius, in dicta lege tertia Tauri, numero 104. & ibidem Burgos Salon de Paze, numero 842. D. Antonius Meneſius de Padilla, in l. eam quam, numero 110. C. de fideicommiſſis. Ioannes Matienzus, in dicta lege prima, titulo quarto, gloſſa 10. numero ſexto. D. Spino, in ſpeculo teſtament. gloſſa rubricæ, parte ſecunda, numero 27. in verſiculo, hinc etiam deducitur folio 27. qui tamen gloſſa 20. de reuocatione teſtamenti. numero 48. & duobus ſequentibus, nec abſolute dubium propoſitum explicat, nec Bartoli, & Baldi contrarietatem relatam proponit. Antonius Pichardus, in dicto §. ex eo autem ſolum. Inſtitut. quibus mod. teſtament. infirmentur, numero finali, qui iure Regio attento eandem videtur probare opinionem, quatenus ad Matienzum, in dicto loco, ſe refert: qui etiam retulit Gregorium Lopez, & Didac. Couarru. pro ipſa opinione, & rectè concludit, quod ſi ex communi Interpretum ſententia, quando quis reuocauit ſuũ teſtamentum, ſiue dixit ſe nolle illud valere, quia volebat ſuccedere hæredes ab inteſtato, id ſufficiebat, vt teſtamentum reuocatũ cenſeretur, quamuis hæredis iuſtitutio defuiſſet; quia dicendo, quod valebat decedere inteſtatus, videbatur ſucceſſores ab inteſtato inſtituere; ergo poſt deciſionem ipſam Regiam, qua teſtamentum valebat absque hæredis inſtitutione, & diſpoſita adimplentur, in reliquis vero ſucceſſores ab intestato admittuntur, quia per teſtatorem ipſum inſtituti videbantur; non modo æquali, ſed & fortiori ratione id ipſum dici debebit, vt per dictum Authorem. Cui ego addiderim, rationem quoque illam ſententiæ Bartoli, quod ſi nullus eſt hæres inſtitutus, non poteſt confirmari diſpoſitio aditione alicuius, de iure ipſo Regio, & poſt deciſionem dictæ legis primæ ceſſare; ceſſare quoque omnino ex eo, quod per ſucceſſores ipſos legitimos ab inteſtato adiri poſſit, ac debeat hæreditas præcisè, ex ſententia quamplurium, vel cauſatiuè ex concordia aliorum, vt ſententias contrarias concordat, & cumulat Azeuedus, in ipſa prima, titulo 4. libro 5. num. 120. quæſtione 13. vbi citat Antonium Gomezium, Peraltam, Couarruu. Padillam, Burg. de Pace, Matienzum, & alios: & num. 136. & 137. Addiderim etiam, & vltra omnes relatos ſuprà, ex alio etiam reſolutionem communem Scriptorum huius Regni comprobari, quod de iure communi teſtamentum licèt non reuocetur, quando teſtator ſimpliciter reuocat, vel dicit, quod non vult illud valere, ſuſtinetur tamen reuocatio quoad legata, & fideicommiſſa, vt infrà dicetur, & ex aliis Authoribus Petrus Surdus obſeruauit, in conſilio 320. numero 11. libro 3. Ergo attenta deciſione dictæ legis Regiæ primæ, ſuſtineri debet quoad inſtitutionem, ſicut quoad legata, cum nec inſtitutio hæredis requiratur, nec maior fauor vni, quàm alteri diſpoſitioni tribuatur, ſed ſimpliciter ſtatuatur, valere diſpoſita, etſi nullus hæres ſit inſtitutus; ſicque ratio illa reuocationis legatorum de iure communi, vniformiter in ipſa inſtitutione militat de iure Regio. Et de his hactenus; ex quibus dilucidè conſtabit, Senatum Regium Hiſpalenſem in cauſa Didaci de{ Hiſpalenſis Regij Senatus deciſio. } Montes Doca, & fratrum eius, hæredum ab inteſtato legitimorum Franciſci de Montes Doca; contra Didacum de Birues, Iuridicè, & rectè diffiniuiſſe, teſtamentum dicti Franciſci ſuſtineri non debere, ſed reuocatum intelligi, & manere cum effectu: ex quo Franciſcus ipſe coram multis teſtibus dixit, ſe nolle valere teſtamentum à ſe conditum: idque etſi nullam cauſam expreſſerit, nec ſe velle decedere inteſtatum, ſpecificè declarauerit: ſicque vniuerſam eiuſdem hæreditatem hæredibus præfatis ab inteſtato applicatam de iure. Id autem ex ſuperiùs dictis comprobatur dilucidè. Ac primum etiam attento iure communi, ex doctrina Baldi, in dicta l. ſancinus, num. 2. C. de teſtam. quam ſequuntur Authores omnes illi relati ſuprà numer. 21. in verſic. cæterum contrariam. Secundò comprobatur ex his rationibus, quas Andr. Barbat. Socinus iunior, & Cardinalis Franciſcus Mantica, eodem loco præcitati, pro Baldo ipſo contra Bartol. ponderarunt, quæ ideo hoc loco non tranſcribuntur: quoniam ibidem abundè traduntur. Tertiò, quoniam ſi verum eſt, teſtamentum reuocatum cenſeri, ſi teſtator cauſam expreſſerit, quia vult decedere inteſtatus; quaſi ex hoc tacitè videatur inſtituere legitimos hæredes ab inteſtato, l. ſi quis ita hæredes inſtituatur, ff. de hæred. inſtit. idipſum dici debebit, quando teſtamentum ſimpliciter reuocatur, etſi cauſa non exprimatur, ex quo id neceſſariò ſequitur, cum alius hæres non inſtituatur, nec teſtamentum aliud conficiatur, & maximè inter vulgares homines, qui neſciunt dicere cauſam, vel an cauſam dicere oporteat; ignorant; & quando factum eſt teſtamentum nuncupatiuum, vt ex Socino, & Barbatia optimè perpendit Cardinalis Mantica, libro 2. dicto titulo vltimo, numero 19. in verſic. hoc amplius, & reſpectu eorundem venientium ab inteſtato, qui hodie litigant; nam eo ipſo quod teſtamentum præcedens fuit reuocatum, perinde habentur ex legis diſpoſitione, ac ſi hæredes inſtituti fuiſſent iuxta text. in l. ſi quis cum teſtamentum, in principio, & in §. primo, ff. de iure codicillorum, & ea, quæ diuerſas aliorum ſententias cumulans, latiùs explanauit Iacobus Menochius, libro 4. præſumptione 27. Rurſus & quartò facit, negari non poſſe, ſi verum amamus, & Bartoli, & ſequacium fundamenta maturè perpendimus, quin etiam in terminis iuris communis nullum pro ſententia ipſa Bartoli adducatur fundamentum, cui verè, & concludenter reſponderi non valeat: ſic Bartoli ratione, & fundamenta diſſoluunt Andr. Barbatia, Ioann. de Imola, & Socinus, iunior, relati ſuprà, numero 21. Cardinalis Mantica, libro 2. dicto titulo vltimo, numero 19. ad finem, & numero 20. & 21. vbi ſuo ordine reſpondet omnibus illis iuribus, quæ in contrarium ponderari ſolent; ac maximè text. in §. ex eo autem ſolùm, Inſtitut. quibus modis teſtamen. infirment. & in l. milites codicillis, §. veteranus, ff. de militari teſtament. & in l. ſancimus, C. de teſtamen. & in l. ſed etſi in conditione, §. vltimo, ff. de hæred. inſtit. & ita pro opinione Bartoli nihil firmum adducitur. Pro Baldi autem doctrina fortiter adſtringit id quod dicitur communiter, & alio cap. ſuprà late exornatum eſt, voluntatem teſtantis non ſolum expreſſam, ſed etiam tacitam totum facere, l. ex facto, §. rerum autem Italicarum, ff. de hæredib. inſti. l. prima, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, cum vulgatis; & legem non verbis, ſed voluntatibus fauere defunctorum, §. noſtra. Inſtitut. de legatis. Et ideo magis redditur inutilis diſpoſitio teſtatoris, quàm quod aliquid contra voluntatem eius admittatur, l. verbis ciuilibus, ff. de vul. & pup. ſubſtitut. & ibi notant Caſtrenſis, numero 4. & Alexander, numero tertio, & Aretinus, in tertio, notabili, dicens, hoc ſemper memoria retinendum, & Iaſon, numero 6. & Zazius, numero 7. Si ergo manifeſte apparet, teſtatorem à priori teſtamento voluiſſe recedere, certè abſurdum, & irrrationabile eſt (inquit Mantica libro ſecundo, dicto titulo vltimo, numero 22.) teſtamentum ſuſtineri contra voluntatem teſtatoris explicatam coram legitimo numero teſtium; cum nullius magis interſit, quàm ipſius teſtatoris, tale teſtamentum, quod expreſsè reuocauit, non obſeruari, argumento, l. diuus, ff. de militari teſtamento, & §. plane, Inſtitut, eod. titulo, nam magis tolerabile eſt, inteſtatum decedere teſtatorem, quàm teſtamentum contra eius voluntarem suſtineri, cum teſtamentum non poſſit dici, neque intelligi ſine voluntate, l. 1. ff. de teſtamen. in princip. Inſtitut. eodem tit. Quintò etiam facit, nam poſito quod de iure communi controuerſus fuerit articulus propter Bartoli, & Baldi contrarietatem prædictam) vt ſupra vidimus) tamen attento iure Regio, & poſt deciſionem dictæ l. primæ, titulo 4. libro 5. nouæ collect. Regiæ abſque dubio Baldi ſententia obtinebit, vtpote cum ceſſet ratio illa præcipua, quâ Bartolus, & ſequaces eius excitabantur; & venientes ab inteſtato ita ex lege ipſa vocati cenſeantur, & hæreditatem adire valeant, ac ſi inſtituti fuiſſent ſpecificè: cum etiam lex ipſa Regia prima, non ſolum procedat in voluntate defuncti diſpoſitiua, ſed etiam in reuocatoria, abſque alia diſpoſitiua, vt in caſu præſenti: quoniam eadem militat ratio, ex quo hæredis inſtitutio neceſſaria non eſt, & venientes ab inteſtato adire valeant, vt nunc dicebam, & vtrumque comprobaui ſuprà, num. 21. columna vltimæ, Authores omnes huius Regni commemoraui. Sextò denique & vltimò facit, non modò tempore illo vltimo præfatum Franciſcum coram tot teſtibus dixiſſe, ſe nolle valere teſtamentum à ſe conditum, ſicque reuocaſſe illud, & prioris voluntatis pœnituiſſe; verùm etiam diuerſis quoque vicibus ante id tempus protuliſſe verba quamplurima, quibus inſtitutum hæredem in eo teſtamento, non ſucceſſurum, nec teſtamentum ipſum effectum habiturum, ſignificauit expreſſim: & cùm voluntas teſtatoris manifeſterur non ſolum ex expreſſa reuocatione, ſed etiam ex his, quæ dixit ante teſtamentum, iuxta Gloſſam, in l. cum proponebatur, ff. de legatis ſecundo, Bartolum, in l. ſi quis in fundi, in principio, ff. de legatis primo, Angelum, in l. fideicommiſſis, §. penultimo, circa finem, ff. de vſuris, Afflictis, deciſione 44. numero 28. Ioannem Cephalum, in conſilio 144. numero 29. libro primo, Ludouicum Molinam, de Hispanorum primogeniis, libro primo, cap. 5. numero 40. Peregrinum, in conſilio 35. numero 4. libro 3. Hippolyt. Riminaldum, in conſilio 158. numero 4. & 29. libro 2. Burgos de Paz, in conſilio 27. numero 7. & 24. Maſcardum, de probationibus, concluſione 1046. Petrum Surdum, in conſilio 414. numero 56. & 64. libro 3. & deciſion. 54. numero 6. vbi multùm ad propoſitum inquit, quod id procedit, etiamſi verba non ſint prolata in forma teſtandi, & citat Angelum, Simonem de Prætis, & alios; immo eundem teſtatorem bis dixiſſe, ſe reuocaturum dictum teſtamentum, & inſtituturum eoſdem ab inteſtato venientes, qui litigãt, aſſerunt teſtes nonnulli, vt ex actis apparet proceſsûs. Et quamuis ex ſola ea allocutione, & verborum prolatione inter viuos, non poſſint dici ipſi inſtituti, ex quo teſtamentum aliud conditum eſt, nec eorum inſtitutio facta, iuxta text. in l. Pamphilo, §. propoſitum, ff. de legatis tertio: & ea quæ cumulauit Azeuedus, in l. prima, titulo 4. lib. 5. numero 79. & 80. voluntas tamen datur ſatis intelligi, non modò ex actu ipſo reuocationis, ſed etiam ex præcedentibus, quæ ita enixa, & geminata certiorem, & validiorem voluntatem oſtendunt, vt vulgatum eſt; & exornatur, atque comprobatur infrà alio capite, & per Menchacam de ſucceſſionum creatione, primæ partis, §. tertio, numero 13. per totum, Mieres de maioratu, prima parte, quæſtione 22. ex numero 13. Marcabrunum in conſilio 75. num. 56. & ſequentibu, Petrum Surdum, in conſilio 60. numero 7. & in conſilio 73. numero 64. libro primo, & in conſilio 179. numero 18. libro ſecundo, Borgninum Caualcanum, deciſione 5. numero 27. & 80. parte tertia. Et inde ex eo quoque durum, & iniquum eſſet, contra voluntatem toties manifeſtatam, teſtamentum ſuſtineri, iuxta rationem illam Franciſci Manicæ ſuprà adductam, Et quemadmodum, quando quis reuocat teſtamentum antea factum, & inquit, quod vult quòd ſuccedant venientes ab inteſtato, abſque dubio etiam in terminis iuris communis reuocatur teſtamentum. Vel ſi dicat, ſe velle ab inteſtato decedere; vt ex multis Authoribus obſeruaui ſupra numero 20. & pet Vincentium der Franchis, dicta deciſione 278. numero 2. & 3. Aldobrandinum, in conſilio 2. numero 7. Idipſum in caſu præſenti dicendum eſſet, cum vltra reuocationem teſtamenti, ea cauſa non expreſſa, iam antea bis dixiſſet, ſe velle, quod ſuccederent venientes ab inteſtato, quamuis id non repetierit tempore dictæ reuocationis ſolemnis: & ſic antea expreſſa cauſa id valeat efficere. Et per hæc apparet, teſtamentum prius, iuridicè, & rectè declaratum irritum, & inane à Senatu, & hæreditatem vniuerſalem hæredibus prædictis ab inteſtato applicatam. Apparet etiam, non modò quoad inſtitutionem,{ Regij Hiſpalenſis Senatus in eodem propoſito altera deciſio. } ſed etiam quoad legata reuocatum intelligi dictum teſtamentum, ſicque legatarij cuiuſdam petitionem Senatum metipſum non admiſiſſe de iure, ſiue dictos hæredes ab inteſtato abſoluiſſe iuridicè. Id autem dilucidè, & melius quàm hactenus fuerit, ex ſequentibus comprobari, atque corroborari poterit. Ac primum equidem ex ſententia Antonij Gomezij, Burgos Sal. de Paze, Ioannis Matienzi, Gregorij Lopezij, & D. Spino, quos commemoraui ſupra hoc eod. cap. cap. num. 21. ante finem, ij namque pro certo ſuppontunt, attenta deciſione dictæ l. Regiæ primæ, titul. 4. lib. 5. in propoſito caſu, quando quis dixit coram ſufficienti numero teſtium, ſe nolle valere ſuum teſtamentum, etiamſi cauſam non expreſſerit, teſtamentum reuocari quoad omnia, ita vt nihil ex ipſo in viridi remaneat obſeruantia, nec firmitatem obtineat. Secundò, quoniam Baldu, & ſequaces eius, in totum teſtamentum reuocatum intelligi, atque infirmari, ſpecificè aſſerunt, nec vnquam legata, aut fideicommiſſa conſeruant, vel aliud diſpoſitum, tametſi cauſa non exprimatur, vt ſuprà vidimus. Ex deciſione autem eiuſdem legis Regiæ primæ, quamuis teſtamentum valeat, etſi nullus hæres inſtitutus fuerit, vel inſtitutus adire noluerit; in caſu tamen propoſito, ac indiſtinctè & abſoluè reuocato teſtamento, legata ipſa non conſeruantur, ſicut nec aliquouis caſu contra voluntatem teſtatoris conſeruari, lex eadem prima intendit. Sic ſanè poſt ipſam legem Regiam primam, quod teſtamentum irritum ſit quoad inſtitutionem, & quoad legata, expreſſim annotauit D. Antonius Meneſ. de Padilla, in dicta l. eam quam, C. de fideicommiſſis, numero 110. quid præpoſterè & malè contrarium per tranſitum, & re non rectè perpenſa dixerit D. Spino, in ſpeculo, gloſſa rubricæ, parte 2. numero 27. qui pro ſe citat Antonium Gomezium, in l. 3. Tauri, numero 104. qui tamen id non dicit, ſed pro certo innuit contrarium: & Padillam, qui (vt vides) ſpecificè & rectiùs contrarium tuetur. Tertiò etiam comprobatur ex eo, quod regulariter, reuocato teſtamento, non ſolum cenſetur reuocata inſtitutio hæredis, ſed etiam reuocantur legata, & fideicommiſſa, & quæcunque ibi diſpoſita fuere, vt probatur in l. 3. §. penultimo, vbi Gloſſa, in verſic. ſcriptus, ff. ſi cui pluſquam per leg. Falcidiam, & in l. hæredes palam, § ſi quid poſt, in verb omnia, ff. de teſtamentis, Curtius iunior, in conſilio 163. numero 15. vbi inquit, quod renocato primo teſtamento, cenſentur reuocata omnia contenta in eo, niſi fuerint expreſsè repetita, l. ſi iure, ff. de legatis tertio, §. ſed & ſi quis priore, Inſtitut. quibus modis teſtament. infirment. Petrus Surdus, in conſilio 169. numero 6. & 7. libro 2. vbi exornat, & inquit poſt alios Authores, eſſe ſpeciale in codicillis, vt relicta in primo, non cenſeantur adempta in ſecundo. Et inde infert, quod reuocato teſtamento, in quo confeſſio continetur, ipſa quoque confeſſio in eo facta cenſetur reuocata provt ibi comprobat: & in conſilio 320. libro 3. vbi etiam, quod codicilli poſteriores non tollunt primos, niſi ſint inuicem contrarij: quia tunc poſterior ſuſtinetur, ſublato priore, l. 3. C. de codicillis, quinimo codicillus, in quo legatum in alio codicillo relictum, reperitur adéptum, videtur poſterior, & fortitur effectum, etiamſi non appareat, quis prior fuerit, vt ibi latius comprobat ipſe Surdus: & num. 4. & 8. obſeruat, quod legatum factum in teſtamento, reuocari poteſt in codicillis. Cardinalis Mantica, de coniect. vltim. volunt. libro 2. titul. 1. ex numero 36. cum ſequentibus, qui etiam exornat, teſtamento reuocato, omnia in eo ſcripta intelligi reuocata, nec cenſeri in ſecundo repetita, tamerſi idem fuerit hæres inſtitutus, niſi expreſsè fiat repetitio: & citat Caſtrenſem dicentem, quod facto nouo teſtamento, & mutato vno legato, quod ſcriptum fuerat in priore teſtamento, alia legata ibidem deſcripta, firma non permanent, niſi in ſpecie, vel ſaltem in genere confirmentur, & ſequitur Natta ibidem relatus; qui hoc intelligit, niſi appareat ex coniecturis, teſtatorem non in totum voluiſſe reuocare teſtamentum, ſed reformare, vt per eum, & per Cephalum, in conſilio 73. & in conſilio 74. libro primo, vbi vide omnino, & notanter atque vtiliter, quid ſit teſtamentum reſormare, & vtrùm tollere teſtamentum, & reformare, ſit idem, & an teſtamentum reformatum, deſinat eſſe in totum: immo & in forioribus terminis, quod teſtamentum primum, quamuis non reuocetur per ſecundum minus ſolemne quoad inſtitutionem, quod reuocatur quoad legata, & fideicommiſſa; probauit Ioannes Crotus, in l. conuincti, numero 65. ff. de legatis 3. & ſequutus eſt Surdus, d. conſ. 320. numero 12. libro 3. ſicq́ue in caſu propoſito, & per Senatum deciſo, facilius legati, quam inſtitutionis, & aliorum admitti debuit reuoctio, vt legatarius prædictus excluderetur. Quarto denique & vltimo comprobatur ſententia ipſa, & deciſio Senatus ex his, quæ etiam deficiente dictæ legis Regiæ primæ, titulo 4. libro 5. deciſione, ſcripta reliquerunt in propriis terminis Bartolus, & Baldus, in l. milites, §. veteranus, ff. de militari teſtament. Albericus, & Alexander, in l. ſancimus, C. de teſtamentis, Ioannes de Imola, in l. ſi ita, §. regula, ff. de liber. & poſthum. Caſtrenſis, in d.l. haeredes palam, §. primo, ff. de teſtament. Berous, affirmans neminem quod hoc contradicere, in conſil. 4. numero 8. libro ſecundo, videlicet, quod ex ſententia Bartoli, & ſequacium, quamuis teſtamentum non reuocatur, quando teſtator ſimpliciter reuocat, vel dicit, quod non vult illud valere, niſi aliud faciat teſtamentum, vel proteſtetur velle ſe inteſtatum decedere; tamen quòd reuocatio ſuſtinetur quod legata, & fideicommiſſa. Et ſequitur Petr. Surdus d. conſ. 320. numero 11. libro 3. quod ſane legatarij eiuſdem ius, & prætenſionem diluit omnino, & Scriptorum huius Regni ſententiam relatam ſuprà, attenta d.l. Regia 1. magis confirmat. CAPVT XXX. In teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ac in alia diſpoſitione, & materia quacunque, an, & qualiter in caſu dubio coniectura ſumi, atque interpretatio fieri valeat regulariter, vt actus potiùs valeat, quàm pereat, ſiue pro actus validitate præſumi; breuis, & dilucida explanatio. SVMMARIVM. -  1 In dubio quilibet cenſetur velle, vt valeat ſua diſpoſitio omni meliori, ac efficaciori modo, quo poſſit. Idque generaliter in quacunque diſpoſitione, & actu, etiam extra vltimam voluntatem. -  2 Neminem præſumi elegiſſe viam, per quam, iudicia ſua, aut teſtamenta ſubuertantur. -  3 Veriſimile non eſt, quod teſtator voluerit facere inutilem diſpoſitionem. -  4 Et lex præſumit, quod quilibet velit facere actum validum, quatenus fieri poteſt, non autem inualidum & inutilem. -  5 Et vt non videatur voluiſſe, quod non potuiſſet diſponere. -  6 Et ideo non modo in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in omni actu, & materia, ſic debet quælibet diſpoſitio interpretari, & accipi, vt magis valeat quàm pareat. Et vt ſit valida, & efficax, & vtilis; provt hic adnotatur: & l. quoties, & l. verbi eſt verborum ambiguitas, ff. de rebus dubiis, permultis exornatur, atque illuſtratur, remiſſiuè. -  7 Actus geſtus, vt ſit verus & legitimus, in dubio interpretatio ſumitur, ac ita præſumitur. -  8 Fideicommiſſum ni intercidat, & ne inutile & fruſtratorium ſit, interpretatio ſumitur regulariter. -  9 Pro actus, ſeu dispoſitionis validitate, præſumptio & coniectura, quæ ſumitur, cæteris eſt firmior, & efficacior. -  10 Actum præſumi geſtum, vt valeat, & ſuſtineatur, ac ipſius nullitas euitetur, etiamſi verba improprientur. -  11 Teſtamentum an, & quando iure communi, vel iure ſpeciali, & priuilegiato confectum præſumatur, plene explicaſſe Menochium: vt hic adnotatur. -  12 Actus, qui & iure communi, & iure ſpeciali potuit confici, quo iure geſtus, & celebratus præſumatur; remiſſiuè. -  13 Teſtamentum ſi valere non poteſt, neque ſuſtineri ſecundum ius commune, præſumitur iure ſpeciali, & priuilegiato confectum. -  14 Actus qui non poteſt valere, & ſuſtineri iure communi, præſumitur geſtus de iure ſpeciali, & priuilegiato. -  15 Pro actus validitate minimè præſumi, quando repugnat alia præſumptio, oriens ex natura actus; nam illa præualet. -  16 Vel quando ad conficiendum actum, de cuius validitate ambigitur, deficiunt aliqua requiſita neceſſaria. -  17 Vel quando actus non habet ſuam formam. -  18 Forma ſi deficiat, actus nullus: etiamſi ſit fauorabilis; quod exornatur remiſſiuè. -  19 Pro actus validitate non præſumitur, quando neque ex proprio, neque ex improprio, aut largo ſignificatu, verba poſſunt deſeruire. -  20 Vel quando ſuſtinendo ipſum actum, proprietas ſermonis nimium violaretur. -  21 Vel quando repugnat præſumpta mens disponentis, quæ omnino offenderetur, ſi ſumeretur interpretatio validitatis actus. -  22 Vel quando aliqua coniectura demonſtraret, eum qui actum confecit, voluiſſe eligere viam illam, qua actus ipſe nullus redderetur. -  23 Aut quando verſamur in odioſis. -  24 Vel quando agitur de damno, & præiudicio tertij. -  25 Aut quando actus eſt factus in fraudem legis. PRo diſtincta huiuſce Capitis explicatione, conſtituendum primo loco duxi, apud Interpretes noſtros aſſiduè acceptam iuris regulam, proximæ Capitis præcedentis conſimilie; ſiue vulgatum, & generale in hac vltimarum voluntatum coniecturali, & præſumpta materia traditum axioma, quod ſcilicet in dubio quili[*]bet præſumatur velle, vt valeat ſua diſpoſitio omni meliori, ac efficacior modo, quo poſſit; idq́ue generaliter in quacunque diſpoſitione, & actu, etiam extra vltimam voluntatem. Sicuti poſt ordinarios iuris vtriuſque Interpretes tradidit Decius, in cap. cum ſuper, col. finali, in verſ. extra iſtos caſus, de officio delegati. Bartolus, & cæteri in l. 1. §. ſi quis ita, ff. de verbor. obligat. vbi Iaſon, numero 23. Ripa, numero 14. & 16. Ioannes Marcus Aquilinus, ex numero 58. cum multis ſequentibus, Vaconius, declarationum iuris, libro 5. declaratione 69. ex numero 8. Alciatus, Torniellus, Bolognetus, & alij, cum quibus latiſſimè Camillus Gallinus, de verbor. ſignific. libro 9. cap. 36. per totum. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniect. vltim volunt. libro 3. titulo 2. numero 10. & libro 6. titulo 3. numero 21. Iacobus Menochius, libro 6. præſumptione 4. & 5. Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, libro 1. cap. 16. numero 84. Iacob.[*] Cancerius referendus infra, numero 6. & ita quoque notaui quotidian. har. controu. iuris, libro 2. capite 7. numero 18. & tribus ſequentibus, & citaui textum, in l. 3. ff. de militari, teſtam. & in l. hæc ſtipulatio, §. diuus, ff. vt legator. ſeu fideicommiſſor. nomine. Per quæ iura annotarunt interpretes communiter, neminem præſumi elegiſſe viam, per quam iudicia ſua, aut teſtamenta ſubuertantur, Ripa in l. ſi vnquam, numero 44. ad medium, C. de reuocand. donat. Craueta, in conſilio 75. numero 2. in fine, cum ſeq. & in con. 23. num. 3. Pariſius in conſ. 70. num. 26. lib. 3. Tiberius Decianus in conſ. 120. numer. 16. lib. 3. Alciatus, regula 2. præſumpt. 28. & regula 3. præſumpt. 35. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 22. num. 77. & 78. libro 1. & in conſilio 780. num. 58. & duob. ſequentibus, libro 7. cardinalis Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 3. titulo 2. numero 10. & 12. & libro 4. titulo 1. numer. 25. & lib. 12. titul. 17. numero 23. Iacobus Menochius, in conſ. 170. numero 12. libro 2. & præſumptione 10. numero 1. libro 4. & præſumptione 4. libro 6. Franciſcus Burſatus, in conſilio 436. numer 21. libro 4. Fuluius Pacianus, in conſ. 9. numer. 16. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſ. 69. num. 62. & ſeqq. lib. 2. Ceruantes in l. 3. Tauri, num 68. & num. 72. vſque ad numero 78. vbi plenè agit de aſſumpto præfato, ex d.l. 3. de militari teſtamento, deducto, & plenè explicat legem ipſam. Nec veriſimile eſt, quod voluerit teſtator facere[*] inutilem diſpoſitionem l. Titia cum teſtamento, §. primo, & l. Mæuiæ, in principio. ff. de legatis 2. Alexander, & Iaſon, in l. ſi creditori, numero 1. ff. de legatis primo, Mantica, libro 3. titulo 2. numer. 10. Ioannes Vincent. Hondedeus vbi ſupra, num. 63. ſicque præſumit lex,[*] quod quilibet velit facere actum validum, quatenus fieri poteſt, non autem inualidum, & inutilem, Baldus, in l. ſi quis à filio, in principio, ff. de legatis primo, numero 11. Decius, in l. in contrahenda, num. 4. & ſeq. ff. de regulis iuris, & in l. ſi donatione, numer. 11. C. de donat. & in conſ. 77. num. 2. cum ſeq. Alciatus, regula 3. d. præſumptione 35. per totam, Ioannes Cephalus, in conſil. 138. num. 22. lib. 1. Craueta, in conſ. 52. ex n. 2. cum ſeq. Carolus Ruinus, in conſ. 72. num. 4. lib. 2. & vt non videatur voluiſſe, quod non potuit diſponere, l. ſi[*] quis ita, ff. de conditionibus inſtitut. l. Lucius, §. penultimo, ff. ad municipalem, Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 3. d. titul. 2. num. 14. Ioannes Vincent. Hondedeus, d. conſ. 69. num. 62. lib. 2. at que non modo in te[*]ſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in omni actu, & materia, ſic debet quælibet diſpoſitio interpretari, & accipi, vt magis valeat, quàm pereat: & vt ſit valida, & efficax, & vtilis, l. quoties, l. vbi eſt verborum ambiguitas. ff. de rebus dubiis, l. quoties, ff. de regulis iuris, l. quoties. ff. de iudiciis, cap. Abbate ſancti, de verbor. ſignific. & ita adnotarunt, atque idipſum exornarunt quamplurimis Baldus, in l. 2. in fine, C. de edicto diui Adrian. toller. Bartolus, in l. 1. numer. 11. ff. de iure codicillorum, Alexander, in conſilio 248. numer. 6. & 7. lib. 6. Socinus iunior, in conſilio 79. num. 7. volumine 3. Nonius, in conſilio 37. n. 16. Craueta, in conſilio 52. lib. 1. Vantius, in tractatu de nullitat. in titulo, quid ſit nullitas, num. 24. Petrus de Peralta, in rubrica. ff. de hæred. inſtit. n. 158. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib 3. titulo 2. ex numero 10. cum ſeqq. & lib. 12. titulo 17. ex num 12. Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volun. lib. 2. interpretat. 2. dubitat. 1. ſolutione 5. per totam, folio mihi 213. Cotta, in memorabilibus, in verbo, actus, Hieronymus Gabriel, in conſilio 52. num. 7. Ioannes Cephalus, in conſilio 51. num. 39. & in conſilio 93. num. 10. & 11. & in conſ. 138. num. 13. & in conſilio 16. num. 21. lib. 1. & in conſilio 223. num. 5. lib. 2. Ioſeph. Maſcardus de probationibus, tomo 3. concluſione 1171. num. 18. Fabius Turretus, in conſilio 97. num. 5. Alciatus, regula 3. præſumptione 34. per totam, Burſatus, in conſilio 176. n. 5. libro 2. & i conſilio 410. num. 44. & in conſilio 425. num. 22. lib. 4. Sylueſter Aldobrandinus, in conſilio 114. num. 16. Iacobus Menochius, de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. caſu 199. num. 22. & in conſilio 1. num. 176. libro primo, & præſumptione 10. ex num. 2. cum ſeqq. libro 4. & præſumptione 4. per totam, libro 6. vbi latiſſimè hac de re, & plenius quàm alibi Pelaez à Mieres, de maioratu, in initio ſecundæ partis, numero 8. Ioannes Vincetius Hondedeus, in conſilio 69. num. 63. libro 2. Camillus Gallinius, de verbor. ſignif. lib. 3. capite 6. per totum: & lib. 5. cap. 6. num. 5. Petrus Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, primæ parte, cap. 16. num. 87. Achilles Pedrocha, in conſilio 6. num. 90. & ſeq. Ludovicus Caſanate. in conſilio 10. numero 57. & in conſilio 15. num. 15. nouiſſimè Iacob. Cancerius, variarum, titul. 20. de legatis, ex numer. 388. Et tunc dicimus, quod in dubio, vt actus geſtus, ſit verus[*] & legitimus, interpretatio ſumitur, ac ita præſumitur, l. cum precibus, C. de probationibus, Carolus Ruinus. in conſilio 119. numero primo, libro primo, Craueta, in conſilio 135. num. 24. & in conſilio 272. numero 7. & in conſilio 294. num. 3. & in conſilio 100. numero 46. Franciſcus Burſatus, dicto conſil. 425. numero 22. dicimus etiam in fideicommiſſaria materia ſemper inter[*]pretationem fieri, ne fideicommiſſum intercidat, & ne inutile, & fruſtratorium ſit, l. cogi, circa principium, maximè in verſ. ſed & ſi quis, ff. ad Trebel. & ibi apertiſſimè colligit Bartolus, in 1. & 2. notabili, Mantica, libro tertio, dicto titulo 2. numero 10. & 18. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, articul. 7. numero 17. & 18. Caſanate, dicto conſilio 15. num. 15. ad finem. Item dicimus, pro actus, ſeu diſpoſitionis validitate præſumptionem, & coniecturam, eſſe cæteris fir[*]miorem, ac efficaciorem, & potentiorem, ſicuti ex aliis Authoribus notaui cap. præcedenti. numero primo, & poſt Decium, Purpuratum, Galiaul. Alciat. & Neuizan. ſcripſit Menochius, libro 6. dicta præſumptione 4. num. 4. Ioannes Cephalus, in conſilio 10. n. 14. & in conſilio 39. num. 49. & in conſilio 51. numer. 38. & ſeqq. libro 1. Simon de Prætis, libro 2. interpretatione 2. dubitatione 1. ſolutione 5. numero 7. folio 213. Achilles Pedrocha, dicto conſilio 6. num. 92. Cardinalis Franciſcus Mantica, libro 12. titulo 17. numer. 13. Petrus Magdalenus, prima parte, dicto cap. 16. numero 87. folio 180. & cap. 6. num. 19. Ludouicus Caſa[*]nate dicto conſilio 15. numero 15. item dicimus, quod actus præſumitur ita geſtus, vt valeat, & ſuſtineatur, ac ipſius nullitas euitetur, etiamſi verba improprientur, vt cum Angelo, Iaſone, Decio, Craueta, Alciato & aliis ſcripſit idem Menochius, libro 6. dicta præſumptione 4. numero 34. & 35. vbi declarat. Mantica (qui etiam declarat) libro 12. dicto titulo 17. numero 13. Pedrocha. dicto conſilio 6. numer. 91. Camillus Gallinus (qui latiùs exornat) de verborum ſignificatione, libro 3. cap. 6. ex numer 1. vſque ad numerum 12. folio 37. & 38. dicimus etiam & alia multa, quæ in propoſito vtiliter congeſſit Menochius, libro 6. dicta præſumptione 4. ex numero primo, vſque ad numer. 39. vbi à coniectura, & præſumptione prædicta, quod actus ita præſumatur geſtus, vt valeat potius, quàm pereat, quamplurima deducit & commemorauit, quæ ideo omittimus, quoniam ibi traduntur, & tranſeribendi vitium ab inſtituto, & conditione noſtra multum abhorret. Denique in illa quæſtione, an, & quando teſta[*]mentum iure communi, vel iure ſpeciali, & priuilegiato confectum præſumatur, de qua etiam ex profeſſo egit Menochius libro 4. præſumptione 4. per totam. Et in ea, an actus, qui & iure communi, & iure ſpeciali potuit confici, quo iure geſtus, & celebratus[*] præſumatur; de qua quoque latè Menochius idem libro 6. præſumptione 9. per totam. Dicimus ita pariter, quod ſi teſtamentum non poteſt valere, neque ſuſti[*]neri ſecundum ius commune, tunc præſumitur iure ſpeciali, & priuilegiato confectum, per text. in dicta l. 3. ff. de militari teſtamento, & poſt alios iuris Interpretes obſeruat Menochius, libro 4. dicta præſumptione 4. numero 5. & repetit libro 6. dicta præſumptione 6. numero 4. Vbi dixit, quod ſi actus non poteſt[*] valere, & ſuſtineri iure communi, præſumitur geſtus de iure ſpeciali, & priuilegiato: & Alciatus, regula 3. præſumptione 36. num. 6. verſ. 4. limitatur. Verum à coniectura, & præſumptione prædicta, qua dicimus, actum præſumi geſtum, vt omnino valeat; nonnullis coniecturis, ac præſumptionibus contraris recedi ſolet, provt cap. præcedenti diximus, cum egimus de validitate teſtamenti præſumenda: & de textu, in l ſi pars, de inofficioſo teſtamento. Et ſic coniecturæ, & præſumptiones omnes ibi adductæ, huic cap. & caſui æqualiter conueniunt: & eas recenſent Simon de Prætis, lib. 2. interpretatione 2. dubitatione prima, dicta ſolutione 6. per totam, folio 213. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 3. dicto titulo 2. ex numer. 10. & lib. 12. titulo 17. ex numero 10. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. cap. 6. ex numero 12. cum ſeq. latius Menochius, lib. 6. dicta præſumptione 4. ex num. 36. vſque in finem præſumptionis, qui in effectu quamplurimas congerit coniecturas; quarum Prima[*] eſt, quando repugnat alia præſumptio oriens ex natura actus, nam illa præualet, & actus non præſumitur validus, vt latius ipſe explicat ex num. 39. vſque ad num. 43. Secunda & Tertia, ſunt quando ad confi[*]ciendum actum, de cuius validitate ambigitur, deficiunt aliqua requiſita neceſſaria. Vel quando actus[*] non habet ſuam formam; nam vtroque caſu non interpretatur, vt valeat, ita Menochius ipſe de primo, num. 45. vſque ad num. 46. dicta præſumptione 4. lib. 6. & de ſecundo ibi dem, ex numer. 47. vſque ad num. 50. & conueniunt Simon de Prætis, dicta ſolutione 5. numer. 46. folio 215. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 12. dicto titulo 17. num. 13. in fine, & num. 14. Mantica ipſe, de tacitis & ambiguis conuention. lib. 2. titulo 4. folio 61. qui cum ex num. 18. & ſequentibus, plene adnotaſſet, quod contractus ſic debet intelligi, vt magis valeat, quàm pereat: & quod interpretatio, vt actus valeat, eſt Regina aliarum; inquit tandem num. 33. ad limitationem eorum omnium, quæ antea protulerat, quod contractus debet[*] intelligi, vt valeat, quando omnia ſubſtantialia interueniunt: Et reddit rationem num. 34. & ſeqq. quia forma ſi deficiat in actu quocunque, actus eſt nullus; etiamſi ſit fauorabilis, & id quod dicitur de defectu formæ communiter congerit ex dicto numer. 34. vſque ad numerum 47. vbi vide omnino. Quarta eſt, vt[*] eadem præſumptio, & coniectura non præcedat, quando neque ex proprio, neque ex improprio, aut largo ſignificatu verba poſſunt comprehendere caſum, in quo propoſitio valeat, ſiue deſeruire non poſſint, quia tunc efficitur inualida, atque inutilis diſpoſitio, l. in ambiguo & ibi Socinus ſenior notauit numero ſexto, ff. de rebus dubiis, Et ſentit Bartolus numero tertio, & apertiùs Paulus Caſtrenſis, num. 6. & ita Ruinus reſtringit in conſilio 7. num. 12. libro 7. ſequitur Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro 3. dicto[*] tiulo 2. numero 19. & libro 11. titulo 17. num. 13. & de tacitis & ambiguis conuentionibus, libro 2. dicto titulo 4. numero 55. Prætis, dicta ſolutione 5. numero 53. & conuenit Menochius, dicta præſumptione 4. libr. 6. num. 34. 35. & 46. dum Aretino, Iaſone, Decio, Felino, & Alciato relatis, ſcripſit, pro actus validitate non præſumi quando ſuſtinendo ipſum actum, pro[*]prietas ſermonis nimium impropriaretur. Camillus Gallinus, de verborum ſignificatione, libro 3. cap. 6. ex numero 12. cum ſeqq. vbi aliter, quam ſoleat communiter. explicat l. tutores, §. primo, ff. de adminiſtratione tutorum. Quinta coniectura eſt, quando repugnat præſumpta mens diſponentis, quæ omnino offenderetur, ſi ſumeretur interpretatio validitatis actus, vt cum Caſtrenſe, Alexandro, Iaſone, Fulgoſio, Decio, & Alciato notauit idem Menoch. lib. 6. dicta præſumptione 4. numer. 50. & 2. ſeqq. & vltra eum Mantica, dicto numero 13. libro 12. titul. 17. & de tacit. & ambig. conuent. dicto titulo 4. libri 2. numero 56. Simon de Ptæ, libro 2. dicta ſolutione 5. numero 47. fol. 215. Mieres in initio ſecundæ partis, de maioratu, numero 8. qui dixit, quod ſi ex validitate alicuius actus, teſtatoris voluntas offendatur, interpretatio eſt ſumenda, vt potius actus pereat, quàm valeat. & reſert Paulum, & Alexandrum, in l. verbis ciuilibus, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. per illum text. in illis verbis: Ne fiat contra voluntatem. Notauit etiam Petrus de Peralta, in l. Mæuius, numero 2. ff. de legatis ſecundo. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. numero 6. folio 159. quò loci ſcripſit, pro actus validitate præſumendum non eſſe, quando ſic præſumendo, aliquid contra mentem teſtatoris fieret. Camillus Gallinius, lib. 3. dicto cap. 6. numero 16. & 17. qui reddit rationem, quoniam potius accipitur, & præſumitur diſpoſitionem eſſe nullam, quam vt fiat contra voluntatem diſponentis, per text. in eadem l. verbis ciuilibus, & in l. quoties, §. ſi duo. ff. de hæred. inſtit. l. penul. ff. de iniuſto rupto, vbi potius toleratur, quod teſtamentum irritetur, quam vt fiat contra voluntatem teſtatoris, qui prohibuit expreſſim, portionem cohæredi accreſcere. Et idem dicendum erit, quando aliqua coniectura[*] demonſtratet, eum qui actum confecit, voluiſſe eligere viam illam, qua ipſe actus nullus redderetur, provt Menochius explicauit, dicta præſumptione 4. numero 57. vel quando verſamur in odioſis, aut quan[*]do agitur de damno, & præiudicio tertij, aut actus eſt factus in fraudem legis, ſicuti hæc tria latiùs com[*]probauit Menochius ibidem, ex num. 51. vſque ad nu[*]mer. 57. vbi vide. CAPVT XXXI. Ex eadem capitum duorum præcedentium materia, & de coniectura, ac præſumptione illa, qua pro validitate teſtamenti, & pro eo ſuſtinendo præſumitur, vt ſcilicet actus qui geritur, ac diſpoſitio quælibet, & maximè teſtamentaria, potiùs valeat & ſuſtineatur, quàm pereat, modò contra voluntatem teſtatoris, aut in perniciem eius aliquid non reſultet. Et de ancipiti, & forenſibus, atque practicis negotiis admodum aſſidua, & difficili ea quæſtione, vtrum inquam in fideicommiſſis, & primogeniis, ad quæ filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, admittantur, & ſuccedere debeant hi, qui per ſubſequens matrimonium legitimi facti ſunt. Vbi ingenti ſtudio, & diligentia res hæc inquiritur, & diſſeritur, vt alibi quærendi excuſetur labor omnino, Regiique Hiſpalenſis Senatus in caſu ex facto occurrenti definitio, ſeu deciſio egregia proponitur. Et vide infra, capite 75. SVMMARIVM. -  1 Aſſumpti præcipui huiuſce cap. finis, & intentio, & deciſionis Regij Hispalenſis Senatus dubium proponitur, caſúſque refertur. -  2 Legitimati per ſubſequens matrimonium, ſunt propriè legitimi, & iuſti filij, & ſui, & in poteſtate patris. -  3 Et admittuntur ad honores, & dignitates, & officia, & ad omnia, ad quæ admittuntur legitimi, & naturales ab initio. -  4 Et faciunt deficere conditionem, & ſubſtitutum excludunt, quando teſtator ſubſtituit hæredi, ſi deceſſerit ſine filiis legitimis, & naturalibus. -  5 Quoniam matrimonium ſubſequens tollit omnia vitia præcedentia. -  6 Et faciat, quod verè & naturaliter dicantur filij legitimi, per ſubſequens matrimonium legitimati, qui ſecundum legem naturæ (quæ nullam diſcretionem introduxit filiorum) verè & naturaliter, dicebantur legitimi. Sed de his omnibus ex numero 2. traditis, vide infra ex num. 56. vbi contrarium obſeruatur, & latiùs probatur. -  7 Legitimati per ſubſequens matrimonium, quoad omnia legitimi vſqueadeo cenſentur, quod conſequuntur omnes ſucceſſiones, ad quas vocantur legitimè nati, in nihilo differentes a veris, & legitimis filiis, quod declaratur infra, numero 72. -  8 Eligendus in Epiſcopum, natus eſte debet de legititimo matrimonio, & tamen legitimatus per ſubſequens matrimonium, promoueri poteſt. Et vide infrà numero 76. vbi explicatur textus, in cap. innotuit, & in cap. cum in cunctis, de electione. -  9 Legitimari poteſt naturalis à Principe ſeculari, ſic vt habeat ſucceſſiones illas, quas habent illi, qui naſcuntur de legitimo matrimonio. quod explicatur infrà, num. 82. -  10 Hominum dispoſitiones à iure ſcripto interpretationem recipiunt, tam in contractibus, quàm in vltimis voluntatibus, cum quibus in dubio teſtator ſe conformaſſe videtur, quod explicatur infrà, n. 83. & 84. -  11 Legitimatus per reſcriptum, non ſuccedit in feudo. -  12 Sed ſi fuerit legitimatus per ſubſequens matrimonium ſuccedit, de quo vide infrà n. 85. -  13 Statuta, & vltimæ teſtatorum diſpoſitiones quoad interpretationem à pari procedunt. -  14 Legitimatus per ſubſequens matrimonium, dicitur verè & propriè natus ex legitimo matrimonio, in diſpoſitione ſtatuti, contrarium infrâ, num. 85. -  15 Verba illa, per quæ ad ſucceſſionem inuitantur nati ex legitimo matrimonio, tantummodo operantur excluſionem legitimatorum per Principem, vel aliorum nullo tempore legitimorum, non verò legitimatorum per ſubſequens matrimonium. Aliàs autem ſequerentur abſurda nonnulla, vt hic adnotatur. Sed contrarium defenditur infra n. 89. -  16 Legitimati filij per ſubſequens matrimonium, reuocant donationem, de qua loquitur textus, in l. ſi vnquam, C. de reuocand. donation. & vide latius infra, n. 92. -  17 Legitimatum per ſubſequens matrimonium, excludere ſubſtitutum ſub conditione, ſi deceſſerit ſine filiis, vel de legitimo matrimonio natis, ſiue legitimè natis. Indeque admitti ad fideicommiſſi, vel maioratus ſucceſſionem, ad quam filij legitime nati, aut filij legitimi, & ex legitimo matrimonio procreati, vocantur. Provt tenuerunt quamplurimi iuris Interpretes, qui commemorantur hoc numero. -  18 Quorum permulti id intelligunt, non obſtante geminatione, legitimis, & de legitimo matrim. natis. Et ſic uihtl intereſſe, an verba ſimplicia, legitimè natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, an geminata, filiis legitimis, & legitime natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, adiiciantur, ex ſententia eorundem. -  19 Quos ſequitur conſtantiſſimè Franciſcus Burſatus, in conſ. 18. lib. 1. & latiùs comprobat. vt hic adnotatur. Et eidem respondetur infra, n. 108. & ſententia ſuperior confutatur ex num. 103. -  20 Probare quis debet, talem ſe eſſe, qualem aſſerit, aliàs obtinere non poteſt. -  21 Filius hæreditatem patris petens, debet probare, ſe filium, & legitimum. -  22 Legitimitas quando eſt fundamentum intentionis alicuius, qui fundat ſe in ea, illam probare tenetur, -  23 Legitimati per ſubſequens matrimonium, legitimè nati, aut de legitimo matrimonio procreati, verè non ſunt: & latiùs infra n. 56. & ſeq. -  24 Et ideo in eis non verificatur, nec verificata cenſetur conditio illa voluntaria, ſi quis deceſſerit ſine filiis legitimè natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis. Cùm conditio voluntaria in forma ſpecifica adimpleri debeat, & non per æquipollens. -  25 Et ibidem Franciſci Beccij, in conſ. 165. num. 68. & 69. ſolutiones quatuor; nouiter. & verè improbatæ per Authorem. -  26 Maioratus inſtitutor cauere, & disponere poteſt, ne in maioratu ſuccedant filij, per ſubſequens matrimonium legitimati. -  27 Verba ſemper debent intelligi verè, & naturaliter, & non ciuiliter per fictionem. -  28 Et quando poſſunt trahi ad duplicem ſenſum, naturalem ſcilicet, & ciuilem; potius trahenda ſunt ad naturalem. -  29 Natiuitatis principium quando vitioſum fuit, ad illud, verba, legitimè natis, aut legitimo matrimonio procreatis, referri non poſſunt. -  30 Quicquid Franciſcus Beccius duplici via contenderit in conſ. 165. num. 65. & 56. lib. 2. id ſubuertere. -  31 Qui ex eo conuincitur manifeſtè, quod filij per ſubſequens matrimonium legitimati, neque ſecundum veritatem, neque ſecundum opinionem, poſſint dici nati ex legitimo matrimonio; quia non entis nullæ ſunt partes, nec qualitates. -  32 Verba dispoſitionis cui non conueniunt, nec etiam conuenit dispoſitio per ea importata. -  33 Verba, legitimos & naturales, & de legitimo matrimonio natos, & habitos; non conueniunt legitimatis per ſubſequens matrimonium; ergo nec diſpoſitio, quæ natos ex legitimo matrimonio ad ſucceſſionem inuitat. Quod & aliis mediis, & ex communi vſu loquendi corroboratur. -  34 Teſtator dum vocauit filios legitimos, & naturales, & legitime natos, aut ex legitimo matrimonio procreatos, respexit ad originem, & principium naſcendi, & conſiderauit naturam, & non accidens. Ideo legitimati poſtea per ſubſequens matrimonium, non continebuntur. Quia non eſt noſtrum extendere ſcripturas. -  35 Et à perſona non eſt recendendum. -  36 Qualitas legitimitatis, ſeu de legitimo matrimonio, quando per teſtatorem fuit deſiderata tempore natiuitatis, & ad illud relata, eo tempore ad eſſe debet, nec ſufficit, quod ex pòſt facto interueniat per ſubſequens matrimonium. -  37 Quod latius comprobat Hippolyt. Riminaldus. -  38 Legitimatio omnis eſt præpoſtera, & macula eſt impreſſa origini. -  39 Verba ex legitimo matrimonio, reducta ad vulgare, ſunt hæc, de legitimo matrimonio. Ergo non poſſunt verificari in filiis legitimatis per ſequens matrimonium. -  40 Verba ſine filiis legitimis, & naturalibus, ex legitimo matrimonio, denotant ad excluſionem ſubſtituti, filios eſſe debere ſecundum leges, & naturam ex legitimo matrimonio. Quales non ſunt legitimati per ſubſequens matrimonium. -  41 Matrimonium ſequens non operatur, quin macula fuerit in generatione. At teſtator dum requirit legitimam natiuitatem, vult eam eſſe puram, & immaculatam. -  42 Qualitas adiecta verbo, intelligitur ſecundum tempus verbi. -  43 Circa quam regulam Sfortia Oddo deceptus, & poſt eum Franciſcus Beccius, hic adnotatur, & numero ſeq. -  44 Quia matrimonium, quod eſt cauſa legitimitatis, debebat præcedere, & tamen ſubſequitur, & ſic effectus præcedit ſuam cauſam. Quod non poteſt fieri per naturam, neque etiam per fictionem Quia teſtator vt hanc fictionem excluderet, addit ex legitimo matrimonio, procreatos. -  45 Dictio, ex, & dictio, de, ex, ſcilicet, aut de legitimo matrimonio natos, pro ſui natura denotat cauſam proximam, & immediatam, & materialem. Et ſic tempus natiuitatis, & legitimi matrimonij. Quo ſtante, verificari non poſſunt ea verba in filiis legitimatis per ſubſequens matrimonium. Quia dictæ præpoſitiones denotant cauſam materialem (vt dictum eſt) At illorum filiorum materia non erat de legitimo matrimonio, quia quando ad materiam reducti ſunt, non erat matrimonium. -  46 Nec ſatisfaciunt Iacobi Menochij ſolutiones tres, quæ nouiter expenduntur, & confutantur. -  47 De natura dictionis, ex, vel, de, eſt denotare ſubſtantiam eius, cui adiungitur. -  48 Legitimatio per ſequens matrimonium, an dicatur fieri per fictionem tranſlatiuam, vt matrimonium retrotrahatur & contractum fingatur ante natiuitatem filiorum. Vbi quod retro non fingit ad ea, quæ determinato modo habent voluntatem, vt illa extendere poſſit. Nec quoad interpretationem voluntatis teſtatoris. Nec in præiudicium tertij. Niſi ex præſumpta disponentis voluntate, vt in caſu, l. ſi vnquam, C. de reuocand. donat. -  49 Legitimatio non tantum poteſt, nec tam latè porrigitur, etiam ex vi retrotractionis, vt legitimatus dicatur verè legitimus originali legitimitate in ſpecie, quæ ex matrimonio procedit. -  50 Legitimatum per ſubſequens matrimonium, non excludere ſubſtitutum ſub conditione, ſi deceſſerit ſine liberis de legitimo matrimonio procreatis, vel legitimè natis, ſicque nec ad ſucceſſionem fideicommiſſi, aut maioratus admitti, ex ſola adiectione legitimè natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, per ſubſequens matrimonium legitimatum. Idque ex ſententia quamplurimorum, qui pro ſubſtituto respondent contra legitimatum, & relatos ſuprà, numero 17. & commemoratos inferiùs num. 95. -  51 Et ij quidem non modo ſunt pares cum cæteris contrariæ partis Authoribus, verum etiam longè plures numero. Si illi excludantur, qui pro legitimato, vel ſpecificè in terminis noſtris non responderunt, vel aliis in terminis loquuntur. Aut de feudis, non de ſubſtitutione, aut teſtamentaria dispoſitione ſermonem inſtituunt. Vel id non probant, ad quod allegantur. -  52 Verba ſi deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus, ex legitimo matrimonio natis, ſic repetita, & geminata, cenſentur appoſita ad excludendum legitimatos per ſubſequens matrimonium. -  53 Idque maxime procedit, ſi fuerit in aliis partibus dispoſitionis repetitum, & replicatum. -  54 Verba de filiis legitimis & naturalibus ex legitimo matrimonio, respiciunt natiuitatem, & ad eam videntur referri, cum verbum natis ſuppleatur, & tacitè ſubintelligatur, & ob id legitimatis per ſubſequens matrimonium non conueniunt. -  55 Et exempla Doctorum de filiis ex legitimo matrimonio natis, ſunt expreſſio eius, quod tacitè ineſt, quæ nihil operatur. -  56 Legitimati per ſubſequens matrimonium, non ſunt vere legitimi à die natiuitatis, ſed à die contracti matrimonij, per fictionem autem à natiuitate. -  57 Quoniam etſi ex legis diſpoſitione effici potuerint vere legitimi, non tamen lex eos potuit facere ex legitimo matrimonio procreatos. Quòd verè ipſi non ſint nati ex legitimo matrimonio. -  58 Provt ex ſententia quamplurimorum rectè deduxit Antonius Theſaurus deciſ. pedemontana 196. -  59 Obſeruauit etiam eleganter Anton. Faber, cuius verba hoc numero recenſentur. -  60 Andreas quoque Fachineus, provt hic adnotatur. -  61 Et ante alios Hippolyt. Riminald. in locis relatis ſuprà, num. 56. -  62 Rolandus etiam in conſil. 100. lib. 2. poſt alios multos, provt hic obſeruatur, & num. ſeqq. -  63 Teſtamenta omnia facientia mentionem de legitimè natis, requirunt, quod quis ſit legitimè conceptus, aliàs non poteſt dici legitimè naſci. -  64 Filius vt naſcatur iuſtus, opus eſt, quod naſcatur poſt matrimonium, ſecus ſi matrimonium ſequatur natiuitatem. -  65 Legitimatus per ſubſequens matrimonium, et ſi provt ex nunc, ſit verè & propriè legitimus, non tamen provt ex tunc, & in præteritum inſpecta natiuitate. -  66 Quoniam in hac legitimationis, ſicut in alterius actus materia, verba in potentiori ſignificata ſunt accipienda. -  67 Legitimati per ſubſequens matrimonium, veniunt in dispoſitione legis, & in his, quæ ab ipſa lege deferuntur, quando lex loquitur de natis ex legitimo matrimonio. Secus in dispoſitione hominis, vt teſtatoris, & in his, quæ ex iudicio eius deferuntur. -  68 Cum legis dispoſitio, & ordinatio mitiùs interpretetur, quàm hominis prouiſio, quæ ſtrictiùs interpretatur. -  69 Ideo lex quandoque moderat prouiſionem legis, non tamen moderat, nec reſtringit dispoſitionem hominis. -  70 Propterea dispoſitiones hominum ſecundum ſonum verborum ſunt exaudiendæ, nec reducuntur ad iuris intellectum, quando verborum ſonus in ſui ſignificatione repugnat ordinationi iuris. -  71 Leg. cum quis, C. de naturalibus liberis, intellectus plures, remiſſiuè. -  72 Legitimatum per ſubſequens matrimonium, in nihilo differre à veris, & legitimis filiis, ex legitimo matrimonio natis, & omnes ſucceſſiones aſſequi, ad quas legitimi vocantur; quemadmodum intelligi debeat. Et ibidem de textu, in cap. tanta eſt vis, qui filij ſint legitimi. -  73 Et de ſententia illa Ioannis Garciæ, quod legitimatus per ſubſequens matrimonium, ſit legitimus, etiam ex rigore ſtrictæ ſignificationis. Vbi etiam explicatur l. 1. tit. 13. p. 4. contra dictum Authorem. -  74 Et Authoris ipſius ratio alia euidenter conuincitur. Et vide etiam ſupra, num. 24. in fine. -  75 Ac denique concludens præbetur reſponſum his Authoribus, qui ab æquitate, & fauore filiorum, & matrimonij adducuntur, vt pro legitimato reſponderint. Et vide numero præcedenti, vbi Hippolyt. Riminaldi, in conſil. 222. num. 208. lib. 2. verba ſingularia proferuntur in propoſito. -  76 Cap. innotuit, & cap. cum in cunctis, de electione, procedunt in dispoſitione legis, non autem hominis. Sed Alciatus, & Menochius contra, quibus replicat Auctor, & numeris ſeqq. -  77 Teſtator non cenſetur ſe voluiſſe conformare cum dispoſitione iuris, ſi verba eius apertè repugnant. -  78 Et facilè recedi ſolent ab ea regula. -  79 Et valde debilis eſt illa præſumptio, nam ſola non ſufficit, niſi concurrat alia. -  80 Legitimatus per ſequens matrimonium, admittitur in caſu cap. innotuit. de electione, quia non agitur de præiudicio tertij. -  81 Legitimatus per ſubſequens matrimonium, admittitur in materia loquente de filiis ex legitimo matrimonio natis, Tertio non præiudiciali. -  82 Legitimati per ſubſequens matrimonium, aut per reſcriptum Principis, quod ad inſtar legitimorum à natiuitate ſuccedant in feudis, & fideicommiſſis, vtrum lege generali, aut particulari Principis reſcripto effici poſſit. Et inde ex deciſione cap. tanta eſt vis, qui filj ſint legitimi, an effici potuerit, quod per ſubſequens matrimonium legitimati admittantur etiam ad ſucceſſionem, ad quam nati ex legitimo matrimonio inuitantur. -  83 Teſtatorum dispoſitiones à iure ſcripto interpretationem recipiunt in caſu dubio, & cum verba teſtatoris non repugnunt, ſed potius ad eum modum prolata ſunt, vt de voluntate ambigi valeat iuridicè. Provt hoc numero adnotatur, & decor ſucceſſorum conſideratur, cum non detur ſic in legitimatis per ſubſequens matrimonium, ſicut in legitimis. -  84 Et Petri Surdi in conſil. 213. n. 20. lib. 3. rationi, ſiue pro legitimato contra ſubſtitutum argumentationi, nouè & verè reſpondetur. -  85 Legitimati per ſubſequens matrimonium, non ſuccedunt in feudis, nec continentur in diſpoſitione ſtatuti vocantis filios ex legitimo matrimonio natos; ex ſententia quamplur imorum contra relatos ſuprà, n. 12. & 14. Niſi feudum concederetur alicui pro ſe, & filiis legitimis, & naturalibus, abſque adiectione, ex legitimo matrimonio natis. -  86 Statuta ſunt propriè, & ſtrictè intelligenda. -  87 Legitimati per ſubſequens matrimonium, quando in feudo conceſſo pro filiis ex legitimo matrimonio, abſque controuerſia ſuccederent; ſecus in fideicommiſſo, & maioratu dicendum eſſet. -  88 Idque qua ratione procedat, ex ſententia Hippolyt. Riminaldi. -  89 Verba illa, per quæ ad ſucceſſionem vocantur filij nati ex matrimonio legitimo; videri appoſita ad excluſionem legitimatorum per ſubſequens matrimonium, nec poſſe in aliis verificari, vt aliquid operentur, & num. ſeq. -  90 Filius natus ex matrimonio putatiuo, bona fide inter parentes contracto, vtrum admittatur ad ſucceſſionem fideicommiſſi, aut maioratus, ad quam filij nati ex legitimo matrimonio vocantur. -  91 Legitimati per ſubſequens matrimonium, & eius, qui per reſcriptum Principis legitimatur; differentiæ tres præcipuæ conſiderantur. -  92 Legitimati per ſubſequens matrimonium, quare renocent donationem, de qua loquitur l. ſi vnquam, C. de reuocand. donat, ſicut filij à natiuitate legitimi nati, & num. ſeq. -  93 Donatio in ſe tacitam habet conditionem, ex mente eius, qui donauit, atque ex legis diſpoſitione, vt reuocetur, ſi donatori ſuperueniant liberi. Quia veriſimile non eſt, quod ſi donans ipſe de filiis cogitaſſet, donaſſet. Et ibidem, dictæ l. ſi vnquam, materia illuſtrata, atque exornata nonnullis remiſſiuè. -  94 Donatio inofficioſa facta ab eo, qui liberos habet, & quæ tangit legitimam, qualiter reuocetur. -  95 Legitimatos per ſubſequens matrimonium, non excludere ſubſtitutum ſub conditione, ſi hæres, aut grauatus deceſſerit ſine filiis ex legitimo matrimonio natis. Et inde ad ſucceſſionem maioratus admitti, ad quem ex legitimo matrimonio nati vocantur. Idque ex ſententia quamplurimorum, qui præhabita matura, & ſtricta diſputatione ſic obſeruarunt, & hic recenſentur. Contra relatos ſupra, num 17. -  96 Quamuis de æquitate Angelus Matheacius aliter ſtatuerit, provt hoc numero obſeruatur. -  97 In caſibus controuerſis ſententiam eam amplecti debemus, pro qua Iudicum, & maximè ſupremorum Senatorum definitiones, ſeu ſententia extant. -  98 Authores quamplures, qui in quæſtione præcipua huiuſce cap. pro legitimato, & contra Baldum responderunt, abſque vlla disputatione, & rem perfunctoriè tractaſſe, vt hic adnotatur. -  99 Doctori perfunctoriè, & abſque examine aliquid dicenti, non eſt ſimpliciter credendum ad cauſarum deciſionem, nec ad communem opinionem conſtituendam. -  100 Non etiam ſuper eius ſententia fundamentum aliquod fieri poteſt. -  101 Communiorem exiſtimari opinionem, approbatam à ſex Doctoribus, ex profeſſo eam tractantibus, quam à quinquaginta ſola ſerie priorum authoritate ductis. -  102 Authores quamplurimos, quos pro legitimato per ſubſequens matrimonium contra ſubſtitutum reſpondiſſe in articulo hactenus agitato, exiſtimatur communiter; vel parum ſibi conſtitiſſe, aut alibi varios fuiſſe, quandoque pro legitimato, quandoque contra eum, provt hic adnotatur. -  103 Legitimatus per ſubſequens matrimonium, non admittitur ad ſucceſſionem, nec ſubſtitutum excludit, vbi adſit legitimorum, & naturalium, at que ex legitimo matrimonio natorum geminata prolatio, & vocatio. Idque ex ſententia quamplurimorum, contra relatos ſuprà, num. 18. & 19. -  104 Quam Author probauit, & concludenti confutauit ratione contrarium. -  105 Vt etiam ſimplicium, & geminatorum verborum in hoc propoſito termini non confundantur, nonnulla diſtinctè, & dilucidè conſtituit. -  106 Verba legitimè natus, vel ex legitimo matrimonio natus, procedunt a pari. -  107 Legitimatus non excludit ſubſtitutum, ſi deceſſerit ſine filiis legitimè natis. Quæ ſententia communis eſt, nec ab ea in iudicando recedendum. Procedítque etiam in legitimato per ſubſequens matrimonium, per rationes Doctorum, quæ in eo militant. -  108 Franciſci Burſati, in conſilio 18. lib. 1. obſeruationibus nonnullis contra reſolutionem traditam ſuprà, num. 103. nouè, & verè reſpondetur. -  109 Verba de mente & voluntate teſtatoris appoſita, regulariter præſumi in omni dispoſitione. CVm pro teſtamento, & alia qualibet vltima diſpoſitione ſuſtinenda pronunciandum in dubio, & coniecturam ſumi generaliter, non modo in vltimis voluntatibus, ſed etiam in omni actu, & materia, vt actus potius valeat, quam pereat, & omni meliori modo, quo poſſibile ſit, ſuſtineatur, ſicque interpretatio fiat, etiamſi non propriè, ſed valde impropriè, & impropriſſimè verba accipiantur, aut deſeruire videantur, modo contra voluntatem teſtatoris fieri, aut euenire aliquid non contingat (vtpote cum ipſa primum locum ſemper obtineat) duobus cap. præcedentibus, adnotatum, & explicatum fuerit; Non abs re, imò op[*]portunum, & in ipſo huiuſce tractatus propoſito admodum neceſſarium viſum eſt, ancipitem illam, & forenſibus, atque practicis negotiis valde vtilem, & aſſiduam eam quæſtionem adiicere, vtrum in quam ad fideicommiſſum, ſiue maioratum admittantur hi, qui per ſubſequens matrimonium legitimati fuerint, & non ab initio legitimi nati, ſi ad eius ſucceſſionem filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati, vocati fuerint. Nam ſi reſolutiones ipſas eiſdem duobus cap. ſuperioribus præhabitas, repetamus, ex illis non incongruè deduci videntur fundamenta nonnulla, quæ vt filio ita legitimato, ſiue per ſubſequens matrimonium legitimo facto faueant, non mediocriter conducunt, ſi verum eſt, pro diſpoſitione quacunque ſuſtinenda, quicquid poſſibile ſit, fieri debere; ſi etiam verba impropriè ſaltem, aut impropriiſſimè deſeruire poſſe, licet non propriè, ſufficiat, vt ibidem probaui. Verbis autem propriè ſaltem acceptis, aut re quantum poſſibile ſit, fauorabiliter defenſa, filios eiuſmodi, & vocatos, & contentos ſub ea diſpoſitione, qua filij ex legitimo matrimonio nati vocantur. E contrario tamen, cum admonuerim dicto cap. 30. præcedenti, numero 21. idipſum locum non obtinere, nec coniecturam, aut præſumptionem admitti, qua aliquid contra mentem, non modo contra verba teſtatoris fieri, aut euenire valeat quouis modo. Videri etiam in contrarium vrgere ibidem ſcripta, ac etiam rigorem, & corticem verborum dictorum, quo legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur. Provt vnum, & alterum, ac etiam regulas illas duorum cap. præcedentium, & vltimæ voluntatis interpretatiuas, expendunt pro, & contra, omnes fere Authores, qui quæſtionem præſentem pertractant, nam aliquando dicunt, pro teſtamento, & diſpoſitione ſuſtinenda interpretationem fieri debere, & verba deſeruire poſſe, licèt impropriiſſimè, ſufficere; impropriè autem ſuperiora verba conuenire filiis legitimatis per ſubſequens matrimonium, cum legitimi ſint, & à die natiuitatis videantur legitimi per ſubſequens matrimonium. E contra vorò pro diſpoſitione ſuſtinenda, non poſſe fieri interpretationem, quando verborum rigor, & ſonus ſuadet contrariam, vel fieri contra voluntatem, poteſt contingere. Cum igitur ad Regium Hiſpalenſem Senatum ex cauſa appellatio{ Regij Hispalenſis Senatus deciſio. }nis ſuper quibuſdam articulis, & inde neceſſariò & conſequenter ſuper vinculi, & iuris patronatus inſtitutione perpetua à Ludouico Mexia facta, lis allata fuiſſet, inter patruum, & nepotem, hoc eſt inter D. Franciſcum, & D. Petrum Mexia controuerſia vertebatur ex multis, inter alia autem, licet non directò, nec principaliter, in conſequentiam tamen neceſſariam ex eo maximè, quod dictus D. Franciſcus, nepotis cuiuſdam dicti fundatoris filius, eiuſdemque fundatoris pronepos, ab initio, tẽpore ſcilicet natiuitatis, non legitimè natus, ſiue nondum inter parentes matrimonio contracto, ſed ex pòſt facto per ſubſequens matrimonium legitimatus fuiſſet; & nihilominus, quod in ea vocatione contineretur, & legitimitas tempore aduenientis ſucceſſionis exiſtens, excluſa non conſeretur, firmiter contendebat: dictus vere D. Petrus Mexia, patris eiuſdem Franciſci frater ſecundus, ex eo innitebatur præcipuè, quod in omnibus vocationibus, & ſubſtitutionibus à dicto Ludouico Mexia factis, tam maſculorum, quàm fœminarum, ſemper ad ſucceſſionem filij legitimi & naturales, atque ex legitimo matrimonio nati, & habiti, inuitarentur duntaxat, ſicque velut expreſſim excluſi cenſerentur, atque excludi deberent hi, qui non ex legitimo matrimonio nati, ſed poſtmodùm legitimi facti per ſubſequens matrimonium fuiſſent, quod ex omnibus clauſulis, & vocationibus apertiſſimè apparet, vbi qualitas ea, quod ſucceſſuri in perpetuum, & tunc ſpecificè vocati, legitimi & naturales ſint, atque ex legitimo matrimonio nati, & habiti, ſemper adiiciatur, & in vltima (quæ ad omnes refertur) exprimitur: Con tal condicion, que en eſte, como en los demas llamamientos, ſe guarde, y cumpla para ſiempre jamas el orden ſuſodicho, conuiene a ſaber, que todos los que vinieren a ſucceder en eſte vinculo, y patronazgo, y a cada vno dellos, an de ſer legitimos, y naturales, y de legitimo matrimonio auidos, y nacidos, y no de otra manera ſuccedan. Quod etiam in defectum Franciſci, & deſcendentium eiuſdem expreſſam vocationem haberet, ſicque eo legitimo non nato, ius ſuccedendi delatum ſibi fuiſſet ſtatim, vt pater dicti Franciſci mortuus eſt, quamuis poſſeſſionem præoccupauerit, & per ſpatium duorum annorum habuerit. Pro parte autem eiuſdem D. Franciſci, per ſubſequens matrimonium legitimati, ſequentia fortiùs adſtringere videntur fundamenta, vt vtriuſque rationes, & argumenta expendamus radicitus, & Senatus definitionem comprobemus dilucidè. Et inprimis,[*] quod filij legitimati per ſubſequens matrimonium, ſunt propriè legitimi, & iuſti filij, & ſui, & in poteſtate patris, l. cum quis, & l. nuper, C. de naturalibus liberis. provt ea iura expendit Hippolytus Riminaldus, in conſil. 222. numero 22. num. 11. libro ſecundo, & §. dubitatum. in authent. de inceſtis nuptiis, & §. finali, in authent. de triente, & ſemiſſe, ex quibus ſic obſeruant, atque in terminis noſtris argumentatur omnes fere iuris vtriuſque Interpretes, hactenus ſcribentes, qui pro legitimato ſcripſerunt, atque ex aliis Hieronymus Gabriel, in conſ. 21. num. 34. lib 1. Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 222. num. 21. lib. 2. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 24. num. 15. Iacobus Menochius, libro 4. præſumptione 81. numero octauo, & quod ſint[*] verè legitimi, & admittantur ad honores, & dignitates, & officia, & ad omnia, ad quæ admittuntur legitimi & naturales ab initio, ex multis aliis Authoribus tradiderunt Matiençus, in l. decima, titulo octauo, gloſſa tertia, ex numero ſecundo, & numero ſeptimo, & vndecimo, in l. 12. Tauri, num. 73. & ſeq. Hippolyt. Riminaldus, vbi ſupra, num. 10. 19. 72. & 151. Pater Ludou. Molina, tom. 1. de iuſtitia & iure, tract. 2. diſput. 172. in verſic. denique legitimati per ſubſequens matrimonium. fol. 972. latiùs Marcus Antonius Peregrinus, dicto art. 24. ex num. 3. vſque ad numer. 14. Hieronymus de Cæuallos, commun. contra communes, quæſtione ſecunda, ex num. 60. vſque ad numer. 66. Ergo videtur neceſſariò dicendum, quod legitimati per ſubſequens matrimonium, non modò admitti debeant ad fideicommiſſum, ſeu maioratum, ad quem filij legitimi vocantur ſimpliciter, provt in hoc caſu omnes Scribentes conueniunt vnanimiter; ſicuti ex multorum relatione firmarunt Antonius Gabriel, communium concluſion. lib. 6. titulo de legitimatione, concluſione prima, numero 31. & 32. Compegius, de dote, ſecunda parte, quæſtione 59. num. 3. Hippolyt. Riminaldus, dicto conſilio 222. num. 135. & numero 145. Iacobus Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 81. num. 2. per totum, & in conſil. 225. num. 227. & in conſil. 227. n. 9. lib. 3. Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemòntana 196. num. 4. Alexander Trentacinquius, variar. reſolution. lib. 1. titulo de legitimatione, reſolutione prima, num. 28. folio 125. & ij quidem omnes, & alij quamplures, quos ſciens, conſultoq́ue prætermitto, tanquam indubitatum probarunt, legitimatos per ſubſequens matrimonium, facere deficere conditionem, & ſubſtitutum excludere, quando teſtator ſubſtituit hæredi, ſi deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus; & verba ea ſine filiis legitimis &[*] naturalibus, non requirere natiuitatem ad inducendam legitimitatem. Non modò ergo videtur, quod eo caſu ſuccedere debeant tales filij, ſed etiam quando ad fideicommiſſum, aut maioratum legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur; quoniam matrimonium ſubſequens tollit omnia vitia præcedentia, vt per relatos ſuprà, numero tertio, & per Gloſſam[*] communiter receptam, in cap. tania eſt vis, qui filij ſint legitimi. Anguiſſolam, in conſil. 74. colum. 2. lib. 6. Hippolyt. in conſilio precitato 222. numero 19. lib. 2. vbi abiicit arguendo, quod filij legitimati per ſubſequens matrimonium, verè & naturaliter dicuntur filij legitimi ſecundum legem naturæ, quæ nullam[*] diſcretionem introduxit filiorum: ſed legibus, & Principum conſtitutionibus id factum fuit, vt habetur in conſil. 3. Collegij Patauini, 1. tom. vltim. voluntat. num. 57. Deinde & ſecundò facit, quod legitimati per ſub[*]ſequens matrimonium, quoad omnia legitimi vſque adeo cenſentur, quod conſequuntur omnes ſucceſſiones; ad quas vocantur legitimè nati, nihilo differentes à veris, & legitimis filiis, per text. in dict. cap. tanta, qui filij ſint legitimi, & in authent. quibus modis naturales efficiant. legit. §. ſit igitur licentia, ibi: Nihil à legitimis differentes, & in §. quoniam varie, ibi: Nihil diſſimiles legitimis, authent. quibus modis naturales efficiant. ſui, in §. reliqui, vbi dicitur, Quòd eos efficientes legitimos, damus eis habere etiam ſucceſſiones illas, quas habent hi, qui ab initio ſunt legitimi. Sed qui ab initio ſunt legitimi, excludunt ſubſtitutum ſub cõditione prædicta, ſi quis deceſſerit ſine liberis de legitimo matrimonio procreatis, vel legitimè natis; ergo etiam per ſubſequens matrimonium legitimati, debent eum excludere: & ita argumentatur Authores, qui pro legitimo reſpondent, atque ex aliis Franciſcus Beccius, in conſ. 165. num. 24. & ſeq. Hieronymus, Gabriel, in conſil. 21. num. 37. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 11. titul. 12. num. 15. Peregrinus, dicto artic. 24. num. 16. vbi etiam ponderat alia iura, & num. 17. corroborat argumentum alia ratione: & numero decimo nono, id ipſum in effectu intendit, quod dixerat antea dicto n. 16. quamuis pro argumento diuerſo proponat: & num. 20. in idem ponderat textum, in dicta l. cum quis, C. de naturalibus liberis, provt eum ibi inducit, & reſpondet Riminaldus iunior, dicto conſil. 200. num. 121. lib. 2. ſic quoque argumentatur Franciſcus Burſatus, in conſ. 10. & in conſ. 18. lib. 1. Tertiò etiam facit textus, in cap. cum in cunctis, iun[*]cto cap. innotuit, cum ſua Gloſſa, verbo, coniugata, de electione: vbi probatur, quod eligendus in Epiſcopum, natus eſſe debet de legitimo matrimonio, & tamen is, qui natus eſt, antequam contraheretur matrimonium promoueri ad Epiſcopatum poteſt, ſi per ſubſequens matrimonium legitimetur. Hic ergo ſic legitimatus (arguendo dicunt omnes fere, qui pro legitimato ipſo hanc partem ſuſtinet contra Baldum) dicitur de legitimo matrimonio natus, & conſequenter de eo ſenſit teſtator ad ſubſtituti excluſionem in fideicommiſſis, & in maioratu, vt admitti debeat, ac ſi de legitimo matrimonio natus fuiſſet, & ita argumentantur Iaſon, Decius, & Cephalus, cum quibus Rolandus, in conſ. 100. n. 8. lib. 2. Hippol. Rim. in conſ. 222. n. 1. & 2. lib. 2. Anguiſſola, in conſil. 74. col. 1. lib. 6. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 12. num. 14. Iacob. Menochius, lib. 4. dicta præſumptione 81. num. 5. Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 24. n. 18. Andreas Fachineus, controuerſiarum iuris, lib. 4. cap. 54. in verſic. argumenta verò. Quartò præterea, quia ſi Princeps ſecularis poteſt[*] per reſcriptum particulare legitimare naturales, ita vt habeant ſucceſſiones omnes, ac ſi eſſent legitimi, ſiue de legitimo matrimonio nati, & conſequenter efficere, vt in fideicommiſſis, & feudis conditionatis ſuccedant, vt cum Alexandro, Socino, Decio, Ruino, Pariſio, Afflictis, Cephalo, Marçario, Rolando, Hieronymo Gabriele, Bertazolo, & Burſato, arguendo pro hac ipſa parte ſcribit, Peregrinus, di-f cto articulo 24. n. 21. Et ita ſimiliter ſummus Pontifex legitimare poteſt, quoniam ſuper radice matrimonij conſtituere valet, vt idem Peregrinus, articulo 23. numero octauo notauit: Ergo multò fortiùs id quod per reſcriptum particulare effici poteſt, poterit induci per legem generalem, diſponentem, legitimatos per ſubſequens matrimonium per inde haberi, ac ſi eſſent legitimè, ſeu de legitimo matrimonio nati; quo genere arguendi vtitur Hieronymus Gabriel, dicto conſilio 21. num. 23. vbi declarat, potentiùs operari Principem per viam legis generalis, quàm per modum priuilegij particularis, allegando Decium, & Sarmientum; & refert Peregrinus dicto num. 21. Rurſus & quinto loco facit, quia hominum diſpo[*]ſitiones à iure ſcripto interpretationem recipiunt tam in contractibus, quàm vltimis voluntatibus, cum quibus in dubio teſtator ſe conformare videtur ſicuti alio cap. infrà latiùs comprobabitur, & per Bartol. in l. iuriſiurandi, §. ſi liberi, ff. de operis libertorum. & in l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellian. & quod legi communiter pro bono publico receptæ placuit, non facilè in hominum particularibus actibus neglectum credi debet, & præſertim matrimonij fauore: cum ergo ex iure ſcripto filij legitimati per ſubſequens matrimonium, habeantur pro legitimis, & ita ſuccedant, ac ſi ab initio ex legitimo procreati fuiſſent matrimonio: ita pariter ſuccedere debent in primogenio, aut fideicommiſſo, ad quod legitimè nati, vel ex legitimo matrimonio procreati vocantur. Et ſic in terminis argumentatur, ſed minimè reſpondit Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto articulo vigeſimo quarto numero vigeſimo ſecundo, ſic quoque argumentatur, & etiam non reſpondet Petrus Surdus, in conſilio 213. n. 20. lib. 2. Sextò adducitur, quod legitimatus per reſcriptum,[*] non ſuccedit in feudo, cap. 1. §. naturales, ſi de feudo fuer. controu. inter. Domin. & agnat. vaſal. ſed ſi fuerit legitimatus per ſubſequens matrimonium,[*] ſuccedit, vſque adeo, vt feudi, vel emphyteuſis conceſſio facta alicui, & filiis ex legitimo matrimonio natis, comprehendat & legitimatum per ſubſequens matrimonium: Ita ſanè tradiderunt permulti illi Authores, quos aggregarunt Rolandus, in conſilio 100. numero 11. 12. & 13. libro ſecundo. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 11. titul. 12. num. 16. Franciſcus Burſatus, in conſilio 10. num. 18. libro 1. Iulius Clarus, in §. feudum, quæſt. 83. in verſic. ſed ſi feudum. Menochius, qui ſic defendit in conſil, 227. num. 17. & 18. lib. 3. & præſumpt. 81. num. 9. lib. 4. & in conſ. 799. num. 43. lib. 7. vbi duodecim Authores recenſuit ita tenentes, & idem tuetur, niſi in inueſtitura expreſsè dictum eſſet, quod legitimatus per ſubſequens matrimonium non ſuccedat. Quod etiam defendit, & 33. Authores congerit Petrus Surdus, in conſil. 213. numero 9. & num. 16. vſque ad numerum 21. libro 2. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 222. num. 177. lib. 2. adducitur etiam, quod à pari procedunt quoad interpretationem ſtatuta, & vltimæ teſtatorum diſpoſitiones, vt ex Baldo, Tiraquello, & Socino iun. & Curtio iu[*]niore, ſcripſit Menochius, dicta præſumpt. 81. num. 10. atque in diſpoſitione Statuti; legitimatus per ſubſequens matrimonium, dicitur verè & propriè natus ex[*] legitimo matrimonio; vt ſcripſerunt permulti illi Doctores, quos idem Menochius congeſſit; dicto conſ. 227. n. 33. lib. 3. & dicta præſumpt. 81. n. 11. ſic argumentatur: ergo idem dicendum eſt & in diſpoſitione teſtatoris. Septimò facit, quoniam verba illa, Nacidos, y[*] habidos de legitimo matrimonio, per quæ ad ſucceſſionem inuitantur nati ex legitimo matrimonio, tantummodo operantur excluſionem legitimatorum per Principem, vel aliorum nullo tempore legitimorum, non vero legitimatorum per ſubſequens matrimoniũ, qui legitimi iudicantur; aliàs autem ſequeretur, quod etiam nati ex matrimonio putatiuo, bona fide contracto, ab huiuſmodi ſucceſſione ſubmouerentur, contra text. & quæ ibi notantur, in cap. ex tenore, qui filij ſint legitimi; contra ea etiam, quæ quotidianar. har. controuerſiar. iuris, lib. 2. cap. 11. longa ſerie adnotaui, & etiam ſcripſit Annæus Robertus, lib. 2. rerum iudicatarum. cap. 18. ſequeretur etiam, quod nulla eſſet differentia inter legitimatum per ſubſequens matrimonium, & per reſcriptum Principis, quòd quàm ſit abſurdum, ex his apparet manifeſtè, quæ vnius, & alterius opinionis Authores obſeruarunt communiter. Apparet etiam ex deciſione l. 12. Tauri, provt dicetur infrà, ad ſolutionem huius argumenti, atque ex obſeruationibus nonnullis, quas ex mente communi Interpretum omnium in medium protulit Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 279. poſt multos alios Authores, quos ibi refert, Legitimatus ergo per ſubſequens matrimonium, nec videtur excluſus, nec de eo actum, vt in maioratu ſic inſtituto ſuccedere non debeat. Sic ſane in terminis noſtris argumentabatur Hippolyt. Riminald. d. conſ. 222. n. 18. lib. 2. Octauò facit, quod voluit Salicetus, in l. ſi totas, C.[*] de inofficioſis donat. vbi inquit, quod donatio, quæ reuocatur, ſi donator ſuſceperit liberos ex legitimo matrimonio, de qua loquitur lex, ſi unquam, C. de reuocand. donat. & l. 8. tit. 4. p. 5. locum etiam habet, ſi filij legitimati fuerint per ſubſequens matrimonium; & idem tenuit Baldus in l. 1. in fine, C. eodem titulo, argumento dicti cap. tanta eſt vis, quia etſi ab initio non fuerint legitimi, qui per ſubſequens matrimonium legitimantur, tamen tales legitimationes trahuntur retrò, ſecundum communem Scribentium ſententiam poſt Gloſſam in eod. cap. tanta, & id ipſum reſoluit Tiraquellus in dicta l. ſi unquam, verbo, ſuſceperit liberos, num. 71. & de primogenitura, quæſt. 34. n. 55. Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto art. 24. n. 7. atque in terminis noſtris ſic argumentatur Rolandus, d. conſ. 100. n. 9. lib. 2. qui vel vno ſolùm verbo reſpondet inferiùs, n. 46. in fine, ſed ego latius reſpondebo, & dilucidè rem hanc explanabo. Videtur ergo ex ea reſolutione deduci, quod dictus D. Franciſcus admitti debeat ad vinculum, & patronatum, de quo agitur, virtute retrotractionis, etiam in præiudicium tertij; quemadmodum in d.l. ſi totas, legitimatus per ſubſequens matrimonium admittitur in præiudicium donatarij in ſimili vocatione filidrum natorum ex legitimo matrimonio, de quibus loquitur ipſa l. ſi totas, vt conſtat ibi, vt filius, vel nepotes poſtea, ex quocunque legitimo matrimonio nati, &c. Nonò denique adducitur ſententia, & authoritas[*] permultorum, & grauiſſimorum iuris vtriuſque Interpretum, qui aſſeuerarunt in terminis, legitimatum per ſubſequens matrimonium, excludere ſubſtitutum ſub conditione, ſi deceſſerit ſine filiis ex, vel de legitimo matrimonio natis: & inde admitti ad fideicommiſſi, vel maioratus ſucceſſionem, ad quam filij legitimè nati, aut ex legitimo matrimonio procreati vocantur. Et ij fuere Antonius de Butrio, in cap. innotuit, num. 18. columna 2. de electione, per illum textum: qui tamen potiùs ſtat pro ſubſtituto contra legitimatum, cum loquatur in terminis illius textus in diſpoſitione legis Cum etiam ſe remittat ad dicta per eum, in cap. per venerabilem, qui filij ſint legitimi, vbi diſtinguit inter diſpoſitionem legis, & teſtatoris. Ioannes de Imola, in eodem cap. innotuit numero 13. quò loci allegatur communiter, vt pro legitimato ſcripſerit contra ſubſtitutum, cùm verè ſe remittat ad Butrium, vbi ſuprà, in dicto cap. per venerabilem, & ſic potius faueat ſubſtituto eidem contra legitimatum, vt animaduettit Ruinus, in conſ. 192. n. 16. vol. 3. & ſeq. Hippolyt. Rimin. d. conſ. 222. n. 176. lib. 2. Abbas, in dicto cap, tanta, num. 7. qui filij ſint legitimi, & in dicto cap. innotuit, num. 17. qui etiam pro legitimato non vrget, cùm vel loquatur in diſpoſitione legis, vt in d. cap. innotuit, vel diſpoſitione hominis, & in feudo conceſſo alicui proſe, & legitimè natis, vel legitimis deſcendentibus, ſupponendo tamen, quod nullum eſt tertij præiudicium, nec aliorum vocatio expreſſa, quibus damnum inferatur: tunc namque contrarium ſentit idem Abbas in conſil. 85. n. 2. lib. 2. vel dato quo id non ſupponat, diuerſa ratio eſt, quæ in feudi conceſſione militat, quàm ea, quæ in fideicommiſſi, aut maioratus ſucceſſione datur, vt infrà dicetur. Salicetus, in dicta l. ſi totas, C. de inofficioſis donat. qui tamen loquitur in diſpoſitione legis, in qua legitimati per ſubſequens matrimonium veniunt, quando legitimè nati, aut ex legitimo matrimonio procreati vocantur, vt infrà dicetur. Angel. Aretinus, in §. finali, de nuptiiis, numero 8. Aretinus, in l. Gallus, §. ſi eius, column. 1. ff. de lib. & poſthum. num. 42. Paulus Caſtrenſis, in l. finali, num. 5. & 6. C. de his qui veni. ætat. impet. qui tamen loquitur in caſu, in quo ſubſtitutio facta erat alicui decedenti ſine filiis legitimis & naturalibus, quia tunc eſt verum, quod ſecundum mentem, & intentionem teſtatoris, legitimatus per ſubſequens matrimonium excluderet ſubſtitutum; non autem quando ſubſtitutio erat facta decedenti ſine filiis ex legitimo matrimonio procreatis, quia tunc aliter ſentit, dum ſe remittit ad notata per Butrium, in d. cap. per venerabilem: qui (vt ſupra dixi) tenet ſubſtitutum non excludi à legitimato per ſubſequens matrimonium; & ita perpendit Rolandus, d. conſil. 100. num. 47. lib. 2. & ſequitur Hippolyt. Riminaldus, dicto conſil. 222. num. 175. Socinus ſenior, in l. Gallus, §. ſi eius, num. 5. in verſ. tertius caſus, ff. de liber. & poſthum. Philippus Decius, in d. cap. cum in cunctis, num. 29. de electione, & in l. generaliter, in fine, C de inſtitut. & ſubſtitut. num. 23. & in conſil. 155. in fine, qui tamen parum conſtans ſibi fuit, nam poſito, quòd in eis locis inclinaſſet pro legitimatis, tamen in conſilio 614. & in conſil. 624. inclinat aduerſus cum; & tenet apertè ſub vocatione natorum de legitimo matrimonio, non contineri filios per ſubſequens matrimonium legitimatos. Prout rectè ponderauit Hilppolyt. Rimin. dicto conſ. 222. num. 167. Præpoſitus Alexand. in cap. lator. col. 5. qui filij ſint legitimi. Berous, in cap. in præſentia, de probationibus, numero 340. vbi in fauorem legitimati per ſubſequens matrimonium, ſed contra eum latiùs fundat alio in loco, vt infra dicetur. Hippolyt. ſingulari 542. Ripa, in rubrica, ff. ſi certum petatur, num. 3. & in l. ex facto, §. ſi quis rogatus, num. 47. ff. ad Trebellian. & in repetitione, l. ſi vnquam, num. 86. C. de reuocand. donat. vbi in fauorem legitimati concludit: Sed vitari poteſt, vt in terminis quæſtionis noſtræ, & concurrentibus ſimul omnibus verbis à fundatore dicti vinculi adiectis, non vrgeat, vt per Hippolyt. Riminald. dict. conſ. 222. num. 192. & 193. vbi inquit, quod potius Ripa pro contraria parte, & contra legitimatum famulatur. Petrus Paulus Pariſius, in conſ. 13. ex num. 33. & num. 40. & in conſil. 15. columna 2. lib. 2. quibus in locis allegari ſolet communiter, quaſi pro legitimato per ſubſequens matrimonium reſponderit. Verè tamen loquitur in ita legitimato, quem dicit ſubſtitum excludere, ſub illa conditione, ſi deceſſerit ſine filiis legitimis. Sed quid ſtatui debeat, quando dictum fuiſſet, ſine filiis legitimis, ex legitimo matrimonio natis (prout in caſu noſtro) non attingit. Campegius, in tractatu de dote, prima parte, quintæ partis principalis, quæſt. 59. in fine. Marcus Mantua, in conſ. 191. per totum, lib. 1. Ioannes Crotus, in repetitione, l. Gallus, §. & quid ſi tantum, nu. 82. & 169. ff. de liber. & poſthum. qui tamen loquitur in diſpoſitione Statuti excludentis filiam, ſtantibus maſculis legitimè natis, vnde poteſt eo caſu tolerari, quòd diſpoſitio talis Statuti veriſicetur in legitimato per ſequens matrimonium; & non idem dicendum eſt in diſpoſitione hominis, ſecundum communem Doctorum reſolutionem, de qua infr. & per Riminaldum iuniorem dict. conſ. 222. num. 96. & num. 170. vbi dicit ſic loqui Crotum, & ideò in terminis quæſtionis noſtræ non vrgere pro legitimato. Ioannes Maria Riminaldus, in conſ. 78. lib. 1. & in conſil. 226. lib. 2. qui pari modo, vel de ſtatuto loquitur, vt Hippolyt. Rimin. notauit vbi ſupr. n. 171. vel in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, nihil in fauorem legitimati reliqui ſcriptum. Curtius iunior, in conſilio 13. numero 9. & in conſilio 35. num. 16. Brunus, in conſ. 15. n. 17. Alex. de Neuo, in conſ. 61. num. 13. Iaſon, in conſ. 178. ex num. 6. lib. 2. Purpuratus in conſ. 95. n. 2. lib. 1. Matthæus Afflictis, in cap. primo, §. naturales, intitulo, ſi de feudo fuer. controu. inter domin. & agnat. poſt Andr. Iſerniam, & Martin. Laudenſ. qui tamen cum in feudi ſucceſſione loquantur, cum etiam in terminis noſtris, & adiectis verbis prædictis, ſermonem non inſtituant, ex his; quæ infrà dicentur, facilè vitari poſſunt. Gozadinus, in conſ. 25. ex num. 3. cum ſeq. Socinus iunior, in conſil. 39. num. 63. & in conſilio 63. num 39. lib. 3. qui tamen variauit, & contra legitimatum conſtanter tenuit alio in loco; vt ſtatim dicetur. Siluanus, in conſ. 3. num. 22. Boërius, deciſ. 159. num. 20. qui tamen in eodem caſu loquitur, in quo Baldus, in conſil. 329. Punctus quidam ſubſtituit, volumine 2. in antiq. at Baldus ponit verba ſubſtitutionis in hunc modum: Si Stephanus moreretur ſine filiis legitimis, aut ex ſuo corpore deſcendentibus, vùltque tali caſu legitimatum per ſubſequens matrimonium excludere ſubſtitutum, quod mirum videri non debet. Nam & legitimatus pet reſcriptum id faceret, cum verba de filiis legitimis ſimpliciter loquerentur: imò verò etiam de naturalibus tantùm, vt conſiderat Baldus ibidem. At nos loquimur in ſubſtitutione alicui, ſi deceſſerit ſine filiis legitimis, & naturalibus, ex legitimo matrimonio, quæ (vt latiùs infrà dicetur) reſpiciunt legitimum naſcendi modum, vſque à principio, & non verificantur in legitimato quocunque, licèt per ſequens matrimonium, vt latius probabitur inferiùs; meritò patet illam deciſionem Baldi & Boërij non officere caſui noſtro, vt rectiſſimè animaduertit Hippolyt. Rimin. d. conſ. 222. n. 173. Craueta, in conſ. 591. n. 81. volum. 6. Neuizanus, in conſ. 99. n. 21. Mare. Ant. Natt. in conſ. 121. n. 13. & in conſ. 628. n. 18. & ſeq. Guillielm. Aperno, poſt conſ. Bruni, in conſil. 10. num. 17. Zazius, in epitome feudorum, n. 87. Anton. Trigon ſingulari 35. Iulius Clarus, in §. feudum, quæſt. 82. verſ. ſed quid ſi feudum. Hugo Celſus, in conſ. 119. num. 5. & 20. & in conſilio 88. num. 4. And. Alciat. in reſponſ. 501. ſecundum impreſſionem antiquam Lugdunenſem, vbi tenuit pro legitimato per ſubſequens matrimonium, ac ſi ab initio naſcendi, ex legitimo natus fuiſſet matrimonio. Cæterum Alciatus ipſe aduerſus legitimatum reſpondit in reſp. 201. & 666. plus addens, bis, vel ter ita fuiſſe iudicatum in ampliſſimo Senatu Mediolani, cuius auctoritas eſt ſuprema. Ioannes Cephalus, in conſ. 111. num. 4. lib. 1. & in conſil. 541. num. 9. lib. 4. qui tamen aliis in locis contrarium ſuſtinet, & contra legitimatum per ſubſequens matrimonium reſpondet, latiùſque articulum diſſerit in conſ. 66. & in conſ. 82. lib. 1. & in conſ. 276. lib. 2. & in conſil. 441. lib. 4. Petrus Dueñas, in regula 350. ampliation 8. qui tamen vitari poteſt, cum in feudo loquatur, & diuerſa ſit ratio diſpoſitionis teſtamentariæ, vt infrà dicetur, & ſic eidem reſpondet Hippolyt. Riminald. dicto conſil. 222. num. 193. qui generaliter ſtatuit, non obſtare authoritates Interpretum loquentium in feudis, & rationes diuerſitatis aſſignat, num. 177. & ſeqq. Marcus de Carpo, inter conſilia Riminaldi ſenioris, in conſ. 727. lib. 4. Ioannes Bolognetus, in rubrica, ff. ſi certum petatur, num. 13. qui tamen licèt expreſſim approbet Decij ſententiam, in dicto conſ. 155. & in conſ. 525. quod ſi teſtator ſubſtituat filio, ſi decedat ſine filiis de legitimo matrimonio natis, quod legitimatus per ſubſequens matrimonium excludat ſubſtitutum: id tamen ex propoſito non attingit, nec diſſerit, ſed per tranſitum ſie obſeruat. Capicius, deciſ. 22. in fine. Franciſcus Beccius, qui legitimati partes tuetur conſtanter in conſil. 165. ferè per totum, lib. 2. ſed maximè ex num. 21. vſque ad numerum 73. & concludit num. 45. in fine, & num. 46. & 47. quod hæc opinio amplectenda eſt tanquam receptior & hæc munior, & quæ æquior eſt & benignior, cum faueat matriminio, & filiis; & contraria quod dura ſit, & fundata in nudo rigore verborum, & videtur contra veriſimilem mentem teſtatoris, qui non eſt credendum veriſimiliter, quod legitimatos per ſubſequens matrimonij opinio vnius præferretur communi opinioni, quamuis effect dubia; quoniam in dubio pro matrimonio, & filiis eſſet pronunciandum, prout ibi hæc omnia latiùs exornat. Nicolaus de Vbaldis, de ſucceſſ. ab inteſt. prima parte, n. 65. Franciſcus Burſatus, in conſil. 10. ex num. 6. vſque ad numerum decimum, & in conſil. 18. per totum, maximè ex num. 3. cum ſeq. lib. 1. qui etiam idipſum, quod Franciſcus Beccius tuetur conſtantiſſimè, & num. 10. ex eodem filiorum, & matrimonij fauore adducitur, & quod benignior & æquior opinio ſemper ſit ſequenda, licèt attenta auctoritate Scribentium res eſſet æqualis, vel dubia. Hieronym. Gabr. in conſ. 21. in 4. dubio, ex num. 28. cum ſeq. Æmilian. in conſ. 132. per totum. Antonius Anguiſſola, qui etiam pro legitimato reſpondit conſtanter, in conſ. 74. lib. 6. & maximè ex n. 7. ſed vitari poteſt conſideratione illa Hippolyt. Rimin. dicto conſ. 222. n. 176. Ferdinand. Vaſquez, Menchaca, de ſucceſſionum progreſſu, ſecunda parte, libro 1. §. 2. num. 29. & num. 52. Antonius Gabriel, commun. concluſ. lib. 6. titulo de legitimatione, concluſione prima, num. 31. 32. & 33. vbi hanc opinionem pro legitimo per ſubſequens matrimonium, dicit eſſe magis communem, & repetit num. 55. & 56. Didac. Couarr. in epitome ſuper 4. Decretal. cap. 8. §. 2. n. 30. Rubeus, in l. Gallus, §. quidam rectè, n. 162. ff. de liber & poſthum. Gregorius Lopez, in l. 2. titulo 15. partita ſecunda, verbo, el hijo mayor, ibi: Crederem illum vere eſſe legitimum, & ſuccedere poſſe in Maioria, & in l. prima, titulo 13. partita 4. verbo, ſe caſe con ella. Qui tamen neque diſputat quæſtionem, neque firmiter id reſoluit, ſed ſubdubiè ſuam profert ſententiam. Andr. Tiraquellus, de primogenitura, quæſt. 34. n. 56. Sfortia Odd. in tractatu de Compendioſa, in 6. parte, articulo vltimo, pagina penultima, verſiculo, ego teneo, num. 6. Hieron. Scruf. conſ. 1. art. 2. n. 14. Emanuel Suarez, in the ſauro receptarum ſententiarum, verbo, legitimatus ob matrimonium. Mandoſius, regula 18. Cancellariæ, quæſt. 6. num. 5. Michael Graſſus, receptar. ſentent. § fideicommiſſum, quæſt. 38. numero 5. in verſic. contrarium verò. Villalobos, in ærario commun. opinion. verbo, legitimatus ob matrimonium, num. 74. in 6. amplicatione. Mohedanus, deciſ. 181. Portius Imolenſis, regularium, ſiue concluſ. iur, lib. 4. cap. 36. Oſaſcus, deciſ. 154. n. 11. &12. Franciſc. Viu. commun. opinion. lib. 1. verbo, filij nati ex legitimo matrimonio Marzarius, de fideicommiſſis, 2. par. q. 30. Anton. piſtor. lib. 2. part. poſteriori, quæſt. 14. Simon de prætis, de interpret. vltim. volunt. lib. 3. interpretatione prima, dubit. 3. ſolut. 3. num. 6. folio mihi 190. Rolandus à Valle. in conſ. 83. num. 19. lib. 3. qui tamen in conſ. 100. lib. 2. vbi ex profeſſo diſputat articulum, contrarium defendit conſtanter, & contra legitimatum per ſubſequens matrimonium reſpondit. Ioan. Bapt. Lup. de illegitimis, concluſ. 4. §. 3. num. 10. fol. 203. Aſcanius Clemens, tractatu de patria poteſtate, c. 5. n. 52. & 57. Ant. Marc. Corraſ. tract. de commun. opin. lib. 2. tit. 9. caſ. 20. n. 109. & 112. Ant. Galeat Maluaſ. in conſ. 30. n. 8. Iacob. Menoch. in conſ. 225. maximè ex num. 9. cum ſeq. & in conſ. 227. maximè num. 13. & num. 21. lib. 3. & in conſ. 779. num. 43. & 44. lib. 7. & præſumpt. 81. ex num. 4. cum ſeq. lib. 4. quibus in locis pro legitimato firmiter tenuit, & plures caſus diſtinxit d. præſumpt. 81. Sed aliquando variauit, & contra legitimatum ipſum reſpondit, vt infrà dicetur. Idque maximè, data geminatione verborum, legitimos, & naturales, & de legitimo matrimonio natos, nam tunc legitimatos per ſubſequens matrimonium, non excludere ſubſtitutum asseuerauit, vt infrà quoque dicetur. Camillus Gallinius, de verb. ſign. lib. 4. cap. 17. n. 17. 18. & 19. Ioann. Thom. de Martin. tract. de feudis, lib. 1. tit. 3. num. 48. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, q. 21. n. 34. vſque ad num. 38. Petrus Surdus, in conſ. 213. num. 17. cum ſeq. vſque in finem conſilij, lib. 2. vbi in ſucceſſione feudi, & in cæteris ſucceſſionibus conſtanter hanc partem tuetur, & in vocatione legitimorum, & ex legitimo matrimonio natorum, legitimatos per ſubſequens matrimonium contineri, & admitti defendit. Sed aliis in locis pro certo reſoluit contrarium contra ipſos legitimatos, vt mox dicetur. Franciſc. Beg. in conſ. 52. n. 33. & 34. Ludouic. Molin. de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 1. num. 10. vbi reſolutiuè firmauit, quod filius naturalis ex matrimonio ſubſequenti legitimatus, ſuccedit in eo primogenito, in quo vocantur filij legitimè nati, vel ex legitimo matrimonio procreati: Verè tamen eruditiſſimus iſte Vir (ſicut & Didac. Couarr.) articulum propoſitum non diſputat, & rem perfunctoriè tractat, & forſan ſi veritatem latiùs inquireret, & Recentiorum fundamenta prælegeret, aliter tatueret, nec adduceretur ex text. (prout etiam ipſe Couar. adducitur) in dicto cap. innotuit, de electione, cum tex. ille in hominis diſpoſitione non vrgeat, vt ſtatim dicetur. Phanucius Lucas, ſuper ſtat. de lucro dotis, n. 36. pag. 94. Pelaez à Mieres, qui id ipſum quod Molina firmauit, de Maioratu, ſecunda parte, quæſt. 1. num. 1. qui etiam quæſtionem non diſputat, nec in noſtris terminis loquitur. Laderch. Imolenſ. in conſ. 24. ex n. 29. Aluar. de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. ſub num. 9. in verſic. Nec obſtare videtur, qui etiam tener eandem opinionem Ludouici Molinæ; ſed eum non citat. Marta, voto 94. ex n. 4. vbi vide. Ioannes Garſia, in commentariis de nobilitate, gloſſa 21. n. 21. per totum: qui tamen quamuis opinioni huic pro legitimato magis adhæreat, tandem cogitandum reliquit, vt infrà dicetur. Pater Ludouicus Molina, qui in quæſtione primogenij Molinam ſequitur, & eum citat, ſed quæſtionem non diſputat, tom. 1. de iuſtitia & iure diſp. 172. column. 4. in verſic. illud tamen eſt animaduertendum, folio 974. Hieronymus de Cæuallos, practicarum commun. contra communes, quæſt. 2. numero 64. & in fine eiuſdem quæſtionis, ſub numero 86. inquit, ab hac opinione non eſſe recedendum in iudicando, & conſulendo; ſed eſſe contrariam ſatis ſuſtentabilem agnoſcit, & expreſſim ibidem, in finalibus verbis. Aurelius Corbulus, de emphyteuſi, in addit. magna, ad cauſam priuationis obtineam finitam, num. 203. & ſeq. qui tamen in diſpoſitione teſtamentaria potius videtur contra legitimatum tenere, ſi originaliter prælegatur, num. 206. Canet. in extrauag. volentes, num. 9. fol. 180. Et hactenus de his qui in quæſtione præfata reſ[*]ponderunt, atque ſcriptum reliquerunt in fauorem legitimati per ſubſequens matrimonium: quorum etiam quamplurimi ſpecificè, & in indiuiduo; alij verò (licèt tacitè) apertè tamen voluerunt, legitimatum per ſubſequens matrimonium admitti ad fideicommiſſum, ſeu maioratum, ad quem filij legitimi & naturales, & de legitimo matrimonio nati, aut procreati vocantur, & excludere ſubſtitutum, aut vocatum ſub ea conditione, non obſtante geminatione legitimis, & de legitimo matrimonio natis: & ſic nihil intereſſe, an verba ſimplicia, legitimè natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, an geminata filiis legitimis, & naturalibus, & ex legitimo matrimonio procreatis, ſine legitimè natis, adiiciantur; ſic ſane viſi ſunt tradere, & ſtatuere pro ipſo legitimo admittendo contra ſubſtitutum. Petrus Paulus Pariſius, in conſil. 13. num. 23. & 40. lib. 2. Ioannes Maria Riminaldus, in conſil. 226. vol. 2. Marcus Mantua, d. conſil. 191. per totum, volum. 1. Marzarius, de fideicommiſſis, ſecunda parte, quæſt. 30. verſic. contrarium. Pet. Anton. Anguiſſola, in conſ. 74. numero 6. lib. 6. Vegius, in conſ. 55. num. 18. Stortia Oddi, in tractatu de compendioſa ſubſtitutione, in fine, dicto num. 6. Martius de Carpio inter conſilia Riminaldi ſenior. in conſ. 727. lib. 4. & videtur aſſentire Iacobus Menochius, lib. 4. d. præſumpt. 81. n. 24. Alij etiam ex ſuperioribus tacitè (vt dixi) aſſentiunt; nam pro legitimato indiſtinctè reſpondent, non obſtantibus verbis quibuſcunque. Reregrinus quoque de fideicommiſſis, d. art. 24. num. 40. in hac verborum geminatione nullam vim facit, nec putat intereſſe, an verba ſint geminata, vel ſimplicia. Ipſe autem opinionem contrariam cum Baldo tuetur ſemper conſtantiſſimè contra legitimatum, etiamſi verba ſint ſimplicia, vt infra dicetur: & reddit rationem, qua ſuperiores adducuntur, qui in verborum geminatione vim non faciunt, quoniam adiectio illa de legitimo matrimonio, poteſt videri expreſſa ad excludendum legitimatum per reſcriptum: quod tamen non eſſe iuridicè, nec rectè dictum, nec poſſe intelligi ad eum fidem, nec ad excluſionem talis legitimati per reſcriptum, appoſita ea verba, ex his apparet concludenter, quæ ad ſolutionem ſeptimi Argumenti, infra traduntur. Franciſcus quoque Burſatus, d. conſ. 18. ex nu[*]mero 11. vſque ad num. 19. lib. 1. improbat inprimis ſententiam eorum, qui aſſerunt, legitimatum per ſubſequens matrimonium, nunquam admitti, vbi adſit legitimorum geminata prolatio, qua ſcilicet legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, & eos refert dicto num. 11. deinde ex num. 12. aſſerit conſtanter contrarium, & innuit, legitimatum per ſubſequens matrimonium admitti non obſtante geminatione verborum, legitimis, & de legitimo matrimonio natis: & num. 13. cum ſeq. intendit probare, non obſtare Doctorum authoritates, quæ in contrarium allegantur, vt legitimatus per ſubſequens matrimonium non admittatur, vbi adeſt legitimorum geminata prolatio: quoniam reſpondet, maiori ex parte Authores ipſos loqui tantum, vbi aderant verba ſimplicia, ſed cum qualitate natis, & non geminata. Deinde inquit, non obſtare duo illa conſilia Baldi, & Decij à quibus id acceperunt Authores omnes, qui in verborum geminatione adeò vim maximam fecerunt: quia reuera (vt ipſe exiſtimat) Baldus, in conſil. 357. volumine 5. & Decius, in conſ. 155. in fine, nituntur præcipuè in verbis geminatis, nec ſuſtinent opinionem contra legitimatum per ſubſequens matrimonium ob dictam geminationem verborum tantum, ſed in caſu, quando de voluntate teſtatoris apparet, quod legitimatum etiam per ſubſequens matrimonium admitti noluiſſet: quia tunc excluderetur omninò, prout fieri poteſt, & ex Curtio iun. & Marzario annotauit ibidem, num. 14. in verſic. Tertiò non obſtat. Prætereà ſtatuit Burſatus ipſe, quod Scribentes omnes, qui amplectuntur partem negatiuam contra legitimatum, ob vnicum verbum, legitimè natis, vel ex matrimonio procreatis, nituntur præcipuè authoritate Baldi, dicto conſil. 357. propter quod dignoſcitur, fundamentalem rationem dicti eorum fieri non ſuper verborum geminatione, ſed ſuper illa veritate, quod reuera ſecundum naturam, tempore ortus dici, vel reputari nequeat legitimus, & de legitimo matrimonio natus, aut procreatus, qui per ſubſequens matrimonium legitimatus fuit. Rurſus obſeruat idem Burſatus, num. 16. in verſ. Quintò addo, quod omnes illis Authores, qui cum Baldo tenent contra legitimatum ob verborum geminationem, mouentur ex doctrina Butrij in d. cap. per venerabilem, num. 17. qui filij ſint legitimi, qui temen, id non decidit ſimpliciter, nec abſolutè, ſed ait tenendo partem negatiuam contra legitimatum, fortiùs hoc putare procedere, ſi adeſſent verba geminata propter enixam voluntatem. Ergo & alij illam doctrinam allegantes (ſubdit Burſatus ipſe) cenſentur ſecundum ipſam eorum concluſionem ponere, vt putent, id fortius procedere, ſi adſit geminatio verborum; & ſic in caſu, in quo negatiua opinio verior affirmaretur, quæ cum verior non ſit, ſed contraria communior (vt Burſatus metipſe cantat) etiam ſtante dicta geminatione, erit prorſus falſa nec magis legis virtus operabitur in vnico verbo, natis, vel procreatis, quam ſi ſint geminata, vel triplicata verba. Denique, vt eiſdem verbis geminatis adimat robur omne, inquit, quod illa verba, ac de legitimo matrimonio natis, poſita poſt alia, filiis legitimis & naturalibus, cenſentur ferè poſita, & addita magis ex capite, & vſu Notarij, quam ex mente, & voluntate teſtantis; ideò nihil operari debent, nec alicui præiudicium generant, vt ibi probat; & adiicit, quod licèt præſumerentur dicta verba de voluntate teſtatoris appoſita, hunc effectum & excluſionem legitimati operari non deberent, niſi clarè per Notarium id ſibi declaratum fuerit, vt num. 18. comprobat quoque ibidem; & in finalibus verbis dicti conſilij 18. concludit in hunc modum: Et ex his credo ſecundum magis communes, & veriores doctrinas, legitimatum per ſubſequens matrimonium, excludere ſubſtitutum vocatum, etiam in defectum legitimorum, & naturalium, ex legitimo matrimonio natorum: & idem concludit dicto conſ. 10. num. 9. eod. lib. 1. Sic ſanè adnotata hactenus, num. 18. & 19. pro decimo huiuſce partis, & iuris dicti D. Franciſci fundamento deſeruiunt, vt etiam adiectis verbis geminatis: Hijos legitimos y naturales, y de legitimo matrimonio nacidos: Franciſcus ipſe ad ſucceſſionem admitti debeat, nec eidem obſtet verborum geminatio ipſa, iuxta ſententiam relatam, quæ tamen confutatur, & Franciſci Burſati obſeruationibus nouè reſpondetur; & aliter quàm hactenus factum fuiſſet, rationes ſuperiores diluuntur, ex num. 103. cum ſeqq. & num. 180. Superioribus igitur omnibus mininmè obſtantibus, contrarium Regius Hiſpalenſis Senatus rectiùs ſuſtinuit, & definiuit, atque in caſu propoſito, & in vocatione illa filiorum legitimorum, & naturalium, & ex legitimo matrimonio habitorum, & natorum, dictum D Franciſcum, per matrimonium ſubſequens legitimatum, non contineri, nec ex præſumpta inſtitutoris maioratus voluntate, ex eiuſmodi verbis clarè collecta, comprehenſum cenſeri, & conſequenter eo excluſo, D. Petrum ad ſucceſſionem eo caſu vocatum, & admittendum, inſtricta iuris ratione, & diſputatione decreuit iuridicè. Eiuſdem autem senatus ſententia & deciſio, rationibus & fundamentis ſequentibus comprobatur, & fulcitur dilucidè. Ac primum equidem ex his omnibus, quæ pro ſolutione argumentorum propoſui, & ſcripſi inferiùs, & adeò fortiter adſtringunt, vt certas. & tenendas reſolutiones, atque doctrinas in hoc caſu contineant, & iſtam partem concludentiſſimè probent, & idcirco videri omninò, atque ex propoſito perpendi debebunt obſeruata ibidem. Primò autem loco (vt dixi) ex eo probatur Sena[*]tus definitio, quod dictus D. Franciſcus legitimatus per ſubſequens matrimonium, non habeat qualitatem illam à teſtatore requiſitam: quia non habitus, nec natus ex legitimo matrimonio, quo caſu, qui non probat ſe talem, qualem ſe aſſerit, obtinere non poteſt, l. non ignorat, C. qui accuſare non poſſunt, Alexander, in conſil. 60. column. 5. in verſ. venio ad ſecundum, lib. 2. vbi in ſpecie loquitur de legitimatio[*]ne, quam quis debet probare. Facit etiam quod dicitur de filio petente hæreditatem patris, qui debet probare, ſe filium, & legitimum, Butrius, in cap. peruenit, in ſecunda column. qui filij ſint legitimi, Socin. in conſil. 39. in principio, volumine 1. vbi dicit, quod[*] quando legitimitas eſt fundamentum intentionis alicuius, qui fundat ſe in legitimitate, illam probare tenetur, per notata in cap. lator, & in cap. cauſam quæ, qui filij ſint legitimi: & per Rolandum, qui in eiſdem, in quibus verſamur, & terminis, & in ipſo articulo legitimati per ſubſequens matrimonium, ſic argumentatur in conſil. 100. num. 19. vſque ad numerum 26. lib. 2. cùm igitur præfatus d. Franciſcus ſe fundet principaliter in eo, quod ſit legitimus, & naturalis, & de legitimo matrimonio natus, & habitus; probare equidem tenetur præcisè qualitatem eam, quæ eſt fundamentum ſuæ intentionis; aliàs obtinere non debebit. Dum autem contendit, quod dicatur natus ex legitimo matrimonio, ratione matrimonij ſubſequentis (in quo conſiſtit totus neruus præſentis dubitationis) videtur proculdubio neceſſariò dicendum, quod audiri, ſeu admitti non debeat, ipſum eſſe natum ex legitimo matrimonio: quod probatur multis mediis. Et primò, quia legitimati per ſubſequens matri[*]monium, licèt pro legitimis habeantur poſt contractum matrimonium, ſiue legitimè natis ſimiles ſint ex legis diſpoſitione, aut fictione; non tamen dici poteſt quod ſint legitimè nati, aut de legitimo matrimonio procreati; id quod negari non poteſt, atque expreſſim probatur ex his iuribus, & Authoribus, quæ ad ſolutionem primi, & ſecundi argumenti latiùs recenſentur, vbi videri debet (vt nunc dicebam) & poſt alios ita ſpecificè adnotarunt Carolus Ruinus, in conſ. 92. num. 16. lib. 3. Curtius iunior, in conſil. 64. num. 12. Natta, in conſil. 602. lib. 3. Rolandus, dicto conſ. 100. ex num. 26. cum ſeq. & numero 37. lib. 2. Ioannes Cephalus, in conſil. 82. numero 16. & in conſil. 117. num. 21. lib. 1. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 222. num. 66. 67. 83. & 97. Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto articulo 24. num. 33. Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommiſſis, libro 3. cap. 15. ex num. 11. & num. 16. Cum ergo Lu[*]douicus Mexia dicti vincli, & patronatus inſtitutor, toties cauerit expreſſim, & in omnibus ſubſtitutionibus, aut vocationibus repetierit, quod quilibet vocatorum, & in futurum admittendi, ſiue ſucceſſuri, ſint legitimi & naturales, & de legitimo matrimonio nati, & habiti; & diſpoſitio fuerit relata ad iſtum caſum, non debet proferri ad alium caſum ſimilem: quoniam conditio voluntaria debet adimpleri in forma ſpecifica, & non per æquipollens, l. in teſtamento, & l. Mæuius, & l. qui hæredi, ff. de condit. & demonſt. quo ſtante dicitur, quod licèt legitimatus per ſubſequens matrimonium, æquipolleat verò, & legitimo, tamen in eo non poteſt prædicta conditio impleri, nec verificari, cum ſpecificè non fuerit natus legitimus tempore natiuitatis. Quomodo argumentantur omnes ferè iuris Interpretes. qui hactenus in propoſito articulo commentaria ediderunt, & inter alios eleganter Rolandus, dicto conſilio 100. num. 34. lib. 2. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. dicto titul. 12. num. 17. Riminaldus, in locis antè relatis. Peregr. d. art. 24. n. 33. Pro quibus fortiter vrget l. filium eum, ff. de his, qui ſunt ſui, vel alie. iur. vbi ad definiendum, cui propriè & iuridicè applicetur nomen legitimi, Iureconſultus inquit eſſe neceſſarium, quod natus ſit tempore, quo parentes erant maritus, & vxor, vt conſtat ibi, filium eum definimus, qui ex viro, & vxore eius naſcitur; quo equidem ipſe Conſultus excludit quodcunque aliud tempus, quod ante matrimonium conſiderari poſſit. Atque ideò Bald. ibidem, lectura 2. n. 2. pro regula conſtituit in hæc verba; Quod quantumcunque quis legitimetur, etiam per matrimonium, non dicitur natus de matrimonio. Vrget etiam fortiter l. prima, tit. 13. partita 4. vbi loquens de filiis, qui legitimantur per ſubſequens matrimonium, dicit expreſsè: Eſtos fijos atales no ſon legitimos, quando nacen: quo nihil clarius, nec magis expreſſum dicit potuit in propoſito, & ſubdit ſtatim: Tan grande fuerca a el matrimonio, que luego que el padre y la madre ſon caſados, ſe fazen por ende legitimos: vbi notandum eſt, legem ipſam non dixiſſe: Y nacidos de legitimo matrimonio, ſed potius contrarium, vt nunc retuli, & vide infra, hoc eod. cap. num. 73. Denique & pro eadem parte ſilentio prætermitti non poteſt ſingularis ponderatio, l. 12. Tauri, quæ eſt l. 10. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, in illis verbis: Hijo, ò nieto, ò deſcendiente legitimo, ò de legitimo matrimonio nacido, ò legitimado por ſubſiguiente matrimonio; Ecce vbi inter hæc differentia conſtituitur, vt vides, & per verba prædicta, O de legitimo matrimonio nacidos, comprehenditur, atque deſignatur vera legitimitas per principium iuſtum, & matrimonium ſolemne, & datur intelligi, non contineri legitimatum per ſubſequens matrimonium: quoniam illa alternatiua, O, non ſubiicitur, inter extrema eiuſdem ſignificationis, ſed inter diuerſa, & formaliter ſeparata, l. generali, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, l. hæc verba, 124. ff. de verbor. ſigniſ. l. prima, §. ſublata, ff. ad Trebellian. cap. inter cæteras, de reſcriptis, Bartol. in l. ſi quis ita, num. 1. ff. de auro & argent. legat. Alciatus, in conſil. 5. num. 14. lib. 2. Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 358. num. 78. & in, conſil. 451. num. 23. volum. 4. Petr. Surd. in conſ. 339. num. 6. & 2. ſeq. volum. 3. Nec ſatisfaciunt quatuor illæ ſolutiones quas ad[*]duxit Franciſcus Beccius, in conſ. 165. num. 68. & 69. lib. 2. quod etiam conditionem voluntariam ſufficit impleri iuris fictione: nam ex quo in ipſa ſolutione Beccius fatetur, filium legitimatum ex ſubſequenti matrimonio, non eſſe verè legitimum, ſed fingi à iure, velut concludenter idipſum deducitur, quod contendimus: nec fingi ſufficere, vt adimpleatur ea conditio, elicitur manifeſtè ex verbis, & rationibus Franciſci Manticæ. lib. 11. d. tit. 12. num. 17. & 18. ex quibus ſolutio eadem prima conuincitur manifeſtè. Secunda autem ſolutio fuit, quod conditio etiam voluntatis. impleri quandoq́ue poteſt pet æquipollens, quando in ea. fuit conſideratus. effectus, & ille ſequitur etiam ex æquipollenti,ſecundum Socinum ibi relatum. Verum enim verò, quando aſſumptum ex Socino deductum verum eſſet: contrarium namq́ue receptius apparet, vt alio cap, ſuprà, hoc eodem libro, & tractatu obſeruaui: & poſt alios adnotarunt Ioannes Bolognetus, num. 24. & D. Franciſcus Sarmientus, num 12. in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liberis & poſthum. Manticam, Menochium, Prætis, Camillum Gallinium, Thuſcum, Anton. Fabrum, & alios quamplurimos, ibidem recenſui. In caſu præſenti dici non poſſet, in effectu, & virtualiter conditionem adimpleri, admiſſo eo, qui non ab initio ex legitimo matrimonio natus, ſed per ſubſequens matrimonium legitimatus fuerat. Non etiam, quod in conditionibus mens prædominatur, hi autem, qui ſunt legitimari per matrimonium, ſucceſſibiles ſint ex mente teſtatoris, vt pro quarta ſolutione idem Beccius conſtituit: nam ſi clauſulas præfatæ diſpoſitionis perpendamus maturè, negari non poterit, quin in ea verborum prolatione, legitimos & naturales, & ex legitimo matrimonio natos, legitimatus per ſubſequens matrimonium admitti non debeat; cùm ex hoc, teſtatoris, ſiue inſtitutoris maioratus apertior; & efficacior voluntas appareat, ſe modum naſcendi legitimè & naturaliter, ſine fictione & verè inſpexiſſe, vt infrà dicetur, & ex Cephalo, Rolando, Barbat. & Socin. ſen. arguendo adnotauit Franciſcus. . Burſatus, in conſ. 18. num. 2. lib. 1. Sicq́ue ex. veriſimili mente inſtitutoris talem filium excludi cùm etſi ſit legitimus, non tamen legitimè natus fuerit, vt cum aliis multis arguendo quoque propoſuit idem Burſatus, eodem num. 2. Non ergo arguere licèt à veriſimilimente teſtatoris, quæ potius contrarium non modo veriſimiliter, ſed expressim etiam continet. Nec quoque valere dicere, effectum à teſtatore conſideratum,. virtualiiter ſequi: cùm vſque adeò. eius intentioni id repugner, quod ex legitimo matrimonio natos vocauerit ſpecificè, vt in futurum ſucceſſuri, ac omnes vocati abſtinerent ſe ab illicitis amplexibus, & matrimonio poſt eos ſubſequente, quod in plurimum eſt inæquale, &. agnationi, & dignitati maioratus poſſeſſoris non conueniens: & ſic in legitimè natis decor familiæ conſeruatur; non autem in iſtis, vt infrà dicetur, & Peregrinus dicto articulo 24. num. 33. in fine notauit. Hippolytus etiam Riminaldus in conſil. 222. num. 60. & 161. lib. 2. Pelaez à Mieres, de Maioratu, ſecunda parte, quæſt. 1. qui ex hoc dedu[*]xit, quod maioratus inſtitutor cauere, & diſponere poteſt, ne in maioratu ſuccedant filij, per ſubſequens matrimonium legitimati. Et reddit rationem, quoniam mulieres; ex quibus habentur huiuſmodi filij, qui poſtea per, contractum, matrimonij legitimantur, maiori ex parte non ſunt honeſtæ, nec æquales maritis, prout experientia docet quotidie: & ſic maioratuum inſtitutores ad impedienda damna; & incommoda irreparabilia, quæ communiter ſequuntur ex matrimoniis ſic contractis, iuſtè & iuridicè conditiones eas adiiciunt, vt etiam Peregrinus, & Burſatus, referendi infrà, notarunt: & ſecundum hæc euidenter elicitur. quàm alienum ſit à verbis inſtitutoris, & mente ipſius, id quod Beccius contendit, aut effectum per æquipollens, & virtualiter adimpleri; cùm eâ ratione admiſsâ, is ſequeretur effectus, quem teſtator reiecit. Quod Hippolytus Riminaldus, d. conſ. 222. num. 136. 137. & 161. rectius animaduertit: inquit namq́ue ſingulariter, valdè intereſſe teſtatorum, quod admittantur potius nati ex legitimo matrimonio, quam per ſubſequens legitimati; & quod ita ipſi voluerunt conditione ea adiecta, & admittere verè legitimos tempore natiuitatis, non autem eos, qui ex pòſtfacto tales fierent, ad reprimendas illicitas coniunctiones, vt per Baldum, Socinum, & Beroum ibi relatos. Et quod vocando filios, & deſcendentes natos ex legitimo matrimonio, conſiderauit decorem ſucceſſorum, argumento l. non tantum, §. ſt emancipatus, ff. de bon. poſſ contra tabulas. ſed in legitimatis etiam per ſubſequens matrimonium, non datur ille candor ſucceſſionis, vt per Alex. & Imolam relatos, per eundem Riminaldum, d. num 137. qui num 138. multis exornat. Peregrinus, d. artic. 24. num. 26. qui Pelaez à Mieres obſeruationi ſuperiori, quod legitimati per ſubſequens matrimonium, poſſint expreſsè à ſucceſſione excludi, conuenit omninò, atque ex Curt. iun. & Marzario aſſentit Burſatus, d. conſ. 18. ſub num. 14. in verſ. Tertiò non obſtat conſilium Baldi, ibi: Sed in caſu, quando de voluntate teſtantis appareret, quod legitimatum etiam per ſubſequens matrimonium admitti noluiſſet, quia tanc excluderetur omninò, prout fieri poteſt. Et hactenus de primo fundamento huius partis. Secundò deinde facit, quod verba ſemper debent[*] intelligi verè, & naturaliter, & non ciuiliter per fictionem, l. finalis, C. de his qui veniam ætatis impet. vbi habetur, quòd ſi in diſpoſitione fit mentio legitimæ ætatis, intelligi debet de legitima ætate naturaliter, non autem incidenter, , putà ſi quis veniam ætatis impetraſſet: & infert ibi Angelus, quod ſi factum ſit legatum alicui, cum erit Doctor, vel Sacerdos, intelligitur naturaliter. & verè; & non per fictionem. Et hoc modo in propoſito noſtro arguunt Decius, in conſ. 758. In caſu Domini, num. 1. & in conſil. 276. In cauſa, num. 8. verſic. primo ergo, Ripa, in l. ex facto, num. 19. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. Roland. in conſ. 100. num. 35. lib. 2. Ioannes Cephalus, in conſ. 82. num 12. lib. 1. Iacobus Menochius, in conſ. 16. num 6. &. 7. lib. 1. Hippolytus Riminald. d. conſ. 222. num. 97. vbi inquit, quod hæc fuit inductio formalis Curtij iunioris, in conſ. 64. column. penult. idem Riminaldus, num. 160. & 161. vbi in eadem, qua verſamur quæſtione, ſic quoque argumentatur; &. fundat, quod verba in dubio ſunt naturaliter. & non accidentaliter intelligenda, l. qui habet, ff. de tutelis: & ſic quod filij, qui ab initio non fuerunt legitiminati, non debent admitti, licèt per ſubſequens matrimonium legitimati: quia teſtator videtur naturam,& non accidens conſideraſſe, dum ea verba protulit, non idem ſequeretur effectus, vt ſuprà dicebam. Peregrinus, dicto art. 24. num. 32. qui idipſum comprobat, & quod verba illa, natos, ſeu procreatos de legitimo matrimonio, factum naturæ denotant, vt ſcilicèt naturaliter nati, aut procreati ſint de matrimonio: & ſic quod naturaliter erit accipienda diſpoſitio, non ciuiliter, iuris fictione, ſeu interpretatione, per textum in dicta l. finali. Præterea, quando verba teſtatoris poſſunt trahi ad dupli[*]cem ſenſum, naturalem ſcilicet; & ciuilem potiùs ſunt trahenda ad naturalem, vt in l. ex parte, §. inſulam, ff. de verborum obligat. l. 3. §. hæc verba, ff. de nego ttis geſtis, l finali, C. de naturalibus liberis, & exornat Socinus iunior, in conſilio 28. numero 3. & quando[*] principium natiuitatis fuit vitioſum (vt in caſu præſenti) ad illud dicta verba referri non poſſunt, vt inquit Baldus in finali, columna prima, ff. ad Macedonianum, quem ſequitur Caſtellus, in l. 12. Tauri, verbo ſiguiente matrimonio. Cum ergo in dicta inſtitutione vinculi, & patronatus Ludouici Mexia, fiat mentio de habitis & natis ex legitimo matrimonio, vt nati ex eo admittantur; dicendum eſt, quod verba ipſa debeant intelligi de legitimè natis naturaliter, tempore ſcilicet natiuitatis & non per ſubſequens matrimonium, & ſic per fictionem & ciuiliter, ſicuti Hippolyt. Riminaldus, in locis anteà relat is fortiter[*] adſtringit. Nec ſatisfacit Franciſci Becci duplex illa ſolutio, tradita dicto conſilio 165. num. 65. & 66. lib. 2. Vtraque enim ex eo conuincitur apertè, quòd licet legitimitas ea, per ſubſequens matrimonium proueniens, ſit vera, & naturalis, tamen quod eiuſmodi filius ſic legitimitus ſit natus de legitimo matrimonio, dici non poteſt, cùm eo natiuitatis tempore nullum eſſet contractum matrimonium inter ſuos ipſos parentes, vt ad ſolutionem primi, & ſecundi argumenti latiùs corroboratur. Et notauit ſingulariter Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 222. num 118. vbi[*] concludit, quod legitimati per ſubſequens matrimonium, neque ſecundum veritatem, neque ſecundum opinionem poſſunt dici nati ex legitimo matrimonio: quia non entis, nullæ ſunt partes, nec qualitates, & tempore natiuitatis nullum extabat matrimonium (vt dixi) Non ergo dubitatur, an ſit legitimitas, necne ſiue an filij ſint verè legitimi: conceditur namque, eos eſſe vere legitimos, ſed in eo dubium vertitur, an ea legitimitate ſit ſatisfactum verbis inſtitutoris, qui legitimos, & naturales, atque ex legitimo matrimonio natos, & habitos ad ſucceſſionem ſemper vocauit. Tertiò deinde pro eadem parte facit: quia cui non[*] conueniunt verba diſpoſitionis, non etiam conuenit diſpoſitio per ea importara, l. 4. §. toties, ff. de damno infecto: l. hos accuſare, §. omnibus ff. de accuſationibus, & alio cap. infrà, axioma hoc vulgare latius exornabitur: & in præſenti, quo verſamur articulo, ſic arguunt Socinus iunior, in conſilio 12. num. 14. Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto articulo 24. numero 37. ſed verba illa, legitimos & naturales, & de legitimo matrimonio natos & habitos, non conueniunt legitimatis[*] per ſubſequens matrimonium: ergo nec diſpoſitio conuenit, quæ natos ex legitimo matrimonio ad ſucceſſionem inuitat Ex eo etiam, quia ij non ſunt legitimi ſimpliciter, ſed ſecundum quid, ideòque diſpoſitio de natis legitimo matrimonio, non eſt referenda; per regulam l. hoc legatum, ff. de legatis tertiò: & per ea quæ alio cap. infrà, latius adnotabuntur: nec à verborum proprietate licet recedere indubio, l. non aliter, ff. de legatis tertiò. Ac denique limitata cauſa limitatum quoque producit effectum, l. in agris, ff. de acquirendo rerum dom. l. age cum Geminiano, C. de tranſactionibus. Ideoque limitata conditio, vel diſpoſitio ad natos ex legitimo matrimonio, ad hos propriè ſecundum verba reſtringi debet: vt ita arguendo concludit Peregrinus, dicto articulo 24. numer. 37. & ſubdit numer. 38. quod communis vſus loquendi ita intelligit, iuxta quem verba exaudiri debent, l. librorum, §. quod tamen Caſſius, ff. de legatis tertio, l. Labeo, ff. de ſuppellect. legata. Et idipſum latius fundauit Hippolytus Rminaldus, dicto conſilio 222. num 112. libro ſecundo. Quartò hæc ipſa pars probatur ex eo, quod teſta[*]tor dum vocauit filios legitimos & naturales, & legitimè natos, aut ex legitimo matrimonio procreatos reſpexit ad originem, & principium naſcendi: ideo legitimati per ſubſequens matrimonium non continebuntur, quia non eſt noſtrum extendere ſcripturas, l. comparationes, C. de fide inſtrum. & ſic arguit in propoſito noſtro Baldus, in l. Gallus §. ſi eius, in fine ff.[*] de liber & poſthum idem Baldus, in cap 1. §. naturales, ſi de feud. fuer. controuer. inter domin. & agn. & in conſilio 367. libro 5. vbi inquit, quod teſtator conſiderauit naturam, & non accidens: & plenius explicauit Aretinus, in d. §. fi eius, colum. penul. vbi inquit, quod teſtator per ea verba reſpexit ad legitimitatem per naturam, non provt eſt ficta, & accidentalis, iuris authoritate inſtucta per ſubſequens matrimonium, aut per ſcriptum. Et latius diſcurrit Socinus iunior, in conſilio 12. lib 4. Iacobus Menochius, in conſi[*]lio 225. num. 2. lib. 3. Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 222. num. 65. & duob. ſeqq. vbi quod teſtator habuit reſpectum ad modum naſcendi naturaliter, & quod videtur ſe retuliſſe ad legitimitatem ſecundum tempus natiuitatis, vt formaliter concludit Natta, in conſilio 602. & in conſilio 624. num. 19. & 23. & 26. Ioannes Cephalus, qui in terminis noſtris facit hanc conſiderationem in conſilio 276. num. 23. lib. 2. Riminaldus ipſe, eodem conſilio 222. numer. 113. vbi ſingulariter in hæc verba: Accedit prædictis, quod iſta verba; ſine filiis legitimis & naturalibus, ex legitimo matrimonio, denotant ad excluſionem ſubſtituti; filios eſſe debere ſecundum leges, & naturam ex legitimo matrimonio, quales non ſunt legitimati per ſequens matrimonium, cum eſſent nati ante matrimonium, ſed ſi ſunt legitimi, ſunt ex iuris ciuilis mera dispoſitione contra naturam disponente, d. cap tanta. &c. Et ibidem, numero 161. & ſeqq. Marc Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto articulo 24. numer. 27. qui hoc medio principaliter vtitur contra legitimarum, & adiicit num 18. quod filiorum plures ſunt ſpecie: quidam, qui ex iuſtis naſcuntur nuptiis: alij ex coitu illicito: alij aliis modis, vt ibi explicat. Dum ergo teſtator in conditione, vel in diſpoſitione vocat legitimè natos, ſeu de legitimo matrimonio procreatos, ad primam conditionem filiorum reſpicit, & ſic ad alios non eſt facienda extenſio, ad præiudicium grauati, vel ſubſtituti: quoniam à perſona non eſt recedendum, l. ſi vnus, §. ante omnia, ff. de pactis, l ſi ita ſtipulatus, §. Chryſogonus ff. de verbor. obligat. l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liber & poſthum. &in ſpecie ſic arguunt Baldus, dicto conſilio 367. Decius in conſilio 88. numero 13. latius Riminaldus ſenior, in conſilio 543. numer, 9. & 20. & idem Peregrinus, vbi ſuprà, qui adiicit etiam num. 29. quod qualitas legitimitatis, ſeu de legitimo matrimonio, fuit conſiderata, & relata per teſtatorem ad tempus natiuitatis; & ſic illo tempore adeſſe debet, nec ſufficit, quod ex pòſtfacto interueniat per ſubſequens matrimonium, l. quid ergo, ff. de his qui not. infamia, l. in delictis. §. ſi extraneus, ff. de noxalibus action. Tribunus, ff. de militari teſtamento: & ſic arguit idem Baldus, vbi ſupra, & Alexander, in conſilio 5. ex numero 3. lib. 7. & id maximè, , vbi qualitas à teſtatore conſiderata ſubſtantialis eſt, nam ſuperueniens poſt, non iuuat, l. obligari, §. tutor, ff. de auctoritate tutorum, l. his verbis, §. interdum ff. de hæred. inſtitutl. matrem, C. de probationibus. Legitima[*]tus autem per ſubſequens matrimonium, conſequitur legitimitatem post illud, ergo non ante; cap, tanta, qui filij ſint legitimi, ibi Poſt contractum matrimonium legitimi habeantur: provt infrà dicetur & ponderant Alciatus, parad. lib. 3. capite 12. in fine, Cephalus, in conſilio 111. num. 10. libro primo, poſt alios, quos citat Natta, in conſilio 623. columna 4. dicentes, quod quamuis matrimonium faciat eos verè & propriè legitimos, verum eſt, vt ex nunc, tempore ſcilicet contracti matrimonij, non autem facit eos verè legitimos tetrò, ſiue in præteritum à tempore natiuitatis. Et latius comprobat, atque nonnulla iura expendit Hippolytus Riminaldus, præcitato conſilio 222. numero 109. & vide numero, 111. vbi Baldum, in cap. innotuit. columna penultima, verſic. & notat. de electione. vbi inquit, quod omnis le[*]gitimatio eſt præpoſtera: quia facit quem legitimum ex poſt facto. Sed legitima ratio eſt ordinata proceſſio ſecundum viam naturæ, nam præcedit matrimonium, vt cauſa, deinde naſcuntur legitimi; ordo enim naturæ eſt, vt cauſa præcedat cauſatum ſuum, l. 2. §. prius. ff. de vulg. & pup. ſubſt. & quamuis (ſubdit idem Baldus) iſta legitimatio per matrimonium, ſit reſtitutio, per quam abſterguntur ſordes peccati, tamen qui moritur cum filiis ſic legitimatis, non dicitur decedere cum filiis legitimè natis: quia legitimatio eſt ordo præpoſterus, & macula eſt impreſſa origini: & repetit Riminaldus ipſe, numero 67. & num. 113. vbi etiam citat Baldum eundem ad hoc, quod legitimatio ſit contra ordinem naturæ, eo quod in legitimatione per ſubſequens matrimo[*]nium, ordo eſt præpoſterus, vt ibi fundat: & numero 112. ſingulariter ſcribit, quòd verba ex legitimo matrimonio, reducta ad vulgare, ſunt hæc, de legitimo matrimonio; & ſic non poſſunt verificari in filiis legitimatis pet ſequens matrimonium, vt latiùs ibi: & numero ipſo 113. (vt ſupra retuli) quod[*] verba ſine filiis legitimis & naturalibus, ex legitimo matrimonio, denotant ad excluſionem ſubſtituti, filios eſſe debere ſecundum leges, & naturam ex legitimo matrimonio, quales non ſunt legitimati per ſubſequens matrimonium, vt ibi videbis: & numero 151. Riminaldus ipſe poſt Nattam, & alios notauit, at.[*] que comprobauit, quod ſubſequens matrimonium, licèt purget omnem maculam præcedentem, non tamen ideo fit, quin adfuerit macula in generatione; at teſtator dum requirit legitimam natiuitatem, vult eam eſſe puram, & immaculatam, vt. Natta antea probauit dicto conſil. 624. n. 25. & Rolandus, dicto conſil. 100. num. 26. 28. 29. 30. 37. & 38. lib. 2. qui traditis ſupra, ex num. 34. aſſentit omninò. Et hactenus de quarto fundamento huiuſce partis, quo includuntur, atque ponderantur tria illa fundamenta, quæ de per ſe conſiderauit Peregrin. dicto art. 24. num. 27. 28. & 29. quoniam in vnum, eundemq́ue finem rendunt, videlicet quod teſtator reſpexerit legitimitatem, ſiue filiorum naſcendorum conditionem, tempore, atque origine naſcendi, & quod eo momento natiuitatis, qualitatem eam deſiderauerit, ſic ſuperiora, & alia eiuſdem Peregrini fundamenta ſimul recenſet (ſed eum non citat) Hieronymus Cæuallos, practicar. commun. contra commun. quæſt. 2. ex numero 67. vſque ad numerum 73. & num. 76. vſque ad numerum 86. argumento quoque præfato, &[*] quod qualitas adiuncta verbo, intelligitur ſecundum tempus verbi; eo autem tempore, quòd legitimati per ſubſequens matrimonium, legitimi non fuerint nec nati ex legitimo matrimonio; ex mente omnium qui partes Baldi contra legitimatum ſuſtinent, vtitur Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. dicto titulo 12. num. 10. & ante ipſum cum aliis Rolandus, dicto conſilio 100. num. 26. & ſequent. lib. 2. Hippolyt. Riminald. dicto conſ. 222. num. 69. & ſeq. & n. 67. Menochius, lib. 4. præſumptione 81. numero 17. Angelus Mattheaccius, de legat. & fideicommiſſis, lib. 3. cap. 15. n. 13. & ſeq. Nec ſatisfaciunt ſolutiones illæ tres, quas Franciſcus[*] Beccius, dicto conſ. 165. num. 64. & 65. adduxit; vtpotè cùm eædem ex ipſa rei veritate, & nunc ſcriptis, ex traditis etiam ad ſolutionem primi, & ſecundi argumenti, concludenter elidantur, atque vincantur; atque vel vno ſolum verbo. quod qualitas præfata natiuitatis ex legitimo matrimonio, nec adfuerit, nec adeſſe potuerit in origine, & initio naſcendi, & ſic tempore verbi defuerit; cùm nondum inter ipſos filij parentes matrimonium fuiſſet contractum. Sic ſane Sfortiam Oddi, & alios iuris Interpretes deceptos in ſolutione fundamenti prædicti, concludenter oſtendunt Angelus Mattheaccius, lib. 3. dicto cap. 25. ex n. 14. Hippolyt. Riminald; qui latius confutat præcitato conſ. 222. num. 67. & n. 69. vſque ad num. 84. vbi Alciati ſolutiones ſubuertit: & iterum num. 84. & 87. & reddit rationem, quia matrimonium, quod eſt cauſa legitimitatis, debebat præcedere, & tamen ſubſequitur, & ſic effectus præcedit ſuam cauſam, quod non poteſt fieri per naturam, neque etiam per fictionem, quia teſtator vt hanc fictionem excluderet, addit, ex legitimo matrimonio procreatos, & ſic legitimatus per ſequens matrimonium, non poteſt dici natus ex legitimo matrimonio, vt dictis locis, & maximè dicto num. 67. 83. 111. & 113. in fine, & 151. & 152. idem Riminaldus concludit. Rolandus etiam, dicto conſ. 100. n. 30. lib. 2. Quintò prætereà facit, quoniam dictio, ex, ſeu de,[*] de legitimo ſcilicet, vel ex legitimo matrimonio natos, pro ſui natura denotat cauſam proximam, immediatam, & materialem, l. ſi eo tempore, ff. de peculio, l. prima. §. ſi emancipatus, ff. de coniungend. cum emancip. lib. l. prima. §. ex incendio. ff. de incendio, ruina, & naufragio. l. non dubium. C. de legibus, cap. cum cauſam, de electione. & exornant Authores quamplurimi, de quibus, infrà alio cap. & relati per Peregrinum, dicto art. 24. num. 31. qui in hoc ipſo, quo verſamur, articulo, ſic argumentatur poſt alios Authores. Exornat etiam, & de natura dictionum prædictarum dicit aliqua Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 115. numero 2. 5. 6. 9. 10. 28. & 31. & ſic tempus natiuitatis, & legitimi matrimonij, vt cum Zucardo, & Cephalo arguit Rolandus, dicto conſilio 100. numero trigeſimo octano, in fine, lib. 2. & cum eiſdem, & Decio, & Mantua, Peregrinus, dicto num. 31. Menochius, in conſil. 225. num. 1. & 4. in conſil. 227. num. 62. lib. 3. & præſumptione 81. num. 13. Hippolytus Riminardus, dicto conſil. 222. num. 112. per totum, lib. 2. cum ergo legitimatus per ſubſequens matrimonium, dici non poſſit natus proximè & immediatè ex legitimo matrimonio, cùm natiuitatis tempore nullum eſſet contractum matrimonium; clarè conſequitur, dictum D. Franciſcum non contineri ſub diſpoſitione inſtitutoris dicti vinculi,& patronatus, qui vocauit de legitimo matrimonio natos: quoniam ex verba verificari non poſſunt in filiis legitimatis per ſubſequens matrimonium, cum dictæ præpoſitiones denotent cauſam materialem (vt dictum eſt) at illorum filiorum materia non erat de legitimo matrimonio, quia quando ad materiam reducti ſunt, non erat matrimonium; ergo non erant tales, qui facerent deficere fideicommiſſum, vel ad maioratum admitti deberent, provi concludit eruditè Hippolyt. Riminaldus, dicto conſ. 222. num. 112. nec ſatisfaciunt tres illæ ſolutiones Iacobi Menochij, Prima dicto conſilio 225. numero[*] vigeſimo ſecundo, in verſic. non obſtant nunc adducta, dum reſpondet, quod immò legitimatus per ſubſequens matrimonium, dicitur immediatè natus ex legitimo matrimonio præſumptione legis. Aliæ vero duæ, in dicto conſilio 227. numero 63. quod ſcilicet dictiones illæ, de, & ex, ſignificant cauſam mediatam, & remotam. Aut poſito quod cauſam proximam, & immediatam ſignificarent, legitimatum hunc dici natum ex legitimo matrimonio, ob id quod per euentum conditionis, hoc eſt, ſubſecuto ipſo matrimonio, actus remanet purus, ex quo conditio retrotrahitur, & lex efficit, vt cenſeatur iam ab initio procreationis, & natiuitatis contractum matrimonium. Nam prima illa ſolutio (vt vides) vſque adeo rei veritati. & communibus Interpretum traditionibus repugnat, vt admitti, aut ſuſtineri non valeat vllo pacto. Nam etſi lex diſpoſuerit, vt tales filij per ſubſequens matrimonium legitimati, pro legitimis habeantur, nuſquam tamen lex ipſa natos eos ex legitimo matrimonio præſumpſit, vtpote cum præſumere non potuerit, vbi certa erat veritas contraria, immò nec fingere, vt Peregrinus, dicto artic. 24. numero 36. obſeruauit: atque elegantiſſime Hippolyt. Riminaldus, præcitato conſ. 222. num. 76. & ſeq. vbi probat, quod cum præſumptio cadat ſuper dubio, fictio verò ſuper certo; ſicque præſumptio ceſſat, vbi conſtat de veritate, ſicque ſumus in caſu certo; præſumere lex non potuit, vſque à principio fuiſſe matrimonium. Nec etiam fingere per fictionem tranſlatiuam, vt ſtatim dicetur, & per ipſum Authorem, & Peregrinum, vbi ſuprà, Ex quibus & tertia conuincitur ſolutio. Secunda autem, quod dictiones præfatæ ſignificant cauſam remotam, & mediatam, quantum repugnet iuribus in initio huiuſce fundamenti adductis, adeo manifeſtè, & ad oculum patet, vt maiori comprobatione res non indigeat, & latius probetur infra alio cap. huiuſce tractatus. Idque vel eo etiam, quod de natura dictionis eiuſdem, de, vel ex, ſit,[*] denotare ſubſtantiam eius, cui adiungitur, provt aliorum authoritatibus, & teſtimoniis comprobat Sylueſter Aldobrandinus, dicto conſilio 115. numero 7. & numero 9. & inde infert ad noſtrum piſum caſum præſentem, vt propter naturam earum dictionum, legitimati per ſubſequens matrimonium, non dicantur nati de legitimo matrimonio, vt contineantur ſub ea diſpoſitione, ad quam legitimè nati, ſiue ex legitimo matrimonio procreati inuitantur. Rurſus & ſexto loco facit, quod legitimatio ex ſua[*] natura non trahitur retro, ex ſententia quorundam, vt in §. liceat igitur, ibi, & ſuos de caetero, & ibi, hoc facto exinde filios. quib. mod. natural. effician. legit. & in §. illud, in authent. quibus mod. effician. ſui. & quamuis in legitimatis per reſcriptum Principis ea iura loquantur, procedunt etiam in legitimatis per matrimonium, vt inquit, atque ex aliis Authoribus comprobat Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſſ. art. 24. n. 34. quod ſi dixeris ex ſententia aliorum iuris Interpretum retrotrahi legitimationem, vt per Hippolyt. Riminaldum, referendum infr§, & maximè in dicto conſ. 222. n. 20. vbi retulit Abbatem, Præpoſitum, Iaſonem, Socin. Iunior. & Anguiſſolam, ſic tenentes, & agnouiſſe Manticam ipſum, lib. 11. dicto tit 12. n. 20. in principio. Reſpondetur, in hoc Interpretes maiori ex parte conueniſſe, & Manticam eundem declaraſſe ſtatim, quod ſcilicet ad ea, quæ determinato modo habet voluntæm, non fingit retrò legitimatio, vt illa extendere poſſit, vt ad literam inquit Baldus, in l. in teſtamento, n. 14. in fine. C. de teſtam. militis. Alexand. in l. Lucius, n. 17. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. Ripa. in l. ex facto, §. ſi quis, num. 4. ff. ad Trebel. Ruinus, in conſ. 92. num. 16. verſic. & ita etiam, lib. 3. qui ſcribunt, quod licet aliàs legitimatio retrotrahatur ad tempus natiuitatis, tamen non trahitur retrò quoad interpretationem voluntatis teſtatoris; & ſequitur Mantica, dicto num 30. & vltra eum Rolandus, dicto conſ. 100. num. 41. lib. 2. poſt Bald. Alexand. Ripam, & Imolam, id ipſum tradidit, quod ſcilicet vbi agitur de teſtatoris voluntate interpretanda, legitimatio, etiam per ſubſequens matrimonium retrò non trahitur. Hipolyt. Riminaldus, præcitato conſ. 222. n. 75. lib. 2. Ratio eſt, quia voluntas teſtatoris (maximè cùm modum conſiderauit) non debet trahi ad caſum fictum; vbi poteſt verificari in caſu vero & proprio, vt Bart. & communiter omnes tradiderunt in l. Gallus. §. & quid ſ tantum, ff. de liber. & poſthu. atque ex ipſis notatuit Mantica, dicto num. 20. lex enim nunquam fingit, niſi exigente æquitate, quæ in hoc caſu non datur, l. ſciendum cum ſeq. ff. ex quibus cauſis maiores. l. non dubito, l. poſtliminium. ff. de cap. & poſtlim. reuerſis. Bartolus, in l. ſi is qui pro emptore. n. 2. de vſucapionib. idque indubitatè magis, quando ex retrotractionis fictione, præiudicium infertur tertio, quia tunc con ſolum æquitas, immò iniquitas maxima eſſet, inducere fictionem; & ideò non erit admittenda, vt in terminis ſucceſſionis maioratus tenet Tiraquellus, de primogenitura, quæſt. 34. num. 19. Molina, de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 1. num. 7. Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 23. num. 62. Anton. Faber, de erroribus pragmat. decad. 35. errore 6. Hippopolytus Riminaldus, dicto conſ. 222. lib. 2. qui nonnullis in locis eius conſilij, retrotractionis articulum hunc præſentem attigit, & diſtinctè magis, quàm alius feciſſet, adnotauit nonnulla: nam inprimis arguendo dixit num. 20. quod legitimatio per ſequens matrimonium, dicitur fieri per fictionem tranſlatiuam, nam matrimonium retrotrahitur, & contractum fingitur ante natiuitatem filiorum, & refert Authores nonnullos ſic tenentes, quos retuli ſuprà in initio huius numeri. Deinde ſtatuit num. 92. cum aliis Authoribus legitimationem non retrotrahi in præiudicium tertij, quod etiam dixit n. 11. & n. 131. & 133. limitauit ſingulariter, quod ſcilicet legitimatio per ſequens matrimonium operatur in præiudicium tertij ex præſumpta diſponentis voluntate, vt in caſu. l. ſi vnquam, C. de reuocan. donat. Rurſus, n. 75. & 77. conſtituit, legitimationem per ſubſequens matrimonium non retrotrahi quantum ad interpretandam voluntatem teſtatoris. & inde quod locum non habet, quando teſtator voluit eam omnino excludere, provt facit, dum requirit, filium legitimè natum: & negari non poteſt, quòd legitimatur per ſubſequens matrimonium, non ſit legiti mè natus ſecundum veritatem, quam teſtator viſus eſt intueri, vt ipſe Riminald. Concludit num. 152. & adiicit n. 82. poſt Bened. de plum. & Alex. quòd legi[*]timatio non tantum poteſt, nec tam latè porrigetur, etiam ex viretrotractionis, vt legitimatus dicatur verè legitimus originaria legitimitate in ſpecie, quæ ex matrimonio procedit. Ac denique concludit num. 96. & quatuor ſeqq. quod quamuis legitimatus veniat in diſpoſitione legis loquentis de natis ex legitimo matrimonio, ſecus tamen eſſe in hominis diſpoſitione, vt latiùs infrà notabitur. Septimò facit authoritas permultorum iuris In[*]terpretum, qui in fortioribus terminis, quam his, in quibus nunc verſamur, ſcriptum reliquerunt, atque conſtanter aſſeuerarunt, legitimatum ſubſequens matrimonium, non excludere ſubſtitutum ſub conditione, ſi deceſſerit ſine liberis de legitimo matrimonio procreatis, vel legitimè natis; ſicque nec ad ſucceſſionem fideicommiſſi, aut maioratus admitti, ex ſola adiectione legitimitatis, per verbũ legitimè natis. aut ex legitime matrimonio procreatis, per ſubſequens matrimonium legitimatum. Et hi equidem (quos longa ſerie[*] commemorabo infrà ad ſolutionem noni argumenti, ex n. 95.) non modo ſunt pares pro ſubſtituto contra legitimatum, cum cæteris contrariæ partis Authoribus, ſicuti eſſe pares profitetur Sfortia Oddi, & eum refert Hippolyt. Riminald. dicto conſ. 222. n. 206. verum etiam longè plures ſunt numero, ſi hi excludantur, qui pro legitimato, vel ſpecifice in terminis noſtris non reſpondeunt, vel in aliis terminis loquuntur, aut de feudis, non de ſubſtitutione ſermonem inſtituunt, ſicuti eleganter concludit Riminald. n. 207. vbi inquit in hunc modum: circa quorum concluſionem diligentiùs eſt conſiderandus calculus ab eis firmatus: nam ſi de medio tollantur illi, qui vel ſibi parum conſtantes fuerunt in hac quæſtione, vel materia; ſicut & alij, qui in diuerſis terminis à caſu noſtro ſcripſerunt. Quique de feudis locuti ſunt, non de ſubſtitution; demúmque conſilium collegij Patauini periculoſum: facilè patebit. cæteros à me miſſos. vt partem legitimati fouentes, longe pauciores remanere Scribentibus pro ſubſtituo, & c Et inferius ibi: Omnibus igitur Baldi ſequacibus cumulatis vna cum ceseris qui tenent in terminis opinionem pro ſubſtituto, longè maiori numero ſunt Doctores pro eo, quam pro legitimato: & ita ceſsat, quod authoritates ſunt æquales, vt dicebat Sfortia, Et vide ipſum Riminaldum, in eodem conſ. 222. ex n. 167. vſque ad num. 178. & n. 192. vſque ad num. 206. vbi ſuo ordine id oſtendit, & per multos ex his, qui pro ipſo legitimato contra ſubſtitutum, & contra ſententiam Baldi allegantur, nequaquam id probare, ſiue in ipſis terminis, in quibus verſamur, non loqui. Octauò corroboratur hæc eadem pars, & ſententia, quoniam in caſu præſenti mens, & intentio fundatoris dicti vinculi & patronatus magis augetur, & apertiùs oſtenditur ex verbis ab eo prolatis, quam in terminis, in quibus Authores omnes maiori ex parte loquuntur, de quibus fundamento præcedenti meminimus; & infrà ad ſolutionem noui argumenti tractatur fundator namque ipſe non fuit contentus exprimere, quod omnes vocati, & ſubſtituti, eſſent legitimi & naturales, ſed addit, ex verbis ita geminatis, & ex legitimo matrimonio nati, & habiti, quibus clara voluntas colligitur, legitimatos per ſubſequens matrimonium excludendi; vt in terminis tradidit Ruin. in conſ. 92. n. 14. lib. 3. Butrius, Afflictus, Gratus, Berous, Socin. iunior, Cephal. & Rolandus, cum quibus ita in indiuiduo in caſu noſtro defendit, & reſpondit Hippolyt. Riminal. dicto conſ. 222. num. 61. lib. 2. vbi inquit, quod verba, ſi deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus, ex legitimo matrimonio. ſic repetita, & ge[*]minata, cenſentur appoſita ad excludendum legitimatos per ſubſequens matrimonium, & Doctores communiter conſiderare prædictam geminationem verborum dicereque in hoc caſu neminem diſcrepare, ſed communiter conuenire, tãquam claro, & aperto. Et idem defendit n. 144. defendunt etiam Proſper Paſetus, in conſilio 98. 99. 100. 151. & 152. Tiberius Decianus, in conſ. 42. n. 28. num. 28. lib. 1. & in his terminis geminationis verborum, permulti opinionis contrariæ ſectatores; ſic quoque obſeruarunt, & contra legitimatum per ſubſequens matrimonium reſponderunt, vt infra dicetur, & in ipſis, in quibus verſamur, terminis, poſt alios multos probauit Petr. Surd. deciſ. 319. ex n. 5. cum ſeq. in illis verbis: His vero nihil mouentibus, Senatus declarauit, eueniſſe caſum fideicõmiſſi ad fauorem dictorum, de Andreaſiis: quia filius domini Marci Antonij, legitimatus per ſecurum matrimonium, non facit deficere conditionem adiectã ſubſtitutioni, ſi deceſſerit D. Marc. Anton. ſine filiis legitimis & naturalibus, & ex legitimo matrimonio procrearis, ſecundum opinionē Baldi, & c. Et inferius, ibi: Et nouiſſime ſic iudicatum fuiſſe in Pedemontano Senatu, refert Theſaurus, deciſ. 196. n. 4. Zuchard. in rubr. ff. ſi certum petatur, n. 3. quæ opinio videtur trocedere ſine difficultate, quando ſunt poſiti in conditione filij legitimi & naturales, & ex legitimo matrimonio procreati; tum propter geminationem, quædemonſtrat magis enixam voluntatem; tum propter vitandam ſuperfluitatem, quæ induceretur, niſi vltimæ verba de legitimo matrimonio hoc importarent; tſ quia copula requirit omnium copulatorum concurſum; tum demum, quia copula ſtat ampliatiue, ſecundum Bartolum, in l. ea tamen adiectio, ff. de legatis tertio, & c. Nonò comprobatur ipſa ſententia ex eo, quod dicti vinculi, & patronatus inſtitutor non modò in prima, & ſecunda, & tertia ſubſtitutione, aut vocatione[*] expreſſit, quod ab eo vocati, & in futurum ſucceſſuri, eſſent legitimi & naturales, & ex legitimo matrimonio nati, & habiti, ſed etiam eadem verba replicauit in omnibus aliis ſequentibus ſubſtitutionibus, aut vocationibus, & in fine diſpoſitionis per clauſulam generalem id repetit; vnde deprehenditur magis enixa voluntas ſua, admittendi eos duntaxat, qui ex legitimo nati fuiſſent matrimonio, & excludendi non natos legitimè, etiam poſtmodum ſubſequens matrimonium legitimatos: provt formaliter arguit Pariſius, in conſilio 9. num. 42. & in conſ. 12. num. 145. lib. 2. Mantua, in conſ. 28. num. 12. & 13. lib. 2. Hippolyt. Riminaldus, d. conſ. 222. n. 62. lib. 2. Decimò denique, & vltimo loco confirmatur eadem pars ex eo, quod in fortioribus terminis eleganter ſenſit Natta, in conſ. 624. n. 18. referendo Baldum, in conſ. 367. vol. 5. & cum eo adnotauit Riminaldus[*] ipſe, vbi ſuprà, n. 144. & quatuor ſeq. vbi reſpondet argumento antea propoſito. n. 18. & conſtituit, quod verba illa, de filiis legitimis & naturalibus, ex legitimo matrimonio, reſpiciunt natiuitatem, & ad eam videntur referri, etſi verbum natis non adiiciatur, quoniam ſuppletur, & tacitè ſubintelligitur, & ob id legitimatis per ſubſequens matrimonium non conueniunt, vt latius ibi fundat Riminaldus: & n. 148. concludit, quod exempla Doctorum de filiis ex legitimo matrimonio natis, ſunt expreſſio eius, quod tacitè ineſt,[*] quæ nihil operatur; ſi ergo ſufficit iuxta iſtorum Authorum ſententiam, vocare legitimos ex legitimo matrimonio, etiam non adiecto verbo natos (quoniam verbum id ſubintelligitur) quanto magis ſufficere debet, vt legitimati per ſubſequens matrimonium non admittantur, quando legitimi & naturales, & ex legitimo matrimonio nati, & habiti vocantur, vt in præſenti contigit. Nec obſtant argumenta pro contraria parte adducta. Non obſtat primum, quoniam reſpondetur, præfatum Ludouicum, dicti vinculi, & patronatus inſtitutorem, non ſolum voluiſſe, quod hi, qui in futurum ſucceſſuri fuiſſent, legitimi eſſent; quo caſu iuxta reſolutionem communem in ipſo primo argumento præhabitam, res prorſus caret dubitandi ratione, vt ibidem animaduertebam; ſed etiam ſimul cauiſſe, quod iidem ſucceſſuri in dicto vincluo, ex legitimo matrimonio nati, & habiti fuiſſent, quod ſemper requirit, & in omnibus vocationibus exprimit, vt ſæpè repeti[*]tum eſt; per ſubſequens autem matrimonium legitimati, non ſunt verè legitimi à die natiuitatis, ſed à die contracti matrimonij, per fictionem autem à natiuitate; ſicuti probaui ſuprà num. 23. & quamplurimi Authores notarunt vnanimiter, quos pro opinione Baldi aggregabo, & commemorabo infrà ad ſolutionem noni argumenti: & referendi infrà. Matrienzus etiam, in l. 10. tit. 8. gloſſ. 3. num. 16. lib. 5. vbi id maxime procedere inquit, in præiudicium tertij: Hippolyt. Riminald. dicto conſ. 222. num. 77. 98. 99. 109. & 113. Ceruantes, in l. 12. Tauri, num. 77. & 80. Cephalus, in conſil. 82. num. 20. lib. 1. Cæuallos, commun. contra commun. q. 2. ex num. 75. cum ſeq. & cum Rolando, & aliis, Peregrinus, dicto art. 24. num. 42. & 43. Quoniam etſi ex legis diſpoſitione effici potuerint[*] verè legitimi, per ſubſequens matrimonium legitimati, non tamen lex potuerit eos facere ex legitimo matrimonio procreatos, quod vere ipſi non ſint nati ex legitimo matrimonio, ſicuti probaui numeris præcedentibus, & communiter obſeruarunt Authores omnes, qui opinionem Baldi ſequuntur, & in terminis ſcripſit, & nonnullis iuribus comprobauit Cardinalis Franciſc. Mantica, de coniectur. vltimvolunt. lib. 11. tit. 12. num. 19. Riminaldus, vbi ſuprà, num. 82. & 83. Peregrin. n. 36. & 37. vbi inquit, quod ſicut facta pro infectis haberi non poſſunt, l. in bello. §. factæ. ff. de capt. & poſtlim. reuerſ. ita per contrarium, quæ facta non ſunt, pro factis haberi non poſſunt: ac idcirco impoſſibile eſt, vt qui per naturam non eſt legitimè natus, ſit natus legitimè, cùm ergo licèt legitimatio iuris ſit, natiuitas, & matrimonium ſint quid facti; lex eadem, quæ per ſubſequens matrimonium, vel per alios modos fecit aliquem legitimum, facere non poteſt eum de legitimo matrimonio natum, & habitum, um ſit facti, quod iure ciuili infirmari non poteſt: l. 1. §. ſi vir, ff. de acquir. poſſeſ. nec pro infecto haberi, vt Peregr. recte conſtituit: & idem obſeruauit ex communi ſententia Antonius Theſaurus deciſ. Pedemontana 196. ſub num. 4. in illis verbis: Ad[*] allegata in contrarium respondebatur, quod hi filij ſunt proprie filij legitimi, non tamen procreati ex legitimo matrimonio, cum qualitas adiecta verbo, debeat intelligi ſecundum tempus verbi, ita quod legitimatio debeat interuenire in conceptione, & procreatione, vel ſaltem in natiuitate, non autem poſt; videtur enim. teſtator eos voluiſſe admittere, qui in vero matrimonio, & ſine macula peccati mortalis procrearẽtur, quod non eſt in talibus, qui in peccato mortali concepti ſunt, & aliquando ex matre indigna. Obſeruauit quoque eleganter Antonius Faber, de erroribus prag. mat. decad. 35. errore 6. ad fidem, ſol. 528. in illis verbis: Niſi ponas in fi[*]deicommiſſi ſucceſſione poſitos fuiſſe liberos, non ſub ea qualitate naturalium & legitimorum, ſed ex legitimo matrimonio procreatos, quomodo vt plurimùm hodie concipi tales conditiones ſolent. Superueniens namque matrimonium, etſi non modo legitimum eſt, ſed etiam legitimos facit liberos omnes antea natos; facere tamen nequit, vt ex, legitimo matrimonio procreati ſint, qui ante matrimonium procreati fuerunt; quia hæc verba coniungunt natiuitatem cum legitimitate, vt ita dicam, matrimonij, vt neceſſe ſit matrimonium fuiſſe legitimũ iam eo tempore, quo nati ſint, ij, qui ſe in cõditione poſitos velint dicere. Quae res facit, vt legitimatio etiam per ſubſequẽs matrimonium facta, nunquam retrotrahatur ad tempus nataliũ, præſertim vero in præiudicium tertij, cui medio tempore ius fuerit acquiſitum, §. ſit igitur licentia. dicta nouella 74. quib. mod. nat. effician. legit. Adnotauit etiã ſingulariter Andreas Fachineus, controuerſiarum iu[*]ris, lib. 4. C 54. in princip. in illis verbis: Ego eorum ſententiam amplector, qui negant in hac propoſita ſpecie ſubſtitutum excludi. Fundamentum, quo nixus ſum, illud eſt; quia teſtator locutus eſt de filiis natis ex legitimo matrimonio, vt patet. Tales autem filij, vt maximè legitimi habeantur, iuxta cap. tanta. qui filij ſint legitimi: non tamen habentur pro natis ex legitimo matrimonio: ratio eſt, quia lex facere poteſt, vt qui ob aliquã cauſam legitimus non eſt, habeatur tamen & reputetur legitimis (eſt enim hoc in legis poteſtate poſitũ, cum à lege dicatur legitimus) ſed facere non poteſt lex, vt qui natus non eſt ex legitimo matrimonio, habeatur, & ſit tanquã ex legitimo matrimonio natus, hoc enim in facto, non in iure conſiſtit: quare cum ad factũ hoc reſpexerit teſtator, mentione facta filiorũ ex legitimo matrimonio natorum, non videntur huc pertinere filij, qui non ſunt nati ex legitimo matrimonio, licet poſtea contractũ fuerit matrimoniũ, & ex eo ipſi legitimi effecti fuerint. Et in eo[*]dem placito fuit etiã ante prædictos Authores, Hippolyt, Riminald. dicto conſ. 222. & numeris relatis ſupra, num. 56. Rolandus quoque dicto conſil. 100. n. 31. lib. 2. qui refert Baldum, in l. Paulus, in prima lectura,[*] vltim. notab. per illum textum, ff. de ſatu hominum. dicentem, quod omnia teſtamenta facientia mentionem de legitimè natis, requirunt, quod quis legitimè ſit conceptus, aliàs non poteſt dici legitimè naſci. Et[*] confirmat num. 32. adiicitque num. 33. poſt eundem Baldum, alio in loco, & Ruinam, & Curt ſenior. quòd vt filius naſcatur iuſtus, opus eſt quòd naſcatur poſt matrimonium, ſecus ſi matrimonium ſequa[*]tur natiuitatem: & numero 37. inquit etiam poſt alios Authores id, quod numeris præcedentibus, ex aliis comprobaui, quod legitimatus per ſubſequens matrimonium, etſi provt ex nunc, fit verè & pro[*]priè legitimus; non tamen provt ex tunc, & in præteritum, inſpecto tempore natiuitatis. Et inde infert, quod cum talis verè & propriè loquendo non ſit natus de legitimo matrimonio, ſed ſecundum quid, provt nunc; & poſt hac, non autem anteà, quod de eo non intelligitur, nec intelligi poteſt diſpoſitio, qua ex legitimo matrimonio nati vocantur, cum in hac legitimationis, ſicut, in alterius[*] actus materia, verba in potentiori ſignificatu ſint accipienda, l. ſi filius familias. § ſin, ff. de dona. & ita . argumentatur Decius, & Cephal. ibi relati. & ſimpliciter, & non ſecundum quid, l. hoc legatum. ff. de legat. tertiis, & alio cap. infrà latius exornabitur. Non obſtat ſecundum argumentum, quod legiti[*]mati per ſubſequens matrimonium, quoad ſucceſſiones, & omnia legitimi cenſeantur. Quia id locum habet in diſpoſitione legis, ſiue in his, quæ ab ipſa lege deferuntur, non verò in hominis diſpoſitione, ſiue in his, quæ deferuntur ex iudicio teſtatoris; quia in his cum principaliter inſpici debeat, quæ fuerit teſtatoris voluntas, qui fideicommiſſum ſub ea conditione iniunxit, eaque primum locum obtineat: l. in conditionibus, in principio, cum vulgatis. ff. de condit. & demonſt. diuerſimodè ſtatuitur, vtpotè cùm le[*]gis diſpoſitio, & ordinatio mitiùs interpretetur, quàm hominis prouiſio, quæ ſtrictiùs interpretatur, l. Celsus, ff. de arbitris, l. amplius non petitum, ff. rem ratam haberi, & cum aliis Authoribus Hippolyt. Riminaldus; dicto conſilio 222. numero 101. & 102. Ideoq́ue quandoque moderatur. lex prouiſionem legis, non tamen moderatur nec reſtringit diſpoſitio[*]nem hominis, Gloſſa, in l. aſſiduis, C. qui potior. in pign. haben. Ratio eſt, quia prouiſio hominis, eſt lex ſua particularis, l. legem, C. depactis, §. diſponat, in authent. de nuptiis, cum ſimilibus: & per Riminaldum; vbi ſupra, num. 2. & hominis prouiſio facit ceſſare prouiſionem legis, l. finali. C. de pactis conuentis. Propterea diſpoſitiones hominum ſecundum ſonum[*] verborum ſunt exaudiendæ, nec reducuntur ad iuris intellectum, quando verborum ſonus in ſui ſignificatione repugnat ordinationi iuris; ſicuti ex pluribus deduxit Andr. Alciatus, regula 3. præſumptione 32. numero nono, quem refert. & hæc poſteriora nouiter exornans; ita propoſito huic ſecundo argumento reſpondet poſt Butrium, Præpoſitum, Alexand. Ruinum, Socin, iun. Cephal. & Rolandum, Peregrinus de fideicommiſſis, dicto articulo 24. numero 41. &42. qui concludit, verum eſſe, quod in his, quæ pendent à iuris communis diſpoſitione, legitimatus ea omnia iura aſſequatur per ſubſequens matrimonium, quæ in ipſo argumento diximus; in his verò, quæ ex teſtatoris diſpoſitione dependent, quòd id duntaxat aſſequitur, quod teſtator ipſe voluerit, cuius diſpoſitio iuxta verborum proprietatem intelligi debet, vt alio cap. ſuprà latiùs probaui: iuxta verborum autem proprietatem, eiuſmodi filius per ſubſequens matrimonium legitimatus, verè non continetur ſub dictis verbis; (vt dictum eſt) cùm verè ex legitimo matrimonio procreatus non fuerit. Et ita quoque reſpondit ipſimet argumento Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro vndecimo, titulo duodecimo, numero vigeſimo primo, quem Peregrinus non citat. & ſentit apertè Andr. Fachineus, controuerſiarum iuris, lib. 4. dicto cap. 54. in verſic. reſpondeo hoc textu, vbi reſpondet ad text. in l. cum quis, C. de natu[*]ralibus liberis: quem pro contraria parte in argumento adduximus. Reſpondet etiam Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 222. ex numero 155. vſque ad numerum 161. cum in contrarium eum expendiſſet anteà num. 22. Peregrinus quoque, præcitato artic. 24. n. 45. & vide numero 20. Ego vero textui eidem, & propoſito argumento ſic reſonderem, legitimatum per ſubſequens matrimonium, in nihilo differre à veris & le[*]gitimis filiis, ex legitimo matrimonio natis, & omnes ſucceſſiones aſſequi, ad quas legitimi vocantur; in eis ſcilicet terminis, in quibus iura ipſa loquuntur, hoc eſt, poſt legitimationem, ſicque matrimonium ſubſequutum, non verò antea; quòd clarè probat textus. in dicto cap. tanta eſt vis, qui filij ſint legitimi, in illis verbis: Tanta eſt vis matrimonij, vt qui antea ſunt geniti, poſt contractum matrimonium legitimi habeantur. Et in authent. quibus modis naturales effician. legit. §. liceat igitur, ibi: Et ſuos de tætero & ſub poteſtate habere. Et in §. ſit igitur licentia, ſuprà allegato. ibi. Et hoc facto exinde frui tali ſolatio. Et in dicto §. reliqui, in verſic. ſemel. & in l. 4. titulo 15. partita 4. ibi: En adelante heredan los bienes del padre, e auran honrra de hiqos legitimos. Et in l. 9. eiuſdem tituli, ibi: son dende en adelante legitimos, e han todas las honrras, que los fijos que nacen de caſamiento derecho. Et quamuis hæc iura ( excepto dicto cap. tanta eſt vis) loquantur in legitimatis per reſcriptum Principis, procedunt etiam in legitimatis per ſubſequens matrimonium, vt per Tiraquellum, de primogenitura, quæſtione 34. num. 8. Rolandum, dicto conſil. 100. num. 37. libro 2. ſic ad eum modum, & tanquam ſi de legitimatis per ſubſequens matrimonium loquerentur, omnes Authores expendunt ea iura, qui partem legitimati amplectuntur, & Baldi opinionem improbant. Cùm ego iura metipſa probent expreſſim, tales filios legitimatos per ſecutum matrimonium, ab initio non eſſe legitimos, ſeu de legitimo matrimonio natos, ſed poſt contractum matrimonium legitimos haberi; vt in dicto cap tanta eſt vis, exprimitur ſpecificè; non modò legitimati ipſius partem iuuant, vt iidem Authores (ſed malè quidem putarunt) qui pro eo reſponderunt; ſed potiùs contra eos retorqueri poſſunt, vt Baldi opinionem probent concludenter, vtpote cùm de legitimo matrimonio, & ſic ab initio & origine legitimos natos, non verò poſtea legitimos effectos per ſubſequens matrimonium teſtator vocauerit, vt ſæpè dixi, cuius voluntas principaliter obſeruari debet in ſua diſpoſitione, vt nunc dicebam, quicquid in legis diſpoſitione aliter ſit, vt ſuperiùs probaui. Et per hæc patet ſolutio ad ea, quæ vltra omnes[*] hucuſque Scribentes annotauit Ioannes Garſia, in commentariis de mobilitate, gloſſa 21. numero 62. quò loci exiſtimauit, legitimarum ex ſubſecuto matrimonio, eſſe legitimum etiam ex rigore ſtrictæ ſignificationis, contra Anton. Burrio, & ſequaces, quod quidem niſi intelligatur iuxta ſuperiora, & provt ex nuuc, (quod ipſe non admittit) conuincitur à parte ex eiſdem iuribus, ac maximè ex dicto cap. tanta eſt vis, nec aliquid nouitatis inducit l. prima, titulo 13. partita 4. in veiſic. otro ſi ſon legitimos ( quicquid Author idem contrà contendat) verè namque ea lex nihil addit iuri communi, ſed duntaxat confirmauit deciſionem illam pontificiam dicti cap. tanta eſt vis, quod euidenter, & ad oculum patet; nam licèt in principio dixerit, Otro ſi ſon legitimos los fijos que ome ha en la muger que tiene por barragana, ſi despues de eſſo ſe caſare con ella. Vbi ponderat Ioannes Garſia, vſam eſſe legem verbo ſubſtantiuo, vt tollat omnem dubitationem, quæ erat de iure communi; quia verbum eſt eſt verbum veritatis & ſubſtantiæ, iuxta Gloſſam, in l. mercis appellatione, ff. de verbor. ſignificat. ſtatim tamen id ipſum exprimit, quod in præcitato capit. tanta eſt vis, deciditur, nec aliter vltra intendit, provt ſignificat manifeſtè, dum dicit: Ca maguer eſtos fijos atales no ſon legitimos, quando nacen, tan gran fuerca ha el matrimonio, que luego que el padre, e la madre ſon caſados, ſe fazen por ende los fijos legitimos. Ecce vbi probat expreſſim, quod eiuſmodi filij quando naſcuntur, non ſunt legitimi, nec dicit eſſe legitimos poſtmodùm matrimonio ſubſecuto, ſed fieri perinde legitimos, quod eſt diuerſum ( vt vides) ac id ipſum, quod in dicto cap. tanta, dicebatur. Et id libenter fatemur: negamus tamen facta vocatione per teſtatorem ad modum praefatum, ſufficiens eſſe quod perinde, & poſt matrimonium fiant legitimi, cum qualitas ea legitimatis interuenire debuerit tempore natiuitatis. Et quamuis regulariter verbum, eſt, magis ſignificet ſubſtantiam, & exiſtentiam, quàm ſimilitudinem, vt commentariis de vſufructu, Cap. 32. numero 14. ex aliis Authoribus obſeruaui. Aliquando tamen iuxta ſubiectam materiam, & naturam rei, de qua agitur, ſimilitudinariè tantùm accipitur; provt ad ſimilitudinem accipi in dicta l. prima partitæ, vis eſt, propter verba relata quæ ſequuntur ſtatim; quod etiam dicto cap. 32. num. 15. annotaui. Atque ex eiſdem deduci ſolutio debebit ad ea, quæ[*] ipſe Garſia anteà dixerat eadem gloſſa 21. ſub num. 21. vbi partitæ ipſam ponderauit; & adducebatur quoque vt legitimati partes ſuſtineret contra Baldum, & ſequaces, ex matrimonij fauore; qui equidem non ita fortiter ipſum adducere debuit, vtpote cùm etſi maximus ſit, & ad introductionem dictæ Pontificiæ conſtitutionis, cap. tanta, efficax reputatus; non tamen vſque adeo, ſi poſtmodum ſequatur, vt voluntati reſtatoris detrahere debeat aliquo pacto. Fauor igitur eiuſdem matrimonij efficient, vt filij poſt matrimonium contractum legitimi habeantur, non verò vt contra voluntatem teſtatoris, aut inſtitutoris maioratus aliquid inducatur, provt induceretur in caſu præſenti, & cum iudicio conſiderauit Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 222. numero 208. libro 2. dum dicit: Quod verò benignior, & æquior ſit opinio pro legitimato, cùm tendat in fauorem filiorum, & matrimonij, non eſt operæ pretium disputare, nam cum repugnẽt ei verba teſtatoris loquentis de filiis ortis ex legitimo matrimonio, & quæ ſubſtituto deſeruiunt, talis eius voluntas, quæ lex eſt, & dominatur, ſeruari debet. Nec pars legitimati tendit in fauorem matrimonij, cum ſtent ſimul, matrimonium ſequens voluiſſe, nec iſtud in dubium refricatur, & tamen quod legitimatus ex eo, ſubſtitutum non excludat ob verba, quæ repugnant, à teſtatore prolata. Et hactenus Riminaldus. Denique verba illa, de legitimo, matrimonio natis, aut procreatis, quamuis non ad naturam ſolam, ſed ad legem etiam pertineant, ex l. legitima, ff. de pactis, & l. lege obuenire. ff. de verborum ſignificat. & pro ipſo legitimato ponderat Ioannes idem Garſia,ſub dicto numero 21. non inde aliquid ſequitur concludens, quod contra Baldum, & ſequaces vigeat; nam licèt in legis diſpoſitione, & à lege ipſa ſic accipiatur, in hominis tamen diſpoſitione proprietatem, & ſonum verborum præualere debere, & naturam potius, quàm accidens conſiderari, idque naturali & vero, non ficto aut legali modo; ex dictis ſuperiùs deprehenditur manifeſtè. Atque ex his diluuntur rationes prædicti Authoris, quæ (vt vides) nouiter ponderantur, traduntur contra eundem. Diluitur etiam ratio illa, quia in eodem propoſi[*]to vtuntur omnes ferè Authores; qui partes legitimati ſuſtinent contra Bald. & ſequaces, videlicet quod legitimatio per matrimonium ſubſequens. eſt maximè fauorabilis, & reſpicit animarum fauorem, & correctionem peccatorum, & vt vitentur ſcandala, & in dubio fauendum eſt matrimonio, & opinioni, quæ pro eo ſtat, Vt poſt alios retuli ſuprà, numero 17. latiùs probaſſe Franciſcum Beccium, in conſilio 165. ex numero 145. libro 2. Burſatum, in conſilio 18. ſub numero 10. libro 1. vbi ita arguunt: & vtrumque arguendo etiam adduxit, ſed poſtmodum non reſpondit Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto articulo 24. numero 23. & 24. Sed hæc ratio facilè diluitur ( vt nunc dicebam) ex eo, quod fauor matrimonij conſiderari non debeat quando de alterius damno. & præiudicio adeo graui tractatur (provt in caſu præſenti agitur) l. nec auus, C. de emancipat. liberorum, ibi: Neque in cuiuſquam iniuriam beneficia tribuere, moris noſtri eſt: & l. reſcripta, C. de precibus Imper. offerend. ibi: Niſi forte ſit aliquid, quod non lædat alium, & proſit petenti. Et quamuis in dubiis fauendum ſit matrimonio, id non negatur, opinione Baldi retenta, cum de validitate matrimonij nequaquam agatur; matrimonium namque ſubſequens, validum omnino, & filios antea natos efficere legitimos, fatemur indiſtinctè; ſed id contendimus, non ſatisfactum verbis inſtitutoris maioratus, præcipientis, filios legitimos & naturales, & de legitimo matrimonio natos, & habitos, ad ſucceſſionem admitti, cùm de legitimo matrimonio natos non inueniamus eos; ſicque contra verba, & voluntatem teſtatoris circa diſpoſitionem rerum ſuarum, fauorem eum non inſpiciendum, provt ex verbis Hippolyti Riminaldi dicebamus numero præcedenti, & per Anton. Fabrum, de erroribus pragmat. decad. 26. errore 1. Non obſtat tertium argumentum, quoniam reſ[*]pondetur, Gloſſam illam, verbo, coniugata, in dicto cap. innotuit. id dixiſſe authoritate textus, in dicto cap. tanta. qui tamen non probat, nec dicit, filios habendos eſſe pro natis ex legitimo matrimonio, ſed pro legitimatis, vt conſtat ibi: Poſt contractum matrimonium legitimi habeantur. Et ita aduertit Andr. Fachineus, controuerſiarum iuris, libro 4. dicto capite 54. in verſic. argumenta vero, folio 464. Deinde, quando Gloſſæ ipſius ſententia vera eſſet, procederet in diſpoſitione legis, in qua verba ciuiliter prolata, interpretationem recipiunt à lege ipſa, l. non eſt nouum, l. ſed poſteriores, ff. de legibus: & ſic appellatione nati ex legitimo matrimonio, poſſit legitimatus in Epiſcopum eligi. At ſecus eſt in diſpoſitione hominis, vt teſtatoris, de qua nos agimus, in qua non habet locum dicta interpretatio, cùm verba ſint intelligenda naturaliter de legitimè natis, ſcilicet tempore natiuitatis, & non per ſubſequens matrimonium, & ſic ciuiliter & per fictionem, l. vltima, C. de his qui ven. ætat. impet. præſertim cum verba conditionum ſint, quæ debent impleri in forma ſpecifica, & non per fictionem, l. Mæuius, & l. qui hæredi, in principio, ff. de condit. & demonſt. quæ ſolutio fuit Butrij, Alexand. Ruini, Rolandi, Alciati, Nattæ & Cephali, vt referunt Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro 11. dicto titulo 12. numero 20. Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 222. numer. 96. & tribus ſeq. lib. 2. Antonius Faber, de erroribus pragmatic. decad. 39. errore 6. circa medium. Nec obſtat Alciati, aduerſus doctrinam prædictàm in conſilio 501. & Menochij, lib. 4. præſumptione 81. numero 6. & 7. ratio illa, ſeu reſponſio, quod verba teſtatorum referuntur ad ius, & intellectum eius, & inde, quod textus in dicto cap. innotuit, quamuis lo[*]quatur in diſpoſitione legis, debet etiam accipi in diſpoſitione hominis, vt teſtatoris, nam verba teſtatoris à iure communi interpretationem recipiunt, & cum eo cenſetur ſe voluiſſe conformare, l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellian, Quia reſpondetur, non præſumi teſtatorem voluiſſe conformare ſuam voluntatem cum diſpoſitione legis, quando verba apertè repugnant, quibus videtur magis inſiſtendum, quia nemo præſumitur dixiſſe, quod prius mente non agitauerit, l. ſi alij, ff. de vſufructu legato. coniuncta l. Labeo. ff. de ſupell. legat. in caſu autem præſenti manifeſtè repugnant, cum hi vocentur, qui ex legitimo nati ſint matrimonio, quales non ſunt per ſubſequens legitimati. Sicſane, & eruditè reſpondit Mantica ipſe, dicto titulo 12. ſub numero 20. Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 222. numero 107. & ſeqq. & 113. & ſeq. & ſolutionem ſentit: apertè Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto articulo 24. numero 22. dum eandem faciens obiectionem, inquit, niſi aliud appareat. Nec officit eiuſdem Menochij (racito Mantica) replicatio, id verum non eſſe, cum verba teſtatoris manifeſta non ſunt, ſed dubia, & quod in dubio interpretari debent ſecundum legis diſpoſitionem: Nam vltra eundem Manticam reſpondetur, verba potius manifeſta eſſe, & non dubia, vtpote quæ filios legitimos, ex legitimo matrimonio natos, & habitos ad ſucceſſionem inuitant, nec dubium eſſe poteſt, quin filij per ſubſequens matrimonium legitimati, ex legitimo matrimonio nati non fuerint, quamuis poſtea poſt contractum matrimonium legitimi habeantur, id enim exprimit text, in dicto cap. tanta, & rectè percipit Hippolyt. Riminalus, in locis antea relatis, &[*] maximè dicto numero 106. & ſeq. quia dicit num. 114. quòd facilè recedere licet ab illa regula, quòd teſtator præſumatur ſe voluiſſe conformare cum diſpoſi[*]tione iuris; vt plerique voluerunt ibi relati & alio cap. infrà latiùs dicetur. Et concludit numer. 115. quod[*] valde debilis eſt illa præſumptio, nam ſola non ſufficit, niſi concurrat alia ſecundum relatos ibi. Denique & ſecundo loco reſpondetur, provt reſpondit Alexander, in conſilio 5. volumine 7. quod in dicto cap. innotuit. & in obiectione de Epiſcopo non agebatur de præiudicio alicuius, licet legitimatus per ſubſequens matrimonium admitteretur ad illam Epiſcopalem dignitatem, ad quam vocabantur legitimè nati; ſecus autem in caſu noſtro, quia fieret maximum præiudicium dicto D. Petro, & eius lineæ, ſiue deſcendentibus, qui habent ius cauſatum, & de præſenti, ſicuti ex Cephalo, & Curtio iun. reſpondet Rolandus, dicto conſilio 100. numero 46. libro ſecundo: & cum Riminaldo ſen. Iacobus Menochius, in conſilio 16. numero 23. libro primo. Peregrinus, dicto articulo 24. numero 43. Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 222. numero 129. & 130. qui reſpondit[*] Alciati obiectioni propoſitæ ibidem numero 9. vbi ex aliis Authoribus tradiderat, quod legitimatus per ſubſequens matrimonium, admittitur in materia loquente de filiis ex legitimo matrimonio natis, tertio non præiudiciali, Non obſtat quartum argumentum, quod Princeps[*] ſecularis de plenitudine ſuæ poteſtatis legitimare poſſit illegitimos, ita vt reſtituantur primæuæ naturæ & habeantur, ac ſi eſſent legitimè, vel de legitimo matrimonio nati, & proinde ſuccedant in feudis, & fideicommiſſis ſic conditionatis; quod argumentum propoſuit Peregrinus, in eo relatus: ſed eodem articulo 24. numero 44. dupliciter reſpondet, & inprimis inquit, propoſitionem hanc dubitabilem eſſe, & fortaſſe non veram, quia Princeps iura teſtamentorum, & fideicommiſſorum ſubuertere non poteſt, l. ſi terſtamentum, vbi notant Doctores, C. de teſtamentis, & notarunt permulti Authores, relati ibidem per Peregrinum, & quamplurimos ego congeſſi, & latius explanaui quotidianar. har. controuerſiar. iuris, lib. 2. cap. 28. per totum, & libro 3. cap. 28. Andreas quoque. Fachineus, in conſilio 2. ex numero 22. vſque ad numerum 61. libro primo. Antonius Clarus Syluius, libro primo ad leges 12. tabularum, cap. 12. ante finem. Sed vt ibi dicta non repetam; in propriis terminis noſtris, & in maioratu, quod ex legitimatione non derogetur iuris ſubſtitutis & vocatis competenti, ſicque legitimati non ſuccedant in primogeniis, & fideicommiſſis perpetuis; nec per reſcriptum Principis, inſtitutoris maioratus diſpoſitio, & ordinatio alteretur; probarunt Didac. Couar. variar. lib. 3. cap. 6. numero 5. Arias Pinellus, Peralta, Burgos de Paz, Antonius Gomezius, Molina, Mieres, Matienzus, & alij, quos libro 2. dicto cap. 28. commemoraui: & reſoluit Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſſ. 11. numero 7. & ſeqq. & numero 11. Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 279. in verſic. Quinta concluſio. Secundò reſpondet Peregrinus, quòd dato, quòd ea opinio præualeret, cuius reſolutio pendet à ſuprema poteſtate Principis (vt ipſe profitetur) adhuc argumentum non obſtaret, quia hoc caſu lex particularis, ſcilicet priuilegium Principis admitteret ſic legitimatum. Nec amplius dicit, & ſic neutra ſolutio concludit, niſi adiicias, quod eo caſu lex particularis, ſcilicet priuilegium Principis admitteret ſic legitimatum, ſed diſpoſitio generalis (vt ego adiicio) in noſtro caſu non admittit, nihil enim decidit textus in dicto cap. tanta eſt vis, quod diſpoſitioni teſtatoris, vocantis natos ex legitimo matrimonio, detrahere poſſit. Quare vltra Peregrinum, & reliquos in hoc articulo ſcribentes, animaduerto, facilem eſſe & veram propoſiti argumenti ſolutionem, ſi in memoriam repetamus ea, quæ ad ſolutionem ſecundi, & tertij argumenti ſuprà adnotauimus; vtpote cum Romanus Pontifex, in præcitato cap. tanta eſt, & Imperatores in omnibus iuribus in eodem ſecundo argumento commemoratis, duntaxat diſponant, quod legitimatus per ſubſequens matrimonium, vel per reſcriptum aut oblationem curiæ, legitimi habeantur; id autem non ſimpliciter, ſed à tempore contracti matrimonij, vel reſcripti conceſſi, aut oblationis factæ; non verò à tempore natiuitatis. Conceſſo ergo ſine veritatis præiudicio, quod Princeps per reſcriptum particulare,. & Romanus Pontifex per legem generalem id efficere poſſet, quod in argumento contenditur, & à Peregrino arguendo proponitur, dicto articulo 24. numero 21. à deciſione textus in dicto cap. tanta eſt vis. argui non liceret, nec à cæteris iuribus; cùm id, quod effici poſſet (ſi verum eſt effici poſſe; quod nunc non diſſeritur) effectum non fuerit, quod attinet ad caſum præſentem, nam ſi poſt contractum matrimonium legitimi habentur; ſicque nec contineri poſſunt in diſpoſitione, quæ legitimos & naturales, & ex legitimo matrimonio natos, & habitos vocauerit; nec iuri aliorum præiudicium aliquod irrogatur, aut generatur, de quibus eo textu non agitur, cum de fauore matrimonij, non de aliorum iniuria tractetur, non etiam teſtatoris diſpoſitioni, quæ aliter caueat, & legitimitatem tempore, & origine naſcendi requirat, quouis modo derogetur, quod eſt veriſſimum. Non obſtat, quintum argumentum. Quoniam[*] reſpondetur, veriſſimum eſſe, quod hominum diſpoſitiones à iure ſcripto interpretationem recipiunt; cæterum id procedit in caſu dubio, & cum verba diſpoſitionis ad eum modum prolata reperiuntur, vt de voluntate ambigi valeat iuridicè, in caſu autem claro, ſiue non dubio, vel cum verba repugnant, nec coniecturis, nec interpretationi locus eſt; nec etiam à iure ipſo interpretatio admittitur, vt ex Mantica, & Hippolyto Riminaldo adnotaui ſuprà, numero 77. & duobus ſequentibus, ſed voluntas teſtatoris ſeruatur, non modo expreſſa, ſed etiam tacita, vt alio cap. ſuprà hoc eodem tractatu, latius ſcripſi. In caſu autem præſenti teſtator non ſimpliciter filios legitimos & naturales ad ſucceſſionem vocauit, quo caſu à iure ſcripto, & à deciſione textus in dicto cap. tanta eſt vis, interpretationem reciperet diſpoſitio; ſed expreſſim adiecit, atque ex legitimo matrimonio natos, & habitos, idque vt excluderet, ac excludere, voluerit quoſcumque legitimatos, etiam per ſubſequens matrimonium, ad reprimendas fornicarias coniunctiones, & prauos & illicitos coitus ſuorum deſcendentium, vt ſic ipſi matrimonia contraherent cum nobilibus fœminis, & inde poſtea digna proles, & honorabilis proueniat, ad quam, & modum naſcendi naturaliter & legitimè, teſtator habuit reſpectum, & ſic naturales filij non continentur in ea diſpoſitione, quia non ſunt nati immediatè de legitimo matrimonio, nec ſunt de illo genere; de quibus teſtator loquitur, vt per Manticam, libro 11. dicto titul. 12. numero 20. Peregrinum, dicto articulo 24. numero 27. Hippolytum Riminaldum, dicto conſ. 222. numero 60. & 61. vbi poſt Gozadinum, Socinum iuniorem. Ruinum, Gratum, Cephalum, & alios rectiſſimè tradidit propoſitam reſolutionem, & obſeruauit. quod ſi teſtator reſtrinxit ſucceſſionem ad natos de legitimo matrimonio, voluit excludere natos ex illicita coniunctione, quod poſtea legitimentur; ad reprimendas fornicarias coniunctiones, & cætera, quæ nunc diximus. Et, repetit idem Riminald. numero 136. & 137. vbi decorem quoque ſucceſſorum conſiderat, qui non datur ſic in legitimatis per ſubſequens matrimonium, ſicut in legitimis à natiuitate; ſed potius videntut quodammodo lædere dignitatem familiæ, argumento l. non tantum, §. ſi emancipatus, ff. de bonor. poſſeſſ. contra tabul. & latius exornat numeris ſequentibus, atque ex verſic. ſed in legitimatis, etiam per ſubſequens matrimonium, non datur ille candor ſucceſſionis & c. Et per hæc præſtatur congruum reſponſum ad ea,[*] quæ Petrus Surdus, in conſi 213. numero 20. libro 2. ſcripta reliquit, nam cum is Author defendiſſet numeris præcedentibus, legitimarum per ſubſequens matrimonium ſuccedere in feudo, quamuis in conceſſione vocentur duntaxat ex legitimo matrimonio procreati; inquit ſtatim non obſtare, quod verba inueſtituræ videantur reſpicere initium, ſeu originem natiuitatis (vt Baldus, & ſequaces dixerunt) quoniam verba illa, etiam de contrahentium voluntate intelligi, & referri debent ad ſenſum iuris, vt ſcilicet illi omnes admittantur, qui à lege iudicantur legitimi: nam id dicitur legitimum, quod à lege prouenit, ſiue mediatè, ſiue immediatè, & largè accipitur, l. obuenire, ff. de verbor. ſignificat. & latius ibi probat: nam (vt vides) cum verba (vt dixi) repugnant, nec fieri ea relatio, nec etiam eiuſmodi interpretatio admitti poteſt; ſic contrarium eius alio in loco dixit ipſe Surdus, hoc eſt, in conſilio 1. num. 19. libro 1. vt ad ſolutionem ſexti argumenti ſtatim obſeruabitur, & rectiùs obſeruauit Peregrinus, dicto art. 24. num. 22. Non obſtat ſextum argumentum, quod legitima[*]ti per ſubſequens matrimonium, ſuccedant in feudo. Quia illud locum habet, quando feudum alicui fuit conceſſum pro ſe, & filiis legitimis & naturalibus; ſed non procedit, quando conceſſum eſt pro ſe, & filiis legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis; ſicuti docuerunt duodecim illi Authores, quos congeſſit Cardinalis Franciſcus Mantica, lib. 11. dicto titul. 12. numer. 22. qui dicit, hanc eſſe veriorem ſententiam, & contrariam improbat. Rolandus etiam ſecurè tuetur dicto conſ. 100. numer. 39. & 47. lib. 2. & id ipſum firmarunt decem illi Authores, quos-recenſuit Menochius, in conſilio 16. numero 6. libro 1. & in conſilio 799. numero 42. libro 7. & in puncto iuris verius putauit Andr. Fachineus, controuerſiarum iuris, libro 4. dicto cap. 54. ad finem, verſiculo, respondeo negando conſequens, folio 465. qui in fine ad alterum obiectum de Statuto, inquit etiam contrarium eſſe venius, & docuiſſe multos alios, quos tetulit Mantica, libr. 11. dicto titulo 12. numero 23. vt ſcilicet in dispoſitione ſtaturi legitimatus per ſubſequens matrimonium, non contineatur appellatione nati, ſeu procreati ex legitimo matrimonio: quod etiam tenent Authores omnes, opinionis Baldi ſequaces, provt infrà commemorabunt. Ipſi namque in Statutis fortiori ratione eam opinionem ſuſtinent, quam in teſtamentaria, aut alia diſpoſitione; cum[*] ſtatuta ſint propriè, & ſtrictè intelligenda, nec à verbis eorum recedere liceat, vt per Doctores communiter, in l. omnes populi, ff. de iuſtitia & iure, Decium, in conſilio 5. numero 2. Oſaſcum, deciſione 4. numero 10. Cephalum, in conſilio 571. numero 54. libro quarto, Gerardum, ſingulari 7. numero 10. & latiſſimè explicat Alderanus Maſcardus, in tractatu, de interpretatione ſtatutorum, concluſione quarta, per totam, ex folio 159. vſque ad folium 199. Surdus etiam, quem pro contraria parte in argumento adduxi, id ipſum tenuit, dicto conſilio primo, numero 19. libro primo, & legitimatum per ſubſequens matrimonium, non dici natum de legitimo matrimonio, nec facere deficere conditionem, ſi deceſſerit ſine filiis ex legitimo matrimonio, nec etiam in feudi conceſſopme facta ita, admitti, agnouit ſecurè & ex aliis multis Authoribus Baldi traditionem amplexus eſt, ampliecitur etiam deciſione 319. per totam, vt infrà dicetur. Denique ſecundò reſpondeo, quòd legitimati per[*] ſubſequens matrimonium, quando in feudo conceſſo pro filiis ex legitimo matrimonio, abſque controuerſia ſuccederent. ſiue eorum Authorum deciſio tolerabilis eſſe poſſet in feudo; quoniam in eo tractatur de præiudicio duntaxat concedentis, vt quod legitimatus per ſubſequens matrimonium comprehendatur ſub illis verbis, legitime natorum, vel deſcẽdentium, nec ad eum feudum reuertatur per mortem vaſſalli, qui nullos filios ex legitimo matrimonio natos reliquit. Nam ſemper verba contenta in inueſtitura interpretari debent in fauorem vaſſalli contra dominum ſum, vt per Burſatum, in conſ. 4. numero 29. Secus quidem dicendum eſſet in fideicommiſſo & maioratu, cum de præiudicio alterius[*] ſubſtituti, ant vocati agatur, admittendo legitimatos per ſubſequens matrimonium ad eius excluſionem, & ideò comprehendi non debent ſub verbis prædictis, quibus legitimè nati, aut ex legitimo matrimonio procreati vocantur, ne tertio, hoc eſt, eidem ſubſtituto, aut vocato præiudicium fiat, l. non anus. C. de emancipat. liberor. cum unlgatis. Sic ſane in terminis noſtris, ex omnibus, quos adhuc videreim, & prælegerim reſpondet, & præfatam differentiam inter feudum, & fideicommiſſum conſiderat eleganter ſolus Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 222. num. 177. qui & aliam differentiam conſiderat n. 178. vt ibi videbis. Non obſtat ſeptimum argumentum. Quoniam reſ[*]pondetur, verba illa, nacidos y auidos de legitimo matrimonio, non appoſita ad eum finem, vt operentur excluſionem filiorum naturalium, neque ſpuriorum, neque etiam arrogatorum, vel adoptatorum, qui excluſi ſunt à maioratibus Hiſpaniæ per l. 2. tit. 15. partita 2. ibi: ſi dexaſſe hijo, o hija, que huuieſſe de ſu muger legitima, & in l. 40. Tauri, ibi, hijo, o deſcendiente legitimo. Et latius probauit Mieres, prima parte, quæſtione 2. numero 1. & ſequentibus, non etiam videri poſſunt appoſita, vt operentur excluſionem legitimatorum per reſcriptum Principis, quoniam ad primogenia Hiſpaniæ legitimati per reſcriptum non admittuntur, atque expreſſim à ſucceſſione eorum excluduntur, per l. 12. Tauri, quæ eſt l. 10. titulo 8. libro 5. nouæ collect. Regiæ. & notarunt Ludouic. Molina, de Hispanor. primog. lib. 3. cap. 3. per totum, & maximè numero 10. & ſequentibus, Mieres, 2. parte quæſtione 1. Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſſa 11. num. 7. & ſequentibus Hieronymus Cæuallos, commun. contra commun. quæſtione 2. numero 50. & 54. Balſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſion. Gamæ 279. verſic. quinta concluſio. Neque enim in mentem instituentis primogenium vnquam veniunt legitimati per reſcriptum, nec eorundem meminiſſe inſtitutorem ipſum, veriſimile eſt; ſed tantum legitimorum, vt iidem obſeruarunt Autores, & poſt alios multos ſingulariter Hippolyt. Riminaldus, dicto conſ. 222. numero 113. 134. 135. &191. in fine vbi late fundat, verba, de quibus agitur, poſita fuiſſe per teſtatores ad excluſionem legitimatorum perſubſequens matrimonium, & non per reſcriptum Principis. A ſufficienti ergo patrium enumeratione conſequitur. verba prædicta excluſionem operari filiorum perſubſequens matrimonium, legitimatorum, qui aliàs erant capaces ſucceſſionis maioratus, niſi ea verba fuiſſent adiecta; vt ex Decio, Ruino, Acoſta, Peralta, & aliis, tenuit Mieres, de maiorata, ſecunda parte, quæſtione prima, numero primo. Molina, libro tertio, capite primo, numero ſexto, & ſequentibus. Quod ſi prædicta verba excluſionem legitimorum per ſubſequens matrimonium non operarentur, in nullo prorſus differrent à filiis natis de legitimo matrimonio, ſed vna, & æqualis eſſet cauſa; quod iura eadem non patiuntur, que de ipſis loquuntur; immò eos inter ſe differre, clarè exprimunt; quia per ſubſequens matrimonium legitimati, ab initio non ſunt legitimi, ſeu de legitimo matrimonio nati, vt ſæpè dictum eſt: ex legitimo verò nati matrimonio, ſunt ab initio legitimi. Sic ſane verba prædicta appoſita videri ad excluſionem legitimatorum, ij omnes Authores probarunt, qui Baldi opinionem ſecuti fuere, ac illi maximè qui aſſeuerarunt, verba ipſa ad principium & originem naſcendi referri, & ita legitimatos poſt natiuitatem, & contractum matrimonium non comprehendere, ſicuti poſt alios dilucidè obſeruarunt Franciſcus Mantica, libro 11. dicto titul. 12. numero 20. verſic. Quartò ego conſidero. Peregrinus, dicto art. 24. num. 27. & quatuor ſequentibus. & num. 37. in verſiculo. item quia hi. Rurſus, ſiue filius natus ex matrimoni putati[*]uo, dicatur legitimus, & de legitimo matrimonio natus, ſiue non, vt ſuccedat, ad quem legitimi, atque ex legitimo matrimonio nati vocantur; in quo duas ego adduxi Interpretum noſtrorum contrarias ſententias, & articulum ex profeſſo explanaui libr. 2. quotidianarum harum controuerſiarum iuris, capit. 12. Pereira etiam de nominatione emphyteutica, quæſtione 21. vtcunque inquam res ſe habeat, reſolutio ad cauſam noſtrum deducitur, vt ſubſtitutio, au vocatio ſub præfata conditione verificari non poſſit in filio legitimato per ſubſequens matrimonium. Nam qui negatiuam partem amplectuntur, eâ adducuntur ratione, quod matrimonium putatiuum non eſt legitimum, ſed pro tali reputatum, & ideo clauſulas eiuſmodi, in quibus filij nati ex legitimo matrimonio ad ſucceſſionem inuitantur, non poſſe ve-s rificari in filiis ex matrimonio putatiuo natis. Qui autem affirmatiuam opinionem ſuſtinent, eâ innituntur præcipuè, quod verum ſit dicere, natum quem ex legitimo matrimonio, ſi quide pro legitimo habitum fuit. Vnum autem, & alterum, legitimato perſubſequens matrimonium reſiſtit, & repugnat in caſu noſtro; ſiquidem ita natus, nec ab initio & origine natus eſt ex matrimonio vero & legitimo, nec etiam ex putatiuo bona fide contracto quoniam tempore naſcendi nec verum, nec putatiuum adfuit matrimonium, ſed poſtmodùm con tracum eſt. Et ſic ſatis eſt, quod per ſubſequens matrimonium habeatur pro legitimo, nec haberi poteſt pro nato à principio ex legitimo matrimonio, cum id non exprimat, ſed potius contrarium textus in dicto cap. tanta eſt vis, & in dicta l. 1. tit. 13. partita 4. & poſtquam hæc ſcripſeram, ita inueni ſolutionem præfatam teniuſſe poſt alios Authores Hippolytum Riminaldum, dicto conſ. 222. numero 116. & duobus ſequentibus, lib. 2. in illis verbis: ad exemplum vero de matis in figura matrimonij, & ſic de matrimonio putatiuo, facilè respondetur, quod ille caſus à noſtro differt, cum ibi matrimonium extaret verè contractum. & opinione validum, quod ſicut verum ſufficiebat, ad legitimationem prolis, & tantum operatur quaſi poſſeſſio & opinio colorata matrimonij, ſicut veritas matrimonij, cap. quod nobis, cap. ex tenore, qui filij ſim legitim: at in caſu noſtro tempore natiuitatis filiorum nullum extabat matrimonium verum, ſeu putatiuum, ideo filij non poſſunt dici nati ex legitimo matrimonio, neque ſecundum veritatem neque ſecundum opinionem, & c. Iuxta hæc autem manifeſtè apparet, non ſequi absurdum illud in fine argumenti conſideratum, quod ſcilicet nulla aliàs eſſet differentia inter legitimatum per ſubſequens matrimonium, & legitimatum per[*] reſcriptum ſi legitimatus per ſubſequens matrimonium non facit deficere conditionem prædictam; Nam ex dictis hactenus non ſequitur aliquod abſurdum, nec etiam negatur differentia, cùm verè maxima ſit; nam legitimatus per ſubſequens matrimonium, facit deficere conditionem, & ſubſtitutum excludit, quando teſtator ſubſtituit hæredi, ſi deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus, vt notaui ſuprà in initio huius cap. & ex aliis tradidit Menochius, libro 4. dicta præſumptione 81. numero 2. legitimatus autem per reſcriptum non facit deficere; vt per Blaſium Florez Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 179. poſt alios multos Authores. Prætereà, legitimatus per ſubſequens matrimonium admitteretur ad maioratus ſucceſſionem, à qua legitimitati ſimpliciter repellerentur, quamuis legitimati per reſcriptum Principis excludi deberent, cùm de his tantùm, non verò de legitimitatis per ſubſequens matrimonium actum videatur, vt Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæſtione prima, per totam, notauit. Ac denique legitimatus per reſcriptum Principis ſuccedere non poteſt, neque ex teſtamento, neque ab inteſtato cum aliis filiis natis ex legitimo matrimonio, vel legitimatis per ſubſequens matrimonium, vt in l. . 12. Tauri, ſtatuitur; cum tamen inter legitimos à principio, & legitimatos per ſubſequens matrimonium differentia in ipſa lege non conſtituatur quoad ſucceſſionem. Non obſtat octauum argumentum. Quoniam[*] reſpondetur, quod textus in dicta l. ſi totas. loquitur in diſpoſitione legali, nos verò verſamur in diſpoſitione hominis, cuius verba ſunt naturaliter & verè interpretanda, non ciuiliter, vt ex lege vltima, C. de his qui ven. ætatis impetrau. ſæpè diximus, & reſponderunt Ruinus, in conſil 92. num. 14. lib. 3. Rolandus, in conſil. 10. num. 46. in fine, lib. 2. vltra quos & ſecundò reſpondeo. Saliceti ſententiam, non vſque adeò certam eſſe, vt plerique iuris Interpretes contrariam non tenuerint, ſicuti ex eiſdem deducitur Authoribus, quos in argumento adduxi, atque ex Peregrino, dicto articulo 24. numero 7. Sed conceſſo abſque contradictione, quod Saliceti opinio vera eſſet, & infallibilis, caſus præfatus dictæ legis, ſi totas, diuerſam equidem continet rationem: ibi namque vt reuocetur donatio, neceſſarium non eſt remedium retrotractionis, cum[*] donatio in ſe habeat tacitam conditionem, ex mente eius, qui donauit, atque ex legis diſpoſitione, vt reuocetur, ſi ſuperueniant liberi donanti. Et propterea ſi aliquos ſuſcipiat, exiſtente conditione, reuocatur donatio, ex l. ſi vnquam, C. de reuocand. donat. vt ibi declarant Interpretes communiter, cumulati per Tiraquellum, in principio, num. 6. Didacus Couarruu. variarum reſolutionum lib. 1. capite 19. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. ex num. 37. & lib. 4. cap. 2. ex num. 181. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 254. libro 3. & dicto conſ. 222. num. 231. & duobus ſeq. libro 2. Menochius, de arbitrariis, lib. 2. caſu 133. Mieres de maioratu, prima parte, quæſione 2. Ioannes Gutierrez, de iuramento, confirmatorio, prima parte, cap. 9. Gratianus, regula 150. Anton. Gomezius, tomo 2. variarum, cap. 4. num. 11. Aluarus Valaſcus, conſultatione 31. Antonius Theſaurus, deciſione pedemontana 121. Ioannes Vincentius, Hondedeus, in conſil. 43. lib. 1. qui materiam eiuſdem l. exornant, atque illuſtrant quamplurimis, & Anton. Fabet, in libros nouem C. ad titul. C. de reuocand. donat. definitione 2. & octo ſeqq. Reuocatio ergo illa, quæ fit ex ſuperuenienti natiuitate filiorum, fit ex præſumpta voluntate donantis, qui de filiis non cogitauit: quia veriſimile non eſt, quod donans, ſi cogitaſſet ſe filios ſuſcepturum, talem donationem faciſſet, & alienas ſucceſſiones propriis anteponere voluiſſet; vt ex communi annotauit Tiraquellus ibidem, verbo, libertis, num. 42. Anton. Gomezius, in principio dicti numeri 11. in verſ. & fundamentalis ratio eſt. Vnde cum filius efficiatur legitimus per ſubſequens matrimonium, in eo militat ipſa ratio, quæ in legitimè nato, & verificatur tacita conditio legis eiuſdem, ſi liberi naſcantur, idque hodie maximè poſt deciſionem dictæ l. 12. Tauri, nec datur præiudicium tertij: quia cum donatum videatur ſub conditione liberorum non ſuſcipiendorum poſteà, videur ademptum illi ſub contraria conditione, ſi liberi fuerint poſtea ſuſcepti, l. aliquando, §. primo, ff. de condit. & demonſt. in caſu autem noſtro viget rigor & ſonus verborum dictorum, & præiudicium ſubſtituti, aut vocati, vt ex omnibus, quos viderim, ſolus Riminaldus aduertit rectiſſimè, d. conſ. 222. num. 133. lib. 2. Ac denique ex eo præiu[*]dicium tertij non conſideratur in dicta l. ſi totas: quoniam ibi tractatur de donatione inofficioſa, non exteris ſed propriis filiis facta, de qua loquitur l. ſi pater, & l. ſi liqueat, eod. tit. C. de inofficioſis donat. Nec in totum reuocatur donatio, ſed pro parte filiis ſuperuenientibus iure naturæ debita, iuxta diſtinctionem Anton. Gomez. tom. 2. variarum, cap. 4. num. 13. & ſic nullum infertur præiudicium filiis, cum vnuſquiſque partem ſibi debitam iure naturæ conſequatur, vt per Anton. Gomez. vbi ſupra, & d. num. 11. in verſ. & adde pro perfecta declaratione, vbi inquit, quod ſi donatio fiat extraneo, reuocatur in totum, ex textu, in d.l. ſi vnquam: ſi verò fiat filio, & poſtea naſcantur alij, reuocatur vſque ad legitimam, & omnia alia bona remanbunt penes filium donatarium, vt ibi comprobat: & vide Baëçam, de non meliorand. dot. rat. filiabus, cap. 9. num. 31. & ſeq. Non obſtat nonum argumentum: pro cuius reſolutione conſtituo, articulum præſentem, difficilem quidem eſſe, & ſubtilem, atque opinionibus, & obſeruationibus Doctorum contrariis admodum intricatum; verè tamen æquitatem, matrimonijq́ue ſecuti fauorem, magis quàm verborum ſonum, aut rigorem Interpretum diuiſioni anſam & occaſionem dediſſe: cùm ſi verbis adhæreamus, & inſiſtamus, vt iacent, negari vllo pacto non valeat, quin de legitimo matrimonio nati non fuerint hi, qui tempore natiuitatis ex matrimonio naſci non potuerunt, vtpote eo nondum contracto, ſicque in eis conditio illa verificari non potuerit. Quamuis ergo tot, tantíque Authores opinionem eam pro legitimato ſuſtineant, & defendant, quod ſæpenumerò contingit, Doctores imitari aues, quæ quando vna volat, omnes aliæ ſequuntur, nec rationem, aut fundamentum opinionis quam ſequuntur, inquirant, vt in terminis quæſtionis noſtræ ſcriptum reliquit Roland. dicto conſilio 100. n. 50. lib. 2. vel quod æquitate, & fauore matrimonij adducantur (vt dixi) contrariam quamplurimi quoque alij, grauiſſimi, iuris vtriuſque Interpretes amplectuntur, qui longe plures ſunt numero, vt ſuprà adnotaui. Et ipſi equidem præhabita diligenti, & ſtricta iuris diſputatione (quod contrariæ Sectatores non ita exactè fecerunt) in puncto &[*] ratione iuris verius arbitrati fuere, legitimatos per ſubſequens matrimonium, non excludere ſubſtitutum ſub conditione, ſi hæres aut grauatus deceſſerit ſine filiis ex legitimo matrimonio natis, & inde nec admitti ad ſucceſſionem maioratus, ad quem ex legitimo matrimonio nati vocentur. Sic ſanè defendunt ſequentes, vt ſuo ordine adducantur, atque recenſeantur. Baldus, qui nunquam variauit, in l. filium eum diffinimus, in primo notabili, ff. de his qui ſunt ſui vel alieni iuris, & in l. Paulus, num. 4. ff. de ſtatu hominum, & in l. Gallus, §. ſi eius, in fine, ff. de liberis, & poſthumis, in cap. innotuit, n. 12. de electione, & in conſ. 29. Ad euidentiam, lib. 3. & in conſ. 367. Quidam tres, libro 5. & in cap. 1. §. naturales. ſi de feudo fuerit controuerſia inter domin. & agnat. Angelus, in diſputatione, incipien. Nobilis quidam genere, & in conſ. 29. n. 5. Anton. de Butrio, in cap. per venerabilem, ſub n. 17. qui filij ſint legitimi. Præpoſitus, ibidem, in §. quod autem, n. 104. Imola, in d. cap. innotuit, column. finali, verſ. & ſimiliter. Alexander, qui ita plenè conſuluit, & comprobauit in conſil. 5. lib. 7. & in conſil. 2. lib. 1. & ſecundum eius conſilium bis & ter iudicatum fuiſſe in ſupremo Mediolani Senatu retulit Alciatus, cuius ſtatim faciam mentionem. Aretinus, qui ita ſenſit ( ſi maturè perpendatur) in d. §. ſi eius, column. penult. ad finem, quicquid pro opinione contraria expendi ſoleat; ſed malè quidem. Romanus, in conſ. 367. Decius ſibi contrarius, in conſ. 624. num. 3. in fine, & num. 7. verſiculo non obſtat, & in conſil. 284. numero. 5. & in l. generaliter, ſub num. 23. C. de inſtit. & ſubſtitut. Rubens, qui præpoſterè quidem pro contraria parte citatur, cum iſtam defendat, in§. quidem rectè, l. Gallus, ff. & de liber. & poſth. n. 162. Boërius, deciſ. 123. And. Alciatus, in conſ. 187. lib. 9. & in conſ. 59. n. 3. & in conſ. 507. eod. lib. Anton. Roſellus, in tract. de legitimatione, lib. 2. cap. vlt. n. 18. Riminaldus ſenior, in conſ. 543. per totum, maximè ex n. 3. lib. 5. Barbatia, in repetitione l. cum acutiſſimi, n. 251. 220. & 275. C. de fideicom. Carolus Ruinus, in conſilio 92. libro 3. & in d. l. Gallus, §. ſi eius, num. 88. qui multis ſimilibus comprobat. Curtius iunior, in conſ. 27. num. 6. & in conſ. 64. n. 12. & de feudis, in primo membro tertiæ partis principalis, ſub num. 41. Curtius ſenior, in conſ. 73. column. 27. verſ. & idem Barbatia, vbi etiam inquit, ita tenuiſſe Bened. de Plumb. Guido Papæ, quæſt. 482. Bertrandus, in conſ. 149. num. 13. lib. 1. parte 2. Idem in l. hac edictali, in principio num. 6. C. de ſecundis nuptiis. Pet. Paul. Pariſius, in conſ. 11. n. 12. lib. 2. Berous, in conſ. 167. n. 8. & ſeq. lib. 2. Tiberius Decianus, in conſ. 88. n. 12. lib. 2. & in consil. 5. n. 28. lib. 1. & in conſ. 31. n. 124. & in conſ. 33. num. 90. eod. lib. Marc. Anton. Natta, qui hanc opinionem latè tuetur, & firmat eſſe communem, & veram in conſ. 602. numero 9. & ſeq. & in conſil. 624. num. 14. & in l. hac conſultiſſima, §. ex imperfecto, num. 94. C. de teſtam. Socinus quoque iunior, licèt in conſ. 39. num. 63. & pariter in conſil. 63. num. 56. lib. 3. noluerit firmare pedes, nec eligat, vtra harum opinionum ſit verior; attamen in conſil. 12. per totum, maximè numero 7. & ſeq. lib. 4. & in conſil. 77. num. 14. libro 3. reſpondit, & dixit eſſe concluſionem veriſſimam, quod ſub nomine natorum ex legitimo matrimonio, non conueniunt legitimati per ſubſequens matrimonium. Lucas de Penna, in l. eos, C. de his qui ſpon. mun. pub. col. antepe. ex num. 45. vſque ad num. 70. vbi vide omninò. Franciſc. Niconicius, in rubr. ff. ſoluto matrimonio, num. 36. Fortunius Garſia, in l. Gallus, ff. & quid ſi tantum, num. 270. ff. de liber. & poſthum. Albertus Brunus, de ſtatut. excludent. art. 12. numero 76. Sigiſmundus Lofredus, in conſ. 1. n. 49. Ludou. Sard. in tractat. de legitimitat. per matrimonium, in verſ. quarto videndum eſt. Vbertinus Zucardus, in rubrica, ff. ſi certum petatur, n. 2. Mantua, in conſ. 38. n. 12. lib. 1. Rolandus à Valle, qui latè fundat, & fundamentis contrariæ partis reſpondet, & communem hanc eſſe opinionem profitetur in conſilio 100. per totam, libro 2. & poſtea Vubiungit, quod licet contraria ſententia eſſet communis, ab hac tamen ſententia non eſſet recedendum: quia fulta eſt melioribus rationibus. Antonius Gomez. in l. 9. Tauri, num. 1064. Ioannes Cephalus, in conſ. 82. num. 12. lib. 1. & in conſ. 110. num. 12. & 13. eod. lib. 1. & in conſ. 276. num. 11. lib. 2. & in conſ. 364. num. 23. lib. 3. Bertazolus, in conſ. 52. vbi optime, & in conſ. 117. num. 17. Durandus, de arte teſtandi, tit. 15. cautela 15. num. 3. Cifuentes, in i. 40. Tauri, colum. 1. Aymon Crauete, in conſ. 675. volumine 4. Martin. Laudenſ. de legitimat. num. 138. Proſper. Paſechus, in conſil. 98. & in conſil. 99. & 100. Franciſcus Burſatus ſibi contrarius, in conſ. 390. num. 50. lib. 3. Hieronymus Gabriel, in conſ. 21. num. 30. lib. 1. Hippolytus Riminaldus, qui eruditè admodum, & ſingulariter loquiter, & contra legitimatum conſtantiſſimè defendit in conſ. 222. per totum, lib. 2. vbi videndus erit omnino: & in conſ. 540. num 49. & in conſ. 544. num. 30. lib. 5. Paulus Leonius, in conſ. 100. Vegius, in conſ. 55. num. 15. Ioſeph. de Ruſticis, in tractatu, an, & quando libe. in condit. poſiti cenſean. vocati, lib. 3. cap. 3. num. 1. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 12. ex num. 14. cum ſeq. qui contra legitimatum fortiſſimè reſpondet, & hanc putat veriorem ſententiam, ex num. 17. vſque ad num. 26. Ioannes Vincentius de Anna, in repetit. cap. primi, de vaſſallo decrepitæ ætatis, num 431. Marc. Anton. Peregrinus, qui præhabita ſtricta iuris diſputatione, conſtanter hanc partem tuetur, etiamſi verba non geminentur, ſed duntaxat vocentur legitimè, aut de legitimo matrimonio procreati, articulo 24. de fideicommiſſis, ex num. 25. vſque ad num. 46. ſed videndus ex num. 14. Idem Peregrinus, in conſ. 1. ex num. 29. cum ſeq. lib. 3. & conſ. 91. num. 36. lib. 1. & conſ. 56. num. 1. lib. 5. Iacobus Menochius ſibi contrarius, in conſ. 16. num. 6. lib. 1. & in conſ. 173. num. 71. lib. 2. & data verborun geminatione, quod ab hac opinione non ſit recedendum in iudicando, & conſulendo firmauit Menochius ipſe, lib. 4. præſumpt. 81. num. 24. & in conſ. 776. ex num. 1. lib. 7. Petrus Surdus in conſ. 1. num. 19. lib. 2. latius deciſ. 319. vbi in Senatu Mantauno ſic deciſum, & iudicatum aſſerit, vt ſuprà retuli. Idem in conſ. 465. num. 9. lib. 4. & deciſ. 162. num. 8. Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 357. num. 8. & 10. Antonius Theſaurus, deciſione Pedemonta 193. qui etiam in eo Senatu ſic definitum profitetur. Ioannes Antonius Canetius, in repititione extrauagant. Volentis, in verſic. ſed quid ſi dubitaret, in fine. Barreta, in conſ. 118. poſt num. 7. Sylueſter Aldobrandinus, in conſilio 115. numero 1. And. Fachineus, contr. iur. lib. 4. c. 54. vbi in puncto, & ratione iuris hanc ſententiam profitetur viriorem, & lib. 10. c. 71. Ludou. Caſanate, in conſ. 34. n. 17. Iacobus Concena, quæſtionum iuris ſingul. libro 2. quæſt. 11. Alexand. Raudenſis, de analogis, lib. 1. c. 36. n. 130. & 131. Alex. Trentacinquius, de ſubſtit. 4. parte, cap. 7. numer. 53. & variar. reſolution. lib. 1. titulo de legitimatione, reſolut. 1. n. 28. fol. 125. Marzarius, in epitome de fideicommiſſis, quæſtione 30. Albert. Brunus, de ſtatutis excluend. fæminas, art. 124. q. 2. num. 2. Hector Æmilius, de feudali, cap. 18. n. 39. & c. 42. num. 75. Petr. Gregorius, de conceſſione feudorum, 4. parte, q. 8. n. 25. folio 140. Franciſc. Sonsbech. de vſibus feudorum, parte 9. num. 71. & 72. Fab. Turretus, in conſ. 89. n. 28. volum. 2. Ariſmin. Tepatus, lib. 2. variar. fol. 172. verſ. legitimatus per ſubſequens matrimon. Ioan. Philippus, in conſ. 141. n. 33. volu. 2. & conſ. 44. num. 36. Guil. Bened. Menchaca, & alij permulti, cum quibus Burgos de Paz, in conſ. 6. n. 13. Franciſc. Hotomanus, in conſ. 30. n. 12. Chriſtophor. Torniol, in conſ. 46. ex numer. 15. cum ſeq. Franciſc. Viuius, deciſ. 262. n. 16. lib. 2. Thobius Nonius, in conſ. 32. n. 11. Iacob. Beretta, in conſ. 40. n. 6. Anton. Faber, de error. pragmat. decad. 35. errore 6. in fine, fol. 528. & lib. . . . . tit. 23. Codicis, definitione 19. fol. 202. Pelaez à Mieres, qui ſi rectè perpendatur, huic ſententiæ magis acceſſit, ſecunda parte, quæſt. 1. num. 8. Cardin. Dominic. Thuſcus, practicar. concluſ. iur. tom. 5. littera L. concluſ. 229. num. 27. & 28. fol. 211. & num. 39. 40. & 42. fol. 252. & concluſ. 38. num. 34. 37. & 39. fol. 267. Angelus Matheaccius, de legatis, & fideicommiſſis, lib. 3. cap. 21. qui cum ex num. 10. cum ſeq. articulum diſputaret, tandem de rigore iuris, & verborum, contra legitimatum per ſubſequens matrimonium reſpondit: de æquitate tamen, & eo, quod requirit, concurrente, ipſum admittit. Et forſan aliquibus placebit eius reſolutio, eodem requiſito interueniente, & durum videbitur eos excludere, qui ex matre nobili nati, & per ſubſequens matrimonium legitimati ſuerint, idq́ue vel eo maximè, quod multoties contingat, teſtatores, & præcipuè illeteratos, aut mulieres, de eiuſmodi filijs non ſentire, ſed natos ex legitimo matrimonio vocando, ſpurios, & illegitimos tempore aduenientis ſucceſſionis velle excludere, non verò eos, qui legitimati per ſubſequens matrimonium, eo tempore reperiumtur. Matheaccius ergo in loco relato ſic ſcripſit. Verum quoniam aduerſus hanc opinionem æquitas valde reluctare videeur, non eſſet abſurdum, quæſtionem ita direimere, vt de rigore iuris vni, de æquitate verò alteri ſententiæ locus ſit dandus. Prætereà, aut concubina ex qua nati ſunt filij, fuit alioquin honeſta, bonæ famæ, & non obſcuri ſanguinis, vnde præſumi poſſet, quod teſtator interrogatus facilè respondiſſet, ſe vtique velle hos filios per matrimonium ſub ſequens legitimatos præferri ſubſtituto, & hoc caſu vera ſit opinio, ſubſtitutum excludi. Aut verò concubina illa erat mulier turpis, ac inhoneſta, nec frugi, nec boni nominis, cuius filios meritò abhorruiſſet teſtator, tunc ea valeat ſententia, quæ habet ſubſtitutum ab huiuſmodi legitimato non excludi: ſi tamen in re dubia fas eſt Iuriſconſulto quæſtiones ita componere. Et hactenus Matheaccius, à quo diſſentire non videtur Mantic. lib. 11. d. tit. 12. n. 5. verſ. hæc ſententia, quamuis contra legitimatum ſemper ſcripſerint. Diſſentit tamen Burſat. in conſ. 18. n. 22. lib. 1. qui pro legitimato, etiam data concubina inhoneſta, & obſcuri ſanguinis ſcribit, ſi matrimonium ſequatur, vt ibi videbis. Hactenus etiam de Authoribus huius ſecundæ opinionis contra legitimatum per ſubſequens matrimonium, ex quibus apparet, grauiſſimos equidem iuris vtriuſque Interpretes, legendo, & conſulendo, atque etiam in caſibus ſimilibus definiendo, & decidendo, contra legitimatum metipſum ſcripſiſſe, & definiuiſſe: in caſibus autem controuerſis ſententiam[*] eam amplecti debemus, pro qua Iudicum, & maximè ſupremorum Senatorum definitiones, ſeu ſententiæ extant, per text. in l. ſi de interpretatione, ff. de legibus, l. ſolius, ff. ad l. Corneliam de falſis, ibi: Sic enim inueni Senatum cenſuiſſe: & pro opinione Baldi dicitur fuiſſe iudicatum Alciatus, in conſ. 666. aliàs 187. lib. 9. Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 196. qui etiam aſſerit ſic deciſum in eo Senatu, Peregrinus, de fideicommiſſis, d. art. 24. num. 46. vbi aſſerit, quod cum hic caſus eueniſſet in Ciuitate Paduæ, & Menochius, & Cephalus cenſuiſſent pro quodam Alexandro, legitimato per ſubſequens matrimonium; & ex aduerſo Decianus, Paulus Leonius, & ipſe defendiſſet quendam Herculanum ſubſtitutum, iudicatum fuit Alexandrum: in Senatu etiam Mantuano contra legitimatum iudicatum fuiſſe, atteſtatur Petr. Surd. d. deciſ. 319. vbi in eiſdem terminis noſtris dubium proponit. Imò quod magis eſt, Authores quamplures, qui in[*] quæſtione hactenus agitata, pro legitimato, & contra Baldum reſponderunt, abſque vlla diſputatione id fecerunt, & rem perfunctoriè tractarunt, qui forſan ſi articulum hunc ad exactam diſputationem, & ſtrictam iuris rationem reduxiſſent, aliter ſtatuiſſent: Doctori autem perfunctoriè, & abſque examine ali[*]quid dicenti, non eſt ſimpliciter credendum ad cauſarum deciſionem, nec ad communem opinionem conſtituendam, vt vtrumque ex Abbate, Fulgoſio, Socino iun. Calcano Alciato, & Anton. Marc. Coraſ. notauit Franciſcus Barſatus, in conſ. 18. num. 16. libro 1. Pater Thomas Sanchez, de ſponſalib. libro 3. diſp. 44. num. 2. Nec etiam ſuper eius ſententia fun[*]damentum aliquod fieri poteſt, vt ex Socino, Alciato, Cephalo, & Riminaldo, tradidit ipſe Burſatus, d. num. 16. & vltra eum Iacob. Menoch. lib. 2. præſumptione 71. num. 39. vbi quod non dicitur opinio communis, quæ habet plures Doctores, aſſerentes, & firmantes eam, nulla diſputatione præmiſſa, ſed perfunctoriè rem tractantes. Et ſequitur Pater Thomas Sanchez, d. num. 2. vbi poſt Nauarrum, in Summa latina, cap 27. num. 89. inquit, communiorem exiſtimari opinionem, approbatam à ſex Doctoribus, ex[*] profeſſo eam tractantibus, quam à quinquaginta, ſola ſerie priorum & authoritate ductis: & addit Ioan: Lup. dicentem, non eſſe credendum Doctoribus, quantacunque doctrina polleant, dum carent fundamento. Et numeris ſeq. obſeruat nonnulla in matria dicti cap. tanta eſt vis: & vtrum eius deciſio proueniat ex virture, & valore matrimonij, an ex beneficio à iure introducto, prout ibi explicat. Hæc autem magis indubitatè procedunt, ſi in memoriam repetantur aliqua ex his, quæ numeris præcedentib. latiùs adnotata,[*] atque ſcripta fuere; videlicèt Authores quamplurimos, quos pro legitimato per ſubſequens matrimonium reſpondiſſe, exiſtimatur communiter, parum ſibi conſtantes fuiſſe, & alibi variaſſe, quandoq́ue pro legitimato ipſo, quandoque contra eum, vt ex dictis ibid. & ex relatione Authorum partis eiuſdem legitimati, deprehenditur manifeſtè. Et non modò qui Baldi opinionem ſequuntur, ſed etiam nonnulli ex his, qui ab eo receſſeruny, pro legitimato; in caſu præſenti hanc partem amplectuntur, quando ſcilicet vt in fundatione dicti vinculi & patronatus cauetur, teſtator ad ſucceſſionem maioratus vocuit filios legitimos & naturales, & ex legitimo matrimonio procreatos, vel dixerit: Si decesserit ſine filiis legitimis & naturalibus, & ex legitimo matrimonio natis, ſubſtituo talem: quoniam horum verborum multiplicatio magis oſtendit teſtatoris voluntem: Sic ſanè quod legitimatus per ſubſequens matrimonium, non admittatur ad ſucceſſionem, nec ſunſtitutum excludat, vbi adſit legitimorum & na[*]turalium, atque ex legitimo matrimonio natorum geminata prolatio, defendit Carolus Ruinus, in conſil. 92. num. 14. in fine, & num. 15. volum. 3. qui inquit, quod hæc ſententia in his terminis eſt veriſſima, & non habet contradicentem. Et idem perpendit etiam Socinus iunior, & ſequitur in conſ. 12. num. 16. volum. 4. Ioannes Cephalus, in conſil. 82. num. 89. & 67. & in conſil. 111. num. 14. lib. 1. & in conſil. 276. num. 29. lib. 2. quos retuli, & data verborum geminatione, ſicut dictum eſt, facilius eſſe admittendem Baldi opinionem, dixit Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniect. vltimar. voluntat. lib. 11. d. tit. 12. num. 25. & eo caſu tanquam indubitatam tenent hanc opinionem Ruinus, Butrius, Cephalus, Socinus ſenior, Decius, Barbat. Rolandus, Berous, Mantica, Socinus iunior, & Tiraquellus, quos in id commemorauit Franciſcus Burſatus, in conſil. 18. num. 11. lib. 1. & idem tenuit Alexander Raudenſis, lib. 1. de analogis, cap. 36. num. 14. qui abſque dubio id procedere dixit, quando teſtator geminatè loquendo, vocauit legitimos, ex legitimo matrimonio natos: & ſubdit, quod ſtante geminatione, & duplicatione verborum, adeò diuerſa eſt ratio, vt ipſimet qui pro legitimato reſponderunt in caſu, in quo teſtator ſimpliciter vocauit legitimè natos, in hoc caſu duplicationis contrarium tenuerint: ſic etiam, quod cum teſtator ita dixit; & ſi hæres menus deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus, & natis ex legitimo matrimonio, legitimatus per ſubſequens matrimonium non excludat ſubſtitutum, ſcripſerunt Baldus, Butrius, Ruinus, Decius, Socinus iunior, Rubeus, Riminaldus ſenior, Berous, Paſechus, Craueta, Decianus, Riminaldus iunior, Berreta, Marzarius, Rolandus, Cephalus, Surdus, & Antonius Cannetius, quos aggregauit Menochius, lib. 4. d. præſumpt. 81. num. 23. & 24. vbi refert contrariam aliorum ſententiam, & concludit, à ſuperiori ſententia non eſſe recedendem in iudicando, & conſuendo. Ea ratione, quod cum illa verba: legitimis & naturalibus, comprehendant legitimatum per ſubſequens matrimonium, alis verba eſſent ſuperflua, niſi eiuſmodi legitimati excluſionem operarentur. Rurſus geminatio verborum operatur maiorem effectum, habetq́ue maiorem emphaſim: & geminatio demonſtrat, non autem fictionem, vt vtrumq́ue comprobauit Menochius, d. num. 24. Anton. Theſaur. d. deciſ. 196. num. 5. Surdus, d. deciſ. 319. numero 6. & 7. Addiderim ego, ab hac opinione non videri ali[*]quatenus recedendum, ſicque legitimatum per ſubſequens matrimonium non admitti, vbi adſit legitimorum & natura, atque ex legitimo matrimonio natorum prolatio, & vocatio (vt præfati Authores iuridicè defendunt) nam ſi ex ſola vocatione legitimorum natorum, ſiue vocatis legitimè natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, id ſtatuunt Authores omnes illa, Baldi ſequaces, quos ſuprà recenſui; quantò magis ex verborum duplicatione, quæ nefari non poteſt, quin maiorem emphaſim, & effectum habeant, & quod magis enixam voluntatem demonſtrant, id ſtatui debeat; quicquid ſuper has geminatione ſe non multùm conficere dixerit Peregrinus, d. art. 24. num. 40. Nam cum res agitur in terminis ſimplicibus, ſi contra legitimatum, adhuc ſuperiores omnes reſponderunt, & conſtanter tenuit ipſe Peregrinus, ex num. 25. cum ſeq. & in terminis ſimolicibus, & non geminates verbis ſe explicauit num. 41. quantò magis carere difficultate res debebit, cum ea verborum multiplicatio, ſeu geminatio adeſt (vt Mantica, & relati ſuprà dixerunt.) Quamuis ergo iuxta opinionem Baldi, & ſequacium (quam Peregrinus amplectitur indiſtinctè) vocare legitimè natos, aut ex legitimo matrimonio procreatos, ſufficeret, vt iuxta riborem verborem, & pæſumptam teſtatoris voluntatem ex eis collectam, non admitterentur legitimati per ſubſequens matrimonium: quia legitimè, aut ex legitimo matrimonio nati non fiere, etſi verborum geminatio non adſit. Attamen, quando verba ipſa ſic geminantur, non modò coacta, ſed & fortiori ratione fatendum erit, & certiorem reddi voluntatem ipſam teſtatoris præſumptam, & maximam virtutem operandi habere verba eadem toties repetita. Addiderim etiam, Interpretes nonnullos ex relatis ſuprà, in hac materia terminos confudiſſe, nec ſatis dilucidè locutos, dum caſum geminationis verborum diſtingunt ab eo, quo ſimpliciter teſtator locutus eſt: ſic ſane tres caſus diſtingui & ſeparari debent, quò clariùs, & diſtinctiùs procedatur, nec termini confundantur aliquo modo, prout nonnulli ex relatis confundunt: nec ipſe Mantica, lib. 11. d. titul. 12. ex n. 14. iuncto n. 25. ſatis diſtinctè admodum & eruditè ſemper ſe habeat. Sic & Peregrinus confundit. d. art. 24. n. 40. & 41. Primus caſus eſt, quando teſtator ſubſtituit hæredi, ſi deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus, vel cum vocauit legitimos & naturales, nec amplius adiecit; & tunc quidem filius legitimatus per ſubſequens matrimonium abſque dubio admittitur ad fideicommiſſa, & primogenia, & facit deficere conditionem, vt ſuprà in initio huius cap. obſeruaui, & notauit Menoch. lib. 4. d. præſumptione 81. numero 2. Secundus caſus, quando teſtator ita dixit: &[*] ſi hæres deceſſerit ſine filiis, ex, vel, de legitimo matrimonio natis, tunc ſubſtituo Caium, vel cum inſtitutor maioratus ad ſucceſſionem filios ex legitimo matrimonio natos vocauerit. Et hic caſus ſecundus eſt, qui multum habet dubitationis, & i quo duas illas opiniones contrarias ſuprà commemoraui, & quatuor recenſuit Menochius, d. præſumpt. 81. numero 4. cum ſed. vſque ad num. 23. in hoc etiam caſu verificantur Interpretum noſtrorum traditiones, dum dicunt, teſtatorum ſimpliciter loqui, non geminatè, ſiue nos verſari in terminis ſimplicibus (vt vtar verbis Peregrini, d. art. 24. num. 41.) ſic ſane non dicuntur termini ſimplices in noſtro propoſito, quando legitimi & naturales ſimpliciter, & vocantur, quia tunc pluſquam ſimplices, & legitimati per ſubſequens matrimonium admittuntur indiſtinctè (vt dixi) ſed ſimplicices ad differentiam geminatorum dicuntur, quando filij ex, vel de legitimo matrimonio nati vocantur, vt etiam dixi, vel quando vocantur legitimè nati; tunc namque ſubintrat etiam dubium quæſtionis, & multi ex eis, qui opinionem Baldi ſequuntur, in eis terminis, quando ſcilicet legitimè nati vocantur, ſunt allocuti; ſic in eis terminis agnouit locutos eos Franciſcus Burſatus, dicto conſil. 18. num. 15. lib. 1. & quaſi inter eos terminos, legitimè natos, aut ex legitimo matrimonio procreatos, nulla diferentia, ſed idem ius ſit; quæſtionem propoſuit Angelus Matheaccius, de legatis, & fideicommiſſis, lib. 3. cap. 21. num. 10. in illis verbis: Tertiò ponunt, ſi teſtator ita cauerit: Si filius meus ſine filiis legitimè natis, ſine ex legitimo matrimonio natis deceſſerit, & c. Et vtroque caſu de rigore iuris, & verborum excludi legitimatum defendit, quamuis de æquitate aliter ſtatuat, vt ſuprà vidimus num. 96. Idem quoque defendit Cardinalis Franciſc. Mantic. lib. 11. dicto tit. 12. ſub num. 20. in verſic. & hanc quidem ſententiam, ibi: Et quando teſtator dixit, ſine filiis legitimè natis: Hippolyt. Riminald. in conſ. 222. num. 63. lib. 2. vbi quod procedunt à pari, verba le[*]gitimè natus, vel ex legitimo matrimonio natus, ſine quem dici legitimè natum, vel ex legitimo matrimonio: ſic enim simul exemplificant Curtius, Durandus, & Socinus iunior, ibi relati, qui dicunt, quod in effectu iſta æquipollent, quod fideicommiſſum fuerit factum per illa verba, ſi deceſſerit ſine filiis legitimè natis, vel ſine filiis legitimis ex legitimo matrimonio natis: & quando teſtator alicui fideicommiſſum iniunxit: ſi deceſſerit ſine filiis legitimè natis, quòd le[*]gitimatus non excludat ſubſtitutum, & hæc ſit communis ſententia: & ab ea in iudicando non recedendum. Et procedat etiam in legitimato per ſubſequens matrimonium, per rationes Doctorum, quæ in eo militant, poſt Bald. Angel. Alex. Dec. Curtium iunior. Pariſium, Durand. Socin. iunior. Nattam, Cephalum, & alios tradidit ibidem Riminald. numero 64. 65. & 66. Tertius & vltimus caſus (& in quo geminationem, aut duplicationem verborum conſtituunt Doctores) eſt, quando teſtator ita dixit: & ſi hæres meus deceſſerit ſine filiis legitimis & naturalibus, & natis ex legitimo matrimonio, aut ſi vocauerit ad ſucceſſionem filio legitimos & naturales, & ex, aut legitimo matrimonio natos: & hoc etiam caſu legitimatum per ſubſequens matrimonium admiſerunt nonnulli (vt ſuprà vidiſti) & cum aliis conſtantiffimè Franciſcus Burſatus, vt ſuprà quoque retuli num. 18. & 19. Alij verò, qui etiam in ſecundo caſu, & in terminis fimplicibus, cum Baldo legitimatum excludunt indiſtinctè: in hoc tertio caſu rem prorſus carere dubitatione crediderunt, & verborum geminationi adhærent præcisè, vt contra legitimatum ipſum ſecuriſſimè reſponderint: & in iudicando, & conſulendo ab hac opinione non recedendum, dixit Menochius, libro 4. dict. præſumptione 81. numero 24. in fine. Ego etiam iuxta ſententiam Baldi, & ſequacium, qui in terminis quoque ſimplicibus, quando legitimè nati tantum, aut ex legitimo matrimonio procreati vocantur, ſic defendunt (vt dixi) hoc in caſu quando verborum geminatio adeſt, certius & facilius, atque omninò amplectendam hanc ſententiam exiſtimo: nec refragari obſeruationes illa Burſati in d. conſ. 18. ex num. 13. & ſeq. lib. 1. Quibus ſuo[*] ordine, & nouè & verè reſponſum præſtabo. Et in primis non obſtat aſſumptum illud, quod maiori ex parte Authores illi, qui Baldi ſententiam ſequuntur, loquuntur tantum, vbi aderant verba ſimplicia, ſed cum qualitate natis, & non geminata, & ſic quod non eſt de eorum dicto, ſeu rationibus curandum. Nam reſpondetur, quod ſi in terminis verborum ſimplicium, & non geminatorum, Authores ijdem cum Baldo relati, ſic tenent (vt retuli) & legitimatum per ſubſequens matrimonium excludunt, quanto magis & abſque dubio id pro certo ſupponunt, quanto legitimitatis geminata adſit prolatio. Deinde non refrangatur alterum, quod ſcilicet non obſtent duo illa Baldi, & Decij conſilia, à quibus doctrinam prædictam effectus, & virtutis geminationis acceperunt Authores omnes; qui in ipſorum verborum geminatione adeò maximam vim fecerunt, cum ( vt ipſe Burſatus exiſtimat) non adducantur ob dictam geminationem verbonrum, ſed magis verſentur in caſu, quando de voluntate teſtatoris apparet, quod legitimatum per ſubſequens etiam matrimonium admitti noluiſſet: Quoniam reſpondetur, de voluntate teſtatoris in caſibus illis conſultationum Baldi, & Decij, non aliter quam verbis prolatis, & geminatis conſititiſſe; nam ſi vltra verborum geminationem de voluntate appareret, res ipſa in dubiam excitari non poſſet: conſtare igitur de voluntate non aliter, quàm ex verborum ipſorum rigore, & ſono concedunt, & contra legitimatum reſpondent ( vt vidimus.) Non etiam reſragatur illud, quod Scribentes omnes, qui amplectuntur partem negatiuam contra legitimatum, ob vnicum verbum natis, vel procreatis, nituntur præcipuè authoritate Baldi, dicto conſ. 357. propter quod dignoſcitur, fundamentalem rationem dicti eorum, fieri non ſuper verborum geminatione, ſed ſuper illa veritate, quod re vera ſecundum naturam tempore ortus dici, vel reputarinequeat verè legitimus, & de legitimo matrimonio natus. Nam reſpondetur, fundamentalem rationem in eo conſiſtere, quod libenter agonoſcit, & ſuo ore profitetur Burſatus, videlicèt in veritate illa, quod re vera per ſubſequens matrimonium legitimatus, ſecundum naturam tempore natiuitatis dici, vel reputari nequeat verè legitimus. Si autem veritatem eſſe agnoſcit Burſatus, conſequens proculdubio fit, in rei veritate, & in ratione concludenti Baldi ſententiam ſundari, nec eſſe neceſſariam legitimitatis geminationem, non tamen inde ſequitur, quod ex verborum geminatione veritas ea; quæ ex ſimplicibus ſolum verbis ſufficeret, immutari aliquo pacto debeat, ſed potius teſtatoris magis enixam voluntatem oſtendere, & veritatem præcisè, non fictionem verba ipſa geminata inducant. Rurſus nec refragatur, quod Authores omnes, qui cum Baldo hactenus tenent ob verborum geminationem, moueantur dumtaxat ex doctrina Butrij, qui tamen id non decidit ſimpliciter & abſolutè, ſed ait tenendo partem negatiuam contra legitimatum, ſe putare fortius hoc procedere, ſi adeſſent verba geminata propter enixam voluntatem: Nam reſpondetur, Butrium, & cæterus, qui eam, & Baldum ſequuntur, non potuiſſe apertus id decidere, atque exprimere, quàm fecerunt: Nam ſi Baldi opinione retenta, etiam in terminis ſimplicibus, fortiùs eam procedere dicunt, ſi verba adſint geminata, neſcio equidem quo loquendi modo, aut genere clarius id enunciare potuerint, aut quo pacto verba ipſorum retorquere valuerit Burſatus, in loco prædicto. Denique non refragatur, quod verba præfata geminata, magis ex vſu, & capite Notarij, quàm ex mente, ant voluntate taſtatoris videantur appoſita; & ita nihil operari debeant: Quoniam reſpondetur verborum geminatorum regulariter maximam eſſe virtutem, effectum, & emphaſim, atque ex voluntate teſtatoris adiectra cenſeri, prout alio cap. infrà, latius exornabitur. Deinde, in hoc eodem articulo, quo verſamur, geminationis dictorum verborum effectum negari non poſſe, ſed potius maxima in conſideratione haberi debere, prout cum aliis habuit Iacobus Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 81. num. 24. & habuerunt etiam quamplurimi, numeris præcedentibus commemorati. Denique, verba in omni diſpoſitione de mente & voluntate teſtatoris appoſita[*] præſumi regulariter, vt infrà hoc eod. libro, & tractatu latius probabitur alio in cap. & cum Grammatico, in conſ. 128. num. 6. Corn. in conſ. 194. lib. 3. Ruin. in conſ. 73. lib. 5. agnouit Burſatus metipſe, dicto conſ. 18. num. 19. lib. 1. & in eiſdem in quibus verſamur terminis, contra eundem Burſatum obſeruauit Hippolyt. Riminald. dicto conſ. 222. num. 135. libro 2. vbi inquit, quod quicquid dicitur à Notario, quod factum reſpiciat, de quo fuit rogatus, videtur dixiſſe de voluntate partium: & citat Baldum, Romanum, Socinum, Decium, Rubeum, Calderinum, & Tiraquellum ſic tenenters. Remanet ergo in caſu propoſito, & adiectis verbis prædictis, quibus legitimi & naturales, atque ex legitimo matrimonio nati vocantur, rectiſſimè ſtatuiſſe Senatum (vt ſuprà dixi) & verborum ſonum, atque rigorm præ oculis habuiſſe. Forſan tamen aliquando ex variis rerum, & cauſarum circumſtantiis, atque ex æquitate, & matrimonij fauore aliter ſtatuendum, ſi ea concurrant, quæ Angelus Matheaccius, relatus ſuprà, num. 96. obſeruauit. Et maximè ſi legitimato, quouis modo præſumpta teſtatoris voluntas poſſit fauere, quod diſcretus, & bonus Iudex maturo iudicio inquirere, & definite debebit, nec in caſu præſenti militabat, vt verba torqueri, aut modificari debuiſſent. CAPVT XXXII. Teſtamentorum, & teſtantium voluntatum, quod plenior, aut latior fieri debeat interpretatio, coniectura illa, & præſumptio, adeò vulgata, & aſſidua, vt per manus tradatur quotidie, quemadmodum accipi, atque intelligi valeat, & an reſpectu inſtitutionis dumtaxat, an etiam legatorum, fideicommiſſorum, & codicillorum, & cuiuſque ſpeciei vltimæ voluntatis locum obtineat, l. in teſtamentis, ff. de regugulis iuris, deciſio: ſic conſequenter, vtrùm legata ſtrictam, an verò latam interpretationem recipiant, ex quo ad nonnullos caſus practicos inferri poteſt, & maximè ad eos, quos Iacobus Menochius, Petrus Surdus, & M. Antonius de Amatis expendunt, prout hoc cap. adnotatur, & prædictorum dilucida, & notanda traditur explanatio, & reſolutio. SVMMARIVM. -  1 In Teſtamentis, & vltimis voluntatibus plenior adhibetur interpretatio, vt voluntates teſtantium plenius interpretemur. Et ratio redditur num. ſequentibus. -  2 Voluntates vltimæ ſtrictè interpretandæ non ſunt. -  3 Sed potius extenſiuam, quàm reſtrictiuam interpretationem recipiunt. -  4 Fauorabilior dicitur interpretatio, quæ adiuuat, quàm quæ reſtringit teſtamentum. -  5 Subſtitutiones fauorabiles dicuntur, & ob id in eis latiſſimam oportet fieri interpretationem. -  6 Teſtatoris diſpoſitio latè & benignè interpretari debet, non ſolum reſpectu inſtitutionis, ſed etiam fideicommiſſorum, & legatorum, & codicillorum, & quoad omnia contenta in teſtamento. -  7 Legis, In teſtamentis, ff. de regulis iuris, deciſio, locum obtinet, & procedit in qualibet ſpecie vltimæ voluntatis. -  8 Et pro hac parte Marc. Ant. Nattam, in conſ. 626. lib. 4. multa fundamenta adduxiſſe, & pluribus rationibus contendiſſe, in legatis fauorabilem, & largam interpretationem fieri. Quæ ideo non ſunt repetenda, quod penes eum longa ſerie videri poſſint. -  9 Contraria tamen in ſententia permulti alij fuere Authores, & in materia legatorum fieri ſtrictam interpretationem probarunt. -  10 Qui & iure, & pluribus rationibus adducuntur, vt hic adnotatur. -  11 Teſtator quod regulariter videatur legaſſe quod minus eſt, at que ita fiat ſtricta interpretatio in legatis, ex ſententia Menochij, qui permultos alios iuris Interpretes ita tenentes commemorauit. Alios etiam retulit, qui è contra ſcripſerunt, quod legatum latam admittit interpretationem. -  12 Author verò vt diſtinctè & dilucidé articulum hunc declarat, nonnulla (vt moris habet) duxit neceſſariò obſeruanda, atque conſtituenda. Et inprimis negari non poſſe, quin articulus prædictus, vtrum legata ſtrictam, an latam interpretationem recipiant, dubius, & controuerſus adeò ſit, prout hic obſeruatur. Extant namque pro vtraque parte & iura, & rationes, ac etiam Doctorum contrariæ ſententiæ, vt hic demonſtratur. -  13 Secundo conſtituit, negari non poſſe, quin vtraque opinio probabilis videatur, & disputationis gratia defendi poßit. Nam ſi quis velit tueri, legata largam recipere interpretationem, id copiosè, atque viginti fundamentis comprobare poterit, quæ d. conſ. 624. adduxit Natta. -  14 Atque inhærendo verbis generalibus dictæ l. in teſtamentis, ff. de regulis iuris, eiuſdem deciſionem in omni ſpecie vltimæ voluntatis locum habituram, & ſic in legatis; non immeritò defendere videbitur. -  15 Ad iura autem, ſiue fundamenta partis contrariæ, facilè tunc reſpondebitur, prout nonnulli Authores hic relati reſpondent. -  16 Quòd ſi è contrario tueri quiſquis velit, legata ſtrictam interpretationem recipere, duobus principaliter excitari debebit fundamentis, quæ Hippolytus Riminaldus expendit. -  17 Iuribus etiam, quæ in contrarium ponderantur communiter, ſic reſpondere, prout hic adnotatur. -  18 Tertiò conſtituit, caſus eſſe nonnullos, in quibus Interpretes omnes, tam vnius; quàm alterius opinionis ſequaces conueniunt, prout num. ſeq. obſeruatur. -  19 Ac primum quidem, cum teſtator ſtrictè loquitur, tunc namque ſtrictè intelligitur, nec in teſtamentis fit lata interpretatio. -  20 Dispoſitio quando eſt determinata ad certa bona, larga non fit interpretatio, & hoc ſaltem respectu diſpoſitionis. -  21 In legatis ſtricta fit interpretatio, vbi ſunt coniecturæ reſtringendi in contrarium. -  22 Et in materia pœnali, etiam in teſtamentis. -  23 Vel cùm propria verborum ſignificatio repugnat, ſiue ſubiecta materia. -  24 Aut cum agitur de adimenda, & corrigenda alia diſpoſitione teſtatoris. -  25 Item cum diſpoſitio eſt exorbitans à iure communi. -  26 In legatis, & in omni alia ſpecie vltimæ voluntatis latam fieri interpretationem, cum ex perſona teſtatoris, vel legatarij, ex legata, ex patrimonio defuncti, ex cauſa, ex loco, ex verbis amplis, atque ex aliis ſimilibus, id magis deducitur, atque ſuadetur. -  27 In legatis lata fit interpretatio, quando ſumendo ſtrictam interpretationem, legatum redderetur inutile. -  28 Et cum qualitas teſtatoris ita ſuadet, vt ſi à nobili, & diuite legatum fuerit relictum. -  29 Legatum ſumit interpretationem ex affectione, qua teſtator proſequutus eſt legatarium, vt de re maiori factum præſumatur. -  30 Legatum latè interpretatur, quando eſt factum perſonæ, ad quam teſtator habet magnam affectionem, prout ſunt filiæ. -  31 Legatum factum vxori de vſufructu cum conditione, quod nequeat dotem repetere, quomodo interpretatur, remiſſiuè. -  32 Legatum fauore piæ cauſæ latè interpretatur. -  33 Legatum vniuerſale, an latè interpretetur, remiſſiuè. -  34 Legatum latè interpretatur, quando militat ratio ſeruandæ æqualitatis. -  35 Legatum latè interpretatur, quando filius eſt hæres vniuerſalis, & filiabus eſt factum particulare legatum. -  36 Legatum dotis latè interpretatur. -  37 Dos hodie non datur in modica ſumma. -  38 Interpretatio lata fit fauore dotis. -  39 Legatum, quando eſt ambiguitas verborum, latè interpretatur. -  40 Et quando agitur de modico præiudicio. -  41 Et quando concurrunt aliæ coniecturæ. -  42 Legatum factum ſanguine coniuncto, vel ei, quem teſtator valde diligebat, & latè interpretatur, & de re meliori factum præſumitur. -  43 Teſtator quod cenſeatur minus grauare hæredem, non attenditur quoad fauorem coniunctæ perſonæ. -  44 Legatum latè interpretatur in fauorem coniunctæ perſonæ, niſi hæres quoque ſit coniunctus. -  45 Coniunctio licèt ſit ab vtraque parte, ſi tamen impar, ſuſtinetur argumentum ad fauorem eius, qui eſt magis coniunctus. -  46 Legatum ſumit latam interpretationem; quando ſic interpretando, apparet teſtatorem prouidiſſe in caſu magis neceſſario. -  47 Legatum non ſtrictè, ſed latè interpretandum, quando propria vocabuli ſignificatio id induceret, atque ſignificaret, vel quando verba legati, aut præſumpta mens disponentis, ſiue alia ratio ita ſuaderet, in contrariúmve nihil vrgeret. -  48 Hæredis inſtitutio quamuis fauorabilior ſit, & latiùs debeat interpretari, quàm legatum, aut fideicommiſſum. Tamen negari non poteſt, quin etiam legatum, & fideicommiſſum fauorabiliter debeat interpretari, vt latiùs hic adnotatur. Et diſtinguitur, an voluntatis incertitudo, an verò verborum ambiguitas ſit, vt latè, vel ſtrictè legatum debeat interpretari. -  49 In legatis licèt aliquando plenior, non tamen pleniſſima fieri debet interpretatio. -  50 In fideicommiſſis lata & benigna fieri debet interpretatio, dummodò id intelligatur iuxta reſolutiones traditas ſupr. n. 48. -  51 In maioratibus, & vinculis perpetuis, lata potius, quàm ſtricta fieri debet interpretatio. -  52 Legatum aureorum, an intelligatur de maioribus fauore dotis, remiſſiuè. -  53 Legatum factum Titio & Seio de centum, an ſemper intelligi debeat de quinquaginta pro quolibet, remiſſiuè. -  54 Facultate alicui conceſſa teſtandi certis de rebus, an ſufficient, quod generaliter diſponat de omnibus iuribus, & actionibus ſuis, an verò requiratur, quod de eis ſingulariter diſponat, remiſſiuè. -  55 Legatum in dubio an præſumatur relictum animo compenſandi, nec ne, remiſſiuè. -  56 Legatum in caſu propoſito per Cæſarem Bartium, deciſ. Bononiæ 12. an, & qualiter euaneſcat. PRo expedita, atque dilucida huiuſce Capitis[*] explanatione, obſeruandum, atque conſtituendum erit primò, & principaliter, vulgati quidem, & certi iuris eſſe, quod in teſtamentis, & vltimis voluntatibus plenior adhibetur interpretatio, vt voluntates teſtantium pleniùs interpretemur, & verba ipſorum latè & benignè accipiamus, l. in teſtamentis, ff. de regulis iuris, l. quæſitum, §. idem reſpondit, & l. ſcire, §. vltimo, ff. de fundo inſtructo, cap. cum dilecti, de donationibus. Neque enim nam ſtrictè interpretandæ ſunt[*] vltimæ voluntates, l. plenum, §. primo, ff. de vſu & habitatione. vbi Baldus notat, quòd vltima voluntas[*] recipit interpretationem extenſiuam, non reſtrictiuam. Socinus iunior, in conſil. 128. num. 65. volumine 1. qui inquit, fauorabiliorem dici interpreta[*]tionem, quæ adiuuat, quam quæ reſtringit teſtamentum. Et refert cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 4. numer. 8. &9. & per text. in dict. l. in teſtamentis, ita regulam ſuperiorem, de voluntatibus teſtantium pleniùs interpretandis, generaliter tradiderunt, & exornarunt nonnullis Decius, in eadem l. in teſtamentis. Et Cagnolus ibidem, idem Decius, in conſil. 29. num. 2. Craueta, in conſil. 25. num. 25. & in conſ. 86. num. 7. & in conſil. 208. num. 4. Natta, in conſil. 626. ex numero 5. cum ſeq. Afflictis, in deciſ. 44. num, 24. Ruinus, in conſil. 71. num. 5. lib. 2. Gozadinus, in conſilio 82. num. 6. &11. Decianus, in conſil. 1. num. 93. & 94. volumine 2. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. tit. 1. ex num. 14. cum ſeq. vſque ad numerum 33. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. voluntat. libro 1. interpretatione prima, dubitatione 4. ſolution. 11. folio 56. & 57. Rolandus, in conſil. 82. num. 7. lib. 3. Iacob. Menoch. in conſil. 210. n. 37. & in conſ. 236. num. 10. lib. 3. Alexander Raudenſis, deciſione 22. num. 48. Achilles Pedrocha, in conſil. 2. num. 115. & inter conſilia vltimar. voluntat. conſilio 60. num. 19. & 106. num. 7. lib. 2. Ioan. Vincent. Honded. in conſil. 2. num. 24. & in conſil. 8. num. 40. & 47. & in conſil. 62. num. 30. lib. 1. Camillus Gallinius, de verbor. ſignificatione, lib. 9. cap. 39. num. 15. & lib 10. cap. 1. num. 8. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 216. ex numero 9. cum ſeq. & ex num. 34. lib. 2. & in conſ. 313. num. 62. lib. 3. & in conſ. 598. num. 45. & ſeq. lib. 5. vbi rationem, quare plenius interpretemur taſtantium voluntates, nam agitur de intereſſe publico, quod teſtamenta ſcilicèt locum habeant, l. vel negare, ff. quemadmodum teſtamenta aperiantur, l. Gallus, §. quod ſi iis, vbi Bald. ff. de liber. & poſthum. prima, C. de S.S. Eccleſiis, & quando agitur de intereſſe publico, lata interpretatio fieri debet, l. 2. §. exercitum, vbi Bartolus, ff. de his qui notantur infamia, l. quemadmodum, vbi Bartol. C. de agricolis & cenſitis, lib. 11. & notarunt Decius, & cagnolus, vbi ſupra. Sic ſane ratio metipſa, & deciſio dictæ l. in teſtamentis, pro[*]cedit etiam in ſubſtitutionibus, quæ fauorabiles dicuntur, & ob id in eis latiſſimam fieri oportet interpretationem, ſicuti in ſpecie tradidetunt Baldus, Bartolus, Curtius ſenior, Iaſon, Craueta, & Alciatus, cum quibus Mantica, lib. 5. tit. 1. num. 2. Menochius, libro 4. præſumpt. 26. num. 7. & præſumpt. 65. num. 3. Ioannes Cephalus, in conſil. 114. num. 19. lib. 1. pro[*]cedit etiam eadem Lex nedum reſpectu inſtitutionis, ſed etiam fideicommmiſſorum, & legatorum, & codicillorum, & quod omnia contenta in teſtamento, ſecundum communem Doctorum ſententiam, de qua taſtatur Corneus, in authent. ex cauſa, column. 7. C. de liber. præteritis, & latiùs id probant, Cagnolus, in d.l. in teſtamentis, num. 1. & 7. in verſic. ſed huiuſmodi, & numer. ſeq. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſil. 2. num. 24. & in conſil. 62. num. 44. lib. 1. & idem tenuerunt plures Gloſſæ, Cinus, Iaſon, & Villalobos, quos in commentariiis de vſufructu, cap. 30. num. 43. ego retuli, & vltra commemoratus ibi, id ipſum tenuerunt Bartolus, Baldus, Angelus, Caſtrenſis, Anton, de Butrio, Ancharanus, Alexand. Gozadinus, Corneus, Socinus vterque, Decius, ruinus, Crotus, Zazius, Natta. & Cephalus, quos pro hac parte cumulauit Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 7. tit. q. num. 28. in fine, verſ. huius autem opinionis fuit, & num. 29. per totum, folio mihi 255. & 256. & ij omnes aſſeuera[*]runt, cuiuſque vltimæ voluntatis fauorem non debere reſtringi, item quod in legatis fit lata interpretatio, ad extenſionem dicta l. in teſtamentis, quæ cum in teſtament is dixerit, quodcumque ibi diſpoſitum comprehendit, vt etiam firmauit Simon de Prætis, de interpretat. vltim. volunt. lib. q. interpretat. 1. dub. 4. ſolut. 11. ex num. 9. cum ſeq. fol. 56. qui pro eadem ſententia retulit Alexandrum, Nattam, Cagnolum, Afflictis, Ioſeph. Ludouicum, Albericum, Imolam, Bald. & Oldradum. Et dixit inſiſtendum omninò in hac opinione, cum pro ea habeamus text. & regulam dictæ l. in teſtamentis, atque ex num. 12. vſque ad num. 16. contrariæ partis iuribus, & fundamentis ſatisfacit. vt in effectu defendat. deciſionem dictæ l. in teſtamentis, locum obtinere, & procedere in qualibet ſpecie vltimæ voluntatis, & pro hac par[*]te M. Anton. Natta, in conſ. 626. lib. 4. multa fundamenta adduxit, & quamplurimis rationibus contendit, in legatis fauorabilem, & largam interpretationem fieri, quæ ideò non ſunt repetenda, quod penes eum longa ſerie videri poſſint. Cagnol. etiam in eadem l. in teſtamentis, expendit iura nonnulla ad id probandum. Ped. Surd. in conſ. 313. n. 44. lib. 3. & adducit nonnulla Cardin. Dominic. Thuſc. practicar. concluſ. iur. tom. 5. litera L. concluſ. 58. Contraria tamen in ſententia permult alij fuêre[*] Authores, & in materia legatorum fieri ſtrictam interpretatione, probarunt, & horum numero fuerunt Ruinus, Roman. Alexand. Decius, Natta, Rolandus, Gratus, & Alciatus, quos adduxit Cardinalis Mantica, lib. 7. tit. 1. num. 13. in fine. Craueta etiam, in conſ. 180. num. 1. ad finem, qui reſpondit, quod dicta l. in teſtamentis: procedit reſpectu inſtitutionis, non legatorum, vt ibidem obſeruauit Decius, num. 2. & 3. & in conſ. 289. num. 2. & in conſil 255. colum. finali. Iaſon, in l. quod Seruius colum. 2. in fine, ff. de condict. ob. cauſam, Bartol. Dec. Craueta, Menochius, & Padilla, quos in commentariis de vſufructu, cap. 30. num. 44. commemoraui, & ibidem tractani articulum hunc, an in legatis fiat ſtricta, vel lata interpretatio? Hippolyt. Riminald. in conſ. 216. num. 9. & duobus ſeq. lib. 2. qui pro hac[*] parte adducit fundamenta duo præcipua, ad quæ in effectu reducuntru cætera alia, quæ pro eadem ſententia alij Interpretes conſiderarunt. Iura autem, quæ expendi poſſunt, adduxit Simon de Prætis, vbi ſuprà. Mantica etiam, lib. 7. dicto tit. 1. num. 3. videlicèt l. nummis, ff. de legatis tertio, l. apud Iulianum, aliàs, idem Iulianus, §. ſcio, & l. ſi ita ſcriptum, in fine, ff. de legatis primo, l. ſi ita fuerit, in principio, ff. de legatis ſecundo, l. qui concubinam, §. cum ita, ff. de legatis tertio, l. titia §. finali, ff. de auro & argento legato, de qua vide dicto cap. 30. de vſufructu, & Petrum Surdum, deciſ. 298. num. 2. & 3. & num. 10. & num. 12. in fine. Iacob. Menochium, lib. 4. præſumptione 106. num. 17. & duobus ſeq. qui eadem iura[*] citauit, vt probaret, ſumi in dubio interpretationem, & praeſumptionem, quod teſtator voluerit relinquere, quod minus eſt, atque ita fiat ſtricta interpretatio in legatis, prout defendunt permulti Authores, ibidem congeſti per Menochium: qui tamen num. 19. alios etiam retulit, qui è contra ſcripſerunt, quod legata latam admittunt interpretationem, & numeris ſequentibus adducit caſus nonnullos, in quibus abſque controuerſia lata admittitur interpretatio, prout ſtatim dicetur, & adducit etiam Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tomo 5. littera L. concluſione 57. & 58. folio 59. & ſeq. Marcus Antonius de Amatis, deciſione 44. per totam. Ego veròt vt diſtinctè & dilucidè articulum hunc[*] declarem, & Doctorum contrarias ſententias ad concordiam, & certam reſolutionem reducam, nonnulla (vt moris habeo) duxi neceſſariò obſeruanda, atque conſtituenda. Et inprimis, negari non poſſe, quin propoſitus articulus, vtrùm legata ſtrictam, an latam interpretationem recipiant, & ſic an odioſa, vel fauorabilia ſint; dubius, & controuerſus adeò videatur, vt nulla certa lege ſit definitus, nec etiam generali, aut certa aliqua regula, aut doctrina valeat circumſcribi, extant nam q́ue pro vtraque parte, & iura, & rationes, ac etiam Interpretum ſententiæ contrariæ (vt nunc dicebam) & ſupà vidimus, ac etiam conſtat ex obſeruationibus Ferdinand. Vaſq. Menchac. de ſucceſſionum progreſſu, lib. 3. §. 27. de legatis, num. 26. per totum, folio mihi 178. Nattæ dicto conſ. 626. per totum, lib. 4. Franciſci Manticæ, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. dicto tit. 1. per totum. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib 2. dicta ſolut. 11. fol. 55. 56. & ſeq. Tiberij Deciani, in conſ. 1. num. 93. & 94. lib. 2. Hippolyt. Riminald. in conſ. 216. num. 9. & quatuor ſeq. & num. 34. & ſeq. lib. 2. Petri Surd. in conſ. 313. num. 44. lib. 2. & deciſione 298. per totam. Alexandri Trentacinquij, de ſubſtit. prima parte, cap. 1. num. 31. Ceruantes, in l. 16. Tauri, num. 6. quorum aliquos retuli quoque de vſufruct, d. cap. 30. num. 41. Secundò conſtituo, negari etiam poſſe, quin[*] vtraq́ue opinio, & affirmatiua, & negatiua probabilis videatur propter rationes, & fundamenta, quæ vnius, & alterius Authores expendunt, & ſic diſputationis gratiâ quælibet defendi poſſit. Nam ſi quis velit tueri, legat largam recipere interpretationem, id copiosè, atque viginti fundamentis comprobare potrit, quæ dicto conſ. 624. adduxit Natta, inhærere etiam verbis generalibus dictæ l. in teſtamentis, vt ad[*] legata, & quamlibet ſpeciem vltimæ voluntatis poſſint ea expendi propter ipſorum generalitatem. Ad iura autem, ſiue fundamenta partis contrariæ, vel legata ſtrictam interpretationem recipiant, aut in le[*]gatis dubiis, quod minimum eſt debeatur, facilè reſpondebitur, eùm eiſdem reſponderint Cagnolus in præcitatal. In teſtamentis. Simon de Prætis, dicta ſolutione 11. fol. 56. Mantica. lib. 7. d. tit. 1. vbi vide, & conueniunt à me ſcripta libro 1. de vſufructu, capite 9. numero 37. 38. 39. 40. & 41. in eo articulo, vtrum in legato ambiguo, ſiue obſcuro id debeatur, quod minimum eſt, non quod maximum: vbi ponderaui ea omnia iura, quæ communiter expendi ſolent. Quod ſi è contrario tueri aliquis velit, legata ſtri[*]ctam interpretationem recipere; duobus principaliter excitari debebit fundamentis, quæ adducit Hippol. Rimin. dicto conſ. 216. num. 9. & ſeq. lib. 2. & ad illa iura, quæ pro parte contraria expenduntur, reſpondere, prout hi Authores reſpondent, quos ſuprà[*] commemoraui, & maximè Menochius, & Mantica, in locis relatis: ego quoque dicto cap. 30. de vſufructu, reſpondi num. 45. 46. & 47. Tertiò conſtituo, caſus eſſe nonnullos, in quibus[*] Interpretes omnes, tam vnius, quàm alterius opinionis ſequaces conueniunt, ac verè in eiſdem contrarietas aut altercation ceſſat omninò. Ac primum qui[*]dem, cum teſtator ſtrictè loquitur, tunc namq́ue ſtrictè intelligitur, nec in teſtamentis fit lata interpretatio, ſicuti ſcripſit Bald. in l. vltima, num. 1. C. de poſthum. hæred. inſtit. Mantica, de coniect. vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 5. num. 13. & conuenit Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolut. 11. num. 17. in verſ. item larga. folio 57. qui dixit, non fieri interpretatio[*]nem latam, quando diſpoſitio eſt determinata ad certa bona, & hoc ſaltem reſpectu diſpoſitionis. Similiter dixit, ſtrictam fieri interpretationem, vbi ſunt coniecturæ reſtringendi in contrarium, & retu[*]lit Crauetam, in conſilio 98. Afflictis, deciſione 44. numer. 24. vbi inquit, pro legatario debere legatum interpretari, quando nulla in contrarium apparet coniectura, aliàs ſecus, & ita ex coniecturis latè, vel ſtrictè accipi legatum, ſtatuunt præfati, & aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in conſilio 63. numer. 53.[*] lib. 1. & infra dicetur, dixit etiam Prætis metipſe, ſtri[*]ctam fieri interpretationem in materia pœnali, etiam in teſtamentis, vel cum propria verborum ſignifica[*]tio repugnat, ſiue ſubiecta materia, aut cum agitur de adimenda, & corrigenda alia diſpoſitione teſtatoris:[*] item cum diſpoſitio eſt exorbitans à iure communi: in his namque, & aliis ſimilibus caſibus non lata fit interpretatio in teſtamentis, ſed potius ſtricta, vt præcitato loco latiùs Prætis confirmat, & rationem reddit Cæſar Barzi: deciſ. Bononiæ 12. n. 35. Sic ſane ex conuerſo, & è contrario, generalis re[*]gula in initio huius c. propoſita, de volũtatibus teſtantium plenius interpretandis, indubitatè magis, & fortius procedit, vt legatis, & in omni alia ſpecie vltimæ voluntatis lata fiat interpretatio, cum ex perſona teſtatoris, vel legatarij, ex re legata, ex patrimonio defuncti, ex cauſa, ex loco, ex verbis amplis, atque ex aliis ſimilibus id magis deducitur, atque ſuadetur: quò tendunt Theoricæ, ac doctrinæ Interpretum omnium quos retuli ſuprà, num. 9. & 10. & Prætis ipſe probauit dicta ſolutione 11. num. 16. Decius quoque in conſilio 289. & in conſilio 534. Craueta, in conſilio 297. & proſequitur Menochius, lib. 4. dicta præſumptione 106. num. 20. & ſeqq. vbi Primò dixit, in legatis la[*]tam fieri interpretationem, quando ſumendo ſtrictam interpretationem, legatum redderetur inutile; id quod abunde probauit, vt ibi videbitur, & per Riminaldum iuniorem, in conſilio 240. num. 22. lib. 3. Secundò di[*]xit, in legatis latam quoque fieri interpretationem, quando qualitas perſonæ teſtatoris ſuadet, eum ſenſiſſe de re maiori, non autem de minori, vt in legato relicto à nobili diuite, quod largam admittit interpretationem, vt quod plus eſt legaſſe præſumatur; ſic ſane poſt Baldum, Caſtrenſem, & Nattam ſcripſit, & comprobauit idem Menochius, dicta præſumptione 106. num. 22. qui num. 26. & in conſilio 22. num. 4. lib. 1. dixit quoque Tertio loco, legatum ob qualita[*]tem, & conditionem perſonæ legatarij latam interpretationem recipere, nam ex affectione, qua teſtator eum proſequutus eſt, interpretatur, vt de re maiori factum præſumatur. Et vltra eum id ipſum, quod ſcilicet legatum latè interpretetur, quando eſt factum[*] perſonæ, ad quam teſtator habebat magnam affectionem provt ſunt filiæ; ſcripſerunt Craueta, in conſilio 297. Verba legati, numer. 1. Natta, in conſilio 526. num. 20. lib. 4. Mantica, lib. 6. de coniectur. vltimar. volunt. titul. 11. num. 23. Petrus Surdus, in conſilio 170. num. 19. lib. 2. Marc. Anton. de Amatis, deciſione 44. num. 24. pro quibus facit l. ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis 1. & l. penultima, in principio, ff. de aliment. & cibar. legat. Berous etiam, in conſilio 44. num. 48. libro 2. Ioſeph. Ludouic. deciſione Peruſina 61. num. 41. parte 2. vbi quod ſi vxori fuiſſet relictus vſusfructus[*] cum conditione, quod nequeat dotes ſuas ab hæredibus repetere; tunc tanquam factum in compenſationem dotium, latè interpretatur. Piæ etiam cauſæ fauore legatum latè interpretatur, vt poſt Abbatem, &[*] Bartolum dicit Boerius, dicto conſilio 44. numer. 46. Marc. Anton. de Amatis, d. deciſione 44. ſub num. 24. in principio, & conuenit Menochius, lib 4. dicta præſumptione 106. numero 33. dum dixit poſt Bartol. Baldum, Ancharan, Imolam, Abbatem, Barbat. Tiraquel. Couarru. Gomez, Cephalum, Gozadinum, & Cagnolum, quod Religionis fauore ſumitur præſumptio, quod teſtator intellexerit de maiori, non autem de minori: reſpondet ad text. in l. Titia, §. Seia, ff. de auro, & arg. legato, Limitat etiam, quando verbis, vel aliis coniecturis conſtat, teſtatorem aliter ſenſiſſe, vt reſpondit Corneus, in conſilio 302. num. 2. lib. 4. ſicut contingit, quando alia pia cauſa fuiſſet hæres inſtituta, & legatis alteri pio loco præſtandis grauata, vt in ſpecie cenſuit Capra, in conſilio 3. numero 6. non enim priuilegiatus vtitur priuilegio contra alium priuilegiatum. Sec etiam, quando legatum eſt vniuerſale, quod latè interpre[*]tetur, ſcripſerunt Neuizanus, in conſilio 71. ferè per totum, & maximè numero 6. Decianus, in conſilio 57. libro primo, Romanus, ſingulari 503. in verſic. Quartò limita. Berreta, in conſilio 154. numero ſecundo. Ruinus, in conſilio 150. numero 12. libro tertio, Hippolytus Riminaldus, in conſil. 676. numero 44. libro 6. Franciſcus Milanenſis, deciſione prima, numero 129. libro 2. Petrus Surdus, deciſione 93. numer. 24. & 31. Alexander Raudenſis, deciſione 20. numero 18. & 28. & ſequentibus. Quætamen ſententia limitari debebit ex his doctrinis, quæ alio cap. infrà traduntur, vbi de verbis generalibus, & vniuerſalibus agitur. Sic etiam, quod in praxi difficultatem poſſit continere præfata reſolutio, per ea, quæ tradunt Cephalus, Mantica, Peregrinus, Caualcanus, & Achilles Pedrocha; & ideo quod ad coniecturas recurrendum ſit, obſeruauit iuridicè Marcus Anton. de Amatis, dicta deciſione 44. ſub numero vigeſimoquarto, qui dixit, videndum eſſe Manticam, de coniecturis vltimar. volunt. libro 9. titulo 6. numero 8. & numero 25. ſtatuit Amatis ipſe, legatum[*] lateè interpretari, quando militat ratio ſeruandæ æqualitatis; nam ſicut ratione æqualitatis ſeruandæ aliquando in legato non venit, quod aliàs veniret: ita è conuerſo eadem ratione in eo venire, quod[*] aliàs non veniret, vt inquit Ruinus, in conſilio 212. numero 13. libro primo: ita quoque, quod legatum latè interpretetur, quando filius eſt hæres vniuerſalis, & filiabus eſt relictum particulare; poſt Surdum, in conſilio 112. numero 79. libro primo, tradidit Amatis, dicta deciſione 44. numero vigeſimo ſexto, qui ſub[*]dit numero 27. tantò magis latam fieri debere interpretationem, quando legatum debet ſeruire pro dote, ſicque in legato dotis, quæ cum hodie non detur modica ſumma, ſtrictam non patitur interpretatio[*]nem, etiam ex coniecturata mente teſtatoris. Præter id, quod fauore dotis non attenditur, quod eſt minimum, ſed lata fit interpretatio, vt in legato veniat, quod eſt maius, probat textus, iuncta Gloſſa finali in principio, in l. nuptura, ff. de iure dotium,[*] vbi cum eſſet dubium quid veniret, dicit Iuriſconſultus, id quod erat plus, provt tamen ibi declarat Gloſſa, & tenet Baldus Nouellus in tractatu dotis, par. 6. priuilegio 73. Petrus Surdus, deciſione 298. per totam, maximè numero 4. & numero 8. & numero 12. in verſic. nec obſtat quod dubio. Rurſus, quando eſt ambiguitas verborum, legatum latè interpretatur, vt ſcribit Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. li[*]bro ſexto, titulo 14. numero 13. Marc. Anton. de Amatis, dicta deciſione 44. numero 20. qui ſubdit numero 21. legatum latè interpretari, quando agitur de modico præiudicio, conſiderata perſona hæ[*]redis: & idem tenuerunt Berous, quæſtione 56. numero octauo, Petrus Surdus, in conſilio 72. numero 16. libro primo, & deciſione 298. numero 12. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſilio 63. numero 66. libro primo. Vel quando concurrunt aliæ coniecturæ, aut nulla coniectura eſt in contrarium, vt per Romanum, ſingulari 649. Hieronym. Gabriel, in[*] conſilio 98. numero 46. libro primo. Afflictis, deciſione 44. numero vigeſimo quarto. Honded. dicto conſilio 63. numero 53. ita pariter, legatum factum alteri ſanguine coniuncto, vel ei, quem teſtator val[*]de diligebat, & latè interpretatur, & de re meliori factum præſumitur. Sic ſane ſcripſerunt Bartolus, Socinus, Corneus, Decius, Patritius, Gozadinus, Bellonius, Socinus iunior, Craueta, Natta, Rolandus, Cephalus, & Zanchus, cum quibus Iacobus Menochius, libro primo de arbitrariis, quæſtion. 99. numero 15. & in conſilio 14. numero 11. libro 2. & præſumptione 106. numero 27. & latius explicat numeris ſequentibus, & idem quoque ſcripſit Hippolyt. Riminald. in conſilio 216. numero 35. libro 2. & in conſilio 240. numero ſexto, & ſeptimo libro tertio, vbi citat. l. Aurelius, §. Titius teſtamento, ff. de liberat. legata l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legat primo. Marc. Anton. de Amatis, deciſione 44. numero 24. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tomo quinto, litera L. concluſione 58. numero vndecimo, & duodecimo, & ſequentibus folio 60. & vide concluſione 75. Petrus Surdus ſingulariter, in conſilio 112. numero 52. libro primo, vbi quod legatum[*] factum coniunctæ perſonæ, vberiùs interpretatur & pleniùs; & citat eadem iura, textum etiam in l. cum rem alienam, C. de legatis, & repetit numero 76. vbi limitat regulam generalem, quod teſtator cenſeatur[*] minus grauare hæredem, quàm ſit poſſibile; vt ſcilicet ipſa non procedat quoad fauorem coniunctæ perſonæ, iuxta iura nunc relata: & numero 77. explicat, legatum latè interpretari in fauorem coniunctæ perſonæ, niſi hæres quoque ſit coniunctus, par enim[*] cauſa affectionis, talem interpretationem excludit, argumento l. non ſolum, §. 1. ff. de ritu nuptiarum, per quam rationem ita dixit Cephalus, in conſilio 14. numero 21. verſic. Tertiò dictus, & confirmat Pertrus Surd. numeris ſeqq. Menochius, libro 4. præſumptione 106. num. 28. & 29. & licet ab vtraque parte ſit coniunctio, ſi tamen eſt impar, ſuſtinetur argumentum ad fauorem eius, qui eſt magis coniunctus, vt Surdus ipſe probauit dicto conſil. 112. numero 79. libro primo. Menochius etiam vbi ſupra, qui tandem conſtidtuit num. 36. legatum recipere latam interpretationem, quando ſic interpretando, apparet teſtato[*]rem prouidiſſe in caſu magis neceſſario, vt in ſpecie declarauit Craueta, in conſ. 297. in fine. Quartò deinde & principaliter conſtituo, legatum[*] non ſtrictè, ſed latè interpretandum, quando propria vocabuli ſignificatio id induceret, ſiue quando interpretatio fit ſecundum propriã verborum ſignificationem, vel quando verba legati, aut præſumpta mens diſponentis, ſiue alia ratio ita ſuaderet, in contrariamve nihil vrgeret. Ita ſane Bart. in l. is qui ducenta, in principio, ff. de rebus dubiis, & Decius, in l. ſemper in obſcuris, numero 2. verſic. & in tali, ff. de regulis iuris. Menochius, lib. 4. dict. præſumptione 106. num. 24. Ioannes Vincent. Honded. in conſilio 63. num. 60. libro primo. Petrus Surdus, in conſilio 72. numero 16. libro primo. Marc. Anton. de Amatis, deciſione 44. numero 1023. Quamuis ergo hæredis inſtitutio fauorabilior ſit, largiùs debeat interpretari quàm legatum, aut fideicommiſſum, l. ſi te ſolum, ff. de hæred. inſtit. coniuncta l. quod traditum, cum duabus ſeqq. ff. de condit. & demonſtrat. l. 2. C. de neceſſariis ſeruis hæred. inſtitut. tamen negari non poteſt, quin etiam legatum, & fideicommiſſum fauorabiliter debeat interpretari, per text. ſingularem in cap. cum dilecti, in fine, de donationibus, vbi nulla fit diſſerentia inter hæredis inſtitutionem, & legata, ſeu fideicommiſſa; ſed[*] inter contractus, teſtamenta, & beneficia; vt in contractibus plena, in teſtamentis plenior, & in beneficiis pleniſſima ſit interpretatio adhibenda. Per alia etiam iura, & rationes, quas ſic reſoluens, eleganter, atque eruditè ponderauit Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt at. lib. 7. dicto titul. 1. n. 15. & ſeptem ſeqq. per text. etiam in dicta l. in teſtamentis, cuius generaliter merito inhæret Simon de Prætis, de interpretatione vltimar. volunt. lib. 2. ſolutione 11. num. 11. & 12. fol. 56. inhærent etiam quamplures Authores relati per Manticam, præcitato titulo 1. numer 28. in fine, & numero 29. per totum, qui textum eundem generaliter intelligunt in quacunque ſpecie vltimæ voluntatis, & legati fauorem non debere reſtringi, quod ita intelligi debet, vt ſupra dixi, quando inquam verba teſtatoris, præſumpta eiuſdem mens, aut alia ratio pro legatario, aut legati fauore vrgere videantur, ſiue cum in contrarium nihil vrgeat, aut cum ambiguitas eſt verborum. Secus tamen ſi coniectura aliqua contra legatarium potius videatur vrgere, vel cum interpretandum ſit, quantum veniat in legato, & ſic cum incertitudo voluntatis eſt, tunc namque magis fit interpretatio pro hærede, quàm pro legatario, vt etiam animaduertit Prætis, dicta ſolutione 11. num. 14. ad finem, qui verè & optimè dixit, quod non inde infertur generalis concluſio, quod legata debeant ſtrictè interpretari ex natura eorum, quia mininè eſ t generale, ſed falli multoties, vt dictum eſt: Et ad hæc reduci debent, quæ n propoſito reliquit ſcripta Ioſephus Ludouicus, deciſione Peruſina 23. num. 22. & quæ in commentariis de vſufructu, dicto cap. 30. num. 41. in propoſito annotaui: ea etiam, quæ latiùs obſeruauit Menochius, libro 4. dicta præſumptione 106. ex numero 17. cum pluribus ſequentibus, ſemper namque dum dixit, legatum ſtrictam interpretationem recipere, loquutus eſt in caſu, quo dubitabatur, quantum veniret præſtandum ab hærede, & an præſumeretur à teſtatore quod minus eſt relictum, ſicque cum voluntatis incertitudo adeſt; non tamen negauit in aliis caſibus, ſiue exaliis coniecturis, vel cum ambiguitas verborum eſt, aut propria verbarum ſignificatio ſuadet, legati fauorem ampliandum, & id ipſum legatum latè potius, quam ſtrictè ſumendum, provt Simon de Prætis, Natta, & Mantica iuridicè obſeruarunt, & pro diſtinctione prædicta, an incertitudo voluntatis ſit, an verò verborum ambiguitas, eſt textus ſingularis, & notandus, in l. ſi is qui ducenta, in principio, ff. de rebus dubiis, vbi Iureconſultus interpretatur ambiguitatem in fauorem legatarij, vt non trecenta tantum, ſed quingenta debeantur, cum teſtator Seio cum ducentis, quæ apud eum depoſuit trecenta legauit, & licet ambiguum eſſet, an in trecentis computentur ducenta depoſita (vt Iureconſultus inquit) tamen dicitur, quod non debeant computari, & ita eum textum expendit Natta, dicto conſilio 626. num. 23. libro 4. Mantica, libro ſeptimo, dicto titulo primo, num. 32. qui ſubdit, fatendum eſſe, in legatis pleniorem, non etiam pleniſſimam interpretationem fieri debere, vt loquitur text. in dicta l. in teſtamenti, & in dicto cap. cùm dilecti, & probatur in l. qui lancem, ff. de auro & argento legato, & in l. legato generaliter, ff. de legat. primo. provt Man[*]tica ipſe ea iura optimè inducit, & mediam hanc interpretationem oſtendit tenuiſſe Bartolum, Baldum, Alexandrum, & Corneum in locis ibi relatis: qui ſcripſerunt, nec ſtrictam nec latiſſimam, ſed mediam interpretationem faciendam eſſe, & ante Manticam id ipſum probauit Natta, conſ. 626. num. 19. lib. 4. & referr Hippolyt. Riminald. d. conſ. 216. numero 13. & 14. libro ſecundo, & citat textum, in d.l. qui lancem. vbi teſtator qui habebat lancem maximam, minorem, & minimam, legando minorem lancem, intelligitur mediam legaſſe. Sicque videtur fuiſſe de mente Baldi in notabili quæſtione de milite, qui diuerſis modis armabat equum, tendens enim ad torneamenta, ponebat ei phaleras gemmis & auro munitas; ad prælium vero iturus, phaleris corij tegebat eum; legauit hic teſtator armaturam equi, dixit Baldus, in l. prima, verſiculo, ſed pone, C. de verborum ſignificat. phaleras mediocres deberi, quia medium ſequi, eſt viri prudentis, & legis à Sapientibus inſtitutæ. Quintò conſtituo, ea quæ hactenus annotata[*] fuere obſeruationibus præcedentibus in legatis; ita pariter, & iuxta reſolutiones ſuperiores locum habitura in fideicommiſſis, vt quibus in caſibus latam interpretationem in legatis admittendam diximus, quibus etiam ſtrictam, iiſdem obſeruari debeat ipſum ius in fideicommiſſis, & ita intelligit Mantica, libro ſeptimo, dicto titulo primo, ex numero decimo quarto, cum multis ſeqq. & vide ex numero 23. & apertè præſentiunt Interpretes ſuprà commemorati, quatenus textum in dicta l. in teſtamentis, procedere dixerunt in quacunque ſpecie vltimæ voluntatis: poſtmodùm autem ad modum præfatum declararunt; & hoc quod dicitur de fideicommiſſo pleniùs interpretando, latiùs explicabitur infrà cap. 34. vbi Iacobi Menochij, libro 4. præſumptione 67. ex num. 19. reſolutiones adducentur. In primogeniis quoque Hiſpanorum, & in vincu[*]lis, & maioratibus perpetuis habebit locum deciſio legis eiuſdem in teſtamentis; maioratus namque cum fauorabiles ſint, & propter bonum publicum introducti, & de familiæ conſeruatione in eis tractetur, potius ſunt ampliandi, quam reſtringendi, iuxta ea, quæ ſcripſerunt Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogeniis, lib. 1. cap. 4. numer. 28. in verſ. ſimiliter. & cap. 18. per totum. Rojas in epitome ſucceſſionum, cap. 3. num. 20. 24. & 43. Burgos de Paz iunior, ciuilium, quæſt. 2. num. 36. Cæuallos, commun. contra communes, quæſt. 74. num. 11. & ſeqq. & har. quotidianar. controuerſ. iuris, lib. 2. c. 22. n. 84. notaui: & numeris præcedentibus obſeruaui nonnulla, ex quibus res hæc dilucidè magis probatur. Sextò denique & vltimò conſtituo, ex his, quæ hucuſque ſcripſimus, & propoſiti articuli, an legata ſtrictam, vel latam interpretationem recipiant, reſolutione, inferri ad caſus nonnullos practicos. Et inprimis ad deciſionem Senatus Mantuani, de qua per Petrum Surdum, deciſ. 298. per totam, vbi in caſu ibi[*] propoſito, an ſcilicet aureorum legatum intelligatur de maioribus fauore dotis, Senatus ſtatuit, de maioribus intelligi: & latius comprobauit Surdus, vt ibidem videbitur. Deinde ad deciſionem Rotæ prouinciæ Marciæ, de[*] qua per M. Anton. de Amatis, deciſ. 44. in eo dubio, vtrum legatum factum Titio, & Seio de centum, an ſemper intelligi debeat de quinquaginta pro quolibet: in qua Senatus decreuit, quod omnes filiæ haberent centum pro qualibet, vt latius ibi, vbi num. 2. proponitur argumentum de interpretatione ſtricta in legatis facienda: & num. 19. & ſeqq. latè reſpondetur, & plures caſus numerantur, in quibus lata fit interpretatio in legatis. Præterea infertur ad caſum illum practicum, de[*] quo per Menochium, in conſilio 210. libro 3. ex numer. 22. cum ſeqq. facultate ſcilicet alicui conceſſa teſtandi certis de rebus, an ſufficiat, quod generaliter diſponat de omnibus iuribus, & actionibus ſuis; an verò requiratur, quod de eis ſingulariter diſponat, & ibidem numer. 37. & 38. argumentum metipſum de lata, aut ſtricta interpretatione in inſtitutione, & legatis expendit, & alio cap. latiùs tractabitur. Rurſus infertur ad caſum alium quotidianum, &[*] per eundem Menochium excitatum in conſil. 236. libro 3. legatum inquam in dubio an præſumatur relilictum, necne animo compenſandi? vbi Menochius ipſe num. 10. expendit dubium propoſitum de interpretatione lata, aut ſtricta in legatis facienda, provt in eadem quæſtione, legatum quando præſumatur factum animo compenſandi, vel non, expendunt quoque Menochius ipſe, Phanutius, Barboſa, Gualdenſis, Coſta, Mantica, Cuiacius, Couar. Anton. Gomez. Maſcardus, Prætis, Graſſus, Pereg. Riminald. Pedrocha, Surdus, Fabius, Turretus, Honded. & Ceruantes, qui latè articulum explicant, eos retuli ego in commentariis de vſufructu, cap. 46. n. 6. Deinde infertur ad deciſionem Rotæ Bononien[*]ſis, de qua per Cæſarem Barz. deciſ. 12. per totam Vtrum ſcilicet legatum in caſu extinctæ lineæ, aut defectus eius filiorum ab hærede relictum, euaneſcat, ſi conditionis euentus ad tempus mortis grauati reſtringatur, qui deceſſerit relicto filio ſuperſtite, licet hic poſtea ſine liberis mortuus fuerit. Quin etiam, ſi huiuſmodi euentus in nullum certum, ac limitatum tempus ſit collatus. Vbi expenditur quoque in terminis articulus præfatus; an pro legatariis in dubio ſit pronuntiandum contra hæredem, & an legata ſtrictam, vel latam interpretationem recipiant, vt ibidem ex num. 33. cum ſeq. Et de his hactenus, de quibus, & de legato facto coniunctæ perſonæ, vide cap. ſequenti; & Vincent. Carocium, caſu 31. & 56. CAPVT XXXIII. Pro hærede magis, quàm pro legatario, vtrùm præſumptio, & coniectura ſumi debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, vt hæres quanto minus poſſibile ſit grauatus cenſeatur, ſiue an, & qualiter ea præſumptio procedat; ad explicationem iurium quorundam, & Hippolyti Riminaldi, in conſ. 240. ex num. 23. lib. 3. obſeruationes nonnullas. Verba etiam cum imperſonaliter proferuntur, an onus in dubio præſumatur impoſitum hæredi: ac denique, mobilium legato, & appellatione, an ſe mouentia contineantur, ad deciſionem Vincentij Carocij 56. an etiam legator, cui fuit legata annua pecunia de introitu, ſint præſtandi fundi, ex quibus poſſit tantum introitum percipere, & de intellectu l. fundi Trebatiani, ff. de vſufructu legato, & l. ſi quis argentum, §. ſin vero reditum, C. de donat. quas Petrus Surdus, in conſ. 319. lib. 3. ſingulariter explicauit. SVMMARIVM. -  1 Teſtatoris diſpoſitio ita in dubio accipi, & interpretari debet, vt videatur ipſe magis diligere hæredem, quam legatarium, & quanto minus poſſibile ſit, hæredem ipſum grauare. Et hæc præſumptio regulariter procedit. Regulariter namque legatario videtur teſtator hæredem præferre. Quod latius exornatur, & de præſumptione grauandi hæredem, quanto minus ſit poſſibile, latius agitur remiſſiuè. -  2 Cæterum ab ea præſumptione recedi ſolet nonnullis in caſibus, & præſertim ex qualitate perſonæ teſtatoris, vel legatarij, aut rei legatæ, ex verbis etiam vniuerſaliter prolatis, ex præſumpta mente, & voluntate diſponentis, atque ex coniecturis legitimis, & aliis circunſtantiis. -  3 Vel quando legatum eſſet inutile legatario, & ſine commodo, quia tunc præſumitur, quod teſtator hæredem grauare voluerit. Sed in hoc iura diſſonare videntur, videlicet l. qui concubinam, §. qui hortos, l. his verbis, §. finali. ff. de legatis tertiò, & l. Diuus, ff. de vſu & habit. vbi conſulitur legatario, ne legatum ſit inutile. -  4 Contra verò l. quod in rerum, §. 1. & l. Mæuius, in principio, ff. de legatis primò. -  5 Pro quarum conciliatione Hippolyti Riminaldi, in conſ. 240. ex num. 25. cum ſeqq. lib. 3. diſtinctio probatur, quæ ex mente Cumani procedit. An ſcilicet hæres grauetur ad redimendum res alienas, vel ad proprias præſtandum. -  6 Teſtatoris verba imperſonaliter prolata, intelliguntur vt grauamen, & executio ad hæredem referatur. Sicque onus in dubio præſumitur impoſitum hæredi, etiamſi imperſonaliter impoſitum ſit. -  7 Verba ſi imperſonalia ſint, circa onus per legatarium, vel fideicommiſſarium, perſoluendum; & incertum, cui dandum ſit, præſtari debet hæredi. -  8 Mobilium legato, & appellatione, an beſtiæ, & ſe mouentia contineantur. Vbi adducitur Vincentij Carocij caſus, ſeu deciſio quinquageſima ſexta. -  9 Legatario, cui fuit legata annua pecunia de introitu, ſunt præſtandi fundi, ex quibus poſſit tantum introitum percipere. Vbi expenditur in terminis Petri Surdi ſingulare conſilium 319. lib. 3. Et l. fundi Trebatiani, ff. de vſufructu legato, & l. ſi quis argentum, §. ſin vero reditum, C. de donat. explicantur. -  10 In legato generali bonorum, iura, & actiones, & nomina debitorum an veniant remiſſiuè. QVæstioni ſuperiori proxima eſt huiuſce Capitis diſputatio, & reſolutio: nam cùm cap. præcedenti explicatum fuerit, quibus in caſibus legata ſtrictè, aut latè & benignè interpretari debeant, quid etiam dicendum ſit, quando incertitudo voluntatis, vel verborum ambiguitas adeſt; clarè etiam deducitur, eiſdem in caſibus dicendum eſſe, pro hærede magis, quàm pro legatario, vel è contra magis pro legatario, quam pro hærede interpretationem fieri debere. Sed quò diſtinctiùs, & apertiùs id explanetur, nec ad generalitatem huius tractatus aliquid pertinens omittatur, conſtituendum erit ante omnia, præcedentis, & iſtius cap. materiam, vnam & eandem videri, ſiue ex regulis & principiis ſuperiori cap. propoſitis, huius regulas, & doctrinas deducendas, ſicque ex ipſis regi, & gubernari debere, & idcirco prælegenda, & notanda ea, quæ eodem cap. ſuperiori remanent reſoluta, & ſcripta, ex quibus (vt dixi) apparet, aliquando quod eſt plus potiùs videri legatum, quàm quod eſt minimum, ſiue pro legatario magis, quàm pro hærede fieri debere interpretationem, vt Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. dicto titulo 1. per totum. Iacobus Menochius, libro 4. dicta præſumptione 106. ex numer. 17. cum ſeqq. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. voluntat. libro 2. interpretat. prima, dubitatione 4. ſolutione 11. folio 56. & 57. adnotarunt, & declararunt, vbi quod in re legata præſumitur teſtator magis diligere legatarium, quam hæredem, provt etiam ex aliis Authoribus ſcripſerunt Vincent. Carocius, deciſione 56. numer. 23. Petrus Surdus, in conſilio 319. n. 18. lib. 3. Regulariter autem, quod teſtatoris diſpoſitio ita in dubio accipi, & interpretari debet, vt videatur ipſe magis diligere hæredem, quàm legatarium, & quanto minus poſſibile ſit, hæredem ipſum grauare, l. vnum ex familia, §. ſi rem, l. Titia, §. qui inuita, ff. de legatis ſecundò, l. ſi ita ſcriptum, in fine, l. qui filiabus, & ibi Caſtrenſis, quod hæredem videtur legatario præferre, l. qui ſeruos, §. qui margaritam, ff. de legatis primo, l. qui concubinam, §. primo, ff. de legatis tertiò, quam doctrinam ita vulgatam, & quotidie allegabilem de pręſumptione grauandi hæredem quanto minus poſſibile ſit, permultis exornarunt, & quamplurimis caſibus vtiliter applicarunt Authores ſequentes, vt alios omittam, qui commemorantur ab eis. Philipus Corneus, in conſilio 244. n. 12. lib. 2.   Aimon Crauet, in conſilio 32. num. 3. in conſ. 86. numer. 7. & 10. in conſ. 149. num. 15. in conſ. 167. n. 14. & in conſ. 187. num. 3.   Gratus, in conſilio 92. n. 11. lib. 1. & in conſilio 64. n. 41. lib. 2.   Caſtrenſis, in conſ. 121. volumine 1. & in conſil. 248. Legatum prædictum, lib. 2.   Decius, in conſil. 92. numero 3. & in conſilio 289. colum. 2.   Rolandus, in conſilio 16. n. 32. lib. 3.   Crotus, in conſ. 17. n. 13. & ſeq. lib. 1. & in conſ. 297. num. 15. lib. 3.   Iaſon, in l. huiuſmodi. §. cum pater, numero 7. ff. de legatis 1. & in l. ſi tibi homo, col. 3. eodem, titulo.   Pet. Paul. Pariſ. in conſilio 58. n. 27. lib. 3.   Curtius ſenior, in conſ. 63. numer. 15. verſ. ſecundo respondeo.   Socinus ſenior, in conſilio 26. n. 6. lib. 4. & in conſilio 185. n. 10. lib. 2.   Natta, in conſilio 110. n. 8. lib. 1.   Carolus Ruinus, in conſ. 76. n. 8. in fine, & n. 9. & in conſ. 98. num. 15. lib. 2.   Silua nuptialis, libro 6. numero 47. verſic. item in dubio.   Iulius Clarus, §. teſtamentum, q. 76. regula 4.   Hippolyt. Riminald. in conſ. 216. numero 11. & in conſilio 240. ex num. 26. cum ſeqq. lib. 3. & in conſ. 694. num. 32. lib. 6.   Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, libro 5. cap. 18. n. 718.   Octauianus Cacheranus, deciſ. Pedemontana 51. num. 8.   Pancirol. conſ. 135. n. 2.   Bonifacius Rogerius, in conſ. 19. numero 18. in fine, lib. 1.   Paſechus, in conſ. 115. n. 1.   Franciſcus Burſatus, in conſ. 228. n. 18. lib. 3.   Iacob. Menochius, libro 4. præſumptione 106. numero 18. & præſumptione 132. n. 2. & præſumptione 155. n. 4. & præſ. & 150. n. 78.   Petrus Surdus, de alimentis, tit. 2. q. 15. numer. 124. & in conſil. 112. numero 15. & 16. & 28. & num. 76. cum ſeqq. vbi latiùs declarat. lib. 1. & in conſ. 319. numer. 3. lib. 3.   Hieronymus Gabriel, in conſ. 98. numer. 32. & 44. libro 1.   Alexander Raudenſis, de analogis, libr. 1. cap. 10. num. 16.   Marc. Anton. Eugen. in conſ. 100. ex. n. 14. cum ſeqq. libro 1.   Ioſephus Ludouicus, deciſione Peruſina 23. n. 8.   Fabius Turretus, in conſ. 97. n. 8. & 32.   Achilles Pedrocha, in conſ. 20. n. 179. & in conſ. 23. n. 17. & 18. lib. 1.   Angelus Matheacius, de legat. & fideicommiſſis, libro 2. cap. 25. n. 14.   Ioannes Vincent. Honded. in conſ. 57. num. 42. & in conſ. 63. n. 65. lib. 1. & in conſ. 30. n. 39. & in conſilio 45. n. 31. & in conſilio 48. n. 25. & in conſ. 69. num. 7. lib. 2.   Salazar, de vſu & conſuetudine, cap. 4. n. 32.   Nicolaus Intrigliolus, deciſione Siciliæ 37. num. 18.   Vincentius Carocius, qui exornat caſu, ſeu deciſione 31. per totam, vbi vide omnino, & deciſ. 56. ex n. 6. vſq; ad n. 12. & n. 21. 22. & 23. vbi explicat, & limitat   Vrſillus, ad deciſionem Afflictis 44. n. 10. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, arti[*]culo 34. numero 32. vbi hanc doctrinam expendit in eo dubio, vtrum Compendioſa facta per verba directa ciuilia, quæ iure pupillaris directæ valere potuit, obliquetur, & limitat ſingulariter in noſtro propoſito, vt ſcilicet regula ipſa de præſumptione grauandi hæredem, quanto minus poſſibile ſit, locum habeat, vbi mens teſtatoris ex diſpoſitis aliud non ſuadet; ex mente namque ceſſare poteſt, ſicut regulariter locum obtinere. Sic etiam quod ſubſtitutio in dubio præſumitur directa, non fideicommiſſaria, vt hæres primo loco inſtitutus, non grauetur onere reſtitutionis, ex præſumpta mente deduxerunt, atque probarunt Bartol. Iaſon, Decius, Tiraq. Coſta, & Menochius, cum quibus Vincent. Carocius, dicto caſu 31. n. 14. & repetit dicto caſu 56. n. 10. Cæterùm ab ea regula generali, & præſumptione grauandi hæredem quanto minus poſſibile ſit, quam ego quoque tradidi in commentariis de vſufructu, cap. 30. num. 38. duobus ſeq. recedi ſolet nonnullis[*] in caſibus, & præſertim ex qualitate perſonæ legatarij, vel teſtatoris; aut rei legatæ; ex verbis vniuerſaliter, aut generaliter prolatis; ex præſumpta mente, aut voluntate diſponentis; & ex aliis circunſtantiis, & coniecturis legitimis, ex quibus elici poſſit, teſtatorem magis legatario, quàm hæredi proſpicere voluiſſe, ſiue in re legata, aut in aliquo caſu particulari, vel aliter magis dilexiſſe legatarium, quàm alium, vt in caſibus adductis per Menochium, & Simonem de Prætis, in locis ſuprà relatis, Surdum, dicto conſilio 112. num. 76. & ſequentibus lib. 1. Vincentium Carocium, deciſione 56. num. 20. & ſequentibus, receditur etiam ab ipſamet præſumptione,[*] quando aliàs legatum eſſet inutile, & ſine commodo, legatario; quia tunc præſumitur, quod teſtator hæredem grauare voluerit, nedum ſemel, ſed etiam duplici onere, l. qui concubinam, §. qui hortos. l. his verbis, §. finali, & ibi Bart. ff. delegat. 3. vbi ſi teſtator legauit fructus hortorum, quos à Republica conduxerat, hæres pati debet legatarium vti & frui, & inſuper debet mercedem illorum hortorum Reipublicæ præſtare; quia ſi legatarius teneretur de ſuo penſionem ſoluere, legatum eſſet inutile legatario & ſine commodo, & ita arguendo propoſuit, & nonnullis exornauit Hippolytus Riminaldus, in conſil. 240. ex n. 8. vſque ad numerum 3. & numero 27. lib. 3. confertq́ue Iacobi Menochij reſolutio, libro 4. præſumptione 106. num. vigeſimo. (provt eum retuli etiam cap. præcedenti) dum dixit, legatum non interpretari ſtrictè, ſed potiùs latè, quando ſumendo ſtrictam interpretationem, redderetur inutile, & refert alios Authores, ſic tenentes, atque expendit text. in l. diuus, ff. de vſu & habitatione, vbi legata ſylua, cenſentur legati fructus ipſius ſyluæ, vt ſcilicet cædi poſſint ligna, & vendi, ne alioquin futurum ſit legatum inutile, & repetit in conſil. 352. n. 13. lib. 4. In contrarium vero, imò quod teſtator cenſeatur grauare hæredem, quanto minus poſſibile ſit, etiam concurrente fauore dotis, & fauore ſanguinis, poſt Iaſ. in l. huiuſmodi, §. cum pater, n. 7. ff. de legat. 1. obſeruauit Vincent. Carocius, caſu, ſiue deciſione 31. n. 2. & 3. qui adiicit n. 3. etiamſi legatum reddatur inutile, id procedere, ex Iaſone, in l. quod in rerum, §. primo, numero 1. ff. de legat. 1. Aretino, in conſil. 155. num. 3. Caſtrenſe, in conſil. 121. colum. 3. lib. 1. Craueta, in conſil. 149. num. 15. & repetit ipſe Carocius, caſu 56. num. 8. & 9. videtúrque probare textus, in l. quod in rerum, §. 1. ff. de legatis primo, vbi legans ſolum[*] vſumfructum, niſi poſtea nactus fuerit proprietatem, inutilis fit legatum eo mortuo. Sicque ex eo textu notat Iaſon ſecundum communem intellectum, quod teſtator habens ius in re, morte ſua perituram, non videtur aliud legare, quam illud ius, quod habet, quamuis inutile reddatur legatum; & ſic præſumitur quòd teſtatore minus curauerit de validitate actus, quàm quod voluerit hæredem grauare ad redimendam proprietatem fundi, cuius vſumfructum tantum teſtator habebat, ſecundum Iaſonem, quod etiam ſcribit, in l. ſi tibi homo principio, colum. 3. ff. eodem, & in notabili caſu Caſtrenſis, in conſil. 121. volumine 1. per text. in l. Mæuius, in principio, verſic. ſane conſtitutio, ff. de legat. 1. vbi ſi in teſtamento legetur vni pars vnius fundi, deinde in eodem teſtamento legetur eidem fundus illemet, non dicendo, totus, cenſetur teſtator ſolũ ſenſiſſe de illa parte, quam primò legauerat, illamq́ue ſolam legatarius habebit, remanente potius inutili, ac nullo ſecundo legato, quàm quòd hæres nimis grauetur; & ita ad literam expendit Hippolyt. Riminaldus, dict. conſilio 240. n. 24. & 24. lib. 3. & vltra eum, id ipſum, quod ſcilicet teſtator in dubio duntaxat videatur legare ius, quod habet in re, etiamſi tale ius, morte ipſius ſit periturum, vt eſt ius vſusfructus, notarunt permulti illi Authores, quos ego recenſui in commentariis de vſufructu, cap. 61. n. 17. vbi etiam retuli text. expreſſum, in l. vxor patrui, C. de legatis. Blaſius etiam Florez Diaz de Mena, in addi. ad deciſionem Gamæ 195. num. 1. ſic ex Communi notauit, atque declarauit. Et idcirco Craueta, & alij Authores relati ſuprà, num. 1. ſæpè notarunt, ſuperiorem doctrinam repetentes, quod teſtator in dubio cenſetur quanto minus poſſibile ſit hæredem grauare. Repetit quoque Vincent. Carocius, dicto caſu 31. ex n. 4. cum ſeq. vbi inquit, quod ſi quis habeat fundum in emphyteuſim, eumque legauerit, ius illud legaſſe cenſetur, licet morte legantis periturum, vt per Bartol. Alexand. Corneum, Socinum. & Imolam, ibi relatos: & antea dixerat Carocius ipſe n. 4. id quod ex Iaſone ſuprà retuli. Quapropter vt propoſitam difficultatem, ſiue contrarietatem componeret Iacobus Menochius, libro 4. dicta præſumptione 106. num. 20. & 21. ſic ſtatuit dicendum, quod præſumptio pro hærede locum obtineat, niſi aliàs legatum eſſet omnino inutile, vt etiam intelligit Pariſius in conſilio 58. n. 29. lib. 3. & ſic ſufficiat, quod aliquantulum vtilitatis contineat. Quæ quidem declaratio quamuis aliis terminis, ac eis, de quibus loquitur dicta l. diuus, ff. de vſu & habitatione, procedere poſſit. Tamen quod attinet ad iura præcitata, & ſpeciem ſuperiorem, procedere, non poteſt vllo pacto, cum nec aliquantulum vtilitatis legatum contineat, quando ius morte periturum teſtauit. Et ideò Hipolyt. Riminaldus, dicto conſilio 340. ex num. 28. vſque ad numerum 34. lib. 3. ex mente Cumani ſic dicere conſueuit pro con[*]ciliatione legum ipſarum, vt etiam notauit in rubrica, C. qui admitti. numero 249. & 250. quod textus, in dicta l. quod in rerum, §. 1. procedit ea ratione, ne grauetur hæres onere redimendi proprietatem à domino, quod graue reputatur: tunc enim potius toleratur nullitas legati, quàm quod onus prædictum inducatur. Et ſecundum hoc procedit doctrina Bartoli, in dicta l. quod in rerum, §. 1. de legante emphyteuſim morte ſua finituram, quod legatum redditur inutile potius, quàm quòd teſtator præſumatur voluiſſe grauare hæredem onere redimendi proprietatem, vt ibi declarant Doctores, maxime Iaſon, colum. 2. qui dicit eſſe communem opinionem poſt Alexandrum; at ſecus vbi hæres nihil ab alio redimit, ſe de patrimonio teſtatoris quid præſtat; tunc enim potius tale onus inducitur, quàm quòd inducatur nullitas legati, dicto §. qui hortos, vbi præſtat hæres penſionem præter patientiam quòd legatarius hortis fruatur; ſic etiam declarat (ſed Riminaldum non citat) Vincen, Carocius, dicto caſu 31. num. 4. & n. 6. & n. 22. in illis verbis: Declaratur, vt cenſeatur grauare, quantominus ſit poſſibile in redimendis rebus alienis, ſecus in propriis, vel ipſius hæredis, de quibus præſumitur velle grauare hæredem, ſicut de propriis, &c. Et citat Anton. Gomez. Nattam, & Manticam, ſic tenentes: & repetit d. caſu 56. ibi: Secundo dicta regula procedit, quando hæres eſſet grauatus de emendo, vel redimendo legatum, ſecus ſi teſtator rem propriam legaſſet, Natta, conſil. 110. numero 7. Et fuit de mente Cumani (vt ex Rimin. antea dicebam) ipſe namque alleg. l. quod in rerum, § 1. & in l. vnum ex familia, §. ſi rem, ff. de legatis 2. obſeruauit, quod ſi res aliena legetur ab ignorante eſſe alienam, eo caſu legatum ſit potius inutile, quàm quòd præſumatur hæres grauatus eam redimere, & præſtare. Si tamen tempore mortis teſtatoris reperitur illa res eſſe teſtatoris, vel hæredis, valet legatum, ceſſante ratione legis de onere redimendi per hæredẽ ſubeundo. Quod optimè probat text. in d.l. vnum ex familia, §. ſi rem, vbi valet legatum rei ſit apud hæredem, & ſic redimere ſuam: quia dicit hæredis, ſuccurſum eſſe hæredibus, ne cogantur redimere, quod teſtator putabat eſſe mans reliquerit: quod in hac ſpecie non euenit, cum dominium rei ſit apud hæredem, & ſic redimere non tenentur. Et textui in d. §. ſi rem, conuenit l. 10. tit. 9. partita 6. vbi vide omnino Gloſſam, verb. de aquel que eſtablece. Anton. Gomezium, tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, numero 14. Antonium Theſaurum, quæſtionum forenſium ſingularium q. 55. atque eodem modo procedit (vt Riminaldus ipſe arbitratur) notabilis illa doctrina Caſtrenſis, in conſil. 248. de vxore, cui relicta ſunt alimenta, quæ poterit etiam dotem repetere: quia aliàs legatum eſſet inutile, cum de fructibus dotis ſuæ diceretur ali, quod quidem grauamem iniungitur hæredi, cum per hoc non redimat quid ab alio, ſed dotem quam maritus habuerat, & in eius hæreditate reperitur, præſtat. Et hactenus Riminald. ipſe, præcitato conſ. 340. ex. n. 23. vſquead n. 34. lib. 3. Vltra quem ego addiderim, ſuperiori diſtinctioni non refragari aliquo modo textum ſuprà relatum, in d.l. diuus, in principio, ff. de vſu & habitat. Ibi namque legata ſylua, cẽſentur legati fructus ipſius ſyluæ, quoniam alioqui inutile eſſet legatum, niſi ligna cædi poſſent, & vendi; quod quidem facile præſtare poteſt hæres, ac in ipſa ſylua eſt, nec onere grauatur redimendi ab alio. Et ita generaliter in aliis caſibus poteſt, & debet conſtitui, provt conſtituit poſt alios Authores Iacob Menochius lib. 4. d. præſumpt. 100. ex. n. 20. qui nunquam loquitur in terminis præfatis, quando ſcilicet hæres grauaretur onere redimendi, ſed in quæſtione capitis præcedentis verſatur, an legatum latam, vel ſtrictam interpretationem recipiat, ſiue an teſtator videatur, quod plus eſt, vel quod minus legaſſe? & inquit, legatum latam recipere interpretationam, quando aliàs ſi ſtrictam reciperet, inutile redderetur, & verè tunc vel plus, vel minus ex his, quæ reliquit teſtator, præſtandum eſt, nec redimendum aliunde. Rurſus à præſumptione prædicta grauandi hære[*]dem quanto minus poſſibile ſit; receditur quoque, quando verba teſtamenti defectiua fuiſſent, quod non appareret perſona grauata, & ſic eſſent imperſonaliter prolata: tunc namque intelligitur, grauamen, & executionem ad hæredem referri. Sicque onus in dubio præſumitur impoſitum hæredi, etiamſi imperſonaliter impoſitum ſit onus, ac cum eo teſtator loqui videtur, tam in honoribus, quàm in oneribus, l. ſi ſeruus legatus, §. qui margaritam, ff. de legatis, 1. vbi Bart. & alij, Baldus etiam ibidem, & in conſ. 419. Teſtator legauit, in fine, lib. 5. vbi inquit, ſemper menti tenendum, quod verbis quoad onus perſoluendum imperſonaliter prolatis, & ad neminem directis; hæres tenetur, & non legatarius, vel alius capiens commodũ, l. cum pater, §. donationis, ff. de legat. 2. Alex. & Iaſon. n. 3. in l. vltima. §. Labeo, ff. ſi certum pretatur, Bald. ipſe, in l. eam quam, n, 21. C. de fideicommiſſis, & in authen. ſi quando, C. de conſtituta pecunia, Ruinus, in conſ. 177. n. 10. lib. 2. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 12. n. 2. Cardinalis Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 2. num. 2. Maſcardus, de probationibus, tom. 3. concluſ. 1137. per totam, vbi latè, & maximè num. 2. & 4. Ludouicus Caſanate, in conſil. 29. num. 1. qui inde excitat quæſtionem in terminis, vtrum ſcilicet onus, aut facultas vendendi rem legatam, hæredi, vel legatario, vel executoribus iniuncta cenſeatur, Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatem, libro ſecundo, interpretatione quarta, dubitatione ſecunda, ſolutione tertia, num. 3. & 4. fol. 255. & 256. vbi ſubdit id intelligi de prima executione diſpoſitionis, nam ſi poſtea teſtator diſponat de re legata aliquid fieri, non exprimendo per quem, intelligitur ad onus legatarij, vt ipſe exequatur, per textum in l. codicillis, in principio, vbi ad finem Bartol. limitat ff. de vſufructu legato, ſequitur Alexander in conſ. 170. col. 2. verſic. Tertiò præſuppono, lib. 2. & tunc onus ſi deficiat, cedit commodo legatarij, l. ſi quis Titio, ff. de legatis 2. & Prætis, vbi ſuprà, num. 7. qui adiicit, num. 8. è contrario idem dicendum quo[*]ad honorem, & commodum hæredis, ſi verba ſint imperſonalia circa tale onus per legatarium, vel fideicommiſſarium, perſoluendum; & incertum, cui dandũ ſit, tunc namque præſtari debet hæredi, vt in l. qui pecuniam ff. de ſtatuliberis. Bartolus, in d.l. peto in principio, ff. de legatis 2. Bartol. ipſe, Caſtrenſis, & Socinus, in l. Paulus, 3. ff. de rebus dubiis, Imola, & Socinus, in l. ſi in diem, in principio, ff. de condit. & demonſtrat. & idipſum reſoluit Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniect. vltimar. volun. lib. 6. tit. 4. num. 16. vbi quod in dubio legatum, aut onus impoſitum legatario, vel fideicommiſſario, hæredi præſtandum eſt: & quod ab hærede, quando imperſonaliter iniungitur, latiùs eod. lib. 8. tit. 2. vbi latiùs explicat. Denique ex dictis hactenus, atque ex præfata præſumptione grauandi hæredem quanto minus poſſibile ſit infertur ad nonnullos caſus practicos, ad quos inferunt Authores præcitati ſuprà num. 1. & maximè Conſulentes ibidem commemorati, vbi videri poterunt: & inter alios ad caſum, ſiue deciſ. 56. Vincentij[*] Carocij, vbi inquirit, vtrùm legato, ſiue appellatione mobilium, beſtiæ, & ſe mouentia contineantur? & in primis pro legatario ponderat l. primam, in principio, ff. de rei vendicat, l. à diuo Pio, §. in venditione, ff. de re iudicata. l. mouentium ff. de verbor. ſignif. l. 2. in verſ. mobiles autem, vel ſe mouentes, C. quando, & quibus quarta pars, lib. 10. l. primam, iunctâ Gloſsâ, C. de imponen. lucratiu. deſcript. eod. lib. & alia fundamenta adducit ex n. 1. vſque ad num. 5. ex quo num. vſque ad 12. pro hærede contra ipſum legatarium arguit: & num. 6. & 7. eam principaliter expendit rationem, quæ deducitur à præſumptione grauandi hæredem, quantominus poſſibile ſit: & demum credit num. 12. opinionem pro legatario, & ad eius fauorem veriorem: & num. 21. & tribus ſeq. argumento deducto à dicta præſumptione ſatisfacit iuridicè, atque eis conuenit, quæ ex communi ſententia annotaui ſuperiùs. Secundò infertur ad ea, quæ vtiliter, & eruditè[*] ſcripta reliquit Petrus Surdus, in conſil. 319. per totum, lib. 3. quò loci diſputat ex propoſito, an legatario, cui fuit legata annua pecunia de introitu, ſint præſtandi fundi, ex quibus poſſit tantum introitum percipere, an duntaxat teneatur hæres eam pecuniam de ſuo pendere. Et primo aſpectu inquit videri, annuam pecuniam relictam fuiſſe, per text. in l. fundi Trebelliani, ff. de vſufructu legato: vbi legato reditu fundi Trebatianim & ſic in fortioribus terminis poteſt hæres fundum vendere, & anno ſingulo præſtare legatario quantum reddet fundus ille: quia apud hæredem remanet cura, & facultas percipiendi fructus, provt explicant Authores ibi relati, Secunò ponderat text. in cap. Rainaldus, de teſtament. Tertiò, & quartò adducit aſſumptum præcipuum huius capitis, & præcedentis, quod in legatis ſit ſtricta interpretatio: & quod teſtator in dubio cenſetur hæredem quantominus fieri poteſt, grauare. Quintò tandem expendit textum à ſpeciali, in l. ſi quis argentum, §. ſin vero reditum certum, C. de donat. provt latius ibi inducit. Tandem ex num. 7. concluſiuè reſoluit, teneri hæredem in propoſito caſu bona ſtabilia hæreditatis aſſignare, ex quibus talem, tantumq́ue reditum quotannis legatarius percipere poſſit. Idque quatuor pæcipuis fundamentis comprobat, & inter alia n. 9. fortiter ponderat textum, in dicta l. ſi quis argentum. §. ſin vero reditum, vbi dicitur expreſſis verbis, eum qui donauit certum reditum ex ſuis poſſeſſionibus, neceſſe habere fundos tradere, tantum reditum inferre valentes: imponit enim donatori neceſſitatem præſtandi fundos tanti reditus: & æqualiter procedit in introitu, ſicut in reditu annuo, de quo loquitur: & fortiori ratione in legatario, quàm in donatario, vt tectiſſimè obſeruat, & fundat Surdus, dicto num. 9. & ſeq. & n. 15. optimè explicat text. in dicta l. fundi Trebatiani. Ibi namque relinquitur certi fundi reditus, quo caſu non venit fundus: & aliud eſt, quod in genere promittat quis reditum annuum ex ſuis fundis præſtandum, vel ſimpliciter, nulla fundorum facta mentione: aliud vero, quod promittat certi alicuius fundi reditum, vt ibi explicat numeris ſeqq. & num. 20. iterum explicat textum, in dicta l. ſi quis argentum, §. ſin vero reditum. Ac denique argumento propoſito à præſumptione grauandi hæredem, quantominus poſſibile ſit, vt ibi videbitur num. 18. & n. 19. vbi reſpondet ad alterum fundamentum, quod in legatis fiat ſtricta interpretatio. Tertiò denique infertur ad caſum Hippolyti Ri[*]minaldi, in conſ. 240. lib. 3. vbi per totum conſilium diſputat egregiè, nunquid in legato generali bonorum, iura, & actiones, & nomina debitorum veniant? nunquid etiam ſub legato ſcripturam contineantur nomina debitorum, & alia id genus ſcitu digna. Eò autem loci num. 1. & num. 8. 23. & ſeq. ſtatim expendit aſſumptum idem à præſumptione grauandi hæredem quantominus poſſibile ſit. Aſſumunt etiam, & eum articulum latè explicant Borgninus Caualcanus, Simon de Prætis, Michaël Graſſus, Andreas Gailli, Pancirolus, Iacob. Menochius, Mazolus, Pedrocha, & Ricciaredus, quos ego recenſui, & in materia vſusfructus dubium ipſum excitaui in commentariis de vſufructu, cap. 38. num. 26. CAPVT XXXIV. Teſtamenti, & cuiuſque vltimæ voluntatis verba dubia, ſiue obſcura, vel ambigua, vt regulariter contra eum interpretentur, qui eis innititur, aut ſe fundat; vel qui ſubſtitutionem, aut vocationem obſcuram, aut dubiã pro ſe expendit, vtrum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat, vel non, in caſu dubio: ſicque l. veteribus, ff. de pactis, cum ſimilibus, allegatio vulgata & aſſidua, quòd verba contractus, & alterius diſpoſitionis cuiuſque interpretentur contra eum, qui ſe in illis fundat, & cuius cauſa, & ad cuius commodum concepta fuit diſpoſitio, an in vltimis quoque voluntatibus locum obtineat; ſiue qua certa, aut generali, & vera doctrina articulus hic explanari poſſit, ac debeat, qui à nullo hactenus nec abſolutè, nec ſpecificè ita elucidatus fuerat, provt nunc relinquitur; alterum, an diſpoſitio incerta vitietur ratione incertitudinis, breuiter declaratur. SVMMARIVM. -  1 Verba obſcura, ſiue dubia, vel ambigua contra quem interpretari debeant in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, vt explicetur, atque dignoſcatur, generalis quædam, & notanda reſolutio, atque obſeruatio proponitur. -  2 Secunda etiam in eundem finem obſeruatio, & generalis declaratio profertur. -  3 Tertia demum & generalis declaratio, at que obſeruatio eodem propoſito recenſetur. -  4 Et l. vlteribus, ff. de pactis, allegatio vulgata, quod in vltimis voluntatibus non procedat, neque respectu teſtatoris, qui dispoſuit, neque eius, qui ex verbis dispoſitionis, ius, & vocationem contendit, ſingulariter, & verè contenditur. -  5 Fideicommiſſum, an debeat reſtringi, vel non, ſiue an fauorabile, vel odioſum reputetur. Vbi inter alia Iacob. Menochij duos caſus præcipuos continens reſolutio commemoratur. -  6 Subſtitutio, aut vocatio dubia, quod regulariter interpretari debeat contra eum, qui ei innititur, generalis illa Interpretum noſtrorum doctrina, quemadmodum temperari, atque explicari debeat. -  7 Dispoſitionis cuiuſque, etiam teſtamentariæ verba interpretari, & accipi in dubio debent contra eum, in cuius fauore facta eſt, & qui eam producit. -  8 Verba contractuum, & conuentionum interpretantur contra eum, qui ſe in illis fundat, & cuius cauſa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum. vel contractus initus. Et ibidem l. veteribus, ff. de pactis, allegatio vulgata exornatur nonnullis. -  9 Verba obſcura, ſiue dubia, vel ambigua contra quem interpretari debeant in teſtamentis, & vltimis voluntatibus Camillus Gallinius qualiter explicauerit, & num. ſeq. -  10 Perſona penitus incerta cum inſtituitur, corruit ipſo facto inſtitutio. -  11 Et idem iuris eſſe, quando perſona certa eſt inſtituta, ſed dubitatur quænam illa ſit. -  12 Hæredis inſtitutio incerta, an, quando, & quibus coniecturis reddatur certa, vt valeat, plena manu explicaſſe Menochium, provt hic adnotatur. -  13 Legatum vitiari, ſi ex duobus eiuſdem nominis, non ſtat, cui legatum factum fuerit. -  14 Legatum incertum, quando, & quibus coniecturis reddatur certum, valeat, atque ſubſiſtat, pleniſſimè explicatum per Menochium, vt hic obſeruatur. -  15 Legatum nullo modo valere, quando eſt incertum, tam respectu perſonæ legatarij, quàm rei legatæ. -  16 Ambiguitas, vel obſcuritas, quando verſatur circa res tantum, quid fieri debeat. -  17 Et quid ſi ambiguitas, vel incertitudo ſit circa verba tantum. PRo dilucida, & diſtincta, noua etiam hu[*]ius Capitis explicatione, ante alia præmitto, Interpretes noſtros frequenter, multiſque in locis dubitaſſe, verba obſcura, ſiue dubia, aut ambigua, contra quem debeant interpretari, in hac, qua verſamur, vltimarum voluntatum materia coniecturali, & præſumpta: idque vt admittant, vel excludant fideicommiſſum, aut ſubſtitutionem in caſu dubio, & cum diſpoſitio expreſſa, aut clara non reperitur. Cæterùm vt dubium ipſum diſtinctè & radicitus magis quàm hactenus fuerit, explanetur, ſequentia erunt neceſſariò obſeruanda; & conſtituenda, quæ à cæteris Interpretibus ſilentio omittuntur. Ac primum equidem, omnes fere iſtius libri, & tractatus quæſtiones ad articulum propoſitum conducibiles, & pertinere videri; nam cum vnoquoque cap. diuerſæ recenſeantur cõiecturæ, & præſumptiones, ex quibus elici valet, ac debet teſtatoris mens, & voluntas; cùm etiam generales regulæ, & doctrinæ eiſdem totius tractatus capitibus inſerantur: plane ſequitur ex ipſis aliquando affirmatiuè, aliquando negatiuè, ſiue aliquando pro vno, aliquando pro alio; ſæpe etiam contra vnum, ſæpe etiam contra alium, ſiue iam vno modo, iam alio ex diuerſis rerum, & perſonarum cauſis, & qualitatibus rem eſſe definiendam, ſicque verba ambigua, ſiue obſcura, aut dubia interpretanda fore diuerſimode iuxta coniecturas, qualitates, & circunſtantias, diuerſimode quoque occurrentes. Ex his ergo, quæ hucuſque dicta fuere, atque ex inferiùs dicendis cap. ſeq. ex modo etiam, quo verba proferuntur, ex verbis ipſis, ex perſonis, rebus, ex præſumpta mente, & coniecturata mente teſtatoris defuncti, ex veriſimilitudine, & ſubiecta materia, ex ratione in diſpoſitione expreſſa, vel ſubintellecta, atque ex aliis pluribus verba obſcura, ſiue ambigua contra vnum, vel alterum, ſiue in vnius vel alterius fauorem interpretari debebunt, & hæc eſt ſecurior, & melior, ac etiam generalior, quæ in propoſito articulo proferri, & conſtitui valet doctrina, nec alia adeo generalis excogitari valet. Secundò deinde obſeruandum, & conſtituendum[*] erit, ex his, quæ ſcripta, atque adnotata fuere duobus cap. præcedentibus, deduxi etiam generales nonnullas & veras in eodem propoſito regulas, & doctrinas, provt etiam deducitur, ex quibus aliquando magis pro hærede, quàm pro legatario, aut fideicommiſſario, aut eo, qui ex verbis diſpoſitionis ius ſubſtitutionis, aut vocationis prætendit; aliquando verò è contra, ſicque contra hæredem interpretationem fieri debere: ſiue quemadmodum, aut quibus caſibus pro hærede, vel contra hæredem interpretatio fiat. Idcirco ipſiſmet duobus capitib. reſoluta, & per Vincen. Carocium, caſu, ſeu deciſ. 31. & 56. ſcripta in memoriam reuocari oportere; neque enim ad ea oculos conuertunt, nec attingunt omnes Authores, qui in propoſito ſermonem inſtituunt, vt videre licet penes referendos infrà, & Camillum Gallinium, de verborum ſignif. lib. 3. cap. 18. qui cum dubium præſens excitaſſet in terminis, contra quem ſcilicet verba dubia, vel obſcura interpretari debeant, refert duntaxat Alberici de Roſate diſtinctionem, nec aliquid ex ſuperioribus, & inferioribus conſiderat. Rurſus & tertio obſeruandum, atque conſtituen[*]dum erit, quod cum in teſtamentis plenior adhiberi debeat interpretatio, l. in teſtamentis, ff. de regulis iuris, de qua latè, ſupra, cap. 32. per totum, & magis voluntas, etiam præſumpta, & coniecturata, atque intentio teſtatoris, quàm verborum ſonus ſit inſpicienda ſiue nudo verborum ſenſui mens teſtatoris debeat præualere, ipſaq́ue dominari, quamuis ex coniecturis duntaxat colligatur (modò ipſæ vrgentes, & concludentes ſint) ſicuti ſupra hoc eod. lib. & tractat. cap. 7. & 8. latiſſimè probatum eſt, & per Manticam de coniect. vltim. volun. lib. 3. tit. 3. per totum. Peregrin. de fideicommiſſis, artic. 11. Viuium, deciſ. 284. lib. 2. Sequitur[*] inde manifeſtè, verba obſcura, ſiue dubia, vel ambigua in teſtamentis, & vltimis voluntatibus prolata, non poſſe, nec debere ita ſtrictè, nec ad modum ipſum, quo contractibus, atque in aliis diſpoſitionibus, & conuentionibus inter viuos geſtis, accipi; vt expreſſum eſt in l. veteribus, ff. de pactis, in l. quicquid adſtringendæ, ff. de verbor. obligat. l. Labeo, & l. ſi in emptione, ff. de contrahenda emptione: quia ſi regula illa contra teſtatorem ſic abſolutè obtineret, frequenter contingeret, vltimas voluntates defunctorum non ſeruari, nec debitum exitum habituras; cùm ita id fieri, & Reipublicæ interſit, & maximè neceſſarium ſit, iuxta textum in l. vel negare, ff. quemadmodum teſtamenta aperiantur, l. prima, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, cum aliis vulgatis, de quibus latè ſupra, dicto cap. 7. & 8. non ergo ſcripto tantum, ſed etiam & præſumpto. atque ex coniecturis deducto ſtandum eſt, modo ex voluntate, atque ex diſpoſitione colligi valeat, id eſt, ex verbis, quibus diſponitur etiam ſecundum latam, & impropriam ſignificationem acceptis, provt ſuprà cap. 17. per totum, latè, & ſingulariter probaui, & optime explicauit Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 11. maximè, ex num. 1. vſque ad num. 24. & in terminis noſtris agnouerunt Burgos de Paz, Iacob. Menochius, Cardinalis Thuſcus, & alij quos infrà commemorabo. Idq́ue reſpectu teſtatoris, qui diſpoſuit, non tantum procedit; ſed etiam eius, qoi ex verbis diſpoſitionis ius, & vocationem contendit, neque fieri debet contra eum, qui verbis vltimæ voluntatis innititur, ſtricta ea interpretatio, de qua in d.l. veterib. cum ſimilibus, vt pote cum ipſi imputari non poſſit id, quod in iuribus, eiſdem contrahentibus imputatur. Is namque, qui ex verbis teſtamenti ſe fundat, & nititur, nec aliquid diſpoſuit, nec legem potuit apertiùs dicere: non enim ipſe dixit legem, nec diſpoſuit, nec etiam prouidere potuit quòd diceretur, ſicut in conuentionibus inter viuos fieri valet, cum à duorum conuentione, & conſenſu dependeant, teſtamentum autem ſolius teſtatoris ſententia fuerit. T eſtatori autem, qui ſic diſpoſitionem ſuam ordinauit, & verba dubia, vel ambigua reliquit, non ita ſtrictè & rigorosè obiici poteſt eorundem iurium deciſio, ac maximè præcitatæ l. veterib. allegatio vulgata, quoniam teſtamenta, & vltimæ voluntates fauorabiliores ſunt, quam contractus, & cæteri actus; & latior in eis adhibetur interpretatio, provt ſignificat textus, in d.l. in teſtamentis, ff. de regulis iuris, & apertè preſentiunt omnes illi Authores, quos pro ornatu legis eiuſdem adduxi ſuprà, dicto cap. 32. Erit ergo coniecturis, & interpretationibus locus, quotieſcunque verba ambigua, ſiue dubia, aut obſcura fuerint, l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis 3. l. continuus, §. primo, ff. de verborum obligation. & latius explicaui ſuprà. cap. 10. Nec ideo interpretatio reiicienda, aut qui verbis dubiis diſpoſitionis innititur, non audiendus, quod teſtator potuiſſet diſpoſitionem ſuam apertiùs dicere: id enim in teſtamentis locum non habet, aliàs autem deſtruerentur omnia iura, & Interpretum noſtrorum placita communia, quæ coniecturis, & interpretatione dubiam voluntatem adiuuandam, ſcripſerunt aſſiduè. Sic itaque interpretatio ea inquiri debebit, qua diſpoſitio fauorabilis, & tutior maneat, iuxta reſolutiones traditas ſuprà, hoc eodem lib. & tractatu, cap. 29. 30. & 32. vbi late, & vtiliter exornaui. Et quibus caſibus obſeruatum eſt ſuprà, capitibus præcedentibus, mentem obſeruari debere, & etiam verbis dubiis præualere, & non modo expreſſam, ſed etiam tacitam, atque ex coniecturis collectam voluntatem attendi: & fideicommiſſa, & primogenia tacitè induci, vbi de voluntate præſumitur, atque ex coniecturis licere à propria verborum ſignificatione recedere: de quibus quatuor late actum fuit ſuprà, ex cap. ſeptimo. vſque ad vndecimum: aitendi etiam quandoque voluntatem, quæ in diſpoſitionem non tranſiuit, maximè ex veriſimili mente diſponentis, & ab eo, quod veriſimiliter reſponſurus fuiſſet teſtator, ſi fuiſſet interrogatus. Nec licere abſolutè dicere, Teſtator hoc non expreſſit; ergo noluit pro dispoſito haberi: nam caſus omiſſus pro expreſſo quandoque habetur ex probatis, & legitimis coniecturis; & coniecturale, & præſumptum vſqueadeò attenditur ſæpiſſimè, vt velut expreſſum ſoleat diiudicari, ſicuti hæc omnia dilucidè & diſtinctè explanata reliqui ſuprà, ex cap. 11. vſque ad caput decimum octauum. Eiſdem procul dubio caſibus dicendum erit, exaudiri, & admitti debere eum, qui ex verbis dubiis, vel obſcuris, aut ambiguis ſe fundat, nec eſſe locum deciſioni d.l. veteribus, ff. de pactis. modò coniecturæ & præſumptiones quibus quis innititur, tales ſint, quales eſſe debere, explicaui ſuprà, cap. 18. per totum, de quarum æſtimatione cum agitur, voluntatis quæſtio vt plurimùm Iudicis arbitrio relinquitur, vt ſuprà quoque cap. 24. per totum, latè obſeruaui. Sic ſane ipſiſmet regulis, & doctrinis, præfatis omnibus capitib. præcedẽtibus adductis, propoſiti articuli reſolutio, atque explanatio deduci debebit, & eiſdem regulis adduci, atque regi quicunque. qui huiuſce rei abſolutam rationem aſſequi voluerit: nec indiſtinctè dici poteſt, verba dubia contra agentem interpretari, cũ quandoq́; pro eo ex legitimis coniecturis, atq; ex tacito & præſumpto debeant induci, contra ipſum quandoque, ſi vrgentes, & concludentes deficiant coniecturæ; nec expreſſam pro ſe diſpoſitionem habeat, qui ex verbis dubiis, vel ambiguis teſtamenti ſe fundat. Et quãuis ex omnibus hucuſque ſcribentibus nullus ita diſtinctè, & ſpecifice explicauerit (vt videbitur) non tamen deficiunt nonnulli, qui propoſitam veritatem aſſecuti fuerint: nam in primis, quod regula d.l. veteribus, (quæ in contractibus, & conuentionibus loquitur) non habeat locũ in teſtamentis, probanit Iaſon, ibidem col. 2. Bellonus, in conſ. 8. n. 10. Ludou. Romanus, in l. ſtipulatio iſta, §. in ſtipulationibus, n. 12. in fine, ff. de verbor. oblig. in illis verbis: Sed ſolue, quod ibi in legatis: in quibus plenior fit interpretatio, quàm in contractibus, & c. Et ad limitationem legis eiuſdem veteribus, quod in vltimis voluntatibus latior fiat interpretatio pro eo, ad cuius fauorem verba ſunt prolata, poſt Baldum, in conſ. 410. lib. 2. Lancelot. Politum, de ſubſtitutionibus, titulo de vulgari, parte 6. num. 8. adduxit Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera V. concluſ. 106. n. 38. fol. 544. qui n. 32. & 42. non modò in teſtamentis, ſed etiam in actu quocunque obſeruat vnum, quod ſuperiorem obſeruationem confirmat omnino. Inquit nãque poſt eundem Baldum, quod vbicunq; conſtat de mente, qualiter contrahens, vel proferens, intellexit, verba ſemper intelliguntur ſecundum mentem in omni diſpoſitione, & receditur à regulis iuris, quæ cadũt ſub præſumptionibus; & vltra eum, in terminis noſtris conuenit Burgos de Paz, in conſil. 2. n. 92. fol. 14. nam cùm eò loci in principio, arguiſſet in hunc modum: Quibus nec oberit dicere, in caſu dubio contra dictam teſtatricem eſſe faciendam interpretationẽ, cùm clarius loqui poſſet, ex l. veteribus, ff. de pactis, & c. Subdit ſtatim, ex mente, & veriſimilitudine non obtinere legem eandem; & ita in expreſſo tenere Bartolum in eadem l. veteribus, colum. 2. verſ. oppono de de lege, ſemper in ſtipulationibus. Menochius quoque, in conſil. 232. lib. 3. cum arguendo propoſuiſſet n. 9. ſubſtitutionem, de qua ibi, eſſe dubiam, & ob id interpretandam contra ipſum primogenitum, qui ea vti volebat: ſtatim in ſolutionibus ad argumenta ſtatuit num. 37. & 38. ſolas coniecturas ſufficere ad faciendum rem certam; cum clarum & manifeſtum illud eſſe dicatur, quod apparet ex coniecturis, vt tradunt Interpretes omnes ibi commemorati. Et ſic ex coniecturis, vſque adeo coadiuuari dubiam ſubſtitutionem, vt velut clara, & certa dicatur. Et conuenit Simon de Prætis, referendus infrà, in finalibus verbis num. 5. Quamuis ergo in fideicommiſſis, & ſubſtitutionibus, contra eum, qui innititur verbis dubiis, ſcripſerint permulti, vt inferiùs dicetur: ſemper tamen vel intelligunt, vel pro certo ſupponunt id non procedere, quando in contrarium, & pro eo, qui ex eiuſmodi verbis ſe fundat, probabiles, & fortes coniecturæ extarent: ex ipſis namque aliter ſtatuunt, & præſumptæ voluntari teſtatoris adhærent, vt ex reſolutis, & ſcriptis capitibus præcedenti bus apparet dilucidè, & per Peregrinum, de fideicommiſſis, d. artic. 11. per totum: ſic ſane fideicommiſſum debere reſtringi, & tanquam[*] odioſum reputari, & interpretari contra eum, qui fideicommiſſum extare conuenit, quamuis ſcripſerint Socinus ſenior, Corneus, Riminaldus ſenior Decius, Craueta, Socinus iunior, Alciatus, Natta, Gratus, Rolandus, Rota, & Cephalus, quos in id congeſſit Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volun. lib. 7. tit. 1. num. 13. vt in dubio contra fideicommiſſum debeat pronuntiari, alios etiam quamplurimos retulit Petr. Antonius de Petra, de fideicommiſſis, q. 9. n. 40. 64. & 144. Contraria tamen in ſententia alij quamplurimi fuere, vt ex referendis infrà conſtabit, aut ſaltem (vt dixi) ex probatis & legitimis coniecturis, & præſumptionibus aliter ſtatuunt. Sic quidem pro fideicommiſſo reſponderunt, quoties conſtat, illud fauore agnationis conſtitutum, vt vtrumque conſtat ex longa ſerie, & relatione Tiberij Deciani, Hippolyti Riminaldi, Iacobi Mandelli de Alba, Molinæ, Burgos de Pace, Velazquez Auendañi, Peregrini, Graſſi, Fachinei, Menochij, Anguiſſolæ, Vegij, Fabij Turreti, Aldobrandini, Alexandri Raudenſis, Ioannis Francisci de Ponte, & aliorum, quos ego recenſui, atque ex coniecturis pro fideicommiſſo, & eo, qui verbis dubiis inititur, reſolui quotidianarum har. controuerſiarum iuris lib. 2. cap. 22. ex num. 77. vſque ad num. 86. reſoluunt etiam in fauorem eſuſdem Mantica, lib. 7. dicto titulo 1. num. 44. & 45. Achilles Pedrocha, in conſil. 5. num. 198. &199. latiùs Petra, dicta q. 9. & quæſt. 5. ex num. 29. & n. 41. cum multis ſeqq. Idem quoque in fideicommiſſis, & ſubſtitutionibus, & alia quacunque vltima diſpoſitione, vt ſcilicet ex legitimis, & probabilibus coniecturis non debeant verba dubia contra eum interpretari, qui eis innititur, obſeruauit alio in loco Menochius ipſe, ſcilicet lib. 4. præſumpt. 67. ex num. 19. cum ſeq. nam in eo dubio, an fideicommiſſum ſit quid fauorabile, vel odioſum, dicit, quod ipſe ſolet omiſſa aliorum explanatione, qui fruſtra multas membranas occupant, ſic duos caſus diſtinguere. Primus eſt, cum clarè & manifeſtè conſtat, teſtatorem voluiſſe certis in caſibus, & certas ob perſonas fideicommiſſum conſtituere, & tunc debet fideicõmiſſum iudicari fauorabile, & id fieri publicè intereſt: & maxime procedit, quando fideicommiſſum eſt relictum ex fauorabili: vt illa eſt, quod agnatio & familia conſeruetur, provt latiùs ex num. præcitato 19. vſque ad num. 26. comprobat Secundus caſus eſt, quando ſumus in dubio, an ſcilicet teſtator reliquerit, vel non fideicommiſſum; & tunc quidem (inquit ipſe Menochius) fideicommiſſum non præſumitur, cum ſit onus & grauamen, & conſequenter odioſum, vc probauit dictó numero 26. remanet ergo, quod cum in diſpoſitione teſtamentaria quacunque verba exiſtunt dubia, vel obſcura, ſiue ambigua, rectè agit, atque interpretationem petit ille, qui eis innititur, atque inſiſtit, nec contra eum excipi poſſe ex regula dictæ. l. veteribus, ſi vrgentes & probabiles coniecturæ pro ipſo exiſtant. Secus vero ſi nec diſpoſitionis verba aliqua pro ſe habeat, nec etiã ex eis iuridicè deductas coniecturas oſtendat, tunc namque omnino omiſſum pro omiſſo habendũ erit, nec coniecturis, aut interpretationi locus erit, & procedit regula dict. l. veteribus. quæ quoad fideicommiſſa attinet, nec affirmatiuè, nec negatiuè accipi poteſt abſolutè, ſed potius explicari debet iuxta ſuperiora, & iuxta ea, quæ annotata, atque ſcripta reliqui ſuprà, cap. 8. per totum. vbi longa ſerie explanaui, an, & quibus in caſibus intelligi debeant contraria Interpretum noſtrorũ placita, qui aliquãdo tradiderunt, fideicommiſſa non induci, niſi expreſsè de voluntate teſtatoris appareat per verba, aliquando verò ex ſola voluntate, etiã ceſſantibus verbis induci, & conſtare aſſeuerarunt: ſic ſane indiſtinctè obtinere non poteſt eorum ſententia, qui aſſerunt, fideicommiſſum nunquam in dubio iudicandum; quorum quamplurimos recenſuit Lud. Caſanate, in conſ. 4. n. 8. & 9. ſed ita explicari debet, vt dixi ſuprà, & dicto cap. 8. latius explicaui. Sic etiam in eiſdem, in quibus verſamur terminis explicauit, & latius diſtinxit Simon de Prætis, de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretat. 3. dubitat. 1. ſolut. 3. per totam, fol. 137. & ſeq. quo loci ex propoſito ipſe Author inquirit, vtrum fideicommiſſum fauorabile ſit, vel odioſum, vt pro eo amplior, vel ſtrictior interpretatio fieri debeat, & plures adducit doctrinas; ſemper tamen concludit, ex probabilibus, & concludentibus probari coniecturis, ſicque in caſu dubio, non excludi allegationem vulgatam d.l. veteribus, ff. de pactis. ſed potius audiri, & coniecturas pro eo vrgentes inſpici, vt expreſſim obſeruat n. 8. & n. 16. vbi inquit poſt Albericum, quem citat, quod in vltimis voluntatibus fit interpretatio in fauorem eius, in cuius fauorẽ verba proferuntur, ſiue hæres, ſiue legatarius ſit; & in fideicõmiſſis, & ſubſtitutionibus quod ex mente fit extenſio cum caſu expreſſo ad tacitum. Citat etiã Iaſon in conſ. 203. lib. 2. qui latè fundauit pro fideicommiſſo inducendo, quia licet dicatur grauamen reſpectu, hæredis, tamen reſpectu teſtatoris, & eius, qui ſubſtitutus eſt, dicitur fauorabile, quia eſt vltima voluntas, & in ea fit larga interpretatio, dum fideicommiſſum fauore alicuius inductum cenſetur, & citat quoque Alciatum, & Nattam, ita tenentes. Procedunt autem æquali ratione in ſubſtitutionibus, & vocationibus cuiuſlibet vltimæ diſpoſitionis, & in primogeniorum & maioratuum inſtitutionibus quæ in fideicommiſſis nunc diximus, & iuxta reſolu[*]tiones, & obſeruationes traditas ſupra, n. 4. per totum, intelligi, atque moderari debent cõmunes illæ Interpretũ traditiones, mille in locis repetitæ, quòd ſubſtitutio aut vocatio dubia regulariter interpretari debeat contra eum, qui ei innititur; nam aliquando ex legitimis, & probabilibus coniecturis, quæ vrgeant, atque ex eiſdem doctrinis ſuperiùs traditis, d.n. 4. pro eo potius interpretari debebit, vt ibidem dixi: ſic ſane temperari debebunt Authores ſequentes (vt alios infinitos omittam, qui commemorantur ab eis: Iacob. Menoch. in conſ. 97. n. 97. & quatuor ſeq. lib. 1. vbi inquit poſt alios Authores, quos in qui aſſerit, ſe vt primogenitum eſſe ſubſtitutum, & vocatum probare debet, eam ſubſtitutionẽ comprehendere perſonam ſuã, cum dici ſemper poſſit, ſubſtitutio de te non loquitur, aut hunc caſum non continet: & quod ſubſtitutio dubia interpretari debet contra eum, qui ex ea nititur, cum dubia teſtatoris voluntas non ſit attendenda, l. ſi alij, ff. de vſufructu legato, & ſubdit poſt Crauetam, id maxime procedere, ſi aduerſarius poſſidet: nam pro poſſeſſore in dubio eſt pronuntiandum, §. commodum, Inſtitut. de interdictis, & idem repetit in conſ. 232. n. 9. lib. 3. ſed ſtatim num. 37. & 38. limitat ex coniecturis, vt ſuprà notaui num. 4. in fine. idem Menochius, in conſ. 522. num. 3. lib. 6. qui tamen, ita vt dixi, antea explicauit, vt conſtat ibi, Et ideo, qui vult ſuccedere ex ſubſtitutione, probare debet clare & manifeſte, ſaltem coniecturis vrgentibus, ſe ex illa vocatum; alioquin dubia ipſa ſubſtitutio interpretari debet contra eum, qui ex ea vult ſuccedere. Ecce vbi regula dictæ l. veteribus, non admittiur abſolutè, ſed coniecturis eſt locus, & interpretationi, cum in vltimis voluntatibus latior fiat interpretatio. Sic etiam intelligi debet Hippolytus Riminald. in conſ. 23. n. 22. & 75. lib. 1. & in conſil. 358. num. 162. & 2. ſeq. lib. 4. & in conſ. 645. num. 20. & ſeq. lib. 6. & num. 30. & ſeq. & num. 40. vbi ex num. 41. ex mente, & coniecturis aliter ſtatuit, & num. 48. conſtituit, quod in ſubſtitutionibus, & fideicommiſſis locum habent coniecturæ, quando aliquid eſt dictum ſubobſcurè, ſecus quando eſt penitus omiſſum. Quoniam (vt inquit num. 73.) mens elici non poteſt, vbi verba prorſus deficiunt: idem Riminaldus, in conſ. 651. ex num. 1. cum ſeq. & num. 16. cum ſeq. eod. lib. 6. vbi id ipſum repetit, & late fundat: & in conſil. 738. ex num. 7. cum ſeq. lib. 7. Franciſcus Beccius, in conſ. 39. num. 26. Petrus Surdus, in conſil. 10. num. 19. & in conſil. 44. num. 1. lib. 1. Ioannes Cephalus, in conſil. 430. num. 17. & ſeq. & in conſ. 447. n. 13. & ſeq. lib. 3. Ioan. Vincent. Honded. in conſ. 51. num. 59. lib. 2. Peregrinus, in conſ. 36. ex n. 1. cum ſeq. lib. 1. Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 30. n. 35. Achilles Pedrocha, in conſ. 19. n. 77. & ſeq. lib. 1. & in conſ. 16. n. 142. eod. lib. qui ita etiam temperari debent, vt nunc dicebam. Fuluius Pacianus, in conſ. 9. num. 46. & in conſil. 17. num. 37. lib. 1. vbi etiam, quod ſubſtitutio dubia contra agentem interpretatur, & contra eum in cuius fauorem facta eſſe dicitur, vt ex aliis ſcripſit Adrianus Gilmanus, rerum iudicatarum Germaniæ, deciſ. 6. n. 11. Ludouicus Caſanate, in conſil. 4. num. 8. & 9. Peregrinus ipſe de fideicommiſſis, artic. 43. num. 10. & 11. Hieronymus Gabriel, in conſ. 95. n. 14. & in conſ. 10. num. 38. lib. 2. Weſembec. in conſ. 18. ex num. 13. latè Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 121. num. 54. & ſeptem ſeqq. vbi ex aliis probauit ſequentia: In conflictu coniecturarum, eas præferri debere, quæ fideicommiſſi & ſubſtitutionis excluſionem ſuadent. Contra eum, qui fideicommiſſum extare contendit, eſſe pronuntiandum, niſi ſe vocatum in eum caſum, qui exiſtit, oſtendat. Quod poſſeſſor in dubio eſt abſoluendus, & reus in dubio qualibet in cauſa abſoluendus. Quod in fideicommiſſis potiſſimùm ratio eſt habenda regulæ illius, quod in dubio, poſſeſſor, & reus eſt abſoluendus, & ad eius fauorem iudicandum; vt etiam Viuius probauit deciſione 236. libro ſecundo, & teſtatoris dubiam voluntatem ſubſtituto non proficere: & ſubſtitutionem incertam, & dubiam contra agentem, ex ea eſſe interpretandam. Ac denique num. 61. quod actor maiori, quam reus iuſtitia niti debet, & propterea in dubio pro reo contra actorem eſt pronunciandum. Quæ omnia (vt toties dixi) limitantur, & temperantur, ſi ſubſtitutio, aut vocatio dubia, ex qua quis agit, omnino dubia, & incerta ſit, vt putà ſi caſus, de quo controuertitur, nec ſubobſcurè etiam excogitatus, aut deciſus fuerit, ſed omnino omiſſus; ſecus tamen, ſi ex legitimis coniecturis, atque ex præſumpta, & coniecturata mente (quæ ex multis elici valer) certa reddi poſſit, iuxta traditiones Menochij, & aliorum ſuprà relatas, ex quibus quod attinet ad vltimas voluntates limitatur allegatio vulgata dictæ l. veteribus. In alia verò diſpoſitione quacunque, quod verba[*] interpretari, & accipi debeant in dubio contra eum, in cuius fauorem facta eſt, & qui eam producit; alij quamplurimi adnotarunt Authores, qui quatenus indiſtinctè loquuntur, & ſic vt diſpoſitionem quoque teſtamentariam comprehendant, quoad teſtamenta ipſa attinet, limitari, & temperari debent, vt dixi; quoad cætera verò ſic ſtatuunt generaliter Craueta, in conſilio 208. num. 3. & in rubrica, ff. de legatis 1. num. 13. Tiberius Decianus, in conſil. 121. num. 17. volumine 3. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 18. n. 32. lib. 1. Achilles Pedrocha, in conſil. 1. n. 84. & 85. qui antea dixerat n. 83. quod in re dubia reſcriptum contra impetrantem interpretandum eſt: Clementina 1. cum ibi notatis per Bonifa. de Vitalinis, n. 24. de reſcriptis, cap. ſuper litteris: eod. tit. l. præſcriptione, C. ſi cõtra ius, vel vtilitat. publi. l. cũ precũ, C. de liberali cauſa. & pro omni diſpoſitione, etiã teſtamentaria citat ipſe Pedrocha textum, in l. Seio. §. Medico, verſ. ea videntur relicta, ff. de annuis legat. & generaliter contra eũ qui fundat in verbis diſpoſitionẽ ſuã, quod verba ipſa intelligenda ſint; multis iuribus & Authoribus ſcriptum reliquerunt Socinus iunior, Gozadinus, Beccius, Cephalus, Rolandus, & Decianus, cum quibus Pedrocha idem, dicto conſil. 1. num. 87. Berous, in conſ. 144. num. 1. volum. 3. Decianus, in conſ. 89. num. 33. lib. 5. qui etiam expendit textum, in d.l. Seio, §. Medico, vt contra eum, qui ſe fundat in verbis, & in cuius fauorem facta eſt diſpoſitio, in dubio ſemper facienda ſit interpretatio: & in caſu ibi propoſito contra legatarios verba diſpoſitionis intelligit Bertazolus, conſil. criminali 30. n. 13. & 14. lib. 1. Petrus Surdus, deciſ. 202. num. 19. vbi quod interpretatio fit contra eum, qui ſe fundat in verbis, & ad cuius commodum verba principaliter ſunt prolata: & repetit deciſione 246. n. 14. & deciſ. 288. n. 45. Franciſc. Burſatus, in conſ. 371. num. 3. lib. 4. Ioannes Vincent. Honded. in conſil. 97. ex num. 19. lib. 1. & in conſilio 51. num. 59. lib. 2. Peregrinus, in conſilio 36. ex n. 1. & in conſ. 56. num. 1. lib. 1. Marc. Antonius Eugenius, in conſ. 48. numero. 9. Franciſc. Viuius, deciſ. 283. numero 13. vbi poſt Baldum, in l. finali. C. de dotis promiſſione, quod in omnem euentum verba ambigua interpretantur contra illos, qui verbis ambiguis ſe obligant: & num. 14. poſt eundem Bald. in l. falſus, quæſtione 5. C. de furtis. quod mandatum obſcurum nocet domino: & num. 15. quod verba teſtium obſcura, & ambigua, contra producentem interpretari debent, cap. in præſentia, vbi omnes Interpretes, & alij relati dicto num. 14. Pariſius, in conſilio 54. numero 62. lib. 1. & in conſilio 117. numero 6. eod. lib. Ludou. Roman. Alphanus, & Thuſc. in locis referendis ſtati, num. ſequenti. Sic denique & generaliter, quod verba contractuũ[*] interpretentur contra eum, qui ſe in illis fundat, & cuius cauſa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum, vel contractus initus; per text. in l. veteribus. ff. de pactis. l. quicquid adſtringendæ. ff. de verborum obligat. l. Labeo & l. ſi in emptione, ff. de contrahenda emptione. ex aliis multis Authoribus obſeruarunt, atque exornarunt Petrus Surdus, dicta deciſ. 202. num. 19. & deciſ. 288. num. 45. & in conſilio 421. num. 33. vbi poſt Albericum, & alios, quod non attenditur, quis pacti verba proferat, ſed ad cuius cedant fauorem, vt contra eum interpretentur: Tiberius Decian. in conſ. 52. num. 23. lib. 1. Hippolyt. Riminald. in conſ. 19. n. 32. lib. 1. & in conſ. 13. n. 62. lib. 2. Socinus iunior, conſil. 13. num. 2. lib. 3. Pariſius, in conſil. 110. num. 55. lib. 1. Hieronymus Gabriel, in conſ. 60. num. 6. volum. 1. vbi quod renunciatio intelligitur in dubio contra eum, cui fit, & pro eo qui renuntiauit: & ſequuntur alij relati per Surdum, dicto conſil. 431. num. 34. Iaſon, in conſ. 39. lib. 1. Craueta, in rubrica, ff. de legatis 1. ex num. 104. & ſequent. Lapus, allegatione 85. Burgos de Paz, in conſ. 4. num. 92. And. Tiraquel. de retractu lignagier. §. 1. gloſſa 16. num. 4. & in l. ſi vnquam, verbo, donatione largitus, num. 93. Mainerius, in l. in contrahenda, ff. de regulis, iuris, Franciſcus Beccius, in conſ. 41. n. 10. & in conſ. 101. n. 87. & 91. Achilles Pedrocha, in conſ. 1. num. 86. Ioannes Vincent. Honded. in conſ. 7. num. 19. & quatuor ſeq. lib. 1. Camillus Gallinius, de verborum ſignif. lib. 3. cap. 18. & lib. 5. cap. 8. & 9. Mieres in initio primæ partis, num. 10. vbi expendit regulam prædictam in eo dubio, annis, qui promiſit facere maioratum, promiſſionem adimpleat, faciendo meliorationem Tertij & Quinti bonorum: Antonius Faber, ad titulum, C. de verborum ſignificat. definit. 22. vbi quod in iudiciis fit interpretatio pro eo, qui ambigua intentione vſus eſt, l. ſi quis intentione ambigua, vbi Faber ipſeſcripſit in Rationalibus, l. ſolemus. ff. de iudiciis. l. inter ſtipulantem. §. 1. de verbor. obligat. in contractibus verò, contra eum, qui potuit apertiùs loqui, iuxta d. l. vetaribus, & d.l. Labeo. & quod attinet ad iudicia, & contractus, latiùs explicat Ludou. Roman. in l. ſtipulatio iſta. §. in ſtipulationibus, ex num. 4. ff. de verbor. obligat. vbi etiam inquirit num. 6. & tribus ſeqq. quid in priuilegiis, quid in reſcriptis, & quid in ſtatutis, vt ibi videbitur: & per Thuſcum, practicar. concluſ. iuris, tom. 8. littera V. concluſ. 106. per totam, fol. 542. vbi latè exornat vulgatam allegationem dictæ l. veteribus, Alphanus etiam exornat collectaneo 248. ad. l. ipſam, fol. 77. vbi limitat in maneatis, in quibus ſecundum mentem mandantis fit interpretatio. Item, quando quis vtitur aliquo termino certo frequentioris vſus, Item, quando qualitas aut natura actus aliud ſuaderet. Ac denique vbi colligeretur contraria mens, in quo poſt Baldum, conuenit Cardinalis Thuſcus, dicta concl. 106. n. 32. & 42. exornant etiam allegationem eandem Tiberius Decian. in conſ. 21. à princip. vſque ad n. 11. lib. 2. vbi eleganter, & vtiliter, an quoque in contractibus mens attendatur, an verbis duntaxat ſtetur: Franciſc. Burſatus, in conſ. 197. n. 22. 23. & 24. lib. 2. Adrianus Gilmanus, rerum iudicatarum Germaniæ, lib. 1. deciſ. 6. n. 20. & 3. ſeq. & hactenus de tertia obſeruatione in articulo propoſito. Quarto denique & vltimo loco obſeruandum, at[*]que conſtituendum erit, præcipuam articuli ipſius controuerſiam, verba ſcilicet obſcura, vel ambigua, aut dubia, contra quem debeant interpretari in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; ex omnibus recentioribus hucuſque Scribentes, attigiſſe, atque excitaſſe in terminis Camillum Gallinium duntaxat, cæteros autem eiuſdem tractatum omiſiſſe. Is ergo Author, de verbor. ſignific. lib. 3. cap. 18. ex ſuperiùs à me ſcriptis, atque adnotatis nihil adduxit, nec obſeruauit, retulit tamen eò loci Alberici de Roſate diſtinctionem, in dicta l. veteribus, numero ſexto, vbi Albericus omnem hanc diſputationem generaliter ſuſceptam: contra quem ſcilicet verba debeant interpretari, ſi dubia vel ambigua ſint? ad ſex capita reduxit, 7 dixit quod aut verſamur in iudiciis, aut in contractibus, aut in vltimis voluntatibus, aut in legibus, aut in reſcriptis, aut in confeſſionibus; & vniuſcuiuſque capitis reſolutionem proponit. Et refert, & proſequitur Gallinus, dicto cap. decimo octauo. Ego verò aliis omiſſis, duntaxat aſſumam tertium caput vltimarum voluntatum, quod ad hunc tractatum ſpectat, & cætera prætermittam. Ipſum autem iuxta ea, quæ numeris præcedentibus adnotaui, explicandum, atque intelligendum ſemper eris. Inquit ergo, quod quando vertitur ambiguitas, vel obſcuritas in vltima voluntate, aut verſatur circa perſonas tantum, & tunc ſi lex remouet obſcuritatem, provt remouet in l. penultima, C. de verborum ſignificat. diſpoſitio valet, per illum textum, & ibi notata: quòd ſi non remouet, vitiatur, per textum in l. ſi quis ſeruum. §. ſi inter duos, ff. de legatis 1. l. duo ſunt Titij. ff. de teſtamentaria tutela, & idem eſſe, ſi circa perſonas, & res promiſcuè eſt obſcuritas, nec aliter comprobat, Addiderim ego, præfatam hanc reſolutionem, quoad iſtud primum caput diſtinctionis veram eſſe, & eidem conuenire in omnibus Bartoli theoricas, & doctrinas, in l. quidam relegatus, ex numero primo, cum ſeq. ff. de rebus dubiis. quò loci Bartolus docuit, quod[*] cum perſona penitus incerta inſtituitur, corruit ipſo facto inſtitutio, l. quoties. §. hæres, ff. de hæredius inſtit. & ibidem ſequitur Bartolum Socinus, num. 13. Pariſius, in conſ. 13. numero 12. libro 3. Et idem iu[*]ris eſſe, quando perſona certa eſt inſtituta, ſed dubitatur, quænam illa ſit; corruit enim inſtitutio, niſi certificetur, & appareat, de qua ſenſerit teſtator: ita Bartolus, in eadem l. quidam relegatus, num. 3. verſiculo, aut continet perſonam, qui affert exemplum l. in tempus, §. primo. ff. de hæredibus inſtit. & latius proſequitur Menochius lib. 4. præſumptione 25. per totam. vbi[*] plena manu explicat; hæredis inſtitutio incerta, an & quando, & quibus coniecturis reddatur certa, vt valeat? & ibidem dicta conueniunt omnino ſuperiùs reſolutis. Idem quoque dicimus in tutela teſtamentaria, quæ vitiatur, ſi ex duobus eiuſdem nominis, non conſtat, quis datus ſit tutor, dicta l. duo ſunt Titij[*] (quam Albericus citat) & in legato, quod non debetur, ſi non apparet, cui ex duobus legatum eſt. l. quoties, verſ. ſi vero duo. ff. de vſufructru, l. qui plures, ff. de vſufructu, legato. latè Menoch. lib. 4. præſumpt. 108. vbi latè explicat, quando, & quibus coniecturis legatum[*] incertum reddatur certum, vt valeat, atque conſiſtat? Idem denique eſſe, quando circa perſonas, & res, promiſcuè eſt obſcuritas (quod Albericus notauit) colligitur ex traditione Bartoli, in d.l. quidam relegatus, n. 1. verſ. fallit ſi reſultat. Baldi, in l. ſi quis ſeruum, §. ſi inter duos. ff. de legatis. 2. Ruini, in conſ. 21. n. 7. lib. 2. Menochij, dicta præſumpt. 107. num. 15. qui ſcripſit,[*] legatum nullo modo valere, quando eſt incertum, tam reſpectu perſonæ legatarij, quam rei legatæ. Et hactenus de primo membro diſtinctionis. Quod ſi ambiguitas, vel obſcuritas eſt circa res[*] tantum (inquit Albericus, & Camillus ſequitur) tunc ſi propter generalitatem ea prouenit, ſeruandum eſt quod habetur in l. legato generaliter, cum ſua Gloſſa, ff. de legat. 1. Si propter alternatiuam, attendendum eſt, quod habetur in l. Lucio, ff. de legatis 2. In quo etiam caſu vere loquitur Alberic. ipſe, nam in illa quæſtione, cuius inquam ſit electio, hæredis, an legatarij, in legato generis, vel alternatiuo, remittit ſe ad communes DD. reſolutiones in præcitatis iuribus, vbi Interpretes ipſi plene explicant. Ego quoque quotidianar. har. controuer ſ. iuris, lib. 1. 1. de vſufructu, cap. 9. ex n. 32. vſque ad n. 37. dilucidè & breuiter explicaui, & diſtinxi, an legatum ſit, vendicationis, vel damnationis; ſiue an teſtatoris verba dirigantur ad hæredem, vel ad legatarium, vt eius ſit electio in vtroque caſu, ad quem verba directa fuerint: & retuli Guil. Bened. Gualdenſem, Peraltum, Sarmientum, Couar. Anton. Gomez. Graſſum, Pechium, Menochium, Cuiacium, Caldas Pereiram, D. Spino, Simonem de Prætis, & alios, qui ex profeſſo in eo articulo loquuntur, ac denique iurium quamplurimorum contrarietatem dilui, vt ibi videri poterit, ac etiam eodem c. 9. ex n. 37. cum ſeq. in ea quæſtione, an in legato incerto, quod minimum eſt debeatur, de qua ſupra etiam, cap. 32. Denique inquit Albericus, & Camillus Gallinius ſequitur quod ſi ambiguitas, vel obſcuritas aut incertitu[*]do ſit circa verba tantum, & de mente appareat, quod illa ſequenda eſt, iuxta iura vulgata Id quod verum eſt, & probatur ex his quæ cap. precedentibus, latiùs notaui. Si verò de illa non conſtat, coniecturas eſſe inſpiciendas, ex l. ſi ſeruus plurim, § vltimo. ff. de legat. 1. Albericus ipſe probauit, & ſubdit, quod determinationem recipiunt coniecturæ Iudicis arbitrio, l. voluntatis, C. de fideicommiſſis. & alio cap. ſuprà latius explicaui; & aliàs vitiatur diſpoſitio l. ſi pluribus, ff. de legat. 3. In quo etiam verè loquitur Albericus, & aſſumptum traditum ſuprà obſeruat. 3. probat apertè: non enim ita rigorosè ſtat deciſioni dictæ l. verteribus, in vltimis voluntatibus, ſed mentem teſtatoris diligenter perſcrutandam, ad coniecturas deueniendum admonet, vt ego quoque admonui, & notaui ſuprà, & de his hactenus. CAPVT XXXV. Ex iure communi, aut municipali, quemadmodum coniectura fieri, atque interpretatio voluntatis teſtatoris elici valeat in caſu dubio, & an ita fieri debeat, vt quanto minus poſſibile ſit, ius commune lædatur, ac etiam præſumatur in dubio teſtator voluiſſe ſuam voluntatem, & diſpoſitionem eſſe legibus, & iuris communis conſtitutioni eſſe conformem; vbi quoad praxim, & theoricam articulus hic illuſtratur, & dilucidè magis, quàm antea fuiſſet, explanatur, vt hic videbitur. Denique inquiritur, Maioratus irreuocabilis ex Tertio & Quinto inſtitutus, vtrum reuocetur bonis inſtitutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem, & dolum poſtmodùm contractis: & conſequenter, an debita contracta, etiam poſt factam meliorationem, aut maioratum irreuocabilem, ante ipſum deducantur; & Regij Hiſpalenſis Senatus egregia & notabilis in caſu ex facto occurrenti deciſio probatur, & ſingulariter corroboretur. SVMMARIVM. -  1 Teſtatorum voluntates, & teſtamenta ex iuris communis dispoſitione optimè colligi, & interpretari, & vniuſcuiuſque voluntatem iuris dispoſitioni conſentaneam eſſe præſumi, quia quilibet præſumitur id, quod lex ipſa disponit. Et ſic voluntas teſtatoris interpretatur eo modo, quo interpretatur dispoſitio legis. Et intelligitur facta in eum caſum, quo de iure fieri potuit. -  2 Teſtator enim videtur cogitare id, quod lex ipſa disponit. -  3 Et velle disponere ſecundum ius, & non contra ius. -  4 Et ea interpretatio, per quam ius commune conſeruatur, in qualibet dispoſitione cenſetur fauorabilis, & ideo eſt amplectenda. -  5 Sic omnis dispoſitio, quæ ſimpliciter profertur, veſtitur à iurecommuni, & ſecundum ipſum debet reſtringi, & ampliari. -  6 Et verba dubia ad intellectum iuris communis debent referri, & ſecundum interpretationem iuris communis accipi, -  7 Et diſpoſitio teſtatoris debet intelligi, quemadmodum ipſe diſponere debuit de neceſſitate. -  8 Teſtatoris diſpoſitio interpretatur ſecundum ius commune, etiam ſi latiſſima deberet fieri interpretatio. -  9 Et ſiue dubium ſit in verbis teſtatoris. -  10 Siue in tempore, ſcilicet quando incipiat ab intellectu iuris. -  11 Vel in dispoſitione ipſa, qui ſcilicet in ea ſint comprehenſi, & vocati. -  12 Teſtamenta, contractus, priuilegia, reſcripta, & omnes diſpoſitiones ſecundum ius commune interpretari, & declarari debere. -  13 Teſtatorem in dubio præſumi voluiſſe ſuam ipſam diſpoſitionem eſſe conformem, atque conſentaneam iuris communis, & legis diſpoſitioni, & ſecundum illam accipi, regulari, atque interpretari debere; decantatiſſimam, & vulgatiſſimam fuiſſe Scribentium omnium traditionem, & regualm. Quam exornarunt, atque dilucidè explanarunt permulti iuris Interpretes, qui commemorantur hoc loco. Et aliis conſultò prætermiſſis, nonnulli recenſentur caſus practici, vt hic videbitur. -  14 Regula etiam ipſa extenditur primò, vt procedat, etiam quoad ius municipale, vt ſcilicet præſumi debeat, teſtatorem voluiſſe, ſuam diſpoſitionem eſſe conformem ſtatutis, & legibus ſuæ ciuitatis. -  15 In ambiguis namque ſic debet fieri interpretatio vltimæ voluntatis, & moribus, & ſtatutis ciuitatis conueniat; quia teſtator præſumitur voluiſſe, quod lex ſua municipalis valeat. -  16 Et ſe confirmare cum illa, etiam in bonis ſitis extra territorium ſtatuentium. -  17 Imo teſtator magis videtur respicere ad legem loci, quam ad ius commune, & idcirco interpretatio à ſtatuto ſumpta, præfertur iuri communi. -  18 Extenditur ſecundò regula eadem, & præſumptio, vt procedat etiam quoad conſuetudinem populi, aut ciuitatis teſtatoris, nam cum ea videtur teſtator ſe conformare voluiſſe in dubio & ſecundum eam debet eius voluntas, atque diſpoſitio intelligi. -  19 Tertiò extenditur regula eadem, aut præſumptio, quod teſtator præſumatur voluiſſe ſuam dispoſitionem eſſe conformem iuri communi, etiam quando verba in ſua generalitate repugnant, nam & tunc generalitas illa debet reſtringi, vt testatoris dispoſitio conformis ſit diſpoſitioni legis. -  20 Vel quando ſermonis proprietas repugnat diſpoſitioni teſtatoris, adhuc enim id ipſum præſumitur, verba impropriando, dummodo aliàs verba conueniant; idque ex ſententia quorundam. Contra verò ex ſententia communi, iuxta quam ſtandum eſt proprietati verborum, nec verba ipſa impropriari poſſunt propter præſumptionem præfatam. Quod Author probat, & eleganter explicat, & Petri Surdi locus in terminis expenditur, vbi inquit, quod teſtator non cenſetur voluntatem ſuam accommodare ſecundum leges, quando verborum proprietas repugnat. -  21 Teſtator quod non videatur voluntatem ſuam accommodaſſe ſecundum leges, quælibet coniectura efficit. -  22 Quarto denique & vltimò extenditur regula ipſa, & præſumptio, vt procedat etiam in caſu omiſſo, provt hic declaratur, & Franciſci Manticæ obſeruatio recipitur. -  23 Teſtatorem voluiſſe ſuam diſpoſitionem eſſe conformem iuris communis, aut legis diſpoſitioni, multis in caſibus dici non poſſe, ſiue à regula ſuperiori, & præſumptione prædicta recedi contrariis coniecturis, & præſumptionibus, vt hic adnotatur. -  24 Et Authoris in propoſito generalis & vera traditur reſolutio. -  25 Ponderantur etiam iura nonnulla, quæ præſumptionem eandem, & regulam præfatam, quod teſtator vtdeatur in dubio ſe conformare cum iuris communis diſpoſitione; infirmare, atque conuincere videntur. -  26 Et Alexandri concordia, & diſtinctio proponitur, quæ communiter approbari ſolet. -  27 Sed à quibuſdam impugnatur, vt hic oſtenditur. -  28 Beroi etiam, & Ioſephi Ludouici in eodem propoſito diſtinctio, aut concordia nouè reiicitur. -  29 Et Camilli Gallinij longa, & noua diſtinctio commemoratur. -  30 Author verò vt difficultatem, & controuerſiam eam dilucidè magis declaret, nonnulla diſtinctiùs, & latiùs adnotauit, vt hic videbitur. -  31 Et Beroij diſtinctionem nouè explanauit. -  32 Regij Hiſpalenſis Senatus definitionis caſus, & dubij ex facto occurrentis articulus proponitur. -  33 Teſtator, aut maioratus inſtitutor vbi expreſsè prohibuit bona alienari, in illis non poteſt cenſus conſtitui, etiam pro vita poſſeſſoris. -  34 Licentia conceſſa Principe ad conſtituendos redditus annuos ſuper bonis maioratus, eorumque bonorum ſuppoſitio, ita demum locum habent, ſi bona libera deficiant. -  35 Maioratus poſſeſſor ſi abſque facultate Regia cenſum conſtituat ſuper bonis maioratus, expreſsè alienari prohibitis; cenſus conſtitutio cenſeri debet facta ſuper ipſis rebus, & non ſuper fructibus, ſicque nec in fructibus ſuſtinetur. -  36 Alienare qui non poteſt, neque etiam poteſt redditum, ſiue cenſum conſtituere. -  37 Idque maxime, quando alienatio prohibetur fauore alicuius. -  38 Maioratus poſſeſſor non poteſt nocere ſucceſſoribus ex actu voluntario. Sicque neque compromittere, aut tranſigere ſuperbonis maioratus in præiudicium ſucceſſorum. Etiam ſtante dubio, vtrum bona ſint maioratui ſubiecta, vel non; ſufficit enim; quod tanquam bona maioratus petantur, vel habeantur: quod explicatur infra, n. 93. -  39 Maioratus ſucceſſor non tenetur ad ſoluenda debita inſtitutoris, contracta poſtquam maioratus ipſe irreuocabiliter conſtitutus fuit: quod explicatur infrà, n. 66. -  40 Per traditionem inſtrumenti, an, & qualiter dominium, & poſſeſſio transferatur. -  41 Qualiter etiam per retentionem vſusfructus. -  42 Et per clauſulam Conſtituti. -  43 Meliorationis aſſignatio ſi fiat in re certa, & tradatur poſſeſſio, res ipſa per perennes meliorantes alienari non poteſt, quod latiùs explicatur n. 67. & vide n. 61. -  44 Et ponderatur optimus text. in propoſito, in l. quæ prædium, C. ſi res aliena pign. data ſit. cui etiam respondetur n. 68. -  45 Maioratus irreuocabiliter ex Tertio & Quinto inſtitutus, non reuocatur, nec minuitur, bonis inſtitutoris ex pòſt facto diminutis, aut debitis ab eo contractis. Quia ſicut inſtitutor maioratus directè non poteſt maioratum irreuocabilem effectum reuocare, ſic etiam nec indirectè poteſt, debita contrahendo. Idque ex ſententia quorundam, quorum contrariam Ludouicus Molina, & alij ſuſtinent; & amplectitur atq; latiùs explicat Author infrà n. 58. -  46 Meliorationem, aut maioratum faciens irreuocabilem, non poteſt poſtmodum tollere vincula, & ſubmiſſiones, nec in totum, nec in parte, nec reſpectu alicuius rei in præiudicium ſequentium vocatorum, etiam accedente conſenſu primi meliorati, aut vocati. -  47 Meliorationem Tertij, ſiue Tertij & Quinti bonorum conſiderandam, & regulandam eſſe ad valorem bonorum tempore mortis meliorantis. Et ſic non ſolum Tertium, ſed etiam Quintum regulandum eſt ſecundum tempus mortis. -  48 Et ita regulatur omnis Quota. -  49 Legitima regulatur, & debetur ſecundum tempus mortis. -  50 Donatio certæ rei regulatur ſecundum tempus mortis, vt appareat, an ſit inofficioſa. -  51 Legibus dicentibus, quoad meliorationem Tertij & Quinti ſpectandum eſſe tempus mortis meliorantis, non poteſt à meliorante, & meliorato in præiudicium cæterorum filiorum renuntiari. -  52 Melioratio quemadmodum filio meliorato debetur ex bonis poſtmodum augmentatis, ſi meliorantis facultates excreuerint, & ita commodo eius cedit augmentum; ſic etiam & minuitur, ſi bona quoquo modo diminuantur, vt diminutio, & augmentum æqualiter ad eum pertineat. -  53 Melioratio Tertij & remanentis Quinti, etiam irreuocabiliter, vel ex cauſa oneroſa matrimonij facta, non admittit melioranti facultatem liberè diſponendi de Quinto. Et ſic ſolum remanens Quinti (quodcunque illud ſit) meliorato debetur. Quoniam non Quintum ſimpliciter donatur, ſed remanens Quinti. Quod in minima etiam parte verificatur. Vel etiam in nullo. Nec otiosè ſic exprimitur, ſed eo potius animo, vt disponendi de eo facultatem ſibi reſeruet meliorans. -  54 Legitimam vſque adeo præcedit æs alienum, vt non ſit, nec debeatur legitima, niſi deducto ære alieno, quoniam illa aduerſus creditores non detrahitur. -  55 Melioratio irreuocabiliter ex Tertio, & Quinto facta, non impedit, quin cætera bona meliorantis ex debitis poſtmodùm contractis minuantur, & grauentur. Immò & melioratio ipſa minuitur, vt inferius probatur, & cauſa oneroſa matrimonij duntaxat excipitur. -  56 Obſeruationem diuturnam operari quamplurima, ac maxime præſumptionem actus ritè, & vtiliter, ac ita geſti, vt ab eo recedendum non ſit. Et declarare, ac tollere omnem dubitationem. Quod exornatur, & illuſtratur remiſſiuè. -  57 Ex diuturnitate temporis præſumi omnia legitimè & vtiliter geſta, & poſſeſſionem, quam quis habet, iuſtificari. Quod latius exornatur remiſſiuè. -  58 Maioratus irreuocabiliter ex Tertio & Quinto inſtitutus, reuocatur, aut minuitur, bonis inſtitutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem & dolum poſtmodùm contractis. Quod cum Molina, & aliis defenditur contra relatos ſuprà, n. 45. Et caſus matrimonij, cuius cauſa ſit maioratus, aut melioratio, ſemper excipitur. Atque Velazq. Auendani ſententia contraria, euidenti ratione confutatur. Et contrariæ partis rationi præcipuè concludens reſponſum aſſignatur. -  59 Ac denique in hac materia, & pro explicatione legum Tauri notanda admodum, atque ſingularis traditur reſolutio. -  60 Melioratio poteſt aſſignari in re certa, vel parte bonorum, dummodo res aſſignata non excedat valorem Tertij & Quinti respectu temporis mortis. -  61 Et tunc an aſſignatio reuocari poſſit, licet melioratio aliàs irreuocabilis ſit ex conſtituto, vel traditione ſcripturæ: & vide infrà, n. 67. -  62 Super bonis maioratus cenſum imponi non poſſe, quod dictum fuit ſupra, num. 33. & ſeqq. quemadmodum debeat explicari. -  63 Tranſactio ſuper bonis maioratus, vtrum aliquando ſubſiſtat. Quod vtiliter, & ſingulariter explicatur. -  64 Aduerſus aſſignationem rei pro melioratione relictæ, filij reclamare poſſunt, ſi ex ea læduntur in legitima. -  65 Melioratio reuocatur, quatenus Tertium & Quintum excedit. -  66 Maioratus ſucceſſor, an aliquando teneatur ad ſoluenda debita inſtitutoris contracta, poſtquam maioratus ipſe irreuocabiliter conſtitutus fuit. -  67 Maioratus irreuocabiliter conſtitutus cum aſſignatione rei, vtrum reuocari poſſit, vel minui debitis poſtmodum contractis; ſingulariter, & melius quam hactenus fuiſſet, declaratur. -  68 Et explicatur l. quæ prædium. C. ſi res aliena pign. data ſit. -  69 Argumenti propoſiti ſupra, numer. 45. responſum traditur. -  70 Interpretum huius Regni placitum commune, adductam ſupra, numero 45. Senatus Regij Hiſpalenſis definitioni non obſtare, provt hic obſeruatur. PRo diſtincta, & ſingulari huiuſce Capi[*]tis explanatione obſeruandum, & conſtituendum erit primo loco, nihil magis aſſiduum, & vulgatum eſſe (cum quotidie per manus tradatur) quam quod teſtatorum voluntatum voluntates, & teſtamenta, ex iuris communis diſpoſitione colligi, & interpretari optimè valeant, ſicque vniuſcuiuſque vltimam voluntatem iuris diſpoſitioni conſentaneam eſſe præſumi in caſu dubio, & talem, qualis de iure eſſe debet, quia quilibet præſumitur velle id, quod lex ipſa diſponit, & ſic voluntas teſtatoris interpretatur eo modo, quo interpretatur diſpoſitio legis, & intelligitur facta in eum caſum, quo de iure fieri poteſt. Ita ſanè Bartolus, Baldus, Ancharanus, Anania, Alexander, Barbatia, Socinus vterque, & Alciatus, cum quibus ſic notarunt Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro tertio, titulo 2. numero 14. & 15. & libro 6. titulo 6. numero 1. Simon de Prætis, de interpretat. vltimarum voluntat. libro primo, interpretatione prima, dubitatione quarta, ſolutione 10. numero primo, folio 54. Ioſeph. Maſcardus, de probat. toto tertio, concluſione 1417. in principio. Alexander, Craueta, Menochius, Rota Romana, & alij cum quibus Ioannes Vincentius Honded. in conſilio 69. numero 58. & tribus ſequentibus libro ſecundo, & vltra eum Afflictis, deciſione 44. numero 20. te[*]ſtator etiam videtur cogitare id quod lex diſponit: & velle diſponere ſecundum ius, & non contra ius: & ea interpretatio, per quam ius commune conſerua[*]tur, in qualibet diſpoſitione cenſetur fauorabilis, & ideo eſt amplectenda: ſic omnis diſpoſitio, quæ ſim[*]pliciter profertur, veſtitur à iure communi, & ſecundum ipſum debet reſtringi, & ampliari. Verba[*] quoque dubia ad intellectum iuris communis debent referri, & ſecundum interpretationem iuris[*] communis accipi. Et diſpoſitio teſtatoris debet intelligi, quemadmodum ipſe diſponere debuit de ne[*]ceſſitate, provt hæc omnia adducit, & latiùs comprobat Mantica, libro 6. dicto titulo 6. ex numero ſecundo, vſque ad numerum 8. vbi videri poterit: & accedit Simon de Prætis, dicta ſolutione 10. libri primi, folio 54. ex numero ſecundo, cum ſequentibus,[*] vbi dixit, teſtatoris diſpoſitionem interpretari ſecundum ius commune, etiamſi latiſſima deberet fieri interpretatio: & ſiue dubium ſit in verbis teſtatoris, quia eiuſmodi verba redigenda ſunt ad iuris in[*]tellectum, & effectum, l. hæc conditio, ff. de condition. & demonſtrat. ſiue dubium ſit in tempore, quando ſcilicet incipiat ab intellectu iuris, ſiue dubium[*] ſit in diſpoſitione ipſa, qui ſint in ea comprehenſi,[*] & vocati; cenſentur enim hi vocati, qui ſecundum iuris formam, & ordinem vocari debuerunt, vt etiam hæc omnia latius comprobat Prætis idem ex numero ſecundo, cum ſequentibus, & ſubdit numero tertio, teſtatoris voluntatem præſumi talem, qualem lex voluit, & id voluiſſe teſtatorem facere, quod de iure communi diſponitur. Prætis ipſe, in conſilio 37. numero 11. volumine primo, & cum aliis multis Franciſcus Viuius, deciſione 295. numero ſecundo, vbi inquit, quod teſtatore proximiores ad ſucceſſionem vocante, illi venirent, qui iure communi inſpecto reſpectu ſucceſſionis proximiores forent, quamuis reſpectu naturæ vlteriores gradu reperirentur. Accedit etiam prædictis Ioſeph. Maſcardus, de probat. tomo tertio, dicta concluſione 1417. ex numero primo, vſque ad numerum 6. qui ſuperiores doctrinas ad omnem, & quamcunque diſpoſitionem exten[*]dit, & ſubdit, teſtamenta, contractus, priuilegia, reſcripta, & omnes diſpoſitiones ſecundum ius commune interpretari, & intelligi debere: in quo conueniunt Authores omnes mox referendi, & in terminis ſic annotarunt Ancharanus, in conſilio 6. numero 8. & in conſilio 393. numer. 2. & in conſilio 182. num. 5. Alexander, in conſilio 36. col. 4. volum. 3. Barbatia, inter conſilia Alexandri, conſilio 52. n. 38. & 39. volum. 4. Hinc ergo & generaliter, atque ſecundo loco obſeruandum, & conſtituendum erit, ex dictis nunc, atque inferiùs dicendis comprobari, & deduci decantatiſſimam, & vulgatiſſimam Scribentium omnium traditionem, & regulam illam, teſtatorem in dubio præſumi voluiſſe ſuam ipſam diſpoſitionem eſſe conformem, atque conſentaneam iuris communis, & legis diſpoſitioni, & ſecundum illam accipi, regulari, atque interpretari debere; idque per textum in l. ſi duo, ff. de acquirenda hæred. & in l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellianum, & in l. Gallus, §. quidam rectè, ff. de liberis & poſthum. provt eas leges inducunt Antiquiores ibidem, ac poſt alios Camillus Gallinius, in commentariis de verborum ſignificatione, libro 10. capite nono, numero 6. folio 268. per textum etiam, in l. quæro, §. inter locatorem, ff. locati. ducto argumento à contractibus ad vltimas voIuntates, provt deduxit Menochius, libro quatro, præſumptione 102. numero primo, & ſuperiorem doctrinam, & regulam adeo frequentem multis in locis tradiderunt, & quamplurimis exornarunt Authores permulti. Bartolus inquam, in d.l. hæredes mei, §. cum ita, numero. 4. Alexander ibidem, col. 5. qui latè inſiſtit, & in conſil. 55. lib. 4. Ripa, ſub n. 75. qui multa per hanc rationem decidi poſſe ait. Hieronymus Zanchus, in eodem §. cum ita, in prima, editione, ex numero 119. & ſeqq. & n. 1139. cum multis ſeqq. vbi ponit hanc regulam cum decem extenſionibus, & vndecim declarationibus. Andreas Tiraquellus, in l. ſi vnquam, verbo ſuſceperit liberos, n. 10. Romanus, Ancharanus, Aretinus, Caſtrenſis, Alexand. Corneus, Socin. vterque, Iaſon, Decius, Craueta, Natta, Rolandus, Pariſius, Anamia, Paulus à Montepico, & Antonius Gabriel, quos retulit, & plenè explicauit hunc articulum, Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 6. tit. 6. ex num. 8. vſque ad numer. 12. & numer. 18. cum ſequentibus. Afflictis, deciſ. 44. n. 20. Berous, in conſilio 144. 11. lib. 2. Brunus, in conſilio 151. n. 14. & ſeq. lib. 2. And. Alciat. de præſumptionibus, regula 3. præſumptione 32. & in lib. 1. de verborum ſignif. num. 24. & in conſilio 44. numer. 37. lib 9. & lib. 5. paradoxorum, cap. 19. Iaſon, in l. 1. numero 45. & in l. 3. num. 26. & 27. ff. de legat. 1. Ioannes Cephalus, in conſ. 37. num. 42. & latius in conſ. 105. ex num. 13. cum pluribus ſeqq. lib. 1. Iulius Clarus, §. teſtamentum, quæſtione 76. numero 11. Tiberius Decianus, in conſ. 1. num. 384. cum ſeqq. lib. 1. & in conſilio 18. num. 20. & in conſ. 28. num. 10. & 29. lib. 1. & in conſilio 26. num. 67. & 68. lib. 2. & in conſil. 47. n. 4. lib. 3. Ioſeph. Maſcardus, qui recenſet quamplurimos, & regulam præfatam explicat tom. 3. dicta concluſ. 1417. in principio. Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 1. ſolutione 10. per totum, fol. 54. Petrus de Peralta, in l. & Proculo, numero 38. ff. de legatis ſecundo, & in rubrica. ff. de hæred. inſtit. num. 39. Didac. Couar. practicarum, cap. 38. num. 12. qui dicit hanc eſſe veram & propriam regulam interpretandi teſtantium diſpoſitiones, vt ſecundum regulas iuris intelligantur. Hippolytus Riminald. in conſ. 287. num. 3. & ſeqq. & num. 25. lib. 3. & in conſil. 541. num. 57. & 58. lib. 5. & in conſ. 780. numer. 46. &47. lib. 7. & in conſ. 47. ſub num. 20. lib. 1. Peregrinus in conſ. 44. numer. 7. lib. 1. & in conſ. 42. num. 2. lib. 3. Franciſcus Burſatus, in conſilio 75. numero 20. libro 1. Iacob. Menoch. lib. 4. præſumpt. 102. per totam, vbi plena, & diſtincta manu explicat, idcirco videndus erit omninò. Ioſeph. Ludouicus, deciſione Peruſina 61. numero 46. Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 35. num. 47. Petr. Magdalenus, de numero teſtium in teſtamentis requiſito, 3. parte, c. 3. num. 154. Rota Romana, inter deciſiones diuerſorum, deciſ. 585. numer. 2. parte 1. & deciſione 203. numero 2. parte 2. Alexander Trentacinquius, de ſubſtitut. prima parte, cap. 6. num. 5. & 11. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſilio 57. numer. 17. & in conſilio 65. num. 49. & n. 71. & in conſilio 70. num. 26. lib. 1. & in conſil. 69. num. 59. & 60. num. 28. lib. 2. Andr. Fachineus, in conſilio primo, numero 33. lib. 2. Camillus Gallinius, de verbor. ſignificat. lib. 10. c. 9. & tribus ſeqq. vbi latius inſiſtit circa præfatam doctrinam, & ex profeſſo eam declarat. Pelaez à Mieres, de maioratu, in initio ſecundæ partis, ex num. 15. vſque ad numerum 19. vbi infert ex regula prædicta ad l. 40. Tauri, quæ præfert nepotem patruo in ſucceſſione maioratus, niſi aliud à teſtatore diſpoſitum ſit; vt in dubio teſtator ipſe videatur ſe cum eius legis diſpoſitione conformare voluiſſe. Infert etiam ad facultatem Regiam conceſſam alicui, vt poſſit facere maioratum in aliquem ex filiis ſuis; & ad alia ſimilia, vt ibi videri poterit: & in initio dicti numeri 15. dixit hanc inſignem coniecturam eſſe ad percipiendas defunctorum voluntates. Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſſa 18. numer. 13. & ſeqq. qui etiam infert ex ipſamet regula ad nonnulla. Rodericus Suarez, allegatione 2. colum. 1. Petrus Surdus, in conſilio 116. num. 10. libro primo, quò loci cum ex propoſito diſputaret, vtrum vſusfructus aduentitionum acquiſitio videatur patri denegari, quando is grauatur hæreditatem filio reſtituere; expendit dictam doctrinam, quod teſtator præſumitur voluntatem ſuam accommodare ſecundum leges: & n. 67. & 68. id explicat. Marc. Anton. Bauer. in l. cum filio, n. 119. & 141. ff. de legatis 1. Fabius de Anna, in conſ. 29. num. 12. & in conſ. 22. num. 9. vbi expendit doctrinam ipſam, quod teſtatoris voluntas iuri conformis eſſe præſumitur, in eo articulo, An legato relicto Clerico pro Miſſis celebrandis, requiratur, quod Clericus ſit Sacerdos, vt ipſas celebrare poſſit: & citat Ioannem Gutierr. & D. Spino, vt ibi videbitur. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæſtion. 71. num. 29. vbi adducit eandem regulam, cum ex n. 19. cum ſeqq. inquireret, vtrum l. 46. Tauri habeat locum in armis adiectis Caſtro, aut fortalitio maioratus ad ſui defenſionem. Idem Gutierrez, quæſtione 102. eiuſdem libri 3. qui per totam illam quæſtionem diſputat ex propoſito, vtrum Quintum deducatur de Tertio, prius irreuocabiliter alteri donato? Et pro parte adfirmatiua, quod Quintum deducatur, expendit dicto numero 3. teſtator in dubio videtur ſe conformare cum diſpoſitione iuris communis, & quod mens teſtatoris iuxta iuris communis diſpoſitionem interpretanda eſt: & quod teſtator videtur ſe reſtringere legi loquenti ſuper actu, in quo ipſe diſponit; nihilominus tamen ex num. 5. negatiuam partem iuridicè amplectitur, & argumento ex dicta doctrina deducto ſatisfacit n. 13. in verſ. ad ſecundum respondetur. Franciſcus Viuius, deciſione 25. per totam, lib. 2. vbi in propoſito adnotauit nonnulla, & in argumento concludit, quod teſtamentum ſemper cenſetur factum ſecundum diſpoſitionem, vel iuris, vel ſtatuti, ſecundum quod viuitur in loco, vbi conditum eſt teſtamentum: & ideo ſi vocaret proximiores in ſubſtitutione, tunc venirent vtique, qui ſecundum diſpoſitionem iuris, quo viuitur in dicto loco conditi teſtamenti, deberent ſuccedere. Ego quoque in commentariis libri 2. cap. 4. n. 32. & 33. cap. 26. num. 43. ita quoque notaui, & regulam eandem adduxi. Quæ primò extenditur, vt procedat, etiam quoad[*] ius municipale, vt ſcilicet præſumi debeat, teſtatorem voluiſſe ſuam diſpoſitionem eſſe conformem ſtatutis, & legibus ſuæ ciuitatis: & ita tradunt poſt Bartolum communiter Doctores, in dicta l. hæredes mei, §. cum ita, num. 4. vbi Alexander, num. 11. verſic. aut non violarentur, Alciatus, dicta præſumptione 32. numer. 1. & dicto libro primo, de verborum ſignificatione, numero 25. qui ſic interpretatus eſt Bartolum, in dicto §. cum ita. Ancharanus, Fulgoſius, Corneus, Iaſon, Socinus vterque, Curtius ſenior, Ruin. Rubeus, Gozadinus, Neuizanus, Ripa, Pariſius, Craueta, Iulius Clarus, & Albert. Brunus, cum quibus ſic reſoluunt, & latiùs explicant Menoch. lib. 4. dicta præſumptione 102. num. 10. & duobus ſeqq. Maſcardus, tom. 3. dicta concluſ. 1417. num. 6. & 7. latè Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 6. titulo 7. per totum, vbi late probat, quod in ambiguis ſic ſolet fieri interpretatio vltimæ voluntatis, vt & moribus ciuitatis, & ſtatuto conueniat, quia teſtator præſumi[*]tur voluiſſe, quod ſua lex municipalis valeat, Viuius dicata deciſione 25. lib. 2. Tiberius Decianus, in consilio primo, ex numero 384. lib. 1. Simon de Prætis, libro primo, interpretatione prima, dubitatione 4. ſolutione 10. num. 5. folio 54. dicens, quod teſtator præ[*]ſumitur ſe conformare cum diſpoſitione iuris municipalis, etiam in bonis ſitis extra territorium ſtatuentium, vt per Crauetam, in conſ. 250. columna 1. & per Menochium, dicta præſumptione 102. numero 17. im[*]mò magis videtur teſtator reſpicere ad legem loci, in quo viuit, quam ad ius commune, & conſequenter magis præſumitur ſe conformare iuri municipali, quam communi: idcirco interpretatio à ſtatuto ſumpta præfertur iuri communi; ſic ſane tradiderunt Imola, in l. vltima. ff. de condit. demonſtr. Tiberius Decianus, in conſ. 26. numero 68. & in conſ. 51. numero 126. lib. 2. Socinus vterque, Iulius Clarus, Curtius, & alij, cum quibus Maſcardus, dicta concluſione 1417. numero 7. 8. & 9. Menochius, libro 4. dicta præſumptione 102. num. 12. Mantica, lib. 6. dicto titulo 7. ex num. 7. Simon de Prætis, libro primo, dicta ſolutione 10. num. 7. & 8. Franciſc. Viuius, dicta deciſion. 295. n. 2. & 3. Extenditur etiam ſecundò eadem regula, & præ[*]ſumptio prædicta, vt idem ſit in conſuetudine populi, aut ciuitatis, ex qua quis oriundus eſt, vel in qua diu habitauit: nam cum ea videtur teſtator ſe conformare voluiſſe in dubio, & fecundum eam debet eius voluntas intelligi; eſt namque optima rei cuiuſque interpres conſuetudo, l. iam hoc iure, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. l. ſeruus plurium, §. vltimo. ff. de legat. 1. l. ſi quis vinum ff. de vino, tritic. & oleo legat. l. cum de lanionis, §. item cacabos, & ibi Gloſ. in verbo, præſumptione, ff. de fundo inſtructo, l. dominus ſticho, §. teſtamento, & ibi Gloſ. ff. de peculio legato, l. ſi quando. l. pediculis, §. Neratius, l. inter veſtem, ff. de auro & argento legato, Alexander, in conſ. 9. col. 1. vol. 7. vbi dicit, quod voluntas teſtatoris melius declaratur per conſuetudinem loci, quam per ſtatutum, Craueta in conſil. 77. num. 13. Socin. iun. in conſ. 2. num. 25. lib. 1. Cephalus, in conſ. 96. numer. 13. & in conſ. 146. num. 13. lib. 1. & hanc eſſe communem opinionem dixit tiberius Decianus, in conſ. 31. n. 144. volumine primo. Rolandus, in conſ. 18. numero 13. vol. 4. Maſcard. tomo 3. de probationibus, dicta concluſ. 1417. num. 10. 11. 12. vbi optimè declarat: & vltra eum Simon de Prætis, lib. 1. dicta ſolutione 10. num. 7. Extenditur tertiò teſtatorem præſumi, voluiſſe[*] ſuam diſpoſitionem eſſe conformem iuri communi, etiam quando verba in ſua generalitate repugnant, nam & tunc generalitas illa reſtringi debet, vt teſtatoris diſpoſitio conformis ſit diſpoſitioni legis, quod poſt Burſatum, & alios ita tenuit, & latius declarauit Menoch. lib. 4. dicta præſumpt. 102. num. 14. & n. 13. extendit alio modo, vt ipſa regula locum habeat etiã quando ſermonis proprietas repugnat diſpoſitioni teſtatoris, adhuc enim hoc in caſu præſumitur teſtator voluiſſe, ſuam voluntatem eſſe conformem ipſi legi impropriando verba ipſa, dummodo aliàs verba[*] conueniant; ita Aretinus, Socinus ſenior, Ruinus, Rubeus, Ripa, Galiaula, & Zanchus, quos Menoch. d. numer. 13. recenſuit: & ſubdit, quod hæc opinio videtur magis recepta, & quod ipſe eam ſequeretur, etſi contrariam opinionem, quod ſcilicet ſtandum ſit proprietati verborum, non autem illa eſſe improprianda, vt teſtatoris voluntas conformis ſit diſpoſitioni legis probarunt Caſtrenſis, Socinus, Alexander, Alciatus, Corneus, Ruinus, Curtius iunior, Socinus iunior, Torniellus, & Zanchus ab eo relati. Et ſecundum hæc apparet (vt vides) quoad iſtum articulum varios fuiſſe, & contrarios Doctores, vt etiam conſtat ex his, quæ ſcripſit Cardin. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 6. dicto titulo 6. num. 21. quò loci eruditè obſeruauit, quod voluntas teſtatoris in dubio debet intelligi ſecundum mentem iuris, ſed ius commune apertè conſtituit, quod non aliter ſit recedendum à propria verborum ſignificatione, quam ſi manifeſtè appareat de contraria voluntate. l. non aliter, ff. de legatis tertio, l. ſi alij, ff. de vſufructu legato. Vnde præfata coniectura, quod teſtator præſumitur ſe voluiſſe conformare cum diſpoſitione iuris communis ſequenda eſt, cum verba non contradicunt; nam ſi verba repugnant, hæc interpretatio locum non habet, immò à propria verborum ſignificatione non licet recedere propter illam coniecturam: ita ſane Mantica, qui & alios refert ita tenentes Authores, & ſubdit, modicæ, aut nullius vtilitatis videri coniecturam præfatam quod teſtator præſumitur voluiſſe ſuam diſpoſitionem eſſe conformem legis diſpoſitioni, quam Doctores tanti faciunt, & ſæpiſſimè in reſponſis adducunt quia illa etiam circunſcripta, talis præſumitur voluntas teſtatoris, qualis ex verbis concipi poteſt, d.l. non aliter, & d.l. ſi alij, in quo equidem mihi admodum placet Manticæ, & ſequacium traditio, nam ſi (vt ſtatim dicetur) quotieſcunque de voluntate teſtatoris contraria conſtiterit, præſumptio prædicta eliditur, nec locum obtinet (quod vnanimiter omnes Authores probarunt) cum propria verorum ſignificatio aliquid ſuadeat; ſequitur manifeſtè, quod multo magis elidi debebit, nec eidem locus eſſe poterit; voluntas namque, ex quo ita manifeſtari, ac demonſtrari poteſt, quam ex verbis prolatis, propriáque eorum ſignificatione, non attenditur. Quod ſi dixeris, Menochij ſententiam poſt alios ſupra relatos, procedere poſſe, quando adeſſet alia coniectura, quæ hanc præſumptionem ex iuris communis diſpoſitione reſultantem corroboraret, nam tunc ambæ tanquam fortiores tollerent præſumptionem orientem ex ſermonis proprietate. Et ita conciliauit Menochius ipſe, vbi ſuprà, dicto num. 13. in fine. Obſtabit tunc, coniecturam huiuſmodi elidi debere per aliam, ſcilicèt voluntatem talem eſſe præſumi, qualis ex verbis colligi poteſt, cui propria etiam verborum ſignificatio ſuffragatur, Quod Mantic, vbi ſuprà, eruditè atque ingeniosè conſiderauit. Idcircò facilius & verius res hæc componi poterit, ſi adhæreamus verbis dictæ l. non aliter, nec aliàs accipiendam præſumptionem prædictam dixerimus, cùm proprietas verborum repugnat, quàm ſi manifeſtè, ac euidenter appareat, teſtatorem voluiſſe ſuam diſpoſitionem conformem eſſe legi, vel iuri communi, aliàs autem verborum erit proprietati ſtandum, iuxta ea, quæ prioribus huiuſce libri capitibus adnotaui, & clare tenuit Maſcard. dicta concluſ. 1417. num. 15. in fine expreſſim Petrus Surdus, in conſ. 116. num. 97. lib. 1. vbi in hæc verba ſcripſit, Primo quod iſta præſumptio, quod teſtator videatur accommodaſſe voluntatem ſuam ſecundum leges, non procedit, quando proprietas verborum non patitur, & quando teſtatoris diſpoſitio non poteſt illam recipere interpretationem, niſi impropriando verba, tunc enim verborum proprietas attenditur, & c. vbi citat Alexand. Caſtrenſem, Socinum, Alciatum, & Ruinum ita tenentes: & num. 68. adiicit, quòd quælibet coniectura efficit, quod teſtator non videatur voluntatem ſuam accommodaſſe ſecundum leges; & ſic de facili ab ea coniectura recedi ob aliam quamcunque contrarium, vt per Corneum, in conſilio 83. columna 2. in fine, volumine 1. & per Crauetam, in conſil. 180. numer. 4. verſic. Quartò reſpondeo. Quartò denique & vltimò extenditur eadem re[*]gula & præſumption præfata, quod teſtator videatur voluiſſe, ſuam diſpoſitionem eſſe conformem iuri communi, aut legi, etiam in caſu omiſſo; nam & tunci recipit interpretationem à legis diſpoſitione; ita Alciatus, d. præſumpt. 32. num. 4. in verſic. Quartus caſus eſt, & in lib. 1. de verborum ſignificatione, num. 30. ſequitur, & exemplis comprobat Menoch. lib. 4. dict. præſumpt. 102. num. 15. ſed tamen & vltra eum aduerte, quod Craueta, in conſ. 180. num. 4. contrarium tenet, & inquit, quod voluntas teſtatoris cenſetur eſſe conformis iuri communi in eo caſu, in quo teſtator loquitur, & non vlterius, quia caſus omiſſus (ſubdit) habetur pro omiſſo, l. ſi cum dotem, in principio, ff. ſoluto matrimonio, l. commodiſſimè, ff. de liber. & poſthum. & Crauetam retulit Franciſc. Mantica, lib. 6. dicto tit. 6. num. 28. in fine. qui rectius aduerrit, quod hæc coniectura, atque præſumptio, quod teſtatur videatur in dubio ſe conformare cum diſpoſitione iuris communis, non loquitur de caſu verbis omiſſo, ſiue an cenſeatur à teſtatore diſpoſitum, vel non, id, de quo agitur; de quo tractatur in d.l. commodiſſimè. Sed loquitur, quando verba ſunt ambigua, & poſſunt multiplicem ſenſum recipere, tunc namque rationabiliter dicitur, vt referantur ad intellectum iuris communis, niſi aliæ coniecturæ fortiores hanc ipſam coniecturam excludant. Tertiò prætereà atque principaliter conſtituen[*]dum eſt, à regula ſuperiore, & præſumptione prædicta, contrariis coniecturis, atque præſumptionibus recedi, etiam ſi ipſe non ſint multum vrgentes; quoniam leuis reputatur & fragilis, vt ſcribunt Corneus, Socin. vterque, Lancelot. Craueta, Zanchus, Rota Romana, & Tiberius Decianus, cum quibus Menoch. d. præſumpt. 102. num. 19. qui adiicit, multas eſſe coniecturas, quibus ab hac præſumptione receditur, & quinque adduxit ex num. 20. cum ſeq. Mantica. lib. 6. d, tit. 6. num. 21. vbi ſeptem enumerat caſus, in quibus non præſumitur, quod teſtator voluerit ſe conformare cum diſpoſitione iuris communis, Simon de Prætis, lib. 1. dicta ſolunt. 10. num. 9. fol. 54. Maſcard. tom. 3. dicta concluſ. 1417. num. 15. ac ideò ego eas ex propoſito prætermitto, quod penes ipſos videri poſſint, & dumtaxat generaliter conſtituerim nonnulla. Inprimis, verborum proprietati, aut pro[*]priæ ſignificationi potius in propoſito ſtandum, quam coniecturæ huic, vt ſuprà probaui. Deinde, præſumptionem hanc locum non habere, vbi expreſsè teſtator aliud, vel aliter diſpoſuerit, vt ſtatim obſeruabo; & Ioannes Gutierrez tradidit, practicarum lib. 3. quæſt. 102. num. 14. ſiue cum verba iuri communi, aut legi conuenire non poſſunt. Denique, quando in contrarium de contraria voluntate teſtatoris legitimè conſtiterit, aut aliæ coniecturæ, & præſumptiones aliud ſuadeant, quod Franciſc. Mantica, lib. 6. dicto tit. 6. num. 20. Simon de prætis, dicto num. 9. & 10. & Maſcardus, dicto num. 15. rectè ani[*]maduertunt; immò (quod magis eſt) nec generaliter habituram locum præſumptionem hactenus repetitam, nec veram eſſe, ſed potius dicendum contrarium, ſuadere videntur iura nonnulla, textus inquam in l. ex facto, §. ſi quis rogatus, ff. ad Trebellianum. vbi conditio illa, ſi ſine liberis deceſſerit, trahitur ex veriſimili mente teſtatoris, etiam ad naturales liberos grauati; & tamen ſi teſtator cenſeretur ſe conformare cum diſpoſitione iuris communis, vel ſtatutui, non cenſeretur de naturalibus intellexiſſe, vel cogitaſſe, qui de iure communi ab inteſtato non ſuccedunt: textus etiam in l. ſi fuerit, in princip. ff. de rebus dubiis. vbi relictum vni ex cognatis, qui primus Capitolium aſcenderit, non debetur alicui, ſi duo ſimul aſcenderint; & tamen ſi videretur teſtator ſe conformare cum diſpoſitione iuris communis, vel ſtatuti, deberetur proximiori in gradu, qui ab inteſtato ſuccederet: ex quo dici poteſt primus, qui capitolium aſcenderit, cum nem illum anteceſſerit, l. quis duos, in fine principij, & l. duobus, in principio, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. & tamen ibi dicitur non deberi alicui. Deinde, contra eandem concluſionem induci ſolet text. in d.l. hæredes mei, § cum ita, ff. ad Trebellian. vbi neptis contra proprietatem, & cum violatione verbourum admittitur ex mente teſtatoris, & tamen ſi cenſeretur teſtator, quod cum diſpoſitione iuris communis ſe conformare voluerit, aliud dicendum eſſet. Et ita hæc iura contra communem Scribentium ſententia, ponderauit Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 10. cap. 9. ex num. 7. vſque ad numerum 11. & ante ipſum per eadem iura, & rationes nonnullas minus veram putarunt prædictam traditionem, & regulam Caſtrenſis, & Imola in eodem §. cum ita, Faber, ſub num. 44. Ripa, ſub num. 79. & Torniellus, ſub num 153. quamobrem Alexander, ibidem num. 11. ſic in propoſito[*] diſtinguendum, & propoſitam contrarietatem conciliandam putauit, quod diſpoſitio teſtatoris, aut tendit ad conſeruandum teſtamentum, ne rumpatur, & tunc ſine dubio præſumitur voluiſſe, quod ſua diſpoſitio regatur à lege, ne teſtamentum ipſum rumpatur, & ita probat textus cum Gloſſa, in l. Gallus, §. quida, rectè, ff. de liberis & poſthumis, & Doctores omnes ſequuntur: aut nulla ſubeſt neceſſitas conſeruandi teſtamentum, & tunc rurſus diſtinguendum eſt; aut violantur verba teſtamenti, ſi volumus inſiſtere diſpoſitioni iuris communis, & tunc ab hac coniectura receditur, & verbis magis eſt inhærendum, vt colligitur ex cap. Rainaldus, & cap. Rainumtius, de teſtamentis, & communi Interpretum ſententia, in dicto § quidam rectè. ex his etiam, quæ ſuprà diximus, à propria ſcilicet verborum ſignificatione non recedendum, ſiue proprietatem dictæ coniecturæ præualere: aut verò ſi ſequamur diſpoſitionem iuris communis, verba non violantur, & tunc amplectenda eſt huiuſce capitis coniectura, & conſequenter diſpoſitio teſtatoris regulanda, & interpretanda eſt ſecundum verba, & diſpoſitionem legis, vel ſtatuti: & ſic Alexander concludit dicto num. 11. dicens, hæc eſſe quotidiana, & vtilia, & ab aliis non declarata, & quod ſi hæc habuiſſet in aliquo caſu, emiſſet magno pretio. Alexandrum autem ſequuntur Socinus vterque, Ruinus, Curtius iunior, & Alciatus, cum quibus ſic quoque tenuit Mantica, lib. 6. dicto tit. 6. num. 28. & vltra eum Tiberius Decianus, in conſil. 47. num. 32. lib. 3. Riminaldus ſenior, in conſil. 224. num. 78. lib. 2. Graſſus, §. teſtamentum, quæſt. 76. num. 27. & 28. Maſcardus. tom. 3. dicta concluſ. 1417. num. 15. ſed eam concordiam impugnauit Faber. in dicto §. cum ita, ſub num. 44. qui excitatur per textum, in eodem §.[*] cum ita, quia ſi teſtator præſumeretur ſe conformare cum diſpoſitione iuris communis, quando verba non violantur, ſequeretur inde, quod quando violarentur, non deberet cenſeri cum diſpoſitione iuris communis ſe conformare voluiſſe; & tamen in dicto §. cum ita, verba violantur, neptis enim admittitur, contra proprietatem verborum, & ſermonis, quæ ſi non admitteretur, teſtator cenſeretur ſe conformare cum diſpoſitione iuris communis, quia nepotis ex primo filio prædefuncto, fuiſſet excluſa; ergo ſiue verba violentur, ſiue non, interpretamur mentem teſtatoris non ex diſpoſitione legis, vel ſtatuti, ſed aliunde ex aliis coniecturis, quæ poſſunt haberi: & per eundem textum cum Fabro quoque Alexandri diſtinctionem impugnauit Camillus Gallin. lib. 10. de verbor. ſignific. dicto cap. 9. num. 12. & num. 13. & 14. Fabri diſtinctionem aliam[*] adducit, vbi videri poterit. Berous verò (quem ſuperiores non citant) in conſil. 140. num. 2. lib. 2. & cum eo Ioſephus Ludouicus, dicta deciſione Peruſina 61. num. 46. aliter diſtinguit, quod aut fit actus ex neceſſitate, & tunc teſtator præſumitur ſe cum diſpoſitione iuris communis conformare voluiſſe: aut fit ex voluntate, & tunc non cenſetur ſe conformare cum diſpoſitione iuris communis. Quæ diſtinctio abſolutè mihi diſplicet ea ratione, quia ſic ſequeretur, præſumptionem præfatam inanem eſſe, & nullius momenti in omnibus caſibus, in quibus teſtator ex mera liberalitate, & voluntate diſponeret, ac ferè ſemper; quod eſſet maximum abſurdum: ſi enim verba ſunt ambigua, & multiplicem poſſunt ſenſum habere, quare ad intellectum iuris communis rationabiliter non poterunt, ac debebunt referri? quocirca Camillus Gallinius, lib. 10.[*] de verborum ſignificatione, cap. 10. aliter concludendum putat in hac materia; & ſic dicendum, quod aut verba teſtatoris, de quorum interpretatione agitur, habent ſymbolum cum iuris communis conſtitutione, aut repugnantiam, aut res prorſus verſatur in ambiguo: In primo caſu inquit, quod res omni anxietate vacat: quia in habentibus ſymbolum, facilis eſt tranſitus, l. ſi in rem §. item quæcunque, ff. de rei vendicatione, & ſic à iure communi interpretationem recipiunt, ac cum eo præſumendum eſt, reſtatorem ſe conformare voluiſſe. Secundò caſu quando refragantur verba teſtatoris diſpoſitioni iuris communis Camillus inquit aduertendum eſſe: quia aut verſamur in his, quæ pendent ab arbitrio teſtatoris, & tunc ſeruatur voluntas eius abſque aliqua relatione ad ius commune, quia in arbitrariis voluntas habetur pro ratione, atque ex voluntate ceſſare poteſt iuris communis diſpoſitio, vt ibi comprobauit exemplis nonnullis, n. 6. 7. & 8. aut verſamur in his, quæ præter, aut contra voluntatem teſtatoris lex inducit, & tuncvoluntas teſtatoris non attenditur, quam verba important; ſed quod iure diſpoſitum eſt, l. nemo poteſt, cum ibi notatis, ff. de legat. 1. quinimo ſi ea reiecta, actus ex diſpoſitione iuris communis valere poteſt habita relatione ad ius commune, ab eo moderationem, ac temperamentum recipit, vt ipſe Camillus ibi probat. Tertio vero & vltimo caſu, quando res verſatur prorſus in ambiguo, tunc maior eſt difficultas huius articuli, atque in eo conſiſtit punctus, & neruus difficultatis, vt Camillus idem exiſtimat, qui ſic diſtinguit: quod aut ambiguitas negotij oritur ex eo, quia concurſus rationum, vtrinque ingruentium, vel coniecturarum, aut præſumptionum facit, vt non facilè ex verbis poſſit elici mens defuncti, qualis fuerit: aut proficiſcitur ex eo, quod non poteſt ob incertitudinem verborum excipi, an voluerit teſtator contra, præter, vel ſecundum ius commune diſponere. Priore caſu Camillus ipſe obſeruat quòd ſi verſamur in materia, de qua teſtator liberam habeat diſpoſitionem, ſi rationes magis præſtant in vnam partem, quàm in alteram, tunc illi adhærebimus parti, pro qua potentiores confluunt rationes: & in iſtis terminis dicit procedere textum, in dicta l. hæredes mei, &. cum it a, vbi à verborum proprietate receditur ob efficaciam coniecturarum maiorum, quæ pro mente defuncti contra verba, ac diſpoſitionem iuris communis concurrebant: textus etiam in d.l. ex facto, §. ſi quis rogatus, & omnes fere conſiderationes, quæ fiunt pro opinione contra communem; quod ſi pares ſint rationes, tunc media via eligitur, prout iuribus nonnullis probat eodem c. 10. n. 12. ſi autem verſemur in his, quæ ex neceſſaria iuris diſpoſitione ſunt implenda, tunc ſemper communi regulæ erit locus, vt cenſeatur teſtator, ſe cum diſpoſitione iuris communis conformare voluiſſe. Et ita inquit procedere Bartoli ſententiam, & communem, & textum in dicto §. quidam recte, dictæ l. Gallus, & in d.l. ſi duo, ff. de acquir. hæred. & alia his ſimilia iura, quæ loquuntur in materia formali, aut aliàs neceſſariò implenda. Poſteriore denique caſu, quando ob verborum incertitudinem, vel obſcuritatem non poteſt certa coniici voluntas defuncti, & ſic res penitus poſita eſt in ambiguo ſtatu, tunc Author meripſe, nulla facta diſtinctione inter ea, quæ in libera eiuſdem teſtatoris diſpoſitione poſita ſunt: & ea, quæ ex iuris diſpoſitione neceſſariò adimplenda ſunt; inquit ſe generaliter concipere concluſionem ſecundum communem ſententiam, videlicet teſtatorem in dubio præſumi, voluiſſe ſe conformare cum diſpoſitione iuris communis, ex illáque eius voluntatem recipere reſtrictionem, declarationem, ac moderationem, & ita procedere iura pro communi opinione adducta; quæ licèt pro maiore parte loquantur in caſu neceſſario, tamen idem eſt in caſu non neceſſario: & hactenus Camillus idem Gallinius. Ego verò cum omnes huc vſque Scribentes Au[*]thores originaliter, & ingenti ſtudio, (vt moris habeo) prælegerim, cum etiam iura, & rationes, quæ ab eiſdem expendi ſolent, in propoſito diligenter conſiderauerim; ſequentia crediderim in præfato articulo conſtituenda, atque obſeruanda fore, ex quibus dilucidè & diſtinctè magis, quàm antea fuiſſet, explicatus manebit. Et primum quidem, altercationem prædictam minimè verſari in caſu, in quo expreſſa & manifeſta ſit teſtatoris voluntas: tunc namque cum in claris locus non ſit interpretationi, nec coniecturis, aut præſumptionibus; certi iuris eſt, voluntatem ſequendam eſſe, nec inquirendum, an iuris communis, ſiue legis, aut ſtatuti municipalis conſtitutioni conformis ſit, necne. Et idem dicendum erit, quoties ita expreſſa, aut manifeſta non ſit, ſatis tamen in eo, de quo quæritur, ſiue ambigitur, de voluntate conſtare poſſit: quotieſcumque enim de contraria voluntate conſtiterit, non erit locus coniecturæ metipſi, quòd teſtator præſumatur, ſe cum diſpoſitione legis conformare voluiſſe: ita ſanè primum de voluntate expreſſa adnotauit Simon de Prætis, de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. interpret. 1. dub. 4. ſolut. 10. n. 10. fol. 55. Ioan. Gutierr. practic. lib. 3. d. quæſt. 102. n. 14. & apertè voluit Mantica, lib. 6. de coniect. vltim. volunt. d. tit. 6. n. 20. Secundum autem de tacita voluntate, & de coniecturis contrariis, generaliter tradidit Maſcardus, d. concluſ. 417. num. 15. Petrus Surdus, relatus ſupr. num. 21. qui de facilie recedi ab hac coniectura ob quamcunque aliam contrariam ſtatuit: Mantica, cum aliis, vbi ſuprà, num. 23. vbi quod hæc coniectura reputatur debilis, & fragilis: & ideò alia contraria ab ea receditur: idem Mantica, dicto num. 20. dum dixit, quod ſi lex aliquid ſtatuit per viam interpretationis voluntatis defuncti: tunc quidem illud habet locum, niſi voluntas teſtatoris refragetur, quæ vel expreſſa, vel tacita prædominatur; l. iam hoc iure, ad finem, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. & ſic cum conſtat de voluntate teſtatoris, non debet interpretari, vt ſit conformis diſpoſitioni iuris: quod antea dixerat Socinus ſenior, in l. 3. num. 4. in fine, ff. de legatis 3. & ſemper intelligendum erit, vbi teſtator diſponit de his, ſuper quibus liberam diſponendi facultatem habet, nec iuris communis, aut legis conſtitutioni alicui adhærere tenetur, provt dictum ſuprà de expreſſa voluntate, declarauit Prætis ipſe, dicto num. 10. & num. 11. in fine, ibi: Intellige in habente poteſtatem conficiendi actum, per quem ſic quæritur fieri huiuſmodi redditio. Mantica etiam eodem tit. 6. libri 6. num. 18. vbi ſcripſit, quod teſtator præſumitur velle, quod ius diſponit, cum lex aliquid conſtituit per viam iuriſdictionis, cui teſtator non potuit derogare; & ſi teſtator aliter ſtatuit, ſtandum eſt legi; quia teſtator debet diſponere, vt dignum eſt, quo eius voluntas pro lege ſeruetur. Eſt quoque eodem in placito, & dilucidè magis declarat Camill. Gallin. de verborum ſignificatione, lib. 10. dicto cap. 10. num. 3. & ſeq. vſque ad numerum 9. is namq́ue Author optimè conſtituti (ſed Manticam, Prætis, & Maſcardum non citat) quòd quando refragantur verba teſtatoris diſpoſitioni iuris communis, & ſic diſpoſitionem teſtatoris expreſſam habemus; eſt aduertendum, quòd aut verſamur in his, quæ pendent ex arbitrio teſtatoris, & tunc ſeruatur voluntas ipſius abſque aliqua relatione ad ius commune, ſiue non inſpicitur, an ius commune habeat certas formulas, vel non, vt ipſe exemplificat: aut in his, quæ præter, aut contra voluntatem teſtatoris lex inducit, & tunc magis attendendum eſt, quod à iure diſpoſitum eſt, quàm quod à teſtatore verbis expreſſum fuit, vel à iure temperamentur, aut reformationem recipit teſtatoris diſpoſitio, ſi fieri poteſt, aliàs ſi ita refragentur verba, vt à iure communi reformationem nequeant recipere. quia ius commune reſiſtit annullando; tunc quidem actus efficietur nullius momenti, vt ipſe Author confirmat: & conuenit apertè Mantica, vbi ſuprà, dum dixit, quod ſi teſtator aliter diſpoſuit, ſtandum eſt legi, quoties lex ipſa per viam iuriſdictionis aliquid ſtatuit. Prætis quoque conuenit dict. ſolut. 14. n. 10. & 11. & hactenus de prima obſeruatione, qua res relinquitur expreſſæ, aut coniecturatæ voluntati teſtatoris, niſi lex refragetur. Secundò deinde & principaliter conſtituo, quòd ſi verſemur in his, quæ ex neceſſaria iuris diſpoſitione, aut forma, impleri debent, nec aliter fieri, aut omitti poſſunt; tunc proculdubio vera eſt abſolutè regula, & doctrina prædicta, quod teſtator præſumitur in dubio, ſe cum diſpoſitione iuris communis conformare voluiſſe; & ita procedit Bartoli, & communis Interpretum ſententia, in d. §. cum ita, textus quoque, in d.l. Gallus, §. quidam rectè, cum ſua Gloſſa, aliàs enim actus non valere, veluti in exemplo communi Doctorum, quando diſpoſitio tendit ad conſeruandam teſtamentum, ne rumpatur, vt in eodem §. quidam rectè, & in d.l. ſi duo, ff. de acquir. hæred. & in hoc caſu omnes etiam vnanimiter conueniunt poſt Alexand. in eodem §. cum ita, n. 11. nam etſi aliqui de ipſius diſtinctione dubitent in ſecundo caſu, quando verba violantur, vel non, vt ſuprà recenſui, in hoc tamen primo nullus diſſentit, & amplectuntur permulti relati per Manticam, d. tit. 6. num. 18. expreſsè Camillus Gallinius, dicto cap. 10. num. 13. quod ſi teſtator aliter diſponeret, idem dicendum eſſet, quòd ſuprà dixi, legi, inquam, ſtandum eſſe cum eadem diſtinctione, an actus à iure annulletur, necne; ſiue an poſſit reformari, aut temperamentum recipere, vel non. Et comprobatur ex his, quæ alio cap. huiuſce libri, & tractatus, ſuprà tradidi, neminem præſumi elegiſſe viam, per quam iudicia eius impugnentur, imò voluiſſe, vt omni meliori modo, quo de iure poſſint, effectum ſortiantur, l. 3. ff. de militari teſtamento, Mantic. lib. 3. tit. 4. num. 25. Ioannes Vincent. Honded. in conſ. 69. numero 62. lib. 2. Tertiò & principaliter conſtituo, quod vbi diſpoſitio teſtatoris, ſiue id de quo quæritur, in ambiguo, aut in obſcuro eſt; ita vt voluntas teſtatoris manifeſta, & clara non ſit, ſed potius ambiguum, aut dubium contineat, quo caſu interpretatio neceſſaria eſt, nec in his verſamur, in quibus teſtator aliquid à lege inductum obſeruare debuit, ſed pro libito & voluntate diſponere potuit, attamen de diſpoſitione ipſa dubitatur; tunc equidem ante alia inſpiciendum erit, an ex aliis, quæ in eodem teſtamento ſcribuntur, vel dicuntur, vel etiam aliunde; legitimè tamen poſſit dubium, vel ambiguum declarari: ex multis namque declarari ſolet, de quibus per totum tractatum, atque ex eiſdem forſan commodam declarationem recipiet: quòd ſi non poſſit, & adeò obſcura, vel ambigua ſit voluntas, vt multiplicem ſenſum recipiat, tunc proculdubio rationabiliter dicitur, vt ad iuris communis intellectum referatur diſpoſitio dubia, & præſumatur teſtator in caſu dubio, ſe cum diſpoſitione iuris communis conformare voluiſſe, & magis iuri municipali, aut conſuetudini ſui loci, quam iuri communi accedere. Et hæc omnia præcitati Authores mihi clarè præſtant: ac primum de coniecturis ex teſtamento, vel aliunde, primo loco deducendis, Simon de Prætis, libro 1. dicta ſolutione 10. num. 10. Secundum de voluntate teſtatoris eo caſu ex diſpoſitione iuris, vel ſtatuti interpretanda, omnes ferè iuris Interpretes, qui in propoſito loquuntur, & qui in initio huius cap. commemorantur: in terminis etiam adnotauit Camillus Gallinis, de verbor. ſignificat. lib. 10. cap. 10. num. 14. Vltimum de ſtatuto municipali, aut conſuetudine loci teſtatoris, iuri, vel legi præferendis: Simon de Prætis, vbi ſuprà, num. 11. & cum aliis Franciſc. Viu. deciſ. 295. libro 4. Quartò denique & vltimò conſtituo, ex dictis ha[*]ctenus duabus præcedentibus obſeruationibus, temperandam, atque explicandam reſolutionem illam Beroi, dicto conſilio 140. numero 40. libro 2. Ioſephi Ludouici, deciſione 61. numero 46. quod quando teſtator facit actum ex mera liberalitate, & voluntate, non videatur ſe conformare cum diſpoſitione iuris communis: id namq́ue ita abſolutè traditum (vt vides) repugnat omninò communibus, & receptis Interpretum traditionibus, de quibus ſuprà, nec ita abſolutè procedere poteſt. Intelligi ergo debebit (ne indiſtinctè confutetur) in caſu, quo voluntas teſtatoris ſit clara, & aperta, ſiue talis, quod coniecturis, & interpretationi locus non ſit: tunc namque (vt numeris præcedentibus adnotaui) limitatur commune hoc Scribentium placitum, quod teſtator videatur in dubio, ſe cum diſpoſitione iuris communis conformare voluiſſe: quoniam non in dubio, ſed in claro ſumus. Cæterum etiam in caſu, quo teſtator facit actum ex mera voluntate, ſiue diſponit ſuper his, quæ ab eius arbitrio & voluntate dependent, poterit præfatæ præſumptioni locus eſſe, & erit regulariter ex communi Doctorum ſententia, ſi ponamus, id de quo quæritur, ſiue verba diſpositionis in ambiguo eſſe, vel in dubio: tunc enim ex coniecturis legitimis voluntas hæc erit declaranda, atque interpretanda, & non modicæ virtutis, & effectus erit eadem coniectura, & præſumptio, quod teſtator in dubio videatur ſe cum diſpoſitione legis conformare voluiſſe, prout Camillus Gallin. dicta cap. 10. in fin. voluit expreſſim, & Mantica, lib. 6. dicto tit. 6. n. 28. quamuis Beroi placitum non adduxerint: & de his hactenus. Nunc verò, atque ex eiſdem, quæ huc vſque adnotauimus, videlicet, quod cuiuſlibet diſponentis voluntas ex iuris communis diſpoſitione colligi, & interpretari debet; & talis præſumitur, qualis lex voluit; vt intelligatur facta cum ipſiſmet qualitatibus, quibus de iure fieri potuit, vel à lege ſubintelligatur iuxta naturam actus, qui gerebatur, infertur ad reſolutionem, atque explicationem quæſtionis practicæ, & admodum aſſiduæ, atque in caſu ex facto occurrenti in Regio Hiſpalenſi Senatu definitæ: maioratus inquam irreuocabiliter ex Tertio & Quinto bonorum inſtitutus, vtrùm reuocetur bonis inſtitutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem & dolum poſtmodum contractis; & conſequenter an debita contracta, etiam poſt factam meliorationem, aut maioratum irreuocabilem, ante ipſum deducantur? Quo equidem in dubio partem affirmatiuam ſuſtinuit Senatus, & debita deduci ante meliorationem, ipſamq́ue minuere, definitiuè decidit. Idque vt diſtinctiùs appareat, præmittendum erit,[*] quod anno Domini 1546. Ioannes Martinez, & Ma{ Regij Hiſpalenſis Senatus egregia & notanda deciſio. }ria Fernandez vxor eius, inter viuos, atque irreuocabiliter fecerunt meliorationem Tertij, & remanentis Quinti omnium bonorum ſuorum in fauorem Ildefonſi Martinez, filij eorum maioris, & deſcendentium ab eo, & in eorum defectum, in fauorem filij ſecundi, & deſcendentium eiuſdem. Et ita pariter, atque in ipſorum defectum in fauorem aliorum filiorum, & deſcendentium, vt iure vinculi perpetui, & cum clauſulis conſuetis prohibitionis alienationis, ſubmiſſionis, & cæteris haberentur, atque poſſiderentur perpetuo bona ipſa meliorationis, ſiue Tertium, & remanens Quinti. Facta autem melioratione cum dictis clauſulis ordinariis, & his etiam quæ irreuocabilitatem inducunt, videlicet Conſtituti, reſeruationis vſusfructus, traditionis ſcripturæ, & ſimilibus, & aſſignata melioratione en el heredamiento de Saudin, ſed traditione vera & realiter interueniente, neque ex cauſa oneroſa matrimonium cum Tertio melioratione condita, ipſimet fundatores vinculi, & filius præfatus maior Ildefonſus, primo loco vocatus impoſuerunt ſuper dicto heredamiento de Saudin, anno Domini 1552. quatuor millium ducatorum cenſum & tributum. Poſtmodùm autem idem Ioannes Martinez in extremis conſtitutus, eandem meliorationem, & vinculi inſtitutionem non modò confirmauit, ſed etiam eidem, & bonis antea donatis alia quoque bona addidit, & adiunxit, vt omnia perpetuò remanerent vinculo ſubmiſſa (vt dixi.) Ipſo autem fundatore, & filio maiore primò vocato prædefunctis, vxor prædicta Maria Fernandez cenſum recognouit in fauorem Didaci Gonçalez Serrano, in cuius fauorem à principio impoſitus fuerat, cum hypotheca & obligatione ſpeciali, del miſmo heredamiento de Saudin, & ipſa defuncta, & marito iam antea præmortuo (vt dixi) inter nepotem ipſorum Ioannem Martinez de Ribera, filium maiorem Ildefonſi primò vocari (qui iam deceſſerat) & alios fratres patris ipſius, filioſq́ue fundatorum, cum de diuiſione, & partitione hæreditatis vtriuſque, & de pretio, ac æſtimatione bonorum meliorationis tractaretur, vt dignoſci commodè poſſet, an excederent Tertium, & remanens Quinti, nècne; vt lites quamplurimæ euitarentur, prætendentibus cohæredibus, ea bona meliorationis in magna quantitate Tertium, & remanens Quinti excedere: inter ipſos tranſactione, & pacto inito conuentum eſt, quod Ioannes ipſe Martinez de Ribera bona omnia pro melioratione aſſignata retineret paciſicè, cum onere tamen ſoluendi dictum cenſum quatuor millium ducatorum, & alio quoque onere, quorum reſpectu, & alia quoque certa bona aſſignata ſibi fuere: quæ ipſe agnouit libenter, & cenſum perſoluit prout aui, & pater eius perſoluerant: tandem ipſo Ioanne Martinez defuncto, D. Ioannes Martinez de Ribera, filius eius, & fundatorum pronepos, ſoluere, atque recognoſcere cenſum ex eo renuerat (ſed tutor eius nonnullis annis abſque controuerſia perſoluerat) quod intenderet, facta inter viuos melioratione irreuocabili, à prædictis fundatoribus per viam vinculi, & clauſulis relatis adiectis, non potuiſſe poſtmodùm ſuper eis bonis cenſum, aut tributum imponi, nec onus aliquod conſtitui: indèque & conſequenter nec debita contrahi in præiudicium, aut diminutionem meliorationis: nec etiam tranſactionem fieri à præfato ſucceſſore. E contrario autem Petrus de Mallea, huiuſce litis actor, & qui ex dotis conſtitutione in ius dicti Didaci Gonçalez de Serrano ſucceſſerat, ex eo recognoſcendum, & perſoluendum contendebat, quod fundatores, ac primus, & ſecundus ſucceſſor, tutor quoque rei litigantis reditus ſingulis annis ſoluiſſent, & quod dicta melioratio Tertium, & remanens Quinti excederet, & ideo tranſactio vſque adeò neceſſaria & vtilis fuiſſet, vt non aliàs conſeruari vinculum ipſum poſſet, ſed potius aut deſtrueretur, aut minueretur. Senatus autem contra dictum Ioannem, & in fauorem Petri de Mallea, vt cenſus perſolueretur, atque recognoſceretur, & tranſactio obſeruaretur, definitiuè pronuntiauit. Idque vt concludenter comprobetur, atque iuſtificetur, in primis contrariæ partis argumenta, & rationes inſerere placuit, & poſtmodùm Senatus rationes perpendere. Pro parte ergo poſſeſſoris dicti vinculi, y del heredamiento de Saudin, ſequentia magis videntur adſtringere fundamenta, & rationes. Et in primis, quòd el heredamiento miſmo, & cætera bona ibi contenta, erant bona maioratus, ſeu vinculi perpetui, & expreſsè alienari prohibita: ſicque ſuper eis cenſus imponi non potuit de iure. Sic ſane, quod vbi[*] teſtator, aut inſtitutor maioratus expreſsè prohibuit bona alienari, in illis non poſſit cenſus conſtitui, etiam pro vita poſſeſſoris, per text. in l. vltima, C. de rebus alienis non alienan. l. cum pater, §. libertis, l. peto, §. fratre, ff. de legatis ſecundo, & ex relatione multorum Authorum obſeruauit D. Felicianus de Solis, de cenſibus lib. 2. cap. 3. num. 17. videndus ex num. 15. & num. 19. vbi ad id requirit licentiam &[*] facultatem Regiam: & adiicit, quòd licentia conceſſa à Principe ad conſtituendos reditus annuos ſuper bonis maioratus, eorùmque bonorum ſuppoſitio, ita demum locum habent, ſi bona libera deficiant: & citat quamplurimos Authores, ita tenentes: In additionibus quoque libri 2. cap. 4. ſub numer. 4. in verſiculo, ſed antequam, folio 128. ſingulariter adnotauit Author ipſe, quod ſi maioratus poſſeſſor[*] abſque facultate Regia cenſum conſtituat ſuper bonis ſui maioratus, expreſsè alienari prohibitis, cenſus conſtitutio cenſeri debeat facta ſuper his rebus, & non ſuper fructibus, ſicque nec in fructibus ſuſtineri valeat, vt latius ibidem probat: & caſum ex facto occurrentem commemorat. Pater ergo ſecundum hæc, quod nec cenſus imponi potuit, nec etiam hypotheca ſuper dictis bonis, iuxta reſolutiones D. Feliciani, dictis in locis, cui conuenit Gaſpar Rodericus, in commentariis de annuis reditibus, lib. 1. q. 14. num. 9. vbi etiam rectè probauit, quod alienare qui[*] non poteſt, neque etiam poteſt reditum, ſiue cenſum conſtituere: ex eadem ratione, quod prohibita alienatione, prohibetur & hypotheca, & rei obligatio, d.l. final. C. de rebus alie. non alienan. l. 1. §. eam rem, ff. quæ res pignori obligari poſſunt: & ſubdit, id maximè[*] procedere, quando alienatio principaliter prohibetur, fauore alicuius, vt in caſu præſenti: quia tunc prohibitio extenditut ad hypothecam, vt latius ibi comprobat. Secundò deinde facit, quod dictus filius maior, primo loco vocatus ad meliorationem, & vinculum, voluntariè conſentit impoſitioni cenſus dictorum quatuor millium ducatorum; ſic etiam filius eius, fundatorum nepos, & Rei nunc litigantis pater, voluntariè perſoluit reditus cenſus eiuſdem, & tranſactionem fecit: Poſſeſſor autem maioratus non po[*]teſt nocere ſucceſſoribus ex actu voluntario, l. peto, §. fratre, ff. de legatis ſecundo. Sicque neque compromittere, neque tranſigere in præiudicium ſucceſſorum: quoniam tranſactio eſt actus voluntatis, l. ſi dictum, §. ſi compromiſero, ibi: Nulla enim neceſſitate cogente id feci: ff. de euictionibus: & latius vtrùmque comprobauit poſt alios Authores, Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro 4. cap. 9. maximè ex num. 7. atque ex num. 10. cum pluribus ſequentibus, qui in fortioribus terminis, & multum ad propoſitum noſtrum inquit num. 19. de rebus maioratus tranſigere non poſſe, etiam ſtante dubio, vtrùm bona ſint maioratui ſubiecta, vel non: ſufficit enim, quod tanquam bona maioratus petantur, vel habeantur. Et teddit concludentem rationem: nam aliàs ſemper poſſet tranſigi, vel compromitti de rebus maioratus, vel alienari prohibitis, cum compromiſſum, vel tranſactio de re incerta, & dubia fiant, provt ibi latiùs probat. Tertiò prætereà facit, quod maioratus ſucceſſor[*] non tenetur ad ſoluenda debita inſtitutoris contracta poſtquam maioratus ipſe irreuocabiliter conſtitutus fuit: ſic ſanè ſcriptum reliquit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 10. numero 11. vbi profitetur, quod in omnibus caſibus in quibus dixit, ac probauit numeris præcedentibus, maioratus poſſeſſorem teneri ad debita maioratus inſtitutoris perſoluenda id intelligendum eſt, niſi poſt maioratus inſtitutionem, qui virture clauſularum in eo appoſitarum, vel aliàs irreuocabilis ſit, debita contracta ſint. Tunc enim ad ea maioratus poſſeſſor non tenebitur, prout ratione concludenti comprobat, & ſic pluries practicarum, ac intellectum vidiſſe profitetur. Et conueniunt Pelaez à Mieres, de maioratu, quarta parte, quæſtione 26. Matienzus, in l. 6. tit. 7. gloſſa 3. ex num. 17. & num. 21. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputat. 640. & 641. Hieronymus Cæuallos, practicarum, commun. contra communes quæſt. 636. ex num. 14. cum ſeq. Cum ergo dicti vinculi inſtitutio, & Tertij, & remanentis Quinti melioratio irreuocabilis præceſſiſſet in caſu præſenti, & poſtmodùm cenſus conſtitutio ſequuta fuerit, videtur neceſſariò dicendum, quod ſucceſſor maioratus, qui nunc litigat, ad reditus decurſos perſoluendos minimè teneatur, nec ad recognitionem cenſus ipſius. Rurſus & quartò facit, per traditionem inſtru[*]menti, in quo continetur ius, vel titulus ipſius rei, quæ venditur, aut donatur, vel ex alia cauſa alteri conceditur, in emptionem, donatarium, vel recipientem tranſire poſſeſſionem ipſius rei, & per conſequens dominium, aut vſucapiendi conditionem, l. 1. C. de dona. Idque tam in rebus immobilibus, quam mobilibus, iuxta l. 8. tit 30. partita 3. & reſolutionem Antonij Gomezij, in l. 45. Tauri, num. 56. & idem eſſe, quando traditur inſtrumentum, nouiter confectum de titulo, cauſa, vel contractu, per quem tunc alienatur, vel quouis modo conceditur, iuxta l. ipſam 8. tit. 30. partita 3. & veriorem ſententiam, quam etiam adducit Anton. Gomezius, vbi ſuprà, num. 57. Tellus Fernandez, in l. 17. Tauri, numero 65. & ſeq. Ita ſimiliter & per obſeruationem,[*] aut retentionem vſusfructus, l. quiſquis, C. de donat. l. 9. tit, 30. part. 3. & latius explicat Antonius Gomezius, in ead. l. 45. Tauri, num. 63. 64. & 65. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæſt. 65. num. 5. ita denique & per clauſulam Conſtituti: nam ſi quis[*] præcedente titulo habili ad tranſlationem dominij, putà venditionis, donationis, vel alterius ſimilis alienet, aut donet rem ſuam, & conſtituat ſe eam poſſidere nomine eius, cui conceditur, ſtatim quæritur ei poſſeſſio, & per conſequens dominium, vel vſucapiendi conditio, nullo actu traditionis interueniente, l. quod meo, ff. de acquir. poſſeſſ. l. 9. in fine, tit. 30. partita 3. cum aliis iuribus, quæ adducit, & latius explicat Anton. Gomez. in d.l. 45. Tauri, num. 78. cum ſeq. vſque ad numerum 91. Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 3. d. quæſt. 65. num. 22. & tribus ſeq. vbi poſt alios multos Authores obſeruant, quod ex traditione facta per conſtitutum, æquè ac vera traditione, maioratus, ſeu melioratio irreuocabilis efficitur: & quod ex Conſtituto acquiritur vera poſſeſſio ciuilis, atque naturalis, etſi actus acquirendi ſit fictus, & nedum poſſeſſio, ſed etiam dominium vtile, atque directum: & idem eſſe in aliis actibus fictis, vt latiùs ibi comprobat. Cum ergo melioratio Tertij, & remanentis Quinti præcisè & irreuocabilis ex clauſula Conſtituti, & traditionis inſtrumenti, & aſſignatio facta fuiſſet en el dicho heredamiento de Saudin, videtur quod ſuper eo cenſus prædictus imponi non potuit, nec hypotheca conſtitui: quoniam id alienationis ſpeciem continet, & alienatione prohibita, ius quoque cenſus, & hypothecæ prohibitum cenſetur, vt iure, & authoritate latiùs probaui ſuprà, ad primum argumentum. Sed ſic eſt, quod ſi melio[*]rationis aſſignatio fiat in re certa, & tradatur poſſeſſio, res ipſa per parentem meliorantem alienari non poteſt, ſicuti expreſſim profitetur Antonius Gomez. in l. 17. Tauri, num. 20. in verſ. non tamen poterit, vbi ita ſcribit: Non tamen poterit alienare rem ipſam particularem, vel ſpecialem, in qua eſt facta aſſignatio, cum filio ſit facta traditio, & in ea ſit tranſlatum dominium, & poſſeſſio, & traditio, &c. Angulus, in l. 7. meliorationum, gloſſa 4. num. 2. & in l. 3. gloſſa 4. num. 3. & 5. vbi ſequitur Antonium Gome[*]zium: ergo cenſus imponi non potuit ſuper dicto heredamiento, nec hypotheca contrahi, cum in bonis obligantis non fuerit, & per alium res aliena inuito domino pignori obligari non poteſt, vt in eiſdem, in quibus verſamur terminis, & in re priùs à matre donata, & in eum titulo donationis tranſlata; probat textus ſingularis, & à nemine ponderatus, in l. qui prædium, C. ſi aliena res pignori data ſit. Sic etiam in ipſis terminis noſtris difficultatem præſentiebat Velaſquez Auendañus, in l. 21. Tauri, gloſſa 1. num. 16. ibi: Quia cum quantitas quotæ licèt incerta eſſet, à domino prælegantis, ex tempore quo prælegatum irreuocabile fit, exiret, nec hypothecæ ſubiici potuit. Quintò pro eadem parte vrget, nam cum ex Ter[*]tio, & remanente Quinti omnium bonorum inſtitutus fuiſſet maioratus irreuocabiliter ex dictis clauſulis, & aſſignatio facta in dicto heredamiento de Saudin, neque potuit maioratus reuocari, neque etiam in præiudicium iuris vocatorum dictus cenſus imponi, per quem in effectu reuocaretur, aut minueretur maioratuſmet ipſe: idque argumento textus, in l. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo, cum aliis iuribus, quæ adducit, & ita reſoluit Anton. Gomez. in l. 17. Tauri, num. 22. & in l. 40. num. 72. in fine, vbi inquit in hunc modum: Ex quibus notabiliter infero, quod licèt maioratus, & conſtitutio eius incepit ab ipſo prædeceſſore debitore, tamen ſi debita contraxit, poſtquam maioratus, & eius conſtitutio fuit irreuocabilis mediante traditione, vel ex aliis cauſis contentis in his legibus Tauri, non tenetur ſucceſſor illa ſoluere: quia alias poſſes per indirectum renocare maioratum. Et idipſum tenuit Petrus de Peralta, in l. 3. §. qui fideicommiſſum, num. 124. ff. de hæred. inſtituend. Matienzus, in l. 6. tit. 7. gloſſ. 3. numero 21. ibi: Secundo limitatur, niſi conſtituens maioratum, debita contraxerit, poſtquam maioratus effectus fuerat irreuocabilis per traditionem, vel ex aliis cauſis contentis in l. 4. ſupra eodem, ne per indirectum poſſit maioratum reuocare, &c. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, tractatu 2. disputatione 640. num. 5. Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 24. num. 33. & 34. vbi idem reſoluit, & adiicit, quod in prædicto caſu non poteſt pater, qui fecit maioratum, vel meliorationem irreuocabilem obligare, hypothecate, vel vendere bona maioratus, aut meliorationis, aut aliàs de eis diſponere in præiudicium priùs vocati. Refert, & ſequitur Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. quæſtione 53. vbi inquit, quòd cùm melioratio efficitur irreuocabilis vno ex modis, de quibus dicta l. 17. Tauri, ſi poſtea inſtitutor ipſe maioratus contrahat debita, ſucceſſor ipſius non tenetur ea perſoluere: quia ſicut non poteſt inſtitutor maioratus, vel meliorans, directè maioratum, aut meliorationem irreuocabilem effectam reuocare, ſic etiam non poterit id indirectò efficere, plura debita contrahendo in præiudicium maioratus ſucceſſoris, quod idem defendit conſtanter Velaſquez Auendañus, in dicta l. 21. Tauri, gloſſ. 1. num. 15. & 16. Sextò denique & vltimò eadem pars probatur:[*] quoniam dictus maioratus irreuocabiliter conſtitutus, neque ex conſenſu etiam inſtitutoris, & primò vocati ſimul minui potuit, vel alterari, aut cenſus hypothecæ, & impoſitioni ſubiici; ſicque in caſu præſenti conſenſus primi vocati, filij ſcilicet maioris fundatorum, qui ipſimet hypothecæ conſenſum adhibuit cæteris ſucceſſoribus præiudicium generare non valuit, ſicuti ex Roderico Suarez, Tello Fernand. Anton. Gomezio, Molina, Mieres, & Angulo, reſolutiuè defendit Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quæſt. 62. num. 4. vbi firmauit, quod meliorationem faciens irreuocabilem Tertij, vel Tertij & Quinti cum vinculis & ſubmiſſionibus, vno ex tribus modis, & cauſis, de quibus in d.l. 17. Tauri, non poteſt poſtea tollere vincula, & ſubmiſſiones, nec in totum, nec in parte, nec reſpectu alicuius rei in præiudicium ſequentium vocatorum, etiam accedente conſenſu primi meliorati, aut voeati. Et idipſum latius ego quoque probaui ſuprà hoc eodem lib. & tractatu, cap. 5. definitione prima, Senatus Regij Hiſpalenſis, vbi adduxi quamplurimos alios Authores, & Additionatorem Gamæ, ad deciſionem 8. per totam, prima parte, patrem Ludouic. Molinam, libro 2. de iuſtitia & iure, diſputatione 265. Fachineum, controuerſiarum iuris, lib. 8. cap. 8. Cæterum ſuperioribus omnibus minimè refragantibus, contrarium definiuit iuridicè Senatus in caſu propoſito, & ſalua cauſa perpetuitatis dicti vinculi in omnibus bonis vinculatis, teneri dictum D. Ioannem Martinez de Ribera reditus decurſos cenſus perſoluere, & cenſum ipſum recognoſcere; ſicque tranſactionem inter ſecundum ſucceſſorem, & filios primi fundatoris initam ſeruare; definitiuè decreuit. Senatus autem deciſio ex ſequentibus comprobatur argumentis, & rationibus. Ac primum equidem, quoniam certi iuris eſt, ex[*] legibus Tauri, & nauæ collectionis Regiæ, meliorationem Tertij bonorum, ſiue Tertij & Quinti (idem enim ius eſt in Quinto, quod in Tertio, quamuis de Tertio leges loquantur) regulandam, & conſiderandam eſſe ad valorem bonorum tempore mortis meliorantis: & ſic non ſolum Tertium, ſed etiam Quintum regulandum eſt ſecundum tempus mortis: ita enim in Tertio diſponitur, in l. 19. Tauri, ibi: Con tanto que no excedo-el dicho Tarcio de lo que montare, o valiere la tercera parte de todos ſus bienes al tiempo de ſu muerte, & in l. 23. ibi: hiziere alguna mejora del Tercio de ſus bienes, que la tal mejora aya conſideracion a lo que ſus bienes valieren al tiempo de ſu muerte, e no al tiempo que ſe hizo la dicha mejora, quæ leges hodie ſunt l. 3. & l. 7. tit. 6. lib. 5. & in Tertio & in Quinto ſic notauit Tellus Fernand. in dict. l. 23. Tauri, num. 2. in illis verbis: Vnde teneo, quod id quod in l. decima nona, & in hac l. diſponitur, quod habeatur conſideratio ad tempus mortis, ſit in Quinto, ſicut in Tertio, ſequitur Matiençus, in dicta l. 7. tit. 6. gloſſa prima. Azeued. in principio, & in l. 3. eod titulo, & libro, num. 22. & ſuprà hoc eod. lib. quarto, cap. 16. num. 40. notaui: notauit quoque Angulus, in eadem l. 7. gloſſ. 2. vbi inquit num. 1. quod non ſolum Tertium, ſed & Quintum regulandum eſt ſe[*]cundum tempus mortis: & num. 2. quod omnis[*] Quota regulatur ſecundum tempus mortis, ex ratione legis eiuſdem: & num. 3. quòd legitima regulatur, & debetur ſecundum tempus mortis, l. Papinianus, §. quarta, ff. de inofficioſo teſtamento, l. cum quæritur, Cod. de inofficioſo teſtamento, & num. 4. quod donatio rei certæ regulanda eſt ſecundum tem[*]pus mortis, vt appareat, an ſit inofficioſa; cum talis donatio ad Tertium & Quintum referatur, vt latius ibi: & ante Angulum ſuperiora hæc omnia ex aliis Authoribus tradidit Matiençus, in l. 3. tit. 6. gloſſa 4. per totum. Et hoc quod melioratio Tertij, aut Tertij & Quinti ad tempus mortis referatur, & ad valorem bonorum eo tempore exiſtentium; vſque adeò verum eſt, vt dictis legibus dicentibus quoad meliorationem Tertij & Quinti tempus mortis me[*]liorantis expectandum eſſe, non valeat à meliorante, & meliorato in præiudicium cæterorum filiorum renuntiari; ſicuti contra Tellum Fernandez eruditè defendit, & eiuſdem rationibus ſatisfacit Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 83. per totum, cui runge Angulum, in l. 7. meliorationum, gloſſ. 5. fol. 163. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 58. verſiculo, ea tamen. Pat. Ludouic. Molin. tom. 3. de iuſtit. & iure, diſput. 587. num. 7. cum ergo ad tempus mortis melioratio Tertij, & remanentis Quinti (de qua nunc agitur) referatur, & deducto ære alieno, quoniam bona intelliguntur ſemper deducto eo, l. ſubſignatum, §. bona, ff. de verbor. & ſignificat. ſequitur ſane, intelligendam eam neceſſariò ſecundum valorem bonorum, quæ eo tempore exiſtunt, iuxta quem & cæteri fratres Legitimas etiam habituri ſunt, ex eiſdem legibus nunc relatis; atque conſequenter minuendam meliorationem ipſam ex debitis ab inſtitutore poſtmodùm contractis, aut bonis ex cenſus impoſitione ab eo diminutis; cùm idem potuerit, qui meliorauit, debita contrahere, & bona ad eum modum diminuere, ne eorum adminiſtratione priuetur, quæ iure ſibi remanent, modò citra fraudem, & dolum id faciat, prout fundamentis ſequen[*]tibus obſeruabitur. Nam quemadmodum melioratio debetur filio meliorato, etiam ex bonis poſtmodum augmentatis, & ita commodo eius cedit augmentum, ſic etiam & minuitur, ſi bona quoquo modo diminuantur vt diminutio æqualiter ad eum pertineat. Quod velut expreſſim procedit de mente dictarum legum, quæ tempus mortis meliorantis reſpiciunt; & ex aliis huius Regni Authoribus ſpecificè probarunt Azeued. in l. 3. tit. 6. lib. 5. num. 22. & 24. & tribus ſequentibus. Relati per Auendañ. in l. 23. Tauri, gloſſ. 1. Matien. in eadem. l. 3. gloſſ. 4. num. 3. Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 58. in fine, id ipſum, quod augmentum, & diminutio pertineat ad melioratum, etiam aſſignata melioratione in aliqua re, & licèt melioratio irreuocabilis ſit ex Conſtituto, vel traditione ſcripturæ; reſoluit Angul. in ipſa l. 3. meliorationum, gloſſa 3. num. 4. 5. & 6. Mier. prima parte, quæſt. 92. num. 1. 2. & 3. Prætereà & ſecundò facit, quod in caſu præſenti, quando in Tertio irreuocabiliter denota inter viuos, de quo vinculum perpetuum fauore omnium deſcendentium conſtitutum eſt, dubium eſſe poſſet, & an reſpectu, ſiue in damnum eius, æs alienum, aut hypotheca cenſus contrahi potuerit; reſpectu tamen Quinti dubium eſſe non potuit, vtpote cum eius reſpectu, & cenſus ipſe conſtitui, & æs alienum contrahi potuiſſet, atque etiam melioratio reuocari quoad Quintum ipſum, ſicque dicta cenſus impoſitio ex valore Quinti, quod excedit dictam[*] cenſus quantitatem, ſuſtineri debebit omninò: quod probatur euidenti ratione, nam in eodem caſu præſenti melioratio, & vinculum non ſit ſimpliciter de Tertio & Quinto, ſed Tertio, & remanente Quinti, quod ex ſcriptura inſtitutionis vinculi expreſſim apparet, & ſic quæcumque irreuocabilitas conſideretur, etiam reſpectu cauſæ oneroſæ matrimonij (quæ tamen non adfuit) ea extendi non poſſet, vel effectum ſuum operati vltra Tertium ipſum, de quo d: l. 17. Tauri loquiter, & quo ad remanens Quinti, cum melioratio in ſe non includat totum Quintum, aut Quintum ſimpliciter, ſed remanens tantum (vt nunc dicebam) & ſic manet prædicto fundatori huius vinculi libera facultas diſponendi fere de toto Quinto, nec diſpoſitio Quinti eiuſdem dici poterit reuocatio illius, cum non Quintum, ſed remanens fuerit donatum, & cum poſſet meliorans de eo diſponere in vita, & in morte, & per viam donationis, & legati, multò fortius per viam contractus id efficere potuit; prout ita in fortioribus terminis, & facta melioratione Tertij, & remanentls Quinti ex cauſa oneroſa matrimonij, probaui, & fundaui ſuprà hoc eodem libro, & tractatu, cap. 16. nu. 11. & 15. & ſeq. & 20. & ſeq. & num. 32. & 33. & non obſcure agnouit Ioann. Gutierr. practicarum, lib. 2. q. 50. numero finali, in finalibus verbis. Angul. ad leges meliorationum, gloſſ. 2. legis primæ, vltra quos animaduertebam, verbum illud, remanente, verificati in qualibet parte, etiam minima, quoniam idem ſignificat, quod reſiduum; aut reliquum, quod etiam in minima parte verificatur, vt per Tiraquellum, in l. ſi vnquam, verbo, omnia, vel aliquam partem, num. 16. & 17. Menochium, in conſil. 4. num. 18. & in conſilio 32. num. 9. & in conſil. 71. num. 17. & in conſ. 90. num. 94. lib. 1. & probatur per textum, in l. ſeruum filij, §. prætor ait, vbi Bartolus, & Doctores, ff. de acquirenda hæreditate, Clementinam primam, de fore competenti, & facit textus, in l. reſcriptum, ff. de his quibus vt indignis, & in l. 4. §. lege Iulia, ff. ad legam Iuliam peculatus, & in l. ex pluribus, ff. de acceptilationibus; imò quod magis eſt, reliqui, vel reſidui appellatione, etiam nihil continetur, ſiue ſignificatur, l. qui non militabat, §. finali, ff. de hæred. inſtit. ibi: reſidua portio non inuenitur, & verè dicitur de quacumque parte, ſiue portione, quæ ſupereſt, prout ipſe Tiraquellus latiùs oſtendit vbi ſuprà, & dicto cap. 16. num. 23. annotauit, & num. 19. in fine, expendi textum ſingularem in l. item quod Sabinus 17. §. vnde idem, verſiculo, aliter atque, ff. de hæred. inſtit. in illis verbis: Aliter atque ſi ita ſcripſiſſet expleto à ſe, ex reliqua parte hæres eſto, quoniam cum nihil. reliquum ſit, ex nulla parte hæres inſtitutus eſt. Prout eum textum induxi num. 20. eiuſdem cap. 16. vbi etiam commemoraui Rebuffum, in l. poteſt reliquorum appellatio, in verſiculo, incipit, ff. de verborum ſignificat. qui in hunc modum ſcripſit: Si quiſpiam, eſſet inſtitutus in reliqua parte, ſi nihil ſupereſt, in nihil videtur inſtitutus. Et vide eodem cap. 16. numero 26. vbi ſingulariter obſeruaui; quod donatio, vel melioratio ad eum modum, & remanentis Quinti facta, eſt in effectu melioratio Tertij ſimpliciter, & Quinti cum reſeruatione diſponendi de eo pro arbitrio meliorantis: quoniam verba ea nihil aliud denotant, nec inducere poſſunt; & apertè innuunt, reſeruare ſibi meliorantem ipſum, & in ſua voluntate reponere, quid ex Quinto remanſurum, ita ut nihil remanere, ex eius voluntate dependeat, vt latius ibi dixi. Nunc verò & ad propoſitum noſtrum addiderim, id ipſum & reſpectu Tertij iuridicè quoque dici debere in caſu præſenti, etiam clauſula Conſtituti, aut reſeruationis vſusfructus appoſita, vel traditione ſcripturæ interueniente, dummodo cauſa oneroſa matrimonij ſemper excipiatur, vt infrà dicetur. Nam ſi diſponentis voluntas interpretatur eo modo, quo interpretatur diſpoſitio legis, & videtur diſponens cogitare id, quod lex ipſa diſponit, & velle diſponere iuxta leges eius loci, aut prouinciæ, in qua diſponit; & ſic omnis diſpoſitio, quæ ſimpliciter profertur, veſtitur à iure communi, & ſecundum ipſum intelligi, reſtringi, & ampliari debet, prout ſuprà hoc eodem capite; ex num. 1. vſque ad num. 18. latiſſimè probaui; ex legibus autem huius Regni præcitatis 19. & 23. Tauri, quæ hodie ſunt leges 3. & 7. tit. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. ad valorem bonorum tempore mortis vſqueadeò conſideratio habetur, vt eo tempore facultatum æſtimatio inſpiciatur præcipuê, vt ſuprà probaui num. 47. & ſeq. & vltrà relatos ibi tenuit Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæſt. 102. num. 4. 10. & 15. latè Mieres, de maioratu, prima parte quæſt. 52. planum equidem fit, diſponentem, qui meliorationem conficit (tametſi id non expreſſerit) iuxta legum earundem Tauri diſpoſitionem, & qualitates meliorare videri, nec ſibi velle adimere eam facultatem, quæ ex legibus ipſis conceſſa videtur, dum tempus ipſum mortis, & non aliud, excepta cauſa dotis reſpiciunt, & ſic minuendi ( citra fraudem tamen, & dolum) poteſtatem non reſtringuntur, nam id ex natura legali ipſius rei, quæ agitur, venit, vt ſcilicèt Tertium conſiderato tempore mortis videatur donatum, vt infrà quoque dicetur. Rurſus & tertiò, atque pro validitate dictæ tranſactionis, aut pactionis initæ à dicto Ioanne Martinez de Ribera, fundatorum nepote, & præfati vinculi ſucceſſore ſecundò, non leuiter vrget, quod ſolutioni, atque impoſitioni dicti cenſus non ſolum remanſit obligatum totum ferè Quintum, ex ratione propoſita, quod in melioratione contineatur dumtaxat remanens ſolum, quod etiam verificant in minima parte, vt dixi; ſed etiam obligata manſerunt bona illa, quæ poſt meliorationem factum inter viuos; & cenſus impoſitionem, augmentata fuerunt per fundatorem eundem atque addita vinculo eidem: Ac etiam ea, quæ ex cauſa tranſactionis, aut pactionis, ipſimet Ioanni Martinez cum dictis oneribus adiudicata fuere tempore diuiſionis. Ita pariter & obligata remanſit Legitima filij meliorati ( ſicuti & cæteræ aliorum filiorum legitimæ remanſerunt obligatæ) cum illa à principio liberè, & abſque vllo onere ei fuiſſet relicta, & æs alienum præcedat vſque adeò legitimam, vt non ſit, nec debeatur[*] legitima, niſi deducto ære alieno; quoniam illa aduerſus creditores non detrahitur, l. Papinianus, §. quarta, ff. de inofficioſo teſtamento. Baldus, in l. finali, §. in computatione, C. de iure deliberandi, & cum aliis Authoribus tradidit Cacheranus, deciſione 148. num. 12. Rolandus, de confectione inuentarij, quinta parte, quæſt. 3. num. 8. & 9. folio 16. Andreas Fachineus, controuerſiarum iuris, lib. 4. capite 34. colum. 1. Aiora, de partitionibus, cap. 2. n. 23. & lib. 3. cap. 2. quotidianar. har. controuerſiar. iur. numero 25. notaui. Poſito ergo quod dicti vinculi intitutio, & melioratio relata, omnimodò irreuocabilis fuiſſet directè, & indirectè (cuius contrarium defenditur infra) ex eo cenſus impoſitio defendi neceſſariò debuiſſet, quos tot bona vltra Tertium ſucceſſores habuerint, ſicque liberari non deberet dictus D. Ioannes Martinez offrens ſolum bona addita, & augmentata, cum cætera quoque obligata ſint (vt dixi) ac in aliis omnibus ( quando Tertium excipi debuisset, quod infra negatur) onus, & grauamen impoſitionis tributi de iure ſubſiſteret, argumento textus, in l. ſcimus. §. cum autem, C. de inofficioſo teſtamento, & eorum, quæ multum ad propoſitum obſeruarunt Alexander, in conſil. 20. lib. 3. Pariſius, in conſil. 33. num. 78. lib. 3. Corneus, in conſilio 228. lib. 4. Rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus, ampliatione 6. Ludouic. Molin. de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 29. & cap. 11. num. 8. Matiencus, in l. 2. tit. 6. gloſſ. 3. num. 3. in fine, lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quæſt. 58. numero 5. & num. 14. cum ſeq. & hæc quidem, poſito etiam (vt nunc dicebam) quod Tertium irreuocabile eſſet, verè tamen melioratio irreuocabiliter ex Tertio & Quinto facta,[*] non impedit, quin cætera bona meliorantis, & debitis poſtmodùm contractis minuantur, & grauentur, Imò & melioratio ipſa minuitur, vt inferiùs probatur, & cauſa oneroſa matrimonij dumtaxat excipitur. Quartò etiam pro eadem parte, tot, tantorúmque annorum obſeruatio adſtringit, appare namque triginta abhinc annis ita obſeruatum, vt ab Authore contenditur, & reditus dicti cenſus ſolutos. exactos paciſicè vſque ad annum 601. quæ equidem obſeruatio non leue præſtat fundamentum, ac etiam vrgentiſſimam præbet præſumptionem ad probandum, & inſtitutorem dicti vinculi adque iniuria cenſum impoſuiſſe ſuper dicto heredamiento de Seudin, & filium primo loco vocatum, abſque iniuria etiam cæterorum vocatorum, conſenſiſſe cenſus eiuſdem impoſitioni; filium quoque ipſius primi vocati cum cæteris cohæredibus. filiis fundatorum, tempore diuiſionis bonorum factæ, & tranſactionis, aut pactionis initæ, omnia legitimè, atque ex neceſſariis cauſis, & quod aliorum filiorum Legitimis aliàs præiudicium inferebatur, ſiue non aliàs vinculum in ſui integritate conſeruari poterat, id geſſiſſe, & tranſactionem feciſſe. Quod aſſumptum ex multis comprobari, atque confirmari poſſet, ſed aliis ſcienter, conſultoq́ue omiſſis, ex quamplurimorum iuris Interpretum traditionibus, qui obſeruationem diu[*]turnam operari quamplurima, ac maximè præſumptionem actus ritè, & vtiliter, ac ita geſti; vt ab eo recedendem non ſit; & declarare, ac tilere omnem dubitationem: variis in caſibus, & ex decem, aut viginti annorum tranſcurſu (quanto magis ex triginta annorum lapſu) ſic aſſeuerarunt & exornarunt dilucidè; ac inter alios Decius pleniſſimè in conſ. 284. Et pro tenui. vbi multa tradidit, quæ propoſito noſtro mire conueniunt: Paulus Caſtrenſis, in conſ. 348. columna finali, lib. 1. Signorolus, in conſil. 51. per totum, vbi multa cumulat de obſeruantia, Craueta, in conſil. 101. num. 3. & 4. & in conſil. 158. in principio. Socinus ſenior, in conſil. 145. lib. 1. Menochius, in conſil. 341. num. 23. lib. 4. Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 100. num. 56. & ſeq. Tiberius Decianus, in conſil. 44. num. 6. cum pluribus ſeq. libro 2. Hippolyt. Riminald. in conſ. 352. num. 84. libro 4. Petr. Surd. in conſ. 426. ſub num. 5. lib. 3. & deciſione 226. num. 9. & deciſ. 234. num. 9. Cæſat Barzius, deciſione Bononiæ 125. numero 9. Ioannes Botta, in conſil. 18. ex num. 34. cum ſed. Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 5. litera O, concluſione 59. fol. 1022. facit etiam Ludouic. Molin. de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 49. Tiber. Decian. in conſilio 24. ex num. 27. lib. 1. & conſil. 31. num. 153. eod. lib. 1. Ioachimus Minſingerius, practicar. obſeruat. obſer[*]uat. 75. ſic quoque ex diuturnitate temporis, præſumi etiam omnia legitimè & vtiliter geſta, & poſſeſſionem, quam quis habet, iuſtificari; per text. in l. ſi filius, C. de petitione hereditatis, tradiderunt Interpretes noſtri, mille in locis, & quod attinet ad propoſitum præſens exornarunt nonnullis Alexander, in conſilio 13. columna 4. volumine 4. Decius, in conſilio 36. columna prima. Baldus, de præſcriptionibus, prima parte tertiæ partis, verſiculo, decimo quæro. Aimon Craueta, de antiquitate temporis, in 2. & 3. part. Modernus, in conſuet. Pariſien. titulo primo, §. 5. ex num. 59. vſque numerum 66. Ferdinandus Loazes, in allegatione pro villa Demula, in prima dubitatione, in reſponſione ad quartum, num. 5. Marc. Anton. Eugen. in conſil. 8. ex n. 7. cum ſed. vbi ſeptem modis limitat textum in dicta l. ſi filius, de qua etiam Ioſeph. Maſcard. tom. 3. de probat. concluſ. 1317. & 1362. Burgos de Paz, in conſ. 15. numero 28. Iacobus Menochius, lib. 3. præſumpt. 131. & 132. Blaſius Flores Diaz de Mena, variarum quæſtionum, cap. 23. Deinde & quintò, atque non eundo per alias am[*]bages, Interpretum huius Regni deciſiones, atque reſolitiones adſunt expreſſæ in eiſdem, in quibus verſamur terminis, quos ſcilicet maioratus irreuocabiliter ex Tertio & Quinto inſtitutu, reuocetur, aut minuatur, bonis inſtitutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem & dolum poſtmodùm contractis; ſic ſane reſoluunt Anton. Gomez. in l. 17. Tauri, num. 17. in fine, Didac. Ceſtall. in l. 23. Tauri, in principio, Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 82. vbi ſingulariter, atque in hunc modum reliquit ſcriptum: Secondus caſus, ex quo maioratus ſemel perfectè, abſque Regia tamen facultate inſtitutus, reuocari, ſeu limitari poteſt, eſt diminutio bonorum inſtitutoris ex pòſt facto contingens: cum enim valor Tertij & Quinti ſecundum, tempus mortis æſtimandus, atque conſiderandus ſit ex l. 23. Tauri. quæ hodie eſt l. 7. tit. 6. lib. 5. in noua legum Reg. collect. conſequens eſt, vt ſi eo tempore bona maioratus inſtitoris diminuta ſint; maioratus etiam aliàs irreuocabilis effectus, diminuendus ſit pro rata diminutionis patrimonij ipſius inſtitutoris, quod ex d.l. 23. Tauri, palam deducitur. Ex quo infertur vnum ſatis ſingulare, quod quamuis dici ſoleat, quod maioratus ſucceſſor non teneatur ad debita poſt maioratum effectum irreuocabilem ab ipſius inſtitutore contracta: prout ſupr. lib. 1. c. 10. n. 11. reſoluimus: illud tamenintelligendum eſt, quando maioratus ex Regia facultate inſtitutus fuit, vel etiam abſque illa ab eo, qui nec filios, nec alios deſcendentes habebat: ſecus autem quando ab eo, qui liberos habebat, inſtitutus fuit ex tertia & quinta bonorum parentis portione abſque Regia facultate. Eo namque caſu, cùm Tertium & Quintum ſecundùm valorem bonorum, quæ tempore mortis ſupererunt, conſiderandum ſit, conſtat ipſum maioratum pro rata debitorum, quæ inſtitutor denuò contraxit, diminuendum eſſe: ſicque in effectu ad eadem debita perſoluenda maioratus ſucceſſorem adſtrictam remanere. Hactenus Ludouic. Molin. qui (vt vides) ſpecificè decidit caſum noſtrum præſentem prout Senatus decidit, & non modò authoritàte & præſtantia, ſed etiam ratione illa concludenti, quam aſſignat, ſuperat opinionis contrariæ Authores, relatos ſupr. n. 45. & Molinam ſequitur Ioann. Gutierr. de iuramento confirmatorio, tertia parte, cap. 15. num. 33. in verſiculo, quæ limitatio. Nec contrarium tenuit practicar. lib. 2. quæſt. 53. (vt exiſtimant nonnulli) nam licet ex numero 2. cum his Authoribus, quos dicto numero 45. præcitaui, videatur tenere, maioratus ſucceſſorem teneri ad debita inſtitutoris contracta poſt factum maioratum, aut inſtitutoris contracta poſt factum ex tribus modis, de quibus in dict l. 17. Tauri, ſtatim tamen in finalibus verbis ſequitur expreſſim ſuperiorem Molinæ diſtinctionem, & inquit in hæc verba, Sed in hoc tenenda eſt diſtinctio, quam ibi cum iudicio obſeruauit idem Molina, libro 4. cap. 2. numero 82. intelligens, quod prædixerat priori loco ſupra citato. Sequitur quoque Molinam ipſum Angulus ad l. 5. meliorationum, gloſſa 4. numero primo, & 2. folio 133. & in l. 7. gloſſa 4. numero primo, folio 159. qui in d. l. 5. ſic ſcribit: Nam prælegatum non deducitur ante æs alienum, quemadmodum & legatum, l. ſucceſſores, l. imponenda, C. ad legem falcidiam, l. licet, vbi Baldus, in fine, C. vt in poſſion. legat. maxime cum Tertium ſit quota bonorum, l. ſubſignatum, §. bona, ff. de verbor. ſignificat. & intellige, debita hæc prius eſſe deducenda: non ſolum, quæ contracta fuerunt per meliorantem ante factam meliorationem, ſed etiam quæ cauſata fuerunt poſt factam meliorationem, quantumcunque irreuocabilem, dum tamen debita neceſſaria fuerint citra dolum, & fraudandi animum contracta. Nam cum melioratio ſit iudicanda ſecundum bona relicta tempore mortis, interim melioranti libera adminiſtratio non interdicitur, dicam in l. 7. infra gloſſa 2. licèt contraium inaduertenter tradideri Mieres, prima parte primog. quæſt. 24. num. 35. & in d l. 7. gloſſ. 4. num. 1. in hunc modum inquit: Al tiempo de ſu muerte; poterit ergo pater interim diſponere de bonis, ſeu quouis, titulo alienare, omni fraude ceſſante, quod eſt notabile. Nam re vera donatio tenuit à principio irreuocabiliter, l. prima, ſupra, & tamen inuito donatario poſſibile eſt, quod donatio euaneſcat, ſi parentis facultates ceſſante fraude decreuerint; nam filius alienata reuocare non poterit. Et hoc tenuit Caſtillo hic in principio, & Gomez in l. 17. Tauri, numero 20. Et hactenus Angulus, qui (vt ex verbis apparet relatis) Molinam non commemorat. Et ipſum Molinam non citet, ſed idem tenet ſpecifice, Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. c. 2. n. 56. in verſ. ea tamen, vbi in hæc ſcripſit: Ea tamen quæ diximus circa diminutionem, vel extinctionem meliorationis iam factæ, eo caſu intellige, quo mortis patris tempore bona eius diminuta non reperiuntur: cæterum ſi diminutd reperiantur, cum ex l. 23. Tauri, quæ hodie in noua legum recollectione habetur in l. 7. tit. 6. lib. 5. valor Tertij & Quinti ſecundum tempus mortis conſiderari debeat, diminutio ex pòſt facto contingens, ipſas meliorationes, & maioratus inſtitutiones vſque ad tempus diſponentis mortis minuit, eaſque ad eius patrimonium reducit: ex debitis ergo tam ex contractibus quàm ex delictis poſteà ortis, meliorationis, vel maioriæ antè factæ diminutio fit, vt filiorum legitimæ omni tempore ſaluæ ſint, & in earum fraudem aliquid fieri non poſſit, vt verificentur verba notabilis, & ad hoc nouè conſideratæ legis 8. tit. 4. part. 5. bi: En tal manera que todavia finque en ſaluo a los hijos la ſu parte legitima tambien en vida de ſu padre, como despues de ſu muerte. Apertè etiam idipum quod Molina reſoluit, Azeued. præſentit, in l. 3. tit. 6. lib. 5. nouæ collect. Reg. n. 22. & ſeq. & ij omnes (vt vides) ſic firmiter aſſerunt, & caſum matrimonij, cuius cauſa fit maioratus, aut melioratio, ſemper excipiunt poſt Molin. d.n. 82. c. 2. libri 4. vt ſtatim dicetur. Ex his autem. & verbis ſuperioribus Molinæ ipſius, & ſequacium, deſtruitur euidenter ſententia contraria Velaſq. Auend. in l. 21. Tauri, gloſ. 1. n. 16. qui nunquam potuit reſpondere fundamento relato, quo Molina iuridicè, & eruditè inſiſtit, atque innititur, videlicet quod ſi melioratio regulanda eſt ex quantitate bonorum, quæ tempore mortis meliorantis forent, iuxta l. 19. & 23. Tauri, quantumcunque irreuocabilis ſit, neceſſario debent ex ea deduci debita poſtmodùm contracta quamuis in totum meliorationem extinguant: nam cum ipſe id fateatur, prout negari non poſſe, agnouit expreſſim dict. n. 16. inde, & in neceſſariam conſequentiam deſtruitur ſolutio, quam tradit, nec aliquo pacto ipſa admitti valet. Non etiã aliquid vrget ratio illa, qua contrariæ opinionis ſectatores adducuntur præcipuè, quod ſcilicet donatio perfecta reuocari non poſſit aliquo modo, nec per viam alterius donationis, aut contractus, & ſic quod melioratio facta vni filio, vel deſcendenti irreuocabiliter cum clauſula Conſtituti, & traditionis ſcripturæ, cùm ſit perfecta, & irreuocabilis, non poſſunt eam extinguere, aut minuere debita poſtmodum contracta. Nam[*] pro vera explicatione animaduertendum erit, quod quamuis in dict. l. 17. Tauri, æquiparentur modi illi conſtitutionum meliorationis, vt qulibet eorum irreuocabilitatem inducat, in vno tamen dumtaxat caſu æqualiter ea æquiparatio procedit, vt ſcilicèt non poſſit inſtitutor expreſsè reuocare meliorationem, nec eam diminuere, quocunque ex illis caſibus (vt dixi) ſed non procedit in aliis caſibus, in quibus ex diſpoſitione legis, atque ex natura meliorationis ipſius, reuocatio, & diminutio permittitur: ſæpè enim multa quæ directè, aut etiam expreſsè prohibentur, tacitè, vel per obliquum admittuntur, l. 1. ff. de authoritate tutorum, l. nonnumquam, ff. de cond. & demonſt. & ſic vno dumtaxat eorum caſu irreuocabilis eſt omninò melioratio Tertij, aut Tertij & Quinti, quando ſcilicet ex cauſa oneroſa matrimonij facta fuerit, eo namque caſu diminutio poſtmodum contingens, non poteſt meliorationem, vel maioratum minuere, nec alterare: cum melioratus poſſit eligere, vt valor Tertij & Quinti non ſecundum tempus mortis, ſed ſecundum tempus factæ meliorationis conſideretur, quod ſpecialiter fauore matrimonij diſpoſitum eſt, in l. 29. Tauri, quæ eſt l. 3. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Reg. & ſic minui non poteſt, nec ſubiicitur debitis poſtmodùm contractis ab inſtitutore, vel meliorante. Quod ſecus eſt in aliis meliorationibus, in quibus valor Tertij & Quinti conſideratur ſecundum tempus mortis meliorantis, nec tantus fauor conceditur. prout Ludouic. ipſe Molin. lib. 4. eodem c. 2. n. 82. in verſ. hæc tamen omnia. ſingulariter animaduertit. Sequuntur, & latius declarant Matiençus, in l. 3. tit. 6. gloſſ. 4. & in l. 3. tit. 8. gloſſ. 9. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, Azeued. ibidem, Aiora, de partitionibus, tertia parte, quæſt. 26. ad finem, verſicſed quid ſi iudex è contrario, Angulus, in l. 6. meliorationum, gloſſ. 1. ex num. 10. fol. 145. & in l. 7. gloſſa 2. num 6. fol. 156. & 157. Burgos de Paz, in conſil. 14. num. 62. quamuis hanc opinionem apud ſe ſcrupulo non carere dixerit Ioannes Gutierrez, practica. lib. 3. quæſt. 102. num. 10. vt ibi videri poterit. Dicendum itaque erit, eiuſmodi maioratus, aut meliorationes, etiam irreuocabiliter factas, extra caſum ſpecialem matrimonij non remanere perfectas: ſiue non perfici quo ad eum effictum, vt diminutionionis bonorum periculo non ſubiaceant vſque ad mortem meliorantium, quia tempus ipſum mortis reſpiciunt, & cum id inſit ex ſua natural legali, ſiue à lege inducta, non quidem immutatur ex dictis clauſulis Conſtituti, reſeruationis vſusfructus, aut traditionis inſtrumenti. Quod cum videret Velaſq. Auend. negari non poſſe, (vt ſuprà dicebam;) ſubdit dicto numer. 16. quod ſua opinio maximè procedit in donatione, & melioratione facta ex cauſa matrimonij cum tertio. Quo equidem caſu id admittimus, ſed aliis caſibus negamus, quamuis ergo perfectæ remaneant meliorationes ipſæ quoad Tertium & Quintum; tamen Tertium idem & Quintum in quantitate, & valore certum non eſt, cum ex tempore mortis veniat certificandum; & ſic ſubiacent ſemper diminutionis, aut extinctionis periculo, ſi nulla, vel minora bona ſuperſint tempore mortis: ſicut & commodo augmenti, vt ſuprà dicebam. Augmenti enim, & diminutionis par cauſa, æqualiſq́ue conditio eſt. Hæc quidem cum ita ſe habeant, non modò conueniunt opportunè caſui præſenti, ſed etiam expreſſim eum confirmant, & decidunt; vt pote cum melioratio non fuerit facta ex cauſa oneroſa matrimonij cum tertio initi, nec etiam rei certæ poſſeſſio tradita, ſed duntaxat aſſignatio facta en el heredamiento de Sauadin, pro melioratione Tertij, & remanentis Quinti cum clauſuſa Conſtituti, & reſeruationis vſusfructus, & ſic reſpiciat tempus mortis meliorantis iuxta valorem bonorum, deducto ære alieno, ex dicto §. bona leg. ſubſignatum, ff. de verborum ſignificat. & cum ita pariter legitimæ filiorum non conſiderentur, niſi deducto ære alieno, l. papinianus, §. quarta, ff. de inofficioſo teſtamento. Si ex ſolis legitimis inſis deducerentur debita, per inſtitutorem maioratus, aut meliorantem poſt maioratum inſtitutum, aut meliorationem factam, contracta; euenire equidem poſſet, quod legitimæ remanerent conſumptæ, meliorationes autem integræ. Ex quo duo abſurda, & iuri contraria ſequerentur; ac Primum ex eo, quod cum meliorationes, & legitimæ conſiderentur iuxta valorem bonorum tempore mortis, & ſic tempus ipſum æqualiter reſpiciant; diuerſimode de meliorationibus, quam de legitimis diiudicaretur, cùm tamen habeant quod hoc, vnam & eandem naturam, & legum diſpoſitionem. Secundum etiam abſurdum, & maius daretur quod contra regulas omnes iuris, cauſa lucratiua, ſcilicet maioratus, aut meliorationis veniret præferenda oneroſæ, ſcilicet legitimæ; cum tamen legitimæ meliorationibus præferantur, nec in præiudicium ipſarum ſubſiſtant, l. in imponenda, l. ſucceſſores, C. ad legem falcidam, l. licet vbi Baldus, C. vt in poſſeſſionem legatum. Et hæc ſunt notanda, quia ſingularia, nec ita diſtinctè & ſpecificè traduntur per Angulum, in dicta l. 5. meliorationem, gloſſa 4. quamuis ipſe ſic præſentiat. Sextò denique & vltimò facit, meliorationem in caſu præsenti factam fuiſſe ( vt ſæpe dixi) ex Tertio, & remanente Quinti omnium bonorum, & aſſignationem en el heredamiento de Saudin, cum clauſula Conſtituti, & reſeruationis vſusfructus: ſi ergo probatum fuerit, aſſignationem reuocari potuiſſe, licet melioratio aliàs irreuocabilis ſix ex Conſtituto, vel traditione ſcripturæ, planum equidem erit, multo magis ſuper re ipſa aſſignata cenſum, aut hypothecam conſtitui potuiſſe. Quod ergo aſſignatio reuocari poſſit, in terminis tenuit Andr. Angulus, in l. tertia, meliorationum, gloſſa ſecunda, numero quarto, folio 83. nam cum in eo textu dicatur, quod melioratio poteſt aſſignari in re certa, vel parte bonorum,[*] dummodo res aſſignata non recedat valorem Tertij & Quinti reſpectu temporis mortis; in hunc modum ſcribit: Aſſignatio autem, de qua in noſtro textu, re[*]uocari poterit per aſſignatem: cum non conſiſtat in eâ ſubſtantia meliorationis, licet melioratio aliàs irreuocabilis ſit ex Conſtituto, vel traditone ſcripturæ. Sed ſi eſſet eiuſdem rei aſſignatæ traditio facta, reuocari non poſſet aſſignatio, cum in eam ſit iam ſubſtantia donationis transfuſa, & de ea eſſet iudicandum, tanquam ſi ipſa donata eſſet, vt bene probat Tellus, in l. 20. Tauri, numero 14. nam cum reuocari non poſſit æſſignatio in re aſſignata, l. perfecta donatio, C. de donat, quæ ſub modo, & petit, augetur, vel diminuitur lucro, vel damno donatarij, vt & quæuis alia res donata perfectè: Argumento l. primæ, cum aliis, C. de peric. & commorei viuendi. iuncta dict. l. perfecta donatio. Si tamen res aſſignata minus valeat, quam donatio, ſuppleri debet, quemadmodum & debet diminui, ſi valeat plus, vt dicam infra gloſſa ſexta: nam traditio rei aſſignatæ ſolum operatur perfectionem quod ſuam partem; in reliquo prior donatio quotæ ſupplenda erit, &c. Ecce vbi expreſſim aſſerit, ac in eiſdem terminis noſtris, quod aſſignatio reuocari poteſt, licet aliàs melioratio irreuocabilis ſix ex Conſtituto, vel traditione ſcripturæ, quando aſſignatione non conſiſtit ſubſtantia meliorationis, vt in caſu noſtro præſenti. Nec contradicit ab ipſomet Angulo reſolutum, & ſcriptum in l. ſeptima, gloſſa quarta, numero quarto, quia ibi loquitur in donatione certæ rei, cuius verè vel fictè ſit tradita poſſeſſio, de qua pater diſponet non poteſt. Nos autem loquimur (ſicut idem Author, vbi ſuprà) in melioratione Tertij, aut Tertij & Quinti, pro qua aſſignatio ſit in re certa: tunc namque poteſt aſſignatio reuocari, licet melioratio aliàs irreuocabilis ſit, cum non conſiſtat in ea meliorationis ſubſtantia. Contra tamen ſi eſſet eiuſdem rei aſſignatæ traditio facta, vt inquit Angulus ſtatim, vel ſi donatio eſſet certæ rei, & ficte etiam per clauſulam Conſtituti fieret traditio, vt ibi, quia ſubſtantia meliorationis non modo in ea conſiſtit, ſed etiam in ea duntaxat facta eſt melioratio: vt ipſe Angulus iterum repetit gloſſa ſexta, l. tertia, vbi vide & in. l. quarta. gloſſa quarta, Et hactenus de fundamentis deciſionis Senatus, qui ſcienter, atque conſultò articuli alterius, vtrum ſcilicet melioratus ipſe, & ſucceſſores probare tenerentur, quod bona aſſignata pro melioratione, non excedebant Tertium, & Quintum, & legitimam; an fratres non meliorati; diſputationem, & tractum omiſit, quod non ex parte fratrum, aut deſcendentium de exceſſu opponeretur, ſed ex parte duntaxat creditoris, pro redditibus, & recognitione cenſus agentis, qui cum creditor eſſet, & bona intelligi debeant deducto ære alieno, in exceſſu non inſiſtebat, ſed in iure ſuo, atque in pactione tempore diuiſionis inita, fundamentum præcipuum faciebat. De exceſſu ergo, aut de non exceſſu, nec articulo prædicto inueſtigare neceſſe non fuit, de quo tamen videndus erit Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſtione 52. numero duodecimo, qui quod arrhas, & quod dotis conſtitutionem, dubium excitauit numeris ſeqq. & iunge Ioannem Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, capite primo, ex numero vige ſimo tertio, vſque ad numerum 31. & practicarum libro tertio, quæſtione 40. Angulum, in l. ſeptima, gloſſa ſecunda, numero 11. Nec obſtant argumenta pro contraria parte ad[*]ducta: Non obſtat primum; quoniam reſpondetur, veriſſimum eſſe, quod à poſſeſſore maioratus non poteſt cenſus, neque hypotheca imponi in bonis expreſsè alienari prohibitis, etiam pro vita poſſeſſoris, ſicut Felicianus, & Rodericus in argumento relati, affirmarunt iuridicè. Sed ab inſtitutore ipſo maioratus inter deſcendentes per viam meliorationis Tertij & Quinti, & non ex cauſa oneroſa matrimonij, imponi poteſt de iure, etiam poſt maioratum ipſum irreuocabiliter conſtitutum ex clauſula Conſtituti, vel reſeruationis vſusfructus, aut traditionis ſcripturæ: quia ſicut debitis poſtmodùm contractis minuere poteſt meliorationem, modo citra dolum & fraudem id efficiat, vt ſuprà dictum eſt, ita quoque & cenſum imponere. Sicque maxima differentia eſt, an cenſus imponatur ab inſtitutore per viam meliorationis, vel ab alio poſſeſſore; poſſeſſor namque alius maioratus non poteſt in præiudicium ſucceſſorum cenſum, aut hypothecam, vel ius aliud imponere, aut conſtituere, vt per Felicianum eundem poſt alios multos dictis in locis. Primus autem inſtitutor poteſt, ſi non ex facultate Regia, neque inter extraneos, ſed inter deſcendentes per viam meliorationis, & non ex cauſa oneroſa matrimonij maioratum, ſeu vinculum inſtituerit, vt ex Molina, & aliis ſuprà reſolui. Non obſtat ſecundum argumentum; quoniam reſ[*]pondetur, poſſeſſoré maioratus regulariter non poſſe nocere ſucceſſoribus ex actu voluntario, ſicque nec tranſigere ſuper bonis maioratus, etiá ſtante dubio, vt in argumento ex Ludouici Molinæ obſeruationibus tradidi, id tamen limitari debere dupliciter, provt ego exiſtimo, ac primum quidem iuxta ſuperiora, quando ex natura diſpoſitionis, & actus, qui geritur, provt eſt melioratio, Tertij & Quinti quæ ad tempus mortis, & iuxta valorem bonorum tunc exiſtentium refertur, id tacitè ineſſet, quod ab aliquo ſucceſſore tranſactum, velut neceſſitate cogente confirmatum: tunc namque non tam videtur tranſigi, quam id approbari, quod ab inſtitutore ex legum earundem huius Regni permiſſione effici potuit iuridicè, & à ſucceſſoribus debuit obſeruari, quamuis tempore diuiſionis bonorum, pactio ea, ſiue tranſactio non interueniret. Et ita primus actus inſtitutoris potius inſpicitur, quàm ſequens tranſactionis, vel ratificationis ſucceſſoris cuiuſuis. Idque maxime in caſu præſenti, in quoaliàs inæqualitas maxima reſultaret inter filios fundarorum propter exceſſum meliorationis, & damnum legitimæ eorum, vt ſuprà dixi. Secundò deinde, quoniam ſuper bonis maioratus tranſigi iure poteſt abſque Regia facultate, quando non ex actu voluntario, ſed potius ex neceſſario tranſactio proceſſit, & maioratus bona in ſua integritate remanent, provt in caſu præſenti manſerunt, nam ſi tranſactio ea (quæ potius tempore diuiſionis bonorum inter omnes cohæredes conuentio, ſiue concordia quædam dici debet) non fieret, melioratio dicta in exceſſu Tertij euaneſceret, nec vinculi inſtitutio in omnibus effectum ſortiretur, immò maxima in parte corrueret, ſi iure ſuo omnes filij fundatroum vterentur, & legitimas cum effectu deducerent. Tranſactio ergo, propter quam non modo aliquid ex bonis maioratus detrahitur, vel diminuitor, ſed potius vinculum ipſum cum omnibus ſuis bonis conſeruatur integrum & illæſum, ſicque ad conſeruationem, non ad diminutionem, vel deſtructionem tendit; ab omnibus debet ſucceſſoribus vnanimiter obſeruari propter vtilitatemm, quæ hinc inde reſultat, & dictam cauſam neceſſariam ſatis factionis legitimæ cæterorum filiorum, ad quam funddatores ipſi tenebantur: ſicuti vtromque probatur ex traditionibus Molinæ, de Hispanorum primogeniis, libro quarto, capite nono, numero vigeſimo ſecundo, & vigeſimotertio, & vigeſimo ſexto, vbi dixit, tranſactionem, ſeu compromiſſum ſuper bonis maioratus admitti, dummodo res maioratus apud poſſeſſorem maneant, pecunia, vel alia re aduerſario data, ſicuti conſtat ex verbis dicti numeri 22. vbi citat textum, in l. ſi profundo, C. de tranſactionibus & dicto numero ſexto, adducit declarationem quandam, quæ propoſitum noſtrum ſingulariter confirmat, vtpote cum in terminis caſus præſentis, bona meliorationis, non tanquam maioratus, aut vinculi, ſed tanquam libera, nec maioratui ſubiecta peterentur. Confirmant etiam vera illa vltima numeri 27. dum dicit ipſe Molina: Poterit tamen hæc limitatio procedere, quando is, qui petit rem maioratus, illam tanquam liberam poſſidet: dummodo vtroque caſu res apud cum, qui iure maioratus illam petit, vel poſſidet, maneat. Alterum autem probatur, ex obſeruationibus eiuſdem Molinæ, libro primo, capite decimo, & libro quarto, capite quarto, num. 82. & ſequacium. quos ſuprà retuli; ſucceſſores inquam, & poſſeſſores maioratus teneri perſoluet debita, ad quæ ipſe inſtitutor tenebatur, vel ab eo contracta. Sane cum fundatdores dicti vinculi quaſi debitores eſſent legitimæ aliorum filiorum, non potuerunt excedendo dictum Tertium & Quintum, legitimas eorum grauare, aut minuere: & conſequenter debitum ſatisfactionis legitimarum ipſarum, à dicto ſucceſſore legitimè fieri, & ſuper dubio admodum relatum tranſactum. Filij namque poſſunt reclamare aduerſus aſſignationem rei pro melioratione relictæ, ſi ex ea læduntur in legitimis, provt ex multis obſeruauit Azeuedus, in l. tertia, titulo ſexto, libro quinto, numero primo. Et melioratio reuocatur, quatenus Tertium & Quintum excedit, vt per Matiencum, in dicta l. tertia, titulo ſexto, gloſſa tertia, numero primo. Angulum, ibidem, gloſſa ſexta, numero ſecundo, folio 115. Probatur denique ex reſolutione eiuſdem Molinæ, de Hiſpanorum primogeniis, libro primo, capite 10. ex numero vigſimo, cum ſequentibus, bona ſcilicet maioratus alienari prohibita, poſſe alienari, ſeu obligari, atque hypothecæ ſubiici ex cauſa necceſſaria: & numero vigeſimo primo, verba quædam profert, quæ etiam recenſuit pater Ludouicus Molina tomo tertio, de iuſtitia & iure, disputation. 641. ſub numero quarto folio 596. & multum ad propoſitum noſtrum, & confirmationem dictæ tranſactionis faciunt: Nec enim credendum eſt, maioratus inſtitutorem, qui res maioratus prohibuit alienari, vt perpetuo in familia conſeruarentur, voluiſſe facere dispoſitionem, ex qua ipſæ corruant, atque deſtruantur, imo cenſendus eſt ea bona permiſiſſe in hanc cauſam hypothecari, atque pignori ſubiici, etſi id non expreſſerit. Non obſtat tertium argumentum, cui in terminis reſpondit Ludouicus ipſe Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro quarto, capite ſecundo, numero 28. ſæpè citato, id intelligendum, quando maioratus ex Regia facultate inſtitutus fuit, vel etiam abſque illa ab eo, qui nec filios, nec alios deſcendentes habebat: ſecus autem quando ab eo, qui liberos habebat, inſtitutus fuit, ex tertia & quinta bonorum parentis portione abſque Regia facultate. Eo namque caſu, cum Tertium & Quintum ſecundum valorem bonorum, quæ tempore mortis ſupererunt, conſiderandum ſit; conſtat ipſum maioratum pro rata debitorum, quæ inſtitutor denuè contraxit, diminucendum eſſe: ſicque iu effectu ad eadem debita perſoluenda, maioratus ſucceſſorem adſtrictum remanere. Et Molinam ſequuti fuere omnes relati ſuprà numero 58. Non obſtat quartum argumentum: quoniam reſ[*]pondetur, id quod de traditione inſtrumenti, l. reſeruationis vſusfructus, & clauſula Conſtituti dicum eſt in argumento; verum eſſe, & communiter receptum, atque ſingulariter explanatum per Tellum, in l. decima ſeptima Tauri, ex numero decimo ſexto, cum multis ſequentibus, Ioannem Gutierrez, practicarum libro tertio, quæſtione 65. Angulum, in l. prima meliorationum, gloſſa octaua, & gloſſa nona, vbi late de traditione inſtrumenti. Cæterum in caſu prædicto, & quoad effectum propoſitum, nequaquam officer Antonij Gomexij, & Andr. Angul. obſeruationes in argumento relatas; propterea quod ipſi lofquuntur, quando cum aſſignatione rei fuit facta traditio realis & vera: & tunc res ipſa aſſignata & tradita alienari non poteſt; & ſi alienatur, reuocari valet per filium melioratum; vt iidem probarunt Authores: non verò loquuntur, quando traditio fuit ficta per clausulam Conſtituti, vel traditionis inſtrumenti, & inſuper in aſſignatione non conſiſtie ſubſtantia meliorationis, quia melioratio fuit ex Tertio & Quinto, aut ex Tertio, & aſſignatio facta in aliqua re cum clauſula Conſtituti; vel traditione ſcripturæ; & ſic res verè remanſit penes meliorantem, licet fictè in melioratum tranſire viderctur. Ratio eſt, nam licet vera & realis traditio, & ficta per traditionem inſtrumenti, aut clauſulam conſtituti æquiparentur in dicta l. decima ſeptima Tauri, quoad irreuocabilitatem, vt nec vna, nec altera reuocari poſſit expreſsè per meliorantem: non tamen quoad effectum prædictum adminiſtrationis, & alienationis, aut obligationis bonorum, quando verè res remanſit penes eum, qui meliorauit, & poſtmodum alienauit, ſeu obligauit rem, in qua licèt aſſignatio facta, non tamen ſubſtantia meliorationis collata, quia traditio vera & realis, maioris eſt virtutis effectus, quàn ficta. Et multum intereſt, an in aſſignatione conſiſtat ſubſtantia meliorationis, vt quando rei aſſignatæ traditio facta fuit; an in ea non conſiſtat ſubſtantia meliorationis, licèt melioratio aliàs irreuocabilis ſit ex Conſtituto, vel traditione ſcripturæ: vt ex Angulo in l. 3. gloſſa 2. ex numero 4. & in l. 7. gloſ. 4. num. 1. & ſeq. ſuprà adnotaui. Sicſanè Ludouic. Molina, & ſequaces relati ſuprà, etiam maioratum, aut meliorationem irreuocabilem, aſſerunt reuocari, bonis inſtitutoris diminutis, vel debitis ab eo poſtmodum contractis; & loquuntur generaliter, etiam in terminis clauſulæ Conſtituti, vel traditionis inſtrumenti, cum dixerint generaliter, eam ſententiam procedere, quocunque modo irreuocabilis ſit, & caſum oneroſum matrimonij excipiunt, etſi in eo traditio non interueniat. Antonius etiam Gomezius, & Angulus caſum traditionis realis excipiunt, vt alienatio à parente meliorante facta, vel non valeat cum effectu, vel reuocari poſſit, nec de ficta loquuntur; aut ſi aliquando de ficta, quando rei certæ melioratio facta eſt, & in ea ſubſtantia meliorationis ipſius collata, vt hoc etiam modo explicari valeat Angulus, in l. 7. gloſſa 4. num. verſic. nec obſtat, aliter etiam declaraui ſuprà. Præterea & ſecundò reſpondeo, quod leges Tauri, quæ habuerunt reſpectum ad æſtimationem, & valorem Tertij & Quinti bonorum ſecundum tempus mortis teſtatoris; inde & quaſi in neceſſariam conſequentiam eam diminutionem, eam per alienationem quouis modo, admittunt, quam ipſe Molina, & ſequaces niſi in caſu oneroſo matrimonij non excipiunt, vt ſuprà dicebam Antonius autem Gomezius, & Angulus alienationem reuocari poſſe ſtatuerunt in caſu prædicto veræ traditionis, & aſſignationis rei, quæ pro ſubſtantia traditur meliorationis. In caſu autem præſenti traditio realis non interuenit (vt ſæpè dictum eſt) ſed aſſignatio duntaxat meliorationis, in quam ſubſtantia ipſius non conferebatur, cum traditione ficta clauſulæ Conſtituti, & ſic dicta alienatio per hypothecam, & cenſus impoſitionem impediri non debuit, iuxta vnius & alterius opinionis Sectatores. Rurſus & tertiò reſpondetur concludenter, quod quando per viam hypothecæ, & impoſitionis tributi in dicto hæredamiento de Saudin, ſuſtineri non poſſet, nec deberet cenſus impoſitio, quòd traditio ficta interueniſſet (cuius contrarium verius eſt) alienatio impediri non debuiſſet, ſiue ſuſtineri deberet ex eo tranſactio, vel pactio, quod cum negari non poſſit, quin ex ipſa cenſus impoſitione, tempore mortis fundatorum, bona eorum diminuta ſint in ea quantitate, minui quoque deberet Tertium, & remanens Quinti, vt in eo quod excedit aſſignatio tempore mortis, Tertium & Quintum, habita relatione ad æſtimationem eo tempore, minuatur etiam ius meliorati, & pro melioratione, & pro legitima, & pro bonis additis, vel augmentatis, conſequatur duntaxat valorem iuxta tempusmortis, quo tempore attento, cum ea bona excedant iura prædicta; propter dictam diminutionem, minui quoque debent neceſſariò, & ita in effectu, quando el dicho heredamiento de Suadin quedaſſe libre, y ſobre el no pudieſſe auer impueſto cenſo, ni tributo, ex cæteris bonis, & ex corpore, & valore hæreditatis ita diminutio contingeret, vt pro rata diminutionem pateretur, & tanto minus conſequeretur melioratus, nam aliàs legitimæ aliorum filiorum defraudarentur omnino, & maximum damnum paterentur, cum ipſæ ſolæ diminutionem ſubirent, quod eſſet maximum abſurdum, vt ſuprà obſeruaui dilucide. Et ob hanc rationem Ludouic. Molina, libro 4. cap. 2. dicto num. 82. ſemper atque generaliter conſtituit, maioratum irreuocabilem ex Tertio & quinto inſtitutum, reuocari bonis inſtitutoris diminutis, & debitis ab eo poſtmodum contractis, nec in conſideratione habuit, quod res tradita fuiſſet, vel non: quamuis interueniente vera traditione rei, eius alienationem reuocari, Antonius Gomezius, & Angulus ſtatuerint. Qui tamen aſſumptum propoſitum nunc, agnoſcunt libenter, nec diminutionem meliorationis pro rata diminutionis alienationis, aut debitorum denegant, quamuis reuocandi alienationem facultatem concedant; ſane expreſſis verbis ſtatuit Anton. Gomezius, in dicta l. 17. Tauri, numero 20. ſequitur Angulus, in dict. l. 7. gloſſa quarta, numero ſecundo, ibi Qui ſubiungit idem eſſe, etiam ſi melioratio ſit aſſignata in aliqua re ſpeciali, cuius ſit tradita poſſeſſio: nam licet ea alienari, non poſſit, ex quo per traditionem tranſibit in dominium, & poſſeſſionem filij: tamen ſi habito reſpectu ad bona, quæ pater reliquit tempore mortis, Tertium & Quintum non capit talem rem aſſignatam: defalcatio fiet habito respectu ad illud tempus: & iterum numero quarto, ibi: in donatione autem rei certæ, cuius verè, vel fictè ſit tradita poſſeſſio, licet de ea pater non poſſit disponere, reductio autem fiet ad valorem bonorum ſecundam tempusmortis, vt hic. Sic ſane, atque ex prædictis omnibus, & diſpoſitione legum huius Regni, & quia à dominio & poteſtate meliorantis, verè res non recedit, ſed penes eum remanet, facta traditione ex clauſula Conſtituti, hypotheca ſuper re aſſignata cadere poteſt, quæ fictè duutaxat in dominium alterius tranſit. Sicque non vrget in contrarium textus, in dicta l. quæ prædium, C. ſi res aliena pignori data ſit. Quia loquitur in donatione certæ rei, cum vera & reali ipſius traditione, vt conſtat ibi; in filium à ſe titulo donationis tranſlatum. Quo caſu cum iure pignoris retinere non poſſint, niſi quæ obligatis in bonis fuerint; meritò obligatio non tenet. Secus autem in caſu præſenti, vt nunc dicebam, vbi traditio eſt ficta, & res penes meliorantem vere remanet. Secus etiam in terminis legum huius Regni de melioratione loquentium, quæ diuerſam continent rationem quoad diminutionem, cum valorem bonorum tempore mortis meliorantis reſpiciant. Non obſtat quintum argumentum, quoniam reſ[*]pondetur, ſententiam illam Antonij Gomezij, & ſequacium, de qua ſuprà, numero 45. & ſequentibus, veram non eſſe, & contrariam Ludouici Molinæ, & aliorum, de qua ſuprà, ex numero 58. cum ſequentibus, veriorem, idque ex rationibus ibidem adductis, & quia dicta melioratio, aut maioratus, quantumcunque irreuocabiliter conſtitutus fuerit; non tamen perficitur irreuocabiliter quoad eum effectum vſque ad tempus mortis maioratum inſtituentis, quo tempore valorbonorum inſpicitur ex diſpoſitione legis, quæ ex prædictis clauſulis traditionis fictæ alterari non poteſt, quoniam de natura ineſt, & velut conditionaliter; conditio autem legalis ſemper habetur pro expreſſa, vt in noſtris terminis conſiderauit Angulus in l. 7. gloſſa 4. n. 10. & 22. Non obſtat ſextum argumentum: quoniam reſ[*]pondetur, veiiſſunum eſſe id, quod ex Ioanne Gutierrez, & aliis, ibi propoſui, cæterum caſus præſentis reſolutionem, & Regij Hiſpalenſis Senatus deciſionem, nequaquam refragari, aut in contrarium tendere, maioratus namque, ſiue melioratio irreuocabiliter facta, quamuis etiam accedente conſenſu primi vocati, aut meliorati, reuocari non poſſit, nec alteri in præiudicium ſequentium vocatorum; minui tamen debet de iure, atque ex diſpoſitione legis, quæ valorem bonorum meliorationis, & legitimarum iuxta tempus mortis meliorantis conſiderauit, ſicque quaſi in neceſſariam conſequentiam, non modò debitis poſtmodùm contractis reſiſtit, ſed virtualiter diminutionem eorum cauſa contingentem admittit, vt numeris præcedentibus latiùs probaui. CAPVT XXXVI. Meliorandi aliquem ex filiis, vel deſcendendentibus, aut maioratum inter eos inſtituendi facultas, & commiſſio, an à parentibus in alterius voluntatem ita liberè conferri poſſit, vt meliorare, vel non meliorare, ſiue primogenium inſtituere, aut non, in eius voluntate reponatur omnino: & Taurinæ conſtitutionis 31. deciſio, quid vltra ius commune contineat, & qualiter verè & germanè accipi debeat? Vtrùm etiam maioratus inſtitutio commiſſa tertio, habeatur pro facta, eo non eligente, vt maioratus ſucceſſio ad primogenitum deferatur. Deinde, meliorandi aliquem ex filiis, vel deſcendentibus, aut maioratum inter eos inſtituendi, vel non; facultas, & commiſſio, cùm ab vxore marito, vel è contra, aut cuilibet alteri conceditur, ſicque perſonarum electio committitur vtrùm ea anno finiatur, ſiue in præfinitione termini, de qua in l. 33. Tauri, contineatur: vbi articulus ſingulariter diſcutitur, & explanatur, l. ipſius 33. Tauri, notanda interpretatio traditur, & Gregorij Lopezij ſententia omnino probatur. Rurſus, vtrùm maioratus inſtitutor, qui ex Regia facultate illum inſtituit, in perſonarum vocatione teneatur ſeruare ordinem traditum à lege 27. Tauri: an verò vſqueadeo eum omittere poſſit; vt prætermiſſis etiam filiis aliquibus, & eorum deſcendentibus, ad conſanguineorum collateralium, & etiam extraneorum vocationes deuenire valeat; vbi ita abſolutè, & dilucidè, atque diſtinctis, & accuratiùs, quàm hactenus factum fuisset, res hæc explanatur, & agitatur, vt ingenti ſtudio, & ſumma diligentia abſoluatur. Denique, facultas, & commiſſio alicui conceſſa ad inſtituendum maioratum ab eo, qui illum ex Regia facultate inſtituere poterat, vtrum intelligi debeat, vt regularem, & ordinarium maioratum inſtituere poſſit, ſicque iuxta iuris communis regulas, & conſuetudinem huius Regni; an verò, vt extraordinarium quoque & irregularem, ſicque, cum clauſula excluſiua fæminarum efficere valeat; vbi dubium hoc ſingulariter diſcutitur, & explicatur, ſuperiorum etiam omnium diligens, & abſoluta traditur reſolutio, & Senatus Regij Hiſpalenſis in eodem caſu ex facto occurrenti, deciſiones quatuor præcipuæ, & egregiæ admodum, atque notandæ commemorantur. SVMMARIVM. -  1 Regij Hispalenſis Senatus deciſionis cuiuſdam caſus, & dubij ex facto occurrentis articulus proponitur. -  2 Teſtatoris voluntas, & dispoſitio ex alterius pendere arbitrio non debet, & ſic in alterius voluntatem non debet, & ſic in alterius voluntatem non poteſt de iure conferri. Vbi etiam ratio aſſignatur. Et an inſtitutionis hæredis respectu duntaxat id procedat, an vero legatorum, & fideicommiſſorum quoque respectu, tam de iure communi, quam poſt leges Partitarum, & Tauri, remiſuè explicatur. -  3 Dispoſitionis ſubſtantia licet in alterius voluntatem conferri non valet, qualitas vero, vel acceſſorium, hoc eſt, perſonarum electio, vel declaratio tantum, de iure confertur. -  4 Ludouici Molinæ locus in annotationibus ad commentaria de Hiſpanorum primogeniis, commemoratur, & expenditur; ex quo aperte deducitur, alterius voluntati liberè committi poſſe facultatem meliorandi, vel non aliquem ex filiis, vel deſcendentibus, aut primogenium inter ipſos inſtituendi, vel non. Quod numeris ſeqq. exornatur, atque explanatur. -  5 Meliorandi facultate commiſſa tertio, & ipſo ad meliorationem non eligente, neque nominante; pro non facta melioratio habetur, vt omnes filij æqualiter admittantur. -  6 Et vtrum id in facultate maioratum inſtituendi commiſſa tertio, locum obtineat: an verò electore non eligente, vel eligere nolente, ſucceſſio maioratus ad ſolum primogenitum deferatur, Et vide infra, ſub numero decimo quarto, & numero decimo quinto. -  7 Pater, aut mater ſi dixerit, quod meliorat vnum ex filis, quem vxor, vel maritus, vel commiſſarius, elegerit, commiſſio, & dispoſitio valet. -  8 Pater, aut mater ſi dixerit, concedo facultatem, vel do poteſtatem vxori, vel marito, vel alicui alteri; meliorandi vnum, vel duos ex filiis, vel nepotibus, vtrùm melioratio valeat. Vbi nonnulla pro explicatione huiuſce caſus ſingulariter obſeruantur, & Ioannis Gutierrez ſententia recipitur. Legis etiam 31. Tauri verus, & germanus ſenſus adducitur. -  9 Meliorare, aut non meliorare, ſi in voluntate, mariti, vxoris, vel commiſſarij, ita liberè poſitum ſit, vt nihil disponere, aut exprimere teſtator voluerit, ſed duntaxat dixerit, quod ſi maritus, vxor, vel commiſſarius voluerit, melioret, ant meliorare poſſit, vel in aliquem ex filiis primogenium inſtituat; vtrum dispoſitio valeat. -  10 Nominatio ſpecialis eius, qui meliorandus eſt, non requiritur, vbi facultas, & commiſſio meliorandi vnum ex filiis, vel deſcendentibus, alicui relinquitur, etiam poſt l. 31. Tauri. -  11 Meliorandi aliquem ex filiis, vel deſcendentibus, vel inſtituendi, aut non inſtituendi primogenium, commiſſio & facultas, cum alteri conceditur, intra quod tempus electio, aut nominatio fieri debeat, & numeris, ſequentibus, vſque ad num. 22. -  12 Tempus à teſtatore præfixum commiſſario, vel executori, ſeruandum eſt omnino, & poſt illud ceſſat poteſtas. -  13 Executoris teſtamenti poteſtas, quanto tempore duret, remiſſiuè. -  14 Meliorandi, aut maioratum inſtituendi; facultas, & poteſtas alicui conceſſa, ſicque perſonarum electio, anno non finitur, ſed durat perpetuò, quovſque lis conteſtatur ſuper tali electione. Idque ex ſententia Gregorij Lop. quæ illuſtratur, atque probatur. Et notabilis eſt, quatenus in præfinitione termini, de qua in l. 33. Tauri, non comprehendi iſtum caſum: continet. -  15 Ioannis Gutierrez reſolutio quædam, Authoris placito conueniens omnino, commemoratur, & probatur, -  16 Ludouici Molinæ ſententia, Greg. Lop. reſolutioni conueniens, adducitur. Cui & alij accedunt, vt hic adnotatur. -  17 Et Petri Surdi 226. deciſio; vbi nominandi facultas, quanto tempore duret: explicatur, atque exornatur. -  18 Commiſſario ex l. 33. Tauri, quod tempus præfigatur ad teſtamentum faciendum. -  19 Meliorandi aliquem ex filiis, aut maioratum inſtituendi inter eos, facultas, & poteſtas ab vxore marito, vel è contra conceſſa: durat duntaxat tempore ex l. 33. Tauri, præfinito, & poſt illud finitur. Idque ex ſententia quorundam. Quam Ioannes Gutierrez probauit eo caſu, quo quis teſtamentum minime condidit, ſed mandatum alteri conceſſit ad teſtandum pro ſe, ex dispoſitione legum Tauri. -  20 Author vero indiſtinctè confutauit eam, & Gregor. Lop. Ludouic. Molinæ, & ſequacium ſententiam amplexas eſt, vt hic videbitur. Et eiuſdem l. 33. Tauri vera traditur explicatio. -  21 Cum autem quis teſtamentum condidit, & præfatam facultatem conceſſit, res eſt magis indubitata, & eo caſu Greg. Lop. ſententiam amplectitur Ioannes Gutier. vt his quoque adnotatur. -  22 Maioratus inſtitutor, qut ex Regia facultate illum inſtituit, vstrum in perſonarum vocatione teneatur ſeruare ordinem traditum à lege 27. Tauri. & multis num. ſeqq. -  23 Vbi inprimis ponderantur quinque fundamenta præcipua, quæ adſtringere videntur ad probandum, quod maioratum inſtituens, etiam ex facultate Regia, ordinem illius legis ſeruare teneatur. -  24 Deinde pars contraria probatur concludenter, quod ſcilicet inſtitutor huiuſmodi maioratus non teneatur ſeruare ordinem legis ipſis 27. Tauri, & eam amplectitur Author. -  25 Respondetur etiam primo partis contrariæ fundamento, & oſtenditur, quod de facultate legis, ad facultatem Regiam in caſu præſenti nullo pacto argumentari poteſt, provt latius hic obſeruatur. Oſtenditur quoque, ſecundum eiuſdem partis argumentum non obſtare, & ipſum diluitur. -  26 Atque ex profeſſo, & diſtinctiùs, & accuratiùs quàm hactenus factum fuiſſet: agitatur, & reſoluitur: vtrum maioratus inſtitutor, qui ex Regia facultate illum inſtituit, vſque adeo in perſonarum vocatione non teneatur ſeruare ordinem dictæ l. 27. Tauri, vt etiam filiis, ac deſcendentibus prætermiſſis, ad eius ſucceſſionem agnatos tranſuerſales, vel etiam extraneos inuitare poſſit. Et contrariæ, atque diuerſæ ſententiæ commemorantur ingenti ſtudio, & Interpretum omnium originali lectura, vt hic videbitur. -  27 Ac denique vt abſolutè, & dilucidè præfatus articulus explanetur, ſex præcipue obſeruationes conficit Author, quibus comprehenduntur caſus, qui in propoſito expendi, atque conſiderari valent: & per totum numerum longa ſerie traduntur. -  28 Tertio quoque partis contrariæ fundamento aſſignatur responſum. -  29 Sed & quarto respondetur dilucidè, & veriſſimè. -  30 Ac etiam quintum diluitur, & Ludouici Molinæ locus (in cuius allegatione, & ſenſu Auendañus, & Gutierrez decipiuntur) ſingulariter, & nouè explicatur. -  31 Maioratum inſtituendi facultas, & commiſſio alicui conceſſa, vtrum intelligi debeat, vt regularem & ordinarium maioratum inſtituere poſſit; an verò vt extraordinarium quoque, & irregularem ſicque cum clauſula excluſiua fæminarum efficere valeat, & multis numeris ſeqq. vſque in finem cap. Vbi dubium hoc & nouè excitatur, & ſingulariter & verè explicatur. -  32 Et pro parte negatiua primum expenditur fundamentum quod ab ea deducitur coniectura, & præſumptione, quod ſcilicet teſtator videatur ſe voluiſſe conformare cum iuris communis dispoſitione, & id ipſum quod lex voluerit, & num. ſequent. -  33 Clauſulæ primogeniorum Hispaniæ, ſunt interpretandæ ſecundum conſuetudinem Hispaniæ in ſucceſſione primogeniorum. -  34 Actus omnis, in quo non apparet determinatio certa, regulatur à conſuetudine. -  35 Verba, hagays mayorazgo, ſunt intelligenda ſecundum communem vſum loquendi, & intelligentiam horum Regnorum. -  36 Mandati, & commiſſionis fines ad vnguem obſeruari debere, nec ab eis recedere licere, aut in commiſſionis forma excedere: aliàs non valet, quod agitur, & ibidem l. diligenter, ff. mandati, allegatio vulgata exornatur, & illuſtratur remiſſiuè. -  37 Mandatum eſt ſtricti iuris, & in dubio non extenditur, ſed reſtringitur. -  38 Et paria ſunt, quod aliquid fiat contra formam mandati, aut præter, vel citra, quia in hoc æquiparantur contra, citra & præter. -  39 Mandatum, aut commiſſionem excedere procuratorem, aut commiſſarium dici, non ſolum, quando ipſe excedit totam formam, ſed etiam quando excedit aliquam qualitatem formæ, etiam minimam. -  40 Et in propoſito dubij ſuperioris, optime ponderata verba l. 31. Tauri. -  41 In eodem quoque pro ipſa parte negatiua aliud fundamentum adductum, vt fæminarum potius incluſio, & admiſſio, quam excluſio debeat hapro expreſſa, quoties maioratum inſtituendi inter filios, & deſcendentes, ab vxore marito, vel è contra facultas, & commiſſio conceditur. -  42 Verba inueſtituræ debent recipere interpretationem à natura feudi, ſcilicet proprij, & regularis, non autem irregularis, & improprij. -  43 Maioratus inſtituendi, facultas, & commiſſio alicui conceſſa, quod intelligatur in forma regulari, & ordinaria, provt moris eſt, & non extraordinariè, aut irregulariter; Gregorij Lopeij, obſeruationem quandam euincere videri, vt hic adnotatur, & respondetur infrà, n. 68. -  44 Teſtandi facultas alicui conceſſa, intelligitur in forma ordinaria ſeruatíſque regulis, & ſolemnitatibus ordinariis: quod explicatur infrà, num. 69. -  45 Maioratus quoties à fæmina originem ſumpſit, in caſu dubio, fæminæ ab eius ſucceſſione non cenſentur excluſæ: quod explicatur infra, numero 70. -  46 Ad maioratum inſtituendum, vel non inſtituendum, liberam facultatem, & commiſſionem habens ab eo, qui ex Regia facultate illum inſtituere poterat, & à maioratus ſucceſſione fæminas excludere: quod eandem habeat poteſtatem, quam habeat is, qui commiſſionem reliquit, ſicque extraordinarium, & irregularem poſſit maioratum efficere, & num. ſeq. vſque in finem cap. Vbi late, & fortiter hæc pars comprobatur, & Pelaez à Mieres, Ludouici Molinæ, Iacobi Menochij, Ioannis Gutierrez, & Ioannis Matienci obſeruationes in propoſito ſatis conducibiles ponderantur. -  47 Verbum Volo, ſui naturâ liberam & abſolutam tribuit poteſtatem, etiam pro voluntate nulli legi alligatam. -  48 Verbum maioris virtutis, & potentiæ, cum verbo minoris potentiæ iunctum, illius ſignificationem inflectere, & ad ſe trahere. -  49 Verbum libet, aut pro libito voluntatis, liberam, & abſolutam voluntatis poteſtatem, facultatèmque tribuit. -  50 Maioratum ex Regia facultate inſtituens, quemadmodum poteſt fæminas à ſucceſſione excludere; ſic & commiſſarius, cui ampla, & libera facultas conceſſa eſt, provt latius hic adnotatur. -  51 Subrogatus ſapit naturam eius, in cuius locum ſubrogatur. -  52 Cum cenſeatur vnus & idem. -  53 Et ſubrogatio fiat cum omnibus qualitatibus, natura, poteſtate, & immunitate. -  54 Et hoc procedit tam respectu rei, quàm perſonæ. -  55 Subrogatus vtitur illis priuilegiis, quibus vti poterat is, in cuius locum ſubrogatur. -  56 Elector, cui facultas libera conceſſa eſt ad maioratus electionem, poteſt amiſſo primogenito, ſecundò, vel tertiò genitum eligere, etiam ſi maior natu dignior ſit. -  57 Et à fortiori inter deſcendentes agnatos vlteriores electionem facere, & prælationem concedere poterit, provt hic adnotatur, & numeris ſequentibus. -  58 Affectio maior habetur ad eos, qui ſunt nati, & cogniti tempore factæ diſpoſitionis, quam ad eos, qui nec nati erant, nec cogniti. -  59 Immò deſcendentibus naſcituris affectionis, ſeu prædilectionis ratio aſſignari non poteſt, niſi ex gradus proximitate. -  60 Remotioris gradus perſonæ, non poſſunt eſſe melioris conditionis, quàm hi, qui in proximiori gradu ſunt conſtituti. -  61 Electionis facultas primo vocato conceſſa, ex ſubiecta materia perpetuitatis, ad vlteriores ſucceſſores protrahitur. -  62 Deſcendentes poſſunt ſubſtitui in Tertio, etiam prælati proximoribus. -  63 Exceſſus exceptio non admittitur, quando conſiderato ſtatu, & tempore præſenti, exceſſus non datur, licet in futurum eſſe poſſit. -  64 In liberam procuratoris, aut commiſſarij voluntatem, quoties aliquid relinquitur, dolus ſolum excipitur. -  65 Teſtator non videur ſe conformare voluiſſe cum diſpoſitione iuris communis, quando aliud ex verbis diſpoſitionis apparet. -  66 Mandati, & commiſſionis fines non dicitur excedere is, qui ex voluntate, & verbis eius, qui mandauit, aut commiſit, proceſſit. -  67 Argumentum ab vſu, & conſuetudine testatoris, vel aliorum teſtatorum, non attenditur, quando de voluntate ad alium modum apparet. -  68 Gregorij Lopezij ſententia relata, ſuprà, n. 43. explicatur. -  69 Teſtandi facultas alicui conceſſa, quod intelligatur, iuris forma ſeruata, aſſumptum illud adeo vulgatum, & ex l. ſi quando, C. de inofficioſo teſtamento, deductum quemadmodum accipi debeat. -  70 A fæmina maioratus cum proceſſit, non debere cenſeri fæminas excluſas, quod dictum fuit ſupra, numero 45. explicatur, atque limitatur. -  71 D.D. Chriſtophori de Paz, in eodem dubio quo ſupra, ex num. 31. cum ſeq. obſeruationes expenduntur, quæpoſt peractum, vltimáque ſerie abſolutum caput iſtud, ad manus Authoris peruenerunt. PRo egregia, & notanda huiſce capitia explicatione obſeruandum & conſtituendum erit primo loco, quod in caſu, & lite, quæ inter Didac. de Figueroa, & de Solis[*] ex vna parte, & D. Franciſcum de Figueroa, & de Solis ex altera parte, in Senatu vertebatur, quatuor prin{ Senatus Regij Hispalenſis deciſio. }cipaliter in dubium, & controuerſiam, excitabantur, atque adducebantur, cum ex virtute facultatis Regiæ in ampliſſima forma conceſſæ ad primogenium inſtituendum omnibus bonis ſuis dummodo cæteris filiis alimenta competentia relinquerentur, Ludouico de Figueroa & de Solis, eius marito, D. Alduncia de Solis & de Guzman, in extremis conſtituta, teſtamentoampla, & generalia liberam facultatem reliquiſſiet, maioratum, aut maioratus, ſi voluerit, & provt voluerit, inter filios ſuos, & deſcendentes inſtituendi, & repetierit, provt voluerit, & ſibi placuerit, & ſi voluerit, inſtituendi: ſi noluerit, non inſtituendi, ſicuti conſtat ex clauſula Aldunciæ ipſius, ibi: Treſeruando, y dexando para ſi todos los bienes ſuſodichos y lo que toca a los alimentos de los demas nueſtros hijos, conforme a de todos los dichos mis bienes, y de cada coſa y parte de ellos, ſi quiſiere, haga, y pueda hazer mayorazgo, ò mayorazgos, mejora, ò mejoras el todo lo que quiſiere, è por bien tuuiere entre los dichos nueſtros hiijos, ſegun y como mejor la pareciere, y en la forma que quiſiere, como ſi los dichos bienes fueran proprios ſuyos, &c. Quoad deciſionem ergo cuiuſdam articuli ad dictum Senatum ex cauſa appellationis ab inferiori Alati, & pro fundamento, & inuentione conſanguinei cuiuſdam eius familiæ, qui certum ius, & annuos reditus ex ea diſpoſitione prætendebat, cum ipſius valorem & exiſtentiam ſupponere, & præmittere, neceſſarium fuiſſet, de his omnibus, & tractatu eorum prætermitti non potuit, quamuis Aduocati non inſtitiſſent. Et quod attinet ad primum articulum, Senatus ipſe pro certo ſuppoſuit, & velut concludenter ego fundaui, meliorandi aliquem ex filiis, vel deſcẽdentibus, aut maioratum inter eos inſtituendi facultatem, & commiſſionem, in voluntatem alterius à parentibus, ita liberè poſſe conferri, vt meliorare, vel non meliorare, ſiue primogenium inſtituere, aut non, in eius voluntate reponatur omnino: vt ſi dixerit teſtator, quod vxor, vel maritus, vel commiſſarius, ſi velit primogenium inſtituere valeat, , aut aliquem ex fillis ex tertia & quinta bonorum ſubſtantia meliorare, provt voluerit, & elegerit, quod equidem ſequentia fundamenta, & rationes comprobant manifeſtè. In primis, nam licet teſtatoris diſpoſitio ex alieno[*] pendere arbitrio non debeat, & ſic in alterius voluntatem non poſſit de iure conferri, l. illa inſtitut. 32. ff. de hæred. inſtituen. l. 11. tit. 3. partic. 6. l. 29. titul. 9. ead. part. & latè explicant, atque exornant Antonius Gomezius, Decius, Socinus, Ludou. Luſitanus, Pariſius, Ruinus, Menchaca, Graſſus, Hyppolyt. Riminald. Peregrinus, Guil. Benedictus, Simon de Prætis, Connanus, Sarmientus, Peralta, Duarenus, & Spino, quos ego metipſe adduxit, & ita notaui, atque ſinglariter quoque explicaui, quotidianar. controu. iur lib. 2. c. 6. n. 20. & pluribus ſeqq. & addo nunc alios Authores, qui latè ij propoſito ſcripſerunt, Surdum ſcilicet, in conſ. 380. ferè per totum. Vbi vide omnino, lib. 3. Pat. Ludou. Molinam, tom. 2. de iuſt. & iure, diſp. 157. fol. 867. Anton. Fabrum, de erroribus pragmaticorum, tom. 3. decad. 51. errore 4. 5. & ſeq. Iacobum Cancerium, variarum, cap. 20. de legatis, ex num. 82. vſque ad num. 108. Paul. Duran. de condit. & mod. impoſſib. cap. 4. per totum, tertiæ partis, & cap. 5. vbi latiſſimè de materia, dictæ l. illa inſtitutio, & l. primæ, ff. de legat. 2. licet inquam teſtatoris diſpoſitio in alterius voluntatem de iure non poſſit conferri, & ſic videretur dicendum prima facie, quod facultas, & commiſſio ad meliorandum, & primogenium, aut primogenia iuſtituẽdum, adeo planè & liberè marito relicta, vitiari ideo deberet, quod totum id in mariti voluntate reponeretur: verè tamen ſuſtineri, & valere deberet ex eo, quod textus in d.l. illa inſtitutio, ff. de hæred. inſtit. in hæredis inſtitutione loquatur, in qua cum ſubſtantia, & vis totius teſtamenti de iure ciuili conſiſteret, ſingulari & recta iuris ratione Veteres decreuerunt, ex alieno arbitrio pendere non poſſe, ſed per ſe ſe firmã eſſe oportere. Nam cum teſtamentum ſit noſtræ voluntatis iuſta ſententia, l. 1. ff. de teſtamentis, teſtamentum quod ex alieno penderet arbitrio, dici propriè teſtamentum non poſſet, cum non teſtatoris, ſed alterius voluntatem, & diſpoſitionem contineat: ſicuti ex Connano, Graſſo, & Duareno, quotidianarum harum controuerſiarum iuris lib. 2. dicto cap. 6. num. 22. obſeruaui. Et eam rationem, & generalitatem dictæ l. illa inſtitutio, efficere, vt nec legatum, nec fideicommiſſum in liberam alterius voluntatem conferri poſſet, quamuis in arbitrium poſſet, eodem iure communi attento, num. 35. & ſeq. & num. 40. & ſeq. adnotaui, & dilucidè explanaui, an etiam poſt leges huius Regni, idipſum procedat, & leges Partitæ, & Tauri, quid nouum inducant, ſingulariter, & aliter quam hactenus fuiſſet, explicaui: explicarunt etiam. Pet. Ludouic. Molina, Antonius Faber, Iacob. Cancerius, & Paulus Duran. In locis relatis ſuprà: & Surdus ipſe, eodem conſil. 380. n. 26. ante finem, ipſammet rationem adduxit, quam ſuprà propoſui, quare ſcilicet teſtamenta ex alieno non debeant arbitrio pondere. Quãuis ergo in hæredis inſtitutione ita eſſet de iure communi (vt dixi) & in legatis, & fideicommiſſis quoque, quando ſubſtantia diſpoſitionis in alterius voluntatem conferebatur; ſecus tamen, vbi qualitas, vel acceſſorium; & ſic in caſu præſenti regula iuris antiqui relati impedimento eſſe non debuit dictæ teſtatricis commiſſioni: nam licet ſubſtantia diſpoſitionis in al[*]terius voluntatem conferri non poſſit, qualitas tamen, vel acceſſorium, hoc eſt, perſonarum electio, vel declaratio tantùm, confertur de iure, l. cum quid. im, 24, ff. de legatis 2. vbi Bartolus, num. 1. & communiter Scribentes id notant, l. vtrum, §. cum quidam, vbi etiam per Scribentes, ff. de rebus dubiis, & in propriis terminis poſt alios Authores notauit Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 3. vbi pro certo præmit tit, validam, ac firmam cenſendam eſſe eam diſpoſitionem, in qua cauetur, vt in maioratu is, qui ab vltimo poſſeſſore, vel ab alio electus fuerit, ſuccedat: quoniam non ſubſtantia; ſed ſola perſonarum electio, & declaratio committitur, vt dixi. Et idipſum poſt alios quoque ſcripſerunt Surdus, dicto conſil. 380. num. 26. in fine, & 27. lib. 3. Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. p. quæſt. 48. num. 3. Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num. 48. & in l. 33. Tauri, num. 4. Iacob. Cancerius, dicto c. 20. de legatis, ex n. 93. Ioannes Gutierrez, practicarũ lib. 2. q. 42. n. 2. Matienzus, in l. 5. tit. 4. gloſſa 2. num. 3. & ibidem Azeuedus, ex n. 11. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, Afflictis, deciſione 371. Rota, in nouis, deciſ. 542. num. 8. lib. 1. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 33. ex num. 52. & n. 72. Simon de Prætis, de interpretat. vitimarum voluntatem lib. 1. ſolut. 3. num. 5. fol. 27. quos etiam retuli, & ſic notaui. lib. 2. dicto cap. 6. n. 51. & 53. Molina etiam de inſt. & iur. tom. 1. diſput. 157. col. 3. verſic. de aliquibus, Paulus, Duran. dicto c. 4. partis 3. n. 24. & cæteri relati ſuprà, num. 2. D. Chriſtophorus de Paz, de tennt, cap. 34. num. 79. & 80. Secundò deinde, & pro eadem parte facit adnota[*]tio, atque reſolutio eiuſdem Ludou. Molinæ, in annotationibus ad commentaria de Hiſpanorum primogeniis, in verſiculo inſuper etiam: vbi inquit, quod ea, quæ lib. 2. cap. 4. & 5. ſcripta reliquit, ad eos etiam trahi poſſunt, qui commiſſione, & mandato teſtantis, primogenia in filiis eiuſdem, ſeu extraneos inſtituunt, cum hoc caſu ex legibus Tauri poſſit à teſtarore, qui ob imminens mortis periculum, ſeu morbi impedimentum non poteſt per ſeipſum id munus explere, alteri efficiendum mandari; in eo namque caſu, frequentiſſimè dubitari ſolitum eſt de omnibus his quæſtionibus, quæ in illis duobus capitib. expenduntur. in quibus agitur de ſucceſſione in primogeniis ex electione alterius. Atque idcirco quoad eos (inquit ipſe Molina) ea omnia repetita cenſenda erunt, eàque ipſa in electione ab ipſis facta, obſeruanda ſunt. Quibus ſane verbis non potuit apertius intentionem noſtram probare, cum primogeniorum inſtitutionem. & perſonarum declaratione, ſiue electionem, alterius voluntati liberè committi poſſe, tradiderit: & in melioratione clarè ſenſerit Antonius Gomezius, in d.l. 31. Tauri, num. 4. in verſic. ex quibus infero verum intellectum. Azeuedus, in l. 5. titulo 4. lib. 5. num. 11. in fine, & n. 12. & 14. qui rectè percipit contra Tellum Fernan. quod quando in voluntatem commiſfarij relinquitur, quod aliquem incertum de certis poſſit meliorare, non poteſt dici, ſubſtantiam diſpoſitionis committi, ſed voluntaris executionem duntaxat, quandoquidem defunctus committens declarat id, in quo incertum de certis vult meliorari, aut vocari, quod caſui noſtro rectè adaptatur; nam quod maritus diſtribuere debere omnia bona vxoris inter liberos & deſcendentes, præciſum fuit, & cautum ab ipſa; voluntarium autem, in quem aut quos eorum diſtributio facienda eſſet, ſiue inſtituere, aut non, primogenium, vel primogenia. Sicque electio duntaxat, vel ordo ſucceſſionis, aut modus prælationis inter ipſos, eius voluntati relinquitur, ſi maioratum, aut maioratus inſtituere velit, quod iura noſtra patiuntur, & dũtaxat prohibent (vt ſupra dicebam) ne in voluntate alicuius ſubſtantia diſpositionis remaneat, quod ſcilicet ipſe poſſit, ſi velit, diſtribuere vel non diſtribuere bona teſtatoris; ſicuti probat textus valde ſingularis, in d.l. vtrum, §. cum. quidam, ff. de rebus dubiis, in illis verbis: Veriſſimum eſt, vtile eſſe fideicommiſſum, neque enim in poteſtate eius, qui rogatus eſt, poſitum eſt, an omnino velit reſtiture, ſed cui potius reſtiuat. Sic ſanè in ſpecie caſus præſentis, non in voluntate mariti poſitum eſt, an velit reſtituere, ſiue ea bona relinquere: nam ſi maioratum, aut maioratus inſtituere nolit (quod eius voluntati relinquitur) non ideo bona ad dictos filios pertinere deſinerent; immo inter ipſos æqualiter diſtribuerentur. Sic ſane,[*] quod meliorandi facultate commiſſa tertio, & ipſo ad meliorationem non eligente, neque nominante, pro non facta melioratio habeatur, vt omnes filij æqualiter admittantur, tradiderunt Petrus de Peralta, in l. vnum ex familia, §. rogo, ex num. 14. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 5. numero 41. Tellus Fernand. in l. 33. Tauri, num. 5. & 6. Mieres, de maioratu, 1. p. quæſt. 48. num. 8. 9. & 13. quem retuli, & ſic notui lib. 2. dicto cap. 6. num. 55. & idipſum tenuerunt Matienzus, in l. 8. tit. 4. gloſſæ 7. num. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 2. quæſt. 43. ſub num. 3. Angulus, in l. 3. meliorationum, gloſſa 7. num. 2. per totum, qui in ſimplici commiſſione ad meliorandum, id libenter agnoſcit, vt ſcilicet commiſſario non eligente, vel meliorante, omnes filij æqualiter admittantur: Fonatanella etiam relatus infrà numero decimoquinto, in fine, Idque per text. ſingularem, & in indiuiduo id probantem in l. cum pater. §. rogo, & in l. vnum ex familia, §. rogo. & in l. cum quidam, ff. de legatis 2. Cæterum, quando[*] melioratio eſſet commiſſa titulo maioriæ in filiſ per commiſſarium nominandum, ſiue cum facultas maioratum inſtituendi, cõmiſſa eſſet tertio, aut vxori, vel marito; tunc quidem eo non eligente, inquit, quod maioria non ceſſat, ſed quod valet, & tenet, & habetur pro facta, & ex communi conſuetudine ad maiorſ defertur, qui ex ſimplici conſtitutione maioratus videtur vocatus; & licet in ſucceſſore ſit data electio, commiſſario non eligente, ſuccedet is, ad quſ de iure, & communi conſuetudine maioratus factus, vel pro facto habitus, ſolet deuenire: idque per text. in l. 7. titulo 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, & in ſpecie ſic aſſeuerauit Gregorius Lopez, in l. 2. tit. 15. partit. 2. verbo, eſto vſaron, columna 3. verſ. ſed pone: quem ſequitur Ludouicus Molina, de Hispan. primogeniis, lib. 2. c. 4. num. 42. & pro ipſo rationes nonnullas expendit Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 48. ex num. 13. cum ſeq. qui tamen de veritate eius doctrinæ dubitat, & legem ipſam 7. expendit, vt Angulus idem notauit: nec diſtinguit (vt vides) Sequitur etiam Gregorium Lopez Pater Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 593. num. 6. fol. 184. qui inquit, quod in maioratu Hiſpano, quoniam de natura illius, & conſuetudine, primaſque maioratuum inſtitutione eſt, ſecluſo iure eligendi, ab inſtitutore alicui relicto, ſuccedat in illo vnus ſolus, ne diuidatur, iſque ſit primogenitus, vtique ſi elector è vita diſcedat, nullo electo, ſuccedat ſolus primogenitus: quod tamen difficultatem habet, vt inferius adiiciam ſub num. 14. & num. 15. nec conſuetudo ſuccedendi in primogeniis, aut ipſorum natura (vt arbitror) quicquam concludit, cum ea attendatur, quando iam ſemel maioratus incæpit, & formatus, atque inſtitutus eſt; ita vt de maioratus inſtitutione, & ſcriptura appareat, aut ex temporis antiquitate ſubſiſtat; ſecus autem videatur, quando initium non ſumpſit, nec formatus, aut inſtitutus eſt, vt in ſpecie Gregorij Lopezij, vtpote cum maioratus adhuc inſtitutus non fuerit, nec ſucceſſorem elector nominauerit, quem tamen eligere, & inſtituere maioratum ipſum, teſtator, vel is, qui commiſit, deſtinauit, niſi nominata perſona, commiſſio eiuſmodi facta fuiſſet alicui: nam eo non nominante, haberetur nominatio ipſa pro facta, vt in his terminis ſequitur Gregorium Lopez Ioannes Gutierrez, practicarum libro ſecundo, quæſt. 42. num. 3. in verſiculo, Itaque in hoc ſecundo, ibi, in hoc rectè. Contra tamen tenet ſtatim, ac ipſum quod Mieres, quando commiſſio non eſſet ſpecialis, & in indiuiduo reſpectu perſonarum, ſed committeretur electio perſonarum alicui, vt ibi videri poterit, & dicetur infrà, dicto n. 14. & 15. Quocunque ergo modo res ſe habeat, & ſiue vnum, ſiue alterum ſuſtineatur cum Gregorio, vel contra, in quo nunc non inſiſto, tametſi negari non poſſit, pro ipſo: Mieres, & Ioanne Gutierrez, & contra Gregorium eundum, Molinam, & Angulum quod dicta lex ſeptima, titulo quarto, libro quinto, nouæ collectionis Regiæ ex eo in caſu ab eis excitato, vrgere non videatur, quod teſtator circa perſonam nominandam nihil certum expreſſerit, aut ita certum, quod verificentur verba dictæ legis ſeptimæ, O ſeñalando cierta coſa que auia de hazer: quia cierta coſa no ſe puede dezir, quæ adeo generaliter in voluntatem mariti, vel alterius confertur, vt ſi voluerit, poſſit primogenium, vel primogenia inſtituere, vel meliorationem, aut meliorationes facere, eaſque omnia provt ſibi placuerit. Res ergo videtur, quæ pro declarata haberi non poteſt. nec declarari ab alio; provt alio in loco Gregorius ipſe agnouit expreſſim, in l. 25. titulo 9. partita 6. gloſſa magna, in verſic. & ſi ſine declaratione, vt latius infra annotabo articulo, ſiue deciſ. 2. fundamento 2. in fine. Quocunque itaque modo res ſe habeat, verum quod bona ipſa inter filios diuiduntur æqualiter in melioratione ſimplici, non facta electione, vel nominatione, aut quod filius maior, vel primogeniti ſuccedant in maioratu, ex ſententia Gregorij, nec in mariti, aut patris, vel commiſſarij poteſtate ſit, priuare filios bonis præfatis, aut inter ipſos ea non diſtribuere, quando maioratum nollet inſtituere. Si autem velit, & inſtituat, quem aut quos eligat, in eius duntaxat voluntate reponitur; & ſic duntaxat attenditur. quod præciſe teneatur maritus, vel commiſſarius bona inter liberos relinquere, cætera autem ad electionem perſonarum referuntur, vt in dicto §. cum quidam, l. vtrum, ſingulariter deciditur, & poſt legem 31. Tauri, magis indubitatum eſt, vt ſtatim dicetur, & videtur agnoſcere And. Angulus, in d.l. 3. meliorationum, gloſſa 7. fol. 116. ſub n. 1. in verſiculo, vnde cum data facultate. Rurſus & tertio loco facit Ioannis Gutierrez, practicarum lib. 2. quæſt. 42. duobus principalibus caſibus diſtinctis, reſolutio, & ſententia, quò loci primo præmittit caſum vnum tanquam indubitabilem, quando[*] ſcilicet pater, aut mater dixerit, quod meliorat vnum ex filiis, quem vxor, vel maritus, vel commiſſarius elegerit: tunc namque tam iure Regio, quàm communi attento, diſpoſitio valet, ex ratione ſuprà. in initio huius capitis aſſignata, quod electio perſonarum duntaxat, non ſuſtantia diſpoſitionis in voluntatem alierius confertur; provt ibi reſoluit numero primo, poſt Anton. Gomez. Palac. Rub. Couar. Tellum Fernand. & Mieres, & dicit id probari ex l. 5. tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Ego quoquo ita obſeruaui, & Pet. de Peralta, Lud. Molinam, & Pelaez à Mieres, alio in loco vltra relatum à Gutierrez, recenſui, quotidian. harum controuerſ. iuris, lib. 2. d. cap. 6. num. 53. & 54. vbi videri poterit. Deinde[*] Gutierrez ipſe, n. 2. caſum alium magis dubitabilem proponit, quando ſcilicet pater, aut mater non dixit, ſe meliorare vnum ex filiis, quẽ vxor, vel maritus, aut commiſſarius elegerit, ſed in hunc modum dixerit, Concedo facultatem vxori meæ, vel è conuerſo, marito, aut alteri, meliorandi vnum, vel duos ex filiis, vel nepotibus meis: & tunc quidem dubium facit, quoniam cum ſubſtantia diſpoſitionis conferri videatur in voluntatem alterius, commiſſio, ſiue diſpoſitio ipſa valere non debet. Et ita tenuit in terminis, ac poſt deciſionem l. 31. Tauri, Tellus Fernand. ibidem, num. 2. per totum, maximè ad finem, in verſic. ſin autem eſſet data facultas, vbi in hoc caſu loquitur, & ſic eſſe intelligendã legem illam, quæ eſt hodie l. 5. tit. 4. lib. 5. nou. col. Reg. affirmat: ſed violenter equidem, & diuinatoriè, vt vtar verbis à me iam prolatis, lib. 2. dicto cap. 6. num. 56. in fine. idcirco contrariam ſententiam in ipſomet caſu Tellus idem tenuiſſe videtur, in l. 32. Tauri num. 4. provt Ioannes Gutierrez, ſtatim referendus, latè oſtendit: & probarunt expreſſim Emanuel Coſta, in cap. ſi pater, de teſtament. in 6. in 1. p. in verbo, pauperes, num. 7. Ioannes Marienzus, in d.l. 4. titulo 4. lib. 5. gloſſa 5. per totam. & ibidem Azeuedus, num. 12. & 13. Auendañus, in d.l. 31. Tauri, gloſſa unica, num. 5. per totum, latius Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. dicta quæſt. 42. num. 3. per totum, vbi conſtanter & verè tuetur, quod in ſpecie propoſita, executio tantum, hoc eſt, electio perſonæ incertæ de certis, non ſubſtantia diſpoſitionis conferatur in voluntatem tertij: & quod hoc modo intellecta l. illa 31. Tauri, non corrigit ius commune, ſed declarat illud, ac nihil addit. Quod etiam ex mente aliorum Authorum huius Regni procedit, vt dicto cap. 6. ſub num. 57. in verſic. inquit tandem. Ego ipſe notaui, ac maxime eorum, quos ſuprà hoc eodem cap. numero 3. citaui, ex adnotatione illa Ludouici Molinæ, ad commentaria de Hispanorum primogeniis, in verſiculo inſuper etiam, quem recenſui ſuprà, num. 4. Mouetur autem Gutierrez, idem triplici fundamento: primum conſiſtit in ratione prædicta, quod executio tantum, non ſubſtantia commiſſa fuerit, Secundum eſt, quod idem ſit dicere, melioro, vel concedo facultatem meliorandi. Tertium, ex verbis dictæ l. 31. Tauri, vbi ad inſtituendum hæredem requiri tur, quod in commiſſione exprimatur nomen hæredis inſtituẽdi: ad meliorationem autem faciendam & cætera in ea lege contenta, tantum requirit lex, quod ſpecificetur ad quid datur mandatum, vel commiſſio. Quod etiam pro certo ſupponit Molina, in dicto annotationum loco. Ego verò, eodem lib. 2. dicto cap. 6. num. 57. & tribus ſeq. quamuis in effectu Ioannis Gutierrez placitum & ſententiam probauerim, nonnulla addenda, & nouiter obſeruanda duxi: ac Primum quidem, inter hos duos caſus, Melioro vnum ex filiis, quem vxor, vel maritus, velalius elegerit: aut Concedo facultatem, vel do poteſtatem vxori meæ, vel marito, vel cui alteri meliorandi vnum ex filiis meis, manifeſtam differentiam eſſe, ex quo in primo caſu expreſſa adeſt diſpoſitio & voluntas ad meliorandum: dixit enim ipſe teſtator, ſe meliorare, & electionem tantum, aut declarationem commiſit: in ſecundoſ vero caſu totum negotium commiſit voluntati alterius, ad quam ſe referens, nihil diſpoſuit, nec dixit ſe meliorare; ſic ſubſtantia diſpoſitionis, & an velit meliorare, nècne, in voluntatem tertij collata videtur, provt dicto num. 48. cap ſexti, probaui, & in fine eiuſdem numeri, & numero 59. & ſeq. nihilominus Ioannis Gutierrez ſententiam ideo amplexus ſum, quod ipſa ex deciſione dictæ l. 31. Tauri, hodie l. 5. tit. 4. lib. 5. adeò expreſſim probetur, vt dubitandi rationi locus eſſe non debuerit, ſicuti conſtat ex verbis ipſius, ibi: En eſta manera, el poder para hazer heredero, nombrando el que da el poder por ſu nombre, a quien manda, que el comiſſario haga heredero, y en quanto a las otras, hoc eſt, meliorationes, exhæredationes, ſubſtitutiones, & alia, de quibus ibi. ſeñalando para que le da poder, y en tal caſo el comiſſario pueda hazer lo que eſpecialmente el que le dio el poder; ſeñalò, y mandò, y nomas. Ex his ſanè verbis, committentis poteſtas, & commiſſio, tantum reſtringitur quoad inſtitutionem, aut nominationem hæredis, videlicet vt teſtator in commiſſione teneatur exprimere nomen hæredis inſtituendi, in cæteris vero rebus (& ſic in meliorationibus) liberæ eiuſdem voluntati totum relinquitur, vt quicquid velit: dando commiſſionem efficiat, vt conſtat ibi: Y en quanto a las otras coſas, ſerialando para que le da poder. Sed in quæſtione propoſita ſignat, & expreſſim dicit, quod concedit facultatem, vt meliorationem facere poſſit commiſſarius; ergo licitè poterit teſtator eo modo efficere,& committere, ac commiſſarius implere, quãuis abſque commiſſione non poſſet, ex ipſa l. 31. Tauri, quæ tantum hoc ſtatui, vt in aliis rebus vltra inſtitutionem hæredis detur commiſſio, ne fiat fraus, idq́ue prouidere contendit lex ipſa, vt conſtat ex ſui præfatione, quæ cauſam finalem diſpoſitionis oſtendit, & mentem concedentis declarat, provt dicto cap. 6. libri 2. num. 60. obſeruaui; ſed tunc fraus non contingit, ſi impleatur id, quod à teſtatore expreſſum eſt, ſed potius impleri vult lexilla, ergo malè retorquetur ipſa, vt aliud ſignificet, quam quod verbis exprimitur, provt etiam & ibidem dixi, & adieci, quod reſolutio hæc non eſt Authore aliquo, vel authoritate deſtituta; imo confirmari poteſt ex ſententia eorum Interpretum, quos retuli eodem cap. 6. num. 39. & 46. qui apertè præſentiunt, ex dicta l. 31. Tauri, diſpoſitionem poſſe in alterius voluntatem conferri: & non eundo per alias ambages, in terminis eiuſdem l. Regiæ 31. quod legata, ac etiam aliæ diſpoſitiones particulares quæcunque, ex legibus Tauri in voluntatem alterius validè conferantur, ſecurè, & concludenter probaſſe Peraltam,. in locis relatis eodem capite 6. dicto numero 39. & 46. ad quem nullus Scribentium omnium animaduertit, ſed melioratio Tertij & Quinti eſt legatum: aut ſaltem prælegatum, & quota pars bonorum, non hæreditas, ſecundum Authores à me relatos ibi, num. 62. ergo meliorandi poteſtas, etiam in voluntatem alterius conferri poterit ex lege illa, quæ tantum contenta eſt cum hoc, quod in commiſſione exprimatur, ad quid facultas datur, eo autem expreſſo, præter hæredis inſtitutionem, quodcunque committi permittit, vt latius d. cap. ſextò adnotatur. Quartò denique & vltimò facit id quod in eiſdem, in quibus verſamur terminis ego ſcripſi, atque dilucidè obſeruaui eod. lib. 2. cap. 6. numero 63. vbi vl[*]tra Ioannem Gutierrez, & cæteros huius Regni Interpretes, tertium caſum adduxi, & conſideraui, quãdo ſcilicet meliorare, aut non meliorare, vel maioratum. inſtituere, in voluntate mariti, vxoris, vel commiſſarij, ita liberè poſitum ſit, vt nihil diſponere, aut exprimere teſtator, vel committens voluerit, ſed duntaxat dixerit, quod ſi maritus, vxor, vel commiſſarius voluerit, melioret, aut meliorare poſſit, vel in aliquem ex filiis primogenium inſtituat & in hoc caſu idem dicendum, quod in præcedenti aſſeueraui, quod ſcilicet diſpoſitio valeat, & commiſſarius virtute diſpoſitionis & commiſſionis primogenium inſtituere valeat, fine ad maioratum, aut meliorationem filium quem voluerit, nominare: quod probatur Primò ex verbis dictæ l. 33. Tauri, quæ in hoc cauillari non poſſunt, probant enim expreſſim, præter inſtitutionem hæredis, quodcunque committi poſſe, etiam liberè, vt eodem, cap. latiùs probaueram numeris præcedentibus, Secundò probatur ex ſententia & reſolutione Petri de Peralta, relata. & ſæpe à me repetita dicto cap. 6. quæ hunc caſum decidit apertè, & æqualiter comprehendit, ſicut præcedentem, vt maiori comprobatione ipſe non indigeat. Tertiò probatur ex reſolutione eorum Authorum, quos ipſomet cap. 6. numero 57. recenſui, qui in caſu ſuperiori commiſſionem eo modo conceptam, validam eſſe defendunt, & tamen in eo ſubſtantiam diſpoſitionis commiſſam, ſicut in hoc, nec differentiam reddi poſſe, euidenter probaui, & d. cap. 6. num. 93. animaduertebam: & num. 64. adieci, non vrgere in contrarium Roderici Suarez authoritatem relatam ibidem num. 52. quippe cum ipſe loquatur in terminis iuris communis, non in terminis dictæ l. 31. Tauri provt ibi explicaui. Nunc vero addiderim, idipſum, quod contendimus, apertè tenuiſſe Ludou. Molinam, de Hisp. primogeniis lib. 2. cap. 4. num. 2. & ſeq. dum agit de primogeniis. quæ ex electione conſiſtunt, & de electore, cui libera eligendi facultas, & per verba liberam voluntatem denotantia, conceſſa eſt. Idque maximè coniuncto eiuſdem Authoris loco altero, in annotationibus ſcilicet, in verſiculo inſuper etiam, lib. 2. cap. 4. & 5. vbi ea omnia, quæ duobus eis capitib. dixerat, ad eos trahi poſſe firmat, qui ex commiſſione & mandato teſtantis primogenia inter filios, ſeu extraneos inſtituunt, cù hoc caſu ex legibus Tauri poſſit à teſtatore id alteri committi, ipſeq́ue idem ius habeat, quod electori ipſi duobus capitib. conceſſerat. Tenuit etiam apertè poſt Petrum de Peralta Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. parte, quæſt. 47. num 11. Ioannes Matienzus, in l. 5. titulo 4. gloſſa 3. numero primo, libro quinto, nouæ collect. Regiæ. vbi inquit, ſingulariter in propoſito, eo in textu (qui eſt l. 31. Tauri) fieri differentiam inter hæredis inſtitutionem, & meliorationem, Vt in illa mandatum teſtatoris debeat eſſe ſpecificum, non ſolum ad inſtituendum hæredem, verum etiam ad inſtituendum talem hæredem. quem in mandato & commiſſione ſpecifice nominare tenetur. In melioratione autem ſufficit, ſi in mandato dicatur, quod meliorare poſſit alterum ex filiis, vel deſcendentibus; qui eſt proprius noſter caſus (vt vides) & rationem differentiæ aſſignat ſtatim ipſe Matienzus, & numero ſecundo: refert Telli Fernand. declarationem, quam numero tertio improbat, dicens, eum loquutum contra verba, & contra mentem eius legis, vt latiùs id probat. Et hactenus de primo dubio, aut articulo, in quo Senatus Hiſpalenſis, iuridicè & rectè ſuppoſuit, & pro certo habuit, facultatem ab vxore marito conceſſam in caſu propoſito, de iure ſubſiſtere. Indeq́ue atque ex ſuperioribus, manifeſta ratione euincitur Tellus Fernandez, qui in dicta lege trigeſima prima Tauri, numero primo, & ſecundo exiſtimauit, nominationem[*] ſpecialem requiri eius, qui meliorandus, aut ſubſtituendus eſt, cum tamen verba eius legis, id non requirant, ſed duntaxat probent, in inſtitutione eſſe nominandam perſonam hæredis, neque ad alia poſſint referri, de quibus lex ipſa non meminit, ſicque prædicta valeant abſque nominatione eius, qui meliorandus, ſeu ſubſtituendus eſt, expediri, & committi; ſicuti contra Tellum tenuerunt Emanuel Acoſta, Palacios Rubios, & Ioannes Matienzus, cum quibus Velazquez Auendañus, id explicans, in dicta lege 31. Tauri, num. 5. per totum, qui ex alio quoque recte confutat Tellum, quod ipſe in lege 33. Tauri, numero 4. referens Palacios Rubios, & Couarruuias obſeruauerit, valere commiſſionem meliorandi vnum de certis non nominatum, ſed in eo decipitur, quod exiſtimat, attenta dicta l. 31. Tauri, dubium eſſe, cum ſane dubium non eſſe, immò planum, omnes tenuerint, vel ſaltem pro certo ſuppoſuerint, qui hucuſque in leges, Regias commentaria ediderunt. vt ex relatis ſuprà, dilucidè apparet. Quoad ſecundum verò Articulum principalem,[*] maritus ſcilicet, aut vxor, vel alius, cui data eſt com{ Hispalenſis Senatus ſingularis deciſio. }miſſio, & facultas, vt meliorationem facere, vel maioratum inſtituere valeat, in aliquem ex filiis, aut deſcendentibus, per quæcunque verba commiſſio, aut facultas detur, intra quod tempus teneatur eligere, & meliorare, aut primogenium inſtituere, & an poſt annum poſſit, aut poſt terminum præfixum in lege 33. Tauri, quæ hodie eſt lex ſeptima, titulo quarto, libro quinto nouæ collect. Regiæ. Senatus noſter iuridicè, & meritò definiuit, nominationem, atque electionem in caſu præſenti poſt annum, & viginti abhinc menſibus poſt mortem teſtatricis factam, teneri de iure; ſicque commiſſarium, aut eum, cui eiuſmodi eligendi, & nominandi facultas conceſſa eſt, etiam poſt annum eligere & nominare valere, & quouſque lis conteſtatur ſuper tali electione. Senatus autem deciſio ſequentibus comprobatur fundamentis, & rationibus. Inprimis, quia quando teſtatoris, vel legis diſpoſitio, indeterminatè loquitur de tempore, ſufficit actum quocunque tempore fieri, nec præcisè intra annum fieri opus eſt, l. qui fundum, ff. de contrahenda emptione, l. prima, §. meminiſſe, ff. de ventre inspiciendo. Craueta, in conſilio. 14. numero tertio, & cum Riminaldo Petrus Surdus, deciſione 226. numero 4. Caldas Pereira, de renouatione emphyteutica, lib. 1. quæſt. 17. num. 24. vbi inquit,. quod vbi lex certum tempus, vtl terminum non præſtituit ad aliquid agendum, illud expediri quocunque tempore ſufficit, nec vlla temporis obſtet præſcriptio: Et citat text. in dicta l. qui fundum, & in l. in venditione. §. de tempore. ff. de bonis autho. iud. poſſid. Bartolum etiam, Romanum, Iaſon. & Rebuffum, & nonnulla ad propoſitum tradit: ſed in caſu præſenti indeterminatè loquitur dicta teſtatrix, ergo ſufficit præfato, & quocunque tempore factam dictam nominationem, aliàs ſi determinatè loqueretur, voluntas adimpleri deberet. Tempus namque à teſtatore[*] præfixum commiſſario, vel executori, ſeruandum eſt omnino, vt in l. ſtatu liberos, §. ſi quis hæredi, ff. de ſtatu liberis. & poſt Didac. Caſtellum, Gregorium Lopez, Ioannem Lup. Antonium Gomezium, Tellum Fernand. & Couarr. annotauit Matienzus, in l. 7. gloſſa ſecunda, titulo 4. numero 3. libro 5. & gloſſa 5. & in l. 14. gloſſa prima, num. 36. eodem titulo, & libro. Mieres, de maioratu, 1. parte, dicta rquæſt. 48. num. 9. & 10. Ludou. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 4. num. 43. Sarmientus, in l. prima, ff. de legatis 2. num. 23. in illis verbis: Et in hoc dic, aut teſtator tempus impoſuit, & id ſeruari debet, & poſt illud tempus ceſſat poteſtas, vt in l. ſtatu liberum, §. ſtichum, infra eod. & c. vbi explicat, executoris teſta[*]menti poteſtas, quanto tempore duret. Latius Ioannes Matienzus, in dicta l. 14. titulo 4. gloſſa prima per totam, vbi longa ſerie id tractat, & in l. 7. eodem tit. 4. gloſſa 2. Secundò deinde pro eadem parte facit id, quod in[*] eiſdem, in quibus verſamur terminis adduxit, magiſtraliter reſoluit eruditiſſimus Gregorius Lopez, in l. 25. titulo 9. partita 6. in verbo, del atio adelante, vbi inquit, quod lex illa facit ad quæſtionem, vt ſi mulier det marito facultatem eligendi vnum ex filiis ad maioratum per eam inſtitutum, vel meliorandi vnum ex filiis ſuis, quem maritus elegerit, quod ſi maritus non eligat intra annum, quod ſit excluſus à tali electione, & ſi poſt annum eligat, vel nominet filium, quod talis electio, vel nominatio non tenet; ſed contrarium eſſe verius profitetur, quia quando datur electio perſonarum, non finitur facultas ad hoc data, ſed durat perpetuò, quouſque lis conteſtatur ſuper tali electione, vt tenet Bartolus, in l. finali. §. primo C. communia de legatis. per text. in l. cum quidam. ff. de legatis ſecundo. vbi etiam Bartolus, num. 8. per illum text. ſic reſoluit. Et ibidem ſequuntur Baldus Imola, Caſtrenſis, & cæteri. Baldus etiam ipſe, quod in dicta l. finali. §. primo, columna 4. verſiculo quæro teſtator. contrarium non dixerit, immò ſi rectè perpendatur, id ipſum quod Bartolus velit, eruditè ipſe Gregorius deducit, & ex verbis eiuſdem Baldi concludit quod ipſe potius ſenſerit, in caſu extra pias cauſas, electionem elapſo etiam anno, remanere apud maritum, & ſic in eo duntaxat à Bartolo diſſentiat, quod etiam in relicto ad pias cauſas, elapſo anno ante interpellationem, per litis conteſtationem, facultatem eligendi durare, Bartolus crediderit; & quamuis nonnulli eum ſequuti fuerint, magis tamen communiter Interpretes improbant, ſicuti reſoluunt Couarr. in cap. 3. numero 7. de teſtamentis. Padilla, in dicta l. cum quidam. num. 27. de legatis 2. Mieres, de maioratu, prima parte, quæſtione 58. num. 2. Matienzus, in l. 7. tit. 4. gloſſa 2. num. 2. lib. 5. & in l. 14. gloſſa prima, num. 45. eod. titulo, & lib. Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 2. quæſt. 43. numero 2. in principio. Et iterum in verſic. tertia opinio eſt. Quicquid ergo ſit in legatis, & cauſis, piis, in quæſtione propoſita (ſubdit idem Gregorius Lopez) nullum, eſt dubium, quòd lapſus anni non excludat dictam facultatem eligendi: & verba ſequentia adiicit (ex quibus & l. 33. Tauri conſtitutione, & d.l. vlt. §. ſed & ſi quis. C. communia de legatis, cui conuenit dicta l. 5. tit. 9. partita 6. ſatisfacit) Neque prædictæ aſſertioni refragabitur. lex Tauri 33. Quia in præfinitione termini, de qua ibi non comprehenditur iſte caſus. Immò lex ea vult iſto, caſu, commiſſarium ſemper eſſe obligatũ ad faciendam declarationem, ſibi commiſſam defuncto. Et ſine declaratione poteſt à iure ſuppleri, lex iſta habet pro facta elapſo illo termino talem declarationem. Si vero declaratio ſit neceſſaria, ita quod à lege non poſſit ſuppleri, ex mente illius legis videtur, quod ſit adhuc fienda, etiã elapſis illis terminis. de quibus ibi. Et ad iſtã legem Partitarum, & similes reſpondetur, quod procedũt in electione rerum, non in electione perſonarum. Hactenus Gregorius Lopez, qui id ipſum tenet in l. titulo, 10. verbo, Obiſpos, eadem 6. partita, & verba eius prænotari, atque ponderari debent omnino, cum præbeant adeo verum, & congruum reſponſum ad dictam legem 33. Tauri, quæ præcipuè adducuntur, atque excitantur Interpretes hi, qui aliter, & in contrarium ſtatuunt, vt ſtatim videbitur. Cum etiam adeo apertè dixerit, actum facultatis. & commiſſionis meliorationis in vnum ex filiis, aut primogenij inter eos inſtituendi non dici actum, qui à lege ſuppleri, aut declarari poteſt, ex quo ex eligentis declaratione ita neceſſariò dependet, vt cum poſſit ipſe vnum ex pluribus pro libito eligere, nec fit maior in vno, quàm in altero eligendi obligatio, nec apparere, nec declarari, ſiue, ſuppleri non poſſit, quis ſit eligendus, aut quis eligeretur, ſicque declaratione, aut electione non facta, admitti omnes æqualiter debeant, provt in ſimplici melioratione omnes conuenire, dicebam ſurprà, num. 5. in maioratu autem diſſentire, ibidem adnotaui num. 6. verè tamen in maioratu eandem militare, quam in melioratione rationem, apertè præſentit Gregorius. Lopez, in verbis nunc relatis. Nam cum in melioratione, & maioratu loqueretur, dixit expreſſim, declarationis ad maioratum eligendi actum, non eſſe eiuſmodi, qui à lege, vel ab aliquo declarari, vel ſuppleri. valeat, ſi ab ipſo, cui electio commissa eſt, non fiat. Idque (vt ego arbitror) ideo, quia neſcitur, quis eſſet nominandus, aut eligendus. Et quamuis ex legibus, & conſuetudine huius Regni filius maior ſuccedere ſoleat in maioratu, is pro electo haberi non debet, ſi electio non fiat, quia alius forſan eligeretur & etiam filius minor, vt liberæ electionis facultas operaretur ſuum effectum: iuxta reſolutiones Molinæ, de Hispanor. primog. lib. 2. cap. 5. ex num. 1. vſque ad num. 7. Ioannis Gutierrez, practicarum, lib. 2. quæſt. 67. num. 3. Mieres, de maioratu, 1. p. quæſt. finali. Patris Molinæ, tom. 3. de iuſtitia & iure, disputat. 594. Hieronymi Cæuallos, practicarum commun. contra communes, quæſtione 265. ex quo ergo nullus eſt nominatus, & eum, qui nominaretur, ſuccedere defunctus voluit, ſatius eſſe videtur, inter omnes bona diuidere, aut eos æqualiter admittere, quam primogenito maioratum tribuere, qui forſan non eligeretur à commiſſario: quod eſt notandum, & cùm caſus ſe offeret. maturè deliberandum, inſpiciendo etiam, an bona non diuidi, ſed maioratum inſtitui, deſiderauerit omnino teſtator vel is, qui eligendi facultatem commiſit: & his addendum, quæ dicta fuere ſuprà, n. 5. & 6. Obſeruandum denique, ipſis nunc traditis, conuenire videri apertè Ioannem Gutierres, practicarum lib. 2. dicta quæſt. 67. num. 3. in verſ. Si vero commiſſio,[*] in illis verbis: Si verò commiſſio non ſit in indiuiduo, & ſpecialis respectu perſonarum, ſed committatur electio ipſarum alicui, tunc crederem minime poſt terminos dictæ l. 33. Tauri, in hoc ſecundo caſu, quo alicui datur facultas teſtandi, fieri poſſe prædictam electionem, & declarationem, cùm tunc expirauit mandatum, vt in dicta l. 33. nec hoc caſu poteſt haberi pro facta, cum requiratur, & ſit neceſſaria electio, & declaratio qua non facta, nulla magis ratio poteſt dari, quid cenſeatur facta electio vnius, quam alterius ex filiis, qui ſi omnes contendant de ſe factam cenſeri, mutuo concurſu ſe impedient, ſicque melioratio in neutro locum habebit; & ita eſt tenendum, provt tenet Tellus hic num. 5. Pelaez etiam, vbi ſupra, num. 9. quicquid voluerit etiam de hoc caſu Gregorius Lopez, &c. Et vide Fontanellam, clauſula 4. gloſſa 9. parte 3. ex num. 29. & parte 5. ex num. 11. Rurſus & tertiò facit pro eadem parte Ludouic.[*] Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. ſecundo, capite 4. numero 43. vbi cum verſaretur in hac electionis ad ſucceſſionem maioratus materia; reſolutiuè firmauit, quod electio ipſa ab electore illicò facienda eſt, niſi longius tempus ab ipſo. teſtatore conceſſum fuerit. Quamuis enim aliàs vbi electio competit ex teſtamento, annus ad eligendum concedatur, ex deciſione text. in l. finali& ſed & ſi quis; C. communia de legatis. Ille tamen. textus de electione rerum ex teſtamento conceſſa, non autem de perſonarum, electione intelligendus eſt: ideoq́ue ( ſubdit ipſe Molina) is, cui electio perſonarum fine præfinitione temporis cõceſſa eſt ſtatim poſt factam requiſitionem cum commodè poterit, eligere tenebitur. Ecce vbi ante factam requiſitionem etiam poſt annum non videri in mora conſtitutum cum, cui electio perſonarum commiſſa eſt, ſtatuit expreſſim; & communem opinionem profitetur Peralta, in dicta leg. cum quidam. de legatis ſecundo. num. 8. & D. Anton. de Padilla ibidem, n. 23. D. etiam Franciſcus Sarmientus, num. 31. in illis verbis: Item nota, quod hæres debet ſtatim eligere, & poteſt moram purgare vſque ad petitionem, ſcilicet eius, cuius intereſt. Et ſic etiam poſt annum. Et id ipſum profitentur Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iuris, tom. 2. littera D. concluſione 104. numero 5. folio 481. Molina, de iustitia & iure, tom. 3. diſputat. 693. num. 7. fol. 185. qui Molinam ſequitur in loco relato. Sic ſane explicari poteſt ſententia eorum, quos retulit Petrus Surdus, deciſione 226.[*] numero 7. ad hoc, quod electio, & nominatio perſonæ fieri debet ſtatim, & fine mora, quamprimùm id fieri poteſt per doctrinam Bartoli, in dict. l. cum quidam, num. 8. & alios Authores ibi relatos. Non enim excluditur, quin mora. poſſit purgari vſque ad litis conteſtationem, immò quod ante ipſam conteſtationem, & requiſitionem, vſque adeo nominandi facultas duret, vt in mora conſtitutus antea non videatur is, qui eligere, aut nominare debet; aſſeuerarunt alij iuris Interpretes quos ipſe Surdus adducit num. 8. & ij quidem intelligunt, quod eligere debens, vt dicatur in mora, quando interpellatus recuſat eligere, & ſic quod durat ius eligendi vltra annum. Quamuis autem in caſu ibi propoſito, & in quæſtione ex facto emergenti Senatus Mantuanus (vt idem Surdus refert) definierit, nominationem intra annum fieri debere, & tanto tempore amitti facultatem nominandi; quod attinet ad caſum præſentem, ex eo Senatus illius deciſio non obſtat, quod ipſius termini longè diſtent à terminis caſus præſentis, & diuerſa ratio militet; Inprimis, quoniam Surdus loquitur in contractu emptionis facto nomine perſonæ nominandæ, in quo facta nominatione. tranſit dominium. in nominatum, & vnica gabella ſoluitur facta etiam nominatione, quaſi nominatio fiat pro executione primi contractus, vt ibi explicat num. 1. & 2. dicens, quod in ea patria multi fiunt contractus locationum, venditionum, & ſimilium, nomine perſonæ nominandæ, idcirco cum ita aſſidue contractus ad eum modum celebrentur, conueniens viſum fuit vt nominationes fierent intra annum, ne in pendenti eſſet, in quem rei emptæ dominium tranſiret, aut quis nominaretur; ſicque ab obſeruantia, & conſuetudine magis, quàm ab alio, Senatus adducebatur in illo caſu; quod profitetur ipſemet Surdus, ante num 10. ibi: Motus principaliter quod ita fuit ſemper obſeruatum vt, nominationes fierent intra annum, Quod non leue præſtat argumentum ad iuſtificationem. & comprobationem deciſion is Regij Hiſpalenſis Senatus, cum contrarium aliquando obſeruatum fuerit, nominationes eiuſmodi non, finiri per lapſum anni, nec ante requiſitionem videri in mora conſtitutum eum, qui eligere debet provt Interpretes huius Regni ſupra relati obſeruant. Quod autem adiicit idem Surdus, viſam fuiſſe iuſtam eam obſeruationem ex eo, quod vbi tenetur quis aliquid facere, dicitur in mora, ſi cùm primùm potuit, non fecit; & hoc tantò verius eſſe, quantò nominatio. ipſa pendebat à ſola voluntate, & poteſtate emptoris, ſiquidem conditio poteſtatiua habetur pro defecta, ſi is. qui debet implore, non curat id facere, quamprimùm. poteſt: l. hæc conditio. ff. de condit. & demonſt. id inquam non refragatur, quoniam (vt dixi) termini ſunt diuerſi à terminis noſtræ quæſtionis, vtpotè cum venditoris non interſit quærere, quod nominet; nam eo non nominante, emptor ipſe remanet obligatus, iuxta ſententiam Authorum, quos ibi Surdus recenſet numero 12. Et ſic effectum ſortitur emptio, quomodocunque id fiat. Quod non ita contingeret in caſu noſtro, iuxta ea, quæ ſuperiùs obſeruaui. Et cum vltimæ voluntates fauorabiliores ſint, quam contractus, fauor quidem ipſe poſtulat, vt, ante requiſitionem, & moram, etiam elapſo anno is eligere poſſit, quem eligere teſtator deſiderauit. Denique Caſtrenſis, Simon de Prætis, & alij, quos etiam Surdus, refert numero octauo, & dicto numero 12. in verſiculo, ex his tollitur, quod annus non incipiat currere niſi à die interpellationis, etiam in contractibus, conſtanter aſſerunt, & ita niſi ab obſeruantia Senatus adduceretur, res eſſet in dubio, etiam in illo emptionis contractu. Quartò prætereà facit, nam licèt ex dicta l. 33.[*] Tauri, quæ hodie eſt l. 7. titulo 4. libro 5. in noua legum recollectione, Commiſſario ad teſtamentum faciendum; præfigatur terminus quatuor menſium, ſi tempore commiſſionis præſens erat in loco vbi facta fuit; & ſex menſium, ſi erat tunc temporis abſens; & vnius anni, ſi erat eo tempore extra Regnum: & inde ſequi videatur, quod commiſſarius, aut is, cui meliorandi vnum ex filiis, aut primogenium inter[*] eos inſtituendi, facultas conceditur, teneatur præcisè intra terminum eius l. Taurinæ id efficere, nec poſtmodum poſſit moram purgare; ſicuti expreſſim tenuit D. Anton. Meneſ. de Padilla, in dicta l. cum quidam, numero 28. de legatis ſecundo, dicens, quod ſi maritus dicat in ſuo teſtamento, ſe meliorare filium in Tertio & Quinto bonorum, quem vxor ſua nominauerit, videri, quod ſtatim teneatur nominare, ex dicta l. cum quidam, vel forte poteſt illam nominationem facere intra quatuor menſes, argumento dictæ l. 33. Tauri & dictæ l. 7. titulo 4. vbi Matienzus, gloſſa 3. per totam, id ipſum admittere videtur in meliorandi quoque facultate commiſſario relicta, quatenus indiſtinctè aſſerit, moram purgari non poſſe elapſo illo termino. Angulus etiam, in lege 3. meliorationum, gloſſa 7. numero ſecundo, ibi, lapſo termino, & c. folio 116. & numero 3. licèt articulum non proponat in terminis. Pelaez à Mieres. de maioratu, prima parte quæſtione 48. ex numero 3. vſque ad numerum 9. quò loci conſtanter defendit, quod elapſis terminis in d.l. 33. ſtatutis, excludi debet commiſſarius (ſiue maritus, ſiue vxor, ſiue alius fuerit) , à iure nominandi & eligendi ad maioratum, vel meliorationem; idque propter verba legis ipſius, E paſſados los dichos terminos, no pueda hazer mas, que ſi el poder no le huuiera dado: Quia cum dicta l. 33. Tauri, ſit poſterior d.l. 31. eſt referenda ad omnes caſus comprehenſos in ipſa l. 31. vt ibi fundat; & omnia, quæ in vxore ( cui à marito facultas meliorandi, aut primogenium inſtituendi, conceſſa eſt) ſtatuit, procedere inquit æqualiter per eaſdem rationes, vbi maritus vxori talem commiſſionem dedit. Et Mieres ipſum ſequitur indiſtinctè, nec dubium diſputat Azeuedus, in d.l. 7. titulo 4. 1. lib. 5. numero primo, vbi inquit, quod facultas meliorandi alicui data ex forma l. 31. Tauri, finitur lapſu temporis in d.l. 33. Tauri, præfixi. Quod idem antea tenuerat, & Padillam duntaxat retulit; in dicta l. 5. titulo 4. lib. 5. numero 16. fol 120. vbi inquit, ſic in facto reſpondiſſe. Et quando facultas ex forma, dicta l. 33. Tauri, conceſſa eſt, & ſic in eo caſu, quo quis teſtamentum minime condidit, ſed mandatum conceſſit alteri ad teſtandum pro ſe virtute harum legum Tuari, quod ſeruandus ſit tenor dictæ l. 33. Tauri, cum ſuis terminis; reſolutiuè, obſeruauit Ioannes Gutierrez, & in eis terminis Pelaez à Mieres ſententiam amplectitur, libro ſecundo, practicarum quæſtion. quæſtione 43. numero 3. in verſiculo, ſi vero loquamur eo caſu, folio 408. qui ſubdit, quod in hoc caſu, ſi ſpecialis, & indiuidua commiſſio ſuerit facta alicui in mandato ad teſtandum, inſtituendi, e hæredandi, ſubſtituendi, vel dandi tutorem, nominata perſona, iuxta terminos dictæ l. 31. Tauri, ſi id non fiat, pro facto ipſius legis diſpoſitione habebitur, & perſona nominata pro meliorata. Si verò commiſſio non ſit in diuiduo, & ſpecialis reſpectu perſonarum, ſed committatur electio ipſarum alicui vt in noſtra quæſtione; tunc credit Ioannes Gutierrez, poſt terminos dictæ l. 33. Tauri, in eo caſu, quando datur alicui facultas, teſtandi, minimè fieri poſſe electionem, nec nominationem haberi pro facta, ſicque Pelaez placito, & reſolutioni adhæret in terminis prædictis, quando quis teſtamentum non condidit, & ex forma dictæ l. 31. Tauri, facultas meliorandi conceſſa eſt. In quibus etiam terminis quæſtionem propoſuit in ſummario numeri primi, Azeuedus in d. l. 7. tit. 4. lib. 5. Ad principium ergo huiuſce quarti fundamenti[*] deueniendo quamuis inquam ſequi videatur, quod terminus dictæ l. 33. Tauri, in caſu præſenti debeat obſeruari, vt is, cui eligendi facultas conceſſa eſt, intra eum teneatur eligere, nec moram purgare poſfit; vere lex ipſa non vrget, nec caſum eundem ita decidit, vt Gregorij Lopezij, Ludouic. Molinæ, & ſequacium relata ſententia, non modò authoritate, ſed etiam ratione concludenti ſuperare non debeat contrariam nunc relatam. Nam cum lex illa ſit noua, & exorbitans, non eſt trahenda ad caſum adeo dubium, ſed potius iuxta iuris communis regulas, & ſuperiorum Authorum doctrinas moderanda, & accipienda, in caſu non claro. Idque vel eò magis, quod in caſibus, in quibus commiſſarius intra terminos dictæ l. 33. Tauri, non nominauit, vel elegit, aut munus ſibi iniunctum non adimpleuit, lex eadem voluit, que ſea auido como ſi el tal commiſſario lo hizieſſe, o declaraſſe, paſſado el dicho termino. vt in fine eius ſcribitur, iuncto verſiculo, pero lo que el teſtador le mandò ſeñalada y determinada mente, ſennalanda cierta coſa que auia de hazer. Sane in terminis noſtris, quamuis teſtator ſpecifice dixit, quod certum quid commiſſarius faceret, hoc eſt, quod melioraret vnum ex filiis, quem vellet, aut inter eos maioratum inſtitueret; ſi commiſſarius ipſe id non fecerit, nec animum ſuum declarauerit, no es de natureleza eſta coſa, que pueda ſer auida, como ſi el comiſſario lo hizieſſe, y declaraſſe, quia nullum elegit, neque nominauit, & ſic nullus haberi poteſt pro nominato, nec melioratio locum obtinet, ſed omnes æqualitet admittuntur vt dixi ſupra, numero 5. ex communi omnium reſolutione. Non etiam maioratus haberi poteſt. pro inſtituto, nominatione non facta, iuxta opinionem Pelaez à Mieres, relatam ſupra, numero ſexto, & 14. & 15. contra Gregorium Lopez, Qum ſequitur contra Gregorium ipſum Ioannes Gutierrez, practicarum libro ſecundo, dicta quæſtione 43. numero tertio, in verſiculo, verò commiſſo. Et quamuis Ludouic. Molina, & alij, eiuſdem numeris ſuprà relatis Gregorium ſequantur, & filio primogenito deferri maioratum, aſſeuerauerint: quod attinet ad noſtrum caſum, etiam elapſo anno, & finitis terminis dictæ l. 33. Tauri, dummodo ſit ante moram poſt interpellationem, & requiſitionem, quod poſſit eligere, & nominare is, cui eligendi facultas commiſſa eſt; tanquam indubitatum tenuit Molina idem, ſuprà commemoratus: cùm ergo ratio, & diſpoſitio eiuſdem l. 33. Tauri, in hoc caſu deficiat, & non declaratum, pro declarato haberi non poſſit, nec à lege ſuppleri; ſequitur euidenter, legis ipſius verba ad hunc caſum trahi non poſſe, nec ipſum in eis comprehenſum. Sicque Pelaez à Mieres & ſequacium placitum non admittendum, quatenus elapſo termino præfixo in dicta lege 33. Tauri, facultatem eligendi non competere; aſſerit & eadem duntaxat lege Tauri principaliter ſubſiſtit. Denique & vltimo facit, nos verſari in caſu, quo[*] dicta D. Alduncia de Solis, quæ marito conceſſit adeo liberam meliorandi, vel non meliorandi, maioratum, aut maioratus inſtituendi, vel non, facultatem: teſtamentum equidem condidiſſe, & multa, atque omnia præter maioratus inſtitutionem diſpoſuiſſe; ſicque terminos eſſe diuerſos ab eis, quibus quis teſtamentum minime condidit, ſed mandatum alteri conceſſit ad teſtandum pro ſe virtute legum Tauri, & inſuper ad meliorationem, ſeu maioratum faciendum, in quibus dictæ leges loquutæ, id de temporis, aut termini lapſu ſcribunt, & ſtatuunt, quod in dicta l. 31. & 33. inuenitur. In hoc autem caſu non loquuntur, cum quis teſtamentum condidit, & cætera alia præter meliorationem, aut maioratum diſpoſuit, & ſic ad eum caſum expendi non debent, cum ſint nouæ, & exorbitantes, vt ſuprà dicebam, ſed iuris communis regulæ, & doctrinæ Doctorum magis receptæ, obſeruari, debent. Sic ſane, atque in eiſdem terminis noſtris ſtatuit Ioannes Gutierrez, libro 2. dicta quæſtione 43. numero 3. qui quamuis teſtamento non condito, & cum mandatum quis dedit alteri ad teſtandum pro ſe virtute legum Tauri, Pelaez à Mieres ſententiam ſit amplexus; condito tamen teſtamento, contrarium ſuſtinet firmiter, vt conſtat dicto numero tertio, ibi: Quid tenendum; breuiter in hac quæſtione mihi videtur eſſe diſtinguendum, vt ſiquidem ſimus in caſu, quo aliquis teſtamentum proprium, vel codicillos condidit, & ordinauit; ibidèmque commiſerit alteri, facultatémque dederit meliorandi vnum, vel duos ex filiis ſuis, vel nepotibus, quos ipſe commiſſarius elegerit, vera ſit, & tenenda ſententia Gregor. Lop. vbi ſupra, quia hoc caſu noſtra tex 31. Tauri, & dicta l. 33. non loquuntur, ſed tantum infrà proximo: tuncque non oberit communis opinio, ſupra adducta pro prima parte contra Bartol. quoniam (vt prædixi) illa procedit in legatis piis; huiuſmodi autem non eſt melioratio, de qua agimus. Et repetit iterum in fine eiuſdem quæſtionis, ibi: Poſſet tamen opinio Gregor. procedere in priore caſu, & ſpecio ſupra propoſita huius diſtinctionis, nempe cum quis ordinauit proprium teſtamentum, ſiue codicillos, ibique commiſit alteri meliorare vnum, vel duos ex filiis fuis, tum enim perpetuo durabit commiſſio præfata, quouſque lis conteſtetur ſuper prædicta electione, vt ſupra eſt dictum. Et hactenus de ſecundo articulo, & deciſione ſecunda Hiſpalenſis Senatus. Quod ad tertium verò attinet Articulum, vtrum[*] maioratus inſtitutor, qui ex Regia facultate illum{ Senatus Regij Hiſpalenſis egregia & notanda deciſio. } inſtituit, in perſonarum vocatione teneatur ſeruare ordinem traditum à lege 27. Tauri; prima facie dicendum videbatur, maioratus inſtitutorem adſtrictum eſſe eiuſdem legis ordinem ſeruare, atque ex eius prætermiſſione maioratum nullum futurum eſ[*]ſe. Primo, quia ratio l. 27. Tauri, quæ eſt hodie l. 11. titul. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, quare ſcilicet in Tertio non poſſunt fieri ſubſtitutiones, niſi in perſonas in ea nominatas, eſt, quia Tertium eſt Legitima reſpectu extraneorum: ideóque extantibus filiis, ſeu deſcendentibus, non poteſt in eo apponi grauamen maioratus, ſeu reſtitutionis, niſi reſpectu filiorum, ſeu deſcendentium, eiſdem exiſtentibus, & ordine ibi præfixo ſeruato: hæc autem ratio à fortiori in aliis primogeniis, in quibus de maiori præiudicio filiorum agitur, ſeruanda videtur, cùm ea non ſolum fiant de Tertio, quod eſt Legitima reſpectu extraneorum; ſed etiam vltra Tertium de ipſa Legitima filiorum ſimpliciter ſumpta, in qua longe potiori ratione ordo dictæ legis ſeruandus videtur. Et hoc eſt fundamentum, quod in propoſito magis adſtringit, provt ipſum ad litteram expendit Ludouic. Molina, de Hispanor. primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 11. in princip. & refert Ioannes Gutierrez, practicarum libro 2. quæſtione 67. numero 1. in principio, Auendañus etiam, in l. 40. Tauri, gloſſa prima, numero 53. pater Ludouic. Molina (qui hac ratione adducitur, atque excitatur præcipuè) tomo 3. de iuſtitia & iure, disputatione 609. num. 5. . folio 252. ipſum quoque fundamentum (ſed non ita eleganter ſicut Molina) in hoc dubio ponderauit Mieres, in initio primæ partis, de maioratu, numero 11. in principio. Secundò facit, quia ordo in dicta l. 27. aſſignatus, nimis rationabilis, atque conueniens eſt; abſurdum namque ſatis eſſet, atque iniuſtiſſimum, quod is, qui Regiam facultatem ad inſtituendum maioratum impetrauit, poſſet illum in perſona filij primogeniti, & deſcendentium eiuſdem inſtituere, & in eorum defectum, aliis filiis, ac deſcendentibus prætermiſſis, ad eius ſucceſſionem agnatos, vel cognatos tranſuerſales, vel etiam extraneos vocare, & ſic alienam ſobolem propriæ præferre, aduerſus deciſiones l. cum auus, ff. de condit. & demonſtr. & l. cum acutiſſimi, cum ſimilibus, C de fideicommiſſis, ideò id nullatenus admittendum erit, vt inquit argumentando ipſe Molina, libro ſecundo, dicto cap. 11. numer. 11. in verſic. ſecundo quia, tranſcribit Ioannes Gutierrez, practicarum libro 2. dicta quæſtione 67. numero primo, in verſic. ſecundo quia ordo. Et in effectu ſic quoque argumentatur Auendañus, dicta gloſſa prima l. 40. Tauri numer. 54. dum inquit, præcedens primum argumentum confirmari ex alia ratione, quia ſcilicet effectus præcipuus facultatis Regiæ ad maioratum inſtituendum, ad quem principaliter facultas ipſa dirigitur, & quem reſpexiſſe Principem creditur; is tantum eſt, quod ex ea reliqui filij grauari libere poſſent in legitima ſibi debita, derogando in hoc ob fauorem conſeruationis agnationum, & perpetuitatis familiarum, tot receptiſſimas conſtitutiones, vt excontextu cuiuſlibet facultatis Regiæ deducitur: vnde dicendum videtur, ſatis eſſe, quod ea facultas operetur, vt ex omnibus bonis parentis poſſit inſtitui primogenium, præiudicando cæteris filiis in legitima; contra iuris regulas, & præcepta, abſque eo quod crudeliter, & rigorosè extendatur ad concedendam libertatem excludendi propter extraneum filios, ſeu alios deſcendentes, quaſi lex principaliter dederit poteſtatem grauandi filios quantum ad inſtitutionem, quæ nullius momenti erat, corrigendo in hoc omnia iura, quæ grauari filios vetabant; non verò conceſſerit facultatem, eos omnino prætereundi in ſequentibus ſubſtitutionibus, contra l. humanitatis, C. de impuberum, & formam ibi præſcriptam, quæ præcisè ſeruanda erat in exemplari ſubſtitutione, ad cuius ſimilitudinem procedit vocationum, & ſubſtitutionum ordo, in d.l. 27. Tauri, præfinitus, vt latius ipſe Auendañus ſcripſit; & pro tertio fundamento tradidit Molina, libro ſecundo, dicto capit. 11. numero 11. in verſiculo, Tertiò quia quamuis, dicens, quod quamuis facultas Regia ad primogenium inſtituendum, atque ad vocandas ad eius ſucceſſionem perſonas, quas ſibi libuerit, parenti concedatur, ſatis eſt, quod ea facultas operetur, quod ex omnibus bonis pater valeat primogenium inſtituere, relictis cæteris filiis competentibus alimentis, aduerſus omnia iura communia, & Regia, quæ omnibus filiis integra, legitimam concedunt, abſque eo, quod vltra id poſſit parens alterare ordinem ad maioratum ex Tertio inſtituendum, à dicta l. 27. Tauri, præſtitutum. Tertiò deinde facit, quia facultas Regia ad teſtandum, & primogenium de omnibus bonis inſtituendum conceſſa, intelligenda eſt ſeruatis regulis, atque ordine iuris: l. ſi quando, cum similibus, C. de inofficioſo teſtamento. Et poſtquam ea facultas aliquid operata fuit (provt grauament legitimarum cæterorum filiorum operatur) ſemper eſt reſtringenda, vt in omnibus aliis ſecundum ius commune interpretetur, illudq́ue minus corrigat, in quantum ſit poſſibile; ſique verba generalia, atque abſoluta Regiarum facultatum intelligenda, atque interpretanda ſunt, provt ipſe Molina annotauit, dicto verſie. Tertiò quia, ſub numero 11. tranſcripſit Ioannes Gutierrez, libro ſecundo, dicta quæſtione 97. numero primo. in verſic. Tertiò quia facultas. adduxit quoque pro fundamento huius partis Pelaez à Mieres, in initio primæ partis de maioratu, ſub numero 11. in verſ. quod procedere videtur: præſentit pater Ludouic. Molina, tomo 3. de iuſtitia & iure, disputatione 609. numero 6. folio 252. & expreſſim argumentatur ad hunc modum Velazq. Auendañus, in d. l. 40. Tauri, gloſſ prima, numero 56. dicens, ſic reſtringenda, & intelligendam facultatem Regiam ex ratione Molinæ. Item ex alia, uqod omnis Regia facultas ad primogenium inſtituendum, odioſa ſit, & conſequenter reſtringenda, atque omnino ſecundum æquitate, & diſpoſitionem iuris communis regulanda, & intelligenda, quamuis natura verborum id non bene patiatur, vt ex aliis Authoribus ibi fundat. Rurſus & quartò facit, quia ordo in d.l. 27. Tauri, aſſignatus non ſolum ſimplex Tertij prælegatum cum aliquibus grauaminibus, ſed etiam perpetuum fideicomiſſum, atque primogenium comprehendit, vt conſtat ex verbis eiuſdem legis: los quales vinculos, y ſubſtitutiones, ora ſe hagan en el Tertio de majora, ora en el Quinto, mandamos, que valan para ſimprè, o por el tiempo que el teſtador declarare, ſin hazer diferencia de quarta, ni quinta generacion. Denique & quintò facit Burg. Salon de Pace, ciuilium, quæſtione ſecunda, numero 74. folio 59. col. 2. reſolutio; is namque Author, in ipſo, quo verſamur articulo, & dubio. eius opinionis fuit, vt exiſtimaret, maioratus inſtitutorem nihil in eo diſponere poſſe contra conſuetudines, ſeu leges horum Regnorum Hiſpaniæ; indèque refert, quod dictæ l. 27. Tauri conſtitutio. licet in melioration loquatur. à fortiori extenditur ad maioratum, virtute Regiæ facultatis inſtitutum: & citat Ludouic. Molinam. de Hiſpanorum primogeniis, libro primo, cap. 4. ſub num. 30. verſic. quod comprobatur. quaſi eò loci, ſic videatur tenuiſſe Molina. Ad eum quoque ſenſum citauit Molinam eundem Ioannes Gutierrez, practicarum libro ſecundo dicta quæſtione 67. numero primo, in fine primæ columnæ, & videtur etiam tenuiſſe Palacios Rub. in ſuis quæſtion, in materia maioratus, in quæſt. 1210. & 1211. provt etiam retulit Burg. de Pace, vbi ſuprà. cuius fundamenta (quæ ex numero 72. dictæ ruæſtionis 2. traduntur) eò tendunt, quod maioratus inſtituendi verbum, & facultas Regia ad inſtitutionem eius conceſſa, clauſulæ etiam omnes illius, iuxta leges, & conſuetudinem Hiſpaniæ intelligi debeant, & vt ſubiiciantur ordinationibus, & conſuetudinibus huius Regni, ſicque ab eis interpretationem recipiant. maiorq́ue ſit legis potentia, quàm teſtatorum, vt latè ibi fundat. His tamen omnibus minimè refragantibus, Sena[*]tus Regius Hiſpalenſis contrarium pro certo ſuppoſuit, videlicet, maioratus inſtitutorem, qui ex Regia facultate illum inſtituit, in perſonarum vocatione minimè teneri ſeruare ordinem dictæ l. 27. Tauri. Senatus autem deci ſio ſequentibus fundamentis, & rationibus velut concludenter comprobatur. Inprimis, quod de facultate legis ad facultatem Regiam in caſu, de quo agitur, nullo pacto argumentari poſſit: cùm l. 27. Tauri, non ſimpliciter, ſed limitatè patentibus facultatem inſtituendi maioratum in Terrio conceſſerit. Facultas autem Regia eam facultatem ſimpliciter, atque abſque limitatione concedat: Ideoq́ue qui facultate legis vtitur, ordinem à lege præſtitutum obſeruare debet. Qui verò Regia facultate, minime: cum in ea nullus orod preæſtitutus inueniatur, & ſi Rex voluiſſet, quod in maioratu ex Regia facultate inſtituto aliquis ordo ſeruaretur, id expreſſiſſet, provt in d l. Tauri expreſſum eſt: cum igitur id in Regia facultate expreſſum non ſit, de eo curandum non erit: ſic ſane eruditè adnotauit, atque fundauit Ludouic. Molina, libro ſecundo, dicto cap. 11. numero 14. verſic. in contrarium. Et in eodem articulo id ipſum præſentire. atque ponderaſſe videtur (ſed non ita dilucidè, nec ſpecificè) Pelaez à Mieres, in initio dictæ primæ partis, ſub numero 11. quatenus dixit, quod non eſt noſtrum legem extendere, & ſic quod lex illa Tauri 27. non eſt intelligenda, nec extendenda ad alium caſum; & ſic maioratus inſtituti ex facultate Regia; nec procedit niſi in eo de quo loquitur. Quatenus etiam adiicit eodem numero 11. columna 3. quod argumentum deductum ex l. 27. Tauri, poteſt in contrarium retorqueri; nam videtur, quod niſi illa lex poſuiſſet illa verba reſtrictiua, & modificatiua (con tanto) quod ſub generalitate illorum verborum (que quiſieren) licitum erat grauamina adiicere, non ſeruato ordine illius legis, Idem quoque ponderauit fundamentum Ioannes Gutierrez, practicarum libro ſecundo, dicta quæſtione 67. numero primo, in verſic. nihilominus tame. dicens, quod cum illa lex loquatur in vinculo & maioratu ex Tertio inſtituto, non eſt cur ipſius diſpoſitionem limitatam, atque in Tertio reſtricta, ad facultatem Regiam, ſimpliciter conceſſam ad maioratum inſtituendum, & vocandas perſonas, quas parentibus libuerit, extendamus, quia ſi aliud voluiſſet concedens, expreſſiſſet, provt in d. l. 27. Tauri, expreſſum eſt: cùm ergo id non fecerit, de eo curandum non eſt. Secundò deinde facit, quia in dicta l. 27. Tauri, aſſignatur prædictus ordo ex eo, quod Tertium, de quo in ea diſponitur, ſit legitima filiorum, ideoq́ue in eo grauamen, niſi eo ordine obſeruato, opponi non poteſt, provt ibidem omnes Commentatores aduertunt; quod in bonis, ex quibus maioratus inſtituitur, omnino ceſſat, cùm relictis cæteris filiis alimentis, quæ in locum legitimæ ſubrogantur; illud ex quo primogenium inſtituitur, iam Legitima non ſit; conſequens eſt, vt in ea, ordo ex d.l. 27. quoad Tertiu, quod eſt Legitima, præſtitutus, ſeruari non debeat: & ita ad litteram argumentatur Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro ſecundo, dicto cap. 11. numero 14. in verſ. ſecundò quia. Et hoc ipſum fundamentum ſatis præſentit Pelaez à Mieres, in initio dictæ primæ partis, ſub dicto numero 11. in tertia colum. in verſic. præter àrgumentum. Et in idem tendit Tertium Molinæ fundamentum in propoſito de quo ibidem numero 15. & 16. quod filius excluſus à Regia facultate, aſſignatis ſibi alimentis, ſeu dote competenti, tanquam extraneus cenſendus eſt; provt ibi probat: nec eidem filio in poſterum poteſt competere aliud ius ad bona parentis, nec habet ius contratabulandi, nec dicendi nullum paternum teſtamentum, etiam ſi in eo prætereatur, vt Doctores ibi relati aduertunt. Cùm igitur cæteri filij tanquam extranei cenſendi ſint; conſequens eſt, vt in maioratus inſtitutione neceſſariò poſt primogenitu, & eius deſcendentes vocandi non ſint, cum reſpectu extrancorum nullus ordo in d.l. 27. Tauri, aſſignatus inueniatur. Tertiò prætereà facit, quia ſi ordo aſſignatus à dicta l. 27. Tauri, ſeruandus eſſet in maioratu ex Regia facultate inſtituto, plura abſurda ſequerentur, nam non poſſet parens poſt vocationem filiorum, ac deſcendentium ad maioratus ſucceſſionem vocare aſcendentes legitimos: niſi vocatis prius deſcendentibus illegitimis ſucceſſionis capacibus, nec agnatos, ſeu cognatos tranſuerſales, niſi prius vocatis aſcendentibus, nec extraneos, niſi vocatis omnibus agnatis. Nec poſſet etiam filium Clericum, vel Religioſum, nec furioſum, nec mutum, & ſurdum, nec filiam propter maſculos à maioratus ſucceſſione excludere. Quod abſurdiſſimum, & veluti monſtruum futurum eſſet, provt in terminis obſeruat, & argumentatur Ludouic. Molina, lib. 2. cap. 11. numero 16. in fine. Et ad literam tranſcribit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. dicta quæſt. 67. numer. 1. ad finem, verſic. quia ſi aliud. Rurſus & vltimo loco facit Ludouic. eiuſdem Molinæ ſententia relata dicto capite 11. numero 11. cum ſequentibus vſque ad numerum 17. qui quamuis rem diſputet ad vtramque partem, neque eam definite audeat, quod dicat ſecundum eam partem, quam vltimo loco fundat, in quadam ardua cauſa paucis retrò diebus in Valliſoletano conuentu pronuntiatum fuiſſe, à qua ſententia fuit ſupplicatum, & pendet adhuc lis. Ideòque in quæſtione adeo dubia, & ſuper qua lis inter Illuſtriſſimos Viros pendet, non licebit ſibi vlterius progredi, nec in hac parte ſuum iudicium interponere. Ex rationibus tamen, quas expendit, & conficit, ex vi etiam earum, & quod hanc partem. (videlicet, quod inſtituens maioratum cum facultate Regia, non teneatur dictæ l. 27. Tauri, ordinem ſeruare) poſteriori loco confirmet, dicatq́ue pro ea latam fuiſſe ſententiam, ſatis innuit, ſe in eam opinionem propendere, ſicuti rectè adnotauit, & ipſam ſententiam ſequutus eſt (cum modificatione tamen, vt ſtatim dicetur) pater Ludouic. Molina tomo 3. de iuſtitia & iure, disputatione 609. num. 5. & 9. folio 252. Tenet etiam eandem opinionem in terminis, licet eam non fundet Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 55. vbi agens de effectibus, qui reſultant ex hoc, quod maioratus inſtituatur cum facultate Regia; inquit in hunc modum: Secundus effectus eſt, quod in vinculo & grauamine non teneatur pater, aſcendens ſeruare ordinem, & modum poſitum in l. 27. ſuprà in his legibus Tauri. Tellus Fernandez, in ipſa l. 27. Tauri, num 12. provt eum expendit, & Molinam ſequitur indiſtinctè Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 2. quæſtion. 67. per totam, maximè numer. 2. ſequitur etiam Ioannes Matienzus, in l. 11. titul. 6. gloſſ. 11. numer. 3. libro 5. nouæ collect. Regiæ, vbi adducit differentias inter maioratum ex facultate legum Tauri, aut ex facultate Regia inſtitutam. Et dicto numero 3. abſolutè ſequitur Molinam ipſum: & inquit in hunc modum, Differunt ſecundo, quia ſi maioratus fiat cum authoritate, & licentia Regia, non aſtringitur faciens in vinculo & grauamine ſeruare ordinem legis noſtræ, ſed deficientibus deſcendentibus, poterit, quos maluerit, ſubſtituere. Sed in melioratione hunc ordinem ſeruare tenetur pater in hac lege conſtitutum, aliàs non valet, vt dixi ſupra, eodem, gloſſa 9. in principio. Velazq. Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſſa prima, numero 53. cum ſequentibus vſque ad numerum 70. qui numero 64. hanc opinionem veriorem exiſtimat. Sed numer. 67. ſingulariter reſtringit (vt ſtatim videbitur) & probabiliorem videri concludit Pelaez à Mieres, in initio dictæ primæ partis de maioratu, numero 11. in fine. Sequitur etiam Azeuedus. in dicta l. 11. titulo 6. libro 5. qui numero primo, in hunc modum ſcribit: Intellige meliorantes in Tertio bonorum, ex vi huius legis, & ſimilium, Secus ſi ex licentia Regia maioratum conſtituendo de Tertio bonorum, vel de omnibus bonis, vel maiori eorum parte, quia tunc non tenebitur ſeruare ordinem noſtræ legis, ſecundum Pelaez à Mieres, &c. Et quamuis eò loci non citet Molinam, ſtatim tamen num. 34. ipſum dubium excitat, & ſe remittit ad eum, lib. 2. dicto c. 11. ex num. 11. Nec obſtant argumenta in contrarium adducta;[*] nam licèt eis Ludouicus Molina expreſſim non reſponderit, eâ ( vt ego arbitror) ratione, quod lis penderet ( vt ipſe dixit) nec ideo ſuum iudicium voluerit oſtendere; ſatis tamen reſpondere videtur, atque reſpòdet, ex quo partem ſuperiorem adeo concludenter fundat, vt veram, & concludens præſtet omnibus contrariæ: partis argumentis reſponſum. Sic ſane Velaſquez Auendañus, & Ioannes Gutierrez, qui reſpondere contendunt, & nonnullis reſpondent, nihil ſuis obſeruarunt ſolutionibus, & reſponſis, quod ſub rationibus Molinæ non contineatur expreſsè, immò & plenius ex eius fundamentis præſtari poteſt refponſum. vt ibi apparet. Primum itaque non obſtat argumentum, quoniam reſpondetur, quod de facultate dictæ l. 27. Tauri, ad facultatem Regiam in caſu de quo agimus, nullo pacto argumentari poteſt ob rationem illam differentiæ. quam in primo ſuperioris ſecundæ partis fundamento ex Molina, & aliis recenſui. Deinde, rationem illam, quare in Tertio non poſſunt fieri ſubſtitutiones, &. vocationes, niſi inter perſonas in ea lege nominatas, & ordine ibi præſcripto, non militare in primogeniis, quæ ex Regia facultate inſtituuntur; cùm in eis nullus ordo præſtitutus inueniatur, ac ideò omiſſum eum, credendum ſit neceſſariò; quia apponeretur, ſi ſeruari debuiſſet. Cùm etiam in præiudicium, & damnum legitimarum facultas concedatur, & libera primogenium inſtituendi poteſtas: quemadmodum ergo in vno ſit præiudicium Legitimis, & de ipſis quoque primogenium inſtituitur, atque alimenta reſtruantur duntaxat; quod in vinculo, aut melioratione Tertij non ita eſt. Ita quoque & in conſequentiam alterius, ex virtute eiuſdem facultatis Regiæ, vt ordo ſcilicet ille obſeruari non debeat; quia ſi principale non attenditur, & legitimæ grauantur, atque in maioratu includuntur, minus attendi debet, quod in conſequentiam venit, & in ipſa facultate Regia non conſideratur. Deinde & ſecundò reſpondetur, quòd relictis alimentis competentibus cæteris filiis, quæ in locum legitimæ ſubrogantur. illud ex quo maioratus inſtituitur, iam Legitima non eſt; cùm igitur omnia bona, ex quibus inſtituitur maioratus, Legitima non ſint; conſequens eſt vt in eis ordo ex dictæ l. 27. quoad Tertium, quod eſt Legitima, præſtitutus, ſeruari non debeat; & conſequenter, quod legis illius deciſio ad primogenium ex Regia facultate inſtitutum, non trahatur. Idque vel eò magis, quod filius excluſus à facultate Regia, aſſignatio ſibi alimentis, tanquam extraneus cenſendus eſt; ergo cum eo, qui iam reputatur extraneus, non eſt ſeruandus ordo l. illius Tauri, quia reſpectu extraneorum nullus ordo aſſignatus inuenitur. Et ita in terminis huic argumento reſpondetur Ioannes Gutierrez, practicarum libro ſecundo, dicta quæſtione 67. numero primo, in fine, in verſiculo, non obſtant, & numero ſecundo, Velazquez Auendañus, in dict. l. 27. Tauri, gloſſa prima, numero 65. qui ab eodem Ludouic. Molina, libro ſecundo, dicto capite 11. numero 14. in verſic. Secundo quia, & numero 15. acceperunt; vbi Molina ipſe pro ſecundo, & tertio ſuperioris ſententiæ fundamento adduxit, vt ſuprà retuli. Non obſtat ſecundum argumentum, cui in effectu non reſpondit concludenter Velaſquez Auendañus, dicta gloſſa prima, l. 40. Tauri, numero 66. Contendit tamen. dictæ l. 27. Tauri, & d.l. humanitatis, C. de impuberum, deciſionem, non rectè adaptari caſui præſenti nec dici poſſe, facultates Regias correctorias eſſe earum legum; verba inſuper, & mentem facultatum ipſarum nihil aliud intendere, quam tribuere facultatem amplam ad libitum diſponendi. Ioannes vero Gutierrez, dicta quæſt. 67. lib. 2. numer. 2. in verſiculo, non obſtat & ſecundum. in terminis reſpondet, quod licet ordo, aſſignarus in d.l. 27. Tauri, rationabilis, atque conueniens ſit in Tertio, quod Legitima reſpectu extraneorum reputacur; id tamen ceſſat in maioratu cum facultate Regia, relictis alimentis, & dotibus competentibus cæteris filiis, iuxta ſuperiùs dicta: quæſolutio (vt vides) deducitur ex rationibus, & fundamentis Molinæ ipſius, loco citato ſuprà. Addiderim ego, quod attinet ad eam partem argumenti, ſatis inquam abſurdum, atque iniuſtiſſimum videri, quod is, qui Regiam facultatem ad inſtituendum maioratum impetrauit, poſſet illum in perſona primogeniti, & deſcendentium eiuſdem inſtituere, & in eorum defectum, aliis filiis, ac deſcendentibus prætermiſſis, ad eius ſucceſſionem agnatos, vel cognatos transuersaies sve! etiam extraneos vocatereduerſus deciſiones l. cum auus, ff. de condition. & demonſtration. & l. cum acutiſſimi, C. de fideicommiſſis. Quod fundamentum (vt ſuprà retuli) expendit pro contraria parte Molina, eodem cap 11. libri ſecundi, num. 11. in verſiculo, Secundò, quia. nec explicat, aut diſſoluit, vt ibidem apparet. Nullus etiam Recentiorum in re adeò neceſſaria inſiſtit: omnes namque hactenus relati, licèt ſtatuerint, maioratus inſtitutorem, qui ex Regia facultate illum inſtituit, in perſonarum vocatione teneri ſeruare ordinem traditum à lege 27. Tauri, non tamen ſpecificè attingunt, nec[*] explanant, an vſque adeò id verum ſit, vt etiam filiis, ac deſcendentibus prætermiſſis, ad eius ſucceſſionem agnatos, vel cognatos tranſuerſales, vel etiam extraneos vocare poſſit ipſe inſtitutor. Quapropter pro vera explicatione obſeruandum erit, Ludouic. Molin. de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. dicto cap 11. num. 11. & ſeq. vſque ad num. 17. clare videri præſentite, & velle, quod etiam id efficere valeat & prætermiſſis etiam deſcendentibus, ad agnatos, & cognatos, ſiue conſanguineos, atque etiam extraneorum vocationem deuenite; nam in eam partem indiſtinctè ſe inclinat, quod huiuſmodi inſtitutor maioratus non teneatur ſeruare ordinem dictæ l. 27. Tauri, & ſic in omnibus, & per omnia videtur accipere, quod ſeruare eum ordinem non teneatur. Rationes quoque ipſius ita euincunt manifeſtè, nam ſi filij excluſi à Regia facultate, aſſignatis ſibi alimentis competentibus, tanquam extranei cenſendi ſunt, & bona ex quibus maioratus inſtituitur, iam Legitima non ſunt, conſequens eſt, vt in eis, in quibus velut extranei habentur, tanquam extranei haberi poſſint, & extranei quoque, multóque magis conſanguinei vocari poſſint: verè itaque (ſi attente perpendatur) in id videtur magis inclinare animum ſuum Molina, vt dixi, ſed vt omnis tollatur dubitatio, adiicit in fine numeri 16. in hunc modum; Ad hæc autem dubia ſummouenda, vidimus in quadam Regia facultate poſt licentiam datam inſtitutori, vt poſſit primogenium inſtituere in primogenito, atque eius deſcendentibus adiectum, y a falta dellos, en ottas qualeſquier perſonas de vueſtros deſcendientes, o trunſuerſales, o eſtrañas: quorum verborum adiectio ſatis vtilis primogeniorum inſtitutoribus eſſe poterit. Ecce vbi etiam eis verbis in facultate Regia non appoſitis, dubium profitetur, etiam reſpectu vocationis extraneorum: rationes autem eius, ex quibus filij velut extranei reputantur, dubium videntur ſummouere, vt dicebam Et id ipſum expreſſim, atque ſpecifice voluit Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 2. dict. quæſt. 67. is namque Author, non modò Molinam ſequitur, & probat indiſtinctè vt ſcilicet maioratus inſtitutor, qui ex Regia facultate illum inſtituit, in perſonarum vocatione non teneatur ſeruare ordinem traditum à dicta lege 27. Tauri. Et rationes adducit, & contrariæ partis argumentis reſpondet, ex quibus id deducitur apertè. Sed etiam in fine numeri ſecundi, expreſsè reiicit modificationem, ſeu limitationem Velaſquez Auendañi, qui dict. gloſſ 1. l. 40. Tauri, n. 67. reſolutiuè firmauit pro deſcendentibus contra extraneos, vt ſcilicet extranei præferri, aut vocari non poſſint, ſtantibus deſcendentibus, vt ſtatim dicetur. Matienzum etiam, & Azeuedum, eiuſdem placiti, & intentionis fuiſſe, ex eo clarè deprehenditur, quod Azeuedus, in lege vndecima, titulo ſexto, libro 5. num 1. abſolutè dixerit, inſtituentem maioratum ex facultate Regia de omnibus bonis, vel maiori eorum parte, non teneri ſeruare ordinem illius legis, ſecundum Pelaez, in loco ſtatim referendo, nec aliud dicit: Pelaez autem ſic tenet, vt illicò dicam: Matienzus verò, in eadem l. 11. gloſſa 11. num. 3. inquit, quod faciens maioratum cum authoritate, & licentia Regia, non adſtringitur in vinculo, & grauamine ſeruare ordinem l. ipſius 27. quæ eſt l. illa 11. ſed poterit, quos maluerit ſubſtituere; cùm tamen in melioratione teneatur ſeruare ordinem illum. Deinde & Pelaez à Mieres, in initio primæ partis de maioratu, n. 11. maximè in verſi. item illa verba. aſſentire videtur, vt etiam prætermiſſis aliis deſcendentibus, extraneos vocare poſſit ad ſucceſſionem is, qui ex Regia facultate maioratum inſtituit. Et apertiùs id probat in verſiculo, quod maxime procederet quando libera concederetur facultas apponendi grauamina, & ſubſtitutiones, & vocationes, quas inſtitutor voluerit. E contrariò verò velaſquez Auendañus, dicta gloſſa prima l. 40. Tauri, num. 67. inquit, quod retenta ea ſententia tanquam veriori, quod ſcilicet inſtituens maioratum ex Regia facultate, non teneatur ſeruare ordinem traditum à dicta l. 27. Tauri, ipſa reſtringenda, atque limitanda erit ad caſum, quo primogenito inſtituto, inter alios filios, ſeu deſcendentes, circa ſubſtitutiones non sſeruatur ordo legis 27. ſed præterito ſecundò, vel tertiò genito, quartò genitus, ſeu nepos, vel pronepos, ſeu alter conſanguineus ſubſtituitur; quia tunc veriſſimum erit, valere ſubſtitutionem: ſin verò poſt vocationem primogeniti ſubſtituatur omninò extraneus, præterito ſecundò, vel tertiò genito, aut eorum legitimis deſcendentibus, quod tunc credit ſubſtitutionem poſſe meritò annullari. Quia omnes Authores ſuprà relati, dicentes, filium ex Regia licentia, ſeu ſtatuto effici extraneum, ad impugnandam dispoſitionem, in qua fuit præteritus à parente, loquuntur, & ſunt intelligendi, (prout ipſe Auendañus putat) quando primogenitus fuit inſtitutus, & alij deſcendentes ſubſtituti, non habita conſideratione ad proximiores; non tamen, quando penitus extraneus inſtitutus, aut ſubſtitutus eſt. præterito ſecundò, vel tertiò genito, aut eorum legitimis deſcendentibus, quia tunc iuſtiſſimè peſſe ab eis impugnari diſpoſitionem, tenent in ſpecie ſimilis ſtatuti, repellentis filias à paterna ſucceſſione, Imola, Aretinus, Socinus, & alij multi Interpretes, quos dicto num. 67. Auendañus cumulat: qui (vt vides) expreſsè tenet totum contrarium eius quod ex præfatis Authoribus ſuprà retuli; & affirmat, ad extraneorum omninò vocationem deueniri non poſſe, prætermiſſis ſecundò, vel tertiò, aut quartò genitis, & deſcendentibus eorum. Agnoſcit tamen, eiſdem omiſſis, vocari poſſe conſanguineum, & ſic non omninò extraneum. Quod mihi non leuem facit difficultatem, nam ſi prætermiſſis filiis, ſecundò, tertiò, & quartò genitis, & deſcendentibus eorum, deueniri non poteſt ad vocationem extraneorum omninò (vt is Author exiſtimat) quo pacto in conſanguineo non deſcendenti, contra deſcendentes, & filios ipſos, ſecundò, tertiò, & quartò genitos id ſtatuitur; cùm etiam conſanguineus reſpectu filiorum, & deſcendentium, extraneus reputetur, prout in melioratione Tertij ex facultate legum Tauri reputatur, nec ante ipſos vocari poteſt, quamuis poſt ipſos, ſiue in defectum aſcendentium, & deſcendentium vocari debeat, ſicque extraneis præferatur: aut ergo quod in extraneo ſtatuitur, in conſanquineo quoque obſeruari debet; aut ſi liberæ poteſtatis verba, quæ in facultatibus Regiis continentur, non ſufficiant, vt perſonis prædictis prætermiſſis, extranei vocari poſſint, conſanguinitatis ratio ſola non ſufficiet, cum velut extraneus reſpectu filiorum, & deſcendentium conſanguineus reputetur. Sic ſane Ioannes Matienzus (ſi originaliter prælegatur) in dicta l. 11. tit. 6. lib. 5. gloſſ. 11. num. 3. deſcendentibus deficientibus, poſſe inſtituentem maioratum ex Regia facultate, quos maluerit ſubſtituere, non ſine myſterio; ſed ideò dixit, vt denotaret ſe velle, deſcendentium cauſam, & vocationem ſaluam eſſe debere; poſt eos autem, ad quoſcunque poſſe deueniri, quia non eſt maior in vno, quam in altero ratio. Et hæc quidem euincere videntur, vt ſi ad omninò extraneos etiam deueniri non poteſt, filiis, & deſcendentibus prætermiſſis, nec etiam poſſit ad conſanguineos: ſed an ad conſanguineos, & ad extraneos etiam deueniri valeat, eiſdem prætermiſſis; id ipſum eſt, quod controuertitur, in quo variè (vt vides) ſe habent Interpretes. Ac denique Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, disput. 609. fol. 552. cum in dubio propoſito, probaſſet num. 5. Ludouici Molinæ ſententiam relatam, quod ſcilicet inſtitutor maioratus, qui ex Regia facultate illum inſtituit, non teneatur ſeruare ordinem traditum à lege 27. Tauri, ſtatim num. 6. limitat, vt ſi facultas ſolum concederet, vt maioratus inſtitueretur in Tertio vnici filij, aut etiam contingendo alterius legitimam: non quidem cenſeatur diſpenſatum, vt etiam non ſeruetur ordo dict. l. 27. Tauri, quoniam diſpenſatio tunc in eo, quod vinculum maioratus in Tertia apponatur, non habet annexum, vt vocationes fiant non ſeruato eo ordine præſcripto, quando vinculum apponitur Tertio, & multò magis, quando in parte etiam legitimæ apponitur, non habet annexum, vt vocationes fiant non ſeruato ordine præſcripto in dict. l. 27. Tauri, vnde niſi hoc etiam apponatur: & concedatur, non cenſetur in eo diſpenſatum. Et in hoc primo, & dato caſu dubio, quia non appareat an id concedatur, quod non cenſeatur appoſitum grauamen, vt alij vocari poſſint excluſis propriis filiis talis Filii vnici, rectiſſimè ſtatuit Pater ipſe Molina. Et ſtatim ſubdit in hunc modum; Vnde non consulerem, vt Princeps diſpenſaret, vt excluſis filiis, ac deſcendentibus talis vnici filij, alij præponerentur, aut vt concederetur facultas ad inſtituendum maioratum, contingendo legitimas aliorum filiorum, præſertim vocando ad eum maioratum ante eos filios, & eorum deſcendentes, alios remotiores, ac collaterales conſanguineos. Hæc tamen non impediunt, quod Princeps ex rationabili cauſa poſſit dispenſare, vt in aliquibus euentibus locum non habeat ordo præſcriptus l. 27. Tauri, ad effectum, vt ad eum maioratum non vocetur, qui ex deſcendentibus ſtultus ſit, aut alia ratione minus aptus ei maioratui, aut vt in eo non ſuccedant Religioſi, aut Clerici. Ecce vbi præfatus Author extra caſum vnici filij quoque, & quando pluribus exiſtentibus filiis, maioratus fit ex omnibus bonis, vel maiori parte eorum, & ſic legitimas ipſorum contingendo, inquit, quod non conſuleret, quod Princeps concederet talem facultatem, præſertim vocando ad eum maioratum autem eos filios, & eorum deſcendentes, alios remotiores, ac collaterales conſanguineos. In quo (vt vides) non decidit, vtrum id de rigore iuris Princeps efficere valeat, ſed inquit, quod non conſuleret: & tamen quoe effici poſſit, ſupponit antea, eodem num. 6. ibi: Vnde niſi ſecundum etiam proponatur, & concedatur, non cenſetur in. eo dispenſatum. In eo etiam, quod de conſanguineis ſtatuit, contrariatur expreſſim (vt ad oculum vides) Velaſquez Auendañ i placito, ſuprà, relato. nec maius elargitur. ius, conſanguineis, quàm extraneis. vt filiis, & deſcendentibus prætermiſſis, ad eorum vocationem deuenire valeat is, qui ex Regia facultate maioratum inſtituit. In quo (vt etiam vides) cogitationi noſtræ ſuperiùs traditæ contra Auendañum ipſum conuenit, inter conſanguiguineos, & extraneos nullam in hoc videri conſtitui poſſe differentiam. Cum ergo adeò contrarij ſuperiores omnes iuris[*] Interpretes exiſtant, nec aliquid certum, aut firmum ex ipſorum traditionibus & reſolutionibus valeat deduci; ego equidem poſt longam conſiderationem, & Authorum omnium originalem. & prolixam (vt moris habeo) lecturam nonnulla obſeruanda, atque conſtituenda duxi, ex quibus articuli huiuſce clarior, & diſtinctior non modò, ſed etiam accuratior. & certior, quàm hactenus tradita fuerit, haberi poterit reſolutio. Et ante omnia primo præmitto. & conſtituo, facultatis Regiæ verba, quibus inſtituendi maioratum facultas & licentia conceditur, & aliorum filiorum legitimas grauandi, diligenter inſpicienda, & metienda. vt quid contineant, appareat dilucidè; id namque, quod eiſdem facultatis Regiæ verbis contineatur, & concedatur. erit ad vnguem obſeruandum: & ſi vocandi quoſcunque, etiam extraneos omninò, aut non deſcendentes, ſed cognatos, aut conſanguineos tranſuerſales, ſicque non omninò extraneos, quamuis cæterorum filiorum, & legitimarum eorum adſit læſio, facultas concedatur, filiis eiſdem, ſeu eorum deſcendentibus, aut vtriſque prætermiſſis; ita proculdubio obſeruandum erit (vt dixi:) modò ab initio cæteris filiis competentia alimenta relinquantur. quod in ipſis facultatibus ſemper exprimitur, & fieri poſſe iuſtiſſimè, etiamſi in eis nulla alia cauſa, quàm ipſa maioratus interueniat, eruditè admodum tradidit Molin. de Hispan. primog. lib. 2. c. 1. per totum, maximè n. 9. & ſeq. & n. 25. 26. & 27. & iterum cap. 3. eiuſdem libri. Ioan. Gutierr. canonic. lib. 2. c. 14. per tot. Mier. de maioratu, prima parte, q. 3. P. Ludouic. Molin. tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 578. per totam, & 576. n. 11. & 12. ſic ſane iu noſtris terminis, & ad dubia ſuperiora ſummouenda, profitetur idem Molin. d. cap 11. libri 2. num. 16. in finalibus verbis, ſe vidiſſe in quadam Regia facultate poſt licentiam datam inſtitutori. vt poſſit primogenium inſtituere in. filio primogenito, atque eius deſcendentibus adiectum: Y a falia dellos, en otras qualeſquier perſonas de vueſtros deſcendientes, o tranſuerſales, o eſtraños. Et inquit, quod horum verborum adiectio ſatis vtilis primogeniorum inſtitutoribus eſſe poterit. Et ſic pro certo ſupponit, quod valeat facultas huiuſmodi, ex qua poteſtas relinquitur poſt primogenitum, & eius deſcendentes, vocandi quoſcunque, etiam extraneos. Et tanquam indubitatum ſequitur Auendañus, dicta gloſſa 1. leg. 40. Tauri, num. 68. dicens, quod quando ex licentia Regia datur libera facultas ſubſtituendi ad libitum extraneos, cum de poteſtate Regia non ſit dubitandum, ita tenendum eſt; modò in dubium poteſtas inſtitutoris maioratum circa ſubſtitutionem extranei reuocari non poſſit. Quiod etiam Princeps valeat ad eum modum facultatem Regiam concedere; pro certo quoque ſupponit P. Ludouic. Molin. tom. 3. de iuſtitia & iure, disput 609. num. 7. in verſiculo, vnde niſi ſecnndum etiam, fol. 25 2. quamuis statim dicat, quod ipſe non conſuleret, quod Princeps facultatem concederet, vt etiam excluſis cæteris filiis, & deſcendentibus eorum, vocarentur alij conſanguinei remotiores, vt ſuprà retuli. Immò caſus hic primus extenditur, vt procedat, non modò ſi expreſsè concedatur facultas id efficiendi, & ſic expreſſim, quod ad libitum extraneos etiam vocare, aut ſubſtituere valeat; ſed etiam, ſi adeò generalia verba proferantur, ſiue adeò generalis facultas ſit, quod in dubium id reuocari non poſſit, aut omnia cenſeantur conceſſa, vt puta, ſi dicatur, quod inſtitutor maioratus poſſit apponere grauamina, & ſubſtitutiones, & vocationes, quas liberè voluerit, aut quid ſimile; nam eo ipſo videtur conceſſa facultas faciendi vocationes, & ſubſtitutiones ad libitum, præter & contra ius commune. Et ita quidem in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, obſeruauit Auendañus, dicta gloſſ. 1. num. 68. ibi: Si facultas ita generalis ſit, & c. Pelaez Mieres, in initio dictæ primæ partis de maioratu, num. 11. in verſic. Quod maximè procederet: & in fortioribus terminis videtur voluiſſe Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. dicta quæſt. 67. num. 2. in fine, quatenus carpita Auendañi modificationem, & ſic indiſtinctè contendit, Ludouici Molinæ ſententiam procedere, vt nullo modo debeat talis inſtitutor ſeruare ordinem dictæ l. 27. Tauti, & ſic omninò poſſit illum peruertere, etiam extraneos deſcendentibus præferendo. Secundò deinde & principaliter conſtituo, facultatem Regiam ſic expeditam, & quæ id concedat expreſſim, aut verbis ita amplis, & generalibus, quod in dubium poteſtas inſtitutoris reuocari non valeat (vt dixi) quoniam clarè ſignificent, aut exprimant, quod aliis filiis, ſeu deſcendentibus excluſis, tranſuerſales etiam conſanguinei remotiores, ſeu etiam extranei per inſtitutorem ad ſucceſſionem maioratus inuitari poſſint; ex eo iuſtificari, atque conſonam iuri videri, quod numeris præcedentibus enuntiaui, videlicet quod filij excluſi à Regia facultate, aſſignatis ſibi competentibus alimentis, tanquam extranei cenſendi ſunt, & bona, ex quibus maioratus inſtituitur, iam Legitima non ſint, & inde ipſi conqueri non debeant de actu, in quo extranei reputantur, nec de bonis, in quibus amplius non eſt Legitima, quemadmodum extranei conqueri poſſent. Et nihilominus facultas Regia ad eum modum non de facili concedi deberet, vt P. Ludouic. Molin. relatus, ſuprà adnotauit, nec concederetur à prudentiſſimis, & præſtantiſſimis Viris, qui Cameræ Senatui præſunt, & ſumma expeditione, atque iuſtificatione petita deliberant, ſed præhabita, & inſpecta cauſa, & competentibus alimentis relictis cæteris filiis, quoru legitimæ grauantur, & in maioratu includuntur iuxta reſolutiones Molinæ, lib. 2. de primog. d. cap. 1. & 3. Ioan. Gutierr. lib. 2. canonic. cap. 14. Patris Molinæ, tom. 3. de iuſtitia & iure, disp. 578. ita tamen concedendi facultatem, poteſtas eſt in eodem Cameræ Senatu, prout vidiſſe conceſſam, teſtatur ipſe Molin. lib. 2. d. c. 11. n. 16. in fine. Tertiò conſtituo, ex virtute facultatis Regiæ ad primogenium inſtituendum, certiſſimum quidem eſſe, quod primogenito, aut eius deſcendentibus vocatis, vel etiam ſecundogenito, & poſteris ipſius ad ſucceſſionem inuitatis, vocari poſſint alij deſcendentes, non habita conſideratione ad proximiores, ſicque præterito ſecundo, vel tertiogenito, aut eorum deſcendentibus legitimis, ad inferiorum deſcendentium vocationem deueniri poſſe, & etiam primogenito, & eius poſteritati, inferioris gradus deſcendentes, aut ſecundo, veltertiogentium præferre; quod expreſſim obſeruauit Velaſq. Auend. in d.l. 40. Tauri, gloſſ. 1. n. 67. & in fortioribus terminis Ludouic. Molin. lib. 2. c. 5. n. 6. Aluarad. de coniect. ment. defunct. lib. 2. c. 3. §. 4. n. 48. fol. 105. Pelaez à Mier. de maiorat. 1. part. q. 6. n. 14. verſ. & iſta procedunt: & q. 48. n. 11. in principio, verſ. & certè. qui in hoc conueniunt, quod maioratus inſtitutor poteſt vigore Regiæ facultatis, primogenium in perſona filij, quem voluerit, inſtituere, & primogenito ſecundogenitum anteponere; imò in perſona filiæ, relicto fiuo maſculo inſtituere. In quo tamen contrarium tenuit Gregor. Lopez, à Molina relatus, & improbatus, d. cap. 5. libri 2. n. 6. & quotidian. har. controuerſ. iur. lib. 2. c. 26. latius ego explanaui: & nunc addiderim facultatem Regiam in hoc quidem nihil operari, nec tertia iſta obſeruatione principali concludenter abſolui articuli proponendum ipſum putauit Velaſq. Auend. d. gloſſ. 1. l. 44. Tauri, n. 6. vtpote cum etiam facultate Regia non interueniente, ſi ex Tertio, aut Tertio & Quinto bonorum, maioratus, aut melioratio fiat, quamuis ex d.l. 27. Tauri, præcisè imponatur neceſſitas imponendi prius, ac vocationes & ſubſtitutiones faciendi inter deſcendentes; communi tamen Scribentium omnium huius Regni placito receptum fuerit, inter filios, & deſcendentes prælationem dari poſſe, & ſecundo, vel vlteriori loco geniti deſcendentes aut ipſos, primogenito, & eius deſcendentibus præferri: prout in ipſa l. 27. Tauri, & in l. 11. tit 6. lib. 5. pro certo omnes tradiderunt, & ex communi ſententia firmauit Ioann. Gutierr. dicta quæſt. 67. libri 2. numero 4. qui cum antea dixiſſet num. 3. quod habens facultatem à teſtatore eligendi aliquem conſanguineum, non tenetur eligere proximiorem, ſed poteſt eligere remotiorem, quod eſt veriſſimum, quando liberæ voluntati electoris, perſonarum electio commiſſa eſt, vt per Molinam, lib. 2. dicto cap. 5. ex num. 1. cum ſeq. Mier. de maioratu, prima parte, quæſtione finali, Hieronym. de Cæuall. quæſt. 265. Patrem Molinam, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 594. infert ſtatim intellectum ad dictam l. 27. Tauri, & inquit, id ipſum procedere poſt legem illam, dummodò ordo eius ſeruetur, ſicque ordine ſeruato, inter vniuſcuiuſque ordinis perſonas ibi nominatas, prælationem concedit; & conſequenter, vt extantibus deſcendentibus legitimis, ex eiſdem priùs ſubſtitutiones, & vocationes fiant, quamuis ex ipſis remotior, aut remotiores vocentur, antequam ex illegitimis, vel ex aſcendentibus, vel ex conſanguineis, & ſubdit in hunc modum: Itaque extantibus deſcendentibus legitimis, prius ipſi vocandi ſunt, quàm cæteri, & ſic de reliquis ſuo ordine, vt cauetur in noſtra lege: in eodem tamen genere perſonarum, videlicet deſcendentium, bene locum habebit prædictæ electio, & prælatio, eodem, vel diſpari gradu, ſed fieri tranſitus de vno genere ad aliud minimè poterit, niſi prius vocatis omnibus illius prioris, atque præcedentis generis. Ipſum quoque tenuit Angul. in l. 11. meliorationum, gloſſ. 8. num. 1. fol. 221. dum dicit: Entre ſus deſcendentes, poterit ergo ſubſtituere quos voluerit, non habita ratione maioris proximitatis, cum nec in ipſo meliorato hæc proximitas conſideretur, l. ſupr. eod. Et ante eos Didac. Caſtell. & Tell. Fernan. cum quibus Matienz. (quam ipſi non referunt) in d.l. 11. tit. 6. lib. 5. gloſſ. 4. num. 2. in illis verbis: Ex quo infertur, quod quemadmodum melioratio fieri poteſt nepotibus, etiamſi filij eos præcedant, vt in l. 2. ſupr. eod. ita ſubſtitutio eis fieri poterit, cuiuſcunque gradus ſint, nulla maioris proximitatis habita diſtinctione. Quartò conſtituo, quod etiam ſuppoſito, facultatem Regiam non eſſe adeò amplam, & expreſſam, ſicut in prima, & ſecunda obſeruatione traditum eſt, certum quoque eſſe, ſi in forma communi concedatur, excludi poſſe (quando certum non ſit, quod deſcendentes indiſtinctè excludi valeant) deſcendentes aliquos, quorum excluſionem iuſta aliqua cauſa, vel qualitas iuſtificet; vt puta ſi ſtulti aut mente capti, aut furioſi, aut muti, & ſurdi, aut Religioſi, vel Clerici, vel qui indignè, aut contra dignitatem nupſerint, à maioratus ſucceſſione repellantur. Quod à Principe concedente facultatem, concedi poſſe, & ab inſtitutore fieri, agnouit libenter Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, disput. 609. num. 6. in finalibus verbis, fol. 253. prout ſuprà reuli. Ludouic. Molin. de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. dicto cap. 11. num. 16. in fine, & cap. 12. eiuſdem libri 2. num. 54. & 55. vbi quod Monachus, Religioſus, Clericus, vel Monialis à ſucceſſione primogenij ex Regia facultate inſtituti, poſſunt excludi; ſed non poſſunt à ſucceſſione primogenij facti de Tertio bonorum, virture legum huius Regni: Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. dicta quæſt. 67. num. 1. verſ. quia ſi aliud diceremus: ita pariter filias propter maſculos à maioratus ſucceſſione excludere, & agnationem conſeruare; quod non poſſet, ſi maioratum ex Tertio bonorum abſque facultate Regia inſtitueret, vt per Molinam, & Ioannem Gutierrez, in locis nunc relatis: & d. cap. 12. libri 2. num. 51. & 53. vbi inquit expreſsè Molina, quod in primogenio facto ex facultate legis Regni in Tertio bonorum, filiæ propter maſculos tranſuerſales non poſſunt excludi: & repetit in annotationibus, num. 10. Quinto conſtituo, indubitatum etiam eſſe apud Interpretes noſtros, ex virtute facultatis Regiæ ad maioratum inſtituendum, poſſe parentes poſt vocationem deſcendentium legitimorum, prætermiſſis etiam aſcendentibus legitimis, & deſcendentibus illegitimis, ſucceſſionis tamen capacibus, agnatos tranſuerſales ad ſucceſſionem maioratus vocare, ipſos etiam tranſuerſales cognatos prætermittere, & extraneos vocare, quod in melioratione Tertij ex dicta l. 27. Tauri non licèt. Et in hoc quidem caſu verificatur abſque dubio ſententia communior eorum, qui aſſerunt, maioratus inſtitutorem, qui ex Regia facultate illum inſtituit, non teneri ſeruare ordinem à lege 27. Tauri præſtitutum: nam reſpectu aſcendentium, & deſcendentium illegitimorum, & conſanguineorum, aut cuiuſlibet eorum ſeruare non tenetur. Atque in hoc omnes conueniunt, vt vidiſti ſuprà: cum etiam qui pro contraria parte citantur, deſcendentium cauſam excipiant dumtaxat, deſcendentibus autem exceptis, inter cæteros ſeruari non debere ordinem dictæ l. 27. Tauri, apertiſſimè præſentiunt Azeuedus, Auendañus, & Pater Molina, vbi ſuprà. Et in eiſdem, quibus verſamur terminis ſpecificè id tradidit Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro ſecundo, dicto cap. 11. numero 16. in fine, in verſiculo, quia ſi non poteſt parens. Sequitur Ioannes Gutierrez, practicarum libro 2. dicta quæſt. 67. num. 1. in verſic. Secunò quia, & apertè tradit Ioannes Matienzus, in dicta l. 11. tit. 6. lib. 5. gloſſ. 11. num. 3. inquit namque, quod faciens maioratum ex facultate Regia, non adſtringitur in vinculo & grauamine ſeruare ordinem l. 27. Tauri, ſed deficientibus deſcendentibus, poterit quos maluerit ſubſtituere. Ecce vbi exceptâ deſcendentium causâ, ſubſtituendi quoſcunque libera, & abſque ordine illius legis, datur per dictum Authorem facultas. Sextò denique & vltimò conſtituo, iuxta hæc omnia hucuſque tradita, manifeſtè elici, dubium dumtaxat manere, atque verſari, filiorum, & deſcendentium reſpectu, vtrùm ſcilicet eis prætermiſſis, ad tranſuerſales, aut etiam extraneos deueniri valeat. In quo contrarias, & diuerſas ſententias retuli numeris præcedentibus, vbi vidiſti: nunc autem admonendum lectorem duxi, in caſu claro, ſiue cum verba facultatis Regiæ id exprimunt, ſeruandum omninò expreſſum, iuxta ea, quæ prima obſeruatione ſcripta reliqui ſuprà. Et idem dicendum, quando verba facultatis adeò ampla, & generalia, & ad voluntatem inſtitutoris relata ſunt; vt id denotare videantur apertè: ſicuti ibidem tradidi prima, & ſecunda obſeruatione relatis. Sicque verborum adiectionem, ex quibus dubium omne remoueatur, & etiam conſanguinei, aut extranei, prætermiſſis deſcendentibus vocari poſſint, ſatis vtilem primogeniorum inſtitutoribus eſſe futuram, vt dicto cap. 11. libri 2. num. 16. in fine, dixit Molina, & ſupra retuli: quando verò verba facultatis non adeò clarè id inducant, ſed probabiliter dubitari valeat, vtrum excludendi deſcendentes propter tranſuerſules conſanguineos, aut extraneos etiam, conceſſa facultas videatur, necne; tunc proculdubio eaſdem ſententias contrarias recenſui, & ponderaui vbi ſuprà: & pro filiis, & deſcendentibus ipſis extant Auendañus, Matienzus, & Pater Molina. Contra eos autem, Pelaez à Mieres, & Ioannes Gutierrez: Ludouici verò Molinæ rationes illæ ſæpè ponderatæ, quod cæteri filij, quibus alimenta competentia aſſignantur, tanquam extranei cenſendi ſunt, & bona ipſa, ex quibus maioratus inſtituitur, iam Legitima non ſunt, & ſic in eo, in quo extraneus reputatur filius, & Legitima non iudicatur, nullus ordo aſſignatus inuenitur, nec ſeruari debet: euincere videntur etiam contra deſcendentes ipſos; ſed non de facili contra eos accipienda erunt verba facultatum, niſi id exprimant ſpecificè, aut ſaltem per verba ampla, & generalia, & liberæ voluntatis, cum in aliis multis verificetur, quod ordo dictæ l. 27. Tauri, ſeruandus non ſit: quod videtur tenendum, ſed ſemper cum caſus ſe oſſerat, maturè deliberandum erit. Aduertendum denique, quod Molina, & cæteri, qui articulum eundem excitant in dubium, ſemper ſupponunt, à primogenito, & eius deſcendentibus, vel alterius filij, & deſcendentibus ipſius, vocationem, & maioratus inſtitutionem incœpiſſe, vt videre licet penes Molinam, dicto num. 11. cap. 11. libri ſecundi, in verſiculo, Secundo quia ordo: & ſub dicto num. 16. eiuſdem cap. in verſ. nam non poſſet. Abſurdum namque maximum eſſet, inſtitutorem maioratus, qui ex facultate Regia illum inſtituit, & liberos habet, à vocatione alicuius conſanguinei, aut extranei incipere, & filios prætermittere. Sic dubium vertitur, quando primogenito, aut ſecundogenito, & eius deſcendentibus vocatis primo loco ad ſucceſſionem, dubitatur vtrùm poſt ipſos, ad probationem vlteriorum, etiam tranſuerſalium, aut extraneorum, prætermiſſis cæteris filiis & deſcendentibus eorum deueniri poſſit: & hactenus de his, & de ſolutione ſecundi argumenti. Non obſtat tertium argumentum: quoniam reſ[*]pondetur, quod illud procedit, reſpectu ſolemnitatis actus teſtandi, quæ ex facultate Regia non cenſetur remiſſa, ſed iuris regulis ordinariis relicta, ſecus verò reſpectu voluntatis circa diſpoſitionem, quia ipſa libera conceditur. præterquam in exceptis, & limitatis in eadem facultate, iuxta quam actus poteſtas metiri, & intelligi debet, nec iuris communis interpretationi locus eſſe poteſt, vbi facultas adeò plenè & clarè conceditur, iuxta ſuprà dicta, & ia reſpondet Ioannes Gutierrez, d. quæſt. 67. libri 2. practicarum, num. 2. in verſic. Tertium etiam fundamentum. Non obſtat quartum, cui nullus Recentiorum[*] reſpondit; quia veriſſimum eſt, quod ordo in d. l. 27. Tauri aſſignatus, non ſolum ſimplex Tertij prælegatum cum aliquibus grauaminibus, ſed etiam perpetuum fideicommiſſum, atque primogenium comprehendit, ſic vt poſſit ex Tertio & Quinto, aut ex Tertio ſolo perpetuus maioratus effici abſque facultate Regia, provt cum facultate ex vniuerſis bonis: imò firmior videtur maioratus inſtitutio, quæ fit de Tertio & Quinto authoritate legum huius regni, quam ea, quæ ex facultate Regia fit; ſicuti ex Gregor. Lopez, & Molina firmauit Angulus, in l. 11. meliorationum, gloſſ. 5. num. 3. & 4. fol. 215. & effectum adducit num. 6. & ſeq. firmauit quoque Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. quæſt. 66. numero 2. & adiicit num. 3. cautius eſſe vti facultate legum huius Regni, inſtituendo maioratum ex Tertio & Quinto, quam facultate Regia, præterquam in exceſſu. Quamuis autem id ſit veriſſimum, vt dixi, nequaquam obſtat: quia reſpondtur, quod verba dictæ l. 27. Tauri, ſicut lex ipſa procedunt in melioratione Tertij, aut Tertij & Quinti, ex legibus huius Regni, abſque Regia facultate condita, in qua ſiue ſimplex melioratio fiat, ſiue vincula perpetua, & ſubmiſſiones, ac cætera omnia neceſſaria adiiciantur, ex quibus perpetuus maioratus inducitur, ac verè maioratus ex Tertio perpetuus efficiatur, ordo legis eius ſeruandus erit; quia verum eſt, meliorationem fieri ex legum huius Regni permiſſione, non ex facultate Regia, & Tertium reſpectu extraneorum eſſe Legitimam: ſicque differentia non eſt, an ſimplex, an perpetua melioratio fuerit cum vinculis, & ſubmiſſionibus. Secus verò ſi ex facultate Regia maioratus inſtituatur, in qua cum communiter concedatur licentia, & poteſtas maioratum ſic inſtituendi, vt poſſit inſtitutor apponere grauamina, & ſubſtitutiones, ac vocationes, quas ſibi libuerit, non erit adſtrictus, legis eius Tauri 27. oridnem ſeruare, in qua niſi adiiceretur verſiculus, con tanto, & ſic verba limitatiua, & modificatiua apponerentur, ſub generalitate illorum verborum, que quiſieren, licitum erat, grauamina adiicere non ſeruato ordine eius legis, prout non malè adnotatuit Pelaez à Mieres, de maioratu, in initio primæ partis, numero 11. in verſic prætereà argumentum. in deducens, quod in articulo noſtro argumentum à dicta l. 27. Tauri deductum, poteſt in contrarium retorqueri. Molina quoque lib. 2. dicto cap. 11. num. 14. eleganter (vt ſuprà retuli) adnotauit à facultate legum Tauri, ad facultatem Regiam argui non poſſe, vt ibidem dixi. Non obſtat quintum, quoniam reſpondetur,[*] Burg. Salon de Pace ſententiam relatam in argumento non obeſſe, vtpote, cum ipſe per tranſitum, & realiter non diſputata quæſtione, nec veritate inquiſita, ſic enuntiauerit; qui ſi articulum diſcuteret, aliter definiret. Sic ſane ad Molinam ſe refert, & videndum eum eſſe dicit, dicto cap. 11. libri ſecundi, ex num. 11. cum ſeq. Deinde Ludouic. & Molinam, lib. 1. de Hispanorum primogeniis, dicto cap. 4. numero 30. in verſiculo, quod comprobatur ex Hiſpana conſuetudine, nihil dixiſſe, quod his repugnet aliquod modo, quæ dicto cap. 11. ex num. 11. ſic accurata iuris ratione, & diſputatione præmiſit: non enim vno ſolum verbo id reſolueret, aut præſentiret, in quo diſputationem longam ex profeſſo ſuſcepit, d. cap. 11. libri. 2. ex num. 11. cum ſeq. aut ſaltem eò loci mentionem faceret ſententiæ contrariæ, quam ſub dicto num. 30. cap. 4. libri primi, tenuiſſe contendit Burgos de Paz, & in eundem ſenſum retulit Molinam ipſum Ioannes Gutierrez, dicta quæſt. 67. libri 2. num 1. column. 1. in fine. Verè autem Ludouici Molinæ ſententia, & intentio eò tendit, quod quamuis text. in authent. de reſtitut. fideicommiſſi, §. nos igitur, diſponat, quod quando quis bona ſua alienari prohibuerit, ea ratione, vt in familia conſeruentur, prohibitio hæc quartum gradum non excedat: illud tamen intelligendum ſit, niſi ex mente teſtantis comprehendatur, ipſum teſtatorem voluiſſe, eam prohibitionem perpetuam futuram eſſe, quartùmque etiam gradum tranſcendere; tunc namque ea prohibitio perpetuò, etiam vltra quartum gradum ex teſtantis voluntate ſeruabitur, prout cenſuerunt quamplurimi, ibi relati per Molinam: & eorum opinionem communem eſſe profitetur Couarruu. lib. 3. variarum cap. 5. num. 4. Et quamuis de ea dubitet, tamen illam veram eſſe cenſet, quoties ex aliquibus coniecturis percipi poſſit, teſtatorem voluiſſe eam prohibitionem perpetuam futuram eſſe, quartumq́ue & vlteriores etiam gradus aſcendere: Ex quibus infert, in Hiſpanis primogeniis eam prohibitionem perpetuò ſeruandam eſſe, & quartæ, ſeq. quintæ generationis rationem. Hæc cum ita commemoraſſet Ludouic. Molina, adiicit vnum, ex quo Burg. de Pace, & Ioannes Gutierrez id eliciunt, quod dixi, & in hunc modum ſcribit: Quod comprobatur ex Hiſpana conſuetudine, & ex deciſione l. 27. Tauri, vbi id in tertiæ & quintæ partis bonorum prælegatis, in quibus non tanta perpetuitatis ratio, vt plurimum verſari ſolet, diſpoſitum eſt. Cuius dispoſitio ad Hispanorum primogenia, pari, aut etiam longe potiori ratione trahenda eſt, & c. Ecce vbi articuli præſentis, de quo nunc agimus, nec verbum vnum ſcribit Molina, quo id deprehendi aliquo pacto valeat, quod dicti duo Authores deducunt, ſed à maioritate rationis argumentum conficit, vt ſi in tertiæ, & quintæ partis bonorum prælegato, in quibus non tanta perpetuitatis ratio, vt plurimùm verſari ſolet, diſpoſitum eſt ita in dicta l. 27. Tauri, non modò pari, ſed etiam longè potiori ratione, ad primogenia Hiſpaniæ id trahendum eſt, quoad perpetuitatem ſcilicet, ex voluntate quoque præſumpta, non modò ex expreſſa inducendam. Et ſic eo in caſu æquiparationem facit, in quo longè maior ratio militat, & quoad terminos dicti §. nos igitur: ſed an legis ipſius 27. Tauri diſpoſitio, quoad alios effectus, & quoad præſentem trahi debeat ad primogenia ex Regia facultate inſtituta; ſiue an æquiparatio quoad omnia procedat, nequaquam inquirit, nec attingit quouis modo: imò cum à potiori longè ratione excitetur in eo caſu æquiparationis, innuit manifeſtè, æquiparationem non procedere, vbi eſſet diuerſa ratio: prout in caſu noſtro eſſe diuerſam, nec argui poſſe à facultate l. 27. Tauri, ad facultatem Regiam; ſcriptum reliquit idem Molina, d. cap. 11. libri 2. num. 14. in verſ. in contrarium autem. Quoad quartum denique & vltimum articulum;[*] maioratum ſcilicet inſtituendi facultas, & commiſ{ Regij Hiſpalenſis Senatus in caſu valde ſingulari, nec vulgari, egregia admodum & inſignis atque notanda deciſio. }ſio alicui conceſſa, vtrum intelligi debeat, vt ordinarium, & regularem maioratum inſtituere poſſit; an verò vt extraordinarium quoque, & irregularem, ſicque cum clauſula excluſiua fæminarum, & aliis ſimilibus non regularibus efficere valeat? Obſeruandum equidem erit, ſingulare, & neceſſarium admodum hoc dubium eſſe, à nullo Interpretum huius Regni explicatum, imò nec tactum. Idcircò, cum vtile adeò ſit, & in caſu propoſito in initio huius cap. ex facto in Regio Hiſpalenſi Senatu occurrerit, opportunum viſum fuit, idque vel eò magis, quod eiuſdem occaſione Senatus deciſiones ſuſceptæ fuerint; vt diſcuteretur, an teſtatrix in caſu præſenti, quæ facultatem ad modum in initio relatum, marito conceſſit, videatur referre formam, & inſtitutionem maioratus ad regulas ordinarias iuris communis, & conſuetudinem Hiſpaniæ, iuxta quas fæminæ à ſucceſſione maioratus non excluduntur regulariter, ſed ſuo loco, & gradu prout maſculi ſuccedunt; & ſic cum iure communi, & conſuetudine Regni ſe conformare voluiſſe in dubio, & idipſum in inſtitutione maioratus voluiſſe, quod leges huius Regni diſponunt; an verò vltra ipſas ex verbis adeò amplis, & generalibus, atque mariti voluntati, & placito diſpoſitionem relinquentibus, id omne commiſiſſe, atque conceſſiſſe viſa fuerit, quod ipſa poſſet, ſi viueret, & maioratum inſtitueret. Et quidem pro negatiua parte, quod maioratum irregularem, & extraordinarium inſtituendi, ſicque fæminas à ſuo gradu, & loco excludendi, facultas, & commiſſio in dubio non videatur conceſſa, ſed dumtaxat ad maioratum ordinarum, & regularem concedendum: ſequentia magis videntur aſtringere fundamenta, & rationes. In primis, quoniam in caſu præſenti negari non poteſt, quin verſemur in dubio, nec expreſſa, aut indiuidua commiſſio ad eum modum data fuerit. Teſtatrix namque ipſa inſtituendi, vel non inſtituendi maioratum, facultatem (licet amplam, & nimis voluntariam) reliquit, ſed non expreſſit, an regularis, & ordinarius, vel irregularis, & extraordinarius ille eſſe deberet, ſicque in dubio caſus hic omiſſus, pro omiſſo haberi debeat, & iuris communis diſpoſitioni cenſeatur relictus, iuxta l. commodiſſimè, ff. de liberis & poſthumis, cum aliis vulgatis, de quibus latè ſuprà, hoc eodem libro, & tractatu, cap. 15. teſtator etiam, cum eadem iuris communis diſpoſitione ſe conformare voluiſſe videatur; cum teſtatorum voluntates, & teſtamenta, ex iuris communis diſpoſitione optimè colligantur, & interpretentur, & vniuſ[*]cuiuſque voluntatem, & diſpoſitionem, iuris diſpoſitioni conſentaneam eſſe, debeat præſumi: quia quilibet præſumitur voluiſſe id, quod lex ipſa diſponit, & velle diſponere ſecundum ius; & ſic voluntas teſtatoris interpretatur eo modo, quo interpretatur diſpoſitio legis. Ea enim interpretatio, per quam ius commune conſeruatur, in qualibet diſpoſitione cenſetur fauorabilis, & eſt amplectenda, & ſic omnis diſpoſitio, quæ ſimpliciter profertur, veſtitur à iure communi, & ſecundum ipſum debet reſtringi, & ampliari, etiamſi latiſſima deberet fieri interpretatio. Et ſiue dubium ſit in verbis teſtatoris, ſiue in tempore, ſicuti hæc omnia adnotaui, & comprobaui ſuprà, cap. 35. atque ideò hic non repeto. Sic ſane quod dicta coniectura, & præſumptio, quod teſtator videatur voluntatem ſuam accommodaſſe ſecundum leges, procedat etiam in caſu omiſſo (qualis eſt præſens) eod. cap. 35. num. 22. ex aliis Authoribus adnotatum, atque ſcriptum reliqui. Et idipſum probatur ex reſolutionibus Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 48. num. 20. vbi dixit, quod clauſulæ pri[*]mogeniorum Hiſpaniæ, ſunt interpretandæ ſecundum conſuetudinem Hiſpaniæ in ſucceſſione primogeniorum, provt ex Decio, & Barbat. conſtituit, & numeris ſeq. exornat nonnullis, quæ mire huic caſui[*] conueniunt. Inquit etiam num. 23. quod omnis actus, in quo non apparet determinatio certa, regulatur à conſuetudine: & talis eſt præſens, in quo verſamur, cum in eo certa determinatio inſtituendi maioratum regularem, & ordinarium, vel extraordinarium, & irregularem non adſit. Adiicit præterea idem Mier. num. 24. diſtinctionem Bartoli, in l. iuriſiurandi, §. liber, ff. de operis libertorum, vbi dicit Bartolus, quod conceſſio emphyteuſis facta alicui pro ſe, ſuiſq́ue filiis maſculis, & fæminis, intelligitur ſecundum ſtatutum, vel conſuetudinem loci, diſponentem de modo ſuccedendi; ita quod ſi ſit ſtatutum, quod fæmina non ſuccedat ſtante maſculo, filia non admittitur ad dictam emphyteuſim, niſi in defectum filiorum: quem diſtinctionem ſequuntur omnes communiter, vt idem Mieres profitetur: & infert ſtatim, ſe aliàs ſuſtinuiſſe, quod cum quidam ex Primatibus huius Regni in ſuo teſtamento cauiſſet, quod relinquebat quandam domum principalem titulo maioratus, nec aliud vltrà dixiſſet, quod ex hoc ſolo domus remanſit vinculata in fauorem filij primogeniti, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quæ in maioratus inſtitutione tradi ſolent, tam ex iure, quam ex conſuetudine. Ecce locum apertum, vbi qui maioratum inſtitui voluit, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quæ adiici ſolent communiter; illum inſtituendum, præſumitur in dubio voluiſſe: & Pelaez à Mieres conuenit omninò Burgos de Paz, ciuilium, quæſt. 2. num. 72. & 73. ex fol. 58. vbi etiam comprobat, quod maioratus inſtitutio in dubio regulatur ſecundum diſpoſitionem legis, & conſuetudinis, & ab ea interpretationem recipit; dato etiam quod teſtator ſimpliciter loquatur, nec ſe referat ad aliquod ius, vel conſuetudinem, nam eo ipſo, quod bonis nomen maioratus apponitur, ſubiecta remanent ordinationibus, & conſuetudini huius Regni, vt latè ibi adducit, & ideò hic non tranſcribo: & quæſt. 1. num. 5. Burgos ipſe de Pace multum ad pro[*]poſitum noſtrum inquit, quod verba hagais mayorazgo, ſunt intelligenda ſecundum communem vſum Ioquendi, & intelligendi horum Regnorum, l. Labeo, ff. de ſup. legata, l. librorum, §. quod tamen Caſſius, ff. de legatis tertio, cap. ex litteris primo de ſponſalibus, ſane in iſtis Regni ex communi vſu loquendi, & diſponendi ordine regulari, fæminæ admittuntur, nec excluduntur regulariter, quamuis aliquando eas excludi contingat: ergo intellectis verbis dictæ commiſſionis para hazer mayorazgo, ſecundum communem vſum loquendi, & intelligendi, non potuerunt fæminæ in caſu præſenti excludi, idque maximè iuxta reſoluta per Socin. in conſil. 160. num. 48. lib. 2. Pet. Pechium, de teſtament. cap. 13. Deinde & ſecundò facit, mandati, & commiſſio[*]nis fines ad vnguem obſeruari debere, nec ab eis recedere licere, aut commiſſionis forma excedere, aliàs non valet, quod agitur, l. diligenter, ff. mandati, l. 19. tit. 5. part. 3. l. 7. tit. 4. part. 5. & exornant Iaſon, in l. prima, §. ſi ſtipulanti, num. 4. & 8. ff. de verbor. oblig. latius in l. ſi procurator, vbi vndecim limitationes adducit, C. de procuratoribus, Hippolytus, ſingulari 265. Socinus, in regula 252. Chaſſaneus, in conſuet. Burg. in proœmio, gloſſa en enſuyuant le contenu, Auiles, cap. 1. Prætorum, gloſſa mandado, Peralta, in l. vnum ex familia, §. ſed ſi fundum, n. 8. ff. de legatis ſecundo, fol. 584. Azeued. in l. 4. tit. 5. lib. 5. ex num. 1. vſque ad numerum 11. ibidem Matienzus, gloſſ. 9. num. 2. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris tom. 5. littera M. concluſ. 36. 40.[*] & 41. ex fol. 537. vbi inquit num. 5. dictæ concluſionis 39. mandatum eſſe ſtricti iuris, & in dubio non[*] extendi, ſed reſtringi: & num. 8. quod paria ſunt, quod aliquid fiat contra formam mandati, aut præter, vel citra: quia in hoc æquiparantur contra, præter, vel citra, vt per Ioannem Andr. in cap. prudentiam, in verſ. citra, de officio delegati, Felinum, in cap. cum dilecta, in prima ampliatione, num. 41. de reſcriptis, & num. 54. eiuſdem concluſionis 39. fol. 539. quòd dicitur excedere procurator, aut commiſſarius,[*] non ſolum quando excedit totam formam, ſed etiam, quando excedit aliquam qualitatem formæ, etiam minimam, vt per Iaſonem, & Albertum Brunum, ibi relatos. Et hæc quidem euincere videntur, vt dictus maritus, cui inſtituendi maioratum, aut maioratus, vel non inſtituendi inter filios, & deſcendentes, facultas, & commiſſo conceſſa eſt, maioratum inſtituere, vel non inſtituere valeat, prout voluerit; ſi tamen inſtituere deſtinauerit, & inſtituat. in qualitate excluſionis fæminarum non expreſſa, excedere non valeat, cum præter, vel citra commiſſum ſibi id efficiat, neque cenſeantur commiſſa ea, quæ perſonaliſſima ſunt, & à clara voluntate vxoris dependebant; ſicque ab alio, quàm ab ipſa, fæminarum excluſio explicari non debebat, nec poterat eo tempore; prout in hac commiſſionis materia, qua verſamur, deduxit expreſſim Azeuedus, in l. 5. tit. 4. lib. 5. num. 1. per illam legem, quæ antea fuit l. 31. Tauri, ibi Saluo ſi el que le dio el tal poder, para hazer te[*]ſtamento, especialmente le dio el poder, para hazer alguna coſa de las ſuſudichas. Et inferius: Ten quanto a las coſas ſeñalando paraque le da el poder, y en tal caſo el comiſſario pueda hazer lo que especialmente el que le dio el poder, ſeñaló, y mandó, y nomas. Verumenimuero en el caſo præſente no le dio poder especialmente para excluir las hembras, ni para hazer tal coſa, ſino para hazer mayorazgo, ò mayorazgos, que es lo que la que dio el poder, ſeñalò especialmente, y mandò, y nos mas: y aſſi no excluir las hembras de la ſucceſſion. Ad quod facere videtur Ludouic. Molin. lib. 1. cap. 4. ex num. 13. Tertiò prætereà facit, quod in primogeniis Hiſ[*]paniæ, licèt à maioratus ſucceſſione fæminæ primogenitiæ propter maſculos remotioris lineæ & gradus aliquando excludantur; vt per Ludouic. Molinam, lib. 3. cap. 5. Pelaez à Mieres, parte 2. quæſt. 6. Auendañum, in l. 40. Tauri, gloſſ. 9. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. Salazar, de vſu & conſuetudine, cap. 12. & quotidianar. har. controuerſ. iur. lib. 2. cap. 4. latiſſimè explicaui: & vi, & virtute facultatis Regiæ excludi valeant, vt articulo præcedenti obſeruaui: & per Molinam, libro 2. cap. 7. num. 50. & cap. 12. num. 53. Frequentius tamen admitti, & vocari ſuo ordine, & gradu conſueuerunt, prout in ipſis primogeniis Hiſpaniæ, etiam ex facultate Regia inſtitutis admittuntur quotidie maiori ex parte. Sicque in dicta commiſſione, & facultate marito relicta, potius haberi debet pro expreſſa ipſarum filiarum, & fæminarum, atque ab eis deſcendentium vocatio, & admiſſio, cum communiter, & vt plurimum fieri conſueuerit, quàm earundem excluſio, quæ rarò, aut extraordinariè, vel ſaltem aliquando, non verò ita frequenter fieri ſolet: quia in hoc ordinarium potius inſtitutorum maioratuum, quàm extraordinarium vſum, & factum ſequi debemus, & amplecti videtur dicta D. Alduncia teſtatrix: argumento text. in l. Seiæ, §. medico, ff. de annuis legatis, & in l. qui ſaltum, ff. de legatis tertio, l. 44. tit. 18. partita 3. & eorum, quæ cum Ægidio Boſſio, Lanceloto, Barbat. Catallin. Felino, Decio, Gomezio, Afflictis, & Ioanne Lup. multum ad propoſitum ponderauit, & congeſſit Pelaez à Mieres, in initio ſecundæ partis de maioratu, ex num. 20. cum ſeq. vbi num. 22. poſt Socin. in conſ. 256. Viſis inueſtituris, column. vlt. lib. 1. notanter ſcripſit, quod[*] verba inueſtituræ debent recipere interpretationem à natura feudi, ſcilicèt proprij, & regularis, non autem irregularis, & improprij, & ſe retulit ad Modern. Pariſ. ibi relatum; deinde num. 26. ex doctrinis antea ponderatis in hunc modum deduxit: Ex qua doctrina inferri poteſt, quod in licentiis datis per Principem ad faciendum maioratum, vel ad alienandum, vel extrahendum aliqua bona à maioratu, non debent intelligi, & ſuppleri, niſi clauſulæ, quæ communiter in talibus facultatibus apponi conſueuerunt, & non illæ, quæ raro inſeri ſolent, l. ea quæraro, ff. de regul. iur. quod eſt notabile pro declaratione dictarum facultatum, & ex his alias in facto dixi, & c. Et facit mirabiliter Roſental. de feudis, cap. 2. concluſ. 54. Rurſus & quarto loco pro eadem parte, quod[*] ſcilicet dicta commiſſio, & facultas marito conceſſa ab vxore, non debeat extendi ad hoc, quod maioratus fieri poſſit irregularis, ſed ordinarius, & regularis eſſe deberet; facit etiam argumentum eorum, quæ annotata, atque ſcripta reliquit Gregor. Lop. in l. 2. tit. 15. part. 2. verbo, en Eſpaña, ibi: Et facit, quod ſi mater habens facultatem ad maioratum, committat patri, quod ipſe faciat, quod non dicatur voluntas captatoria, ſed intelligatur, quod faciat in filium maiorem, prout moris eſt. Ratio etiam text. in l. ſi quando, C. de inofficioſo teſtamento. Dum probat,[*] quod libera teſtandi facultas alicui conceſſa, intelligitur iuxta formam legitimam, & conſuetam, & ſecundum eam reſtringitur, vt ordine à lege dato, ac ſimilibus diſpoſitionibus tributo, ſeruatiſque regulis, & ſolemnitatibus ordinariis intelligatur; prout ex ipſo textu poſt alios Authores deduxit Ludouicus Molina, de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 14. num. 18. in fine, & 19. & lib. 2. cap. 11. num. 11. verſic. Tertiò quia. Marſilius, ſingulari 328. Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 2. quæſt. 67. num. 1. in verſic. Tertiò quia facultas, & num. 2. in verſic. Tertium etiam fundamentum. Caldas de Pereira, in l. ſi curatorem habens, verbo, læſis, num. 129. colum. 7. Surdus, de alimentis, tit. 9. quæſt. 30. num. 46. & in conſil. 220. num. 10. lib. 2. & in conſil. 245. num. 42. eodem libro, ita pariter in caſu præſenti, conceſſa cenſeri debet per vxorem marito, ordinario, & non irregulari, aut extraordinario modo. Idque ex eo etiam, quod cum ipſa fæmina eſſet, veriſimile non ſit, quod voluerit, vt maritus fæminas in totum excluderet, ipſaſve, & eorum deſcendentes poſteriori loco vocaret. Maioratus namque quoties à fæmina originem ſumpſit, & proceſſit, nunquam in caſu dubio diiudicandum erit, fæminas propter maſculos[*] remotiores, ab eius ſucceſſione excluſas fuiſſe, vel excludendasfore, vt poſt multos alios Authores tradidit Ludouic. Molin. lib. 3. cap. 5. num. 73. Mieres, parte 2. quæſt. 6. num. 58. in fine, & num. 59. & 97. Aluaradus, Auendañus, Gutierrez, & alij, cum quibus ita quoque notaui, lib. 2. cap. 4. numero 143. & 144. Quibus tamen non obſtantibus contrarium in ca[*]ſu præſenti ſupponebat, & pro certo præmittebat Senatus Regius Hiſpalenſis, vt articulum ſuper quoad Senatum lis allata fuerat, definiret; quod ſcilicet ad maioratum inſtituendum, vel non inſtituendum, liberam habens facultatem, & commiſſionem ab eo, qui ex Regia facultate illum inſtituere poterat, & à maioratus ſucceſſione fæminas excludere: eandem habeat poteſtatem, quam habebat ipſe committens, ſicque irregularem, & extraordinarium poſſit maioratum efficere, nec teneatur regulatem & ordinarium eum facere. Senatus autem definitio, & ſententia, vt verè & concludenter comprobetur, meminiſſe oportebit, ea omnia, quæ pro ſolutione, & explicatione argumentorum contrariæ partis ſcribuntur, atque adnotantur inferius; ſic iuridicè, & dilucidè partem hanc comprobare, vt pro ipſius iuſtificatione ſufficerent; nihil omninùs tamen ſequentia fundamenta expendi, & fortiter adſtringere. Ac primum equidem Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 48. num. 11. in verſic. certe obſeruatio illa. Et Ludouic. Molin. de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 5. num. 6. verba valde ſingularia in propoſito, quando ſcilicet ex libera eligentis voluntate ſuccedendum eſt, ex verſic. ea namque quæ ipſe, & cap. 7. num. 30. & cap. 12. num. 53. eiuſdem libri ſecundi. Menochij, de arbitrariis, lib. 1. quæſt. 7. numero 39. & 40. prout expenduntur infra ad ſolutionem quarti argumenti, & ideò hic non inſeruntur: facit etiam Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. dicta quæſtione 67. numero 3. & 4. Ioannes Matienzus, in l. 14. titulo 4. libro 5. gloſſa 1. numero 12. vbi quod data facultate eligendi, adiecto verbo voluerit, non tenetur commiſſarius iuris communis formam obſeruare, nec perſonas iure ipſo determinatas eligere, ſed eas, quas eligere habens, liberè voluerit. Sed in caſu præſenti verbum voluerit, adiectum, & geminatum eſt, vt ſtatim notatur; ergo de iure potuit maritus efficere id, quod diximus, & fæminas à ſucceſſione maioratus excludere. Secundò deinde facit, abſolutæ & liberæ dicti mariti voluntati, non modò maioratum, aut maioratus inſtituere, vel non inſtituere, prout ipſe voluerit; ſed etiam inſtituendo, forma, & modo, quibus voluerit, & ſibi placuerit, id efficere, fuiſſe omninò relictum, vt conſtat ex verbis diſpoſitionis, ibi; E todo lo que el quiſiere, e por bien tuuiere entre los dichos nueſtros hijos, ſegun y como mejor le pareciere, y en la forma que quiſiere, como ſi los dichos bienes fueram propios ſuyos. Quæ verba important (vt vides) pleniſſimam commiſſionem, & facultatem, maioratum formâ, & modo, quibus voluerit, erigendi, atque inſtituendi, nec facultas, aut poteſtas reſtringitur ad ordinem ſuccedendi ordinarium, aut regularem, ſed liberam voluntatem inducit, etiam extraordinarium, & irregularem faciendi. Nam verbum volo, aut voluerit, ſui natura liberam, & abſolutam[*] tribuit poteſtatem, etiam pro voluntate, nulli legi alligatam, l. fideicommiſſa, vndecima, §. ſic fideicommiſſum, in verſic. quanquam, ff. de legatis tertio, l. fideicommiſſaria libertas 46. ff. de fideicommiſſariis libert. l. cum quidam 24. ff. de legatis ſecundo, l. vigeſima nona, titulo nono, partita ſexta, & cum Bartolo, Aretino, Natta, Zabarella, Afflictis, Felino, Iaſone, Decio, Pariſio, & aliis ſic notauit, atque ſcripſit Iacobus Menochius, de arbitrariis, libro[*] primo, quæſtione ſeptima, numero primo, & duobus ſeqq. & numero 35. vſque adeò vt verbum maioris virtutis, & potentiæ, quale eſt verbum voluerit, cum verbo minoris potentiæ coniunctum, illius ſignificationem inflectere, & ad ſe trahere; ſcripſerit ibi[*]dem ipſe Menochius, num. 17. videndus ex num. 14. & latius Surdus, in conſ. 380. lib. 3. verbum etiam, Libet, quod liberam, & abſolutam voluntatis poteſtatem, facultatèmque tribuat, quæ nec iure, nec æquitate, nec ratione aliqua regulatur, ſed in libera, & abſoluta reſidet poteſtate; ſicque intelligi debeat commiſſio facta cum illis verbis, ad libitum, vel prohibito ſuæ voluntatis; ex aliis quoque Authoribus comprobauit idem Menochius, dicta quæſt. 7. ex num. 32. vſque ad numerum 37. ſicque ex adiuncto verbo, voluerit, explicari, atque intelligi debent, quæ ipſemet Menochius, de verbo, prout ſibi videbitur, aut ſibi placuerit, adducit eodem lib. 1. quæſt. 8. ex num. 1. cum ſeq. vſque ad numerum 14. idque maximè (etiamſi verbum voluerit, deficeret) poſt deciſionem l. 29. tit. 9. partita 7. vbi verbum, quiſiere, & verbum tuuiere por bien, æquiparantur, vt ibidem notauit Gregorius Lopez, verbo, tuuiere por bien, & legem ipſam expendi ego, & ſingulariter explicaui, quotidianarum harum controuerſ. iur. libro 2. cap. 6. num. 37. & 50. & pro maiori vi huius fundamenti commendo Molinam, lib. 2. cap. 5. num. 6. in fine. Prætereà & tertio loco facit, nam ex vi faculta[*]tum Regiarum, quæ in Hiſpania ad primogeniorum inſtitutiones conceduntur, quamuis ipſarum (prout communiter, & ordinariè expediuntur) non ſint adeò ampla, & generalia verba, ſicuti fuere commiſſionis ab vxore marito in caſu præſenti relictæ; parens maioratum inſtituens, poteſt vigore Regiæ facultatis primogenium in perſona cuiuſlibet filij, quem voluerit, & quod magis eſt, etiam filiæ, relicto filio maſculo inſtituere; vt contra Gregor. Lopezium reſoluit Molina, de Hispanor. primog. lib. 2. cap. 5. num. 6. qui confirmat extraditis ibidem, num. 1. & ſeq. Et quamuis ego dubitauerim de ſententia Molinæ, quotidianar. har. controuerſiar. iur. lib. 2. cap. 26. & in caſu ibi propoſito aliter exiſtimauerim: De alio tamen dubitari non valet, videlicet, quod maioratus inſtitutor poſſit vigore facultatis Regiæ maioratum agnationis efficere, & maſculos, etiam remotiores agnatos fæminis, & eorum deſcendentibus præferre, vt ſuprà dixi, & per Molinam, lib. 2. cap. 7. num. 30. & cap. 12. num. 53. quemadmodum inter ipſos deſcendentes effici etiam poteſt abſque facultate Regia, ex diſpoſitione legum Tauri, vt maſculi ſcilicet fæminis, & earum deſcendentibus præferantur, modo tranſuerſales fæminis deſcendentibus non anteponantur, ſed inter ipſos deſcendentes id fiat, vt ſuprà quoque dixi, & per Molinam, dicto cap. 12. libri ſecundi, num. 53. & in annotationibus, num. 10. Ioannem Gutierrez, practicarum libro 2. quæſt. 67. num. 4. vbi id ſpecificè & expreſſim notat. Sicuti ergo vxor ipſa id efficere poſſet, & maioratum irregularem, & extraordinarium inſtituere, ita quoque & maritus potuit, cui adeò ampla facultas, & commiſſio conceſſa eſt per vxorem, quoniam habet eandem poteſtatem, quam illa; vt in ipſis, in quibus verſamut terminis argumentatur Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 48. num. 11. in verſic. & certe. & eo innititur fundamento, quod omnia noſtra facimus, quibus authoritatem noſtram impartimur, l. 2. §. omnia enim, C. de veteri iure enucleando. Notat Bartolus, in l. de quibus, num. 21. ff. de legibus. Hippolytus, ſingulari 567. & ſubrogatus[*] ſapit naturam eius, in cuius locum ſubrogatur, l. vnica, §. & vt plenius, C. de rei vxoriæ actione, l. ſi eum, §. qui iniuriarum, ff. ſi quis cautionibus, l. 22. tit. 11.[*] partita 4. cùm ſubrogatus, cenſeatur vnus, & idem, l. ſi ita legatum, vbi Bartolus, num. 8. ff. de auro & argento legato, l. filiæ, §. filia, ff. de condit. & demonſt. Burſatus, in conſil. 300. num. 53. lib. 3. Menochius, in conſil. 400. num. 4. lib. 4. Euerard. in loco à vi ſubrogationis, vbi latè de regula prædicta, & cum Tiraquello, & aliis multis, latè etiam Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 11. per totam. Ludouic. Molin. de Hiſpanor. primog. lib. 4. cap. 4. ex n. 24. cum pluribus ſeqq. Cardinalis Thuſcus, practicarum[*] concluſion. iur. tom. 7. littera S, concluſione 757. ex fol. 826. quia ſubrogatio fit cum omnibus qualitatibus, natura, poteſtate, & immunitate, Decius, in conſil. 120. latè Cephal. in conſil. 615. num. 2. & ſeq. lib. 5. Tiberius Decianus, in conſil. 7. num. 90. lib. 1. Molin. dicto cap. 4. num. 36. Burſatus, in conſil 302. num. 51. lib. 3. & in conſil. 258. num. 20. & conſ. 300. num. 35. eod. lib. Menochius, dicto conſil. 400. numero 34. lib. 4. Borgninus Caualcanus, deciſione 19. num. 30. & ſeq. & deciſione 41. num. 35. & procedit[*] tam reſpectu rei, quàm perſonæ; vt latè per Euerardum, Mieres, Molinam, & Thuſcum, vbi ſuprà. & per Cephalum in terminis, in conſil. 58. num. 30. lib. 1. Fabium Turretum, in conſil. 31. num. 18. & 19. vbi ſic argumentatur, & multum ad propoſitum inquit: Ergo & illud, quod eſt ſubrogatum, debet eſſe eiuſdem naturæ, vt poſſit de illis bonis disponere, tanquam dominus poterat. Idem Turretus, in conſil. 99. vbi ſubrogationis tritam hanc regulam, & brocardicam ſingulariter explicat ex num. 31. vſque ad numerum 39. & num. 52. ſcribit, quod ſubrogatus vti[*]tur illis priuilegiis, quibus vti poterat is, in cuius locum ſubrogatur, vt per Menochium, in conſil. 99. num. 48. lib. 1. Burſatum, in conſil. 258. num. 20. lib. 3. Surdum, in conſil. 127. num. 7. lib. 1. quem vide in eadem regula brocardica, & in conſilio 138. num. 20. & 21. & in conſil. 31. num. 41. & in conſ. 53. num. 14. & 15. & in conſil. 143. num. 48. lib. 1. Matienzus, in l. prima, tit. 4. gloſſ. 8. num. 1. & in l. 16. tit. 10. gloſſ. 3. num. 2. libro 5. Ioannes Gutierrez, practicarum libro primo, quæſtione 34. numero 2. vbi refert Baldum dicentem, quod ſubrogatus debet eſſe eiuſdem iuris & conditionis, cuius eſt ille, in cuius locum ſubrogatur, & debet eſſe talis, qui à principio potuerit eſſe. Vide etiam de eadem regula Maſtrillum, deciſione 36. per totam, & deciſione 200. numero 1. & 2. 28. 30. 31. & 34. Hondedeum, in conſilio 70. num. 1. & 26. & ſeq. libro 2. Stephanum Gratianum, diſceptat. forenſ. capite 106. ex num. 14. atque ex num. 34. & cap. 111. num. 32. & ſeq. Rurſus & quarto loco facit, concludens, & vtgens ratio, nam cum certiſſimi iuris ſit, iuxta ſuperiùs dicta, potuiſſe maritum in caſu præſenti virtute facultatis, & commiſſionis vxoris, inter filios ſuos eligere filium, quem vellet, etiam minorem, & in eius perſona maioratum inſtituere, ſicque cæteris filiis ipſum præferre, ne aliàs eligendi facultas ſuperflua redderetur, vt per Molinam, lib. 2. cap. 5. ex numero primo, cum ſequentibus, & maximè num. 3. vbi quod elector, cui facultas libera conceſſa eſt ad maioratus electionem, poteſt omiſſo primogenito, ſecundo, vel tertio gentium eligere, etiam ſi maior natu dignior ſit. Anton. Gomezium, in l. 40. Tauri, numero 58. Mieres, prima parte, quæſtione vltima, Cæuallos, quæſtione 365. Ioann. Gutierrez, practicarum libro 2. quæſtione 67. numero 5. patrem Molinam, tomo 2. diſputatione 594. ſequitur neceſſario & præcisè dicendum potiori ratione inter deſcendentes agnatos vlteriores id efficere potuiſſe maritum eundem, præferendo omnes maſculos deſcendentibus[*] maſculis, Nam ſi inter liberos primi gradus, iam natos, & à matre cognitos, ſicque affectione particulari dilectos, ita libera datur electio, à maioritate rationis conceſſa cenſeri debet inter deſcendentes vlteriores non natos, nec cognitos, in quibus particularis affectio adeſſe non potuit. Quoniam affectio, & dilectio maior habetur ad eos, qui ſunt nati; & cogniti tempre factæ diſpoſitionis, quam ad eos, qui nec nati erant, nec cogniti. vt ex aliis Authoribus[*] adnotarunt Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæſtione 6. numero 16. Tiberius Decianus, in conſilio primo, numero 14. libro primo. Maſcardus, de probationibus, tomo primo, concluſione 67. numero 5. & 6. & 8. Ludouicus Caſanate, in conſilio 15. n. 31. & in conſilio 45. numero 128. per totum. & quotidianar. har. controu. iuris, libro 2. cap. 26. numero 21. alios plures Authores recenſui. Addo nunc Ludouic. Molian, de Hiſpanor. primogeniis, libro tertio, cap. 5. numero 53. vbi fortius inquit, quod affectionis, ſec prædilectionis ratio non poteſt aſſignari in deſcendentibus naſcituris, niſi ex gradus proximitate, vt[*] ibi obſeruat, nec remotioris gradus perſonæ, melioris conditionis eſſe poſſunt, quàm hi, qui in proxi[*]miori gradu ſunt conſtituti, iuxta textum, in l. ſi viua matre, c. de bonis maternis, in l. Publius Mæuius, §. primo, ff. de condit. & demonſt, quas multorum Interpretum allegatione comprobaui, atque exornaui libro 2. cap. 4. numero 16. & numero 109. & 110. Ludouic. etiam Moliam, lib. 3. dicto cap. 5. numer. 52. & 53. explicaui. Et ibidem dixi, coniecturam, quæ ex eis legibus elici ſolet, maioris effectus eſſe, quando de perſonis maioratus inſtitutori ignotis agitur, quàm cum de perſonis eidem cognitis controuertitur. Idque potiori ratione procedit in caſu præſenti, ex natura perpetua maioratus, qui cum tractum habeat ſucceſſiuum, & omnes de familia in perpetuum, & non ſolum primas perſonas nominatas reſpiciat, ius in primis ſtatutum, atque conceſſum, in vlterioribus quoque ſtatutum, & conceſſum intelligitur, vt in fortioribus teriminis reſoluunt Gama, deciſione 206. numero 8. & 9. Menochius, in conſilio 158. num. 8. lib. 2. Georgius de Cabedo, deciſione 134. per totam, prima parte. Qui ex ſubiecta materia perpetuitatis,[*] extendunt electionem primo vocato conceſſam ad vlteriores, & expendunt ſingulare conſilium Ancharani 27. numero ſeptimo, in verſicul cum erga legatum. Ex alio quoque id redditur magis indubitatum, quod in ipſo caſu præſenti de exceſſu commiſſionis dicti mariti ex eo tractari non poteſt, quod omnes, qui litigant, ſint deſcendentes inſtitutoris; maſculus namque à maſculo deſcendens, & maſculus à fæmina procedens, ex primo inſtitutore rectâ lineâ deſcendunt, & ſic quando dubitaretur, an perpetua fæminarum excluſio fieri poſſet, ex virtute facultatis Regiæ, quam fieri poſſe firmauit Molina, & ſæpè dixi; quoad eundem caſum præſentem dubitari non valet, cùm etiam abſque facultate Regia, iuxta terminos l. 27. Tauri, potuerint maſculi deſcendentes præferri fæminis, vt ſuprà etiam ſæpè dixi, & maximè articulo 3. præcedenti. Vbi citaui Authores, ita in terminis dicentes, Molinam inquam, in annotationibus ad commentaria de Hispanor, primogeniis, numer. 10. Auendañum, in l. 40. Tauri, gloſſa 1. num. 67. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 2. quæſtion 67. num. 4. & idem obſeruauit And. Angulus, ad l. 11. meliorationum, gloſſa 8. numer. 1. folio 221. vbi inquit, quod deſcendentes poſſunt ſubſtitui in Tertio, etiam prælati pro[*]ximioribus. Sicque exceſſus exceptio non eſſet pertinens, cum in eo, de quo hodie agitur, & reſpe[*]ctu ſtatus, aut temporis præſentis, quo inter deſcendentes litigatur, exceſſus commiſſionis non detur: nec vitiabitur diſpoſitio ex eo, quod in futurum exceſſum fuiſſe. euenire poſſet, ſi deſcendentes maſculi deficiant, vt ſunt iura expreſſa, in ex facto, §. Lucius, ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. ibi: quia non totum teſtamentum infirmat filij, ſed tantum eum gradum, qui ab initio non valuit, l. 3. verſic. ex his, ff. de iniuſto rupto, & in §. finali, ibi: licet autem poſthumus præteritus adgnaſcendo rumpat, tamen interdum euenit, vt pars teſtamenti rumpatur: vt puta ſi proponas à primo gradu poſthumum exhæredatum, à ſecundo præteritum: nam hic primus gradus valet, ſecundus ruptus eſt. l. hac conſultiſſima, §. ex imperfecto, C. de teſtamentis, ibi: Si vero in huiuſmodi voluntate liberis alia ſit extranea mixta perſona, certum eſt, eam voluntatem defuncti, quantum ad illam duntaxat præmixtam perſonam pro nullo haberi. Et ita in terminis l. 27. Tauri, reſoluunt Aiora, de partitionibus, ſecunda parte, cap. 43. Angulus, de meliorat. l. 11. gloſſ 15. num. 1. & 2. Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. quæſt. 51. ex num. 15. qui in hoc conueniunt, quamuis eueniente caſu, quo exceſſus detur, nonnulli dicunt, maioratum finiri; Alij verò, vocationes contra formam legis factas, iuxta eam reduci, provt lib. 2. quotidian. har. controuerſiar. iuris. cap. 7. ex num. 12. cum ſeq. latius ego explanaui. Denique & vltimo loco facit textus notabilis & ſingularis, in l. creditor. §. Lucius, ff. mandati, in illis verbis; Concedo tibi de omnibus meis, vt vis, negotiari, ſiue vendere vis, ſiue paciſci, ſiue emere, ſine quodcunque operati, vt domino omniũ meorum, me omnia firma eſſe à te facta exiſtimate, & non contrarium dicente tibi ad vllam operationem: quæſitum eſt, ſi non adminiſtrandi animo, ſed fraudulenter alienaſſet, vel mandaſſet, an valeret, & Iureconſultus reſpondet. Eum de quo quæritur, plene quidem, ſed quatenus res ex fide agenda eſſet, mandaſſe. Sicque ex eo text colligunt Gloſſa, Bartolus, & Doctores communiter, quod quoties in liberam procuratoris, aut commiſſarij voluntatem aliquid relinquitur. dolus ſolum exceptus intelligitur,[*] l. ſi pater, ff. quæ in fraudem creditorum, l. locum, §. ex eo. ff. de vſufructu. l. in venditione, §. tempore, ff. de bonis authoritate iudic. poſſid. & ad id textum in dicto §. Lucius, ſumme commendat Baldus, in cap. 1. in fine. Vt lite non conteſtata. Et dicit vnicum, in cap. cum veniſſent columna 3. de iudiciis. Iaſon, in l. 1. num. 15. de liber. & poſth. Matienzus, in l. 3. titulo 3. gloſſæ 2. num. 6. lib. 5. & eſt melior text. in l. ſi mandauit. verſic idemque, ff. de acquirenda hæred. ſane, cum plena, ſed quatenus ex fide re agenda eſſet, cenſeatur mandatum, planè ſequitur, in caſu noſtro id effici potuiſſe per maritum, quod contendimus, cum id ipſum efficere poſſet vxor abſque fraude, vt ſuprà probaui, & in multis primogeniis effici ſoleat in Hiſpania, vt per Molinam, lib. 3. cap. 5. & l. 2. har. quotidianar. controu. iur. cap. 4. plene notaui. Sicque bona fides adeſt omnino in eo, quod ex aliorum factis, & poteſtate eius, qui commiſit iuſtiſicatur. Nec obſtant argumenta pro contraria parte addu[*]cta, non obſtat primum. quoniam reſpondetur, quod in caſu dubio, & cum de voluntate teſtatoris non apparet in contrarium, veriſſimmum eſt, quod teſtator ipſe videatur cum diſpoſitione iuris communis, & conſuetudine huius Regni ſe conformare voluiſſe; & maioratus inſtitutio, atque commiſſio ad euo modum, & iuxta leges, & conſuetudines Hiſpaniæ debeat intelligi, & eo ipſo, quod maioratus efficitur, bona eius ſubiecta remaneant ordinationibus, & conſuetudini huius Regni, vt in argumento notaui. Cæterum quod teſtator non videatur voluntatem ſuam accommodaſſe ſecundam leges, aut conſuetudinem ſuæ patriæ, quælibet coniectura ſufficit, & de facili ab ea regula recedi ſolet ob quamcunque coniecturam contrariam, vt per Corneum, in conſilio 83. colum. 2. in fine, lib. 1. & per Crauetam, in conſ. 180. num. 4. verſ. 4. reſpondeo. Petrum Surdum, in conſ. 116. num. 68. lib. 1. & dixi ſuprà cap. 35. num. 21. ſic ſane ab ea regula ex multis recedi, & quomodocunque ex voluntate teſtatoris in contrarium colligi valeat, ipſam non ſeruandam; ex aliis Authoribus adnotatum, atque ſcriptum reliqui eodem cap. 35. numer. 23. & 24. & ideò latius non comprobo nunc. Sanc in caſu præſenti, adeo ampla, & generalia, & liberam mariti facultatem, & voluntatem, non modo circa perſonarum electionem, & nominationem, ſed etiam circa inſtitutionem maioratus, aut maioratuum, & ordinem ſucceſſionis tradendum, expreſſa fuere in commiſſione, vt non modo ex coniecturis, ſed velut ex verbis claris, & manifeſtis, ab ea coniectura recedere vis eſt. Non enim legis, aut conſuetudinis diſpoſitioni ſe conformare, aut velle, quod ſe conformet commiſſarius, teſtatrix videtur, quæ totum id eius voluntati adeo libere committi. Idcirco quemadmodum ipſa potuit ex virture facultatis Regiæ fæminas excludere, ita & maritus commiſſarius de iure potuit: quod inſpectis verbis dictæ commiſſionis ambigi, nec negari non poteſt. Non obſtat ſecundum argumentum, quia certiſſimi iuris eſt, mandati, & commiſſionis fines ad vn[*]guem obſeruari debere, nec aliquid contra formam, præter, vel citra fieri poſſe. Ita pariter, ex l. 31. Tauri (provt verba eius ponderantur in argumento) El commiſſario no poder hazer mas, de lo que especialmente el que dio el poder, ſeñalò, y mandò, y no mas. Reſpondetur tamen, in caſu præſenti maritum non excedere fines mandati, nec formam ipſius, præter, vel citra aliquid efficere. Non etiam facere niſi id, quod ſibi iniunctum eſt. Nam ex quo facultas Regia per verba ampliſſima præceſſerat, ad maioratum, vel maioratus inſtituendum, & virtute eiuſdem facultatis Regiæ fæminas excludere inſtitutor poſſet; ipſa equidem, quæ adeo amplam, & verbis generalibus admodum, atque liberam, & abſolutam voluntatem importantibus, commiſſionem, & facultatem reliquit, eandem videtur, quam habebat, poteſtatem concedere, nec quouis modo reſtringere: ſicque ſpecialiter conceſſum videtur omne id, quod eadem ex vi facultatis Regiæ efficere poſſet. Cum verba (vt dixi) adeo liberam voluntatem importantia, adiecta fuerint, vt ſupra probaui, vnde potius pro hac parte expendi debet dicta l. 31. Tauri. Porque el marido commiſſario haziendo libre elecion, no haze mas de lo que ſpecialmente ſe le mandò, que fue hazer a ſu voluntad, y dispoſicion el mayorazgo, y orden de ſucceder en el. Non obſtat tertium argumentum; quoniam in eo ponderata, & adducta, procederent, quando in du[*]bio verſaremur, vt in ſolutione argumenti præcedentis dicebam, & de voluntate eius, qui facultatem conceſſit, dubitari poſſet probabiliter; quia tunc recurrimus ad coniecturas generaliter, & ad coniecturam conſuetudinis, aut vſus teſtatoris concedentis dictam facultatem, & commiſſionem, aut aliorum, qui maioratus in Hiſpania inſtituunt; quo caſu, & cum in dubio ſumus, omnes illæ Pelaez à Mieres doctrinæ procedunt. Secus autem, quando in claris, & manifeſtis verſamur, & verba adeò expreſſa, & generalia, & liberam voluntatem importantia, adiecta fuerunt, vttollant dubitandi rationem, & voluntatem concedentis facultatem oſtendant, vt in caſu præſenti; quia non attendimus conſuetudinem, ſiue ordinarium, aut regulare, ſed quid teſtator voluerit, quid vel ſignificauerit, inſpicimus, vt ſuprà quoque dixi. Sic ſane in caſibus dubiis à conſueto, & ordinario, Pelaez à Mieres, in loco in argumento relato, obſeruationes illas deduxit, quoniam diſpoſitionis verba nihil certum inducebant, nihilve continebant, quo ab ipſo regulari & ordinario recedi valeret. Non obſtat quartum argumentum, cui ſuo ordine[*] reſpondebitur; ac primum quidem, ſententiam illam Gregorij Lopezij in contrarium non vrgere, quoniam ipſa in diuerſis terminis procedit, ſcilicet, quando marito vxor facultatem conceſſit, vt faceret maioratum duntaxat, nec amplius dixit, hoc eſt, non adiecit, provt ipſe voluerit, ſicuti factum eſt in caſu præſenti, vbi commiſſio, & facultas per verba adeo ampla conceſſa fuit, quod præcisè denotant, poſitum etiam in libera voluntate mariti, an in maioratus inſtitutione extraordinarium & irregularem ſucceſſionis modum ſtatuere vellet, ſicque eum non adſtringere ad ordinarium & regularem. Aliàs namque verba ſuperflua redderentur, & ſine virtute aliquid operandi, contra l. ſi quando, cum vulgatis, ff. de legatis primo. Sic ſane in eiſdem, quibus verſamur, terminis, ſed non ita amplis verbis adiectis, provt in caſu præſenti adiiciuntur; quod commiſſarius poſſit eligere, & nominare, & inter perſonas prælationem conſtituere; obſeruauit Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 48. num. 11. in verſic. & certe, in eiſdem etiam terminis ſingulariter tradidit Ludou. Molina, de Hispanorum primogen. lib. 2. cap. 5. num. 6. in illis verbis: Ea namque, quæ ipſe pro hac opinione adducit, intelligenda ſunt, quando ſcilicet iuxta maioratus, ſeu feudi naturam ſuccedendum eſt, nec verba diſpoſitionis expreſsè repugnant. Secus autem dicendum erit, quando ſuccedi debet ex libera eligentis voluntate, quæ (vt ſuperius diximus) ſucceſſionis naturæ, atque ordini ſubiecta non eſt, ſed elector poteſt quamcunque voluerit eligere, & c. Facit etiam Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quæſt. 67. num. 3. Deinde & ſecundò reſpondetur, doctrinam illam[*] ex textu, in d.l. ſi quando, C. de inofficio teſtamento, deductam, non obſtare, & eidem reſponderi poſſe. provt vt ſuprà reſpondi articulo 3. principali præcedenti. Reſpondet etiam Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 2. quæſt. 67. num. 2. in verſic. tertium etiam fundamentum, vbi dixit, textum illum procedere reſpectu ſolemnitatis actus teſtandi; ſecus verò reſpectur voluntatis circa diſpoſitionem, quando ipſa libera conceditur, provt concessa fuit in præſenti. Et conuenit Iacob. Menochius, quem Gutierrez non citat, nec alius lib. 1. de arbitrariis, quæſt. 7. num. 40. in illis verbis: Ex clarius Ruinus, in conſilio 100. num. 2. lib. 1. declarando dictam l. ſi quando, dicebat, eo caſu conceſſionem ſimpliciter tantum fuiſſe factam, vt poſſet teſtari: ſecus ſi duo reſpiceret, ac contineret, quod teſtari poſſet, & libere, c. Quæ verba noſtro caſui mirè conueniunt (vt vides) itaque teſtandi facultas ei, qui aliàs teſtari non valet, priuilegium continet aduerſus ius commune, & ita ſtrictè interpretari debet, ne duo operetur ſpecialia: Primum, efficere habilem ad teſtandum aliàs inhabilem. Secundum, quod abſque ſolemnitate neceſſaria teſtetur, quod ius publicum reſpicit. Secus tamen eſt, vbi non datur priuilegium aduerſus ius commune inhabili; ſed commiſſio, & facultas conceditur aliàs habili; tunc namque verba, quæ liberam voluntatem important, operantur in fauorem eius, cui facultas, & commiſſio relinquitur, omne id, quod is, qui commiſit, facere poſſet; vt per eundem Menochium; vbi ſupra numer. 39. & per Mieres, de maioratu, prima parte, dicta quæſtion. 48. num. 11. Ioannem Gutierrez, dicto numero 3. quæſtionis 67. libri ſecundi. Molinam, lib. 2. dicto cap. 5. num. 6. Tertiò denique & vltimò reſpondetur, ſæminam[*] in dubio, à maioratus ſucceſſione non deberi cenſeri excluſam, nec per commiſſarium excludi poſſe, vbi maioratus à fæmina originem habuit; procedere quidem in caſu dubio, & cum commiſſio, & facultas, non adeo ampla, ſed ſimpliciter conceſſa eſt: tunc namque videtur teſtatrix, aut fæmina, ſe cum diſpoſitione legali conformare voluiſſe, nec fæminas excludere; ſic in caſu dubio Molina ipſe loquitur in loco in argumento relato. Secus tamen vbi commiſſio, & facultas non ſimpliciter, ſed per verba ampliſſima, liberam volũtatem omnino denotantia, conceſſa fuerit. Et ita ſane quod reſolutio ſuperior procedat in caſu dubio, & ſecus dicendum ſit, vbi de contraria voluntate teſtatoris in contrarium cooſtare poteſt; ſpecifice adnotarunt Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 1. §. primo, num. 21. Mieres, de maioratu, 2. quæſtione 6. numero 60. & quotidianar. har. controu. iur. lib. 2. cap. 4. numer. 145. ſic quoque ego obſeruaui, atque ſcriptum reliqui. Ex eiſdem etiam, antea adnotatis, & terminis præ[*]dictis, in quibus excita ui quæſtionem, de qua ſuprà, ex num. 31. facili negotio reſponderi, ſatisfierique poterit fundamentis omnibus, quæ vt contrariam partem tueatur D.D. Chriſtophor. de Paz, in commentariis de tenuta, ſeu remedio poſſeſſorio, cap. 34. ex numer. 116. vſque ad numer. 142. optimè equidem, & multum ad propoſitum ponderauit, atque congeſſit, quæ multis ab hinc temporibus, poſt peractum, atque vltima ſerie ſcriptum caput iſtud prælegi, nec antea ad manus meas peruenerunt; itaque Author, d. num. 116. in terminis propoſuit dubium illud, an coniux, qui ab altero coniuge facultatem habet inſtituendi maioratum, & vnum ex filiis, vel filiabus eligendi; debeat eum regularem facere, an verò maioratum agnationis poſsit inſtituere, & inter filios, quas voluerit ſubſtitutiones apponere? Qua in re, ſecurè dicendum cenſuit (vt verbis eius vtar) ſolum regulare primogenium abſque irregularibus vocationibus, & ſubſtitutionibus à coniuge poſſe inſtitui, idque duodecim fundamentis principaliter comprobauit, quorum vnumquodque verè adſtringit in terminis illis quando ſcilicet ita ſimpliciter facultas coniugi conceſſa fuerit, nec alia ſimul verba adiecta fuerint, ſic vniuerſalia, & abſoluta, provt ego ſupra dixi adiecta fuiſſe in eo caſu, de quo ex d. numer. 31. ſermonem inſtitui, vtpotè cùm adeo liberam, & abſolutam voluntatem importarent: ſed nec illud idemmet præmiſi, quod ego ſcirem libenter, an in eodem caſu, à ſe propoſito, coniux facultatem, & commiſſionem concedens alteri coniugi, facultatem Regiam ad faciendum maioratum impetraſſet, ita vt ex eadem facultate Regia maritus inſtituere poſſet, deberétque maioratum? In quibus terminis quæſtionem ego propoſui, ſicuti d. num. 31. & ſeqq. apparet, an verò ex facultate, legibus huius Regni, & maxime Tauri 27. conſtitutione conceſſa, maioratus ipſe inſtituendus eſſet; quo in caſu dubium non eſt, quin inter deſcendentes agnatio conſeruari poſſet, ac inter eoſdem feminarum excluſio induci; dummodo inter ipſos deſcendentes maſculos intelligatur, atque reſtringatur, nec ad tranſuerſalium maſculorum lineam, ipſis excluſis, perueniatur; quod etiam annotaui ſuprà, & certiſſimum eſt, alioq́ue cap. infra lib. 5. dicendum: Si modò commiſſio adeò amplis, & vniuerſalibus verbis concederetur. Primum autem fundamentum, quod adducit n. 117. ex natura ſcilicet mandati, quæ eſt ſtricta, provt etiam ego ipſe ponderaui ex n. 36. vſque ad num. 41. diluitur concludenter ex ſolutione, quam ibid. tradidi n. 66. verè namque mandatum, aut commiſſio in terminis noſtris, fuit admodum ampla, & valde generalis, ſicque per verba, adeo vniuerſalia, vt liberam non modò voluntatem, & abſolutam facultatem denotarent; ſed etiam modum quencumque inſtituendi maioratus, vocationunque ordinandarum cõprehenderent; provt ibi obſeruaui; & addo nunc Petri Surdi locum ſingularem; in conſ. 1. n. 32. in verſ. 2. respondetur, & n. 33. lib. 1. vbi ex relatione quamplurimorum Authorum ſic ſcribit: Secundo reſpondetur, quod tam ampla ſunt verba priuilegij, & legitimationis, vt ea de ſe ſufficere poſſint, licet de feudali conceſſione facta non foret ſpecialis, & indiuiduamento: & ideo cum de ſucceſſionibus facta fuerit mentio per vniuerſalia verba, includitur etiam feudorum ſucceſſio, quia qui omne dicit, nihil excludit, & licet in generali conceſſione, vel dispoſitione non veniant feuda, tamen ſecus eſt in vniuerſali, & c. & inferius, ibi: quia vbi verba ſunt vniuerſalia, includuntur illæ ſucceſſiones, quæ veriſimiliter non includebãtur in generali ſermone, ſecundum Aretinum, in conſilio 113. idem tenet Decius, in conſ. 76. conſ. 2. &c. Dum vero ipſe D. Chriſtophorus ſubdit eod. n. 117. Cum ergo prædictum mandatum, & commiſſio fuerit maioratum inſtituendi, de maioratu regulari intelligi, & interpretari debet: & ita opinari Greg. Lop. Ant. Gom. Couar. Padillam, & Molin. & Roſentalij locum adducit; egomet ipſe libenter aſſentio placito eidem, ex commiſſione, & mandato, ita ſimplici; aliud vero ſtatui ſuprà, propter commiſſionem illã in ampliſſima forma, & verbis adeo vniuerſalibus conceſſam de quibus etiam, ſupra n. 46. in fine, ex eiſdem namque verbis, non ſolum circa inſtitutionem maioratus, ſed etiã circa modum inſtitutionis eiuſdem, ampliſſima, & libera, atque abſoluta facultas, & poteſtas cenſetur conceſſa, licet aliud dicendum ſit, quando ſimpliciter, & verbis adeo reſtrictis (provt ipſe Chriſtophorus caſum propoſuit) commiſſio data fuit, quo vel ſolum verbo ſatisfieri, reſponſumque præberi poteſt cæteris fundamentis, ibid. ponderatis: agnoſcimus namque, in eiſdem terminis rectè expendi, & vrgere ea, & eiuſdem, cuius dictus Author fuit, eſſemus ſententiæ in ea ſpecie; aliter autem definiendum dicimus, quando verba ita ampla appoſita fuerint, quæ non ſine virtute aliud operandi, quam ſimpliciter prolata, cenſeri debent adiecta; id quod tribus præcipuis fundamentis ponderatis, ſtatim demonſtrabitur euidenter. Ad ſecundum fundamentum, de quo ipſe, d. cap. 34. n. 118. & 119. eodem modo reſpondetur, & adiicio, Cornei conſ. 115. n. 12. lib. 2. ad declarationem doctrinæ Bartoli; ibi ponderatum. Item & doctrinam ipſam Bartoli; mirè pro ipſa parte, quam defendi, ponderari poſſe; nam ex poteſtate, & commiſſione in ampliſſima forma, & verbis adeo vniuerſalibus conceſſa, potuit maritus maioratum, provt vellet inſtituere, atque ita cum clauſulis, & conditionibus quibuſcunque quia facultas ſicut ſpecialis fuit ad maioratum faciendum, ita & ad faciendum, modo, & forma; qua voluiſſet, ſpecialis videri debet. Quod tertium autem fundamentum, adductum ibid. n. 120. & 121. id ipſum ego profiteor, nec diſſentio vllo pacto, quando ita ſimpliciter commiſſio conceſſa fuerit: ſecus autem, quando ita amplè, vt dixi. Quoad quartum vero, & quintum fundamentum, de quibus etiam ibi, n. 122. & 123. animaduertendum erit, obſeruationes ibidem traditas, in fideicommiſſis temporalibus vrgere, & procedere poſſe, non verò in primogeniis, attenta eorum natura, fine, & perpetuitate, atque ita, eo ipſo, quod facultas conceditur ad faciendum maioratum, intelligitur, ita exequi debere facultatem ipſam, vt perpetuus futurus ſit maioratus; idque iuxta ea, quæ longa ſerie, & vtiliter quidem, ex Ludou. Molin. & aliis egomet ipſe annotaui, atque ſcripſi in commentariis, lib. 2. c. 22. diferentia equidem in eo ſtabit, quod facultate ita ſimpliciter conceſſa, licet perpetuus futurus ſit maioratus; attamen vocationes ordinariæ, & regulares eſſe debebunt; ſi autem in ampliſſima forma facultas concedatur, irregulares etiam, & provt commiſſarius voluerit, fieri poterunt; ſic ſane, & ea, quæ iure communi attento, procedere poſſent, hodie non procedere, Chriſtophorus ipſe agnoſcit ſub n. 124. Atque ita nec ſextum vrget ſundamentum. Alia autem duo ſequentia nec etiam in noſtris terminis vim aliquam habent, atque ex vi verborum vniuerſalium, & qua etiam veniunt ea, quæ aliàs non venirent, diluuntur omnino; vt Petrus Surdus, in loco anteà relato, rectè annotauit, & infra cap. 41. longa ſerie, atque infinita Authorum allegatione comprobaui. Quod attinet verò ad nouum fundamentum, adductum ibidem, ex n. 129. cum ſeq. quod etiam ego ipſe ponderaui ſupra hoc eodem cap. ex num. 36. vſque ad num. 41. & deducebatur ex l. 31. Tauri; ſatis apparet reſponſum, & ego reſpondi ſupra n. 66. & 67. idque magis corroborabitur, ponderatis trius fundamentis, quæ loco reliqui, & ponderanda ſuprà dixi. Pro hac igitur parte, vltra ea, quæ annotaui ſuperiùs, vt maritus, cui facultas conceſſa fuit adeò ampla, maioratum irregularem inſtituere potuerit; & verba adeo vniuerſalia, & ampla multum operari, idque maximè valuerint; non leuiter adſtringere videntur ea quæ ipſe D.D. Chriſtophorus de Paz, eodem cap. 34. expendit num. 105. & quatuor ſeqq. & n. 112. quæ hic non repeto, quia ibi videri poterunt; quia ſi ex facultate, in ample forma facta, & cum clauſula, quem ipſe eligere voluerit, & vt verbum voluerit, debeat præcisè operari (provt idem contendit) ſecurè reſoluit, extante maſculo, fæminam præferri poſſe à commiſſario, & ſic contrarium eius, quod cap. 26. lib. 2. defendit, & in caſu d. Petri de Alarcon, non multis abhinc annis, grauiſſimus ille, atque omni ex parte præſtantiſſimus Senatus Pincianus diffiniuit; non modò etiam æqualiter, ſed multo quoque magis in caſu præſenti, verbum ipſum, & alia vniuerſalia, id quod contendimus, operari debebunt, ad quod doctrinæ illæ adductæ ex dicto num. 105. fortiſſimè faciunt, provt ibi videbis. Et concludit prima ratio, de qua dict. num. 105. Secundò facit, quod facultate conceſſa ad modum dictum, ſuprà hoc eodem cap. numer. 31. & verba relata etiam num. 46. in fine, non modò commiſſio videtur eſſe ſpecialis, & expreſſa ad maioratum ipſum faciendum, ſed etiam vt fieri poſſit modis) vocationibus, & ſubſtitutionibus quibuſſibet, atque ita verba illa vniuerſalia modum quemcunque inſtituendi maioratus, vocationumque ordinandarum liberam facultatem inducunt, nec ad alium finem prolata videri poſſunt, aut aliud etiam operari, provt dicto num. 46. ſcripſit, & latius num. 66. & 67. & ſatis ſpecialiter, atque expreſsè conceſſum videri debet id, quod ex vi verborum expreſſorum; E todo lo que quiſiere, y en la forma que quiſiere, &c. neceſſariò deducitur, ſiue quod neceſſariò importatur ex verbis, & non modò ex ſcriptis colligitur, aut ex mente ſcripti venit, quod ſufficeret, ſed etiam ſcriptum videtur ſub eo verbo, y en la forma que quiſiere, ad quod equidem poſſem in terminis infinitas fere Interpretum doctrinas, & in ſimilibus caſibus deciſiones expendere, ex quibus his omnibus, quæ prædictus Author adducit, & deciſione dict. Tauri trigeſſima prima, ſatisfieret concludenter; eiſdem tamen non ex profeſſo relatis; ſic admoneo adnotaſſe, atque quamplurimis multùm ad propoſitum exornaſſe Ioãnem Cephalum, in conſil. 150. num. 11. lib. 1. & in conſil. 196. eodem lib. 2. Zuchardum, in conſil. 8. num. 19. volumine 1. Tiber. Decianum, in conſil. 44. numer. 23. & 138. & in conſil. 80. num. 21. & in conſil. 76. n. 64. volum. 4. Aldobrandinum, in conſilio 109. numer. 7. lib. 1. Hieronymum Gabriel, in conſilio 169. num. 78. & in conſilio 127. num. 41. lib. 1. Menochium, in conſilio 235. num. 51. lib. 3. Petr. Surdum, in conſilio 116. num. 57. lib. 1. melius in conſilio 24. numer. 21. lib. 2. Burſatum, in conſilio 461. num. 80. lib. 4. Anguiſſolam, in conſil. 66. num. 8. & 9. lib. 1. Rolandum, in conſil. 27. ex numero trigeſimo quarto, lib 4. Ludouic. Caſanate in conſilio 60. ex num. 5. & num. 27. Cæſarem Bartium, deciſione Bononiæ 121. ex num. 5. cum ſequentibus, Thuſcum, tom. 3. litera E. concluſ. 653. fol. 504. Tertiò denique, & vltimo loco facit, non modò dictam commiſſionem, & facultatem marito conceſſam, vniuerſalem, & indefinitam fuiſſe, & nullo modo reſtrictam, ſicque omnia comprehendere, quæ commiſſarius facere velit, vt per Baldum, in conſilio 379. num. 4. lib. 3. Alexand. in conſil. 133. libro 6. Corneum, in conſil. 142. numer. 7. lib. 2. Crauetam, in conſil. 748. numero duodecimo, & ſeqq. vbi latè, modò dolus, & fraus abſit; iuxta eos, qui ſtatim referuntur; verum etiam vltra verba prædicta: E todo lo que quiſiere, y en la forma que quiſiere, adiectum eſſe: como ſi los dichos bienes fueran proprios ſuyos. Ex quibus verbis communiter concluditur videri conceſſam pleniſſimam, & vniuerſalem commiſſionem, vt poſſet commiſſarius provt committens potuiſſet; vt per Roman. in conſil. 94. Viſis, numero 7. Geminian. in conſilio 129. ex num. 6. Alexand, in conſil. 43. in principio, lib. 2. Ruinum, in conſil. 93. ex num. 5. lib. 5. Pariſium, in conſil. 79. ex n. 29. lib. 1. Caſtrenſem, in conſil. 336. Laudatio, lib. 1. Rotam, deciſion. 8. num. 2. part. 2. in nouiſſimis. Gratum, in conſilio 159. num. 8. volumine 2. Matthæum Brutum, in conſilio 70. numero trigeſimo ſexto, lib. 1. & faciunt ea, quæ cum aliis multis Authoribus obſeruarunt Martin. Monter à Cueua, deciſione trigeſima octaua, numero trigeſimo quinto. Caldas Pereira, emption. & vendition. capite decimo quarto. Petrus Surdus, in conſilio primo, numero trigeſimo quinto, lib. 1. Hector Felicius, allegatione ſecunda, numero decimo octauo, parte tertia. CAPVT XXXVII. Ex regula illa, atque Interpretum noſtrorum aſſiduo, & vulgato adeo Aſſumpto, vt per manus tradatur ipſum quotidie: teſtatoris videlicet voluntatem in dubio mutatam non præſumi, non modò in continenti (teſtator namque in continenti non videtur ſe corrigere voluiſſe, provt hic illuſtratur) ſed etiam ex interuallo (provt latius enucleatur, atque exornatur) quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt dilucidè appareat, an, & quando teſtator noluiſſe, vel voluiſſe ſuam reuocare, atque mutare diſpoſitionem præſumatur. Legati etiam reuocatio, ex quibus inducatur, atque probetur, ſiue quibus modis legatorum reuocatio facta cenſeatur. Per cancellationem quoque, vel inductionem teſtamenti, aut per ſecundum teſtamentum, an teſtator videatur à priore voluntate receſſiſſe, & illam mutaſſe. Rurſus de caſibus nonnullis practicis, qui regulæ eidem mutationis voluntatis non præſumendæ, conduci, atque applicari per Doctores conſueuerunt: ac maxime de vxore mortuo marito bona pro dote retinente. Et de teſtatote, qui pecuniam legatam poſtmodum conſumpſit. De donatione denique abſenti facta, ſtipulante Notario, an egeat acceptatione ad ſui validitatem, & ſubſtantiam. Et vtrum acceptatio in donatione ſit neceſſaria hodie, attentâ deciſione l. Regiæ 2. tit. 16. lib. 5. nou. collect. Reg. vt ante acceptationem reuocari valeat, nec ne per donationem: vel non euaneſcat, ſi vnus ex contrahentibus decedat ante acceptationem; vbi horum omnium diſtincta, & breuis traditur reſolutio, atque explanatio. Et in articulo præfato donationis, ſingularis, & notanda traditur Regij Hiſpalenſis Senatus in caſu ex facto occurrenti definitio (cui Senatus Mantuani deciſio 111. conuenit omnino) & Antonij Fabri obſeruationes in propoſito commemorantur, atque in ſtricta iuris ratione, & diſputatione probantur. SVMMARIVM. -  1 Teſtatorem non præſumi mutaſſe, ſiue mutare voluiſſe iam à ſe dispoſitum, & ideo voluntatis mutationem in dubio non præſumi, niſi per allegantem ipſam mutationem, illa probetur. Et ſic potius præſumi durationem voluntatis, in dispoſitione ſuper aliquo actu, quam correctionem, aut mutationem. Et potius debet voluntas reſtringi, quàm corrigi. Quod latius illuſtratur, & infinita Interpretum allegatione exornatur. -  2 Atque ſuperiorum, quare ſcilicet voluntas in dubio non præſumatur mutata; ratio duplex redditur. -  3 Mutationis voluntatis non præſumendæ, doctrinam ſuperiorem, ampliationes, & extenſiones nonnullas continere, provt hic adnotatur, Quamplurima quoque ex ea deduci, de quibus remiſſiuè hoc loco. -  4 Teſtamentum conditum in articulo mortis, ex eo quod teſtator conualuit, non præſumitur mutatum. -  5 Imò etiam ſi quis peſtifero morbo affectus, coram quinque teſtibus fecerit teſtamentum, & poſtea conualuerit, huiuſmodi teſtamentum ſubſiſtit, tametſi rurſus potuerit illud adhibitis ſeptem teſtibus reficere, & confirmare. -  6 Niſi teſtator dixiſſet, ſi contingat me mori ex hac infirmitate; tunc enim ſi conualuerit, euaneſcit. -  7 Mutationem voluntatis non præſumi, etiam quando teſtator duas diuerſæ formæ dispoſitiones confeciſſet; vtputà teſtamentum, deinde codicillos; non enim præſumitur teſtator in codicillis mutaſſe ea, quæ teſtamento dispoſuit. -  8 Teſtator conficiendo codicillos, non cenſetur à diſpoſitis in teſtamento recedere, niſi in his tantum, in quibus illa reformauerit. -  9 Codicillis tolli tantum diſpoſita in teſtamento, quantum ipſe codicillans expreſsè mutauit, reliqua vero firma manere. -  10 Mutatio voluntatis in eodem teſtamento præſumi non debet, nec quoad reuocationem legatorum, nec quoad alia in teſtamento contenta. -  11 Legati reuocatio, ex quibus inducatur, & probetur, latiſſimè explicatum ab his Authoribus, qui commemorantur hoc numero. -  12 Actus potius pro executione, & confirmatione voluntatis præcedentis, quam quod ſit nouus actus, aut noua diſpoſitio, interpretatio fieri debet; ne mutatio voluntatis inducatur. -  13 Legatum ſepulturæ vni Eccleſiæ factum, & anniuerſarium in ea relictum, illi Eccleſia debetur, vbi poſtea teſtator corpus ſuum ſepeliri iuſſit. -  14 Voluntatis etiam præſumptæ non præſumitur mutatio, niſi ex diſpoſitione generali. Quod declaratur per Authorem. -  15 Voluntatis mutatio non præſumitur, etiam ex longo temporis interuallo. -  16 Teſtator poſt teſtamentum quando diu vixit, & non mutauit, præſumitur aliud noluiſſe diſponere, ſed in eadem perſtitiſſe voluntate. -  17 Voluntatis mutatio non præſumitur ſtatim & in continenti; quia non eſt præſumendum, quod teſtator voluerit ſtatim ſe corrigere, & voluntatem mutare. -  18 Idque procedit, ne dum in dispoſitione teſtatoris, ſed etiam in quacunque alia dispoſitione. -  19 Voluntatis mutatio non præſumitur, etiam, ex interuallo, ne dum in diſpoſitione teſtatoris, & in vltimis voluntatibus, ſed etiam in contractibus, & in diſpoſitione legis, & in conceſſione facta à Principe, & in quacunque alia diſpoſitione. -  20 Voluntatis mutatio præſumitur, quando ex aliquibus verbis colligi poteſt. -  21 Ex coniecturis etiam, & præſumptionibus contrariis. -  22 Et quando cauſa finalis diſpoſitionis mutata eſt. -  23 Et quando actus pendet à voluntate vnius, rebus mutatis. -  24 Ex aliquo etiam actu contrario aduerſus iam expreſſam voluntatem geſto. -  25 Voluntatis mutatio præſumitur, ſi testator linum, vel ſignacula inciderit, vel abſtulerit; & teſtamentum non valet. -  26 Aliud eſt, ſi alia quacunque ex cauſa præter mentem teſtatoris hoc contigerit. -  27 Per teſtamenti cancellationem, aut inductionem, teſtamentum rumpitur, & teſtator cenſetur à priore voluntate receſſiſſe. -  28 Cancellatio ex voluntate teſtatoris facta præſumitur, & ideo diſpoſitio, quæ eſt cancellata, non valet. -  29 Teſtamento cancellato, cui hæreditas debeat applicari; remiſſiuè. -  30 Teſtamentum cancellatum, an videatur reuocatum, ſi protocollum apud Notarium remanſerit remiſſiuè. -  31 Teſtator quando confecit duo teſtamenta contraria, tunc poſterius præſumptionem facit, quod teſtator voluerit reuocare prius, & ideo mutatio, atque alteratio prioris voluntatis inducitur omninò. -  32 Voluntatis mutatio ex aliis inducitur coniecturis, de quibus remiſſiuè. -  33 Error teſtatoris, ac etiam Notarij, & defectus, qui reperiuntur in teſtamento, qualiter, & quot teſtibus probentur. -  34 Legatum relictum pro maritandis puellis, vtrum debeatur iam maritatis: & an conditio iam impleta tempore teſtamenti, habeatur pro impleta debito tempore, remiſſiuè. -  35 Pacta matrimonialia inter coniuges, & maximè illud, vt primogenitus certis in bonis ſuccedat, an ſeruari debeant, remiſſiuè. Et an conuentio reſpectu matrimonij celebrata, reuocari non poſſit. -  36 Vxor mortuo marito, an, & qualiter bona eius pro dote retinere poſſit. Et an pro legatis, & aliis vltra dotem. -  37 Teſtator legans pecuniam, an præſumatur in eadem voluntate manere, ſi illam mutuo det, vel in emptionem prædiorum conferat. Aut ſi pecuniam penes campſorem exiſtentem legauerit, & poteſtea eam conſumet. Et quid ſi alia pecunia reponatur, remiſſiuè. -  38 Donatio abſenti facta, ſtipulante Notario, non eget ratificatione ad ſui validitatem, & ſubſtantiam, licet inuito non acquiratur. Idque ex ſententia Petri Surdi, deciſione 111. per totam. Qui Senatum Mantuæ ſic decidiſſe testatur, & latius comprobat, vt hic adnotatur. Et Regij Hiſpalenſis Senatus in eodem caſu, conueniens definitio proponitur. Quæ numeris ſeqq. vſque in finem capitis, latè corroboratur, atque illuſtratur. Ac in effectu concluditur, donatore defuncto ante donatarij acceptationem, donationem non euaneſcere. -  39 Acceptatio in donatione, vtrum ſit neceſſaria hodie, attenta deciſione l. 2. tit. 16. lib. 5. nou. collect. Regiæ. & per totum numerum, Vbi contrariæ ſententiæ proferuntur. Et iuxta communiorem Interpretum huius Regni ſententiam, placita nonnulla proferuntur. Quibus pater Ludou. Molina aduerſatur omnino, vt ſtatim videbitur. Et eius ſententia, non modò attenta deciſione dictæ l. Regiæ 2. ſed in terminis etiam iuris communis verior videtur, vt infrà quoque adnotatur. Et Antonij Fabri ſubtilis & vera in propoſito traditur obſeruatio, num. ſeq. -  40 In pacto & promiſſione de non meliorando requiritur acceptatio filiorum, vt reuocari non poſſit. -  41 Antonij Fabri, de error. pragmat. decad. 46. errore 1. per totum, obſeruationes nonnullæ proferuntur, quibus contendit, donationem hodie fieri poſſe ex ſola voluntate donationis, nec donatarij præſentiam neceſſariam eſſe, ſic reuocari non poſſe etiam ante acceptationem. -  42 Et inde infertur, quod ſi ea ſententia vera eſt attento iure communi, indubitanter equidem vera eſſe debebunt patris Ludouici Molinæ placita contra communes traditiones relatas ſupra, n. 39. & 40. latiùs hic adnotatur. -  43 Infertur etiam, veram eſſe Gregorij Lopezij obſeruationem quandam, quicquid pater Thom. Sanchez, lib. 1. diſput. 6. num. 3. in fine, aliter arbitretur. -  44 Multóque magis procedere non poſſe Patris eiuſdem placitum aliud, ibidem dubio 1. num. 20. ſol. 33. -  45 Acceptatio donationis mortuo donatore fieri valet per donationem, etiamſi Notarius nomine abſentis ante donantis obitum ſtipulatus non fuerit. -  46 Donatore ante donationis acceptationem defuncto, hæres eius reuocare donationem non poteſt. Quoniam facultas reuocandi non tranſit ad hæredem. -  47 Donatario præmortuo, poſſe eius hæredes donationem acceptare, etiam ſi Notarius nomine abſentis ſtipulatus non fuerit. -  48 Antonij Fabri, de donatario, qui donationem in abſentem ſe collatam, vult ratam habere poſt mortem donatoris; locus inſignis expenditur. -  49 Authoris eiuſdem locus alius ponderatur, de donatione collata in abſentem donatarium, qui poſtea deceſſerit viuo donatore ante ratihabitionem; an ſcilicet poſſit hæres ratam habere donationem, eaque acceptare, vt noſtri loquuntur. -  50 Ex acceptione Notariij acquiri donatario abſenti, & eius hæredibus actionem vtilem ſine ceſſione ante ratihabitionem, ex ſententia communi. -  51 Vtilis actio, quæ acquiritur ex acceptatione Notarij, an reuocabiliter, ſiue irreuocabiliter acquiratur; & per conſequens vtrum donatio ante abſentis ratihabitionem poſſit reuocari, nec ne. -  52 Antonij Fabri, de donatione in abſentem, ac ignorantem collata, ſtipulante Notario, & ante donatarij ratihabitionem reuocata; locus egregius commemoratur. -  53 Acceptatio tacita donationis, eundem, quem expreſſa, operator effectum. -  54 Declaratio animi fieri poteſt quandocunque, etiam abſente parte. -  55 Donatio præſumitur acceptata per donatarium ſcientem eſſe factam donationem. PRo breui, & diſtincta huiuſce cap. explicatione, primò & principaliter obſeruandum, atque pro regula generali huius tractatus conſtituendum erit teſtatorem regulariter non præſumi mutaſſe, ſiue mutare voluiſſe iam à ſe diſpoſitum, & ideo voluntatis mutationem in dubio non præſumi, niſi per allegantem ipſam mutationem, illa probaretur; & ſic potius præſumi durationem voluntatis in diſponente ſuper aliquo actu, quam correctionem, aut mutationem, vt dixi: & potius debet voluntas reſtringi, quàm corrigi. Provt hæc omnia probantur per text. in l. 3. l. Quinquaginta, prope finem, ff. de probationibus. l. Lucius Titius, in fine, ff. de legatis 2. l. Paulo, §. 1. l. fideicommiſſum, §. ſi rem ſuam, ff. de legatis 3. l. Mæuiæ, §. vltimo, ff. de annuis legatis, l. rem legatam, ff. de adimendis legatis, l. prima, §. penultimo, ff. ſi tabulæ teſtam. nullæ ex tab. l. ſi cui, in principio, ff. de accuſation. l. ſancimus, in fine, l. omnium teſtamentorum, C. de teſtamentis, cap. maiores, in verſic. dormientes. de baptiſmo, vbi Gloſſa fuit memor eius textus ad id: l. cum hic ſtatus, in principio, iuncta ſua Gloſſa, ff. de donat. inter virum & vxorem, in verſic, ait oratio. vbi Bartolus notat, quodin eadem voluntate præſumitur quis durare, vel eſſe vſque ad mortem, niſi appareat eum diſpoſuiſſe contrarium ante mortem. Ita ſane Aſſumptum præfatum, atque generalem hanc regulam ex dictis iuribus deduxerunt, & exornarunt quamplurimis Authores ſequentes, vt alios ab eis commemoratos omittam. Philippus Corneus, in conſ. 92. n. 1. volum. 1. & in conſ. 55. n. 3. & 4. volum. 2. Angelus, in conſ. 293. Decius, in conſ. 106. n. 6. qui citat etiam textum, in cap. licet, de procuratoribus, lib. 6. Natta, in conſ. 176. num. 5. Petr. Paul. Pariſ. in conſ. 67. n. 25. lib. 3. Socinus iunior, in conſ. 183. n. 18. lib. 3. Rolandus, in conſ. 31. n. 10. lib. 4. Tiberius Decianus, in conſ. 46. num. 81. & 85. & in conſil. 61. num. 51. lib. 2. & in conſ. 37. num. 30. lib. 1. & in conſilio 15. num. 8. & in conſilio 76. num. 26. lib. 3. Franciſcus Beccius, in conſ. 1. num. 24. Iacobus Menoch. in conſ. 203. ex num. 20. cum ſeq. & in conſ. 289. num. 3. 49. & 50. lib. 3. & in conſ. 317. ex num. 29. vſque ad num. 33. & in conſ. 374. n. 41. lib. 5. latiùs præſumpt. 165. per totam, lib. 4. & præſumpt. 37. per totam, lib. 6. quibus duabus præſumptionibus videndus erit omnino. Petrus de Peralta, in l. Lucius, prima, ff. de legatis 2. ex numero 32. vſque ad numerum 37. folio mihi 251. Andr. Alciatus, regula 2. præſumptione 16. per totam. Ioannes Cephalus, in conſ. 441. num. 34. lib. 3. Ioannes Botta, in conſ. 47. num. 42. & ſeq. Hippolyt. Rimin. in conſ. 9. num. 30. lib. 1. & in conſ. 381. ex n. 29. cum ſeq. maximè n. 35. lib. 4. & in conſ. 517. n. 57. & 58. lib. 5. Aluarus Valaſcus, conſultat. 181. num. 5. & 6. vbi quod voluntatis mutatio in eodem teſtamento vitanda eſt, & potius debet voluntas reſtringi, quàm corrigi. Petrus Surdus, in conſ. 35. n. 8. & in conſ. 136. n. 5. & 37. vbi eleganter declarat lib. 1. & deciſione 111. num. 9. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. ex n. 13. vſque ad num. 30. fol. mihi 129. vbi adducit nonnulla in praxi vtilia. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltim. volunt. lib. 12. tit. 1. per totum, vbi vide omnino. Ioſeph. Maſcard. de probat. tom. 3. concluſ. 1418. vbi etiam vide omnino. Simon de Prætis, de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpretat. 1. dubit. 4. ſolut. 8. fol. mihi 53. Hieronymus Gabriel, in conſilio 110. ex num. 2. cum ſeqq. Sfortia Oddo, in conſ. 64. ex num. 93. Franciſcus Burſatus, in conſ. 6. n. 61. lib. 4. Ioannes Vincent. Honded. in conſilio 69. num. 13. lib. 1. Alphonſ. Azeued. in conſ. 1. num. 7. & 8. Maſtrillus, deciſ. 132. per totam. Vincent. Carocius, caſu, ſiue deciſione 21. numero 27. & 31. Andr. Fachineus, in conſ. 1. num. 30. & in conſ. 64. num. 8. lib. 1. & in conſ. 1. n. 5. lib. 2. Hector Felicius, allegat. 45. parte 3. Fuluius Pacianus, in conſ. 9. num. 19. & 26. & in conſ. 22. num. 9. Adrianus Gilmanus, rerum iudicatarum Germaniæ, deciſ. 6. n. 159. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 2. littera C. concluſ. 46. fol. 372. vbi quod corrigere ſe ipſum in continenti nemo præſumitur: & vide tom. 4. litera 1. concluſ. 80. per totam, fol. 44. vbi in continenti factum eſſe, quanto tempore dicatur; & de arbitrio Iudicis, conſiderata qualitate rerum, & perſonarum. Thuſcus idem, tom. 8. litera V. concluſ. 286. per totam, fol. 637. vbi late, quod voluntas in dubio non præſumitur mutata Ego quoque quotidianar. har. controuerſ. iuris. lib. 1. de vſufructu. 39. num. 39. & lib. 2. cap. 4. n. 18. eiuſdem regulæ, mutationis ſcilicet voluntatis in dubio non præſumendæ, memor fui, & nonnullos Authores recenſui, provt ibi apparet. Regulæ autem ipſius rationes plures expendi ſo[*]lent, ſed ea communior, & verior videtur, quod iam diſpoſitum, aut factum mutare, accidens eſt, & accidentia non præſumuntur, l. ſi vero, §. qui pro rei qualitate, ff. qui ſatis dare cogan. ita ſane in propoſito obſeruauit Andr. Alciatus, regula 2. dicta præſumpt. 16. num. 1. & poſt ipſum, Iaſonem etiam, Ripam, Crauetam, & Maſcardum, Iacob. Menochius, lib. 6. dicta præſumpt. 37. n. 3. & lib. 4. dicta præſumpt. 165. n. 3. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. n. 13. ſubdit idem Menochius, dicta præſumpt. 37. num. 1. & aliam rationem reddi poſſe, inconſtantiæ inquam vitium damnari ſolitum, & factum inde hinc eſſe vt voluntatis mutatio, correctioq́ue non præſumatur, ſed potius credatur, eum, qui ſemel vnius fuit ſententiæ, in ea adhuc perſiſtere. Addiderim ego vltra Menochium, conſenſum dici cauſam continuam, vt ſcripſit Bartolus, in l. 2. num. 16. C. quæ ſit longa conſuetudo; & retulit Peralta, in dicta l. Lucius, de legat. 2. num. 33. & idcirco continuò durare debere, ſi ſemel acceſſit, quovſque de reuocatione, aut mutatione eiuſdem appareat. Idque ampliatur pluribus modis, provt ſeptem[*] ptincipaliter eandem præſumptionem, & regulam ampliauit Iacobus Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 165. ex num. 4. vſque ad num. 17. aliis quoque ſeptem modis ampliauit ipſe, lib. 6. dicta præſumpt. 37. ex num. 23. vſque ad num. 35. qui ex num. 4. vſque ad num. 23. plurima etiam inde deducit, quæ ex regula præfata, quod mutatio voluntatis non præſumatur, elici debent, ac ſolent. Deducunt quoque quamplurima Mantica, lib. 12. dicto titul. 1. Maſcardus, dicta concluſ. 1418. Peralta, in d.l. Lucius ex num. 32. Alciatus, dicta præſumpt. 16. Aluaradus, lib. 3. d. cap. 2. ex num. 13. vſque ad num. 30. vbi octo principaliter ex ea coniectura, & præſumptione elicit. Deducitur au[*]tem inter alia primum, quod teſtamentum conditum in articulo mortis, ex eo quod teſtator conualuit, non præſumitur mutatum: l. vltima. & ibi Bartolus, & alij maximè Caſtrenſis, num. 4. C. de poſthum. hæred. inſtit. Romanus, Iaſon, & alij, quos referunt, & ſequuntur Mantica, dicto tit. 1. num. 8. Maſcardus, dicta concluſ. 1418. num. 16. & concluſ. 1281. num. 17. & 18. imò[*] etiam ſi quis peſtifero morbo affectus, coram quinque teſtibus fecerit teſtamentum, & poſtea conualuerit, huiuſmodi teſtamentum ſubſiſtit, tametſi turſus potuerit illud adhibitis ſeptem teſtibus reficere, & confirmare, niſi teſtator dixiſſet, ſi contingat, me mori ex hac infirmitate; tunc enim ſi conualuerit, euane[*]ſcit, vt vtrumque probarunt Mantica, & Maſcardus, vbi ſupra. Deducitur etiam, mutationem voluntatis non præ[*]ſumi, etiam quando teſtator duas diuerſæ formæ diſpoſitiones confeciſſet, vt puta teſtamentum, deinde codicillos, non enim præſumitur teſtatorẽ in codicillis mutaſſe ea, quæ in teſtamento diſpoſuit. Ita ſane Abbas, Decius, Alciatus, Curtius, iunior, Natta, & Craueta, quos refert, & ſequitur Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 165. n. 9. qui ſubdit his accedere Baldum, in l. vltima, §. vltimo, ff. de legatis 2. qui ſcripſit, quod ſi teſtator Florentiæ confecit teſtamentum, in quo reliquit legata, & deinde in Anglia conſcripſit codicillos, ſi legatarij petant legata, obiici eis non poteſt, quod exhibeant codicillos, in quibus fortè legata fuerant reuocata: non enim præſumitur hæc voluntatis mutatio; ſicque legatorum reuocatio: & Baldi traditionem probat textus ſic intellectus per Bartolum, in l. alumnæ, §. qui filias, ff. de adimendis legatis, & ſequuntur Authores commemorati per Menochium, & vltra eum ſequitur quoque Maſcardus, dicta concluſ. 1417. num. 19. & concluſione 1281. num. 48. & 49. & ſubdit num. 51. Quod teſtator[*] conficiendo codicillos, non cenſetur à diſpoſitis in teſtamento recedere, niſi in his tantum, in quibus reformauerit illa: & num. 52. citat Bartolum, in dicto §. qui filias, vbi ipſe notauit, quod in codicillis teſtator videtur voluiſſe mutare voluntatem quantum ad res reformatas, non quantum ad alia, Idem quoque reſponderunt Capra, Decius, Pariſius, Alciatus, Natta, & Rolandus, cum quibus Menochius, in conſ. 552. n. 11. lib. 5. videlicet codicillis tolli tantum diſpoſita in teſtamento, quantum ipſe codicillans expreſsè mu[*]tauit, reliqua verò firma manent. Cùm ergo ita ſit in codicillis poſt teſtamentum factis, provt alio quoque cap. diximus ſuprà, hoc eod. lib. & tractatu. multò magis id dici debebit in eodem teſtamento, vt ſcilicet mu[*]tatio voluntatis teſtatoris in eodem teſtamento præſumi non debeat quoad reuocationem legatorum, nec quoad alia: quod Maſcardus ipſe, tom. 3. d. concl. 1281. num. 41. & tribus ſequentib. latius declarauit, & per totam illam concluſionem, plena & abſoluta manu explicauit, legati reuocatio ex quibus inducatur, & probetur? De quo etiam latiſſimè, & quibus modis[*] legatorum reuocatio facta cenſeatur; Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num 56. per totum, vbi præcipuos illos duos caſus adducit, inimicitiæ ſcilicet inter legatarium, & teſtatorem, & alienationis rei legatæ. Rodericus Suarez. in l. quoniam in prioribus, quæſt. 9. in principio, C. de inofficioſo teſtamento, Palacios Rubios, in rubrica, de donation. inter virum & vxorem, §. 69. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 29. 30. & 31. Couarru, in rubrica de teſtamentis, 3. parte, num. 19. Mieres, de maioratu, 1. parte, quæſt. 43. per totam. Tiberius Decianus, in conſil. 70. lib. 5. Tiraquellus. priuilegio 69. piæ cauſæ. Menchaca, de ſucceſſionum creatione, lib. 1. §. 10. ex num. 621. Michaël Graſſus, §. legatum, quæſt. 78. & 79. Ludou. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 9. ex num. 38. cum ſeq. Vincent. de Franchis, deciſ. 293. Achilles Pedrocha, in conſilio 23. ex num. 14. cum multis ſeqq. Gratianus, regul. 458. Caualcanus, deciſ. 31. parte 3. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntarum, lib. 1. interpret. 2. ſolut. 4. ex num. 10. cum ſeq. fol. 98. & lib. 4. interpretatione vltima, dubitat. vltima, ſolut. 1. & ſeptem ſequentibus, Franciſcus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 12. titul. 12. & quatuor ſeq. vbi latè & diſtinctè. Iacob Menochius, lib. 4. præſumpt. 169. & quatuor præſumpt. ſeq. Ioannes Vincent. Honded. in conſ. 61. per totum, lib. 1. Rurſus deducitur, quod actus potius pro execu[*]tione, & confirmatiue voluntatis præcedentis, quam quod ſit nouus actus, aut noua diſpoſitio interpretari debeat, ne mutatio voluntatis inducatur, l. prima. §. idem Pomponius, primo, ff. depoſui. ibi: Et magis mandati actione: quia hic eſt primus contractus: l. Iulianus, ff. qui ſatiſdare cogantur, & poſt Boërium ſic in materia noſtra obſeruauit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti lib. 3. c. 2. num. 14. & inde infert num. 15. quod legatum ſepulturæ vni Eccleſiæ factum, & anniuerſarium in ea relictum, illi Eccleſiæ debetur, &[*] non Eccleſiæ, vbi poſtea teſtator corpus ſuum ſepeliri iuſſit, & refert eundem Boërium, aliaq́ue (vt dixi ſuprà) deducit numeris ſeqq. provt etiam deducunt ſuperiùs commemorati: & vltra eos nonnulla etiam inferri poſſent ex eadem regula, & doctrina, de quibus agitur infrà, ex num. 33. cum ſeqq. Nunc verò extenditur eadem regula, & præſumptio,[*] vt procedat etiam in voluntare præſumpta, non modò in expreſſa; nam & illa in dubio non præſumitur mutata: ita docuit Baldus, in l. filiæ cuius. num. 1. C. familiæ erciſcundæ, qui tamen inquit, quod hæc præſumitur mutata, etiam diſpoſitione generali: & idem affirmat Salicetus ibidem num. 2. refert Menochius, lib. 6. d. præſumpt. 27. num. 34. Addiderim ego, quod ſi voluntas hæc præſumpta, ex vrgentibus, & neceſſariis, atque probabilibus coniecturis deducta eſt (provt neceſſe eſſe eam deduci, explicatum remaneat capitib. præcedentibus) non ita de facili præſumi debet mutata, ſed in contrarium vrgere coniecturas alias, vel magis, vel ſaltem adeo efficaces, & vrgentes, neceſſe eſſe, iuxta ea etiam, quæ capitib. eiſdem ſuperioribus remanent ſcripta. Vnde conſiderandum erit an diſpoſitio generalis, ita generaliter, vel eiuſmodi verbis concepta ſit, quod præſumptæ illius voluntatis præcedentis mutatio induci debeat, aut verè præſumi poſſit, eam fuiſſe mutatam. Extenditur etiam eadem præſumptio, vt locum[*] habeat, etiam ex interuallo; nam etſi lapſum ſit longum tempus, adhuc tamen non præſumitur voluntatis mutatio, l. ſancimus, C. de teſtamentis, & ibi in ſpecie annotauit Iaſon, in tertio notabili, & tradunt Alciatus, Pariſius, & Craueta, cum quibus Menochius, lib. 6. dicta præſumpt. 37. num. 28. & cum Cephalo, Pechio, & Rolando, dicta præſumpt. 165. n. 15. lib. 4. & clarè tenuerunt Maſcardus, dicta concluſione 1418. num. 2. Aluaradus, lib. 3. dicto cap. 2. num. 19. Pet. de Peralta, in d.l. Lucius, de legatis 2. n. 35. Et inde[*] dicimus, quod quando teſtator diu vixit poſt teſtamentum, & non mutauit illud, præſumitur noluiſſe aliud diſponere, ſed in eadem perſtitiſſe voluntate. l. tractabatur, ff. de militari teſtamento, l. 3. C. de inofficioſo teſtamento, Caſtrenſis, Alex. & Decius, cum quibus Tiberius Decianus, in conſil. 29. num. 13. lib. 4. Decius, Priſius, Ripa, & Tiraquellus, cum quibus Mantica, lib. 12. dicto tit. 1. num. 12. qui ſubdit, Hieronymum Gabrielem, in conſil. 123. num. 13. & 16. eleganter hoc reſtringere, & declarare, vt ibi videri poterit. Idem quoque reſoluit Simon de Prætis, in conſil. 67. num. 11. Angelus, Barbatia, Corneus, & Socinus iunior, cum quibus Sfortia Oddo, in conſil. 64. num. 94. quod ſi ita ſtatuitur, etiam ex interuallo, ſe[*]quitur, plane, præſumptionem, & coniecturam eandem, quod mutatio voluntatis non præſumatur, locum habere multo magis, quando nullum, aut modicum datur interuallum inter vnam, & eandem diſpoſitionem: quia non eſt præſumendum, quod teſtator voluerit ſtatim à priore voluntate recedere, neque in continenti ſeipſum corrigere, atque ita ab ea non videtur receſſum. l. non ad ea, ff. de condit. demonſt. vbi Gloſſa, & latius exornant Caſtrenſis, in conſil. 336. circa principium, lib. 1. idem Caſtrenſis, Albericus, & Imola, in d.l. non ad ea: qui explicant, quando in continenti dicatur mutata voluntas, vel non. Oldradus in conſil. 8. circa finem, Alexander, in conſ. 47. num. 18. lib. 1. & in conſ. 59. Attentis, colum. 5. verſic. & pro confirmatione, lib. 3. Corneus, qui late declarat, quomodo procedat dictæ l. non ad ea, deciſio, in conſil. 308. Quod dicta domina, lib. 4. Decius, in conſil. 283. columna 3. circa finem, Romanus, in l. ſi quis cum aliter, in fine, ff. de verbor. obligat. Abbas, in cap. Eccleſia veſtra, 2. de electione, per illum text. Craueta, in conſil. 307. in principio, Alciatus, regula 2. præſumpt. 16. Simon de Prætis, de interpret. vltimatum volunt. lib. 1. interpret. 1. dubitat. 4. ſolut. 8. fol. 35. qui dicit, quod regula dictæ l. non ad ea, allegatur etiam ad interpretationem ſtatutorum, & contractuum, & inſtrumentorum, & ſententiæ, vt in continenti, aut in vno, eodemq́ue actu non videatur inducta correctio, aut mutatio. Prætis idem, in conſil. 206. num. 61. exornant quoque ipſam regulam, & præſumptionem ex dictæ l. non ad ea, deductam: Tiberius Decianus, in conſ. 25. num. 89. lib. 1. & in conſil. 78. num. 32. volumine 3. & in conſil. 10. n. 50. volumine 4. Cephalus, in conſ. 335. num. 26. lib. 4. Cardinalis Albanus, in conſil. 2. n. 16. Sfortia Oddo, in conſil. 12. num. 12. lib. 1. Mantica, de coniectur. vltimarum voluntatum, lib. 12. titul. 1. num. 2. & 3. Iacob. Menochius, lib. 4. præſumpt. 165. ex num. 4. cum pluribus ſeq. & lib. 6. præſumpt. 37. num. 9. cum ſeq. & in conſil. 105. num. 5. lib. 1. Achilles Pedrocha, in conſil. 38. num. 82. & 83. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 279. num. 189. lib. 3. Maſcardus, de probationibus, tom. 3. concluſ. 1271. num. 13. 14. & 41. & concluſ. 1418. num. 2. Petrus de Peralta, in l. Lucius, 1. num. 35. & 36. dicens, quod cùm non ſit præſumendum, quempiam repentè voluntatem mutaſſe, ſuſpectum eſſe teſtem de ſubita mutatione voluntatis deponentem. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. num. 19. & 20. & 23. Fabius Turretus, in conſil. 47. num. 21. idque nedum in diſpo[*]ſitione teſtatoris, ſed etiam in quacunque alia ſibi locum vendicare, vt mutatio voluntatis in continenti non præſumatur, firmauit Rolandus, in conſil. 62. num. 9. lib. 3. refert, & ſequitur Pedrocha, in conſil. 38. num. 38. latius comprobat Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 2. littera C. concluſ. 946. fol. 372. Quemadmodum & præſumptio illa, quod mutatio[*] volunratis in dubio præſumi non debeat, etiam ex interuallo; non modò locum obtineat in vltimis voluntatibus, ſed etiam in contractibus & in diſpoſitione legis, & in conceſſione facta à Principe, & in quacunque alia diſpoſitione; provt reſponderunt Decius, in l. pacta nouiſſima, num. 10. C. de pactis. Octauianus Cacheranus, deciſ. 50. num. 13. Ancharanus, in conſ. 161. num. 13. Alciatus, reſp. 19. num. 4. Pariſius, in conſ. 61. in fine, lib. 2. Sequitur Menochius, lib. 6. dicta præſumpt. 37. num. 7. & num. 23. 24. & 25. ſicque in quacunque diſpoſitione, & in diſponente ſuper actu quocunque, accipit generaliter Petrus de Peralta, in d.l. Lucius 1. num. 32. de legat. 2. Secundò deinde & principaliter conſtituo, quod[*] à regula, & præſumptione prædicta receditur, atque recedendum eſt, quando aliquibus verbis colligi poſſet voluntatis mutatio, & correctio: in quo vnanimiter conueniunt omnes iuris Interpretes, hactenus ſcribentes: & in terminis ex ſententia communi obſeruauit Iacob. Menoch. lib. 6. dicta præſumpt. 37. numero 49. nam cum præſumptio ea, ſiue coniectura in præſumptione fundetur, certum eſt, ex verbis ipſam elidi, nec præſumptionibus locum eſſe, cum ex verbis de voluntate aliter apparet, iuxta vulgatas iuris regulas, & omnibus nota principia. Sic ab ea regula,[*] quod recedatur coniecturis, & præſumptionibus contrariis, ſcripſerunt Baldus, in l. in ipſius, Cod. familiæ erciſcundæ, Corneus, in conſilio 92. numer. 8. libro. 1. Socinuis iunior, in conſilio 148. numero 21. libro 2. Sequuntur Cardinalis Mantica, libro 12. dicta titulo 1. numero 23. Menochius, libro 4. dicta præſumptione 165. numero 16. & in conſilio 522. numero 83. libro 5. Azeuedus, in conſilio 1. numero 8. Antonius Faber, definitione 14. ad titulum, C. de teſtamentis, num. 2. fol. 627. vbi inquit, definiuiſſe Senatum, quod mutatio voluntatis poteſt probari quocunque probationis genere, etiam per coniecturas, & indicia: & citat textum, in l. 3. §. vltimo, ff. de adimend. legat. l. qui ex liberis 11. §. teſtamento, ff. de bonorum poſſeſſion. ſecund. tabul. Erit autem prima coniectura,[*] quando cauſa finalis diſpoſitionis mutata eſt: nam tunc etiam voluntas ipſius teſtatoris mutata præſumitur, ſicuti in ſpecie reſpondit Hieronymus Gabriel, in conſilio 97. in fine, libro 1. Sequitur Menochius, dicta præſumptione 165. numero 17. libro 4. & nonnullis confirmat tribus numeris ſequent. Peralta etiam (cuius Menochius memor non fuit) in dicta l. Lucius. 1. numero 33. de legatis ſecundo, folio 251. in eodem placito fuit; & citat textum, in l. in confirmando, ff. de confirmando tutore, ex qua inquit probari, quod quando ſubeſt cauſa, ob quam voluntas veriſimiliter debeat præſumi digna reuocatione, tunc non præſumitur continuata, neque durare: quæ eſt optima declaratio, & limitatio ſecundum eum, ad prædictam regulam generalem, & allegationem communem, quod mutatio voluntatis in dubio præſumi non debet. Ad quam etiam (dicit ipſe) eſſe bonum text. in l. ſi cum Cornelius, & in l. cum quis, in principio, ff. de ſolutionibus, vbi ſecundum Bartolum, & Doctores probatur, quod è veſtigio, quod ſubeſt iuſta cauſa reuocandi mandatum, illud cenſetur reuocatum: Azeuedus, dicto conſilio 1. numero 8. vbi quod voluntatis mutatio præſumitur, quando noua ſuperuenit cauſa, quæ ſuadet, mutatam poſſe dici voluntatem: in idem tendit communis alia Interpretum reſolutio in hac materia, videlicet mu[*]tationem voluntatis præſumi, quando actus pendet à voluntate vnius, rebus mutatis, ſicq́ue ex cauſa, prout latius declarant Alciatus, regula 2. dicta præſumptione 16. ex numero ſecundo, Menochius, libro 4. dicta præſumptione 165. num. 7. & libro 6. d. præſumptione 37. ex num. 35. vſque ad numerum 42. Maſcardus. d. concluſ. 1418. ex numero 21. cum ſequentibus. Erit ſecunda coniectura, quando aliquis contra[*]rius actus aduerſus illam iam expreſſam voluntatem geſtus eſt. nam contrario ipſo facto præſumitur receſſum ab illa prima voluntate, atque ita præſumitur voluntatis mutatio, quod poſt Decium, & Crauetam, ſic obſeruauit Menochius, libro 6. dicta præſumptione 37. num. 48. & libro 4. d. præſumpt. 165. numero 21. & in conſil. 289. num. 49. & 50. lib. 3. Cephalus, in conſil. 52. numero 17. lib. 1. Azeuedus, d. conſilio 1. numero 8. Hinc dicimus, quod ſi teſtator[*] linum, vel ſignacula inciderit, vel abſtulerit, teſtamentum non valere, & voluntatis mutationem præſumi. Aliud eſt, ſi qua cunque alia ex cauſa præter[*] mentem teſtatoris hoc contigerit, l. prima, §. ſi hæres inſtitutus, ff. ſi tabul teſtament. nullæ ex tab. l. penultima, C. de teſtamentis, & latius explicant poſt alios Authores Didac. Couar. in rubrica de testam. tertia parte, num. 19. Vdalricus, Zazius, in conſilio 2. lib. 1. Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 12. dicto titulo 1. numero 28. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 3. quæſt. 46. per totam. Similiter teſtamentum, ſi à teſtatore inductum, vel cancellatum fuerit, per cancellationem, vel in[*]ductionem teſtator intelligitur à priore voluntate receſſiſſe, & teſtamentum rumpitur, l. cancellauerat, l. proximè, & l vltima, ff. de his quæ in teſtam. delen. l. 24. titulo 1. partita 6. Franciſus Mantica, d. titulo 1. ex num. 29. vſque ad numerum 34. vbi eleganter[*] explicat: & num. 30. ſubdit, quod cancellatio præſumitur facta ex voluntate teſtatoris; & ideò diſpoſitio, quæ eſt cancellata, non valet: & num. 32. inqui[*]rit, cancellato teſtamento, cui hæreditas debeat applicari? & num. 33. explicat, teſtamentum à teſtatore[*] cancellatum an videatur reuocatum, ſi protocollum apud Notarium remanſit? quod vtile eſt, & ibidem explicatum, vt dixi; eandem quoque reſolutionem, teſtamenti inquam reuocationem, & mutationem voluntatis præſumi per cancellationem, vel inductionem: tenuerunt & materiam eam explicarunt latiſſimè Roder. Suar. in l. quoniam in priorib. C. de inofficioſo teſtamento, q. 9. ex n. 9. cum ſeq. Durandus, de arte teſtandi, tit. de mutatione teſtamenti, cautel. 1. & ſeq. Menchaca, de ſucceſſionum creatione. libro 2. §. 15. n. 60. & 63. & n. 104. 113. & 114. & de ſucceſſionum reſolutione, lib. 1. §. 4. in principio, & §. 8. num. 34. Iul. Clar. §. teſtamentum, quæſt. 93. Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, nu. 90. &91. Tell. Fernand. ibidem, 5. parte, num. 15. & Burgos de Paz, ex numero 1125. Aluard. de coniect. ment. defunct. lib. 3. c. 2. §. primo, num. 9. & ſeq. Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 3. q. 46. per totam. Denique, quando teſtator confecit duo teſtamen[*]ta contraria, tunc poſterius præſumptionem facit, teſtatorem voluiſſe reuocare prius, & ideò mutatio, atque alteratio prioris voluntatis inducitur omninò: Ita Bartolus, in l. ſi iure, num. 1. de legatis 3. Natta, in conſil. 479. num. 17. Iacobus Menochius, in conſilio 176. num. 3. verſ. eſt enim præſumptio, lib. 2. & d. præſump. 165. num. 28. lib. 4. qui ſubdit, hanc præſumptionem teſtatoris voluntate fundatam, eſſe diſpoſitionem, §. poſteriore, Inſtitut. quibus modis, teſtamenta infirmentur: etſi aliæ multæ rationes illius conſtitutionis à Doctoribus conſiderentur ibi, & in l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legat. 3. quò loci inter alios (vt rectè profitetur ipſe Menoch.) Petr. de peralta, in relectione l. illius, num. 3. & multis ſeqq. ſeptem tationes commemorat, & proſequitur duas, & viginiti extenſiones ad regulam hanc, quod ſecundum teſtamentum tollat primum ipſo iure: recenſet etiam quindecim limitationes. Addiderim ego vltra Menochium, eandem, quoque materiam proſequutos fuiſſe latiſſimè, Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de teſta ment, verb. teſtametum, 2. per totum, Couar. in rub de teſtamentis, 2. part à principio, Anton Gomez. in l. 3. Tauri, ex num. 90. cum ſeq. Iulium Clarum, §. teſtamentum, quæſt. 94. cum ſeq. & quæſt. 99. Menchacam, de ſucceſſ. creat. lib. 1. §. 17. ex num. 71. cum ſeq. & de ſucceſſ. reſolut. lib. 1. §. 1. & 2. Cephal. in conſilio 32. libro 1. Sarmientum, ſelectarum, lib. 3. cap. 14. ex numero 16. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, ſecunda parte, cap. 1. & practicarum, lib. 3. quæſt. 46. & 47. Graſſum, § teſtamentum, quæſt. 48. & ſequentibus. Simonem de Præris, de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 4. interpret. 3. dub. 2. per totum, et fol. 410. cum multis ſeqq. vbi latiſſimè de hac materia. de qua etiam ſcripſerunt Bonifacius Rogerius, in conſil. 9. lib. 2. D. Spino, in ſpeculo teſtament. gloſſa rubricæ, titulo de reuocatione teſtamenti, Franciſcus Burſatus, in conſil. 47. per totum, & in conſilio 96. per totum, & in conſilio 95. ex num. 12. lib. 1. Ioſephus Ludouicus, deciſione Peruſina 2. ex numero 26. prima parte, Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 12. dicto titulo 1. ex numero 36. cum ſeq. Marc. Anton. Eugen. in conſilio 59. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 235. per totum, & in conſil. 278. per totum, libro 3. & in conſilio 682. libro 6. Vincentius de Franchis, deciſione 287. Sylueſt. Aldobrandin. in conſ. 14. & in conſ. 2. Achilles Pedrocha, in conſ. 8. ex num. 9. cum ſeq. & in conſ. 17. per totum, Maſcard. de probationib. tom 3. concluſ. 1283. per totam, vbi latè. Anton. Pichardus, in d. §. poſteriore. Coniecturas etiam aliàs, quibus præſumitur mutata voluntas, vide per Menochium, lib. 4. dicta præſumpt. 165. ex numero 21. cum ſeq. & lib. 6. dicta præſumpt. 37. ex num. 35. Mantic. lib. 12. dicto titul. 1. ex num. 25. cum ſeq. Tertiò prætereà & vltimo loco conſtituo, ex di[*]ctis hactenus, & doctrinis ſuperioribus generalibus, inferri poſſe ad plures caſus practicos, ad quos inferunt conſulentes omnes & iuris Interpretes ſupra commemorati, & vltra adductos ad initium huius cap. Aluarus Valaſcus, conſultatione 181. cum eaſdem doctrinas, & regulas expendiſſet, quod mutatio voluntatis in dubio præſumi non debeat, pertractat eò loci quæſtionem vtilem, error ſcilicet teſtatoris, ac etiam Notarij, & defectus, qui reperiuntur[*] in teſtamento, qualiter, & quot teſtibus probentur; & adducit nonnulla quotidiana: tandem q́ue concludit. Aut prætenditur aliquid omiſſum per errorem in ſubſtantia diſpoſitionis, & tunc tot requiruntur teſtes ad id probandum, quod ſunt neceſſarij ad diſpoſitionem principalem, ſi de nouo fiat: Aut ſumus certi de diſpoſitione teſtatoris, & ſic de voluntate principali in diſpoſitione; ſed prætenditur erratum in aliqua qualitate diſpoſitionis, ſeu in quantitate, & tunc ſufficiunt duo teſtes, ad probandum illam quantitatem, vel circunſtantiam extrinſecam, etiamſi talis qualitas neceſſaria ſit ad validitatem diſpoſitionis principalis. Et idem ſeruandum in probando errore Notarij, aſſerit numero 14. & conueniunt alij iuris Interpretes relati ſuprà, capite 19. numero 6. & 11. & 17. & capite 20. numero 38. qui & latius explicant. Azeuedus etiam, in conſilio 1. cum in eo dubio[*] verſaretur, vtrum ſcilicet legatum relictum pro maritandis puellis, debeatur in maritatis? & an conditio iam implera tempore teſtamenti, habeatur pro impleta debito tempore: de quo videndus eſt omninò Pet. Surd. in conſ. 69. lib. 1. Ludouic. Caſanat. in conſ. 35. ex num. 7. cum ſeq. eaſdem regulas, & doctrinas mutationis voluntatis non præſumendæ, ponderauit n. 7. & 8. vt ibi videbis. Præterea, Menochius, in conſil. 203. lib. 3. in eo[*] articulo conſtitutus, an pacta matrimonialia inter coniuges, & maximè illud, vt primogenitus certis in bonis patris, & matris ſuccedat, ſeruari debeant? & an conuentio reſpectu matrimonij celebrata, reuocari non poſſit: ipſaſmet doctrinas à voluntatis mutatione non præſumenda, expendit. Et quoad primum de pactis matrimonialibus; iunge eidem l. diui Conſtantini, Codic. de natural. liberis, leg. 24. titulo 11. partita 4. & cap. primum, vbi Doctores, de filiis natis ex matrim. ad morgan. contracto, & cap. primum, §. filij nati, ſi de feudo defuncti contentio ſit inter domin. & agnat. Guid. Pap. deciſione 267. & 505. Guil. Benedictum, in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, duas habens filias, numero 197. Padillam, in l. vnum ex familia, §. ſi de Falcidia, num. 20. de legatis ſecundo, Molinam, de Hiſpanor. primogen. libro 1. cap. 8. numero 34. Menochium quoque, in conſilio 1. numero 162. cum ſeq. libro 1. Andr. Gail. practicar. obſeruat. libro 2. obſeruatione 127. numero 5. Anneum Robertum Aurelianum, rerum iudicatarum libro 4. cap. 1. folio 716. Manticam, de tacit. & ambig. conuention. libro 12. titulo 34. Angulum, ad leges meliorationum, l. 2. gloſſa 2. num. 5. vbi de pacto facto, vt maioratus fiat in filium primogenitum: & in l. 11. gloſſa 10. num. 12. folio 233. vbi vide omninò de pactis matrimonialibus, vt fiat primogenium in fauorem vnius filij naſcituri, excluſis aliis. Quoad Secundum verò, an conuentio reſpectu matrimonij celebrata, reuocari non poſſit: lunge Menochio Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 47. cum ſeq. Tellum Fernandez, in l. 17. Tauri, num. 72. Angulum. in l. 6. meliorationum, gloſſ. 10. fol. 151. & gloſſ. 2. num. 6. folio 147. & commendo Patrem Thomam Sanchez, de ſponſalibus, lib. 6. diſputatione 32. per totam, vbi vide omninò. Rurſus & quarto loco, Vincentius Carocius, de[*]ciſione, ſeu caſu 21. per totum, cum de vxore mortuo marito bona pro dote retimente, tractaret, atque ex num. 7. cum ſeq. reſolutiuè firmaſſet, mulierem habere pro dote retentionem in bonis mariti eo defuncto, etiam pro legatis ei in teſtamento factis, & pro quolibet augmento, & fructibus, & etiam facta liquidatione, & contra debitum anterius, & pro bonis donatis propter nuptias, vſque adeò, vt præſumatur, quod ipſa prius ſteterit in retentione, quam hæres apprehenderit poſſeſſionem: cum etiam dixiſſet, quod retentio non datur, niſi pro rata crediti, non verò in omnibus bonis, ne eligendo omnia bona, alij creditores eludantur, & vt fructus perceptos computet in ſortem, atque à retentione excludatur per actualem oblationem crediti. Cum inquam hæc omnia latiùs comprobaſſet, infert ad doctrinas, & regulas ſuperiores huiuſce capitis, nunquid mutatio voluntatis præſumatur in vxore, vt retentio detur, quod ſcilicet voluerit mutare cauſam poſſeſſionis, mortuo iam viro: & difficultatem propoſuiſſet num. 23. 27. & 30. tandem num. 31. ex doctrinis Menochij, Maſcardi, & aliorum, de quibus ſupr. concludit, quod licet regulariter mutatio voluntatis non præſumatur, in propoſito tamen caſu, mutatio voluntatis, 7 poſſeſſionis, & ſic animus retinendi bona mariti pro dote ſua, præſumi debeat, idque ex coniectura, & veriſimili mente mutationis, ex qua ſola mutatio præſumitur, vt ſuprà probaui, num. 21. Sed & Fuluius Pacianus, in conſ. 22. per totum, ex[*] eiſdem regulis, & doctrinis mutationis voluntatis non præſumendæ in dubio, inquirit, vtrum teſtator legans pecuniam, præſumatur in eadem voluntate manere, ſi illam mutuo det, vel in emptionem prædiorum, aliarúmve rerum conferat, vel ab ea receſſiſſe? & quid ſi pecunia non ſit in loco, vbi teſtator dixi? cui iunge Tiberium Decianum in conſ. 70. nu. 17. lib. 5. Aluarad. de coniectur. ment. defunct. lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 22. vbi ſi teſtator legat pecuniam, quam in arca, vel penes campſorem habet, & poſtea eam conſumat, an legatum reuocatum cenſeatur; & ſi alia pecunia reponatur, an ea debeatur? vide Antonium Gomezium, tomo primo, variarum cap. 12. numero 50. Denique vltimo loco Petrus Surdus deciſ. 111. per totam, ex ipſiſmet regulis & doctrinis huius cap. quod voluntatis teſtatoris mutatio non præſumatur in dubio; ſed potius, quod ipſe conſtiterit in eadem voluntate (qua regula præcipuè excitatur in caſu ibi propoſito, vt apparet numero 9.) conſtanter[*] defendit per totam illam deciſionem, quod donatio abſenti facta, ſtipulante Notario, non eget acceptatione ad ſui validitatem, & ſubſtantiam, & ſic quod non euaneſcit, ſi vnus ex contrahentibus decedat ante acceptationem: nam in eodem caſu, de quo ibi, donans mortuus fuit ante acceptationem donatarij: & cum diſceptatum fuiſſet de viribus donationis, & allegaretur, tunc ratificari illam non poſſe: quia ratificatio fieri debet re integra, & debet expediri intra tempus, quo principalis actus poterat fieri; ſed poſt mortem donantis res deſinit eſſe integra, & non poſſet donatio fieri: ergo nec ratificari. Prout probant Authores per Surdum relati num. 1. 2. & 3. qui ſcribunt, ratificationem fieri non poſſe poſt mortem vnius ex contrahentibus, & euaneſcere donationem, vno ex contrahentibus decedente ante acceptationem: quia etſi Notarius ſtipuletur, non obligat tamen inuitum, nec donatio per eam ſtipulationem quæritur inuito. Et hactenus Petrus Surdus arguens pro hac parte, decidendo tamen ex num. 5. cum ſeq. vſque in finem deciſionis, contrarium decidit iuridicè, & inquit, Senatum Mantuæ ſic definiuiſſe, videlicet ex donatione facta abſenti, Notario ſtipulante, ita ius fuiſſe quæſitum donatario, vt per mortem donantis minimè donatio euanuerit: quia per Notarij ſtipulationem ius quæritur abſenti ſine acceptatione, ſecundum Romanum, corneum, Guid. Pap. Socin. Ruinum, Pariſium, Ripam, Bertrandum, Rubeum, Gozadin. Galiau. Crauetam, Rolandum, Cacheranum, Couarr. Cephal. Riminaldum, & Iulium Clarum, quos retulit Surdus dicto num. 5. & dixit profiteri Authores relatos, ius acquiri ante acceptationem, & ideò reuocari non poſſe. Et quod hæc opinio eſt communior & rationabilis (ſubdit idem Surdus, num. 6.) quia dicitur perfecta donatio, quando acceptata fuit à Notario, proinde, licèt donans decedat, non deſinit eſſe valida: Nec obſtare, quod non acquiratur inuito: Quia Surdus reſpondet, quod per hoc non infertur, quod ſit neceſſaria acceptatio ad illius validitatem: nam etſi per repudiationem euaneſcat, tamen ante repudiationem eſt valida, cum inter approbare, & impugnare detur medium, ſicuti inter velle, & nolle, vt latius ibi pro validitate dictæ donationis, ex ea ratione, quia cum donans deceſſerit nulla facta reuocatione, præſumitur conſtitiſſe in eadem voluntate; ex quo non præſumitur mutatio, vt ibidem num. 9. qui adiicit num. 11. quod etiam poſt mortem acceptari poſſet donatio, ſi acceptatio foret neceſſaria: quia ſcriptura ſemper loquitur. Et ſic clarè tuetur eam partem Surdus metipſe, quod vſque adeò per mortem donantis non euaneſcat abſenti facta donatio, ſtipulante Notario, vt nec acceptatio neceſſaria ſit eo tempore: In quo tamen alij quamplures iuris Interpretes, licet vnanimiter dixerint, non euaneſcere donationem: acceptationem tamen requirunt mortuo donante, vt ſtatim videbitur. Et idem concludit num. 14. in fine, Surdus idem, dum dicit; Erit igitur concluſio, quod donatio facta abſenti, ſtipulante Notario, non eget ratificatione ad ſui validitatem, & ſubſtantiam, licet inuito non acquiratur. Et num. 11. dixerat, quod quamuis vbi agitur de contractu obligatorio vtrinque, per mortem deficiat ſcribentis conſenſus: Tamen aliud eſt, quando non requiritur conſenſus ſimultaneus, vt in donatione, vel alio delectabili actu, qui vnius dumtaxat commodum contineat, vt latius ibi numero 12. & 13. Ego verò addiderim, Senatum Regium Hiſpa{ Senatus Regij Hiſpalenſs egregia & notanda deciſio. }lenſem in eodem caſu, ac in lite excitata inter Didacum Faxardo, & Ludouic. Yañez, & in Senatu retenta, cum ex cauſa appellationis ab inferiori ſuper quodam articulo allata fuiſſet; ita pariter definiuiſſe, ac pro valore donationis decidiſſe in effectu, quamuis contentio fuiſſet, an neceſſaria eſſet acceptatio poſt mortem donantis, acceptari tamen donationem poſſe eo defuncto, nec euaneſcere pro certo habuiſſe; nonnullis tamen in Senatu contendentibus, acceptationem neceſſariam non eſſe. Eiſdem autem adducebatur fundamentis Senatus ipſe, quæ Surdus expendit, & ideò ipſa non repetuntur. Sed & contrariæ partis fundamentis reſpondebat, prout Surdus reſpondit: quibus & concludenter magis reſponderi, atque ſatisfieri poterit ex his, quæ Antonius Faber, de erroribus pragmat. decad. 46. errore primo, & ſeq. ex folio 1054. & Pater Ludouic. Molina, referendus ſtatim, adnotata, atque ſcripta reliquerunt, prout inferiùs ponderabuntur. Ex eorundem quoque reſolutionibus, & traditis per Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 68. ex numero 10. cum ſequent. eadem ſententia comprobari poteſt dilucidè vltra Surdum. Rurſus & quoad ius noſtrum Regium attinet,[*] comprobatur; nam in eo dubio, vtrum acceptatio in donatione ſit neceſſaria hodie, attenta deciſione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, partem negatiuam, quod ſcilicet neceſſaria non ſit acceptatio; aſſeuerarunt veram reſolutiuè Roderic. Suar. Didac. Perez, Antonius gomezius, Petrus Dueñas, Ioannes Parladorius, P. Ludouic. Molin. & Hieronym. de Cæuallos, in locis referendis illicò. Quòd ſi verum eſt, caſus præſens minus dubitabilis eſſet; nam ſi acceptatio non requiritur, quid intereſt, donatione non acceptata, mortuum donatarium fuiſſe: Si verò contraria, & apud Interpretes huius Regni receptior, & communior opinio probetur, quod adhuc lege ipſa 2. non obſtante, acceptatio in donatione neceſſaria ſit, prout aſſerunt omnes ſtatim commemorandi, exceptis prædictis, nihilominus idipſum ſtatuere debuit Senatus Hiſpalenſis: nam cum proponebatur, donatorem deceſſiſſe re integra, & donatione non reuocata, de iure donatarius potuit donationem nondum reuocatam acceptare, & poſt acceptationem, cum non ſit, qui reuocet, nec etiam ante, quia iam donator deceſſit, firma, & irreuocabilis manet donatio; prout Burg. Sal. de Paze, ciuilium q. 2. n. 34. & 35. poſt alios obſeruauit Authores: & pro certo tradunt, aut ſupponunt hi omnes, qui prædictum articulum explicandum ſuſceperunt, vtrum ſcilicet acceptatio in donatione ſit neceſſaria hodie poſt deciſionem d.l. 2. tit. 16. lib. 5. de quo videndi erunt omninò Authores ſequentes. Roder. Suar. in l. quoniam in prioribus, in declaratione ad l. Regni, quæſt. 8. principali, num. 7. Didac. Perez, in l. 3. tit. 8. lib. 3. ordinamenti, colum. 1051. cum tribus ſequentibus. Anton. Gomezius, tomo ſecundo, variarum, cap. 4. de donatione, num. 2. & 3. per totum, & cap. 9. n. 3. & c. 11. n. 18. Pet. Dueñas, regul. 11. limitatione 1. verſ. contrariam opinionem. Auendañus, de exeq. mandatis, ſecunda parte, c. 19. num. 11. Didac. Couarruu. variar. lib. 1. cap. 14. n. 12. & 13. & in cap. quamuis pactum, 2. part. §. 4. num. 15. & in rubrica, de teſtamentis, 3. part. n. 13. Fortunius Garſia, in lege prima, numero 7. ff. de pactis. Ludouic. Molina, de Hiſpan. primog. lib. 4. cap. 2. ex n. 58. vſque ad num. 80. vbi eruditè admodum, & diſtinctè explicat. Ioannes Oroſcius, in l. Iuriſgentium, §. igitur nuda, n. 27. ff. de pactis. Gregorius Lopez, in l. 4. tit. 4. verbo, no lo puede, partita 5. Villalpando, in l. 22. tit. 1. part. 7. §. 60. n. 12. Villalobos, in ſua antinomia iuris, littera D. numero 173. & 176. Palacios, libro 5. de contractibus, cap. 11. §. ve meam. Menchaca, lib. 3. de ſucceſſ. creatione, §. 21. n. 43. & quæſtionum vſu frequentium, lib. 2. cap. 15. num. 8. & lib. 1. de ſucceſſ. creat. §. 12. num. 65. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 55. & 67. Burgos de Paz, in conſil. 14. num. 20. & in conſil. 33. num. 12. Olanus, in concordia antinomiarum, littera D. ex num. 43. vſque ad num. 48. & littera P. verbo, pollicitatio, num. 36. Cardin. Franciſc. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 13. tit. 7. & 8. Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, q. 36. & 68. vbi vide omninò. Ioannes Parladorius, rer. quotidianar. lib. 2. cap. 3. num. 3. Ioann. Gutierrez, in initio, cap. quamuis pactum, de pactis in 6. ex num. 53. cum ſeq. & in conſ. 41. per totum, & in conſ. 20. Ioann. Matienzus, in l. 7. tit. 10. lib. 5. gloſſ. 2. n. 12. cum ſeq. Velaſq. Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſſ. 9. ex n. 17. cum ſeq. & gloſ. 12. ex num. 1. cum ſeq. Alphonſ. Azeuedus, in l. 2. tit. 16. lib. 5. ex n. 20. vſque ad numerum 26. Petrus de Barboſa, 3. part. l. 1. ff. de ſoluto matrimonio, n. 18. fol. 276. Pater Ludouic. Molina, tom. 2. de iuſtitia & iure, tract. 2. diſp. 263. colum. 4. ex verſ. vtrum de iure Regni Caſtellæ, quæſt. 1. vſque ad verſ. dubium eſt, fol. 62. & disp. 264. ex verſ. quando vero Tabellio, vſque ad verſ. ex eiſdem patet, fol. 76. Idem Molina, tom. 3. disp. 587. num. 1. per totum, fol. 142. in fine, & 143. & 144. D. Ferdinand. de Mendoza, disputationumiuris ciuilis, libro 3. cap. 3. & cap. 9. numero 37. 38. & 39. fol. 705. Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 8. num. 2. & ad deciſionem 384. P. Thomas Sanchez, de ſponſalibus, lib. 1. disp. 6. in principio, & dubio 1. per totum. Andr. Angulus, ad leges meliorationum, l. prima. gloſſ. 5. num. 28. & gloſſ. 8. num. 17. in fine. Hieron. Cæuallos, practic. commun. contra communes, q. 54. & 55. Gonzalez, ſuper regula 8. Cancellariæ, gloſſ. 26. per totam, fol. 359. M. Antonius Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 58. ex num. 48. cum ſeq. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 2. littera d. concluſ. 638. & tribus ſeq. ex fol. 837. vſque ad fol. 847. Anton. Faber, de erroribus pragmat. decad. 46. errore 1. & quatuor ſeq. ex folio 1054. vſque ad folium 1703. Ludouic. Lopez, prima parte, inſtruct. in 2. editione, cap. 177. Et hi quidem maiori ex parte conueniunt, exceptis his, quos ſuprà retuli, & relatis per P. Thomam Sanchez, lib. 1. disp. 6. num. 18. neceſſariam olim fuiſſe donatarij præſentiam in vtraque ſpecie donationis, ſiue inter viuos fieret, ſiue cauſa mortis, ex l. abſenti 10. ff. de donat. l. inter mortis 38. ff. de donat. cauſa mortis, l. in omnibus rebus 55. ff. de obligat. & action. l. 1. 2. & 3. tit. 11. & l. 4. tit. 4. part. 5. cùm donatio non aliter tunc fieri poſſet, quam ſi vel traditio, vel ſtipulatio interueniſſet; traditio autem non poſſet fieri abſenti, nec rurſus contrahi ſtipulatio inter abſentes, l. 1. ff. de verbor. obligat. etſi inter traditionem, & ſtipulationem hac parte differentia illa erat, quod traditio fieri poteſt per interpoſitam perſonam, & conſequenter donatio, cum fit per traditionem, l. 4. ff. de donat. interueniente ſcilicet nuntio, vel epiſtola ad coniungendas voluntates, modò nuntius ad id eſſet deſtinatus, quia non ſufficiebat quicunque, vt rectè deducunt ex communi Interpretum ſententia Azeuedus, in d.l. 2. titul. 16. lib. 5. num. 20. Petrus Surdus, in conſil. 351. ex numero 29. cum ſeq. lib. 3. P. Thomas Sanchez. libro 1. disput. 6. num. 3. fol. 27. Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 13. tit. 7. ſtipulatio autem non poteſt, quoniam alteri ſtipulari non poſſumus, l. nec ambigi, C. de donat. Antonius Gomezius, tom. 2. dicto cap. 4. num. 2. in principio, Guill. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, teſtamentum, 4. num. 31. Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 70. & 124. hodie autem etiam non extante dicta l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collect. an valeret donatio inter abſentes, quando inciperet à promiſſione, interueniente nuntio, vel epiſtola, poſt deciſionem l. ſi quis argentum, §. ſin autem, C. de donat. ex quo donatio fit per pactum nudum, & perficitur ſolo conſenſu, inferiùs dicetur, & explicant Antonius Gomezius, dicto num. 2. Antonius Faber, dicto errore primo. Ferdinand. Mendoz. libro 3. dicto cap. 9. num. 37. Deinde, exceptis relatis ſuprà (vt nunc dicebam) conueniunt Interpretes prædicti, quod acceptatio in donatione neceſſaria etiam hodie eſt poſt deciſionem d.l. Regiæ 2. ſicut de iure communi requirebatur, ad hunc effectum, nec donatio reuocari poſſit: ſicque reuocari etiam hodie poſſe ante acceptationem; quod pluribus rationibus eruditè probauit, & fundauit Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. dict cap. 2. ex num. 60. vſque ad numerum 64. quibus tamen reſpondere contendit, & reſpondit Pater Ludouicus Molina, vt ſtatim videbitur. Contrarium etiam tenuit Mendoza, dicto capite 9. numero 39. & quidem ea ſententia contra communem, etiam in terminis iuris communis verior videtur, vt ex Antonij Fabri, Petri Gregorij, Antonij Gomezij, & Mendozæ obſeruationibus infrà dicendum eſt. Prætereà ſtatuunt, acceptationem requiri donationis, etiam Eccleſiæ, aut piæ cauſæ factæ, ſicque ante acceptationem reuocari poſſe; prout obſeruant Molina, dicto cap. 2. num. 58. Barboza, tertia parte, dictæ l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 18. Ioannes Gutierrez, dicto conſil. 41. num. 5. Burgos de Paze, ciuilium dicta quæſt. 2. num. 10. Matienzus, in dict. l. 7. tit. 10. lib. 5. gloſſa ſecunda, num. 10. Palaez à Mieres, de maioratu, prima parte, dicta quæſt. 36. num. 3. Azeuedus, in dicta l. 2. tit. 16. lib. 5. ſub numero 20. in verſiculo, facitque optima, & ſingularis. Cæterum Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 384. verſiculo, ex quibus allegat. contrarium defendit, & quidem iuxta opinionem Roderi Suarez, Didaci Perez, Antonij Gomezij, & ſequacium: iuxta placita quoque Antonij Fabri, Petri Gregorij, & Mendozæ, donatio eiuſmodi Eccleſiæ, aut piæ cauſæ facta reuocari non poterit eo prætextu, quod acceptata non fuerit, cum nec priuato facta, ex ipſorum ſententia, ea de cauſa reuocari poſſit, ſicque conſiderabat Azeuedus, ſub dicto num. 20. in verſiclo, quibus attentis. Quamuis ergo ſuperiores omnes in hoc conueniant, quod donatio hodie attenta dicta l. ſecunda, inter abſentes, etiam non interueniente nuntio, nec epiſtola fieri poſſit, & ex ipſa (ſi probetur) efficaciter quis obligetur; in eo tamen diſſentiunt, quod nonnulli contendunt, irreuocabiliter valere, nec eius effectum ab acceptatione pendere: Alij verò & magis communiter, quod ante acceptationem reuocari valeat de iure, nec effectum ſortiatur irreuocabiliter; ſicque in donatione ea differentia procedit, & pro Eccleſia, tuetur Mantic. de tacit. 7. ambig. conuent. libr. 13. tit. 7. ex num. 15. Rurſus, acceptationem in donatione vſque adeò requirunt, vt eam neceſſariam exiſtiment, etiamſi clauſula conſtituti, vel reſeruationis vſusfructus in donatione ipſa adfuerit; hæ enim clauſulæ nihil aperantur, niſi acceptatæ fuerint à parte, in cuius fauorem oppoſitæ ſunt, vt per Molinam, lib. 4. dicto cap. 2. numer. 64. Ioannem Gutierrez, dicto conſilio 41. numer. 6. & conueniunt Mieres, 1. parte, dicta quæſt. 36. num. 4. Azeuedus, in d.l. 2. tit. 16. lib. 5. n. 22. in principio. Ita ſimiliter aſſerunt, acceptionem donationis requiri, etiamſi iuramentum ſimpliciter ei adiectum fuerit, & etiam quando cum clauſula de non reuocando, ſeu non contraueniendo adiectum eſt. Donatio namque non modò, quando pactum de non reuocando adiectum eſt, vel iuramentum ſimpliciter; ſed etiam, quando cum clauſula de non reuocando, aut contradicendo adiicitur. Cùm enim donatio cum pacto de non reuocando facta, ante acceptationem reuocari poſſit; conſequens eſt, iuramentum in ea interpoſitum, eius naturam non mutare, ſed etiam acceptationem requirere: ſicuti hæc latius comprobauit Molina, dicto cap. 2. libri 4. ex num. 64. in verſ. quod etiam, & num. 66. Ioannes Gutierrez, dicto conſ. 31. num. 7. Azeuedus, in d.l. 2. num. 25. qui adiiciunt dicto num. 66. in verſ. quæ omnia, & dicto conſil. 41. num. 10. acceptationem à fortiori requiri donationis, in qua continentur vincula maioratus, & apponuntur grauamina, quæ debent adimpleri; quia tunc datur cõtractus vltro citróque obligatorius, vbi requiritur conſenſus partis vtriuſque. Sic etiam & in aliis actibus, & diſpoſitionibus, vt in renuntiatione, confeſſione, priuilegio, electione, emphyteuſi, beneficio, maioratu, lucro legali, actu iudiciali, & aliis, quod actus non acceptatus non noceat; late fundat Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 68. per totam, & concludit, quod in pacto & promiſſione de non[*] meliorando, aut de non reuocando, requiritur acceptatio filiorum, vt reuocari non poſſit. De quo vide etiam Auendañum, in locis relatis ſuprà, ſub num. 39. in principio. Et hactenus de tertio fundamento deciſionis Regij Hiſpalenſis Senatus, quod (vt vides) concludenter ipſam comprobat, ſiue vna, ſiue altera opinio admittatur, quòd ſit, vel non neceſſaria hodie acceptatio, provt notaui in initio dicti numeri 39. Prætereà & quarto loco facit in fortioribus termi[*]nis, & etiam non extante deciſione dictæ l. Regiæ 2. titul. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Antonij Fabri de erroribus pragmat. errore 1. fol. 1054. & ſequentibus, inſignis, & notandus locus, quo is Author contendit, donationem hodie fieri poſſe ex ſola voluntate donantis, nec donatarij præſentiam neceſſariam eſſe, ſicque reuocari non poſſe, etiam ante acceptationem: & id ipſum defendit ſecurè errore 3. 4. & 5. dicens, quod aute Iuſtiniani tempora licet obtinuiſſet, quod donatio tunc non aliter fieri poſſet, quam ſi traditio, vel ſtipulatio interueniret, ſicque inter abſentes fieri non poſſet, provt ſupra num. 39. obſeruat. 1. deduxi: tamen poſtquam placuit Iuſtiniano, in l. ſi quis argentum 35. §. ſed ſi quidem, C. de donation. vt donatio inter viuos, neque traditionem exigat, neque ſtipulationem, at neque pactum nudum, ſed qualicunque voluntatis teſtificatione contenta ſit nudoq́ue conſenſu perficiatur, conſequens ſit, vt nihil iam prohibeat, quominus donatio inter viuos poſſit valere, quamuis in abſentem conferatur, dummodo conſtet ſerium donandi animum habuiſſe illum, qui dixit, aut ſcripſit, ſe donare. Nihil enim aliud requirit Iuſtinianus, niſi vt donator dixerit ſe donare, & quam rem; neque præſentia, neque acceptatio donatarij, aut alterius illius pro donatario neceſſaria eſt. Pendet enim id ex ſola voluntate donantis, de qua tamen legitimè conſtet. Sicque cum fieri poſſit hodie donatio ex deciſione. §. ſed ſiquidem, ex ſola voluntate donatoris, non eſt neceſſe, vt concurrat affectus donatarij, ſed ſufficit, vt non repugnet: Non repugnat autem, quoties abſenti quis donat, & ignoranti. Plane ſi donatarius ſciens collatam in ſe donationem, reſpuere illam maluerit, quàm agnoſcere, tunc demum ſateor (inquit Antonius ipſe Faber) inutilem fore donationem propter defectum voluntaris in donatario ignorante, tanquam in inuito: nam actiones, quæ pro legatis & fideicommiſſis ſingularibus competunt, ignorantibus equidem acquiruntur, ſed non inuitis, l. filiusfamilias 16. §. 1. ff. de teſtam l. cum pater 77. §. ſurdo, de legat. 2. l. ei qui 13. ff de condit. inſtitat. l. legatarius 38. in princip. ff. de legat. 1. fit autem bona æquiparatio legati, & donationis, cum legatum quoque ſit donatio. l. legatum eſt donatio, 36. de legat. 2. & vtrique commune illud eſt, quod ei cui acquiritur, damno eſſe nunquam poteſt, l. ſi hæreditatem 32. ff. mandati, & latius idemmet Faber probauit, qui eodem errore primo, in hæc verba concludit: Itaque quod noſtris placet, donationem inter viuos collatam in abſentem, nulla Notarij ſtipulatione interueniente, reuocari poſſe à donatore quandocunque ante acceptationem, euidenter falſum eſt; cum actio, quam Iuſtinianus donatario competere voluit, non ex donatarij, ſed ex ſolius donatoris facto, & voluntate proficiſcatur. Semel autem compotens, non poſſit ſola eiuſdem donatoris voluntate auferri donatario ignoranti, nedum inuito: l. ſi ſeruum 19. §. nunc videamus, ff. de verbor. obligat. l. vltima ff. de pactis. certi enim ſunt modi obligationum, vt contrahendarum, ita & vndecunque proficiſcantur, diſſoluendarum. l. obligationum fere 44. §. 1. ff. de obligat. & act. inter quos nunquam eſt ſola voluntas eius, qui eſt obligatus, quandoquidem in eius arbitrio eſſe non debet, vtrum debeat, necne: l. ſub hac conditione 7. eod. tit. l. 2. §. ſcæuola, ff. de eo quod certo loco, Neque de hoc dubitaſſent Interpretes, ſi nouæ conſtitutionis, d.l. ſi quis argentum, poteſtatem percepiſſent, & obſeruaſſent, Iuſtinianum ea conſtitutione non magis requirere pactum nudum, quã ſtipulationem ad perficiendam donationem, ſed contentum eſſe ſola pollicitatione. Sed putarunt Interpretes ſatis ſuperque faueri donationibus inter viuos, ſi ius ita conſtituatur, vt poſſit fieri hodie donatio pacto nudo, quæ olim non poterat fieri niſi per ſtipulationem, nulla interueniente traditione. Indeque ſumpſerunt occaſionem exiſtimandi, non minus hodie, quam olim neceſſariam eſſe donatarij præſentiam, aut ſaltem acceptationem, vt donatio valeat irreuocabiliter; quia licèt pactum in hoc differat à ſtipulatione, quod etiam inter abſentes fieri poteſt, vt & cætera omnia quæ nudo conſenſu contrahuntur. l. 2. ff. de pactis. l. qui autem 14. §. vltimo, ff. de conſtituta pecunia: non prius tamen pactum dici poteſt, quam duorum conſenſus interuenerit, in quo differt à pollicitatione, quæ ſolius eſt offerentis promiſſio: l. 3. ff. de pollicitationibus. Et ego quoque cum ipſis ſentirem, ſi viderem Iuſtinianeæ conſtitutionis verba ad pactum nudum potius, quam ad pollicitationem pertinere. Sicut ergo in hoc falluntur (inquit Faber ipſe) quod de pacto nudo ſomniant, ita & in his omnibus falli eos neceſſe eſt, quæ ex tam falſa præſuppoſitione colliguntur. Ecce Antonij Fabri locum expreſſum, quo in terminis iuris communis, & poſt deciſionem dictæ l. ſi quis argentum. §. ſed ſi quidem, C. de donat. id ipſum tuetur. quod poſt deciſionem dict. l. Regiæ 2. titul. 16. lib. 5. nouæ compilat. Anton. Gomezius, tomo 2. variar. cap. 4. num. 2. & cæteri cum eo ſupra commemorati, defendunt; videlicet donationem hodie fieri poſſe ex ſola voluntate donantis, nec donatarij præſentiam neceſſariam eſſe, ſicque nec reuocari poſſe ante acceptationem: & idem clarè ſuſtinet Petr. Gregor. in ſyntagmate iuris part. 3. lib. 28. cap. 7. num. 1. & 2. fol. 319. quod etiam per viam diſputationis, & ſubtilitatis tentari poſſet ex deciſione d.l. Regiæ 2. etiam ante acceptationem irreuocabilem eſſe contractum, vel donationem inter abſentes; licet in iudicando, & conſulendo id non ſit ſequendum, ſed potius acceptatio requiratur; dixit Azeuedus, in eadem l. 2. titul. 16. lib. 5. num. 24. in fine, & conſtanter defendit D. Ferdinand. de Mendoza, disputat. iuris ciuilis lib. 3. cap. 9. quæſt. 2. num. 37. & 38. dicens, donationem abſenti factum, etiam nemine acceptante, de iure Regio valere; nam cum lex ſtatuerit pacto cuicumque, promiſſioni, vel conuentioni, inter abſentes factis, exceptionem obiici non poſſe inualiditatis; non obſcurè colligitur (ſcribit Mendoza) ſi factam fuiſſe promiſſionem legitimè probetur, non oportere perſonam aliam interuenire acceptantem ad producendam actionem: nam abſen certe, ſi re commodo eius cedat. promiſſioni aſſentire præſumetur ratione naturali, cui ius Canonicum & Regium expreſsè nituntur. Sicque reuocari non poſſe concludit d. n. 38. Nec moratur in eo, quod Didac. Couar. aſſeuerauerit, Practicos in iudiciis ſemper obſeruare in hiſce donationibus, an fuerint per donatarios acceptatæ, nam in dubio donationi conſenſiſſe, cum è commodo ſit, præſumi debet, vt nunc dicebatur. Præcipuè, cùm eam pollicitationem in iudicium exterius deducit donatarius, quod ſignum expreſſum eſt acceptatæ donationis, provt ibi aduertit. Ex his autem palam infertur, quod ſi ſententia re[*]lata, vera eſt, attento iure communi; provt conſtanter adeo Anton. Fabrum defendiſſe, & fortiter comprobaſſe vides: indubitanter equidem vera eſſe debebunt patris Ludouici Molinæ placita nonnulla contra communes Interpretum huius Regi traditiones, de quibus ſupra num. 39. ex verſ. & hi quidem maiori ex parte, vſque ad num. 41. cui non modò Mendozæ nunc commemoratæ obſeruationes, ſed & Roderici Suarez, Didaci Perez, Petri Dueñas, Antonij Gomezij, Ioannes Parladorij, & Hieronym. Cæuallos reſolutiones conueniunt; vt eodem numer. 39. in princip. ſuprà deduxi. Pater ergo Ludouic. Molina, tomo 2. de inſtitia & iure, tract. 2. diſp. 263. col. 4. ex verſ. vtrum de iure Regni Castellæ, quæſt. 1. vſque ad verſ. dubium eſt, fol. 62. conſtanter affirmat, donationem hodie fieri poſſe inter abſentes etiam ex ſola donatoris voluntate, nec poſſe amplius reuocari, etiam ante acceptationem donatarij. Et Ludouici Molinæ fundamenta in contrarium adducit, illaq́ue diluit ſuo ordine. Et concludit, quod licèt quondam in Couarr. & Molinæ ſententiam propenderit; modò tamen plus in aliorum opinionem inclinat, eſto promiſſio, ſiue ſcripto, ſiue verbo facta, nec iuramento, nec promiſſione eam non reuocandi, ſit confirmata. Et adducitur, quoniam dicta l. Regia 2. id perſpicuè ſignificat; & quoties in ea mentio fit contractus, adiungitur verbum, o obligacion, quod eam etiam comprehendit obligationem, quæ ex donatione, aut quacunque alia promiſſione proficiſcitur, de quibus omnibus in principio eiuſdem l. 2. ſermo habetur. Quod autem de praxi Couarr. refert, (inquit ipſe pater Molina) quod alij non docent: quin potius tanquam rem in prætoriis valde dubiam, tam cæteri, quàm Couarr. idem quæſtionem diſputant, & ſaltem nihil erat receptum, ac firmum, quin fas ſit contrarium amplecti. Deinde Ludouic. idem Molina disput. 264. columna 4. ex verſicul. quando vero Tabellio, folio 76. vſque ad verſic. iuxta hactenus dicta patet. deducit concluſiones nonnullas, quæ ex præcedenti placito, quod donatio inter abſentes fieri valeat, nec acceptatio neceſſaria ſit, ſubſequuntur; & omnino contrariantur Molinæ alterius reſolutionibus, & cæterorum obſeruationibus, de quibus ſuprà, num. 39. ex dicto verſ. & hi quidem, & eas repetit iterum, & ſuſtinet tomo 3. de iuſtitia & iure, disput. 587. num. 1. per totum, fol. 142. & 143. vbi commemorat Ludouic. Molinæ, de Hispanor. primogen. lib. 4. cap. 2. ex num. 58. traditiones, eaſq́ue improbat; & concludit, donationem ex ſola voluntate irreuocabilem fieri; etiam ante acceptationem. Et id ipſum in maioratus inſtitutione ſeruandum, & in melioratione Tertij, cùm etſi apponi ſoleant grauamina, tam parui momenti ſint comparatione vtilitatis, & commodi maioratuum, vt comparatione vtilitatis, & commodi maioratuum, vt nullus ſit futurus, qui inſtitutionem ob ea grauamina non acceptet, ac proinde inſtitutiones eiuſmodi appellandæ non ſint contractus oneroſi, ſed gratuiti ſimpliciter, vt latiùs ibi obſeruat: & ob eandem rationem, quæ de iuramento, & clauſula Conſtituti, & reſeruationis vſusfructus, & de pacto de non contrauneniendo, aut de non reuocando, diximus ſuprà, dicto num 39. ipſe impugnat. Sic & impugnari poſſet quod de donatione facta Eccleſiæ, aut pio loco diximus ibidem; nam ſi in donatione cuicunque facta, acceptatio hodie neceſſaria non eſt, aut ſaltem ſufficit tacita, quæ ex petitione donatarij reſultat, nec ante acceptationem reuocari poteſt; potiori multò ratione in Eccleſia, & pio loco id ipſum ſtatui debebit; provt in terminis argumentatur Azeuedus, in d.l. 2. tit. 16. lib. 5. ſub numero 20. in verſicul. quibus attentis neque etiam procedet hodie. Ex eiſdem etiam infertur, non modò in terminis[*] iure Regij poſt deciſionem d.l. 2. titul. 16. lib. 5. Sed etiam iuris communis, & attenta noua conſtitutione Iuſtiniani, in d.l. ſi quis argentum. §. ſed ſi quidem. iuxta obſeruationes Antonij Fabri, ſuprà relatas, deduci, valere hodie donationem inter abſentes, etiam non interueniente nuntio, ſiue epiſtola: idcirco ſi quis coram teſtibus, vel Tabellione promiſerit ex cauſa donationis rem, vel pecuniam alicui abſenti, ſtatim remanet efficaciter obligatus, & quando venerit in notitiam abſentis poterit ab eo conueniri, & condemnari donator; ſicuti cum Didaco Perez, & Matienzo adnotauit Azeuedus, in d.l. 2. titul. 16. lib. 5. ſub num. 20. in verſic. vnde valebit hodie & id ipſum ſecure tuetur Ferdinand. Mendozam diſput. iuris ciuilis, lib. 3. d. cap. 9. num. 37. in verſic. quidquid poſt Gregorium, qui inquit alienum ſibi videri, cum à naturali ratione, quam ſolam ſequitur ius Regium, tum etiam à vero & proprio d.l. 2. ſenſu, quod nuntius, aut epiſtola hodie requiratur, ſicut de iure communi requirebatur. Et ita tenendum videbatur neceſſariò, quid, quid pater Thomas Sanchez in contrarium contendat duobus in locis (ſed minus rectè quidem) Primò namque dicta disput. 6. libr. 1. num. 3. ad finem, fol. 27. in ea fuit opinione, vt exiſtimaret, non sufficere, etiam hodie poſt deciſionem dictæ l. Regiæ 2. quòd donatio abſenti facta, intimetur eidem per nuncium non ad id deſtinatum, ſed deſtinatum ad eum finem requiri: nam ſi nuncius hodie, vel epiſtola non requiritur, ſed ex nuda voluntate, & animo donantis ſe obligare volentis, donationis ſubſtantia conſiſtit (quod etiam iure communi attento poſt deciſionem dictæ l. ſi quis argentum. Anton. fab. defendit. vt. ſup vidimus) à fortiori ſufficiet, per nuncium non ad id deſtinatum, donationem intimari abſenti, ſi abſens ipſe donatarius certior factus de donatione, acceptauerit eam expreſsè, vel tacitè; provt Gregorius Lopezius, & Azeuedus (quos præpoſterè pater ipſe improbat) rectius tenuerunt. Deinde & ſecundò Pater[*] idem, eadem diſputat. 6. dubio 1. numero. 20. folio 33. decipitur iterum, dum exiſtimat, etiam hodie non poſſe inter abſentes dici interueniſſe conſenſum efficacem, niſi nuncius, vel epiſtola intercedat, idque pertinere ad ſubſtantiam, & perfectionem conſenſus; & ideo d.l. Regiam 2. non tollere, quod donatio fieri debeat per nuncium ad id deſtinatum, vel per epiſtolam; quare infert, decipi quatuor illos Authores ibi relatos, dum exiſtimarunt, ſatis eſſe, vt quilibet enunciet inſcio donatore. Sed ipſe potius decipitur, vt nunc dicebam, atque conuincitur non modo ex manifeſta deciſione d.l. Regiæ 2. vt Ferdinandez Mendoza, d. num. 37. rectiſſimè obſeruauit; ſed etiam ſtando in terminis iuris communis, ex clara deciſione d.l. ſi quis argentum. §. ſed ſi quidem, C. de donat. ex qua hodie donatio fieri poteſt ſola voluntate donatoris, nec eſt neceſſe, vt concurrat nuncius, vel epiſtola, aut effectus donatarij, ſed ſufficit, vt non repugnet; vt Anton. Faber, de errorib. pragmat. decad. 46. errore. 1. obſeruauit: & errore 2. defendit, pro ſubſtantia donationis, & perfectione ipſius, neque Notarij, neque alterius præſentiam, aut ſtipulationem requiri. Et hactenus de quarto fundamento deciſionis Senatus, quod in fortioribus terminis, & etiã iure communi attento, adeo fortiter vrget (vt vides) quod ſi de ſententia Fabri dubites (quod attenta veritate, & in ſtricta iuris diſpoſitione fieri non poſſet) ſi etiam patris Molinæ, Mendozæ, & aliorum ſententiam non admittas: & poſt deciſionem quoque dictæ l. Regiæ 2. acceptationem requiras; nihilominus id ipſum dicendum eſſet de iure, quod Hiſpalenſis Regius Senatus definiuit, vtpote cum donatio quælibet, interim dum non reuocatur, acceptari poſſit à donatario, nec mortuus iam donator reuocare potuerit: verè tamen Anton Fabri ſententia multùm adſtringit, quæſi attento iure communi, ita procedit, indubitanter magis obtinere debebit poſt deciſionem dictæ legis Regiæ ſecundæ. Quintò deinde, & pro eadem Senatus Hiſpalenſis[*] deciſione vrget id, quod in fortioribus terminis, & etiamſi Notarius nomine abſentis ſtipulatus non fuerit, alij iuris Interpretes adnotarunt; videlicet quod acceptatio donationis mortuo donatore fieri valeat per donatarium. Sic ſane in terminis diſtinctè probauit, nec diſtinxit, ſi Notarius nomine abſentis ante donantis obitum ſtipulatus fuerit, necne; Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. dicto cap. 2. num. 77. dicens, quod cum ex parte donantis donatio perfecta ſit, nec ab illo fuerit ante acceptationem reuocata, nihil impedit, quin eo mortuo ſequi valeat acceptatio; nec hæredum præiudicium in conſideratione eſt, cùm ipſi cum defuncto donante vna atque eadem perſona eſſe cenſeatur. Item quia mortuo do[*]nante autem donationis acceptationem, non poteſt hæres donatoris reuocare donationem; quoniam facultas reuocandi non tranſit ad hæredem: vt ex Didac. Couarr. Iulio Claro, & aliis obſeruauit idem Molina, dicto num. 77. Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 70. numer. 9. pater Thomas Sanchez, lib. 1. disput. 6. num. 5. qui etiam eam opinionem Ludouici Molinæ adimittit, & contrariam eorum, qui requirunt, quod Notarius nomine abſentis ante donantis obitum ſtipulatus fuerit; reiicit dicto numer. 5. per totum: vbi recenſet eos, qui contra tenuerunt: & vltra relatos ibi, tenuit quoque Ioannes Matienzus, in l. 7. titul. 10. lib. 5. qui tres concluſiones conficit in propoſito, & inquit num. 12. poſt alios Authores, quod donatio abſenti facta à Notario acceptata, poterit acceptari per donatarium poſt mortem donantis, inuitis & refragantibus hæredibus: In quo conuenit Ludouic. Molinæ, & cæterorum traditionibus ſuprà relatis. Secundò dixit num. 13. quod donatio abſenti facta, mortuo donatore, à donatario acceptari non poteſt, nec ab eius hæredibus, ſi Notarius eius nomine non acceptauit: In quo (vt vides) conuenit aliis Authoribus, quos dicto num. 5. pater Thomas Sanchez recenſuit. Sed contrariatur veriori ſententiæ, quam ex Molina, & patre Thoma Sanchez, nunc commemoraui. Tertiò & vltimò inquit Matienzus, eodem num. 13. quod donatio abſenti facta, à Notario acceptata, poſt mortem donatarij poteſt ab eius hæredibus acceptari, ad effectum vt donatio valeat, nec reuocari poſſit à donante: In quo conuenit Ludou. Molina (quem ipſe non citat) de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. dicto cap. 2. num. 77. in fine. Qui tamen[*] concluſionem hanc non reſtringit ad eos terminos, quando ſcilicet Notarius nomine abſentis ſtipulatus fuerit, ſed indiſtinctè inquit, donatario mortuo poſſe ipſius hæredes donationem acceptare, cum ius acceptandi ad eos pertranſeat, l. ſi ſine §. ſi procurator, ff. rem ratam haberi. Et citat Didac. Couarr. & Alciatum ita tenentes. Idem quoque tenuerunt poſt alios quamplurimos Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 70. num. 10. pater Ludouic. Molina, tom. 2. de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſputatione 264. §. iuxta hactenus dicta pater Thomas Sanchez, lib. 1. dicta diſputat. 6. numer. 6. vbi improbat Authores contrarium tenentes, & rectè percipit hanc materiam, quam indiſſolutam reliquit Ioannes Gutierrez, initio dicti cap. quamuis pactum. num. 57. Azeuedus autem ad ad Molinam ſe refert dicto cap. 2. num. 76. & 77. in dicta l. 2. titul. 16. libro. 5. & ſic ſequitur eum in articulo præfato, quod in hæredes donatarij, aut in ipſum donatarium tranſeat ius & facultas acceptandi donationem. Idem quoque reſoluit Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tomo 2. littera D. concluſione 637. num. 63. fol. 839. Rota in nouiſſimis, deciſione 683. prima parte. Tenet quoque eandem reſolutionem, & conclu[*]denter Senatus noſtri deciſionem comprobat Anton. Faber, de errorib. pragmat. tom. 2. decad. 47. errore 4. per totum, & errore 5. ex folio 1066. quò loci cùm primùm tractaret de donatario, qui donationem in abſentem ſe collatam vult ratam habere poſt mortem donatarij; retulit Didaci Couar. & aliorum ſententiam, quod acceptari poſſit donatio per donatarium. etiam mortuo donatore, & contrariam Caſtrenſis opinionem improbat. Sed aliâ adducitur, quàm ea, quam Didac. Couar. expendit, ratione, videlicet, quod donatio omnino valeat poſt Iuſtiniani conſtitutionem ſimplici donantis voluntate, vt neque pactum, poſt deciſionem dictæ l. ſi quis argentum 35. §. ſed ſiquidem, C. de donat. quæ ſola teſtificatione voluntatis teſtatoris contenta eſt in donatione inter viuos, ita vt cogi poſſit donator ad rem tradendam, non ſecus ac ſi ex ſtipulatione vtili eſſet obligatus. Proinde non magis permittendum eſt donatori, vt proprio ſuo facto liberet ſe ab actione illa condictitia, qua eum reneri Iuſtinianus voluerit; quam ei permittendum eſſet, vt ſe liberarer ab actione ex ſtipulatu, ſi per vtilẽ ſtipulationẽ donatio facta fuiſſet. Porro quo caſu donator obligatus eſt, certaq́; actione, ſiue ex ſtipulatu, ſiue condictitia conueniri poteſt ad rem tradendam; certum eſt, eandem actionem in ipſius etiam hęredem tranſire, nec minoris in hæredem donatoris, quam in donatorem ipſum poteſtatis eſſe debere. Non igitur quod præmortuus ſit donator, facere debet, vt eo minus acceptare poſſit donationem donatarius, qui nec vlla indiget acceptatione, dum ne omnino reſpuat ius quæſitum. Neque ad rem facit, quod rei donatæ dominium interim, & medio tempore peruenerit ad hæredes donatoris. Nam ſicuti donatore viuo idem illud dominium erat penes ipſum donatorem, nec eo minus tamen verum erat valere donationem, ex eaq́ue cogi donatorem poſſe, vt rem traderet; ita & poſt donatoris mortem, licet dominium, quod fuerat donatoris, ad ipſius hæredes deuoluatur, non tamen bona conſequentia eſt, ſi quis ex eo inferat, non eſſe illos cogendos, vt eandem perſonalem actionem patiantur, quam defunctus ipſe, ſi viueret, pateretur. Quod eruditè Faber ipſe aduertit, & latius fundat, ſicque Senatus deciſionem comprobat omnino. Demum errore 5. folio 1070. & 1071. cum ſermo[*]nem inſtitueret de donatione collata in abſentem donatarium, qui poſtea deceſſerit viuo donatore ante ratihabitionem, vt dignoſcatur, an poſſit hæres ratam habere donationem, eamq́ue acceptare; duas pramittit in hac quoque quæſtione Interpretum ſententias. Prima eſt contra donatarij hæredes, vt non poſſint illi donationem ratam habere, nec ſi facta ſit cum clauſula Conſtituti. Altera eſt pro hæredibus donatarij, quam induxit Didac. Couar. & eius rationem latius expendit Faber ipſe, qui ſubtiliter admodum, & late loquitur, ac in effectu Couarr. & ſequacium ſententiam amplectitur putat tamen quæſtionem eſſe otioſam, fruſtraq́ue diſputari de ratihabitione ſtipulationis, quæ ipſo iure nullius ſit momenti, ſi in ea nihil niſi Notarij factum, iuriſq́ue communis rationem intueamur: cùm donatio inter viuos, etiam citra ſtipulationem, & traditionem, hactenus valeat ex Iuſtiniani conſtitutione in d.l. ſi quis argentum, §. ſed ſi quidem. vt ex huiuſmodi donatione per quamcumque voluntatis teſtificationem facta, naſci Iuſtinianus voluerit actionem condictitiam, nec minus in fauorem ipſius; vt contrà, non minus aduerſus hæredes donatoris, quàm aduerſus ipſum donatorem; vt verba dictæ conſtitutionis oſtendunt. Quid ergo neceſſe eſt (ſubdit Faber ipſe) ratam haberi donationem à donatarij hærede; aut ſe tantopore torquere, vt ſciatur, an ea ratihabitio per donatarij hæredem fieri poſſit, cùm ita ius ſit, vt citra ratihabitionem ea actio perinde competat & donatario, & eius hæredi; provt latiùs ibi explicat. Rurſus & ſexto loco pro eadem Senatus Hiſpa[*]lenſis deciſione facit ſententia, & reſolutio eorum, qui exiſtimarunt, ex acceptatione Notarij acquiri donatario abſenti, & eius hæredibus actionem vtiIem ſine ceſſione, etiam ante ratihabitionem; ſicuti ex quamplurimis iuris Authoribus pro certo tradit Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 4. dicto cap. 2. num. 67. 70. & 71. & conueniunt Ioannes Gutierrez, Ioannes Matienzus, & referendi ſtatim Relati etiam numeris præcedentibus. Eamque irreuocabiliter, & non irreuocabiliter in abſentem ex acceptatione Notarij transferri in hunc ſenſum, quod donator non poſſit interim donationem reuocare, donatarius tamen ipſe ſi vult, etiam poſt Notarij acceptationem poterit donationem repudiare: & huius partis Authores ſigillatim recenſuit omnium latiſſimè Andr. Tiraquellus, de iure Conſtituti, 3. parte, limitatione 30. num. 49. & 66. idque etiam ſequuti fuere Didac. Couarr. Andr. ab Exea, Modern. Pariſ. Gozadinus, Iulius Clarus, & rolandus, quos commemorauit Molina, lib. 4. dicto cap. 2. num. 68. & 72. eandem etiam opinionem, quod ſcilicet donatio facta abſenti, Notario ſtipulante pro abſente, non poſſit reuocari per donatorem, etiam reintegra, & ſic ante ratificationem; cum Didaco Couar. & Rolando, ſecure reſoluit Ioannes Gutierrez, in initio dicti cap. quamuis pactum; num. 54. conſtanter Ioannes Matienzus, in dicta l. 7. tit. 10. lib. 5. gloſſa 2. num. 10. 11. & 12. Marcabrunus, in conſilio 30. num. 187. & ſequentibus, Simon de Prætis, in conſilio 1. num. 38. Rota in nouiſſimis deciſione 683. num. 3. & 4. & plenius deciſione 489. in principio, prima parte: & quamplurimos alios citat Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 2. littera d. concluſion. 641. num. 11. & pluribus ſeqq. fol. 843. & num. 32. fol. 844. pater Ludouic. Molina, tom. 2. de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſput. 264. column. 4. verſic. communis Doctorum ſententia eſt, fol. 76. qui contra Ludouic. Molinam, cum Didaco Couarr. Iulio Claro, & Gregorio Lopez conſtanter aſſerit, donationem eiuſmodi reuocari non poſſe, etiam ante acceptationem. Quod etiam defendit Mantica, de tacit, 7. ambig. conuent. lib. 13. titul. 8. ex num. 9. Ferdinand. Mendoza, diſputationum iuris ciuilis, lib. 3. cap. 9. num. 38. & in fortioribus terminis aſſeuerauerit, donationem abſenti factam, nemine eius nomine acceptante, vſque adeo valere à principio, vt reuocari non poſſit etiam ante expreſſam reuocationem eius, cui donatur; idque maxime poſt deciſionem dictæ l. 2. titul. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ vt latius ibi confirmat: & num. 39. reiicit Didaci Couarr. opinionem exiſtimatis, donationem abſenti factam, à Notario publico acceptatam, irreuocabilem vero, ſi à priuato acceptetur. Inquit namque, ex deciſione dictæ l. Regiæ 2. differentiam non eſſe, quod promiſſionem inter abſentes factam, acceptent Notarius publicus, vel alius quicunque priuatus, nam vtroque caſu reuocari non poteſt ante acceptationem. Hæc ſane ſi ita ſe habent, & à præcitatis Authoribus defenduntur, quando magis in caſu præſenti, & Regij Senatus definitione, obtinere debuerunt; ſi verum eſt, donatoris mortem in conſideratione non haberi in propoſito, provt remanet probatum; vſque adeo, vt etiam donatore viuente, & re integra reuocarinon poſſit donatio ipſa, ſed firma permaneat. Quod ſi dixeris, contrariam ſententiam, immò[*] quod vtilis actio, quæ acquiritur ex acceptatione Notarij, reuocabiliter acquiratur, & per conſequens, quod poſſit reuocari donatio, antequam ſit acceptata, non obſtante Notarij ſtipulation; quamplurimos alios iuris Interpretes defendiſſe, provt quatuordecim ita tenentes retulit Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primog. lib. 4. cap. 2. ſæpe citato, num. 69. & 72. qui ipſe firmiter hanc partem ſuſtinet. Tuentur quoque eandem Azeuedus, in d.l. 2. titul. 16. lib. 5. n. 20. & 21. & num. 24. vbi concludit, donationem inter abſentes factam, validam eſſe, requiri tamen donatarij acceptationem, etiamſi Notarius nomine abſentis ſtipulatus fuerit, ne interim dum non acceptatur, reuocari valeat per donatorem. Quod etiam defendunt permulti commemorati per Cardinalem Thuſcum, practicarum concluſionum iuris, tom. 2. littera D. dicta concluſione 241. num. 4. & ſeq. fol. 842. & magis probat iſtam ſententiam pater Thomas Sanchez, de ſponſalibus, lib. 1. dicta diſput. 6. dubio 1. per totum, folio 33. Si inquam dixeris; nihil quoad caſum præſentem intererit; nam cum abſolute probatum fuerit, donationem poſt donatoris mortem poſſe acceptari; vt ſupra deduxi, & ex multis Authoribus tradidit pater Thom. Sanchez, dicta diſput. 6. num. 5. fol. 28. nec eius hæredes poſſe reuocare, vt ſuprà quoque obſeruaui, & per eundem Molinam, numeris antè relatis, & num. 77. plane ſequitur, donatarium ipſum, mortuo donatore, donationem petentem, eo ipſo acceptare videri: nec pacto aliquo poſſe quouis modo excludi, cum donatoris reuocatio non præceſſerit, nec poſt mortem ipſius amplius ſequi poſſit. Septimo etiam loco, velut concludenter definitionem eandem Senatus Hiſpalenſis comprobat Antonij Fabri, de erroribus pragmaticorum, decad. 46. errore 2. & 3. ex fol. 1057. reſolutio, & obſeruatio. Is namque, iure communi attento, & ſic in fortioribus terminis, & etiam non extante dictæ l. Regiæ 2. titul. 16. lib. 5. conſtitutione; dilucidè, atque ſubtiliter obſeruauit circa actionem vtilem, quam dant Interpretes ex ſtipulatione donationis inter viuos, per Notarium facta abſentis nomine; nonnulla contra communes Interpretum ſententias, quæ eò tendunt vt neque donatarij præſentia, neque acceptatio, neque etiam Notarij ſtipulatio aliqua neceſſaria ſit. Defendit itaque, donatione inter viuos redacta in ſcripturam Notarij, vt de illa, quin facta ſit dubitari non poſſit, etiam ſi neque ceſſio neque ſtipulatio interuenerit, competere donatario directam actionem, non quidem ex ſtipulatione Notarij, nec ſi aliqua interpoſita ſit, multo magis ſi nulla, ſed ex Iuſtiniani conſtitutione, in d.l. ſi quis argentum 35. §. ſed ſi quidem, C. de donat. ſoli enim Iuſtinianeæ legi hanc vim damus, vt actionem talem poſſit producere, quæ Condictitia, vel quod idem eſt Condictio ex lege, appellatur in dicto §. ſed ſi quidem, & Nouell. 162. cap. 1. §. & ſancimus. Non etiam ſtipulationi Notarij, quæ an interuenerit, necne, nihil intereſt, vt nec an adhibitus ſit Notarius, an non, niſi vt tanto minus dubitari poſſit, quin animum donationis etiam in abſentem conferendæ habuerit is, qui coram Notario, ac teſtibus voluntatem ſuam teſtari voluerit. Nam ſi poneremus, de eadem ſeria donandi voluntate conſtare per teſtes, aut aliter citra Notarij ſcripturam, æquè diceremus, actionem condictitiam, directamque donatario contra donatorem dari oportere: nam quid egemus ſtipulatione Notarij pro donatario, cum ipſius donatarij ſtipulatione non indigemus; quid rurſum præſentia Notarij ad explicandum id, quod neque donatarij præſentiam requirit, neque aliud quicquam præter donatoris voluntatem; provt ipſe Faber concludit, & multa alia in propoſito nouè & ſubtiliter conſiderat. Si ergo nihil aliud præter donatoris voluntatem requiritur, quid intereſt, eum mortuum fuiſſe, cum de ipſius voluntate adeo legitimè conſtet, nec poſſet etiam viuens donationem in abſentem, ac ignorantem collatam, ſtipulante Notario, & ante donatarij ratihabitionem reuocare; iuxta quorundam opinionem ſuprà relatam, quam in ſtricta iuris diſpoſitione conſtanter tuetur Anton. ipſe Fab. de errorib pragmat. decad. 47. errore 3. per totum, ex fol. 1061. ibi namque cum ſententias contrarias commemoraſſet, tandem concludit in hunc modum; Mihi adhibenda videtur ea diſtinctio, quam ſuperiore cap. adhibuimus; an loquamur de donatione inter viuos, an de ea, quæ facta ſit cauſa mortis: nam ſi de donatione inter viuos, ſiue Notarius pro donatario ſtipulatus ſit, ſiue non ſit, dico teneri donatorem actione condictitia ex lege Iuſtiniani, nec poſſe actionem illam, donatario ſemel quæſitam, ei auferri facto & voluntate donatoris, neque magis ſi eandem rem iam donatam idem donator alij donauerit, & tradiderit, quam ſi donationem ſimpliciter reuocaierot: ſiquidem (vt in præcedentibus disputauimus) nunquam permittendum eſt ei, qui ſemel fuit vtiliter obligatus, & contra quem cœpit actio competere, vt ſe ab ea obligatione liberet, inuito eo, cui obligatus eſt. Denique vnum explicat idemmet Author dilucide & vere, in quo hallucinabantur communiter Interpretes, nec ita ſingulariter explanarunt, & in hæc verba loquitur: Illud certe non nego, ſi donator hic rem à ſe iam abſenti donatam, necdum traditam, alij donauerit & tradiderit, potiores fore partes poſterioris donatarij in dominij quæſtione, ſicut & eadem re pluribus vendita, præfertur in vendicatione is, non cui priori fuit vendita, ſed cui priori traditam l. quoties 15. C. de rei vendicat, ſed aliud eſt dicere, ſecundum donatarium præferendum eſſe priori in cauſa dominij, aliud vero priorem donationem reuocatam eſſe propter poſteriorem. Nihil enim vetat, & potiorem eſſe donatarium ſecundum, quippe qui prior factus ſit dominus per traditionem à domino factam, & nihilominus priorem donationem ſubſiſtere hactenus, vt ex ea ſit obligatus donatur ad rem ipſam, quæ donata eſt, vel ſaltem ad eius aeſtimationem præſtandam: Iuſtinianus enim hoc fecit in d.l. ſic quis argentum 35. §. ſed ſi quidem, C. de donat. vt quiſquis dixerit ſe donare, licet neque tradiderit, neque ſtipulanti promiſerit, cogendus ſit, vt tradat, non autem vt ex ſola cauſa donationis dominium transferatur in donatarium ſiue traditione, &c. Ex his quidem inferri poſſet iuridica ratio eius dubij, quod excitauit Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogen. lib. 4. dicto cap. 2. num. 72. in verſic ex eiſdem etiam ceſſant: non enim in eo conſiſtit, quod ante acceptationem reuocari poſſit, necne donatio, (provt Molina ipſe arbitratur) ſed in alio potius, ac eo quidem, quod ex Antonio Fabro nunc recenſebam. Octauo denique & vltimo loco facit, quod in caſu prædicto, ex facto occurrenti in Regio Hiſpalenſi Senatu, & lite prædicta, quamuis expreſſa donationis acceptatio non interueniſſet, probatur tamen ex parte donatarij occurriſſe nonnulla, quæ abſque tacita ratihabitione geri minimè potuiſſent; ſicque ante donatoris eiuſdem mortem, & multis ab hinc diebus, videri donatarium ratam habuiſſe donationem, & in ſcriptura conuentionis cuiuſdam cum tertio iuitæ, ſic enunciatum, & dictæ donationis mentionem factam; quæ equidem ratihabitionem, ſeu acceptationem inducebant omnino, & eam inducere debuiſſent, quando in vita donatoris acceptatio ipſa neceſſaria fuiſſet (quod nullus hactenus dixit) acceptatio namque donationis tacita, eundem, quem ex[*]preſſa operatur in propoſito effectum, Sicuti tenuerunt Decius, in conſilio 586. columna finali. Gratus, in conſilio 12. Gozadinus, in conſilio 42. & plenius confirmat Andr. Tiraquellus, de Conſtituto, parte 3. limitatione 30. num. 11. folio 152. optime Mieres, de maioratu, prima parte, quæſtione 36. qui in eiſdem, in quibus verſamur terminis, ſic notauit ſpecificè, & quamplurimis comprobauit ex num. 4. cum ſequentibus, quæ ideò hic non repeto, quia ibi longa ferie traduntur: & facit Ludouic. Molin. d. cap. 2. libri 4. numer. 76. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 56. accedit quoque multum ad pro[*]poſitum, Petri Surdi dicta deciſ. 111. num. 8. poſt alios Authores obſeruatio quædam, ſcilicet, quod in caſu præſenti, quando voluntas donatarij accedere deberet, foretq́ue neceſſaria, non tamen requiritur formalis acceptatio, ſed sufficeret quæcunque ſimplex declaratio animi, quæ fieri poteſt quandocunque: ſic etiam, quod acceptatio præſumitur eo ipſo, quod ſupponimus, donatarium habuiſſe notitiam donationis, quia eſt actus vtilis, & delectabilis; poſt De[*]cium, Ruinum, & Pariſium, & Rolandum, tradit ipſe Surdus, d. deciſ. 111. num. 13. & quod tacita ratificatio sufficiat, & quæ coniecturis colligitur; Mantica, de tacitis, & ambig, conuent. lib. 13. tit. 8. ex n. 16. CAPVT XXXVIII. Superfluitatis vitium vt euitetur, & verba appoſita in teſtamentis, vltimis voluntatibus, & aliis diſpoſitionibus quibuſcunque aliquid operentur, nec fruſtra, aut ſine virtute, & effectu aliquid operandi, remaneant; quemadmodum interpretatio fieri, atque ex præſumpta teſtatoris mente coniectura deduci debeat, vt abſolute, & dilucide dignoſcatur, an, & quando vulgata hæc Interpretum omnium traditio, & regula communis, quod verba teſtatoris ita intelligenda ſunt, vt effectum aliquem operentur; procedat, necne; ibidem etiam l. 3. ff. de legatis primo, materia explicata, quando ſcilicet expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, aliquid operetur, vel non; de quo latius ſupra, cap. 17. ex num. 44. cum ſeqq. ac denique ex regula ſuperiore ſuperfluitatis vitandæ, caſus nonnulli practici deducuntur, qui regulæ eidem applicari per Doctores conſueuerunt. SVMMARIVM. -  1 Verba teſtamentorum ſic debere intelligi, & interpretari, vt ſuperfluitatis vitium ceſſet omnino, nec ſint ſine affectu aliquid operandi; immò ſemper aliquid operentur. -  2 Et non ſolum verbum, & quælibet dictio, ſed etiam quælibet ſyllaba debeat aliquid operari, nec fruſtra occupare membranas. -  3 Debeant etiam verba impropriè accipi, ſiue quaſi ad extraneum, & improprium ſenſum trahi, vt aliquid operentur. -  4 Verba inania eſſe non debent, nec ſine virtute aliquid operandi, etiam in materia pœnali, & odioſa, & ſtricti iuris. -  5 Verba quod debeant aliquid operari; aſſumptum generale prædictum, procedit in priuilegiis, reſcriptis, in legibus, ſtatutis, reſcriptis, vltimis voluntatibus, contractibus, ſententiis, iuramentis, atteſtationibus, libellis, & generaliter in quocunque alio diſpoſitionis genere. -  6 Verba teſtatoris ita intelligenda eſſe, vt aliquid operentur; regula generalis prædicta, quamplurimorum iuris Interpretum allegatione, atque congerie illuſtratur, & exornatur. -  7 Filiis grauatis, nunquid intelligantur grauati nepotes poſiti in conditione; & an, & quando filiorum appellatione contineantur nepotes, remiſſiue. -  8 L. curauit, C. de actio. empti. vtrum locum habeat, quando pro certo pretio, & eo maiori, vel minori, provt æſtimabitur fuit facta venditio, ſi facta æſtimatione ad maiorem quantitatem pretium aſcendere reperitur, remiſſiuè. -  9 Tranſactio quando ad ſpecificata tantum reſtringatur, ſeu ad omnia alia, etiam non expreſſa, extenditur, remiſſiuè. -  10 Summæ, aut ſolutiones eædem, vel duplicatæ, quando præſumitur, remiſſiuè. -  11 Inſtrumenta duo ſi reperiantur, vnum de mutuo, alterum de confeſſione mutui, præſumuntur diuerſi contractus. -  12 Verba in dubio in teſtamentis, ne cenſeantur ludibrio & ſuperuacuè facta, ſed debeant aliquid operari; ex regula præfata, inferri quamplurima valde notabilia, & in praxi vtilia, de quibus hoc numero agitur, & ſeqq. -  13 Conditio decedendi ſine liberis, vtrum expiret vnico filio ſuperſtite, quamuis per momentum ſuperuiuat; & de conſilio Oldraldi 21. remiſſiuè. -  14 Oldraldi conſilium 21. limitari, vbi verba impropriando, poteſt conditio augmentatiuè accipi. -  15 Verba teſtatoris, quod ita intelligenda, atque interpretanda ſint, vt aliquid operentur; præſumptio, & coniectura præfata, tenuis, & infirma eſt. Propterea quod ſoliti ſunt teſtatores multa adiicere, quæ abundant, & frequentiſſimum eſt apud omnes battologiæ vitium. -  16 Eſt etiam puerilis. -  17 Et poteſt facile contrariis præſumptionibus conuelli. -  18 Et qualibet, minima etiam, ratione tolli. -  19 Idcirco regula eadem, coniectura temperatur, & limitatur multis modis, provt hic adnotatur. -  20 Et tunc demum procedit, quando id commode & rationabiliter fieri poteſt. -  21 Et vt ius alteri quæſitum non tollatur. -  22 Et verba potius debent reputari ſuperflua, ac ſine virtute aliquid operandi, quam quod operantur, ſiue aliquid inducunt contra voluntatem teſtatoris. -  23 Idcirco non modo ab expreſſa, verum & à veriſimili mente non receditur propter inculcationem verborum, immò pernicioſas verborum cauillanes debemus amputare. -  24 Potius etiam reputantur verba ſuperflua, quàm quod operentur in damnum eius, pro quo appoſita fuere. -  25 Et vt aliquid operentur, & ſuppletio ex ſuperfluitate, vel ex aia cauſa fiat: quod de mente disponentis appareat, neceſſe eſt. Quoniam verba nihil operantur, cum non conſtat de mente disponentis. -  26 Requiritur etiam, quod aliquid abſurditatis, vel contradictionis non reſultet; tolerabilius enim eſt ſuperfluitatis vitium, quam abſurdi, vel contradictionis. -  27 Nec dicitur ſuperfluum, quod operatur etiam quid minimum, aut modicum. -  28 Verba teſtamentorum, quod debeant aliquid operari, nec ſuperflua ſint; intelligendum eſſe intra terminos materiæ ſubiectæ. Verba namque in dubio operari non debent contra naturam, aut ſubiectam materiam rei, de qua agitur. -  29 Sicque temperari, atque explicari debet generalis Interpretum quorundam traditio in hac materia. -  30 Verba quod aliquid operentur, & ſuperfluitatis vitium euitetur, non attenditur, quando reſultaret interpretatio contra ius commune. -  31 Vel quando verba operantur in principali diſpoſitione, licet in cæteris nihil operentur. -  32 Aut ſi exprimunt illud, quod a iure tacitè inerat. -  33 Siue proferuntur ad maiorem declarationem, & tollendam dubitationem, etiam minimam. -  34 Nec dicitur teſtator ſuperfluè loqui, qui id quod tacite ſenſit, verbis expreſſit ad declarationem, intelligentiam, & teſtationem mentis ſuæ. -  35 Et ſuperfluitas toleratur, ſi id quod paulo obſcurius dictum eſt, dilucidus exprimatur. -  36 Nouum enim non eſt, vt idem bis etiam dicatur ratione tollendæ dubitationis. -  37 Et ſæpenumerò exprimitur aliquid ad tollendam omnem dubitationem, & ſcrupulum, cuius tamen expreſſio non erat neceſſaria. Et ideo ex tali expreſſione nihil debet inferri. -  38 Verba ſuperflua non dicuntur, quando exprimitur in ſpecie, quod in genere expreſſum fuerat, quia plus poteſt oratio ſpecialis, quàm generalis. -  39 Et ſuperfluitas toleratur, quando in diſpoſitione, quæ prætenditur ſuperflua, eſt additum aliquid noui. -  40 Vel cum reperitur prouiſum id, quod iam eſt diſpoſitum per ipſum teſtatorem, vel per ius commune. -  41 Superfluitas toleratur, quando id exprimitur, quod implicitè in eo, quod prius dictum fuerat, continebatur. -  42 Expreſſio eorum, quæ tacite inſunt, regulariter non operatur. Pluribus tamen in caſibus operari ſolet, provt latius hic explicatur. Et vide ſupra hoc eod. lib. & tractat, cap. 17. ex numer. 44. vſque in fin. cap. PRo dilucida, & breui huiuſce cap. explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, vulgatiſſimum equidem, & frequentiſſimum, atque per manus traditum quotidie, in omni fuiſſe diſpoſitione, & maxime in teſtamentaria, interpretatiuaq́ue vltimarum voluntatum, Scribentium omnium axioma, ſiue brocardicum, quod verba teſtamentorum ſic debẽt intelligi,[*] & interpretari, vt ſuper fluitatis vitium ceſſet omnino, nec ſint ſine effectu aliquid operandi, immò ſemper aliquid operentur, nec cenſeatur ludibrio, & ſuperua[*]cuè facta. Idque intelligunt, vt non ſolum verbum, & quælibet dictio, ſed etiam quælibet ſyllaba debeat aliquid operari, nec fruſtra occupare membra[*]nas. Intelligunt etiam, quod verba debeant etiam impropriari, ſiue quaſi ad extraneum & improprium ſenſum trahi, vt aliquid operentur. Rurſus, quod ver[*]ba inania eſſe non debent, nec ſine virtute aliquid operandi, etiam in materia pœnali, & odioſa, 7 ſtricti iuris; veluti renuntiationis, diſpensationis, reſcripti, argumenti à contrario ſenſu ad correctionem iuris, & ad extenſionem de perſona ad perſonam, quæ aliàs nõ fieret: provt hæc omnia proſequitur Simon de Prætis, reſerendus ſtatim ex num. 1. vſque ad n. 5. Cardinalis Mantica, in loco inferius commemorando, num. 1. copiosè Craueta, in conſil. 297. num. 4. Mieres etiam ſtatim recenſendus, n. 5. quæſt. 60. 1. part. qui vt procedat regula ſuperior, etiam in materia pœnali, & ſtricta, citat textum, in l. 1. §. penultimo, cum l. ſeq. ff. de calumniatoribus, Camillus quoque Gallinius, in loco illicò referendo, ex num. 14. vſque ad numerum 21. ſuperiora comprobat. Surdus, in conſilio 29. numer. 13. & 14. libro primo. Denique & generaliter intelligunt regulam generalem ſuperiorem, quo verba[*] debeant aliquid operari, nec ſi accipiendus intellectus, pet quem incidamus in vitium ſuperfluitatis; in omni actu, & materia, & ſic in priuilegiis, reſcriptis, vltimis voluntatibus, contractibus, ſententiis, iuramentis, atteſtationibus, libellis, & generaliter in quocunque alio diſpoſitionis genere. Id quod Simon de Prætis, & Pelaez à Mieres, in locis ſtatim commemorandis, ille ex numero 4. iſte ex numero 5. cum aliis inferius referendus, adnotarunt ſpecificè: & latiùs probauit Camillus Gallinius, de verborum ſignificat. libro primo, cap. 9. ex numero 14. vſque ad finem cap. vbi multa iura allegat, & Doctorum ſententias adducit: idem quoque tenuit Petrus Surdus, in conſilio 80. num. 15. libro primo, & in conſilio 270. num. 10. libro 2. Pro regula autem prædicta, & brocardico com[*]memorato, allegarunt communiter Interpretes noſtri iura quamplurima, & maximè text. in l. ſi quando, in princip. vbi Bartol. ſic notauit, ff. de legatis primo, l. generali, §. 1. ff. de vſufructu legato, l. 1. vbi gloſſa, & Bartolus, in fine, ff. ad municipalem, l. 3. §. 1. vbi Baldus, & Caſtrenſis, ff. de iure fiſci, l. ſi ſtipulatus, l. qui ſic. ff. de vſuris, l. diuus, in principio, ff. de vſu & habitatione, cap. ſi Papa, de priuilegiis, lib. 6. cap. ad audientiam, de decimis, cap. paſtoralis, de donationibus. Demum regulam ipſam, verba teſtatoris ita intelligenda eſſe, vt aliquid operentur, quamplurimis illuſtrarunt, atque exornarunt, variis etiam caſibus applicarunt Authores ſequentes, vt alios omittam, qui commemorantur ab eis. Aimon Craueta, in conſil. 20. ex num. 9. & in conſilio 25. ex num. 30. & in conſil. 175. ex num. 240. & in conſ. 294. column. 5. & ſeqq. & in conſilio 92. n. 5. & in conſ. 135. n. 24. & in conſilio 297. n. 4. Gozadinus, in conſ. 5. n. 6. & in conſilio 74. num. 5. cum ſeqq. Curtius iunior, in conſ. 85. num. 40. 1. parte. Felinus, in cap. cauſam quæ, column. 6. de reſcriptis, & in capite ſolitæ, column. 3. de maioritate & obedientia. Carolus Ruinus, in conſ. 35. ex n. 4. lib. 2. & in conſilio 53. n. 6. lib. 3. Gratus, in conſilio 126. n. 24. & 25. & in conſil. 94. n. 33. & ſeq. lib. 2. Rolandus à Valle, in conſil. 1. num. 123. & in conſilio 61. ex num. 14. cum ſeq. lib. 3. & in conſil. 21. n. 16. libro 2. Catel. Cotta, in memorab. verbo, clauſula generali. Pet. Paul. Pariſ. in conſilio 46. numer. 68. & 70. & in conſil. 95. numero 38. lib. 1. & in conſilio 110. ex num. 47. eod. lib. & in conſilio 16. numer. 106. lib. 2. & in conſilio 71. lib. 4. Ioannes Cephalus, in conſilio 149. numer. 3. libro primo, & in conſilio 183. num. 70. libro 2. & in conſilio 375. num. 29. lib. 3. & in conſilio 734. numero 19. libro 5. Crotus, in conſilio 14. num. 38. & in conſilio 136. num 20. Tiberius Decianus, in conſilio 107. numero 34. cum ſequentibus lib. 3. & in conſilio 44. n. 20. & n. 135. libro 4. Andr. Tiraquellus, de tractatu conuention. §. 1. gloſſ. 2. n. 24. & 45. Modern. in conſuetud. pariſien. §. 41. ex num. 14. cum ſeq. fol. 287. Hieronymus, Gabriel, in conſil. 121. ex n. 32. lib. 1. Gab. Eugub. in conſ. 90. ex num. 12. cum ſeq. Franciſcus Beccius, in conſilio 21. num. 25. & in conſilio 24. ex num. 29. & in conſilio 39. ex num. 30. & in conſilio 41. num. 20. & in conſil. 88. n. 46. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titul. 6. per totum, vbi vide omnino, & lib. 10. titul. 1. num. 6. & lib. 12. titul. finali, n. 39. & de tacitis & ambiguis conuent. lib. 2. tit. 12. per totum. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 3. dubitat. 2. ſolut. vltima, ex fol. 260. vbi etiam vide omnino. Camillus Gallinius, de verborum ſignificat. lib. 1. capit. 9. ex n. 14. vſque ad finem cap. decimi, cum quatuor ſeqq. vbi etiam latè, atque ex profeſſo. Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. parte quæſt. 60. ex num. 5. cum ſeqq. Iacobus Mandellus de Alba, in conſil. 11. n. 19. cum ſeqq. ibid. Vincent. Anibal, eius Additionator, verbo, ſuperfluum. Iacobus Menochius, in conſilio 143. numer. 10. 37. & 38. lib. 2. Alexander Raudenſis, de analogis, c. 34. n. 173. Petrus Surdus, in conſ. 29. n. 13. & 14. & in conſ. 80. num. 15. lib. 1. & in conſ. 270. n. 10. & 11. lib. 2. Marcabrunus, in conſil. 26. n. 230. & 235. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 52. num. 70. lib. 1. & in conſilio 563. num. 85. lib. 5. meliùs in conſilio 282. lib. 3. vbi vide omninò num. 92. n. 100. 101. & 117. & num. 121. cum ſeq. Iacobus Berreta, in conſil. 74. n. 38. lib. 1. Marc. Anton. Peregrinus, in conſilio 43. numer. 8. libro 2. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 4. num. 43. & deciſione 12. n. 16. Sylueſter Aldobrandinus, in conſil. 17. num. 16. & in conſ. 17. n. 16. & in conſ. 20. n. 61. 92. & 122. Achilles Pedrocha, in conſilio 24. ex num. 60. in fine, vſque ad num. 72. & in conſil. 31. ex num. 173. vſque ad num. 180. & in conſil. 40. ex num. 333. vſque ad numerum 339. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſil. 1. n. 36. & in conſilio 8. num. 71. & in conſilio 30. num. 67. & in conſ. 49. num. 16. & melius in conſil. 60. ex num. 72. cum ſeq. lib. 1. & in conſil. 35. num. 38. & in conſilio 61. num. 51. lib. 2. Adrianus Gilmanus, lib. 1. rer. iudicatarum, deciſione 6. n. 153. 232. & 233. Ludouic. Caſanate in conſilio 4. ex num. 171. in fine, vſque ad num. 178. & in conſilio 10. n. 58. & 65. & 99. & in conſ. 17. num. 23. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iutis, tom. 8. littera V. concluſione 89. fol. 528. & tom. 2. fol. 711. verbo diſpoſitio, & tom. 1. verbo actus, concluſione 135. & 136. fol. 113. & iunge concluſionem 139. folio. 119. Et quidem ex his nunc relatis Authoribus præfatum Aſſumptum, quod verba teſtamentorum, & alterius diſpoſitionis cuiuſlibet, ſic debeant intelligi, vt vitium ſuperfluitatis in eis ceſſet, & non ſint ſine virtute aliquid operandi; plena manu illuſtrari atque exornari poterit, & ex ipſo ad plures caſus practicos inferri, ad quos maxime conducit, vt ex eiſdem ap[*]paret. Inter alios tamen (vt multos ſilentio prætermittam) in eo dubio, Filiis grauatis, nunquid intelliguntur grauati nepotes poſiti in conditione: & An, & quando filiorum appellatione contineantur nepotes: de quo late agendum eſt alio capite huiuſce tractatus, & per Ioannes Vincentius Honded. in conſil. 60. lib. 1. Aſſumptum ipſum expendit, & ſingulariter explanat idem Hondedeus, num. 72. & duobus ſeqq. & in conſil. 30. eodem lib. 1. in altero dubio,[*] vtrum ſcilicet l. curauit, C. de actio. empti. locum habeat, quando pro certo pretio, & eo maiori, vel minori, provt æſtimabitur, fuit facta venditio, ſi facta æſtimatione ad maiorem quantitatem pretium aſcendere reperitur? Regulam eandem ſuperfluitatis vitandæ adducit num. 67. Denique in conſilio 4. eod. libr. 1.[*] cum explicandum ſuſcepiſſet articulum illum, tranſactio ſcilicet quando ad ſpecificata tantum reſtringitur, ſeu ad omnia alia, etiam non expreſſa extendatur, & ſic materiam l. ſi de certa, C. de tranſact. idipſum ponderauit Hondedeus, numero 17. & dixit, quod ſuperfluitas vt euitetur, includuntur in diſpoſitione etiam ea, quæ ſunt vltra naturam actus. Et antea dixerat num. 16. quod nullum verbum, etiam minimum ſtare debet ſine effectu, & virtute aliquid operandi, imò nec ſyllaba ſuperflua appoſita cenſetur, ſed verbum quodcunque, etiam quantumcunque minimum, interpretari debet vt aliquid operetur, vt latius ibi probat. Deinde Patrus Surdus, in conſil. 80.[*] per totum, lib. 1. in eo articulo, Summa, aut ſolutiones, eædem, vel duplicatæ, quando præſumantur? de quo latè eo conſilio: & in conſilio 11. eod. lib. 1. & in conſilio 431. num. 12. lib. 3. & deciſione 217. & per Menochium, lib. 2. de arbitrariis, lib. 2. centuria 3. caſu 213. Maſcardum, de probat, tom. 3. concluſion. 1250. Coraſium, miſcellan. lib. 3. cap. 15. Cùm inquam in eo articulo verſaretur, ex eo quod extent plures apochæ, diuerſas induci, & præſumi ſolutiones, aut obligationes, ſtatuit ex num. 13. vſque ad num. 21. Et ea principaliter adducitur ratione, quod actus agentium interpretari debent, ne ſint otioſi & ſuperflui, quia fruſtra facta fuiſſet alia apocha, ſi de eadem ſumma intelligeretur: quod non eſt dicẽdum, ex quod inſtrumentum debet aliquid operari: & citat Fulgoſium dicentem, quod ſi vno inſtrumento legatur, ſicuti Ti[*]tius mutuauit Sempronio decem, & aliud extet inſtrumentum, in quo Sempronius confiteatur, ſed decem habuiſſe mutuo à Titio, præſumetur, confeſſionem vltimam loqui non de prioribus decem, ſed de aliis; & ita probabunt diuerſas quantitates: quia fruſtra factum eſſet ſecundum inſtrumentum, ſi de eadem ſumma intelligeretur. Idem quoque Surdus, in conſilio 270. lib. 2. ex n. 10. ex præfata doctrina, quod verba debeant ſemper aliquid operari, nec ſuperuacuè appoſita, & quod id procedit in omni actu, materia, & diſpoſitione: infert ad plures, & quidem notabiles deciſiones: Et primò refert Baldum dicentem,[*] quod ſi cauſa committatur in poſſeſſorio cognoſcenda, appellatione rcmota; non licebit appellare, etiam in caſibus, quibus iure communi admittitur appellatio in poſſeſſorio: quia aliàs fruſtra dictum fuiſſet, appellatione remotâ. Secundò refert eundem Baldum docentem, quod ſi alicui concedatur facultas inquirendi de aliquo delicto, de quo aliàs poterat inquirere, intelligatur conceſſa licentia, quod inquirat ſama præcedente; quia aliàs conceſſio eſſet inutilis: & quando Statutum mandat, quod victus condemnetur in expenſis, intelligitur, etiamſi habeat iuſtam cauſam litigandi, ne aliàs ſit ſuperfluum. Et idipſum tenuerunt alij Authores ibi commemorati. Tertiò refert & ancharanum, in conſilio 186. quod licentia teſtandi conceſſa Epiſcopo, intelligitur etiam de bonis Eccleſiæ intuitu acquiſitis, cum pro ſuis patrimonialibus nulla exigeretur licentia. Et ſequitur Crotus, in conſilio 136. num. 20. Quartò inquit, Aretinum dixiſſe in conſilio 106. num. 7. verſicul. venio ad tertium, quod Statuto prohibente appellari ab interlocutoria, non dabitur appellatio, etiam in caſibus à iure expreſſis. Quintò commemorat Franchum, in cap. ſi Epiſcopus de ſentent. ex communicat. in 6. quod Epiſcopus concedendo licentiam Curato audiendi confeſſiones parochianorum, & eos abſoluendi, videtur facultatem concedere abſoluendi etiam in caſibus Epiſcopo reſeruatis, quia ſine licentia poterat alias confeſſiones audire. Sextò denique citat Franciſcum Beccium, in conſil. 88. num. 46. vbi dixit quod verba ad habendum, &c. poſita in tranſlatione feudi, intelligi debent, quod liceat alienare nulla facta oblatione agnatis, tamen aliàs fuiſſet neceſſaria. Præterea Pelaez à Mierez, de maioratu, 1. parte, quæſt. 60. num. 5. & ſeqq. aliqua adducit notanda: Primò namque præmittit, quod verba appoſita in facultatibus Regalibus conceſſis ad conſtitutionem maioratuum, non debent eſſe ſine effectu aliquid operandi. Secundò inquit, quod licet periculi appellatione, non veniat caſus fortuitus, fallit, niſi vt verba renuntiationis aliquid operentur, iuxta Authores ibi relatos. Tertiò dixit, quod priuilegium concedens liberam appellandi facultatem, comprehendit caſus, in quibus aliàs de iure appellatio non admittitur, ſecundum Gloſſam, & alios Authores ibi relatos. Quartò retulit idem Mieres Angelum, in l. ædem, C. locati, quod locator non poteſt inquilinum expellere, etiamſi ob nouam cauſam re locata indigeat, ſi in ſcriptura locationis expreſsè promittat, quod eum non expellet conductionis tempore pendente, vt iſta verba aliquid operentur: quem ſequitur Decius; ſed alij rectiùs tuentur contrarium, vt ibi notauit Mieres ipſe, & vltra ipſum clare comprobatur ex his, quæ ad text. in l. ædem, & eius materiam tradiderunt Antonius Gabriel, commu. concluſ. tit. de locatione, & conductione, concluſione 3. Iacob. Menochius, de arbitrariis, lib. 2. centuria 1. caſu 78. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 37. Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, q. 22. Antonius Gomezius tom. 2. variar. cap. 3. de locat. & conduct. num. 6. Petrus Surdus, in conſilio 103. lib. 1. Vincent Carocius, de locato & conducto, 4. parte, ex folio 18. vſque ad folium 197. Rurſus Ludouic. Ca[*]ſanate, in conſil. 4. cùm in explicatione conſilij Oldradi 21. & eius dubij verſaretur, vtrum ſcilicet conditio decedendi ſine liberis, vnico filio ſuperſtite expiret, quamuis per momentum ſuperuiuat. De quo late agit per totum illud conſilium, regulam ſuperiorem expendit, & latè explicat ex num. 171. in fine, vſque ad num. 178. & in conſil. 10. cum ſuſcepiſſet explicandas quæſtiones quamplurimas, ipſum brocardicum ſuperfluitatis vitandæ adducit, num. 58. 65. & 99. & in conſilio 17. cum de eiuſdem Oldradi conſilio 21.[*] ſermonem inſtituiſſet, & illud limitari contenderet, vbi verba impropriando, poteſt conditio augmentatiuè accipi, eandem regulam ponderauit n. 23. dicens, quod verba omnino improprianda ſunt, ne diſpoſitio, aut ſubſtitutio, vel quælibet minima ſyllaba reddatur inutilis & ſuperflua, provt ibi comprobat, & hactenus de prima obſeruatione. Secundò deinde & principaliter obſeruandum, at[*]que conſtituendum eſt, præſumptionem, & coniecturam præfatam, quod verba teſtatoris ita intelligi, atque interpretari debent in dubio, vt aliquid operentur, tenuem, & infirmam eſſe, vt ſcribit Alciatus, in l. 3. num. 3. ff. de legatis 1. propterea quod ſoliti ſunt teſtatores multa adiicere, quæ abundant, & frequentiſſimum eſt apud omnes battologiæ vitium, l. teſtamentum, C. de teſtamentis. quod poſt Alciat. & Durandum tradit Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum volunt. lib. 3. tit. 6. num. 8. & lib. 12. titulo finali, num. 3. & ſolo Alciato relato Achilles Pedrocha ita etiam notauit in conſilio 24. num. 67. eſſe etiam puerilem dixit Cagnolus, in proœmio digeſto[*]rum, num. 116. Vincentius Annibal ad Mandellum, in conſilio 11. num. 19. verbo ſuperfluum, refert Ludouic. Caſanate, d. conſilio 4. num. 171. in fine, & n. 172. & poſt Manticam, Prætis, & Menochium ſcribit,[*] quod poteſt facile contrariis præſumptionibus con[*]uelli, argumentum à ſuperfluitate deductum. Minima etiam qualibet ratione tolli, provt tradidit ipſe Man[*]dellus, dicto conſilio 11. n. 29. Idcirco regula eadem, & coniectura temperanda equidem erit, & multis modis reſtringenda, quibus temperarunt, & reſtrinxerunt Simon de Prætis, in loco ſupra relato, vbi adducit quindecim limitationes, Camillus, Gallinius, Mantica, Mieres, & Riminald. & inprimis, vt tunc demum verba debeant aliquid operari, & vitium ſuperfluitatis vitandum ſit quando id commodè & rationabiliter fieri poteſt, vt poſt Ruinum ſcribit Mantica, lib. 3.[*] tit. 6. num. 7. in principio. Hieronym. Gabriel, in conſ. 121. num. 32. Mieres de maioratu, 1. parte q. 60. num. 10. dicens quod in generali licentia data ad[*] faciendum maioratum, non venit, quod ius alteri quæſitum tollatur, ſecundum Gloſſam, & Authores ibi relatos: & id eſſe notandum ad intellectum l. 44. Tauri, vt ſi factus ſit maioratus ob contractum oneroſum, ad cuius confirmationem poſtea Regalis licentia fuit impetrata, non poteſt prætextu talis licentiæ aliquid innouari circa maioratum prius conſtitutum ob contractum oneroſum. Deinde quod ver[*]ba debent potius reputari ſuperflua, ac ſine virtute aliquid operandi, quam quod operentur, ſiue aliquid inducant contra voluntatem teſtatoris, per text. in l. verbis ciuilibus, & ibi Doctores notant, ff. de vulg. & pupil. poſt alios Authores notauit Mantica, lib. 3. dicto titul. 6. num. 4. in ſine, Prætis, lib. 2. dicta ſolutione vltima, num. 17. fol. 261. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 1. cap. 1. cap. 14. num. 11. fol. 10. Pedrocha, in conſilio 24. numero 71. idcircò non[*] modò ab expreſſa, verum & à veriſimili mente non receditur propter inculcationem verborum, imò pernicioſas verborum cauillationes debemus amputare. Quod poſt alios recte ſcripſit Mantica, d. titul. 6. n. 7. potius etiam verba reputari debent ſuperflua, nec ali[*]quid operari, quam quod operentur in damnum eius, pro quo appoſita fuere. Ita poſt alios Authores obſeruauit Simon de Prætis, ubi ſupra, num. 38. & 39. folio 262. & poſt Bald. Decium, & Mazolum Ludou. Caſanate, d. conſil. 4. num. 174. vbi ſubdit in fine, ſup[*]pletionem ex ſuperfluitate, vel ex alia cauſa, non aliàs faciendam, quam ſi de mente appareat, & diſpoſitio ſine ſuppletione omnino imperfecta ſit: & citat Ripam, in rubrica, ff. ad Trebellian. textum etiam, in l. cum pater, §. cum imperfecta, ff. de legat. 2. & vltra cum Iacob. Menochius, in conſilio 253. num. 38. lib. 2. Scripſit etiam, quod verba nihil operantur, cum non conſtat de mente diſponentis: poſt Socinum iuniorem, in conſilio 45. numero 25. libro primo, vel[*] cum aliquid abſurditatis, vel contradictionis reſultat: tunc namque tolerabilius eſt ſuperfluitatis vitium, quam abſurdi, vel contradictionis, vt poſt Curtium ſeniorem, & Crauetam concludit Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 12. dicto titulo finali, num. 39. & cum aliis Simon de Prætis, vbi ſupra, numero 23. folio 262. Achilles Pedrocha, in conſilio 24. numero 70. Nec dicitur ſuperfluum, quod operatur[*] etiam quid minimum, aut modicum, provt latius probat Prætis ipſe, ibidem num. 13. 14. & 15. & poſt multos Authores Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 8. num. 71. & in conſ. 60. num. 72. lib. 1. Ioannes Cephalus, in conſ. 375. num. 29. lib. 3. Caſanate, d. conſil. 4. num. 176. Præterea, quamuis regulariter ver[*]ba ſic debeant interpretari in teſtamentis, & aliis diſpoſitionibus, vt aliquid operentur, id tamen ſemper intelligendum eſt intra terminos materiæ ſubiectæ. nec debent in dubio operari contra naturam actus, vel ſubiectam materiam rei, de qua agitur: quod poſt Baldum, Alexand. & rectè adnotauit in propoſito Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, d. quæſt. 60. num. 9. & eo non relato latiùs explicauit Camillus Gallinius, de verborum ſignificat. lib. 1. cap. 11. per totum, Menochius, d. conſilio 243. num. 38. libro 3. Sicque temperari, atque explicari debet generalis Interpretum quorundam traditio in hac materia,[*] quos retulit Hondedeus, in conſ. 49. num. 17. lib. 1. hi namque nimis generaliter ſcripſerunt, quod vt euitetur ſuperfluitas, includuntur in diſpoſitione etiam ea, quæſunt vltra naturam actus; ſic etiam eadem in[*]terpretatio, & coniectura non ſumitur, nec ſuperfluitatis vitium attenditur, quando reſultaret interpretatio contra ius, atque intellectum iuris communis: nam tunc talis verborum expreſſio nihil operatur, ſed debet reduci ad ordinem, & diſpoſitionem iuris communis. Ita ſane poſt Geminianum, Calderinum, & Decium obſeruauit Mieres, Prima parte, dicta quæſt. 60. num. 8. Proſequitur Prætis, lib 2. dicta ſolutione vltima, ex num. 34. fol. 262. & latius explicat Camillus Gallinius, videndus omninò, de verborum ſignificatione, lib. 1. cap. 13. per totum, Iacobus Menochius, dicto conſil. 243. num. 37. libro tertio, Cephalus, in conſilio 171. num. 27. lib. 2. qui adiicit num. 28. ſuperfluitatem non conſiderari, quando ver[*]ba operantur in principali diſpoſitione, licet in cæteris nihil operentur. Non etiam procedit regula ipſa, ſi verba exprimant illud, quod tacitè à iure inerat: quia tunc verba non operantur, nec ſuperflua dici[*] poſſunt, vt poſt alios ſcribit Pelaez à Mierez, prima parte, dicta quæſt. 60. num. 8. Prætis reſerens alios, libro ſecundo, dicta ſolutione vltima, ex num. 28. fol. 262. qui generaliter dicunt, quod eo caſu ceſſat brocardicum prædictum, quod verba debeant aliquid operari: & idipſum notarunt Achilles Pedrocha, in conſil. 24. num. 63. Ludou. Caſanate, in conſilio 4. num. 177. Camillus Gallinius (qui latius explicat) de verbo. ſignific. lib. 1. cap. 10. vel cum verba proferuntur[*] ad maiorem declarationem, & tollendam dubitationem, etiam minimam, l. quæ dubitationis, ff. de regul. iur. Mantica, de coniecturis vltim. vol. lib. 3. dicto art. 6. n. 3. dicens, quod teſtator non intelligitur ſuperfluè[*] loqui, qui id, quod tacite ſenſit, verbis expreſſit ad clariorem mentis ſuæ reſtationem, cap. 1. cum Gloſſa, in verb. & filio, & ibi Geminianus de ſumma Trinit. & fide Cathol. lib. 6. l. teſtamentum, C. de teſtamentis, l. 1. §. ſed ſciendum, verſ. ego puto, ff. de adilitio ædicto: dicens etiam, quod ſuperfluitas toleratur, ſi id[*] quod paulò obſcurius dictum eſt, dilucidius exprimatur, & citans Pariſium, in conſilio 110. num. 47. & ſeq. lib. 1. & Manticam refert, & ſequitur Hondedeus d. conſil. 60. num. 73. lib. 1. vbi inquit, nouam eſſe, vt[*] idem bis etiam dicatur ratione dubitationis tollendæ, Hippolytus Riminaldus, in conſil. 563. num. 58. lib. 5. Cephalus, in conſil. 375. num. 23. lib. 3. Mazolus, in conſil. 1. num. 67. & in conſilio 113. num. 145. Iacob. Mandellus de Alba. in conſil. 11. num. 29. & in conſ. 27. num. 7. & in conſil. 420. num. 3. & in conſil. 585. num. 17. vbi dicit, quòd ſæpenumerò exprimuntur ali[*]qua, ad tollendam omnem dubitationem, & ſcrupulũ eius, cuius expreſſio non erat neceſſaria, & ideo extali expreſſione nihil debet inferri. Refert Ludou. Caſanate, dicto conſil. 4. num. 177. Achilles Pedrocha, in conſil. 24. ex num. 60. in fine, cum ſeq. & in conſ. 32. ex num 173. Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolut. vltim. ex num. 34. fol. 262. Cæſar Barzius deciſione Bononiæ 12. num. 16. Non etiam ſuperflua verba dicun[*]tur, quando exprimitur in ſpecie, quod in genere expreſſum fuerat, quia plus poteſt oratio ſpecialis, quam generalis, Abbas per illum textum, in cap. ſi aduerſus, num. 1. de hæreticis: idemq́ue probatur in l. quæſitum, §. penultimo, ff. de fundo inſtructo, & in l. legata, in principio ff. de ſup. legata, provt ea iura perpendit, & ita notat Cardinalis Franciſcus Mantica, lib. 3. d. titul. 6. num. 3. Prætis, lib. 2. dicta ſolutione vltima, numero 36. folio 262. Achilles Pedrocha, d. conſilio 32. num. 179. Ludou, Caſanate, d. conſilio 4. numero 177. dicens, & aliorum multorum Authorum allegatione comprobans, quod ſuperfluum dici non poteſt, vbi implicitè, & in genere comprehenſa, expreſſiùs repetuntur. Hondedeus, d. conſ. 60. num. 73. addens, quod ſuperfluitas toleratur, quando in diſ[*]poſitione, quæ prætenditur ſuperflua, eſt additum aliquid noui, vt ibi probat, & per Cephalum, in conſilio 171. num. 29. libro 2. Vel cum reperitur pro[*]uiſum id, quod iam eſt diſpoſitum per ipſum teſtatorem, vel per ius commune, vt poſt Crauetã, in conſ. 25. in fine, dixit Simon de Prætis, vbi ſupra, num. 34. Pedrocha, d. conſ. 32. numero 178. vbi notauit quod quando magis diſtinctè exprimitur illud, quod iam erat expreſſum, & abſque aliqua etiam diſtinctione ſubintelligebatur, ſuperfluum non dicitur, cap. nimis, in principio, de exceſſibus prælatorum, Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 4. numero. 43. vbi quod[*] ſuperfluitas toleratur, quando id exprimitur, quod implicitè in eo, quod prius dictum fuerat, continebatur. Quod autem ſuperiùs diximus, videlicet memo[*]ratam concluſionem, quæ habet, quod vitium ſuperfluitatis vitari debet, & verba ſic interpretari, vt aliquid operentur, non procedere, quando fieret expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt: quia tunc talis expreſſio nihil operatur, per text. in l. 3. ff. de legatis primo, vbi Bartolus, & omnes Doctores notant. Non adeò generaliter, & indiſtinctè eſt accipiendum, ſed potius aliquando iuxta naturam, & ſubiectam materiam diſpoſitionis, & rei, de qua agitur temperandum, ac reſtringendum; prout Interpretes in ipſa l. 3. declarant, & reſtringunt: & cum aliis multis Aluar. Valaſc. conſultatione vltia, per totam, vbi explicat dictam regulam, Dueñas etiam in regul. 285. Bened. Capra, in tractatu regularum, regula 49. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 14. num. 21. Burſatus, in conſil. 32. num. 61. lib. 1. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 5. tit. 6. num. 5. & lib. 7. tit. 12. num. 14. Tiberius Decianus, in conſil. 84. num. 50. lib. 2. Michael Graſſus, §. legatum, quæſt. 47. per totam. Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 179. Petrus Surdus, deciſione 119. num. 27. & deciſione 182. numero 8. Velaſquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſſ. 8. ex num. 38. cum ſeq. Ludouicus Caſanate videndus omninò, in conſ. 1. ex num. 55. vſque ad numerum 63. & in conſil. 51. ex num. 1. vſque ad numerum 17. & num. 25. vbi latè explicat regulam eandem vulgatam, quod expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, nihil operatur: & caſus excipit, in quibus aliquid operatur. Prout ego quoque latius explanaui ſupra hoc eodem libro, & tractatu, cap. 17. ex num. 44. cum ſeq. vſque in finem cap. & ibidem commendaui Ioannem Bolognetum, qui latiſſimè omnium totam materiam amplectendo, quamplures caſus diſtinguit, & omnia comprehendit, quæ in propoſito excogitari, & deſiderati valent; idcircò videndus erit omninò in repetitione dictæ l. 3. ff. de legatis primo, ſuper tertia parte, ex num. 161. folio mihi 103. vſque ad num. 194. commemoraui etiam Camillum Gallinium, in commentariis de verborum ſignificatione, libro 1. cap. 10. vbi dixit, quod regula dictæ l. 3. ff. de legatis primò, ſecundum Ripam ibidem, num. 36. cum quinque ſeq. non habet locum in quatuor caſibus, quorum Primus eſt, quando exprimitur illud, quod non ex neceſſitate, ſed ex voluntate ineſt, l. talis ſcriptura, ff. de legatis primo, l. precibus, C. de impuberum. Prout ea iura Camillus expendit. Secundus caſus eſt, equando res exprimitur alio modo, quam per eum, qui inſit tacitè, ac diſpoſitiuè, l. Titia, ff. ad l. Falcidiam, l. prima, ff. fi pendente appellat. Tertius caſus eſt, quando expreſſio fieret non in præiudicium eius, in cuius fauorem ex iuris diſpoſitione tacitè inerat, ſed in eiuſdem fauorem, commodum, atque vtilitatem. Quartus caſus eſt, quantum ad hoc, vt expreſſum non dicatur amplius tacitum, & quantum ad illum effectum, vt faciat ceſſare tacitum, iuxta text, in l. cum ex filio, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. & latius declarat ipſe Gallinius, & refert Baldum, in cap. cum ordinem, columna 6. de reſcriptis, vbi Baldus hanc materiam ad duo capita reducit. Adducit etiam quintum caſum, vt ſcilicet non ſit locus regulæ dictæ l. 3. quantum ad inducendam voluntatem ipſius exprimentis, in eo, quod tacitè inerat diſpoſitioni, vel contra voluntatem exprimentis ex diſpoſitione legis: nam facta expreſſione, id omne, quod fuerit neceſſarium, efficitur voluntarium, aſſumitq́ue omnia priuilegia, quibus pollent diſpoſitiones, quæ ex mera & libera proficiſcuntur voluntate, præ illis, quæ ſunt contra voluntatem, vt ibidem latiùs proſequitur Gallinius. Nec otiosè hæc repetuntur hoc loco, quæ ſuprà, capite 17. ex numero 44. latiùs adnoto fuere: ſed ideò traduntur, vt dilucidiùs appareat, an & quando verba debeant aliquid operari, vel non, ſi exprimunt illud, quod à iure tacitè inerat. CAPVT XXXIX. Vt verba in dubio in potentiori ſignificatu, & per prius, non per poſterius, in ſpecie etiam, potius quàm in genere, & ſimpliciter, non autem ſecundum quid accipi debeant, vtrùm interpretatio fieri, atque coniectura ſumi, & deduci debeat regulariter, & maximè in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. Ob præſumptam quoque teſtatoris mentem, quando ab eis regulis recedere licet, nec ne: vbi vulgata hæc Interpretum omnium axiomata, & in interpretatione vltimarum voluntatum, adeò frequenter allegabilia, & multis caſibus conducibilia, nonnullis exornantur, atque illuſtrantur. Denique, §. hoc ſermone, l. boues, ff. de verbor ſignificat. materia, quod diſpoſitio aliquid concedens, verificetur in primo actu; ſiue quod ſermo ſimpliciter prolatus, intelligatur de prima vice: an, & qualiter, ſiue quibus in caſibus procedat, vel non. Vbi & differentia inter contractus, & vltimas voluntates, & Petri Barboſæ placitis nonnullis, accuratiùs quàm alij feciſſent, traditis in eo articulo. An etiam donatio bonorum ſimpliciter facta, de præſentibus tantùm intelligatur. SVMMARIVM. -  1 Verba in dubio intelligenda, atque accipienda eſſe in potentiori ſignificatu. Idque maximè in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. -  2 In Statutis quoque. -  3 Et in materia etiam ſtricta. -  4 Atque generaliter in omni actu, & dispoſitione quacunque. -  5 Verba in potentiori ſignificatu accipienda, & propriè eſſe intelligenda, idem eſt dicere. -  6 Et quemadmodùm ea regula explicari debeat. -  7 Verba dubia applicari debere ei extremo, quod eſt potentius, & qualiter id procedat. -  8 Verba in ſpecie potius, quàm in genere ſunt accipienda. -  9 Maximè in materia prohibitiua. -  10 Quod latius explanatur remiſſiuè, & agitur de diſtinctione inter materiam odioſam, & fauorabilem, & indifferentum. -  11 Et quid quando verbum poſt habere duas ſignificationes vnam propriam, & alteram impropriam. Et an accipi poſſit in larga ſignificatione, remiſſiuè. -  12 Verba in dubio, purè & ſimpliciter ſunt intelligenda, non autem ſecundum quid. -  13 Verba ſimpliciter prolata, intelliguntur de actu ſimplici, non qualificato. -  14 Et de digniori ſubiecto. -  15 Verba in teſtamentis, in contractibus, & aliis diſpoſitionibus quibuſlibet accipienda, atque intelligenda eſſe per prius, & non per poſterius. Vulgatum equidem fuiſſe, & multum allegabile Doctorum axioma. Et à quo dependet tota fere fideicommiſſorum, & ſubſtitutionum materia, vt Alexander Raudenſis arbitratur. -  16 Et procedit, quando materia, de qua agitur, eſt ſtricta, ſiue ſui naturâ ſtrictè intelligenda, aut cum eſt odioſa; vt grauaminis, & ſimilis. -  17 Non tamen, quando materia eſt fauorabilis, & nemini nociua. Tunc namque verba, etiam ſimpliciter prolata, per poſterius etiam accipi, atque intelligi debent. -  18 Non etiam procedit, vbi adiecta eſſet vniuerſalis dicto. -  19 Vel vbi ſubiecta materia, aut adiuncta ſic ſuadent. -  20 Aut vbi diſpoſitio per prius non haberet effectum. -  21 Vel vbi euitatur maius odium oneris, vel fideicommiſſi. -  22 Aut euitatur abſurdum. -  23 Vel vbi ex præſumpta, & coniecturata mente, & voluntate teſtatoris aliud elicitur. -  24 Et generaliter in quocunque caſu, in quo menti diſponentis non eſſet ſatisfactum: tunc namque intelligenda ſunt verba per poſteriùs quoque, vel alternatiuè, vel copulatiuè, vel ſubordinatè. -  25 Legis, boues, §. hoc ſermone, ff. de verborum ſignificat. materiam, & deciſionem regulari à fauore, vel odio, ex communi Interpretum ſententiæ. Vt dum quæritur, vtrum diſpoſitio aliquid concedens, intelligatur, de primo actu, vel de prima vice, an etiam de ſecundo, præoculis haberi debeat, an materia, aut dispoſitio de qua agitur, ſit fauorabilis. Atque ex ea differentia fauorabilis, vel odioſæ materiæ, quæſtionum quamplurium reſolutiones, & deciſiones deduci. Prout deducunt permulti iuris Interpretes, qui eiuſdem §. materiam latè explanarunt atque illuſtrarunt, prout hic adnotatur. Author verò circa materiam ipſam dicti §. hoc ſermone, doctrinam præfatam actus odioſi, vel fauorabilis, latiùs, atque ex profeſſo inſiſtit, vt num. ſeq. apparet. -  26 Dispoſitio hominis quæcunque regulariter verificatur in primo actu, ſiue prima vice. Et ſic ſermo ſimpliciter prolatus, de primo actu intelligitur regulariter in omni materia, ideſt primo, atque vno actu conſumitur, perficitur, & finitur, vt ampliùs locum non habeat. Quod quamplurimis exornatur remiſſiuè. Secus verò in dispoſitione legis, quæ in primo actu non conſumitur, nec verificatur. -  27 Et de ratione differentiæ in propoſito inter diſpoſitionem hominis, & legis. -  28 Dispoſitio non verificatur in primo actu, in materia fauorabili, & quæ benignam interpretationem recipit, ex ſententia quamplurimorum. Contra verò ex ſententia aliorum, quæ in puncto iuris verior eſt; vt hic adnotatur. -  29 Dispoſitio non verificatur in primo actu, quando primus actus non valuit, quia tunc reiterandus eſt. Cum dispoſitio loquens de actu, intelligatur de primo actu valido, & vtili, & qui ſortitus fuerit effectum. -  30 Dispoſitio non verificatur in primo actu, nec reſtringitur ad primam vicem, quando ob certam, & determinatam cauſam fuit facta, ſed durat, quamdiu cauſa ipſa durat. Nam & ſemper alias durante cauſa, debet etiam durare, & perſeuerare id, quod ob eam cauſam introductum eſt, & conceſſum. -  31 Dispoſitio non reſtringitur ad primum actum, quando extant verba ſignificantia iterationem. Vt ſi conceſſio facta ſit cum verbo ſemper. Quæ importat perpetuitatem, & proceſſionem temporis, & iterationem. -  32 Dispoſitio, aut conceſſio emanata per viam priuilegij, non intelligitur de primo actu, ſed etiam de ſecundo, & vlteriore. Et quare, ibidem. Et cum declaratione. -  33 Diſpoſitio non verificatur in primo actu, quando per eum non eſt ſatisfactum intentioni diſponentis, ſed de vlteriori intelligitur, donec conſumatur effectus ſecundùm intentionem loquentis. Veluti ſi agatur de re ſuapte natura perpetuò duratura, vt de primogenij materia & ſucceſſione. In quo verbum ſimpliciter prolatum, in infinitum protrahitur. -  34 Dispoſitio non verificatur in prima vice, quando disponentes aliter expreſſerunt. Vel quando veriſimiliter colligeretur ex coniecturis. Sic ſane ex coniecturis deprehenditur, teſtatorem voluiſſe, dispoſitionem ſuam vlterius progredi. -  35 Dispoſitio non verificatur in primo actu, quando poſt primum actum, non manet eadem ratio dispoſitionis, tunc namque ſemper cenſetur durare diſpoſitio, neque reſtringitur ad primum actum. -  36 Diſpoſitio non verificatur in prima vice, quando actus de ſui natura reiterabilis eſt. -  37 Aut ſi ſit reuocatorius primi, qui aliàs ex ſuapte natura ſit reuocabilis. -  38 Licentia Cardinali, ſeu Epiſcopo teſtandi conceſſa, an primo actu conſumatur, vel an poſſit primum reuocari, & alterum fieri. Vbi pars affirmatiua, quod poſſit, defenditur. -  39 Diſpoſitio vniuerſalis, ſiue etiam generalis, aut indefinita, non in primo actu tantum, ſed omnibus poſtea futuris intelligitur. -  40 Diſpoſitio, & conuentio, vbi æquit as ſuadet, etiam de ſecundo actu intelligenda. -  41 Diſpoſitio non verificatur in primo actu quoad teſtamenta, & vltimas voluntates, licèt ſecus quoad contractus. Et de ratione differentiæ, ex ſententia communi. -  42 Contra verò ex ſententia aliorum, cum quibus Tiraquellus, qui fuit in ea ſententia, vt nihil in hoc referat, fiat diſpoſitio à contrahente, an à teſtatore; vtrobique enim cenſetur diſpoſitio hominis, non legis, quantum ad hoc noſtrum inſtitutum attinet. -  43 Et idipſum conſtanter aſſeuerauit Pet. Barboſ. qui deciſionem dicti §. hoc ſermone, procedere in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, conſtanter aſſeuerauit. -  44 Limitauit autem, vt non procedat, ſi in vltima voluntate relinquatur per verba generalia, vel indefinita id, quod ex ſua natura reiteratur, ſiue renaſcitur. -  45 In contractu autem ſecus eſt, etiam eiſdem terminis dictis. -  46 Non etiam procedit in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, quando non ſolum concurrit fauor vltimæ voluntatis, ſed etiam id, quod legatur, aut diſpoſitio continet, eſt in ſe fauorabile, vt quia legantur alimenta, vel quid in ſe pium. Et ſic non ſufficit ſimplex fauor, niſi ſit geminatus, etiam in vltima voluntate. In contractu verò intelligetur diſpoſitio de prima vice, quantumcunque agatur de re in ſe fauorabili, quia concurrit ſimplex fauor. Nec admittitur diſtinctio, vtrum materia ſit odioſa, vel fauorabilis. -  47 Imò neque in vltima voluntate, ex veriori ſententia ſufficit duplex fauor (quicquid dictum ſit numero præcedenti) niſi relinquatur per verba generalia, vel indefinita, id quod ex ſua natura reiteratur, vel renaſcitur. Et iuxta hanc reſolutionem conuenit textus, in l. cum quidam 23. ff. de annuis legatis, quæ latius explicatur. Et poterit admitti differentia, quam inter contractus, & vltimas voluntates conſtituerunt Doctores. -  48 Diſpoſitio, aut conceſſio facta titulo donationis, an intelligatur de prima vice. -  49 Donatio vtrum intelligatur, non ſolum de rebus præſentibus, ſed de futuris. PRo dilucida huiuſce cap. explicatione obſer[*]uandum; atque conſtituendum erit primo loco, in interpretatione vltimarum voluntatum, de quibus agimus, in aliis etiam diſpoſitionibus quibuſlibet (vt inferiùs dicetur) frequentiſſimum fuiſſe Doctorum axioma, quod verba in dubio intelligenda, atque accipienda ſint in potentiori ſignificatu; idque maximè in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, per text. in l. his verbis, ff. de hæred. inſtitut. l. ſi te ſolum. eod. tit. l. 3. ff. de vino, tritico, & oleo legat, l. Titiæ textores, ff. de legatis primo, l. ſeruis vrbanis, ad finem, ff. de legatis 3. l. prima, §. qui in perpetuum, ff. ſi ager vectig. vel emphyt. petat. l. 1. §. biduum, ff. quando appellandum ſit, l. prima, §. ſi te rogauero, & §. ſequenti, ff. depoſiti, l. non ſolum, §. vltimo, ff. de vſucapionibus, l. quicquid venditor, ff. de actionibus empti, l. quæritur, ff. de ſtatu hominum, l. nepoti, ff. defuncto inſtructo, & quamplurimis exornarunt, atque nonnullis caſibus practicis applicarunt Decius, in conſil. 5. in fine. Crotus, in conſil. 94. num. 21. Craueta in conſil. 227. numero 12. & in conſilio 294. column. 5. poſt medium. Curtius iunior, in conſ. 138. num. 15. in principio, Signorolus, in conſil. 6. num. 17. Tiraquellus, de retractu conuent. §. 2. gloſſa vnica, ex n. 8. cum ſeq. Ioannes Cephalus, in conſil. 35. num. 34. & in conſilio 82. num. 21. lib. 1. vbi etiam expendit textum, in l. filiusfamilias, §. finali, de donat. & in conſil. 142. num. 17. eod. lib. 1. & in conſil. 224. num. 28. lib. 2. & in conſil. 477. num. 23. lib. 4. & in conſil. 659. num. 9. lib. 5. Tiberius Decianus, in conſil. 9. num. 15. lib. 2. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 5. titul. 1. num. 6. Menochius, libro 3. præſumptione 54. numero 8. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, libro 5. cap. 17. num. 137. vbi citat, l. Quintus, ff. de auro & argento legato. Burſatus, in conſil. 360. num. 32. lib. 4. qui pro hac regula communi citat quoque textum, in cap. ſi pater, de teſtamentis, in 6. Octauianus Cacheranus, deciſ. 120. num 9. Hippolytus Riminaldus, in principio de donat. num. 718. Achilles Pedrocha, in conſil. 29. numero 28. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 8. litera V. concluſione 101. fol. 538. & hæc regula procedit etiam in Statutis, vt probat[*] Tiraquellus, dicta gloſſa vnica, numero 8. & in materia etiam ſtricta, Aretinus, per illum text. in l.[*] cum lege, ff. de teſtamentis. Decius, in l. 2. num. 30. ff. de iuriſdictione omnium iud. & cum multis Ioannes Cephalus, in conſil. 487. num. 23. & 24. libro 4. atque generaliter (vt dixi) in omni actu, & diſpoſi[*]tione quacunque, etiam vltra teſtamenta, regulariter namque ea interpretatio admittitur, vt verba accipienda ſint in potentiori ſignificatu; prout probant tor iura, anteà relata, & in terminis ad omnem actum, & diſpoſitionem extendunt pronunciatum prædictum Antonius de Butrio, in conſilio 30. columna 3. Paulus Caſtrenſis, in conſil. 179. In cauſa quam magnificus, column. 3. circa medium, volum. 1. Tiberius Decianus, in conſil. 9. num. 15. lib. 2. lib. 2. Tiraquellus, de retractu conuent. §. 2. dicta gloſſa vnica, num. 8. Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 54. num. 8. verè namque in diuerſis materiis, & diſpoſi[*]tionibus loquuntur ea iura, quæ nunc commemoraui. Et eò tendunt communes aliæ reſolutiones, capitibus præcedentibus explicatæ, quibus contendimus, verba propriè accipi, atque intelligi debere. Idem namque eſt dicere, verba ſumi debere in potentiori ſignificatu, & dicere, verba intelligi debere propriè. Ita ſanè in terminis adnotarunt, atque ſcriptum reliquerunt Socinus iunior, in conſilio 25. columna tertia, verſic. non obſtat vltimum, libro 3. Zuchardus, in l. prima, num. 13. Cod. qui admitti, Ludouicus Caſanate, in conſilio 48. num. 34. Iacobus Menochius, libro 3. præſumptione 39. numer. 9. quò loci num. 10. inquit, intelligendam ſuperiorem[*] regulam, quod debeant verba ſumi in potentiori ſignificatu, vt tunc demum ipſa procedat, quando aliàs actus de ſe non valeret, quia dum fit interpretatio, fit, vt in potentiori ſignificatu. Si verò valet, non fit. Et inquit ita declarare Socinum ſeniorem, in conſilio vltimo, in fine, lib. 2. Alciatum, in repet. l. primæ, §. ſi quis ita, num. 36. in fin. & in l. 4. §. Cato. num. 10. de verbor. obligat. quæ tamen reſolutio temperari, & declarari debet ex his, quæ inferiùs dicentur. Sempérque coniecturata, & præſumpta voluntas teſtatoris præ oculis haberi debebit in interpretatione ipſius, iuxta ea etiam, quæ ſtatim dicenda ſunt. Et tradita per Decium, in conſilio 562. Viſo puncto diligenter, in principio. Ruinum, in conſil. 219. num. 14. lib. 2. adiicit etiam in eadem noſtra materia ipſe Menochius, lib. 4. præſumpt. 54. num. 8. verba dubia ap[*]plicari debere ei extremo, quod eſt potentius: & id procedere inquit, ſicque intelligendam regulam præfatam, quod verba in dubio ſunt accipienda in potentiori ſignificatu; quando ſcilicet alterius extremi ſignificatio eſſet impropria; & citat Sfortiam ſic dicentem. Similiter, quòd verba potiùs in ſpecie, quàm in[*] genere ſint accipienda (quod in idem tendit, vt ſcilicet potentius attendatur) nos admonet Iureconſultus, in l. ſi in rem, §. primo, ff. de rei vendic. & deducitur, ex l. hoc legatum, ff. de legatis tertiò. Bartoluſq́ue adnotauit in l. prima, column. prima, lectura 2. ff. de vnlg. & pup. ſubſtit. Cephalus, in conſ. 531. num. 14. lib. 4. & in conſil. 689. num. 21. lib. 5. Tiberius Decianus, in conſil. 1. num. 143. lib. 2. Achilles Pedrocha, in conſilio 1. num. 29. qui poſt Decianum inquit, id[*] maximè procedere in materia prohibitiua: latiùs Barboſa, quarta parte rubricæ, ff. ſoluto mat. ex numero 46. vbi eleganter id explicat, an ſcilicet ver[*]bum in dubio accipiendum ſit in ſpecie, & non in genere. Et diſtinguit inter materiam fauorabilem, & odioſam, & indifferentem, vt ibi videbis. Et quando[*] verbum habere poteſt duas ſignificationes, vnam propriam, & alteram impropriam, & an accipi poſſit in larga ſignificatione; num. 52. & 53. explicauit, cui iunge Cardin. Thuſc. practic. concluſ. iur. tom. 8. litera V. concluſ. 91. fol. 531. Deinde, quòd verba in dubio, purè & ſimpliciter[*] ſint intelligenda, non autem ſecundum quid; & inde, quod ſi dupliciter accipi poſſunt, ſimpliciter, & ſecundum quid; in dubio ſimpliciter accipi debent, & non ſecundum quid: per textum. in l. Titiæ textores, ff. de legatis primo, l. legatis, ff. de legatis. 2. l. hoc legatum, ff. de legatis 3. adnotarunt Baldus, per illum text. in l. ſpadonem, § qui accepit, ff. de excuſat. tutorum, & in dict. l. Titiæ text. Bartolus, in dicta l. hoc legatum. Idem Bartolus, in l. Lucius, § quæſitum, de legatis 2. & in rubrica, num. 12. ff. ſoluto matrimon. vbi Alexand. num. 22. & Barboſa, 4. parte, ex num. I. cum ſeqq. Vbi latè, an dos promiſſa, propriè dicatur dos, decius, in l. velle non creditur, num. 3. de regulis iuris, & in conſ. 52. colum. finali, in principio. Angel. in l. 1. in principio, ff. de verbor. obligat. Cephal. in conſil. 667. num. 17. lib 5. Menochius, lib. 3. præſumptione 40. num. 2. Caualcanus, deciſione 246. numer. 277. prima parte. Thuſcus, tomo 8. practicar concluſion. iuris, littera V. concluſione 92. folio 532. Hippolyt. Riminald. eleganter, in conſil. 558. num. 67. 68. 69. & 70. lib. 5. vbi inquit primò, quod non valet argumentum à ſimpliciter, ad ſecundum quid, vt ibi probauit. Secundò, quod verba ſimpliciter accipienda ſunt, non autem ſecundum quid. Potiſſimè, quando materia eſt odioſa, vt per Crauetam, in conſilio 140. num. 3. Vltimò, quod regulæ ſuperioris ratio eſt, quia quid non dicitur proprie tale, quod eſt ſecundum quid; non autem eſt ſimpliciter tale: vt per Alexand. & Crauetam ibi relatos. Ruinus, in conſil. 18. columna 5. & in conſilio 24. column. 4. lib. 2. Anton. Galeatius Maluaſſia, in conſilio 22. num. 40. volumine. 1. Achilles Pedrocha, in conſilio 7. num. 226. qui in conſil. 24. num. 15. subdit, quod verba ſimpliciter prolata, intelliguntur de actu ſimplici non qualifica[*]to, & citat. l. filiusfamilias, §. ſed enim meminiſſe, ff. de donationibus, Bartol. in d.l. Lucius, §. quæſitum, & quod de digniori ſubiecto intelligi debeant, pet text. in §.[*] ius autem ciuile, verſic. ſed quolties, Inſt. de iur. nat. gent. & ciu. annotauit Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 5. titul. 1. num. 6. & de actu valido, Cardinalis Thuſcus, tom. 6. litera V. concluſion. 100. folio 538. Rurſus & ſecundo loco obſeruandum, atque conſtituendum erit, in interpretatione quoque vltimarum voluntatum, quotidie per manus traditum aliud axioma, quod in idem videtur tendere cum præcedenti, atque eiſdemmet iuribus, pro vno, & alio vtantur viciſſim, atque communiter. Scibentes noſtri, vt penes ipſos videri poterit. Videlicet, quod verba in teſtamentis, in contractibus, & aliis diſpoſitionibus[*] quibuſlibet accipienda, atque intelligenda ſunt per prius, & non pet poſterius. Ita ſane obſeruarunt Bartolus, in l. 1. in fine. ff. de donationibus, Baldus, in l. prima, C. de ſucceſſorio edicto. Ancharanus, in conſilio 27. columna penultima, verſic. ad hæc respondeo. Decius, in conſilio 679. in principio, Angel. Caſtrenſis, Alexand. & alij, quos retulit Fortunius Garcia, in l. Gallus §. item credendum, num. 39. in verſic. præterea, ff. de liberis & poſthumis. Felinus, in cap. 2. colum. 3. de trenga & pace. Tirauquellus, in l. bonus, §. hoc ſermone, ff. de verbor. ſignificat. in regula, num. 85. & 86. & num. 96. Anton Gabriel, commun. concluſ. lib. 6. titul. de legibus conſtitut concluſione 2. n. 37. Rolandus, in conſil. 100. num 31. lib. 1. & in conſilio 37. num 7. lib. 3. Cephalus, in conſilio 12. num. 20. lib. 1. Hippolyt. Riminaldus, in prinicpio, Inſtitut. de donat. num. 718. Baldus, Socinus, Imola, Iaſon, Signorolus, Decius, Bellonus, Herculanus, Curtius iun. Pariſius, Berous, Alciatus, & Celſus Hugo cum quibus Alexander Raudenſis, de Analogis. lib. 1. cap. 10. ex num. 1. cum ſeq. & per totum caput Tiberius Decianus, in conſilio 43. num. 11. lib. 2. Menochius, in conſilio 328. num. 18. & 19. lib. 4. Franciſcus Burſatus, in conſilio 208. numer. 6. lib. 2. dicens, quod ſemper Philoſophus ita ait, & citans iura quamplurima, Caualcanus, deciſione 17. numer. 48. parte 3. Camillus Gallinius, de verborum ſignificat. libr. 5. cap. 17. numero 137. Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 3. dubitatione 1. ſolutione 3. num 13. folio 239. Ludouic. Caſanate, in conſilio 45. num. 115. & 168. Surdus, de alimentis titul. 9. quæſt. 19. num. 20. idem etiam notauit Anton. Galeatius Maluaſſia, in conſ. 22. numer. 39. volumine primo, vbi ſcripſit, quod verba, quæ per prius, & per poſterius intelligi poſſunt, ſimpliciter prolata, per prius, & non per poſterius accipi debent. Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſion, iuris, tomo 8. litera V. concluſione 92. num. 254. folio 533. & concluſ. 101. ex numer. 5. cum ſeqq. folio 538. & pro hac regula, à qua dependet tota fere fideicommiſſorum, & ſubſtitutionum materia, vt poſt alios Authores firmauit Alexander Raudenſis, dicto cap. 10. numero primo, in fine: citat ipſe permulta iura, quibus etiam (vt dixi) & pro regula anteà tradita hoc cap. ex numer. 1. viciſſim vtuntur Scribentes. Ac primò textum, in l. 1. §. 1. ff. ſi ager. vectig. vel emphyt. provt latius perpendit eum, ex num. 2. vſque ad numerum. 6. textum, in hoc legatum. ff. de legatis 3. Vbi Bartolus poſt Petrum ſic ſummat illum textum, verbum quod ſe habet per prius, & per poſterius, ſimpliciter ſumptum, accipitur per prius. Quam regulam ex textu quoque, in l. legitis vxori, ff. de legitis ſecundò, colligũt ibi Cinus, Baldus, & Imola. Secundò expendunt Interpretes textum, in l. qui liberis, §. hæc verba, ff. de vnglari & pup. ſubſtitut. quem etiam verè & ſubtiliter inducit Alexnader Raudenſis, dicto cap. 10. lib. 1. de analogis, num. 19. 20. & 21. Tertiò allegant textum, in l. ex ea parte, §. in inſulam, ff. de verbor. obligat. l. ſed & ſi mors, §. tam igitur, ff. de donat, inter. l. cum pater, §. hæreditatem, 1. ff. de legatis 2. De quibus ipſe Raudenſis, eodem c. 10. ex num. 26. Quartò text. in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, de liber, & poſthum. quem rectè inducit Raudenſis, ex num. 29. & etiam ponderat text. in l. fideicommiſſum, ff. de condit. & demonſt. Quintò textum, in l. finali, C. de his qui veniam ætatis impetrau. & in l. prima, §. & generaliter, ff. de legatis præſtandis, & in l. prima §. 1. ff. de al. luſ. & alea. expendit Camillus Gallinius, lib 5. cap. 17. num. 137. plura denique iura citauit Socinus (à quo ſumpſit Raudenſis, ſed ſilentio prætermittit eum) in l. qui hæredi, §. cum hæreditas, ff. de condit, & demonſt. Procedit autem regula ipſa in terminis, in quibus[*] præfati omnes Authores loquutur, quando ſcilicet materia, de qua agitur, eſt ſtricta, ſiue ſui naturâ ſtrictè intelligenda, aut cum eſt odioſa, vt grauaminis, ſimilis, & in his terminis loquitur, atque citat permultos Authores ſic intelligentes, Alexander Raudenſis, de Analogis, lib. 1. dicto cap. 10. per totum. Non[*] tamen, quando materia eſt fauorabilis, & nemini nociua; tunc namque, etiam ſimpliciter prolata, per poſterius etiam accipi, atque intelligi debent; id quod plene comprobat Raudenſis ipſe, eodem cap. 10. per totum. Vbi vtramque concluſionem deduxit, & latius explicauit cap. 13. eiuſdem libri primi, vbi ſecundam hanc concluſionem, quod ſcilicet in materia fauorabili, verba ſint intelligenda per poſterius; infinita Authorum allegatione comprobauit, & citauit textum, in l. ſeruitus, ff. de ſeruitut. verban. præd. l. cui eorum, §. item Pomponius, ff. de poſtulando, l. 1. §. generaliter, ff. de legatis præſtand. quamplures Doctorum deciſiones, atque reſolutiones in propoſito, per totum caput adduxit, atque explicauit, vbi videri poterit, & ſequutus eſt Ludouic. Caſanate, in conſil. 45. num. 168. Non etiam procedit regula eadem, vbi adiecta eſ[*]ſet vniuerſalis dictio, veluti omnis quodcumque, aut ſimilis; tunc etenim verba, etiam per poſterius intelligi poſſunt. Vel vbi ſubiecta materia, aut adiuncta ſic ſuadent; aut ſi diſpoſitio per prius non haberet effectum; vel vbi euitatur maius odium oneris, vel fideicommiſſi; aut euitatur abſurdum. Provt hæc omnia[*] adnotauit, & latius comprobauit Alexander Rau[*]denſis, de analogis, lib. 1. cap. 12. per totum, cuius oca[*]ſione amplius hiſce in rebus non immorari, ſed ita breuiter commemorare, velut neceſſitate adſtringor, vtpote cum Author ipſe, adeò longa ſerie explanauerit; & ſequutus eſt Ludouic. Caſanate, dict. conſ. 45. n. 168. per totum. Denique regula ipſa, quod verba intelligenda ſunt[*] per prius, non autem per poſterius; non procedit, vbi ex præſumpta mente, & coniecturata voluntate teſtatoris conſtare poſſit teſtatorem aliter voluiſſe, & verba per poſterius etiam accipi, intendiſſe; tunc namque voluntas etiam tacita, ex coniecturis deducta, attenditur, & ab ea regula receditur, provt inferius dicetur, & in ſpecie obſeruarunt Ancharanus, in conſilio 27. in 3. Columna. Barbatia, in conſilio 27. columna 10. lib 1. Ruinus, in conſilio 219. num. 14. lib. 2. Tiraquellus, de primogenitura, quæſt. 3. num. 9. Alexander Raudenſis, dicto cap. 12. lib. 1. de analogis, qui ge[*]neraliter conſtituit, regulam ſuperiorem, verborum accipinedorum per prius; limitari communiter in quocunque caſu, in quo menti diſponentis non ſit ſatisfactum; tunc namque intelligenda ſunt verba per poſterius quoque, vel alternatiuè, vel copulatiuè, vel ſubordinatè, & citat alios Authores ita tenetes. Vltra quos id ipſum tenuit Pelaez à Mieres, de maioratu, prima part. quæſtion. 18. numer. 8. & inferiùs dicetur num. 33. Rurſus atque ex eiſdem regulis, antea deductis,[*] quam plurimorũ caſuum, & quæſtionum reſolutio, & deciſio dependet, & ſummatim repeti poſſet materia integra, l. boues, §. hoc ſermone, ff. de verbor. ſignificat. fauor namque, vel odium regulat deciſionem eius textus, provt exiſtimant permulti iuris Interpretes, vt dum quæritur, vtrum diſpoſitio aliquid concedens, intelligatur de primo actu, vel de prima vice, an etiam de ſecundo; præoculis haberi debeat, an materia, aut diſpoſitio, de qua agitur, ſit fauorabilis, vel odioſa. Sicuti poſt alios Authores adnotauit Alexander Raudenſis de analogis libro primo, cap. 13. numer. 2. qui cap. 11. eiuſdem libri primi, per totum, enarrauit plures quotidianas deciſiones in praxi, quæ eliciuntur ex regula prædicta; & differentia illa fauorabilis, vel odioſæ materiæ: in effectu exornauit deciſionem dicti §. hoc ſermone. Explicarunt quoque materiam ipſam dilucide, & præſumptam mentem, & coniecturatam voluntatem teſtatoris, rei naturam, & ſubiectam materiam, aliq́ue ſimilia præ oculis habenda, vt eius §. diſpoſitio locum obtineat, vel non; obſeruarunt latiſſimè, Felinus (qui originaliter eſt prælegendus) in cap. 2. de treuga & pace. Iaſon, in l. diuortio. §. quod ſi in anno. ff. ſoluto matrimonio, vbi plures ampliationes, & limitationes adducit, & in l. ſi duobus, §. ſi ei, ff. de iureiurando, & in l. inter ſtipulantem, §. ſacram, ff. de verbor. obligat. & in conſilio 36. lib. 3. Cremenſis, ſingulari 146. Flores Diaz, variarum, lib. 3. cap. 22. numer. 31. Tiraquellus omnium latiſſimè in commentariis ad text in dict. §. hoc ſermone, & de retractu lignagier, §. octauo, gloſſa 7. ex num. 17. Stephan. Gratianus, diſceptatio, forenſi. cap. 306. num. 20. & ſeq. & num. 41. Hector Felicius, allegatione 2. ex n. 3. parte tertia. Fontanella, clauſula quarta, gloſſa 26. ex num. 21. Alciatus, & Rebuffus, in dicto §. hoc ſermone. Alexander, in conſilio 25. lib. 4. Guid. Pap. deciſione 467. Afflictis, deciſione 392. Anton. Gabriel commun. concluſion. lib. 6. tit. de legibus & conſtitut. concluſ. 2. per totam, vbi vide omnino. Iacob. Philip. Portius, regular. ſiue commun. opinion. lib. 3. regula 21. per totam. Sebaſtianus Medices, de regulis iuris, in 4. regula per totam, vbi latiſſimè. Rota Genuenſis, deciſione 25. & 63. Tellus Fernandez, in l 4. Tauri, ex num. 2. vſque ad num. 14. Ludou. Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 6. numer. 19. & 20. & lib. 2. cap. 11. ex num. 44. Menchaca, de ſucceſſionum reſolu. lib. 3. ad l. ſi quando, C. de inofficioſo teſtam. ex num. 72. cum multis ſeqq. & numer. 19. & 20. Queſada, diuerſarum quæſtonumiuris, cap. 22. ex numer. 1. Viuius, deciſione 87. lib. 1. Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 18. per totam, & quæſt. 26. num. 12. Iacobus Menochius, in conſ. 85. num. 124. lib. 1. & in conſ. 244. lib. 3. & in conſil. 50. lib. 5. & lib. 1. præſumptione 46. ex num. 28. Sigiſmundus Lofredus, in conſilio 7. per totum. Baeca, de decima tutori præſtanda, capite 30. ex num. 2. Hieronymus Gabriel, in conſilio 83. Matienzus, in l. 3. titul. 3. lib. 5. gloſſa 2. num. 7. Petrus Surdus, in conſ. 281. ex num. 5. cum ſeqq. & numer. 16. cum ſeq. libro ſecundo. Hippolyt. Riminald. in conſilio vigeſimo ſecundo, ex num. vigeſimo primo, cum ſeqq. & num. 197. & ſeqq. lib. 1. & in conſilio 111. ex num. 90. lib. 2. & in conſ. 525. ferè per totum, lib. 5. Barboſa, qui erudite (vt abſolet) materiam dicti §. explicat, in d.l. diuortio, §. quod ſi in anno, ex numer. 8. vſque in finem §. Perez de Lara, de cap. & anniuerſ. lib. 1. cap. 3. per totum. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iuris, tomo ſecundo, littera D. concluſione 499. fol. 719. & tomo 8. littera V. concluſion. 146. fol. 569. Cæterum cum materia hæc, adeo practicabilis, & vtilis, licet ita deffusè explanata, & mille in locis repetita, placuit hoc loco, ex eiſdem nunc relatis Authoribus, ea attingere, & commemorare, quæ frequentius eueniunt, & magis communiter admittuntur; ſic etenim in futurum euenit, vt vel alibi quærendi, quæ ad hæc ſpectant, labor excuſetur vel etiam accuratius forſan obſeruentur nonnulla, quæ ad iſtum tractatum, & materiam vltimarum voluntatum interpretatiuam prætermitti non poſſunt. Idque vt radicitus fiat, obſeruandum erit primo loco. Quod diſpoſitio hominis quæcunque, regulariter[*] verificatur in prima vice, ſiue in primo actu, & ſic ſermo ſimpliciter prolatus, de primo actu intelligitur regulariter in omni materia; id eſt primo, atque vno actu conſumitur, perficitur, & finitur, vt amplius locum non habeat. Secus vero in diſpoſitione legis, quæ in primo actu non conſumitur, nec verificatur: ita ſane tradiderunt poſt alios multos Iacobus Menochius, lib. 1. præſumptione 46. num. 28. & ſeqq. Andr. Tiraquellus, qui comprobat latiſſimè, & infinita congerit exempla, in eodem §. hoc ſermone, per totum principium, ex num. 1. vſque ad numerum 162. & limitationem primam. Atque ex num. 2. vſque ad num. 40. in eodem principio, ſiue regula eius textus, ad id probandum expendit infinita alia iuris Ciuilis, & Canonici iura, vltra text. in d. §. hoc ſermone, & maximè textum, in l. dotis promiſſio. verſic. vltimo. ff. de iure dotium, l. cum pater, §. pater certam. ff. de legatis 2. matrimonij, ff. qui & à quibus manumiſſi. l. ſi ſocius pro filia. ff. ſoluto matrimonio, l. ſtipulatio de dote, ff. de iure dotium, l. diuortio, §. quod in anno. ff. ſolut. mat. l. ſi duo, §. 1. ff. de arbitris: cap. ſi clericus, in principio, cap. non poteſt, §. 1. de præbendis, in 6. & limitatione 9. eiuſdem. §. per totam, plene obſeruat, quod regula eius textus procedit in diſpoſitione hominis, non etiam legis, vel ſtatuti, & latius declarat, & id ipſum notauit Alciatus, in dicto §. hoc ſermone, num. 2. Rebuffus in principio, ibi: & ſi loquitur iſte textus in hominis diſpoſitione, non legis. Et latius limitatione vltima. in verſic. vltimo limitatur, & ex principio illius, §. vſque ad verſ. 1. limitatur. 13. adducit caſus ad comprobationem dictæ regulæ: & in verſic. Tertiò obſeruandum, adducit exemplum de emptore, aut conductore fructuum prati, qui primos tantum fructus habebit, & idem in promiſſore fructuum ſtatuit in verſic. Quartò ſi promittam, per text. in l. debitor, §. eſt veriſimile, ff. de contrahenda empt. l. interdum, ff. de verbor. obligat. Hippolytus Riminald. in conſilio 425. numero 46. & 47. libro 5. Antonius Gabriel. commun. concluſ. lib. 6. titulo de legibus & conſtit. concluſion. 2. per totam, vbi numero primo, deducit concluſionem communem dicti §. atque ex numer. 2. vſque ad numerum 19. infert ad multa. Demum numer. 34. limitat, quod ea regula habet locum in diſpoſitione hominis, non autem in diſpoſitione legis, vt latiùs ibi, & eodem ordine ſe habuit Iacobus Philippus Portius, regular. ſiue concluſion. iur. lib. 3. regula 22. num. 1. & inferius, ibi: Tertio limita, nam ſupradicta regula procedit in diſpoſitione hominis, ſecus in legis diſpoſitione. Tellus Fernandez, in l. 4. Tauri num. 5. vbi quod diſpoſitio hominis in primo actu conſumitur, & n. 6. vbi fecit conſequentiam hanc: Facultas reſtandi, ex l. 4. Tauri conceſſa, ex l. conceſſa eſt, & fauorabilis; ergo in primo actu non conſumitur. Et ratio differentiæ inter diſpoſitionem legis, &[*] hominis ea eſt; quòd legis natura eſt, vt non pro vno actu tantum, ſed quoties opus erit prouideat, ne alioquin ſit manca, & mutila, & imperfecta, contra l. primam, C. de his quibus vt indignis, & hanc rationem aſſignauit Iacobus Menochius, lib. 1. præſumpt. 46. num. 28. & 29. qui racuit Tiraquellum, ita dicentem, dicta limitatione 9. num. 2. vbi aliam rationem, quæ proximè accedit ad priorem, quod lex ipſa ſemper loquitur, l. 1. ff. de condictione ex lege. Eſtque ſemper in viridi obseruantia, vt dicit textus vulgatus, in l. Arriani, C. de hæreticis, & hanc vltimam rationem tradidit Rebuffus, dicta limitatione vltima, & præſentit Hippolyt. Riminaldus, dicto conſilio 525. num. 47. & 48. lib 5. Et hi quidem, ac relati ſuprà, numer. 25. maiori ex parte conuenire, aut ſaltem præſentire videntur, quòd regula dicti §. hoc ſermone, procedat non ſolum in diſpoſitione, & materia conditionali, ſed etiam in omni alia materia, & ſic diſpoſitione pura aut ſimplici; quod tandem reſoluit, cùm in fine 16. limitationis iudicium ſuum interponat Andr. Tiraquellus, nec ſententiam contrarium tenentium admittit. Eandem quoque partem tenuit Anton. Gabriel, dicta concluſione 2. de legibus, & conſtitut. qui cum retuliſſet opinionem eorum, qui exiſtimarunt, quod textus, in dicto §. hoc ſermone, procedit in diſpoſitione conditionali; ſecus autem in pura diſpoſitione: tandem numero 41. reſolutiuè firmauit, veriorem eſſe Raphaël. Cumani ſententiam, vt in omni diſpoſitione locum habeat ea deciſio. Quod rectè, & iuridicè dictum, & omnino tenendum arbitror: verè namque ea omnia iura, quæ Tiraquellus ipſe expendit in dicto principio, ex num. 2. vſque ad numerum 40. in omni loquuntur, & regulam dicti §. hoc ſermone, probant. Sic ſane in omni materia indiſtinctè loquuntur, nec diſtinguunt inter conditionalem, omnes fere Authores ſuprà commemorati, & poſt alios Perez de Lara, de capellan. & anniuerſariis, libro primo, capite tertio, numero 6. Deinde & ſecundò obſeruandum, atque conſti[*]tuendum eſt, diſpoſitionem non verificari in primo actu, nec procedere deciſionem dicti §. hoc ſermone, in materia fauorabili, & quæ benignam interpretationem recipit. Sic ſane obſeruarunt Alexander, Socinus, Afflictis, Calderinus, Felinus, & alij cum quibus Anton. Gabriel, commun. concluſion. lib. 6. titulo de legibus & conſtitut. concluſione 2. num. 37. & relati ſuprà, hoc eodem cap. num. 25. Andr. Tiraquell. in dicto §. hoc ſermonè, limitatione 3. vbi latè Iacobus Philippus Porcius, regular. ſiue concluſionum iuris, lib. 3. regula 21. in 4. limitatione. Rebuffus, in dicto §. hoc ſermone, in 5. limitatione. Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 11. per totum, maximè ex num. 11. cum ſeqq. vbi affert quamplurimas deciſiones. Hippolytus Riminald. in conſilio 525. num. 10. & 17. lib. 5. Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſtione 18. numero 7. & alios retulit Petr. Barboſa, in diuortio, § quod in anno, ſub num. 8. ad finem, ibi: Et in materia fauorabili, ſermo indefinitus non intelligitur de prima vice, ſed perpetuitatem inducit. & ſub num. 10. in verſic. iuxta hæc videtur. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iur. tom. 2. littera D. concluſione 499. numer. 37. & hi omnes expendere ſolent textum, in l. placet cum ſeqq. ff. de liberis & poſthum. vbi ſi quis inſtituit poſthumum hæredem, non vtique is ſolus inſtitutus videtut, qui ex ea, quam habet, vxore, ei primum natus eſt, vel is, qui tunc in cætero: verum & is quoque, qui poſtea ex quacumque vxore naſcetur. Quod Gloſſa ibi dicit mirabile propter fauorem Inſtitutionis, & teſtamenti conſeruandi. Et ſic ex ſententia eius Gloſſæ non eſt locus deciſioni dicti §. hoc ſermone, in fauorabilibus. Textum quoque in l. annua, §. Attica, ff. de annuis legatis. expendit Titaquellus, dicta limitation. 3. num. 6. vbi legatum Eccleſiæ ita factum, die nundinarum, intelligitur eſſe non vno tantum anno, ſed in perpetuum fuiſſe relictum. E contrario, tamen, imo quod etiam in materia fauorabili, diſpoſitio verificetur in primo, & procedat deciſio dicti, §. hoc ſermone. Nec ſit facienda differentia actus fauorabilis, & odioſi; expreſſim tenuiſſe videtur Bartolus, in l. cum quidam, ff. de annuis legatis, dum dixit, quod ſi teſtator legauit certam ſummam, præſtandam monachis in die Sancti Franciſci, intelligetur de ſumma ſemel præſtanda. Et qumuis Lancelotus Decius ibi videatur contradicere in eo exemplo propter fauorem Religionis; ramen agnoſcit dictum Bartoli, regulariter verum eſſe: quinimò, & non obſtante fauore Religionis, dictum Bartoli eſſe communiter receptum, conſtat ex Alexandro, in conſilio decimo ſexto, num. 7. lib. 4. Socino, in conſilio 48. num. 3. libr. 3. Cæpola, in dicto §hoc ſermone, num. 6. Socino iuniore, in conſilio decimoquinto, num. 8. lib. 2. Cephalo, in conſilio 612. num. 17. & 37. lib. 4. & ita affirmat Barboſa, in dicto §. quod in anno. numer. 13. & antea num. 10. in verſiculo, vnde regula dicti §. hoc ſermone, & verſic. ſimiliter. & verſiculo, Non facta diſtinctione, vtrum materia ſit odioſa, vel fauorabilis, retulit Authores nonnullos pro ea parte, & odioſæ, vel fauorabilis materiæ diſtinctionem reiecit conſtanter, quantumcunque fauorabilis ſit diſpoſitio. Sic etiam vltima voluntate (quæ fauorabilis adeo eſt) deciſionem dicti, §. hoc ſermone procedere, firmiter defendit, vt ſtatim dicetur. Et in materia quantumcunque fauorabili, modò vltimæ voluntates excipiantur; idem obſeruarunt relati per Anton. Gabriel, dicta concluſion. 2. num. 37. in fine, Et per Philippum Portium, dicta regula 21. limitatione 4. in fine, indiſtinctè autem, vt in quacunque materia, etiam fauorabiliſſima, non procedat dicti §. deciſio; ponderauit Tiraquellus, dicta limitatione 3. num. 18. textum, qui aduerſus communem diſtinctionem vrget admodum, in l. matrimonij, ff. qui & à quibus, provt ibi eum expendit. Denique Perez de Lara, de capellaniis, & anniuerſariis, lib 1. cap. 3. n. 2. 3. 4. 5. &6. quod regula dicti §. hoc ſermone, procedit in omni materia, nulla excepta, & etiam in fauorabili, & piæ cauſæ, & dotis, & teſtamenti, ſecurè reſoluit, & Petri Barboſæ placita amplectitur. Vides ergo, iuxta ſuperiora, non ſufficeſse, ex ſententia prædictorum, quod materia ſit fauorabilis, & etiam fauorabiliſſima, vt libertatis; vt recedi debeat à deciſione dicti §. regulariter, niſi vel ratione eadem diſpoſitionis, quæ æqualiter militet, præſumpta diſponentis voluntas, ſubiecta materia, vel aliud ſimile contrarium ſuadeat, vt inferiùs dicetur. Ex ſententia verò communi (quæ in puncto iuris non procedit) diſtinguendam eſſe materiam fauorabilem ab odioſa, vel ſtricta, aut non fauorabili. Indeq́ue petenda eſt reſolutio diſpoſitionis teſtamentariæ, de qua infra ex num. 41. cum ſeq. vbi Petri Robuffi, quod attinet ad materiam fauorabilem locus adducetur. Præterea & tertio loco obſeruandum, & conſti[*]tuendum erit, quod diſpoſitio non verficatur in primo actu, quando primus actus non valuit, quia tunc reiterandus eſt; nam diſpoſitio loquens de actu, intelligitur de primo, quia valuit, per text. in l. qui per ſalutem, ff. de iureiurando. Vbi qui per ſaluntem ſuam iurat, cum non ita ſpecialiter iuſiurandum ei eſſet delatum, iuraſſe non videtur, & ideo ex integro ſolemniter iurandum eſt, per textum etiam, in l. hæc conditio filiæ meæ, in principio, ff. de condit. & demonſtrat. vbi hæc conditio, cùm nupſerit, non impletur contractis nuptiis inutilibus, vt quia ea filia nondum eſſet nubiis æatis, vel quia ei nupſit, cuius nuptiis interdictum erat, ſed poſſe eam implere conditionem, cum de iure poſtea contraxerit. Et ibi notant omnes, per ſecundam nuptiarum coniunctionem, impleri conditionem, cùm priores de iure non ſubſiſtunt. Et Paulus Caſtrenſis, in fine, dicit eam legem ſemper ad hoc allegari, vt cum lex, vel ſtatutum loquitur de aliquo actu, qui poteſt ſortiri iuris effectum, debet intelligi de actu valido: quia actus inualidus habetur pro non facto: & Socinus ibi, column. vltima, verſic. vltimo nota: ex ea lege notauit, diſpoſitionem, ſiue legis, ſiue hominis, verificari in primo actu valido, non autem in primo actu inualido: eſt etiam textus ſingularis in cap, ſi electio, de electione, libro ſexto, provt cum, & alia iura expendit; & ſic limitat deciſionem dicti §. hoc ſermone. Andr. Tiraquellus, ibidem, limitatione prima per totam, vbi late explicat. Et id ipſum tenuerunt Rebuffus, limitatione ſecunda, in principio: & Alciatus, numero ſecundo, in eodem, §. ibi: Sed & ſi prior actus ſit nullus, de ſecundo, ita ſuadente æquitate, intelligemus. Et idem Rebuffus, limitatione 3. Anton. Gabriel, commun. concluſion libro 6. titulo de legibus & conſtitut. concluſione 2. numero 30. & tribus ſeqq. Iacob. Philippus Portius, regularum, ſiue concluſionum iuris, libro 3. rgula 21. limitatione 5. ita pariter diſ[*]poſitio non verificatur in primo actu, nec reſtrigitur ad primam vocem, quando ob certam, & determinatam cauſam fuit facta, ſed durat, quamdiu cauſa ipſa durat: nam & ſemper aliàs durante cauſa, debet etiam durare, & perſeuerare id, quod ob eam cauſam introductum eſt, & conceſſum, l. ſemper, §, negotiatores, ff. de iure immunitatis, l. ſicut, §. primo, f. ex quibus cauſis maiores, & 1. 2. §. omnes, ff. de iudiciis, cum aliis iuribus quæ allegauit, & ita reſoluit Andr. Tiraquellus, in ipſo §. hoc ſermone 5. Anton. Gabriel, commun. concluſion. libro 6. dicta concluſione 2. tituli de legibus & conſtitut. numer. 29. Iacobus Menochius, in conſil. 450. numero 9. libro 5. Petrus Surdus, in conſil. 281. numero 17. libro 5. ſecundo, vbi inquit, quod deciſio dicti § hoc ſermone. procedit, quando conceſſio eſt indeterminata ; ſed quando eſt determinata, tunc non feſtringitur ad primam vicem; vt latiùs ibi comprobat. Et citar Anton: Gabrielem, dicto numer. 29. & 39. inquit etiam numero vigeſimo quinto, quod ſecuritas conceſſa ad certam terminatam cauſam, durat, quandiu cauſa ipſa durat. Et inde, quod ſi conceſſa eſt ſecuritas eundi & redeundi pro pace fienda, poterit is durante tractatu pacis ire, & redire ſemel & pluries, argumento l. continuus, §. item qui inſulam, ff. de verbor. obligat: & l. veteres, ff. de itinere actúque priuato. Inde etiam, ex ſententia Decij, in conſilio 562. numero 2. verſic. ad idem facit. quòd facultas per debitorem conceſſa creditori capiendi pecuniam ſuper cambiis, ne creditor propter debitoris moram damnum patiatur; non intelligitur de prima vice tantum, ſed pro pluribus, donec creditori erit integrè ſatisfactum. Denique ex ſententia Alexandri inquit ipſa Surdus, numero 26. quod qui tenetur alium in iudicio ſiſtere occaſione certæ cauſæ, ſeu litis, non liberatur, ſi ſemel ſiſtat, ſed toties tenetur, quoties durante ea lite opus erit. Sic etiam diſpoſitio non reſtrigitur ad primum[*] actum, quando extant verba ſignificantia iterationem, aut perpetuitatem, ſed potius perpetua efficitur; ita ſane adnotauit, & latiùs comprobaui And. Tiraquellus, in dicto §. hoc ſermone, limitatione 26. vbi late comprobat, & adducit multas deciſiones, & authoritates, & loquitur, quando diſpoſitio permittens, aut aliter diſponens aliquid fieri, vtitur verbo, quoties, aut quandocunque, vel quotieſcunque, aut, toties quoties, & aliis ſimilibus. Et expendit id, quod volunt Imola, Romanus, & Alexander, in l. ſi finita, in principio, ff. de damno infecto. quod fideiuſſor, qui præſentare promiſit toties quoties, non liberantur bina praeſentatione, quia dictio quoties, importat infinitatem, nec eſt duplici actu contenta, vt idem Tiraquellus, alios addens, latè proſequitur, de tractu conuent. §. primo, gloſſa ſecunda, numero 19. refert & ſequitur Petrus Surdus, in conſilio 281. numero 22. & 23. libro ſecundo, & numer. 18. cum ſequentibus, idem ius ſtatuit, quando in diſpoſitione, ſeu conceſſione apponeretur dictio ſemper, quæ fui natura importat perpetuitatem, & proceſſionem temporis, & iterationem, & idem quod perpetuò, & omni tempore, & omni caſu, & non differt à dictione quandocunque, & eſt vniuerſalis affirmatiua, & ſic vno actu non conſumitur, & ob eam limitatur regula dicti §. hoc ſermone. Provt latius comprobauit Petrus Surdus, ex dicto numero 18. vſque ad numerum 26. & eo non relato, ita ex Aliis Authoribus tradidit Perez Lara, de anniuerſariis, & capellaniis, libro primo. cap. tertio, numero 10. 11. &12. & de dictione ſemper, quod perpetuitatem denotet ſui naturâ; latiùs ego comprobaui, libro ſecundo, cap. 22. num. 89. 90. & 91 Similiter diſpoſitio, aut conceſſio emanata per[*] viam priuilegii, non intelligitur de primo actu, ſed etiam de ſecundo, & vtiliter: priuilegium namque, cum ſui naturâ debeat eſſe perpetuum, non modò ſemel, ſed pluries verificatur. Ita ſane adnotauit, & exemplis comprobauit Andr. Tiraquellus, in dicto §. hoc ſermone, limitatione 8. per totam. Petrus Rebufſus, ibidem, limitatione vltima, verſic. in priuilegiis. Anton. Gabriel, commun. concluſion. libro ſexto, titulo, de legibus & conſtitut. concluſione ſecunda, numero 44. & 45. Iacob. Philip. Portius, regular. libro tretio, concluſione 21. limitatione decima. Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogen. libro primo, cap. 6. numero 20. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 525. numero primo, & 2. libro 5. qui ex communi ſententia reddit retionem; nam ſi conceſſio emanata per viam pruilegij, intelligeretur de prima vice, eſſet contra naturam priuilegij, quod eſt perpetuum, cap. decet. de regulis iuris, in ſexto, idque explicat numero 53. vt procedat in actu fauorabili, ſucceſſiuo, & verbis vniuerſalibus priuilegio conceſſo, provt erat in caſu Oldradi, conſilio 300. Secus autem eſſe inquit, vbi de actu momentaneo tractaur, qualis eſt ille, de quo ibi, in quo priuilegium ſtrictè interpretandum erat, quod alienum ius tangit, vt latius ibi. Præterea, diſpoſitio non vericatur in primo actu,[*] quando per eum non eſt ſatisfactum intentioni diſponentis, ſed de vlteriori intelligitur, donec conſumatur effectus ſecundum intentionem loquentis. Id quod exornat, atque latiſſimè comprobat Andr. Tiraquellus, in dicto§. hoc ſermone, limitatione ſexta, per totam. Rebuffus, ibidem, limitatione ſecunda, in principio. Alciatus, numero ſeptimo. Anton. Gabriel, commun. libro ſexto, dicta concluſione ſecundæ, numero 28. Iacob. Philippus Portius, regularum libro tertio: concluſione 21. limitatione ſecunda. Hippolyt. Riminaldus, in conſilio 22. numero 199. libro primo, & in conſilio 111. numero 99. libro ſecundo. Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſtione 18. numero ſexto, Molina, de Hispanorum primogeniis, libro primo, cap. ſexto, numero 19. Barboſa, in l. diuortio, §. quod in anno, numero 21. qui exemplum eſſe dicit, ſi agatur de re ſuapte natura perpetuò duratura, vt de primogenij, & fideicommiſſi materia, & ſucceſſione, in quo verbum ſimpliciter prolatum, in infinitum protrahitur. Quod etiam tenuit Perez de Lara, de anniuerſariis, & capell. lib. 1. c. 3. per totum, maximè ex num. 13. cum ſeq. vbi in anniuerſario idem ius ſtatuit, ſi perpetuum futurum ſit, quod in maioratu. Sic ſane, diſpoſitio non verificatur in prima vice,[*] qunndo diſponentes aliter expreſſerunt, vel quando veriſimiliter colligeretur ex coniecturis, ex quibus deprehendi, & elici valeat iuridicè, teſtatorem, aut diſponentem voluiſſe, ſuam diſpoſitionem vlterius progredi, nec in primo finiri; quod Tiraquellus late comprobat in dicto §. hoc ſermone, limitatione 12. per totam, vbi videndus erit omnino. Rebuffus, ibidem, in quarta limitatione, ibi:ſiue ex voluntate expreſſa appareat, ſine tacita. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 111. numero 92. lib. 2. & in conſil. 22. aliàs 23. num. 198. & 199. libro primo. Iacobus Philippus Portius, lib. 3. regularum, d. regula 21. in 13. limitatione, Anton. Gabriel, commun. concluſ. lib. 6. dicta concluſ. 2. titul. de legibus, num. 48. Perez de Lara, libro primo, dicto cap. 3. num. 43. & 44. vbi cum dubitaſſet, an in contractibus, ſicut in vltimis voluntatibus, recedendum ſit à regula dicti §. hoc ſermone. Propter coniecturas, & præſumptam mentem, affirmatiuè dubium reſoluit, quia contractus recipiunt interpretationem à mente contrahentem, vt ibi obſeruat, & ſuperiores omnes Authores pro ſe adducer poſſet, cum verè ipſi in omni diſpoſitione loquantur, & coniecturas, atque præſumptà mentem perpendant. Cum etiam mentem contrahentium, in ambiguis ſeruari debere, etiam ſecundum intentionem ſecundariam, magis quam verba; ſi tamen verba ſecundum aliquam ſignificationem poſſint deſeruire; latiſſimè fundauerit, atque exornauerit Cardinalis Mantica, de tacitis & ambig. conuenit. libro 2. titulo 5. per totum Idcirco diſpoſitio non verificatut in primo actu,[*] quando poſt primum actum non manet eadem ratio diſpoſitionis; tunc namque ſemper cenſetur durare diſpoſitio, neque reſtringitur ad primum actum, vt latiùs Tiraquellus probauit in eodem, §. hoc ſermone, limitat. 10. Rebuffus, limitat. 2. ad finem, Hippolyt. Riminaldus, d conſ. 22. aliàs 23. n. 298. lib. 1. Anton. Gabriel, lib. 6. dicta concluſ. 12. n. 40. Barboſa, in dicto §. quod in anno. n. 22. Rurſus, diſpoſitio non verificatur in prima vice,[*] quando actus de ſui natura reiterabilis eſt, tunc namque, etiam vltra primum actum extenditur. Quod obſeruauit Andr. Tiraquellus, in dicto §. hoc ſermone, limitatione 20. & idem ſtatuit limitatione 2. vbi ſimplex ſermo profertur in materia, quæ ex conſuetudine regionis requirit iterationem: & limitatione 4. quando eſt facta conceſſio quæpiam ad certum tempus, quia tunc non intelligitur pro prima vice, ſed toties quoties, durante illo tempore præſtituto, per text, in l. ſicut in annos, in principio, ff. quibusmodis vſusf. amittatur: & limitatione 18. vt regula ipſa non procedat, ſi natura rei, ſiue ſubiecta materia repugnet. Quod etiam repetit limitatione 33. Tellus Fernandez, in l. 4. Tauri, num. 8. & ſeq. vbi quod lex, boues, §. hoc ſermone, non procedit reſpectu actus, de ſui natura reiterabilis, vel vnius loco alterius ſubrogati. Molina, de Hiſp. primog. lib. 1. cap. 6. num. 20. Perez de Lara, de anniuerſariis, & cap. lib. 1. cap. 1. ex n. 9. & n. 22. Iacob. Menoch, in conſ. 450. n. 8. lib. 5. vbi quod quando quàtitas ſui naturâ reiterabilis eſt, ſimpliciter promittens, intelligitur tam pro ſecunda, quam pro prima vice. Anton. Gabr. commun. concluſ lib. 5. titul. de legibus & conſtit. concluſ. 2. n. 42. & n. 38. & 49. Et idem iuris eſt, quoties actus ſecundus, vel vlte[*]rior, ſit reuocatiorus, primi, qui aliàs ex ſuapte natura ſit reuocabilis, quia tunc non procedit dicta deciſio, ſiue regula, provt ſcripſit Tiraquel. in eodem §. hoc ſermone, limitat. 17. Hippolyt. Riminald. in conſ. 525. n. 7. lib. 5. vbi inquit, quod diſpoſitio loquens de actu reuocatorio primi, ſui naturâ reuocabilis, non intelligitur de primo, ſed etiam de ſecundo. Quod latius explicat n. 36. cũ ſeq. vbi vide, & id ipſum tenuerunt Pelaez à Mieres, de maioratu. 1. part. q. 18. ex n. 6. cum ſeq. Tellus Fernandez, in l. 4. Tauri, ex num. 2. vſque ad n. 14. eleganter Barboſa, in d.l. diuortio, §. quod in anno, n. 19. ff. ſoluto matrimonio, vbi limitat dictum Baldi, ibidem, vt non procedat, ſi agatur de actu ſuapte natura reuocabili; nam cùm verba debeant intelligi iuxta naturam actus, ad quẽ referuntur, l. plenum, §. equitij, ff. devſu & habitatione. Quando diſpoſitio refertur ad actum reuocabilem, debet intelligi diſpoſitio iuxta illius naturam, & ſic quod per primum actum non videatur diſpoſitio conſummata, & ſortita effectum. Et inde infert eodem n. 19. dubium reddi; quod conſuluit Decius, in conſil. 512. aliàs 712. quod ſi Summus[*] Pontifex conceſſit alicui Cardinali, vel Epiſcopo licentiam teſtandi, intelligetur diſpenſatio de primo teſtamẽto, ita vt ſi primum reuocet, & faciat ſecundũ, primum præualere debeat; quia ſecundum, quaſi ex defectu poteſtatis & licentiæ, valere non poteſt Et in eodem caſu idem ſcripſerunt Socinus, Tiraquellus, Couar. Marinus Freccia, Burſatus, Curtius iunior, & & Pariſius, quos retulit Barboſa. vbi ſuprà, & vltra eũ id ipſum defendit Hippolyt. Riminald. d. conſil. 525. ex n. 45. atque ex n. 67. lib. 5. sed vtique prædictorum opinio, ex ſuprà aſſignata limitatione apertè confunditur. Et ita aduerſus eos conſuluit Hieronymus Gabriel, in conſ. 87. ex n. 27. cum ſeq. aſſerens, ſe bis contrarium conſuluiſſe, & quod ita iudicaret; nullumq́ue eſſe Virum alicuius iudicij, qui negare poſſit, quod concedens, & impetrans intellexerunt de eo teſtamẽto, cum quo impetrans decedere vellet, & defendunt contra Decium etiam, Nauarrus, Peralta, & Ferretus, quos ibi refert Barbosa: & num. 20. & 21. reſpondet rationibus Decij, quibus primus omnium, quos viderim, reſpondit eruditè, atque ex propoſito Tellus Fernandez. vbi ſuprà, ex num. 2. vſque ad num. 4. qui non deberet cogitandum relinquere rem adeo concludenter ab eo fundatam, & veram. Et cum ipſo Tello contra Decium quoquue tenuit Pelaez à Mieres, dicta q. 17. n. 7. 7. 18. Sic quoque diſpoſitio vniuerſalis, ſiue etiam gene[*]ralis, aut indefinita, non in primo actu tantùm, ſed omnibus poſtea futuris intelligitur; vt latius probauit Andr. Tiraquellus, indicto §. hoc ſermone, limitatione 25. per text. in l. ſi ſeruitus, ff. de ſeruit. vrban. præd. vbi generalis conceſſio ſeruitutis, ne luminibus officiatur, etiam ad futura lumina trahitur. Sequuntur Iacob. Menochius, in conſilio 450. num. 4. lib. 5. Ioannes Matienzus, in l. 3. titulo 3. lib. 5. gloſſa 2. num. 7. lib. 5. qui inde infert, quod licentia generalis vxori conceſſa per maritum ad contrahendum, non ceſſat per primum contractum, ſed durat perpetuò, donec à marito reuocetur. Ac denique, diſpoſitio[*] quælibet, & conuentio, vbi æquitas ſuadet, quod etiam de ſecundo actu ſit intelligenda; tradidit in eodem §. Tiraquellus, limitat. 19. & ſequitur Menochius, dicto conſ. 450. n. 10. Quartò deinde & principaliter obſeruandum, at[*]que conſtituendum erit, deciſionem dicti §. hoc ſermone, limitari, vt procedat, in diſpoſitionibus inter viuos, in quibus voluntas obligandi, ſemper in id infertur, quod minus eſt, l. inter ſtipulantem, ff. de verbor. obligat. l. ſemper in ſtipulationibus, id fine, ff. de regulis iuris, & propterea huiuſmodi diſpoſitiones ſunt ſtricti iuris, ſtricteq́ue interpretandæ, l. quicquid adſtringendæ, ff. de verbor. obligat. Ideo non mirum, ſi intelligitur de prima vice tantum. Secus autem in diſpoſitionibus teſtamentariis, quæ multò longius producuntur, pleniuſq́ue interpretantur, Lin teſtanmentis, ff. de regul. iuris, & alio capit. ſuprà dixi. Et ita eam differentiam conſtituunt Anton. de Butrio, Decius, Alex. Romanus, & alij, quos retulit, & latius exornauit Tiraquellus, in dicto §, hoc ſermone, limitatione 15. retulit etiam Barboſa, in dicta l. diuortio §. quod in anno, num. 8. 9. & 10. & vltra eos Hippolytus Riminaldus, in conſilio 22. alias 23. num. 197. & 198. lib. 1. Qui vel ex eo confirmat, poſt Tiraquellum, vbi ſupra, num. 4. quòd ſuprà dictum fuit, deciſionem dict, §. hoc ſermone, habere locum in diſpoſitione hominis non autem in diſpoſitione legis. Nam ex eo feq́ui videtur, nec in diſpoſitione quoque vltimæ voluntatis procedere, vtpote quæ illius, quæ adeo æquiparatur, vt lex ipſa, teſtatoris voluntatem, legem appellauerit, §. diſponat, in authent. de nuptiis. Cæterùm contrariam ſententiam, imò quod regula dicti §, hoc ſermone, etiam locum habeat in vltima voluntate, quantumcunque fauorabilis ſit; pro conſtanti admittunt Baldus, in l. vnica, num. 14. C. de his quæ pænæ nomine. Socin. in conſil. 117. num. 5. lib. 1. Iaſon, in conſil. 35. colum. vltima, lib. 3. Curt. iun. in conſil. 132. num. 1. Anton. Gabriel, commun. concluſion. lib. 6. tit. de legibus & conſtitut. concluſione 2. ex numero decimo nono, vſque ad numerum 24. vbi generaliter ſtatuit, quod deciſio d. §. hoc ſermone. locum obtineat in omni, & quacunque materia, vt per Iaſon. Alex. & Curt, iun. ibi relatos, & probatos per Barboſam, in d. §. quod in anno, num. 10. in verſic. ita vt merito Alexander, & pet Laram, de anniuerſar, & capellan. libro primo, cap. tertio, numero ſecundo, & num. 6. Deinde inquit Gabriel ipſe, quod etiam procedit in materia dotis, vt probant iura ibi relata, numero 20. & in vltimis voluntatibus, vt ibidem, num. 21. per text. in l. fideicommiſſa, §. ſi quis alicui decem, ff. de legatis tertio, & in l. primo, §. ſi cui ita, ff. vt legator. nomine caueatur, & in l. prima, §, inde Neratius, & in l. mulier, §. finali, ff. ad Trabellianum. Baldum etiam, Iaſon. Felinum, & decium ibi relatos, & in contractibus, & in beneficialibus, vt ibidem, num. 22. & 23. eandem etiam reſolutionem cum iudicio ſuſtinuit finaliter, in dicto §. hoc ſermone, limitatione 15. in fine Titaquellus, qui in hunc modum reliquit ſcriptum: Et certe ego ſum in ea ſententia, vt nihil in hoc referat, fiat dispoſitio à contrahente: an à teſtatore, vtrobique enim cenſetur diſpoſitio hominis, non legis, quantum ad hoc noſtrum inſtitutum attinet. Quod eſt rectè, & iuridicè dictum: nam ſi verum eſt, deciſionem textus, in dicto hoc ſermone. procedere in diſpoſitione hominis, non autem legis, vt dictum fuit ſuprà: planum equidem eſt, teſtamentariam diſpoſitionem eſſe hominis, quæ tamen obſeruanda eſt, quaſi fuiſſet legis. non tamen legis eſt. Et ipſam ſententiam clarè amplectitur Petrus Rebuffus, in dicto §. hoc ſermone, limitatione, quatenus dixit, deciſionem dicti §. hoc ſermone, limitari in fauorabilibus, & vbi æquitas adeſt: id tamen non intelligendum in omnibus fauorabilibus; ſed quando ratio, & fauor hoc dictant, veluti iudicatum fuit in illo Senatu pro quadam vidua, in exemplo ibi adducto, & firmiter defendit Petrus Barboſa, in dicta l. diuortio, §. quod in anno, ſub numero decimo,[*] in verſic. vnde regula dicti §. hoc ſermone, & ſub numero 11. in verſic. ex prædictis igitur in noſtro, & ex numero 8. aſſerens, quod deciſio dicti §. procedit in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. pro qua ſententia fortiter inducit textum, in eodem §. hoc ſermone. Nam ibi ea verba, dum nupta erit, referuntur ad tertiam perſonam quaſi abſentem: vnde innuitur, ea verba fuiſſe prolata in vltima voluntate, & non in contractu, qui requirit præſentiam perſonæ, cui fit donatio, l. neque ambigi, cum Gloſſa, C. de donat. ergo probat textus, quod ſermo indefinitus, etiam in vlitima voluntate intelligitur de prima vice. Et confirmatur, quia dubitatio ibi excitata, non eſt probabilis niſi in vltima voluntate, & in legato ita relicto, vt ibi latius obſeruat. limitat tamen dicto n. 8.[*] in principio, ex verſicul. in vltima autem voluntate, vſque ad num. 9. & numero 11. verſicul. vnde ſi verba legati, & iterum, in verſiculo, num ex prædictis dicendum eſt, ſub eodem numero 11. vt deciſio, dicti §. hoc ſermone, non procedat, ſi in vltima voluntate relinquatur per verba generalia, vel indefinita id, quod ex ſua natura reiteratur, vel renaſcitur; nam his concurrentibus, non intelligetur legatum de prima vice, Aliàs autem, etiamſi verba legati ſint indefinita, ſi referantur ad actum, ſuapte natura non reiterabliem, ſiue non repaſcentem, intelligetur legatum de prima vice, provt efficaciter probatur in dicto §. hoc ſermone, intelligendo agere de legato; & inducendo, provt inducit Barboſa, ſub numero vndecimo, in verſic. vnde ſi verba legati ſint indefinita. Qui dicto numero 8. pro dicta doctrina, quando reliquitur id, quod ex ſua natura reiteratur, vel renaſcitur, vt tunc ſermo indefinitè prolatus, non reſtringatur ad primũ actum; expendit iura nonnulla, & repetit inferiùs, numero 11. in principio, textum videlicet in l. defuncta 6. §. finali, ff. de vſufructu. Vbi teſtator legauit ſextam partem fructuum certi fundi: quærebatur, vtrum legat eſſet intelligendum de ſexta parte fructuum primi anni, an verò cenſeretur annuum; & reſpondet Iureconſultus, legatum annuum cenſeri; niſi hæres probet, teſtatorem voluiſſe contrarium. Et inde colligunt omnes ex eo textu, legatum præſtandum ex redditibus alicuius fundi, cenſeri annuum, dum vixerit legatarius. Agitur ergo in eo textu de fructibus, qui ex ſua natura renaſcuntur; & ideo legatum non cenſetur de prima vice. Et eadem ratione procedit textus, in l. ſi habitatio 10. §. vtrum, iuncta Gloſſa, ff. de vſu & habitatione, vbi habitatio ſimpliciter relicta, durat tota vita legatarij, quia ſcilicet habitatio ex ſe reiterabilis eſt, & quodammodo renaſcitur, vt colligitur ex penultima, ff. de capitis diminutione, & in fortioribus terminis conſonat textus, in l. annua, 20. §. finali, ff. de annuis legatis. Qui probat hoc procedere, ſi legatur pecunia colligenda ex redditibus fundi: nam cenſebitur legatum perpetuum, quia cum verba legati ſint indefinita, & actus ſit reiterabilis, quia fructus quolibet anno naſcuntur, non intelligetur diſpoſitio de prima vice. Et Barboſam ſequitur Perez de Lara, libro primo de anniuerſariis, cap. 3. ex numero 18. & ante ipſos viſus eſt præſentire Anton. Gabriel, commun. libro ſexto, dicta concluſione 2. numero 47. in contractibus autem vſque adeo procedit deciſio dicti §. hoc ſermone, vt ſecus dicendum ſit, etiam eiſdem termi[*]nis datis, vt conſtat in fine dicti numeri 11. in illis verbis: Nam ex prædictis dicendum eſt, quod verba legati indefinita, relata ad actum ſuapte natura reiterabliem, non reſtringuntur ad primam vicem;& tamen in eiſdem terminis contrarium erit in contractu, vt conſtat ex deciſione Baldi hic communiter recepta: nam loquitur in venditione indefinitè, & generaliter concepta, & quæ refertur ad roſas ſuapte natura reiterabiles: & tamen vult, venditionem illam reſtringi ad primas roſas: notat Alexander, in l. ſtipulatio iſta, §. finali, num. 3. de verbor. obligat. Anton. Gomez. ſecundo tomo, cap. 11. n. 48. Non etiam procedit in teſtamentis, vltimis vo[*]Iuntatibus deciſio dicti §. hoc ſermone. Quando non ſolum concurrit fauor vltimæ voluntatis, ſed etiam id quod legatur diſpoſitio continet, eſt in ſe fauorabile; vt quia legantur alimenta, vel aliquid in pium, quo modo ſaluari putauit eos Barboſa, num. 9. in fine, in dicto §. quod anno. qui in materia fauorabili, vt teſtamenti, & alia fauorem continente, generaliter intelligunt procedere textum, in l. placet, ff. de liber, & poſthum. & ſic non ſufficit ſimplex fauor, niſi ſit geminatus, etiam in vltima voluntate. Vt agnouit ipſe Barboſa, numero 19. in verſic. dum generaliter dicunt. Et vltra eum id ipſum agonuit Petr. Rebuffus, in d. §. hoc ſermone, limitatione 5. provt retuli ſuprà, num 42. in fine, vbi conſtituit, non ſufficere ſimplicem fauorem, vt recedatur à regula dicti §. hoc ſermone. Sed ſimuli requiri, quod ratio, vel natura rei vltra fauorem concurrat. In contractibus verò intelligetur diſpoſitio de prima vice, quantumcunque agatur de re in ſe fauorabili, quia concurrit ſimplex fauor: neque enim contractus fauorabilis cenſetur, provt cenſetur vltims voluntas. Nec admittitur in ipſis contractibus diſtincto, vtrum materia ſit fauorabilis, vel odioſa. Vt vtrumque obſeruauit ipſe Barboſe, in dicto §. quod in annot. ſub n. 10. in verſic. ſimiliter in contractibus. Imo neque in vltimas voluntatibus, ex veriori ſen[*]tentia, ſufficit duplex fauor (quicquid dictum ſit numero præcedenti) niſi relinquitur per verba generalia, vel indefinita id, quod ex ſua natura reiteratur, vel renaſcitur: ſicuti reſolutiuè firmauit Barboſa, in dicto §. quod in annot. num. 10. in fine, & num. 11. vbi ad hoc, quod ſi quid pium, & fauorabile relinquatur in vltima voluntate, quod debeat intelligi de prima vice, quicquid duplex fauor concurrent; ponderat textum, qui efficacitur videtur ita probare, in l. cum quiàam 23. ff. de annuis legatis: ſecundum Bartoli intellectum. Nam vult, ideò in eo textu, legatum non intelligi de prima vice, quia parua quantitas fuerat relicta. Item fuerat relicta Decurionibus: ex quantitate igitur parua, & qualitate legatariorum, præſumetur teſtatorem de prima vice non intellexiſſe, & altero ex his deficiente, ſentit Bartolus, magis recurrendum eſſe ad regulam dicti §. hoc ſermone. Et aſſerit communiter recipi hunc Bartoli intellectum, & repetit num. 12. in fine, & num. 13. & infert vno & altero loco ad quæſtionem Bartoli, in eadem l. cum quidam. Quòd ſi teſtator legauit certam ſummam, præſtandam monachis in die ſanti Franciſci; intelligetur de ſumma ſemel præſtanda, non obſtante fauore Religionis. Nec admittit Cumani intellectum, quem refert ibidem, num. 12. in verſic. primus eſt Cumani. Vtrumque autem admittit Perez de Lara, de anniuerſariis, & capell. libro primo, dicto capite tertio, numero 23. & quatuor ſeqq. Apparet itaque, iuxta ſuperiora admitti poſſe differentiam, quam inter contractus, & vltimas voluntates conſtituerunt Doctores in hac materia; vere nãque differentia non eſt, niſi in caſu, quo per verba generalia, vel indefinita relinquitur id, quod ex ſua natura reiteratur, ſiue renaſcitur. In contractibus autem, etiam eo caſu ſecus eſt, vt ſuprà dicebam: & ita explicauit Barboſa, in dicto §. quod in annot. numero vndecimo, ad finem, verſic. & iuxta hanc reſolutionem. Sed vtrùm diſpoſitio, aut conceſſio facto titulo do[*]nationis, intelligatur, vel non de prima vice, vt ſit locus deciſioni dicti §. hoc ſermone? Dubitauit Barboſa, in d. §. quod in annot. ex num. 15. vbi ex his, quæ numeris præcedentibus, adnotaui, & ipſe ſcripta reliquit; infert, reiiciendum omnino, quod tradit Alexander. ibidem num. 7. dum dixit, quod conceſſio facta titulo donationis, non intelligetur de prima vice: allegat l. ſi ſeruitus, ff. de ſeruitut. vrbanor. præd. & dictum Baldi, in authent. excipitur. in fine, C. de bonis quæ liberis. tenentis, quod ſi pater donat filio fructus aduentitiorum, intelligitur donatio etiam de futuris, Idque ea ratione, quia ipſa loquiter in donatione, & ſic in actu inter viuos, in quo omnes concedunt, verba debere intelligi de prima vice: & eodem numero 15. & 16. Alexandari rationibus plene reſpondet: & tandem eodem num. 16. ad veram reſolutionem duos caſus inquit diſtinguendos. Primus eſt, vtrum donatio ſimpliciter facta, intelligatur de prima vice; Secundus, vtrum intelligatur, non ſolum de rebus præſentibus, ſed de futuris; quoad primum caſum in donatione idem reſoluit, quod ſuprà in legatis, & vltimis voluntatibus reſolutum eſt; vt quemadmodum legatum rei ſuapte natura reiterabilis per verba indefinita, non intelligatur de prima vice, l. defuncta, 65. §. finali, ff. de vſufructu, & aliàs obtineat regula dicti §. hoc ſermone. Ita etiam in donatione diſtinguendum ſit, vt ſi fiat de re ſuapte natura reiterabili, & concepta ſit per verba indefinita, non reſtringatur ad primam vicem, per text. in cap. quia circa, de priuilegiis. Qui loquiter in donatione decimarum, & ſic fructuum, qui ſuapte natura reiterationem recipiunt, ſed extra hunc caſum procedet deciſio dicti §. hoc ſermone; textus autem in dicto cap. quia circa, qualiter procedit, vide eundem Barboſam ibi, n. 16. 17 & 18. Quoad ſecundum caſum (inquit Barboſa ipſe) re[*]ſoluendum eſt, quod ſi donatio non eſt nimis præiudicialis concedenti, procedit deciſio dicti cap. quia circa, quod in his terminis loquiter, vt ex eo colligitur, ibi: iuxta Canonicas ſanctiones, adiuncto cap penultimo, de donat. Sed ſi agatur de donatione nimis præiudiciali, cenſebitur relata ad tempus præſens donatio. Vnde neceſſariò etiam de prima vice intelligetur, & eſt moderanda concluſio prima, ſuprà propoſita: & hactenus Barboſa. Vltra quem aduertendum erit, ſecundum hoc dubium in terminus excitaſſe nouiſſimè Cardinalem Franciſcum Manticam, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 14. tit. 25. vbi egit de controuerſiis, quæ in ſimplici, vel generali bonorum donatione verſantur, dirimendis: & n. 8. quæſiuit, an donatio bonorum facta ſimpliciter, de præſentibus intelligatur, & an valeat: Quod vt faciliùs poſſit intelligi, tres principales caſus diſtinguit. Primus eſt, quando quis donat bona ſua ſimpliciter, abſque ſigno vniuerſali: & tunc ſiue dubio de præſentibus tantùm intelliguntur, argumento l. ſi ita legatum, ff. de auro & argento legato: nam cum agatur de magno præiudicio ad futura non porrigitur, vt dicto num. 8. probauit Mantica ipſe. Secundus caſus eſt, quando quis donat omnia bonaſua & nullam facit mentionem præſentium, neque futurorum: & tunc ſimiliter intelligitur de præſentibus, & donatio valet, l. omnes, §. Lucius. ff. quæ in fraudem creditorum, cum aliis iuribus, quæ adducit, & Latiùs comprobat Mantica, dicto titulo 25. numero 9. 10. & 11. Tertius caſus eſt, quando quis ſimpliciter abſque ſigno vniuerſali donat bona ſua præſentia, & futura: & huiuſmodi donatio valet: quia non complectitur ſupellectilia, quæ veriſimiliter in ſpecie non eſſet conceſſurus, argumento l. obligatione generali, ff. de pignoribus, & latius explicat Mantica idem, num. 12. per totum: & an id ipſum procedat hodie poſt l. 69. Tauri, alio cap. ſuprà dixi, & inferiùs dicetur. CAPVT XL. Vt verba in dubio intelligi, atque interpretari debeant regulariter eo tantum reſpectu, & fine, quo fuerunt prolata, nec extendantur, vltrà quàm gerantur, non etiam vltra intentionem agentium, aut contrarium, vel alium operentur effectum, quàm quem intendebat diſponens; & inducta ad augmentum, non operentur diminutionem, & à conuerſo; coniectura quæ in teſtamentis, & vltimis voluntatibus ſumitur, quanti ad earum interpretationem æſtimari, atque haberi debeat; & de multis caſibus practicis, quibus axiomata ea vulgata deſeruiunt, remiſſiuè. Rurſus, verba generalia adulatoria, ſiue complacentiæ, verba quoque conſilij, an diſpoſitionem, vel obligationem aliquam, aut ſaltem coniecturam inducant. Et de quæſtione illa Sfortiæ Oddi, in conſilio 64. lib. 1. an teſtamentum, quod non reperitur, dicatur probatum, ſi aliquis pluries monitus, vt teſtamentum faceret, dixit: Ego feci teſtamentum & talem inſtitui. Præterea, vtrùm mulier, quæ ſimpliciter contraxit matrimonium, nulla dote expreſſa, præſumatur, vel non, omnia bona ſua, vel partem in dotem dediſſe: atque ita in dubio, an, & quando poſſit videri dos conſtituta. Deinde paraphernalium bonorum materiam breuiter attingit Author, & infert ad quæſtionem, an pro bonis paraphernalibus tacita hypotheca, à lege inducta, prælationis priuilegium contineat, vel ſaltem ex regula cap. qui prior, de regul, iur. lib. 6. poſterioribus etiam expreſſis hypothecis præferatur: & à quo tempore tacita hypotheca incipiat, vbi & de intellectu l. primæ, ff. qui potiores in pignore habeant. & obſeruatione noua ad l. 17. titulo 11. partita 4. an etiam neceſſarium ſit, præcedere excuſſionem in bonis mariti, antequam perueniatur ad tertios poſſeſſores. Denique (licet ea res egrediatur huiuſce materiæ terminos) compenſationis tractatus & materia, propter ſui neceſſitatem & frequentiam ſuſcipitur, & ad ſummam dilucidè reducitur, & inquiritur, vtrùm in cauſa dotis compenſatio admittatur. An etiam locum obtineat, cum compenſatio non intenditur inter debitorem, & creditorem, ſed opponitur contra tertium, qui erat creditor, & qui prius ſibi debitum petierat. Vbi horum omnium diſtincta, & notanda traditur reſolutio, & Senatus Regij Hiſpalenſis in eodem caſu ex facto occurrenti, definitiones quinque præcipuæ commemorantur, & comprobantur. SVMMARIVM. -  1 Verba intelligenda, atque interpretandæ ſemper, eo reſpectu & fine, quo prolata fuere, & non aliter. -  2 Et reſtringenda ad illam cauſam, ob quam prolata ſunt. -  3 Et ad rem, ſuper qua exprimuntur. -  4 Et ſecundum ſtatum, & materiam, ad quam partes principaliter ſe præpararunt. -  5 Et in caſu, cui adaptari poſſunt. -  6 Et ſecundum intentionem agentium, & diſponentium regulantur. -  7 Vel primariam, vel ſaltem ſecundariam. -  8 Scilicet tempore actus geſti. -  9 Quicquid poſtea contingat. -  10 Idcirco actus noſtri voluntarij, aut verba, quibus geruntur, non operantur, nec operari poſſunt vltra intentionem, nec contrarium, aut alium effectum, aut finem, quam intendebat diſponens. -  11 Ex qua regula generali, & brocardico adeo vſitato, & communi infertur ad multa remiſſiuè, quæ Doctores inde deducunt. -  12 Inducta ad augmentum, operari non debent diminutionem, & num. ſeq. -  13 Verba poſita ad ampliandum, non poſſunt reſtringere. -  14 In fauorem alicuius, quæ continentur, non debent in odium retorqueri. -  15 Inducta ad diminutionem, ſeu reſtrictionem, augmentum operari non poſſunt, quod exornatur. -  16 Verba generalia adulatoria, ſiue complacentiæ, diſpoſitionem non inducunt, nec obligant. & n. 18. & ſeq. -  17 Teſtamentum, quod non reperitur, an dicatur probatum, ſi aliquis pluries monitus, vt teſtamentum faceret, dixit: Ego feci teſtamentum, & talem inſtitui. De quo late per Sfortiam Oddum, in conſilio 64. lib. 1. -  18 Verba adulatoria directa ad honoratum, diſpoſitionem non inducunt, niſi concurrat fauor libertatis, aut piæ cauſæ. -  19 Ex ipſis tamen coniectura, atque interpretatio voluntatis deducitur, quando ad grauatum diriguntur. -  20 Litteræ commendatitiæ ad fauorem alicuius, non inducunt mandatum, & præſumuntur potius adulatoriæ, quam dispoſitiuæ. -  21 Litteris credentium quando ſit credendum, remiſſiuè. -  22 Verba prolata per modum conſilij non diſponunt, neque inducunt neceſſitatem. -  23 Mulier ætate maior non cenſetur, quando nubit primo viro, dare bona ſua in dotem in totum, vel in partem, ſicque nec dotem conſtituiſſe. Idque ex recepta, & veriori Interpretum ſententia. -  24 Mulier ætate minor non cenſetur, quando nubit, dare bona ſua in dotem in totum, vel in partem, quod late exor natur, aeque declaratur remiſſiuè. -  25 Mulier quando dotem in aliquibus bonis ſpecialiter conſtituit marito, cetera dediſſe videtur eidem, tanquam paraphernalia, non tanquam dotalia. -  26 Mulier ſimpliciter ſecunda vice nubens, cenſetur conſtituere eandem dotem, quam conſtituerat primo viro. Si tamen plures habuiſſet viros, vltima attenditur dos. -  27 Mulier, etiam ætate maior, quando nubit, nulla dote expreſſa, non videtur dare bona ſua in dotem in totum, vel in partem, quod dictum fuit ſupra, num. 23. pluribus comprobaris fundamentis, & rationib. Quæ tæmen ad id principaliter reducuntur, quod matrimonium poteſt eſſe ſine dote, etiamſi mulier habeat bona. Et quod dos eſt quid facti, ideo non præſumitur. Non etiam datur ſemper vniformiter, & non præſumitur id, quod eſt variabile. -  28 Dos non præſumitur conſtituta, ſi quis duxerit vxorem pulchram, cuius amore captus erat. -  29 Mulierem nubendo ſimpliciter, præſumi bona ſua in dotem, dediſſe, quod Authores nonnulli opinantur, erroneum demonſtratur. -  30 Et eorundem fundamentis, plene respondiſſe Iacob. Menochium, & Cardinalem Manticam, provt hic adnotatur. -  31 Nec aliquo modo pro ipſis vrgere text. in. l. quod autem, ff. de iure dotium, provt etiam hoc loco obſeruatur. -  32 Mulier non cenſetur dediſſe bona ſua in dotem, etiamſi maritus ea poſſediſſet, & adminiſſraſſet cum ſcientia, & patientia vxoris. Neque etiam, vt præſumatur promiſſa dos congrua, de quo vide infra, n. 38. & n. 44. -  33 Mulier non cenſetur omnia bona dediſſe in dotem, etiamſi maritus ſit dignus tanta dote: Contrarium infra; num. 45. -  34 Mulier quæ viro dotem indeterminatè promittit, non cenſetur omnia bona in dotem promittere, ſed eam, quæ boni viri arbitrio congrua diiudicetur. -  35 Mulier ſimpliciter nubendo, nulla dote expreſſa, etſi non cenſeatur omnia bona in dotem dediſſe; tamen vbi extent voluntatis coniecturæ, aliud eſt dicendum. Dotem enim fuiſſe conſtitutam probari poteſt per indicia, & coniectura. Quibus conijci poſſit, eam in dotem dare voluiſſe bona ſua; & infr. n. 42. -  36 Mulier præſumitur nubendo omnia bona ſua in dotem dediſſe, quando maritus aliqua prædia dotalia ſciente, & patiente vxore vendidiſſet, & cautam ſe facturum vxorem pro pretio bonorum venditorum, promiſiſſet. -  37 Vel quando maritus dicebat, bona ſibi fuiſſe in dotem data, & ea poſſidere tanquam dotalia. Hæc namque aſſertio probat, illum poſſediſſe ex ea cauſa potiùs, quàm ex alia. -  38 Mulierem omnia dediſſe in dotem probatur, quando vir omnia bona poſſedit tanquam dotalia, & eis fruebatur & vtebatur vti dotalibus, vxore ſciente, & patiente: quod declaratur infrà, num. 44. -  39 Confeſſio vxoris cum poſſeſſione mariti, vel cum eo, quod ſit dignus tanta dote, probat omnia fuiſſe data in dotem, & vxori præiudicat. Idque maximè, ſi ſæpius extra iudicium firmauerit, ſe bona ſua in dotem tradidiſſe marito. -  40 Mulierem omnia bona dediſſe in dotem, probatur per famam. -  41 Et per plures ſimul iunctas coniecturas, & præſumptiones. -  42 Factum id præſumitur, quod communiter ab omnibus fieri ſolet. -  43 Dos in dubio etſi non præſumatur, cum ſit quid facti, præſumitur tamen ex coniecturis, & aliis circumſtantiis. -  44 Mulier paſſa bona à viro adminiſtrari, formi quadam patientia in dotem dediſſe ea præſumitur. Si actus traditionis interuenit, quia ſola patientia nullo præcedente facto non ſufficeret, Et ſic non probatur, nec præſumitur titulus dotis ex ſola patientia vxoris. Quia quando poſſeſſio eſſet ſine cauſa, & contractus habilis non præcedit, ſola patientia non habetur pro conſenſu. Sed quando vltra matrimonium præceſſit titulus dotis, poſſeſſio viri præſumitur ex cauſa dotis. -  45 Mulier nubens nulla facta mentione dotis, præſumitur omnia bona dediſſe in dotem, quando vir erat dignus tanta dote, & alia ſimul concurrebant. Et maximè ſi tali viro indiguiſſet pro recuperatione bonorum ſuorum. -  46 Mulierem aliquando habere bona triplicis generis, hoc eſt, dotalia, paraphernalia, & extra dotem. -  47 Dotalia bona mulieris quæ ſint. -  48 Paraphernalia bona mulieris quæ dicantur. -  49 Bona mulieris extra dotem, quæ ſunt. -  50 Dotalium, & paraphernalium bonorum differentiæ quatuor. -  51 Paraphernalia bona, & extra dotem quomodo differant. -  52 Paraphernalium, & extra dotem bonorum, hodie nullam eſſe differentiam ſecundum Aretinum. -  53 Paraphernalium bonorum, & extra dotem materiam, latiſſimè explicaſſe Authores quamplures, qui commemorantur hoc numero. Et ex profeſſo etiam explicant, an & quando fructus eorum bonorum ſuperlucretur maritus. -  54 Bonorum dotalium, paraphernalium, & extra dotem, differentias illas, ab Interpretibus noſtris conſtitutas, maxima ex parte ſublatas videri ex nouis deciſionibus legum huius Regni, & num. ſeq. -  55 Sic ſanè, quamuis vxor poſſet iure ciuili ſine marito contrahere ſuper bonis paraphernalibus. -  56 Et poſſet ea bona paraphernalia, etiam conſtante matrimonio vendicare à marito, vel à quolibet alio tertio poſſeſſore, quantumcunque maritus diues ſit, & non vergat ad inopiam. -  57 Paraphernalium etiam bonorum fructus, aut extra dotem, ſi adhuc extant, mulieri, vel eius hæredibus, ex eodem iure ciuili ſint reſtituendi, nec maritus eos lucretur, & conſumptos in vita mulieris, ſine induſtriales, ſiue ciuiles ſint, teneretur reſtituere. -  58 Idque procederet, etiam in dubio. -  59 Tamen poſt leges Regias minimè poterit obtinere, nec obſeruari. Nam ex deciſione legum huius Regni, mulier non poteſt contrahere ſine licentia mariti, non ſolum in bonis dotalibus, ſed etiam neque paraphernalibus, vel aliis bonis quocunque modo ad vxorem pertinentibus. -  60 Sic nec ea vendicare matrimonio conſtante, niſi propter inopiam mariti, vel alium caſum, in eiſdem caſibus, in quibus circa bona dotalia, id dispoſitum eſt de iure. -  61 Ita ſimiliter, neque bonorum paraphernalium adminiſtratio mulieri commititur, neque competit, ſed tantum marito, ſicut & bonorum quorumcunque, etiam extra dotem. -  62 Sic etiam indiſtinctè fructus percepti ex bonis paraphernalibus vxoris, vel aliis quibuſcunque bonis, communicantur inter coniuges, tanquam lucra quæſita conſtante matrimonio. -  63 Bona paraphernalia ſi marito traduntur, tacitè bona mariti pro illis videntur hypothecata. -  64 Tacita hypotheca inducta pro ſuſpectione & reſtitutione bonorum paraphernalium non habet priuilegium prælationis. -  65 Sed vtrum hodie poſt nouas deciſiones legum huius Regni, cum prælatione detur, & quod ita lex quædam Partitæ ſignificare videatur, tentari poſſe, prout hic nouiter adnotatur, ſed non affirmatur. -  66 Tacita hypotheca pro bonis paraphernalibus à iure inducta, & alia quæcunque tacita non priuilegiata, præfertur expreſſæ poſteriori. Et in ea ſeruatur regula cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. quod latè probatur. -  67 Tacita hypotheca à quo tempore incipiat. -  68 Mulier per hypothecariam non poteſt auocare res mariti à tertiis poſſeſſoribus, niſi præcedat excuſſio in bonis mariti. Idque ex veriori, & communiori ſententia. Quæ generaliter procedit, vt hypothecaria non detur contra tertium ſine excuſſione; prout latius hic probatur. -  69 Compenſationis materiam, & tractatum ſuſcepiſſe, atque explicaſſe Authores quamplures, qui commemorantur hoc numero. -  70 Compenſatio quid. -  71 Compenſationes, quare inuentæ, & admiſſæ. -  72 Compenſationes introductæ in omnibus actionibus, tam bonæ fidei, quàm ſtricti iuris; tam in rem, quàm in perſonam. -  73 Compenſatur id, quod ciuiliter & naturaliter debetur, vel naturaliter tantum. Modò purè, ſine conditione, vel dilatione dici, ex obligatione pendente liquida debeatur. -  74 Compenſari non poteſt debitum alterius. -  75 Ceſſum debitum, an compenſari poſſit. -  76 Fideiuſſor vtrum compenſare poſſit. -  77 Socius aliquid debens ſocietati, & volens compenſare, quod ſibi ab alio ex ſociis debetur, an audiri debeat. Damnum etiam, quod imputatur ſocio male adminiſtranti, an compenſetur cum commodo, quod ipſe ſocietati acquiſiuit. -  78 Adminiſtrator pro reliquis vnius adminiſtrationis conuentus, creditum ex alia adminiſtratione compenſare deſiderans, an audiri debeat, remiſſiuè. -  79 Creditor de decem ex cauſa ſocietatis, an poſſit compelli illa compenſare cum aliis decem, quæ ex alia ſtatione ſuo debitori ſoluere tenetur. -  80 Compenſatio quibus in caſibus, & quibus in rebus locum non habeat. -  81 Compenſatio vtrum procedat inter fratres pro his, quæ inter eos geſta ſunt viuo patre, remiſſiuè. -  82 Compenſatio, quæ poterat obiici contra cedentem, non poteſt obiici contra ceſſionarium, ſi vel cauſam habeat ille oneroſam, vel habuerit ſui debitoris bona omnia obligata ante natum ius opponendæ compenſationis. -  83 Compenſari non poteſt quod debetur ſub onere præſtandæ ſatiſdationis, ante eam præſtitam. -  84 Compenſationem obijci quodam in caſu alimentorum præſtationi, remiſſiuè. -  85 Compenſari non poteſt quod tutor debet cum eo quod pupillo debetur, necè contra. Poteſt tamen tutor pro pupillo conuentus, compenſare, quod ſibi proprio nomine debetur. -  86 Compenſari non poteſt, quod non poſſet ſolui. -  87 Expenſæ taxatæ poſſunt compenſari, etiamſi appellatum ſit ab executione, dumne ab ipſa condemnatione, vel taxatione. -  88 Fideiuſſor creditoris ſui poteſt ei obijcere compenſationem ſummæ pro eo ſolutæ ex iudicato, licèt à ſententia fuerit prouocatum. -  89 Conductor poteſt obijcere victori, & in executione iudicati compenſationem pecuniæ debitæ locatori ſuo, licèt condemnato. -  90 An quis proprio nomine conuentus, poſſit obijcere compenſationem eius quantitatis, quæ ſibi tanquam alterius procuratori debeatur. -  91 Compenſationi vtrum poſſint partes renuntiare. -  92 Compenſationis exceptio non ſolum poteſt opponi coram Iudice ordinario, ſed etiam coram Iudice delegato. Coram Arbitro verò non poteſt, ſi ſit ex cauſa extrinſeca rei, quæ compromittitur; ſecus verò ſi ſit ex cauſa intrinſeca, ſeu connexa. -  93 Opponi etiam poteſt in iudicio, & extra indicium. -  94 Compenſationem de quantitate ad quantitatem, & ſic de debito pecuniario ad debitum pecuniæ admitti. -  95 Et propriè locum non habere, niſi quando res ſunt eiuſdem rationis & ſpeciei, ſiue ſubſtantiæ, & qualitatis. Et conſiſtunt in pondere, numero, & menſura, ſicque functionem recipiunt in genere ſuo, & num. ſeq. -  96 Generis ad genus compenſationem admitti, quando idem in genere debetur, & genus eſt eiuſdem qualitatis; ſecus verò ſi diuerſæ: quod exornatur. -  97 Compenſatio ita demum admittitur, ſi vtrumque debitum ſit omninò liquidum, purum, & exigibile. Illiquid namque ad liquidum compenſatio non admittitur. -  98 Compenſari non poteſt debitum controuerſum cum liquido, licèt controuerſum poſſit ex Iudicis authoritate prouiſionaliter exigi, præſtita cautione. -  99 Debitum liquidum quod dicatur, & an quod breui tempore liquidari poteſt. -  100 Compenſatio allegari poteſt de debito litigioſo, ſi eſt liquidum, aut ſi liquidum, aut ſi liquidari poteſt intra breue tempus ſtatuendum Iudicis arbitrio. -  101 De iure autem huius Regni, ex deciſione l. partitæ, decem dies aſſignantur ad probandum, & liquidandum debitum, cuius compenſatio obijcitur. -  102 Compenſatio debiti liquidi, aut in termino prædicto liquidandi, opponi poteſt aduerſus executionem rei iudicatæ, vel inſtrumenti guarentigij. -  103 Sed & cauſa concluſa, & in cauſa appellationis compenſatio obijcit poteſt. -  104 Quia compenſans dicitur ſoluere. -  105 De ſpecie ad ſpeciem non admittitur compenſatio, neque etiam de ſpecie ad quantitatem, vel è contra; & de ratione. -  106 Compenſationem admitti quandoque in rei vendicatione, quando ſcilicet res vendicatur; & quia non præſtatur, deuenitur ad æſtimationem. -  107 De ſpecie ad ſpeciem non admittitur compenſatio, neque etiam de ſpeci ad quantitatem, etiam in diſpoſitione legis. -  108 Et in dispoſitione teſtamentaria. -  109 Quarta quæ debetur vxori, ex dispoſitione auth. præterea, C. vnde vir & vxor, vtrum compenſetur. -  110 Compenſatio vtrum ipſo iure, & ſic etiam parte non opponente, inducatur, aut inducta cenſeatur, an verò vt ipſo iure fiat, neceſſe ſit, quod à parte opponatur. Vbi duæ commemorantur opiniones contrariæ. Et communior probatur, quod ſcilicet compenſatio non inducatur ipſo iure, ſed ita demum, ſi opponatur à parte. Sic etiam, quod compenſatio non retrotrahitur, ſed operatur à die oppoſitionis. Et de formula pronuntiandi contra compenſationem. -  111 Compenſatio ipſa iure inducatur, vel non, multum intereſſe. -  112 Compenſatio nonnullis in caſibus inducitur ipſo iure, etiam parte non opponente. -  113 Et omni caſu, in quo infertur præiudicium creditori, ſi compenſatio ipſo iure non eſſet inducta, vt quia ea non inducta compenſans teneretur ad pœnam, vel intereſſe. -  114 Compenſatio fit ipſo iure ad vitandam pœnam, aut commiſſum. Vel ad impediendum curſum vſurarum. Aut intereſſe, quod non currit ei, qui poteſt compenſationem opponere. Quod latiùs comprobatur, atque exornatur. Et Petri Surdi deciſ. 117. locus ſingularis expenditur. -  115 Compenſatio ipſo iure, vtrum fiat in annuis reditibus. -  116 Compenſatio, vtrum contra a dotem, ſiue contra mulierem res dotales repetentem, locum obtineat. -  117 L. ſi conſtat, C. de compenſat. explicatur, atque reſtringitur, vt intelligatur inter debitorem, & creditorem, ſecus autem vt compenſatio fiat contra tertium, qui erat creditor, & qui prius petierat ſibi debitum. -  118 Creditor mariti non poteſt mulieri obijcere ex perſona mariti compenſationem quantitatis ſibi debitæ à marito. -  119 Vltimæ voluntates, vtrum compenſationem admittant. Et de coniecturis, ex quibus legatum cenſetur factum animo compenſandi, remiſſiuè. PRo breui & dilucida huiuſce Capitis expli[*]catione conſtituendum, atque obſeruandum erit primo loco, vulgata equidem fuiſſe, & per manus quoque tradita quotidie Doctorum axiomata in interpretatione vltimæ voluntatis cuiuſque, quod verba intelligenda, atque interpretanda ſunt ſemper, eo tantum reſpectu, & fine, quo fuerunt prolata, & non aliter; per text. in l. debitor, §. finali, ff. ad Trebell. l. ſi quis domum, §. quid tamen, ff. locati l. profectitia, §. finali, ff. de iure dotium, textum etiam, in §. finali, Inſtitut. de codicillis, l. final. ff. quemadmodum ſeruitutes amittantur, l. Neſennius, §. fundi, ff. de re iudicata, quæ tria vltima iura adduxit, & ita notauit Octauianus Cacheranus, deciſ. 124. num. 17. Facit etiam textus, in l. ſi pater, §. qui duos, & ibi notat Baldus, ff. de adoptionibus, quem ponderauit in propoſito Achilles Pedrocha, in conſil. 7. num. 225. & in conſil. 32. num. 159. & brocardicum hoc, ſiue regulam præfatam communem variis in caſibus expendunt Interpretes noſtri ſæpiſſimè, vt habetur per Decium, in cap. ſi pro debilitate, column. 5. de officio Delegati, & in cap. 1. num. 13. de poſtulat. Prælatorum, & in conſil. 283. columna 1. Crauetam, in conſilio 9. num. 21. & in conſilio 34. numero 26. Baldum, in l. finali, columna 4. numero 30. verſiculo, decimo quæritur, C. de hæred. inſtit. Tiberium Decianum, in conſilio 5. numero 11. libro 5. Iacobum Mandellum de Alba, in conſil. 612. num. 19. Ioannes Cephalus, in conſil. 347. num. 4. & lib. 2. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. interpr. 4. dubit. 1. ſolut. 3. num. 6. fol. 128. Petrus Surdus, deciſione 43. num. 17. & deciſ. 328. num. 25. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſil. 6. numero 34. libro 1. & in conſil. 69. num. 71. lib. 2. Ludouicus Caſanate, in conſil. 10. numero 38. Indéque in eodem propoſito inſerunt etiam ſæpiſſimè Scribentes, quod verba re[*]ſtringi debent ad illam cauſam, ob quam prolata ſunt: ita Baldus ſcripſit in l. 3. §. ex hoc edicto, ff. naut. caup. & ſtab. Craueta, in conſ. 171. num. 13. lib. 1. Ioannes Cephalus, in conſ. 347. num. 7. & 8. lib. 3. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſ. 6. n. 35. & dicto conſil. 69. num. 71. lib. 2. Ludouic. Caſanat. in conſil. 10. n. 38. & ad rem, ſuper qua exprimuntur, §. quod autem, Inſtit. de legit. agnator. ſucceſſione, Craueta, in conſil. 16. n. 5. & conſil. 171. num. 13. Surdus, dicta deciſ. 43. num. 17. & ſecundum ſtatum, & materiam, ad[*] quam partes principaliter ſe præpararunt: Ioannes Faber, in§. 1. Inſtit. de legatis, Natta, in conſ. 94. n. 3.[*] Franciſcus Burſatus, in conſ. 105. num. 32. lib. 1. Petrus Surdus, in conſ. 3. num. 24. lib. 1. Neuizanus, in conſ. 50. num. 27. Ludouic. Caſanat. in conſ. 45. numero 104. & in caſu, cui adaptari poſſunt: Alexan[*]der, in l. centurio, num. 96. ff. de vulg. & pup. ſubſtit. Ioannes Cephalus, in conſ. 462. num. 32. lib. 4. & in conſil. 656. num. 13. lib. 5. & vt generaliter dixerim, ipſiq́ue Authores profitentur, vt ſecundum intentio[*]nem agentium, & diſponentium regulentur, l. non omnis, ff. ſi certum petatur, quæ procedit tam in contractibus, quàm in vltimis voluntatibus, ſecundum Iaſonem, & Decium, ibi, in principio, qui optimè id comprobat, l. legata inutiliter, ff. de legatis primo, Menochius, libro 4. præſumptione 26. num. 29. & libro 6. præſumpt. 1. num. 3. Cephalus, in conſilio 329. num. 5. lib. 3. Tiberius Decianus, in conſilio 69. numero 4. libro 4. Intentionem inquam, vel primariam,[*] vel ſaltem ſecundariam: Baldus, in l. ſi abſentis, col. 1. C. ſi certum petatur, Alex. & Dec. in d.l. non omnis, column. 1. Iacob. Mandell. de Alb. in conſ. 198. n. 52. ſcilicet tempore actus geſti, l. ſi voluntate, in fine,[*] C. de reſcindend. vendit. quicdquid poſtea contingat, vt deducit Decius, in l. 1. §. qui mandatam, col. penult.[*] ff. de officio eius, cui mandat. eſt iuriſdict. Alexander, & Iaſon, in d.l. non omnis, in principio: ſequitur Iacob. Mandellus de Alba, in conſ. 262. num. 11. Idcir[*]co actus noſtri voluntarij, aut verba, quibus geruntur, non operantur, nec operari poſſunt vltra intentionem agentium, vel vltra quam gerantur, nec contrarium, aut alium effectum, & finem, quàm quem intendebat diſponens, l. voluntariè, C. de excuſ. tutorum, l. finali, C. ne vxor pro marito, l. creditor. in fine, C. de vſuris, Bartolus, in l. ſi patruus, colum. 1. C. communia vtriuſque iudicij. Et multis, atque practicis ca[*]ſibus applicarunt, & ſic adnotarunt Gozadinus, in conſil. 23. per totum, Decius, in cap. ad ſolicitudinem, de appellat. & in conſ. 72. num. 5. poſt Bart. in l. 1. §. hoc interdictum, in fin. ff. de itinere actúque priuato. Iacob. Mandellus de Alba, in conſil. 670. numero 2. Ioannes Cephalus, in conſ. 329. n. 25. & in conſ. 409. num. 57. libro 3. & in conſil. 657. num. 29. & in conſilio 733. num. 46. lib. 5. & in conſ. 192. num. 31. & in conſil. 247. num. 28. & in conſ. 267. num. 14. libro 2. & in conſ. 65. num. 42. lib. 1. Tiberius Decianus, in conſilio 69. num. 4. & in conſ. 44. num. 108. lib. 4. Iacob. Menoch. in conſ. 179. num. 16. lib. 2. & præſumptione 26. num. 29. lib. 4. & præſumptione 1. num. 3. lib. 6. Burſatus, in conſ. 362. num. 21. & in conſ. 391. num. 14. lib. 4. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 9. cap. 4. num. 24. & cap. 11. num. 5. & lib. 5. cap. 17. num. 62. Peregrinus, in conſ. 6. num. 15. lib. 2. & in conſ. 87. num. 10. eod. lib. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 37. num. 6. 7. 24. & 26. lib. 1. & in conſil. 783. num. 31. & 32. lib. 7. vbi latè, quod actus agentium non operantur vltra eorum intentionem: Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 4. littera 1. concluſione 269. & duabus ſeqq. folio 619. Antonius Faber, iuriſp. Papin. ſcient. tit. 4. de ingenuis, principio 6. folio 148. qui inde infert ad plura illatione prima, 2. & 3. folio 149. & pro hoc axiomate vulgato citat textum, in l. proinde, 8. & in d.l. non omnis, 19. ff. ſi certum petatur, l. primam, ff. de donationibus, l. non videtur, 32. l. Sentaus, 35. §. 1. l. vbi ita donatur, 27. l. Seia, 42. §. vltimo, ff. de donat. cauſa mortis. Borgnius Caualcanus, deciſ. 46. num. 109. prima parte. Rodriguez, de annuis reditibus, lib. 2. quæſt. 8. num. 2. & 5. vbi id explicat Petrus Surdus, deciſione 43. num. 17. & in conſilio 112. numero 54. libro 1. & in conſilio 313. numero 108. libro 3. Quod autem alium, aut contrarium effectum operari non poſſint: probatur per textum vulgatum, in l. legata inutiliter, ff. de adimend. legatis, l. legata inutiliter, ff. de legatis primo, l. 3. ante finem, C. de iureiur. propter calumn. dando, l. qui hominem, §. finali, ff. de ſolutionibus, l. cum is, §. primo, ff. de condictione indebiti, l. ſiue hæreditariæ, in fine, ff. de negotiis geſtis, cap. maiores, §. ſed adhuc de baptiſmo, Clementina, exiui de paradiſo, §. deinde, de verborum ſignificatione, cap. ſi cui, de præbendis, in 6. cap. primo, & ibi Geminianus notat, de iureiurando, libro 6. Ex quibus iuribus, ſic adnotarunt, & inferunt ad multa in praxi conducibilia, Fulgoſius, in l. ſi inſtituta, §. ei qui, numero primo, ff. de inofficioſo teſtamento, Decius, in conſilio 47. num. 5. & in conſilio 597. num. 8. & in conſil. 627. num. 13. Gratus, in conſil. 109. num. 57. volum. 2. Pancirolus, in conſilio 154. num. 10. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, libro 1. interpretat. 2. dubitat. 2. ſolut. 14. num. 21. folio 127. & in conſ. 35. num. 16. Nicolaus Euerardus, in locis legalibus, loco ab ordinatione, per totum, fol. 640. & 641. vbi per hoc dicit reperiri deciſas quæſtiones quoatidinas quamplurimas, quæ vtiles, & ſingulares ſunt & memoriæ commendandæ. Ioannes Cephalus, in conſilio 472. num. 4. lib. 4. Ioannes Menochius, in conſilio 151. num. 30. lib. 2. Achilles Pedrocha, in conſ. 7. num. 124. Hippolytus Riminaldus in conſ. 37. num. 6. volumin. 1. Idem quoque, quod ſcilicet inducta ad vnum effectum non operentur contrarium, obſeruarunt, & caſibus practicis applicarunt Petrus Surdus, deciſione 250. num. 11. & in conſilio 294. num. 22. & duobus ſeq. lib. 2. vbi vide: & in conſilio 339. num. 33. lib. 3. & in conſilio 471. numero 26. & duobus ſeqq. & in conſilio 426. num. 16. eod. lib. 3. Iacobus Mandellus de Alba, in conſil 164. num. 3. Menochius, in conſilio 85. num. 113. lib. 1. & in conſilio 151. numero 30. libro 2. & in conſilio 206. numero 68. libro 3. & in conſilio 276. numero 18. eodem libro 3. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 5. cap. 17. num. 62. Marcabrunus, in conſilio 29. num. 75. & 76. Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 39. num. 1. fol. 32. Ioann. Vincent. Honded. in conſ. 9. num. 25. lib. 2. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iur. lib. 4. littera 1. concluſ. 103. folio 474. & tom. 2. concluſione, 1010. littera C. folio 343. Vbi latè, quod inducta ad vnum effectum, non operantur contrarium: Antonius Faber iuriſp. Papin. ſcien. tit. 4. princip. 5. fol. 147. Vnde quod verba inducta ad augmentum, operari[*] non debent diminutionem; ex eiſdem iuribus ſcripſerunt, & exornarunt Socinus ſenior, in conſil. 38. colum. 2. lib. 1. Baldus, in conſilio 108. columna 2. lib. 4. Decius, in conſilio 364. num. 3. copiosè Ioannes Iacobus de Leonardis, inter conſilia Bruni, conſilio 117. num. 247. Alciatus, in conſilio 9. num 69. lib. 4. & in conſilio 13. num 8. lib. 5. Franciſcus Beccius, in conſilio 111. num. 41. Iacobus Menochius, in conſilio 170. num. 11. libro 2. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 9. numero 29. Surdus, deciſione 185. numero 21. Ioannes, Cephalus, in conſilio 549. numero 124. libro 4. dicens, quod verba poſita ad ampliandum, non poſſunt reſtringere: & citans textum, in l. finali, §, cui dulcia,[*] ff. de tritico, vino, & oleo legat. Idem quoque notarunt, & ad augmentum quæ inducta ſunt, diminutionem operari non debere; trediderunt Alciatus, in conſil. 6. num. 19. lib. 4. & conſilio 15. num. 18. libro 5. Ruinus, in conſilio 252. num. 96. & 97. lib. 3. Cæſar Barzius, deciſ. Bononiæ. 4. n. 39. & deciſ. 9. n. 29. & deciſ. 69. numer. 50. Sylueſt. Aldobrand. in conſ. 106. n. 11. Franciſcus Viuious, qui ſingulariter declarat, deciſione 343. num. 15. lib. 2. & quæ in fauorem alicuius conſtituta ſunt, non debent in odium eius retorqueri. l. quod fa[*]nore, C. de legibus, l. nulla, 25. ff. eodem titulo, & exempla poſſunt adferri ex l. plures apochis, 19. in fine. Cod. de fide inſtrumentorum, l. generaliter, in fine principij. C. de ſecundis nuptiis, l. 3. §. duæ autem, ff. de Carboniano edicto l. ſancimus, 7. C. ad Trebellianum, & alia huiuſmodi infinita, provt notauit Antonius Faber, iuriſprud. Papini. ſcient. titul. 4. de ingenuis, principio 5. illatione 2. folio 148. & nouiſſimè congerit nonnulla vtilia Marius Giurba, deciſione Siciliæ 28. numero ſeptimo, & ſequent. vſque ad numerum 14. qui ex regula prædicta, quod verba à teſtatore dicta, ad ampliandum, non debent operari contrarium, quoniam inducta ad augmentum, diminutionem non operantur: Et quod fauore alicuius eſt dictum, in eius damnum non debet interpretari; provt ibi ex relatione multorum comprobat numero 12. & 13. vbin inquit veras eſſe doctrinas nonnullas Doctorum, quas adducit ex dicto numero 7. Ac primum equidem, quod pactum pro locatore appoſitum, non extenditur, vt ei noceat, l. ea lege. ff. locati. deinde, quod cauſa in fauorem legatarij adiecta, non limitat, nec reſtringit legatum, licet certum in ſe ſit, ſiue in ſpecie, ſiue in qunatitate, ideò ſi legata ſint tibi centum ad domum ædificandum, licet domum ædifices cum quinquaginta, poteris nihilominus alia quinquanginta petere. Ita etiam, ſi teſtator legauit veſtes ſuas, quas dixerit, eſſe valoris centum, licet valoris eſſent ducentuorum, non audietur hæres volens centum ſoluere, eo quos cauſa, quæj exprimitur, ſolius legatarij fauorem reſpicere videtur, ad quod adducit Authores quamplures: & tenuit Laderchius, conſ. 32. per totum. Ita denique obſeruauit, quod ſi teſtator legat vxori domum, valoris centum, & ſi minoris valeret, hæres ſupplere debeat, ſi maioris domus valet, quod erit eiuſdem legatariæ, nec audietur hæres, ſi velit ſolute illa centum, & domum retinere, quoniam ad augendum verba appoſita, & in fauorem legatarij, non debent diminutionem operari, nec in eius odium retorqueri; provt latius ibi. E contrario quoque, inducta ad diminutionem,[*] ſeu reſtrictionem, augmentum operari non poſſunt; vt ipſamet iure ſuprâ relata probant: & l. cum tale. §. vltim. ff. de condit. & demonſt. cum ſimilibus vtrobique cumulatis ab Accurſ. necnon à Purpurato, in conſ. 164. numer. 6. vol. 1. per Euerardum, dicto loco ab ordinatione, ex numero 3. folio 641. Simonem de Prætis, in conſ. 175. numer. 7. & 8. Socin. iunior. in conſ. 4. numer. 41. vol. 1. Decianum, in conſ. 59. num. 4. vol. 2. Ioannem Cephalum, in conſ. 37. num. 47. & 48. lib. 1. Paricolum, in conſil 59. num. 45. Hippolytum Rimianldum, in conſ. 37. num. 6. & in conſ. 48. numero 27. & 28. vol. 1. Achil. Pedrocham, in conſil. 2. ex numero 36. cum ſequentibus, & in conſ. 38. ex num. 51. vſque ad numero 57. penes quos Authores inuenies quamplurima deciſa, & determinata per hanc vulgatam regulam. De qu etiam Marcabrunus, in conſ. 75. n. 53. Peregrinus, in conſ. 65. n. 4. lib. 3. Aldobrnadinus, in conſ. 53. n. 4. & 5. Vnde etiam dici ſolet, quod verba generalia adu[*]latoria, ſeu iactatoria, & adulationis, ſeu complacentiæ potius, quam diſponendi animo prolata, diſpositionem non inducunt, nec obliganat, ſicque alium, aut maiorem effectum, quam adulationis non operantur: Aretinus, in conſilio 106. col. 3. in principio tertij dubij. Alexander, in lata ſtipulatus, column. 2. ff. de verbor. obligat. Vbi Iaſon, ex numer. 5. idem Iaſon, in l. prima. §. ſi quis ita, in 2. notabili, atque ex numer. 11. eod. titul. & in l. cum quid, numer. 2. ſi certum petatur. Bartolum per textum ibi, in l. generali, ff. de vſufructu legoto. Pariſius, in conſilio 89. ex numer. 22. lib. 3. & in conſ. 59. ex numero 5. lib 4. Socin. iunior, in conſil. 179. per totum. vbi vide omnia; maximè num. 27. cum ſeq. & num. 79. & 80. lib. 2. Tiraquellus, de priuilegiis piæ cauſæ, priuilegio 51. Franciſcus Marcus, deciſione 543. Tiberius Decianus, in conſilio 44. num. 53. lib. 3. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 2. num, 13. in fine, verſiculo, quid vero, folio 144. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 747. num. 107. & 108. lib. 7. Alexander Raudenfis, de Analogis lib. 1. cap. 22. numero primo. Sebaſtian. Medices, regula prima, num. 75. Menochius, de arbitrariis, caſu 88. num. 6. Ioſephus Ludouic. concluſione 9. ampliatione 7. Cardinal. Thuſcus, practic. concluſ. iuris, tom. 8. litera V, concluſ. 123. vbi vide, fol. 559. nouiſſimè Ioſephus de Ruſticis, ad l. cum anus, lib. 1. cap. 7. num. 23. & 26. & eſt textus, qui reputant notabilis, & allegatur quotidie, in cap. cum veniſſent, circa medium, de inſtitutionibus, Vbinotarunt Ioannes Andreas, Butrius, Baldus, Abbas, numero 5. Cardinalis, numero ſeptimo & Imola, numero 8. quod verba generaliter prolata per modum liberalitatis vulgariter conſuetæ, non obligant: & exornat Vincentius Carocius, caſu ſeu deciſione 46. ex numero tertio, cum ſequentibus & numero 20. cum ſequentibus & numero 29. & ſequentibus, Sfortia Oddo, in conſ. 64. numer. 20. cum ſequentibus, & numer. 80.[*] cum ſequentibus, & vide per totum conſilium, vbi diſputat quæſtionem nouam (vt ipſe affirmat) teſtamentum ſcilicet, quod non reperitur, an dicatur probatum, ſi aliquis pluries monitus, vt teſtamentum faceret, dixit: Ego feci teſtamentum, & inſtitui hæredem Hoſpitale, vel aliquam perſonam, & hoc feci, quia volo, quod Hoſpitale, vel talis perſona, ſit hæres meus. Et id ipſum, quod verba adulatoria, directa ad ho[*]noratum, diſpoſitionem non inducunt; per text. in dict. l. generali, & Bart. ibi, ff. de vſufructu legato: niſi concurrat fauor libertatis, vel piæ cauſæ: l. Paulus, §. Paulus, ff. de fideicommiſſariis libertat. notarunt Paulus de Montepico, in l. Titia, §. Titia cum nuberet, num. 1. in fine, ff. de legatis ſecundo. Romanus, in authent. ſimiliter, ſpeciali 26. Cod. ad legem Falcidiam. vbi inquit, quod licèt textus, in dicto §. Paulus, in libertate danda loquatur; extenditur tamen hodie ad fauorem cuiuſcunque piæ cauſæ. Socinus regula 310. Priuilegio 45. Euerardus, in loco, à libertate ad piam cauſam, numero 13. Tiraquell. dicto priuilegio 51. Maſcard. de probat. concluſ. 1171. numero 59. Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 1. num. 15. & de tacit. & ambig. conuentionibus, lib. 2. tit. 4. num. 48. fol. 65. vbi quod verba generalia & renerentialia magis intelliguntur adulatoria, quàm obligatoria: Vincentius Carocius, dicta deciſione 46. numero 32. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 42. qui inquit,[*] quod ex verbis etiam adulatorijs, coniectura atque interpretatio voluntatis deducitur, quando ad grauatum diriguntur, l. vnum ex familia, §. finali, ff. de legat. 2. & colligitur etiam ex reſolutis per Vincent. Caroc. d. deciſ. 46. qui in finalibus verbis ſubdit, quod[*] litteræ commendatitiæ ad fauorem alicuius, non inducunt mandatum, & præſumuntur potius adulatoriæ, quàm diſpoſitiuæ: poſt Bald. n l. ſi literas, num. 3. C. mandati, ex l. finali, C. quod cum eo, l. ſi vero, ff. mandati, & l. final. ff. de vſufr. legat. Quod etiam tradit, &[*] per concluſiones latè explicat, litteris credentiarum quando credendum ſit, necne; Alexand. trentacinq. variar. reſolut. lib. 3. tit. de ſolutionibus, reſolut. 18. per totam, fol. 105. vbi latè. Denique dici ſolet, quod verba prolata per mo[*]dum conſilij, non diſponunt, neque inducunt neceſſitatem præſtationis, aut obligationis, l. cum pater, §. mando, ff. de legat. 2. l. 2. §. fin. ff. mandati, Paul. de Montepico, in l. Titiacum teſtamento, §. Titia cum nuberet, num. 8. de legat. 2. Cardin. Franciſc. Mantic. de coniectur. vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 1. num. 12. vbi ſingulariter explicat: hactenus de prima obſeruatione. Nunc verò ſecundo loco, atque principaliter obſeruandum, & conſtituendum erit, quod in cauſa, & lite, quæ inter D. Annam de Guzman, vxorem quondam D. Ioſephi de Medrano, & filios eius ex vna parte, & hæredes Ferdinandi Tello ex altera, in Senatu Regio Hiſpalenſi vertebatur, in qua axiomata ſuperiora opportunè expenduntur; quod ſcilicet actus agentium vltra eorum intentionem operari non poſſint, & quod verba eo tantum reſpectu & fine intelligi debeant, quo fuerunt prolata; adulatoria etiam, & complacentiæ verba, quod diſpoſitionem, vel obligationem non inducunt, & his ſimilia, de quibus ſuprà. Cum ex cauſa iudicati in fauorem dictæ D. Annæ, pro 2300. ducatorum quantitate, via executiua ageretur, & ex parte dictorum hæredum Ferdin. Tello, mille ducatorum eidem Ferdinando liquidò debitorum per dictum maritum, compenſationis exceptio opponeretur, de quo debito, liquido (vt nunc dicebam) apparebat, ſed pro dote etiam eius quantitatis reſpectu prælationem dicta D. Anna prætendebat, cum nondum ſibi ſolutam dotem diceret, maritus autem eius dictorum mille ducatorum debitor extitiſſet. In ea inquam lite de pluribus in Senatu principaliter dubitabatur. Primò quia dotis inſtrumentum non apparuit, nec an dos conſtituta fuiſſet, ſiue ſimpliciter, an dotis nomine tradita fuiſſent bona per dictam D. Annam dicto D. Ioſepho de Medrano, eius marito. Ex proceſſu tamen, & probationibus conſtabat, quod ante contractum matrimonium inter prædictos, cum tamen de eo contrahendo agebatur, ſæpè eadem D. Anna dixerat conſanguineis, & aliis, qui de futuris nuptiis tractabant, cuius quantitatis bona haberet, inſuper ſe libenter cum eo matrimonium contrahere, & quod vellet centum millia ducatorum habere, vt ipſimet deſeruirent, velut ei daret; quæ verba gratificationis, & complacentiæ videbantur, non verò dotis conſtitutiua. Primum itaque dubium erat, vtrum mulier, quæ ſimpliciter contraxit matrimonium, & nullam dotem conſtituit, præſumatur, vel non, omnia bona ſua in dotem dediſſe. Siue an dotis nomine bona tradita intelligantur, vel paraphernalia: atque in dubio vtrum dos videri poſſit conſtituta. Secundum deinde dubium erat, vtrum pro bonis paraphernalibus tacita hypotheca competens, cum prælatione detur necne ſicut datur pro bonis dotalibus; vel ſaltem expreſſis quoque poſterioribus præferatur, & in ea ſit locus regulæ vulgatæ cap. qui prior, de regul. iur. in 6. Tertium prætereà dubium erat, an neceſſarium ſit, præcedere excuſſionem in bonis mariti, antequam perueniatur ad tertios poſſeſſores. Rurſus & Quartum, vtrùm compenſatio locum habeat contra dotem, ſiue contra mulierem res dotales repetentam. Quintum denique & vltimum, an contra tertium, qui erat creditor, & qui prius petierat ſibi debitum. Et quod attinet ad primum dubium; videbatur dicendum primo facie, non modò in caſu propoſito, ſed etiam regulariter, mulierem contrahendo matrimonium ſimpliciter, nulla dote expreſſa, non cenſeri dediſſe omnia bona ſua in dotem, ſi de dotibus nihil dixit: ita ſane, quando mulier ætate maior nubit pri[*]mo viro, vt nec in totam, nec in partem videatur dotem conſtituiſſe; ſcripſerunt Gloſſa, in l. mulier bona, ff. de iure dotium. Bart. Bald. Angel. Roman. Imol. Ias. Alex. Calcan. Socin. ſen. Corneus, Bald. Nouell. Campag. Ruinus, Decius, Pariſ. Marſil. Boer. Curtius, iun. Franc. Pepus, Iacob. de Leonardis, Mainer. stephan, Forcatulus, Didacus Couarruu. Roland. à Vall. Phanucius, & Monterentius, quos retulit, & hanc eſſe recaptam, & veram Doctorum ſententiam, profitetur Iacob. Menoch. lib. 3. præſumpt. 6. n. 54. & præſumpt. 8. n. 34. Salicet. Caſtrenſ. Cuman. Aretin. Bertrand. Berous, & alij ſuprà citati, quos congeſſit Petr. Surd. in conſ. 94. n. 3. lib. 1. Hippolyt. Gozadin. Guid. Pap. & alij multi ex eiſdem à Menochio commemoratis, quos adducit, & hanc partem defendit Ioſeph. Ludouic. deciſ. Peruſina 99. n. 8. part. 2. Anton. Faber, in C. ad titul. de pact. conuent. definit. 3. Card. Mantic. de de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. tit. 10. ex n. 27. & titul. 13. n. 8. atque n. 22. & ſeq. & tit. 27. ex n. 27. Card. Thuſc. practic. concluſ. iur. tom. 2. littera D. concl. 723. & 724. ex fol. 935. Petr. Barboſ. 3. parte legis primæ, ff. ſoluto matrim. n. 67. in verſ. vel pro concordia, ibi: Si verò mulier aliquid ſimpliciter tradidit marito, in dubio credetur dediſſe tanquam bona paraphernalia, & c. Et num. 68. ibi: Quod ſi mulier nihil promiſit nomine dotis, vel etiam dotem incongruam conſtituit, tradendo quidem ſimpliciter, videtur res tanquam paraphernales tradere, ea tamen mente, vt in compenſationem onerum matrimonij, maritus fructus inde perceptos, ſuos faciat: quæ quidem donatio, facta etiam conſtante matrimonio valida cenſetur, l. quod autem, §. ſi vir. ff. de donat. inter, &c. Et magis ſpecificè idem Author, n. 69. in fine, in illis verbis: Illud poſtremò tenebis menti, quod ſi mulier contraxit matrimonium, neque aliquod dedit, vel promiſit marito nomine dotis, non videtur bona ſua ei in dotem tradidiſſe: vt aduerſus Gloſſa, l. mulier, ff. de iure dotium magis communiter eſſe receptum aſſerunt Decius, & c. Græuæus cum aliis multis ad Gail. lib. 2. concluſ. 82. vbi vide. Loquuntur autem Authores omnes prædicti (qui[*] hanc eſſe receptam & veriorem ſententiam, meritò affirmant regulariter) quando mulier ætate maior nubendo, nullam dotem conſtituit (vt dixi) nam ſi mulier ætate minor eſſet, quæ nupſit, id indubitanter procederet, vt non cenſeretur bona ſua dare in dotem, in totum, nec in partem; quod poſt alios Authores ita reſoluit, & latè explicat Iacob. Menoch lib. 3. dicta præſumpt. 6. ex num. 1. vſque ad num. 32. vbi vide Cardin. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. tit. 13. num. 26. dicens, quod ſi mulier ſit num. 25. annis, & bona immobilia poſſideat, non intelligitur tacitè ea dediſſe in dotem, cum ea non poſſit ex cauſa etiam dotis, ſine Iudicis decreto alienare, l. lex quæ tutores. c. de adminiſtrat. tutor. & ita probant plures Authores ibi relati. Item loquuntur, quando nullam dotem mulier[*] marito conſtituit: nam ſi in aliquibus bonis dotem ſpecialiter marito conſtituiſſet; cætera videretur dediſſe eidem, tanquam paraphernalia, non tanquam dotalia; nec eſſe dubium; ſic ſane, quod dotis deſignatio facta in certis bonis arguit cætera bona non dari in dotem; poſt alios Authores ſcripſerunt Petr. Surd. in conſ. 94. num. 7. lib. 1. Iacob. Menoch. dicta præſumpt. 6. num. 72. lib. 3. Cardinal. Mantic. de tacitis & ambiguis conuent. lib. 12. dicto tit. 13. num. 25. fol. 699. Denique loquuntur in muliere, quæ primo nupſit[*] (vt dixi) nam ſi ſimpliciter nuberet ſecunda vice; cenſeretur equidem eandem conſtituere dotem, quam primo conſtituerat marito: & ſi plures habuiſſet viros vltima attendi dos deberet. Sicuti ex aliis pluribus Authoribus probauit Ioſeph. Ludouic. dict. deciſ. 99. num. 16. & 17. ob quæ aliàs (inquit num. 8.) terminaſſe quæſtionem in contigentia facti in quodam Medico, qui diuerſa habuerat ſalaria à quadam Communitate; fuit demum reconductus idem Medicus ab eadem Communitate cum ſalariis ſolitis, & firmat, quod ipſe dixit, intelligi conſtitutum ſalarium, iuxta id, quod vltimo loco habuit. Quod ibi commendat: & reſolutionem prædictam, quod dos data primo viro, præſumitur conſtituta ſecundo, etiamſi ſit omnium bonorum; cum aliis Authoribus tradidit quoque Mantica, lib. 12. de tacit. & ambig. conuent. tit. 14. num. 7. fol. 700. & la tius explicat Iacob. Menoch. (quem ipſe non citat) lib. 3. dicta præſumpt. 6. ex n. 25. cum. ſeq. Secundò deinde & principaliter pro eadem parte,[*] quod mulier non cenſetur, quando nubit, dare bona ſua in dotem in totum, vel in partem; faciunt vrgenter decem illa fundamenta, quæ ponderauit Bartolus in ſolemni illa diſputatione, incip. Mulier habens magnum patrimonium, quæ eſt quæſt. 7. quæ ad ſex præcipuas rationes reduxit Iacob. Menoch. præcitata præſumpt. 6. ex num. 54. vſque ad numerum 61. quæ tamen eò principaliter tendunt, ſiue reducuntur ad id, quod matrimonium poteſt eſſe ſine dote, etiamſi mulier habeat bona, l. finali, Cod. de repudiis, l. ex his, C. de donat. inter vir. & vxor. & ſic quod dos non eſt de eſſentia matrimonij, non è contra, l. cum multæ, C. de donat. ante nupt. l. 3. ff. de iure dotium, & quod dos eſt quid facti, ideò non præſumitur, l. in bello, §. factæ, ff. de capt. & poſtlimit. reuerſis, & dos eſt titulus, qui regulariter non præſumitur, §. aliæ, Inſtitut. de act. & tantum ea dicuntur dotalia, quæ in dotem dantur: l. ſi ego, §. dotis, ff. de iure dotium. Item dos non ſemper vniformiter datur, ſed aliquando maior, aliquando minor, aliquando in pecunia, aliquando in ſpecie, & non præſumitur id, quod eſt variabile; & his argumentis vtitur Baldus, in conſil. 202. Mulierem maritus, in principio, volum. 4. Corneus, in conſ. 282. column. 4. volumin. 1. dicens, quod allegans dotem, tenetur eam probare. Et in effectu ad rationes prædictas reducit omnia fundamenta huius partis Petr. Surd. d. conſ. 94. n. 1. & 2. lib. 1. Ioſeph. Ludouic. d. deciſ. 99. num. 99. & tribus ſeqq. Idque ma[*]ximè procedere, ſi quis duxerit vxorem pulchram, cuius amore captus erat, vt ſcilicet dos non præſumatur conſtituta, ex Angelo, Affict. Federic. & Natta obſeruauit Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. titul. 13. numero 27. Menoch. lib. 3. dict. præſumpt. 6. num. 67. Ex his quidem apparet, decipi manifeſtè eos, qui[*] opinati ſunt, præſumi mulierem dediſſe bona ſua in dotem, cùm nubit, in qua opinione viſi ſunt eſſe, ſibi parum conſtantes Bart. Bald. & Abb. quos referunt, & meritò improbant Iacob. Ludouic. dicta deciſ 99. num. 3. iuncto n. 26. Ioſeph. Menoch. lib. 3. præſumpt. 6. n. 61. qui eius partes argumenta, & rationes[*] adducit ex n. 61. vſque ad num. 65. & ipſis reſpondet, retenta ſententia communi. Adducit etiam Ioſeph. Ludouic. vbi ſuprà, n. 4. 5. &6. latiùs Cardin. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. tit. 13. ex num. 1. vſque ad n. 8. vbi pro ipſa parte quinque fundamenta expendit, & eis reſpondet ex n. 9. vſq; ad n. 20. ad textum autem, qui pro eadem parte expendi poſſet, in l. quod autem, ff. de iure dotium, vt nullo modo vrgeat contra[*] communem reſolutionem, de qua ſuprà, n. 23. ex propoſito præbet reſponſum, & ſingulariter eum explicat Barboſ. 3. part. d.l. 1. ff. ſoluto matrim. ex. n. 64. in fine, vſq. ad n. 69. Rurſus & tertiò pro eadem parte facit, vſque adeò[*] procedere communem ſententiam, relatam ſuprà, n. 23. & ſeq. vt locum etiam habeat, quando maritus ea poſſediſſet, & adminiſtraſſet cum ſcientia, & patientia vxoris; nam adhuc non cenſeretur dediſſe bona ſua in dotem: neque etiam videretur promiſſa dos congrua: quod poſt Bartol. Caſtrenſ. Roman. Bald. Nouellum, Campeg. Calcan. Alexand. Gozadin. Socin. iun. Rolandum, Phanucium, & alis ſcripſit Iacob. Menoch. lib. 3. dict. præſumpt. 6. n. 73. & rationes adducit n. 74. & 75. Idem quoque poſt alios firmarunt Barboſa, 3. parte dictæ l. primæ, n. 68. in fine. Cardinal. Franciſc. Mantic. lib. 12. dicto tit. 13. num. 23. & 24. Petrus Surdus, dicto conſil. 94. in principio, numero 4. qui ſubdit, quod ex quo Maritus cœpit poſſidere poſt matrimonium contractum, præſumitut non pro ſe, verum pro vxore familiaritatis iure poſſediſſe, l. ſi mulier vſus domus, ff. quib. mod. vſusfr. amittat. iuncta l. qui iure familiaritatis, ff. de acquir. poſſeſſion & quod maritus nullo tempore præſcribit, quia poſſidet pro alio, non, pro ſe, vt latiùs ibi ex aliis Authoribus obſeruat. Quartò prætereà facit, quod deciſio eadem, vt[*] mulier non cenſeatur, quando nubit, dare bona ſua in dotem in totum, vel in partem; procedit etiam, ſi maritus eſſet dignus tanta dote, inſpectis facultatibus, atque eius conditione: quia nihilominus ei non videtur mulier omnia bona ſua in dotem conſtituiſſe; quod poſt Bart. in dicta quæſt. 7. voluit Alexander, in conſil. 144. num. 3. verſic. nec ob id quod notat, lib. 7. Baldus Nouellus, in tractatu de dote, 6. parte principali, in 14. ſpeciali, columna finali, verſic. Tertius caſus principalis. vbi fortius dicit, conſtitutionem dotium non præſumi ex diuturna præſtatione, iuncta etiam dotis congruitate, & eum ſequitur Rolandus, in tractatu de lucro dotis, quæſt. 74. num. 9. refert Petrus Surdus, dicto conſ. 94. num. 5. lib. 1. Quintò & vltimò facit, nam etſi matrimonia non[*] ſoleant ſine dote contrahi, & ex hoc præſumendum eſſet, mulierem eſſe dotatam, tamen iſta præſumptio eſt vaga, & generalis, quinimò incerta, nec ex ea infertur, quod omnia bona præſumantur in dotem data. Sic ſane in eodem, quo verſamur, caſu, argumentatur Petrus Surdus, dicto conſil. 94. num. 6. qui ea retione idipſum confirmat: nam vbi mulier promittit viro ſimpliciter dotem, non cenſetur omnia bona in dotem promittere, ſed eam, quæ boni viri arbitrio congrua diiudicaretur, vt inquit Baldus, in l. finali, num. 8. cod. de ſentent. quæ ſine certa quantitate proferuntur. Si igitur omnia bona non cenſentur in dotem data, quando dos ſimpliciter, expreſſa, voluntate, promiſſa; multominus iudicabimus, omnia eſſe data, quando de dote nihil dictum fuit. Idque confirmatur ex his, quæ Petrus Barboſ. dicta tertia parte legis primæ, ff. ſoluto matrimonio, ex num. 35. vſque ad numerum 41. ſcribit. Nihilominus tamen his non obſtantibus, iuridicè in caſu propoſito Hiſpalenſis Regius Senatus definiuit contrarium, quod ſcilicet dicta D. Anna de Guzman cenſeretur omnia bona ſua in dotem dediſſe marito, ſicque dotalia, & non paraphernalia, aut extra dotem deberent diiudicari, idque ad effectum, vt dotalium bonarum priuilegiis ea perfruerentur. Ad quod ita definiendum, ſequentibus adducebatur, atque adduci potuit fundamentis Senatus. Et primis, nam etſi verum ſit, quod in dubio mu[*]lier non videatur omnia bona in ditem dediſſe, quando nubit ſimpliciter, nulla dote expreſſa; tamen vbi extant voluntatis coniecturæ, aliud eſt dicendum: dotem enim fuiſſe conſtitutam, probari poteſt per indicia, : & coniecturas, quibus coniici poſſit, mulierem voluiſſe dare bona ſua marito dotis nomine: nam tunc dicendum eſt, ita dare voluiſſe: & coniecturas ſufficere reſponderunt Bald. in conſilio 185. Punctus, lib. 5. & in l. cum citra, in principio, C. de iure dotium, Aretin. in §. fuerat, num. 29. verſ. ex aliis, Inſtit. de actionibus, Abbas, in conſ. 46. nu. 3. lib. 1. Campegius, in tractatu de dote, quæſt. 56. quem refert Natta, in conſ. 581. num. 12. vbi dicit, poſſe coniectum deduci ex variis circumſtantiis: Calcaneus, in conſil. 11. column. 3. & in conſil. 21. num. 6. Phanucius, in tractatu de lucro dotis, gloſſ. 10. n. 42. ita quoque, quod dos, quamuis regulariter tacitè conſtituta non intelligatur, illa tamen ex coniecturis probari poſſit; adnotarunt, & coniecturas commemorarunt Ioſephus Ludouices, dicta deciſione 99. ex num. 14. cum ſed. Iacob. Menoch. lib. 3. dicta præſumptione 6. ex num. 78. cum ſed. vſque in finem præſumptione, & præſumpt 8. ex num. 23. cum ſeq. Cardinalis Franciſcus Manica, de tacitis, & ambiguis, conuent. lib. 12. titulo 10. ex num. 23. vbi quod dos non ſolum verbis perſpicuis & expreſſis intelligitur conſtituta, ſed etiam ambiguis, quæ egent interpretatione, & ſic ex coniecturis, & præſumptionibus: melius eod. lib. 12. titulo 14. fol. 700. vbi enumerat caſus, in quibus dos tacitè conſtituta intelligitur. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 2. littera D. concluſ. 722. per totam, fol. 934. nec diſſentit Barboſa, dicta tertia parte, l. primæ, numero 68. in fine, & 69. & expreſſim obſeruat, ſuperiores tamen non citat, Petr. Surd. in conſ. 94. num. 18. lib. 1. qui inquit, in ſpecie plures extare Doctores, qui ſcribunt, quod ex coniecturis & indiciis probatur, mulierem dediſſe omnia bona ſua in dotem; & numeris ſed. eos recenſet, diſcutendo ſingulas coniecturas, quarum Primam deducit à conſuetis, à quibus licèt arguere, quia factum præſumitur id, quod fieri conſueuit, l. certi condictio, §. ſi nummos, ff. ſi certum petat, l. quod ſi nolit, §. qui aſſidua, ff. de Ædilitio edicto. Matrimonia autem non ſolent contrahi ſine dote, prout generalis eſt conſuetudo, ideò dos præſumi debet conſtituta, & mulieres maritatas nòn eſſe ſine dote. Et quamuis ſola hæc præſumptio, vti nimis generalis non ſufficiat, aliis tamen iunctis plurimùm operatur: nam ſi extat conſuetudo, quod mulieres dent in dotem omnia bona ſua, tali caſu nubendo videbitur vxor dotem conſtituere in omnibus bonis ſuis: prout hæc omnia latius comprobat Petrus Surdus, dicto num. 18. & tribus ſed. qui concludit, confirmari hanc coniecturam, quia cum non poſſint onera matrimonij ſupportari ſine maxima impenſa, ſi quis vxorem duceret ſine dote, videretue iactare ſuum, quod non præſumitur, l. cum de indebito, ff. de probat. & id ipſum repeit in eodem conſil. 94. num. 55. vbi in hunc modum ſcribit; Poſtremò eſt aduertendum, quod, et ſi ſingulæ coniecturæ ſuprà citatæ, non probarent neceſſariò, bona hæc fuiſſe dotis nomine data D. Hieronym. tamen omnes ſimul iunctæ, rem adeò claram præoculis conſtituunt, vt meo iudicio nefas ſit negare quin omnia ſint dotalia: Plura enim indicia iunguntur ad probandum, quod dos conſiſtat in omnibus bonis, &c. Et ibidem inferiùs ibi, Et quando plures copulentur coniecturæ, admittunt omnes, dotem probari conſtitutam in omnibus bonis, & c. Iterum etiam num. 58. ipſe Surdus, in verſ. non etiam mouet. ſane in caſu præſenti plures copulantur coniecturæ, vt ſtatim dicetur; atque ita ex ipſis videri debuit dos in omnibus bonis conſtituta. Imò & omnia illa ſimul concurrebant, quæ idem Surdus expendit dicto numero 55. in verſic. ſane in caſu noſtro, dum dicit; Sane in caſu noſtro non poſſent eſſe vrgentiores, quia vltro quod ſolent viri dotes conſequi ab vxoribus; probatum fuit, quod erat dignes tanta dote, quod ea longo tempore poſſedit vti dotalia, & quod ea appellabat dotalia, & vxor dicebat, ſe omnia bona dediſſe in dotem, extabat fama publica, quod omnia bona eſſent in dotem conſtituta. Secundò deinde pro eadem parte facit, quo di[*]ctus maritus à die contracti matrimonij, vſque ad illius diſſolutionem, de bonis omnibus dict. D. Annæ de Guzman, vxoris eius, tanquam de propriis diſpoſuit pro ſuo arbitris, & bonorum immobilium quinque fecit alienationes præcipuas, non modo ſciente, & patiente vxore, ſed etiam venditiones ratificante, & iurante, ideò cenſeri debent omnia bona vxoris ipſius in dotem data fuiſſe, vt voluit Baldus, in conſ. 102. prima columna, volumine 4. quem ſequitur Iacobinu, in l. mulier bona, ff. de iure dotium, qui ſubdit, ita tenendum eſſe. Socinus iunior, in conſil. 4. num. 33. volumin. 2. vbi ait, ſententiam iſtam æquam eſſe, & probabilem. Et licèt communiter damnetur iſta opinio, niſi accedente dotis conſtitutione expreſſa, vt per Surdum, dicto conſil. 99. numero 33. lib. 1. Tamen in noſtris terminis, eſt nedum ſuſtentabilis, ſed vera, & rationabilis ob dictum conſenſum, & iuramentum; cùm domus, & alia immobilia alienabantur, à dicta vxore tanquam de bonis dotalibus adhibitum; & quia inſtrumenta de eis confecta, ſupponebant eſſe dotalia, & tanquam de dotalibus ſibi emptores conſulebant; quibus, & aliis ſimul ſtantibus, redditur velut certum; quod omnia bona fuerit dotis nomine tradita marito. Nec poteſt dici. ea tantum dotalia videri, quæ alienabantur, non verò cætera; vt contendit Petrus Surdus, vbi ſuprà, num. 6. in verſic. nec obſtat quod in duobus inſtrumentis. Verè namque, differentia non eſt; nam ſi vna, vel alia bona, non apparent dotis nomine conſtituta expreſsè, ſed ex coniecturis id præſumitur: non eſt ratio, quare diuerſum ius valeat conſtitui inter ea, idque maximè, cum alia concurrant, quæ mox referuntur. Deinde, quod maritus ipſe, cùm domos, & immobilia alia vendidiſſer, fratri cuidam vxoris ſæpiſſimè dixit (prout ex actis proceſſus apparet) pro pretio honorum venditorum, ſatis cautam eſſe vxorem ſuam, & tacita hypotheca omnium bonorum ſuorum: Ex his enim verbis datur intelligi, dotes conſtitutas fuiſſe, vt in noſtris terminis latiùs obſeruat Surdus, dicto conſil. 94. numero 23. & 24. Denique, quia multi teſtes affirmant, tempore dictæ alienationis bonorum, & ante, & poſt, maritum dixiſſe, & enunciaſſe ſæpiſſimè, dictam vxorem didiſſe ei omnia bona ſua in dotem, & ea[*] poſſdere tanquam dotalia: quæ equidem aſſertio manifeſè probat, illum poſſediſſe ex ea cauſa potius, quam ex alia: ſicuti ex aliis Authoribus probauit dilucidè Petrus Surdus, vbi ſuprà, num. 70. & num. 52. & vltra eum facit Maſcardus, de probationibus, tomo 1. concluſ. 566. per totam, & concluſ. 569. vbi quod dotis conſtitutio probatur per verba enunciatiua. Prætereà & tertiò facit, quod idemmet maritus[*] bona omnia vxoris, non modò tanquam dotalia poſſidebat, (vt nunc dixi) ſed etiam eis vtebatur & fruebatur vti dotalibus, vxore ipſa vidente, & ſciente, & patiente; ex quo ſatis elicitur, à principio eum ex cauſa dotis omnia bona accepiſſe. Et ita Salicetus, in l. filiæ cuius num. 11. C. familiæ erciſcundæ. poſt Bartolum, in dicta quæſt. 7. in ſolut. num. 1. verſic. ſed ſi tu poneres. Angelus, in conſil. 335. num. 2. Calcaneus, in conſil. 11. column. 4. in verſic. adeſt etiam alia præſumptio. Aretinus, Bertrandus, Rolandus, Phanucius, & alij, cum quibus Petrus Surdus, dicto conſil. 94. ex num. 52. vſque ad numerum 55. Ioſeph. Ludouic. dicta deciſ. 99. num. 20. Maſcard. de probationibus, tom. 1. concluſ. 215. num. 5. Iacob. Menoch. lib. 3. dicta præſumpt. 6. num. 79. vbi quod mulier paſſa bona à viro adminiſtrari, formi quadam patientia, in dotem ea dediſſe præſumitur: & quamuis alij quamplures iuris Interpretes contrà ſtatuerint, vt dixi ſuprà, num. 32. in caſu tamen præſenti, tot concurrentibus ſimul, & rebus ab initio traditis vxori, ita neceſſario dicendum eſt, vt infrà, num. 44. ad ſolutionem tertij argumenti dicetur. Facit etiam & quarto loco confeſſio vxoris ipſius,[*] toties repetita, quod omnia ſua marito dediſſet in dotem, & quod alia multa dare voluiſſet: quæ quidem confeſſio cum poſſeſſione mariti, vel cum eo, quod ſit dignus tanta dote, probat omnia fuiſſe data in dotem, & vxori præiudicat. Idque maximè, ſi ſæpiùs extra iudicium firmauerit, ſe bona ſua in dotem tradidiſſe marito. Ita ſanè ex Socino ſeniore & Socino iuniore, & Rolando obſeruauit Ioſephus Ludouicus, dicta deciſ. 99. num. 19. Iacobus Menoch. lib. 3. dicta præſumpt. 6. num. 83. Petrus Surdus, dicto conſil. 94. ex num. 39. vſque ad numerum 45. vbi inquit, confeſſionem vxoris probare dotis conſtitutionem, quia conſtitui poteſt dos nudo mulieris conſenſu, l. exactionem, C. de iure dotium, & conſenſus nudis verbis, facto, & nutu declaratur, l. labeo, ff. de ſupell. leg. l. vbi non voce. ff. de regulis iuris. & latè proſequitur ex relatione quamplurimorum Authorum, vt ibi vider poteſt. Denique & vltimò facit, quod fama publica plu[*]rimùm conferat ad probandum, quod omnia bona fuerint in dotem data marito: prout ſcripſit Calcaneus, in conſil. 11. column. 3. circa medium. Corneus, in conſil. 282. column. 4. verſiculo, concurrit etiam fama, volum. 1. latiùs Petrus Surdus, dicto conſil. 94. num. 48. 19. 50. &70. Fama autem publica in caſu præſenti pleniſſimè probata fuit in proceſſu, vt ex actis eius apparet: ſicque neceſſariò videri debuit dos in omnibus bonis conſtituta; idque maximè per plures ſimul iunctas coniecturas, & præſumptiones, de quibus ſuprà, vt probarunt relati ſuperiùs num. 35.[*] & per Surdum, vbi ſuprà, num. 55. & num. 18. & ſeq. vbi etiam deducit argumentum ex generali conſuetudine, ex qua matrimonia non contrahuntur ſine dote, factum autem eſſe præſumitur id, quod communiter ab omnibus fieri ſoleat, vt ſuprà dixi per text. in l. certi condictio, §. ſi nummos, ff. ſi cerium petatur, & alia iura. Nec obſtant argumenta pro contraria parte addu[*]cta, non obſtat primum, cui concludenter reſponderi poterit ex his, quæ adnotata, atque ſcripta reliqui ſuprà, num. 35. & ſeq. vſque ad numerum 43. nam licèt mulier ſimpliciter nubendo, nulla expreſſa dote, non videatur dare omina bona in dotem; ex indiciis tamen, & coniecturis, quæ ſimul concurrunt aliter ſtatuitur, vt ibi dixi. In propoſito autem caſu adſunt quamplurima, conſtitit namque, dictum maritum omnia bona poſſediſſe vti dotalia, & ipſam ante, & poſt contractum matrimonium dixiſſe ſæpè, quod conſtituerat omnia bona ſua in dotem, & increbuiſſe publicam vocem, & famam, quod omnia in dotem dederat. Poſtremò, quia maritus, inſpectis facultatibus, & qualitate natalium (erat enim ex illuſtri familia progenitus, & Regia Senatoria dignitate præditus) fuiſſet dignus tanta, & maiori dote; quæ omnia ſimul iuncta, probant intentionem præfati mariti manifeſte, & omnia bona fuiſſe data in dotem. Secus autem eſſet, quando nihil probaretur, præter ſimplex matrimonium, tunc enim locum haberet regula negatiua, & ſententia communis relata ſupr. num. 23. & ita in terminis reſpondit Petr. Surddicto conſil. 94. num. 58. in verſ. non etiam mouet, quod mulier. Non obſtat ſecundum, quod matrimonium po[*]teſt eſſe ſine dote, & quod dos eſt quid facti, & eſt titulus, ideò non præſumitur; non etiam datur ſemper vniformiter, & non præſumitur id, quod eſt variabile: quia reſpondetur, hæc omnia in ſe vera eſſe; cæterum (vt nunc dicebam) per plures ſimul iunctas coniecturas, & præſumptiones, dotis conſtitutionem neceſſariò præſumendam in propoſito caſu, vt ſuprà probaui num. 41. quamuis non ſufficeret ſola illa, quod communiter non ſolent viri vxores ducere indotatas, ideò licèt poſſit eſſe, quod eas ducant ſine dote, tamen id à iure non præſumitur. Factum enim id præſumitur, quod communiter ab omnibus fieri ſolet, l. finali, C. de fideiuſſoribus, & ſuperiùs recenſui: facitque Menochius, lib. 3. dicta præſumpt. 6. num. 80. Non obſtat terrium argumentum, pro cuius ex[*]plicatione, repetenda erunt in memoriam ea, quæ ſuprà, num. 38. obſeruaui, & ſcripſi: nam licèt regulariter, mulier ſimpliciter nubendo, non cenſeatut bona ſua dediſſe in dotem, etiamſi maritus ea poſſediſſet, & adminiſtraſſet cum ſcientia & patientia vxoris; tamen alite ſtatuendum eſt, vbi non ſola poſſeſſio, & adminiſtratio concurrunt, ſed plura alia interueniunt, vt quia maritus & vxor dicebat ea eſſe dotalia, & omnia fuiſſe in dotem data, & maritus erat dignus tanta dote, & vigebat publica vox & fama, quod omnia eſſent in dotem tradita. Et ita reſpondet Petrus Surdus. dicto conſ. 94. n. 59. in verſiculo, Secundò respondetur. Et num. 60. in verſ. Secundò respondeo. Deinde ſecundò, & vltra Surdum ipſum Reſpondeo, argumentum procedere, quando ſimplici, aut difformi patientia mulier paſſa eſſet adminiſtrare maritum; ſecus tamen ſi formi quadam, & æquali patientia poſſideret, & adminiſtraret, vt ex Iacob. Menoch. lib. 3. dicta præſumpt. 6. n. 79. & Ioſeph. Ludouic. deciſ. 99. num. 20. & aliis probaui ſuprà, dicto num. 38. Denique & tertiò Reſpondeo, argumentum procedere, quando nullo præcedente facto, ſola patientia vxoris interueniret, l. nullo, C. de reivendicatione. In noſtro autem caſu interuenit traditio, & ſic actus poſitiuus, quo caſu accedente patientia, præſumitur dotis conſtitutio. Vnde ſi nulla interuenit traditio, ſed tantum vxor paſſa eſt, virum rebus ſuis vti tanquam dotalibus, tunc ex longo etiam vſu, non præſumetur datio in dotem: cùm enim agatur de magno præiudicio, id eſt, de tranſlatione dominij, ex longo etiam tempore non præſumitur titulus allegatus, niſi aliàs probetur, dicta l. nullo. Itaque eleganter explicat, & contrarias opiniones conciliat Barboſa, 3. parte legis primæ, num. 68. in fine, & num. 68. & ſic intelligendo, id equidem de iure locum obtineret, etiamſi non præceſſiſſet titulus dotis vltra matrimonium; traditio namque bonorum mulieris, & matrimonium ſufficeret, nec alius titulus conſtitutionis dotis neceſſarius eſſet, vt adeo expreſſim Barboſa ſcribit, qui tamen non commemorauit Petrum Surdum, dicto conſil. 94. num. 58. in fine, & 59. qui in propoſito articulo, & reſpondendo ad argumentum, quod non ſufficiat, virum longo tempore poſſediſſe bona; reſpondet, quod procedit illud quando poſſeſſio eſſet ſine cauſa, & titulo, tunc namque non præſumitur, nec probatur titulus dotis ex ſola patientia vxoris, quia vbi contractus habilis non procedit, ſola patientia non habetur pro conſenſu, nec ex ſola poſſeſſione præſumitur titulus dominij translatiuus; vt latius ibi confirmat. Verè autem in propoſito caſu interuenit traditio, & ſic titulus cum matrimonio ſimul, & hæc traditio præcedens cum poſſeſſione, & patientia, inducit conſenſum, & facit titulum præſumi, quia poſſidere quis præſumitur ex cauſa dotis, & matrimonij, quod non negaret Petrus Surdus, etſi nõ præceſſiſſet titulus dotis; in eo tamen, quia præceſſit, facit fundamentum, idem conceſſurus, concurrentibus omnibus ſuprà relatis, etſi non præcederet: quod ex longa ſerie, & reſolutionibus ipſius, eo conſilio traditis, negari nullo pacto valet. Non obſtat quartum argumentum, quia reſponde[*]tur, veriorem quidem, & magis communiter receptam ſententiam eſſe, mulierem præſumi omnia bona dediſſe in dotem, quando vir erat dignus tanta dote, & mulier eo indigebat pro conſeruatione bonorum; & maximè ſi aliàs iacturam & detrimentum pati poſſent, aut ſi eſſent bona litigioſa, & maritus vir potens, & in foro verſatus, qualis præſens erat, & propter Senatoriam ſuam dignitatem magni habendus, ſic ſane poſt alios Authores quamplurimos aſſeuerarunt Ioſephus Ludouicus, dicta deciſion 99. numero 25. Maſcardus, de probat. tomo. 1. concluſione 215. numero ſecundo, Iacobus Menochius, libro 3. dicta præſumpt. 6. num. 81. defendit, conſtanter Cardinalis Franciſc. Mantica, de tacitis, & ambig. conuent. lib. 12. tit. 10. ex n. 27. vſque ad num. 32. & nullo eorum relato Petrus Surdus, dicto conſ. 94. n. 29. & ſeq. & n. 59. lib. 1. qui adiicit dicto n. 29. & ſeq. quod ſemper veriſimile eſt, quod dos data fuerit competenter, & congruè ſecundum perſonarum conditionem, & facultates: ideo, ſi vir ſit omnibus bonis dignus, præſumendũ erit, omnia bona fuiſſe titulo dotis data. Et id maxime, quando aliæ coniunguntur cum ea, quòd maritus ſit tanta dote dignus, coniecturæ. Nam dos poteſt in genere promitti, nulla expreſſa certa quantitate, nec promiſſio vitiatur propter incertitudinem, quia eo caſu cenſetur conſtituta pro dignitate natalium viri, & pro modo facultatem, vt dicitur in l. cum poſt, §. gener, ff. de iure dotium: & latiùs explicat Barboſa, tertia parte legis primæ, ff. ſoluto matrimonio, ex numero trigeſimo quinto, cum multis ſeqq. ex fol. 287. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſ. iuris, tom. 2. littera D. concluſ. 727. fol. 940. cum ergo nulla dos promittitur ex dignitate, & conditione viri, aliiſque coniecturis, cenſentur omnia bona in dotẽ data. Si autem incerta, & ſic dos in genere promiſſa eſt, quantitas illius declaratur arbitrio Iudicis: ſed ſi Iudex videat, quòd mariti qualitas, & conditio talis ſit, cui omnia bona mulieris in dotem dentur, arbitrari debebit, quod omnia cenſeantur in dotem data; provt Petrus Surdus vbi ſuprà reſoluit: nec ex aliis coniecturis ſimul iunctis cum dignitate viri id negat, quamuis dos in genere promiſſa non fuerit, tametſi illo in caſu, adiuuetur ex eo, quod fuiſſet dos in genere, licèt non ſpecificè promiſſa, quia ſic contigerat, non quia præcisè neceſſarium eſſet. Non obſtat quintum & vltimum argumentum, cui ex antea dictis apparet vera ſolutio, & reſponſio, nam licèt verum ſit, quod omnia bona non cenſeantur in dotem data, quando dos ſimpliciter fuit, expreſſa voluntate, promiſſa; & ita multo minus iudicabimus. omnia eſſe data, quando de dote nihil expreſsè dictũ fuit; ex dignitate tamen, & qualitate mariti, atque ex aliis etiam coniecturis, contrarium quidem præſumendum erit, vt nunc dicebam, ſiue promiſſio dotis facta fuerit in genere, ſiue non. Et hactenus de primo articulo principali, primæq́ue Senatus Hiſpalenſis definitione, ex qua (vt vides) regulariter mulier non cenſetur, quando nubit, dare bona ſua in dotem in totum, vel in partem. Cæterum, quod dare voluerit omnia bona in dotem, probatur, atque præſumitur ex pluribus ſimul iunctis coniecturis, vt declaratum remaner. Effectus autem eius differentiæ, ac inueſtigationis maximi ſunt, vt ſtatim conſtabit, ac inter alios, quia priuilegia doti conceſſa, non ſunt paraphernalibus tributa. Idcirco pro abſoluta & dilucida ſecundi articuli,{ Ex Regij Hiſpalenſis Senatus egregia & notanda definitione. } ſiue deciſionis ſecundæ Senatus explanatione, vtrùm inquam tacita hypotheca à lege inducta, & pro bonis paraphernalibus competens, cum prælatione detur, necne, ſicut datur pro bonis dotalibus, vel ſaltem vt poſterioribus expreſſis etiam hypothecis præferatur, & in ea ſit locus regulæ vulgatæ. Qui prior eſt[*] tempore, potior eſt iure? Obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, mulierem aliquando habere bona triplicis generis, hoc eſt, dotalia, paraphernalia, & extra dotem: ita tradunt Gloſſa, & Doctores, in l. vltima, C. de pact, conuent. & multi iuris Interpretes, qui commemorantur inferiùs, num. 33. Menochius, in conſil. 56. num. 2. lib. 1. & præſumptione 8. numero 1. libro 3. Dotalia ſunt, quæ nomine, & cau[*]ſa dotis data fuerunt ipſi viro, qui conſtante matrimonio, non modò eorum adminiſtrationem, ſed & dominium obtinet: l. doce ancillam, C. de rei vendicat. & l. in rebus, C. de iure dotium. Paraphernalia ſunt,[*] quæ mulier vltra dotem in domum viri infert: & horum dominium verè remanet apud ipſam mulierem, adminiſtratio verò eſt apud maritum: l. ſi ego, §. dotis, ff. de iure dotium, & l. vltima. C. de pactis conuent. & egregiè vnde dicta ſint paraphernalia, explicat Alciatus, in lib. 4. parerg. iur. cap. 13. & in libro primo prætermiſſorum, in verbo, Antidora. Iacob. Cuiacius, recitation. ſolemn. ad l. finalem, C. de pactis conuentis 4. columna, verſic. hic titulus eſt etiam, fol. mihi 357. Bona vero extra dotem dicuntur illa, quæ mulier[*] apud ſe omnino retinet, nec dominium, nec adminiſtrationem Viro concedit; vt declarant Gloſſa, & Doctores, referendi infrà. Iacobus Menochius, in locis ſuprà relatis, vbi num. 6. in dicto conſilio 56. & lib. 3. dicta præſumpt. 8. num. 5. inter dotalia, &[*] paraphernalia, quatuor retulit differentias. Prima quia (vt dixi) dotalium dominium tranſit in maritum, paraphernalium non tranſit. Secunda, priuilegia doti conceſſa, non ſunt paraphernalibus tributa. Tertia, fructus dotalium maritus indiſtinctè lucratur, paraphernalium aliquando, non ſemper. Quarta, dotalia regulariter repeti non poſſunt conſtante matrimonio, paraphernalia verò poſſunt, ſolum enim dicitur maritus habere tacitum mandatum adminiſtrationis à muliere, ex textu, in d.l. vltima. C. de pactis conuent. quod ſane mandatum ad libitum poteſt reuocare. Dif[*]ferunt etiam inter ſe paraphernalia, & extra dotem. Nam (vt diximus) paraphernalium cuſtodiam habet maritus, extra dotem verò non habet. Quod obſeruat Menochius, dictæ præſumptione 8. libro tertio, numero 6. & ſubdit numero 7. & repetit præſumptione 9. num. 2. & 3. Aretinum, in conſ. 159. n. §. ſenſiſſe: nullam hodie eſſe differẽtiam, inter paraphernalia, & ex[*]tra dotem, & Aretinum ſecutũ eſſe nouiſſimè Antoninũ Theſaurum deciſione Pedemontana 187. n. 2. ſed ab Aretino diſſentire Socinum ſeniorem, in conſil. 82. num. 19. libro. 4. & cum Socino ſentire alios. Menochius tamen ipſe crediderit dicta præſumpt. 9. n. 3. quoad diſputationem fructuum; nullam eſſe differentiam inter bona paraphernalia, & extra do em; & latiùs explicat per totam illam præſumptionem. Ego vero crediderim, hodie poſt leges Regias huius Regni, nec quoad cætera differentiam aliquam eſſe, cum omnium, & quorumcunque bonorum adminiſtrationem habeat maritus, & fructus percipiat, vt ſtatim dicetur, & dilucidè magis conſtabit, ſi prælegantur quamplurimi Interpretes, qui materiam hanc pleniſſimè declara[*]runt, & ad praxim reduxerunt, ac maxime huius Regni Authores nonnulli. Hos ego recenſui, & commendaui in commentariis de vſufructu, cap. 4. n. 17. vbi commemoraui Menochium, duobus in locis, vbi latiſſimè: nunc addo Menochium eundem, in con{ Vide de hac materia ſupra, c. 26. in addit. }ſilio 554. ex num. 26. libro. 4. addo etiam Ioann. Sichardum, in l. vbi adhuc, numero 8. & 9. & num. 31. C. de iure dotium. Antonium Theſaurum, deciſioe Pedemontana 187. Petrum Surdum, in conſilio 290. lib. 2. vbi latè, an & quando fructus eorum bonorum ſuperlucretur maritus? Iacob Cuiacium, reciatio. ſolemn. ad. d.l. finalem, C. de pact. conuent. ex verſio. hic titulus eſt etiam. vbi obſeruat in hac materia diſtinctionem l. de his, ff. de donat, inter. & generalem proponit doctrinam; retuli etiam eodem. n. 17. dicti cap. 2. Anton. Gomez. Didac. Couarru. Thomadoccium, Laram, Queſadam, Parladorium, D. Spino, Caualcanum, Sfortiam Oddum, Ioan. Vincent. Hondedeum, & Azeuedum, & Barboſam, Pluribus in locis, quos commendaui. Rurſus & principaliter obſeruandum, atque con[*]ſtituendum erit, differentias illas inter bona dotalia, paraphernalia, & extra dotem, ab Interpretibus noſtris conſtitutas; maxime ex parte ſublatas videri, attentis nouis deciſionibus legum huius Regni. Sic ſane, quãuis[*] vxor poſſet iure ciuili ſine marito contrahere ſu{ Vide in addit. d. cap. 26. }per bonis paraphernalibus. Et poſſet ea bona para[*]phernalia, etiam conſtante matrimonio, repetere, ſiue vendicare à marito, vel à quolibet alio tertio poſſeſſore, quantumcunque maritus diues ſit, & non vergat ad inopiam, vt de Primo latiùs per Barboſam, prima parte legis primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 28. in fine, & n. 29. & de Secundo per Baldum, in l. vbi adhuc, n. 27. vbi Ioann. Sichardus, n. 8. & 9. C. de iure dotium, & per Menochium, in conſ. 56. n. 9. lib. 1. & præſumpt. 8. n. 5. lib. 3. Barboſam, vbi ſupra n. 30. parapher[*]nalium etiam bonorum fructus, aut extra dotem, ſi adhuc extant, mulieri, vel eius hæredibus, ex eodem iure ciuili ſint reſtituendi, nec maritus eos lucretur, & conſumptos in vita mulieris, ſiue induſtriales, ſiue ciuiles ſint, teneretur reſtituere; provt de iure communi latiùs, deducunt, atque explicant Barboſa, vbi ſuprà: Menochius latè & diſtinctè, lib. 3. præſumpt. 9. n. 6. cum ſeq. vſque ad n. 19. vbi ipſum ſtatuit in caſu dubio, vt quia non apparet, quod mulier conſenſerit, vel[*] cõtradixerit perceptioni, & conſumptioni fructuum, & inquit, non præſumi, mulierem conſenſiſſe, & propterea maritum teneri reſtituere omnes fructus, tam induſtriales, quàm naturales. Quamuis inquam ita eſſet de iure ciuili, & in terminis iuris communis: tamẽ poſt leges Regias minimè potuerunt ea obtinere, nec[*] procedere: ex deciſione namque legum ipſarum huius Regni, mulier non poteſt contrahere ſine licentia mariti, non ſolum in bonis dotalibus, ſed etiam neque paraphernalibus, vel aliis bonis, quocunque modo ad vxorem pertinentibus, Sic nec ea repetere conſtante[*] matrimonio, niſi in caſibus, in quibus dotalia bona repeti poſſunt, vt propter inopiam mariti, & ſimiles, Ita ſimiliter, necque bonorum paraphernalium admi[*]niſtratio mulieri committitur, neque competit, ſed tantùm marito. Et idem dicendum eſt de bonis quibuſlibet, extra dotem etiam. Sic quoque, ſecundum leges Caſtellæ, fructus talium bonorum parapherna[*]lium, vel aliorum quorumcunque bonorum, in vita vxoris per maritum perceptos, non tenetur maritus idem mortua vxore reſtituere, ſed indiſtinctè fructus percepti ex bonis paraphernalibus vxoris, vel aliis quibuſcunque bonis communicantur inter coniuges, tanquam lucra quæſita conſtante matrimonio, nec in effectu quoad prædicta fit differentia dotalium, paraphernalium, & extra dotem bonorum. Sicuti hæc omnia adnotauit expreſſim Azeuedus, in l. 2. tit. 3. num. 62. 63. & 64. & in l. 3. & 4. tit. 9. n. 22. per totum, lib. 5. nouæ collect. Regiæ, Ioan. Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 1. num. 53. & cum aliis Authoribus Petrus Barboſa, 1. parte legis primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 31. in fine, & num. 32. folio 199. Sic denique, quemadmodum maritus circa dotalia vtitur priuilegio l. maritum, 13. cum lege ſeq. ff. ſoluto matrimonio. quam elegãter, & eruditè admodum exornauit, atque explicauit Barboſa; vti debebit circa paraphernalia, vel extra dotem. Quod attentis legibus huius Regni credo veriſſimum, ne inops fieri periclitetur, quam mulier quondam Dominum vocauit: militat enim ea ratio æqualiter circa omnia bona;ſicque ob eam, etiam in terminis iuris communis ita adnotauit Iacobus Cuiacius, recitation. ſolemn. in. libros Codicis, ad titul C. de pactis conuent. column. 5. in verſiculo Harmenopul. fol. 359. His ita conſtitutis, atque obſeruatis, quæ pro deciſionis Senatus corroboratione, atque comprobatione prætermitti non potuerunt, obſeruandum, atque conſtituendum erit ſecundo loco, quod ſi marito tradun[*]tur bona paraphernalia, tacitè bona mariti pro illis videntur hypothecata, vt eſt expreſſum in l. finali, C. de pactis conuent. & in l. vbi adhuc, C. de iure dotium, & ibi notauit Gloſſa, verbo, ſuppoſitas, & l. 27. tit. 11. partita 4. notarunt etiam Gregorius Lopez, in l. 23. tit. 11. partita 5. Didacus Couarr. variarum lib 1. c. 7. n. 1. in principio. Anton. Gomezius, in l. 51. Tauri, n. 40. & 41. Ioannes Sichardus, in dicta l. vbi adhuc, n. 31. C. de iure dotium, Iacob. Cuiacius, ad dictum titulum, C. de pactis conuentis, in finalibus verbis, ibi: Nec illud omittendum eſt, ex eadem l. vltima, nomine paraphernalium rerum mulieri datam hypothecam, niſi ipſa ſpecialiter ſibi aliâ cauerit hypothecâ. Petr. Barboſa, indicta l. 1. ff. ſolut. matrimon. 3. parte, n. 31. fol. 284. Azeuedus, in l. 3. & 4. tit. 9. num. 23. lib. 5. Blaſius Flores Diaz de Mena, variar. reſolut. lib. 1. q. 6. art. 3. ex n. 3. Cæterum, quod hæc tacita hypotheca inducta pro ſuſceptione, & reſtitutione bonorum paraphernalium, non habeat ius nec priuilegium prælationis;[*] docuit Accurſius, in l. ſi ego, 10. verbo, ſed condici, ff. de iure dotium, quam ſequũti fuere Alex. Cremenſis, Iaſon, Campegius, Decius, Salicetus, & Antonius Afano, cum quibus ſic reſoluit Didac Couarr. variar. lib. 1. dicto cap. 7. num. 1. Ioan. Gutierrez, àe iuramento confirmario, 1. parte, cap. 46. num. 2. Azeuedus, vbi ſupra dicto num. 23. Barboſa, dicto num. 31. Blaſius Flores Diaz de Mena, dicto artic. 3. ex num. 3. 4. & 5. vbi inquit, quod creditores habentes tacitam hypothecã ſpecialem in aliqua re, vel generalem in omnibus bonis à iure inductam; ſunt ſequentes. Fiſcus in bonis ſui debitoris, aut delinquentis poſt ſententiam: Vxor pro dote, & arrhis, & bonis paraphernalibus, non pro bonis lucratis conſtante matrimonio: Reſpublica cõtra ſuum Syndicum: Eccleſia contra Prælatum, aut OEconomum: Pupillus, & minor, & furioſus in bonis tutoris, &c. Et ſubdit ſtatim n. 9. quod creditores habentes priuilegium in hypothecis ſunt ſequentes: Fiſcus in contractu oneroſo; Mulier pro dote, nõ pro arrhis, nec pro bonis paraphernalibus. Ecce vbi expreſſim is Author conuenit ſuperioribus, & priuilegium denegat prælationis pro bonis paraphernalibus. Verum enim verò, ſi legum huius Regni (de quibus ſuprà mentionem fecimus) intentionem, & deciſiones inſpicimus, non temerè quidem tentari poſſet (quod nullus Scribentium omnium hucuſque attigit, nec tentauit) bonis etiam paraphernalibus priuliegiũ prælationis conceſſum, ſicut dotalibus, & ſic racitam hypothecam cum prælatione. Nam ſi verum eſt, quod hodie poſt leges Regias huius Regni, ſublatæ ſunt omnes illæ differentiæ, relatæ ſuprà, quæ inter bona dotalia, & paraphernalia vigebant de iure communi, & quod idem iuris ſtatuitur in paraphernalibus hodie quoad commodum mariti, in fructibus ſcilicet, in adminiſtratione, in obligatione, & reliquis, quod in dotalibus, & eadem eſſe cenſentur quoad effectum: dicendum etiam videtur, quod ad commodum vxoris, propter æqualitatem ſeruandam, eandem vigere rationem auferendæ differentiæ prælationis hypothecæ, & ſic tacitam eam hypothecam competere debere cum priuilegio prælationis. Rurſus, non modò id tentari poſſe ex ratione prædicta, & differentiis, ex legibus huius Regni ſublatis, ſed etiam ex verbis, & deciſione l. Regiæ 17. titul. 11. partita 4. quæ in æquiparatione, quam bis facit dotalium, & paraphernalium bonorum, videtur concedere non modò tacitam hypothecam, ſed etiam cum priuilegio prælationis eam inducere. Et dum inquit Gregorius Lopez, verbo, anſi ſon obligados: Intellige iſtam legem in bonis, quorum adminiſtrationem tacitè, vel expreſsè bonis, quorum adminiſtrationem tacitè, vel expreſsè vxor conceſſit marito; nam ſi nullam adminiſtrationem vir habuit, ſed vxor ea adminiſtrauit, tunc bona mariti non ſunt tacite hypothecata, ſeu pro eis obligata, vt patet hic in iſta lege. Iam quidem ex ſuperiùs dictis apparet ſublatam omnino rationem eam adminiſtrationis, quæ Gregoriũ adduxit, vtpote cùm marito ſemper conceſſam videri. & competere, ex legum ipſarum diſpoſitione, adminiſtrationem eorum quoque, & quorumcunque bonorum, obſeruatum fuerit ſuprà Cum ergo dicta l. partita 17. in prima ſui parte dixiſſet, atque explicaſſet, paraphernalia bona quæ dicantur: Deiinde ſtatuiſſet, quod ſi paraphernalia dat vxor marito, vt durante matrimonio ipſe habeat eorum dominium, quòd habebit; aliàs ſi dubitatur, non habebit, ſed ipſa retinebit dominium, inquit ſtatim in hunc modum; E todas eſtas coſas, que ſon dichas parapherna, han tal priuilegio, como la dote, ca bien aſſi como todos los bienes del marido ſon obligados a la muger, ſi el marido enagena, o malmete la dote, aſſi ſon obligados por la parapherna a quien quier que paſſen. Emaguer que tal obligacion como eſta non ſeq. fecha por palabra, entiendeſe, que ſe haze tan ſolamente por el fecho. Hactenus lex ipſa 17. vbi ponderandum eſt verbum illud, han tal priuilegio como la dote. Sed dotem habere priuilegium prælationis pluſquam certum eſt. Ponderanda etiam ſunt verba illa, Ca bien aſſi como todos los bienes del marido ſon obligados a la muger, aſſi ſon obligados por la parapherna. Ecce omnimodam æquiparationem obligationis, reſpectu dotalium, & paraphernalium, & dictio illa, ca bien aſſi, & verbum illiud, aſſi ſon, denotant apertè, ex conſtitutione eius legis, nullam eſſe differentiam inter ea bona. Et hæ quidem (quæ nouè adnotantur, at que in medium proferuntur, ſed non affirmantur, & ſic maturius deliberanda relinquuntur) non otiosè, aut extra propoſitum, ſed ideò ponderata fuere, quod in caſu præfato per appellationem ab inferiori ad Senatum allato, ex vi tacitæ hypothecæ, priuilegium prælationis pro bonis paraphernalibus marito traditis, & ab eo poſtmodum alienatis, ad bona mariti ipſis, & contra hæredes dicti Ferdinandi Tello vxor ipſa prætendebat. Vere tamen de priuilegio prælationis pro bonis paraphernalibus, ideo inquiri neceſſe non erat; quòd etſi creditores intenderent, bona eſſe paraphernalia, & non dotalia, quia dos nulla fuerat expreſſim conſtituta; dotalia tamen eſſe, & tacitè dotem conſtitutam videri, ex antea dictis eliciebatur apertè. Deinde, nam etſi paraphernalia eſſent, & ſine priuilegio prælationis, ex ſententia communi; hactenus vxor præferri, ex ſententia ante annum 1599. matrimonium contraxiſſet, & bona ſua tradidiſſet marito; obligationes autem, ſiue ceſſiones duæ factæ à marito, multo pòſt, & anno 1606. contractæ fuere, & tempore executionis iudicati in compenſationem obiiciebantur, ſicque prælatio competebat omnino, quamuis eam non haberent paraphernalia. Nam quemadmodum tacita hypotheca pro dote vxori competens, & ſic priuilegiata, præfertur expreſſæ poſteriori, vt latius ego deduxi, atque probaui quotidianarum harum controuerſiarum iuris, libro 3. capite 4. ex numero 7. ita[*] etiam tacita hypotheca non priuilegiata, ſiue prælationem non obtinens, præfertur expreſſæ poſteriori, & in ea ſeruatur regula, cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. quod qui prior eſt tempore, potior eſt iure; ſicuti poſt Alexandrum, Boerium, & Fanum, ſpecificè adnotauit Couarru. vaiarum libro primo, dicto cap. 7. num. 1. in verſiculo, Quarta concluſio. Nam cum antea dixiſſet, hypothecam tacitam pro dote vxori competentem, præferri expreſſæ poſteriori, & citaſſet Baldum, Angelum, Salicetum, & Dinum, ſic dicentes, ſubdit ſtatim in hanc modum: Vbi hoc ipſum exiſtimat procedere in priuatis nullum habentibus priuilegium prælationis rations hypothecæ eis à iure conceſſæ: ex lege 1. C. remalienam gerentibus. Et aſſerit, id ipſum probari in l. 53. titul. 13. partita 5. per argumentum à contrario ſenſu: ſequitur Blaſius, Flores Diaz de Mena, variarum libro 1. dicta quæſt. 6. §. 3. num. 33. in illis verbis: Decima concluſio in creditoribus hypothecariis, etiam priuilegium non habentibus, qui prior eſt tempre, etiam in tacita hypotheca, præfertur poſteriori, etiam habenti expreſſam, vt cum aliis vult Couarru. & c. Et ita Senatus noſter pro certo habuit, nam licèt de prælationis priuilegio in hypotheca tacita, bonis paraphernalibus competenti, dubitaſſet, de prælatione tamen à die tacitæ hypothecæ inductæ, & ordine dicti cap. qui prior. certus ſemper extitit. ſic ſane, omnes illi creditores, qui tacitam habent hypothecam à iure inductam, quos eodem §. 3. ex n. 3. vſque ad n. 9. Blaſius Flores commemorauit; à die incœptæ adminiſtrationis, & à prioritatis tempore præferuntur, ac in eis ſeruatur regula ipſa dicti cap. qui prior. ſicuti dicto §. 3. n. 9. in. principio. annotauit Blaſius ipſe: Ego quoque quotidianar. har controu. iuris, lib. 3. cap. 4. n. 7. cum etiam dixiſſem, tacitam hypothecam anteriorem, pro dote competentem, præferri etiam expreſſæ hypothecæ poſteriori; adieci id contingere ex regula dicti cap. qui prior. & quod ſibi vendicat illa regula locum in tacitis, ſicut in expreſſis hypothecis, ſecundum Fulgoſium, in conſilio 132. num. 1. & Barboſam, 6. parte l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 17. verſic. & facit. fol. 500. Nec contradicit ipſe Barboſa, in eadem l. prima, 3. parte, num. 32. fol. 285. dum quærit, à quo tempore incipiat hæc tacita hypotheca? et reſponder, quòd quemadmodum actio[*] dotis reſtituẽdæ, non incipit oriri, niſi à die ſoluti matrimonij, iuxta magis communem reſolutionem, l. ſi conſtante, §. 1. ff. ſoluto matrimonio, ita etiam & hypothecaria, tanquam acceſſoria, ab eo tempore incipit ortum habere, argumento l. 2. C. per quas perſonas nobis acquiritur: Atque ira pro regula conſtituit, quod obligatio hypothecæ incipit ab eo tempore, quo incipit obligatio dotis reſtituendæ; retrotrahitur tamen ad initium conuentionis factæ ſuper hypotheca; vel hypothecæ tacitæ inductæ à lege abſque conuentione; idque poſt Baldum Nouellum, de dote, parte 10. n. 37. Neguſantium, de pignoribus, 3. membro octauæ partis, num. 1. qui allegant legem 1. ff. qui potior. in pig. habean. & eam ſingulariter explicat Barboſa, dicta 3. parte, ex n. 32. vſque ad num. 35. dicens, quod cum implementum conditionis, retrotrahitur ad initium conuentionis, ab eo tempore videtur orta obligatio principalis, & conſequenter hypotheca: & hac ratione procedere textum, in d l. 1. vt tradunt Rodericus Suarez, Pariſius, Ioannes Gutierrez, & Laſarte, relati per Barboſam, vbi ſupra n. 33. nam licèt quando medio tempore acquiritur alteri dominium, vel ſimile ius, in eius præiudicium non retrotrahitur implementum conditionis; tamen quando ius tantum hypothecæ medio tempore alteri fuit quæſicum, tunc implementum conditionis retrotrahetur, etiam ad alterius præiudicium, quoad effectum prælationis; vt efficaciter probat dicta l. prima, & l. potior eſt. ff. qui potiores in pig. habean. Tandem num. 34. Barboſa ipſa conſtituit, quod licèt dicta l. prima loquatur in hypotheca expreſſa, idem tamen erit admittendum in hypotheca tacita, inducta ex diſpoſitione legis, quia eidem militat ratio, ex l. cum quid. ff. ſi certum petatur. Et ita aſſerunt receptum Socinus, Neguſantius & Crotus, quos ibidem ſequiter Barboſa, & poſt alios aſſerit num. 33. in d.l. 1. ff. qui potiores. Nullum contineri priuilegium ratione dotis, ſed, magis contineri ius commune. Cùm ergo obligatio dotis reſtituendæ, quamuis non incipiat, niſià tempore ſoluti matrimonij, implementum tamen conditionis retrotrahitur ad initium conuentionis, ab eo tempore videtur orta obligatio principalis (vt dixi) & conſequentur hypotheca, etiam tacita (vt nunc dicebam) ſequitur equidem, racitam illam hypothecam, pro bonis paraphernalibus competentem, ex vi retrotractionis, à tempore traditionis eorum bonorum, præferendum, ex regula dicti cap. qui prior. poſterioribus etiam expreſſis, vt ſuprà dixi. Et hactenus de Secundo articulo principali, ſiue Senatus Hiſpalenſis deciſione ſecundo principali; in qua aliter ſe habuiſſe videtur Anton. Faber, ad titulum. C. de pact. conuent. definit. 13. fol. 568. in fine, dum dixit; mulieris bona non dotalia, ſi nulla dos conſtituta fuit, non habere priuilegium tacitæ hypothecæ, quod habent ex Iuſtiniani conſtitutione bona paraphernalia, quia nec videri paraphernalia poſſunt, id eſt, extra dotem, cum dos nulla conſtituta eſt. Vere namque, nulla etiam dote conſtituta, bona ea habere priuilegium tacitæ hypothecæ, & paraphernalia dici, ex ſuperius, & hactenus dictis, deducitur manifeſtè. Item ex ſententia Aretini, ex deciſione quoque legum huius Regni, paraphernalium, & extra dotem bonorum, ſublatam omninò eſſe differentiam. Quod tertium verò attinet articulum, præſuppo{ Ex Regij Hiſpalenſis Senatus definitione. }ſito, quod vxor poteſt repetere dotem, auocando res mariti alienatas, per hypothecariam, iuxta l. vbi adadhuc, C. de iure dotium, dubitari ſolet communiter, vtrum antequam perueniatur ad tertios poſſeſſores, neceſſarium ſit, præcedere excuſſionem in bonis mariti, an ille ſit ſoluendo, necne? De quo in terminis dubitabatur quoque in Senatu. Et in primis pro ea parte, quod per hypothecariam poſſit mulier auocare res mariti à tertiis poſſeſſoribus, etiamſi non præcedat excuſſio in bonis mariti; rationes plures ponderari poſſent, quas adduxit Baldus Nouellus, & ita defendit, de dote, 8. parte, priuilegio trigeſimo ſeptimo, cuius opinionem, tanquam in puncto iuris veriorem probauit Iaſon in l. ſi conſtante, num. 102. ff. ſoluto matrimonio. Palacios Rubios, in repetitione cap. per veſtras, §. 34. pag. 168. Deinde & ſecundò, pro ipſa parte ponderari poſſent retiones conſideratæ per Barboſam, in eadem l. ſi conſtante, num. 58. in verſ. contrariam tamen opinionem. Tertiò denique, in idem expendi poſſet text. in l. Moſchis, 47. in princip. ff. de iure fiſci: ex quo appareat, fauore fiſci acceptum eſſe, poſſe agi hypothecaria aduerſus tertios poſſeſſores, etiam non excuſſo principali. Item & fauore Reipublicæ, l. libertus, ad finem principij, ff. ad municipalem: ergo idem recipiendum eſt fauore dotis, iuxta æquiparationem legis 2. ff. de priuilegio fiſci. His tamen minime refragantibus; contrarium Re[*]gius Hiſpalenſis Senatus definiuit de iure, videlicet, neceſſarium eſſe, quod præcedat excuſſio in bonis mariti, antequam perueniatur ad tertios iſtos poſſeſſores, iuxta text. in auth. hoc ſi debitor, C. de pignoribus: & ita tenuit Gloſſa, in dicta l. vbi adhuc, verb. qui non in fine. Sequuntur Bartolus, Iaſon, Crotus, Lancelotus, Decius, Campegius, Riminaldus, Natta, & Capella Tholoſana, quos refert, & ſequitur Barboſa, in eadem l. ſi constante, num. 58. Ioannes Sichardus, in d. l. vbi adhuc, num. 34. & cum infinitis Ioſephus Ludouicus, deciſione Peruſina 45. numero primo, & ſeq. vbi generaliter ſtatuit, quod agens hypothecaria, non poteſt obtinere, niſi prius egerit contra bona principalis ſui obligata. Et ſubdit, quod hæc excuſſio neceſſaria eſt, etiam quod quis agat ex credito ex cauſa dotis: Ioanne Botta, in conſil. 61. per totum, & in conſilio 93. ex numero 20. Franciſcus Burſatus, in conſilio 48. ex numero 10. libro primo. Sfortia Oddus, in conſil. 82. num. 18. & num. 26. & à num. 46. lib. 1. Hieronym. Magonius, deciſione Lucana 53. in fine, & num. 2. & deciſ, 66. per totam. Petrus Surdus, in conſil. 191. n. 10. lib. 2. in illis verbis: Ideo aliter respondeo & tertiò, quod etiamſi daretur contra tertiũ poſſeſſorem, tamen requiritur excuſſio, vt eſt regulare in omni hypothecaria, ſine expreſſa, ſiue tacita; in præſenti autem caſu non proceſſit excuſſio: & hæc procedunt, etiamſi hypothecariam deduxiſſent rigore legalis obligationis tacitè introductæ in fauorem dotium, vel etiam vigore promiſſionis ſibi factæ à domina Laura tutrice: quia omni caſu agenti hypothecaria contra tertium, præmittenda eſt excuſſio, vt dixi ſuprà, probat Cephalus, dicto conſilio, 98. numero 9. & dixi in conſilio 4. num. 35. & ponit Calcan. in conſil 29. num. 6. Latiùs autem idem Surdus explicat, dicto conſ. 4. ex. n. 32. vſque ad n. 39. vbi ſingulariter obſeruat, quod excuſſio eſt neceſſaria, quando agitur contra tertium hypothecariâ, ſecus quando contra nomen debitoris: & reddit rationem differentiæ ſingularem. Idem etiam tenuit Ioſephus Ludouicus, dicta deciſione 45. numero 13. qui idem ſtatuit numero 15. quando debitor eſt notoriè non ſoluendo: quia tunc excuſſio neceſſaria non eſt. Et quod neceſſarium ſit præcedere excuſſionem in bonis mariti, quando mulier agit pro dote contra tertios poſſeſſores, tenuerunt Andreas Gail. practicarum obſeruant. lib. 2. concl. 27. num. 9. & ibidem Bernardus Græneus, conſideratione 2. ad dictam concluſionem 27. fol. 97. & vide fol. 94. 95. & 96. Anton. Gabriel, commun. concluſion. lib. 3. titulo de fideiuſſoribus, concluſ. 1. num. 21. Bernab. Cornaz. deciſ. Lucenſi 37. num. 2. Ludouicus Morotius, reſponſo 44. num. 14. Vincent. de Franchis, deciſ. 270. Antonius Faber, ad titulum, C. qui potiores in pign. habean. definit. 17. fol. 963. vbi refert, definiuiſſe Senatum illum, quod mulier, etiam cum eſt anterior, poteſt repelli per exceptionem non factæ excuſſionis; ſiue is, qui conuenitur poſſideat corporaliter, ſiue poſſit auocare poſſeſſionem condictione ex l. vltima, C. de acquirenda poſſeſſione, Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 99. fol. 49. qui concludit in fine, ſufficere, quod in proceſſu conſtet debitorem, & fideiuſſorem ſoluẽdo non eſſe, nec ſuper excuſſione, vt in plurimum pronuntiari, ſed ſuffiere, ſi de ea in proceſſu conſtet, citatis intereſſatis per edictũ: tum etiã, quod in praxi ſufficit, rem eſſe in poteſtate debitoris tempore obligationis, licèt non probetur de ſuo dominio, & titulo, niſi tertius dominiũ alterius, aut titulũ probet; & ſic ſemper conſuluiſſe, & obtinuiſſe. Idem Blazius ad deciſ. 322. in verſ. Quintum, vbi dixit, quod citatio poſſeſſorũ requiritur ad excuſſionem cõtra principalem, & eius fideiuſſores; etiamſi conſtet, eũ nulla alia bona habere, præter, ea, in quibus excuſſio facta fuit. His Barboſam in dicat l. ſi conſtante, numero 60. in fine, & numero ſexageſimo primo, folio 538. vbi ex mente aliorum Authorum reſoluit, quod cum mulier, vel alius agens hypothecaria, non habet actionem aduerſus tertios poſſeſſores, niſi in ſubſidium, ſi principalis non ſit ſoluendo, in quancumque parte iudicij de hoc opponi poteſt. Et hac ratione dicunt Doctores, quod hæc exceptio tanquam peremptoria, poteſt opponi in quacunque parte iudicij: & per contrarium in quacunq; parte iudicij actor probauerit, principalem non eſſe ſoluendo, obtinebit; iuxta regulam l. ſi rem, §. finali, ff. de pignor. actione. Reſoluit etiam ipſe Barboſa. eodem n. 61. in verſic. pro concordia dicendum eſt. Quodſimulier agat aduerſus tertios poſſeſſores poſſidentes res mariti, iuxta d.l. vbi adhuc, C. de iure dotium, tunc oportet præcedere ſententiam, qua pronuntietur, maritum non eſſe ſoluendo, argumento d. auth. hoc ſi debitor, C. de pignoribus ſed tamen vt in plurimum non pronuntiari, rectè ſtatuit Blazius Florez Diaz, vbi ſupra:ſed ſufficere, ſi de excuſſione conſtet in proceſſi; ſed ſi creditores adhuc non poſſideant, ſed velint facere excuſſionem in bonis mariti, tunc excipiendo mulier poteſt ſe opponere, & obtinebit, ſi in eo iudicio probet, maritum non eſſe ſoluendo. Et ita tenendo, quod excuſſio debeat præcedere in bonis mariti, vt perueniatur ad tertios poſſeſſores, non obſtant rationes illæ Baldi Nouelli, & Petri Barboſæ, in contrarium ponderatæ ſuprà remiſſiuè: Nam eiſdem reſponderi poſſet (ſi reſolutio præfata adeo certa non eſſet provt in terminis reſpondit ipſe Barboſa, in d.l. ſi conſtante, ex n. 58. vſque ad num. 63. Non etiam obſtat fundamentum ſecundum: quia imo verius eſt, fiſcum non poſſe conuenire tertios poſſeſſores, niſi prius excutiantur bona principalis, nec eſſe ſpecialitatem in fiſco, cum etiam non ſit ſpecialitas in dote, vt efficaciter probat dicta l. Moſchis. 47. ff. de ture fiſci, l. penultima, C. quando fiſcus, vel priuatus, & l. 1. C. de conueniend. fiſci debitoribus, lib. 10. ſicuti ex Iaſone, Palacios Rubios, & Cacherano, reſolutiuè firmaui idem Barboſa, in d.l. ſi conſtante, numer. 61. ad finem, verſicul. non obſtat ſecundum. & hactenus de tertio articulo. Quoad quartum verò & vltimum articulum obſeruandum, atque conſtituendum erit, compenſationis tractaum & diſceptationem, vtilem admodum eſſe: & aſſiduè in praxi verſari, idcirco quamuis tractatus ipſe ab inſtituto tractatus, & materiæ præſentis extraneus videatur, placuit hoc loco, non modò neceſſaria, quædam ad deciſiones Senatus (de quibus inferius) inſerere, ſed etiam materiam ipſam breuiter explanare, ſiue regulas generales, & doctrinas adiicere, quibus tractatus idem circunſcribi videtur. In cæteris verò ad ſtatim commemorandos iuris Interpretes me referre. Erit itaque ante præmittendum, Compenſationis[*] materiam, & tractaum ſuſcepiſſe, atque profeciſſe nonnullos, alios verò attigiſſe duntaxat, ſiue tradidiſſe nonnulla: inter alios tamen (vt ordinarij in locis cognitis, & alij ab eis præcitati omittantur) ſequentes videndi, atque prælegendi erunt, qui originaliter à me prælecti fuêre.   Tindarus, qui latiſſimè explicat, & plenum conficit tractatum de compenſationibus& habetur vol. 5. tractat diuerſor. Doctorum.   Sebaſtianus Medices, qui etiam tractatum abſolutum confecit, & latiſſimè materiam ſcripſit. Capici us, deciſione 167.   Matthæus Afflictis, deciſione 131. & 163. vbi eſt videndus omnino vrſillus eius additionator.   Deciſio Genuæ 4.   Magonius, deciſione 3. Florentina, num. 8. & 39. & ſeq. & deciſione. 5. per totam.   Andreas Tiraquellus, in l. ſi vnquam, verbo reuertatur, n. 13. & de retractu lignagier, gloſſ. 3. §. 3. n. 8. fol. 28.   Ioannes Baptiſta Coſta, de ratione ratæ, quæſtione 61.   Rolandus à Vallee, in conſilio 76. ex numero 26. cum ſeqq. lib. 1.   Iacobus Menochius, de arbitrariis, lib. 2. centuria 1. caſu 14.   Gregorius Lopez, in l. 20. 21. & 22. tit. 14. partita 5. Felicianus, de cenſibus, tomo 2. lib. 4. cap. vnico, ex folio 237.   Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, tertia parte, cap. 6.   Peguera, deciſione 175. per totam.   Vincentius de Franchis, deciſ. 53.   Octauianus Cacheranus, deciſione pedemontana 92.   Petrus. Gregorius, in ſyntagmate iuris, parte 3. lib. 21. cap. 22. per totum.   Iacob. Cuiacius, obſeruationum lib. 8. c. 16. & lib. 15. cap. 12.   Petrus Surdus, in conſilio 246. lib. 2. & deciſ. 117. per totam, & 191.   Gama, deciſione 91. ex n. 2. vbi Blazius Flores Diaz de Mena eius Additionator.   Hector Felicius, allegatione 16. part. 3.   Franciſcus Burſatus, in conſilio 106. lib. 1.   Francus, lib. 3. tit de compenſationibus.   Magonius, deciſione Florentina, 5. & 44.   Andreas Fachineus, controuerſiarum iuris libro primo, cap. 6.   Thom. Cormerius, lib. 19. iuris ciuilis, titulo 16. de compenſationibus, capite primo & 4. ſequentibus ex folio 722.   Gaſpar Schifordegheriſiles, variarum lib. 1. tracta. 1. quæſt. 1. & ſeq. ex fol. 8.   Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſium capite 129.   Fabius Turretus, in conſilio 44. ex numer. 12. cum ſequentibus.   Ioannes Philippus. in ſumma vtriuſque iuris, ad titul. ff. de compenſationibus, fol. 159.   Ariſminus Tepatus, variarum libro primo, titulo de compenſatione, & eius exceptione, ex folio 193. cum ſequentibus   Hippolytus Riminaldus, in conſil. 451. ex numer. 36. libro 4.   Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum lib. 2. cap. finali 5. parte. §. 11. num. 30.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 38. ex n. 9. vſque ad num. 20. lib. 2.   Ioannes gratianus, regula 77.   Bernardus Diaz, in regula 99. vbi latiùs Additionator Salzedus.   Ioſephus Maſcardus, de probationibus, tom. 1. concluſione 333. & 334.   Corbulus, in tractatu emphyt. tit. de cauſ. priuat. 06. non ſolutum canonem, limitatione 5. ex n. 1.   Flaminius Chartarius, deciſione 62. & 92.   Pater Ludouicus Molina, tom. 2. de iuſtitia & iure, tractat. 2. diſputat. 297. verſic quoad tertium, folio 296. latius eodem tomo, & tract. 2. disput. 560. exfolio 1999. vſque ad folium 2018.   Fuluius Pacianus, in conſilio 10. ex. 22. & 24.   Petrus Barboſa, eruditè & magiſtraliter (vt adſolet) in l. diuortio, §. ob donationes, per totum, ff. ſoluto matrimonio.   Franciſcus Duarenus in eodem §. vbi vide.   Gaſpar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 2. quæſt. 18. per totam.   Alexander Trentacinquius, variarum reſolution. tomo 1. lib. 3. titul. de compenſationibus, ex fol. 168. vſque ad folium 173.   Hugo Donellus, commen. lib. 16. cap. 15. & in §. in bonæ fidei, Inſtit. de actionibus.   Eſcobar, de ratiociniis, cap. 36.   Vincentius Carocius, de locato & conductò, 4. parte exceptione quarta, compensatione, folio 260.   Farinacius, deciſione 58. in nouiſſimis.   Antonius, Faber ad tit. C. de compenſationibus, definitione 1. & 16. & ſequentibus, & coniecturar. lib 8. capit. 1.   Cardinalis Thuſcus, praticarum concluſion. iuris tomo 2. litera C. concluſione 487. & octo ſequentibus, ex folio 590. Ex his autem ſequentia magis communiter. & vniformi interpretum placito deduci ſolent, & in primis, quod compenſatio eſt debiti, & crediti inter ſe contributio, l. 1. ff. de compenſationibus, l. 20. tit. 14. partita 5. in principio, hoc eſt, compenſatio eſt, cum quis aliquid debet alteri, & confert cum eo, quod ſibi viciſſim ab eo debetur: & vtrumque. communi calculo ſubiicit, quod eſt contributio, ſiue collatio: & hoc eſt, quod dicitur in l qui inuicem, ff. de condictione indebiti, qui inuicem creditor, idemque debitor eſt, compenſat, & vnuſquiſque creditorem ſuum, eundèmque debitorem petentem ſubmouet,ſi paratus eſt compenſare, l. 2. ff. de compenſationibus: & ita Ioannes Philippus, ad dictum titulum, ff. de compenſat. ſcriptum reliquit Petrus Gregorius, in ſyntagmate iuris. 3. parte, lib. 21. dicto cap. 22. in principio, qui ſubdit num. 11 qui inuentæ, & admiſſæ ſunt compen[*]ſationes, potiſſimum ad ſopiendos litium circuitus, vt in pleriſque aliis obſeruatum, in l. cum fundus, & l. 3. §. 1. ff. ſi certum petatur: ne fiat per plura, quod fieri poteſt per pauciora. Deinceps æquiſſimum eſſe, vt, eo iure quis vtatur in alium, quo: ilium erga ſe vti deſiderat: & eum, qui alium ſibi ſoluere deſiderat; eidem quoque ſatisfacere. Item dolo malo poſtulat ſibi dari, quod ſtatim reſtituturus eſt, l. 8. ff. de exceptionibus: & Pomponius ideo inquit in l. 3. ff. de compenſationibus: Nobis compenſatio neceſſaria eſt, quia intereſt noſtra, potius non fouere, quam ſolutum repetere. Et eandem rationem aſſignauit Ioannes[*] Philippus, ad dictum titulum, in principio, numero primo. Et ſubdit numer. 3. quod compenſatio olim in actionibus bonæ fidei ipſo iure valebat, §. in bonæ fidei, Inſtitut. de actionib. l. ſi ambo, §. 1. ff. de compenſationibus: ſed in ſtricti iuris iudiciis. non item, niſi ex reſcripto diui Marci oppoſita doli mali exceptione, quæ exceptio ſemper bonæ fidei iudicium facit, l. ſi ſerui, in princip. ff. de dona. cauſa mortis. Verum Iuſtinianus, in l. finali, C. de compenſationibus, hanc differentiam ſuſtulit, ita vt tunc in omnibus actionibus, tam bonæ fidei, quam ſtricti iuris, tam in rem, quam in perſonam compenſatio fieri poſſit. Quod quidem annotauit Sebaſtianus Medices, de compenſationib 1. parte, quæſtion. 16. per totam, Pater Ludou. Molina; tom. 2. de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſputatione 560. folio 2011. In fine. Sic non ſolum compenſatur id, quod ex mutuo debeatur, verum ſi ex quocunque alio contractu, vel ex maleficio, vel quaſi ciuiliter actum ſit, l. ſi ambo, §. primo, ff. de compenſationibus, l ſi duo, ff. de dolo, & quod ciuiliter & naturaliter[*] debetur, modo exceptione perimi non poſſit, l. quæcunque, ff. de compenſationibus, vel. naturaliter tantum, l. etiam, ff. de compenſat. Ioannes Philippus, ad d. titulum de compenſat. numero 3. in principio, Petrus Gregorius, d. lib. 11. cap. 22. num. 3. qui inquit, quod in ſumma, in compenſationem etiam inuito altero veniunt tantum, quæ debita ſunt aliquo iure nobis, ciuiliter & naturaliter, vel naturaliter tantum, purè ſine conditione, vel dilatione diei ex obligatione pendente, liquida vtrinque, l. ſi conſtat, l. finali, C. de compenſat Sebaſtianus Medices, de compenſat. 1. parte, q. 8. & quæſtion. 48. vbi quod compenſatio non admittitur, ſi debitum ſit ſub conditione, vel in diem ab vna parte, & ex alia purum: Maſcard. tomo primo, de probationibus, concluſione 333. num. 10. & vide eundem Medices, prima parte, quæſtion. 42. vbi latiùs, vtrum debitum naturale compenſari poſſit, Alexander Trentacinquius, variarum libro 3. titul. de compenſat. n. 2. 3. & 4. vbi plenè, quod debitum compenſetur & de debito naturali tantum & ciuili tantum & ciuili & naturali ſimul: Pater Ludouic. Molina, tomo 2. de iuſtitia & iure, dicta disputatione 560. folio 216. verſiculo, quando, Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. parte, d exceptione 4. de compenſatione, numer. 29. folio 261. vbi quod in debito liquido de præſenti ſoluendo, compenſatio admittitur; ſecus tamen ſi non eſſet de præſenti ſoluendum, provt ſunt melioramenta perpetua, quæ ſolui debent finita locatione. Inquit etiam Petrus ipſe Gregorius, dicto cap. 22.[*] num. 4. quod demuntur à compenſatione: primùm, vt eius, quod non debetur ei, qui conuenitur, ſed alij, compenſatio fieri non poſſit, id eſt, creditor compenſare non cogitur, quod alij quàm debitori ſuo debet: quamuis creditor eius pro eo qui conuenitur ob delictum proprium velit compenſare: quod etiam tradidit Sebaſtianus Medices, prima parte, quæſt. 1. nu[*]mer. 2. & quæſta 11. per totam. Qui tamen ceſſum habet debitum, & ita procurator in rem ſuam fit factus, recte obiicit compenſationem, l. in rem, 18. ff. de compenſationibus, l. 24. tit. 14. partita 5. Quia per ceſſionem deſinit debitum alienum, ſeu creditum dici, quod regulariter non compenſatur, vt dixi; & latiùs explicat Medices prima parte, quæſt. 43. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iuris tom. littera C. concluſion. 491. per totam folio 959 Item fideiuſſor, ſi ſi[*]bi debeatur, vel reo principali, compenſare poteſt, vt d. num. 4. inquit ipſe Petrus Gregorius, eodem cap. 22. Medices, de compenſat. fecunda parce, quæſtion 4. per totam, vbi num. 6 quod fideiuſſor compenſare poteſt, etiam inuito debitore, & reo principali: quia talis exceptio realis eſt: & vide l. 24. titul. 14. partita 5. Patrem Molinam, tomo 2. tractatu 2. d. diſputatione 560. verſic. fideiuſſor alicuius. Socius autem aliquid de[*]bens ſocietati, & volens compenſare quod ſibi ab alio ex ſociis debetur, an audiri debeat: damnum etiam quod imputatur ſocio malè adminiſtranti, an compenſetur cum commodo, quod ipſe ſocietati acquiſiuit, vide per Eſcobarem, de ratiociniis, capite 36. num. 6. &7. l. 22. & 23. titul. 14. partita 5. & num. 3. eiuſdem cap. 36. vtrum adminiſtrator pro reliquis vnius adminiſtrationis conuentus, creditum ex alia adminiſtratione compenſare deſiderans, audiri debeat: Et ibidem numer 4. vtrum creditor de decem ex[*] cauſa ſocietatis, poſſit compelli illa compenſare cum aliis decem, quæ ex alia ſtatione ſuo debitori ſoluere tenetur: cui iunge Sebaſtianum Medices, de com[*]penſat prima parte, quæſt. 21. compenſatio etiam, quibus in caſibus, & quibus in rebus locum non habeat, & an in petentibus ſalarium, in debitore Reipubli[*]cæ, in emente à fiſco pretium debitum, in alternatiuis debitis, in Officiali fiſci, in alimentis, & aliis caſibus, vide l. 25. 26. & 27. titul. 14. . partita 5. Medices, prima parte, q. 14. & ſeqq. & quæſt. 38. & ſeqq. & ſecunda parte, quæſtione prima, & ſequentibus, latè Hugo Donellus, comment. iur. ciuil. lib. 16. cap. 15. columna 2. ex verſ. quod attinet ad creditorem & 3. column. ſeq. Petrus Gregorius, in ſyntag iuris, dicto cap. 22. lib. 21. num. 6. 7. & 8. Alexander Trenracinquius a lib. 3. variarum, titul. de compenſationibus, ex num. 8. vſque ad numerum 18. Pater Molina ſ, tom. 2. dicta disputatione 560. columna finali, ex verſ in ſequentibus euentibus, folio 2017. Cardinalis Thuſcus, tomo 2. littera C. concluſione 490. ex folio 955. Antonius Faber, Cod. ad titulum de compenſat. definitione:. 1 vbi agit de com[*]penſatione inter fratres pro his, quæ inter eos geſta ſunt viuo patre: & caſum ſatis practicabilem adducit,[*] & definitione 3. vbi inquit, quod compenſatio quæ poterat obiici contra cedentem, non poteſt obiici contra ceſſionarium, ſiue cauſam habeat ille oneroſam, vel habuerit ſui debitoris bona omnia obligata ante natum ius opponendæ compenſationis: & definitione 6. vbi quod compenſari non poteſt, quod debetur ſub onere præſtandæ ſatiſdationis, ante eam præſtitam: & definitione 7. vbi enumerat caſum, in quo[*] alimentorum petitioni obiicitur compenſatio: Et definitione 8. vbi quod compenſari non poteſt, quod tu[*]tor debet, cum eo, quod pupillo debetur, nec contra: Poteſt tamen tutor pro pupillo conuentus, compenſare quod ſibi proprio nomine debetur: Et definitio[*]ne 11. vbi quod compenſari non poteſt, quod non poſſet ſolui: Et definitione 12. vbi quod expenſæ ta[*]xatæ poſſunt compenſari, etiamſi appellatum ſit ab executione, dum ne ab ipſa condemnatione, vel taxatione: Et definitione 13. vbi quod fideiuſſor credi[*]toris ſui poteſt ei obiicere compenſationem ſummæ pro eo ſolutæ ex iudicato, licet à ſententia fuerit prouocatum: Et definitione 14. vbi quod conductor po[*]teſt obiicere victori, & in executione iudicari compenſationem pecuniæ debitæ locatori ſuo, licèt condemnato: Et definitione 17. vbi an quis proprio no[*]mine conuentus poſſit obiicere compenſationem eius quantitatis, quæ ſibi tanquam alterius procuratori debeatur. Et an partes poſſint compenſationi renun[*]tiare: vide poſt alios Authores Barboſam, in d.l. diuortio, §. ob donationes, numero 29. Ioannem Gutierrez, de iuramento confirmatorio, tertia parte, capit. 6. numero 2. Patrem Ludouicam Molinam, dicta diſputatione 560. column. 4. folio 2002. qui partem affirmatiuam iuridicè tuentur, & concludentem aſſignant rationem. Pater etiam ipſe Molina, eodem in loco, columna 12. in fine, folio 2010. rectè conſtituit, quod[*] compenſationis exceptio non ſolum poteſt opponi coram Iudice ordinario, ſed etiam coram Iuridice delegato: coram Arbitrio verò, quod non poteſt, ſi ſit ex cauſa extrinſeca rei, quæ compromittitur, ſecus verò ſi ſit ex cauſa intrinſeca, ſeu connexa. Et quod[*] opponi poteſt in iudicio, & extra iudicium, tradidit Petrus Gregorius, libro 21. dicto cap. 22. num. 10. qui adiicit, quod etiam poſt iudicium; etſi iudex non admittit propoſitam compenſationem, poſt ſententiam poteſt opponi, niſi eam expreſsè in ſententia reprobauerit, per text. quem ipſe Gregorius citat, in l. quod in diem, §. primo, ff. de compenſat. l. ſin autem, §. ſi quocunque modo, ff. de negotiis geſtis. Et hactenus de prima obſeruatione generali in hac materia, qua (vt vides) continentur quamplurima, quæ communi (vt dixi) Interpretum placito recipiuntur. Secundò deinde loco obſeruandum, atque conſti[*]tuendum erit, certiſſimi iuris eſſe, compenſationem de quantitate ad quantitatem, & ſic de debito pecuniario ad debitum pecuniæ admitti, l. ſi conſtat. 4. C. de compenſat. l. quod dicitur. 5. ff. de impenſis in rebus dotalibus factis, l. 20. titul. 14. partita 5. & latius explicant Petrus Gregorius, in ſyntag. iuris, 2. parte, lib. 21. cap. 22. numer. 3. Sebaſtianus Medices, de compenſat. prima parte, quæſtion. 5. Hippolyt. Riminaldus, in conſilio 451. num. 26. lib. 4. Barboſa, in d.l. diuortio, §. ob donationes, numer. 8. folio 989. Alexander Trentacinquius, variarum lib. 3. titul. de compenſat. num. 1. & 4. Pater Ludouic. Molina, tom. 2. de inſtitia & iure, tractatu 2. diſputatione 297. columna 3. in fine, verſicul. quoad tertium, ſolio 296. vbi inquit, compenſatio[*]nem propriè locum non habere, niſi quando res ſunt eiuſdem rationis, & ſpeciei, ſiue ſubſtantiæ, & qualitatis eiuſdem, & conſiſtunt in pondere, numero, & menſura, vt quando debitum, eſt pecunia; & res, in qua fieri debet compenſatio, eſt ſimiliter pecunia; aut quando debitum, eſt triticum, vinum, oleum, aut aliud ſimile, & res in qua fieri debet compenſatio, eſt eiuſdem ſpeciei: quando verò ſunt diuerſarum ſpecierum, vt quando vnum eſt pecunia, aliud verò equus, vinum, aut oleum, non eſt propriè compenſatio: neque item eſt propriè compenſatio, quando ſunt eiuſdem ſpeciei, ſed non conſiſtunt in pondere, numero, & menſura, vt quando debetur vnum mancipium, & compenſatio intenderetur in alio æquo, provt ibi comprobat: & latius repetit eodem tomo, & tractat. 2. diſputat. 560. per totam, maximè column. 13. verſ. habet autem locum, folio 2011. vbi vide: & idipſum reſoluit Alexander Trentacinquius, dicto titul. de compenſat. numero primo, per totum, folio 168. Thomas Cormerius, lib. 19. iuris ciuilis, Romani, Gallicique, titulo 6. cap. 3. prima parte ad finem, verſ. compenſatio debiti. folio 724. vbi inquit, quod compenſatio debiti ex pari ſpecie, & cauſa diſpari admittitur, veluti, ſi pecuniam tibi debeam, & tu mihi pecuniam debeas, aut frumentum, aut cætera huiuſmodi, licet ex diuerſo contractu, vt ſi debeam ex vendito, tu mihi ex mutuo, compenſare, vel deducere potes. Conueniunt[*] etiam vnanimite Interpretes omnes, quatenus dicunt, generis ad genus compenſationem admitti, quando idem in genere debetur, & genus eſt eiuſdem qualitatis;ſecus vero ſi diuerſæ, vt dixi; vt frumentum ad vinum, & è contra: habet enim genus functionem quandam, & res fungibilis compenſationem recipit, provt vtrumque ex multis Authoribus comprobat Sebaſtianus Medices de compenſat. 1. parte, quæſt. 2. Petrus Gregorius, in ſyntag. iuris, lib. 21. d. cap. 22. numer. 3. in fine. Petrus Barboſa, in d.l. diuortio, §. ob donationes, num. 8. ver. ex qua quidem, & num. 23. in fine, & 24. & 25. vbi ſcripſit, quod quando quis debet frumentum, & illud extat, non poteſt pro eo ſoluere pecuniam: quia de pecunia ad frumentum non poteſt admitti compenſatio, neque vnum pro alio inuito creditore ſolui poteſt, l. 2. §. 1. ff. ſi certum petatur: & ita in terminis declarant Bartolus, Albericus, Alexand. & Montepicus, quos d. num. 8. citat Barboſa, & repetit d. num. 24. & 25. folio 1000. vbi in eo dubio, an de fructibus ad fructus admittatur compenſatio, concludit, quod licet pro fructibus non poſſit obiici compenſatio de pecunia; poterit tamen obiici compenſatio de aliis fructibus, ſine frumento: nam compenſatio non ſolum habet locum in quantitatibus, ſed etiam in omnibus conſiſtentibus in pondere, & mensura, dummodo ſint eiuſdem ſubſtantiæ, & qualitatis. Nam ſi ego tibi debeam frumentum, & tu mihi vinum, non admittetur compenſatio: & citat Paulum Iureconſultum, lib. 2. receptarum ſententiarum, titulo 5. §. finali, dicentem, quod compenſatio debiti ex pari ſpecie, & cauſa diſpari inducitur, veluti ſi pecuniam aut frumentum, & cætera huiuſmodi: nam quamuis ex diuerſo contractu, tamen compenſatio admittenda eſt: Et ibidem notat Cuiacius. Denique excitauit Barboſa ipſe, eodem num. 25. dubium illud, ſi tu debeas frumentum certi fundi, & ſic in ſpecie; & alter tibi debeat frumentum alterius fundi, vel etiam frumentum in genere, vtrum debeat admitti compenſatio de frumento ad frumentum & refert Caſtrenſem ſentientem, non admitti, & Beroum contrarium dicentem. Ipſe autem concordat, vt ſi ratione bonitatis, & valoris inter frumenta non ſit differentia, admittatur compenſatio; aliàs ſecus: nec videtur contradicere l. 12. titul. 14. partita 5. quæ ſuperiora omnia clarè confirmat, dum dicit, quod poteſt compenſari illud, quod pondere, numero, vel menſura continetur, cum altero eiuſdem generis, iuxta quantitatem debitam. Item quod compenſatur debitum equi, vel alterius rei in genere cum ſimili debito generis: ſed res ſpecialis, vt ſeruus, vel fundus, non poteſt compenſari cum re, quæ pondere, numero, vel menſura continetur. Remanet ergo de quantitate ad quantitatem, & de[*] genere ad genus compenſationem admitti, dummodo ſint eiuſdem ſubſtantiæ, & qualitatis, vt dixi: dummodo etiam vtrumque debitum ſit omninò liquidum, purum, & exigibile: illiquid namque ad liquidum compenſatio non admittitur, l. finali, C. de compenſat. vbi clare id deciditur, provt ſignificat Gaſpar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 2. quæſt. 18. num. 10. melius Barboſa, in dicta l. diuortio, §. ob donationes, num. 31. dicens, de iure antiquo non fuiſſe clare deciſum, de debito liquido ad non liquidum non admitti compenſationem, imò & eo caſu locum eſſe comenſationi, videri probari in l. neque, C. de compenſationibus, neque contrarium probare textum, in l. ſi debeas, 22. ff. de compenſat. provt ibi explicat: & idipſum videlicet, quod liquidi ad liquidum, non verò ad non liquidum compenſatio fiat pro regula tradiderunt Tiberius Decianus, in conſilio 94. num. 23. in fine libro 3. Octauianus Cacheranus, deciſione Pedemontana 92. num. 36. Fauius Turretus, in conſilio 44. num. 13. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, tertia parte, quæſt. 6. numer. 2. Alexander Trentacinquius, variarum reſolut. lib. 3. dicto titulo de compenſat. num. 5. latiùs num. 20. & ſeq. Scbaſtianus Medices, prima parte, quæſtion. 13. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tomo 2. littera C. concluſione 489. folio 953. & concluſion. 490. numer. 54. & 56. Thomas Cormerius, lib. 19. iuris ciuilis, tit. 6. de compenſat. 2. parte, cap. 3. in fine, folio 725. vbi inquit, quod Imperator Iuſtinianus in l. vltima, C. de compenſat. compenſationes obiici conſtituit, ſi cauſa ex qua compenſatur, ſit liquida, & non multis ambagibus innodata, ſed poſſit Iudici facilem exitum ſui præſtare: & ita quod obſeruare iudices id præcipit Iuſtinianus, & non procliuiores ad admittendas compenſationes exiſtere, nec molli animo eas ſuſcipere, ſed iure ſtricto vtentes, ſi inuenerint eas maiorem & ampliorem expoſcere indaginem; eas quidem alij iudicio reſeruare: litem autem priſtinam iam pene expeditam, ſententia terminali componere. Hugo Donellus, commentariorum iuris ciuilis lib. 16. dicto c. 15. columna 10. in principio, verſi hæc de rebus ad compenſationem, folio 700. vbi late diſtinguit, an cauſa, ex qua compenſatur, ſeu compenſatio obiicitur, liquida ſit, an non ſit: Anton. Faber, ad titul. C. de compenſat. definitione 10. folio 399. vbi quod compenſari[*] non poteſt debitum controuerſum cum liquido, licet controuerſum poſſit ex Iudicis authoritate prouiſionaliter (vt aiunt) exigi præſtita cautione: & hi omnes concludunt, debitum, cuius compenſatio obiicitur, liquidum eſſe debere, vt dixi: vel de facili, aut in promptu liquidari poſſe. Si enim longam, maiorém[*]que indaginem expoſcat, non admittitur ea exceptio, ſed in aliud iudicium relinquitur tale debitum exigendum, ad probandum, ſicuti ex Thoma Cormerio nunc dicebam, & concludit Sebaſtianus Medices, prima parte, quæſt. 13. qui in eo dubio, vtrum liquidi ad non liquidum admittatur compenſatio: reſpondet ita diſtinguendum eſſe; aut quod nondum liquidum eſt, de proximo liquidari poteſt, aut non: Primo caſu admittitur compenſatio, ſecundo non: & tempus liquidandi arbitrio Iudicis remittitur: quia ea quæ ſunt facti, non poſſunt ſub certa regula definiri, vt latius ibi comprobat, & inquit, liquidum creditum dici, quando conſtat per inſtrumentum, per ſententiam, vel per alias probationes ſimiles, idque poſt alios plures Authores, quos citat: & idipſum reſoluit Iacob. Menochius, lib. 2. de arbitrar. centuria prima, caſu 14. qui etiam explicat, debitum liquidum quod dicatur, vt in compenſationem deduci poſſit? & concludit, tempus liquidandi creditum, arbitrarium eſſe. Cæſ. Vrſillus ad deciſionem Afflictis 121. num. 5. Octauianus Cacheranus, dicta deciſione 92. num. 36. Eſcobar, de ratiociniis, dict. cap. 36. num. 2. Pater Ludouic. Molina, tomo 2. dicta disputat. 560. fol. 2011. in verſic. exceptio compenſationis, & folio 2002. in principio, Alexander Trentacinquius, dicto titulio de companſat. ex num. 8. vſque ad numerum 20. vbi primam facit regulam generalem, quod de debito liquido ad liquidum fit compenſatio, & vndecim modis eam limitat. Deinde ex num. 20. vſque ad numerum 24. ſecundam facit regulam, quod de debito liquido ad non liquidum non admittitur compenſatio. Et primò limitat eam, quando in continenti offeruntur probationes; & quando in continenti dicatur; dicit, quod relinquitur arbitrio iudicis: & latiùs explicat num. 21. Secundò limitat, quando debitum eſt liquidum per confeſſionem partis, & non per teſtes. aut inſtrumenta; tunc namque etſi contrariæ extent ſententiæ opiniones, ipſe exiſtimat, confeſſum admitti debere, ſi intra breue tempus debitum ſibi, cuius compenſationem obiicit probare velit. Petrus etiam Surdus. in conſilio 246. numer. 4. lib. 2. vbi quod compenſatio etiam de non liquido debito, imo[*] & de litigioſo allegari, & opponi poteſt, ſi tamen liquidari poteſt intra breue tempus, ſtatuendum iudicis arbitrio, ſecundum Bartol. Bald. Bertrandum, Capicium, & Tiraquellum, quos ibi refert. De iure autem huius Regni, ex deciſione l. 20. ti[*]tulo 14. partita 5. decem dies aſſignantur ad probandum, & liquidandum debitum, cuius compenſatio obiicitur; vt conſtat ibi: Pero el juzgador deue catar primeramente, ante que mande fazer eſte quitamiento, ſi aquel que quierdes contar vna debda por otra, puede luego probar, è aueriguar lo que dize, o a lo mas tarde faſta diez, dias. E ſi lo probare aſſi, o conociere el otra la debda, , eſt once lo deue mandar, aſſi como es ſobredicho. Mas ſi extendiere, que lo non pondria tan ayna probar, porque los teſtigos ſon luene, o, las cartas de la prueua, eſtonce no le dene otorgar el. quitamento ſobredicha, ante dene de andar por el pleyto adelante, como el derecho manda. Et Gregorius Lopez ibi, verbo, faſta diez dias, inquit in hunc modum: Habes hic, quod illa exceptio dicitur liquidabilis, quæ poteſt liquidari infra decem dies; Doctores aliter dicebant. in l. finali, C. de compenſat. volentes, hoc eſſe arbitrarium. Et infert, quod licèt doctrina Bartoli, in l. aufertur, §. qui compenſationem, ff. de iure fiſci, ſit communiter approbata de iure communi, vt ibi per eum; quæ habet, quod quando condemnatus nullum habet tempus datum ad ſoluendum, non poteſt opponere compenſationem, etiam ſi ſe offerat ſtatim liquidaturum; tamen cum hodie de iure Regio dentur decem dies ad probandum exceptionem oppoſitam, poterit obiici, & probari exceptio compenſationis infra dictos decem dies. Et allegat Rodericus Suarez ita tenentem: ſequiturque Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 3. parte dicta quæſtione 6. num. 2. liquidi ergo de[*]biti, aut in termino præfixo decem dierum liquidandi, compenſatio opponi poteſt, non tantum tempore litis conteſtatæ, & quouis tempore ante rem iudicatam, quamuis antè ſit omiſſa; ſed etiam poſt rem iudicatam & aduerſus iudicati executionem, ſicuti & contra inſtrumentum guarentigium, ex quo executio petitur; vt per text. in l. 2. & in l. ſi conſtat, 4. C. de compenſat. deduxerunt, atque exornarunt Afflictis, deciſione 121. numero 4. Cæſar Vrſillus, ibidem, in addit. num. 4. & 5. Petrus Gregorius, in ſytntagmate iuris, libro 21. cap. 22. num. 7. Ioannes Gutierrez, dicto cap. 6. num. 2. Medices, de compenſat. 2. parte, quæſtione 15. & quæſtion. 31. num. 9. Hippolyt. Riminaldus, in conſilio 451. num. 37. lib. 4. D. Ludouic. Peguera, deciſione 175. vbi vide: Octauianus Cacheranus, deciſione 92. num. 1. Eſcobar, de ratiociniis, dicto cap. 36. numero 2. Parladorius, rer. quotidianar. lib. 2. cap. finali, 5. parte, §. 11. num. 30. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iur. tomo 2. littera C. concluſion. 492.[*] per totam, ſol. 959. Antonius Faber, ad tit. C. de compenſat. definitione 14. fol. 397. vbi quod conductor poteſt obiicere victori, & in executione iudicati compenſationem pecuniæ debitæ locatori ſuo, licèt condemnato:ſed & cauſa concluſa; & in cauſa appellationis compenſatio poteſt opponi; provt Cæſar Vrſillus, in addit. ad dictam deciſion. Afflictis 121. probauit num. 37. Anton. Fab. ad dictum titulum de compenſat. definition. 15. Greg. Lop. in d.l. 20. tit. 15. par. 5. dicens quod dictum Baldi contrarium non ſeruatur in praxi. Hugo Donellus (cuius diſputatio ex deciſione dictæ l. partitæ ceſſare videtur omnino) commentariorum iuris ciuilis, dicto lib. 16. cap. 15. colum. 10. in principio, folio 700. verſic. hæc de rebus ad compenſationem. Prædictorum autem ratio eſt quoniam com[*]penſans, dicitur ſoluere, l. ſi debitor, ff. qui potior. in pign. habean. l. dediſſe, ff. de verbor. ſignificat. l. vel permutauit, ff. de liberali cauſa. Ioannes Gutierrez, dicto cap. 6. num. 2. Barboſa, in d. §. ob donationes, numer. 8. in fine. Cacheranus. d. deciſione 92. num. 11. & 14. Medices, in præfatione tractatus de compenſat. num. 2. Gaſ par Rodericus, de annuis reditibus, lib. 2. quæſt. 18. numer. 5. Menochius, de arbitrariis lib. 2. caſu 14. num. 3. Hugo Donellus, d. cap. 15. in principio. Cardinalis Thuſcus, pract. concl. iuris, tomo 2. d. concl. 487. fol. 590. & concl. 488. folio 951. vbi an compenſatio ſit ſolutio vera, vel ficta. De ſpecie verò ad ſpeciem non admittitur com[*]penſatio, neque etiam de ſpecie ad quantitatem, vel è contra, l. ſi conuenerit, ff. de pignoratitia actione, l. ſi non ſortem, §. ſi certum, ff. de conditione indebiti, l. ſi ex pecunia, C. de rei vendicatione, l. quod dicitur, ff. de compenſat. l. 21. tit. 14. part. 5. & hæc eſt receptiſſima concluſio ex Iaſone, in §. in bonæ fidei, num. 69. Inſtitut. de actionibus. Socin. iun. in conſilio 60. num. 3. libro primo. Ioſepho Ludouico, deciſione Peruſina 15. n. 5. Medices, de compenſat. prima parte, quæſt. 3. & 4. Petro Surdo. in conſil. 246. num. 11. & 13. libro primo. Petro Gregorio, lib. 21. dictor cap. 22. n. 5. Alexandro Trentacinquio. variar. lib. 3. titul. de compenſat. in principio, latius Hug. Donello, lib. 16. d. cap. 15. colum. 6. fol. 696. ex verſiculo, non minus res in compenſationem verſantur, Petro Barboſa, in d.l. diuortio, §. ob donationes, ex num. 8. vſque ad numerum 12. qui reddit rationem dicto numero 8. in fine: quoniam compenſatio (vt dixi) ſolutio eſt, & in ſpeciebus poteſt prætendi affectio & probabile interreſſe; & ideo non poteſt æqualitas conſiderari, vnde ſuccedit regula l. 2. §. primo, ff. ſi certum petatur. In quantitatibus autem nullum poteſt prætendi probabile intereſſe, vel affectio: l. nummis, ff. de in litem iurando, & ideo in illis admittitur compenſatio: quam rationem tradidit etiam Medices dicta prima parte, quæſt. 3. eleganter Hugo Donellus, vbi ſupra qui concludit, quòd in ſumma, tantùm pecunia, & quantitas vtrinque debita compenſatur. Species autem ſi partita erit, eſt eadem præſtanda, quidquid eidem debitori debeatur vice mutua, ſiue alia ſpecies, ſiue pecunia, quæ eandem æſtimationem efficiat, compenſationi locus non erit: quia pecunia petita non ſit, nec ſit præstanda: & merito (inquit Donellus ipſe) nam qui pro ſpecie à ſe petita vult penſare aliam ſpeciem, aut pecuniam ſibi debitam, aperte poſtulat, aliud pro alio penſare, id eſt ſoluere. Atqui ius non concedit, aliud pro alio ſolui inuito creditori, ne in vera quidem ſolutione, & præſtatione pecuniæ: multo igitur minus recipiendum eſt in compenſatione, quæ imago eſt tantùm veræ ſolutionis. Addit etiam Donellus idem (quod Barboſa, & cæteri non adnotarunt) quod qui ſpecie petita, aliam ſpeciem penſare vult, poſtulat ſpeciem cum ſpecie permutare, & qui pro ſpecie petita, compenſare vult pecuniam; poſtulat eam ſpeciem ſibi vendi. Atqui contractus hi ſunt, permutare, aut vendere; & certi iuris eſt, neminem cogi quidquam contrahere, cum omnes contractus ſint voluntatis, & conſenſus ab initio, non neceſſitatis, l. nec emere, C. de iure deliberandi, l. ſicut, C. de obligat. & act. & hinc natum reſponſum Scæuolæ, in l. ſi debeas, ff. de compenſat. provt ibi eruditè obſeruat, & in fine in hunc modum ſcribit: Et in ſumma, vt pecuniæ cum ſpecie petita, ſic ſpeciei cum pecunia petita nulla compenſatio eſt: quod poſterius iiſdem rationibus efficitur, quibus & illud ſuperius. Nam qui pro pecunia ſpeciem compenſare vult, is offert aliud pro alio, & præterea poſtulat vendere ſpeciem ſuam pro pecunia à ſe petita, vt ſic actor cogatur eam rem emere; ſed iam dixi, neque aliud pro alio inuito creditori ſolui poſſe, nec quamquam inuitum cogi emere, aut alio modo cum quoquam contrahere, &c. In quantitate tamen debita vti ſpecie, iuxta terminos l. ſed ſi certos, ff. de legatis primo. quod compenſatio admittatur de alia quantitate, quia adhuc militat ratio prædicta; tradit Barboſa, in d. §. ob donationes, num. 9. vbi citat Authores alios ita tenentes: & eodem num. 9. in fine, & numero 10. &11. & ſeqq. ponderat iuta nonnulla in contrarium quæ videntur obſtare ſupradictæ concluſioni, quod de ſpecie ad ſpeciem, neque etiam de ſpecie ad quantitatem compenſatio non admittitur, & retenta communi ea ſententia, eiſdem ex propoſito ſatisfacit: & dicto numer. 11. concludit, compenſationem[*] admitti quandoque in rei vendicatione, quando ſcilicet res vendicatur, & quia non præſtatur, deuenitur ad æstimationem. Cum enim tunc attenta executione, ex vtraque parte debeatur quantitas, admittitur propria compenſatio, vt probat lex prima, C. ſi maior factus. Siigitur agatur rei vendicatione, & tamen quia res non extat, vel difficulter haberi poteſt, executio fiat in æſtimatione, iuxta iura, & Authores ibi relatos, admittetur compenſatio, cum in effectu fieri videatur de quantitate ad quantitatem, vt probat l. ſi conſtante, §. ſi vxor ff. ſoluto matrimonio: & idem erit, ſi iuſſus reſtituere per iudicem, culpa, vel dolo deſiit poſſidere rem, quo caſu peruenitur ad æſtimationem, l. qui reſtituere, ff. de rei vendicatione, & in aliis caſibus. provt obſeruat dicto num. 11. & infert num. 12. in principio, quod ſi tu debeas quantitatem, & alius tibi debeat ſpeciem, & tu vleis, quod æſtimetur ſpecies tibi debita, vt ſic poſſis obiicere compenſationem de quantitate ad quantitatem, non audieris, ne aliàs debitor inuitus ſpeciem tibi debitam cogatur emere, aduerſus regulam, l. nec. emere, C. de iure deliberandi. & idem repetit num. 19. quod ſi à principio actum ſit ſpeciem, & quia ea non extat, fit condemnation in quantitate, admittitur compenſatio: & num. 15. adnotauit idemmet Barboſa, quod etiam de ſpecie ad ſpeciem, & de quantitate ad ſpeciem admittitur compenſatio, ſi in iudicio reus conuentus obiiciat compenſationem, & actor taceat, cum actor tacens videatur conſentire, vt latius ibi; aliàs ſecus, non modò in diſpoſitione inducta per factum hominis, ſed etiam ex facto, & diſpoſitione legis: quia[*] etiam quando lex inducit compenſationem, videtur velle, quod non fiat niſi de quantitate ad quantitatem, vt aperte probat. l. quod dicitur, 5. ff. de impenſis in rebus dotal. fact. quod cum Paulo de Montepico defendit in præcitato, §. ob donationes, num. 29. in verſic ſecundum memorandum eſt, & numero 30. vbi in[*] verſic. cauendum etiam eſt. defendit quoque, & contrariæ partis Authores improbat, quod compenſatio non fit de quantitate ad ſpeciem, etiam in vltima voluntate, provt latius ibi probat. Vnde dubium redditur (provt ego animaduerto vltra ipſum Barboſam) quod[*] de Quarta, quæ debetur vxori, ex diſpoſitione authent. præterea, C. vnde vir. & vxor, Sebaſtianus Medices, de compenſat. prima parte, quæſt. 32. ſcriptum reliquit, vt ſcilicet in ea compenſatio admittatur: Nam ex vtroque capite diſpoſitionis legis, vel vltimæ voluntatis. videtur quod debeat denegari, iuxta ſuperiora. Tertiò deinde & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum eſt, dubium fuiſſe apud Interpretes noſtros controuerſum, vtrum compenſatio ipſo iure, & ſic etiam parte non opponente, inducatur, aut inducta cenſeantur; an verò vt iure fiat, neceſſe ſit, quod à parte opponatur? Quo equidem in[*] dubio partem affirmatiuam, ita fieri compenſationem ipſo iure, vt de ea opponi per hominem neceſſarium non ſit; tenebat Martinus antiquus gloſſator, vt refert Gloſſa, in dicta l. conſtat, C. de compenſat. & eandem opinionem ſuſtinuit Tindatus, in tractatu de compenſat. in articulo 6. per totum, vbi demonſtrat per multas rationes, hanc eſſe veriorem opinionem. Et Afflictis, in deciſione 121. numero primo, & 2. vbi dicit hanc opinionem veriorem, & ſecundum eam fuiſſe iudicatum per Sacrum Conſilium. Alexand. Trentacinquius, variarum libro 3. titulo de compenſat. numero 24. folio 172. verſic. mihi placet. vbi hanc partem ſequitur, & dicit, expreſſim probari in dicta l. ſi conſtat. dum lex ipſa dicit: Si conſtat pecuniam inuicem deberi, ipſo iure pro ſoluto compenſationem haberi oportet ex eo tempore, ex quo ab vtraque parte debetur. Ponderat enim illa verba, ex eo tempore, ex quo ab vtraque parte debetur, & ſic quando abſque alio hominis facto, ipſo iure fit compenſatio. Et illud verbum, oportet, ſignificat necceſſitatem; & ideo de neceſſitate ſtatim, quod hinc inde eſt debitum, ipſo iure eſt inducta compenſatio. Et hinc eſt (adiicit Trentacinquius ipſe) quod Iudex debet pronuntiare ſecundum compenſationem iam factam ipſo iure, eo ipſo, quod ſibi liquet, debita hinc inde eſſe compenſabilia, vt probatur in §. in bonæ fidei. Inſtitut. de actionibus. Concludit tamen, quod licet fiat ipſo iure compenſatio, tamen ad eius exercitium requiritur obiectus partis in iudico, vt probatur in d.l. finali, C. de compenſat. in principio, iuncto verſic. ita tamen obiici. Per quæ verba apparet, quod vſus compenſationis ſtat in hominis poteſtate: & tandem in verſic. hæc ſecunda opinio, agnoſcit idem Author, alteram opinionem, quod compenſatio non fiat ipſo iure, niſi à parte opponatur, magis placiturum, & limitat eam pluribus modis. Cæterum quod fiat compenſatio ipſo iure, admittit indiſtinctè Hugo Donellus, commentar. iuris ciuil. libro 16. cap. 15. colum. penultima, folio 702. verſic. Tertium illud ad vim compenſationis. vbi inquit, dignum eſſe notatu, quod placet, non exinde primũ compenſationem pro ſoluto haberi ipſo iure. cùm obiecta eſt;ſed ex quo primũ obiici potuit, id eſt, ex quo primùm cæpit pecunia vtrinq; deberi, d.l. 4. C. de compenſat. idque æquiſſimum eſſe, nam & tunc primum eam pecuniam habere cæpit creditor, ex quo eam debuit, concedendum eſt debitori, ex illo ipſo tempore creditorem ab ea pecunia, eum liberare; proinde & eam pecuniam exinde pro ſoluta habere, vt debitor, tanquam eâ ſolutionis nomine, datâ & acceptâ, & liberetur ea præſtatione, & liberatus ſuo iure pecuniam retineat Et adiicit Donellus idem, eſſe vtiliſſimum, id de compenſatione ita intelligi. Valet enim ad res multas, in quibus præcipuè ſpectatur vtilitas huius partis; & quod prodeſt in ſumma ad acceſſiones rei debitæ ex eo tempore tollendas; ad ſolutum per errorem poſt id tempus repetendum: ad procuratorem abſentis compenſationis ex perſona domini vtentem ſatisdatione exonerandums. Prodeſt (vt dixi) ad acceſſiones exinde tollendas; puta vſuras, fideiuſſores, pignora, provt hæc omnia latiùs explicat Donellus ipſe. Et quod attinet ad pignora, vide deciſionem Genuæ 4. vbi quod compenſatio ad impediendum pignoris diſtractionem, ipſo iure ſit. & ideo ratio continens diſtractionem non facta compenſatione, non admittitur pro bene reddita, ve latius ibi, maximè ex num. 22. vbi videtur eadem ſuſtineri opinio, quod compenſatio fiat ipſo iure, & ad dictum effectum abſque dubio vt conſtat ibi: Non enim poterat fieri alienatio pignorum pro ea ſumma, pro qua compenſatio obiici poterat, & fiebat compenſatio ipſo iure ad impediendum alienationem pignoratorum locorum pro concurrenti quantitate, ſeu ſumma, vt probatur clariſſimè per text. in d.l. ſi conſtat, & dict. l. etiam, C. de compenſat. Et hactenus de prima opinione, quod compenſatio fiat ipſo iure, etiam parte non opponente. Secunda verò, & contraria ſententia eſt, quod compenſatio non inducitur ipſo iure, ſed ita demum ſi à parte opponatur, aliàs enim non videtur inducta, niſi quibuſdam in caſibus relatis per Gloſſam, & Doctores: in d.l. ſi conſtat. & ſic quod non antea effectum ſuum operetur, quam per partem oppoſita fuerit. Sicuti ex Socino, Rolando, Tiraquello, Baptiſta, & Gama reſoluit Barboſa, in, d.l. ſi conſtante, §. ob donationes, num. 31. in verſic. intellige autem, & num 32. ſolio 1004. qui addit, Iudicem ex officio poſſe compenſationem inducere, l. prima; C. ſi maior. factus, item exceptionem compenſationis in hoc differre ab aliis exceptionibus, quod reliquæ exceptiones, etiam oppoſitæ in iudicio, tantum elidunt actionem, l. ſi vnus, §. pactus ne peteret, ff. de pactis, neque eam perimunt niſi poſtquam ſententia lata fuerit in fauorem excipientis: exceptio autem compenſationis eam habet naturam, vt vbi primum propoſita ſit extinguat ipſo iure debitum aduerſarii, & conſequenter actionem etiam antequam feratur ſententia, dicta l. finali, C. de compenſat. & dict §. in bonæ fidei, de actionibus, & hanc differentiam agnoſcunt Authores quamplures, ibi relati per Barboſam. Idem quoque, quod licèt ipſo iure fiat compenſatio, ſiue quoad ortum, ſeu natiuitatem inducatur; tamen quoad exercitium requiratur hominis factum, & quod à parte opponatur; reſoluit Sebaſtianus Medices, de compenſationibus, prima parte, quæſt. 21. per totam, & eſſe communem opinionem, quod non inducatur ipſo iure, niſi allegetur, & opponatur per partem, concludit Cæſar Vrſillus, in addita. ad deciſionem Afflicti 121. numero primo, Fabius Turretus, in conſil. 44. numer. 16. libro primo. Vincentius de Francius, deciſione 53. numero 2. vbi quod compenſatio oppoſita ab homine, ipſo iure fit à lege, iuxta terminos dictæ l. ſi conſtat. Gaſpar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 2. quæſtione 18. numer. 10. & 13. Thomas Cormerius, libro 19. iuris ciuilis; titulo 6. de compenſat. cap. 3. in fine, folio 725. & cap. 4. eod. fol. vbi quod factum hominis requiritur, vt fiat compenſatio, & ſic. opponi, ac obiici debet à parte: Pater Ludouic. Molina, tom. & tractatu 2. de iuſtitia & iure, diſputatione 560. in principio, folio 1999. in verſic. qui extra iudicium. Petrus Surdus, in conſilio 246. num. 27. & 28. lib. 2. vbi quod compenſatio non inducitur ipſo iure, ſed parte opponente, & quod operatur effectum ſuum quando, opponitur, non antè. Sic non retrotrahitur, ſed operatur à die oppoſitionis, & ab eo die extinguit debitum, quia eo caſu ius compenſandi eſt in potentia, non in actu. Quod latius notauit ipſe Surdus, deciſione 117. ex num. 1. vſque ad num. 5. vbi citat ſingularem deciſionem Benintendi, vt non retrotrahatur declaratio, ſiue oppoſitio compenſationis. ſed effectum ſortiatur à die oppoſitionis: Ioann. Vincent. Hondedeus, in conſilio 38. n. 15. & duobus ſeqq. lib. 2. vbi poſt alios Authores, quod compenſatio fit, ac debitum extinguit ipſo iure, parte de ea opponente, ſi hinc debitum, ac creditum conſiſtunt in quantitate, vt probat textus clarus, in d.l. ſi conſtat, iuncta Gloſſa, in verbo, ipſo iure, & ſic tollit poſt oppoſitionem actionem ipſo iure, & nec ante oppoſitionem partis fit compenſatio, ſed ſolum poſt oppoſitionem, vt latius ibi Cardinalis Thuſc. practicarum concluſion. iuris, tom. 1. littera C. concluſione 493. fol. 960. Anton. Faber. ad tit. C. de compenſat. definitione 4. vbi quod compenſatio fit ipſo iure, ſed ita demum, ſi opponatur apertè, præter quam in pœnalibus: & definitione 5. vbi tradit formulam pronuntiandi contra compenſationem, & inquit, quod quoties obiicitur compenſatio debiti, quod nec liquidum ſit, nec tale, vt ſtatim liquidari poſſit, cauere Iudex debet, ne ita pronuntiet, vt reprobet compenſationem, ſed ita potius, vt dicat, nullam ſe: oppoſitæ compenſationis rationem habere, ne alioqui reo, qui compenſare voluit, debitum quandocunque petenti, & probanti noceat exceptio rei iudicatæ, per text. in l. quod in diem 7. §. ſi rationem, ff. de compenſat & in l ſi autem 8. § ſi quocunque, ff. de negotiis getis, quod idem concludit Thomas Cormerius, dicto libro decimo nono, titul. 6. de compenſat. cap. 5. in fine folio 726. in hæc verba: Si rationem compenſationis Iudex non habuerit, ſalua manet petitio. Nec enim rei iudicatæ exceptio obiici poteſt. Aliud dicam, ſi reprobet compenſationem, quaſi non exiſtente debito: Tunc enim rei iudicatæ mihi nocebit exceptio. Concludit etiam Hugo Donellus, commentar. iur. ciuil libro decimo ſexto, capite decimo quinto, in finalibus verbis columnæ finalis, vbi in hunc modum reliquit ſcriptum: Quid ſi debitor conuentus, compenſationem recte oppoſuit in iudicio, ſed Iudex nihilominus contempta allegatione eum condemnauit; an etiam tunc ſalua erit debitori vetus actio, an vero illi obſt abit ſententia Iudicis, quaſi qui eum condemnando; tacite pronuntiauerit, non eſſe eum liberatum, ac proinde necinuicem ei quidquam deberi? Et de eo extat diſtinctio in l. quod in diem §. primo, ff. de compenſat. in hanc ſententiam: Intereſſe, an rationem compenſationis Iudex non habuerit, id eſt, an ita reiecit compenſationem, quaſi ei in propoſito locus non eſſet: an verò reprobauerit compenſationem, quaſi non exiſtente debito, id eſt, an admiſſa, cognitione de compenſatione inquiſierit, an debitori viciſſim quid deberetur; & tandem repudiata, quaſi nihil ei deberetur, compenſatione, eum condemnarit: Priore caſu ſaluam manere petitionem; quia nec rei iudicatæ exceptio obiici poſſit. Nihil enim hic Iudex de debito quod vocatur in compenſationem: iudicauit, quia nec de eo cognouit quidem; poſteriore non manere: tnnc enim rei iudicatæ debitori. nocere exceptionem, vtpote, in eo debito, de quo iudex pronunciauit, abſoluitque eum, à quo dicebatur deberi. Eſt autem maxima differentia, an dicatur ipſo iu[*]re, nec ne, compenſatio facta: nam quando fit ipſo iure, tunc licet pet partem non fuerit oppoſitum, ſi tamen tedigatut ad mentem Iudicis, ſaltem in allegationibus, ex ſuo officio declarabit, compenſationem à iure fore factam: ſed quando non fit compenſatio niſi opponatur ab homine, tunc eſt neceſſe, quod exceptio compenſationis opponatur in iudicio; & in forma, vt in l. 1. §. item Labeo, ff. de fluminibus, & appareat in actis, l. illicitas, §. veritas, ff. de officio præſidis, & tunc Iudex ad petitionem partis, & non ex proprio officio dictam compenſationem admittet; ſicuti Angelus Aretinus notauit in d. §. in bonæ fidei, ſub num. 8. & ita explicauit Alexander Trentacinquius, variar. lib. 3. d. tit. de compenſat. num. 24. in fine, folio 173. multum etiam intereſſe, quod compenſatio fiat ipſo iure, nec ne, tradidit Hugo Donellus, comment. iuris ciuilis, lib. 16. d. cap. 15. colum. penul fol. 702. verſic Tertium illud ad vim compenſationis. Tenendo igitur ſententiam prædictam, tanquam veriorem, & communiorem, limitate ipſam debemus nonnullis in caſibus, ex communi Interpretum ſententia, in qui[*]bus compenſatio fit in ipſo iure, etiam ſi à parte non opponatur, & eos commemorat Alexander Trentacinquius, vbi ſupra, dicto num. 24. ex verſic. ſi hæc ſecunda opinio, in compenſationibus inquam delictorum, vt de negligentia ad negligentiam, de culpa ad culpam, & de dolo ad dolum, l. ſi ambo, ff. de compenſat. vbi Gloſſa, & Bartolus notarunt deinde ad impediendum curſum vſurarum, l. ſi conſtat, & ibi Gloſſa, C. de compenſation. & ad pœnam committendam, vt per Gloſſam, & Doctores ibi: & quando tractatur de liberatione pignoris, ex ipſamet Gloſſa ibi: & in expenſis alimentorum, quæ compenſantur cum operibus, l. in rebus, §, poſſunt ff. commodati ſi ſerui, §. finali, ff. de aditio edicto, & in expenſis factis gratia fructuum, l. fundus qui, §. 1. ff. familiæ erciſcundæ, l. fructus, ff. ſoluto matrimonio, & in expenſis factis in eruditione pueri, & vtilitate & in de percepta, l. quod ſi artificem, ff. de rei vendicatione, & in expenſis factis in dotem, quæ ipſo iure minuunt dotem, provt dos eſt nomen iuris. Ita ſane prædictos caſus, in quibus compenſatio fit ipſo iure, commemorauit poſt Angelum Aretinum, & Tindarum, Alex. Trentacinquius, nunc[*] relates; & generaliter, quod fiat compenſatio ipſo iure. etiam ſi à parte non opponatur & in omni caſu, in quo infertur præiudicium creditori, ſi compenſatio ipſo iure non eſſet inducta, vt quia ea non inducta, compenſans teneretur ad pœnam, vel intereſſe; per text in dicta l ſi conſtat, C. de compenſat. reſoluit Faber, in dicto §. in bonæ fidei, num. 14. de actionibus. Iaſon ibidem, num. 83. Alexand. in conſilio 45. num. 4. libro 3. & in conſilio 74. ex num. 4. lib. 5. Socin. in conſilio 130. ad finem, lib. 4. & in l. Iulianus, numer. 9. ff. de condict. indebiti. Baptiſta in l. 2. num. 115. C. de pact. inter emptor. & vendit. Gama, deciſione 91. num. 2. Se-. baſtianus Medices, de compenſat. prima parte, quæſtione 21. num. 3. vbi quod compenſatio fit ipſo iure ad euitandam pœnam, vel commiſſum; quod etiam tenent permulti Authores relati pet Blaſium Flores Diaz de Mena, in addit. ad dictam deciſionem Gamæ 91. num. 2. folio 46. vel impediendas vſuras, & curſum earum, aut intereſſe, quod non currit ei, qui poteſt compenſationem opponere; vt latius Medices, prima parte, quætione 50. per totam, Barboſa, qui regulam ſuperiorem ita generaliter proponit in dicta l. diuortio, §. ob donationes, num. 33. ff. ſoluto matrimonio, Petrus Gregor. in ſyntagmate iuris lib. 21. cap. 22. numero 2. Hugo Donellus, lib. 16. commentar. cap. 15. colum. penultima, folio 702. eleganter Ioannes Vincen[*]tius Hondedeus, in conſilio 38. lib. 2. qui cum antea probaſſet ex num. 9. cum ſeqq. debitorem ratione retardatæ ſolutionis non teneri creditori ad intereſſe, antequam ſit conſtitutus in mora ſoluendi, l. 2. §. ſi nauis, C. ad legem Rhodiam de iactu. lecta. ff. ſi certum petatur, & probant multi Authores ibi relati, dicentes id procedere, ſiue agatur de intereſſe lucri ceſſantis, ſiue damni emergentis, quia nullo caſu debetur ſine mora; & quod mora debet probari ab, eo qui ſe fundat illa, vt ibidem probat Hondedeus: num. 10. & tribus ſeqq. cum etiam num. 14. præmiſiſſet, quod in mora non dicitur ille, à quo pecunia propter exceptionem debitori competentem, exigi non poteſt, dicta l. lecta, ff. ſi certum petatur, cap. non eſt in mora, de regul. iuris in 6. Denique cùm præmiſiſſet, quod ante oppoſitionem partis non fit compenſatio ipſo iure, nec extinguitur obligatio, & actio, ſed ſolum poſt oppoſitionem partis; in hunc modum inquit ſub num. 14. Sed dominus Simon licet eſſet debitor domini Ioannis Bernardini hæredis D. Sigiſmundi ſenioris, erat tamen eiuſdem Ioann. Bernardini creditor ex aliis multis cauſis: & ſi D. Simon fuiſſet conuentus à domino Ioan. Bernardino, potuiſſet eum repellere exceptione compenſationis: Cùm compenſatio fiat, ac debitum extinguat ipſo iure, parte de ea opponente, ſi hinc inde debitum ac creditum conſiſtunt in quantitate, vt probat textus clarus in l. ſi conſtat, iuncta gloſſa, in verbo, ipſo iure, C. de compenſat. & ibi Albericus, num. 1. &2. tollit que poſt oppoſitionem actionem ipſo iure; ideo omnis mora cèſſat ex prædictis: & ita respondit Pariſius, in conſilio 121. numer. 20. lib. 1. Et quamuis recepta magis videatur illa ſententia quod ante oppoſitionem partis de compenſatione, non fiat compenſatio ipſo iure nec extinguatur obligatio, & actio, ſed ſolum poſt oppoſitionem partis, vt habetur per Doctores, in d.l. ſi conſtat, & D. Simon nunquam de compenſatione oppoſuerit, non propterea D. Simon potuit dici in mora vt ad intereſſe teneretur: quoniam prædictæ communis ſententia. procedit respectu extinctionis debiti, & actionis, ſed ad impediendam moram fit compenſatio ipſo iure, etiam ante oppoſitionem partis, quia non eſt in mora, vbi eſt exceptio, & quis non poteſt cogi iudicium um effectu pati, vt declarant in dict. lege ſi conſtat, gloſſa, in verbo, ipſo iure, in fine, Baldus numer. . 7. Angel. numer 3. Caſtrenſis. num. 2. Velar. deciſ. 108. num. 10. lib. 2. Sebaſtianus Medices, tractatu de compenſat. parte prima, quæſt. 26. Et propterea quoties duo ſunt hinc inde debitores ac creditores in quantitate, etiam ante oppoſitionem de compenſatione, illa fit ipſo iure, pro concurrenti quantitate ad impediendum curſum vſurarum, ita vt ab aliquo ex eis pro concurrenti quantitate vſuræ nullo modo peti poſſint, vt probat textus clarus, in d.l. ſi conſtat, & C. Idem quoque tradiderunt poſt alios Authores Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iur. tomo primo, littera C. concluſione 493. num. 1. & tribus ſeqq. folio 960. & num. 36. folio 961. vbi quod compenſatio fit ipſo iure ad impediendum curſum vſurarum, etiam ſi à parte non ſit oppoſita, ab ipſo tempore, quo debentur: & extendit num. 4. vt idem ſit in intereſſe, quod in vſuris, ſi debetur promiſſione, vel conuentione; quia fit compenſatio ipſo iure. Et ratio eſt ſecundum eum, quia dicitur ſtare per eum, qui petit intereſſe, quia cùm non ſoluerit, quod debet, fuit cauſa, quod ſibi non ſoluatur. Vnde ex æquitate non debent currere vſuræ, nec intereſſe, cum ipſe habeat in manibus vnde ſibi ſoluæ: & quod ita ſeruatur Florentiæ in Curia Mercantiæ, quòd ſi debitor tenetur ad cambia, & ex alia parte ſit creditor, pro quantitate, pro qua eſt creditor, non ſoluit cambia, ſed abſoluitur: & eſt ratio, quia intereſſe non debetur ſine mora, & non dicitur in mora, qui poteſt ſe tueri per exceptionem, ſicuti ex Hondedeo ſuprà recenſui, quem Thuſcus non citat. Eandem denique reſolutionem tradidit Petrus Surdus, deciſione 117. vbi principaliter dubitauit, vtrum vſuræ pretij non ſoluti debeantur, quando emptor erat ex alia cauſa creditor, ita quod compenſere poſſet; petebantur namque in caſu ibi propoſito vſuræ pretij non ſoluti; & D. Ludouic. Trigius dicebat, ſe creditorem domini Galeaoti creditoris, ex alia cauſa, proindeque compenſationem inductam eſſe ipſo iure, ſine partis oppoſitione, & vſuras retroacti tempotis ob eam cauſam non deberi, quia compenſatio eſt ſolutio; & licèt compenſationi locus non ſit, niſi parte opponente, tamen ad impediendum curſum vſurarum, compenſatio procedit ipſo iure, & antequam opponatur à parte, ſiue vſuræ debeantur iure actionis, ſiue officio iudicis, ſiue ex quauis alia cauſa, ei enim intereſſe currere non debet, qui poteſt compenſationem opponere, & ipſo iure fit compenſatio, vbi agitur de pœna, de vſuris, & aliis ſimilibus, provt hæc omnia comprobat ipſe Surdus ibi, num. 1. 2. & 3. è contrario vero D. Galæotus opponebat, ſe creditorem vſurarum pretij non ſoluti, ſecundum æquitatem l. curauit, C. de action. empti, quæ omni iure debentur. Et licèt emptore poſſet compenſare, tamſ debebat opponere de ipſa compenſatione, aliàs ei non eſt locus, quia compenſatio extinguit debitum à die oppoſitæ compenſationis; quare ſi ſerò fuit deducta, interim verò longum temporis ſpacium interfluxerit, declaratio ſubſequuta non impedit curſum dictarum vſurarum, vt dicto numero quarto, & quinto idem Surdus obſeruat, & concludit numeris ſequentibus, Senatum illum definiuiſſe, vſuras pretij non ſoluti deberi eo caſu, licet emptor creditor eſſet ex alia cauſa, & compenſare potuiſſet. Et inquit, non obſtare, quod compenſatio fiat ipſo iure ad impediendum curſum vſurarum, quia reſpondet, id procedere poſſet in vſuris, quæ propter moram debentur, & ita loquuntur Doctores in contrarium allegati, & expreſsè declarat Petrus, in dict. l. ſi conſtat. dum dicit, quod in pœna, vſuris, & diſtractione pignoris, nihil eſt ſpeciale in compenſatione, qui prædicta effectum recipiunt à die moræ; & non dicitur in mora ille qui poterat opponendo compenſationem, ſe defendere, vt latius comprobat numero ſexto, at emptor, qui conuentum pretium non ſoluit, tenetur fructus reſtituere, vel retardari pretij vſuras ſoluere, etiam ſi non ſit in mora, vt quia venditor non impleuit promiſſa, ſecundum relatos ibi numero 7. per eundem Surdum, & in conſilio 101. numer. 23. libro primo. Ideoque cum ratio moræ non militet in vniuerſis, de quibus agit, non etiam militabat diſpoſitio, quod compenſatio fiat ipſo iure: ceſſante enim ratione, ceſſat diſpoſitio. Et hactenus Petrus Surdus, qui (vt vides) communi accedit ſententiæ, quod in pœna, & vſuris, & intereſſe compenſatio fiat ipſo iure, quamuis in terminis dictæ l. curauit, aliter ſtatuat propter rationem prædictam. Et idem agnouit Gaſpar Rodercius, de annuis reditibus. libro 2. quæſtione 18. num. 2. & 3. vbi inquit, quod in debito vſurario, etiam ſine facto hominis, ipſo iure fit compenſatio, iuxta l. ſi conſtat. l. etiam, C. de compenſat. & idem eſſe ad euitandam commiſſionem pœnæ; & generaliter, vbicunque defectus ſolutionis poſſit afferre præiudicium, vel damnum debitori, provt tradunt Authores ibi commemorati: & repetit num. 13. vbi quod in debito vſurario, fit etiam ipſo iure ſine miniſterio hominis compenſatio pro rata, etiam ad impediendum curſum vſurarum pro ea parte, licèt hoc pro parte, non poſſit ad euitandam commiſſionem pœnæ pro rata, niſi tantundem debeatur, quia etiam ab homine expreſſim oppoſita compenſatio patris non impediter totam pœnam committit, l. 5. in fine, ff. de verbor. obligat. ſed compenſationem nullam fieri ipſo iure in annuis reditibus, ſed demum[*] congrua oppoſitæ facta ab homine, quæ vice oblationis ſit per totum caput defendit Gaſpar ipſe Rodericus, & maximè ex numero nono, cum ſeqq. vbi explicat, & hactenus de tertia obſeruacione principali. Quarto denique, & vltimo loco obſeruandum, at{ Hispalenſis Senatus deciſio. }que conſtituendum erit (quod pertinet ad caſum prædictum ex facto occurrentem in Regio Hiſpalenſi Senatu) dubium fuiſſe apud Interpretes noſtros communiter, vtrum contra dotem, ſiue contra mulierem res dotales repetentes, aut vendicantem, opponi poſſit compenſatio ſ In quo equidem duas apparet fuiſſe ſententias, & opiniones; alteram negatiuam, alteram[*] vero affirmatiuam: cæterum præualuiſſe affirmatiuam, quod in cauſa dotis locum habeat compenſatio, & ita equidem Senatus noſter pro certo ſuppoſuit, & de iure definiuit. Senatus autem deciſio, ex ſequentibus comprobatur concludenter. In primis, quia textus, in l. vnica, §. taceat, C. derei vxoriæ actione: vbi probatur, quod maritus non poteſt retinere res dotales eo prætextu, quod mulier aliquid debeat; loquitur expreſſim in retentione, & non in compenſatione: & ſic per eum textum non corriguntur iura per quem conceditur contra dotem compenſatio: & correctio legum eſt euitanda, l. præcipimus, in fine, C. de appellat. Deinde & ſecundò, quia multum differt retentio à compenſatione, nam qui retinet rem, tanquam pignus illam retinet, donec ſuum debitum ei ſaluatur, l. dote, 6. de dote prælegata: qui autem compenſat, quaſi ſoluendo, alterius debitum perimit. Tertiò, quia Iuſtinianus, in §. in bonæ fidei, Inſtitut. de actionibus, admittit compenſationem in omnibus contractibus bonæ fidei; & tamen in §. fuerat, præcedente; Iuſtinianus ipſe actionem dotis retulerat ad contractus bonæ fidei; ergo cum in d. § in bonæ fidei. à regula ſolum Depoſitum excipiat, ſatis ſignificat, etiam in cauſa dotis admitti compenſationem, argumento l. 3. §. cum Titio, ff. de adimend. leg. Quartò denique & vltimò probatur ex veriori, & & communiori Interpretum placito, qui quamuis admittant, propter priuilegium dotis non poſſe retineri res dotales: tamen in illis compenſationem admittunt, provt admiſerunt expreſsè, & contrariæ partis Authores improbarunt, poſt Gloſſam, Alexand. Iaſ. Vincent. Bald. Nouell. Socin. vturmque Zazium, & Coraſium, Petrus Barboſa, in dict. l. diuortio, §. ob donationes, ex numero primo, vſque ad numerum 6. qui erudite id comprobat, & diuerſam eamqſue concludentem, retentionis, quàm compenſationis, rationem aſſignat: & inquit num. 3. quod tota vis conſiſtit in modo proponendi, nam ſi maritus dicat, ſe velle retinere res dotales, donec ei ſatisfiat de debito, hodie non audietur, pet text. in dicto §. taceat:ſi autem dicat; ſe obiicere compenſationem de debito ad debitum dotale, audiendus eſt, neque enim inuenitur prohibitum in cauſa dotis obiicere compemſationem. Et id ipſum vltra relatos per Bar[*]boſam, defendunt Sebaſtianus Medices de compenſationibus, 1. p.q. 17. Afflict. deciſ. 121. num. 4. Hippolyt. Riminald. in conſ. 451. num. 38. lib. 4. Alexander Trentacinquius, variar. lib. 3. titulo de compenſat. num. 18. fol. 171. Cardinalis Thuſc. practicar. concluſ. iur. tom. 1. littera C. concluſ. 490. n. 5. cum multis ſeq. fol. 955. Cæterùm in ipſomet caſu in Senatu occurrenti, &{ Ex Regij Hiſpalenſis Senatus definitione. } definitio aduerſus dictam D. Annam de Guzman, quæ contra bona mariti pro dote ſua agebat, ideo Senatus compenſationem non admiſit de iure, quod primo ex cauſa iudicati actũ eſſet via executiua contra hæredes dicti Ferdinandi Tello per ipſam, & filios ſuos, contra quos anteà viâ quoque executiuâ coram alio Iudice egerant aduerſus bona mariti dictæ dominæ Aunæ defuncti, filij eiuſdem Ferdinandi Tello, & vxor pro doctorum mille ducatorum quantitate; vbi etiam dicta D. Anna pro dote ſua ſe oppoſuerat. Eo autem iudicio relicto, & via executiua ibi intenta ſiue iure actionis neglectis, iure exceptionis, & oppoſitionis compenſationis ſe tuebantur coram eo iudice, coram quo vxor præfata, hoc eſt dicta D. Anna de Guzman; & filij eius via executiua ex cauſa iudicati agebant, ſicque contra bona mariti præfati, cuius hæredes ex cauſa iudicati agebant contra hæredes dicti Ferdinandi Tello, concurrebat vxor ſua pro dote, & rei ipſi executati compenſationis exceptionem obiicientes, quam (vt dixi) non admiſit Senatus, ſed dictæ D. Annæ prælationem conceſſit, nam licet exceptio compenſationis, etiam poſt ſententiam, & rem iudicatam, & in actu executiuo, & contra dotem poſſit opponi; vt ex textu in d.l. ſi conſtat, C. de compenſat, ſuprà dixi, textus tamen ille loquitur, ac procedit inter debitorem, & creditorem, ex ipſius ſerie apparet apertè; caſus autem noſter eſt diuerſus, quia compenſatio opponebatur contra tertium, hoc eſt contra dictam D. Annam, quæ erat creditrix, & quæ prius petierat ſatisfieri ſibi de dote ſua, ſicque in præiudicium eius, & aliorum creditorum non admittitur compenſatio; provt in ipſis, in quibus verſamur terminis ſcriptum, atque notarum reliquit Vincentius de Franchis, deciſione 53. n. 10. Rurſus & pro muliere ipſa facit etiam in termi[*]nis, quod creditor mariti non poteſt mulieri obiicere ex perſona mariti compenſationem quantitatis ſibi debitæ à marito, provt in terminis ſubaudi Senatum definiuiſſe. teſtatur Antonius Fabet, definitione 16. ad titul. C. de compenſat fol. 398. vbi inquit, quod mulieri petenti ab alio quàm à marito, putà à tertio rerum dotalium poſſeſſore, ex iudicato litis expenſas, quas maritus in dotis conſeruandæ cauſam neceſſariam prorogauerat non poteſt condemnatus obiicere compenſationem eius, quod ſibi maritus debeat, tametſi proponas, eiuſmodi expenſis dotem ipſo iure diminutam eſſe in mariti vtilitatem, dici enim ſolet, minui dotem ipſo iure per impenſas neceſſarias, l. ſi is qui, 56. §. quod dicitur, ff. de iure dot. l. quod dicitur 15. ff. de impenſ. in reb. dota lib. fact. & l. dote, ff. de dote prælegata. adeoq́ue in ipſa re, quod contingit, ſi non in corporibus dos conſiſtat, ſed in pecunia numerata, ex text. in dict. l. 5. de qua ipſe faber, coniecturar. lib. 2. cap. 2. quid enim ſi ſoluto matrimonio futurum eſt, vt maritus iudicio de dote teneatur ad præſtationes aliquas, quarum nomine diminutio illa dotis, quam impenſæ neceſſariæ fecerunt, eadem iuris poteſtate ſarciatur. Denique verum eſt, non quod vxor marito debeat, id eam quoque mariti creditori debere; nec enim debitor debitoris fit debitor creditoris citra delegationem, l. vltima, C. quando fiſcus, vel priuatus. Proinde ſuccedit iuris regula, eius quod non debeatur illi, qui conuenitur, ſed alij, compenſationem nullam fieri poſſe, vt ſupra diximus, & in addit. ad num. 6. Faber idem latiùs deducit, Quod attinet verò ad vltimas voluntates, & diſpo[*]ſitiones teſtamentarias, vtrum ipſæ compenſationem admittant, dicendum eſt, quod regulariter eam admittunt, sicuti contractus, nec eſſe differentiam, provt agnouerunt omnes fere iuris Interpretes commemorati ſuprà, num. 69. & commemorandi ſtatim: Et tradit Sebaſtianus Medices, de compenſat. prima parte, quæſt. 31. num. 1. & 2. Cæterum materiam eam coniecturalem eſſe, & præſumptam, ſicque ex coniecturis, & præſumptionibus ceſſare, aut induci compenſationem; profitentur nunc referendi, in eo ſcilicet dubio, & altero, vtrum legatum compenſandi animo cenſeatur relictum, in quibus varias excogitarunt Doctores coniecturas, vt conſtat ex quamplurimis, quos ego ipſe recenſui, & congeſſi in commentariis de vſufructu, cap. 46. num. 6. & 7. vbi ad coniecturas & præſumptiones reduxi materiam, & citaui Manticam, Menochium, Gualdenſem, Coſtam, Phanucium, Barboſam, Couarru. Anton. Gomezium, Maſcard. Burſat. Simonem de Prætis, Graſſum, Riminaldum, Peregrinum, Pedrocham, Surdum, Fabium Turretum, Hondedeum, Hieronym. Gabriel. & Ceruantes. qui explicant latiſſimè. CAPVT XLI. Ex verbis generaliter, aut vniuerſaliter prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat; ſiue quanti haberi, atque æſtimari debeant ad interpretationem vltimarum voluntatum, & diſpoſitionis cuiuſlibet verba generalia, aut vniuerſalia. Ex quibus etiam eadem verba, atque diſpoſitiones generales, aut vniuerſales (quæ regulariter omnes caſus, atque ſpecies, quæ excogitari poſſunt, includunt) generalitatesve debeant reſtringi de iure: vbi quod ex multis reſtringuntur, & de prouiſione ſpeciali poſt generalem, vel è contra, & quando generi per ſpeciem derogetur, vel non. An etiam, & quando verba generalia ad ſpecificata tantum, ſiue ad rem, vel caſum expreſſum reſtringantur, ſeu ad omnia alia, etiam non expreſſa trahantur, ad explicationem, & materiam l. ſi de certa, cum vulgatis, C. de tranſaction. quando ſcilicet tranſactio generalis ad ſpecificata tantum reſtringatur, ſiue generaliter accipiatur. Rurſus, in teſtamentariis, & aliis diſpoſitionibus, ſi adiiciatur verbum denotans genus, & quod ſolet participari vni ſpeciei, vtrum in genere, vel in ſpecie ſumi debeat, & de communi Interpretum diſtinctione inter fauorabilem, & odioſam materiam, & quæ dicatur fauorabilis diſpoſitio, quæ etiam odioſa: ſtricti denique iuris, & ſic ſtrictè intelligenda; fauorabiliáve, & ſic late accipienda, quæ ſint: vbi enumerantur quamplurima, & ſuperiorum omnium diligens, & diſtincta traditur reſolutio. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis generalibus, ſiue generaliter prolatis à teſtatore, voluntatis eiuſdem interpretationem, atque coniecturam ſumi iuridicè. Sic maximi ponderis eſſe verba generaliter prolata, vt mens, & voluntas diſponentis cuiuſlibet detegatur. -  2 Et variis in caſibus, & in diuerſis negotiis, & materiis, à generalitate verborum rectè ſumunt argumentum, & fundamentum Interpretes noſtri. Et ſæpiſſimè adducuntur, vt interpretationem voluntatis eliciant, ex eo, quod verba generaliter prolata fuerint. -  3 Negari tamen non poteſt, quin dubietas oriatur ex verbis generaliter prolatis, vt quid contineant, aut continere debeant ex voluntate diſponentis, deprehendatur. Et quod plus habet energiæ, & ponderis ſpecialis prolatio, vt magis moueat, & rem certam reddat, quàm quod in genere profertur. -  4 Generalia namque verba obſcuritatem, ſeu incertitudinem pariunt. Regulariter tamen plurimum præſtant ad interpretationem vltimæ voluntatis cuiuſque (vt dictum eſt ſuprà.) -  5 Ex verbis quoque vniuerſalibus, ſiue vniuerſaliter prolatis, coniectura voluntatis ſumitur, & iuridica interpretatio deducitur. -  6 Sic Interpretes noſtri ex verbis vniuerſalibus ad interpretandas vltimas voluntates, & dispoſitiones quaſcunque, ſæpiſſimè etiam adduci, atque excitari ſolent. Et illa eſſe maximi effectus, & momenti, agnoſcunt aſſiduè. -  7 Imo & fortiora, atque potentiora eſſe verba vniuerſalia, quàm generalia, vt omnia includant, & & comprehendant: frequentiſſimè adnotarunt. -  8 Verba vniuerſalia omnia comprehendunt, & includunt etiam caſus, qui non venirent ſub ſimplici diſpoſitione, & etiam improprios, & maiores expreſſis: Quod exornatur; & de vi, & effectu verborum vniuerſalium adducuntur nonnulla & num. ſeq. -  9 Verba vniuerſalia, cum ab homine proferuntur, adeo generaliter accipiuntur, vt nec reſtrictionem aliquam patiantur, etiam in materia ſtricta, ſicut verò in verbis legis. -  10 Verba generalia, ſiue generaliter & abſolute prolata, generaliter & abſolute intelligenda eſſe. Idque in omni, ac maxime teſtamentaria dispoſitione, & materia. Quod exornatur. & num. ſequent. -  11 Generalis loquutio quoad verba, nihil relinquit intactum. -  12 Nomen generale vniuocum omnes ſpecies includit, quæ excogitari poſſunt. -  13 Generalis diſpoſitio omnia comprehendit, etiam quod in vno maior ratio militet, quam in altero. -  14 Caſus etiam, & perſonas priuilegiatas; dummodo ſpecialiter in eo, de quo agitur, priuilegiatæ non ſint. Quia ad ſpecialiter priuilegiatas perſonas, & res, non extenditur, provt hic obſeruatur. Et Petri Surdi 423. deciſio ponderatur. -  15 Et vbi reſpectu alicuius ſpeciei, aut caſus, eſſet manifeſta diuerſa ratio; tunc illas ſpecies, aut caſus non comprehendit. -  16 Generalis diſpoſitio, in odioſis etiam, & pœnalibus, & in materia correctoria, & ſtrictè intelligenda, generaliter eſt intelligenda. -  17 Verba generalia in diſpoſitione hominis non recipiunt reſtrictionem de habilitate. -  18 Verba generalia licet primò præcedant, & poſtea ſubſequantur ſpecialia, non derogatur generalitati præcedenti. -  19 Nec in dubio ſpecialis prouiſio derogat generali. Nam ad hoc vt deroget, oportet, quod ſpecies apponatur generi, & reſpiciat verbum ſignificatum generis. -  20 Et in illo articulo vtrum diſpoſitio poſterior ſpecialis reſtringat præcedentem generalem, quemadmodum ex ſententia communi diſtingui ſoleat ab Interpretibus noſtris. -  21 Quid etiam dici debeat, cum in dubio verſamur, &{ De hoc articulo tius profeſſo alio } an interpretatio ſumi, quod genus non reſtringatur, & inferius num ſeq. -  22 Vbi quod licet generalitas ſubſequens aliquando reſtringi debeat ad ſpecies præcedentes. -  23 Clauſula etiam generalis, licet reſtringatur ad ſpecialitatem præcedentem, & ſubſequentem. -  24 Id tamen non procedit, quando genus & ſpecies non ſunt contrariæ, vel vbi genus, & ſpecies referuntur ad diuerſos fines. -  25 Generalis diſpoſitio poſt enumerationem alicuius ſpeciei, includit etiam aliàs ſpecies ſeparatas. -  26 Verba præcedentia expreſſa, ſiue clara, aut clariora ſequentibus, ſequentia generalia determinant, atque declarant. -  27 Generalitas non refertur ad ea, quæ ſpecialem, & expreſſam determinationem habuerunt. -  28 Generi per ſpeciem, an, & qualiter derogetur in omni diſpoſitione, & materia. Siue an verba generalia reſtringantur ad ſpecies enumeratas. Quod exornatur permultis remiſſiuè, vt dilucide magis explanetur quod dictum eſt ſuprà, ex num. 19. cum ſeq. Et nonnulli caſus recenſentur, in quibus generi per ſpeciem non derogatur. -  29 Generaliter expreſſum, ſeu dispoſitum, perinde operari, ac ſi ſpecialiter exprimeretur. -  30 Intelligendo quoad comprehenſa ſub genere. -  31 Generalis prouiſio quoad omnes, idem operatur, quod ſpecialis quoad ſpeciales. -  32 Et extenditur ad omnia quomodocunque. -  33 In teſtamentis, in ſtatutis, in contractibus, & aliis dispoſitionibus. -  34 Imò nullomodo poſſet fieri reſtrictio ad aliquid, etiam ſi adeſſet aliquid, ad quod poſſet referri. -  35 Dicitur namque contra proprietatem verborum omnis interpretatio reſtrictiua, quando verba ſunt generalia. -  36 Nam qui generaliter loquitur, omnis rei, quæ ſub genere comprehenditur, meminiſſe cenſendus eſt. -  37 Et cogitatum fuiſſe genere ſufficit, & ita præſupponitur ex natura verborum generaliter prolatorum. -  38 Verba generalia, quæ dicantur. -  39 Et quæ vniuerſalia, & de pluribus dictionibus, atque exemplis ſigni vniuerſalis, remiſſiuè. -  40 Interpretationem reſtrictiuam habere locum in quacunque materia, & diſpoſitione; in legibus inquam, in Principum conſtitutionibus, in ſtatutis, in libellis, in iudiciis, in ſententiis, in reſcriptis, in priuilegiis, & in contractibus, & vltimis voluntatibus. -  41 Et nihil aliud eſſe, quam diſpoſitionis generaliter loquentis in caſibus factam diminutionem, vel coarctationem. -  42 Idcirco generalitatem in quocunque actu, & materia, ſiue generalem quantumcunque diſpoſitionem, & vltimam voluntatem, multifariam reſtringi: quod latè comprobatur, atque exornatur remiſſiuè. -  43 Generalitas reſtringitur ex ſpecie præcedenti, ſalua ratione recti ſermonis. -  44 Vel per verbum ſpeciale ſibi adiunctum, aut ſpeciem aliquam nominatim enumeratam. -  45 Reſtringitur etiam per veriſimile cogitatum, & veriſimilem mentem testatoris. Atque ex ratione præſumpta, & coniecturata. -  46 Et per cauſam, & rationẽ adiectam in dispoſitione. -  47 Ad ea quoque, quæ ſunt de natura actus, ſeu dispoſitionis, cui adiiciuntur, vt non operentur, niſi quatenus ſecundum naturam actus poſſint. -  48 Et ad ea, que facere potuit diſponens, non vltra. Sicque ſecundum poteſtatem, & qualitatem diſponentis. -  49 Et per naturalem æquitatem. -  50 Et vt ſeruetur æqualitas inter perſonas comprehenſas in dispoſitione. -  51 Et reſpectu perſonarum, ad quas diſpoſitio dirigitur. -  52 Et per certum locum adſcriptum. -  53 Et per ſibi connexa. -  54 Et per qualitatẽ adiectã per relatiuuã ſine copula. -  55 Et per plurima verba, & dictiones, quæ reſtrictionem deſignant, remiſſiuè. -  56 Nullum eſt enim verbum adeo generale, vel vniuerſale, quin ex conſideratione debitarum circunſtantiarum debeat ciuiliter intelligi, & limitationem, ſiue reſtrictionem recipiat. Modo circunſtantiæ colligi poſſint ex verbis. -  57 Sic verba generalia reſtringuntur per ſequentia reſtrictiua. -  58 Sunt namque verba generalia ampliatiua tantum quo ad ea, quæ ſunt eiuſdem generis cum præcedentibus, vel illis ſimilia, non verò diuerſa. -  59 Nec trahuntur ad ea, que ſunt aliena à iure. -  60 Vel in quibus poſſet eſſe fraus, vel captio. -  61 Generalis approbatio non trahitur ad dolosè geſta. -  62 Legatum liberationis rationem reddendarum, remittit duntaxat ſcrupuloſam redditionem, non autem dolum. -  63 Verba generalia non operantur, vbi ſequeretur inconueniens, vel abſurdum, vel iniquitas, -  64 Et potius nihil debent operari, quam quod quis grande damnum patiatur. -  65 Nec in eis venit, vt ius alterius cenſeatur læſum. Nec ius ipſius concedentis: -  66 Verba quantumcunque generalia, reſtrictionem de habilitate recipere, ſiue ad terminos, vel perſonas habiles debere rſtringi. Quod exornatur quamplurimis, remiſſiuè. -  67 Et ſemper intelliguntur ſecundum ſubiectam materiam. -  68 Generalitatis reſtrictionem fieri, ne inducatur correctio prioris voluntatis. Vt ceſſet ineptia, & inutilitas. Et nullitas præcedentis diſpoſitionis. Ne inducatur contrarietas. Ne fiat contra, vel præter intentionem diſponentis. Ne fiat derogatio actus præcedentis. Ne ſequatur inconueniens, & abſurdum, & num. præced. Ne indebitè quis lucrum capiat. Et quando non eſt eadem ratio comprehenſorum omnium ſub generalitate. Et ſecundum ſubiectam materiam, vt dictum fuit ſuprà. Et non comprehendit ea, quæ ſpeciali nota ſunt digna, nec extraordinaria, vel inſolita. -  69 Verba generalia in quacunque diſpoſitione, tam inter vinos, quam in vltima voluntate, ſic interpretari debent, ne contineant id, quod quis in ſpecie veriſimiliter facturus non eſſet. Vel fieri non potuiſſet. Vel quod in ſpecie prohibetur. -  70 Et reſtringuntur in fauorem dilectæ perſonæ. -  71 Aliis etiam modis generalitates, aut generalia verba reſtringuntur, de quibus per Alexand. Raudenſ. Qui in effectu conuenit his, quæ numeris præcedentibus obſeruata, adque adnotata fuere dilucidè. -  72 Diſpoſitio quælibet generaliter concepta, reſtringitur ad rem, & caſum ſpecificatum, ſuper quo agebatur, & ad cauſam præcedentem, & quibus magis conuenit, & ſecundum ea interpretatur. -  73 Idque in compromiſſis, in pactis, in renunciationibus, in refutatione, in tranſactione, & aliis diſpoſitionibus. Provt hic adnotatur, & l. ſi de certa, C. de tranſactionibus, materia, remiſſiuè exornatur, atque illuſtratur, & latius cap. ſequenti per totum. -  74 Cæterum ad ſuam cauſam non reſtringitur, quando ſalua ratione recti ſermonis, vel ob præſumptam diſponentis mentem, verba generalia reſtrictionem non patiuntur. Quod cap. ſequenti latius comprobatur, atque exornatur. -  75 Interpretationem reſtrictiuam, quæ in generali quacunque diſpoſitione locum obtinet (vt dictum fuit ſuprà) procedere etiam in vniuerſali. -  76 Idcirco verba quantumcunque vniuerſalia, ſic limitari, & intelligi debent, ſicuti de verbis generalibus dictum fuit numeris præcedentibus. Et multis modis limitatur, & reſtringuntur, provt hic adnotatur, & aliorum Interpretum obſeruationes commentantur. Quia nullum eſt verbum adeo vniuerſale, quin ex debitis circunſtantiis non ciuiliter intelligi, & limitationem, atque reſtrictionem recipere, provt generali dictum fuit ſuprà. -  77 Verba quantumcunque vniuerſalia reſtringuntur ſecundum ſubiectam materiam, & præſumptam, atque coniecturam diſponentis voluntatem. -  78 Et ad caſus habentes eandem rationem, & cauſam, non autem ad habentes diuerſam. -  79 Et ad ea, quæ ſunt de natura diſpoſitionis, cui adiiciuntur. -  80 Et quamuis geminata, duplicataque ſint, recipiunt interpretationem, ne ad intellectum iniquum perducantur, ſed adaptentur iuri communi, quantum poſſibile ſit. -  81 Et ad ea, de quibus ille, qui diſpoſitionem fecit, diſponere potuit. -  82 Verbum denotans genus, & quod etiam ſolet communicari, aut participari vni ſpeciei, & ſic quod accipitur in genere, & in ſpecie, ſi in vltima voluntate, vel in alia diſpoſitione adiiciatur: in materia odioſa ſumitur interpretatio ſpecifica, non autem generica, & ſic potius in ſpecie, quam in genere. Si autem materia fauorabilis eſſet, in genere accipiendum eſt. -  83 Quod ſi verbum in ſpecie ſumi non poteſt, ſumitur in genere, etiam in materia odioſa. -  84 Vel vbi adeſt coniectura, actum fuiſſe de generico ſenſu, & ſufficit leuis coniectura. -  85 Vel quando reſultaret abſurdum, etiamſi eſſet dictio vniuerſalis. -  86 Vel vbi ſpecies eſſet difficulter conceſſibilis, vel inconſulta. -  87 Vel honeſtas repugnaret. -  88 Vel reſultaret ſuperfluitas. -  89 Vel obſtaret conſuetudo loquendi. -  90 Vel legis, aut ſtatuti diſpoſitio. -  91 Vel eſſet reprehendenda à ſapientibus. -  92 Vel vbi eſſet eadem ratio æquitatis quoad omnes ſpecies. -  93 Stricti iuris omnia regulariter eſſe, niſi expreſſe reperiatur contrarium; & conſequenter ſtricto potius, quam lato ſignificatu eſſet intelligenda. -  94 Stricti iuris dicuntur termini quamplures, qui ſtrictam habent materiam, atque interpretationem ſtrictam admittunt. -  Videlicet prohibitio alienationis. -  Compromiſſum. -  Mandatum. -  Statutum. -  Reſcriptum. -  Conſuetudo. -  Cauſa pœnalis. -  Donatio. -  Arbitria omnia. -  Commiſſiones. -  Delegationes. -  Omne extendens ius commune, & ab eo exorbitans. -  Subſtitutio. -  Renuntiatio. -  Stipulationes. -  Verba ſententiæ, & laudi: nam quælibet ſententia eſt -  ſtricti iuris. -  Validatio actus ex plenitudine potestatis. -  Statutum prohibens alienationem. -  Diſpenſatio. -  Animus fæneratorum, & ſimilium. -  Actio, qua conuenitur fideiuſſor. -  Verba à lege, vel ab homine prolata, in quantum -  verba ſunt ſtricti iuris. -  Priuilegium legitimandi ſpurios. -  Condictio pariter ex lege. -  Licentia teſtandi de bonis Eccleſiæ. -  Provt hæc omnia congeſſit, & comprobauit Simon de Prætis, hoc numero præcitatis. -  95 Alexander vero Raudenſis, ſequentia dixit eſſe ſtricti iuris, & comprobat etiam illa. -  Arbitrium. -  Statutum prohibens alienationem. -  Ademptio in totum, vel in partem. -  Compromiſſum. -  Conſuetudo. -  Commiſſio. -  Conceſſio ob benemerita. -  Contractus. -  Donatio. -  Delegatio. -  Diſpenſatio. -  Exorbitans à iurecommuni. -  Exhæredatio. -  Emphyteuticus contractus. -  Excluſio filji. -  Fæneratoris animus. -  Fideicommiſſum in quantum onus. -  Inæqualitas. -  Impetratio ſubuertens ius ordinarium. -  Laudum. -  Licentia teſtandi. -  Lex. -  Legitimatio in præiudicium tertij. -  Libertatis diſponendi de rebus ſuis ablatio annexa. -  Prohibitio alienationis. -  Pœnalis diſpoſitio. -  Priuilegium legitimandi ſpurios. -  Pro alio obligatio. -  Plenitudo poteſtatis. -  Primogenium præferens diſpoſitio. -  Præceptum Concilij circa matrimonia. -  Priuilegium. -  Reſcriptum. -  Renunciatio. -  Receſſus à iure communi. -  Sententia. -  Subſtitutio. -  Stipulatio. -  Teſtes. -  Validatio actus ex plenitudine poteſtatis. -  Et verba in quantum verba. -  96 Ad interpretationem vltime voluntatis cuiuſque, multum intereſſe, an verſemur in fauorabilibus, vel odioſis. Et ſic an materia, de qua agitur, fauorabilis ſit, vel odioſa. Quia fauorabilia ſunt amplianda, odioſa verò reſtringenda. -  97 Caſus odioſi qui dicantur. -  98 Fauorabile dici poteſt generaliter omne, cuius contrarium apparet odioſum. -  99 Caſus fauorabiles qui dicantur. -  100 Fauorabilis ſit, an odioſa diſpoſitio, vt dignoſcatur, conſiderari debet cauſa, propter quam principaliter eſt inducta, nam ſi cauſa eſt fauorabilis, erit & diſpoſitio eiuſdem naturæ. Si verò odioſa, pariter & diſpoſitio cenſebitur odioſa. Et ſic principalis intentio, ac ſcopus diſponentis detegit, an diſpoſitio ſit fauorabilis, vel odioſa. -  101 Nam & aliàs ſemper actus inducitur à principali intentione, & à cauſa, quæ mouit agentes. -  102 Et ideo diſpoſitio dicitur fauorabilis, vbi principalis intentio dirigitur ad fauorem, licet inde ſequatur alterius odium. -  103 Provt eſt odioſa, vbi odium eſt cauſa fauoris, & è contra fauorabilis, vbi fauor est cauſa odij. -  104 Quod ſi indifferens ſit materia, dicitur diſpoſitio nec fauorabilis, nec odioſa, ſeu æquè fauorabilis, atque odioſa, ſeu promiſcua mixta indifferens. -  105 Et ſic cum fauorabilis non eſt caſus, nec odioſus, & ſic medius, tunc media via interpretatur diſpoſitionem. -  106 Fauorabilis, an odioſa: ſit diſpoſitio, ex quibus dignoſcatur, ſingulariter explicaſſe Authores nonnullos, quorum ſpecifica mentio hic fit. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce capitis explicatione primo loco obſeruandum, atque conſtituendum erit, ex verbis quoque[*] generalibus, ſiue generaliter prolatis à teſtatore, voluntatis eiuſdem interpretationem, atque coniecturam ſumi iuridicè: ſic maximi ponderis eſſe verba generaliter prolata, vt mens, & voluntas diſponentis cuiuslibet, detegatur; id quod in hac ipſa, qua verſamur coniecturali, & præſumpta materia, adnotauit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. n. 23. poſt Crauetam, quem retulit in conſ. 33. ex n. 3. & in conſ. 85. n. 7. Ita pariter, quod ex generalibus verbis teſtatoris coniectura ſumatur, & eius mens, atque voluntas deprehendatur, ſcripſit Afflictus, deciſione 44. num. 10. retulit Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubitat. 2. ſolutione 2. num. 12. fol. 263. & idipſum admiſerunt, atque obſeruarunt omnes ferè Authores, qui commemorabuntur ſtatim, & obſeruationibus ſequentibus adducuntur. Ipſi namque variis in caſibus, & in diuerſis nego[*]tiis, & materiis, à generalitate verborum rectè ſumunt argumentum, & fundamentum, & ſæpiſſimè adducuntur, vt interpretationem voluntatis eliciant, ex eo quod verba generaliter prolata fuerint: ſicuti eliciunt poſt alios Authores Paſechus in conſil. 151. num. 8. Craueta, in conſil. 24. num. 11. Rolandus, in conſil. 34. num. 77. lib. 4. Pancirolus, in conſil. 59. n. 79. Cephalus, in conſil. 253. num. 11. lib. 2. & in conſilio 430. num. 50. lib. 3. Burſatus, in conſ. 87. num. 13. lib. 1. & in conſil. 173. num. 44. & 45. lib. 2. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 276. n. 25. & in conſ. 279. num. 27. & in conſil. 327. num. 6. & in conſil;299. n. 27. lib. 3. & in conſil. 353. num 20. &23 & in conſil 344. n. 63. & 64. & in conſil. 336. ex n. 26. eodem lib. 3. Marcus. Antonius Eugenius, in conſ. 14. n. 1. Negari tamen non poteſt, quin dubietas oriatur[*] ex verbis generaliter prolatis, vt quid contineant, aut continere debeant ex voluntate diſponentis deprehendatur: & quod plus habet energiæ, & ponderis ſpecialis prolatio, vt magis moueat, & rem certam reddat, quam quod in genere profertur, cap. quanquam, 23. diſtinctione, vbi gloſſa multa in hanc ſententiam collegit, & obſeruauit: Aluatadus, de coniecturam mente defuncti, lib. 4. dicto cap. 2. num. 23. & retulit Crauetam, dicto conſilio trigeſimo tertio, num 15. vbi is Author ſcripſit. quod verba generalia[*] obſcuritatem, ſeu incertitudinem pariunt Et in conſilio 70. num. 20. idem adnotauit ipſe Craueta, & citat textum in l ita fide, ff. de iure fiſci, & in l. in tradendis, ff. communia prædiorum, & Crauetæ mentionem in dicto numero 20. fecit Achilles Pedrocha, & notauit etiam, quod generalitas parit incertitudinem. ſeu obſcuritatem, in conſil. 23. num. 169. Cardinalis Thuſcus. practicarum concluſionum iuris, tomo 4. littera G. concluſione 34. fol. 158. vbi in argumento, quod generalis expreſſio obſcuritatem, & dubietatem parit, & quando ſecus, vt ibi videri poteſt Idem etiam apertè colligitur ex variis quæſtionibus & altercationibus Doctorum, qui ob generalitatem verborum in diuerſis factis, & materiis diuerſimodè adducuntur, vt videre licet penes Portium in conſil. 135. numero decimo octauo, Pariſium, in conſil 71. columna 3. lib. 1. Gratum, in conſil. 152. columna 1. & in conſil. 60. num. 8. lib. 1. Ruinum, in conſil 119. colum. penultima, & in conſil 152. num 8. lib. 2. Hippolytum Riminaldum. in conſil. 204. num. 36. lib. 2. Beroum, in conſilio 73. columna vltima, lib. 2. Marzarium; de fideicommiſſis, quæsione 59. Gozadinum, in conſilio 45. num. 18. Regulariter tamen loquendo, verba generalia (vt dixi) maximi momenti ſunt, multumque ad interpretationem vltimæ voluntatis cuiuſque præſtant, provt omnes ſuprà citari animaduertunt: quando autem præſtare non debeant, ſiue reſtringantur, inferiùs dicetur. Ex verbis quoque vniuerſalibus, ſiue vniuerſaliter[*] prolatis, coniecturam voluntatis ſumi, atque interpretationem deduci, iidem ſupra relati Authores. & quamplurimi referendi infra adnotarunt, atque ex[*] verbis vniuerſalibus ad interpretandas vltimas voluntates, & diſpoſitiones quaſcunque, ſæpiſſimè adduci, atque excitari ſolent; & illa eſſe maximi effectus & momenti agnoſcunt aſſiduè, vt videre licet penes Baldum, in conſil. 326. Rex Romanorum, col. 2. lib. 1. Alexandrum, in conſil. 195. column. 3. num. 4. lib. 6. Decium, in conſil. 599. num. 3. Socinum, iuniorem, in conſil. 251. n. 17. lib. 2. Rolandum, in conſ. 34. num. 92. lib. 4. Cephalum, in conſ. 253. n. 9. lib. 2. & in conſil. 463. num. 29. lib. 4. Neuizanum, in conſil. 66. num. 10. Menochium, in conſil. 289. ex num. 5. lib. 3. Achil. Pedrocham, in conſil. 32. ex num. 134. cum ſeq. alios quamplures ſilentio prætermitto, quoniam ſtatim referam cos. Immò & fortiora, atque potentiora eſſe verba[*] vniuerſalia, quàm generalia, vt omnia includant, & quod ampliorem, latioremq́ue teſtatoris, & diſponentis voluntatam demonſtrant: quia omnia ſuper quibus adiiciuntur, comprehendunt, nihilque excludunt, per text. in l. Iulianus, & in l cum quis decens, §. finali, ff. de legatis 3. l. baliſta, ff. ad Trebellianum, & per alia iura obſeruarunt Bartolus, in conſil. 216. Andelandus, num. 7. Barbatia, in conſil. 41. columna antepenult lib 1. Socinus, in l. prima, column. 2. numero nono, ff. de rebus dubiis. Decius, in conſil. 382. colum. finali, Menoch. dicto conſil. 289. num. 8. lib. 3. vbi ſic argumentatur in caſu ſibi propoſito, & maiorem vim tribuendam verbis vniuerſalibus, quàm generalibus, oſtendit. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione quarta, dubitat. 4. ſolut. 2. num. 50. fol. 264. Marcus Anton Eugenius, in conſil. 14. num. 3. qui dixit, quod vniuerſàlis loquutio, maioris efficaciæ, & virtutis eſt. quam generalis: & citauit Bartolum, in l. generali, §. vxori, ff. de vſufructu legato. Petrus Surdus, in conſilio 73. num. 61. in fine, lib. 1. vbi etiam maiorem vim, & virtutem tribuit verbis vniuerſalibus. quam generalibus, & inquit, in diſpoſitione generali non venire bona ſubiecta fideicommiſſo; ſecus autem eſſe, quando verba ſunt vniuerſalia: Cardinalis Thuſcus, practicarum conclusion. iuris, tom. 8. littera V. concluſione 121. num. 22. fol. 554. vbi cum Gozadino, Romano, Deciano, &, Tiraquello quod vniuerſalis oratio magis operatur, quam generalis Quæ autem ſit vniuerſalis loquutio, vel oratio. & in quo à, generali differat; vide Barboſam, 3. parte rubricæ ff. ſoluto matrimonio num. 6. . Cardinalem Thuſcum, tom. 2. littera D. concluſione 487. folio 707. idcirco quæ cunque de virtute, & effectu verborum generalium dicuntur hoc cap. non modò æqualiter,. imò fortiori, & maiori rationein vniuerſalibus ſunt accipienda. Verba namque vniuerſalia omnia comprehendunt,[*] & includunt etiam caſus, qui non venirent ſub ſimplici poſitione, & etiam improprios, & maiores expreſns, l. ea tamen adiectio, ff. de legatis 3. Clementina 1. iuncta, gloſſa 1. de re iudicata, l. vnius, §. cogniturum, vbi latiſſimè Hippolytus, per tres columnas, ff. de quæſtionibus: & exornant quamplurimis Decius, in conſil. 76. colum. finali. Craueta, in conſ. 133. n. 50. & ſeq. Natta, in conſil. 160. num. 28. & multis ſeq. copiosè Tiraquellus, de retractu lignagier, §. 1. gloſſa 7. num. 20. & ſequent. vbi plura de efficacia verborum vniuerſalium, & gloſſa 14. §. 1. n. 91. cum multis ſeq. Ruinus, in conſ 18. n. 19. lib. 2. Cephalus, in conſ. 347. n. 14. & ſeq. lib. 3. Curtius iunior, in conſil. 307. num. 3. & ſeq. lib. 3. Octauianus Caheranus, deciſione Pedemont. 102. n. 4. Franciſcus Beccius, in conſ. 14. num. 14. & ſeq. & in conſ. 94. n. 30. & ſeq. Hippolyt Riminaldus, in conſil. 18. ex num. 5. & in conſil. 84. num. 39. lib. 1. & in conſil. 216. num. 24. & 25. lib 2. & in conſil 256. n. 47. lib. 3. Iacobus Menochius, qui verborum vniuerſalium efficaciam, & vim permultis illuſtrat in conſilio 282. ex num. 12. vſque ad num. 24. & in conſi 289. ex num. 3. vſque ad num 15. & in conſ. 291. ex num. 48. lib. 3. Petrus Surdus in conſil; 33. num. 20. & in conſil. 73. num 62. & 63. lib. 1. Achilles Pedrocha, in conſil. 32. ex num. 135. vſque ad num. 147. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 5. capite 17. num. 146. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſil. 49. ex num. 12. vſque ad num. 26. vbi latè de eiſdem vniuerſalibus verbis: Deciſ Rotæ 15 2. num. 4. & 5. p. 2 Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iuris, tomo 8. littera V. concluſione 121. per totam, folio 553. vbi latiſſimè, quod verba vniuerſalia omnia includunt, quæ excogitari poſſunt, etiamſi maior ratio ſit in vno caſu, quàm in altero, & quod reſtrictionem non patiuntur. Et ibidem concluſione 126. fol. 560. & tom. 2. littera D. concluſione 397. fol. 662. & vltra relatos ab eo, Rolandus, in conſ. 5. num. 35. & ſeq. & num. 45. & ſeq. & in conſ. 60. num. 47. & ſeq. libro primo, & in conſilio 134. numero 19. & ſeq. eodem volumine, & in conſil. 87. num. 8. & ſeq. lib. 2. & in conſilio 54. num. 44. & ſeq. lib. 3. Antonius Gabriel, communium concluſionum lib. 5. tituto de verborum ſignification. concluſ 9. per totam. Et infinitos in idem propoſitum cumulauit Proſper Farinacius, in additionibus ad conſilium 65. littera G. fol. mihi 335. & in ipſo conſ. 65. n. 72. Idem Farinacius, in conſ. 55. n. 7. vbi quod vniuerſalis conceſſio cuncta complectitur, & nihil excludit: Et num. 8. quòd ampliatur primò etiam in materia ſtricta, & odioſa: & in poenalibus, vt ibi numero 9. quòd ampliatur ſecundò, etiam quòd in vno caſu ſit maior ratio, quàm in alio: Et num. 10. quòd ampliatur tertió, quia comprehendit etiam ea, quæ ſpeciali nota digna ſunt: Et num. 11. & 32. quòd ampliatur quartò, vt comprehendat caſus inopinatos & inſolitos, & omnia ea, quæ dici, aut excogitari poſſunt, ſiue in genere, ſiue in ſpecie: Et numero 12. quod ampliatur quintò, quia habet vim ſpecialis & indiuiduæ expreſſionis: Et num. 13. ampliat ſextò, & multo magis in diſpoſitionibus humanis, quæ nunquam reſtringuntur, etiam in caſu, in quo de iure reſtrictio fieri debet; provt hæc communia latiùs comprobat ex n. 7. vſque ad n. 14. Sic ſane, quando verba vniuerſaliter in hominis[*] diſpoſitione proferuntur, adeo generaliter accipiuntur, vt nec reſtrictionem aliquam patiantur, etiam in materia ſtricta; ſecus verò in verbis legis, ſicut declarant Baldus, in l. finali, columna 1. C. ſine cenſu, vel reliq. Curtius iunior, in conſil. 183. num. 6. in fine, lib. 2. Alciatus, in conſil. 13. num. 3. lib. 3. Rolandus, in conſil. 96. num. 48. lib. 1. & poſt alios multos Franciſcus Burſatus, in conſil. 22. num. 15. lib. 1. & in conſil. 138. num. 27. lib. 2. Hondedeus, in conſil. 92. num. 24. & 25. lib. 1. Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolut. 2. ex num. 50. fol. 264. Et idipſum alij iuris Interpretes adnotarunt, qui differentiam conſtituunt in propoſito inter verba vniuerſalia prolata ab homine, vt nullam recipiant reſtricitione; & prolata à lege, quæ reſtrictionem recipiunt, vt per Hippolytum Riminaldum, in conſil. 491. num. 99. libro 5. Surdum, in conſ. 73. n. 66. lib. 1. & in conſ. 431. num. 8. lib. 3. Secundò deinde & principaliter obſeruandum, at[*]que conſtituendum eſt, quod verba generalia, ſiue generaliter & abſolutè prolata. generaliter & abſolutè ſunt intelligenda: idque in omni ac maxime teſtamentaria diſpoſitione & materia, de qua agimus l. prima, §. & generaliter, ff. de legatis præſtandis, l. fin. §. vxori ff. de auro & argento legato, l. in fraudem, §. finali, vbi Bartolus notat, ff. de militari teſtamento, l. regula, §. vlt. ff. de iuris & facti ignorantia. l. finali, in fine, C. de dotis promiſſione, l. à procuratore, C. mandari, l. pluribus, & ibi Bartolus, ff. de acceptilationibus, l. 1. §. hæc verb, ff. quæ in fraudem creditorum, quæ iura, & alia cumularunt, & aſſumptum hoc, quod per manus traditur quotidie, exornarunt permultis Pariſius, in conſilo 35. num. 5. libro 1. & in conſilio 61. num. 36. & in conſilio 63. num. 45. lib. 2. Decius, in l. omnia num. 1. ff. ſi certum petatur, & in l. cum pro eodem, numero 33. C. de ſentent. quæ pro eo quod intereſt. Tiraquel. in præfatione l. ſi vnquam, num. 118. Euerardus, qui inde infert ad multa, in loco, A generalitate, ex num. 2. fol. 55. Sebaſtianus Medices, qui adducit permulta, de reglis iuris, regula 1. Franciſcus Beccius, in conſ. 14. ex num. 13. Tiberius Decianus, in consil. 84. num. 13. lib. 3. latiùs in conſil. 57. n. 44. & ſeq. libro 1. cagnolus, in rubrica, ff. de regulis iuris, numero 15. Cephalus, in conſil. 36. num. 10. & ſeq. & in conſil. 92. num. 10. & ſeq. & in conſil. 150. num. 11. libro 1. & in conſil. 734. num. 20. & in conſil. 768. numero 31. lib. 5. Rolandus, in conſil. 54. num. 44. & ſeq. lib. 3. Simon de Prætis, lib. 2. interpretat. 4. dubit. 2. ſolut. 2. num. 65. & 66. fol. 264. latius ex num. 12. cum multis ſeq. fol. 263. Burſatus, in conſil. 364. num. 22. lib. 4. Crotus. in conſil. 192. num. 8. & ſeq. lib. 2. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 343. num. 19. lib. 3. & in conſil. 344. ex num. 63. eod. lib. & in conſil. 450. n. 38. lib. 4. Marcus Antonius Eugenius, in conſil. 13. numero 2. Fabius Turretus, in conſilio 44. numero 24. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſilio quinto, numero 49. & ſequent. & in conſilio 49. num. 8. & 9. libro primo, & in conſilio 86. num. 18. & pluribus ſequent. lib. 2. Achilles Pedrocha, in conſilio 23. num. 2. & 3. Camillus Gallinius, de verborum ſignificat. lib. 5. cap. 17. num. 146. meliùs, lib. 10. cap. 2. n. 2. cum ſeq. vbi dicti num. 4. quod loquutio generalis quoad verba nihil reelinquit intractum, & verbo generali omnia includuntur, vt latis ibi. Et per Farinacium, in conſilio 65. num. 69. & 79. vbi declarat nu[*]mero 109. & ſeq. & in conſil. 45. ex num. 7. vſque ad num. 15. vbi eaſdem ampliationes adduxit ad extenſionem diſpoſitionis generaliter factæ, quas ad Vniuerſalis ampliationem recenſui ſupra, numero octauo, in fine. Raudenſis etiam, de analogis, libro 1. cap. 16. numero 3. vbi quod nomen generale vniuocum om[*]nes ſpecies includit. quæ excogitari poſſunt, l. prima, ff. de. pactis, dum dicit, conuentionis verbum generale eſſe ad omnia pertinens, l. prima, ff. ſicertum petatur. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 104. numero 20. vbi etiam, quod verba generalia, & indiſtinctè prolata, generaliter & indiſtinctè ſunt intelligenda, & omnia comprehendunt, quæ excogitari poſſunt: & deciſione 71. numero 10. etiamſi maior ratio in vna ſpecie, aut in vno caſu, quàm in alio militaret.[*] Diſpoſitio namque generalis, etiam tunc omnia includit, ex eiſdem iuribus relatis ſuprà, numero 10. & l. prima, §. quod autem, ff. de aleatoribus: & ſcribunt Decius, in l. ſenium, numero 35. C. de teſtam. face. poſſ. in l. prima, ex num. 9. ff. de regulis iuris, & in cap. ſedes, num. 12. & 13. de reſcriptis, & in conſil. 5. numero 1. & 2. & in conſil. 20. numero 3. & in conſilio 61. numero primo. Ripa, in l. prima, ex num. 56. cum ſequent. ff. de vlg. & pup. ſubſti. Tiraquellus, de retractu lingnag. §. primo, gloſſa vltim. num. 101. Tiberius Decianus, in conſilio 30. num. 21. lib. 3. & in conſil. 44. numero 104. lib. 4. Cephalus, in conſil. 169. num. 9. libro 2. Bolognetus, in l. 2. §. creditum, n. 7. ff. ſi certum petatur. Ioannes Vincen. Hondedeus, in conſ. 64. num. 41. lib. 1. Achilles Pedrocha, in conſilio 25. numero 41. & 42. di[*]cens. quod diſpoſitio generalis comprehendit etiam caſus, & perſonas priuilegiatas, dummodò ſpecialiter in eo de quo agitur. priuilegiatæ non ſint: & citans textum in d.l. in fraudem, & Socinum iuniorem, in l. 1. ſub num. 77. ff. ſoluto matrim, quia ad pecialiter priuilegiatas perſonas, & res non extenditur. Petrus Surdus, multos alios citans, deciſione 164. num. 12. & numero 1. 2. & 3. vbi quod dotis cauſa non includitur in diſpoſitione generali, quando dos reperitur in ſpecie priuilegiata, alià ſecus, vt latius ibi: & meliùs deciſione 323. in ſingulari caſu: quæſtione namque pendente inter Octauiam pro filio, & Ioannem Corradinum, iuſſit dari certum quid dictæ Octauiæ pro alimentis, donec cognitum ſit de meritis:ſed quia Ioannes impetrauit generales inducias ad ſatisfaciend? ſuis debitoribus, dubitatum fuit:ſ in eis includatur debitũ prædictum: nam generalis cõceſſio includit omnes cauſas, & caſus, etiãſi in vno maior ratio ſit, quã in alio; imò includit etiã caſus priuilegiatos, provt ibi arguit vſque ad n. 5. vt induciæ generaliter pro omni debito conceſſæ, amplectantur etiam contractum in nundinis. Sed his non obſtantibus inquit, quod mandauit Senatus procedi ad executionẽ contra Corradinum, non attento reſcripto indulgẽte inducias, eo quod de tali debito nõ loquatur: alimenta enim ſunt admodum priuilegiata, & eorum cauſa ſummariè tractanda eſt, vt probat d.n. 5. generalis autẽ diſpoſitio non extenditur ad cauſas, quæ ſunt in ſpecie priuilegiatæ; ſic induciæ non amplectuntur cauſam depoſiti, quæ eſt priuilegiata in ſpecie. Nec reuocatio generalis legatorum includit legatum alimentorum: & præcipuè induciis, quod non extendantur ad cauſam alimentorum, quæ ſunt in ſpecie priuilegiata, vt latius de his omnibus ibi: & per Raudenſem, de analogis, lib. 1. c. 19. n. 8. qui limitat ſuperiorem do[*]ctrinam, etiam non dato priuilegio ſpeciali, ſi reſpectu alicuius ſpeciei, aut caſus eſſet manifeſta diuerſa ratio; quoniam tunc in diſpoſitione generali illa ſpecies, aut caſus non comprehenderetur: quod eſt de mente omnium Authorum, quos nunc recenſui, & in terminis ſic obſeruarunt Caſtrenſis, in conſilio 187. Notandum eſt, column. 1. lib. 2. Craueta, in conſil. 70. num. 27. Sebaſtianus Medices, de regulis iuris, regul. 1. num. 97. Imò & in odioſis, ſiue in materia, aut diſpoſitione odioſa, & in pœnalibus, ac etiam in materia correctoria, & ſtrictè intelligenda, diſpoſitio, quæ generaliter loquitur, generaliter eſt intelligenda, vt hæc omnia cum aliis Authoribus tradidit Alexand. Raudeſis, de analogis, d.c. 16. n. 6. 9. & 10. Farinacius, in conſil. 45. n. 7. & ſeq. & vltra relatos ab eis Calderinus, in conſil. 1. in principio, ſub titulo de conſangui. & affinitate. Angelus, in l. finali, col. vlt. verſ 3. quæritur, ff. de conſti. princip. Tib. Decianus, d. conſ. 30. num 22. lib. 3. & d. conſil. 44. num. 104. lib. 4. Petrus Surdus, qui Beccium, Cacheranum, & alios retulit, in conſ. 33. n. 24. lib. 1. vbi latè quod generalis ſermo nihil excludit, nec relinquit intactum, ſed omnia potius comprehendit: & quod natura generici ſermonis eſt includere omnes caſus, & perſonas, etiamſi maior ratio eſſet in vno caſu, vel perſona, quam in aliis; & quod includit perſonas, & cauſas priuilegiatas, & etiã cauſam piam, provt hæc omnia ex multis Authoribus ibi comprobat: Mieres etiam de maioratu, parte 2. q. 12. num. 2. Latiùs Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iuris, tom. 8. littera V. concluſione 122. vbi plena manu, quod verba generalia omnia comprehendunt, & generaliter ſunt intelligenda, etiam in materia pœnali, & odioſa, & reſtringibili, vt ibidem n. 9. & 10. Idem Thuſcus, tom. 4. littera G. concluſione 29. ſol. 152. vbi latè, quod generalis diſpoſitio omnes ſpecies comprehendit, ac ſi ſingulariter eſſent expreſſæ: &. concluſione 32. ex num. 58. cum ſequentib. folio 155. vbi etiam latè, quod generalis diſpoſitio debet generaliter, intelligi, & quod omnia. comprehendit. Et idipſum latè quoque tradit tom. 2. littera D. concluſione 488. fol. 807. & hi omnes con[*]cludunt idem in verbis generalibus, quod in vniuerſalibus ſuprà diximus, videlicet quod verba generalia in diſpoſitione hominis non recipiunt reſtrictionem, etiam de habilitate, quicquid fit in generali diſpoſitione legis, quia mitius agitur cum lege, quam cum homine, vt per Vegium, in conſilio 34. num. 8. Hieronym. Gabriel, in conſilio 144. numero 26. Bartol. Alex. Ruinum, Iaſon. & Cephalum, cum quibus Petrus Surdus, in conſol. 431. num. 8. lib. 3. Sic etiam licet verba generalia primò præcedant,[*] & poſtea ſubſequantur ſpecialia, non derogatur generalitati præcedenti, l. regula, §. & licet, ff. de iuris & facti ignorant. quem text. pro notabili adducit Imola, in l. ſi ita quis, §. ea lege, ff. de verb. obligat. & obſeruant Decius, in conſil. 12. col. penul. verſ. & ad hoc. Tiberius Decianus, d. conſil. 44. n. 104. in principio, lib. 4. Ioannes Cephalus, in conſil. 158. videndus ex num. 33. vſque ad num. 37. lib. 2. dicens, quod in dubio ſpe[*]cialis prouiſio non derogat generali, nam ad hoc vt deroget, oportet, quod ſpecies apponatur generi, & reſpiciat verbum ſignificantium generis, l. ſed ſi adiiciatur, ff. pro ſocio, l. cum de lanionis, §. quidã, ff. de fundo inſtructo, l. ſi cum fundum, ff. de verb ſignific. magiſtraliter Bartol. in l. quæſitum, §. ſi quis fundum, ff. de fundo inſtructo, Craueta, in conſil. 227. num. 9. & in[*] illo articulo, vtrum diſpoſitio poſterior ſpecialis reſtringat præcedentem generalem, inquit ipſe Cephalus concludi, quod ſi præcedat prouiſio generalis vel indefinita, & ſequatur ſpecialis circa perſonas honoratas adiectio ſpecialis cenſetur facta ex abundanti. Ita probatur in l verba, & ibi Bartolus in ſummario, & in ſecunda lectura, ff. de aliment. & cibar. legat. & in d. §. ſi quis fundum quæſtione ad finem, Et idem eſſe quãdo enumeratio ſpecierũ reſpicit verbum diſpoſitiuum, non autem generis ſignificantium, vel eſt dubium, quia præſumitur fact ex abundanti, ſiue agamus de perſonis honoratis, ſiue de rebus: vt plures Authores per Cephalum eundem relati obſeruant: & conueniunt Socinus, in conſil. 300. num. 2. lib. 2. Afflictus, deciſione 106. n. 2. Craueta, Pariſius, Cephalus alio in loco, præter nunc relatum, Mazolus, & Marcabrunus, cum quibus Ludou. Caſanate, in conſ. 44. n. 46. ij namque expreſſim aſſeuerarunt, quod ſpecies non derogat gemeri, nec illud reſtringit, niſi quando ex aliquibus conſtat de contraria diſponentis voluntate. Et vbi ſu[*]mus in dubio, an voluerit diſponens per ſpeciem reſtringere genus, quod fiat interpretatio, vt non reſtringatur, poſt Gloſſam, & Bartol. in d. §. ſi quis fundum, Corneum, Decium, Afflictis, Cephalum, Pariſiũ Lofredum, & Marcabrunum firmauit Caſanate ipſe, vbi ſupra, n. 45. imò quamuis generalitas ſubſequens re[*]ſtringi debeat ad ſpecies præcedentes, l. hæres meus, §. 1. ff. de legatis 3. l. cum de lanionis, §. cum fundum, ff. de, fundo inſtructo. Aurelius, §. ſticho, ff. de liberation. legata, Ruinus, in conſil. 23. num. 20. lib 2. Caſanate, in conſ. 44. num. 20. Achilles Pedrocha, in conſil. 20. n. 16. & in conſ. 23. n. 35. Clauſula etiam generalis in[*] medio poſita reſtringatur ad ſpecialitatem præcedentem, & ſubſequentem, l. finali, §. cui dulcia, ff. de penu. legata: & late Bartolus, in d. §. ſi quis fundum, Caſtrenſis, in conſ. 30. circa finem, lib. 1. Ruinus, in conſ. 88. n. 10. lib. 3. Rolandus, in conſil. 89. num. 48. lib. 1. Menochius, in conſ. 181. num. 5. lib. 2. Surdus, in conſil. 303. num. 3. lib. 3. id tamen non procedit, quando genus, &[*] ſpecies non ſunt contrariæ, vel vbi genus & ſpecies referuntur ad diuerſos fines, vt poſt Decium, Cagnolum, Ruinum, Menochium, & Marcabrunum tradit ipſe Caſanate, d. conſil. 44. num. 43. & 44. & vltra eum,[*] quod generalis diſpoſitio poſt enumerationem alicuius ſpeciei, includat etiam alias ſpecies ſeparatas, poſt alios Authores probauit Simon de Prætis, de interp. vlt. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. ſolut. . num. 18. fol. 263. vbi tamen verba præcedentia expreſſa, ſiue[*] clara, aut clariora ſequentibus apparuerint, ſequen. tia generalia determinant, atque declarant: vt ex Dino, & Baldo, per textum, in l. legatorum petitio, §. finali, in fine, ff. de legatis 2. & in l;ſi cui fundum, ff. de verborum obligationibus. notauit Iaſon, in l. ſi ſeruus plurium, §. finali, num. 3. ff. de legatis primo. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 1. cap. 2. num. 5. & lib. 4. cap. 2. num. 25. S: ſic procedit, atque temperari debet ſententia eorum, qui aſſeuerarunt, quod clauſulæ ſpeciales, ſiue præcedant, ſiue ſequantur, præferuntur generalibus, & quod clauſulæ generales ſecundum ſpeciales debent intelligi, & modificari, l. cohæredi, §. qui partem, & §. qui diſcretas, ff de vulg. & pup. ſubſt. l. vxorem. § fæliciſſimo, ff. de legatis 3. l. ſi ſeruus vrbanus, §. vltim eod. titulo, l. alimenta, §. baſilicæ, ff. de aliment. & cibar legat. cum multis, quæ adduxit, & ponderauit Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, dicta quæſtion. 12. numero primo, 3. & 7. Ita quoque, quod generalitas non[*] refertur ad ea. quæ ſpecialem, & expreſſam determinationem habuerunt, nec ad caſum particulariter prouiſum, poſt alios Authores firmarunt Hippolytus Riminaldus, in conſil. 628. num. 49. & tribus ſeq. lib. 6. qui iuxta ſuperiora intelligit, & declarat: Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſil. 77. num. 22. & in conſil. 91. num. 38. lib. 1. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tom. 8. littera V. concluſione 125. folio 560. qui & iuxta ſuperiores ipſas reſolutiones explicat tom. 4. littera G. concluſione 32. per totam, fol. 156. in eo dubio; Generalis diſpoſitio, an, & quando per[*] ſpecialem reſtringatur, vel non, de quo latè & ibi: & concluſ 36. per totam, fol 159. vbi latiſſimè, generi per ſpeciem, an & qualiter in omni materia & diſpoſitione derogetur; & verba generalia reſtringantur ad ſpecies enumeratas: & tom. 8. littera V. concluſione 140. per rotam, fol 564. & 565. vbi latè, quod verba vniuerſalia. vel. generalia reſtringuntur ex ſpecificatione ſpeciali præcedenti; vel ſubſequenti: & de eodem, & generi per ſpeciem quando derogetur. Vide omninò poſt alios Authores, quos ipſe citat Sebaſtian. Medices, de regulis iuris, regula 1. num. 44. fol. 5. per totum, Mieres, 2. parte, dicta quæſt. 12. Hippolyt, Riminaldum, in conſil. 216. lib. 2. ex num. 1. cum ſeq. & num. 36. vbi explicat l. ſed et ſi adiiciatur, ff. pro ſocio, & num 40. & 41. vbi explicat l. finalem, §. cui duleia, ff. de trit. vin. & oleo legat. & concludit, quod genus per genitiuum neutrale expreſſum, per ſpeciem reſtringitur, ſecus ſi per ſubſtantiuum: & eodem conſil. 216. num. 18. vbi optimè ponderat text. in l. quæſitum, §. ſi quis fundum, ff. de fundo inſtructo, & num. 19. vbi ponderat l. pediculis, §. Labeo, ff. de auro & argento legato, & num. 20. vbi expendit, l. legata, ff. de sup. legata, & num. 21. & pluribus ſeq. vbi adducit ſingulares Doctorum doctrinas, & reſolutiones in terminis, & plene explicat, nunquid verba generalia reſtringantur ad ſpecies enumeratas. Explicant etiam Marc. Anton. Peregrinus, in conſil. 37. ex num. 18. vſque ad num. 25. lib. 2. vbi etiam de prædictorum iurium intellectu agit: Decius, & Cagnolus, in l. in toto iure, ff. de regulis iuris, Socinus, in conſil. 300. num. 2. Berous, in conſil. 57. ex num. 10. volumine 3. Afflictis, deciſ. 41. Ruinus, in l. prima, §. hoc autem edictum, num. 75. ff. de noui operis nuntiat. & in conſil 119. ex num. 3. volum. 4. Marcabrunus, in conſil. 71. num. 126. & ſeq. Cephalus, in conſil. 372. ex num. 26. cum ſeq. lib. 3. Petrus Surdus, ſingulariter, in conſil. 352. lib. 3. quò loci num. 1. facit regulam generalem, quod generi per ſpeciem derogetur: quam in omni materia, & diſpoſitione procedere dixerunt ſuprà relati: & Medices obſeruauit de regulis iuris, dicta regula 1. num. 44. fol. 5. Deinde num. 1. & ſeq. limitat nonnullis modis, ac primum quidem, quod generi per ſpeciem non derogatur, quando genus eſt certum, determinatum, & præciſum;ſed tunc ſpecierum enumeratio cenſetur per imperitiam, vel abundantiam facta. Secundò limitat num. 13. generi per ſpeciem derogari, quando inuicem ſunt contrariæ, aliàs ſecus. Tertiò limitat num. 14. quod ſpecies regulariter non derogat generi, niſi ex aliquibus conſtet de contraria diſponentis voluntate, ſed ſpecies cenſetur expreſſa gratia demonſtrationis. Quartò inquit num. 15. quòd genus non reſtringatur per ſpeciem, in dubio, fieri debere interpretationem. Quintò limitat num. 16. quod genus & ſpecies vbi ponuntur circa eandem perſonam, non derogatur generi per ſpeciem. Sextò limitat num. 17. quod generi per ſpeciem non derogatur, quando genus exprimitur per verba diſpoſitiua; ſpecies autem per verba enuntiatiua. Quæ omnia (vt vides) his conueniunt, quæ ex Ioanne Cephalo ſuprà recenſui; alia verò, quæ ad eandem pertinent materiam, latiùs per Authores prædictos traduntur. Regulariter autem (vt dixi) generalitas attendi[*] debet, & multum operatur, vt generalis diſpoſitio generaliter accipiatur. Et inde, generaliter expreſſum, ſeu diſpoſitum, tantum operari, ac ſi ſpecialiter exprimeretur, niſi in caſibus à iure ſpecialiter & ſingulariter enumeratis, Bartolus ſcripſit, in l ſed & ſi quis, §. quæſitum, ff. ſi quis cautionibus, num. 1. Et Bartoli ſententiam communiter approbari dixit Peralta, in l. cum ita, §. in fideicommiſſo, num. 6. ff. de legatis 2. qui aduertit, quod hæc doctrina Bartoli, & regula vulgari; non ſit intelligenda, provt vulgariter ſuprà dicto modo allegari ſolet. Sed quod tantum operatur[*] generalis diſpoſitio quoad comprehenſa in genere, quantum ſpecialis ſub ſua ſpecie: atque ita regulam iſtam retulit Tiraquellus, de legibus connubialibus, gloſſa 7. num. 89. vbi alios Authores citat, & cum Peralta & Tiraquel. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 24. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 4. littera G. concluſ. 29. ſol, 152. Sic etiam idem operari generalem[*] prouiſionem quoad omnes, quod operatur ſpecialis quoad ſpeciales, firmarunt Fortunius Garſia, in l. Gallus, §. idem credendum, num. 16. ff. de liber. & poſthu. Decius; in cap. ſedes, colum. 5. de reſcriptis, & poſt[*] alios Thuſcus, vbi ſupra, Alex. Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 16. num. 3. Camillus Gallinius, de verbor. ſignificat. lib. 5. cap. 16. num. 146. & extendi ad omnia quomodocunque: iidem ſcripſerunt Authores poſt Crauetam, in conſil. 33. num. 4. & ſeq. Decianum, in conſ. 21. num. 17. lib. 4. Alex. in conſil. 11. column. lib. 2. Decium, in conſil. 61. Tiraquellum, in l. ſi vnquam, in præfatione, num. 118. vbi dicit, hoc proce[*]dere in ſtatutis, in teſtamentis, & in contractibus, vt per Crauetam, Afflictum, & alios, cum quibus ſic etiam ſcripſit Simon de Prætis, de interpret. vltimat. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubitat. 2. ſolut 2. num. 13. & 14. fol. 263. imo nullo modo poteſt fieri reſtrictio[*] ad aliquid, etiamſi eſſet aliquid, ad quod poſſet referri, vt notanter permulta iura, & exempla oſtendit Cephalus, in conſil. 734. num. 20. & in conſil. 768. n. 31. lib. 5. Hippolyt Riminaldus, in conſ. 450. n. 38. lib. 4. & notauit Fabius Turretus, in conſil. 44. num. 24. Dicitur namque contra proprietatem verborum om[*]nis interpretatio reſtrictiua, quando verba ſunt generalia, vt docet Baldos, in conſil. 271. col. 2. lib. 1. Et ipſum referens Ioannes Gutierrez, in conſil. 5. num. 11. Nam qui generaliter loquitur, omnis rei, quæ ſub[*] genere comprehenditur, meminiſſe cenſendus eſt, ſecundum Alciatum, in l. ſub prætextu, num. 2. C. de tranſact. Nattam, in conſil. 546. num. 20. lib. 3. Purpuratum, in conſ. 289. lib. 1. Hondedeum, in conſil. 49. num. 32. lib. 1. Et cogitatum fuiſſe in genere, præſu[*]mitur ex natura verborum, quæ generaliter proferuntur, vt notauit Purpuratus, in d. conſil. 289. num. 1. Hieronymus Gabriel, in conſil. 148. quæſt. 4. num. 56. lib. 1. dicuntur autem verba generalia, quæde pluri[*]bus differentibus gradu, vel ſpecie prædicantur: vel quando apponitur aliquod ſignum, vt omnes res meas, vel vniuerfas res meas: aut etiam per nomen appellatiuum, per quod generalitas importatur, vt latius per Simonem de Prætis, qui hæc iure, & authoritate confirmat lib. 2. interpret. 4. dubitat. 2. dicta ſolut. 2. n. 1. & tribus ſeq. fol. 263. & vide fol. 264. num. 51. cum[*] pluribus ſeq. vbi quæ dicantur verba vniuerfalia, plena manu demonſtrat, & ſigni vniuerſalis dictiones plures, & exempla proponit, vt ibi videbis, & per Cardinalem Thuſcum, tom. 8. littera V. concluſ 120. fol. 553. Rurſus & tertiò conſtiuendum, atque obſeruan[*]dum erit, interpretationem reſtrictiuam habere locum in quacunque materia, & diſpoſitione, in legibus inquam, in Principum conſtitutionibus, in ſtatutis, in libellis, in iudiciis, in ſententiis, in reſcriptis, in priuilegiis, in contractibus, & in vltimis voluntatibus. Et[*] nihil aliud eſſe, quam diſpoſitionis generaliter loquentis, certis in caſibus factam diminutionem, vel coarctationem, provt vnum & alterum adnotarunt, atque comprobarunt Aurelius Dauid, in cap. vltimo Iſagogici tractatus, in tit. de verb. & rerum ſignifica. Camillus Gallinius, in commentariis eiuſdem tractatus, lib. 10. cap. 1. per totum, fol. mihi 260. Simon de Prætis, in loco referendo ſtatim, ſolut. 3. num. 1. Idcir[*]co generalitatem in quocunque actu, & materia, ſiue generalem quantumcunque diſpoſitionem, & vltimam voluntatem multifariam reſtringi; ſicuti quinquaginta modos congeſſerunt Ioannes Menochius, Philippus Franchus, & Ioannes Andr. in mercurialibus, in regula, In generali, de regulis, iuris, lib. 6. latius Ludou. Romanus in l. ſi vero §. de viro. ff. ſoluto matrimonio, Nicolaus Euerardus poſt alios Authores, in locis legalibus, in loco, A generalitate, num. 10. & 11. fol. 61. & 62. eleganter Craueta, in conſil. 3. & in conſil. 70. per totum, maximè num. 21. & ſeq. & in in conſil. 121. & in conſil. 256. vbi quod diſpoſitio generalis ex multis reſtringitur, & d. conſil. 3. num. 27. & in conſil. 70. num. 27. quod verba generalia tunc intelliguntur generaliter, vbi eadem & par eſt ratio omnium, quæ comprehenduntur ſub generalitate, ſecus vbi in omnibus non eſt eadem ratio. Et Crauetam ſequitur Beretta, in conſil. 16. num. 4. & 5. lib. 1. Sebaſtianus Medices, de regulis iuris, regula prima, vbi latiſſimè, quod diſpoſitio generalis, aut verba generalia reſtringuntur ex multis: Tiberius Decianus, in conſil. 44. num. 106. melius, in conſil. 2. ex num. 53. vſque ad num. 59. lib. 4. Octauianus Cacheranus, deciſione Pedemotana 90. num. 18. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 10. cap. 2. 3. & 4. Simon de Prætis, lib. 2. interpret, 4. dubitat. 2. ſolut. 3. per totam, fol. 278. & 279. vbi vide omnino: Iacobus Menochius, in conſil. 391. ex num. 51. cum ſeq. lib. 3. & in conſil. 554. num. 22. lib. 5. Alexander Raudenſis, videndus etiam omninò, de analogis, lib. 1. cap. 16. ex num. 11. cum multis ſeqq. vſque in finem cap. ex fol. 107. & cap. 22. per totum. Achilles Pedrocha, in conſil. 27. num. 59. cum ſeq. & in conſil. 20. num. 16. & num. 79. & in conſil. 23. num. 66. & in conſil. 40. num. 278. & num 150. & ſeq. & in conſ. 38. num. 27. & 78. Hippolytus Riminaldus, Petrus Surdus, & Iacob. Menochius, in pluribus locis referendis, infrà, Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iuris, tom. 2. littera D. concluſ. 490. fol. 708. & tomo quarto, littera G. concluſione 31. & tomo octauo, littera V. concluſ. 125. & 127. & plurib. ſeqq. ex fol. 560. cum ſeq. Comprehendendo autem omnia, quæ hactenus in propoſito ſcripſerunt, atque tradiderunt Interpretes noſtri variis iu locis, & maximè poſt Crauetam, in dicto conſil. 70. Simon de Prætis, Alexander Raudenſis, Sebaſtianus Medices, Camillus Gallinius, & Cardinalis Thuſcus, adnotanda, atque obſeruanda erunt nonnulla ex ipſorum ſententia, quæ magis cõmuniter conſtituunt. Ac primùm quidem, quod ge[*]neralitas reſtringitur ex ſpecie præcedenti, ſalua ratione recti ſermonis, vt poſt alios tradidit Simon de Prætis, vbi ſupra, dicta ſolut. 3. num. 3. & latiùs id[*] explanatur, atque moderatur ſuprà ex n. 18. & n. 28. cum ſequent. vel per verbum ſpeciale ſibi adiunctum, aut ſpeciem aliquam nominatim enumeratam, vt latius probauit Prætis ipſe, ex num. 5. vſque ad 13. Surdus, in conſil. 34. num. 39. lib. 1. & explicatur ex reſolutis ſupra, ex dicto num. 18. & dicto num. 28. Re[*]ſtringitur etiam pet veriſimile cogitatum, & veriſimilem mentem teſtatoris, vt cum Alexandro, Baldo, Angelo, Pariſio, & Socino dixit ipſe Prætis, ibidem, num. 13. Latius Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, littera G. concluſione 31. num. 1. & tom. 8. littera V. concluſione 133. fol. 562. & concluſione 142. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 247. num. 51. lib. 3. vbi quod generalis diſpoſitio reſtringitur ex ratione[*] præſumpta & coniecturata: per cauſam, & rationem adiectam in diſpoſitione: quoniam cauſa, vel ratio diſpoſitionis limitat, & reſtringit generalitatem ad limites, & terminos ipſius cauſæ, l. cum pater, §. dulciſſimis, & ibi Bartolus, & alij, ff. de legatis 2. & latè comprobat Prætis, ex num. 14. vſque ad n. 28. Camillus Gallinius, de verborum ſignificat. lib. 10. c. 3. per totum, fol. 261. Surdus, & Thuſcus, vbi ſupra. Sic[*] etiam quod generalitas, aut generalis diſpoſitio reſtringi debet ad ea, quæ ſunt de natura actus, ſeu diſpoſitionis, cui adiiciuntur, ſic vt aliud continere non videantur, nec operentur, niſi quatenus ſecundum naturam ipſius operari poſſunt: Prætis ipſe tradidit vbi ſuprà, num. 28. vbi citat alios quamplurimos, Hippolytus Riminaldus, in conſil. 328. num. 30. lib. 3. vbi quod verba generalia reſtringuutur ex natura ſermonis, & ex natura. actus, & citat Bartol. Bald. Ruinum, & alios ita dicentes, Inquit etiam eodem Ioco Prætis idem, num. 33. & quatuor ſeq. quod reſtringi[*]tut quoque ad ea, quæ de iure facere potuit diſpo. nens, & non vltra, vt tenent permulti Authores ibi citati 3 & per Thuſcum, tom. littera V. concluſ. 135. per totam, vbi quod verba generalia, vel vniuerſalia reſtringuntur ſecundum poteſtatem, & qualitatem loquentis, & non vltra, vt latius ibi. & per naturalem[*] æquitatem reſtringitur generalitas quælibet, ſeu diſpoſitio generalis quæcunque: quia naturalis æquitas vincit generalitatem verborum, vt ibidem probauit num. 43. Prætis ipſe, latius Craueta, in conſil. 221. Emptores, ex num. 1. Octauianus Cacheranus, deciſione 90. num. 12. &13. Farinacius, in conſil. 45. n. 3. & Prætis, idem, loco ipſe citato, num. 44. Quod vt ſer[*]uetur æqualitas inter perſonas comprehenſas in diſpoſitione, generalis diſpoſitio reſtringenda eſt: & num. 48. quod generalia verba reſpectu perſonarum,[*] quibus legata, vel fideicommiſſa præſtanda, aut reſtituenda ſunt, ne quid eorum relictorum habeant odioſi, vel inimici teſtatoris, per textum, & Bartolum, & Baldum, ibi, in l. Lucius, 2. §. penultimo, ff. de legatis 2. Cardinalem Thuſcum, practicarum concluſion. iur. tom. 8. littera V. concluſione 137. fol. 593. vbi quod verba generalia. reſtringuntur, atque intelliguntur ſecundum conditionem perſonæ, ad quam referuntur: de quo latius alio capite infrà: & num. 45. & duobus ſequentibus, quod generalia verba reſtrin[*]guntur per certum locum adſcriptum, vt extra hunc locum non extendantur, neque ad res, niſi perpetuò in ipſo loco permanſuras, vel deſtinatas, l. generali, §. vxori, & Bartolus ibi, ff. de vſufructu legato, cum aliis multis iuribus, & Authoribus, quos citat: & ita[*] quod pet & ſibi connexa reſtringitur generalitas: & num. 51. quod generale antecedens qualitate adiecta[*] per relatiuum ſine copula, reſtringitur ad ipſam qualitatem adiectam, per text. in l. ſi quis legauerat, ff. de auro & argento legato, l. ea tamen adiectio, ff. de legatis 3. & num. 92. quod plurima ſunt verba, aut di[*]ctiones quæ reſtrictionem deſignat, & refert ea &vſque ad num. 67. & anteà num. 41 generaliter profitetur Prætis ipſe, nullum eſſe verbum adeò generale, quin[*] inſpectis debitis circunſtantiis rerum, locorum, perſonarum & formæ diſpoſitionis debeant ciuiliter intelligi, & limitationem recipere, atque reſtringi à iure, vt latiùs ibi probauit. Et cum Oldraldo, Neuizano, Purpurato, Zazio, & Cacherano Hippolytus Riminaldus, in conſil. 604. num. 77. & 78. lib. 6. vbi profitetur, nullum eſſe verbum adeò generale, quin ex, conſideratione, debitarum circunſtantiarum debeat ciuili modo intelligi, & limitationem recipere, modò circunſtantiæ colligi poſſint ex verbis, provt ipſe obſeruat, & notauit iterum in conſil. 216. n. 46. liba. 2. idem Riminaldus, in conſil. 328. num. 3. & in conſil; 481. num. 60. & in conſil. 491. num 60. lib. 5. ſic ver[*]ba generalia reſtringuntur per ſequentia reſtrictiua, iuxta doctrinam Bartoli, in dicta l. ſed ſi adiiciatur, ff pro ſocio, vbi notauit, quod vnum verbum ſpeciale additum alteri verbo generali, reſtringit eius ſignificatum; Et ſequuntur Gozadinus, Pariſius, & alij Authores ibi relati: verba namque generalia ſunt am[*]pliatiua tantum quoad ea, quæ ſunt eiuſdem generis cum præcedentibus, vt pet Oldradum, in conſil. 297. in quinto dubio. Ruinam, in conſil. 68. num. 11. volumine 4. Hippolytum Riminaldum, in dicto conſilio 481. num. 60. lib. 5. & in conſil. 328. num. 33. lib. 3. Cardinalem Thuſcum, practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera V. concluſione 145. fol. 569. vel illis ſimilia, non verò ad diuerſa, cap. ſedes, vbi Doctores, de reſcriptis, & per Mieres, de maioratu, 2. parte, quæſt 12. num. 4. in principio. Nec trahuntur ad[*] ea, quæ ſunt aliena à iure, l. vnica, §. ſi procurator, ff. ſi quis ius dicenti non ob temper. l. prima, §. quoties, cum Gloſſa, ff. de vi & viarmata, cum ſimilibus, de quibus per Crauetam, in conſil. 896. n. 7. vel in quibus poſſet[*] eſſe fraus, vel capito, vt per Hippolytum Riminaldum, in conſil. 247. num. 55. lib. 3. poſt Alexandrum, & Crauetam, quos citat, facit Corneus, in conſil. 269. In hoc conſultatione, num. 23. lib. 1. vbi quod generalis approbatio non trahitur ad dolosè geſta: Refert Thouſ[*]cus, tom. 4. littera G. concluſione 31. num. 27. folio 154. Fecit Antonius Faber, definitione 18. ad titulum, C. de legatis, fol. 697. vbi quod legatum liberationis ratio[*]num reddendarum, remittit dumtaxat ſcrupuloſam redditionem, non autem dolum, provt latius ibi videbis: non etiam operantur verba generalia, vbi ſequeretur inconueniens, vel abſurdum, vel iniquitas, vt per Hippolytum Riminaldum, in conſil. 368. num. 26.[*] lib. 4. & in conſil. 510. num. 73. lib. 6. Thuſcum, tomo 8. littera V. concluſ. 130. fol. 561. tom. 4. littera G. concluſion. 31. num. 36. folio 155. Farinacius, in conſil. 5. numer. 3. & 31. & in conſilio 65. num. 15. & 16. & potius[*] nihil debent operari, quam quod quis grande damnum patiatur, iuxta doctrinam Baldi, Cornci, Decij, & Crauetæ, cum quibus Hippolytus Riminaldus, dicto conſil. 510. numer. 75. lib. 6. Nec in eis venit vt ius[*] alterius cenſeatur læſum, nec ius ipſus concedentis, vt vtrumque probauit Hippolyt. Riminaldus, d. conſil. 368. num. 27. & 28. lib. 4. dixit etiam Prætis, ipſe in eodem loco præcitato, hoc eſt, lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. ſolut. 5. num. 37. verba quantumcunque generalia re[*]ſtrictionem de habilitate recipere, ſiue ad terminos, & perſonas habiles debere reſtringi, iuxta text. in l. 1. vbi Iaſon, C. de ſacroſanctis Eccleſiis, & in l. in prouinciali, §. vltimo, iuncta l. de pupillo, in principio, ff. de noui operis nuntiat. l. vt gradatim, §. 1. ff. de muneribus, & & honor. qui textus quotidie allegantur ad hoc, quod omnis diſpoſitio quantumcunque generaliter loquſs, recipit interpretationem, ac reſtrictionem de habilitate: & multis exornant Tiberius Decianus, in conſilio 48. num. 14. lib. 2. Sebaſtianus Medices, de regulis iuris, regula 1. num. 46. Camillius Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 9. cap. 2. num. 9. & 10. melius libro 10. cap. 2. ex num. 8. cum pluribus ſeqq. Achilles Pedrocha, in conſil. 27. ex num. 59. & in conſil. 31. n. 134. & num. 136. & 147. & in conſil. 35. num. 51. Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 22. num. 101. Nicolaus Garſia, tom. 2. de beneficiis, cap. 15. numer. 12. folio 83. Hippolytus Riminaldus, conſil. 481. numer. 62.[*] lib. 5. vbi inquit, quod verba quantumcunque generalia, & prægnantia: Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera V. concluſione 131. & quod ſemper intelliguntur ſecundum ſubiectam materiam, Riminaldus ipſe tradit in conſil. 228. num. 30. lib. 3. Tandem Prætis ipſe, eadem ſolutione 3. num. 49. per totum, dicit videndos eſſe plures caſus, in quibus generalitas, ſiue diſpoſitio generalis reſtringitur, ad[*]ductos per Crauetam, in conſil. 70. & per alios Authores, quos ibi recenſet. Et in effectu concludit, generalitatis reſtrictionem fieri, ne inducatur correctio prioris voluntatis, vt ceſſet ineptia, & inutilitas, & nullitas præcedentis diſpoſitionis; ne iudicatur contrarietas, ne fiat contra, vel præter intentionem diſponentis, ne fiat derogatio actus præcedentis; ne ſequatur inconueniens, & abſurdum, vt ſeruetur æqualitas, ex veriſimili mente teſtatoris, ratione æquitatis, ne indebitè quis lucrum capiat: & quando non eſt eadem ratio comprehenſorum omnium ſub generalitate, & ſecundum ſubiectam materiam, ipſa non comprehendit ea, quæ ſpeciali nota ſunt digna, nec extraordinaria, vel inſolita: Et caſus eoſdem ad reſtrictionem generalitatis, ſiue generalis diſpoſitionis conſiderauit Sebaſtianus Medices, de regulis iuris, regula prima, vbi latiſſimè: Aliquos etiam eorundem caſuum adduxit Tiberius Decianus, in conſil. 2. ex numer. 53. vſque ad num. 59. lib. 4. in conſil. 44. n. 106. eodem lib. Achilles Fedrocha, in conſil. 20. num. 16. & in conſilio 23. num. 66. & num. 143. & ſeqq. & in conſilio 40. num. 278. & num. 150. cum ſeqq. Cardinal. Thuſcus, in pluribus locis relatis ſuprà, Iacob. Menochius,[*] in conſil. 554. num. 22. lib. 5. dicens, quod verba generalia in quacunque diſpoſitione, tam inter viuos, quàm in vltima voluntate, ſic interpretari debent, ne contineant id, quod in ſpecie quis veriſimiliter facturus non eſſet, vel fieri non potuiſſet: & per Blazium Flores Diaz de Mena poſt alios Authores, quos citat in addit. ad deciſion. 362. Gamæ, Hippolyt. Riminaldum, in conſil. 368. num. 17. lib. 3. Thuſcum, tomo 4. littera G. concluſione 31. num. 2. folio 153. & numer. 15. cum ſeqq. folio 154. vel quod in ſpecie prohibetur, l. quamquam, ff. de ritu nuptiar. Menochius, con[*]ſilio 129. num. 1. & lib. 2. Hippolyt. Riminaldus, in conſilio 368. num. 17. lib. 4. Thuſcus, tomo 4. littera G. dicta concluſione 31. num. 3. Et ſubiicit idem Menochius, dicto conſilio 554. num. 22. verba quantumcunque generalia reſtringi in fauorem dilectæ perſonæ, ex l. Decurionibus, vbi Gloſſa, Bartolus, & Platea, C. de ſilentiariis, lib. 11. & quamplurimis Authoribus, ibi commemoratis. Idem etiam, quod ſub generali diſpoſitione non includatur, quod in ſpecie quis veriſimiliter facturus non eſſet, per textum in cap. generali, de regulis iuris, lib. 6. cap. 2. de pœnit. & remiſſ. cap. 1. de iureiurando, cap. qui ad agendum, de procuratoribus, lib. 6. l. obligatione generali, ff. de pignoribus, l. ſi filiuſfamilias, ff. de donation. l. ſi pater filio, ff. quæ in fraudem creditorum, l. qui peculij, ff. de peculio, cum aliis Authoribus obſeruarunt Craueta, in conſilio 245. numer. 7. Pedrocha, in conſil. 23. num. 66. Petrus Surdus, in conſil. 73. num. 17. lib. 1. vbi quod generalis diſpoſitio non comprehendit ea, quæ quis non eſſet in ſpecie facturus, Thuſcus, tomo 4. littera G. dicta concluſione 31. n. 2. 3. & ſeq. fol. 153. Superioribus etiam omnibus conuenit Alexand.[*] Raudenſis generalis reſolutio, atque obſeruatio in hac materia; is namque Author in commentariis de analogis, lib. 1. cap. 16. poſtquam ex numer. 3. dixerat, quid genus, quid etiam genus ſeu generalis diſpoſitio comprehendat; ex num. 11. vſque ad finem cap. tredecim admittit limitationes, vt oſtendat, aliquando genus, ſeu generalem diſpoſitionem non omnes ſpecies, ſiue non omnia comprehendere. Primò ergo inquit, id limitari, vbi natura rei repugnat: Secundò vbi diſponens veriſimiliter illam ſpeciem noluit comprehendi; Tertiò, quando non potuiſſet particulariter diſponens illam facere diſpoſitionem de aliqua re, ſiue ſpecie, nam tunc in generali non cenſetur de ea cogitaſſe. Quartò, vt generalis diſpoſitio non comprehendat perſonas ſpeciali priuilegio gaudentes, vt eſt textus cum gloſſa, in l. 2. C. vnde liberi. Quintò, vbi contrarium in aliqua ſpecie reperitur determinatum. Sextò, vbi aliquæ ſpecies ſunt expreſsè reſpicientes genus, nam genus reſtringitur ad ſimilia expreſſis, l. quæſitium, §. 1. & ſeqq. ff. de legatis tertio. Septimò, vbi ſequeretur abſurdum. Octanò, vt non habeat locum, quoad incogita. Nonò, vt non habeat locum, vbi obſtaret inhabilitas perſonæ, vel vbi eſſet impoſſibilitas. Decimò, quoad illicita, quæ non veniunt in generali ſermone. Vndecimò, quoad odioſa, quæ non comprehenduntur in generali ſermone. Duodecimò, reſpectu ſpeciei, quæ non conſequitur effectum, de quo agitur. Decimotertiò, quando genus ipſum eſt contractum per differentias ſpecificas, id eſt, per certas demonſtrationes determinatur, vt latius ibi oſtendit, & in effectu ſuperiora, & alia plura deducit ex loco illo Sebaſtiani Medices ſuprà citatò, de regulis,[*] inquam iuris, dicta regula prima. Et hi quidem omnes, atque cæteri ſupra commemorati conueniunt in alio, videlicet generalitatem, ſiue generalia verba, aut diſpoſitionem quamcunque generalem reſtringi ad rem, & caſum ſpecificatum, ſuper quo agebatur, & ad cauſam præcedentem, & quibus magis conuenit, & ſecundum eas interpretari: ſicque ad ſuam cauſam verba generalia reſtringi, per text. in l. ſi de certa, C. de tranſact. vbi Bartolus, num. 1. Salicetus, numer. 2. Baldus, Caſtrenſis, Alexander, Iaſon, & alij. Idem Caſtrenſis, in conſil. 333. lib. 2. Ancharanus, Anton. de Butrio, Abbas, Imola, & cæteri, in c. 1. eod. titul. Corneus, in conſil. 144. num. 11. lib. 3. Alexander. in conſilio 11. lib. 2. Rolandus, in conſil. 61. num. 54. libro 2. Anton. Gabriel, commun. concluſ. lib. 6. titulo de regulis iuris, concluſione 4. vbi vide. Marc. Anton. Eugenius, in conſ. 13. ex num. 8. & num. 22. cum ſeqq. Iacobus Menochius, in conſil. 496. ex num. 54. vſque ad numerum 76. lib. 6. & in conſil. 552. num. 35. eodem libro, & præſumptione 151. per totam, lib. 4. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. interpretatione 4. dubitatione 2. ſolutione 3. num. 30. & 31. fol. 279. Bertrandus, in conſi 230. lib. 2. Nicol. in concord. 292. Ioannes Bolognetus. in dicta l. ſi de certa, vbi vide omninò. Petrus Surdus, latè & vtiliter, in conſilio 246. libro 2. & in conſilio 431. lib. 3. & deciſion. 217. per totam. Curtius iunior, in conſilio 101. ex numer. 1. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſil. 49. per totum, lib. 1. vbi latè, & eruditè: Alexander Trentacinquius, variarum reſolutionum, libr. 3. titulo de tranſactionibus, reſolutione 2. per totam, folio 40. Antonius Faber, ad titulum C. de tranſact. de finitione 5. 6. & 12. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tomo 8. littera T: concluſione 356. folio 347. & id procedit in omnibus conuentionibus, & pactis, vt firmat Hondedeus, vbi ſupra num. 2. Anton. Gabriel, dicta concluſ. 4. ex numer. 26. cum ſeqq. Marc. Anton. Euge[*]nius, dicto conſi 13. Vbi quod habet locum regula prædicta dictæ l. ſi de certa, in compromiſſis, in computis, in pactis, in renuntiationibus, in refutatione, in tranſactione. in rebus & in perſonis, provt ibi latius comprobat ex num. 21. vſque ad num. 30. idque maximè, quando generalitati adiicerentur aliqua verba, quæ reſtrictiouem ſui natura denotarunt; tunc namque diſpoſitionem reſtringerent ad caſum ſpecialem, & in indiuiduo expreſſum, vel ad rem, aut cauſam, vel perſonam, ſuper qua interponebantur. Ancharanus, in conſilio 356. num. 3. Decius, in conſilio 63. numer. 3. & in conſil. 278. num. 11. Gozadinus, in conſ. 4. num. 24. Pariſius, in conſil. 87. num. 11. lib. 2. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 171. num 102. lib. 2. Beretta, in conſil. 63. num. 6. Borgninus Caualcanus, deciſion. 5. num. 16. part. 3. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 9. num. 15. Cæterum quando ſalua ratione recti ſermonis, vel[*] ob præſumptam mentem, atque voluntatem coniecturatam teſtatoris, vel diſponentis, verba generalia reſtringi non poſſunt; tunc equidem ad ſuam cauſam non reſtringuntur, ſed generaliter accipiuntur: quod cap. ſequenti latiùs comprobatur, atque exornatur: & Bartolus notauit in d.l. ſi certa, num. 1. in fine, vbi Baldus, in principio, Caſtrenſis, numer. 2. Alexander, num. 21. Iaſon, num. 5. Angelus, Imola, Butrius, Ancharanus, Abbas, Bellamera, Salicetus, Socinus iu nior, Afflictis, Gozadinus, Natta, Felinus, Crotus, Pariſius, Curtius iunior, Hippolyt. Riminaldus, & Anton. Gabriel, cum quibus Hondedeus, d. conſil. 49. numer. 28. lib. 1. Marcus Anton. Eugenius, d. conſ. 13. n. 9. & 35. per totum. Quartò & principaliter conſtituendum, atque ob[*]ſeruandum erit, interpretationem reſtrictiuam, quæ in generali quacunque diſpoſitione locum obtinet (vt dictum fuit ſuprà) procedere etiam in vniuerſali.[*] Idcirco verba quantumcunque vniuerſalia, ſic limitari, & intelligi debere, ſicuti de verbis generalibus dictum remanet numeris præcedentibus: & limitationes illas, vniuerſali cuicunque diſpoſitioni, ſicut generali conuenire, provt ſupra explicaui, in verbis generalibus, & in vniuerſalibus per Thuſcum, traditur tomo 8. littera V. ex concluſione 127. vſque ad concluſionem 146. ex folio 561. vſque ad folium 569. vbi d. concluſione 127. quod verba vniuerſalia reſtringuntur ſecundum iuris diſpoſitionem de illa materia loquentem: & concluſione 128. ne ius tertij tollatur. & 129. &130. vt tollatur abſurdum, & iuris correctio: & concluſione 131. ad terminos habiles: & 131. ſecundum ſubiectam materiam & 133. ex toto ad partem ex veriſimili mente: & 134. ne actus pereat: & 135. ſecundum poteſtatem, & qualitatem loquentis: & 136. vt ſalua remaneat honeſtas loquentis: & 142. ex mente, & ratione & 145. ad ea, quæ. ſunt eiuſdem generis: in quo etiam conuenit Beretta, in conſilio 16. ex num. 6. cum ſeq. lib. 1. vbi primum dixit, quod oratio vniuerſalis latius ſignificat, quam generalis, & intelligit, quoties dictio vniuerſalis ponitur per ſe alio non adiecto, ex quo eius ſignificatio mutetur. Deinde, poſt Ruinum, Pariſium, & Rolandum obſeruat num. 8. quod ſermo vniuerſaliter prolatus ab homine, non reſtringitur ad terminos habiles in dubio, ſed ex coniectura, & verbis ipſius ſermocinantis: quoniam vniuerſalis ſermonis natura ex coniecturata & præſumpta voluntate loquentis regi, atque accipi debet, vt poſt Crauetam adnotauit ipſe Berretta, num. 9. & infert, quod ideo vniuerſalis etiam dictio ab homine prolata, pluribus modis reſtringitur: quod etiam tradidit eleganter Hippolytus Riminaldus, in conſilio 19. libro primo, vbi num. 5. facit regulam, quod verba vniuerſalia includunt, omnia. ita quod nulla perſona, nulluſq́ue locus, aut caſus excipi poſſit, vt ibi probat, & in initio huius cap. diximus. Subdit poſtmodum num. 51. quod fallit, ſi verba ſtricta ſint; & vbi ſint acceſſoriè & poſita ad aliquod principale, quia ad illud reſtringi debent, provt ibidem, num. 52. obſeruauit, & ad ſimilia ſpecificatis; vel vbi de præiudicio Tertij ageretur, vt num. 54. probauit; & ratione adiuncti, propter quod mutant naturam ſuam, vt ibidem, num. 55. & num. 56. quod reſtringuntur ſecundum qualitatem annexam: & numer. 30. ad mentem & veriſimilitudinem. Et ne quis indebitè damnum patiatur, provt ibi num. 58. acin effectu, quod ampliat quoad ea, quæ ſunt eiuſdem generis, Quod etiam adnotauit Petrus. Surdus, in conſ. 77. num. 27. lib. 1. qui ex hoc infert ad multa: & dixit num. 26. quod vniuerſalis diſpoſitio recipit illam reſtrictionem, quam diſponens adiicit, quod etiam repetit in conſ. 135. num. 104. eod. libro primo, Et adiicit num. 105. quod vniuerſalia verba geminata, adiuncta adiunctiuo, reſtringuntur ad ea, quæ ſub adiectiuo comprehenduntur. Ipſum quoque repetit in conſilio 131. eod. libro primo, numer. 22. vbi etiam num. 21. quod vniuerſalis diſpoſitio reſtringitur ad ea, quæ ſunt ſub eodem genere, & per qualitatem adiectam. vt ibi, num. 24. & ad caſus, qui ſunt de natura diſpoſitionis, cui adiicitur vt ibi num. 26. nullum enim eſt verbum adeò vniuerſale (vt de generali ſuprà diximus) quin inſpectis debitis circunſtantiis non debeat ciuiliter intelligi, atque reſtrictionem, maximè ex præſumpta voluntate recipere: quod de vniuerſalibus verbis, ſicuti de generalibus ſcripſerunt Ancharanus, in conſilio 163. colum. finali in principio, Tiberius Decianus, in conſilio 2. num. 55. & 58. lib. 2. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 46. num. 103. libro primo, Rolandus, in conſilio 161. numer. 54. lib. 2. Simon de Prætis, libro ſecundo, interpretat. 4. dubitatione 2. ſolutione 3. num. 41. fol. 276. Petrus Surdus, in conſilio 131. num. 23. libro primo, Farinacius, in conſilio 65. numero 15. & 16. &. Iacobus Menochius, in consilio 291. num. 51. libro tertio, qui eodem numero, & ſe[*]quenti infert, verba, aut dictiones quantumcunque vniuerſales reſtringi ſecundum ſubiectam materiam, & præſumptam, atque coniecturatam voluntatem[*] diſponentis, vt firmarunt Authores multi ibi commemorati; & ad caſus habentes eandem rationem, & cauſam, non autem ad habentes diuerſam, leg. creditor, §. datur in fine, ff. de bonis authoritate iudicis poſſid. cum Authoribus ibi relatis num. 53. & ad ea, quæſunt de natura diſpoſitionis, uci adiiciuntur, vt ibidem probauit num. 54. Petrus Surdus, dicto conſi[*]lio 131. numer. 26. libro primo, & tandem inquit Menochius, eodem conſilio 291. num. 55. quod verba vni[*]uerſalia, etiamſi geminata, & duplicata ſint, recipiunt interpretationem, ne ad intellectum iniquum perducantur, ſed adaptentur iuri communi, quantum poſſibile ſit; quod etiam probant alij Authores ibi relati:[*] & Farinacius, dicto conſ. 65. num. 15. inquit etiam num. 56. diſpoſitionem vniuerſalem reſtringi ad ea. de quibus ille, qui diſpoſitionem fecit, diſponere potuit. Quintò deinde obſeruandum, atque conſtituen[*]dum eſt, quod ſin vltima voluntate, vel in alio diſpoſitione adiiciatur aliquod verbum denotans genus, & quod etiam ſolet communicari, aut participari vni ſpeciei, & ſic quod accipitur in genere, & in ſpecie: tunc in materia odioſa ſumitur interpretatio ſpecifica, non autem generica, & ſic potius in ſpecie, quàm in genere. Si vero materia fuiſſet fauorabilis, ingenere accipiendum eſt:ſic ſane per text. in cap. Rodulphus, de reſcriptis: iunctis notatis ibi per Abbatem, ſub num. 3. tenent, atque latius comprobant Baldus, in conſ. 326. Rex Romanorum, num. 8. libro primo, Alexander, in conſ. 248. numer. 9. lib. 6. Natta, in conſilio 279. num. 7. Cagnolus, in rubrica, ff. ſi certum petatur, num. 92. Camillus Gallinius, de verb. ſignificat. lib. 8. cap. 7. num. 11. & alios referens Alexander Raudenſis, lib. 1. cap. 17. ex numer. 21. Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 4. dubitatione 3. ſolut. 2. num. 9. & 10. folio 263. qui limitat quoad ſimile, quod in materia etiam ſtricta accipitur reſpectu generis, licet reſpectu ſpeciei ſit diſſimile. Et refert geminian. ſic dicentem. in cap. non poteſt. §. 1. colum. finali. num. 10. de præbendis, lib. 6. Dece etiam limitationes in propoſito recenſet Alexander Raudenſis. dicto cap. 17. ex num. 24. vſque ad finem cap. vbi vide. prima eſt, quando verbum denotat genus, & etiam communicatur vni ſpeciei; & ſic accipitur[*] in genere, & in ſpecie: ſumitur etenim in genere, etiam in materia odioſa, vbi conſtat, quod non po[*]teſt intelligi in ſpecie: vel vbi adeſt coniectura, actum fuiſſe de generico ſenſu, & ſufficit leuis conie[*]ctura, vt latius probat ibi: vel quando reſultaret abſurdum, etiamſi eſſet dictio vniuerſalis: vel vbi ſpe[*]cies eſſet difficulter conceſſibilis, vel inconſueta: tunc namque verbum accipitur in genere, & non in ſpecie, etiam in materia odioſa. Vel vbi honeſtas repu[*]gnaret: vel reſultaret ſuperfluitas: vel obſtaret con[*]ſuetudo loquendi: vel legis, aut ſtatuti diſpoſitio,[*] vel eſſet reprehendenda à Sapientibus: vel vbi eſſet[*] eadem ratio æquitatis quoad omnes ſpecies: tunc[*] enim licet materia ſit odioſa, debet accipi in genere.[*] Provt omnes has limitationes latiùs comprobat, atque exornat eò loci ex profeſſo Raudenſis, ad quem lectorem remitto. Sed tunc inquirere oportet, ex quo dignoſcatur, aut dignoſci debeat, ac poſſit, quæ dicatur materia, aut diſpoſitio fauorabilis, vel odioſa. Quæ etiam ſui natura ſtricti iuris ſint, ſiue ſtrictam interpretationem recipiant, quæ etiam latam interpretationem admittant. Et pro dilucida explicatione obſeruandum erit, ſtricti iuris omnia regulariter eſſe, niſi ex[*]preſsè reperiatur contrarium, & conſequenter ſtricto potius, quàm lato ſignificatur eſſe intelligenda, l. conſtitutionibus, ff. ad municipalem, §. actionum, Inſtitut. de actionibus, per quæ iura ſic in terminis obſeruarunt Calcan. in conſ. 20. Iſta quæſtio, colum. 4. numer. 10. Simon de Prætis, lib. 1. interpretatione prima, dubitatione 4. ſolutione 12. num. 9. fol. 60. Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. capit. 29. num. 19. folio 227. Et[*] dici ſtricti iuris quamplures terminos, qui ſtrictam habent materiam, atque interpretationem ſtrictam admittunt, quos adduxerunt, atque cumularunt Prætis ipſe, dicta ſolutione 12. numer. 10. per totum, Alexander Raudenſis, de analogis, dicto cap. 29. ex num. 1. vſque ad num. 29. vbi videri poterunt latius comprobata omnia, quæ traduntur. Et ſtricti iuris eſſe dicuntur, prohibitio alienationis, verba ſententiæ, & laudi: nam quæ libet ſententia eſt ſtricti iuris, de quo etiam per Cardinalem Thuſcum, tom. 7. littera T. concluſione 229. folio 172. compromiſſum, mandatu, ſtatutum, reſcriptum, conſuetudo, cauſa pœnalis, donatio, arbitria omnia, commiſſiones, delegationes, omne extendens ius commune, & ab eo exorbitans, ſubſtitutio, renuntiatio, ſtipulationes, validatio actus ex plenitudine poteſtatis, ſtatutum prohibens alienationem, diſpenſatio, animus fœneratorum, & ſimilium: Actio qua conuenitur fideiuſſor, verba á lege, vel ab homine prolata, in quantum verba ſunt ſtricti iuris priuilegium legitimandi ſpurios, condicito pariter ex lege, licentia teſtandi de bonis Eccleſiæ. Et hactenus Prætis, vno ſuprà, qui latius hæc omnia comprobat. Alexander vero Raudenſis. ex d.n. 1.[*] vſque ad num. 19. inquit, quod ſtricti iuris ſunt, ac ſtrictè intelligenda, arbitrium, ſtatutum prohibens alienationem, ademptio in totum, vel in parte, compromiſſum, conſuetudo, commiſſio, conceſſio ob benemerita, contractus, donatio, delegatio, diſpensatio exorbitans à iure communi, exhæredatio, emphyteuticus contractus, excluſio filij, fœneratorum animus, fideicommiſſum in quantum onus, inæqualitas, impetratio ſubuertens ius ordinarium. laudum, licentia teſtandi, lex legitimatio in præiudicium Tertij, libertatis diſponendi de rebus ſuis ablatio annexa, prohibitio alienationis, pœnalis diſpoſitio, priuilegium legitimandi ſpurios, pro alio obligatio, plenitudo poteſtatis, primogenitum præferens diſpoſitio, præceptum Concilij circa matrimoniu, priuilegium reſcriptum, renuntitatio, receſſus à iute communi, ſententia, ſubſtitutio, ſtipulatio, teſtes, validatio actus ex plenitudine poteſtatis, & verna in quantum verba; provt hæc omnia latiùs comprobat Raudenſis ipſe. Deinde obſeruandum eſt, multum intereſſe ad in[*]terpretationem vltimæ voluntatis cuiuſque, an verſemur infauorabilibus, vel in odioſis, ſic an materia, de qua agitur, fauorabilis ſit, vel odioſa; (quia vt vulgò fertur quotidie) Faborabilia ſunt amplianda, odioſa verò reſtringenda, cap. odia. de regulis iuris, libro ſexto, l. cum quidam, 24. cum vulgatis, ff. de liberis & poſthum. & caſus odioſi dicuntur nonnulli,[*] quos adducit Prætis dicta ſolutione 12. num. 12. per totum folio 61. libro primo, & inprimis odioſa dicitur exhæredatio, & ideò ſtrictè interpretanda, & non extendenda. Omnis etiam materia excluſionis, odioſa dicitur: fideicommiſſum quoque in quantum onus: ademptio in totum, vel in parte: omnis receſſus à iure communi, quod vnus teneatur pro alio, & reliqua relata per Raudenſe, vbi ſuprà. Quæ ſicut ſtricti iuris, ita & odioſa dicuntur, & ea quoque retulit Psætis, dicto num. 12. per totum. E contrario faborabile dici poteſt generaliter omne, cuius contrarium appa[*]ret odioſum: arguendo ab oppoſitis, l. manumiſſiones, ff. de iuſtitia & iure. Reductio ad priſtinum ſtatum, vel ius, fauorabilis eſt, quem etiam de rebus ſuis diſponere, fauorabile eſt, & alia ſunt fauorabilia, quæ recenſunit Prætis idem, dicta ſolutione duodecima, ex num. 32. latius Alexander Raudenſis, dicto capite vigeſimo nono, libri primi, de Analogis, ex numero vigeſimo ſecundo, vbi inquit, quod fauorabilia, ac latè ex[*]plicanda ſunt, poteſtas diſponendi de rebus ſuis; euitatio damni; conſeruatio familiæ; prærogatiua; poſitio filiorum in conditione; legitimæ prætenſio; publica vtilitas; & conceſſio ob benemerita. Præterea obſeruandum eſt, quod ad cognoſcen[*]dum, an diſpoſitio ſit fauorabilis, vel odioſa, conſiderari debet cauſa, propter quam principaliter eſt inducta, nam ſi cauſa ſit fauorabilis, erit & diſpoſitio eiuſdem naturæ; ſi verò odioſa, pariter & diſpoſitio odioſa cenſebitur: & ſic principalis intentio, ac ſcopus diſponentis detegit, an diſpoſitio ſit fauorabilis, vel odioſa, l. qui exceptionem, vbi Bartolus, numer. 2. Iaſon, num. 1. & communiter Scribentes, ff. de condictione indebiti, l. nauis, ff. ad legem Rhodi. de iactu, per quæ iura ita ſcriptum, atque adnotatum reliquerunt Baldus, in l. cunctos populos, column. 12. verſic. ſed hic quæro de effectu, C. de ſumma Trini. & fid. catho. & in l. venia, ante finem, vbi & Decius, n. 3. C. de in ius vocando. Caſtrenſis, in dict. l. qui exceptionem, in principio. Alexander, in conſ. 197. Viſis, columna prima, lib. 7. Calderinus, in conſ. 14. ſub titulo de verbor. ſignificat. Romanus, in conſil. 32. num. 5. in fine, & in conſil. 4. num. 7. & in conſil. 328. num. 2. Ancharan. in conſilio 112. column. 2. Arethinus, in conſilio 29. colum. 7. verſic. Quarto præmitto. Corneus, in conſil. 89. column. 1. volumine 3. Cumanus, in conſil. 2. colum. 1. in fine, Gozad. in conſil. 5. num. 6. Titaquellus, in præfatione de vtroque retractu, num. 56. & §. 1. gloſſ. 9. num. 232. latius §. 30. gloſſa 1. num. 5. cum ſeqq. Craueta (qui optimè declarat) in conſil. 118. numer. 9. cum ſeqq. Alciatus, in l. 2. num. 16. C. de in ius vocando, & in conſilio decimo, numero vndecimo, lib. 2. Ludouic. Molina, de Hiſpanor primogen. lib. 1. cap. 18. num. 3. deciſio Rotæ 117. num. 1. prima parte, Hippolytus Riminaldus, in conſil. 72. num. 42. & ſeqq. lib. 1. & in conſil. 354. num. 16. lib. 4. Tiberius Decianus, in conſil. 51. num. 47. lib. 3. Menochius videndus omnino, de recuperan. poſſeſſion. remedio primo, ex num. 33. cum ſeqq. Couarr. variar. lib. 1. capite vndecimo, poſt numerum 5. verſic. ſolet enim. Petrus Surdus, in conſil. 443. numer. 28. lib. 3. Camillus Gallinius, de verbor. ſignificat. lib. 8. cap. 1. num. 30. Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 26. num. 26. & deciſione 49. num. 6. Simon de Prætis, lib. 1. dicta ſolutione duodecima, numer. 13. fol. 61. dicens, id poſſe pluribus modis interpretari, vt inſpici debeat, quo propoſito, & qua mente actum ſit. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 1. num. 29. Farinacius, in conſilio 65. num. 75. & in conſil. 76. num. 15. vbi explicat in Additionibus, littera C. folio 470. Ludouic. Caſanate, in conſil. 44. numero decimo ſexto, nam & aliàs ſemper actus iudicatur à principali intentione, & cauſa, quæ mouit[*] agentes, l. ſi quis nec cauſam, in principio, & ibi Baldus & cæteri l. rogaſti, in principio, vbi etiam Bald. & alij, ff. ſi certum petatur, l. ſi quis donationis, ff. de contrahenda emptione, l. prima, §. idem pomponius, ff. de poſiti cum pluribus aliis. Vt per Tiraquellum, dicto §. 30. gloſſa 1. num. 5. Decianum, dicto conſil. 51. num. 48. li[*]bro tertio. Peregrinum, dicto artic. 1. num. 24. & ideo diſpoſitio dicitur fauorabilis, vbi principalis intentio dirigitur ad fauorem, licet inde ſequatur alterius odium, l. prima, ff. de authorit. tutor. Simon de Prætis, dicta ſolutione duodecima, numero decimotertio. Alexander Raudenſis, libro primo de Analogis, dicto capite 29. num. 27. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 243. num. 47. lib. 3. provt eſt odioſa, vbi odium eſt cauſa fauoris, & è contra fauorabilis, vbi fauor eſt cauſa odij. Baldus, in conſilio 433. Domina Ioannà, lib. tertio, quem referutnn, & ſequuntur Prætis, vbi ſupra[*] numero decimoquinto. Raudenſis, dicto numero vigeſimoquarto, qui exemplum ponit in Macedoniano, & Velleiano; Macedonianum namque odioſum reputatur, quia emanauit in odium creditorum, quamuis in fauorem filiorumfamilias redundet: Velleianum autem fauorabile reputatur, in fœminarum fauorem prodiit principaliter, licet redundet odium in conſequentiam his, pro quibus mulieres fideiubent, & cedant in damnum creditorum, provt ipſi Authores obſeruat, & poſt Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iuris, tomo quinto, littera G concluſione 66. folio 1026. vbi adducit plures Doctorum theoricas, & doctrinas, quæ eò tendunt, vt explicetur, quemadmodum dignoſcatur, an materia ſit fauorabilis principaliter, & odioſa in conſequentiam, vel è contra: provt ibi videri poteſt numero ſecundo, & ſeqq. & antea dixerat numero primo, quod odioſa, vel fauorabilis diſpoſitio cognoſcitur, & iudicatur ſecundum principalem mentis intentionem; & ideo ſi diſponens, principaliter fuit motus ad aliquid principaliter propter odium, licet in conſequentiam reſulter fauor, materia dicitur odioſa, è conuerſo (vt ſubdit ibidem numero 8.) fauorabilis dicitur diſpoſitio, quando diſponentis intentio fuit principaliter propter fauorem alicuius, & eadem adducit exempla. Quod ſi indifferens ſit materia, provt eſt, quan[*]do certarum perſonarum potius, quam aliarum non eſt habita ratio, diſpoſitio dicitur nec fauorabilis, nec odioſa, ſeu æquè faborabilis, atque odioſa, ſeu mixta promiſcua indifferens; vt adnotauit, & exemplis comprobauit Raudenſis, libro primo, dicto capite vigeſimo nono, numero 30. Simon de Prætis, libro[*] primo, dicta ſolutione duodecima, numero 35. fol. 63. vbi inquit, quod cum fauorabilis non ſit caſus, nec odioſus, & ſic medius, tunc media via interpreatur ſecundum ius commune, ſed ſecundum voluntatem interuenientem in tali caſu, & in caſibus fauorabilibus fit interpretatio, & extenſio ad ſignificatum, etiam improprium, vt ibidem relati Authores probarunt. Vltra quos eodem articulo, ex quibus dignoſ[*]catur, an fauorabilis, vel odioſa ſit diſpoſitio, vide etiam Gonçalez, in regula octaua Cancellariæ, §. ſexto proæmiali. Surdum, conſilio decimo octauo, libro primo. Farinacium, in addit ad conſilium 27. Ex verbo, fauorabilis, folio 130. vbi nouem facit concluſiones: Stephan. Gratianum, deciſione 71. & in addit. Fontanellam, de pact. nuptiali. fol. 297. ex n. 52. Maſcardum, de ſtatutis, concluſ. 4. num. 146. &147. CAPVT XLII. Ex eadem capitis præcedentis materia, & tractatu, quo de verborum generalium, atque vniuerſalium virtute, & effectu agitur, provt ſuperiori agebatur, & ad caſum aſſiduum admodum, & practicum atque ex facto in Regio Hiſpalenſi Senatu definitum infertur opportunè: accuratéque, & diligenter diſcutitur, an, & quando tranſactio, ſiue quietatio generalis ad ſpecificata tantùm reſtringatur, ſiue ad omnia alia, etiam non expreſſa extendatur, maximè cum ratio recti ſermonis ita ſuadet, vel liberatio, aut quietatio generalis facta ſit de omni eo, quod peti poſſet ex aliqua cauſa, & ex omni alia quacunque cauſa. Et late declaratur materia l. ſi de certa, C. de tranſact. Inquiritur etiam, vtrum tranſactio generaliter facta, extendatur ad caſum per ſententiam (à qua tamen prouocari poteſt) terminatum, vbi Senatus Sabaudiæ, & Mantuæ deciſiones in terminis expenduntur. Ruſus infertur ad caſum alium practicum in ipſomet Hiſpalenſi Senatu, ac inter eaſdem perſonas agitatum, & deciſum, quo euictionis materia inter emptorem & venditorem exornatur, atque illuſtratur nonnullis, ſed id præcipuè intenditur (atque accuratiùs, & diligentiùs, quàm hactenus factum fuiſſet, perficitur) quando ſcilicet, ſiue quo pacto procedat titulus, C. creditorem euictionem pignoris non debere. Et vtrum aduerſus creditorem retineri valeat per emptorem pretium nondum ſolutum, re pignorata, & vendita euicta. Deinde, quando euictio imminet in limine contractus, an & qualiter fideiubere teneatur venditor, aliàs pretium retineatur, quod exornatur. Prætereà, licèt de euictione agi non poſſit ante ſententiam, vel litem motam, vtrum emptor agere valeat ex empto contra venditorem, vt rem venditam liberet, ſi eſt obligata; & quemadmodum venditor teneatur, non ſolum tradere, ſed etiam vacuam, & liberam rem venditam. Denique, venditoris ignorantia circa qualitatem rei venditæ, quemadmodum eum excuſet ab intereſſe extriſeco, vt teneatur tamen quanti minoris emptor fuiſſet empturus, & de communi Interpretum diſtinctione in eo articulo. SVMMARIVM. -  1 Regij Hiſpalenſis Senatus caſu ex facto occurrenti deciſionis caſus proponitur. -  2 Tranſactio cum vna perſona facta, ſicuti ad aliam non porrigitur, ita etiam ſi facta ſit vna re, ad aliam non extenditur. -  3 Tranſactio de his tantum, de quibus inter tranſigentes placuit, interpoſita creditur. -  4 Nam lites, de quibus non eſt cogitatum, in ſuo ſtatu retinentur. Iniquum eſt enim perimi pacto id, de quo cogitatum non docetur. -  5 Sic ſane tranſactio, aut quietatio, ſiue liberatio, quibuſcunque verbis fuerit concepta, non obſtat agenti ex alia re, & ex alia cauſa. -  6 Et reſtringitur, etiam ſi generalis fuerit; ad rem, & cauſam, propter quam fuit facta, atque trahitur tantum ad ſpecificata. -  7 Et idem eſt in compromiſſo, cuius verba generalia reſtringuntur ad rem, & cauſam expreſſam. -  8 Et in computationibus, vel calculationibus. -  9 Et in ſententiis. -  10 Et in remiſſione, ſeu refutatione. -  11 Et in pactis, & conuentionibus. -  12 Et in donatione, in qua licèt verba pleniſſime interpretari debeant, tamen clauſula generalis in donatione appoſita reſtringitur ad ſpecificata. -  13 Et in legitimatione. -  14 Et in mandato, cuius verba, quamuis generalia, reſtringuntur ad cauſam expreſſam in mandato. -  15 Et in creditore, qui fecit generalem liberationem, credens ſibi ſatisfactum in totum; nam reſtringitur ad pecuniam ſolutam. -  16 Et in reſcriptis. -  17 Et generaliter in omnibus dispoſitionibus, quando aliqua cauſa reſtrictionis conſiderari poteſt. -  18 Nec eſt differentia inter pacta, & tranſactiones; vbi & ſingularis ratio redditur. -  19 Ac denique in verbis renunciationis amplis, atque vniuerſalibus quoniam renunciatio reſtringi ſemper ſolet ad expreſſa, & non poteſt ad alia trahi. Quia eſt ſtricti iuris renunciatio, & in ea fit ſemper ſtrictiſſima interpretatio. Et quando alia ſumi poteſt coniectura, tunc fit ſemper interpretatio, quod pars renunciare non voluerit. Nec intelligitur facta, niſi quatenus ex ipſo actu neceſſario inferatur. Et reſtringitur, vt minus, quam fieri poſſit, lædat ius ipſum renunciantis, & interpretetur in eam partem, quæ renuncianti minus præiudicat. -  20 Socius liberans ſocium generaliter, intelligitur pro concernentibus ſocietatem. -  21 Locator liberans generaliter conductorem, intelligitur reſpectu penſionis. -  22 Liberatio generalis de omnibus, in quibus potes teneri, ex quacunque cauſa, reſtringitur ad cauſam adminiſtrationis, ſuper qua agebatur. -  23 Generalis diſpoſitio, quæ ſequitur ſpecialem, reſtringitur ad ea, quæ ſunt eiuſdem generis cum ſpeciali præcedente. -  24 Nec extendi poteſt ad ea, de quibus cogitatum non apparet. -  25 Liberatione generali non liberatur quis, quando tenetur aliquid præſtare, ſiue ſoluere alteri ex certa & ſpeciali cauſa. -  26 Tranſactio de his tantum, ſuper quibus lis pendet, fieri ſolet. -  27 Tranſactio vera dicitur, quæ fit ſuper re dubia, & lite pendente, ſeu metu futuræ litis, aliquo dato, vel retento, vel ſub ſpe aliquid dandi, vel retinendi. -  28 Verba contractus interpretantur contra eum, qui in illis ſe fundat. Et contra ſtipulatorem, qui potuit legem apertiùs dicere. Et contra eum, cuius cauſa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum. -  29 Renunciatio, ſiue quietatio generalis intelligitur in dubio contra eum, cui fit, & pro eo, qui renunciauit, ſiue quietauit. -  30 Tranſactio ſuper re iudicata non cadit. -  31 Sic etiam compromiſſum fieri non poteſt ſuper re iam iudicata, niſi expreſsè renunciatum ſit rei iudicatæ. -  32 Tranſactionis verba, quamuis ampliſſima ſint, & valde vniuerſalia, non includunt id, quod per Iudicis ſententiam definitum, & terminatum eſt; ſed requiritur ſpecialis renunciatio non obſtante tali ſententia: & vide infra, ex numero 56. -  33 Dictio, etiam, ſui natura implicatiua eſt, & dicitur implicare caſum magis dubium, & maiorem expreſſis. -  34 Verba, quouis modo, & quomodocunque, ſunt vniuerſalia, & omnia comprehendunt, ſimilia inquam, & diſſimilia, æqualia, & maiora expreſſis. -  35 Verbum, quacunque, geminatum, & vniuerſale, includit etiam caſus, qui non venirent ſub ſimplici dispoſitione, & etiam impropris, & maiores expreſſis. -  36 Nam cum verba illa, alia cauſa, ad diuerſas ab expreſſis referantur; ſine dubio iuncta cum verbo, quacunque, omnes alias diuerſas, & maiores includere debet. -  37 Quod ſi aliter diceretur, impropriaretur natura dictorum verborum, & verba illa, alia quacunque cauſa, eſſent penitus fruſtratoria, & ſuperflua, quod dicendum non eſt. -  38 Verba reciprocæ liberationis generalia, generaliter ſunt intelligenda. -  39 Liberatio generalis, de omnibus indiſtinctè factæ intelligitur. -  40 Liberationem, aut quietationem generalem nemo tenetur facere, quia eſt captioſa. -  41 Contrahentes ſe abſtineant à verbis generalibus, ne nimium effuſo ſermone, in promptum incidant periculum, quia ſibi imputent, ſi vtantur verbis generalibus. -  42 Tranſactio, ſiue quietatio, aut liberatio generalibus verbis concepta, extenditur ad incogitata; & comprehendit ea de quibus nulla erat controuerſia, & de quibus cogitatum non fuerat. -  43 Sufficit enim, quod in genere de eis cogitatum fuerit, licet ſpecificè cogitatum non ſit. In genere autem cogitatio requiritur, quæ ex ampliſſimis, & generalibus verbis præſumitur. -  44 Tranſactio, ſiue liberatio, aut quietatio generalis non reſtringitur ad ſpecificate, vel ad ea, de quibus erat controuerſia, quando ratio recti ſermonis id non concedit, nec reſtrictionem patitur: quod latè probatur. -  45 Liberatio ſimplex reſtringitur ad petita, ſed ſi fuit adiecta clauſula generalis non petendi aliud occaſione cuiuſcunque debiti, aut cauſæ; generaliter refertur ad omnia, & quæcunque ex quacunque cauſa; cùm ſalua ratione recti ſermonis ad ſpecificata reſtringi non poſſit. Quod exornatur, atque comprobatur nonnullis Interpretum deciſionibus in propoſito. -  46 Liberatio reputatur fauorabilis, quia reducit ad priſtinam libertatem, & reſoluit obligationem, & ideo latior eius fieri debet interpretatio, non reſtrictior. -  47 Idque maxime, quando eſt reciproca reſpectu vtriuſque partis. -  48 Senatus Sabaudiæ definitiones adducuntur, quæ Senatus Hiſpalenſis deciſionem in caſu præſenti confirmant omninò. -  49 Argumenti primi, contra deciſionem Senatus adducti ſuprà, ex num. 1. cum ſeqq. ſolutio, ſiue reſponſum traditur. -  50 L. emptor, §. Lucius, ff. de pactis, intellectus. -  51 Tranſactiones, quietationes, & liberationes vniuerſaliter conceptæ, trahuntur etiam ad caſus, qui non ſunt eiuſdem, ſed alterius generis. -  52 L. Aurelius, §. Mæuio, ff. de liberatione legata, explicatur. -  53 Tranſactio ſuſtinetur etiam pro his, de quibus non aderat lis, quando ex cauſa tranſactionis fit generalis remiſſio, aut liberatio. Quoniam id, quod eſt certum & liquidum ſæpè in conuentionem deducitur ex cauſa tranſactionis & ne dum à lite, vel actione intenta, quæ erat dubia, ſed etiam ab aliis quibuſcunque liquidis liberatio conceditur. Quod latius probatur, atque exornatur. -  54 Argumenti quinti, propoſiti ſuprà, ex numero 28. quod verba contractus interpretentur contra eum, qui in illis ſe fundat, ſolutio, atque reſponſum traditur. -  55 Renunciatio extenditur etiam vltra expreſſa, vbi retio recti ſermonis reſtrictionem non admittit. -  56 Tranſactio ſuper re iudicata, licet regulariter non valeat, tamen quando poſt rem iudicatum aliqua ſupereſt dubitatio, ſiue aliquid diſceptabile, aut dubium, rectè poteſt tranſigi. -  57 Et idem quando de nullitate contenditur contra ſententiam. -  58 Vel quando poterat appellari à ſententia, quia non tranſiuerat in rem iudicatam. -  59 Aut in vim quietationis, & liberationis generalis, & pacti ſuſtineri valet tranſactio. -  60 Et Petri Surdi, deciſione 285. reſolutio, & ſententia explicatur. -  Ex altera Senatus Hiſpalenſis, & egregia quidem definitione, Summarium. -  61 Hiſpalenſis Senatus definitionis alterius, caſus refertur. -  62 Dictionem provt, ſui natura relatiuam eſſe, & operari, ne plus cenſeatur conceſſum, & venditum ex actu referente, quam habeatur in relato. Atque ita dictio ipſa provt, ſtat reſtrictiuè, & limitatiuè. Aliquando cauſatiuè, data ſcientia contrahentium. -  63 Nomen quale fuit, qui vendit, duntaxat vt ſit, tenetur, non autem vt exigi aliquid poſſit. -  64 Contrahens cum alio, tenetur inquirere conditiones contrahentis, & qualitates rei, quæ veriſimiliter poſſunt deuenire ad notitiam. -  65 Finibus fundi certis demonſtratis, ſi quid ex his euincatur, an, & quando præſtande ſit euictio, ad l. ſi fines, 10. C. de euictionibus, & infrà, n. 106. -  66 Quæcunque dicuntur ita, vt præſtentur emptori, præſtanda ſunt. Sunt autem in hac cauſa, quæcunque ita dicuntur, vt propter hæc res pluris vendatur. -  67 De euictione venditor non tenetur, rebus ſingulis euictis, quando hæreditas, vel vniuerſitas aliqua venditur. Vbi & vera ratio redditur. -  68 De euictione rei ab eo venditæ, & traditæ, venditor non tenetur, ſi facto Principis, aut Superioris, euictio ſequatur. -  69 Et idem, quando de facto extra iudicialiter, vt per violentiam, aufertur. -  70 Creditor regulariter euictionem pignoris venditi non debet, nec præſtat. Dummodo concurrant requiſita illa, quæ ab Interpretibus noſtris deſiderantur communiter. Scilicet quod ſit creditor, ſicque pignus ſibi obligatum fuerit. Quod ſit creditor anterior, & ſic potior alio creditore, ex tempore, vel ex priuilegio. Quod credat rem eſſe debitoris. Quod ſibi liceat vendere ex pacto, vel ex lege, vel ſaltem, quod credat ſibi licere. Et quod creditor ipſe non promiſerit de euictione. -  71 Creditorem euictionem pignoris non debere, titulus ille, quemadmodum intelligi, atque explicari debeat ex ſententia Antonij Fabri. Qui ſingulariter obſeruauit, dubium verſari, quando creditor iure pignoris vendit, & tunc nihilominus, quod de euictione non teneatur, iuridicè ſtatutum fuiſſe, vt hic adnotatur. Quando vero Iudicis authoritate, etiam inſtantibus, & poſtulantibus creditoribus venditio fit, extra omne dubium eſſe, quod creditor de euictione non teneatur. Ipſe namque eo caſu vendit, nec de euictione promiſit. Numquam autem auditum eſt, non vendentem, nec promittentem, de euictione teneri. Et vide infrà, ex num. 11. cum ſeqq. -  72 Euictio quando imminet in limine contractus, emptor cogi non poteſt ſoluere pretium, niſi præſtite fideiuſſione idonea, & n. ſeq. -  73 Etiam ſi venditor ſit idoneus, imò & ditiſſimus. -  74 Quia diues licet quis ſit, tenetur tamen fideiubere, quando lex requirit fideiuſſionem. -  75 Euictio dicitur imminere in limine contractus, quando mouetur lis ante ſolutionem pretij, etiamſi mota ſit pro ſimplici hypotheca. -  76 Emptor non tenetur ſoluere pretium, niſi præſtita fideiuſſione, quando notorium eſt ius alicuius ſuper re vendita, licet lis adhuc mota non ſit. -  77 Euictio quando imminet, fideiuſſio eſt præſtanda per venditorem, non ſolum pro lite mota, ſed etiam pro omni alia mouenda. -  78 Euictio emptori competit pro parte, ſicut pro toto. -  79 Euictio quando imminet in limine contractus, & ſic pretium adhuc ſolutum non eſt, cùm emptori ita conſulatur de iure, vt dictum eſt: Multo magis eidem conſulendum eſſe, ſi euicta res iam fuerit, & lis finita, vt pretium retineat nondum ſolutum. Multòque magis aduerſus creditores, ſi pignora vendita euicta fuerint. Cum verè titulus ille, C. creditorem euictionem pignoris non debere, non loquatur quoad retentionem pretij nondum ſoluti, nec caſum iſtum decidat: Provt hic obſeruatur, & ſuprà ante numer. 72. & num. ſeqq. -  80 Pretium etiam ſibi oblata ſatisdatione non tenetur ſoluere emptor, qui inuenit rem venditam eſſe alienam. Si modò notorium ſit, & manifeſtum, rem eſſe alienam. -  81 De euictione emptor agere poteſt, etiam antequem ſibi inferatur moleſtia, vbi res vendita, eſt in totum, vel pro parte, aliena. -  82 Venditor non tenetur ſolùm rem venditam tradere, ſed etiam vacuam & liberam. Et ſic non ſufficit traditio ſimplex rei venditæ ad conſenquendum pretium, ſed debet venditor rem tradere liberam, & omni onere ſolutam. -  83 Et ideo ſi venditor agat ad pretium, ſubmouetur exceptioner rei non traditæ. Et hæc dicitur doli exceptio. Quia petens pretium rei quam non tradidit, locupletari affectat cum aliena iactura. Dolo autem videtur facere, qui cum alterius damno lucrum quærit. -  84 Emptor ſicut non agit rem emptam, niſi pretio integraliter ſoluto; ita ſi venditor minorem partem rei venditæ tradiderit, non poterit pretium conſequi, niſi integram, & totam tradat. -  85 Emptor, cui res obligata tradita eſt, ſi pretium ſoluit, poteſt agere quanto minoris empturus fuiſſet ratione obligationis, & ante pretium ſolutum, multo magis ſibi competeret exceptio. -  86 Emptor, cui res non libera tradita eſt, non tantum poteſt ſolutionem pretij differre, ſed & creditum extinguere pro ea parte, in qua iudicatur, propterea rem venditam minoris valere. -  87 Res aliena non poteſt libera tradi. -  88 Et idem, ſi pro parte ſit aliena. -  89 Venditor poſt traditionem etiam conueniri poteſt ab emptore, quamuis in re nulla inferatur moleſtia, vt rem alienam, vel alteri obligatam liberet, vel ſoluat, quanti minoris illam fuiſſet empturus, aut quanti eius intereſt, rem non eſſe obligatam. -  90 Quod ſi emptor agere poteſt modo prædicto; multo magis excipiendo ſe defendere à pretij ſolutione. Quod Petrus Surdus ſingulariter animaduertit, provt hic adnotatur, & vide infrâ, n. 97. & 119. & 113. & ſuprà n. 81. in fine. -  91 Emptor ratione conditionalis obligationis, & hypothecæ, vtrum poſſit ante euentum conditionis petere, vt ſibi de indemnitate caueatur, vel agere quanto minoris, remiſſiuè. -  92 Venditoris ignorantia non nocet emptori, quominus venditor teneatur, ſi emptor fuerit deceptus. -  93 Venditor vbicunque ſciens non certiorem fecit emptorem de qualitate rei, propter quam res minoris valet, tenetur ad ignoranti omne intereſſe. Si autem venditor ignorauit, tenetur quanti minoris emptor fuiſſet empturus, ſi ſciuiſſet. Vbi & de intellectu l. 63. titul. 5. partita quinta, remiſſiuè. -  94 Emptor præſumitur ignorare conditionem rei emptæ, & quod illa eſſet aliena, vel alteri obligata, aut oneri alicui obnoxia, cum venditor qualitatem eius non exprimit. -  95 De euictione actio emptori competit de iure, re vendita euicta, quando denunciauit legitimè venditori, litem eſſe motam, non aliàs. Quod exornatur, atque ampliatur, & limitatur remiſſiuè. -  96 Et quando à ſententia Iudicis appellauit, quod latius quoque explanatur remiſſiuè. -  97 Emptori, re euicta, pretij nondum ſoluti retentionem, atque exceptionem competere, non modo aduerſus venditorem, ſed etiam aduerſus creditorem, venditis pignoribus per ſubhaſtationem, & euictis; Rotam Romanam decidiſſe. Et vide ſuprà, num. 81. in fine, & num. 90. vbi id ipſum adnotatur ex relatione Petri Surdi, duobus in locis. Vide etiam ante num. 72. ex verſic. cæterum ſuperioribus omnibus, & inferiùs ex n. 113. & 119. -  98 Qui cum alio contrahit, quamuis diligenter teneatur illius conditionem, atque qualitates inquirere, excuſatur tamen ob iuſtam & probabilem ignorantiam. -  99 Conditiones rei, quæ non ſunt veriſimiles, vel contra communem opinionem, vel ad inueniendum difficiles, aut per venditorem non enunciatæ, non tenetur emptor perquirere, vel alius contrahens, & numero præcedenti, & ſequentibus. -  100 L. qui cum alio contrahit, ff. de regulis iuris, procedit reſpectu perſonæ, cum qua contrahitur, non autem respectu rerum, de quibus contrahitur: Contrarium ſtatim num. ſeqq. -  101 Emptor de euictione agere poteſt de iure, ſi venditor ſciens qualitates rei venditæ, illas ſupprimendo tacurit, vel ſi non explicauerit, quia ignorauit illas; nec culpæ emptoris eſt adſcribendum, ſi ignorauerit, aut ſi non inquiſierit qualitates, & grauamen rei venditæ. -  102 L. cum alio contrahit, non procedit in caſibus, in quibus alter ex contrahentibus tenetur ex natura contractus certificare, & notificare aduerſario omnes qualitates rei. -  103 Venditor tenetur ea omnia exprimere circa rem venditam, quæ emptorem poſſent à contrahendo retrahere. -  104 Qualitates etiam omnes rei venditæ explicitè & apertè explanare, & ſignificare, nec ſufficit, ſi verbis generalibus, aut profuſoriis explicet. -  105 Imò etiam ea, quæ ſunt extra rem, non modò quæ ab ipſa re dependent, tenetur venditori explanare. -  106 L. ſi fines, 10. C. de euictionibus, intellectus, & vera ratio. -  107 Euictio rerum ſingularium, an, & quando præſtetur, quando hæreditas, vel ius vniuerſale venditur. -  108 Euictione ſequuta ex facto, aut dispoſitione principis, an, & qualiter de euictione venditor teneatur, vel non; & de intellectu l. Lucius, ff. de euictionibus, & num. ſeqq. -  109 Euictione ſequuta ex ſententia Iudicis competentis, contra venditorem agitur, ſecus ſi Index incompetens ſit. -  110 Creditorem euictionem pignoris non debere, quemadmodum intelligi, atque explicari debeat, vbi dilucidè id explanatur, & num. ſeqq. -  111 Euictis pignoribus, authoritate Indicis diſtractis, quis in hac venditione venditor haberi debeat, vt cum eo agi poſſit, ac debeat de euictione, an Iudex, an creditor, vel an debitor, cuius res fuerunt. Vbi Hug. Donelli ſingularis locus expenditur, cui Antonij Fabri locus ſatis conuenit, provt hic adnotatur. -  112 Creditorem euictionem pignoris non debere; quemadmodum Hug. Donel. acceperit, & de diſtinctione Authoris eiuſdem, & vide infra, num. 120. -  113 Retentio faciliùs conceditur, quàm petitio, aut repetitio. -  114 Retinere multis in caſibus poteſt quis, quod ſi non poſſideret, non poſſet conſequi agendo. -  115 Ideo excluſa petitione, non excluditur, nec excluſa cenſetur retentio. -  116 Retentionis ius actione fauorabilius reputatur. -  117 Et competit aduerſus executionem ſententiæ. -  118 Exceptio regulariter maiori nititur æquitate, quàm actio; quod exornatur. -  119 Pro euictione agere, quandoque non licet; & tamen quanto minoris emptor fuiſſet empturus, agi poteſt, idque multo magis, vt pars pretij nondum ſoluta retineatur, quæ etiam retineri poteſt, quamuis de euictione agi non poſſit: & vide ſupra in ſummario num. 97. -  120 Legis primæ, & tituli, C. creditorem euiction. pig. non deber. declaratio duplex ex deciſione nouiſſima Rotæ Romanæ. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce cap. explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, ex reſolutis, atque adnotatis cap. præcedenti, atque verborum generalium, & vniuerſalium virtute, & effectu, quo ibi latiſſimè; opportunè inferri ad caſum practicum, & aſſiduè contingentem, atque in Regio Hiſpalenſi Senatu definitum hiſce diebus. In cauſa namque, quæ inter Ildephonſum de Alarçon, & D. Al[*]dunciam Pinello, vxorem eius ex vna parte, & Ioannem de Meſa ex altera vertebatur: cum conſtaret, inter ipſos quietationem, ſiue tranſactionem generaliter admodum concepta, & verbis valde amplis, & vniuerſalibus factam; de eo principaliter dubitari, atque inquiri contigit: vtrum inquam ex quietatione, ſiue tranſactione generali, ex cauſa ſucceſſionis cuiuſdam, & ex alia cauſa quancunque, & iure partibus competenti, inita generaliter; comprehenſum, atque remiſſum cenſeatur ius, quod dicto Ioanni de Meſa extra cauſam ſucceſſionis competebat ex alia cauſa, de qua ſcilicet ex inſtrumento guarentigio actũ fuerat via executiua, & vltima ſententia (vulgò dicta remanete) in fauorem dicti Ioannis de Meſa lata contra defunctum, cui dicta D. Alduncia hæres extiterat, & debitor ipſe erat in quantitate 500 ducatorum Ioanni eidem: An verò tranſactio, quantumque generalis, reſttingi debeat ad ſuam cauſam, iuxta ea, quæ eod. cap. præcedenti fuere reſoluta, & cum fieret principaliter ſuper bonis, & ſucceſſione dicti defuncti, intelligi duntaxat debeat de omnibus, quæ ad ſucceſſionem ipſam pertinent, non verò de dicta ducatorum 500. quantitate, quorum debitum ex alia cauſa proceſſerat, atque ex obligatione dicti Ildephonſi, & Aldunciæ authoris prædefuncti, pro quibus fideiuſſit, & ſummam ipſam ſoluit Ioannes ipſe de Meſa. Et quidem prima facie, atque in fauorem dicti Ioannis de Meſa, ſequentia magis vrgere videntur fundamenta, & ratione. primò, quia tranſactio, ſiue quietatio generalis in caſu præſenti facta fuit principaliter occaſione ſucceſſionis, atque hæreditatis dicti defuncti, de quibus inter eos controuertebatur: & quamuis in fine adiecta fuerit clauſula generalis liberationis ab omni eo, quod peti poſſet quomodolibet, & ex alia cauſa quacunque; videtur reſtingenda ad expreſſa, ſiue ad rem, vel cauſam, de qua agebatur. Nam ſicut tranſactio facta cum vna perſona, ad[*] aliam non porrigitur; ita etiamſi facta ſit de vna re, ad aliam non extenditur; vt de qualibet conuentione dicitur in l. ſi vnus, §. ante omnia, ff. de pact. quam in terminis tranſactionis adducit Romanus, in conſiolio 284. num. primo, & & in conſilio 371. num. 2. Purpuratus, in conſilio 166. ex n. 1. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 26. tit. 5. & tit. 6. in principio. vnde tranſactio de his trantum, de quibus[*] inter tranſigentes placuit, interpoſita creditur: l. qui cum tutoribus. §. 1. ff. de tranſactionibus. nam lites, de[*] quibus non eſt cogitatum, in ſuo ſtatu retinentur, l. cum Aquilina, eod. tit. iniquum eſt enim perimi pacto, de quo cogitatum non docetur, vt dicit textus in dicta l. qui cum tutoribus, in fine, & refert Mantica, dicto titul. 6. num. 1. fol. 703. ſic ſane tranſa[*]ctio, aut quietatio, ſiue liberatio, quibuſcunque verbis fuerit concepta, non obſtat agenti ex alia re, & ex alia cauſa: & reſtringitur, etiam ſi generalis fuerit,[*] ad rem, & cauſam, propter quam fuit facta, atque trahitur tantum ad ſpecificata: l. ſi de certa, vbi Bartolus, num. 1. Salicetus, num. 2. Baldus, Caſtrenſis, Alexande, Iaſon, & alij, cum quibus Ioannes Bolognetus ibi, ex num. 9. cum ſeq. vbi allegat concordantia iura, C. de tranſaction. Anton. Gabriel, commun. concluſion. lib. 6. de regulis iuris, concluſione 4. ex num. 21. cum pluribus ſeq. vbi inquit, idem eſſe in compromiſ[*]ſo, cuius verba generalia reſtringuntur ad rem, & cauſam expreſſam, l. ſi cum dies, §. plenum, ff. de recept. arbitris; & in computationibus, vel calculationibus,[*] l. emptor, §. Lucius, ff. quæ in fraudem creditorum. vt ibi, num. 24. & in ſententiis, vt num. 25. per text. in l. licet.[*] C. de iudiciis. & in remiſſione, ſeu refutatione, vt ibi[*] num. 29. per text. in l. iubemus, C. ad Velleianum: & in[*] pactis, & conuentionibus, vt ibi Gabriel ipſe, ex n. 28. cum ſeq. per text. in. l. ſi ex pluribus. ff. de ſolutionibus, & in l. finali, §. idem quæſiit, ff. de cond. indebiti: & in[*] donatione, in qua licet verba pleniſſimè interpretari debeant, cap. cum dilecti, de donat. tamen clauſula generalis in donatione appoſita, reſtringitur ad ſpecificata, vt poſt Bertrandum obſeruat ibidem, num. 32. & in legitimatione, vt ibi num. 33. & in mandato, cu[*]ius verba, quamuis generalis, reſtringuntur ad cau[*]ſam expreſſam in mandato, vt obſeruant Authores relati per eundem Gabrielem, num. 34. ſic etiam de tranſactione, & cæteris relatis nunc, quod ea omnia reſtringantur ad rem, & cauſam expreſſam; tradiderunt Interpretes omnes commemorati cap. præcedenti, ex num. 73. Bolognetus, in d.l. ſi de certa, d, num. 9. qui ſubdit, idem etiam eſſe, ſi creditor credens ſibi ſa[*]tisfactum in totum, fecit generalem liberationem, nam reſtringitur ad pecuniam ſolutam: l. ſi ex maiore, ff. de exceptionibus. quam ibi ita intelligit Baldus, in ſummario: & in reſcriptis, vt in Clement. 1. in fine, de[*] præbendis, & ibi Gloſſa & omnes DD. concludit etiã, idem generaliter ſeruari in omnibus diſpoſitionibus,[*] quando aliqua cauſa reſtrictionis conſiderari poteſt: & num. 21. vbi eleganter tuetur Bolognetus ipſe, non eſſe differentiam in hoc inter pacta, & tranſactionem, cum in omnibus diſpoſitionibus verba reſtringantur[*] ad ſpecificata, provt reſtringunt Authores ibi relati: & reddit veram, & concludentem rationem, quia nullus eſt ſermo, & nulla diſpoſitio, quæ non habeat ſubiectam materiam, & omnes cauſæ reſtringendi generalitatem verborum, quas poſuit in primo notabili illius textus, poſſunt militare in pactis, & aliis conuentionibus, in quibus etiam tacitæ, & coniecturatæ voluntares attenduntur, l. item quia, ff. de pactis. l. cum quid ff. ſi certum petatur. l. triticum. ff. de verbor. obligat. l. Titia. §idem reſpondi, eod. titul. & ita tenendo, argumentis contrariæ partis ſatisfacit dilucidè. Rurſus, eandem doctrinam, quod tranſactio, aut quietatio generalis reſtringatur ad ſpecificat; tradiderunt Menochius, in conſ. 496. ex num. 55. lib. 5. & præſumpt. 151. per totam, maximè ex num. 8. lib. 3. Farinacius nouiſſimarum Rotæ Romanæ, deciſ. 549. 1. p. tom. 2. & deciſ. 534. p. 2. tom. 2. & deciſ. 110. p. 2. tom. 1. Marcus Anton. Eugenius, in conſ. 13. ex num. 21. vſque ad num. 37. qui eaſdem, atque omnes Antonij Gabrielis ampliationes adduxit, & deciſionem dictæ l. ſi de certa, in omni materia, & diſpoſitione procedere affirmat, & latius, ibi comprobat. Adducit etiam Alexander Trentacinquius, variarum lib. 3. tit. de tranſactionib. reſolut. 2. ex num. 1. vſque ad num. 20. & quod dictum eſt de aliis pactis, atque conuentionibus ſequitur in effectu, vt ex ipſius diſtinctione relata ibi num. 9. apparet. Petrus Surdus, in conſ. 267. n. 1. & quatuor ſeq. lib. 2. latius in conſ. 431. ex num. 20. cum multis ſeq. lib. 3. vbi loquitur in generali liberatione, & latè defendit, eam ſui naturâ trahi, & reſtringi ad ſpecificata, & intelligi ſecundum ea, quæ præcedunt, & vltrà non extendi, ſed regulari à cauſa propter quam fuit facta: & idem eſſe in verbis[*] renuntiationis amplis, atque vniuerſalibus; latè quoque probat ipſe Surdus, ex num. 14. vſque ad num. 24. quoniam renuntiatio reſtringi ſemper ſolet ad expreſſa, & non poteſt ad alia trahi, quia eſt ſtricti iuris, & in ea fit ſemper ſtrictiſſima interpretatio, vt latè ibi num. 20. & quando alia ſumi poteſt coniectura, tunc fit ſemper interpretatio, quod pars renunriare non voluerit, vt ibi num. 21. nec intelligitur facta, niſi quatenus ex ipſo actu neceſſariò inferatur, vt ibi num. 22. & reſtringitur, vt minus quàm fieri poſſit, lædat ius ipſius renuntiantis, & interpretatur in eam partem quæ renuntianti minus præiudicat, vt latius ibi num. 32. & per Marcum Anton. Eugenium, dicto conſ. 13. ex num. 39. vſque ad num. 47. Surdus ipſe, deciſ. 217. ex num. 1. vſque ad num. 8. vbi latè, quod liberatio generalis reſtringitur ad cauſam, propter quam fuit facta: Et inter alias Doctorum deciſiones in propoſito, adducit ſingularem Abbatis reſolutionem in conſil. 114. num. 3. & 4. volum. 2. quòd[*] ſi ſocius recepta certa pecuniarum quantitate, proportione ſibi contingente in ſocietate, liberat ſocium ab omni, & toto eo, quod ſimul agere habuiſſent ratione dictæ ſocietatis, & quacunque ratione, cauſa, titulo cum verbis ampliſſimis; tamen non extenditur liberatio ad ea, quæ ſunt extra ſocietatem: & Abbatem ſequitur, Berous, Ruinus, Natta, & Riminaldus ibi commemorati per Surdum, num. 5. qui num. 7. adducit etiam in terminis deciſionem Nattæ, in conſil. 546. vbi vult, quod generalis liberatio conductori facta à locatore, qui erat creditor, non ſolùm ratione[*] penſionis, ſed etiam ratione ſeminis mutuandi; reſtringatur ad penſionem, & non extendatur ad ſemina; quamuis extarent vniuerſalia verba de omnibus, quomodocunque, & qualitercunque conductor tenebatur occaſione locationis: Fabius Turretus, in conſ. 73. ex num. 10. cum ſeq. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſ. 49. ex num. 1. cum ſeq. lib. 1. Cardinalis Mantica, de tacitis, & ambiguis conuentionibus, lib. 26. tit. 9. ex num. 1. cum ſeq. & num. 12. cum ſequent. Antonius Fabet, ad titulum C. de tranſactionibus, definit. 6. & 12. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera T. concluſ. 356. per totam, fol. 347. vbi latè, quod tranſactio verbis generalibus facta, reſtringitur ad rem, & cauſam, de qua agebatur: & quod id procedit, atque extenditur, omnibus, & eiſdem ex Antonio Gabriele ſuprà commemoratis modis: Et hactenus de primo fundamento huius partis. Secundò deinde facit temtus ſingularis, in l. emptor, §. Lucius, ff. de pact. iunctis ibi notatis per Paulum Caſtrenſem num. 2. & per eundem, in l. Aquiliana, num. 1. ff. de tranſactionibus, ibi namque aperte probatur, quod ſi lis erat inter te, & me, de pertinenti[*]bus ad menſam nummulariam, ſeu apothecam, & mihi tradidiſti aliquid & ego te liberaui ab omnibus, in quibus poſſes mihi teneri ex quacunque cauſa; verba illa reſtringuntur ad cauſas pertinentes ad menſam, ſeu apothecam, in qua plures, & diuerſæ cauſæ eſſe poſſunt, & ad aliud non extenduntur: inquit enim textus, ſi tantum ratio accepti, atque expenſi computata fuit, cæteræ obligationes remanent in ſua cauſa. Atque ita vult, quod ſi calculi dati fuere ſuper datis, & receptis, reſpicientibus vnam obligationem, non debent extendi ad aliam obligationem, provt eum textum expendit Petrus Surdus, dicta deciſione 217. num. 7. in verſic. 6. ego. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſil. 49. num. 3. lib. 1. idem igitur videtur dicendum, cum tranſactio, & quietatio (vt ſuperiùs dixi; fieret principaliter occaſione ſucceſſionis, atque hæreditatis dicti deſuncti, & ſic verba generalia dictæ tranſactionis, ex quacunque cauſa, videantur intelligi debere de cauſis dependentibus ab ipſa ſucceſſione, & bonis hæreditariis, pro quibus deuentum erat ad tranſactionem. Accedit tertiò, quod generalis diſpoſitio, quæ ſe[*]quitur ſpecialem reſtringitur ad ea, quæ ſunt eiuſdem generis cum ſpeciali præcedente; ſicuti cap. ſuperiori obſeruaui, & comprobaui: & per multa iura voluit Oldrald. in conſ. 247. Domina Stella, num. 5. vbi concludit, legatum factum pro omni eo, quod iure naturæ, & qualicunque alio modo debebatur: reſtringitur ad id, quod illi tanquam filiæ debebatur, quia generalis clauſula ſubiecta, intelligitur de his, quæ ſunt eiuſdem generis: & hanc concluſionem ſequendo Oldrald, comprobat multis iuribus, & authoritatibus Berous, in conſ. 159. num. 39. & ſeq. vol. 2. Socinus iunior, in conſ. 160. num. 34. vol. 2. Petrus Surdus, dicta deciſ. 217. num. 4. nec extendi poteſt ad ea,[*] de quibus cogitatum non apparet, d.l. ſi. de certa. vbi Bartolus, Angelus, Salicetus, Alex. Iaſon, & alij communiter. idem Alexander, in conſil. 11. lib. 2. Curtius iunior, in conſil. 191. num. 19. lib. 3. Bertrandus, in conſil. 182. num. 4. & 7. Anton. Gabriel, commun. concluſion. lib. 6. titul. de regulis iuris, concluſ. 4. Ita propoſito ergo cùm non conſtet tempore tranſactionis fuiſſe cogitatum de alia re, ſeu cauſa, quàm de illa ſucceſſionis, & hæreditatis; imò vnum ex tranſigentibus, cauſam debiti ex altera cauſa ignoraſſe; videtur, quod generalis ea tranſactio reſtringi debeat ad illa, quæ ad dictam ſucceſſionem pertinent duntaxat. Quartò conferre videtur, quod dictus Ildephonſus de Alarçon, & D. Aldoncia Pinello, vxor eius, tanquam hæredes prioris mariti tenebantur ſoluere dicto Ioanni de Meſa 500. ducatorum ſummam, pro qua executiuè fuerat iam proceſſum ante tranſactionem & lata ſententia de remate (vt vulgò dicitur) in fauorem Ioannis eiuſdem de Meſa. Atqui quando[*] quis tenetur aliquid præſtare, ſiue ſoluere alicui ex certa, & ſpeciali cauſa, non liberatur debitor liberatione generali. Ergo nec ſupradicti videntur liberati ab ea ſumma. Illa minor probari videtur ex l. Aurelius. §. Mæuio. ff. de liberatione legata: quæ locum obtinet tam in contractibus, quam in vltimis voluntatibus, vt ſcribit Iaſon, in. l. ſub prætext. 2. num. 2. verſ. 2. moueor. C. de tranſactionibus, & in conſ. 171. col. 2. lib. 1. Socinus ſenior, in conſ. 190. col. 3. penult. lib. 2. Ruin. in conſ. 25. num. 17. lib. 1. Couarr. variar. lib. 2. cap. 14. Hieronym. Gabriel, in conſ. 146. num. 19. & ſeq. lib. 2. Menochius (qui in ſimili caſu ſic argumentatur) in conſ. 496. num. 57. lib. 5. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 49. num. 7. lib. 1. & corroboratur, quoniam lis tempore tranſactionis inter partes ex orta erat duntaxat ſuper ſucceſſione, & bonis dicti defuncti, nec conſtat occaſione præfati debiti 500. ducatorum, aliquid inter eos agitatum, imò & reos debitum ipſum ignoraſſe, quoniam ex obligatione eiuſdem defuncti procedebat. Propterea tranſactio ea tantum, ſuper quibus lis aderat, potuit compre[*]hendere, cum tranſctio de illa tantum, ſuper quibus lis pendet, fieri ſoleat, l. 1. ff. de tranſact. l. 2. C eod. Bartolus, & Imola, in l. de pupillo, § ſi pluribus, ff. de noni operis nunciat. Decianus, in conſ. 351. Franciſcus Beccius, in conſ. 109. num. 2. verſ. Secundò. latè Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera T. concluſ. 345. per totam, fol. 339. vbi[*] quòd tranſactio vera dicitur, quæ fit ſuper re dubia, & lite pendente, ſeu metu futuræ litis, aliquo dato, vel retendo, vel ſub ſpe aliquid dandi, vel retinendi; Petrus Surdus, deciſione 185. n. 9. & 2. ſeq. Quintò facit, quod verba contractus interpretan[*]tur contra eum, quiſe in illis fundat, l. veteribus. ff. de pactis. l. Labeo, ff. de contrahen. empt. & contra Stipulatorem, qui potuit lege apertiùs dicere, vt l. ſtipulatio iſta, ff. de pactis. Alexander, in conſ. 113. num. 5. vol. 2. Pariſius, in conſil. 110. numero 55. libro 1. & contra eum, cuius cauſa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum, Gloſſa, in d.l. veteribus. vbi Albericus, in 1. col. dicit, non attendi, quis pacti verba proferat, ſed ad cuius cedent fauorem, vt latè per Beccium, in conſ. 101. num. 91. per Surdem, in conſ. 431. ex num. 33. lib. 3. vbi ſimili caſu ita argumentatur, & inquit, quod renuntiatio, ſiue quie[*]tatio generalis intelligitur in dubio contra eum, cui fit, & pro eo, qui renuntiauit, ſiue quietauit: vt per Nattam, in conſil. 546. num. 11. Decianum, in conſ. 52. num. 23. vol. 1. Hieronymum Gabrielem, in conſ. 60. num. 6. volumine 1. Cephalum, in conſil. 605. num. 5. lib. 5. vbi ait, quod interpretatio fieri debet in fauorem renuntiantis; quare cùm dicta tranſactio, & quietatio facta fuerit ad commodum dicti Idephonſi de Alarçon, & vxoris eius, intelligi debet reſpectu hæreditatis, & bonorum dicti defuncti, non verò reſpectu alterius iuris, quod ex dicta ſententia de remate, & virtute inſtrumenti guarentigij, Ioannes ipſe de Meſa prætendebat. Sextò & vltimò facit, quoniam (vt nunc dicebam) ex virture inſtrumenti guarentigij lata fuerat dicta ſententia & ſumma dictorum 500. ducatorum debita; propterea tranſactio ſuper rebus iudicatis inita videri non poteſt, ne ad illa extendi. Quod duplici ratione probatur, Primò, quoniam tranſactio ſuper re indicta non cadit, l. poſt rem. ff. de tranſacationibus,[*] l. eleganter. ff. de condict. indebiti, & vtrobique Doctores Felinus, in cap. in cap. inter monaſterium, de re iudicata. num. 31. Romanus, in conſil. 155. num. 3. & in conſ. 504. num. 7. vbi allegat iura nonnulla. Decius, in conſ. 39. num. 3. Corneus, in conſ. 148. num. 8. lib. 2. Berous, in conſ. 187. num. 48. & ſeq. lib. 1. Ioannes Cephalus, in conſ. 4. num. 8. lib. 1. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſil. 34. num. 1. lib. 2. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iuris, tom. 8. littera T. concluſ. 346. num. 11. & num. 22. & ſeq. fol, 341. & num 31. & ibidem concluſ. 345. num. 16. fol. 339. ſic etiam compromiſſum fieri non poteſt ſuper re iam[*] iudicata, niſi expreſsè rei iudicatæ ſit renunciatum: dicta l. eleganter, §. ſi poſt, l. iuris gentium, § ſi paciſcar, ff. de pactis, l. duobus, ff. de exceptione rei iudicatæ, Romanus, in conſil. 174. in fine. & in conſil. 369. n. 15. & in conſil. 504. num. 7. Pariſius latè in conſil. 23. num. 130. volumine 2. Decius. in conſil. 39. num. 3. & in conſil. 375. num. 2. Barto. Bald. Corneus, Decius, & alij, quos citat Cephalus, in conſil. 518. num. 17. lib. 4. Marcabrunus, in conſil. 17. ex num. 1. cum ſeq. Berous, in conſ. 147. in principio, volum. 2. & in conſil. 187. num. 48. & ſeq. lib. 1. Rota, deciſion. 63. num. 2. 1. p. in nouiſſimis. Petr. Surdus, deciſione 185. num. 12. & 13. & in compromiſſo eſt text. in cap. expoſita, de arbitris, & tranſactionis verba, quamuis ampliſſima ſint, &[*] valde vniuerſalia, non includunt id, quod per Iudicis ſententiam definitum, & terminatum eſt, ſed requiritur ſpecialis renuntiatio, non obſtante tali ſententia; ſicuti Baldum, Caſtrenſem, Alex. Iaſonem, Decium, & Beccium profitetur Surdus, dicta deciſ. 185. num. 14. qui in fortioribus terminis id defendit tribus numeris ſeqq. & num. 18. & repetit id ipſum, quod ſcilicet neceſſaria ſit dicta clauſula, non obſtante tali ſententia, vt videantur partus per tranſactionem, ſiue quietationem generalem recedere à iure acquiſito per ſententiam: & citat Riminaldum, & Marcabrunum, ita dicentes: Rationem etiam eam reddit, quia cùm neminem adeo ſupinum præſumat lex, qui velit rem iudicatem remitter, atque ita ius ſuum perdere, l. cum de indebito, ff. de probationibus, non aliter exiſtimat illum velle, niſi cum proteſtatione, & expreſſa derogatione ſuam teſtetur voluntatem, cùm ergo in caſu præſenti lata fuiſſet dicta ſententia in fauorem prædicti Ioannis de Meſa, non ſufficiunt verba generalia, vt videantur ex eis partes voluiſſe diſcedere à ſententia, ſed requiritur ſpecialis renuntiatio, quæ nullibi adeſt, nec in dicta tranſacitione deprehenditur. Cæterum re ipſa. diligenti & accurato ſtudio perpenſa, atque examinata, contrarium viſum eſt verius, & probabilius Senatui Regio Hiſpalenſi, qui iuridicè, & rectè definiuit, tranſactionem, liberationẽ, & quietationem, adeò generaliter conceptam, omnia comprehendere in caſu propoſito, & ſic dictam 500. ducatorum quantitatem includere quoque, nihilque excludere. Apparebat namque, tranſacitionem, & quietationem fieri, non modò dictæ ſucceſſionis, & bonorum præfati defuncti reſpectu, ſed etiam cuiuſcunque alterius iuris, quomodocuque, & quacunque alia de cauſa pertinentis ratione, & omnia, & quæcunque iure deducta generaliter per partes: id quod ex ſequentibus probatur manifeſte. Ac primum equidem ex verbis illis, necnon etiam[*] de omni alio & quocunque iure, & c. Dictio enim illa, etiam, ſui natura implicatiua eſt, & dicitur implicare caſum magis dubium, & maiorem expreſſis, vt poſt alios in ſpecie prope reſpondit Craueta, in conſ. 294. num. 7. quem refert, & ſequitur in eiſdem in quibus verſamur terminis, Iacobus Menochius, in conſ. 116. n. 8. lib. 2. & in conſ. 496. num. 65. lib. 5. probatur etiam ex verbis, quouis modo, & quocunque modo, quæ[*] ſunt vniuerſalia, & omnia comprehendunt, ſimilia inquam, & diſſimilia, æqualia, & maiora expreſſis, vt per Syluanum, in conſil. 25. num. 18. qui multis comprobat: Crauetam, in conſilio 294. colum. 5. Ruinum, in conſ. 98. n. 11. lib. 2. Cephalum, in conſ. 53. num 18. & 22. & in conſil. 150. num 15. lib. 1. Socinum iuniorem, in conſ. 92. n. 14. lib. 2. Menochium, in conſ. 496. num. 66. & 67. Lib. 5. Probatur denique, quia cum conuentum fuiſſet de omnibus ad dictam ſuccessionis & hæreditatis cauſam pertinentibus; generalis etiam ſubiicitur quietatio de omni eo, quod petere, aut intendere poterant partes ex alia quancunque tanſa, & c. quod verbum, quacumque, geminatum, & vniuerſa[*]le, includit etiam caſus, qui non venirent ſub ſimplici diſpoſitione, & etiam improprios, & etiam improprios, & maiores expreſſis: Ruinus, in conſil. 18n. 19. lib. 2. Tiraquellus, de retractu lignagier. §. 1. gloſſa 7. n. 20. & ſeq. Craueta, in conſil. 394. n. 7. Marſilius, in l. ſi vnus, §. cogniturus, ff. de quæſtionibus, vbi late id probat: Menochius, dicto conſil. 496. num. 68. lib. 5. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 49. n. 11. &12. lib. 1. Nam cum verba illa, alia cauſa, ad diuerſas ab expreſſis referantur; Socinus ſenior, in conſil. 300. num. 2. verſic. 3. principaliter, lib. 2. Socinus iunior.[*] in conſil. 97. num. 5. lib. 3. & Natta, qui deliberatè loquitur, in conſil. 410. num. 7. lib. 2. ſine dubio, iuncta cum verbo, quacunque, omnes alia diuerſas, & maiores includere debet, vt cum Gloſſa, Socino, Riminaldo, Curtio iuniore, & Natta, in propriis terminis noſtris adnotauit Ioannes Vincent. Honded. dicto conſil. 49. num. 13. & 14. qui inquit, quod ſi aliter[*] diceretur impropriaretur natura dictorum verborum, & verba illa, alia quacunque cauſa, &c. eſſent penitus fruſtratoria, & ſuperflua; quod non eſt admittendum: cùm nullum verbum ſtare debeat ſine effectu aliquid operandi, vt latius ibi comprobat, & citat text. vulgatum, in l. ſi quando, ff. de legat. 1. de quo latiùs alio cap. ſupra, hoc eod. lib. & tractatu. idem etiam in ipſis terminis noſtris notauit Petr. Surdus, in conſ. 267. num. 8. in illis verbis, Et hic multo magis locum vendicauit, quia verba vniuerſalia ſunt in præſenti tranſactione, nedum geminata, ſed triplicata, & pluribus etiam vicibus reiterata: & ideò includere debent caſus, qui aliàs non comprehenderentur, etiam maiores expreſſis. Secundò deinde facit, quod in præſenti caſu verba[*] reciprocæliberationis, cum generalia adeò ſint, generaliter ſunt intelligenda, l. prima, §. & generaliter. ff. de legatis præstandis, l. de pretio. ff. de Publician. l. regula, §. finali. ff. de iuris & facti ignor. l. 1. §, cum vrbem. ff. de[*] officio præfect. vrb. ita vt indiſtinctè de omnibus intelligatur facta liberatio, & pactum de non petendo, provt generalis liberatio accipi debet, l. pluribus, & ibi Bartolus, ff. de acceptitat. Alexand. Socinus iunior, Natta, Crotus, Cephalus, & Hippolytus Riminaldus, cum quinus in ſimili caſu ita argumentatur, & adducitur in conſ. 49. num. 8. & 10. lib. 1. Marc. Anton. Eugenius, in conſ. 13. num. 3. lib. 1. Petrus Surdus, deciſ. 185. num. 1. & deciſ. 217. num. 9. & 10. & in conſil. 267. ex n. 6. cum ſeq. lib. 2. & in conſil. 431. ex num. 2. cum ſeq. lib. 3. Menochius, dicto conſ. 496. ex n. 58. lib. 5. & præſumpt. 151. num. 17. & ſeq. lib. 3. Alex. Trentacinquius, variar. reſol. lib. 3. titul. de tran[*]ſact. reſol. 2. num. 10. & pluribus ſeq. Hinc eſt, quod nemo tenetur facere quietationem generalem. quia captioſa, l. 3. §. 1. ff. de contrario tutelæ. Bartolus, in l. Aquiliana, in ultimo notabili. ff. de tranſact. Aretinus, Oldrald. Baldus, Iaſon, & alij, cum quibus Surdus, dicta deciſ. 217. n. 10. & dicto conſ. 431. n. 2. &. 3. vbi refert Baldum dicentem, quod contrahentes ſe abſtineant à verbis generalibus, ne nimium effuſo ſer[*]mone in prõptim incidant periculum, quia ſibi imputent, ſi verbis vtantur generalibus: Iacobus Menochius, dicto conſ. 496. num. 62. in fine. vbi refert Caſtrenſem, in l. tres fratres, num. 5. & 6. ff. de pactis, qui è contrario conſilium præbet his, qui recepturi ſunt liberationem, & quietationem, vt eam verbis vniuerſalibus conceptam recipiant; quia hoc modo dicetur comprehendere omnia & quæcunque iura, in vniuerſum competentia, & competitura ipſi liberationem facienti. Hinc etiam eſt, quod tranſactio, ſiue quietatio, qut[*] liberatio generalibus verbis concepta, extenditur ad incogitata, & comprehendit ea, do quibus nulla erat controuerſia, & de quibus cogitatum non fuerat, l. ſi de certa, C. de tranſact. vbi Bart, & alij notarũt, & cum mulitis Menoch. d. conſ. 496. n. 59. & 60. lib. 5. & di[*]cta præſumptione 151. ex numero decimo nono, ſufficit enim: quod in genere de eis cogitatum fuerit, licèt ſpecificè cogitatum non fuerit; in genere autem cogitatio reperitur, quæ ex ampliſſimis, & generalibus verbis præſumitur. Sicuti ſcripſerunt permulti Authores, quos Menoch. ipſe, dicta præſumpt. 151. num. 20. & tribus ſeq. commemorauit. Hippolyt. Riminald: in conſ. 343. num. 19. & ſe. lib. 3. notauit etiam poſt alios multos Authores Cardinal. Mantica, de tacit. ambig. conuent. lib. 26. tit. 6. num. 17. per totum, fol. 705. Surdus, deciſione præcitata 217. num. 11. meliùs dicto conſ. 267. num. 6. 7. & 8. lib. 2. vbi latè obſeruauit, atque ex aliis comprobauit Authoribus, quod pactum generale ex ſui natum trahitur ad omnia, etiam incogitata: & quod generalis tranſactio trahitur ad incognitum, quia etſi non fuerit cogitatum, debuit tamen cogitari, & imputet ſibi, qui non cogitauit, ſub verbis generalibus omnia comprehendi, nam ſtultitia ſua non debet aduerſario nocere: & quod generalis tranſactio porrigitur indiſtinctè ad omnia, & ſuſtinetur in vim tranſactionis quoad ea, ſuper quibus erat lis; & quod alia valet in vim pacti. Et quod in dubio videtur, qui generalibus vtitur verbis, cogitaſſe in genere de omnibus, ne recedamus à proprietate, & ſignificatione verborum, quæ eſt, vt generalia generaliter intelligantur, & operentur: provt hæc omnia latius exornat Surdus ipſe, in loco relato: ſufficere etiam, quod ſaltem in genere cogitatum fuerit, vt tranſactio, ſiue quietatio generalis, tanquam generalis ſuſtineatur, licèt in ſpecie cogitatum non ſit; & præſumi cogitatum eo ipſo, quòd verba adeò ampla, & generalia ſubiiciuntur; poſt Anton. Gabrielem, Hieronym. Gabriel. & alios plures notauit Ioannes Vincent. Honded. dicto conſ. 49. n. 30. & duobus ſeq. lib. 1. Rurſus & tertiò facit, nam licèt tranſactio, ſiue[*] liberatio, aut quietatio generalis reſtringi ſoleat ad rem. & cauſam ſpecificatam, ſiue de qua agebatur, aut controuerſia erat: id verum eſt, & procedit regulariter, & quando partes ſteterunt in puris terminis tranſactionis; at vbi partes in tranſactione, ſiue liberatione vtuntur verbis prægnatibus, & quæ ſalua ratione recti ſermonis non poſſunt reſtringi ad rem, vel cauſam ſpecificatam, ſiue de qua agebatur, aut controuerſia erat; tunc equidem omnia includuntur, etiam quæ ad aliam cauſam pertinent, & non ad litẽ motam, aut quæ moueri ſperabatur: ſic ſane docuit magiſtraliter Bartolus, in l. Aurelio, §, Cuius, num. 10. ff. de liberatione legata. vbi dicit, quod generalis tranſactio, ſiue renunciatio, quæ non poteſt ſolum referri ad ſpecificat, ſalua ratione recti ſermonis, extenditur ad omnia, etiam ignorata, & incogitata. Et dicit idem Bartolus, in d.l. ſi de certa, num. 5. quod tranſactio trahitur ad ea, quibus non eſt lis, quando partes dixerunt generaliter, quod trahatur ad omnia. Et ſubdit eſſe notandum, quia Notarij fere ſemper ponunt in inſtrumentis verba valde generalia, & vniuerſalia: Idem dicit Caſtrenſis, in l. Aquiliana, in principio ff. de tranſact. vbi inquit, tranſactionem extendi de mente partium ad ea, de quibus non erat lis, & tunc argui mentem partium eſſe, quando verba non poſſunt ſalua ratione recti ſermonis reſtringi ad ea, de quibus eſt lis. Idem Caſtrenſis, in conſil. 333. column. 1. volumin. 2. vbi dicit, verba reſtringi ad ea, quæ erant in lite deducta, ſi ratio recti ſermonis id petitur: at ſi generalitas prolata ſit per verba vniuerſalia, tunc non fit reſtrictio, ſed ea vniuerſaliter intelligitur, & operatur: & ſcribit col. 2. quod verba illa, ex quacunque cauſa, ſunt poſita ad ampliandum, ideò debent augere: Id ipſum latè proſequendo, comprobat Alexander, in conſil. 11. num. 11. & ſeq. volum. 2. vbi dicit, quod liberatio facta ab omnibus, quæ quomodocunque peti poſſent non reſtringitur, nec reſtringi poteſt ad ſpecificata. Idem concludunt Socinus, in conſil. 163. num. 4. in fine, lib. 3. Natta, in conſil. 546. num. 20. & ſeq. eruditè Petrus Surdus, dicto conſil. 267. ex num. 12. vſque ad num. 18. lib. 2. & in conſil. 431. num. 73. in fine, & num. 74. lib. 3. & deciſion. 217. num. 23. vbi quod pactum generale non reſtringitur ad ſuam cauſam: & num. 14. vbi quod liberatio generalis, quando ſalua ratione recti ſermonis reſtringi non poteſt ad vnum negotium, extenditur ad omnia: Iacobus Menoch. dicto conſil. 496. num. 73. & duobus ſeq. lib. 5. & dicta præſumptione 151. num. 17. & ſeq. lib. 3. vbi late, quod liberatio facta verbis ampliſſimis, & vniuerſalibus, quæ ſalua ratione recti ſermonis reſtringi non poſſunt ad rem controuerſam, vel ſpecificatam; ad eam ſolam ſe non reſtringit, ſed omnia comprehendit, etiam ignorata, & incogitata, Marcus Antonius Eugenius, dict. conſil. 13. num. 8. cum ſeq. Aluarus Valaſcus, conſultatione 39. vbi inſiſtit circa tranſactiones, ſeu quietationes generales & ſpeciales: & numero 4. ſuperiorum tradidit doctrinam, an ſcilicet reſtrictio fieri poſſit, vel non, ſalua ratione recti ſermonis? Alexander Trentacinquius, variarum lib. 7. titul. de tranſact. dicta reſolut. 2. ex num. 10. cum ſequent. fol. 40. Ioannes Cephalus, in conſil. 228. num. 17. & ſeq. lib. 2. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iuris, tom. 8. littera T. concluſ. 356. ex num. 17. cum ſeq. fol. 348. Pater Ludou. Molina, de iuſt. & iur. tom. 2. diſp. 558. Prætereà & quartò ſententiam hanc manifeſtè pro[*]bauit Cinus, in l. ſi ex timore. C. de except. qui dixit, quod ſi creditor recipiens partem crediti, debitorem liberauit ſimpliciter, liberatio reſtringitur ad quantitatem ſolutam tantùm, & ſic non intelligitur liberare, niſi pro parte, quam recipit; ſecus ſi promiſcerit aliud non petere occaſione cuiuſcunque debiti, quia tunc ad omnia extenditur, & ſic à reſiduo quoque liberare cenſetur, cum verba illa, cuiuſcunque debiti, ſalua ratione recti ſermonis reſtringi non poſſint: & eius opinionem ſequuntur Alexander, in d.l. ſi de certa, num. 1. in fine. vbi Iaſon, numero 7. Afflictis, deciſion. 185. num. 8. Curtius iunior, in conſil. 191. num. 16. lib. 3. Crotus, in conſil. 192. num. 15. lib. 2. Imola, in cap. 1. de tranſact. n. 5. verſiculo, quando autem. quem ſequitur Crotus, vbi ſupra, num. 10. & Iaſon, in dicta l. ſi de certa, num. 5. verſic. limitant. qui aſſerunt, quod tranſactio facta ſuper re petita cum promiſſion nihil amplius petendi, intelligitur occaſione dictæ rei, & ad petita reſtringitur. Sed ſi dictum fuerit, ex cauſa dictæ rei, vel alia quacunque de cauſa, non eſſe faciendam dictam reſtrictionem, ſed generaliter intelligi debere. Refert, & ſequitur Ioannes Vincent. Hondedeus, dicto conſil. 49. num. 34. in principio, lib. 1. Marcus Antonius Eugenius, dicto conſilio 13. numero 10. & trib. ſeq. Sic etiam, ſi renuntiatum ſit actionibus competentibus contra te qualitercunque, vel quid ſimile dictum, quia tranſactio ſalua ratione recti ſermonis reſtringi non poteſt, generaliter erit intelligenda; ita ſcripſit Abbas, in dicto cap. 1. num. 6. verſic. aut non poteſt. de tranſact. referunt Hondedeus, vbi ſupra, dicto num. 34. verſic. ad idem tendit. Eugenius, dicto conſil. 13. num. 14. accedit Alexander, in conſil. 11. num. 10. affirmans, liberationem factam de omnibus, quæ peti poſſunt vſque ad illam diem, ex alia quacunque cauſa ad ſpecificata non reſtringi, ſed ad alias res, & obligationes extendi. Idem voluit Natta, in conſil. 113. num. 3. lib. 1. quando liberatio facta fuit ab omni eo, quod peti poſſet, per text. in l. ſtichus, in principio, & in l. alimenta, §. Baſilicæ. ff. de aliment. legat ſequitur Hondedeus, vbi ſupra, verſic. accedit Marc. Anton. Eugenius, n. 15. ſic etiam Socin. iunior, in conſil. 40. num. 3. lib. 3. ſcriptum reliquit, quod quando eſt facta quietatio particularis, & poſtea additur liberatio ab omnibus, & quibuſcunque aliis quomodocunque, & quacunque de cauſa debitis, ad expreſſa reſtringi non poteſt, cum id fieri nequeat ſalua ratione recti ſermonis propter dicta verba vniuerſalia: referunt, & ſequuntur Hondedeus, vbi ſupra, num. 34. in verſiculo, eandem opinionem, Marcus Anton. Eugenius, in conſil. præcitato 13. num. 16. Purpuratus quoque, in conſil. 189. lib. 1. tradidit, quietationem pro certa ſumma factam occaſionem adminiſtrationis vnius Præceptoriæ cum clauſula, & de omni eo & tot, in quo tenetur vſque ad illam diem, & de aliis, in quibus tenebatur quacunque de cauſa, cum ſcriptura, vel ſine ea, comprehendere etiam liberationem ab alia adminiſtratione Prioratus, ex eo, quia ſalua ratione recti ſermonis, ad adminiſtrationem Præceptoriæ tantum reſtringi non poterat; ſequuntur Hondedeus, dicto conſil. 49. num. 34. verſic. pro eadem opinione. Marc. Anton. Eugenius, dicto conſ. 13. n. 17. & idem in ſimili caſu tenet Hippolytus Riminaldus, in conſ. 239. num. 45. lib. 3. & facit etiam, quod poſt Baldum, in l. ſub prætextu, l. 2. in vltima columna. C. de tranſact. dixit Curtius iunior, in conſil. 191. num. 18. lib. 3. dum reſpondet, quod ſi facta computatione cum adminiſtratore ſuper certo capitulo fiat liberatio de omnibus, in quibus tenebatur vſque ad illum diem, liberatio non reſtringitur ad dictum capitulum, ſed in omnibus aliis præiudicat. Sequuntur Hondedeus, vbi ſupra, in verſic, & idem. Eugenius, n. 18. qui addit n. 19. & Hondedeus, eod. n. 34. in verſic. eandem opinionem in terminis. eandem opinionem in fortioribus terminis tenuiſſe Bartol. in l. emptor. §. Lucius, n. 3. ff. de pactis. qui voluit, quod licet in caſu legis illius, quando lis erat de pertinentibus ad menſam nummularij, ſi debitor tradidit aliquid, & creditor liberauit eum ab omnibus, in quibus tenebatur ex quacunque cauſa, reſtringatur liberatio ad cauſas pertinentes ad dictam menſam; ſi tamen liberatio facta eſſet cum clauſula, ex quacunque alia ratione, vel cauſa, liberatio tanquam generalis operetur reſpectu aliarum cauſarum, vt per eum, quem ſequuntur Raphael, Corneus, Aretinus, & Natta, quos Hondedeus, vbi ſupra commemorat. Facit & quinto loco pro eadem Senatus definitione, quod etiam ſi non extarent verba tam vniuerſalia huius liberationis, & quietationis; id ipſum tamen eſſet dicendum alia ratione: quia dum agitur de inducendo liberationem contrahentiũ ab omnibus actionibus, & obligationibus, & omni iure, quod vtrique parti competere poſſet, latior eius fieri debet interpretatio, & non reſtrictior; liberatio namque repu[*]tatur fauorabilis, quia reducit ad priſtinam libertatem, & reſoluit obligationem, & latiorem recipit interpretationem, Socinus iunior, in conſilio 40. numero 3. volumine 3. Decius, in conſil. 178. numero 4. Cephalus, in conſil. 39. num. 26. lib. 1. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſil. 49. num. 18. & ſeq. lib. 1. vbi in propoſito ſubdit, multo magis id procedere,[*] quando eſt reciproca, reſpectu vtriuſque partis, provt fuit in caſu præſenti, quia tunc ob mutuum cõmodum, & ob correſpectiuitatem extendenda eſt: allegat Cornem, in conſil. 29. in fine, lib. 1. ſemper enim debemus eſſe proni ad liberandum, l. Arrianus. ff. de obligat. & action. & Hondedei reſolutionem ſequitur Petrus Surdus, dicto conſilio 431. numero nono, libro tertio, & in terminis ita quoque arguementatur Menochius, (quem ſuperiores non citant) dicto conſil. 496. num. 69. lib. 5. poſt Crauetam, in conſil. 294. colum. 3. verſic. decimo ſexto, & verſic. decimo ſeptimo. quem etiam ſequitur ipſe Menochius, in conſil. 156. num. 27. lib. 2. & dicit, quod liberatio facta gratia dirimendarum litium (provt fuit facta in præſenti) fauorabilis eſt, & extendenda. Sexto denique & vltimo loco facit Senatus Sabau[*]diæ in propriis terminis noſtris ſæpiùs repetita definitio, de qua teſtatur Anton. Faber, in libros 9. Codicis, ad titulum. C. de tranſactionibus, definitione 6. folio 115. inquit namque, quod quoties in tranſactionis præfatione ſpecialis petitio proponitur, deciſio autem ſequitur generalis, non de aliis tranſactum videri debet, quam quæ ſpecialiter deducta fuerant in petitionem; per text. in d.l. ſi de certa, C. de tranſaction. alioqui facile traheretur ad incogitata, ex l. cum Aquiliam 5. l. qui cum tutoribus 9. §. 1. ff. de tranſact. l. 3. C. eod. ſed ſi petitio generalis fuerit, vt appareant id egiſſe contrahentes, ne quid indeciſum relinqueretur, ſecuta generalis deciſio generalem recipiet interpretationem, ne qua litis materia inter eos ſuperſit, qui non à lite tantum, ſed ab omni litis metu diſcedere voluerunt: & hactenus Anton. Faber, dicens, quod ita Senatus ille ſæpiùs definiuit: & repetit definit. 12. fol. 116. vbi inquit in hunc modum, Cum de certare tranſactio facta eſt, conſtat quidem generalis clauſula, quæ, quæ ſubiici ſolet, eam faciendam eſſe interpretationem, vt aliis quæſtionibus, de quibus nec actum, nec cogitatum fuit, nullum præiudicium factum intelligatur: nam nec Aquiliana ſtipulatio, quantumuis generaliſſima extenditur ad incogitata: liberalitate enim captioſam interpretatio prudentem fregit: ſed tamen, ſi tam aperta & enixa ſint generalis clauſulæ verba, vt dubitari non poſſit, quin de quæſtionibus omnibus fuerit cogitatum, idque inter contrahentes actum, ne qua litis materia inter eos ſupereſſet, cauſa nulla eſt, cur generalis tranſactionis poteſtas ad rem certam, de quanoninatum tractatum ſit, quæque tranſactions cauſam dederit, coanguſtetur. Et ita Senatum tradidiſſe, atque diffiniſſe, teſtatur ibi Faber, qui (vt vides) expreſſam tradit caſus præſentis deciſionem vtpote cum ex verbis adeo vniuerſalibus, & generalibus, velut expreſſim appareat, id inter contrahentes actum, ne qua litis materia inter eos ſupereſſet, ſed vt cauſæ cuiuſlibet occaſione quietatio fieret generalis, provt factam fuiſſe appare. Nec obſtant ea, quæ pro contraria parte adducta,[*] & ponderata fuere: Non obstat primum quoniam ibi adnotata procedere poſſent, quando tranſactio, & quietatio in caſu præſenti, adeo generalibus, & vninerſalibus verbis, atque etiam geminatis, & iteratis concepta non fuiſſet; tunc namque ad rem, & cauſam expreſſam, ſiue ad ſpecificata reſtringi poſſet. Cæterum eiuſmodi, adeoq́ue vniuerſalibus verbis prolatis, ratio recti ſermonis non concedit, verba generalia quietationis & liberationis ad expreſſa reſtringi: ideò tranſactio generalis ad omnia, etiam idiuerſa extenditur, ſicuti latius adnotaui ſuprà, num. 42. 43. 44. & ſeq. & in terminis poſt infinitos alios Authores ſic reſpondet Iacobus Menochius, dicto conſ. 496. num. 73. &74. lib. 5. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 343. num. 19. lib. 3. Petrus Surdus, dicto conſil. 267. ex num. 12. vque ad num. 17. lib. 2. Ioannes Vencentius Hondedeus, dicto conſil. 49. num. 28. per totum, lib. 1. Nec reſiſtit ſecundum; quoniam in dicto §. Lu[*]cius. l. emptor. ff. de pactis, ad cauſas expreſſas verba, ex quacunque cauſa. referri poterant: cùm plures cauſæ, quæ ad menſam nummularij ſpectabant, ſed quia in caſu noſtro fuit facta conuentio, & quietatio generalis occaſione, & reſpectu ſucceſſionis, ſiue bonorum hæreditariorum generaliter, & non pro aliqua ſpecie, aut re tantum, quæ ad ſucceſſionis, aut hæreditatis cauſam pertineret, dum poſtea adiicitur, & ſæpè iteratur, ex alia quacunque cauſa, ceſſat diſpoſitio dictis §. Lucius, & quod per illum text. dicit Caſtrenſis, in locis allegatis in argumento, & ad alias cauſas liberatio generalis eſt extendenda, vt ibi declarat Bartolus, num. 3. Corneus, in conſil. 168. num. 5. verſic. differentia itaque, lib. 1. Natta, in conſil. 410. num. 6. & 7. lib. 2. & in conſil 546. num. 22. & ſeq. lib. 3. Hondedeus, dicto conſil. 49. num. 29. lib. 1. & ſentit apertè Surdus, dicto conſil. 267. ex num. 13. cum ſeq. lib. 2. Deinde: cum in caſu præſenti quoad ſucceſſionis cauſam, & bona hæreditaria attinebat, adeo generaliter tranſactio, & quietatio fieret circa omnia; verba illa, ex alia quacunque cauſa, toties repetita, niſi ad alias cauſas non expreſſas traherentur, & ſic ad dictam quoque 500. ducatorum quantitatem; nihil operarentur, & ſuperfluè appoſita cenſerentur; quod credendum non eſſe, nec veriſimile videri; rectè fundauit Hondedeus ipſe, dicto conſ. 49. n. 16. & 17. vt ſuprà retuli. Non obſtat tertium argumentum; quia reſponde[*]tur, imò verius eſſe, quod tranſactiones, quietationes, & liberationes vniuerſaliter conceptæ, trahuntur etià ad caſus incognitos, & minimè cogitatos, atque ad eos, qui non ſunt eiuſdem, ſed alterius generis, quoniam ratio recti ſermonis nullam reſtrictionem admittit, & ſufficit cogitatum in genere, licet in ſpecie cogitatum non fuerit; cogitatum autem in genere, ex generali quietatione, & natura verborum in ea prolatorum, ſatis deprehenditur; ſicuti ſuprà abundè demonſtraui ad fundamentum partis ſecundæ, ex num. 2. cum pluribus ſeq. & in terminis ſic reſpondent Menochius, dicto conſil. 496. num. 75. lib. 5. Surdus, dicto conſil. 267. ex num. 12. cum ſeq. lib. 2. Hondedeus dicto conſil. 49. num. 39. & tribus ſequent. lib. 1. Non obſtat quartum argumentum, quia reſpondetur, textum, in d.l. Aurelius, §. Mæuio, ff. de liberatione[*] legata. & Doctores in argumento allegatos, loqui in liberatione, & quietatione ſimpliciter relicta debitori de eo, in quo debitor eſt; at in caſu noſtro diuerſum eſt, quia partes non fecerunt ſimplicem liberationem, ſed generalem quietationem, liberationem, tranſactionem, & pactum perpetuum de vlterius aliquid non petendo, de omni eo, quod vna pars ab altera petere, exigere, & conſequi poſſet vſque in illam diem ex quacunque cauſa, &c. Idcirco huiuſmodi liberatio ad omnia extenditur, & etiam ad creditum dictæ ſummæ 500. ducatorum, & iſto caſu non militat diſpoſitio illius §. vt clarè oſtendunt Corneus, Alex. & Natta, cum quibus Hondedeus ſingulariter dicto conſil. 49. num. 38. lib. 1. & vltra eum Gozadinus, in conſil. 94. num. 18. ex verſic. 10. pondero. Menochius, d. conſ. 496. num. 75. in verſic. non obſtat tertium. Rurſus & ad ſecundam partem eiuſdem quarti argumenti reſpondetur, quod licèt de dicta ſumma 500. ducatorum lis non eſſet, ſed duntaxat ſuper ſucceſſione, & bonis dicti defuncti, nihilominus ex cauſa tranſactionis, ſicut ex cauſa alterius ſimplicis[*] liberationis potuit fieri generalis remiſſio omnium iurium, & actionum, l. cum Aquiliana, ff. de tranſact. per quam ita dixit Bartolus, in l. emptor. §. Lucius. ff. de pactis, num. 3. idem Bartolus, in l. ſi de certa C. de tranſact. num. 2. vbi ſcriptum reliquit, quod ſæpè contingit, quod vnus etiam modico recepto liberat aduerſarium, non ſolum ab actione intentata, ſed etiam ab aliis quibuſcunque, quantumcunque liquidis: quod etiam firmat Paulus Caſtrenſis, in conſil. 333. num. 4. lib. 2. Prætereà, cum potuerit ſaltem adeſſe timor litis reſpectu aliarum prætenſionum, & ſic etiam prædictæ quantitatis 500. ducatorum, timor ille ſufficit ad ſuſtinendam dictam tranſactionem, l. 2. vbi Bart. & alij, C. de tranſact. Alexander, in conſil. 11. num. 8. lib. 2. Decius, in conſilio 351. num. 3. Octauianus Cacheranus, deciſione Pedemontana 91. num. 23. Hondedeus, dicto conſil. 49. num. 39. qui ſuperiora confirmat: & vltra eum Petrus Surdus, dicto conſilio 267. num. 14. & 15. lib. 2. vbi inquit, quod quamuis tranſactio fiat ſolum de re dubia, & ad eius ſubſtantiam ſit neceſſaria lis, vel timor inſtantis litis: attamen etiam id, quod eſt certum & liquidum, ſæpè in conuentionem deducitur ex cauſa tranſactionis, & actor modico recepto à reo, illum liberat, nedum ab actione intentata, quæ erat dubia, ſed etiam ab aliis quibuſcunque liquidis, vt latius ibi: & per Bolognetum (quem nullus ſuperiorum recenſet) in dicta l. ſi de certa, num. 23. vbi in hunc modum ſcribit: Non obſtat, quod tranſactio non poteſt fieri niſi de iis, de quibus eſt lis: quia reſpõdet Bartolus, quod hoc non tollit, quin tranſactio valeat in præmiſſis caſibus, quia tunc tranſactio nõ fit de aliis debitis, de quibus nõ eſt lis; ſed pars renũciat iuri ſuo in aliis, de quibus nõ eſt lis, pro pretio tranſactionis factæ, vt remiſſio aliarũ actionum, vel iurium ſit in obligatione ab vnaparte pro compenſatione eorũ, quæ remittuntur, vel promittuntur, vel dantur ab alia parte, cùm forſan remiſſio iuris actoris parum valeat respectu eius, quod datur ab alia parte: in eo enim quod datur, non oportet, quod ſit lis, ſed ſufficit, litem ſuper re, de qua fit tranſactio, & Bartolum ſequuntur Doctores. Hactenus Bolognetus. Inſuper dicendum eſt, conuentionem, de qua nunc agitur, non ſolum in vim tranſactionis, ſed etiam in vim pacti ſuſtineri pro aliis, de quibus non vertebatur lis, cum enim verba liberationis ſint generalia, & ad expreſſa non reſtringantur, circa deducta in lite, ſuſtinetur in vim tranſactionis: in aliis verò ſuſtinetur in vim pacti, nec ex nominatione tranſactionis vitiatur: Salicetus, in d.l. ſi de certa, num. 2. Anton. de Butrio, in cap. 1. de tranſact. num. 11. Alexander, in conſil. 43. num. 8. lib. 1. & in propriis terminis noſtris Ioan. Vincent. Hondedeus, in conſ. 49. num. 34. ante finem, lib. 1. idque in caſu noſtro certius videtur, cum dictum tranſactionis inſtrumentum non contineat ſimplicem tranſactionem, ſed etiam liberationem, conuentionem, & quietationem, pactumq́ue perpetuum de vlterius aliquid non petendo: quæ verba (vt Hondedeus ipſe, vbi ſuprà concludit) operantur, quod non ſit ſimplex tranſactio, ſed etiam in vim alterius liberationis, conuentionis, & pacti ſuſtineatur, vt etiam ſcripſerunt Bartolus, Imola, Curtius iunior, & Crotus, ibi commemorati. Non etiam obſtat quintum argumentum, verba[*] namque contractus, quod interpretentur contra eum, qui in illis ſe fundat, procedit in caſu dubio, & cum verſamur in liberatione, & quietatione facta verbis ſimplicibus, atque ſingularibus, ſecus tamen in caſu adeo claro & certo, & vniuerſalia, atque iterata verba, ita manifeſtam reddunt contrahentium reciprocã voluntatem, vt ſalua ratione recti ſermonis ad aliqua reſtringi non valent, cum ſui natura omnia æqualiter comprehendant, quodex his deducitur manifeſtè, quæ ſupra longa ſerie obſeruaui. Item ex his, quæ alio cap. tradidimus ſuprà, hoc eod. lib. & tractatu. vbi latius explicatur materia, & deciſio l. veteribus, ff. de pactis. Inſuper reſpondetur, non obſtare quod in argumento dicebatur, renunciationem, ſiue quietationem generalem intelligi in dubio contra eum, cui fit, & pro eo, qui renuntiauit; quoniam nos verſamur in terminis quietationis, & liberationis generalis, reciprocè ab vtraque parte factæ, & vbi generalitas re[*]ſtringi non poteſt ſalua ratione recti ſermonis, quo caſu liberatio, ſiue quietatio, ac etiam renuntiatio extenditur ad omnia, etiam non expreſſa; ſicuti in renuntiatione profitentur poſt alios Authores Natta, in conſil. 546. num. 15. & 16. Marc. Anton. Eugenius, in conſ. 13. num. 21. & ſeq. & num. 56. verſ. Secundò dato. Marcabrunus, in conſ. 17. num. 13. & ſeq. optimè Petrus Surdus, in conſ. 431. num. 66. & num. 73. in verſ. 3. respondeo, & num. 73. lib. 3. vbi inquit, quodquod eſt communis reſolutio, quam omnes amplectuntur, renuntiationem non reſtringi ad ſpecificata, quando generalitas reſtringi non poteſt ſalua ratione recti ſermonis, vt quando dictum eſt, quod liberat ab omni, & toto eo, quod petere poteſt occaſione eius, de quo ſpecifice agebatur, vel ex quacunque alia cauſa:ſed vbi ratio recti ſermonis pati poteſt reſtrictionem, tunc ea eſt permiſſa, & non extenditur vltra id, quod fuit expreſſum, vt latius ibi. Non obſtat ſextum & vltimum argumentum, quo[*]niam licet regulariter non valeat tranſactio ſuper re iudicata, ea ratione, quia tranſactio fieri debet ſuper re dubia, l. prima. ff. de tranſact. ſed quando fit ſuper re iudicata, non dicitur res dubia, vt dixit Gloſſa, in l. eleganter, in verbo, hoc enim, ff. de condict. indebiti. quam ibi probant Iaſon, num. 2. verſiculo, Tertiò nota. & cæteri. Cardinalis Thuſcus, practicar, concluſion. iur. tom. 8. littera T. concluſ. 346. ex num. 11. cum ſeq. tamen quando poſt rem iudicatam aliqua ſupereſt dubitatio, ſeu aliquid diſceptabile, & dubium, recte poteſt tranſigi: l. poſt rem, vbi Doctores communiter, ff. de tranſact. Caccialup. de tranſact. quæſt. 9. num. 6. Thuſcus, vbi ſupra, concluſ. 345. n. 23. 27. & 28. & dicta concluſ. 346. n. 33. & num. 28. vbi poſt Riminaldum, in conſ. 202. num. 24. lib. 2. quod bene valet tranſactio poſt rem iudicatam, quando eſt dubia, erat autem maximum dubium in caſu præſenti, quia prætendebatur, dictam ſententiam de remate fuiſſe[*] nullam, & ideò nec nomen, nec virtutem ſententiæ habituram;ſicque tranſactio fieri potuit de iure, vt cũ Craueta obſeruauit Thuſcus ipſe, dicta concluſ. 346. num. 31. fol. 342. Item, quia poterat appellari ad Su[*]periorem ab ea ſententia, quæ non tranſiuit in rem iudicatam, & via ordinaria ius partium de nouo deduci, quod via executiua non præluditur, vnde etiam tranſigi potuit iuridicè, vt per Crauetam, in conſilio 425. num. 61. Thuſcum, tom. 8. littera T. dicta concluſione 345. num. 30. fol. 342. & vltra eum, ſic definiuiſſe Sabaudiæ Senatum conſtat ex Antonio Fabro, ad libros 9. Codicis, titulo, de tranſact. definitione 4. vbi agit de tranſactione facta poſt iudicatum: & inquit, quod cum maritus iniuriam vxoris perſequens, aduerſus Titium egiſſet, ac iam forte victum ſe præſenſiſſet, reo perſuaſerat, vt de tota controuerſia in arbitros compromitteret, compromiſſum de ea re factum fuerat cum diei, & pœnæ adiectione, itemque cum clauſula illa, ſiue latum eſſet Arreſtum, ſiue non. Poſtmodum reus ſententiæ arbitrorum ſtare noluerat, vtque ſibi liceret iudicatum exequi apud Senatum poſtulabat. Placuit, iuſtam eſſe petitionem nonnullis rationibus (vt ſcribitur ibi) ſed illâ potiſſimùm, quod iam ipſo compromiſſi tempopore iudicatum eſſet, vt proinde nihil ſupereſſe poſſet, de quo tranſigeretur: nec ad rem pertinuit, quod ignorarent compromiſſores, an, aut quid iudicatum eſſet: non enim eo minus certum ius erat, quod quale illud eſſet, nondum didiciſſent: & tandem in hæc verba Faber ipſe concludit; Itaque viſum eſt, reiici debere clauſulam illam, ſiue Arreſtum latum eſſet, ſiue non: vtpote quæ ſuperiorum Iudicum, à quibus nec liceret appellare, auctoritatem infringeret: l. eleganter 23. §. ſi poſt rem iudicatã, verſic. tunc enim reſcriptis. ff. de condict. indebiti. nam ſi de inferioris iudicis ſententia tractaretur, à qua prouocatio licita eſſet, valeret proculdubio clauſula, per quam ſcilicet non tam iudicati auctoritas labefactata, quam appellationis remedio in omnem caſum renuntiatum videretur. dicto §. ſi poſt. verſic. quid ergo. l. & poſt rem 7. l. poſt. rem. 11. ff. de trãſact. Ecce expreſſam Senatus illius deciſionem ad hoc, quod cum de inferioris iudicis ſententia tractatur, à qua prouocatio licita eſſet, tranſactio valet de iure, provt erat in caſu præſenti: & iterum definitione 5. eodem titulo C. de tranſact. fol. 115. dum ageret Faber ipſe de tranſactione facta poſt Arreſtum, contra quod porrecta ſit, aut porrigi poſſit ciuilis ſupplicatio, in hunc modũ concludit: In eoque ſane conueniens eſt, maioris poteſtatis eſſe, quod à Senatu pronuntiatum eſt, quam quod ab inferiore iudice, à quo ſufficit appellari poſſ, vt etiam poſt rem iudicatam tranſigere liceat; quamuis nondum fuerit appellatum; dicta l. & poſt rem, 7. in principio. ff. de tranſaction. ita Senatus in cauſa Ioannis Franciſci, &c. Denique, quia tranſactio facta poſt rem iudicatã,[*] ſaltem in vim pacti valere poſſet, cum non fuerit ſimplex tranſactio, ſed etiam generalis quietatio, & liberatio, quæ in vim pactionis & conuentionis ſuſtinetur, & per eam, etiam id quod eſt certum, & liquidum, ſæpè in conuentionem deducitur; vt ex aliis Authoribus probaui ſuprà ad ſolutionem quarti argumenti: & latè, atque eruditè per Surdum, dicto conſilio 267. num. 14. & 15. lib. 2. Hondedeum, dicto conſilio 49. num. 34. & 35. libro primo. Atque ita licèt non valeret tranſactio ſuper re iudicata, quæ tamen valet (vt dixi) de iure tamen ex cauſa tranſactionis, & quietationis generalis remitti poteſt ius ex ſententia acquiſitum: aliud namque eſt, ſuper re iudicata tranſigere, aliud verò ex cauſa tranſactionis (in qua etiam liquida & certa deducuntur, vt ſuprà probaui) ius acquiſitum per ſententiam remittere; ſicuti euidenter deducitur ex Ioannis Vincentij Hondedei, & Petri Surdi obſeruationibus, numeris præcedentibus commemoratis: & clarè præſentiunt Alexander, in conſilio vltimo n. 15. lib. 6. Romanus, in conſil. 369. num. 15. Decius, in capit, prætereà, num. 6. circa finem, de officio delegati. vbi allegat Caſtrenſem: Magonius, deciſione Florentina 119. num. 3. Cephalus, in conſil. 772. n. 55. lib. 5. Nec caſui præſenti, atque Senatus noſtri deciſioni[*] repugnant Petri Surdi, deciſione 185. ex num. 9. vfque ad num. 21. reſolutiones: Tum, quia contrarium eius, quod ipſe tuetur, late defendunt Authores illi, quos ibi commemorauit ex num. 2. cum ſeq. tum etiam, quia conceſſo ſine veritatis præiudicio, quod verior ſit eiuſdem ſententia, adhuc ipſa non obſtaret, concurrentibus omnibus ſuprà enumeratis, quod ſcilicet adhuc dubium, & diſceptabile remaneret: quod à ſententia, ab inferiori lata, appellari poſſet, & via ordinaria id ipſum deduci: & quod in vim pacti propter verba vniuerſalia quietatio generalis deberet etiam comprehendere ea, quæ per ſententiam definita eſſent. in his namque terminis Surdus non loquitur, nec omnibus, nunc enumeratis, concurrentibus, imò nec aliquo eorum interueniente auſus eſſet aliter affirmare: ſic ſane dicto conſil. 267. ex num. 14. cum ſeq. lib. 2. libenter agnoſcit, quod quamuis tranſactio fiat ſolùm de re dubia, & ad eius ſubſtantiam ſit neceſſaria lis, vel timor inſtantis litis, tamen etiam id, quod eſt certum, & liquidum, ſæpè in conuentionem deducitur ex cauſa tranſactionis, quæ in vim liberationis generalis, & conuentionis omnia includit, & nedum ab actione intenta, ſed etiam ab aliis, quantumcunque liquidis liberationem inducit: & de his hactenus. Ex altera Senatus Hiſpalenſis illuſtri admodum, atque egregia definitione. Rurſus atque ſecundo loco & principaliter obſer[*]uandum, & conſtituendum erit, eadem die, & articulo, controuerſiam motam, & definitam in ſenatu; vtrùm, inquam, Iudicis authoritate (inſtantibus tamen, & poſtulantibus creditoribus) venditis bonis debitoris, emptor de euictione agere poſſit, vel etiam aduerſus ipſos creditores pretium nondum ſolutum retinere, ſi forte pretij aliquam partem non ſoluiſſet: nam in caſu præſenti apparebat, venditum eſſe quoddam hæreditamentum, quod hortum valde fructiferum, & arboribus plenum, domum etiam ampliſſimis ædificiis conſtantem habebat: hæc autem euictam fuere per ſententiam Iudicis cuiuſdam Regij, vulgò dicti de veredas y cañadas, eo prætextu, quod terra arboribus ornata, & plantata, atque etiam ædificata, diceretur eſſe publici iuris, ſiue paſtus, & commodi publici, vulgo realenga, valdia, y de paſto, y aprouechamiento comun; ita tamen provt vendita fuit, empta fuerat per debitorem, qui totum hæreditamentum, provt emerat, vendidit, ſiue eius nomine venditum fuit, pro ſatisfaciendis creditoribus, & tempore litis motæ iam ex hac vita deceſſerat. Pro parte itaque creditorum, vt nec euictione teneantur, nec etiam partem pretij, quam hactenus emptor retinebat, petere prohibeantur; ſequentia magis videntur adſtringere fundamenta, & rationes. Inprimis, dictum hæreditamentum venditum fuiſſe authoritate Iudicis, & ad inſtantiam creditorum, non ſimpliciter, ſed eo adiecto, quod ſcilicet vendebatur, provt à debitore fuit comparatum, ſiue provt habebat illud debitoris author, ſegun y como le tenia el que ſe le vendio al deudor, y ſegun y como ſe le verdieron al miſmo deudor. Cum autem ita debitoris author teneret, provt nunc apparuit ſcilicet periculo illi obnoxium, de ſer la tierra realenga, y valdia; ita quoque venditum videtur, & ſi ita venditum provt tenebatur & venditum fuit; cum hac qualitate etiam venditum dicendum eſt; vt euictionis nomine retineri poſſit pars pretij nondum ſoluta per emptorem. Conſtat namque, dictionem, provt, Hiſpanè ſegun y como, ſui naturâ relatiuam eſſe, &[*] operari, ne plus cenſeatur conceſſum, & venditum ex actu referente, quàm habeatur in relato. Atque ita dictio ipſa, provt; ſtat reſtrictiuè, & limitatiuè: ſicuti ſcripſerunt Bartolus, in edita, num. 28. C. de edendo, Decius, in conſ. 122. num. 33. lib. 3. Curtius iunior, in conſ. 92. num. 10. Socinus ſenior, in conſ. 75. num. 25. lib. 3. Alciatus, in reſponſo 767. Iacob. Menochius, in conſ. 341. num. 12. lib. 4. qui id explicat num. 13. & 14. & prima explicatio mirè conuenit caſui præſenti, nam ex quo venditor & emptor ignorarunt qualitatem rei venditæ, hoc eſt, plantatum, & ædificatum eſſe en tietra realenga y valdia, dictiomet eadem provt, cauſatiuè ſtare non poteſt, ſed potius relatiuè, & reſtrictiuè (vt dixi) ita ſanè ex Decio, Ruino, Curtio iun. & Boërio notauit idem Menochius, dicto num. 13. qui etiam conſ. 1. num. 83. lib. 1. id ipſum notauit, & multum ad propoſitum præſens, in hæc verba ſcripſit: Quartò, conceſſionem hanc in vim feudi factam non fuiſſe, ex eo demonſtratur; quia dictum in ea fuit modo & forma, quo, & qua illius prædeceſſores obtinuerunt: at cum Theodori anteceſſores iure allodij, ac liberi patrimonij tenuerint, ſequitur, ſub eadem forma ab Henrico factam eſſe conceſſionem; cum relatum ſit cum omnibus ſuis qualitatibus in referente, leg. aſſe toto. ff. de hæred. inſtit. quando ſcilicet actus ille relatus reperitur, & c. Confirmatur etiam ex textu, in l. ſi plus, 74. §. fi[*]nali, ff. de euictionibus. dum dicit, Qui nomen quale fuit, vendidit, duntaxat vt ſit, tenetur, non autem vt exigi aliquid poſſit, ſed dolum & culpam præſtare cogitur. quem textum ponderauit Thom. Cormerius, lib. 26. iuris ciuilis, Galli, & Romani. tit. 2. de euictionibus, c. 1. in fine, fol. 1097. & emptori imputari debet, qua re conditionem, & qualitates rei venditæ non in[*]quiſierit: contrahens enim cum alio, tenetur inquirere conditiones contrahentis, & qualitates rei, quæ veriſimiliter deuenire poſſunt ad notitiam; ſicuti Decius, & Cagnolus, in l. qui cum alio contrahit, ff. de regulis iuris. per illum text. notarunt. & in eiſdem euictionis rei venditæ, in quibus verſamur, terminis, deciſio Rotæ notabilis in hac materia 281. num. 25. in nouiſſimis, parte 2. Petrus Surdus, & alij in locis referendis infrà, ad ſolutionem primi argumenti, ex num. 98. cum ſeq. Deinde & ſecundò pro eadem parte facit Hugon.[*] Donelli, commentariorum iur. ciuil. ad titulum 45. de euictionibus, lib. 8. Codicis, fol. mihi 741. diſtinctio, & reſolutio per illum textum, in l. ſi fines, 10. is namque Author, in eo dubio, finibus fundi certis demonſtratis, ſi quid ex his euincatur, an, & quando præſtanda ſit euictio: diſtinxit, atque probauit, quod ſi venditor fundi, fines eius demonſtrauit, & legem dixit, id eſt, demonſtrauit nominatim adiecta hac lege, & conuentione, ne quis in eos ingrederetur, euictionem præſtabit; quod textus ille in principio dixit expreſſim. Immo & ſi fines tantum venditor demonſtrauit, neque quidquam adiecit nominatim de his finibus præſtandis, nihilominus tamen eorum euictionem eum præſtare debere, ex l. qui fundum. ff. de euictionibus. Et rectè (vt in[*]quit ipſe Donellus) nam quæcunque dicuntur ita, vt præſtentur emptori, præſtanda ſunt, l. ſciendum, §. primo. ff. de ædilitio edicto. ſunt autem in hac cauſa, quæcunque ita dicuntur, vt propter hæc res pluris vendatur, l. ea quæ, ff. de contrahenda emptione, & nemo dubitat, quin quò ampliores fines fundi erunt, eo pluris fundus ſit, atque ideò pluris veneat. Quòd ſi venditor fines quidem demonſtrauit, ſed ita, vt nihilominus diceret, ſe fundum vendere ſuis finibus; quidquid vltra veros fines eius fundi euictum erit, venditor non præſtabit, provt textus ipſe, in dicta l. ſi fines, 10. C. de euictionibus, in ſecunda ſui parte ſtatuit. Per quem ita ſimiliter videbatur dicendum in caſu præſenti, vt ſcilicet vendito dicto hæreditamento, provt venditum fuit, vel habitum ab authore debitoris, qui eidem vendidit, quidquid, quod eidem authori euinci quoque potuit, euictum fuerit, ad venditorem non pertineat, cum ipſe ſuis iuribus, ſiue provt habebat author ipſius, illud vendiderit, & veros, proprioq́ue duntaxat fines vendidiſſe videatur, & quantus eſt fundus, non vltra, vt Donellus ipſe latiùs probauit, cuius obſeruationes mirè conuenire videntur caſui huic, de quo agitur. Rurſus & tertio loco facit, in caſu præſenti venditum fuiſſe ius vniuerſale dicti hæreditamenti, illud autem ex multis conſtare, & inter alia hortum præfatum, & domum ædificatam, atque alia plura continere; idcirco euicta aliqua parte eiuſdem, provt euicta fuit pars quædam hortus, & ædificij domus, quia terra illa erat valdia y realenga, venditorem eui[*]ctionem præſtare non debere; de euictione namque venditor non tenetur, rebus ſingulis euictis quando hæreditas, vel vniuerſitas alia venditur; ſicuti probat textus, in l. prima, C. de euictionibus, vbi omnes Interpretes communiter. Et ſingulariter Hug. Donellus, commentar. iur. ciuil. libro octauo Codicis, tit. 46. de euictionibus, ad l. primam, nunc citatam, Antonius Gomezius, tomo 2. variar. cap. 2. de emptione & vendit. num. 44. vbi reddit rationem, quia vendens hæreditatem, vel vniuerſitatem, cum non videatur vendere aliquam rem particularem, ſed tantum ius vniuerſale ſibi competens, & illud non ſit euictum, meritò de euictione non tenetur, iuxta text. in l. ſecunda, in principio. ff. de hæred. vel act. vend. Hugo Donellus, vbi ſupra, dum dixit; adeo verum eſſe, euictione, rerum ſingularium à venditore hæreditatis non præſtari, vt probandum ſit (quod Ioannes vetus Interpres putauit) ne ſic quidem ab eo præſtari debere, quamuis res omnes hæreditariæ, aut quæ hæreditariæ putabantur, ſint euictæ; nam & ſingulis rebus hæreditariis omnibus euictis, nihilominus manet hæreditas, quæ & vendita eſt, & præſtatur: Hæreditas enim ſine vllo corpore iuris intellectum habet, l. hæreditas, ff. de petit. hæredit. id eſt, intelligitur eſſe, etiam fine vllo corpore. Porro hæreditas ſolum vendita eſt, non res ſingulæ: & idem notarunt, atque iure vniuerſali vendito, rerum ſingularium euictionem non præſtari, tradiderunt Afflictis, deciſione 334. Cæſar Vrſillus, in addit ad Afflict. deciſione 81. num. 3. & 4. & plenius numero 6. vbi concludit, quod dummodo aliquid ſit in hæreditate, quis non tenetur de euictione rerum ſingularium: Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iur. tom. 3. littera E. concluſion. 366. num. 22. 23. & 32. folio 293. Præterea & quarto loco facit, quod venditor de[*] euictione rei ab eo venditæ, traditæ non tenetur, ſi facto Principis, aut Superioris, euictio ſequatur, quia reputatur caſus fortuitus, vt in l. Lucius, ff. de[*] euictionibus: & idem, quando de facto extraiudicialiter, vt per violentiam, aufertur res empta, quia tunc quoque venditor de euictione non tenetur, vt in l finali, C. de actionibus empti: & obſeruarunt Bartolus, in l. exceptione. ff. de fideiuſſoribus. Abbas, in cap. finali, de empt. & vendit. Caſtrenſis, in conſilio 220. colum. ſecunda, libro primo. Alexander, in conſilio 220. libro ſecundo. Sociunus, in l. quidam relegatus, in 3. notabili, ff. de rebus dubiis. Anton. Gomezius, tomo 2. variar. cap. 2. num. 40. in fine, verſic. ſecundus caſus eſt. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iur. tomo 3. littera E, concluſion 367. numero non, folio 294. vnde cum caſu præſenti facto Iudicis, qui Regia authoritate proceſſit, ſicque Principis iuſſu, pars dicti hæreditamenti euicta fuerit, quia plantatum, atque ædificatum apparuit, en tierra valdia y realenga, videtur, quod de euictione emptor agere non poſſit, nec etiam pretium nondum ſolutum retinere. Quid enim eſt, quod debitori imputari valeat, cum ipſe ita quoque dictum hæreditamentum emiſſet, nec aliqua in culpa, aut dolo fuerit, & facto Principis, atque eius diſpoſitione, terræ eiuſmodi euitantur. Quintò etiam facit, emptorem eundem, ex eo videri, contra creditores pretium petens, exceptionem prætendere non poſſe, quod creditor regulariter eui[*]ctionem pignoris venditi non debet, nec præſtat, iuxta text. in l. prima, & ſecunda, C. creditorem euictionem pignoris non debere, & in l finali, titul. 13. partita 5. dummodo concurrant requiſita illa, quæ ab Interpretibus noſtris deſiderantur communiter, atque ex dictis iuribus deducuntur apertè, Scilicet quòd ſit creditor anterior, & ſic potior alio creditore ex tempore, vel ex priuilegio: Quòd credat rem eſſe debitoris: Quòd ſibi liceat vendere ex pacto, vel ex lege, vel ſaltem credat ſibi licere: Et quòd creditor ipſe non promiſerit de euictione: ita ſane deduxit, atque hæc quinque requiſita tradidit Gregorius Lopez, in dicta l. finali partitæ, gloſſa prima. Deduxerunt quoque, atque exornarunt Doctores communiter, ad dictum titul. C. creditorem euictionem pignoris non debere: vbi eleganter, Iacob. Cuiacius, & Hug. Donellus, videndi omnino. Signorolus, in conſil. 90. num. 26. Siluanus, in conſil. 101. Dueñas, regul. 169. Plotus, in l. ſi quando, numero 478. C. vnde vi. Decius, in conſil. 449. num. 37. & 38. Franciſc. Marcus, quæſtione 926. parte 2. Vincent. de Franchis, deciſion. 239. parte 2. Franciſcus Viuius, deciſione 24. & 152. prima parte. Fabius de Anna, in conſil. 37. & in conſil. 90. num. 12. & ſeqq Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 35. num. 19. & deciſione 21. num. 3. Stephanus Gratianus, deciſion. 175. ex num. 1. Oſaſcus, in conſ. 33. Ariſminus Tepatus, variarum lib. 2. titul. creditorem euictionem pignoris non debere, folio 139. Magonius, deciſion. 32. Rotæ Florentinæ. Pater Ludouic. Molina, tomo 2. de iuſtitia & iure, tractat. 2. disputation. 538. ex verſic. ſupereſt explicemus, fol. 1825. in fine, & 1826. & vide etiam fol. 1825. Fuluius Pacius, in tractatu de emptione, & venditione, num. 254. fol. mihi 244. Ioannes Baptiſta, de ratione ratæ, quæſtion. 14. num. 6. Alex. Trentacinquius, variarum lib. 3. titul. de emptione & venditione, reſolutione 17. folio 278. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tomo 3. littera E. concluſione 359. fol. 286. Antonius Faber, de error. pragm. decad. prim. errore 5. meliùs, errore 10. vbi vide omninò, & ad dictum titul. C. creditorem euictionem pignoris non debere, definitione prima, & tribus ſeqq. ex fol. 1083. cum igitur hæc omnia in caſu præſenti verè concurrent reſpectu creditorum, videtur, quod nullum ius poſſit emptori contra creditores competere. Sextò & vltimò facit, in caſu noſtro magis indu[*]bitatum videri, creditores euictionem pignoris non debere, nec aduerſus eos agi poſſe per emptorem, etiam vt pretium retineatur; propterea quod bona debitoris non iure creditoris, ſed authoritate Iudicis, poſtulantibus, per ſubhaſtationem fuere diſtracta; quo caſu titulus ille Codicis, creditorem euictionem pignor. & c. Dubium non continet; ſed alio duntaxat, quando ſcilicet pacto, vel ex lege per creditores bina venduntur; tunc namque dubium vertebatur: ſicuti eleganter obſeruat Anton. Faber de erroribus pragmat, decad. prima, lib. 1. errore 10. folio mihi 26. vbi eruditè, atque eleganter admodum dixit, ſe iam monuiſſe, præfatum titulum, C. creditorem, & c. Non ad hunc caſum pertinere, quo venditio fiat per Iudicem, vrgente creditore; ſed ad eum potius, quo venditio facta ſit per creditorem ipſum iure creditoris: & ſic quod pragmatici paſſim abutuntur eo titulo, vt probent, diſtractis, vt hodie fit, pignoribus authoritate iudiciali, poſtulante creditore, ſi ea pignora poſtmodum euincantur, creditorem de euictione non teneri, ſi non fuerit in dolo, interueniente autem dolo, teneri; ſed decipi manifeſtè, quia ad alterum tantum caſum pertinet (vt dixi) ea ratione, quòd cum venditio fit authoritate Iudicis, quaſi nomine debitoris, vt creditori ſolutionem vrgenti ſatisfiat, ab ipſo debitore facta intelligatur, quandoquidem factum Iudicis eſt factum partis, l. 1. & 2. C. ſi in cauſ. iudic. pig. caput. ſit. apparet, alium quam debitorem de euictione teneri non poſſe, l. ſi ob cauſam 13. C. de euictionibus. Neque enim auditum eſt, alium de euictione teneri, quam qui ipſe vendidit, aut euictionem ſtipulanti promiſit; cùm de euictione agi non poſſit, niſi aut actione ex empto, aut ex ſtipulatu, l. in venditione, 60. ff. de euictionibus. Portò neque ex empto, agi poteſt contra eum, qui non vendidit, neque ex ſtipulatu contra eum, qui nihil promiſit: quare (ſubdit ipſe Faber, & verè) nec diſtinguendum eſt, an hoc caſu in dolo fuerit creditor, nec ne. Non enim quod in dolo ſit fortaſſe petens id, quod vel nunquam vere debitum fuerit, vel iam ſolutum ſit, poteſt eum facere venditorem, nec conſequenter obligare de euictione: præſertim cum (vt dixi) parata emptori ſit actio contra ipſum debitorem ex cauſa euictionis, d. l. ſi ob cauſam. Pertinet igitur titulus ille Codicis ad alium caſum, quo pignus à creditore ipſo venditum ſit iure creditoris: nam cum eo caſu alius venditor non ſit, quam creditor, ius autem ita comparatum ſit, vt venditorem emptori euictionem præſtare oporteat, etiam ſi nihil dictum ſit, dum ne in contrariũ cõuenerit, ne de euictione teneatur, l. ex empto 11. in principio, & § vltimo, ff. de actio. empt. neceſſe omnino fuit conſtitui, & caueri, ne creditor de euictione teneratur, quia nec eum teneri æquum eſt, cum non poſſit videri emptorem decepiſſe, diſtrahendo iure creditoris rem ſibi obligatam, quando nec vendidit tanquam dominus, ſed tanquam creditor: Proinde nihil eſt quod ei imputetur, euicto poſtmodum pignore, dummodo probet ſe fuiſſe legitimum & anteriorem creditorem, ſibiq́ue rem illam à debitore pignoris iure obligatam, nec à ſe quicquam dolo malo factum eſſe: an igitur (concludit Faber ipſe) ſi nihil dolo malo factum ſit à creditore, qui vendidit, nulla emptori pignoris ratio de euictione ſupererit, ne quidem contra debitorem; nam facit pro debitore, quod is, nec rem vendidit, nec intelligitur vendidiſſe; ſed creditor, at cum ipſi proficiat ſolutio pretij, per quam conſequitur ille liberationem à ſuo creditore, cui & vendendi pignoris occaſionẽ pro iare dedit, nulla ſanè ratio iuris, vel æquitatis patitur, vt in damno emptor moretur, cuius pecunia creditor dimiſſus eſt, ideoque cum nullam aduerſus creditorem ipſum habeat actionem, neceſſe eſt ei conſuli aduerſus debitorem, ac ſi ipſe vendidiſſet: ex ratione poſita in d.l. ſi ob cauſam 13. C. de euict. tametſi lex illa non ad hanc pignoris venditionem pertineat, ſed ad illam potius, quæ nomine debitoris per iudicem facta ſit. Et hactenus, atque eleganter, & vere Antonius Faber, in loco præcitato. Addiderim ego, diſtinctionem Authoris ipſius, expreſſim videri probatam de iure huius Regni in l. finali, titul. 13. partita 5. lex namque illa apertè loquitur in creditore vendente iure pignoris ex pacto, vel ex lege: & tunc inquit, creditorem de euictione non teneri, quaſi ſentiat id ipſum, quod clariùs Faber notauit, videlicet in altero caſu, quando venditio fit authoritate Iudicis, inſtantibus tamen creditoribus, dubium eſſe non potuiſſe, ob rationem à Fabro ipſo conſideratam. Et quod ita ſenſerit euidenter deducitur ex verbis eiuſdem legis: Obligados ſciendo algun peño a otro a tal pleyto, que aquel que recibe la coſa a peños, que la pueda vender, ſi acaecieſſe, que la vendieſſe non como ſuya, mas como coſa empeñada, e despues deſſo vencieſſen por aquella coſa en juyzio at que la compraſſe del: entonce eſte que ge la vendio non ſerie tenudo de ge la facer ſana mas el otro que emñò la coſa al vendedor. Et ibi Gregor. Lop. verbo, empeñada, inquit, id eſt iure creditoris, & verbo, non ſerie tenudo, dicit: tenebitur tamen cedere emptori contrariam pignorititiam actionem, vt in l. creditore, ff. de euict. & verbo, que empeñò, in hunc modum ſcripſit idem Gregorius, habes hic expreſſum, quod debitor de eaictione tenetur, ſi pignus venditum à creditore euincatur, adde l. reſcriptum, §. primo, ff. de diſt. pignor. & l. ſi plures, §. primo. ff. de euict. & C. eod. l. ſi ob cauſam, Ecce vbi expreſſim intelligit is Author legem illam de creditore vendente iure pignoris. Ita pariter accipit titulum eum, C. creditorem euictionem pignoris non debere, Iacob. Cuiacius, recitation. ſolemn. in libros C. ad dictum titulum, in verſic. nunc tractemus, fol. 988. dicens, quod creditor, qui pignus vendidit iure creditoris, & pignoris lege, & non promiſſa euictione, emptori non tenetur de euictione pignoris, ſed debitor ipſe eo nomine re euicta tenetur emptori vtili actione ex empto, quaſi ipſe vendidiſſe eam rem videatur, qui ipſe eius venditionem permiſit creditori, ne alioquin cum damno emptoris debitor ſibi liberationem acquirat, vt latiùs ibi. Cæterum ſuperioribus omnibus minimè refragantibus, & re ipſa accuratiùs, & diligentiùs perpenſa, contrarium Hiſpalenſis Senatus verius definiuit in caſu propoſito: & iterum anno 1612. in cauſa Ioannis Bambelle, & creditorum Fernandi de Soria, ita pariter decidendo decreuit de iure, cum enim Iudicis authoritate, inſtantibus tamen & poſtulantibus creditoribus, per ſubhaſtationem in publica forma debitoris bona diſtracta fuiſſent, eorumque emptor pretij dimidiam partem perſoluiſſet ſtatim, alteram vero dimidiam termino certo præfixo à partibus ſoluturus eſſet; & ante ſolutionem factam ab emptore, non modo lis imminuiſſet, verum & pars quædam dicti hæredita menti euicta fuiſſet per ſententiam Iudicis: poſtmodum autem creditores aduerſus emptorem inſtarent, & reſiduum pretij exigerent; de euictione partis hæreditamenti venditi emptor ipſe excipiens, ſe opponebat, & pro valore, veraq́ue partis euictæ æſtimatione pretium retinere contendebat, nec ſoluturum, imo nec partes habere creditores ad petendum dicebat, cùm venditione facta Iudicis authoritate per ſubhaſtationem, debitor ipſe, aut Iudex, quaſi nomine ipſius, non creditores vendidiſſe videantur, ideóque nec ad pretium agere poſſint, maxime exceptione retentionis pretij propter euictionem ſubſequutam, oppoſita. Meritò ergo Senatus in fauorem emptoris definiuit vt pretij partem non ſolutam retineret. Senatus autem definito ex ſequentibus compro[*]batur fundamentis, & rationibus, Primò, quia euictio quando apparet, ſeu imminet in limine contractus, etiam ante ſolutionem pretij, emptor agere poteſt contra venditorem, vt ſibi per cautionem idoneam, & fideiuſſores caueat pro euictione rei, quamuis regulariter ante ſententiam, & euictionem agi non poſſit per emptorem; ita ſanè per text. in l. ſi poſt perfectam, C. de euict. deduxerunt Interpretes omnes communiter ibi: & poſt alios Ioannes Sichardus, in principio. Hug. Donellus, commentar. iur. ciuil. ad titul. 45. lib. 8. C. de euict. ad dictam l. poſt perfectam, numero primo, folio 739. vbi numero 2. explicauit, in limine contractus imminere euictionem, quid ſit? Antonius Gomezius, tomo 2. variarum cap. 2. de emptione, & vendit. num. 39. in principio, verſiculo, quod limita, & intellige. Iacobus Menochius, de arbitrariis libro 2. caſu 224. Fuluius Pacianus in conſ. 14. D. Garcia Maſtril. deciſ. 160. Alexand. Trentacinq. variar. reſolut. libro 3. titul. de emptione & venditione, reſolutione 16. folio 277. vbi facit duas præcipuas concluſiones poſt alios multos Authores; Prima eſt, quod quando in limine contractus non imminet euictio, fideiuſſio pro euictione non eſt præſtanda, niſi hoc expreſsè actum ſit. Secunda, quod quando in line contractus imminet euictio, emptor pretium ſoluere non tenetur, nec reſiduum pretij, niſi de euictione ſatiſdetur. Ariſm. Tepat. variar. lib. 2. titul. de euictionibus, fol. 144. verſ. quando in limine contractus. Antonius Faber, ad titul. C. de euictionibus, definitione prima, folio 1073. vbi quod creditor non poteſt exigere pretium ab emptore conuento per alium hypothecariâ, niſi pro eo litem ſuſcipiat, caueatq́ue de reſtituendo pretio, ſi tertius obtinebit; & ſic quòd cogitur venditor periculum litis pro emptore ſuſcipere, interim tamen pretium ab emptore conſequitur, præſtita priùs ſatiſdatione, non de euictione, quæ nulla eo caſu poteſt contingere, ſed de reſtituendo pretio, ſoluendò ve actori, ſi in hypothecaria obtineat: & definitione vndecima, folio 1076. vbi quod non eò minus debet ſatiſdare venditor de euictione, quæ in ipſo limine contractus immineat, quod ſatis cautum ſit emptori datis ei pignoribus: & definitione 29. fol. 1083. vbi ſingulariter inquit, quod venditore non valente ſatiſdate, tradenda eſt pretij pecunia idoneo mercatori, qui vſuras legitimas præſtet venditori inuicem fructuum. Petrus Surdus, deciſione 253. num. 5. & 6. vbi poſt alios Authores, quod pretium exigi poteſt per venditorem, præſtita cautione, etiamſi immineat euictio, & dicatur rem venditam eſſe alienam: latiùs deciſione 295. vbi num. 6. quod emptor cogi non poteſt ſoluere pretium, quando imminet euictio in limine contractus, niſi præſtita fideiuſſione idonea: & num. 14. quod id procedit, etiam ſi venditor ſit idoneus, imo & ditiſſimus. Quia diues licèt quis ſit, tene[*]tur tamen fideiubere, quando lex requirit fideiuſ[*]ſionem, ſicuti probat ibi numero 12. Et numero 7. idem Surdus notauit, quod euictio dicitur immi[*]nere in limine contractus, quando mouetur lis ante ſolutionem pretij, etiam ſi mota ſit pro ſimplici hypotheca, provt ibi probat. Et Ioannes Baptiſta Coſta, de ratione ratæ, quæſt. 14. in principio, & num. 8. Surdus idem dicta deciſione 295. tradidit, quod emptor non tenetur ſoluere pretium, niſi præſtita fideiuſſione, quando notorium eſt ius alicuius ſuper re vendita, licet lis adhuc non ſit mota: & num. 9. quod fideiuſſio eſt præſtanda per venditorem, non ſolum[*] pro lite mota, ſed etiam pro omni alia mouenda. Superiora quoque comprobat Surdus ipſe, in conſil. 36.[*] num. 14. libro primo, vbi id ipſum exornat latiſſimè, quod ſcilicet imminente euictione in limine contractus, tenetur venditor fideiubere, aliàs pretium retinetur per emptorem: limitat etiam, atque ampliat vtiliter, vt ibi videbitur. Deciſo Rotæ 281. in nouiſſimis, parte 2. Azeuedus, in l. prima, numer. 162. & ſequentibus titulo 21. libro 4. nouæ collect. Regiæ Barboſa, in l. de diuiſione, numer. 69. in verſic. pone quod imminet euictio. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iur. tom. 3. litera E. concluſione 360. per totam, fol. 287. & ſeqq. idque procedit, ſiue res euincatur in totum,[*] vel pro parte, quia euictio competit emptori pro parte, ſicut in totum, l. prima, ff. de euict. vbi Sebaſtianus Næuius citat alios Authores, Surdus, in conſilio 359. num. 30. lib. 3. & in conſilio 36. num. 26. lib. 1. & deciſione 253. numer. 10. & deciſione 295. num. 16. & 19. pater Ludouic. Molina, tom. 2. & tractatu 2. diſputation. 308. columna 2. in principio, verſic. ſi pars duntaxat rei venditæ, fol. 814. vbi etiam citat l. 33. titul. 5. parti. 5. Quod ſi ita eſt, cùm euictio imminet in limi[*]ne contractus, ſiue cùm lis mouetur, & pretium adhuc ſolutum non eſt; à fortiori equidem, ſi euicta res iam fuerit, & lis finita, conſuli emptori de iure debebit, vt pretium retinere valeat, aut reſiduum nondum ſolutum, non ſoluat; multoq́; magis aduerſus creditores pretium ipſum petentes (provt nunc in caſu præſenti) cùm verè titulus ille, C. creditorem euictionem pignoris non debere; quod creditor euictionem pignoris non præſtet, neque quoad rem, neque quoad pretium, ſtatuerit duntaxat, vt ſuprà dicebam, & obſeruat Ioannes Philippus in ſumma vtriuſque iuris, ad illum titul. folio mihi 244. non verò dixerit aliquid, quo repelli per exceptionem re euicta ante ſolutionem venditor non debeat, ſi pretium exigat. Caſus namque iſte retentionis pretij, aut reſidui eius, eo titulo non deciditur, vtpote cum adeo diuerſum ſit, aduerſus creditores de euictione agere non poſſe emptorem, vt vel rem reſtituant, aut pretium ſoluant; vel eundem aduerſus venditorem, vel ipſos creditores multo magis, retinere pretium nondum ſolutum contendere, & ſe exceptione tueri, quod lis finita, & res euicta fuerit. Quemadmodum ergo conſulitur emptori fideiuſſione idonea, quando imminet euictio in limine contractus, ita & exceptione, aut pretij retentione conſulendum omnino erit quando non modo imminet, ſed & verè res euicta eſt, & lis finita. Nullibi enim cautum reperitur, quod creditor, qui euictionem pignoris non præſtat, retentionem pretij impedire valeat, ſi res euicta ſit (vt dixi) idcirco in eiſdem terminis, quod ei conſulatur, recta iuris ratione Rota Romana ſtatuit (vt inferiùs dicetur) & procedit ex mente eorum, quos ſuprà commemoraui, qui euictione iam ſubſecuta per ſententiam Iudicis, nequaquam retentionem denegant, ſed præſtita fideiuſſione idonea, pretium ſoluendum ſtatuunt imminente euictione in limine contractus, non vero ea iam finita. Sic ſane, quod emptor non teneatur pretium ſol[*]uere, etiam ſibi oblata ſatiſdatione, ſi inuenit rem venditam eſſe alienam; tenuit Gloſſa, in §. nouiſſimè, de ſuſpectis tutoribus. Baldus, in l. prima, in tertia oppoſitione, C. de bonis maternis. & Gloſſam ſequuntur Ioanes Faber, qui dicit, quod ſi notorium ſit, & manifeſtum, rem eſſe alienam, retineri poteſt pretium. Et probauit Aretinus ibi, numero tertio, verſic. niſi ſaluando gloſſam. Iaſon, qui dicit ſingulare, & menti tenendum, in l. à Dino Pio, §. ſi poſt addictum, num. 2. verſic. ſed aduerte diligenter. ff. de re iudicata. qui tamen omnes loquuntur, & Socinus, & Neuizanus admittunt, quando eſt euidens, & notorium, quod res ſit aliena, provt notorium erat in præſenti, latâ iam ſententiâ per Iudicem, & ex natura rei, ſiendo la tierra dicha realenga y valdia. Aliàs ſi prætendatur aliena, & non probetur in continenti, ſupponunt, emptorem cogi poſſe ad ſoluendum pretium, provt eos intelligit, & ita notauit Surdus, dicta deciſione 253. numer. 15. qui etiam numero decimo, inquit, quod de euictione emptor agere poteſt, etiam antequam ſibi inferatur moleſtia, vbi res vendita, eſt in totum, vel pro parte aliena, & citat alios Authores, atque Aſſum[*]ptum propoſitum retentionis reſidui pretij, re iam euicta, agnoſcit verum ſpecificè, in illis verbis: quod ſi agere licet de euictione, multomagis licebit pretium retinere, cum retentio facilius detur, quam petitio, &c. Quod tamen inferiùs à me probatur, & latiùs exornatur num. 89. & 90. & num. 113. & ſequentibus, vbi videbitur. Deinde & ſecundò pro eadem parte facit, quod[*] venditor non tenetur ſolum tradere, ſed etiam vacuam & liberam, rem venditam; & ſic non ſufficit traditio ſimplex rei venditæ ad conſequendum pretium, ſed debet venditor rem tradere liberam, & omni onere ſolutam, l. ſi in emptione, §. vacua, & §. finali, cum principio legis ſequentis, ff. de actio empti, l. ſi pater, C. eod. titul. cap. cum Ioannes, vbi notatur de fide inſtrument. & eſt textus clarus, in l. ex prædiis, C. de euictionibus. vbi Baldus dicit, quod ſimpliciter rem vendens, cenſetur illam pro libera vendere, & tenetur liberam tradere. Latè Tiraquellus, de retractu lignag. §. primo, gloſſa 9. numero 56. vbi dicit, tacitè videri conuentum inter emptorem & venditorem, quod res libera tradatur. Claudius etiam, in l. prima, §. ſi hæredes, ff. ad Trebell. inquit, quod ſufficit, rem poſſe aliquo caſu peruenire ad tertium poſſeſſorem, vt dicatur non libera. Et ſequitur Octau. Cacheranus, deciſione pedemontana 24. numer. 3. & 6. refert Petrus Surdus, deciſione 253. num. 8. & deciſione 165. num. 2. & 3. & in conſilio 13. num. 15. cum ſeqq. & in conſil. 36. ex num. 9. libro 1. vbi exornat, & inquit, quod non dicitur tradidiſſe, qui non tradidit liberam, aut pro parte alienam; & ideo ſi venditor agat ad pretium, ſubmouetur exceptione rei non traditæ, l. Iulianus, §. offerri, cum ibi notatis, ff. de action. empti. & hæc dicitur doli exceptio, d.l. ex prædiis, in fine, C. de euict. l. qui pendente, ff. de act. empti: quia petens pretium rei, quam[*] non tradidit, locupletari affectat cum aliena iactura; dolo autem videtur facere, qui cum alterius damno lucrum quærit, l. ſi quis mancipiis, § finali, ff. de inſtitor. act. & ſicut emptor non agit ad rem emptam, niſi pre[*]tio integraliter ſoluto, d.l. Iulianus, §. offerri, ita ſi venditor minorem partem rei venditæ tradiderit, non poterit pretium conſequi, niſi integram & totam tradat, quia duo hi caſus procedunt à pari, vt notatur, in dicto §. offerri. vbi Bald. & alij. Surdus, dicto conſilio 36. numer. nono, per totum, & dicto conſilio 13. numero decimo. Minſingerus, ſingul. obſeruat. centuria prima, obſeruatione 53. Sylueſt. Aldobrandinus (quem nullus citat) in conſilio 19. ex num. 1. vſque ad numerum 12. vbi latè num. 1. & 2. & ſequentibus, quod venditor tenetur tradere rem liberam emptori; & num. 4. & 5. quod emptor, cui libera res non fuit tradita, habet exceptionem rei ſibi non traditæ liberæ, & non tenetur pretium ſoluere: & num. 6. ponit cautelam pro emptore paupere, vt excipiat, rem non eſſe liberam traditam, ſed dotibus, & aliis obnoxiam, vt differat[*] ſolutionem pretij: & num. 7. & 8. quod emptor, cui res obligata tradita eſt, ſi pretium ſoluit, poteſt agere quanto minoris empturus fuiſſet ratione obligationis; & multo magis ante pretium ſolutum ſibi competit exceptio, vt voluit Baldus, in l. 2. C. de ædilitiis act. circa finem, verſic. ſed pone emptor. per regulam l. inuitus, §. cui damus, ff. de regulis iuris: & Iaſon, & Dinum, ibi relatos. Quod etiam tenuit Surdus, in locis referendis ſtatim: & num. 11. dem Aldobrandi[*]nus ſcripſit, quod emptor, cui res non libera fuit tradita, non tantum poteſt ſolutionem pretij differe, ſed & creditum extinguere pro ea parte, in qua iudicabitur propterea rem venditam minoris valere; vt ſentit Baldus, in dict. l. 2. circa finem, C. de ædilit. act. & latè declarat Pariſius, in conſil. 78. columna ſecunda, libro tertio, ſane, vt ad propoſitum accedamus, cum in caſu præſenti res ſi pro parte aliena, aut minoris va[*]leat ob qualitatem prædictam: de eſtar plantado y edificado en tierra realenga y valdia: Non poteſt libera tradi, ex quo poſt traditionem euinci ſemper poterit, l. ſuper fundo, C. tranſact. vbi dicit Salicetus, quod res[*] in toto, vel in parte aliena, non dicitur libera tradi, refert Surdus, dicto conſilio 13. num. 15. in principio, & d. deciſione 253. num. 9. ibi: At non dicitur libera tradi res, quæ pro parte eſt aliena: & citat Salicet. Bartol. Socin. & Beroum, ita dicentes, & idem eſſe, quando res eſſet aliena pro parte tantum, provt erat in hoc eodem caſu præſenti; latè fundaſſe eundem Beroum, & tenuiſſe Ruinum, ibi commemoratum. Et eſt adeò vtrum, quod venditor rem liberam[*] tradere tenetur, vt poſt traditionem etiam conueniri poſſit ab emptore, quamuis in re nulla inferatur moleſtia, vt rem alienam, vel alteri obligatam liberat, vel ſoluat quanti minoris illam fuiſſet empturus, aut quanti eius intereſt, rem non eſſe obligatam; provt latius comprobat Petrus ipſe Surdus, dicta deciſ. 165. numer. 4. & quatuor ſeqq. vbi vide, & d. deciſ. 253. num. 10. qui loquitur, vbi res vendita eſt in totum, vel pro parte aliena, vt ſuprà dicebam: & multum ad propoſit um noſtrum concludit ipſo num. 10. quod ſi de euictione, & ad pretium ſolutum agere licet in hoc caſu, multo magis licebit pretium retinere, cum re[*]tentio facilius detur, quam petitio, vt infrà probatur, & retuli ſuprà, num. 81. in fine. Surdus ipſe, in conſ. 13. num. 16. & 18. & in conſil. 36. numer. 23. & numer. 11. & 12. lib. 1. vbi ſingulariter inquit, quod quamuis textus, in d.l. ex his prædiis, dum dicit, quod emptor agere poteſt contra venditorem, vt rem venditam liberet ab hypotheca, ſi eſt obligata, vel faciat ementis; loquatur re nondum tradita: idem tamen eſt, ſi ſit tradita, quia agit nihilominus emptor, ſecundum Gloſſ. ibidem. per text. in l. creditori, §. prædium ff. de act. empt. & concludit in hunc modum, vt caſum noſtrum decidat aperte: Quod ſi emptor agere poterit, multo magis modo prædicto excipiendo, ſe defendere à pretij ſolutione, quia cui competit actio, multo magis datur exceptio: & in terminis ita concludit Ripa poſt Alexand. in l. prima, §. ſi hæres, numer. 32. ff. ad Trebellian. vbi inquit, hanc eſſe bonam cautelam ad differendam ſolutionem, vt opponat emptor ſe non teneri ad pretij ſolutionem, quia res eſt alteri obligata, quia hoc caſu, cum pretium non eſt ſolutum, ſuccurritur emptori per viam exceptionis, ſi vero eſt ſolutum, datur actio, dicta l. creditor, §. prædium, & c. Et id ipſum tenuerunt Ioannes Gutierres, practicar. lib. 2. quæſt. 169. Azeuedus, in l. 1. titul. 21. lib. 4. ex num. 163. vbi quod emptor non tenetur ſoluere pretium, quouſque res empta liberetur ab hypotheca, vel onere, ſuper ea impo[*]ſito, ad quod emptor etiam principaliter agere poteſt. Latè Aldobrandinus, in conſilio 19. ferè per totum, vbi etiam num. 12. & ſeqq. vtrum emptor ratione conditionalis obligationis, & hypothecæ poſſit ante euentum conditionis petere, vt ſibi de indemnitate caueatur, vel agere quanto minoris. Præterea & tertio loco facit, nec debitorẽ, cuius bona vẽdita fuere authoritate Iudicis, inſtantibus tamẽ, & poſtulantibus creditoribus, nec creditores ipſos, reſiduum pretij ab emptore exigentes, excuſari poſſe in præſenti, aut retentionem pretij eiuſdem ex eo impedire, quod qualitatem rei venditæ ignorauerint, aut eam pro parte alienam neſciuerint, & ita eam declarare tempore venditionis non potuerint. Venditoris namque ignorantia non nocet emptori, quominus venditor teneatur, ſi emptor fuerit deceptus, ſicut in[*] terminis adnotauit poſt Azonem Petrus Surdus, dicta deciſione 165. numer. nono. per text. in l. prima, §. ſi cauſa, ff. de ædilitio edicto. adnotarunt quoque vltra Petr. Surdum quamplures alij iuris Interpretes, ſtatim commemorandi. Et ij communiter aſſignant rationem illam Baldi, in l. 1. in prima oppoſitione, C. de ædilit. action. quod ignorantia venditoris non minuit damnum emptoris; ergo non facit etiam ceſſare actionem, quæ oritur propter damnum; ſicut poſt alios iuris Interpretes probauit etiam Minſingerus, centuria prima, obſeruatione 56. vbi diſtinxit, quod vendi[*]tor vbicunque ſciens, non certiorem fecit emptorem de qualitate rei, propter quam res minoris valet, quod teneatur ignoranti ad omne intereſſe, l. emptor, §. 1. & l. Iulianus, poſt principium, & l. quæro ff. de actionibus empti. ſi autem venditor ignorauit, tenetur quanti minoris emptor fuiſſet empturus, ſi ſciuiſſet, l. quotiens de ſeruitute, ff. de ædilitio edicto, & dica l. Iulianus, in principio, & l. Labeo. ff. de contrahenda emptione, cum ibi notatis: quare pro cautela ſeruandum inquit ipſe Minſingerus, quod venditor nolens de prædictis teneri, ſpecialiter moueat, & certiorem faciat emptorem de qualitate rei, d.l. quæro. & id ipſum cum aliis Authoribus tradidit Surdus, in conſilio 36. numero 13. libro 1. qui multum ad propoſitum noſtrum concludit in hunc modum: Et propterea ſicut agere poteſt emptor, quanto minoris emiſſet: ita etiam & facilius poteſt excipere, & petere, quod domus æſtimetur cum illa obligatione. Idem Surdus, in conſilio 15. num. 15. eod. libor primo, libro eandem cautelam adducit, & quod venditor tenetur certiorem emptorem reddere de omni vitio rei, atque illius qualitate, & in conſilio 145. num. 8. & 9. eod. libro primo. Cæpola de ſeruitut. ruſticor. præd. cap. 1. num. 17. & 18. Anton. Gomezius (quid eandem adducit diſtinctionem; an venditor ſciens vendiderit, vt teneatur ad totale intereſſe; an verò ignorans, vt teneatur duntaxat quanti minboris emptor ſuiſſet empturus) variar. tomo ſecundo, cap. 2. de empti. vendit. num. 45. per totum, & ibi enplicat l. 63. titul. 5. part. 5. Ioannes Gutierrez, practicarum libro 2. quæſt. 169. vbi etiam de intellectu legis Partitæ. Sylueſter Aldobrandinus, in conſil. 19. libro primo. Pater Dominicus Bañez, de iuſtitia & iure, quæſtione 78. de empt. & vendit. fol. 547. vſque ad fol. 553. Azeuedus, in l. 1. titul. 21. libro 4. ex numer. 63. & tribus ſeqq. vbi etiam de intellectu dictæ legis Partitæ, Felicianus de Solis, in addit. ad librum primum, in præfatione, numer. 5. fol. 3. & melius ad caput primum lib. 1. num. 6. in verſiculo, Secundò infertur ad quæſtionem frequentem, folio 10. vbi & de præfata lege Partitæ Cæuallos, commun. contra commun. quæſt. 469. n. 7. in fine, & numer. 8. & tertia parte earundum commun. quæſtion. 759. num. 86. Deciſio Rotæ 281. parte 2. in nouiſſimis: Pater Rebellus, de contractibus, lib. 9. quæſtione 8. fol. 641. pater Leſſius, de iuſt. & iure, lib. 2. cap. 21. dubitatione 11. folio 284. Pater Ludouic. Molina, tomo, & tractatu 2. de iuſtitia & iure, diſp. 353. per totam ex fol. 598. & diſputat. 380. columna 2. in principio, verſiculo, ſi vero ſeruitus alia, fol. 815. Vbi[*] etiam adducit præfatam diſtinctionem communem, & ij omnes concludunt emptorem præſumi ignorare conditionem rei emptæ, & quod illa eſſet aliena, vel alteri obligata, aut oneri alicui obnoxia, cum venditor qualitates eius non exprimit, vt per Surdum poſt alios Authores, dicto conſilio 13. num. 23. & 33. & dicto conſil. 36. num. 14. in fine, per text. in l. penultima, C. de euict. & in l. finali ff. poro ſuo. Rurſus & pro emptore vrget, non modò ipſum in caſu præſenti denuntiaſſe creditoribus, litem ſibi eſſe motam, vt aſſiſterent liti, & defenſionem eius ſuſciperent, verum & cauſam ipſam, atque litem inſtantiſſimè ſuſcepiſſe, & totis viribus defendiſſe, & nihilominus condemnatum: quia ius actorum certum & clarum erat, & dictam terram, baldiam, y realeangam, manifeſtiſſimè adeò apparuit, vt celari vel impediri vllo pacto non poſſet; cuius ratione dicti hæreditamenti pars euicta fuit per ſententiam dicti Iudicis. Quod ſi ita eſt, cum de euictione emptor agere poſſet contra debitorem, qui (vt inferiùs dicetur) venditor dicitur in caſu præſenti, multo magis & pretium nondum ſolutum retinerem, tam ad[*]uerſus ipſum, quàm creditores. Euictio namque emptori competit de iure, re vendita euicta, quando denuntiauit legitimè venditori litem eſſe motam, non aliàs: l. emptor, l. ſi controuerſia, l empti actio, C. de euict. l. ſi rem quam, verſic finali, ff. de euict. l. ſi libera, C. de ſenent. & interlocut. omni iud. l. 33. titulo 5. partita 5. & latius explicant, atque exornant Anton. Gomezius, tomo 2. variarum, cap. 2. num. 39. columna 2. in principto, ex verſic. item adde quod ad hoc, Couarr. variar. libr. 3. cap. 3. cap. 17. numer. 6. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima prate, cap. 81. Ioannes Garſia, de expenſis, & meliorat. cap. 23. numer. 18. Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 218. Cæuallos, commun. contra communes, quæſtione 385. Alexander Trentacinquius, variarum libro 3. titulo de emptione & venditione, reſolutione 4. folio 251. vbi latè. Iulius pacius, de empt & venditione, ſub numero 260. ex verſic. Decimotertio ſi emptor venditori non denuntiauit, folio 249. Pater Ludouic. Molina, tomo & tractatu 2. de iuſtitia & iure, diſput. 380. columna 5. verſic. deinde, vt venditor de euictione teneatur, folio 817. & 818. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iur. tomo 3. littera E. concluſione 353. per totam,[*] folio 227. vbi latiſſimè. Ita ſimiliter emptor ipſe à ſententia Iudicis appellauit; imò & creditoribus quoque denuntiauit, & notificari fecit, vt appellarent, & iterum vt appellationem proſequerentur; ſicque euictio extra omne dubium competit emptori, multòque magis pretij nondum ſoluti retentio: tum quia appellauit, l. Hærennius Modeſtinus, § Caia Seia, ff. de euictionibus, tum quia illis denuntiauit, vt appellarent, argumento textus in l. ſi procuratorem, § ſi ignorantes, ff. mandati: tum denique, quia malam cauſam habebant, & ius aduerſariorum planum & certum erat, nec in iudicio appellationis pronuntiatum reuocaretur, argumento l. ſi bonam, 11. C. de adminiſtra. tutorum, provt hæc tria latius explicauit, atque comprobauit Antonius Gomezius, tomo 2. variar. capite ſecundo, numer. 39. col finali, vſque ad num. 40. ex verſiculo Secundus eſt, quando emptor, vel poſſeſſor. Iulius Pacius, vbi ſupra, ex verſ. Decimo ſeptimò, ſi abſente venditore, folio 251. Pater Ludouic. Molina tomo, & tractat. 2. de iuſtitia & iure, disputation. 380. column. 822. Alexander Trentacinquius, variarum libro tertio, titulo de emptione & venditione, reſolutione 4. numer. 16. folio 255. vbi vide omnino. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion iuris, tomo 3. littera E. concluſ. 367. ex num. 25. cum ſequentibus, folio 294. in fine, & 295. in principi, Achilles Pedrocha, quem in propoſito commendo, in conſ. 13. per totum, alios infinitos ſciens, conſultoq́ue prætermitto, quod Pedrocha referat eos, & articulum latè explanauerit. Faciunt etiam & quinto loco pro hac parte, & Senatus noſtri deciſione ea omnia, quæ accuratè, & dilucide adnotantur infrà ad ſolutionem quinti, & ſexti argumenti, circa explicationem l. primæ, & 2. C. creditorem euictionem pignoris non debere, quæ ſi attentè perpendantur, & inſpiciantur diluunt omnino omnem dubitandi rationem, provt ex multis ibi[*] obſeruatur, ac in fine adiicitur, pro euictione agere quandoque non licere, & tamen quanto minoris emptor eſſet empturus, ſi qualitates rei agnouiſſet, agi poſſe; idque multo magis, vt pars pretij nondum ſoluta retineatur, quam etiam retineri poſſe contra creditores, obſeruaui ſuprà, numero 81. in fine, & numero 79. & ante numerum 72. & numer. 90. & inferiùs ex numero 113. & numero 119. Nunc verò admoneo, in toto pretio, vt ſcilicet retineri poſſit, ita equidem in propriis terminis ſtatuiſſe videri Rotam Romanam deciſione 281. numero 33. & duobus numeris ſequentibus, nam cum dixerit, quod euictione imminente in limine contractus, poteſt retineri pretium, donec ſit factus ſecurus emptor: & id procedere etiam in venditione pignoris per ſubhaſtationem facta, ſentit apertè, multo magis retineri poſſe, ſi lis non modò immineat, ſed etiam finita fuerit, immò & expreſſim id probat; ponit enim caſum, cum ante ſolutionem pretij ſuperuenerit quæſtio, aut lis ſuper re ſubhaſtata, & deliberata, & ſic in noſtris terminis decidit, quod lite terminata ſuper re ſubhaſtata (provt erat in caſu præſenti) poteſt emptor aduerſus creditores pretium retinere nondum ſolutum: id autem clarè deducitur ex verbis dictæ deciſionis Rotæ 281. ſecunda parte in nouiſſimis: inquit namque d. num. 334. 34. & 35. in hunc modum: Non obſtat quod creditor, qui pro iure ſuo obtinet ſubhaſtare, & deliberare pignus, non tenetur regulariter de euictione, &c. Nam hæc regula declaratur prima, quando is, qui vendit, aut obtinet ſubhaſtationẽ, eſt ſciens, & prudens, & occultat vitium, aut ſeruitutem rei, &c. Secũdo, quãdo in limine cõtractus ſuperuenit periculũ euictionis: tunc enim cauſatiuè per viam exceptionis poteſt retineri pretiũ, donec ſit factus ſecurus, vt in locis ſupra citatis, & hoc procedit etiam in venditione pignoris per ſubhaſtationem factam, vt ſi ante ſolutionem pretij ſuperuenerit quæſtio, aut lis ſuperare ſubhaſtata, & deliberata, poteſt emptore vti remedio d.l. ſi poſt perfectam: quia factum Iudicis reputatur eſſe factum partis, vt expreſsè tenent poſt Iacob. de Aren. Ioann. Andr. Alberi. & alios antiquos, Bartol. Angel. Alexand. Hercula. & alij in d.l. à diuo Pio, §. ſi poſt addictum, de re iudicata: & quamuis Imola, & Iaſon, ibi videantur dubitare: tamen Alexand. & Hercula. bene respondent, & euacuant difficultatem. Sexto denique & vltimo loco facit (ſi vera eſſet) P. Ludouic. Molinæ, tomo, & tract. 2. de iuſtitia & iure, diſputatione 558. circa finem, verſic. illud etiam mihi videtur, folio 1827. vltra omnes hucuſque Scribentes obſeruatio quædam in hac materia; qua is Author vſque adeo emptori conſuluit, vt in ſubſidium, ſi debitor ſoluendo non ſit, non dubitauerit aſſerere, creditorem in debitoris defectam, teneri reddere emptori pretium acceptum, ſi exiſtat, aut ex illo factus ſit locupletior: & reddit rationem, vt latius ibi videri poterit; & ideo non repeto, quòd vera mihi non videatur ea ſententia, & expreſsè repugnet deciſioni dictæ l. primæ, & 3. C. creditorem euictionem pignoris non debere, & dictæ l. final. titul. 13. partita 5. Concurrentibus namque requiſitis illis, enumeratis ſuprà, numer. 70. nunquam emptori conceditur contra creditores regreſſus, nec ad rem, nec ad pretium, vt omnes Authores ibi commemorati expreſſim aſſeuerarunt, per dicta iura, etiam in ſubſidium; idque maximè, cum venditio authoritate Iudicis facta eſt, quo caſu venditores non iudicantur creditores, vt ſtatim dicetur. In ſubſidium autem duntaxat creditor tenetur, pignore, quod vendidit, euicto, cedere actiones emptori aduerſus debitorem, ſicuti per text. in l. in creditore, ff. de euictionibus: obſeruarunt iidem Authores, relati dicto numer. 70. Iacobus Cuiacius, recitation. ſolemn. in lib. C. ad dictum tit. C. creditorem euict. pig. Gregorius Lopez, in d.l. Partitæ finali, Anton. Faber, de errorib. pragmat. decad. prima, libro primo, errore 10. Pater ipſe Molina, dicta diſputation. 558. in verſic. obſerua tamen, quamuis creditor, folio 1827. in principio. Hugo Donellus, comment. iur. ciuil. libro 8. C. ad eundem titul. numer. 3. folio mihi 746. qui nouè tuetur, pignore vendito euicto, & ſine ceſſione vtilem eſſe actionem pignoratitiam emptori aduerſus debitorem, quatenus debitor locupletior factus eſt. Nec refragantur fundamenta omnia, quæ pro contraria parte ponderata fuere, & adducta. Non primum; nam etſi verum ſit dictionem provt, ſui naturâ relatiuam eſſe, & operari, ne plus cenſeatur conceſſum ex actu referente, quàm habeatur ex relato; id tamen procedit, vbi apertè, aut eiuſmodi verbis relatio fiat, quod ex actu referente, de eo quod habetur in relato, apparere dilucidè emptori poſſit; ſecùs verò vbi talia verba proferuntur, quæ ſcientiam, & notitiam qualitatis intrinſecæ emptori eam ignoranti, manifeſtare non valeant, & ad alia etiam plura referri, ac in eis verificari poſſint: veluti vt res videatur vendita, & vendatur, provt habebatur, aut vendita fuit per venditoris authorem, quoad terminos & fines, & modum vtendi, & habendi, fructuſq́ue, & commoditates, integritatem, deſtinationem, & alia, nec id comprehendi, aut comprehenſum videri poteſt quod venditor ipſe ignorabat, nec manifeſtare ideo potuit, ſicque nec apparere ex actu referente, nec ex relato: ſicuti accidit in caſu præſenti, quo venditor qualitatem illam, de ſer plantado, y edificado en tierra valdia realenga, vt ex actis proceſſus apparet, & ignorans etiam emit ab authore ſuo. Scientia autem præſumi non poteſt in dubio, nec in genere, nec in ſpecie, ſed potius ignorantia, vt emptor excuſetur omnino, iuxta reſolutiones Rotæ Romanæ, deciſione 281. n. 18. & 23. & 25. & ſeqq. in nouiſſimis, parte ſecunda, vbi permulti citantur Authores. Et cum dictum hæredi[*]tamentum communi æſtimatione liberum omnino, & venditoris pleno iure repuraretur, nec dicto periculo, aut oneri ſubiectum, ignorantia ea multum probabilis & iuſta diiudicatur, vt ex ea contrahentes excuſentur, ſicuti per text. in l. ſi quis patrem, ff. ad ſenatuſconſultum Macedonian. & in l. miles, §. mulier, ff. ad l. Iul. de adulter. adnotarunt Decius, in l. qui cum alio contrahit, ff. de regul. iur. numero 3. & Cagnolus, numer. 15. poſt Gloſſam ordinariam ibi: Ludou. Molina, de Hiſpanor. primogen. libro 2. cap. 13. numer. 29. & 30. ad limitationem legis illius, quod is, qui cum[*] alio contrahit, teneatur diligenter illius conditionem, atque qualitates inquirere. Sic etiam quod conditiones rei, quæ non ſunt veriſimiles, vel contra communem opinionem, vel ad inueniendum difficiles, aut per venditorem non enuntiatæ, quod non teneatur perquirere emptor, vel alius contrahens, cum Gloſſa, Alexand. Decio, Ripa, Calcano, Croto, Curtio iun. Cagnolo, Tiraquello, & Anton. Gabriele firmauit Rota Romana dicta deciſione 281. numero 29. iuncto numer. 27. & 28. Rurſus, & multum ad propoſitum[*] noſtrum, quod dicta l. qui cum alio, ff. de regulis iuris, procedit reſpectu perſonæ cum qua contrahitur, non[*] autem reſpectu rerum, de quibus contrahitur. Et ita quod emptor de euictione agere poſſit de iure, ſi veno ditor ſciens qualitates rei venditæ, illas ſupprimendo tacuerit, vel ſi non explicauerit quia illas ignorauerit, aut non inquiſierit qualitatem, aut grauamen rei venditæ, in propriis terminis; atque ita ſpeciè profitetur Petrus Surdus, in conſilio 13. num. 37. 28. & 40. & repetit in conſilio 150. num. 123. libro primo, vbi citat Ioannem Cephalum, in conſilio 393. numer. 9. libro 3. qui hanc differentiam rerum & perſonarum conſtituit, quamuis ipſa de mente Doctorum non procedat, vt Surdus ipſe, dicto conſilio 13. numer. 37. agnouit. Et clare tenuit Rota Romana, dicta deciſione 281. ex num. 20. vſque ad n. 31. Menochius, quem vide lib. 3. præſumpt. 88. Quod ſi prædicta reſponſio tuta non videatur, nec vera, cùm tam rerum, ſuper quibus contrahit, quàm perſonarum conditionem teneatur quis inquirere, & perſcrutari, vt ipſe Surdus, dicto conſil. 150. numero 23. ſcripſit, atque ex iuribus anteà allegatis[*] cognoſci poſſe profitetur. Reſpondetur, & aliter, quod text. in d.l. qui cum alio contrahit, non procedit in caſibus, in quibus alter ex contrahentibus tenetur ex natura contractus notificare aduerſario omnes qualitates rei: quia non poterit talis poſtea[*] obiicere ignorantiam, quam ipſe cauſauit, vt exemplum ponens in venditore, qui tenetur omnia exprimere, quæ potuiſſent emptorem à contrahendo retrahere, ex multis iuribus, & authoritatibus ſingulariter obſeruauit idem Surdus, dicto conſil. 150. numero 124. & 125. libro primo, quo nihil magis ad propoſitum noſtrum dici poſſet. Cùm ergo in caſu præſenti emptor probabiliter & iuſtè ignorauerit qualitatem eam rei venditæ, nec venditor explicauerit, ſiue ignorantia dolo eius id contigerit, nequaquam venditor poteſt obiicere ignorantiam, quam vel ipſe quoque habuit, ſi ignorauit; vel cauſauit. ſi ſciuit, per text. in l. Iulianus, §. qui pecus, & §. quod. autem, & l. quæro, & l. in venditione, ff. de action. empti, l. qui libertatis, §. ſed & ſi quis, ff. de euictionibus, l. quæritur, §. ſi venditor, ff. de ædilitio edicto, l. ſi ſterilis, §. ſi prædij, ff. de action. empti. Nec etiam allegare poteſt venditor, quod tempore venditionis cautum fuerit, vendi dictum hæreditamentum, ſegun y como le tenia, ò ſegun, y como le vendio authoris, à quo ipſe habuit; idque ob ſuperius dicta: tum etiam quia venditor explicitè, & apertè teneretur qualitates omnes rei venditæ explanare,[*] & notificare; nec ſufficit, ſi verbis generalibus, aut profuſoriis (qualia ſunt prædicta) explicaſſe dicatur, l. Iulianus, §. idem Iulianus, ff. de act. empt. l. qui libertatis, §. ſicuti, ff. de euict. Baldus, in conſil. 413. volum. 5. & in rubrica, C. de contrahenda emptione, num. 6. Alexander, in conſilio 95. num. 4. volunmine 5. Petrus Surdus, in conſil. 13. num. 34. & 35. lib. 1. vbi inquit, quod ne venditor teneatur, debet ſpecialiter emptorem, & clare certiorem facere: nec ſufficit, quod obſcurè, & ſub inuolucro verborum exprimat, l. ea quæ commendandi, §. finali, ff. de contrahenda empt. l. tenet, §. finali, ff. de act. empt. Angel. & alij, in l. ſi quis cum aliter, ff. de verbor. obligat. Alexander, in conſilio 95. num. 2. lib. 5. inquit etiam, facere quod dicit Alexand. in conſilio 109. num. 10. & ſeqq. volum. 4. vbi quod non ſufficit dicere, Titium ius in re habere, niſi dicatur, quale habeat. Fortiùs Alexander ipſe, in conſilio 14. num. 4. & ſeqq. volumine 5. quod ſi res vendita ſit feudalis, non excuſabitur illius venditor, licèt dixerit, ſe vendere ſolum ius quod habet, niſi exprimar, rem feudalem eſſe: & ſequuntur Beccius, & Anton. Gomezius, quos ibi refert Surdus: & idipſum notauit in conſilio 150. numer. 126. eodem lib. 1. qui adiicit n. 127. Quod etiam[*] ea, quæ ſunt extra rem, non modò quæ ab ipſa re dependent, tenetur venditor emptori explicare, & notificare: & citat alios Authores, ita tenentes. Sic ſanè, ſatis explicitè periculum futurum, ſiue quod in futurum imminere poteſt, emptori aperitur, ſiue notificatur in terminis dictæ l. ſi plus, 74. §. finali, ff. de euiction. (quæ in ipſo primo argumento in contrarium ponderatur) cùm nomen quale fuit, venditur, quo apertiùs omne pericum explicari, atque ſignificari non valet, ſed dolus, & culpa præſtatur, vt ibi ſubiicit Iureconſultus. Non ita equidem in caſu præſenti, quo ſub inuolucro verborum prædictorum, ita profuſoriè, & generaliter prolatorum, nihil non modò explanatur, ſed nec ſignificatur, quo periculum futurum, aut onus illud, de ſer la tierra baldia y realenga, ſubintelligi ab emptore, quouis modo potuerit. Non obſtat fundamentum ſecundum, ex l. fines, 10.[*] C. de euict. nam ſi venditor fundi venditi fines demonſtrauit; ſed ita vt nihilominus diceret, ſe fundum vendere ſuis finibus; ideo non præſtat, quidquid vltra veros fines eius fundi euictum erit: quia idipſum actum cenſetur: nam qui vendit fundum ſuis finibus, ſiue intra ſuos fines, apertè hoc dicere intelligitur, ſe fundum vendere tantum, quantus eſt, non vltra; nemo autem venditor rei à ſe non venditæ euictionem præſtat. Quod tamen intelligendum eſt de eo venditore, qui remoto dolo, & putans eos fines fundi eſſe, quos demonſtrauit, fundum vendiderit ſuis finibus, quoſcunque prius dixerit ſibi videri, tunc etenim ea adiectio conuentionem habet apertam, alios fines, quàm qui veri fines ſunt, præſtari non deberi. Secus vero ſi ſciuit minores fines eſſe, & ampliores dixit: tunc namque præſtabit euictionem, nec defendetur conuentione, quæ dolo malo facta eſt, vt optimè probat Hugo Donellus, & rationem ſuperiorem aſſignat commentar. iur. ciuil. ad titul. 45. C. de euict. lib. 8. in d.l. ſi fines, 10. Cuius deciſio in hac ſecunda parte conuenit caſui præſenti, cum dictum hæreditamentum non ſuis finibus venditum fuerit, vt alij fines, quàm qui veri ſunt, præſtari non debeant; ſed ſimpliciter potius & integrè vendidit venditor, vt ſic euictionem præſtare debeat; nec ex verbis illis, provt habuit, aut ſibi vendidit author eius, poſſit ſe tueri, cum ad alium finem prolata fuerint, vt ad ſolutionem argumenti præcedentis dixi: nec poteſt dici, voluiſſe venditorem caſum hunc cuictionis emergentis excipere, aut de eo non teneri, quem non cogitauit, & ignorauit. Sicque nec actum fuiſſe, præſumi poteſt, & tamen in d.l. ſi fines, conſideratur omnino quid actum fuerit, vt tam in prima, quam in ſecunda eius textus parte apparet. Non etiam refragatur tertium fundamentum, quo[*]niam veriſimillimum eſt, hæreditate vendita, & ſingulis rebus euictis, venditorem euictionem præſtare non debere, ex ratione communi, atque in ipſo argumento adducta. Deinde, vniuerſitate qualibet vendita, vt grege, armento, peculio, idem ius eſſe, rebus ſingulis ex ca vniuerſitate euictis, provt omnes Interpretes agnoſcunt communiter, & in argumento relati adnotarunt: & præ cæteri eleganter Hugo Donellus, commentar. iuris ciuil. ad titul 44. libro octauo, C.l. prima, C. de euiction. numero quinto, folio mihi 632. vbi inquit, id declarari exemplo peculij, in l. 5. ff. de euictionibus. Cæterum in caſu præſenti dici non poteſt, vniuerſitatem venditam, cum dictum hæreditamentum, etſi plura contineat, non tamen vniuerſale ius ſit, provt grex, armentum, & peculium eſt. Aut quando ius vniuerſale eſſet, ex eo venditor de euictione teneri deberet, quod dictum hæreditamentum venditum fuerit ſpecificè con ſu huerta, y caſa, de campa, & ſingulares eiuſdem ſpecialiter enumeratæ fuerint, quo caſu ſingulis rebus euictis, de euictione venditor tenetur, ſicuti ex communi Interpretum ſententia poſt alios Authores obſeruauit Cæſar Vrſillus, ad Afflict. deciſione 84. qui inde admonet, & cautelam eſſe dicit, quod quando fit venditio alicuius iuris vniuerſalis, vt eſt hæreditas, caſtrum, ciuitas, officium, baiulatio, & ſimilia, quòd ſpecificentur membra, vt fiat ſpecificatio omnium rerum, ad hoc vt veniat euictio rerum ſingularium, nec ſimus contenti clauſula generali, ſed fiat ſpecialis enumeratio ſingularium (provt ſpecialis fuit in præſenti.) Non obſtat quartum argumentum, pro cuius ſo[*]lutione animaduerto, quod contrarium procedere quando ſpeciali mandato Principis, & per litteram plumbatam ipſius res euicta fuiſſet, de qua nunc eſt controuerſia; ſicuti expreſsè decidit l. 37. titulo quinto, partita quinta, Cæterum, cum in caſu præſenti, facto, & declaratione Iudicis competentis, qui ordine iuris ſeruato, & citatis, atque auditis partibus proceſſit iudicialiter, euictio ſubſecuta fuerit, & terra plantata, & ædificata, declarata qualitatis prædictæ, periculum euictionis, ad venditorem, & creditores, non verò ad emptorem pertinere debet, provt eleganter obſeruauit Gregorius Lopez ibi, verbo non tuuieſſe. Et probatur ex communi alia Interpretum[*] ſententia, quod euictione ſequuta ex ſententia Iudicis competentis, contra venditorem agi poteſt; quemadmodum agi non poteſt, ſi Iudex incompetens fuit, iuxta Gloſſam ſingularem, in l. ſi dictum, §. ſi compromiſero, ff. de euictionibus, quam ſingularem appellat Romanus, in ſingulari 12. Nunquid. Anton. Burgos Hiſpanus, in cap. ſi venditori, de emption. & vendit. numero 15. Pract. Papienſ. in forma libelli, in cauſa venditionis, in verbo, promittens, numero 9. Iacobus Menochius, in conſilio 361. numero 2. & 3. lib. 4. Petrus Surdus, deciſione 165. numer. 7. Antonius Theſaurus, deciſione pedemontana 85. & 102. Petrus Gregorius, in ſyntagmat. iur. lib. 22. cap. 25. Caualcanus, deciſione 8. parte 4. Aldobrandinus, in conſilio 19. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tomo 3. littera E. concluſ. 365. fol. 292. Idque maximè in præſenti procedere, cum dictus caſus euictionis tempore vẽditionis ineſſet: quia iam tunc, & ſemper fuerat, & erat dicta terra qualitatis præfatæ, hoc eſt, valdia y realenga, & ſic ad venditorem pertinet quemadmodum caſus, qui poſtmodum perfecta iam emptione eueniunt, ad emptorem ſpectãt, vt in ſpecie eſt text. in l. Lucius, ff. de euictionibus, vbi dicitur, futuros caſus euictionis poſt contractam emptionem contingentes, ad venditorem non ſpectare, nec pro eis euictionem deberi. Ad idem eſt textus, in l. 3. ff. eod. vbi ſcribitur, quod ſi actio eſſe cœpit poſt euictionẽ, non debetur euictio, & in l. 1. C. de peric. & commodo rei venditæ, euictionẽ eſſe præſtandam in his ſolũ caſibus, qui euictionis cauſam parant, ex tempore quod antecedit euictionem: & dicit ibi Bartolus, quod venditor non præſtat euictionem, ſi cauſa euictionis oritur poſt contractum. Sęquitur Bald. & Salicet. Caſtrenſis etiam ibi, numer. 2. vbi docuit, quod periculum euictionis pertinet ad venditorem, quando euictio habet originem tempore venditionis, vt quia res vendita erat aliena, vel alteri obligata. Et enumerat tria, quæ debent concurrere, vt venditor teneatur de euictione, quorum primum eſt, quod euictio ſequatur ex cauſa, quæ ſubeſſet tempore contractus: refert, & ſequitur Petrus Surdus, in conſilio 15. num. 27. lib. 1. & vltra eum idipſum ſcripſerunt Bart. ſingulari 162. Petr. de Rauenna, ſingulari 488. Natta, in conſil. 181. Oſaſcus, deciſ. Pedemontana 48. cum ergo in caſu præſenti euictio ſequuta fuerit ex cauſa, quæ de preſenti, & de præterito ſuberat, ſicque tempore venditionis celebratæ, periculum contingens ad venditorem, non ad emptorem pertinere debuit, ex textu, in d.l. Lucius, quem poſt alios Authores ſingulariter explicarunt Rota Auenionenſ. Hieronymi de Laurentiis, deciſione 133. Rota Romana, deciſione 381. lib. 3. ſub nomine Putei. Alphanus, in collectione 321. Mozius, de contractibus, titulo de emptione, rubrica de naturalibus, item accidentalibus. Paulus Æmilius, & Granutius, in deciſione Palatij Apoſtolici, parte 1. deciſione 317. & 318. eleganter Ioannes Baptiſta Coſta, de ratione ratæ, quæſt. 136. ex num. 20. cum ſeqq. qui etiam multum ad propoſitum noſtrum, & confirmatione ſolutionis ſuperioris ſcripſit, euictionem contingentem ex facto Principis non præſtare venditorem, quoniam ea reputatur inter caſus fortuitos inſolitos, quod intelligit, & declarat ſtatim, quando ſcilicet Princeps procedit de plenitudine poteſtatis, non ſeruato ordine iudiciario, & quando tale factum eſt ordinarium, & inſolitum, ſecus verò eſſe inquit, vbi adhibita cognitione iudiciali, & ſic rectè, ritèque Princeps procedit, vt præſumitur regulariter, iuxta Authores ibi relatos. Concludit denique Baptiſta ipſe, & pro deciſione caſus præſentis dicit vnum admodum ſingulare, quod ſequuta euictione ex facto Principis venditor poteſt pretium retinere, ſi iam exegit; ſicut petere, ſi adhuc non fuit ei numeratum; ſed quod agere debet contra fiſcum, non contra debitorem; & quod ſic inſigniter declaratur text, in d.l. Lucius, ff. de euict. per Rotam Auenionenſ. ſuprà relatam, cui famulatur ratio aſſignata per Gaill. lib. 2. practicar. obſeruat. obſeruat 58. n. 6. & iuxta hunc intellectum, vides apertè, potius illum text. in contrarium retorqueri poſſe, atque ita in fauorem emptoris: idque vel eo magis, quod in caſu præſenti de euictione non agatur, de qua loquitur text. in d.l. Lucius, ſed de retentione pretij, vt ſæpè dictum eſt, & ſtatim dicetur, quæ retentio ex eo quoque iuſtificatur, quod nunc diximus, pretio nondum exacto; & ſequuta euictione ex facto Principis, contra fiſcum, non contra emptorem agere debere venditorem. Non obſtant quintum, & ſextum fundamentum,[*] creditorem ſcilicet euictionem pignoris non debere, concurrentibus requiſitis illis, de quibus in argumento dictum eſt; nam reſpondetur, id eſſe veriſſimum, & tunc demum obtinere, ſiue ex dicto titulo, C. creditorem euiction. pign. non debere, introductum, quando ſcilicet dubium eſſe poterat, hoc eſt, cum creditor iure pignoris, ex lege, vel ex pacto vendidit; tunc autem ex quo dubium oriretur, eleganter atque eruditè explicauit Anton. Faber, in argumento 6. relatus. Cæterum, quando non vendidit creditor iure pignoris, ſed Iudicis authoritate, etiam inſtantibus, & poſtulantibus creditoribus, & per ſubhaſtationem bona diſtracta fuere; tunc equidem abſque dubio fuiſſe, creditorem euictionem pignoris non debere, vtpote cum ipſe nec vendidiſſet, nec promiſiſſet de euictione; ſicque inauditum, & inciuile eſſet, eum, qui nec promiſiſſet, nec vendidiſſet, de euictione teneri, ſicuti Faber ipſe ingeniosè & verè obſeruauit, & probatur apertè, in l. ſi controuerſia 13. C. de euict. vbi Hugo Donellus ſingulariter, vt ſtatim dicetur. Indéque idipſum efficere, quod creditores in caſu præſenti impedire non poſſint emptori retentionem partis pretij nondum ſolutæ, quam de iure emptor ipſe retinere contendit, quamuis ſolutum repetere, ſiue vendicare non poſſet ab eiſdem creditoribus; illi namque ſicut euictionem pignoris non præſtant, ita nec pretium acceptum reſtituunt, ſed aduerſus debitorem actio datur in ſubſidium, vt ſuprà obſeruaui. Quod autem emptor poſſit de iure retinere pretium, nec illud exigendi ius habeant creditores, concludenter probatur: nam ſi venditis bonis authoritate Iudicis, quamuis inſtantibus, & poſtulantibus creditoribus, non ipſi creditores vendunt, imò nec vendere videntur, ſed verè venditor ipſe vendit, vt Hugo Donellus, ſtatim, referendus, diſtinctiùs, & meliùs, quàm cæteri feciſſent, animaduertit; aut quaſi venditoris nomine vendit Iudex, vt de error. pragmat. libro primo, decad. prima, errore 10. Faber idem probauit, & ideo creditores de euictione non tenentur: quia nec vendiderunt, nec promiſerunt. Sequitur planè, eadem ratione nec poſſe creditores ipſos, qui non vendiderunt, partem pretij nondum ſolutam exigere, re iam euicta, ſiue retentionem eius partis impedire emptori; nam ſi vt de euictione non teneantur, dicuntur non vendidiſſe, ſiue non venditores, ita etiam, vt partem pretij non ſolutam non repetant, nec impediant retentionem, venditores non ſunt, ne vna & eadem res diuerſo iure diiudicetur, contra text. in l. eum, qui, cum vulgatis, ff. de vſucapionibus. Quando ergo propter euictionem, quæ imminet, emptor renuit partem pretij non ſolutam retinere, is exigere eam ſolus poteſt, qui vendidit, is autem cum debitor ſit, exigendi ius non habet: quia re iam euicta, aduerſus venditorem ad pretium ſolutum agi poteſt, & aliquando ad intereſſe, & ſic quanto magis, vt pretium nondum ſolutum retineatur, quod retineri etiam poſſe ſuprà probauimus, & per Hug. Donellum, in l. ſi poſt perfectam, C. de euiction. Remanet ergo concluſiſſe, dictum titul. C. creditor, euict. pignor. non debere, & l. finalem, titul. 13. partita 5. ſic intelligi debere, provt dicto errore 10. Anton. Faber intellexit, quando ſcilicet iure creditoris creditor vendidit: nam in altero caſu quando iuſſu Iudicis bona venduntur, dubium non erat. Deinde vt creditor de euictione non teneatur, neque quod rem, neque quoad pretium, vt ſuprà ſæpè dixi: id tamen non impedire, quin emptor poſſit, re euicta, pretium retinere, nec creditor id valeat impedire, cum ipſe non vendiderit, ſiue non venditor ſit, vt etiam ſuprà notaui, num. 79. Et idipſum euidentiùs demonſtratur ſingulari illa,[*] & veriſſima Hugo. Donelli. ad titul. 45. lib. 8. C. de euict. l. ſi ob cauſam 13. folio 742. reſolutione, atque obſeruation, vbi concludit, euictis pignoribus, authoritate Iudicis diſtractis, debitorem tanquam venditorem de euictione teneri, non magiſtratum, non apparitores, non creditorem. Cui Anton. Faberſatis apertè conuenit, dicto errore 10. dum ego caſu, non creditorem, ſed debitorem, aut quaſi nomine eius Iudicem vendere videri, reſoluit. Donellus autem ipſe ſingulariter, atque in hunc modum rem ipſam explicat in d l. ſi ob cauſam, num. 1. Hic quæritur, ad cautionem emptorum aduerſus futuros caſus euictionis, quis in hæc venditione venditor haberi debeat, vt cum eo agi poſſit de euictione, vtrum magiſtratus, qui iuſſit vendi, an apparitores, qui vendiderunt, aut creditor, cuius opera factum eſt, vt pignora venderentur, an debitor, cuius res fuerunt. Et placuit in hac ſpecie, eum vere venditorem videri, proinde & aduerſus eum dari debere actionẽ, re euicta, cui pretij ſolutio proficit, ſeu qui pretio liberatus eſt, vt hic traditur in fine. Et l. ſi plus, antepenul. in princip. ff. eodem. Is autem eſt debitor, cuius pignora capta diſtracta ſunt. Superiores, vt magiſtratus, apparitores, item creditor, videri poſſunt in hac ſpeice vendidiſſe: quia dere, & pretio conuenerunt cum emptoribus; apparitores apertè, magiſtratus, & creditor, quia res vendi mandarunt. Vendit autem, quiſquis per alium vendit: ſed reuera nemo horum venditor eſt, quidquid enim hi agunt, non ſuo nomine agunt, ſed debitoris, cuius res eſt, neque id agitur, vt pretium ad eos redeat. Solus eſt debitor, ad quem emolumentum huius venditionis pertinet, quam ob cauſam 7. merito exiſtimatur vendidiſſe. Rurſus & pro eadem argumenti ſolutione, atque[*] ſatisfactione, mirè vrget Donellus ipſe, ad titul. 46. libro octauo, C. creditor. euiction. pignor. non debere. Solutio altera, & ad eum titulum obſeruatio, vbi duos caſus principaliter diſtinguit, cum quæritur, an creditor, qui iure creditoris pignus vendidit, ob euictionem pignoris teneatur: & præmittit, multum intereſſe, quam ob cauſam res euicta ſit emptori, vtrò ob id, quod res aliena eſſet, non debitoris; an verò ob id, quod non eſſet creditori obligata, ſiue quod creditor in ea ius creditoris, ſeu ius pignoris conſtitutum non haberet. In primo itaque caſu ex num. 1. & tribus ſequent. ſtatuit, creditorem re euicta, quam iure creditoris, ſeu iure pignoris vendiderat, ſicut aliena euicta ſit, emptori eo nomine non teneri, neque in id quod intereſt, neque ad pretium reſtituendum; provt latius ibi exornat, & excipit, quando aliter conuentum eſt, aut creditor ſciuerit eſſe alienam rem venditam; provt latiùs ſuprà admonuimus. In ſecundo verò caſu aliter ſtatuit, & inquit ex num. 5. creditorem re, quam iure pignoris vendidit, euicta, ſi in bonis debitoris fuit, omni modo ob euictionem teneri: & reddit rationem; quia cum res in bonis debitoris fuit, & nihilominus iure euicta eſt, ideo rem euinci neceſſe eſt: quia defuit ei ius creditoris, ſiue ius pignoris, quo tamen iure rem vendidit. Semper autem in venditione id præſtare venditor debet, quod-dixit, vbi propter id rem pluris vendidit, l. ea quæ, ff. de contrahend. empt. Hactenus Donellus, qui latius id comprobat; & verè ſecundus hic caſus ab eo conſideratus caſus ipſe præſens videtur, quo res tanquam aliena euicta non fuit, ſed in bonis debitoris verè fuit, atque propter illam qualitatem, de ſer la tierra baldia y realenga, de iure euicta eſt: ſi igitur eo caſu ex ſententia Donelli (quæ tamen dubitationem habere videtur, & ntmis reſtringere generalitatem illius tituli, C. creditorem, euict. pign. & communes Doctorum reſolutiones) ita ſtatuitur, & aduerſus creditores euictio datur, quanto magis retentionis ius concedi debebit emptori aduerſus ipſos, cum retentio facilius concedatur,[*] quàm petitio, aut repetitio, l. per retentionem, C. de vſuris l. Paulus, ff. de doli exceptione; l. inuitus, §. cui damus, ff. de regul. iuris, l. 2. vbi Bald. in 3. notabili, C. de fideiuſſoribus, Caſtrenſis, in conſil. 19. vltra ea, quæ tanguntur, in principio, lib. 2. & in conſil. 166. Viſis actis, ad finem, lib. 2. Abbas, in conſil. 69. lib. 1. Decius, in conſil. 299. n. 4. in conſil. 300. n. 9. & 10. & in conſ. 331. n. 3. & in conſil. 400. num. 5. & in l. diem functo, num. 19. ff. de officioſo aſſeſſ. Ruinus, in conſ. 66. n. 17. volum. 1. & in conſil. 163. in fine, lib. 2. Craueta, in conſil. 148. n. 2. Capicius, deciſ. 119. in princip. Portius Imolenſis, in conſil. 3. n. 22. & ſeq. Rolandus, in conſil. 17. n. 8. lib. 4. Hieronymus Gabriel, in conſ. 165. n. 5. & 6. lib. 2. Beccius, in conſ. 72. n. 15. Cephalus, in conſil. 86. n. 20. lib. 1. & in conſil. 573. n. 22. & ſeq. lib. 4. & in conſil. 762. n. 17. & ſeq. lib. 5. Petrus Surdus, in conſil. 4. n. 5. lib. 1. & deciſ. 277. n. 13. & ſeq. Ioan. Vincent. Hondedeus, in conſil. 75. num. 6. & 29. lib. 2. Cardinalis Thuſcus, practic. concluſ. iur. tom. 7. littera R. concluſ. 306. fol. 46. latius tom. 3. littera E. concluſ. 374. ex n. 28. cum multis ſeq. fol. 302. & 303. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ, 108. num. 37. & pluribus ſeq. Gaſpar Schifordegheriſiles, variar. quæſtion. lib. 1. tract. 1. quæſt. 1. in verſic. ſic dicimus, vbi adducit quatuor exempla: dicimus enim, poſſe nos retinere ſeruitutem inutilem, quam tamen acquirere non poſſumus, l. ei fundo, 19. ff. de ſeruit. ſic & matrimonium. & vxor, & liberi, furore ſuperueniente retinentur, qui tamen non poſſent eo tempore acquiri, l. patre furioſo. 8. ff. de his qui ſunt ſui, vel alie. Sic vnus ex creditoribus miſſus in poſſeſſionem, omnium ius retinet, quamuis nihil poſſet iis acquirere, l. cum vnus, 12. ff. de rebus authoritate iudicis poſſide fic quoque dicimus per procuratorem non ſemper nos acquirere actiones ſed retinere, l. per procuratorem. 72. ff. de procurator. Idem Gaſpar Schifordegheri, quæſt. 4. eiuſdem libri, & tituli, in verſicul. neque enim nouum eſt, fol. 5. vbi inquit, nouum non eſſe, vt ex æquitate competat alicui retentio, cui tamen non poſſit dari actio, vt conſtat ex leg. ex quibus, 51. ff. de condict. indebiti, l. hæres 21. ff. ad ſenatuſcon. Trebellian. & noſtra interſit, rem potius rfetinere, quam vltro agere, l. ſi is, 59. ff. de furtis, Tiberius Decianus, in conſil. 64. num. 51. & in conſil. 94. num. 28. & ſeq. lib. 3. vbi quod retinere multis in caſibus po[*]teſt quis, quod ſi non poſſideret, non poſſet conſequi agendo, l. debitori, vbi Bald. & cæteri, C. de pactis, Alexand. Corneus, & alij, cum quibus ipſe Decianus Hondedeus, dicto conſil. 75. num. 30. lib. 2. Thu[*]ſcus, dicta concluſ. 374. tom. 3. littera E. Ideo excluſa petitione, non excluditur retentio. Decius, in conſilio 257. Capra, in conſil. 19. Socinus iunior, in conſilio 1. num. 21. lib. 1. Alciatus, in conſil. 285. num. 9. Surdus, dicta deciſ. 277. num. 15. Cæſar Barzius, dicta deciſione 108. num. 40. & ſeq. vbi quod retentio[*]nis ius actione, fauorabilius reputatur, vt ex Corneo Pariſio, Craueta, & Cephalo inquit Magonius, deciſione Lucenſi 64. num. 5. ſic fauorabilior eſt actione,[*] & compenſatione retentio. Et competit aduerſus executionem ſententiæ, vt per Magonium, deciſione Lucenſi 81. Menochium, recuperandæ, remedio 11. num. 9. Cæſarem Barzium, vbi ſupra, num. 43. Surdum, dicta deciſione 277. num. 14. regulariter etiam[*] exceptio maiori nititur æquitate, quàm actio, l. quia exceptione doli, ff. de doli exceptione, §. certe, Inſtitut. de rerum diuiſione: exornant Surdus, vbi ſupra, n. 16. Cæſar Barzius, dicta deciſione 108. num. 41. Rota, deciſione 115. num. 1. parte 1. in nouiſſimis. Thuſcus, tom. 3. littera E. dicta concluſione 374. Immò & in[*] terminis noſtris, quod emptor pretium retinere valeat in caſu præſenti, quamuis de euictione agere non poſſet, tam aduerſus venditorem, quam aduerſus creditores, vel agere quanto minoris fuiſſet empturus, ſi ſciuiſſet qualitatem rei venditæ, ex Petro Surdo, deciſione 165. num. 4. & tribus ſequentibus, & aliis in locis, ex Rota etiam Romana ſuperius plene annotaui, ſic vt in ſuturum certiſſimi iuris ſit, retentionis pretij nondum ſoluti ius non impediri emptori: ex dicto titulo, C. creditorem euictionem pignoris non debere, & diuerſum eſſe, contra creditores agi non poſſe de euictione, nec ad rem, nec ad pretium, ab eo, quod contenditur, pretium inquam non ſolutum, de iure poſſe retineri; quod in dicto titulo non modo prohibetur, ſed nec exogitatur, nec deciditur, vt numeris præcedentibus obſeruaui. Vide etiam nouiſſimè, & poſt hæc ſcripta, Fari[*]nacium, nouiſſimarum Rotæ Romanæ, deciſione 370. 1. partis, tom. 1. num. 4. 5. & 6. vbi adducit regulam, quod creditor non tenetur de euictione rei debitoris ſubhaſtatæ ad eius inſtantiam, ſed duntaxat docere, ſe verum creditorem, & anteriorem fundum habere hypothecatum, ex d.l. 1. & 2. & ſtatim declarat, id procedere, quando ſubhaſtatio remanet valida, & res ſubhaſtata euincitur à Tertio; quo caſu datur vtilis actio, re euicta; secus, cum nulla declaratur: quia ex ea non poteſt dari actio vtilis propter reſolutionem contractus, vt per Gabrielem, & Surdum ibi relatos. Inquit etiam, eadem vi non procedere, quando ille qui vendidit vt creditor, docere non poteſt, ſe eſſe creditorem, vt per Bald. Salicet. & Neguſant. ibi relatos. CAPVT XLIII. Ex verbis referentibus ad relata, ſiue ex referente, & relato, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, & debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, aliiſque diſpoſitionibus quibuſlibet, & quàm verum ſit, quod relatum intelligatur eſſe in referente cum omnibus qualitatibus ſuis, & certum dicatur, expreſſum, atque ſpecificatum illud, quod per relationem ad aliud exprimitur, ſiue qualiter intelligi debeat, vbi & de materia, authentic. ſi quis in aliquo documento, C. de edendo, quando ſcilicet vna diſpoſitio, vel ſcriptura ad aliam ſe refert; breuiter actum. Denique, articulus ille, Relatum, cùm non apparet, an ſtandum ſit, vel non, referenti; ſiue quando referens, etiam relato non apparente, inducere poſſit diſpoſitionem efficacem: accuratè equidem, & diſtinctius forſan, quàm hactenus factum eſſet, enucleatus, atque explicatus relinquitur. Ac etiam agitur de teſtamento condito per relationem ad aliam ſcripturam, & de opinione Antonij Fabri contra Communem, circa quam nonnulla nouiter adnotantur per Authorem. SVMMARIVM. -  1 Ex alterius dispoſitionis relatione, ſumi, atque deduci mentis, ſiue voluntatis teſtatoris referentis interpretationem, atque coniecturam. Sic referens capere vim, & interpretationem ex relato. Et ſecundum illud ampliari, vel reſtringendit, vel temperari. -  2 Relata mens, ſiue voluntas teſtatoris dicitur, quando de ea non conſtat per verba, ſed ſequitur mens ad aliud dispoſitum expreſſum, & habetur pro expreſſa, & certa ſuper relatis. -  3 Relatio fit dupliciter, vel per nomina relatiua, & nomina relatiua ſunt, quæ referunt, aut referuntur ad aliud. Quorum exempla quamplurima traduntur remiſſiuè. -  4 Vel altero modo fit per orationem relatiuam, quando teſtator vel circa perſonas, vel circa res, vel aliud quodcunque ſe refert ad aliam diſpoſitionem. De qua relatione, & de materia authent, ſi quis in aliquo documento, C. de edendo, actum hoc numeri, & per totum caput. -  5 Relatio ad aliam dispoſitionem, vel ad aliam ſcripturam, aut aliam rem, vtrum intelligi debeat ſecundum veritatem, an ſimilitudinariè, maxime vbi extent coniecturæ pro ſimilitudine, remiſſiuè. -  6 An etiam retio exigat ſimilitudinem relati, & referentis in omnibus, & per omnia, aut iuxta finem diſpoſitionis remiſſiuè. -  7 Relatio, quæ non fit ad aliam dispoſitionem, ſeu ad aliam ſcripturam, ſed ad verba ipſiuſmet diſpoſitionis, atque ex vna parte ad aliam partem eiuſdem, cuius ſit naturæ, & effectus, remiſſiuè. -  8 Relationis natura, & effectus ex diſpoſitione vna ad alteram, qualis ſit. -  9 In relato termino quicquid continetur, quod etiam in termino referente contineatur. -  10 Relatum, & referens, re ipſa diſtingui debent. -  11 Per relationem ad aliud, vel per ſe quid exprimi, aut certum eſſe, à pari procedere. -  12 Relatum intelligitur eſſe in referente cum omnibus qualitatibus ſuis, verè & propriè, & naturaliter. -  13 Quod per relationem ad aliud exprimitur, certum dicitur, expreſſum, atque ſpecificatum. -  14 Et inde, ſi perſona, quæ nominatim, atque ſingulariter exprimi debet, per relationem demonſtretur, nominatim expreſſa dicetur. -  15 Similiter quando lex requirit ſpecialem expreſſionem, ſufficit expreſſio per relationem ad aliud. -  16 Etiam vbi expreſſio pro forma requiritur, veluti in diſpoſitione hæredis. Idque ex ſententia quorumdam, contra verò ex ſententia aliorum. -  17 Relatum eſſe in referente cum omnibus qualitatibus ſuis in omni materia, & diſpoſitione, in contractibus inquam, in teſtamentis, in iudiciis, in diſpoſitione legis, & in Statutis. Et ibidem de teſtamente condito per relationem ad aliam ſcripturam. Vt hoc quoque teſtamenti genus valeat, ſi modò alià illa ſcriptura, ad quem teſtator ſe retulit, certa ſit, & indubitata, vt dubitari nequeat, quin eæ ipſa ſit, de qua teſtator ſenſit. Et de differentia teſtamenti in ſcriptis, & nuncupatiui, cum agitur de teſtamento facto ad interrogationem alterius. Eaque ex ſententia Antonij Fabri contra communem Scribentium reſolutionem. A qua tamen communi Author non recedit, & nonnulla nouè conſiderat, provt hic videbis. -  18 Diſpoſitio ad aliam ſe referens, debet intelligi, & regulari ſecundum naturam, & conditionem illius, ad quam fit relatio. -  19 Et præſupponit exiſtentiam relati, & ab eo declaratur. -  20 Idcirco relationis natura eſt, vt agatur, non ex referente, ſed ex relato. -  21 Niſi contrarium appareat ex verbis, vel ex mente disponentis. -  22 Relatio etiam ita facienda, ne plus, minúſve ſit in referente, quàm in relato. -  23 Relatum enim, & non referens debet attendi. -  24 Et ideo niſi appareat relatum, referens nihil operatur. -  25 Aut non operatur, niſi quatenus in relato reperitur. -  26 Et ſi plus eſſet in referente, quàm in relato, illud plus non attenditur, quia dicitur per errorem appoſitum. -  27 Referens ſi aliter loquatur, quam relatum, reſpicimus ad relatum. -  28 Diſpoſitio vbi eſt relatiua, & de relato non conſtat, remanet res in diſpoſitione iuris communis, ſi relatio non eſt certa, vel referens diſponere non poteſt. -  29 Relatum cum non apparet, an ſtandum ſit referenti, vel non in omni materia, & diſpoſitione, vt dilucidè, & accuratè explicetur, nonnullos caſus diſtinguendos eſſe. -  30 Primus caſus eſt, quando diſpoſitio, quæ aliam refert, ſola de per ſe ſubſiſtere poteſt, atque eſt -certa, & determinata, & quatuor numeris ſeqq. -  31 Et Aluaradi, Simonis de Prætis, & Sebaſtiani Medices in eodem caſu reſolutiones (quæ communi ſententiæ conueniunt) adducuntur. -  32 Statutum relatum licèt non appareat, Statutum referens valebit, quando ſcilicet in eo declaratur mens Statuentium. -  33 Relatum cum non reperitur, ſi actus aliquo modo valere poteſt, valere debet ad hoc, vt diſpoſitio potius ſuſtineatur, quàm pereat. -  34 Referenti creditur, quando tenor relati eſt ſcriptus, & partes de eo poſſunt diſponere. -  35 Secundus caſus eſt, quando diſpoſitio referens eſt incerta, & inderterminata, vt mens aliter haberi non poſſit, quam ſi de relato conſtiterit: & tunc referenti non creditur etiam in iis, de quibus poteſt diſponere, niſi constet de relato. -  36 Tertius caſus eſt, quando diſpoſitio relata aut ſcriptura reperitur, & diſpoſitio, aut ſcriptura referens, alio modo refert, quam contineatur in relata, quo caſu modificatur, aut reſtringitur ad terminos relatæ. -  37 Niſi conſtaret, diſponentem alio modo diſponere, quàm in diſpoſitione, aut ſcriptura, ad quam ſe refert. -  38 Vel vbi ſequens diſpoſitio eſſet gratioſa, & refertur ad primam ampliandi causâ. -  39 Circa quæ noua, & ſingularis Authoris conſideratio, atque reſolutio proponitur. -  40 Simonis etiam de Prætis in eodem caſu reſolutio, atque Authoris declaratio adiicitur. -  41 In referente dici in eſſe omnia per relationem, quæ in relato ſunt, quemadmodum intelligi debeat ex ſententia communi. -  42 Quartus denique, & vltimus caſus eſt, cum quæritur, vtrum referens, etſi plenè non probet, quando non conſtat de relato: attamen inducat vrgentem coniecturam, quæ plurimum moueat Iudicem. -  43 Referenti creditur, etſi non conſtet de relato in antiquis. -  44 Antiquum in probationibus quid dicatur, arbitrio Iudicis committitur. PRo breui, & diſtincta huiuſce capit. ex[*]plicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, ex alterius diſpoſitionis relatione, ſumi quoque, atque deduci mentis, ſiue voluntatis teſtatoris referentis interpretationem, & coniecturam; quoniam referens capit vim, atque interpretationem ex relato, ſicuti hac in eadem, qua verſamur, materia, obſeruarunt Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. n. 28. & 29. fol. 162. Simon de Prætis, de interpretat. vltim. volunt. lib 2. interpret. 3. dubitatione 1. ſolut. 2. ex num. 185. fol. 269. Lud. Caſanate, in conſil. 50. n. 28. citans text. in l. ſi ita ſcripſero, ff. de condit. & demonſt. & ante ipſos ſtatuiſſe videntur Socinus ſenior, in l. 3. ſub num. 7. ff. de rebus dubiis. Alexander, in conſil. 81. column. finali, lib. 6. Decius, in conſil. 359. ex. n. 9. Baldus, in conſil. 212. Ea quæ veniunt, lib. 5. Pariſius, in conſil. 47. num. 15. & in conſil. 72. n. 22. lib. 2. Berous, in conſil. 20. num. 9. lib. 3. Sic ſane diſpoſitio referens ex relata ampliatur, vel reſtringitur, vel temperatur, l. in teſtamento, ff. de cond. & demonſt. l. 2. ff. de hæred. inſtit. cap. veniens, de præſcript. Decius, in conſil. 63. n. 6. Berous, in conſ. 29. n. 9. volumine 3. & in conſil. 93. n. 51. volumine 2. Sebaſtian. Medices, de regulis iuris, regula 10. in principio, num. 2. fol. 67. Adrianus Gilmanus rerum iudicat arum Germaniæ, deciſione 6. num. 247. lib. 1. Et relata mens, ſiue voluntas teſtatoris dicitur[*] quando de ea non conſtat per verba, ſed ſequitur mens ad aliud diſpoſitum expreſſum, & habetur pro expreſſa, & certa ſuper relatis, vt dicetur ſtatim, & ad finem capitis, & poſt alios Authores tradidit Medices, vbi ſupra, num. 22. & 16. Simon de Prætis, poſt Bald. & Socinum, dicta ſolut. 2. num. 185. folio 269. qui citat text. in l. Theopompus, ff. de dote prælegata, & in l. legaui, ff. de liberatione legata. Recte etiam conſtituit ibidem, num. 189. & num. 230. quòd[*] relatio fit dupliciter, vel per nomina relatiua; & nomina relatiua ſunt, quæ referunt, vel referuntur ad aliud, quorum exempla quamplurima adducit eodem in loco, ex num. 190. vſque ad numerum 230. vt ibi videri poteſt: Et per Cardinalem Thuſcum, practicarum concluſionum iuris, tom. 6. littera R. concluſione 125. Vel altero modo fit per orationem[*] relatiuam, quando teſtator, vel circa perſonas, vel circa res, vel aliud quodcunque ſe refert ad aliam diſpoſitionem, vel ad aliam ſcripturam, de qua relatione tractarunt ex profeſſo, atque latiſſimè Doctores communiter, in authentic. ſi quis in aliquo documento, C. de edendo, Felinus, in capite ſecundo, de reſcriptis, num. decimo, & in capite inter cætera, ex num. 2. cum ſequent. de re iudicata, & in cap. ex parte, 1. column. 5. & ſequent. ex num. 14. de reſcriptis, Afflictis, deciſ. 273. Boerius, deciſ. 281. Grammaticus, deciſ. 59. ex. n. 25. cum ſeq. Ruinus, in conſ. 18. lib. 2. Pariſius, in conſ. 2. n. 5. & ſeq. lib. 3. Cagnolus latiſſimè, in d. auth. ſi quis in aliquo documento. Aretinus, in conſil. 21. Sebaſtianus Medices, de regulis iuris, dicta regula 10. maximè num. 64. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. ex num. 28. Ludou. Zunt. in reſponſo pro vxore, ex num. 71. cum ſeq. Couar. practicar. cap. 21. num. 2. Maſcardus, de probation. tom. 2. concluſ. 925. per totam. Petrus Surdus, in conſil. 245. ex num. 31. vſque num. 26. lib. 2. Petrus Auguſtinus Morla, emporij, titulo 11. de fide inſtrumentorum, quæſt. 1. num. 22. Iacobus Philippus Portius, commun. opinion. lib. 1. concluſ. 30. alios etiam per diſcurſum referam, num. ſeq. Et an relatio ad aliam[*] diſpoſitionem, vel ad aliam ſcripturam, aut aliam rem, intelligi debeat ſecundum veritatem, an ſimilitudinariè, maximè vbi extent coniecturæ pro ſimilitudine, poſt alios multos Authores, quos citat, tractat eleganter Ludou. Caſanate, in conſil. 56. ex numero 1. cum ſeq. an etiam relatio exigat ſimilitudinem[*] relati, & referentis in omnibus, & per omnia aut iuxta finem diſponentis duntaxat. Vide eund. Caſanate, in conſil. 57. num. 74. Et de alia relatione; quæ[*] non fit ad aliam diſpoſitionem, ſeu ad aliam ſcripturam, ſed ad verba ipſiuſmet diſpoſitionis, atque ex vna parte ad aliam partem eiuſdem, & cuius relatio ea ſit naturæ, & effectus, hoc cap. ſermo non inſtituitur, ſed in locis vulgatis & communibus videndi ſunt Interpretes, & maximè à me commemorati, quotidian. bar. controu. iur. cap. 4. lib. 2. Aluaradus, lib. 4. dicto cap. 2. ex n. 32. Iacob. Menochius, in conſil. 220. ex num 76. vſque ad num. 88. lib. 3. M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 16. & art. 29. ex. n. 15. cum ſeq. Achilles Pedrocha, in conſil. 38. num. 55. 79. & 80. cum multis ſeq. Lud. Caſanate, in conſ. 56. & in conſ. 50. ex num. 11. cum. ſeq. In propoſito autem noſtro, virtus, & effectus rela[*]tionis eſt demonſtratio veritatis patentis ex coniunctione duarum ſcripturarum, per quam reſultat propriè ac perfectè, quid, quale, & quantum; ſicuti Baldus ſubtiliſſimus Cæſarei iuris Interpretes animaduertit, in conſil. 215. lib. 5. Sequuntur Iaſon, in l. ait Prætor, §. ſi iudex, num. 5. ff. de reiudicata. Pariſius, in conſil. 2. num. 55. lib. 3. Decius, in conſil. 647. n. 4. Berous, in conſ. 140. num. 36. eleganter Decianus, in conſil. 66. num. 5. lib. 2. & in conſil. 101. num. 19. & in conſil. 2. num, 97. lib. 2. Craueta, in conſil. 739. num. 16. lib. 6. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 609. num. 10. & 11. lib. 6. Antonius de Amatis, in loco referendo ſtatim, num. 3. qui propterea inferunt, rela[*]tionis naturam eam eſſe, vt quidquid continetur in temino ad quem fit relatio, ſiue in relato, contineatur in termino referente. Craueta, in conſ. 45. n. 4. Natta, in conſil. 204. num. 12. Tiraquellus, de legibus connubialibus, gloſſa. 5. ex n. 176. Bertazolus, in conſ. 101. num. 4. & cum multis Peragrinus, de fideicommiſſis, artic. 16. num. 2. & num. 11. & artic. 26. num. 17. Tiberius Decianus, in conſil 128. num. 8. lib. 3. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 669. n. 12. & in conſil. 790. num. 14. lib. 7. M. Anton. de Amatis, deciſione 49. num. 3. Menochius, in conſil. 247. num. 32. libro tertio, Ludou. Caſanate, in conſil. 50. num. 42. qui[*] in conſil. 57. n. 1. & n. 21. rectè obſeruauit, quod relatum & referens re ipſa diſtingui debent; provt certum eſt, atque ex mente eorum omnium deducitur, qui commemorabuntur ſtatim. Secundò deinde & principaliter conſtituendum[*] eſt per relationem ad aliud; vel per ſe quid exprimi, aut certum eſſe à pari procedere, l. vbi autem non apparet, §. illud, ff. de verbor. obligat. Vbi Doctores communiter, l. quinta, §. ſi index. & ibi Ripa, num. 5. ff. dere iudicata. l. hæc venditio, § huiuſmodi, ff. de contrahenda emptione, l. certum, vbi omnes Scribentes communiter, ff. ſi certum petatur, l. 1. C. de codicillis, l. inſtitutio, ff. de condit. l. qui non militabat. §. 1. ff. de iure codicillorum. Decius, Periſius, Craueta, Socinus, Ruinus, Iaſon, Angelus, Cacheranus, & Cephalus, cum quibus Sebaſianus Medices, de regulis iuris, regula 10. fol. 67. num. 12. & n. 16. eod. folio. tradiderunt etiam Socinus ſenior, in conſil. 96. num. 14. lib. 4. Decius. in l. certum: ſuprà citata, num. 3. & in conſil. 538. num. 6. &7. & cum Felino, & Cagnolo obſeruauit Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolut. 2. num. 186. fol. 269. & num. 231. fol. 271. vbi etiam citat Alexand. & Iaſonem: & adducit text. in l. ait Prætor, §. 1. & ibi Bart. ff. de re indicata. Reſpondit etiam poſt alios Pariſius, in conſil. 25. num. 49. lib. 1. Menochius, in conſil. 287. numero 31. libro tertio, Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tom 6. littera R. concluſion. 126. fol. 898 & huius ſententiæ ea creditur eſſe ratio, quia relatum[*] intelligitur eſſe in referente cum omnibus qualitatibus ſuis, verè, & propriè, & naturaliter. l. aſſe toto, ff. de hæredib. inſtituend. ibi: Quem hæredem, codicillis fecero, hæres eſto. Titium codicillis hæredem inſtituit, eius quidem inſtitutio iure valet, ideoque licet codicillis hæreditas dari non poſſit, tamen ex teſtamento data videtur, quia agitur ex ſcriptura declarata, non ex declarante; provt firmant Bartolus, & Doctores communiter, in eadem. l. aſſe toto, concordat l. ſi ita, ff. de condit. & demonſt. l. lege, ff. de verbor. ſignificat. l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legatis tertio, l. prima. C. de manumiſſis teſtamento. Decius Iaſon, Ruinus, Alexand. Craueta, Socinus, Bald. Pariſius, Cacheranus, & alij, cum quibus ſic obſeruat, atque multis exornat Sebaſtianus Medices dicta regula. 1. ex num. 1. cum pluribus ſequent. & num. 82. & 89. & inferunt ad multos caſus practicos vtiles, & aſſiduos, Iacobus Menochius, dicto conſil. 287. num. 32. & in conſil. 247. num. 32. lib. 2. Latè Tiraquellus, de legibus connubialibus, in gloſſa. 5. num. 186. & 187. Pariſius, in conſil. 122. num. 3. & ſeq. lib. 1. & in conſil. 2. num. 53. & ſeq. lib. 3. Simon de prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. intepret. 3. dubitat. 1. ſolut. 2. num. 232. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 4. num. 30. Camillus Gallinius. de verbor. ſignificatione, lib. 3. cap. 15. num. 18. Franciſcus Beccius, in conſil. 41. num. 22. & in conſil. 101. ſub n 11. & ſub num. 77. Couarr. in cap. cum tibi, n. 5. de taſtamentis. Berous, in conſil. 140. num. 35. lib. 2. Tiberius Decianus, in conſil. 29. num. 33. lib. 2. & in conſilio 123. num. 31. & 32. lib. 3. Geraldus Mazolus, in conſil. 111. num. 7. Ioannes Cremo, in conſil. 54. num. 19. Franciſcus Burſatus, in conſil. 5. num. 4. & in conſil. 28. num. 5. & in conſil. 75. num. 27. lib. 1. & in conſil. 131. num. 1. lib. 2. & in conſil. 237. num. 6. & in conſil. 337. num. 73. lib. 3. Fabius Turrentus, in conſil. 18. num. 10. & 11. & in conſil. 91. n. 5. & 6. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 75. num. 53. & in conſil. 6. num. 108. lib. 1. in conſil. 113. n. 3. & 4. &5. lib. 2. & in conſil. 116. num. 63. & 64. eod. lib. 2. & in conſil. 339. num. 1. & 2. libro 3. & in conſil. 324. num. 4. eod. lib. 3. & in conſil. 358. num. 122. lib. 4. & in conſil. 652. num. 13. & 14. lib. 6. & in conſil. 710. num. 1. & quinque ſequent. eod. lib. 6. Borgninus Caualcanus, deciſione. 12. n. 11. & ſeq. 1. parte, & deciſione 20. num. 22. & ſequent. & num 45. parte 2. & deciſione 31. num. 9. & 18. p. 3. & deciſione 31. num. 13. p. 4. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, art, 16. num. 2. & art. 29. num. 17. & in conſil. 18. num. 11. lib. 1. & in conſil. 16. num. 10. lib. 2. Vincentius Carocius, caſu 51. ex numero 4. cum ſeq. Azeuedius, in conſil. 15. num. 46. & 47. Andr. Fachineus, in conſil. 10. num. 41. lib. 1. Iacob. 1. regula 20. per totam. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſil. 73. num. 16. in conſil. 108. num. 43. lib. 1. & in conſil. 51. num. 48. &. 86. lib. 2. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 12. num 8. & 9. Anton. de Amatis, deciſione 49. num. 3. cum ſeq. Hector Felicius, allegat, 45. parte 3. Mieres, 1. parte, quæſt. 64. Cæuallos, quæſt. 44. Stephanus Gratian. deciſione 103. ex num. 9. Fontanella, clauſula 4. gloſſa 18. p. 2. ex n. 22. Aluarus Valaſcus, de iure emphyteutico, quæſt. 11. numero quinto, & tribus ſequent. Vbi explicat, vtrum penſio emphyteuſis rectè conſtituatur per relationem ad aliud, & quid ſi relatum ſit nullum, vel iniuſtum: quid etiam, ſi emphyteuſis conceſſa fuerit ſecundum formam & modum anteceſſoribus conceſſum, ſi de illo non apparet: & an ſufficiat relatio ad aliud, vbi à lege ſpecialis mentio requilritur: Et tandem num. 9. Relatum ſi non apparet, an vitietur reſerens, in priuilegiis, conceſſionibus, & aliis actibus. Adrianus Gilmanus, rerum iudicatarum Germaniæ, lib. 1. deciſione 6. num. 246. & 247. Antonius Faber, de errorib. pragmat. lib. 2. decad. 69. errore 3. & 4. ex fol. 396. vſque ad fol. 400. vbi tradit nonnulla contra communes Scribentium ſententias, de taſtamento facto per relationem ad aliam ſcripturam, & de quacunque diſpoſitione per relationem ad aliam, ſiue in ſcriptis, ſiue nuncupatiuè teſtatus quis fir. Petrus Surdus, in conſil. 105. num. 30. lib. 1. & in conſil 200. num. 5. lib. 2. & in conſil. 288. num. 24. eodem lib. 2. & in conſil. 241. num. 1. & duob. ſeqq, & in conſil. 249. numero. 21. & ſequent. eodem libro 2. & in conſilio 313. num. 49. 50. & 74. lib. 3. & in conſilio 315. num. 62. eodem lib. 3. & in conſil. 460. n. 47. & in conſilio 565. num. 15. lib. 4. & deciſione 212. numero 14. & deciſione 291. num. 18. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionem iuris tom. 6. littera R. concluſione 129. per totam, fol 903. vbi latè quod relatum eſt in reſerente, & dicitur pars referentis, & attenditur relatum & non referens, & quod reltio operatur, vt cenſeatur facta ſecundum omnes qualitate, quæ ſunt in relato, etiam quod ſubſtantiam: quia paria ſunt, aliquid fieri, & eſſe certum per ſe, vel per relationem: quia quidquid eſt in relato, ex coniunctione ſcripturarum dicitur eſſe in referente, provt hæc omnia comprobat ibi, ex numero primo, cum pluribus ſequentibus, & Burgos de Paz, in conſil. 26. ex num. 27. & ſequent. Quocirca certum dicitur expreſſum, atque[*] ſpecificatum illud, quod per relationem ad alind diſponitur, ſiue exprimitur. Ita probat textus, in l ſi pluribus, in principio, ff. de verborum obligationibus, quo loci reſpondit Paulus, quod ſi plures res promittuntur per relationem ad aliud, tot ſunt ſtipulationes, quot ſunt res, quæ nominatim & explicitè promittuntur, l. ſcire debemus, in principio, ff. eodem. Probant etiam & ea iura, quæ numero præcedenti, in principio, recenſui. Et ita in hanc ſententiam perpendit Aretinus ibi, text. in dicta l. pluribus, Ruinus, in conſil. 183. num. 1. lib. 2. Pariſius, in conſilio 19. num. 68. lib. 2. Decius, in conſil. 63. num. 6. & cum multis Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolutione 2. numero 187. & 188. fol. 269. Gerard. Mazolus, in conſilio 111. num. 7. Cephalus, in conſil. 16. num. 32. & in conſilio 44. num. 14. lib. 1. & in conſil. 256. num. 42. lib. 2. Sebaſtianus Medices, de regulis iuris, dicta regula 10. num. 16. & num. 82. & 111. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 652. num. 14. lib. 6. dicens, contentum in inſtrumento relato, dici ſpecificè & verè in referente contineri. And. Gaill. practicarum obſeruation. lib. 1. obſeruat. 82. num. 25. Marc. Anton. de Amatis, deciſione 49. num. 2. Ludouicus Caſanate, in conſil. 56. num. 9. Iacob. Menochius, in conſil. 287. num. 28. lib. 3. qui num. 29. dixit, hinc docuiſſe Bartolum, in l. qui liberis, §. hæc verba, in fine, ff. de vulga. & pup. ſubſti[*]tut. & in conſil. 7. Andreas Martini, lib. 1. quod perſona, quæ nominatim, atque ſingulariter exprimi debet, ſi per relationem demonſtretur, nominatim expreſſa dicetur: & Bartolum ſequuti ſunt poſt alios Authores, Alexander, Iaſon, & Ruinus quos recenſet ipſe Menochius, hinc etiam, cum aliis reſpondit Petr. Paul. Pariſius, in conſil. 9. num. 18. libro tertio, ex ſententia Baldi, quod quando lex requirit ſpecia[*]lem expreſſionem, ſufficit expreſſio per relationem ad aliud. Egregiè idem Pariſius, in conſilio 97. numero 96. lib. 1. &vltra Menochium id confirmari, atque declarari poteſt ex his, quæ adducunt Felinus, in cap. inter cetera, columna 2. de re iudicata. Cagnolus, in l. prima. ff. de regulis iuris, ſub num. 7. & ſub n. 17. Decius, in l. qui ſic ſtipulatum, ff. de verbor. obligat. & in conſil. 539. ex num. 9. cum ſeq. latè Ludou. Zuntus, in reſponſo pro vxore, num. 71. cum ſeq. & num. 193. & ſeq. & poſt alios Authores M. Anton.[*] Peregrinus, de fideicommiſſis, d. artic. 16. num. 112. vbi poſt Bartol. Alex. Socin. vtrumque, Alciatum, & Iulium Clarum, quod relatum implicitè continetur, ac ſi expreſſum eſſet, etiam vbi expreſſio pro forma requiritur, velut in inſtitutione hæredis: & id ipſum tenuerunt Paul. Caſtrenſis, Aretinus, Alex. Bald. Angel. Imola, Socin. Crotus, Ioan. Anton. & Ruinus, quos retulit Iacob. Philippus Portius, concluſ. ſiue regular. lib. 1. concluſ. 20. in verſic. amplia etiam quoad inſtitutionem, & ibidem, verſiculo, contrarium quod imo, dicit contrariam eſſe communem opinionem; & explicat, vt prima opinio procedat, quãdo id, ad quod fit relatio omnino certum; tunc enim perinde habetur, ac ſi in indiuiduo fuiſſet expreſſum. Secunda verò locum obtineat, quando relatio non eſſet adeo certa, ſed potius vaga, & generalis: ita quoque, & vltra inſtitutionem hæredis, quod relatum dicatur eſſe in referente, quia tacitè ineſt, per relationem, non tamen verè, & propriè; ſcripſerunt Bartol. Bald. Ripa, Alex. Arentinus, Tiraquel. Socin. Iaſon, & Ruinus, quos refert Sebaſtian. Medices, dicto, de reg. 10. de regul. iuris, n. 33. & 46. & ſub n. 125. n. 38. & ſeq. & inde, quod ſi à lege, ſpecialis mentio alicuius rei exigatur, non ſufficiat mentio per relationem; tradit Afflict. deciſ. 202. In cauſa domini, n. 13. Aluar. Valaſc. de iure emphyteutico, 1. parte, q. 11. n. 8. Medices, vbi ſupra, d. num. 46. fol. 72. vbi citat alios Authores. Cæterum non incongruè ita explicatur, vt dixi nunc, & dicetur inferiùs, n. 41. nam ex quo de relato appareat, & ſpecificè, perinde haberi ac ſi ſpecialiter expreſſum fuiſſet, iuridicè ex his rationibus deduci valeat, quas ſuperius præcitati Authores ponderarunt: qui etiam rectè obſeruarunt vnanimiter; regulam prædictam, quod relatum dicatur eſſe in referente cum omnibus qualitatibus ſuis, procedere in omni materia, & diſpoſitione;ſicque in contractibus, in teſtamẽtis, in iudiciis,[*] in diſpoſitione legis, & in ſtaturis: ita ſane aliquando in contractibus, aliquando in iudiciis, ſæpiſſimè in vltimis voluntatibus quibuſcunque, & generaliter in omni actu, loquuntur permulti illi iuris Interpretes, commemorati ſuprà, num. 21. & in contractibus locuti fuere Paul. Caſt. in l. admonendi, n. 13. ff. de iureiurando, vbi etiam Iaſ. n. 40. idem Caſtrenſis, in conſ. 322. lib. 2. Oldrad. in conſ. 121. Alexand. in conſil. 145. lib. 2. Sebaſtian. Medices, dicta regul. 10. ſub num. 125. n. 17. fol. mihi 72. qui extendit, vt procedat in emphyteuſi, in priuilegiis, & in venditione: extendit etiam ex num. 20. cum ſeq. vt procedat in iudiciis, & ſic in libello, in poſitionibus, in commiſſionibus, in mandatis, in prorogatione termini, in ſententia, & in compromiſſo. Ac deniquem eodem ſol. 72. ſub d.n. 125. n. 28. & ſeq. inquit, quod regula eadem procedit in vltimis voluntatibus: & Primùm in teſtamentis. Secundò in codicillis. Tertiò in legatis, & in qualibet diſpoſitione hominis, & legis; & tam in fauorabilibus, quam in pœnalibus, & odioſis: & quod reſtringitur, & limitatur, quando fit relatio ad id, quòd non eſt, vel ad incerta, quæ probari non poſſunt, vel ad ea, ex quibus reſultaret iniquitas. Conuenit itaque is Author communi Interpretum noſtrorũ ſententiæ, quod regula prædicta procedat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; at que ita vt teſtamentum conditum per relationem ad aliam ſcripturam, valeat omninò, ſi modo alia illa ſcriptura, ad quã teſtator ſe retulit, certa ſit & indubitata, vt dubitari nequeat, quin ea ipſa ſit, de qua teſtator ſentit; provt latè comprobarunt, atque exornarunt permulti illi iuris Interpretes, commemorati ſuprà, ex n. 12. & anteà n. 1. & 2. & per Anton. Gabr. commun. opinion. lib. 4. tit. de teſtam. concl. 11. n. 1. & ſeq. & mouentur, atque excitantur omnes vnica illa ratione, de qua ſuprà, ex n. 11. cum ſeq. quod nihil referat, an teſtator explicitè nomina hæredum expreſſerit, an implicitè per relationem ad aliam ſcripturam, cum vtroque caſu voluntas certa ſit & explorata, & per relationem ad aliud quod exprimitur, certum dicatur, expreſſum, atque ſpecificatum, provt ſupra hoc eod. cap. num. 13. & ſeq. & eruditè, atque admodum eleganter (provt adſolet) ex communi Doctorum ſententia tradidit Anton. Faber, de error, pragmat. tom. 3. Decad. 69. errore 3. folio mihi 396. & 397. vbi pro hac parte ſubtiliter ponderat text. in d.l. aſſe toto 77. ff. de hæred. inſtit. & in d. l. ſi ita ſcripſero. 38. ff. de condit. & demonſt. & in l. quẽ hæred. 25. ff. de rebus dubiis. inquit etiam, prædictam doctrinam procedere, non modò ſi ad codicillos facta ſit relatio, provt in d.l. aſſe toto. ſed etiam ſi ad aliam ſcripturæ ſpeciem fiat relatio, valebit enim inſtitutio, tanquam, quæ non tam per illam ſcripturam facta ſit, quam in teſtamento, rametſi extra teſtamentum, nec niſi per ſcripturam illam fuerit declarata. Non enim maior hac parte poteſtas eſt codicillorum. quàm alterius ſcripturæ cuiuſlibet minus ſolemnis. Dummodo ſemper illud adſit, vt ſcriptura illa ſit indubitata, nec hæſitandi cauſa vlla ſubſit, quin ea ipſa ſit, de qua teſtator ſenſerit. Quod eſt veriſſimum, atque ſingulari loquendi genere expreſſum, & conuenit cõmuni Doctorum placito, de quibus ſuprà, ex n. 12. Sic ſane, & frequentius teſtatores quamplurimi ſe referre ſolent non ad codicillos, aut aliud teſtamentum, ſed ad ſchedulam, apud religioſum aliquem relictam; quæ ſi manu teſtatoris ſcripta ſit, ſaltem per comparationem litterarum probatur;ſicuti ex Ruino retulit Faber ipſe ibidem, in principio. Illud tamen præcisè requirit Faber ipſe, vt ſcilicet hæredis nomen, quod in teſtamento ſcriptum non eſt, alicubi ſcriptum ſit; nã cum teſtamentũ, ſiue in ſcriptis, ſiue per nuncupationem factum, ab inſtitutione ſola vires accipiat, l. quod per manus 10. ff. de iure codicillor. in ſcriptis teſtatus videri non poteſt is, qui hæredis ſui nomen nullibi ſcripſerit, quare concludit, quod ſi teſtator in teſtamento ſolenni per ſcripturam condito, ita ſcripſerit: quem Titio dixero, velle me hæredem mihi eſſe, ille hæres mihi eſto: non valiturum teſtamentum, vt ex eo poſſit eſſe hæres is, quem teſtator Titio dixerit, quamuis manifeſtè conſtet, quem Titio dixerit, velle ſe ſibi hæredem eſſe: in eoq́ue obſeruat differentiam inter inſtitutionem, & legata; etſi enim non magia legata extra teſtamentum dari poſſunt, quã hæreditas relinqui; nihil tamen vetat, ita relinqui legatum in teſtamento in ſcriptis, vt relatio fiat non ad ſcripturam aliquam, ſed ad id quod teſtator voce nuda alicui dixerit, vt in d. quem hæredi. ratio eſt, quia cum non perinde ex legatis, ſicut ex inſtitutione teſtamentum æſtimetur, fieri facilè poteſt, vt legata debeãtur tanquam ex teſtamento in ſcriptis, etiamſi neque in eo teſtamento ſcripta ſint, neque ad aliam ſcripturam relata, ſed tantum voce alicubi nuncupata. Hactenus Anton. Faber, cuius ſententiæ non defuere Antiqui nonnulli, qui aſſentiant, provt ipſe ad finem dicti erroris terij, eos commemorat, quorum tamen opinionem non obtinuiſſe, ipſe ſuo ore profitetur, probatum enim eſt magis communiter, nihil hac parte inſtitutionem à legatis differre, vt teſtatur Iul. Clar. lib. 3. ſenten, in. §. teſtamentum, q. 4. n. 3. verſic. ſed pone, & q. 36. n. 2. & vnanimiter aſſentiunt relati ſuprà ex num. 12. cum ſeq. Ego verò in terminis iuris communis, & iuxta ſtrictam iuris, diſputandique rationem, iuri metipſi admodum conuenire exiſtimo Antonij Fabri ſententiam, & veram inter inſtitutionem & legata, differentiam relatam; concludit enim ratio illa, quando hæredis nomen nullibi ſcriptum eſt, ſed voce tantum perſonæ alicui nuncupatum; & bene verum eſt, pro defenſione communis ſententiæ tentari poſſe, tunc extare hæredem. licèt non ſcriptum, à cuius inſtitutione ſole licet teſtamentum ipſum vires capiat, velut ſcriptum tamen iudicari poſſe, nuncupatum alicui; aut ſaltem, licet per nuncupationem, inſtitutionem adeſſe; quocirca in praxi durũ videri ab eadem communi ſententia recedere, quæ obtinuit, vt Faber ipſe agnouit; eius tamen fundamentum fortiter adſtringere: apud nos verò, editâ iam l. primæ, tit. 4. de los teſtamentos, noua conſtitutione, lib. 5. collect. Regiæ. ex qua teſtamenta ab inſtitutione ſola vires non accipiunt, ſed voluntas ſola præualet, ſicque teſtamenta valent, etiamſi nullus hæres ab initio extiterit, vel inſtitutus noluerit hæreditatem adire, eàve forma, qua de iure communi debebat, ſcriptus fuerit, ſicuti ex Tello Fernand. Matienzo, Azeuedo, Ioanne Gutierrez, & multis aliis, egomet ipſe adnotaui, & diuerſimodè dictam legem Regiam explicaui in commentariis de vſufructu, cap. 8. num. 13. 21. 36. & 46. à ceſſante ratione illa vnica, communem ſententiam, de iure communi dubiam, debere obtinere, quia cum hodie ex legatis, & diſpoſitis per teſtatorem quolibet modo, non minus quam ex inſtitutione teſtamentum æſtimetur; quemadmodum de iure communi legata debentur, tanquam ex teſtamento in ſcriptis, etiamſi neque in eo teſtamento ſcripta ſint, neque in alia ſcriptura, ad quam fiat relatio;ſed tantum voce alicui nuncupata, ita ex inſtitutione (à qua ſola teſtamentum iam vires non capit) id ipſum obſeruandum erit, dummodo de voluntate ambigi non valeat, ſed conſtet manifeſtè, hoc eſt, de perſona, quam ſibi hæredem eſſe, teſtator voluit, ita quod ſuſpicio fraudis ceſſet omnino: quod eſt notandum; & comprobatur ex reſolutis per Menchacam, de ſucceſſionum creatione, §. 11. n. 16. Padillam, in l. eam quam, n. 110. C. de fideicomm. ad quos ſe remittit Azeuedius, in ead. l. 1. tit. 4. num. 160. quod ſcilicet lex ipſa prima procedat in teſtamento, etiam in ſcriptis facto, vt ſcilicet valeat illud abſque hæredis inſtitutione, quando igitur magis valebit, facta inſtitutione, non tamen per ſcripturam, ſed voca alicubi nuncupata, ad quam teſtator ſe reſerat: item ob rationem in fauorem Communis conſideratam per Iul. Clar. in locis relatis ſuprà. Sic ſana, atque ex diſpoſitione eiuſdem l. primæ, apud nos ceſſare videbitur, ſiue non obtinere dubium illud, quod de iure communi difficultatem ſummam habebat, conſtituendam ſcilicet eſſe differentiam teſtamenti in ſcriptis, & nuncupatiui, cum agitur de teſtamento facto per relationem ad aliud, vt quemadmodum, nec teſtamentum in ſcriptis valere poſſit, in quo non ſit ſcriptus hæres, niſi per relationem ad nuncupationem, ita nec teſtamentum nuncupatiuum non valeat, in quo hæredis nuncupatio palam & coram ſolenni numero teſtium non aliter factum ſit, quam per relationem ad aliam nuncupationem alio loco, & coram aliis teſtibus factam: immò nuncupatiuum ipſum teſtamentum validũ non ſit, in quo nuncupatio facta fuerit per relationem ad aliquam ſcripturam, quamuis teſtamentũ in ſcriptis, per relationem ad aliam quamcunque ſcripturam validũ ſit: provt vtrumque contra Communem contendit Anton. idem Faber, dicto decad. 69. errore. 4. & differẽtiæ rationẽ eã eſſe putat, quod non ſicut in teſtamento nuncupatiue hæredes palã nuncupandi ſunt id eſt ita vt eorũ nomina à ſolenni teſtium numero audiãtur, l. hæredes palam, ff. de teſtam. ſic vllo iuris corpore proditum eſt, in teſtamento in ſcriptis, hæredum nomina palam ſcribi oportere, cum non eo minus valeant teſtamenta in ſcriptis, quod hæredum nomina à teſtibus ignorentur, vt scriptum eſt in l. hac conſultiſſima 21. C. de teſtam. & latius (eruditè tamen) Faber ipſe proſequitur: Communis tamen (vt vides) in contrarium obtinuit, & palam, atque explicitè fieri id, quod implicitè fit, & per relationem ad aliam ſcripturam, vel nuncupationem contendit; ſicuti ex Authoribus relatis ſuprà hoc eod. cap. ex num. 12. deducitur: & comprobaui ibidem n. 11. & n. 13. vbi ex ſententia aliorum dixi, quod per relationem ad aliud exprimitur, certum dici, expreſſum, atque ſpecificatum, de iure verò huius Regni, & edita conſtitutione dictæ l. id certum redditur, quod iure communi attento, negari non poteſt, quin dubium haberet: hactenus de ſecunda obſeruatione. Tertio & principaliter obſeruandum, atque con[*]ſtituendum erit, quod diſpoſitio ſe ad aliam referens, debet intelligi, & regulari ſecundum naturam, & conditionem illius ad quam fit relatio, per text. in l. 1. §. ſi quis ſub conditione, ff. vt legator. ſeu fideicom. nomine, l. prior maritus, ff. ſoluto matrimonio, l. in ſumma, ff. de re iudicata, cap. quod dilecto, de conſang. & affinit. & d.l. aſſe toto, ff. de hæred inſtit. Pet. de Ancharano, in conſil. 163. per totum. Craueta, in conſ. 30. ad finem. Gratus, in conſ. 105. num. 3. lib. 2. Decius, in conſ. 532. Ruinus, in conſ. 84. n. 4. lib. 1. Pariſius, in conſ. 21. n. 39. lib. 3. & in conſ. 100. n. 21. lib. 1. & in conſ. 47. n. 11. & in conſ. 72. n. 22. lib. 2. Berous, in conſ. 20. n. 9. lib. 3. Simon de prætis, de interpret. vltim. volunt. lib. 2. dicta ſolut. 2. num. 239. fol. 271. Sebaſtianus Medices, dicta regula 10. num. 51. & 65. Octauianus Cacheranus, deciſ. 110. num. 3. & præſupponit exiſtentiam relati, & ab eo de[*]claratur, vt probant ipſamet iura & Authores nunc mero 28. idcirco relationis natura eſt, vt agatur ex[*] relato. non ex referente; vt per text. in d.l. aſſe toto, & in l. inſtitutio talis, ff. de condit. inſtitut. l. ſi ita ſcripſerit, ff. de condit. & demonſt. tradiderunt Decius, in conſ. 497. num. 4. Adrianus Gilmanus, lib. 1. rer. iudicatar. Germaniæ, deciſione 6. num. 246. Ludouic, Caſanata, in conſil. 56. num. 31. qui id limitat n. 32. niſi contrarium appareat ex verbis, vel mente diſponentis & ita facienda relatio ipſa, ne plus, minùsve ſit in referentem quàm in relato: Iaſon, in l. prima, n. 15.[*] ff. de condict. indebiti. Corſetus, ſingulari 198. Si per ſtatutum, Socin. iun. in conſ. 128. num. 253. lib. 1. Caſanate, dicto conſil. 56. num. 7. Relatum enim, & non referens debet attendi: ſicuti poſt alios Authores ſcripſerunt Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 382.[*] num. 93. lib. 4. Franciſcus Burſatus, in conſilio. 310. num. 4. lib. 3. Fabius Turretus, in conſil. 30. num. 26. & in conſil. 17. num. 9. Gerald. Mazolus in conſ. 111. num. 37. Peregrinus & Hieronym. Butigella, quos retuli quotidianar. har. controu. iur. lib. 3. cap. 15. n. 39. & ibi notaui, quod referens diſpoſitio, debet modificari ad terminos relatæ, ſi alio modo referat, quàm contineatur in diſpoſitione relata, ex ratione prædicta, quia relatum debet attendi: vſque adeo, vt ſi non[*] appareat, referens nihil operetur; ex eiſdem iuribus antea præcitatis & maximè ex textu, in d.l. aſſe toto, & in d. authent. ſi quis in aliquo documento, l. 1. C. de mandat. princip. l. vnica, & ibi Bald. C. de ſuperindic. lib. 10. Alex. in conſil. 26. colum. 3. verſic. nec habet obſtante, lib. 5. Rolandus, in conſil. 8. n. 21. lib. 3. Gargiar. patrocinio 33. num. 9. Marc. Anton. Eugenius, in conſil. 7. num. 38. Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 3. dubitat. 1. dicta ſolut. 2. num. 246. fol. 272. Octauianus Cacheranus, deciſione pedemontana 71. num. 12. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 28. & 29. Fabius Turretus, in conſil. 30. num. 26. Sebaſtianus Medices, dicta regula 10. num. 4. & 70. in finalibus verbis, Adrianus Gilmanus, dicta deciſione 6. Germaniæ, num. 246. lib. 1. aut non operatur, niſi quatenus[*] in relato reperiturf: Pariſius, in conſil. 35. num. 7. lib. 1. Alexander, in conſilio 23. num. 9. lib. 7. Decius, in conſil. 63. num. 6. Cagnolus, in d. authent. ſi quis in aliquo documento, num. 70. Ludou. Caſanate, in conſil. 50. num. 12. & ideo ſi plus eſſet in referente, quam[*] in relato, illud plus non attenditur, quia dicitur per errorem appoſitum: ita ſane obſeruarunt Decius, dicto conſilio 63. numero ſexto. Gerald. Mazol. in conſil. 111. num. 37. Alexander, in conſil. 12. num. 9. in fine, libro 5. Fabius Turretus, in conſilio 17. num. 12. & in conſil. 30. num. 27. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſſis, art. 16. num. 111. M. Anton. de Amatis, deciſione 49. num. 7. & abſurdum reputatur, velle quem plus conſequi ex ſcriptura referente, quàm ex relata; ſicuti ex aliis Authoribus ego ipſe ſcriptum reliqui lib. 3. dicto cap. 16. num. 41. & num. quadrageſimo, tradidi, quod verba ſe referentia ad iam diſpoſitum, nunquam veniunt augmentatiuè, etiam quod ipſa videantur ſonate in augmentum: Petrus Surdus, in conſil. 513. num. 50. libro tertio, vbi quod diſpoſitio relatiua non attenditur, ſed relata, quando de ea conſtat, in tantum, quod[*] ſi referens aliter loquatur, quàm relatum, reſpicimus ad relatum; provt tenent Caſtrenſis, Aretin. Alexand. Decius, Pariſius, Socin. iunior, Grammaticus, Cephalus, & Menoch. quos citat ipſe Surdus, & ibidem num. 74. ſingulariter inquit, quod vbi diſpo[*]ſitio eſt relatiua, & de relato non conſtat, remanet res in diſpoſitione iuris communis, ſi relatio non eſt certa; vel referens diſponere non poteſt. Et citat Bald. Romanum, Decium, Marſilium, Gozadinum, Pariſium, & Grammaticum, ita tenentes, & conuenit ſuperioribus (vt vi des) Cæterum, ne in ipſis facilè quis decipiatur, diſtinctius etiam, & dilucidè magis vt res hæc explanetur;[*] obſeruandum, atque conſtituendum erit, quod vbi relatio fit in aliqua diſpoſitione, ad aliam diſpoſitionem, vt dignoſcatur, an hæc relatio aliquid operari poſſit, nec ne, ſi relatum non reperiatur, vel aliter facta fuerit, quàm in relato continetur; ſequentes ſunt caſus diſtinguendi, at que conſiderandi ex mente communi Interpretum, in d. authent. ſi quis in aliquo documento, Iaſonis, in l. admonendi, ex num. 29. vſque ad num. 42. & in repetitione, num. 27. & ſeq. ff. de iureiuran. ad quem ſe refert Aluarus Valaſcus, de iure emphyteut. q. 11. n. 9. Primus caſus eſt, quando diſpoſitio præſens, eſt[*] certa, & determinata, ita vt de per ſe ſubſiſtere poſſit, atque ex ea appareat de voluntate loquentis, aut diſponentis, & hoc quidem caſu ſtatur diſpositioni certæ, & determinatæ, quamuis relata non appareat, & ſic relatio non facit conditionem: ſic ſane Bartolus ſcripſit in l. eum qui, §. Iulianus, ff. de conſtituta pecunia: vbi ſcriptum, atque deciſum reliquit, quod ſi Iudex condemnauerit aliquem ad dandum Titio omni anno par vnum caponum, ſecundum quod, vel provt, aut ſicut ante ſucceſſores ſui fecerunt; valeat ſententia, & teneatur ſoluere, quamuis non reperiatur, quod anteceſſores illius ſoluerint. Sequuntur Doctores ibi, Iaſon, & Decius, in l. penultim. in ſecundo notabili, C. de inſtitut. & ſubſtitut. Caſtrenſis, in conſil. decimo ſeptimo, lib. 2. Curtius iunior, in conſilio 97. vbi in terminis ita reſoluit caſum præſentem: Boërius, deciſione 16. Grammaticus, deciſione 59. num. 25. & ſeq. Craueta, in conſil 987. num. 65. quos retulit, & ſic reſoluit Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto artic. 16. num. 111. in principio. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. n. 29. dicens,[*] quod quando diſpoſitio, quæ aliam refert, ſola de per ſe ſubſiſtere poteſt, nihil intereſt, quod de relato non apparet, & citat Speculatorem, de inſtrumentorum editione, §. reſtat, Afflict. deciſione 273. Boërium, deciſione 281. & adducit exemplum, quando quis obligaretur aliquid ad tempus dare, ad quod ex alio inſtrumento anteà tenebatur; quia tunc etiam ſi de alio relato inſtrumento non conſtet, cauſa ipſa, de qua in referente agitur, verificatur: atque idem eſſe dicit, ſi quis centum aureos ex tali obligatione reſtantes, confiteatur; vt tenet Rebuffus, quem Aluaradus ipſe commemorat, & conuenit Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. dicta ſolutione 2. num. 240. fol. 271. vbi in eodem caſu, quando ſcilicet relata diſpoſitio, aut ſcriptura relata, ſiue teſtamentum, ad quod fit relatio, non apparet; inquit, quod ſi referens, aut relatio orationem perfectam habet, & bene poteſt percipi quid ſenſerit teſtator; in eo quod poteſt diſponere, teſtamentum ipſum referens ſeruandum eſt, & non vitiatur id, quod certum eſt, propter id, quod non apparet, & quod ſatis eſt apparere de poteſtate, & mente diſponentis, & de ipſa diſpoſitione refernte, licet non appareat de relata, idque maximè, quando in diſpoſitione referente apparet explicitè de voluntate diſponẽtis, & de ea habetur certitudo: ad quod citat iura quamplurima, & Interpretum authoritates in propoſito. Conuenit etiam Sebaſtianus Medices, de regulis iur. d. reg. 10. in finalibus verbis, ſub n. 125. n. 70. fol. 73. dum inter alia dicit diſtinguens, provt ibi, quod ſi de relato non conſtat; aut fit diſpoſitio per Principem, aut per priuatam perſonam; primo caſu diſpoſitio valebit, vt ibi probat: ſi verò diſpoſitio fit per priuatam perſonam, & conſtat de eius voluntate, vt quia expreſſit quicquid voluit, & intellexit in referente: & tunc inquit, quod etiam ſi de relato non conſtet, diſpoſitio valida eſt, ſi forma ſeruetur; quia tunc dictio relatiua non ſtat per modum conditionis, ſed per modum cauſæ, vt per Iaſonem, in l. admonendi, ſecunda lectura, num. 30. ff. de iureiuran. & iterum Medices ipſe, eadem regula 10. num. 112. folio 71. vbi quod ſtatutum relatum licèt non appareat, ſtatutum referens valebit, quando ſcilicet in eo declaratur mens ſtatuentium, & citat Bald. Angel. Caſtrenſ.[*] Iaſon. Decium, Pariſium, & alios ita tenetes: tradiderunt quoque Decianus, in conſil. 62. numero 5. libro ſecundo, & in conſilio 95. num. quinto, eod. lib. 5. Sfortia Oddus, in conſilio 64. num. 77. vbi poſt Decium. in conſil. 325. In caſu propoſito, numero ſecundo, quod quando aliquid diſponitur ab eo, qui habet auctoritatem diſponendi, & illud certum eſt, attendi debet, nec alteratur per relationem factam ad aliam diſpoſitionem: refert, & ſequitur M. Anton. de Amatis, deciſione 49. numero 11. eleganter Ioannes Bolognetus, in d. authent. ſi quis in aliquo documento, vidẽdus, ex n. 56. cum pluribus ſeq, quò loci, primum conſtituit dicto num. 59. quod creditur plenè Legislatori referenti aliam legem, etiam quod non appareat relatum. Deinde, nu. 57. inquirit, an valeat priuilegium ſe referens ad illud, quod anteceſſores habuerunt, ſi non producatur relatum: & explicat, vt ibi videbis, & num. 58. vbi quærit id ipſum in ſcriptura antiqua. Rurſus & ad propoſitum noſtrum ſtatuit num. 59. quod ſcriptura referens aliam ſcripturam, facit fidem, etiam quod non producatur relatum, quando relatio fit ab eo, qui habet poteſtatem faciendi: & numero 60. an ſententia faciens mentionem de actis, faciat fidem, ſi non producatur relatum, quando relatio fit ab eo, qui habet poteſtatem faciendi, & num. 16. an ſententia faciens mentionem de actis, faciat fidem, ſi non producantur ſcripturæ actorum: & numero 65. in epilogo illius materiæ, & eorum, quæ antea dixerat; eandem repetit reſolutionem, quod referens inducat efficacem diſpoſitionem, etiam ſi relatum non appareat, quando relatio fit ab eo, qui diſponendi facultatem habebat. Petrus etiam Surdus, referendus ſtatim, in eodem remanet placito, vt nunc dicetur: & ij equidem[*] in fortioribus terminis id intelligunt, atque extendunt, vt ſcilicet generaliter, quando relatum non reperitur, ſi actus aliquo modo valere poteſt, valere debeat, ad hoc vt diſpoſitio potius ſuſtineatur, quam pereat, l. quoties, ff. de rebus dubijs, & in terminis ita ſpecifice tradiderunt Ripa in d.l. admonendi, ff. de iureiurando, num. 36. Pariſius, in conſilio 133. nu. 12. lib. 4. Sebaſtianus Medices, de regul. iuris, d. regula 10. numero 10. atque eorum traditio confirmatur ex his, quæ libro ſecundo quotidianar. har. controuerſiar. iuris, cap. 7. numero 19. & quatuor ſeq. ſcripta, atque adnotata reliqui: ex his quoque, quæ eruditè, & vtiliter (vt adſolet) adducit Petrus Surdus, in conſilio 241. numero primo, & 2. & 3. libro 2. vbi primum conſtituit, quod vbi in referente expreſſus[*] eſt tenor relati, creditur referenti, non conſtito de relato, ſi ſumus in his, quæ pendent à ſola voluntate diſponentis; vt per Baldum, Decium, & Beroum ibi relatos, per Menochium, in conſilio 90. numero 42. libro primo idque præcipuè, quando quoad ſubſtantiam tenor relati recitatur in ſcriptura referente; vt per Bald. Roman. Decium, Iaſonem, Ripam, Crauetam, & Bellonum, ibi relatos; Octauianum Cacheranum, deciſione pedemõtana 39. numero quarto, & prædicti Authores loquuntur de conſimatione eius, de quo non apparet: in quibus terminis expendit eos Petrus ipſse Surdus, dicto numero primo, Verſabatur namque ibi in diſpoſitione D. Chriſtophori Columbi, quam eſſe validam affirmat, quia & ſi referat ſe aliàs in Hiſpalenſi ciuitate diſpoſuiſſe, nec illud teſtamentum reperiatur, tamen continebat illud Ipſum, quod ibi inquit ordinaſſe. Et prædictorum ratio eſt (vt idemmet Surdus profitetur) quia ſuperuacua eſt demonſtratio, ſi res eſt certa, l. prima, in fine, ff. de doto prælegata, l. ſi non deſignata, C. de falſa cauſa adiect. leg. & quod non eundo per mendicata ſuffragia, videtur facere in noſtris terminis textus, in l. ſi donatio, C. de donationibus, vbi ſi quis in teſtamento confirmat donationem certæ rei. quam aſſerit ſe feciſſe, valet diſpoſitio; & ſuſtinetur ex teſtamento relictum, licèt non probetur donatio: & ibi notat Baldus, quod verbum, Confirmo, importat diſpoſitionem nouam, & de per ſe; & ſubdit, quod ſi in inſtrumento aliquo fit mentio alterius inſtrumenti, non eſt neceſſe conſtare de primo, ſi ſecundum diſponere poteſt principaliter per ſe; & infert ad alia, & idem dicit Baldus, in conſilio 418. Licet dominus, volumine quinto, vbi ſi quis leget domum, quam dicit eidem fuiſſe legatam à parte in ſuo teſtamento, debetur domus, etiam ſi de paterno teſtamento non appareat. Confirmat Iaſon, in d. l. admonendi, numero 41. de iureiur, quia vbi teſtator refert ſe ad aliquid, quod non requiritur; diſpoſitio non vitiatur, ſed ſuſtinetur. Sequitur ripa, numero 35. Decius, in conſilio 63. numero 5. vbi dicit procedere in quacumque materia: & numero ſexto, verſic. nec obſtat quòd verba? vbi dicit aliud eſſe, quando conſtaret, relatum aliud diſponere. Addit etiam pro confirmatione idemmet Surdus eod. conſilio 241. numero ſecundo, id quod voluit Bartolum in l. cum quis decedens, §. codicillis, ff. de legatis tertio. quod ſi in teſtamento confiteatur teſtator, ſe aliquid debere, vel recepiſſe, & illud leget, peti poterit ex teſtamento, ſi aliter probari non poterit veritas debiti, & Bartolum ſequuntur quamplurimi Authores citati per Surdum, qui in hæc verba concludit: Quare cum dominus Chriſtophorus in vltima ſua diſpoſitione fateatur ſe reliquiſſe, & ordinaſſe, vti legitur, & velit diſpoſitionem ſuma ſortiri effectum, non eſt, quod reuoceiur in dubium ſubſtantia maioratus, &c. & hactenus de primo caſu. Secundus caſus ſit, quando diſpoſitio referens, eſt[*] incerta, & indeterminata, ita vt mens aliter haberi non poſſit, quam ſi de relata conſtiterit; & tunc ſi relata diſpoſitio non apparet, inutilis remanet referens, ita ſane Bartolus ſcripſit in l. ſi ſic. §. primo, ff. de legatis primo, & ſequuntur poſteriores ibi, & in d. authent. ſi quis in aliquo documẽto: Vbi poſt Bald. Alex. Iaſon, & alios, Cagnolus, numero. 70. Grammaticus deciſione 59. num. 25. & ſeq. Pariſius, in conſilio 35. num. 7. libro primo, & in conſilio 19. num. 68. lib. 2. Rolandus in conſilio 8. num. 20. lib. 3. & cum alijs multis Sebaſtianus Medices, ad finem dictæ regulæ 10. ſub num. 70. in verſic. ſi vero mens aliter. iuncto verſic. ſi vero quærimus, & vltra relatos ab eo, Aluaradus, de coniecturata mente, defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 28. & 29. Franciſcus Beccius, in conſilio 56. num. 30. Marc. Anton. Peregrinus, d fideicommiſ. articulo 16. num. 111. in principio. Simon de Prætis, lib. 2. d. ſolutione 2. num. 239. folio 271. vbi reſpondendo ſecundum Bald. quem citat, inquit, quod ſi poſito relato, ponitur & referens, ita quod ſine relato remouetur & referens, nec ſine relato orationem perfectam habet, nec etiam intellectum, & tunc non valet referens ſine relato: quod etiam eſt de mente eorum omnium, quos proximo ſuperiori caſu commemoraui, & expreſſim aſſeuerauit Petrus ſurdus, in conſilio 167. num. 27. & in conſilio 245. num. 21. libro. 2. & in conſilio 313. numero 50. & numero 74. libro. 3. melius ipſe Surdus, in conſilio 315. num. 63. eod. libro 3. vbi citat Bald. dicentem, quodi ſi quis reſpondendo poſitionibus, confitetur prout in inſtrumento, confeſſio non dicitur confeſſata, ſi in inſtrumento id non continetur; & inde conſtituit, quod referenti non creditur, etiam in ijs, de quibus poteſt diſponere niſi conſtet de relato, quando referens nihil certi diſponit; & in hunc modum, atque ſingulariter in propoſito reliquit ſcriptum: Et hoc multo magis procedit in iſto caſu, in quo diſponentes nihil certi in ea tranſactione ſtatuerunt, & non dixerunt quale extet fideicommiſſum, ſed ſimpliciter ſed retulere ad teſtamentum: quocirca nihil plus importat confeſſio quam in teſtamento legatur, per id quod ponit Baldus, in cap. primo, §. finali, quale feud. alie. pot. vbi inquit, quod et ſi ſtatutum referens aliud, probet ſine relato, tamen hoc eſto verum, quando certam continet diſpoſitionem, at ſi nihil certi contineat, nihil etiam diſponit, niſi quatenus apparet de relato, & hoc etiam voluit Caſtrenſis, in conſilio 17. verſic. ſi vero non apparet, volumine 2. vbi dicit, quod etſi referenti credatur, etiam non conſtito de relato in ijs, de quibus poteſt diſponere, tamen hoc non procedit, quando referens nihil certi ponit. Aretinus, in conſilio 76. num. 6. Felinus, in cap. 2. verſic. aliquando vero priuilegium de reſcriptis, & preter eos hoc idem voluit Bald. in. l. 1. in fine. C. de Epiſc. & Cler. Decius, in authent. ſi quis aliquo, nu. 40. C. de edendo, Vbi allegat 5. Speculator. Abbatem, & altos. Ripa, in l. admonendi, nu. 35. in fine, de iureiur. Bellon. in conſ. 36. nu. 7. vbi addit Iaſon. In propoſito igitur non dixit Ant. aliquod extare fideicõmiſsũ, niſi prout apparebat in teſtamento, proinde confeſſio attendi non debet, ſed teſtamentum ipſum, &c. Eandem denique huiuſce ſecundi caſus reſolutionem amplectitur etiam Ioan. Bolongn. in. d. authent. ſi quis in aliquo documento, nu. 62. & 63. & 64. & in epilogo, nu. 65. quibus in locis aſſerit Primò, quod ludici referenti acta interueniſſe in ſententia non creditur, niſi producatur ralatum. Secundò, quod parti referenti acta interueniſſe in ſenentia, non creditur, niſi prodecatur, quando per confeſſionem non poteſt ſibi præiudicare, aliàs probantur per ſuam confeſſionem, quod Notario referenti in ſententia, acta fuiſſe, non creditur regulariter. Quartò, adducit epilogum breuem eorum, quæ in propoſito noſtro dixerat numeris præcedentibus quo expreſim etiam conuenit huiuſce caſus reſolutionis & ſententiæ. Tertius caſus ſit, vbi apparet diſpoſitio, & ſcriptu[*]ra relata, & eo caſu ſcriptura referens, modificatur, & reſtringitur ad terminos relatæ, cum relatum intelligatur eſſe in rferente cum omnibus qualitatibus ſuis, vt ſuprà obſeraui. Idcirco licet ſcriptura referens, alio modo referat, quam contineatur in diſpoſitione relata: modificari debet terminos relatæ, & per errorem præſumitur aliter facta relatio, ſicuti numeris præcedentibus tradidi, & retuli Authores ita tenentes, Bartol. quoque, Aretinum, Alexand. Decium, Creuetam, & Curtium Iuniorem recenſui, id ipſum docentes, & absurdum reputantes, plus quem conſequi ex ſcriptura referente, quàm ex ſcriptura relata: lib. 3. quotidianũ harum controuerſiar. iuris, cap. 15. num. 39. 40. & 41. & eos commemorauit Marc Ant. Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 16. num. 111. vbi dupliciter limitat & veriſſimè, & verba ſequentia profert, Limita, niſi conſtaret, diſponentem alio modo diſ[*]ponere, quam in diſpoſitione, aut ſcriptura, ad quam ſe refert. idem Decius, in conſilio 235. columna vltima. Secundo limita, vbi ſequens dispoſitio eſſet gratioſa, &[*] refertur ad primam ampliandi cauſa, nam non reſtringeretur per illam relatam, ſicuti latè in notabili caſu Ruinus tradidit in conſilio 18. columna 2. & 3. lib ſecundo. Addiderim go, limitationem ſuperiorem pri[*]mam veriſſimam eſſe, vt dixit: nam ſi quando diſpoſitio referens eſt certa, & determinata, non attenditur, nec in conſideratione habetur, quod relata non appareat, ſiue non apperiatur; ſic etiam & ſi reperiatur; attendi non debet, nec in conſideratione haberi, quod aliter ſit in ipſa diſpoſitione relata, quam in referente; ſi constet dilucidè, diſponentem voluiſſe alio modo diſponere, quàm in instrumento, aut diſpoſitione, ad quam ſe refert, dummodo (quod etiam vltra prædictos Authores animaduerto) relata diſpoſitio eius naturæ it, quod mutari, aut alterari potuerit in referente, liberèque diſpones potuerit, alio modo, quam ibi diſponere: prout in tractati, & materia vltimaum voluntatum (quæ ſui natura deambulatoriæ ſunt vſque ad vltimum vitæ exitum) regulare eſt, aliàs ſecus; idque iuxta ea, quæ vtiliter, atque longa ſerie adnotata, & ſcripta reliqui lib. 3. harum controuerſiarum iuris, cap. 10. per totum, vbi egi de materia l. perfecta donation, C. de donation. quæ ſub modo. Addiderim etiam vltra Peregrinum, & cæteros, Si[*]monem de Prætis, de interpretation. vltimarum voluntatum, lib. 2. dicta ſolutione 2. num. 242. fol. 271. in eiſdem huiuſce terti j caſus terminis, quando inquam apparet relatum, ſed continet aliquid diuerſum, vel contrarium ab eo, pro quo referens videtur ſe referre, dixiſſe breuiter reſpondendum in hæc verba; Si ex relato apparet de errore in corpore, ſeu in nomine appellatiuo rei diſpoſitiuæ, vitatur referens. Si autem verſatur error in nomine proprio rei, ver ſantis in diſpoſitione, valet ipſa diſpoſitio referens prore, de qua ſenſerit vere teſtator, iuxta text. & materiam l. ſi quis in fundi vocabulo, ff. de legatis primo. extra quam vero materiam, & vbi aliter referens deprebenditur ex relatione fuiſſe errore ductus, quod aliter loquatur, & ad aliud ſi relatum, quam quod ipſe referens loquatur, vel ſenſerit; tunc ſua diſpoſitio referens, non valet vltra, & ſua mens erronea non ætteditur omnia limitata ab ipſa relatione, & c. In quo (vt vides) non contradicit, ſed potius conuenit reſolutioni ſuperiori is Author: nam licet regulariter referens reſtringi debeat ad terminos relati, & per errorem aliter præſumatur relatio facta, vt dixi tamen excludit, quin ſi conſtet, diſponentem voluiſſe alio modo diſponere, quàm in relato, ad quod ſe refert, id ſeruari debeat; vt poſt Decium ſingulariter adonatauit Peregrinus, relatus ſupræ, num. trigeſimo ſeptimo, nec materia id impediat, vt ſuprà ego obſeruaui vltra alios. Et idem viſus eſt præſentire, licet non ita dilucidè declarat Sebaſtianus Medices dicta regula 10. ad finem, ſub num. 70. fol. 73. quò loci in initio illius numeri rectè tradit, vulgatam illam regulam, quod in termino referente contineatur quicquid eſt in terminoi ad quem refertur, declarandam hoc modo; Aut quærimus enim, an in re[*]ferente dicantur omnia expreſſè, atque ſpecificè enumerata, quæ relato ſunt; aut verò in eſſe tantum per relationem; primo caſu dicendum eſt, verè in referente enumerata non eſſe: ſecundo autem caſu bene ineſſe; dicuntur, prout tenent Authores ibi relati, & latius explicaui ſupra, ex numero 13. vſque ad numerum 16. Quartus denique & vltimus caſus ſit, cum quæritur, vtrum poſito pro vero, quod referenti non cre[*]ditur, niſi conſtet de relato; dummodo intelligatur ſemper iuxta declarationes prædictas; an tamen inducat vrgentem coniecturam, quæ Iudicem plurimùm excitare, atque adducere debeat (qui equidem caſus ad inſtitutum præſens, & tracatum hunc pertinet omnino, nec à ſuperioribus ita ſpecificè proponitur) in eo tamen Petrus Surdus, in conſilio 245. ex num. 21. lib. 2. reſpondit, quod etſi regulariter referenti non credatur, niſi conſtet de relato (vt ſuprà dictum eſt) etiam ſi Notatius atteſtaretur: & etiam ſi Notarius in inſtrumento referente inſereret tenorem relati, quia nihilominus non probat: & etiamſi Notarius dicat, vt conſtat tali inſtrumento per me recepto; quia adhuc non probat, prout hæc omnia adnotauit, & comprobauit Petrus Surdus ibi: tamen ſubdit ſtatim num. 22. quod id procedit; quod hoc vt plene probet, ſed bene inducit vrgentem coniecturam, quæ plurimùm mouer Iudicem, vt probat Ancharanus, in conſilio 242. verſiculo. Secundo, hoc coadiuuatur. vbi dicit, quod ſi notarius conficiendo vnum inſtrumentum, facit de alio mentionem, tollererur omnis ſuſpicio falſitatis contra inſtrumentum relatum. Et id ipſum concludunt Ruinus, Berous, & alij, quos in id citat, quod referens inducat vrgentem coniecturam, etſi de relato non appareat. Ac denique ſtatuit numero 24. quod in antiquis referenti creditur,[*] etſi non conſtet de relato; prout tenent Baldus, Purpuratus, Craueta, & Cagnolus, quos ibi recenſet, & numero 25. quod Iudicis arbitrio relinquitur in probationum materia, quanto tempore res efficiatur antiqua: poſt Menochium, & alios ibi relatos. CAPVT XLIV. Ex indefinita locutione, ſiue verbis indefinitè prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri poſſit, & debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, aliiſque diſpoſitionibus quibuſlibet. Et quàm verum ſit (quod per manus traditur quotidie) Indefinitam æquipollere vniuerſali, & vniuerſalem ſignificationem obtinere; vbi materia hæc breuiter, & diſtinctè explanatur. SVMMARIVM. -  1 Oratio aliquando ſingularis, aliquando particularis, aliquando generalis, aliquando vniuerſalis, & aliquando indefinita, provt hic obſeruatur, & num. ſeqq. -  2 Vbi earum exempla traduntur. -  3 Indefinita oratio, ſiue propoſitio eſt, in qua terminus communis apponitur ſine aliquo ſigno. Et nihil refert, quod indefinita proferatur in numero plurali, vel ſingulari. -  4 Ex indefinita oratione, ſiue ex verbis indefinitè prolatis, voluntatis coniecturam, atque interpretationem ſumi, & mentem teſtatoris apertius ſignificari. -  5 Ex indefinita oratione, ſiue ex verbis indefinitè prolatis, ſæpè redditur dubia teſtatoris, & alterius cuiuſlibet diſponentis mens. -  6 Quia verborum prolatione indefinita, non magis ſignificamus vnum, quàm alterum, eiuſmodi oratio apta eſt plura ſignificare. -  7 Indefinita magis reſtringibilis eſt, quàm vniuerſalis. -  8 Vniuerſalis oratio omnia comprehendit, etiam quando omniam comprehenſorum non eſt eadem ratio. Secus tamen in oratione generali. -  9 Generaliter aliquid enuntiari, ac indefinitè, idem eſſe. -  10 Indefinitæ vniuerſalis differentiam, nec notarij intelligunt, propterea ad coniecturatam mentem eſt recurrendum. -  11 Indefinitam teſtatoris locutionem, ſiue verba vltimarum voluntatum indefinita; habere vniuerſalem ſignificationem, ſine vniuerſali æquipollere: quod exornatur remiſſiuè, & numeria ſequentibus. -  12 Indefinita aſſumit naturam ſingularis orationis, & habet vim expreſſæ ſignificationis, quando in vno ſolo verificari poteſt. -  13 Indefinita æquipollet vniuerſali, non ex propria ſignificatione, ſiue proprietate verborum, ſed ex benignitate, & æquitate. -  14 Indefinita non æquipollet vniuerſali, vbi æquitas ceſſat. -  15 Vel quando eſt limitata, ſeu qualificata. -  16 Indefinita negatiua non æquipollet vniuerſali de proprietate ſermonis, licet aliud ſit in affirmatiua. -  17 Indefinita æquipollet vniuerſali in inſtitutionibus, & ſubſtitutionibus, in fideicommiſſis, & legatis, in primogeniis, & vltima dispoſitione quacunque. -  18 Et quotieſcunque à lege profertur. -  19 In ſtatutis etiam municipalibus, vbi eadem eſt ratio, & conditio. -  20 In contractibus quoque, in iudiciis, in calculis, & computis, & in omni materia, & diſpoſitione. Tam circa res, quam circa perſonas. -  21 Et comprehendit remedia, tam ordinaria, quàm extraordinaria. -  22 Indefinita æquipollet vniuerſali, cum ab homine profertur, quando omnium ſub vniuerſali comprehenſorum eadem eſt ratio, qualitas, & conditio. Secus verò vbi non eſt eadem ratio. Sicque intelligenda quamplurimorum Interpretum placita, provt hic obſeruatur. -  23 Indefinita aequipollet uniuerſali, quando ſubiecta materia id ſuadet. -  24 Vel quando adeſt veriſimilis mens disponentis. -  25 Maximè, ſi ex alia parte teſtamenti, aut dispoſitionis colligitur. -  26 Vel quando dispoſitio, aut materia eſt fauorabilis. Secus vero ſi odioſa ſit, vel ſtricta. -  27 Aut quando agitur de præiudicio Tertij, & de priuando quem iure ſuo. -  28 Collectiuè etiam, non autem diſtributiuè. -  29 Indefinita in probationibus non æquipollet vniuerſali. -  30 Indefinita pronuntiatio inſtrumenti non operatur idem, quod vniuerſalis. -  31 Indefinita non æquipollet vniuerſali, vt euitentur correctio. PRo Dilucida, & diſtincta huiuſce capitis explicatione obſeruandum, atque conſti[*]tuendum erit primo loco, orationem aliquando dici, & verè eſſe ſingularem, aliquando particularem, aliquando generalem, aliquando vniuerſalem, & aliquando indefinitam: ita ſane adnotauit, & ſcriptum reliquit Iacobus Menochius, in conſilio 173. numero 18. & quatuor ſequent. lib. 2. qui vniuſcuiuſque tradidit exempla ibi, & ſtatuit,[*] quod oratio ſingularis illa eſt, in qua ſine aliquo ſigno, ſubiecti loco, terminus collocatur diſcretus, aut ſingularis, vel communis cum pronomine tamen demonſtratiuo numeri ſingularis, & primitiuæ ſpeciei. Terminum diſcretum appellat, aut ſingularem, nomen proprium, vt Petrum Caium ſubſtituo. Terminus communis eſt, vt homo, cui ſi adiungitur pronomen, vel ſingulare, hic; vel plurale, iſti; oratio efficitur ſingularis, vt hic homo, iſti homines: & ita ante Menochium declarant Alciatus, in l. in vſu, numer. 1. ff. de verborum ſignificat. Didac. Couarr. variar. lib. 1. cap. 13. numer. 1. Particularis oratio eſt, quæ termino communi ſignum particulare adiungit, vt quidam homo currit. Aliquis homo legit. ſicuti explicant poſt Bartolum Couar. ipſe, & Alciatus, vbi ſupra, quos refert Menoch. in loco præcitato, numero 20. Oratio vniuerſalis eſt, quæ termino communi vniuerſale ſignum apponit; eſt enim ſignum vniuerſale, quod ad omnia referri poteſt, & per ſe ipſum nihil ſignificat, vt omnis homo, nullus homo. vniuerſalis etiam eſt, cùm quis dicit, Lego agnatis meis, vel ſubſtituo agnatos meos. Provt etiam declarant iidem Authores relati per Menochium, vbi ſupra, num. 21. Oratio generalis eſt, quæ non ad omnia in vniuerſum refertur, ſed ad genus aliquod, vel perſonarum, vel rerum; vt cum teſtator dicit, Lego omnes res meas: vt ſcribunt Bartolus, Socinus, Cagnolus, Brunus, & Bellonus, etſi alij diſſentiant, quos docte & egregie conciliat Couarr. lib. 1. variar. cap. 13. numer. 2. & refert Menochius, vbi ſupra, num. 22. qui concludit num. 23. quod indefini[*]ta propoſitio eſt, in qua terminus communis apponitur ſine aliquo ſigno, vt ſi dicatur homo currit, animal ſedet: & citat plures Authores ita tenentes: & inquit, quod indefinita eſt, ſi dicatur, Lego agnato, Subſtituo agnatum, vel etiam ſi dicat, Agnatos ſubſtituo; cum nihil referat quòd indefinita proferatur in numero plurali, vel ſingulari, vt poſt Bartol. docuerunt ibidem relati per Menochium, & conuenit ipſe Menochius in conſil. 97. num. 154. lib. 1. Camillus etiam Gallinius, de verbor. ſignificat. libro tertio, cap. 17. numero 2. Ex indefinita ergo oratione (vt ad pro poſitum ac[*]cedamus) ſiue ex verbis indefinitè prolatis, voluntaris quoque coniectura, atque interpretatio ſumitur, & mens teſtatoris apertius ſignificatur; quod in hac eadem, qua verſamur, materia coniecturali, & præſumpta, expreſſim obſeruauit Simon de Prætis, de interpret. 3. dubitat. 2. ſolutione 2. num 29. folio 263. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. numero 19. quo loci rectè animaduertit, quod ex indefinita oratione, ſiue ex verbis indefinitè prolatis, ſæpè[*] redditur dubia teſtatoris, & alterius cuiuſlibet diſponentis mens; quia ſuapte natura, indefinita oratio magis quàm vniuerſalis reſtringitur, & idcirco multis in caſibus vniuerſalem non includit, vt ibi oſtendit is Author: idem quoque animaduertit rectiſſimè Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 3. dicto cap. 17. num. 1. dicens, indefinitatis ratione rem dici obſcuram, per text. in l. ſi ſeruitus, ff. de ſeruitut. vrban. præd. in illis verbis, quia ambigua eſt ſcriptura. Et reddit rationem, quia indefinita prolatione non magis ſignificamus vnum, quàm alterum, & eiuſmo[*]di oratio apta eſt plura ſignificare. Idcirco neceſſariò per eam inuehitur obſcuritas, vt per Cagnolum, in l. 1. ff. de regulis iuris, num. 6. Tiberium Decianum, in conſil. 45. num. 18. & 19. libro quinto. qui placito Aluaradi ſuperiori accedit, quod indefinita magis reſtringibilis eſt, quàm vniuerſalis: & inqùit, quod vni[*]uerſalis oratio omnia comprehendit, etiamſi non ſit[*] eadem omnium comprehenſorum ratio; ſecus tamen eſſe in oratione tantum generali, quia generalis oratio tantum eſt indefinita; & non æquipollet vniuerſali, quando non eſt eadem ratio omnium comprehenſorum, provt dicetur inferius: & Deciano conuenit (ſed eum non citat) Camillus Gallinius, dicto cap. 17. num. 9. dum ſcripſit, idem eſſe, quod generaliter aliquid enuncietur, vel indefinitè. Cæſar Bar[*]zius, deciſione Bononiæ 5. ex numer. 54. qui comprobationem eorum, quæ dicta fuere ſuprà, numero quinto, & ſexto, recte notauit poſt alios Authores, quod indefinitæ, & vniuerſalis differentiam, nec teſtatores,[*] nec Notarij intelligunt, propterea ad coniecturatam mentum eſt recurrendum. Et hactenus de prima obſeruatione in hac materia. Secundò deinde & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum eſt, vulgatiſſimum eſſe Interpretum noſtrorum axioma, & quod traditur per manus quotidie; indefinitam teſtatoris locutionem, ſiue verba vltimarum voluntatum indefinita, habere vniuer[*]ſalem ſignificationem, ſiue vniuerſali æquipollere: idque per text. in l. ſi pluribus, ff. de legatis 2. & in l. ſi plures, ff. de legatis tertio, ex quibus, & aliis iuribus, sic ſane obſeruarunt, & multis caſibus practicis applicarunt, late quoque explicarunt (vt antiquos, & alios ab eis commemoratos prætermittam) Didac. Couarr. qui ſingulariter, & eruditè (vt adſolet) materiam declarat, variar. reſolut. libro primo, cap. 13. ex numer. 5. cum ſeqq. vſque in finem cap. Decius, in l. prima, ff. de regalis iuris. vbi plene Cagnolus videndus omnino ex numer. 6. vſque ad numerum 18. Berous, in conſil. 141. ex num. 2. lib. 3. Andr. Tiraquellus, de retractu lignag. §. primo, gloſſa 13. num. 1. Tiberius Decianus, in conſilio 13. num. 11. & ſeqq. & in conſilio 17. num. 20. & ſequentibus, libro primo. Marcabrunus, in conſilio 26. ex num. 176. D. Franciſcus Sarmientus (qui contra communes Scribentium ſententias obſeruat nonnulla) in l. 2. ff. de liberis & poſthumis, ex numer. 6. cum ſequentibus. Fontanella, de pactis nuptial. folio 330. ex numer. 93. Ioannes Marc. Aquilinus, in l. Gallus, §. & quid ſi tantum. ex num. 83. Iacob. Menochius, in conſilio 97. num. 35. & 36. & num. 154. & 155. libro primo, & in conſilio 106. num. 19. 34. & 161. libro ſecundo, & dicto conſil. 173. numer. 16. & numer. 23. vſque ad numerum 30. eodem libro 2. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 351. ex num. 21. cum ſeqq. libro 4. & in conſilio 544. num. 190. & tribus ſeqq. lib. 5. & in conſilio 23. num. 61. libro primo, vbi eleganter ſcripſit, indefini[*]tam aſſumere naturam ſingularis orationis, quando illa referri non poteſt niſi ad vnum: & ſequitur Menochius, dicto conſilio 173. num. 24. & dicto conſ. 106. numero 19. & 34. lib. 2. dicens, habere vim expreſſæ ſignificationis, quando in vno ſolo verificari poteſt: & ipſum repetit ex traditione Croti, dicto conſilio 97. num. 155. libro primo. exornarunt etiam, atque ex propoſito tractarunt materiam dictæ 1. ſi pluribus, ff. de legatis ſecundo, quod indefinita æquipollet vniuerſali in vltimis voluntatibus, Simone de Prætis, lib. 2. dicta ſolutione 2. ex numer. 50. folio 263. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 3. titulo 4. n. 12. Sebaſtianus Medices, de regulis iuris, regula 2. per totam. Camillus Gallinius, de verbor, ſignificat. libro 3. cap. 17. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. quæſt. 83. num. 2. Petrus Surdus, in conſilio 104. num. 7. lib. 1. & in conſilio 156. num. 4. & in conſilio 215. num. 25. & in conſilio 244. num. 21. & in conſil. 262. numer. 44. & in conſ. 304. num. 7. lib. 2. & in conſ. 352. num. 19. lib. 3. & in conſ. 430. num. 21. & 22. & in conſilio 431. num. 67. & ſequentibus, eod. lib. 3. & in conſilio 494. numer. 7. libro 4. Marcus Antonius Eugenius, in conſil. 62. numero 35. & 36. & in conſilio 85. numer. 14. idem Surdus, deciſione 21. num. 8. deciſione 263. num. 4. & 10. & deciſione 188. numer. 4. & deciſione 243. numer. 8. Maſcardus, de probationibus, concluſ. 1200. num. 12. & ſequentibus. Farinacius, in conſilio 27. num. 1. & 13. & in addit. ex principio. littera A. folio 130. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tomo 4. littera I. concluſ. 86. & 87. ex folio 455. Indefinita autem quod[*] æquipollet vniuerſali, non ex vi verborum, ſiue non ex propria ſignificatione, aut proprietate eorum effectum eſt: ſed potius ex benignitate, & æquitate: l. ſi ſeruitus, ff. de ſeruitur. vrban. præd. ibi, humanius eſt, verbo generali omne lumen ſignificari, vbi ſic cautum fuerit, ne luminibus officiatur; hæc indefinita oratio ambiguitatem generat, an de præſentibus, vel etiam de futuris luminibus intelligatur, & reſpondit Iureconſultus, ex humanitate interpretationem fieri, vt omnia comprehendat, & ad futura quoque porrigatur: & ita per illam legem poſuit Bartolus eam regulam in dicta l. ſi pluribus, ff. de legatis ſecundo, & ſequuntur communiter Doctores ſecundum Decium, in l. 1. num. 6. de regulis iuris, & in conſilio 3. numer. 5. Cagnolum, in eadem l. 1. num. 8. & 9. vbi quod ex interpretatiua ſignificatione, atque ex humanitate, & benignitate indefinita æquipollet vniuerſali: Couarr. variarum lib. 1. dicto cap. 13. num. 5. qui citat Decium, Ripam, Crotum, Tiraquellum, Cagnol. Dominicum, & alios: Marcabrunus, in conſilio 26. num. 176. Padil. la, in l. cum vitum, num. 8. C. de fideicommiſſis, Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. n. 19. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 7. titul. 5. num. 1. Camillus Gallinius, de verborum ſignificat. lib. 3. cap. 17. num. 7. Simon de Prætis, de interpretation. vltimarum voluntatum, libro ſecundo, dicta ſolutione ſecunda, num. 31. & 33. folio 263. Sebaſtianus Medices, dicta regula 2. num. 2. Petrus Surdus, deciſione 263. num. 8. & in conſilio 431. num. 71. libr. 3. D. Franciſc. Sarmientus, ſelect. interpretat. lib. 4. ad l. 2. ff. de liber. & poſthum. ex num. 9. vſque ad numerum 16. vbi etiam dicit communem relatam ſententiam, & contra eam ponderat textum, in ipſa l. 2. oſtmodùm nouè interpretatur text. in d.l. ſi ſeruitus. noue etiam diſtinguit in hac materia, vt ibi videbis numero 12. ſic ſane vbi æquitas ceſſat, indefinita non æquipollet vniuerfali: Bartolus, in l. omnes populi, num. 57. ff. de iuſtit.[*] & iure. Corneus, & Craueta, cum quibus Petrus Surdus, dicto conſilio 431. num. 72. libro 3. nec quando[*] eſt limitata, ſeu qualificata: quia tunc circa qualificata; quia tunc circa qualificata æquipollet duntaxat: Signorolus, in conſilio 69. numer. 8. thuſcus, tomo 4. dicta concluſione 86. numer. 36. folio 455. qui ſcripſit numer. 36. quod indefinita hominis non[*] æquipollet vniuerſali in materia non neceſſaria; poſt Oldrald. in conſil. 172. Quia omnis, numero 18. Cæterum quod indefinita negatiua æquipollet vniuerfali de proprietate ſermonis, licet aliud ſit in affirmatiua; poſt Gloſſam, Fulgoſium, & Nattam, tradit Petrus Surdus, dicta deciſione 263. num. octauo, & dicto conſil. 156. num. 4. lib. 2. Thuſcus, dicta concluſione 87. num. 16. poſt Decianum, in conſilio 13. numero 16. lib. 4. 1. Procedit autem reſolutio ſuperior, atque Interpre[*]tum traditio communis quod indefinita æquipollet vniuerſali, in inſtitutionibus, & ſubſtitutionibus, in fideicommiſſis, & legatis, in primogeniis, & vltima doſpoſitione quacunque; iuxta iura ſuperiùs præcitata, & quamplurimos Authores commemoratos. Et[*] quotieſcunque à lege profertur; quoniam lex generali eſſe debet, & omnia comprehendere, & quod vni dicit, omnibus dicit, l. 3. l. leges ſacratiſſimæ. C. de legibus, l. 1. & 2. ff. eod. Siigitur loquatur lex de venditore, locum habet in omni venditore, Si de homicida, in omni homicida. Si de vſufructu, in omni vſufructu. Si de Eccleſia, in omni Eccleſia: ſic de aliis. Sic ſane poſt alios authores obſeruarunt Sebaſtian. Medices, de regul. iuris, dicta regula 2. num. 4. Didac. Couarr.[*] dicto cap. 13. ex num. 8. vbi in Statutis quoque ſcribit. indefinitam æquipollere vniuerſali, quando eadem eſt ratio, & conditio omnium particularium comprehenſorum ſub indefinita: Cagnolus etiam in l. 1. ex numero 10. vſque ad numerum 14. ff. de regul. iuris, Rolandus, in conſilio 61. num. 28. lib. 3. latius Decianus, in conſilio 17. ex numer. 20. cum ſequentibus, lib. 1. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion, iur. tomo 4.[*] litte I. concluſione 86. numer. 17. folio 454. procedit etiam in contractibus, in iudiciis, in calculis, & computatibus, & omni materia, & diſpoſitione; & tam circa res, quàm circa perſonas: ſic ſane Authores omnes illi præcitati ſuprà numer. 11. & 12. in omni materia, & diſpoſitione loquuntur, aliquando inquam in teſtamentis, inſtitutionibus, ſubſtitutionibus, fideicommiſſis, & legatis; vt penes ipſos apparet, & per Thuſcum, dicta concluſione 86. ex num. 9. vſque ad numerum 15. folio 454. qui citat Authores nonnullos, in his terminis loquentes: & quod procedat tam circa res, quàm circa perſonas, poſt Bartol. & Alex. ſtatuit num. 3. & 4. aliquando in iudiciis loquuntur, vt apud ipſos videri quoque poteſt: & per Thuſcum ibidem, num. 19. & 24. per Rolandum, in conſ. 61. numer. 28. lib. 3. Alexandrum in conſilio 36. numer. 9. libro 2. & aliquando in contractibus, vt late per relatos ſuprà, num. 11. & 12. & per Thuſcum, dicta concluſione 86. num. 20. vbi loquitur in contractibus, & renuntiationibus: & numero 17. vbi loquitur in calculis, & computis, poſt Fulgoſium, in conſilio 130. numero primo. Aliquando denique & generaliter in omni actu, in omni materia, & diſpoſitione: quocirca iidem ibi commemorati Authores, ſæpiſſimè loquuntur, quaſi nulla ſit diſpoſitio, nullàque materia, in qua indefinita non æquipolleat vniuerſali; intelligendo tamen ſemper, vt nunc dicetur: & in terminis ita ſpecificè in omni actu, & materia procedere dicunt poſt alios plures, Cagnolus, in d.l. 1. ff. de regul. iure. ex numer. 6. cum ſequentibus, Didac. Couarr. variar. libro primo, dicto cap. 13. ex numero 5. Medices, dicta regul. 2. ex numer. 2. cum ſeqq. Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolutione 2. ex num. 34. Cardinalis Thuſcus, tomo 4. dicta concluſione 86. numer. 21. folio 455. Et intelligunt, vt[*] comprehendat remedia, tam ordinaria, quàm extraordinaria; ſicuti poſt Plaçam, in epitome delictorum, cap. 1. lib. 1. num. 7. ante finem, verſic. Quarto his tandem prænotatis, notauit Farinacius, dicto conſilio 27. in addit. littera A. verſic. & quod indefinita: dummodo[*] diſpoſitione hominis, ſiue ſit vltimæ voluntatis, ſiue actus, aut contractus inter viuos, ſemper ſit eadem omnium ſub vniuerſali comprehenſorum ratio qualitas, & conditio: tunc etenim mens ipſius loquentis, atque orationem proferentis dictat, in vniuerſum eſſe orationem omnino accipiendam; iuxta text. in l. ſi ita relictu fuerit, in principio, & l. pluribus, ff. de legatis ſecundo. l. qui filiabus, in principio, ff. de legatis primo, l. ſi quis ita §. primo, ff. de teſtamentaria tutela. d.l. ſi ſeruitus, ff. de ſeruitut. vrban. præd. ſi vero non ſit eadem, imò diuerſa ratio, qualitas, & conditio omnium ſub vniuerſo comprehenſorum, indefinita non æquipollet vniuerſali, l. ſi cui in principio, ff. de legatis tertio, l. quæſitum, §. illud fortaſſe, eod, titulo, l/prima, ff. de auro & argento legato. l. hæres meus. §. 1. ff. de legatis tertio, provt eas leges eleganter, & cum iudicio expendit Couarr. dicto cap. 13. numero 9. per totum. ita explicat ex communi Interpretum ſententia iſtam materiam Cagnolus etiam, in dicta l. 1. ff. de regul. iur. numer. 14. per totum & eſſe communem omnium reſolutionem conſtat ex relatis per Simonem de Prætis, de interpretat. vltimarum voluntatum. libro 2. dicta ſolutione 2. numero 41. folio 262. Medices, dicta regula ſecunda, numero 7. per Menochium, in conſilio 173. numero 25. libro ſecundo, Manticam, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro tertio, titulo 4. numer. 12. in illis verbis: Quod autem dictum eſt, indefinitam prolatam à teſtatore, vniuer ſalem habere ſignificationem; debet intelligi, quando omnium eſt æqua conditio, & ratio. Et libro 7. titul. 5. num. 11. Marcabrunum, in conſil. 26. num. 177. & 178. Iacob. Berettam, in conſilio 116. numero tertio, libro primo, & quod indefinita ſemper æquipollet vniuerſali, quando militat ratio, & quando ratio hoc ſuadet, poſt Bartol. & Socinum iuniorem tradidit Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 5. numer. 51. & cum Gloſſa, Dino, Bartolo, Baldo, Angelo, Alexandro, Caſtrenſe, Decio, Ripa, Purpurato, Craueta, Couar. Oſaſco Mantica, & Gabriele, Petrus Surdus, in conſil. 430. num. 22. lib. 3. & in conſilio 431. num. 67. libro eodem. vbi addit Menochium, in conſilio 97. num. 35. Cardinalis Thuſcus, tomo 4. littera 1. dicta concluſione 86. num. 2. & 3. & num. 29. infinitos alios ſciens, atque conſultò prætereo, ideo quòd in hoc conueniant vnanimiter hucuſque in propoſito Scribentes, vt per Ludouic. Bolognium, in l. 4. §. Cato, num. 203. de verborum obligat. Alexandr. Raudenſem, de Analogis, libro primo, cap. 35. num. 32. nec contradicunt Andr. Alciat. Tiberius Decianus, & Ioannes Cephalus, quos Achilles Pedrocha, in conſilio 19. numer. 31. in eum ſenſum expendiſſe, vt ij Authores voluerint, indefinitam teſtatoris non æquipollere vniuerſali, ſicut legis indefinita æquipollet. Ipſe quoque Pedrocha, ſic ſimpliciter tenet. Verè tamen credendum non eſt, contra iura adeò expreſſa ſuperiores loquutos, ſed in caſibus ibi propoſitis, à diuerſitate rationis adductos. vt indefinitam non æquipollere vniuerſali ſcriberent; ſic ſane, ex eo quod eadem ratio, qualitas, & conditio non concurrent, ita reſpondiſſe; nec id negaſſe quod adeo certum eſt, & communi Interpretum placito receptum, quando inquam eadem ra[*]tio militat: id ipſum abſque dubio procedit, cum indefinita ab homine profertur, & ſubiecta materia ſuadet, eam æquipollere vniuerſali; ſic ſcribunt Gloſſa, Corneus, Decius, Curtius iunior, Cagnolus, & Alciatus, cum quibus Menochius, dicto[*] conſilio 173. numero 26. libro ſecundo, Couarr. dicto capite 13. numero quinto, in principio, & numero octau, vel quando adeſt mens veriſimilis diſponentis, vt Couarr. & Menochius eleganter probarunt. ille dicto capite 13. numero nono, verſic. ſeptimò colligitur: & ver ſic. decimo quartò. iſte dicto conſil. 173. numero 28. dicens numero 29. id fortius procedere,[*] quando diſponentis mens ex alia parte teſtamenti, aut diſpoſitionis colligitur: & citat Couarr. ita ſpecificè ſcribentem, dicto cap 13. numero 9. verſic. ex eadem. tenuit quoque Raudenſis, de Analogis, libro primo, dicto cap. 35. numero 33. vel quando diſpoſi[*]tio, aut materia eſt fauorabilis, ſecus vero ſi odioſa ſit, vel ſtricta; quia primo caſu indefinita æquipollet vniuerſali: ſecundo verò, non æquipollet provt Menochius ipſe authoritate, & exemplis comprobat in eodem conſilio 173. numero 27. libro ſecundo, & in conſilio 97. numero 155. libro primo, per text. in l. 2. ff. de liber. & poſthum. vbi Alexander notat numero quinto, Socinus, numero 11. & Iaſon, numero, 18. Petrus Surdus in conſilio 430. numero 21. & in Conſilio 431. numero 70. libro tertio, deciſione 263. numero 4. & deciſione 188. numero quarto, Cagnolus, in dicte l. prima, ff. de regulis iuris numero 15. qui ponit exemplum d.l. 2. ff. 2. de liber. & poſthum. vt in materia odioſa, veluti exhæredationis liberorum, non ſint paria exhæredare filios, & omnes filios: in, materia vero fauorabili, vt dationis tutoris, ſi plures habens filios, tutorem filio det, omnibus filiis cenſeatur dediſſe, vt in dict. l. ſi quis ita. ff de teſtam. tutela. Medices, de regulis iuris, dicta regula ſecunda, numero 8. Thuſcus, dicta concluſione 86. numero 4. & ſequentibus, folio 454. Cæterum Didac. Couac. quem iidem omnes Authores, nunc præcitati, ſilentio prætermittunt, aut eiuſdem circa articulum hunc odij, vel fauoris nullam mentionem faciunt: libro primo variarum, dicto cap. 13. : numero nono, in verſic. duodecimò ex his. in ea opinione fuit vt exiſtimaret, hoc in tractatuſ Indefinitæ, minime fore neceſſariam Bartoli diſtinctionem, in dict. l. ſi pluvibus, ff. de legatis ſecundo, dum dixit, in materia odioſa indefinitam non æquipollere vniuerſali; in fauorabili verò æquipollere. Hæc etenim conſideratio (vt ipſe inquit Couarr.) ſufficiens non eſt, quandoquidem ſiue actus in fauorem, ſiue in odium tendat, ex propria ſignificatione, ex mente diſponentis, ex materia ſubiecta, conſideranda eſt propoſitionis indefinitæ vera & congrua interpretatio: & hactenus, atque nouè, & eruditè. Couarr. contrarium vnanimiter tenuerunt Interpretes noſtri (vt vides) admiſerunt præfatam materiæ odioſæ, vel fauorabilis diſtinctionem, & ipſum probarunt, quan[*]do agitur de præiudicio Tertij, de priuando quem iure ſuo, vt indefinita tunc non æquipolleat vniuerſali; vt per Gratum, in conſilio 16. numero 12. & in conſilio. 122. numero 17. libro primo. Crotum, in conſilio 94. ſub numero 29. Oſaſcum, deciſione Pedemontana 156. numero 21. Farinacium, in conſilio 27. numero 12. & in addit. littera A. verſic. finali. Beroum, quæſt. famil. 47. numero 5. probarunt etiam, quod[*] indefinita æquipollet vniuerſali collectiuè, non autem diſtributiuè, vt per Rolandum. in conſ. 80. numero 15. libro 3. & in addit. ad dictum conſil. 27. Farinacij, dicta littera A. verſia. penultimo. Thuſcum tomo 4. littera 1. concluſione 87. folio 456. Sic quoque,[*] quod in probationibus indefinita non æquipoller vniuerſali, Innocentius, in capite auditis, de præſcript. Alexand in conſilio 110. colum 2. libro primo, Iaſon, in l, 2. numero 20. ff. de liber. & poſthum. Decius, in conſilio 146. Et pro tenui, numero 13. Curtius iunior, Ripa, Craueta, Grammaticus, Ruinus, Alciatus, & Natta, cum quibus Maſcard. de probationibus, tom. 3. concluſione 1200. numero 12. & ſequentibus, Petrus Surdus, in conſilio 431. numero 68. libro tertio, Farinacius, in addit. ad dist. conſilium 27. littera A. in principio, folio 130. vbi poſt Iaſonem, Marſilium, Villalob. Monticell. & Graſſis, quod indefinita oratio non æquipollet vniuerſali in materia probatoria, vt purà in teſtibus, in inſtrumentis, & ſimilibus: Cardinalis Thuſcus, tomo quarto, littera 1. dicta concluſione 86. numero 31. & 4. ſequentibus, folio 45. Petrus Surdus, dicto conſilio 431. numero 69. vbi quod indefinita pronuntiatio inſtrumenti non opera[*]tur idem, quod vniuerſalis; ſicuti tenuerunt Ancharanus, Imola, Abbas, Alexand. Ripa, Purpuratus, Natta, Andr. ab Exea, & Menochius, ibi citati, poſt Oldrald. in conſilio 100. vbi ait, quod inſtrumento dictum eſt, Monachos elegiſſe Syndicum, non per hoc probatur, quod omnes Monachi elegerint, potuit enim facta fuiſſe electio à duobus, vel tribus, & tamen probatio debet de neceſſitate concludere: vt etiam per Maſcard. dicta concluſione 1200. ex numero 12. cum ſequentibus. Denique, vt euitetur cor[*]rectio, indefinita non æquipollet vniuerſali, ſed potius debet reſtringi, vt poſt alios Authores obſeruauit Petrus Surdus, in conſilio 430. numero 23. & 24. lib. 3. & vltra eum Farinacius, dicto conſilio 27. n. 13. & de his hactenus. CAPVT XLV. Ex verbis limitatis, ſiue reſtrictè & limitatè appoſitis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, & debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ad diſpoſitionem quamcunque vltimam limitatè, ſeu reſtrictè, & non aliter interpretandam: & quàm verum ſit vulgatiſſimum illud Scribentium omnium axioma, (quod traditur per manus quotidie) Limitatam ſcilicet cauſam, limitatam voluntatem, limitatum actum, & limitatum conſenſum, limitatum producere effectum, & diſpoſitionem limitatam; qualiter in omni actu, & materia procedat: quod explicatur, atque exornatur diligenter, & vtiliter, vt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis limitatis, ſiue limitatè & reſtrictè appoſitis, voluntatis coniecturam deduci, atque interpretationem iuridicam fieri, & n. ſeq. Vbi quod id procedit in fideicommiſſis, in ſubſtitutionibus, in legatis, & aliis diſpoſitionibus quibuſcunque. -  2 Limitata cauſa, & limitata diſpoſitio quælibet, limitatè, & taxatiuè interpretanda eſt; atque interpretatione habita ex verbis limitatis, limitatum producit effectum, & limitatam diſpoſitionem. Quod exornatur vtiliter, & illuſtratur, & num. ſeq. per totum caput. -  3 Limitata quæ ſunt, extendi non debent. -  4 Propterea limitata, vlterius non poteſt effectum aliquem operari. -  5 Modus limitatus non poteſt excedi, nec extendi -  6 Limitata res, vel quantitas, vltra ſuos limites non præſtatur, nec operatur, quia limitatum producit effectum. -  7 Limitati, & deſignitati confines in ſententia, excedi non debent. -  8 Limitatè disponere, vel diſpoſita limitare, paria ſunt. -  9 Limitata voluntas, vltra ſuos limites non operatur, nec extenditur. -  10 Etiam ex identitate rationis, vel ex coniecturis. -  11 Vel ex ratione adiecta. -  12 Teſtator, quando reſtrictè & limitatè onus reſtitutionis fideicommiſſi iniunxit primis filiis, hæredibuſque ſuis, tunc nullo modo præſumitur illud onus repetitum in ſubſtituto. -  13 Limitans certas perſonas, vel certum caſum diſpoſitio, ſemel adimpleta, non egreditur illas perſonas, vel illum caſum, aut tempus comprehenſum. -  14 Diſpoſitio quælibet perſonalis, limitata dicitur, & perſonam ipſam non egreditur: -  15 Forma in diſtributionibus à teſtatore data de certis perſonis, debet omnino ſeruari, aliàs non valet diſtributio. -  16 Societas cenſetur tantum contracta quoad eas perſonas, ad quas acquiſitio communi nomine facta, reſtricta eſt & limitata, non autem quoad alias. -  17 Limitata diſpoſitio, quod non extendatur, & limitatum producat effectum; procedat in omni actu, & materia, provt hic obſeruatur. Scilicet in liberatione limitata, in reſcripto, in iuriſdictione, in commiſſione Iudicis limitata, in promiſſione, in conſenſu in alienatione limitatè præſtito, in exceptione limitata, in renuntiatione, in libello, in donatione, & in approbatione limitata. -  18 Proteſtatio limitata, limitatum producit effectum quoad incluſa in proteſtatione. -  19 Renuntiatio limitata, limitatum effectum producit. -  20 Idem in confeſſione limitata; & in potentia cauſæ efficientis. -  21 Extenſio fieri non debet in his, quæ ſunt limitatæ. -  22 Relatio limitata, limitatè intelligitur. -  23 Idem, in negligentia, & in limitata excluſione fœminarum à ſtatuto, & in neceſſitate limitata, & in limitata abſolutione, & quietatione. -  24 Et in limitata inhibitione Principis, & in promiſſione limitata. -  25 Limitatum ad tempus, non extenditur vltra illud tempus. -  26 Conceſſum, aut permiſſum ad tempus, poſt tempus cenſetur prohibitum; quod exornatur remiſſiuè. -  27 Prohibitum ad tempus, cenſeri permiſſum poſt tempus, non prouenire ex vi argumenti à contrario ſenſu, ſed ex ex vi limitati ſermonis. -  28 Prohibitio alienationis, limitatè facta hæredibus inſtitutis pro certo tempore, ceſſat elapſo illo tempore. -  29 Diſpoſitio facta pro certo, & limitata tempore, vltra illud tempus non extenditur. -  30 Relegatus ad certum tempus, eo finito poteſt redire abſque licentia ſuperioris. -  31 Obligatio limitata ad certum vſque tempus, vltra illud non porrigitur. -  32 Tempus limitatum, provt diſpoſitio temporalis concepta loquitur, natura ipſius temporis limitati elapſi inducit, & operatur, vel prohibitionem, vel negationem, vel permiſſionem. -  33 Legatum factum ad tempus, ſeu limitatum, & reſtrictum ad vitam legatarij, non poteſt ad hæredes legatarij tranſire. -  34 Teſtatur, qui voluit rem ad legatarium pertinere ad tempus, videtur velle poſt illud ad hæredem ſuum redire. -  35 Etiam ſi hæres decedat ante ipſum legatarium. -  36 Legatum quandoque non eſt perpetuum ſed temporale, ipſo iure reſoluitur dominium, & regreditur ad hæreditatem. -  37 Legati perpetuitas, vel temporalitas, quomodo dignoſcatur, remiſſiuè. -  38 Tempus adiectum, & limitatum, dicitur eſſe de forma, ideo ſpecificè, & ad literam eſt implendum. -  39 Mandatum, vt aliquod fiat certo tempore, non extenditur, vt ſimpliciter fiat poſt illud tempus. -  40 Tempus limitatum continet contrariam dispoſitionem poſt tempus. -  41 Tempus diſpoſitionis qui non ſeruat, dicitur non ſeruare ipſam diſpoſitionem. -  42 Renuntiare diſpoſitioni conceſſæ ad tempus videtur, qui permittit labi tempus. -  43 Licentia ad tempus conceſſa, viribus caret lapſo tempore. -  44 Tempus determinato modo prolatum, alterius temporis non recipit functionem: quod exornatur. -  45 Limitata derogatio, limitatum derogationis producit effectum. -  46 Limitata reſeruatio arguit limitationem dispoſitionis præcedentis. -  47 Limitatè loquens diſpoſitio de certis bonis, ad alia bona non extenditur. -  48 Condemnatio limitata, & reſtricta ad certam bonorum quantitatem, limitatum debet producere effectum. -  49 Abſolutio à iuramento conceſſa ad finem agendi, & ſic limitatè ad eum effectum, non operatur reciſſionem ipſius actus. -  50 Fideiuſſores dati pro Magiſtratibus, ac eorum Officialibus, non tenentur pro illis, niſi ſolum pro geſtis in eo officio. -  51 Fideiuſſor, qui promiſit pro certo tempore, eo elapſo, amplius non tenetur. -  52 Venditor, qui infra certum tempus poterat redimere, eo elapſo, amplius non poterit. -  53 Verba poſita ad demonſtrandum, & non ad diſponendum, non inducunt limitationem, nec reſtringunt, ſi aliter conſtat de demonſtrato. PRo diſtincta, & breui huius capitis explicatione, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, quod quemadmodum capitibus præcedentibus tradidimus, ex verbis generalibus, & vniuerſalibus, ex indefinitis etiam, volũtatis coniecturarum, atque interpretationem deduci, vt generaliter, vel vniuerſaliter diſpoſitio accipiatur, omniaq́ue comprehendat; ita quoque, & è cõtrario, ex verbis, quæ eiuſmodi non ſint, nec generaliter, aut vniuerſaliter conceptæ, ſed potius limitatis, & reſtrictis, aut limitato, & reſtricto modo appoſitis, coniecturam etiam voluntatis teſtatoris, atque[*] interpretationem elici. Id quod in terminis ad reſtrictiuam, & limitatam interpretationem ſubſtitutionis, fideicommiſſi, legati, & aliarum diſpoſitionum quarumlibet, obſeruarunt Decius, in, conſilio 273. colum. 2. & in conſilio 89. column. 3. & in conſil. 287. columna tertia, Rubeus Alexander, in conſilio 31. numero quinto, Pariſius, in conſilio 96. numero 34. libro ſecundo, Craueta, in conſilio 89. numero quinto, & ſequentibus, Curtius iunior, in conſil. 53. numero ſecundo, libro 2. Curtius ſenior, in conſilio 76. numero 75. & ſequentibus, & solo Decio, in conſil. 394. numero ſecundo relato Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quætione ſexta, numero 106. Rolandus, in conſilio 70. numero 14. libro tertio, Oſaſcus, in conſilio 74. numero 26. Gozadinus, in conſilio quarto numero 24. Menochius, in conſilio 152. numero quarto, libro ſecundo, Hippolytus Riminaldus, in conſilio 291. numero 61. libro ſecundo, Pancirolus, in conſilio 94. numero 25. Franciſcus Beccius, in conſilio 39. numero 22. Borgninus Caualcanus, deciſione quinta, numero 16. & 27. parte 3. & ij omnes ex verbis limitatis coniecturam taxatiuam variis in caſibus deduxerunt, & expendunt axioma illud vulgatiſſimum, quod per manus traditur quotidie, limitatam cauſam, & limitatam diſpoſitionem quamcunque, limitatè & taxatiuè interpretandam fore;[*] atque interpretatione habita ex verbis limitatis, limitatum producere effectum, & limitatam diſpoſitionem: l. age cum Geminiano, C. de tranſact vbi Iaſon, Decius, & Bolognetus; item Alciatus, numer 18. & Curtius iunior, numero octauo, multa deduxerunt, quorum pleraque congeſſerat Felinus, in cap. cum ordinem, de reſcriptis, quò loci, colum. 4. & ſequentibus, accumulauit more ſuo plures notabiles deciſiones in diuerſis materiis: l. in agris. ff. de acquir. rer dominio. & ibi Albericus, l. cum tale. §. falſam. ff. de condit. & demonſtrat. l. cancellauerat, ff. de his, quæ teſtam. delentur. ſemper, §. negotiatores, ff. de iure immunit. l. in ratione. §. vltimo, ff. ad l. Falcidiam. l. qui liberos. § ad ſubſtitutos. vbi Bald. Cumanus, Imola, Alexand. & Iaſon, ff. de vulg. & pup. ſubſt. l. ita autem, in principio, ff. de adminiſtrat. tutor. l. Lucius, verſic. quare, de exercit actione cap. ex multa, de voto, cap. de cætero, & cap ea noſcitur, de ſententia excommunicat. cap. licet, de decimis, capite pro clericis, de præbendis, in 6. ex quibus iuribus, maxime ex textu in dict. l. age cum Geminiano. vbi cum tranſactio limitata fuerit ad certum quoddam negotiationis genus, extra illud non habet effectum; ſic obſeruarunt, & inferentes ad plurimos, diuerſoſq́ue caſus practicos, exornarunt quamplurimis Authores ſequentes. Philippus Decius. in conſilio 394. columna ſecunda, & in conſilio 551. numero 9. & in conſil. 582. numero 12. Ancharanus, in conſil. 356. Ex ſerie teſtamenti, colum. 2. Antonius de Butrio, in conſ. 47. Curtius ſenior, in conſil. 76. numero 75. & ſequentibus. Craueta, in conſ. 89. num. 5. & ſeqq. & in conſ. 89. ex num. 14. cum ſeq. Pariſius, in conſil. 18. numero 8. & 9. libro 1. & in conſil. 58. numer. 5. & in conſil. 7. numer. 37. & 38. eod. lib. 2. Alexander, in conſil. 48. lib. 2. & in conſil. 432. lib. 3. & in conſ. 4. lib. 4. Modernus, in conſuet. Pariſien. §. 16. numero 4. fol. 172. Marcabrunus, in conſ. 48. num. 30. Andr. Tiraquellus, in tractatu ceſſante cauſa, prima parte, ex numero 142. cum ſequentibus, & de retractu conuentionali, §. 32. gloſſa prima, numero 49. & 50. & §. primo, gloſſa ſecunda, numero 44. & pluribus ſe. quentibus. Mazolus, in conſ. 36. num. 47. Aluarus Valaſcus, conſultat. 39. n. 11. Tiberius Decianus, in conſilio 77. numer. 26. per totum, & in conſil. 78. num. 21. lib. 4. & in conſi 95. num. 5. libro 5. Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 294. numero 7. Iacobus Cephalus, in conſil. 117. numer. 40. lib. 1. & in conſil. 491. num. 4. lib. 4. & in conſil. 247. num. 25. & ſeq. lib. 2. Hieronymus Gabriel, in conſil. 127. num. 33. Franciſcus Beccius, in conſilio 63. numero tertio, Sylueſter Aldobrandinus, in conſilio 23. ex numer. 1. vſque ad numerum 17. & in conſilio 56. ex numero 11. Iacob. Menochius, in conſilio. 151. numer; 32. 46. & 48. & in conſilio 173. numer 25. libr. & in conſilio 178. num. 25. eodem lib. & in conſilio 206. num 61. lib. 3. & in conſil. 327. ex numer. 4. & numero 102. libro quarto. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 23. num. 263. lib. 1. Franciſcus Burſatus, in conſ. 362. numer. 24. & 25. lib. 4. Moron. de fide, treuga, & pace, arte 2. quæſt. 12. num. 21. & ſeq. Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæſtione ſexta, numero 106. vbi inquit, ſuperiorem reregulam, quod limitata cauſa limitatum producit effectum; eſſe maximæ Vtilitatis in materia maioratuum; & tam in diſpoſitionibus teſtatorum, quam in aliis rebus; & procedere quoque in ſubſtitutionibus. Simon de Prætis, de interpretat. vltimarum volunt. libro primo, interpretat. prima, dubitatione quarta, ſolutione 12. à principio, vſique ad numerum nonum, folio 60. & libro quarto, dubitatione tertia, numer. 38. & decem ſeqq. folio 392. quem in ipſomet propoſito commemoraui quotidianar. bar. controuerſiar. iuris, lib. 2. cap. 4. numero 129. Prætis ipſe, in conſ. 160. lib. 1. Angelus, ad leges meliorationum, gloſſa ſecunda, legis 6. fol. 146. vbi agit de pacto limitato de non meliorando aliquem nominatum: & an extendatur ad alios. Gozadinus, in conſ. 81. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 25. numero 93. & 94. Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 74. n. 53. vſque ad num. 62. Achilles Pedrocha, in conſilio quinto, numero 171. & in conſilio 27. numero 55. & in conſilio 33. num. 21. & in conſilio 35. numero 87. & ſeqq. & in conſilio 36. numero 326. Petrus Surdus, in conſilio 10. numero 49. libro primo, & in conſilio 36. num. 28. eod. lib. & deciſion 189. numero 9. & 33. & 34. deciſione 203. numero primo, & ſeq. Ludouicus Caſanate, in conſilio quarto, num. 128. & in conſ. 30. ex num. 1. cum ſeq. & in conſ. 41. num. 60. & in conſ. 45. num. 148. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tomo ſecundo, littera D. concluſione 494. folio 713. & tom. 8. littera V. concluſ. 125. fol. 660. Indeque, atque ex neceſſario conſequenti dedu[*]citur, quod ea, quæ limitata ſunt, non debent extendi: l. non modus, vbi Baldus, C. de ſeruitut. Decius, in conſilio 551. columna penult. Iaſon, in conſilio 273. 1. Iſtæ duæ mulieres, column. ſecunda, libro ſecundo, Tiberius Decianus, dicto conſilio 77. numer. 26. libro quarto, Simon de Prætis, libro primo, dicta ſolutione 12. numero ſecundo, folio 60. Thuſcus, dicta concluſione 494. potentiaq́ue limitata, vlterius non poteſt effectum ali quem operari: l. ſi is qui ex bonis,[*] vbi Baldus, & Imola, l. ſed ſi plures, §. in arrogato, ff. de vulgar. & pupil. Simon de Prætis, libro quarto, dicta dubitatione tertia, numero 42. folio. 392. & modus limitatus non poteſt excedi, nec extendi. Baldus, in l. penultima, poſt principium, C. de ſeruitutibus. Iaſon, in conſilio 231. numero primo, in fine,[*] libro ſecundo. Cephalus, in conſilio 82. numer. 72. libro prima. Simon de Prætis, vbi ſupra, numero 43. eod. folio 392. qui citat textum, in l. nomen debitoris, §. vni, ff. de legatis tertio, l. quibus diebus, §. finali. ff. de condit. & demonſtr. & ſubiicit ibidem, numero 45. quod res, vel quantitas limitata, vltra ſuos limites non præſtatur, nec operatur, quia li[*]mitatum inducit effectum: & citat Ruinum, Socinum iuniorem, & Decium: & vltra eum idem obſeruauit Ioannes Cephalus, in conſilio 491. numero quarto, libro quarto. Et ſubdit, quod confinia limitata in ſententia excedi non debent: idque per regulam ſuperiorem, & Authores non[*]nullos ibi relatos: & verba ſingularia profert in hunc modum: Ecce limitati ſunt, termini per ſententias à deſignationibus antiquioribus deorſum vſque ad prata, igitur ſurſum nequeunt manſatores excedere antiquiores deſignationes, vt prætendunt, l. in agris, de[*] acquir. rer. dominin. &c Et paria ſunt, limitatè & diſponere, vel diſpoſita limitare, l. Lucius, §- quæ habeat. ff. ad Trebellian. Caſtrenſis, in conſilio 85. numero quinto, libro primo. Simon de Prætis, libro primo, dicta ſolutione 12. numero ſecundo, & vltra eum Craueta; in conſilio 98. numero 14. in conſilio 312. nu[*]mero tertio, & in conſilio 317. in fine. Ludouic. Caſanate, in conſilio quarto, numero 128. ſic etiam, atque ob, eandem rationem, limitata voluntas, vltra limites ſuos non operatur, nec extenditur: l. finali, & ibi Bartolus. C ne vxor pro marito, Simon de Præris, dicta ſolutione 12. numero ſecundo, & libro quarto, dicta dubitatione tertia, numero 41. folio 392. vbi citat textum, in l. pater Seuerinam, in principio, ff. de condit. & demonſtrat. Decius, in conſilio 511. numero 9. Iaſon, dicto conſilio 231. column. 2. lib 2. Craueta, in conſilio 312. columna tertia, Menochius, in conſil. 327.[*] numero quinto, libro quarto. Etiam ex identitate rationis, vel ex coniecturis; vt poſt alios multos Authores ſcribit Ludouic. Caſanate, in conſilio quarto, numero 129. & vltra eum idem obſeruauit Achilles Pedrocha, in conſilio quinto, numero 171. vbi dicit[*] quod verba teſtatoris limitata, ex ratione adiecta non ampliantur: & reddit rationein numero 172. Sed contradicit Angulus, ad d.l. 6. meliorationum, gloſſa ſecunda, numero ſecundo, folio 146. vbi quod diſpoſitio limitata extenditur, propter adiectam rationem generalem: Iacobus Menochius, dicto conſilio 327. numero tertio, libro quarto, vbi poſt Socinum ſeniorem, Decium, Rubeum Ruinum, Pariſium, & Crauetam ſcribit, quod teſtator, quando reſtrictè & limitatè onus reſtitutionis fideicommiſſi iniunxit primis filiis, hæredibuſque ſuis, tunc nullo modo præſumitur illud onus repetitum in ſubſtituto: & dicit, eam rationem, quia limitata cauſa limitatum effectum[*] producit, limitatus etiam conſenſus vlteriùs non porrigitur: l. iubemus, C. ad Velleianum. Decius, in conſilio 374. column ſecunda, Ioannes Cephalus, in conſilio 491. numero quinto, libro quarto, &: limitans[*] certas perſonas, vel certum caſum diſpoſitio. ſemel adimpleta, non egreditur illas perſonas, vel illum caſum, aut tempus comprehenſum, l. ex facto, §. item quæro, ff. de vulgar. & pup. ſubſtitut l. ſtatuliberum, §. finali, ff. de legatis ſecundo, l ſtichus, §. Titia, ff. de alimentis legatis. Pariſius, in conſilio 85. numero quinto, libro ſecundo,. Simon de Prætis, libro primo, dicta ſolutione 12. numero octauo, folio 60. & libro quarto, dicta dubitatione tertia. numero 40. folio 392. vbi ſcri[*]pſit, quod limitata diſpoſitio non egredietur perſonas in ea contentas, & generaliter, quod perſonalis quælibet diſpoſitio limitata dicitur, & perſonam ipſam non egreditur; tradidit ibidem. ſubdit etiam poſt alios authores, numero 44. quod forma in diſtributio[*]nibus à teſtatore data de certis perſonis, debet omninò ſeruari, aliàs non valet diſtributio. Accedit quoque Tiberius Decianus, dicto conſilio 78. numer 21. libro quarto, poſt multos, quos citat Achilles Pedrocha, in conſilio 27. numero 55. & 56. vbi quod ſocie[*]tas cenſetur tantum contracta quoad eas perſonas, ad quas acquiſitio communi nomine facto, reſtricta[*] eſt, & limita, non alia ratione, quàm ſæpè repetita regula generali, quod limitata cauſa limitatum producit effectum: quæ regula procedit in omni actu, & material;ſcilicet in liberatione limitata, in reſcripto, in iuriſdictione, in commiſſione Iudicis limitata, in promiſſione, in conſenſu in alienatione limitatè: præſtito, in exceptione limitata, in renuntiatione, in libello, in donatione & in approbatione limitata: vt per Cardinalem Thuſcum, practicarum concluſion. iuris, tomo ſecundo, littera D. concluſione 494. per totam, folio 713. idem Thuſcus, tomo 8. littera V. concluſione 125. folio 660. vbi quod verba determinata, & reſtricta ad certum quid, vel ad certum locum, vel ad certam quantitatem, aliud non comprehendit. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 33. numero 15. & duobus ſequentibus, libro primo, Sylueſter Aldobrandinus, in conſilio vigeſimo tertio, ex numero primo cum pluribus ſequentibus, vbi plura adducit, & aliorum Authorum, atque iurium allegatione comprobat in propoſito. Ac primum quidem, quod proteſtatio limitata, li[*]mitatum producit effectum quoad incluſa in proteſtatione: & numero 2. quòd renuntiatio limitata, limitatum effectum producit: & numero 3. idem in con[*]feſſione limitata: & numero 4. in potentia cauſæ effi[*]cientis: & numero 5. quod extenſio fieri non debet in[*] his, quæ ſunt limitata: & numero 7. quod relatio li[*]mitata, limitatè intelligitur: numero 9. Aldobrandinus metipſe, quod negligentia limitata, limitatè in[*]telligitur: & numero 10. idem in limitata excluſione fœminarum à ſtatuto: & numero 11. in neceſſitate limitata: & numero 12. in limitata abſolutione, & quietatione: & numero 13. idem in limitata inhibitionne[*] Principis: & in promiſſione limitata, vt ibi num. 15. & numero 16. quod renuntiatio limitata non egreditur ſuos terminos; & limitata, & reſtricta ad certos fines, non debet extendi, vt per eundem Aldobrandinum, in conſilio 56. ex numero 12. Sic quoque[*] limitatum ad tempus, non extenditur vltra illud tempus, l. Imperator. ff. de poſtulando, l. 4. ff. de ſeruitutibus, l. ſi ita quis, ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. l. ſtatu liberum, §. ſtichum ff. de legatis ſecundo, textus, ſingularis, in l. pater filium, §. fundum ff. de legatis tertio, 1. ſi minor. ff. de verborum obligation. l. prima, & ſecunda, C. de his, qui in exilium dantur, libro 10. capite præſentium de clerico percuſ. Decius, in conſil. 61. Et pro tenui. columna finali. Pariſius, in conſilio 25. numero 13. &. 14. libro ſecundo. Crotus, in conſilio 61. numero 14. Tiraquellus, de retract conuent. §. primo, gloſſa ſecunda, numero 48. Sylueſter Aldobrandinus, dicto conſilio 17. numero ſecundo. Ea enim eſt natura[*] limitati temporis, vt conceſſum, vel permiſſum ad tempus, poſt tempus cenſeatur prohibitum. Sicuti poſt alios multos Authores probarunt, atque exornarunt Tiraquellus, de retractu conuent. §. primo, gloſſa ſecunda, numero 44. Petrus Surdus, deciſione 203. numero quarto, Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 74. numero 56. Ludouic. Caſanate, in conſil. 4. ex numero 82. vſque ad numerum 90. & numero 105. & 109. Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tomo ſexto, littera P. concluſione 299. folio 210. Vincent. Carocius, videndus omnino, deciſione, ſiue caſu 76. per totum. vbi inquit, id procedere in teſtamentis, in contractibus, & in omni materia, & diſpoſitione: Sylueſter Aldobrandinus, dicto conſilio 17. numero tertio, & numero 11. Hippolytus Riminaldus, ſingulariter, & in pulchro caſu, dicto conſilio 33. numero 15. & ſequentibus, vbi quod litteræ limitatæ ad certum tempus, limitatum effectum ad illud tempus producunt: & numero 18. quod iuriſdictio conceſſa vno tempore, excludit omne aliud tempus: Thuſcus, vbi ſupra, tomo 8. littera V. dicta concluſione 125. Iacobus Menochius, in conſilio 151. numero 46. libro ſecundo, qui numer. 48. ſubdit, id quod dicimus, prohibitum ad tempus, cenſeri[*] permiſſum poſt tempus, non peruenire ex vi argumenti à contrario ſenſu, ſed ex vi limitati ſermonis; ſicuti explicarunt Baldus, Alexander, Iaſon, Crotus, & Tiraquellus ab eo relati. Quocirca, prohibitionem[*] alienationis limitatè factam hæredibus inſtitutis pro certo tempore, nempe vſque ad vigeſimumquintum annum, ceſſare omnino elapſo eo anno; rectè concludunt Mantua, Alex. Alban. Socinus iunior, & alij, cum quibus ipſe Menoch. dicto conſ. 151. ex num. 46. vſque ad num. 50. & diſpoſitionem factam pro certo[*] & limitato tempore, vltra illud tempus non extendi; per text. in dicta l. ſtatu liberum, §. ſtichum, tradiderunt Decius, in conſil. 62. ſub num. 3. vbi inquit, quod adeò præciſa eſt natura limitati temporis, quod rele[*]gatus ad certum tempus, finito tempore poteſt redire abſque licentia ſui Superioris: Refert, & ſequitur Burſatus, in conſil. 362. num. 24. & 25. lib. 4. vbi ar[*]guit, num. 23. obligationem in caſu ſibi conſulto non fuiſſe abſolutè & ſimpliciter factam, ſed limitatam per totum menſem Iulij 1553. & ſic non poſſe vltra illum menſem extendi, ex regula generali ſuperiori, quod limitata cauſa limitatum producit effectum: Simon de Prætis, lib. 4. dicta dubitat. 3. num. 47.[*] fol. 393. quò loci concludit poſt alios multos Authores, quod tempus limitatum, provt diſpoſitio temporalis concepta loquitur, natura ipſius temporis limitati elapſi inducit, & operatur, vel prohibitionem, vel negationem, vel permiſſionem, l. ſi quis ita, Vbi Bartol. & alij notant; l. ex facto. §. item quæro. ff. de vmlgat. & pupil. ſubſtitut. cum aliis ibi adductis: Ludoui[*]cus Caſanate, in conſil. 30. ex num. 1. cum ſeq. vbi ob eandem regulam, & doctrinam, quod limitata cauſa limitatum producit effectum; concludit, quod legatum factum ad tempus, ſeu limitatum, & reſtrictum ad vitam legatarij, non poteſt ad hæredes legatarij[*] tranſire. Et quod teſtator, qui voluit rem ad legatarium pertinere ad tempus, videtur poſt illud velle ad hæredem ſuum redire, l. Titia. §. Titia, vbi Bartolus, in ſummario, ff. de legatis 2. Etiamſi hæres decede[*]ret ante ipſum legatarium, vt concludit Bartolus, ibidem, num. 1. verſiculo, quod ſi tempore. Et regulariter, quandocunque legatum non eſt perpetuum, ſed temporale, ipſo iure dominium reſoluitur, & re[*]meat, ſeu regreditur ad hæreditatem, l. finali, C. de legatis, dicta l. Titia, §. Titia, de legatis 2. cum relatis à Peregrino, de fideicommiſſis, artic. 51. num. 21. à Ludouico Caſanate, dicto conſil. 30. num. 1. qui ex num. 8. cum ſequentib. recte inquirit, atque explicat, legati perpetuitas, vel temporalitas, quomodo dignoſcatur. Et pro ſuperiorum omnium confirmatio[*]ne, vltra præfatos, eoſdemque Authores facit, quod tempus adiectum, & limitatum, dicitur eſſe de for[*]ma, ideò ſpecificè, & ad litteram eſt implendum: authent. quæ ſupplicatio, C. de precibus Imper. offerend. & ibi notant Bald. Salicet. & Iaſon, num. 5. idem in l. prima, §. editiones, num. 3. ff. de edendo. vbi plures concord. & idem dicit Baldus, in l. poſt mortem, columna, penultima, verſiculo, modo quæro, C. de fideicommiſſ. per text. notabilem; in l. ſi mandauero tibi, in principio. ff. mandati. vbi mandatum, vt ali[*]quid fiat certo tempore, non extenditur, vt ſimpliciter fiat poſt illud tempus: & cum Baldo notauit Tiberius Decianus, in conſil. 77. num. 26. lib. 4. Facit Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera T. concluſ. 36. fol. 16. vbi adducit nonnulla ad propoſitum, quando ſcilicet actus debet fieri certo tempore: Petrus Surdus, deciſ. 203. ex num. 1. vſque ad num. 7. vbi cum licentia à Commiſſario præpoſituræ ſancti Benedicti, conceſſa Simoni de Carpo, vt poſſit ſatisfactionem ſui crediti conſequi à Iacobo Guareſco, eſſet limitata ad triennium proximè futurum, & intra tempus prædictum non egiſſet Simon, nec curauerit ſibi ſatisfieri, cenſuit Senatus (vt Surdus ipſe commemorat) denuò re collata, illius li[*]centiæ nullam eſſe habendam rationem: ea enim eſt (inquit, & comprobat Surduſmet idem) vis limitati temporis, vt contineat contrariam diſpoſitionem, l. fratres, ff. de pœnis, & qui non ſeruat tempus diſ[*]poſitionis, dicitur non ſeruare ipſam diſpoſitionem. Quinimo qui permittit tempus labi, videtur renun[*]ciare diſpoſitioni conceſſæ ad tempus: ſicut qui non paret terminis cenſetur renunciare ſtatuto: & licentia ad tempus conceſſa, viribus caret lapſo tempore, vt ex Ioanne Andr. & aliis, & hæc omnia confirmat Surdus[*] ibi: Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 74. num. 57. fol. 401. vbi inquit, quod tempus determinato modo prolatum, alterius temporis non recipit[*] functionem, vt per Baldum eleganter, in cap. licet, de ſupplen. negli. prælator. & alibi haberi, quod qui de vno tempore ponit, de alio videtur negare, cap. nonne, de præſumpt. & per Bald. in conſil. 154. lib. 1. quod conſultor, qui habet conſulere ſuper aliqua cauſa infra viginti dies, ſi conſuluit vltra tempus, & ſententia inde feratur, ex dicto ſcilicet conſilio, erit vtique ipſo iure nulla:ſic in ſimili dicit de compromiſſo; nam ſi laudum latum ſit infra diem, de quo in compromiſſo, eſt nullum ipſo iure, l. 1. in fine, vbi omnes Doctores, C. de arbitris, l. non diſtinguemus, §. compromiſſo, §. dies, & §. finali, cum l. ſeq. & l. arbiter ex compromiſſo, l. ſi vnus dies, §. ſi intra, & l. ſi de meis, de arbitris: idem quoque videmus in ſententia, quæ ſi lata ſit vltra tempus à iure ſtatutum, id eſt perempta inſtantia, eſt ipſo iure nulla, l. properandum, C. de iudiciis: & per Seraphinum, vbi ſupra, n. 60. qui aliis comprobat. Ita denique (vt ad ſuperiora reuertamur) limitata[*] derogatio limitatum producit effectum, nec egreditur limitatos terminos, vt in caſu ibi propoſito concludit Ioannes Cephalus, in conſil. 117. n. 40. lib. 1. Aldobrandinus, in conſil. 23. n. 6. limitata etiam reſeruatio ar[*]guit limitationem diſpoſitionis præcedentis: Craueta, in conſil. 214. n. 14. Beccius, in conſil. 34. n. 26. Ludouicus Caſanate, in conſil. 45. n. 149. & limitatè loquens[*] diſpoſitio de certis bonis, ad alia bona non extenditur, Achilles Pedrocha, in conſil. 33. n. 21. limitata quo[*]que, & reſtricta ad certam bonorum quantitatem condemnatio, limitatum debet producere effectum. Idem Pedrocha poſt Authores, in conſil. 36. num. 326.[*] ſed & abſolutio à iuramento conceſſa ad finem agendi, & ſic ad eum effectum limitatè non operatur reſciſſionem contractus: Cephalus, in conſil. 51. num. 22. lib. 1. Hieronymus Gabriel, in conſil. 127. num. 33. Beccius, in conſ. 63. n. 3. Ioannes Gutierrez, in authent. ſacramenta puberum, in principio, numero 20. Pedrocha, in conſil. 35. n. 87. qui adducebatur ſuperiori regula, & doctrina, quod limitata cauſa limitatum producit effectum, & fideiuſſores dari pro Magiſtratibus, & eorum Officialibus, quod non teneantur pro[*] illis, niſi ſolum de geſtis in eo officio, per textum in l. vnica, C. de periculo fideiuſſor, qui pro magiſtr. interuent. lib. 11. per eandem regulam obſeruauit Padilla, in d.l. age cum Geminiano, n. 8. & per ipſammet regu[*]lam, quod fideiuſſor, qui promiſit pro certo tempore, non tenetur amplius illo tempore elapſo: tradiderunt Corneus, in conſ. 117. colum. 3. lib. 4. Grammaticus, in conſ. 66. n. 62. in Ciuilibus, & aliis exornat Seraphinus, dicto priuilegio 74. n. 54. qui ſubdit n. 55. quod[*] venditor, cui promiſſum eſt de retrouendendo per emptorem infra certum tempus, eo elapſo, non poterit amplius emptorem compellere ad ſibi retrouendendum, vt per Baldum, Angelum, & Socinum, ibi relatos. Cæterum, ſi verba poſita ſint ad demonſtrandum,[*] & non ad diſponendum, non inducunt limitationem, nec reſtringunt, ſi alter conſtat de demonſtrato, vt per Bartolum, in l. centurio, column. vndecima, verſic. ſed quid ſi dixi, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. Baldum, in conſil. 339. lib. 1. Iacob. Mandellum de Alba, in conſil. 556. n. 26. Cardinalem Dominic. Thuſcum, practicarum concluſion. iuris, tom. 8. littera V. concluſ. 225. n. 5. fol. 560. & vide in propoſito huius cap. Barboſam, in l. cum Prætor. in principio, ff. de iudiciis. CAPVT XLVI. Ex verbis enunciatiuis quemadmodum coniectura voluntatis deduci, & qualis interpretatio fieri debeat, non modò in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in contractibus, & aliis diſpoſitionibus quibuſlibet: an etiam, & quando verba ipſa enunciatiua probationem, aut diſpoſitionem inducant, & quando coniecturam, aut præſumptionem tantum; diligens, & vtilis reſolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Verba enunciatiua, an, & quando probent, aut dispoſitionem inducant, vel non, in omni actu, materia, & diſpoſitione: Interpretes noſtri vt explicarent, & abſoluerent, quot caſus diſtinguere ſolent. Et de intentione Authoris circa vltimarum voluntatum tractatum duntaxat in propoſito. Quamuis omni actui, materiæ, & diſpoſitioni (non modo testamentariæ) regulas, & doctrinas generales propoſuerit. Et de verbis enunciatiuis in contractibus egerit quoque ad finem huius capitis. -  2 Ex verbis enunciatiuis coniectura voluntatis deducitur atque interpretatio fit plerumque. Vtpote cum ipſa aptiſſima ſint ad inducendam præſumptam voluntatem teſtatoris, ſiue ad declarationem intentionis eiuſdem, & inferius num. 17. -  3 Verba enunciatiua emiſſa propter aliud, licet non disponant, tamen interpretantur diſpoſitionem. -  4 Et faciunt præſumptionem, ita quod transferant in aduerſarium onus probandi contrarium, etiam ſi enunciatum in dubium principaliter reuocetur. -  5 Nam ſi verba enunciatiua præſumptionem inducunt ad fauorem Tertij abſentis, multo magis præſumptionem facere debent in fauorem contrahentium. -  6 Pronuntiari, atque effari aliquid tripliciter poſſe, dispoſitiuè ſcilicet, aſſertiuè, & enunciatiuè. -  7 Verba enunciatiua, quæ ſint. Vbi variæ Doctorum ſententiæ proferuntur. Sed communior recipitur, quod verba enunciatiua dicuntur, quæ per ſe non ſtant, ſed in aliud tranſeunt, neque in eis voluntas conſistit. Vel quod verba enunciatiua ſunt, quæ non ſunt ipſa diſpoſitio, ſed adiectio quædam, vel oratio aliud quàm ſe ipſam ſignificans. Et quando quid enunciant per verba temporis præteriti, non de præſenti. -  8 Verba diſpoſitiua quæ dicuntur. Vbi diuerſæ Interpretum ſententiæ proferuntur, & communior recipitur, ſcilicet quod verba diſpoſitiua ſunt illa, quæ ſtant per ſe, & emanant principaliter propter ſe. -  9 Verba aſſertiua, qualiter proferantur. -  10 Verba aſſertiua differunt ab enunciatiuis. Et diſponant, quando proferuntur ſuper negotio, de quo principaliter agitur; ſecus quando ſuper alio negotio. Non ſic in verbis enunciatiuis, quæ vbi de iure operantur, tantum probant, non diſponunt. -  11 Verba diſpoſitiua, ſui natura diſponunt indiſtinctè. ſiue referantur ad hæredem, ſiue ad Tertium, ſiue ad honoratum. -  12 Et ibidem commemoratur caſus practicus meliorationis tertiæ partis bonorum: optime, & vere deciſus per Peraltam. -  13 Verba enunciatiua relata ad grauatum, diſponunt: ad honoratum relata, non diſponunt. Quod latius comprobatur, & communis diſtinctio probatur. -  14 Verba enunciatiua in vltimis voluntatibus, eò faciliùs, & frequentiùs probant, quòd faciliùs, & frequentiùs inducunt diſpoſitionem. Quod Antonius Faber ſingulariter animaduertit, & distinctioni communi in effectu adhæret, provt hic adnotatur. -  15 Verba enunciatiua propter aliud emiſſa, regulariter ſui natura, neque probationem, neque diſpoſitionem inducere: quod exornatur latiſſimè, remiſſiuè. -  16 Verba enunciatiua, etiam emiſſa propter aliud, probare, & diſponere, quando ſimul concurrunt aliæ coniecturæ, & præſumptiones. -  17 Et ſufficiunt ad inducendam voluntatem præſumptã, & declarationem diſpoſitionis præcedentis. -  18 Et ad declarandum fideicommiſſum præcedens, de quo dubitatur. -  19 Imo & ad inducendum fideicommiſſum de nouo, quod ex verbis quibuſcunque, etiam enunciatiuis inducitur. -  20 Verba enunciatiua, vbicunque diſponunt, aut probant, hoc procedit ex benigna, & fauorabili interpretatione. -  21 Et ideo in odioſis minus operantur, quàm in fauorabilibus. -  22 Verba enũciatiua, quadrupliciter proferri poſſe, per modum ſcilicet conditionis, per modum cauſæ, per modum demonſtrationis, & per modum modi. -  23 Verba enunciatiua diſponere ratione antecedentis, vel conſequentis neceſſarij. -  24 Antecedens neceſſarium, etiam ad inducendum fideicommiſſum, efficax eſt. -  25 Verba enunciatiua diſpoſitionem inducere, quoties id, quod enunciatur, neceſſarium eſt ad id, de quo agitur. -  26 Aut quoties proferuntur per tempus præteritum, vel id, quod enunciatur, eſt præteriti temporis. -  27 Maximè, ſi ipſe, qui refert, & enunciat aliquam ſuam voluntatem de præterito, ex integro poſſet adhuc illam facere, & ita diſponere. -  28 Vel proferuntur ſuper his, quæ dependent à voluntate partium, & ſuper quibus poſſunt liberè diſponere. -  29 Verba enunciatiua eius, quod tempore enunciationis, aut aſſertionis eſſe poteſt, plenè probant, ex ſententia quorundam. -  30 Vel quando pertinent ad rem, quæ pendet ex declaratione animi enunciantis. -  31 Aut proferuntur ſuper eo, ſuper quo partes ſibi poſſunt præiudicare; vſque adeo vt non admittatur probatio in contrarium, & vide infra, ex num. 42. -  32 Verba enunciatiua per modum cauſæ prolata, etiamſi ſint emiſſa propter aliud, & diſponunt, & probant id, quod præſupponunt, & enunciant. -  33 Verba enunciatiua in antiquis probare ex communi ſententia; de qua latius remiſſiuè. -  34 Verba enunciatiua, vt fidem faciant contra Tertium in antiquis, requiritur quod ſint ſaltem duæ enunciatiuæ diuerſorum inſtrumentorum, & diuerſarum perſonarum. -  35 Verba enunciatiua etiam plurium inſtrumentorum, & diuerſarum perſonarum non probant, ſi ſunt prolata à ſuſpectis. -  36 Verba enunciatiua in vltimis voluntatibus, quando emittuntur propter ſe tantum, vel incidenter propter aliud, vtrum diſpoſitionem inducãt, vel non; quemadmodum ex ſententia communi Alexander Trentacinquius nouiſſimè explicauerit. Rt ſi eiuſmodi verba incidenter prolata fuerint per modum conditionis, aut per modum cauſæ, aut per modum demonſtrationis, aut per modum modi, iuxta diſtinctionem relatam ſuprà, num. 22. -  37 Verba enunciatiua geminata probationem, & diſpoſitionem inducunt. -  38 Verba enunciatiua, fauore dotis, vtrum plenè probent, & an fauore piæ cauſæ. -  39 Verba enunciatiua inter eaſdem partes fidem faciunt, & probant in contractibus, quicquid ſit quoad Tertios, qui contractui non interuenerunt, quibus nec proſunt, nec nocent: quod exornatur, & numeris ſeqq. Secus tamen reſpectu eorum, qui titulo vniuerſali, vel ſingulari ſucceſſerunt, inter quos enunciatiua verba probant, ſicut inter ipſas partes. -  40 Verba enunciatiua in contractibus, inter eaſdem, & diuerſas perſonas, an, & qualiter probent & diſpoſitionem inducant, latè explicaſſe, & reſolutiones communes aggregaſſe Alex, Trentacinq. qui plures caſus diſtinxit, provt xic obſeruatur. -  41 Verba enunciatiua, etiam inter eaſdem perſonas, non probant in his, in quibus partes non poſſunt ſibi præiudicare, quod exornatur, & exemplis comprobatur. -  42 Verba enunciatiua propter aliud emiſſa, probare ex ſententia Petri Surdi in contractibus, inter eaſdem perſonas enunciatum, de quo partes diſponere non poſſunt, quamuis non probent id, in quo partes ſibi confitendo, non poſſunt præiudicare. -  43 Verba enunciatiua, etiam inter partes ipſas non probant, quando principaliter contingit diſputari de ipſo enunciato. -  44 Probant tamen ad effectum contractus, ſuper quo emanarunt, licèt principaliter de eorum veritate tractetur. Quod Petrus Surdus, in conſil. 546. n. 7. lib. 4. ſingulariter, & vere explicauit. -  45 Verba enunciatiua prolata propter ſe, probationem inducunt, etiamſi contingat diſputari ſuper enunciato. QVoniam frequenter in teſtamentis, &[*] vltimis voluntatibus verba enunciatiua proferuntur: nec ceſſarium omnino viſum fuit hoc cap. inquirere, quemadmodum ex his voluntas teſtatorum concipi poſſit, & quando verba ipſa enunciatiua diſpoſitionem inducant, aut probent, vel non: & quidem diſputatio ea plures caſus continere poſſet, ſi de vltimarũ voluntatũ coniecturis, atque interpretatione præſens hic tractatus inſtitutus non ſuiſſet: Interpretes namque noſtri, in omni actu, & materia, non modo in teſtamentaria diſpoſitione articulum hunc explanandum ſuſcipiunt, & vere diſceptationẽ ipſam diſſoluunt Primò, circa verba enunciatiua legis, vel ſtatuti. Secundò, in verbis in priuilegio enunciatis. Tertiò, in verbis enunciatiuis in iudiciis prolatis. Quartò, in verbis in vltimis voluntatibus appoſitis. Quartò, in verbis poſitis in cõtractibus. Sextò, in verbis enunciatiuis in matrimonio, ſeu in cõtractu dotis enarratis. Septimò, in verbis enunciatiuis per reſtem dictis. Octanò, in verbis enunciatiuis in epiſtolis appoſitis, ſeu ſcriptis. Nonò, excitant dubiũ, quando ſumus in antiquis, & tunc in omni actu, & materia, ſiue cuiuslibet generis diſpoſitione: ita ſane ex Recentioribus, omnium prædictorum tractatum & reſolutionem ſuſcepit, atque nouem propoſitos caſus diſtinxit, & eos proſequutus eſt Alexand. Trentacinquius, variar. reſolution. lib. 1. titulo de verbor. ſignificat. reſol. 2. per totam, ex fol. 200. cum ſeq. Alij verò Authores (qui longa ſerie commemorabuntur ſtatim) aliquando in teſtamentariis diſpoſitionibus, aliquando in contractibus, & aliis cuiuſlibet generis conuentionibus ſermonem inſtituunt: aliquando etiã in priuilegiis, & gratiis, aliiſque ſimilibus loquuntur, & ij quidem, ac maxime nonnulli ex eiſdem commemorandis inferius, ſì originaliter prælegantur; certas, & generales. in hac ipſi diſputatione regulas, & doctrinas aſſignant, quibus in propoſito (cuiuslibet generis diſpoſitio ſit) regi, & gubernari vnuſquiſque debebit, & totius materiæ reſolutiones attingat: & in omnibus latè explicat Trentacinquius, vt dixi. Prætermiſſis ergo prolixis, aliorum obſeruationibus, & maximè his, quæ ad tractatum præſentem nõ attinent, pro dilucida & diſtincta huſce cap. explicatione, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, neceſſariò reuocanda nunc in memoriam, atque repetenda nonnulla, quæ de eiſdem verbis enunciatiuis, lib. 2. quotidianarum har. controu. iur. cap. vigeſimo ſexto, ex numero 68. vſque ad numerum 83. ſcripta reliqui. Item & adiicienda alia, quæ ad inſtitutum noſtrum pertinent omnino, nec prætermitti poſſunt ideo, quod ex verbis quoque enuntiatiuis, coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri ſoleat plerumque: vtpote cum ipſa aptiſſima.[*] ſint ad inducendam præſumptam voluntatem teſtatoris, ſiue ad declarationem intentionis eiuſdem, vt inferiùs dicetur numero decimo ſeptimo, cum ſeq. & in terminis adnotarunt Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. capite primo, uumero 48. folio 165. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæſtione 1. numero 46. &: vltra eos Ioannes Cephalus, in conſilio 134. numero decimoſixto, libro primo, & in conſilio 196. num. 15. & 20. libro ſecundo. Craueta, in conſilio 62. num. 11. verſic. tertia coniectura. Crotus, in conſilio 143. num. 19. & 20. Curtius iunior, in conſilio 121. num. 11. Tiberius Decianus, in conſil. 41. num. 122. libro primo, & in conſilio 44. num. 29. 37. & 48. lib. 3. Pariſius, in conſil. 31. num. 30. lib. 2. Proſper Paſetus, in conſil. 92. num. 13. & 14. lib. 1. Marzarius, in conſil. 7. num. 2. & idem quoque notauit Ioannes Gratianus, in regula 483. num. finali. dicens, quòd verba enunciatiua,[*] emiſſa propter aliud, licet non diſponant, tamen interpretantur diſpoſitionem: & quod faciunt præſumptionem, ita quod transferant in aduerſarium onus probandi contrarium, etiam ſi enunciatum, in du[*]bium principaliter reuocetur; ſcripſerunt Bartolus, in l. ex hac ſcriptura, num. 16. verſiculo, ſi propter aliud, ff. de donat. & poſt Romanum, & Felinum, Ruinus, in conſil. 141. num. 13. verſic. ad iſtud reſpondetur, lib. 5. Craueta, in conſil. 600. num. 12. Socinus iunior, in conſil. 163. num. 7. lib. 1. & cum Craueta, alio in loco, hoc eſt, in tractatu de antiquitate temporum, §. propterea, num. 55. & ſeq. Petrus Surdus, in con ſil. 546. num. 8. lib. 4. dicens, quod ſi verba enunciatiua[*] præſumptionem inducunt ad fauorem Tertij abſentis, vt per Crauetam, vbi ſupra, num. 30. & ſeq. multò magis præſumptionem facere debent in fauorem contrahentium: Menochius in conſil. 81. num. 47. lib 1. vbi quod præſumptionem faciunt verba enunciatiua, poſito quod non probent, & ex illis dicitur eſſe fundata intentio, donec contrarium non probaturi: & cum aliis Fabius Turretus, in consil. 71. num. 15. Alexander Trentacinquius, variar. reſolut. libro primo, titulo de verbor. ſignificat. reſolutione 2. num. 59. dicens, quod verba enunciatiua emiſſa propter aliud incidenter. inducunt præſumptionem quoad Tertium abſentem; cui præſumptionem ſtandum eſt, donec probetur contrarium: Franciſcus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 2. tit. 6. num 20. fol. 77. Cardinalis Thuſcus, practic. concluſ. iuris, tom. 8. littera V. concluſ. 81. n. 76. fol. 513. Deinde obſeruandum etiam erit (provt dicto c. 26.[*] num. 72. obſeruaui) trifariam poſſe aliquid pronuntiari, & effari, diſpoſitiuè ſcilicet, aſſertiuè, & enunciatiuè;ſic ſane vnanimiter adnotarunt Scribentes, in cap. ſi Papa, de priuilegiis, in 6. vbi Ioannes Andreas, Ancharanus, Archidiaconus, Dominicus, & Franchus, Oldradus, in conſil. 258. titulo de priuilegiis, Calderinus, in conſil. 2. titulo eodem. Albericus, in authent. ſi quis in aliquo documento, num. 8. C. de edendo. Craueta, de antiquitate temporum, prima parte, §. ampliatur, num. 18. Hippolytus Riminaldus, ſingulariter, in conſil. 382. ex num. 24. vſque ad num. 33. lib. 4. Thuſcus, dicta concluſione 81. fol. 309. & omnes fere, qui hactenus in propoſito ſcripſerunt, ita præſentiunt, dum verba enunciatiua à diſpoſitiuis, & aſſertiua ab enunciatiuis differre, aſſerunt, & de omnibus prædictis tribus formis, ſeu modis loquẽdi apparet in dicto cap. ſi Papa: de enunciatiua namque, ſiue narratiua forma pronuntiandi, & loquendi loquitur principium eius textus, vſque ad verſiculum, autem. De modo & forma loquendi aſſertiuè, à verſiculo, ſi autem, vſque ad verſiculum, & eſt idem. De tertia forma loquendi, à verſic. & eſt idem, vſque ad finem dicti cap. Verba autem enunciatiua, ſiue narratiua dicuntur[*] illa, quæ non conſtant per ſe principaliter, nec in eis inſiſtit, & remanet voluntas, ſed tranſeunt ad aliud, & ſic proferuntur per modum tranſeuntis: quod aperte colligitur ex principio dicti cap. ſi Papa, vbi Archidiaconus, Ioannes And. Dominicus, Francus, & Philippus Probus, in addit. ad Monachum, Bartolus, in dict. l. ex hac ſcriptura: vbi Socinus iunior, in repetitione, in principio, & Pariſius; idem Pariſius, in conſil. 127. num. finali, lib. 1. Baldus, in l. prima num. 2. C. de falſa cauſa adiecta legato: & eſt de mente Crauetæ, vbi ſupra. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæſt. 1. num. 42. vbi etiam adducit aliam deſcriptionem verborum enuntiatiuorum, traditam à Paulo Caſtrenſe, in conſilio 246. numero ſecundo, libro primo, quod ſcilicet verba enunciatiua dicuntur, quæ proferuntur per tempus præteritum, veluti Donaui, Legaui, & ſimilia, & aliam Pauli de Montepico, in repetitione l. Titia cum teſtamento, §. Titia cum nuberet, poſt numerum 2. de legatis ſecundo: quam ſequitur Menchaca, controuerſiarum illuſtrium, libro primo, cap. 30. num. 8. quæ omnes in effectu tendunt in idem. Prætis etiam, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 2. interpretatione tertia, ſolutione tertia, numero decimo octano, fol. 256. vbi dicit, quod cum aliquid in præteritum, vel in præſens, vel in futurum enunciant, dicuntur verba enunciatiua, quæ non ſtant per ſe, & in eis quodammodo non conſiſtit voluntas, ſed tranſeunt in aliud; & non ſunt verba principalis orationis: Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum volunt. lib. 3. tit. 12. num. 4. qui inquit, iuxta ſententiam communem, verba enunciatiua dici, quando non vt diſponant, proferuntur principaliter, ſed ob aliam cauſam: Cardinalis Thuſcus, tom. 8. littera V. dicta concluſ. 81. ex num. 1. vſque ad num. 9. vbi quod verba enuntiatiua dicuntur pluribus modis, & aliorum ſententiis relatis. Tandem concludit n. 7. poſt Alex. & Pariſium, quod verba enunciatiua, ſeu narratiua dicuntur illa, quæ ſunt ad proœmiũ, vel præambulum, in quibus non conſiſtit voluntas, ſed tranſeunt, & non ſtant per ſe, & non ſunt verba principalis diſpoſitionis: & n. 8. inquit, quod verba enunciatiua dicuntur, quæ ſunt ipſum proœmium, & præambulum, & nõ ſunt diſpoſitiua; vel ſunt illa, quæ non ſtant per ſe, & in eis non conſiſtit voluntas, ſed tranſeunt, & non conſiſtit in eis verbum principale orationis, & diſpoſitionis:ſed verba diſpoſitiua ſtant per ſe, & principaliter propter ſe, vt Alexand. ibi relatus notauit, ſed & ipſe Cardinalis Franciſcus Mantica, alio in loco nouiſſimè, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 2. titulo 6. num. 1. poſt alios iuris Interpretes, communem Doctorum traditionem probauit, verba ſcilicet enunciatiua dici, quæ per ſe non ſtant, ſed in aliud tranſeunt, neque in eis voluntas conſiſtit, vnde infert, quod verba enunciatiua regulariter modicum operantur, l. ſcriptura, C. commnuia vtriuſque iudicij. ucm concord. adductis per Oldradum, in conſil. 257. num. 2. Hippolytus Riminaldus (quem nullus commemorat) in conſil. 382. num. 27. & 28. lib. 4. vbi poſt Baldum, tribus in locis ibi relatis, notauit, quod verba enunciatiua ſunt, quæ non ſunt ipſa diſpoſitio, ſed adiectio quædam, vel oratio, aliud quam ſe ipſam ſignificans; & quando quid enunciant per verba temporis præteriti; non de præſenti; provt ibi obſeruat. Diſpoſitiua verò verba ſunt illa, quæ ſtant per ſe,[*] & principaliter enunciant id, de quo agitur per orationem perfectam:ſiue quæ vt diſponant, principaliter proferuntur, & emanant principaliter propter ſe; ita probat textus, in dicto cap. ſi papa, de priuilegiis, in ſexto, in verſiculo, & eſt idem, & infra, & docent omnes ſuprà allegati. Conueniunt etiam vnanimiter referendi infrà. Alexander quoque, in conſilio 181. ſub num. 2. lib. 7. & in conſilio 190. num. 29. & ſeq. lib. 6. Pariſius, in conſil. 26. num. 125. & ſequent. lib. 2. & poſt alios Caldas Pereira, de nomination emphyteutica, quææſtione prima, numero 42. qui aliorum obſeruationes, ſeu definitiones in propoſito adducit. quæ tamen omnes in idem tendunt: Simon de Prætis, libro 2. dicta ſolutione 3. numero 1. folio 255. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro tertio, titulo 12. num. 4. qui enunciatiui, & diſpoſitiui verbi exemplum proponit, veluti ſi teſtator dixerit, Titio fundi Semproniani vſumfructum lego: nam hæc verba nullam aliam ob cauſam ſunt pronunciat, niſi vt Titius fundi Semproniani vſumfructum conſequatur, & ideò rectè diſpoſitiua nuncupantur; quod ſi teſtator dixerit: cuius fundi proprietatem (puta) te Titium conſecuturum, ſi non contenderis cum hærede meo, ſed potius concordaueris, hæc verba non ſunt emiſſ eò principali propoſito, vt Titius fundi proprietatem conſequatur, ſed vt alliciatur ad incundam, & colendam, & conſeruandam amicitiam hæredis, & ideo ex eis non intelligitur legata fundi proprietas. Hippolytus Riminaldus, qui etiam communem probat ſententiam, in conſil. 382. numero 26. lib. 4. dicens, quod verba diſpoſitiua ſunt illa quæ ſtant per ſ, & emanant principaliter propter ſe: Verba denique aſſertiua dicuntur illa, quæ licet ſola[*] per ſe non ſubſiſtan, tamen ſuper eis intentio, & meus proferentis illa, fundatur, & pronunciantur in negotio, de quo principaliter agitur; ſicuti probat textus, in dicto cap. ſi papa, in verſiculo, ſi autem Eccleſiæ, in illis verbis: Cum de ipſius exemptionis negotio ageretur, aſſ ipſam Eccleſiam fore exemptam: & docent iidem Authores præcitati ſuprà, & alij plures referendi inferiùs, ex quibus apparet, inter verba enunciatiua, aſſertiua hoc conſtitui diſcrimen, quod licèt in vtriſque aliquid de præterito narretur, & enuncientur; tamen in aſſertiuis profertur cum iudicio, & deliberatione, cum ponatur pro fundamento rei, & negotij, de quo agitur, quod in enunciatiuis ſecus eſt; provt exemplo demonſtrat Craueta, de antiquitate temporis, §. ampliatur, numero trigeſimo primo. Hippolytus Riminaldus, dicto conſilio 382. num. 29. & tribus ſeq. libro 4. vbi tradidit poſt alios Authores, quod verba aſſertiua differunt ab[*] enunciatiuis, & diſponunt, quando proferuntur ſuper negotio, de quo principaliter agitur, ſecus, quando ſuper alio negotio: putà ſi principaliter agitur de aliqua dignitate alicuius Prælati, & Papa aſſerit eum eſſe in tali dignitate, etiam quod non eſſet, videtur Papa de nouo eam dignitatem conferre. Secus in verbis enunciatius. quæ vbi de iure operantur, tantum probant, non diſponunt. Verba verò aſſertiua non diſponunt, quando proferuntur ſuper alio negotio, de quo principaliter non agebatur; purà principaliter non agebatur de dignitate Prælati, & tamen Papa in alio negotio aſſerit, aliquem eſſe in tali dignitate; certè non inducitur diſpoſitio, quod de nouo cenſeatur collata talis dignitas: vt pulchrè declarant Calderinus, & Craueta, quod recenſet Riminaldus metipſe, & hactenus libro 2. quotidianar. har. controu iur. cap. 26. ex num. 73. vſq; ad numerũ 76. obſeruaui: Riminaldi tamen mentionẽ non feci tũc. Nunc autem erit & neceſſariò adijciendum, inter diſpoſitiua, & enunciatiua verba, ex eo etiam diſcrimen conſtituendum forè, quod quando verba per[*] teſtatorem prolata, ſuapte natura diſpoſitiua ſunt, indiſcriminatim diſponunt; ſiue referantur ad hæredem, vt in l. damnas eſto, in principio, ff. de legatis 3. ſiue referantur ad Tertium, l. cum pater, §. donationis de legatis ſecundo: ſiue etiam referantut ad honoratum, l. miles ad ſororem, in principio, l. peto, in principio, eod. titulo, de legatis ſecundo, l. fideicommiſſa, §. ſi quis ita, de legatis tertio: per quæ iura ita vnanimiter obſeruarunt, atque ſcripſerunt omnes Interpretes ibi: & ex communi ſententia tradiderunt Franciſ. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libr. 3. tit. 12. num. 1. Simon de Prætis, de interpretar. vltimar. volunt. lib. ſecundo, dicta ſolutione 3. num. 1. folio 255. Paulus de Montepico, in repetitione l. Titia cum teſtamento, §. Titia cum nuberet, numero primo, ibidem eruditè (vt adſolet) Petrus de Peralta, numero 4. fol. 453. & 450. qui ſingulariter notauit, vi[*]diſſe in facto caſum dicti, §. ſi quis ita, dictæ l. fideicommiſſa, in teſtamento cuiuſdam Doctoris Medici Vniuerſitatis Salmanticenſis, in quo poſt inſtitutionem factam de quadam filia cum alijs filijs, inter alia dixit, quod ſufficeret filiæ tale prædium, quod ſibi prælegauerat, vel reliquerat, quod tamen re vera non fecerat: nihilominus tamen quod per illum textum, eodem Peralta allegante, fuit deciſum, quod cenſeretur ſibi prælegatum, & haberet, prout habuit illud præcipuum, vice ac loco meliorationis partis tertiæ bonorum. Cæterum quando teſtator loquitur per verba enunciatiua, non parum refert, ad quem talia verba dirigantur, nam ſi ad grauatum, diſpo[*]nunt; & legatum, ſeu fideicommiſſum indicunt, quia non niſi grauandi cauſa cenſentur adiecta; ac ideo ne fides, quam de hærede ſuo teſtator præſumpſit, illum decipiat, legatum, ſeu fideicommiſſum validum reſultat, l. vnum ex familia, §. vltimo, de legatis ſecundo: vbi Bartolus, & Doctores ita notarunt. Sed cum verba enunciatiua dirigũtur ad honoratum, ſecundum communem Doctorum ſententiam non diſponunt, l. generali, in principio, ff. de vſufructu legato, quia cenſentur adulatoria, quorum natura eſt, nullam inducere obligationem, neque diſpoſitionem; vt probatur ex eadem l. generali, in principio: vbi Bartolus, l. Iulianus, §. ex his, de legatis tertio: idem Bartol. & Doctores communiter poſt Gloſſam ibi, in d.l. peto, de legatis ſecundo. vbi ſic diſtinguunt: Bartol. ipſe, in l. ex hac ſcriptura, col. 2. de donat & in l. fideicommiſſa, §. hæc verba, & in l. pamphilo, de legatis 3. Socinus, in conſ. 227. col. 2. verſ. ſecũda regula eſt. decius, in conſ. 23. num. 4. & eſſe cõmunem reſolutionem profitentur Paulus de Montepico, in d. §. Titia cum nuberet, num. 19. vbi Petrus de Peralta. num. 4. per totum. Graſſus, §. fideicommiſſum, quæſt. 4. num. 12. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 1. num. 48. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 12. tit. 3. num. 2. qui recte aduertit, quod quamuis ſint Authores nonnulli, qui generaliter putant, verba enunciatiua in vltimis voluntatibus inducere diſpoſitionem, tametſi relata fuerint ad honoratum, vt Cumanus, & Fulgoſius, & Pet. Beſut. ibi relati, ſcribunt: nihilominus tamen veriorem eſſe ſupradictam diſtinctionem communem, quam Picus tuetur vbi ſuprà, 7. numero 6. & ſequentibus reſpondet fundamentis omnibus partis contrariæ. Et ſequitur Alciatus, diſpunct. libro 4. cap. 19. nec diſſentit; imò & communi videtur adhærere ſententiæ Antonius Faber, ad titulũ C. de probationibus, definitione 23. folio 331. vbi inquit, quod cum quæritur, de verborum enunciatiuorum poteſtate, an probent, diſtinguere ſolemus vltimas voluntates à contractibus, vt poſt Bart. in d.l. ex hac ſcriptura, numero 13. cæteri fecerunt Interpretes. Nam in vltimis voluntatibus eò facilius & frequentius probant, quò facilius[*] & frequentius inducunt diſpoſitionem: plus enim eſt, diſpoſitionem inducere, quam probare, In contractibus non aliter diſponunt, quam ſi à præſente præſenti dicta ſint, vt inferiùs dicetur, & probatur in l. nuda ratio 26. ff. de donat. l. non ſolum, 4. in fine, ff. de peculio, in vltimis voluntatibus nihil intereſt, cum quo loquatur, ſed illud tantùm inſpicimus, in quem voluntatis intentio dirigatur, dicta l. miles ad ſororem, 75. in principio, l. cum pater, 77. §. donationis, de legatis ſecundo, non tamen in vltimis voluntatibus perpetuum eſt (ſubdit Faber ipſe) vt diſponant, ſed ita demum, ſi in præteritum tempus conferantur, vt in d.l. ex hac ſcriptura, & vt Noſtri loquuntur, propter ſe principaliter; non propter aliud incidenter: nam ſi conferantur in futurum, tametſi dirigantur ad honoratum, videntur adulatoria potius, quàm diſpoſitiua. Et citat text. in d.l. generali, de vſufructu legato. l. Iulianus, aliàs, teſtatorem, 68. §. ex his verbis, ff. de legatis tertio, l. Lucius, 78. §. filiam ſuam. ff. ad Senatuſconſultum Trebellian. communem denique ſentẽtiam expreſsè ſequitur Alexander Trentacinquius, variar. libro primo, titulo de verborum ſignificat. reſolutione 2. ex numero 37. cum pluribus ſeq. maximè numero 42. vbi quando verba non ſunt diſpoſitiua, ſed enunciatiua, facit eandem diſtinctionem, an ſcilicet ad grauatum referantur, & tunc diſpoſitionem inducunt; ſecus verò ſi ad honoratum, vt latius ibi. Secundò deinde & principaliter obſeruandum,[*] atque conſtituendum erit, verba enunciatiua propter aliud emiſſa, regularirer ſui naturâ neque probationem, neque diſpoſitionem inducere. Quam regulam ita generaliter per manus quotidie tradiderunt, atque infinitis caſibus practicis applicarunt Interpretes noſtri, vt conſtat ex hactenus dictis ab initio huius capitis. Et ij quidem aliquando ita indiſtinctè adnotarunt, aliquando verò vltimas voluntates à contractibus; & alijs diſpoſitionibus diſtinxerunt, & ſepararunt. Aliquando denique, in contractibus quoque verba enuntiatiua probare, eo etiam caſu, quo non diſponunt, ſi inter eaſdem partes prolata ſint, ſcripſerunt. Sed & quandoque in diuerſis materijs, 7 diſpoſitionibus conſtituti, quod verba ipſa enunciatiua, propter aliud emiſſa, non probent neque diſponant, obſeruarunt, atque exornarunt, indiſtinctè loquentes, nec aliter explicarunt. Et idcirco pro varietate caſuum occurrentium, & diuerſarum diſpoſitionũ, & totius materię abſoluta explicatione, admoneo nunc, ſequentes à me prælectos fuiſſe Authores originaliter qui & pro reſolutione perfecta prælegendi, & videndi erunt omninò. Canoniſtæ, in cap. ſi Papa, per illum tex. de priuilegijs, in 6. & in Clementina, ſi ſummus Pontifex, per eum quoq; text. de ſententia excommunicat. Bartol. Bald. Alex. Decius, Marſil. Iaſon, Purpurat. Afflictus, Rebuf. Calderin. Gerard. Aymon, Craueta, Franciſ. Viuis, Felinus, & alij multi, quos citat, & latè explicat Gratianus, regula 165. & 483. vbi vide. Pet. Paul. Pariſius, & Curt. iunior, vterque latiſſimè, in repetitione, l. ex hac ſcriptura, ff. de donat. vbi Bartoli doctrinas, & diſtinctiones proſequuntur dilucidè. Idem Pariſius, in conſilio 27. numero 34. & ſeq. libro 3. Ancharanus, in conſilio 291. Gratus, in conſilio 104. Berous, in conſilio 87. libro 2. Ruinus, in conſ. 167. num. 24. & ſeq. lib. 1. Vitalis de Camban. in tractatu clauſularum, in cap. de verbis enuntiatiuis, ex folio 131. vſque ad folium 167. vbi latiſſime de eorum verborum virtute, & effectu, in omni materia, & diſpoſitione. Craueta, videndus omnino, de antiquitate temporum, prima parte principali, in particula, Propoſitum noſtrum, quæ eſt folio 119. ex numero 18. vſque ad numerum 65. & particula ſtatim ſequenti incipit, Ampliatur nunc, folio 30. per totam. Ioannes Cephalus, in conſilio 191. numero 34. libro ſecund. & in conſilio 47. numero 32. libro primo, & in conſilio 443. ex numero ſeptimo, libro quarto. Iacobus Menochius, in conſilio 147. ex numero ſecundo, & numero 19. & ſequentibus, libro ſecundo. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 41. ex numero 8. cum ſequentibus, libro primo, & in conſilio 84. ex numero 19. eodem libro, & in conſilio 339. ex numero 44. libro tertio, & in conſilio 382. ex numero 24. vſque ad numerum 47. libro quarto, & in conſilio 693. numero ſecundo, cum ſequentibus & numero 15. 55. & 56. libro 6. Tiberius Decianus, in conſilio 21. numero 25. & in conſilio 41. numero 122. libro 1. & in conſilio 44. numero 53. & numero 29. & 34. & numero 44. & 48. libro 3. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 1. num. 48. Ioſephus Maſcardus, de probationibus, concluſione 106. per totam, & concluſione 621. per totam, vbi plena manu. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæſtione 1. ex numero 33. cum 47. numeris ſequen. vſq; in finem quæſtionis, vbi latiſſimè, & vtiliter. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. libro 2. interpretat. 3. ſolutione 3. ex numero 1. & nu. 18. & ſeq. fol. 255. & 256. Antonius Galeatius Maluaſſia, in conſilio 91. ex num. 34. & numero 41. & quinque ſeq. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. libro tertio, titulo 12. par totum. Idem Mantica nouiſſimè, de tacitis & ambiguis, conuention. libro ſecundo, titulo ſexto, per totum. Et hic quidem, de coniecturis verborum enuntiatiuorum circa contractus, ibi verò, circa vltimas voluntates. Marc. Antonius Eugenius, in conſilio 58. ex num. 45. cum ſeq. Marcabrunus, in conſilio 29. Petrus Surdus, in conſilio 5. numero 6. libro primo, & in conſilio 241. ex numero primo, cum ſeq. libro 2. & in conſilio 574. numero 51. libro quarto, & in conſilio 546. ſerè per totum, vbi vide omnino, eodem libro quarto. Franciſcus Viuius, deciſione 283. ex numero 16. libro 2. Rota, deciſione 388. prima parte, in nouiſſimis. Sfortia Oddus, in conſilio 64. ferè per totum, libro primo. Fabius Turretus, in conſilio 71. ex num. 1. vſque ad numerum 19. Ioannes Franciſcus de Ponte, in conſilio 95. ex n. 12. vſq. ad numerum 19. Laderchius Imolenſis, in conſ. 49. numero 3. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 31. numero 8. & numero 28. & ſeq. libro. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum libro 3. quæſtione 17. ex numero 63. vſque ad numerum 74. Borgninus Caualcanus, deciſione 16. numero 40. & 57. & deciſione 17. & 18. prima parte. Ludo Zuntus, reſponſo pro vxore, ex numero 380. cum ſeq. Proſper Paſetus, in conſilio 92. ex num. 13. Alexander Raudenſis, in conſilio 36. numero 52. 55. 65. & 74. cum ſeq. lib. 1. Cæſar Ruginellus, practic. cap. 20. ex numero 10. & ſeq. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, libro 5. cap. 14. numero 8. Achilles Pedrocha, in conſilio 32. num. 123. & ſeq. Ludouicus Caſanate, in conſilio 16. ex num. 6. cum multis ſeq. & in conſilio 19. numero 6. & numero 23. & ſequentibus. Antonius Faber, in libros 9. C. ad titulum, C. ſi tutor vel curat. Interuen. definitione tertio vbi agit de verbis enuntiatiuis prolatis per minorem contrahentem cum authoritate curatoris: & inquit, verba enunciatiua in contractu cum minore geſto appoſita, quæ contra maiorem probarent, probare etiam contra minorem, ſi curatoris authoritas in contractu interuenerit, non aliter, & c. Idem Faber, ad titulum C. de probationibus, definitione 23. vbi explicat, verba enuntiatiua, quando probent, ſiue in contractibus, ſiue in vltimis voluntatibus: & definitione 25. & definitione 63. Andreas Fachineus, in conſilio 37. ex numero 28. libro primo, & in conſilio 98. ex numero ſeptimo & numero 12. & 13. eodem lib. 1. Hieronymus à Ponte, de finibus regundis, cap. 60. ex num. 1. cum ſeq. Cæſar Barzius, deciſione ſecunda, numero 21. & 22. Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tomo octauo, littera V. concluſione 81. per totam, ex folio 509. & ſequen. vbi latè de verbis enuntiatiuis, & eorum materia; & concluſione 82. vbi de verbis enuntiatiuis conditionaliter prolatis: & concluſione 83. vbi de verbis diſpoſitiuis. Ex his autem hactenus commemoratis Authoribus, deducuntur nonnulla, quæ communi eorundem placito recipiuntur; & ad limitationem regulæ[*] ſuperioris, quod verba enuntiatiua non probant, neque diſponunt, diriguntur. Ac primum equidem, verba enuntiatiua, etiam emiſſa propter aliud probare, & diſponere, quando ſimul concurrunt aliæ coniecturæ, & præſumptiones. Quòd ad noſtrum tractatum pertinet omninò, & in terminis ita obſeruarunt Romã. in conſ. 65. num. 3. colum. finali, verſ. ſecundo ad idem. Crau. de antiquit. temporum, prima parte, ſect. 4. dict. verbo ampliatur nunc, num. 49. Additio ad Alex. in conſ. 2. verb. Enuntiatiua, lib. 1. Maſcard. de probationibus, tomo 2. concluſ. 621. num. 25. Afflictis, in deciſione 83. numero 1. Ruinus, in conſilio 167. numero 24. & ſeq. libro primo, Gratus, in conſilio 104. numero 4. & ſeq. libro primo. Ludouicus Caſanate, in conſilio 16. numero 26. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iur. tomo 8. littera V. dicta concluſione 81. numero 73. & 134. & cum Afflicto, Cæſar Vrſillo, Gramatico,[*] & Paſeto Cæſar Barzius, dicta decisione ſecunda, numero 22. ſic etiam, verba enuntiatiua, licèt non eſſent apta, ad inducendam diſpoſitionem de nouo, ſunt tamen aptiſſima, & ſufficiunt, ad inducendam voluntatem præſumptam, & declarationem diſpoſitionis præcedentis; prout ſuprà tetigi numero 2. Et probatur per text. in l. cum proponebatur. ff. de legatis ſecundo, vbi Bartolus, numer 2. ex eo textu deduxit, verba enuntiatiua inducere probationem eorum, quæ in teſtamento geſta dicuntur: & quod ad probandum qui teſtator voluerit, ſufficit ſi enunciatiuè hoc ſcripſerit in teſtamento, l. Publiæ, 23. §. finali ad finem. ff. depoſiti. vbi cum dixiſſet Iure conſultus, verba enunciatiuè prolata, nullam in caſu eius textus diſpoſitionem inducere, & conſequenter nec obligationem; Subdit ſtatim. probationem depoſitarum rerum impleri poſſe Et ita adnotarunt, atque intentionis voluntatis teſtatoris coniecturam, & declarationem voluntatis eiuſdem ex verbis enunciatiuis deduci: ſcripſerunt Craueta, in conſilio 62. num. 11. verſic. tertia coniectura, Ioannes Cephalus, in conſilio 134. num. 16. & in conſilio 196. numero 11. & 20. libro 2. Tiberius Decianus, in conſilio 34. numero 44. & 45. & in conſilio 44. numero 29. & 37. 48. libro 3. Alexander Raudenſis, in conſilio 36. num. 52. & 55. & 74. libro primo. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 23. num. 95. libro primo. Paſetus, in conſilio 92. numero 13. Aluarad. de coniecturata mente defuncti, libro 4. cap. primo num. 48. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæſtione prima numero quarto, Ludouicus Caſanate, in conſilio 16. ex numero 27. vſque ad numerum 34. & in conſilio 16. numero 6. per totum, quò loci poſt alios multos Authores, quos citat, ple[*]ne probauit, verba enunciatiua ſufficere ad declarandum fideicommiſſum præcedens, de quo dubitatur, cum facilius declaretur factum fideicõmiſſum, quàm de nouo inducatur; vt tradunt Interpretes plures ibi commemorati: imo & in fortioribus terminis, quod verba enunciatiuè prolata, ſufficiunt ad fideicommiſſum inducendum de nouo, quod ex verbis quibuſcunque, etiam enunciatiuis, inducitur; per text in l. etiam hoc modo, & in l. & hoc modo, ff. de legatis primo, l. vnum ex familia, § finali, l. codicillis, § matre, ff. de legatis ſecundo, l. fideicommiſſum, §. hæc verba, ff. de legatis tertiò. Aſſeuerarunt Decius, in[*] conſilio 23. numero 4. & in conſ. 38. num. 2. & in conſilio 673. num. 9. Cephalus, dicto conſ. 134. num. 26. Ludouicus Caſanate, dicto conſ. 16. numer 20. & 27. Peregrinus, de fideicommiſis, articulo primo, num. 47. vbi ad hoc propoſitum expendit, & inducit iura nonnulla. Vbicumque autem verba enunciatiua diſponunt,[*] aut probant, hoc procedere ex benigna, & fauorabili interpretatione, ob præſumptam teſtatoris voluntatem: ideo in odioſis talia verba minus operari, quàm in fauorabilibus; tradiderunt Baldus, in l. 2. in fine, C. de neceſſarijs ſeruis hæred. inſtitut. & alij, cum qui Lodou. Caſanate, dicto conſilio 19. numero 23. 24. & 25. qui in eum ſenſum Baldum accipit, non vt dixerit Baldus ſimpliciter, quòd verba enun[*]ciatiua non diſponunt in odioſis; ſed ſolum, quod minus operantur, quàm in fauorabilibus, & ante ipſum ſic Baldum eundem intellexit Simon de Prætis (quem non citat) libro 2. interpretatione 3. dicta ſolutione tertia, numero 20. folio 256. Thuſcus verò, dicto tomo 8. littera V. concluſione 81. numero 33. non ita explicauit, nec aliquem ex prædictis Authoribus commemorauit: ſed ſimpliciter dixit, quod in odioſis verba enunciatiua nunquam diſponunt: & citat ſolum Decium in cap. per tuas, numero 30. de probationibus, diſponunt autem verba ipſa enunciatiua, aut probant multis in caſibus, quos interpretes noſtri conſiderarunt, id que in omni materia, & diſ[*]poſitione, non modò in teſtamentis, & vltimis voluntatibus: & ſiue per modum conditionis, aut per modum cauſæ, aut per modum demonſtrationis, vel per modum modi prolata fuerint: quibus modis adijci, atque proferri poſſe verba enunciatiua, docuit Bartolus approbatus communiter, in dicta l. ex hac ſcriptura, numera ſecundo, vt conſtat ex infinitis Authoribus, relatis ſupra num. 15. & ex referendis inferius, ex Trentacinquio etiam, variarum libro primo, titulo de verborum ſignificat. reſolutione ſecunda, num. 48. 49. & 50. Cardin. Tuſcho. practicar. concluſion. iur. tomo. 8. littera V. concluſione 80. 81. &82. &83. Ac primùm quidem diſponunt, quando in verbis enunciatiuis continetur, & comprehenditur aliquod[*] antecedens, vel conſequens neceſſarium, ſine quo non poterat valere principalis diſpoſitio: Bartolus, in eadem l. ex hac. ſcriptura, numero 3. verſ. ſed contra prædicta, & num. 4. verſ. ex his ergo, & num. 6. Alexander, in conſ. 104. num. 4. libro primo, qui allegat text. in l. denique, §. interdum, ff. de peculio legato, & in l Proculus, ff. de vſufructu. Sequntur, & latius declarant Interpretes nonnulli, quos retuli, & ita quoque notaui libro 2. har. quotidianar. contro. iur. iuris, lib. 2. cap. 26. num. 82. Ludou. Caſanate, dicto conſ. 16. num. 8. & tribus ſeq. & numero 15. & quatuor ſeq. vbi quod verba enunciatiua conditionaliter, aut per modum demonſtrationis prolata, diſponunt ratione antecedentis neceſſarij, Antecedens namque neceſſarium, etiam ad inducendum fideicommiſſum, efficax eſt: ſicuti Bartolus tradit in[*] l. Centurio, num. 37. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut Decius, in conſilio 22. numero. 2. Gozadinus, in conſilio 68. numero. 13. Pariſius, in conſilio 6. numero 19. libro 3. Burſatus, in conſ. 227. num. 34. libro 2. Decianus, in conſ. 23. numero 15. libro 4. Surdus, in conſilio 448. numero 15. libro 3. & cum alijs Ludou. Caſanate, dicto conſilio 16. numero 18. ſic etiam, quod verba enunciatiua diſpoſitionem in ducant, quoties[*] id, quod enunciatur, neceſſarium eſt ad id, de quo agitur: latè probauit Pariſius, in conſilio 77. ex num. 30. cum ſeq. libro primo. Sequitur Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæſtione prima, num. 81. & libro 2. dicto cap. 26. numero 80. ego ipſe ſic annotaui: & ibidem numero 77. ſcripſi, quod verba[*] enunciatiua, quoties proferuntur per tempus præteritum, aut id, quod enunciatur, eſt præteriti temporis, diſpoſitionem teſtamentaria, dicens ita tenuiſſe Doctores communiter, in d.l. ex hac ſcriptura. Corneum etiam, Caſtrenſem, Decium, Sfortiam Oddum, & Caldas Pereiram, ibi relatos: Nunc adijcio, intelligendum id, iuxta ea, quæ ſuperiùs dicenda, Sic quoque tradidiſſe Bolognium, in conſilio finali, numero 67. Alexand. in conſilio 190. numero 31. libro 6. Marcabrunum, in conſilio 29. num. 22. & ſeq. & cum Baldo, Celſo: Pancirolo. Ludouico Zun[*]to, & alijs, Ludouicus Caſanate, in conſilio 16. num. 24. ſcripſi etiam eodem in loco, num. 78. & 79. id maxime procedere, ſi ipſemet, qui enunciat, & refert aliquam ſuam voluntatem ne præterito, talis eſt, quod poſſet ex integro adhuc illam facere, & ita diſponere: & retuli Sfortiam, in conſ. 64. numero 77. alios plures id ipſum tenentes, referam ſtatim: ſed & generaliter adieci ibidem, numero 79. quod verba enunciatiua diſpoſitionem inducunt, quan[*]do proferuntur ſuper his, quæ dependent à voluntate partium, & ſuper quibus poſſunt liberè diſponere: & retulit Bartolum, Decium, Curtium, vtrumque Socinum, Pariſium, Ruinum, Ioannis Franciſc. de Ponte, & Caldas Pereiram, & cum Bartolo, Afflictis, & Maſcardo, ſic quoque concludit Ludouicus Caſanate, dicto conſilio ſexageſimo, numero 21. & idem tenet Ioannes Gutierrez, practicarum libro tertio, quæſtione 17. numero 68. Petrus Surdus ſingulariter, in conſilio 546. numero tertio, quarto & quinto, libro quarto. Alexander Trentacinquius, variarum libro primo, titulo de verber. ſignificatione, reſolutione ſecunda, numero 92. adieci quoque d. capite 26. numero 69. quod ver[*]ba enunciatiua eius quod tempore enunciationis, aut aſſertionis eſſe poteſt, plene probant, ex ſententia eorum, quos ibi recenſui, & numero 70. ſcripſi, idem eſſe, quãdo enunciatio pertinent ad rem,[*] quæ pendet ex declaratione animi enunciantis, & n. 27. quando proferuntur ſuper eo, ſuper quo partes[*] ſibi poſſunt præiudicare; vſque adeo, vt non admittatur probatio in contrarium; vt inferiùs dicetur nu. 42. & per Alex. Pariſium, Marc. Anton. Eugen. Maſcardum, & alios ibi relatos. Petrum Surdum, vbi ſupra ex numero 3. & 4. ac denique num. 81. poſt Decium, Pariſium Ruinum, Cephalum, Peraltam, & Cald. Pereir. ſimiliter obſeruaui, quod verba enun[*]ciatiua per modum cauſæ prolata, tiamſi ſint emiſſa propter aliud, & diſponunt, & probant id, quod præſupponunt, aut enunciant: per text. in l. emptor, §. ancilla, vbi Gloſſa, verbo, voluntatis, & Bartol. ff. de rei vendicat. l. qui volebat. 61. ff. de hæred. inſtit. vbi Bart. l. finalis, §. auus nepotibus, ff. de doli exceptione, cap. finali, de ſucceſſio. ab inteſtato: & cum Bartolo, Craueta, Maſcardo, Peregrino, Deciano, Socino, Decio, Menochio, & Fabio Turreto notauit Ludouic. Caſanate, d. conſ. 16. n. 13. & ij qui[*]dem vnanimiter obſeruarunt, verba enunciatiua in antiquis probare; ſicuti latius tradiderunt Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæſtione 17. nu. 71. Maſcardus, de probationibus, tomo 1. concluſione 106. per totam. Achilles Pedrocha, in conſilio 32. numero 124. Alexander Trentacinquius, variar lib. primo, titulo de verbor. ſignificat. reſolucione 2. numero 8. latiùs ex num. 88. vbi explicat: Ludouic. Morotius, in reſponſo 14. numero primo, vbi poſt alios, quod verba inſtrumenti enunciatiua in antiquis probant confinia: Mieres, de maioratu, 4. parte, quæſt. 20. vbi quod antiquitati multum tribuendum eſt, & de apocha antiqua, & quod inſtrumentum antiquum probat filiationem, etiam ſi obiter in eo dicatur, Titius filius Seij: & etiamſi verba enunciatiua ſint. Andreas Fachin. in conſil. 98. num. 8. & 9. lib. 1. vbi quod ad probationem dominij, iuriſdictionis, & finium, antiqua inſtrumenta plurimùm conducunt, etiamſi in eis verba appoſita, enunciatiuè prolata ſint: Anton. Faber, ad lib. 9. C. definitione 23. ad tit. de probat, vbi quod verba enunciatiua, etiã inter alios probant, accedente temporis longa antiquitate, cuius inter cætera hoc vnum priuilegium, eſt, quod facilius inducit probationem, & ijs etiam caſibus, quibus alioquin probatio nulla induceretur: idem Faber, definitione 63. eiuſdem tituli, fol. 342. in verſic. hoc vero maxime, & in addit. num. 5. vbi ſcribit in hunc modum. Fauore ſcilicet, & veneratione antiquitatis, quæ ſupplet defectum probationis in ijs omnibus, quæ propter antiquitatem probare non poſſunt: & citat Afflict. Alexand & alios, Cardinalis Tuſcus, practicar. concluſio. iur. tomo 8. littera V. concluſione 81. num. 68. Cardinalis Mantica, de tacitis & ambig. conuent lib. ſecundo, tit. 6. num. 21. & 21. & 22. qui inquit num. 23. quod verba enunciatiua, vt fidem faciant contra Tertium in antiquis, requiritur, quod ſint ſaltem[*] duæ enunciatiuæ diuerſorum inſtrumentorum, & diuerſarum perſonarum: vt tenent plures Authores, quos ibi refert ipſe Mantica, & num. 25. ſcripſit quod[*] plures enunciatiuæ plurium inſtrumentorum, & diuerſarum perſonarum, ita demeum fidem faciunt, ſi fuerint pronunciatæ à perſonis non ſuſpectis, alioquin reijciuntur, ſicuti tradiderunt Interpretes ibi commemorati. Cæterum, vbi agitur de modico præiudicio, quod ſufficiunt verba enunciatiua vnius inſtrumenti: adnotarunt Iaſon, in conſilio 65. columna ſecunda, lib. primo. Craueta, & alij, cum quibus Hippolyt. Riminaldus. in conſilio 137. numer. 19. libro 2. Fabius Turretus in conſilio 71. num. 14. Rurſus & tertio loco, atque vltra ea, quæ nume[*]ris præcedentibus adnotaui, & ſcripſi, & lib. 2. d. cap. 26. obſeruata reliqui, conſtituo, & adijcio nunc, poſt ſupleriora omnia à mea elaborata, & ſcripta, ad manus meas perueniſſe Alexandri Trentacinquij variar. roſolutionum commentaria, & hunc quidem Authorem huiuſce materiæ explicationem ex propoſito ſuſcepiſſe libro primo eius operis, titulo de verborum ſignificat. dicta reſolutione 2. per totam (prout dixi in initio huius cap.) & circa propoſitum noſtrum, vtrum verba enunciatiua in vltimis voluntatibus, quando emittuntur propter ſe tantum, vel incidenter propter aliud, diſpoſitionem inducant, vel non: & quid ſi eiuſmodi verba incidenter prolata fuerint per modum conditionis, aut per modum cauſæ, aut per modum demonſtrationis, aut per modum modi; & in effectu ſic ſe habuiſſe, quod quando verba enunciatiua emittuntur propter ſe tantum, in vltimis voluntatibus diſpoſitionem inducunt, iuxta communes Bartoli doctrinas, & diſtinctiones per illum textum, in d.l. ex hac ſcriptura, & concluſione generali ſtatuit dicta reſolutione 2. numero 38. & limitat ſtatim octo modis, ex numero 39. vſque ad numerum 48. Primo, vt non procedat, quando verba enunciatiua fuerunt prolata in præiudicium Tertij: nam tunc diſpoſitionem non inducunt, l. verba, C. de teſtament. Secundo, quando fuerunt prolata in præiudicium hæredis erroneè; quia tunc etiam non diſponunt, l. ſecundo. C. de fal. cau. adiec. legato. Tertiò, ſi modificatè prolata fuerunt, nam tunc vltra modificationem non diſponunt, l. filia. ff. ad Trebellian. Quarto, vt inducant diſpoſitionem, quando ad grauatum referuntur, ſecus ſi ad honoratum, prout ſuprâ ego ipſe probaui, & tradit ibi num. 42. Quintò, procedit (vt ſubdit numero 43.) quando verba enunciatiua prolata propter ſe fuerunt emanata circa ea, quæ per defunctum poſſunt diſponi: Secus ſi prolata fuerint circa ea, quæ per ipſum teſtatorem diſponi non poſſunt; nam tunc diſpoſitionem non inducunt, vt ſupra dixi, & probatur in l. cum pater, §. pater filio, ff. de legatis ſecundo, & l. prima, C. arbitrium tutelæ. Sextò procedit in quantum natura verborum prolatorum patiatur; ſed ſecus eſt, ſi illa verba non patiantur, l. Titia cum teſtamento, §. Caius, ff. de legatis ſecundo. Septimò procedit, quando verba enunciatiua proferuntur; at ſecus eſt, ſi non exprimantur, ſed intelligantur fortè propter dictionem taxatiuam; nam tunc diſpoſitionem non inducunt, l. rationes, in fine, C. de probat. Octauò & vltimò non procedit, quando proferuntur per modum conditionis, & nulla ſpecies, ſeu quantitas fuerit expreſſa: nam tunc nec probationem, nec diſpoſitionem inducunt, licèt propter ſe fuerint emiſſa, l, cum poſt, §. gener. ff. de iure dotium, & hactenus Alex. Trentacinq. in prima concluſione, quando verba enunciatiua emittuntur propter ſe tantum. In ſecunda verò concluſione, quando proferuntur verba enunciatiua incidenter propter aliud, quatuor caſus principales conſtituit. Primus eſt, quando proferuntur per modum conditionis: & tunc Barto, in d.l. ex hac ſcriptura, dicit, quod aut nulla fuit expreſſa ſpecies, vel quantitas, & tunc dicta verba non inducunt diſpoſitionem, nec probationem, vt in l. Titia, in princip. ff. de legatis tertiò, ſecundum primam lecturam: aut fuit expreſſa ſpecies, ſeu quantitas; & tunc quoad id, quod principaliter eſt in conditione, verba enunciatiua non inducunt diſpoſitionem, vt in l. ex facto, ff. de hæred. inſti. & argum. l. ſi quis ſub conditione, ff. ſi quis omiſſa cauſa teſtam. Quoad id autem, quod eſt antecedens, vel conſequens ad ipſam conditionem; aut eſt tale, quod poſſit per teſtatorem induci, & tunc verba prædicta diſpoſitionem inducunt, aliàs ſecus; vt in l. Proculus, ff. de vſufruct. & l. denique, §. interdum, ff. de peculio legato. & l. final. ff. de collat. dotis, & ita Trentacinquius, variar. lib. primo, tit de verbor. ſignifi. reſolut. 2. num. 48. fol. 204. & Vltra eum Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera V. concluſ. per totam, fol. 158. vbi inquit num. primo, regulam eſſe, quod verba enunciatiua, ſeu narratiua conditionaliter prolata, non diſponunt, quod latè comprobat iuribus, & Authoribus, vſque ad numerum 10. & extendit vſque ad numerum 21. & 22. vbi inquit, quod Alex. in locis ibi relatis, ita in propoſito conciliat opiniones contrarias, quod verba enunciatiua conditionaliter propter aliud prolata, non inducunt diſpoſitionem, niſi ſint prolata in aliquo antecedenti, vel conſequenti, quod eſſet neceſſarium ad implendum illud, quod eſt in conditione: ſi verò illud ſuppoſitum non eſt neceſſarium ad illum actum, verba enunciatiua conditionalia, ſupponentia aliquid, non diſponunt ſuper ſuppoſito, & ponit exemplum eodem num. 22. & numeris ſeq. alijs modis explicat concluſionem propoſitam. Secundus caſus eſt, quando ponuntur verba enuntiatiua per modum cauſæ: & tunc ſecundum Barto. in d.l. ex hac ſcriptura, quoad effectum excipiendi, inducunt diſpoſitionem, l. emptor. §. finali, ff. de rei vend. & videtur text. in l. finali, §, primo, ff. de doli exceptione, quoad effectum vero agendi, & quoad actionem, inducunt diſpoſitionem, ſi ſuper enunciatis teſtator poterat diſponere, l. qui volebat, ff. de hæred. inſt. idque quoad actionem perſonalem, l. penult. ff. de collat. dotis, ſecus verò quo ad actionem realem, nam quoad eam eiuſmodi verba diſpoſitionem non inducunt, ſecundum Barto. ita diſtinguentem inter actionem perſonalem, & realem. Barto. autem ſequuntur quamplures iuris interpretes: Alij verò aliter ſentiunt, prout animaduertit, & latiùs explicat Alexand. Trentacinquius dicta reſolutione 2. ex num. 48. per tres columnas, vbi vide: & vltra eum Cardinalis Franciſcus Mantica, de tecitis & ambiguis conuent. lib. 2. titu. 6. num. 12. fol. 78. breuius ſe expedit, inquit enim, quod verba enunciatiua, quæ in modum cauſæ finalis ſunt prolata, valent non modò ad probandum, ſed etiam ad diſponendum: per tex. in d.l. emptor, §. ancilla, ff. de rei vendic. & citat, Bartol. Alex. Crauet. & Corn. ita tenentes, ſubdit etiam, hoc habere locum, etiam in contractibus, Bart. per illum tex. in l. cum tabernam, §. idem quæſiit, ff. de pignoribus, Pariſ. & Craueta, qui commemorantur ibidem. Tertius caſus eſt, quando verba proferuntur in vltima voluntare per modum modi, & tunc quia ſunt diſpoſitiua, ideo ex eis oritur actio, l. final. C. de his, quæſub modo, & l. quoties, C. de donat. quæ ſub modo: & ita tradit Alex. Trentacinq. eadem reſolutione 2. libri primi, d. titu. de verbor. ſignific. fol. 205. & vltra eum Franciscus Mantica, d. tit. 6. lib. ſecundi, nu. 16. vbi inquit in hunc modum: Sciendum eſt etiam, quod verba enunciatiua prolata per vitam diſponunt, l. 2. C. de donat, quæ ſub modo. Bald. in l. ex his, nu. 2. verſ. item oppono, quod verba enunciatiua, C. de teſtam. milit. & Paul. Caſtr. in 1. ex hac ſcriptura, nu. 2. verſic interdum omittuntur, ff. de donat. & Craueta, in conſ. 217. nu. 17. Quartus & vltimus caſus eſt, quando verba enunciatiua proferuntur per modum demonſtrationis, & in hoc caſu concludit, non inducere diſpoſitionem, l. cum tale, §. fin. ff. de condit, & demonſt. l. ex his, C. de teſtam, militis, Fallit hæc concluſio fauore militiæ, & liberatis ſimul, d.l. ex his & ibi notant Scribentes. Item fallit ſi fuit iuratum, in authent, quod obtinet, C. de probat, ita Trentacinq. ipſe, & reſolutione 2. num. 50. & vltra eum Hippolyt. Rimin. in conſ. 382. num. 44. & 45. libr. 4. vbi inquit id ipſum, quod ſcilicet verba enunciatiua per modum demonſtrationis prolata, non diſponunt, vt per gloſ. Bart. Alex. Papienſ. & Simon. de Præt. ibi relatos. Et ij quidem omnes, ſuperius præcitati, pro cer[*]to tradiderunt, verba enunciatiua geminata probationem, & diſpoſitionem inducere: & ita poſt Bart. Ange. Roman. Purpurat & Decia, adnotauit Cardinal. Franciſc. Mant. de tacitis 7. ambig. conuent. lib. 2. d. titulo 6. num. 20. Cardin. Dominicus Tuſcus, practicar. concluſ. iur. tomo 8. littera V. concluſione 81. num. 162. fol. 517. vbi citat alios Authores, & num. 163. poſt Gratum, & Decianum extendit, ſiue geminatio ſit in eadem oratione, & ſcriptura, ſiue in diuerſa, licèt magis ſi ſunt diuerſa inſtrumenta; & num. 164. quod verba geminata enunciatiua, nedum inducunt diſpoſitionem, ſed inducunt etiam certam ſcientiam, & clauſulam motus proprij; vt per Decianum, in conſilio 7. numero 24. & ſeq. libro. 3. & num. 166. extendit in verbis geminatis inſtrumentorum, vel teſtamentorum, aut conſtitutionis, vel ſtatuit: & idem ex communi Interpretum placito reſoluit Alex. Trentacinq. variar. reſolut. libro 1. dicto titulo de verbor. ſignificat. reſolutione 2. num. 86. fol. 209. vbi quod verba geminata, etiam enunciatiua probant, & diſpoſitionem inducunt: & quoad contractus probari in l. cum ſcimus, & per Bart. ibi, C. de agricol. & cenſit. lib. 11. quoad teſtamenta, in l. Pamphilo, §. propoſitum, ff. de legatis tertio, quoad alias diſpoſitiones, per Roman. Alexan. Barbat. Soci. Curt. Corſet. Iaſ. Decium. Gozadin. Gratum, Ferretum, Corne. & Ioſeph. Ludou. ibi relatos, & ibidem explicat, vtrum id procedat in fauorem Tertij contra enunciantes, & inter contrahentes præſentes, & abſentes: & in præiudicium Tertij abſentis, & non conſentientis, & an vbi concurrunt plura ſpecialia: de quo etiam Thuſ[*]cus, vbi ſupra, nume. 164. Fauore quoque dotis verba enunciatiua plenam probationem inducere; per text. in l. 2. cum Gloſſa, C. de dotis promiſſione & alijs Authoribus reſolutiuè Cardinalis Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. libro 2. dicto titulo 6. nu 15. quitamen ſubdit, quod ille textus cum Gloſſa loquitur inter ipſos contrahentes, non inter alios: quanquam idem etiam inter alios ex facto reſpondit Bartol. in conſilio 123. num. primo, & 2. libro primo, quod abſente etiam parte verba enunciatiua probent fauore dotis, ſæpiùs in Rota fuiſſe reſolutum, teſtatur ipſe Mantica: & cum Bartol, in dicto conſilio 123. Decio, Alex. Iaſone, Deciano, Caſtrenſe, Ruino, & alijs Cardinalis Tuſcus, tomo 8. littera V. dicta concluſione 81. num. 135. fol. 515. & adijcit nu. 136. quod confeſſio dotis per verba enunciatiua habet exequutionem, prout ſi diſpoſitiuè eſſet facta in inſtrumento habente executionem: vt per Iaſonem, Alex. & Caſtrenſem ibi relatos: per Ruinum, in conſilio 34. numero 5. lib. 4. per Alex. Trentacinquium, variarum libro primo, dicta reſolutione 2. numero 79. folio 208. numero 22. & 23. libro primo. declarat duobus modis, primò vt non procedat, quando diſputaretur de actus ſubſtantia, hoc eſt, an dos fuerit conſtituta, vel non: ſecundo declarat intelligi contra ipſas partes: & ideò ſecus eſſe in fauorem mulieris contra virum, qui non interuenit in ipſo inſtrumento, in quo verba enunciatiua oppoſita fuere: vt per eundem Menochium, dicto conſilio 81. ſub numero 22. qui dicit ita loqui Bart. in d. conſ. 123. & Doctores, quieum ſequuntur: ita quoque Bartolum retulit Mantica, lib. 2. dicto titulo 6. numero 15. dicens, quod licet verba enunciatiua plenam non faciant fidem, nec probationem, tamen inducent ſaltem ſemiplenam, ſicut confeſſio facta extra iudicium: ex quo concludit, mulieri, quæ ex verbis enunciatiuis deſcriptis in inſtrumento inter alios facto, dotem petit, deferendum eſſe iuramentum: vt in l. in bonæ fidei. c. de rebus creditis, & in l. admonendi. ff. de iureiur. & hactenus in cauſa dotis: ſed & fauore cauſæ piæ verba enunciatiua probare, & diſpoſitionem inducere; poſt Bartol. & alios radidit Alexander ipſe Trentacinquius, libro primo, dicta reſolutione 2. numero 91. folio 210. Denique & vltimo loco obſeruandum, atque conſtituendum erit, ſuperiorum omnium, quæ ſpecificè ad vltimarum voluntatum tractatum, & interpretationem pertinent, & notauimus; nonnulla non modò teſtamentariæ, ſed & conuentionum, & alterius generis diſpoſitioni cuicunque conuenire; ac maximè ea, quæ ad limitationem præfatæ regulæ generalis, quod verba enunciatiua regulariter non probant, nec diſponunt; adduxi ſuprà ex numero 23. cum ſeq. ſic ſane, quamuis enunciatiua verba reſpectu Tertij, nec probationem, nec diſpoſitionem inducant[*] in contractibus regulariter; vt latè deduxerunt, atque comprobarunt Authores omnes illi commemorati ſuprà, ex numero 15. tamen inter eaſdem partes ſolent probare, & fidem facere: vt eſt textus, in l. optimam. C. de contrahenda, & commit. ſtipulat. & tradiderunt Hippolytus Riminaldus, in conſilio 382. numero 42. libro 4. Cardinalis Tuſchus, practicar, concluſion. iuris, tomo 8. littera V. dicta concluſione 81. numero 10. & 11. fol. 510. vbi quod verba enunciatiua non probant quoad alios, quoad enunciantes: & numero 13. vbi quod non extenduntur verba enunciatiua ad alias perſonas, quæ non fuerunt præſentes, nocent tamen hæredibus, & vniuerſali, vel ſingulari ſucceſſori, vt ibidem probat, numero 14. & 15. & numero 20. & 21. quoad verba enunciatiua non probant, neque diſponunt contra abſentes, neque pro abſentibus, & ſic non operantur contra Tertium, neque pro Tertio: & numero 51. & ſeq. id ipſum proſequitur. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 2. numero 21. & 22. vbi etiam quod verba enunciatiua ſicut probant ad præiudicium partium, ita debent probare contra eorum ſucceſſores, vt per Cephalum, in conſilio 90. numero 3. libro primo. Fabios Turretus, in conſilio 71. numero 4. libro primo. vbi quod verba enunciatiua regulariter probant contra proferentem ea. Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. libro ſecundo, dicto titulo ſexto, numero ſecundo, vbi quod verba enunciatiua fidem faciunt inter contrahentes, etiam de his, quæ non potuerunt interuenire tempore inſtrumenti, propter tacitam conditionem, quæ ex inſtrumento colligitur: & ibidem numero 13. vbi profitetur, plus quam manifeſtum eſſe, quod verba enunciatiua inter aliquos dicta, nihil alijs poſſunt prodeſſe, nec obeſſe, poſt Bartol. & Roman. quos citat, & inde infert, quod contractus, qui in aliquo inſtrumento enunciatur, nec ex curſu longi temporis præſumitur in alterius præiudicium; quia ſemper dici poteſt, illud inſtrumentum non probare, niſi inter contrahentes, authent. ſi quis in aliquo documento. coniuncta dicta l. optimam. Quinimo verba enunciatiua, neque ad præiudicium, neque ad fauorem aliorum fidem facere, tametſi iureiurando fuerint confirmata, quia ſicut iuramentum non nocet Tertio, ita etiam non debet prodeſſe, ſicuti probat ibidem Mantica ipſe. Petrus Surdus ſingulariter, in conſilio 546. numero tertio, libro quarto. vbi poſt Alexan. Bertrand. Beroum, Crauetam, Oſaſcum, Menochium, & alios, quod verba quantumuis enunciatiua, probant inter partes id, quod fuit enunciatum, quicquid ſi quoad eos, qui contractui non interuenerunt: & quod id procedit non ſolum inter partes, ſed etiã inter eos, qui titulo ſingulari ſucceſſerunt, vt concludunt Socinus, & Craueta, ibi relati. Quinimo etiam inter eos, qui conſenſerunt actui, in quo contigit talia verba enunciari: vt voluerunt Socinus, Craueta, & Menochius, quos citat ipſe Surdus, dicto nu. 3. & repetit nu. 7. in eodem conſilio 546. libro 4. dicens, quod verba enunciatiua non probant, quando tractatur de præiudicio Tertij, qui actui, vel conctractui non interuenit, quia etiam aſſertiua tunc non probarent, ſed quando agitur de ſolo confitentis præiudicium verba enunciatiua, probant in præiudicium confitentis, ſicuti ſcribunt Authores ibi relati. Fachineus etiam, in conſilio 37. numero 29. libro 1. & in conſilio 97. ex num. 7. eod. lib. vbi quod verba enunciatiua probant inter ipſas partes in materia finium, & iuriſdictionum. Et ibidem numero 12. vbi quod verba enunciatiua probant non modo contra ipſum contrahentem, ſed etiam contra eius ſucceſſores, iuxta Authores ibi relatos num. 13. Alexander Trentacinquius, variar. reſolut. libro 1. titulo de verborum ſi[*]gnificat. dicta reſolutione 2. ex numero 51. cum ſeq. vſque ad numerum 76. ex folio 205. quò loci, in verbis enunciatiuis in contractibus appoſitis, inquit duas faciendas concluſiones ſecundum Bartol. in d.l. ex hac ſcriptura, ff. de donat. Prima eſt, quando verba eiuſmodi proferuntur ad liberationem: Secunda eſt, quando emittuntur ad obligationem. In prima concluſione duos caſus conſiderat: Primus eſt in inductis principaliter propter ſe; & tunc dicta verba diſpoſitionem inducunt, l. tale pactum, in principio, ff. de pactis. Secundus caſus eſt in inductis ob aliud incidenter; & tũc, quod diſpoſitionem non inducant, tenent Bartol. Practi, Papien. & Ancharanus, qui commemorantur ibidem, numero 54. In ſecunda concluſione ſimiliter ſunt conſiderandi caſus: Primus eſt in verbis enunciatiuis principaliter propter ſe emiſſis; & tunc inducunt probationem, & non diſpoſitionem, l. publia, §. finali, ff. depoſiti. Secundus eſt caſus in verbis enunciatiuis propter aliud emiſſis; & tunc, aut fuerunt emiſſa in contractatu aliquo inter præſentes celebrato: & inducunt probationem, ſeu præſumptionem, donec probetur contrarium: d.l. optimam, C. de contrahent. & commit. ſtipulat. & l. quidam. C. de probat. & ſic quod partes contrahentes, & eos qui fuerunt præſentes enunciationi etiam ſi enũciatum, tale ſit, quod interuenire non potuerint tempore ipſius, ſecus tamen inter abſentes, vt latius ibi ex nu. 57. vſque ad nu. 64. & hactenus Trentacinquius, qui (vt vides) communibus interpretum placitis accedit in omnibus prædictis: in eo etiam quod dicit num. 59. verba enunciatiua incidenter emiſſa propter aliud, inducere præſumptionem quoad tertium abſentem, cui præſumptioni ſtandum eſt, donec probetur contrarium, ſicuti ex multis alijs Authoribus obſeruaui ſuprà numero 4. & 5. Verumenimvero, id quod diximus, verba enuncia[*]tiua inter eaſdem perſonas probare, debet intellegi, vt habeat locum, quando illud, quod à contrahentibus verbis enunciatiuis expreſſum eſt, ex eorum pendet arbitrio, & voluntate, & in eo poſſunt ſibi præiudicare; ſecus tamen, quando non poſſunt ſibi cõfitendo præiudicare: quia tunc id non præſumitur, ſed debet potius probari: ſic ſane poſt alios multos Authores, vnanimiter obſeruarunt Card. Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 2. tit. 6. nu. 2. in fine, qui plura exempla adducit ex nu. 4. vſq; ad num. 8. Andr. Fachin. dicto conſ. 37. nu. 29. per totum, lib. 1. Cæſar Ruginel. practicar, cap. 20. n. 21. Ant. Faber, ad tit. C. de probat. definitione 23. & ad tit. C. ſi tutor, vel curat. definitione 3. nu. 1. in addit. fol. 138. Alex. Trentacinq. variar. lib. 1. de verb. ſignific. dicta reſotione 2. n. 75. per totum. vbi eadem, quæ Franc. Mantica adducit, exempla commemorat, ſed eum non citat. Petrus. Surd. in conſ. 546. num. 1. & 2. lib. 4. qui ipſamet exempla proponit, ibid. num. 4. per totum videlicet, quod ſi in inſtrumento alienationis bonorum Eccleſiaſticorum, factæ à Capitulo alicuius Eccleſiæ, dictum fuerit, præcedentibus legitimis tractatibus, & habita licentia Epiſcopi, hæc verba non probant legitimum tractatum præceſſiſſe; quoniã hoc non pendet ex eorum libera poteſtate; nam talis tractatus exigitur pro forma alienationis bonorum eccleſiæ, vt fiat diſcuſſio inter Prælatum, & eos, qui ſunt ex Capitulo; an talis alienatio ſit neceſſaria, vel vtilis Eccleſiæ; vnde cum hæc forma non poſſit à contrahentibus remitti, ex verbis eorum, vel Notarij, non præſumitur interueniſſe; & ideò inſtrumentum detractatu ſeparatim fieri debet; vt latius per Manticam, vbi ſupra, num. 6. & cæteros in locis nunc præcitatis. Ita ſimiliter non creditur Notario rogato de inſtrumento interpoſitionis decreti in alienatione rei Minoris: ſi dicat interpoſitum cum cauſæ cognitione; cùm illo tempore non potuit cognitio interponi, vt ex Caſtrenſe, & Iaſone refert Trentacinquius, vbi ſupra, dicto num. 75. Petrus Surdus, dicto num. 4. per totum, vbi eleganter & verè notauit, quod Authores, & doctrinæ quamplurium iuris Interpretum, qui voluerunt, nunciatiua verba non probare in his, quæ ab ipſarum partium voluntate non dependent; intelligi debent, quando circa ea emiſſa ſunt, in quibus partes ſibi præiudicare non poſſunt; & ita diſponere non poſſunt in ipſarum partium præiudicare, confitendo, alienando, & in. d.l. optimam, loquitur de his, in quibus partes obligando: ſecus in alijs, quia talia verba emittuntur eadem facilitate, qua fit principalis contractus: & quod ita etiam loquuntur Bartolus, & alij, quos refert ipſe Surdus. dum dicunt, quod verba enunciatiua inter eaſdem perſonas, probant, cum enunciant ſolemnitates, quibus partes renunciare poſſunt, aliàs ſecus: & ponunt exemplum in fiſco, minore vel Eccleſia vendentibus, & dicentibus, quod præceſſerunt tractatus, & alia neceſſaria; quia tales ſolemnitates non probantur per illa verba interueniſſe, ex quo illis partes renunciare non poſſunt: vt latiùs ibi idemmet Surdus, qui numero 2. dixerat, quod ſolemnitas, & authoritas non probatur interueniſſe in actu per verba narratiua ſcripturæ, quia à poteſtate aliorum, quàm partium dependet: & numero primo adduxit exemplum illud Manticæ, dicto tit. 6. num. 7. quod ſi filius familias, qui ex forma ſtatuti obligari non poterat, niſi eſſet mercator, mutuans, & accipiens pecuniam, fateatur ſe mercatorem, illa confeſſio ſibi non præiudicauit; quia verba enunciatiua à partibus prolata, non probant circa ea, in quibus partes ſibi præiudicare non poſſunt. Ei idem eſſe, ſi quis alteri pro benemeritis donauerit; hæc namque verba inter perſonas donare prohibitas, vt putà inter patrem & filium, & inter virum & vxorem, inter quos donatio ſimplex conſiſtere non poteſt benemerita non probant: l. qui teſtamento. ff. de probat. cum vulgatis, & per Manticam, dicto titulo 6. num. 2. & 3. Petrum Surdum, dicto conſ. 546. num. 1. 2. & num. 4. lib. 4. qui vſque adeo in conſide[*]ratione habuit ſuperiùs obſeruata, & an partes in ipſarum præiudicium renuntiare poſſint, vel non ſolemnitati à iure introductæ; vt non dubitauerit afferere dicto num. 4. verba enunciatius propter aliud emiſſa, probare in contractibus, inter eaſdem perſonas, enunciatum, de quo partes diſponere non poſſunt, quamuis non probent id, in quo partes ſibi confitendo: non poſſunt præiudicare: & quod probent ea, de quibus partes diſponere non poſſunt, ex pluribus demonſtrare contendit partium licet non ſit facere, quod quis in facultate partium licet; tamen ſi inter partes dicatur aliquem eſſe ſeruum, talia verba probanunt, eum talem eſſe, d.l. optimam ſimiliter noſtra aſſertio nõ poteſt eum dominum facere, qui alioqui dominus non ſit; tamen ſi contrahentes aſſerant, rem eſſe in domino alicuius, talia verba eum probabunt dominum eſſe: vt per Alexan. Crauetam, dicto num 4. relatos: Smiliter (ſubdit idem Surdus, num. 5.) verba enunciatiua probant litis conteſtationem præceſſiſſe, & tamen conteſtatione parte diſponere non poſſunt: & ſi appellatus fateatur per verba enunciatiua, aduerſarium appellaſſe debito tempore, & debita forma, nocebit ſibi talis confeſſio; cùm tamen quod ſit, vel non ſit in tempore appellatum, non pertineat ad partium diſpoſitionem; vt Bellamera, deciſione 684. Lauanquam, de appellat, annotauit: quam refert Surd. ibi, dict. n. 5. Trentacinq. reſolutione 2. dict. n. 75. id ipſum etiam ratione comprobari poſſe, ex eo deducit Surd. acutè; nam dum quæritur, an confeſſio confitenti præiudicet ad probationem, debebit conſiderari, an id, quod quis confitetur, ſit in partis diſpoſitione; poteſtas namq; diſponendi ad ipſam refertur diſpoſitionem, non autem ad probationem: ſi enim quæreremus, an verba enunciatiua diſponant, benè diceremus, hoc verum quoad ea, de quibus partes diſponere poſſunt, quia vbi agitur de actu, ſupponi debet poteſtas acteum gerẽdi, ſine qua actus in eſſe nõ producitur. Sed vbi tractamus, an confeſſio probet, fruſtra quæritur, an talis confirmens poſſet illum actũ facere, quia multa probari poſſunt noſtra confeſſione, quæ tamen fieri à nobis non poſſunt putà, quando confeſſio verſatur circa actum, qui miniſterio Tertij expeditur, vt quò Titius ſit Sempronij filius, quòd ſit hæres, quòd teſtamẽtum condiderit, quòd ſe obligauerit, & ſimilia: & ſane abſurdum eſſet dicere, hæc non poſſe probari per verba enunciatiua, & eſſet reſtringere hanc regulã ad caſum, qui nunquam eueniret, quinimò eſſet deſtruere regulam, ſi enim probaret ſolum in his, de quibus partes diſponere poſſunt, vtique frustratoria eſſet his caſibus probatio, quia induceretur diſpoſitio, ſi res eſſet in faculatate diſponentis: & hactenus Petrus ipſe Surd. & admodum ſubtiliter (vt vides) qui in fine num. 6. in hunc modum concludendo, ſcripſit. Sicuti igitur confeſſio per verba aſſertiua nocet confitenti, & probat id, quod conſitetur; ita pari modo probabit, ſi fiat per verba enũciatiua, etiam ſi de eo partes diſponere non poſſent, & qui aliter diceret, meo iudicio grauiter contra textus & naturalem rationem erraret, ſtantibus ſupractis. Rurſus, id ipſum, quod dictum eſt, verba enunciatiua probare inter eaſdem perſonas in contractibus, reſtringi quoque debet, vt habeat locũ quoad iſtum effectum, vt contractus in quo fuerunt pronuntiata, non poſſint à contrahentibus impugnari, vt[*] loquitur text. in d.l. optim. C. de contrah. & commit. ſtipul. ſed ſi id quod verbis enuntiatiuis expreſſum eſt, principaliter in iudicium deducatur, & in dubium reuocetur, tunc ſane non præſumitur, nec probationem inducit, ſed potius probari debet, cap. illud, de præſumpt. prout latius eum textum inducit, atque expendit Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 2. dicto tit. 6. num. 8. & 9. per tot qui fatetur hanc eſſe communem ſententiam, & frequentiori calculo receptam, quamuis ipſe contendiſſet antea, aliter eum textum accipere. Hippolytus Rimin. in conſ. 382. n. 43. lib. 4. vbi dicit quod quamuis verba enunciatiua ſoleant interpartes probare, id nequaquam procedit, quando principaliter contingit diſputare de ipſo enunciato, tunc namque nec inter eaſdem partes probant, nec fidem faciunt verba enunciatiua, prout tenent quamplurimi Authores, quos ipſe refert. Alex. Trentacinq. variar. reſolution. lib. 1. tit de verb. ſig dict. reſolu. n. 64. vbi citat Ant, de Butr. Bald. Alex. Corn. Deciũ, Iaſon. Felin. Curt. Iun. & Cephal. ita tenentes: & dicit eſſe exemplum in d.l. optimam. C. de contr. & com. ſtip. ſeruus etenim ſtipulari poteſt de iure domino, quamuis alter alteri regulariter ſtipulari non poſſit: ſi ergo Titius Sempronio, tamquam eius ſerus ſtipuletur, dicendo, Titius ſeruus Sempronij; iſta verba enunciatiua probabunt, quoad hoc, vt ſtipulatio valeat, ſed ſi poſtea contingat principaliter diſputari de dominio ſerui, cuius ſcilicet ſit, etiam inter promiſſorem, & Sempron. & ſic inter eaſdem perſonas, talia verba non probant, nec præiudicant. Surd. denique, dicto conſ. 546. n. 7. lib. 4. refert Authores nonnullos tenentes, quod verba enunciatiua probant, etiam vbi de enunciato contingit principaliter diſputari, & ſtatim profitetur, contrariam ſententiam eſſe magis tutam, prout tenent Authores illi commemorati antea per Surdũ ipſum, ibi n. 2. verſ. ſecũdò dicit. & tenendo communem ipſam ſententiam, quod verba enunciatiua non probant, etiam inter eaſdem perſonas, quando principaliter contingit diſputari de enunciato; ſingulariter explicat, quod id procedit, quando contingit de veritate rei enunciatæ principaliter dubitari ad alium finem, quàm emiſſa fuerit enunciatio:[*] ſecus tamen, ſi ad effectum validitatis contractus, ſuper quo emanarunt, licet principaliter de eorum veritate tractetur, idque per text. in d.l. optim. vbi ſi quæratur principaliter, an quis eſſet ſeruus Titij, ad effectum, vt ſuſtineatur ſtipulatio nomine Titij facta, verba illa probabunt; ſicuti declarat Decius, in d. authent. ſi quis in aliquo documento, num. 17. dicens, quod verba enuntiatiua probant ad effectum contractus, ſuper quo emanarunt, licet principaliter de eorum veritate tractetur, quamuis ſecus ſit, quando ad alium finem, vel effectum examinatur veritas enunciatorum. Idem Decius in conſ. 213. col. finali, verſ. & vlterius ad hoc. & ante eum Baldus, in l. ad probat. num. 7. C. de probat. vbi loquendo de verbis enunciatiuis prolatis incidenter, & propter aliud, dicit, quod incidentia non operantur, niſi quatenus operantur ad ipſum principale, d.l. optim. & ſic præſupponit (vt rectè Surdus animaduertit) quod ad conualidandum, & exequendum contractum, verba enuntiatiua probant: & eodem modo loquuntur Alexand. & Berous, ibi relati per Surdum, qui ipſe in hunc modum concludit: Cum itaque verba hæc ponderemus ad eundem finem, & effectum, ad quem prolata fuerũt, abſq; dubio probabunt, ſiue principaliter, ſiue incidenter ſuper eis fiat de veritate diſceptatio. quòd ſi verba enunciatiua fuerint prolata[*] propter ſe, quod probent tunc, etiamſi contingat diſputari ſuper enunciato, tenuerunt Socinus, in conſ. 68. num. 8. lib. 4. Afflictis, deciſione 83. Cephalus, in conſ. 443. n. 7. lib. 3. & de his hactenus. CAPVT XLVII. Ex verbis in præfatione, aut in proœmio teſtamenti ſiue vltimæ voluntaris, & diſpoſitionis cuiuslibet alterius appoſitis, aut ex præfationibus ipſis, & proœmijs, quemadmodum coniectura voluntatis deducit, atque interpretatio fieri poſſit, & debeat, vt præfationum vis, & natura non modò, ſed intentio etiam, atque animus diſponentis, qualis fuerit, dignoſcatur dilucidè, vbi vulgatiſſimum illud Interpretum omnium axioma, ex l. fin. ff. de hæred. inſtitu. deductum, & per manus traditũ quotidie, quod diſpoſitiones omnes à præfationibus, & proœmijs rationem, atque interpretationẽ accipiunt; declaratur, atque exornatur nõnullis. Denique, in præfationibus, & tractatu, quæ dicta ſunt, an in contractu repetita intelligantur, ad l. Titia, 134. §. idem reſpondi, de verbor. obligat. breuiter, & diſtinctè explanatur, SVMMARIVM. -  1 Verba in præfationibus, aut in proœmijs diſpoſitionis appoſita declarant mentem, & intentionem, atque voluntatem diſponentis. -  2 Et aperiunt cauſam, per quam mouetur diſponens. -  3 Declarant etiam, an diſpoſitio ſit fauorabilis, vel odioſa. -  4 Idque, etiamſi ratiocinando, & enunciatiuè prolata fuerint. -  5 Et ad omnia referuntur. -  6 Etiam quando diſpoſitio ſui natura ſtrictè interpretanda eſt, nam ob rationem in præfatione expreſſam, largè interpretari debet. -  7 Præfationem duplicem eſſe dici, ſiue dupliciter conſiderari. -  8 Vna dicitur quæ in actu, & diſpoſitione non ſcripta adhibetur, & qua vulgato nomine tractatus appellatur. -  9 Altera, quæ ſolet ab initio actus, & diſpoſitionis ſcriptæ apponi. -  10 In præfatione dicta, repetita præſumuntur in ipſo, actu, & diſpoſitione. -  11 Niſi quando inter vtrumque magnum temporis interuallum interceſſiſſet. -  12 Vel quando partes ipſæ non ſe firmarunt ſuper dictis in tractatu, & præfatione contractus. -  13 Vel quando dicta in tractatu, ſunt omnino diſtincta, & ſeparata ab ipſo contractu. -  14 Vel inter perſonas diuerſas, aut in materia odioſa. -  15 Vel quando actus, & diſpoſitio principalis redderetur inutilis, ſi dicta in præfatione, cenſerentur repetita in ipſo actu principali. -  16 In præfationibus, vel tractatu, quæ dicta ſunt, an in contractibus repetita intelligantur; de quo ſupra, ex num. 10. quemadmodum Cardinalis Franciſc. Mantica, nouiſſimè explanauerit. -  17 Præfationes, & proœmia, quibus teſtatores, & quicunque alij diſponentes vtuntur, declararè, coniecturamque facere, quid in ipſa diſpoſitione diſponentes voluerint. Et intentionem eorum detegere. Incertitudinem tollere; Præſtare lumen, & intellectum diſpoſitioni; & per eas tolli omnem ſubſequentem dubitationem. Inducere etiam cauſam finalem diſpoſitionis, ex quæ diſpoſitio ipſa extenditur, & ampliatur, atque declaratur, & reſtringitur, ſiue limitatur. -  18 In vltimis volũtatibus prefatio obtinet vicem cauſæ, deciſio verò cauſati. In præfatione, & proœmio, tanquam in cauſa, conſiſtit ratio diſpoſitionis. -  19 Intelligentia dictorum ſumenda eſt ex his, quæ in proœmio dicuntur, tamquam ex cauſis. -  20 Quod eſt in præfatione, tanquam in cauſa, eſt volitum volentis, & intentum agentis ſignificans, & ſignificatum. -  21 Cæteræ diſpoſitiones ſunt referendæ ad proœmia, & præfationes, ita vt ab eis non diſcrepent. -  22 Omnis diſpoſitio teſtatoris habet ſenſum verum à proœmio, etiã contra, & præter verba teſtatoris. -  23 A præfationibus & proœmijs ſtatuta, leges, reſcripta, contractus, & omnes diſpoſitiones rationem accipiunt. Et præfationes ipſæ obtinent cauſæ finalis rationem, & diſpoſita ſupplent, & emendant. Idem in omni actu, & materia, iuxta ſuperiora, & l. finalis, ff. de hæred. inſtit. deciſionem. -  24 Quam etiam in omni diſpoſitione Menochius accipit, prout hic obſeruatur, & ipſius Authoris placita in propoſito commemorantur. -  25 Thuſcus quoque generaliter eandẽ regulam accipit. Et inquit, præfationum vim, & effectum obtinere in omni diſpoſitione teſtatoris, ſiue vniuerſali, ſiue particulari, in legatis, & fideicommiſſiis, & cæteris alijs. Et in ſententia, & decreto Iudicis, & in reſcriptis, & Bullis Papæ. In gratia, in inueſtitura, in priuilegiis, in ſtatutis, in laudo, & concordia, in exequutione laudi. In ſupplicatione, in regula Cancellariæ. In contractibus, in tranſactione, donatione, permutatione, in diuiſione, locatione. In libro rationum, & in libro ſociali, vel computorũ. Et generaliter, provt hic obſeruatur. -  26 Præfatio diſpoſitionis, non declarat ipſam diſpoſitionem, quando concluſio præfationi derogaret, vel quando ipſa præfatio à diſpoſitione reſtringeretur. -  27 Præfatio, & proœmium ſi generale ſit quamuis poſtea ſubiiciantur verba ſpecialia, tamen virtute proœmij generalis, reſultat etiam generalis diſdiſpoſitio. -  28 Præfationes, & proœmia, quod coniecturam faciant, & diſponentium voluntatem declarent; non ex proœmij, ſeu præfationis natura, ſed ex natura cauſæ in præfatione expreſſæ, contingere. -  29 Idcirco, vt cauſam finalem inducant, quod cauſam habeant expreſſam, neceſſarium eſt. -  30 Et quod in quolibet caſu ſub tali diſpoſitione incluſo eadem adſit ratio. -  31 Nec tantum exprimantur gratia frequentiores contingentiæ. -  32 Quod in dubio non eſt præſumendum. -  33 Diſpoſitio cum eſt clara, & ſpecifica, non recipit intellectum reſtrictiuum, aut ampliatiuum ex ratione, ſeu cauſa poſita in proœmio, quantumuis finali. Sed è contra proœmium recipit interpretationem à clara diſpoſitione. -  34 Præfationis & proœmij ratio præſumitur finalis, ſi reſpicit futura, ſi præterita, impulſiua. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce cap. explica[*]tione, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, certiſſimi iuris eſſe, & ab vtriuſq; iuris Interpretibus, mille in locis repetitum, quod verba in præfationibus, aut in proœmiis diſpoſitionis appoſita, declarant mentem, & intentionem, atque voluntatem diſponentis; idque per textum valde vulgatum, in l. finali. ff. de hæred. inſtit. per quem ita tradiderunt infiniti Authores, qui commemorabuntur ſtatim: & in terminis (quod attinet ad noſtrum tractatum) quod ex verbis præfationum, & proœmiorum coniectura maxima voluntatis colligitur, atque interpretatio diſpoſitionis cuiuslibet deducitur; adnotarunt Alexander, in conſ. 75. num. 3. lib. 6. Pariſius, in conſil. 33. n. 17. lib. 3. Decius, in conſ. 600. ex num 1. cum ſeq. Tobias Nonius, in conſil. 10. num. 7. Franciſcus Burſatus, in conſil. 93. num. 13. lib. 1. Cagnolus, in l. prima, num. 36. ff. de regulis iuris. Hieronymus Gabriel, in conſil. 113. num. 29. lib. 1. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſil. 64. num. 40. lib. 1. Rolandus, in conſil. 49. num. 43. lib. 1. Molina, Mieres, & Aluaradus, in locis referendis infrà. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iuris, tom. 6. littera P. concluſione. 892. folio 706. & ſequentibus, numero 3. quod ex præfationibus declaratur animus proferentis, poſt Ancharanum, in conſilio 398. Domini[*]cus Rex, numer. 5. & numer. 4. idem Thuſcus, quod elicitur cauſa, per quam mouetur diſponens, & eius intentio, poſt Alexand. in conſilio 160. Viſio, nume[*]ro 9. libro 6. Et dignoſcitur, an diſpoſitio ſit fauorabilis, vel odioſa; vt dicit Romanus, in conſilio 16. numer. 5. vbi late Apoſtil. & in conſilio 328. num. 3. & in conſilio 90. Matth. de Afflict. de iur. protimiſ. §. 4. num. 13. & refert Thuſcus, vbi ſupra, numero 6. Antonius Theſaurus, quæſtion. forenſium, quæſt. 1. numer. 1. in principio, Barnaba Cornazanus, deciſion Lucenſi 4. & vt generaliter dixerim, quod diſpoſitiones omnes à præfationibus, & præmiſſis, rationem, interpretationem, atque coniecturam accipiunt; tradiderunt Alexander, in conſilio 7. numer. 5. libro 2. & in conſilio 54. num. 11. lib. 4. Socinus, in conſ. 165. num. 6. & 7. lib. 2. Barbatia, conſil. 19. lib. 1. Romanus, dicto conſ. 16. num. 4. Bertrandus, in conſil. 182. libr. 1. Curtius iunior, in conſil. 5. num. 19. Hippolyt. Riminald. in conſil. 25. num. 29. libro primo. Ioannes Garſia, in proœmio, ſiue diuiſione operis de nobilitate, num. 61. & ſeq. And. Fachineus, in conſil. 10. num. 43. lib. 1. Alderanus Maſcardus, de interpretatione ſtatutorum, concluſione 2. numero 180. & 181. vſque adeò, vt verba, quæ in præfa[*]tionibus dicuntur, etiam ratiocinando, & enuntiatiuè, aperiunt teſtatoris, vt cuiuſlibet alterius diſponentis voluntatem, & finem: Bologninus, in l. penultima, numero 1. C. de teſtamentis. Bologninus, in conſil. 74. verſic. 5. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimarum, volunt.[*] lib. 6. titul. 13. numer. 2. Et ad omnia referuntur, ambiguaq́ue diſpoſitionis diluunt; vt poſt alios Authores firmauit Simon de Prætis, de interpretat. vltimarum voluntat. lib. 2. interpretat. 3. dubitatione 1. ſolutio[*]ne 3. num. 37. & 38. folio 240. Etiam quando diſpoſitio ſui naturâ ſtrictè interpretaretur, vt quia in ea ageretur de materia, in qua ſtricta de iure deberet ſumi interpretatio; aam ob rationem in præfatione expreſſam, large diſpoſitio interpretari debet: ita Craueta, in conſil. 192. num. 21. Socinus ſenior, in conſ. 91. columna 1. libr. 1. Decius, in conſil. 10. num. 2. verſic. 1. quia, Gezadinus, in conſil. primo, n. 16. Menoch. lib. 6. præſumptione 2. num. 14. Alderanus Maſcardus, dicta concluſion. 2. num. 183. & ſeqq. qui aſſignat rationem, quoniam cauſa, ſeu ratio, quæ colligitur ex proœmio, ſeu præfatione, cenſetur in ſequentibus repetita (vt inferiùs dicendum eſt) & ideò ſequens diſpoſitio ſecundum dictam declarationem regulari debet, nam plus eſt attendenda ratio, & mens diſponentium, quam ipſius diſpoſitionis verba; & diſpoſitio: vt ibi comprobat, & latiùs dicetur alio cap. infrà. Secundo deinde & principaliter obſeruandum, at[*]que conſtituendum eſt, præfationem in propoſito duplicem eſſe dici, ſiue dupliciter conſiderari: Vna dicitur; quæ in actu, & diſpoſitione non ſcripta adhibetur, & quæ vulgato nomine tractatus appellatur: Al[*]tera, quæ ſolet ab initio actus, & diſpoſitionis ſcriptæ apponi: ſicuti ſenſit Bartolus, in l. ſi ita stipulatus, §. Chriſogonus, numer. 3. in fine, de verborum obligat. &[*] ex Recentioribus ita diſtinctè adnotauit ſolus Menochius, & duos caſus principales proponit, dicta præſumptione 2. libri 6. num. 1. vbi agit de præfatione prima, ex num. 18. cum ſeqq. vſque in finem præſumptionis: & pro regula generali conſtituit, quod in præfatione[*] dicta, repetita præſumuntur in ipſo actu, & diſpoſitione; ſicuti manifeſte Iureconſultus reſpondit in l. item quia §. vltimo, ff. de pactis, & in l. Titia, 134. §. idem respondit. 1. de verborum obligat. vbi omnes Scribentes communiter declarant. Rolandus eiam, in conſil. 76. num. 83. & 84. libr. 3. Petrus Surdus deciſione 288. numer. 30. Antonius Theſaurus, quæſtione prima forenſi, ex numero ſecundo, cum ſequentibus. vbi ex præfata regula, quod in præfationibus dicta, cenſeantur in ſubſequenti contractu repetita, infert ad quæſtionem practicam, quæ ex facto contigit, an ſcilicet tractatus præcedens, repetitus cenſeatur in apocha ex interuallo. Et adducit declarationes nonnullas ad ipſam regulam: quam etiam repetunt Alderanus Maſcardus, de interpretat. ſtatutorum, dicta concluſ. 2. n. 184. & 185. fol. 115. Cardinal. Thuſcus, tomo ſexto, dicta concluſione 892. numero 93. littera P. cum itaque pro regula generali ita conſtituiſſet Menochius, vt dixi, & latiùs explicaſſet materiam, limitauit ſtatim numero 19. quod in præfatione dicta, repetita non præſumitur in ipſo actu, & diſpoſitione: quando inter vtrumque, magnum temporis interuallum interceſſiſſet: quod tenent etiam relati per Theſaurum, vui ſuprà, & per Manticam, referendum infrà: vel quando partes ipſæ non ſe fir[*]marunt ſuper dictis in tractatu, & præfatione contractus, vt ibi, num. 20. vel quando dicta in tractatu,[*] ſunt omnino diſtincta, & ſeparata ab ipſo contractu, vt ibidem, num. 21. vel inter diuerſas perſonas,[*] vt etiam per Theſaurum, dicta quæſtione prima, num. 5. vbi poſt Vitalem, quod iſtis præfationibus creditur, quoad eos, qui illas faciunt, & in tractatu interueniunt, ſecus tamen quoad alios: & quod duo requiruntur, vt præfationes operentur: Primò, vt probetur tractatus, & quid in præfatione ſit actum: Deinde, contractum eſſe factum intra modicum tempus. Inter diuerſas itaque perſonas, aut in materia odioſa, limitat etiam Menochius ibi, num. 22. & 23. vel quando actus, & diſpoſitio principalis reddere[*]tur inutilis, ſi dicta in præfatione, cenſerentur repetita in ipſo actu principali: quod in dicto §. idem reſpondit, exprimitur: & notauit Antonius Theſaurus, dicta quæſtione prima, numero 2. Franciſcus Mantica nouiſſimè, de tacitis & ambiguis conuent, lib. 3.[*] titulo 4. num. 14. qui vt explicaret propoſitam materiam, in præfationibus ſcilicet, vel tractatu, quæ dicta ſunt, an in contractu repetita intelligantur; ordine ſequenti ſe habuit. Primò namque, ex num. 1. vſque ad numerum 6. ſtatuit, quod dicta in præfationibus, & tractatu, intelliguntur repetita in contractu, qui in continenti ſequitur, non ex interuallo: & quod repetitio facilius inducitur in eiſdem rebus, & perſonis. Contrahentes namque præſumuntur à præcedenti tractatu receſſiſſe, ſi contractus ſequatur ex interuallo; niſi contractus præcedens haberet tractum futuri temporis, tunc etenim extenditur, etiam ſi contractus ſequatur ex interuallo: vel niſi illud, quod ſequitur ex interuallo, tanquam acceſſorium reſpiciat ſuum principale, quia tunc qualitas expreſſa in principali, intelligitur repetita, etiam ſi ſequatur ex interuallo; provt hæc omnia latius exornat, & comprobat, vſque ad dictum numerum 6. quò loci Secundò conſtituit, regulam eandem dicti §. idem reſpondit. debere reſtringi, vt repetitio eorum, quæ dicta fuere in tractatu, inducatur, quando fuit concluſum: & ſic quod habet locum in eo, quod in præfationibus dicitur, & concluditur, quia multa tractantur, quæ non concluduntur: & quod teſtes, qui fuerunt præſentes in tractatu, & in concluſione non interſuerunt, non probant actum perfectum, vt latius dicto num. 6. & num. 7. inquit Mantica ipſe, quod repetitio eorum, quæ dicta ſunt in tractatu, inducitur, quando ſunt præparatoria ad contractum: quod explicat num. 8. & 9. & num. 10. quod error præſumitur, ſi id quod ſequitur, cum præfationibus, vel tractatu non conuenit: & numero 11. & 12. quod cauſa expreſſa in tractatu, intelligitur repetita in contractu, ſi ſequatur incontinenti, non ex interuallo: & contractus non reddatur inutilis, vt ibidem, num. 14. & ſit inter eaſdem perſonas, vt numero 13. & tandem numero 15. quod repetitio non inducitur, ex interuallo, quando præfationes non fuerunt deductæ in obligationem efficacem, & numero 16. quod præfationes, quæ tranſeunt in obligationem efficacem, non ſunt ſimplices præfationes. Et hactenus de præfationibus, & proœmiis actus, & diſpoſitionis non ſcriptæ, tractatus ſcilicet (vt dixi) & de materia dicti §. idem reſondit. Quoad præfationes verò, & proœmia actus, & diſpoſitionis ſcriptæ, quibus teſtatores, & alij diſponentes quicunque, tam inter viuos, quàm in vltima voluntate frequentiſſimè vtuntur, & hoc in cap. agitur; obſeruandum, atque conſtituendum erit tertio loco principaliter, præfationes ipſas, & proœmia declarare, coniecturamq́ue facere, quid in ipſa diſpo[*]ſitione diſponentes voluerint: & intentionem diſpoſitionis eiuſdem detegere: incertitudinem tollere, præſtare lumen, & intellectum diſpoſitioni, & per eas tilli omnem ſubſequentem dubitationem: inducere etiam cauſam finalem diſpoſitionis, ex qua diſpoſitio ipſa extenditur, & ampliatur, atque declaratur, & reſtringitur, ſiue limitatur: ita ſane per text. vulgatiſſimum (vt ſuperiùs dixi) & quotidie allegari ſolitum, in l. finali. ff. de hæred. inſtitut. obſeruarunt, atque exornarunt poſt alios Authores (quos ideò ſciens prætereo) & multis caſibus practicis aſſiduè occurrentibus, applicarunt ſequentes iuris Interpretes, qui ingenti ſtudio, & prolixo labore aggregantur in vnum.   Abbas, in conſil. 103. ex num. 2. lib. 1.   Alexander, in conſilio 7. num. 12. lib. 2. & in conſilio 68. num. 5. lib. 3. & in conſil. 143. numero tertio, lib. 6.   Fulgoſius, in conſil. 158.   Bertrandus, in conſ. 182. volum. 1.   Ancharanus, in conſil. 73. num. 2. & in conſ. 141. in principio.   Socinus ſenior, in conſ. 159. ex num. 2. cum ſequent. lib. 2.   Barbatia plenè, in conſil. 1. num. 1. lib. 3. & in conſilio 10. num. 3. lib. 1. & in conſil. 64. in principio, lib. 4. & in conſ. 14. eod. libro.   Decius, in l. 1. ex n. 1. ff. ſi certum petatur, & in conſil. 86. col. 4.   Felinus, in cap. contingit, col. 1. de fide inſtrumentorum.   Romanus, ſingulari 255. incipit, item, & in conſ. 16. num. 4. & ſeq.   Ludou. Gomezius, in regula Cancellar. q. 1. in regula de annal. poſſe. vbi latè in propoſito.   Curtius iunior, conſil. 5. n. 19. latiùs in conſil. 185. num. 1. & in conſil. 174. n. 1. & 2.   Portius Imolenſis, in conſ. 125. n. 10. lib. 2. vbi plura cumulat.   Purpuratus, in l. cum quid, n. 110. verſic. & in præfatione. ff. ſi certum petatur.   Brunus, in conſ. 73. num. 8.   Rolandus, in conſ. 49. n. 43. lib. 1.   Pariſius, in conſil. 83. n. 13. & ſeq. lib. 3.   Tobias Nonius, in conſil. 10. n. 7.   Zuccardus, in l. vltima, num. 330. C. de edicto diui Adria. tollen.   Tiberius Decianus, in conſil. 3. n. 116. & in conſ. 7. n. 16. & in conſil. 25. n. 88. lib. 1.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 6. tit. 13. n. 2.   Tiraquellus, in tractatu, deceſſante cauſa, limitatione 1. n. 64. & 65.   Hippolytus Riminaldus, in conſilio 171. ex numero 36. lib. 2. & in conſil. 320. ex num. 10. cum ſeq. lib. 3.   Lanfrancus, qui plura cumulat in repetitione cap. quoniam contra falſam, de probat. n. 1.   Cagnolus, in l. 1. n. 36. ff. de regulis iuris.   Petrus de Peralta, in l. ſi quis in principio teſtamenti, n. 83. de legat. 3.   Hieronymus Gabriel, in conſ. 113. n. 29. lib. 1.   Marc. Anton. Eugenius, in conſ. 1. n. 70.   Marſilius, in conſ. 19. n. 5.   Ripa, reſponſo 3. n. 7. lib. 2.   Gozadinus, conſ. 1. n. 16.   Rota Genuenſis, deciſ. 31. n. 8.   Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. ſolut. 3. ex numero 36. fol. 240.   Villalobos, commun. opinio. littera P.n. 344.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. c. 3. ex n. 40. meliùs, lib. 4. cap. 4. n. 9. 10. & 11.   Ludou. Molina, de Hiſpanor. primogeniis, lib. 1. c. 5. num. 1. & quinque ſeqq.   Padilla, in l. eam quam, ex n. 47. & ſeq. C. de fideicommiſſis.   Pelaez à Mieres, de maioratu, in initio 2. partis, num. 47.   Marzarius, in conſil. 20. num. 17. & in conſil. 22. num. 50.   Franciſcus Beccius, in conſ. 20. n. 11. & in conſ. 21. num. 37.   Octauianus Cacheranus, deciſ. 52. num. 10. & deciſione 58. ex num. 5. & deciſ. 85. num. 5. & deciſ. 100. num. 9. & 10.   Minadous, conſil. 6. num. 1.   Marcabrunus, in conſilio 26. numero 179. & num. 302.   Burſatus, in conſ. 93. n. 3. lib. 1.   Ioſephus de Ruſticis, an & quando liberi in condit. poſſi. cenſean. vocat. lib. 1. c. 2. n. 100.   Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 2. q. 159. n. 2. & lib. 3. q. 18. n. 88. & tribus ſeq.   Petrus Surdus, in conſ. 240. n. 15. lib. 2.   Cæſar Barzius, deciſ. 94. n. 17. & deciſ. 96. n. 2. & 8. & deciſ. 97. n. 35. 39. & 42.   Andr. Fachineus, in. conſ. 10. n. 43. lib. 1.   Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 2. n. 96. & in conſil. 34. num. 16.   Ioſeph. Maſcard. de probat, tom. 3. concluſione 1417. num. 27.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſil. 11. num. 11. & in conſil. 14. n. 13. & in conſil. 64. n. 46. lib; 1. & in conſil. 9. ex n. 23. lib. 2.   Achilles Pedrocha, in conſil. 10. n. 38. & in conſ. 36. num. 265.   Ludon. Caſanate, in conſil. 10. n. 34. & 35. Alderanus Maſcardus, de interpretatione ſtatutorum, concluſ. 2. ex num. 176. fol. 115. vſque ad n. 188. & concluſ. 5. ex num. 18. vſque ad num. 23. fol. 207. vbi tradit quamplurima de præfationum, & proœmiorum Virtute, & effectu. Antonius Theſaurus, quæſtione prima Forenſi, ex numero primo. vbi quod præfatio mentem contrahentium indicat, & diſpoſitionum ſeriem notam facit, clarioremq́ue reddit: & diſpoſitio ipſa ampliatur, & reſtringitur iuxta præfactionem, & ex ea dignoſcitur diſpoſitionis qualitas, 7 natura. Et quod id obtinet in ſtatutis, & edictis Principum, in quibus præfatio operatur ad conſiderandam Legiſlatoris rationem. Item in priuilegiis, & reſcriptis: in contractibus, & ſtipulationibus: & in vltimis voluntatibus, provt hæc omnia latiùs comprobat ibi. D. Perez Lara, de vniuerſ. & Capellan. lib. 1. cap. 10. num. 53. fol. 106. Ioannes Garſia, in diuiſione, ſiue præfatione operis de Nobilitate, vbi inquit, num. 2. quod quæ præmittuntur, ſequentium præſtant intellectum euidentiorem, iuxta ſingulare dictum Baldi, in rubrica, C. de ſeruis fugitiuis. quia cuiuſque rei potiſſima pars principium eſt, vnde poſteriora eluceſcunt, & conſtant, l. prima, ff. de origine iuris: & num. 4. inquit poſt Zazium, quod præfationes lumen præſtant diſpoſitioni: & num. 5. & 6. Garſia ipſe annotauit, quod in vl[*]timis voluntatibus præfatio obtinet vicem causæ; quia naturalis diſpoſitio exigit, vt præfatio obtineat vicem cauſæ, deciſio verò cauſati: & num. 7. quod in proœmio, & in præfatione, tanquam in cauſa conſiſtit ratio diſpoſitionis. Et quod colligitur coniectura expreſſa ex præfatione teſtatoris, per text. in l. finali, ff. de hæred. inſtit. & num. 8. quod intelligentia[*] dictorum ſumenda eſt ex his, quæ in prooemio dicuntur, tanquam ex cauſis: capit. intelligentia, de verborum ſignificat. & n. 9. Garſiam et idem inquit, quod[*] eſt in præfatione, tanquam in cauſa, eſt volitum vo[*]lentis, & intentum agentis ſignificans, & ſignificatum: & num. 10. quod cæteræ diſpoſitiones ſunt referendæ ad proœmia, & præfationes, ita vt ab eis non diſcrepent: & num. 11. quod omnis diſpoſitio teſtatoris[*] habet ſenſum verum à proœmio, etiam contra, & præter verba teſtatoris: l. cum pater, §. dulciſſimis, ff. de legatis 2. l. ſcire oportet, §. ſed ſi maxime, ff. de excuſat. tutor. & tandem n. 61. & duob. ſeqq. Ioannes ipſe Gar[*]ſia probauit, quod à præfationibus, & proœmiis ſtatuta, leges, reſcripta, & omnes diſpoſitiones rationem accipiunt, & præfationes ampliant, & reſtringunt diſpoſitionem, vt latiùs ibi: & n. 64. quod in contractibus etiam præfationes obtinent cauſæ finalis rationem, & diſpoſita ſupplent, & emendant; provt ibidem comprobat. Iacobus Menochius, lib. 6. præſumpt. 2. ex n. 1. vſque[*] ad n. 18. qui etiam dilucide exornat materiam dictæ l. finalis, ff. de hæred. inſtitut. & eam accipi in omni actu, materia, & diſpoſitione: in ſtatuto ſcilicet, in legibus, in reſcriptis Principis. Idem de priuilegij, & Bullæ Summi Pontificis proœmio. Idem de præfatione decreti Principis, & ſententiæ Iudicis, & laudi, & inueſtitutæ. Idem de præfatione contractus, & diſpoſitionis teſtatoris. Et inquit n. 13. quod hæc præſumptio, & coniectura, quæ à præfatione, & proœmio deducitur, ea ratione fulcitur, quia proœmium; & præfatio oſtendit cauſam finalem, qua motus eſt conficiens actum, diſponenſq́ue ad ita agendum; provt ibi comprobat. Cardinalis denique Thuſcus, ipſammet materiam[*] dictæ l. finalis, ff. de hæred. inſit. late exornat, atque pertractat. practic. concluſ. iuris, tom. 6. littera P. concluſ. 891. per totam. ex fol. 706. in fine, & 707. quò loci, generaliter quoque eandem regulam accipit ex n. 1. cum multis ſeq. & n. 45. cum ſeq. vſque ad n, 85. & inquit præfatinum vim, & effectum obtinere in teſtamentis, in codicillis, & in omni diſpoſitione teſtatoris, ſiue vniuerſali, ſiue particulari, in legatis, & fideicommiſſis, & cæteris aliis & in ſententia, & decreto Iudicis, & in reſcriptis, & Bullis Papæ: in gratia: in inueſtitura, in priuilegiis, in ſtatutis, in laudo, & concordia in exequutione laudi: in ſupplicatione, in regula Cancellariæ: in contractibus, in tranſactione, donatione, permutatione, in diuiſione, & locatione: in libro rationum, & in libro ſociali, vel computorum: & generaliter in omni actu, & diſpoſitione (vt dixi) & latiùs comprobatur per Thuſcum. Cæterum, quando concluſio præfationi derogaret,[*] vel quando ipſa præfatio à diſpoſitione reſtringeretur, tunc præfatio non declararet ipſam diſpoſitionem provt obſeruat Menochius, libro 6. dicta præſumptione 2. num. 15. aliàs autem & regulariter decla[*]rat, vt ſæpè dictum eſt: vſque adeò, vt ſi præfatio, & proœmium generale ſit, quamuis poſtea ſubiiciantur verba ſpecialia, tamen virtute prooemij generalis reſultat etiam generalis diſpoſitio: l. regula, circa finem, ff. de iuris & facti ignorant. ibi; nam initium conſtitutionis generale eſt. Per quem text. Bartol. & communiter Scribentes notarunt, quod ſi præfatio legis, aut diſpoſitionis generalis ſit, lex ipſa, aut diſpoſitio generaliter eſt intelligenda, quamuis in ſequentibus ſpecificè diſponat: refert Ludouic. Molina, libro 1. de Hiſpanorum primogen. cap. 5. num. 3. Ioannes Gutierrez, practicarum libro 3. dicta quæſtione 17. num. 90. & 91. & quotidianarum harum controuerſiarum iuris, lib. 2. cap. 22. num. 99. ſic quoque ego obſeruaui: & retuli Imolam, Decium, Corneum, Geminian. Aldobrandinum, & Camillium Gallinium, quem propoſito illius textus commendaui: & idem quoque tradidit Alderanus Maſcardus, de interpretatione ſtatutorum, concluſione 5. num. 18. & tribus ſeq. fol. 207. Antonius Theſaurus, dicta quæ. 1. Forenſi. n. 1. Tertiò & vltimò obſeruandum, atque conſtituen[*]dum eſt, præfationes & proœmia, quod coniecturam faciant, & diſponentium voluntatem declarent; non ex proœmij, ſeu præfationis natura, vt eam vim obtineat, contingere; ſed ex natura cauſæ in præfatione expreſſæ euenire; id quod Tiraquellus poſt Bartol. & Panormitan. in dicto tractatu, de ceſſante cauſa, limitatione 1. num. 65. & poſt eum Aluaradus lib. 4. dicto cap. 4. num. 10. fol. 173. recte adnotarunt, & cum aliis, quos citat, eruditè admodùm (vt adſolet) idem quoque animaduertit Petrus de Peralta, in l. ſi quis. in principio teſtamenti, num. 83. de legatis. 3. dicens, regulam ſuperiorem non debere allegati ita generaliter, vt ſolet; ſcilicet quod præfationes diſpoſitionum, earum finalem cauſam oſtendant: quia hæc allegatio perfecta non ſit; cum hoc procedat in his tantum præfationibus, quæ cauſam habent expreſſam: & ſic quod cauſales tantum præfa[*]tiones, & proœmiales finalem cauſam diſpoſitionis cuiuque deſignant, & non impulſiuam, & conſequenter diſpoſitioni, cui præponuntur, cohærere dicuntur: provt latius ibi comprobat Peralta, & du[*]pliciter limitat regulam eandem generalem, Primò, vt ipſa procedat, vbi in quolibet caſu ſub tali diſpoſitione incluſo, eadem eſt ratio; nam ea ceſſante, talis cauſa expreſſa impulſiua cenſeretur, vt ibidem quoque comprobat, & Baldum adducit: & idem cum Iaſone, Alexandro, & Lapo notauit Cardinalis Thuſcus tom. 6. littera P. dicta concluſione 892. n. 103.[*] folio 710. Secundò limitat, niſi tales præfationes, ita cauſaliter expreſſæ, gratia frequentioris contingentiæ exprimerentur, & illius intuitu ex profeſſo: nam hoc caſu, quod cauſa illa finalis ſit, dici minime poterit, ſed potius impulſiua; quod etiam comprobat ibi: & ſequitur Aluaradus, lib. 4. dicta cap. 4. num. 12. Regulariter autem (vt dixi) præfationes ipſæ, & proœmia multum operantur, non modò in hac præſumpta materia, ſed in qualibet alia, efficaciterq́ue coniecturam faciunt, vt mentem, & intentionem[*] declarent, nec gratia frequentioris contingentiæ, ſed ex propoſito potius, maximoq́ue myſterio, & vt operentur, cenſeri debent adiectæ; provt deducitur ex ratione textus, in dicta l. finali, ff. de hæred. inſtitut. & obſeruationibus quamplurimorum quos ſuprà commemoraui: & ita temperari, atque intelligi debent Peralta, & Aluaradus, in locis nunc relatis. Cæterum, cum diſpoſitio eſt clara, & ſpecifica, non recipit intellectum reſtrictiuum, aut ampliatiuum ex ratione, ſeu cauſa poſita in præfatione, ſeu[*] proœmio, quantumuis finali; ſed è contra proœmium recipit interpretationem à clara diſpoſitione: ita eleganter per totum, lib. 4. Corneus, in conſ. 177. num. 5. lib. 4. Thuſcus, tom. 6. dicta concluſ. 892. num. 97. & 98. fol. 710. & vltra eum Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 62. num. 16. Alderanus Maſcardus, de interpret. ſtatut. concluſ. 2. num. 186. fol. 116. qui limitat deciſionem dictæ l. finalis, ſingulariter: & ſublimitat n. 188. vt ibi videbis: & per Thuſcum, vbi ſupra, qui adiicit num. 105. poſt Ioannem de Imola, in clementina 1. num. 21. de electione, quod præfationis, &[*] proœmij ratio præſumitur finalis, ſi reſpicit futura, ſi præterita, præſumitur impulſiua. CAPVT XLVIII. Ex verbis, ſiue ex clauſulis, in executiuis (vt vulgò circunferri ſolet) non in principali diſpoſitione appoſitis, quemadmodum coniectura voluntatis, & intentionis teſtatoris deduci, atque interpretatio fieri valeat in caſu dubio; & quando verba ipſa, aut clauſulæ in executiuis diſpoſitionem, aut ſaltem coniecturam, & declarationem, quando etiam præcedentium mutationem, aut alterationem, ſiue quid aliud inducere poſſint: vbi vulgatum illud Scribentium axioma, ex Clementina 1. in fine, de præbentis, aſſiduè prolatum, quod clauſulæ in executiuis; non ampliant principalem diſpoſitionem; ſed potiùs regulantur ſecundum naturam ipſius; exornatur permultis: & vtrùm in teſtamentis, & vltimis voluntatibus locum obtineat, dilucidè magis, quam antea fuiſſet, explicatum relinquitur, vt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis, ſiue ex clauſulis, in executiuis, non in principali dispoſitione appoſitis, voluntatis, & intentionis teſtatoris coniectura ſumitur, & interpretatio congrua colligitur. -  2 Cum ex illis deducatur qualis fuerit mens, finis, ſiue intentio diſponentis. -  3 Clauſulæ, an ſint poſitæ in diſpoſitiuis, an in executiuis, multùm intereſſe. -  4 Clauſulæ acceſſoriæ, ſeu poſitæ in executiuis, non ampliant, neque alterant, aut immutant diſpoſitionem principalem. ſed ſolum in ſuo primo intellectu confirmant, & regulantur ſecundum naturam principalis diſpoſitionis. Quod latius comprobatur, atque exornatur deciſio textus: in Clementina 1. in fine, de præbendis. & num. ſeq. -  5 Donatio cauſa mortis, an ſit, vel non, ex verbis prolatis in principali diſpoſitione diiudicandum eſt, non ex dictis, ſiue appoſitis in executiuis. -  6 Pactum de non reuocando donationem cauſa mortis, poſitum in clauſulis executiuis, etiam ſi iuratum ſit, non impedit reuocationem. -  7 Pactum de non contraueniendo, non alterat naturam contractus. -  8 Clauſula ad habendum, tenendum, poſſidendum, & quicquid perpetuo ſibi, & ſuis placuerit, faciendum, in conceſſione feudi appoſita; vtrùm facultatem alienandi importet. -  9 Clauſulæ, quando dicãtur diſpoſitiuæ, vel executiuæ, ſiue poſitæ in executiuis, & non in diſpoſitionis. -  10 Bonorum diuiſione facta cum clauſula ad habendum, tenendum, poſſidendum, & quicquid placuerit, faciendum; vtrum videatur tributa, & conceſſa alienandi facultas. aut remiſſum eſſe fideicommiſſum, remiſſiuè. -  11 Legatum puellæ factum, vt poſſit nubere, an ſit purum, aut conditionale; dignoſcendum ex eo, quod verba eiuſmodi adiecta fuerint in diſpoſitiuis, vel in executiuis. Aut ex coniecturis, & præſumpta voluntate, provt hic adnotatur. -  12 Clauſulæ in executiuis adiectæ, declarant diſpoſitionem principalem, & ſunt aptiſſimæ, & ſufficientes ad declarandum mentem diſponentis, eandemque diſpoſitionem præcedentem. -  13 Clauſulæ in executiuis appoſitæ, ampliant præcedentem diſpoſitionem; cum appoſitæ ſunt ſuper diſpoſitione, quæ eis non repugnat. -  14 Vel quando in ea diſpoſitione nihil aliàs operarẽtur. -  15 Aut in fauorabilibus; ſecus in reſcriptis gratioſis & ſimilibus; idque ex ſententia quamplurimorũ. -  16 Quæ per Authorem ſingulariter explicatur, atque temperatur. -  17 Et Ludouici Molinæ, in eodem propoſito reſolutiones, atque obſeruationes probantur, & commendantur, & numeris ſeqq. -  18 Vbi Clementinæ primæ, in fine, de præbendis, verus traditur intellectus. -  19 Res denique ipſa, dilucide magis, quam antea fuiſſet, explicata relinquitur. -  20 Singularis etiam, & noua Authoris conſideratio in eodem propoſito ſcribitur. -  21 Clauſulas acceſſorias, ſiue executiuas, potius adiici ex voluntate partium, quàm ex ſtylo Notarij. -  22 Nec præſumi, quod ipſe notarius clauſulas tanti ponderis ex ſolo ſuo capite inſtrumento adſcribat. -  23 Nec poteſt ipſe plus ſcribere, quam quæ propriis vidit oculis, vel propriis audiuit auribus. -  24 Et cenſetur rogatus à partibus, vt clauſulas conſuetas apponat. -  25 Debétque inſtrumentum coram partibus legere. -  26 Notarij verba, eſſe partium. -  27 Clauſulam codicillarem cenſeri ex voluntate teſtatoris inſertam in inſtrumento. -  28 Idem de cæteris accidentalibus, & ſubſtantialibus. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce capitis[*] explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, quod ex verbis etiam, ſiue ex clauſulis, in executiuis, non in principali diſpoſitione appoſitis, voluntatis, & intentionis teſtatoris coniectura ſumitur, & interpretatio congrua deducitur; id quod in terminis aſſeuerarunt permulti iuris Interpretes, qui clauſulas in executiuis appoſitas, declarare mentem diſponentis, adnotarunt ſpecificè. Et ij ſane fuerunt quamplurimi, quorum ſtatim mentio fiet. Inter alios autem, quod præbeant coniecturæ, & interpretationis cauſam verba eiuſmodi in executiuis prolata; egregiè ſcripſerunt Aretinus, in conſilio 164. Magnifici excelſi. colum. 3. in verſic. fortiter tamen. Carolus Ruinus, in conſil. 71. num. 33. lib. 3. Decius, in conſil. 185. num. 8. in fine, & in conſilio 423. numer. 13. Curtius iunior, in conſilio 2. n. 3. verſic. ad iſtud ſubtile, lib. 1. qui poſt Baldum, in l. eam quam, in penult. colum. verſic. ſed pone quidam, C. de fideicommiſ. ſcriptum reliquit, ex verbis quoque, ſiue ex clauſulis in executiuis deduci, qualis fuerit mens, & finis, ſiue intentio diſponentis: Octa[*]uianus Cacheranus, deciſione Pedemontana 161. numero 1. Gratus, in conſilio 8. numero 16. lib. 2. Beccius, in conſ. 88. num. 50. Marcabrunus, conſ. 111. numer. 31. alios multos ſciens, conſultòque prætermitto, quoniam numeris ſeqq. commemorabo eos. Ex eiſdem autem omnibus vnanimiter deducitur;[*] multum proculdubio intereſſe, an clauſulæ ſint poſitæ in diſpoſitiuis, vel in executiuis, vt diſpoſitionem inducant, vel non: provt etiam aſſeuerarunt infiniti illi Authores, qui numero ſequenti pro ornatu, & explicatione textus, in Clementina prima, in fine, de præbendis, præcitabuntur: & poſt Decium, Curtium iun. Crauetam, Brunum, Gratum, Pariſium, Cacheranum, & Franchis; ſic obſeruat M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, artic, 52. num. 43. in fine, verſic. item aduertendum, fol. 501. indeq́ue ſtatuiſſe, atque adnotaſſe ipſomet iuris vtriuſque Interpretes, quod clauſulæ acceſſoriæ, ſeu poſitæ in executiuis, non ampliant, neque alterant, aut immutant diſpoſitionem principalem, ſed ſolum in ſuo primo intellectu confirmant, & regulantur ſecundum naturam principalis diſpoſitionis. Ad quod quotidie allegant textum, in dicta Clementina prima, ad finem, de præbendis. qui eſt textus ſolemnis, & ſingularis ad hoc ſecundum Scribentes mille in locis, vbi profitentur regulam hanc generalem, & eſſe bonam in practica, & ſæpè contingentem, atque menti tenenda. Allegant etiam pro eodem aſſumpto text. in l. quidam in teſtamento, in principio, ff. de legatis primo, & in l. prædiis, in princip. de legat. 3. ita autem inducunt præcitatam Clementinam primam, quod volens ipſa tradere exemplum de clauſula executiua, primò diſponit, quod alicui debeat prouideri de dignitate ad cuiuſque, vel quoruncumque collationem, prouiſionem, ſeu quamlibet diſpoſitionem aliam, in certa Eccleſia pertinente, quam intra menſem duxerit acceptandam: quæ verba ſecundum Gloſſam, & communem interpretationem non trahebantur ad beneficium electiuum, licèt poſtea ſubiiciatur clauſula, inhibentes illi, vel illis, ad quorum collationem, prouiſionem, ſeu electionem, Dignitates in ipſa Eccleſia pertinere noſcuntur, ne interim ad collationem ipſarum, ſeu prouiſionem procedant, vel quemquam eligant ad eaſdem: ſubdit textus, quod Dignitate, ad quam conſueuit quis per electionem aſſumi, non poterit impetranti prouideri, cum in conceſſione gratiæ (ad quam non augendam, ſed exequendam debent quæ de inhibitione ſequuntur, referri) nullam de electione fecerimus mentionem. Et ita rectiſſimè textum ipſum induxit Curtius iunior, in conſilio 56. n. 3. lib. 1. Induxerunt etiam quamplurimi ex referendis nunc, & axioma præfatum, quod clauſulæ appoſitæ in executiuis non debent alterare, neq; mutare principalem diſpoſitionem, exornarunt permultis, & caſibus variis practicis occurrentibus aſſiduè applicarunt: & ij quidem ingenti ſtudio & labore à me prælecti, & euoluti fuere, & ſequenti ordine debent recenſeti, atque commemorari, vt nihil euenire poſſit in propoſito præfatæ allegationis vulgatæ dictæ Clementinæ primæ, quod penes eoſdem non inueniatur.   Abbas, in cap. cum noſtris, in fine, de conceſſione præbendæ.   Antonius de Butrio, in conſ. 29. viſis puncto, & quæſito.   Cardinalis, in conſ. 25. in fine.   Calderinus, in conſil. 16. poſito ſub titulo, de præbendis.   Felinus latè, & adducens quamplurima, in cap. licet, de officio ordinarij, colum. 3. ex num. 7.   Alexander, in l. quæ dotis, col. 4. ff. ſoluto matrim. & in l. more maiorum, num. 17. ff. de iuriſdict. omn. iud. & in conſ. 60. n. 22.   Decius, in ead. l. more maiorum. num. 32. & 33. & in l. non omnis, n. 21. ſi certum petatur, & in conſil. 2. in fine, & in conſ. 142. & in conſ. 52. n. 14. & in conſ. 304. num. 6. & ſequentibus, & in conſ. 413. num. 8. & 9. & ibi Apoſtill. & in conſ. 219. num. 9. & in conſ. 423. numer. 19. & in conſil. 470. num. 4. & in conſilio 500. In cauſa quæ Mantuæ, ex numer. 9. vſque ad numer. 13. & in conſilio 521. numero 14. & 15. & in conſ. 495. numer. 8.   Idem Decius, in conſil. 373. num. 14. vbi ampliat, etiamſi plures ſint clauſulæ acceſſoriæ exequutiuæ, quia non diſponunt: & refert Thuſc. in loco referendo infra, num. 34.   Romanus, in conſilio 458. in caſu, in quo quæritur.   Iaſon, in conſ. 6. libro 2. & in l. qui Romæ, §. duo fratres, num. 33. & num. 73. in d.l. more, num. 49. & in l. iusciuile. num. 8. de iuſtitia & iure, latius in l ex pupillari, vbi multis exornat, ff. de vulg. & pup. ſupſtit.   Ioannes Crotus, in d.l. qui Romæ, §. duo fratres, num. 47.   Galiaula, in l. centurio, column. 78. de vul. & pipil. ſubſtit.   Berous, in conſ. 84. n. 59. lib. 2.   Ripa. in d.l. qui Romæ, §. duo fratres, ex num. 45. & numer. 84.   Purpuratus, in l. 1. numer. 612. ff. de officio eius. cui mand eſt iuriſd. & in dict. l. more maiorum. n. 42.   Aimon Sauail. in conſ. 110.   Bellonus, in conſ. 6. ex n. 9. cum ſeqq.   Craueta, in conſil. 25. num. 2. & ſeq. & in conſ. 256. numer. 4.   Socinus iunior, in conſ. 93. num. 27. & ſeqq. lib. 3. & in conſ. 116. num. 33. lib. 1.   Natta, in conſilio 25. num. 3. & in conſ. 263. n. 3. latiſſimè in conſil. 582. numer. 1. & ſequentibus, vbi exoranat.   Geatus, in conſil. 9. num. 4. lib. 1. & in conſ. 8. num. 16. libro 2.   Curtius, iunior, in conſ. 3. n. 2. & 73. & in conſ. 56. num. 3. lib. 1.   Carol. Ruin. in conſ. 29. num. 5. & in conſ. 51. lib. 1.   Brunus, in conſ. 38. ex num. 1. cum ſeq.   Rolandus, in conſ. 8. num. 15. & num. 38. lib. 1. & in conſ. 61. n. 13. & ſeqq. eod. lib.   Pariſius, in conſilio 11. numer. 134. & in conſil. 20. num. 88. & in conſ. 23. num. 123. & num. 153. & in conſil. 54. n. 36. lib. 1. & in conſil. 16. lib. 2.   Ioannes Cephalus, in conſ. 55. num. 10. & in conſilio 94. num. 32. & ſeq. lib. 1. & in conſil. 424. num. 116. libro 3.   Burgos Paz, in conſil. 25. n. 35.   Tiberius Decianus, in conſ. 52. numer. 20. &27. & ſeqq. lib. 1. vbi optime, & in conſ. 63. num. 47. & quatuor ſeqq. lib. 4.   Celſus Hugo, in conſ. 51. n. 7. & in conſ. 881. n. 25. & in conſ. 120. num. 38.   Portius Imolenſis, in conſ. 80. n. 18.   Franciſcus Burſatus, in conſ. 347. n. 12. lib. 4.   Antonius Gabriel, concluſ. lib. 6. titul. de clauſulis, conſil. 10.   Berreta, in conſ. 16. num. 12. & in conſ. 51. num. 1. & in conſil. 74. n. 42. lib. 1.   Andreas ab Exea, in rubrica de pactis, numer. 220. & 226.   Hippolytus Rimminaldus, in conſ. 54. num. 54. & 55. & 63. & 64. & in conſ. 77. num. 29. & in conſ. 80. numer. 34. lib. 1. & in conſil. 358. num 72. & numer. 242. lib. 4. & in conſ. 552. num. 53. & 54. lib. 5.   Marcabrunus, in conſ. 3. ex num. 58. vſque ad n. 64. vbi exornat, & in conſ. 111. n. 41. Gozadinus, in conſ. 28. num. 22. & ſeqq. & num. 36. & ſeqq.   Iacobus Mandel. de Alba, in conſ. 263. & in conſilio 473. numer. 9. vbi vide omnino Additionatorem littera C.   Didac. Couar. in rubrica de teſtamentis, 2. part. numer. 12. & 13.   Rodericus Suarez, allegatione 14. circa finem.   Octauianus Cacheranus, deciſ. 144. ex n. 1. & deciſione 164. num. 2. & ſeqq.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 45.   Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogen. lib. 4. cap. 2. ex num. 41. vſque ad numerum 51. vbi ſingulariter explicat. deciſionem textus, in dicta clementina prima, in fine, de præbendis: & idcirco videndus erit omninò.   Franciſcus Beccius, in conſilio vigeſimo quarto, ex numero vigeſimo primo, & in conſilio 38. num. 50. & in conſ. 88. num. 50. & in conſ. 11. num. 25.   Laderchius Imolenſis, in conſil. 1. num. 12.   Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 30. num. 9. in fine, & num. 10.   Iacobus Menochius, in conſilio ſecundo, num. 58. & in conſilio 61. num. 28. & 32. lib. prima, & in conſil. 160. num. 38. lib. 2. & in conſil. 484. num. 5. libro 5. & in conſil. 522. num. 5. lib 6. & in conſil. 87. ex n. 41. lib. 1. & præſumpt. 15. num. 43. lib. 3.   Borgninus Caualcanus, deciſion. 43. ſub n. 35. verſic. nec obſtat. prima parte, & deciſione 36. n. 18. & 400. parte ſecunda.   Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. libro ſecundo, interpretat. 3. ſolutio. 3. num. 13. & tribus ſeqq. fol. 256.   Ioannes Franciſcus de Ponte, in conſ. 54. n. 16. Vincent. de Franchis, deciſ. 6. ex numer. 6. cum ſequentibus.   Petrus Surdus, in conſilio 45. numero 6. & 24. & & ſequentibus, lib. 1. & in conſ. 179. num. 5. & 58. lib. 2. & in conſ. 243. num. 40. & 21. eod. lib. & in conſ. 402. num. 32. libro 3. & in conſilio 523. numero trigeſime ſecundo, lib. 4.   Fuluius Pacianus, in conſilio 134. num. 34. vbi nouè explicat textum, in dicta Clementina prima, de præbend.   Sylueſter Aldobrandinus, in conſil. 93. numer. 10. & 11.   Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 52. numero quadrage tertio, i fine, & numero 44. & in conſili. octauo, numero vudecimo lib. 3.   Alexander Trentacinquius, variar. reſolut. lib. 1. titulo de reſcripti, & priuilegiis, reſolutione 8. numero 2. fol. 37.   Marta, in tratactu de clauſis, 4. parte clauſula 20. & 21. Cardinalem Thuſcus, latiſſimè, practicar. concluſ. iur. tot. prima. littera C. verbo, clauſula, concluſione. 312. ex folio 842. vbi in argumento ſic inquit, clauſulæ exequutiuæ non ampliant diſpoſitionem, imo non valeant, niſi valeat diſpoſitio principalis: & in contextu latè proſequitur, & quamplurima ponit exempla: aliqua etiam adducit Curtiu iunior in conſilio 3. numero 2. libro primo. Decius, in conſilio 500. cum ſequentibus, Tiberius Decianus, d. conſ. 64. ex numer. 47. lib. 4. qui inde deducit, n. 49. poſt Abbatem, & Imolam, quod licet iſta verba, authoritate noſtra cognoſcas, faciant commiſſarium delegatum; attamen id verum eſt, quando hæc verba apponuntur in principali diſpoſitione, ſecus ſi in executione: & numer. 50. refert vimili idem dixiſſe Bartolum, & voluiſſe, quod licet procurator cum libera intelligatur conſtitutus per iſta verba, ad firmandum quidquid conſtituens facere potuiſſet; tamen id verum, vbi ipſa verba ſunt poſita in principali diſpoſitione; ſecus ſi in executione, & num. 48. inquit ipſe Decianus, poſt Alexan[*]drum, & alios Authores, quod ad iudicandum, an ſit donatio cauſa mortis, attenduntur verba prolata in principali diſpoſitione, non autem in executiuis: quod etiam tradit Cutius iunior, in conſ. 56. num. 3. libro primo. Vbi inquit poſt Deci. & alios Authores, quod pactum non reuocando donationem cauſa[*] mortis, poſitum in clauſulis executiuis, etiamſi iuratum ſit, non impedit reuocationem: Couar. in rubrica de teſtamentis ſecunda parte, numero 12. Mieres, prima parte, dicta quæſtion. 30. num. 7. Ludouic. Molina, de Hispan. primogen. lib. 4. cap. 2. num. 40. in fine. & numero 41. & vide num. 44. & ſeqq. vbi explicat. text. in l. vbi ita donatur, ff. de donat. cauſa mortis: & iterum numero 52. & numero 46. tradit etiam poſt alios Authores, quod pactum de non contraueniendo, non alterat naturam contractus: improbat tamen Decij[*] concordiam probatum ab Anton. Gabriele, & Didaco Couar. ibi relatis, an pactum de non contraueniendo donationi cauſa mortis, ſit in verbis ſubſtantialibus, an verò in verbis exequutiuis; & in ea opinione eſt, vt exiſtimet, quoad donationem cauſa mortis nihil intereſſe, an in verbis diſpoſitiuis, vel in executiuis pactum adiiciatur; provt ibi videri poterit, & per Anton. Gomez. variar. tomo 2. cap. 4. de donatione, num. 22. per totum, vbi etiam de intellectu dictæ l. vbi ita donatur, & admittit præfatam diſtinctionem, an pactum prædictum adiectum ſit in diſpoſitiuis, vel in executiuis. Surdus etiam in conſil. 243. numer. 40. & 41. libr. 2. per Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtam. verbo, teſtamentum, 4. ex num. 23. Matienzum, in l. 7. titul. 10. gloſſa prima, numer. 14. lib. 5. Angulum, ad leges meliorat. l. prima, gloſſa 11. ex numero 12. Silueſt. Aldobrandinum, in conſilio 93. numeri nono, & decimo, qui exiſtimat, quod actus, ſiue diſpoſitio alteratur, quoties alteratur ſubſtantia, & adiicitur pactum quod alterat actus ſubſtantiam, & ponit exemplum in donatione cauſa mortis, cui in executiuis, ſine in fine adiicitur pactum de non reuocando, ſiue de non contraueniendo. Et inde præſtat intellectum ad text. in dict Clementia prima, de præbend. vbi reſcriptum ſuper executione, non alterat diſpoſitionem principalem: & inquit, illud eſſe verum, quia ibi non tractabatur de alteratione ſubſtantiæ, ſed de lateratione augmenti, vel diminutionis, quæ non reſpicit eſſentiam, & ſubſtantiam, ſed qualitatem rei diſpoſitæ; & ideo bene habet locum, quod ibi dicitur; ſecus tamen in terminis dictæ l. vbi ita donatur, & hactenus Aldobrandinus metipſe, qui in effectu inquit, quod reſcriptum ſuper executione non alterat principalem diſpoſitionem, cum reſpicit qualitates, ex dicta Clementia prima; ſecùs ſi eſſentiam, & ſubſtantiam, ex nunc dictis. Sed in altero dubio, vtrùm inquam clau[*]ſula, ad habendum, tenendum, poſſidendum, & quicquid perpetuo ſibi, & ſuis placuerit faciendum, in conceſſione feudi appoſita; importet facultatem alienandi: ita quoque poſt Decium, Iaſonem, Natam, Socinum, Imolam, Felinum, Brunum, Crauetam, Pariſ. de Put. Iacobin. à ſan. Georg. Curtium, Gratum, Pariſium & alios diſtinguunt Octauianus Cacheranus, dicta deciſione 164. numero, & ſecundo, Vincentius de Franchis, dicta deciſione septima, numero ſexto, quod ſi clauſula præfata appoſita eſt in verbis diſpoſitiuis inueſtituræ, tunc cenſeatur conceſſa licentia alienandi feudum: ſi vero in executiuis, cum nec alteret, nec immutet principalem diſpoſitionem, nec ipſam ampliet; non cenſeatur conceſſa prædicta licentia, vt ibidem latius explicant. Et tradunt etiam,[*] clauſulæ, quando dicantur diſpoſitiuæ, vel exequutiuæ, ſiue poſitiuæ in exequutiuis, & non in diſpoſitiuis; ibidem Vincent. numer. 7. & Octauianus, numero tertio. Decius quoque id ipſum explicat (quem ipſi non citant) in conſ. 500. num. 9. &10. & in conſil. 521. num. 15. Thuſcus, dicta concluſ. 312. libri primi, n. 26. folio 843. qui ex relatione aliorum inquit, quod clauſula acceſſoria, & exequutiua, quæ non ampliat diſpoſitionem, dicitur, quando eſt in clauſulis generalibus poſt diſpoſitiuam; videlicet quando ponitur clauſula, quæ omnia, & c. ſi verò eſt in parte ſubſtantiali, & in diſpoſitiua, ſecus eſt: & quod hoc modo cognoſcitur, an ſit exequutiua, vel non. Addiderim ego, id ſemper intelligendum iuxta reſolutiones, & obſeruationes Ludouici Molinæ, libro 4. dict. cap. 2. numero 48. 49. & 50. vbi ſingulariter & vtiliter modificat, atque explicat vulgatam traditionem Doctorum, ex textu, in dict. Clementia prima, de præbend. deductam: & vide Menochium, in conſ. 140. n. 38. libr. 2. Rurſus & in altero dubio, vtrum bonorum diui[*]ſione facta cum clauſula ad habendum, tenendum, poſſidendũ, & quicquid placuerit, faciendum, videatur tributa, & conceſſa alienandi facultas, aut remiſſum eſſe fideicommiſſum: nonnulli iuris Interpretes totum fundamentum faciunt in eo, quod verba prædicta appoſita fuerint in diſpoſitiuis, vel in executiuis, ſicuti apparet penes Peregrinum, de fideicommiſſis: articulo 52. num. 43. in fine. Alij verò aliter ſentiunt, & pro varietate caſuum diuerſimode reſpondent; provt inuenies poſt infinitos alios plena & abſoluta manu explicatum per Menoch. lib. 3. præſumpt. 15. ex num. 42. vſque ad num. 67. & in conſ. 87. num. 45. libro primo, & in conſ. 545. ex num. 3. cum ſeqq. lib. 6. Peregrinum, d. artic. 52. ex num. 37. vſque ad num. 49. vbi latiſſimè. Denique, ſi teſtator legauerit centum puellæ vt[*] poſſit nubere, quod ſi à teſtatore ſit facta mentio iſta in ea parte teſtamenti, quæ ad executionem legati, non ad diſpoſitionem pertineat; legatum ſit purum, & non conditionale, ex regula dictæ clementinæ primæ, in fine, de præbendis, adductus, reſpondit, & notauit Aimon Sauail. in conſil. 110. ſequitur Couarr. in c. 3. de teſtamentis, num. 10. verſitertio inde. Mieres de maioratu, prima parte, dict. quæſt. 30. numero 10. in fine, quibus iunge Michaël Graſ. receptar. Sententiar. §. legatum, quæſt. 48. per totam. Perez de Lara, de anniuerſariis, & capet. libro primo, cap. 21. ex num. 23. qui in eo dubio, an legatum dotis, ſiue pro dote relictusm, ſit purum, vel conditionale; latius ſe habent, atque ex coniecturis id diſcernendum exiſtimant, vt per Graſ. ibi num. 4. & hactenus de prima obſeruatione in hac materia. Secundò deinde & principaliter obſeruandum at[*]que conſtituendum erit, idque ad limitationem eorum, quæ num. præcedentibus adnotata, atque ſcripta fuere, ex deciſione præcitatæ Clementinæ primæ, quod clauſulæ acceſſoriæ, & executiuæ, ſiue quæ in executiuis apponuntur: quamuis diſpoſitionem principalem non alterent, nec amplient, nec immutent; eam tamen declarant, & ſunt aptiſſimæ, & ſufficientes ad declarandam mentem diſponentis, eandèmque diſpoſitionem præcedentem: quod poſt Bartol. Bald. Curt. ſen. Socin. ſen Decium, Ruin. Alciatũ, Nattam, Gratum, Socin. iun. Curt. iun. Mandellum de Alba, Vincent. Annibald. Couar. Beccium, Caualcanum, Ioannem Franciſcum de Ponte, & alios obſeruat Ludouicus Caſanate, in conſil. 19. numer. 7. & vltra eum, poſt Aretinum, Ruinum, Decium, Curtium iun. Ripam, & Oſaſcum, Iacob. Menochius, in conſilio 545. numero 3. verſic. nec repugnat. lib. 6. Petrus Surd. in conſil. 45. numero 24. libro primo, & in conſ. 179. numero 58. libro 2. Marcabrunus, in conſil. 111. num. 31. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. interpretatione 3. ſolutione 3. numero 14. folio 256. vbi in idem citat Sebaſtian. Sapin. & Galiaul. à ſuperioribus non relatos. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iuris, tomo primo, littera C. dicta concluſion. 312. num. 28. & 72. imo diſpoſitionem metipſam præ[*]cedentem ampliant clauſulæ eædem in executiuis, cum appoſitæ ſunt ſuper diſpoſitione, quæ eis non repungnat; provt in terminis declarauit Ripa, in dicta l. qui Romæ, §. duo fratres, numero 84. & illum ſequutus eſt Socinus iunior, in conſilio 93. num 27. libro tertio, Fuluius Pacianus, in conſilio 140. num. 34. vbi inquit, quod clauſula in executiuis, ampliat, auget, & declarat diſpoſitionem præcedentem, quando diſpoſitio ſe[*] compatitur cum ea, aliàs ſecus. Vel quando in ea diſpoſitione nihil aliàs operarentur: vt Socinus iunior, vbi ſupra, numero 25. poſt Iaſon. Gratum, & Ripam probauit. Iacobus Menochius, dicto conſil. 87. n. 41. & 42. lib. 1. Fuluius Pacianus, dicto numer. 43. Vin[*]cent. Annibald. Iacobi Mandelli de Alba Additionator, ad dictum conſilium 473. littera C. qui etiam adiiciunt, illud quod dicitur, clauſulas in excutiuis non ampliare diſpoſitionem, ſolum procedere in reſcriptis gratioſis, & ſimilibus, quæ ſtrictam interpretationem admittunt; ſecus verò in fauorabilibus; vt per Socinum iun. dicto conſilio 93. numer. 30. libro 3. quem ſequitur Menoch d. conſ. 87. num. 43. Vincent. Annibaldus, vbi ſupra, in verſ. item regula, vbi inquit, quod regula dictæ Clementinæ primæ, procedit in materia odioſa, quæ non debet extendi ad caſum, in quo materia fauorabilis eſt, & ita declarare Decium, in conſ. 185. ſub. n. 7. Ego vero etiam in fauorabilibus, & ſic in vlti[*]mis voluntatibus, & in quancumque alia diſpoſitione, quantumcunque fauorabili, non modò in reſcriptis gratioſis procedere regulam præductam, ex ea Clementina deductam, exiſtimo, nec congruam inuenio differentiæ rationem: ſic ſane permulti illi iuris Interpretes, à me commemorati ſuprà num. 4. indiſtincte loquuntur, & allegant dictum axioma in omni actu, materia, & diſpoſitione. atque ad ſola reſcripta gratiæ non ſe reſtringunt & in ſubſtitutionibus, ac fideicommiſſis verſantes, regulam ipſam præfatæ Clementinæ expendunt Tiber Decian in conſil. 63. numero 50. libro quarto, Iacob. Menochius, in conſilio 260. num. 38. libr. 2. provt ibi appater ſpecificè. In eo autem inſiſtendum duntaxat arbitror (quæcunque materia, & diſpositio ſit, etiam fauorabilis quantumcunque) an ſcilicet diſpoſitione principali iam deliberatè, & perfectè, atque abſolutè facta, poſtmodùm, ſine in executiuis) vt circumferri ſoler commnuniter) aliquod quaſi obiter & incidenter adiectũ fuerit, etiam generali clauſula appoſita; & tunc quidem diſpoſitio ipſa principalis non amplietur, neque innouetur, aut immuretur aliquo modo; & communis allegatio illius textus obtineat: veriſimile namque non eſt, ex clauſula obiter, & quaſi incidenter adiecta, voluiſſe diſponentem immutare, aut alterate diſpoſitionem præcedentem, ſic deliberatè & absolutè factam: idque maxime, ſi in re magni ponderis & momenti, ex huiuſmodi clauſula ſic obiter adiecta induceretur de nouo diſpoſitio, aut augeretur aliter, quàm ex diſpoſitione principali poſſet conſtare, ſiue deduci. Secus verò, quando ex clauſula huiuſmodi, etiam in executiuis appoſita, conſtare, & elici poſſer, aut ſuaderi deberet veriſimiliter, non obiter, ſed ex propoſito, atque vt diſpoſitio effectum alium produceret, teſtatorem, vel alium diſponentem quemcunque, clauſulas in executiuis adieciſſe: quod ſatis apertè viſus eſt præſentire Menochius, dicto conſilio 87. numero 44. libro primo, apertiùs Socin. iunior, dicto conſ. 93. num. 33. vbi inquit, quod tunc clauſulæ executiuæ non extendunt diſpositionem, quando ſimpliciter ex ſtilo Notarij ſunt appoſitæ, quaſi non principaliter conſideratæ, ſed acceſſoriè: ecce vbi is Author id duntaxat conſiderat, an principaliter, atque ex propoſito; vel incidenter, ſeu obiter adiectæ fuerint clauſulæ hæ executiuæ, quod etiam conſiderant, & an clauſula verè acceſſoria fuerit, an potius principalis; Craueta, & Decius, cum quibus Thuſcus, tomo 1. littera C. concluſ. 312. numer. 50. folio 844. conuenit etiam Vincent. Annibald. in addit. ad dict. conſilium Mandelli 473. in illis verbis; Limita etiam, quod prædicta procedunt in clauſulis, ſen verois acceſſoriis, ſcilicet conditionaliter prolatis, quæ executionem reſpticiunt, & non diſponunt: ſecus, quando ſunt verba dispoſitiua, quæ principaliter diſponunt. Conuenit denique Ludouicus Molina, qui ſingulariter & vtiliter ſuperiora viſus eſt percipere de Hiſpanor. primogeniis, libro quarto, cap. 2.[*] ex numero 40. cum ſeq. ibi namque, ſub numero 50. ad finem, rectiſſimè percipit intellectum dictæ clementinæ primæ, de præbendis, in fine, dum dicit, quod ille[*] textus loquitur in gratiis à Romano Pontifice conceſſis, in quibus de ſtilo Curiæ ſolent plures clauſulæ executioni adiici, etiam Romano Pontifice inconſulto, nec ſolent conceſſiones ampliare; idcirco eam deciſionem ad alios caſus, aliſq́ue diſpoſitiones, non ita de facili trahendam; agnoſcit tamen trahendam plerumque, vt ibidem dixerat antea num. 42. & ſic quamuis ſtatuerit, in reſcriptis gratioſis clauſulas executiuas non ampliare diſpoſitionem; provt etiam dixerunt à me relati ſupra Authores, in fauorabilibus non ita indiſtinctè & regulariter aſſeuerauit ampliate, vt indiſtinctè commemorati ſuprà, num. 15. probarunt. Sed in effectu Molina ipſe diſtinctione propoſita vti videtur quamuis ſub. d. num. 50. iuxta terminos dicta, Clementinæ primæ exemplum propoſuerit, vt ſtatim dicetur: & n. 48. & 49. præmittit idemmet Molina, illud quod dici ſolet, quod clauſula acceſſoria ſequitur naturam principalis diſpoſitionis, intelligendum eſſe, quando clauſula eſt verè acceſſoria, & dependens; ſecus, quando in diſpoſitione apponitur clauſula importans aliquid diuerſum, & ſeparatum æquè principaliter; tunc etenim ea clauſula non ſequitur naturam diſpoſitionis principalis; provt expreſſim notarunt Decius, Ruinus, & Anton,. Gabr. ibi relati. Deinde inquit d. num. 50. quod textus, in d. Clementina prima, in fine, de præbend. vbi verba appoſita in clauſulis executiuis non attenduntur, vt ex illis gratia augeatur; intelligendus eſt, quando in illis clauſulis non diſponitur principaliter illud, ex eis comprehendi prætenditur; ſed ſolum obiter, atque incidenter, & ad alium finem mentio fit de aliquo, quod non erat ſub diſpoſitione principali comprehenſum; veluti ſi in gratia duorum beneficiorum alicui facta, in clauſulis executiuis dicatur: ita tamen quod cura animarum non negligatur, ex hac clauſula obiter atque incidenter appoſita, non eſt augenda gratia, vt ad beneficia curata extendantur; non enim res tanti præiudicij ex ea clauſula inducenda eſt: ſed ſi Romanus Pontifex propoſito dixiſſet, quam gratiam volumus effectum obtinere, etſi ea beneficia curata ſint, vel etiam ſi alterum eorum curam animarum annexam habeat, nulli dubium, quin hæc clauſula ſufficeret, in quancunque parte addiciatur, ad hoc, vt diſpoſitum fuiſſe cenſeatur: quod probatut in duobus exemplis, in dicta Clementin prima appoſitis, & declararunt ita Authores relati per eundem Molinam, dicto numer. 50. dum dicunt, quod ratio decidendi ad illam Clementinam eſt, quia intentio Papæ non tendebat ad illud, nec in eo fundabatur; alià autem ſecus foret; hactenus in propoſito Molina ipſe ex quo, & ſuperioribus Authoribus, atque ex Antonio Gabriele, commun. concluſ. lib. 6. titu[*]lo de clauſulis, concluſion. 10. numero 7. rectiſſima ego iuris ratione obſeruo, non ex eo, quod materia, aut diſpoſition ſit fauorabilis, aut quod non ſimus in reſcriptis gratiæ, ſed in fauorabilibus, dicendum eſſe, quod regulariter non ſit locus deciſioni dictæ Clementinæ primæ, de præb. in fine, aut clauſulas in executiuis ampliare diſpoſitionem principalem: id namque potiùs eſſet plerumque odioſum, & voluntari diſponentis contrarium, omninoq́ue repugnans, quàm fauorabile: Sed attenẽdum eſſe, an perfecta, & abſoluta diſpoſitione præcedenti, clauſulæ veluti incidenter & obiter, & ſic verè acceſſoriè, an æquè principatliter adiectæ fuerint: qualiter etiam, ſiue qua intentione conceptæ, ad quid adiectæ videri poſſint: & an ex ſtilo Notarij duntaxat. Et ſecundum hæc diiudicandum, an ſit locus, necne deciſio in dictæ Clementiæ primæ, & communi Scribentium omnium placito, ex eo textu deſumpto: cui (vt exiſtimo) in reſcriptis gratioſis, & in gratiis à Romano Pontifice conceſſis, facilius erit locus: non tamen inde excluditur, quin etiam in vltimis voluntatibus, & in aliis diſpoſitionibus præter reſcripta gratiæ, eidem locus ſit futurus regulæ, ac eſſe debeat, ſi ratio, ac natura diſpoſitionis, & verborum prolatorum forma (quæ verè acceſſoria videatur) ſic ſuadeat: & ita in omni diſpoſitione inuenies loquutos permultos illos iuris Interpretes, relatos ſupra, num. 4. & in vltimi voluntatibus quamplures ipſorum, atque ſpecificè Tiber. Decianus, & Menoch commemorati ſuprà, num. 16. in principio. Prætis etiam, qui in teſtamentis, & in eorum interpretatione locum habere dictam regulam: nec ampliare diſpoſitionem clauſulas in executiuis, obſeruauit. lib. 2. interpret. 3. ſolut. 3. num 13. folio 256. citat iura nonnulla, quæ in ipſis vltimis voluntatibus loquuntur, in l. quidem teſtamento, in principio, ff. de legat primo, l. prædiis, in principio, ff. de legatis tertio. Inſpiciendum itaque erit, etiam in teſtamentaria diſpoſitione, an clauſula vere acceſſoria, & dependens adiuncta fit, an verò impropter, vt per Molinam ibi num 48. Pro quo denique non mediocriter iuuat conſideratio illa, verimile non eſſe, quod diſpoſitionem præcedentam abſolutè, atque deliberatè ordinam, verbiſque, & clauſulis ſpecificis, & expreſſis compoſitam, poſterioribus, atque generalibus, & acceſſoriis, ſiue executiuis clauſulis teſtator derogate voluetit, aut quod eiſdem aliquid momenti, nouumvè, aut derogatorium ſuperius ſpecificè diſpoſitorum reſeruauerit, nec clauſula ſpeciali, & magis certa id expreſſerit, aut quod ita incidenter & obiter in eo ſe habuerit. Idcirco, niſi in diſpoſitione apponatur clauſula importans aliquid diuerſum, & ſeparatum, & æquè principaliter, clauſulæque ipſæ ſatis apertè voluntatem demonſtrent, aut æquè principalem inducant, docendum erit, locum eſſe regulæ prædicatæ, nec clauſulis acceſſoriis & executiuis alterari diſpoſitionem principalem; vt cum iudicio idemmet Molina obſeruauit lib. 4. d. cap. 2. n. 48. & duob. ſeqq. Nec verum eſt regulariter, clauſulas has executi[*]uas, ſiue acceſſorias eſſe ex ſtilo Tabellionum; nam imo eſſe ex voluntate partium, ſcripſit Bartol. in dict. l. qui Romæ, §. duo fratres, quæſtione 8. & ibidem Ripa, num 49. & veriſſimum profitetur Menochius, dicto conſil. 87. num. 45. 46. & 49. libro primo. Si quidem magna eſt pro Notario præſumptio, vt ſit ſatis peritus, & inſtructus, nec clauſulas tanti ponderis ex ſo[*]lo ſuo capite inſtrumento adſcribat, cum non poſſit plus ſcribere, quàm quæ propriis audiuit auribus, vt[*] inquit Baldus, in rubrica, C. de fide inſtrument. num. 10. & poſt alios ſequitur Menochius, in eodem conſil. 87. num. 47. imo cum Notarius ſemper cenſeatur roga[*]tus à partibus, vt clauſulas conſuetas apponat, caſq́ue de voluntate partium cenſeatur apponere: ſicuti cum aliis Authoribus adnotauit ipſe Molina, libr. 4. dicto cap. 2. num. 51. Menochius, dicto conſil. 87. num. 49. & inſtrumentum illud coram ipſis partibus legere de[*]bet; ſequitur equidem, inſtrumento eo partibus lecto,[*] verba illius, non Notarij, ſed partium dici debere, & ſic clauſulas ſimiles ſuum effectum operari; vt poſt Imolam, & Alexand. profitetur idem Molina, dicto num. 51. Menochius, vbi ſupra, num. 48. & 49. qui inquit, quod his rationibus adductus, aliquando inter[*]rogatus reſpondit, clauſulam codicillarem inſtrumento teſtamenti cenſeri inſertam voluntate teſtatoris; non autem ſtilo Notarij: & ita in ſimilibus clauſulis, quæ vel ſubſtantialia, vel accidentalia actus reſpiciunt: firmarunt Alexand. Ruinus. Decius. Ripa, & Neuizanus, quos retulit Menochius, dicto conſilio 87. numero 51. CAPVT XLIX. Ex verbis præſentis, vel futuri temporis, & quibus vno tempore diſpoſitio fit, & quoad ſui effectum in aliud dirigitur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri poſſit, & debeat. Ad tempus etiam facti teſtamenti, vt verba referantur, ſiue diſpoſitio reſtringatur, nécne, vtrùm interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; ſiue coniectura hæc, quæ ex eiuſmodi verbis colligitur, quanti habenda ſit regulariter. Denique, donatio inter virum, & vxorem (quæ de iure communi improbatur, provt hic explicatur) pactum etiam reciprocum de futura ſucceſſione inter ipſos, vtrùm de iure huius Regni valeat, ſi fiat poſt annum contracti matrimonij: & an maritus poſſit augere dotes vxoris: breuis, & diſtincta reſolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis præſentis, vel futuri temporis ex tempore etiam teſtamenti, aut factæ diſpoſitionis; atque ex tempore, id quod dispoſitio confertur, ſumitur efficax, & vrgens coniectura ad vltimam quamcunque voluntatem interpretandam. -  2 Interpretatio in teſtamentis fit ſecundum tempus mortis teſtatoris, quo tempore ſua dispoſitio recipit perfectionem. -  3 Habita tamen ratione ad intellectum verborum tempore conditi teſtamenti. -  4 Interpretatio non poteſt ſumi ex actu futuro. -  5 Teſtamentorum verba regulariter referri ad tempus teſtamenti facti, ſiue circa res, ſiue circa perſonas fiat diſpoſitio. Et quæ ſunt præſentis temporis, minime comprehendere futura. -  6 Idque in omni actu, & materia, & in diſpoſitione quacunque. -  7 In contractibus etiam, in quibus verba præſentis temporis non trahuntur ad futurum. Licet in aliquibus caſibus ſecus ſit; & quomodo id procedat, remiſſiuè. -  8 Teſtator, an, & quando præſumatur legaſſe ea tantum, quæ habebat tempore conditi teſtamenti, vel etiam deinde quæſita: quod exornatur, & latè declaratur, remiſſiuè. -  9 Verba, & diſpoſitionem temporis præſentis, legatæ etiam non includere futura, ſed intelligi iuxta tempus facti teſtamenti, multis exemplis Interpretes iuris demonſtraſſe, quorum nonnulla commemorantur hoc loco. -  10 Legata etiam coniunctis relicta, intelliguntur ſecundum tempus facti teſtamenti, nec extenduntur ad acquiſita poſt teſtamentum. -  11 Tempus facti teſtamenti non attendi, cum teſtatoris voluntas repugnare videtur. Sic ſane ex præſumpta teſtatoris voluntate, verba teſtamenti, etiam ſi præſentis temporis eſſe videantur, & verè ſint, ad futurum etiam tempus referri. Et à regula ſuperiori ex coniecturis recedi. -  12 Verba teſtamenti ex veriſimili voluntate trahuntur ad futurum tempus, etſi eſſent præſentis temporis. -  13 Legatum, quod regulariter, & in dubio intelligitur de rebus, quæ fuerunt teſtatoris, tempore teſtamenti. Ex coniecturis, atque ex præſumpta voluntate teſtatoris, futura etiam comprehendit. -  14 Verbum ambiguum in teſtamentis, & vltimis voluntatibus cum reperitur, de tempore futuro intelligitur. -  15 Maxime, vbi dispoſitio habet tractum ad futurum tempus: tunc namque, etiamſi verbum ſit præſentis temporis, tamen in qualitate adiecta inſpicitur tempus futurum. -  16 Diſpoſitio omnis in dubio videtur tacite collata in tempus, & caſum, quo erit vtilis, & neceſſaria. -  17 Tempus præſentis temporis, vel præteriti imperfecti trahitur ad futurum, cum in præſenti verificari non poteſt. -  18 Legatum factum de certa ſpecie, non recipit augmentum, & qua ratione, remiſſiuè. -  19 Verba præſentis temporis collectiua, quomodo extendantur ad futurum: quod exornatur, & de verbis quoque indefinitis, ſeu generalibus agitur. -  20 Legatum debetur ſecundum naturam, quam habet tempore mortis teſtatoris, non teſtamenti. -  21 Vltima quæque voluntas (ſicut & diſpoſitio alia quæcumque coniecturatur) atque interpretatur ex tempore, & ſecundum tempus. id quod confertur. -  22 Et ſic facta vno tempore, & quoad ſui effectum in aliud collata, iudicatur ſecundum tempus, in quod dirigitur, neque tempus, quo fit ipſa dispoſitio, attenditur. -  23 Vnde quoad validitatem ipſius, tempus, in quod confertur, inſpicitur. Quod procedit, quando ſubſtantia actus confertur in tempus prohibitum; ſecus verò ſi executio ſola, vt inferius, num. 27. -  24 Paria ſunt, quod fiat aliquid tempore prohibito; vel fiat licito, & conferatur in tempus prohibitum, vel è contra, & numeris ſeq. -  25 Maritus non poteſt augere dotes vxoris, nec vxori dotem conſtituere. -  26 Quod procedit, etiamſi ante matrimonium contractum præceſſit promiſſio augendi dotes, augmentatio autem fuit collata in tempus matrimonij, & num. ſeqq. -  27 Donatio collata in tempus illicitum, habetur, ac ſi prohibito tempore facta eſſet, & numero 29. in fine. -  28 Donatio ſimplex inter virum & vxorem non valet, & ſubinde poteſt ad libitum per donantem reuocari. Sed ſi non reuocetur, morte confirmatur, trahitúrque retrò. Quod exornatur, & latiùs explicatur remiſſiuè materia vniuerſa, quæ attinet ad titul. de donat. inter vir. & vxor. -  29 Et extenditur, vt procedat, etiam inter ſponſum, & ſponſam de præſenti ante receptas Eccleſiæ benedictiones, ex ſententia multorum. -  30 Donatio inter virum & vxorem iure Regio valet, dum tamen fiat poſt annum contracti matrimonij. -  31 Valet etiam inter ipſos pactum reciprocum de futura ſucceſſione, dummodo fiat poſt annum contracti matrimonij. Vſque adeo, vt præiudicet etiam aſcendentibus præmorientis in ſua legitima. -  32 Maritus an poſſit augere dotes vxoris de iure huius Regni, poſt annum contracti matrimonij. -  33 Arræ conſtitui poſſunt conſtante matrimonio. PRo breui, & diſtincta huiuſce cap. expli[*]catione præmittendum, atque conſtituendum erit primo loco, quod ex verbis quoque præſentis, vel futuri temporis, & ſic ex tempore facti teſtamenti, aut diſpoſitionis; ex tempore etiam, in quod diſpoſitio confertur, vel dirigitur, efficax, & vrgens coniectura ſumitur, ad vltimam quamcunque voluntatem, ſeu dispoſitionem interpretandam, & coniecturandam. Ita ſane deducitur apertè ex placitis, atque reſolutionibus communibus Authorum quorundam, qui mox rreferuntur: & in terminis poſt alios Authores ſcriptum reliquit Iacob. Menoch. in conſil. 106. num. 323. lib. 2. & in conſil. 97. num. 64. & 65. libro primo, & præſumptione 127. fere per totam, lib. 4. Socinus iunior, in conſil. 99. num. 10. libro 3. Ruinus, in conſil. 160. num. 14. libr. 2. Rolandus, in conſil. 160. num. 15. libr. 4. Pariſius, in conſil. 12. ex num. 31. cum ſeqq. lib. 2. Hieronymus Gabriel, in conſilio 98. ex num. 24. cum ſeqq. & in conſil. 120. libro 1. latius Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 3. titulo 11. per totum, Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 4. dubitatione 9. ex num. 35. fol. 323. Sic equidem interpretatio voluntatis teſtatoris, quamuis verè fiat ſecundum tempus, quo diſpoſitio applicatur ad actum, & ideo[*] interpretatio fit in teſtamentis ſecundum tempus mortis teſtatoris, quo tempore diſpoſitio ſuam perfectionem recipit: l. prima, C. de SS. Eccleſiis, & l. prima, ff. de teſtament. l. 4. ff. de adimen. legat. & §. poſteriore, Inſtitut. quib. mod. teſtam. infirmentur, attamen hoc fit habita ratione ad intellectum verborum tempore te[*]ſtamenti: ita in ſpecie declarat Marianus Socinus, in conſil. 6. Prædicta conſultatio, numer. 2. lib. 1. qui ita citat Bartolum, & cæteros, in l. ſi ita, ff. de auro & arg. legato, & refert Menochius, in conſilio 97. num. 149. & 150. lib. 1. qui inquit num. 151. ea ratione pulchra motum eſſe Socinum, quod interpretatio verborum non poteſt ſumi poſt actum perfectum, atque ita inſpecto tempore futuro, cum diuinare non potuerit ipſe diſponens, quod ſignificatio illa varietur, atque mutaretur, eſt enim futurum incertum, & ſoli Deo cognitum. Voluntas ergo (concludit Menochius) teſta[*]toris ſua morte confirmatur, l. prima, ff. de teſtament. & interpretatur iuxta tempus ſuæ diſpoſitionis: & ſubdit in hunc modum, & multum ad propoſitum noſtrum. Ita in caſu noſtro voluit D. Mercurius teſtator, quod primogenitus D. Salomeæ ſibi ſuccederet per fideicommiſſum, cum ille primogenitus D. Baiardæ de Baiardis eſſet mortuus ſine liberis maſculis: quoad caſum, & tempus ſucceſſionis huius primogeniti dom. Salomeæ attenditur quidem tempus mortis dicti primogeniti D. Baiardæ: ſed quis ſit iſte primogenitus. D. Salomeæ attenditur tempus conditi teſtamenti: cum (vt diximus) obſeruari debeat interpretatio verborumillius temporis, & non futuri. Idcirco teſtamentorum, & vltimarum volunta[*]tum verba, regulariter referuntur ad tempus teſtamenti, vel factæ diſpoſitionis: idque, ſiue circa res, ſiue circa perſonas facta ſit diſpoſitio, & quæ ſunt præſentis temporis minimè comprehendunt futura, l. ſi itæ ſcripſiſſet, ff. de legatis ſecundo: quò loci dicitur, verba illa teſtatoris: lego quod mihi L. Titium dare, & facere oportet, non includere quæ poſt teſtamentum Titius cæpit debere, quia verbum (dare oportet) præſentis temporis non includit futurum, l. vltima, §. 1. de legat. ſecundò: vbi illa verba, communes ſunt, præſentis temporis, non includunt futura, & ibi annotauit Bartolus poſt Gloſſam: quod ea magis vrget, quod ibi teſtator vſus eſt illis verbis, propter res vniuerſas, quæ ſui natura includere ſolent etiam futura, provt perpendit cum aliis Authoribus Menochius, dicto conſil. 97. ſub numer. 72. l. ſi ita legatum, ff. de auro & argento legato: vbi Iureconſultus ait, quod verba teſtatoris in dubio prolata quæ tempus præſens & futurum ſignificare poſſunt; ad præſens tantum referuntur, ita enim ibi ſcriptum eſt: Quia præſens tempus ſemper intelligitur, ſi aliud comprehenſum non ſit. Si ergo ita de verbis, quæ vtrumque tempus poſſunt includere, conſtitutum eſt, quanto fortius idem conſtituendum eſt de expreſſis verbis temporis præſentis, quæ ſolum præſens ſui natura & proprietate ſignificant: l. vltima, in fine principij, eo. tit. de aur. & arg. legat. l. Iulianus, §. vltimo, ff. de legatis tertio, vbi prædiis legatis cum iis inſertis, quæ in ea poſſeſſione ſunt, veniunt mancipia, quæ eo tempore ibi ſunt, immo & ea, quæ poſtea acceſſerunt: Si modo (inquit Iureconſultus) hoc teſtatormanifeſte expreſſit. Ecce ergo, quod verbum præſentis temporis non includit ſui natura futurum, ſed opus eſt, quod manifeſtè exprimatur, l. his verbis, l. vxorem, §. teſtamento. 1. ff. de legatis tertio, quò loci dicitur, quod cùm teſtator relinqueret quinque pueros ætatis ſeptem annorum: & vixiſſet is teſtator poſt conditum teſtamentum multos annos, & tempore mortis habuiſſet alios illius ætatis pueros, ſolum debentur pueri illius ætatis tempore conditi teſtamenti. Et ſubiungit verba quædam, quæ maxime ad propoſitum pertinent. Respondi eam videri ætatem deſignatam, quæ eſſet, cum à teſtatore relinquerentur, l. Aurelius 29. §. primo, & l. finali, ff. de liberatione legata. Sic ſane, quod vltimæ, & alterius cuiuſque diſpoſitionis verba, ad tempus teſtamenti, vel factæ diſpoſitionis reſtringantur, & quæ ſunt præſentis temporis, aut ambigua, futurum tempus non comprehendant; obſeruarunt, & latè exornantes, atque explicantes materiam d.l. ſi ita, & traditionum Bartoli ibid. multis caſibus practicis applicarunt Caſtrenſis, Alexander, vterque Socinus, Fulgoſius, Decius, Felinus, Curtius, iunior, Aretinus, Romanus, Berous, Corneus, Capra, Cephallus, Herculanus, Craueta, Pariſius, Rolandus, Neuizan. Cagnolus, Crotus, & alij, quos recenſet, & de hac materia late & diſtincte commentaria conficit Iacob Menoch. libro 4. præſumptione 127. per totam; vbi vide omnino, atque ex numer. 6. vſque ad numerum 16. ita regulam ſuperiorem deducit, & illuſtrat permultis, provt ego quoque ipſum commemoraui, & ita pariter adnotaui in commentariis de vſufructn, cap. 44. num. 2. idem Menochius, in conſilio 97. num. 64. & ſeqq. num. 70. & ſeqq. vſque ad numerum 78. num. 120. & num. 136. vſque ad numerum 152. libro primo, vbi etiam ſingulariter declarat hanc materiam: & in conſilio 115. num. 66. & in conſilio 106. ex num. 61. & num. 169. vſque ad numer. 180. & num. 192. 194. &267. lib. 2. & in conſil. 330. ad finem, lib. 4. Didac. Couar. practicarum cap. 2. ex num. 2. cum ſeqq. vbi ſingulariter, & eruditè (vt adſolet) Dueñas, regula 205. Ioannes Baptiſta Cephalus, inter conſilia Cephali genitoris, in conſil. 773. num. 21. & multis ſeqq. lib. 5. Hieronymus Gabriel, in conſilio 98. ex num. 24. cum ſeqq. & in conſilio 120. per totum, libro primo. Gaſpar Cauellinus, milleloquio 38. num. 3. Ioannes Garcia, de expenſis & meliorationibus, cap. 22. num. 33. per totum, Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. primo, num. 38. Aluarus Valaſcus, conſultatione 58. num. 3. & ſeqq. Peregrinus, in conſil. 19. numer. 36. lib. 4. de fideicommiſſis, articul. 13. num. 78. late Alexand. Raudenſ. variar. libro 1. cap. 1. 2. & 3. Marta, deciſion. 6. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 3. tit. 11. per totum. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 244. num. 193. libro 3. Andreas Fachineus, controu. iuris, lib. 12. cap. 76. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. libr. 4. dubitatione 9. ex numero 35. cum ſequentibus, folio 323. & libro 5. interpretatione 2. dubitatione vltima, numero 274. folio 550. Ioſephus Ludouicus, deciſion. 61. ex numer. 37. cum ſequentibus, Mieres, de maioratu, prima parte, quæſtion. 10. num. 37. Borgninus Caualcanus, de vſufructu mulieri relicto, ex num. 85. vſque ad num. 88. fol. 255. Michaël Graſſus, receptar. ſentent. §. legatum, quæſt. 29. per totam. Sfortia Oddus, in conſilio 69. per totum, libro primo, vbi vide: latiſſime Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſilio 63. ex numero primo, vſque ad num. 34. & num. 41. vſque ad numerum 74. libro primo, & in conſilio 14. num. 34. lib. 2. Ludouicus Caſanate, in conſilio 44. ex num. 2. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iuris tomo 5. littera L. concluſion. 59. per totam, ex folio 62. in fine, & folio 63. & tomo 8. littera T. concluſ. 136. fol. 122. vbi in arugmento, quod teſtatoris diſpoſitio regulariter reſtringitur ad tempus teſtamenti; & quando ſecus: & eodem tomo 8. littera V. concluſ. 113. 114. & folio 547. & ſeqq. D. Perez de Lara, de capellam. & anniuerſariis, libr. 1. cap. 16. per totum: qui cum excitauerit dubium illud, vtrum poſſidens bona cum onere ſoluendi certam ſummam (pitanciam, vt ipſe inquit) Clericis alicuius Eccleſiæ pro anniuerſario, an teneatur ſoluere augmentatis, vel ſolum pro numero exiſtentium tempore conſtituti anniuerſarij; multa in propoſito adducit ex numero primo, vſque ad numerum 9. quæ concludunt, regulam ſuperiorem quod teſtatoris diſpoſitio regulariter reſtringitur ad[*] tempus teſtamenti; procedere in omni actu & materia, & in diſpoſitione quacunque: quod ipſum, & quod tempus præſens, ſiue factæ diſpoſitionis inſpici debeat in omni materia; poſt Baldum, Iaſon. Alexand & Socinum iun. adnotauit Ludouic. Caſanate, dicto conſilio 44. numero 3. qui cum aliis quoque tradidit Authoribus, in contractibus etiam id habe[*]re locum, ac in eis verba præſentis temporis non trahi ad futurum; per text. in l. Rutilia Polla, ff. de contrahenda empt. l. non modus, C. de ſeruitutibus: idem etiam firmauit Barboſa, in l. ſi cum dotem, in principio, numero 40. ff. ſoluto matri. Perez de Lara, dicto cap. 16. ex numero primo. Cardinalis Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. libro 3. titulo 15. numero 26. & 27. & libro 29. titulo 13. numero 5. & 9. Fontanella, de pactis nuptial. clauſula 4. gloſſa 9. parte 4. numero 6. folio 102. & vltra relatos ab eis, eleganter Menochius, in conſilio 97. numero 70. & num. 136. libro primo: vbi quod verba præſentis temporis non trahuntur ad futurum in contractibus; per text. in l. ſi ſtipulatus fuerim, §. cum ſtipulatur, & l. ſi à colono. & l. cum ſtipulatus ff. de verbor. obligat. licet in aliquibus caſibus ſecùs ſit, vt in caſu legis primæ, in fine, & l. ſi quis ſocietatem, ff. pro ſocio, & l. vltimæ, C. quæ res pignori obligari poſſunt. Et quomodo id procedat, explicat ibidem, numero 137. Ego quoque generaliter propoſui regulam ſuperiorem in[*] commentariis de vſufructu, dict cap. 44. vbi dubium illud commune excitaui, an ſcilicet, & quando præſumatur teſtator teſtator legaſſe ea tantum, quæ habebat tempore conditi teſtamenti, vel etiam inde quæſita: & numero 3. ſtatui legatum regulariter intelligendum in dubio iuxta tempus teſtamenti, & de rebus quæteſtatoris tunc fuerunt; & poſt alios Authores ſic ſcripſiſſe, & latius explicaſſe, Menochium, Manticam, Graſſum, Hondedeus, & relatos ſuprà, numero 5. & ibi num. 9. idem diſpoſitum obſeruaui in legato vſusfructus omnium bonorum: nunc verò addiderim vltra ea, quæ ibi dixi, & Authores à me relatos, videndos Thuſcum, & D. Perez de Lara, in locis relatis ſuprà, & nouiſſimè Iacob. Cancerium, variar. cap. 20. de legatis, ex numero 118. & numer. 129. Denique, huc ſpectare multorum iuris Interpre[*]tum authoritates, & placita, quibus paſſim affirmarunt, verba, & diſpoſitionem temporis præſentis, legata etiam non includere futura, ſed intelligi iuxta tempus facti teſtamenti: ita enim ſcribit Caſtrenſis, in l. cum. ſtipulamur, ff. de verbor. obligat. dum ait, ſe aliquando reſpondiſſe, quod cum teſtator legaſſet Hoſpitali, quidquid reſtaret de ſuis bonis, de pecuniis in monte Florentiæ, & prius ſolutis omnibus debitis, reſtarent mille: & deinde pòſt acquiſierit vſque ad tria millia, quod illa mille, quæ tempore teſtamenti ſupereſſe poterant, debentur, non autem alia duo millia, & ita iudicatum ſuiſſe ſcribit Caſtrenſis, & ſequitur ibi Alexander; & Felinus, in cap. ad hæ, primo, de reſcriptis. Socinus iunior, in conſilio 99. num. 9. libro 3. etſi á Caſtrenſi diſſentiant in ſua illa ſpecie Aretinus, & Iaſon, in d.l. cum ſtipulamur: provt refert Menochius, dicto conſilio 97. numero 72. in fine, libro primo, ita quoque reſpondit Alexander, in conſilio 171. numero primo, libro 6. quod legatum tertiæ partis bonorum, ſolum comprehendit præſentia, tempore ſcilicet teſtamenti; & non deinde acquiſita, idem cenſuit Corneus, in conſ. 14. numero 5. libro primo, quod ſi teſtator legat maſſaritias ſuas intelligitur de his, quas tempore teſtamenti habet, non autem de futuris: ita pariter reſpondit Socinus iunior, dicto conſilio 99. libro 3. quod ſi teſtator reliquit vſumfructum bonorum ſuorum; & omnia eius mobilia, intelligitur de his, quæ habebat tempore teſtament. Et idem reſpondit Pariſius, in conſilio 21. numero 32. libro 2. refert & alia adducit Menochius, vbi ſupra, num. 74. &75. Thuſcus, tomo 8. littera T. concluſ. 136. per totam, fol. 122. & tomo 5. littera L. concl; 59. fol. 62. hunc etiam ſpectat quod ex d.l. ſi ita. ff. de auro & arg. legato; Scribit Socinus, in l. filiæ, §. Titia, in fine, ff. condit & demonſt. poſt Caſtrenſem ibi; dum Caſtrenſis reprehendit Iacobum de Arena, qui afferebat, quod ſi teſator legauit frumentum, quod habet in horreo conditum; & illud conſumat, aliudq́ue reponat loco primi, deberi hoc frumentum quod tempore mortis teſtatoris reperitur, ex dicto §, Titia: Caſtrenſis, & Socinus, ſcribit, dictum §. Titia, procedere, cum teſtator locutus eſt per verba futuri temporis, non autem præſentis; quia ſi ver verba præſentis temporis fiat legatum, non debetur quod tempore mortis reperitur; ſed tempus teſtamenti ſolum inſpicitur, dicta l. ſi ita. In hoc tamen contrarium reſoluit Menochius, præcitato conſil. 97. numer. 147. videndus ex numero 145. vbi in legato facto de frumento, quod inſpiciatur tempus mortis teſtatoris reſpondit poſt Bartol. ea ratione adductus, quod variatio ſit circa eandem rem, & numero 128. tradidit poſt Bartol. & alios Authores, quod legatum factum de omnibus bonis, quæ Peruſiæ reperiri poſſunt, ſolùm intelligunt de his, quæ tempore teſtamenti in ea ciuitate reperiebantur. Huc denique ſpectat quod poſt alios iuris Interpretes adduxit Perez de Lara, de anniuerſariis, libro primo, dicto cap. 16. numero ſeptimo, quod ſi tempore contractus, aut teſtamenti erat certus numerus Clericorum, promiſſum, ſeu relictum pro anniuerſario, non debetur augmentatis, vt latius ibidem, vbi explicat numeris ſeqq. Spectant etiam & alia, quæ recenſent relati ſuprà, numero quarto, qui maiori ex parte conueniunt, de[*]ciſionem textus, in dict. l. ſi ita. ff. de auro & argento legato, locum etiam habere in legatis relictis coniunctæ perſonæ, & ſic etiam in coniunctis legatum non extendi ad acquiſita poſt teſtamentum: & in commentariis de vſufructu, dicto cap. 44. numero 11. & 12. ita tenuiſſe Authores ibi relatos, ſcripſi: & contrariis Authoritatibus ſatisfeciſſe pleniſſimè Ioãnem Vincent. Hondedeus, in conſilio 63. ex num. 48. vſque ad num. 68. libro primo: ita etiam tenuerunt Alexand. Capra, & Corneus, quos citat Thuſcus, tomo quinto, littera L. dicta concluſ. 59. numer. 11. folio 63. qui tamen ſtatim num. 38. dicit contrarium, & refert Corneum, ita dicentem: contrarium etiam tenuiſſe Socinum Graſſum, & Ioſephum Ludouic. conſtat ex notatis, atque à me ſcriptis, dicto cap. 44. numero vndecimo: & refert Fachineus, controu, iuris, libro 12. cap. 76. ſed ipſe cum Cagnolo, & aliis, etiam in coniunctis perſonis id defendit, provt dicto numero 12. defendi: & hactenus de prima obſeruatione in hac materia. Secundò deinde & principaliter obſeruandum,[*] atque conſtituendum eſt, teſtamenti facti tempus aliquando non inſpici, ſicque plerumque à regula ſuperiori recedi; idque maxime, cum teſtatoris voluntas repugnare videtur. Sic ſane ex præſumpta teſtatoris voluntate, verba teſtamenti, etiamſi præſentis temporis eſſe videantur, & vere ſint; ad futurum etiam tempus referuntur, & à regula ſuperiori, ex textu, in d.l. ſi ita, ff. de auro & arg. legat. & aliis iuribus deſumpta, ex coniecturis, & præſumptionibus receditur (vt dixi) quod ex ipſiſmet iuribus non obſcurè deducitur, & in terminis obſeruarunt Socin. iun. in conſ. 98. num. 26. lib. 1. Roland. in conſ. 39. numero 20. libro 4. latius Hieronymus Gabriel, in conſilio 119. libro 1. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis, vltimar. volunt. lib. 3. titluo 11. ex[*] numero 12. & numero 23. & 24. vbi quod verba teſtamenti ex veriſimili voluntate trahuntur ad futurum tempus, etſi eſſent præſentis temporis vt ibidem comprobat, & latius Ioannes Vincent. Hondedeus. dicto conſilio 63. ex numero 36. cum ſeqq. & de vſufructu, dicto cap. 44. numero 13. ſic etiam notaui: &[*] num. 3. ita pariter poſt alios Authores ſcripſi, quod etſi legatum regulariter intelligatur in dubio de rebus, quæ fuerunt teſtatoris tempore mortis; idque intellexi etiam in legato generali bonorum, & aliorum iuris Interpretum allegatione comprobaui, ex præſumpta tamen teſtatoris voluntate, atque ex coniecturis futura etiam comprehendere, iuxta Authores ibi relatos, & maximè Hieronym. Gabriel, & Hondedeum, dicto numero 13. commemoratos, & id ipſum, quod ſcilicet ex coniecturis, & præſumpta teſtatorum voluntate legatum non reſtringatur ad bona tempore teſtamenti exiſtentia, ſed etiam contineat futura tempore mortis; poſt Alexand. Decium, Curt. iun. & Hieronym. Gabrielem, tradidit Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iuris, tom. 5. lit. L.d. concluſ. 59. n. 19. 33. & 38. ſic quoque, cum verbum ambiguum in teſtamentis, & vltimis[*] voluntatibus repetitur, ad coniecturas recurrendum eſſe, ex eiſdem colligitur Authoribus, quos nunc præcitaui: & intelligi de tempore futuro; Bartolus ſcriptum reliquit in l. ſi ita legatum, ff. de condit. & demonſt. & in l. ſolemus, per illum text. vbi etiam Socinus notat numero ſecundo, & refert Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 3. dicto titulo 11. numero 27. idque maxime, vbi diſpoſitio habet tra[*]ctum ad futurum tempus; tunc namque, etiamſi verbum ſit præſentis temporis, tamen in qualitate adiecta inſpicitur tempus futurum: ita declarant Ripa, in l. ex facto, numero 38. & in l. centurio, num. 144. ff. de vulgat. & pupil. ſubſtitut. Alciatus, in conſ. 499. numero nono Rolandus, in conſilio 39. numero 54. libro quarto. Petrus Surdus, dicto conſilio 335. numero 20. & 21. libro tertio, Menochius, in conſilio 97. numero 118. libro primo. ludouic. Caſante, in conſilio 44. numero 32. & 39. & aliis confirmat ex numero 36. cum ſeqq. & vide in conſilio 10. num. 64. & num. 110. vbi poſt alios multos non inutiliter adnotauit, quod diſpoſitio omnis in dubio videtur tacitè collata in[*] tempus, & caſum, quo erit vtilis, & neceſſaria, l. Gallus, §. quidam recte: & ibi Paulus, numero 2. de liber. & poſthum. ita pariter dicimus, verbum, præſen[*]tis temporis, vel præteriti imperfecti trahi ad futurum, cum in præſenti verificari non poteſt, l. ſi debitor, §. quia veriſimile, ff. de contrah. empt. l. cum certus, ff. de trit. vino, & oleo legat. & declarat egregie Corn. in conſ. 304. numero 14. libro tertio, ſentit Felin. in cap. ad hæc, colum. prima, verſic. ſecundus caſus, de præſcript. refert Menochius, dicto conſilio 67. numer. 120. libro primo, & num. 121. vbi inquit etiam, quod legatum factum de certa ſpecie, non recipit augmen[*]tum, & interpretatur text. in l. talis ſcriptura, in principio, iuncto §. vltimo, & l. ſeqq. de legatis primo, ideò ibi verba illa temporis præteriti protrahi ad futurum, quia augmentum verſabatur circa eandem rem. Nam teſtator legauit in teſtamento pecunias annua, bima, trima die præſtandas: deinde alias legauit in codicillis, eadem qualitas hic ſubintelligitur, ſcilicet eſſe annua, bima, trima die ſoluendas, cum augmentum eiuſdem rei ſit, vt declarant Authores ibi relati per ipſum Menochium. Qui ſecundò interpretatur textum, in d.l. talis. procedere eo caſu, cum pecuniæ legatæ non ſunt per diei appoſitionem demonſtratæ, atque deſignatæ: ſecus ſi deſignatæ fuerunt, vt ibi in principio, ſcriptum eſt. Nam deſignatione illa facta, certa ſpecies relicta dicitur, quæ ſane ſpecies non recipit augmentum, & ideo ad poſtea legatas non fit extenſio, provt ſentiunt Bartolus, & Alciatus, ibi commemorati. Denique, & in verbis collectiuis præſentis tem[*]poris limitatur communiter deciſio dictæ l. ſi ita, ff. de auro & arg. legato, ſic ſane diſpoſitio facta de nomine collectiuo per verbum præſentis temporis extenditur ad fututum, ſicuti latius explicauit Menochius, præcitato conſilio 97. ex numero 138. vſque ad numerum 154. qui inquit, planius id ita declarari, ſcilicet collectiuum nomen eſſe, quo plura corpora, vel gradus continentur; quemadmodum nomen familiæ, liberorum, ſuorum, agnationis, vt latius ibi. Atqui cum diſpoſitio eſt de nomine collectiuo, verbũ præſentis temporis includit futurum, & ideo hoc in caſu inſpicitur tempus mortis teſtatoris, vt docuerunt Bartol & Caſtren. relati ibi, n. 141. per Menochium, qui inde infert num. 142. quod pax facta pro ſe, & ſubditis ſuis, extenditur ad futuros ſubditos, iuxta annotationem illam Ioannis Andreæ, ita ſirmiliter poſt Alberic. & Cæpolam, quod ſi quis mihi promittat pro certa mercede coquere Panem pro me, & familia mea; an teneatur pro eadem mercede coquere, aucta familià ſ & teneri ait Cæpola: quia verbum familiæ, eſt nomen collectiuum, quod augmentum recipit: & ideo verba temporis præſentis etiam ſuturum includunt, quod ibidem n. 21. declarat, diſtinguẽdo nomen hoc collectiuum, ſic que generale, à nomine indefinito. Refert Menoch. vbi ſupra, D. Perez de Lara, de anniuerſar. & capel. lib. 1. c. 16. ex n. 9. cum ſeq. vbi diluit præfatam quæſtionem de eo, qui ſe obligauit coquere panem alicuius familiæ, & num. ſeq. inquit, multum intereſſe, an promiſſio, ſeu obligatio facta fuerit nomine vniuerſali, generali, indefinito, aut particulari: & latius id explicat, atque interpretatur text. in l. non modus, C. de ſeruitutibus, & in cap. cum capella. & cap. quia circa, de priuilegiis, in commentariis quoque de vſufructu, d. cap. 44. num. 5. poſt Bartol. & Manticam conſtitui, quoddà eſſe legatum vniuerſale, quod relinquitur ſub aliquo nomine appellatiuo de ſui natura collectiuo, vt peculium, grex, & ſimilia, & tunc illud recipit augmentum, & diminutionem, & comprehendit etiam futura: ſicuti ex multis comprobat Menoch. lib. 4. dicta præſumptione 127. num. 26. quoddam vero eſſe legatum generale per aliquod ſignum, quod ei apponitur, vl lego omnes res, & ſimilia, & tunc refertur ad tempus teſtamenti: provt cum aliis Authoribus explicauit Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſil. 63. num. 42. lib. 1. Semper tamen obſeruandum erit, legatum deberi ſecundum naturam, quam habet tempore mortis teſtatoris, non teſtamenti; ita ſane poſt alios Authores ſcripſit: & in legato[*] alimentorum, quæ vno modo fuerunt præſtita tempore teſtamenti; alio modo tempore mortis, & in legato veſtium, quæ corruptæ reficiantur: & in legato frumenti, monetæ, libri, aut alterius ſimilis, in quibus contingit variatio, vt tempus mortis ſemper inſpiciatur; exempla ponens, obſeruauit Menoch. d. conſil. 97. num, 145. 146. & 147. Vltimò & principaliter obſeruandum, atque con[*]ſtituendum erit, quod vltima quæque voluntas, ſicut & diſpoſitio alia quæcunque coniecturatur, atque interpretatur ex tempore, & ſecundum tempus id quod confertur, l. Titio cum morietur; ff. de vſufruct. Bart. & Bald. in l. quod ſponſæ, C. de donat. ante nupt. Tiraquell. de primogenitura, q. 40. n. 174. Menochius, in conſ. 106. num. 323. lib. 3. Ioannes Vincent. Hondedeus, d. conſ. 63. num. 84. lib. 1. & in conſ. 83. num. 47. lib. 2. & ſic facta vno tempore, & quoad ſui effectum in aliud[*] collata, iudicatur ſecundum tempus, in quod dirigitur, neque tempus, quo fit ipſa diſpoſitio, attenditur. Provt clare probat textus, in d.l. quod ſponſæ, & in l. quia in hoc tempus, ff. de donat. inter vir. & vxor. l. eum qui iudicare, in fine, ff. de iuriſdict. omn. iud. Albanus, in conſil. 109. num. 9. Achilles Pedrocha, in conſil. 10. num. 39. & in conſil. 20. num. 104. & in conſ. 35. numero 62. Ioannes Cephalus, in conſil. 773. num. 18. lib. 5. Craueta, in conſ. 175. num. 8. vbi plura allegat. Palacios Rubios, in repetitione rubricæ de donat. inter, §. 30. num. 2. & ſequent. vnde quoad validitatem[*] ipſius, tempus, in quod confertur, inſpicitur, & non tempus actus eiuſdem geſti, vt per text. in l. ſi certarum, in fine, iuncta Gloſſa, ff. de militari teſtamento. Notarunt Ancharanus, in cap. præſenti, num. 1. ad finem, de officio legati, lib. 6. & Felinus, in cap. dilectus, n. 1. de accuſat. per text. etiam, in l. cum hic ſtatus, §. ſi ſponſus ſponſæ, & l. ſi cum ſeruum, in fine, cum ſeq. ff. de donat. inter. l. penultima, cum Gloſſa, ff. de pactis dotalibus, l, libertas, cum concordantibus per Gloſſam ibi allegatis, ff. de manumiſſis teſtam. Baldus, in conſ. 337. column. 1. volumine 1. & paria ſunt, quod fiat aliquid tempore prohibito, vel fiat tempore licito & confe[*]ratur in tempus prohibitum; vel è contra, vt per text. in ipſa l. quod ſponſæ. Adnotarunt Bartol, Baldus, Salicetus, & Albanus ad Bartolum. Panormitanus, in conſil. 12. Socinus, regula 313. referendi infrà, per text. etiam. in l. in tempus. ff. de hæred. inſtitut. vbi Bald. Imola, & alij, l. ſi res, vbi notat Bald. ff. de iure dotium, l. ſtichus ſeruus, ff. de manum. teſtam. cap. de vxore, vbi Gloſſa, Hoſtinenſis, & præter alios, Abbas. n. 2. & 4. de ſepulturis. Bartol, in l. ſi conſtante, §. quoties, n. 3. & 7. ff. ſoluto matrimon. latius Felinus, in cap. cum dilectus, col. 1. de accuſat. Tiraquel. de conſtitut. 3. parte, limitat. 1. num. 3. cun ſeq. Coſta, in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, in 2. parte, num. 172. Ludouic. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 7. ex num. 40. latius Mieres, 1. parte, quæſtione 2. per totam, Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſion. iuris, tom. 6. littera P. concluſione 88. per totam, fol. 81. vbi in argumento inquit in hunc modum: paria sunt, actum fieri tempore permiſſo, verl fieri tempore prohibito & conferri in tempus permiſſum, & è conuerſo: & id tẽpus permiſſum, & è conuerſo: & id explicat Petrus Surdus ſingulariter in conſil. 164. num. 58. 59. & 60. vbi inquit, quod maritus non poteſt augere dotes[*] vxoris, nec vxori dotem conſtituere, quia hoc eſſet donare, l. finali, §. ſi à ſocero, ff. de. his, quæ in fraudem creditorum, l. ex promiſſione, ff. de obligat. & action. Natta in conſ. 147. num. 3. donatio autem eſt prohibita inter maritum & vxorem (vt ſtatim dicetur) & in ſpecie, quod maritus non poteſt dotare vxorem, eſt textus, in l. ſi quis vxori ea conditione, ff. de donat. inter vir. & vxor. qui etſi loquatur, quando maritus dotauit conſtante matrimonio, & aliud ſit quando id fecit ante nuptias, ex quo non prohibetur ſponſus donare ſponſæ, l. inter eos, & l. cum hic ſtatus, §. ſi quis ſponſam, ff. de donat. inter vir. & vxor. cum Authoribus ibi relatis per Pet. Surd. num. 59. tamen ſi conſtat,[*] quod fuit contractu matrimonium cum illa promiſſione augendi dotes, & ita augmentatio illa fuit collata in tempus matrimonij, ideo non valet, perinde ac ſi facta fuiſſet poſt matrimonium; quia paria ſunt, quod fiat donatio tempore prohibito, vel fiat tempo[*]re licito & conferatur in tempus prohibitum, d.l. quod ſponſæ, C. de donat. ante nuptias, & de vxore, de ſepulturis, & per Authores commemoratos per Sur. ibidem. n. 60. Addiderim ego, Petri Surdi obſeruationes prædictas, ex ſequentibus confirmari, atque declarari. Inprimis ex his. quæ plenè tradit Craueta. in conſ. 175. ſuprà citat. n. 8. vbi loquitur in donatione facta ante matrimonium, & collata in tempus matrimonij à marito, quia non valet, ſicut non valeret facta conſtante matrimonio. Et Crauet. à Surdo non relatum commemorauit Thuſcus, d. concl. 88. n. 3. vbi declarat id procedere, quãdo ſubſtantia actus confertur in tempus prohibitum, ſecùs verò ſi executio ſola; poſt Ruinum, in conſ. 180. num. 16. lib. 1. & in l. ex hoc edicto, §. nunciatio, ff. de noui operis nunciat. n. 162. & ſeq. deinde confirmari etiam ex his quæ in ipſomet propoſito donationis in tempus prohibitum collatæ; adnotauit late Palacios Rubios, in d. rubrica, de donat. inter. §. 30. n. 2. & ſeq. Pater Thomas Sanchez, de ſponſalibus, lib. 6. diſp. 1. ex fol. 891. qui cum ſtatuiſſet n. 1. donationem ſimplicem inter virum & vxorem non eſſe validam, & ſubinde poſſe libitum per donatorem reuocari, l. 1. 2. & 3. ff. de donat. inter. cap. fina[*]li. eod. titulo. l. 4. tit. 11. partita 4. ideo autem dici nullam, quia poteſt ad libitum à donatore reuocari, non quod omnino nulla, & inualida ſit; morte namq; confirmatur, trahiturque retro, ſi non reuocetur, vt latius explicat, & proſequitur materia hanc donationis inter virum & vxorem, P. Thom. Sanchez, diſp. 1. per totam. Antonius etiam Gomezius. tom. 2. variar. c. 4. de donatione, ex n. 23. cum ſeq. & in l. 60. Tauri, ex n. 64. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. p.c. 3. Pater Ludou. Molin. tom. 2. de iuſtitia & iure. diſputat. 289. Couar. in rubrica de teſtamentis, 2. parte, num. 10. Menochius, de arbitrariis, lib 2. centura 2. caſu 132. num. 3. Palacios Rubios, in rubrica de donat. inter, §. 28. & 29. Ioannes Philippus. in. ſumma vtriuſque iuris, ad titulum, ff. de donat. inter. Anton. Theſaurus, deciſione Pedemontana 42. And. Gaill. pract. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 40. & ibidem Græueus, eius Additionator, ex fol. 135. & ſeq. Minſingerus, centuria 2. obſeru. 33. Cæuallos, commun. contra communes, q. 140. Barboſa, in l. quæ dotis. n. 20. &2. ſeq. & n. 66. & 67. Anton Faber. ad titul. C. de donat. inter. definitione l. & duabus ſeq. fol. 572. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iuris, tom. 2. littera D. concluſ. 691. & ſeq. ex fol. 899. vſque ad folium 913. eleganter, atque diſtinctè (vt adſolet) Cardinalis Mantica, de tacitis & ambiguis conuent lib. 21. titul. 1. vbi explicat, donationes inter virum & vxorem quo iure ſint prohibitæ, & quemadmodum prohibitio intelligatur: & titulo ſecundo, vbi qua ratione donationes inter virum & vxorem ſint prohibitæ: & titulo 3. vbi quibus perſonis donationes propter nuptias prohibitæ intelligantur: & titulo 4. vbi latè, in quibus caſibus donationes inter virum & vxorem permiſſæ intelligantur: & titulo 5. vbi ſi vit vxori legat rem alienam, an donatio valeat: & tit. 7. vbi quibus modis donationes inter virum & vxorem confirmentur: & tit. 8. an iureiurando confirmentur: & titul. 9. an tunc poſſint reuocari: & tit. 10. vbi latè quibus modis donationes inter virum & vxorem reuocatæ intelligantur: & tit. 11. vbi quatenus reuocari poſſint donationes inter virum & vxorem. Cum itaque (vt ad propoſitum accedamus) ita ſtatuiſſet (vt dixi) num. 1. pater ipſe Thomas Sanchez, quod ſcilicet donatio inter coniuges eſt inualida, poteſtq́ue ad libitum reuocari: & num. 4. ampliaſſet, vt id procedat, etiamſi fiat an[*]te conſummatum matrimonium, receptaſq́ue Eccleſiæ benedictiones, & ſic non valere, etiam inter ſponſum, & ſponſam de præſenti ante conſummatum matrimonium, vt latiùs ibi, atque ex relatione permultorum iuris Interpretum, licet alij contrà tenuerunt, vt etiam ibi commemorantur: ſubdit ſtatim num. 6. & pro ſecunda concluſione ſtatuit, vſque adeò non valere donationem inter coniuges, vt etiam non valeat ante contractum matrimonium facta, ſi effectus eius differatur in matrimonii tempus: per text. in d.l. quod ſponſæ: & reddit rationem prædictam, quia idem eſt. aliquid fieri tempore inhabili; vel prohibito, & conferri ad tempus inhabile, & prohibitum: & n. 7. reſpondet ad text. in l. inter eos, 28. ff. de donat. inter. qui videtur probate contrarium, vt ibi bidebis. Addiderim etiam, de iure huius Regni hodie va[*]lere donationem inter virum & vxorem conſtante matrimonio, dummodò fiat poſt annum contracti matrimonij, & non antea, & liberos non habeant, & ſic corrigi ius commune ex deciſione l. 3. tit. 12. de las donaciones, lib. 3. fori, quia ceſſat ratio fundamentalis, qua fuit prohibita donatio inter virum & vxorem, ne ſcilicet mutuo amore ſe ſpolient; quia poſt annum non videtur eſſe inter. eos ille amor tam feruens, ſicut eſt ante annum: & ita poſt. Ant. Gomezium: & Palac. Rubi. rectè deducit Ioan. Gutierr. d.c. 3. n. 16. & ſeq. & explicat n. 25. dummodò probetur, dictam legem fori in vſu fuiſſe: & id ipſum ex Ant. Gomez. Montalu. Palac. Rub. Dueñas, Bernar. Diaz, Gutierr. Olano, & aliis, obſeruat P. Thom. Sanchez, lib. 6. de ſponſalibus, dicta diſp. l. num. 5. per totum. Pater Molina, tom. 2. de iuſtitia & iure, diſp. 289. colum. 8. ver ſic. Guterius, fol. 253. Cæuallos, dicta q. 140. num. 12. qui num. 7. & ſeq. & n. 12. & 13. poſt Ioan. Gutierr. de iuram. confirmat. 1. parte, dicto cap. 3. num. 21. & ſeq. & num. 26. & alio Authores firmauit, inter coniuges[*] poſt annum contracti matrimonij valere pactum reciprocum de futura ſucceſſione: vſque adeò vt præiudicet etiam aſcendentibus præmorientis; quia adhuc etſi aſcendentes legitimi ſint, contrahendo reciprocè ratione dubij euentus, poſſunt coniuges illis in ſua legitima parte præiudicare. Et affirmat, ita fuiſſe iudicatum in Regia Cancellaria Pinciana. Et ipſum in facti contingentia obtinuiſſe. Temperat autem, atque intelligit numero octauo, & nono, Cæuallos metipſe, modò inter maritum & vxorem detur æqualitas reſpectu ætatis & bonorum, & etiam valetudinis; & fraus, & dolus abſit omninò, quod iuris rationi congruit, vt ibi adnotatur. Et vide Fontanellam, de pactis nuptialibus, folio 291. num. 110. Addiderim denique, ex his nunc adnotatis explicari[*] debere Petri Surdi obſeruationes ſuperiùs relatas, quod attinet ad ius noſtrũ Regium, dum dixit, maritũ non poſſe conſtante matrimonio augere dotes vxoris; quia hoc eſſet donare; nam ſi verum eſt, quod donatio inter virum & vxorẽ non ſit prohibita de iure huius Regni, dum tamen fiat poſt annum contracti matrimonij; videtur equidem, nec augmentum dotis prohiberi, dum mod fraus & dolus ceſſet omninò, & id ipſum ſtatuatur, quod in donatione, aut pacto reciproco ſucceſſionis, ex Cæuallos ſtatui diximus. Sic[*] ſanè & arrhæ poſſunt conſtitui conſtante matrimonio: l. 1. in fide, tit. 11. partit. 4. l. 87. tit. 18. partit. 3. & cum Caſtello, Palac. Rub-Montaluo, Anton. Gomezio, Suarez, Couar, Baëça, Matienzo, Azeuedo, Ayora, Ioann. Gutierr. & Aluaro Valaſco, rectè obſeruauit, & contrariam ſententiam improbauit P. Thom. Sanchez, de ſponſalib. lib. 6. diſp. 28. fol. 1005. CAPVT L. Ex contextu omnium verborum totius teſtamenti, aut diſpoſitionis cuiuſque totius ſimul, ex vna etiam ſcriptura, aut diſpoſitione ad aliam ſcripturam: aut diſpoſitionem; ſed & ſupplendo vnam ſcripturam, aut diſpoſitionem ex alia; ex vicinis quoque verbis, ſiue clauſulis, ex his, quæ præcedunt, vel quæ ſequuntur, & ſic præcedentibus circa ſequentia, aut ſequentibus circa præcedentia; item ex vna teſtamenti, aut diſpoſitionis parte ad determinationem, ſeu declarationem alterius partis, quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. Vbi trita illa, & aſſidua adeo Interpretum omnium axiomata, quod per manus traduntur quotidie; videlicet, quod vna teſtamenti, aut diſpoſitionis pars ab alia interpretationem, atque declarationem recipit; clauſula ſtans de per ſe, vel non, ſiue in principio, ſiue in medio, aut in fine diſpoſitionis appoſita, an, & quibus caſibus referatur ad omnia præcedentia, vel ad omnia ſequentia, ſiue proxima, vel remota, aut omnia concernat, vel non; ſingulariter, & dilucidè explanatur, & materia relatiua clauſularum, ingenti ſtudio peragitur. SVMMARIVM. -  1 Voluntas teſtatoris ex contextu verborum omnium ſimul totius teſtamenti, aut diſpoſitionis ſumitur; efficaxque coniectura, & interpretatio deducitur. -  2 Idcirco non vnam tantum clauſulam teſtamenti, aut diſpoſitionis, ſed omnes debemus attentè perſpicere. -  3 Nam ex vnis clariùs, quàm ex aliis colligitur teſtatoris mens, & voluntas. -  4 Atque ex vicinis verbis, ſeu clauſulis, aut ſcripturis vicinis, verbum ambiguum declaratur. -  5 Et ſic ab his, quæ præcedunt, vel quæ ſequuntur; præcedentia namque, & ſequentia præbent coniecturam. -  6 Coniectura autem ſumpta à verbis præcedentibus, diuerſa eſt ab ea, quæ ſumitur à ſubſequentibus. -  7 Et ſic duæ ſunt ſeparatæ coniecturæ, vna est à verbis antecedentibus, altera est à verbis ſubſequentibus. Licet eas malè Noſtri vnà miſceant, ſed Alij rectè ſeparant, vt hic adnotatur. -  8 Præcedentium quadruplex eſt virtus, ſcilicet declarandi, ſupplendi, ampliandi, & reſtringendi. -  9 Media ex præcedentibus, & ſubſequentibus colliguntur. -  10 Verba ſequentia, quamuis ſint generalia, debent intelligi cum qualitate, aut iuxta rationem, naturámve præcedentium. -  11 Subſtitutiones ſequentes cenſentur factæ retento themate, & forma ſubſtitutionis antecedentis. -  12 Præcedentia magis declarant mentem in ſubſequentibus, quam è contra. -  13 Et ſic coniectura ducta à verbis præcedentibus, præfertur ei, quæ ſumitur à ſubſequentibus. -  14 Quoniam præcedentia faciliùs influunt in ſequentibus, quam è contra. -  15 Clauſula præcedens potentior, & fortior eſt, vt ſequentia determinet, quam è contra. -  16 Sequentia in dubio magis referuntur ad præcedentia, quam è contra. -  17 Teſtamenti pars vna, quæ ambigua ſit, ab alia declarationem, atque determinationem recipit: quod exornatur, & latè comprobatur, & numeris ſequent. -  18 Sic vna pars ſubſtitutionis declaratur, & fuppletur per aliam. -  19 Et ſi imperfecta, ſeu diminuta ſit in aliquo; perficitur, ampliatur, & ſuppletur per alias partes, in quibus teſtator magis clarè & ſpecificè loquutus eſt. -  20 Sic etiam, ſi verbum multiplicem habeat ſenſum, & intellectum, debet intelligi ſecundum eam ſignificationem, ſecundum quam reperitur in alia parte teſtamenti. -  21 Et verbum æquiuocum prolatum in vna parte diſpoſitionis, intelligitur eodem modo, in alia parte. Diſpoſitum namque in vna parte, oſtendit quid teſtator voluerit in alia parte teſtamenti, aut diſpoſitionis. -  22 Teſtamenti, aut alterius diſpoſitionis pars vna alteram declarat, vbi militat eadem ratio, ſecus ſi diuerſa. -  23 Idcirco ex identitate, vel diuerſitate rationis, conciliatur, atque explicatur alia regula, quæ contradicit, materiam hanc brocardicam reddit, quod ſi voluiſſet teſtator, expreſſiſſet. -  24 Subſtitutionis pars vna alteram declarat, etiam in dubio, et ſi non conſtet adeſſe eandem rationem, quando ratio diuerſitatis reddi non potest. -  25 Vel vbi hoc ſuadent aliquæ coniecturæ; ſecus verò, ſi in contrarium coniecturæ, aut præſumptiones exiſtant. -  26 Teſtamenti, aut dispoſitionis pars vna alteram declarat in caſu dubio, non verò vbi pars altera eſt certa, & clara. -  27 Et in materia fauorabili, non autem in odioſa. -  28 Atque ex identitate, vel diuerſitate perſonarum, provt hic declaratur. -  29 Interpretatio voluntatis teſtatoris congruè fit ex vna ſcriptura, & dispoſitione ad aliam; quoniam vna ſcriptura alteram interpretatur. -  30 Hæres non poteſt venire contra confeſſionem à teſtatore factam in partitas ſui libri, nec eum redarguere de mendacio. -  31 Scriptura defuncti dicitur in ſe continere iuramentum, vel eius vigorem. -  32 Interpretatio voluntatis teſtatoris optimè fit, ſupplendo vnam ſcripturam ex alia. -  33 Nec nouum eſt, quod ex duabus ſcripturis ſimul iunctis conſequamur illud, quod ex vna tantum non conſequeremur. -  34 Teſtamenti vnius ad aliud quoad qualitatem aliquam in vno expreſſam, & in alio omiſſam, declaratio, ſeu interpretatio deduci non valet, provt hic explicatur. -  35 Clauſula cuiuſuis diſpoſitionis interpretatur aliam, & per aliam. -  36 Clauſula de per ſe ſtans, aut non de per ſe, ſiue in principio, aut in medio, vel in fine diſpoſitionis appoſita; an referatur ad omnia præcedentia, vel ſequentia, ſiue ad quæ; latus, & difficilis, atque intricatus articulus, & à multis explicatus, provt hic obſeruatur. -  37 Clauſulas in principio, aut in medio, vel in fine diſpoſitionis appoſitas, congruam præſtare interpretationem, atque coniecturam eorum, quæ in præcedentibus, vel ſequentibus dicta fuere. -  38 Regulariter tamen clauſulas eiuſmodi, quantumcunque generales, in vltimis voluntatibus appoſitas, reſtringendi ad ea; quæ ſunt ſimilia expreſſis, non ad diuerſa. -  39 Et ad ſpecificata; dummodò intelligatur provt hic declaratur. -  30 Et ſic ad ea, quæ habent determinatam, & claram diſpoſitionem. -  41 Sic etiam reſtringi, vt non referantur ad omnia præcedentia, vel ſequentia, quando repugnaret præſumpta teſtatoris voluntas. -  42 Clauſula de per ſe ſtans, & ſeparata, refertur ad omnia, ſiue ſit poſita in principio, fiue in medio, ſiue in fine: quod latè probatur. -  43 Clauſula dicitur per ſe ſtans, ſi habeat orationem perfectam, & abſolutè, non relatiuè poſita ſit. -  44 Clauſula ſeparata, & de per ſe ſtans, refertur ad omnia, vbi eſt eadem ratio, vel vbi non poteſt aſſignari ratio diuerſitatis. -  45 Secus tamen, ſi non ſit eadem ratio, vel quando diuerſitatis ratio aſſignari poteſt. -  46 Et vbi militat eadem ratio, ad omnia refertur, etiamſi clauſula poſita ſit, ad qualificandum aliquem ex caſibus, aut capitulis. -  47 Clauſula de per ſe ſtans, refertur ad omnia, quandocunque poteſt commodè, & congruè ad omnia referri, quia omnibus congruit; aliàs ſecus, & vel referenda ad ea duntaxat, quibus commodè congruit. -  48 Clauſula de per ſe ſtans, refertur ad omnia niſi contrarium ſuadeat aliqua ratio contrarietatis, incompoſſibilitatis, ineptitudinis, deſtructionis recti ſermonis, ſuperfluitatis, diuerſitatis, ſeparationis, abſurditatis, repugnantiæ, inconuenientis, vel proprietatis verborum. -  49 Et ad hæc in effectu reducuntur variæ obſeruationes, atque Interpretum limitationes, quibus limitant generalem regulam, ſiue traditionem præfatam. -  50 Reducuntur quoque Iacobi Menochij ad ipſammet regulam limitationes plures, provt hic referuntur. -  51 Clauſula quando eſt appoſita ad qualificandum aliquam dispoſitionem, vel capitulum aliquod; ad omnia non refertur. -  52 Sed hoc explicatur, & maximè quando de eo conſtat, non in dubio. -  53 Clauſula in fine poſita, quibus in caſibus referatur ad omnia præcedentia, vel non; quemadmodum ex ſententia communi Ioannes Vincent. Hondedeus explicauerit, -  54 Clauſula, ſiue in principio, ſiue in medio, ſiue in fine diſpoſitionis appoſita, refertur ad omnia, ſi continuatiuè ſcripta ſit; provt latius hic explicatur. -  55 Scriptura, quando dicatur continuata. -  56 Clauſula poſita in fine vnius orationis, ad omnia præcedentia refertur, quæ comprehenduntur in eadem oratione, ſiue ſit oratio ſimplex, ſiue ſit oratio compoſita, comprehendens ſub ſe plures orationes ſimplices, quæ ab eodem verbo principali reguntur, & copulantur. -  57 Clauſula poſita inter vnum capitulum, ſiue in principio, aut in medio alicuius capituli, ad illud tantum refertur intelligendo, provt hoc numero, & ſeq. latius explicatur. -  58 Et quando ſit vnum capitulum, vel plura remiſſiuè. -  59 Limitationes, atque declarationes quamplures, in hac ipſa materia relatiua clauſularum proponuntur. PRo dilucida, & abſoluta huiuſce capit. explanatione obſeruandum, atque conſtituendum[*] erit primo loco, teſtatoris voluntatem, non modò ex verbis, quæ capitibus præcedentibus ponderata, atque adnotata fuere; ex his etiam, quæ. cap. ſequent. adnotantur, & traduntur; ſed ex contextu etiam omnium verborum ſimul totius ſcripturæ teſtamenti, aut totius diſpoſitionis ſumi, & dignoſci; efficacenque coniecturam, & interpretationem deduci: l. Mæuia. ff. de manumiſſis teſtamento. l. nummis. ff. de legat. 3. & cum Mantica, & Simone de Prætis, Petrus Surdus notauit deciſ. 210. n. 11. Ludou. Caſanate, in conſ. 47. n. 38. vbi refert Paulum, Romanum, Ancharanum, Manticam, & Simonem de Prætis, ita tenentes. Borguinus Caualcanus, deciſ. 18. p. 3. num. 78. 96. 107. 110. & 118. vbi oſtendit, quàm efficax, & vrgens ſit coniectura, quæ ex tenore totius teſtamenti, aut diſpoſitionis poteſt deprehendi. Idcirco non vnam tantum clauſulam[*] teſtamenti, aut diſpoſitionis, ſed omnes debemus attentè perſpicere; vt admonet Baldus, in conſil. 136. Viſo teſtamento. circa medium, lib. 3. comprobat Iaſon, in conſ. 140. col. 7. verſic. 8. lib. 1. idem Bald. in conſ. 184. verſic. ſi qua, lib. 3. Simon de Prætis, de interpret vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 2. dubitat. 2. ſolut. 3. n. 215. fol. 256. vbi citat textum, in l. quamuis, C. de fideicommiſſis, in illis verbis; Tamen quia inferioribus verbis teſtamenti. Ex quo apparet, quod ex inferioribus verbis teſtamenti quid teſtator ſenſerit, intelligi, & elici poteſt: & ita per eum textum annotauit Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. titulo 13. numero primo. Ludouicus Caſanate, in conſil. 47. numero 36. & 37. Debent ergo teſtamentorum, & diſpoſitionum omnia verba, & clauſulæ omnes diligenter, & accuratè inſpici, & ponderari; nam ex vnis clariùs quàm ex aliis colligitur teſtatoris mens, & voluntas: quod non malè[*] comprobat Prætis, vbi ſupra, ex numero 229. atque ex vicinis verbis, ſeu clauſulis, aut ſcripturis vicinis[*] verbum ambignum declaratur; vt poſt alios Authores ſcripſit idem Mantica, dicto titulo 13. numero primo, in principio, & numero 3. Iacobus Menochius, lib. 1. præſumptione 18. ex num. 2. Borgninus Caualcanus, dicta deciſione 18. parte 3. num. 72. 79. 106. & 119. vbi quod eſt optima declaratio, & interpretatio, quæ ſumitur ex connexitate, & vicinitate ſcripturarum, & ſic ab his, quæ præcedunt, vel quæ[*] ſequuntur; præcedentia namque, & ſequentia præbent coniecturam: provt hæc omnia probant ſingulariter iura quamplurima; textus inquam, in l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis 1. quò loci Accurſius ſubiungit, quod vicinitas ſcripturarum ſignificat, qualis fuerit diſponentis voluntas: l. heredes palam, §. ſed et ſi notam, ff. de testamentis, in illis verbis; Vtique placet, coniecturam fieri eius, quod reliquit, vel ex vicinis ſcripturis, l. qui filiabus, in principio, ff. de legat. 1. l. nummis. ff. de legatis 3. l. cum pater,[*] §. cum imperfecta, ff. de legatis 2. vbi probatur, ex verbis antecedentibus, & ſubſequentibus orationem obſcuram ob ſui imperfectionem declarari: l. item quia, §. vltim. ff. de pactis. l. ſi vero non remunerandi. §. idem Papinianus, ff. mandati, l. Titia, §. idem reſpondit, ff. de verbor. obligat, provt hæc iura ponderauit eruditè Menochius, lib. 1. dicta præſumpt. 18. num. 3. & 4. Sic ſanè, atque ex præcitatis iuribus, quod voluntatis teſtatoris coniectura, & interpretatio eliciatur à ſcriptis antè, vel poſt, & ex vicinis ſcripturis, & ex his, quæ præcedunt, & quæ ſequuntur; obſeruarunt, & quamplurimis comprobarunt Afflictis, deciſione 44. num. 27. & deciſione 275. num. 2. Pariſius, in conſil. 64. num. 48. lib. 1. Craueta, in conſil. 220. Tobias Nonius, in conſ. 36. num. 18. Marcabrunus, in conſ. 137. n. 138. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 6. dicto titul. 13. ex num. 1. cum ſeq. Iacob. Menochius, lib. 1. dicta præſumpt. 28. ex num. 10. Simon de Prætis, lib. 2. interpretat. 2. dubitat. 2. dicta ſolut. 3. ex num. 39. vſque ad num. 61. folio 240. & 241. Camillus Gallinius, de verborum ſignificat. lib. 2. cap. 22. num. 5. & lib. 5. cap. 6. num. 10. Tiraquellus, in l. ſi vnquam, in verbo, donatione largitus, num. 57. Mieres, de maioratu, in initio 2. partis, num. 43. verſ. 14. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſil. 1. num. 50. & in conſil. 29. num. 106. & in conſil. 51. num. 20. lib. 1. & in conſil. 30. num. 15. lib. 2. Achilles Pedrocha, in conſil. 38. num. 138. Ludou. Caſanate, in conſil. 17. num. 2. & 3. & in conſil. 47. num. 36. 37. & 38. & quidem coniectura ſumpta à verbis præcedentibus, diuerſa eſt ab ea, quæ ſumitur à ſubſequentibus; quod Iacob, Menochius, lib. 1. dicta præſumpt. 28. num. 21. ſingulariter obſeruauit, dicens, quod Iulianus Iureconſultus (vt ipſe præter Accurſium, & cæteros, cenſet animaduertendum) in dicta l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis 1. in illis verbis; Item earum, quæ præcedunt, vel quæ ſequuntur ſummarum, ſcripta ſunt, ſpectanda: duas coniecturas fecit, vna eſt[*] à verbis antecedentibus, altera eſt à verbis ſubſequentibus. Quas ſanè ſeparatas coniecturas malè Noſtri (vt inquit idem Menochius) vna miſcent, & vnam ſolam faciunt. Et horum numero vltra Menochium fuere Alexand. Aretinus, Iaſon, Pariſius, Craueta, & alij, quos Ioannes Vincent. Hondedeus, in locis nunc relatis commemorauit. Cæterum coniecturas eas rectè ſepararunt Mieres, in initio dictæ 2. partis, dicto numero 43. dicens, non minimam eſſe coniecturam ex præcedentibus circa ſequentia: & ſubiiciens ſtatim, quod ſequentia etiam declarant præcedentia: dicta l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, Simou quoque de Prætis, dicta ſolutione 3. libro ſecundo, folio 240. vbi num. 40. reliquit ſcriptum poſt alios Authores, quod ſcriptura præcedens, media, & ſequens ex aliis declarantur, ex Cicerone, cuius locum ibi adducit. Et quod præcedentium quadruplex eſt virtus, ſcilicet declarandi, ſupplendi, ampliandi, & reſtringendi, provt ibi comprobat.[*] Mieres etiam, parte 2. quæſtione 12. numero quinto. Deinde numero 43. inquit Prætis ipſe, quod ex præcedentibus arguitur ad interpretationem ſequentium, quæ poteſt euenire vno ex quatuor modis relatis ſupra. Et num. 47. quod ex ſequentibus quoque agitur ad determinationem, & declarationem præcedentium. Et num 52. quod media ex præcedentibus, & ſubſequentibus colliguntur, atque declarantur: l.[*] quæſitum, §. primo. l. quisquis, l. prædijs, in principio, & l. penultima, ff. de legatis 3. & latius exornat Prætis metidem, numeris ſeqq. & ſecundum hæc, verba[*] ſequentia, quamuis ſint generalia, debent intelligi cun qualitate, aut iuxta rationem, naturàmve præcedentium, vt in l. finali, §. finali. ff. de vino, tritico, & oleo legato: & per Abbatem in cap. ſedes. num. 2. & 8. de reſcriptis: Ioannem Gutierrez, in conſ. 4. numero 3. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti. libro primo, cap. 2. numero 5. & conueniunt Ancharanus, in conſilio 137. Cumanus, in conſilio 118. Alexander, in conſil. 24. numero 5. libro 3. Craueta, in conſ. 205. num. 5. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iur tom. 2. littera C. concluſ. 325. fol. 840. Et inde, quod ſubſtitutiones ſequentes cenſeantur fa[*]ctæ retento themate, & forma ſubſtitutionis antecedentis; ſcripſerunt Natta, in conſilio 200. numero 5. Hieronymus Gabriel, in conſ. 113. num. 3. lib. primo, Menochius, in conſ. 106. numero 202. libro 2. & in conſ. 319. numero 16. lib. 3. Zuchardus, in l. prima, num. 276. C. de pactis Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 15. numero 29. Petra, de fideicommiſſis, quæſt. 6. numero 7. Cæterum præcedentia magis declarant mentem in ſubſequentibus, quam è[*] contra; Gloſſa, in l. filium, ff. quando dies legati cedat. Bart. in. auia, ff. de condit. & demonſtrat. Alex. in conſ. 51. numero 2. lib. 3. Tobias Nonius, in conſ. 22. num. 13. Natta, in conſ. præcitato ſupra, & in authent. hoc inter liberos, num. 40. C. de teſtamentis. Ioannes Vincent. Hondedus, in conſil. 29. num. 106. lib. primo. Et ſic coniectura ducta à verbis præceden[*]tibus, præfertur ei, quæ ſumitur à ſubſequentibus. Nam & hoc Iuliani ordo, in d.l. ſ ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo ſignificat, ac etiam obſerua. tur â Papiniano, in l. cum pater, §. cum imperfecta. ff. de legatis ſecundo. Et ratio ipſa ſuadet, quia præcedentia facilius influunt in ſequentia, quam è contra;[*] vt vtrumque adnotauit eruditè Menochius, libro 1. dicta præſumptione 28. num. 22. & 23. quocirca ſubiicit ipſe numero 25. (& refert alios ſic tenentis) inter omnes iuris Interpretes dici ſolitum, quod clauſula præcedens potentior, & fortior eſt, vt ſequen[*]tia determiner, quam è contra: l. quisquis, vbi Gloſſa, ff. de legatis 3. vtrumque etiam adnotauit poſt alios Authores idem Menochius, de arbitrarijs, lib. 2. caſu 64. num. 19. Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolutione 3. num. 44. & num. 50. & num. 49. inquit, quod in dubio ſequentia magis referuntur ad præce[*]dentia, quem è contra, quando ſunt diuerſa negotia: Petrus de Peralta, in l. ſi quis, in principio teſtamenti, numero 166. & 167. de legatis tertio. Galganetus, & Thuſcus, in locis referendis infrà. Deinde & ſecundò obſeruandum, atque conſtituendum erit, ex eiſdem quoque iuribus, & principijs, & regulis effiuxiſſe vulgata aliam, & per manus traditam quotidie Scribẽtium omnium regulam, & doctrinam; videliet quod teſtamenti pars vna, quæ ambigua ſit, ab alia declarationem, atque deter[*]minationem recipit: idque per text. vulgatum, in dicta l. qui filiabus, ff. de legatis primò, vbi Vlpianus ſcripſit, Qui filiabus legauit, ſi mentionem aliqua parte teſtamenti de poſthuma fecit, videtur in filiarum legato, & de poſthuma ſenſiſſe. Ecce vbi facta mentione poſthumæ in vna parte teſtamenti, & poſtmodum in alia parte eiuſdem teſtamenti habita mentione filiarum, in dubio comprehenditur ipſa poſthuma. per textum etiam, in l. ſi ſeruus, §. finali, ff. de vino, tritico, & oleo legato. l. quæſitum, §. Papinianus quoque, ff. de fundo inſtructo. ibi, niſi inquit ex alia parte. l. ſi frater, C. de fideicommiſſis, ibi, Sed ſi verbis fideicommiſſi aliqua parte teſtamenti. l. cum in teſtamento, §. finali, ff. de hæred. inſtit. l. vtrum. ff. de petitione hæreditatis. Et ita quod vna pars teſtamenti, aut diſpoſitionis per aliam declaretur; pro regula generali deduxerunt, atque exornarunt permultis pro diuerſitate caſuum, & negotiorum occurrentium, Socinus, Curtius, Alex. Corneus, Decius, Craueta, Gozadinus, & alij, cum quibus Simon de Prætis, libro 2. interpretatione 2. ſolutione 3. numero 65. & tribus ſeq. folio 241. & cum Romano, Baldo, Decio, Angelo, & Gozadino, Mantica, lib. 6. de coniecturis vltimarum voluntatum, titulo 13. num. 5. Michael. Graſſus, receptar. ſentent. §. teſtamentum, quæſtione 76. num. 21. & 22. Menochius, libro 1. præſumptione 28. numere 19. & in conſilio 232. numero 20. libro 3. Bertazolus, in conſilio ciuili 15. numero primo, & per totum. Tiberius Decianus, in conſ. 44. numero 51. libro 4. Hippolytus Riminaldus in conſ. 19. numero 65. libro 1. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 25. numero 29. & ſeq. & articulo 16. numero 108. Laderchius Imolenſis, in conſilio 47. numero 3. libro primo. Alexander Raudenſis, in conſilio 36. numero 52. & 55. numero 74. verſic. hic autem caſus, libro 1. & deciſione 31. numero 240. Sfortia Oddus, in conſ. 95. numero 76. Borgninus Caualcanus, deciſione 17. num. 24. & deciſione 18. numero 118. 119. & 121. parte 3. Ioannes Guttierez, in conſil. 4. numero 4. Antonius Galeatius Maluaſſia, in conſilio 49. numero 13. & in conſ. 52. numero 36. & in conſ. 125. numero 5. Burſatus, in conſilio 433. numero 15. libro 4. Ioannes Vincent. Hondedus, in conſilio 48. numero 3. in conſil. 49. numero 29. in conſil. 54. num. 38. & in conſil. 82. numero 27. lib. 2. Marcabrunus, in conſil. 37. numero 135. 136. 161. & 190. & in conſilio 68. numero 36. & 54. & in conſilio 85. numero 39. & ſeq. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 12. num. 11 & 12. Petrus Surdus, deciſione 210. numero 10. & in conſil. 313. num. 88. & in conſilio 375. numero 28. libro 3. & in conſilio 455. numero 10. libro 4. Ludou. Caſanate, in conſilio 17. numero primo, & 3. & numero 25. & ſeq. & in conſilio 47. numero 36. & duobus ſeq. & numero 60. & ſequent. & quotidianarum harum controuerſiarum iuris, libro 2. cap. 4. ex numero 11. cum ſeq. & cap. 26. numero 15. 16. & 17. & ſupr eodem libro, & tractatu, cap. 9. in quinto fundamento partis affirmatiuæ, ita quoque notaui: &[*] quod ſubſtitutionis vna pars declaratur, & ſuppletur per aliam; tenuit Ludouic. Caſanate, dicto conſilio 17. numero. 3. poſt Authores ibi relatos: & conueniunt plures à me relati libro ſecundo dicto cap. 4. numero 10. & quatuor ſeq. idem Caſanate, præcitato conſilio 17. numero 4. vbi quod generaliter vna pars ſubſtitutionis imperfecta, ſeu diminuta in aliquo, ſup[*]pletur, & perficitur, & ampliatur per alias partes, in quibus teſtator magis clarè, & ſpecificè loquutus eſt: quod poſt alios multos tradiderunt Cephalus, in conſilio 196. numero 15. & 20. libro 2. Hipploytus Riminaldus, in conſilio 23. numero 95. libro primo. Proſper. Paſechus, in conſilio 92. numero 13. & 14. libro primo. idem Caſanate, in conſilio ipſo 17. numero octauo & in conſilio 47. ex numero 42. cum ſequentibus & in conſilio 53. numero 66. & 83. Vnde ſi verbum multiplicem habeat ſenſum, & intelle[*]ctum, debet intelligi ſecundum eam ſignificationem, ſecundùm quam reperitur in alia parte teſtamenti, vt per tex. in d.l. qui filiabus, & poſt Bartolum, in d.l. Centurio, numero vigeſimo ſeptimo. ff. de vulgatis, & pup. ſubſtitu. adnotarunt Corneus, Socinus vterque, Pariſius, & alij, cum quibus Mantica, libro ſexto, dicto titulo decimotertio, numero quinto, Graſſus, dicto §. teſtamentum, quæſtione ſeptuageſimaſexta, numero vigeſimo, Sfortia Oddus, in conſ. 95. num. 76. Menoch. in conſ. 452. num. 7. lib. 4. Marcabrunus, in conſ. 37. num. 131. & 178. & cum Angelo, Imola, Alex. Ruino, Aretino, Curttio iun. Peregrino, Thobia, Nonio, Mandello, &. alijs, Caſanate, dicto. conſ. 17. num. 25. & in conſ. 47. n. 44. & in conſ. 52. n. 21. & dicto cap. 4. lib. 2. n. 11. ſic quoque notaui: Peregrin. etiam ſic obſeruauit de fideicommiſſis, dicto art. 16. num. 108. verſic. prætereà addo. quò loci, poſt Corneum, & alios ſcripſit, quod verbum æquiuocum prolatum vno modo in vna parte teſtamenti, intelligitur eodem modo in alia[*] parte. Pet. Surd. dicto. conſ. 313. num. 88. & dicto conſ. 375. num. 28. lib. 3. Et quando vnum verbum in vna parte diſpoſitionis poſitum, eſt ambiguum, intelligi, & interpretari debet ſecundum quod in alia parte reperitur clariùs poſitum, & capi debet eo modo, quo in alio loco vſus eſt teſtator illo: & quod interpretatio vnius verbi deſumenda eſt. ab eo, quod in alio loco vtẽdo eodem verbo diſponens explicauit; prout ibi comprobat Surd. & repetit dicto conſ. 455. ex num. 7. vſq. ad numerum 12. lib. 4. vbi inquit num. 7. quod ex præcedentibus declarantur ſequentia: & num. 8. quod verbum vnum ambiguum declarantur ex vicinis ſcripturis: & n 9. quod vnum verbum ambiguum exiſtens in vna parte teſtamenti; intelligitur ſecundum quod in alia parte teſtamenti fuit explicitè poſitum: Et quod verbum ſcriptum in vno loco, intelligi debet eo modo, quo teſtator intellexit in alio: & num. 10. quod vna pars teſtamenti aliam declarat: & vnum atque idem verbum in eodem teſtamento poſitum, non debet cenſeri diuerſimodè, nec capi ſecundum diuerſos intellectus: 1. eum qui ædes, ff. de vſucap. prout hæc omnia comprobat ibi Surd. idem: & repetit in conſ. 468. ex num. 6. cum ſeq. eod. lib. 4. diſpoſitum namque in vna parte, oſtẽdit, quid teſtator voluerit in alia; vt ipſe Surd. firmauit. Peregrin. etiam, vbi ſupra, & n. 108. Cæſar Barius, deciſione Bononiæ 12. num. 12. Cæterum axioma præfatum, ſiue regula prædicta, quod vna pars teſtamenti alteram declarat; tunc demum procedit, quando eadem militat ratio, ſecus[*] ſi diuerſa. Ex identitate namque rationis obtinet regula textus, in d.l. qui filialibus, cum ſimilibus: quod[*] ſcilicet vna diſpoſitionis pars intelligitur, & declaratur ſecundum aliam: Ex diuerſitate vero rationis, & ſic vbi diuerſa militat ratio, obtinet regula textus, in l. vnica §. ſin autem ad deficientis, C. de caducis, tollendis. quæ contradicit, & materiam hanc brocardicam reddit; quod ſcilicet ex eo, quod in alijs partibus expreſſit teſtator & in alia omiſit, intelligatur ſcienter omiſiſſe, cum facile illi fuiſſet exprimere, ſi hoc voluiſſet. Et ita regulas prædictas cõtrarias conciliant Decius, in conſ. 480. num. 4. verſi. & concluſ & in conſ. 415. num. 3. Ruinus, in conſ. 93. num. 15. lib. 2. Socinus iunior, in conſ. 160. n. 36. lib. 3. Craueta, in conſ. 62. n. 14. & in conſi 130. n. 3. Gozad. in conſ. 4. colum. penult. Hieronym. Gabriel, in conſ. 97. in princip. lib. 1. Graſſus, §. teſtamentum, dicta quæſt. 76. num. 2. Burſatus, in conſ: 433. num. 29. lib. 4. Hippolytus Riminald. in conſ. 19. n. 65. lib. 1. Alex. Raudenſ. in conſ. 36. num. 45. lib. 1. Curt. Menochius, Mantica, Decianus, Sfortia Oddus, & alij, cum quibus ita ſpecificè explicat materiam hanc brocardicam, & propoſitas duas regulas contrarias ita concordari profitetur Ludou. Caſanat. dict. conſ. 17. num. 6. 7. & 8. & in conſ. 47. num. 45. 46. & 47. vbi n. 48. & dicto conſ. 17. num. 9. ſubdit, idem eſſe in dubio; & ſi non conſtet, adeſſe eandem rationem, quando ratio diuerſitatis reddi non poteſt,[*] quare teſtator in vna parte expreſſerit, & in alia omiſerit: & dicit ita tenere Rotam Florentinam, in conſ. pro Triuultijs, num. 7. in fine & poſt eam Burſ. in conſ. 228. num. 61. lib. 3. Sfortia Oddus, in conſ. 95. num. 83. dicens, hanc concluſionem procedere ſine aliquo ſcrapulo: Ioan. Vincentius Hondedues in conſ. 16. num. 26. & in conſ. 48. num. 50. lib. 2. Caualcanus, deciſione 18. parte 3. numero 78. & 79. & 96. & 110. Menochius, in conſ. 220. numero 88. libro 3. vbi quod ſubſtitutio vna non declaratur ab alia, quando habent conditiones diuerſas: l. ſub conditione, ff. de hæred. inſtituendis. Hondedus, dicto conſilio 48. num. 49. libro 2. Rurſus regula metipſa, quod teſtamenti, aut diſpoſitionis vna pars intelligitur, & declaratur ſecundum aliam; procedit indubitanter, vbi hoc ſuadent[*] aliquæ coniecturæ, ex quibus veriſimile ſit, teſtatorem idem ſenſiſſe in caſu dubio, quod expreſſit in alio caſu: ſecus verò, vbi non adſint aliæ coniecturæ, aut præſumpta teſtatoris voluntas ex coniecturis deducta: ita ſane diſtinguit Socinus iunior, in conſ103. numero 55. libro 1. Cephalus, in conſ. 656. num. 50. & ſeq. libro 5. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 19. num. 65. verſiculo, non omitto, lib. 1. Graſſus, §. teſtamentum, dicta quæſtione 76. num. 23. & cum Decio, Mantica, Simone de Prætis, & Menochio, Ludou. Caſanate dicto conſ. 17. num. 10. & in conſ. 47. num. 49. 50. & 51. & multo magis non habebit locum regula. dictæ l. qui filiabus. ſed regula dictæ l. vnicæ, §. ſin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis. quando ex coniecturis in contrarium appareat, quod teſtator in caſu dubio non videatur voluiſſe, prout in alio caſu expreſſit; idque ex eiſdem Authoribus ibi commemoratis: vltra ipſos per Anton. Galeat. Maluaſiam, in conſi 95. numero 22. illis verbis: Niſi aliqua ratio diuerſitatis, ſen coniectura in contrarium reſultaret, per quam preſumatur mentem teſtatoris fuiſſe, quod ſequentia non declarentur perpræcedentia; quia tunc quãdo de tali ratione diuerſitatis, ſeu coniectura apparet, memorata regula ceſſat, quod pars vna teſtamenti per aliam declaretur. Et idem ego quoque obſeruaui atque ſcriptum reliqui lib. 2. dicto cap. 4. num. 101. Item contrarium erit, vbi[*] alia pars ſit clara, & certa, aut ex probabilibus coniecturis, & præſumptionibus certa reddi poſſit, quoniam regula prædicta, quod vna pars teſtamenti alteram declarat, ſolum habet locum, vbi alia pars eſt dubia, non vbi certa, & clara ita ſane ſcribit Caſtrenſis, in l. hæredes palam, § ſi quis notam num. 5. ff. de teſtamentis. Decius, in l. edita num. 49. C. de edendo Paris. in conſ. 38. n. 31. & in conſ. 87. n. 49. lib. 2. Socin. Curt. Gozad. &. alij, cum quibus Caſanat. dicto conſ. 47. n. 26. per totum. & vltra relatos ab eo Achil. Pedroc. in conſ. 38. n. 138. Pereg. de fideicommiſſis, art. 16. numero 47. Prætereà, regula eadem, quod dictum in vna parte, intelligatur repetitum in alia, ſiue quod vna teſtamenti pars declaretur per aliam; quod habeat locum in materia fauorabili, non autem in materia odioſa, ſed tunc procedat regula dicti §. ſin autem ad deficiantis. pro concordia dicti Brocardici ſcripſerũt Decius, in conſ. 567. num. 6. Alciatus, in conſ. 96. num. 23. & 27. Berous, in conſ. 120. num. 69. lib. 2. Mantica, de coniect. vltimarum voluntatum, lib. 6. titulo 13. numero 9. verſic. non omitto, quod Decius, Ludouicus Caſanate, dicto conſ. 17. num. 12. & 13. latius in conſ. 47. num. 53. & ego etiam notaui lib. 2. dicto cap. 4. num. 103. Ac denique, quod teſtamenti vna[*] pars aliam declarat. Et quod id indubitanter procedat quoad vnam & eandem perſonam, vt ſcilicet dictum in vna parte quoad vnam perſonam, declaretur, & intelligatur, prout dictum fuit in alia parte quoad eandem perſonã; ſecus tamen quoad alias perſonas; tenuerunt permulti iuris Interpretes, quos retulit Ludouic. Caſanate, dicto conſilio 17. numero 11. & dicto conſ. 47. num. 54. 55. & 56. qui inde infert ad reſolutionem illius quæſtionis, an ſcilicet qualitas maſculinitatis expreſſa, ſeu requiſita in vna parte cenſeatur repetita in alijs. Cæterum quoniam qualitas eadem, etiam inter diuerſas perſonas, repetita plerumque cenſeri debebit, nec modo inter vnam & eandem, ſed etiam inter plures, diuerſàque perſonas locus eſſe poterit. ac eſſet debebit multoties regulæ præfatæ, quod vna teſtamenti pars alteram declarat; non ita ſimpliciter traditio, hæc accipienda eſt, ſed pręlegi, atque perpendi attenta mente debebunt ea omnia, quæ quotidian har. controu. iuris, lib. 2. cap. 4. per totum, plena & abſoluta manu, ſcripta reliqui. Ex illis namque, & coniecturis, atque obſeruationibus ibi ponderatis, etiam inter diuerſas perſonas diuerſásque clauſulas, locus eſſe poterit eidem regulæ. Imo & in fortioribus terminis, quod interpretatio voluntatis teſtatoris fieri poſſit, ac recte & congrue fiat ex vna ſcriptura, & vna diſpoſitione ad, aliam ſcripturam, & diſpoſitionem, non modo ex vna eadèmque ſcriptura, aut diſpoſitione, ſiue[*] ex verbis eiuſdem diſpoſitionis, & diuerſis patribus, per tex. in l. Lucius, in principio, de legatis ſecundo. & in l. prædijs Titio, & in l. ſeruis vrbanis, in principio. & in l. qui concubinam. §. cum ita legatum. 33. ff. de legatis tertio. & in l. prædia, in principio, cum ſua Gloſſa. ff. de fundo inſtructo. & in l. finali, ff. de peculio legato, obſeruarunt Bartolus, in l. alimenta, ff. de aliment. & cib. legat. in princip. Socin. in l. 1. num. 7. ff. de rebus. dubijs. Caſtrenſis conſ. 117. lib. 2. Iaſon. in d.l. qui filiabus, in princip. col. 2. in verſ. Sextò adde Craueta, in conſ. 231. num. 12. & in conſ. 234. num. 4. & in conſ. 267. ſub num. 2. latius Simon de Prætis, de interpret. vltimar volunt. lib. 1. interpretatione prima, dubitatione 3. ſolutione 5. ex num. 41. vſque ad numerum 47. fol. 31. vbi inquit numero 44. certum eſſe, quod vna ſcriptura interpretatur aliam: & quod verba, contractus declarantur ex verbis prolatis in teſtamento: & quod voluntas dubia teſtatoris poteſt probari, & declarari per aliam ſcripturam priuatam, & numero 14. ex alijs ſcriptis extra teſtamentum, & numero 43. quod hæres non poteſt venire contra confeſſionem à teſtatore factam[*] in partitis ſui libri, nec eum redarguere de mendacio; vt latè probauit Craueta, in conſ. 125. numero ſecundo, tertio & ſexto. quia ſcriptura defuncti dici[*]tur iu ſe continere iuramentum, vel eius vigorem: vt poſt alios multos Authores, probauit Prætis ibi,[*] numero 46. & vltra eum quòd voluntatis teſtatoris interpretatio optima fiat, ſupplendo vnam ſcripturam ex alia; idque interpretandi genus optimum eſſe poſt Baldum, in cap. auditis, numero 4. de præſcriptionibus, & in l. finali, numero primo, C. de falſa cauſa adiecta legato, Iaſonem, in l. certi conditio, §. quoniam, numero 8. ſi certum petatur. Iacob Mandellum de Alba, in conſilio 599. numero 13. obſeruauit Ludou. Caſanate, in conſ. 57. num. 78. qui Prætis, & Crauetam, nunc relatos non citat: optimè & tamen perpendit textum, in l. qui duos, ff. de coniungend. cum emancip. liberis eius in illis verbis: Bonorum poſſeſſionem accipere poteſt propter aliud caput edicti, quod à Iuliano introductum eſt ex noua clauſula: & in l. Gallus, §. ille caſus, ff. de liberis & poſthu. ibi. Iuliano tamen videtur, duobus quaſi capitulis legis commixtis, in hoc quoque inducere legem: & ſubdit, non eſſe nouum, quod ex duabus ſcripturis ſimul[*] iunctis conſequamur illud, quod ex vna tantum non conſequeremur; prout dixit Mandellus de Alba, vbi[*] ſupra numero 13. Cæterum teſtamenti vnius ad aliud, quoad, qualitatem aliquam in vno expreſſam, & in alio omiſſam, declaratio, ſiue interpretatio, quod deduci non valeat, quando in vno teſtamento aliquid exprimitur cum aliqua qualitate, & in alio idem ſine illa qualitate expreſſum eſt, quia intelligitur qualitas hæc in alio teſtamento potius reiecta, quam repetita, nec ſumi poſſit declaratio ex reiectis; poſt alios Authores obſeruauit Simon de Prætis, lib. 2. interpretation ſecunda. dubitation. ſecunda. ſolution. tertia, num. 68. in fine & 69. folia 241. & hactenus de ſecunda obſeruatione in hac materia. Nunc verò & tertio loco principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit idem quod verbis aliquibus, ſiue vna teſtamenti, aut diſpoſitionis parte hactenus diximus; & de clauſulis quibuſcunque diſpoſitionis dicendum, & conſequenter iuxta ſupe[*]riora, clauſulam vnam cuiuslibet diſpoſitionis interpretari aliam, & per aliam; in quo ſuperiores omnes conueniunt. & in terminis poſt Baldum, & alios Authores ſcripſit Simon de Prætis, lib. 2. interpretat. 2. ſolut 3. num. 213. fol. 250. aliquando etiam non interpretari; iuxta eadem, quæ ſuperius dicta fuere. Id tamen vt diſtinctius, & dilucide magis appareat, nonnulla conſtituere, neceſſarium omnino erit. Ac quidem primum, ad interpretationem teſtamentorum, maioratuum inſtitutionum, & vltimarum voluntatum omnium, earumque clauſularum, diſcutiendum eſſe vnum, in quo Scribentes ferè omnes non ſatis ſe explicant, nec diſtincta, & abſoluta manu procedunt, imò paſſim, variant diuerſis in locis, & diuerſas proferunt ſententias; cùm tamen quotidie ſe offerat, & præ manibus habeatur, nec certa definiri poſſit regula, aut doctrina generali; vtrùm[*] inquam clauſula de per ſe ſtans, aut non de per ſe, ſiue in principio, aut in medio, vel in fine diſpoſitionis appoſita; referatur ad omnia præcedentia, vel ſequentia, ſiue proxima tantum, aut etiam remota, vel omnia concernat, aut non; & quæ præſumi debeat teſtatoris voluntas in eo articulo, adeò lato, & difficili, & in quo latiſſimè, diuerſimodè ſcripſiſſe iuris vtriuſque Interpretes compertum eſt. Idque tam in l. talis ſcriptura, ff. de legat. 1. & in l. 3. §. filius inter medias, ff. de liber. & poſth. & in l. fin. ff. de rebus dubijs, & in l. ſi idem cum eodem, §. 1. ff. de iuriſdict. omni iudi. quam in cap. ſecundo requiris, & in cap. inquiſitioni, de appellat. Inter alios autem Iaſon, in d.l. talis ſcriptura, ex num. 37. & in l. 1. C. de lib. præter. Felinus, in cap. cauſámque, num. 15. de reſcript. Anton. Gabriel, commun. concluſ. lib. 6. tit. de clauſulis, concluſ. 9. latiùs Portius Imolenſis, regula ſiue concluſ. lib. 2. concluſ. 38. & infiniti alij, quos commemorauit Gratianus, regula 412. & vltra relagos ibi, Sebaſtianus Sapia, in repetitione l. primæ, ff. quod quiſque iuris, ex num. 26. cum ſeq. Auiles, cap. 1. prætorum, gloſſa, ſuſodicha: & cap. 2. gloſſa, ſo pena. Albanus, in addit. ad Bartolum, in d.l. ſi idem, §. primo. ff. de iuriſdict. omni. iud. Iacob Menochius, lib. 4. præſump. 181. per totam. Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 16. ex num. 102. cum ſeq. & hos commemoraui quotidianarum harum controuerſiarũ iuris, lib 2. cap. 4. num. 126. Nunc verò addo Cardinalem Franciſcum Manticam, de coniecturis vltimar. voluntatum, lib. 3. tit. 14. num. 8. & libro 6. titulo 13. num. 10. Simonem de Prætis, lib. 2. interpret. 2. dubitatione 2. ſolutione 3. ex num. 178. vſque ad numerum 213. fol. 248. Mieres de maioratu, ſecundæ parte, quæſtione 12. ex num. 3. cun ſeq. Iacob. Mandell. de Alba, in conſ. 88. num. 6. & in conſ. 330. num. 3. Tiberium Decianum, in conſ. 70. num. 19. & 20. lib. 3. & in conſilio 26. numero 44. libro 2. Cephalum, in conſilio 196. numero 17. & 18. lib. 2. Laderchium Imolensem, in conſ. 72. n. 16. Gregorium Lopez, qui multa notanda, quæ ſparſim diſperſa erant colligit (vt ipſe inquit) in l. 9. tit. 7. partita 6. verbo, entendieſſe, ex verſ. item ex illa lege, cum eius concordantibus, Petrum Surd. in conſ. 282. num. 43. lib. 2. & conſ. 379. ex num. 1. lib. 3. Alex. Raudenſ. deciſione 25. num. 39. & ſeq. 1. parte. Sfortiam Oddum, in conſ. 95. ex num. 83. & ſeq. Ludou. Caſanat. in conſ. 47. ex num. 71. vſq. ad num. 101. & in conſ. 53. ex num. 24. vſq. ad n. 62. Leand. Galganat. de condit. & demonſtrat. ſecunda parte, cap. 6. quæſt. 7. per totam, folio 352. Cardinal. Thuſcum, practicarum concluſionum iuris, tomo primo, littera C. concluſione 289. fol. 807. vbi latè agit, quando clauſula in principio poſita, referatur ad ſequentia, vel non, & tomo 8. littera V. concluſ 144. folio 567. vbi etiam agit, quando verba præcedentia declarent ſequentia: & dicto tomo 1. littera C. concluſ. 290. fol. 808. vbi explicat, clauſula in medio poſita, ad quæ referenda, & quid operetur: & eadem littera C. concluſ 291. vbi latè agit, quando clauſula in fine poſita, referatur ad omnia præcedentia, vel non: de quo etiam optimè Hondedeus, in conſilio 64. lib. 2. ex his autem iuris Interpretibus, & alijs quos prætermitto conſultò, ſequentia (vt antea dicebam) obſeruanda, atque conſtituenda erunt. Et primò, cerri quidem iuris eſſe, clauſulas in[*] principio, aut in medio, vel in fine diſpoſitionis appoſitas, congruam præſtare interpretationem, atque coniecturam eorum, quæ in præcedentibus, vel ſequentibus dicta fuere per teſtatorem, aut diſponentem, & quid ipſe præſenſerit, & voluerit, augendo ſcilicet, diminuendo, excipiendo, limitando, aut modificando eadem præcedentia, vel ſequentia. In quo (vt videri poteſt) vnanimiter conueniunt omnes ferè ſuprà præcitati Authores: atque ex mente communi obſeruauit Simon de Pretis, lib. 2. dicta ſolut. 3. numero 178. fol. 248. Regulariter tamen[*] clauſulas huiuſmodi, quantumcunque generales, in vltimis voluntatibus appoſitas, reſtringi ad ea, quæ ſunt ſimilia expreſſis, non ad diuerſa: l. vltima, §. cui dulcia. ff. de vino, tritico, & oleo legato. cap. ſedes, vbi Doctores, de reſcriptis. Clementina, non poteſt, de procuratoribus: per quæ iura ita notarunt Aretinus, in l. 2. numero 2. de verbor. obligat. Socinus, in conſ: 296. numero primo, libro 2. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. libro 5. titulo 14. numero 7. Mieres, de maioratu, parte 2. quæſt. 12. num. 4. qui etiam dicit, quod licet clauſula generalis reſtringatur ad ſpecificata; per text. in dicto §. cui dulcia: Id eſt verum, quando genus exprimitur per aliquod[*] adiectiuum poſitum, prout eſt in ipſomet §. cui dulcia. vbi teſtator legauit vinum, & omnia dulcia. secùs, quando genus exprimitur per nomina ſubſtantiua; quia tunc numeratio ſpecierum non reſtringit genus: l. ſtipulationes commodiſſime, l. doli clauſula. ff. de verbor. oblig. & ita declarant Bartol. Socinus, & Rebuffus, ibi relati. Reſtringi etiam clauſulas eaſdem, quantumcunque etiam generales, vt non referantur ad præcedentes, vel ſubſequentes, habentes determinatam, & claram diſpoſitionem; poſt[*] Bart. Bald. & infinitos Authores alios, & tradiderunt Antonius Gabriel, commun. concluſ. libro 6. titulo de clauſulis, concluſione 9. numero 8. Prætis, libro 2. dictæ ſolution. 3. num. 189. fol. 249. & quod potius debeant intelligi adiectæ ad declarandum & determinandum ea, quae nondum fuerunt declarata, & quæ determinatione, & declaratione indigebant, per tex. in l. cum teſtamento, §. finali, ff. de hæred. inſtitut. l. cohæredi, §. qui patrem, vbi Imola, & Alexand. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. cap. cum dilecti, de donat. & poſt Bartolum, Iaſonem, Decium, Ruinum, Hieronymum, Gabriel. Garſiam, Pariſium, & Surdum. Ludou. Caſanate, in conſilio 47. numero 109. Menochius, libro 4. præſumptione 181. numero 6. Sic[*] etiam, clauſulæ metipſæ, in fine, vel in medio poſitæ, aut etiam in principio, non referuntur ad omnia præcedentia, vel ſequentia, quando repugnaret præſumpta teſtatoris voluntas: Socinus, in l. finali, ff. de rebus dubijs, Oldrald. Abbas, & Craueta, cum quibus Menochius, libro 4. dicta præſumptione 181. numero 20. Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolutione 3. num. 200. fol 250. Cæterum, quoties præcedentia, vel ſequentia non habent certam ſpecificam diſpoſitionem, nec teſta[*]toris præſumpta voluntas repugnat; tunc equidem clauſula, ſiue in principio, ſiue in medio, ſiue in fine adiecta, quæ abſolutè & ſimpliciter, atque principaliter appoſita ſit, & de per ſe ſtat, èſtque perfecta, & ſeparata, ad omnia præcedentia, vel ſequentia, & ad media etiam refertur, l. talis ſcriptura, §. finali. ff. de legatis primo, l. 3. §. filius inter medias, ff. de liberis & poſthumis. l. prima, C. de liberis præteritis. l. finalis. ff. de rebus dubijs, cap. ſecundo requiris, de appellat. ex quibus, & alijs iuribus ita generalem regulam tradiderunt Gloſſa, in l. ſi idem cum eodem, §. finali, ff. de iuriſdict. omni. iud. Bartolus, Alexander, Iaſon, & cæteri Scribentes, in d. §. filius inter medias. & in d.l. talis ſcriptura. & in d.l. prima. C. de liberis præteritis. Decius, in dicto cap. ſecundo requiris, num. 2. & 3. Felinus, in cap. cauſam quæ, num. 4. de reſcriptis. Capicius, deciſione 108. num. 9. Romanus, Alex. Iaſon, Bologninus, Decius, Socinus iunior, Alciatus, Berous, Gozadinus, cum quibus Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 181. num. 2. & quatuor ſeqq. dicens, quod hæc communis regula multo magis locum habet, quando omnes conditiones, & qualitates poſitæ eſſent ſub vnica diſpoſitione, & ab eodem verbo regerentur: aut quando præcedentia eſſent ipſis ſequentibus ſimilia, aut ius commune minus læderetur, Ac etiam in materia odioſa procedere, dummodo ex præcedentibus vni ſpecialiter non ſit prouiſum; tunc enim ad illud non refertur generalis clauſula ſubſequent; vt latius explicat ibi num. 6. & duobus ſeqq. Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 14. num. 8. vbi eandem proponit regulam, ſcilicet quod clauſula poſita in fine ſubſtitutionum, ad omnes gradus referatur. Et citat alios ita tenentes; id ipſum tenent etiam Anton. Gabriel, commun. concluſ. lib 6. titulo de clauſulis, concluſ. 9. numero primo, & 2. Gratianus, regula 412. Simon de Prætis, libro 2. interpret. . 2. dubitat. 2. ſolutione 3. num. 179. & 180. folio 248. vbi eandem conficit regulam, quod ſcilicet vbi aliqua clauſula ſcripta reperitur abſolutè & ſimpliciter, poſita per ſe principaliter, faciens capitulum, modificans, vel qualificans cætera; & ſit poſita in principio, vel in medio, vel iu fine ſcripturæ, alia capitula continentis, & dubium ſit, ad quæ referatur; & quæ per eam veniant declaranda; quod tunc clauſula eiuſmodi refertur ad omnia præcedentia, media, & ſequentia: Tiberius Decianus, in conſilio 70. num. 19. & 20. libro 3. Alexander Raudenſis, deciſione Piſana 25. numero 39. & ſeq. 1. parte. Sfortia Oddus, in conſilio 95. numero 82. & ſeq. Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæſtione 12. numero 5. in verſic. prætereà, vbi inquit, quod clauſula generalis non incluſa iu cerio capitulo, refertur ad omnia, ſiue in principio, ſiue in medio, ſiue in fine poſita ſit. Modern. in conſuetud. Pariſien. prima parte, §. 33. gloſſa 2. numero ſecundo. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 16. numero 102. folio 455. vbi profitetur, communem reſolutionem eſſe, quod clauſulæ iſtæ de per ſe ſtantes, quæ habent ſuam orationem perfectam, ſiue ſint poſitæ in principio. ſiue in medio, ſiue in fine, ad omnia ſuperiora referantur: Iacob. Mandellus de Alba, in conſilio 330. numero 3. Ludou. Caſanate, in conſilio 47. numero 74. & 75. & in conſilio 53. numero 24. & 25. qui inquit poſt Tiberium Decianum, perinde eſſe, vt relatio ſic fiat, ac ſic clauſulæ huiuſmodi ſingulis capitibus, & diſpoſitionibus fniſſet expreſſa, & appoſita. Clauſula autem de per ſe ſtans, in propoſito dici[*]tur, quæ ſuam habet perfectam orationem, & quæ abſolutè, non relatiuè poſita fuerit: in quo omnes fere nunc relati Autores conueniunt: & ante alios ſic rem hanc explicarunt Bartolus, & Caſtrenſis, in dict l. finali, ff. de rebus dubijs, Baldus, indicta l. prima, C. de liberis præteritis, Iaſon, in d. §. filius inter medias, numero 9. cum ſeq. cum quibus ita reſoluunt Peregrinus, dicto articulo 16. numero 102. Ludou. Caſanate, dicto conſ. 47. num. 76. & in conſ53. num. 51. cum ſeq. vſque ad numerum 38. quò loci primum ſtatuit, materiam hanc duplici modo diſtinguendam, atque enucleandam; Primo dum quæritur, an clauſula poſita in aliqua diſpoſitione, concernat omnia præcedentia, vel ſequentia; Secundò, an qualitas poſita in principio, vel in fine in aliqua diſpoſitione, referatur, ad omnia præcedentia, vel ſequentia: prout vtramque materiam diſtinguunt Bartolus & Abbas, ibi relati. Et primo caſu inquit, certum eſſe, quod clauſula de per ſe ſtans, referatur ad omnia. In ſecundo verò caſu ſtatuit, quod quando non eſt clauſula de per ſe, ſed qualitas in fine adiecta per viam modificationis, ſeu qualificationis præcedentium; quod tunc qualitas huiuſmodi poſita in fine, etiamſi non ſit in oratione de per ſe, & ſeparata, ſed qualificatiua, regulariter refertur ad omnia præcedentia, prout docuit Bartolus, communiter receptus, per textum ibi, in l. doli clauſula. ff. de ſeruo corrupto: eo namque in textu, verbum illud dolo malo, poſt duo poſitum, refertur ad vtrumque, licet non ſtet in oratione de per ſe, ſed qualificatiuè, & acceſſoriè: & aliud exemplum adducit Bartolus, in eadem l. doli clauſula. Procedit autẽ indubitanter regula ſuperior, quod clauſula de per ſe ſtans, & ſeparata, referatur ad[*] omnia; vbi eſt eadem ratio; vbi non poteſt aſſignari ratio diuerſitatis, quare magis referatur ad proxima, vel ad remota; vel ad vnum, quàm ad aliud. Secus tamen, ſi non ſit eadem ratio, vel quando diuerſita[*]tis ratio aſſignari poteſt, cur magis ad vnum, quàm ad aliud, ſiue ad proxima immediatè præcedentia, quam ad omnia præcedentia referri debeat. Sic ſanè ſcripſerunt Bartolus, Caſtrenſis, Lancelotus, Decius, Barbat. Bald. Socinns, Gozadinus, Afflictis, Imola, Abbas, Corneus, Alexand. Aretinus, Romanus, Corſetus, Ancharanus, Decius, Chaſſaneus, Ruinus, Craueta, Pariſius, Boërius, quos in vnum congeſſit; & ita reſoluit Anton. Gabriel, commun. concluſ. libro 6. titulo de clauſulis, dicta concluſione 9. numero 6. Mantica, de coniect. vltimarum volunt. lib. 3. titulo 14. numero 8. Mieres, de maioratu, parte ſecunda, quæſtione 12. numero 3. Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolution. 3. num. 198. & 199. ſol. 249. Menochius (qui ita limitat, & declarat regulam ſuperiorem) lib. 4. dicta præſumptione 181. num. 2. in principio. Thuſcus, & Galganetus, in locis ſuprà. Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 16. numero 102. in illis verbis: Si non ſit aliqua ratio, propter quam magis debeant referri ad vnum, quam ad aliud. Hic eſt caſus, in d.l. prima, C. de liber. præt. & in dicto § filius inter medias. Et numero 107. ibi: Illud autem. planum eſt, clauſulam in fine, vel in principio, vel aliter poſitam, non referri ad omnia, quando non eſſet eadem ratio. Alexander Raudenſis, deciſione 25. numero 41. & 42. prima parte, Hippolytus Riminaldus, in conſilio 300. numero 16. libro. 3. Sfortia Oddus, in conſ. num. 82. Ioannes Vincent Hondedus, in conſ. 54. num. 28. lib. 1. Ludou. Caſanate, in conſ. 47. num. 95. & 66. & in conſ. 53. num. 26. & 27. & ſubdit dicto conſ. 47. num. 97. quod quando[*] militat eadem ratio, tamen in vno caſu, quàm in altero, etiamſi clauſula poſita ſit ad qualificandum vnum ex illis duobus caſibus; attamen ad vtrumque caſum clauſula illa debet referri; prout Bartol. Decius, Craueta, & Menochius ibi relati obſeruarunt. Procedit etiam regula eadem indubitanter, quod[*] clauſula de per ſe ſtans referatur ad omnia, ſiue in principio, ſiue in medio, ſiue in fine poſita; quandocunque poteſt congruè & commodè referri ad omnia; quia omnibus congruit, aliàs ſecus: vel referenda ad ea duntaxat, quibus commodè congruit; dicta l. 3. §. filius inter medias. d.l. talis ſcriptura, §. finali. Caſtrenſis, Iaſon, Socinus, Alex. Iacob. de Belu. Aretinus, Barbatia, Bald. Gozadinus, Afflictis, Ruinus, Socinus iunior, cum quibus Anton. Gabriel, dicta concluſ. 9. num. 16. dicens, quod concluſio præfata, quod clauſula in fine poſita, referatur ad omnia, præcedentia; intelligitur, ſi poteſt æquè commodè, & aptè ad omnia capitula referri; ſed ſi non poteſt congruè ad omnia referri, refertur clauſula in fine poſita ad ea, ad quæ congruè referri poteſt. Et id ipſum cum decio, Iaſone, Socino iun. Craueta, & Rolando tenuit Peregrinus, de fideicommiſ. d. art. 16. numero 105. & 106. vbi inquit, quod ſi plura ſint capitula, & ad aliqua non poſſit commodè referri, ad vltimum, id eſt ad magis proximum, non ad omnia adaptatur: quamuis melius ſit, vt ad omnia referatur, ad quæ commodè referri poteſt, ſecundum Aretinum, & alios ibi relatos: & poſt Felinum, & Iaſone, Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolutione 3. num. 180. fol. 248. Alexan Raudenſis, dicta deciſ. 25. numero 39. Prima parte. Laderchius Imoleſis, in conſ. 72. numero 16. Ludouicus Caſanate, in conſ. 33. num. 26. & numero 38. vbi inquit, quod magis radicitus extricando materiam hanc, quod dicitur de clauſula abſoluta, & per ſe inſtanti; intelligitur eo reſpectu, quod ſit apta, vt poſſit referri, tam ad proxima, quàm ad remota; ita vt non magis conſtet ad proxima, vel ad remota referri. Quod verò dicitur de clauſula poſita ad qualificandum vnum gradum, intelligitur eo reſpectu, quod non ſit apta, vt poſſit referri ad omnia, vt quod expreſsè conſtet, quod fuerit reſtricta, limitata, ſeu alligata ad vnum gradum. Deinde, regula metipſa, regulatiter (vt dixi) procedit, niſi contrarium ſuadeat aliqua ratio contrarie[*]tatis, incompoſſibilitatis, ineptitudinis, deſtructionis recti ſermonis, ſuperfluitatis, diuerſitatis, ſeparationis, abſurditatis, repugnantiæ, incouenientis, vel proprietatis verborum; prout hæc omnia tradidit, & comprobauit Simon de Prætis, libro ſecundo, dicta ſolution 3. numero 180. & ſeq. folio 248. refert, & ſequitur Ludou. Caſanate, in conſilio 53. numero 28. & ad hæc in effectu reducuntur variæ obſerua[*]tiones, atque Interpretum noſtrum limitationes, quibus limitant generalem regulam, ſiue traditionem præfatam materiæ repetituæ clauſularum: vt conſtat ex traditis per Anton. Gabriel. commun. concluſion. lib. 6. titulo de clauſulis, dicta concluſione 9. numero 9. & 10. numero 28. & 31. latius per Menochium, lib. 4. dicta præſumptione 181. ex num. 9. cum ſeq. vſque in finem præſumptionis: vbi si Author regulam metipſam propoſuit, & exorauit: poſt modum ex dicto num. 9. limitauit, vt ſcilicèt conditio, aut qualitas in vltima clauſula appoſita, non referatur ad præcedẽtia, quando præcedentia repugnarent, contrariàque eſſent ſequentibus: Idem, quando ex relatione ſequeretur legum correctio, vt ibi num. 10. Idem quando ex relation huiuſmodi, diſpoſitio ad quam fieret relatio, efficeretur inutilis, vt num. 11. ibidem: Idem quando tali relationi repugnaret ſermonis proprietas; vt ibi per Menochium, n. 12. Idem, quando ex relatione reſultaret abſurdum, vt num. 13. Idem quando ex tali relatione diſpoſitio, quæ vt fauorabilis eſſet extendenda, reſtringeretur, vt numero 14. Iden dicendum quoad poſita acceſſoriè, & cauſâ demonſtrationis, ad quæ non fit relatio, vt num. 15. Idem. quando ratio ſuadet, quod ad immediatè precedentia tantum referatru, vt num. 16. Idem, quando ratio eſt diuerſa, relatio enim fit ſolum ad id, cui ratio adaptatur, vt num 17. Idem quando maior ratio adeſſet in vno, quàm in altero, vt per ipſum Menochium ibi, numero 18. Idem in caſibus priuilegiatis, vt num. 19. Idem quando repugnaret præſumpta teſtatoris voluntas, vt num. 20. Idem, quando qualitas, & clauſula tacitè ſubintelligitur, vt n. vigeſimo primo: Idem, quando clauſula eſt appoſita ad qualificandam diſpoſitionem aliquam, vt num. 22. Idem, quando aliquo interuallo diſtarent præcedentia à ſequentibus, vt numero 23. & hactenus Menochius, qui hæc omnia latius comprobat, atque exornat, vt ibi videri poterit. Et dum dicit, relationem non fieri, quando clauſula eſt appoſita ad qualificandum;[*] idem quoque poſt alios multos obſeruauit Simon de Prætis, libro ſecundo, dicta ſolutione tertia, numero 196. folio 249. dicens poſt Iaſonem, quod locum non habet dicta regula, quando clauſula poſita eſt ad qualificandum aliquod capitulum, quia tunc ad alia non refertur, vt quando conditio, vel modus apponitur vni legato, non refertur ad aliud legatum, l. filium, ff. quando dies legati cedat: & ibi Bartol. & poſt multos Anton. Gabriel, dicta concluſione nona, numero vndecimo, & poſt Alexand. Curtium, ſenior. Pariſium, Mandellum de Alba, Curtium iunior, & Socium iun. Ludouic. Caſanate, in conſilio 47. numero 72. & in conſilio 53. numero 47. & 48. vbi poſt Bartol. Decium, Menochium, & alios limitat, quando eadem militat ratio, tam in vno caſu, quam in alio; tunc namque, etiam clauſula poſita ad qualificandum vnum ex illis caſibus, ad vtrumque refertur. Et idem dicit ex identitate rationis, etiamſi non ſit clauſula ſeparata perfecta, & per ſe ſtans, ſed ſit imperfecta vni articulo, ſeu capitulo vnita, vel annexa acceſſoriæ, qualificatiuè & immediate poſita, dummodo ponatur non clauſa intra articulum, ſed in principio, vel in fine articuli, vt idem Caſanate obſeruat, & in eodem conſilio 53. nu[*]mero 30. ſingulariter admonet, id quod diximus nũc, clauſulam acceſſoriè poſitam ad qualificandam diſpoſitionem, reſtringi ad immediatè præcedentia; intelligendum eſſe, quando de hoc conſtaret, non verò in dubio. Et citat Capicium, deciſione 108. num. duodecimo, & obſeruat (vt dixit) quod hæc limitatio intelligitur in clauſula in fine poſita, ex cuius verbis expreſsè apparet, quod eſt poſita ad qualificandam proximam diſpoſitionem, & quod eſt reſtricta ad illam tantum; & quod ita procedit textus, in dict. §. filius inter media s. Et Bartol. & Baldus, in l. finali, ff. de rebus dubijs, qui clarè loquuntur, vbi conſtat, quod clauſula eſt poſita ad qualificandum vnum capitulum tantùm. Alioquin quod (inquit Capicius, dicto numero duodecimo,) aliter intelligendo, obſtare multum text. in l. talis ſcriptura, ff. delegatis primo, nam illa clauſula illius textus. Quas pecunias legaui, quibus dies appoſita non eſt. Etiam eſt appoſita non principaliter per ſe, ſed ad qualificandam aliam diſpoſitionem præcedentem: & tamen textus vult referri ad omnia capitula etiam remota. Denique ſubdit eodem numero 30. in fine, vltra Capicium ipſum conſiderare, quod deſtrueretur aliàs regula ipſa communis; nam dum Doctores dicunt, quod clauſula in fine poſita, refertur ad omnia, & qualilificat omnia; iam præſupponunt, quod eſt poſita ad qualificandum; & nihilominus dicunt, quod refertur ad omnia, & ita præſupponunt (vt eruditè dixit Capicius) tunc tantùm procedere dictam limitationem, quando clarè & expreſsè conſtat, quod eſt poſita ad qualificandum vnum tantum capitulum: con[*]uenit etiam ſuperioribus omnibus Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſilio 64. libro ſecundo, qui vt explicaret, quibus in caſibus clauſula in fine poſita, referatur ad omnia præcedentia; breuiter ſtatuit, inprimis, numero ſeptimo, ibi, quod clauſula in fine poſita, regulariter refertur ad omnia, vt ibi comprobat: & quod magis hæc concluſio procedit, quando ad omnia commodè poteſt referri, aut ratio recti ſermonis ita ſuadet, vt ibidem, numero octauo, & numero nono, vbi quod quando clauſula in fine poſita, pote ſt ſalua ratione recti ſermonis, ad omnia referri, illa omnia determinat, per textum, in l. prima, C. de liber. præteritis; aut quando reſpectu omnium militaret eadem ratio; aut non poteſt conſiderari diuerſa ratio, cur magis ad vnum, quàm ad aliud referatur; tunc etenim clauſula in fine poſita, ſemper referatur ad omnia; ſicuti probauit ibidem, numero decimo, per totum: & id procedit etiam in materia odioſa, ac etiam in materia exorbitante; vt ibi etiam per Hondedeum, numero decimo quinto, & numero decimo ſexto, & multo magis in materia fauorabili quia in fauorabilibus clauſulæ finales includent etiam maiora expreſſis; vt etiam numero 17. & num. 18. & 19. quod clauſula finalis non refertur ad omnia, etiam in caſu, in quo aliàs fieri regulatiter deberet relatio, ſi ex huiuſmodi relatione aliquod ſequeretur abſurdum: prout nec quando diſpoſitio, quæ vt fauorabilis eſſet extendenda, reſtringeretur: & numero 20. idem è contra ſtatuit Hondedeus metipſe dicendum eſſe, clauſulam finalem etiam, quæ regulariter ad omnia non refertur; tamen omnia determinare, quando ſi non fieret huiuſmodi relatio, ſequeretur aliquod abſurdum, aut reſtrictio diſpoſitionis fauorabilis & extendendæ, vt in ſimili reſpondent Authores ibi relati. Attamen, quod clauſula in fine poſita, non refertur ad præcedentia, habentia claram, & determinatam diſpoſitionem; aut cum ponitur in fine ad aliud qualificandum; ſcripſerunt permulti iuris Interpretes, quos recenfet Hondedeus metidem, dictor conſilio 64. numero primo. & 2. lib. 2. & quod clauſula in principio, in medio, vel in fine poſita, referatur ad omnia, pro[*]cedit etiam, quando clauſula huiuſmodi continuatiuè, ſcripta fuerit; per textum, in dict. l. finali, ff. de rebus dubijs; per quam Bartolus, & Paulus ibidem deducunt, quod clauſula in fine poſita, non refertur ſolum ad proxima, ſed ad omnia præcedentia in ſcriptura continuatiuè prolata, per text. etiam, in l. hæres meus, §. vxori, ff. de legatis tertio, l. Seio, §. Caio. ff. de fundo inſtructo. Neuizanus, in conſ. 72. num. 14. Berreta, in conſilio 118. num. 55. & 56. Alexander Raudenſis, in conſilio 35. ex num. 20. cum ſeq. lib. 1. Ludou. Caſante, dicto conſ. 53. num. 58. latiùs dicto conſ. 47. ex num. 79. vſque ad numerum 87. vbi inquit inprimis, quod clauſula in fine continuatiuè poſita poſt duas orationes cõtinuatiuè ſcriptas, dicitur continuari, & referri ad omnia ex vi continuati ſermonis, & dicit etiam, eſſe vnicam, orationem continuatiuam, quæ efficit, vt copulata iunctàque omnia ita eſſe dicantur, & idem de vltimis copulatis, quod de præcedentibus, quibus copulatio, fit, iudicandum fit. l. cum de lanionis, §. aſinam, ff. de fundu inſtructo, & repetit dicto conſilio 53. numero 55. & 56. vbi & Menochium, & Alex. Raudenſem in propoſito adducit, & ſubdit, quod vbi plures ſubſtitutiones ſub copula in eadem continuata ſcriptura coniunguntur, & copulantur, meritò ex vi copulæ cenſetur vnica oratio, & totus clauſularum contextus cenſetur vnicuni corpus, & redigitur ad vniformem qualitatem, & interpretationem. Et citat Mandellum de Alba, Socino. ſen. & Surdum. Deinde in eodem conſilio 47. numero 85. & 86. & dicto conſilio 53. numero 59. inquit Caſanate ipſe, quod ea, quæ doctores dicunt de duabus orationibus ſeparatis & diſtinctis, procedit, quando non ſunt vnitæ. ſed ſeparatæ per intermediã aliquam diſpoſitionem, vel ſaltem non ſunt continuatæ, & connexæ. Si autem ſint vnitæ, continuatiuæ, ſucceſſiuæ, & copulatæ, ſecus ſit, in hac materia relationis, licet quælibet haberet orationem ſeparatam, & perfectam. Id quod tradiderunt etiam, ac multorum Authoritate combrobarunt Menochius; in conſ. 106. n. 291. & 297. lib. 2. Sfortia Oddi, in conſ. 95. n. 86. & ſummè commendat ad declarationem eorum, quæ in ipſa materia relationis ad omnia faciendæ, & etiam in ſimili materia repetitionis tradiderunt Interpretes, multis in locis, diſtinguendo, an verſemur in eadem oratione, vel in diuerſis; vt ſcilicet quod dicitur de diuerſis orationibus, intelligatur, quando duo concurrunt, nempe quod clauſule ſint omnino perfectæ, & quod etiam ſint omnino ſeparatæ, & diſtinctæ, ita quod vna ab altera dependentiã, & continuationem non trahat. Quod verò dicitur de eadem oratione, procedat, ſi ſit vna, & ſimplex oratio, ſiue ſint duæ, vel plures orationes, quæ tamen pro vnica reputentur propter copulam, & propter continuationem ſermonis, & ſcripturæ. Dicitur autem ſcriptura continuata (vt poſt alios Authores ipſe Caſanate reſoluit dicto conſ. 47. num. 81. & duob. ſeq.) non ſolum, quando eſt vnica oratio, ſed etiam, quando ſunt plures, & diuerſæ orationes dummodo ſint ſucceſſiuæ, continuatæ, ordinatæ, & coniunctæ aliæ poſt alias; id quod pulchrè declarauit Sfortia Oddus, d. conſ. 95. n. 86. & multorum authoritate comprobauit, dicens, procedere id, quod Doctores dicunt duabus diuerſis orationibus, ſeu clauſulis ſeparatis, quando ſubſtitutio præcedens, & ſubſequens non eſſent vnitæ, ſed ſeparatæ per intermediam aliquam diſpoſitionem, vel ſaltem non eſſent continuatæ, & connexæ: ſecus tamen, ſi ſint vnitæ, aut continuatæ, vel connexæ, licet quælibet haberet orationem ſeparatam, & perfectam. Procedit etiam doctrina prædicta, quod clauſula[*] poſita in fine vnius orationis, ad omnia præcedentia refertur, quæ comprehenduntur in eadem oratione; ſiue ſit oratio ſimplex, ſiue ſit oratio cõpoſita, comprehendens ſub ſe plures orationes ſimplices, quæ ab eodem verbo principali reguntur, & copulantur; id quod Ludou. Caſanate, dicto conſ. 47. num. 89. & tribus ſeq. & dicto conſ. 53. num. 49. & 50. latius comprobauit, atque exornauit, & dixit, iuxta id, intelligendas traditiones communes Doctorum de eadem, aut de diuerſis orationibus, vt ibi videri poterit. Cæterum, quando clauſula poſita ſit inter vnum[*] capitulũ, ſiue in principio, aut in medio alicuius capituli, ad illud tantum refertur; vt eſt caſus in d.l. 3. §. filius intermedius, ff. de liber. & poſth. vbi Bartolus notauit ſub num. ſecundo & in l. penultima, ff. de iniuſto rupto: idem Barthol. in dict. l. 1. C. de liberis præteritis, & in dict. l. talis ſcriptura, §. finali Albas, in cap. Secundà requiris, num. 10. & 11. de appellat. Bald. in dict. l. 1. num. 6. & 7. Decius, in conſilio 213. num. 6. & 7. Capicius, deciſione 108. num. 12. Anton. Gabriel, commu. lib. 6. tit. de clauſulis, dicta concluſ. 9. num. 20. Mieres de maioratu, 2. parte, quæſtione 12. num. 5. in fine. M. Anton. Peregrinus de fideicommiſſis, articulo 16. num. 103. fol. 455. quod intelligitur, niſi non facta relatione, aut repetitione, ſequẽs capitulum redderetur inutile, vt poſt Ruinum, & Zanchum ſcripſit Peregrinus, dicto art. 16. dicto[*] num. 103. qui poſt Bartol. & alios Authores dilucidè explicat, quando ſit vnum capitulum, vel plura: & eidem addendus eſt Caſanate, dicto conſ. 53. ex num. 38. vſque ad num. 49. vbi ex propoſito probat, tunc demum clauſulam ad vnum tautum capitulum, ſeu articulum referri, quando clarè & expreſsè conſtat, quod fuit reſtricta ad vnum articulum, ita quod non poſſit referri ad alios, nec ſit poſita in principio, nec in fine articuli, ſed intra articulum: & ſubdit num. 41. & 42. id procedere, etiamſi clauſula aliàs ſit imperfecta, & de per ſe non ſtans, ſed acceſſoria, & adiuncta, ſiue vnita immediatè præcedentibus, & inducit textum, in d.l. finali, ff. de rebus dubijs, & alia exempla deducit, vt ibidem quoque videri poterit, & de cæteris alijs, quæ ad hanc materiam pertinent, per Thuſcum, in quatuor locis, relatis ſupra, hoc eod. cap. num. 36. per Anton. Gabriel. dicta concluſ. 9. ſub titulo de clauſulis, lib. 6. vbi proponit regulam generalem quod clauſula in fine poſita, refertur ad omnia præcedentia: & ampliat, vt id procedat, etiam in materia odioſa; prout etiam Surdus, quem vide in conſ. 379. num. 1. & ſeq. lib. 3. & in conſ. 315. num. 9. & 10. eod. lib. & in conſ. 450. num. 48. lib. 3. vbi quod clauſula in fine poſita, non refertur ad omnia præcedentia, ſi diſpoſitio redderetur inutilis de quo etiam Anton. Gabriel, num. 20. qui 22. limitationes adducit ad regulam prædictam, vide etiam eundem Surd. in conſ. 242. num. 20. & in conſ. 241. num. 2. lib. 2. & deciſ. 88. n. 6. & 13. Franciſ. Viuium, dicta concluſ. ſeu regula 38. vbi 27. limitationes congeſſit ad eandem regulam Galganetum, in loco relato ſupra, dicto num. 36. hoc eſt 2. parte, cap. 6. quæſtione 7. per totam, ex fol. 352. vbi late, & 23. limitationes adducens: & ibidem ad finem, tres caſus conſiderat, atque diſtinguit in hac mataria, qui ſunt notandi: vide etiam Burg. de Paz. in l. 3. Tauri, num. 67. & 81. cum ſeq. Seſe, deciſ. 205. num. 39. & Theoricam, quam in hac materia adducit d. Franciſ. Sarmient. ſelect. lib. 4. ad l. 3. §. filius inter medias, ff. de lib. & poſth. num. 14. vide etiam Ioan. Vincent. Honded. alio in loco, vltra relatum ſuprà, vbi communes Doctorum reſolutiones amplectitur, ſcilicet in conſ. 4. ex num. 33. vſque ad num. 42. lib. 1. vide denique in hac ipſa materia D. Martam, in tract. de clauſulis, par. 4. quæſtione 23. per totam, vbi late, & n. 23. ex alijs multis tradidit, quod clauſula in materia plurium ſubſtitutionum, in fine poſita, ad omnes refertur: vide etiam omninò clauſulâ 24. & 25. eiuſdem 4. partis, & clauſulâ 26. vbi quod clauſula in proœmio diſpoſitionis appoſita, refertur ad totam diſpoſitionem; & clauſulâ 27. vbi quod clauſula ad qualificandum, non refertur; & clauſula 28. vbi an omnes clauſulæ cenſeantur appoſitæ ex voluntate diſponentis. CAPVT LI. Ex verborum diſpoſitionis, ſiue litteræ, aut ſcripturæ ordine, quemadmodum voluntatis, atque intentionis coniectura deduci, & interpretatio fieri valeat, non modò in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed in alijs etiam diſpoſitionibus quibuſcunque, & quàm verum ſit, ſiue quemadmodum intelligi, atque explicari debeat vulgatum illud interpretum omnium axioma, & pronuntiatum, quod ab ordine litteræ elici ſolitum eſt; vt ſcilicet ordo denominationis, & vocationis deſignat ordinem charitatis, & maioris dilectionis; quod breuiter, & dilucidè explanatur, & infertur ad quæſtionem, nunquid legatarij quantitatum ſimul concurrere debeant pro rata, nulla prænominationis, ſiue ordinis litteræ habita ratione, cum hæreditas non ſufficit ad integram legatorum omnium ſolutionem: & quid in caſu magis difficili, & in quo mire variant Interpretes noſtri, quando legatarij corporum, aut ſpecierum, & quantitatum reperiuntur, & hæreditas ſoluendo non eſt, ære alieno deducto: vbi Senatus Regij Hiſpalenſis deciſiones duæ in eodem caſu in medium proferuntur, & articulus hic accuratè peragitur. SVMMARIVM. -  1 Ex ordine, contextúque verborum diſpoſitionis, aut ſcripturæ, coniecturam, & argumentum frequens admodum, & vſitatum eſſe, & iuridicè deduci. Idque non modò in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed in alijs etiam diſpoſitionibus quibuſcunque; & vide infra, num. 6. -  2 Ex ordine verborum regulam dari in dubijs. -  3 Ordinis verborum, ſiue ſcripturæ, ſeruandi, vel non ſeruandi materiam brocardicam eſſe: nec ſemper argumentum, & coniecturam ab ordine procedere in iure, & inferius, num. 14. -  4 Ordinis verborũ regula eſt limitata, & ſublimitata, vt plurimùm tamen non eſt contemnendæ conſiderationis, quinimò maxime conſiderabilis, prout oſtenditur numeris ſeqq. -  5 Ordinis verborum, ſiue litteræ, aut ſcripturæ, argumenti coniecturalis, & præſumpti materiam, & effectum, & quando argumentum ipſum ab ordine procedat, vel non: abſoluta, & plena manu explicaſſe Authores permultos, qui ingenti ſtudio, & diligentia commemorantur hoc loco. -  6 Atque ex ipſis vnanimiter deduci, ex ordine verborum diſpoſitionis, ſiue litteræ, aut ſcripturæ validum deduci argumentum, & coniecturam regulariter, prout dictum fuit ſupra, num. 1. Sicque dubiam diſpoſitionem ex ordine litteræ, aut ſcripturæ declarari. Et ex ordine locutionis verba interpretari. Ex ordine quoque ſcripturæ colligi teſtatoris voluntatem, & eius intentionem. Nam orde verborum deſignat ordinam intellectus Et quod prius eſt in voce, præſumitur eſſe prius, & principalius in intentione. -  7 Ordo ſcripturæ in quo conſiſtat. -  8 Ordinis ſcripturæ coniectura, & prærogatiua, quare procedat. -  9 Ordo ſcripturæ, & prioris denominationis deſignat, & denotat ordinem voluntatis, charitatis, affectionis, & prædilectionis. -  10 Quæ procedunt in nominatione expreſſa, & ſpecialiter facta, ſecus ſi fiat per verba generalia, vt hic explicatur. Et agitur de l. cum ita, §. in fideicommiſſo, ff. de legatis ſecundo, & de conſultatione Aluari Valaſci 121 vbi caſus practicus, & vtilis commemoratur. -  11 Nominati nomine proprio, præſumuntur magis dilecti, quàm nominati nomine collectiuo. -  12 Ex ordine ſcripturæ, aut diſpoſitionis argumentum quod deducitur, procedit duntaxat, cum in dubio, vel in ambiguo verſamur. Quando verò ſumus in caſu certo, nihil releuat ordo. -  13 Dicitur enim voluntas tacita, & non expreſſa, quæ ex ordine ſcripturæ deducitur. -  14 Et ideo non attenditur, nec curatur ordo ſcripturæ, vbi teſtatoris mens, aut voluntas repugnat. -  15 Etſi conſtat de mente loquentis, mens præualet ordini diſpoſitionis, attenditur autem ordo, cum de mente non conſtat, quod latius probatur. Non attenditur, cum extat in contrarium validior, aut efficacior coniectura. Et magis intellectus, quam ſcripturæ ordo attendi debet, vt ibidem probatur. -  16 Ac denique, Nicolai Euarardi ex mente communi Doctorum diſtinctio, & reſolutio probatur. -  17 Ordo ſcripturæ, vel diſpoſitionis plerumque neceſſitatem non inducit, nec argumentum ex eo deductum procedit in aliquibus caſibus: prout hic obſeruatur. -  18 Ordo ſcripturæ, vt dinoſcatur, an ſeruari debeat, vel non, quemadmodum Baldus diſtinxerit, vbi & aliorum commemorantur ſententiæ. -  19 Legata ab ordine litteræ teſtamenti ſoluenda, ſi pro omnibus legatarijs bona non ſufficiant, nec concurſum dari inter ipſos pro rata, etiam in legatarijs quantitatum, idque ex ſententia quorundam. Pro quibus fundamenta, & rationes expenduntur. -  20 Contrarium ex veriori, & communiori Interpretum ſententia, legatarios ſcilicet quantitatum concurrere ſimul pro rata, nulla prænominationis habita ratione. Quod comprobatur, & exornatur, & num. ſeq. vſque ad num. 26. -  21 Legatarij partem condicere poteſt collegatarius, ſi intergerè legatum alteri ſolutum fuiſſet. -  22 Teſtator æqualem affectionem omnibus legatarijs habuiſſe videtur, & ita præſumendum eſt, niſi aliud apparet, ſaltem ex coniecturis, & præſumptionibus. -  23 Legatarios quantitatum ſimul concurrere, nec haberi prænominationis rationem, etiam in legatis pijs, prout latius hic adnotatur. -  24 L. quoties, ff. de vſufructu. explicatur. -  25 L. qui duos. ff. de legatis 1. & l. legatum 68. §. 1. eod. tit. declarantur. -  26 Legata in ſpecie, vtrùm diminuantur per legata quantitatum: & ſic quando extant ſimul legatarij corporum, & quantitatum, & in hæreditate deducto ære alieno, non reperiuntur niſi aliqua ex corporibus legatis: an ſimul ij legatarij pro rata concurrant, vel non. Vbi pro parte negatiua, quod concurſus non admittatur, ſed legatum ſpeciei præferatur; fundamenta, & Authores expenduntur. -  27 Sed pars affirmatiua, quod legatarij quantitatum, cum legatarijs ſpecierum, vel corporum concurrant; magis probatur, & dilucidè comprobatur. -  28 Fundamentis etiam partis contrariæ, breuiter, & dilucide reſpondetur, & numero ſequenti. -  29 Legatum recta via tranſire in legatarium (quod per manus traditur quotidie) quemadmodum explicari, atque intelligi debeat. PRO abſoluta, & dilucida huiuſce cap. explicatione, in cuius tractatu, & reſolutione intricat & minus abſolutè, & diſtinctè, quàm neceſſe erat, ſe habuiſſe interpretes omnes videntur; obſeruandum, atque conſtituen[*]dum erit primo loco; ex ordine, contextúque verborum diſpoſitionis, aut ſcripturæ coniecturam, & argumentum, frequens admodum, & vſitatum eſſe, & iuridicè deduci. Idq; non modò in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed in alijs etiam diſpoſitionibus quibuſcunque: quod inferius traditur pro regula generali, num. 6. & poſt alios multos Authores obſeruauit nouiſſimè Cardinalis Thuſcus, practicarum concluſ. iuris, tomo 5. littera O. concluſione 196. qui generaliter hoc accipit in omni actu, & materia, in legibus inquam, in ſtatutis, in reſcriptis, & gratijs, in contractibus, in honore, vel honore, & cæteris quibuslibet; vt late ibi, & vltra relatos per eum id ipſum quoque notarunt poſt alios Authores, Euerardus in loco, ab ordine, num. 2. fol. 25. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 13. num. 5. volumine 3. Simon de Præt. in conſ. 509. num. 13. volumine primo. Tiberius Decianus, in conſ. 62. n. 14. libro 2. Cephalus, in conſ. 133. num. 37. libro primo, Proſp. Paſechus, in conſilio 22. numero 3. Medices, de definit. quæſt. 3. primæ partis n. 24. Franciſc. Viuius deciſione 255. num. 33. & 34. libro. 2. Fuluius Pacianus, de probationibus, lib. 2. cap. 25. num. 44. cum pluribus ſequent. eleganter, & vtiliter pertractat iſtam materiam: & num. 65. poſt Baldum, in l. prima, columna finali, C. de impuberum, ſingulariter[*] ſcribit, ex ordine verborum regulam dari in dubiis: Iacobus Menochius, lib. 1. præſumptione 28. num. 1. & 2. latius, atque eruditè admodum (vt adſolet) Petrus de Peralta, in l. ſi quis in principio teſtamenti, ex num. 155. cum pluribus ſequent. fol. mihi 463. & 464. & in l. ſi quis ſeruum, §. certam, num. 3. & 4. de legat. 2. fol. 118. & 119. alios quamplurimos iuris Interpretes ſtatim commemorabo, & iura nonnulla pro hac ſententia præcitabo. Ex præfatis autem apparet[*] etiam, ordinis verborum, ſiue ſcripturæ, ſeruandi, vel non ſeruandi materiam, brocardicam eſſe: nec ſemper argumentum, & coniecturam ab ordine procedere in iure; vt inferius numero 14. & iuridicè adnotarunt Felinus, in cap. cum dilecta, numero 4. verſic. ordo ſcripturæ, de reſcriptis. Fuluius Pacianus poſt Gloſſam, & Barbatiam, quos refert, dicto cap. 25. numero 76. & 77. Euerardus, in dicto loco, ab ordine, in vltimis verbis, fol. 36. Thuſcus etiam vbi ſupra, columna finali: ſic ſane, argumentum ab ordine interdum eſſe probabile, interdum etiam neceſſarium, & interdum efficax, ex his deducitur manifeſtè, quæ Burg. de Paze, in conſilio 34. num. 14. adnotauit, & expreſſim tradidit Petrus de Peralta, in dict. l. ſi quis in principio teſtamenti, ex num. 155. & n. 161. cum iudicio aduertit, quod iſta regula ordinis verbo[*]rum, eſt limitata, & ſublimitata, hoc eſt, limitatione, & ſublimitationes recipit; vt plurimùm tamen non eſt contemnendæ conſiderationis, quinimo maximè conſiderabilis: vt ipſe comprobat nonnullis iuribus, & Baldi locum ſingulariter expendit. Ordinis ergo verborum, ſiue litteræ, aut ſcripturæ[*] vel diſpoſitionis, argumenti coniecturalis, & præſumpti materiam, & effectum: & quando argumentum ipſum ab ordine procedat, vel non; abſoluta, & plena manu explicarunt Authores permulti, qui ingenti ſtudio, & diligentia à me euoluti, atque prælecti ſuere, & poſt ordinarios, alioſq́ue multos antiquiores ad modum ſequentem videndi, atque recenſendi erunt.   Felinus, in cap. cum dilecta, de reſcriptis, ex num. 4. cum ſeq.   Calderinus, in conſil. 460. aliàs 3. de ſponſalibus.   Ancharanus, in conſil. 334. latiùs in conſ. 202.   Abbas, in conſ. 85. column. 3. lib. 1. & in conſil. 65. column. 2. lib. 2.   Lapus, allegat. 85. num. 7.   Iaſon, in principio, Inſtitut. de actionibus, num. 6. & ſequent.   Caſtrenſis, in conſ. 164. In præſenti cauſa col. penult. lib. 2.   Alexander, in conſ. 81. ex n. 7. lib. 3. & in conſil. 70. n. 4. & ſeq. lib. 7.   Baldus, in conſil. 197. Omnia pacta, lib. 5.   Nicolaus Euerardus, in centuria locorum legalium, in loco, ab ordine, ex quo tractatum incipit, fol. 22.   Andreas Tiraquellus, de primogenitura, quæſt. 19. per totam.   Robertus Maranta, de ordine iudiciorum, in proœmio, item & in 3. parte, ex num. 106. cum multis ſeqq. vbi vide omnino.   Petrus à Monte, in quæſt. 5. de Monarchi. conciliorum, in 1. parte.   Florian. de ſant. Petr. in l. quoties, in principio, ff. de vſufructu.   Curtius iunior, in conſil. 161. Præſupponitur, ex num. 10. cum ſeq.   Carolus Ruinus. in conſil. 186. columna finali, lib. 2. & in conſ. 118. colum. 6. lib. 3.   Martinus Laudenſis, in tractatu. de dignitatibus, in quæſt. 10.   Petr. Paul. Pariſius, in conſil. 31. num. 9. lib. 3. meliùs in conſil. 21. n. 10. cum ſeq. eod. lib. & in conſ. 82. columna finali, lib. 2.   Cumanus, in conſ. 106.   Collegium Ferrariæ, conſil. 3. poſt conſilia Zabarellæ, n. 25. & ſeq.   Collegium Paduanum, conſil. 2. poſt conſ. Zabarel. ipſius, n. 21. & ſeq.   Collegium Bononienſe, conſil. 1. poſt eiuſdem quoque Zabarel. conſilia, n. 28. & ſeq.   Socinus iunior, in conſ. 71. n. 15. & ſeq. lib. 1.   Albertus Brunus, in tractatu, de rebus, & diſpoſition. dub. verſic ſequitur videri.   Corneus, in conſil. 136. colum. penultima, lib. 3. vbi copiosè.   Caſſaneus, in catalogo gloriæ mundi, in 1. parte, in vltimis conſiderationibus.   Petr. de Peralta (qui originaliter, & omninò videndus eſt) in d.l. ſi quis in principio teſtamenti, ex n. 155. vſque ad num. 162. & in d.l. ſi quis ſeruum, §. certam, de legatis 2. n. 3. & 4.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 12. fol. 160. vſque ad n. 19. vbi vide.   Berous, in conſ. 176. num. 69.   Simon de Prætis, lib. 1. interpretat. 2. ſolut. 5. num. 18. fol. 104. & lib. 2. interpret. 3. dubitation. 1. ſolution. tertia, ex num. 12. vſque ad numerum 33. fol. 239.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 6. titul. 13. n. 11. & 12.   Ioannes Cephalus, in conſil. 379. n. 14. lib. 3. & in conſil. 473. ex num. 15. cum ſeq. lib. 4. & in conſ. 638. num. 20. lib. 5.   Tiberius Decianus, in conſil. 49. n. 26. & in conſ. 63. n. 20. lib. 2. & in conſil. 13. n. 27. lib. 3.   Hippolytus Riminaldus, in conſil. 244. ex num. 45. & in conſil. 313. ex num. 56. cum ſeq. lib. 3. & in conſil. 517. num. 39. & tribus ſeqq. lib. 5. & in conſil. 662. (vbi eſt videndus in Author) ex num. 49. cum. ſeq. lib. 6. & in conſ. 782. ex n. 95. cum. ſeq. lib. 7.   Sebaſtian. Medices, de diffinitionibus, cap. 3. 1. partis, num. 24.   Proſp. Paſechus, in conſ. 22. ex n. 3. cum ſeq.   Aluarus Valaſcus, conſultat. 121. ex num. 1. vſque ad num. 7.   Vincent. de Franchis, deciſ. 236. in principio.   D. Perez de Lara, de capell. & anniu. lib. 2. cap. 3. ex num. 46.   Octauian Cacheranus, deciſione Pedemontana 141. num. 8.   Pelaez à Mieres, de maioratu, in initio 2. partis num. 31. & n. 41.   Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 5. c. 17. num. 97.   Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 4. ex num. 59. cum ſeq. & art. 7. n. 69. & 70. & in conſ. 42. n. 1. 2. & 3. lib. 4. & deciſ. 85. n. 3.   Franciſcus Viuius, deciſ. 255. n. 33. & 34. lib. 2.   Caldas, de nominat. emphyt. quæſt. 10. ex num. 38. cum ſeq.   Iacob. Menochius, in conſil. 89. num. 23. & num. 72. & 73. lib. 1. & in conſil. 400. num. 10. lib. 4. & præſumpt. 28. n. 1. & 2. lib. 1. & præſumpt. 16. num. 3. & 4. lib. 4.   Fabius Turretus, in conſil. 4. ex n. 76.   Burgos de Paz, in conſil. 27. num. 21. 22. 28. & 29. vbi vide omnino in materia fideicommiſſaria, & ſubſtitutionum: & in conſ. 29. num. 83. & in conſ. 32. n. 13. & 14. & in conſ. 43. n. 32.   Achilles Pedrocha, in conſil. 1. n. 72. & in conſ. 17. num. 103.   Ioſeph. Maſcardus, de probat. tom. 3. concluſ. 1417. num. 28. & 3. ſeq.   Marta, deciſ. 75. per totam.   Fuluius Pacianus (qui latiſſimè omnium articuli huius tractatum ſuſcepit, & idcirco videndus erit omnino) de probationibus, tom. 2. cap. 25. ex n. 44. vſque ad num. 83.   Ludouic. Caſanate, in conſil. 15. n. 30. in conſil. 45. num. 94. & in conſ. 47. n. 31.   Muñozius de Eſcobar, computatione 10. per totam.   Cardinalis Thuſcus, practic. concluſion. iur. tom. 5. littera O. concluſ. 196. per totam, fol. 1099. vbi latè, quod ordo ſcripturæ attenditur, & quando non.   Cæuallos, 4. parte, q. 904. ex n. 87. Ex his autem omnibus præcitatis Authoribus eli[*]citur vnanimiter id, quod dictum fuit ſuprà, numero 1. ex ordine inquam verborum diſpoſitionis, ſiue litteræ, aut ſcripturæ validum deduci argumentum, & coniecturam regulariter: & inſuper, dubiam diſpoſitionem ex ordine litteræ, aut ſcripturæ declarari, & ex ordine locutionis verba interpretari. Colligi quoque ex ordine ſcripturæ teſtatoris voluntatẽ, & eius intentionem: nam ordo verborum deſignat ordinem intellectus, & quod prius eſt in voce, præſumitur eſſe prius, & principalius in intentione: ſic quando de mente diſponentis dubitari contingit, inſpiciendus eſt ordo litteræ, & locutionis, & inducit maiorem prædilectionem, vt inferius dicetur, nam quod primo loco nominatur, habetur pro principali: & quod ſecundo habetur, pro acceſſorio: & ſi ex pluribus nominatis non poteſt aliqua res competere, niſi vni tantum, competit primò nominato, quia primò nominatus, præfertur in fideicommiſſis, & ſubſtitutionibus; provt hæc omnia exornantur, atque comprobantur à ſuperioribus, & per Aluarum Valaſcum ita in indiuiduo, & ſpecificè, dicta conſultat. 121. ex num. 3. vſque ad num. 7. Euerardum, dicto loco, ab ordine, num. 7. per totum, ex fol. 28. vbi ex regula ſuperiori generali, & argumento, quod ab ordine ſcripturæ, ſeu diſpoſitionis deducitur; infert ad plures notabiles deciſiones, quæ ibi videri poterunt: & per Peraltam, in d.l. ſi quis in principio teſtamenti, ex numero 255. fol. 463. vſque ad numerum 161. & in dict. l. ſi quis ſeruum, §. certam, ex num. 2. cum ſeq. Burg. de Paze, Mieres, Manticam, & Camillum Gallinium, in locis citatis ſuprà, & probantur in l. filium, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. l. cum pater, §. à te peto, ff. de legatis 2. l. hæredes mei, §. à te peto, ff. ad Trebelliam. l. qui ſoluendo, l. 2. ff. de hæred. inſtit. vbi habetur, quod ſi ex pluribus hæredibus in teſtamento ſcriptis, hæreditas non poteſt competere, niſi vni, competit illi ſoli, qui primo loco ſcriptus eſt, & in d.l. quoties, ff. de vſufructu, vbi dicitur, quod ſi legatus ſit vſusfructus fundi Titio, & Mæuio, ita quod eo alternis fruantur annis, nec ſit expreſſum, vter eorum prior vtatur, ille prior incipiet frui, qui primò nominatus eſt; & ibidem Florianus infert ad vnum ſingulare, & notandum, & in l. generaliter, §. quid ergo ſi plures, ff. de fideicommiſſar. libertat. & in l. ſi ſeruus communis ita, in fine, ff. de ſtipulat. ſeruor. & in cap. quoniam Abb. iunctis his, quæ notarunt Panormitan. & Doctores ibi, de officio delegati, ex aliis etiam iuribus, quæ à ſuperioribus expendunt in propoſito: & per Simonem de Prætis, lib. 2. interpretat. 3. dubitatione 1. ſolutione 3. ex num. 12. cum ſequent. fol. 234. & n. 23. & ſeq. qui inquit, quod ordo ſcripturæ palam conſiſtit[*] in eo, quod vnum prius, aliud poſterius apparet ſcriptum, ex quo quandoque diſpoſitio ponitur in obſcuro. Achilles Pedrocha, in conſil. 1. num. 72. & in conſilio 17. numero 103. Menochius, lib. 1. præſumptione 28. numero 1. & 2. Fuluius Pacianus, de probationibus, lib. 3. de. cap. 25. qui ex num. 44. vſque ad num. 73. multis confirmat, atque exornat argumentum hoc ab ordine ſcripturæ expendi ſolitum: & eſſe efficaciſſimum, inquit, num. 69. & reddit ratio[*]nem num. 55. & 56. dicens, quod iſta prærogatiua ex ordine litteræ, ſiue ſcripturæ emanans, non ſine multa ratione procedit, nam quemadmodum ordo eſt rerum geſtarum, ac gerendarum ſeries, ſecundum prius, ac poſterius; vt ait Baldus, in l. Arethuſa, ff. de ſtatu hominum, in principio: ita etiam credendum eſt, in ordine verborum ſeriem prioritatis, & poſterioritatis fuiſſe ſeruatam. Idque duplici ratione, quam ibidem adducit: ſcripturæ etiam ordo, quare attendi debeat, ſcripſit, & rationem aliam adduxit Petrus de Peralta, in dict. l. ſi quis principio teſtamenti, numero 159. Iacobus Menochius, lib. 1. dicta præſumpt. 28. numero ſecundo, & quod ex ordine ſcripturæ, ſiue[*] verborum prolatorum arguatur prælatio, & maior dilectio, & deſignetur ordo prioris denominationis, voluntatis, charitatis, affectionis, & prædilectionis, per text. in d.l. cum pater, §. à te peto, ff. de legatis ſecundo, & in dict. l. hæredes mei. §. vltimo, ff. ad. Trebel. obſeruarunt poſt alios multos Authores Petrus de Peralta, in d.l. ſi quis ſeruum, §. certam, ff. de legat. 1. num. 3. Mieres, in initio 2. partis de maioratu, num. 41. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. d. titul. 13. num. 11. & cum Baldo, Caſtrenſe, Imola, Alex. Corneo, Iaſone, Craueta, Socino, & aliis Menochius, lib. 4. præſumptione 16. num. 3. & 4. qui etiam allegat in propoſito textum, in l. Lucius, l. vltima, ff. de hæred. inſtit. l. Publius, §. vltimo, ff. de condit. & demonſtrat. l. vltimam, C. de verbor. ſignificat. Simon de Prætis, lib. 2. interpretat. 3. dubitat. 1. ſolutione 3. numero 20. & 23. & lib. 1. interpretat. 2. ſolut. 5. numero 18. fol. 14. Maſcardus, dicta concluſione 1417. numero 29. & duobus ſeq. Fuluius Pacianus, de probationibus, lib. 2. dicto cap. 25. num. 58. & ſeq. Ludouicus Caſanate, in conſil. 15. num. 30. & in conſ. 45. n. 94. & in conſil. 47. num. 31. & ita quoque notaui in commentariis de vſufructu, cap. 40. num. 18. & quotidianarum controu. iur. lib. 2. c. 26. n. 6. & 7. notauit etiam Aluarius Valaſcus, dicta conſultatione 121. ex num. 1. cum ſeq. vt ſuprà retuli, qui tamen num. 6. inquit, om[*]nia ſuperiora limitanda, & explicanda, vt procedant in nominatione expreſſa, & ſpecialiter facta: nam ſi fiat per nomen generis, ſeu collectiuum, vel vniuerſale, & reperiatur altera facta per nomen proprium perſonæ: illa quidem facta per nomen proprium, vtique præferenda eſt, & antecedere debet alteri factæ in genere, & per nomen collectiuum, idque per text. elegantiſſimum, & ſemper ſignandum (vt ipſe inquit) in l. cum ita, §. in fideicommiſſo, ff. de legatis 2. ex quo diluit, atque diſſoluit quæſtionem ibi propoſitam, quo inquam ordine ſuccedendum ſit in adminiſtratione capellæ, relicta per teſtatorem illis, qui forent de ſua parentela, exiſtentibus tempore mortis, & quibuſdam expreſsè vocatis: erant namque Ioannes, & Gondiſaus ſpecificè nominati adminiſtratores, & cum deceſſiſſet Ferdinandus teſtator relicta ſorore, præferendo ipſos ſorori inqui, licet ſit de parentela teſtatoria & ipſi proximior in gradu: idque ex deciſione dicti §. in fideicommiſſo, atque ex coniectura, & præſumptione, quæ colligitur ex vocatione alicuius nomine proprio facta; quia nominati nomine proprio ibi, præſumuntur magis dilecti, quam[*] nominati, ſeu vocati nomine collectiuo; vt per illum text. l. ſi plures, in fine, de legatis 3. tenent alij relati per ipſum Valaſcum, eodem in loco, numero 3. Et hactenus de prima obſeruatione, & regula generali in hac materia, in qua eſt multum ponderanda adnotatio illa Aluaradi, lib. 4. dicto cap. 2. num. 15. argumentum ab ordine litteræ, adeo potens eſſe vt procedat, etiamſi ſecundò nominatus, ſit magis dilectus, & proximior teſtatori, provt in caſu d.l. cum pater 79. §. à te peto, ff. de legat. 2. vbi ibi latius per Aluaradum. Secundò deinde obſeruandum, atque conſtituen[*]dum erit principaliter, quod ex ordine ſcripturæ aut diſpoſitionis, coniectura, & argumentum quod deducitur, procedit duntaxat, cum in dubio, vel in ambiguo verſamur: quando verò ſumus in caſu certo, nihil releuat ordo; dicitur enim voluntas tacita, & non expreſſa, quæ ex ordine ſcripturæ deducitur: & ideò non attenditur, nec curatur ordo ſcripturæ, vbi teſtatoris mens, aut voluntas repugnat, etſi conſtat de mente loquentis, mens præualet ordini diſpoſitionis; attenditur autem ordo. cum de mente non conſtat: ita ſane hæc omnia colliguntur ex doctrinis, & reſolutionibus Alberici, in l. quideam teſtamento, ff. de pecu. legato. per illum textum, & in rubrica, de nouo Codice componendo, num. 23. Baldi, in l. cum virum. column. 2. num. 19. verſic. quo tacite, C. de fideicommiſſis. Mieres, de maioratu, in initio 2. partis, num. 31. Simonis de Prætis, lib. 2. interpretat. 3. dubitat. 1. ſolutione 3. num. 31. fol. 240. & ante alios ſcripſit eleganter Petrus de Peralta, in d.l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 158. in illis verbis: Ideo dixi dubiam, nam vbi aliàs constat de intentione disponentis, ſaltem iuris præſumptione, ordo non attenditur, vt ibi illi Doctores dicunt, & eſt bonus textus in eadẽ l. nec enim, ff. de ſolut. & textus optimus, in cap. auctoritat Martini. de conceſſione præbendæ, in 6. & in cap. penultimo, de præbendis, eod. lib. repetit num. 160. ibi: ſed quando de ea conſtitiſſet, etiam ſola iuris præſumptione fortiore, non eſſet (vt ſupra dixi) de ea curandum: & forte ex hoc ſecũdo caſu generali voluit Marianus colligere prædictam regulam negatiuam, videlicet, quod vbi conſtat de mente diſponentis, ordo non attenditur: ſed in caſibus, in quibus voluntas eſſet omnino ambigua, recurrendum eſſet ad ordinem verborum, ſeu ſcripturæ, & ex ea volũtas elicienda, & ea ſic elicita attenditur, & conſideratur, & conſequenter reſultat regula affirmatiua. Idem quoque Peralta, in d.l. ſi quis ſeruum, § certam, num. 4. de legatis 2. fol. 119. vbi in materia coniecturæ ordinis ſcriptum reliquit, id procedere, & debere intelligi præſumptiuè, & coniecturaliter, & ſic ſtante, aut ſuperueniente fortiori, & validiori coniectura, illi ſtandum, cum vna præſumptio validior alteram tollat minus efficacem. Et Peraltam refert, & ſequitur: & ita in propoſito reſoluit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 12. Mantica etiam, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 6. dicto titulo decimo tertio, num. 12. dicens, quod magis ſpectatur ordo intellectus, quàm verborum, & Mantica ſolo relato Maſcardus, de probat. tom. 3. concluſione 1417. num. 31. vbi inquit, ex ordine ſcripturæ coniecturam, deductam, non procedere, quoties de voluntate contraria apparuerit: optime Burgos de Paz, in conſilio 27. num. 21. & 22. vbi explicat textum, in d.l. quoties, ff. de vſifructu: & concludit, eum procedere in dubio, non verò cum de teſtatoris voluntate, ſeu mẽte in contrarium apparet; tunc namque de voluntate, non de ordine curatur: & citat textum, in l. cum pater, § fidei tuæ, ff. de legatis 2. ibi. Nam ordo ſcripturæ non impedit cauſam iuris, ac voluntatem, & alia notanda in propoſito adducit ibidem, & in conſil. 29. num. 83. & in conſil. 32. num. 13. & 14. & conuenit Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolution. 3. num. 15. 16. & 17. & num. 25. vbi inquit, quod ordo rationis, & intellectus, magis curatur, quam ordo verborum, & quod mens apparens per verba generalia, vel aliter eſt attendenda, non ordo ſcripturæ: & quod ordo ſcripturæ facit, vt ex eo ſumatur coniectura: quòd ſi alia ſit validior coniectura, illi ſtatur. Conuenit etiã Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tomo. 5. littera O. concluſione 196. numero 19. in illis verbis: Reſtringe, quando ſumus in caſu certo, quia nihil releuat ordo; ſed in dubio, &c. & num. 27. ibi: limita, quia ordo ſcripturæ quandoque peruertitur, vt ſeruetur intentio disponentis, & citat Oldrad. & Calderinum, ita dicentes, & num. 28. ibi: vbi conſtat de mente disponentis, non attenditur ordo, &c. & idem repetit num. 31. & duobus ſequent. & num. 35. ibi. Declara, quia prædicta ſunt vera in dubio, ſecus ſi conſtat de mente, vt quia aliquid proponitur primo loco, poſtea aliquid euentualiter, & ſecundo loco, quia tunc præferuntur intentio expreſſa, quia res eſt clara. Alex. a. conſ. 70. num. 4. & ſequent. lib. 7. Conuenit denique[*] Nicolai Euerardi in propoſito huiuſce materiæ diſtinctio, & reſolutio; is namque Author, in præcitato loco, ab ordine. num. 11. vt conciliet omnia iura, & Doctorum authoritates in hac materia ordinis ſcripturæ ſeruandi, vel non, atque recolligendo aliorum Interpretum diſtinctiones, ſic exiſtimat dicendum, quod aut conſtat, ordinem eſſe datum pro forma, aut non conſtat: Etſi non conſtat, aut conſtat de mente legiſlatoris, vel alterius diſponentis, & tunc non curatur de ordine, ſed de ordine intentionis, & voluntatis, d.l. nec enim, ff. de ſolut. & d. cap. authoritate Martini, & d. cap. penult. quod ſi de mente diſponentis non conſtat, tunc ex ordine efficax argumentum, atque coniectura deducitur, & in dubio præſumimus affectionem, & mentem, & inſpicimus ordinem; provt alij Authores ibi relati obſeruarunt, & deducitur ex his, quæ Cardinalis Thuſcus, in loco præcitato ſuprà, per totam concluſionem tradidit. Et hactenus de ſecunda obſeruatione, & regula negatiua priori contraria. Rurſus & tertio loco obſeruandum, atque conſti[*]tuendum erit, ex ordine, ſiue contextu literæ, aut ſcripturæ, vel diſpoſitionis, priorìſve nominationis, coniecturam, & argumentum deduci aliquãdo commodè, non valere aliis etiam de caſus, & rationibus, vltra rationem obſeruatione præcedenti propoſitam, quæ à contraria voluntate, ſiue mente præſumpta originem ſumpſit. Nam (vt in initio huius cap. dixi) plerumque ſcripturæ ordi neceſſitatis non cenſetur, nec neceſſariò ſeruandus eſt, immò leuis reputatur momenti, & præiudicij, l. prima, in fine, ff. de ventre inſpiciendo. Bartol. in l. 2. § prius, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut, & cum Corneo, Pariſio, & aliis commune eſſe Doctorum aſſertum affirmat Burgos de Paz, in conſil. 32. num. 14. idque procedere, quando aliqua ratio, vel ſubiecta materia, vel qualitas rei, aut perſonarum, aliàve circunſtantia, ſiue cauſa legitima ſic. ſuadet, vel vbi apparet, quomodo ius diſponat in aliquo caſu, ſiue diſponere voluerit: aut cùm ipſe ordo conformis non eſt iuris rationi, aut æquitati, vel his, quæ ex diſpoſitione ipſa, vel aliunde (legitimè tamen) eliciuntur. Provt hæc deducuntur ex multis Doctorum ſententiis, & obſeruationibus congeſtis in vnum, & ſic acccipiendis; per Fuluium Pacianum, de probat. tom. 2. cap. 25. ex num. 72. vſque ad num. 83. ex quo, Menochio etiam, & Simone de Prætis, ſic etiam notaui; ſed non ita exactè explicaui in commentariis de vſufructu, cap. 40. num. 30. & duobus ſeqq. vbi dixi, ab ordine litteræ argumentum, & coniecturam non indiſtinctè procedere, ſed recipere potiùs nonnullas declarationem & limitationes, & aliquas ibi retuli; vltra ea autem, quæ ibi dixi, Franciſci Manticæ, de coniectur, vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 13. num. 12. in finalibus verbis; reſolutio ſuperiora confirmat; inquit namque, Baldum, in l. veluti, in 2. lectura, ff. de iuſt. & iure, eleganter diſtingue[*]re, quod aut ordo ſcriptura congruit rationi, & tunc conſideratur, aut repugnat, & reiicitur; aut dubium eſt. & ſeruatur: quod in effectu (ſed latiori ſermone) probarunt Thuſcus & permulti illi iuris Interpretes aggregati ſuprà, num. 5. Fuluius etiam Pacianus latiſſimè, dicto cap. 25. lib. 2. per totum, qui ex num. 73. cum ſequent. rectè conſiderauit, argumentum ab ordine ſcripturæ, non eſſe ſemper validum in iure, & materiam continere brocardicam (vt ſuprà dixi ad initium huius cap) & ſic ſæpè deficere, imò ſæpiſſimè digniores vltimo loco nominari, & in ordine litteræ deſcribi, vt conſtat ex his iuribus, quæ ponderauit num. 73. & ſequent. & tandem numero 79. inquit, quod diſtingui ſolet, quod aut prior nominatio facta fuit ad ordinam prælationis inducendum, & tunc nemini dubium eſt, quin ordo literæ inſpiciendus ſit, vt patet in l. 1. ff. de albo ſcribendo, aut fuit facta ex quandam ſimplici, & enunciatiua perſonarum demonſtratione, & tunc ordo ſcripturæ non debet attendi. Vt ait Felinus, & ſequitur Maranta, qui ibi commemorantur: & num. 80. concludit: alios dicere, quod quando prior nominatio facta reperitur in tali materia, in qua nulla alia conſideratio prioris nominationis conſiderari poteſt; tunc maior dignitas ex priori nominatione arguitur, aliàs ſecus, vt tradit Decius, in cap. auaritiæ, num. 6. verſic. prædictis tamen, col. 2. de præbendis. Quartò denique & vltimò obſerundum, atque[*] conſtituendum erit, ex dictis hactenus, & præfata{ Ex Regij Hiſpalenſis Senatus egregia definitione. } coniectura, ſiue argumento, quod ab ordine, & contextu ſcripturæ, aut diſpoſitionis deducitur; inferri ad caſum practicum, & quæſtionem ex facto in Regio Hiſpalenſi Senatu hiſce diebus occurrentem; ſi hæreditas inquam non ſufficiat ad integram legatorum omnium ſolutionem, an primò nominata, & ſcripta in ordine diſpoſitionis, prius ſolui, & adimpleri debeant, quam alia, an verò debeat vnicuique pro rata portionis, aut quantitatis ſibi relictæ legatum perſolui. Nam cum de ſe plus frequenter expectent homines, quam habeant in facultatibus ſuis, vt in l. in fraudem, l. 1. ff. qui & à quibus manumiſſi. ſæpe accidere ſolet, vt teſtatores ſubſtantiam ſuam, de qua diſponere poſſunt, in pluribus legatis, tam piis, quam gratioſis diſtribuant, multúmque vires patrimonij in ſimilibus diſpoſitionibus excedant: ſicuti Vincent. de Franchis, & Franciſcus Muñozius de Eſcobar, in locis, infrà commemorandis obſeruant: Et quidem prima facie dicendum videbatur, legata ab ordine litteræ teſtamenti ſoluenda, etiamſi pro omnibus legatariis bona non ſufficiant; talis enim cenſetur eſſe mens teſtatoris, qualis eſt ordo ſcripturæ, qui deſignat, & denotat ordinem voluntatis, & prædilectionis, vt ſuprà traditum eſt, & probatur ex textu ſingulari, in l. quoties, ff. de vſufructu, vbi primò nominatus in alterno vſusfructus legato, præfertur ſecundo. Quod ego quoque adnotaui, & latius eum textum exornaui in commentariis de vſufructu, cap. 40. ex num. 30. cum ſequent. Secundò deinde facit textus, in l. qui duos, ff. de legatis 1. ibi namque ſtatuitur quòd legatis Titio duobus equis, & Seio aliis duobus ex iis, quos teſtator habet, Titius primò nominatus prior eligit; & ita argumentum videtur deduci, vt generaliter in cæteris legatis id ipſum ſtatuendum ſit, provt deduxiſſe viſus eſt Tiberius Decianus, in conſil. 37. num. 45. lib. 1. Tertiò facit textus, in l. ſi ita legatum, 68. §. 1. ff. de legatis 1. vbi Caius Iureconſultus in hunc modum ſcripſit: Si ita legatum ſit, Seio ſeruos decem do, pater eos decem, quos Titio legaui. Siquidem decem tantum inueniantur in hæreditate, inutile eſt legatum. Si verò ampliores præter eos, quos Titius elegit, in cæteris valet: ſed non ampliores, quam decem, qui legati ſunt: quod ſi minus, in tantos quanti inueniantur. Ecce vbi legatum ſeruorum decem, ſecundo loco factum, inutile eſt, ſi decem tantum in hæreditate inueniantur: quia de decem ſeruis legatum aliud primum præceſſit, nec concurſus admittitur. Quartò videtur expreſsè vrgere textus, in l. generaliter, §. quid ergo, ff. de fideicommiſ. libert. vbi legata pecunia pro libertatibus certorum ſeruorum comparandis, primò nominatus, primò conſequitur libertatem abſque aliqua defalcatione, & quidem cum cæterorum libertas æque fauorabilis diiudicari deberet; ſatis apertè elici poſſe videtur, non alia, quàm ordinis ſcripturæ (qui voluntatis, & prædilectionis rationem deſignat) adductus ibi fuiſſe Iureconſultus. Quintò denique vltimò facit ſententia eorum, qui in propoſito articulo, & in legatariis quantitatum concurrentibus ſimul (in quibus terminis loquimur) ita ſtatuerunt, videlicet legatarios quantitatum primò nominatos aliis vlterius nominatis præferri. Caſtrenſis ſcilicet in l. ſi quis teſtamento, §. primo, numero 5. ff. de legatis primo; qui tamen parum vrget, cum aliis in locis contrarium aſſeuerauerit non modò, ſed & firmiter tenuerit: Cifuentes, in l. 30. Tauri, num. 4. quos citat pro hac parte Ioannes Gutierrez, in l. nemo poteſt: numero 97. de legatis primo. Vere tamen, Cifuentes id non adeo apertè inquit, nec præſentit, vt pro ea ſententia allegari poſſit ita ſimpliciter. Sed pro eadem retulit Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 4. n. 59. Tiberium Decianum, in conſ. 37. n. 45. lib. 1. alios etiam recenſuit Tiraquellus, in priuilegio piæ cauſæ 72. Cæterum Senatus Regius Hiſpalenſis contrarium[*] rectius exiſtimauit, & definiuit de iure in cauſa legatariorum Petri de Reina, & hæredum, atque vxoris ipſius, & legatarios eoſdem quantitatum concurrere ſimul pro rata, nulla prænominationis habita ratione decidendo decreuit, inferioris ſententiam confirmans: & verè pars hæc, atque Senatus deciſio ex ſequentibus comprobatur, & fulcitur fundamentis. Ac primùm quidem ex textu, in l. is cui. 5. §. ſi plures, ff. vt in poſſeſſionem legatorum: nam cum præmiſiſſet Iureconſultus legibus præcedentibus, quod is, cui legatorum, fideicommiſſorúmve nomine non cauetur, mittitur in poſſeſſionem, ſed nunquam pro domino eſſe incipit, nec tam poſſeſſio rerum ei, quam cuſtodia datur: neque enim expellendi hæredem ius habet, ſed ſimul cum eo poſſidere iubetur, vt ſaltem tædio perpetuæ cuſtodiæ extorqueat ab hærede cautionem, l. 5. illius tituli, cum inquam ita præmiſiſſet; inquit in dicto §. ſi plures legatarij miſſi in poſſeſſionem deſiderauerint, omnes venire debent in poſſeſſionem; ſubdit ſtatim in hunc modum: Qui prior miſſus eſt legatarius in poſſeſſionem, non præfertur ei, qui poſtea mittitur. Inter legatarios enim nullum ordinem obſeruamus, ſed ſimul omnes æqualiter tuemur. Et Accurſiuo ibidem ita dixit: Quia eiuſdem ſunt tituli, aliàs ſecus: item nota de ordine non ſeruando. Sebaſtianus etiam Næuius id ipſum inquit, & notat, ordinem inter legatarios nullum ſeruari. Secundò deinde facit textus, in l. in quantitate, 73. §. finali, ff. ad legem falcidiam, quem velut expreſſum pro hac ſententia omnes Interpretes expendunt communiter: textus etiam, in l. quia autem. 6. ff. ſi quis omiſſa cauſa teſtamenti, quem iuridicè ponderat pro hac parte Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 4. num. 60. vbi etiam citat textum, in l. ſi vero compoſita, ff. de militari teſtamento: ibi enim legatarij in poſterioribus codicillis, concurrunt cum legatariis in præcedenti teſtamento. Tertio facit textus ſingularis, in l. ſi quis teſtamento. 82. §. 1. ff. de legatis 1. vbi Iaſon facit computationem, dicens, quod quando legata excedunt vires patrimonij defuncti; ita vt non poſſit integrè omnibus ſatisfieri legatariis, iuxta quantitates à teſtatore taxatas, tunc fiat diſtributio legatorum ad quotam minorem, habita tamen ratione, ad quoram ſcriptam in teſtamento, ita vt iſta quota minori quilibet legatarius in tantum alium excedat, quantum in quota maiori excedebat, & ſic cuilibet legatario fiat diminutio pro rata, iuxta voluntatem teſtatoris, donec reducatur ad vires patrimonij. Vnde cùm teſtator voluerit, quod legatarius de triginta, habeat plus decem, quàm legatarius de viginti, & legatarius de viginti, decem plus quam ille cui decem tantùm fuerunt legata, vt in dicto §. apud Iulianum, vbi Gloſſa refert alia iura ſimilia: computationem hanc mathematica demonſtratione veriſſimam reddit Iaſon, dicens, quod ſi cum teſtator, qui habebat viginti in bonis, fecit legata, aſcendentia ad quadraginta, & ſic in duplo illius, quod haberet cuilibet fiat diminutio pro dimidia ſui legati; id manifeſtè docuit Iureconſultus, in dicto §. apud Iulianum, vbi in hunc modum ſcribìt: Apud Iulianum libro 32. Digeſtorum, Marcellus notat, is quis ſola triginta reliquerat, Titio triginta legauit, Seio viginti, Mæuio decem; Maſurius Sabinus probat, Titium quindecim, Seium decem, Mæuium quinque conſequuturos: & huius textus, & computationis prædictæ Iaſonis, poſt Vincentium de Franchis, & Ioann. Iañez Parladorium, ſpecificam mentionem fecit Franciſcus Muñozius de Eſcobar, dicta computat. 10. n. 5. & 6. Quartò pro hac parte ponderatur textus singularis in l. 2. §. primo, ff. de conditione indebiti, in illis verbis: Vel ſi poſt multum temporis emerſerit æs alienum, vel codicilli diu celati, prolati fuerint, qui ademptionem continent legatorum ſolutorum, vel diminutionem, per hoc quod aliis quoque legata relicta ſunt.[*] Et ibidem Paulus, & Alexander notarunt, quod ſi vni ex legatariis legatum integrè ſolutum fuiſſet, poſſet collegatarius, cum hæreditas non eſt ſoluendo, partem condicere ab illo: & idem Paulus ipſe, in l. finali, §. licentia. Alexander, in §. et ſi præfatam, C. de iure deliberandi. Sequuntur Rolandus, de confectione inuentarij, in quarta parte principali, in cap. quid autem ſi vni. Antonius Gomezius, tomo primo variarum, cap. 12. de legatis, num. 34. in verſic. idem probatur. Marc. Antonius Peregrinus, de fideicommiſſis, articul. 4. num. 64. Quintò pro eademmet parte vrget, negari non[*] poſſe, quin teſtator, æqualem affectionem omnibus legatariis habuiſſe videatur, & ita præſumendum ſit, nec poteſt aliud in contrarium ex ſolo ſcripturæ ordine, aut contextu diſpoſitionis deduci, niſi vltrà teſtator ipſe proceſſerit, & voluntatem ſuam explicauerit, ſiue alia verba vltra ordinem litteræ in fauorem legatarij protulerit, ex quibus, vel ſaltem ex coniecturis, & præſumptionibus, aut qualitate, coniunctionéve legatariorum, prælationis ratio deprehendi valeat: quod indicant velut manifeſtè omnia iura ſuperiùs præcitata, ſi perpendantur maturè; & agnouiſſe videtur Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto artic. 4. num. 60. in fine, dum dixit, non obſtare in propoſito prioritatem temporis in ordine ſcripturæ, quia cùm vltimæ voluntates per mortem, & non ante confirmentur, l. prima, ff. de teſtamentis, l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legatis tertio. l. 5. §. finali, ff. de adimendis legatis, cap. cum marthæ, de celebratione Miſſarum. Prioritas temporis conſiderari non poteſt; nam reſpectu temporis confirmans prioritas non datur: & num. 61. expendit Doctrinam Bartoli, in l. contractus, C. de fide inſtrument. vbi inquit, quod licet inſtrumento adiecta ſint plura pacta, ſubordinatè ſcripta, attamen vnum non eſt in tempore vlterius altero, quia vna omnium, & inſtantanea fuit ſtipulatio. Sequitur Curtius iunior, in conſilio 147. num. 5. Sextò denique & vltimò extat in propriis termi[*]nis ſententia eorum, qui ſpecificè aſſeuerarunt, legatarios quantitatum ſimul concurrere, nulla prænominationis habita ratione, etiam cum hæreditas ſoluendo non eſt, & ſic non ſufficit ad integram legatorum omnium ſolutionem: ita enim poſt ordinarios iuris Cæſarei Interpretes in locis præcitatis ſuprà, & alios Authores, firmarunt Vincentius de Franchis, deciſione 236. num. primo, vbi inquit, quod quando pluribus factum eſt legatum quantitatis, & hæreditas non eſt ſoluendo, ſit diminutio legatorum pro rata: & id procedere etiam in legatis piis, per text. in l. ſi poſt miſſionem: vbi Bartolus notat, ff. ad legem falcidiam, quem allegat Iaſon, in d.l. ſi quis teſtamento, §. primo, ff. de legatis in primo: & cum Saliceto, & Gregorio Lopezio, in legatis piis, & non piis id ipſum ſtatuit Ioannes Gutierrez, in l. nemo poteſt, ff. de legatis primo, numero 97. in principio. Antonius Gomezius, tomo primo variar. cap. 12. numer. 34. qui in fortioribus terminis, inter legata inquam quantitatis, & legata ſpeciei id quoque admitti, & pro rata legatarios concurrere aſſerit, vt ſtatim dicetur, Hieronymus de Cæuallos, practicar. commun. contra communes, quæſtion. 103. ex num. 30. cum ſeqq. qui primò ſtatuit, creditores ſemper præferri legatariis, vt tradit Gregorius Lopez, ibi relatus, cùm verò legatarij inter ſe concurrunt, diſtinguit, quod aut hæreditas eſt ſoluendo, vel non: in primo caſu omnes legatarij æqualiter conſequuntur legata, argumento textus, in l. priuilegia creditorum, ff. de priuilegiis creditorum. In ſecundo verò caſu, ſi hæreditas non eſt ſoluendo, pro rata inter omnes eſt facienda diuiſio: Et citat Paulum, Alexand. Gregorium Lopez, & Anton. Gomez. ita tenentes: Ioannes Parladorius, libro primo rerum quotidianar. cap. 18. per totum quem ad litteram recenſet Eſcobar, dicta computatione 10. num. 6. & 7. vbi inquit, quod cum defunctus in legando modum exceſſit, ſupputandus eſt exceſſus; quia tertiam & quintam bonorum partem excurrit, & quantum fuerit exceſſus tantum cuilibet legatario pro rata detrahendum erit, vtpurà ſi tertia pars excedat, tertia quoque pars cuilibet legato ſit detrahenda, & loquendo in legato, ſiue in prælegato Tertij, vel Quinti, ponit ſequens exemplum; dicit enim: Pone, quod Tertium, vel Quintum hæreditatis teſtatoris valebat quadringenta, teſtator ſexcenta legauit, quo caſu exceſſus conſiſtit in tertia parte illius, quod legare potuit, tertia igitur pars ſingulis legatis detrahenda erit: cui ergo ſexaginta legata ſunt quadraginta tantum debentur, cui triginta viginti, atque eo pacto fiet, vt defuncto ſingulis quod ſupereſt, omnia legata, vel prælegata tertiam, vel quintam partem non excedant; erit autem computatio ad modum prædictum facienda, vbi teſtator liberos reliquit: at verò ſi filius non liberos, ſed parentes reliquiſſet; & pluſquam tertium bonorum diſponere non poſſit in præiudicium parentum, vt in l. prima, titul. 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ad tertiam hæreditatis partem bona erunt redigenda: quod ſi neque liberos, neque parentes teſtatos reliquerit, tunc ſequenda erit computatio, de qua in §. finali, Inſtitut. de lege falcidia, & hactenus Parladorius, & Eſcobar, vbi ſupra. Qui etiam adducit, præfatam defalcationem, & computationem habere etiam locum in legatis piis, vbicunque teſtator taxam, & modum legis exceſſerit, vt latiùs ibi num. 8. ſuperiorem ſententiam, & reſolutionem, quòd ſcilicet legatarij quantitatum ſimul concurrant pro rata, amplectitur M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, dicto articul. 4. numer. 60. Surdus, in conſil. 209. num. 6. lib. 2. Coſta, de ratione ratæ, quæſtione 107. Pat. Ludouic. Molina, tomo primo, tractatu 2. disput. 199. fol. 1218. Antonius Faber, ad titul. C. de iure deliber. definition. 15. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſionum iuris, tomo 5. littera L. concluſione 55. ex num. 6. vſque ad numerum 15. folio 57. vbi inquit, quod ſi fiant tot legata, quæ excedant vires hæreditatis in quantitate, tunc omnes pro rata debent concurrere, non habito reſpectu ad ordinem, quis primò, vel ſecundò ſit vocatus: & quod id procedit in legatis piis, & non piis, vt ſuprà dixi, & etiamſi vni legetur quantitas, vt debita, quia niſi doceat de debito, concurrit cum aliis legatariis: & idem Thuſcus dixerat anteà concluſione 54. folio 56. quod legata patiuntur diminutionem, quando hæreditas minuitur ex cauſa, quæ habet originem ante obitum teſtatoris, quia fingitur, quod talia bona non extent tempore mortis: Secùs ſi poſt obitum teſtatoris habuit originem, quia eſt culpa hæredis, l. in ratione, la 2. ff. ad l. falcid. & id maxime procedere, quando cõcurrit veriſimilis mens teſtatoris legantis, & latiùs id explicat: & num. 4. limitat, quia ſi teſtator primò legauit Antonio 600. ex mille, quæ debet conſequi à Titio, & alia quadringenta, quæ ſunt ex reſiduo, legat Bernardo: ſi re vera à Titio non debet conſequi, niſi 800. A. primus legatarius habebit ſua ſexcenta, alter ſolum quod ſupereſt, & non concurrit primus legatarius, quia non fuerunt legata mille ambobus, ita vt vnus haberet 60. & alter 400. ſed vt ſecundus haberet ex reſiduo, quod ſupereſt deductis 600. & ita reſoluit Alexander, in conſ. 216. Magiſter Albertus, num. 3. & ſeqq. lib. 7. Nec refragantur ſuperiori reſolutioni, & Senatus[*] Hiſpalenſis definitioni prædictæ, fundamenta illa, quæ pro contraria parte adducta fuêre ſuprà. Non primum ex l. quoties, ff. de vſufructu, cui reſponſum præberet, nonnulla in ſimili caſu conſiderauit Burg. de Paze, in conſil. 27. num. 21. per totum, & eo non relato, Franciſc. Muñozius de Eſcobar, dicta computatione 10. numer. 12. in verſ. nec etiam obſtat. Reſpondet, quod ideo ibi primò nominatus, priuſquam cæteri ad vſumfructum admittitur, quia ex tali admiſſione ius alterius nominati non tollitur, ſed differtur, & ſuſpenditur. At verò in caſu noſtro, ſi primò nominatus admitteretur ad recipiendum quantitatem ſibi legatum, ius ſecundi penitus euaneſceret, ideò in dicto §. apud Iulianum, ordo ſcripturæ non attenditur, ſed non omnes pro rata diminutionis ad ſua legata admittuntur; vbi cùm agitur de annullando, ordo non attenditur, vt in quidam, ff. de peculio. & ante prædictum Authorem explicauit Iaſon, in eodem l. apud Iulianum, numero 5. verſiculo, contra iſtum. Burg. de Paze, dicto conſil. 27. circa finem dicti numeri 21. in verſic. tum quia in caſu dictæ l. quoties. Peregrinus verò dicto articul. 4. n. 63. in principio, vt diluat ipſummet argumentum ex d. l. quoties, deductum, primò præmittit numer. 60. in legatis quantitatum id quod diximus ſuprà, eos ſcilicet ſimul concurrere, nulla prænominationis habita ratione. Cum verò legatarij ſunt corporum, vel[*] corporum, & quantitatum, inquit, quod ſi neceſſitas poſtulet, vt ſimul concurrere nequeant, veluti in legato vſusfructus alternis annis relicto, vel vbi locus eſt electioni: tunc primò nominatus præfertur, dict. l. quoties, & dict. l. qui duos, ff. de legatis primo; vbi legatis Titio duobus equis, & Seio aliis duobus ex iis, quos teſtator habet, Titius primò nominatus eligit, quia neceſſitas ita poſtulat, cum eo caſu ſimul concurrere non valeat; & idem eſt, cum teſtator ſeruos decem Seio legaſſet præter eos, quos Titio legauit, tunc etenim inutile eſt legatum, ſi decem tantum inuenientur in hæreditate, nec datur concurſus inter legatarios; quoniam adiectio illa, præter, coniunctionem impedit, vt Caſtrenſis, in dicto §. primo, legis, ſi ita legatum, de legatis primo. Profitetur, & ſequitur Peregrinus, dicto numer. 63. Franciſcus Mignon. ad conſuet. Andegauenſes, folio 29. numero 23. & folio 227. colum. quarta. Pontanus, ad conſuet. Bleſenſes, folio 46. columna 2. & folio 49. Similiter, ſi vni certa res, alij portio bonorum legata ſit, quia generi per ſpeciem derogatur, ſoluitur res illa prius particulariter relicta: Bartolus, in l. ſi quis ſeruum, §. finali, de legatis ſecundo, ſed vbi neceſſitas aliqua non vrget, ſiquidem teſtator duobus eandem rem legauerit, vni poſt alium, prior nominatus non præfertur, ſed ambo vti re coniuncti concurrunt, iuxta text. de legatis tertio. Et hactenus in hac materia Peregrinus, qui (vt vides) ſuperiori diſtinctione explicat, atque diluit tria fundamenta, à me propoſita ſuprà pro contraria parte. Ego verò addiderim, certi iuris eſſe, & communi Interpretum omnium placito receptum (vt ex multis adnotaui ſupra, ſecunda, & 3. principali huiuſce cap. obſeruat.) ex contextu, & ordine ſcripturæ, vel diſpoſitionis argumentum, & coniecturam deductam, regulariter non obtinere, aliquando potius ceſſare omnino; & maximè, cum ex coniecturis, & præſumptionibus de mente, & voluntate teſtatoris, aut diſponentis, aliter, vel in contrarium conſtare poteſt. Procedere autem, cum in dubiis verſamur, vt ibidem dixi. Nec alia ratio, aut ſubiecta materia, vel natura diſpoſitionis, aut præſumpta voluntas aliter ſuader. Cum ergo rationi, vel naturæ, aut ſubiectæ materiæ diſpoſitionis ordo non congruit, quod ordo non attendatur; attendatur autem, cum is non repugnat, iuridicè reſolutum fuit numeris præcedentibus. Id autem euincit, vt in exemplis tribus relatis dictæ l. quoties, ff. de vſufruct. dict. l. qui duos, & l. legatum 68. §. primo, de legatis primò: ordo prioris nominationis, ſiue ibi præfixus attendatur omnino, quia cum ex natura diſpoſitionis, iuxta ſubiectam illam materiam, præſumptam quoque teſtatores voluntatem ſimul concurrere legatarij nequeant; vel quia vſusfructus alternis annis legatur, vel quia electio relinquitur, vel dictio, præter, adiicitur, quæ ſatis apertè inducit prælationem primi legatarij ex voluntate teſtatoris: ordo ſcripturæ deſignat equidem ordinem intellectus, voluntatis, & prædilectionis, vt primò nominatus, primò admitti debeat ſecundum rectam iuris rationem, & teſtatoris mentem præſumptam. Quartum denique argumentum ex l. generaliter, §. quid ergo, ff. de fideicommiſ. libertat. non refragatur: ibi namque primò nominatus, primò conſequitur legatum abſque aliqua defalcatione, quia fuerat legata pecunia, pro libertatibus certorum ſeruorum comparanda, vnde cum pro omnibus non ſufficeret, non vtique fit diminutio pro rata, ſed affectio teſtatoris conſideratur, iuxta ordinem ſcripturæ legatarij; ita vt primò nominato priùs libertas comparetur; eo quod factum erat indiuiduum, & aliter impoſſibile erat, aliquem ex ſeruis conſequi poſſe libertatem: & ita explicat textum, in dicto §. quid ergo. Curtius iunior, in l. more maiorum, numero 103. de iuriſdict. omni. iud. ſequitur Vincent. de Franchis, dicta deciſione 236. numero finali. Eſcobar, dicta computatione decima, numer. 12. & hactenus de prima Senatus Hiſpalenſis deciſione, quando pluribus factum eſt legatum quantitatis, & hæreditas ſoluendo non eſt. Dubium autem præcipuum verſabatur in ipſo{ Ex altera Senatus Hiſpalenſis definitione. }met Senatu, cum agitaretur cauſa legatariorum eiuſdem Petri de Reina: reſpectu eorum, quibus ſpecies certa veluti ſundus, aut domus, aut vinea fuerat relicta: vtrum inquam ſuperioris deciſionis reſolutiones procedant, quando aliquibus eſt legata ſpecies, & aliis quantitas; & ſic quando extant ſimul legatarij quantitatum, & corporum, & in hæreditate, deducto ære alieno, non reperiuntur niſi aliqua ex corporibus legatis; an horum legatarij illa aſſequantur ſecluſis aliis: & quidem in fauorem legatariorum corporum, ſiue ſpecierum, vt cum eis non con[*]currant legatarij quantitatum, vrgere videtur textus velut expreſſus, in l. ſi fideicommiſſorum, 11. ff. vt in poſſeſſorum legatorum: vbi in hæc verba ſcriptum reliquit Iureconſultus: Si fideicommiſſorum, vel legatorum ſeruandorum cauſa miſſus in poſſeſſionem, eam rem teneas, quæ mihi per fideicommiſſum relicta eſt; æquius eſt me eam habere, cui ea ipſa relicta eſt: quã te, qui alterius fideicõmiſſi nomine ingreſſus in eam es: nam et ſi mihi ſub conditione legatum ſit, & tu medio tempore in poſſeſſionem eius miſſus fueris legatorum ſeruandorum cauſa, deinde conditio impleta ſit: non denegabitur mihi eius rei integra perſecutio, & c. Deinde & ſecundò pro hac parte facit, quod rei in ſpecie legatæ dominium tranſit recta via in legatarium, l. à Titio, in fine, ff. de furtis, l. ſi tibi, §. cum ſeruus, ff. de legatis primo, cum aliis vulgatis: non autem ſic eſt in legato in quantitate, quoniam legati quantitatis dominium non tranſit recta via in legatarium: vt cum Gloſſa, Bartolo, & Bologneto reſolſoluit Michaël Graſſus, §. legatum, quæſt. 69. num. 7. qui reddit rationem multum ad propoſitum noſtrum, quod cum legatur quantitas, non eſt certa res legata, ſicut quando ſpecies, vel corpus legatur, quæ ſit iſta pecunia ſoluenda, & ea demum corpora nummorum ab initio legata videntur, quæ hæres tradere voluerit; quod ſecus eſſe in legato ſpeciei, apertiſſimi iuris eſt: & poſt alios Authores ita in propoſito argumentantur Vincentius de Franchis, d. deciſione 236. num. 6. qui etiam adiicit, quod generi per ſpeciem derogari, regula illa procedit etiam in hoc caſu, vt legato quantitatis, & ſic generis, vſque adeò derogetur per legatum ſpeciei, vt in ſpecie legata, nec concurſum pro rata prætendere poſſit legatarius quantitatis, ſi hæreditas ſoluendo non ſit: & ita fortius adſtringit regula illa in propoſito, quam ad modum Authoris prædicti adſtringeret, vt vides, pręfatum etiam fundamentum, quod legatum quantitatis non tranſeat in ipſo iure in legatarium, ſicut ſpeciei; ponderauit Franciſcus Muñozius de Eſcobar, dicta computatione 10. num. 10. qui ideo inquit, in propoſita quæſtione melioris conditionis eſſe legatum ſpeciei, quàm legatum quantitatis: Cæuallos etiam, practicar. commun. contra communes, quæſt. 103. num. 36. Tertiò facit, quia ille, cui legata eſt ſpecies, dicitur eſſe legatarius illius ſpeciei indiuiduæ, & in ea magis dilectus à teſtatore; quæ omnino diuerſa eſt à legatario quantitatis, quia is dicitur legatarius generis, l. in ratione, §. incertæ, ff. ad legem falcidiam: ſicuti arguendo propoſuit Eſcobar, dicta computatione decima, numero nono, in fine, Cæuallos, dicta quæſtion. 103. num. 35. & ante eos Vincentius de Franchis, dicta deciſione 236. numero decimo, (quem ipſi non citant) dum dixit, quod quando teſtator legauit rem vel ſpeciem, videtur habuiſſe intentionem, quod omnino eam habuiſſet legatarius, quia iam ſciebat, certam rem eſſe in hæreditate, quæ ratio non ita militat in legato quantitatis. Quartò denique & vltimò facit, quod in legatis corporum, & ſpecierum non cadit congrua diuiſio, ſicut in legatis generis, neque etiam rara, quæ ſine mille ambagibus fieri non poteſt; vt contendit Cæuallos, in loco nunc Præcitato, dicto numer. 35. & ſubdit num. 36. quod qui grauatur in vno, in alio releuari debet (vt certum, & vulgatum eſt) vnde cum legatarius ſpeciei; perempta ſpecie, perdat legatum, adeo vt neque eius æſtimationem petere poſſit, l. quidam teſtamento, §. etſi tibi, l. cum res, §. culpa, ff. de legatis primo; & latius per Thuſcum, tomo quinto, littera L. concluſione 83. fol. 83. legatarius verò quantitatis ſemper illam conſequitur, cum genus perire non poſſit, dict. l. in ratione, §. incertæ, l. incendium, C. ſi certum petatur, & ſic deficientibus bonis reſtatoris, diminiatur legatum quantitatis, ſecùs verò legatum ſpeciei: & ita eam ſententiam veriorem affirmat, & magis conſonam voluntati teſtatoris, & ſecundum eam ſemel practicaſſe, & obtinuiſſe aſſerit ipſe Cæuallos, dicta quæſt. 103. ex num. 35. vſque ad numerum 39. & citat Bald. Angel. & Gregorium Lopez, ita tenentes, tenent etiam opinionem eandem Baldus, Angelus, Caſtrenſis, Iaſon, Crotus, Bald. Nouellus, & Iacobat. provt eos citat, & ponderat Vincentius de Franch. dicta deciſione 236. num. 5. per totum: qui concludit, hanc opinionem fundatam in diſpoſitione dictæ l. ſi fideicommiſſorum, confirmariq́ue authoritate Gloſſæ, Baldi, Angeli, Pauli, Iaſonis, Croti, Baldi Nouelli, & Iacobatij, inſuperq́ue rationibus corroborari, quas ponunt Iaſon, & Crotus: Caſtrenſem etiam Alexand. Bald. Iaſonem, & Angelum pro eadem Alexand. Bald. Iaſonem, & rum ſpeciei, citauit Thuſcus, tomo quinto, littera L. concluſione 55. numer. 16. Albericum quoque, & Riminald. ſen. pro iſta opinione retulit Simon de Prætis, lib. 4. interpretat. prima, dubitat. 2. numero 8. fol. 285. Verùm ſuperioribus minimè refragantibus, iuri[*]dicè & rectè definiuit contrarium Senatus Hiſpalenſis in caſu relato, & iterum in cauſa legatariorum Didaci iañez, & non apparente in contrarium teſtatoris voluntate, ex verbis teſtamenti, vel ex probabilibus, & vrgentibus coniecturis, & præſumptionibus deducta, legatarios quantitatum concurrere cum legatariis ſpecierum, vel corporum, decreuit: ita quod æſtimanda ſint illa corpora, quæ extant, & pro rata inter eos concurſus fiat. Et vere pro hac ſententia, & opinione ſequentia fortiter adſtringunt fundamenta. Ac primum quidem ea omnia, quæ adducta, & ponderata fuere deciſione, ſiue caſu proximè præcedenti, quando ſcilicet legatarij quantitatum ſimul concurrunt: iura namque, quæ expenduntur ibidem, ita generaliter loquuntur, vt omnes legatarios, omnémque cauſam eorum quando hæreditas non eſt ſoluendo, comprehendere videantur æqualiter, nec congrua, aut concludens videatur aſſignari poſſe aliqua differentiæ ratio. Secundò deinde facit textus, in l. quærebatur 81. ff. ad legem falcid. vbi Vlpian. reſpondit, cum is, qui ſolum in nomine quadringenta in bonis habebat, ipſi debitori liberationem, Seio autem quadringenta legauerit, ſi debitor vel ſoluendo non ſit, vel centum facere poſſit, quantum quiſque habeat interuentu legis falcidiæ; falcidiam ex eo, quod refici ex hæreditate poteſt, quartam hæredi triuere, reſiduum dodrantem inter legatarios diſtribuere, & quamuis maxima pugna, & controuerſia inter Interpretes noſtros fuerit in propoſito, vtrum legatum liberationis nominis debitoris, de quo in eo textu, dicatur ſpeciei, vel quantitatis, & diuerſi fuerint, eo adducti nonnulli, quod legata liberatione, videatur eſſe legata quantitas, & perinde ſit, ac ſi pecunia ſoluta fuiſſet teſtatori, & poſtea legata, in qua dubium non eſſet, fieri contributionem, ſiue concurſum pro rata inter legatarios; alij verò & è contrario, eo excitati, quod legatum illud dicatur ſpeciei, quia facta exactione, legatum euaneſcit: quamuis inquam inter Scribentes ita controuertatur, vt videre licet penes Vincent. de Franchis dicta deciſione 236. numero ſeptimo, per totum. Eſcobarem, dicta computatione decima, numero vndecimo, ex quo tamen eo in textu id non deciditur, nec explicatur, de quo inter Doctores adeò ambigitur, & generaliter ſtatuitur, diſtributionem inter legatarios fieri, ex quo etiam alio quolibet iure concurſus non denegatur eo prætextu, quod corporis, aut ſpeciei legatum factum ſit, generaliter potius inter legatarios concurſus admittatus pro rata, ſi hæreditas ſoluendo non ſit, iuridicè equidem & congruè deduci videtur fundamentum tam ex eo textu (quando legatum illud quantitatis eſſet quod maximam difficultatem habet) quam ex aliis iuribus generaliter loquentibus, nec caſum legati ſpeciei, aut corporis excludentibus, vt generaliter concurſus admitti debeat. Sic ſane & generaliter condictio, ſeu repetitio conceditur in l. ſecunda, §. primo, ff. de condictione indebiti: nec diſtinguitur, vt id procedat, quando omnia legata ſunt in quantitate; non autem, cùm ſimul concurrunt legata ſpeciei, & quantitatis, ita potius, & generaliter ſtatuitur, quod Iureconſultus præſenſerit differentiam hanc (quæ ex capite Doctorum procedit, vt arbitror, & nunquam in iure expreſſa eſt) in conſideratione non haberi. Quicquid aliter (ſed malè quidem) explicauerint Authores nonnulli relati per Vincentium de Franchis, dicta deciſione 236. ſub numer. 9. verſic. nec etiam iuuari poteſt. Rurſus & tertiò facit, legata ob benemerita, & affectionem relinqui, l. nec adiecit, cum vulgatis, ff. pro ſocio, & ſic videtur teſtator, ſiue legatum ſit ſpeciei, ſiue quantitatis, ex affectione, quam ad vtrumque legatarium habebat, velle, vel quod vterque legatarius habeat integrum legatum, ſi hæreditas eſt ſoluendo, vel ſi non eſſet ſoluendo, quod diminueretur pro rat, vt in hoc par affectio conſideretur. Nec quod certus ſit teſtator, ſpeciem legatam eſſe in hæredem perſoluim, nec etiam legaſſet: quam rationem, ita in terminis & ſpecificè conſiderauit Vincentius de Franchis ſingulariter, dicta deciſione 236. numer. 111. & forſan ſi eum prælegiſſet Hieronymus de Cæuallos, dicta quæſtione 103. ex num. 35. id ipſum probaſſet; vtpote, cùm negari non poſſit, ſi verum amamus, maiorem voluntatem legandi conſiderari non poſſe, cùm ſpecies, aut corpus legatur, quam vbi genus, aut quantitas relinquitur: imò quoad quantitatem relictam, ineſſe eandem, parem voluntatem, ſicut quando corpus legatur, & forſan plerumque teſtatores potius quantitates, quàm ſpecies aliquibus relinquere, quod melioris conditionis eos eſſe exiſtiment, ſi in quantitate, quàm in corporibus legata deduxerint. Sic autem adeo deterioris conditionis manerent, hæreditate non exiſtente ſoluendo, vt nihil prorſus haberent, ſpecierum autem legatarij integra conſequerentur legata, quod ab ęqualitate, adeò in iure deſiderata, multùm abhorret: æquum enim eſt, ex quo legata ex eodem teſtamento dependent, & debentur, vt eandem fortunam omnes legatarij patiantur; argumento l. cum pater, §. fidei tuæ, ff. de legatis ſecundò. Satius ergo, & rectius erit, quamplurimorum iurium deciſiones generaliter loquentes, quod ad legata etiam corporum accipere, quàm vbi deciſione expreſſa prorſus caremus, id ſtatuere, quo legatarij quantitatum ſuius legatis priuentur omninò. Quarto denique & vltimo loco facit ſententia, & authoritas eorum, qui partem iſtam, quod ſcilicet legatarij quantitatum cum legatarijs ſpecierum, vel corporum concurrant, vbi de contraria teſtatoris voluntate non apparet (illa namque primum locum obtinet regulariter) defendunt ad vnguem, quorum numero fuerunt Angelus Paulus, Cumanus, Alexander, Corneus, Herculanus, & Pariſius, quos pro hac ſententia refert Vincent. de Franch. d. deciſ. 236. num. 3. & 4. vbi etiam citat Baldum, aliquando ita tenentẽ, licet aliquando contrà tenuerit: & n. 11. in hac opinione reſidet. Inquit tamen in caſu deciſionis illius contrarium ſtatuiſſe Senatum, quia ex verbis teſtamenti apparebat de voluntate teſtatoris contraria, & ideo illa conſiderata, ita fuit definitum. Eandem etiam ſententiam magis amplectitur Muñozius de Eſcobar, dicta computatione decima, num. 11. Petrus Surdus, de alimentis, priuilegio 30. numero primo, folio 290. & conſtanter tuetur Antonius Gomezius, tomo primo variar. cap. 12. de legatis, numero 34. & contrarium improbat, & ad eum ſe remittit Ioannes Gutierrez, in repetitione l. nemo poteſt, ff. de legatis primò, numero 96. ſequitur etiam Parladorius, revum quotidianar. libro primo, capite decimo octano. Pariſius, in l prima, ff. de legatis primo, numero 139. & firmiter tenent Peregrinus, de fideicommiſ. articulo quarto. numer. 63. in verſic ſed contra quod imo, ſolio 47. Cardinalis Thuſcus, practicar, concluſion. iuris, tomo 5. littera L. concluſione 55. num. 17. folio 58. Simon de Prætis, libro quarto, interpretatione prima circa legata, dubitatione ſeptima, numero vndecimo, folio 301. vbi inquit in hunc modum: Quid ſi legatum, quod reperitur in patrimonio, conſiſtat in ſpecie, & plura alia legata ſint de certis quantitatibus, ſi hæreditas eſt ſoluendo, legatarius ſpeciei cæteris legatariis quantitatum potior eſt in ipſa ſpecie legata, l. ſi fideicommiſſorum, ff. vt in poſſeſſion. legat. ſi vero non eſt ſoluendo hæreditas, legata omnia componantur, & contributio, & ſolutio eorum pro rata fieri debet in eo, quo reperitur, l. quærebatur, ff. ad leg. falcid. & ibi Angelus comprobat. Caſtrenſis, in conſilio 272. Ad primum respondetur, column. finali, libro ſecundo: refert, & proſequitur Ancha. Regien in quæſtione 4. parte prima, idem late comprobando tenet Anton. Gomezius, &c. Et nouiſſime Iacob. Cancerius, variar. capite 20. de legatis, n. 399. & ſeptem ſeqq. Nec in contrarium vrgent ea, quæ pro contraria[*] parte ſuperiùs conſideramus: Non primum ex l. ſi fideicommiſſorum. 11. ff. vt in poſſeſſion. legat. Nam reſpondent Interpretes noſtri communiter, textum illum procedere, quia ibi præſupponitur, quod hæreditas eſt ſoluendo, & ita in contrarium expendi non poteſt lex ipſa, cùm eo caſu certum ſit, quod legatarius corporis, aut ſpeciei, in ſpecie, aut corpore legato cæteris præferatur, Cùm autem hæreditas ſoluendo non eſt, an id ipſum ſeruari debeat, textus metidem non aperit, nec explicat, quoniam nec id explicare, thematis, aut propoſiti tituli, & rubricæ eius erat (vt vides:) quod ergo integra rei perſecutio concedatur ei, cui res ipſa relicta erat, ſiue quod ipſe, non alius habeat, iuridicè ſtatuitur, iuxta rubricam ipſam, & titulum: quid autem iuris ſit, ſi hæreditas ſoluendo non eſt, ibi non deciditur, ſed aliorum iurium deciſioni relinquitur. Sic ſanè, quòd ibi præſupponatur, hæreditatem ſoluendo eſſe, ex mente communi adnotarunt, nec ſuperiora nunc adnotata adiecerunt Vincentius de Franchis, dicta deciſ. 236. numero decimo, in verſiculo, alia opinio: & iterum in fine eiuſdem numeri. Peregrinus, de fideicommiſſit, articulo 4. num. 63. verſic. nec obſtat textus, vltra quos etiam adiicio, in d.l. ſi fideicommiſſorum, iuridicè dixiſſe Iureconſultum, æquius eſt, me eam habere, cui ea ipſa relicta eſt, quàm te, &c. & in fine, ibi, mihi eius rei integra perſecutio, &c. Nam etſi ego eam habeam, cui res ſpecificè per fideicommiſſum relicta eſt, non tamen inde excluditur legatarij, aut legatariorum quantitatum concurſus pro rata; ego namque eam habebo, ſalua tamen cauſa eorum legatariorum, id eſt contributione, & rata ſoluta, vt iura iuribus concordentur, argumento textus, in l. nihil proponi, §. 1. ff. de legatis 1. Non obſtat ſecundum, & tertium fundamentum[*] nam cun in propoſito articulo, æqualis affectionis legatariorum omnium, & præſumptæ voluntatis teſtatoris ratio, magis quàm ſubtilitas ea tranſlatiua dominij in conſideration habeatur; nihil equidem intereſt, quod ipſo iure, aut recta via dominium tranſire videatur, vel non, quod per fictionem, & teuocabiliter tranſire dicitur; vt latius explicant, & proſequuntur Dueñas, regula 210. Graſſus, §. legatum, quæſtione 69. & 70. Gratianus, regula 484. Ioannes Garcia, de expenſis, cap. 5. numer. 24. Lara, in l. ſi quis à liberis, § vtrum, ex num. 45. vſque ad numerum 54. Mendez de Caſtro, in repetit, l. cum oportet, de bonis quæ lib. ſub numero 158. vel quod in ſpecie, aut in genere vnde legatum ſoluendum ſit, demonſtretur, cùm verè non maiorem teſtatoris voluntatem circa vnum, quàm circa aliud legatum adeſſe, imo æqualem legandi voluntatem conſiderari debere, adnotatum, & probatum fuerit, atque ex his deducatur rationibus, quas ſuperius ponderaui: & ita quemadmodum teſtator voluit, quod legatarius corporis, aut ſpeciei, corpus, vel ſpeciam conſequeretur omnino; ita etiam quod quantitatem haberet legatarius quantitatis, deſiderauit præcisè; & veriſimiliter credendum eſt non excogitaſſe caſum, quo hæreditas ſoluendo non eſſet, imò potius omnibus ſoluendo futuram credidiſſe. Quartum etiam fundamentum non refragatur, nam quicquid Hieron. de Cæuallos in argumento relatus dixerit, verè quidem in legatis corporum, & ſpecierum congrua & facilis cadit diuiſio, & rata, & quæ ſine ambagibus aliquibus fieri poteſt; æſtimatis inquam corporibus ipſis, & ſpeciebus, quæ facillimè æſtimantur; & facta æſtimatione, ita rata deducitur provt de pecunia, aut quantitate deduceretur. Sicſanè, quod æſtimatione facta, facilè in contributum legatarij corporum, & quantitatum venieat; agnouit expreſsè Peregrinus, d. articul. 4. num. 63. verſiculo, ſed contra. Quòd ſi legatarius ſpeciei in eo grauatur, vt perempta ſpecie amittat legatum (ſicut in argumento dicitur) legatarius etiam quantitatis grauatur ſæpiſſimè eodem onere, quando hæreditas ſoluendo non eſt, aut maximum æs alienum vrget (vt frequentur accidit) nec inde inferri à ſeparatis poteſt, vt ideo in contributionem legatarios quantitatum non admittat legatarius ſpeciei, quod ipſe non admittatur perempta ſpecie; vtpote cum diuerſa ratio militet, & legatarij quantitatum generalem habeant teſtatoris voluntatem in ea quantitate, nulli corpori, aut pecuniæ reſtrictam, ſicque ex quacunque re hæreditaria, vel pro rata ſaltem deduci, maximè conueniens, & voluntati teſtatorum conſonum eſt: niſi, vt diximus ſuprà, ex coniecturata eorundem præſumptaq́ue mente aliud appareat, aut quæ legata primò ſolui voluerit, ſpecificè dixerit: provt aduertit vltra Authores præcitatos ſuprà, Michaël de Cifuentes, in l. 30. Tauri, in vltimis verbis. CAPVT XLII. Ex verborum, ſiue actuum geminatione, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri poſſit, & debeat, vt geminata quælibet diſpoſitio, & maximè in vltimarum tractatu coniecturali, & præſumpto, enixam, & deliberatam magis voluntatem habere, & latiorem interpretationem recipere dicatur. Vbi axiomata nonnulla in propoſito, quibus Interpretes noſtri aſſiduè vti ſolent, vt geminationis effectus quamplurimos eliciant, exornantur, atque explicantur. Deinde, Aluaradi obſeruationes quædam, quod ſcilicet geminationis effectus dubietatem ſanæ mentis, aut meticuloſæ, vel affectæ, & ſolemnitatis ſuſpicionem tollat, inſtitutionem quoque nutu, ſeu alio trahente, & ſuſtinente teſtatoris manum; factam, efficacem efficiat; nouè, & ſingulariter declarantur. Rurſus, Philippi Decij conſil. 181. numero 5. quod renunciatio geminata, facta à filia minore 25. annorum, etiam prætextu enormiſſimæ læſionis non reſcindatur, egregiè, & verè temperatur, & Arij Pinelli opinio contraria, atque Pelaez à à Mieres diſtinctio probatur. Præterea, dubium alterum, ab ipſo Mieres, nouè excitatum, nec ab alio tractatum, vtrum inquam maioratus à parente geminato conſenſu in eundem filium factus, reuocari non poſſit, quamuis non interuenerit aliquid eorum, quæ in l. 17. & 44. Tauri, vt maioratus, aut meliorationes irreuocabiles ſint, exprimuntur; dilucidè, & melius quàm antea factum fuiſſet, explanatur. Denique, vtrùm confeſſio extraiudicialis geminata abſente parte, plenè probat. An etiam geminatio ſiue inculcatio, & repetitio verborum in eodem contractu, tollat beneficium, & remedium l. ſecundæ, C. de reſcindenda vendit, & an id ipſum procedat in contractu geminato, ſiue ſtante (vt aiunt) conſenſu iterato. An etiam data, & probata ſcientia læſionis; ſingulariter, & vtiliter diſcutitur, & Senatus Regij Hiſpalenſis deciſiones quatuor præcipuæ commemorantur. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis geminatis, ſiue multiplicatis, à teſtatore prolatis, colligitur eius mens, intentio, & voluntas: atque vehementior, & plenior interpretatio, & coniectura deducitur. -  2 Verba geminata efficacem, & magis efficacem voluntatem demonſtrant. -  3 Ampliant dispoſitionem, & plus operantur, quam verba ſimplicia. -  4 Arguunt enixam, omnimodam, & deliberatam voluntatem teſtatoris. -  5 Perſeuerantiam, & continuationem voluntatis, atque firmitatem propoſiti oſtendunt. -  6 Fortius ius actui celebrato tribuunt. -  7 Actum aliàs inualidum, validum reddunt. -  8 Vim iuriſiurandi obtinent. -  9 Impediunt reſtrictionem etiam de habilitate. -  10 Habent maiorem emphaſim, maiorem effectum; & maiorem virtutem. -  11 Præciſam intentionem, atque exuberantem voluntatem inducunt. -  12 Tollunt omnem dubitationem. -  13 Id comprehendunt, quod ſpecificam mentionem, ſiue relationem requirit. -  14 Ac denique, in omni actu, materia, & dispoſitione quamplurimos, maximoſque effectus producunt. Provt hoc numero latius comprobatur, & infiniti iuris Interpretes recenſentur, qui de vi, & effectu geminationis tractarunt. -  15 Verba geminata operantur, vt includantur in diſpoſitione ea, quæ aliàs non includerentur, nec continerentur. -  16 Etiam diſſimilia, & maiora expreſſis. -  17 Et vltra naturam actus. -  18 Vt contra ea nihil obiici poſſit. -  19 Omniaque præſumantur ſolemniter acta. -  20 De interpretatione cum agitur, qui habet pro ſe verba geminata, dicitur habere maiorem, & efficaciorem diſpoſitionem, -  21 Et non otiosè, ſed maximo cum myſterio prolata, & geminata intelliguntur. -  22 Idque in quacumque diſpoſitione, tam inter viuos, quàm in vltima voluntate, & ſiue à partibus, ſiue à iudice proferatur. -  23 Nec intereſt, quod in continenti, & ſiue vllo interuallo facta fuerit geminatio; quando verſamur in geminatione, & cumulatione verborum. Secus vero in actibus, in quibus vt operetur, debet habere temporis interuallum. -  24 Verborum geminatio dubietatum ſanæ mentis, aut meticuloſæ, ſeu affectatæ voluntatis, nutu etiam factæ, atque ſolemnitatis ſuspicionem tollit, ex ſententia Aluaradi. -  25 Quæ nouè & verè explicatur, atque temperatur. -  26 Renuntiatio geminata, facta à filia minore 25. annorum, non reſcinditur prætextu enormiſſimæ læſionis, ex ſententia Decij, & aliorum. -  27 Contra verò ex ſententia aliorum, quæ magis probatur, & concludenter corroboratur. -  28 Maioratus geminato conſenſu, ſine bis à parente in eundem filium, atque eiſdem bonis factus; vtrum reuocari poſſit, quamuis nullum ex his interueniat, quæ vt maioratus irreuocabiles ſint, in l. 17. & 44. Tauri, exprimuntur. -  29 Vbi Pelaez à Mieres ſententiam probauit, atque nouè explicauit Author. -  30 Geminatio non operatur contra naturam actus, qui geritur, vel rei in actu deductæ. -  31 Vel quando pluries exprimitur illud, quod tacite ineſt. -  32 Aut quando expreſſio induceret contrarium effectum. -  33 Vel magis explicitè declaratur illud, quod erat expreſſum. -  34 Aut verba geminantur, vt quis ſibi plenius, & clarius prouideat, non autem vt plus operentur. -  35 Confeſſio extraiudicialis abſente parte facta, plene non probat quod exornatur remiſſiuè. -  36 Et quid ſi præſente parte facta ſit: & tunc acceptatio requiratur, & de vtroque vide infra, cap. 69. -  37 Confeſſio extraiudicialis geminata abſente parte, plene probat, & præiudicat. Vbi & Senatus Hispalenſis deciſio proponitur. -  38 Geminatio, ſiue repetitio, atque inculcatio verborum, quibus contrahentes ſibi donant, & remittunt, quod pluris res valet; vtrum faciat ceſſare dispoſitionem, & beneficium l. 2. C. de reſcind. vendit. -  39 Quod late tractatur, & ea ſententia probatur, quæ non amitti beneficium illud per clauſulas poſitas in contractu venditionis, quantumcunque geminatas, aſſeuerauit. -  40 Et infertur ad aliud, vtrùm inquam ſit locus remedio legis eiuſdem, quando venditor, vel emptor ſciebat verum valorem rei. -  41 Et ſcientiam læſionis non tollere remedium illud, rectiùs defenditur. -  42 Infertur etiam ad deciſionem Senatus Hispalenſis, & caſum practicum, vtrum inquam diſpoſitio d.l. 2. locum non habeat, quando contractus eſt geminatus. In quo diuerſæ rationes, & ſententiæ proferuntur. Et tandem concluditur, geminatum, aut iteratum conſenſum non tollere legis illius beneficium. Ac pro ea parte Arij Pinelli, Vincentij de Franchis, Andreæ Fachinei, & Antonij Fabri placita, & reſolutiones expenduntur. -  43 Confeſſio geminata exceptionem non numeratæ pecuniæ non excludit. -  44 Geminatio contractus non nocet mulieri fideiubenti pro marito. Vbi & de authent. ſi qua mulier, & authent. ſiue à me, C. ad Velleian. remiſſiuè agitur. PRo diſtincta, & dilucida huiuſce cap. expli[*]catione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, & principaliter, quod ex verbis etiam geminatis, ſine multiplicatis, à teſtatore prolatis, colligitur eius mens, intentio, & voluntas; atque vehementior, & plenior interpretatio, & coniectura deducitur; quo in placito ferè omnes conueniunt, quos longa ſerie commemorabo infrà, & in terminis adnotarunt ſpecificè Craueta, in conſilio vltimo, numer 6. libr. 2. Pariſius, in conſilio 50. n. 15. lib. 4. Natta, in conſil. 110. numero 4. & 5. Iaſon, in conſil. 53. numer. 9. col. 3. lib. 3. Socinus iunior, in conſilio 133. num. 5. lib. 1. Cephalus, in conſilio 774. ex num. 11. libr. 5. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 3. titul. 6. num. 9. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 394. num. 14. lib. 4. Iacobus Menochius, in conſil. 328. numer. 16. lib. 4. Aluaradus, Peralta, Prætis, & Gallinius, in locis ſtatim referendis: & probat traditionem hanc clarè textus, qui communiter allegatur ad hoc propoſitum, in l. Balliſta, ff. ad Senatuſc. Trebellian. vbi voluntas elicitur, atque interpretatio deducitur ex geminatis illis verbis; quantacunque pecunia de bonis, & hæreditate ad eum peruenit, eam pecuniam omnem, &c. fructus etiam reſtituuntur, ac ſi nominatim de illis hæres fuiſſet grauatus. Citatur etiam textus, in authent. ſiue à me, & in l. ſi mulier la 2. C. ad Velleian. l. 3. ti[*]tul. 12. partita quinta, verba namque geminata efficacem voluntatem demonſtrant. Ampliant diſpoſitionem, & plus operantur, quàm verba ſimplicia; ar[*]guunt enixam, omnimodam, & deliberatam volun[*]tatem teſtatoris. Perſeuerantiam etiam, & continua[*]tionem voluntatis, atque firmitatem propoſiti oſten[*]dunt: fortius ius actui celebrato tribuunt: actum aliàs inualidum, validum reddunt. Vim iuriſiurandi[*] obtinent; quia conſenſus geminatus, valet tantum,[*] quantum conſenſus iuratus. Impediunt reſtrictionem, etiam de habilitate. Habent maiorem emphaſim, maiorem effectionem, & maiorem virtutem.[*] Præciſam intentionem, atque exuberantem volun[*]tatem inducunt. Tollunt omnem dubitationem. Id[*] comprehendunt, quod ſpecificam mentionem, ſiue[*] relationem requirit. Ac denique, in omni actu, ma[*]terias, & diſpoſitione, quamplurimos, maximoſq́ue[*] effectus producunt. Sed ideo non repeto eos hoc loco, quod penes multos Authores, & maxime per Sebaſtian. Medices, Menchacam, Thuſcum, & alios, iidem reperiantur congeſti, & tranſcribendi vitium ab inſtituto, & conditione noſtra multum abhorreat. Materiam igitur præſentem, & geminationis effectus conſiderarunt, atque exornarunt permultis ſuperiora Authores ſequentes. Gozadinus, Decius, Curtius iunior, Iaſon, multis in locis, Gregorius Lopez, Segura, Mod. Pariſ. And. Tiraq. Padilla, & alij; cum quibus Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 22. num. 13. vſque ad num. 18. vbi vide omnino. Mieres ipſe, eadem prima parte, quæſt. 5. vbi agit ex propoſito, an licentia Principis geminata ad faciendum maioratum, excludat vitium ſubreptionis: & 2. parte, quæſt. 5. n. 3. vbi quod verba geminata inducunt fideicommiſſum. Felinus latè, & ideo originaliter videndus, in cap. ſi cautio. de fide inſtrum. n. 39. & ſeqq. Aimon Craueta, in conſilio 54. num. 7. & in conſilio 151. numer. 31. & conſilio 160. numer. 6. & in conſilio 201. numer. 42. & in conſilio 346. numer. 12. & ſeqq. & in conſilio 531. n. 2. & ſeqq. & in conſil. 630. num. 3. & ſeqq. Corneus plenè, in conſ. 249. lib. 4. Carolus Ruinus in conſilio 8. ex numero vndecimo, cum ſequentibus, lib. 2. & in conſil. 161. num. 22. libro 4. Corſetus, in tractatu de verbis geminatis. Rolandus, in conſil. 61. num. 40. libr. 3. & in conſ. 2. libro 4. Petr. Paul. Pariſ. in conſil. 110. num. 45. & pluribus ſeqq. libro primo, vbi vide omnino, & in conſil. 41. num. 38. & in conſilio 69. num. 71. libr. 2. & in conſilio 11. num. 25. & in conſ. 71. num. 18. & ſeqq. lib. 3. & in conſ. 89. n. 23. eo. lib. Marſilius videndus omninò, in l. prima, §. quæſtioni, colum. 2. cum ſeqq. ff. de quæſtionibus, & ſingulari 378. Geminatio actus. Florianus de ſanct. Petro, in conſil. 21. numero 56. & ſeqq. Sebaſtianus Medices, de regulis iuris, regula 2. vbi latiſſimè ſcribit in propoſito, & geminationis effectus congerit infinitos. Tiberius Decianus, in conſilio primo, numer. 204. & in conſilio 42. numero 30. libro primo, & in conſilio 29. numero 5. & ſeqq. libr. 2. & in conſilio 46. ex numero 37. vſque ad numerum 47. eod. lib. & in conſil. num. 24. & ſeqq. libro 3. & in conſ. 3. numero 62. & in conſil. 5. numero 15. & in conſil. 16. numer. 62. libro 4. Ioannes Cephalus, in conſilio 40. numero 8. & ſeq. & in conſil. 133. numero 114. & ſeqq. & in conſ. 111. numero 14. & in conſil. 63. numero 18. libro primo, & in conſilio 321. numer. 8. & in conſ. 414. numero 26. & in conſ. 410. numer. 3. & in conſ. 744. numero vndecimo, & ſeqq. lib. 5. Nicolaus Euerardus, in loco, à vi geminationis, per totum, folio 754. vbi infert ad multas, & notandas deciſiones in diuerſis materiis, & præcipuè dicit facere ad 31. quæſtiones, ibi adductas. Ferdinand. Vazq. de Menchaca, controuer. illuſt libro 2. cap. 83. numer. 13. latiùs de ſucceſſion. creat. primæ partis, lib. 1. §. 3. num. 13. vbi geminationis effectus 36. aggregauit. Petrus de Peralta, in l. Mæuius, §. eum qui, ff. de legatis ſecundo, qui ex numero 2. cum ſeq. fol. 516. recenſet permultos, notabilèſque geminationis effectus. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. primo ex numero tertio, vſque ad numerum 11. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 3. titul. 6. umero 9. & 10. & lib. 8. titul. 18. numer. 18. Iacobus Menochius, in conſil. 206. numer. 44. libro tertio, & in conſil. 306. numer. 15. & in conſil. 392. numero quinto, & in conſil. 328. numero 16. libro 4. & præſumpt. 34. numer. 42. præſumpt. 81. numer. 24. libro 4. Cremon, in conſ. 23. num. 24. & ſeqq. Afflictis, deciſione 164. ex num. 3. Anton. Gabriel, commun. concluſion. lib. 1. titul. de confeſſis, concluſione 3. Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 223. numer. 6. Marcabrunus, in conſ. 75. num. 56. & ſeqq. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 3. dubitatione 2. ſolution 4. ex n. 20. rſque ad n. 29. fol. 259. Franciſcus Beccius, in conſ. 20. n. 12. Franciſcus Burſatus, in conſ. 22. num. 15. lib. 1. & in conſil. 228. n. 27. lib. 3. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 59. num. 9. & 10. & numer. 91. & 92. libro primo, & in conſ. 113. numero 46. libro 3. & conſilio 84. numer. 39. libro primo, & in conſilio 365. numero 9. & in conſilio 394. ex numero 13. vſque ad numerum 17. libro 4. & in conſilio 256. numero 47. libro 3. & in conſilio 383. ex numero 17. vſque ad numerum 21. eod. lib. 4. & in conſilio 513. numer. 51. & 53. libr. 5. & in conſilio 628. numer. 20. cum ſeqq. libr. 6. & in conſil. 714. numer. 48. eod. lib. & in conſilio 750. num. finali, & in conſ. 785. numer. 101. & 102. lib. 7. & in conſili. 450. num. 40. & ſeqq. lib. 4. Borgninus Caualcanus, deciſione 5. num. 27. & 80. parte 3. Silueſter Aldobrandinus, in conſ. 3. ex num. 15. vſque ad num. 20. & num. 78. Petrus Surdus, in conſil. 60. numer. 7. & in conſilio 73. num. 64. & ſeqq. libr. 1. & in conſil. 112. n. 18. lib. 1. & in conſil. 179. numer. 18. libro 2. & deci. 272. numer, 16. Fuluius Pacianus, in conſ. 9. n. 15. Cæſar Barzius, deciſione Rononiæ 5. ex num. 12. cum ſeqq. & numero. 21. & deciſione 27. numer. 18. & deciſione 71. n. 5. And. Fachineus, in conſ. 4. n. 10. lib. 2. Claudius Aquenſis, in repetitione dictæ l. balliſta, vbi de vi, & effectu geminationis congerit quamplurima. Fabius Tutretus, in conſilio 10. numer. 15. & in conſilio 16. num. 77. & in conſilio 35. numero decimo, & in conſil. 37. num. 21. & in conſil. 47. num. 73. Achilles Pedrocha, in conſilio ſeptimo, ex numero 107. vſque ad numerum 113. & in conſilio decimo, numero 24. & in conſil. 23. num. 26. & 27. & in conſ. 35. n. 50. & 51. Ioannes Vincent, Hondedecus, in conſilio 30. n. 63. & tribus ſeqq. lib. 1. M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, articul. 49. num. 28. fol. 451. Ludouic. Caſanate, in conſilio quadrageſimo quinto, num. 160. Antonius Faber, ad titul. C. de reſcindenda vendit. definitione 22. Hieronymus de Cæuallos, practicar. commun. contra communes, quæſt. 762. n. 143. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tomo quarto, littera G concluſione vigeſima octaua, per totam, fol. 148. & ſeqq. & tom. 8. littera V. concluſ. 158. folio 547. Et ij quidem omnes iuris Interpretes, maiori ex parte, rectè obſeruarunt textum in in dict. l. Balliſta, intelligendum in ſuis terminis, & propter verba vniuerſalia geminata procedere: & quod aliàs ceſſante aliqua ex illis circunſtantiis, quod hæres grauatus ſecundum regulas iuris lucrifaceret fructus; ſicuti ex communi ſententia tradidit Peregrinus, dicto articulo quadrageſimo nono, numero 25. obſeruarunt quoque, verba geminata operari, vt[*] includantur, & incluſa dicantur ea, quæ aliàs non includerentur, nec continerentur, vt diſpoſitio augeatur, vt per Cephalum, in conſilio 58. numero decimo octauo, libro primo, Beroum, in conſilio 43. numero 44. libro tertio, Nattam, & Rolandum, cum quibus Peregrinus, vbi ſupra, dicto numero 25. Thuſcum, in locis nunc citatis: etiam diſſimilia, & maiora expreſſis: quemadmodum reſpondit poſt alios multos Authores Hippolytus Riminaldus, in[*] conſilio 84. numero trigeſimo nono, & in conſilio 101. numero 16. libro primo, Hondedeus, dicto conſilio 30. numero 64. & 65. Achilles Pedrocha in conſilio ſeptimo, numero 109. & 110. & vt in diſpoſitio extendatur, etiam vltra naturam actus Curtius iunior, in conſilio 307. numero tertio, & ſequentibus, libro tertio, Natta, in conſilio 410. numero ſeptimo, libro ſecundo, Hondedeus, dicto conſilio 30. numero 66. libro primo: nec contra ea aliquid obii[*]ci poſſit. Hippolytus Riminaldus, qui Aretinum, Socinum, Gozadinum, & Cephalum refert, in conſilio 113. ſub numero 6. libro ſecundo, Fabius Turretus, in conſilio 47. numero 37. omniaq́ue præſumantur ſolemniter acta: vt poſt alios multos Au[*]thores tradidit Palaez à Mieres, de maioratu, prima parte, dicta quæſtione 22. ex numero 16. qui etiam, & ſuperiùs præcitati concludunt (vt in ini[*]tio dixi) quòd de interpretatione cum agitur, qui habet pro ſe verba geminata, dicitur habere maiorem, & efficaciorem diſpoſitionem. Corneus, quo[*]que reſpondit ita in conſilio 187. numero 12. libro quarto, Thuſcus, tomo octauo, littera V. concluſion. 158. numero 14. folio 574. quoniam non otiosè, aut for[*]tuitò, ſed maximo cum myſterio prolata, & geminata intelliguntur; ſicuti cum Cardinale, Corſeto, Romano, Felino, Iaſone, Marſilio, Corneo, & Eue[*]rardo adnotauit Medices, de regulis iuris, regula 3. numero nono: qui dicit id procedere in quacunque diſpoſitione, tam inter viuos, quàm in vltima voluntate, & ſiue à partibus, ſiue à Iudice proferantur. Et[*] id ipſum repetir numero ſeptimo, & numero 102. nec intereſt, quod in continenti, & ſine vllo interuallo facta fuerit geminatio; nam licet in actibus vt operetur, debeat habere temporis interuallum, iuxta reſolutiones Felini in dicto cap. ſi cautio. vbi interuallum requirit in geminatione ad hoc vt pperetur, quando ſumus in geminatione actuum, provt ipſe loquitur: attamen quando verſamur in geminatione, & cumulatione verborum, ne alterum ipſorum ſter ſine virtute aliquid operandi, id non procedit, ne interuallum vllum requiritur: Ita declarat ex auctoritate multorum, ab eo relatorum Pariſus, in conſilio 71. numer. 21. libr. 3. & in conſilio 18. numer. 9. eo. lib. ac etiam in conſilio 37. n. 58. libro 2. Iaſon, in l prima, numer. 30. & 33. ff. de offic. eius, cui mand, eſt iurid. ſequitur Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 5. numero 13. & 14. Thuſeus, tom. 4. littera G. dicta conluſione 28. qui cum ex num. 104. cum tribus ſeqq. adduxiſſet nonnulla, vt conciliarentur diuerſæ authoritates, & doctrinæ in propoſito, an ſcilicet geminatio operetur, facta vno contextu, ſiue in continenti; an verò neceſſe ſit, quod fiat ex interuallo; & numer. 107. reſoluiſſer, commune placitum fuiſſe, quod geminatio, & inculcatio verborum, ſi fiat ad declarandam mentem, ita operatur, vnico contextu facta ſicut ſi fiat ex interuallo; quia vtroque caſu pariter oſtenditur enixa voluntas: Tandem dicit declarandum, vt per Pariſium, in locis relatis, quod ſcilicet in actibus, & verbis conſoderatis per ſe, ſit verum, quòd verba geminata non operantur, niſi vnum actum. etſi reiterentur in continenti: ſed quoad efficaciam maiorem ex geminatione, ſecus; & propterea, quod ſtatuit Pariſius, quod quando agitur de verbis, ne ſint ſuperflua, quia debent ſingula verba operari aliquid, non refert, an ex interuallo, vel in continent ſint prolata, & num. 111. vel dicendum putat, quod licèt geminatio plus operetur, quando fit ex interuallo in diuerſis ſcripturis, tamen etiam operatur, ſi eſt in eodem inſtrumento: vt per Decianum, in conſilio trigeſimo ſeptimo, numero 92. libro ſecundo, in quo etiam vnanimiter conueniunt Interpretes omnes illi commemorati ſuprà, numero decimoquarto, qui verba geminata in eodem diſpoſitionis actu, eadèmque ſcriptura, maximi ponderis eſſe, & multum operari; aſſeuerarunt, atque exornarunt, vt ibidem vidiſti. Aluaradus etiam, de coniecturata mente defuncti. libro tertio, dicto cap. primo, ex numero ſeptimo, vſque ad numerum 11. vbi notabiliter, & vtiliter infert, quod ſi de ſana mente,[*] aut voluntate libera, vel affectata teſtatoris dubitetur; vel ipſa teſtamenti ſolemnitas hiſce de cauſis ſuſpecta redddatur, tam ſuſpicio voluntatis, quàm ſolemnitatis ex actibus geminatis ſubmoueri debet: & inde, quod inſtitutio nutu facta, ex geminatione actus ſubſcriptionis teſtamenti, alio trahente, & ſuſtinente teſtatoris manum, efficax efficitur; provt ibi ipſemet Author obſeruat. Addiderim ego (& neceſſariò quidem) in caſibus[*] propoſitis, non ita abſolutè validari ipſos, aut validos pronunciari poſſe, ex eo ſolum, quod actus geminatio, aut multiplicatio interuenit; nam & iterari, aut geminari diſpoſitio poterit, nihilominus dolus interuenire, & fraus adhiberi eiſdem in caſibus; ſiue non ſana mens, aut libera voluntas adfuiſſe in eo, qui fecit diſpoſitionem; quocirca, ſi de libera voluntate, aut ſana mente dubitetur, ea repetenda erunt, quæ ſuprà, hoc eodem libro, & tractatu, explicata reliquimus, circa coniecturas furoris, aut ſanæ, vel non ſanæ mentis: ex quibus elici debebit, an præſumendum ſit, quod adfuerit, vel non, ſana mens; quantiq́ue verborum geminatio haberi debeat. Si etiam nutu diſpoſitio ſit facta, vel ſubſcriptum teſtamentum alio mouente, & trahente teſtatoris manum, praelegenda quoque erunt ea, quæ alio etiam hutuſce libri cap. explicata remanent dilucidè: quod ſi de voluntate libera, vel affectata dubium fuerit, non ita ſimpliciter ex actus geminatione, libera, aut non affectata voluntas elicietur, cùm geminare actum, vel diſpoſitionem, ſiue illam multiplicare potuerit is, cui vis, aut dolus adhibeatur, vel qui plenam libertatem non habuit, idque propter dolum ſæpè adhibitum, aut propter importunas, immodicas preces, quæ infirmis adhiberi ſolent propter quas, ita facilè geminant verba, ac primum actum conficiunt. Quocirca in his omnibus, rerum & perſonarum, & aliarum circunſtantiarum, caſuumq́ue occurrentium qualitates perpendi debebunt, provt eas longa ſerie conſideraui, & ſingulariter materiam explicaui quotidianar. har. controu. iur. libro tertio. cap. primo. per totum. atque ex ibi dictis temperandus, & explicandus erit Aluaradus, in loco nunc relato, ne verborum geminationi vſqueadeò roboris tribuatur, vt vel ipſas teſtatorum voluntates fraudari, vel coniecturas à me congeſtas ibi, nõ obtinere contingat: Quod & vltra ſcripta dicto capite primo, libri 3. ſuaderi poterit ex his, quæ Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte dicta quæſtione 22. numero decimo ſexto, annotauit: is namque Author in eo dubio, vtrum videlicet renunciatio[*] hæreditatis paternæ, delatæ, vel deferendæ, facta à filia cum iuramento, quæ ſit minor viginti quinque annorum, ſi fuerit geminata, reſcindatur, prætextu enormiſſimæ læſionis; retulit Decium, in conſil. 181. numero quinto, quem alij multi Authores ibi commemorati ſequuntur, dum dicit, per renunciaationem geminatam cenſeri factam renunciationem enormiſſimæ læſionis; idcirco læſionis eiuſdem prætextu non poſſe reſcindi. Statim verò citat Pinellum[*] tenentem contrarium, in l. ſecunda, C. de reſcindend. vendit. 3. parte, numero 36. qui vere fuit in alia ſententia, & adducitur ex textu in l. doli mali verſiculo, idemque, ff. de nouat. & delegat. ex doctrina quoque Cornei, in conſilio 140. libro tertio, & aliis rationibus ibidem adductis, per ipſum Pinellum, & tandem pro eodem Pinello concludentem eam rationem, Mieres ipſe exiſtimauit, quod renunciationes factæ à minoribus, vel à mulieribus, etiam cum iuramento, non obligant, vbi ineſt dolus re ipſa contra minores, vel mulieres, cap. cum contingat, de iureiurando, cap. licet. eod. titulo, lib. 6. cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. cap. ſecundo, libri 3. latius ego probaui; nam vbi dolus adeſt in contractu, deficit conſenſus contrahentis, & iurantis, & ideo non obligat. Cùm ergo ex magna læſione in contractu interueniente præſumatur dolus, ſequitur, quod geminatio quemadmodum non poteſt excludere dolum, ita non poteſt dare robur contractui, vt probat ibi Mieres, & latè, atque eruditè admodum Pinellus, in loco ſuprà relato: ex cuius traditionibus valde corrobarantur ea, quæ Aluaradi placitis adiicienda dixi. Non enim ſanæ mentis, aut voluntatis liberæ, vel alterius ſimilis qualitatis concludens præſumptio, aut coniectura reſultauit, ex geminatione, cum dolo interueninete, vel non ſana mente, aut voluntate libera exiſtente, duplicari, & multiplicari verba potuerint, vel diſpoſitio geminari facilitate eadem, qua ſemel verba prolata, aut diſpoſitio facta, eſt. Idcirco nõ tanta geminationi vis tribuenda erit, ſed & caſuum occurrentium, perſonarum etiam, & temporum, rerumq́ue circunſtantiæ inſpici debebunt, vt diiudicari congruè valeat, an præſumptio doli, vel fraudis, aut non liberæ voluntatis, ob geminationem ceſſauerit, vel non; quod in renunciatione, & in caſu Decij obſeruandum erit, ac ea quoque præ oculis haberi in ipſo propoſito debebunt, quæ d.c. 2. lib. 3. ſcripta reliqui. Nec malè perpendit Mieres, 1 part. d.q. 22. n. 16. col. 4. dum dixit, inter Dec. & Pinell. ita poſſe litem componi, quod ſi tempore geminationis, & conſenſus, bis ſecundo loco præſtiti, duret cauſa, quæ principio contractũ doloſum & ſuſpectum reddebat, ſit nullus effectus talis conſenſus geminatus, quia adhuc durat vitium, & inconueniens. Si autem cauſa, quæ à principio liberum conſenſum, & abſolutam voluntatem impediebat, iam ceſſauerit, geminatio ſit magni effectus, in quo (vt vides) ſuperiùs à me obſeruatis conuenit, quia non ſolum geminationem in conſideratione habet, ſed & alia inquit inſpicienda, atque conſideranda; ſic vt geminari actus, vel verborum geminatio adeſſe potuerit, & non præcisè ex actibus geminatus elici id, quod præcisè eliciendum Aluaradus putauit; indeque Craueta, in conſil. 494. num. 17. verſiculo, Secundò, quod in actu ſuſpecto geminatio nihil operetur; de iure ſcripſiſſe videtur. Vel quando idem vitium, aut defectus interuenit, vt ibidem in verſic. Tertiò: & eum refert Cardinalis Thuſcus, tom. 4. littera G. concluſ. 28. n. 118. & 119. fol. 152. & antea dixerat num. 103. conſenſum geminatum minoris parum operari: & retulit Pariſium, in conſil. 69. num. 71. lib. 2. & non tollere læſionem enormiſſimam, ex Romano, & Craueta, adnotauit ibidem, n. 112. & hactenus de præfata Pelaez à Mieres obſeruatione. Qui & ipsâmet, & quæſt. 22. 1. partis, ex num. 13.[*] cum ſequentibus, ad aliud nouè infert, quod in du{ Caſus practicus adducitur, & Senatus Hiſpalenſis deciſio proponitur. }bium excitat; an ſcilicet ſi pater bis faciat maioratum in eundem filium eiſdem ex bonis, non liceat ei maioratum reuocare, quamuis non tradiderit poſſeſſionem, aut ſcripturam, nec contractus factus fuerit cumtertio; idque propter vim, & effectum geminationis, quæ adeo plene operatur in iure, vt in initio huius cap. dixi, quo in dubio ſtatuit inprimis, quod licèt articulum iſtum nullus hactenus attingat, ex iuris tamen regulis, & rationibus fundari poſſe videtur, reuocari non poſſe ex virtute geminationis, quæ multa habet in iure ſpecialia, & id operatur, quod ſimplex, aut ſemel facta diſpoſitio operari non poſſet, fortiuſq́ue ius actui celebrato tribuit; provt dicto num, 13. & tribus ſeqq. latius comprobat, & congerit nonnulla in propoſito virtutis, & effectus geminationis, vt eam partem comprobet: tandem numero decimoſeptimo, reſolutiuè inquit, quod maio[*]ratus à patre geminato conſenſu, ſiue bis in eundem filium factus, reuocari poſſit, non obſtante geminatione, ſi nullum ex his interuenerit, quæ vt maioratus irreuocabiles efficiantur, in l. 17. & 44. Tauri exprimuntur, & ea præcipuè adducitur ratione, quod cum dicta l. 34. Tauri, pro regula poſuerit, maioratus reuocabiles eſſe, niſi in caſibus ibi ſpecificatis, qui velut exceptiones ponuntur, & cum alias exceptiones opponere lex ipſa poſſet, eas omiſit, caſus alij omiſſi habentur pro omiſſis, & eſt adhærendum regulæ earum legum, quæ etiam cum generaliter loquantur, generaliter ſint intelligendæ, licet vrgentior, vel diuerſa cauſa, aut ratio in vno caſu ſit, quàm in alio. Sed reſponſum præbet fundamento cuidam in contrariũ adducto, quod conſenſus geminatus valet tantũ quantum conſenſus iuratus. Ac denique eodem num. 17. in finalibus verbis, ſubdit, Et poſito ſine veritatis præiudicio, quod vbicunque maioratus eſt geminatus, reuocari non poſſit, erit tamen licita reuocatio, etiam poſt geminationem, vbicunque in facultate Regia, ad faciendum maioratum conceſſa, expreſſum eſſet, quod poſſit reuocari maioratus, quoties pater voluerit, nam tunc reuocatio non eſt prohibita. Quibus ex verbis clare colligitur præſati Authoris inconſtantia, aut in dubio ſuperiori reſolutio incerta: nam cùm in initio dicti n. 13. cum ſeq. negatiuam partem fundauerit, poſtmodum dicto num. 17. putauerit dicendum maioratum geminato actu, ſiue iterato conſenſu factum, reuocari poſſe: tandem præcitato n. 17. dubietatem ſuam oſtendit, nec firmiter in aliqua permanet reſolutione. Ego verò eodem in caſu, & in terminis propoſitis, atque non interueniente aliquo eorum, ex quibus in dictis legibus Tauri, maioratus efficiuntur irreuocabiles, firmiter, & conſtanter crediderim, ex ſola geminatione, ſiue iterato actu inſtitutionis maioratus in fauorem vnius & eiuſdem filij facti, ſiue in teſtamento, ſiue inter viuos (modò irreuocabilitas abſit maioratum irreuocabilem non effici, ſed potius poſſe reuocari, provt ipſis legibus Taurinis pro regula ſtatuitur generaliter, nec caſus eiuſmodi geminationis excipitur: quoniam adhuc militat ratio, & deciſio dictæ l. 27. & 44. Tauri. Verum enim eſt, maioratum reuocabiliter factum fuiſſe, quamuis geminatus actus, geminatáve maioratus inſtitutio interuenerit, hoc eſt, quamuis pater bis in eundem filium, atque eiſdem ex bonis maioratum fecerit: & quamuis ex geminata, binave conſtitutione, maior deliberatio, atque perſeuerantia voluntatis inducatur, & euincatur, quo ad effectum voluntatis parentis eliciendæ, quod maioratum in perſona eius filij inſtituere voluerit (ad quod in effectu reducuntur fundamenta omnia, quæ pro ea parte conſiderauit Mieres, vbi ſuprà) non tamen ideo excluditur, quin ipſe maioratus reuocari poſſit, ſtante regula generali, in dictis legibus Tauri præfixa, nec interueniente aliquo ex caſibus, in eiſdem legibus à regula ipſa exceptis: atque ideo, vel filium imputandum erit, quare ſibi non conſuluerit remediis à iure introductis ad irreuocabilitatem inducendam; aut iuridicè, & veriſimiliter præſumendum, quod pater, etſi faciendi maioratum enixam, & geminatam voluntatem, & deliberationem habuerit, non tamen renocandi facultatem ſibi adimere voluerit, nec irreuocabilem maioratum inſtituere, ex quo vſus non fuerit aliquo ex præfatis modis, ex quibus maioratus fit irreuocabilis; potuit enim pro tunc ſic deliberatam voluntatem habere, & nihilominus liberè poſtmodum reuocare, cum reuocandi poteſtatem ſibi non abſtulerit. Sic ſane Ludou. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. per totum: cum propoſuiſſet regulam generalem numero 1. quod ſcilicet maioratus ex ſua natura reuocabilis eſt, & poſtmodum adduxiſſet longa ſerie, & erudita manu (vt adſolet) quibus modis maioratus irreuocabiles fiant; nuſquam verborum, aut actus geminationem in conſideratione habuit, quaſi ex reiteratione irreuocabilitatem non induci; præſentiret manifeſtè: & ita pariter ſe habuiſſe cæteros huius Regni Interpretes, conſtabit ex his, quæ Mieres ipſe, prima parte, quæstione 36. & ſeptem ſeqq. Pater Ludouicus Molina, tomo tertio, de iuſtitia, & iure, disputat. 583. & tribus ſeqq. Fontanella nouiſſimè, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſa 9. parte 5. ex num. 142. cum multis ſeq. fol. 134. in propoſito reliquerunt ſcripta. Omnes autem deciſiones, ſiue Interpretum authoritates, & doctrinæ diuerſæ, quæ expenduntur à Mieres, dicta quæſtione 22. prima partis, ex num. 13. vſque ad num. 18. ex his euitantur, quæ nunc dicebam: nec verè in contrarium vrgent, vtpote cùm ipſæ non ſint, nec procedant in terminis noſtris, cum in dictis legibus Tauri, caſus is exceptus non fuerit pro irreuocabilitate inducenda, & geminata, aut quomodocunque certò cognita voluntas maioratum inſtituentis non ſufficiat, niſi traditio poſſeſſionis, vel ſcripturæ interuenerit, aut cum Tertiò ſit res inita, In caſibus autem, & deciſionibus eiſdem ponderatis à Mieres, multiplicatio, aut geminatio actus iuxta naturam, & ſubiectam materiam rerum, de quibus agitur, ſic arguit abſolutum, & verum conſenſum, vt ipſa geminatio ſupplere alia ſit potens, & ſufficiens, nec annullatio actus poſſit prætendi aliquo effectu, vtpote ſic deliberato conſenſu apparente, nec aliquo deficiente, quod a lege fuerit requiſitum neceſſariò, provt à præfatis Taurinis conſtitutionibus requiritur, prædictorum aliquid interuenire, vt maioratus irreuocabilis fiat: & valde diuerſum, ac maioris efficaciæ, & virtutis eſt, à ſe patrem abdicare poſſeſſionem, aut ſcripturam tradere; quàm verba, aut actum geminare: & ſic defectus eorum, vel alicuius, ex geminatione ſuppleri non poteſt, lege non ita dicente, ſed potius contrarium ſtatuente, niſi vltrà proceſſum fuerit. Idque concludenti ratione confirmatur, nam teſtamenta, & vltimæ voluntates, quæ ſui natura reuocabiles ſunt vſque ad mortem, ſicut maioratus, ex deciſione dictarum legum Tauri, non ideo efficiuntur irreuocabiles, quod geminata, aut multiplicata voluntas circa legatum, aut fideicommiſſum, vel aliã diſpoſitionem appareat, & interuenerit. Et ſic multiplicatio verborum, atque ipſorum, ſeu actus geminatio operatur effectum oſtendendi enixam volultatem atque perſeuerantiam, & firmitatem propoſiti, maximamq́ue ipſius deliberationem, non verò irreuocabilitatem operari valet eiuſdem vltimæ voluntatis quæ ſui natura reuicabilis eſt, quamuis in aliis actibus, & diſpoſitionibus inter vious, qui ſui natura irreuocabiles ſunt, & propter præſumptum dolum, aut defectum conſenſus infringi poſſunt, contrà ſtatuatur aliquando ex vi geminationis; aliquando etiam nihil operatur, vt ex Pinello, & Mieres ſuprà obſeruaui. Et comprobatur etiam ex his quæ ad limitationem propoſitæ regulæ generalis devi, virture, & effectu geminationis, vtiliter, & eruditè conſiderauit Pariſius, in conſ. 110. num. 47. & ſequent. lib. 1. Vbi in[*]quit, numero 50. multum ad propoſitum noſtrum, geminationem non operi contra naturam actus, qui geritur, vel rei in actu deductæ. Quo nihil magis concludens in caſu præſenti dici poſſet, vtpote cùm inſtutionis maioratus actus ſui natura, & introductione, atque ex deciſione dictarum legum Tauri reuocabilis adeo ſit, vt niſi aliquid ex ſuperius dictis interuenerit, teuocari liberè poſſit. Inquit etiam Pariſius, dicto n. 47. geminatinem non operari, quando expri[*]mitur pluries illud, quod tacitè ineſt: & n. 48. quando expreſſio geminata induceret contrarium effectum. Quod etiam conuenit caſui præſenti: & n. 49.[*] quando magis explicitè declaratur illud, quod erat[*] expreſſum, aut verba geminatur, vt quis ſibi plenius,[*] & clarius prouideat, non autem vt plus operentur: vt per Crauetam, in conſil. 70. num. 30. Cardinalem Thuſcum, practicar. concluſ. iur. tom. 4. littera G. concluſ. 28. num. 120. fol. 152. qui num. 102. commemorauit Pariſium, in loco ſupra relato: & idcirco, cum in Senatu Regio Hiſpalenſi lis quondam verteretur inter filios, & hæredes Dedaci de Fuentes, de articulo præfato in ipſis terminis à Mieres propoſitis, controuerti contigit, cum de aliis etiam pluribus controuerſia excitata fuiſſet. Filius namque maior Didaci eiuſdem, ex geminato actu vocationis, atque inſtitutionis vinculi, & maioratus non ſolum, ſed ex triplicato; ſemel inter vious, per priuatam ſcripturam (recongnitam tamen, & comprobatam iuridicè, ſed non factam irreuocabiliter) bis autem in vltima volũtate, ex quo magis dilucidè de enixa voluntate, apparere dicitur, vt per Thuſcum, poſt alios, dict. concl. 28. n. 3. Id ipſum contendebat, quod in dubiũ a Mieres propoſitum fuiſſet, recenſui; & cum nullum ex tribus illis requiſitis ſuprà enumeratis ad irreuocabilitatem inducendam interueniſſet, iuxta ea Senatus ipſe definiuit, quæ nunc adnotaui, poſtmodum verò ita dilucidè comprobaui. Sed adiicio nunc, ex alio quoque comprobari, quòd, geminationem verborum habere vim, & virtutem iuriſiurandi, Interpretes noſtri ſtatuerint, dum maiorem, quam excogitare potuerunt vim, geminationi tribuere intendebant. Alij verò contradixerunt (vt vides) & nihilominus, ex iuramento in maioratu appoſito ſimpliciter, irreuocabilem maioratum non effici, nec iuramentum contractui ſimpliciter appoſitum, mutare, aut alterare eius naturam. ſed illam in omnibus ſequi, & recipere omnes conditiones, ſubauditiones, & limitationes, quæ veniunt ex natura contractus; ex multis iuribus, & Authoribus adnotauit ſpecificè Ludou. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. capit. 2. num. 35. & 36. & diſputant etiam Mieres, 1. parte quæſtione 22. ex num. 8. & num. 36. Fabius de Anna, in conſil. 78. num. 4. cum ſequent. quod ſi cùm iuramentum adiicitur, ita ſtatuitur, niſi adiectum fuerit pacto de non reuocando, aut de ratum habendo, ſeu non contraueniendo; vt per ipſum Molinam, dicto num. 36. & num. 37. & per Authores relatos, Quanto magis ex ſola verborum geminatione, aut actus etiam inſtitutionis maioratus reiteratione, ſtatui quoque ita debebit, ſi nullam aliud adfuerit, ex quo induci poſſit irreuocabilis; vt quæ veniunt ex natura ipſius actus excluſa minimè cenſeantur per geminationem, quæ tamen quamplurimos effectus operari ſolet, vt in initio huius capit. obſeruaui, & retuli Menchacam, Medices, & Thuſcum, eos congerentes; ac inter alios, nonnullos potiſſimùm, qui in actu practico conueniunt quotidie. Primus eſt, quod licet confeſſio extraiudicialis ab[*]ſente parte facta, plenè non prober; latius expli{ Ex altera Senatus Hiſpalenſis definitione. }cant poſt alios multos Auctores Afflictis, deciſ. 337. numero ſexto, & deciſione 375. num. 3. Marſilius Maranta, Oroſcius, Couarru. & alij, cum quibus Ioannes Gutierrez, videndus, de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 54. per totum. Ioſephus Ludouicus, deciſion Peruſina 9. per totam. Antoninus Theſaurus, deciſione Pedemontana 109. Petrus Surdus, deciſione 12. per totam Achilles Pedrocha, in conſil. 2. ex num. 140. cum ſequent. Hieronym. Cæuallos, practicar. commun. contra communes, quæſt. 210. latè Thuſcus practicarum concluſionem iuris, tom. littera. C. concluſione 637. & 638. ex fol. 78. vſque ad fol. 87. Et ij etiam explicant, vtrum confeſſio extraiudicialis[*] præſente parte facta, plenè probet, & noceat confitenti, & an acceptation neceſſaria ſit. De quo videndus eſt Ioannes Gutierrez, dicto cap. 54. numero decimo, & numero 20. Cæuallos, commun. contra commun. quæct 16. & 17. Thuſcus, dicta concluſione 638. & infrà capit. ſexageſimo nono. Attamen quod con[*]feſſio extraiudicialis geminata abſente parte, plenè probat, & præiudicat: vt per ipſum Ioannem Gutierrez, dicto cap. 34. num. 6. poſt alios multos Authores, Thuſcum, tom. 2. dicta concluſione 638. ex num. 37. cum ſequentibus: & tom. 4. littera G. concluſione 28. num. 41. & quatuor ſequentibus, fol. 149. & num. 91. & 94. fol. 151. Menchaca, de ſucceſſion. creatione, 1. partis lib. 1. §. 3. ſub n. 13. verſ. 10. effectus eſt. vbi inquit, hanc eſſe communem ſententiam. Sebaſtianus Medices, de regul. iur reg. 3. n. 31. fol. 15. qui ſubdit, hoc dictum procedere, etiam ſi cuilibet confeſſioni adſit vnus tantum teſtis: Ioannes Borta, in conſil. 23. num. 24. Fabius Turretus, in conſil. 9. num. 38. Tiberius Decianus, in conſil. 9. num. 37. lib. 2. & pluries iam Senatus Hiſpalenſis ita definiuit. Hiſce quoque diebus id ipſum obſeruauit in cauſa illa, quæ agebatur ex parte Conſilij de Boornos contra D. Laurentium de Ribera, vt reſcinderetur donatio ei facta quantitatis mille ducatorum, ex cauſa remunerationis priuilegij cuiuſdam Regij ab eo in fauorem illius oppidi aſſecuti: nam licèt amiſſiſſet vnanimiter Senatus, dominationẽ ipſam fieri non potuiſſe ab eodem Conſilio, ſiue eius Officialibus, ſeu rectoribus, niſi ex cauſa remunerationis, & probatis meritis aliunde, quam ex confeſſione donantis, & donatarij, & vtilitate apparente (provt apparuit euidenter) vt latius comprobarunt Curia Piſana, lib. 2. cap. 20. numero 12. Ioannes Gutierrez, de tutelis & curis, 2. parte, cap. 6. Ioannes garſia, de nobilitate, gloſſa 3. §. 2. num. 5. Eſcobar, de ratiociniis, cap. 24. ex n. 21. cum ſeq. vbi vide omino, Bobadilla, lib. 3. cap. 8. num. 71. folio 203. & lib. 5. cap. 4. num. 59. fol. 884. Admitteret etiam, in integrum reſtitutiotionem competere eidem Conſilio ex cauſa enormiſſimæ læſionis, etiam elapſo quadriennio, iuxta textum in l. finali, titulo 19. partita 6. & relatos per Hieronymum de Cæuallos, practicarum commun. contra communes, quæſt. 536. num. 16. Ioannem Gutierrez, practicarũ lib. 2. q. 115. n. 13. Gomez de Leon, centuria prima, facto 96. num. 15. & 16. Reſtitui tamen Conſilium aduerſus confeſſiones geminatas, & in alio iudicio ad Officialium ipſorum, qui donationi præfuerunt, excuſationem, & defenſionem factas, nequaquam admiſit, ex quuo de vtilitate euidenter adeò apparebat, & duntaxat de induſtria, & diligentia dicti Laurentij in aſſequendo dicto priuilegio in Curia Regia dubitari valeat, de quo tamen, ex eorundem duplicatis, aut geminatis confeſſionibus extraiudicialibus, atque ex dictis quorundam teſtium (licet ſingularium) apparebat. Deinde & ſecundum adducunt iidemmet Autho[*]res geminationis effectum, quod ſcilicet geminatio,{ Geminationis effectus proponitur, & Senatus Hiſpalenſis definitio altera adducitur. } ſiue repetitio, atque inculcatio verborũ faciat ceſſare diſpoſitionem, & beneſicium l. 2. de reſcindenda vendit. quod ex æquitate fuiſſe introductum, ex ipſamet lege, atque ex his apparet dilucidè, quæ quotidianarum harum controuer. iuris, lib. 2. cap. 8. ſcripta, atque adnotata reliqui: vt puta, ſi in conuentione non modo additur clauſula, qua inuicem contrahentes ſibi donant, & remittunt, quod pluris res valet, vel quod plus pro ea datur, ſed etiam adiiciuntur verba geminata, quod alter alteri donat totum, & plus, quod eſt in re, vel in pretio; tunc namque exiſtimant, venditionem non reſcindi ob deceptionem vltra dimidiam iuſti pretij, ſi verbis geminatis omne totum, vel quicquid pluris res valeat, donari dicatur. Ita ſanè ſtatuunt Baldus, Salicetus, Paulus, Panthal. Cremen. Cagnolus, Alexand. Felinus, Boërius, & Hippolytus, quos in id retulit (ſed non ſequitur, vt ſtatim dicetur) Arius Pinellus, prima parte, l. 2. C. de reſcindenda vendit. cap. 2. numero 22. folio 109. & cum Baldo, Paulo, Abbate, Bellamer, Decio, Alexandro, Socino, Corneo, Craueta, Cephalo, Rubeo, Marſilio, Chaſſaneo, Grammatico, & aliis reſoluit Medices, de regulis iuris, reg. 3. num. 65. fol. 19. qui in hiſce loquitur terminis. Verè tamen, ab eo præcitati Authores maiori ex parte in aliis terminis loquuntur, in contractu inquam geminato, & bis celebrato, & ſic in fortioribus terminis, non in vno, eodemq́ue contractu, in quo præfata verba inducentia donationem maioris valoris, enixè & geminatè adiecta fuerint. In præfatis tamen terminis, quando in vno ſcilicet, eodemq́ue contractu additur clauſula continens verba geminata, loquuntur aliqui ex eiſdem Authoribus, quos Medices refert, & omnes commemorati per Pinellum, dicto numero 21. in ipſis etiam terminis, quod beneſicium dictæ l. 2. C. de reſcind. vend. ceſſet omnino, quando maxima cum geminatione verborum geſta ſunt omnia, & ſolemnes interceſſerunt rennuntiationes; tenuerunt Cremenſis, Cagnolus, Iaſon, Socinus, Anton. Burg. Curtius iunior, Ripa, Craueta, Rubeus, Pariſius, Rolandus, & ſequutus eſt Iacob. Menochius, in conſ. 1. num. 356. & duobus ſequentibus libro primo, & ij quidem omnes ea duntaxat adduccuntur ratione principaliter (ſi originaliter prælegantur) quod verborum inculcatio, atque geminatio tollit præſumptionem erroris, quod eſt fundamentum beneficij dictæ l. 2. & inducit deliberationem omnimodam, voluntatis pro validitate actus; vt latius per ipſos Authores nunc relatos, & per Decianum, in conſilio 46. ex numero trigeſimo ſeptimo vſque ad num. 47. lib. 2. Cæterum Arius Pinellus, Vir equidem mihi ſem[*]per eruditiſſimus, atque præſtantiſſimus, 1. parte dictæ l. 2. cap. 2. ſub num. 22. fol. 109. cum iudicio profitetur, futilem, & reiiciendam videri hanc Baldi, & aliorum traditionem, & in praxi coram doctis non ſeruandam: tum quia retrahatur deciſio ipſius l. 2. C. de reſcindenda vend. quæ ex æquitate principaliter adducitur; æquitas autem etiam eo caſu militat, quo verba inculcantur, atque geminantur, quod negari non poteſt: textus etiam, i n l. finali, (quæſitum, cum ibi notatis, ff. de condict, indebiti: tum etiam recepta Bartoli ſententia ne ex verbis generalibus tollatur benignum remedium eiuſdem l. 2. aliorum etiam Interpretum placitum, qui Pinelli ſententiæ magis accedunt; Romanus, inquam, Paulus: Mod. Pariſienſ. & Rebuffus, quos ibi refert, & ſequitur Pinellus: & vltra eum Antonius Faber, definitione 1. ad titulum, C. de reſcindend. vendit. fol. 435. vbi contendit conſtanter, reſtitutionem in integrum ex beneſicio dictæ l. 2. non amitti per clauſulas poſitas in contractu venditionis, quantumcunque geminatas: idque non tam illa ratione, quæ vulgò affertur, quod credibile non ſit, vernditiorem de tam graui damno, & vt loquuntur exceſſu cogitaſſe; ceſſat enim hæc ratio, cum verba illa ſunt addita, quanticunque ſit pretij, quæ omnem exceſſum comprehendunt: quam quia bonæ fidei contractus non facilè tam iniquas admittat cõuentiones, argumento l. ex empto, 11. §. vlt. bona fides 56. ff. de actionib. empti quoque dubitandum non ſit, quin ea ipſa facilitate, qua venditor contraxit, & decipitur, cæteras eiuſmodi vulgares clauſulas inſeri patiatus, temetſi nec donandi animum habeat, nec beneſicij, quod ſibi competiturum intelligat, abiiciẽdi; non enim habet donandi animum, qui vendit, & ſi valet venditio facta donationis cauſa pretio viliore, l. ſi quis 38. ff. de contrahenda emptione. Nec obſtat argumentum illud partis contrariæ,[*] verborum inquam geminationem tollere præſumptionem erroris, quod eſt fundamentum d.l. 2. pro cuius explicatione animaduertendum erit, Interpretes noſtros maiori ex parte exiſtimaſſe, non eſſe locũ remedio dictæ l. 2. C. de reſcind, quando venditor, vel emptor ſciebat verum rei valorem: ita enim ſcripſerunt Bart. Baldus, Salicetus, Paulus, Fulgoſius, Romanus, Aretin. Alex. Decius, Socinus, Panthal. Cremenſis, Cagnolus, Azo, Panormitanus, Anton. Burg. Fabianus, Balduinus, Couar. Mantua, Afflictis, Boerius, Pariſius, Berous, Lofredus, Rolandus, & Tiraquellus, quos refert Arius Pinellus, in dicta l. 2. 1. parte, cap. 2. num. 10. & communiter receptum profitetur Menochius, in conſil. 1. num. 351. lib. 1. Cæ[*]terum contrarium ſententiam rectius tuetur, & concludentibus rationibus confirmat Pinellus ipſe, ibi, num. 11. cum ſeq. vſque ad num. 16. vbi etiam reſpondet rationibus omnibus, quæ pro communi ſententia adducuntur, & erudite obſeruat, ſcientiam læſionis non tollere remedium dicatæ l. 2. quæ generaliter loquitur, nec diſtingui, an læſus ſciat, vel ignoret læſionem: & ſuadetur etiam ex æquitate, qua lex ipſa principaliter nititur, quæ militat etiam in eo, qui ſciebat verum pretium, potuitque ex neceſſitate, vel alia cauſa moueri: & quia aliàs nunquam eſſet locus remedio legis illius, cum facilè quiſque probaret coniecturas vrgentes, vt ſæpiùs probari poſſunt, ad colligendum ſcientiam valoris in emptore; & venditore. Provt ibidem tenuerunt Albericus, & alij, quos recta ratione Pinellus ſequutus eſt: & inde infert numero 16. non ſolum in proceſſu non oportere probare ignorantiam, ſed nec eam allegare: & num. 17. inde quoque improbat concludenti ratione ſententiam eorum, qui negarunt remedium eius legis læſo, qui circa rem verſabatur, eiuſq́ue notitiam habebat: quo in numero vltra ibi relatos, cum aliis fuit Menochius, dicto conſilio primo, numero 350. & ſequentibus, lib. 1. Ita enim nunquam daretur locus remedio eius legis. cum nullus ſecundum communiter contingentia, circa res ſuas non verſatur. Inde denique, num. 19. cauendum eſſe inquit ab aliis, qui male reſpondeant, remedium dictæ l. 2. non dari læſo ſagaci, & experto, ob præſumptionem ſcientiæ, vt latius ibi comprobat: & per Menochium, dicto numer. 350. Ex his autem omnibus deducitur euidenter, quam fallax ſit argumentum præfatum Doctorum, quod verborum geminatio tollat præſumptionem erroris, iu articulo præfato geminationis; cum etiam data vera ſcientia valoris rei, non tolli medium eius legis, rectius tueatur Pinellus, & diebus præteritis in cauſa Hieronymi Gonzalez de Villanueua, ita iuridicè definiuit Senatus Hiſpalenſis, & decidendo decreuit, beneficium d.l. 2. non amitti per clauſulas poſitas in contractu venditionis, quantumcunque geminatas, nec etiam per ſcientiam læsionis, ſiue valoris rei, quæ diſtrahitur. Id autem ipſum, vel ex alio euidentius demon[*]ſtrabitur, quod in fortioribus terminis (& veriſſimè{ Senatus Hiſpalenſis deciſio altera, admodum ſingularis, & eregia proponitur. } quidem) adnotarunt alij iures Interpretes commemorandi infra, quamuis alij plures contra ſtatuerint, ſed præpoſterè quidem, ſic ſanè priorum ſententiam recta & ſtricta iuris ratione ſequutus eſt Hiſpalenſis in altera cauſa, quæ vertebatur inter Ludouicum de la Cueua ex vua parte, & D. Luiſam Fernandez Colmenero ex altera; cum dictus Ludouicus ex remedio dictæ l. 2. reſciſſionem contractus, iuxta legis ipſius modum, & deciſionem coram inferiori propoſuiſſet, cauſa autem ad Senatum allata, in fauorem dictæ D. Luiſæ, & contra dictum Ludouicum definitiuè pronunciatum, ex defectu magis probationis læſionis ex parte dictæ D. Luiſæ iuſti valoris probatione, quam quod contractus geminatus, atque iteratus fuiſſet. Mota namque, & pendente lite coram ipſo inferiori ſuper remedio præfatæ legis, inter ipſas partes tranſactione certis pactionibus inita, res compoſita, & ad concordiam redacta fuit; iterum tamen tranſactione non obſtante, ex beneficio dictæ l. 2. actum fuiſſe dignoſcitur à dicto Ludouico de la Cueua, in conſideratione Senatum habuiſſe, quod contractus geminatus, & iteratus fuiſſet certis pactionibus (vt dixi) quaſi id non excluderet legis eius remedium, ſi læſio probata fuiſſet ad eum modum, quem Scribentes requirunt, quos libro 2. cap. 8. longa ego ſerie commemoraui, ſed actorem in intentionis probatione defeciſſe (vt nunc dicebam) id autem accuratiùs, & diligentiùs nunc comprobabitur, & vt diſtinctè admodum fiat, obſeruare, atque meminiſſe oportebit, Interpretes iuris nonnullos, inter geminationis effectus varios, illum, qui ad propoſitum attinet, inueniſſe, & non dubitaſſe aſſerere, dictæ l. 2. C. de reſcidenda vendition. remedium, locum non habere in contractu geminato, & quando contrahentium conſenſus eſt iteratus, exiſtimarunt namque, negari læſo beneficium ipſum, quando bis idem conſenſit, ſiue actum iterauit, ob vigorem geminati conſenſus. Et ita tradiderunt Decius, Caſtrenſis, Chaſſaneus, Mantua, Rubeus, Anton. Burg. Rolandus, & Couarr. quos quaſi ſequaces Decij, ſic tenentis in conſ. 216. ad finem, retulit Arius Pinellus, tertia parte eiuſdem legis 2. cap. 1. num. 36. fol. mihi 251. Caſtrenſem etiam, in conſilio 386. col. 2. lib. 2. quaſi eius opinionis authorem, & alios nonnullos ſectatores eiuſdem retulit Sebaſtianus Medices, dicta regula 3. de regul. iuris, numer. 65. folio 16. Abbatem inquam, Bellameram, Socinum, Corneum, Crauetam, & Euerardum, Rubeum, & Cephalum. Et num. 80. inquit, quod opponere non poteſt, qui bis idem aliqui facit nam vbi interuenit geminatio, ibi præſumitur plena deliberatio: & citat Naldum, Euerardum, Cephalum, Felinum, & Gozadinum. Et n. 94. ſubdit, quod ratificatio geminata ad confirmandum contractum plurimum valet: & citat Afflictum, Pariſium, Crauetam, Cephalum, & Portium. Et id ipſum ipſum reſolutiuè defendit Rolandus, in conſ. 59. numer. 30. & quatuor ſeqq. lib. 1. vbi inquit, quod in venditione confirmata præſumitur interueniſſe plena vendentis deliberatio: & quod reiteratio facit præſumi errorem abeſſe: & quod ad contractum reiteratum impugnandum, nihil videtur poſſe opponi; provt ibi comprobat. Et concludit num. 33. quod propriè in terminis noſtris, diſpoſitio dictæ l. 2. locum non habeat, quando contractus eſt geminatus; voluit Caſtrenſis, in conſilio 386. col. 2. in fine, vol. 2. ſequuntur Decius, Rubeus Abbas, & alij, relati ibi. Tiberius Decianus, in conſ. 46. num. 38. libro ſecunde, qui dixit num. 37. quod per geminationem ſcripturarum, & in ipſis voluntatem reiteratam, deducitur certiſſima, & perpetua voluntas, quod diſpoſitio reiterata, & geminata, videtur maiori deliberatione procedere. Et vbi adeſt geminatus actus, & geminata voluntas, tollitur omnis ſuſpicio fraudis, & ceſſat etiam remedium l. 2. C. de reſcindenda vendit. vt latius ibi. Et num. 42. quod qui bis actum præſumitur voluiſſe omnia illum valere. Et id eſſe, quod dicitur, geminatam conceſſionem idem operari, quod clauſula motu proprio, & ex certa ſcientia: vt etiam comprobat idem Decianus ibi, num. 43. & adiicit, quod hæc omnia indubitatè procedunt, quando actus non fuit geminatus vno contextu, vel incontinenti, ſed ex interuallo; nam hoc caſu non eſt dubitandum de voluntate diſponentis, quia certiſſima redditur ex geminatione actus ex interuallo facti, vt per Romanum, Felinum, & alios authores, ibi relatos. Adiicit etiam num. 45. ipſe Decianus, præcipuè id habere locum in caſu conſulationis illius cum talis voluntas fuerit in ſcriptura manu ſua expreſſa bis, quæ geminatio in ſcriptura plus operatur, & magis de liberatam oſtendit voluntatem, quam ſi voce facta fuiſſet, vt per Felinum, & Pariſium, quos ibi citat. Addiderim ego, hæc duo adfuiſſe in caſu præſenti & in Senatu Hiſpalenſi controuerſo, nec ab ipſo Senatu in conſideratione habita principaliter, quaſi etiam eis concurrentibus, interuallo ſcilicet temporis, & diuerſis ſcripturis, ſubſcriptis à dictis contrahentibus, remedium dictæ l. 2. C. de reſcindend. locum adhuc haberet, ſi actor in probatione læſionis vltra dimidiam non defeciſſet, vel pars aduerſa, venditoris ſcilicet, verum & iuſtum valorem non probaſſet. Rurſus, & eandem ſententiam, quod ſcilicet dictæ l. 2. remedium non habeat locum, quando contractus eſt geminatus, ſiue bis iteratus conſenſus; tenuit Curtius iunior, in conſ. 50. colum. 3. in fine. Neuizanus, in conſ. 87. num. 26. & cum Caſtrenſe, Craueta, Romano, Barbatia, Ruino, Decio, Pariſio, Rolando, Menochio, & aliis, Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iur. tomo 5. littera L. concluſ. 294. num. 2. fol. 323. & concluſione 296. num. 5. fol. 329. & tomo 4. littera G. concluſione 28. num. 76. folio 150. & num. 90. fol. 151. & nouiſſimè eandem amplectitur partem Iulius Pacius, in tractatu de emptione & venditione, num. 398. verſic. ſexto in venditione. Et quidem ſi Authores omnes præfatos originaliter prælegeris, inuenies apud ipſos, vel vnam, aut alteram duntaxat repetitam ſemper rationem, videlicet quod magna ſit virtus, & effectus geminati conſenſus, multaque operetur frequenter, provt longa ſerie repetitum eſt ſuprà ad initium huius cap. vt proinde valeat & effectum hunc de iure producere, nec aliquid debeat contra ipſam opponi. Deinde, quod in contractu reiterato & geminato præſumatur interueniſſe plena deliberatio, & quod abſit error, vt per Decianum, vbi ſupra. Deinque, quod vrgere videatur pro eadem ſententia, doctrina illa Bartoli, in l. Iulianus. §. ſi quis colludente, ff. de actionibus empti. provt eam expendit Andr. Fachineus, controu. iuris, lib. 2. cap. 21. in fine, fol. 175. vbi eidem reſponder: & ante ipſum, quod ea doctrina non obſtet, & contrarium ſit verius, obſeruauit Pinellus, 2. parte, l. 2. de reſcindenda, cap. 1. n. 36. in finalibus verbis fol. mihi 252. Verè tamen rationes has leues admodum eſſe, nec adſtringere, vel ex his duntaxat deduci poterit, quæ dubio, & obſeruatione præcedenti adnotaui; vtpotè cum plenæ deliberationis, aut defectus erroris præſumptio, vel ratio, vſque adeò in propoſito non attendatur, quod etiam citra præſumptionem, & data vera ſcientia, remedium metipſum competere, nec ſcientiam læſionis tollere illud, ex veriori Interpretum placito probatum fuerit num. præcedentib. Ibidem quoque dictũ, dictæ l. 2. C. de reſcindenda vendition. deciſionem generaliter, & indiſtinctè loquutam, ſic etiam dicendum nunc, nec diſtinguere caſum iſtum, immo ex æquitate, qua ipſa principaliter nititur, ipſum cõprehendere abſque dubio, ſi in vtroque contractu læſio probetur nam ex quo laeſis vltra dimidiã, textus ille conſuluit, læſis etiã iterato vel geminato conſenſu, aut contractu conſulere intendit; & eius deciſio, & verba conueniunt, ex quo ad primũ contractum remediũ ipſam non reſtringitur, & læſio magis, quàm iteratio contractus inſpicitur. Sic ſanè non obſtare in propoſito regulam actuum geminatorum, quando in vtroque contractu concurrit deceptio, & ſtante enormi læſione vltra dimidiã, quæ dolo æquiparatur, prædicta generalia de geminatione actus nõ procedere; ſingulariter obſeruauit Vincent. de Franchis, commemorandus ſtatim, qui citat etiam Cacheranum, deciſion. 58. num. 37. verſiculo non obstat. Contrariam ergo ſententiam (quam vt dixi, ſequutus eſt Senatus Hiſpalenſi in caſu relato) quod ſcilicet contractus geminatus, aut iteratus conſenſus non tollat remedium dictæ l. 2. ex magis communi reſoluit Socinus Senior, in conſil. 85. n. 5. & 6. lib. 1. quem ad hunc modũ retulit Thuſus, tom. 5. litter. L. concl. 294. n. 4. fol. 323. Arius Pinellus, eruditè (vt adſolet) 3. parte eiuſdem l. 2. c. 1. dicto n. 36. in verſic. ego autem. vbi inquit, verius ipſum arbitrari, quod geminatus conſenſus læſi regulariter non tollat remediũ eius legis provt ſi poſt primum contractum petatur à læſo, vt confirmet, vel iterum conſentiat, ipſeq́ue id faciat, vel ſi poſt iniquam diuiſionem, ſeparatim intercedat confirmatio partium, & in ſimilibus. Adhuc enim concurrente læſione vltra dimidiam, manebit remedium legis ipſius 2. tum ob eius generalitatem, quæ talem reſtrictionem non admittit: tum quia ex contraria opinione daretur maxima occaſio fraudibus, facillimeq́ue excluderetur remedium ipſum, quod vitiari debet: tum quia eodem errore, eadèmque facilitate læſus iterum conſentiret, iuxta text. in l. doli 19. verſic. idèmque. ff. de nouat. provt idem aduertit Pinellus, & ſubdit, quod hæc verior opinio colligi poteſt ex reſponſo Cornei, in conſil. 140. lib. 3. Inspecto principio, & concluſione. & ex Curt. Burgen. lib. 2. ad frat. c. 7. vbi neminem citat: & quod contrarius ſibi Decius fuit, vt refert Craueta, in conſ. 114. in fine. & in conſ. 151. num. 31. vbi refert Roman & Socin. ita verius conſulentis, & hactenus Pinellus, cuius ſententiam, & reſolutionem ſequutus eſt Regius S. Neapolitanus, vt profitetur Vincentius de Franchis, deciſione 243. num. 3. & 4. qui in ipſis terminis à me propoſitis in initio huiuſce articuli, & caſu in Senatu Hiſpalenſi controuerſi, quæſtionem excitauit: inquit namque, dubitatum fuiſſe, an emptor deberet excludi à beneficio dictæ l. 2. ex quo vltra primum actum venditionis, deinde mediante alio contractu, mota iam lite ſuper eodem ceſſerat liti prædictæ, immò ſe obligauerat ſoluere tertias, quæ tunc debebantur ex cauſa pretij bonorum prædictorum, & fecerat venditionem pro pretio prædicto ad rationem ducatorum decem pro ſingulis ducatis centum: vnde dicebatur, quod ex prædictis contractus primo loco factus erat ratificatus, & geminatus, & geminatio operatur, quod quis deliberatè cenſeatur contrahere, & ceſſet remedium læſionis, ſecundùm Authores quamplures relatos per ipſum Vincent. de Franchis, num. 3. qui concludit, deciſum fuiſſe contrarium, ex quo apparebat in vtroque contractu maxima læſio, vnde cum in vtroque contractu detur deceptio; aduerſus vtrumque iuuari debet contrahens deceptus; nec attenditur geminatio, vt latius ibi poſt Pinellum, ſuprà relatum: & Chaſſaneum, quem etiam ibi citat. Eandem quoque opinionem, longè probabiliorẽ ſibi videri, dixit And. Fachineus, controu. iuris, lib. 2. cap. 21. col. vltima; verſic. ſed contraria ſententia, fol. mihi 175. & proea citauit Socinus ſenior. Decium Romanum, Corneum, Boerium, Chaſſaneum, Fabianum, Cagnolum, & Pinellum. Tria etiam fundamenta expendit pro hac parte, quæ in effectu ad eas reducuntur rationes, quas ſuperiùs propoſui, atque ex Pinelli traditionibus ipſæ eliciuntur. Primùm, quia d. lex 2. non diſtinguit, immò abſque dubio locum habet, etiam quãdo primò aliquis vendit, deinde ex interuallo tradit, quo caſu videtur eſſe duplex conſenſus in venditore. Secundò, quia ſemper eadem ratio humanitatis & æquitatis viget, ſuadetq́ue, vt venditori ſuccurratur. Tertiò, quoniam nihil aliud efficere poteſt conſenſus ſæpè præſtitutus, niſi vt præſumatur maior deliberatio, maturiuſq́ue conſilium: quæ quidem præſumptio ceſſat ob inſignem læſionem, ex qua conſtat, venditorem deceptum fuiſſe; imò verò talis conſensûs multiplicatio obſtare non poteſt, licet habeat vim renuntiationis l. 2. ſiquidem generalis renunciatio non facit, quominus competat actio ex d.l. 2. & concludit Fachineus quod hæc reſponſio valet ad omnes regulas, quæ adferuntur de vi, & efficacia geminationis. Ad quas etiam, vel vno ſolum verbo, & congtuenter quidem reſpondit Franchis, à Fachineo prætermiſſus, dum dixit, ſtante enormi læſione vltra dimidiam in vtroque actu, quæ dolo æquiparatur, non procedere generales regulas illas de geminatione. Denique & id ipſum probauit pluries Sabaudiæ Senatus, provt tradidit eleganter Antonius Faber, ad titul. C. de reſcind, vend, definitione 1. fol. 435. n. 10. in illis verbis: Quare nec nocebit venditori, quod venditio fuerit geminata, ſi vtraque eodem læſionis vitio laborauit. Idque probatur argumento text. in d.l. doli 19. §. diuerſum. ff. de nouat. & delegat. quam citauit Pinellus, vt ſupra vidiſti. idem Faber, definit. 23. ipſius tituli, fol. 444. qui in hunc modum propoſuit: Geminatio contractus non excludi beneficium l. 2. C. hoc titulo, ſi in ſecundo quoque contractu enormis læſio interuenerit. Poſtmodũ in contextur inquit, quod interueniente geminata renũtiatione ſucceſſionis totius, aut legitimæ portionis, etiam ſi læſio interuenerit; ſunt qui putent, non eſſe reſtitutioni locum, propter poteſtatem geminationis, cuius effectus apparent; nec ſi læſio immodica & vltra dimidium iuſti pretij proponatur; quaſi non poſſit dici læſus ab alio, quã à ſeipſo is, qui cum poſſet petere contractus reſciſſionem, maluit eum nouo contractu confirmare, l. 1. §. in ſumma, verſic, ſed ſi poſt interuallum. ff. quar. rer. act. non det. l. ſi mulier. 22. C. ad. S.C. Velleianum. idque dummodo ſecunda renuntiatio ex interuallo facta ſit quia ea, quæ incontinenti fieret, videtur eſſe eadem cum prima. Nam & generaliter noſtris placet, approbantem contractum, non poſſe poſtea petere, vt reſcindatur propter dolum, aliamve cauſam reſtitutionis itemq́ue ex actu geminato tolli omnem erroris, metùſque præſumptionem, l. 2. C. de his quæ vi, metùſve cauſa fiunt: excludi beneficium Velleiani, ex d l. ſi mulier. exceptionem dotis non ſolutæ, l. in contractibus, 14. §. ſed quoniam, C. de non num. pecunia, itemq́ue non numeratæ pecuniæ: l. cum fidem 4. l. generaliter 13. eo. tit. cui ſimile etiam eſt illud, quod dicimus, ex geminatione contractuum ceſſare præſumptionem ſimulationis, vt per Theſaurum, & Corſet. relatos, ibi, num. 11. & verba geminata in contractibus probare etiam, vbi aliàs non probarent. Cæterum Faber ipſe concludendo inquit, quod licet tanta vis ſit geminationis, verius eſt, ſi in ſecunda quoque renuntiatione læſio talis interceſſerit, quæ ſufficiat ad petendam reſtitutionem, non eo minus concedi debere, cum eadem ſemper ſubſit cauſa reſtitutionis. Et hactenus Faber, cuius reſolutio expreſſim ſuperiora confirmat. Afflictus quoque, deciſione 110. vbi aſſerit, in ſacro Conſilio deciſum, confeſſionem[*] geminatam ab exceptione non numeratæ pecuniæ non excludere. Et quod poſt ſolutionem licet non poſſit allegari exceptio non numeratæ pecuniæ, tamen poſt ſecundam, & tertiam promiſſionem ſic: Antoninus Theſaurus, deciſione Pedemontana 223. nu[*]mero 6. dum dixit, geminationem contractus non nocere mulieri fideiubenti, & verſabatur in materia authent. ſi qua mulier. & authent. ſiue à me. C. ad Velleian. de quibus & de præfata doctrina vide omnino Barboſam (vt cæteros ſciens, conſultoq́ue prætermittam) 5. parte legis primæ, ff. ſoluto matrimonio, ex n. 48. verſic. limita ſecundo, vſque ad num. 69. ex fol. 463. vbi latiſſimè. CAPVT LIII. Ex eadem capitis præcedentis materia, & tractatu, quo de vi, & effectu geminationis, ſiue actus, aut conſenſus iterati virtute agebatur, & nunc quoque de eiſdem agitur, & circa donationem omnium bonorum præſentium & futurorum, inquiritur, vtrum iteratus, ſiue geminatus conſenſus aliquid operetur. An etiam donatio ipſa omnium bonorum præſentium & futurorum, attento iure communi, vel omnium præſentium tantum, poſt deciſionem, l. 69. Tauri, iureiurando confirmetur, & vſufructu, vel aliquo reſeruato, de quo donator diſponere poſſit, de iure ſubſiſtat: vbi in articulo adeo aſſiduo, & vulgato, ita abſolutè proceditur, vt vel huiuſce duntaxat cap. obſeruationibus prælectis, prolixæ, & infinita fere aliorum quamplurimorum iuris vtriuſque Interpretum commentaria prælegendi, & euoluendi, non mediocris labor excuſetur, & Senatus Regij Hiſpalenſis in caſu ex facto occurrenti definitio, egregiè, & dilucidè exornetur, atque comprobetur. SVMMARIVM. -  1 Caſus practici ex facto in Regio Hispalenſi Senatu occurrentis, theſis, & ipſius deciſio proponitur, & numeris ſeqq. -  2 Donatio omnium bonorum præſentium tantum, quamuis iure communi inspecto valida eſſet. Donatio vero omnium bonorum præſentium, & futurorum nulla eſſet, eodem iure communi attento, quia per eam tollitur libera teſtandi facultas. Vſqueadeò, vt nec respectu præſentium bonorum valeret, ex ſententia multorum, contra verò ex ſententia aliorum. Attamen hodie poſt deciſionem l. 69. Tauri, donatio omnium bonorum, etiam præſentium tantum non valet; quod latius exornatur remiſſiuè. -  3 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum non firmatur iuramento, ex ſententia quamplurimorum, contra verò ex ſententia aliorum multorum, quæ probatur infra, ex num. 14. Et an reſpectu præſentium iureiurando firmetur, hic etiam adnotatur, & latius explicatur remiſſiue. -  4 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, etiam reſeruato vſufructu ipſi donatori, non valet, ex ſententia quamplurimorum iuris Interpretum. Cuius fundamenta ad ſummam breuiter rediguntur; & contrarium defenditur infra, num. 17. & ſeq. -  5 Donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum, ac etiam præſentium tantum, poſt deciſionem d.l. 69. Tauri, vt nec reſeruato vſufructu ipſi donatori valeat; fortiter adſtringere videtur, conſideratio quædam, quæ hoc numero ponderatur. -  6 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, vſufructu, vel aliquo reſeruato ad diſponendum durante vita donatoris, vel de quo ipſe in vita disponere valeat; ex ſententia quamplurimorum Authorum non valet. Contra vero ex ſententia aliorum, quæ probatur infrà, num. 40. & 41. -  7 Ita ſimiliter, quod donatio omnium bonorum præſentium & futurorum non valeat, vbi quis reſeruauerit ſibi aliquid, de quo disponere poſſit in certum genus perſonarum, vel in certam cauſam, putà, vt poſſit teſtari pro anima; quamplures etiam reſponderunt. Contrarium defenditur infra, num. 43. -  8 Sic etiam, quod donatio omnium bonorum præſentium & futurorum non valeat, quando donator aliquid reſeruauit, ex quo neceſſitatibus ſuis prospicere valeat; tradiderunt nonnulli, qui commemorantur hoc loco; & explicatur infrà, num. 43. in fine. -  9 Ita pariter, quod donatio non valeat omnium bonorum præſentium & futurorum, ſi donator reſeruauit ſibi aliquid, de quo poſſit in vita, vel in morte diſponere; alij tenuerunt, qui improbantur infra, num. 44. -  10 Ac denique, quod ad hoc vt donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, vſufructu, vel aliquo reſeruato valeat, requiratur neceſſariò, illud reſeruatum eſſe cauſa teſtandi; obſeruarunt nonnulli, qui improbantur infra. n. 45. -  11 Ratificatio actum aliàs nullum ab initio, conualidare non poteſt. -  12 In ratificatione, vel confirmatione actus nulliter facti, debent interuenire omnes ſolemnitates, quæ in ipſius confectione neceſſariæ erant. -  13 Geminatio actus validum efficit actum præcedentem, quamuis inualidum, vt nihil contra eum opponi poſſit. -  14 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum iuramento confirmatur, ex veriori ſententia, quæ ab Authore probatur contra relatos ſuprà, n. 3. & vide duobus numeris ſeqq. -  15 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum facta Eccleſiæ, vel alij pio loco, valet de iure. -  16 Donatio omnium bonorum præſentium, etiam poſt deciſionem l. 69. Tauri, iuramento firmatur. -  17 Donatio omniũ bonorum præſentium & ſuturorum cum reſeruatione vſusfructus valet, & fructus non veniunt ſub nomine futurorum, quia reſeruati dicuntur, vt de eis diſponere, ac teſtari valeat. Quod latè comprobatur, atque exornatur. Et Berengarij verba ſingularia in propoſito commemorantur ad finem huius numeri. -  18 Rationes etiam huiusce opinionis breuiter proferuntur. -  19 Sed & iura nonnulla recenſentur, provt hic videbitur. -  20 Et partis contrariæ fundamenta præcipua, breuiter diluuntur. -  21 Ac de iure huius Regni, poſt deciſionem Taurinæ l. 69. id ipſum defenditur: donationem ſcilicet omnium bonorum præſentium & futurorum, etiam hodie reſeruato vſufructu validam eſſe. -  22 Et pro ſententia Ludou. Molinæ, & ſequacium, contra Didac. Couarr, & ſequaces, tria conſiderantur fundamenta, quæ fortiter adſtringunt, vt hic videbitur. -  23 Ac denique rationibus nonnullis per eundem Didac. in contrarium excogitatis, ex ſententia eiuſdem Ludouici Molinæ, breuiter reſpondetur. -  24 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum ſine dubio valet, quando certam ſpeciam, vel quantitatem rationabilem ſibi donator reſeruauit, ex qua disponere, ac teſtari valeat. -  25 Secus verò ſi quantitas modica ſit. Aut ſi fructus reſeruati, ita tenues ſint, vt vix ad alimenta ſufficiant. -  26 Vel ſi reſeruatio non excedat vigeſimam partem eius, quod donatur, provt Iulius Clarus exiſtimauit. Sed contrarium infrà, num. 29. -  27 Et Iudicis arbitrio relictum, quæ dicatur in propoſito, modica, vel ſufficiens reſeruatio. -  28 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, reſeruato vſufructu eorum, ac etiam ſimul aliqua parte, vel quantitate, etiam modica, ſine dubio valet; cum ex ſola vſusfructus reſeruatione valeret. -  29 Etiam ſi pars reſeruata non excedat vigeſimam, contra Iulium Clarum, relatum ſupra, numero 26. -  30 Donationem omnium bonorum præſentium & futurorum iuſtificat reſeruatio quarundam rerum legatarum, nec ideò teſtamentum, in quo legata relicta fuere (quod ſui natura reuocabile eſt) naturam ſuam mutabit, quod reſeruatio ea in donatione facta fuerit. -  31 Dictio alius, alia, aliud, ſui natura eſt implicatiua ſimilium, & importat ſimilitudinem, ideò vbi disponitur per aliquam ex eis dictionibus, interpretatio fieri debet de ſimili. -  32 Diſponere verbum, conuenit vltimæ voluntati, & in dubio refertur ad actum vltimæ voluntatis. -  33 Verba derogatoria teſtamenti, & alterius dispoſitionis cuiuſlibet in teſtamento appoſita; non obeſſe donationi inter viuos poſtmodùm confectæ, nec inducere neceſſitatem repetendi verba derogatoria in eo prolata, ſiue ſpecificam de illis mentionem faciendi. -  34 Teſtamentum ſecundum conditum poſt decennium à primo iam condito, habente clauſulam derogatoriam ad futurum, & ſi non contineat clauſulam ſpecialem derogatoriam ad præcedens, illud tamen tollit. -  35 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, quando fit ex cauſa oneroſa matrimonij, & in contractum tranſit, valet omnino. -  36 Dispoſitio, quæ in aliquo futuro euentu reſolui poteſt, non minus dicitur pura, quàm ſi nullo caſu reſoluit poſſit. -  37 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, etiam poſt deciſionem l. 69. Tauri ſuſtinetur, ſi nonnulla concurrant, vel aliqua eorum, quæ adnotantur hoc n umero. -  38 Donatio omnium bonorum præſentium & futorum etiam non iurata, quod iure communi attento valida ſit, ex ſententia Antonij Fabri. -  39 Cui conueniunt Authores, quamplures antiquiores poſt Angelum, & diſtinguunt, an deuentum fuerit ad traditionem veram, vel fictam, provt hoc numero obſeruatur. -  40 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, aliquo reſeruato, de quo donator in vita diſponere valeat, de iure ſubſiſtit, contra relatos ſuprà, num. 6. -  41 Niſi taxatiuè dixerit, vt in vita tantùm diſponere poſſit. -  42 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum valida eſt, etiamſi vſusfructus fuerit reſeruatus, donec donator vixerit, vel vita eius durante. -  43 Vel vt poſſit teſtari pro anima, aliquid ſibi donator reſeruauerit. -  44 Donatio omnium bonorum præſentium & futurorum de iure ſubſiſtit, quando donator reſeruauit ſibi aliquid, de quo poſſit in morte disponere. -  45 Nec requiritur, quod reſeruatio fiat expreſſe ad testandum, ſed ſimpliciter facta ſufficit. -  46 Donationi perfectæ, etiam ex interuallo addi, vel detrahi poteſt, ex conſenſu donatoris, & donatarij. -  47 Ratificatio, etiam ex interuallo ſubſequens, conualidat contractus, etiam nullos, & doloſos, & tollit effectum nullitatis. -  48 Ratificari contractus nullus omnino, aut qui aliquo modo valere poteſt, quemadmodum intelligatur. PRo dilucida, & notanda huiuſce. ex[*]plicatione, quòd licèt vulgatam, & mille in{ Senatus Regij Hiſpalenſis egregia admodum, & notanda proponitur definitio. } locis agitatam, atque explicatam, vtilem equidem, & quotidianam materiam continet, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, quod in cauſa illa, adeò controuerſa, quæ vertebatur in Senatu inter Hieronym. de Medina Caſtellon, ex vna parte, & Eliſabetham Caſtellon, ex altera, cum Hieronymus ipſe contenderet, donationem omnium bonorum præſentium & futurorum cum certis reſeruationibus in ſui fauorem factam, irreuocabilẽ, & de iure validam omnino fuiſſe, ſicque abſolui debere cum ſuper petitis per dictã D. Eliſabetham, quæ annullationem, & inualiditatem donationis ipſius prætendebat; inter alia plura, quæ ex parte dicti Hieronymi de Medina Caſtellon expendebantur, atque allegabantur, vt donatio ipſa ſuſtineretur, nec quouis modo infringi poſſet, ſiue prætextu non abſolutæ, aut liberæ voluntatis in donando, ſiue eo prætextu quod omnium bonorum præſentium & futurorum facta fuiſſet; id principaliter adduci, quod à vi, & effectu geminiationis, & actus, ſiue conſenſus iterati fundamentum ſumit; apparebat namque enixa, & deliberata admodum dictæ donatricis voluntas, non modo ex inſtrumento donationis eiuſdem, adeò abſolutè in fauorem dicti Hieronymi factæ, ſed etiam ex aliis, ac maximè, quia cum vnum & alterum, ſiue duplex teſtamentum, & vnum codicillum ipſa condidiſſet, ſemper eius voluntatis, & propoſiti firmitur extitit, quod bona omnia, ex quibus poſtmodùm donationem cõfecit, ad dictum Hieronymum integrè peruenient, ſicq́ue eum hæredem inſtituit. Imò & poſt donationem ipſam perfectam, ex conſenſu præfati Hieronymi mille ducatorum quantitatem ſibi reſeruauit, vltra vſumfructum antea reſeruatum, de quibus diſponere poſſet: qui dictæ donationis confirmationis euidens actus fuit. Cum etiam ſepulturam ſibi comparaſſer donatrix, Hieronymum ipſum tanquam ſucceſſorem bonorum omnium ſuorum interuenire deſiderauit, & fecit. Ex his itaque omnibus ſimul iùctis, & geminato conſenſu toties repetito, & diuerſo tempore, diuerſoq́ue actu, atque ex interuallo iterato, enixam admodum, & deliberatam voluntatem induci, & omnes effectus ſuppleri, ſi aliqui eſſent, ac etiam purgari vitium alterum bonorum, quod donatio omnium bonorum præſentim & futurorũ fuiſset; vſque adeo dicti donatarij pars intendebat, quod fundamentum ipſum ſæpè repetierut, ac huiuſce capitis opportunam, & conuenientem omnino capitis præcedentis materiæ, & tractatui occaſionem, & anſam mihi præbuerit. Cùm itaque dicta D. Eliſabetha donationem infringere totis viribus intendiſſet, Hieronymus autem præfactus eandem fortiter defendiſfet; Senatus Hiſpalenſis in eam procliuior fuit, poſt longam diſceptationem, ſententiam, quæ donationeis validitatem, & confirmationem reſpiciebat. Sic ſanè iu fauorem dicti Hieronymi, & contra donatricem definiuit dubium propoſitum. Senatus autem ipſius deciſio, vt dilucidè, & accuratè comprobetur & corroboretur, vnius & alterius partis fundamentam, & rationes attingere, atque in medium proponere placuit. Et quidem pro parte dictæ D. Eliſabethæ ſequentia magis adſtringere. Inprimis, quis donatio omnium bonorum præ[*]ſentium tantùm, quamuis iure communi inſecto valida ſit, quia non adimit facultatem teſtandi, cum poſſit donator de bonis omnibus futuris teſtari: donatio vero omnium bonorum præſentium & futurorum nulla ſit, eodem iure communi attento, quia per eam tollitur libera teſtandi facultas, & inducit votum captandæ mortis, & contra bonos mores reputatur; vſque adeò, vt nec reſpectu bonorum præſentium valeat, ex ſententia multorum: contra verò ex ſententia aliorum, qui reſpectu præſentium validam eſſe affirmarunt; attamen hodie poſt deciſioem l. 69. Tauri, quæ eſt l. 8. titulo 10. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, donatio omnium bonorum, etiam præſentium tantum non valet; ſicut hæc omnia latius comprobarunt iuribus, atque authoritatibus, & exornarunt latiſſimè Antonius Gomezius, num. 2. & 3. in d. l. 69. Tauri, Matienza, & Azeuedus, in d.l. 8. tit. 10. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 11. num. 1. & quinque ſeq. Ludou. Pereira, deciſ. 142. per totam: & deciſ. 137. & 138. Petrus Surdus, in conſil. 73. num. 67. & 68. lib. 1. latius, in conſil. 450. ex num. 9. cum multis ſeq. lib. 3. vbi vide Michael Ferrer. obſeru. 309. parte 3. Ludou. Mona, de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 10. num. 10. & ſeq. Lodou. Malina, tom. 2. de iuſtitia & iura, diſputat. 280. Ioannes Vincent. Honded. in conſil. 37. & in conſil. 39. lib. 1. Seraphinus, de priuilegiis iuramento, priuilegio 107. Annæus Robertus, lib. 4. rerum iudicatarum, cap. 2. Dueñas Villalobos, Couatr. Cephalus, Hippolyt. Riminald. Laurent. Hurt. Vincent. de Franchis, Iulius Clarus, Franciſc. Viuius, Silu. Aldobrandinus, Menochius, Antoninus Theſaurus. Caualcanus, Fachineus, Sfortia, Hondedeus, P. Molina, Alexander Trantacinquius, Iacob. Cancerius, Roxas, Cæuallos, & Balſius Flores Diaz de Mena; quos ſuprà hoc eod, libro, & tractatu, cap. 5. num. 12. congeſſi, & commemoraui. Cardinalis Franciſcus Mantica, qui de omnibus ſuperioribus, & cæteris, quæ ad hunc tractatum pertinent, agit latiſſimè & diſtinctè admodum (vt adſolet) de tacitis & ambiguis conuent. lib. 13. ex titul. 25. vſque ad titul. 34. fol. 59. cum multis ſeq. Stephamus Gratianus, diſceptationem Forenſium, cap. 120. ex num. 4. Antonius Faber, de erroribus pragmat. decad. 48. errore 6. folio 1115. ad titulum, C. de donat. definitione 9. fol. 1091. Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicar. concl. iuris, tom. 2. littera D. concluſ. 648. & ſeq. ex fol. 859. Marc. Anton. Peregrinus, in conſil. 76. ex num. 16. lib. 1. & variorum iuris, lib. 6. ad capit. in præſentia, de probationibus, ex num. 100. vſque ad num. 112. vbi vide. Ioannes Petrus Fontanella nouiſſimè, (qui donationis omnium bonorum materiam proſequitur latiſſimè de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſa 21. per totam, prima parte, ex fol. 223. & gloſſis ſeq. vſque ad folium 344. vbi nihil reliquit intactum. Cum ergo ex communiori, & receptiori Interpretum omnium placito, donatio omnium bonorum præſentium & futurorum de iure communi non valeat; quicquid Authores nonnulli contrà tenuerint (vt inferiùs dicetur) nec hodie de iure huius Regni valeat ea, quæ ex bonis tantùm præſentibus facta fuerit, poſt deciſionem d.l. 69. Tauri, (vt ſuprà dixi) & in caſu præſenti propoſitum ſit, dictam donatricem omnia bona ſua præſentia & futura donaſſe præfato Hieronymo, verbis admodum generalibus, & quæ omnia iura, & actiones comprehendunt, & nihil excludunt, videtur dicendum, donationem ipſam nullo pacto ſuſtineri poſſe, nec ſeruari debere, provt ipſa contendit. Et deducitur quoque ex his, quæ longa ſerie ſcripta reliquit Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacitis & ambig conuent. lib. 13. titul. 26. qui propoſitum articulum, donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, vtrum valeat, pro vtraque parte latè diſputat, & concludit, frequentiori, & veriori Interpretum calculo receptum, quod huiuſmodi donatio ſit nullius momenti, & cum in contrarium ex numero primo, vſque ad numerum 12. fundamenta ſex expendiſſet; eiſdem reſpondet ex numero 21. vſque ad numerum 28. vbi in fine adducit permultos Authores ita tenentes: & num. 14. ſingulariter unducit textum, in d.l. ſtipulatio hoc modo concepta, ff. de verborum obligat. vt communem probet ille textus allegationem, provt ibi videri poteſt; & per Fontanellam, vitra locum relatum ſuprà, clauſula 4. gloſſa 9. parte 4. ex num. 12. vſque ad num. 19. & num. 44. & duobus ſeq. & num. 61. & ſeq. & n. 94. 97. & 107. qui tamen dicta gloſſa 21. poſt principium probare contendit; nullum in iure inueniri textum, ex quo eiuſmodi vniuerſalis omnium bonorum prohibeatur donatio, & quod text. in præcitata l. ſtipulatio hoc modo concepta: in aliis terminis loquatur, & diuerſus admodum ſit caſus illius legis à caſu donationis omnium bonorum. Deinde, rationes communis eiuſdem ſententiæ diluit, ſed tandem ipſam equitur. Et num. 26. ampliat, vt etiam quoad bona præſentia non ſuſtineatur donatio bonorum omnium præſentium & futurorum: quamuis vt valeat reſpectu bonorum præſentium, vſque ad num. 42. permulta iura, & authoritates adducat: latè etiam Iacobus Cancerius, variarum, capit. de Inuentario, ex num. 121. lib. 2. Secundò deinde pro eadem pate vrget, vſqueadeò[*] improbari donationem omnium bonorum præſentium & futurorum, vel præſentium tantùm, poſt deciſionem dictæ l. 69. Tauri, quod non validatur ipſa, quamuis interueniat iuramentum; & ideò parum intereſſe, donationem (de qua nunc conuertitur) iuratam fuiſſe, cùm nec iuſiurandum ipſam confirmet: ſic ſanè attento iure communi, in donatione omnium bonorum præſentium & futurorum iurata, aſſeuerarunt quamplurimi iuris Interpretes, quorum etiam nonnulli tuentur, non ſuſtineri quoad præſentia, alij verò ſuſtineri in præſentibus, ſi ſit iurata, affirmarunt frequentius; & eos ſequuti ſunt Petr. Surdus, in conſ. 450. num. 12. & 13. & num. 54. 57. & 60. lib. 3. & alij quamplures ſtatim ſtatim referndi: in terminis autem iuris noſtri Regij; & poſt deciſionem dictæ l. 79. Tauri, nonnulli ita defendunt, & iuramento non firmari donationem omnium bonorum præſentium aſſerunt. Alij verè contrarium ſuſtinent, quando eſt bonorum præſentium tantum, & iureiurando eam confirmari dicunt: contra verò ſtatuunt, ſi ſit præſentium & futurorum; etiamſi iuramentum accedat. Primum igitur, quod donatio omnium bonorum præſentium & futurorum non firmetur iuramento, probarunt poſt alios Authores Antonius Gomezius, in eadem l. 69. Tauri, num. 4. in principio. & iterum colum. 2. in principio, verſic. nec obstat primum fundamentum: qui pro hac parte quatuor præcipua fundamenta, ſiue rationes expendit: Corneus, Curtius iunior, Ripa, Iulius Clarus, & Rolandus, cum quibus Petrus Surdus, dicto conſil. 450. num. 12. lib. 3. Bartolus, Decius, Ripa, & Iulius Clarus, quos, vt donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, etiam iurata non valeat; refert, & ſequitur Ludouic. Molina de Hispanorum primogen. lib. 2. dicto cap. 10. n. 11. ipſum quoque probarunt Bartol. Rolandus, Ripa, Loazes, Palacios Rubios, caſtellus, Dueñas, & Boerius, quos recenſet Ioannes guitierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 11. num. 11. vbi in fine concludit, quod eſt communior opinio, & tenenda in iudicando, & conſulendo, & adducitur eiſdem rationibus, quod ſcilicet ea donatio reprobata ſit, tanquam contra bonus mores, quia per eam aufertur libera teſtandi facultas, & datur votum captandæ mortis: at verò iuramentum contra bonus mores non eſt obligatorium. Et cum Addit. Capellæ Toloſan. Villalobus, & aliis, in donatione omnium bonorum præſentium & futurorum; ita firmiter defendi Azeuedus, in d.l. 8. titul. 10. lib. 5. num. 4. vbi Matienzus, gloſſa 1. num. 20. inquit, quod hæc eſt receptior opinio: Seraphinus, priuilegio 107. iuramenti, Annæus Robertus, lib. 4. rerum iudicatarum, cap. 2. in principio. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſil. 39. numer. 10. lib. 1. vbi conſtanter, quod donatio omnium bonorum præſentium & futurorum eſt inualida, & iuramento non confirmatur; & citat Bartol. Caſtrenſem, Corneum, Decium, Curt. iunior. Socin. iun. Dueñas, Iulium Clarum, Laurent. Hircon. & Cacheranum, ita tenentes. Et adiicit num. 11. quod id procedit non ſolum reſpectu futurorum, ſed etiam præſentium bonorum, quia nec pro præſentibus valet donatio, quimuis ſit iurata, ſi ex omnibus bonis præſentibus & futuris facta ſit. Et improbat opinionem eorum, qui arbitrantur, quod donatio valet, ſaltem pro præſentibus: atque contrariam ſententium eſſe crebriorem contendit, vt ibi videbitur: Fachineus etiam, in conſil. 7. num. 5. lib. 2. Marc. Anton. Peregrinus, variar. lib. 6. ad cap. in præſentia, de probat. num. 105. Michaël Ferrer. 3. parte obſeruat, cap. 306. Alexander Trentacinquius, variar. reſolut. libr. 3. titul. de donationibus, reſolution. 3. num. 8. vbi cum ea remanet ſententia, quod donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, iuramento non confirmatur: poſtmodùm verò num. 9. per totum diſputat, an virtute iuramenti valeat, ſaltem reſpectu bonorum præſentium? & refert duas opiniones contrarias; tandem concludit, quod ipſe vllo pacto non diſcederet ab eorum ſententia, qui aſſerunt, quod ſaltem valeat reſpectu bonorum præſentium ob virtutem iuramenti: & id ipſum probare videtur Cardinalis Dominicus Thuſcum, practicar. obſeruat. Iur tom. 2. littera D. concluſ. 648. num. 8. & 9. fol. 859. & n. 21. folio 860. Ioannes Petrus Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſa 21. qui articulum diſputat ex numero 50. cum ſeqq. fol. 327. vſque ad num. 68. & tandem magis inclinat in ſententiam relatam, quod ſcilicet donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, iuramento non confirmatur: & & limitat ſtatim numero ſexageſimo octauo, vt non prodedat quoad bona præſentia, quoad ea enim ſuſtineri debet per iuramentum, vt latius ibi. Rurſus, & tertio loco pro ipſamet parte vrget,[*] quod donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, etiam reſeruato vſufructu ipſi donatori non valeat, ex ſententia quamplurimorum Authorum, qui ita asseuerarunt ſpecificè. Et in primis ſic tenuit Caſtrenſis, in l. vltima, num, 10. C. de pactis, & in conſil. 75. incipit. notandum eſt, colum. 2. lib. 2. Corneus, in conſilio 176. num. 23. lib. 2. & in conſil. 252. col. 2. lib. 3. & conſulendo aduerſus Alexand. tuetur Decius, in conſil. 30. num. 3. & in d.l. vltims, num. 32. & ibidem ſequitur Curtius iunior, num. 58. Purpuratus, num. 252. & veriorem putat Ripa, responſorum libr. 3. cap. 14. num. 3. de reuocand. donat. & ſequi videtur Rolandus, in conſilio 39. num. 2. lib. 1. & ideò Cagnolus, in ipſa l. vltima, C. de pactis, numer. 240. inquit, quod in hoc multi decipiuntur, qui exiſtimant, ſufficere reſeruationem vſusfructus, ad hoc vt valeat donatio omnium bonorum præſentium & futurorum. Eandem quoque opinionem ſequuntur Ioannes Baptiſta Ferretus, in repetitione cap. in præſentia, de probat. num. 17. volumine 3. repetition. Canonicar. alios etiam retulerunt Couar. variarum lib. 3. cap. 12. num. 2. Franciſcus Viuius, commun. opinion. ſiue concluſion. libro primo, opinione 73. Ioannes Botta, in conſil. 58. ex num. 36. Antonius Faber, ad titulum, C. de donationibus, definitione 9. fol. 109. 1. vbi concludit, quod donatio omnium bonorum præſentium & futurorem, ſiue vno contractu, ſiue pluribus ſimul factis, in diuerſas perſonas collata, non valet, tamerſi ampliſſimus vſusfructus exceptus ſit, quoniam quicquid donatori ſupereſſe poteſt ex fructibus bonorum donatorum, id, vt in futurorum donationem veniat, neceſſe eſt. Idem etiam tenet Iacobus Cancerius, variar. reſolut lib. 2. cap. 2. de Inuentario, num. 123. & ij quidem omnes mouentur duabus rationibus principaliter, & ſatis apparentibus prima facie, ex quibus censent, donationem huiuſmodi auferre liberam teſtandi facultatem, & ideò valere non poſſe: & in effectu dicunt, quod hæc donatio, etiamſi reſeruato vſufructu fiat, ſemper tollit liberam teſtandi facultatem: Primò, quia de iure vſusfructus donator teſtari non poteſt, cum id eius morte finiatur, vt certum, & vulgatum eſt. Secundò, quia nec etiam de fructibus, quos percipere debet, teſtari poterit, cum ij ſub nomine bonorum futurorum, in donatione comprehendantur. Et ita magiſtraliter ad hæc reducit retiones huius partis, Ludouic. Molina, de Hispan. Primog. lib. 2. d. cap. 10. ſub numero 20. verſic. ab hac autem communi opinione. Fachineus etiam, controuerſ. iur. lib. 6. cap. 89. in princip. Pater Ludouic. Molina, tomo 2. de iuſtitia & iure, diſput. 280. colum. 5. verſ. dubium eſt, vtrum, fol. 175. Cardin. Franciſc. Mantica, de tacitis & ambig. conuent. lib. 13. tit. 32. ex num. 1. vſque ad num. 5. qui tamen ſub num. 2. ſuperiores duas rationes complectitur: & num. 3. & 4. alias duas aſſignat, quæ verè (vt ego arbitror) ad ſuperiores reducuntur, ſiue id ipſum illæ continent. Inquit enim arguendo dicto num. 3. quod aliud eſt, reſeruare vſumfructum, aliud eſt, reſeruare fructus: quia vſusfructus iuris nomen eſt, l. 1. ff. de vſufractu, Inſtitut. eod. in princip. fructus autem ſunt facti, & quidem corporales, l. 1. §. quædam prætereà, ff. de rerum diuiſione, & in princip. Inſtitut. de rebus corporalibus: ergo, ſi vſusfructus reſeruatur, & is morte finitur, non poteſt dici, quod de fructibus perceptis teſtari poſſit: & inquit mantica ipse, ſic ſenſiſſe Decium, dicto conſ. 30. num. 3. verſic. ſic in donatione, & adiicit dicto n. 4. quod aliud eſt vſusfructus, aliud perciptio fructuum, l. ſi poſtulauerit, §. iubet lex, ff. ad Iul. de adulteriis. l. ſi vſusfructus, ff. de iure dotium: ergo donator de fructibus perceptis, qui non ſunt reſeruari, non videtur poſſe teſtari, cui conſequens eſt, vt donatio corruat, nec in caſu præſenti valere poturit, quo proponitur, donationem omnium bonorum præſentium & futurum factam fuiſſe. Prætereà & quarto loco fortiter vrgere videtur[*] conſideratio illa, quod ſcilicet donatio omnium bonorum præſentium, quæ alioquin valida erat, iure communi attento, vt aſſeuerunt Authores omnes commemorati ſuprà, in primo argumento huiuſce partis, ex num. 2. maximè, ſi iuramento vallata, & confirmata fuiſſet, ex eiſdem Authoribus, & multis relatis per Alexandrum Trentacinquium, variarum lib. 3. titulo de donationibus, reſolutione 3. num. 9. fol. 197. ex deciſione dictæ l. 69. Tauri improbatur, & nulla diiudicatur, negari autem non poteſt, quin is, qui bona ſua omnia donat retento vſufructu, facit donationem bonorum omnium præſentium, contra deciſionem Taurinæ legis ipſius. Id autem magiſtraliter, atque eruditè aſſequutus videtur Didac. Couar. variarum lib. 3. dicto cap. 12. num. 4. is namque Author, quamuis attento iure communi, de opinione præcedenti, quod ſcilicet donatio omnium bonorum præſentium futurorum non valeat, reſeruato vſufructu, dubitauerit, & ſic eo iure inſpecto, ſeruandam eam putauerit; inſpecta tamen deciſione d.l. 69. Tauri, qua cautum eſt, non valere donationem omnium bonorum, etiamſi de ſolis præſentibus, non autem futuris facta ſit: hodie communem opinionem nullo modo admittendam eſſe exiſtimat; ſed potius eſſe ſequendam Caſtrenſis, & aliorum ſententiam, fundamento præcedenti relatam: & Didaci placitum verum exiſtimant, & amplectuntur expreſſim Ioannes Matienzus, in d.l. 8. titul. 10. lib. 5. num. 5. Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 166. fol. 65. vbi inquit, quod donatio omnium bonorum, reſeruato vſufructu, non valet iure noſtro Regio attento, quamuis aliter eſſet inſpecto iure communi idque ſequendo Didaci Couarr. ſententiam telatam qui in effectu tribus principaliter adducebatur, atque excitabatur rationibus,. Prima ratio eſt, quia eo inſtanti, quo quis donat omnia bona ſua, retento vſufructu, neceſſariò donat omnia bona præſentia: quia vſusfructus formalis, qui reſeruatur, pertinere non poteſt ad donantem vſquequò tranſlatio dominij in donatarium facta fuerit: tunc namque vſusfructus cauſalis in formalem transfertur, ex quo fit, vt tempore tranſlationis dominij ipſe donans abſque aliquibus bonis inueniatur, sicque donatio valere non debeat, cùm ſit donatio præſentium, quæ ex l. Tauri, fieri non poteſt. Secunda ratio eſt, quia (vt ipſe Couarr. inquit) omnes Doctores hac de re loquentes, ſupponunt, quod qui donat omnia bona præſentia, & futura, reſeruato vſufructu, donat omnia bona præſentia, cum ipſi non defendant communem opinionem, ex eo, quod ius vſusfructus cenſeatur eſſe in bonis noſtris, & videatur retinere aliquid præſens ex bonis ſuis, qui retinet vſumfruotum, ſed ex eo, quod poteſt teſtari de fructibus, quos ſuperlucrabitur. Tertia ratio eſt, quia etiamſi vſuſfructus in bonis præſentibus eſſe cenſeatur, non tamen eſt tale ius, de quo ipſe donans poteſt teſtari: ſi enim ſtatim moriatur, inteſtabilis remanet: cum vſusfructus morte faciatur, quod ius non permittit. Et hactenus de retionibus Didaci Couarr. quas ad litteram tranſcribit Ludouic. Melina, de Hiſpan. primog. lib. 2. d. cap. 10. ſub num. 23. & repetit pater Ludouic. Molina, tomo 2. de iuſtitia, & iure, diſput. 220. col. 2. verſ. vtrum autem in Caſtella, fol. 177. &178. in prinicip. vbi ſpecificè ponderauit argumentum à me adductum ſuprà, in illis verbis; Quoniam reſeruatio huiuſmodi vſusfructus, non tollit, quin ea donatio ſit bonorum omnium præſentium, quæ in Caſtella prohibetur. Et ſecundum hæc planum videbatur in eaſu propoſito, donationem eiuſmodi valere non debuiſſe. Quino etiam loco non mediocriter vrget, quod licèt in caſu præſenti donatio omnium bonorum præſentium & futurorum facta fuerit cum reſeruatione vſusfructus, & daretur pro certo, quod de iure communi, & de iure Regio valeat, reſeruato vſufructu: attamen nihil id releuatin propoſito, ex eo, quod donator reſerunauit ſibi facultatem diſponendi[*] in vita ſua, ſiue percipiendi fructus vſque in finem dierum vitæ ſuæ: donatio autem omnium bonorum præſentium & fututorum, vſufructu, vel aliquo reſeruato, ad diſponendum durante vita donatoris, vel de quo ipſe in vita diſponere valeat, ex ſententia multorum non valet; ideò quòd verba vſque in finem, & c. illud tantummodò præſe ferant, vt de bonis aut fructibus reſeruatis, in vita donator diſponere poſſti, quod ſupereſt poſt eius mortem in donationem bonorum ſuturorum reincidat; & conſequenter, quodverbis metipſis non intelligatur reſeruata facultas teſtandi, ſed ſolum diſponendi inter viuos: quod (vt dixi nunc) ex ſententia multorum iuris Interpretum procedit, & ij quidem promiſcuè vtuntur, ſiue quantitas aliqua, aut pars certa bonorum in proprietate reſeurata fuerit; ſiue vſusfructus, aut fructus reſeurntur, nec in hoc differentiam conſtituunt, ſed duntaxat vim faciunt in eo, quod donator reſeruaerit ſibi facultatem diſponendi in vita ſua. Et dicere ſolent, ita Bartolum conſuluiſſe, in conſ. 76. incip. Pater filio emancipato, lib. 1. & ſequuntur Socin. ſen. Decius, Crotus, Curt. iun. Natta, Craueta, & Gualdenſis, quos pro ea parte citauit Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacitis & ambig. conuent. lib. 13. tit. 31. num. 4. qui quæſtionem proponit in terminis, quando non vſusfructus, ſed certa ſpecies, vel quantitas rationihilis fuerit reſeruata, vt quid poſſit in vita diſponere: & refert Authores præfatos aſſerentes, non ſufficere eam reſeruationem, quia ſolum, intelligitur reſeruata facultas teſtandi inter viuos, non vltime voluntate. Cæterum quæſtione 32. eiuſdem libri 13. num. 15. fol. 73. propoſuit quoſtionem in terminis, quando vſusfructus ita fuit reſeruatus, vt de eo donator poſſit in vita diſponere; & tunc inquit, conſuluiſſe Bartolum, in d. conſil. 76. & ſequutos Authores ibi relatos, donationem non valere omnium bonorum præſentium & fututorum, quia ex hoc datur intelligi, quod in teſtamento non poſſit diſponere, quia eius effectus poſt eius mortem confertur, & in eiſdem terminis vſusfructus ad modum prędictum reſeruati, cum aliis Authoribus tenuit Ludouic. Molin. de Hispan. primog. lib. 3. de cap. 10. num. 14. Alexand. Trentaciq. variar. lib. 3. tit. de donat. reſolutione 3. ſub num. 18. in verſ. declaratur verò non procedere, fol. 199. qui ibidem num. 2. fol. 196. loquitur ſimpliciter in quacunque reſeruatione, & ſolum facit vim in eo, quod facultas fuerit reſeruata diſponendi in vita: Et citat Bartolum eundem, Ripam etiam, Crauetam, Decium, Durandum, Cagnolum, Curtium iun. Cephalum, Romanum, & Couar. ita tenentes, & concludit, ab hac opinione non eſſe recedendum, Quam etiam tenuit Fachineus, in conſilio 7. numer. 7. libr. 2. Petrus Bimius, in conſilio 267. numero 4. parte. 2. Cephalus, in conſil. 288. num. 32. & ſeqq. lib. 3. Celſus Hugo, in conſil. 37. num. 9. Ripa, Reſponſorum 3. in titul. de donat. cap. 14. Ioannes Vincent. Honded. in conſ. 37. num. 34. & in conſil. 39. num. 14. libro primo, Azeuedus, in l. 8. titul. 10. lib. 5. ſub numer. 4. in verſic. quod ſecus eſſet: & ex communi Interpretum ſententia hæc procedere, ex his deducitur manifeſtè, quæ Iulius Clarus, in §. donatio quæſtion. 19. & 20. & Antonius Faber, de erroribus pragmatic. deca. 48. errore 6. colum. 2. & 3. ex fol. 1116. Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula quarta, gloſſa 23. numer. 17. & duobus ſequentibus, fol. 342. Iacobus Cancerius, variarum reſolution. lib. 3. cap. 2. de Inuentario, num. 125. reliquerunt ſcripta. Ita ſimiliter, quod donatio omnium bonorum[*] præſentium, & futurorum, non valeat, vbi quis reſeruauerit ſibi aliquid, de quo diſponere poſſit in certum genus perſonarum, vel in certam cauſam, putà, vt poſſit diſponere, ſiue teſtari pro anima; quia facultas teſtandi, quæ debet eſſe libera, pro ſalute animæ eſt reſtricta; reſponderunt Decius, Curtius iunior, Ripa, & Silueſter Aldobrand, quos in id retulit Cardinalis Franciſcus Mantic. de tacitis & ambig. conuent. lib. 13. tit. 31. num. 5. Cagnol. etiam, in l. vltima, num. 244. C. de pactis, vbi alios citat Ioan. Cephalus, in conſ. 485. num. 128. lib. 4. & cum Socino, Decio, Bertrand. & Cagnolo, Alexand. Trentacinq. variar. lib. 3. tit. de donat. reſolutione 3. num. 3. & 5. & procedere ex communi Interpretum placito, elicitur palam ex his, quæ Iacobus Cancer. Antonius Faber, & Ioann. Petr. Fontanel. in locis antea relatis tradiderunt. Sic etiam, quod donatio omnium bonorum præ[*]ſentium, & futurorum non valeat, quando donator aliquid ſibi reſeruauit, ex quo neceſſitatibus ſuis proſpicere valeat: tradiderunt Dec. Curt. iun & Cephal. cum quibus Alexand. Trentacinq. d. reſolutione 3. num. 4. & cum eiſdem, purpurato etiam, Celſo Hug. & Menoch. Ioan. Vincent. Honded. d. conſ. 39. num. 14. lib. 1. Ita pariter, quod non valeat donatio omnium bo[*]norum præſentium & ſuturorum, ſi donator reſeruauit ſibi aliquid, de quo poſſit in vita, vel in morte diſponere: quia talis reſeruatio non videtur præcisè reſeruare teſtandi facultatem donatori, ex quo habet poteſtatem diſponendi ex bonis reſeruatis in vita, & conſequenter diſponendo de illis in vita, non retineter teſtandi facultatem; Decius non dubitauit reſpondere, in conſ. 251. num. 3. & ſequitur Curt. iun, in conſ. 25. & in conſ. 126. num. 60. & in l. finali, ſub n. 59. c. de pactis. Ac denique, quòd ad hoc, vt donatio omnium bo[*]norum præſentium & futurorum, vſufructu, vel alio quo reſeruato, validad ſit requiratur neceſſariò, illud reſeruatum eſſe causâ teſtandi, & quod ita dicatur ſpecificè; ex aliis iuris Interpretibus tradidit Ioann. Vincent. Hond. d. conſ. 39. num. 14. poſt Menoch. in conſ. 184. num. 5. lib. 2. vbi dicit, reſeruationem fieri debere expreſſa cauſa, vt poſſit donans teſtamentum condere. Cum igitur in caſu præſenti, ad eum modum reſeruatio facta non fuerit, ſed potius, vt dictum fuit ſuprà; videtur neceſſariò dicendum, quod ex eo valere non debeat, iuxta Authorum doctrinas hactenus commemoratas. Rurſus & ſexto loco pro eadem parte facit, donationem omnium bonorum præſentium & futurorũ, factam fuiſſe in caſu præſenti, abſque reſeruatione quantitatis mille ducatorum, quæ principaliter obiicitur, & ſic à principio nullam fuiſſe: quantitatem autem ipſam elapſis iam ſex diebus poſt abſolutam & perfectam donationem, reſeruatam fuiſſe, ſicque reſeruationem eam ex interuallo conualidare, aut ratificare donationem eandem non potuiſſe; cum cõtractu donationis perfecto, nihil ex interuallo addi, aut detrahi potuerit, l. prefecta donatio, cum vulgatis, C. de donat. quæ ſub modo, & longa ſerie comprobaui, atque exornaui lib. 3. cap. 10. per totum, cùm etiam ratificatio actum aliàs nullum ab initio, conualidare non potuerit, vt per Anchar. in conſ. 123. Ruin. in conſil. 41. num. 20. volum. primo, & in conſil. 132. eod. volum. Afflict deciſ. 117. Octauian. Cacher. deciſ. 166.[*] num. 10. & 11. Aretinum, in conſil. 128. Eximie Domine. colum. 3. Alexand. in conſil. 26. numer. 19. lib. 6. Pariſium, in conſil. 55. num. 59. lib. 1. Nattam, in conſil. 262. num. 10. Anton. Galeat. Maluaſiam, in conſilio 86. numer. 10. & 16. Petr. Surdum, in conſil. 173. numer. 34. libro primo, & in ratificatione, ſeu confirmatione actus nulliter facti debent interuenire omnes ſolemnitates, quæ in ipſius confectione neceſſariæ erant, l. ſi vt proponis, c. de nuptiis, l. nuptiæ, ff. de ritu nuptiarum: & cum Innocentio, Baldo, Ange[*]lo, Salicero, Decio, & Bruno, Rolandus, in conſ. 90. num. 49. & ſeqq. lib. 1. Octauian. Cacher. d. deciſ. 166. num. 13. Petrus Surd. deciſione 70. num. 15. Cæterum in caſu præſenti non apparet, tempore ratificationis prædictæ, interueniſſe nonnulla, quæ in ipſius confectione neceſſaria erant omnino, & ſic ratificari non potuit donatio metipſa. Septimo denique & vltimo loco facit, quod dicta D. Eliſabetha, ante dictam donationem omnium bonorum præſentium, & futurorum fecerat teſtamentum ſuum anno præterito nonageſimo tertio, in quo vt firmius maneret teſtamentum ipſum, appoſuerat clauſulam derogatoriam, non modò teſtamenti alterius cuiuſque, ſed & diſpoſitionis cuiuſlibet, quam poſtmodum faceret, in qua expreſsè, & in indiuiduo appoſita non eſſent verba omnia de la Aue Maria, inſerta in dicta clauſula; ex quo elici poſſe videtur, & Aduocati huius partis eliciunt, quod in caſu præſenti, non modò teſtamentum aliud poſtmodum factum, ſed ipſa donatio, quæ ex pòſt facto confecta eſt, nullitatis vitium in ſe continent, ſiue valere non debent, ideò quòd in ipſis diſpoſitionibus, hoc eſt, teſtamento ſecundo, & donatione omnium bonorum præſentium & futurorum, non inuenitur ſpecificata, & mentionata dicta clauſula: idque argumento eorum, quæ poſt alios Authores obſeruaruut Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, numer. 94. Iulius Clarus, §. teſtamentum, quæſtione 99. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de teſtament. verbo, teſtamentum. el 2. per totum. Couar. in rubrica de teſtamentis, 2. parte. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 3. quæſtione 46. & 47. Simon de prætis, de interpretat. vltimar. volunt. libro ſecundo, dubitatione ſecundad, ſolutione prima, ex numer. 13. fol. 186. Burſatus, in conſil. 47. & in conſil. 96. libro primo, Marc. Anton. Eugenius, in conſil. 59. Silueſter Aldobrandinus, in conſilio 14. libro primo. Hippolytus Riminald. in conſil. 335. & in conſil. 278. libr. 3. & in conſil. 682. lib. 6. Cæterum his omnibus non refragantibus, rectius Senatus Hiſpalenſis definiuit contrarium in propoſito caſu, & ſuperiores rationes, & fundamenta in conſideratione non habuit, ſicque præfatam donation em irreuocabilem, & validam omnino fuiſſe, iuridicè ſtatuit. Senatus autem ipſius deciſio, & huiuſce partis reſolutio, ex ſequentibus magis fulcitur, & comprobatur argumentis & rationibus. Ac primum equidem ex his, quæ cap. præcedenti, ex. num. 1. cum multis ſeqq. adnotata, & ſcripta reliqui; quatenus actus iteratos, & verborum geminationem operari quamplurimos effectus, & efficacem, & magis efficacem voluntatem demonſtrare, enixam etiam, omnimodam, & deliberatam intentionem arguere, fortius ius actui celebrato tribuere, & actum aliàs inualidum, reddere validum; tollere omnem dubitationem, & operari vt nihil contra actum ite[*]ratum, ſiue geminatum obiici poſſit; longa ſerie, & quamplurimorum iuris Interpretum allegation, & authoritate comprobaui, atque exornaui, vt ibidem, videri poterit: & in terminis noſtris, quod actus geminatio, aut iteratio validum efficiat actum præcedentem, quamuis inualidum, vt nihil contra eum opponi poſſit; tradiderunt Decius, in conſ. 181. Craueta, in conſil. 112. numero 9. & in conſil. 114. num. 8. Neuizanus, in conſil. 66. numero 28. Grammaticus, in conſil. ciuili 99. num. 6. Ioannes Cephal. in conſ. 40. numero 8. & ſequentibus, libro primo, Tiberius Decianus, in conſil. 33. numero 41. libro primo, Corneus, in conſil. 140. numero ſecundo, libro 2. Franciſcus Beccius, in conſil. 176. libro 2. & idcircò, metus, vel doli, aut suggeſtionum allegatio quoque illa excluditur, ob geminationem eandem actuum, & voluntatis, quæ præpoſterè quidem ab ipſa parte contraria prætendebatur. Idque ex ſententia eorundem, ac permultorum illorum Authorum, quos dicto cap. præcedenti recenſui, & ideo ibi adducta non repeto. Secundò deinde pro eadem parte vrget, donationem præfatam (de qua nunc controuertitur) iuramento vallatam, & munitam fuiſſe ſpecificè; idque vltra verborum, & actuum geminationem, quæ etiam iuriſiurandi vim obtinet, vt ipſo cap. ſuperiori, ex aliorum Authorum ſententiis adnotatui, & ſcripſi. Sicque duplici ſubſiſtere debuiſſe iuramento, altero à lege inducto, ſiue ex iuris vtriſque Interpretum conſideratione, ob vim geminationis actus introducto. Altero verò ſpecificè, & indiuiduo à donatrice ipſa appoſito in donatione; ſic ſane atque in propriis terminis noſtris, quod donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum, iuramento confirme[*]tur; defendunt, & longè verius arbitrantur Abbas, in conſilio 18. verſiculo, plus dico, libro primo, Corneus, in conſil. 252. numer. 6. libr. 3. Alexander, in conſilio 7. num. 9. libr. 6. ſequitur Cæpola, in conſil. 8. num. 4. in fine, & ſeqq. in ciuilibus. Iaſon, in l. is cui bonis, num. 19. de verbor. obligat. Decius, in l. pactum quod dotali, numero primo, & ſequentibus, C. de pactis, & in conſilio 202. numer. 2. in fine, & num. 3. vbi veriorem opinionem dicit & ſequitur, & in conſil. 655. num. 12. Craueta, in conſil. 139. num. 8. & 9. Fortunius Garcia, in tractatu de vltimo fine iuris, illatione 20. verſiculo, tertius caſus. Socin. iun. in conſil. 65. num. 46. & ſequentibus, & conſil. 143. num. 36. libro primo, licet variauerit, in conſil. 44. numer. 30. & ſequentibus, lib. 2. Didac. Couar. in rubrica de teſtamentis, ſecunda parte, num. 5. & 6. Riminaldus, in principio, de donat. numer. 28. And. Fachineus (qui hanc opinionem defendit) controuerſiarum iuris, lib. 6. cap. 88. fol. 798. Ferdinand. Vazq. de Menchaca, controuerſiar. vſufrequentium, cap. 62. à numer. 2. cum ſeqq. pater Ludouic. Molina, tomo primo de iuſtitiæ & iure, disputation. 151. per totam, & tomo 2. disputatione 280. columna primo, verſic. antequam vero, folio 171. pater Leonardus Leſſius, de iuſtitia & iure, libr. 2. cap. 18. dubitatione 13. numer. 96. vbi inquit, infirmam eſſe rationem, qua Iuriſperiti ad contrarium tenendum, excitantur, quod ſcilicet donatio omnium bonorum præſentium & futurorum intelligatur contra bonos mores, quia aufert liberam teſtandi facultatem, & ideo iuramentum ſuper ea interpoſitum, nullius ſit momenti: quia (vt ſuperiores, nunc relati, poſt Didac. Couar. obſeruant) dici non poteſt, id eſſe contra bonos mores, quaſi repugnet iuri naturali, vel contineat aliquod crimen, aut peccatum etiam veniale. Nam quod quis ſibi præripiat donando, teſtandi facultatem liberam, iuri diuino non repugnat, & ideo ſeruari poteſt hoc in caſu iuramentum ſine diſpendio ſalutis æternæ, & donationem confirmat, quamuis diceretur contra bonos mores, inſpecto iure ciuili, & regulis eius, & his quæ ad politicam adminiſtrationem ſpectant, quibus Dei numen, religionem, vim, & authoritatem iuramenti præferendam eſſe, ſæpenumero ſacris Canonibus edoceri, teſtatur Fachineus, d.c. 88. in fine. Pater verò Ludouic. Molina, tomo 2. de iuſtitia & iure, diſputatione 280. colum. 2. fol. 172. adiicit noſtram, atque Didaci Couarr. ſententiam, vel alia confirmari ratione, quod non ſolum huiuſce, ſed etiam contrariæ partis Authores conueniunt in vno, videlicet, quod damnatio omnium bonorum[*] præſentium, & futurorum, facta Eccleſiæ, vel alij pio loco, valeat de iure; vt tenent Authore relati ab eodem patre Molina ibi: latius per Cardinalem Franciſcum Manticam, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 13. titul. 28. per totum, maximè ex numer. 7. cum. ſeqq. & titul. 27. numero finali, Matienzum, in l. 8. titul. 10. lib. 5. gloſſa prima, numer. 8. Ioannem Petrum Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſa 21. parte prima, num. 58. & gloſſa 21. part. 2. ex num. 1. cum multis ſequentibus, ex fol. 231. latè Farinacium, nouiſſimar. Rotæ Romanæ, anni 1618. decision. 458. part. 2. tom. 1. & tamen quæ ſunt contra bonos mores iuris naturalis, vel Canonici, intuitu Religionis, vel pietatis promitti non debent, cap. ſuper eo. de vſuris, etſi intuitu Religionis donatio ſuſtinetur, ergo Religione iuſiurandi, & diuini Numinis confirmari poteſt: quia ſcriptum eſt, Redde Domino iuramenta tua, Matthæi, cap. 5. vt concludit Mantica. d. titul. 27. numer. 6. fol. 65. qui dixit num. 2. quod ſi veritatem colimus, quæ cum ſit mater iuſtitiæ, ſuper omnia colenda eſt; præfata ſententia tutior videtur, quia huiuſmodi iuramentum poteſt ſeruari ſine diſpendio ſalutis æternæ, cap. cum contingat, de iureiurando, cap. quamuis pactum, de pactis in 6. & concludit id ipſum, quod dixi, quod quamuis ſi auferatur alicui libera teſtandi facultas, hoc à iure Ciuili intelligatur eſſe contra bonos mores, non tamen cenſetur eſſe contra bonos mores iuris naturalis, vel Canonici, cum ſine periculo ſalutis æternæ poſſit obſeruari, & eaſdem rationes repetit, & latius comprobat Fontanella, d. gloſ. 21. prima parte, ex num. 50. vſque ad num. 68. ex fol. 327. & concludit, quod donare omnia bona præſentia, & futura, & priuare ſe facultate teſtandi, non eſt contra bonos mores, qui turpitudinem præſe ferant, & peccatum, etiam veniale contineant. Ipſe tamen Fontanella, à priori, & contraria ſententia non recedendum, non fortiori alia ratione credidit, quàm quod communis eſſet, quæ tamen quàm debilis, & infirma ſit, ex ſe ipſa apparet, ex Authoribus quoque nunc relatis deducitur, ex quibus ſatis communem eſſe hanc opinionem, & concludentibus comprobari rationibus, elicitur dilucide: item ex eo quod huius Regni Scriptores nonnulli aſſeue[*]rarunt ſecurè de donatione omnium bonorum præſentium, quæ de iure Regio annullatur in d.l. 69. Tauri, quod ſcilicet iuramento confirmetur ipſa; quod tamen negarunt de donatione bonorum præſentium, & futurorum, tametſi iureiurando munita foret; vt per Anton. Gomezium, in eadem l. Tauri 69. ibi: Sed his non obſtantibus ego teneo contrariam ſententiam, imo quod talis donatio omnium bonorum præſentium tantum, firmetur iuramento hodie in noſtro Regno. Et ibidem, fundamentis omnibus partis contrariæ ex propoſito ſatisfacit; & Antonium Gomezium ſequuntur Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmat. prima parte, cap. 11. num. 13. Matienzus, in d.l. 8. titul. 10. lib. 5. gloſ. 1. num. 8. vbi quod donatio omnium bonorum præſentium, etiam de iure huius Regni firmatur iuramento; & quod non firmetur, dixerat antea num. 2. ſi ſit præſentium & futurorum; & ipſum concludit Azeuedus, ibidem, in verſiculo. Et ſic teneo, donationem omnium bonorum præſentium tantum iuramento validari. Et nouiſſimè eam explicat: pater autem Ludouic. Molina, tomo 2. de iuſtitia & iure, dicta disputatione 280. colum. 2. in fine, in verſic. de donatione omnium bonorum, abſque dubio id eſſe ſcripſit; nam cum antea ex ſua, & Didaci Couarr. ſententia dixiſſet, etiam futurorum non modo præſentium donationem iuramento firmari de iure communi, & Regio; planum equidem redditur, multo magis bonorum omnium præſentium tantum donationem confirmari iuramento. Præterea & tertio loco pro ipſa parte facit, quod in dicta donatione bonorum omnium præſentium & futurorum, reſeruatus fuit vſusfructus eorum, vt conſtat ex verbis donationis ipſius, ibi: Primeramente con tal cargo y condicion, que reſeruò en mi, y para mi el vſufructo de todos los bienes rayzes, juros, y tributos, que el dia de o y tengo, y poſſeo, y tuuiere, y y poſſeyere de qui adelante, haſta el fin de los dias de mi vida, porque deſde el dia de mi fallecimiento en adelante, iunto, y conſolidado el vtil dominio con el directo, à de quedar para el dicho Geronimo de Medina Caſtellon libre y enteramente, y ſin retencion de coſa alguna: At in his terminis certum equidem eſt, & frequentiori, atque veriori Interpretum placito receptum, quod fructus non cadunt in donatione, quia reſeruando vſumfructum donator, videtur reſeruare fructus, qui ex eo percipientur, & de illis poterit teſtari, ſicque ceſſat ratio illa impeditiua facultatis teſtamenti contendi, prout egregiè declarauit Paul. Caſtr. qui fuit precipuus huius opinionis Author, in l. ſtipul. hoc modo concep. n. 3. ff. de verb. oblig. vbi Raphael Cuman. & Alex. n. 18. Iaſ. n. 10. Socin. iunior, n. 93. atque cæteri Scribentes profitentur communiter, donationem omnium bonorum præſentium, & futurorum cum reſeruatione vſusfructus valere, & fructus non venire in donatione futurorum, quia reſeruati dicuntur, vt de eis diſponere, ac teſtari valeat donator, & ſequuntur Iacob. de S. Georg. Alciat. Aretin. Rom. Abb. Socin. Alex. Bellam. Crauet. Iul. Clar. & Didac. couar. cum quibus, & cum Bart. qui ita ante alios ſenſit, in conſ. 76. colum. vlti. lib. 1. conſtanter defendit & erudite, atque magiſtraliter (vt adſolent) comprobat Ludou. Molina, de Hiſpanor. primagen. lib. 2. cap. 16. num. 20. & ſeqq. Ant. Gomez. in l. 69. Tauri, n. 3. verſ. & idem eſt, ſi donator: & cum Caſtr. Alex. Iaſone, Socin. iun. Craueta, Decio, Rolando, Natta, Couar. Hieron. Gabriele, Aretin. Grato, Iulio Claro, Laurent. Hircon. Menoch. Bertrand. Neuizano. & Ruin. Hippolytus Riminald. in conſ. 167. n. 14. & ſeq. lib. 2. & in conſ. 242. num. 59. & ſeq. lib. 3. & in conſ. 234. n. 98. & ſeq. eod. lib. Ioan. Vinc. Honded. in conſ. 37. num. 35. lib. 1. Cardin. Franciſc. Mantica, de tacit, & ambig. conuent. lib. 13. tit. 32. n. 11. videndus ex num. 5. vbi profitetur, quod hæc ſententia melioribus iuribus, & rationibus nititur, & plures etiam habet Authores, qui maioris ſunt ponderis, & auctoritatis, cum ipſis etiam Authoribus, & cum Cagnolo, Ripa, Viuio, & Cephalo, Cardin. Thuſ. pract. concluſ. iur. tomo 2. littera D. conc. 648. n. 44. & ſeq. fol. 802. Villalob. Olanus, Menchaca, Suarez, Ioan. Botta, Menoch. & & alij congeſti per Blaſium Florez Diaz de Mena, in addition, ad deciſion. Gamæ 166. qui iure communi attento, hanc fatetur eſſe communem opinionem, quamuis iure Regio inſpecto, aliter exiſtimet, de quo inferiùs dicetur. Eandem etiam ſentẽtiam, quod valeat donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum, quando donans reſeruauit ſibi vſumfructum eorum bonorum pro toto tempore vitæ ſuæ, & quod non veniant fructus ſub nomine futurorum bonorum, ſed reſeruati dicantur, vt de eis liberè diſponere, & teſtari valeat donator; firmiter defendit, & ita tenendum abſque dubio in iudicando, & conſulendo, quia verius, & communiori Doctorum ſententia receptum; firmauit Ioan. Gutier. de iuramento confirmat. 1. parte. cap. 11. n. 14. per totum Pet. Surd. in conſ. 450. n. 54. lib. 3. pater Ludou. Molina, tom. 2. de iuſt. & iure. d. diſputat. 280. colum. 6. & 7. ex verſic. dubium eſt. fol. 175. & 176. Ludou. à Peguera, deciſ. 142. per totam. Andreas Fachi. controuerſ. iur. lib. 6. cap. 89. fol. 798. qui reſolutiuè hanc partem probauit: idem Fachineus, in conſ. 7. lib. 2. Alex. Trentacinq. variar. reſolut. lib. 3. tit. de donat. reſolut. 3. num. 18. fol. 199. Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſſis, quæſt. 4. in addit. poſt. num. 8. verſic. ſed hoc temperamentur, fol. 24. Vincentius de Franchis, deciſione 168. Michael Ferret. lib. 3. obſer. cap. 304. Pet. Ioan. Fontanella nouiſſimè, de pactis nuptialbus clauſula 4. gloſſa 22. qui cum ex num. 1. vſque ad numerum 20. articulum diſputauerit; aſſerit numero 4. quod hæc opinio verior, & communior appellatur, & quod reſeruando ſibi vſumfructum donator, viſus eſt etiam reſeruare ſibi fructus percipiendos, & quicquid ex eis ſupererit ad teſtandum; & ſic quod non veniunt in donatione, prout ibidem inquit, & in propoſito articulo diuerſas ſententias adducit, tandem propoſitam magis firmat. Firmauit etiam, & ſingularia verba ſcripta reliquit Berengarius, in repetitione cap. vnici, de filijs natis ex matrimon. cap. 5. n. 6. ibi: Tu non recedes à communi ſententia, quam vt tuearis, reſpondebis ſuperiori rationi, quod immo donator poterit de recollectis ex vſufructu teſtari, quæ nullatenus donatione continentur; licet enim quod donans lucratur, & conſequitur ex vſufructureſeruato, ſit futurum, & contineatur, verbo, futurorum, ſi nulla fuiſſet facta reſeruatio, aut exceptio; tamen dum donans reſeruauit vſumfructum à generali donatione, illum excepit, tam à donatione præſentium, quam futurorum, proinde donatione contineri non poſſunt, qua ex vſufructu reſeruato collecta fuerunt, tam expreſſa donantis, & reſeruantis, quam ex diſpoſitione. l. fin. C. de. remiſſion. pigno. qui textus ſingularis eſt, & communem ſententiam vehementer iuuat, quam ſequaris, & c. Et quidem opinionem prædictam (ſi Authores om[*]nes hucuſque ſcribentes originaliter prælegantur) ratio illa ſuperius propoſita potiſſimùm iuuat, & cæteræ omnes ad eam reducuntur, quod ſcilicet reſeruatio vſusfructus facit, vt fructus percipiendi videantur ſpecificè reſeruati, & de ipſis poſſit donator diſponere: atque ita ceſſet ratio illa, quæ impedit teſtamenti factionem. Nam cum vſusfructus nihil aliud ſit, quam ius vtendi & fruendi alienis rebus, ſalua rerum ſubſtantia, l. 1. ff. de vſufructu, & Inſtit. eod. in princip. ex quo in donatione excipitur vſusfructus, omnes fructus excipi intelliguntur, quia omnes ad fructuarium pertinent, l. vſufructu, ff. de vſufructu legat. Quamuis enim vſusfructus in iure cuuſiſtat, tamen emolumentum rei continer, l. Mæuius, §. fundo, ff. de legatis 2. Et quemadmodum perceptio fructuum (quæ etiam commoditas percipiendi fructus appellatur) ab vſufructuario vendi poteſt, vt longa ſerie adnotaui, atque explicaui in commentarijs de vſufructu, cap. 69. per totum: ita ſimiliter, & de ipſis fructibus, & de eorum pretio, ſi ei aliquid ſuperſit, teſtari poteſt donator idem, qui vſumfructum ſibi reſeruauit; prout hæc omnia ſingulariter & vere in confirmationem huius opinionis conſiderauit Cardinalis Franciſcus Mantica, àe tacitis & ambiguis conuent. libro. 13. dicto titulo 32. numero 9. & tribus ſeq. & numero 7. ex alio probat opinionem ipſam, quia ſi habenti tibi proprietatem, vſumfructum mortis cauſa ceſſero, poſſum te fideicommiſſo onerare: neque ad rem pertinet, quod vſusfructus morte extinguitur, quia commodum medij temporis, quo donator viuit, cogitamus, l. tertia, §. vltimo, de legatis tertio Ex quo ſequitur, quod ſicut in ceſſione vſusfructus facta mortis cauſa, fructus medij temporis in ceſſione comprehenſi intelliguntur: ita etiam, ſi quis donat omnia bona præſentia, & futura excepto vſufructu, ſine reſeruato eo commodum ipſorum fructuum intelligitur ſibi retinuiſſe, ergo in donatione fructus non poſſunt eſſet comprehenſi, vt per Hieronymum Gabr. in conſ. 137. num. 35. & in conſ. 139. n. 2. lib. 1. quod ſi fructus in donatione non veniunt (concludit Mantica ipſe) certè ſequitur, donatorem de ijs poſſe teſtari, & conſequenter donatio ſuſtinetur. Sed & iura nonnulla, pro hac ipſa ſententia, quod donatio bonorum omnium præſentium & futurorum,[*] reſeruato vſufructu valeat; Didac. couar. expendit, & inducit variar. lib. 3. d. cap. 12. n. 4. textum inquam, in l. vltima, C. de remiſ. pignor. & in l. penult. §. vltimo, ff. de pignoribus, quæ etiam adducit, & credit, quod communem ſententiam vehementer iuuant, Ludou. â peguera, deciſ. 142. verè negari non poteſt, quin ipſæ leges induci valeant iuridicè, & argumentum præſtent in comprobationem ſententiæ præfatæ: quamuis argumentum ipſum ex his deductum, non eſſe ſatis firmum contendat, & legibus eiſdem reſpondeat Ant. Fachin. controuerſ. iuris, lib. 6. d. cap. 89. qui concludit, firmius eſſe argumentum pro confirmatione huiuſce partis, quia videlicet, dum donator ſibi vſumfructum reſeruat, videtur ſibi in conſequentiam reſeruare ius, quod competit vſufructuario; eſt enim annexum, nec intelligi poteſt, aliquem vſumfructum habere, niſi ſit vſufructuarius. Sed vſufructuarius facit fructus ſuos, l. qui ſcit, verſic præterea cum, ff. de vſuris. Ac proinde eos tranſmitti ad hæredes ſuos, l. defuncta ff. de vſufructu. Ergo & iſte donator reſeruaſſe ſibi intelligitur hoc ius faciendi fructus ſuos, & ſibi acquirendi, ac tranſmittendi ad ſuos hæredes. Hoc enim ius (vt dictum eſt) vſufructuario competit, ex quo efficitur, fructus percipiendos, donationem ſibi reſeruaſſe, licet non expreſsè, tacitè tamen, & conſequentia vſusfructus reſeruati; & hactenus Fachineus, qui eádem in effectu rationem adducit, quam ex Card. Franc. Mantica num. præcedenti propoſui, & in communem ſententiam reincidit. Ex ipſis autem facilè quidem, & concludenter di[*]luuntur rationes illæ duæ, quæ pro contraria parte ponderabantur ſuprà ad tertium fundamentum partis contrariæ, num. 4. per totum, Quod ſcilicet hæc donatio, etiamſi reſeruato vſufructu fiat, ſemper tollit liberam teſtandi facultatem, quia de iure vſusfructus donator teſtari non poteſt, cùm id eius morte finiatur: ſi quidem hæc ratio deficit ex eo, quod is, qui ſibi reſeruat vſumfructum, eo inſtanti, quo donationem facit, inuenitur dominus illius iuris vſusfructus, quod reſeruauit, illúdque illico vendere poteſt, atque de prætio teſtari: eſt namque ius vſusfructus æſtimabile de per ſe, vendíque, atque æſtimari poteſt, quamuis morte finiatur: prout Ludon. Molina notauit de Hiſpanorum primogenijs. lib 1. cap. 19. nam. 39. & lib. 2. cap. 10. ſub. num. 20. vbi ita reſpondet, & addit, quod etiamſi donator non diſponat illicò de illo iure vſusfructus, prout diſponere poteſt ante factam donationem, vel ſimul cum ipſa donatione, non eſt præſumendum, quod illico mori debet, ſed potius ex plurium iurium præſumptione, donatio ſubſtinenda. Quæ quidem iura nunquam cenſuerunt, aliquem illicò moriturum, ſed latiſſimam annorum metam vitæ conſtituerunt, l. final. C. de ſacroſan. Eccleſ. l. hæreditatum, cum ſimilibus, ff. ad falcidiam. Ideóque hæ infauſta præſumptio, atque iuris diſpoſitioni adeo contraria, nullo pacto admittenda erit. Et hactenus Molina, quem pater Ludon. Molina, tom. 2. dicta diſputatione 280. ſequitur in omnibus. Ego verò addiderim, donationis omnium bonorum cum reſeruatione vſusfructus, validitatem, iuxta veriorem opinionem non pendete ex futuro euentu, ſi tempore mortis remanſurum ſit donatori, de quo teſttetur, vel non, vel ſi ſtatim moriturus ſit, aut ſi viuet aliquo tempore; donationis namque actus, ſicut teſtamentum, ex futuro euentu pendere non poteſt; quicquid nonnulli Authores contrà exiſtimauerint; prout aduertit, & eos rectè improbat, atque ita defendit cum alijs iuris Interpretibus, Ioannes Petrus Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſa 22. numero 7. 8. & 9. fol. 338. qui inde obſeruat numero 10. poſt Couar. Molinam, Manticam, Thuſcum, & Trentacinquium, futurum euentum in propoſito ſpectandum non eſſe, ſed tempus donationis inſpici debere, ad dignoſcendum, an illa valeat, nec ne, vt ſi vſusfructus reſeruatus ſit iam modicus vt non ſit verſimile, remanſurum ex eo, de quo poſſit donator teſtari, non valeat, ſi autem ſpes ſit in contrarium valeat quidem; & ita ſola ſpes, & vſusfructus reſeruati qualitas ſufficiat, quicquid poſtea contingat; nam quæ à principio valuit donatio, ex pòſt facto non reuocatur: & ideo ſufficit, quod appareat tempore confectionis illius, poſſe in futurum donatorem potentialiter habere hæredem; quamuis ex pòſt facto aliter contingat, & donator contrahat debita, vel fructus omnes conſumat; prout hæc omnia latiùs comprobat Fontanella, dicta gloſſa 22. ex num. 11. vſque ad numerum 16. vbi vide. Similiter etiam ſecunda ratio non obſtat ex eo, quod (vt ſæpè dictum eſt) is, qui vſumfructum ſibi reſeruauit, non ſolum cenſendus, eſt, ſibi ius vſusfructus reſeruaſſe, ſed etiam commoditates, atque fructus in poſterum percipiendos. In iure namque vſusfructus, commoditas ineſt, l. 1. ff. de vſufructu. Sicque hi fructus, qui in reſeruatione comprehenduntur, in generali donatione non veniunt, vt ſuprà obſeruaui, & tradi Ludou. Molina, de Hiſpanor. primogeniijs, lib. 2. dicto cap. 10. num. 21. Remanet ergo attento iure communi, & veriorem, & receptiorem fuiſſe Interpretum noſtrorum ſententiam, quod donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, reſeruato vſufrucut, valeat omnino, quia fructus reſeruati dicuntur, de quibus donator diſponere, ac teſtari liberè valet. Quod etiam in effectu tenuit Marc. Ant. Peregr. & quatuor caſus diſtinxit, in cap. in præſentia, de probation. num. 111. per totum, variar. iur lib. 6. de iure auiem Regio, ac poſt deci[*]ſionem dictæ l. 69. Tauri, quod id ipſum dici debeat, ſiue donatio ſit omnium bonorum præſentium, & futurorum, ſiue præſentium tantum; vt reſeruato vſufructu, valeat; defendit conſtanter Ludou. Molina, & verè quidem de Hiſpanor. primogen. lib. 2. dicto cap. 10. num. 22. & 23. qui quæſtionem abſoluit in hæc verba. Ex quibus opinio iſta mihi verior, atque probabilior videtur, ſicque illam, etiam ſtante dictæ l. 69. Tauri, interdum apud ſuprema. Tribunalia receptam vidimus: & in ſummario eius numeri ſic ſcripſit: Donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum etiam, hodie, reſeruato vſufructu, valida eſt. Idem etiam reſoluit Ant. Gomezius, in ipſa l. 69. Tauri, num. 3. & verius putat, Molinámque ſequitur Ioan. Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. parte, dicto cap. 11. num. 14. in fine Pater Ludou. Molina: qui ita etiam firmiter aſſerit, tom. 2. de iuſtitia & iure, diſputatione 280. colum. 7. in verſic. vtrum autem in Caſtella, folio 177. & 178. qui improbant Didac Couar. variar. lib. 3. cap. 12. n. 4. quatenus in ea fuit opinione, vt exiſtimaret, quod licet de iure ciuili Romanorum, vera ſit, & communior opinio præfata, quod ſcilicet donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum, valida ſit, reſeruato vſufructu; attamen inſpecta deciſione dictæ. l. 69. Tauri, qua cautum eſt, non valere donationem omnium bonorum, etiamſi de ſolis præſentibus, non auté futuris facta ſit; quod ſuſtineri non poſſit, etiamſi reſeruetur vſusfructus: & Didac. Couarr. in hoc ſequuntur Matienz. in. l. 8. tit. 10. lib. 5. gloſ. 1. n. 5. Flores Dias de Mena, in addit. ad deciſ. Gama 166. ad finem. Contrarium tamen rectius (vt dixi) tuentur Molina, & ſuperiores: imò & Couarr. ipſe fatetur, quod etiam ſtáte dict. lege Tauri; ſæpiſſimè apud ſuprema huius Regni tribunalia, communis ſupradicta ſententia recepta eſſa videtur aduerſus Paul. Caſtrenſ. in dicta. l. final. Pro quibus aduerſus Didac. ipſum Couarr. Matienz. & Flores de Me[*]na fortiter vrget (prout ego conſidero) negari non poſſe, ſi verum amamus, & ſtrictam iuris rationem attentè perpendimus, quin hodie fortior, aut maior non extet prohibitionis ratio, poſt deciſionem ipſam Tauri, vt non valeat donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, vel præſentium tantum, quàm ante ipſam legem conditam iure eodem communi inſpecto eſſet, vt improbaretur, ſiue valere non deberet donatio omnium bonorum præſe tium & futurorum; & nihilominus ex veriori, & receptiori Interpretum placito valebat donatio omnium bonorum præſentium, futurorum, reſeruato vſufructu, quamuis ſine reſeruatione non valeret. Et quemadmodum hodie expreſsè prohibetur donatio omnium bonorum, etiam præſentium tantum; ita per inductionem, & æquam interpretationem rationis illius, qua innititur, dicta l. ſtipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obligat. & iuris quoque ſingulari ratione, & aliorum iurium interpretatione, velut expreſſe prohibita cenſebatur donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum; nec ideo minus vſusfructus reſeruatio id efficiebat; quòd autem velut expreſſa adeſſet prohibitio, deducitur manifeſtè, quia ſi quis ita ſtipulatus fuerit, ſi me hæredem non feceris, tantum dare ſpondes, non valet ſtipulatio, ea ratione, quia eſt contra bonos mores, d.l. ſtipulatio hoc modo concepta. Ratio autem rationis illa eſt, quia per eam aufertur libera teſtandi facultas, vt dicunt vnanimiter omnes Interpretes, tam antiqui, quàm moderni, per illum text. igitur, ſimili modo non debet valere donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum, quia per eam etiam indirectè aufertur libera teſtandi facultas, vt rectè animaduertit Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacitis & ambiguis conuentionibus, lib. 13. tit. 26. num. 14. Deinde (prout ego etiam animaduerto) quamuis negari non poſſit, quin is, qui donat omnia ſua bona præſentia, retento vſufructu, donationem faciat omnium bonorum ſuorum præſentium, quæ in dicta l. Tauri 69. prohibetur, in quo vis maior argumenti, ſiue rationis partis contrariæ ſubſiſtit; parum equidem, aut nihil id vrget, nam & iure ipſo communi improbatur donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, & nihilominus valebat reſeruato vſufructu, quamuis etiam negari non poſſet, quin donans omnia bona præſentia, & futura, reſeruato vſufructu, facere donationem omnium bonorum præſentium & futurorum; & idcirco inueniri non poteſt, nec reddi differentiæ ratio, quare hodie non valeat donatio, ſi vſusfructus reſeruatus fuerit; imò fortior militare videtur ratio, vt valere debeat, vel ſaltem æqualis, & eadem. Rurſus (vt ego quoque conſidero) quoniam certiſſimi, & vulgati iuris eſt, leges omnes, & diſpoſitiones quaſcumque, ex ſui ratione reſtringi, vel ampliari, ſiue caſſare, aut ſeruari à ratione legis ceſſante, vel militante, quemadmodum etiam explicari, atque interpretari, ſicuti alio cap. inferiùs longa ſerie explanabitur. Ceſſante igitur ratione præcipua dictæ Taurinæ conſtitutionis ob vſusfructus reſeruationem, ex qua teſtandi facultas non aufertur, cum fructus reſeruati dicantur, ceſſare quoque debet legis ipſius prohibitio: nec excludi debet caſus iſte reſeruationis vſusfructus, iuſta, & iuridica interpretatione elicitus, nec in ipſa lege Tauri excluſus. Denique quoniam rationes illæ per Didac. Couar. excogitatæ, vt inter[*] ius commune, & Regium in propoſito caſu differentiam conſtitueret, de quibus ſuprà ad quartum fundamentum partis contrariæ, velut concludenter diluuntur ex his, quæ Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogenijs, libro 2. dicto cap. 10. numero 23. pro earum ſolutione adnotauit; quem in omnibus ſequutus eſt pater Ludouicus Molina, tomo 2. dicta diſputatione 280. columna 7. folio 177. & 178. itaque non obſtat ratio prima, quia negatur, quod de vſufructu formali, & cauſali ab eodem Couar. traditur, cum vno, atque eodem contractu donatio fiat, & bonorum donatorum dominium in donatarium transferatur, atque breui manu donanti vſusfructus formalis competat, in quo ex iuris diſpoſitione nihil prius, nec poſterius conſiderari poteſt, vt inquit ipſe Molina; dicto numero 23. verſic. hæc autem ratio fragilis eſt: & latius explicat, atque alio etiam modo diſſoluit ipſam rationem pater idem Molina, quem vide dicto folio 178. ex veſic. etenim vnus, & idem numero vſusfructus. Non etiam obſtat ratio ſecunda, cui eodem numero 23. in verſic. hæc autem ratio, ſi bene conſideretur. Reſpondet idem Molina, & ſequitur pater Molina, eadem diſputatione 280. folio 179. verſic. ad ſecundam rationem negandum eſt. Et inquit, non poſſe iure probari, quod qui reſeruat vſumfructum, donet omnia bona præſentia, cum iura in bonis noſtris eſſe dicantur, l. prætia rerum, ff. ad l. falcid. atque ſub appellatione bonorum comprehendatur, l. princeps bona, vbi bona Gloſſa, & communiter Scribentes id notant, l. bonorum, cum ſimilibus, ff. de verbor ſignificat. & manifeſtiſſimum ſit, vſumfructum reſeruatum, partem eſſe bonorum, quæ tempore donationis erant donantis, quod autem donans de eiuſmodi vſufructu teſtari non poſſit, non inde euenit, quod non ſit pars illorum bonorum, ſed quod expiret cum vita ipſius donantis, vt latius proſequitur pater ipſe Ludouic. Molina. Addiderim ego, ex his, quæ annotata, atque ſcripta reliqui ſuprà, numero 20. 21. & 22. concludentius reſponderi poſſe, nam etſi bona omnia præſentia donari dicantur, non inde excluditur, quin ex reſeruatione vſusfructus, & potentia teſtandi, donatio valere debeat, vt ibidem probaui, nec præfati duo Authores ita aſſequuntur: & idcirco, ſi tradita ex dicto numero 20. in memoriam repetantur, concludentior ſolutio dabitur, vt dixi. Atque ex eiſdem facilè etiam diluitur ratio altera, quod ſcilicet fructus percipiendi non dicantur vſufructuarij, donec ipſi percipiantur, l. ſi in ſingulos, 8. ff. de annuis legatis, l. ſi vſusfructus, ff. quibus modis vſustrucus amittatur, l. 3. titulo 8. partita 3. & in commentarijs de vſufructu, cap. 77. latius explicaui: & veram aſſignaui rationem. Nam reſpondetur, quod etſi fructus non fiant vſufructuarij ante perceptionem, ius tamen eos percipiendi, ſemper eſt in eius dominio, & adeò æſtimabile eſt, vt vendi poſſit, vt late per Molinam, de Hiſpanor. primogen. libro primo, cap. 19. numero 39. & ſeq. nec caſus mortis in conſideratione haberi debeat, vt inſirmetur donatio, ſed potius potentia eos percipiendi, ſi vixerit donator; item quod eius conditionis ſit tempore reſeruationis, quod de vſufructu, hoc eſt fructibus ex eo percipiendis teſtari poſſit naturaliter, aut potentialiter, vt Fachineus probauit ſiarũ iuris, lib. 6. d. cap. 89. atque ex dictis num. præcedentibus deducitur manifeſtè. Quarto etiam loco pro ipſa parte vrget, dictam donatricem, diebus ſex poſt donationem ipſam perfectam, & abſolutam elapſis, ex conſenſu tamen donatarij mille ducatorum quantitatem ex bonis donatis ſibi reſeruaſſe, atque in hunc modum in inſtrumento cautum: Que por quanto ſe auia otorgado la dicha donacion, y en el tratado della ſe auia aſſentado, que ania de reſeruar mil ducados, para diſponer dellos en vida, o en muerte, como quiſieſſe, y por oluido ſe auia omitido, dejando la dicha donacion en ſu fuerza y ratificandola, ella reſerua, y el dicho Geronimo de Medina lo à por bien, los dichos mil ducados, &c. Donatio autem omnium bonorum præſentium, & futu[*]rorum, ſine dubio valet, quando certam ſpeciem, vel quantitatem rationabilem donator ſibi reſeruauerit, quia non impedit teſtamenti factionem, cum de quantitate ea, vel ſpecie reſeruata poſſit teſtari: Bartolus, in d.l. ſtipul. hoc modo concepta, num. 6. quod etiam præſupponit euidenter in l. vltima, num. 11. C. de pactis: & ſequitur Romanus qui alios conſonantes refert, in conſ. 26. n. 1. & ex ore multorum communem atteſtatur Roland. in conſ. 39. n. 3. lib. 1. Caſt. in d.l. ſtipul. hoc modo concep in ſine. Socin. iunior ibid. n. 91. Geminianus, Alex. Corn. Ruin. Decius, multis in locis, Bertrand. Gozad. Mantua, Socinus verque, & Gratus, quos refert, & ita reſoluit Alex. Trentacinq. variarũ lib. 3. d. tit. de don. reſolut. 3. n. 22. fol. 200. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 11. num. 15. principio. Ludou. Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 10. num. 25. Iulius Clarus, §. donatio, quæſt. 16. verſic. ſecundo principaliter. Ioannes Vincentius Hondedus, in conſ. 37. numero 30. lib. 1. Antonius Gomezius, in l. 69. Tauri, num. 3. Azeuedus, in l. 8. titulo 10. lib. 5. ſub num. 4. Florez Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 166. Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 13. titulo 31. num. 3. Marc. Anton. Peregrinus, in conſ. 76. numero decimoſeptimo, libro 1. Ioann. Pet Fontanella, in commentarijs de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſa 23. ex numero 1. cum ſeq. folio 341. & numero 20. Antonius Faber, de erroribus pragmat. Deca. 48. errore 6. colum. 2. folio 1116. Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſion. iuris tomo 2. littera D. concluſ. 648. num. 67. & ſol. 863. Nec obſtat, ſi dicatur, reſpectu bonorum donatorum, quæ excedebant quinquaginta mille ducato[*]rum quantitatem, modicum fuiſſe reſeruatum, & ſic donationem nullius fuiſſe momenti, cum pro modico non ſit præſumendum, hæredem reperiri, qui oneribus hæreditarijs ſe ſubijcere velit: ſicuti ex Baldo, Riminaldo, Socino ſeniore, & Menochio obſeruauit Mantica, libro 13. dicto titulo 31. numero primo, qui numero 2. inquit, ex hoc deduci, quod ſi quis reſeruauerit ſibi fructus, qui ſint ita tenues, vt vix ad alimenta poſſint sufficere, donatio non valeat; & citat Caſtrenſem, Alex. Iaſonem, Purpuratum, Hieronymum Gabrielem, & Silueſt. Aldobrandinum, ita tenentes, & concludit, quod talis debet eſſe reſeruatio, quæ non impediat teſtandi facultatem, hoc eſt, quod veriſſimiliter hæredem poſſit inuenire: idem Mantica, titulo 32. num. 16. Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 2. dicto cap. 10. num. 25. vbi etiam poſt Caſtrenſem, Alexand. Aretinum, Iulium Clarum, & Couar. quod reſeruatio alicuius quantitatis, de qua donans teſtari poſſit non ſufficit ad hoc, vt donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum valeat, ſi ea quantitas modica ſit: Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmat. prima parte, cap. 11. numero. 15. Matienzus, in l. 8. tit. 10. lib. 5. gloſſa prima, num. 5. pater Ludou. Molina, tomo 2. de iuſtitia & iure, diſputatione 280. folio 176. verſic. quando tamen. & verſic. vniuerſim autem. Anton. Gomezius, in d.l. 69. Tauri, num. 3. Fachineus, in conſilio 7. num. 6. & 7. libro 2. Stephanus Gratianus, diſceptationum iuris forenſium, cap. 120. num. 4. & 5. Ioannes Cephalus, in conſilio 485. numero 129. & ſeq. lib. 4. latiſſimè Menoch. in conſilio 184. per totum, libro 2. Ludouicus à Peguera, deciſione 142. numero 4. & 5. Ioannes Vincentius Hondedus, in conſilio 37. num. 32. & num. 35. lib. 1. latius in conſilio 39. num. 14. & quatuor ſeq. eod. lib. Ioan. Botta, in conſ. 58. num. 42. Alexander Trentacinquius dictareſolutione 3. num. 7. fol. 196. vbi relatis quamplurimis Authoribus obſeruat, quod donatio omnium bonorum præſumptium, & futurorum non valet, etſi reſeruatio fiat, ſi de modico facta ſit; quia paria ſunt, nihil, aut modicum eſſe reſeruatum, vt ibi comprobat, & repetit ſub numero 18. folio 199. vbi quod non ſufficit reſeruatio vſus fructus, ſi fructus adeò tenues ſint, quod vix ad alimenta ſufficerent. Thuſcus, tomo 2. littera D. dicta concluſion. 648. numero 70. & tribus ſeq. folio 864. latè Fontanella, clauſula 4. dicta gloſſa 23. numero 1. & ſeq. fol. 341. & gloſſa 22. numero 10. & 11. qui dicta gloſſa 23. in principio, retulit, Iulium Clarum exiſtimaſſe, neceſſarium eſſe, quod reſeruatio excedat vigeſi[*]mam partes eius, quod donatur, aliàs quod non valeat: & Iulium Clarum ſequuntur relati per Thuſcum, dicta concluſione 648. num. 70. Trentacinquius, dicta reſolutione 3. numero 7. Non, inquam, obſtat ſuperiorum Interpretum reſolutio, quoniam ex ipſorum doctrinis, & placitis deducitur manifeſta, & vera reſolutio: ac primùm aſſerendo, quantitatem præfatam ille ducatorum dici nec poſſe modicam, imò potius conſiderabilem, & de qua quis teſtari, ac hæredem inuenire poſſit, quod duntaxat requirunt Authores nunc præcitati: & in proprijs terminis, ac etiam fortioribus, quod minor quantitas ſufficiat, dummodo veriſſimile ſit, hæredem inueniri poſſe; ſcripſerunt Socinus iunior, in conſilio 143. numero 20. lib. 1. Cephalus, in conſ. 288. libro ſecundo, Pancirolus in conſ. 123. num. 2. Cagnolus. in dicta l. finali numero 242. C. de pactis Ioannes Botta, in conſ. 58. numero 42. Ludouicus à Peguera, deciſione 137. latius Fontanella, qui diuerſas commemorauit ſententias in propoſito, & Senatus illius deciſiones adduxit, clauſula 4. gloſſa 23. ex num. 1. & concludit num. 3. Iudicis arbitrio committendum, quæ dicatur in hoc articulo modica, vel[*] ſufficiens reſeruatio. Deinde & ſecundò reſpondetur, donatricem eandem, vltra dictam ſummam mille ducatorum, reſeruaſſe ſibi vſumfructum omnium bonorum donatorum (vt dictum eſt) fructus autem ex vſufructu reſeruato percipiendos, non modicos, ſed magnæ quantitatis, & reditus fuiſſe, ſicque iuxta ipſorum Authorum doctrinas, fructuum eiuſmodi reſeruationem ſufficere, quando quantitas præfata reſeruata non eſſet; quod ijdem tradiderunt ſpecificè, aut ſaltem, donationem omnium bonorum præſentium,[*] futurorum, reſeruato vſufructu eorum, ac etiam ſimul aliqua parte, vel quantitate etiam modica, abſque omni dubio valere, cum ex ſola vſufructus reſeruatione (ſi fructus non eſſent tenues, ſed potius conſiderabiles) ſubſtinere, vt dixi: ſic ſane, quod ex reſeruatione eiuſmodi ſimul facta, ſine dubio donatio valeat; ex Alexandro, Ruino, Soci Curt. iun. Decio, Cagnolo, & alijs obſeruauit Hippolytus. Riminal. in conſ. 242. num. 58. & 59. lib. 1. Ioannes Vincent. Honded. de conſ. 37. num. 35. in fine, lib. 1. in illis verbis. Sibique reſeruauit cauſa teſtandi certum quid non minimum, & etiam vſumfructum bonorum donatorum, qui exiguus non eſt; ideo donatio validiſſima eſt, cum per eam facultas teſtandi ſublata non fuerit: & in proprijs terminis noſtris, ita ſpecificè Fontan. de clauſ. 4. gloſ. 23. ſub num. 7. fol. 342. poſt Cancerium, quem citat vbi inquit in hunc modum: Si enim ex ſola vſusfructus reſeruatione donatio ſuſtinetur, multo magis ſi cum ea addatur reſeruatio certæ quantitatis quamuis minimæ. Denique & tertiò reſpondetur, obſeruationem illam Iulij Clari, quod reſeruatio debeat excedere vi[*]geſimam partem eius, quod donatur: nec iure, nec authoritate probari, vt aduerſus ipſum exclamat Ioannes Botta, dicto conſ. 58. num. 40. & retulit, atque id ipſum probauit Fontanella, d. gloſ. 23. in principio, vbi num. 3. (vt ſupra dixi) totum hoc in arbitrio Indicis poſitum eſſe dicit. Ludouic. Peguera, deciſione 137. vbi contrarium fuiſſe deciſum in Regia Audientia Cathaloniæ profitetur in pluribus donationibus factis bonorum maximi patrimonij, nedum cum reſeruatione ad teſtandum, non excedente vigeſimam partem bonorum donatorum, ſed nec centeſimam, vel ducenteſimam; vt puta, quando donans bona excedentia valorem decem mille ducatorum, tantum ſibi reſeruauit centum, vel ducentum ducates ad teſtandum, Iulium quoque Clarum eundam concludenti ratione confutauit Antonius Faber, de erroribus pragmat. de ca. 48. errore 6. folio 1116. in principio: vbi inquit, parum conuenienter ſtatuiſſe Iulium Clarum, quod reſeruatio ſaltem excedet viceſimam partem illius patrimonij, quod donatur, cùm fieri poſſit, vt perexigui fortaſſe patrimonij pars, non dicam viceſima, ſed duodecima, aliàve minor, non aliud commodum habeat, quàm quod ſi paulò plusquàm nihil, & cuius conſequendi auiditate non poſſit allici ſcriptus hæres ac adeundum Quemadmodum è contrario fieri facilè poteſt, vt tam amplum ſit patrimonium, quod donatur, vt eius pars centeſima, nedum vigeſima poſſit ſufficere inueniendo, habendòque hæredi: Itaque vix eſt (concludit Faber metipſe) vt certa portio hac in re diffiniri queat: nec abſimilis videtur Gerardi Maynardi, ſupremæ Cutiæ Toloſanæ ſenatoris obſeruatio. deciſione 94. num. 2. fol. 354. qui loquitur in donatione vniuerſorum bonorum, reſeruato vſufructu eorumdem, & facultate diſponendi de quadrante illorum. Et inquit notanter per totam illam deciſionem, reſeruatum in donatione, ſi nihil de eo donator diſpoſuerit, non ad donatarium, ſed ad donatoris hæredes pertinere. Deinde & quinto loco facit, quod dicta domina Eliſabetha præter vſumfructum bonorum omnium, & mille ducatorum ſummam, quam ſibi reſeruauit (vt dixi) conditione, & particulari conuentione adſtrinxit donatarium præfatum, vt cum effectu adimpleret, & perſolueret omnia legata, quæ in vltimo teſtamento à ſe condito donatrix ipſa reliquerat, quæ ferè ſex mille ducatorum quantitatem attingebant, & etiam à donatione prædicta reſerua ta manebant. Teſtamentum autem metidem (quod ſui natura reuoca[*]bile eſt) non ideo ſuam naturam mutauit, quod ea reſeruatio in donatione facta fuerit; liberè namque ipſa Eliſabetha illud reuocare poſſet, cum vellet, & de nono teſtari ac de dicta ſex mille ducatorum quantitate: diſponere, quæ in teſtamento ex cauſa legatorum & fideicommiſſorum reliquerat; & quamuis ea reuocaret, non ideo in donationem reciderent, ſiue ſub nomine bonorum præſentium, & fututorum venirent, cum expreſsè: reuocata fuerint, & ideo ex ſola ea reſeruatione, donatio ipſa firma, & valida remanſit; ſicuti in eiſdem, in quibus verſamur terminis, ſpecifice, & ſingulariter annotauit Marc. Ant. Pereg. in conſ. 76. num. 18. lib. 1. vbi in hunc modum ſcripſit: Quare pro tuenda donationis validitate videndũ eſt, an ob reſeruationes factas per D. Paulum ſuſtineri poſſit; duo enim ſibi reſeruauit, videlicet legatum pretij duc. 50. & vltra per eum in teſtamento ſuo relictum D. Eliſabethæ ancillæ ſuæ Item fructum omnium ſuorum bonorum tota tempore vitæ ſuæ: ex quibus reſeruationibus, & earum ſingulis, donatio iuſtificatur: nam quoad legatum, cum pro ſui natura ſit reuocabile, proinde de his: rebus legatis potuiſſet dominus Paulus. teſtari: & ita in puncto, ex dictis reſeruationibus donationem. conualidari, reſpondit Boerius, deciſ 355. & quia Bald. conſ. 377. Quædam mulier. in 5. vbi hoc idem determinat in cæſu, quando donator mandaſſet, donatarium diſtribuere certam partem bonorum in pauperes poſt eius mortem, quia (vt ipſe inquit) mandatum illud erat reuocabile, & bona remanebant in ſua diſpoſitione. Præterea ponderat reſèruationem vſufructus: idem etiam voluit Corneus conſ. 54. in themate, colum. 2. volu. 4. vbi concludit pro validitate donationis, quia donator ſibi reſeruauerit duc. 100. pro dote cuiuſdam Dom. Gentilis motus, quia de illis poſſet donator teſtari, ex quo Dominæ gentili nullum ius acquiſitum fuerat. Et Hactenus Peregr. cui addendus Alphon. Azeued. qui in l. 8. tit. 10. n. 4. in fine. lib. 5. nouæ collect Regiæ. Hunc reſerationis modum approbaſſe videtur, nam cum ex initio eius numeri diſputaſſet, vtrum donatio omnium bonorum præſentium poſt deciſionem legis illius iuramento firmetur, & iu fine concluderet, iuramento eam validari, inquit ſtatim, quod nouiſſimè id intelligit, dummodo talis donator moriatur poſt longi temporis interuallum, & acquiſierit bona, ex quibus teſtari poſſit; ſecus verò ſi ſtatim moreretur, vel poſt donationẽ nulla bona acquiſierit, ex quibus teſtari poſſit. Verè tamen id contradicit his, quæ ex Fontanella, & aliis ſcripſi ſupra n. 20. ibi namque adnotata rectius procedunt, & obſeruari debent. Adijcit tamen Azeuedus ipſe, quod ad euitandam hoc periculum, etiam in donatione omnium bonorum præſentium, conſuleret: ſibi donator reſeruaret aliquid ad teſtandum, vel quod dicatur in donatione, quod ſi contigerit, donatorem decedere nullis acquiſitis poſt donationem bonis, ex quibus teſtari poſſit, adimpleatur teſtamentum, vel fiant ſuffragia neceſſaria pro anima ipſius donatoris, ſi inteſtatus deceſſerit, & quod hæc eſt noua, & ſingularis cautela, & conſideratio. Nec obſtat Aduocatorum partis contrariæ oppoſitio, ſiue argumentum illud, de quo ſuprà in ſeptimo fundamento primæ partis, quod ſcilicet in teſtamento condito ab eadem donatrice ante donationem prædictam omnium bonorum præſentium, & futurorum, ad maiorem firmitatem teſtamenti ipſius appoſita fuerit clauſula derogatoria, non modo teſtamenti alterius, ſed & diſpoſitionis cuiuslibet, quam poſtmodum faceret, in qua in indiuiduo, & ſpecificè appoſita non eſſent verba omnia de la Aue Maria, inſerta in dicta clauſula; ex quo videtur annullanda dicta donatio, cum in ea non inueniatur ſpecificata, & mentionata dicta clauſula; non inquam obſtat hoc argumentum valori. & effectui donationis ſubſequutæ; quoniam verbum illud, o otra diſpoſicion, intelligendum eſt augmentatiuè de alia diſpoſitione ſimili, & eiuſdem qualitatis in ſpecie, non verò[*] diuerſi generis; quoniam dictio alius, alia, aliud, ſui naturâ eſt implicatiua ſimilium, & importat ſimilitudinem; ideo vbi diſponitur per aliquam ex his dictionibus, interpretatio fieri debet de ſimili: iuxta Gloſſam ſingularem, & ordinariam, in l. ſerui fugitiui, verbo, alia pœna, C. de ſeruis fugitiuis. Quam exornant, & ſequuntur communiter Felinus, ex num. 6. & & cæteri Scribentes, in cap. ſedes, de reſcriptis. Alex. in conſ. 1. num. 10. lib. 4. & in conſ. 34. num. 2. lib. 1. Ancharanus, in conſ. 361. Viſa plena, num. 5. Socinus, in conſ. 300. num. 2. lib. 2. Decius, in conſ. 425. num. 16. & ſeq. Ruinus, in conſ. 181. num. 2. lib. 2. Cephalus, in conſ. 414. numero 13. & ſeq. lib. 3. Menochius, in conſ. 183. num. 19. & in conſilio 200. num. 2. lib. 2. Ioannes Vincentius Honded. in conſ. 7. num. 31. lib. 2. latè explicant Caputaquen. deciſione 298. num 13. par. 2. Petra. de fideicommiſſis, quæſt. 11. num. 545. Franciſc. Viuius, deciſione 193. lib. 1. Pater Thomas Sanchez, de ſponſalibus, lib. 3. diſput. 22. num. 2. & 3. Azor, in inſtitut. Moral. lib. 5. cap. 28. verſiculo, alius. alia, aliud, prima parte, Farinacius, 1. tomo, tit. 3. de dilectis, quæ. 17. num. 15. Ioannes Pet. Fontanella, qui ſiagulariter declarat, atque limitat, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſa 26. num. 15. & quatuor ſeq. fol. 362. Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tomo 2. littera D. concluſion. 245. per totam, ex fol, 607. in fine, vbi late, & num. 17. citat Baldum. dicentem, in conſ. 349. Statuto Placentiæ, n. 5. lib. 1. quòd ſtatutum prohibens: quod quis non poſſit aliquo cõtractu alienare, vel alio modo, ſeu colore quæſito, intelligitur per contractum, non autem per vltimam voluntatem; quia verba, vel alio, includunt ſimilia expreſſis. Sic & è conuerſo in caſu noſtro natura verbi illius diſponere, eſt quod intelligatur per diſpoſitionem, quæ fiat per vltimam voluntatem; vt eſt textus, in §. penult. & finali, Inſtit. quibus ex cauſis manumt, ere licet, vel non §. diſponat, in authent. de nuptijs, & Gloſſa in rubrica, ff. ſoluto matrimonio. Vbi Alex. n. 16. Iaſon, in 2. lectura, num. 19. & Niconitius, n. 127. & latiùs per Ant. Theſaur. deciſione Pedemont. 97. Vincent. de Franchis, deciſ. 45. prima parte, Borgnin. Caualc. deciſ. 12. part. 4. Ioſeph. de Seſe, deciſ. Aragoniæ 48. Pet Surd. deciſ. 272. maximè n. 12. vbi poſt gloſſam, in dicta rubric. Niconit. Albericum, Ruinum, Afflict. Pariſ. Nattam, & Boërium, quod diſponere, verbum, conuenit vltimæ vo[*]luntati, & in dubio refertur ad actum vltimæ voluntatis. Et vltra eos, in proprijs terminis noſtris extat ad deciſionem caſus præſentis, ſingulare conſilium Pauli Caſtrenſ. 240. incip. Dico non obſtante iuramento, n. 1. verſic. 2. prædictis obſtat, lib. 1. vbi inquit in hunc modum: Secundò prædictis obſtat proteſtatio do matricis in teſtamento facta, quæ facit præsumi de eſſe conſenſum in actu ſubſequenti, ſibi contrario, & ipſum non valere, niſi poteſtationis expreſſe peniteat, ff. de acquir. hære. l. qui in aliena, §. Celſus. de relig. & ſumpt.[*] fune. l. ac ſi quis, §. plerique. de legat. 1. l. ſi mihi & tibi, §. in legato, Videtur ergo, quod debuerit in hac donatione fieri ſpecialis mentio de verbis derogatorijs in teſtamento prolatis, vt l. ſi quis in principio teſtamenti: quod cum factum non ſit, non videtur valere. Sed reſpondeo, prædicta procedere, cum actus ſubſequens proteſtationi contrarius dependet ex mera voluntate teſtantis, & non explicatur cum alio, vt teſtati hæreditatem adire, tunc enim nullus defraudatur, ſi non valet; ſed ſi cum alio explicatur, & ſi ex duorum voluntate dependet, non redditur nullus ex præcedenti proteſtatione contraria, niſi facta fuerit cum illo, cum quo actus ſubſequens geritur, & ſibi aſſenſerit, & cauſam contineat, vt ff. nautæ, caup. & ſtab. l. final. §. item ſi prædixerit. l. fideiuſſor, in principio, ff. mandati, l. in actione,. denunciatio. ff. pro ſocio, & l. 1. in principio, ff. de liberis agnoſcend. & l. cum plures, §. locator horrei, ff. locati & notatur in dicto §. Celſus, cum igitur proteſtatio prima facta fuerit in teſtamento, & ſic ſine partis præſentia, que in teſtamento non requiritur, ff. de legat. 2. l. cum pater, §. donatio. ſubſequens vero donatio geratur cum parte, nec dependeat ex ſola voluntate donantis, vt notatur, C. de Sacroſanct. Eccleſ. l. illud, non obſtantibus verbis derogatorijs, vel proteſtatione valeat, aliàs deciperetur donatarius, quod eſſe non debet, arg. ff. commodati, l. in commodato, §. ſicut, de rerum permut. cap. penult. liberalitatem enim captioſam interpretatio prudentum fregit. ff. de tranſact. l. cum Aquiliana. ſicut propoſitum huius donatricis in mente retentum, non debere nocere huic donatario, ſic nec proteſtatio, nec derogatoria verba, quæ ad ipſius notitiam non peruenerunt, vt C. de condict. ob cauſam. l. ſi repetendi. Hactenus verba Pauli Caſtrenſ. quæ ideo recenſui, quia caſum iſtum decidunt in proprijs terminis, & ponderantur ibi omnia fundamenta, quæ huiuſce veritatis reſolutionem magis adſtringunt. Et vltra ibi dicta addendum erit, maximum abſurdum fore, ſi clauſula derogatoria reſpiceret, aut impediret actum inter viuos, & ſic donationis; cum in teſtamento appoſita ſit, quod niſi poſt mortem effectum non ſortitur; ita enim, & adminiſtratio, & commercium bonorum ſuorum ei imprediretur, niſi in quocunque contractu ſpecialem faceret dicti teſtamenti derogationem. Atque ita concluditur, clauſulam derogatoriam in teſtamento appoſitam, non obtinere vim in contractibus, qui ſtatim operantur effectum, & irreuocabilitatẽ, non expectata morte; ſed duntaxat in alio diſpoſitionis genere, quod ex die mortis effectũ, & irreuocabilitatem operetur, & non ante, Quod verò attinet ad teſtamentum ſecundum, quamuis verum ſit,[*] clauſulam derogatoriam, cum ſpecialibus verbis appoſitam, operati, ac inducere præſumptionem defectus voluntatis, & conſenſus teſtatoris in ſecundo teſtamento, in quo ſpecialis eius mentio facta non eſt per teſtatorem ipſum illud conficientem, iuxta communem omnium reſolutionem, in d.l. ſi quis in principio teſtament. per illum text. de qua poſt alios Authores Ant. Gomezius, in l. 3. Tauri. num. 92. & ſeq. Menchaca, de ſucceſſionum creatione, lib. 2. §. 17. ex num. 71. & de ſucceſſion. reſolut. lib. 1. §. 1. a principio, & §. 2. à principio. Iulius Clarus, §. teſtamentum. quæſtione 99. Sarmientus, ſelectarum lib. 3. cap. 14. à num. 16. Ioan Gutierrez, practicarum lib. 3. quæſtione 47. D. Spino, in ſpeculo, gloſſa rubricæ, tit. de ruocatione teſtamenti: latiùs Menochius, lib. 4. præſumptione 166. id tamen locũ non obtinet, quando ſecundum teſtamentum fuit confectum poſt decennium à primo iam condito, prout in caſu præſenti, quo primum teſtamentum conditum fuit anno 39. ſecundum autem anno 1606. tunc namque, etſi hoc ſecundum non contineat clauſulam ſpecialem derogatoriam ad præcedens; attamen tollitur illud primum. Ita ſane tradiderunt Baldus. Fulgoſius, Caſtrenſis, Corneus, Roman. Capra, Alex. Socin. Iaſon Ruinus, Pariſius, Natta, Iulius clarus, Alciatus, Sarmientus, & Vincentius de Franchis, quos commemorat, & ita defendit Iacobus Menoc. lib. 4. præſumptione 166. num. 44. per totum, qui pro ea ſententia citat textum, in l. ſancimus, C. de teſtamentis, primum teſtamentum ſolemne tollitur per ſecundum minus ſolemne factum poſt decennium à primo teſtamento; & inquit, non vrgere Didaci Couar. conſiderationem in contrarium, & eidem ſatisfacit, aliorúmque ſententiam contrariam iuridicè impugnat. Superiorem autem, quam Menochius defendit, tenent etiam vltra relatos ab eo, Menchaca, de ſucceſſion. creat. dicto §. 17. num. 75. Graſſus, §. teſtamentum, queſtone 84. num. 3. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib 12. tit. 8. num. 12. Cardinalis Doinicus Thuſcus, practicar. concluſ. iuris, tomo 8. littera T. concluſ. 152. num. 64. & ſeq. & num. 90. Sexto denique & vltimo loco facit, nam donatio prædicta omnium bonorum præſentium, & futurorum, ex alio quoque valere debuit vltra rationes præfatas, quod ſcilicet per viam matrimonij, & conſtitutionem dotis D. Pelinæ facta fuerit, quo caſu abſque dubio vlaida, & efficax reputatur. Nam licet donatio ipſa regulariter non valeat, quando tamen fuit[*] ex cauſa oneroſa matrimonij, & ſic in contractum tranſit, valet omnino: ſicuti Ludou. Molina, de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 10. num. 17. & 18. obſeruat ſingulariter, & in hunc modum inquit: Hoc tamen intelligendum eſt, quando primogenium ſtat in terminis donationis; ſecus autem, quando ex cauſa oneroſa matrimonij, vel tranſactionis, vel alia ſimili factum fuit. Tunc nanque, ex uniuerſis bonis fieri poterit: quamuis enim donatio gratuita omnium bonorum iure prohibita ſit, nullo tamen iure, quis ex contractu oneroſo prohibetur, uniuerſæ bona ſuâ abdicare, vel etiam alio quocunque modo alienare. Quod in maioratus inſtitutione verum eſſe cenſuit Menchaca, de ſucceſſion. creat. lib. 1. §. 1. num. 32. ad finem, & c. Et id ipſum tenuerunt Ant. Gomezius, in l. 53. Tauri, num. 16. Petrus Dueñas. regula 219. in l. limitatione. Franc. Marc. quæſt. 128. parte 2. Menoch. in conſ. 92. lib. 1. Azeuedus, in l. 8. tit. 10. lib. 5. num. 6. & ibidem Matienzus, gloſ. 1. num. 9. Ioan. Guttierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 11. num 19. pater Ludou. Molina, tom. 2. diſputatione 280. colum. penult. Nec obſtat replicatio illa, quod ſcilicet donatio non fuerit directè facta ex cauſa dotis, & matrimonij dictæ Pelinæ, quoniam in ſcriptura dicitur: Que en caſo que don Fernando de caſtellon, que es el primer llamado no ſe caſe con ella, ſea obligado a darla mil ducados de rænta en cada vna año. Nam cum hæc clauſula pœnalis ſit, non deſinit ob eam habere firmitatem ſuam donationis conditio. in qua dicta donatrix dixit: Que el dicho don Fernando ſe caſe con la dicha doña Ana Pelina. Et dum donatio inuenitur cum omnibus ſuis conditionibus acceptata à prædicto primo vocato, & per contrariam voluntatem conditio non reſoluitur, haberi, & iudicari contractus debet iuxta formam, & qualitates, quas de præſenti habet, cum diſpoſitio, quæ in aliquot future euentu reſolui[*] poteſt, non minus dicatur pura, quàm ſi nullo caſu reſolui poſſit, Gloſſa, in l. 2. ff. de in diem addict. Bald. in l. cum mota, C. de tranſact. Caſtr. in l. quibus diebus. §. quidam Titius; vbi Socin. ff. de condit & demonſt. Pariſ. in conſ. 11. n. 37. lib. 1. Natta, in conſ. 372. n. 8. Cephal. in conſ. 52. num. 6. lib 1. Nec prædictis refragantur, aut obſtant fundamenta contraria: non primum illud, quod donatio omnium bonorum præſentium & futurorum nulla eſſet, iure communi attento valeret autem, ſi ex præſentibus tantùm bouis fieret; iure autem noſtro Regio poſt deciſionem dictæ l. 69. Tauri quæ hodie eſt l. 8. tit. 10. lib. 10. Donatio omnium bonorum, etiã præſentium tantum non valeat; & ſic multo minus valere poſſet ea, de qua in præſenti controuertebatur, cum ex omnibus bonis, non modò præſentibus; ſed etiam futuris, iuribus quoque, & actionibus, & cæteris quibuslibet ad dictam donatricem pertinentibus, facta fuiſſet;[*] Quoniam reſpondetur, in caſu præſenti multa interueniſſe, ex quibus donatio ipſa valere omnino debuit; tametſi ita vniuerſaliter concepta fuiſſet, ſicuti ex rationibus omnibus pro ſecunda parte adductis, apparet dilucidè. Et maximè & propter geminatum illum conſenſum, actùſque toties raros; ſicquê deliberatam, & enixam voluntatem, propter iuramenti appoſiti religionem, & vinculum & reſeruationem vſusfructus, adeò conſiderabilem, atque ex magna ſubſtantia bonorum donatorum prouenientem. Propter quantitatem inſuper mille ducatorum, poſt donationem perfectam ex conſenſu donatarij reſeruatam; conſenſum denique donatarij eiuſdem quod legata ab eadem donatrice in teſtamentis relicta, præſtarentur ab eo. Ex his itaque ſimul iunctis, validam donationem fuiſſe, nee ſub regula dictæ l. 69. Tauri includi. in caſibus potius per Doctores exceptis contineri; iuridicè equidem Senatus definiuit, & ex his omnibus deducitut manifeſtè, quæ longa ſerie ponderaui ſuprà. Rurſus, quamuis ex deciſione dict. l. 69. Tauri, adeò expreſſim cantum fuerit, donationem omnium bonorum, etiam præſentium tantùtm non valere, & ſic multo minus valere poſſè eam, quæ de omnibus bonis præſentibus, & futuris fiat; attamen iure communi inſpecto, non adeò certum eſt, quod communi non modò, sed etiam frequentiori Interpretum placito receptum fuiſſe, dixi: ſunt namque nonnulli in ea opinione, vt putent, bonorum omnium præſentium, &[*] futurorum donationem, etiam non iuratam valere, in quemcunque collata ſit, dum ne aliud quicquam impediat donationem. Sic ſanè (vt alios antiquiores, quos ipſe non recenſet, omittam, ſed ſtatim commemorabo eos) conſtanter, & eruditè aſſerit Ant. fab. de erroribus pugnat. decad. 48. errore 6. colum. 3. fol. 117. ex verſic. nunc vero ſum in ea opinione. Qui inquit; mouere eum, quod ratio illa, qua vna mouentur Interpretes, vt contrà putent, nempè quod ex huiuſmodi donatione auferatur donatori teſtandi facultas, euidenter falſa eſt. Non quia (vt nonnulli putant) poſſit teſtari etiam ille, qui bona nulla habet, putà qui plus habeat in ære alieno, quam in patrimonio (aliud enim eſt, bona nulla habere, aliud verò neque habere, neque poſſe vnquam habere; quo modo videtur, nulla habere is, qui non tantum præſentia donauit, ſed etiam future) at quoniam non quælibet donatio transfert dominium rei donatæ in donatarium, ſed ea duntaxat, quæ & per traditionem fit, & eo animo, vt ſtatim dominium ex ea transferatur: nulla verò traditione interueniente, quãuis donatio valeat, ſiue facta ſit per ſtipulationem, vt olim fieri eam neceſſe erat; ſiue per pactum nudum, quomodo fieri eam hodie poſſe Iuſtinian. voluit, vt in l ſi quis argent 35 §, penulti. C. de don. nullum tamen alium effectum habet. niſi vt obliget donatarium, eiùsve hęredem ad præſtandum, tradendùmque id omne, quod donatum ſuit, d.l. ſi quis §. ſed & ſi quis vniuerſitatis, cum ſeq. Interim ergo donator remanet dominus, & conſequenter habet quod ad hæredem tranſmittere, & in quo hæredem habere poſſit. Atqui cum donatio ſit bonorum omnium, & præſentium, & futurorum, fieri nequit, vt bona omnia tradantur quia quæ nondum acquiſita ſunt, ob idque futura dicuntur, nondum tradi poſſint, nec ſi traderentur, dominium tamen eorum transferri poſſet ab eo, qui nondum illud haberet. Semper igitur habet hic donator, vel ſaltem. quod ſufficit, poteſt habete bona; de quibus teſtetur, quia etiamſi tradiderit omnia, quæ habebat, potuerunt tamen alia ei acquiri, vel in ipſo mortis inſtanti, putà ex cauſa legati, vel fideicommiſſi. quod ſicut ignoranti, ita & morienti acquiri poteſt, l. cum pater. 77. §. ſurdo de legat. 2. iuncta. de hæred l. 19. §. filiusfamilias, in fine, de Caſt. peculio. tantùmque abeſt, vt hæc donatio impediat, ne donator poſſit hæredem aliquem habere teſtamentarium, vt è contrari neceſſe ſit, donatoris hæredem aliquem eſſe, ad hoc vt donatio effectum ſortiri poſſit. Quis enim dominium transferre poſſe; in donatarium, mortuo iam donatore, ſi hæres nemo eſſet? ideòque nimirum conſtituit Iuſtimanus, in d.l. fi quis argentum in fine, vt ex donatione, etiam citra ſtipulationem facta, non tantum donator, ſed etiam ipſius hæres tenentur ad tradendum, Et hactenus Ant. Faber, qui tanquam noua, & à ſe excogitata. ſuperiora tradit. Verè tamen in eadem conſide ratione, & ſententia fuerunt multo antea, (ſed non ita dilucidè explicarunt, neque exorna[*]runt) Angelus, in conſ. 179. Viſis prædictis, per totum: maximè num. 5. verſic. concludo igitur vbi expreſsè tradidit, quod donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum valet, quando non eſt deuentum ad traditionem veram. vel fictam; & ſic ad trãſlationem dominij, quia non tollit liberam facultatem reſtandi; cum dominium remaneat penes donantem; ſecus ſi translatum. eſſet dominium verè vel fictè etiam per conſtitutum; vt declarat Angelus ipſe, vbi ſuprà; & primò adducit fundamenta ad probandum, quod donatio non valeat; poſtmodùm contrarium tuetur, quod ſcilicet valcat. cum diſtinctione ſuperiori, an ſit translatúm dominium, vel non; diluit argumenta partis contrariæ: cúmque ſequuntur Alex in conſ 83. Viſa facti narration., num. 14. verſic. quinimò fortius,. lib. 2. Marſilius; ſingulari. 333. Card. Domin. Thuſeus, practicar. concluſ iur. tomo 2. lit. D. concluſ. 648. num. 1. &. 3. fol. 859 Et vltra eum, pro eadem parte, quod valeat donatio omnium bonorum etiam futurorum, & quod in totum poſſit ſuſtineri, etiam reſpectu bonorum fututorum; citat alios Authores Card. Franciſc. Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 13. tit. 26. n. 11. Angelum inquam, in d. conſ. 179. & duobus alijs locis, vbi dicit, ſe legendo ſolitum eſſe tueri hanc opinionem: quam etiam tenent Dinus. Salicetus, Roman. Alex. Curr. Ruin. & Guid. Pap. ibi relati pet Manticam, qui ſex fundamenta præcipua adducit ad probandum quod valeat donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum; sed ſtatim ea diluit dicto tit. 26. ex num. 21. cum pluribus ſeq. idem etiam, quod valeat donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, poſt Angel. Salicet. Guid. Pap. & alios, acriter defendunt Ferdinand. Vazq. de Menchaca, controuerſ. vſufrequentium, cap. 62. ex n. 2. Ioan. Coraſius, Miſcellan. iur. lib. 6. cap. 17. quos refert, & inquit, omnibus eius fundamentis ſatisfeciſſe, Gamam, in loco ibi relato; Ioan. Per. Fontanel. de pactis nuptialibus, clauſ. 4. gloſ 21. 1. parte. fol. 324. videndus ex n. 4. vſque ad num. 24. vbi tandem defendit opinionem contrariam, quam etiam tenendam putat, tametſi dixerit diſputationis gratiâ tueri poſſe, quod valeat donatio omnium bonorum præſentium & futurorum; Marc. Ant. Pereg. varior. iur. lib. 6. ad text. in cap. in præſent. de probat. n. 108. & duobus ſeq. Et ideò fortaſſis, vt altercatio hæc, & contrarietas Interpretum ceſſaret omninò dicta l. 69. Tauri conſtitutio edita eſt, per quam bonorum omnium, etiam præſentium tantum, donatio improbatur, tametſi de futuris quoque facta non ſit; nec ſubtilitas illa tranſlatius dominij attenditur; alia potius in conſideratione habita fuerunt tunc, quando conſtitutio ipſa Tauri proceſſit, quæ ita viros illos, qui earum legum confectioni præfuerunt, excitarunt, atque adduxerunt, vt nec præſentium tantùm bonorum omnium donationem admitterent; & forſan hoc ideò, vt malitiis hominum, & fraudibus quamplurimis obuiam irent, quæ in donationibus huiuſmodi perpetrabantur, & perpetrari ſolent quotidie; ne etiam ita de facili, dominio rerum ſuarum, & iure diſponendi de eiſdem in futurum priuarentur ij, qui poſtmodùm pœnitentia ducti (provt experientia oſtendit quotidie) de rebus ſuis, & patrimonio diſponere, & non diſpoſuiſſe, vel priorem mutare, aut ſaltem reformare voluntatem, deſiderarent, & vellent. Quamuis autem hæc ita ſe haberent, nequaquam donationem metipſam iidem Conditores dictæ Taurinæ legis improbarunt, aut improbare contenderent, ſi hæc omnia, vel aliqua eorum concurrerent, quæ ſuperius ponderaui, & adduxi, & in caſu præſenti concurrunt. Non etiam refragatur fundamẽtum ſecundũ, quod ſcilicet donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum non valeat, quaſi contra bonos mores, etiamſi iuramentum acceſſerit; nam contrarium, immò ipſo iure donationem eam valere, nec eſſe contra bonos mores, quaſi iuri naturali repugnet, vel contineat aliquod crimen, aut peccatum, etiam veniale; ex his palam deprehenditur, quæ numeris præcedentibus ad fundamentum ſecundum partis ſecundæ, & pro Senatus definitione adduxi. Tertium quoque non vrget, deductam ex ſententia illorum, qui donationem omnium bonorum, præſentium, & futurorum non valere, etiam reſeruato vſufructu eorum, aſſeuerarunt; nam contrariam ſententiam longè veriorem, & frequentiori Doctorum calculo receptam; atque ita fructus non cedere in donatione, ſed potius reſeruari, ac reſeruatos dici percipiendos vſque ad mortem, vt de ipſis liberè poſſit donans teſtari; ex his concludenter deducitur, quę ad tertium partis ſecundæ fundamentum, & pro Senatus definitione expendi, vbi latiùs videbitur. Rurſus, nec quartum argumentum reſiſtit, cui plenè ſatisfactum eſt ſuprà, ad fundamentum tertium partis ſecundæ: & per Molin. de Hiſpan. primog. lib. 2. c. 10. ex n. 23. cum ſeqq. partem Molin. tom. 2. de iuſtitia & iure, diſp. 280. ex verſic. vtrum autem in Caſtella, fol. 177. & 178. & idcirco ſolutiones non repetũtur, quoniam num. præced. ex propoſito traduntur. Quintum etiam non refragatur argumentum, quod[*] ſcilicet donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum non valeat, ſi ita facta fuerit reſeruatio, vt quis poſſit in vita diſponere, vel ad diſponendum durante vita donatoris; verè namque illud ſubſiſtere nõ poteſt ex pluribus. Primùm, quia reſeruatio fuit facta ad fauorem donatoris, ergo poterit ipſe de ſumma reſeruata, non ſolum in vita, ſed etiam in morte, & per vltimam voluntatem diſponere: argumento l. donationes, §. ſpecies, ff. de donat. Secundò, quia hæc verba, vt quis in vita poſſit disponere, non excludunt diſpoſitionem factam in teſtamento, quia teſtamentum etiam ordinatur in vita, licet eius effectum poſt mortem conferatur, l. iubemus, & l. quoniam indignum, C. de teſtamentis, coniuncta l. prima, ff. eodem titul. Tertiò, quia in dubio donatio benigna interpretatione, etiam contra ſubtilitatem verborum debet ſuſtineri, l. quoties, de verborum obligat. l. quoties, ff. de rebus dubiis. Et ita defendunt Iaſon, in conſilio 130. libro 4. Alciatus, in l. vltima, num. 44. C. de pactis, ſequuntur conſtanter præſes Couar. variarum lib. 3. cap. 12. numero 3. ſub verſiculo, quibus accedit. Ioann. Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 11. numer. 15. per totum. Cardinalis franciſcus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. libro 13. tiutl. 31. num. 7. folio 71. & titul. 32. numero 15. in fine. vbi improbat contrariam ſententia, de qua latè in argumento: & dicto titul. 31. num. 10. ad argumentum quoddam Decij ex propoſito præbet reſponſum. Eandem quoque ſententia, quod donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum, aliquo reſeruato, de quo poſſit donator in vita diſponere, de iure ſubſiſtat; firmiter tuetur Andr. Fachineus, controuerſiarum iuris, libr. 6. cap. 90. folio 799. qui inquit, fundamentum huius ſententiæ eſſe, quia teſtamentum dici poteſt diſpoſitio inter viuos, fit enim ab eo qui voiot. atque adeò in vita, non autem poſt mortem; & ideò is, qui reſeruat ſibi facultatem in vita diſponendi. videtur ſibi reſeruaſſe teſtandi facultatem. Quod ſi aliter de bonis reſeruatis diſponat, & ea viuens conſumat, non propterea dici poteſt, non habuiſſe poteſtatem teſtandi, ſed ſibi imputare debet, quod bona voluerit aliter conſumere. Deinde Fachineus metipſe, eodem in loco, diſtinctionem quandam adhibet in propoſito articulo, multum ad propoſitum noſtrum, provt ibi videri poteſt. Prætereà & ſecundo loco reſpondetur, Bartoli authoritatem, in dicto conſil. 76. libro primo, & ſequacium ſententiam, non quidem intelligendam in terminis propoſitis, quando ſcilicet donator ſibi aliquid reſeruauti, de in vita diſponere poſſit, vel ad diſponendum in vita, nec aliud adiecit, tunc namque donatio valet, & etiam teſtando diſpondere donator de iure poteſt, nec diſpoſitionis teſtamentariæ facultas adempta cenſetur aliquo modo. Sed intelligi[*] neceſſariò debere, quando donator ſe reſtrinxit ad diſponendi facultatem inter viuos, non autem in vltima voluntate, nec in aliam cauſam, quam in donatione expreſſam; ſic ſanè Couarr. explicauit Bartolum ſingulariter, variarum lib. 3. dicto cap. 12. numero 3. dicens, Bartoli dictum ſic intelligendum. Ita quoque expreſſim intellexit Ludou. Molina, de Hiſpanorum primog. lib. 2. dicto cap. 10. num. 24. vbi in hunc modum ſcribit: Hæc autem opinio reſtringendæ erit, niſi donans omnia bona, reſeruet ſibi vſumfructum non ſimpliciter, ſed hoc adiecto, vt ſcilicet de illo poſſit in vita, non autem in morte disponere: hæc namque vſusfructus reſeruatio, quæ limitate ad disponendum de illo in vita facta eſt, non ſufficit ad hoc, vt donatio omnium bonorum valida ſit, cum teſtamenti factionem excludat, quod iur a ciuilia improbarunt. Sicque viſum fuit Bart. in dicto conſil. 76. num. 1. atque Alexandro, in dicto conſil. 13. num. 17. lib. 3. atque Decio, conſil. 30. atque Didaco Couarr. in dicto cap. 12. num. 3. Bartolum quoque, & communem ſententiam ita explicauit Ioan. Gutierr. de iurament. confirmat. 1. part. d.c. 11. n. 15. Mant. de tac. & ambiguis conuent. lib. 13. tit. 32. n. 15. vbi ſpecificè aſſerit, quod donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum valet, ſi donator dixerit, ſimpliciter, quando vſumfructum, vel aliquid reſeruauit, vt in vita de eo poſſit diſponere; ſecus verò ſi taxatiuè dixerit, vt in vita tantùm poſſit diſponere: & ita explicat Bart. ibi: & iterum tit. 13. n. 10. in verſic. quamuis, vbi inquit in hunc modum: Quamuis ergo donatione poſſit auferri libera facultas teſtandi, non ideò donatio infirmatur: quia ſatis eſt, quod non auferatur, ſi donator ſeipſum non reſtrinxit ad disponendum inter viuos tantum, ita vt non poſſit teſtari, &c. Trentacinq, quoque variarum reſolut. lib. 3. tit. de donat. reſolut. 3. ſub n. 18. verſic. declaratur verò non procedere, fol. 199. ſic etiam explicat: quamuis antea n. 2. in princip. indiſtinctè id tradidiſſet, vt conſtat, in verſic. nam tunc de illis. Rurſus & tertiò reſpondetur, ſuperiora omnia cauſi præſenti, & verbis præfatæ donationis nequaquam conuenire videri, donatrix namque, quæ vſumfructum omnium bonorum ſibi reſeruauit, non dixit, ſe reſeruare vſumfructum ad diſponendum in vita, ſed vſque in finem dierum vitæ ſuæ vſumfructum ſibi reſeruaut: donatio autem omnium bonorum præſentium, & futurorum, quod valeat, etiamſi vſusfructus fuerit reſeruatus, donec donator vixerit, vel vita eius durante; quia ex abundanti exprimitur, quod tacitè, continetur, cùm vſusfructus morte extinguatur, l. cum antiquitas, C. de vſufructu: & ita in propriis terminis noſtris poſt Nattam, Couarr. & Hippolyt. Riminald. explicauit Mantica, de tacitis & ambig. conuent. lib. 13. titul. 32. num. 13. in fine, & num. 14. fol. 73. Alexander Trentacinquius, dicta reſolutione 3. numer. 18. in verſic. procedit hæc communis opinio. Qui rectè adnotauit, verba prædicta nihil operari, & eum ſenſum habere, quod ſcilicet poſſit donator teſtari, & diſponere de fructibus vſque in finem vitæ ſuæ percipiendis; ſicut quando ſimpliciter ſibi reſeruaſſet vſumfructum, l. à vobis, ff. de annuis legatis, l. defuncta, ff. de vſufructu. Et tradiderunt Natta, in conſilio 146. num. 12. Hieronymus Gabriel, in conſil. 139. Vincentius de Franchis, deciſione 168. Remanet ergo, quod in dicta clauſula non agitur de diſpoſitione fructuum in vita, ſed de aſſignando tempore, ad quod vſque vſusfructus duraturus eſt, quod de iure tacitè inerat, vt dixi, & ſic eius expreſſio nihil operatur, iuxta l. 3. cum vulgatis, ff. de legatis primo. Sed nec illud vrget, quod donatio omnium bo[*]norum præſentium, & futurorum non valeat, quando quis reſeruauit ſibi aliquid, de quo diſponere poſſit in certum genus perſonarum, vel in certam cauſam, putà vt poſſit diſponere, ſiue teſtari pro anima; quoniam nec id verum eſt, nec de iure poteſt ſubſiſtere, per huiuſmodi namque reſeruationem non minuitur, neque reſtringitur libera teſtandi facultas; nam etſi facta fuerit reſeruatio, vt quis poſſit pro anima diſponere; donans præcisè non cogitur teſtari ad pias cauſas, quia ei us fauorem reſpicit, non autem commodum donatarij, ergo non tam ſtrictè debet intelligi, vt verba ſonant, argumento dict. l. donationes, §. ſpecies, ff. de donat. & quia nullius magis intereſt, quàm ipſius donatarij, tam anguſtam interpretationem non eſſe admittendam, vt magis valeat donatio, quàm ſubuertatur. Prætereà, ſi donator in teſtamento pro animæ ſalute diſpoſuerit, nihilominus poteſt teſtamentum reuocare, iuxta l. ſi quis in principio teſtamenti, de legatis tertio. Et ita ſingulariter poſt Alciatum, & Couarr. concludit Mantica, libr. 13. dicto titul. 31. numer. 8. Fachineus, controuerſiar. iuris, libr. 6. cap. 91. dicens, quod hæc ſententia ſibi veriſſima videtur, quia per eam reſeruationem non minuitur teſtandi libertas. Etenim donator, qui centum aureos, verbi gratia, ſibi reſeruauit, vt pro anima diſponeret, non cogitur præcisè de eis pro anima teſtari, ſed ſi velit, poterit teſtari. Eſt enim (inquit Fachineus) ab eo facta reſeruatio in ſui fauorem, vt ſi velit, poſſit diſponere pro anima, non vt cogatur; imò ſi donatur pro anima de rebus referuatis teſtatus eſſet, proculdubio teſtamentum mutare, & reuocare poſſet. Non etiam vrget, quod donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum non valeat, quando donator aliquid ſibi reſeruauit, ex quo neceſſitatibus ſuis proſpicere valeat: nam licet id procedere poſſet, quando reſeruatum in vita tenue eſſet, vt vix pro alimentis ſufficeret, vel ſaltem ad illa ſufficere valeret, & ita nihil ſupereſſet, ex quo hæres inſtitui, aut teſtari donator poſſet. iuxta ea, quæ dicta ſuperiùs fuere, & per Molinam traduntur de Hispanorum primogeniis, libro ſecundo, dicto cap. 10. numer. 25. Manticam, de tacitis & ambiguis conuent. libr. 13. titulo 32. numero finali. Hondedeum, dicto conſilio 37. numer. 35. libro primo. Attamen in caſu præſenti obtinere non poteſt, vtpotè cum vſusfructus adeò maximus eſſet, atque ex magna bonorum ſubſtantia proueniens, vt dictum eſt. Cùm verò donator reſeruauit ſibi aliquid, de quo[*] poſſit in vita, vel in morte diſponere, quod valeat donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum; contra Decium, & ſequaces rectiùs tuentur Craueta, in conſilio 122. numero 10. Alciatus, in d.l. vltima, colum. vltima, C. de pactis. Cagnolus, ibidem, numero 248. Boerius, deciſione 204. Couarr. variar. lib. 3. d. cap. 12. numero tertio, verſic. quibus accedit. Alexander Trentacinquius, variar. lib. 3. de donationibus, reſolutione 3. numero 6. verſic. contra hanc Decij opinionem. Fachineus, controuerſiarum iuris, libro 6. capit. 92. fol. 801. vbi inquit, rem ſibi ſatis perſpicuam videri, donationem in propoſita ſecie valere, nec tollere facultatem teſtandi, immò expreſsè reſeruare, quia donator liberum ſibi arbitrium reſeruat de certis bonis diſponendi, vel in vita, vel in morte. hoc eſt, vel teſtando de illis, vel aliter diſponendo, provt ipſe maluerit, ergo teſtari poterit, ſi voluerit. Nec quicquam mouet (ſubdit Fachineus metipſe) illud. quod dicebat Decius, ſi donator in vita diſponeret, eum amiſſurum, ſiue non retenturum teſtandi facultatem: quia ſufficit, eum habere teſtandi facultatem, & ſi nolit teſtari, ſed malit inter viuos alienare, dilapidare, vel diſtrahere, ſibi imputet. Eodem enim modo nullus eſt rerum ſuarum dominus, qui hoc modo non ſibi auferret teſtandi facultatem, ſi videlicet bona ſua inter viuos diſtraheret, alienaret, abſumeret. Verius eſt igitur, donatorem poſt donationem factam, ſibi adimere teſtandi facultatem, aut ea nolle vti, quam habet; non donatione facta, prorſus ablatam eſſe, quia donatio illam reſeruauerat, Et id ipſum defendit Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. libro 13. libro tertio, numero 9. & 10. & inquit, quod donatio omnium bonorum præſentium & futurorum valtet, ſi donator reſeruet ſibi certam ſpeciem, vel quantitatem, de qua poſſit teſtari, vt omnes confitentur; & tamen inficiari nemo poteſt, quin poſſit de ſpecie, vel ſumma reſeruata diſponere, etiam inter vinos, & ſic ſibi auferre teſtandi facultatem; ergo ſi dixerit, quod poſſit diſponere tam in vita, quàm in morte, nihil aliud expreſſit, quàm quod tacitè intelligitur, cui conſequens eſt, vt donatio valeat, l. non restè, C. de fideiuſſoribus, & l. 3. ff. de legatis 1. quod latiùs ibi proſequitur. Denique, quod ad hoc, vt donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, vſufructu, vel alio reſeruato, valeat, requiratur neceſſariò, illud reſeruatum eſſe cauſa teſtandi; opinio illa quorundam interpretum ex his manifeſtè euincitur funda[*]mentis, & rationibus, quas ſuprà recenſui; ex ipſis namque contrarium deducitur concludenter, atque ex ſententia eorum, qui ex reſeruatione, vt donator poſſit in vita diſponere, donationem valere, affirmarunt, quos ſuprà commemoraui. Sic ſanè, & in propriis terminis noſtris, quod donatio omnium bonorum præſentium & futurorum, vt valeat, non ſit neceſſarium præcisè, quod dicat. r, reſeruationem fieri ad teſtandum, ſed ſufficiat ractam eſſe ſimpliciter; poſt Decium adnotarunt ſingulariter Sylueſt. Aldobrandinus, in conſilio 104. numero 12. & 16. Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacitis & ambig. conuent. lib. 13. titulo trigeſimo primo, numero duodecimo, folio 71. & cum Craueta, in conſilio 222. numero tertio, Fontanella, depactis nuptialibus, clauſula quarta, gloſſa 23. numer. 17. folio 342. & hactenus de omnibus quæ pertinent ad ſolutionem, & materiam quinti argumenti. Sextum etiam fundamentum non reſiſtit, pro cuius abſoluta explicatione reuocare in memoriam neceſſarium erit, nonnulla ex his, quæ numeris præcedentibus ad fundamentum quartum ſecundæ partis principalis adnotata, & ſcripta reliqui. Deinde obſeruandum, certiſſimi iuris eſſe, quod quamuis donationi perfectæ, ex interuallo nihil addi, vel detrahi poſſit, vt in dict. l. perfecta donatio. Id tamen intelligendum, quando ab vna duntaxat parte nouum aliquid adderetur, vel detraheretur; ſecus tamen, vbi ex voluntate vtriuſque contrahentis, donatoris inquam, & donatarij aliquid additur. Nam licet contractus, vbi ſemel remanſit perfectus, non recipiat nouam formam ſubſtantialem, recipit nouam formam accidentalem ex voluntate amborum contrahentium: l. iuriſgentium, §. adeò, & l. ab emptione, ff. de pactis, l. provt quiſque, ff. de ſolutionibus, & ſic ex conſenſu vtriuſque, etiam ex interuallo inſeri potuit dicta reſeruatio, iuxta doctrinam Baldi, in l. petens, numero 8. C. de pactis. Angeli, in conſil. 374. numer. 4. Aretini, in conſilio 128. colum. 2. & ea, quæ latius tradidit poſt alios multos Authores Petrus Surdus, in conſilio 136. num. 21. & num. 33. & ſeqq. libr. 1. & latiùs ego obſeruaui quotidianarum controuerſiarum iuris, lib. 3. cap. 10. per totum. Rurſus, negandum eſſe, donationem præſentem ab initio nullam fuiſſe, ex defectu reſeruationis prædictæ mille ducatorum, quæ poſtmodùm facta fuit. Nam cùm vſusfructus (vt ſæpè dixi) omnium bonorum donatorum in ipſo donationis contractu, & ſcriptura reſeruatus fuerit, atque ex eius reſeruatione conualidetur omnino donatio, vt ſuperius probaui; reſeruatio ſubſequens neceſſaria nequaquam fuiſſet, niſi voluntatis donatricis, & tractatus præcedentis declarationem induceret, & iuxta vtriuſque contrahentis conuentionem fieret. Quod ex eiſdem omnibus, quæ ad dictum quartum fundamentum notaui, adeo manifeſtè deducitur, vt maiori comprobatione non indigeat. Denique, quamuis verum eſſet, quod donatio ab initio fuerit nulla (quod nullo modo dici poteſt propter vſusfructus reſeruationem, & cætera, quæ concurrunt;) ratificatio tamen ex pòſt facto interueniens tempore prædictæ reſeruationis mille ducatorum, donationem ipſam conualidaret, & confirmaret. Ratificatio namque, etiam ex interuallo ſub[*]ſequens, conualidat contractus, etiam nullos, & doloſos, & tollit effectum nullitatis: quod Afflictus ipſe in argumento relatus, profitetur ſpecificè, dicta deciſ. 117. n. 6. vbi inquit, quod laudum nullum non poteſt ratificari, vt valeat in vim laudi, vt in cap. examinata, de confirmat. vtili, vel inutili, bene tamen partes poſſunt facere, quod laudum nullum, valeat in vim pacti, ſiue promiſſionis: in quo conuenit Baldus, in l. tale pactum, §. qui prouocauit, col. 4. ff. de pactis Abbas, in conſ. 92. lib. 1. Corneus, in conſ. 259. lib. 1. ſequitur Cæſar Vrſillus, in addit. ad Afflict. dicta deciſ. 117. num. 1. & repetir Afflict. ipſe, deciſ. 220. num. 20. vbi quod ratificatio facit, quod licèt primus contractus fuerit nullus, tamen ratificatio ipſum confirmet, & tollat allegationem nullitatis, vt in l. finali, C. ad Macedonianum, & l. licet, ff. de iudiciis, ſequitur Octauianus Cacheranus, deciſ. 142. num. 8. & 15. Petrus Surdus, deciſ. 70. ex num. 12. cum ſeqq. & num. 22. cum ſeqq. vſque ad num. 28. vbi latè pro[*]bat, ratificari poſſe contractum ex conſenſu ambarum partium, qui non ſit omnino nullus, & inualidus, & tunc dici non omnino nullum, quando poteſt ipſe aliquo modo validari, & tunc poſſe validari, quando nullitas eſt introducta in fauorem alicuius perſonæ, tunc namque ratificatione confirmatur, quæ retrotrahitur, & perinde habetur, ac ſi conſenſus ratificantis à principio interueniſſet in ipſius actus confectione. Et ponit exemplum in geſtis à falſo procuratore, quæ ratificantur à domino; & in mutuo recepto per filium familias, quod conualidatur ex partis ratisficatione: & in contractibus geſtis à minore abſque tutoris authoritate. Et concludit, quod contractus, qui ab initio eſt omnino nullus, & inualidus, ex defectu alicuius formæ ſubſtantialis, ratificatur etiam nouo conſenſ, & ſuſtinetur, provt ex nunc, & habetur tanquam nouus contractus. Sed ſi non ſit omnino nullus, ſed aliquo modo valere poſſit, ratificatio eum conualidat, & rerrotrahitur ad tempus celebrati contractus, vt ibidem num. 22. comprobauit: itaque in vtroque caſu ratificatione conualidatur contractus, & in hoc ſtat tantúm differentia, quod quando eſt omnino nullus, & inualidus, habetur, vt nouus contractus, & tunc ſuſtinetur vt ex nunc. Cæterum, quando non eſt omnino nullus, & inualidus, ratificatione conualidatur, & facit valere vt ex tunc. Et hæc quidem ex abundanti allegabantur, atque conſiderabantur (provt ego arbitror) cum de nullitate dictæ donationis, ex defectu reſeruationis agi non poſſet, integro omnium bonorum vſufructu reſeruato ab initio, vt dixi. Sed nec ſeptimum fundamentum reſiſtit, licet prim facie coloratum videatur, vt putà, cum verba illa, o otra dispoſicion, referri non poſſint niſi ad diſpoſitionem eiuſdem generis, & qualitatis, teſtamentaria ſcilicet; donationem autem inter viuos comprehendere non poſſint, vt latiùs obſeruaui ſuprà ad 5. fundamentum partis ſecundæ. Denique vltra Authores relatos ſuprà, pro confirmatione deciſionis Senatus, vide Franc. Viuium, deciſ. 410. lib. 3. Martam, deciſ. 77. n. 3. & 4. Stephan. Gratianum, deciſ. 39. per totam. Gaſparem Schifor, ad Anton. Fabrum, lib. 1. tractatu 13. q. 1. & 4. ſeqq. CAPVT LIV. Ex verbis demonſtratiuè prolatis, quemadmodum voluntatis teſtatori coniectura ſumi, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vltimis voluntaiibus, & vtrum in dubio verba præſumuntur potius appoſita demonſtratiuè, quàm diſpoſitiuè, aut reſtrictiuè, ſiue qualiter accipi debeant, vt nonnullos, vtiliſſimòſque, & quotidianos effectus producant, de quibus hic. Rurſus, deſignatio, vnde legatum, aut pro qualibet diſpoſitione relictum, ſoluatur, an faciat ipſum conditionale, ſiue an conditionem, an demonſtrationem inducat deſignatio rei, aut loci, vel perſonæ, in propoſito; & de materia l. quidam teſtamento. ff. de legatis primo, l. cum certus. ff. de tritico, vino, & oleo legato. Atque communi illa Interpretum differentia, an vnica ratione exprimatur, quid ſolui debeat, & ex quo; an verò in vna oratione diſponatur de quantitate præſtanda, & in alia, vnde ſit præſtanda. Denique, legatum de decem penes campſorem, aut in arca, vel quæ Titius debet, an dicatur ſpeciei, aut corporis vt non valeat, ſi nihil ſit penes campſorem, aut in arca, vel nihil Titius debeat, ad l. ſi ſic. §. primo, ff. de legatis primo, vbi etiam, vtrum hæres liberetur cedendo actionem legatario, cum legatur certa quantitas teſtatori debita; & horum omnium breuis traditus, & notanda reſolutio, atque Senatus Regij Hiſpalenſis deciſiones tres præcipuæ in propoſitis articulis adducuntur. Et Senatus Galleci deciſio altera commemoratur. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis demonſtratiuè, ſiue exemplificatiuè (vt aiunt) prolatis, voluntatis, atque intentionis teſtatoris coniectura, & interpretatio ſumitur. -  2 Verba demonſtratiuæ, quæ dicantur: & infra, num. 5. -  3 Demonſtratio quid. -  4 Sub demonſtratione vera, vel falſa legatum conceptum, an valeat, remiſſiuè, -  5 Verba dispoſitiua, & taxatiua, quæ dicantur. -  6 Verba in dubio intelliguntur, atque præſumuntur appoſita demonſtratiuè magis, aut declaratiuè, quàm dispoſitiuè, aut reſtrictiuè, vel limitatiuè. Quod comprobatur, atque exornatur quamplurimis remiſſiuè. -  7 Atque ex coniecturis contrariis, ſiue præſumpta mente non procedere, obſeruatur. -  8 Verbum qualitatem aliquam ſignificans, ſi adiiciatur verbo diſpoſitiuo, quod ſtet demonſtratiuè; ſi executiuo, dispoſitiuè, & reſtrictiuè, ex ſententia Bartoli, quæ hic expenditur. -  9 Verba hæc, quæ ad præſens eſt grauida, in inſtitutione poſthumi ſtant demonſtratiuè, & non reſtrictiuè, provt hic adnotatur. Et ibidem explicatur remiſſiuè materia l. placet, ff. de liber. & poſthumis. -  10 Menſuram minorem non vitiare, neque minuere dispoſitionem, quæ apparet enuntiata potiùs demonſtratiuè, quàm reſtrictiuè, aut diſpoſitiuè. -  11 Legato fundo ad vſum, & vſumfructum, vel ad vtendum, & fruendum, vel ad alimenta, aut in gaudimentum, aliòve ſimili modo; domo etiam ad habitandum relicta, proprietas ipſa legata cenſetur. -  12 Immunitatem propter numerum duodecim filiorum conceſſam, latè debere interpretari; & verba illa, propter num. 12. filiorum, magis videri demonſtratiuè, quàm reſtrictiuè adicta. -  13 Qualitas appoſita in aliqua inſtitutione, & repetita in ſubſtitutione, quando dicatur appoſita demonſtratiuè, & quando diſpoſitiuè. -  14 Legatum quantitatis debitæ à Titio, vtrum per exactionem cenſeatur ademptum; remiſſiuè. -  15 Legata facta in certis pecuniis, ſi contingat poſtea, vt pecuniæ in alios vſus expendantur, an propterea tollantur, remiſſiuè. -  16 Legato purè facto, ſi adiiciatur modus, vnde poſſit fieri ſolutio, modus ipſe intelligitur demonſtrationis gratia factus, non vt adiiciatur conditio, & reſtringatur legatum. De quo vide etiam, numero præcedenti, vbi iura in id expenduntur, & Tiberij Deciani locus expenditur. Vide etiam num. ſeq. -  17 Legatum, an ſit conditionale, necne, quando adiicitur locus, aut fundus, vel res, ex qua ſoluatur, & numeris ſeqq. -  18 Deſignatio, vnde legatum ſoluatur, an demonſtrationem inducat: vbi communia Doctorum placita recenſentur, & Ioannis Garſiæ obſeruationes nonnullæ adducuntur. -  19 Aſſignatio, vnde legatum ſoluatur, vt demonſtrationem, vel conditionem inducat; communis illa diſtinctio, quæ numeris præcedentibus probatur; an ſcilicet vnica oratione exprimatur, quid ſolui debeat: & ex quo. An vero in vna oratione diſponatur de quantitate præſtanda, & in alia, vnde ſit præſtanda. Procedit etiam in donatione, in conceſſione, & in qualibet diſpoſitione inter viuos. -  20 Et in venditione. -  21 Et in anniuerſariis, & capellaniis, & diſpoſitionibus ad pias cauſas. Quod exornatur, & latius comprobatur numeris ſequentibus. Caſus etiam practicus in Regio Senatu Galleco definitus, adducitur, & exornatur Senatus eiuſdem deciſio. -  22 Borgnini quoque Caualcani caſus alius practicus, in eodem propoſito commemoratur. -  23 Legatum ſi fiat nominis debitoris, hæres non tenetur illud præſtare, ſed ſola ceſſione actionis directæ liberatur. -  24 Et tenetur legatarius ſuo periculo illud vendicare. -  25 Idem ſi teſtator dixerit, ſe legare centum, ad quæ aliquis ſibi tenebatur. Vel quæ habet ſuper aliqua parte bonorum alicuius, provt hic adnotatur. -  26 Legatum pecuniæ in genere, omnino deberi, licet pecunia non inueniatur in hæreditate; ſecus verò, vbi pecunia fuit legata in ſpecie, veluti, lego decem, quæ in arca habeo. Et ſic differentia in eo verſatur, quod legatum reſpiciat certum corpus, aut certam ſpeciem; an verò genus, ſeu quantitatem. -  27 Legatum de centum penes campſorem, aut in bancho talis loci, an dicatur legatum in ſpecie, vel non. -  28 Legatis decem, quæ mihi debentur, aut quæ ſum habiturus à Titio, nomen ſolum debitoris legatum cenſetur, & ſic hæres ſola ceſſione liberatur. -  29 Legare centum, quæ mihi Titius debet; tantum eſt, quantum legare illa centum, quæ debet mihi Titius, & non alia. -  30 Relatiuum qui, vel quæ, adiectum dispoſitioni ſine copula, diſpoſitionem reſtringit, & limitat generalitatem verborum. -  31 Reſoluitur etiam in conditione, quando refertur ad tertiam perſonam, etiam per verba præſentis temporis. -  32 Et refert non ſolum ſubſtantiam dispoſitionis, verum etiam qualitates, & conditiones, & modos. -  33 Melioratione Tertij, aut Tertij & Quinti aſſignata in re, vel in rebus certis, non æquiualentibus eiſdem Tertio & Quinto, illud quod deeſt; an ſit ſupplendum ex cæteris bonis meliorantis. Et de communi Interpretum huius Regni diſtinctione in propoſito, quam Senatus Regius Hiſpalenſis in caſu occurrenti probauit. -  34 Legatum poſt hæredis mortem relictum, an, & quando legatarius, teſtatoris hæredi præcedens, ad proprios hæredes tranſmittat. -  35 Legatum de certa ſumma relictum, quæ ſoluatur pro rata in certo termino, an per obitum legatarij ante terminum extinguatur. PRo dilucida, & notanda huiuſce capitis, explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, ex verbis quoque demonſtratiuè, ſiue exemplificatiuè (vt aiunt) prolatis, voluntatis, atque intentionis teſtatoris coniecturam, & interpretationem ſumi; ſicuti ex his, quæ dicentur inferiùs, dilucidè magis conſtabit, & inter alios, ſic inuenies obſeruaſſe Curtium iuniorem, in conſilio 38. numero 3. libro primo. Socinum iuniorem, in conſilio 54. numer. 16. libr. 4. Decium, in conſil. 323, numero primo Beroum, in conſilio 33. in principio, libro 2. Ruinum, in conſil. 123. numer. 8. libr. 2. Nattam, in conſil. 215. numer. I 7. libro primo. Et verba demonſtratiua (vt nonnulli pu[*]tant) dicuntur, quæ perſonam diſponentem, perſonam oneratam; & honoratam, & rem diſpoſitam oſtendunt; & inducuntur per nomina, cognomina, pronomina, officium, artificium, conſanguinitatem, vel per ſignum quodcunque demonſtratiuum, vel per relatiuum iniunctum verbo præteriti, vel præſentis temporis, aut per ſimilia, ex quibus, demonſtratiuè quid adiiciatur: vt concludit Bartolus, in l. demonſtratio, in principio, ff. de condit. & demonſtrat. vbi ſequuntur Scribentes communiter, ſicuti poſt Socinum, caſtrenſem, & alios, concludunt Simonde Prætis, de interpretat. vltimarum voluntat. lib. 2. interpretat. 3. ſolutione 3. num. 22. 23. & 24. folio 257. Michaël Graſſus, §. legatum, quæſtione 59. in principio. Antonius Gomezius, tomo 1. variarum, cap. 12. numero 74. vbi inquit, propriam, & veram demonſtrationis diffinitionem eſſe quod demonſtratio ſit illud, quod reſpicit perſonam diſponentem,[*] vel eius, in quam confertur diſpoſitio, vel ipſam rem; ſuper qua diſponitur. Et ita dicit, diffinire Bartolum, & communiter Scribentes, in dicta l demonſtratio, & per totum numerum, ex propoſito explicat, ſub demonſtratione vera, vel falſa legatum conceptum, an valeat, vel non. Cui iunge Graſſum, dicta[*] quæſtione 59. per totam. Petrum Surdum, deciſione 161. ex numero 5. cum ſeqq. & numero 27. & ſeqq. vel rectius in propoſito noſtro dici poteſt ex ſententia aliorum, quod verba diſpoſitiua, & taxatiua ſunt illa, quæ ſtant per ſe, & emanant principaliter propter ſe, & non habent dependentiam aliunde,[*] verba verò demonſtratiua, & executiua ſunt illa, quę emanant ab alio, & habent dependentiam à diſpoſitione, & obligatione, vt poſt Bartolum, in l. inter ſtipulantem, §. ſacram, numero 6 de verborum obligat. & alios Authores tradiderunt Pariſius, in conſilio 127. numero 47. libro primo. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 382. numer. 26. libro 4. Gaſpar Caballinus, in milleloquio 86. prima parte. Rota, deciſione 11. aliàs 869. Lege pro anniuerſario, numero 2. & 3. in antiquis. Borgninus Caualcanus, in indice deciſionum primæ partis; verbo, verba in; dubio potius, col. 2. verſic. 3. præmitto. & Clarè ſentit Cardinalis Thuſcus, practicarum, concluſion. iuris, tomo 8. littera V concluſione 147. Deinde & ſecundò obſeruandum, atque conſti[*]tuendum erit, quod verba in dubio intelliguntur, ac præſumuntur appoſita demonſtratiuè magis, aut declaratiuè, quàm diſpoſitiuè, aut reſtrictiuè, vel limitatiuè: & conſequenter, vbi in teſtamento, vel in alia qualibet diſpoſitione reperitur aliquod verbum, deſignans aliquam qualitatem, quæ poteſt accipi demonſtratiuè, & diſpoſitiuè, aut reſtrictiuè; tunc in dubio præſumitur ſtare demonſtratiuè: idque per textum ſingularem, in l. finali §. Titia. ff. de liberatione legata. l. mella, in principio. ff. de aliment. & cibar. legat. l. Paulo Callimacho, §. vltimo. ff. de legatis tertio, l. quidam teſtamento, ff. de legatis primo, l. Firmio. ff. quando dies legati cedat. l. Lucius, ff. de aliment. legat. & ita ſanè obſeruarunt, atque exornarunt quamplurimis, & diuerſis, practiciſq́ue negotiis applicarunt, Bartolus, in l. cum pater §. menſæ,. num. 39. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. quem ſequuntur communiter Scribentes, vt teſtantur Iaſon ibi, ex num. 50. Ripa, numero 149. & 173. Baldus, in conſilio 239. Caſus talis, columna prima, libro primo. Romanus, in conſilio 343. Corneus, in conſilio 59. columna 2. libro quarto, Decius, in conſilio 324. & in conſil. 183. columna prima. Alciatus, in conſilio 34. numero 6. libro 8. Caſtrenſis, in conſilio 219. columna ſecunda, libro ſecundo, Berous, in conſilio 17. libr. 2. Craueta, in conſilio 214. numero 6. &7. & in conſilio 301. numero 5. & conſilio 245. numero 9. & in conſil. 297. colum. penult. & in conſil. 227. numero 14. & 15. & in conſilio 294. numer. 3. Pariſius, in conſilio 64. numero 47. libr. 1. 7. in conſilio 92. numero 42. eod. libro & in conſilio 21. numero 47. libro 2. & in conſilio 4. numero 36. libro 4. Ruinus, in conſilio 123. numero 21. lib. 2. Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 243. num. 8. Burgos de Paz, in conſilio 25. numero 24. Ioannes Cephalus, in conſilio 137. numer. 36. & 37. libro. primo. Paulus Leoni. Pataui. in conſil. 31. num. 7. inter conſilia vltimar. volunt. lib. 2. Felinus, in cap. ſuper litteris, colum. 3. de reſcriptis. Trberius Decimius, in conſil. 70. num. 22. lib. 5. vbi vide ex numer. 17. Iacobus Menochius, in conſil. 215. num. 56. libro 3. & in conſil. 303. num. 27. lib. 4. & præſumptione 51. numer. 11. libr. 4. Franciſcus Burſatus, in conſilio 441. numer. 30. lib. 4. Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 3. ſolution. 3. ex numer. 26. cum ſequentibus, folio 257. Iacobus Beretta, in conſilio 62. numer. 1. libro primo, Borgninus Caualcauus, deciſion. 43. num. 8. prima parte, & deciſione prima, numer. 14. & deciſion. 20. num 17. parte 2. & in indice deciſionum primæ partis, verbo, verba potius. Salazar, de vſu & conſu. cap. 11. ex numer. 20. Marc. Antonius Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 16. num. fol. 156. Ludouicus Morotius, reſponſo 32. num. 16. Martinus Monter à Cueua, cauſar. ciuil. Regni Aragon. deciſion. 36. num. 58. Fabius Turretus, in conſil. 99. numer. 71. Ioannes Garſia, de expenſis, & meliorat. cap. 4. ex num. 34. cum. pluribus ſeqq. Ludouicus Caſanate, in conſil. 44. numer. 4. Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſion. iuris. tomo 2. littera D. concluſion. 191. folio 560. & tom. 8. littera V. concluſion. 147. folio 569. Adrianus Gilmanus, rerum iudicatarum Germaniæ lib. 1. deciſione 6. numer. 107. Surdus, de alimentis, titulo 9. quæſtione 30. numer. 7. & 41. admittunt tamen horum[*] omnium nonnulli ſpecificè; alij verò tacitè præſentiunt, & nullus quidem contradicit, à regula, & doctrina ſuperiri, ex coniecturis contrariis, ſiue ex præſumpta, & coniecturata mente recedi, & ſic eam procedere in dubio; ſecus verò, vbi extant coniecturæ in contrarium; vt: per Decium, in conſilio 323. numero primo, Cardinal. Dominicum Thuſcum, practicar. concluſ. iur. dicto tom. 2. dicta concl. 191. n. 6. folio 560. Simonem de Prætis, in locis relatis ſupra, & alios num. ſeqq. commemorandos. Admittunt etiam Bartoli diſtinctionem in materia ſubſtitutionum ſingularem, in d.l. Centurio. num. 31. quem ſequuntur omnes ſecundum Iaſon, & Ripam, in locis relatis ſuprà, in initio num. 6. Peregrinum, de fideicommiſſis,[*] articul. 16. num. 110. fol. 157. Vbi diſtinguit, quod aut verbum qualitatem aliquam deſignans, aut ſignificans, adiicitur verbo diſpoſitiuo; & tunc ſtet demonſtratiuè, adeò vt exiſtentia illius qualitatis ſufficiat tempore diſpoſitionis, nec requiritur perſeuerantia tempore executionis: per text. in d.l. Mella, in principio, ff. de aliment. & cibar. legat. vbi legatis alimentis puellæ, ſufficit tunc eam puellam fuiſſe, adeò vt debeantur eidem poſtea adultæ factæ: textũ etiam, in cap. Rainuntius, de teſtamentis, vbi ſubſtitutio compendioſa filio impuberi facta, non coarctatur ad tempus pupillaris ætatis: aut verò adiicitur verbo executiuo, quia dictum ſit, filio meo impuberi ſuccedat, vel bona filij mei impuberis deueniant in talem; & hoc in caſu qualitas hæc ſtet diſpoſitiuè, & reſtrictiuè, & requiratur, vt adſit tẽpore, quo de ſucceſſione agitur, ſic vt impubes decedat; quia qualitas adiecta verbo, debet adeſſe tempore verbi: l. Titius. ff. de milit teſtam. l. 2. ff. de auro & arg. legat. l. in delictis. §. ſi extraneus. ff. de noxalibus action. Tertiò deinde obſeruandum, atque conſtituendum erit, ex regula præfata, & traditione communi Doctorum, quod verba in dubio accipi debeant demonſtratiuè, & non diſpoſitiuè, aut reſtrictiuè; deduci quamplurima, quæ præ manibus quotidie habentur, & valde neceſſaria, atque vtilia ſunt; ac & primum quidem (vt alia omittam) Philippum Corneum, in conſilio 244. column. 5. lib. 2. interpretando verba quædam in inſtitutione poſthumi adiecta, ſcilicet, quæ ad præſens eſt grauida: recteè ſcripſiſſe, non cenſeri ea prolata limitatiuè, ſed demonſtratiuè, quaſi demonſtraret teſtator, ſpem habere in promptu prolis ſuſcipiendæ ex ſua vxore: ideoq́ue verba prædicta non reſtringere generalem poſthumi inſtitutionem, & potius importate facti contingentiam, quàm iuris miniſterium: & Corneum ſequuti fuere Iacob. Menochius, lib. 4. præſumptione 21. num. 31. Ludouicus Morotius, in responſo 32. num. 15. qui per totum illud reſponſum agit de inſtitutione poſthumi, an ſcilicet ea trahatur ad omnem poſthumum, quando eſt facta adiunctis his verbis, quia vxor ſua prægnans eſt; & examinat latiſſimè materiam l. placet. ff. de liberis & poſthum. Secundò deducitur, eundem Corneum, in con[*]ſilio 59. column. 2. lib. 4. rectè etiam conſuluiſſe, menſuram minorem non vitiare, neque minuere diſpoſitionem, quæ apparet enunciata potius demonſtratiuè, quàm restrictiuê, aut dispositiuè, & Corneum sequutus eſt Simon de Prætis, lib. 2. interpret. 3. dicta ſolut. 3. n. 28. fol. 257. Tertiò deducitur, in commentariis de vſufructu, ſub lib. 1. quotidianarum controuerſiarum iuris, cap. 30. ex num. 4. vſque ad numerum 16. poſt infinitos Authores, quos ibi commemoraui, & congeſſi, rectè obſeruatum legato fundo ad vſum & vſumfructum,[*] vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, vel in gaudimentum, aut alio ſimili modo: vel domo ad habitandum relicta, cenſeri proprietatem ipſam legatam, non ſolum vſumfructum: & verba illa, ad vſum, & vſumfructum, & cætera relata, demonſtratiuè potius, quàm reſtrictiuè adiecta cenſeri, provt latius, ibi probaui. Et ob hanc rationem, ſic quoque poſt alios multos Authores tenuit Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſilio 69. num. 2. lib. 1. Cæſar Barzius, deciſion. Bononiæ 79. num. 8. & ſequentibus, & num. 25. Quartò deducitur, Fabium Turretum, in conſ. 99.[*] ex num. 70. cum ſequent. iuridicè reſpondiſſe, immunitatem propter numerum duodecim filiorum, in caſu ſibi conſulto conceſſam, latè debere interpretari; & verba illa, propter numerum duodecim filiorum, non videri fuiſſe expreſſa ad reſtringendam gratiam ad illum numerum præciſum duodecim filiorum, ſed magis ad demonſtrandum, quas immunitates voluerit reſeruare, nempè non merè gratuitas, ſed conceſſas propter aliqua merita præcedentia, cuiuſmodi eſt exempli gratia, illa quæ eſt conceſſa propter numerum duodecim filiorum. Quintò deducitur, ob eandem regulam & doctrinam, Decium, in conſil. 371. numero 7. Ruinum, in conſil. 103. num. 21. lib. 2. intendiſſe probare; quali[*]tatem aliquam appoſitam in inſtitutione, & repetitam in ſubſtitutione, dici poſitam ad demonſtrandum, & ita ſtare demonſtratiuè, non autem diſpoſitiuè. Et in ſubſtitutione facta de filio pupillo, ſi teſtator ſubſtituit filio ſuo pupillo, quod illa qualitas ſtet demonſtratiuè, atque ita non inducat pupillarem ſubſtitutionem; ſimiliter obſeruaſſe Ioannem Andream, Bartolum, Baldum, Aretinum, Caſtrenſem, Alexandrum, & Ripam provt refert, & vtrumque dictum declarat Iacobus Menochius, in conſ. 303. n. 27. lib. 4. Sextò deducitur, Tiberium Decianum, in conſ. 70.[*] lib. 5. optimè explicaſſe, vtrum legatum quantitatis debitæ à Titio, per exactionem cenſeatur ademptum, cui poſt infinitos alios, quos refert, iunge Ioãnem Vincentium Hondedeum, in conſil. 61. per totum, lib. 1. Vincentium de Franchis, deciſione 283. Fuluium Pacianum, in conſ. 22. Deinde, eodem conſ. 70. dilucidè quoque explanaſſe Decianum metipſum,[*] vtrùm legata facta in certis pecuniis, ſi contingat, poſtea, vt pecuniæ in alios vſus expẽdantur, propterea tollãtur: cui iunge Ioan. Vincent. Hondedeus, vbi ſupra: Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, libro 3. cap. 2. §. 1. num. 22. & in caſu ibi propoſito, quo teſtator dixit, & mentionem fecit de pecuniis thecæ, deberi legatum, etiamſi pecuniæ illæ non extarent, quia non vt vellet reſtringere legata ad illam ſpeciem pecuniæ, adeò quod ſi non eſſent pecuniæ in ærario tempore mortis, non deberetur legatum, id adiecit, ſed voluit primò facere legatum, & poſtea prouidere, quomodo facienda eſſet ſolutio, vt ſcilicet magis promptè haberet prædicta legata, vel vt hæredes cum minore incommoditate poſſent præſtare dicta legata, non autem vt apponeret conditionem ipſis legatis, vt deberentur, ſi extarent pecuniæ in ærario, & non deberentur, ſi non extarent: qualitas enim illa pecuniarum fuit adiecta ſolutioni, non diſpoſitioni animo reſtringendi legata. Et ad probationem ſuperiorum adducit Decianus textum optimum in l. quidam teſtamento, ff. de legatis 1. vbi dicitur: Quidam teſtamento, vel codicillis ita legauerat: aureos quadringentos Pamphilæ dari volo, ita, vt infra ſcriptum eſt, à Iulio actore aureos tot, & in caſtris quos habeo tot, & in numerato quos habeo tot: poſt multos annos eadem voluntate manente deceſſit, cum omnes ſummæ in alios vſus tranſlatæ eſſent; quærebatur, an debeatur fideicommiſſum, & Iureconſultus reſpondet, verò ſimilius eſſe, patremfamilias demonſtrare potius hæredibus voluiſſe; vnde aureos quadringentos ſine, incommodo rei familiaris contrahere poſſint, quàm conditionem fideicommiſſo inieciſſe, quod initio purè datum eſſet, ideò quadringenti Pamphilæ debebantur. Ad idem & ſecundo loco citat Decianus textum, in l. Paulo Callimacho, §. vltimo. ff. de legatis 3. quem etiam adducit Ioannes Garcia, in loco referendo ſtatim, vbi quidam legauerat alumno quinquaginta, quæ voluit præſtari à Iulio Mento colono ſuo ex penſionibus fundi ab eo debitis: & cùm colonus dictas penſiones ſoluiſſet fiſco, qui ſuper hæreditate teſtatoris litigabat, & tamen ſuccubuit, dubitatum fuit, an hæredes teneantur ad dictum legatum aureorum quinquaginta? & videbatur quod non; quia dederat teſtator formam, ex quibus pecuniis vellet ſolui: & tamen Paulus Iureconſultus, ibi ex mente Imperatoris decidit, quod per, illam formam ſolutionis non videtur inductum fideicommiſſum, vt ſcilicet Iulius Maurus rogatus, & grauatus fuiſſet reſtituere, non autem hæredes, ſed demonſtratio, vnde hæres accipere poſſit, & ideò hæredes præſtare debere. Denique & tertio loco idem Decianus, dicto conſilio 70. num. 21 ex his, & aliis iuribus dicit colligi concluſionem certam, quod vbicunque legato purè facto, adiicitur modus, vnde poſſit fieri ſo[*]lutio, modus ipſe intelligitur demonſtrationis gratia factus, non vt adiiciatur conditio, & reſtringatur legatum; quod idem probatur in l. Firmio. ff. quanto dies legati cedat. in l. ex his verbis. eod. titulo, in l. ſi ſic. §. primo. ff. de legatis primo. provt ea iura ponderat Ioannes Garſia, de expenſis, & meliorat. cap. 4. numero 34. & in l. Lucius, ff. de aliment. & cibar. legat. quem textum rectè expendit Petrus Salazar, in commentariis de vſu & conſuetudine, cap. 11. numero 20. Quò loci dubitauit, vtrum legatum ſit condi[*]tionale, quando adiicitur locus, aut fundus, vel res, ex qua ſoluatur; & pro vtraque parte iura adduci, & tandem inquit, ea omnia ſic conciliari, vt diſtingui debeat, aliud eſſe cum quis purè legauerit, & poſtea deſignauerit, vnde ſoluatur; tunc namque legatum conditionale non eſt, nec vt reſtringatur, adiicitur, vnde ſoluatur. Aliud verò eſſe, vbi ad ipſam ſubſtantiam, in ipſave ſubſtantia legati, locus, aut res demonſtratur; iuxta text. in l. cum certus. ff. de vino, tritico, & oleo legat. vbi dicitur: Cum certus numerus amphorarũ vini legatus eſſet ex eo, quod in fundo Semproniano natum eſſet, & minus natum eſſet, non amplius deberi placuit, & quaſi taxationis vicem obtinere hæc verba. Et ſubdit, Bartolum communiter receptum, ſic docuiſſe, atque diſtinguendo cõciliaſſe iura contraria, in dict. l. quidam teſtamento. vbi in ſummario eius l. ſcripſit: Deſignatio, vnde legatum ſoluatur, poſt legatum relictum, ipſum conditionale non facit. Et idem tenuit Decius, in conſil. 324. quem refert duntaxat, nec ita ſuperiora explicat Simon de Prætis, lib. 2. dicta ſolutione 3. ſub num. 28. fol. 256. Marta, deciſione 170. Flam. Chartarius, deciſione 110. Menochius, conſilio 337. libro 4. Coſta, de ratione ratæ, quæſtione 163. Ludouicus Morotius, responſo 5. num. 4. cuius inferius, ſpecificam, & latiorem faciam mentionem: Borgninus Caualcanus, in indice deciſionum 1. partis: verbo, verba potius. De quo etiam ſpecifica fiet infra commemoratio. Fuluius Pacianus, in conſil. 22. ferè per totum. Stephanus Gratianus, diſceptation. Forenſium lib. 2. cap. 256. per totum, vbi vide omninò. Petr. Surdus, in conſ. 162. n. 23. lib. 2. vbi refert, & ſequitur Pauli Caſtrenſis diſtinctionem, in conſ. 339. col. 3. verſic. pro intellectu huius dubij, volum. 1. & ibi dixit, quod aut vnica oratione exprimitur, quid ſolui debeat, & ex quibus ſolui debeat; & ſanè id factum videtur ad taxandum quantitatem, & debitor non compellitur, vltra quam vires fructuum patiantur: 1. nomen debitores. §. vnum ex hæredibus. ff. de legatis tertiò. Aut in vna oratione diſponitur de quantitate præſtanda, & in alia, vnde ſit præſtanda, & iſto caſu videtur gratia demonſtrationis facta diſpoſitio, atque ideò ſi ex fructibus vnius fundi ſolutio non poteſt fieri, debet ex alio ſuppleri: per textum, in dicta l. quidam teſtamento. Idem etiam ex communi Interpretum ſententia tradidit Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tom. 8. littera V. concluſione 148. per totam, fol. 570. vbi etiam citat Caſtrenſem, dicto conſilio 339. & inquit, quod verba dicuntur demonſtratiuè poſita quãdo præcedit diſpoſitio, qua aliquid legatur, vel promittitur certum, poſtea deſignatur locus ſolutionis, provt ſi teſtator legat decem ſingulo anno Titio, & mandat ſolui ex fructibus talis prædij; nam licet fructus prædij non extent, debentur decem, quia illa verba demonſtratiuè ſunt poſita, quod ſolutio fiat ex fructibus talis prædij. Secus verò (inquit Thuſcus) ſi in eadem oratione teſtator dixerit, ex fructibus talis prædij ſolui decem; tunc namque ſi non extant fructus, non debentur decem, quia taxationis gratia fructus ſunt in obligatione poſiti; non autem gratia demonſtrationis: & citat nonnulla iura in eius rei comprobationem. Et idem repetit tomo 2. littera D. concluſione 191. folio 560. vbi etiam diſtinguit, an diſpoſitio facta ſit ſub vnica oratione, an verò diuiſa; ſiue an verba adiiciantur verbo diſpoſitiuo, & tunc cenſeatur cauſa demonſtrationis; an verò adiiciantur verbo executiuo, & tunc qualificent neceſſariò. Tradiderunt quoque id ipſum Ioannes de Amicis, in conſil. 40. ex num. 10. cum ſequent, Alciatus, in conſilio 188. ad finem, lib. 9. Gualdenſis, de arte teſtandi, titulo 6. cautela 59. Tiraquellus, priuilegio piæ cauſæ 63. Franciſcus Beccius, in conſil. 94. n. 8. Tiberius Decianus, in conſil. 70. ex n. 17. lib. 5. provt ſuprà retuli eum. Ioannes Gutierrez, in repetitione l. nemo poteſt. num. 506. Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 4. ſolut. 3. ex num. 13. folio 430. Peralta, in l. ſi quis legauerit, de legat. 2. fol. 101. Pinellus, 3. parte, l. 2. C. de reſcindenda, cap. 2. numero 15. Queſada, diuerſarum quæſtioneum iuris, c. 23. n. 6. Perez de Lara, de capellan. & anniuerſ. lib. 1. c. 15. Cæſar Barzius, deciſ. 81. n. 11. nec diſſentit Antonius Faber, ad titulum C. de legatis, definitione 4. fol. 692. dum dixit, alimenta legata non minui ex imminutione fructuum fundi pro iis obligati, niſi relicta ſint ex fructibus eius fundi: vt conſtat ex illis verbis; Diuer ſum eſſe. t ſi legatum ita relictum proponeretur, vt ex fundi redditibus alimenta tibi præſtarentur: imminutis enim fructibus, alimenta quoque minui eo caſu certum eſt. Et citat text. in præcitata l. cum. certus, ff. de tritico, vino, oleo legat. l. legatum 17. §. 1. ff. de annuis legat. l. ſi debitor 36. §. 1. ff. de contrahen. empt. ſuperiora etiam, latiús, & ſingulariter equidem explicauit Ioannes Garcia, videndus omninò, de expenſis & meliorat. capit. 4. ex numero 34. vſque ad numerum 38. qui multa in propoſito hoc conſiderat, quorum varius effectus eſt, & quotidianus, & vtiliſſimus, & illa commemorat ex numero 39. cum ſequentib. Inter alia tamen ex num. 34.[*] inquirit, an ſcilicet aſſignatio loci, vel rei, vnde alimenta præſtentur, vel legata ſoluantur, conditionem, an demonſtrationem inducat: & conſequenter, an quæ aſſignationem inducunt, conditionem, an demonſtrationem efficiant. Et iura ſuperiora adducit, refert etiam ſentiam receptiorem, de q́ua ſuprà, & permultos Authores relatos ibi n. 36. quod ſi legatum, donatio, vel conceſſio, & aſſignatio perſonæ, vel loci ſint in duplici & diuerſa oratione, & ſub diuerſis verborum conceptionibus, talis aſſignatio inducit demõſtrationem, ac ſubinde legatum omnino debeatur, etiamſi in loco, vel in fundo, vel in perſona nihil habeatur, & aliunde ſoluatur: ſi verò vnica verborum conceptione, & vnica oratione: vtrumque contineatur, quod eſt taxatio, vel conditio. Deinde, n. 37. nouè & ingeniosè quidem oſtendit, diſtinctionem hanc vnius, vel diuerſarum orationum, planè non eſſe ex Iureconſultorum verbis, nec ſententia. Ipſi namque ſæpè ex vna eademq́ue oratione demonſtrationem inducunt; ſæpè ex duplici taxationẽ, & conditionem, vt ibi oſtendit concludenter, & verè quidem (vt arbitror) & ipſum tenuit Thuſcus, in loco relato ſuprà tomi ſecundi. Et tenet etiam poſt Cumanum, quem ſequitur Fuluius Pacianus, referendus infrà. Denique, num. 39. eiuſdem capit. rectè concludit cum communi ſententia Bartoli, & quamplurimorum, quos ibi citat, nihil attendendum eſſe in hac materia ad duplicem, vel vnicam orationem, ſed ad id duntaxat, quod dixi, diſpoſitionem ſcilicet, vel executione; hoc eſt, an poſt legatum perfectum addatur executio legati, id eſt, vnde legatum ſit ſoluendum; atque ita, ſiue in vna, ſiue in duplici oratione adiectio loci, vel perſonæ ad executionem, & conſequutionem legati iam perfecti, inducit demonſtrationem. Rurſum, etiamſi in diuerſa & duplici oratione, ſi duplex illa oratio neceſſaria ſit ad perfectionem legati, nihilque de executione agatur, erit taxatio, aut limitatio, vel conditio. Ac denique, ſi in conceſſione, vel donatione poſt diſpoſitionem addita fuerit perſona, vel locus adiectus ad ſolutionem, & executionem, diſpoſitio illa habebit demonſtrationem. Si duntaxat legatum habet perfectum ſine verbis executiuis diſpoſitionis, erit taxatum legatum. vel conditionale: & hactenus Ioa. Garſia, dicens, ita melius explicaſſe Albericum, Bartolum, & alios ibi relatos, & varios, vtiliſſimòſque effectus adducens (vt ſupradixi) ex num. 39. & cum ſeq. & exempla eiuſdem diſtinctionis ponens dicto n. 38. vt ibi latius inuenies, atque ex profeſſo explicatum. Vide etiam nouiſſmè Farinacium, nouiſſimar. Rotæ Romanæ, deciſion. 584. partis 2. tom. 2. Procedit autem diſtinctio ſuperior (provt ipſimet[*] Authores notarunt) non ſolum in legatis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in contractibus, in donatione, in conceſſione, & in qualibet alia diſpoſitione, in quo nullus diſſentit, & ſpecificè in donatione idem quod in legato conſtituit Prætis, dicta ſolut. 3. n. 14. & 15. in conceſſione quacunque, vel legato, vel donatione optimè obſeruauit Ioannes Garſia, dicto cap. 4. n. 38. ante finem, ibi: Itaque, ſi in conceſſione, vel legato, vel donatione. Et num. 44. ibi: Titulo venditionis, donationis, vel legati, nihil enim refert, cum Doctores omnes, de quibus ſupra, imò ratio ipſa iuris, vniuersè id in omni genere dispoſitionis recipiant. Et in venditione vſque adeò procedit, vt vendi[*]tione limitata ad locum, veluti ſi vendas annua centum, quæ ibi habes Compoſtellæ empta, vel tot modios vini, vel corbes frumenti, quos habes quotannis in tali prædio, vel quos emiſti à Sempronio, & ibi redditus non ſint, vel minor ſit, venditori hæredes de euictione quidem tenebuntur actione perſonali ex contractu; at verò reddere ſingulis annis redditus nõ tenebuntur, quia limitata venditio eſt, tanquã ſi corpus fuiſſet venditum. Ita ſane poſt alios Authores obſeruauit ipſe Ioannes Garcia, dicto cap. 4. num. 40. cuius reſolutio coadiuuatur ex traditis per Antoniũ Pichardum, in §. cum autem. Inſtitut. de empt. & vendit. & per Pinellum, 3. parte, l. Secundæ, C. de reſcindenda, cap. ſecundo, procedit etiam eadem diſtinctio in anniuerſariis, & capellaniis, & diſpoſitionibus quibuſlibet ad pias cauſas, vt ſcilicet diſtingui debeat, an locus, vel perſona taxatiuè, & conditio[*]naliter, an demonſtratiuè adiiciatur; provt in anniuerſariis, & capellaniis loquitur Perez de Lara, libro 1. dicto cap. 15. num. 21. & deciſio Rotæ (quam ipſe non citat) adducta tamen per Ioannem Garciam, dicto capite quarto, de expenſ. & meliorat. num. 35. incipien. Lego pro anniuerſario annali, & perpetuo faciendo pro anima mea, & parentum meorum in Eccleſia Murmurienſi duas formatas annonæ ad magnam menſuram, quas mihi deſeruiunt Guillelmus, & Rainerius fratres in quodam affirmatio, quod habent in tali loco, & c. & caſu huiuſmodi propoſito, ſubdit ſtatim eadem deciſio in hunc modum: Item, ſi pro tempore non poſſent percipi, vel haberi dictæ ſummæ de affirmatio illo, vel propter deteriorationem, vel minus valentiam dicti affirmarij, vel aliàs quouis modo. Et arguit pro, & contra, atque diſtinctionem ſuperiorem adducit, an demonſtratiuè, vel executiuè deſigantio fiat; ſiue vnica oratione exprimatur, quid ſolui debeat, & ex quo; an verò in vna oratione diſponatur de quantitate præſtanda, & in alia, vnde ſit præſtanda. Et tandem concludit in hæc verba: His tamen non obſtantibus, teneo contrarium, & dico, quod hæres plenè erit liberatus, cedendo actiones Anniuerſario, ſiue eius ministris, nec ad plus teneatur, nec ſuppleri de aliis bonis, quantumcunque dicta penſio minueretur, dummodo ſine hæredis culpa. Et hic ſane caſus cum ex facto occurreret olim in{ Regij Galleci Senatus deciſio in propoſito ſingularis, & notanda traditur. } Regio Galleco Prætorio, vbi tunc ego Senator eram; ita equiquem deciſus, atque reſolutus fuit. Conſtabat namque, Hoſpitali Sanctæ Mariæ Angelorum villæ de Riuadauia, triginta modiorum vini donationem factam fuiſſe cum certo onere anniuerſariorum, in hunc modum: Dono dicto Hoſpitali triginta modios vini, quos ego habeo, & mihi ſeruiunt vaſſalli quidam, & emi à talibus, & talibus perſonis qui erant dicti ſeruitores, & ſicut ego emi, & habeo, & mihi ſeruiunt: & verè negari poteſt, quin eadem in oratione, ſiue ante perfectam diſpoſitionem, addita ſit res, locus, aut perſona, ex qua donatio ſoluenda eſſet ſingulis annis, & ſic taxatiuè, iuxta reſolutiones ſuperiores, & tradita per Ioannem Garciam, dicto cap. quarto, & tamen Aduocati Hoſpitalis contendebant, duplici ex capite non liberari donatoris hæredes cedendo actiones, ſed teneri ſupplere, quod defecerat, petita reductione per dictos ſeruitores, modiorum illorum triginta vini. ad rationem 15. iuxta diſpoſitionem l. 7. titul. 15. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. cuius meminit Gallecus idem Garcia, de expenſis, cap. 7. num. 74. Et primò adducebantur ex traditione illa Romani, ſingulari 432. ex qua contendebant, præfatam diſtinctionem, an demonſtratiuè, vel diſpoſitiuè perſona, aut res adiecta ſit ſolutioni; non habere locum in pia cauſa. Secundò excitabantur ex clauſula generali, in fine eiuſdem donationis appoſita, ex qua verbis valde generalibus, euictionis, & ſecuritatis dictorum modiorum vini promiſſio facta fuit à donator. Cæterum Aduocari metipſi non ponderabant locum Tiraquelli, de priuilegiis piæ cauſæ, priuilegio 63. Simonis de Prætis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 4. dicta ſolutione 3. num. 18. fol. 430. provt ego nunc pondero, hi etenim Authores, ſi recte perpendantur, pro communi etiam diſtinctione vrgent, etiam in pia cauſa; & Romani locus, verè & nouiter explanabitur. Non enim inquit Romanus, donatione facta piæ cauſæ, & re, vel perſona, texatiuè & conditionaliter, aut in eadem oratione (provt fuit in caſu præſenti) vel ante perfectam diſpoſitionem aſſignata, ſuppleri debere id, quod minueretur ex quantitate tractu temporis, ſiue caſu quocunque eueniente. Non etiam inquit, ad alia bona donatoris deueniendum, ſed in alio caſu loquitur Scilicet per aſſignationem redditus ex aliquo certo funde, quod piæ cauſæ fauore is fundus cenſetur obligatus, & ad eum agi poteſt hypothecaria. Et ſic quamuis taxatiuè, & in eadẽ oratione fundus aſſignatus fuerit, priuilegium piæ cauſæ efficit, vt excluſa diſtinctione taxationis, vel demonſtrationis, fundus ipſe remaneat obligatus, non tamen extenditur priuilegium metipſum, vt aliæ quoque res donatoris obligatæ remaneant, ſiue ad ipſas agi poſſit, vt quod deeſt, aut minutum fuerit, ſuppleatur ex ipſis; provt in caſu noſtro ſuppleri ex aliis bonis, quod minus reddi poterat ex dictis 30. modiis, petita reductione, contendebatur. Quod autem eo caſu loquatur Romanus, nec aliquid in contrarium diſtinctionis ſuperioris dixerit, conſtat ex verbis Tiraquelli, dicto priuilegio 63. vbi in ſummario ſic dicit: Per aſſignationem redditus ex certo aliquo fundo piæ cauſæ, tacitè is fundus cenſetur obligatus, & ad eum etiam agi potest hypothecaria. Et in contextu ipſo in hæc verba ſcribit, licet aliàs cum aſſignantur reditus ex certo fundo, ex huiuſmodi aſſignatione non oriatur actio hypothecaria, ſed tantum comperit perſonalis, per l. vltimam, in fine, ff. de contrahenda empt. & l. liberto, in principio, iuncta gloſſa, in verbo. vendita, ff. de annuis legatis: tamen ſi teſtator quiſpiam in fauorem piæ cauſæ aſſignauerit redditus ex aliquo fundo, cenſetur is fundus, in quamcunque manum peruenerit, tacitè obligatus, & ad illum agi poteſt hypothecaria, etiam de iure Digeſtorum, per textum loquentem in alimentis, in l. ſecunda, & ibi Bartol. ff. de aliment. & cibar. legat. & c. Et ſecundùm hæc, quamuis res alienetur, ſolutioni ſuppoſita, cum ſuo onere tranſit piæ cauſæ fauore, qui tamen fauor, ad caſum propoſitum non extenditur per Romanum, nec in eo loquitur (vt vides) Similiter, quando res legata, per legantem poſtmodum alienatur; quamuis in aliis cauſis, & perſonis diſtingui ſoleat, an titulo lucratiuo, vel oneroſo res diſtrahatur; & tunc an ex voluntate, vel ex neceſſitate alienatio fiat; iuxta textum, in l. re legatam, ff. de adimendis legatis, l. fideicommiſſa, §. ſi rem, ff. de legatis, 3. cum ſua materia, de qua plene poſt ordinarios, per Antonium Gomezium, tom. 1. variarum, cap. 12. num. 52. verſic. ſecundus caſus eſt. Tellum Fernandez, in l. 17. Tauri, ex num. 11. cum pluribus ſeq. Mieres, de maioratu, 1. parte, quæſt. 43. num. 11. & quæſt. 46. Gratianum, regula 458. Vincentium de Franchis, deciſione 283. latè per Ioann. Vincent. Hondedeum, in conſil. 61. per totum, libro 1. tamen in pia cauſa, quia res ipſa legata, obligata cenſetur manere eo ipſo, legatum indiſtinctè non reuocatur, idque fauore piæ cauſæ, ob quam res legata obligata cenſetur; ſicuti obſeruauit Simon de Prætis, dicta ſolutione tertia, num. 18. & ſic quoad alias res iuridicè, & rectè fauorem non extendit deciſio Rotæ prædicta. Maximè cùm donator dixiſſet, quod donabat triginta illos modios vini, provt habebat, & emerat; habebat autem periculo reductionis ſuppoſitos ex deciſione dictæ l. Regiæ 7. & ſic videtur cum eodem periculo, & onere eos donaſſe; iuxta reſolutionem Hippolyti Riminaldi, in conſil, 27. num. 71. lib. 1. Panciroli, in conſil. 117. num. 7. Mazoli, in conſil. 70. num. 32. Burſati, in conſil. 4. num. 14. lib. 1. Achil. Pedrochæ, in conſ. 2. num. 11. & 27. cum ſequent. & num. 51. cum tribus ſequent. Ex alio etiam capite, generalitatis inquam verborum, quibus euictionis promiſſio facta fuit, iuuari non poterat Hoſpitale ipſum: quoniam clauſula illa generalis ſubſequens, referri, & reſtringi debet ſecundum naturam rei prius ſpecificatæ, l. legatorum, §. 1. vbi Bartolus, ff. de legatis 2. l. ſi ex pluribus, ff. de ſolutionibus, l. ſi ita quis promiſit, §. finali, ff. de verbor. obligation. Bartolus, in l. quæſitum, §. primo ff. de fundo inſtructo. Baldus, in l. pactum, num. 9. C. de collat. Iaſon, in l. ſi de certa, num. 2. C. de tranſact. Molina, de Hispan. primogen. libro 4. cap. 2. num. 41. & latius explicaui ſuprà, alio cap. ſic ſanè in materia euictionis, & promiſſionis, eius, quæ verbis, & clauſulis valde generalibus facta ſit, quod clauſulæ, & dictiones vniuerſales limitentur, & reſtringantur ſecundum naturam actus, cui attribuuntur, & ſufficiant illis aliquem effectum tribuere, nec ita eas extendere liceat, quòd iuri præiudicium fiat; eruditè poſt alios Authores ſcripſit Didac. Couarr. variarum lib. 3. cap. 17. numero ſeptimo, non leuis autem effectus tribuitur verbis prædictis, ſi quidem donatoris hæredes remanent obligati; ſi culpa eorum, aut ipſius donatoris, vel ob defectum, aut vitium rei, minueretur numerus dictorum triginta modiorum, quod præfata deciſio Rotæ conſiderauit expreſſim, non autem tenebuntur, caſu prædicto eueniente, cum legis diſpoſitione ipſe contigerit ex reductione dictæ legis Regiæ, & abſque culpa hæredum, & donatoris, reſq́ue ipſa remaneat, quamuis numero modiorum diminuto, quo caſu & oneris diminutio peti poteſt, iuxta ea, quæ latius tradit D. Perez de Lara, de capellan. & anniuerſ. libro 1. dicto cap. 15. & factum proueniens ex diſpoſitione, aut voluntate Principis, ſemper in diſpoſitione quacunque cenſetur exceptum, l. finali, ff. qui ſatisdare cogantur, cap. conſtitutus, de reſcriptis. Quem textum adduxit, & ſic notauit Ioſephus Ludouicus, deciſione 50. num. 11. clauſulæ etiam, quæ in executiuis contractus apponuntur, non ſolent ſubſtantiam eius alterare, aut præfatam diſtinctionem taxationis, aut demonſtrationis excludere: per text. in Clementina 1. in fine, de præbendis: quem exornarunt quamplurimi Authores commemorati ſuprà: Peralta, in l. vnum ex familia, §. ſed ſi fundum, numero tertio, de legatis 2. Couarr. in rubrica de teſtamentis, ſecunda parte, num. 12. verſic. tertia concluſio. Ludouicus Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 4. c. 2. n. 42. Mieres, de maioratus, 1. parte, quæſt. 30. num. 9. & 10. Caualcan. deciſione 43. ſub num. 35. verſic. nec obſtat. 1. parte, & deciſion. 36. num. 18. & 40. parte 2. Ac denique, promiſſio de euictione aut de ſecuritate, non intelligitur de ea, quæ prouenit ex natura rei, & recipit interpretationem à natura diſpoſitionis, & rei, ſuper qua interponitur, nec propterea dicitur ſuperflua, cum in cæteris aliis caſibus operetur ſuum effectum, vt in deciſione Rotæ 211. num. 1. & 6. in nouis, parte ſecunda, fol. 724. deciſione 152. ead. parte 2. fol. 685. num. 4. vbi ſingulariter in propoſito, quod quando euictio fit ex natura rei, non ſufficit ſimplex ſiue generalis promiſſo de euictione, ſed requiritur ſpecifica, atque expreſſa in illum caſum: Tiraquellus, de retractu lignagier, §. primo, gloſſa nona, numero 34. & 35. vbi ex hoc infert ad rem ventam, retractam à conſanguineo, ex natura enim rei, & legis diſpoſitione ineſt ea euictio, ſi conſanguineus velit retrahere, & ſic non ſufficit generalis de euictione promiſſio, ſed ſpecifica requiritur, vt dixi. Sic etiam in caſu propoſito non ſufficit generalis illa de euictione promiſſio, quoniã ex natura rei, & legis Regiæ præcitatæ diſpoſitione ineſt eiuſmodi euictionis caſus, hoc eſt petitionis reductionis ad rationem 14. ſi ſoluentes, ſiue obligati ſoluere, eâ vti velint. Et hactenus de præfata Senatus, Galleci definitione, ex qua concluditur, diſtinctionem, atque doctrinam illam ſuperiorem, an demonſtratiuè, an diſpoſitiuè adiectum aliquid fuerit, vt reſtringat, vel non, diſpoſitionem; obtinere etiam in cauſis, & diſpoſitionibus ad pias cauſas. Et vltra ſuperius obſeruata, & adducta, pro eadem[*] diſtinctione facit alius caſus practicus, in eodem propoſito ponderatus per Borgninum Caualcanum, in iudice deciſionum primæ partis, verb. verba in dubio potius. Vbi inquit, ſe conſuluiſſe eo anno ad fauorem hæredum, legatum factum per teſtatorem de Miſſis celebrandis ſingula die in perpetuum per vnum Capellanum, qui habeat pro eius mercede ſingulo anno florenos quadraginta valoris ad computum ſolidorum triginta duorum Imperialium pro floreno; fuiſſe legatum taxatiuum, & non demonſtratiuum, & hæredes non teneri ſoluere pluſquam florenos quadraginta, ſi Capellanus nullus reperiatur, qui velit dicere dictam Miſſam quotidianam cum dicta Oratione, pro dictis florenis quadraginta: & ſic hæredes non teneri ſupplere mercedem, & onus Miſſarum debere diminui, & reduci ad mercedem dictorum florenorum quadraginta Imperialium; provt ibi latiùs comprobat, & multa in hac materia euoluit, vt ibi videri poteſt. Deinde & tertio loco principaliter obſeruandum,{ Senatus Hiſpalenſ egregia pr nitur & gularis ſio. } atque conſtituendum erit, ex dictis hucuſque numeris præcedentibus, inferri ad alium caſum practicum, & ex facto in Regio Hiſpalenſi Senatu hiſce diebus occurrentem, & definitum: nam cùm lis verteretur inter Gaſparem Nuñez, & Catharinam de Robledo eo prætextu, quod ipſa prætenderet, teſtatotorem ſibi reliquiſſe centum ducatorum cenſum, ſeu tributum quod quidam tertius ſoluebat. Et verum eſſet, ita teſtatorem dixiſſe in ſuo teſtamento; attamen non apparebat, nec conſtitit, tertium illum ſoluiſſe, aut ſoluere tributum ipſum, nec de inſtrumento impoſitionis, aut redemptionis eiuſdem conſtabat; iuridicè equidem à petitione prædicta centum ducatorum Senatus abſoluit hæredem, & iura ſua contra tertium illum reſeruauit legatario, iuſſitque, hæredem eadem iura cedere aduerſus ipſum tertium, ſi quæ habebat. Senatus autem definitio ex ſequentibus comprobatur fundamentis, & rationibus. Ac primum, equidem ex his, quæ numeris præcedentibus, adnotata, atque ſcripta reliqui, quatenus diſtinxi, quod aut oratio legati perfecta eſt, & poſtea ei annectitur locus, vel res, vnde ſolui debeat; quod idem eſt, ac dicere, aut in vna oratione diſponitur de quantitate præſtanda, & in alia vnde ſit præſtanda, & tunc legatum eſt præſtandum, ſiue ſupplendum ab hærede, quanquam legata quantitas minime exiſtat, ſiue ex re aſſignata ſolutio fieri non poſſit; tum, quia loci adiectio eo in caſu ſtat demonſtratiuè; non autem reſtrictiuè; tunc etiam, quia relatiuum videtur potius adiectum executioni, quàm ſubſtantiæ legati, & diſpoſitionis, & proinde non vitiat legatum, vt in dict. l. quidam teſtamento: & ſic iuxta vnam, vel alteram opinionem, ex relatis ſuprà per Ioan. Garciam: Aut verò vnica, eadémque oratione fit legatum, necnon deſignatur locus, vnde ſolui debeat (provt factum fuit in caſu præſenti, & tunc re legata deficiente, ſiue non apparent (provt in ipſomet caſu propoſito cenſus, non apparebat) æquè corruit legatum; ſicuti tradiderunt diſtinctionem hanc communem Interpretes omnes ſuprà commemorati, & ex multis Petrus Surdus, dicto conſil. 162. num. 23. lib. 2. Ludouicus Morotius, reſponſo 5. num. 4. Fuluius Pacianus, in conſil. 22. ex num. 19. cum ſeq. vſque ad numerum 28. Cardinalis Dominicus Thuſcus, in duobus locis præcitatis ſuprà, poſt Caſtrenſem, dicto conſil. 339. lib. 1. Qui in ſecundo caſu, quando ſcilicet vnica eſt oratio, ſignificans quid, & vnde ſolui debeat, verbi gratia, cum teſtator ſic loquitur, Volo ex reditibus talis rei decem ſolui, manifeſtè comprobat iſtam partem: Secundò deinde facit, quia nomen debitoris quo[*]tieſcunque alicui legatur, hæres non tenetur ad legati præſtationem, etiam quod nihil ſit debitum, ſed duntaxat ad ceſſionem directæ actionis, l. ſeruum filij, §. eum qui chirographum, ff. de legatis primo: vbi omnes Doctores communiter, præſertim Angelus, n. 3. Comenſis, num. 2. Iaſon, num. 10. l. ex. legato. C. de legatis. In tantum, vt nec etiam expenſas, & ſumptus[*] litis teneatur hæres præſtare legatario pro conſecutione legati, ſed ſuo periculo ſit vendicandum: Angelus, in d. §. eum qui chirographum, & in l. apud Iulianum, §. Titius, num. 2. de legat. 1. Iaſon, ibidem, n. 28. Ludouicus Morotius, dicto reſponſo 5. num. 1. & 2. Fuluius Pacianus, dicto conſil. 22. num. 28. ſed in caſu præſenti legatum eſt tributum, ſine cenſus centum ducarorum, quæ quidam tertius ſoluebat, igitur hæres cedendo actionem legatario aduerſus ipſum, liberari debuit omnino. Tertiò etiam facit in terminis id, quod ſcripſit Bal[*]dus, in conſil. 151. per totum, incipien. Dubium iſtius quæstionis, libro quinto: vbi dixit, legatum non deberi per hæredem, ſi his verbis conceptum fuiſſet, Relinquo D. Nutæ, & Bellaforæ centum, ad quæ mihi D. Stephanella tenetur, ſed cedendo actiones liberari; provt latius ibi comprobat, & in fortioribus terminis defendunt Alexander, in conſil. 215. libro ſeptimo. Decius, in conſil. 324. per totum: idem Decius, in conſil. 183. colum. 3. Simon de Prætis, in conſil. 117. ex num. 13. cum ſequent. lib. 1. Ludou. Morotius, dicto responſo 5. vbi inquit, quod in caſu illo, ſuper quo iure reſpondit, teſtatrix legando 3000 aureos, quos habebat ſuper quarta parte feudi, retulit ſe ad corpus nummorum, quos illic habebat, ac proinde diſpoſitionem ſuam reſtrinxit ad illos aureos, qui legatariis debentur cum ſuo onere, abſque grauamine hæredis, vt latiùs ibi, & per Alex. d. conſ. 216. poſt. n. 3. in verſic. ſed in propoſito, lib. 7. Rurſus & quarto loco facit reſolutio illa commu[*]niter approbata, quod aut pecunia eſt legata in genere, & tunc licet pecunia non inueniatur in hæreditate, legatum tamen debetur, l. ſi pecunia, ff. de legat. 2. l. quidam teſtamento, ff. de legatis 1. & notatur, in l. 3. poſt Gloſſam, ibi, C. de falſa cauſa adiecta legato, aut pecunia fuit legata in ſpecie, veluti, lego decem quæ in arca habeo: quod genus legati ſicuti dicitur reſpicere certum corpus, vel certam ſpeciem, licet quantitatem contineat, vt habetur in l. talis ſcriptura, & ibi Gloſſa, in verbo, ſpecies, & l. plane vbi, §. ſed hoc, & ibi Gloſſa, in verbo, comparandum, & in l. ſed ſi certos nummos, ff. de legatis 1. ita etiam facit, vt ſi nihil eſt in arca, nihil debeatur, aut ſi minus eſt, quàm quantitas legata, nihil amplius ſuppleatur: provt de primo traditur in l. 1. §. finali, ff. de dote prælegata. Et de ſecundo hebetur in l. ſi ſeruus, §. qui quinque, ff. de legatis 1. & in l. cum ita, §. ſpecies, ff. de legatis 2. ſic ſane reſoluunt communiter Scribentes, multis in locis, vt per Baldum, in conſ. 180. ex n. 4. cum ſeq. lib. 2. Decium, in conſ. 166. num. 2. Pariſium, in conſil. 96. num. 17. lib. 2. Afflictum, deciſione 399. num. 7. Ludouicum Morotium, dicto reſponſo 5. ex num. 3. Simonem de Prætis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 4. dubita. 4. n. 11. & 13. fol. 289. Ioannem Cephalum, in conſil. 636. num. 9. & 10. lib. 5. Fuluium Pacianum, in conſil. 22. numero 12. 21. 24. 25. & 26. vbi diſtinguit, an deſignatio rei appoſita ſit in ipſa ſubſtantia legati, & tunc ſi non reperitur res, legati ſubſtantia deficit, iuxta text. in dicto §. quicunque, & iura ſimilia nunc allegata: quod in propriis ter minis decidit caſum noſtrum præſentem. Et iterum ipſe Pacianus, num. 22. & 23. vbi ſingulariter animaduertit, differentiam non verſari in eo, quod legatum, & deſignatum ſit in vna, vel in diuerſa oratione, ſed ſolum verſari, an diſpoſitio pecuniæ legatæ conſiſtat in genere, an in ſpecie; vt eleganter hanc materiam explanat Cumanus, in d.l. quidam testamento, ff. de legat. 1. column. 1. verſic. ſed dico. Bartolus etiam, in d.l. talis ſcriptura, num. 3. in verſic. non obſtat. vbi ait, intelligentiam dictæ l. quidam teſtamento, ff. de legatis 1. in eo verſari, quod ibi erat pecunia legata in genere, ſeu quantitate potius, quàm in ſpecie. Et ij quidem Authores ſtatuunt idipſum, quando[*] legatum fieret de his, quæ teſtator habebat penes campſorem, vt ſi diceret, lego centum, quæ ſunt, vel habeo apud talem campſorem, vel in bancho talis loci, quia cum huiuſmodi legatum reſpiciat certum corpus nummorum, aut certam ſpeciem, eatenus valere debebit, quatenus reperietur adeſſe in locis deſignatis, vt in d.l. plane: §. ſed hoc ita, & l. ſed ſi certos nummos, ff. de legat. 1. cum ſimilibus, de quibus poſt multos alios Authores, per Simonem de Prætis, lib. 4. dicta dubitatione 4. num. 11. fol. 289. Ludou. Morotium, dicto responſo 5. ex numero 3. Cæterum, quod legatum eiuſmodi de centum penes campſorem, intelligatur factum eſſe in ſpecie, ſi ille campſor habebat illam pecuniam depoſitam in ſpecie, in ſacculo ſignato: ſed ſi illam habebat penes ſe in numero, tunc illa pecunia non conſideratur vt ſpecies, ſed vt genus; poſt Alexandrum, Florianum, Imolam, & Aretinum contendit Fuluius Pacianus, dicto conſilio 22. num. 18. vbi citat Baldum, ita in his terminis dicentem, in d.l. talis ſcriptura, num. 2. verſiculo, extra, vbi videri poterit. Quicquid ergo in hoc vltimo ſit, cum in caſu præſenti, non in genere, aut in quantitate, ſed in corpore, & in ſpecie potius, legatum factum fuerit de centum, quæ Tertius ex cauſa cenſus ſoluebat, meritò vt dixi, Senatus Hiſpalenſis definiuit. Quintò etiam facit textus expreſſus, & ſingularis[*] in l. ſi ſic. §. 1. ff. de legatis primo: vbi traditur, quod ſi quis legauerit decem, quæ ſibi Titius debet aut quæ habiturus eſt à Titio, & Titius nihil debeat, aut viuus exegerit, legatum nihil valebit. Ratio eſt, quia non videtur aliud fuiſſe legatum, quam nomen ipſius Titij debitoris, etſi hæres cedendo legatario actionem aduerſus Titium, liberatur. Etſi Titius non reperitur debitor, vel ex eo, quod nihil vnquam debuit, vel eo, quod teſtatori viuenti ſoluit, meritò dicitur legatum non valere, quia deficit ſubſtantia legati, quæ verſabatur in iure crediti, vel in illa actione in ſpecie legata, & ad quod ius ſolum teſtator reſpexiſſe videtur, vt dicitur in l. legaui. in verſic. ad debitorem, ff. de liberatione legata. Et ita reſoluunt, atque obſeruant Scribentes communiter, vt poſt ordinarios, & alis multos teſtantur Ruinus, in conſilio 70. num. 6. libro ſecundo. Cephalus, dicto conſil. 636. num. 9. & 10. lib. 5. Simon de Prætis, lib. 4. dicta dubitatione 4. num. 11. & 13. folio 289. Ludouicus Morotius, dicto reſponſo 5. num. 3. Borgninus Caualcanus, in iudice deciſionum 1. partis, verbo, verba potius in dubio, numero 4. in verſic. tertio præmitto. eruditè Fuluius Pacianus, d. conſ. 22. num. 27. & 28. Sextò & vltimò facit, quod legare centum, quæ[*] mihi Titius debet, aut cenſum, ſiue tributum de centum ducatis, quæ mihi Petrus ſoluit, tantum, ſiue idẽ eſt, quantum legare illa centum, quæ debet mihi Titius, & non alia; ſicuti ſcribunt Decius, in conſil. 183. col. 2. in verſic. Tertio dictum. Cephalus, dicto conſ. 636. num. 7. lib. 5. & clarè probatur in d.l. ſi ſic. §. 1. & ideò ſi nihil habeat, aut ſoluat Titius, nihil etiam[*] videbitur legatum. Relatiuum namque, qui, vel quæ adiectum diſpoſitioni ſine copula, diſpoſitionem reſtringit, & limitat generalitatem verborum, l. omnes populi, ff. de iuſtitia & iure. l. ſtichum qui meus erit, ff. de legat. 1. l. ea tamen adiectio, ff. de legatis 3. l. cunctos populos, C. de ſumma Trinitate, & fide Cathol. & poſt alios Authores exornat Cephalus ipſe, vbi ſupra, num. 3. & tribus ſeqq. Ludou. Morotius, dicto reſponſo 5. num. 5. & ſeq. vbi inquit, num. 6. quod re[*]ſoluitur in conditionem, quando refertur ad tertiam perſonam, etiam per verba præſentis temporis, vt per Crauetam, in conſil. 415. num. 10. & in conſilio 802. num. 2. & refert non ſolum ſubſtantiam diſpo[*]ſitionis, verum etiam qualitates, & conditiones, & modos, vt per Caſtrenſem, Corneum, Rolandum, & Burſatum, quos refert ibi Morotius, numero 7. & vltra eum Ludouic. Caſanate, in conſil. 56. numero 54. vbi quod relatiuum quis, vel qui, dicitur eſſe relatiuum ſubſtantiæ, quamuis aliquando referat ſimilitudinem in genere, provt latius ibi, num. 55. & ſequent. Præterea & quarto loco principaliter obſeruan{ Regij Hiſpalenſis Senatus deciſione altera. }dum, atque conſtituendum erit, ex eiſdem regulis, & doctrinis, atque reſolutionibus communibus, ſupra traditis, inferri quoque ad reſolutionem alterius quæſtionis, de qua hiſce diebus inter Didacum de Boorques, & fratres eius in Senatu vertebatur, vtrum ſcilicet melioratione Tertij, aut Tertij, & Quinti, aſſignata in re, vel in rebus certis, non æqui[*]ualentibus eiſdem Tertio & Quinto, illud quod deeſt, ſupplendum ſit ex cæteris bonis defuncti, aut non ſupplendum; Et quidem partem negatiuam, quod ſuppleri non debeat, probauit Antonius Gomezius, in l. 17. Tauri. num. 14. & reddit rationem, quia talis aſſignatio fit in ſubſtantia diſpoſitionis, & ſic reſtringit ipſam diſpoſitionem, vt in l. ſi quis ſeruum, §. ſi ita legauerit, ff. de legatis 2. & in dict. l. cum certus numerus, ff. de tritico, vino, & oleo legat. & in dict. l. ſi ſeruus legatus. §. qui quinque, ff. de legatis primo. Cæterum contrariam ſententiam affirmatiuam, quod ſcilicet ſuppletio fieri debeat ad valorem Tertij & Quinti, ſicut è contra reſecari id, in quo Tertium & Quintum res aſſignata excederet, rectius definiuit Senatus, vtpote, cum aſſignatio non ſit de ſubſtantia meliorationis, ſed demonſtratur res, in qua fiat executio ipſius, quæ res, ſi pereat, vel alienatur, donatio, vel melioratio non reuocatur, vt in dict. l. quidam teſtamento, ff. de legatis 1. dicta l. Paulo Callimacho, §. Iulius ſeuerus, ff. de legatis tertio, l. Lucius, ff. de aliment. legat. & ſic cum in caſu præſenti melioratio generalis fuiſſet, quotæ aſſignatio non reſtringit meliorationem ipſam, nec aſſignatio apponitur diſpoſitioni, ſed executioni meliorationis, quo caſu eam non reſtringit, vt latius probatum eſt numeris præcedentibus, & in terminis tenuerunt Cifuentes, Tellus Fernandez, Ludouic. Molina, & Antonius Queſada, quos refert, & ſequitur Ioannes Gutierrez, practicarum libro ſecundo, quæſt. 56. vbi limitat, quoties conſtaret de voluntate defuncti in contrarium. Vel quando melioratio tantum fieret rei, vel rerum aſſignatarum. Itaque, cum melioratio fit ex Tertio tantum, vel ex Tertio & Quinto, & poſtmodùm aſſignatur res, vnde Tertium ipſum, & Quintum deducatur; provt apparet factum in caſu præſenti, abſque dubio ſuppletur, quod ex Tertio & Quinto deficeret. Aliter verò dicendum erit, ſi pro melioratione Tertij & Quinti, aut in rationem eius res donata, & aſſignata eſſet, quia tunc res ipſa duntaxat aſſignata peri poteſt: & ita quondam Senatus definiuit in cauſa Ludouici de Tapia, & fratrum eius, cum ipſorum pater in teſtamento cauiſſet, dictum Ludouicum, pro melioratione Tertij, & remanentis Quinti habiturum hæreditamentum quoddam iure vinculi, vltra ſuam legitimam: decreuit namque iuridice Senatus, nihil vltra dictum hæreditamentum conſequi, nec petere potuiſſe Ludouicum, tametſi ad valorem Tertij, & remanentia Quinti, non accederet, & diſtinctionem præfatam, atque vtramque Senatus definitionem, clarè comprobat vltra ſuperiores Authores, And. Angulus, ad leges meliorationum, l. 3. gloſſa 2. n. 1. & 2. fol. 75. melius gloſſa 6. n. 1. fol. 115. vbi diſtinguit veriſſimè, quod aut melioratio fuit Tertij & Quinti, & in eo ſubſiſtit ſubſtantia legati, & tunc res eſt adiecta ad executionem, quæ ſi non ſufficit, reliquum ſuppleri debet: aut res ipſa fuit donata in rationem Teriij & Quinti, & ſuppleri non debet, cum ſubſtantia ſubſiſtat in re donata: quæ diſtinctio (vt vides) conuenit omnino his: quæ ſuperiùs tradidimus. Quinò etiam, atque principaliter obſeruandum, & conſtituendum erit, ex eiſdem hactenus adnotatis, & ſcriptis, inferri quoque ad caſum alium practicum,[*] de quo in Senatu Bononienſi, ex facto controuertebatur, & propter ſui difficultatem ancipites reddebãtur aliqui ex Dominis Senatus illius, vt per Cæſarem Barzium, deciſ. 81. vbi n. 14. & 15. ita profitetur, legatum ſcilicet poſt hæredis mortem relictum, an, & quando legatarius teſtatoris hæredi prædecedens, ad proprios hæredes tranſmittat. Et in caſu occurrenti (vt dixi) pro parte negatiua, quod legatarius non tranſmittat, ponderabatur textus vulgatus in l. vnic. §. ſin autem ſub conditione, C. de cadu. tollend. in l. ſi pecunia, §. qui ita, ff. de legat. 2. in l. quibus diebus, §. quidam Titio, in l. hæres meus, in principio, ff. de condit. & demonſt & in l. ſi cum hæres, ff. quando dies legati cedat: quæ iura quæſtionem propoſitam videntur prima facie in terminis terminantibus (vt aiunt) decidere. Diſtingũt enim, an legato ſit appoſita conditio, cum legatarius morietur, vel cũ hæres morietur: ſi enim ipſa ſit in perſona legatarij, conditio verè dici non poteſt, quia certũ eſt, eſſe euenturam, & propterea id legatum ad hæredes ſuos tranſmittet: ſi in hæredis perſona, quiæ incertum eſt, vtrum ipſe, an legatarius ſit prædeceſſurus, conditionale dicitur, neque propterea conditione deficiente, quod hæredes præmoriantur, potuerunt legatarij hæredes id conſequi. Pro contraria autem parte dicebatur, in caſu propoſito, verba illa, ſoluendos de bonis ſuæ hæreditatis aureos 200. legatario, poſt mortem infra ſcriptæ ſuæ hæredis; appoſita fuiſſe legati ipſius executioni, & ſic potius demonſtratiuè, vt tempus executionis aſſignaretur; quã reſtrictiuè, aut conditionaliter; atque ideo legatũ non effici aliquo modo conditionale, ſed purũ potius remanere; illius autẽ ſolutionem eſſe dilatam; idque argumento text. in d.l. quidam teſtamento, ff. de legat. 1. & eorũ omnium, quæ lõga ſerie ſuperiùs adnotaui, & ſcripſi. Et hoc fundamento adducebantur principaliter Senatus eiuſdẽ Domini illi, qui in hac fuerunt opinione, & ſententia, ſic Barzius metipſe, iterũ, atq; iterũ illud repetit, vt conſtat dict. deciſ. 81. n. 3. & n. 11. qui etiã citat text. in l. ex his verbis, C. quãdo dies legati cedat: vbi ſi relicto legato, addãtur illius executioni aliqua reſtrictiua verba; modũ, non conditionem importare, dicitur; quo modo deficiente, legatum ad legatarij hæredes tranſit. Deinde, diſtinctiones quædam, atque Theoricæ Saliceti, Baldi, & aliorum, adducuntur per Barzium ibi num. 12. quæ etiam conueniunt reſolutis ſuprà, hoc eodem cap. dato inquam, ſed nullo modo conceſſo, verba præfata legato prædicto addita conditionem importare, contraria opinio primo loco relata, quod ſic videbatur poſſe conciliari. Aut enim conditio tempus incertum importans, provt conditio mortis, apponitur verbis executiuis, aut verbis diſpoſitiuis. Rurſus, aut apponitur tempus incertum, an, & quando: & tunc ſiue in hæredis, ſiue in legatarij perſona ſit poſita, conditionale ſemper legatum appellabitur, & propterea ad legatarij hæredes non tranſibit. Aut vero tempus incertum apponitur, quando, ſed non an, provt eſt tempus mortis alicuius, & tunc tres diſtinguendos eſſe caſus, ſi in perſona legatarij; extincta perſona, legatum extingui: ſi in perſona hæredis, aut bona ſunt vſusfructus, & feuda, quæ non poſſunt ad hæredes tranſire, & tunc reddi illuſorium: aut eſt poſita in bonis liberis, in perſona autem hæredis, & tunc legatum ad legatarij hæredes tranſibit, vt latius ibi per Barzium, qui in effectu rem abſoluit in fauorem legatarij hæredum; ex aliis tamen, quæ ibi occurrebant, & per teſtes quamplures probata fuere, ex ipſis namque euinci clarè potuit, relictum illud, debitum non voluntarium, ſed neceſſarium fuiſſe teſtatoriſmet, & pro exoneranda conſcientia teſtatricis, excitatum fuiſſe Senatum eundem. Sexto denique & vltimo loco obſeruandum, atque[*] conſtituendum erit, ex ipſis etiam hactenus ſcriptis, inferri ad alium caſum practicum, in quo Senatus noſter anno præterito definiuit iuridicè, & eadem iura, & diſtinctiones communes ponderabantur in{ Senatus Hiſpalenſis definitio altera in eadem materia. } caſu Didaci Mexia: plena etiam ſe habuerunt poſt hæc à me ſemel ſcripta, Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 79. Ioannes Baptiſta Coſta, de ratione ratæ, quæſtione 16. per totam, fol. 31. nunquid ille, cui ſit relictum legatum de certa expreſſa ſumma, in termino, putà, annorum quinque, pro rata ſoluendum; ſi ante exactum quinquennium moriatur, pro reliquis annis, quod ſupereſt, ex legato ad hæredem tranſmittat; an potius per eius obitum exiſtimandum ſit extinctum legatum: ſic ſane cùm ad eum modum, in termino tamen ſeptem annorum ſoluendum, factum fuiſſet legatum, & nondum quadriennio elapſo deceſſiſſet legatarius; reliqui temporis legatum, ſiue quantitatis pro rata debitæ ſolutionem prætendebat in propoſito caſu agitato in Senatu, Didacus ipſe Mexia, in cuius fauorem vt dixi, Senatus definiuit de iure, & tranſmiſſioni locum fuiſſe exiſtimauit abſque dubio. Verè namque, in ſpecie prædicta, negari non poteſt, quin vnum ſit duntaxat legatum, & quod ſemel cedit, quaſi purè relictum, dilata tamen petitione in tempus ſeptem annorum, in ſeptem ſolutiones diuidenda, pro rata in fine cuiuſlibet anni, & ſic in tempus determinatum, vt nullo modo poſſit dici annuum, nec tranſmiſſio impediatur propter tempus ipſum executioni, ſiue ſolutioni legati adiectum, quo hæredi proſpiceretur, ſiue ipſius exonerandi gratia, non verò vt teſtrictiuè, ſiue conditionaliter adiici videretur; idque per text. valde ſingularem, in l. nec ſemel. verſic. ſed etſi, & ibi Gloſſa, in verbo, niſi forte, & l. ſi cum præfinitione, vbi Bartol. & l. Firmio. §. pater annua, ff. quando dies legati cedat. & l. ſi verbis, & ibi Gloſſa, in verbo, videtur. C. eod. titulo, quando dies legati cedat. Per quæ iura ita tradiderunt Bartol. Alex. Gratus, Vbertin. Zucardus, Socinus iunior, & Simon de Prætis, cum quibus reſoluit, & defendit Cæſar Barzius, dicta deciſione 79. ex num. 18. vſque ad num. 26. qui duobus illis argumentis, quæ in contrarium ibi ponderabantur ex num. 1. cum ſequent. legatum inquam euaneſcere, atque in cauſam caduci tranſire per mortem legatarij, pendente conditione, & ideo manſurum penes perſonam grauatam, aut eius hæredes, l. vnica, §. & cum triplici, iuncto §. ſin autem ſub conditione, C. de cadu. tollen. l. hæres meus, ff. de condit. & demonſt. l. ſi cum hæres, ff. quando dies legati cedat. Præterea, legatum annuum, pro primo anno eſſe purum, pro ſequentibus conditionale, l. ſi in ſingulos, & l. legatum, ff. de annuis legatis: & ideo videri, quod mortuo legatario poſt aliquos annos (ſed non omnes) elapſos, tranſmiſſioni legati locus eſſe non debeat. His inquam fundamentis ex prædictis ſatisfacit in loco relato, negando ſcilicet, præſens legatum, annuum dici poſſe, nec minus conditionale, quando vnicum eſt, in diem præfixum, ac definitum. Quod etiam repetit Barzius ipſe, deciſione 80. n. 13. per totum. Sequitur Ioannes Baptiſta Coſta, dicta quæſtione 16. vbi num. 13. declarat non procedere, quoties liqueret, tale legatum fuiſſe relictum pro alimentis; tunc namque nullum haberet locum tranſmiſſio pro futuro tempore, etiamſi contineat certum tempus, cum ſemper præſumatur annuum, vt late per Surdum, de alimentis, tit. 9. quæſt. 6. & conuenit Cæſar ipſe Barzius, dicta deciſione 80. num. 1. vbi ſpecificè dixit, legatum cauſa alimentorum relictum, ad hæredes non tranſmitti, requiri tamen, vt pro alimentis relictum dicatur, quod legatarius aliunde non haberet, vnde ſe aleret, provt ibi comprobat num. 2. & repetit num. 9. dicens, legatum in dubio cenſeri pro alimentis factum, ſi legatarius, aliunde non habeat, vnde ſe alat: & num. 3. vbi inquit, quod legatum, quando teſtator non expreſſit, ſe pro alimentis relinquere, & ille, cui relinquitur, erat aliunde diues, vel induſtrioſus, non cenſetur factum cauſa alimentorum; ſicuti tenuerunt Caſtrenſis, Craueta, Natta, Decius, Calcanus, & Simon de Prætis, ibi commemorati per Barzium, dicto num. 3. Et is quidem Author, dicta deciſione 79. in fortioribus terminis quæſtionem propoſuit, quando ſcilicet teſtator, non modò adiecit quinquennij tempus, vt eo ſolutio pro rata fieret in fine cuiuſlibet anni; ſed cauſam etiam adiecit, ob quam voluit, legatarium conſequi legatum, videlicet, vt emeret aliquod officium Romanæ Curiæ, ſi illud emere vellet; & nihilominus legati tranſmiſſionem confeſſit, quamuis ipſum reſolutum videri poſſet, ob duas illas rationes ponderatas ibidem, ex numero tertio, vſque ad numerum 8. idque ea principaliter ratione, quæ ex his iuridicè deducitur, quæ per diſcurſum totius cap. ſcripta, atque adnotata reliqui; videlicet demonſtratiuè magis, quam reſtrictiuè id adiectum, & ideo non minuere, neque teſtringere legatum, vt latè probauit Cæſar ipſe Barzius ibi, numero decimo, & tribus ſequent. & num. 8. rectè quoque, & verè annotauit, quod quotieſcunque cauſa, ſeu modus adiectus legato, reſpicit commodum, & fauorem legatarij, nunquam legatum reſtringit, quin ad ipſius hæredes trãſire intelligatur, vt latius ibi comprobat, & vide deciſione 80. num. 19. & 20. vbi latius, quod quando legatum eſt purum, & eius executio differtur ad tempus, quod omnino futurum ſit, ſi legatarius vixerit, tranſmittitur ad hæredes, etiamſi prius legatarius deceſſerit. Vide etiam Stephanum Gratianum, diſceptation. Forenſium, cap. 136. numero quinquageſimo, cum ſequentibus, & numero vigeſimo quinto & ſequent. vbi in quæſtione principali ſuprà propoſita, id ipſum, quod Barzius tuetur, ſed eum non citat. CAPVT LV. Ex verbis conditionalibus, ſeu modalibus, aut ſub conditione, ſiue conditionaliter, & ſub modo prolatis: quemadmodum voluntatis teſtatoris, & intentionis eiuſdem coniectura deſumi, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vlterius voluntatibus. Verba etiam conditionalia, quod diſpoſitionem non inducant, ſiue in conditione quæ ſunt, in diſpoſitione non eſſe: vulgatum adeo Interpretum omnium pronunciatum, vt per manus tradatur quotidie exornatum, atque illuſtratum nonnullis. Rurſus, de modo, & conditione, & de differentiis, atque vtilitatibus vtriuſque, & an in dubio modalis potius, quàm conditionalis diiudicari debeat quælibet diſpoſitio: adnotata, & reſoluta nonnulla, quæ vtilia, & neceſſaria ſunt, & practicis negotiis permultis, aſſiduè conducibilia. Præterea, legatum, quando dicatur purum, quando conditionale, vt tranſmittatur, vel non, ad hæredes legatarij. Et quid de legato pro dote, vel cauſa dotis, ſiue pro maritandis virginibus, aut pro aliqua certa maritanda, vel vt aliqua nubat, aut nubere poſſit, vel cùm nupſerit. Ac denique fideicommiſſi conditionalis materia explanatur, & elucidatur, & permultæ commemorantur coniecturæ, ex quibus fideicommiſſum conditionale perſæpè tranſmittitur. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis conditionalibus, ſiue conditionaliter prolatis, voluntatis, & intentionis teſtatoris coniectura deſumi, atque interpretatio fieri valet in caſu dubio. Dispoſitiua namque declarantur, atque interpretantur à conditionalibus, ſicut è contra conditionalia à diſpoſitiuis; & infrà n. 19. -  2 Conditio ſuspendit diſpoſitionem in futurum euentum. -  3 Siue ſit tacita, ſiue expreſſa. -  4 Et impedit ortum obligationis ante purificatam ipſam conditionem. -  5 Nec antea habet effectum conditionalis dispoſitio, quàm conditio ipſa exiſtat, & verificetur. -  6 Etſi non fuerit verificata, perinde habetur, ac ſi diſpoſitio facta non fuiſſet. -  7 Paria enim ſunt, nihil fieri, aut fieri ſub conditione, quæ purificata non fuerit. -  8 Conditione namque deficiente, deficit ipſo iure omnis diſpoſitio, tam inter viuos, quam in vltima voluntate, nec relictum debetur. -  9 Sic ſane, conditionem eueniſſe, impletàmque fuiſſe, probare, & liquidare debet is, qui de fideicommiſſi, aut ſucceſſionis, vel relicti conditionalis iure contendit. -  10 Quoniam negantis conditio fundata eſt in negatiua. -  11 Conditionem non præſumi eueniſſe in dubio, cum ſit quid facti, ſed eam probare debere, qui eueniſſe, impletamque fuiſſe aſſerit. -  12 Debètque impleri in ſpecifica forma. Quamuis aliquando, multíſque in caſibus per æquipollens adimpleri poſſit. -  13 Aliquando etiam conditio (ſicut & modus) ex præſumpta teſtatoris voluntate pro impleta habenda eſt. -  14 Conditio regulariter nihil ponit in eſſe. Et in conditione quæ ſunt, non ſunt, non ſunt in dispoſitione, quod exornatur. -  15 Conditionalia verba, ſiue conditionaliter prolata etiam in teſtamentis, & vltimis voluntatibus non operantur effectum dispoſitiuum, ſiue non disponunt. Et ideo nec fideicommiſſum inducunt, ſed nudi potius facti reputantur. -  16 Idque, ſiue referantur ad perſonam, ſiue ad rem. -  17 Et vera, atque communis ratio redditur. -  18 Verba conditionalia, quamuis regulariter per ſe non diſponant; aliquando tamen ex coniecturis, & præſumpta, atque coniecturata mente teſtatoris, diſpoſitionem inducere poſſunt, ac verè inducunt. Quod exemplificatur, & explicatur, l. fideicommiſſa, §. cum eſſet, ff. de legatis 3. -  19 Ex ipſis etiam declaratio ſumitur dispoſitionis dubiæ, & ſuprà, num. 1. & 2. -  20 Verba conditionalia disponunt, quando prolata ab habente auctoritatem diſponendi, & creditur, proferentem ita voluiſſe. -  21 Et in ſuo antecedenti neceſſariò diſponunt etiam, quando illud antecedens dependet à ſola voluntate teſtatoris. -  22 In Hiſpanorum quoque primogeniis, & diſpoſitionibus perpetuis, ſicque tractum ſucceſſiuum habentibus, diſponunt, ſicut diſpoſitiua. -  23 Dispoſitio in dubio præſumitur potius pura, quàm conditionalis. -  24 Secus tamen, quando ex aliquibus verbis, & mãte teſtatoris præſumpta, colligitur conditio. -  25 Sic è conuerſo, et ſi verba ſecundum ſuam propriam ſignificationem importent conditionem, attamen ex coniecturata mente teſtatoris, non ſignificant conditionem, ſed diem, aut temporis dilationem. -  26 Conditio vt plurimùm inducitur per dictionem, ſi, & cùm, & per alias multas dictiones, & verba; quod exornatur. -  27 Conditio, eſt futurus euentus, in quem dispoſitio ſuspenditur. -  28 Ex verbis quoque ſub modo relictis, aut modificatiuè prolatis, voluntatis teſtatoris coniectura colligitur; & interpretatio fit ſæpiſſimè. Et ſuperiora dispoſitionis declarantur. determinantur, & modificantur. -  29 Modus in dubio præſumitur potius, quàm conditio. Et ſic in caſu dubio, inducatur potius dispoſitio modalis, quàm conditionalis. -  30 Modus accipitur multis modis, & diffinitur, provt hic adnotatur. -  31 Modus per quæ verba inducantur, & à conditione diſtinguatur. Et quod multis modis inducitur, provt hic obſeruatur. -  32 Conditio & modus inter ſe differunt ab initio, in fine tamen conueniunt. -  33 Conditionalis dispoſitio non dicitur ex eo ſolum, quod adiiciatur, quid fieri ſub conditione; ſed inſpici debent alia verba loquentis, an ſcilicet conditionem importent. -  34 Verba namque ſub conditione, quandoque denotant modum, & quandoque ſub modo, conditionem. -  35 Conditio intelligitur, quando onus iniunctum debet ante conſequutum emolumentum adimpleri: & infra latius, ex num. 39. -  36 Modus verò, ſiue modalis dispoſitio, quando eſt implendus poſt acquiſitum emolumentum, & infrà num. 40. -  37 Verba modalia habent vim conditionis, quando hoc ex mente teſtatoris elicitur; provt latiùs hic explicatur. -  38 Conditio, quæ non eſt ſuspenſiua, ſed reſolutiua, non reddit conditionalem principalem dispoſitionem. Maximè, quando reſolutio confertur in tempus poſt ius quæſitum. -  39 Conditionis natura eſt, vt impleri debeat, antequam actus perficiatur. -  40 Modus verò impleri poteſt poſt dispoſitionem, & actum perfectum. -  41 Et ſic modus præſupponit dispoſitionem perfectam, etiam ipſo modo non impleto. -  42 In conditione contrarium omnino, provt hic explicatur, & num. ſeqq. -  43 Modus reſoluitur, ſi ex poſt facto non impleatur, quamuis non impediat, acquiſitionem fieri ab initio. -  44 In conditione contra, & num. ſeqq. -  45 Modus non impedit tranſmiſſionem, quicquid ſuſpenſiua impediat. Et ideo legatum ſub modo factum, etiam modo non impleto ad hæredes tranſmittitur. -  46 De modo implendo cum agitur, neceſſaria eſt partis interpellatio. Sed diuerſum, cum agitur de conditione implenda. -  47 Modum non adimplens, non priuatur, niſi poſt interpellationem recuſet. -  48 Nec ſola monitio ſufficit, ſed neceſſe eſt, quod ſuper contemptu ſequatur declaratio. -  49 Nec lite pendente priuatur. -  50 Modus ſi caſu deficiat, diſpoſitio non corruit; ſecus ſi deficiat conditio. -  51 Legatum conditionale non debetur, vſquedum ſit impleta conditio; & quando ſecus, remiſſiuè. -  52 Legatum conditionale non tranſmittitur ad hæredes, ſi ante conditionem legatarius moriatur; & quando ſecus. Purum verò etiam non agnitum tranſmittitur, & quando, remiſſiuè. -  53 Legatum, quando dicatur purum, quando conditionale, & quando modale; & quando ſub die certa, vel incerta relinquitur an ſit conditionale, vel purum. Et in his omnibus caſibus, vtrum tranſmittatur, nec ne, ad hæredes legatarij, ſi ipſe moriatur, quod exornatur, & longa ſerie explicatum traditur remiſſiuè. An etiam conditio omnis in vltimarum voluntatum elogiis, legatorum, & fideicommiſſorum tranſmiſſionem impediat. -  54 Legatum pro dote, vel cauſa dotis, ſiue pro maritandis virginibus, aut pro aliqua certa maritanda, vel vt aliqua nubat, aut nubere poſſit, vel cum nupſerit; an ſit purum, aut modale, vel conditionale; & an tranſmittatur, remiſſiuè. -  55 Et ibidem, an huiuſmodi legatum præferatur aliis legatis, remiſſiuè. -  56 Conditio reſolutioni appoſita, an faciat diſpoſitionem conditionalem, remiſſiuè. -  57 Conditionalem ſpem ſubſtitutionis cuiuſlibet, aut fideicommiſſi, in vltimarum voluntatum tractatu, non tranſmitti ad hæredes ſubſtituti præmorientis. Quod eſt dicere (provt vulgò circunfertur quotidie) tranſmiſſionem ceſſare in fideicommiſſo conditionali, regulariter. Siue fideicommiſſum conditionale non tranſmitti. Quod pro regula generali ſtatuunt vnanimiter vtriuſque iuris Interpretes. -  58 Et intelligitur actiuè (vt dictum eſt) id eſt, ex parte vocati; paſſiuè tamen, ideſt, ex parte grauati, tranſmittitur. -  59 Et etiam reſpectu filiorum, aut deſcendentium; quoniam fideicommiſſum conditionale neque ad ipſos tranſmittitur, ſi grauato prædecedunt. -  60 Et in qualibet ſubſtitutionis ſpecie. -  61 In vulgari ſcilicet. In pupillari. In fideicommiſſaria. Et in reciproca, & omni alia comprehenſa. -  62 Fideicommiſſum conditionale ex præſumpta, & coniecturata mente teſtatoris, & in filios, & in extraneos tranſmitti, defuncto, antequam conditio extiterit, fideicommiſſario. Et ſic à regula prædicta ex argumentis, & coniecturis recedi. -  63 Dummodò coniecturæ ſint vrgentes, atque ſufficientes. -  64 Et an ſufficiant coniecturæ, quæ extrinſecus à teſtamento colliguntur, ſiue extra teſtamentum apparentes. -  65 Fideicommiſſum conditionale tranſmittitur, quando aliàs minus dilectus, magis dilecto veniret præferendus. -  66 Aut ſi tranſmiſſio non fieret, contingeret, extraneum præferri deſcendentibus teſtatoris. -  67 Vel vbi teſtator ad plures ſubſtitutionum gradus digreſſus eſt. -  68 Aut ex proqitione alienationis. -  69 Vel quando ſi teſtator fuiſſet interrogatus, ita veriſimiliter respondiſſet. -  70 Aut in filiam hæredem, vbi pater eius grauatus commiſit delictum, per quod à portione ei relicta, excluſus fuerit. -  71 Et in neptem teſtatoris, ne hæreditas tranſeat ad lineam ab eo iam excluſam. -  72 Vt etiam expreſſa agnatorum excluſio aliquid operetur. -  73 Et ad neptem ex filio, cum nulli maſculi deſcendentes extant, & teſtator dixit, quod eius voluntas eſt, quod omnia ſua bona conſeruentur & ſpectent ad eius deſcendentes maſculos. -  74 Ad filium etiam ex perſona patris, vbi ſumus in fideicommiſſo, ad quod fœminæ vocantur in defectum maſculorum. -  75 Et fæminam ex diſpoſitione ſtatuti, non extantibus maſculis, ab inteſtato ſucceſſuram. -  76 Vbi etiam cum fideicommiſſario ſubſtitutione ius accreſcendi vnitum reperitur. -  77 Et quando adeſt alius ſubſtitutus, quia hæreditatem adiuerit. -  78 Ad nepotes quoque, quando teſtator mentionem fecit de nepotibus, etiam conditionaliter. -  79 Et quando teſtator filios naſcituros, hæredes inſtituit, quo caſu etiam nepotes cenſentur vocati. -  80 Aut quando conſeruandæ agnationis rationem habuit teſtator. -  81 Fideicommiſſum, nondum à fideicommiſſario agnitum, etiam vniuerſale, modò purè relictum fuerit, in hæredes eius tranſmittitur. -  82 Et idem, ſi in diem certam relictum fuerit. PRo dilucida, atque notanda huiuſce ca[*]pitis explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco (quò diſtinctè admodum, & reſolutiuè procedatur) quòd ex verbis quoque conditionalibus, ſiue conditionaliter prolatis, voluntatis, & intentionis teſtatoris coniectura deſumi, atque interpretatio fieri valet in caſu dubio. Diſpoſitiua namque declarantur, atque interpretantur à conditionalibus, ſicut è contra conditionalia à diſpoſitiuis. Ita ſane, atque ſpecificè tradiderunt vtrumque Carolus Ruinus, in conſ. 125. lib. 3. Hieronym. Zanchus, in repetitione l. hæredes mei, §. cum ita. 8. parte, numer. 212. & cum ipſis Ludouic. Caſanate, in conſilio 2. num. 59. Pariſius, in conſilio 17. num. 19. & in conſ. 106. num. 9. libro primo. Hieronymus Gabriel, in conſ. 111. numero 23. libro primo. Tiberius Decianus, in conſil. 31. num. 4. lib. 2. Ioſeph. de Ruſticis, in proœmio ad l. cum auus, cap. 3. vbi latè. Rota Romana, deciſione 225. in principio, prima part. in nouiſſimis, alios ſciens, conſultoq́ue prætermitto, quoniam inferiùs eos commemorabo. Reglariter tamen, quia conditio ſuſpen[*]dit diſpoſitionem in futurum euentum, l. prima, vbi omnes Scribentes communiter, poſt Bartol. num. 1. ff. de condit. & demonſt. Neuizanus, in conſ. 82. n. 21. Decius, in conſ. 2. num. 4. Socinus iun. in conſil. 1. numer. 33. lib. 1. Anton. Gomezius, tom. 1. variar. cap. 12. de legatis, ex n. 59. cum ſeqq. Graſſus, §. legatum, q. 57. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 12. ex num. 4. cum ſeqq. Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæſt. 4. illatione 8. Spino, in Speculo, gloſſa rubricæ, de legato ſub conditione relicto, in principio, Menoch. in conſil. 63. num. 28. & in conſ. 68. num. 8. & in conſ. 78. num. 14. libro primo, & in conſil. 262. ex num. . lib. 3. & præſumptione 175. lib. 4. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 171. num. 19. lib. 2. Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 63. num. 13. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 27. num. 25. latè Ruſticis, d. cap. 3. Leand. Galganet. de condit & demonſt. 1. parte, cap. 88. num. 1. folio 82. vbi inquit, id procedere, ſiue conditio ſit ta[*]cita, ſiue expreſſa; prout ibi comprobat poſt Gloſſam, in l. item quia, §. 1. n & in l. ea quæ, ff. de pactis, & impedit ortum obligationis, ante purificatam ipſam conditionem, vt iidemmet Authores probarunt. Socinus[*] quoque iunior, in conſil. 172. num. 16. lib. 2. Cephalus, in conſil. 33. num. 18. & ſeqq. lib. 3. & in 455. n. 26. eod. lib. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 63. numer. 102. lib. 1. Leand. Galganetus, de condit. & demonſt. prima parte cap. 7. num. 11. nec antea habet ef[*]fectum conditionalis diſpoſitio, quàm conditio ipſa exiſtat, & verificetur, l, cedere diem, ff. de verb. ſignific. l. pecuniam, ff. ſi certum petatur, l. grege, §. etſi ſub conditione, ff. de pignoribus. Alexander, Iaſon, Socinus, Decius, Neuizanus, Tiraquellus, Pariſius, Rolandus, & alij, cum quibus Galganetus, prima parte, dicto capit. 88. num. 4. fol. 82. Peregrinus, de fideicommiſſis, articul. 63. num. 9. & ſeqq. Petrus Surdus, in conſilio 91.[*] num. 11. libro primo, etſi non fuerit verificata, perinde habetur, ac ſi diſpoſitio facta non fuiſſet; vt per eoſdem Authores, & per Socinum iun. in conſ. 4. n. 16. & in conſil. 180. num. 40. volumine 2. Rolandum, in conſil. 7. num. 7. lib. 3. Cæſarem Barzium, deciſione Bononia 27. num. 26. Fabium Turretum, in conſil. 44. numer. 10. Hieronymum Gabrielem, in conſil. 72. numero 3. lib. 3. Franciſcum Manticam, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. titul. 16. numer. 2. Petr. Surdum, de alimentis. titul. 5. quæſt. 4. num. 1. 3. & 4. Nicolaum Intrigliolum, deciſione Siciliæ 21. num. 1. & 5. latius per Leand. Galganet. de condit. & demonſt. prima parte, cap. 7. num. 7. & 12. & 20. folio 26. & 27. Paria enim ſunt, nihil fieri, aut fieri ſub conditione, quæ[*] purificata non fuerit: Ripa, responſo 4. num. 23. de iure gent. & ciu. Cephalus, in conſil. 7. numer. 8. & in conſilio 115. numero 11. & 12. libro primo. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſilio 76. numero 26. libro primo. Cæſar Barzius, dicta deciſione 27. numero 27.[*] Surdus, & Intrigliolus, vbi ſuprà, conditione namque deficiente, deficit ipſo iure omnis diſpoſitio, tam inter viuos, quàm in vltima voluntate, nec relictum debetur, l. alterius, l. qui hæredi, §. finali, ff. de condit. & demonſt. l. ſi rem. §. omnis, ff. de pignoratitia actione. Rolandus, in conſil. 2. num. 23. & in conſilio 58. numero 15. lib. 2. & in conſilio 43. numer. 58. & 59. libr. 4. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 11. titulo 20. numero primo. Cæſar Barzius, deciſione 81. numero 2. Leand. Galganet. 1. parte cap. 7. numer. 20. fo[*]lio 27. ſic ſanè, conditionem eueniſſe, impletamq́ue fuiſſe, in omni diſpoſitione conditionali, & in materia ſubſtitutionum, & fideicommiſſorum, probare, & liquidare debet is, qui de fideicommiſſi, aut ſucceſſionis, vel relicti conditionalis iure contendit: & ita adnotarunt, atque comprobarunt Andreas Gaill. practicar. obſeruat. libr. 2. concluſione 132. num. 2. Bernardus, Græuæus, ibidem, in additionibus, numer. 2. folio 400. Petrus Surd. deciſ. 210. numer. 5. vbi inquit poſt alios Authores, quod fideicommiſſum conditionale petens, conditionem eueniſſe, probare tenetur: Socinus iunior, in conſilio 122. numer. 17. lib. 2. Cephalus, in conſilio 631. numer 26. libro 5. Peregrinus, dicto articul. 63. numer. 10. vbi citat textum, in l. qui hæredi, §. Plantius, Plantius, ff. de condit. & demonſt. l. ſiquidem, C. de exceptionibus, ibi, conditionem extitiſſe. Quoniam negantis conditio fundata eſt in negatiua:[*] vt ipſe Peregrinus comprobat ibi, n. 10. & cum aliis multis, quos citat Iacob. Menoch. l. 4. præſumpt. 182. n. 1. qui pro regula tradidit, cõditionem non præſumi eueniſſe in dubio; cum ſit quid facti, & facta non pręſumantur, ſed eam probare debere, qui eueniſſe, im[*]pletamq́ue fuiſſe aſſerit: Idem Menochius, in conſilio 700. num. 112. libr. 7. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſilio 56. numero finali, libr. 2. Græuæus, ad Gaill. lib. 2. dicta obſeruatione 132. in fine conſiderationis miſcell. fol. 400. in fin. Debétque impleri in ſpecifica forma, quamuis aliquando, multiſq́ue in caſibus, per æquipollens, ex præſumpta mente, & vo[*]luntate teſtatoris impleri poſſit: vt etiam plena, & abſoluta manu explicauit Menochius ipſe, lib. 4. præſumptione 185. per totam. Leand. Galganet. de condit. & demonſt. 2. parte, cap. 1. quæſt. 23. folio 138. aliquando etiam conditio, aut modus ex præſumpta teſtatoris voluntate, pro impletis habentur. Id quod Menochius, metidem explicauit latiſſimè lib. 4. præſumptione 183. & 184. Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 13. ex num. 14. cum multis ſeqq. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 16.[*] ex numer. 126. vſque ad finem articul. Mieres, de maioratu, prima parte, quæſt. 50. Gratianus, regula 83. Ludouicus Merotius, reſponſo 97. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titul. 18. & 19. Pater Thomas Sanchez, de ſponſalibus, libr. 1. diſputatione 33. & 34. pater Molina, tomo 3. de iuſtitia & iure, disput. 613. & 614. regulariter itaque quia diſpoſitionem in futurum ſuſpendit conditio, nihil ponit in eſſe; & in conditione quæ ſunt, non ſunt in diſpoſitione; provt vulgò circunfertur quotidie, & per manus conſulentium traditur aſſiduè; idque per text. vulgatum, in l. ſi quis ſub cõditione dandorum decem, ff. ſi quis omiſſa cauſa teſtamenti. l. is qui damnum dat. §. quod pendet, vbi Cagnolus, ff. de regulis iuris. l. ex facto etiam agitatum, ff. de hæredibus inſtit. per quæ iura ita adnotarunt, & variis, multiſque caſibus occurrentibus applicantes, exornarunt quamplurimis Decius, in conſil. 261. colum. ſecunda, in fine. Pariſius, in conſil. 164. num. 19. lib. 4. Rolandus, in conſilio 70. num. 67. lib. tertio: Tiberius Decianus, in conſil. 12. num. 34. & duobus ſeqq. & in conſilio 16. numero 34. & 35. lib. 1. Hyppolitus riminaldus, in conſilio 46. num. 30. lib. 1. Vueſembe. responſo 73. numer. 9. Andr. Gail. practicar. obſeruat. libro 2. obſeruatione 132. num. 3. Andreas Fachineus, in conſilio 70. numer. 3. libro primo, Flaminius Pariſius, de reſignatione beneficiorum, lib. 1. quæſt. 3. ex num. 12. vſque ad numer. 31. Petrus Surdus, in conſilio 156. numer. 17. lib. 2. & deciſione 232. numero primo. Iacob. Menochius, lib. 2. de arbitrariis, centuria 5. caſu 48. numer. ſexto, Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 27. num. 25. Angelus Matheacius, de legatis & fideicommiſſis, lib. 2. cap. 17. n. 6. & 7. folio 91. Nicolaus Intrigliolus, deciſione Siciliæ 21. num. 9. Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicar. concluſion. iuris tom. 2. littera C. concluſione 593. ex folio 39. vbi latiſſimè in propoſito, & eodem tomo littera D. concluſion. 496. fol. 714. Petrus Barboſa ſingulariter, in rubrica. ff. ſoluto matrimonio, prima parte, num. 42. ex verſiculo, his ita explicatis, & numer. 43. Leand. Galganetus, de condit. & demonſtrat. 1. parte, cap. 88. num. 3. fol. 82. latiùs, ex n. 10. fol. 85. & part. 2. cap. 5. quæſt. 3. in principio, & idcirco, conditionaliter prolata quod etiam in teſtamentis, & vltimis vo[*]luntatibus, non modò in aliis actibus, & diſpoſitionibus, non operentur effectum diſpoſitiuum, ſiue non diſponant, ac ideo nec fideicommiſſum inducant, nec ſubſtitutionem, nudi potius facti reputentur, idque ſiue referantur ad perſonam, l. ex facto, l. ſi quis ita hæres inſtituatur, l. Lucius, ff. de hæred. inſt. ſiue ad[*] rem, dicta l. ſi quis ſub conditione dandorum decem, ff. ſi quis omiſſa cauſa teſtamenti: vbi ea conditio, ſi Sempronius dederit decem Titio, ſit hæres meus, non facit Titium legatarium; ſcriptum reliquerunt quoque frequenter, & exornarunt quamplurimis, Decius, in conſil. 333. columna penult. Alexander, in conſil. 185. num. 30. lib. ſecundo, Socinus ſenior, in l. hæredes mei, §. cum ita, num. 3. ff. ad Trebel. Alciatus, in conſilio 21. num. 4. lib. 1. & in conſilio ſexto, num. 21. lib. 7. Zazius, in conſilio 5. numer. 48. Franciſcus Beccius, in conſilio 39. numer. 21. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſſis, quæſt. 9. numer. 154. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 9. cap. 7. n. 11. Tobias Nonius, in conſilio 31. num. 8. Sylueſter Aldobrandinus, in conſilio 29. num. 35. & 37. lib. 1. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſilio 2. num. 5. & in conſilio 63. numero 102. & in conſil. 67. num. 11. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 21. ex numero 11. cum. ſeqq. lib. 1. & in conſilio 246. ex num. 8. lib. 3. Ioannes Cephalus, in conſilio 749. in principio, lib. 5. Marcus Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 1. num. 52. & artic. 28. num. 8. & 9. Ioſephus de Ruſticis, an. & quan. lib. in condit. poſi. lib. 1. cap. 2. prima parte, ex numer. 36. 45. & 48. & ſeqq. vbi vide. Surdus, de alimentis, titul. 2. quæſt. 14. Ludouic. Caſanate, in conſ. 45. num. 153. & in conſil. 51. num. 22. qui num. 21. & 23. & dicto conſilio 45. num. 151. & 154. inde probauit, dictionem ſub tali modo, & forma, & conditione, dici relatiuam, & reſtrictiuam præcedentium, & non diſponere, ſed ſolum præcedentia reſtringere, declarare, & modificare, aut terminare; provt Pariſius, Craueta, Decianus, Curtius, ſenior, Rebuffus, Gabriel, Rota Romana, & alij ibi relati obſeruarunt: Menochius etiam, libr. 4. præſumptione 76. numero 21. & 22. Barboſa, in dicta rubrica, ff. ſoluto matrimonio, prima parte, dicto numer. 42. & 43. vbi comprobat regulam ſuperiorem, quod ea, quæ in conditione ſunt, non inducunt diſpoſitionem, & ſic non legatum, dicta l. ſi quis ſub conditione. Et iterum num. 48. atque ex d. numer. 42. laborat in intellectu l. fideicommiſſa, §. cum eſſet, ff. de legatis 3. vbi poſitum in conditione, cenſetur poſitum in diſpoſitione. Et eidem optimè ſatiſfacit, intellectumq́ue præbet: tandem numer. 49. verſic. ex quo intellectu primo infero, reſolutiuè affirmat, regulam ſuperiorem affirmatiuam, ex dicta l. ſi quis ſub conditione. deductam, regulariter obtinere, & ſeruari debere, provt ibi videbitur, & penes ſuperiores. Qui eam magis communiter aſſignarunt rationem,[*] quare verba conditionalia diſpoſitionem non inducant, quia cum conditionaliter prolata ſint ad conditionandum, & qualificandum diſpoſitionem in alium collatam, ſatis eſt, vt ſecundum eorum naturam operentur effectum conditionis, nec vlla neceſſitas cogit, vt operentur effectum diſpoſitionis: ideoq́ue, ſi conditio, & diſpoſitio conditionata, ad vnum & eundem relata eſſet, & diſpoſitio inualida foret, eo caſu verba conditionaliter prolata, operarentur effectum diſpoſitiuum; per textum, in l. ſi ita ſtipulatio, ff. de operis libertorum. Et exemplum ponens, ita annotauit Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo primo, num. 52. folio 6. & articul. 28. numer. 12. folio 256. vltra quem meminiſſe,[*] atque in hac materia præ oculis habere oportebit, quod quamuis verba conditionalia regulariter perſe non diſponant (vt dixi) & per Aldobrand. in conſil. 94. num. 46. in fine, & in conſ. 113. num. 28. Petrum Surdum, in conſ. 457. num. 47. libr. 4. Aliquando tamen ex collecturis, & præſumpta, atque coniecturata mente teſtatoris, diſpoſitionem inducere poſſunt, ac verè inducunt; ſicuti accidit in dicto §. cum eſſet, vbi ſumitur coniectura, ob æqualitatem inter cohæredes ſeruandam; provt explicauit Barboſa, vbi ſupra, num. 49. & latius per Antonium Fabrum, de erroribus pragmat. tomo 2. deca. 26. errore 2. per totam, fol. 5. & 6. vbi agit de intellectu dictæ l. ſi quis ſub conditione. Accidit etiam in l. in ratione, la 2. tametſi, ff. ad legem Falcidiam, & apertius in l. auia. §. vltimo, ff. de condit. & demonſt. & in l. ſi ita ſtipulatio, ff. de operis libertorum, vel vbi verſatur fauor liberorũ, l. vnum ex familia, §. vltimo, ff. de legatis ſecundo, vt tradunt Baldus, in conſ. 179. Quando ſapiens, col. 1. lib. 4. Decius, in conſil. 283. num. 5. Menochius, in conſil. 152. numero 21. verſic. hæc conſideratio, libro ſecundo, & præſumptione 76. num. 22. aut ſine conditione carerent effectu, vt in l. Proculus, ff. de vſufructu, & per Menochium, in præcitato conſilio 152. numer. 18. in fine. Leand. Galganet. de condit. & demonſtra. prima parte, cap. 88. numero 10. in fine, fol. 83. qui dicit, videndum[*] in propoſito Boërium, deciſione 155. num. 17. ex ipſis etiam declaratio ſumitur diſpoſitionis dubiæ, vt initio huius cap. adnotaui, & per Ruinum, in conſil. 201. ſub num. 6. verſic. quamuis ergo, lib. 2. Socinum iun. in conſilio 114. ad finem, lib. 1. Berettam, in conſil. 116. num. 4. lib. 1. Franciſc. Creſcenſ. deciſione 4. ſub titula de inſtitut. num. 6. vbi quòd verba conditionalia maximi ponderis, & momenti ſunt ad interpretationem præcedentis clauſulæ diſpoſitiuæ, vt iuxta conditionem ſubiectam reſtringi, ampliari, vel ſuppleri debeant: argumento l. Gallus, §. ſi parente, ff. de liber. & poſthum. ibi: Et bene verba ſe habent, ſi quis ex ſuis hæredibus ſuus hæres eſſe deſierit, ad omnes caſus pertinentia, quos ſupplendos in Galli Aquilij ſententia diximus. Sic quoque, verba conditionalia diſponunt, quan[*]do prolata ſunt ab habente auctoritatem diſponendi, & creditur, proferentem ita voluiſſe, Bartolus in l. 2. §. videndum, numer. 2. ff. ad Tertul. Ripa, in l. prima, ſub numer. 11. C. de pactis, Decius, in conſilio 574. In cauſa, col. finali, numer. 8. Socinus iunior, in conſilio 155. num. 54. & in conſil. 174. numero duodecimo, libro ſecundo, Decianus, in conſil. 41. num. 23. libr. 1. Burſatus, in conſil. 301. num. 20. lib. 3. Menochius, in conſ. 135. numero duodecimo, lib. 2. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 21. num. 58. lib. 1. & in conſil. 356. num. 37. lib. 4. Petra, de fideicommiſſis, quæſt. 9. n. 155. & 158. Hondedeus, in conſil 65. num. 24. libr. 1. Aldobrandinus, in conſil. 29. num. 35. & 37. qui inter alia iura, quæ allegat, inquit bene facere text. in l. penultima, ff. de collat. dotis. vbi verba, ſi dotem, & cætera contuliſſet: licet conditionalia ſint, diſponunt, vt bona præter dotem tradita, dicantur illi mulieri relicta, & ei ea de cauſa paratur exceptio, vt ibidem Bartolus declarat in ſummario. Quod ideò eſt, quia creditur, patrem ita voluiſſe, qui ſic diſponere poterat. Sic etiam verba conditionalia diſponunt in vlti[*]mis voluntatibus, in ſuo antecedenti neceſſario, quoniam illud antecedens dependet à ſola voluntate teſtatoris: Bartolus, in l. ex hac ſcriptura, num. 4. ff. de donat. qui allegat. l. denique, §. interdum, ff. de peculio legato. Ruinus, in conſ. 160. num. 23. lib. 2. Aldobrandinus, d. conſ. 29. num. 6. in Hiſpanorum quoque primogeniis, & diſpoſitionibus perpetuis, ſicque tra[*]ctum ſucceſſiuum habentibus, quod verba conditionalia diſponant, ſicut diſpoſitiua; Ludouic. Molina tradidit lib. 1. cap. 6. numer. 2. Menochius, lib. 4. præſumpt. 76. num. 70. Diſpoſitio autem in dubio præſumitur potius pura, quam conditionalis: l. Titius mihi, §. vltimo, ff. de legatis 1. l. omnia, ff. de legatis 3. Et ita[*] ſcripſerunt permulti iuris Interpretes, cum quibus Menochius, lib. 4. præſumpt. 175. num. 1. qui num. 7. id explicauit ſingulariter, & multum ad propoſitum noſtrum. Diſpoſitionem inquam præſumi conditio[*]nalem, quando aliquibus ex verbis, & mente teſtatoris præſumpta, colligitur conditio. Quod etiam notarunt Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæſt. 4. illatione 8. num. 17. Achilles Pedrocha,[*] in conſ. 40. num. 287. ſic è conuerſo, etſi verba ſecundum ſuam propriam ſignificationem importent conditionem, attamen ex coniecturata mente teſtatoris non ſignificant conditionem, ſed diem, aut temporis dilationem; vt per eundem Menochium, in conſ. 594. num. 22. lib. 5. poſt Ruinum, in conſil. 166. numer. 10. lib. 3. Leand. Galganetum, de condit. & demonſtrat. 2. parte, cap. 1. quæſt. 19. folio 136. vbi quod legatum in dubio præſumitur potius in diem, quàm ſub conditione relictum: l. ſi Titio, §. quædam, verſic. & idem quando, ff. quando dies legati cedat. Conditio autem vt plurimum inducitur per di[*]ctionem ſi, & cùm: Bartol. in l. prima, numero primo, verſic. primo ergo: & num. 2. ff. de condit. & demonſtr. & in l. ſi Titio 22. in principio, ff. quando dies legati cedat. Pariſius, in conſil. 30. num. 35. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 81. num. 15. Cardinal. Domicus Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, tomo 2. littera C. concluſ. 583. ex fol. 31. vbi latè ex numero primo, cum pluribus ſeqq. quod dictio ſi, importat conditionem; maximè iuncta verbo futuri temporis: & num. 9. quod aliquando poteſt importare modum: & numer. 12. quod dictio niſi, aut ſi non, importat conditionem: & num. 14. & 15. quod ſub hoc modo, aut ſi, & caſu quo, important etiam conditionem: & num. 16. vſque ad num. 23. quod dictiones dum, & cum, & ſecundum hæc, important conditionem, licet quandoque modum important: & num. 23. verba, nec aliàs, nec aliter, nec alio modo, conditionem inducere: & num. 26. quando aduerbium conditionem importet: & n. 30. quod adiectiuum quod, & relatum ad tempus futurum, facit conditionem: & num. 32. de pronomine, meum, tuum, & ſuum, iuncto verbo futuri temporis, quod importet conditionem: & de ablatiuo, & dictione dummodò, ex numer. 36. vſque ad numerum 43. & vide Thuſcum eundem, concluſione 584. folio 33. eodem tomo 2. vbi latè, conditionalis quando dicatur quælibet diſpoſitio: & concluſione 585. vbi latè, an verba, cum hac conditione, important conditionem, vel modum. Vide etiam Leand. Galganetum, de condit. & demonſtr. prima parte, cap. 89. per totum, fol. 84. & 85. vbi latè agit de verbis, & dictionibus, ex quibus inducitur conditio: & inquit, latiúſque comprobat, quod per dictionem ſi, cum, niſi, alioquin: & per alternatiuam, aliàs; ſiue copulam, & aliam coniunctionem, aduerbia temporalia, aduerbia localia, aduerbia negatiua, præpoſitiones, ex vi nominis, ex vi pronominis; per dictionem an, relatiua, participia, gerundia, ſupina, dummodò, ablatiua abſoluta, dum, ita, ita vt volo, verba ſignificantia futurum euentum; vt caſu quo, tempus in certum, per dictionem, quatenus, vel; item per ſubſtitutionem, quia quælibet ſubſtitutio, eſt conditionalis inſtitutio: idem Galganetus, 2. parte eiuſdem tractatus, cap. 1. quæſt. 1. & ſequentibus, ex folio 105. cum ſeqq. vbi latius de dictione ſi, & dictione cum, & niſi, & poſtquam, & donec, & quamdiu; & ex nominis, & ſub nomine appellatiuo, & proprio: Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. parte, dicta quæſt. 4. illation 8. num. 16. per totum. Anton. Gomezius, tomo 1. variar. cap. 12. num. 59. & 70. Sarmientus, ſelectarum lib. 2. cap. 3. Graſſus, §. legatum, quæſt. 58. Menochius, lib. 4. præſumpt. 175. n. 17. dum inquirunt, conditio per quæ verba inducatur:[*] & dicunt poſt Bartol. & communiter Scribentes, quod conditio eſt futurus euentus, in quem diſpoſitio ſuſpenditur: vt etiam per Manticam, lib. 10. tit. 5. num. 2. vbi alias definitiones adducit: Anton. Gomezium, vbi ſupra, dicto num. 59. vbi quinque tradit diffinitiones: Leand. Galgametum, de condit. & demonſtrat. 1. parte, cap. 1. Ioſephus de Ruſticis, in proœmio. ad l. cum auus, cap. 3. num. 1. & 2. vbi nouem adducit definitiones: & hactenus de prima obſeruatione in hac materia coniecturali, & præſumpta. Secundò & principaliter obſeruandum, atque[*] conſtituendum erit (quod ad Modum attinet) ex verbis quoque ſub modo relictis, aut modificatiuè prolatis, voluntatis teſtatoris coniecturam colligi, & interpretationem fieri ſæpiſſimè. Superiora etiam diſpoſitionis declarari, & modificari. Sicuti obſeruarunt Pariſius, in conſilio 106. numer. 9. libro primo Craueta, in conſil. 25. num. 2. Tiberius Decianus, in conſil. 31. num. 4. lib. 2. Hieronymus Gabriel, in conſilio 112. numer 23. libro primo, Curtius ſenior, in conſilio 49. num. 4. Modum autem præſumi potius in[*] dubio, quàm conditionem: & ſic diſpoſitionem in caſu dubio diiudicari potius modalem, quàm conditionalem; ſi alia verba ſint, quòd in dubium cadat, an modum, vel conditionem contineant; per text. in l. quæro, §. inter locatorem, ff. locati. l. cum ab eo, ff. de contrahenda emptione, l. quoniam aſſeueras, C. de rerum permutatione adnotarunt Bartolus, Baldus, Alexander, & alij communiter, in l. cum mota. C. de tranſactionibus: & cum Bartolo, Baldo, Imola, Aretino, Alexandro, Iaſone, Ruino, Craueta, Socino, Albano, Maſcardo, & Rota Romana, obſeruarunt Iacob Menochius, lib. 4. præſumptione 175. num. 15. & de arbitrariis, libro 2. caſu 494. num. 12. & in conſ. 131. num. 2. lib. 2. & in conſil. 262. num. 6. lib. 3. Tiberius Decianus, in conſilio 8. num. 83. lib. 1. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 4. dubitatione 4. num. 54. folio 401. Cardinalis Franciſcus Mantica, d coniecturis vltimar. volunt at. libro 10. titulo 5. num. 12. folio 440. Marc. Antonius Eugenius, in conſilio 93. numer. 10. Hieronymus Gabriel, in conſilio 5. num. 4. lib. 1. Ludouic. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 12. numero 10. Peregrinus, de fideicommiſſis, articul. 11. num. 144. Ioannes Vincent. Hondedeus, in in conſilio 58. num. 78. libro primo. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 79. num. 36. & deciſione 70. numero 4. Ioſephus de Ruſticis, vbi ſupra, ex numero 62. Maſcardus, de probationibus, tomo primo, concluſione 343. per totam. Ioannes Baptiſta Coſta, de ratione ratæ, prima parte, quæſt. 16. num. 5. Ludouicus Caſanate, in conſilio 9. num 14. Stephanus Gratianus, diſceptationum Forenſium, cap. 136. num. 14. & 15. fol. 319. Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tomo 5. littera M. concluſione 298. numero 3. & ſeqq. folio 770. Leand. Galganetus, de condit. & demonſt. 2. parte, cap. primo, quæſtion. 19. num. 4. & ſeqq. folio 136. quò loci rectè confutauit Alciatum, in conſil. 5. numero 20. libro 3. dum ſtatuit contrarium in vltimis voluntatibus; quippè cùm illis principaliter id obtineat, & in ipſis ſuperiores omnes Authores, maiori ex parte loquantur. Et eadem part. 2.[*] cap. 3. quæſtione 5. numero primo, folio 272. & prima parte, cap. 92. folio 90. inquit, quòd modus accipitur multis modis, vt latius ibi: & quod diffinitur, vt ſit moderatio quędam diſpoſitioni adiecta, aggrauans eum, qui honoratur, in tempus diſpoſitionis perfectæ: l. demonſtratio, §. vltimo & l. quibus diebus, §. Termilius, ff. de condit. & demonſt. vbi Bartolus, numero primo, & ibidem, Socinus, numero ſeptimo, ſcribit Bartoli diffinitionem à cæteris recipi: quibus accedunt quamplurimi ex nunc relatis. Aretinus etiam, in conſil. 93. in fine, & in conſil. 149. col. prima. Alexander, in conſ. 10. 2. n. lib. . 2. Ruinus, in conſ. 60. n. 5. lib. 2. Alciatus, in conſ. 236. n. 2. lib. 2. Craueta, in conſil. 56. n. 1. Menochius, in conſilio 78. num. 16. libr. 1. & in conſilio 131. numer. 1. & 2. libro 2. Antonius, Gomezius, tomo 1. variar. cap. 12. num. 70. Hondedeus, dicto conſil. 58. num. 72. Cæſar Barzius, deciſione 81. num. 6. Marc. Anton. Eugenius, dicto conſ. 93. num. 30. & 31. Modus autem per quæ verba induca[*]tur, & à conditione diſtinguatur; explicarunt ex propoſito poſt alios multos Authores Cardinalis Dominicus Thuſus, practicarum concluſionum iuris, tomo 5. littera M. concluſ. 299. per totam, fol. 771. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 79. numer. 3. & ſeq. & numer. 20. & ſeqq. & numer. 16. & ſeq. Pat. Ludouic. Molina, tomo 2. disputat. 208. per totam, folio 1270. Parladorius, differentia 147. Ioſephus de Ruſticis, in proœmio ad d.l. cum auus, dicto cap. 3. ex num. 54. Leand. Galganetus, de condit. & demonſtrat. 2. parte, cap. 3. quæſione prima, & ſeqq. ex folio 271. vſque ad folium 283. & primæ parte, cap. 95. per totum, fol. 93. vbi quod modus inducitur perſequentia: per dictionem vt, ita vti dummodo; per hæc verba, ea conditione: per dictionem poſtquam, ne, ad, pro, provt, in, ſic, per pronomina. Et ij quidem in eo conueniunt, quod ſcilicet conditio, & modus inter ſe differunt ab initio, in fine tamen conueniunt: quia fine inſpecto, modus etiam impleri debet, ſicut conditio, tam ab initio quàm ex poſt facto, ne diſpoſitionem reſoluat, vt inferius dicetur, & per Galganetum, referendum infrà, Hieronymum Gabrielem, in conſil. 5. num. 9. libro primo, & in conſil. 20. numer. 74. libro 2. Marc. Anton. Eugenium, dicto conſil. 93. numer. 31. & idcirco Pariſius, in coſilio 11. numero 37. in principio, & in conſilio 5. numero 12. libro 4. Menochius, in conſilio 262. num. 9. 10. 11. & 12. lib. 3. non male tradiderunt, quod modus eſt quædam in futurum reſolutiua conditio; finem namque, & exitum conſiderant, (vt vides) & refert, & ſequitur Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 63. num. 14. folio 393. Galganetus, prima parte, cap. 102. ſub numer. 4. verſic. item modus à conditione differt, fol. 103. qui addit, quod ideò modus aliquando appellatur conditio: cap. cum Ioannes, de fide inſtrumentorum, vbi Abbas, & Felinus, numero 2. Conueniunt etiam, conditio[*]nale relictum, diſpoſitioném ve conditionalem, non dici ex eo ſolum, quod dicatur, quid fieri ſub conditione, ſed inſpienda fore alia verba loquentis, diſpoſitionémve facientis, an ſcilicet conditionem im[*]portent. Verba namque ſub conditione, quandoque denotant modum, & quandoque, quæ videntur ſub modo, conditionem. Ita ſanè, atque magiſtraliter[*] tradidit Bartolus, in l. quibus diebus, §. Terumilius, numer. 5. & 6. ff. de condit. & demonſt. Baldus, in conſilio 219. num. 5. lib. 2. Alexander, in conſil. 20. colum. prima, libro ſexto, Aretinus, in conſilio 93. num. 11. Pariſius, in conſilio 19. numer. 257. libro 2. Craueta, in conſil. 59. num. 1. Gratus, in conſilio 59. numero primo, & in conſilio 202. numero 2. libro 2. Tiraquellus, de retractu conuention. §. 2. gloſſ. 1. numer. 76. qui ad hoc citant communiter text. in l. 2. in fine, ff. de donat. Marc. Anton. Eugenius, in conſil. 93. num. 7. & 8. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectus. vltimar. voluntat. libro 10. tiul. 12. num. 12. 15. & 16. Menochius, in conſilio 131. numero primo, & 2. lib. 2. Hondedeus, in conſilio 58. numero 71. & ſeqq. lib. 1. Idcirco, etiamſi verba expreſſa ſignificent modum, & ex voluntate teſtatoris, non ſolum expreſſa, ſed etiam tacita colligatur, quod onus iniunctum prius[*] debet impleri, quàm quis percipiat emolumentum, ſemper conditio, non autem modus debet intelligi. Cum autem onus à teſtatore iniunctum, debet im[*]pleri poſt acquiſitum emolumentum, quacunque figura verborum, & loquendi formula vſus fuerit diſponens; intelligitur modus, & non conditio, etiamſi teſtator dixerit, lego ſub tali conditione, vt aliquid facias: Mantica, Nonius, Simon de Prætis, & Menochius, cum quibus ita adnotauit Hondedeus, dicto conſil. 58. num. 71. & quatuor ſeqq Marc. Anton. Eugenius, d. conſil. 93. numero 50. & duobus ſeqq. Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæſt. 4. illatione 8. numer. 18. dicens, quod verba modalia habent vim conditionis, quando hoc ex mente teſtatoris conſtat. Et inde infert animaduertendum, quod quando aliquid eſt expreſſum in diſpoſitione teſtamentaria, vel alterius generis, per verba importantia de ſui natura modum, & conditionem, apparet tamen tacitè, vel expreſsè, teſtatorem voluiſſe, quod primo impleatur illud, quod erat expreſſum per verba de ſui natura importantia modum, quod impleri debet, vt conſequatur emolumentum; talia verba mutant naturam, & non faciunt modum, ſed conditionem: l. Thais ancilla. §. Stichus, ff. de fidei[*]com. libertat. l. in conditionibus, §. 1. quæſitum, §. 1. ff. de condit. & demonſt. ac denique ſcribit in hunc modum: Ex qui reſolutione inferri poteſt ad clauſulas maioratus, quæ habent verba modalia, quod ſi ex verbis præcedentibus, & ſequentibus, & ex mente teſtatoris colligi poſſit, voluiſſe teſtatorem conditionibus grauare ſucceſſores, quamuis ex iuris rigore verba modalia appareant, ſeruanda erit voluntas teſtatoris. Sic è contrario, quod conditio, quæ non eſt ſuſ[*]penſiua, ſed reſolutiua, non reddat conditionalem principalem diſpoſitionem; maximè, quando reſolutio confertur in tempus poſt ius quæſitum; ſingulariter annotarunt Pariſius, in conſilio, 5. numer. 12. libr. 4. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 52. numer. 13. & 21. & ſeqq. libro primo, & in conſilio 244. numero 169. & 185. lib. 3. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſilio præcitato 58. numer. 79. lib. 1. Hæc enim[*] eſt (vt nunc dicebatur) conditionis natura præcipua, ac inter modum, & conditionem ipſem, recepta differentia; quod ſcilicet conditio eſt, quando eſt implenda ante emolumentum, & antequam actus perficiatur, & ſic prius ex ſui natura, exiſtit, quàm emolumentum quis conſequatur; iuxta iura ſuperiùs præcitata: textum etiam, in l. filio familias, ff. de condit. & demonſt. Authores ibi relatos, Petrum Surdum, de alimentis, tit 5. q. 4. n. 3. & 4. fol. 308. Cæſar Barzium, deciſion. Bononiæ 79. n. 20. & deciſion. 80. num. 17. Lud. Caſanate, in conſ. 9. n. 13. Cardinalem Dominicum Thuſcum, practicarum concluſ. iuris, tom. 5. littera M. concluſ. 298. per totam, fol. 770. vbi latè. Leand Galganetum, de condit. & demonſt. 1. par. c. 38. n. 6. & c. 102. ſub. n. 4. fol. 103. & 2. parte, cap 1. q. 20. n. 7. fol. 136. &[*] q. 50. n. 7. & 8. fol. 169. Modus verò, ſiue modalis diſpoſitio eſt, quando onus eſt implendum poſt acquiſitum emolumentum; & ſic quando onus impoſitum debet impleri poſt perfectam diſpoſitionem, nec debet præcedere: vt per eoſdem Authores nunc relatos: & per Barzium, de deciſ. 79. n. 30. & 31. Caſanate, dicto conſ. 9. n. 15. Galganetum, in locis nunc relatis: & 1. part. c. 94. fol. 92. Stephanum Gratianum, diſceptation. Forenſium, c. 136. ex. n. 12. cum ſeq. Menochius, in conſ. 131. n. 2. & 10. lib. 2. & præſumpt. 175. n. 10. lib. 4. & in conſ. 78. n. 15. lib. 1. vbi dicit, quod modus[*] præſupponit diſpoſitionem perfectam, etiam ipſo modo non impleto. In conditione verò, quod eſt totum contrarium, Sic etiam, quod modus non impe[*]dit, nec ſuſpendit, ſed reſoluit diſpoſitionem in caſu modi non impleti. Conditio verò ſuſpendit (vt dixi) & per Decian. in conſ. 8. n. 76. & 77. lib. 1. Peregr. de fi[*]deicommiſſis, art. 63. n. 13. & 14. Marc. Anton. Eugen. in conſ. 93. n. 70. Aluarad. de coniect. mente defuncti, libro 4. t. 2. n. 2. & 3. Honded d. conſ. 58. n. 71. 72. & 73. Simonem de Prætis, lib. 4. dubitat. 4. n. 54. fol. 454. Molinam, de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 12. n. 4. & 9. Caſanate, dicto conſilio 9. num. 15. Menochium, dicta præſumptione 175. numer. 11. vbi latè comprobat, differentiam eſſe inter modum, & conditionem, quòd modus non impedit acquiſitionem fieri ab initio, licet reſoluatur, eo deinde non impleto: l. libertas. §. hæc ſcriptura, ff. de manumiſſis teſtamento. Conditio[*] vero impedit acquiſitionem à principio, ex quo nihil ponit in eſſe, donec ei fuerit ſatisfactum. Graſſus, §. legatum, quæſt. 58. in principio. Antonius Gomezius, tomo primo, variarum, cap. 12. num. 70. Petrus Surdus, deciſione 38. num. 6. & 7. & deciſione 156. numer. 6. vbi quod emolumentum ſtatim peti poteſt, præſtita cautione de modo implendo: Galganetus, dicto fol. 92. num. 2. fol. 102. n. 4. & 2. parte, cap. 50. fol. 169. Thuſcus, practicar concluſion. iur. tom. 5. littera M. concluſione 300. fol. 772. & tomo 2. littera C. concluſione 579. folio 29. idem Menochius, in conſilio 594. ex num. 6. cum pluribus ſeqq. lib. 4. vbi modi, & conditionalis differentias adducit. Ac inter eas, quod conditio reſoluit actum, ea non eueniente, vſque ab initio: l. neceſſario. §. 1. ff. de periculo & commodo rei venditæ. l. pecuniam, quam, vbi Alexander, numero 4. ff. ſi certum petatur. Modus vero reſoluit, & extinguit diſpoſitionem ex poſt facto in caſu modi non impleti; vt poſt Bart. Socin. Caſtrenſem, Corneum, Iaſonem, Hieronymum Gabrielem, & D. Franciſc. Sarmientum obſeruant ibidem, numer. 9. & 10. Leand Galganetus, de condit. & demonſt. 1. par. c. 102. ſum. 4. fol. 103. & cap. 94. num. 4. fol. 92. vbi inquit, quod ſicut conditione ab initio deficiente, priuatur quis legato, ita priuatur, modo non impleto, poſt conſequutum emolumentum. Et quod in hoc conueniunt modus, & conditio, quod in futurum ambo conferuntur. Et quia de vno ad alterum valet argumentum, & reſpectu exitus, (vt nunc dicebam) & ibi probauit: Thuſcus etiam, practicar. concluſion. iur. tom. 5. littera M. dict. concluſ. 300. vbi inquit, quod ſi modus non eſt impletus per legatarium, cui ſub modo eſt legatum, ſibi non debetur legatum, niſi impleat, vel fideiubeat de implendo. Et quod vbicunque modus deficit, inducit nedum exceptionem ſed repetitionem legati ſub modo facti, & conditionem ob cauſam, vel ſine cauſa, vt latius ibi. Rurſus, modus non impedit tranſmiſſionem,[*] quidquid conditio ſuſpenſiua impediat; & inde legatum ſub modo factum, etiam modo non impleto, ad hæredes tranſmittitur; provt latius comprobant Cæſar Barzius, deciſ. Bononiæ 79. num. 11. Galganetus, 1. parte, dicto cap. 94. num. 3. fol. 92. Stephanus Gratianus, diſceptation. Forenſium, cap. 136. n. 19. & 58. latius Thuſcus, tom. 5. littera L. concluſ. 40. folio 44.[*] Item, vbi agitur de modo implendo, neceſſaria eſt partis interpellatio, ſed diuerſum, cum agitur de conditione implenda, Ruinus, in conſ. 100. numer. 4. lib. 5. Craueta, in conſ. 319. n. 17. Menochius, lib. 4. præſumpt. 175. num. 13. & in conſ. 131. num. 4. verſic. & hinc deſcendit, & num. 6. lib. 2. & vltra ipſum Menochium probarunt Paul. Caſtrenſis, in conſ. 306. col. finali libro 1. Pariſius, in conſ. 19. numer. 127. & 236. & 255. Ludouic. Molina, de Hispan. primog. lib. 2. cap. 14. num. 21. Galganetus, prima parte, cap. 102. ſub num. 4. in fine, folio 103. Stephan. Gratianus, dicto cap. 136. num. 17. Ludouic. Caſanate, in conſil. 9. numero 25. vbi inquit, quod modum non adimplens,[*] non priuatur, niſi poſt interpellationem recuſet: & ſic neceſſe eſſe, quod legitimo facto proceſſu, ſuper[*] contemptu oneris, ſententia, declaratio, & priuatio ſubſequatur, nec ſolam monitionem ſufficere; poſt alios Authores, quos refert, obſeruauit ipſe Caſanate, dicto conſ. 9. num. 26. imò nec lite pendente priuari; ibidem aſſerit num. 27. & in conſ. 59. num. 6. vbi[*] de interpellatione agit. Denique, modus, & conditio differunt, quia ſi modus caſus deficiat, diſpoſitio non corruit; l. quæ ſub conditione, §. quoties, ff. de[*] condit. & demonſt. ſecus ſi deficiat conditio: l. ſi. fundum §. Iulianus, ff. de legatis 1. l. pater filium §. Thuſculanus, ff. de legat. 3. Galganetus, 1. parte, c. 102. n. 4. in fine. Et hactenus de ſecunda obſeruatione. Tertio & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit ſuperioribus omnibus, & hactenus hoc cap. adnotatis, conuenire omnino Blaſium Flores Diaz de Mena, in addit, ad deciſionem Gamæ 158. folio mihi 64. is namque Author, inprimis conſtituit, de legato, & fideicommiſſo conditionali, & per quæ verba inducatur conditio, & de modo, & eius implemento, & de differentiis inter modum, & conditionem, & in effectu de materia, dicit videndos Simonem de Prætis, Sfortiam, Anton. Theſaurum, Molin. Franciſc. Viuium, Zanchum, Torniell. Ant. Gabr. Menoch. Burſatum, Hieron. Gabrielem, Hippol. Rimin. Cephalum, Nattam, & Pariſium, quos ibi recenſet, atque ex ipſis, nonnullas elicit concluſiones. Inprimis, quòd legatum ſub conditione non debetur, nec legatarius aliquid conſequitur, vſquedum ſit impleta conditio: vel[*] ſi eſt poteſtatiua non ſteterit per eũ, & ſi mixta, ſi non deficiat per caſum, ſed per alium etiam implere debentem. De quo vltra prædictos, latè per Thuſcum, tom. 5. littera L. concl. 38. fol. 40. Deinde, quod conditio inducitur per verba, ſi, cũ, & ea conditione, & alia ſimilio: & ſi verba ſint dubia, colligitur ex coniecturis, velex voluntate teſtantis, qui voluit prius impleri aliquid, quam emolumentũ conſequatur. Quod omnino conuenit ſuperius reſolutis, vt vides Rurſus, quòd legatarius non tenetur expectare, quod requiratur, vel interpelletur, ad implendam conditionem, ſed ipſe debet implere, quamprimum poterit. Prætereà, quod legatum conditionale non tranſmittitur ad hæredes, ſi ante conditionem impletam legatarius moriatur, & quando ſecus: in modo autem, quod nõ[*] impeditur tranſmiſſio, & in dubio, quod præſumitur modus, vt diſpoſitio ſit pura. De quo equidem latius per Bolognet. 2. part. §. cum ita, n. 129. ff. ad Trebell. Surdum, de alimentis, tit. 9. q. 6. n. 8. Thuſcum, tom. 5. littera L. concl. 39. fol. 41. vbi longa ſerie, quod lega[*]tum conditionale non tranſmittitur. Et quando dicatur purum, quando conditionale, & quando modale legatum; & quando ſub die certa, vel incerta relinquitur, an ſit conditionale, necne; & in his omnibus caſibus, an, & quando tranſmittatur ad hæredes legatarij; commendo Iacob. Menochium, lib. 4. præſumptione 201. per totam. Ludouic. Morotium, in reſponſo 2. & 3. per totum. Anton. Theſaurum, ſingular. q. Forenſ. quæſt. 68. per totam. Stephanum Gratianum, diſceptationum Forenſium, c. 136. Matienzum, in l. 1. titul. 4. gloſſa 17. lib. 5. Cæſarem Barzium, deciſiono Bononiæ 81. Leand. Galganet. de condit. & demonſt. 2. parte, c. 6. q. 8. per totam, ex fol. 359. vbi latè in propoſito: iunge etiam Andr. Gaill, practicar obſeruat. lib. 2. concluſ. 132. num. 2. & ſeqq. Peregrinum, de fideicommiſſis, artic. 31. ex num. 19. cum ſeqq. vbi etiam, vtrum conditio omnis in vltimarum voluntatum elogiis, legatorum, & fideicommiſſorum tranſmiſſionem impediat. Ad quos ſe refert, & ſuperiores non citat Bernardus Græuæs, in addit. ad Andr. Gaill. lib. 2. dictæ obſeruat. 132. num. 4. fol. 400. Legatum quoque dotis, ſiue pro dote, vel cauſa[*] dotis, ſiue pro maritandis virginibus, aut pro aliqua certa maritanda, vel vt aliqua nubat, aut nubere poſſit, vel cum nupſerit; quando purum, vel modale, vel conditione dicatur, aut præſumatur, vel non; & ob id, quando tranſmitti, vel non, ad hæredes poſſit; diligenti & accurata manu explicarunt poſt Baldum Nouellum, Franciſcum Marcum, Coſtam, & Couarr. Iacobus Menochius (qui hac de re videndus eſt omnino) lib. 4. præſumptione 146. per totam: Ioannes Botta, in conſilio 7. & in conſilio 19. Franciſcus Viuius, deciſione 484. ex numero primo, libro 3. Stephanus Gratianus, deciſ. 4. Magnon. deciſion. Florent. 14. Hondedeus, conſilio 53. libro 2. Cæuallos, 4. parte, quæſt. 900. ex numero 146. D. Spino, in ſpeculo teſtam. gloſſa 14. numero 41. Hieronym. Gabriel, in conſilio 116. numero 13. libro primo. Graſſua, §. legatum, quæſtione 48. per totam. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 79. numero 26. & tribus ſeqq. D. Perez de Lara, de anniuerſariis, & Capel. libro primo, Cap. 21. ex numero 10. vſque ad numerum 33. vbi latè: Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicar. concluſion. iuri, tomo 5. littera L. concluſion. 100. per totam, & 102. per totam: & vide concluſion. 100. ex folio 96. cum ſeqq. Leand. Galganetus, de condit. & demonſtrat. 2. parte, cap. 6. quæſtione 1. ex folio 330. vbi latiſſimè: Cæuallos, quæſt. 138. Antonius Theſaurus, quætione 43. Fore ſi ex folio 262. & an hu[*]iuſmodi legatum dotis præferatur aliis legatis; vide eundem Thuſcum, vbi ſupra, concluſione 99. fol. 95. Conditio etiam reſolutioni appoſita, an faciat diſpoſitionem conditionalem; vide Petrum Surdum,[*] in conſilio 268. ex numero 60. cum ſeqq. libro 2. Stephanum Gratianum, diſceptat. Forenſ. dicto cap. 136. numero 44. & 45. Denique, quando legatarius præcedit teſtatori, quo caſu an legatum efficiatur caducum, & ob id tranſmitti non poſſit; vide Menochium, libro 4. præſumpt. 201. numero 31. Decianum, in conſilio 44. numero 98. libro 3. & in conſilio 20. numero 2. libro 4. Surdum, in conſil. 211. numer. 7. lib. 2. Rurſus, & eaſdem Balſij Flores Diaz de Mena, in addit. ad dictam deciſionem Gamæ 158. concluſiones proſequendo; in 3. & concluſione conſtituit Additionator metipſe, in legatis, & fideicommiſſis particularibus, ſub conditione relictis, non dari tranſmiſſionem, ſi ante euentum conditionis legatarius, aut fideicommiſſarius deceſſerit, & ſic ante legatum agnitum; idque etiam ex potentia ſuitatis, vel ſanguinis, vel iuris deliberandi; quod latius explicarunt quamplures alij Authores, vltra relatos per eundem, qui & langa ſerie proſequuntur, & deducunt coniecturas permultas, ex quibus fideicommiſſum, aut legatum conditionale tranſmittitur, vel non; & ij quidem nullam conſtituunt differentiam inter legatum, & fideicommiſſum, quod propoſitum tranſmiſſionis effectum, de quo nunc agitur; ſicuti ſcribunt Romanus, Craueta, Barbat. Zanchus, Ruinus, & Berous, cum quibus Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 201. numero 11. qui numero 12. ſtatuit, legata, & fideicommiſſa tranſmitti, non vt acceptata, & agnita, ſed vt acceptanda, & agnoſcenda: quamuis itaque plena, & accurata manu iidemmet Authores, per Blaſium Flores commemorati, circa hanc materiam ſe habeant, breuiter tamen attingendo, & ad ſummam quandem redigendo, ita pro nunc percipi, atque diſtinctione, & reſolutione comprehendi poſſe arbitror, ſi inprimis pro regula[*] generali obſeruetur; conditionalem ſpem ſubſtitutionis cuiuſlibet, aut fideicommoſſi, vel legati, in vltimarum voluntatum tractatu, non tranſmitti ad hæredes ſubſtituti, aut vocati præmorientis. Quod eſt dicere (provt vulgò circumfertur quotidie) tranſmiſſionem ceſſare in fideicommiſſio conditionali regulariter, ſiue fideicommiſſum, aut legatum conditionale non tranſmitti. Sicuti pro regula generali ſtatuunt vnanimiter vtriuſque iuris Interpretes, & loquuntur, quando conditio eſt verè & propriè, qualis eſt caſuali: & adducuntur per textum vulgatum, in l. vnica, §. ſin autem ſub conditione, C. de caducis tollendis, l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. l. huiuſmodi, ff. quando die legati cedat. l. intercidit, l. hæres meus, ff. de condit. & demonſtr. & poſt alios quamplures exornarunt latiſſimè Anton. Gabriel, lib. 4. commun. concluſion. titulo de hæred. inſtit. concluſion. 2. per totam. Ludouic. Peguera, deciſione 102. ex n. 1. & quatuor ſeqq. & deciſ. 116. & numer. 22. Didac. Couar. in cap. Rainaldus, §. 1. in principio. Hieronymus Zanchus, in §. cum ita. l. hæredes mei 4. parte, per totam Hippolytus Riminaldus, in conſilio 476. ex numero primo, cum ſeqq. lib. 4. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. lib 11. titulo 20. Iacobus Menochius, de arbitrariis, libro 2. caſu 165. latius præſumptione 201. ex numero 67. cum multis ſeqq. vbi vide omnino. Alexander Raudenſis, de analogis, in appendice, prima parte, num. 179. Ioſephus de Ruſticis, in conſilio 2. quod habetur poſt tractatum, an, & quando liberi in conditione poſiti cenſean. voca. Vincentius de Franchis, deciſione 525. & deciſione 54. num. 28. Fabius de Anna, in conſil. 10. per totum. Caputaq. deciſion. 21. libro 2. Ioannes Petrus Surdus, in conſilio 253. ex numer. 27. & in conſilio 267. numer. 38. libro 2. Franciſcus Viuius, deciſione 300. & deciſione. 398. part. 2. Andr. Fachineus, Hondedeus, in conſilio 70. numer. 10. & in conſil. 44. numer 49. libro prima, latius in conſilio 56. lin. 2. Peregrinus, de fideicommiſſis, articul. 31. num. 8. 11. 12. & 16. & articul. 22. num. 4. & in conſil. 28. ex numero 5. libr. 3. Fachineus, etiam in conſilio 1. ex numero 19. cum ſeqq. atque ex numer. 34. cum ſeqq. lib. 2. latius in conſilio 63. per totum, libro prima. Barnardus Græuæus, in addit. ad And. Gaill. libr. 2. concluſione 132. ex folio 398. Anton. Faber, ad titulum, C. de fideicommiſſis, definitione 14. & 38. latiùs de erroribus pragmati. tomo primo, deca. 31. errore 3. 4. & 5. ex folio 300. vſque ad folium 318. Azeuedus, in conſil. 2. ex numer. 16. cum ſeqq. Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſionum iuris, tomo 3. littera F. concluſione 229. per totam, folio 778. & 779. & tomo 5. littera L. concluſione 39. folio 41. & tom. 8. littera T. concluſione 369. & tribus ſeqq. ex folio 353. vſque ad folium 367. Farinacius, nouiſſimarum Rotæ Romanæ, deciſion. 59. & 380. part. 2. tom. 1. Achilles Pedrocha, in conſilio 40. ex numero 295. & multis ſeqq. vbi inquit, quod ius in ſpe habere dicitur is,[*] qui in euentum alicuius conditionis vocatus eſt, dum pendet conditio; provt latius ibi comprobat. Et quod ius fideicommiſſi conditionalis, ita in ſpe acquiſitum, ſiue fideicommiſſum conditionale, paſſiuè tranſmittutur: l. legato ſub conditione: vbi Bartol. ff. de condit. & demonſtrat. atque ita ex parte grauati. Actiuè tamen, id eſt, ex parte vocati tranſmitti non poteſt, ſicuti Bartolus, Zanchus, & Anton. Gabriel, ibi relati obſeruarunt: Ioannes Bolognetus, in dicto §. cum ita, ex numer. 129. vſque ad num. 144. in ſecunda parte. Leand. Galganetus, de condit. & demonſtrat. prima parte, cap. 88. numero 11. fol. 83. Ludouic. Caſanate, in conſilio 32. num 14. qui ſubdit numero 16. fideicommiſſum conditionale, decedente fideicommiſſario ante euentum conditionis non tranſmitti, non modò inter extraneos, ſed etiam neque ad hæredes ſuos, nempe ad ſuos deſcendentes, ſi grauato prædecedant. Quod tenent quamplurimi[*] Authores per eum commemorati: triginta in vnum congeſti per Menoch. lib. 4. d. præſumpt. 201. num. 67. & 68. qui adiicit, quod communis hæc opinio eſt retinenda, tametſi ab ea diſſentiunt Acurſius ſibi parum conſtans, Comenſis, & Fulgoſius, relati à Socino iun. & copiosè Phanucius; & quod eorum fundamentis abundè ſatisfaciunt Rubeus, Socinus iunior, Zanchus, Bolognetus, & Sfortia Odd. ibi relati. Et vltra eos tenent etiam eandem ſententiam, & dicunt veriorem Burſatus, conſil. 71. num. 7. lib. 1. Berous, in conſil. 94. per totum: maximè num. 14. libr. 2. Achill. Pedrocha, qui articulum diſputat, & fundamenta vtriuſque partis adducit, eiſdemq́ue reſpondet dicto conſilio 40. numero 294. Ioannes Vincentius Hondedeus, dicto conſilio 70. numero vndecimo, qui etiam in ſuis hæredibus idem ſtatuit, quod in extraneis. Et intelligit id procedere in qualibet ſubſtitutionis conditionalis ſpecie; poſt alios multos[*] Authores, quos citat. Et idem tenet Menochius, dicta præſumptione 201. num. 69. Ludouicus Caſanate, dicto conſilio 32. num 18. qui in ſubſtitutione vulgari dicit probari in l. ſi ex pluribus, ff. de ſuis & legiti.[*] hæred. in pupillari, l. qui liberis, §. hæc verba, l. ſed ſi plures, l. qui habebat. ff. de vulg & pup. ſubſtitut. in fideicommiſſaria, l. ſi cum hæres, vbi Gloſſa, ff. quando dies legati cedat. in reciproca, & omni alia ſub illa comprehenſa, dicta l. quiplures, & l. lucius, §. Publius, ff. de vulg. & pup. Peregrinus, articul. 31. de fideicommiſſis, numero 16. Ludouic. ipſe Caſanate, dicto numero 18. qui ſubdit numero 19. fideicommiſſum conditionale non tranſmitti, regulam præfatam procedere, non modo in hæreditate, & fideicommiſſo vniuerſali, ſed etiam in legato particulari conditionali. Et refert alios ita tenentes. Menochium quoque ita tenentem retuli ſuprà, numer. 56. in fine: tenuerunt quoque Bolognetus, in dicto §. cum ita 2. parte, numero 129. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro 11. titulo 20. numero primo. Peguera, deciſione 102. numero primo, in fine. Sanè fideicommiſſum conditionale ex præſum[*]pta, & coniecturata mente teſtatoris tranſmittitur, tam ad filios, & deſcendentes, quàm ad tranſuerſales, & extraneos, defuncto antequam conditio ſteterit, legatario, fideicommiſſario, vel ſubſtituto. Et ſic à regula prædicta generali fideicommiſſi conditionalis non tranſmittendi, ex argumentis, coniecturis, & præſumptionibus receditur, quando ex ipſis colligi poteſt, teſtatorem voluiſſe, fideicommiſſum, vel legatum conditionale tranſmitti debere ad hæredes ipſius legatarij, vel fideicommiſſarij. Et ſufficit voluntas, etiam tacita, & coniecturata: ſicuti ex communi Interpretum ſententia tradiderunt, & infinitos commemorarunt Authores Blaſius Flores Diaz de Mena, ad deciſionem Gamæ 158. in fine. Durandus, de arte teſtandi, titul. 6. cautela 38. numer. 2. Decianus, in conſil. 88. num. 65. libr. 2. Cephalus, in conſilio 16. num. 41. lib. 1. Burſatus, in conſil. 71. numer. 7. lib. 1. & in conſil. 261. num. 13. lib. 3. Ioſeph. Ludouicus, deciſione 102. num. 6. & ſeqq. parte 2 Menochius, in conſil. 95. num. 103. libro primo. latiùs præſumptione 201. num. 78. libro 4. qui rectè conſtituit num. 80. quod coniecturæ tranſimiſſionis ſumuntur, quando colligi poteſt, teſtatorem voluiſſe prouidere illis, ad quos intendimus relictum conditionale debere tranſimitti. Et num. 81. iuridicè etiam obſeruat poſt alios multos Authores, quod coniecturæ poſſunt, & operantur, vt etiam locus ſit tranſmiſſioni in caſu, quo fideicommiſſum, vel legatum eſſet quaſi caducum: vt ſi legatarius, vel fideicommiſſarius deceſſit ante teſtatorem. Idem quoque, quod ſcilicet fideicommiſſum conditionale ex coniecturis, & præſumptionibus tranſmitti valeat; tradiderunt, atque exornarunt Hippolytus Riminaldus, in conſilio 244. numero 22. & 23. lib. 3. Zanchus, in d. §. cum ita, in 4. parte, numero 102. & 150. & 183. & ſeqq. Ioannes Vincent. Hondedeus, dicto conſilio 70. num. 31. & 32. libro primo. Ioannes Bolognetus, in eodem §. cum ita, ſecunda parte, ex numer. 139. cum ſeqq. qui requirit,[*] quod coniecturæ ſint ſufficientes, & vrgentes. Franciſcus Viuius, dicta deciſione 300. num. 7. & deciſione 301. num. 4. lib. 2. & deciſione 398. num. 1. & quatuor ſeqq. vbi inquit: Fideicommiſſum conditionale non tranſmitti, etiam in deſcendentes, niſi adſint coniecturæ ſuadentes, teſtatorem voluiſſe illud tranſmitti: & ita quod ex coniecturis, & præſumpta mente tranſmittitur, etiam ad tranſuerſales: Mo[*]dò (vt ipſe contendit) coniecturæ adſint multum probabiles, & neceſſariæ, & quæ deſumantur ex ipſo teſtamento, vt latius ibi, & per Cardinalem Thuſcum, practicar. concluſion. iuris, tomo 3. littera F. concluſione 228. ex numero 10. vbi id ipſum profitetur, folio 779. Bolognetum, vbi ſupra, ex dicto numero 139. Ioſephum de Ruſticis, dicto conſilio 2. Poſt dictum tractatum, numero 54. vbi quod regula fideicommiſſi conditionalis non tranſmittendi limitatur ex coniecturis, ex quibus præſumpta, & coniecturata voluntas argui poſſit. Et numero 55. quod præſuppoſita pro conſtanti hac concluſione, opus eſt, quod coniecturæ validæ ad tranſmiſſionem, ex diſpoſitis per teſtatorem in teſtamento colligi debeant, vt originaliter voluit Baldus, ibi relatus, & ſequuntur Corneus, Decius, Gozadinus, pariſius, Ruinus, Crotus, Berous, Natta, Socinus iunior, & Sfortia Odd. qui etiam ibi commemorantur, vt ſemper requirant, quod ex facie & ſerie teſtamenti, atque ex diſpoſitis in eo, plures, vrgentes & validiſſimæ coniecturæ colligi poſſint: Azeuedus, in conſilio 2. ex numero 25. cæterum Iacobus Menochius, lib. 4. dicta præſumptione 201. num. 79. quod coniecturæ debeant eſſe probabiles, pro Iudicis tamen arbitrio, ſpecificè tradidit; inquit tamen, quod aliquando colliguntur ex ipſiſmet verbis teſtamenti, aliquando extra verba, ſeu ex tacita mente ipſius teſtatoris: & ita refert tenuiſſe Baldum, Socinum ſen. Zanchum, Pariſium, & Rubeum, quos ibi recenſet. In eadem quoque ſententia, & opinione, cum Pariſio, Socino iun. Curtio iun. & Zancho fuerunt Franciſcus Burſatus, in conſil. 261. ſub num. 14. verſic. & ſi ex ipſo teſtamento, libro 2. Bernardus Græuæus, in addit. ad Andr. Gaill. libro ſecundo, dicta obſeruatione, ſiue concluſione 132. ex numero 11. vſque ad num. 17. vbi quod fideicommiſſum conditionale ex coniecturata teſtatoris mente, in ipſa diſpoſitione apparent, & in filios, & in extraneos tranſmittitur. Et hoc ſi non leues, ſed vrgentes coniecturæ mentem declararent: nec eas reſtringi ad teſtamentaria diſpoſitione comprehenſas, ſed etiam admitti extra teſtamentum apparentes. Quod verius ego exiſtimo, modo ſint multum probabiles, & vrgentes, & velut neceſſariæ; ac ſemper pro boni & diſcreti Iudicis arbitrio deſumptæ. Et latiùs comprobari poſſe ex reſolutis, atque ſcriptis ſuprà, hoc eodem libro, & tractatu, alio cap. quatenus etiam excitani, atque diſputaui articulum illum controuerſum, vtrum fideicommiſſa induci valeant ex ſolis coniecturis, & præſumptionibus, quæ ex diſpoſitis extra teſtamentum, congruè & iuridicè elici valeant. Verè namque, etiam extra verba teſtamenti, adeò manifeſtè ex aliis præſumpta, & coniecturata, tacitaq́ue teſtatoris mens deprehendi poteſt, quod niſi fideicommiſſum ipſum conditionale tranſmitteretur, voluntas metipſa tacita labefactaretur. Sic etiam, quod fideicommiſſum conditionale tranſmiotatur, etiam ex coniecturis extrinſecùs à teſtamento collectis; reſolutinè probauit Achilles Pedrocha, in conſil. 40. ex numero 300. vſque ad numerum 304. & in eodem videntur etiam fuiſſe placito quamplures alij iuris Interpretes, qui coniecturas ſufficere vrgentes, vt tranſmiſſio fiat, affirmarunt, nec diſtinguunt, an ipſæ ex teſtamento colligantur. Cæterum, quatenus Pedrocha idem inquit, fideicommiſſum conditionale traſmitti ante euentum conditionis, etiam ex leuibus, minimiſq́ue coniecturis; decipitur equidem (vt vides) atque his adverſatur, quæ communi omnium aſſenſu recepta, nunc vidimus. Verè autem quamplurimæ extant coniecturæ, & ab Interpretibus noſtris enumerantur, ex quibus fideicommiſſum conditionale ante euentum conditionis tranſmittitur. Et eas commemorant Authores omnes, ſuprà præcitati, ac maximè relati numero 57. & numero 62. & ſeq. huiuſce cap. Ioſephus Ludouicus, deciſione peruſina 102. ex num. 6. cum ſeqq. parte 2. Mantica, de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. dicto titul. 20. Franciſcus Viuius, dicta deciſion. 398. parte 2. Ioannes Vincentius Hondedeus, dicto conſilio 70. ex numero 33. vſque ad numerum 43. lib. 1. Andr. Fachineus, in conſ. 63. lib. 1. Achilles Pedrocha, dicto conſilio 40. ex num. 304. cum multis ſequent. Iacobus Menochius (qui diligenti, & accurata manu 26. coniecturas recenſet) lib. 4. dicta præſumptione 201. ex num. 87. cum multis ſeq. vſque in finem præſumptionis. Ego verò relictis maiori ex parte, coniecturis omnibus, & præſumptionibus ab ipſo Menochie adductis, quæ penes ipſum longa ſerie habentur, ac illa, quæ à voluntate teſtatoris elicitur, quando ſcilicet voluit, relictum deberi; et ſi conditio deficeret; de qua ibi num. 100. aut putauit locum eſſe tranſmiſſioni, provt ibidem num. 106. aut quando hæredes ſubſtitutorum poſiti ſunt in conditione: provt etiam ibi, num. 97. vbi latè. Aut quando teſtator dixit, & ſi inſtitutus hæres deceſſerit ſine filiis, bona mea ex nunc, provt ex tunc, perueniant ad Caium, quem ſubſtituo. vt etiam ibi, n. 104. vel quando adeſt ſubſtitutus ſubſtituti, provt ibi, n. 115. His inquam, & aliis prætermiſſis, inſiſtam duntaxat in his, quæ frequentius ab Interpretibus nostris perpendi ſolent, & quamplurimis caſibus practicis conducibiles ſunt. Prima itaque coniectura eſt, vt fideicommiſſum[*] conditionale tranſmitti valeat, quando aliàs, ſi tranſmiſſioni locus non daretur, minus dilectus, magis dilecto veniret præferendus; ſicuti adnotarunt Ruinus, Iaſon, Socinus ſenior, Pariſius, Craueta, Antonius Gabriel, Decianus, Hieronymus Gabriel, Zanch. & Rota Ramana, cum quibus Menochius, libro 4. dicta præſumptione 201. num. 107. vbi inquit, adrem facere quod antè dixerat num. 96. coniecturam ſcilicet eſſe, quod teſtator voluerit fideicommiſſum conditionale tranſmitti, quando in alia ſubſtitutione facta de minus dilecto, vocaſſet etiam eius hæredes; nam hoc caſu alia ſubſtitutio facta de magis dilecto; ad eius hæredes tranſmittitur, provt latius ibi comprobat: & vltra eum, id ipſum, quod fideicommiſſum conditionale tranſmittatur, quando aliàs minus dilectus, magis dilecto veniret præferendus; ex multis Authoribus tradidit Achilles Pedrocha, in conſil. 40. num. 309. qui inquit, huius coniecturæ rationem euidentem eſſe, & manifeſtam, nam pro hoc abſurdo euitando, quod minus dilectus melioris ſit conditionis magis dilecto, à regulis iuris communis recedimus, vt per Hieronymum Gabrielem, in conſ. 96. n. 15. lib. 1. item à proprietate verborum ſecundum Bartolum, Ruinum, Crauetam, & Marzarium, relatos per Pedrocham ibi, n. 311. Secunda coniectura eſt, fideicommiſſum condi[*]tionale tranſmitti, quando ſi tranſmiſſio non fieret, contingeret, extraneum præferri deſcendentibus teſtatoris, vt in terminis reſponderunt permulti iuris Interpretes, relati ab Antonio Gabriele, commun. concluſion. lib. 4. titulo de hæred. inſtit. concluſione 2. num. 21. Mantica, lib. 11. de coniecturis vltimarum voluntatum, titulo 20. num. 21. Achilles Pedrocha, dicto conſil. 40. ex numero 312. vſque ad numerum 317. vbi Doctorum contrarietatem in propoſito ponderat, atque eam explicat, & inquit, eam etiam ponderaſſe Anton. Gabrielem, & Manticam, nunc relatos: & id ipſum dicendum eſſet, quando aliàs magna reſultaret inæqualitas inter deſcendentes teſtatoris in æquali gradu; daretur namque tranſmiſſio ob æqualitatem ſeruandam; provt latius comprobat, & Ancharani exemplum ſingulare adducit Iacob. Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 201. num. 110. & in conſil. 209. n. 15. & 16. lib. 3. & conſil. 333. n. 39. lib. 4. Tertia coniectura eſt, vbi teſtator ad plures ſub[*]ſtitutionum gradus digreſſus eſt; tunc namque fideicommiſſum conditionale tranſmitttur; ſicuti ſcripſerunt quamplurimi Authores ab eod. Antonio Gabriele commemorati, dicta concluſione 2. num. 33. Mantica, dicto tit. 20. n. 24. Ioſepho de Ruſticis, præcitato conſil. 2. n. 62. Pedrocha, (qui exornat, & explicat) dicto conſ. 40. n. 317. & quatuor ſeq. Quarta coniectura eſt, fideicommiſſum conditio[*]nale tranſmitti ex prohibitione alienationis, quando ſcilicet teſtator prohibuit bona alienari perpetuò; tunc etenim manifeſtè voluiſſe cenſetur, bona tranſmitti debere ad ipſorum ſubſtitutorum filios; & ita reſponderunt Ruinus, Iaſon, & Zanchus, cum quibus Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 201. num. 114. & idem antea ſtatuerat num. 212. quando fideicommiſſum fuit relictum cum ſucceſſione ſucceſſiua; tunc namque, locus etiam eſt tranſmiſſioni, vt ibi relati Authores probarunt: idem Menochius, in conſil. 95. num. 110. libro primo, vbi etiam, quod tranſmiſſio fideicommiſſi conditionalis datur ex prohibitione alienationis: Mantica, lib. 11. dicto titulo 20. num. 26. qui hanc coniecturam præpotentem appellat: ſequitur Achilles Pedrocha, dicto conſil. 40. n. 322. & 323. Quinta coniectura eſt, fideicommiſſum conditio[*]nale tranſmitti, quando ſi teſtator fuiſſet interrogatus, ita veriſimiliter reſpondiſſet: ita ſanè ſcripſerunt quamplurimi, quos Anton. Gabriel commemorat dicta concluſ. 2. num. 39. Mantica, lib. 11. dicto titulo 20. num. 18. Cephalus, in conſil. 134. n. 50. lib. 1. Decianus, in conſil. 88. num. 73. lib. 2. exornat Pedrocha, dicto conſil. 40. num. 224. & tribus ſeq. & vltra eum Hondedeus, in conſil. 70. num. 34. lib. 1. Cæterum, quod non ſit ſufficiens coniectura dicere, veriſimile eſſe, teſtatorem voluiſſe, tranſmitti fideicommiſſum relictum ſub conditione, ſi fideicommiſſarius deceſſerit ante implementum conditionis, quia ſi de hoc interrogatus fuiſſet, veriſimiliter eum ita velle reſpondiſſet; aduerſus communem Scribentium ſententiam contendit Ludouicus à Peguera, deciſione 102. numero quinto, qui tamen ita ſtatim ſe explicat, vt Communis maneat in tuto. Verè namque, cum fideicommiſſum conditionale regulariter non tranſmittatur, non ſufficeret, nec ſufficit dicere, teſtatorem voluiſſe, illud tranſmitti, aut quod ita veriſiliter dixiſſet, ſi fuiſſet interrogatus; niſi veriſimilitudo ea, aut præſumpta voluntas ex coniecturis aliis colligatur, quæ valde vrgentes, & probabiles fiat, vt ſuprà obſeruaui: de per ſe igitur veriſimilitudo ea non ſufficeret, niſi ex aliis deprehenderetur legitimè. Sexta coniectura eſt, fideicommiſſum conditiona[*]le, ad quod quis erat vocatus, tranſmitti in filiam eius hæredem, vbi grauatus commiſit delictum, per quod à portione ei relicta, excluſus fuerit; ſicuti Achilles ipſe Pedrocha probauit eodem conſil. 40. num. 327. & 328. Septima coniectura eſt, fideicommiſſum conditio[*]nale tranſmitti in neptem teſtatoris, ne hæreditas tranſeat ad lineam ab eo iam excluſam; quod latius comprobauit Pedrocha, vbi ſupra, num. 328. & 329. vbi vide. Octaua coniectura eſt, fideicommiſſum conditio[*]nale tranſmitti ad fœminam deſcendentem teſtatoris, ad hoc vt expreſſa agnatorum excluſio aliquid operetur; de quo latius vide per Pedrocham, eodem conſil. 40. n. 330. vſque ad n. 340. Nona coniectura eſt, fideicommiſſum conditiona[*]le tranſmitti ad neptem ex filio, cum nulli maſculi deſcendentes extant, & teſtator dixit, quod eius voluntas eſt, quod omnia ſua bona conſeruentur in eius deſcendentes maſculos ex linea maſculina, ab ipſo tantum teſtatore originem trahentes, ita quod non vocentur, nec etiam comprehendantur alij agnati, niſi deſcendentes ab ipſo teſtatore, & eius filij in infinitum, vt per Ruinum, in consil. 156. num. 6. lib. 2. & in conſilio 776. numero 11. libro. 5. Zanchum, in quarta parte, dicti §. cum ita, numero 201. & latius comprobat, atque exornat Achilles Pedrocha, præcitato conſilio 40. numero 341. & quatuor ſequentibus. Decima coniectura eſt, fideicommiſſum conditio[*]nale in filiam, multo magis ex perſona patris tranſmitti, vbi ſumus in fideicommiſſo, ad quod fœminæ vocatæ cenſentur in defectum maſculorum. Sicuti ſcripſerunt Ruinus, in conſ. 154. & in conſil. 120. n. 8. cum ſeq. lib. 1. Crotus, in conſil. 399. n. 62. lib. 3. Cephalus, in conſ. 134. maximè ex n. 40. cum ſeq. lib. 1. & in conſ. 449. n. 27. & 28. lib. 3. Decianus, in conſ. 40. n. 32. lib. 1. Pedrocha, dicto, conſ. 40. n. 346. tribus ſeqq. Vndecima coniectura eſt, fideicommiſſum condi[*]tionale tranſmitti in fœminam, ex diſpoſitione ſtatuti, non extantibus maſculis, ab interſtato ſucceſſuram; provt multis rationibus, & authoritatibus comprobauit idem Pedro, eodem conſ. 40. ex. n. 350. vſque ad num. 365. Duodecima coniectura eſt, tranſmitti fideicom[*]miſſum conditionale, etiam ſui natura non tranſimiſſibile, vbi cum fideicommiſſaria subſtitutione ius accreſcendi vnitum reperitur; idque ex vetiori, & receptiori Interpretum ſententia, quam poſt alios multos Authores probarunt Michael Graſſus, §, fideicommiſſum. q. 68. n. 4. Antonius Gabriel, conmmun. concluſ. lib. 4. titulo de hæred. inſtit, dicta concluſ. 2. n. 4. & 46. Burſatus, in conſ. 71. num. 14. & 15. lib. 1. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 244. n. 208. lib. 3. & in conſ. 476. n. 38. & ſeq. & num. 50. & ſeq, lib. 4. Pedrocha, dicto conſil. 40. num. 365. Cephalus, in conſil. 16. n. 45. lib. 1. & in conſ. 283. num. 26. lib. 2. Hondedeus, in conſ. 70. num. 40. & 41. lib. 1. vbi ampliat num. 46. etiam quan[*]do adeſt alius ſubſtitutus, qui hæreditatem adiuerit: & cum multis ſic defendit, & obiectionibus contrariis ſatisfacit Cephalus, dicto conſ. 16. ex num. 45. vbi dixit, n. 42. fideicommiſſum conditionale ad nepotes[*] tranſmitti, quando teſtator mentionem fecit de nepotibus, etiam conditionaliter: idem Cephalus, in conſil. 283. n. 25. lib. 2. Menochius, in conſil. 452. n. 58. lib. 2. Hondedeus, in conſ. 40. num. 33. vbi n. 37. lib. 1. inquit; fideicommiſſum conditionale tranſmitti,[*] quando teſtator filios naſcituros hæredes inſtituit, quo caſu etiam nepotes cenſentur vocari. Eidem tradidit Menochius, in conſ. num. 107. lib. 1. vel quando teſtator habuit rationem conſeruandi agna[*]tionem, quo caſu fideicommiſſum conditionale tranſmittitur; ſicucuti obſeruarunt quamplurimi illi iuris Interpretes commemorati per Menochium. lib. 4. dicta præſumpt. 201. n. 103. vbi etiam citat alios contrarium tenentes, & opiniones conciliat, vt latius ibi videbis: & in conſ. 452. n. 57. lib. 5. Hondedeus, in conſ. 70. num. 38. & 39. lib. 1. Ioſeph. de Ruſticis, in conſil. 2. num. 57. 58. & 59. & hactenus de his, quæ ad tranſmiſſionem fideicommiſſi conditionalis pertinent. Fideicommiſſum autem purè relictum, etiam vni[*]uerſale, & à fideicommiſſario nondum agnitum, in hæredes eius tranſmititur; vt latiùs probarunt Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 31. ex num. 2. Bernardus Greuæus, in addit. ad. And. Gaill. lib. 2. concl. 131. per totam. fol. 395. qui inquit, ita tenendum, licèt diſſen[*]tiant Gloſſa, & alij: & idem eſſe, ſi in diem certam relictum fuerit: vt etiam probarunt Peregrinus, Maranta, & Weſemb. ibi relati. & etiamſi fideicommiſſarius ante aditam ab hærede hæreditatem defunctus eſſet, non duntaxat, ſi poſt: & hoc, cuique fideicommiſſum eiuſmodi relictum fuiſſet, vt Græuæus ipſe adnotauit num. 4. 5. & 6. ibidem: & vide Peregrin. dicto articulo trigeſimo primo, ex num. 1. vſque ad numerum ſextum, vbi latè in propoſito. CAPVT LVI. Ex eadem cap. præcedentis materia, & tractatu, quo de coniectura, atque interpretatione teſtamentorum, & vltimarum voluntatum, ex verbis diſpoſitionis conditionalibus, aut etiam modalibus, & conditionis ſuſpenſiuæ, & modi etiam natura, & effectu agebatur & nunc quoque agitur, & Sentus Regij Hiſpalenſis deciſionibus duabus admodum egregiis, & notabilibus, ex facto occurrentibus, adductis (quæ & practicis allis negotiis quamplurimis conducunt) id principaliter inquiritur, vtrum ſcilicet hæredibus teſtatoris ſubſtitutis poſt mortem alicuius legatarij, aut grauato legatario ipſo, poſt mortem ſuam, aut ſi ſine liberis deceſſerit, rem ſibi legatam hæredibus reſtituere; ex ſubſtitutione veniat tantum hæres ſcriptus, an etiam hæres hæredis prædefuncti: quod in effectu eſt dicere, an ſubſtitutio conditionalis traſmittatur ad hæredes hæredis, vel non: ſiue hæredum appellatione veniant, etiã mediati, ſi verba dirigantur in perſonam teſtatoris, & hæredum eius, non autem alterius: & ibidem explicatum, an, & quando mentio hæredis in ſubſtitutionibus, & fideicommiſſis complectatur hæredis hæredem. Rurſus & à conuerſo, vtrum legatarius, vel fideicommiſſarius prædecedens hæredibus grauatis, vel cui poſt mortem hæredum, aut ſub aliqua conditione res relinquitur, ius conditionalis legati, vel fideicommiſſi ad hæredes ſuos tranſmittat, an potius ſuperſtitibus tantum collegatariis res ipſa integra debeatur, & accreſcat, nec hæredes aliorum aliquo modo admittantur: vbi etiam plenè explicatur materia tranſmiſſionis legati, vel fideicommiſſi, in diem incertam vel poſt mortem hæredis recti: & quando temporis incertitudo appoſita ſubſtantiæ & diſpoſitioni, aut ſolutioni, & executioni conditionem inducat, & tranſmiſſionem impediat, vel non: circa ademptionem quoque, & tranſlationem legati, ad tit. ff. de adimend. & transferend. legat. nonnulla egregiè traduntur, & ſuperiorum omnium diligens, & diſtincta proponitur explanatio, & reſolutio. Demum ad finem cap. Hieronymi de Cæuallos reſolutiones in propoſito adducuntur, & commemoratione facta eorum, quæ in materia repræſentationis & deciſionis, l. Tauri 40. aduerſus Authorem obiicit 4. parte commun. contra commun. pragmaticæ Regiæ ſanctionis (poſt vtriuſque ſcripta promulgatæ) verba recenſentur, quibus Authoris placita omnia (ab eo adeò acriter impugnata) approbantur omninò, & pro lege ſeruari iubentur. Ad examen etiam, & reſolutionem nouè reducuntur nonnulla, quæ memorabilia ſunt, & nota ſpeciali digna, & eò principaliter diriguntur, an ſcilicet pragmatica ipſa, tam iuris noui inductiua, quam iuris in d.l. Tauri introducti declaratiua, & interpretatiua dici valeat, ex quo eam partem, quam in vim legis confirmat, pro veriori habuit, cum hinc inde contrariæ, controuerſæque eſſent opiniones: & poſito, quòd ad negotia præterita maioratùſque antea inſtitutos, in vim legis trahi non poſſit, ſi contendatur, quod edita ſit pro futuris, an ſaltem in vim rationis, quæ vna duntaxa, & eadem eſt hodie, quæ olim, nec variata fuit; ipſa negotia præterita definire valeat, & debeat? Vbi etiam quàm verum ſit, quod leges, & conſtitutiones ſui uatura reſpiciunt futura, & non præterita; & latè de materia remiſſiuè. Denique, an attendatur pro deciſione cauſarum lex, vel conſtitutio, quæ tempore factæ diſpoſitionis vigebat, an verò illa, quæ tempore perfectionis, & euenientis caſus ſucceſſionis, iam nouè edita fuerit: atque ita an lex noua trahatur ad actus, habentes originem à præterito, quorum tamen perfectio, & complementum pendet à facto futuro: & ibidem Socin. iun. Roland. Hieronym. Gabriel, Hippolyt. Riminald. Iacob. Menoch. Petr. Surd. Ioſeph. de Ruſtic. Sfortiæ Oddi, & Ioan. Vincent. Honded. pro vna & altera parte, longa ſerie reſolutiones, & doctrinæ adductæ commendantur, & ingenti ſtudio, ſummàque diligentia obſeruationes quamplures conficiuntur, provt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Quæſtionum quarundam, quæ ex facto in Regio Hispalenſi Senatu quondam occurrerunt, theſis, & ſpecies proponitur, & de earum veritate inquiritur per totum caput. -  2 Legatum pro dote, vel cauſa dotis relictum, conditionale eſſe, & habere in ſe tacitam illam conditionem, ſi nuptiæ ſequantur: quod latius explicatur remiſſiuè. -  3 Legatum factum puellæ, ad hoc vt nubere poſſit, non eſt conditionale, ſed purum. -  4 Legatum certæ quantitatis, pro maritanda certa & expreſſa perſona, purum eſt, & peti poteſt ante nuptias. -  5 Legatum relictum alicui ad nuptias eius, vel pro ipſa maritanda; an ſine aliqua cautione præſtandum ſit, & quando cautio requiratur. -  6 Legatum ad hoc, vt ſit modale, non ſufficit, quod dictio ſit modalis, niſi grauamen inducat in tempus dispoſitionis perfectæ. -  7 Cauſa adiecta non limitat, nec reſtringit legatum, cum respicit commodum ſolius legatarij, etiam ſi cauſa adiecta remaneat ſuperflua. -  8 Conditio, quando non apponitur dispoſitioni, ſed executioni, dispoſitio non dicitur conditionalis. -  9 Conditio, quando non apponitur actui, ſed illius reſolutioni; dispoſitio non efficitur, conditionalis, ſed eſt pura, reſoluenda ſub conditione. -  10 Conditio appoſita reſolutioni, facit dispoſitionem conditionalem in vltimis voluntatibus, quamuis ſecus ſit in contractibus actibus. -  11 Tamen quando reſolutio confertur poſt actus executionem, & ius quæſitum, non facit dispoſitionem cõditionalem, etiã in vltimis voluntatibus. -  12 Conditio adiecta reſolitioni, non facit dispoſitionem conditionalem, quando reſolutio fit in pœnam ſpreti præcepti; quia pœna arguit ius quæſitum. -  13 Ademptio facta in pœnam, licet ſit conditionalis, non facit principalem dispoſitionem conditionalem, ſed interim peti poteſt legatum, vel hæreditas adiri. -  14 Textus, in l. ſi quis ita, §. ſi quis ita, ff. de adimendis, & transferendis legatis, ſingulariter expenditur. -  15 Reuertendi, redeundi, & reddendi verbum, quid ſignificet. -  16 Expenditur textus ſingularis, in l. in cauſæ, l. 2. §. Pomponius, ff. de minoribus. & infrà, n. 36. -  17 Legatum purè datum, ſi ſub conditione adimatur, efficitur conditionale, quaſi ſub contraria conditione datum: & qualiter intelligatur, infrà numero 21. & ſeq. -  18 Ademptio & tranſlatio legati inter ſe differens; provt hic explicatur. -  19 Ademptio alia ſimplex eſt, & ſine trãslatione, alia verò cum translatione eiuſdem legati in alium. -  20 Ademptionis, & translationis legatorum diffinitio, remiſſiuè. -  21 Legatum purè datum, ſi ſub conditione adimatur, efficitur conditionale, quaſi ſub contraria conditione datum, in ademptione ſimplici, in qua non ineſt translatio. -  22 Secus verò in ademptione translatiua legati; in qua, ſi legatum purè datum, ſub conditione adimatur, transferendo illud in alium, remanet purum, vt antea erat. -  23 Et de diſcriminis retione inter vnum, & alterum caſum. -  24 Hæredis appellatione, continentur, & veniunt omnes hæredes in infinitum. -  25 Quia hæredis, dicitur hæres defuncti teſtatoris. Et quando id procedat, remiſſiuè, & numeris ſeqq. -  26 Hæres repræſentat perſonam defuncti, & eadem reputatur. -  27 Hæres cum decedit, tenetur eius hæres ſoluere legata, quæ per teſtatorem à primo hærede relicta fuere. -  28 Per fideicommiſſum ſucceditur teſtatori. -  29 De hæredibus ſcriptis loquens diſpoſitio, habet etiam locum in hæredibus hæredis ſcripti: vbi expenditur textus, in l. prima, C. quorum legatorum: & explicatur infrà, num. 58. -  30 Alexandri, Bertrandi, Cephali, & Hippolyti Riminald. conſilia nonnulla expenduntur, quibus intenditur probari, ſubſtitutiones, & fideicommiſſa conditionalia tranſmitti ad hæredum hæredes, cum alicuius hæredes vocati reperiuntur. Sed eiſdem reſpondetur, & verus traditur intellectus infrà, num. 59. -  31 Legatum ſi teſtator faciat vxori de aliquibus bonis, quouſque vixerit. ſeu ſimili modo, finito tempore, bona legata conſolidantur cum hæreditate, & ad poſſidentem hæreditatem tranſeunt, etiamſi hæres mortuus ſit ante grauatum, & mentio hæredis infra ſcripti fieret. Vbi Petr. Paul. Pariſij, conſil. 21. ex num. 38. lib. 2. adducitur, & ratio eiuſdẽ commemoratur. Sed eidem reſpondetur longa ſerie, infra, ex num. 60. & Socini Iunioris, conſil. 52. lib. 4. contraria ſententia, & reſolutio expenditur. -  32 Peregrini quoque obſeruationes in eodem propoſito, quando ſcilicet legata relinquuntur ad vitam legatarij, & poſt eius mortem hæres ſubſtituitur; hic adducuntur. -  33 Hæredibus teſtatoris ſubſtitutis poſt mortem alicuius legatarij, aut grauato legatario ipſo, poſt mortem ſuam, aut ſi ſine liberis deceſſerit, rem ſibi legatam hæredibus reſtituere, admitti tantum hæredem inſtitutum ſuperſtitem ad totam rem integraliter, & hæredum præmortuorum hæredes excludi, etiam pro rata. -  34 Fideicommiſſum conditionale, vel in diem incertum, non cedit, niſi adueniente conditione, vel die incerta, & ſi interim decedat fideicommiſſarius, non tranſmittitur, ſed fit locus, ſubstituto. Et id ipſum obſeruatur in legatis. -  35 Legatum poteſt fieri hæredi à legatario poſt certum tempus. -  36 Hærede teſtatoris poſt mortem alicuius legatarij, ex ſubſtitutione venit tantum hæres ſcriptus, non hæres hæredis, ſi ante legatarium hæres ipſe decedat. -  37 Teſtator, ſi ita dixerit, ſi Caïus filius meus hæres inſtitutus deceſſerit ſine filiis, ſubſtitutio hæredes Sempronij, fideicommiſſum tranſmittitur ad alios hæredes Sempronij decedat ante Caïum filium hæredem inſtitutum. Non ex perſona ſui anteceſſoris, quia is non tranſmittit; ſed ex propria perſona, iure vocationis. -  38 Hæredes hæredum non veniunt ex iudicio teſtatoris in ſubſtitutione, ex deciſione Ancharani, in conſil. 130. -  39 Hæredis mentio ſi fiat ab homine, intelligitur de primo hærede, ſecus ſi à lege. -  40 Ratióque differentiæ aſſignatur, & num. ſeq. -  41 Teſtator non habet affectionem ad eos, qui non vocantur indicio ſuo, ſed extrinſecus, & num. ſeq. -  42 Affectio teſtatoris cadit in eum, qui venit directè ex ſubſtitutione, non qui venit per obliquum. -  43 L. finalis, C. de hæred. inſtitut. loquitur in his, qua tranſeunt ad hæredes hæredis; ſed in his, quæ non tranſeunt, vt in ſubſtitutione conditionali, ſecus eſt. -  44 Intellectus l. qui per ſubceſſionem, ff. de regulis iuris. -  45 Ioannes Andreas, in addit. ad Specul. titulo de teſtamentis, §. in primis, in vltima addit. circa finem, recitatur. -  46 Hæredum mentio, vtrum de primis, an verò de hæredum hæredibus, & deinceps in infinitum intelligatur; in omni actu, & diſpoſitione, optimè explicaſſe Marc. Anton. Peregrin. provt hic adnotatur. -  47 Hæredum teſtatoris mentio in grauaminibus, non ſolum primos, ſed & vlteriores complectitur. -  48 Niſi teſtator conditionaliter de hæredibus ſuis expreſſerit, nam ad inſtitutos, reſtringitur. -  49 Vel niſi expreſsè, aut relatiuè, teſtator ad hæredes inſtitutos nominatim ſe retulerit. -  50 Hæres hæredis non continetur, cum teſtator procedit prouidendo hæredi ſuo. Quia tunc ob affectionem in eius perſonam, prouiſio facta exiſtimatur, ideo ad hæredem ſcriptum reſtringitur. -  51 Hæredis verbum, cum profertur ab homine in ſubſtitutione, intelligitur de hærede ſcripto, quia luntas. -  52 Propterea decedente illo ante caſum, ſubſtitutio euaneſcit. -  53 Legata relicta ad vitam legatarij, & poſt eius mortem ſubſtitutis hæredibus, conditionalia dicuntur, ſi plures fuiſſent hæredes ſcripti, & vnus ex eis ſupereſſet, vt hic cæteris præferatur, nec hæredes hæredum admittatur. -  54 Hæredum appellatione, in materia ſubſtitutionis, & fideicommiſſi, vtrum veniat hæres hæredis; ad explicationem primi argumenti; propoſiti ſuprà, ex num. 24. ſic declarandum, provt ſuperius, ex num. 38. cum ſeq. -  55 Legata ab inſtitutio relicta, à ſubſtituto repetita præſumuntur. -  56 Per fideicommiſſum ſuccedi teſtatori; quemadmodum intelligi debeat. -  57 Teſtatoris affectio, quando dirigitur ad certos hæredes, venientes ex eius iudicio; idem operari hæredis mentionem ſimpliciter, quod hæredi ſcripti, aut infra ſcripti. -  58 Explicatur l. prima, C. quorum legatorum. -  59 Hæredis teſtatoris mentio; cum fit à teſtatore metipſo, intelligitur ſtrictè de primo hærede, in fideicommiſſis, & ſubſtitutionibus. Cùm verò agitur de hærede, aut hæredibus alterius, in quos verba diriguntur, & qui à teſtatore incogniti ſunt, hæredis appellatione veniunt etiam mediati. Atque ita concluditur, ſubſtitutionem conditionalem non tranſire ad hæredis hæredes, vbi hæredes teſtatoris, ab eo ipſo ſubſtituuntur, aut vocãtur. Diuerſum autem, cùm alterius, non testatoris hæredes inuitantur. Quod latiùs comprobatur, atque exornatur. -  60 Ad vitam cùm res alicui legatur, & poſt eius mortem, teſtatoris hæres ſubſtituitur; magis hæreditarium ius, quàm hæredis perſona conſideratur Et idcirco res reuerti debet ad illam perſonam, in qua conſistit ius hæreditarium, ſiue ſit hæres ſcriptus, ſiue hæres hæredis. Quia legatum temporaliter relictum, finito tempore, ad ius hæreditarium reuertitur. -  61 Hæredes ſcriptos, duntaxat vocatos cenſeri, nec hæredum hæredes admitti, in caſu propoſito ſuprà, num. 31. rectius tueri socinum iuniorem contra Pariſium, provt hoc numero adnotatur. -  62 Legati conditionalis, & poſt mortem hæredum relicti, tranſmiſſionem non dari in hæredes vnius ex legatariis, qui pendente conditione deceſſit: provt hic adnotatur; & caſus practici, ex facto occurrentis in Regio Hispalenſi Senatu, definitio proponitur; & multis num. ſeqq. vſque in finem cap. -  63 Legatum an purum ſit, & tranſmiſſibile; vel conditionale, & non tranſmiſſibile; ex coniecturis etiam, non modò ex expreſſa teſtatoris voluntate dignoſci. -  64 Legatum ſub conditione relictum, ſi pendente contione legatarij mors interuenerit: ad hæredes illius non tranſmittitur, & ſupra num. 34. -  65 Tranſmitti non poteſt ius nondum competens, & quando ſecùs, remiſſiuè. -  66 Legatum poſt mortem hæredis relictum, conditionale eſſe. -  67 Grauatus dare Titio decem, cum morietur, ſi interim legatarius decedat, legatũ non tranſmittit. -  68 Textus, in l. quibus diebus, §. quidam Titio, ff. de condit. & demonſt. perpenditur, & Antonij Theſauri locus adducitur. -  69 Dies incertus conditionem in testamento facit, & tranſmiſſionem impedit. -  70 Legati, vel fideicommiſſi in diem certum vel incertum relicti, tranſmiſſi in diem certum, vel incertum relicti, tranſmiſſioni, an, & quando locus ſit, vel non. Vbi latè, an, & quando temporis incertitudo, & mortis hæredis, vel alterius conditio efficiat legatum conditionale, & tranſmiſſionẽ impediat, vel nõ. Et quid ſi dies certa, vel incerta adiecta eſt ſolutioni, & executioni, ſeu ſubſtantiæ, & diſpoſitioni legati. Quod latè explicatur, atque exornatur. Et Ludouici Morotij, Antonij Theſauri, & Stephani Gratiani diſceptationes forenſes, & communes reſolutiones in propoſito commemorantur. -  71 Iacobi quoque Menochij diſtinctæ admodum, & notabiles obſeruationes in eodem articulo, in medium proferuntur. -  72 Conditio vera & propria, vti eſt caſualis. impedit tranſmiſſionem, etiam certum ſit conditionem extituram. -  73 Legatum efficitur caducum, aut accreſcit coniuncto, vel grauato, ad quem ſpectaret onus ſoluendi, ſi eſſet purificata conditio, ſi legatarius ſub qualibet conditione ſuſpenſiua; vel poſt mortem alicuius; moriatur pendente conditione, vel ante illam. -  74 Legatum factum filiabus in caſu mortis maſculorum, ſi præmoriantur filiæ maſculis, non debetur filijs filiorum. -  75 Legatum factum poſt obitum filiorum, ſi legatarius decedat ante eos, non tranſmittitur ad hæredes legatarij. -  76 Ius non decreſcendi potius, quam accreſcendi locum habere in mixta coniunctione rei, & verborum: ex ſententia multorum. Quamuis alij accreſcendi ius competere aſſerant -  77 Et id ipſum in reali coniunctione ſtatuunt. -  78 Ius accreſcendi inter verbis tantum coniunctos locum habere. -  79 Fideicommiſſum iniunctum grauato, præmoriente primo fideicommiſſario, remanet penes grauatum, cum onere reſtituendi ſecundo ſubſtituto, ſecus autem, ſi nullus ſuperſit. -  80 Hieronymi de Ceuallos reſolutiones nonnulla, quæ ſuperiores attingũt, expenduntur, & exanimantur; & vide n. 70. per totum, & 71. & 73. -  81 Commemoratio etiam eorum fit, quæ 4. parte commu. contra comm. aduerſus Authorem obijcit in materia repreſentationis, & deciſionis legis 40. Taur. & nu. ſeq. -  82 Pragmaticæ Regia ſanctionis, in materia repræſentationis, circa ſucceſſionem maioratuum, & l. 40. Tauri conſtitutionem nouiter editam, verba referuntur. -  83 Et obſeruatio prima proponitur. -  84 Secunda quoque in eodem propoſito obſeruatio adducitur. -  85 Tertia in ipſa materia obſeruatio profertur. -  86 Quarta obſeruatio recenſetur. -  87 Quinta & notanda elicitur obſeruatio. -  88 Sexta obſeruatio, & notanda equidem traditur, & ibidem axiomata illa duo, Qui declarat, nihil de nouo facit; & declaratio cadit ſuper re dubia. Item Legis natura eſt, futuris, non præteritis prouidere negotijs; exornata nonnullis. -  89 Septima adducitur obſeruatio, quæ in materia legis declaratoriæ continet nonnulla vtilia. -  90 Octaua in eodem propoſito cogitatur conſideratio, atque obſeruatio. -  91 Nona, & decima proponitur obſeruatio in explicatione eiuſdem pragmaticæ, -  92 Obſeruationes aliæ in declaratione pragmaticæ ipſius commemorantur, & num. ſeq. -  94 Obſeruatio alter ad dictam pragmaticam conficitur, que ſingulariter vrget. -  95 Obiectioni cuidam reſpondetur, & obſeruantur nonnulla, quæ notatu ſunt digna, & num. ſeq. -  97 Reſolutio, atque ſententia Authoris proponitur ad explicationem dictæ pragmaticæ, & eius articuli, an ipſa, in viam ſaltem rationis ad præterita trahi debeat negotia, & num. ſeq. -  99 Notabilis admodum, atque memoranda traditur obſeruatio, & reſolutio ad pragmaticæ ipſius accuratam, & veram explicationem. -  100 Agitur de interpretatione alterius pragmaticæ, qua nouum ius ſtatuitur, de non excludendis à ſucceſſione maioratuum fœminis, per maſculos remotioris linea & gradus, niſi expreſſa, literaliſque excluſio ſiue agnationis conſeruatio adfuerit: prout latius hic. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce capitis explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, ex eiſdem regulis, & doctrinis, quibus cap. præcedenti, materiam hanc explicandam, atque excipiendam diximus cum dubitatur, an conditionalis, ſeu potius pura, aut modalis fuerit diſpoſitio; eiſdem inquam, & coniecturis illis circa diſpoſitionem condi[*]tionalem, ibi adductis; ſumendam reſolutionem, & veram interpretationem quæſtionem quarundam, quas olim in regio Hiſpalenſi Senatu occurriſſe, & non modicum controuerſam vidimus. Vtraque namque, vel in id duntaxat principaliter tendit, an ſub conditione legatum, vel fideicommiſſum relictum{ Ex Senatus Regij Hiſpalenſis egregia admodum & notanda definitione. } proponatur, vt impediri, vel concedi debeat tranſmiſſio in hæredem prædefuncti, eiſdem in caſibus. Gundiſaluus namque Duarte, cum in extremis conſtitutus, hæredes tres inſtituiſſet, fratrem ſcilicet, atque ex duabus ſororibus filias duas; Franciſcæ, teſtatoris etiam eiuſdem ſorori, legatum 1500. ducatorum, in hunc modum teliquit: Item mando a doña Franciſca mi hermana, donzella, 1500. ducados, para ayudar ſu caſamiento: y es mi voluntad, que ſi la ſuſodicha ſe caſare, y muriere, ſin hijos, Buelua los dichos 1500. ducados a mis hærederos. Y ſi la ſuſodicha doñia, Franciſca mi hermana ſe entrare monja, reuoco eſta manda, y mando, que los dichos 1500. ducados veogan a mis herederos. Cum autem legataria ipſa legatum exegiſſet, & realiter accepiſſet, præſtita fideiuſſione, de eo reſtituendo in quocunque caſuum prædictorum; monaſterium ingreſſa, & profeſſa eſt, & tunc eueniente iam vno ex prædictis caſibus, ſiue caſu ſecundo reuocationis legati verificato, deceſſerant iam duo hæredes ex tribus, quos teſtator inſtituit, & vnus tantum (frater ſcilicet teſtatoris) ſuperat: tunc autem dubium excitabatur præcipuè, vtrum legatum prædictum conditionale fuiſſet, vt ita non potuiſſet legitimè ſolui, quouſque futurus euentus, quid fieri deberet, oſtenderet; vel potius diceretur purum, aut modale, & ſolutio eiuſdem legitimè facta. Rurſus, & poſito, quòd iuridicè ſolutum fuiſſet legatum, an ideò, quòd tempore emiſſæ profeſſionis, deceſſerant iam duo ex dictis tribus hæredibus, totum legatum 1500. ducatorum pertinere deberet integraliter ad hæredem ſolum (fratrem ſcilicet) qui viuus remanſit, vel etiam admittendi eſſent hæredum defunctorum hæredes ad partes duas dicti legati, mille videlicet ducatorum. Et hæc quoad primam quæſtionem, & Senatus Hiſpalenſis definitionem, quæ in eis terminis procedit (vt vides) quando ſcilicet legatarius particularis in euentum, vel defectum alicuius conditionis, grauatur, rem legatam hæredibus reſtituere, eueniente autem, vel defecta conditione, dubitatur, vtrum hæres, aut hæredum aliquorum hæredes, cum hærede, aut hæredibus ſuperſtitibus admitti debeant ſimul, ac ſi defuncti hæredes viuerent. In altera verò & ſecunda quæſtione, atque Senatus ipſius definitione, è contrario dubitatur, vtrum legatarius, vel legatarij, aut fideicommiſſarij prædefuncti, in quorum fauorem hæredes grauantur, in defectum vel euentum alicuius conditionis, rem aliquam reſtituere, vel quibus res ipſa poſt mortem heredum, aut ſub conditione aliqua relinquitur; ſi viuentibus adhuc hæredibus decedat, ius conditionalis legati, vel fideicommiſſi ad hæredes ſuos tranſmittat, an potius eueniente conditione, ſuperſtitibus tantum legatarijs res integra debeatur, & accreſcat, nec hæredes eiuſdem legatarij, aut fideicommiſſarij, difuncti, aliquo modo admittantur. Et quod attinet ad primã quæſtionem propoſitam, pro certo ſupponebat Senatus legatum præſens, purum fuiſſe; non autem conditionale, nec etiam modale; nam inprimis dictum fuiſſe noſcitur: Item mando a D. Franciſca mihermana, donzella, 1500. ducados, eara ayudas ſu caſamiento, atq; ita, ſi ea omnia quæ cap. præcedent. adnotata, atque reſoluta fuere circa conditionem, & modum, in memoriam reuocentur, conſtabit equidem manifeſtè, regulas omnes ibi[*] propoſitas, caſui preſenti non conuenire, vt conditionem inducant, nec etiam modum; & ideò legatum conditionale non dici: quamuis enim ex receptiori, & communiori Interpretum noſtrorum ſententia, legatum pro dote, vel cauſa dotis ſit conditionale, & in ſe habeat illam tacitam cõditionem, ſi nuptiæ ſequantur; ſicuti Bart. magis communiter receptus firmauit: & ſequuti fuere Bald. Caſt. Angel. Imola, Roman. Alex. Corn. Bald. Nouel. Laurus a Palatijs, Burn. Crauet. Couar. Franc. Marc. & Emanuel Coſta, quos refert, & ſequitur Iacob Menoc. lib. 4. præſump. 164. videndus ex n. 6. vſq; ad num. 16. pendit rationes, & fundamenta Bart. & n. 16. vſq; ad num. 28. vbi refert opinionem contrariam, & fundamenta eius adducit, & tandem opinionem Bart. probat, & eam explicat num. ſeqq. n. etiam 28. cum ſeqq. id ipſum ſtatuit, & latius diſtinguit, quando legatum pro dote non fit ab extraneo, in quibus terminis loquitur num. præcedent. ſed à patre, vel suo. Et id ipſum, quod legatum pro dote, aut cauſa dotis ſit conditionale; tenent Michael Graſ. §. leg. quæſt. 48. n. 2. & 3. Ant. Theſaur. lib. quæſt. forenſ. quæſt. 68. num. 1. latius quæſt. 43. vbi diſputat articulum, & plures diſtinctiones, & reſolutiones adducit: latè quoque explicarunt Ioan. Botta, Franciſc. Viuius, D. Spino, Hieronym. Gabr. Cæſar Barz. D. Perez de Lara, Card. Domin. Thucſc. Leand Galgan. & Hieronym. de Cæual. quos congeſſi, & commemoraui, & in hoc arti[*]culo me retuli ad eos cap. præced. n. 54. quamuis inquam ita ſit ex communi ſententia, attamen legatum factum puellæ, ad hoc vt nubere poſſit, non eſt conditionale, ſed purum. Quod Bald. notat in conſ. 249. lib. 4. refert, & ſequitur Couarr. in c. 8. de teſtam. n. 11. in 4. col. verſ. 2. appares, vbi inquit: legatum ita conceptum, lego puellæ centum, vt nubere poſſit, eſſe legatum omninò purum, & ideo tranſmitti ad puellæ hæredes, etiam matrimonio non ſequuto, non ad hæredes legantis: Bald. Nouel. in tract. de dote, parte 6. priuil. 66. n. 2. Cæſar Barzius, deciſ. Bononiæ[*] 79. n. 27. & 28. ita pariter, legatum certæ quantitatis, pro maritanda certa & expreſſa perſona (prout in caſu præſenti factum eſt) quod ſit purum, & peti poſſit ante nuptias, poſt alios multos Authores, quos citat, obſeruauit D. Perez. de Lata, de anniuerſ. & capel. lib. 1. c. 21. n. 15. & 2. ſeq. qui n. 17. & ſeq. diſputat vnum, de quo in præſenti non controuertebatur, quia præfata legataria ſponte iam fideiuſſores præſtiterat de dicto legato reſtituendo in caſu illo, vt ſuprà dixi: vtrum ſcilicet legatum relictum alicui ad nuptias eius, vel pro ipſa maritanda, ſine aliqua[*] cautione præſtandum ſit, & quando cautio requiratur: cui iunge Menoch. lib. 4. præſump. 146. n. 47. vbi dixit; quod legatum dotis purum, ſtatim peti poteſt, ſine aliqua cautione de nubendo, & ad hæredes tranſmittitur, ſecus, ſi eſt conditionale, & quod effectus totius illius diſputationis in eo conſiſtit. Item, nec dici poteſt, quod in caſu præſenti legatum ſit modale, licet habere videatur dictionem modalem, qualis eſt, para ayuda, &c. Nam ad hoc,[*] quod legatum ſit modale, non ſufficit, quod dictio ſit modalis, niſi grauamen inducat in tempus diſpoſitionis perfectæ, quale eſt in exemplo l. 21. tit. 9. partita 6. & vnanimiter tradiderunt quamplurimi iuris Interpretes, à me commemorati cap. præcedenti huiuſce libri, ex n. 41. cum ſeq. Bartol, in l. Tuio centum, §. Tuio genero, n. 3. ff. de condit. & demonſt. & in l. quibus dieb. §. Tremil. n. 1. eod. tit. Menoch. in conſ. 131. ex n. 1. cum ſeq. lib. 2. & in conſ. 594. ex n. 6. cum pluribus ſeq. lib. 5. Pet. Surd. deciſ. 38. ex n. 6. cæſar Barz. deciſ. Bononiæ 79. n. 30. & 31. Ludou. Caſanat. in conſ. 9. ex n. 17. cum ſeq. Steph. Gratianus, disceptation. foren ſi. c. 136. ex n. 12. cum ſeq. ſed legataria in præſenti in nullo grauatur, ergo legatum dici non poteſt modale, ſed potius purum, & ita tranſmiſſibile, iuxta eoſdem nunc relatos Authores, & quia verba illa: para ayuda ſu caſamiento, non inducunt vllum grauamen, nec matrimonij contrahendi neceſſitatem, quemadmodum, non inducunt illa, ad maritandum, vel vt nubat, vel vt nubere poſſit, quæ eiuſdem ſignificationis, & effectus ſunt, vt per ipſos Authores, & per Barzium, d. deciſ. 79. ex n. 23. eum ſeq. poſt alios multos, quos citat; & numero[*] 8. cum ſeq. rectè comprobat, quod cauſa adiecta non limitat, nec retringit legatum, cum reſpicit commodum ſolius legatarij, etiamſi cauſa adiecta remaneat ſuperflua; quod etiam repetit num. 25. & ſeq. & num. 32. & ſeq. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſi. cap. 138. Galganetus, de condit. & demonſt. 2. parte, cap. 4. quæſt. 9. num. 12. 13. & 16. & in commentarijs de vſufruct. cap. 30. ex n. 4. & n. 15. & ſeq. latius ego comprobaui. Quod attinet verò ad ſecundum membrum eiuſdem clauſulæ, & quæ continet primam partem reuocationis dicti legati, in hæc verba: Y es mi voluntad, que ſi la ſuſodicha ſe caſare, y muriere ſin hijos, Buelua los dichos 1500. ducados mis herederos. planum quoque videtur, legatum non effici conditiona[*]le; quemadmodum enim, quando conditio non apponitur diſpoſitioni, ſed executioni; tunc diſpoſitio non dicitur conditionalis; Bartolus: in l. ita demum, §. ſed ſi quidem, ff. de arbitris. Baldus, in l. 3. num. 1. S. eodem. Nata, in conſ. 452. in fine. Decius, in cap. 2. num. 5. in 2. notabili, colum. 3. verſic. iſta enim conditio, de reſcriptis; ita etiam quando conditio non apponitur actui, ſed illius reſolutioni, neque diſpoſi[*]tio efficitur cõditionalis, ſed eſt pura, reſoluenda ſub conditione, Gloſſa in l. 2. in verbo, conditionalis, in principio, ff. de in diem addict. Tiraquellus, de rectrsactu conuention. §. 2. gloſſa prima, num. 74. Cephalus, in conſilio 32. num. 6. libro primo. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſium, cap. 136. numero 44. & 35. meliùs Petrus Surdus, in conſilio 268. libro 2. vbi[*] inquit numero 60. quod conditio appoſita reſolutioni, facit diſpoſitionem conditionalem in vltimis voluntatibus, quamuis ſecus ſit in contractibus, vt latius ibi comprobat; & diuerſitatis rationem aſſignat.[*] Tamen quando reſolutio confertur poſt actus executionem, & ius quæſitum (prout confertur in caſu præſenti) non facit diſpoſitionem conditionalem, etiam in vltimis voluntatibus, conditio adiecta reſolutioni. Quod eleganter comprobat ipſe Surdus, ibidem n. 61. & citat textum, in l. aliquando, ff. de condit. & demonſt. & in l. pater familias teſtam. ff. de hæred. inſtitu. & in l. vxorem, §. haeres ff. de legatis tertiò: addiicit etiam multum ad propoſitium noſtrum, num. 62. quod cõditio reſolutioni adiecta, non facit diſpo[*]ſitionem conditionalem, quando reſolutio fit in pœnam ſpreti præcepti, quia pœna arguit ius quæſitum. Quod ad tertium denique membrum clauſulæ ipſius, ibi: Y ſi la dicha doña Franchiſeſta mi hermana ſe entrare monja, reuoco eſt a dicha manda, y mando, que los dichos 1500. ducados vengan a mis herederos. Planum etiam eſt, his verbis, legatum remanſiſſe hactenus purum; nam ex quo profeſſio præcedere debebat, vts reuoccatio legati induceretur, & ad hæredes legatum ipſum reuerteretur, nec quaquam acquiſitio impedita fuit, ſed potius datio legati purè facta; eius vero reuocatio, ſeu translatio conditionalis, quia (vt ſuprà dicebam) pœna arguit ius quæſitum, & ademptio facta in pœnam, licet ſit conditionalis,[*] non facit principalem diſpoſitionem conditionalem, ſed interim poteſt peti legatum, vel hæreditas adiri, ſicuti ex Cephalo, Ruino, Menoch. Aretin. & alijs, eleganter reſpondit Pet. Surd. d. conſ. 268. ex num. 62. cum ſeq. vſque in finem conſ. lib. 2. vbi multũ ad propoſitum noſtrum, & in caſu ſimili concludit in hunc modum: Cum ergo pœna præſupponat priuationem, & priuatio non habeat locum, niſi poſt ius quæſitum, nec priuari quis poſſit eo, quod quis non habet, ſequitur, quod ademptio conditionalis facta in pœnam, vel collecta poſt ius quæ ſitum, non facit inſtitutionem conditionalem. Et vltra Secundum confirmatur aſſumptum metipſum ex textu ſingulari, in l. ſi quis[*] ita, §. ſi quis ita, ff. de adimend. legat. vbi Vlpianus Iureconſultus in hunc modum reliquit ſcriptum. Si quis ita legauerit, hæres meus Titio fundum dato, etſi Titius cum fundum alienauerit, hæres meus eundem fundum Seio dato. Oneratus eſt hæres; non enim à Titio fideicommiſſum relictum eſt, ſi alienaſſet fundum: ſed ab hærede eius legatum eſt: hæres igitur debuit, doli exceptione oppoſita, proſpicere ſibi cautione à Titio, de fundo non alienando. Ecce vbi legatum, purè factum inuenitur, dicitur enim, hæres meus Titio fundum dato. Ademptio etiam & reuocatio legati eiuſdem ſcribitur, ibi, hæres meus eundem fundum Seio dato. Conditio quoque adiecta: & ſi titius eum fundum alienauerit, in faciendo conſiſtit, & à voluntate legatarij dependet quemadmodum in caſu præſenti dependebat; atque ita, ſicut illa legatum non fecit conditionale, ſed purum illud reliquit, ſicut antè erat, vt ſtatim ſolui debuiſſet, præſtita tamen cautione, ſi hæres eam præſtari ſibi deſideraret propter periculum ſoluendi bis ipſum legatum. Ita pariter, & in præſenti legatum purum remanſit, quamuis ademptio conditionalis fuerit; quod etiam euincitur ex illis verbis: Buelua o Bueluam los dichos 1500. ducados a mis hærederos, & ibi: los dichos 1500. ducados vengan a mis hærederos. Quæ non poſſunt adaptari, niſi ſupponendo pro certo; quod dicta quantitas legatariæ acquiſita, & ſoluta fuerit, & in eius dominium tranſierit, turſumque ac retrò, & in caſu ademptionis ad hæredem redierit, aut redire debuerit, nam id ſignificat verbum reuertendi; & ver[*]bum redeundi, quod eſt eiuſdem ſignificationis; ſicuti ex multis Authoribus, obſeruauit Tiraquellus, in l. ſi vnquam, verbo liberis, num. 112. vbi etiam quod verbum reddendi, eiuſdem eſt naturæ, prout latiùs ibi comprobat. Et iunge Antonium Fabrum, de erroribus pragmat. tom. 2. deca. 24. errore. 3. ex folio 466. vſque ad fol. 472. vbi latè agit de verbis, perueniat, pertineat, habeat, redeat, remaneat, ſuccedat, deuoluatur, ac creſcat, accipiat, & alijs, quævocant, vel directa non ciuilia, vel communia iure gentium, aut ciuili. Confirmatur etiam idem aſſumptum, quod ſcilicet in caſu præſenti legatum purum remanſerit, ex[*] textu valde ſingulari, in l. in cauſæ. la 2. §. Pomponius, ff. de minoribus: qui continet caſum noſtro ſimillimum, hæres namque quidam rogatus fuit fratris filiæ complures res dare, ea conditione, vt ſi ſine liberis deceſſiſſet, reſtitueret eas hæredi; & cùm hæc defunctohærede, hæredi eius cauiſſet ſe reſtituturam, refert Iureconſultus, Ariſtonem putaſſe, in integrum reſtituendam, &c. Ecce legatum purè datum. ibi; rogatus eſt dare fratris filiæ, & ademptum ſub conditione, ibi; ea conditione, vt ſi ſine liberis, &c. Et tamen primum legatum remanſit purum, ademptum tamen ſub conditione: quod patet, tum ex dictione ſi, & verbis illis ea conditione: tum etiam, quia ſi hær es decedat, antequam conditio illa verificatur, nihil tranſmittit ad hæredes, & quæcunque cautio de reſtituendo facta ſit, læſionem continet, vt ibi dicitur, & notarunt Gloſſa, Bartolus, & communiter Sribentes. Id autem legati conditionalis proprium eſt, vt latè cap. præcedent. adnotaui: colligitur autem ex textu ipſo, in d. §. Pomponius, & in d. l. ſi quis ita, §. ſi quis ita, ff. de adimend, legat. ſingularis limitatio: atque declaratio ad vulgatam illam & aſſiduam Scribentium omnium traditionem, & allegationem, videlicet, quod legatum purè datum,[*] ſi ſub conditione adimatur, efficitur conditionale, quaſi ſub contraria conditione datum, l. ſi legat. pure, l. legata inutiliter, ff. de adimend. legat, l. quod pure, ff. quando dies legati cedar, l. quibus diebus, §. quidam Titio, ff. de condit. & demonſt. & poſt alios multos Authores adnotarunt Pet. Surd. in conſ. 143. num. 44. lib. 1. & in conſ. 268. num. 60. lib. 2. Fulius Pacianus, in conſ. 15. numero 42. Thuſcus, practicar. concluſion. iur. tomo 5. littera L. concluſ. 117. num. 5. id namque limitari, atque explicari debet, ex iuribus præcitatis, textu inquam, in dicta l. ſi quis ita, & in dicto §: Pomponius, ſupponendo in primis, quod in rubrica, ff. de adimend. & transferendis legatis, de ademptione agitur legatorum, item & de eorum translatione, quæ prorſus diuerſa ſunt; nam in ademptione legatorum ſimplici, non ineſt trãslatio; in trans[*]latione verò ineſt ademptio, ſaltem tacita, ſi verbis expreſſis non fuerit concepta: quod expreſſè docet Iureconſultus, in l. ſicut. illius tituli, vbi ſic ſcribitur: Sicut adimi legatum poteſt, ita & in alium transferri, veluti hoc modo, quod Titio legaui, id Seio do, lego; quæ res in perſona Titij tacitam ademptionem continet. Exemplum autem iſtius legis, eſt translationis purè factæ, quæ à conditionali translatione in eo differt, quod pura ſtatim adimit legatum antea datum; conditionalis verò, ſi conditio adimpleatur. Tamen in vtraque translatione continetur ademptio, ſiue conditionalis, ſiue pura illa ſit. Itaque ademptio alia[*] ſimplex eſt, & ſine translatione; alia verò cum translatione eiuſdem legati in alium; prout colligitur ex ſuperioribus, & omnibus iuribus illius tituli. Et hæc quidem, licet non ita ſpecificè explicauerit, viſus eſt apertè præſentire Ant. Picard. ad rubricam; Inſtitut. de ademptione legat. fol. 1022. & 1023. nam cum is[*] Author, ademptionis, & translationis legatorum definitionem adduxiſſet num. 7. quod ademptionis verbum eſt generale, & translationem quoque continet, nam cùm quid transfertur, & adimi quoque neceſſe eſt: in eóque tantum translatio ab ademptione diſtat, quod hæc prior ſit in translatione, ſicut translatio prorſus fieri non poſſit, niſi præcedente ademptione: cum è conuerſo ademptione facta, non ſit opus, confeſtim translationem ſubſequi, quandoquidem teſtator adempta legata, vel retinere poteſt. Præſentit etiam ſuperiora, quamuis ſuboſcurè loquatur, Petrus Gregorius, in ſyntagm. iur. parte 3. lib. 42. cap. 33. num. 21. & trib. ſequent. fol. 1011. & 1012. Iura ergo illa, quibus circumfertur vulgò quotidie, quod legatum purè datum, ſi ſub conditione adimatur; efficitur conditionale, quaſi ſub contraria conditione datum; de ademptione ſimplici loquuntur, & intelligi debent, vt ex earum exemplis apparet: textus verò in dicto §. Pomponius, & in dicto §. ſi quis ita (ſicut caſus quæſtionis præſentis) de ademptione[*] translatiua legati loquuntur, & accipi debent, vt videre eſt in eorum iurium exemplis: & in his terminis legatum purè datum, ſi adimatur ſub conditione, illud transferendo in alium, remanet purum, vt antea erat, ſiue ille, in quem transfertur, ſit ipſemet hæres (quia tunc vicem legatarij obtinet) vt in dicto §. Pomponius, & ibi Gloſſa. Nam eo caſu primi legati ſecundus eſt legatarius conditionalis, ſiue alius quicumque; nam vtcumque illud ſit, parui referre puto: ſic ſanè in dicto § pomponius, hoc exemplificat Iureconſultus in translatione conditionali in hæredem facta: ſed in dicto §. ſi quis ita, in conditionali translatione in alium facta, & in vtroque idem ius ſtatuitur. Diſcriminis autem ratio prima eſt, quod in ademptione ſub conditione facta, cui non ineſt translatio, res legata[*] penes hæredem permanet, qui eam habet, ac ſic legata non fuiſſet, donec conditio exiſtat, vt de hoc dici poſſe videatur, quod alias Iureconſultus, l. prima, ff. de donat. cauſa mortis, dixit, videlicet teſtatorem maluiſſe rem legatam hæredem ſuum potiùs habere, quàm legatarium, pendente ſcilicet ademptionis conditione; legatarium verò non antea, quàm poſt contrariæ conditionis euentum, at cum legatum hoc transfertur in aliũ ſub conditione, diuerſum ius, diuerſáque ratio reperitur, nam in huiuſmodi caſu conſtat, teſtatorem magis dilexiſſe legatarium, quàm hæredem, cui res legata ſtatim præſtanda erit; nec antea ad ſecundum incipiet pertinere, quàm conditio extiterit in tranſlatione appoſita: quæ prædilectionis conſideratio, Iureconſulti eſt, in l. ſi quis eum, ff. de condit. & demonſt. l. & ideo, ff. de adimend. & transf. legat. Secunda diſcriminis ratio eſt, quod quando res, quam purè legauerat teſtator, ſub conditione ademit? omnino receſſiſſe videtur à pręſenti rei legatæ præſtatione, & eam in euentum contrariæ conditionis diſtuliſſe. Nam cum dico ſic, quas pecunias Titio legaui, nolo ei dari, ſi nauis ex Aſia non venerit; quid aliud agere videor, quam iubere, quod ei dentur, ſi nauis ex Aſia venerit. Et idem de quacunque alia conditione, ſub qua adimititur legatum; nam ſub contraria datum etiam fatendum eſt: quia non aliter, nec alio modo interpretari poteſt teſtatoris voluntas adimentis ſub conditione, quod purè legauerat. Cum autem purè legatum vni, in alterum ſub conditione transfertur, nullatenus receſſum eſt à præſenti rei legatæ præſtatione: nam prædicta conditionali translatione non obſtante, tenetur hæres primo legatario rem præſtare ſine vlla cunctatione; in eo enim ſolummodò eſt receſſum, quòd res, quæ aliàs ei acquireretur irreuocabiliter, reuocabiliter acquiritur, quia remanet obnoxia reuocationi, ſi conditio translationis extiterit; & hanc diſcriminis rationem apertiùs quam alibi, probat textus, in l. quod ſi alij, ff. de adimendis legat. in hæc verba: Quod ſi alij legetur ſub conditione, quod alij purè legatum eſt, non plenè receſſum videtur à primo; ſed ita demum, ſi conditio ſequentis extiterit, & c. Vbi ponderanda ſunt verba, à primo & ſequenti & verba l. cum ſub hac, ff. de condit. & demonſt. ibi, cui ſequenti: quæ denotant, in translatione rei prius legatæ, duo ineſſe legata, primum, & ſequens, hoc eſt, ſecundum. Item ponderandum eſt, non plenè receſſum à primo, ſed eo ſolum caſu, quo conditio appoſita in ſequenti translationis legato extiterit; tunc enim res legata, & tradita primo, auocabitur ab eo, & transferetur in ſecundum, vt in cæteris diſpoſitionibus prius, quæ ſub conditione reſoluuntur. Item pondero in eiſdem verbis; ſi conditio ſequentis extiterit. Quod conditio, ſub qua transfertur legatum, ſequentis eſt legati, hoc eſt, ſecundi, non primi, ſecundúmque ſolũmodò afficitur. Primùm itaque remanet purum, licet reſolutioni obnoxium, vt ſuprà dixi. Et hactenus de his, quæ ſunt equidem ſubtilia, & notanda ad titulum, ff. de adimend. & transferend. legat. nec alibi ita dilucidè explicantur: atque euincunt concludenter, legatum de quo in præſenti agitur, purum omnino fuiſſe reſpectu legatariæ, eique iure optimo ſolutum, & traditum, nec ad hæredes teſtatoris, ad quos translatum fuit ſub illis conditionibus, pertinere potuiſſe, niſi in earum, vel alterius exiſtentiam. Nunc verbo dubium præcipuum in Senatu Hiſpalenſi non mediocriter controuerſum (ſed nunc accuratiùs diſcuſſum, & reſolutum) agitandum eſt, vtrum inquam partes illæ duæ deficientes duorum hęredum, qui pendentibus illis conditionibus deceſſerunt, pertineant duntaxat ad ſuperſtitem, cum reſidua parte illum tangente, an verò ad ipſorum duorum hæredum defunctorum hæredes, vel apud ipſam legatariam remaneant. Et quidem prima facie, pro eiſdem hæredum hæredibus, vt ſcilicet ſubſtitutio conditionalis tranſmittatur ad eos, & veniant etiam mediati in ſubſtitutionibus, & fideicommiſſis hæredum appellatione; ſequentia fortiter aſtringere videntur fundamenta;[*] inprimis, quod hæredis appellatione continentur, & veniunt omnes hæredes in infinitum, l. qui per ſucceſſionem, cum ibi notatis per Decium, & Cagnolum, ff. de regulis iuris, l. hæredis appellatione, & l. ſciendum ff. de verborum ſignificatione, quia hæres hæredis, dicitur hæres defuncti teſtatoris, l. finali, C. de hæred. inſtitu. & latius exornarunt, atque comprobarunt Socinus iunior, in conſ. 54. numero primo,[*] lib. quarto. Hippolyt. Riminald. in conſ. 252. numero 3. & numero 22. libro 3. qui etiam citat textum, in annalibus C. de legatis. Vbi dicit Imperator, in annalibus legatis, & fideicommiſſis, quæ teſtator non ſolum ceteræ perſonæ, ſed etiam eius hæredibus præſtari voluit, eorum exactionem omnibus hæredibus, & eorum hæredum hæredibus conſeruari per voluntatem teſtatorum præcipimus: pater enim. quod ille textus vult, fideicommiſſum pertinere ad quoſcunque hæredes hæredum, ſine vlla diſtinctione, nunquid ſint immediati, vel mediati: & ita iſtum texum ad hoc propoſitum citat Baldus, in d.l. finali, oppoſitione 4. C. de hæred. inſtitut. vbi notabiliter docet, quod vbicunque fit mentio hæredis recipientis, ſeu eius, in quem verba diriguntur, intelligitur de omni hærede, & ſic tam mediato, quam immediato, tam extraneo, quam ſanguinis, & deſcendente. Et Baldi deciſionem ſequuntur Cumananus, Alex. Decius, Bertrandus, & alij, quos refert Riminald. præcitato numero 23. & exornat numero 26. 27. & 28. dicens poſt alios multos Authores, quod appellatione hæredum regulariter in quacunque diſpoſitione veniunt omnes hæredes in infinitum, & per conſequens venit hæres hæredis, ex iuribus citatis, potiſſimè dicta l. qui per ſucceſſionem, vbi dicitur: quod qui per ſucceſſionem quamuis longiſſimam defuncto hæredes extiterint, non minus hæredes intelliguntur, quàm qui principaliter, id eſt immediatè, ſecundum Albericum, & Cagnolum hæredes extiterint: & quod hoc confirmat Cephalus, relatus ibi numero 27. dicens, hoc procedere neceſſitate ſucceſſionis, iuxta textum cum Gloſſa, in l. prima, §. 1. ff. vt legator, nomine caueat. hæres enim primus immediatus iura, quæ ſibi actiuè, & paſſiuè competebant, transfert in ſuum ſucceſſorem, vt per Tiraquel. quem eodem numero 27. Riminaldus ipſe recenſet, & concludit num. 28. dicti conſilij 252. quod primus hæres, & hæres hæredis, ambo ſunt hæredes defuncti verè & propriè, ſecundum communem opinionem, vt teſtantur quamplurimi Authores, ibi commemorati: Iacobus Menochius, lib. 4. præſumptione 201. numero 105. Franciſcus Viuius, deciſione 20. per totam, libro primo: vbi latè, quod hæres hæredis, dicitur teſtatoris hæres, & quando id procedat: Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſion. iuris, tomo 4. littera H. concluſione 64. per totum, folio 277. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 32. numero 60. vbi etiam citat textum, in l. 3. §. finali, ff. de petitione hæreditatis, & in l. quamuis, ff. ad Trebellianum, & latiùs explicat, an, & quando hæredum appellatione, contineantur, & veniant omnes hæredes in infinitum. Prout etiam latè explicarunt Authores nonnulli, à me commemorati in commentarijs de vſufructu, cap. 61. numero 29. vnde cum dicta quantitas 1500. ducatorum, de qua agitur, debeat reuerti ad hæredes teſtatoris, ſi legataria liberos non habuerit, aut religionem ingreſſa fuerit; videbatur dicendum, quod etiam hæredes duorum hæredum defunctorum pro rata admittantur: atque ideo etiam, quia hæres repræſentat perſonam defuncti, & eadem reputatur, authent. de iureiur. à moriende præſtito, &[*] latius explicat Card. Dominicus Thuſcus, tomo 4. littera H. concluſione 49. per totam. fol. 233. Secundò deinde facit, quod cum hæres decedit,[*] eius hæres tenetur ſoluere legata, que per teſtatorem a primo hærede relicta fuere; quia omnes hæredes ſucceſſiuè grauati intelliguntur, l. legato, ff. de condit. & demonſt. & caſus eſt in l. annuam, ff. de annuis legat. Vt per Corneum, in conſ. 69. per totum, lib. 4. Peregrinum, de fideicommiſſis, art. 32. num. 67. Menoc. lib. 4. præſumptione 108. Fachineum, controuerſ. lib. 5. cap. 39. ergo vt æqualitas ſeruetur, pari iure ad eum pertinebunt illa legata, quæ ad primum hæredem peruentura eſſent, ſi ipſe viueret. Rurſus & tertio facit, quia ad dictam quantitatem 1500. ducarorum, hæredes teſtatoris veniunt ex fideicommiſſio per ipſum teſtatorem ordinato poſt[*] mortem dictæ legatariæ, & dicunt Doctores, quod per fideicommiſſum ſucceditur teſtatori, l. cohæredi, §. cum filiæ: vbi omnes Interpretes notarunt, ff. de vulg. & pup. ſubſtitu. & ideo veriſimiliter credendum eſt, quod teſtator voluerit, hæredum defunctorum hæredes admitti pro ſua parte cum hærede ſuperſtite, quemadmodum hæredes ipſi admittentur; ſicuti in terminis caſus præſentis argumentatur Socinus iunior, in conſ. 54. num. 6. & 7. lib. 4. vbi latius comprobat, & ante ipſum, Caſtrenſis (quem non citat) in conſ. 64. in principio. lib. 2. Quartò præterea facit textus, in l. prima, C. quo[*]rum legatorum, qui etiam in fortioribus terminis videtur hæredum defunctorum hæredes tueri; vtpote cum ſecundum Baldum ibidem, non obſcurè probet, quod diſpoſitio loquens de ſcriptis hæredibus, habet etiam locum in hæredibus ſcripti hæredis, quia llicet ſint ſcripti in teſtamento, tamen pro ſcriptis habentur, quia ſuccedunt in locum eius, qui ſcriptus fuit: quod etiam ex eo textu poſt Baldum firmarunt Corneus, in conſ. 69. Quamquam in hac conſultatione, colum. tertia, volumine quarto. Iaſon. in l. finali, colum. ſecunda, verſic. Quartò extendit iſtam regulam, C. de hæred. inſtit. vbi firmat, quod ſub nomine ſcripti hæredis, venit hæres hæredis, & Cagnolus, in dict. l. qui per ſucceſſionem, numero ſeptimo, ff. de regulis iuris. Quintò etiam pro eadem parte vrgere videntur[*] quorundam interpretum, in eiſdem fere, in quibus verſamut terminis, conſultationes, & reſolutiones, ipſi namque in caſibus ibi propoſitis, non dubitarunt aſſerere, ſubſtitutiones, & fideicommiſſa conditionalia tranſmitti ad hæredum hæredes, cum alicuius hæredes vocati reperiuntur. Et primo equidem loco Alex. in conſ. 36. quod eſt repetitum in conſ. 49. volumine 6. & in conſ. 173. colum. finali, volum. 5. id apertè tradidit, ibi etenim teſtatrix, Mabiliam filiam inſtituit, & ſiquando Mabilia deceſſerit, ſubſtituit ei partem ipſius teſtatricis, & caſu quo ille præmoreretur voluit, quod bona deuenirent ad hæredes ipſius Ioannis: contigit, quod dictus Ioannes deceſſit relictis hæredibus Maxima, & Blanca filiabus ſuis, & ſororibus dictæ teſtatricis, quæ fuerunt hæredes immediatæ Ioannis: deceſſit Blanca relictis hæredibus Gneſia, & Vanucha, poſtremo loco in caſu Alex. deceſſit Mabilia ab illa teſtatrice inſtituta, & concludit Alex. Gneſiam, & Vanucham hæredes Blancæ hæredis Ioan. concurrere cum Maxima eiuſdem hærede proxima, licet illæ fuerint hæredes mediatæ dicti Ioan. cum verba teſtamenti dicerent, quod præmoriente Ioan. bona deuenirent ad eius hæredes: Gneſia namque, & Vanuchia hæredes Blancæ hæredis Ioannis, dicuntur fuiſſe hæredes ipſius Ioannis, vt latius per Alex. & vltra eum, ſic etiam determinat in alio caſu Bertrandus, in conſ. 148. Ponitur in facto, lib. 2. vbi Guilielmo, & Bono filijs inſtitutis, ſi ſine liberis decederent, ſubſtituta fuerat Maragda teſtatoris vxor. Deinde, nata Margareta filia teſtatoris, viuente Gonono, deceſſerat Maragda, relicta Margareta, quæ ſubinde deceſſerat inſtitutis Ioanne, & Claudio filijs ſuis, demúmque deceſſerat Gononus, primò grauatus ſine filijs. Concludit Bertrandus, quod cum tempore mortis dicti Gononi, ſupereſſent dicti Ioannes, & Claudius filij & hæredes dictæ Margaretæ præmortuæ; eos inuitatos cenſerit, quia licet non fuerint hæredes immediati dictæ Maragdæ, fuerunt tamen hæredes mediati: cùm eſſent hæeredes dictæ Margaretæ hæredis eiuſdem Maragdæ; quia hęres hęredis, eſt teſtatoris hęres vt ipſe Bertrandus expendit: Vnde videtur teſtator inuitaſſe omnes hęredes dictæ Maragdæ; & ſic non ſolum hæredes primi gradus, hoc eſt immediatos, ſed etiam hæredes hæredum: & hoc idem confirmat Cephalus, in conſilio 393. numero 66. libro tertio. Sic denique, & in alio caſu ſimili contendit, & eruditè admodum comprobat Hippolytus Riminaldus, in conſilio 292. ferè per totum, libro tertio ibi namque Ludouicus Columbus Mutinenſis inſtituit. D. Columbam nurum ſuam, quam grauauit poſt eius mortem reſtituere tertiam partem ſuæ hæreditatis D. Ludouicæ eius teſtatoris nepti, vel eius filijs maſculis vel fæminis, vel eiuſdem hæredibus: reſiduum verò, de quo non quæritur, alijs neptibus ex filijs eius teſtatoris præmortuis. D. Ludou. nupſit illuſtri D. Baptiſmo Strocio, & illo inſtituto poſteat deceſſit, qui moriens inſtituit illuſtrem Comitem Hippolytum Strocium nepotem ſuum: & hoc caſu propoſito, Riminaldus fundat, & reſpondet, quod cum D. Ludou. teſtator grauauerit D. Columbam reſtituere tertiam partem hæreditatis D. Ludouicæ, vel eiuſdem hæredibus, & ſic fecerint mentionem hæredum dictæ D. Ludouicæ, in quam verba dirigebantur, quod venire debeat Comes Hippolytus hæres D. Baptiſtini hæredis D. Ludouicæ: & conſequenter, quod ſubſtitutiones, & fideicommiſſa conditionalia tranſmittuntur ad hæredum hæredes, cum alicuius hæredes vocati reperiuntur. Facit etiam ſexto & vltimo loco id quod in for[*]tioribus terminis, quàm noſtris, in quibus hæredes teſtatoris ſimpliciter vocati fuere, aut ſubſtituti dictæ legatariæ; adducit, & poſt alios multos Authores reſoluit Per. Paul. Pariſ. in conſ. 21. num. 38. & ſeq. & num. 44. & 45. lib. 2. vbi inquit: quòd ſi teſtator facit legatum vxori de aliquibus bonis, quouſque vixerit, ſeu ſimili modo; finito tempore, bona legata conſolidantur cum hæreditate, & ad poſſidentem hæreditatem tranſeunt, etiamſi hæres mortuus ſit ante grauatum, & mentio hæredis infraſcripti fieret: & reddit rationem, quia non videtur eſſe habitus reſpectus ad perſonam hæredis, ſed potius ad ipſam hæreditatem; quo caſu licèt hæres præmoriatur, tamen conſolidatio fit in ipſa proprietate, & inquit: quòd illa verba, infraſcripto hæredi, poſſunt capi dupliciter, taxatiuè & diſpoſitiuè, item & demonſtratiuè capiuntur, vt in l. finali, §. Titia, ff. de liberatione legata; vnde capiendo dicta verba, infraſcripto hæredi, demonſtratiuè, eſto quod hæres præmortuus fuiſſet, tamen finito tempore conſolidatio fit in ipſa hæreditate; & ceſſant obiectiones, quod legatum, aut fideicommiſſum conditionale non tranſmittatur, præmortuo hærede ante grauatum; nam cum iſtud legatum fuerit temporale; finito tempore, iure conſolidationis, non tranſmiſſionis reuertitur ad illum, penes quem reperitur hæreditas, prout ipſe Pariſ. concludit: & id ipſum tenuiſſe Bartolum, Baldum, Paul. Socin. ſen. Corneum, Rubeum Alex. & Cephalum teſtatur Marc. Anton. Pereg. de fideicommiſſis, art. 32. num. 78. qui in eam ipſam ſententiam procliuior eſt, tribus quibus adducitur rationibus in illo articulo, quando ſcilicet legata relinquuntur ad vitam legatarij, & poſt eius mortem hæres ſubſtituitur: duas etenim recenſet ſententias, & opiniones, & reiecta Pauli Caſtrenſis, Alex. Pic. & Ruini reſolutione, quod ſubſtitutio de perſona hæredis poſt mortem legatarij, conditionalis redditur, ac idcirco expirant, præobeunte hærede, concludit, quod ſibi in caſu de facto magis placuit Bartoli, Baldi, Pauli, Cornei, Rubei, Alexand. Cephali, vtriuſque Socini, & Pariſij, in loco nunc relato, ſententia, quod præobeunte hærede, reuerſio concedatur in caſu prædicto, nec dicatur defecta conditio. Ration prima eſt, quia maior impropriatio effect, vt temporale relictum, reddatur perpetuum, contra regulam, l. ſtatu liberum, §. primo. ff. de legat. 2. quam quod hæredis nomen, hæredem hæredis contineat, id enim eſt ſecundum iuris regulas, iuxta deciſionem dict. l. final. C. de hæred. inſtituend. cum concordantibus eius. Rurſ. & ſecunda ratio eſt; quod legatum temporale ſit perpetuum. repugnat teſtatoris expreſſa voluntas: quòd autem ſubſtitutio de hærede, hæredis hæredem complectatur, vel non, voluntas expreſſa teſtatoris non contradicit. Denique, & tertia ratio eſt, quia dum teſtator temporaliter ad vitam, rem alicui legat, ſi aliud non diceret, poſt mortem illius res reuertetur ad hæredem ſuum, & ad hæredem hæredis; dum ergo temporaliter ad vitã legat, & adiicit, vt poſt mortem reuertatur ad hæredem, exprimit, quod tacitè inerat, ac ideo expreſſio illa nihil operatur, l. tertia, ff. de legat. 1. & quia illa expreſſio de hærede, poteſt videri facta gratia dubitationis tollendæ, ſcilicet ne teſtator voluerit, rem legatam ad alium reuerti, quam ad eum, qui ſuſtinet ius hæredis, ideòque expreſſio illa nihil noceat, ex l. que dubitationis: cum vulgatis, ff. de regul. iur. & hactenus Peregrinus, cuius rationes, & pars illa, quam ſuſtinet, non mediocriter adiuuant hæredum prædefunctorum hæredes in caſu propoſito. Diligentius tamen conſiderando, & ſuperioribus omnibus minimè refragantibus, probabiliorem, magiſque veram exiſtimamus concluſionem illam, quam Senatus Hiſpalenſis definitiuè probauit, & decidendo caſum, in initio huiuſce cap. adductum, qui ex facto occurrebat, amplexus eſt; videlicet, hæredibus te[*]ſtatoris ſubſtitutis poſt mortem alicuius legatarij, aut grauato legatario ipſo, poſt mortem ſuam, aut ſi ſine liberis deceſſerit, rem ſibi legatam, hæredibus reſtituere, admitti tantum hæredem inſtitutum ſuperſtitem ad totam rem integraliter, & hæredum præmortuorum hæredes excludi, etiam pro rata: atque ita in terminis prædictis, ſubſtitutionem conditionalem non tranſmitti ad hæredum hæredes, Senatus autem definitio, & reſolutio, iuris rationi conuenit, & receptioribus interpretum noſtrorum placitis, atque ex ſequentibus comprobatur fundamentis & rationibus. Et primum quidem ex eo, quod ab initio huiuſce cap. ſæpê repetitum eſt, videlicet, dictum legatum 1500. ducatorum, de quo agimus, reſpectu hæredum conditionale fuiſſe, quamuis reſpectu D. Franc. legatariæ purum; fuit namque eiſdem relictum in euentum alicuius ex duabus illis conditionibus, per teſtatorem appoſitis. Certi, autem, atque indubitati iuris eſt, quòd fideicommiſſum conditionale, vel in diem incertum, non cedit, niſi adueniente conditione, vel die incerta: ſi interim decedat fidei[*]commiſſarius, non tranſmittitur, ſed fit locus ſubſtituto: & id ipſum in lega: is obſeruatur æqualiter; ſicuti longa ſerie, & quamplurimorum Interpretum allegatione comprobaui cap. præcedenti, ex num. 57. cum pluribus ſeq. & exornarunt Menochius, lib. 4. præſumptione 201. ex num. 67. cum multis ſeqq. Ludou. à Peguera, deciſione 102. ex num. 1. caſum ſeq. qui allegat iura quamplurima, & maximè textum, in l. vnica. §. ſin autem aliquid ſub conditione, C. de caducis tollend. & in §. & cum triplici, cum ſeq. eiuſd. l. & inquit, eam concluſionem procedere, tam in legato, & fideicommiſſo, quàm in ſubſtitutione; & triplicem rationem adducit, quare fideicommiſſum conditionale non tranſmittatur. Idem Peguera, deciſione 116. num. vigeſimo ſecundo, & ſeq. Franciſc. Viuius deciſ. 300. & deciſ. 398. parte 2. Andr. Fachineus, in conſ. 93. lib. 1. Anton. Fabrum. Hippolyt. Riminald. Pedrocham, Cardinalem Thuſcum, & alios quamplurimos, ſciens, conſultòque prætermitto, quonuam dicto cap. præcedenti commemoraui eos, & hanc materiam explicaui. Cum igitur pendente adhuc conditione, & ante emiſſam profeſſionem à dicta D. Franciſca, cui 1500. ducatorum legatum factum fuiſſe dignoſcitur, duo ex tribus illis hæredibus, à teſtatore inſtitutis, deceſſerint; planum equidem redditur, hæredum prædefunctorum hæredes non potuiſſe ſpem conditionalis legati, vel fideicommiſſi ad hæredes ſuos tranſmittere, ſed ex iure accreſcendi, ſeu potius non decreſcendi, totum legatum pertinere ad hæredem alterum ſuperſtitem, qui partes vacantes, velut proprias præoccupat; iuxta textum, in l. vnica, § hoc ita tam variè, & in §. ſin vero non omnes, C. de caducis tollend. & in §. ſi eadem res, Inſtitut. de legat. ſupponendo pro inductione[*] illius, quod legatum poteſt fieri hæredi à legatario poſt certum tempus, vt in l. ſi a me, ff. ad l. falcid. & in l. Titia, cum teſtamento, §. Titia, ff. de legat. 2. tradit Pariſ. in conſ. vigeſimo primo, num. 40. lib. 2. expreſſiùs tamen, quum in dicto §. ſin autem aliquid ſub conditione, ſtatuitur in l. 34. titulo non, partita ſexta, ibi enim agitur de legato conditionali pluribus relicto, & deciditur, partes defunctorum, ſiue legatariorum, ſiue hæredum, ad ſuos hæredes non tranſmitti, ſed integrum coniuncto ſuperſtiti acquiri; vt conſtat, dum dicitur: quod ſi legatum eſt purum, vel in in diem certum, mortuo teſtatore, dominium rei ſic legatæ, tranſit in legatarium, & tranſmittit illud ad hæredem ſuum poſt mortem teſtatoris, etſi ante aditam hæreditatem decedat legatarius. Si verò legatum ſit conditionale, moriens legatarius ante conditionis exiſtentiam, non tranſmitti, immò remanet legatum apud hæredem teſtatoris: niſi legatarius habuerit conniunctum, vel ſubſtitutum, tunc etenim impleta poſtea conditione admittitur ſubſtitutus, vel coniunctus, in hæc verba. Fueras ende, ſi aquel. a quien fueſſe fecha la manda ſo condicion, ouieſſe compañero, a quien fueſſe mandada con de ſo vno alguna coſa, o ſi ouieſſe ſuſtituti en ella, ca en qualquier deſtas dos coſas, obra la manda el compañero, o el ſoſtituto de finado, e no el heredero del teſtador, ſi deſpues ſe cumplieſſe la condicion, que fueſſe pueſta en la manda. Et quod attinet ad legatarios, latius comprobatur infrà, ad finem huius cap. & ad ſecundam Senatus Hiſpalenſis definitionem. Quoad hæredes verò, ex his, quæ poſt alios multos Authores explicauit Antonius Pichard. ad dict. l. §. ſi eadem res 9. de legat. num. 28. & 31. Secundò deinde pro eadem parte vrget textus notabilis, in l. cauſæ. §. Pomponius, ff. de minoribus vbi re legata Titio, & poſt Titij mortem ſubſtituto hærede teſtatoris, ſi interim hæres ſcriptus decedat, res illa non debetur hæredibus hæredis, ſed euaneſcit ſubſtitutio, & res illa penes Titium remanet: ita Baldus per illum textum ibi, Alexander, in l. qui liberis, §. hac verba numero tertio, ff. de vulg. & pup. ſubſt. Hieronymus Gabriel, in conſ. 132. numero 28. libro 1. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 32. numero 75. qui inquit, rationem eſſe, quia teſtator videtur ſenſiſſe de hærede ſcripto, cui affectus fuit, ideo defuncto eo pendente conditione, non tranſmittitur relictum; dicto §. ſin autem aliquid ſub conditione; & vltra Pereg. id ipſum notarunt Leand. Galganet. de condit. & demonſt. 1. parte, cap. 1. quæſt. 10. maximè n. 3. Azeued. in conſ. 2. n. 19. Card. Thuſc. tom. 4. littera H. concluſ. 64. n. 13. fol. 270. Menoch. lib. 4. præſump. 201. n. 70. vbi poſt Baldum, Caſt. Alex. Corn. Iaſon. Crotum, Decium, & Zanch. inquit, quod ſi teſtator ita dixit, Relinquo centum nepoti meo, & eo decendente ſine liberis, illa centum reuert. ad hæred. vniuerſalem; hoc in caſu, ſi hæres vniuerſalis decedat ante nepotem illum, legatarium, vel fideicommiſſarium; hæres ille non traſmittit ad ſuos hæredes, quæ deciſio ſpecificè decidit caſum præſentem (vt vides) nec differt ab eo ideo, quòd tres fuiſſent hæredes inſtituti in præſenti, & duobus prædefunctis, vnus manſiſſet; ſiquidem reſpectu tranſmiſſionis, vt tranſmitti inquam legatum, aut fideicommiſſum conditionale ad hæredes non poſſit, nihil interſit, nec differat, an vnus, vel plures inſtituti, aut defuncti fuerint; immò altero præmortuo, fortior militet ratio, vt ad ſuperſtitem hæredem legatum integrum pertineat; ſicuti ex Peregrini obſeruatione, inferius notabitur; quam vno duntaxat inſtituto, qui legatario prædecedat, quod penes legatarium ipſum permaneat: & in eodem propoſito confert Iacobi Menoch. lib. 4. d. præſump. 201. n. 105. & in conſ. 333. n. 40. lib. 4. poſt[*] Alex. Socin. iun. & Zanch. reſolutio, atque obſeruatio illa, quòd ſit teſtator ita dixit, ſi Caius filius meus hæres inſtitutus, deceſſerit ſine filijs, ſubſtituto hæredes Sempronij; tunc equidem, etiam ſi primus, vel ſecundus hæres Sempronij decedat ante Caium filium hæredem inſtitutum, tamen fideicommiſſum tranſmittitur ad alios hæredes ſubſequentes; quia hæredis appellatione continentur omnes in infinitum, & ideo dicti poſteriores hæredes, non iure tranſmiſſionis, nempe ex perſona ſui anteceſſoris, ſed iure vocationis ex propria ſuccedunt. Ecce vbi ſubſtitutis hæredibus Sempronij vlteriores quidem venire non poſſunt ex perſona ſui anteceſſoris, quia is non tranſmittit (quod contendimus) ſed ex propria perſona iure vocationis, quæ vocatio deficit in caſu præſenti; quia teſtatoris tantùm hæredes, non vlteriores vocantur. Addiderim etiam vltra Menoch. eo quidem in caſu, ſubſtitutis hæredibus Sẽpronij & ſic perſonis incertis, & incognitis, nullam in teſtatore reſpectu hæredum ipſius Sempronij affectionem cõſiderari potuiſſe, & ideo eandem militare in alijs hæredibus vlterioribus rationem, quam in primis; quæ in terminis noſtris non militat; ſicuti ex Hippolyto Riminaldo, Pereg. & alijs Authoribus, ad ſolutionem quinti argumenti tradendum eſt infrà. Rurſus & tertio loco pro ipſa parte vrget deciſio,[*] quam ponit in terminis ſubſtitutionis, Ancharan. in conſ. 130. pro & contra, dicens, quod hæredes hæredum non veniunt ex iudicio primi teſtatoris ſubſtituentis hæredes talis; ergo non dicuntur hæredes teſtatoris quoad ſubſtitutionem, qua vocati fuerunt hæredes talis, l. qui liberis, §. hæc verba, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. Bald. dicit: quod ſi verbum hæres, pro[*]fertur ab homine in ſubſtitutione, intelligitur de primo hærede, vt ibi; ſi à lege, intelligitur de vlteriori, l. 2. & 3. ff. de petitione hæred. Ratióque differen[*]tiæ ea eſt, quia quando profertur ab homine in ſubſtitutione, conſideratur modus, & voluntas teſtatoris, l. in condit. primum locum, ff. de cond. & demonſt. hęc autem voluntas ex affectione colligitur. Sed certum eſt quod teſtator non habet affectionem ad eos,[*] qui non vocantur iudicio ſuo, ſed extrinſecus; l. ſi fuerit, §. final cum l. ſeq. ff. de legat. 3. Vnde meritò ſubſtitutio teſtatoris non intelligitur de quolibet, ſed de eo, quem teſtator honorauit, non de eo qui poſtea caſu ſuccedit; ſed quãdo lex profert hæredis verbum, non profert reſpectu alicuius affectionis, quam habet ad aliquam perſonam certam, ſed ponderata ſolum ratione, quæ venit ex nomine appellatiuo, ideo refertur ad omnes, ſecundum Bald. háncque rationem affectionis etiam ponderabat Bartol. ibi dum reſpondet l. 2. ff. de in rem verſo, dicens. Quòd quando quis venit directè ex ſubſtitutione, conſideratur[*] affectio teſtatoris, quæ non cadit in eum, qui venit per obliquum. Idémque ſentit in ſolutione contrarij in l. ſi quis cum teſtament. ff. de iur. codicil. vbi dicit: quod quando verbum hæred. refertur ad eos, quos teſtator vult honorare, non refertur ad illum, in quem teſtator nullam habeat affectionem. Idemque dicit in verſ. vltim. hunc §. vbi dicit, quod licet ſub nomine appellatiuo, quiſquis mihi erit hæres, non fiat tranſitus ad alienos ſucceſſores: quia licet ſuccedant in nomine appellatiuo hæredes, non tamen in affectione teſtatoris. Concordant ergo Bart. & Bald. quod ad ſubſtitutionem factam ſub nomine hæred. non admittuntur alij, qui non teſtatoris iudicio, ſed fortuito, & per obliquum ad eius hæreditatem veniunt; quia iſta relicta fiunt ob merita, l. nec adiecit, ff. pro ſocio: quæ merita non cadunt in ignotos, vt ſunt hæredes hæredum talis; & hoc etiam ſentit Bald. in l. finali, C. de hæred. inſtituend. in ſolutione contra[*]rij dict. §. hæc verba, dicit enim, quod regula dictæ l. final. loquitur in his, quæ tranſcunt ad hæredes hæredis, ſed in his, quæ non tranſeunt, vt in ſubſtitutione conditionali, ſecus eſt; vt in dicto §. hæc verba, in quo teſtatoris affectio dirigebatur ad certos hæredes venientes ex eius iudicio, ideo non tranſit ad alios, vt Bald. concludit in tertio contrario. Et per hanc ſolutionem tollitur contrarium dictæ[*] l. qui per ſucceſſionem, vt inquit Hyppolit. Riminald. Iunior, dict. conſ. num. 12. lib. 3. nam debet intelligi, cum verbum hæres, profertur ſuper rebus tranſmiſſibilibus ad hæredes; ſecus in re non tranſmiſſibili, vt in ſubſtitutione conditionali, l. ſi ex pluribus, ff. de ſuis & legitimis hæred. & per Ancharanum, & Cagnolum ibi relatos. Quorum quoque ſententia confirmari poſſe vide[*]tur, ex doctrina Ioannis Andreæ, in addit. ad Speculat. in titulo de de teſtamentis, §. inprimis, in vltim. addition. circa finem, nam in quæſtione per eum formata, erat facta ſubſtitutio per illa verba, ſi aliquem meorum hæred. quæ volunt quòd reſtringatur ad præſentialiter inſtitutos, l. ſi ita, ff. de auro & argento, propterea ſubiungit, quod illud fideicommiſſum ſub conditione relictum, non reſpicit hæredes hæredum, ſed reſtringatur, vt verba ſonant, ad hæredes de præſenti nominatos in teſtamento: & illam deciſionem Ioan. Andreæ refert, & ſequitur Natta, in conſilio 191. numero 12. quibus infertur ad caſum noſtrum, quod ſubſtitutio facta in dicta quantitate 1590. ducatorum, in fraudem hæredum dicti teſtatoris, velut ab homine prolata, debeat intelligi de primis hæredibus teſtatoris ipſius, & ab ipſo in teſtamento nominatis, eiúſque iudicio venientibus; non autem de hæredibus eorundem hæredum, vt pote ex illius affectione non venientibus, nec ab ipſo nominatis, iuxta ſuperiores Authores, qui ſpecificè noſtram hanc reſolutionem, & Senatus deciſionem confirmant. Quartò præterea, atque in eiſdem, in quibus ver[*]ſamur, terminis faciunt reſolutiones, atque obſeruationes Marc. Antonij. Peregrin. in commentarijs de fideicommiſſis, art. 32. ex n. 60. cum ſeq. vſq. ad n. 75. quò loci, primum is Author inquirit, vtrum hæredum mentio, de primis, an verò de hæredũ hæredibus, & deinceps in infinitum intelligatur? Et inquit, iura pro regula conſtituere, quæ de omnibus intelligitur: deinde in fine num. 62. articulum iſtum ſiue quæſtionem diuidi in duas principales conſiderationes: Prima eſt, cum hæredis nomen profertur ab homine: Secunda, cum profertur à lege. Primam autem partem ſubdiuidit in tres, nam quandoque fit mentio hæredum illius, in quem dirigitur diſpoſitio; interdum verò fit mentio hæredum alicuius tertij defuncti, aliquando autem de hæredibus ipſius diſponentis. In prima autem conſideratione, cum mentio fit de hæerede illius in quem dirigitur diſpoſitio, & cui facta fuit prouiſio; poſt Bartolum, duas conſtituit concluſiones an ſcilicet verſemur in re, ſui natura tranſmiſſibili ad hæredes, vel non, vt latius ibi ex n. 63. & tribus ſeqq. In ſecundo autem caſu, cum fit mentio hæredum alicuius Tertij iam defuncti, quod de primis ipſi teſtatori cognitis, videtur facta diſpoſitio, ac idcirco vlteriores non continentur, veluti non ex illius iudicio vocati: & quod ita conſulit per pulchras rationes Ancharan. dict. conſ. 130. pro & contra. Et eſt vera eius conſulatio, quamuis non benè animaduerſis terminis illius conſulationis non rectè illum reprehenderit Riminal. iunior, in conſ. 252. n. 32. lib. 3. (vetè tamen vt ego arbitror) rectè Ancharan. percipit, atque explicat Riminal. & cum iudicio diſtinguit, prout inferius videbitur; nec poteſt diſpoſitio ad primos hæredes reſtringi, cum ad hærdes diſponentis non refertur, prout ſtatim dicetur etiam.) In tertio autem caſu, cum diſpoſitio refertur ad hæredes diſponentis, adhuc ſubdiuidere oportere (inquit Pereg. ipſe n. 67. nam quandoque teſtator gra[*]uat hæredem, quandoque prouidet. In primo caſu, cum procedit grauando, ſiquidem primum hæredem, quem magis dilexit, & ſibi cognitum grauauit, fortius ſucceſſorem incognitum, & ſibi minus dilectum grauaſſe præſumitur, ideòque omnes hæredes teſtatoris ſucceſſiuè grauati intelliguntur, in cauſa l. in annalibus, C. de legat. & l. annuam, ff. de annu. legat. vt latius ibi comprobat & limitat, n. 68. niſi teſtator[*] cõditionaliter de hæredibus ſui expreſſerit, tunc namque reſtringitur ad inſtitutos: vel niſi expreſsè, aut relatiuè teſtator ad hæredes inſtitutos nominati ſe retu[*]lerit; quia dictum fuiſſet, dicti mei hæred. ſupra ſcrip. infra ſcripti, ipſi hæredes, & ſimilia, prout ibi obſeruat n. 69. & alijs modis limitat n. 70. & 71. Si verò[*] prouiſio facta ſi per teſtatorem hæredi ſuo, & ſic cum prouidendo procedit (qui eſt ipſe caſus præſens, de quo in Senatus controuertebatur,) tunc inquit, n. 72. in contractibus omnes hæredes abſolutè contineri; primos, & vlteriores in infinitum, prout ibi comprobat; in teſtamentis autẽ, prouiſio facta per teſtatorem hæredi ſuo, quod referrur ad hæredem hæredis, vel ad patrem, aut dominum, qui ex perſona filij, aut ſerui factus ſit hæres; reſoluit ibid. n. 74. Et in inquit, cauſum eſſe in l. cum filio, & in l. quis liberis. §. hæc. verba, ff. de vulg. & pup. ſubſt. & in l. ſciendum, ff. de verb. ſignificat. Et quod rationes diuerſæ redduntur, nam in dict. §. hæc verba, dicitur, Quia hi ex iudicio teſtatoris non veniunt, in dicta l. ſciendum, dicitur, Quia incertus eſt hæres. Rationes autem iſtæ (adijcit Pereg, idem,) in facti veræ ſunt, quia hæres hæredis, item dominus, & pater, non veniunt ex iudicio teſtatoris, ſed ex lege, vel ex ordinatione hæredis ſcripti. Item ſunt incerti hæredes teſtatori, quia multipliciter cõtingere potuiſſet, quod non ſuccederent, ſicut Alciatus declarat in dict. l. ſciend. Non autem ſuperioribus rationibus animus quieſcit, (concludit ipſemet Pereg.) ideòque dicendum, quod cùm teſtator prouidet hæredi ſuo, prouiſio facta exiſtimatur ob affectionem in eius perſonam, ideo ad hæredem ſcriptum reſtringitur, & ad illius hæredes non profertur, ſic ex Baldo colligitur, in l. finali, in 3. oppoſitione, & in 26. quæſtione, n. 46. ex Baldo ipſo, & Bartol. in dict. §. hæc verba, in primo notabili, vbi inquit, quod cum hæred. verbum[*] profertur ab homine in ſubſtitutione, intelligitur de hærede ſcripto, quia eo caſu conſideratur mens teſtatoris, & eius voluntas, quæ quidem ex affectione colligitur, l. nec adiecit, ff. pro ſocio, circa incognitos autem, & fortuitos hęredes, nulla poteſt conſiderari affectio, l. ſi fuerit, ff. de legat. 3. & non eſt ferendus, ff. de tranſact. meritò ideo teſtatoris prouiſio de hærede ſcripto, nó de fortuito intelligitur. Quam etiam rationé poſt Bart. & Bald. tradiderunt Cuman. Alex. & Iaſon. in. d. §. hæc verba. Ancharan. d. conſ. 130. propterea decedente illo ante caſum: ſubſtitutio euaneſcit, ſicut ibid. pro ratione ſubiungit Imolo. Et hactenus Pereg. qui ex mente communi (vt vides) apertè[*] decidit caſum noſtrum, & Senatus deciſionem comprobat concludenter, & id ipſum tradiderunt Hieronym, Gabr. in conſ. 132. num. 28. Card. Mant. de coniect. vltim. volunt. lib. 8. tit. 14. in finalib. verbis, vbi citat dictum Ancharan. conſ. 130. & in eiſdem terminis inquit, per text. in dicto §. hæc verba, quod hæred. appellatione, non continentur, nec veniunt hæredum hæredes, quando affectio teſtatoris dirigitur ad certos hæredes venientes ex eius iudicio. Et Manticam refero quoque infrà, ad ſolutionem tertij argumenti, in fine. Simon de Præt. de interpret. vltim. volunt. lib. 3. ſolut. 5. num. 25. & 27. fol. 18. maximè in illis verbis: Quia affectio teſtatoris extenſa erat ad cerium hæredem, non intelligitur de alio, & ibi, ſecus, quando teſtator mentionem fecit de hæredibus proprijs, & c. Card. Thuſc. practi. concluſ. iur. tomo 4. lit. tera H. concluſ. 64. num. 24. fol. 271. in illis verbis: Limita, quia hæres hæredis non venit, quando dictum fuit, infraſcriptos hæredes, vel quãdo de haerede teſtatoris fit mentio, Alex. conſ. 173. in fine lib. 5. Hippol. Riminald. dicto conſ. 252. num. 38. & 39. lib. 3. qui quando facta eſt mentio de hæredibus teſtatoris à teteſtatore ipſo, ſubſtitutionem conditionalem non tranſmitti in hæredis hæredes, non modò pracitatis numeris, & alijs referendis infra, ſed etiam per totum conſilium reſoluit; & in fauorem huius partis decidit iſtum caſum, prout notabitur inferiùs ad ſolutionem argumentorum. Denique & vltimo loco, in fortioribus quoque terminis, quando ſcilicet non ſimpliciter res legatur, ſed ad vitam legatarij relinquitur, & poſt mortem eius ſubſtituitur hæres; caſum præſentem, in quo ſim[*]pliciter res reliquitur hæredibus in euentum alicuius ex illis duabus conditionibus; decidit M. Ant. Pereg. de fideicommiſſis, dicto articulo 32. num. 78. in finalibus verbis: nam cum adduxiſſet duas opiniones contrarias in eo dubio, an ſcilicet legata relicta ad vitam legatarij, & poſt eius mortem ſubſtituto hærede, conditionalia ſint, nécne; tandem procliuior eſt in eam ſententiam, quod legatum tranſmittatur ad hæredum hæredes, vt ſuprà dictum fuit, & inferiùs dicetur; Attamen quod ſi hoc caſu fuiſſent plures hæredes ſcripti, & vnus ex eis ſupereſſet, ille admitteretur integraliter ad totam rem legatam, & cæteris, hoc eſt, hæredum hæredibus, præferri deberet. Quod (vt dixi) in fortioribus, atque ſtrictis magis terminis, diſceptationem diluit propoſitam. Nec obſtant fundamenta illa omnia, quæ pro contraria parte, quod ſcilicet ſubſtitutio conditionalis tranſmittatur ad hæredum defunctorum hæredes, adducta, atque ponderata fuere ſuperiùs. Non obſtat[*] primum, pro cuius reſolutione, atq; explicatione; reuocanda erũt in memoriam, atq; repetenda ea, quæ ad fundamenta partis ſecundæ, ex n. 38. cum ſeq. expendi ſuprà, & inferiùs dicentur ad ſolutionem quinti argumenti; vbi dilucide explicatur, nunquid appellatione hæredum in ſubſtitutionibus, & fideicommiſſis veniat hæredis? & differentia conſtituitur inter heredem ipſius teſtatoris, & hæredem alterius, in quem verba diriguntur; vt primo caſu diſpoſitio intelligatur ſtrictè de primo hærede; ſecundo, ſecus. Deinde, quod regula dictæ l. final. C. de hæred. inſtit. procedit, & loquitur in his, quæ tranſeuntad hæreddes hæredis; ſed in his non tranſeunt, vt in ſubſtitutione conditionali, ſecus eſt, vt quando affectio teſtatoris dirigitur ad certos hæredes, veniente ex eius iudicio, & ideò non tranſit ad alios, vt latiùs ibi. Rurſus, cum diſpoſitio refertur ad hæredem diſponentis, ſiue teſtatoris ipſius, diſtinguendum fore, an teſtator grauer hæredem, an ei prouideat, provt latius quoque per Peregrinum ibi relatum. Denique, & ea prælegẽda, quæ Tiraq. Mantica, Simon de Prætis, Lofredus, Ant. Gomez. Carolus de Tapia, Hippol. Riminald. & Alex. Rauden. à me commemorati in tractatu de vſufructu, c. 16. n. 29. & Thuſcus, tom. 4. littera 1. concl. 64. fol. 270. in propoſito articulo tradiderunt, ex ipſis nãque deducitur etiam, in caſu præſenti, & in materia fideicommiſſi, & ſubſtitutionis, non vrgere argumentum pro contraria parte ponderatum. Non obſtant etiam ea, quæ dicta fuere ad ſecundũ. Quibus vt ſpecificè reſpondeatur, repetenda quoque erunt ea, quæ ad fundamenta eiuſdem partis ſecundæ, ex n. 46. cum ſeq. adnotata, atque ſcripta reliqui ſuprà. Multum ſcilicet intereſſe, cum diſpoſitio refertur ad hæredem diſponentis, an teſtator grauauerit hæredem, vel eidem prouideat. In primo nãque caſu, cum procedit grauando, omnes etiam eius hæredes, quamuis vlteriores grauaſſe præſumitur, ne primus hære magis dilectus, & ſibi cognitus, deterioris ſit conditionis, quam incognitus, & non dilectus: ſicuti ex Peregr. d.a. 32. n. 67. tradidi ibidẽ, qui ipſe alio[*] ſimili confirmat, quod legata ſcilicet ab inſtituto relicta, ea ipſa ratione à ſubſtituto repetita præſumuntur; provt latius oſtendit, & alias rationes adducit Menochius, lib. 4. præſumpt. 108. per totam. maximè, n. 4. & 5. Fachineus etiam, hoc eodem argumento 2. præcitatus ſupra. Tertium quoque argumentum non refragatur: nã[*] quod dicitur, per fideicommiſſum ſuccedi teſtatori, non procedit ſimpliciter, ſed ſolum reſpectu diſpoſitionis eius, vel mediante perſona grauati, vt aliàs plenè declarauit Socinus, iun. in conſ. 126. In teſtamento egregij viri, n. 49. 50. & 51. lib. 1. vt ita dici poſſit, quod imò fideicommiſſarius ſuccedit perſonæ grauatæ plerumque, vt ipſe Socinus iunior contendit, in conſ. 54. n. 22. lib. 4. qui & aliter reſpondet n. 23. videlicet argumentum procedere per præſumptiones, & coniecturas, quæ obtinent in caſu dubio, & vbi verba, atque præſumpta mens non repugnarent. Secus tamen, cùm verſamur in claris, & per quæ certa, & aperta teſtantis voluntas apparet, ſicuti accidit, cum hæredis verbum profertur ab homine in ſubſtitutione, intelligitur namque de hærede ſcripto, quia eo caſu conſideratur mens teſtatoris, & eius affectio, & voluntas; ſicuti latius explicaui num. præcedentib. ſic ſanè Socinus ipſe iunior, præcitato conſ. 54. n. 7. lib. 4. argumentum propoſuit eo caſu, quo par ratio, & pat affectio videtur fuiſſe in hæredis hærede, quæ in hærede, hoc eſt in nepotibus ex filio defuncto, provt ibi tradit ſpecificè: quæ par affectio ceſſat in terminis noſtris, vbi non verſamur inter deſcendentes. Et quamuis idẽ Socinus, n. 23. totum fundamentum ad excludendum[*] hæredum hæredes, fecerit in eo, quod in caſu ſibi cõſulto, diſpoſuit expreſsè teſtator, quod omnia legata, & relicta D. Catherinæ, poſt mortem eius, perueniant ad infraſcriptos ſuos hæredes: & ipſa bona, dictæ vxori legata, ea defuncta, iure inſtitutionis eiſdem hæredibus infraſcriptis reliquit. Vocatio autem infraſcriptorum hæredum, perſonaliſſima ſit, & non importet hæredis hæredem, vt ibidem probauit n. 12. & antea n. 9. attamen idem eſſe, quando affectio teſtatoris dirigitur ad certos hæredes, venientes ex eius iudicio; ſingulariter tradidit Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 8. tit. 14. in finalibus verbis, vbi æquiparat, quod de hæredibus ſcriptis, vel ſupràſcriptis, mentio facta fuerit, aut quod affectio dirigatur ad certos hæredes, qui veniunt ex iudicio teſtatoris; & vtroque caſu dicit, quod non alij, quàm qui teſtamento ſcripti ſunt, admittuntur: & citat quamplures Authores ita tenentes: & id ipſum tenuit etiam Simon de Prætis, lib. 3. ſolut. 5. n. 25. 26. & 27. fol. 18. Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 252. n. 36. & 37. lib. 3. Cardinalis Thuſcus, tom. 4. littera H. concl. 64. n. 24. Non etiam obſtat quartum fundamentum, quod[*] imò hæredis, aliquando venti appellatione hęredis ſcripti; iuxta l. 1. C. quorum legatorũ: quia reſpõdetur, quod ea in lege, hæredi hæredis competit illud interdictum iure tranſmiſſionis, nã in terminis legis illius incœpit hæredi cõpetere, vt patet ibi, non conſentiente patre tuo, &c. De eo igitur tranſiuit in filiũ, & hæredem eius, cum hæreditas ſit ſucceſſio in vniuerſum ius, quod defunctus habuit: l. hæreditas. ff. de regulis iur. & l. nihil aliud. ff. de verbor. ſignific. & declarat Corneus, in præallegato conſ. 69. 2. tol. vol. 4. dicens; quod in hæredẽ tranſit omne ius actiuũ, & paſſiuum, & ita totaliter ceſſat argumentũ ex d.l. 1. ſed poſito etiã, quòd ſi non cõpetiiſſet in vita ſua ſcripto hæredi (quia nondũ legatarius occupaſſet) cõpeteret hæredi eius, ſi tunc res legata occuparetur (quod poteſt tolerari, vt inquit Socin. iun. in conſ. 54. n. 27. lib. 4.) dicendũ erit ex ipſo Socino iun quod illud toleratur ex identitate rationis: nã cum detur illud interdictum pro conſeruando falcidiã, & ius eius, vt dicitur in ipſa præcitata l. 1. & falcidia etiã per hæredem hæredis poſſit detrahi, ſi per ſcriptũ hęredem detracta non fuerit, conuenit, vt etiã ei tale inrerdictũ competat, cum etiã tunc vrgeat ratio illius. Prætereà, ſumus ibi in lege, quæ ex aliqua affectione nõ mouetur, ſed ratione illa, vt debita falcidia hæredi conſeruetur, vt dictum eſt; vnde nihil mirum, ſi etiã hæredi hæredis ſcripti cõpetit, concurrente identitate rationis, vt iã dixi: Sed in caſu præſenti agitur de diſpoſitione teſtatoris, quæ à ſola teſtantis voluntate dependet, & illa ſolet ſecundum affectionẽ regulari, & cum voluntas in dubio illa præſumatur, quã verba importãt, à quorum ſignificatione non eſt recedendum, niſi de contraria mente teſtatoris appareat, l. non aliter, in principio, ff. de leg. 3. verbũ autẽ hæredis, cum profertur ab homine in ſubſtitutione, & fideicõmiſſo, intelligitur de hærede ſcripto, quia eo caſu conſideratur affectio teſtatoris, & eius mens, & volũtas, vt latiũs obſeruatũ eſt num, præced. & in terminis noſtris ad text. in d.l. 1. ſic reſpondet Socin. iun. d. conſ. 54. n. 26. & 27. lib. 4. Quintum quoque fundamentum non obſtat. Reſ[*]pondetur namque, terminos illos, in quibus Alexand. Bertrandus, & Riminaldus, in argumento relati loquuntur, diuerſos eſſe à terminis noſtris: nam cùm fit mentio hæredis teſtatoris à teſtatore metipſo, intelligitur ſtrictè de primo hærede in fideicommiſſis, & ſubſtitutionibus; cũ verò agitur de hærede, aut hæredibus alterius, in quos verba diriguntur, & qui à teſtatore incogniti ſunt, hæredi appellatione veniunt etiam meditionalem ita concluditur, ſubſtitutionem conditionalem non tranſire ad hæredis hæredes, vbi hæredes teſtatoris, ab eo ipſo ſubſtituuntur, aut vocantur. Diuerſum autem, cum alterius, non teſtatoris hæredes inuitantur. Sic ſanè Alexandr. Bertrandum, & à ſe antea tradita, accipit, atque intelligit Hippolytus Riminaldus, dicto conſil. 242. ex num. 32. cum ſeq. & num. 38. 39. 40. & 42. & num. 46. & num. 90. & 109. lib. 3. & diſcriminis ratio ſtat in eo, quòd ex dictis ſuprà, ex num. 41. cum ſeq. & num. 50. & ſumptam voluntatem, quæ in propriis hæredibus honoratis, & vocatis conſideratur, vt alij hæredes non admittantur, ceſſare in hæredibus incertis, & incognitis, cum in eis nulla affectio conſiderari valeat quẽadmodum nec in eorũ hæredibus; atque ita hæredũ hæredes ſic admitti debeant, ac hæredes ipſi, cũ omnes incogniti, & nõ dilecti, aut maiori affectione inuitari potuerint; ſicuti ex eiſdẽ, ibi obſeruatis, elicitur; atque ex his, quæad ſolutionẽ tertij argumenti adnotaui ſuprà, in finalibus verbis, vbi retuli Cardinalem Mantiam, de coniectur, vltim. volunt. lib. 8. tit. 14. in finalibus værbis, qui vt hæredum hæredes non admittantur, principaliter conſiderat, quod affectio teſtatoris dirigatur ad certos hæredes, venientes ex eius iudicio; quaſi ſecus ſit, & admitti debeant hæredum hæredes; quando non dirigitur ad certos hæredes ſed incertos potius, quales ſunt in caſibus præfatorũ Authorum, & incogniti, & non veniẽtes ex eius iudicio. Retuli etiam Simon. de Prætis, Hyppol. Riminal. Peregrin. & Thuſcum, qui hoc eodẽ loco, ita expendi debebunt, provt ibi expenduntur, expreſſim nãque probant diſtincitionẽ præfatã ex affectione, & iudicio teſtatoris deducitur, quando dirigitur ad certos, & cognitos hæredes, vel ad teſtatore, vel diſponente non inſtituti. Propoſitam autẽ diſtincitionẽ ſæpè repetit, & eruditè approbat Hippolyt. Riminald. dict. conſ. 252. n. 33. 34. & 35. maximè in verſic. quod ibi non venit hæres, vbi in hunc modũ inquit: Quod ibi non venit hæres hæredis, quia teſtator habuit illa affectionẽ ad hæredem ſuum ſcriptum in teſtamento, cum ad ignotes non ſoleat affectio communiter haberi: quæ ratio affectionis ceſſat in caſu ſuo, quando teſtatrix ſubſtituit Ioannẽ, vel eius hæredes, non enim mota fuit propter affectionẽ, quam habuit ad hæredes dicti Ioãnis ad ſubſtituendũ poſt mortẽ illius. Et n. 38. ibi: Tertio repetenda pariter eſt ſolutio Baldi, in d.l. fin. opp. 4. C. de hæred, inſtit, ad d. §. hæc verba, quẽ ſequitur Alex. ibi. & in conſ. ſæpiùs citatis: quòd in illo § fuerat facta mẽtio de hærede ipſius teſtatoris, at hic de hærede alterius, quorm primo caſu non intelligitur de hærede hæredis, ſecundo ſecus, & ita ceſſat ille textus omnino. Et iterum n. 39. & 40. ibi: Diſtinguendum inter hæredem ipſius teſtatoris, & hæredem alterius, in quem verba diriguntur, vt primo caſu ſtricte de primo hærede dumtaxat intelligatur, ſecundo ſecus. Et num. 40. ibi: At in caſu noſtroverbum hæredis, prolatum fuit respectu alterius, quam diſponentis, nam tali caſu intelligitur de quibuscunque hæredibus, primis, vel ſecundis, quos omnes ignorauit teſtator, quales eſſent futuri, & ſic non ratione affectionis ſuæ fuit motus, & c. Et n. 42. 43. 44. 45. & 46. ibi: Id enim contingit in eo caſu, provt in dicto §. hæc verba: quia teſtator locutus fuerat de hæredibus ipſius, non autẽ alterius; qualis eſt caſus noster, unde nihil mirum ſi non intelligitur ibi de hæredibus hædum, at hic ſecus. Et iterum Riminals. ipſe. num. 109. & 110. vbi in hunc modum ſcriptum reliquit: nam D. Ludouicus teſtator non fecit mentionem de hæredibus ſuis, ſed D. Ludouicæ, in quam verba ſua dixerit, respectu quortum hæredum nulla verſatur cognitio teſtatoris, nullàque affectio cadebat, vt concludit Alex. in dicto conſil. 49. colum. fin. Propterea vniformis erat ratio, quod ita ſecundus hæres, ſicut primus D. Ludouicæ, ita extraneus, ſicut deſcendens ab ea ſuccederet: cum totum hoc in poteſtate, & affectione ipſius D. Ludouicæ, teſtator reliquiſſet. Propterea ſtat in hoc maximus error, aut fallacia dominarum rearum, & Aduocatorum ſuorum, qui volunt, hanc ſubſtitutionem metiri ſecundem affectionem teſtatoris, dicentes, non eſſe veriſimille, quod voluerit appellatione hæredum D. Ludouicæ venire hæredes vlteriores, & extraneos, vt Comitem Hippolytum ad excluſionem rearum deſcendentium ex ipſo teſtatore: id enim procederet, ſi de ſuis hæredibus D. Ludouicus fuiſſet locus, non autem alterius, vt D. Ludouicæ, quod ſecundum, non primum fecit. Et propterea res eſt regulanda ſecundum affectionem D. Ludouicæ, quæ magis affecta fuit marito ſuo, & illius nepoti, & c. Et id ipſum quod Hippolyt. Riminaldus, concludit Socinus iunior, dicto conſ. 54. n. 11. & 12. lib. 4. maximè in illis verbis: quod non eſt in noſtro caſu, quia hæres hæredis non reperitur aliquo modo ſcriptus, nec in eum cadit affectio teſtatoris, quæ non eſt ad incognitos, & c. Et voluit Menochius, provt ponderatur ſuprà, ad fundamentum partis ſecundæ, in fine. Non obſtant etiam ea, quæ ad ſextum argumentum ſcripta, & tradita fuere ſupra. Pro quorum vera explicatione animaduertendum erit inprimis, in ipſomet articulo, vtrum legata relicta ad vitam le[*]gatarij, & poſt eius mortem inſtituto hærede, ſint conditionalia, vel non, & ſic hærede præmoriente, locus ſit tranſmiſſioni, necne: contrariam ſententiam tenuiſſe Paulum Caſtrenſem, Alexan. Picum, & Ruinum, & exiſtimaſſe, ſubſtitutionem eiuſmodi conditionalem reddi, ac idcirco expirare, præobeunte hærede; ſicuti eos refert Peregrinus, dicto articulo 32. num. 78. qui tamen contrarium ſequitur, provt in argumento notaui: ac in eis terminis rectè quidem, propter rationem illam communem à Pariſio redditam. Rurſus, pro reſponſione animaduertendum erit, caſum, & terminos illius quæſtionis, diuerſos eſſe à caſu, & terminis quæſtionis noſtræ, & caſus præſentis; agimus namque, cùm res ſimpliciter legatur, & poſt mortem legatarij hæres ſubſtituitur, ſiue quando legatarius eſt ſimpliciter grauatus reſtituere poſt mortem hæredi; ſecus autem eſt in terminis Pariſij, cũ res alicui legatur ad vitam, ſiue cũ legatarius eſt grauatus cũ illa qualitate, quouſque vixerit, nam eo caſu magis hæreditariũ ius, quam hæredis perſona conſideratur, & idcirco reuerti debet ad illam perſonã, in qua conſiſtit ius hæreditarium, ſiue ſit hæres ſcriptus, ſiue hæres hæredis; quia legatum temporaliter relictum, finito tempore, ad ius hæreditarium reuertitur: l. ſi ita. ff. de ſtatuliberis, l. illud. C. de legatis: & poſt Bartol. Bald. Salicet. Fulgoſium, Paul. Caſt. Alex. Corneum, Iaſon. Decium, Pariſium, Rubeum, Ripam, Socin. iun. Caualcan. ita explicauit Peregrinus, dicto art. 32. n. 76. & 77. & ante ipſum Pariſius metipſe, præcit. conſil. 21. num. 44. qui ea comprobat ratione, quam ex Peregrino adduxi ſupra eodem 6. argumento. videlicer, quod exprimitur illud, quod tacite ineſt: ita quoque reſoluit Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iur. tom. 4. littera H. concluſ. 64. numero 14. fol. 270. vbi diſtinguit, declarando materiam, quod aut legatum fuit ad tempus relictum, putà, lego tibi quouſque vixeris, & cenſetur legatum temporale ad vitam legatarij, & iſto caſu quandocunque moritur legatarius, legatum reuertitur ad hæredem, ſiue primum, ſiue hæredem hæredis primum, vel ſecundum, quia tempore ſoluitur legatum: aut legatum fit ſimpliciter legatario, & grauatur ſub conditione, vt poſt mortem reſtituat hæredi, ſeu alteri, & iſto caſu ſi legatarius ſuperuiuat hæredi, vel ſubſtituto, non fit tranſmiſſio ad hæredem hæredis, per text. quem citat. in d.l. in cauſæ 2. § Pomponius. ff. de minoribus, & Alex. in conſ. 173. n. 2. lib. 5. Denique & pro ſolutione fundamenti ipſius ob[*]ſeruandum erit, in eiſdem terminis, ipſo q́ue dubio per Pariſium excitato, contrarium tenuiſſe Socinum iuniorem, dicto conſil. 54. ex num. 9. cum. pluribus ſeq. lib. 4. ibi namque, cùm quæſtionem propoſuiſſet de relicto facto vxori de certis bonis, vt vtatur & fruatur donec vixerit, & poſt eius mortem perueniant dicta bona ad infraſcriptos ſuos hæredes, vtrum ſcilicet debeantur filiis & hæredibus vnius ex hæredibus ante vxorem præmortui, an vero vni tantum ex hæredibus, qui ſupereſt, & ſeptem argumenta propoſuiſſet ex num. 1. vſque ad num. 9. contendens probare, quod hæredes hæredum præmortuorum admitti debeant pro rata cum hærede ſuperſtite; tandem ex dicto num. 9. cum multis ſeq. vſque in finem conſilij, conſtanter defendit, quod eiſdem, & aliis quibuſcunque argumentis non obſtantibus, veritas eſt in cõrtarium: & ſic concludendũ putat, ſolum Iacobũ ſuperſtitem ad bona D. Catherinæ legata, ea iã defuncta, eſſe admittendum, excluſis penitus filiis & hæredibus Andreæ, & Antonij præmortuorum. Et reddit rationem in effectu, quam ſæpè repetit, & latius comprobat, quod verba illa, ad infraſcriptos ſuos hæredes apertam, & claram teſtantis voluntatem oſtendunt, quod ſolum per eam dicantur vocati, qui ſcripti hæredes fuerunt, & non alij, hoc eſt, hæredum hæredes, quia ij nec ſcripti fuere, nec oculis corporeis legi poſſunt. Idcirco num. 18. & 19. inquit, non obſtare conſilium Pariſij 21. in contrarium allegatum, quoniam eius deciſio, ſtantibus verbis illis, infraſcripto hæredi, non eſt vera; quoniam ea verba ſunt perſonaliſſima, & ſolum hæredem ſcriptum dicuntur reſpicere, provt latiùs ibi proſequitur. Et id ipſum fequuti fuere Mantica, Simon de Prætis, Peregrin. Riminaldus, & alij, in locis citatis ſuprà, ad ſolutionem tertij argumenti: ideò autem Socinus iunior, ibidem, totum fundamentum facit in verbis prædictis, ad infraſcriptos ſuos hæredes, quoniam legatum ad vitam fuerat relictum, ſiue donec vixerit legataria, & poſt eius mortem hæredibus, quia ſi non ad vitam, ſed ſimpliciter bona relicta fuiſſent, non eſſet neceſſarium verbum illud, infraſcriptos, ſed verbus ſolùm hæredes, ſufficeret, nam quando res ſimpliciter legatu, verbum hæredes, ſi ad teſtatoris hæredes refertur, idem operatur, quod verbum infraſcriptos hæredes, & de hæredibus duntaxat ſcriptis intelligitur, vt ad ſolutionem quoque tertij argumenti, in finalibus verbis, ex Mantica, tis, Riminaldo, Peregrino, & Thuſco obſeruaui: & optimè percipit Peregrinus ipſe, dicto artic. 32. numero 74. & de his hactenus, quæ (vt vides) ingenti ſtudio, atque labore reſoluta, & digeſta fuere, nec ita dilucidè vllus Recentiorum tradiderat. Prætereà, atque principaliter obſeruandum, & conſtituendum erit, ex eiſdem hactenus obſeruatis, & ſcriptis, & cap. præcedenti traditis, inferri ad re{ Ex alteræ Senatus Hiſpalẽſis in eadem materia ſingulari, & in caſu admodum aſſiduo, notanda definitione. }ſolutione, & comprobationem caſus alterius practici, admodum aſſidui, & qui diebus præteritis in Hiſpalenſi Regio Senatu, ex cauſa appellationis ab inſeriori, ex facto euenit: Petrus namque de Ribera in ex tremis conſtitutus, teſtamentum condidit, & quatuor fratribus ſuis hæredibus inſtitutis, pluribùſque legatis relictis, inter alia legata cauit ſemel, quod omnibus ſuis hæredibus, abſque liberis decedentibus legabat conſanguineis ſuis domum ſuam: iterum autem, quod poſt mortem omnium ſuorum hæredum, qui ſine liberis deceſſiſſent: domum eandem ipſis relinquebat. Iterum denique, ipſomet teſtamento expreſſit: Y ſucediendo, que todos los dichos mis herederos mueran ſin hijos, ni deſcendientes legitimos, quiero, y es mi voluntad, que las dichas caſas grandes de mi morada, que yo dexo, vengan a Gomez, Diego, Iuan, y Beatriz, mis ſobrinos, hijos de doña Mencia de Ribera mi prima hermana, las quales ayan y tengan para ſi, y por proprias ſuyas, que aſſi ſe las dexo y mando. Viuen[*]tibus itaque tribus ex præfatis hæredibus inſtitutis, vnus namque deceſſerat iam; vnus ex dictis quatuor legatariis, Didacus ſcilicet, ad dictam domum vocatus cum aliis tribus poſt mortem hæredum, deceſſit, poſtmodum vero nonnullis ab hinc annis, cedente die legati, & omnibus hæredibus abſque filiis, & deſcendentibus defunctis, præfati alij tres, Gomezius, inquam, Ioannes, & Beatrix, iuxta tenorem dicti teſtamenti, poſſeſſionem domus præfatæ præoccuparunt, & apprehenderunt, & cum excitatum fuiſſet dubium, & controuerſia, ac lis mota ab hæredibus dicti Didaci, qui ante hæredes ex hac vita migrauit, vtrum ſcilicet deberetur ipſis pars domus ipſius, & legatum pro ea parte tranſmitti potuiſſet, necne; iuridicè definiuit Senatus, legatum pro vlla parte tranſmitti non potuiſſe, legatario ante hæredes præmortuo, & hæredibus eiuſdem legatarij ſilentium impoſuit, totamque domum pleno iure adiudicauit tribus ſuperſtitibus, Gomezio inquam, Ioanni, & Beatrici. Senatus autem definitio, ex his omnibus, quæ eodem cap. & præcedenti tradidimus, comprobatur adeò manifeſtè vt vides comprobatur etiam in indiuiduo ex ſequentibus. Ac primum equidem, quoniam legatum præfatum, negari non poteſt, quin ſub conditione relictum fuerit, videlicet, ſi hæredes omnes inſtituti, abſque liberis deceſſiſſent; paria namque ſunt exprimere, & cauere ſub conditione, ſi abſque liberis deceſſerint, vel adiicere, mortuis omnibus, aut moriendo abſque liberis; cum intentio, & propoſitum teſtatoris, magis quam ſonus, & figur verborum attendi debeat, vt inducatur, vel non, conditio; ſiue diſpoſitio efficiatur conditionalis, aut pura; quod cap. præcedenti, num. 33. & 34. adnotaui. Et vltra ibi dicta, corroboratur ex eo, quod in propriis terminis tradiderunt Curtius iunior, in conſil. 313. Cephalus, in conſil. 37. num. 15. lib. 1. Burſatus, in conſ. 8. num. 23. lib. 1. Franciſcus Viuius, deciſ. 484. num. 7. & ſeq. lib. 3. Morotius, responſo 3. num. 1. & reſponſo 2. num. 12. Antonius Theſaurus, quæſt. 68. Forenſi, num. 14. fol. 384. Legatum inquam, an purum ſit, & tranſ[*]miſſibile, vel conditionale, & non tranſmiſſibile, ex coniecturis etiam, non modo ex expreſſa teſtatoris voluntate dignoſci. Certi autem, & indubitati iuris[*] eſt, legatum ſub conditione relictum, ſi pendente conditione legatarij mors interueniret, ad hæredes illius non tranſmitti; provt latè probaui cap. præcedenti. & ſuprà hoc eodem cap. numero trigeſimoquarto, & ſunt iura expreſſa in titulo, ff. & C. quando dies legati cedat, & in l. vnica. § ſin autem aliquid ſub conditione. C. de caducis tollendis, & notarunt poſt alios multos Authores Ioannes Bolognetus, 2. parte, §. cum ita. l. hæredes mei. ff. ad Trebell. num. 109. Ludou. Morotius, reſponſo 2. fere per totum. Antonius Theſaurus, Forenſium, dicta quæſt. 68. num. 1. Ludou. Caſanate, in conſ. 32. n. 19. Petr. Surdus, in conſ. 123. n. 7. lib. 1. & de alimentis, titul. 9. quæst. 6. num. 8. fol. 579. Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſ. 158. ad finem, verſic. tertia. Cardinalis Thuſcus latè, tom. 5. littera L. concluſ. 39. per totam, folio 41. & tom. 8. littera T. concluſ. 372. ex fol. 365. vbi etiam[*] latè, quod tranſmitti non poteſt ius nondum competens, & quando ſecus. Secundò etiam facit, legatum poſt mortem hære[*]dis relictum, conditionale eſſe: l. prima, §. dies. l. hæres meus 78. in principio. ff. de condit. & demonſt. l. ſi cũ hæres, & l. huiuſmodi, verſic. nam tale, ff. quando dies legati cedat. Curtius iunior, in conſ. 313. n. 1. Cephalus, in conſ. 37. n. 1. lib. & in conſ. 188. n. 10. lib. 2. latè Morotius, dicto reſp. 2. n. 5. 8. & 9. Antonius Theſaurus, dicta q. 68. Cæſar Barzius, deciſ. 81. n. 1. 2. & 15. & latiùs n. 12. & 15. Cardinalis Thucus, multis in locis, de quibus infrà. Zabarella, in conſ. 133. n. 6. verſic. ad tertium. Alexander, in conſ. 14. num. 3. lib. 1. Ludouicus Romanus. in conſ. 17. & in conſ. 480. Cùm ergo poſt mortem hæredum relictum domus factum fuerit in caſu præſenti, nequaquam tranſmitti potuit, præmortuo legatario prædicto: quod etiam voluit Ioannes de Imola, in l. ſi cui legetur, §. hoc autem, col. prima, in fine, verſic. nam ſi grauatur hæres, iuncto, verſic. item nota quod non quod non videatur, de legatis primo, poſt Iacob. de Arenis, per eum allegatum; vbi inquit, quod grauatus dare Titio decem, cùm morietur, ſi interim[*] legatarius decedat, non tranſmittit. Et id ipſum probauit Caſtrenſis, in l. ex his verbis, num. 2. in fine, C. quando dies legati cedat. & exornauit Stephanus Gratianus, diſceptationum Forenſium, cap. 136. n. 29. & ſeq. Tertiò & in fortioribus terminis facit textus, in[*] l. quibus diebus. 40. §. quidam Titio. ff. de condit. & demonſtrat. vbi legatum fuit priùs purè relictum: deinde adiectum in fine, quod legata tunc ſoluerentur, quando, vel ſi mater moreretur: & quamuis O filius illius esset ſententiæ, vt ſolutioni diem magis, quam conditionem adiectam conſeret; tamen Labeonis comprobatur reſponſum, qui dicebat, illa verba conditionem importare: & ſic etiam, quod vnica non ſit enunciatio, ſed duplex, legatum remanet conditionale. Sicuti contra Hotomanum, in conſ. 78. rectè perpendit eum textum Antonius Theſaurus, Forenſium, dicta q. 68. n. 5. qui etiam loquitur in fortioribus teminis, quam noſtris, quando ſcilicet, legato prius ſimpliciter relicto, deinde fuit datum tempus, cùm filia nupſerit, ad ſoluendum: & tamen reſoluit, quod verba ibi propoſita conditionem important, vt legatum non tranſmittatur. Quanto ergo magis pro illa quarta parte domus legatum tranſmitti non potuit in caſu præſenti, cùm non modò fuiſſet relictum, ſi hæredes morerentur, ſed ſi abſque liberis mortui ſint, & ſic in tempus mortis eorum, & ſi ſine liberis deceſſiſſent. Quartò etiam facit, in caſu ipſo propoſito, non modo caſum illum decedendi abſque liberis, incertum eſſe, & conditionalem, vtpotè ex futuro euentu dependentè, & qui poterat adeſſe, vel nõ ad eſſe, quod pluſquam certum eſt, verum etiam diem ipſum mortis hæredum (quando habendorum, vel non habendorum filiorum conditio deficeret) incertum eſſe, & ideò conditionem facere: l. ſi Titio 22. §. primo, ff. quando dies legati cedat. At dies incertus conditio[*]nem in teſtamento facit: l. dies incertus 74. l. hæres meus 78. ff. de condit. & demonſt. l. ſi poſt diem. ff. quando dies legati cudat. cum aliis adductis per Hieronymum de Ceuallos, practicarum commun. contra commun. quæſt. 790. num. 10. & præſertim, quando verbis ablatiui caſus legatum fuit conceptum, provt in præſenti conceptum apparet, quæ conditionem important, ſicuti alio cap. ſtatim latiùs probabitur: & ſuturum tempus reſpiciunt, & ſic legatum ante ipsũ diem legatario defuncto, tranſmitti non potuit; provt contendunt poſt alios Authores Oſaſcus, deciſione 165. num. 17. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 334. lib. 3. Ludouicus Morotius, responſo 2. & 3. Franciſcus Viuius, deciſ. 484. ex num. 6. cum ſequent. lib. 3. Antonius Theſaurus, Forenſium, dicta quæſtione 68. num. 6. 7. & 8. Stephanus Gratianus, diſceptation. Forenſium, cap. 136. num. 25. & ſeq. & deciſion. 153. Peguera, & Chartarius, vbi ſtatim. Prætereà & quinto loco faciunt ea, quæ ſpeciaficè magis tradiderunt, vt totam hanc materiam, circa incertitudinem temporis explicarent, & interpretarentur textum, in l. ex his verbis. C. quando dies legati cedat. & in l. Firmio 26. §. primo, ff. eod. l. Sæius Saturninus 46. ff. ad Trebell. Flaminius Chartarius, deciſ. 102. Franciſcus Marcus, q. 310. Cremenſis, ſingulari 112. Ludouic. Morotius, reſponſo 2. num. 8. & 9. Antonius Theſaurus, Forenſium, dicta q. 68. num. 9. 10. & 11. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 31. num. 19. Peguera, deciſ. 107. latiùs Stephanus Gratianus, dicto cap. 136. num. 25. cum pluribus ſeq. vſque ad num. 46. & deciſione 153. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 81. Videlicet, quod aut incertitu[*]do prouenit ex actu futuro, vt cum ille nupſerit, vel cùm hæres morietur, quæ duo æquiparantur, l. cum teſtator. C. de teſtam. manumiſſis, & tunc tempus illius actus, quia reſpecit incertitudinem actus, quo pendente incertum eſt, quis moriatur, an hæres, vel legatarius, legatum non tranſmittitur, quia dies intus conditionem importat; & poteſt mulier nubere, vel non nubere, & ante conditionis euentum poteſt mori legatarius. Et ita eſt in illo caſu, quando legatum debet ſolui poſt mortem vſufructuarij, vt per Franciſc. Marcum, dicta q. 318. vel poſt mortem Tertij, vt per Cremenſem, dicto ſingulari 112. Vel prouenit ex actu, qui quidem futurus eſt, ſed certum eſt, conditionem extituram, & actum habere ſuum effectum, licet dilatione ſuſpendatur, vt Relinquo Titio centum, cum ipſe morietur, tunc legatum tranſimittitur, quia dies eſt certus, & non ſuſpenditur. Caſus eſt in d.l. hæres meus 78. ff. de condit. & demonstr. l. ſi hæres, ff. quando dies legati cedat. & ſimilis eſt conditio poſita in l. ex his. Ratio eſt, quia conditio certò extura, non reddit conditionalem diſpoſitionem, ſed puram, l. ſi pupillus. §. primo. ff. de nouat. vbi Caſtrenſis; ideò ſi certum non ſit, an ſit conditio extitura , vel non, legatum dicitur conditionale, & ita concludit Antonius Theſaurus, dicta quæſtione 68. numero 9. & 10. qui ſubdit, clariùs diſtingui poſſe, quod aut conditionis euentus reſpicit perſonam legatarij, & certum eſt, ipſam conditionem extituram, ſed dubitatur, an mortuo, vel viuo legatario exiſtat, tunc ſi moriatur legatarius ante conditionis euentum, legatum non tranſmittitur, quia cauſa, ex qua legatum debetur, ſemper debet præcedere; ideò ſiue legatum factum fuerit, cùm quid factum fuerit, vt cùm nupſerit, vel; nubet filia mea; vel cùm quid factum non contingere, quod ante caſum legatarius moriatur, non tranſmittur legatum: l. huiuſmodi 13. ff. quando dies, legat. cedat. l. ſi dies 21. eod. At ſi reſpiciat conditio perſonam hæredis, & tempus certum, iura quod tempus aliquid facere debeat, veluti cum ad legitimam ætatem peruenerit, vel cum hæreditatem capiet hæres, tunc legatum tranſmittitur, quia purum cenſetur: l. ex his verbis, l. pontionilla. C. quando dies legat. cedat. d.l. ſi dies, §, ſi ſub conditione. ff. eod. ideò ſi conditio ſit talis, ante cuius euentum non poſſit legatum capi, putà, cùm liberos habuerit, vel ſi Titius hæres erit, tunc ſi decedat legatarius ante conditionis euentum, non tranſmittitur legatum ad hæredes: l. cum vxori. C. eod. hactenus Antonius ipſe Theſaurus, qui ſpecificè in vna, & altera diſtinctione comporibat iſtam partem. Et omnino conuenit ei Ludouicus Morotius, dicto reſp. 2. vbi nonnullos caſus ſingulariter conſtituit, atque diſtinguit in hac materia, & duas principales concluſiones conficit num. 7. 8. & 9. Prima eſt, nihil referre in vltimis voluntatibus, an conditio apponatur circa ſubſtantiam legati, an circa reſolutionem, & executionem; exẽplum, à pari procedunt iſta: lego centum Titio, ſi alis morietur, quo caſu conditio adiecta eſt ſubſtantiæ legati, vel ſi primò centum leget teſtator, & exinde iubeat non dari, niſi talis moriatur; nam vtroque modo legatum conditionale eſt, tempus mortis reſpiciens, textus eſt, qui hunc caſum decidit, in l. quibus diebus, §. quidam Titio ff. de condit. ibiq́ue hoc expreſsè notat Caſtrenſis, & Socinus poſt eum, in vltimo notabili: & ideò legatum eiuſmodi relictum poſt mortem hæredis, conditionale eſt, etiam quod executioni, & reſolutioni legati, non autem ſubſtantiæ tempus mortis ſit adiectum. Altera concluſio Ludouici Morotij traditur dicto responſo 2. num. 8. cum tempus mortis, quod omnino incertum eſt, legato adiicitur, fiue in ſubſtantia, ſiue præſtationi; & tunc inquit, duos caſus diſtinguendos eſſe: primus, an tempus reſpiciat mortem legatarij, vt cúm teſtator legat Titio centum, cúm ipſe Titius morietur; & tunc quia mors legatarij certa eſt, legatum eſt purum. Secundus eſt caſus, poſt mortem hæredis, aut Tertij legatum relinquitur; & tunc, quia incertum eſt, an legatario viuo dies legati non cedat, legatum eſt conditionale, & legatarius defunctus viuo hærede, aut Tertio, ad hæredem non tranſmittit. Et citat text. in d.l. hæres meus 78. ff. de condit. & demonſt. & in l. ſi cum hæres. ff. quando dies legat. cedat, & in l. huiuſmodi. eod. tit. & adiicit num. 10. vſque adeo eſſe veram concluſionem præcedentem, quod etiam, quando conſtaret, legatum purè relictum fuiſſe ab initio, attamè ſi tempus mortis hæredis exinde adiectum eſſet ipſi legato, quod (vt dixerat) præſe fert conditionem, vtique legatum eiuſmodi purum, ademptum cenſetur ſub conditione adiecta, nec differt à legato relicto ſub conditione, vt per Oldrald. in conſil. 16. in principio, Ruinum, in conſilio 199. num. 4. lib. 2. & Hactenus Ludou. Motorius, qui in caſu præſenti legatum fuiſſe conditionales & impediri tranſmiſſionem mortuo legatario ante hæredem; concludit ſpecificè. A Morotio autem non diſſentit, ſed potius ſuperiora omnia confirmat, & Senatus deciſionem conprobat quoque Stephan. Gratianus, diſceptationum Forenſium, d.c. 136. ex n. 25. vſque ad num. 44. is namque Author, d.n. 25. & tribus ſeqq. agnoſcit pro certo, quod dies incerta adiecta ſolutioni, & executioni, inducit conditionem, & impedit tranſmiſſionem, non ſecus ac ſi eſſet appoſita ſubſtantiæ, & diſpoſitioni legati, provt eſt, quando petitio, & executio legati differtur; in diem omnino incertum; cùm ſecus ſit (vt ipſe dicit) quando non eſſet dies omninò incertus, vt tempus ætatis, vel ſi apponeretur dies reſpectu honorati Quando autem eſt adiectum tempus incertum in perſona grauati, ſemper fit conditio, quamuis adiiciatur præſtationi, non ſubſtantia: legati, quia tempus incertum, quando habet ſe ad eſſe, vel ad non eſſe, adiectum etiam executioni, facit conditionem; cum ſecus ſit quando dies appoſita commenſuratur tempori, præfiniendo diem poſt certum tempus, tunc etenim non fit conditio, cum ſimus in die certa; provt has omnes doctrinas, & reſolutiones communes, iure, & authoritate & quamplurimorum Authoturm allegatione confirmat ibi Stephanus ipſe Gratianus, ex dicto n. 25. & tribus ſeqq. & is equidem (vt dixi) his accedit Interpretum placitis, de quibus ſuprà ſtatim etiam ex n. 29. conuenit omnino eiſdem, & Senatus Hiſpalenſis deciſionem comprobat manifeſte; inquit namque, quod nunc ab eo dicta, habent locum, quando adſunt dictiones ſuſpenſiuæ executionis in diem incertum, ita vt appareat, quod teſtator non voluerit, præſtari legatum, niſi in caſu euentus diei, aut conditionis purificatæ, etiamſi legatum priùs purè factum eſſet: in quo (vt vides) conuenit Theſauri, & Morotij reſolutionibus, iam relatis, provt ibi apparet ex d.n. 29. vſque ad num. 36. vbi firmat pedes in hoc, quod ſtantibus verbis ſuſpenſiuis, & caſu, in quo eſt verè conditio, ſiue appoſitis dictionibus aduerſatiuis, ſeu habentibus naturam aduerſatiuæ, quæ faciunt conditionem, & derogant puritati relicti, ex natura aduerſationis, fiue dilata executionein tempus mortis, aut caſum incertum; aut ſi non conſtet de contraria voluntate, conditio inducitur, & impeditur tranſmiſſio. Et id ipſum repetit num. 40. tribus ſeqq. vbi etiam ſtat ſemper in eodem propoſito, an ſcilicet tempus ſit adiectum per dictiones, quæ important conditionem principaliter, vel ſecundariò, vt latiùs ibi, & n. 36. vſque ad numer. 40. vbi inquit. quod non refert, quod dies incertus apponatur ad ſubſtantiam. vel ad executionem, cum vtroque caſu legatum ſit conditionale; ſiue mandetur præſtari legatum, Titius morietur, vel ſimpliciter dicatur ſolui, cùm morietur, vt etiam latiùs ibi. Denique & ſuperioribus conuenit, ſed latiori, &[*] diſtincta magis manu explicat hanc materiam, Iacobus Menochius (quem nullus prædictorum commemorat) lib. 2. præſumpt. 201. ex num. 30. vſque ad n. 51. qui cum ex propoſito ſumpſerit eò loci declarare, tranſmiſſioni legati, & fideicommiſſi, an, & quando ex præſumpta mente, & voluntate teſtatoris locus eſſe poſſit atque ex num. 17. vſque ad num. 34. præmiſiſſet primum caput illius diſputationis, quando ſcilicèt legatum, vel fideicommiſſum eſt purè relictũ: atque ex num. 34. & quatuor ſeqq. ſecundum adduxiſſet caput diſputationis eiuſdem, quando ſcilicet legatum, vel fideicommiſſum fuit relictum ſub modo. Ex dicto n. 39. tertium caput inquit, quando legatum fideicommiſſùmve fuit relictum in diem; & hoc in capite quatuor principales caſus diſtinguit. Primus caſus eſt, quando dies eſt certus, vt ſi teſtator reliquit legatum præſtandum Calen. Auguſti: hoc ſanà caſu dies ſtatim cedit quoad tranſmiſſionem licet non quoad petitionem: l. Sempronius Attalus, ff. de vſufr. legato. l. 5. & l. ſi dies, ff. quando dies legati cedat. l. vnica, in princip. verſic. ſimilique modo. C. de caducis tollendis. Nec mirum eſt quod dies alicuius legati non cedat quoad petitionem, ſed tantum cedat quoad tranſmiſſionem, vt declarat Ruinus, ibi relatus per Menochium. Et hic caſus primus ad nos non pertinet, nec ad præfatam Senatus Hiſpalenſis definitionem: videtur tamen (vt ego arbitror) conuenire deciſioni l. 31. titul. 9. partita 6. in principio, verſic. E aun la podria fazer a dia cierto: & l. 34. eod tit. & part. ibi, que fueſſe fecha puramente, o a tiempo cierto. Secundus caſus eſt, quando legatum, vel fideicommiſſum eſt relictum in diem incertum, omni incertitudine, an, ſcilicet, & quando: hoc caſu idem eſſe dicendum, quod de legato, vel fideicommiſſo relicto ſub conditione (inquit Menochius, n. 40.) cum dies omnino incertus, ſit idem, quod ipſa conditio, ſeu ei æquiparetur: l. talis ſcriptura. l. ſed et ſi ſub conditione, ff. de legatis 1. l. ex his, ff. quando dies legati cedat. & l. cum teſtator. C. de manum. teſtam. & adducit exemplũ vt ſi teſtator legauit centum Caiæ, cùm nupſerit. Hic enim dies nuptiarum eſt incertus, an, & quando nubet, & propterea tanquam legatum conditionale nõ tranſmittitur: l. hæc conditio, ff. de condit. & demonſt. hic etiam caſus non eſt ille, de quo præſens diſputatio, & Senatus Hiſpalenſis deciſio. Tertius eſt caſus, quando dies nõ eſt incertus omni incertitudine, ſed ſolùm an; ſicuti quando teſtator legauit centum Caio, cùm triginta annorum erit: hic enim dies non eſt incertus quando, ex quo conſtat, quo tempore, ſi viuet, erit eius ætatis: ſed eſt incertus an, cùm incertum ſit, an tandiu viuet, quoad eam ætatem perueniet: hoc caſu legatum non tranſmittitur, cum adhuc hic dies æquiparetur conditioni: l. ſi qui legatur. §. hoc autem legatum, ff. de legatis 1. l. Publius, §. 1. ff. de condit. & demonſtrat. Menochius, dicta præ ſumpt. 201. num. 42. qui num. 43. extendit, vt locum habeat hic caſus, etiam quando dies iſte certæ ætatis fuit adiectus perſone hæredis grauati. Et idem, ſi Tertij, vt ibi num. 44. & vide Gregor. Lopez. in l. 31. tit. 9. partita 6. Gloſſa, quando fuere de edad, quæ lex Partitæ approbat reſolutionem prædictam in verſic. otro ſi dezimos. Declaratur autem caſus metipſe, vt locum non habeat, quando hic dies incertus ætatis, an ſcilicet, fuit adfectus ſolutioni, & præſtationi legati, vt ſi teſtator ita dixit, lego centum Caio, quæ ei dari volo, cùm erit triginta annorum: hoc caſu legatum tranſmittitur ad hæredes Cai legatarij, & ſi is deceſſit antequã perueniat ad eam ætatem 30. annorum. Eſt ratio, quia dies ille ætatis adiectus non eſt ſubſtantiæ legati, non enim dixit teſtator lego centum Caio, quando erit 30. annorum, ſed adiectus eſt ſolutioni, & executioni. Nam primò ſimpliciter dixit, lego centum Caio, deinde adiecit tempus ſolutionis, diuum ſubiunxit, quæ dari volo, cum peruenerit ad 30. ſuæ ætatis annum, ac propterea legatum hoc ſui natura, & ſubſtantia purum eſt, ſolutio verò in certum tempus dilata, & ideò locus eſt tranſmiſſioni; ſicuti ſtatuit Alexander Seuerus, in l. ex his, C. quando dies legati cedat, cuius verba hæc ſunt: Ex his verbis, do, lego Ælicæ Seuerinæ filiæ meæ ſecundæ decem. quæ legata accipere debebit cum ad legitimum ſtatum peruenerit non conditio fideicommiſſo, vel legato inſerta, ſed fictitio in tempus legitimæ ætatis dilata videtum& ideò ſi Ælia Seuerina filia teſtatoris, cui legatum relictum eſt, die legati cedente vita functa eſt, ad hæredem ſuum actionem tranſmittit, ſcilicet vt eo tempore ſolutio fiat, quo Seuerina, ſi rebus humanis ſubtracta non fuiſſet, 25. annum ætatis impleuiſſet. Hanc declarationem paſſim admittunt omnes in d.l. ex his & alibi, quando dies ſolutioni adiectus eſt ſeparata clauſula; ſicuti quando teſtator (vt in caſu d.l. ex his.) dixit, lego Caio centum, quæ ei præſtari volo, quando peruenerit ad 30. annos: & omnes Doctores ita intelligunt, provt obſeruat Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 201. n. 46. ita quoque intellexit Cæuallos, practicar. commun. contra, communes, 4. part. q. 7. 5 8. n. 3. fl. & 40. de quo infrà, ad finem huiuſce cap. ſed dubium eſt, (provt Menochius ipſe aduertit) quando teſtator ita dixit, lego centum Caio, cum ad 30. annos peruenerit; an dies adiectus ſit in hoc caſu ſolutioni, vel ſubſtantiæ legati, & eſſe adiectum ipſi ſubſtantiæ, affirmarunt Alexand. & Corneus, Socinus autem ſenior ſentire videtur, quod etiam hoc in caſu dies ſit adiectus ſolutioni: ſed in ſententiam Cornei, Alex. magis ſe inclinat Menochius, d.n. 46. & l. partitæ 6. præcitata 31. tit. 9. expreſsè approbat iſtam partem, dum dicit: Mando que den a fulano mil marauedis, quando fueſſe de edad de catorze años: quod eſt aduertendum vltra ea, quæ ad finem dicentur huius cap. & hic quoque caſus ad præſentem, & Senatus definitionem non attinet. Quartus denique & vltimus caſus (quem Menochius adducit dicto caſu 201. lib. 4. n. 48.) eſt, cùm dies non eſt omnino incertus ſed ſolum incertus quando, vt ſi teſtator legauit Caio centum, quando hæres ipſe morietur, vel poſt mortem hæredis: hoc caſu. & ſi certum eſt, hæredem moriturum; attamen incertum eſt, quando morietur: poſſet enim ita decedere ante Caium legatarium, quàm poſt; & proptereà, tanquam ſi expreſſa conditio eſſet adiecta, non tranſmittitur ad hæredes legatarij, eo decedente ante hæredem: ita ſanè Papinianus reſpondit in hæres meus 78. §. 1. ff. de condit. & demonſt. cuius verba hæc ſunt: Hæres meus cum ipſe morietur, centum Titio dato, legatum ſub conditione relictum eſt. quamuis enim hæredem moriturum, Certum ſit; tamen incertum eſt, an legatario viuo dies legati non cedat: & non eſt certum, ad eum legatum peruenturum, Hactenus Papinianus: idem reſpondit Pomponius, in l. huiuſmodi, in fine, ff. quando dies legati cedat: & tradunt Corneus, Alexander, Decius, Ruinus, Boërius, Phanuc. & Anton. Gabriel, cum quibus Menochius, vbi ſupra, dicto d. 48. qui n. 49. id ipſum locum habere dicit, quando dies iſte fuit adiectus in perſonam Tertij: & rectè expendit pro ea ſententia text in l ſi pecunia, §. 1. ff. de legatis 2. & n. 50. dicit etiam, quod id quoque procedit, etiam quando dies iſte incertus fuit adiectus non ipſi ſubſtantiæ legati, ſed ſolutioni, & præſtationi; nam adhuc legatum tanquam conditionale habetur, & ob id decedente legatario ante illud tempus, non tranſmittit ipſum legatum ad ſuum hæredem: ita Gloſſa, in l. Seius Saturninus, ff. ad Trebell. Bald. Alex. Iaſon, Ruin. Iacob. Æmilian. & Hieronym. Zanc. quos refert Iacob. Menochius, dicta præſumpt. 201. num. 50. qui concludit, quod difficile eſſet in foro ab hac communi ſententia recedere, & quod retineri debet in iudicando, & conſulendo. Et exemplum adferri, vt ſi teſtator ita dixit, lego centum Caio, quæ ei dari volo poſt mortem Sempronij: & hanc eandem opinionem tenuerunt Antonius Theſaurus, dicta q. 68. Ludouic. Morotius, dicto responſo, 2. n. 8. & 9. Stephanus Gratianus, diſceptation. Forenſ. dicto cap. 136. ex n. 25. provt ponderãtur ſupra, n. 70. per totum, Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 81. Hæc quidem cum ita ſe habeant, provt ex dicto num. 70. huius cap. traduntur: an vllo pacto ſubſiſtere de iure valeant ea, quæ Hieronymus de Cæuallos, 3. parte commun. contra commun. q. 790. non commemorando aliquem ex præcitatis Authoribus, nec Thuſcum, referendum infrà; ſcripta reliquit? viderint alij; qui etiam perpendent ea, quæ in eodem articulo ad finem huiuſce cap. traduntur: viderint etiam contra eiuſdem Cæuallos placitum de quo ibi, acutam illam 1. ſonis conſiderationem, in d.l. ſi cui legetur. §. hæc autem, num. 7. ff. de legatis 1. qui retenta opinione præfata, quando dies incertur fuis adiectus non ipſi ſubſtantiæ legati, ſed ſolutioni; inquit, non obſtate, quod dies certæ ætatis maiorem habet incertitudinem, quã habet dies mortis, qui eſt incertus ſolum quando, & tamen dies certæ ætatis adiectus ſolutioni, & præſtationi legati, non impedit tranſmiſſhonem: l. ex his, C. quando dies leg ced. & diximus ſupra: ergo multo minus impediet tranſmiſſonem dies incertus mortis. Reſpondet itaque Iaſon (quem etiam Cæuallos non citat) quod imò dies mortis hæredis, vel Tertij, eſt magis incertus illo die certæ ætatis, quandoquidem dies mortis eſt incertus quando, ſicuti clarum eſt; ſed etiam eſt incertus an, nempè an legatarius morietur ante, vel poſt hæredem. Et hactenus de quinto ſundamento huiuſce partis, cuius reſolutiones, & doctrinæ, quantum abhorreant à reſolutione illa Hieronymi de Cæuallos, dicta q. 790. viderit vnuſquiſque; cum ipſe firmauerit, legatum relictum poſt mortem hæredis, vel alterius, purum, & in diem certum relictum videri: de quo latius infrà. Sextò deinde, & pro eadem parte faciunt illa, quæ[*] in hoc ipſo propoſito adducit Menochius idem, lib. 4. dicta præſumpt. 201. num. 71. dum dixit, quod conditio vera & propria, vti eſt caſualis, impedit tranſmiſſonem, etiam ſi certum ſit, conditionem extituram; vt ſi teſtator ita cauerit, relinquo Caia centum, ſi filius meus deceſſerit ſine liberis legitimis, & iam conſtat filium illum procreare non poſſe liberos, vel ob naturæ impedimentum, vel ob aliud accidens, vt ſi iam profeſſus eſt Religionem: hoc ſanè caſu adhuc dicendum eſt. quod ſi Caius ille decedat ſuperſtite, filio illo, legatum, vel fideicommiſſum efficiatur caducum, atque ita non tranſmitti ad hæredes Caij: ſicuti tenent quamplures Authores relati per Menochium, vbi ſuprà, qui dicit, hanc ſententiam probari, in l. huiuſmodi ff. quando dies legati cedat Et hæc quidem non otiosè, ſed ideo, atque conſultò dicta, quod præfati legatarij prædefuncti hæredes, ex eo inter alia contendebant, legatum ad ipſos tranſmitti debuiſſe, quia mortis eiuſdem legatarij tempore certum eſſet, teſtatoris hæredes non habituros liberos, tum propter ætatem eorum, tum etiam quia adhuc matrimonium non contraxerant. Morituros autem ipſos, licèt certum eſſet; attamen, quando morituri ſint, incertum omnino, an etiam legatarius ante ipſos moreretur; quorum vnum quoque ſufficeret, ex dictis hactenus, & ex ipſo Menochio, dict. n. 71. qui in ipſis terminis ita ſcribit: Et accedit ratio, quod hoc legatũ, & fideicommiſſum, relictum ſub duplici conditione, nempè ſi morietur, & ſi ſine liberis; et ſi ergo certum eſt grauatum non ſuſcepturum liberos, non tamen euenit altera, quod deceſſerit grauatus ante ipſum legatarium, vel fideicommiſſarium. Septimo, denique & vltimo loco faciunt quorum[*]dam Interpretum placita, & reſolutiones in ipſo noſtro propoſito, qui legatum, vel accreſcere coniuncto aut coniunctis, ſi plures eiuſdem rei legatarij fuerint, re, & verbis, provt in præſenti, vel re tantum coniuncti, vel accreſcere hæredi, aut granato ad quem ſpectaret onus ſoluendi, ſi eſſet purificata conditio; ſpecificè tradiderunt, & legatum non tranſmitti, aſſeuerarunt Bald. inquam, in d.l. ſi cui legetur, in princip. col. vltim. verfic. 2. caſu principali, de legatis 1. & ibi. Florianus, n. 14. verſic. & ideo conſului. Caſtrenſ ibid. in §. hoc autem, & in principio. Iaſon in l. quodcuinque, §. finali; col. vlt. verſica. in quantum, de verborum obligation. Latè Gundiſal. Mend. Vaſconcel. lib. 1. diuerſorum iuris argumentorum, cap. 14. vbi multa tradit in propoſito. vt legatarius præmoriens ante hæredem, vel grauatum poſt mortem, non tranſmittat legatum, tanquam ſub conditione relictum, quando poſt hæredis mortem relinquitur: Stephanus, etiam Gratianus, diſceptation forenſ. d.c. 136. n. 36. & tribus ſeqq. & vltra eum plenè Caſtrenſ. in conſ. 152. Viſo puncto, colum. finali, lib. 2. quem citat Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſ. iur. to. 5. littera L. concluſ. 117. n. 4. fol. 108. ad hoc, quod legatum efficitur caducum, aut accreſcit coniuncto, vel grauato, ad quem ſpecaret onus ſoluendi, ſi eſſet purificata conditio, ſi legatarius ſub qualibet conditione ſuſpenſiua, vel poſt mortem hæredis, vel alterius, moriatur pendente cõditione, vel ante illum. Ludouic. Ronan. in conſ. 17. per totum, vbi, latè, & in conſ. 162. & in conſ. 124. Ruinus, in conſ. 81. & in conſ. 152. ex n. 3. lib. 3. quos citat Thuſcus, dicta concluſ. 117. n. 9. & tribus ſeqq. vbi inquit, idem eſſe quod in legato, in fideicommiſſo facto poſt mortem Seij ad fauorem Titij, quia euaneſcit, aut coniuncto accreſcit, neq; tranſmittitur, mortuo Titio ante Seium, & idem in ſubſtitutione, & quod generaliter legatum, & fideicommiſſum, & ſubſtitutio ſub conditione, vel poſt mortem hæredis, vel in diem incertum, non tranſmittitur, neque debetur, ſic legatarius, vel fideicommiſſarius, aut ſubſtitutus, ante conditionem, aut mortem, vel diem moriatur; provt tradit ibidem, n. 12. & idem obſeruauit Signorolus in conſil. 35. Caſus talis eſt, in principio, idem Thuſcus, tom. 5. dicta littera L. concl. 39. n. 17. fol. 42. vbi inquit, quod legatum factum filiabus in caſu mortis maſculorum, ſi præmoriantur filiæ maſculis, non debetur filiis filiarum, quia non tranſmittitur: & tom. 8. littera T. concluſ. 369. num. 73. fol. 356. vbi notauit poſt Bald. & Alexand. nonnullis in locis, quod Legatum factum poſt obitum filiorum, ſi legatarius decedat ante filios, non tranſmittitur ad hæredes legatarij. Et iterum eodem tom. & littera, concluſ. 372. num. 14. fol. 366. vbietiam ex Baldo, Romano, & Alexand. id ipſum, quod hactenus probare contendimus, ſcriptum reliquit. Contrarium autem reſoluit Hieronymus de Cæuallos, 3. parte commun. contra commun. quæſt. 790. vt ad finem huius cap. dicendum eſt, & nullum ex præcitatis Authoribus ſuprà, ex dicto n. 73. commemorat, nec etiam adducit aliquid ex notatis ſuperiùs, ex num. 70. Quod autem de iure accreſcendi cæteris legatariis domus, in caſu præſenti diximus, vltra authoritates, & ſententias prædictorum Authorum, in terminis ipſis deciſionis Senatus propoſitis; probatur ex ſingulari deciſione textus, in l. 4. verſic. ſed & ſi deceſſerit. ff. de alimentis & ciba. legat. & in l. 34. tit. 9. partit. 6. in verſiculo, fueras ende, quam ſingularem eſſe dixi, & eam ponderaui ad initium huiuſce cap. in illis verbis: Ca muriendo aquel a quien fue fecha la manda, en ante que ſe cumplieſſe la condicion, no valdria la mãda, ni la podria demãdar el heredero de aquel a quiẽ fueſſe, fecha, ante dizimos, que la deue auer el heredero del teſtator fueraſende, ſi aquel a quien fueſſe facha la manda ſo condicion, ouieſſe compañero, a que fueſſe mãdada de ſouno cõ el alguna coſa, o ſi ouieſſe ſuſtituto en ella, ca en qualquier deſtas dos coſas aura la manda el cpmpañero, o el ſuſtituto del finado, e no el heredero del teſtador, ſi despues ſe cumplieſſe la condicion, que fueſſe pueſtaen la manda. Probatur etiam ex his, quæ in materia iuris accreſcendi tradiderunt vnanimiter Interpretes, & in commentariis de vſufructu, cap. 48. per totum, ſcripta egometipſe, reſoluta reliqui, videlicet in mixta cõiunctione rei, & verborum, (qualis fuit præſens,) locum habere potius ius non decreſcendi, quam accreſcendi, quamuis alij accreſcendi ius competere eſſerant. Vt per Bartol. in l. re coniuncti. ff. de legat. 3. vbi communem omnium ſententiam profitentur Ripa, n. 74. Bolognet. n. 241. Romu[*]lus, n. 95. Corraſi. Ant. Fumeus & Menchacha, cum quibus Graſſus, §. ius accreſcendi, q. 10. Ant. Gomez. tom. 1. variarum, c. 10. n. 38. Angelus Mattheaccius, de legatis & fideicommiſſis, lib. 3. cap. 1. ſeqq. Burdus in conſ. 211. lib. 2. Ant. Pichar. in §. ſi eadem res, maximè, n. 20. & 21. de legat. vbi agit de. mixta coniunctione, quæ ceteris potior eſt, ius accreſcendi, vel non decreſcendi admittit abſque dubio. Et dicto cap. 48. de vſufructu. n. 21. ita pariter ego adnotaui. In reali quoque coniunctione, (quando realis tantum fuiſſet[*] in ipſo caſu præsenti,) quod habeat locum ius accreſcendi, ex ſententia multorum, aut potius non decreſcendi, ex ſententia aliorum; palam etiam deducitur ex reſolutionibus ipſorum Authorum, & his quæ eodem cap. 48. n. 21. & ſeqq. ſcripta reliqui. Et tradiderunt Graſſus, d. §. ius accreſcendi, q. 9. Latius Pichard. in dicto §. ſi eadem res, ex n. 32. vſque ad n. 27. Anton. Fabet, de erroribus pragmaticorum, tom. 2. deca. 49. errore 1. ex fol. 1137. Immo & inter verbis tantum cõiunctos, ſemper habere locum ius accreſcendi, quando ſunt rectè coniuncti, id eſt, quando eadem res re[*]licta eſt, & tantummodo per intellectum eſt facta ſeparatio, vt dicendo, æquis portionibus, poſt Bartol. Bolognet. Menchac. & Cortaſi. tradidit idem Graſſus, dicto §. ius accreſcendi, quæſt. 8. n. 4. Latius. Anton. Fabet, vbi ſupra, errore 3. ex fol. 1144. viagit de cõiunctione verbis tantum, & errore 4. fol. 1147. vbi de iure accreſcendi inter verbis tantum coniunctos. Et dict. c. 48. de vſufructu, n. 15. & 19. ſeqq. & n. 26. ita etiam notaui, & retuli alios Authores quamplures ita tenentes: & n. 18. retuli etiam alios, qui explicarunt, vtrum coniunctionis verbalis ſit maior vis, & effectus, quàm realis. Et hæc quidem ſupponendo, mortuis dictis hæredibus, aut poſt mortem eorum abſque liberis, per viã legati relictam fuiſſe dictam. domum: quòd ſi proponeretur, per viam fideicommiſſi relictam eſſe, granando ſcilicet hæredes poſt mortem ſuam, ſi liberos non haberent, domum eiſdem teſtituere, vel relinquere; id ipſum dicendum eſſe, deprehenditur pluſquam manifeſte ex his, quæ hoc eodem cap. ad primam Senatus definitionem adnotata reliqui. Item ex reſolutis c. præcedenti, & maxime ſub n. 56. & hoc ipſo cap. n. 34. & 64. vbi dixi inter legatum, & fideicommiſſum, quoad præfatum tranſmiſſionis effectum, nullam conſtitui differentiam; provt etiam agnouit Ludouicus Peguera, deciſione 102. ſub n. 1. item ex eo, quod fideicommiſſum conditionale non tranſmittitur, ſi interim decedat fideicommiſſarius, vt latius probaui eod. cap. præcedenti, ex n. 57. cum ſeqq. & per Pegueram, vbi ſupra, vbi triplicem aſſignat rationem, quare fideicommiſſum conditionale non tranſmit[*]tatur? & deciſione 116. num. 22. & 23. & in terminis noſtris, quod fideicommiſſum iniunctum grauato, præmoriente primo fideicommiſſario, remanet penes grauatum, cum onere reſtituendi ſecundo ſubſtituto; ſecus autem ſi nullus ſuperſit; per textum, in l. vnica, §, pro ſecundo, C. de caducis tollendis: Bartol. Bald. Guid. Pap. Socinum vtrumque, & Decium obſeruauit Hippol. Rimin. in conſ. 252. n. 1. & 2. lib. 3. Nec vrgent contra reſolutiones ſuperiores, & Se[*]natus Hiſpalenſis definitionem ea, quæ Hieronymus de Ceuallos. 3. practicar. commun. contra communes, parte, duobus in locis adnotata, atque ſcripta reliquit: iſporum namque nonnulla, ex hactenus dictis, vel ſtare non poſſunt vllo pacto, & placitis communibus prædictorum Authorum (quorum Cæuallos idem nullum commemorat) refragatur expreſſim, vt videbis: alia autem eiſdem potius conueniunt, quam diſſentiunt: is itaque Author, quæſt. 790. ex fol. 171. in dubium excitat, vtrum legatum relictum poſt mortem alterius, vbi dies non eſt certus, ſed incertus, ſit, conditionale, vel in diem, & huius inueſtigationis effectum, inquit eſſe maximi ponderis, & momenti, reſpectu tranſmiſſionis: nam ſi dictum legatum eſt conditionale, & legatarius pendente conditione decedat, legatum non tranſmittitur ad eius hæredes; quod ſecus eſſe dicit in legato in diem; & citat text. in l. ad idem, ff. de condict. indeb. quæ eo titulo non inuenitur, ſed l. in diem 10. citat etiam text. in §. omnis, Inſtitut. de verb. oblig. quæ iura loquuntur in contractibus; non autem in vltimis voluntaribus, nec vllo modo ex eis quicquam probari, aut elici valet. ex quo in terminis quæſtionis propoſitæ, legatum relictum poſt mortem alicuius, & ſic in diem incertũ, qui pro conditione habetur in vltimis voluntatibus, vt ſupra dixi, tranſmitti poſſit, ſi ante diem & mortem legatarius decedat, vt ex Ludouic. Morotio. Ant. Theſaur. Stephan. Gratian. Cæſare Barzio & Menochio, longa ſerie relatis ſuprà n. 70. & 71. & Cardin. Thuſc. de quo etiam ſuprà, n. 73. latius apparet, idcirco eis in locis ſcripta, repetenda erunt omnino: citat etiam Ceuallos ipſe, n. 4. textum in l. ex his verbis, c. quando dies legati cedai, qui etiam non loquitur in his terminis, legati ſcilicet poſt mortem altetur relicti, ſed quando tempus certæ ætatis adiicitur poſt præcedentem diſpoſitionem puram, vt tunc non faciat conditionem, ſed diſſeratur in tempus illud completum, & ideo interim non impedit tranſmiſſionem, vt Baldus in ſummario notauit: atque ita quando tempus, vel dies adiicitur certæ ætatis legatariæ, vt conſtat ibi Æliæ Seuerinæ filiæ meæ ſecundæ decem, do, lego, quæ legata accipere debebit, cum ad legitimum ſtatum peruenerit. Non vero cum adiicitur dies mortis hæredis, vel alterius Tertij, qui cum ſit dies incertus, facit conditionem (vt dixi) atque retorqueri potius debebit texrtus metipſe, cum dixerit: Non conditio fideicommiſſo, vel legato inſerta: vt ſupponat pro certo, ſecus dicendum eſſe, ſi conditio adiecta eſſet: cum etiam loquatur, quando hic dies incertus ætatis fuit adiectus ſolutioni, & præſtationi legati, ex vt Menochio retuli ſuprà, num. 71. in verſic. tertius eſt caſu: nec negauit, agnouit potius expreſsè Ceuallos idem, alio in loco, videlicet ipſa 3. part. commun contra. commun. q. 758. ex n. 33. cum ſeqq. vbi ad eundem effectum, an legatum ſit conditionale, vel non, vt tranſmiſſioni locus ſit, vel non ſit; citat textũ, in d. l: ex his verbis, & n. 37. & tribus ſeqq. inquit vnũ ſingulare eſſe aduertendum pro perfecta declaratione leg. eiuſdem, ex his, C. quando dies leg. ced quod eius inquam deciſio videtur hodie correcta per l. 31. tit. 9. partita 6. in illis verbis & Otro ſi dezimos, que ſi el teſtador quando fizieſſe la manda, dixeſſe tales palabras; Mando que den a fulano mil marauedis, quando fuere de edad de catorzo años ſi acaeciere, que aquel a quien la faz, llegare a aquella edad; valdra la manda, y ſi muriere ante, non le puede demander ſu heredero, ni ha derecho de la auer. Contrarium autem deciſum videtur in d.l. ex his, & idcirco Gregorius, ibi verbo, quando fuere de edad, in fine, dicit, quod aut tempus certæ ætatis fuit præfixum ſubſtantiæ legati, aut eius præſtationi, ſeu executioni, aut ſumus in dubio; In primo caſu non fit tranſmiſſio: in ſecundo ſic, ex d.l. ex his verbis: in tertio verò præſumitur, quod teſtator habuit reſpectum ad tempus ſimplex, & non ſe retulit ad certum tempus ætatis legatarij, iſtum autem intellectum, ſiue diſtinctionem, veram profitetur Ceuallos, d. num. 37. ſed ad terminos dictæ l. ex his: non admittit, & idcirco exiſtimat, talem conſtitui debere differentiam inter dictam legem partitæ, & l. ex his verbis: quod ibi fuit diſpoſitio pura. ſimpliciter, veluti, lego decem filiæ Seuerinæ, & poſtea in alia clauſula, poſtquam præceſſit diſpoſitio pura, dixit teſtator, quæ accipere debebit cum ad legitimum ſtatum peruenerit; & ſic poſt perfectam di poſitionem puram, fuit adiectum tempus certæ ætatis, non principali diſpoſitioni, ſed ſolutioni, & executioni ipſius, quod non ita factum eſt in d.l. 31. partitæ, ſed in vna. duntaxat clauſula factum legatum, & appoſita conditio certæ ætatis; ibi: Mando que den a salano mill maranedis, quando fuere de edad de catorze años. Atque ita tempus fuit adiectum principali diſpoſitioni, non verò ſolutioni legati, vt in d.l. ex his verbis; vbi rempus fuit poſitum in diuerſa oratione. Hactenus Hieronymus Ceuallos, præcitata §. q. 758. ex num. ; 37. vſque ad n. 41. qui rectè conciliat dictam l. partitæ cum dict. l. ex his verbis: in effectu tamen id ipſum continet eius diſtinctio, quod communis illa diſtinctio, de qua per Gregorium Lopez, ibi relatum: & per Ludou. Morotium, Cæſarem Barzium, Anton. Theſaurum, & Stephanum Gratianum, ab eo non relatos, & commemoratos ſupra, n. 70. addit tamen Ceuallos idem, verbum illud, tempus ſcilicet fuiſſe poſitum in diuerſa oratione in dict. l. ex his verbis: quod quidem addit eleganter, & diſtinxit, an eadem, vel ſeparatâ clauſulâ, dies ſolutioni adiectus fuerit, ad explicationem dict. l. ex his, Iacob. Menochius (quem Ceuallos non citat) lib. 4. præſumpt. 201. num. 46. vbi refert diſtinctionem communem relatam. De qua eriam ſuprà, ſub n. 71. Diſtinctio ergo ad dict. l. partitæ, adducta, de iure communi, vera, & communis eſt, & recte applicatur legi eidem partitæ: quæ equidem (vt ego conſidero) omiſit caſum dictæ l. ex his verbis, tanquam certum, & lege illa expreſſim deciſum, & conformauit alterum ad explicationem, & limitationem eiuſdem l. ex his, à Doctoribus conſideratum, & per Menochium relatum, quando ſcilicet eadem clauſula dies ſolutioni adiectus eſt; & tunc communis Interpretum ſententia probatur in dicta l. partitæ. Redeundo, itaque ad articulum propoſitum, ex hactenus dictis apparet dilucide, textum in d.l. ex his verbis, in aliis terminis loqui, nec decidere quæſtionem illam, vtrum legatum relictum poſt mortem alterius ſit conditionale, vbi dies eſt incertus: cùm ergo quæſtionem ipſam propoſuiſſet Cæuallos, dicta quæſt. 790. ex n. 1. vſque ad n. 21. & præmiſiſſet iura præcitata, textum ſcilicet in d.l. in diem, ff. de condict. indebiti, & in §. omnis, Inſtitut. de verborum obligat. & in d.l. ex his verbis, inquit ſtatim n. 6. quod partem affirmatiuam, quod ſcilicet legatum ſit conditionale, quando poſt mortem alterius relinquitur; tenent Gloſſa, Bartol. Caſtrenſis, Imola, Menchaca, Acoſta. Anton. Gomezius, Graſſus, & Caualcanus, quos ibi cumulat, & nonnulla inuoluit fortaſſis, ideo, quod Ludou. Morotium, Cæſarem Barzium, Anton. Theſaurum, Stephan. Gratianum, Iacob. Menoch. & Cardinal. Thuſdum non prælegiſſet, cum nuſquam eos commemoret: Concedit etiam vnum, quo ſtante, eius reſolutio, & ſententia procedere non poteſt; videlicet quod dies incertus conditionem facit in teſtamentis, ex l. dies incertus, ff. de cond. & demonſt. cui alia aggregat iura ſimilia: tandem ex n. 12. cum seqq. vſque ad n. 21. concludit, legatum huiuſmodi poſt mortem alterius relictum, non eſſe conditionale, ſed habere potius diem certum, & per conſequens ad haeredem tranſmitti, ſi ante mortem eius legatarius decedat. Aliquando tamen agnoſcit Author metipſe, legatum eſſe in diem incertum relictum in eadem quæſtione, aliquando id negat, & aſſerit; legatum relictum poſt mortem alterius, relictum dici in diem certum, mortis ſcilicet, quod habet diem certum in eſſe veritatis (vt ipſe inquit) cum nihil ſit certius morte, licet reſpectu temporis ſit incertitudo: & hoc eſt primum, & præcipuum fundamentum, quo Ceuallos adducitut. Quantum verò his repugnet, quæ ex communibus Interpretum placitis, & Ludouic. Morotij, Cæſ. Barz. Ant. Theſaur. Steph. Gratiani, Iacob. Menoch. & Card. Thuſc. reſolutionibus adduxi ſuprà, n. 70. 71. & 73. viderint alij, qui à me ibidem ſcripta prælegerint; vt pote cum ipſi omnes, & cæteri communiter concludant, legatum poſt mortem alterius relictum, conditionale eſſe: nam etſi certum eſt, hæredem moriturum, aut alterum, poſt cuius mortem relinquitur; attamen incertum eſt, quando morietur, poſſet enim ita decedere ante legatarium, quàm poſt; & propterea tanquam ſi expreſſa conditio eſſet adiecta, non tranſmittitur ad hæredes legatarij, eo decedente ante hæredem: ita ſanè Papinianus reſpondit in l. hæres meus 78. §. 1. ff. de cond. & demõſt. & Paulus, in l. ſi pecunia, §. 1. ff. de legatis ſecundo, & explicauit ſingulariter Menochius, lib. 4. dicta præſumpt. 201. num. 49. & 50. explicarunt etiam relati dicto num. 70. 71. & 73. & vide num. 66. ſuprà, atque ita diluitur omnino fundamentum primum Hieronymi de Ceuallos: idque maximè, iuxta ſententiam Iaſonis, in l. ſicuti legetur, §. hæc autem, num. 7. ff. de legatis primo, de qua ſuprà, dicto num. 71. quod dies mortis hæredis, vel Tertij, non modò eſt incertus quando, ſicuti clarum eſt; ſed etiam eſt incertus an, nempe an morietur legatarius ante, vel poſt hæredem, vel Tertium illum; & ſic inducit conditionem omninò. Alterum veto fundamentum Hieronymi ipſius de Ceuallos deducitur ex reſolutione Telli Fernandez, in l. 3. Tauri, 3. parte, num, 10. vbi inquit, quod ſi teſtator relinquit vxorem vſufructuariam omnium bonorum, & poſt mortem illius piam cauſam, vel alium hæredem inſtituat, nihilominus dicuntur hæredes à morte teſtatoris, & non à morte vſufructuarij, & ſolum differtur hæredi emolumentum bonorum, quod conſequitur vſufructuaria; vnde ſi hæres pendente tempore legati vſusfructus morietur, nihilominus tranſmittit hæreditatem ad hæredes: quantum autem diſtet exemplum hoc, & Telli reſolutio à terminis quæſtionis propoſitæ, legati ſcilicet poſt mortem alterius relicti, videtint omnes, qui vnum & alterum Authorem prælegerint, vtpote cum in terminis à Tello propoſitis, ſolum diſſeratur hæredi emolumentum bonorum, quod conſequitur vſufructuaria, ius autem adeundi non differatur; nam ſtatim, adire poteſt, & verus hære eſt ex die mortis teſtatoris; aliàs namque impoſſibile eſſet, legatum vſusfructus incipere, aut deberi poſſe, niſi hæres exiſteret, idque etiam post leges recentiores huius Regni, nouæ ſcilicet Regiæ collectionis: nam etſi legata debeantur, etſi nullus hæres exstiterit, hoc non procedit in legato vſusfructus, quod non poteſt initium sumere ante aditionem hæreditatis: atque ita mirum non eſt, ſi is, qui ex die mortis teſtatoris ſequuta aditione hæres fuit, hæreditatem tranſmittat: vt recte percipit Tellus ipse (qui vtinam plena, & latiora commentaria ad leges illas Tauri condidiſſet) & latius explicarunt Iacob. Menoch. lib. 4. preſumpt. 141. Mãtica, de coniectur. vltim. volun. lib. 9. tit. 7. Græuæus, ad Gail. lib. 2. concl. 243. Surdus, de aliment. tit. 2. q. 8. & 15. & in conſ. 218. lib. 2. & alij quamplures, quos in comment. de vſumfructu, cap. 45. ex n. 2. vſque ad 6. ego recenſui, diuerſum autem eſt in caſu prædicto, cum legato poſt mortem alterius, & ſic in diem incertum relicto, non antea agnoſci, nec competere pſſit. quam mors ipſa euenerit; ſiue non modò emolumentum, ſed etiam ius agnoſcendi, & totum differtur, ac ideo legati non agniti, ac in diem incertum (qui conditionem in teſtamentis facit) relicti, tranſmiſſo omnino impeditur, ſi antea legatarius decedat, iuxta iura ſuperiùs ponderata, & omnes Authores commemoratos. Sic ſane, legato relicto ab vxore, vt poſt mortem mariti bona perueniant ad Titium, ſi Titius moriatur in vita mariti, quod legatum tranſmittatur, præpoſterè exiſtimauit Ceuallos, dicta q. 790. n. 16. & 17. & rectius ſtatuiſſet contrarium, ſi ſuperiora prę oculis habuiſſet; diſtinxiſſet etiam inter legatum vſuſfructus, aut aliud, & hæreditatem vniuerſalem: & tamen legati, & hæreditatis terminos confundit, vt ibi apparet, ſed & expendere debuiſſet Menochium (quẽ nunquam commemorat) lib. 4. dict. præſumpt. 201. is namque Author, cùm num. 48. 49. & 50. tradidiſſet, legatum poſt mortem hæredis, vel alterius relictum, non tranſmitti ad hæredes legatarij, eo decedente ante hæredem, vel alterum; idque procedere dixiſſet, etiam quando dies iſte incertus fuit adiectus non ipſi ſubſtantiæ legati, ſed ſolutioni, & præſtationi; in fine dicti num. 50. verba ſequentia profert, quibus ad propoſitum præſens, nihil conuenientius poſſet adduci: His adductus, aliquando respondi, quod cum teſtator reliquiſſet bon acuidam, finito vſufructu eorum, relicto prius vxori, & legatarius deceſſiſſet ſuperſtite vſufructuaria, legatum caducum effectum fuiſſe diceba, atque ita etiam tranſmitti non potuiſſe ad hæredes ipſius legatarij: cum legatum illud diceretur factum in diem incertum, quando, et ſi certum, an: erat ſane certum, aliquando finiturum vſumfructum illud, ſaltem morte ipſius vſufructuariæ, licet ignoraretur, quando illa vſufructuraria eſſet moritura. Hactenus Menochius: qui (vt verè animaduerto) non loquitur. quando vſufructu omnium bonorum relicto, alius hæres vniuerſalis inſtitueretur; tunc namque id eſſet dicendum, quod ex Telli reſolutione ſuprà propoſui: ſed loquitur ſpecificè, quando bona relinquuntur alicui titulo particulari. ſic legatarium illum appellat, nec de hærede loquitur cum myſterio; & poſtmodum dicit. legatum caducum effectum fuiſſe, & iterum, ad hæredes legatarij non tranſmitti, & iterum, legatum dici factum in diem incertum; vt ſemper denotet, bona non fuiſſe relicta titulo inſtitutionis. Cum ergo Ceualli verba adeo perplexa ſint, vt vix dignoſci poſſit an interminis à Tello Fern. propoſitis, ipſe loquatur; an in terminis, ex Menoch. nũc commemoratis, an in fideicommiſſo vniuerſali, grauato ſcilicet marito, vel vxore, poſt mortem ſuam hæreditatem, vel bona reſtituerc: perp lexitas autem dignoſcatur ex verbis ipſis n. 16. & 17. d.q. 790. inquit namque in hunc modum: Et per Conſequens, ſi legatarius moriatur, tranſmittet legatum, vel hæreditatem ad ſuos hæredes, qui eam conſequitur poſt mortem illus, qui dum viuit, eſt vſufructuarius. Horum verborum ſenſum non ego percipio; nam ſi in legatario exẽplum proponit, quomodo inquit, quod legatarius legatum, vel hereditatem tranſmittet; legatarius nãque quomodo hæres nuncupari, aut hæreditatẽ tranſmittere poteſt: Si etiã legatarius particularis eſt, & ante diẽ decedit, quomodo legatum tranſmittit, reluctantibus his omnibus, que ſuperius adduximus, & Menochij reſolutione, in eiſdẽ terminis contrariũ aſſerẽte. Poſtmodũ verò Author ipſe ſic ſcribit; Vt contingit in legato relicto vxori, vt poſt mortem mariti bona perueniant ad Titium; ſi iſte Titius moriatur in vita mariti: tranſinittit legatum, vel hæreditatẽ ad ſuos, quam conſequenter mortuo marito; & ita in ſimili caſu obtinui in quadam hæreditate relicta poſt mortem viri, ab vxore fratribus ſuis in oppido Deborox. Sed nec horum verborũ ſenſum aſſequi ego poſſum, inquit namq; quod Titius moriens in vita mariti, tranſmittit legatum, vel hæreditatẽ. Sanè, legati, & hereditatis termini confũdi non debuiſſent, nec idẽ in legato, quod in hæreditate definiri; diſtingui potius debuiſſet, an ille hæres, an legatarius eſſet. Quod ſi in hærede loquitur Ceuallos, vt elici poſſe videtur ex eo, quod Telli Fernãdez ſententia relata ſuprà. adducitur ſtatim n. 18. termini ipſi, hæredis vniuerſalis inſtituti poſt mortem vſufructuarij omniũ bonorũ. longè diſtant à terminis quæſtionis, quã ipſe proponit, vtrũ ſcilicet, legatum poſt mortẽ alicuius relictum, vbi dies eſt incertus, ſit conditionale, vt tranſmittatur, nec ne; in ipſis namq; terminis heredis vniuerſalis poſt mortem vſufructuarij inſtituti, non datur, non interuenit legatum, ſed potius hæreditas relinquitur, cuius aditio non differtur, vt ſuprà dixi: quomodo ergo dubitari poterit, an legatũ ſit conditionale, vel non: cũ non entis nullę ſunt qualitates. nec ibi legatũ exiſtat. diuerſaque vnius, & alterius caſus ratio ſit vt ſuperiùs animaduertebam. Cum ergo (vt dicebam) hæc ita ſe habeant, quæ (vt vides) ingenti ſtudio, ſummaq́ue diligentia: & conſideratione, & Authorũ omnium prolixa, & originali lectura, digeruntur, & diſtinguuntur; pro Authoris ipſius, Ceualli inquam, & Iacobi Menoch. & Telli Fern. explicatione, in locis antea relatis, tres erunt conſiderandi, atque ſeparandi caſus, quibus hæc materia circumſcribi, & dilucidè admodum explicari valebit, ne ſi caſus, adeo practici, & aſſidui euenerint, dubitationi, aut perplexitati propoſitæ locus eſſe potuiſſet apud ſupræma Tribunalia, & inferiores quoque qui iuri dicendo, & dando, præſunt quotidie. Primus itaque caſus eſt, cum vſusfructus omnium bonorum vxori, vel marito, vel alteri relinquitur, & poſt mortem eius alius hæres inſtituitur; & tunc equidem, cum ſtatim iſte ſit hæres adita hæreditate, nec aditio differatur, tranſmiſſio non denegatur; longéque diuerſa eſt ratio hæreditatis, & hæredis ita inſtituti, à legato poſt mortem relicto, etſi in his terminis Conſultus, ita Ceuallos reſpõdit, vt d.n. 16. & 17. profitetur, iuridicè equidem præbuit reſponſum, & rectè quoque Telli Fern. locum expendit: in terminis tamen ipſa quæſtione in propoſitis, legati ſcilicet particularis poſt mortem relicti; nec caſibus eiſdem, nec etiam Telli reſolutione iuuari potuit, vt legati poſt mortem relicti, tranſmiſſionem concederet, cum termini ſint adeò diuerſi; & tamen in eum finem ea omnia adducebat, vt ibi apparet, & ſuprà iterum dixi. Secundus caſus eſt, cum legatum relinquitur poſt mortem hæredis, vel alterius; & tunc indiſtinctè non tranſmittitur ad hæredes legatarij, eo decedente ante hæredem; quod longa ſerie comprobatum eſt n. præcedentibus. & maximè n. 70. 71. & 73. & in hoc decipitur Ceuallos metipſe, & contra communes omniũ reſolutiones loquitur (vt vides) id autem procedit, etiamſi titulo particulari legati, bona poſt mortem vſufructuarij relinquantur alicui; nam ſi ipſe deceſſiſſet ſuperſtite vſufructuaria, legatum efficeretur caducum, & tanquam relictum in diem incertum, nõ tranſmitteretur, ſicuti rectiſſimè teſpondit aliquando Menochius, provt ſuprà retuli, & ipſe commemorat d. præſumpt. 201. n. 50. in fine, lib. 4. debuiſſet ergo (vt ſuprà pungebam) terminos hos, & legati, & hæreditatis Ceuallos ſeparate, & diſtinguere, nec toties rePetere terminum illum loquendi, legatum, vel hæreditatem. Tertius & Vltimus caſus ſit, quando non legatum, aut fideicõmiſſum particulare relictum eſt poſt mortem hæredis, vel alterius; ſed fideicõmiſſum vniuerſale relictum omnium bonorũ proponeretur poſt mortem hæredis: & hic quidem caſus prætermitti non potuit pro explicatione Hieronymi eiuſdem Ceualli; nam cùm dicat, hæreditatem relictam poſt mortem viri, ab vxore fratribus ſuis, in oppido Deborox, nec titulum hereditatis relictæ a periat, an ſcilicet ex cauſa legati, vel fideicommi; vel fratres hæredes inſtituendo poſt mortem mariti, relicti vſufructuarij omnium bonorum, & titulus hæredis, aut legatarij circa tranſmiſſionem explicatus à me fuerit: neceſſe fuit, titulum fideicommiſſi vniuerſalis non prætermittere. Et quidem ſi marito, vel vxore, vel altero inſtitutis, poſt mortem eorum, fideicommiſſi nomine, aut voce, bona relinquerentur alicui, cum dies ille mortis incertus ſit (vt dixi) & conditionem faciat in teſtamentis, ſi ante hæredem, vel alterum, deceſſiſſet is, cui titulo fideicommiſſi relicta fuere bona, efficeretur fideicommiſſum caducum, quemadmodum ſubſtitutio, nec ad hæredes ſuos bona tranſirent. Quo equidem in placito, in fideicommiſſis, ſicut in legatis, remanent Authores omnes relati ſuprà, n. 70. & 71. & in fideicommiſſis loquuntur cõmemorati per Thuſc. ſuprà, n. 73. in fideicommiſſo etiam vniuerſali, ſpecificè poſt alios Authores tradit Menoch. lib. 4. d. præſumpt. 201. n. 28. iuncto n. 24. nam cum eò loci reſoluiſſet, quod ſi fideicommiſſum eſt vniuerſale, & purum, & fideicommiſſarius deceſſit poſt aditam hęreditatem. nondum tamen facta reſtitutione; locus eſt tranſmiſſioni, ſiue hæres grauatus deceſſit poſt aditam hæreditatem, ſiue ante; & retuliſſet quamplures ita tenentes, ſtatim d. num. 28. extendit hanc ſententiam vt ipſa procedat etiam in legato, vel fideicommiſſo conditionali, vel in diem; dummodo intelligatur, poſtquam ceſſerit dies, vel conditio, nam antea quàm cedant, locus non eſt tranſmiſſioni; provt tenent Socinus, Sephalus, Rolandus, & Zanchus, ibi relati, & cita Menochius textum in l. vltim, ff. quando dies legati cedat, & in l. vltima, C. eod. & antea dixerat idem Menoch. num. 11. inter legatum, & fideicommiſſum quoad tranſmiſſionis, effectũ, nullam conſtitui differentiam: ita quouqe, quod fideicommiſſum iniunctum grauato, remanet penes ipſum grauatum, præmoriente fideicommiſſario; ex aliis Authoribus retuli tradidiſſe Hippolyt. Riminaldum, ſuprà, num. 79. & quoad tranſmiſſionis effectum, differentiam non eſſe, an fideicommiſſum ſit particulare, vel vniuerſale; ingeniosè admodum, atque eruditè (vt adſolet) obſeruauit, & comprobauit Antonius Faber, de erroribus pragmat. tom. 2. dec. 31. errore 3. colum. 5. in principio, ex verſ. ac quoniam quæ adhuc diximus, fol. 304. dum ergo loquitur Ceuallos de bonis, aut hæreditate relictis poſt mortem viri, aut vxoris, intelligi non poteſt, de relictis per viam fideicommiſſi, ſicut nec per viam legati; atque ita remanet in his terminis, legati ſcilicet poſt mortem alterius relicit, contrarium eius dicendum, quod ipſe tuetur, & Telli Fernand. reſolutionem ibi relatam, in aliis terminis obtinet, & procedere, vt ſæpé dixi. Tertium denique & vltimum fundamentum, ad probandum, quod legatum poſt mortem alterius relictum, non ſit conditionale, ſed habeat diem certum in eſſe veritatis, cùm nihil ſit certius morte (vt verbis eius vtar) & ita tranſmittaur ad hæredes legatarij, eo decedente ante diem mortis alterius; deducit Ceuallos metipſe ex l. 39. tit. part. 6. provt eam citat: verè tamen eſt l. 34. eius tit. & partitæ, in verſ. E aun dezimos, que luego que el teſtador es muerto, paſſa el ſenorio de la coſa, que es aſſi mandala a aquel a quien es fechæ la manda. E maguer muera ante que el heredero del teſt ador entre la heredad, o en ante que el entre la poſſeſſion de aquella coſa que le fue mandada, con todo eſſo heredara aquella manda el ſu heredero, que ouiere derecho de heredar los otros bienes, de aquel a quien fue fecha, e eſto ſeria ſi la manda fueſſe de tal manèra, que fueſſe fecha puramente, o a tiempo cierto: mas ſi fueſſe fecha ſo condicion, no ſeria aſſi, & c. Hactenus verba d. l. quæ ad probationem eius, quod dixi, expenduntur: ex ipſis tamen nihil elici poſſe video, quo id ipſum, communibus Scribentium placitis, & reſolutionibus, adeo contrarium, comprobari valeat. Fatemur namque libenter in d.l. partitæ, deciſum; negamus tamen, diem eſſe certam, quando legatum poſt mortem alicuius relinquintur, ſed eſſe incertum omninò, an ſcilicet, & quãdo, cùm verè incertũ fit, quando ille morietur, & an legatarius ante moriturus ſit, vel poſt: non poteſt ergo lex ipſa 34. de die adeo incerta intelligi, ſed neceſſario intelligenda eſt de die omninò certa: quod euidenter oſtendam, animaduertendo, in eadem l. 34. partitæ, nihil aliud ſtatui, quam id, quod de iure communi ſtatutum fuerat, quamuis Greg. Lopez. ibi non animaduertat; videlicet, legatum relictum in diẽ certum, vt ſi teſtator reliquit legatum præſtandũ Kalend. Aug. vel in diem Diui Ioan. ad hæredes legatarij tranſmitti, ſi ipſe ante eum diem moriatur; dies enim ſtatim cedit quoad tranſmiſſionẽ, etſi non quoad petitionem, l. Sempron. Attalus, ff. de vſufructu leg at. l. 5. & l. ſi dies, ff. quando dies leg. ced. l. vnica, in princip. in verſ. ſimilique modo, C. de caduc. tollend. & ibi Bart. & Bald. & Caſtrenſ. n. 7. Iacob. Menoch. qui cum aliis ita diſtinctè explicat lib. 4. d. præſumpt. 201. n. 39. dicens, mirum non eſſe, quod dies alicuius legati non cedat quoad petitionem. ſeu tamen cedat quoad tranſmiſſionem: vt declarat Ruinus in conſil. 85. n. 8. lib. 2. ſtatim tamen (iuridicè equidem, & cum iudicio, vt adſolet) ſeparat caſum iſtum, & diem certum à caſu, quando legatum eſt relictum in diem incertum omnino, vel incertum, an, vt num. 40. & ſeqq. & num. 48. & ſeqq. agit de legato poſt mortem hæredis, vel alterius relicto, quod in diem incertum relictum profitetur, & ſeparat à legato relicto in diem certam, vt ibi admodum diſtinctè inuenies: idcirco dies omninò certus, ſecernitur, & ſeparatur à die incerta, in l. 31. titulo eo. 9. & partita 6. vt conſtat ibi: E aun lo podria, hazer a diacierto, como el dia de ſan Iuan Baptiſta. iuncto el verſic. Otro ſi dezimos, que ſi el teſtador, quando fuzieſſe la manda. Vbi agitur de legato relicto in tempus 14. annorum legatarij, quo caſu ſtatuit lexilla totum contrarium eius, quod Ceuallos ſtatuit, videlicet, quod ſi legatarius decedat ante 14. annum, legatum ad hæredes non tranſmittat; quod ipſe agnouit dicta q. 758. ex n. 37. & legem ipſam explicauit, vt ſuprà vidimus; lex autem 34. partitæ præcitata, quæ quoad tranſmiſſionis effectum, æquiparat, legatum factum fuiſſe ſimpliciter, & purè, vel ad diem certam, vt conſtat ibi: E eſto ſeria, ſi la manda fueſſe de tal manera, que fueſſe fecha puramente o a tiempo cierto. Ad eum modum explicari, atque intelligi debebit, ad quem leges ipſæ partitæ diem certam accipiunt: qualiter autem accipiant, nõ in obſcuro, ſed in expreſſo, & claro eſt; videlicet, cum omni certitudine dies eſt certa, non cum omnino incerta, vel ſaltem quando, vt in legato poſt mortem alterius relicto; imo & incerta, an, cùm incertum ſit, an legatarius antea moriturus ſit, vt ſæpè dixi. Sic ſane, quando purum dicatur legatum, & quando in diem certam, ſpecificè declaratur in dicta l. 31. partitæ ad quam ſe refert ipſa lex 34. dum agit de legato puro, & in diem certam relicto, atque ibid. in hunc modum ſcribitur: Puramente pueden fazer los teſtadores ſus mandas, que quiere tanto dezir, como ſin ningua condicion: e eſto ſeria, como ſi dixeſſe algun teſtador, mando a fulano tantos marauedis, o tal coſa, e aun la podria fazer a dia cierto, ò de dia cierto en adelante, è eſto ſeria, como ſi dixeſſe el teſtador: mando que den a fulano tantos marauedis el dia deſan Iuan Baptiſta, primero que verna: o ſi dixeſſe, mando que del dia de ſan Iuan en adelante, que ſelos den. Ecce vbi ſpecifice explanatur, quod dicatur legatum purè, & quod in diem certam relictum, ſtatim autẽ in d.l. 34. deciditur, legati purè, & in diem certam relicti, trãſmiſſionem dari, ſi legatarius ante diem, & ante aditam hæreditatem decedat, in quo ius commune conſeruatur indemne quoad tranſmiſſionem, & confirmatur, vt antea dixi, vt conſtat manifeſtè ex reſolutionibus Menochij, dicta præſumpt. 201. ex n. 39. Et hactenus de his, quæ Hieronymus de Ceuallos in propoſitis dubiis ſcripta, & reſoluta reliquit, & de vna, atque altera Senatus Hiſpalenſis definitione. De aliis vero, quæ Author metipſe, quarta parte, commun. contra commun. q. 905. ex num. 97. & maximè n. 91. & tribus ſeqq. aduerſus me tradidit nouiſſimè, & cum ad finem huiuſce cap. accederem, ad manus meas peruenerunt: ideo, atque conſulto non agendum, ſiue ipſa ſilentio prætermittenda, duxi: Quod ſatius viſum fuerit, tacere, & ipſis lucubrationibus, & ſcriptis noſtris ſatisfactionem, & reſponſum relinquere, quam quouis modo reſpondendo, dignitatis, & nominis noſtri honeſtatem offendere. Tunc namque prouocati reſpondimus, nec vnquam illius, in congerendis communibus contra cõmunes, ſtudio, & inſtituto ſuſcepta, vllo modo detrahere intendimus, ſed duntaxat, cum in inquirenda vniuſcuiuſque rei, de qua diſputatio ſuſcipitur, vera reſolutione, & accuratè, atque radicitus ea explicanda, inſiſtamus, ad eum modum commentaria conficere, velut neceſſitate adſtringimur. Si autem aliquando Authorem ipſum confutauimus, vel minus plene explicatum ab eo aliquid diximus, non ideo id factũ proculdubio, vt nota aliqua eum afficeremus, cum aliorum placîta, & reſolutiones ad examen perducere, & ſine iuſta cuiuſque indignatione confutare liceat. Sic ſane eruditiſſimorum etiam virorum opiniones, & ſcripta impugnantur aſſiduè, provt paſſim Hieronymus idem Ceuallos grauiſſimos Authores impugnat, & male eos loquutos, aut deceptos, multis in locis profitetur, poſſétque ex noſtris, quas vellet pro arbitrio confutare ſententias; nec inde aduerſus eum querelam alij proponunt, nec nos quidem proponeremus, vtpote cum non alio, quàm indagandæ veritatis, fine, & propoſito id fiat, non quidem reprehendendi, aut notandi cum, quem multis potius de cauſis, honorandum credimus. Quoad quæſtionem verò repræſentationis excitatam, & proſequutam à me lib. 3. c. 19. ex n 172. vſque ad n. 213. & ab eodem Ceuallos, 4. parte commun. contra commun. q. 905. ex n. 97. cum ſeqq. impugnatam, & confutatam nouiſſimè; Viderint etiã, & diiudicauerint omnes, qui vtriuſque commentaria prælegerint; an Authoritates, & diuerſorum iuris Interpretum ſententiæ, que cumulantur ibid. per eundem Authorem ex n. 116. vſque ad n. 147. in terminis iuris communis, & eo attento locum obtineant, nec poſt editam legem illam 40. Tauri, procedere valeant; quod eodem c. 19. ex n. 184. cum multis ſeqq. euidenter oſtendi, & fundamentis omnibus partis contrariæ, quæ longa ſerie (diſtinctè tamẽ) ponderantur ibid. ex d. n. 172. vſque ad dictum n. 184. plena manu reſponſum præbetur, & concludenter adeò ipſis ſatisfit; vt etiam omnibus, quæ in contrarium ab ipſo Ceuallos nunc conſiderantur, & expenduntur, & quibuſlibet aliis, quæ conſiderari, & perpendi poſſunt, reſpondeatur dilucidè, nec repetete opus eſt, quia longa ſerie adnotantur ibi. Et quidem lex ipſa Tauri 40. in poſtrema ſui parte (in qua de ſucceſſione, & repreſentatione tranſuerſalium agit) adeò apertè caſum illum decidit (ſi verus, & genuinus legis ipſius ſenſus percipiatur) & opinionem, quã defendi, probauit; vt in contrarium poſt legem ipſam conditam nihil adduci poſſit, quod vrgeat; ſicuti ipſomet c. 19. ex d.n. 184. & maximè ſub n. 185. ex verſic. poſt deciſionem ergo d.l. 40. Tauri, fol. 279. vſque ad n. 186. euidenter oſtendi, & legis eiuſdem 40. verba ſtrictè admodum, & fortiter ponderaui, provt ibi vider poteſt: item & n. 86. 91. 199. &. 212. Sic ſane (quod Aduocati omnes, & Senatores ij, qui Regio Prætorio Pinciano, & Granatenſi nunc præſunt, & multis ab hinc annis præfuerunt, profitebuntur) non ſemel, non iterum, atque iterum, ſed pluries in vtroque Senatu, iuxta opinionem ipſam quã ſuſtinui, definitum, & pronunciatum fuiſſe, conſtat; & vnanimiter adeo, ex poſtrema logis eiuſdem Tauri parte receptam, vt iam nunquam ab ea Senatores ipſi præſtantiſſimi, & eruditiſſimi recedant. Sed in ſupremo Regio Caſtellæ Senatu, in caſu occurrenti eam amplexam vidimu, & communi Pragmaticorum ſenſu receptam. Nunc etiam, & ipſamet ſententia, quam conſtanter ibi defendi, & à præcitato Authore adeò acriter improbatur; cætera quoque placita, quæ eodem loco probaui, & ad repræſentationem tranſuerſalium attinent; pragmatica Regia ſanctione, ſunt confirmata, & in vicem legis ſtatuta; contraria verò reiecta, & improbata, vt compertum, & notum eſt, atque ex ſerie[*] eiuſdem apparet. Verba autem dictæ pragmaticæ, ſic ſe habent. Dõ Phelipe por la gracia de Dios, Rey de Caſtilla, &c. Bien ſabeis, que por la ley ſegũda, del tit. quinze, de la partida ſegunda, ſiguiendo la coſtumbre antigua de la ſucceſſion deſtos Reynos, ſe declaró, y diſpuſo, que el ſeñorio del Reyno heredaſſen ſiepre aquellos, que vinieſſen por la linea derecha; y cõ el fundamẽto deſta regula ſe ordenó, que ſi el hijo maior murieſſe ante que heredaſe ſi dexaſſe hijo, o hija, que vuieſſe de ſu muger legitima, que aquel o aquella lo vuieſſe, e no otro ninguno. Y por la ley quarenta, de las hechas en la ciudad de Toro, que es oy la ley quinta, tit. 7. de los mayorazgos, del libro quinto, de la recopilacion, ſe mando, que en la ſucceſſion de los mayorazgos, aſſi a los aſcendientes, como a los tranſuerſales, aunque el hijo mayor muera en vida del tenedor del mayorazgo, ſi dexaſſe hijo, o nieto, deſcendiente legitimo, eſtos tales ſe prefirieſſen al hijo ſegundo, y repreſentaſſen las perſonas de ſus padres: y de auerſe dicho en ella, que eſto ſea (ſaluo ſi otra coſa eſtuuiere dispueſta por el que primeramẽte conſtituyò y crdenò el mayorazgo) an ſalido diuerſas, dudas ſobre coligir de la diſpoſition, y palabras del inſtituydor, quando, es viſto quitar la repreſentaciõ, y auer dispueſto, o tenido voluntad, que no la aya, de que ſe an recrecido muchos pleytos, con gran daño, y coſtas de las partes: y deſſeando el Reyno, que ſe quite la ocaſion dellos: eſtando juntos en Cortes, y vltima mente en las que por nueſtro mandado ſe celebraron en la villa de Madrid, el año paſſado de mil y ſeyſcientos y onze; nos à ſuplicado que proueamos del remedio que conuenga, lo qual viſto por los del nueſtro Conſejo, y con nos conſultado: fue acordado, que deniamos mandar dar eſta nueſtra carta, la qual queremos tenga fuerça de ley, hecha en Cortes, a inſtancia y ſuplicacion de los procuradores dellas. Por la qual declaramos, y mandamos, que en la ſuceſion de los mayorazgos, vinculos, y patronazgos, y aniuerſarios, que de aqui adelante ſe hizieren, aſſi por aſcendientes, como por tranſuerſales, o eſtrannos, ſe guarde lo dispueſto en las dichas leyes de partida, y Toro, y ſe ſuceda por repreſentacion de los deſcendientes a los aſcendientes, en todos los caſos, tiempos, lineas, y perſonas, en que los aſcendientes ayan muerto antes de ſuceder en los tales mayorazgos, aunque la muerte aya ſido antes de la inſtitucion dellos ſi no es que el fundador vuiere dispueſto lo contrario, y mandado, que no ſe ſuceda por repreſentacion, expreſſandolo clara y literalmente, ſin que para ello baſten preſunciones, argumentos, o conietures, por preciſas, claras, y euidentes que ſean. Lo qual ſe guarde ſin diſtincion, ni diferencia alguna, no ſolamente en la ſuceſſion de los mayorazgos a los aſcendientes, ſino tambien en la ſuceſſion de los mayorazgos a los tranſuerſales, y no ſolo en los tranſuerſales al vltimo poſſeedor, ſino tambien en los que lo fueren del inſtituydor: lo qual mandamos, guardeys, y executeys, y hagays guardar, cumplir, y executar, y contra el tenor y forma dello no vays, ni paſſeys, ni conſintays yr, ni paſſar por alguna manera. Hactenus dictæ pragmaticæ verba, ex quibus ſa[*]ne deducenda, atque obſeruanda erunt nonnulla, que memorabilia ſunt, ſcituq́ue, & notatu digna, & ingenti ſtudio, ſummaq́ue diligentia, & Authorum omnium prolixa, originaliq́ue lectura, ſic digeruntur, & reſoluuntur. Ac primum equidẽ, ex verbis ipſis approbari, atque confirmari omnino ea omnia, quæ in cõmentariis lib. 3. c. 19. per totum, in materia repræſemtationis, longa ſerie, adnotaui, atque ſcripſi: ibidem namq; ex n. 275. vſque ad n. 282. reſolutiuè firmaui, & multorum Authorum allegatione comprobaui, quod maioratus inſtitutus per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij & Quinti bonorum inter deſcendentes, aut anniuerſarij, vel capellaniæ, iuriſve patronatus perpeturi, abſque facultate Regia; verus ſit maioratus, ac leges omnes Regiæ, quæ de maioratibus loquuntur, habeant locum in eis: Ludouici Molinæ opinionem defendi, & contrariam Petri Salazaris, nouè impugnaui: & inde deduxi n. 277. quod Repræſentatio, de qua in l. 40. Tauri, procedit, & habet locum in eiſdem vinculis particularibus, & meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, in anniuerſariis, & patronatibus, ſiue capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & abſque Regia facultate inſtitutis, leges etiam 41. 45. & 46. Tauri, in eiſdem etiam obtinere, ipſomet loco, ex ſententia quamplurimorum notaui, ac dictæ Pragmaticæ verbis confirmatur ſpecificè, & expreſsè; ea namque, quæ in materia repræſentationis, virtute conſtitutionis dictæ l. 40. Tauri, ſic diſponentis, ſeruanda declarat, aut de nouo introducit ad explicationem ipſius legis in finalibus verbis, ibi: Saluo ſi otra coſa eſtumere dispueſta: Et qualiter hia omnibus adaptauit, ſiue eadem omnia ad vnum, eundemque modum expreſſit, vt conſtat ibi: Que en la ſceſſion de los mayorazgos, vinculos, y patronazgos, y anniuerſarios, & c. Hoc autem adeo indubitatum, & certum eſt, ex verbis ipſis relatis, vt maiori comprobatione non indigeat. Secundò deinde & principaliter obſerundum, atque conſtituendum erit, me eodem c. 19. ex n. 172. vſque ad num. 199. inprimis adduxiſſe ſententiam, & opinionem eorum, qui exiſtimarunt; repræſentationem locum non habere, quando in parte, vel auo ius ſuccedendi firmiter radicatum non fuit, ſed duntaxat ius eius in ſpe, aut poſſibilitate ſuccedendi conſiſtebat, de qua iura, fundamenta, & autoritates recenſui, & eiſdem concludenter reſpondi n. 184. & duobus ſeqq. & n. 187. & ſeq. amplexus ſum, & defendi opinionem contrariam, repræſentationi ſcilicet locum eſſe inter tranſuerſales, etiam quando in patre ius ſuccedendi firmiter radicatum non fuiſſet. ſed ius tantum de futuro, & in ſpe, aut poſſibilitate competeret, & quod pater, ſi tempore delatæ ſucceſſionis viueret, ſuccedere poſſet, quamuis actu non ſucceſſerit, provt latiùs ibi: & n 192. ita fortiter & verè induxi, expendiq́ue verba l. 40. Tauri, pro ea opinione, & ſententia vt poſt deciſione ipſius legis, nullo pacto ſuſtineri valeat contraria opinio, nec repræſentatio excludi; ita etiam, eodem cap. 19. n. 212. defendi conſtanter, repræſentationi debere eſſe locum etiam inter tranſuerſales, quando pater, vel auus, vel aſcendens, ex cuius perſona ſucceſſionem quis prætendit, in vita inſtitutoris maioratus deceſſit, provt latius quoque ibidem. Et hæc quidem duo, adeo certa, atque indubitata, poſt editam conſtitutionem dictæ l. Tauri 40. Pragmatica ipſa exiſtimauit, vt ſuper eis, tanquam indubitatis, nihil diſponere, aut decidere voluerit, ſed duntaxat de alio caſu ſermonem inſtituat, cumq́ue decidat, qui ex omnibus difficilior reputabatur, quando ſcilicet vltimo maioratus poſſeſſore, abſque deſcendentibus præmortuo, tranſuerſalis aliquis ſucceſſionẽ prætendit, cuius pater ſi viueret, ſucceſſurus ſane eſſet, vt proximior; ipſe tamen multis ab hinc annis, & ante maioratum inſtitutum deceſſit; id quod ego ipſe in commentariis, dicti cap. 19. n. 199. & ſeqq. conſtanter defendi, & poſt editam legem ipſam Tauri 40. præcisè ſeruandum dixi, & concludenter comprobaui, provt latius ibi ſcriptum apparet. Prudentiſſimi itaque, eruditiſſimi, atque præſtantiſſimi illi Viri, qui confectioni Pragmaticæ Regiæ adfuerunt, adeò veritatem prædictorum præ oculis habuerunt, aſſequutiq́ue ſunt. vt de duobus caſibus dubium non habentes, (verè namque dubium non erat. edita iam d.l. Tauri) maturo admodum, atque ſingulari iudicio, ſuper tertio tantum deciderent; & vt tot ambages, & contrarietates in futurum omninò dirimerent, quid in tertio ipſo caſu, & hoc difficiliori, vt dixi, loge ipſa Tauri diſpoſitum antea eſſet, declararunt, & egregiè ſtatuerunt in hæc verba: Y ſe ſuceda por repreſentacion de los deſcendientes a los aſcendientes en todos los caſos, tiempos, lineas, y porſonas en que los aſcendientes ayan muerto antes de ſuceder en los tales mayorazgos, aung; la muerte ay a ſido antes de la inſtitucion dellos. Approbarunt ergo adeò expreſsè (vt vides) placita noſtra, & reſolutiones prædictas, quæ vere poſt ipſam legem Tauri nullam habebant dubitandi rationem, vtpote, cum eadẽ lex omnibus his caſibus prouideat apertiſſimè, licet non ita in indiuiduo, & ſpecificè, implicitè tamen, atque virtualiter, ſatis apertè; & inde (vt antea enunciatiui n. 81.) Authoritates illæ omnes, quas Hieronym. Ceuallos aduerſus ſcripta noſtra cumulauit, licet attento iure communi, atque in terminis ipſius articulum difficilem redderent, poſt eandẽ legam Tauri conditam, obtinere non poterant, nec vllam vim habere, vt ibidem dixi: ipſa namque Tautina conſtitutio, nec iuris nondum radicati, nec ſtatus rerum tempore morti aſcendentis conſiderationem habuit, ſed potentiæ ſuccedendi tantum ius inſpexit, ſi nunc ſcilicet, quando ſucceſſio defertur, ille viueret, an ſucceſſurus eſſet; quo in placito & alij quamplures, etiam in terminis iuris communis, & ante editam ipſam legem Tauri fuerant, provt ibidem quoque adnotaui, & oſtendi, cũ vere (vt cætera omittam) negari non poſſit, quin in terminis quoque iuris communis, & cum de ſucceſſione deſcendentiũ agitur, ſiue etiam tranſuerſalium inter fratres, fratrũq́ue filios; per repræſentationem eius ſuccedatur, qui ius firmum & radicatum nunquam obtinuit, vtpote, qui ante delatam ſucceſſionem, imò & viuente eo deceſſit, de cuius ſucceſſione poſtmodum agitur, & ad quã ex repræſentatione eius, qui ante illam deceſſit, quis ſe admittendum, contendit, vt de ſe compertum ſatis eſt, nec maiori indiget cõprobatione, cùm adeò plenè comprobatum à me fuerit in locis relatis, & dictæ Pragmaticæ deciſione confirmatum, vt vides, & antea expreſsè cautum: Aſſi por aſcendentes, como por tranſuerſales, o eſtraños: & ideo Pragmatica ipſa de primo caſu, iuris ſcilicet non radicat: nec de ſecundo, quando is, qui, qui repræſentatur, ante inſtitutorem maioratus deceſſit, mentionem vllam non facit, quia vterque caſus, & in fortioribus terminis continetur ſub expreſſo, quando ſcilicet, ante maioratum inſtitutum deceſſit. Præterea & tertio loco obſeruandum, atque con[*]ſtituendum erit, me etiam in commentariis dicti c. 19. lib. 3. n. 90. 91. & ſeq. ex aliorum, & maxime Didaci Couar. Ludou. Molinæ, Emanuelis Coſtæ, Humadæ, Matienci, Azeuedi, Ioan. Gutier. & Pat. Ludou. Molinæ ſententia, defendiſſe, & firmiter aduerſus alios, ibi etiam cõmemoratos, reſoluiſſe, repræſentationis ius tranſuerſalibus in l. 40. Tauri conceſſum, procedere, etiam in tranuerſalibus, qui à primo inſtitutore maioratus non procedunt, & ſic in trãſuerſalibus vtriuſque, nempe fundatoris, & vltimi poſſeſſoris; provt latius ibi, vbi & fundamentis partis contrariæ concludenter reſpondi: id autẽ ipſum ſpecificè in dicta Pragmatica ſtatuitur, & pro lege ſeruari iubetur in hunc modum: Lo qual ſe guarde ſin diſtincion, ni diferencia alguna, no ſolamente en la ſuceſſion de los mayorazgos a los aſcendientes, ſino tambien en la ſuceſſion de los mayorazgos a los tranſuerſales, y no ſolo en los tranſuerſales al vltimo poſſeedor, ſino tambien en los que lo fueren del inſtituydor. Aliud autem, de quo eodẽ c. 19. egi ex n. 91. vſque ad n. 96. quod ſcilicet poſt editam dictam l. Tauri, repræſentatio ipſa, tranſuerſalibus cõceſſa ibi, abſque graduum reſtrictione, & vſque in infinitum procedat in primogeniorum ſucceſſione; atque ita etiam inter deſcendentes à fratre, vel ſorore, patruele, vel auunculo, vel alio quolibet conſanguineo vltimi poſſeſſoris; hoc ſcilicet, adeo certum, atque indubitatum Pragmatica ipſa reputauit, vt ſub generali regula omnium tranſuerſalium ſatis apertè confirmauerit, nec maiori expreſſione, aut declaratione, nouàve conſtitutione opus eſſe, rectiſſimè innuerit; idque maximè, cum antea dixiſſet, Se hizieren aſſi por aſcendientes, como por tranſuerſales, o eſtraños: Nam & inſtitutis primogeniis à penitus extraneis, in infinitum, & abſque graduum reſtrictione, repræſentationem admittit, atque ita amplius de his dubitari non valebit, de quibus ibi dubitarunt Authores, à me commemorati ex n. 91. cum ſeq. & vere neque dubitari potuit vllo pacto poſt eandem Taurinam conſtitutionem, ſicuti eleganter ibidem oſtendi. Quartò etiam loco obſeruandum, atque conſtituẽdum[*] erit, me in eiſdem commentariis dicti cap. 19. ſub n. 281. in fine, verſic. 12. denique, & n. 282. vſque ad n. 291. ſingulariter, atque ex ſententia aliorum, quos recenſui, obſeruaſſe, repræſentationis totam materiã ex voluntate, atque diſpoſitione teſtatoris gubernari, atque interpretari debere principaliter, vt ex ipſa admitti, vel excludi debeat repræſentatio, & præ omnibus ſeruetur, atque prædominetur diſponentis, vel inſtitutoris maioratus voluntas metipſa, ſicuti eò loci longa ſerie comprobaui, & dicto n. 290. pro regulas generali & affirmatiua conſtitui, repræſentationem poſt editam dictam l. Tauri 40. regulariter, ac etiam in caſibus dubiis admittendam, nec de facili, aut ex verbis ambiguis excludendam, excludive eam poſſe, ſed expreſſam, præciſamq́ue voluntatem inſtitutoris requiri, vt excludi reprææſentatio poſſit, quod & Ludou. Molinam, Ioan. Gutierrez, P. Molinam, & alios contendiſſe, ibidem notaui, & ſcripſi. Addidi tamen n. 291. per totum, Interpretes huius Regni exiſtimaſſe communiter ex coniecturis quoque induci poſſe, vt ceſſet repræſentatio; & inde exceptionem, ſiue declarationem, aut limitationem eiuſdem l. Tauri, in finalibus verbis: Saluo ſi otra coſa estuuiere diſpueſta, & c. non ſolum procedere, ac verificari ob expreſſam inſtitutoris maioratus diſpoſitionem, ſed etiam ob preſumptam, atque ex legitimis coniecturis deductam, provt latius dicto n. 291. vbi etiam Ludou. Molinæ locum expendi, quo profitetur expreſſim, ad hoc, vt deciſio eiuſdem l. Tauri procedit in poſtrema ſui parte, requiri neceſſariò, quod teſtator id expreſsè, ac ſpecificè diſpoſuerit, & ſic quod neceſſaria ſit expreſſa diſpoſitio, nec tacita, hoc eſt, ex coniecturis collecta, ſufficiat; attamen ad huius rei, & voluntatis inſtitutoris probationem, non excludi coniecturas legitimas, & quæ ex verbis diſpoſitionis deprehendantur; modo ipſæ adeo præciſæ ſint, vt ex illis nihil aliud, quàm repræſentationis excluſio deduci poſſit & inde, quod diſpoſitio expreſſa requiratur, aut ita tacita, quod in dubium reuocari non poſſit; ex aliis multis, & ſententia communi Scriptorum huius Regni, eodem n. 291. per totum reſolui. Horum quidem nonnulla, & quæ ad primam partem attinent, ſic in eadem Regia pragmatica confirmantur, provt ibidem traduntur, ex dicto n. 282. cum ſeq. Alia verò, quæ ad poſtremam partem, eorundem, quæ ibi adnotantur n. 290. & ad finalia verba dictæ l. 40. Tauri pertinent, emendantur, ac ius nouum ſuper eis introducitur. Quod vt diſtinctè, & dilucidè demonſtretur, animaduertendum erit, Pragmaticam eandem Regiam iuri repræſentationum multùm fauiſſe, & regulariter admiſiſſe repræſentationem omnium caſuum, & perſonarum reſpectu, nullis excluſis, vt inde regula generalis confici poſſit, ac debeat, poſt eam conditam; quòd repræſentatio ſemper admittenda ſit, etiam in caſibus dubiis, quemadmodum dicto n. 290. dicti c. 19. regulam conficiendam, poſt ipſam legem Tauri dixi, & ita eam confeci: quod vt omnes pro certo habeant, caſus ille magis diffi ilis, eius ſcilicet, qui ante inſtitutum maioratum deceſſit, exprimitur, atque deciditur in ea, vt etiam repræſentationi eidem magis ſuccurratur, ſiue maior fauor eidem præſtetur, & pro regula generali ipſa admittatur, exceptio, ſiue limitatio, aut declaratio dictæ l. Tauri 40. ſaluo ſi otra coſa eſtuuiere diſpueſta, non adeo latè patet, fiue non ita lata relinquitur, ſed nouè, & ad vnum tantum reſtringitur, expreſſum ſcilicet, indiuidualiter ſpecificatum, atque literale, vt ſcilicet is qui contendat, repræſentationi locum eſſe debere, regulariter, ac ſemper pro ſe habeat regulam: qui verò obiiciat, aliud per inſtitutorem maioratus diſpoſitum, non aliàs audiatur, quàm ſi in indiuiduo, ſpecialiter, & literaliter; ita diſpoſitum oſtenderit: ſic ſane, atque multum vtiliter in ipſa Regia pragmatica cauetur in hæc verba: Y ſe ſuceda por repreſentacion de los deſcendientes a los aſcendientes, en todos los caſos, tiempos, lineas, y perſonas, en que los aſcendientes ayan muerto antes de ſuceder en los tales mayorazgos, aun que la muerte aya ſido antes de la inſtitucion dellos, ſi no es que el fundador huuiere dispueſto lo contrario, y mandado, que no ſe ſucedu por repreſentacion, expreſſandolo clara y literalmente, ſin que para ello baſten præſunciones, argumentos, ò conjeturas, por preciſſas, claras, y euidentes que ſean. Quamuis ergo in terminis iuris communis, ac etiam eiuſdem l. Tauri 40. expreſſum diceretur, & ſpecialiter etiam prouiſum, non modo quod in indiuiduo expreſſum fuerat, ſed etiam id, quod ex coniecturis concludentibus, & probatiſſimis deducebatur, ita quod tacita voluntas in dubium reuocari non poſſet; ſicuti eodem c. 19. n. 291. in propriis terminis, ex aliis multis Authoribus adnotaui, & ſcripſi ad interpretationem poſtremæ partis. Taurinæ illius conſtitutionis: licet etiam regulariter expreſſum dici ſoleat quod ex coniectur is colligitur, provt ex l. licet Imperator, ff. de legat. 1. l. cum auus, ff. de condit. & demonſt. adnotarunt atque exornarunt infiniti illi Authores, quos ego metipſe in commentariis de vſufructu, c. 1. ex n. 46. & controuerſ. iur. lib. 2. cap. 4. n. 53. & ſupra hoc eod. lib. & tractatu, cap. 17. n. 7. 8. 9. 10. & ſeq. in vnum recenſui. Surdus etiam, in conſ. 294. n. 21. lib. 2. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 123. ex n. 5. cum ſeq. Camillus Gallinius, de verbor. ſignificat. lib. 2. cap. 10. Ludou. Caſanate, in conſil. 60. ex n. 5. cum ſeq. Alex. Raudenſis, de analogis, c. 34. n. 129. Attamen Pragmatica ipſa de nouo decernit contrarium, & ſtatuit, quod non poſſit dici, nec intelligi aliud diſpoſitum, niſi quod clare, & literaliter fuerit expreſſum, atque diſpoſitum, & inde repræſentationem (pro qua adeſt regula generalis & firma omnium caſuum, & perſonarum reſpectu (vt dixi) non aliàs excludi poſſe aliquo caſu, quam ſi eo litteralis & ſpecifica diſpoſitio oſtendatur, nec ſufficere coniecturas, quantumcunque præciſæ illæ ſint, & in hoc proculdubio decidit Pragmatica ea vnum admodum neceſſarium, & Reipublicæ vtile, atque conueniens, illudq́ue principaliter, quo litibus, & controuerſiis magnis, partiumque ſumptibus, & laboribus conſulatur, ex contraria namque verborum eorum finalium dictæ l. Tauri 40. interpretatione, & coniecturarum allegatione, atque admiſſione, maxima ſubſequebantur inconuenientia, vtpote, cum in omnibus ferè caſibus occurrentibus, in quibus articulus repræſentationis deducebatur, atque contendebatur, vtraque pars litigantium, ſiue vnius & alterius partis Aduocati, ex eiſdem verbis fundamentum ſumebant, & pro ſe illa expendebant, & magis torquendo, quam verum ſenſum, & mentem teſtatoris eliciendo, aliud ab inſtitutore cautum; atque diſpoſitum, allegabant aſſiduè, ex quo infinitis litibus occaſio dabatur, atque imaginariis coniecturis aliud per teſtatorem diſpoſitum, contendebatur: quæ omnia in futurum ceſſabunt, ſi non aliàs id deduci, allegariq́ue poſſit, quam ſi clarè, & literaliter diſpoſitum legatur, & inueniatur, provt ibi cauetur. Ex his ſanè, atque ex verbis claris eiuſdem pra[*]gmaticæ, ibi: Y de auerſe dicho en ella, que eſto ſea, ſaluo ſi otra coſa eſtuuiere dispueſta por el que primeramente conſtituyò, y ordenò el mayorazgo, han ſalido diuerſas dudas, ſobre colegir de la diſpoſition, y palabras de inſtituydor, quando es viſto quitar la repreſentacion, y auer diſpuesto, o tenido voluntad, que no la aya, de que ſe an recrecido muchos pleytos con gran daño, y costas de las partes, & c. Conſtituendum inquam etiam ex his quinto loco; eoſdem Regis noſtri inuictiſſimi, & religioſiſſimi Philippi Tertij, Proceres, & atque ex omni parte præſtantiſſimos Viros, qui editioni, & confectioni Pragmaticæ ipſius adfuereunt, ſummo iudicio, atque ſingulari eruditione ſe habuiſſe in progreſſu eiuſdem non modò, ſed etiam in exordio; non enim profitentur, aut quouis modo enunciant, dubia, quæ excitabantur, excitariq; ſolebant, fuiſſe ſuper regula prædicta, admittendæ ſcilicet, & omnium caſuum, & perſonarum reſpetu, repræſentationis (eam enim admittendam regulariter, velut neceſſariò adſtringebantur omnes, poſt editam dict. l. Tauri 40. concedere) ſed potius dixerunt expreſſim, dubia ipſa fuiſſe ſuper exceptione, quando ſcilicet videretur ſubalta repræſentatio, quæ in dubio & pro regola ſublata non videtur: Idcirco Pragmatica ipſa, ſuper eo venit remouere dubia, & verè remouet, ſuper quo fuerant, hoc eſt, ſuper exceptione, ſed non ſuper eo, de quo dubium non erat, edita iam dicta Taurina conſtitutione, hoc eſt, ſuper regula prædicta admittendæ repræſentationis: ſic & conſequenter, & noui iuris inductiua videri debebit reſpectu eiuſdem, de quo dubium erat, & fuiſſe dubitatum, profitetur, non verò reſpectu eius, de quo dubium fuiſſe non enunciat: atque ita, dum repræſentationem, etiam illo caſu expreſſo, & difficiliori (vt dixi) concedit, & admittit, nullatenus videtur ius nouum continere, cum de eo nullum fuiſſe dubium, dixerit, immò admiſſa repræſentatione generaliter, quaſi ex deciſione eiuſdem l. Tauri 40. ita ineſſer apertè, nec eandem offuſcari, vel præuerri contingat eo prætextu, quod aliud teſtator diſpoſuerit, ſic vt dixi, atque admodum vtiliter decidit: iidem namque, qui adfuerunt ipſius deciſioni, pro certo habuerunt, id quod deducebatur ex mente, & verbis taurinæ legis eiuſdem, repræentationis partibus fauere; & quia verba finalia ipſius, litibus occaſionem præſtabant, vtpote, cum repræſentatio, quæ indiſtinctè admitti deberet ex vi, & virtute deciſionis illius Tauri, & in caſibus dubiis ex vi quoque tacitæ & præſumptæ voluntatis inſtitutorum maioratuum, qui videntur ſe conformare cum eius legis diſpoſitione, ex aliis verbis, illiſq́ue finalibus dictæ l. offuſcabatur, & confundebatur in maximum Reipubliæ detrimentum, illud literale, & expreſſum de nouo requirunt, quo litibus, & ſumptibus, aliiſque maximis inconuenientibus vai præcludatur: & in effectu duo efficiunt (vt arbitror) Primum, oſtendere, lege ipſa Tauri, ſatis apertè inductum, atque probatum ius illud repræſentationis, quod adeo generaliter ibi admittitur. Secundum, litibus, & inconuenientibus, antea relatis, ſuccurrendo, id de nouo ſtatuere, quo aliud diſpoſitum per teſtatorem, vt excludatur repræſentatio, dici non poſſit, niſi literaliter & ſpecificè diſponatur. Hinc etiam & conſequenter aliud tentari poſſe videtur admodum probabiliter, verba illa: Que en la ſuceſſion de los mayorazgos, que de qui adelante ſe hizieren. Referri ad ius illud de nouo introductum in ipſa Pragmatica, ad literale ſcilicet, & ſpecificum; reſpectu namque futurorum maioratuum, non aliàs dicetur aliud diſpoſitum, quàm ſi literaliter & in indiuiduo diſpoſitum ſit, idque vt excludatur repræſentatio. Cæterum vt ipſa admittatur. quam ineſſe ex verbis, & mente Taurinæ legis, adeo clarè inſinuat Pragmatica, & ſuper qua dubia fuiſſe, eadem Pragmatica non dixit; ne quaquam videtur, quod relatio illa admitti poſſit: que de aqui adelante ſe hizieren, non enim ſuper eo dubitabatur, ſed ſuper alio (vt dixi ſuper quo deciſio ipſa cadit, de quo, & præcedenti obſeruatione agetur etiam ſequentibus, vt videbis, & ibidem latius explicabitur, an ad præterita quoque negotia, repræſentatio indiſtinctè trahi debeat. Sexto etiam loco obſeruandum, atque conſtituen[*]dum erit, quod declarans, nihil de nouo facit, nec addit, nec diſponit, ſed diſpoſitum detegit, & manifeſtũ facit, ſiue quod actum eſt in præteritum, oſtendit, l. hæredes palam, §. ſed et ſi notam, ff. de teſtam, l. adeo, §. cum quis, in fine, ff. de acquir. rer. dominio. l. qui liberis, §. teſtamento. ff. de bonor. poſſeſſion. ſecun. tab. & cum infinitis Authoribus exorarunt quamplurimis Anton. Gabr. common. concluſ. lib 6. tit. de regulis iuris, concl. 3. per totam. Tiraq. in l. ſi vnquam, verbo libertis. ex n. 13. Burgos de Paz, in prœmio legum Tauri, ex n. 356. cum multis ſed. vbi quod declarans, non plus facit, quàm ille, qui granum ſub ariſtis latens, de ſpica executit: & n. 432. & ſed. & num. 438. Simon de Prætis, de interpretat. vltim. volunt. lib. 1. interpret. 1. dubit. 5. ex principio, fol. 38. Beccius, in conſ. 3. ex n. 44. Hippolyt. Rimin. Maſcard. Achilles Pedrocha, & ipſe Burbos de Paz, alio in loco, vltra nunc relatum, cum quibus egomet ipſe ita annotaui, atque ſcripſi lib. 3. cap. 10 n. 30. & ſuprà hoc eod. lib. cap. 19. ex n. 30. cum ſeq. Thuſcus, tom. 2. littera D. concl. 86. fol. 468. Petr. Surd. in conſil. 380. n. 3. & latius ex n. 49. cum ſed. & in conſ. 426. n. 44. & 45. lib. 3. Idcirco certum eſt, multum intereſſe, an lex ſit declaratoria, an correctoria, vel noui iuris inductiua, cum hæc contraria ſint omnino; ſicuti ex aliis oſtendit Burgos de Paz, in dicto proœmio legum Tauri, n. 432. & 434. fol. mihi 64. & correctoria, aut nouum ius continens, ad præterita non trahatur, ſed futuris tantum prouideat regulariter, cum lex ſui natura reſpiciat futura, & non præterita, cap. finali de conſtitut. l. finali, tit. 14. partita 3. & explicant, ampliant, atque limitant latiſſimè infiniti illi Authores, cum quibus Ioan. Gratianus, regula 185. Bernardus Diaz, regula 137. Medices, in træctatu de legibus, & ſtatutis, p. 4. q. 32. Cenedus, & alij cum quibus Morla, emporij 1. p. titul. 1. de legibus, in principio, vbi latè Iacob. Mandellus de Alba, in conſ. 554. vbi vide eius Additionatorem, Bẽccuis, in conſ. 3. ex n. 9. Thuſcus, tom. 5. litera L. concl. 144. & 145. ex fol. 128. & regulam cum ampliationibus, & limitationibus, atque materiam optimè, & diſtinctè declaratam, vide per Felinum, in dicto cap. finali, de conſtitut. quamuis ergo lex noua regulariter non trahatur ad præterita, vt per Menochium etiam, in conſil. 240. num. 12. & 13. lib. 3. Honded. in conſil. 14. num. 28. lib. 2. vbi etiam ad id expendit alia iura: Hieronym. Gabriel, in conſil. 16. ex num. 22. lib. 2. & cum Puteo, Gail. Magonio, & Menchaca, nouiſſimè Camillus Borellus, in ſumma deciſionum, titulo de legibus, & conſtitut. n. 47. fol. 27. Attamen lex noua declaratoria veteris, trahitur ad præterita negotia, Aretinus, in l. Gallus, §. etiamſi parente, col. 1. ff. de liber. & poſthum. & cum Bartolo, Baldo, Alexand. & Communi, Decius, in dicto c. vlt. n. 13. vbi Felines, n. 4. Anton. Gabriel. lib. 6. tit. de regul. iur. dicta concl. 3. n. 10. & n. 9. quod ex quo declaratio ineſt actui declarato, retrotrahitur ad tempus principalis diſpositionis: Hippol. Rimin. in conſ. 351. n. 79. lib. 5. Ioan. Gratianus, dicta reg. 295. n. 3. Surdus, decif. 29. n. 6. Hondedeus, dicto conſ. 14. num. 38. lib. 2. Matienzus, in l. 3. tit. 10. gloſſa 16. n. 2. lib. 5. Menchaca, de ſucceſſion. creat, §. 18. ex n. 275. Collantes, ad pragmaticam agricolarum, lib. 3. cap. 8. fol. 171. D. Chriſtophorus de Paz, in comment. ad leges ſtyli, l. 200. q. 1. n. 2. fol. 367. Thuſcus, tom. 2. littera D. concl. 86. & tom. 5. littera L. concl. 264. n. 47. & 51. Morla, dicto titulo de legibus, q. 1. n. 12. 13. & 17. & ij omnes concludunt, quod licet declaratio non operetur, niſi à tempore ſuæ editionis, cum quod non erat declaratum, operari non poſſit; attamen poſtquam facta fuit, quod operatur etiam de præterito, ſiue circa caſus præteritos, atque ex antiqui eleganter tradidit Bellamera, in conſil. 33. n. 39. & 40. Concludunt etiam demum legem declaratoriam trahi ad præterita, & operari in præiudicium iuris, Tertiò quæſiti, ſi declaratio ipſa facta fuerit circa rem dubiam, atque ita exponendo, quod dubium erit; ſecus verò, ſi perimendo, aut deſtruendo quod erat certum & clarum; declaratio namque numquam fit, nec dicitur niſi de re dubia quia res clara non indiget declaratione, & rem claram declarans, magis dicitur corrigere, & nouam legem, inducere, quia in iure, Tertio quæſito, præiudicare non poteſt, nec in dubio videtur; ſic ſane ex mente communi materiam iſtam explicauit optimè Decius, in dicto cap. vltimo, de conſtitut. ſub num. 13. & 14. verſic. ſupereſt Tertius caſus principalis, vbi inquit, quod ſententia prædicta, quod lex, quæ ſimpliciter loquitur, ſi ſit declaratoria, trahitur ad præterita, eſt vere, & procedit in ſimplici & propria declaratione, quæ nihil noui facit, dicta l. hæredes palam, §. ſi quid poſt, & ibi Paul. de de Caſtro dicit, quod Papa multoties hoc facit, declarando ſuam intentionem circa gratias factas aliquibus: & hoc bene procedit in declaratione propria, quæ conſiſtit circa aliquod verbum dubium. Secus dicit ipſe, ſi non eſſet dubium, quia tunc eſſet noua diſpositio, quæ non tolleret ius quæſitum: & idem ſtatuit Decius lege, vel conſtitutione, quæ cum loquatur ſimpliciter, non trahitur ad præterita in præiudicium alterius, niſi agatur de propria ſimplici declaratione quæ conſiſtit in declaratione verborum, in qua non poteſt dici, eſſe ius alter quæſitum, vt per eundem Caſtrenſem ibi, & Decium, dicto numer. 13. ſic quoque materiam ipſam ex ſententia communi explicauit Anton. Gabriel, dicta concluſ. 3. num. 12. 65. 66. & 67. Burgos de Paz, in proœmio legum Tauri, n. 357. & ſeq. Ruinus ſingulariter, in conſil. 76. n. 5. lib. 5. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 399. num. 76. lib. 4. Iocobus Mandellus de Alba, in conſil, 554. num. 2. & 6. Beccius, in conſil. 3. ex num. 44. Thuſcus, tom. 2. dicta concluſ. 86. littera D. Hondedeus, dicto conſ. 14. ex n. 29. vſque ad n. 33. lib. 2. Surdus, in conſil. 281. num. 3. & in conſil. 339. num. 11. lib. 3. & in conſil. 426. n. 44. & 45. eod lib. Hæc autem non otiosè, aut extra propoſitum, ſed ideo, atque omnino neceſſario dicta, vt ſi abſque veritatis præiudicio contendatur, verba dictæ Pragmaticæ illa, Que en la ſuceſſion de los mayoraxgos que de aquia adelante ſe hizieren: ita referri debere ad caſum illum repræſentationis ſpecificè declaratum, quando ſcilicet is, ex cuius perſona ſucceſſionem quis prætendit, qui fi nunc viueret, ſucceſſurus eſſet, ante inſtitutum maioratum deceſſit; ſicut ad caſum illum, quo is, qui repræſentationis excluſionem contendit, literalem atque claram excluſionem oſtendere debet; nam ſi ita indiſtinctè admittatur, (quod durum videtur,) tunc dubitatur, an in ea parte Pragmatica ſit declaratiua legis Tauri, 4. nec ne, & quidem ſi declaratiua, trahi debebit ad negotia præterita, nec dici poteſt propriè, quod auferat ius quæſitum alicui, vt nunc probaui. Si verò ius nouum continet, licet ad præterita non trahatur in vim legis, iuxta ſuperiora, & per Menochium, in conſil. 240. num. 1. 2. & 3. lib. 3. & in conſil. 461. num. 10. lib. 5. Rolandum, in conſ. 52. n. 31. lib. 2. Beccium, dict. conſ. 3. num. 47. Surdus, in conſil. 553. num. 1. lib. 4. Attamen adhuc in vim rationis trahi deberet, & hoc reſpectu admittendæ repræſentationis, omnium caſuum, & perſonarum reſpectu indiſtinctè, atque ita in eodem caſu ibi expreſſo, quo quis ante maioratum inſtitutum deceſſit; licet ad præterita trahi non poſſet alio reſpectu, excludendæ ſcilicet repræſentationis, ex ſolo literali, & claro, cum ſufficiat quoad præterita, eis modis excluſionem repræſonatationis, & voluntatem inſtitutoris probare, quibus tempore ipſo l. 40. Tauri, & ante conditam dictam Pragmaticam, probari poterat, de quo latius infra. Quod autem dicta Pragmatica, in ea parte, in qua indiſtinctè repræſentationem indicit, etiam ante inſtitutum maioratum aliquo decedente, declaratiua ſit, fortiter vrgere videtur communis illa reſolutio Doctorum, de qua ſuprà, quod declaratio vera & propria dicatur, quæ fit de re dubia, non certa, & clara; negari autem quo pacto poterit, quin ſemper poſt editam dictam l. Tauri 40. & ante Pragmaticam ipſam dubitatum fuerit, an iure non radicato, & ante fundatorem ipſum maioratus, vel maioratum etiam inſtitutum, ſi is, cuius perſona repræſentatur, deceſſiſſet, repræſentationi ſit locus, nec ne; & pro vtraque parte efficaces, concludenteſque iuris rationes ponderatas fuiſſe communiter, & verè efficaciores, atque concludentes magis, viſas fuiſſe illas, quæ ex verbis legis ipſius Tauri deducebantur, & repræſentationi fauebant, pro qua ſæpè pronuntiatum vidimus: quando verò in aliqua dubia quæſtione ſunt pro vtraque parte non modo fortiores, & vrgentiores iuris rationes, ſed æquè concludentes apparent, tunc equidem lex, conſuetudo, vel diſpoſitio vnam approbans, dicetur eſſe declaratiua, & fauorabilis, & conſequenter ex ſimilitudine rationis debet recipere extenſionem, ſicuti deducitur ex reſolutionibus Crauetæ, in conſil. 201. num. 12. Bologneti, in l. poſt dotem, numero 231. ff. ſoluto matrimonio, & ibidem Petrus Barboſa, qui multum ad propoſitum noſtrum tradidit nonnulla, & ſic reſoluit numero 47. & 48. Rurſus, quod in eadem parte declaratiua ſit ipſa pragmatica, probatur ex verbo illo, declaramos, quod ſui natura id proprie ſignificat, & potentius eſt in ea parte, declaratiuam illam legem relinquere, quam ſit mutare verbi eiuſdem vim, verbum aliud, y mandamos, quod licet videatur nouam diſpoſitionem inducere, vt per Beccium, in conſil. 3. num. 46. attamen non repugnat naturæ diſpoſitionis declaratiuæ, ex quo ſtat ſimul cum dicto verbo, declaramos, idque iuxta reſolutiones Crauetæ, in conſil. 286. colum. penultim. Menochij, in conſil. 191. numero 38. libro ſecundo, qui ipſe num. 37. ex ſententia aliorum notauit, quod quando in vna diſpoſitione concurrunt duo verba diuerſæ naturæ, tunc verbum ſignificans actum magis plenum, sed ſe trahit verbum minoris virtutis, & efficaciæ, vt in l. non ſolum, §. 1. ff. de vſucapionib. Tum etiam, quia dum verbum ipſum, declaramos, refertur ad inductionem, & admiſſionem repræſentationis indiſtinctè, & in omni caſu, ſtat, ſtarèque poteſt propriè; dum verò refertur ad id, de quo nouè diſpoſitum eſt, ne ſcilicet repræſentatio excludatur, niſi ob clarum, expreſſum, & literale, ſtabit impropriè: nec nouum eſt in iure, verbum vnum ſtare propriè & impropriè reſpectu diuerſarum perſonarum, aut rerum diuerſarum, vt in l. 2. vbi Gloſſa, & Doctores expreſsè notarunt, & iura quamplurima expendunt, ff. de officio Proconſulis & Legati, l. pater Seuenam, vbi Bartol. ff. de condition. & demonſtration. latè Craueta, in conſ. 258. num. 5. latiùs Tiraquellus, de retracti. lignag. §. 1. gloſſ. 18. num. 22. Menochius, in conſilio 439. num 32. lib. 4. Runius, in conſil. 54. num. 11. lib. 2. Tum denique, quia appoſito dicto verbo, declaramos, & quando lex ſic loquitur, vt declaratiua videatur, nõ deſinit eſſe declaratiua, non modò ob verbum adiunctum, ſed etiam ſi lex declaratoria vteretur verbo apto ad condendam legem nouam, nec apponeret verbum aliud, ex quo, declaratiuam eam eſſe, deprehendi poſſet, ſic ſanè, at que in fortioribus terminis adnotauit Felin, in dicto cap. vltimo, de conſtitut. num. 4. in fine, vbi refert Gloſſam notabilem in Clementinæ primæ, verbo, cenſemus, de conceſſione præbendæ, & in dubio cenſeri debet lex declaratiua pocius, quam inductiua noui iuris, ſicuti, ſpecificè animaduertit Burgos de Paz, in proœmio legum Tauri, num. 437. Quod ſit etiam declaratiua dicta Pragmatica, in ipſamet parte, in qua de admittenda repræſentatione indiſtinctè, & omni caſu agit, velit manifeſtè deprehenditur ex verbis ipſis, & modo loquendi, quibus vtitur, quibus ſanè non vteretur, ſed longè diuerſum loquendi modum ſuſciperet, ſi ius nouum in ea induceret, aut adeo apertè non innueret, ex deciſione, & verbis legis Tauri ineſſe id, de quo agit, admiſſione ſcilicet repræſentationis indiſtincta, quam tranſuerſalium quoque reſpectu, & nullo iure radicato, lex ipſa Tauri, 40. admiſerat, virtualiter ſcilicet, ſatis apertè tamen, verbis illis in fauorem tranſuerſalium prolatis; inquit namque Pragmatica ipſa: por la qual declaramos, y mandamos, que en la ſuceſſion de los mayorazgos, vinculos, patronazgos, y anniuerſarios que de aqui adelante ſe hizieren, aſſi por aſcendientes, como por tranſuerſales, ó eſtraños, ſe guarda, lo dispueſto en las dichas leyes de Partida, y Toro, y ſe ſuceda por repreſentacion, aunque los aſcendientes ayã muerto ante de ſuceder en los tales mayorazgos, y aunque la muerte aya ſido antes de la inſtitucion dellos. Sanè, ſi ſe declara, y ſe manda, que ſe guarde lo dispueſto en las dichas leyes, y ſe ſuceda, & c. Clarè ſupponitur, Pragmaticæ conditiores pro certo habuiſſe, dictis legibus ſic diſpoſitum, & etiam his caſibus, in eadem Pragmatica expreſſis, repræſentationem admiſiſſe leges illas, tacitè tamen, & virtualiter, ſed ſatis apertè, aliàs namque non diceret, Se guarde lo diſpueſto, y ſuceda, ſed potius nouum introduceret, provt ſtatim introducit in verſicul. ſine es que el fundador huuiere. Provt ergo mea fert ſententia, & opinio, credo veriſſimum, Pragmaticam ipſam, maiori ex parte, declaratiuam eſſe iuris in dicta l. Tauri, 40. virtualiter ſatis tamen apertè diſpoſiti, ſed non ita expreſſim deciſi; nam licèt tranſuerſalium reſpectu idem ius obſeruandum, dixerit lex ipſa Tauri, quod indeſcendentibus; non tamen ita expreſsè declarauit illud, En que los aſcendientes ayan muerto antes de ſuceder en los tales mayorazgos: nec etiam illud. aunque la muerte aya ſido antes de la inſtitucion dellos: nec denique alterum, no ſolamente en la ſuceſſione de los mayorazgos a los aſcendientes, ſino tambieu en la ſuceſſion de los mayorazgos a los tranſuerſales, y no ſolo en los tranſuerſales al vltimo poſſeedor, ſino tambien en los que lo fueren del inſtituydor. Hæc quidem, quæ ex deciſione dictæ Taurinæ conſtitutionis ſatis inerant, ſatiſque apertè ex mente, & verbis eiuſdem deducebantur, ſed non ita ſpecificè tradita, expreſſaq́ue ſunt (quia non omnia Legiſlator comprehendere, ſiue exprimere poteſt,) ſic declaratiuè exprimuntur in dicta Pragmatica, vt eadem virtualiter diſpoſita eiſdem in legibus, ſed non ita expreſsè deciſa, innuatur apertè, quod (vt arbitror,) negari non poteſt. Ex parte vero eademmet Pragmatica eſt inductiua noui iuris, quod non modò expreſsè, ſed nec virtualiter, aut tacitè in dicta lege Tauri continebatur, imo totum contrarium apertè, vt pote cum aliud diſpoſitum diceretur, vt repræſentatio ceſſaret, non modo ſi expreſsè diſpoſitum fuiſſet per inſtitutorem maioratus, ſed etiam ſi tacitè per coniecturas, cum expreſſum, & diſpoſitum dicatur, quod ex coniecturis colligitur, vt ſuprà dicebam; id tamen Pragmatica, ipſa emendatur, & nouo introducto, in verſiculo, Sino es que el fundador buuiere, ſtatuitur, repræſentationem non excludi, nec dici poſſe aliud diſpoſitum, niſi id clarum expreſſum, & literale ſit provt ſuprà explanaui, & notaui dicens, de eo dubia fuiſſe principaliter, & ſuper eo ius nouum ibidem introductum, provt apparet expreſsè ex verbis eiuſdem Pragmaticæ. Ex quo etiam non leue argumentum deducitur ad probandum, eadem in parte, in qua de inducenda, admittendaque repræſentatione indiſtinctè agitur, declaratiuam fuiſſe ipſammet Pragmatica, ponderando id, provt antea ponderaui n. 87. Quod ſi dixeris, pragmaticam ipſam, poſito quod in ea parte declaratiua, ſit nec ius nouum contineat, ad præterita negotia, ſiue maioratus antea inſtitutos, trahi vllo pacto non poſſe, vtpote cum adiecta fuerint verba illa, ſæpe relata, Que en los mayorazgos que de aqui adelante ſe hizieren. quæ eam interpretationem excludere videntur; idque vel eo magis, quod etiam lex, ſeu conſtitutio poſſit eſſe declaratiua, ſeu confirmatiua, & nihilominus non trahi ad negotia præterita, ſed futuris tantum prouidere; vt in terminis noſtris, quando Legiſlator metipſe aliter expreſſiſſet, atque prouidiſſet in eadem lege, ſeu conſtitutione; eruditè, atque vtiliter ex communi Scribentium ſententia tradidit Felinus, in dicto capite vltimo, de conſtitutione, numero 5. in hæc verba: Hanc fallentiam limita quatuor modis, primo, niſi in lege declaratoria eſſent appoſita verba, per quæ apparet, mentem Authoris non fuiſſe, comprehendere præterita. Exemplum patet in capit. finali, de ſponſa duor. & in cap. primo, de poſtulat. Prælat. in 6. &c. Idem Felin. num. 15. vbi ſcribit, Fallit nouo regula huius Decretalis in conſtitutione confirmante, quia trahitur ad præterea, idque ſecundum Authores, ibi relatos, intellige, ſi conſtitutio vtitur verbis, quæ poſſunt importare præteritum tempus, aliàs non, ſecundùm Bartolum, &c. Et id ipſum, quod ſcilicet lex declaratoria licet regulariter trahatur ad præterita, id tamen non procedat, quando ipſa lex expreſsè ad futura ſe refert, tenuerunt Butrius in eod. cap. finali, ſub num. 15. verſ. inſi ſtatutum. Et ibi Imola, num. 12. verſic. nam primo dicit. Et Barbatia, n. 39. verſ. nam primo. Rota Romana, deciſione 142. num. 4. p. 2. diuerſ. nouiſ. impreſſ. Ioan. Vincent. Honded. in conſilio 14. num. 39. lib. 2. & nullo ex his relato, idem obſeruauit Morla, emporij 1. parte, titulo de legibus, quæſt. 6. n. 13. fol. 25. Non inquam obſtat, ſi ita dixeris, quoniam reſpondetur concludenter & verè prædicta, Que en los mayorazgos que de aqui adelante ſe hizieren, referri ad id, de quo principaliter dubia occurrebant quotidie, & ſuper quo ius nouum in Pragmatica introducitur, ad exceptionem ſcilicet regulæ, excluſionem inquam repæſentationis eo prætextu, quod aliud diſpoſitum fuerit ab inſtitutore maioratus, vt non aliud videatur, nec dici poſſit diſpoſitum, niſi clarum, expreſſum, & literale appareat, legique poſſit, atque ita ad correctionem, nouique iuris introductionem, ſuper eo, ſuper quo quotidie lites, controuerſiæque excitabantur, & aliud diſpoſitum contendebat, qui ſolis coniecturis, & præſumptionibus ſe iuuare poterat, non verò literali, & expreſſo, provt nunc requiritur. Non autem referuntur eadem verba ad regulam, hoc eſt repræſentationis admiſſionem indiſtinctam, quam ineſſe antea ex lege Tauri, ipſaq́ue Taurina diſpoſitione ſic diſpoſitum, Pragmatica ipſa adeò clarè innuit. Sed ſi durum adhuc tibi videatur, quod proculdubio verum reputo & adhuc inſtes, verba eadem, ad vtrumque, ſiue ad omnia in Pragmatica ſtatuta referenda, illaq́ue in principio appoſita, æqualiter regulam, & admiſſionem repræſentationis indiſtinctam, ſicut regulæ exceptionem, excluſionem ſcilicet comprehendere, ex his, quæ Bartol. & Doctores tradiderunt communiter, in l. tertia, §. filius intermedias, ff. de liberis & poſthumis, & alio capit. huiuſce tractus, longa ſerie explicatur. Facile eſt reſpondere, conſtituendo, negari non poſſe, quin ſi ea in parte Pragmatica metipſa declaratoria eſt eius iuris. quod antea lege Tauri diſpoſitum erat virtualiter, ſatis tamen apertè; neceſſariò & præcisè ipſam trahi debere ad præterita, ſi non in vim legis, ſaltem in vim rationis; repugnaret namque ipſius, ſi cum ſit declaratoria, ad præterita, ſaltem in vim rationis non traheretur, nec poteſt eſſe declaratiua, quin trahatur, ſi non in vim legis, quia lex ipſa, aut Pragmatica futuris proudet, ſaltem in vim rationis; quod in hunc ſenſum. egregiè admodum, & ſubtiliter tentauit, atque tradidit Decius, in eodem capit. finali, de conſtitution. ſub numero decimotertio: is namque Author, cum antea retuliſſet ſententiam communem, quod lex declaratoria non trahitur ad præterita, quando ſe refert ad futura, quia tunc de mente Legislatoris conſtare videtur, quod noluit præterita comprehendere; ſubdit in hunc modum, & multum ad propoſitum noſtrum, Sed tamen conſiderandum eſt, quia ſi conſtitutio propriè & ſimpliciter declaratoria ſit, provt iſti loquuntur, ex quadam neceſitate videtur, quod ad præterita referatur, aliàs reſultaret quædam perplexitas, & repugnantia, quod eſſet conſtitutio declaratoria, & non haberet locum in præteritis per ſupradicta, &c. Et id ipſum clarè voluit Felinus, ibidem, num. 8. vt ſcilicet conſtitutio declaratoria, etiamſi ſe referat ad futura, ad præterita trahatur ex vi, & identitate rationis, & dumtaxat non extenditur reſpectu pœnæ, provt latius ibi, & per Burſatum in conſ. 214. n. 17. & 18. Barboſam, in dicta l. poſt dotem, n. 48. & 48. ff. ſolut. matrim. Quod ſi & vltra progrediaris, & adeò inſtes, vt[*] adhuc duo firmiter contendas, primum, verba relata dictæ Pragmaticæ, Que en la ſucceſſion de los mayorazgos que de aqui adelante ſe hizieren. Ad vtrumque, & omnia referri, quæ in eadem Pragmatica continentur; inſuper & Pragmaticam ipſam etiam reſpectu repræſentationis, quam indiſtinctè admittit, dici debere potius inductiuam noui iuris, quàm declaratiuam, ex eo quod addidit aliqua, ſiue magis ſpecifice expreſſit, quàm in eadem l. Tauri, 40. continerentur, ac proinde ius nouum continere videatur; iuxta ea quæ aliis Authoribus cumulauit Felinus. in eodem capit. finali, de conſtitution. numero 8. ſi ita inquam inſtes, licet in vno & altero verè inſtare non poſſis, nec permittant verba, adeo præciſa eiuſdem Pragmaticæ (quod negari vllo pacto non poteſt,) adhuc id ipſum, quod contendimus, obtinere neceſſario debebit, & quæcunque ad materiam repræſentationis, (admittendæ ſcilicet,) attinent, ita ſuper præteritis, ſicut ſuper futuris obſeruanda erunt; id autem vt demonſtretur. Septimò deinde & principaliter obſeruandum erit, quod ſi in dicta Pragmatica non fuiſſent adiecta verba prædicta, Que en la ſucceſſion de los mayorazogos que de aqui adelante ſe hizierem. ſed ſimpliciter loqueretur, quamplurima expendi poſſent fundamenta, & Doctorum authoritates, atque diureſæ cumulari doctrinæ, vt probaretur, dictæ Pragmaticæ conſtitutionem trahi debere, vel non ad præterita, & maioratus antea inſtitutos, & quidem pro vna & altera parte egregiè admodùm articulus exornaretur, inquirendo principaliter; Lex ſcilicet noua, quanod trahatur ad actus habentes originem à præterito, ad eos inquam, qui ante conditam legem nouam facti fuere de præterito, quorum tamen perfectio, & complementum pendet à facto futuro; vt in primogeniis, vinculis, & fideicommiſſis perpetuis, quæ ante Pragmaticam ipſam inſtituta fuere; & ſic habent originem de præterito, attamen caſus deferendæ, ſeu delatæ ſucceſſionis eſt de futuro, quia poſt eam promulgatam euenit. Tunc namque dubitatur, an attendatur lex, ſeu ſtatutum, quod tempore factæ diſpoſitionis viget; an verò illud, quod tempore perfectionis, & euenientis caſus ſucceſſionis, iam nouè editum fuerit? Et quæſtio proculdubio perplexa, & difficilis admodum viſa eſt omnibus Interpretibus communiter, cum hinc inde ſint rationes, argumenta, & Doctorum authoritates, quæ & vnam & alteram opinionem validè tuentur; ſicuti adnotauit Menochius, in conſ. 240. ante num. 1. lib. 3. qui ipſe ex profeſſo, & egregiè quidem articulum explicat per totum illud conſil. Et vide etiam in conſil. 461. ex num. 32. verſiculo, non obstat 3. lib. 5. explicant etiam longa ſerie Socinus iunior, in conſil. 21. per totum, lib. 1. Hieronymus Gabriel, in conſil. 16. per totum, lib. 2. Ioſeph. de Ruſticis, in tractat. an, & quando liber. in condit. poſi. cenſean. vocati, lib. 6. c. 8. Sfort. Odd. in conſil. 14. ex num. 25. cum ſeq. Rolandus, de lucro dotis, quæſt. 93. per totam. Hippolyt. Riminald. in conſ. 391. per totum, lib. 4. Ioan. Vincent, Hondedeus, in conſil. 14. vbi vide omnino ex num. 18. vſque ad num. 53. lib. 2. Petrus Surdus, in conſil. 553. ex n. 1. vſque ad num. 7. lib. 4. Burſatus, in conſil. 214. n. 21. & 22. lib. 2. Poſſem itaque ex his Authoribus, pro hac parte quamplurima deducere fundamenta, quæ ſciens conſulto q́ue prætermitto. Conceſſo autem abſque veritatis præiudicio, vt dixi, quod dicta Pragmatica in eadem parte, in qua repræſentationem admittit indiſtinctè, non ſit merè declaratoria eius iuris, quod iam antea ex deciſione legis Tauri inerat, ſatiſque apertè diſpoſitum erat, atque ita præciſa & neceſſaria ratione ad præterita negotia, maioratuſque antea inſtitutos, trahi debeat, ſicuti ex Decio antea obſeruaui. Poſito etiam abſque eodem præiudicio, quod verba ipſa, Que de aqui adelante ſe hizieren, ad regulam generalem admiſſionis repræſentationis. ſicut ad exceptionem referantur, quod eſſet reſpondere, atque nouum ius introducere ſuper eo, ſuper quo non dicit Pragmatica dubia fuiſſe, cum ad exceptionem: Saluo ſi otra coſa estuuiere dispueſta, dubia ipſa reſtinmerit. Admiſſis inquam his duobus; adhuc contendimus, & verum putuimus, Pragmaticam ipſam ita practicandam, accipiendamq́ue reſpectu eorum primogeniorum, quæ ante eam conditam inſtituta fuerint, quorum ſucceſſio deferatur, ſicut in his, quæ poſtmodum inſtituta fuerint, atque ita trahi debere ſaltem in vim rationis ad præterita, quando in vim legis non admittas. Aſſumptum autem hoc probatur inprimis, quo[*]niam hæc pars, quæ præteritorum etiam negotiorum reſpectu, ſiue eorum maioratuum, qui ante Pragmaticam inſtituti fuere, repræſentationi fauet, non habebit, nec habere poteſt hodie minorem vim aut authoritatem, & præſtantiam, quam & habebat & haberet, ſi Pragmatica ipſa condita non fuiſſet, imo multo maiorem, fortiorem, & præstãtiorem, vt pote, cum rationibus, & fundamentis, quæ hinc inde ponderabantur, maturè perpenſis, & præ oculis habitis, viri iidẽ præſtantiſſimi, atque eruditiſſimi, qui confectioni Pragmaticæ adfuerunt, eam ſententiã magis probauerint, & amplexi fuerint, quæ repræſentationem indiſtinctè admiſit, etiam inter tranſuerſales: non habita conſideratione iuris, numquam radicati, aut maioratus etiam nondum inſtituit. Quod nullatenus facerent, ſi eo tempore, quo de conficienda eadem Pragmatica agebatur, & de veritate opinionum conferebatur, hanc ipſam opinionem veriorem eſſe, non habuiſſent pro certo, ac de mente dictæ Taurinæ legis ineſſe, ſatis apertè ſupponerent. Cum ergo ante promulgatam Pragmaticam metipſam, eadem pars, quæ repræſentationi fauebat, non modo adeo probabilis, atque ex mente, & intentione dictæ l. Tauri, 40. procedens, videtur, ſed etiam probabilior, & quæ aſſiduè recipiebatur inter tranſuerſales quoque, & nullo iure radicato in perſona eius, qui repræſentatur; ſicuti latè oſtendi, atque comprobaui, dicto c. 19. ex n. 172. vſque ad n. 214. Pragmatica eadem condita, non alterabitur, nec vires eius diminuentur vllo modo, vt ei quouis pacto detrahatur, quæ ſi nulla lex noua, ſeu conſtitutio facta fuiſset, obtineret, ſed potius certa magis reddetur, & eius probabilitas, vis, & authoritas augebitur, vt quoad præterita idem ius ſeruetur, cum eorundem præteritorum reſpectu lex cõtraria non reneriatur. ſed potius Taurina illa conſtitutio, quæ tranſuerſalibus ita fortiter, atque expreſsè fauet, vt vides; aliàs ſi minoris authoritatis ea opinio remaneret hodie ad deciſionem præteritorum, condita dicta Pragmatica, ſequeretur maximum abſurdum, quod ſcilicet inducta ad vnum effectum, ad remouenda ſcilicet dubia, & declarando, quid ex lege Tauri ineſſet, atque ad augendam vim, & authoritatem eius opinionis, quæ pro tranſuerſalibus, & repræſentatione aderat; diminutionem, admodum damnoſam inducerent, ſi eo modo præterita decidi non deberent, quo aſſidue magis decidebantur, atque ita eadem pars non præualeret, quæ ante conditam eandem Pragmaticam obtineret, idque contra regulam textus, in l. legata inutiliter, ff. de adimendis legatis, cum vulgatis, de quibus plena manu, huiuſce tractatus alio capite agitur; atque ita vt ceſſet prædictum abſurdum augeaturque potius, quàm diminuatur vis, & authoritas eiuſdem opinionis, ſic ſeruandum, atque dicendum eſt, provt contendendo, & negotia præterita non reddentur duriora, quàm ſi lex noua edita non fuiſſet, ad quod conducit mirabilis, & egregia in ipſis terminis noſtris obſeruatio Croti in l. omnes populi, n. 79. de iuſtit. & iure, vbi dixit, legem nouam attendendam non eſſe, vt ipſa porrigatur, vel non, ad actus præteritos, vel vt ſecundum eam illi determinentur, quando actus præteriti redderentur duriores, ſi noua lex attenderetur, aut qualitas de præterito minueretur; & Croti mentionem fecit Hippol. Riminald. in conſil. 391. n. 32. lib. 4. Præterea & pro eadem parte facit, quòd quamuis[*] exemplis iudicandum non ſit, ſed legibus, l. Imperatores, ff. de priuilegiis creditorum, l. nemo, C. de ſentent. & interlocut. omnium iudi. l. rem non nouam, C. de iudiciis, & cum multis exornauit Franciſcus Viuius, deciſion. 91. 1. parte, Thuſcus, tom. 3. littera E. concl. 549. & latius comprobatur infrà hoc eodem tractatu, capite 89. num. 98. Attamen exemplo Principis, in dicta Pragmatica ſic decidentis, & dicentis, quod ſeruetur diſpoſitum in l. Tauri, 40. iudicandum eſſe, etiam circa præterita, ſaltem in vim rationis, authoritatis, & exempli, & exemplum Principis, eam opinionem, quæ repræſentationi fauebat, indiſtinctè recipientis, & in vim legis ſeruari iubentis, plurimum mouere debere, deducitur ex textu, in capit. in cauſis, de re iudicat. & notarunt Felinus, i rubrica, de reſcriptis, vbi Decius, in principio. Socinus, regul. 225. in prima fallentia, Surdus, in conſil. 554. num. 53. lib. 4. quam etiam vide in conſ. 403. num. 83. & 84. lib. 3. Item data omnimoda ſimilitudine, exemplis, & deciſione cauſarum iudicandum eſſe, latius comprobatur infrà, cap. 89. dicto num. 98. Sanè inter negotia præterita & futura, quoad ſpeciem caſus, qualitates etiam, & circunſtantias, omnimoda dabitur ſimilitudo, nec in aliquo differentia conſtitui poterit, cum de repræſentatione inducenda tractetur, atque ita multum iuuabit, ſæpè iudicatum fuiſſe in aliis cauſis eodem modo, quo Pragmatica diſponit; iura etenim multùm detulerunt ſemper in ſimilibus cauſarum deciſionibus, ex dicto capit. i cauſis, verſiculo, cum in ſimilibus, l. ſilius, ff. ad l. Cornel. de falſis, l. nam Imperator, ff. de legibus, & cum Cæpola. Ægidio, Afflictis, Franchis, Gama, Oſaſco, Pat. Ludouic. Molin. Theſauro, Barboſa, & Cabedo, adnotaui, & comprobaui infrà, dicto cap. 89. num. 97. & quidem ſi futura tantum velis Regia hac pragmatica definiri, & in ea introductum ſeruari debet reſpectu repræſentationis, quam indiſtinctè admittit; vis erit proculdubio, vt præterita lege aliqua, aliquove iure definias; quo autem congruentiùs ac meliùs definiri poterunt, quàm deciſione, & diſpoſitione dictæ l. 40. Tauri, qua ſic ineſſe, & diſpoſitum fuiſſe, Pragmatica eadem exprimit: Aut interpretatione, & deciſione cauſarum ſimilium, aut vi & exemplo Pragmaticæ ipſius, quæ dum repæſentationi fauet adeo indiſtinctè, pro certo ſupponit, eam pattem pro veriori habuiſſe, temerarium namque videretur in conflictu opinionum hanc ipſam partem, quam Pragmatica amplectitur; deſerere, atque ex contraria iudicare, & caſus occurrentes definire. In vim ergo rationeis, exempli, & authoritatis vſque adeo ad præterita quoque negotia Pragmatica eadem vrget, vt abſque maximo periculo, aliter non poſſint præterita ipſa negotia definiti, cùm non ſit lex alia, quâ in contrarium, ſicque vt repræſentatio excludi debet tranſuerſalium reſpectu, adduci poſſimus; pro eiſdem autem, & repræſentatione admittenda, ita fortiter vrgeat prædicta l. Tauri, & eam vrgere atque ita diſponere, ipſamet Pragmatica dixerit. Atque ex his diluitur omnino vis, & ponderatio[*] fundamenti cuiuſdam, quod in contrarium expendi poſſet, argumentum, ſcilicet, à contrario ſenſu in diſpoſitionibus legalibus multum valere, & tantum operari, quantum lex ipſa operari poteſt; & dici textum expreſſum, vt per Riminald. iun. in conſilio 110. ex numero 49. cum ſeq. lib. 2. Iaſon. in l. prima. num. 36. & ſeq. ff. de officio eius, cui mand. eſt iuriſd. per illum text. & infrà hoc eodem tractatu, lib. 5. cap. 86. per totum, latè exornaui: & num. 6. & 7. ſcripſi, argumentum à contrario ſenſu procedere, locùmque obtinere in verbis legis, vel canonis, & ad deciſionem cauſarum: & ibidem. num. 26. quod procedit ad inducendam præſumptionem contrariæ diſpoſitionis. Cum ergo dicta Pragmatica cauerit expreſſim, Que en los mayorazgos que de adelante ſe hizieren, à contrario deducitur quod in antea factis, ſeruari debeat contrariũ; vis namque, vt dixi huius argumenti diluitur ex his, quæ hactenus annotaui, & ſcripſi, atque ex eo, quod argumentum metipſum non procedit, quando ſumitur ex ſenſu tantum contrario literæ non vero à contrario ſenſu rationis vel mentis Legiſlatoris, provt eodem cap. 88. num. 29. comprobaui, vel quando inducta ad vnum finem, operarentur contrarium, provt etiam ibi, n. 31. aut in ſenſu contrario militer eadem ratio, provt ibi quoque, n. 32. quæ omnes declarationes mirè adaptantur noſtro propoſito Item, quia deducere argumentum à contrario ſenſu, vt in primogeniis, antea factis, ſeruari debeat contrarium, eſſet abſonus, & abſurdus intellectus, vt inde impediri debeat vis, & effectus argumenti à contrario ſenſu, ſicuti eodem cap. 88. num. 28. latiùs ſcripſi; non enim deduci valet ad eum modum argumentum iuridicè, ſed quantum velis rem adſtringere, ſic deduci, conficiq́ue valet, Que en los mayorazgos que de aqui adelante ſe hizieren, ſeruetur Pragmatica ipſa; in maioratibus verò antea factis, ſeruetur ad ius, quod tunc vigebat, ſiue illud quod in materia repræſentationis ſeruari ſolitum eſt, vt etiam iure non radicato, decedente eo, qui nunc repræſentatur, ſit locus, nec ne repræſentationi: ſanè ſi ius, quod tunc, ſiue in præteritum vigebat, ſeruandum eſt, id proculdubio ſeruari neceſſarium erit, quod ex verbis, & mente dictæ l. Tauri, ſatis apertè inerat, & ineſſe, eadem Pragmatica declaratur, & quod magis aſſiduè ſeruari ſolitum eſt. Rurſus, verba metipſa, propriè referuntur ad caſum, quod repræſentationem quis excludere intendit, atque ita ad exceptionem; non verò ad regulam, qua regulariter repræſentatio admittitur, vt ſuprà contendebam. Sed quia ad vtrumque caſum, & omnia in Pragmatica contenta, referri debere, inſtabis: reſpondetur, verba ea ideo ſpecificè expreſſa, vt reſpectu dictæ exceptionis, atque excluſionis repræſentationis eo prætextu, quod aliud ab inſtitutore diſpoſitum fuiſſet, noua forma daretur futuris, non præteritis negotiis; quando verò reſpectu quoque regulæ intenderis id expreſſum; non inde tollitur, vt in vim rationis ad præterita trahi debeat ipſa Pragmatica, aut quod illud ius ſeruari debeat præteritorum reſpectu, quod tunc vrgebat. Et verè quod attinet ad exceptionem, neceſſaria fuit illa expreſſio, Que de aqui adelante ſi hizieren: quia ius nouum inducebatur, contrariumque interpretationi communi & Scribentium receptæ ſententiæ, dum explicabant verba dictæ l. Tauri, 40. in verſic. Saluo ſi otra coſa eſtuniere dispueſta. vt ſuprà oſtendi. Dum vero agit de repræſentatione indiſtinctè admittenda, non exprimit id procedere reſpectu præteritorum negotiorum, aut eorum maioratuum, qui antea inſtituti fuerant; ſiue non trahit retrò Pragmatica ipſa ſuum effectum, quia ſuppoſuit apertè, præterita negotia, adeo clarè decidi, decidendaque eſſe verbis, & mente Taurinæ conſtitutionis, qua quiquid hodie exprimitur eadem Pragmatica ibi tracitè virtualiter; vt ſi dicerert, eam nouam conſtitutionem retrotrahi ad negotia præterita, eſſet in dubium reuocare, an eadem Tauri conſtitutio id ipſum decideret, nec ne, quod pro certo adeo ſupponit, vt vides; atque ita dum adiicit dicta verba, Que de aqui adelante ſe hizieren, futuris prouidet ſpecificè, & reſpectu exceptionis, neceſſariò & nouè; reſpectu vero regulæ, & admiſſionis repræſentationis indiſtinctè, futuris etiam prouidet, nec de præteritis loquitur, quia præterita negotia, & maioratus antea inſtituti, non provt ex nunc, & virtute dictæ Pragmaticæ, ſed provt ex tunc, atque virtute deciſionis eiuſdem leg. Tauri, regi & gubernari decidiq́ue debent, qua id ipſum virtualiter continetur, quod in eadem Pragmatica hodie ſpecificè magis ſtatuitur. Ex his etiam deducitur manifeſtè, verba metipſa:[*] Que en la ſucceſſion de los mayorazgos, que du aqui adelante ſe hizieren. nullatenus probare, nec induci ad eum modum poſſe, vt probent, quod ante eandem Pragmaticam, ſiue maioratus antea inſtitos, ſeruabatur contrarium, repræſentationis admittendæ indiſtinctè reſpectu, ſed potius totum contrarium deducendum coacta & neceſſaria ratione, & eiuſdem repræſentationis reſpectu, futuris tantum, non præteritis prouideri negotiis, quia præteritis ſatis conſultũ, prouisumq́ue fuerat eadem l. Tauri conſtitutione, provt Pragmatica ipſa euidenter inſinuat, dicens, Se guarde lo dispueſto, y ſe ſuceda, &c. Et nihilominus adeo ſpecificè exprimere articulum, & deciſionem repræſentationis, neceſſarium ſuit ad duplicem effectum, primò, vt oſtenderetur id ipſum ex verbis, & mente legis Tauri ineſſe, ſatique apertè diſpoſitum, de quo antea adeo frequenter dubitabatur, & hinc inde contrariis opinionibus controuertebatur. Secundò vt ita ſpecificè atque in indiuiduo articulo ipſo iuris nondum radicari, & repræſentationis definito, amplius in futurum de ipſo dubitari non valeret, ſed provt ex nunc definiri deberet quo ad futura: quoad præterita vero provt ex tunc, atque ex deciſione eiuſdem l. Tauri, Quæ cum adeo apertè præteritis negotiis prouideret, ipſam Pragmaticam futuris tantum prouidere, ſufficiens fuit, ſed præteritorum quoque negotiorum admodùm neceſſarium; vt quid ex lege ipſa Tauri ineſſet, diſpoſitumq́ue fuiſſet, certò magis conſtaret: reſpectu verò exceptionis, atque excluſionis repræentationis eo prætextu, quod aliud diſpoſitum eſſet, apertè innuitur, quod ante ipſam Pragmaticam in contrarium ſeruabatur, atque ex ſolis coniecturis, & præſumptionibus aliud diſpoſitum dicebatur, provt ſuprà adnotaui; atque ita hoc non modo ius nouum continet, dum literale & expreſſum requirit, ſed etiam admodum neceſſaria fuit, vt ſupra quoque dixi, & futuris dumtaxat dat formam negotiis, nõ præteritis, provt ſtatim dicetur, Atq; ita vno, & altero reſpectu multũ operatur ea noua conſtitut. Concluditur itaque, atque reſoluitur, quod quan[*]do dicta Pragmatica in omnibus videretur noui iuris inductiua, & ad omnia in ea contenta, æqualiter referri debeant dicta verba: En los mayorazgos que de aqui adelante ſe hizieren: Atque ita in vim legis ſolum adduci, allegatiq́ue poſſit ad negotia futura, & maioratus poſtmodum inſtitutos, non vero ad inſtitutos antea; negari tamen vllo pacto non poſſe, quin in vim rationis, & authoritatis, quoad præterita etiam vrgeat, & expendi poſſit, & hoc regulæ repræſentationis indiſtinctè admittendæ reſpectu, quamuis non reſpectu exceptionis, vt inferiùs dicetur. Eadem namque ratio, quæ in futuris militat, & excitare, adducerèque potuit, vt Pragmatica conficeretur, militat etiam in præteritis, nec differentiæ ratio reddi poteſt, ſiue ratio ipſa, vna & eadem eſt, neque variata; quamuis in aliis cauſis, & negotiis varietate temporum variari ſoleat, vt in Pragmatica taxæ panis, & aliis. Ratio igitur vna & eadem, & non variata, æqualiter determinare debet caſus occurrentes futuros, & præteritos, & abſurdum maximum eſſet, in vim rationis eiuſdem non variatæ, non eodem, ſed diuerſo iure cenſere eadem negotia, & earundem qualitatum, & circunſtantiarum. Et quidem ſi lex non aliàs ſeruanda eſt, nec nomen legis meretur, ſiue vim legis eatenus habet, quatenus rationem, conuenientiam, & publicam vtilitatem in ſe continet, cap. erit autem lex, 4. diſtinct. l. 4. tit. 1. partita prima, & latè poſt Diuum Thomam, & alios quamplurimos obſeruant, atque explicant Morla, emporij, prima parte, tit. de legibus, prima parte, ex num. 12. cum multis ſeqq. & quæſt. 7. num. 5. & 11. Azeued. in l. 1. titul. 1. num. 12. lib. 2. Pater Salas, in tractatu de legib. disputat. 1. ſection. 8. 11. & 12. Pater Suarexz, in eodem tractat. lib. 1. cap. 7. & 9. atque ratione, conuenientia, & publica vtilitate, dicta Pragmatica ſubſiſtit, provt ipſa exprimit, idque futurorum negotiorum, & maioratuum reſpectu; ſequitur neceſſariò, ob eandem rationem idem quoque ius obſeruandum reſpectu præeritorum; aliàs quod interpretatio, aut opinio, quæ in contrarium ſumeretur, eſſet contra rationem, conuenientiam, & publicam vtilitatem, quod non eſſet ferendũ, maximúmque contineret inconueniẽs. Nec dici poteſt vllo modo, variatam fuiſſe ratio[*]nem, ita quod in futurum, hæc, quæ excitauit conditores dictæ Pragmaticæ, vrgeat ratio, non autem vrgeret antea; atque ita diuerſum ius poſſe procedere inter præterita & futura, reſpectu diuerſorum temporum, & variatæ rationis; verè namque nihil occurrit, nec hodie militat reſpectu repræſentationis admittendæ, & non habendæ conſiderationis, quod ius aliquod radicatum non fuiſſet, quod ante æqualiter non, militaret, nec in qualitate aliqua, aut in circunſtantiis quouis modo, non modo in ſubſtantia variata eſt ratio, aut alia nunc, quàm hodie militat, ſed vna eadèmque eſt, atque ita à vi rationis eiuſdem æqualis, non variatæ, quando à vi legis negaueris, idem ius ſtatuendum eſt circa præterita, quod circa futura ſtatuit Pragmatica ipſa; ad quod mirabiliter facit Abbatis doctrina, in cap. primo in vltima colum. de locato, Antonij de Butrio, in cap. vltimo, colum. 13. de conſuetudin. Ioannis de Imola, in cap. finali, columna 5. de reſcript. faciunt etiam multùm ad propoſitum ea, quæ à vi rationis eiuſdem legis, vt trahatur lex ipſa ad alios caſus, & præteritos quoque, ex vi magis comprehenſiua, quàm extenſiua, ſi ratio eadem militet, adduxerunt, & quamplurimis exornarunt Euerardus, loco 35. à ratione legis, Ripa, reſponſo quarto, de conſtitut. & ſtat. Tirquellus, de ceſſante cauſa, prima parte, num. 151. cum ſequentibus, Beccius, in conſil. 41. numero quinto, & ſexto, & in conſil. 89. numero 10. Decianus, in conſil. 41. numero 119. lib. 1. & in conſil. 43. ex num. 2. cum ſeq. lib. 2. Rolandus, conſil. 27. num. 6. cum. ſeq. lib. 1. Maſcardus, de probat. concluſ. 312. Molina, de Hiſpanorum primogen. lib. 1. cap. 5. ex num. 10. Surdus, in conſil. 67. n. 21. lib. 1. Barboſa, in l. ſi conſtante, ff. ſoluto matrimon. ex. n. 94. cũ multis ſeqq. infinitos alios ſciens conſultòque prætermitto, quoniam alio cap. cõmemorabo eos. Vltimo denique loco obſeruandum, atque conſti[*]tuendum erit, hactenus dicta, quod ſcilicet, dictæ Pragmaticæ conſtitutio trahatur ad præterita in vim rationis eiuſdem non variatæ, & quæ hodie militat, ſicut olim; procedere in terminis prædictis, in quibus loquuti ſumus, admittendæ, ſcilicet repræſentationis indiſtinctè, omnium caſuum, & perſonarum reſpectu, abſque differentia deſcendentium, vel tranſuerſalium, & iuris radicati, vel non, vel mortis eius, cuius perſona repræſentatur ante ipſum maioratus inſtitorem, vel etiam maioratum inſtitutum; hoc namque reſpectu indiſtinctè repræſentiatio admittenda eſt & ad præterita quoque negotia Pragmatica trahenda, idque vel in vim legis, ſi admittas, in hac parte ipſam fuiſſe declaratoriam, & confirmatiuam legis Tauri, item verba ſæpè relata: En la ſucceſſion de los mayorazgos que de aqui adelante ſe hixieren. non referenda ad regulam repræſentationis generaliter admiſſæ, ſed ad exceptionem regulæ, quâ ius nouum introducitur, & ad excluſionem repræſentationis, ſiue regulæ admiſſionis eius exceptionem, vt non aliàs admittatur, aliud diſpoſitum fuiſſe, quo repræſentatio excludatur, ſi expreſſum, indiuiduum, & literale id ſit: ita vt Pragmatica ipſa ius illud nonum ſtatuerit ſuper dubiis occurrentibus, & quæ quotidie occurrebant circa explicationem verborum dictæ l. Tauri, 40. Saluo ſi otra coſa eſtuuiere diſpueſta, de quo dubia tantum fuiſſe, in eadem Pragmatica cauetur, provt ſuprà obſeruaui, & non ſupra articulo repræſentationis quod eſt admodum probabile & ſubtile, vt ſuprà quoque notaui, vel ſi hanc interpretationem, & reſtrictionem non admittas, ſed generaliter ad omnia referri verba prædicta contendas, in vim rationis ad præterita quoque trahi debebit Pragmatica eadem, quod attinet ad articulum repræſentationis, atque ita procedere dicimus, quæ obſeruatione præcedenti maximè, ac etiam ſuperioribus obſeruaui; eadem tamen non procedere nunc reſoluimus, reſpectu eius, quod in dicta Pragmatica de nouo introducitur in verſ. Expreſſandolo clara y literalmente, ad correctionem obſeruationum Interpretum huius Regni ad verba finalia prædictæ. l. Tauri, Saluo ſi otra coſa estuuiere dispueſta, in hoc namque ius nouum continet, & corrigit receptam ſententiã, quod aliud diſpoſitum diceretur, quod non expreſſe & literaliter, ſed tacite ſaltem, & per coniecturas diſpoſitum videretur, & colligi poſſet; quo ad hoc itaque, & in quantum de nouo requiritur literale & expreſſum, ad præterita negotia, & maioratus antea inſtitutos, trahi non poteſt ipſa Pragmatica, nec in vim legis, quia expreſsè dicit, Que de aqui adelante ſe hizieren, nec in vim rationis, quia conceſſo abſque veritatis præiudicio, quod communis ea interpretatio ad ipſa verba Tauri, ratione ſubſiſteret, ae illa maximè, qua dici ſolet communiter, expreſſum, atque diſpoſitum videri, quod ex coniecturis colligitur, vt ſuprà adnotaui, & lib. 3. in commentariis, cap. 19. n. 291. iam apparet, rationem ipſam eſſe variatam propter damna, ſumptus, lites, & inconuenientia maxima, quæ ſequuta fuiſſe, dicta Pragmatica profitetur, ex quo aduerſus repræſentationem; quæ adeò indiſtinctè ineſt, admittiq́ue debet ex ipſa legis Tauri conſtitutione, quotidie obiiciebatur, aliud diſpoſitum fuiſſe, idque maiori ex parte, voluntatem forſan inſtitutoris maioratus torquendo, & ad alium ſenſum accipiendo; atque ita à ceſſante ratione, & bono communi, damniſq́ue, & inconuenientibus, adeò grauibus concurrentibus; dici non poteſt, vt in vim eiuſdem rationis trahatur Pragmatica ad præterita, & cùm ratio variata fuerit ob inconuenientia maxima, quæ hinc inde reſultaſſe, ibidem cauetur. In altero vero caſu repræſentationis admittendæ indiſtinctè, trahitur ad præterita in vim rationis, quia eadem ratio militabat olim, ſicut hodie, nec illa variata eſt, Variatam autem non fuiſſe, vnuſquiſque profiteri debebit, qui animaduertat, in dicta Pragmatica cautum expreſsè damna, & inconuenientia, litigantiumque ſumptus, & moleſtias oriri, ortaſq́ue fuiſſe, non quidem ex eo, quod indiſtinctè repræſentatio admitteretur, provt admitti eam debere, ex ipſamet lege Tauri inerat adeò apertè, ſed ex contrario potius, ex eo ſcilicet, quod non admittendam eam eo prætextu (& fallaciter admodum) aſſiduè contendebatur, quod aliud diſpoſitum diceretur, cum forſan diſpoſitum non eſſet. Futurorum ergo negotiorum, & eorum maioratuum, qui inſtituantur poſt ipſam Pragmaticam, reſpectu, non aliter diſpoſitum aliud videbitur, quàm ſi expreſsè & literaliter diſponatur; atque ita pro repæſentatione, omnium caſuum & perſonarum reſpectu, generalis erit, firmaq́ue, & indiſtincta regula; exceptio autem dumtaxat procedere poterit, quando expreſsè, literaliter, & in indiuiduo repræſentationis excluſio apparuerit, non aliàs. Præteritorum vero negotiorum reſpectu, & eorum maioratuum, qui ante Pragmaticam ipſam inſtituti ſuerint; regula quoque conficienda erit generalis pro repræſentationis admiſſime indiſtincta; eaq́ue omnium caſuum, & perſonarum reſpectu, ita enim ex eadem legis Tauri 40. conſtutione ineſt apertè, atque ineſſe, ſicque per eam diſpoſitum, ipſamet Pragmatica profitetur expreſsè, quo nihil certius, nihilque melius exprimi poſſet, vt dubia omnia ceſſarent, eaq́ue omnia confirmata remaneant, quæ in commentariis dicti. c. 19. annotata, atque ſcripta reliqui Exceptio verò, vt ſcilicet repræſentationis excluſio admittatur, ſi à teſtatore, maioratùſve inſtitore aliud diſpoſitum fuerit, non ita ſtrictè procedet præteritorum negotiorum reſpectu, provt in dicta Pragmatica cauetur, hoc eſt, vt non alias aliud diſpoſitum videatur, quam ſi literaliter, & expreſsè id appareat, ſed aliud diſpoſitum dicetur, repræſentationiſque excluſio admitti poterit, non modò ſi expreſſe & literaliter de ea appareat, ſed etiam ſi eo modo, quo apparere ſufficere, ex aliorum ſententia adnotaui, reſoluiq́ue eodem c. 19. n. 290. & 291. vbi tacitam diſpoſitionem, ſufficere, eàmque ex coniecturis collectam, ita tamen certam, quod in dubium reuocari non poſſet, ex Didaci Couarr. & aliorum placitis probaui. Qui equidem, dum adeo fortes, & concludentes coniecturas requirunt, quod ex eiſdem in dubium reuocari non poſſit voluntas excludendi repræſentationem, velut expreſſim ſentetias, & reſolutiones, noſtras confirmant. Et expreſſam, ſpecificamq́ue diſpoſitionem requirit, & id ipſum quod hodie Pragmatica exigit Ludouic. Molina, cuius mentionem feci dicto c. 19. n. 291. in principio. Et hæc quidem ſunt notanda, quia noua, & memorabilia, & ingenti ſtudio, & diligentia, ſic digeſta, atque accuratè reſolutal, vt vides. Ex eiſdem autem, interpretatio etiam, & explica[*]tio deduci poteſt ad alteram Pragmaticam, nouiter editam, qua equidem nouum ius introducitur, & ſtatuitur, vt licèt attento iure communi, & iuxta communes omnium Interpretum reſolutiones, & ſententias, fœminarum excluſio in maioratibus, & vinculis perpetius, propter maſculos remotioris lineæ & gradus, & conſeruationis agnationis inductio, nõ modò ob expreſſam agnationis eiufdem conſeruationem, omniumque maſculorum, etiam remotiorum vocationem ſpecificam, fœminarumq́ue excluſionem, induci poſſit, ac debeat; ſed etiam ob tacitam, coniecturatamq́ue voluntatem, quæ ex legitimis cõiecturis colligatur, atque deducatur; ſicuti poſt Ludouic. Molinam, Pelaes à Mieres, & cæteros huius Regni Authores, infinitoſque ex exteris, longa ſerie adnotaui. atque explicaui ego metipſe in commentariis lib. 2. cap. 4. per totum. Et vltra ibi relatos, addo nunc Per Surdum, in conſ. 443. ex num. 39. lib. 3. & in conſ. 475. lib. 4. & in conſ. 564. eodem lib. 4. Marium Giurbam, deciſ. Sicililæ Parladorium, tom. 3. poſt ſeſquicenturiam, q. 1. per totam. Anton. Theſaurum, forenſium lib. 2. q. 12. & 64. Ioſeph de Ruſticis, ad l. cum auus. ff. de condit. & demonſt. lib. 3. c. 10. & lib. 6. c. 10. Ludouic. Caſanat. in conſil. 38. ex n. 38. & conſ. 50. ex n. 30. Attamen ex noua conſtitutione Pragmati eæ dictæ, non aliàs in fauorem maſculorum remotiorum agnationis conſeruatio, nec fœminarum proximioris lineæ & gradus excluſio induci poterit, quàm ſi inſtitutor maioratus metipſe expreſsè eas excluſerit, atque maſculos, etiam remotioresm, ſpecificè ad ſuccessionem inuitauerit, idque clarè & literaliter exprimendo, ita vt non ſufficiant contra eaſdem fœminas, præſumptiones, argumenta, ſiue coniecturæ, quantumcunque præciſæ, claræ, & euidentes ſint, provt in Pragmatica ipſa, edita anno. 1615. ſic expreſsè ſtatuitur idque iuſtiſſimè ad dirimendas maximas lites, & controuerſias, ſumptuſque, partium moleſtias incredibiles, quæ aſſiduè in caſibus occurrentibus apparuerunt, vtpote, cùm tam maſculi, quam fœminæ, diuerſas, contrariaq́ue coniecturas ex eiuſdem diſpoſitionis ſerie, verbis deducant, eaſq́ue diuerſimodè, & plerumque in contrarium ſenſum ponderent, maxima inconuenientia, & damna, diuerſique effectus, & exitus hactenus reſultarunt, vt ibidem exprimitur, & vtiliter admodum, atque pro Reipulicæ vtilitate, & bono communi id de nouo introducitur, quo fœminarum ſucceſſioni magis cõſulitur, cum in caſibus dubiis, pro eiſdem in proximiori linea, & gradu exiſtentibus, omnes adſint, ordinariæque iuris regalæ, ſicuti ex eodem Ludouic. Molin. Mieres, & aliis quamplurimis, d.c. 4. lib. 2. annotaui, & ſcripſi. Erit igitur præfata Pragmatica accipienda, atque explicanda iuxta ea, quæ reſolui, & adnotaui ſupre n. 99. per totum. Atque ita reſpectu eorum maioratuum, qui in ſuturum, & poſt edità eam inſtituti fuerint, non verò eorum reſpectu, qui antea facti ſuiſſent, ſic ſanè dicitur. Que las hembras de mejor linea y grado, no ſe entiendan eſtar excluſas de la ſucceſſion de los mayerazgos, vinculos, patronazgos, y anniuerſarios que de aqui adelante ſe fundarem. Quia cum ſit correctoria communium opinionum omnium Interpretum, ex quibus fœminarum excluſio ea, ex ſolis conieturis, & præſumpa mente inducebatur, provt d.c. 4. latè oſtendi. Vt pote cum expreſſum, & indiuiduum id diiudicaretur, quod ex legitimis coniecturis, & tacita voluntate colligi poterat; ſpecialiter prouiſum diceretur, quod ex mente, aut intentione diſponentis apparet per coniecturas, & expreſſa voluntas ea, quæ ex coniecturis colligebatur. vt eodem cap. 4. n. 53. 54. & 55. probui & latè Ioſeph. de Ruſticis, ad d.l. cũ auus, lib. 3. c. 1. ex. n. 1. D. Chriſtoph. de Paz, de tenuta, & remedio poſſeſſorio, c. 29. Sui natura futuris prouidere debuit negotiis, nõ præteritis, vt latè fundaui ſuprà, futurorum ergo negotiorum reſpectu, id in vim legis præcisè obſeruabitur, quod in Pragmatica continetur, nec aliàs ab his primogeniis ſœminæ excludentur, quæ poſtmodum inſtituentur, quam ſi ob maſculos remotioris lineæ, & gradus, expreſſa, clara, & literalis adfuerit excluſio: præteritorum vero negotiorum reſpectu, & eorum maioratuũ, qui antea inſtituti fuere, id obſeruandum erit procul dubio, quod ex Ludou. Mol. & cæteris, eodem c. 4. obſeruaui & ſcripſi, atque ita ex ſolis, vrgentiſſimis tamen, & probatiſſimis coniecturis excludi fœminæ poterunt per maſculos lineæ & gradus remotioris; dummodo attendantur maxima conſideratione, & præ oculis habeantur concluſiones illæ, quas ipſe Molin. tradit. lib. 3. cap, 5. per totum, nec de facili ob coniecturas ſolas excludantur fœminæ proximioris lineæ & gradus, niſi illæ vrgentiſſimæ, concludentes fuerint, provt admonui cum aliis, eod, cap. 4. lib, 2. num. 61. ſeqq. Idcirco Pragmatica metipſa nec in vim legis poteſt ad præterita trahi, quia de futuris tantum prouidet expreſse; nec etiam in vim rationis, vt potè, cum illa ipſa ratio, qua fœminarum excluſio ex ſolis coniecturis inducebatur, hodie non vigeat, ſed potius variata fuerit, & longè diuerſa, & contraria militet quę ex inconuenientibus, litibus, & ſumptibus, ideo (& inſtitiſſimè) orta eſt, quod in eadem exprimitur. Quę inconuenientia in altera Pragmatica ita æqualiter conſiderantur, reſpectu ſcilicet repræſentationis excludendæ ex ſolis coniecturis, ob quod etiam variatur, & diuerſa ratio militat, atque ita ad futura quoque trahitur dumtaxat, non verò repræſentationis admittendæ prætextu ratio variatur, ſed eadem olim fuit, ſicut hodie, atque & ita in vim rationis trahitur ad præterita, quomodo in vim legis eam trahi non admitteres, vt latius ſuprà adnotaui, atque probaui. Sic ſanè duplex conſiderari poteſt ratio differentiæ, ob quam in vim rationis Pragmatica illa trahi poteſt, ac debet ad præterita, quoad effectum repræſentationis admittendæ indiſtinctè, licet non quoad effectum ipſius excludendæ, iſta verò nec in vim rationis trahi poſſit. Prima equidẽ in eo conſiſtit, quod in ea parte illa ſit declaratiua, & confirmatiua eius iuris, quod antea inerat, ſatiſque apertè diſpoſitum erat ex lege Tauri, 40. quod ſi non admittas, fuiſſe Pragmaticam declaratiuam; ratio erit, quia eadem olim, ſicut hodie militat ratio repræſenatationis admittendæ reſpectu, nec vllo modo variata eſt. In hac vero qua de fœminis non excludendis ob ſolas coniecturas agitur, ratio omnino variata eſt, & illa maxima inconuenientia, damna, & ſumptus, iuris noui occaſionem præbuerunt, provt ibi exprimitur, ac etiã conuenientię, & vtilitatis publicę variatunt, cum pro bono publico, & vtilitate communi, ſic de nouo, atque in fauorem fœminarum ſtatutum fuerit. Rurſus, quia legas Tauri id ipſum ineſſe, diſpoſitũque fuiſſe quod in Pragmatica cauetur, eadem ipſa profitetur, atque ita facilius in vim rationis trahi poteſt ad præterita, quoad repræſentationem, fœminas autẽ ex ſolis coniecturis, & præſumpta mente inſtitutoris non excludi, non modò inerat, ſiue alia lege diſpoſitum erat, imò quamuis in caſu omnino dubio, & non deciſo, & in quo contra fœminam voluntas non apparebat, pro ea extarent regulæ omnes ordinariæ iuris, attamen, quando coniecturæ in contrarium apparebant, & tacita mens contra fœminas ipſas elici poterat; non modo ex alia lege id inerat pro fœminis eiſdem, ſed totum contrarium, vt ſtatim dicetur, & latè probaui cum cæteris eodem c. 4. lib. 2. Denique, quia in hac ipſa Pragmatica, qua de non excludendis fœminis, ob ſolas coniecturas agitur, verba prædicta, Que de aqui adelante ſe fundaren; in nullo alio verificari poſſunt, vt in futurum, & non in præteritum, effectum porrigant, quam in eo, de quo dumtaxat ibid. agitur, ſcilicet vt fœminæ ipſæ non excludantur ob ſolas coniecturas, per maſculos remotioris lineæ, & gradus, quia nullũ aliud in ea proponitur; at in altera pragmatica, qua de repræſentatione agitur, verba illa, Que de aqui adelante ſe hizieren, verificari poſſunt, vt in futurum, non in præteritum, effectum ſuum trahant, quoad excluſionem repræſentationis, licet non quoad indiſtinctam eius admiſſionem, vt ſcilicet ex ſolis coniecturis, repræſentatio non excludatur, nec excluſa cenſeatur, quæ tamen antea ex coniecturis excludi poſſet, vt antea latius dixi, idque, En los mayorazgos que de aqui adelante ſe hizieren. Quod autem in hac ipſa agnationis Pragmatica non inducatur de nouo in fauorem fœminarũ, quod alia lege inerat, aut diſpoſitum fuit (ſicut ineſſe in materia repræfentationis, ex lege eadem Tauri apparet) sed potius totum contrarium demonſtratur apertè; quoniam omnia iura proclamant, & ſæpiſſimè repetunt, voluntates teſtatorum pro lege obſeruari debere, & adimplendas, non modò expreſſas, ſed etiam tacitas, & coniecturatas, immò & mentem verbis præferri; & in materia fideicommiſſaria, taciũ & coniecturale, & quod ex coniecturis colligitur, pro expreſſo haberi, atque ita ex coniecturis, induci, extendi, & reſtringi fideicommiſſa, & fœminas excluſas cenſeri, excludiq́ue debere ob ſolas coniecturas, ſicut ob expreſſam diſpoſitionem; ſicuti hoc vltimum latè comprobaui d.c. 4. lib. 2. alia autem ſuprà, hoc eod. lib. & tractatu, latiſſimè confirmantur, atq; exornantur aliis capitib. atque ita Pragmatica eadem, quæ ad excluſionem fœminarum, literale, & clarum requirit, & ſic expreſſam diſpoſitionẽ non modò continet id, quod aliàs inerat, aut diſpoſitum erat, ſed totum contrariũ; nam licet fœminæ ad ſucceſſionem parentum, & aſcendentium admitti debeant ſicut maſculi, vt d.c. 4. obſeruaui, & quiſi naturæ accuſatores exiſtant, qui inter maſculos, & fœminas differentiam conſtituunt, vt in l. maximũ vitiũ, C. de liberis præter. & in vinculis ex Tertio bonorum, aut ex Tertio & Quinto factis, id præcisè obſeruari debeat, quod in l. 27. Tauri cauetur, de qua latè lib. 5. alio c. huiuſce tractatus; attamen in aliis primogeniis antiquis, vel cum facultate Regia factis, ex ſolis coniecturis eas excludi poſſe, cenſeriq́ue excluſas; atque dictam Pragmaticã, & iure ipſo attento, atq; ex probatiſſimis, & receptis omniũ Authorum ſententiis, communiter obſeruari, latè per Molin. lib. 3. dicto c. 5. & infinitos alios, de quibus ego ipſe, d. cap. 4. lib. 2. Nec ſilentio prætermittendum erit, imò ponderare, atque hoc loco expendere debemus maximã conſonantiã, atque correſpondentiam, quã inter ſe habẽt prædictæ duæ Pragmaticæ; nam ſicut illa, quę ad materiam repræſentationis attinet, de nouo inducit, vt repræſentatio ipſa non excludatur ob cõiecturas, ſed tantũ ob expreſſum, clarum, & literale, & quod hoc intelligatur in futurum, non in præteritum; ita quoq; Pragmatica altera, qua de agnationis conſeruatione, & fœminarũ excluſione agitur, expreſsè ſtatuit, & de nouo inducit, quod ob ſolas coniecturas (quantumcunque præciſæ illæ ſint,) fœminæ non excludantur, ſed ob expreſſam, & literalem excluſionem dũtaxat; & quod hoc intelligatur etiam in futurũ, non in præteritum. Quod equidem non leue quoq; fundamentum præſtat ad corroborationem eius, quod ſuperiùs contendimus, videlicet dictam Pragmaticã repręſentationis, dum dicit, quod eiuſdẽ conſtitutio intelligatur quoad maioratus, qui poſtmodùm inſtituantur, referri debere ad caſum excluſionis repręſentationis, vt ea ſcilicet in futurũ non excludatur niſi ob literale, & clarum, non verò ex coniecturis: Non autẽ referenda ſit ad casũ repræſentationis admittendæ, quæ regulariter non admittitur ex coniecturis, ſed potius ex regula iuris generali, atque ex diſpoſitione dictæ l. Tauri, 40. immò & iuris communis, quę aſſiſtit, atque ita ſubmouere coniecturas, & literale atque certum requirere, & de nouo inducere, non niſi ad caſum excluſionis referri poteſt. In vtraque autem Pragmatica iuſtiſſimè, atq: vtiliter admodum id ſtatuitur, & ob ſolas coniecturas non induci excluſionem, niſi literale, certum, & expreſſum interueniat, de nouo ſtatuitur; quoniam in interpretanda, atque coniecturãda mente defuncti, ſæpè dicipimur. Et mentem defũcti diiudicare difficillimum eſt, & interpretatio voluntatis teſtatoris plena periculi eſt, & perſæpè in illius cognitione errare ſolemus, & aliud inducere, quã quod teſtator ipſe voluerit. Et amulare dicimur in tenebris, cum agimus de interpretanda mente teſtatoris, cum quo loquuti non ſumus, & qui non poteſt modò mentem ſuam aperire. Ac denique de mente hominis nullum certum teſtimonium eſt, quia ſoli Deo nota eſt; ideo magis inhærendum verbis certis, quam menti imaginariæ, & non certæ; & iuſtiſſimam, atque Reipublicæ vtiliſſimam eſſe legem, ex qua certum, literale, & expreſſum ad dictam excluſionem requiratur, & coniecturas ſolas non ſufficere, ſtatuatur, cum in eis adeò aſſiduè, & facilè erretur, & in mente teſtatoris percipienda, quæ ex coniecturis ſolis colligatur, adeo frequenter decipiamur ſicuti hæc omnia adnotaui, atque ex relatione aliorum cõprobaui in eiſdem terminis, quibus de excluſione fœminarum, ob maſculos remotioris lineæ, & gradus agebatur; in commentariis, lib. 2. dicto cap. 4. num. 56. & 4. ſeqq. & iunge And. Fachineum, in conſilio primo, lib. 2. & de his hactenus. CAPVT LVII. Ex ablatiuis abſolutis, ſiue abſolutè prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridica fieri poſſit, ac debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. Rurſus, ablatiui metipſi abſoluti (qui regulariter de ſui natura important conditionem) quando etiam diſpoſitionem importent, & fideicommiſſum quoque inducant; & quàm variè reſolui, & accipi ſoleant in omni actu, & materia; dilucida equidem, & diligens reſolutio, & explanatio. SVMMARIVM. -  1 Per ablatiuos abſolutos, vel conditionem, ſi, diſpoſitionem concipi, nihil intereſt. Quemadmodum enim dispoſitio concepta per conditionem, ſi, conditionalis, cẽſetur, ita & per ablatiuos ab ſolutos concepta, conditionalis dicitur. -  2 Et ibidem de intellectu l. facta 63. §. reſcripto, ff. ad Trebellianum. -  3 Ablatiui abſoluti de ſui natura important conditionem regulariter, & ſic formam inducunt regulariter, & latius infra, n. 16. -  4 Siue proferantur in hominis, ſiue in legis diſpoſitione. Et vniuerſaliter in omni actu, & materia. -  5 Vbi & de intellectu l. à teſtatore, ff. de condit. & demonſtrat. -  6 Ablatiui abſoluti ſi referantur ad futurum, reſoluuntur in veram conditionem de futuro, (provt in conditione dicitur.) Sed ſi reſoluantur in conditionem de præterito, vel de præſenti, propriam non inducunt conditionem, provt nec etiam conditio ipſa. -  7 Ablatiui abſoluti, quando proferuntur in materia, quæ in iure certam iam habet determinationem, non inducunt conditionem. Sed ſi proferuntur in materia, quæ adhuc non habet certam determinationem, tunc reſoluuntur in propriam conditionem. -  8 Ablatiui abſoluti respicientes tempus præteritum, & cadentes ſuper certo, ſtant hypotheticè, & ſuppoſitiè. -  9 Ablatiuus abſolutus in ſingulari prolatus, an inducat conditionem. Vbi Petri Peraltæ conſideratio noua, nouè etiam, & verè confutatur. Et ſententia communis recipitur, & num. ſeqq. -  10 Reſcripti cõditio ante omnia debet verificari, alioquin reſcriptum ſuum non ſortitur effectum. -  11 Reſcriptum conditionale nunquam tribuit iuriſdictionem, niſi conſtet, cõditionem purificatã eſſe. -  12 Reſcripti conditio, adeo ſubſtantialis eſt, quod verè propriè, in forma ſpecifica, & ad vnguem implenda eſt; alioquin reſcripti effectus reſoluitur. -  13 Reſcriptũ ad aliud non trahitur, niſi ad id, in quo verè, & ſpecificè verba illius verificari poſſunt. -  14 Conditio expreſſa, quemadmodum formam inducit, vt ad vnguem obſeruari debeat. -  15 Et formâ non ſeruatâ, actus corruit. -  16 Sic & ablatiui abſoluti formam inducunt, qua non ſeruata actus corruit. -  17 Nec minus faciunt conditionem expreſſam, quam dicto ſi. -  18 Ex ablatiuis abſolutis coniecturam voluntatis deduci, atque interpretationem congruam fieri aſſiduè in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. -  19 Ablatiui abſoluti maiorem vim habent, quam aliæ conditiones inductæ per dictionem, ſi. Et accedunt plus ad naturam dispoſitionis, quàm faciat expreſſa alia conditio. -  20 Per ablatiuos abſolutos conditio inducta, in ſuo contrario disponit. -  21 Ablatiui abſoluti disponunt, quando proferuntur ab eo, qui pro libito poterat disponere. -  22 Præſertim quando affirmatiuè ſunt prolati. -  23 Vel quando verba executiua referuntur ad illum, qui vult agere, & conſequi ex illa dispoſitione -  24 Aut duobus concurrentibus. -  25 Sub ablatiuis abſolutis liberi poſiti in conditione, dispoſitiuè per teſtatorem vocati cenſentur. -  26 Textus l. fideicommiſſa, §. cum eſſet, ff. de legat. 3. eleganter explicatus per Barb. & vidde n. ſeqq. -  27 Ablatiui abſoluti important diſpoſitionẽ quoad ſe, ſed conditionẽ quoad aliud; ex ſentẽtia Bartoli. De qua, & dicto §. cum eſſet, per totum n. & ſeqq. -  28 Vbi doctrinæ, & theoricæ Bartoli eiuſdem expenduntur. -  29 Ablatiui abſoluti, vt fideicommiſſum inducant, inter cætera requiritur, quod includant verbum doſpoſitiuum. -  30 Ablatiui abſoluti varias habent ſignificationes, & multipliciter, atque diuerſimodè accipiuntur ſecundum diuerſitatem verborum adiectorum. -  31 Idcirco, quotieſcunque de interpretanda, atque coniecturanda vltima quacunque diſpoſitione ex vi ablatiui abſoluti agitur, maturè, maturè procedendum provt hic admonetur. -  32 Ablatiui abſoluti non faciunt conditionem, quando ſubiecta materia repugnat. -  33 In ablatiuis abſolutis certam regulam non dari, ſed potius capi, vt ſubiectus ſermo expoſtulat. -  34 Ablatiui abſoluti non reſoluuntur in conditionem, cum reſultaret in ſubiecto repugnantia. -  35 Vel quando materia eſt dispoſitiua. -  36 Aut important admonitionem quandam. -  37 Vel apponuntur gratia frequentioris vſus. -  38 Aut facti narrant contingentiam. -  39 Et aliquando important cauſam. -  40 Aliquando temporis præſentis caſum denotant, & ſtant in vi ſuppoſitorum terminorum. -  41 Aliquando denique exponuntur in quatenus, vel quandiu, provt hîc explicatur. -  42 Et de differentiis inter ablatiuos abſolutos, & dictiones, donec, vel quouſque, agitur remiſſiuè. -  43 Notarij debent eſſe cauti, vt faciant concipere verba, ſecundum mentem teſtatoris. -  44 Ablatiui abſoluti non inducunt conditionem, cum in contrarium de mente teſtatoris conſtaret. -  45 Ablatiui abſoluti, ex ſententia Baldi, aliquando in vim cauſa finalis, aliquando in vim conditionis, aliquando in vim ſuppoſitionis terminorum apponi. -  46 Ablatiui abſoluti, ex eodem Baldo, quandoque conditionem, quandoque priuationem, quandoque limitationem ſignificare. -  47 Ablatiuorum abſolutorum, ex Signorolo diſtinctio. -  48 Ablatiui abſoluti, ex Cæſaris Barzij reſolutione, in varios, & diuerſos modos reſoluuntur. -  49 Vbi & de quæſtione illa remiſſiuè, vtrum verba illa durante vita naturali alicuius, & ea caſtè, ac honeſtè viuente: reſoluantur hoc modò, ſi caſtè, & honeſtè, & in ſtatu viduali vixerit, vel donec, & quouſque. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce cap. ex[*]plicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, quòd cùm cap. præcedenti actum fuerit, ex verbis conditionalibus, ſeu modalibus, aut ſub conditione, & ſub modo prolatis, quemadmodum voluntatis teſtatoris coniectura ſumi, atque interpretatio fieri debeat, & de modo, & conditione, atque earum differentiis: opportunè, & ſuo ordine ſubſequi de ablatiuis abſolutis, & eorum peculiari & propria natura explicare nonnulla. Verè namque, an dispofitio concipiaturper per ablatiuos absolutos, vel per conditionem, ſi nihil refert: quemadmodum enim diſpoſitio concepta per conditionem, ſi cenſetur conditionalis, ita etiam & per ablatiuos abſolutos concepta, conditionalis dicitur, neque poteſt inter hos caſus congrua differentiæ ratio reddi; ſicuti eleganter animaduertunt Iaſon, in rubrica. ff. ſoluto matrimonio, 2. lectura, num. 17. Ripa, n. 34. Ioannes Annibal, n. 2. Author fallentiarũ poſt Socinum, in fallentia 1. in principio. Hippol. Riminaldus, in conſ. 761. num. 56. lib. 7. vbi inquit, quod ablatiui abſoluti vim habent conditionis æqualiter, vt dictio, ſi & antea n. 55. vbi agit de differentia notabili inter ablatiuos abſolutos, qui faciunt conditionem, & dictionem, ſi, quæ pariter conditionem facit. Idem etiam, quod ſcilicet nihil referat, an diſpoſitio concipiatur per ablatiuos abſolutos, vel per cõditionem, ſi; tradit Petrus Barboſa, in eadem rubri. ff. ſolut. matr. 1. parte, n. 45. quò loci rectè animaduertit, doctrinam hanc probari per text. in l. facto. 63. §. reſ[*]cripto, ff. ad Trebel. iuncto principio textus cum fine: atque intelligendo, quod ibi agitur de diſpoſione concepta ſub conditione, & non ſub modo, & quod ponitur per omnia idem caſus, qui in l. à teſtatore, ff. de condit. & demonſt. apponitur, & tamen expreſſim dicitur, eam diſpoſitionem eſſe conditionalem, & nõ modalem; quicquid Albericus, & Imola aliter intellexerint, & conſtat ex eo, quod in ipſo §. reſcripto, præſupponitur, prius dandam eſſe pecuniam cauſa conditionis implendæ, quàm ille, cui relinquitur fideicommiſſum, poſſit admitti ad eius petitionẽ; quod proptium eſt conditionis, & non modi, l. cum tale, §. 1. & ibi Imola, in principio, ff. de cond. & demonſt. & ex aliis multis sæpè tradidi ſupra, c. 55. poſt Bartol. in l. quibus diebus, §. finali, ff. eo tit. n. 6. & ad intellectum dicti §. reſcripto: obſeruarunt ſpecificè Ioannes Annibal, in eadem rubri. ff. ſolut. matrim. n. 12. Socinus iunior, primo partem. 17. & hactenus Barboſa, qui textum, in eodem §. reſcripto. latius explicat, atque exornat ex num. 45. cum ſeqq. & n. 50. vbi vide omnino, vltra Barboſam quoque, quod nihil referat, diſpoſitionem concipi conditionaliter, & ſic per dictionem, ſi, vel ablatiuos abſolutos; tenuerunt Corneus, in conſ. 160. n. 7. volumine 4. Curtius ſenior, in in conſ. 49. num. 83. verſic. & melius. Capra, in conſ. 61. num. 5. Crotus, in conſil. 234. num. 6. volumine. 2. Paſetus, in conſil. 129. num. 5. Rolandus, in conſ. 65. num. 23. lib. 3. Pariſius, in conſ. 23. n. 143. lib. 1. Menochius, in conſil. 38. num. 26. & 27. lib. 1. & in conſil. 393. n. 24. lib. 4. Achilles Pedrocha, in conſil. 1. n. 263. Simon de prætis, de interpretat. vltim. volunt. lib. 3. interpretat. prima, dubit. 1. ſolut. 10. n. 9. fol. 118. & interpretat. 2. dubit. 3. ſolut. vlt. n. 15. & 16. fol. 192. eod. lib. 3. Fuerunt quoque eodem in placito, & infiniti alij[*] iuris Interpretes, qui ablatiuos de ſui natura importare conditionem regulariter, & ſic formam inducere regulariter, ſicuti conditionem expreſſam; vnanimiter adnotarunt, & axioma præfatum, ſiue regulam iſtam multis in caſibus expendunt frequentiſſimè: Bartolus inquam, in l. primo, ff. de condit. & demonſtr. quæſt. 7. principali, n. 34. idem Bartol. Paulus Caſt. & Imola, in d.l. à teſtatore, & in rubrica, ff. ſolut. matrimon. vbi Parpal. numero primo. Iaſon, in ſecundæ lectura, numero 17. Pariſius, numero 110. Alciatus, ex numero 7. Ripa, numero 30. & ſeqq. Ioann. Coraſius, lectura prima, ex numer. 7. Ioann. Bolognet. ex n. 125. Socinus iunior, à numer. 10. & 16. Ruinus, in dict. l. prima, numer. 15. ff. de cond. & demonſt. Decius, in conſilio 119. numer. 9. & in conſilio 383. num. 3. & in conſilio 466. num. 18. & ſeqq. & in conſilio 532. num. 4. Bald. Iaſ. Claud. de Seiſel. Decius, Curtius iun. Rainer. de Forliu. Signorolus, Calderinus, Ludouic. Roma, Laurent. de Palat. Gozadinus, Guid. Pap. Bened. Capra, Corneus, Franc. Ripa, Marcus Mantua, Ruinus, Ioannes de Amicis, Curt. iun. Alciat. Socin. iun. Laurent. Silua. Crotus, Pariſius, Angel. Afflictis, Capicius, Octauian. Cacheranus, Rolandus, Albertus Brunus, Cephal. Zanchus, Curtius ſen. Gratus, Burſatus, Neuizan, Celſus Hugo, Riminald. ſen. Franciſ. Beccius, Bertrandus, Marin. Freccia, quos cumulauit Ioſeph. de Ruſtic. in tract. an, & quan. libe. in condit. poſi. cenſean. vocati. lib. 6. cap. primo, num. primo, per totum, qui numero 2. per totum, adducit nonnulla iura pro hac ſententia communi, quod ablatiui abſoluti conditionem important; & explicat ea: & n. 17. in fine, communem ipſam retinet, & tuetur: quòd etiam de ſui natura, ablatiui abſoluti important conditionem; tuentur Laurent. de Pinu, Purpurat. Ancharan. Burſatus, Decius, Rolandus, Staphil. Paul. Æmil. Veral. Cephal. Anton. Ciofi. Marc. Mantua, Hieronym. Gabriel, Tibe. Deccianus, Berous, Craueta, Franciſc. Soci. Crotus, Gamarra, Brunus, Neuizan Bald. Decius, Nauarrus, Ioan. Vincent. de Anna, Ruinus, Gratus, Gozad. Alciatus, Socinus iunior, Anania, Capra, Curtius ſenior, Berous, Siluan. Ioan. de Amicis, Franciſcus Vegius, Angel. de Gambilio. Aretinus Paſethus, & Guido Papæ, quos omnes aggregat, & ita reſoluit Franciſcus Viuius deciſione 119. num. 5. per totum. Ioannes Oroſcius, in l. ab emptione, num. 8. ff. de pactis. Marcus Mantua, libr. tertio, obſeruat. c. 22. Rainald. Corſ. libro primo indagat. iuris, cap. 6. Iacob. Mandellus de Alba, in conſilio 289. numero 18. & in conſilio 455. numero 7. & in conſilio 574. numero 5. Iacob. Menochius, in conſilio 38. numero 26. & 27. libro primo, & in conſilio 69. numero 72. eod. lib. & in conſilio 327. numero 51. & in conſilio 398. numero 4. libr. 4. meliùs in conſilio 393. ex numer. 23. vſque ad numerum 28. eod. libro quarto, & in conſilio 537. numero quinto, lib. 6. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro 11. titul. 2. numero 13. Simon de Prætis, dicto lib. 3. ſolutione 10. numero 9. fol. 118. vbi inquit, poſt alios Authores, quod ablatiuus abſolutus importat conditionem momentaneam ita quod ſufficit, ſemel eueniſſe, ſine perſeuerantia, & reſoluitur in conditionem, ſi, & non per dictionem donec. & repetit eodem libro tertio, dicta ſolutione vltima, numero 15. & 16. folio 192. Marzarius Vincent. de fideicommiſſis, parte 2. quæſtione 23. Hippolyt. Riminaldus, in conſilio 23. numer. 103. libro primo, & in conſilio 203. numer. 5. libro 2. & in conſ. 232. numer. 14. & ſeqq. libro 3. & in conſilio 339. num. 56. & ſeqq. eod. libro 3. & in conſilio 412. num. 85. lib. 4. & in conſilio 661. ex numer. 47. vſque ad num. 67. eod. lib. 6. & in conſilio 737. ex numer. 28. vſque ad numerum 52. libro 7. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 5. ex num. 3. latiùs deciſione 73. ex numero 26. Silueſter Aldobrandinus, in conſilio 94. numero 46. Leand. Galganet. de condit. & demonſt. parte 2. capite primo, quæſtione 20. numero ſexto, folio 136. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiſſis, articulo 13. numero 62. & in conſilio 20. numero 30. & 83. libro, quarto, Sfortia Odd. in conſil. 59. numero quarto, Borgninus Caualcanus, deciſ. 21. num. 4. prima parte, & deciſ. 19. num. 2. parte 2. Petrus Surdus, in conſil. 38. num. 22. & ſeq. lib. primo, & in conſ. 371. num. 68. lib. 3. deciſ. 268. num. 11. Ioannes Vincent. Hondede. in conſil. 49. num. 26. & in conſ. 78. num. 23. lib. primo. Achilles Pedrocha, in conſ. 1. ex num. 261. cum ſeq. Ludouic. Caſanat. in conſ. 4. num. 117. Cardinalis Thuſcus, practicar concluſ. iur. tomo primo, littera A. concluſ. 32. fol. 18. Barboſa, in rubrica, ff. ſolut. matrim. prima parte, ex num. 23. & 24. quò loci inquit, procedere axioma præfatum, & regulam prædictum, quod ablatiui abſoluti de ſui na[*]tura important conditionem; ſiue ipſi proferantur in legis, ſiue in hominis diſpoſitione; & citat Signorol. duntaxat in conſ. 68. num. 14. verè tamen Authores omnes nunc commemorati, & alij quicunque in hac materia loquuntur, vnanimiter intelligunt regulam ipſum, fiue ablatiui abſoluti proferantur à lege, ſiue ab homine; & vniuerſaliter in omni actu, & materia; nec diſcriminis ratio reddi poteſt inter vnam, & alteram diſpoſitionem, Sic in legis, ſicuti in hominis diſpoſitione accepit præfatam doctrinam Bartol. in l. 2. §. nunc videndum, num. 2. ff. ad Tertul. quem ſequuti fuere Roman. in conſ. 32. num. 4. Decius, in conſ. 578. num. 12. Ioannes Coraſius, in rubr. ff. ſolut. matrim. num. 10. Menoch. in conſ. 394. num. 25. lib. 4. & in ſtatuto loquintur Pet. Surd, dicta deciſione 268. num. 11. Franciſc. Viuius, dicta deciſ. 119. num. 1. in fine, qui poſtquam cumulauit infinitos Authores, ad probandum, quod ablatiui abſoluti de ſui natura important conditionem; inquit in hunc modum: Et hoc extendere, propagarèque videtur radices, & vires nempe ſuas, non tantum teſtamento, vt ablatiuz abſoluti in illo poſiti, conditionem importent: ſed etiam in contractibus, ſtatutis, reſcriptis, ſententijs, & vninerſaliter in omnibus, & quibuſcunque alijs ſimilibus caſibus, vt plerique ex memoratis, & ante ſignatis Doctoribus ita apertiſſimè demonſtrat. Et in hominis[*] diſpoſitione, quod ablatiui abſoluti conditionem inducant, Probatur expreſſim in d.l. à teſtatore, ff. de condit. & demonſt. vbi notauit Bartolus, (vt antea dixi) & recte quidem; idcirco in caſu ibi propoſito, decedente illo, cui fideicommiſſum fuerat relictum, centum datis cohæredi, antequa illa centum daret, extingui fideicommiſſum, & conſequenter, neque illud ad hæredem eius tranſmitti, Iureconſultus reſpondit; idque ex regula l. vnicæ, § ſin autem aliquid ſub conditione, C. de caduc. tollend. cum ablatiui abſoluti reſoluuantur in conditionem: & ita expllicarunt Bartol. & Caſtrenſ. ibidem: idem Bart. in l quibus diebus, §. finali num. 1. eod. titulo. Alex. in l. cum. mota. num. 8. ad finem, C. de traſact. Anton Gama, deciſ. 158. num. 3. Barboſa, in dicta rebrica, ff. ſoluto matrim. num. 28. in fine. & 29. vbi inquit, teſtatorem vſum fuiſſe verbis conditionalibus, hoc eſt ablatiuis abſolutis, quorum natura eſt, reſolui in conditionem, atque ita elici manifeſtè, voluiſſe ipſum conditionem inducere; ſicuti Alex. Iaſon, Riminald. Claudius, Curt. iunior, & Padilla, ibi relati, obſeruarunt: alijs etiam modis interpretatur legam ipſam Barboſa, vt prober, diſpoſitionem conditionalem eſſe, vt ibi videri poteſt, ex n. 26. vſque ad n. 42 vbi latiſſime agit, & concludit, præcitatum iuris axima, apertè probari in ea l. quod ego libenter admitto. Probatur etiam in l. ab empt. ff. de pactis, vbi Bart. n. 1. Oroſc. n. 8. & alij communiter, & in l. acceptis, nummis, ff. ad legam falcid. l. deducta, §. nummis, ff. ad Trebel. l. facta, §. reſcript, ff. eod. titu. l. euictis, ff. de vſuris. l. ſi debitor, § 1. ff. quibus modis pig. vel hypot. ſolu. vbi qui venditioni pignoris conſeſti, ſalua cauſa ſui pignoris, nullum ſibi adfert præiudicium ex eo conſenſu, cum ſub hac conditione conſenſerit, vt ſcilicet ſaluum ſit ius ſuum: quem textum ita expendit: & ponderat Menochius, in conſ. 38. num. 26. lib. 1. vbi inquit, quod hæc verba, ſaluo conſenſu, ſunt ablatiui abſoluti, & ob id contionem faciunt: & num. 27. refert Pariſium, in conſ. 23. num. 142. libro primo, qui eo textu adductus, reſpondit, quod verè ita conſentiens, dicitur ſub conditione conſentire, & refert Tirequellum, qui plura recenſet in propoſito, & multos eiuſem opinionis Authores commemorat. Id autem certiſſimum eſt, ſi ablatiui abſoluti re[*]ferantur ad futurum; tunc namque reſoluuntur in veram conditionem de futuro, prout dictio, ſi aut conditio relata ad futurum, propriam inducit conditionem ſuſpenſiuuam à futuro pendentem, l. qui promiſit, ff. de conditione indebiti. Cæterum, ſi reſoluantur in conditionem de præterito, vel de præſenti, propriam non inducunt conditionem, prout nec dictio, ſi, quæ de proprietate inducit conditionem, ſi ad futurum referatur, ſecus ſi ad præſens, vel præteritum, l. cum ad præſens. ff. ſi certum petat. §. conditiones, de verbor. obligat. Inſtitut. quo pacto iſtam materiam explicauit poſt Parpal. Pariſium, & Bolognetum, vt Iaſonis obiectioni contra Bartolum, ſatisfaceret, Petrus Barboſa, in dicta rubrica, ff. ſoluto matrimonio, 1. parte, numero. 24. & 25. per totum: quo loci etiam dixit ſingulariter poſt Baldum, Iaſonem, Ruinum, Rolandum, & Chaſſeneum, quod quando ablatiui abſoluti proferuntur in materia, quæ in iure iam certam habet determinationem, non inducunt conditionem, quæ præſupponit in[*]certitudinem, quod probat lex prima, ff. de leg. 2. ibi; neque conditio ineſt. Sed ſi proferuntur in materia, quæ adhuc non habet certam iuris determinationem, ſed debet determinari per leges ſubſequentes, tunc reſoluutur in propriam conditionem, Addiderim ego, vtrumque dictum veriſſmum eſſe, & primum vltra Barboſam, & ab eo relatos, probari etiam per Rolandum, in conſ. 82. num, 16. lib. 1. per Alciatum, in eadem rubri. ſoluto matrimonio, num. 70. & ſequent. Octauianum Cacheranum, deciſ. Pedemontana 155. num. 7. vbi dixit, ablatiuos abſolutos ſemper, conditionem importare, quando futurum tempus reſpiciunt, & quod ſui natura eſt incertum. Alex. Raudenſ. de Analogis, lib. 1. cap. 33. num. 207. fol. 323. vbi relato Baldo, in dicta l. prima, ff. de[*] legat. 2. oppoſitione 11. inquit, quod ablatiui abſoluti reſpicintes tempus præteritum, & candentes ſuper certo, ſtant hypotheticè, & ſuppoſitiè; & ante alios ita ſcripſit Bald. vbi. ſuprà, & dixit, quod aut ablatiuus cadit ſuper certo, eſtque ſui natura illud iuris intellectu certum, & non facit conditionem, aut ſuper incerto, & facit conditionem d.l. à teſtatore: refert Ioſeph. de Ruſtic. in tract. an & quan. libe. in cond. poſi. cen vocati. lib. cap. 1. n. 11. vbi adducit dictam differentiam certi, & incerti & Iaſon, Bald. Rip. & Roland. eam tenentes, commemorat. Franciſcus, Vuius, deciſ. 119. n. 7. Riminald. quoque iunior idem notauit in conſ. 747. n. 30. lib. 7 vbi reſoluit, quod ablatiui abſoluti inducunt conditionem, qunado proferuntur ſuper eo, quod à futuro euentu pendebat; & ſic erat incertam, vt per Bald. Alciat. & Cacheranum ibi reltos. Addiderim etiam, & ſecundum aſſumptum eſſe veriſſimum, ob eandem rationem, & ex eo, & diſtinctione præcitata, verius explicari verba dictæ l. primæ, ff. de legatis ſecundo: quam ex Theorica, ſiue obſeruatione illa Petri de Peralta (viri equidem mihi ſemper admodum eruditi) is namque in ipſa l. pri[*]ma, numero nonageſimo tertio, quamuis veriſſimè arbitretur, verba uilla, arbitrio, reſolui in accuſatiuum, ſcilicet ad arbitrium, & non in ablatiuum abſolutum, & ſic non in conditionem (quod Baldus docuit, & ſequaces probarunt) in alio tamen à communi omnium Interpretum ſententia deuiare videtur, quamuis ipſe, quod nouè deuiet, non expreſſerit (Barboſa etiam, nec vllus hactenus id animaduertit) dicit namque Peralta ipſe, quod ablatiuus non eſt, nec dici poteſt abſolutus, qui non qualiſicetur ab aliquo adiectiuo: & ſic leges dicentes, importari conditionem per ablatiuos abſolutos, loqui in plurali, non in ſingulari, vt conſtare inquit ex his iuribus, quæ ibi adducit: & tamen etiam in ſingulari per ablatiuos abſolutos importari conditionem, omnes ferè Authores admittunt, quos ſuprà n. 3. commemoraui. Ipſi namque, ſioriginaliter prælegantur, aliquando loquuntur in plurali, aliquando in ſingulari, nec differentiam vllam conſtituunt; quod ego credo ſic dicendum, niſi alia ratio contrarium ſuadeat. Sic ſane in ablatiuo abſoluto, in ſingulari poſitio: Salua cauſa ſui pignoris, Conditionem notauit poſt Iureconſult. in l. debitor, §. 1. ff. quibus modis pign. vel hypothec. ſolu. & alios Authores, Menoch. in conſ. 38. n. 26. lib. 1. & reſcriptum continens verba illa, conſtito de ſuplicatis, ſeu aſſertis, & ſic per ablatiuum abſolutum in ſingulari, conditionem facere, ſiue conditionale dici; in terminis reſpondit Crauet. in conſ. 355. n. 13. in fine, & 14. ſequitur Achilles Pedrocha, i conſ. 1. n. 262. & ſeq. qui inde infert n. 265. quod reſcripti conditio debet[*] ante omnia verificari, alioquin reſcriptum non ſortitur ſuum effectum: & num. 266. quod reſcriptum conditionale, nunquam tribuit iuriſdictionem, niſi[*] conſter, conditionem purificatam eſſe: & num. 276. quod reſcripti conditio, adeo ſubſtantialis eſt, quod[*] vere, & proprie, & in forma ſpecifica, & ad vnguem implenda eſt, alioquin reſcriptum caret effectu, vel ſaltem effectus reſolui debet: & n. 268. quod reſ[*]criptum ad aliud non trahitur, nec extenditur, niſi ad id, in quo verè, & ſpecificè verba illius verificari poſſunt: vt multi Authores ibi relari obſeruarunt, ita etiam ſingulariter poſuit exemplum Hippolyt. Riminald. in conſ. 747. ex n. 28. lib. 7. Borgnin. Caualcan. deciſ. 21. n. 4. prima parte, ibi: Statutum loquitur conditionaliter per ablatiuum abſolutum, iurante dicto actore, qui important conditionem. Pet. Surd. deciſ. 268. n. 20. ibi: Dicitur etiam data forma, quia conditionaliter dicitur, facta prius æſtimatione, ablatiui enim abſoluti important conditionem, & c. Et idem Surdus recte obſeruauit ibi, n. 12. quod quemadmodum conditio expreſſa formam inducit, vt ad[*] vnguem obſeruati debet, vt latius eod. num. vndecimo, comprobat Caſanat. etiam, in conſ. 4. ex n. 43. & forma non ſeruata, actus corruit, l. cum his, §, ſi prætor ff. de tranſact. vt late Surd. metipſe. ibid. n. 8.[*] & 9. Beccius, in conſ. 11. n. 18. & poſt alios multos Authores Achilles Pedrocha, in conſ. 1. ex n. 12. cum ſeq. & in conſ. 36. num. 189. lib. 1. ſic & ablatiui abſoluti (qui important conditionem, vt toties[*] dictum eſt) formam inducunt, qua non ſeruata, corruit actus omnino, vt Surdus idem, ipſomet, loco probauit, & vltra eum Caualcan. deciſ. præcitata 21. num. 4. & 2. ſeq. prima parte. qui loquitur ſpecificè in his terminis ablatiui abſoluti: Menoch. etiam, in conſ. 69. num. 72. lib. 1. & in conſ. 398. num. 4. & 20. lib. 4. quia iſti ablatiui abſoluti, non tacitam, ſed expreſſam conditionem inducunt, & eam ſuſpen[*]ſiuam; ſicuti Authores omnes ferè probarunt, quos retuli ſuprà num. 3. & cum multis Hippolyt. Riminald. dicto conſ. 747. num. 13. lib. 7. Ioſeph. de Ruſticis, dicto tractatu, an, & quan. libe. in cond. poſiti. lib. 6. cap. 1. num. 18. Franciſc. Viuius d. deciſ. 119. ſub num. 5. Lean. Galgan. de condit. & demonſt. parte 2. cap. 1. quæſt. 20. num. 6. fol. 136. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 73. numero 26. & 27. & hactenus de prima obſeruatione in hac materia. Secundò deinde & principaliter obſeruandum,[*] atque conſtituendum erit, ex ablatiuis abſolutis coniecturam voluntatis deduci ſæpiſſimè, & interpretationem congruam fieri aſſiduè in teſtamenis, & vltimis voluntatibus; vt diuerſimodè interpretatio fiat, vt etiam pura & ſimplex, ſeu potius conditionalis diiudicetur, vel non diſpoſitio; quod ex hactenus dictis, & Authoribus præcitatis elicitur manifeſtè, ex alijs etiam, qui pro diuerſitate caſuum occurrentium, doctrinis præfatis, & inferius commemorandis, adducebantur; ex Alexandro inquam, in conſ. 196. ex num. 5. & num. 14. lib. 2. Ruino, in conſ. 181. lib. 2. & in conſil. 141. colum. 6. in principio, lib. 3. Socin. iun. in conſ. 4. num. 7. in fine, & num, 8. lib. 1. Caſtrenſe, in conſ. 359. lib. 2. Ripa, reſponſorum lib. 2. cap. 9. ex num. 1. Gozadino, in conſ. 3. num. 22. Decio, in conſ. 466. num. 18. Ancharano, in conſ. 266. ad finem. Bologn. in conſ. 62. in 6. colum. Tiberio Deciano, in conſ. 16. numero 34. & 35. lib. primo. Celſo Hug. in conſ. 5. num. 8. & in conſil. 26. numero 76. Capra in conſil. 61. numero 5. Purpurato inter conſilia Siluani, conſil. 53. num. 4. Hippolyt Riminald. in conſ. 747. ex num. 28. lib. 7. Menoch. in conſ. 494. num. 24. &25. lib. 5. in conſ. 393. ex num. 22. vſque ad num. 28. lib. 4. & id[*]circo, ablatiuos abſolutos maiorem vim habere, quam habeant aliæ conditiones inductæ per dictionem, ſi: nam etſi ablatiui ipſi conditionem inducant, vt ſæpè repetitum eſt, plus tamen accedunt ad naturam diſpoſitionis, quam faciat expreſſa alia conditio, argumento textus, in l. demonſtratio, ante finem, ibi: at ſi conditionaliter, ff. de condit. & demonſt. & ita tradidit Caſtrenſis in ratione, §. tametiſi, verſic. vltimo, ff. ad. l. falcid. declarando tex. in l. fideicommiſſa, §. cum eſſet. ff. de legat. 3. & differentiam inter ablatiuos abſolutos, & dictionem, ſi, vbi conſtituit, quod textus in dicto §. cum eſſet, loquitur, quando conditio apponitur per ablatiuum abſolutum, vt ſi grauo vnum hæredem, quod perceptis centrum à cohærede, reſtituat ſibi ſuam partem, nam cohæres, qui adiuit, poteſt compelli dare centum, & recipere partem illius, licet illi ablatiui conditionem faciant, vt per text. in l. à teſtatore, ff. de condit. & demonſt. ſtatim dicetur, ſed ſi conditio propriè exprimeretur per dictionem, ſi, puta ſi cohæres dabit centum, partem ſuam illi reſtituat, tunc cohæres non poſſet compelli centum dare, & alterius partem recipere: quia (vt dixi) ablatiui abſoluti, licet vim conditionis habeant æqualiter, vt dictio, ſi, tamen accedunt ad naturam diſpoſitionis, plus quam dictio, ſi; concluditque Caſtrenſis, hoc eſſe notabile. quia nullus tãgit, & credit eſſe veriſſimum, & verborum ſonus hoc etiam indicat, eùmque ſequitur Alexand. addens tamen, quod hoc fuit dictum Baldi, in rubrica, C. de inſtit. & ſubſtit. verſic. extra quæro, & idem tenent Florian. Iaſo, Alex. Socin. vterque, Alciatus, Corneus, Ripa, Berengarius, Bolognetus, Ruinus, Rolandus, & Celſus, cum quibus Barboſa, prima parte dictæ rubicæ. ff. ſolut. matrim. num. 44. vbi dixit, quod ablatiui abſoluti magis aſſimilantur diſpoſitioni, quàm meræ conditioni, & ideo ex illis facilius inducitur legatum, & fideicommiſſum: & vltra eum, id ipſum ſcripſerunt Hippolyt. Riminald. in conſ. 661. num. 55. & 56. lib. 6. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 5. num. 3. Simon de Prætis, de interpretat. vltimar voluntat. lib. 3. interpretat. 1. dubitatione prima, ſolutione 10. numero 9. folio 118. vbi quod ablatiuus abſolutus habet vim diſpoſitionis, & naturam, pluſquam dictio, ſi, Achilles Pedrocha, in conſil. 22. numero 10. Menochius, in conſil. 394. num. 19. lib. 4. vbi inquit ablatiuum abſolutum magis accedere ad naturam diſpoſitionis, quàm alia verba merè conditionalia; melius in conſ. 393. n. 23. & 25. eod. lib. 4. & in conſ. 394. n. 25. lib. 5. Ioſeph. de Ruſt. in dict. tract. an, & quan. lib. 5. in cond. poſi. lib. 6. c. 3. n. 6. Tiber. Decian. in conſ. 41. n. 84. lib. 1. vbi eandem adducit reſolutionem, & inquit quoque, conditionem inductam per ablatiuos abſolutos, in ſuo contrario diſponere, per text. in l. ſi ſeruus lega[*]tus, §. qui margaritam, ff. de leg. 1. Addit etiam num. 49. eiuſdem conſilij 41. Decianus metipſe, quod ablatiui abſoluti præſertim diſponunt, quando pro[*]feruntur ab eo, qui pro libito poterat diſponere: ſicuti Bartol. communiter receptus, probauit in l. ſeruo legato, §. ſi à teſtatore. ff. de legat. 1. & in l. 3. §. nunc videndum, ff. ad Tertull. & maximè, ſi ſunt prolati affirmatiuè, non negatiuè: vt tradunt Caſtrenſis, Alexand. Ruinus, Corneus, Bologninus, &[*] Socinus ibi relati per Decianum, & per Menochium, in conſ. 339. ex num. 22. lib. 4. & ibidem num. 26. poſt Alexand. in conſ. 158. num. 19. lib. 2. ſcripſit ſingulariter, quod ablatiui abſoluti inducunt diſ[*]poſitionem, quando verba executiua importata per ablatiuum abſolutum, referuntur ad illum, qui vult agere, & conſequi ex illa diſpoſitione: quod etiam ſingulariter declarat, & num. 27. ſubdit poſt Ripam, quod ablatiui abſoluti inducunt diſpoſitionem, duobus concurrentibus; quod ſcilicet ita facere, & diſponere, penderet ab eius voluntate, qui fe[*]cit, aut diſpoſuit, & quod ſi de eodem, quod contient ablatiuus abſolutus, & non de alio, vt probatur in dicto §. cum eſſet, l. fideicommiſſa. de legat. 3. & id ipſum, videlicet quod ablatiui abſoluti prolati ab homine habente poteſtatem diſponendi, diſponant, & inducant fideicommiſſum; poſt Bart. Bald. Pariſium, Curtium iun. Decianum, & alios reſoluit Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 5. num. 4. Hippolyt. Riminald. dicto conſ. 661. num. 47. 48. & 60. lib. 6. vbi quod ablatiui abſoluti inducunt diſpoſitionem, quando feruntur ab eo, qui poteſt diſponere: & quando referuntur ad eos, quos teſtator poteſt grauare, & ad perſonam, & ad rem in qua poteſt cadere fideicommiſſum, quod inducunt fideicommiſſum: & n. 49. & 52. quod ex ſententia multorum non procedit concluſio prædicta, quando negatiuè prolati ſunt ablatiui abſoluti: & num. 51. de tribus differentijs inter verba negatiuè, vel affirmatiuè prolata, per ablatiuos abſolutos: & num. 54. vbi damnat prædictam diferentiam, an negatiuè, vel affirmatiuè proferantur, nec ſibi videtur ſubſtantialis, vt ibi videri poteſt, Ioſeph. de Ruſticis, in tracta. an, & quan. libe. in condit. poſi. cenſean. voca. lib. 6. cap. 3. num. 2. vbi quod ablatiui abſoluti diſpoſitionem induunt, cum ab eo, qui circa actum diſponere poteſt, proferuntur: & citat text. in dict. §. cum eſſet, & in dict. l. ſeruus, §. qui margaritam, & in l. in raione, §. tamet ſi, ff. ad l. falcid. & quamplurimos Authores ita tenentes: Franciſcus Viuius, dicta deciſione 119. num. primo, & num. 2. in fine, & num. 3. vbi inquit, quod ablatiui abſoluti aliquando habent vim diſpoſitionis in vltimis voluntatibus: nam regulariter (vt ibidem ſubijcit numero 8.) non diſponunt, etiam ſi ſtent abſolutè: quocirca, liberos poſitos in conditione ſub ablatiuis abſolutis, per[*] teſtatorrem diſpoſitiuè vocatos cenſeri; poſt alios multas Authores defendit Menochius, in conſilio 393. numerio 22. cum ſequentibus & in conſilio 394. numero 19. libro quarto, & cum Alphano, Corneo, Alexandro Bolognino, Purpurato, Socino, Zancho, Deciano, Gabriel. Portio, & alijs Achilles Pedrocha, in conſilio 22. numero 10. & id ipſum tuentur innumeri alij iuris Interpretes, quos commemorauit Ioſeph. de Ruſticis, libro ſexto, dicto cap. tertio ſecundo primo, folio 85. & reddit retionem numoro ſecundo, & adducit Authores contrarium tenentes, numero 3. & non eſſe recedendum à priori ſententia, tanquam veriori, & communiori, vt ibi, num. 4. Et hactenus de ſecunda obſeruatione in hac materia, & de concluſione communi, quod ablatini abſoliti diſpoſitionem aliquando inducant in vltimis voluntatibus, quam in dubium reuocauit Barboſa, in dicta rubri. ff. ſoluto matrim. num. 44. vbi de intellectu textus, in dict. §. cum eſſet, l. fideicom[*]miſſa, ff. de legatis 3. eruditè admodum & plene egit ex numero 38. in verſic. explicitis, vſque ad num. 50. ad quem remitto lectorem. Tertiò & principaliter obſeruandum; atque con[*]ſtituendum erit, Bartolum, in eodem §. cum eſſet, duobus argumentis propoſitis, ſiue duplici oppoſitione facta, breuiter & magiſtraliter materiam hanc explanaſſe: & in effectu, dum inquirit, an fideicommiſſum inducatur per ablatiuos abſolutos, & an ipſe diſpoſitionem inducant; docuiſſe, quod ablatiui abſoluti important diſpoſitionem quoad ſe, ſed conditionem quoad aliud: & ita diluit, atque declarat argumentum oppoſitum contra text. in ipſe, §. cum eſſet, ex dict. l. à teſtatore, ff. de condit. & demonſt. vbi probatur, fideicommiſſum reddi conditionale ob ablatiuos abſolutos, & ideo tranſmitti non poſſe, & tamen in præcitato, §. cum eſſet. fideicommiſſum non redditur conditione propter ablatiuos abſolutos, ſed cenſetur purum, & ſtatim peti poteſt: & eodem modo explicauit in dict. l. à teſtatore, & ſubdit, quod hoc modo loquendi, Titia hæres acceptis centum à Titio, reſtituas hæreditatem Titiæ cohæredi, illa centum ſunt in fideicommiſſo, quo ad illam Titiam, vt ſit perinde, ac ſi deceret, Titia det centum, & ſi centum dederit, hæreditatem accipiat; & eſt caſus notabillis, vt Bartol. inquit: & ideo non poterit hæreditatem habere, niſi det illa centum: voluit dicere Bartol. ipſe, quoad ſe, id eſt, quoad grauatum reſtituere, acceptis centum, important ea verba diſpoſitionem, cum diſpoſitiuè fuerit vocatus: quoad alium verò important conditionem, quia is non admittitur, niſi alius recipiat illa centum, atque ita non cogitur reſtituere, niſi acceptis centum: teſtator etenim inſtituit duos hæredes, Caium, & Sempronium, & dixit, quod Caius acceptis centum à Sempronio: reſtitueret ei partem ſuam: ille Caius dicitur diſpoſitiuè vocatus as ſuam partem, ille verò Sempronius ſub conditione ſubſtitutu, ſi illa centum deinde Caio numeraſſet. Et ideo dicitur duplex fideicommiſſum, vnum in perſona Caij, qui poteſt, ſi vult, cogere Sempronium, vt ſibi numeret illa centum, & portionem ſuam recipiat: alterum in perſona Sempronij, qui poteſt cogere Caium, vt accipiat centum à ſe numeranda, & hæreditatem reſtituat. Ille Caius dicitur dispoſitiuè, & non conditionaliter vocatus, alioqui non potuiſſet grauari, atque ita non appellaretur fideicommiſſum, vt Bart. & reliqui animaduertunt, & Menoch. in conſ. 494. n. 24. & 25. lib. 5. ita enucleauit, & caſui ſibi propoſito, & conſulto applicauit, vt Domina Liuia ſibi eſſet diſpoſitiuè vocata, ea non accipiente maritum; accipiente verò, eſſet grauata reſtituere hæreditatem filij. Et adiicit, ad rem egregiè conferre quod docuit Bartolus in l. 2. §. videndum, num. 2. ff. ad Tertul. ſi ſtatuto (inquit Bartol.) cantum eſt, quod ſtantibus maſculis, fæminæ non admittantur; ille ablatiuus abſolutus, ſtantibus ſignificat, quod maſculi cenſentur purè & ſimpliciter vocati, fæminæ verò ſub conditione excluſæ, hoc eſt, ſi extabunt maſculi: Bartoli doctrinam ſequuti ſunt Bald Roman. Decius, & Coraius, qui aperte dixerunt, ſtatutum prædictum purè vocare maſculos, ſub conditione verò fæminas, cum ablatiuus abſolutus diſpoſitionem puram inducat quoad ipſos maſculos, eandem quoque Bart. reſolutionem, & ad text. in d. §. cum eſſet, interpretationem, Menoch. non relato refert Barboſa, 1. parte dictæ rubricæ, ff. ſolut. mat. n. 38. in fine, qui etiam inquit, ex ſententia Bart. quam Caſt. Vincent. & Ruin. ibi cõmemorati probarunt; ſub his verbis (acceptis centum reſtituas hæreditatem Titiæ cohæredi) duplex contineri fideicommiſſum, ſcilicet, rogo vt reſtituas hæreditatem Titiæ cohæredi: item rogo Titiam cohæredẽ, vt tibi præſtet centum. Primum autem fideicommiſſum Titiæ reſtituendum; cenſetur conditionale, quaſi relictum, ſi centum dederit cohæredi d.l. à teſtatore, in fine, de qua etiam agit nouiſſime Guido Pancirolus, variarum lectionum vtriuſq; iuris, lib. 2. cap. 103. ad illum text. fol. 204. & id ipſum agnoſcit. Secundum autem cenſetur purum, dicto §. cum eſſet. Cæterum Barboſa metipſe, vbi ſupra, numero 39.[*] inquit, communem hanc reſolutionem nunquam ſibi placuiſſe ratione quadam, quam eò loci expendit, ac proinde aliter explicat (& nouè, vt ibi videbitur:) remanet tamen (vtcumque res ſit) cum communi ſententia, quod ablatiui abſoluti important aliquando diſpoſitionem, quoad ſe, ſicuti expreſsè tenuit ibi num. 44. conuenit etiam ſententiæ communi in alio, quod ſcilicet textus, in dict. §. cum eſſet. loquatur in cohæredibus inuicem grauatis, ac ita duntaxat probet, quod quando vnico cohæredi relinquitur fideicommiſſum, ſi quid dederit cohæredi, tunc etiam in perſona cohæredis cenſetur inductum fideicommiſſum: ea ratione, quia cum hos teſtator pariter honorauerit in inſtitutione, pariter etiam videtur eos æquales reddidiſſe circa fideicommiſſum: & ita cum in perſona vnius, cui reſtituenda eſt hæreditas, conſtet de fideicommiſſio illi relicto, quamuis de eodem fideicommiſſo non conſtet ita clarè in perſona illius, qui pecuniam debet accipere, tamen vt æqualitas videatur ſeruata inter prædictos cohæredes, etiam in perſona illius, qui accipere debebat pecuniam, fideicommiſſum inducitur, vt latius, atque eruditè probauit ipſe Barboſa, num. 48. ex verſic. pro vera igitur, & num. 49. . hactenus de prima theorica Bartoli in dict. §. cum eſſet, quæ fuit ſolutio ſecundæ oppoſitionis, ibi factæ; ſolutio etiam oppoſitionis principalis, quam in dict. l. à teſtatore, fecit ipſe Bartolus, vbi expreſſim agnouit, quod textus, in dict. §. cum eſſet, loquitur de fideicommiſſo facto inter cohæredes metipſos. Agnouit etiam oppoſitione prima eiuſd. §. cum eſſet, quod ablatiui abſoluti non ſolùm conditionem inducunt, ſed etiam diſpoſitionem, ac fideicommiſſum, quando referuntur ad eos, quos teſtator poterat grauare; aliàs ſecus: & ita intelligit text. in eodem §. tamet ſi, ff. ad l. falcid. & repetit in d.l. à teſtatore vbi ſcribit, quod ablatiui abſoluti faciunt conditionem, quando non poſſunt inducere fideicommiſſum, vel ex natura perſonæ, cui adiicitur, quia non poteſt grauari, vel ex natura rei, argumento eius, quod notatur in dict. l. in ratione, §. tamet ſi, ſed quando referuntur ad perſonam, & ad rem, in quam poteſt cadere fideicommiſſum, inducunt fideicommiſſum quantum ad ſe, vt eſt caſus, in d.l. ſi ſeruus, §. qui margaritam, de legatis primo. & in dict. §. cum eſſet, ſed quoad aliud habent vim conditionis, vt ſuprà dicebam, & ſequuntur relati ſuprà num. 24. Mieres etiam de maioratu, 2. parte, quæſtione 5. numero 5. vbi dixit, quod ablatiui abſoluti prolati ab illo, qui habet poteſtatem grauandi, inducunt fideicommiſſum, per text. in d. §. cum eſſet. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 11. titulo 2. numero 13. fol.[*] 469. vbi inquit, quod ablatiui abſoluti, ad hoc vt inducant fideicommiſſum: inter cætera requiritur, quod includant verbum diſpoſitiuum, vt loquitur textus, in dicto §. cum eſſet, in illo ablatiuo, accepta certa quantitate, quod quidem verbum, accepta, eſt diſpoſituum, vt ſibi accipiat: & ideo concludit, quod cum verbum diſpoſitiuum deficiat, non poteſt induci fideicommiſſum: quæ eſt ſingularis obſeruatio in hac materia, nec eiuſdem, & Manticæ commemoratio facta à ſuperioribus omnibus, qui ſuprà præcitantur. Quarto denique, & vltimo loco obſeruandum,[*] atque conſtituendum erit, quod ablatiui abſoluti varias habent ſignificationes, ſiue multipliciter accipiuntur, nec ſemper inducunt conditionem, ſed etiam aliquando diſpoſitionem, & fideicommiſſum, vt ſuprà vidiſti: aliquando etiam aliud denotant, & ſignificant, & diuerſimodè reſoluuntur, atque intelliguntur ſecundum diuerſitatem verborum adiectorum. Quod tradiderunt Corneus, in l. prima, num. 13. ad finem, C. de condit. inſertis, Curtius ſenior, in conſ. 42. num. 23. Rolandus, in conſ. 82. num. 16. lib. 1. Mantua, ſingulari 34. Iacob Mandellus de Alba, in conſ. 455. numero 7. & ibidem Additionator eius, Vincent. Annibal, littera B. Iaſon, in l. ab emptione, columna 1. in fine; & 2. Ioannes Oroſcius, ibidem, num. 8. ff. de pactis, Octauianus Cacheranns, poſt Curtium iunior. quem citat deciſion. Pedemon. 145. num. 6. in fine. Silueſter Aldobrandin. in conſ. 107. num. 16. Barboſa, prima parte rubricæ, ff. ſoluto matrim. num. 25. in fine, & num. 26. dum dixit, ablatiuos abſolutos non ſemper inducere conditionem, ſed doctrinam illam communem, quod ablatiui abſoluti reſoluantur in conditionem, multas recepere limitationes, de quibus per Iaſon. Alciat. Ripam, Coraſium, Horoſetum, Authorem fallentiarum, Riminaldum, Coretſum, &[*] Mantuam ibi relatos: ſic ſane, cum de interpretanda, atque coniecturanda vltima quacunque diſpoſitione, ex vi ablatiui abſoluti agatur; maturè equidem procedendum erit, cum ex varijs cauſis; & rerum circunſtantijs, ſiue ob ſubiectam materiam, & diuerſitatem verborum adiectorum, ex perſonis etiam, in quas diſpoſitio dirigitur, & affectione earum, aliàque ſimilia, maximèque ex præſumpta teſtatoris voluntate; diuerſimodè poſſint, ac debeant accipi ablatiui abſoluti, & ita etiam diuerſimode operari; quod verum eſt, atque ex mente Authorum omnium procedit, quos commemoraui ſuprà, numero 3. idcirco Author fallentiarum, ſæpè hoc. cap. præcitatus, poſt regulas Socini, fallentia prima, regulam metipſam, quod ablatiui abſoluti conditionem faciant, tribus modis ampliauit, & quinque ſtatim fallentias adduxit. Primò namque inquit, quod ablatiui abſoluti non faciunt conditionem, quando ſubiecta materia[*] repugnat, vt ibi explicat: & Socinus iunior, in rubrica. ff. ſoluto matrimo. prima parte, num. 16. vbi eleganter probat, quod ablatiui abſoluti non ſemper in conditionem reſoluuntur, ſed varijs modis accipiuntur, ſecundum ſubiectam materiam, & verba, quibus adiiciuntur: ibidem Barboſa, prima parte, n. 29. in princip. Natta, in conſ. 404. num. 9. lib. 2. vbi quod ablatiui abſoluti non ſemper conditionem faciunt, ſed potiùs capiuntur, vt ſubiectus ſermo expoſtulat: Ioseph. de Ruſticis, in tractatu, an, & quan. libe. in cond. poſi. cenſean. voca. libro primo, capi. 6.[*] num. 17. vbi etiam inquit, in ablatiuis abſolutis certam regulam non dari: & numero 23. vbi quod ablatiui metipſi abſoluti non reſoluuntur in condi[*]tionem, cum reſultaret in ſubiecto repugnantia. Secundò inquit Author ipſe fallentiarum, quod non faciunt conditionem, quando materia eſt diſpoſitiua, per text. in l. qui fidem, in verbo, rato manente pa[*]cto ff. de tranſact. vel quando important admonitio[*]nem quandam, vt ſunt illi ablatiui, arbitratu meo, qui apponuntur operi futuro, l. cum ſtipulatus ſum mihi à Proculo, ff. de verb. obligat. & poſt Bartholom. Parpal. & Bened. de Vab. notauit Ruſticis, dicto cap. primo, lib. 6. num. 14. aut denominationem quandam perſonæ conditionaliter prolatæ; iuxta diſtinctionem Hippolyti Riminaldi, poſt Decianum, ibi relatum, in conſ. 661. n. 57. lib. 6. velquando apponuntur gratia frequentioris vſus; nam tunc nihil[*] important, vt propriè loquitur text. in. l. 2. in princip. in verſ. ſed etſi extran. in verb. filio præcedente, ff. de vulg. & pub. ſubſt. & ibi Gloſ. ad hoc notabilis; aut fa[*]cti enarrant cõtingentiam, vt poſt alios Authores annotauit Ruſticis idem, lib. 6. dicto cap. 1. num. 15. aliquando etiam cauſam important, l. ſi mandato[*] meo, §. finali, ff. mandati, Aliquando quoque important præſentis temporis caſum, & ſtant in vim ſup[*]poſitorum terminorum, vt in l. liberi, in fine principij, C. de inofficioſo teſtam. l. prima, C. de codicillis, & cap. cum laici, de iure patronatus, cap. ſi quæ de rebus. 12. quæſt. 2. Vnde infert, quod ſi in inſtrumento dicitur, Sempronius recipit centum, Titio dante, & numerante, importatur talis caſus, & vera numeratio, prout Bald. in conſ. 341. Supereo, in fine, volumine 5. notanter dixit. Aliquando denique, ablatiui abſoluti nec diſponunt, nec conditionem[*] faciunt; ſed exponuntur quatenus: putà ſi vir legat vxori vſumfructum, ea viuente in viduitate; nam exponuntur, id eſt quatenus, vel quandiu vidua manſerit; & ſic erit legatum huiuſmodi annum, pro primo anno purum, pro ſequentibus conditionale, l. ſi in ſingulos, ff. de annuis legatis: & hoc ex veriſimili mente teſtatoris; ſicuti Ruinus, in conſilio 190. pro ſolutione, num. 7. lib. 2. obſeruauit. Cui iunge Hippolyt. Riminald. in conſilio 747. num. 32. 33. lib.[*] 7. vbi agit de differentijs inter ablatiuos abſolutos, & dictiones donec, vel quouſque, & reprehendit Curtium ſeniorem dicentem, quod ablatiui ipſi non differant à verbis, donec, vel quouſque, de quibus vide Cæſarem Barzium, ſtatim referendum ad finem huius cap. & num. 34. inquit Riminald. idem, quod No[*]tarij debent eſſe cauti, vt faciant concipere verba ſecundum mentem teſtatoris; quia imperiti frequenter errant, & ignorant differentias inter dictiones, ſi, donec & quovſque: quod eſt rectè notatum in hac materia, quoniam ablatiui abſoluti non inducerent[*] conditionem, dum in contrarium de mente teſtatoris conſtaret; vt per Ruinum, in conſ. 166. num. 10. lib. 3. Ioſeph. de Ruſticis, in dicto tractatu, an & quando lib. in condit. poſi. cenſeam. vocati, lib. 6. cap. 3. num. 5. idcircò, inſignis ille iuris Cæſarei Interpres, Baldus in l. vnica, in prima oppoſitione, C. quan[*]do non petentium partes, ſingulariter dicebat, quod iſti ablatiui abſoluti, aliquando ponuntur in vim cauſæ finalis, aliquando in vim conditionis, & argumenti â contrario ſenſu, aliquando in vim ſuppoſitionis terminorum, & de hac triplici acceptione egerunt Socinus iunior, & Martin. Freccia, quos retulit & ita notauit Ruſticis, dicto lib. 6. cap. 1. num. 9. vbi num 10. refert quoque, eundem Bald. alio lo[*]co voluiſſe, iſtos ablatiuos abſolutos, quandoque conditionem importare, dict l. à teſtatore, ff. de condit. & demonſt. quandoque priuationem, vt in l. prima, C. de liber. parte quandoque dilationem, vt in. l. talis ſcriptura, ff. de legat. 1. quandoque limitationem, l. finali, §. cui dulcia, ff. de triti. vino, & oleo legat. l. nam quod liquidè, §. ſi cui penus, ff. de penu legata, Signorolus etiam, in conſ. 69. In quæſt. col.[*] final. eleganter ſcripſit, quod ablatiui abſoluti interdum ab homine proferuntur, & tunc in conditionem reſoluuntur. d.l. à teſtatore: interdum à lege, & tunc aut per modum narrationis facti, quam ſequitur diſpoſitio iuris, aut poſt diſpoſitionem iuris: Primo caſu, in vim conditionis reſoluuntur, l. 2. in principio, ff. ſoluto matrimo, l. euictis agris, ff. de vſur. Secundo caſu, in vim conditionis non reſoluuntur, nec per modum conditionis habentur, imo per modum aſſertionis, & efficacis diſpoſitionis iuris, vt in authent. in ſucceſſione, C. de ſuis & legitimis, authent. poſt fratres, C. de legitim. hæred. ad denique Cæſar[*] Barzius, deciſ. Bononiæ 73. num. 28. inquit iuxta ſuperiores Baldi doctrinas, & communes Scribentium reſolutiones, quod ablatiui abſoluti in varios, & diuerſos modos reſolnuntur, prout ibi exempla adducit, & in effectu concludit, quod aliquando ſtant in vim cauſæ finalis, aliquando in vim conditionis, aliquando etiam important diſpoſitionem, & quandoque modum important: aliquando etiam reſoluuntur in dictionem, donec: & demum, quod æquiuoca eſt acceptio ablatiuorum abſolutorum, prout ibidem comprobat: & verſatur in eo dubio quodlatè proſequitur per totam deciſionem, vtrum verba illa, durante vita naturali alicuius, & eà caſtè ac honeſtè viuente, reſoluantur hoc modo, ſi caſte, & honeſte, & in ſtatu viduali vixerut, vel donec, & quouſque. Et ita nunquid ablatiui abſoluti veniant reſoluendi per dictiones temporis limitatiuas, ſen in conditionem reſolutiuam, vel magis ſuſpenſiuam, quæ impediret ſtatim acquiſitione, & efficeret, ne vſusfructus emolumentum ſtatim poſt viri mortem quæreretur, quando vxor inſtituta eſt in vſufructu verbis prædictis, durante eius vita naturali, adeo vt quæri non poſſet, antequam ab vxore præſtita eſſet cautio Mutiana, vel potius dicatur purè relictum legatum vſusfructus, prout latius ibi. CAPVT LVIII. Ex verbis genitiui, & gerundij, quemadmodum voluntatis teſtatoris coniectura deduci, atque interpretatio iuridica fieri valeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, in caſu dubio: vbi etiam, genitiuus, & gerundium quid importent ex ſui natura, & propria ſignificatione, breuiter, & diſtinctè explantur. Infinitiui quoque, & ſubiectiui verba, qualiter interpretanda, & de verbis diſtributiuis agitur remiſſiuè. SVMMARIVM. -  1 Genitiui, & gerundij verba, ad interpretandam vltimam voluntatem quamcunque, coniecturam efficacem præſtare, prout hic adnotatur. -  2 Genitiuus varias habet ſignificationes, ſiue variè, atque diuerſimodè accipi ſolet; idque maximè ex ratione ſubiectæ materiæ, vel rei, aut perſonæ, de quibus agitur. -  3 Genitiuus ex ſui natura, cauſam efficientem ſignificat. -  4 Cauſam etiam materialem quandoque. -  5 Quandoque etiam cauſam finalem. -  6 Significat etiam ius, & originem. -  7 Et dominium importat ex ſui propria ſignificatione. -  8 In ſtatuis etiam, & priuilegijs. -  9 Et probat iurisdictionem. -  10 Et directum potius, quàm vtile dominium. -  11 Etiam in vltimis voluntatibus. -  12 Genitiuus aliquando ſignificat ſolam poſſeſſionem, vel ſolam detentionem, iuxta ſubjectam materiam. -  13 Solam etiam ſpem, vel deſtinationem. -  14 Aut præeminentiam, vel prælaturam. -  15 Genitiuus aliquando ſignificat ſolum vſumfructum. -  16 Et ſolam adminiſtrationem abſque dominio. -  17 Et reſtringit, & limitat ſermonem loquentis, vt genitiuus, ſui ipſius, referatur ad teſtatorem, & non ad nominatum in teſtamento. -  18 Genitiuus an ſignificet idem, quod nomen poſſeſſiuum, meum, tuum, & ſuum, remiſſiuè. -  19 Genitiuus aliquando conditionem importat. -  20 Et in dubio ſtat rectrictiuè, non autem demonſtratiuè. -  21 Quia ſolet reſtringere ad perſonam, vel perſonas nominatas. -  22 Guidon. Panciroli, pro eruenda genitiui propria ſignificatione, obſeruationes nouiſſimæ commemorantur. -  23 Gerundium triplex eſſe, ſiue tres caſus habere. -  24 Et ſui natura declarare verba dubia, aut obſcura, & determinare diſpoſitionem, quæ ad plures ſenſus trahi poteſt, non verò ampliare. -  25 Et comprehendere tempus præſens, præteritum, & futurum. -  26 Gerundium ſui natura aliquando importat conditionem, aliquando modum, & qualitatem. Et ſic modificat, & qualificat diſpoſitionem. Aliquando neceſſitatem, & formam. Et aliquando cauſam finalem. -  27 Gerundium, quando iungitur verba futuri temporis, conditionem ſignificat. -  28 Gerundium adiectum participio futuri temporis, conditionem importat. -  29 Sed ſi adijciatur verbo, vel participio præſentis temporis, importat modum, vel qualitatem. -  30 Gerundij tractatum, & materiam, ex communi Interpretum mente; & ſententia, quemadmodum Ioſeph. de Ruſticis abſoluerit, atque explicauerit. Et de concluſionibus eiuſdem Authoris in eo propoſito. -  31 Infinitiui, & ſubiunctiui modi verba, qualiter interpretanda, & an præſtent coniecturam ad interpretationem teſtamentorum, & vltimæ cuiuslibet diſpoſitionis. -  32 Verba diſtributiua qualiter interpretari debeant, remiſſiuè. PRo breui, & diſtincta huiuſce capit. ex[*]plicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, ex verbis etiam genitiui, & gerundij, ſiue ex genitiuo, & gerundio, voluntatis teſtatoris coniecturam deduci, atque interpretationem iuridicam fieri in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, in caſu dubio Idcirco genitiui ipſius, atque gerundij naturam, & virtutem, & effectum explicare, neceſſarium omnia fuiſſe, nec prætermitti potuiſſe hoc in tractatu; cum & alij iuris Interpretes quamplurimi, ita pariter coniecturam ex eiſdem deduxerint variis in caſibus; & ſpecificè ex genitiuo, ſiue illius natura, & propria ſignificatione, teſtatoris voluntatem interpretabantur Borgninus Caualcan. deciſ. 26. n. 42. parte 3. Pet. Surd. deciſ. 129. num. 8. & 9. Alex. in conſ. 71. In cauſa, & lite, n. 3. lib. 6. Angel. in conſ. 261. n. 3. Hippolyt. Riminald. in conſ. 144. n. 119. lib. 3. & in conſ. 351. n. 121. lib. 4. & in conſ. 532. n. 50. & 51. lib. 5. Ioan. de Monte Sperello, in conſ. 278. n. 6. Fabius Turret. in conſ. 16. n. 5. Peregrin. de fideicom. art. 26. n. 24. ſic etiam, atque in vltimis voluntatibus, & ad interpretationem legati à marito vxori relicti, ſi vitam vidulem & honeſtam ſeruauerit, gerundij verbis, & eorum natura, & virtute, adducebantur, atque excitabantur Baldus, in conſ. 267. proponitur, n. 1. lib. 5. Ruin. in conſ. 170. n. 5. & 6. lib. 3. Pet. Surd. de aliment. tit. 5. quæſt. 3. num. 41. & ſeq. Hippolyt. Riminald. in conſ. 163. n. 1. lib. 1. Corn. in conſ. 143. colum. 3. lib. 4. Marcabrun. in conſ. 15. ex n. 1. cum ſeq. Genitiuus itaque (vt ab eo ſermonem inſtituam)[*] varias habet ſignificationes, ſiue variè, atque diuerſimodè accipi ſolet ab Interpretibus noſtis; idque maximè ex ratione ſubiectæ materiæ, vel rei, aut perſonæ, de quibus agitur; ſicuti Bart. & omnes Doctores communiter tradiderunt in rubrica, ff. de noui operis. nunciat. Corn. in conſ. 247. n. 16. lib. 2. & in conſ. 137. n. 1. lib. 1. & in conſ. 24. lib. 4. Iacob. Mandel. de Alba, in conſ. 796. n. 10. Iacob. menoch. in conſ. 576. n. 19. lib. 6. Maſcard. de probat tom. 2. concluſ. 841. ferè per totam, maximè num. 12. & vltra eum, idem etiam obſeruarunt Alex. in conſ. 35. n. 14. lib. 4. & in conſ. 129. n. 4. lib. 2. & in conſ. 98. n. lib. 5. Pariſ. in conſ. 65. ex n. 9. lib. 1. Ancharan. iunior, quæſt. 62. n. 9. & 10. lib. 3. Card. Domin. Tuſc. practicar. concluſ. iur. tom. 4. lit. G. concluſ. 37. fol. 165. maximè n. & 5. idcirco genitiuus ipſe, ex ſui natura cauſam efficientem ſigni[*]ficat, Bartol. & cæteri vnanimiter in dict. rubrica de noui operis nunciat. Peregrin. de fideicom. art. 26. n. 24. qui in id retulit Bald. Alex. Salicetum, & Ruin. & poſuit exemplum: Maſcard. dicta concluſ. 841. n. 8. & eis non relatis D. perez de Lara, de anniuerſarijs, & capellan. lib. 2. cap. 2. n. 13. quandoque[*] cauſam materialem ſignificat, vt per eundem Maſcard. poſt alios Authores, quos citat, dicto num. 8.[*] quandoque etiam cauſam finalem, vt Maſcard. ipſe Tuſch. dicta concluſ. 37. num. 13. & final. ſignificat etiam ius, & originem Bald. in conſ. 205. n. 2. lib. 3.[*] Ruinus, in conſ. 149. num. 7. lib. 2. Pereg. de fideicom. dicto articulo 26. num. 24. in fine, Perez de Lara, dicto cap. 2. num. 12. & quod genitiuus ſignificet ius, ex Baldo, in loco præcitato, obſeruauit Thuſcus, vbi ſupra num. 1. & poſuit exemplum, quod ſi dicatur, Hoſpitale ſancti Andrea, denotatur, ius eſſe ſancti Andreæ: dominium quoque importat ex ſui pro[*]pria ſignificatione, l. ſi domus, §. vltim. ff. de legatis 1. l. hæred. ſeruus, ff. de legat. 1. l. prima, §. 1. ff. ad Syllan. l. 2. § in locum ff. de relig. & ſump. funerum, §. 2. inſtit. de hæred. inſtit. Bartolus, in proœmio C. idem Bart. in. l. cum res, C, ſi alien. res pig. da fue. & in rubrica, ff. de moui operis nunciat. n. 5. vbi Alex. num. 15. Iaſon. n. 4. Ruinus n. 8. Niconit. n. 140. Crotus, n. 28. & Hormanoct. Decius, num. 18. Romanus, in conſ. 180. in fine. Alex. in conſ. 54. num. 2. lib. 5. Gozadinus, in conſ. 82. num. 7. Natta, in conſ. 292. num. 5. & cum Baldo, Cardin. Zabarel. Caſtrenſ. Corneo, Alex. & Curtio, iun. Dominicus Thuſc. tom. 4. dicta concluſ. 37. num. 1. 4. & 7. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 9. num. 56. lib. 1. & in conſ. 182. num. 37. & in conſ. 186. num. 25. & in conſ. 190. numero 67. lib. 2. & in conſil. 237. num. 23. & in conſ. 238. num. 26. lib. 3. & in conſ. 351. num. 109. & in conſ. 381. num. 45. & 126. & in conſ. 392. num. 37. & in conſ. 451. num. 11. lib. 4. & in conſ. 532. numero 50. & 51. lib. quinto, & in conſilo. 640. numero 30. & 31. libro. 6. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 49. numero 23. & 24. lib. ſecundo. Petrus Surdus, in conſilio 72. numero primo, & in conſ. 110. num. 7. & 8. libro. 1. & in conſ. 313. numero 82. Lib. 3. & in conſ. 450. num. 43. eod. lib. Ioannes de Monte Sperello, in conſ. 41. num. 4. Peregrinus, in conſ. 110. num. 9. libro. 3. Maſcardus, dicta concluſione 841. vbi inquit num. 2.[*] & 3. id procedere in ſtatutis etiam, & in priuilegijs: Iacob. Mandel. de Alba, in conſ. 151. n. 7. & in conſ. 769. n. 60. n Menoch. in conſ. 576. n. 19. lib. 6. præ ſumpt. 16. n. 7. lib. 2. qui inde infert, quod iuriſdictio ordinaria tributa, ex adiunctis verbis demonſtratur aliquando vtputa ſi ſub nomine Genitiui conceſſa ſit; prout tenuerunt Alex. Curtius iun. & Ripa ibi relati & quod Genitiuus probet iuriſdictionem,[*] notauit Maſcard. vbi ſupra num. 9. & directum po[*]tius quàm vtile dominium, ſcripſerunt Iacob. Mandel de Alba, in conſ. 151. nom. 7. Petrus Surdus, deciſ. 129. num. 8. Stephanus Gratianus, diſceptat.[*] foren. cap. 98. numero. 7. etiam in vltimis voluntatibus; prout multi ex ſuperioribus loquuntur; atque ex Alex ſpecificè dixit Thuſc. tomo. 4. dicta concluſ. 37. num. 12.[*] Aliquando tamen Genitiuus ſignificat ſolam poſſeſſionem, vel ſolem detentationem, iuncta ſubiectam materiam. Bartolus, in rubrica, ff. de noui operis nunciatione, num. 5. vbi Imola, in princip. Alexander, ſub numero 16. Iaſon, ſub numero 4. & Niconit. num. 146. & poſt Bartol. Roman. Alexand. Crotum, Barbati. Socinum, & Niconit. Menoch. de recuperanda poſſeſſion. remdio 15. num. 51. & dicto conſ. 576. num. 19. lib. 6. Berous, in conſ. 50. n. 3. lib. 3. Afflictis, deciſ. 239. num. 5. Zucardus, in l. finali, num. 145. C. de edicto diui Adria. tollen. Surd. deciſ. 126. numero 9. Vincent. Annibal. in addit. ad conſilium 769. Iaco. Mandelli de Alba, littera R. Maſcardus, tom, 2. dicta concluſ. 841. num. 4. & 5. vbi inquit, quod Genitiuus caſus importat dominium in caſibus, in quibus cadit dominium non ſignificat, vt eſt in beneficijs Eccleſiaticis, in quibus non habetur dominium, vt in cap. 2. de donat. & per Decium, Alex. Angel. & Niconitium, quos ibi[*] citat: & num. 10. ſubdit Maſcard. ipſe, quod Genitiuus ſignificat aliquando ſpem, vel deſtinationem, ita vt meum dicatur aliquid ratione ſpei, vel deſtinationis, prout tenent Authores, ibi commemorati: & n. 11. quod Genitiuus ſignificat etiam aliquando præeminentiam, vel prælaturam, vt teſtis eſt Bald.[*] ibi relatus: ita etiam, quod Genitiuus aliquando importet dominium, aut proprietatem, aliquando poſſeſſionem, & aliquando nudam detentationem ſecundum ſubiectam materiam; ex alijs Authoribus adnotarunt Ioan. de Monteſperello, in conſ. 41. ſub n. 4. & in conſ. 278. n. 6. Cardinal. Tuſc. qui Bartol. citat, & Alex. dict. concl. 37. n. 4. aliquando etiam ſignificat ſolum vſumfructum, vt in l. pri[*]ma, in princip. iuncto §. non ſolum, ff. arbor. furt. cæſar, & ex Corn. in conſ. 247. num. 16. lib. 2. ſequitur Maſcard. dicta concluſione 841. num. 6. & vltra eum Iacob Mandellus de Alba, dicto conſ. 769. numero 100. ſed & ſolam adminiſtrationem abſque dominio ſignificat aliquando; cap. pro illorum, & ibi[*] Gloſſa, 2. de præbend. Iacob Mandel. dicto conſ. 769. num. 100. & reſtringit, & limitat ſermonem loquentis, vt Genitiuus, ſui ipſius, referatur ad teſtatorem,[*] & non ad nominatum in teſtamento: Pariſius, in conſ. 51. num. 13. & ſeq. & in conſ. 73. num. 18. & in conſ. 88. num. 36. lib. 2. Craueta, in conſ. 180. num. 3. & 4. lib. 1. Borgnius Caualcanus deciſ.[*] 26. num. 42. parte 3. & an ſignificet idem, quod nomen poſſeſſiuum. meum, tuum, & ſuum; vide per Thuſcum, tom. 4. dicta concluſ. 37. num. 14. & quinque ſeq. fol. 165. & quod Genitiuus eius, denotet teſtatorem, velut perſonalis; vide per Hippolyt. Riminald. in conſ. 244. num. 119. lib. 3. aliquando etiam Genitiuus conditionem importat, vt per eun[*]dem Riminaldum, in conſ. 351. n. 121. lib. 4. & vbi ſtare poteſt reſtrictiuè, & demonſtratiuè, in dubio[*] ſtat reſtrictiuè, non autem demonſtratiuè; cap. cum capella, & ibi Butrigarius, de priuilegijs. Hippolyt. Riminald. in conſ. 448. num. 10. lib. 4. quia ſolet reſtringere ad perſonam, vel perſonas nominatas;[*] Riminald. ipſe in conſ. 244. num. 119. lib. 3. Fabius Turretus, in conſ. 16. num. 25. qui in caſu illo, de quo agit, ponderat Genitiuum partis decedentis, vt reſtringat diſpoſitionem ad illum: Et hactenus de Genitiuo, & eius propria ſignificatione, & natura, & de his, quæ prima huiuſce operis, & Scriptorum noſtrorum priuatorum editione adnotaueram, & ſcripſeram: nunc vero, & antequam opera ipſa in[*] lucem prodiiſſent, ad manus peruenerunt noſtras Guidon. Panciroli, variar. lectionum vtriuſque iuris commentaria nouiſſima, quibus Author ipſe, lib. 3. cap. 25. per totum, ex fol. 359. in eruenda Genitiui ſignificatione inſiſtit, & in effectu dicit, quod maximè laborant Interpretes in eruenda Genitiui ſignificatione; & in hoc tandem reſident, vt in dubio dominium ſignificet, iuxta text. in l. 2. §. 1. ff. de religios. & ſumpt. fun. aliàs verò ſecundum ſubiectam materiam accipitur: modò enim cauſam efficientem denotat, modò cauſam materialem, modò cauſam finalem, vt cum ſeruo Titij legatur, l. cum aliquis, C. de iure deliberandi: ſubdit tamen, quod Interpretes ipſi dum plures huic caſui ſignificationes attribuunt, & diuerſos caſus, aut capita diſtinguunt, nimis hanc materiam confundunt; & ideò aliter rem eam declarandam eſſe cenſet, & inquit, quod Genitiuus, aliquando intranſitiuè ponitur, & tunc idem quod adiunctum ſignificat; exemplum eſt in §. 1. Inſtit. de oblig. vbi obligatio eſt iuris vinculum, exponitur intranſitiuè, id eſt, ius vinciens; in eodem ſenſu accipit Gloſſa l. primæ, C. de condiction. indebiti, dum exponit, iure conditionis, ideſt, conditione, quæ eſt ius. Idem eſt, cum dicimus, glandis nomen, ideſt, hoc nomen, glans, in l. 1. in fine, ff. de gland. legen. aliquando Genitiuus non continet hominem liberum, & tunc nunquam poteſt denotare dominium, ſi quidem nemo præter liberam perſonam rerum dominium habet, l. 1. §. adipiſcimur, ff. de acquirend. poſſeſſion. quando ergo homini libero non adijcitur, ſemper habet ſignificationem adiuncti, veluti ſi dixero, fundi Tuiani vſumfruct. ſiue reditus do, lego; in fundo nihil aliud, quam vſusfructus, aut redditus denotatur, l. fundi. ff. de vſufruct. legat. itidẽ ſi dixero, fundi partem, nihil aliud, quam fundi pars ſignificatur, l. Mæuio, in princip. ff. de legat 2. Item ſi dixero, fundi inſtrumentum, adiunctum Genitiuus ſequitur, l. fundi inſtrumento, ff. de fundo inſtructo. Aliquando & tertiò Genitiuus hominem, qui dominium habere poteſt, continet, & ei adiungitur nomen qualitatem denotans, vel accidens, aut relationem quæ nullum dominium continere poteſt; tunc illam qualitatem ſignificat quæ illi adiungitur, vt ſi dicam, filius Sempronij, hic illius pater eſſe intelligitur, l. ſi filio patron. ff. de tiru nupt. vel ſi dicam: procurator Cæſaris, vt in l. 1. & vltim. de officio procurat. l. Iuriſconſult. §. 3. & ferè totailla lege, de gradibus affinit. in his enim iuribus officium, aut coniunctio ſignificatur, nunquam dominium, niſi talis eſſet qualitas, quæ dominium denotare poſſet, tunc enim dominium ſignificaretur, vt cum dico, ſeruum Titij, l. ſeruum Titij, ff. mandati, cum ſimilibus, vbi dominium ſignificatur, non ex natura Genitiui, ſeruire Titio. Aliquando & quartò (Pancirolus metipſe inquit) Genitiuus continet hominem liberum, & habet adiunctum nomen, quæ ſubſtantiam ſignificat cum verbo ſubſtantiuo, ſum, & tunc ſemper denotat dominium, non tamen ex natura Genitiui, quam ex vi verbi ſubſtantiui, veluti cum dico, hic ager eſt Titij, ſignifico Titium in agro dominium habere, l. 2. §. 1. de relig. & ſump. fune. vbi per hæc verba, in locum alterius, dominium ſignificatur. ideſt, eius, cuius locus eſt. Id etiam explicat. l. 3. Pompon. ad exhibend. & l. qui abſenti, §. 1. de acquir. poſſeſ. & l. poſtula. §. de eo, de adulter. l. vltim. de publicanis. Aliquando & quinto in genitiuo ponitur homo liber, & ei adijcitur nomen denotans ſubſtantiam, ſed non adeſt verbum ſubſtantium, eſt; & tunc dubitari ſolet, an dominium denotet. Et Pancirolus idem credit, dominium ſignificari; veluti, ſi dixero, ager Titij, intelligo, in quo ipſe dominium habet. l. vltim. in fine, ff. de contrahend. empt. l. ſi maritus, de fundo dotali, l. ſi à Titio, ff. de rei vendicat. d.l. 2. §. 1. de relig. & ſumpt. funer. vbi hæc verba, in locum alterius, domino dant actionem. Subdit etiam, inanem eſſe ad illam l. Iaſonis reſponſionem, ideo ibi dominium Genitiuum ſignificare, quia poſſeſſoris non intererat; quoniam lex illa hoc non perpendit, ſed ſermonẽ, dum ait, hic ſermo domino dat actionem, ergo id ex vi Genitiui, aut verbi ſubſtantiui, quod ſubintelligitur, prouenit, & ſi ex æquitate ad eum, qui dominus non eſt, fiat extenſio, l. oſſa, §. nec cum, ff. de relig. & ſumpt. funer. aut poſſet forte rectius dici (adnotat idem Author) hanc dictionem, alterius, dominium denotare, non ex natura genitiui, ſed ex vi ipſius dictionis, quæ idem ſignificat, quod alienus: nam id alienum eſt, in quo alius dominiũ habet, §. alienus, Inſtit. de hæred. inſtit. quoniá etiam res meæ, tua, ſua eſſe dicitur, in qua ego, tu, & ille dominium habemus, l. nuper, ff. de legat. 3. ſi ita, ff. de auro & arg. leg. Vnde ſi legentur immobilia ex bonis teſtatoris, ea tantum veniunt, in quibus teſtator dominium habebat, Alex. in. conſ. 17. lib. 2. Credo tamen, vt dixi (concludit Pancirol. ipſe) Genitiuum dominium denoatare, & ſi plerumque ex æquitate, & vi rationis ad poſſeſſorem extenditur, vt videmus in legis Aquiliæ actione, quæ domino competit, l. item Mela, §. legis, ff. ad. l. Aquiliam, & tamen ad non dominum extenditur, vt in eadem l. in fin. Hinc, cum prætor edixit, in l. 1. in princip. ff. caup. ſtabul. vt naturæ, quod quiuſque ſaluum fore receperunt, reſtituerent, intelliguntur bona illorum, qui ea cuſtodienda dederint, ſiue propria, ſiue aliena; d.l. 1. §. idem Pomponius, illo titu. id autem ex æquitate potius, quam verborum proprietate deſcendit; nam cum nauta ideo ad reſtituendum teneatur, quia recepit; bona fides poſtulat, vt ei a quo recepit, reſtituat, ſiue eis dominus fuerit, ſiue non, l. bona fides, ff. depoſiti, Item cùm edixit Prætor, ſi cuius bona rapta eſſe dicetur, in eum qui rapuerit, actionem in quadruplum ſe daturum l. 2. in princip. ff. de vi bonor. raptor. non ſoli domino, ſed cuicunque poſſeſſori dedit, dicta l. 2. §. in hac actione. Quia cuicunque poſſidenti iniuriam raptor fecit; nec fur improbus ob id defendendus erat, quod poſſidens dominus non fuerit. Vnde illius edicti verba non ad ſonum literæ, ſed ſecundum dicentis mentem, & æquitatem ſunt intelligenda. Hæres quoque, cum ex edicto diui Adriani in rerum defuncti poſſeſſionem mittitur, ex l. vltim. & ibi Gloſ. verbo, fuerunt. C. de edict. diui Adrian. tollen. etiam ea, quæ à teſtatore nullo dominij iure tenebantur, obtinebit, l. & notandum, ff. de petitione hæred. quia cum loco teſtatoris ſuccedat, æquum eſt, vt omnia, que ab ipſo poſſidebãtur, recipiat. Pari ratione, cum arborem in ædes Titij impendentem exſcindi iubet Prætor, etiamſi ædium vſumfructum Titius habuerit, eo interdicto aget, l. 1. in prin. iuncto §. non ſolum, de arborib. cædend. quia cum ob hãc rationem interdictum illud emanauerit ne ædibus noceretur, fructuarius quoque ſubleuandus fuit: idem pater in l. nec. ea, §. 1. de adult. eodem modo, cum lex Cornelia aduerſus eum vult agi, qui alicuius domum vi introierit, l. lex. Cornel. §. 1. ff. de iniur. non ſoli domino, ſed quicumque ædes habitanti, actionem tribuit, ex §. domum. l. eiuſd. quia ob iniuriá habitanti illatam, illa lex lata fuerit, quisquis etiam non dominus actionem habere debuit; vnde non mirum, ſi in prædictis caſibus etiam Genitiuus poſſeſſionem ſignificat. Hinc infert Pancirolus metipſe, quæ ſi bona hominum alicuius Caſtri declarata ſunt immunia, etiam ab eis poſſeſſa, quorum ipſi non ſunt domini, erunt immunia. Satis enim eſt vt pro dominis poſſideant, nec ſe dominos probare tenentur; que Alex. ſcripſit in conſ. 35. n. 17. lib. 4. eadé ratione comprehenditur etiam fructuarius: quare ſi ſtatutum velit ſtari iuramento domini de damno dato, ſtabitur etiam iuramento fructuarij: Alex in conſ. 119. lib. 2. & probat l. oſſa. §. non ſolum, ff. de relig. & ſumpt. fune, iũct. l. 2. §. 1. eod. tit. in re verò (concludit idem Pancirol) in qua dominium haberi non poteſt, nunquam dominium, ſed ius vel cauſam, quæ rem ipſam denotat, Genitiuus ſignificat; vt cum dicitur Eccleſ. Pet. Cleric, intelligitur, quam Paulus Clericus adminiſtrat, quia in ea dominium habere non poteſt, c. quia, de iudicijs, item ſi interdicatur Caſtris Epiſcopi, interdicta ſunt illa, in quibus habet iuriſdictionem, ca ſanè, 2. & ibi Abb. in vltim. notabili, de offic. de lega. C. ſi ſentent. de ſenten. excom. lib. 6. in ijs ergo, in quibus rerum dominium habere non poſſumus, Genitiuus ius ſignificat, quod in re habemus. Hactenus Gid. Pancirol. in theſauro variar. lection. vtriuſq; iur. lib. 3. c. 25. per totum, cuius reſolutiones, & obſeruationes, ita ex propoſito, & ad literã commemoraui; vt oſtenderem, vtrum ipſæ communibus Interpretum noſtrorum theoricis, & doctrinis, ſuprà relatis cõuenirent; an etiam aliquid nouitatis adducerent, & quidem exactè, diligenter articulum examinat præcitatus Author, & nonnulla conſiderat, quæ non ita ſpecifice tradebantur, atq; adnotabantur ab alijs; maiori tamen ex parte conuenit his, quæ ex ſententia communi Doctorum recenſui per totum caput; vt pote cùm agnouerit expreſſim, quod Genitiuus ex ſui natura, cauſam efficientem ſignificat, & etiam finalem; & materialem quoque, & aliquando dominium ex ſui propria ſignificatione, aliquando ſolam poſſeſſionem, vel ſolam detentationem, aut ſolum vſumfructum, vel adminiſtrationem tantùm, iuxta ſubiectam materiam; ſicuti numeris præcedentibus adnotatum fuit. Secundo deinde & principaliter obſeruandum, &[*] conſtituendum erit Gerundium triplex eſſe, veluti docendi, docendum, ſiue tres caſus habere; Genitiuum, accuſatiuum, & ablatiuum; ſicuti adnotarunt, & latius explicarũt vim, naturam, & effectum cuiuslibet, Albericus in dictionario, in verbo Gerund. vbi vide omnino. Bart. & Doctor. communiter. in rubric. C de edend. Idem Bart. in extranaganti, Ad reprimend. ex n. 13. cum ſeqq. Sebaſt. Medices, in tract. de acquir. & amit. rer. domi & poſſeſſio. gl. 1. parte 1. ex n. 3. vſq; ad n. 9. Ioſeph. de Ruſt. Decian. & Surd. in locis refe rend. infra. Card. Thuſc. practicar. concluſ. iur. tom. 4. lit. G. concluſ. 41. per totam, fol. 168. & reſoluitur in verbum vbi non poteſt ad aliud verbum referri, gloſ. in authen. de non elig. 2. nubem collat. 1. habet ſignificationem actiuam, & paſſiuam ſecũdum quod habet, idem ſignificatum cum infinitiuo, quando additur de vel in, vt explicat Medic. vbi ſuprà, n. 8. qui ſubdit, quod Gerundia, à Gerunda duplici ſignificatione, actiua, & paſſiua dicta ſunt, quorum, vt participiorum ſignificatio tota fere ex adiunctorum vi pendet, prout ibi probat, & exempla adducit. Sui autem naturâ Gerundium declarat verba dubia, aut[*] obſcura, & determinat diſpoſitionem, quæ ad plures ſenſus trahi poteſt, non verò ampliat, Angel. in conſ. 338. n. 3. verſic. quia ſolent Gerund. Bald. in conſ. 212. n. 4. lib. 3. & in conſ. 194. lib. 4. Thuſc. dicta concluſ. 41. n. 1. & duob. ſeq. & comprehendit tempus præſens, præteritum, & futurum, vt concludunt omnes Authores ſuprà relati, ex Alberico tradit Thuſc. vbi ſuprà n. 12. aliquando etiam importat ſui[*] natura conditionem, aliquando modum, & qualitatem; & ſic modiſicat, & qualificat diſpoſitionem. Aliquando neceſſitatem, & formam, & aliquando cauſam finalem; ſicuti hæc omnia comprobauit Thuſc. eadem concluſ. 41. ex n. 4. vſq; ad num. 9. vbi quando importet conditionem: & n. 13. vbi quod qualificat, & modificat ex ſui natura: & n. 11. vbi inquit, quod qualificat verba, quibua adiungitur, ſignificando modum, vel rei formam; & citat Corneum, ita tenentem: & n. 14. 15. & 17. vbi quod ſignificat neceſſitatem, & formam: & num. 18. vbi quod cauſam finalem ſignificat. Et conuenit Sebaſtianus Medices, in tracta. de acquirend. & amittend. rerum domin. & poſſe. dicta gloſ. prima, parte prima, numero 5. vbi inquit alijs Authoribus, quod quandoque Gerundium neceſſitatem importat: & num. 6. vbi poſt Batrolum, Baldum, & Gratum obſeruat, quod Gerundium facit ſemper præſumi cauſam finalem, quod numero ſeptimo, intelligit, tam in Accuſatiuo, quam in Genitiuo: & numero 3. conſtituit Author ipſe, quod Gerundium poſitum in ablatiuo, de ſui natura determinat & qualificat actum verbi, cui adijcitur; ex Corneo, & Cacherano, quos ibi citat. Et quod ideo dicitur Gerundium, quia gerit actum verbi, ſecundum Baldum, quem recenſet ibidem. Regulariter autem Gerundium (niſi ex ſubiecta[*] materia, aut qualitate, & natura rei aliter dicatur) quando adiicitur verbo futuri temporis, conditionẽ importat, quod Thuſcus ipſe in locis ſuprà relatis, & maximè n. 6. & 7. & Medices, dicta gloſ. 1. n. 4. ex communi profitentur. Et probatur in l. ſi tu ex parte, vbi Gloſſa, in verbo, adeundo, & Bartol. in fine, ff. de acquirenda hæredit. & in l. 1. n. 36. ff. de condit. & demonſt. Iaſon, in rubric. Inſtit. de act. n. 33. Decius, in conſ. 433. n. 6. Chaſſaneus, in conſ. 33. n. 1. Surdus. de alimentis, tit. 5. queſt. 3. n. 41. Marcabrunus, in conſ. 15. n. 1. qui Ioquitur in legato vxori facto his verbis, viuendo caſte, vidualiter, & honeſtè, vt ea ſcilicet verba conditionem importent, & reſolunatur, ac ſi dixiſſet, ſi vixerit caſtè, vidualiter, & honeſtè. Azeuedus, in l. 3. titul. 14. num. 47. & 48. lib. 4. vbi quod gerundium inducit formam, modum & conditionem. Et id ipſum[*] obſeruatur, quando adiicitur participio futuri temporis; ſicuti ipſimet obſeruarunt Interpretes, atque ex communi tradidit Surdus, d.n. 41. Cæterum, cum adiicitur verbo, aut participio præſentis temporis, importat modum, vel qualitatem: ſecundum Bartol. & Iaſon. vbi ſupra, Decium, in rubrica, C. de edendo,[*] n. 10. Ripam, in conſ. 185. n. 7. Surdum, d.q. 3. n. 43. ſic etiam, quod Gerundium limitat, & qualiſicat, ſcripſit Tiberius Decian. in conſ. 4. n. 13. lib. 3. Ioſeph. de Ruſticis, in tractatu, an, & quan. libe. in condit. poſt. cenſean. voca. lib. 6. c. 2. per totum. Qui Gerundij tractatum, & materiam concludit, atque reſoluit, ſequentibus appoſitis doctrinis, ſiue aſſertionibus, videlicet, quod Gerundia in ablatiuo, quemadmodum participia, conditionem ſignificant; cum & ipſa inter participia numerentur. Et quod quatuor caſus retinet Gerundium, nominatiuum, genitiuum, accuſatiuum, & ablatiuũ, & vnuſquiſq; caſus diuerſam retinet naturam: ſi enim Gerundium in caſu nominatiuo enun[*]tiatur, cum adiungitur verbo ſubſtantiuo, eſt, & neceſſitatem tunc iure ſignificat: quia exponitur edendum eſt, neceſſe eſt edere, iurandum eſt, neceſſe eſt iurare; vt per Felinum, Socinu, & alios Authores ibi relatos, qui concludunt poſt Baldum, Gerundium duplicem habere ſignificationem, actiuam ſcilicet, & paſſiuam, in actiuàque ſignificatione neceſſitatẽ non importare, & ita procedere titulum de in ius vocando, & de poſtulando: in paſſiua verò ſignificatione neceſſitatem inducet; & ita accipi titulũ de edendo; provt etiam tenent Authores, quos Ruſticis commemorauit lib. 6. d.c. 2. n. 2. Si verò Gerundium in caſu genitiuo ponatur, neceſſitatem non ſignificat, vt in notabili quæſtione conſuluit Alexander, in conſ. 28. Ponderatis verbis, n. 5. verſic. quia illud Gerundium lib. 4. ſed cauſam finalem, vel intentionem: præſertim, ſi his dictionibus, animo, vel cauſa, coniugatur, vt percuſſi animo occidendi, id eſt, ad hunc finem, vt occiderem, l. ſi is qui cum telo, ff. de ſicariis, & Authores, quos Ruſticis ipſe citat n. 3. At ſi Gerundium in accuſatiuo caſu ponatur, vt, ad reprimendum, tollendum; tunc neque neceſſitatem, ſed pariter cauſam finalẽ denotat quaſi hoc faciat ad illum finem, vt reprimat, vt tollat. Sicuti probatur in extrauagant. Ad reprimendum, verſic. ex eorum, vbi Bartolus notat ante n. 14. Aretinus, & Iaſon, n. 29. in rubrica de actio. & cum multis Ruſticis d.c. 2. n. 4. Ioannes Bolognetus, in rubrica, C. de edendo, n. 41. & tali caſu Gerundium poſſet etiam modum ſignificare, vt ibidem Ruſticis concludit n. 5. Et denique concludit n. 6. quod ſi Gerundium in ablatiuo ponatur, tunc neceſſitatem minimè importat: ſi autẽ ponitur ſine præpoſitione, tunc aut verbo futuri temporis adiicitur, vt moriendo habebit, & conditionem ſignificat, quod ſuprà notaui, & ex aliis Authoribus ibi comprobat; aut verbo, vel participio præſentis, vel præteri temporis adiungitur, & tunc dicitur, declarationem, determinationem, ſeu qualifictionem ſignificare: vt Titius inſultauit Mæuiũ vulnerando, ideſt, cum hac vulneris qualitate; provt ibi Ruſticis concludit, & permultos commemorat Authores, n. 8. Et tandem inquit n. 10. quod Gerundium cum, de, prępoſitione poſitum, materiam denotat, idque quod fieri debet, vt in titulo de edendo, & per ipſum Authorem ibi. Infinitiui autem, & ſubiunctiui modi verba, qualiter accipienda, & interpretanda; ex his deducitur reſolutionibus, & Authoribus; de quibus per Thuſcum, tom. 4. litera 1. concluſ. 127. & tom. 8. littera V. concluſ. 155. ex his, quæ ibi commemorantur, deducitur manifeſtè, verba etiam Infinitiui, & Subiunctiui præſtare aliquando declarationem, & interpretationem teſtamentis, & vltimæ diſpoſitioni cuicunque, & ſui natura ſignificare omne tempus: aliquando tamen reſtringi. Verba etiam diſtributiua qualiter accipi debeant, vt etiam coniecturam præſtent, & interpretationem; vide per eundem Cardinalem Thuſcum, tomo octauo, littera V. concluſ. 154. CAPVT LIX. Ex præſenti, & futuro rerum, & perſonarum ſtatu; ſiue earum alteratione, aut mutatione, aut etiam perſiſtentia, & clauſula illa rebus ſic ſtantibus (quæ in omni materia, & diſpoſitione ſubintelligitur (quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat regulariter: & quatenus regula ipſa vires ſuas extendat, etiam extra teſtamenta, & vltimas voluntates in actu quocunque. Quantum etiam prodeſſe valeat ad decidẽdos caſus quamplurimos, qui aſſiduè occurrunt in praxi. Et aliis omiſſis, vtrum euictis rebus hæreditariis extra teſtatoris cogitatum, legata quoque minuantur; vbi etiam, an de euictione rei in ſpecie, aut in genere legatæ, hæres teneatur, vel non. Deinde, arrharum promiſſio, an minuatur, ſi promittentis bona aliqua poſtea euincantur, quæ tamen ab eo bona fide poſſidebantur. Propter nouam cauſam ſuperuenientem, & mutato rerum, vel perſonarum ſtatu, quando debitor cogatur cauere: & de materia l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis. Quando etiam alium fideiuſſorem dare debeat, ſi fideiuſſor datus efficiatur non ſoluendo. Status beneficij ex mutatione perſonæ qualiter mutetur. Rurſus acceptans literas, an teneatur, ſi is qui ſcripſit, pendente termino ſolutionis ſit decoctus, & ſtatum mutauerit, vel etiam ante acceptationem mortuus fuerit, aut ſtatum mutauerit. Periculum quoque nominis debitoris dati in ſolutum, an ſpectet ad creditorem, qui acceptauit, & datio in ſolutum liberet dantem totaliter. Nouatio, an inducatur per delegationem, ſiue interuentu nouæ perſonæ, tam de iure communi, quam de iure Regio, vbi & de materia l. 3. C. de nouat. remiſſiuè. Præterea, ob mutationem ſtatus in perſona mandatarij, aut mandantis, quemadmodũ reuocetur mandatum, & quæ mutatio neceſſaria ſit. Fideiuſſor quoque an liberetur per mutationem ſtatus ſui principalis. Rerum etiam valor & ſtatus, ſi tempore mutetur, commutatio voluntatis teſtatoris, qualiter, & per quem facienda; ad Clementinam, quia contingit, de relig. domib. & Triden. ſeſſ. 22. cap. 6. Sed & debitor ab alio, quàm à creditore exactus de mandato Iudicis, qualiter excuſetur, & de requiſitis, vt iuſſus Iudicis excuſet, & Senatus Hiſpalenſis in caſu occurrenti, definitione. In fideiuſſione etiam quemadmodum intelligatur clauſula rebus ſic ſtantibus, nec illa egrediatur rem, ſuper qua interponitur, nec tempus, aut locum, nec etiam intentionem agentium. Deinde, datio in ſolutum, an, & quando liberet fideiuſſores, & extinguat pignora, & hypothecas, vt euicta re, quæ fuit data in ſolutum, agi poſſit, vel non primæua actione; vbi cuncta materia euoluitur, & Senatus Hiſpalenſis definitio proponitur. Articulus etiã fideiuſſoris, vtrum ſcilicet debitor dando rem in ſolutum, liberet ita fideiuſſorem, vt amplius conueniri non poſſit, re euicta; & ſi debitor ipſe ſoluendo non ſit; accuratè adeò, atque diligenter diſcutitur, & examinatur, vt nec diligentiùs, nec accuratiùs fieri potuiſſe, fatearis libenter. Ac denique definitione altera Senatus eiuſdem Hiſpalenſis, admodum egregia & illuſtri, in cauſa fideiuſſoris Ducis de Oſuna, adducta; Antonij Fabri, Hugon, Donelli, & aliorum Neotericorum contra communes ſcribentium ſententias placitum, & opinio, re inquam in ſolutum data, euicta, veterem actionem creditori manere; ad examen, & diſputationem producitur, & nonnulla ingeniosè & nouè adnotata traduntur, quæ ita abſolutè, & diſtinctè ſcripta non erant. SVMMARIVM. -  1 Voluntas teſtatoris, quantumcunque firma, & expreſſa ex cauſa poſtea ſuperueniente, aut emergente, infringi, & alterari, ſiue mutari, & non ſeruari poteſt; quoties veriſimile ſit, quod teſtator ita voluiſſet, aut expreſſiſſet, ſi talem cauſam ſciuiſſet, eámve cogitaſſet. -  2 Idcirco recedi poteſt à voluntate teſtatoris, ex cauſa, quæ poſt eius mortem emergat. -  3 Verborum teſtatoris interpretationem, variari ſecundum varietatem temporis. -  4 Mutata perſona, mutatur etiã iuris interpretatio. -  5 Qualitas, & ſtatus rerũ vbi mutatur, extinguitur omnis effectus prioris ſtatus; & res ipſæ ſecundũ præſentem ſtatum diiudicantur, & regulantur. -  6 Qualitas rerum mutatur, & ſequitur conditionem perſonarum, quibus res ipſæ acquiruntur. -  7 Mutationem qualitatis, & cõditionis perſonarũ, & rerum, producere varias iuris interpretationes, & effectus, & diuerſa iuris miniſteria operare. -  8 Mutato rerum ſtatu, quod ipſa quoque diſpoſitio mutetur, generale eſſe in omni actu materia, & dispoſitione. -  9 Legatum quibus modis reuocetur, aut reuocatum cenſeatur, remiſſiuè. -  10 Mutato rerum ſtatu, Iudicem de facili recedere poſſe à voluntate teſtatoris ſcripta in teſtamento; quia ad eum voluntatis quæſtio pertinet. -  11 Diſpoſitio quælibet intelligitur, rebus ſic ſtantibus, & in eodem ſtatu manentibus. -  12 Idque in omni actu, materia, & diſpoſitione. -  13 In contractibus etiam. -  14 In priuilegiis. -  15 Et in conuentione, etiam iuramento firmata. -  16 In promiſſione. -  17 Et maximè in teſtamẽtis, & vltimis voluntatibus. -  18 Nihilque eſſe adeo præciſum, firmum, ac immobile, quod intellectum, & interpretationem non recipiat à clauſula illa ſubintellecta; rebus ſic ſe habentibus, & in eodem ſtatu permanentibus. -  19 De qua egerunt permulti iuris Interpretes, qui aggregantur, & commemorantur, hoc loco. -  20 Et Andreæ Alciati, inter contractus, & vltimas voluntates differentia in propoſito confutatur, & communis ſententia defenditur. -  21 Clauſula illa, rebus ſic ſe habentibus, & in eodẽ ſtatu permanentibus, & aliquo de nouo non ſuperueniente; ex præſumpta disponentis mẽte, in omni actu, materia, & dispoſitione ſubintelligitur. -  22 Euictis rebus hæreditariis extra teſtatoris cogitatum, aut minuantur legata. -  23 De euictione rei legatæ in ſpecie, aut in genere, vtrum hæres teneatur. -  24 Arrharum promiſſio, an minuatur, ſi promittentis bona aliqua poſtea euincantur, quæ tamen ab eo bona fide poſſidebantur. -  25 Propter nouam cauſam ſuperuenientem, & mutato rerum, vel perſonarum ſtatu, debitor cogitur cauere, etiam ante diem, vel conditionis exiſtentiam. Vbi. l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis, exornatur nonnullis. -  26 Fideiuſſor datus, ſi efficiatur non ſoluendo, an debitor cogatur alium dare. Atque ita, cauſa contingens in perſona fideiuſſoris, nocere debeat debitori. -  27 Mutari ſtatum beneficij ex mutatione perſonæ. -  28 Acceptans litteras, an teneatur, ſi is qui ſcripſit, pendente termino ſolutionis, ſit decoctus, & ſtatum mutauerit. -  29 Acceptans litteras, cenſetur fideiuſſor ſcribentis. -  30 Acceptans litteras, an teneatur, ſi ante acceptationem, is qui eas ſcripſit, iam erat mortuus, vel ſtatum mutauerat. -  31 Debitor, qui dedit litteras cambij creditori ad mercatorem, liberatur, ſi mercator poſt acceptionem litterarum aufugiat, niſi debitor eſſet conſcius fugæ. -  32 Acceptans mercatorem loco debitoris, liberat debitorem. -  33 Periculum nominis debitoris dati in ſolutum ſpectat ad creditorem, qui acceptauit. -  34 Datio in ſolutum facta de nomine debitoris, liberat dantem totaliter. -  35 Nouatio vtrum inducatur per delegationem, ſiue interuentu nouæ perſonæ, tam de iure communi, quàm de iure Regio, remiſſiuè. -  36 Legis 3. C. de nouation. materia, tam in ſui regura, quàm in illis tribus caſibus exceptis, exornata, atque illuſtrata nonnullis, remiſſiue. -  37 Mandatum ipſo iure reuocatur ob mutationem ſtatus in perſona mandatarij: idem ſi contingit mutatio in perſona mandantis. Vbi & quæ mutatio ſtatus ſit neceſſaria, & an requiratur decoctio, vel ſufficiat quælibet mutatio in deterius. Ibidem etiam de eo, qui ſoluit ei, qui iam adminiſtrator non erat. -  37 Fideiuſſor non liberatur per mutationem ſtatus ſui principalis, & quando ſecus, remiſſiuè. -  38 Commutatio voluntatis teſtatorum fieri poteſt ex mutatione ſtatus rerum, & qualiter, & per quem facienda. Vbi de materia Clement. quia contingit, de relig. domib. & Trident. ſeſſion. 22. cap. 6. -  39 Promiſſionem deſoluendo ſingulis menſibus à conductore factam ſub pœna caducitatis; intelligi, rebus ſic ſe habentibus, & ideo Superioris mandatum excuſare à pœna caducitatis. -  40 Debitor ab alio, quàm à creditore exactus, & ſoluens alij, quam ſuo creditori de mandato Iudicis, an excuſetur. Vbi permulti iuris Interpretes aggregantur, qui articulum hunc ex profeſſo explanant. Et Senatus Hiſpalenſis deciſio commemoratur. -  41 Fideiuſſio non egreditur rem, ſuper qua interponitur, nec intentionem agentium. -  42 Et limitata ad locum, vel ad tempus, non producitur, nec extenditur vltra locum, vel tempus. -  43 In fideiuſſione ſubintelligitur clauſula, rebus ſic ſtantibus. -  44 Solutione eius quod debetur, tollitur omnis obligatio. -  45 Pro aliquo debito, quando aliquid datur in ſolutum, perinde eſt, ac ſi res ipſa debita ſolueretur. -  46 Actio ſemel extincta non reuiuiſcit. -  47 Factum legitime, non retractatur ex ſuperueniente cauſa. -  48 Fideiuſſores liberantur, cùm nouatur prior contractus, nec obligantur ad ſecundum. Quod ſi idem manet contractus, fideiuſſores non liberantur. -  46 Datio in ſolutum reputatur nouus contractus, & venditionis, & per eam transfertur dominium. -  50 Datio in ſolutum tenet incommutabiliter, etiam inuito creditore, nec in ea eſt locus penitentiæ. -  51 Fideiuſſio ſtricti iuris eſt. -  52 Obligatio principalis, quando in aliqua ſui parte mutatur, vel alteratur, per poſteriorem mutationem perempta intelligitur, vt nec fideiuſſor, qui ipſi principali obligationi acceſſit, teneatur. -  53 Euicta re in ſolutum data, non poteſt creditor agere primæua actione perſonali, nec hypothecaria; ex communi Interpretium ſententia; ſed vtili ex empto experiri debet, & num. ſeqq. -  54 Debitor dando rem in ſolutum, liberat fideiuſſorem, qui non conuenitur poſtea re euicta. -  55 L. ex ſextante, §. Latinus, ff. de exceptione rei iud. explicatur. -  56 Euicta re, quæ fuit data in ſolutũ, an, & quãdo agi poſſit primæua actione, vel non, vti dignoſcetur. Vt etiam explicentur iura nonnulla, quæ probare videntur aperte debitorem non liberari per traditionem, quando res tradita non durat penes recipientem. Quemadmodum diſtingui debeat. Et de diſtinctione illa communi, quando ſoluitur genus pro genere, ſpecies pro ſpecie, ſpecies pro genere, & genus pro ſpecie. Vbi etiam agitur de intellectu textus, in l. qui res, ff. de ſolut & in l. reſcriptum, §. finali, ff. de diſtractione pignor. remiſſiue. Et Senatus Hispalenſis definitio adducitur. -  57 Nouatio hodie non inducitur, niſi expreſsè agatur. Et ibidem l. finalis, C. de nouat. materia, exornata remiſſiè. -  58 Nouatio hodie inducitur, quando pactum poſterius ſe non compatitur cum primo. -  59 Aut quãdo fit pactũ ex interuallo diuersũ à primo. -  60 Nouatio non permittit obligationem primam, ſed eam transfundit. -  61 Fideiuſſor, re euicta à debitore creditori data in ſolutum; vtrum conueniri poſſit, vtilique actione teneatur, ſi debitor principalis appareat non ſoluendo. -  62 Vbi Gloſſæ ſententia primo loco adducitur; & per Authorem conſtanter defenditur num. ſeqq. -  63 Speculatoris quoque in eodem placito ſentẽtia commemoratur; & Petri Surdi obſeruationes, ſiue ſolutiones duæ in contrarium non admittuntur. -  64 Cardinalis etiam Franciſcus Manticæ locus expreſſus pro ſententia Gloſſæ, & Speculatoris expenditur. -  65 Et Stephani Gratiani conueniens omnino reſolutio ponitur. -  66 Ponderatur etiam textus, in l. ſed reuocata, 20. ff. de iure fiſc. De cuius ratione agitur, & circa eam ſubtiliter & noue adnotantur nonnulla, numer. ſeqq. -  67 Et Petri Surdi ratio quædam in eodem propoſito confutatur. -  68 Ac vel vno duntaxat verbo rationes omnes diluuntur, quæ in contrarium expendi poſſunt. -  69 Obſtaculum etiam aliud, nouè & acutè remouetur. -  70 Re in ſolutum data euicta, veterem actionem creditori manere; ſed nihilominus ei vtilem actionem ex empto competere; ex ſententia quorundam contra communem. Quorum placita commemorantur hoc loco. Et Hug. Doneæi, atque Antonij Fabri obſeruationum, ſpecifica mentio habetur; provt hic videbitur. -  71 Ac denique eorundem ſententia in puncto, & diſputatione iuris admiſſa; nonnulla accuratè, & diſtinctè adnotantur per Authorem, quæ ita dilucidè Recentiorum omnium nullus tradiderat. -  72 Fundamentis etiam omnibus respondetur, quæ pro fideiuſſore expendi poſſent in quæſtione propoſita, ex n. 61. cum ſeqq. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce capitis,[*] explicatione (quod aſſiduam admodum, atque quotidianam materiam continet) obſeruandum, & conſtituendum erit primo loco, voluntatem teſtatoris, quantumcunque firmam, & expreſſam, ex cauſa poſtea emergenti, aut ſuperuenienti infringi, & alterari, ſiue mutari, & non ſeruari poſſe, quoties veriſimile ſit, quod teſtator ita voluiſſet, aut expreſſiſſet, ſi talem cauſam ſciuiſſet, eámve cogitaſſet; ſicuti inferius commemorandi Authores probarunt, atque ex his deducitur manifeſtè, quæ ſuprà hoc eod. lib. & tract. ad explicationem text. cum ſua Gloſſa, in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis,[*] ſcripta, atque adnotata reliquimus; idcirco recedi poſſe à voluntate teſtatoris, ex cauſa, quæ poſt eius mortem emergat; vt per text. in l. vtilitatem, & in l. in confirmando, ff. de confirmãdo tutore, l. 3. §, ſi pater, cum verſicul. ſeq. vſque ad §. quod in tutoribus, ff. de adminiſtr. tutor. concludunt. & comprobant Ruin. in conſil. 87. n. 9. volum. 5. Alciat. in l. nemo poteſt, n. 44. de legat. 1. Thomas Grammaticus, in deciſ. 3. n. 7. Ioannes Crotus, in l. filiusfamilias §. diui, n. 172. de leg. 1. Cardin. Mantica, de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 3. n. 19. & 20. vbi inquit poſt Alciatum, quod ex iis etiam, quæ ex poſt facto contigerunt, declaramus, quid retro sẽſerit teſtator, & adducit, l. vltim. C. de inſtit. & ſubſtit. Caſtrẽſis etiã, in conſ. 410. Viſo facto, & dubiis, colum. 2. lib. 1. vbi dixit, verborum teſtatoris interpretationem variari ſecundum varietatem temporis, per[*] tex. in l. ſi. paterfamilias, ff. de hæredibus inſtit. vbi etiã Baldus ſcripſit, quod ſecundum varietatem temporum, variatur interpretatio diſpoſitionis. Sequitur Simon de Prætis, de interp. vlt. volunt. lib. 1. interpret. 1. dubitatione 5. ſolut. 9. num. 8. & quatuor ſequentibus, folio 72. vbi ſcribit, quod ſi ex varietate temporis qualitas rerum, vel perſonarum mutatur, lex etiam, vel conſuetudo mutatur circa teſtamenta, & vltimas voluntates, & variare facit ſuam interpretationem conuenientem qualitati mutatæ: per text. in l. 3. § qui fideicommiſſam, ff. de hæredibus inſtituend. & in l. pater Seuerinam, § conditionum, ff. de condition. & demonſtrat. numer. 11. ſubdit, quod mutata perſona, mutatur etiam iuris interpretatio; per text.[*] in l. Palus, ff. de acquirend. hæredit. & in l. licitatio, in fine, ff. de publican. & vectigal. & in l. prima, C. de imponen. lucrat. deſcript &. propter variationem qualitatis perſonæ, cui adiicitur, variatur eiuſdem verbi[*] interpretatio; vt probat ibidem: & numero 13. ſcribit etiam, quod quando mutatur qualitas, & ſtatus rerum, extinguitur omnis effectus prioris ſtatus, & res ipſa ſecundum præſentem ſtatum diiudicatur, & re[*]gulatur; ſicuti plenè comprobarunt Ancharanus, & Craueta, in locis ibi relatis: & num. 14. ipſe obſeruauit, quod qualitas rerum mutatur, & ſequitur conditionem perſonarum, quibus res ipſæ acquiruntur; per text. in l. Paulus, aliàs, per procuratorem, & ibi Bartol. ff. de acquir. hæred. & alia plura eodem loco adducit de mutatione qualitatis perſonarum, & concludit num. 12. mutationem qualitatis, & conditio[*]nis rerum, & perſonarum, producere varias iuris interpretationes, & effectus, & diuerſa iuris miniſteria importare; vt ibi oſtendit. Et vltra eum, id ipſum deprehenditur ex his, quæ ſcripſerunt Tiraquellus, in præfatione, l. inquam, num. 167. Oſaſcus, in conſ. 91. numer. 2. Tiberius Decianus, in conſilio 19. lib. 3. Petrus Surdus, deciſione 177. num. 10. & deciſione 236. num. 13. & deciſione 289. num. 12. Ludouic. Caſanate, in conſil. 26. ex num. 23. cum ſeqq. 7. in conſil. 43. numero 25. vbi inquit, generale eſſe in omni materia, &[*] diſpoſitione, quod mutato rerum ſtatu, mutatur quoque ipſa diſpoſitio. Ita quoque, quod ex mutatatione rerum, vel perſonatum, ſiue ex noua cauſa emergenti, diſpoſitio quoque mutetur, ſiue voluntatis mutatio eo ipſo præſumatur; nonnullis exemplis, & iuris deciſionibus comprobarunt Alciatus, de præſumpt. regula. 2. præſumpt. 16. Maſcard. de probat. tom. 3. concluſ. 1418. num. 21. & tribus ſeqq. Camil. Gallinius, de verborum ſignification. lib. 9. c. 72. numer. 2. & ſeqq.[*] & caſus illos, ſiue exempla Alciati, & Maſcardi proſequitur, & latius declarat Anton. Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num. 56. per totum, dum explicat, quibus modis reuocetur, aut reuocatum cenſeatur legatum, Idem Maſcard, to. 3. concluſ. 1286. Mieres, de maioratu, 1. parte, q. 43. per totam. Graſſus, §. legat. q. 78. 79. & 80. & poſt alios multos Authores Achilles Pedrocha, in conſ. 23. ex n. 14. cum ſeq. ſic denique, quod quælibert iuſta & legitima cauſa ſuperueniens, ſemper inducere valeat licitum receſſum à diſpoſitis, & conuentis; ex aliis obſeruauit Camillus Gallinius, de verborum ſignificat, libro 9. cap. 37. nu mer 22. Peregrinus, de fideicommiſſis, artic. 4. n. 58. in verſic. adeo. Vbi inquit, quod Iudex mutato rerum[*] ſtatu, de facil recedere poteſt a voluntate teſtatoris ſcripta in teſtamento, quia ad eum voluntatis quæſtio pertinet, l. voluntatis, C. de fideicommiſſ. Secundo deinde principaliter obſeruandum, at[*]que conſtituendum erit, ex eiſdem doctrinis, hactenus propoſitis, deduci veriſſimam eſſe regulam quadam, ſiue Scribentium omnium axioma vulgatiſſmum, & aſſiduè allegabile; videlicet verba interpretari debere in vltimis voluntatibus, & in quibuſlibet aliis diſpoſitionibus, ſecundum tempus prolationis, & rebus ita, vt tunc erant, permanentibus, & ſtantibus; idcirco clauſulam, rebus ſic ſtantibus, & aliquo de nouo non emergenti, in omni actu, & materia ſubintelligi, & maximè in vltimarum voluntatum tractatu; quod (vt nunc dicebam) deducitur ex his, quæ hucvſque obſeruati ex Pariſio, in conſ. 424. n. 76. lib. 2. Natta, conſ. 50. n. 2. lib. 1. Afflict. deciſione 328. num. 4. Menochio, in conſilio 97. num. 157. lib. 1. & in conſilio 176. numer. 21. lib. 2. Ludouico Morotio, in reſ[*]ponſo 3. num. 10. & in teſtamentis, & vltimis voluncatibus loquuntur iura, & Authores ſtatim referendi, & in contractibus quod regula ipſa procedat; probatur ex textu, in l. quod Seruius, ff. de condiction. ob canſ. & ibi Gloſ. & Doctores, l. quæro, §. inter locatorem, ff. locati, l. continuus, § cum quis, ff. de verbo. obliga. l. ſi fuerit, in princip. ff. pro ſocio. l. fin. ff. ad municipalem, l. qui ſeruum, ff. de verborum obligat. cap. Pennul. de clericis non reſidentibus, In priuilegiis etiam probat text. in cap. ſuggeſtum, de decimis, & in conuentione etiam iuramento confirmata; l. vltima. C. de non nu[*]merata pecunia, cap. de renuntiatione, vbi Gloſſa ordinari, Butrius & Abbas, cap. quemadmodum, cap. clericus, de iureiurando, & in promiſſione probant ipſa[*]met iura, & Authores relati per Camillum Galliniũ, de verborum ſignificatione, lib. 9. cap. 37. ex numer. 14. cum ſequentibus, vbi ex fetentia quamplurimorum tradidit; quod ſuperior concluſio, quod quælibet[*] diſpoſitio intelligatur, rebus ſic ſtantibus, & in eodem ſtau manentibus; maximè (vt dixi) procedit in[*] vltimis voluntatibus, per text. in l. ex facto, in princ. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. l. 2. in fin. ff. de auro & argento legato, l. Mæuia, § finali, eod. tit. l. Paulo Callimacho, §. 1. l. cum quis decedens, §. 1. in principio, de legatis tertio, item in contractibus, item in priuilegiis, item in iuramento, item in promiſſione, provt ipſe Camillus latius probat dicto cap. 37. per totum, & maximè numer. 14. vſque ad numerum 20. vbi ſingulariter concludit, nihil eſſe, adeo præciſum, firmum, & immobile, quod ſemper non recipiat intellectum, & intrepretationem à clauſula illa. rebus ſic habentibus, atque ex noua cauſa, quæ emergat, non alteretur; vt inquit num. 21. & num. 22. quod id procedit, ſiue ex errore iuſto id fiat, vt in l. finalis, §. item quæſiit, ff. de condition, indebiti, ſiue ex cauſa procedat, quæ ſubintelligitur ex natura contractus, ex dicto §. inter locatorum. ſine quia lex ſic interpretatur ex alia iuſta cauſa, vt in l. ſi vnquam, C. de renocandis donation. ſiue id procedat ex aliqua cauſa inconſiderata, de qua à partibus nihil fuiſſet veriſimiliter cogitatum, provt ibi exornat poſt Iaſonem, Decium, Alexand. Boerium,[*] Crauetam, & alios, qui regulam vulgatam, quod diſpoſitio quælibet intelligatur rebus ſic ſtantibus, latè explicarunt. Explicant etiam, atque exorant Alciatus, de præſumption. regula. 2. præſumption. 16. per totam, & de verborum ſignificat. lib. 3. ſub. num. 35. cum ſeqq. Barbatia, in conſilio 20. colum, 12. lib. 2. & in conſilio 74. colum. 13. volumine 3. Craueta, in conſ. 95. n. 4. Pariſius, in conſ. 69. num. 42. lib. 3. & in conſ. 72. n. 45. lib. 1. Decius, in conſ. 335. num. 3. & ſeqq. Ioann. Anton. Rubeus, in conſ. 147. Viſo inſtrumento, 1. colum. Boerius, deciſione 204. n. 25. Tiraquel. in præfation. l. ſi vnquam. n. 167. Hyppolytus Riminaldus, in con. 59. num. 74. & ſeqq. lib. 1. & in conſ. 77. n. 31. eodem lib. & in conſ. 313. num. 50. lib. 3. & in conſ. 355. n. 76. lib. 4. & in conſ. 782. num. 76. lib. 7. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 71. n. finali, & practicarum, lib. 3. quæſt 42. n. 37. & 38. Tiberius Decianus in conſ. 4. n. 4. lib. 2. & in conſ. 4. num. 21. lib. 3. & in conſ. 19. n. 25. lib. 4. & in conſ. 39. num. 9. lib. 2. Menochius, in conſ. 35. num. 10. lib. 1. & in conſilio 170. numero 5. libro 2. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat lib. 3. titul. 3. numero 20. & 21. Cephalus, in conſilio 60. numero. 7. libro. primo. & in mero 23. libro. 4. Simon de Prætis, de interpretation, vltimarum voluntat. libro primo, interpretat. Prima, dubitation. 5. ſolution. 9. ex numero 18. cum ſequent. folio 74. Petrus Surdus, in conſilio 68. numero 18. libro primo, in conſilio 313. numer 68. libr. 3. & deciſione 3. ex numer. 27. cum ſeqq. & deciſione 289. num. 10. & deciſione 332. num. 9. & de alimentis, titulo 4. quæſt. 15. num. 40. & titulo 7. quæſt. 9. num. 12. & titulo 8. priuilegio 56. num. 61. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſil. 97. ex num. 24. cum ſequentib. lib. 1. & in conſil. 18. ex num. 46. eodem libro, & in conſil. 89. num. 24. & 25. lib. 2. Achilles Pedrocha, in conſ. 36. num. 147. Ludouicus Caſanate, in conſ. 43. num. 24. & in conſ. 44. num. 9. & 10. & num. 49. & tribus ſequent. qui poſt Nattam, in conſ. 526. n. 16. & alios relatos per Oſaſcum, in conſil. 91. num. 2. obſeruauit, quod clauſula rebus ſic ſtatibus, & in eodem ſtatu manentibus, habet in locum in contractibus, in vltimis voluntatibus, in priuilegiis, in iuramento, in ſententia, & in omni alia materia; vt etiam probarunt Riminaldus ſenior, in conſil. 350. num. 22. Petrus Surdus, deciſ, 236. num. 20. Vincentius Caroccius, caſu, ſeu deciſ. 16. num. 4. Latius in tractatu de iuramento litis deciſorio, quæſt. 5. nonæ quæſt. principat. num. 40. cum ſequent. Vincent. de Franchis, deciſ. 303. Andr. Fachineus, in conſ. 89. num. 11. lib. 2. Peregrinus, de fideicommiſſis, articulo 4. num. 58. & in conſ. 6. num. 5. lib. 3. Caualcanus, deciſ. 25. num. 9. parte 2. & deciſ. 25. num. 25. parte 3. Leand. Galganetus de conditio. & demonſtr. prima parte, cap. 14. num. 26. Antonius Faber, ad titul. C. de ſacroſanctis Eccleſiis, definit. 62. fol. 48. Ceuallos 3. parte, quæſt. 754. num. 23. & 4. parte q. 906. n. 57. & ſeq. Cardinalis Dominicus Thuſcus, practicarum concluſ, iuris, tom. 2. littera D. concl. 502. fol. 722. & 723. vbi latè, quod diſpoſitio omnis, etiam iurata habet tacitam conditionem, rebus ſic ſtantibus: & num. 19. 21. 25. & 26. quod generaliter id procedit in contractibus, & vltimis voluntatibus, in ſententiis, in priuilegiis, & generaliter in omni diſpoſitione; quia ſi noua cauſa ſuperueniat, receditur à diſpoſitione, quia in omni actu, & contractu partes intelliguntur ſe reſtringere ad ſtatum, ſecundum tempus contractus, & rebus ſic ſtantibus; & vide num. 26. vbi inquit, quod mutato, vel alterato ſtatu rei, vel diſpoſitionis, aut perſonæ, mutantur res diſpoſitio, & perſona, Ancharan. quam ibi citat, & ſuprà retuli ad initium huius cap. Senè ex omnibus hactenus dictis, & Authoribus præcitatis, qui axioma præfatum, ita generaliter accipiunt, prætermitti ſilentio non poterit Andr. Alciati, lib. 3. de verborum ſignificatio. ſub num. 35. & dicta regula 2. præſumptione 16. ſub num. 4. verſiculo, cum quæritur: diſtinctionem, & inter contractus, & vltimas voluntates differentiã circa regulam prædictam; nec veram eſſe, nec ſubſtineri aliquo pacto poſſe. Etenim dum ipſe ſtatuit, diſtinguendum eſſe, an ſimus in actibus, qui ab vnius arbitrio dependent, & ſic in vltimis voluntatibus; & tunc ſubintelligatur clauſula prædicta rebus ſic ſtantibus: an vero in actibus, qui ex duorum voluntate interpretationem recipiunt, atque dependent; & tunc non ſubintelligatur clauſula ipſa: loquitur equidem contra communes & receptas omnium Interpretum traditiones, & doctrinas. Contra text. etiam, in dicta l. quod Seruius, ff. de condiction. ob cauſ. & in dicta l. quæro, §. inter locatorem, ff. locati, & in dicta l. continuus, §. cum quis, de verbor. obligation. & cætera iura adducta ſuprà, quæ equidem in contractibus ſpecificè loquuntur, provt ex ipſis apparet, & non modo eorundem deciſio, ſed & ratio etiam ita ſuadet. Et idcirco, quod regula prædicta procedat etiam in contractibus; rectius ſcripſerunt omnes ſuprà commemorati, qui generaliter eam trahunt ad actum quemcunque, provt nunc dixi. Et iam in dependentibus ab vnius, quàm à auorum arbitrio, & voluntate; contra Alciatum Camillus Gallinius de verborum ſignification. lib. 9. dict. cap. 37. ex num. 13. cum sequent. vbi generaliter concludit, quod clauſula illa, rebus ſic ſtantibus, procedit in omni actu, materia, diſpoſitione. Et idem concludit Ludouicus Caſanate, in conſil. 44. num. 49. & duobus ſequent. Oſaſcus etiam, dicto conſil. 91. num. 2. qui ab Alciati placito diſſentit expreſsè, vt Caſanate ipſe procedit ibidem num. 51. id autem manifeſtius deprehendi poterit, ſi animad[*]uertamus, quod clauſula ipſa, rebus ſic ſtantibus, & in eodem ſtatu manentibus, & aliquo de nouo non emergenti, ex præſumpta teſtatoris, aut contrahentis, vel diſponentis generaliter mente procedit in omni actu, materia, & diſpoſitione; cum verifimile ſit, quod ſi is qui diſpoſuit, de ſuperuenientia nouæ cauſæ cogitaſſet, aliter, vel iuxta eam diſpoſuiſſet; ſic ſanè poſt alios Authores obſeruauit iuridicè Simon de Prætis, lib. 1. dicta dubitat. 5. solut. 9. n. 21. in fine, & n. 22. fol. 74. cui ſuperiores in effectu conueniunt, vt ex eiſdem apparet, atque ex Deciano, in conſ. 94. num. 4. lib. 2. Hippolyto Rimminaldo, in conſ. 59. num. 74. lib. 1. Ancharano, in conſ. 83. Decio, in conſ. 335. ex num. 3. cum ſeqq. Ioan. Vincent. Hondedeus, in conſil. 97. num. 26. lib. 1. qui ex communi Doctorum ſententia ita obſeruat in contractibus, Thuſcus, in locis relatis ſuprà; deprehẽditur quoque ex traditis per Cardinalem Franciſc. Mantic. de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 3. titulo 3. num. 19. & 20. imo & Altus ipſe, expreſſim quoque ſtatuit per diſcurſum præſumptioneis præcitatæ 16. Ratio namque illa præſumptæ mentis, ſeu voluntatis, ſi diſponens, de euentu nouæ cauſæ cogitaſſet; generaliter in contractibus, & in omni alio actu, ſicut in vltimis voluntatibus procedit. Et hactenus de regula prædicta, quod diſpoſitio quæliber intelligitur, rebus ſit ſtatibus, & in eodem ſtatu manentibus; ex qua equidem inferte placuit ad nonnulla, quæ aſſiduè verſantur in actu practico, & valde vtilia, & neceſſaria ſunt. Et ommiſſis aliis, quæ (provt caſus occurrebant) definierunt præcitati ſuprà iuris Interpretes; infertur primò ad illam quæſtionem, nunquid euictis rebus hæreditariis extra te[*]ſtatoris cogitatum, minuantur legata ad releuamen heredis, & fideicommiſſarij vniuerſalis; quod dubium cum in terminis excitaſſet Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 4. num. 58. relatas adhuc doctrinas ad fauorem hæredis, & fideicommiſſarij expendebat; quod ſcilicet legata viderentur accipienda rebus ſic ſtantibus, ex l. Paulo Callimacho, §. 1. ff. de legatis 3. l. Mæuia, §. finali, ff. de annuis legat. l. quod Seruius, & l. in confirmando, cum cæteris iuris præcitatis ſuprà. Et quod teſtator veriſimiliter non eſſet ea relicturus, ad eorum grauamen, ſibi magis dilectorum; & idcirco mutato rerum ſtatu, videre Iudicem de facili recedere poſſe à voluntate teſtatoris. Sed in fauorem legatarij Peregrinus concludit dubium, in hæc verba. Verum cum hic caſu, his de facto eueniſſet, valde anxius fui ob retione præmiſſas; tandem pronunciatum fuit diffinitiue pro legatario, quia nullo iura cautum rperitur, ſequẽtes poſt aditam hæreditatem euictiones rerum, minuere legata, & relicta particularia; & indubitanter, cum apud hæredem remanet quarta, vel cum hæres agnouit hæreditatem abſque inuentarij beneficio, &, quia patrimonij quantitas inspicitur tempore mortis, dicta l. in retione, §. quantitas, ad hæc etiam optimus text. in. l. Luciu, §. finali, ff. ad Trebel. Hactenus Peregrin. cui ego addiderim, veriorem videri reſolutiomen eam in illis terminis, & concludenter comprobari ex his, quæ in altero dubio, vtrum inquam hæres teneatur de euictione rei, in genere, aut in ſpecie legatæ, tradiderunt poſt alios Authores Menchaca, in[*] l. ſcimus antea, num. 4. C. de inofficioſo teſtamento, vbi agit, an debeatur euictio pro rebus legatis, & donatis. Latius, de ſucceſſion. creation. lib. 3. §. 22. limitat. 17. num. 40. & ſequent. Aldobrandin. in conſil. 23. n. 49. Azeued. in l. 3. tit. 6. n. 7. lib. 5. Michaël Graſ. §. legatum q. 72. Hippolyt. Rimin. in conſ. 823. lib. 7. Secundò infertur ad alteram quæſtionem, vtrum[*] inquam promiſſio arrharum, quæ decimam partem bonorum excedere non poteſt, comprehendat bona promittentis, quæ poſtmodùm euicta fuere, bona tamen fide ab eo poſſidebantur, cum arrhas ipſe promiſit; quam quæſtionem, cum in terminis excitaſſet Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quæſt. 42. per totam, & tria principaliter expendiſſet fundamenta ex num. 1. vſque ad num. 12. quæ euincere videbantur, habendum reſpectum ad ea bona, quæ promittens arrhas, tempore promiſſionis tanquam ſua propria poſſidebat, vt in valorem decimæ partis bonorum ſuorum computentur, licet poſtea ab eo euincantur: tandem ex dicto num. 12. cum ſequent. vſque in finem quætionis, contrariam ſententiam defendit; immò quod promiſſio, ſeu datio arrharum minimè teneat, niſi reſpectu decim partis eorum bonorum tantum, quæ vere & realiter erant promittentis, deductis illis, quæ ab eo poſtea euicta ſuerunt, quamuis tempore promiſſionis, ſeu dationis arrharum ea bona fide poſſideret: quod latè comprobauit ibidem, ac inter alia fundamenta expendi num. 37. præfatam doctrinam, & regulam generalem, quod in omnibus actibus, & diſpoſitionibus ſemper intelligatur clauſula illa, rebus ſic ſtantibus, & ita intelligi debeat in propoſita ſpecie, vt bonorum comprobatio fiat. Tertiò infertur ad mater l. in omnibus, 41. ff. de[*] iudiciis, quod propter nouam cauſam ſuperuenientem, & mutato rerum, vel perſonarum ſtatu; ſic rebus in eodem ſtatu non manentibus, debitor cogatur cauere, etiam ante diem, vel conditionis exiſtentiam: de qua vide omnino Barboſam, in l. ſi conſtante, num. 20. ff. ſoluto matrimon. & in l. 2. parte 2. num. 28. eodem titul. Aluarum Valaſcum, Caccia. Lupum, Afflictis Vrſillum, & Menochium, cum quibus Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſa 9. parte 5. ex n. 30. cum ſequent. fol. 122. Ioſephum Ludouicum deciſione 41. per toram. Anton. Gomezium, in l. 66. Tauri, Matiençum & Azeuedum, in l. 3. titulo 16. libro 5. eos etiam quos in commentariis de vſufructu, cap. 19. n. 11. commemorari, & vltra relatos ibi, commendo Surdum, in conſ. 68. lib. 1. Quartò infertur ad alteram quæſionem aſſiduè[*] contingentem; ſi fideiuſsor datus, efficiatur non ſoluendo, num debitor cogatur alium dare creditori; atque ita, vtrum vauſa contingens in perſona fideiuſſoris, ex qua res in eodem ſtatu non maneant, nocere non debeat creditori metipſi, ſed potius debitori, de qua vide per Antonium Gomezium, tom. 2. variarum cap. 13. de fideiuſſorib. num. 7. Marſil. in rubric. de fi[*]deiuſſoribus, ex n. 74. Surdũ omnino, in conſ. 18. lib. 1. Quintò infertur ad definitionem illam Senatus Sabaudiæ, de qua per Antonium Fabrum, ad titul. C. de ſacroſanct. eccleſiis, definitione 62. fol. 48. mutari ſcilicet ſtatum beneficij ex mutatione perſonæ. Inquit namque, electiuum beneficium & regulate conceſſum ſeculari contra communes iuris regulas per diſpenſationem Summi Pontificis, ea lege, vt quandocunque per ceſſum, vel deceſſum vacabit, reuertatur ad priſtinum ſtatum, maneatq́ue vt antea electiuum & regulare, cum clauſula etiam, ſi velis, irritante; non minus ideo vacat apud Sedem, vt à ſolo Summo Pontifice valeat conferri, ſi poſtea contingat hũc, qui diſpenſatus fuerat, fieri Cardinalem, aut familiarem Papæ, aut alterius conditionis quæ faciat, vt beneficium, quantumcunque electiuum vacet in Curia & apud Sedem, iuxta ea dixerat antea eodem titul. C. de ſacroſanctis eccleſiis, definit. 16. & 17. fol. 35. Certum enim eſt (inquit Fabet ipſe,) ea mutatione perſonæ matari ſtatum beneficij, nec minus in conceſſionibus, quam in conuentionibus conditio illa ſemper ſubintelligitur, ſi res in eodem ſtatu manſerit, & citat. text. in l. cum quis, 38. in princip. l. ſi cum Cornelius, 82. de ſolut. Sextò infertur ad Senatus Neapolitani deciſionem[*] alteram, de qua per Vincent. de Franchis, deciſ. 303. p. 2. Vtrum ſcilicet acceptans literas, teneatur, etiam quod in, qui ſcripſerit, pendente termino ſolutionis ſit decoctus, & ſtatum mutauerit: ibi namque Franciſcus acceptauit literas Benedicti, dicẽs, quod in fine menſis Octobris proximè ſequentis, quantitatem illam ſolueret; Benedictus antequam dies veniſſet, decoxit, conuentus fuit Franciſcus pro ſolutione promiſſa, qui denegabat ſoluere ſtante mutatione ſtatus Benedicti: fuit igitur dubitatum, an Franciſcus teneretur; dictum fuit, quod Salicetus, in l. ſi filius, l. 2. ad Macedonian. ponit hanc quæſtione, quod arguit hinc inde, & tandem tenet opinionem, quod nõ obſtante decoctione ſcribentis literas, teneatur, is, qui eas acceptauit ſoluere in tempore promiſſo: & dicit hoc procedere, vel quod literæ cambij ſint dimiſſſæ penes acceptantem; vel quod ſint retentæ per præſentatem. Accedebat etiam, quod is, qui acce[*]ptauit literas prædictas, quando non eſſet debitor ſcribentis, provt erat in caſu illo, cenſebitur fideiuſſor; provt ibi comprobat num. 3. Franchis metipſe, Fabius de Anna in conſil. 82. num. 6. & 24. vbi citat alios Authores. Si igitur cenſebitur fideiuſſor, non liberabitur ob decoctionem principalis, ſed de iure communi tunc tenebitur, qua principalis non eſt ſoluendo; idque etiam, ſi literæ fuiſſent retentæ per creditorem, quia retentio fuit pro maiori rius cautela: ſicuti Vincent. idem de Franchis concludit ibi, & ipſum retulit Fenius de Anna dicto conſil. 82. num. 22. & ſeq. Qui cum antea reſoluiſſet ex num. 15. cum ſeq.[*] puod literæ cambij acceptatæ non ſunt exequendæ, quando is, qui eas miſit, & ſcribit, iam erat mortuus, vel ſtatum mutauerat; quia inter mittentem literas & acceptantem, naſcitur mutuus conſenſus mittentis, & acceptantis, vt poſt omnes tradit Rota Genuẽſis, deciſ. 52. num. 2. qui mutuus conſenſus, ſtante mutatione ipſius mittentis, nullo modo conſiderari poteſt: etenim, qui acceptat, conſiderauit eo tempore integram eſſe perſonam mittentis. Sicut fere in terminis dicimus, quod & ſi recipiens literas, & non proteſtans, cenſeatur fateri contenta in eis: l. ſi filius ff. ad Macedo. vbi Bartol. & alij multi, quos citat Fabius de Anna, dicto conſ. 82. n. 16. Tamen hoc ipſum limitatur non procedere, quando mittens literas, eſſet mortuus, tempore, quo peruenerunt ad manus abſentis, tunc enim non cenſetur recipiens acceptare contenta in literis. Quod non alia vrgentiori ratione conſtitutum eſſe videtur, quam ob mutationem ſtatus ſcribentis, quod ita intelligendum eſſe videtur in caſu alterius mutationis in deterius, ſicuti in caſu mortis mittentis literas, ante acceptationem. Inſuper factum mandatarij, eſt verè & propriè factum mandantis, vt per Rotam Genuenſem, deciſ. 67. n. 2. Si ergo mandans eſt idem, quod mandatarius, ſequitur, quod mandatarius quioquid agit verè, vt mandans ageret: ſed mandans illo tempore acceptare non potuiſſet, nec ſcribere, nec ipſius literæ fuiſſent receptæ ob ſtatus mutationẽ, ergo ſine dubio acceptatio mandatarij, nullo modo nocet, facta ſiquidẽ eo tempore, quo mandans non ſcripſiſſet, nec ſcribere potuiſſet. Cum inquam Fabius ipſe de Anna ita ſtatuiſſet, vt retuli, ex d.n. 15. cum ſeptem ſeq. ad explicationem Vincent. de Franch. d. deciſ. 303. in hunc modũ ſcribit n. 22. & 23. Ex iſtis patet, reſponſio ad ea, quæ pars aduerſa allegat, aut allegare poterit: non ergo obſtat deciſio D. Præſidis digniſſimi, 303. p. 2. quia in illo caſu mutatio ſtatus accidit per multum tẽpus poſt acceptationem: at in caſu noſtro, mutatio fuit ante acceptationem, quam, ſi ſciebant acceptantes, proculdubio non acceptaſſent, ad gl. in l. tale pactum, §. fin ff. de pactis. quæ procedit in qualibet dispoſitione, videlicet in ſtatutis, contractibus, reſcriptis, & vltimis voluntatibus, &c. Hactenus Franchis, & Anna, quorum reſolutioni, in articulo, & quæſtione illa mutationis ſtatus ſcribentis, ante, vel poſt acceptationem, antea quam ſolueretur; iunge omnino tradita per Afflict. deciſ. 353. Sfortiam Odd. in conſ. 87. Deciſ. Genuæ, 2. n. 21. & 26. Marc. Anton. Eugen. in conſ. 73. lib. 1. Aloiſium de Leo, in l. pro debito, 6. C. de bonis authorit. iudic. poſſid. vbi inquit, quod ille, qui acceptat literas cambij, quamuis non ſit debitor eius, pro quo promittit, ſaltem tacitè promiſſio cẽſeatur facta de mandato debitoris: nihilominus, quod communis opinio vocat iſtam delegationem; & ille campſor, ſeu bancharius, vel alius, qui acceptat literas, efficitur debitor, & obligatur ſoluere quantitatem contentam in literis acceptatis: & ille acceptans literas, tenebitur, etiam quòd is, qui ſcripſerit, pendente ſolutione ſit decoctus, vel aliquo modo ſit non ſoluendo: idque aut tanquam debitor, aut tanquam fideiuſſor ſcribentis; provt latius ibidẽ, vbi Author ipſe commemorat Vincent. de Franchis, & aliam rationem adducit, vide etiam Petrum Surdum, in conſil. 145. lib. 1. vbi inquit n. 10. quod debi[*]tor, qui dedit literas cambij creditori ad mercatorem, liberatur, ſi mercator poſt acceptationem literarum aufugiat, niſi debitor eſſet conſcius fugæ; illo enim caſæ ratione doli tenetur, non obſtante acceptatione literarum, argumento l. qui ſatiſdare, ff. de iureiurando, vt voluit Bald. in l. pro debito in fin. C. de bonis authori. iudic. poſſid. & ſeq. alij relati per Surd. ibi & n. 19. ſcribit, quod acceptans mercatorẽ loco debitoris,[*] liberat debitorẽ; quia acceptando nummulariũ, videtur ſibi ſatisfactum eſſe, & n. 21. vbi dicit, quod periculum nominis debitoris dati in ſolutum, ſpectat ad creditorem, qui acceptauit; poſt Caſtrẽſem, Imolam, Socin. Gozadin. Barbat. & Becciũ, quos ibi citat, Cagnolum etiam in l. ſingularia, n. 178. ſi certũ petatur. Vbi ait, quod ſi pro centũ quinquaginta, quæ debeã, dederim in ſolutum nomen debitoris, ſtatim ſum liberatus, licet debitor decoxerit, quia apparet me habuiſſe animũ nouandi, & quia vnum debitorẽ acceptaui loco alterius: & n. 29. ſcribit idẽ Surdus, quod datio in ſolutũ, facta de nomine debitoris, liberat dãtem totaliter: idẽ Surd. deciſ. 74. vbi n. 1. inquit, quod delegatio eſt ſimilis ſolutioni, & eius vicem obtinet: & n. 2. quod debitor per delegationẽ liberatur & n. 3. quod obligatio primi debitoris extinguitur per delegationem, & n. 4. vbi quod creditor acceptans delegationẽ debitoris, qui non ſit ſoluendo, ſibi præiudicat, & dũ Surd. ipſe dicto conſ. 145. n. 28. diſtinguit pro declaratione prædictorũ, quod ceſſio nominis non liberet debitorẽ cedentẽ, vbi ſola interuenit ceſſio; ſecus autem ſit, quando præter ceſſionem extat datio in ſolutum. Nã quando nomina dantur in ſolutũ pro[*] aliquo debito, perinde eſt, ac ſi res ipſa debita ſolueretur. & tunc periculum contingens poſt ceſſionem nominũ ſpectat ad creditorem qui nomina acceptauit in ſolutum, l. pupilli, §. ſoror, ff. de ſolution. & ita declarat Decius, dicto conſ. 99. num. 4. vbi dicit, quod ſi ſimplex ſit ceſſio, non liberat debitorem cedentẽ; ſed ſi nomina ſint data in ſolutum, vel delegata, liberatur debitor, quicquid inde ſequatur de nominibus. Et ita etiam declarat Beccius in conſ. 150. n. 35. vbi inquit poſt alios Authores, aliud eſſe, quando nomen datur in ſolutum cum ceſſione. Aliud verò conceditur ſolum ſolutionis cauſa; quia primo caſu cedens liberatur ſtatim, ſecundo verò non, ſed expectatur exactio. Dum inquam Surdus ita diſtinguit: & de ſuperioribus doctrinis vide omnino Anton. Fabrũ, coniecturarum lib. 12. c. 8. per totum. Surdũ eund. in conſ. 22. ex n. 33. lib. 1. Ceuall. practic. commun. contra commun. q. 754. ex n. 14. vſque ad n. 25. Vbi etiã inquirit,[*] vtrum literæ banchariæ acceptatæ inducãt nouatiotionẽ prioris obligationis; & an periculũ ſpectet ad creditorẽ poſt nouationẽ. Diſputat etiam per totam quæſtionem, vtrum nouatio inducatur per delegatio[*]nem, ſiue interuentu nouæ perſonæ, tam de iure communi, quàm de iure Regio. Et agit de intellectu l. 15. tit. 14. partita 5. de qua vide etiam vltra locum Parladorij relatum per Ceuallos, hoc eſt, capit. finali, 1. parte, §. 12. num. 48. eundem Parladorium, lib. 3. differentia 20. §. 2. fol. 198. Anton. Pichardum, in §. præterea, ex n. 42. Inſtitut. quibus modis tollitur obligatio, Mantic. etiam, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 17. tit. 7. & 8. & quatenus Ceual. metipſe, d.q. 755. n. 18. attingit materiam, l. 3. de nouationib. Quod ſcilicet[*] cedens iura, nihilominus apud ſe retinet directam acitonem, qua experiri poteſt, niſi in tribus illis caſibus; vide omnino Authores ſequentes, qui poſt alios multos pleniſſimè explicant materiam metipſam: Parladorium, 3. parte, differentia 50. §. 2. fol. 198. Burgos de Paz, in conſ. 28. ex num. 4. Cachernum, deciſion. 45. & 62. Fachineum, controuerſiarum iuris, lib. 3. c. 94. Vincent. de Franchis, deciſ. 79. n. 10. Petr. Surd. in conſil. 22. lib. 1. maximè, ex num. ſeq. & in conſ. 82. eodem lib. & deciſ. 23. Maſcard. de probation. concluſ. 374. num. 5. Farinacium, tom. 2. tit. de oppoſition. contra dicta teſti, q. 60. illation. 12. ex num. 352. cum ſeq. fol. 276. Alexand. Trentacinquim, variarum lib. 3. titulo de ſolutionibus, reſolutione 14. & 29. vbi latè, ex fol. 94. Antonium Fabrum, coniecturarum, lib. 12. cap. 3. 4. 5. & 6. ex fol. 174. vſque ad fol. 380. Et hactenus de ſexta illatione, de qua vide infrà, c. 77. Septimò, infertur ad materiam, & explicationem[*] l. cum quis, & l. ſi cum Cornelius, ff. de ſolut. mandatum ipſo iure reuocari, & reuocatum cenſeri per mutationem ſtatus, ſiue conditionis in deterius illius, qui ſuſcepit mandatum; provt illa iura probarunt, atque exornatunt Alex. in addit. ad Bart. in d.l. ſi cum Cornel. Iaſ. in l. rogaſti, §. ſi fugitiuus, n. 3. ff. ſi certum petat. vbi optime Decius, & Purpu, latiſſimè, ex n. 12. cum multis ſeq. Stracha, de Decoctoribus, parte 3. num. 50. fol. 318. in 6. tom. tractat. parte 1. Anton. Gomezius, tom. 2. variar. cap. 11. num. 20. verſic. 2. limitat. vbi allegat legem partitæ 5. tit. 14. partit. 5. concordantem: Menchaca, quæſtionum vſufrequentium lib. 2. cap. 22. Vincent. de Franchis, deciſ. 55. num. 15. Ioan. Baptiſt. Coſta, de rationeratæ, q. 20. num. 20. Fabius de Anna, in conſil. 82. num. 11. & 12. vbi inquit, quod quemadmodum mandatum ipſo iure reuocatur ob mutationem ſtatus in perſona mandatarij, ita etiam, ſi contingit in ipſo mandante; per text, in l. ſi quis alicui, ff. de acquir. hæred. qui quamuis loquatur in furore, procedit etiam propter identitatem rationis in omni mutatione ſtatus ipſius mandantis, provt ipſe Fabius de Anna animaduertit; & inquit, quod textus ille facit diſtinctionem, ſi mutatio euenit poſt impletum mandatum, vel ante: & quod Mozzius, in tractatu de contractibus, titulo de mandato, n. 8. fol. 137. generaliter inquit, quod finitur, & ſoluitur mandatum qualibet mutatione ſtatus in peius, reſpectu vtiruſque: & idem tenuerunt Decius, & Burſatus, ibi commemorati. Marta, voto 84. per totum. Iacob. Menochius, lib. 6. præſumptione 37. ex num. 37. vbi ſcribit poſt alios multos Authores, præſumi mutatam domini voluntatem, ſi in perſonam procuratoris ſuperuenerit aliquid, ob quod veriſimiliter dominus etiam ab initio non conſtituiſſet: Et allegat Alciatũ, & dictam l. ſi cum Cornelius: & dicit, ſe ſcripſiſe lib. 1. præſumpt. 16. allegat etiam text. in d.l. in confirmando, ff. de confirm. tuto, à quo arguit Bart. ibi, & dicit, quod in confirmando tutore Prætor inquirere debet, an durauerit patris voluntas, quæ in dubio mutata videtur, ſi accidit aliquid in perſona tutoris, veluti facultatum diminutio, vel morum emerſerit improbitas ante celata, aut inimicitiæ, & tunc tutor non erit confirmandus, & cum prædictis Alexand. in l. cum, qui ita, §. qui ſibi, aut filio, numero ſecundo, de verbor, obligat. dicit, quod mandatum reuocatur, quando mandatarius efficeretur pauper, vel vilis, tabernarius, luſor, vel inimicus domini, vel aliter mutauerit mores in peius; & Iaſon, in d. §. ſi fugitiuus, loquitur in mutante conditionem in deterius, putà, in bannito, & Ribaldo, quæ ſunt exempla, quæ non reſtringunt: & poſt itos Stracha, de decoctoribus, parte 3. num. 53. dicti, mandatum reuocari ipſo iure, vbi fieret deterioris conditionis: cum enim cauſa noua ſuperueniat, quam ſi mandans ſciuiſſet, veriſimiliter reuocaſſet, legis diſpoſitione pro reuocato habetur, & clauſula rebus ſic habentibus, ſemper ſubintelligitur: & Bartol. in l. liberto, §. largius, num. 3. ff. de annuis legatis, ponit quæſtionem in procuratore, qui poſt mandatum eſte effectus pauper, quod eo ipſo eſt reuocatus, & generaliter de mutatione ſtatus loquitur Oroſcius, in. l. & quia, n. 60. ff. de iuriſd. omn. iud. Fabius de Anna, in addit. ad dictum conſ. 82. vbi late in hac materia: & num. 48. concludit, quamcunque ſtatus mutationem ſufficere, veluti paupertatem, morum improbitatem, & ſimilia, & ſic decoctionem non eſſe neceſſariam: & num. 48. inquit Fabius metidem, non obſtare textum in l. eum qui ita, §. qui ſibi, aut filio, ff. de verborum obligation. vbi poteſt ſolui filio emancipato; quia reſpondetur, quod procedit, ex quo mutata eſt conditione melius, quia emancipatus fit de ſubiecto liber, provt intelligunt ibi relati. Alij verò dicunt, quod etiam facta ſtatus mutatione in melius, reuocatur mandatum: ſed textus, in §. qui ſibi, aut filio, procedit propter maximam coniunctionem inter patrem & filium: & quod ex mutatione ſtatus in melius, reuocetur mandatum, videtur tenere Vincent. de Franchis, in deciſione 466. numero ſecundo, parte tertia, quem refert, & multa cumulat Fabius de Anna, in addit. ad dictum conſilium 82. ex numer. 36. cum multis ſeqq. vbi congerit multas reſolutiones, & Doctorum deciſiones per text. in dict. l. cum quis ff. de ſolut. atque ex numero vigeſimo octano, cum ſeqq. inquirit, an mutatio ſtatus eſſe debeat talis, quæ adminiſtrationem tollat, & ſic decoctio requiratur? & latè expendit iura præcitata, textum inquam, in dict. l. cum quis, & in dict. l. ſi cum Cornelius, & in dict. §. qui ſibi aut filio: & concludit, quod illa iura, nedum procedunt in adiecto ſolutioni, ſed etiam in procuratore, quia vtriuſque perſonæ ratio eſt eadem: quod etiam procedunt ob quamcunque ſtatus mutationem, & ſic decoctionem non eſſe neceſſariam (vt dixi.) Vide etiam de ſolutione facta per debitorem ei, qui in adminiſtratorem hæreditatis deputatus fuerat, ſed eius officium ceſſabat tempore ſolutionis, & de ſoluente adminiſtratori, ignorante tempore ſolutionis non eſſe adminiſtratorem; ſicque ſtatum mutatum fuiſſe, ſiue res in eodem ſtatu non manere; Flaminium Chartarium, deciſione Roaæ 30. per totam, ex[*] folio 82. an etiam fideiuſſor, qui regulariter non liberatur per mutationem ſtatus ſui principalis; aliquando liberetur; ſiue aliquãdo ſubintelligatur clauſula rebus ſic ſtantibus, fideiuſſoris reſpectu; vide Cardinalem Thuſcum, practicar. concluſion. iur. tom. 3. littera F. concluſ. 318. ex fol. 882. Octauò infertur ad materiam, & explicationem[*] Clementinæ, quia contingit, de religioſ. domibus, & Tridentin. ſeſſione 22. cap. 6. commutationem voluntatis teſtatorum fieri poſſe ex mutatione ſtatus rerum; ſicque ex iuſta & neceſſaria cauſa, atque ex Sedis Apoſtolicæ delegatione, ex qua Epiſcopi tanquam delegati, ſummariè & extraiudicialiter cognoſcant; ſemper namque ſubintelligitur clauſula rebus ſic ſtantibus; provt clauſulam ipſam expendit ſpecificè, & exempla adducit nouiſſimè Hieronym. Ceuallos, practicar. commun. contra commun. 4. parte, quæſtione 906. ex numero 57. vſque ad numer. 72. ex fol. 349. & dicit, quod in conſilio Cardinalis Ampliſſimi, & Archiepiſcopi præſtantiſſimi Toletani, aſſiduè fieri ſolet commutatio, quando petitur reductio Miſſarum decreſcentibus bonis dotationum. Et quando peritur, quod domus ruinoſa, & infructuoſa vendatur, ne integra dotatio, & memoria teſtatoris pereat; vt latius ibi: & per D. Perez de Lara, de anniuerſariis & capellan. libro primo, cap. vbi ex profeſſo diſputat, an relicta pro anniuerſario, vel alio pio opere, poſſint in alium vſum conuerti; & quando, & cuius Authoritate: & cap. 15. vbi etiam ex propoſitio agit, an creſcentibus, vel decreſcentibus fructibus fundi relicti pro anniuerſario, creſcat, vel decreſcat onus Miſſarum, vel alterius piæ cauſæ: & vide etiam tradita quæſt. 16. & de vtroque vide Reuſnerium, deciſione 7. lib. 4. Nonò infertur ad Senatus Neapolitani in caſu ex[*] facto occurrenti definitionem, quod ſcilicet promiſſio de ſoluendo ſingulis menſibus à conductore facta ſub pœna caducitatis, intelligi debeat, rebus ſic ſtantibus, & ideo Superioris mandatum à pœna caducitatis aduerſus creditorem, ſiue locatorem excuſet: provt Afflict. deciſ. 328. per totam, teſtatur, & inquit, quod cum dominus Paulus Longus Medicus, & eius frater locauerint Antonio Molendinario vnum Molendinum, intra ciuitatem Neapolit. exiſtens, pro annis duobus, pro vnciis 20. cum hoc pacto, quo ſingulis menſibus debeat exoluere ratam tangentem, & ſi non ſoluerit, liceat eum expellere, & alteri locare; ſuperuenit mandatum pœnale, & iuſtificatum magnæ Curiæ, factum dicto Antonio, quod non debeat ſoluere penſionem dictis fratribus ad inſtantiam monialium monaſterij S. Mariæ Magdalenæ, & Canonicorum S. Mariæ de Maribus; prætenſorum dominorum, & poſſeſſorum dicti Molendini: ob mandatum non ſoluit per vnũ, vel duos menſes: pro parte dictorum fratrum in conſilio petitur declarari, quod virtute dicti mãdati incidit in commiſſum, & quod dictus Anton. dimittat dictum Molendinum: ille Anton. dicit, quod ſibi factũ fuit mandatum per Superiorem, quod non ſolueret, & ideo tale mandatum eum excuſat à caducitate: & quod promiſſio de ſoluendo ſingulis menſibus, intelligitur rebus ſic ſe habentibus (vt dixi) & niſi Superior aliud voluerit; vt etiam vrſillus notauit ad dictam deciſ. 328. Petr. Surd. in conſ. 299. n. 6. lib. 2. Quocirca fuit votatum in conſilio (vt Afflictus affirmat) quod dictum mandatũ Superioris excuſat dictum Antonium à pœna caducitatis, & huisu deciſionis occaſione excitat Afflictus metipſe dubiũ illud frequenter occurrens; vtrũ præceptum Iudicis factum debitori non ſoluẽdi creditori, vel alteri ſoluendi, excuſet ipſum debitorem; quod in terminis ex[*]citabatur quoq; diebus præteritis in Regio Hiſpalenſi Senatu in cauſa Pauli Armenij, & tunc quidem, vt accuratius dubiũ ipſum explanaretur; ſequentes ego prælegi, atque in futurũ prælegendos Authores duxi;{ Ex Regij Hiſpal. Sen. definitione. } vt quando debitor ab alio, quam à creditore exactus, libertur à nexu ipſius obligationis creditoris, & ſoluens alij, quàm ſuo creditori mandato Iudicis, ſiue aliud eiuſdem mandato faciens, excuſetur; appareat dilucidè. Afflictus inquam, d. deciſ. 328. vbi n. 3. inquirit, an debitor ab eo iuſſu Iudicis, de ſoluendo alteri, quam creditori debeat appellare. Idem Afflictus latiùs, & vtlius deciſ. 150. ex n. 8. cum ſeq. & n. 17. & ſeqq. vſq; in finẽ deciſ. vbi explicat, quã diligentiã debitor debeat adhibere, ne alteri ſoluat quam creditori, & an teneatur prius ſubire carceres, quã ſoluat: & quę Iudex debeat conſiderare: & an debitor fuerit in mora, nec ne: & an probet verã numerationẽ, vel per ſolã confeſſionẽ probet ſolutionẽ. Bartol. & Caſtrenſ. in l. creditor, ff. de ſolution. vbi originaliter ſunt videndi, Roman. in conſ. 287. vbi optime Alexander, in conſ. 15. in ſine, lib. 2. Baldus omnino, l. in falſus, C. de furtis, & in conſilio 485. Viſo inſtrumento, lib. 4. Iaſon, in conſ. 26. lib. 3. Craueta, in reſponſo progenero, ex n. 273. vbi quod debitor adhibere debet diligentiam, ne ſoluat alteri, quam creditori, & quod teneatur illi denuntiare, quẽ ſequitur Menoch, in caſu infrâ referendo, n. 16. Aretinus, in conſ. 35. Raphaël Cumanus, in conſ. 185. vbi vide omnino. Carol. Ruin in conſ. 147. num. 19. lib. 1. & in conſ. 167. num. 7. & in conſ. 171. lib. 4. Auenda. in dictionario, verbo; fuerça. Marcus Anton. de mora, prima parte, n. 27. Gratus, in conſ. 127. lib. 1. vide omnino. Guid. Pap in dec. 340. Non debet. Decius, in conſ. 25. Marſilius, in rubrica, de fideiuſſoribus, numero 186. Didac. Perez, in l. 1. tit. 10. lib. 3. ordinamenti, quæſt. 15. col. 1144. vbi quod ad non ſoluendum tenentur debitor diligentias facere. Iacob. Menochius, de arbitrariis, lib. 2. caſu 137. qui multa in propoſito tradit: & num. 24. expreſſim etiam conſiderat, vt non procedat, quando debitor fuit in mora ſoluendi, quia tunc illa mora præponderat: & num. 7. ſingulariter inquit, quod debitor pati aliquid debet cauſa creditoris, antequam ſoluat, idque Iudicis arbitrio relinquit, vt ibi videbitur. Menoch. ipſe, in conſ. 68. per totum, lib 1. vbi late, & vtiliter loquitur in propoſito, & pro vtraque parte, vt iuſſus Iudicis excuſet, vel non & an debitor vti debeat omni diligentia, ne exigatur; argumenta, & rationes adducit: vt vel eo ſolum prælecto Senatus Hiſpalenſis deciſio confici, atque exornari potuiſſet. Vrſillus, in addit. ad Affict. ad dictam deciſ. 150. n. 6. & ad dictam deciſ. 328. n. 1. Anton. Gabriel, commun. concl. lib. 3. tit. de ſolutionibus, concluſ. 11. Petrus Rebuffus, de lit. obligat. tom. 1. art. 6. gloſſa 3. n. 64. Rota Genuenſis, deciſ. 33. numero 6. per totum, vbi vide. Hippolyt. Riminald. in conſ. 506. num. 29. & 30. lib. 5. Gregorius Lopez, in l. 3. tit. 3. part. 5. gloſſa prima, vbi quærit, an depoſitarius reddens depoſitum de mandato Iudicis, liberetur; licet pars, cuius eſt, non vocetur. Et refert Baldum, in l. finali, C. de bonis authori. iud. poſſiden. dicentem. quod ſic, per illum text. & intelligit Gregorius ipſe, quando mutando depoſitum in alium depoſitarium ex cauſa iuſta, Iudex præciperet. Vel quando iuberet reddi alicui, & notoriè non conſtaret, quod iniuſtè præciperet; nam ſi hoc expreſsè appareret, non liberatur ſponte reddens, & non appellans, vt latius ibi. Idem Gregorius, in l. quartæ, tit. 14. part. 5. verbo, mandamiento, vbi agit, an ſoluens minori iuſſu Iudicis, liberetur; & an à iuſſa teneatur appellare. Carolus de Graſ. qui omnium latiſſimè hæc tractat: de except. &c. exceptione 25. ex numero 49. cum multis ſeq. vbi requiſita tradit, vt iuſſus Iudicis excuſet; & quomodo ſuperior ſint intelligenda, declarat. Antonius Theſaurus, forenſium, lib 2. quæſt. 54. per totam, vbi vide. Borgninus Caualcan. deciſione 20. numero 21. part. 2. Iacob. Cancerius, variar. reſolut. part. 2. cap. 4. de ſequeſt. & empa. num. 19. & ſeq. Proſper. Farinacius, de delictis, tom. 3. concluſ. 97. fol. 208. & vide fol. 362. & 363. vbi congerit multa in propoſito ad hoc, quod iuſſu Iudicis aliquid faciens, debeat excuſari. Alphonſ. Azeued. in l. 13. tit. 9. de los Alcaldes ordinarios, lib. 3. nouæ collect. Regiæ. fol. 357. vbi in præfato dubio ex citato per Greg. Lop. depoſitarius reddens depoſitum ad Iudicis mandatum, an, & quando liberetur, & quas diligentias teneatur faeere, & an appellare debeat è præcepto, ſiue mandato Iudicis. Idem Azeuedus, in rubrica, tit. 12. 4. n. 11. fol. 376. vbi inquit, quod appellate ad minus teneatur depoſitarius, ſi alteri, quam ei, qui depoſuit, depoſitum reddi, Iudex decernat. Petrus Surdus, in conſ. 345. n. 5. & 6. lib. 3. vbi poſt alios Authores ſcribit, quod fideiuſſor iniuſtè exactus, tunc repetit à principali, quando fecit omnem diligentiam, ne exigeretur, ſed ſi ſe non oppoſuit, non repetit. Ita etiam, quod debitor, qui à Superiore cogitur ſoluere, quod alij debet, non liberatur, niſi antequam ſoluat, aliquid patiatur cauſa creditoris, & quod vti debet diligentia, ne ſoluat, & ante ſolutionem denunciare ſuo creditori. Et vide eundem Surd. ibi. n. 22. & 23. vbi ſcribit poſt alios iuris Interpretes, quod fideiuſſor, qui de facto fuit coactus ſoluere vſuras, quæ tamen non debeantur, repetit à principali: & idem dicit quando iniuſtè condemnatus fuit: ita etiam obſeruate poſt Bartol. Bartol. Decium, & Menoch. quod debitor, qui fuit à Principe exactus, etiam iniuſtè, liberatur. Quod eſt notandum, quia frequenter per prouiſiones Regias, aut mandata Principum, extrahuntur à debitoribus inuitis quantitates pecuniarum, quas retinent, quacunque ex cauſa, etiam creditoribus eorum, aut intereſſe prætendentibus, non certioratus, neque vocatis. Antonius Faber, ad tit. C. de ſolutionibus, definitione 9. fol. 1057. vbi adducit Senatus Sabaudiæ deciſionem, ex tempore 16. Calen. Ianu. 1588. quod ſcilicet debitor libertatur, qui auctore Prætore ſoluit, & ſeruata ea forma, qua Prætor præſcripſit; licèt Prætor male decreuerit, ſi modo per debitorem Iudex circunuentus non ſit: neque imputari debitori poteſt, cur à decreto, tanquam in iuſto non prouocauerit, cum ſi prouocaſſet, audiri non debuiſſet, quaſi cuius nihil intereſſet, l. prima, ff. de appellat. recipien. Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 47. ex n. 10. cum ſeq. Ioannes Parladorius, lib 2. rer. quotidianar. cap. finali, 5. parte, §. 17. num. 8. & 9. vbi in propoſito dubio, num debitor liberetur, ſi coactus à Iudice fuerit, alteri ſoluete, quàm creditori, ex mente, & doctrinis aliorum reſoluit, quòd aut debitor creditoris cauſa fuit exactus; & liberario contingit: aut culpa ipſius debitoris; non liberatur: & addit, quod hæc diſtinctio, & ad cauſam ſequeſtri pertinere debet, & debitor bona fide verſati, & nihil in ea re, dolo, aut fraude agere, vt ſibi prodeſſe poſſit exceptio; quin ſi manifeſtum eſt, Iudicem creditori iniuriam facere, appellare debet, & creditorem certiorem facete, vt ſibi proſpiciat: & quod dolus, aut fraus arguitur ex his, quæ ſcribit textus, in. l. ſi fideiuſſor, ff. mandati, & in l. venditor, §. ſolet, ff. de hæred. vel act. vendit. ac denique ſtatuit n. 10. reſolutionem Iudici, aut apparitori exequenti factam, legitimam reputari, & debitorem liberate. Ioannes pet. Fontanella, in commentariis, de pactis nuptialibus, clauſula tertia, gloſſa 2. ex n. 42. fol. 15. vſque ad num. 49. vbi ſequentia reſolutiuè proponit. Primum, quod ſoluens vigore mandati Superioris, etiam iniuſti, liberatur. Secundò, quod ſoluens iuſſu Iudicis alteri non eſt periurus, quamuis ſuo creditori ſoluere promiſiſſet, Senatus Cathaloniæ deciſionem adducit. Tertiò, quod ſoluenti iuſſu Indicis, non poteſt imputari, ſi non prouocaſſet: in quo (vt vides) Antonij Fabri reſolutioni conuenit. Quartò. quod ſoluens iuſſu Iudicis, facto maximè in iniuriam creditoris, liberatur. Quintò quod debitor moroſus ſoluens iuſſu Iudicis alteri poſt moram, non liberatur: quod ibi declarat, quia caſus fortuiti periculum ſpectat ad debitorem moroſum: & loquitur is Author in mandatis, quæ ſolent fieri iis, qui aliquid in Ciuitate tenent, quod ſit eorum, contra quos decretæ ſint repræſaliæ, vel aliquid eis debent; an ſoluendo huiuſmodi mandatorum vigore, etiamſi poſtea iniuſta reperiantur, liberentur: & citat Anton. Gamam, deciſ. 285. vbi per ſolum iuſſum Iudicis, ne ſolueret creditori, liberari debitorem, fuit in eo Senatu deciſum: & vltra eum, Blaſius Flores Gamæ Additionator ita notauit ibidem, & dixit, quod ea exceptio iuſſus Iudicis ſolet impedire viam executiuam. Sed quod Iudices ſolent, non obſtante interdictione, ne creditori ſoluatur, reum debitorem condemnare, oblata illi cautione indemnitatis; & tunc non deberet decimam, nec expenſas à debitore exigere, cùm ipſe non fuerit in culpa non ſoluendo. Denique & vltimo loco, quæſtionem eandem tractauit ex profeſſo Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 1. quæſt. 113. per totam: vbi principaliter dubita, vtrum ſequeſtrum factum debitori aliqua ex cauſa authoritate Iudicis, impediat executionem debit; & quod attinet ad propoſitum noſtrum, num debitor iuſſu Iudicis, alteri, quam creditori ſoluens, excuſetur: ſcripſit num. 3. debitorem, cui ante moram fit ſequeſtrum, teneri reſiſtere, & facere quicquid ei ſit poſſibile, nec fieret dictum ſequeſtrum, & factum reuocaretur, quia aliàs ſi ſponte ſoluit, cui Iudex iuſſit, vel agnouit dictum ſequeſtrum, non liberatur; idque argumento textus, quem citat, in l. ait prætor, §. permittitur. ff. de minoribus, ibi: Si allegans minorem eſſe, compulſus ſit ad ſolutionem, nihil ei imputandum. Ergo à contrario ſenſu, ſi ſponte agnoſcat, nec alleget minorem eſſe, non liberatur: & n. 4. inquit, cautum eſſe ipſi debitori, cui iubetur per iudicem, vt alteri ſoluat, vel reſtituat, quam cui eſt obligatus, vt antequam ſoluat, vel reſtituat, cum eodem præcepto Iudicis requirat creditorem ſuum, vt compareat coram ipſo Iudice, & dicat, doceatque de iure ſuo, ipſumque defendat quia debitor idem cogitur ſoluere, & non poteſt aliud facere, aliàs proteſtetur, quod ſoluens, cui Iudex iuſſit, libet erit, atque remanebit; quo facto, ſoluens alteri iuſſu Iudicis, ſecurus erit: & repetit num. 15. per totum, & maximè in illis verbis: Debeat prius reſiſtere, contradicere, & facere, quod in ſe fuerit, vt liberetur; quia alias, ſi ſponte ſoluat, vel offerat pecuniam debitam alteri, quam proprio creditori, non liberabitur ipſe debitor, cum voluntariè id fecerit, prout iam vidi in praxi obtineri, & de iure probaui etiam, & c. Poſtmodum in fine dict. quæſtionis 113. quamuis dubius ſit in eo, an debitor præcisè teneatur denuntiare domino, aur creditori, prout etiam dubius fuit Meuochius, ibi relatus: quod tamen contradicere, & reſiſtere, atque diligenter curate debeat ne ſoluat, expreſſim ſtatuit: & debitorem moroſum, etiam iuſſu Iudicis ſoluentem alij, quam creditori, non liberati, affirmat n. 9. in fine: prout etiam affirmat, & repetit ſuperiora eod. lib. 1. practic. quæſt. 81. ex n. 10. vſque ad n. 17. vbi inquit, quod ſoluens alteri, quàm cui debeat, mandato Iudicis iniuſto non liberatur: & n. 11. quod compulſus hoc caſu debet adhibere omnem diligentiam, quam poſſit, ne ſolueret illi, vt liberetur: & n. 12. quod debitor, qui compellitur iuſſu Magiſtratus alteri ſoluere, non tenetur priùs ſubite carceres, vel cruciatum; ſed agat quicquid honeſtè licet, vt non ſoluat ſalute ſua ſalue & n. 3. quod non dicitur coactus facere ille, cui Iudex iubet, niſi ipſe reſiſtat iubenti, & dicat ſe non teneri hoc facere: & n. 14. quod Iudex iniuſtè præcipiens, non liberat depoſitarium ſponte reddentem, & non appellantem: & n. 15. quod debitor qui iurauit ſoluere intra certum diem creditori, ſi Iudex præcipiat eidem ſub pœna ne ſoluatur, excuſatur, ſi appellet: & n. 16. quod conſilium erit in propoſito caſu, vt debitor requirat ſuum creditorem, cum præcepto ſibi facto de ſoluendo, aut reſtituendo Tertio, vt dicat de iure ſuo, quia cogitur ſoluere alteri, & non poteſt aliud facere, & ſic proteſtetur, vt ſoluendo ſit ſecurus. Ex dictis itaque, & præcitatis omnibus Authoribus, apparet, quod cum in articulo prædicto, vtrum debitor appellare teneatur, vel non; an etiam creditori denuntiare, ſiue non; altercatio, & contrarietas fuerit inter Scribentes communiter; nonnulli ea requirant, alij verò contradicant; vt vides: id autem, quod de appellatione dicitur, nullibi in iure probetur, contrarium potius ex iuris principiis, & l. prima, ff. de appellat. recipien. eliciatur: vt Antonius Faber, eruditè, & vere intellexit, & alij quoque probarunt. Quod vero ſtatuitur de denuntiatione, ex iuris ipſius ratione, rectè fundari valeat; Senatus Regius Hiſpalenſis, rectiſſimè, & iuridicè in caſu occurrenti, debitorem, qui alteri ſoluit de mandato Iudicis, & condemnauit in fauorem creditoris, vt ei ſcilicet ſolueret, ac ſi de mandato Iudicis non ſoluiſſet, & ita quantitatis, ſic ſolutæ rationem non habuit. Quoniam nec bonam fidem debitori ipſe agnouit, ad quam tenebatur, vt Rota Genuenſis, dicta deciſ. 33. num. 7. ſingulariter obſeruauit: & expreſſim admiſit Antonius Faber, definitione nona, ſupra relata: cæteríque conueniunt; nec antequam ſolueret, aliquid paſſus eſſet cauſa creditoris, nec diligentiam adhibuiſſet, ne ſolueret; ad quam omnes iuris Interpretes ſuprà relati adſtringunt, libenter potius, & abſque contradictione aliqua mandato Iudicis paruit, quod abſque fraude, & circumuentione contingere non potuit. Idque maximè, cum debitor ipſe in mora ſoluendi conſtitutus fuiſſet, quo caſu per mandatum Iudicis non excuſatur, vt ijdem Authores vnanimiter probarunt, & hactenus de nona illatione. Decimò infertur ad ea, quæ ſcripta, atque adnotata reliquit Fuluius Pacianus, in conſ. 152. lib. primo. Is namque Author, cum in ea verſaretur quæſtione, vtrum fideiuſſio de præſentando reo, toties, quoties Iudici placuerit, valeat, vt ibidem, num. primo, cùm ea verba, toties, quoties, contineant obligationem in infinitum, vt ibi etiam, num. 2. & 23. & præmiſiſſet num. 3. & 11. quod fideiuſſio non egreditur rem ſuper qua interponitur, nec intentionem agentium; vt ait Baldus, in l. prima, n.[*] 3. ff. de in litem iuran. Marſilius, in rubrica, de fideiuſſoribus, n. 365. Flaminius Chartarius, deciſ. 13. num. 7. ita etiam præmiſiſſet Fuluius ipſe, num. 6.[*] & 7. & 9. & ſeq. quod fideiuſſio limitata ad locum, vel ad tempus, non producitur, nec extenditur vltra locum, vel tempus; vt per Abbatem, Bald. & Alex. ibi relatos; & per Tiraquel. de retract. conuent. §. primo, gloſſa 7. ex n. 33. vſque ad 36. Menochium in conſilio 246. vbi vide, lib. 3. Manticam, de tacit. & ambi. conue. lib. 16. tit. 21. per totum. Maſtrillum, deciſ. 126. ex num. 6. cum ſeq. Flaminium Chartarium, deciſ. 13. per totum; inquit ſtatim Fuluius idem in hæc verba: Et ratio præter hæc, eſt, quia in qualibet[*] fideiuſſione ſemper intelligitur clauſula, rebus ſic ſtantibus, & aliquo de nouo non ſuperueniente, vt omiſſis aliis plurima in noſtris terminis allegat Marſilius, in rubr. de fideiuſſor. n. 151. ſub queſt. 19. ſed fideiuſſio D. Guidi eſt, quod Pacianus ſtabit, & permanebit in domo, & quod requiſtus ipſum præſentabi: ergo debet intelligi cum clauſula, rebus ſic ſtantibus, & aliquo de nouo non ſuperueniente, id eſt, quod ipſum ſtantem, & in domo permanentem, ſemper requiſitus repræſentabit. Sed quia D. Gub. ipſum de domo extraxit, & in carcerem iniecit. & ſic res amplius non ſtant, prout ſtabant, ideo merito D. Guidus non tenetur, quia in fideiuſſoribus actus non operatur vitra intentionem agentium, vt notat{ Ex Senatus Regij Hiſpalẽſis ſingulari admodum, & egregia definitione. } Marſi. in d. rubrica, de fideiuſſor. n. 165. & huic argumento non video, quod reſponderi poſſit. Vndecimò, atque ex ipſis, quæ hactenus adnotata, & ſcripta fuere, ipſóque aſſumpto generali, quod diſpoſitio omnis intelligitur rebus ſic ſtantibus, in fertur ad quæſtionem, & caſum practicabilem, quo ſe aliquando inter alia fundamenta tuebantur, & coadiuuantur Senatus Hiſpalenſis aduocati nonnulli in caſu ex facto occurrenti, & per appellationem ab inferiori ad Senatum allato, in quo via executiua actum fuerat per Ludouicum de Roias contra fideiuſſores Didaci Maldonado, cum bona quædam immobilia ab ipſo Didaco in ſolutum eidem Ludouica pro debito pecuniario data, euicta fuiſſent. Dubitabatur namque, vtrum bonis illis, in solutum datis, euictis, agi poſſet per creditorem primæua actione contra debitorem, & contra fideiuſſores actione eadem primæua perſonali, vel hypothecaria: & reſpectu fideiuſſorum dubium principaliter excitatum fuerat, cùm contra ipſos via executia procederetur (vt dixi) & conſequenter datio in ſolutum, an & quando liberet fideiuſſores, & extinguat hypothecum, ſi ſequatur euictio, ita ut non poſſit rediri ad primæuam actionem; & quidem in fauorem ipſorum fideiuſſorum, vt contra eos nec ordinaria, nec executiua via procedi poſſet, ſicque nec conueniri primæua actione, quamuis bona data in ſolutum, euicta fuiſſent, provt Senatus decreuit; ſequentia magis vrgere videbantur fundamenta, & rationes. Primò, quia certiſſimi iuris eſt, quod ſolutione[*] eius, quod debetur, tollitur omnis obligatio, l. nulla. & l. obligatione, C. de ſolut. l. prout, ff. eod. tit. & Inſtitut. quibus modis tolli. obligat. per totum: & quando aliquid datur in ſolutum, pro aliquo debito, perinde eſt, ac ſi res ipſa debita ſolueretur: con[*]cludit Aretin. in l. ſingularia. colum. antepenult. circa finem, ff. ſi certum petatur: vbi Iaſon, num. 37. & Cagnolus, num. 168. & ideo ſicut ſoluendo id quod debetur, tollitur obligatio, ita & quando ali ud ſoluitur loco eius, quod debetur: quia aliud pro alio ſolui poteſt, conſentiente creditore, l. prima, §. an poteſt. ff. de conſtituta pecunia, l. item liberatur, §. qui partus, ff. quib. mod, pig. vel hypothe ſolui. & tradunt Doctores in l. 2. §. mutui datio. ff. ſi cert.[*] pet. Action autem ſemel extincta per ſolutionem, vel alio modo, nunquam reuiuiſcit, l. eius qui, §. fina. ff. de iure ſi ſci. Gloſſa, in l. qui res, §. aream, ff. de ſolut. & in l. ſi cum quis, §. finali, ff. de furtis, vbi plures alios citat textus textus: Tiraquel. in l. ſi vnquam, verbo, ſuſceperit liberos, num. 191. in fine, C. de reuo[*]cand. donat. Zanchus, in hæredes mei, §. cum ita, 8. parte, numero 161. ad Trebel. & quod ſemel legitimè factum eſt, non retractur ex ſuperueniente cauſa, cap. factum legitimè, de regul. iur. in. 6. l. in ambiguis, §. non est nouum, ff. eo titul. & ita in terminis argumentatur Petrus Surdus, in conſ. 145. numero 15. & tribus ſeq. lib. 1. idem Surdus, deciſion. 113. num. 2. & ſeq. & deciſ. 266. ex num. 4. vbi in fauorem debitoris, quod contra eum agi non poſſit actione primæua; & pro fideiuſſore, vt liberetur per dationem in ſolutum à debitore factum, & hypothecæ extinguantur; quæſtionem reſoluit, ita quoque argumentantur, & reſoluunt poſt alios multos Fabius de Anna, in conſ. 35. & in conſ. 90. vbi plenè diſcutit hunc articulum. Aloyſius de Leo, in l. ſi prædium, C. de euict. Stephanus Gratianus, diſceptatinn. forenſium, capi. 3. numero 1. qui pro certo id præmittit, & in quit, fideiuſſorem liberari per ſolutionem factum per debitorum principalem, & citat textum expreſſum, in principio, Institut. quibus mod. tolli. oblig. & in l. fideiuſſor. ff. de fideiuſſoribus, & Baldum, & Pariſium commemorat, atque ex num. 14. cum ſeq. id idipſum accipit in datione in ſolutum, vt quemadmodum ſolutione, ita etiam, & datione in ſolutum fideiuſſor liberetur. Secundò deinde vrgebat in fauorem fideiuſſo[*]rum eorundem Gaſparis Roderici, de annuis redditibus, lib. 2. quæſt. 16. num. 60. & 61. reſolutio, atque obſeruatio; is namque Author in illo dubio, an reditus redimihilis ad rationem quatuordecimæ ſuper bonis liberis conſtitutis, ſi reducitur ad rationem vigeſimæ, maneat idem reditus cum priuilegio hypothecarum, & fideiuſſorum; ſemper in vna eadémque ſententia fuit, fideiuſſores ſcilicet liberari omnino, cum nouatur prior contractus; nec obligari ad ſecundum, ex l. nouatione, c. de fideiuſſoribus: quod ſi idem manet contractus, fideiuſſores non liberari ſicuti conſtat dicta quæſt. 16. n. 58. in illis verbis: Breuiter dicendum videtur, quod prior redditus adhuc ſubſiſtit, nec fideiuſſores illius liberantur: quia quando ſecundus contractus, per quem contrahentes voluerunt nouare primum, eſt nullus, & & inualidus, tunc per ſecundum, non dicitur receſſum à primo, vt in regula, Non præſtat. de regul. iur. in 6. &c. Et num. 60. ibi: cum ergo ſit idem contractus, non eſt neceſſarius aſſenſus nouus, nec hypothecæ, nec fideiuſſores reditus liberantur, ſed integrum ius creditoris ſaluum permanet quo ad omnia, penſionibus tamen diminutis. Et num. 61. ibi: Aut enim notantur prior contractus, & tuncrseditus ſecundus valide conſtituitur, ſed fideinſſores prioris reditus liberi permanent, nec obligantur ad ſecundum, d.l. nouatione, C. de fideiuſſoribus. Et iterum num. eodem, in verfic. Aut non nouatur prior contractus, & tunc non ſolum hypothecæ ſuſtinentur, ſed etiam fideinſſores obligati permanent ad reditum vigeſima, quiæ idem eſt contractus, nec fideiuſſores cauſari poſſunt, quod penſio reditus ſit diminuta, cum id cedat eorum lucro, & minus grauentur lenioribus vſuris, nec reditus oneroſior efficitur, ſed lenior, cum quatuor decima in vigeſimam commutatur. Sed datio in[*] ſolutum eſt ad inſtar venditionis per quam transfertur dominium, & reputatur nouus contractus, qui extinguit omnino actionem antiquam, l. ſi prædium, C. de euict. vbi notarunt Cuiacius, & Aloiſius de Leo, n. 2. & 3. l. fin. C. ex quibus cauſis in poſ. eat. & cum multis Authoribus adnotarunt Fabius de Anna, in conſ. 35. n. 7. Petrus Surdus, dec. 45. & deciſ. 266. ex n. 5. melius in con. 145. ex. n. 24. lib 1. Alexãd.[*] Trentacinq. variar. reſ. l. 3. t. de ſolut. reſolut. 28. n. 4. fol. 143. qui antea dixerat n. 1. quod datio in ſolutum tenet incommutabiliter, & in ea non habet locum pœnitentia, l. cum dominam, C. de pignor. & ibi Baldus, & alij Scribentes, & idem probat. l. prima, C. ſi antiquior creditor. & l. ſucceſſuros, & ibi Baldus, & alij, C. de ſolut. Surd. eleganter, dec. 113. n. 5. vbi per totam deciſionem defendit, quod datio in ſolutum habet locum inuito creditore, cui fuit facta, contra[*] vulgatum Decij conſ. 12. per totum, cui optimè ſatisfacit ibi: idque maxime, cum fideiuſſio ſtricti iuris ſit, nec poſſit extendi, ſublata ſemel obligatione per dationem in ſolutum, aut variata re, Iudice, cauſa, vel actione; ſicuti vtrumque probarunt Borgninus Caualcanus, d. 10. n. 11. part 4. Farin. in conſ. 59. n. 13. Anton. Faber, ad tit. C. de fideiuſſoribus, definitione 5. Full. Pacian. in conſ. 152. n. 3. & ſeq. & n. 11. & 13. Steph. Gratian. diſcept. forenſ. c. 104. n. 25. & c. 130. n. 27. & 28. qui in eadẽ, qua verſamur quæſtione, ſermonem facit: Cæuallos, 3. Part. commu. contra commu. quæſtione, 777. numero 5. & 4. parte, quæstione[*] 900. numero 58. & 59. Flaminius Chartarius, deciſione 13. numero 6. & ſeq. & numer. 3. Maſtrillus, deciſion. 126. ex numer. 6. & ſeq. Sic ſane, atque in propriis terminis noſtris, quod quando principalis obligatio in aliqua ſui parte mutatur, velaltetatur, quod pet poſteriorem mutationem perempta intelligitur, vt nec fideiuſſor qui ipſi plincipali obligationi acceſſit, teneatur; poſt alios Authores adnotarunt, atque comprobarunt Berous, in conſ. 144. per totum, volumine 1. Burſatus, io conſ. 193. num. 7. & 49. lib. 2. Achilles Pedrocha, in conſ. 13. numero 73. & in conſ. 1. num. 149. & ſeq. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmat. prima parte, cap. 49. num. 12. Cardinalis Thuſcus, pract. concluſ. iuris, tom. 3. littera F. concluſione 317. vbi late, fol. 879. Menochius, qui rationem aſſignat, in conſ. 246. num. 11. lib. 3. Flaminius Charterius, deciſ. 13. num. 7. & 8. & 9. verè namque videtur fideiuſſor cum clauſula rebus ſic ſtantibus, & in eodem ſtatu permanentibus, ſe obligaſſe; eiſdem vero tebus mutatis, vel innouatis, deficere omnino conſenſum illius, qui neceſſariò requititur, & non præſumitur; vt per Menochium, & Chartarium, vbi ſuprà, & per Fuluium Pacianum, dict. conſ. 152. n. 10. Rurſus & tertiò ponderabantur iura nonnulla,[*] quæ euidenter probant, quod ſi res data in ſolutum creditori, euincatur, non poteſt agi primæua actione, quia per dationem remanet extincta, ſed agendum eſſe actione noua vtili de euictione, vt in l. eleganter, vbi Gloſſa, ff. de pignoratitia act. l. ſi prædium, C. de euiction. & in l. ſi libera, C. de ſentent. & interlocut. omni. iud. prout ea tria iura expendit, atque inducit Surdus, deciſ. 266. n. 6. qui eadem commemorat deciſ. 113. num. 3. & in conſ. 145. num. 20. & 21. lib. 1. quibus locis citat Gloſſas dicentes, ideò in aliquibus caſibus agi poſſe primæua actione, quia conuentum fuerat inter partes, vt non diſcederetur ab antiqua obligatione, ſi contingeret rem euinci; præſupponunt enim aliud eſſe, quando ceſſarat pactio. Quod Bartolus, in l. ſi quis aliam. ff. de ſolut & alij quamplurimi dicunt eſſe notandum, propter fideiuſſores, qui dati fuerunt in priori obligatione, ſed non in ſecunda. Et Caſtrenſis ibi, num. 4. dicit hoc ſingulare, & id ipſum concludunt Dinus, Cinus, Bald. Salicetus, Decius, Berous, Neguſant & Tiraquel citati per Surdum ibidem; aſſerentes quod ſi res datur in ſolutum pro pecunia debita, extinguitur prima actio, & hypothecaria ea ei accedens, nec recuperatur propter euiction em, ſed re euicta agendum ex empto: ídque ad modum notant propter fideiuſſores, & pignora primæ obligationis, quæ non ſunt in ſecunda, vt dixi, tenent quoque eandem reſolutionem Socinus, Gozadinus, Barbat. Alexand. Cagnolus, & Beccius, cum quibus firmiter ſic defendit Petrus Surdus, dict. conſ. 145. lib. 1. maximè n. 14. & ſeq. & n. 13. commemorat Cæpol. in cautela 123. vbi dicit, quod ſi debitor cum fideiuſſore det creditori[*] rem aliquam in ſolutum, quæ poſtea euincatur, non poterit creditor ſequuta euictione, moleſtare fideiuſſores, quia actio primæua fuit extincta: & infert, quod ſi debitor non eſſet ſoluendo nullum remedium competeret creditori contra fideiuſſores Inſtruit perinde, vt recipiens aliquid in ſolutum id faciat cum reſeruatione, & proteſtatione, quod per dationem non intendit recedere à principali obligatione, & hypotheca: & id notandum, quia multi recipiunt in ſolutum, & remanent decepti: idem etiam quod Surdus, tenuerunt Iacob. Cuiacius, lib. 19. obſeruat. capi. 38. & in tractatu 8. ad Africa, & recitat. ſolem. ad lib. C. in d.l. ſi prædium, C. de euict. vbi etiam Aloyſius de Leo. num. primo, & ſeq. Vincent. de Franch. deciſ. 50. num. 7. primo parte. D. Felicianus de Solis, in appendice ad commentaria de cenſibus, 2. tom. cap. 5. numero 16. folio 201. qui cum excitaſſet quæſtionem, an euictis bonis datis in ſolutum, maneat ſaluum & integrum ius antiqui reditus annnui; inquit veriorem, & receptiorem ſententiam eſſe, per dationem in ſolutum extingui hypothecam, & euicta re ipſa data in ſolutum, non dari, nec compo tere actionem primæuam, quia fuit extincta, ſed ſolum, vtilem actionem ex empto, ſiue aperte, ſiue à Iudice fuerit facta in ſolutum datio; & inde liberari fideiuſſores, pignora, & hypothecas, & in hunc modum concludit: Quare creditor annui reditus, à quo euicta res eſt, ſibi data in ſolutum, non habebit ex priori actione recurſum aduerſus fideiuſſores, neque aduerſus poſteriores creditores, quibus alia bona debitoris fuerunt data in ſolutum; ſed ſolam actionem vtilem ex empto poterit intendere aduerſus debitorem, & illius hæredes. Sed vt creditor periculum hoc effugiat, conſulunt Doctores, vt ſibi proſpiciat proteſtatione, quod re euicta, ſibi maneat integra & illæſa actio primitiua, quia tunc ex ea proteſtatione conſeruat illam, & re euicta poterit experiri rurſus fideinſſores, & tertios pignorum, & hypothecarum poſſeſſores & c. Stephanus Gratianus, diſceptat. Forenſ. capit. 2. ex num. 14. vſque ad num. 23. vbi in omnibus conuenit ſuperioribus reſolutionibus. Conuenit etiam omnino, & ipſa exornat Fabius de Anna, in conſ. 35. & in conſ. 90. quò loci, ex num. 5. vſque ad num. 14. dict. conſ. 35. communia Doctorum placita, de quibus ſuprà, recenſet, & ea ſequitur: & dicto conſ. 90. vbi octo principales conficit concluſiones, vt totam hane complectatur materiam: atque ex num. 16. vſque ad num. 21. optimè explicat textum, in l. ex ſextante, §. Latinus, ff. de except. rei iud. & dict. conſ. 35. ex num.[*] 20. vſque ad num. 25. Surdus etiam, dicta deciſ. 266. num. 1. & 6. in fine, & num. 12. Stephanus Gratianus, dicto cap. 3. numero 5. Maſtrillus, dec. 120. Prima itaque earum concluſio eſt, quod pignus rei propriæ non conſiſtit, & propterea hypotheca perditur ex ſuperuenientia dominij, l. neque pignus, ff. de regul. iur. l. ſi rem alienam, la 2. ff. de pignor act. idque, nedum, quando res prius erat propria; ſed etiamſi prius erat hypothecata, & demum dominium fuerit quæſitum, vt in primo caſu loquitur text. in d.l. neque pignus, & in ſecundo text. in dict. l. ſi rem alienam: ita obſeruat Fauius de Anna, dict. conſ. 35. num. 1. & trib. ſeq. & dicto conſ. 90. num. 1. Secunda ſit concluſio, quod hypotheca non perditur ex ſuperuenientia dominij reuocabiliter, ſed remanet in ſuſpenſo, aut reuiuiſcit; ita probatur in d.l. ex ſextante, §. Latinus, ff. de except. rei iud. & per eundem Authorem, dicto conſ. 35. num. 4. & dicto conſ. 90. num. 2. qui propterea infert num. 3. quod ſi res mihi obligata, mea fiat, & demum euiucatur, prima hypotheca durat, quia res irreuocabiliter mea effecta non fuit, dummodò euinci poteſt. Hinc ſi meus debitor vendit mihi rem, quam pea priùs mihi obligauerat, & illa euinci poſſit ab aliquod creditore, potero me tueri primæua hypotheca, & hoc eſſe clarum (inquit Fabius ipſe) per text. in dict. §. Latinu, & in l. debitor, ff. ad Trebel. vbi agendo, vel tantum retinendo, dubitatur, & præſupponitur vtroque modo. Tertia concluſio (quæ pertinet ad caſum præſentem) eſt, quod euicta re in ſolutum data pro debito pecuniario, non agitur actione primæua competente ex primo contractu, ſed actione vtili ex empto, prout ibi explicat Anna idem, n. 4. & 5. & 6. & ampliat n. 7. vt procedat, tam in adiudicatione, ſeu datione in ſolutum facta per Iudicem, quod tenuerunt etiam Surdus, Felicianus, Gratianus, & cæteri ſuprà citati. Quarta concluſio eſt, quod licet euicta re in ſolutum data à parte, vel à Iudice pro debito pecuniario, quia eſt contractus ſimilis emptioni, agatur actione vtili ex empto, & primæua actio ſit fũditus extincta; tamen quando in datione in ſolutum adeſt reſeruatio primæuæ actionis in caſu euictionis, tunc agitur primæua action; & quod tale pactum erit vtile propter fideiuſſores, qui forte eſſent in prima obligatione, &: hypothecam anteriorem tempore, prout latius ibi num. 8. & vbi omnino conuenit reſolutionibus ſuperioribus: & numero 9. & 10. quintam, & ſextam concluſionem adducit, quando detur ſpecies pro ſpecie, genus pro genere, vel genus pro ſpeciem qua ſe remittit ad reſolutiones communes Doctorum, de quibus ſtatim agendum eſt numero ſequenti: & quando ſpecies eſt ſoluta pro ſpecie, ex cauſa tranſactionis, etiam quod alias regulariter data in ſolutum ſpecie pro ſpecie, &; euicta, agitur actione primæua; tamen non agitur actione primæua, euicta te, cauſa fauoris minuendarum litium ſ, ſicuti Fabius ipſe de Anna obſeruat poſt Bartol. caſtrenſem, & omnes Doctores, in l ſi profundo, per illum tex. C. de tranſact. indèque infert, multo magis id; obtinere, quando ex cauſa tranſactionis datur ſpecies pro pecunia. Septima concluſio eſt, quando datur in ſolutum res pro debito dotis pecuniario; tunc namque, eui[*]cta re illa in ſolutum data agi poteſt actione illa primæua, ob priuilegium dotis, l. qui res, ff. de ſolut. & ſtatim dicetur, atque obſeruauit ita Fabius, d. conſ. 90. num. 11. & n. 12. & tribus ſeq. octauam proponit concluſionem, quando ſcilicet creditor vendit pignus, & ex pretio conſequitur ſuum creditum, an debitor liberetur, ſi poſtmodum res euincatur, & duos caſus principales conſtituit, prout ibi videri poteſt: & hactenus de tertio fundamento. Præterea & quarto loco, in fauorem fideiuſſorum ipſorum expendebatur ſingularis illa, atque notanda Petri Surdi diſtinctio & reſolutio (quæ ex communi Interpretum placito procedit) in conſ. 145. ex num. 34. vſque ad nu. 39. lib 1. qui ad explicationem quamplurimorum iurium, quæ antea adduxerat n. 12. per totum, textus ſcilicet in l. deferre, in fine ff. de iure fi ſci, in l. qui concubinam, § ſi hæres, de legat. 3. in l. ſi quis aliam, ff. de ſolut. & in l. ſi rem, eo, tit. &. in l. ſed reuocata, ff. de iure fiſci, & probare videntur apertè, non liberari debitorem, quando res tradita, non remanet penes creditorem recipientem; ſiue euicta re in ſolutum data, agi poſſe primæua action, inquit, diſtinguendos eſſe plures caſus, ex quibus dilucidè, & abſolutè apparet, euicta re, quæ fuit data in ſolutum, quando agi poſſit, vel non, primæua actione. Primus caſus eſt, quando ſoluitur genus pro genere, vt pecunia pro pecunia, & tunc ſi, non ſit promiſſa euictio, agitur primitiua actione, ſiue ab initio pecunia facta non fuerit accipientis, ſiue deſinat ex poſtfacto eſſe apud eum, & ſiue id contingat ex defectu dominij, ſiue per hypothecariam, vt eſt textus, in l. deferre, §. finali, & l. ſeq. ff. de iure fiſci. Secundus eſt caſus, quando datur ſpe cies pro ſpecie, & idem eſt, l. ſi rem, ff. de ſolut. l. libera C. de ſentent. & interlocunt. Tertius eſt, quando datur ſpecies pro genere, & tunc ſi genus conſiſtit in pecunia, non datur prima actio. Ita loquitur. l. ſi præſidium, C. de euict& l. eleganter, in princ. ff. de pignor. act ſi verò genus non conſiſtit in pecunia. tunc conuenitur debitor priſtina actione, l. qui concubinam, §. ſi hæres, ff de legatis 3. Quartus caſus eſt, quando datur genus pro ſpecie, & tunc ſi euincatur, non liberatur debito: ſed datur prima actio, quia tenetur facere genus accipientis, d.l. qui concubinam, §. ſi hæres, ita ſane præfatam diſtinctionem tradiderunt Gloſſa ordinaria, Bartolus, Baldus, & communiter Scribentes in d.l. libera, & in d.l. ſi præſidium, C. de euict. vbi Cuiacius, colum. finali. Idem Bartol. in d.l. ſi quis aliam, n. 2. & ſequuntur ibi Caſtrenſis, & reliqui; Fabius de Anna, d. conſ. 90. n. 10. Stephanus Gratianus, diſcept. forenſ. cap. 3. n. 17. & cæteri relati ſuprà, n. 53. & 54. Petrus Surdus, d. conſ. 145. ſub n. 34. qui dicit, quod ſecundum diſtinctionem propoſitam reſpondetur ad omnes illos textus, qui fuerunt ſuprà ponderati, & primò ad l. de ferre, in fine, quod procedit, quia ibi pecunia pro pecunia, & ita genus progenere ſolutum fuit: ad textum vero in l. qui concubinam, §. ſi hæres: quod loquitur, vbi genus ſoluitur pro ſpecie: ad l. ſi quis aliam, quod procedit, quando genus datum fuit pro genere: ad l. quires, quòd illud ſpeciale eſt fauore dotis, in qua ſubſiſtit prima actio, nec tollitur, ſiue pro ſpecie, ſiue aliter detur: ad l. Titius, quod ibi genus ſolutum fuit pro genere, hoc eſt, pecunia. Simili modo reſpondetur ad l. ſi rem, vbi genus datum eſt pro genere: & hac etiam reſponſione tollitur, l. ſed reuocata, Et ne verbalis videatur huiuſmodi diſtinctio, & ratione deſtituta, ponderanda eſt (inquit Surdus ipſe) inter prædictos caſus diuerſitatis ratio, quando pecunia ſoluitur pro pecunia, requiritur, quod in effectu pecunia efficiatur accipientis, & in eum transferatur dominium, aliàs non cauſatur liberatio: l. Iulianus, §. ex vendit. ff. de act. empt. præterea, vbi pecunia pro pecunia ſoluitur, non celebratur nouus aliquis contractus, niſi dominium transferatur. Non mirum itaque, ſi tunc reuocata pecunia, datur prima actio: non etiam (vt Baldus explicauit) inducitur contractus aliquis, ex cuius natura oriatur euictio, & propterea, niſi ſubſiſteret prima actio, remaneret creditor in damno, cum nulla alia actione, nullóque iuris remedioconſultum ſibi fit. Similiter, quando genus pro genere datur, vel ſpecies pro genere, quod tamen non ſit pecunia, vel ſpecies pro ſpecie, vel genus pro ſpecie; tunc, quia contractus non eſt ſimilis emptioni & venditioni, ſed potius permutationi, vel do vt des, non dicitur nouus aliquis contractus fieri, nec à prima obligatione receſſum videtur, niſi res tradita fiat accipientis, quia permutans tenetur ad dandum, l. prima, ff. de rerum permutat. vnde ſi rem non facit accipientis, non eſt liberatus. Sed quando ſpecies, vel quid aliud datur pro pecunia, tunc contrahitur emptio, l. 2. ff. pro empt. l. final. ff. de bonis autho. iud. poſſid. & in emptione non tenetur quis ad dandum, ſed tantummodò ad tradendum ſecuta ergo traditione. debitor liberatur, licèt res tradita euincatur: & hactenus ex ſententia communi Petrus Surdus. Quem refert, & ſequitur Stephanus Gratianus, d. cap. 3. n. 18. & quatuor ſeq. vbi eandem differentiæ rationem adducit: Fabius de Anna, d. conſ. 90. n. 10. qui ex n. 21. vſque ad num. 27. & d. conſ. 35. ex n. 30. vſque ad numerum 37. ſingulariter expiicat textum in d.l. qui res, ff. de ſolut in qua fauore dotis primæua actio durat, ſi res in ſolutum data, euicta fuerit: vide eodem conſ. 35. ex n. 25. & quatuor ſeq. vbi ſingulariter quoque explicat text. (quem Surdus non adducit, nec explicat) in l. reſcriptum, §. finali, ff. de diſtract. pignor. vbi durat actio primæua aduerſus debitorem, ob euictionem ſequutam: & in effectu, multum ad propoſitum noſtrum concludit, quod caſus præſens eſt diuerſus à caſu text. in d. §. finali, ibi namque creditor vendidit pignus, & recepit pretium ab emptore, & promiſit euictionem, tunc autem iuridicè ſtatuitur, quod liberatio ſtat in ſuſpenſo, & ſequuta euictione, agitur actione primæua: diuerſum eſt in caſu noſtro, quo creditor ſibi adiudicari fecit, ac præuio appretio in ſolutum recipit bona debitoris pro debito pecuniario, & ſic pro genere, quod conſiſtebat in pecunia, data fuit ſpecies, quo caſu hypotheca eſt extincta, ex d.l. eleganter, & d. l, prædium, cum ſimilibus. Et hactenus de quarto fundamento, & de diſtinctione relata communi, quam iterum Senatus Hiſpalenſis in cauſa Franciſci de ſanta Ana, & Anæ Tauetæ, vxoris eius, ex vna parte, & Didaci Ramirez de Madrid, ceſſionarij D. Ioannis Vincentello, ſequuntus fuit, me præſente: cum ex cauſa iudicati, ſpecies, id eſt bona quædam immobilia data fuiſſent pro genere, quod conſiſtebat in pecunia, debito ſcilicet 800. ducatorum eidem D. Ioanni Vicentello, qui poſtmodum ceſſit ius ſuum D. Didaco Ramirez, & ſpecies, bona ſcilicet euicta, & reuocata fuiſlet iure aliorum creditorum potiori, ſcilicet per menſam Archiepiſcopalem Eccleſiæ Hiſpalenſis: nam cùm primæ ua actio extincta fuiſſet per dationem in ſolutum (vt ſæpè dixi) & non remaneret, niſi vtilis ex empto (vt etiam dixi) perſonalis autem ea actio duraret duntaxat per ſpatium viginti annorum iuxta l. 63. Tauri, vbi Antonius Gomezius, num. 2. notauit, & cum D. Paz, Couar. Parladorio, Matienza, Azeuedo, Menchaca, Ioanne Gutierrez, & aliis, Cæuallos, commun. contra commun. quæſt. tertia, num. 3. & ſeq. & quæſt. 173. & & 207. ex numero 30. viginti autem anni modo, ſed etiam 27. elapſi fuiſſent, præfatam Anam de Tauera, Franciſci vxorem abſoluit iuxta diſtinctionem relatam Senatus. Quinto etiam loco dicebatur, quod licet noua[*]tio hodie non inducatur, niſi expreſsè agatur iuxta text. in l. finali. C. de nouat. 15. tit. 14. parti. 5. cuius deciſionem exornant: & late explicant Antonius Pichardus, & Authores ab eo relati, in §. ex fol. 2160. Inſtitut. quib. mod. tolli. obligat. Ioannes Gutierrez, de iuram, confirm. prima parte, cap. 63. Parladorius, rer. quotidian. lib. 2. cap. fin. prima part. §. 12. limitat. 6. & lib. 3. differentia 50. ex num. 8. & §. primo, & 2. Petrus Surdus, in conſ. 385. lib. 3. And, Gaill, practicar. obſeruat. lib. 2. obſeruat. 30. & ibidem Græuæus, eius Additionator. Caualcanus, deciſ. 18. part. 4. Menochius, lib. 3. præſumptione 134. deciſio Rotæ 30 parte 2. in nouiſſimis, Ioannes Philippus. in ſumma vrtiuſaue iuris. ad tit. ff. de nouat. Hieronym. Cæuallos, pract. commun. contra commun. prima part. quæſt. 59. & 3. part. quæſtione 754. id tamen procedit, vbi actus ſubſequens ſe compatitur cum primo: ſed ſi inuicem non compatiantur, transfunditur prima obligatio in ſecun[*]dam, quia poſteriora derogant prioribus, l. ſi vnus, §. pactus ne peteret, ff. de pactis, l. cum plures, §. locator horrei, ff. locati, l. pacta nouiſſima, C. de pactis, & in propoſito, quod inducatur nouatio abſque expreſsione, quando vltimum pactum aduerſatur primo, eſt textus, in l. Valerianus, ff. de prætor. ſtipulat. & in l. omnes. ff. de nouat. & docet expreſsè Baldus, in ead. l. fin. num. primo, c. de nouat. vbi concludit, quod ſi extrinſecus intellectus ineſt de neceſſitate, vt quia primus & ſecundus contractus ſe non conpatiuntur, tali caſu, etiam hodie fit notatio ope exceptionis, & citat text. in d.l. Valerianus: idem Bald. in d.l. pacta nouiſſima, n. 10. vbi dicit Decius, in principio, dict. l. finalem non habete locum in contractibus incompatibilibus, quia ipſo facto derogatur primo per ſecundum. Idem Decius in conſ. 400. colum. penult. in fin. & in conſ. 464. num. 4. vbi inquit, quod ſi duo contractus ſe non compatiuntur, inducitur neceſſaria nouatio. quæ etiam hodie habet locum. non obſtante dicta l. finali, & id ipſum concludunt Berous, & Cagnolus, cum quibus Pet. Surdus, d. conſ. 145. n. 24. & 25. & vltra eum gaſpar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 2. quæſt. 16. num. 58. 60. & 61. eandem doctrinam admittit. In præſenti autem caſu non ſe compatitur datio in ſolutum, facta de ſpecie, id eſt, de quibuſdam bonis immobilibus, cum prima obligatione de ſoluendo, quia datio in ſolutum venit ad extinctionem obligationis primeuæ. Rurſus, etiam poſt deciſionem dictæ[*] l. finalis, inducitur nouatio, quando ex interuallo fit pactum diuerſum à primo; ſicuti concludit idem Surdus, vbi ſupra, n. 27. poſt Bald. Alexand. Decium, & Crauetam. Hic autem datio inſolutum poſt lõgum[*] interuallum facta fuit, & ideo differt ab obligatione primo loco facta. Denique quando datio in ſolutũ non nouaret præcedentẽ obligationem. tamen extinguere eam, quia aliud eſt, obligationẽ nouari, aliud in totum extingui: cùm enim nouatur, non perimitur in totum, ſed transfunditur in aliam, l. prima, iuncta l. ſtichum, §. legata, ff. de nouat. vt tradit ipſe Surdus. d. conſ. 145. n. 28. Et hactenus de præfata Senatus Hiſpalenſis definitione, & de communi Interpretum placito, & reſolutione in propoſito articulo, cui ego non adfui, & expreſſim contradicunt Briſſonius, Cabotius, Hugo Donellus, & Antonius Faber, quorum ſpecificam faciam mentionem ad finem deciſionis ſequentis. Superiori autem, ſciens, atque conſultò fideiuſſore, vt per dationem in ſolutum maneat liberatus, nec amplius conueniri valeat; fundamenta, & rationes adduxi tantum, & argumenta, & rationes contra prætermiſi ideo, quod definitione eiuſdem Senatus Hiſpalenſis ſequenti, illa omnia, longa ſerie commemorauerim, & adduxerim, atque ita, vno & altero loco ea recen ſere, congruum non eſſet, Rationes autem eaſdem contra fideiuſſorem, contra principalem etiam debitorem, vt actio primæua per dationem in ſolutum, non remaneat extincta, ſed hactenus duret, re euicta; ideo non diluendas, ſiue non eiſdem reſpondendum duxi, quod ſententia ipſa communi, & Senatus deciſione in dicta cauſa Ludouici de Roias amplexa, omnibus facili negotio reſponderi valeat, cum ex profeſſo reſponderit Petrus Surdus, dicto conſ. 145. ex num. 34. cum mult. ſeq. lib. 1. quod etiam ego in contraria ſententia, opinione, & contra fideiuſſorem ipſum, (non modo contra principalem) firmiter fuerim, & Senatus metipſe altera in cauſa ita definierit, vt ſtatim oſtendam, & magis videtur probare Antonius Theſaurus. quæſtion. forenſ. libro 2. quæſt. 88. Cum itaque diebus præteritis lis, & controuer{ Ex altera in eodem articulo Senatus Hiſpalẽſis egregia admodum, atque notanda definitione. }ſia mota, atque excitata fuiſſet ex parte D. Mariæ Oſorio pro debito pecuniario octo millium ducatorum contra fideiuſſores Ducis de Oſuna, nunc in Regno Sicilliæ Vice-Regis locum obtinentis, contra quos via executiua procedebatur, & executiuum decretum ab inferiori prolatum fuiſſet, à quo ipſi ad Senatum prouocauerunt, & Dux idem non modò non ſoluendo notoriè appareret, ſed etiam maximo ære alieno, & infinito creditorum concurſu oppreſſus, quia tamen bona quædam immobilia: vnos cortijos en la villa del Arahal, in ſolutum dederat ipſi Mariæ, quæ poſtmodum euicta fuere ex cauſa iudicati, & ſupremi Conſilii Regii Hiſpaniæ Senatorum ſententia, qua declaratum fuit, bona ipſa inalienabilia, atque maioratus, & vinculi perpetui fuiſſe, & ita ad antiquum ſtatum reuerti debete, nec in ſolutum dari potuiſſe, tunc inquam principaliter dubitabatur, fideiuſſor re euicta, quæ à debitore creditori fuit data in ſolutum, conueniri poſſit, vtilique actione teneatur, ac ſi res in ſolutum data non fuiſſet, ſi debitor principalis appareat non ſoluendo. Et quidem prima facie pro fideiuſſoribus ipſis. vt omnino liberati fuerint per dationem in ſolutum à debitore factam, nec moleſtari iure potuerint, ſicque nec via ordinaria, nec executiua conueniri, fundamenta illa omnia, & rationes expendi poſſent, quæ definitione præcedenti Senatus ipſius Hiſpalenſis adducta fuere ex n. 44. cum ſeq. vſque ad numerum 60. atque ideo hic non repetuntur. Omnia namque eo tendunt, quod datione in ſolutum à debitore facta, vſque adeo debitum extinguatur, quod ſi res ipſa data euincatur, non poſſit amplius primæua actione agi per creditorem, ſed agendum ſit vtili actione ex empto. Indeque fideiuſſores, & pignora liberentur omnino, niſi proteſtatio illa facta ſit, quam vtilem admodum eſſe pro conſeruandis fideiuſſoribus ipſis, & pignoribus, ibidem ſcripſi: vbi in effectu partem fideiuſſorem longa ſerie comprobaui, cuius tamen fundamentis, & rationibus omnibus, ex dicto numero 44. ponderatis, vel vno ſolum verbo ſatisfieri poſſe, iuridicè, & verè à me adnotatur numeris ſeqq. Senatus itaque Hiſpalenſis in prædicta cauſa contrarium definiuit, & executiuum decretum prolatum ab inferiori contra fideiuſſores dicti Ducis confirmauit (vt dixi) atque ita decreuit, fideiuſſorem per vtilem conueniri poſſe, ſi res data in ſolutum euicta fuerit, tametſi creditor pro conſeruatione fideiuſſorum & pignorum proteſtatus non fuerit. Senatus autem definitio (vt articulus hic fideiuſſoris, vtilis admodum & aſſiduus, dilucide, atque ex propoſito magis, quàm antea fuiſſet, explanatus relinquatur) ex ſequentibus comprobatur funda[*]mentis, & rationibus manifeſtè. Ac primum quidem authoritate, & ſententia Gloſſæ, in l. deferre. §. finali ff. de iure fiſci: quæ apertè tenuit, quod eo caſu agi poſſit contra fideiuſſorem, & licet dubitet, an detur vtilis, vel directa actio, id tamen nihil refert, quia ſiue detur, vtilis, ſiue directa, vtroque caſu creditor conſequitur ſuum intentum. Secundò probatur authoritate, & ſententia ſpe[*]culatoris, in titulo de fideiuſſoribus, in fine: vbi vult, quod ſi debitor, qui fideiuſſorem dederat, tradat deinde in ſolutum prædium, poterit creditor conuenire fideiuſſorem per vtilem primam actionem, euicto prædio, quæ reſtituitur contra fideiuſſorem: & Speculatorem ſequitur Marſilius, in rubrica, ff. de fideiuſſoribus, n. 372. Nec videtur concludere duplex ſolutio, quam in ipſo, quo verſamur propoſito, tradidit Petrus Surdus, d. conſ. 145. n. 39. videlicet quod Speculator intelligi debeat ſecundum iura, quæ allegat, ſic ſecundum terminos, l. Tittius, ff. de iure fiſci: vbi fuit ſolutum genus pro genere, hoc eſt, pecunia pro pecunia; tunc namque, & ſi non ſit promiſſa euictio agitur primæua actione (vt ſuprà dixi) verè etenim Speculatot indiſtincte, intellexit, contrarium, & contra fideiuſſorem conceſſit vtilem abſolute, etiam in terminis noſtris, & caſu præſenti; vt ibi apparet, & concludentius apparebit ex ſolutione, quæ traditur inferius ad text. in l. ſed reuocata, ff. iure fiſci: dum autem ſecundo loco Surdus ipſe reſpondet, quod Speculatorloquitur, quando debitor non eſt ſoluendo, & inquit, ita videri poſſe apud eum, & reddit rationem, quia eo caſu maior videtur ſubeſſe ratio reſtituendi ipſi creditori actionem iam extinctam, ne ſcilicet in damno remaneat, aperte comprobat iſtam noſtram ſententiam, & Senatus Hiſpalenſis definitionem, ex quo in caſu præſenti, quo Dux ipſe, qui pro debito pecuniario bona immobilia in ſolutum dederat, quæ poſtea euicta fuerunt, apparebat notorie non ſoluendo. Quod ſi dixeris, Surd. ipſum, eo in placito, atque in ſecunda hac ſolutione firmiter non manere, ex: quo in finalibus verbis dicti conſilij 145. dicit contrarium voluiſſe Cæpolam, cautela 123. de quo ſuprà, vt tunc ſcilicet nullo modo creditor poſſit ad fideiuſſores confugere: Reſpondebitur equidem, Speculatoris authoritatem, adeo magnam eſſe, vt Cæpolæ ſententiam non modò ſuperare, ſed & vincere quoque debeat. Rurſus, Surdum eundem, nequaquam inſiſtere eo loco in diſcutienda, & examinanda veritate eius articuli, an ſcilicet poſſit creditor agere contra creditores, ſaltem per vtilem, quando debitor principalis apparet non ſoluendo, prout conſtat ex his, quæ tradidit ibidem, ſed adhærere dumtaxat diſtinctioni illi, quam antea tradiderat ex num. 34. cum ſeq. Sic ſane, ſi articulum præfatum fideiuſſoris quoad vtilem actionem, ex propoſito examinaret, Speculatoris potius, quam Cæpolæ ſententiæ accceſiſſet, & ex deciſione textus, in l. ſed reuocata. 20. ff. de iure fiſci, totum fundamentum ſumeret. Tertiò probatur ſententia & reſolutione Card.[*] Franciſ. Mant. qui poſt Puteum, ita tenentem deciſ. 450. de tacitis & ambig. conuent. lib. 16. tit. 20. n. 23. & 24. fol. mihi 280. in hunc modum reliquit ſcriptum: Item, ſi creditor ſpeciem recipiat pro quantitate, fideiuſſor intelligitur liberatus. quia aliud pro alio ex conſenſu creditoris ſolui poteſt, l. 2. §. 1. ff. ſi cert. petat. l. item liberatur, §. 1. ff. quia. mod. pig. vel hyp. ſolui. & l manifeſti, C. de ſolut. & ſolutione omnis obligatio tollitur. In ſtit. quib. mod. tolli. oblig. in. princip. & l penult. ff. de ſolut. ſed eleganter quæritur, ſi ſpecies ſoluta euincatur, & debitor non ſit ſoluendo, an fideiuſſor conueniri poſſit; dicet aliquis non poſſe: quia, cum ſemel eius obligatio fuerit ſublata, l. eleganter, in princ. cum aliis proximè allegatis, non poteſt amplius reſuſcitari, l. qui res, §. aream. ff de ſolut. ſed ſuadente æquitate vtilis actio contra fideiuſſorem datur: quia non niſi ex euentu intelligitur liberatus, arg. d.l. qui res, in princ. & l. Titius, ff. de iure fiſci, nam cum principale tollitur ex rigore, non tollitur acceſſorium, quod ex æquitate ſuſtinetur, Bart. per illum text. in l. debitor. in princ. ff. ad Trebel. & ſeq. Alex. n. 6. ita cenſuit Specul. in tit. de fideiuſſoribus, in fine, n. 24. & in Rota fuit deciſum, Put. deciſ. 450. incip. Licet ſit communis opinio, lib. 1. Quartò etiam ſpecificè probauit iſtam ſenten[*]tiam Stephanus Gratianus, diſceptat. forenſ. c. 3. n. 17. nam cum dixiſſet antea n. 14. & 15. & 16. per dationem in ſolutum à debitore factam, extingui actionem primæuam, vt poſtmodum re euicta, non detur amplius regreſſus contra fideiuſſores, neque vlterius creditor poſſit hypothecaria experiri; ſtatim id limitat n. 17. nonnullis in caſibus, Inter quos præſens fideiuſſoris apponitur, vt conſtat ex illis verbis: vel quando debitor non eſt ſoluendo. Vt tunc ſcilicet fideiuſſor conueniri valeat; vt expreſsè ibi ſtatuitur, nec datio in ſolutum impediat vtilem actionem contra fideiuſſorem, & in fortioribus terminis probare videtur Theſaurus, forenſ. lib. 2. quæſt. 88. Præterea & quintò loco facit, negari non poſſe, ſi verum amamus, nec verba Iureconſultorum reſtringamus, ac omnia illa iura, (textus videlicet, in l. eleganter, ff. de pignorat. act. l. ſi præſidium, C. de euict. l. ſi libera. C. de ſentent. & interlocut. omni. iud.) quæ ad hoc præcitari ſolent communiter, quod ſi res data in ſolutum creditori, poſtea euincatur non poſſit agi primæua actione, ſed vtili ex empto agendum ſit; nequaquam intentum noſtrum contra fideiuſſorem excludant, vtpote cum fideiuſſoris mentionem non faciant, nec aliquo modo articulum hunc (quod attinet ad fideiuſſorum ipſum) definierint, ſed duntaxat contra debitorem conceſſerint vtilem actionem, & primæuam actionem per dationem in ſolutum extinctam dixerint: cum etiam iura eadem aliter diſſolui, atque interpretari debeant, ſicuti ex Antonio Fabro, & Hugo Donello inferius notabitur: ex quo ergo de fideiuſſore nihil eis iuribus, nec aliis deciſum repetitur ſpecificè, non erit ex regula, illa generali controuerſia hæc fideiuſſoris definienda, ſed eo potius iure, aut textu, quo id ipſum deciſum, ac expreſſim ſtatutum fue[*]rit, controuerſia hæc fideiuſſoris definienda: extat namque hac de re textus adsto expreſſus, vt nec torqueri poſſit, nec cauillari, in l ſed reuocata, ff. de iure fiſci, nam cum in l. præcedenti, incipi. deferre. §. vltimio, eiuſdem tituli. Iureconſultus dixiſſet, pecuniam auferri per fiſcum ei, qui cum erat creditor debitoris fiſci, in ſolutum pecuniam accepit, ſiue ſciens, fiue ignorans acceperit, inquit ſtatim in dicta lege. ſed reuocata: Sed reuocata pecunia, in fideiuſſorem liberatum vtilis actio dabitur. Quò equidem loci, ac etiam in dicta lege, deferre, §. vltimo, ponderari, atque obſeruari debebunt nonnulla, ad quæ Interpretes noſtri non ita animaduertunt; ac primum equidem ea, quæ inferius adnotabuntur, dum eorum recenſeatur ſententia, qui rein ſolutum data, euicta, hactenus remanere primæuam actionem, defendunt vbi de textu, in dicto §. vltimo agendum eſt, ac etiam de textu, in dicta lege, ſed reuoca. Deinde, fateri Iureconſultum, liberatum fideiuſſorem, & nihilominus creditori aduerſus eum vtilem conceſſiſſe actionem; vt inde remoueri debeat obſtaculum illud, quod pro fideiuſſore adduci poſſet contra definitionem Senatus Hiſpalenſis; videlicet extincta ſemel obligatione pet pecuniam in ſolutum receptam, aut per dationem in ſolutum, fideiuſſoris quoque obligationem extingui vt amplius ipſe non teneatur, & nihilominus in fideiuſſorem liberatum vtilem actionem dandam, reſpondet ipſe Iureconſultus: quemadmodum extincta primæua obligatione per dationem etiam in ſolutum, & re poſtmodum euicta, dandam creditori vtilem actionem contra debitorem, reſpondit Iureconſultus, in d.l. eleganter; prout Communis intelligit, ſed Recentiores reluctant. vt inferius dicetur; in quo hæc iura maximam conſonantiam habent, ſi eidem communi placito accedamus, fortaſſis hæc ita, quod maxima videretur ſubeſſe ratio reſtituendi ipſi creditorem actionem iam extinctam, ne ſcilicet in damno remaneat; non autem ratione alia, quam Petrus Surdus, d. conſ. 145. ſub num. 34. conſiderauit;[*] æquitatis etenim tatio prædicta, id ipſum ſuadere videtur, vbi pro debito pecuniario bona immobilia, & ſic ſpecies data fuiſſent, nec reſtringi poteſt ad caſum illum, vt hunc excludat, quando debitor principalis ſoluendo non eſt, quia etiam militat æquitatis ratio, vt dixi. Quod ſi replices, quod quæ ratio ſuaſit, vt directa contra debitorem actio reſtitueretur, in d.l. deferre, §. vltimo, eadem euincere debuit, vt contra fideiuſſores directa quoque actio daretur, non verò vtilis: idque maximè, quod fideiuſſoris acceſſio ſit & ſequela principalis obligationis. Reſpondetur equidem, actionem ſemel extinctam non reuiuiſcere, niſi expreſſim, vel reſcripto Principum, vel authoritate prudentum contrarium ſtatuatur; vt exemplum eſt in eod. §. vltimo, & in l. ſi cum quis, §. finali. ff. de furtis, l. quamuis, §. ſi mulier, ff. ad Velleianum cum traditis à Peralta, & Sarmiento, in l. Mæuius, 68. §. duobus, ff. de legat. 2. atque ideo non potuiſſe mero iure ſemel liberatum fideiuſſorem facto debitoris, iterum in priſtinam obligationem, inuitum, & reluctantem adduci, vt in liberatione, quæ ope exceptionis contingit, diſertè ſtatuit Iureconſultus, in l. vltima. ff. de pactis: quia tamen durum videbatur, reuocata pecunia, quæ cauſam præbuerat liberationi, fideiuſſorem omnino non teneri; vtilem actionem, ideſt æquam, iura dederunt: æquitatis ratio inde naſcitur nam creditores dum curant. vt diligentius fibi cautum ſit, fideiuſſores accipiunt, vel pignoribus ſibi proſpiciunt, vt certum eſt, & in principio. Inſtit. de fideiuſſoribus, exprimitur, vnde prorſus eſſet iniquiquum, reuocata per fiſcum à creditore prcu nia, debitoris fideiuſſorem liberari, & in manifeſtum periculum deducere debitum; quod non adeo in tuto eſt, ſi debitor principalis duntaxat in obligatione rermaneat, quam fi fideiuſſor quoque ſubſit, qui ſuſtineat onus obligationis. Sanè diſcrimen hoc inter directam & vtilem actionem, ſubtilem reſpicit iuris diſpoſitionem, nam quoad effectum vtraque actio eiuſdem poteſtatis eſt, & eandem habet virtutem, l. actio. ff. de negotiis geſtis, quam exornant Forcatulus, in dialogo 63. Cuiac. obſeruat. lib. 15. c. 11. Reuard. de authoritate prudentum, c. 3. & lib. 1. de præiudiciis, cap. 15. Coſtan. quæst. iur. c. 10. Duaren. diſput. libro primo, capite 11. Antonius Faber, coniecturar 4. cap. 7. Cuiacius autem, ſub lib. 11. responſorum Papiniani, ad l. 20. ff. de iure fiſci. aliter explicat, poſt ſublatam ſcilicet priuato creditori pecuniam à fiſco, ſolutionémque reſciſſam, reſtitui priſtinam contra debitorem actionem, non directam, ſed vtilem, ita vt par ſit, eadèmque ratio contra debitorem, & fideiuſſorem differentiis exploſis, & ambo vtili tantummodo actione conſtringantur, quia directam ipſo iure ſolutio conſumpſerat, & extinxerat. Neque obſtat textus, in dicta l. deferre §. vltimo, vbi quæ reſtituitur contradebitorem actio, directa vocatur adeo apertè, adeo diſertè, vt nullus dubitandi locus relinquatur: Nam reſpondet Cuiacius ipſe, directam eò loci actionem appellari et comparationem eius actionis, quæ in fideiuſſorem reſtituitur, quæ non eſt principalis, ſed acceſſoria, illa autem directa, ideſt principalis, quia datur in reum principalem, proinde directa actio non apponitur vtili, ſed acceſſoriæ actioni, ſiue fideiuſſoriæ. Pro quo facit, quod directum & principale idem valent, ſicut directo & principaliter promiſcuè accipiuntur, & eundem prorſus operantur effectum, l. vltima, ff. de legat. 3. §. vltime, Inſtit. quod cum eo, hactenus Cuiacius, qui ſubtiliter, ingeniosè loquitur (vt vides) verè tamen Iureconſulti verba repugnant, qui adeo expreſſim dixit, actionem illam, quæ contra debitorem reſtituitur, directam eſſe. Rurſus obſeruandum erit, in dicta l. ſed reuocata, nullum fiſci fauorem verſari in eo, quod actio vtilis contra fideiuſſorem liberatum competat creditori, ſicut etiam, quod directa reſtituatur contra debitorem ipſum: fiſcus namque iam pecuniam creditori ſolutam, ab eo reuocauerat. Atque ita non in fiſci, ſed in creditoris eiuſdem, à quo pecunia reuocata eſt, fauorem, actio directa reſtituitur contra debitorem, & vtilis datur contra fideiuſſorem, idque ob rationem ſuperius aſſignatam, & quia reſtituta actione directa, & vtilis quoque reſtitui debuit, cum fideiuſſoris obligatio acceſſoria ſit ad principalem, l. tertia, l. Vranius, ff. de fideiuſſoribus. Denique obſeruandum eſt, articulum hunc actionis vtilis contra fideiuſſorem, & maximè debitore principali exiſtente non ſoluendo, maiori ex parte omiſſum ab Interpretibus noſtris, ſiue non ex profeſſo diſcuſſum, ſed per tranſitum dumtaxat dictum, datione in ſolutum à debitore facta, fideiuſſores liberari, etiam poſtmodum re euicta, ſed vtrũ ipſi per vtilem teneantur, & maximè quando debitor notoriè ſoluendo non eſt, ex propoſito non ex. plicant. Sic ſanè, Doctor Felicianus de Solis, Fabius de Anna Vincentius de Franchis, & alij ſuprà commemorati pro Communi, authoritatem Gloſſarum & Specularis non expendunt, nec inſiſtunt in articulo eodem vtilis actionis contra fideiuſſorem, & deciſione textus, in dicta lege, ſed reuocata, qui fortaſſis vtilem conceſſiſſent, ſi ita inſiſterent, cum lex ipſa eam conceſſerit generaliter: nec reſtringi debeant ad caſum, quo genus ſolutum fuit pro genere, hoc eſt, pecunia pro pecunia; ſicuti ex communi Interpretum ſententia reſtringit Petrus Surdus, dicto conſ. 145. ſub numero 35. Si quidem ratio illa æquitatis, qua principaliter inititur, & ne in damno creditor remaneat, conſiderationis etiam ſuperioris, acceſſoriam inquam eſſe obligationem fideiuſſoris; ita æqualiter militet in caſu præſenti, quando ſcilicet pro genere in pecunia ſpecies ſoluta fuit, ſi debitor non ſoluendo exiſtit. Ratio autem illa petri Surdi, quod quando ſpecies, vel quid aliud datur pro pecunia debita, (vt in caſu ipſo præſenti,) tunc contrahitur emptio, in emptione autem non tenetur quis ad dandum, ſed tantummodo ad tradendum, ſecuta ergo traditione debitor liberatur, licet res tradita euincatur; Ratio inquam hæc, qua Petrus idem Surdus principaliter contendit, fideiuſſores liberari, non concludit quoad æquitatem, & ſummam illam rationem, qua textus, in dicta l. ſed reuocata, vtilem actionem conceſſit; quamuis vera ſit, ne directa competat contra ipſos fideiuſſores. Nam ſi ad liberationem fideiuſſorum, ſiue liberatos eos per dationem in ſolutum à debitore factam, Surdus attendit principaliter (prout attendit expreſſim) adhuc Iureconſultus, qui agnouit, & ſpecificè cauit, liberatum fideiuſſorem actionem vtilem conceſſit, ob rationem ſuperius adductam: atque ita non contradicunt, liberatum fideiuſſorem, & nihilominus ex pòſt factore euicta, aut reuocata pecunia, actionem vtilem contra eum concedi, quamuis in directa actione aliter dicendum eſſe, ratio eadem ſuprà propoſita ſuadere videatur. Atque ita id ipſum dicendum erit. quando ſpecies datur pro pecunia, ſi modo æquitas ſuggerat, vtilem dari contra fideiuſſorem, ſi debitor ſoluendo non ſit, cum & ſi debitor ipſe traditione liberetur, natiuitas vtilis actionis non impediatur contra fideiuſſorem, nam & extincta directa reſtituitur contra debitorem. in dicta lege deferre, §. vltimo, & contra fideiuſſorem liberatum vtilis, in dicta l. ſed reuocata. Ex his equidem, aperta ratione (vt vides) ac[*] vel vno dumtaxat verbo ſatisfieri, atque reſponderi poteſt omnibus illis, quæ ex numero 34. cum ſequentibus, latius adduxi; & per Surdum ponderantur, dicto conſilio 145. libro primo, & dicta deciſione 266. cum eò effectu tendant dumtaxat, quoad per dationem in ſolutum primæua actio extinguatur, etiam re poſtmodum, euicta; indèque & conſequenter pignora, & fideiuſſores liberentur, nam & liberatum fideiuſſorem, obligationèmque extinctam, agnouit Iuriſconſultus, in d. l. deferre, §. vltimo, & in d.l. ſed reuocata, & nihilominus contra eum conceſſit vtilem actionem, vt ſæpè dixi. Quod ſi replices, pecuniam pro[*] pecunia debita ſolutam in caſu eorum iurium; reſpondebitur, id ipſum dicendum, & ſi ſpecies pro pecunia detur, cùm re poſt modum euicta, eadem æquitatis ratio militer, iuxta ea quæ ſuperius dixi. Reſpondebitur etiam, prout inferius reſpondetur, numer. 72. & ſub numer. 71. vbi etiam explicatur textus, in d.l. deferre, §. vltimo. Et hactenus de quinto fundamento pro deciſione Senatus Hiſpalenſis, & contra fideiuſſorẽ in articulo præfato. Sextò denique, & pro eadem parte fortiter[*] vrget quorundam Recentiorum (ſed grauiſſimi equidem nominis Authorum) ſententia, qui contra communes Doctorum traditiones non dubitarunt aſſerete, re in ſolutum data, euicta. veterem actioneẽ creditori manere, ſed nihilominus ei actionem vtilem ex empto competere. Et eiſdem, in quibus verſamur, terminis, loquuntur, quando ſcilicet pro genere in pecunia, ideſt pro debito pecuniario, ſpecies, ideſt prædium, vel fundus inſolutum datur; nam in aliis tribus caſibus, quando ſcilicet genus pro genere non in pecunia, aut genus pro ſpecie, vel ſpecies pro genere datur: Bartolus etiam, & communiter omnes conueniunt, re in ſolutum data, euicta, primæuam actionem manere; ſicuti ex Petro Surdo, dicto conſilio 145. ex numero 34. cum ſequentibus, libro primo, & aliis iuris Interpretibus, annotaui ſuprà, ex numero 44. cum ſequentibus, & duntaxat dubitant quando datur ſpecies pro pecunia debita; tunc autem aſſerunt conſtanter, prmæuam actionem non durare re euicta, ſed traditione (ad inſtar venditionis) debitorem liberari, licet res tradita euincatur. Recentiores autem eo ipſo caſu à Communi diſſentiunt, & veterem actionem adhuc creditori manere affirmant, vt ſtatim dicetur. Quod ſi ita verum eſſe probetur, inde, & quaſi in neceſſariam conſequentiam inferri debebit, pignora, & fideiuſſores à nexu obligationis non liberati. Sicuti e contrario, ex ſententia communi in ferebatur, quod primæua actione extincta per dationem in ſolutum, pignora etiam, & fideiuſſores liberantur; nam ſi adhuc actio creditori manet, prout Recentiores ipſi contendunt, pignora quoque, & fideiuſſores tenentur, & Senatus Hiſpalenſis deciſo (quando deciſio textus, in dicta l. ſed reuocata, deficeret) in tuto maneret. Neu eſſet neceſſe ab æquitate illa in eo caſu ſolutionis pecuniæ pro pecunia, ad caſum ſolutionis ſpeciei pro pecunia, arguere ob eandem rationem. Quod itaque re in ſolutum data, euicta, vetus actio creditori manſerit, & nihilominus ei actio vtilis exempto competat; tenuerunt Briſſonius, in tractatu de ſolutionibus, pagina 228. latius Caboſſius, libro ſecundo, diſputationum, capit. 27. qui contrariæ ſententiæ argumentis reſpondet. Eleganter Hugo Donellus, in dicta l. ſi prædium, ex numer. 3. folio mihi, 735. Vbi concludit, euicta re in ſolutum data. veterem actionem de debito manere. Sed quod ea tes non facit, quominus etiam creditori competat vtilis empti actio, vt eſt in d.l. eleganter, ff. de pignoratitia action. & ita creditor habebit duo remedia, ex quibus quod maluerit, eligere poterit, vtilem nempe empti actionem, quæ pinguior cenſetur, & plenior, quam illa eſt, quippe quæ detur in id, quod creditoris intereſt, prædium euictum non fuiſſe, l. ſi tibi, C. de euictionibus. quod ſæpè pretium excedit, vt eſt in l. prima, in principio, ff. de actionibus empti, in eo enim continetur, & quanto pluris res valuit, & præterea, quæ in rem emptam, vt melior fieret, erogata ſunt, l. ſi controuerſia, 9. l. cum ſucceſſores, 23. C. euiction. vetus etiam, ſiue priſtina actio non contemnenda, cum per eam conſultum ſit creditori, etiam contra fideiuſſores, vel tertios poſſeſſores rerum hypothecæ nomine obligatarum, & ei prælatio temporis in tuto ſit, vt probatur in l. moſch. ff. de iure fiſci. Sed & vtilis eſt hæc facultas agendi ex priſtina obligatione, vt poſſit creditor ſtatim, atque conſtiterit, rem ſibi in ſolutum datam, alienam eſſe, vel pignori ſuppoſitam, etiam antequam res euincatur, contra debitorem agere; quod certè non poſſet, ſi ſolum vtilem empti actionem pro euictione haberet, non enim antequam res euincatur, agere poſſet. Itaque manere veterem actionem, etiam tunc neceſſe eſt, ſi nouatione non eſt ſublata. Nullam enim hic ſolutionem eſſe conuenit; Atqui nec nouationem vllam hic interueniſſe apparet; ſicuti Donellus concludit, & ita explicat textum in d.l. prædium, & in d.l. libera, C. de ſentent. & interlocut. omnium iudicum, & apertè præſentit, neceſſariam non eſſe cantionem illam, ſiue proteſtationem, quam Bartol. & cæteri requirebant, ne per dationem in ſolutum creditor videatur recedere à primæua obligatione, & hypothecis, & fideiuſſoribus: nam cum etiam ſi id, non dicatur, ex ipſius in ſolutum natura, tacitè actum videatur, ne priſtina obligatio extinguatur, ſed potius duret, neceſſaria non erit aliqua proteſtatio. Indèque & conſequenter ceſſabunt rationes omnes illæ, & fundamenta, quæ pro fideiuſſore expenduntur ſuprà, hoc eodem capit. ex numero 44. cum ſequentibus. Prout infrà, numero finali, reſpondetur eiſdem: eandem quoque admiſit ſententiam contra communem, Antonius Faber ad titulum, C. de euictionibus, in additienibus ad definitionem vigeſima, ſub numero vigeſimoſexto folio mihi, 1080. quò loci latè, explicat textum, in dicta lege, eleganter, ff. de pignoratitia actione, & conſtanter affirmat, falſum eſſe, finitam eſſe pignoris obligationem, ſiue receſſum à pignoribus, hypothecis, & fideiuſſoribus, per dationem in ſolutum à debitore creditori factam. Falſum item, receſſum eſſe à priori contractu per dominij impetrationem, uili ſub ea veluti conditione, ſi dominij impetratio teneret, ne alioqui noceret creditori, quod plus iuris habere cæperit, vt latius ibi. Vbi etiam concludit, vtrumque ſimul ſtare poſſe, & verum eſſe, vt non ſit finita obligatio, nec immutata cauſa pignoris, & vt vtilis actio ex empto competat creditori, vt in dicta leg. fi prædium, 4. C. de euictionibus. Et hactenus de Senatus Hiſpalenſis egregia admodum definitione. Ego verò, qui in puncto, & ſtricta diſputa[*]tione iuris, veriorem eam ſententiam, & omnino tenendam arbitror, & Hug. Donelli, Antonij Fabri, & ſequacium placitis libenter accedo: ſecundum quæ in Senatu Neapolitano iudicatum teſtatur Afflictis, deciſione octaua, vbi dici, quod re data in ſolutum, euicta, poteſt creditor redire ad priſtinam actionem hypothecariam: Et Senatus Mantuanus aliquando dubitauit de ſententia communi, vt teſtatur Surdus, deciſione 266. in fine: Vt abſolutè & diſtinctè magis, quàm hactenus fuerat præſens altercatio, & articulus diſcutiatur, & explanetur ſequentia (vt moris habeo) obſeruanda, atque conſtituenda duxi. Inprimis, in actu practico, adeò receptam eſſe communem Interpretum ſententiam, quod ſpecie data in ſolutum pro; pecunia debita, euicta, agi non poſſit primæua actione, ſed quod illa extincta fuerit; item pignora, & fideiuſſores liberati per dationem in ſolutum; adeo receptam eſſe, vt vix ab ea, & diſtinctionibus illis communibus, de quibus ſuprà, & per Surdum, dicto conſilio 145. ex numero 34. libro primo, recedi poſſe videatur: Verè tamen, negari non poſſe, contrariam ſententiam, re in ſolutum data, euicta, veterem actionem creditori manere, ſed nihilominus ei actionem vtilem ex empto competere; veriorem eſſe, & iurium omnium deciſioni magis conſonam. Item contra fideiuſſorem, etiam in fortioribus terminis, quando ſcilicet per dationem in ſolutum liberatus eſt, eſſe caſum expreſſum in dicta lege, ſed reuocata, ff. de iure fiſci, iuncto §. finali, legis præcedentis. Atque ita multo magis aſtrictus remanere debeat fideiuſſor ipſe, quando priſtina obligatio remanſit, hoc eſt ſpecies pro pecunia debita data fuit in ſolutum, non pecunia pro pecunia, vt in caſu ipſo dicti, §. . finalis. Quod non videtur negaſſe, ſed potius de ſententia communi dubitaſſe Gaſpar Rodericus, de annuis reditibus, labro ſecundo, quæſtione decima nona, numero 44. Secundò conſtituo, dationem in ſolutum ab emptione diſtingui, habere tamen vicem emptionis, & ei quoad plurimos iuris effectus ſimilem eſſe, l. 4. & l. finali, ff. quibus ex caſis in poſſeſſion. eatur, l. apud Celſum, §. ſi quis autem, ff. de doli exceptione, l. eleganter, in principio, ff. de pignoratitia actione, & expreſsè habetur, in dicta l. ſi prædium, C. de euictionibus, in illis verbis: Nam huiuſmodi contractus vicem venditionis obtinet. Sic ſanè quod ſimilis ſit emptioni, & venditioni quo ad iuris effectus datio in ſolutum, tradidit Afflictis deciſione octaua, numero quarto, & deciſione 573. numero quinto. Antonius Gomezius, in l. 70. Tauri, numero primo, qui in materia retractus hanc ſimilitudinem perpendit: Tiraquellus etiam, de retractu lignagier, §. 1. 8. numero primo: Pinellus, in l. 2. C. de reſcindenda, prima parte, capite quarto, numero octauo, qui in remedio illius legis eandem ſimilitudinem expendit: Laſarte, in tractatu de gabellis, capite ſeptimo per totum, & in pacto de retrouendendo, Couarru. variarum libro tertio capite octauo numero quinto, & in gabella, Parladorius, libro primo, quotidianarum, capite tertio §. ſecundo numero trigeſimo. Itaque quamuis ſimilis ſit, non tamen eadem eſt cum emptione, argumento textus, in l. quod Nerua, ff. depoſiti, & in l. mercis appellatione, ff. de verborum ſignificatione, nec prorſus in omnibus ei æquiparatur, prout nonnullis exemplis adductis oſtendit Caballinus, de euicti omnibus, §. quarto ex numero 39. Tiraquellus, de retractu lignagier, §. primo, gloſſa 14. Montaluus, in l. 13. verbo, Por otra heredad, titulo primo, libro tertio, fori. Laſarte, dicto capite ſeptimo, numero quadrageſimoſeptimo, & quinquageſimoſecundo, vbi recte conſtituit, dationem in ſolutum, neque emptionem eſſe, nec gabellam deberi, niſi in caſu, quo non ex communi creditoris & debitoris conſenſu, ſed eis in uitis, aut præter eorum voluntatem res in ſolutum daretur: cùm hæc m agis ſolutio ſit quam obligatio; & qui ita ſoluit potius velit negotium diſtrahere, quam contrahere, vt latius ibi exornat. Atque ita in dicta l. eleganter, & in dicta l. ſi prædium. Quia datio in ſolutum vera emptio non eſt, non propria, & directa actio ex empto, ſed vtilis creditori conceditur, & propter fictionem breuis manus, quia cenſetur creditor pecuniam ibi debitam à debitore accep iſſe, & ſtatim eidem illam pro re data in ſolutum numeraſſe. Et ita contractus emptionis, & venditionis non verè, ſed fictè celebratus videtur, & nihilominus rectè actio illa ex empto conceditur, nec enim ſolutio, quæ nulla fuit, debitorem à veteri obligatione eximere debuit, & ideo in id, quod creditoris intereſt, rem euidiam non fuiſſe, agitur, vt per Afflictum, dict. deciſione octauo, numero quarto. Caballinum, de euictionibus, §. quatro, numero 42. & eruditè aduertit Hugo Donnellus, in dicta l. ſi prædium, C. de euictionibus. Prout numero præcedenti retuli eum: & in principio legis ipſius numero ſecundo, & tertio, vbi ingeniosè obſtruat, quod quamuis prima. facie videretur dicendum, non poſſe emptionem contractam videri, cum res in ſolutum datur creditori, quia nihil de emptione dicitur, ſed apertè res in ſolutum datur, & qui dat in ſolutum creditori ſuo, id agit, vt negotium, & obligationem diſtrahat, non autem vt nouum contractum emptionis, & obligationem contrahar; nihilominus tamen rectè euicta re in ſolutum data, creditori empti actionem vtilem competere, quia ſcilicet contrahitur quaſi emptio, ſiue (vt inquit textus ille) , quia contrahitur id negotium, quod obtinet vicem emptionis, vt latius ibi exornat, dicens, debitoris primum propoſitum eſſe, vt vendat tem in ſolutum datam, quòd non habeat pecuniam vnde ſoluat, idcirco vendit rem creditori, vt pretium inde debitum, cedat in eam pecuniam, quam debet, atque ita compenſatione liberetur, & creditor quaſi emptor diiudicetur. Prout etiam diiudicauit, & agnouit Iacobus Cuiacius, (qui tamen communi acceſſit diſtinctioni, nec in ſententia Donelli remanſit,) recitation. ſolemn. in libros Codicis, in dictam legem, ſi prædium, vbi in principio inquit, non tantum emptori dari actionem de euictione, ſèd etiam ei, qui pro pecunia credita, vel pro pretio certo, aut incerto rei venalis, rem æſtimatam in ſolutum accepit, quia æſtimatio ſimilis eſt emptioni: & non tantum, qui emit numerato, eſt emptor, ſed etiam qui emit: æſtimatione, ideſt, data re æſtimata pro pretio, re euicta, quaſi emptor diiudicatur. Tertiò conſtituo, dubium & altercationem Interpretum noſtrorum verſari, quando datur in ſolutum ſpecies pro genere, quod conſistit in pecunia, & ſic pro debito pecuniario, tunc etenim communis ſententia affirmat, quod priſtina actio non durat, ſed potius extinguitur (vt ſæpè dixi) Recentiores verò contrarium ſtatuunt, & veterem adhuc actionem creditori manere, ſed nihilominus vtilem ei actionem ex empto competere; rectius equidem ſtatuunt, vt ego arbitror, & in ſtricta iuris diſputatione verius, aſſeueraui ſuprà) . Et quid interſit, hac, an illa creditor experiatur; ex Hugo Donello propoſui ſub numero 70. cuius traditiones ibidem adduxi, quas nunc etiam ſequor; ſed ideo iterum non repeto, quod ibidem ipſæ videri poterunt. Si verò genus non conſiſtit in pecunia, quod tunc debitor, conueniatur priſtina actione, vnanimiter tradunt Antiquiores, & Neotherici, per text. in l. qui concubinam, §. ſi hæres, ff. de legatis tertio. Et id ipſum ſtatuunt, quando datur ſpecies pro ſpecie, aut genus pro ſpecie, vt tunc ſcilicet: priſtina quoque actio duret. Quando etiam ſoluitur genus pro genere, vt pecunia pro pecunia, quod & ſi non ſit promiſſa euictio, agatur primitiua actione, ſiue ab initio pecunia facta non fuerit accipientis, ſiue deſinat ex pòſt facto eſſe apud eum, & ſiue id contingat ex defectu dominij, ſiue per hypothecariam, per text. in dict. l. deferre, §. finali, & ſequent. ff. de iure fiſci. Vnanimiter etiam tradiderunt Antiqui, ſicuti ex communi ſententia obſeruauit Petrus Surdus, in conſil. 145. ſub numero 34. libro primo, quam Recentiores, qui eo in caſu non inſiſtunt, ſed duntaxat, quando ſpecies datur in ſolutum pro pecunia debita, . vt dixi. Ego veto inſiſtendum duxi, & etiam animaduertendum, quod cum pecunia ſoluta reuocatur, verum eſt agi actione primitiua, ilia tamen ex æquitate reſtituitur; ſic enim in dict. §. finali, ſcribitur, quod extinctam actionem Principes reſtituerunt. Idcirco Communis dicere non potuit ſimpliciter, primitiua actione agi, ſed dicere debuit, reſtituta ſcilicet; reſtituitur namque directa contra principalem, & vtilis contra fideiuſſorem, vt in, eodem §. final. & in dict. l. ſed reuocata 20. dicitur ſpecificè. Recentiores etiam dum dicunt, eandem actionem adhuc creditori manere, loquuntur (vt dixi) quando ſpecies datur in ſolutum pro pecunia; nam cum datur pecunia, ſi illa ex poſt facto deſinat eſſe apud accipientem; vere eadem non manet (manere namque, & eſſe reſtituram, ſtare ſimul non poſſunt) ſed reſtituitur, quamuis extincta fuiſſet propter qualitatem generis ſoluti pecuniæ ſcilicet: concluditur ergo, recepta opinione Hugo Donelli, Antonij Fabri, & ſequacium, eandem adhuc, & priſtinam actionem durare; non obſtare text. in dicta leg. deferre, §. finali,. & in dicta l. ſed reuocata. Quia loquitur, cum genus ſoluitur pro genere, pecunia ſcilicet, pro pecunia; quo caſu eadem durat, ideſt, eadem agitur, reſtitura tamen, vt ibidem exprimitur; ipſi verò loquuntur quando ſpecies ſoluitur pro pecunia. Quartò conſtituo, reuera pro Recentiotum ſententia contra Communem, negari non poſſe, quin fortiſſimè vrgeant iura quamplurima, quæ congruè reſtringi non poſſunt, prout Communis ipſa contendit, cum generaliter adeo, & indiſtinctè loquatur, vt omnes caſus diſtinctionis communis comprehendant, & etiam præsentem includant, quando ſcilicet ſpecies datur pro genere in pecunia, id eſt, pro debito pecuniario, nam adhuc priſtinam actionem durare. tam in deciſione, quàm in ratione, velut manifeſtè concludunt: textus ſcilicet, in l. qui res, ff. de ſolationibus. Vbi euicta re ſoluta, agi poteſt primæua actione, quia talis ſolutio non liberat, niſi ex euentu, ſcilicet caſu, quo res remaneat apud recipientem. Et idem probat textus, in l. ſi rem, ff. de ſolutionibus. Vbi res, quæ in ſolutum datur, ſi non efficiatur perfectè creditoris, non liberatur debitor, & in l. ſi quis aliam, eodem titulo, vbi etiam remanet priſtina obligatio, euicta re data in ſolutum, & in l. Titius, ff. de iure fiſci, & in leg. qui concubinam, §. ſi hæres, ff. de legatis tertio, vbi legatarius ſerui, generali nomine, poteſt agere ex teſtamento contra hæredem, ad tradendum ſeruum, quando ſeruus ſemel traditus, fuit euictus, quia (vt ibi dicitur) non videtur datus is, quem legatarius habere non poteſt. Et per illum textum dixit Albanus in conſilio 2. numero 12. Quod ſi res data in ſolutum, ſit euicta, non liberatur debitor, ſed perinde eſt, ac ſi res data non eſſet. Itaque eorum omnium iurium ratio id principaliter euincit, vt priſtinam actionem conſeruet, quòd res data in ſolutum efficiatur perfectè creditoris, aut perfectè remaneat penes eum, vel non. Deinde faciunt etiam velut concludenter iura nonnulla, quæ in additionibus ad dictam definitionem 20. C. de euictionibus, folio 1080. Antonius Faber ponderauit. vt etiam contra communem conſtanter probaret, per dationem in ſolutum finitam eſſe pignoris obligationem, ſiue receſſum à priore contractu, aut priſtina obligatione, & actione, textus inquam, in l. penultima, §. primo, in. fine, ff. de exception. rei iudi. l. debitor, 59. ff. ad Trebellianum l. grege, 13. §. etiam, ff. de pignoribus, l. cum quis, 38. §. vltimo, ff. de ſolutionibus, l. ſi rem. 9. §. omnis, ff. de pignor. actione, l. libera, 8. C. de ſent. & inter lo. omni indic. Quintò conſtituo, communem interpretum ſententiam omni iure deſtitutam, nec aliquo iure probari, quod per dationem in ſolutum ſpeciei pro pecunia, priſtina adhuc actio non maneat creditori: nam in primis animaduertendum erit, decepiſſe Interpretes noſtros, quod ſcriptum eſt in dicta l. eleganter, 24. ff. de pignoratitia actione, quaſi eius loci ſenſus ſit, quotieiſcunque dominium rei obligatæ acquiritur creditori, finiri obligationem pignoris, & à priore contractu adeo receſſum eſſe, vt priſtina actione exerceri nunquam poſſit. Quod tamen non ita eſt: ſic enim ſcriptum legimus in dict. l. eleganter, videtur finita eſſe pignoris obligatio, & receſſum à contractu; quod longè aliud eſt, Vidertur quidem vtrumque ita eſſe, ſed neutrum ita eſt, quia dominij acquiſitio poſtmodum reuocata, non mutat cauſam pignoris. vt diſertè ſcriptum eſt in d.l. ſi prædium, 4. C. hoc titulo, d.l. penultima, §. 1. in fine, ff. de exceptione rei iudic. l. libera, 8. C. de ſenten. & interloc. omnium iudicum, nec pugnat quod ſequitur, accommodandam eſſe hoc caſu vtilem, ex empto actionem. Nihil enim vetat, vtrumq; verum eſſe, & quod volumus non finiri obligationem pignoris, & quod ait, actionem ex empto vtilem accommodari. Nam & vtrumque ita ſcriptum eſt in d.l. ſi prædium, 4. C. de euictionibus. Sic ſanè ad illum textum reſpondet Antonius Faber, vbi ſuprà, & latius oſtendit, in contrarium illum non vrgere. Adiicit etiam, quod totus ille locus ſibi videtur eſſe Triboniani potius quam Vlpiani, & quòd ideò ita ineleganter & inconcinnè exaratus eſt: & ſingula eius verba proſequitur, & declarat, vt velut concludenter oſtendat, falſum eſſe, priſtinam actionem ſublatam prout latius ibi videri poterit, longa namque ſerie proſequitur. Præterea, pro communi nihil probat textus, in d. l. ſi prædium, 4. c. de euictionibus. Quoniam verum eſt, re data in ſolutum euicta, vtilem actionem ex empto competere, quaſi contracta emptione: & actionem veterem adhuc creditori durare, quaſi res pro re, vel pecunia ſoluta non facta accipientis, non ſuſtulerit priſtinam obligationem & actionem. Quomodo poſſe explicari textum illum, profitetur Cuiacius ibidem in principio, & conſtanter defendunt Donellus ibi, & Antonius Faber, vt ſuprà. Cabotius, lib. 2. d.c. 27. Denique, textus in d.l. libera. 8. C. de ſentent. & inter lo. omnium iudicum, malè reſtringitur per Communem, & per Surdum, d. conſ. 145. n. 34. lib. 1. Cuiacium, lib 19. obſeruationum, cap. 38. vt intelligi debeat, quod ibi non res pro pecunia, ſed ſpecies pro ſpecie data fuit: quoniam id non apparet ex illo textu, ſed potius colligitur contrarium ex illis verbis, vel ob debitum reddendum. Quæ magis ad quantitatem pecuniæ referendam videntur. Item, & mentio dationis in ſolutum, quæ vt propriè verificari poſſit, neceſſarium eſt, vt pro pecuniæ numeratæ debito fiat, alioquin magis permutatio quædam cenſebitur; quod iidem, ſententiæ communis ſectatores probarunt, & agnouerunt Surdus d. cooſ 145. ſub n. 34. Steph. Gratianus, diſcept. forenſ. c. 3. ex n. 14. cum ſequent probatur etiam in l. manifeſti, C. de ſolutionibus, & in l. in rebus, C. de rerum permutation. Remanet ergo, textum; in d.l. libera, de re data in ſolutum pro pecunia debita, intelligendum eſſe; & nihilominus priſtinam actionem conſeruare, rei euictione ſecuta; quoniam priſtina actio non impeditur, quamuis propter ſimilitudinem emptionis, quam habet datio in ſolutum, vtili empti actione agi poſſit, vt ſuperiùs dixi. Indéque, vt pignora, hypothecæ, & fideiuſſores remaneant, nec liberentur à nexu obligationis, aliqua proteſtatio neceſſaria non ſit, vt ſuprà dixi; quamuis Bart. & Communis aliter conſuluerit. Sextò conſtituo, non contemnenda, ſed potius notanda ea quæ pro explicatione text. in d.l. ſed reuocata, & in l. præcedenti, quæ incipit, deferre, §. vltimo, ff. de iure fiſci, adnotaui ſuprà. ſub num. 66. & 67. item facilius reſtitui directam contra debitorem ipſum in d. §. finali, vt pote princi aliter obligatum, quam contra fideiuſſorem, ſemel liberatum; & ideo vtilem tantum aduerſus eum competere, vt exprimit textus, in d.l. ſed reuocata. Et quare vtilis reſtituatur, cum obligatio extincta iam fuiſſet, sub d.n. 66. & 67. explanaui. Septimò & vltimò conſtituo, iuxta ſuperiores obſeruationes manifeſtè deduci quam verè Senatus Hiſpalenſis in caſu propoſito, & dicta cauſa Ducis de Oſuna articulum definierit. Et ita tenen[*]do, fundamenta illa omnia, quæ pro fideiuſſore expendi poſſunt, atque expenduntur ſuprà, prima eiuſdem Senatus definitione, ex numero 44. vſque ad numerum 61. vel vno ſolum verbo dilui, & ſubuerti, procedunt namque, ſuppoſito pro vero, quod re in ſolutum data, euicta, primæua actio adhuc non maneat creditori, ſed potius quod extincta fuerit; indèque & conſequenter fideiuſsores à nexu obligationis liberantur, pignora etiam, & hypothecæ; cum autem in puncto iuris contrarium verius defendatur, primam ſcilicet, ſiue veterem actionem creditori manere, nec extingui per dationem in ſolutum, conſequens equidem erit, ex dationis in ſolutum natura, abſque vlia proteſtatione, pignora, & fideiuſſores quoque manere; antecedenti namque illo deſtructo, deſtruitur etiam & conſequens, quod ex ipſo inferri dicebant Doctores, vt de ſe patet manifeſtè. Rurſus, quando ſine veritatis præiudicio concederetur, liberatos fideiuſſores (quod nullo pacto dici poteſt) adhuc contra ipſos agi poſſe, euincit expreſsè ratio & deciſio dict. l. ſed reuocata: quæ in fideiuſſorem, etiam liberatum, vtilem actionem concedit; prout latius expendi ſuprà, ſub num. 68. vbi vide: & de his hactenus, quæ ſunt notanda, & ſingularia, quia ingenti ſtudio, & conſideratione ſic digeſta, & reſoluta, nec alibi ita elaborata, nec explicata. CAPVT LX. Ex eadem cap. præcedentis materia, & tractatu, & clauſula illa, rebus ſic ſtantibus (quæ in omni diſpoſitione ſubintelligitur) atque ex ea infertur ad caſum practicum, & aſſiduè contingentem, & in Regio Hiſpalenſi Senatu nunc definitum, ſed & ſpecificè, dilucidè explicatum; vtrum ſcilicet alimenta in certo termino, putà quatuor annorum, & incerta quantitate præſtandi obligatio & promiſſio à ſocero, dum filia nuptui tradebatur facta, & annis illis nondum elapſis, filia ipſa defuncta, per eius obitum extincta dicatur? an potius annorum ſequentium alimenta, aut eorum æſtimationem petendi ius, ad filium hæredem, patrèmque, eius nomine, tranſmiſſum de iure dicatur? Quod in effectu eſt dicere, vtrum alimenta finiantur cum morte filiæ, cuius occaſione, & matrimonij ab ea contracti, vel contrahendi, fuerunt promiſſa, & præſtanda à ſocero certo tempore, an verò tranſeant ad filios hæredes ipſius. Rurſus, alimenta relicta, ſiue promiſſa alicui domo, in qua præſtanda ſunt, non de ſignata; in cuius domo debeantur, hæredis ſcilicet, aut promittentis an legatarij, vel alendi? atque ita in ſimplici alimentorum promiſſione, vtrum alimentarius poſſit ea petere extra domum? Denique, alimenta in domo promittens aut diſpoſitione alterius debens, qui regulariter non tenetur extra domum ea præſtare, quibus in caſibus extra domum quoque præſtare, obnoxius eſſe debeat. Vide etiam ad finem huiuſce cap. nonnulla, poſt ipſum peractum ſcripta, quæ ad explicationem caſus alterius, in Regio Granatenſi Senatu occurrentis, adduntur, atque adnotantur. SVMMARIVM. -  1 Quæſtionis cuiuſdam, admodum practicæ, atque in Regio Hiſpalenſi Senatu definitæ, theſis, & ſpecies proponitur, & de veritate eius per totum caput inquiritur. -  2 Alimenta promiſſa, ſeu relicta alicui cum certa temporis determinatione, finiuntur, ſi alimentarius interim decedat, nec reliqui temporis eius hæredibus debentur: & vide infrà, numero 39. -  3 Alimenta habent de ſui natura determinationem ex illius perſona, cui debentur; ideo relictum etiam temporale habet tacitam conditionem, dummodo viuat tanto tempore legatarius. -  4 Alimentorum legatum dicitur annuum, ideo pro primo anno eſt purum, & pro ſequentibus conditionale. -  5 Alimenta regulariter finiuntur cum morte eius, cuius fauore promiſſio, aut obligatio eorum facta eſt. -  6 Alimenta in perſona vnius aliud ſunt, quam in perſona alterius, & ſunt merè perſonalia. -  7 Contemplatione certæ perſonæ facta promiſſio, vel legatum relictum, ipſi perſonæ cohæret, & conſequenter perſona extincta, dicitur quoque extingui. -  8 Alimenta promiſſa à ſocero ſimpliciter filiæ, & genero, dum collocat filiam in matrimonium, an cenſeantur promiſſa perpetuo, hoc eſt, durante vita vtriuſque, infra num. 44. & 45. -  9 Alimenta relicta propter filij vtilitatem his, qui cum eo commorati fuiſſent, ceſſant mortuo filio. Vbi & de materia l. illis libertis, 83. ff. de condition. & demonſtrationib. & infra, n. 56. & 57. vbi latiùs. -  10 Alimenta ſimpliciter promiſſa, aut relicta, præſtanda eſſe in domo grauati, vel obligati, ex ſententia quorundam, contra vero ex veriori, & communiori ſententia. de qua infra, n. 22. vbi latè. -  11 Teſtator, ſi plures habens domos, ſimpliciter legauit domum, & dubitetur de qua ſenſerit, præſumendum eſt, legaſſe domum ordinariam habitationis. -  12 Teſtator, vbi aliquid mandat fieri in foro, intelligitur de foro illius Ciuitatis, in qua habitat. -  13 Teſtator ſi legauit Eccleſia ſuæ parochiali, & duas habeat parochiales, præſumitur legaſſe illi, in quæ magis ordinariè conuerſabatur. -  14 Teſtator, ſi iubeat aliquem domi ſuæ ali, de domo hæredis loqui intelligitur, non de modo propria teſtatoris. -  15 Debitor, qui cæperit in vno loco ſoluere, ibi debet conueniri. -  16 Hæres qui in vno loco ſoluit vnum legatum, cogitur reliqua eo ipſo in loco perſoluere. -  17 Alimenta per patrem promiſſa in certa quæntitate, & pro certo tempore, dum filia nuptui tradebatur, non finiri mortua filia, in caſu, in initio huius cap. propoſito, & per totum diſcuſſo, ſed in filium hæredem filiæ tranſire. Et abſque onere commorandi in domo aui ipſius. -  18 Vbi ſingulariter expenditur textus, in l. & in l. cum alimenta, 22. §. primo ff. de alimentis. & cibariis legatis. -  19 Cauſa, quæ legatarij, aut eius, cui alimenta præſtanda ſunt commodum, & fauorem, reſpicit, non reſtringit legatum, vel promiſſionem. -  20 Alimenta, quando expreſſe promittuntur in domo fauor, & commoditas ea promittentis, cenſetur in conſideratione habita, vt promiſſor extra domum ad nihilum voluerit obligari. -  21 Secus vero, cum alimenta ſimpliciter promittuntur, quia tunc promiſſio ad fauorem alimentarij facta cenſetur. -  22 Alimenta ſimpliciter promiſſa, domo ſcilicet, in qua præſtanda ſint, non deſignata, præſtanda eſſe extra domum. Atque ita in ſimplici alimentorum promiſſione, non eſſe obligatum alimentarium ſumere alimenta in domo obligati, ſed poſſe ea conſequi, & habere extra domum. Idque ex veriori Interpretum ſententia, contra relatos ſuprà, n. 10. -  23 Quibus concludens, & verum reſponſum præbetur. -  24 Pater filiam nuptam cogitur alere in domo mariti. -  25 Ludouici Molinæ locus explicatur. -  26 Alimento præſtare grauatus, vel obligatus, quibus in caſibus ipſa non in domo propria, ſed alibi pro alimentarij commodo præſtare debeat, & num. ſeq. -  27 Alimenta peti non poſſe extra domum, quando relicta ſunt cum onere habitandi, vel in domo propria promiſſa. -  28 Alimentarius, qui non eſt moratus in domo, non poteſt alimenta præteriti temporis petere, quando relicta fuerunt cum onere morandi. -  29 Alimenta extra domum peti poſſe generaliter, abſque onere commorandi cum grauato, vel obligato, quotieſcunque iuſta cauſa ſubeſt non commorandi cum eo. -  30 Alimenta extra domum, in qua habitare tenetur, ſub eo prætextu, petens, quod in ea pacificè non poſſit morari, quid probare teneatur. -  31 Alimenta extra domum, in qua habitare tenetur, petens, vt dignoſcatur, an obtinere debeat, nec ne, quatuor caſus principales diſtinguendos eſſe, prout hic adnotatur, & Caſtrenſis, conſ. 167. lib. 1. expenditur. -  32 Ioannis Oroſcij pro deciſione Senatus Hiſpalenſis locus velut expreſſus, & Pinſiani Prætorij, deciſio ponderatur. -  33 Diſpoſitio omnis intelligitur ſemper rebus ſic ſtantibus, & in eodem ſtatu manentibus. -  34 Alimentorum legatum relictum vxori per annum luctus, expirat, cum primùm vxor ad ſecundas conuolauerit nuptias. -  35 Qualitas nominis determinans verbum, à quo diſpoſitio ſumit effectu, reſtringit, & limitat diſpoſitionem. -  36 Alimenta ſi fuerint æſtimata pro certo tempore & postea alimentarius plus, vel minus vixerit, fit deductio, vel augmentum ex poſt facto, inſpecto tempore, quo alimentarius vixerit. -  37 Ad factum obligatus, liberatur ſoluendo intereſſe, ſi factum præſtare non poteſt. -  38 Adimpleuiſſe de iure videtur is, per quem non ſtat quominus impleatur. -  39 Lex, ſi cum præfinitione, 20. ff. quando dies legati cedat, explicatur, & vide ſuprà, numero. 2. -  40 Legatum intra annos, putà quinque præſtandum, ratam videlicet quolibet anno, vnum dicitur, & etiamſi legatarius interim moriatur, ad ipſius hæredes tranſmittitur. -  41 Et multum quidem intereſt, an annuatim legatum relictum fuerit, an vero liberè & ſimpliciter, eius tamen ſolutio ad commodum hæredis diſtribuatur intra aliquod tempus. -  42 Copula requirit concurſum omnium copulatorum. -  43 Et vbi plura requiruntur, contractus perficitur ex vltimo. -  44 Alimenta filiæ, & genero, ſi ſocer promittat, promiſſio debet intelligi pro vita vtriuſque, & vide ſuprà, n. 8. & infrà, n. 55. -  45 Obligationes omnes, tam actiuæ, quàm paſſiuæ, in hæredes, & contra hæredes tranſeunt. -  46 Etiam obligationes facti. -  47 Et cum eadem qualitate actiua, vel paſſiua, quæ erat apud defunctum. -  48 Dos vt promittatur, vel conſtituatur, à communiter accidentibus, plures cauſæ concurrere ſolent, fauor ſcilicet filiæ, cui datur, vt maritetur, & etiam vt alatur; cùm dos ſit loco alimentorum. -  49 Et maritus onera matrimonij facilius ſuſtinere poſſit: faciliuſque ad matrimonium contrahendum alliciatur, & ne vxor, velut indotata, à marito contemnatur. -  50 Rationes plures, vel cauſæ, quando concurrunt in diſpoſitione, vna ceſſante, non ceſſat diſpoſitio. -  51 Cauſa ceſſante, non ceſſat effectus, iam conſummatus. -  52 Vel vbi ius eſſet iam alicui quæſitum ex cauſæ exiſtentiæ. -  53 Nec enim debent ex caſu quolibet ſuperueniente, reuocari illa, qua iam perfecta, abſolute, & conſummata fuere. -  54 Legatum factum contemplatione perſonæ extinguitur, perſona ipſa extincta ante eius acceptationem, & acquiſitionem; non poſtmodùm. -  55 Alimenta promiſſa à ſocero ſimpliciter filiæ, & genero, quo tempore durent; & ſupra num. 8. & 44. -  56 Conſtitutio mixta, ſi deficiat per mortem, vel per caſum, non extinguit legatum alimentorum, ſpeciali eorum fauore. Quod exornatur, & explicatur l. prima, C. de legatis. -  57 Extinguit tamen, quando eſt appoſita in fauorem eorum, cum quibus erat morandum. -  58 Dos reſpectu vxoris continet titulum lucratiuum, reſpectu verò mariti titulum oneroſum. -  59 Explicatur, l. Seio, ff. de annuis legatis, & vide ſuprà, nu. 9. -  60 Voluntas tacita, quæ ex actu colligitur, non extenditur vltra quam ex actu de neceſsitate inferatur: -  61 Soluens partem debiti, non cogitur alteram partem ſoluere. -  62 Immunis ſoluens ſemel, non ſibi præiudicat, vt teneatur in futurum ſoluere. -  63 Succeſſor beneficij recipiendo penſionem vnius anni, non cenſetur ratificare locationem annorum ſequentium. -  64 Ferias, qui in vno actu non ſeruat, non ſibi præiudicat in reliquis. -  65 Conſentiens in vno actu iudicij, non cenſetur conſentire in reliquis. -  66 L. ſi fideicommiſſum, §. fin. ff. de iudiciis, quomodo procedat. -  67 Hæres alimenta præſtat in loco ſui domicilij, non vbi alimentarius degit. -  68 Debitor non tenetur debitum ferre ad domum creditoris, qui ſit diuer ſi domicilij. -  69 Debitor tenetur debitum ferre ad domum: creditoris, qui eiuſdem ſit fori. PRo dilucida, atque diſtincta huiuſce cap. explicatione obſeruandum, & conſtituendum erit primo loco, ex eiſdem regulis, & doctrinis cap. præcedenti adductis, & longa ſerie explicatis, & maximè ex aſſumpto illo generali, quod diſpoſitio quælibet intelligitur rebus ſic ſtantibus, & ſecundum præſentem ſtatum. Item, quod ex alio, ſiue futuro ſtatu, retùmve, aut perſonarum mutatione, varietur, ſiue mutetur, diuerſimodèque accipiatur; inferi quoque ad caſum alium practi[*]cum, qui diebus præteritis in Regio Hiſpalenſi Senatu modica contentione, & contradictione controuertebatur, & ſæpè in actu practico occurrere poteſt, neque ita ſpecificè reperietur alibi explicatus. Nam cum Ioannes Gallardus à Ceſpedes, certam dotis quantitatem in valore ducator. millium 18. D. Petro Ludouico de Tapia, cum filia eius nupturo, aſſignaſſet & promiſiſſet, pro parte ſolutionis dotis ipſius in prædicta quantitate promiſſæ, inter alia ſe obligauit in vna ex clauſulis, & capitulationibus matrimonialibus, alimenta in valore quatuor millium ducatorum, pro tempore quatuor annorum præſtiturum, mille ſcilicet anno quolibet. Poſtmodum autem matrimonio contracto, & filia intra primum annum defuncta (quæ & filium quemdam maſculum reliquit) in dubium excitabantur nonnulla: ſea de eo principaliter lis, & controuerſia mota fuerat; vttrum ſcilicet alimenta in termino quatuor annorum, & in quantitate quatuor millium ducatorum pro rata, & pro alimentis præſtandi obligatio, &, promiſſio à ſocero, dum filia nuptui tradebatur, ficta, & annis illis nondum elapſis, filia ipſi defuncta, per eius obitum extincta dicatur, an potius annorum ſequentium alimenta, aut eorum æſtimationem petendi ius, ad filium hæredem, patrèmque eius nomine traſmiſſum dicatur: quod in, effectu eſt dicere, vtrum alimenta finiantur cum morte filiæ; cuius occaſione: & matrimonij ab ea contracti, vel contrahendi, fuerint promiſſa, & à ſocero præſtanda certo tempore; an verò tranſeant ad filios hæredes filiæ ipſius; clauſula autem matrimonialis, ſuper qua lis præſens, ſic ſe habet: Item, quatro mil ducados, en que de conformidad de ambas partes ſe eſtiman, y corſideran quatro años, que los dichos quadan obligados debaexo de la mancomunidad que tienen fecha, de dar de comer, y caſa a los dichos don Pedro Luys de Tapuia, y doña Beatriz de Ceſpedes, ſu eſpoſa, y ſus criados, lo quatro años har de començar a correr deſde el dia que ſe despoſaren: y aunque los dichos alimentos de comida, y caſa importen mas cantidad, ſe moderan y taſſan en, los dichos quatro mil ducados. Prima autem facie in fauorem dicti ſoceri, vt vel alimenta præſtandi obligatio, & promiſſio finiatur cum morte dictæ filiæ, cuius, & matrimonij ab ea contrahendi cauſa præſtanda erant; vel ſaltem non aliunde, quam in domo propria præſtare teneatur ſocer ipſe, etiam filia defuncta; ſequentia, magis adſtringere videbantur fundamenta. Ac primum quidem quoniam alimenta promiſſa, ſeu relicta[*] alicui cum certa temporis determinatione, putà ad quatuor, vel quinque annos, aut aliud tempus, finiuntur, ſi alimentarius interim decedat, nec reliqui temporis, hæredibus eius debentur, vt eſt textus ſingularis, in l. ſi cum præfinitione, 20. ff. quando dies legati cedat, quem Bartolus ibi, dicit ſingularem: Iaſon in l. Stichum, §. ſtipulatio, n. 4. ff. de verborum oblig. Caualcanus de vſufructu mulieri relicto, n. 137. in fine, Stephanus Gratianus, diſcept. lib. 1. cap 104. Gratus, in conſ. 81. n. 21. cum duobus ſequentibus, & in conſ. 82. n. 5. & in conſ. 150. n. 153. & ſequent. lib. 4. Zucardus, in conſ. 58. n. 8. Socinus iunior, in conſ. 160. n. 4. & ſequent lib. 1. Bertazolus, in conſ. 83. n. 67. Cæſar Barzius, deciſ. Bononiæ, 79. num. 18. & deciſ. 80. n 13. Petrus Surdus, in commentariis de alimentis, tit. 5. quæſt. prima, n. 3. qui reddit ratio[*]nem, quia alimenta habent de ſui natura determinationem ex illius perſona, cui debentur; ideo relictum etiam temporale habet tacitam conditionem, dummodo viuat tanto tempore legatarius, & omnis diſpoſitio intelligitur, rebus ſic ſtantibus, cap. 2. de renuntiatione, cum vulgatis adductis, capit. præcedenti. Et legatum alimentorum dicitur annu[*]um, ideo pro primo anno eſt purum, ſed pro ſequentibus eſt conditionale, ſcilicet ſi is vixerit, cui fuit relictum, & ſic eo mortuo ad hæredes eius non tranſeat, l. in ſingulos, l. cum in annos legatum, ff. de annuis legatis, l. ſi Stichum, §. ſtipulatio, ff. de verborum obligationibus. Decius, Natta, Burſatus, & Simon de Prætis, cum quibus Cæſar Barzius, dicta deciſ. Bononiæ, 79. n. 1. & 2. & dicta deciſ 80. n. 13. nihil mirum ergo, quod contendatur in præſenti, finiri morte promiſſionem alimentorum, non obſtante præfinirione temporis quatuor annorum, prout etiam contendit, & fundat Stephanus Gratianus, diſcept. forenſ. lib. 1. cap 104. ex n. 36. Præterea, & ſundò facit, quoniam in caſu propoſito ſocer ipſe ratione matrimonij contrahendi, & principaliter fauore filiæ, quam nupti tradebat, ſe obligauit ad præfata quatuor annorum alimenta, quæ etiam in fauorem filiæ eiuſdem æſtimata fuerunt ad rationem mille ducatorum ſingulis annis, & idcirco ea obligatio præſtandi alimenta, extincta cenſeri morte illius debet alimenta namque regulariter finiuntur morte ius, cuius fauore pro[*]miſſio, aut obligatio eorum facta eſt, & ſic ex parte eius, cui debentur, non tranſeunt ad hæredes, l. cum ij, §. modus, ff. de tranſactionibus, l. finali §. Dominus, ff. de vſufructu, l. Firmio, in fine, ff. quando dies legati cedat. Thuſcus, tom. 1. lit. A concluſ. 160. & ex multis Authoribus comprobat Stephanus Gratianus, diſceptation. lib. 1. cap. 104. Petrus Surdus de alimentis,[*] tit. 5. b. 1. n. 1. & 2. & n. 12. vbi inquit, d.n. 2. quod alimenta in perſona vnius aliud ſunt. quàm in perſona alterius. Et ſunt, merè perſonalia, ideo tranſire non poſſunt ad hæredes. Et vltra eum Cæſar Barzius, deciſ. 79. ferè per totam, & dicta deciſ. 80. n. 1. & ſequent. Antonius Corduba de Lara, in l. ſi quis à liberis, §. idem reſcripſit, num. 76. & §. non tantum, num. 63. & ſequent. Et accedit, quod contemplatione certæ perſonæ facta promiſſio vel legatum relictum, ipſi perſonæ cohæret, & conſequenter, ea perſona extincta, dicitur quoque extingui: Abbas, in cap. 3. in fine, & Imola, num. 19. de teſtamentis. Ruinus, in conſ. 75. n. 8. lib. 2. Menoch. lib. 4. præſumption. 12. ex n. 15. & in conſ. 84. n. 15. & in conſ. 84. n. 15. lib. 1. Simon de Prætis, de interpretation. vlimar. voluntat. lib. 4. interpretat. 3. dubitat. 3. ſolut. 7. n. 12. fol. 476. ſed in caſu iſto videtur, dictum Ioannem Gallardum de Ceſpedes promiſſionem hanc, & obligationem alimentorum feciſſe filiæ contemplatione tantùm, ex quo de nuptiis eius tractauit, & idcirco alimenta in hæredes filiæ tranfire non debuiſſe. Tertiò illud vrgebat, quod videretur ceſſaſſe, extinctamque fuiſſe cauſam, ob quam ſocer ipſe voluerit, præfinito tempore alimenta illa præſtare, matrimonij ſcilicet, & onerum eiuſdem, quæ maritus tenetur ſubire de iure cerrum, & vulgatum eſt, quæ cum ceſſauerit, ſtante filiæ morte, quæ omnia diſſoluit, §. deinceps, in authen. de nuptiis, cum aliis, de quibus per Corneum, in conſ. 103. num. 18. lib. 2. & in conſ. 249. ſub n. 9. lib. 3. per conſequens & ceſſaſſe, reſolutumque fuiſſe dictam obligationem, ad tex. in cap. cum ceſſante, de appellat. & in l. adigere, §. quamuis, ff. de iure patronatus, cum aliis, de quibus & per Tiraquellum in tractatu, de ceſſante cauſa, ex n. 11. cum infinitis ſeq. & ira ferè in terminis arguit Decius in conſ. 177. Iaſon. in conſ. 149. col. 1, lib. 4. Menoch. in conſ. 29. ſub n. 24. veſque ad n. 29. lib. 1. Facit etiam Antonius Corduba de Lara, in d. §. non tantum, ex num 62. cum tribus ſequen. vbi in eo[*] dubio, an alimenta à ſocero promiſſa ſimpliciter filiæ, & genero, dum collocat filiam in matrimonium, cenſeantur promiſſa, & debeant præſtari perpetuò hoc eſt, durante, vita vtriuſque, concludit durare, dum matrimonium durat, vt conſtat ibidem, num. 63. in illis verbis: Fit enim in propoſito donatio, cauſa, & contemplatione matrimonij propterea non eſt veriſimile, vt de vnico actu donator ſenſerit: ſed ſimpliciter promittentis alimenta intentionem, eſſe vt præſtarentur, donec matrimonium conſtaret. Argumen l. cum quidam, ff. de annuis legatis, & numero 64. ibi: mihi autem ſuperior ſententia vera ſemper viſa eſt, vt pater filiæ & genero alimenta promittens ſimpliciter, cenſeatur promittere, dum matrimonium conſtiterit. Et per Surdum, de alimentis. tit. 5. q. 1. n. 14. diſſoluto ergo matrimonio, alimenta præſtandi obligatio non manebit. Quartò deinde conſiderabatur pro hac parte[*] textus, in l. illi; libertis, 83. ff. de condit. & demonstrat. vbi ſi alimenta relinquantur propter filij vtilitatem his, qui cum eo commorati fuiſſent, mortuo filio ceſſat legatum alimentorum, quia ceſſat cauſa finalis, propter quam motus fuit teſtator ad faciendum tale legatum alimentorum. Quem textum expendunt quamplurimi Authores commemorati per Laram, in dicta l. ſi quis: à liberi:, §. ſi quis ex his, num 199. & 200. Benintendum deciſ. &98. n. 2. & ſequent. Leand. Galganetum, de conditionibus & demonſtrationibus, prima parte cap 14. n. 7. & 8. & capit 15. ex n. 8. vſque ad, numer, 14. Signorolum, in l. prima, C. de legatis, n. 4. in fine, qui eſt videndus ex num. 1. vſque ad num. 8. vbi num. 4. addit textum difficiliorem, in l. Seio, ff. de annuis legatis, vbi teſtator quidam habens tres filios, quos hæredes inſtituit legauit cuidam Gaio annuos ſenos aureos, ſi Gaius negotiis liberorum præfuiſſet, ſicuti antea præfuerat paternis, præfuit aliquanto rebus liberorum & accepit ſenos aureos annuos: denique mortui ſunt duo ex filiis, qui inſtituerunt quoſdam extraneos hæredes, & ſic Gaius rebus vnius filij dumtaxat, ex tunc præfuit, decurſo autem anno, cum peteret ſenos aureos, Iureconſultus reſpondit, quòd. non deberentur integri, quia cum ſint duo mortui quorum negotiis præeſſe debuerat, & amplius non præſit niſi negotiis vnius, ratione autem viuentium partem dumtaxat. Ex quo colligitur, quod ſi eſſent omnes filij mortui, legatum eſſet penitus extinctu, ex quo pro parre extinguitur, quia pro parte filij fuerant defuncti. Ex quo igitur in caſu præſenti filia vnica duntaxat, quæ nupſit, deceſſit, videretur dicendum, quòd alimenta ſuerint extincta omnino, ex d.l. Seio. Atque etiam ideo quam propter ipſius filiæ vtilitatem aſſignata fuere, quaſi promiſſio reſpiceret perſonam generi, vt habitaturum, & commoraturum propter matrimonium cum dicta eius vxore defuncta idque iuxta deciſionem dict. l. illis libertis, 83. Ex qua videtur ceſſaſſe obligationem prædictam alimenta amplius præſtandi. Idque maximè, iuxta, ea, quæ adduxit Menochius, lib. 4. præſumpt 123. ex n. 15. Surdus, de alimentis. tit. 5. q. 4. n. 22. & 23. Quintò etiam pro eadem parte ponderabatur, quòd licet alimenta præfato quatuor annorum ſpatio promiſſa fuerint à ſocero ſimpliciter, domo, in qua præſtanda erant, non deſignatâ; nihilominus[*] tamen præſtanda ſint in domo grauati, aut obligati illa præſtare; ſic etenim reſponderunt, atque docuerunt Baldus, in ſua praxi, tit. de ſucceſ. ab inteſtato, quæſt. vltima. prout eum pro iſta parte refert Michël Graſſus, §. legatum, quæſt. 22. n. 3. in principio (qui ipſe contrariam ſuſtinet, vt inferius dicetur) idem Baldus, in conſ. 484. Caſus lib. 4. Bartolus, in l. Caio, §. Imperator, ff. de aliment. & cib. legat, & in conſ. 211. num. 5. lib. 1. cum quibus, & cum Alexandro, Socino ſeni. Iaſone, Ruino, & Pico, ſic reſolutiuè firmauit, & hanc opinionem admiſit Iacobus Menochius, de arbitrariis, lib. 2. caſu 170. n. 9. qui inquit n. 10. id ipſum procedere in alimentis vxori relictis, vt ea ſcilicet in domo hæredis præſtanda ſint. Idem Menochius, lib. 4. preſumptione 157. n. 52. in princip. Vbi ait, ſe commemoraſſe dicto caſu 170. n. 9. huius opinionis Authores, Bartol. Bald. Alexand. socin ſeni. Iaſon. Ruinum, & Picum, eiſdem autem addendos Riminald. ſeni. Iacob. Æmilianum, Rolandum, Decium, & Ioann. Baptiſtam Pontanum, qui ita quoque tenuerunt. Et improbat Simonem de Prætis, quod is Author teſtatur (& male, vt ipſe putat) contrariam ſen. tentiam eſſe communem. In quo potius Menoch. ipſe improbari debebit, vt inferiùs notabitur. Eandem etiam ſententiam, quod qui tenetur alimenta præſtare, non alibi cogatur dare, quam in domo propria; tenuerunt Ioſeph. Ludo. deciſ. Peruſina, 46. n. 9. Andr. Yſernia, & Palacios Rubi. prout eos retulit Corduba de Lara, in d. §. ſi quis ex his, num. 202. qui ipſe contrariam opinionem rectius tuetur, n. 201. vt inferius animaduertit: tenuerunt quoque Speculator, Yſernia, Palacios Rubi. Iacob. de Arenis, Bald. & Angelus, pro hac parte citauit duntaxat Petr. Surdus, (& articulum iſtum ex propoſito diſcutit) de aliment. titul. 4. quæſt. 14. ex num. 1. vſque ad num. 6. qui ipſe contrariam opinionem rectius amplectitur, vt ibi apparet, & inferius notatur. Rurſus, & ſextò pro eadem parte vrget, in ſcripturis matrimonialibus, atque in clauſula relata, quæ ad litem præſentem attinet, dictum fuiſſe, que los ſuegros del dicho don Pedro queden obligados, y ſe obligan de dar de comer, y caſa a el, y a ſu muger, &c. Ex quo ſocer ipſe contendit, indomo eius præſtanda eſſe alimenta, nec alibi voluiſſe eum illa præſtare. Nam verbum domus ſimpliciter probatum intelligitur de domo ordinaria proferentis. Ita Comenſis, Bald. Iaſon. Socin. Iun. Hierony. Gabriel. Beroius, Guilliel. Benedict. Petr. Pechius, & Grammar. cum quibus Menoch. in conſ. 259. n. 2. & n. 12. lib.[*] 4. & præſump. 129. n. 1. & duobus ſeqq. lib. 4. vbi dixit, quod ſi teſtator plures habens domos, ſimpliciter legauit domum & dubitetur de qua ſenſerit, præſumendum eſt, legaſſe domum ordinariæ habitationis. Et confert textus in l. quæ conditio, §. vltimo, ff. de condit. & demonſtrationibus, vbi ſi teſtator[*] aliquid mandat fieri in foro, intelligitur de foro illius Ciuitatis, in qua habitabat: & ibidem § Socinus ſcripſit, n. 4. verſ. fi in vna: quòd ſi teſtator legauit Eccleſiæ ſuæ parochiali, & duas habeat parochia[*]les, præſumitur legaſſe illi in qua magis, atque ita ordinariè conuerſabatur. Refert Menochius dicta præſumptione 129. n. 3. & vltra eum magis ad propoſitum noſtrum facit Ruinus, in conſ. 80. n. 3. lib. 2. & in conſ. 81. numer. 9. &. 16. eodem lib. quem ſequitur Rolandus, in conſ. 22. num. 14. lib. 1. Cordub. de Lara, dicto §. ſi quis ex his, num. 205. Inquit namque[*] quod ſi teſtator iubeat aliquem domi ſuæ ali, de domo hæredis loqui intelligitur, non de domo propria teſtatoris; cum fauore hæredis hoc, dixiſſe cenſeatur, vt minori ſumptu alimenta præſtet. Ita paritet dicendum videtut in præſenti, quod ſocer ſe obligans ad domum, & cætera, duæ ad alimenta pertinent, de domo propria intellexiſſe cenſeatur, non vero de alia, propter rationem prædictam minoris ſumptus, & maioris commoditatis. Denique, & vltimo loco facit, quod dictus D. Petrus Ludouicus de Tapia, & poſt contractum matrimonium cæpit alimenta percipere in domo propria ſoceri, & mortua etiam vxore, filia dicti ſoceri, continuauit aliquo tempore, alimenta ipſa in eadem domo percipere; ex quo videtur, ſibi præiudicium paraſſe, vt cogatur ibidem perſeuerare, vbi cæpit alimenta percipere. Sicuti probat tex[*]tus, in l. fideicommiſſum, §. finali, ff. de, iudiciis, Gloſſa magna, in l. quod legatur, poſt medium, ff. eodem, vbi dicit, quod debitor, qui cæpit vno in loco ſoluere, ibi debet conueniri Refert. Petrus Surdus, de alimentis, titula quarto, quæſtione 19. num. 21. vt probet, quod hæres, qui in vno loco cæpit alimenta præſtare, cogitur exinde eodem in loco perſeuerare in ſolutione, & hoc voluiſſe Iaſonem, Dueñas, & Prætis ibi relatos: & addit, fortius dixiſſe Angelum, ibidem ab eo[*] commemoratum, quòd hæres, qui in vno loco ſoluit vnumlegatuimcogitut reliqua eo ipso in loco perſoluere. Quod ſi ita eſt in debitore, vel obligato ad alimentorum præſtationem, dicendum videtur in creditore, aut eo, cui alimenta præſtantur, vt ex receptione eorum vno in loco, cogatur exinde eodem in loco perſeuerare, vt alimenta ibidem percipiat. Verum ſuperioribus omnibus non refragantibus, fuit contrarium in Hiſpalenſi Senatu reſolu[*]tum, & definitum; præſtandi ſcilicet alimenta per ſocerum præmiſſa, obligationem non ceſſaſſe, nec fuiſſe extinctam pet mortem dictæ filiæ in propoſito caſu, ſed potius in filium eius hæredem ius illa petendi tranſijſſe, teneríque ſocerum vnoquoque anno quantitatem illam mille ducatorum hæredi ipſi, & patri eius, vſque ad quadriennium perſoluere, etiam ſi pater ipſe, filiæ defunctæ maritus, extra domum ſoceri commoretur, alimentáque petat, & ita poſſe eum alimenta in dicta quantitate extra domum petere. Et ad iuſtiſicationem, & comprobationem huius ſententiæ dicebatur primò, obligationem prædictam præſtandi alimenta, ſimplicem non fuiſſe, aut non ſimpliciter quatuor annorum alimentorum ad rationem mille ducatorum ſingulis annis promiſſionem fieri; ſed pro parte, aut ratione dotis promiſſæ à ſocero dicto Domino Petro obligatum ſocerum ipſum præſtare per ſpatium quatuor annorum alimenta ea, in quæ diuiditur quantitas illa pro ſolutione partis dictæ dotis, vt conſtat ibi: Item, quatro mill ducados, en que de conformidad de ambas partes ſe eſtiman, y conſideran quatro años, en que ſe obligan de dar de comer, y caſa a los dichos. Et ad ſolutionem primi argumenti dilucidè, & ſingulariter oſtenditur infrà, vbi obſeruatur, multum intereſſe, an alicuius quantitatis legato relicto, vel promiſſione facta, ſolutio exonerandi hæredis, vel promiſſoris gratia, in plures penſiones, ſiue annos diuidatur; prout fuit in caſu præſenti, nam cum ſocer promiſiſſet 18. millia ducatorum pro dote, ſtatim aſſignauit in quibus rebus ſolutio fieret, ac in vltima partita appoſuit clauſulam nunc relatatam: Item, quatro mill ducados. & c. An verò ſimpliciter relinquantur, aut promittantur alimenta cum certa temporis præfinitione; atque ita alimenta hæc, ſuper quibus lis excitata, pleno domino, & iure pertinent, ad alimentarios in quantitate dictorum quatuor millium ducatorum, quæ ſunt pars ſolutionis dotis promiſſæ: habendi, exigendíque alimenta in ea quantitate ius transfertur in dictæ filiæ defunctæ filium, & hæredem eius; iuxta textum in l. quarta, ff. de alimentis, & cibariis legatis,[*] in illis verbis: pleno dominio habent, & non per ſolum vſumfructum: & iterum, ibi: poſt diem autem cedentem; ſi qui mortui ſint, ad ſuos hæredes hæc tranſmittent. Idcirco dictæ clauſulæ verba relata: ſe obligan de dar de comer, y caſa, & illa: alimentos de comiday caſa. Cauſam promiſſionis, & obligationis, non vſumfructum voluntarium exprimit, nec ſignificant, ex ſingulari deciſione textus, in l. cum alimenta 22. §. primo, ff. de aliment. legat. in illis verbis: Illam autem adiectionem, vt habeant, vnde ſe paſcant, magis ad cauſam prælegandi, quam ad vſumfructum conſtituendum pertinet. Quibus iungenda erunt eiuſdem §. verba alia, in principio poſita, dum dicunt: quifratris ſui libertis alimenta debebat, is teſtamento vineas, cum hac adiectione reliquerat: vt habeant, vnde ſe paſcant: ita ſane in caſu præſenti factum eſſe apparet; ſocer namque, qui ad certam dotis quantitatem, ſcilicet 18. millium ducatorum ſe obligare voluit, & ex cauſa dotis promiſſæ, eius quantitatis debitor remanebat, cum 14 millium ducatorum ſolutionem aſſignaſſet; quatuor millium remanentium, vt haberent eo tempore, vnde ſe alerent, cum ea adiectione alimentorum promiſit, ſolutionemque in quatuor annos diuiſit: & ita ad modum prædictum expendit illum textum Iacobus Cuiacius, in l. cum hi, §. qui tranſigit, circa finem, ff. de tranſact. Dionyſius Gothofredus, in ſcholiis ad dictam l. 4. ff. de aliment. & cib. legat. textum etiam, in d.l. 4. ſingulariter expendunt in propoſito poſt alios multos Authores, Simon de Prætis, de interp. vltimar. volunt. lib. 4. dubitatione 11. numero 2. folio 424. Dilectus, de arte teſtandi, tit. 6. cautela 23. ſub numero 2. Cæſar Barzius, deciſ. Bononiæ 80. numero 10. & 11. qui verba ſingularia profert in propoſito noſtro, ibi: in quo etiam conſideratum fuit in fortioribus terminis, quod poſtquam eſt factum relictum certæ quantitatis pecuniarum domino Paulo, etiam ſi dominus testator addidiſſet, quod ei relinquebat ad alimenta, demonstraret nihilominus proprietatem quantitatis relictæ pertinere ad legatarium. Secundò deinde, & pro eadem parte facit, quod obligatio prædicta, ad modum relatum alimenta præſtandi; in quatuor annos diuiditur, & ad eam ſummam reſtringitur vtriuſque fauore, ſoceri inquam dotem promittentis, quo facilius & commodius alimenta, in dictos quatuor annos diuiſa, ſoluere poſſit; quo caſu mortua filia extingui non debet obligatio; vt ad ſolutionem primi argumenti, & l. ſi cum præfinitione, ff. quando dies legati cedat, explicationem notabitur: mariti autem, in cuius fauorem principaliter fit promiſſio, aut æquè principaliter, ſicut vxoris, quo prædicto quatuor annorum tempore facilius ſupportare valeat onera matrimonij, nec aliunde alimenta quærendi ſibi, vxori, & familiæ, neceſſitate, & onere prægrauetur; vt etiam ca alimentorum promiſſione, ſic diuiſa, potius augeatur, quam diminuatur dot is promiſſæ quantitatas: & ideo dicitur in ipſa clauſula relata: Y aunque los dichos alimentos de comia, y caſa, importen mas cantidad, ſe moderan, taſſan en los dichos quatro mil ducados. Atque ita, ne in mariti fauorem, & ad augmentum dotis inducendum, promiſſio inita, in eius damnum redundet, aut diminutionem operetur, contra notiſſim iuris principi, neceſſariò ſequitur dicendum, alimenta omni caſu præſtanda fore in dicta quantitate, nec nomine, aut voce alimentorum limitari, aut reſtrin[*]gi promiſſionis ipſius effectum, aut quantitatem eam quatuor millium ducatorum: Cauſa ſiquidem quæ legatarij, vel eius, cui alimenta præſtanda ſunt, commodũ & fauorem reſpicit, non reſtringit legatum, vel promiſſionem ipſam; ſed perinde habetur, ac ſimpliciter dictorum quatuor millium ducatorum promiſſio fieret, nec ſolutio in cauſam alimentorum eorum diuideretur; idque, vt tranſmiſſio in hæredes non impediatur. Ita ſane poſt alios Authores quamplurimos obſeruarunt Pet. Surdus, de alimentis, tit. 2. quæſtione prima, numero primo, & ſeq. & numero 26. & ſequentibus. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. titulo 14. ex numero 13. Simon de Prætis, lib. 5. dubitatione 8. numero 89. & ſeq. folio 399. Hieronymus Gabriel, in conſilio 108. libro primo. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. cap. 138. Cæſar Barzius, deciſione Bononiæ 79. numero 8. & 25. & ſeq. & 32. vſque ad 52. Galganet. de condit. & demonſtrat. 2. parte, cap. 4. quæſt, nona, ex numero duodecimo, & in commentariis de vſufructu. cap. 30. ex n. 4. atque ex numero 15. cum ſeq. ita quoque ego notaui, & comprobaui. Præterea & tertio loco pro eadem parte (quando ſuperiores omnes rationes, & aliæ, quæ adducuntur ſtatim, adeo concludentes, deficerent) non mediocriter vrget, certiſſimum & indubitatum eſſe, in caſu præſenti, prout ex verbis clauſulæ matrimonialis apparet expreſſim; promiſſionem, & obligationem alimentorum prædictam, factam fuiſſe ſimpliciter, domo videlicet, in qua præſtanda ſint, non deſignatã, ſiue non cautum ſpecificè, quod in domo promittentis præſtari alimenta deberent; at idcirco dici non poſſe, quod ſolus fauor ſoceri eiuſdem, alimenta promittentis, conſideratus fuerit, tunc non que intelligitur eſſe con[*]ſideratus, & commoditas ipſius in conſideratione habita principaliter, quando alimenta ſunt expreſsè promiſſa in domo, & ſumus in caſu claro, quod promiſſor extra domum ad nihilum voluit obligari. Quòd ſingulariter ſcripſit Anania, in conſ. 54. verſiculo, & licet ſit fauor. columna prima. Refert, & ſequitur Fuluius Pacianus, in conſilio 134. numero vigeſimo nono, & numero vigeſimo ſexto, & ſeq. & n. primo, vbi poſt multos Authores ſcripſit, quod promittens alimenta in domo, non eſt obligatus quicquam alimentario præſtare extra domum, ſi per eum non ſtetit, quominus prædicta alimenta in domo recipetentur: & numero ſexto, & ſequentibus, & numero quinto: vbi ſingulariter inquit idem Pacianus, quòd licet promiſſo alimentorum, reſpectu obligationis contineat merum fauorem alimentarij, tamen reſpectu præſtationis reſpicit merum commodum, & merum fauorem promittentis, quando in domo promittuntur, cui ſine dubio minus graue eſt, præſtare cibaria, quam alimenta; item maius commodum eſt, ea præſtare domi, quam foris; item in domo eſt magis vtile ea præſtare ad menſam communem, quàm ſeorſum in camera ſeparata; iuxta notata per Bartolum, Baldum, Alexandrum, Caſtrenſem, Natta, Gratum, & Beroium quos d. conſilio 134. & præcitato numero 5. cum ſequentibus, ipſe Pacianus refert, & repetit in conſilio 112. num. 92. & 95. & ſequentibus. & num. 104. & 105. vbi inquit quòd quando promiſſio alimentorum non eſt ſimplex, ſed eſt limitata ad domum; alendus in domo, non poteſt extra domum alimenta obtinere, niſi per eum qui eſt obligatus alere ſteterit, quominus in domo debita alimenta recipiat. Quamuis inquam ita ſit, quando alimenta expreſsè ſunt promiſſa in domo; attamen quando alimenta ſimpliciter promittuntur, non[*] deſignatâ domo, promiſſio ad fauorem ſtipulantis, ſine eius, cui alimenta promittuntur, facta cenſetur, & quod ei melius: & commodius videbitur inſpici, atque eligi debet; & ita quod poſſit ipſe alimenta extra domum (ſi voluerit) conſequi. Ita ſanè colligitur ex his, quæ poſt alios Authores ſingulariter, & vtiliter tradidit Fuluius ipſe Pacianus, d. conſil. 192. ex numero 93. & numero 191. Quæ equidem, & tradita per eundem Authorem dicto conſilio 134. ex numero primo, vſque ad numerum 20. ſi originaliter prælegantur, apparebit dilucidè, &. veriorem, & receptiorem ſententiam fuiſſe, ali[*]menta ſimpliciter promiſſa, domo ſcilicet, in qua præſtanda ſint, non deſignata, præſtanda eſſe extra domum: atque ita in ſimplici alimentorum promiſſione, non eſſe obligatum alimentarium ſumere alimenta in domo obligati, ſed poſſe ea conſequi, & habere extra domum. Quod eiſdem in locis nunc relatis, firmiter tenuit Fuluius idem Pacianus, & maximè d. conſil. 112. numero. 101. dixit hanc ſententiam probari in l. 3. & in l. libertis, § finali, ff. de alimentis, & cibariis legaris: & eam tenuiſſe Gloſſam, Bart. duobus in locis, Baldum Angelum, Fulgoſium, Caſtrenſem, Iacobinum, Iaſonem, Beroi. quos ibi citat: & vere omnes illi ita ten uerunt, vt ipſorum ſcriptis apparet. Grammat. etiam deciſ. 101. n. 57. qui eiſdem in terminis, in quibus verſamur, loquitur, ſcilicet in alimentis promiſſis à ſocero filiæ, & genero, quando filia ipſa nuptui tradebatur; & filia, aut genero à domo ſoceri, aut patris diſcedente; vt nihilominus extra domum alimenta petere poſſit, ex quo cautum non eſt, quod in domo ſoceri præſtari deberet. Graſ. §. legat q. 22. n. 3. & 4. qui citat Bartolum, Cuman um, Iaſonem, & Pechium, ita tenentes, & intelligit, in ipſis terminis, in quibus verſamur, quando ſimpliciter legata, aut promiſſa ſunt alimenta, & teſtator non expreſſit, quod magis præſtari debeant in domo, quàm in alio loco. Corduba de Lara, in d. §. ſi quis ex his num. 201. vbi pro hac parte citat Dinum, Iacob. de Arenis, Caſtrenſem, Iaſonem, Alexand. Ruinum, Rolandum, Gratum, Franciſcum Marcum, & Paulum de Montepico, Berous, in conſ. 185. Viſo. numero 4. verſic. & tenendo hanc conclu. volumine primo. Fuluius Pacianus, dicto conſilio 112. numer. 101. Petrus Surdus. de alimentis, titulo 4. questione 14. ex num. 6. vſque ad numer. 20. vbi inquit, quod hanc opinionem multo plures tenuerunt, quàm contrariam & eam ipſe ſequitur, eiùſque Authores commemorat permultos: Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogeniis, libro 2. cap. 15. num. 74. Iacob. Cancerius, variar. reſolut. tom. primo, cap. 16. do alimentis, numero 11. qui etiam citat pro hac opinione Capicium, Practicam Papienſem, & aliquos antiquos: Petrus Barboſa, prima parte, l. 2. in principio numer. 27. & 28. folio 585. vbi inquit, maximam eſſe differentiam, vtrum alimenta debeantur ex diſpoſitione legis, vel ex diſpoſitione teſtatoris: & intet alias, eam principalem aſſignat, quod habens alimenta ex diſpoſitione legis, tenetur habitare in eadem domo, in qua habitat ille, qui alimenta debeantur ex diſpoſitione teſtatoris, non tenetur alendus in eadem domo habitate cum hærede teſtatoris, ſed alibi moranti alimenta exhibenda ſunt per text. quem citat, in d.l. 4. §. finali, ff. de de aliment. & cib. legat. refert etiam pro hac parte Authores nonnullos, & Crauatam, in conſilio 205. numero 2. quem ſuperiorem non citant. Et quando prormiſſio, aut legatum alimentorum ſimpliciter fit, domo non deſignatâ; id ipſum voluit Seraphinus. de priuileg. iuramenti, priuilegio 41. & expreſſim admittunt Ioannes Garcia, de expenſis, cap. 4. numero 20. pater Ludouic. Molina, de iuſt. & iure, tomo 3. diſputat. 316. numero 10. quando ergo alia deficerent (vt ſuprà dicebam) ex quo promiſſio prædicta alimentorum facta fuit per ſocerum, domo non deſignatâ, ſatis haberet gener fundatam intentionem ſuam de iure alimenta, ſiue quantitatem illam quatuor millium ducatorum, quatuor annis diuiſam, extra domum ſoceri præſtari ſibi peteret. Atque ex his apparet verum, & concludens re[*]ſpondendum ad ea, quæ in contrarium adduxi, & ponderaui ſuprà, ad fundamentum 5. primæ partis, ex numero decimo: vt potè, cum contrariam hanc ſententiam multo plures Authores tenuerint, vt Surdus rectè firmauit, & non modo communem, vt Prætis teſtatur, & malè Menochius impugnat, ſed communiorem eſſe, ex eiſdem Interpretibus, nunc relatis eliciatur. Deinde quoniam maiori ex parte, Authores omnes, qui pro contraria illa ſententia, quod alimenta præſtanda ſint in domo grauari, vel obligati, referuntur; aut tenent oppoſitum, aut loquuntur, quando alimenta fuerunt expreſsè relicta in domo, non autem quando nulla loci præfinitione facta, relinquuntur, aut promittuntur, quod Surdus ipſe, titulo 4. dict. quæſt. 14. numero 7. rectè profitetur. Loquuntur etiam in alimentis debitis ex diſpoſitione legis, in vxore ſcilicet, cui extra domum mariti alimenta non debentur regulariter, quamuis aliquando debeantur. In filio etiam loquuntur, quem pater non cogitur alere extra domum, ſicuti filius ipſe non. cogitur à patre recipere alimenta extra domum. Sic ſane in his terminis loquutos Speculatorem, Iſerniam, Palacios Rubios, Pinellum, Aſcanium Clementium, & alios ſpecificè oſtendi Surdus, cùm eos commemorat dict. quæſtione decima quarta, ex numero primo, vſque ad numerum 6. & addit nu[*]mero 18. poſt Iaſonem, Grammaticum, & Larum multum ad propoſitum, quòd vbi pater tenetur alere filiam nuptam, non poteſt cogere eam ad habitandum ſecum, ſed debet alimenta dare, vbi ipſa degit: Barboſa etiam, prima parte, dict. l. 2. in principio, numero 27. & 28. inter diſpoſitionem hominis, & legis, differentiam conſtituit: & in dispoſitione hominis inquit. tenendum (vt dixi) quod ſcilicet alimenta debeantur extra domum: quicquid Menochius ibi relatus, contrà tenuerit Imò, & indiſtincte, quod etiam in alimentis debitis ex diſpoſitione legis, prout fratribus ſpuriis, aut naturalibus, aut etiam legitimis: vel eiſdem filiis ſpuriis, aut naturalibus tantùm; id ipſum reſolutiuè ſtatuit Ludouicus Molina, de Hiſpan. primogeniis, l. 2. cap. 15. n. 74. qui tamen ex prædictis, & differentia relata, an in diſpoſitione legis, vel hominis verſemur; explicari debebit; in eis ſiquidem caſibus, nulla hominis diſpoſitione interueniente, ex legis diſpoſitione, alimenta petuntur, à præfatis perſonis, & ſimilibus. Quo circa maioratus poſſeſſores contendere fortaſſis poſſent, ſe in domo propria alimenta præſtitutos, non extra domum: & fortaſſis obtineret, donec nulla iuſta cauſa commorandi in domo alterius interueniret, iuxta ea, quæ ſtatim dicenda ſunt, & vtilirer traduntur per Fuluium Pacianum, dict. conſilio 112. ex numero 92. cum ſeq. & dict. conſilio 134. ex num. 1. cum ſeq. Barboſam, vbi ſuprà dict. numero 27. & 28. ſic ſanè Molina metipſe videtur id accipere, quando litigio præcedente alimenta præſtantur, tunc namque à domo recedendi, & extra domum commorandi, & petendi iuſta cauſa eſſet lis mota, vt ſtatim quoque dicetur; ſed ſi ſpontaneè, abſque lite paratus ſic præſtare alimenta poſſeſſor maioratus, nec alia iuſta cauſa ſubſit, ne in domo præſtentur, admittenda eſſet differentia inae, an ex legis, vel ex hominis diſpoſitione alimenta debeantur. Quocirca Ioannes Garcia, de expenſis, 6. meliorat. capite quarto, numero vigeſimo. Ludouicum ipſum Molinam, explicandum fore iuxta tradita per Gregor. Lopez. ibi relatum; rectè, & cum iudicio animaduertit: inquit namque, quod filij, aut fratres non ſunt cogendi recipere alimenta in domo, patris; vel fratris poſſeſſoris maioratus, vbi cunque diſſidium aut diſcordia futura ſit inter filium, & patrem, aut inter fratres; aliàs cenſet, alendum eſſe filium in domo patris, vel fratris, & citat Angelum, Paulum, Iaſonem, Pinellum, & Boërium, ſic tenentes, Et concludit poſt eundem Molinam, numero 72. quòd vt diſſidium hoc vitetur, arbitrio, Iudicis taxantur hæc ipſa alimenta, & reducuntur in pecuniam, idque communis praxis huius Regni admiſit. Denique & in eodem articulo animaduertendum erit, quòd omnia iura, quæ Menochius adduxit, vt probaret, alimentarium teneri in domo grauati, vel obligati alimenta recipere; verè id non probant, aut ſaltem, cuicunque eorum concludens reddi poſſet reſponſum, vt euitetur; atque ita iure deſtitutum: iura autem, quæ Surdus, & ſequaces adducunt in confirmationem eius ſententiæ, quod in ſimplici promiſſione alimentorum non ſit obligatus alimentarius ſumere alimenta in domo grauati, ſed poſſit, ea habere extra domum; quamuis etiam expreſſim eam partem non probent, magis tamen eorum, quæ pro contraria parte adducuntur; idcirco tenenda erit omnino ſuperior, quæ melioribus, & magis concludentibus rationibus eſt munita, & communior apparet, prout Surdus, Pacianus Barboſa, & cæteri fatentur. Præterea, & quarto loco facit, nam in terminis noſtris, & quando iuſta cauſa recedendi à domo grauati, aut obligati alimenta præſtare, vel petendi ea extra domum ipſius, adeſt; etiam ij, qui ſententiam illam tuentur, quòd ſcilicet alimenta ſint præſtanda in domo grauati, vel obligati illa[*] præſtare; id admittunt, atque ex iuſta cauſa petendi extra domum alimenta, ius concedunt, vt videre licet penes Menoch. lib. 2. de arbitrariis, d. caſu 170. ex num. 12. cum ſeq. & præſumpt. 157. ex num. 53. lib. quatro, vbi cum antea ſuſtinuiſſet eam ſententiam, quòd ſcilicet alimenta ſimpliciter promiſſa, in domo grauati, vel obligati præſtanda ſint, ſtatim. multos cumulat caſus, coniecturáſque adducit, in quibus grauatus ipſe, vel obligatus, non in domo propria, ſed alibi pro alimentarij commodo præſtate debet alimenta, vt latè ibi. Ac inter alia inquit numero 16. d. caſu 170. & de præſumpt. 157. numero 55. multum ad propoſitum noſtrum, quod alimentarius iuſtam habet cauſam, non habitandi cum hærede, aut obligato alimenta præſtare, quando inter eum, & alimentarium orta eſſet lis, vel inimicitia, & refert quamplures Authores ita tenentes: ſic etiam ſententiam eandem, quòd alimenta ſimpliciter relicta, in domo obligati præſtanda ſint, quam tenuit ſicut Menoch. ac limitauit Ioſeph. Ludou. deciſione 46. num. 10. & orta lite, alimenta peti poſſe extra domum grauati, aſſeuerauit Grammaticus quoque, deciſ. 101. n, 58. qui loquitur in terminis noſtris, quando ex facto, & moribus, atque lite ſoceri, gener receſſit ab eius domo, & inquit, quòd tunc debentur alimenta in domo generi ipſius: citat textum, in l Aqui concubinam, §. vxore, ff. de legatis 3. & in l. Caio Seio, §. Imperator, ff. de alimentis, & cibariis legatis & in l. Meuia, ff. de annuis legatis. Ludouic. etiam à Peguera deciſione 20. num. 6 Ioannes Garcia, de expenſis, & meliora. cap. 4. num. 20. qui propter diffſdium vitandum, & ita ex iuſta cauſa idem ſtatuit poſt Greg. Lopez, & Molinam, (vt ſupra dixi) poſito ergo, quod verior eſſet, aut communior (quod dici non poteſt) eorum opinio, qui aſſeuerarunt, alimenta ſimpliciter promiſſa, non deſignata domo, in qua præſtentur, deberi in domo grauati, vel obligati; adhuc in caſu præſenti locus ipſi non eſſet iuxta limitationes eorundem Authorem, vt porè, cùm inimicitiæ maximæ, & lites quamplures ortæ fuerint inter dictum ſocerum & generum, filia defuncta, quo caſu etiam alimenta ſimpliciter promiſſa, extra domum peti poſſe, docuerunt. Imò, & in fortioribus terminis id ſtatuunt vnanimiter. Interpretes noſtri, nam cum reſolutiuè firmauerint abſque contradictione, promittentem alimenta præſtare in domo, non eſſe obligatum quicquam præſtare extra domum vt ſuprà dixi, & latè probat Fuluius Pacianus, in conſ. 112. ex n. 97. & n. 105. latiùs, in conſ; 134. per totum; ſtatim id limitant, quoties iuſta interuenerit cauſa, alimenta extra domum petendi. Et in hoc tam vnius, quàm alterius ſententiæ Authores conueniunt vnanimitier, vt dixi: idque, vt abſolutè, & diſtinctè magis explanetur. Obſeruandum, atque conſtituendum erit, ali[*]menta peti non poſſe extra domum, quando relicta ſunt cum onere cohabitandi, vel in domo propria promissa, ſi per eum non ſtetit, qui alimenta debet quominus in domo reciperentur. Sic ſanè poſt Bartolum, Alexandrum, Angelum, Caſtrenſem, Ruinum, Ancharanum, Corneum, Socinum, Picum, Iaſonem, Bertrandum, Cordubam de Lara, Caualcanum, Simonem de Prætis Burſatum, Graſſum, Durandum, & alios multos obſeruauit Pet. Surd. de alimentis, tit. 4. quæſt. 15. §. ex num 1. vſque ad n. 12. vbi dicit, quod hoc caſu alimentarius petens alimenta extra domum, dicitur petere plus debito, quia commodiùs, & cum minori grauamine, &[*] ſumptu præſtantur in domo, quam extra: & infert, quod alimentarius, qui eſt moratus in domo, non poteſt alimenta præteriti temporis petere, quando relicta, aut promiſſa fuerunt cum onere morandi: & alia adducit vtilia, de quibus ibi. Eandem etiam doctrinam generalem, & ſuperiorem rationem propoſuit Corduba de Lata, in d. §. ſi quis ex his, n. 203. tradiderunt quoque Iacobus Cancerius, tom. 1. variarum, cap 17. de alimentis, n. 12. vbi inquit, quod. ſi teſtator domi hæredis reliquerit alimenta, non cogitur ipſe alibi ea præſtare. Seraphin. de priuilegiis iur. priuilegio 41. vbi latè Hieronym. Gabriel, in conſ. 109. n. 15. lib. 1. Burſatus, in conſ. 87. num. 23. lib. 1. Fabius Turretus, in conſi 88. n. 22. Barboſa, prima parte, l. ſecundæ, in principio, ſub numero 28. ff. ſoluto matrimonio, dicens, quod ſi teſtator expresſè declarauerit quod in domo hæredis præſtan da eſſent alimenta, tunc inuitus non cogeretur hæres alio in loco præſtare: Leand. Galganetus, de condit. & demonſt. prima parte, cap. 14. per totum, ex fol. 49. Cardinalis Thuſcus, practicar. concluſion. iuris, lib. primo, littera A. concluſione 267. fol. 269. eleganter, & eruditè: Fuluius Pacianus, in conſ. 112. ex num. 92. vſque ad num. 102. vbi latè, quod alimenta, quæ debent præſtari in certo, loco, non debentur ei, qui à loco receſſit, vel in loco motari recuſat: meliùs in conſ. 134. num. 1. vbi poſt Caſtrenſem Gratum, Alexandrum, Beroium, Bartolum, Baldum, Salicetum, Anchar. Barbat. Marſil. Rolandum, Gabriel. Durandum & alios; illud primum omnium obſeruat, quod promittens, vel debens alimenta in domo, non eſt obligatus quicquam alimentario præſtare extra domum, ſi per eum non ſtetit, quominus prædicta alimenta reciperentur in domo: & idem obſeruat num 7. & 8. numer. 16. & ſeq. & num. 36. & ſeq. & num. 29. quamuis ergo ita ſit, prout à præfatis Authoribus adnotatur, & pro regula generali[*] ſtatuitur; attamen regula ipſa reſtringitur, vt non habeat locum, quando alimentarius iuſta aliqua de cauſa contendit, ſe cum grauato, aut obligato alimenta præſtare, commorari non poſſe; tunc namque, cum per eum non ſtet, percipit alimenta extra domum; idque generaliter, quando iuſta aliqua ſubeſt cauſa: ita ſane poſt in finitos alios Authores tradidit, & duodecim modis regulam generalem, alimenta peti non poſſe extra domum, quando relicta ſunt cum onere cohabitandi, vel in domo propria promiſſ; reſtrinxit Corduba de Lara, in dict, l. ſi quia à liberis, §. ſi quis ex his, ex n. 173. vſque ad num. 199. vbi originaliter vide: Petrus Surdus, de alimentis, tit. 4. dicta quæſt. 15. ex num. 12. cum omnibus ſeq. vſque in finem quæſt. qui multum ad propoſitum noſtrum dixit n. 23. quod legatarius recipit alimenta extra domum, quando non habitat cum hærede propter odium vigens inter ipſos, l. ſi diſceptetur, ff. vbi pup. educ. debe. & ideo ingert Bald. ibidem relatus, quod nouerca non cogitur cum priuigno habitate, nec è contra, proter odium inter eos præſumptum; & quod non eſt neceſſe, quod odium aliter probetur. Quæ reſolutio (vt vides) fortius obtinet in caſu præſenti, & dicta filia defuncta; inquit etiam n. 28. quod ſi lis agitetur inter alimentarium, & illum, qui tenetur ad alimenta tunc legatarius ea conſequetur extra domum; vt per Iaſ Roland. Menoch. Ioſeph Ludouic. Simon. de prætis & ludou. Molin. ibi commemoratos: & idem ſtatuit n. 29. ſi ob nimiam obligati alimenta præſtare, vel vxoris eius ſæuitiam, non poteſt alimentarius habitare in domo: & n. 44. poſt alios Authores obſeruat, quod quæ ſit iuſta cauſa petendi alimenta extra domum, committitur arbitrio Indicis, qui examinabit inſpecta perſonarum qualitate, an ſit veriſimilis, & attendenda quælibet ex prænarratis cauſis, & aliis ibi[*] adductis: & concludit n. 45. & ſeq. quod is, cui alimenta in domo debentur, aut relicta ſunt, petens illa extra domum, ſub prætextu, quod ex iuſta aliqua cauſa non poteſt habitare cum hærede; tenearur eam probare: quia fundans ſe in negatiua, eam probare tenetur: & vltra relatos ab eo, id ipſum obſeruauit Fuluius Pacianus, in conſ. 112. n. 96. & 97. vbi dicit, quod qui vult sibi dari alimenta extra domum, tenetur probare culpam alimenta præſtantis, vel iuſtam cauſam: imo, quod non ſufficit probare. quod non poſſit quis morari in domo, in qua debent alimenta præſtari, ſed etiam eſt neceſſarium in ſpecie probare cauſam probabilem, propter quam manifeſtè, appareat, quod in dicta domo, vel commodè vel honeſtè habitare non poſſit. vt concludit Alexand. in conſ. 110. n. 2. verſ. non probat etiam iſte teſtis, volumine primo, vbi ait, quod non omnis altercatio debet dici iuſta cauſa, propter quam non poſſit quis commodè cum alio habitare; ſed oportere vt cauſa certa & probabilis ab actore probetur: ita etiam limitant ſuperiotem concluſionem, traditam ſuprà, num. 27. vt ſcilicet ipſa non procedat, quando iuſta aliqua cauſa non commorandi in domo adeſt, Michaël Graſſus, §. legatum, quæſt. 22. num. 4. Ludouic. à Peguera, deciſ. 20. num. 9. vbi inquit, quod alimenta relicta, aut promiſſa alicui, quoad cum aliquo morabitur, ſi alimentarius non poteſt morari in illa domo propter aliquam iuſtã cauſam, nihilominus habentur extra domum Seraphinus, priuilegio 41. ex num. 3. vbi quod diſpoſitio de morando in certo loco, intelligi debet, ſi commodè fieri poteſt: & n. 4. quod nouerca morari non poteſt cum priuigno, propter naturale inter eos odium, & idem è contra. Barboſ. prima parte dictæ l. 2. in principio, ff. ſoluto matrim. n. 29. fol. 586. Fabius Turretus, in conſ. n. 88. n. 13. & duobus ſeq. Iacob. Cancer. variar. lib. 1. tit. 16. de alimentis, n. 12. & 13. Leand. Gald. de condit. & demon. prima parte. cap. 13. per totum, fol. 49. vbi plures cumulat coniecturas, & cauſas, ex quibus alimenta extra domum peti poſſunt, etſi cum onere præſtandi ea in domo, relicta fuerint, vel promiſſa, De quibus etiam Menochius, lib. 2. de arbitrariis, d. caſu 170. ex num. 12. vſque ad num. 29. & præſumpt. 157. ex num. 53. lib. 4. Fuluius Pacianus, in conſilio 112. ex num. 96. & num. 104. & 105. & in conſ. 134. num. 7. & ſeq. qui hanc materiam abſoluit ſingulariter, quatuor caſibus principalibus diſtinctis poſt[*] Caſtrenſem, in conſ. 167. lib. 1. qui tres caſus diſtinxit idque ex n. 6. num. ſeq. Primus caſus eſt, quando alimentarius non ſtat in domo, culpa, & facto eius, qui alimenta præſtare debet. abſque culpa ipſius, & tunc dicit alimenta deberi extra domum, & citat tex. in l. Mæuia, in principio, ff. de annuis legatis, l. Titia cum teſtamento, §. ſi ea conditione, ff. de legatis ſecundo, l. iure ciuili, ff. de condit. & demonſt. & l. Caio, §. Imperator. in fine, ff. de alimen. legat. in quo (vt vides) vnanimiter conueniunt omnes Authores commemorati ſuprà, & tradit Pacianus, dicto conſilio 124. numero 16. Secundus caſus eſt, quando alimentarius nullam probabilem cauſam habens, ex culpa ſua non vult ſtare in domo, & tunc extra domum alimenta non debent præſtari, l. 3. C. de condit. inſertis, l. prima, C. de iis, quæ ſub modo, & l. illis libertis, in illis verbis, aut per eos non ſtetit. ff. de condit. & demonſt. Tertius caſus eſt, quando culpa neutrius interuenit, ſed per caſum fortuitum contingentem non poteſt alimentarius morari in domo eius, qui alimenta præſtat, vel habet aliam iuſtam, & probabilem cauſam non morandi, & tunc extra domum alimenta debentur: l. annua, in principio, ff. de annuis legatis, l. Gaio, §. Imperator, ff. de alimentis legatis: & poſt Caſtren. & Nattam tradidit Fuluius Pacianus, d. conſ. 134. n. 18. Quartus, & vltimus caſus eſt, quando nec culpa alimentarij, nec hæredis interuenit, ſed ex facto Tertij fuit alimentarius impeditus ſtare in domo: & tunc diſtinguitur inter factum iuſtum, & iniuſtum, de quo loquuntur Bartolus, Ruinus, Socinus, & Menochius, cum quibus Fuluius ipſe Pacianus, vbi ſuprà, num. 19. ex quo num. 21. 22. & 23. Poteſt & quintus confici caſus, videlicet, quod alimentarius poſſit extra domum habere alimenta abſque controuerſia, quando onus habitandi fuit iniunctum in gratiam, & ſolum fauorem alimentarij, eo, quia ſit minor, infirmus, & debilis, & domus talis, quod poſſit indigere in aliquibus auxilio hæredum; quia huic fauori habitationis renunciare poteſt, & ſola alimenta extra habitationem conſequi, vt per Simonem de Prætis, de interpretatione vltimatum volunt. lib. 4. dubitat. 8. n. 56. & dubitat. 11. n. 115. ſed quando onus habitandi fuit adiectum in fauorem hæredis, poteſt hæres in domo, & extra domum alimenta præſtare legatario, prout voluerit, vt per Beroium, in conſ. 24. Super duobus ſub n. 14. lib. 2. Et quidem, ſi omnes hi caſus cum iudicio perpendantur, dilucidiè. apparebit, vnumquemque eorum caſui præſenti deseruire, & intentum dicti generi iuuare; vt putà, cum gener ipſe iuſtis de cauſis, & propter inimicitias, litéſque ortas abſque culpa ſua, alimenta, eorúmve æſtimationem extra domum petat: cùm etiam per caſum fortuitum contingentem, hoc eſt, mortem filiæ, cum ſocero morati non poſſit; vt ſuprà dicebam. Quod etiam vltra ſuperiores Authores admittit,[*] & caſum præſentem deciſum in Regali Pinciano Prætorio profitetur Ioannes Oroſcius, in l. cum hi. §. in cauſa, num. 5. ff. de tranſactionibus, & is quidem Author in fortioribus loquitur terminis, quando ſcilicet partes expreſſerunt locum, vel domum, in qua alimenta præſtarentur; vt conſtat, ibi: Quod verò diximus, ibi præſtanda alimenta, vbi partis expreſſerint, tunc non procedit, cum per eum ſtat, in cuius domo præſtanda ſunt. Non rurſus, cum inter eos ſiniſtra amoris, aut odij ſuspicio emerſerit, vt in nouerca, & priuignis ponunt, & nos in ſoccro, & genero ſemel in Auditorio vidimus. Hactenus Ioannes Oroſcius, qui (vt vides) ſpecificè decidit quæſtionem vt dixi. Rurſus, & quinto loco pro eadem parte facit principaliter, ex dictis hucuſque & maxime ad tertium, & quartum fundamentum huiuſce partis, dilucidè conſtare, præfatam alimentorum præſtando rum promiſſionem, & obligationem, à ſocero emiſſam (quomodocunque ipſa concepta fuiſſet) in ſe recipere tacitam conditionem, ſi res in eodem ſtatu permaneat, in quo tunc erat; quod ſi in alium deueniant ſtatum, atque ex mutatione rerum, & perſonarum licere in præſtatione, & receptione eorundem alimentorum variare, & alibi, atque extra domum ea recipere; diſpoſitio namque[*] omnis intelligitur ſemper rebus ſic ſtantibus, & in eodem statu manentibus: prout cap. præcedenti, longa ſerie adnotaui, atque comprobaui. Et in hac eadem, qua verſamur, materia, alimentorum ſcilicet, quæ ab alimentario petentur extra domum, ob iuſtam aliquam cauſam, quæ de nouo emergit, aut quod res in eodem non permanent ſtatu; ſic notat, & fundat Petrus Surdus de alimentis, tit. 4. quæſt 15. num. 40. & tit. 5. quæſt. prima, num. 3. & in alio propoſito notauit ipſe Surdus, tit. 8. priuilegio 59. num. 61. & tit. 7. quæſt. 20. n. 22. & quæſt. 9. n. 12. Leand. Galganetus, de condit. & demonſt. prima parte cap. 14. num. 26. fol. 51. qui etiam in ipſo noſtro propoſito expendit axioma prædictum & quod intelligatur ſecundum præſentem ſtatum diſpoſitio quæcunque, tradidit idem Surdus, de alimentis, d. tit. 7. quæſt. 9. num. 12. & tit. 9. quæſt. 30. vbi conclu[*]dit, quod, legatum alimentorum relictum vxori per annum luctus, expirat, cum primum vxor ad ſecundas conuolauerit nuptias; idque multis rationibus, de quibus ibi: & per Stephanum Gratianum diſcept. Forenſ. cap. 5. n. 18. ſed ea præcipuè, quod intelligi debeat, rebus ſic ſtantibus, & vxore in ſtatu viduitatis manente. Item, quia qualitas luctus adiecta anno, reſtringit diſpoſitionem, l. Titia, ff. de militari teſtamento. l. 2. ff. de auro, & argento[*] legato. Vbi probatur, quòd qualitas nominis determinans verbum, à quo diſpoſitio ſumit effectum, reſtringit, & limitat diſpoſitionem, vt notarunt Bartolus, & Imola commemorati per Surdum ibi: cùm ergo res non ita ſe habeant, prout tunc erant, & in alio reperiantur ſtatu, mortua ſcilicet, dicta filia, & litibus, atque diſſentionibus ortis inter prædictos; ita equidem,ſtatui de iure debuit, prout Senatus Hiſpalenſis definiuit rectiſſimè. Facit etiam ſexto loco id quod poſt alios Authores ſcriptum reliquit Vincentius de Franchis, deciſ. 186. num. 5. videndus etiam n. 8. & nouiſſimè Ioannes Baptiſta Coſta, de ratione ratæ, quæſt prima: videlicet, quod alimenta ſi fuerint æſtimata pro certo tempore, & poſtea alimentarius plus, vel mi[*]nus vixerit, fit deductio, vel augmentum ex poſtfacto, inſpecto ternpore, quo alimentarius vixerit. Et idem tenuerunt Ioannes Gutierrez, præcit. lib. 2. quæſt. 17. numero finali, Surdus, de alimentis tit. 4. quæſt. 17. num. 14. & quamuis de veritate Gloſſæ in l. hæreditatum, ff. ad legem falcidiam, ſuper qua reſolutio ea ſumit fundamentum; alij quamplures Authores dubitauerint, vt iidem nunc firmarunt, & latius de Franchis, d. num. 8. qui fortes rationes adduxit: tamen in caſu præſenti concurrunt ſimul quamplurima, quæ rem indubitatam efficiunt, nec æſtimatio facta fuit ad modum, de quo ibi, imò potius 18. millium ducatorum quantitate, pro dote promiſſa, ſolutio eorum diuerſimodè facta eſt, ac vltima quatuor millium ducatorum partita in quatuor annorum penſiones, ſiugulòque anno mille, diuiſa eſt, vt ſæpè repetitum fuit. Septimò & vltimò facit, dictum ſocerum ſe obligaſſe ad alendum dictum D. Petrum Ludouicum de Tapia, & vxorem eius, famulos, & familiam per ſpatium quatuor annorum, & per annum ferè adimpleuiſſe promiſſa, quouſque filia eius nupta deceſſit, cuius morte impoſſibilitatus fuit obligationem perficere, ſine amplius alimenta præſtare ad modum promiſſum. Et idcirco, cum factum illud[*] alendi filiam, & familiam eius, amplius præſtari non poſſit, ſuccedit obligatio ad intereſſe, ſiue æſtimationem mille ducatorum ſingulis annis; iuxta doctrinas, & reſolutiones communes Doctorum, in l. ſtipulationes non diuiduntur: per illum text. ff. de verbor. obligat. vbi Bartolus, in octaua quæſt. principali. Imola, colum. penult. Romanus, n. 80. Alexander, num. 27. Anton. Gomezius, tom 1. variar. cap. 10. de indiuiduis, numero 22. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 39. Matienzus, in l. 2. tit. 16. lib. 5. gloſſa 6. Gratianus, regula 184. Surdus, in conſ. 3. lib. 1. Antonius Pichardus, in §. non ſolum, de verbor obligat. Itaque, quamuis gener ipſe in domo ſoceri vellet alimenta percipere, non poſſet equidem vxore defuncta, cum omnia. illa, quæ ipſa, & familia eius conſumptura fuiſſet, præſtari iam non poſſent, ſiue ſumptus illi fieri reſpectu vxoris eiuſdem non valerent; & ita parum intereſſet, an in domo ſoceri, an extra domum gener commoretur, nam etſi commoraretur cum eo, iam non poſſet recipere quantitatem, aut partem illam, quam cum famulis, & familiaribus ſuis vxor defuncta conſumeret: ex quo ergo per eum non ſtat, ſed per caſum mortis eiuſdem, quominus ibi alimenta recipiat pro parte vxoris, pro parte autem ſua iustè recipere renuat ibidem propter diſcordias, & lites motas; perinde haberi debet, ac ſi in eadem domo ipſe remanſiſſet, vt integre alimenta percipiat, idque iuxta reſolutiones traditas ſuprà, ex n. 20. vſque ad n. 35. adimpleuiſſe[*] namque videtur is, per quem non ſtat, quominus impleatur, c. cum non ſtet. de regul. iuris, l. 6. l. Labeo ſcribit. vlt. ff. de contrah. emptione, l. iure ciuili, ff. de cond. & demonſt. & in eadem, qua verſamur, habitandi, vel non habitandi in domo, ad alimenta percipienda, quæſtione, ſic obſeruarunt Ioan. Cepha. in conſ. 429. num. 9. lib. 4. Natta, in conſ. 387. num. 5. Caſtrenſis, in conſ. 167. num. 1. lib. 1. Galganetus, de condit. & demonſt. prima parte, cap. 14. num. 11. & 12. fol. 50. qui expendunt textum, in l. illis libertis 83. ff. de condit. & demonſt. de qua ſuprà, atque ex dictis ibi; dilucide apparet, pet caſum mortis deficiente conditione illa, & mortuo eo, cum quo alimenta erat recipienda, licere extra domum alimenta petere, & perspicere; vt ibi ſcripta omnino comprobant reſolutionem iſtam. Idque, vel ideo etiam, quod alimenta hæc, de quibus controuertitur, debeantur ex cauſa oneroſa matrimonij, atque ex debito, quod procedit in quantitate dictorum quatuor millium ducatorum, quæ cum reliquis, vſque ad quantitatem 18. millium ducatorum, tenetur dictus gener certa, & ſecura facere, & reſtituere filio, qui ex hoc matrimonio remanſit, dicti ſoceri nepoti, vt certum eſt de iure, aut ex propriis bonis, & ſubſtantia facere illa integra, in quo maximam pateretur iacturam, & damnum, niſi integra quoque perciperet. Non obſtant modò in contrarium adducta, quæ vel ex dictis hactenus, ex n. 17. pro fundamentis definitionis Senatus, remoueri poſſent: & nihilominus, ad hoc vt veritas iam demonſtrata, clariùs eluceſcat, eiſdem ſingulariter, & in ſpecie reſpondebitur. Et quod attinet ad primum, reſpondetur, ve[*]rum eſſe, alimenta relicta cum temporis præfinitione, extingui ante tempus, eueniente morte alimentarij, ex textu in dict. l. ſi cum præfinitione, 20. ff. quando dies legati cedat. Cæterum, ex deciſione eiuſdem textus id limitari, ſiue explicari, atque caſum præſentem decidi ſpecificè, vt potè cum Iureconſultus Marcellus dixerit in ſecunda parte: Si verò non pro alimentis legauit, ſed in plures penſiones diuiſit, exonerandi hæredis gratia. : hoc caſu ait, omnium annorum vnum eſſe legatum, & intra decennium decedentem legatarium, etiam futurorum annorum legatum ad hæredem ſuum tranſmittere: quæ ſententia vera eſt, & ita præſenſerit apertè, quod in caſu præſenti, vbi alimenta debentur ex conuentione, &. obligatione. ea non extinguuntur, etſi alimentarij mors ante tempus præfinitum eueniat; nam cum præcedat quatuor millium ducatorum obligatio in hunc modum: Item, quatro mill ducados, en que de conformidad de ambas partes ſe eſtiman y conſideran quatro años, que los dichos quedan obligados, y ſe obligan de dar de comer y caſa à los dichos. Terminus ille quatuor annorum ſolutioni alimentorum præfixus, dumtaxat operatur dilationem ſolutionis, & commodiorem debiti diuiſionem, nec operari poteſt debiti extinctionem, ex textu ipſo: textu etiam, in l. nec ſemel, verſ. ſed etſi, & ibi Gloſſa, in verbo, niſi forte, ff. eodem tit. quando dies legati cedat, vbi multum ad propoſitum noſtrum dicitur: Sed etſi quotannis ſit legatum, mihi videtur etiam in hoc initium cuiuſque anni ſpectandum: niſi fortè euidens ſit voluntas teſtatoris in annuas penſiones ideo diuidentis, quoniam non legatario conſultum, ſed hæredi proſpectum voluit, ne vrgeretur ad ſolutionem: & in l. Firmior 26. §. pater annua. eiuſdem tituli, vbi etiam ſingulariter ſcribitur: Non plura, ſed vnum eſſe fideicommiſſum certis penſionibus diuiſum apparuit: & ideo filio intra ætatem diem functo, reſidui temporis ad hæredem eius fideicommiſſum tranſmitti. Itaque in caſu præſenti id intendebatur, atque verè agebatur, vt dictæ filiæ parentes ad certam dotis quantitatem, quam promittebant, obligati remanerent; ſolutio autem fieret iuxta modum præfixum, & quatuor millium ducatorum partita in plures diuideretur ſolutiones, aut penſiones, hoc eſt, quatuor annos, exonerandorum eorundem promiſſorum gratia, qui de præſenti, vel ad alium modum ſe obligare, aut promittere non valebant: Et ob id à communiter accidentibus promiſſiones eiuſmodi fiunt aſſiduè. Idcirco quemadmodum ſi partita ipſa quatuor millium ducatorum ſimpliciter promiſſa fuiſſet, aut tradita, non ideo deberi defineret, aut repeti poſſet, quòd filia nupta deceſſiſſet, quæ filium maſculum reliquit. Ita pariter, nec deberi deſinit, quod in ſolutiones plures, & penſiones diuiſa, ante tempus ipſis præfinitum deceſſerit: idque. ex iuribus nunc præcitatis. ex his etiam, quæ in ipſorum explicatione tradiderunt Scribentes communiter, & alij Doctores quamplures, de quibus per Alexandrum; Iaſonem, Gratum, Socinum iuniorem, Zucardum, Prætis, & Hieronymum Gabrielem. in locis relatis per Cæſarem Barzium, deciſ. Bononiæ 79. num. 18. vbi concludit, quòd legatum intra annos, putà quinque præſtandum, rata videlicet quolibet anno, vnum dicitur, & etiam ſi legatarius interim moriatur, ad ipſius hæredes traſmittitur: & allegat eadem iura: textum etiam, in l. ſi verbis, & Gloſſam ibi, in verbo, videtur, C. quando dies legati cedat. Rationem quoque, aſſignat, quia, in hoc hæredi proſpectum dicitur, ne ad ſolutionem vrgeretur, & ipſius exonerandi gratia, non verò, vt dicta quantitas pleno iure non dicatur re[*]licta: & repetit num. 24. & num. 11. in fine, adducit verba quædam, quæ caſum præſentem decidunt ſpecificè, conſiderando (vt ſæpè dixi) primò præceſſiſſe quatuor millium ducatorum promiſſionem, & obligationem, vt conſtat, ibi: item, quatro mill ducados: poſtmodum verò ſubſequutam quantitatis eius diuiſionem, & ſolutionem in quatuor annos alimentorum: ita etenim factum fuiſſe dignoſcitur in caſu deciſionis illius Seuatus Bononienfis, vbi dubitabatur, legatum alicui relictum de certa expreſſa ſumma, ſoluenda pro rata in termino annorum quinque, & illis nondum elapſis, legatario defuncto; nunquid annorum ſequentium ad ſuos hæredes tranſmiſſum cenſeatur, vel potius per eius obitum extinctum & tamen legatum eiuſmodi pet mortem legatarij non extinctum, ſed, potius ad hæredes tranſmiſſum, deducitur; quia quò hæres facilius ſolueret, & exonerandi eiuſdem gratia, ita relictum eſt; non verò quo legati ius reſtringatur, aut minuatur: prout latè Barzius fundat, & Senatum ita definiſſe aſſerit. dicto etiam num. 11. in fine, vt ca[*]ſum præſentem decidere videatur, ſic ſcribit: Etenim poſtquam ipſe D. teſtator reliquerat, non quidem annuatim, ſed libere, ſimpliciter eidem D. paulo ſcuta quingenta, & eorum ſolutionem diſtribuerat ad commodum hæredis intra annos quinque, legatum ad hæredes tranſmittitur, &c. Idem quoque, quod ſcilicet multum interſit, an annuatim legatum relictum fuerit, an verò liberè, & ſimpliciter, eius tamen ſolutio ad commodum hæredis diſtributa intra aliquod tempus: tradidit Barzius ipſe deciſ. 80. num. 13. per totum, vbi inſiſtit in vno, quod propoſitum, & intentum noſtrum adiuuat multùm, videlicet conſiderando diſpoſitionem & verba teſtatoris in caſu illo, veriſimile non eſſe, quod legatum ad alimenta reſtrinxerit, ex quo quingenta ſcuta D. Paulo, ibi reliquit, poſtmodum autem cauit, vt intra annos quinque ſoluerentur, centum ſcilicet quolibet anno: nam ſi intellexiſſet, pecuniam hanc relinquere pro alimentis tantum, vtique ſolutionibus faciendis dilationem non appoſuiſſet, ſed potius dixiſſet, quod pro illo tempore annorum quinque, alimenta huiuſmodi præſtarentur: quo nihil melius, nec magis expreſſum in propoſito noſtro dici poſſet, nam ſi dictorum quatuor millium ducatorum pro alimentis ſimpliciter promiſſio fieret aut alimentorum naturam ſortiri deberet ea obligatio, non equidem prius diceretur: Item quatro mill ducados, en que de confirmidad ſe eſtiman y aprecian, quatro años de corner, y caſa: ſed potius diceretur: Y en quatro años de alimentos, o an de alimentar quatro años. Remanet ergo, alimenta iuxta obligationem, & promiſſionem prædictam, extingui non potuiſſe morte filiæ, iuxta ſuprà dicta: item & ea, quæ ad primum, & ſecundum fundamentum huiuſce partis, & pro Senatus definitione ſuprà adduxi. Rurſus & ſecundò reſponderi poteſt ex abundanti eidem fundamento, ex textu, in dicta l. ſi cum præfinitione, deducto; fatendo ſcilicet, alimenta relicta cum temporis præfinitione, extingui, ſi alimentarij mors ante tempus eueniat. Negando tamen, in caſu præſenti mortem eueniſſe eorum omnium, qui alendi erant; nam etſi filia præfata nupta deceſſerit, maritus tamen, & filius eius maſculus remanſerunt: promiſſio autem, & obligatio alimenta præſtandi, facta fuit, tam in fauorem filiæ defunctæ, quam mariti, & filiorum eius ſuperſtitum; ſicuti conſtat ex verbis clauſulæ ipſius matrimonialis, in initio relatæ. Remanentibus itaque marito, & filio, obligatio illa copulatiuè concepta, non deficit, niſi omnes illi deficerent, quamuis vnus,[*] hoc eſt, vxor deficiat; quia in veritatem copulatiuæ, neceſſe eſt, vtrumque adeſſe, vel deficere, nec ſufficit alterum adimpleri, cùm copula requirat concurſum omnium copulatorum, l. ſi hæredi plures, ff. de condit. inſtit. Iaſon, in l. prima, num. 2. ff. de iuſtit: & iure. Petrus Surdus deciſ. 82. num. 5. & deciſ. 272. num. 3. & 35. & in conſil. 207. num. 7. & 15. & 16. lib. 2. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 517. ex num. 14. lib. 5. Iacob. Beretta, in conſil. 41. num. 1. Intriglio[*]lus, deciſione Siciliæ 37. num. 1. & vbi plura requiruntur, contractus perficitur ex vltimo, l. quoties, C. de rei vendicat. Petrus Surdus, dicta deciſ 82. num. 5. qui ita arguit in caſu ibi propoſito: idque maximè,[*] quia ſi ſocer promittat alere filiam, & generum, quamuis promiſſio ſit indefinita, debet tamen intelligi, vt præſtentur alimenta pro vita vtriuſque; ſicuti ex Grammatico latius tuetur Petrus Surdus, de alimentis, tit. 5. quæſt. 1. ex n. 14. de quo latius infrà ad ſolutionem tertij argumenti, num. 55. Quod attinet verò ad ſecundum argumentum, facilis eſt ſolutio, conſtituendo, verum eſſe, alimenta finiri morte eius, cuius fauore promiſſio, aut obligatio eorum facta eſt: cæterum in caſu præſenti non eſſe finitas omnes perſonas (vt nunc dicebam) quarum fauore obligatio inita eſt; nam etſi vxor deceſſerit, remanſit adhuc maritus, inſuper & filius eius maſculus, & cum omnes obligationes, & actiones, tam actiuæ, quàm paſſiuæ, in hæredes, & contra hæredes tranſeant, & ſi tibi aliquid promit[*]to, hæredi quoque tuo videor promittere, l. ſi pactum, ff. d. probat. l. debitor. C. de pactis, l. prima, & 2. C, de hæred. actio. l. hæres in omne ius, ff. de acquir. hæredit. cum aliis multis, de quibus per Anton. Gomezium, tomo 2. variatum, cap. 11. num. 12. & 13. vbi latiùs explicat: Tellum Ferdinand. in l. 22. Tauri, num. 19. & 20. Matienzum, in l. 6. tit. 6. gloſſa 3. n. 3. & gloſſa 4. num. 4. Fachineum, in conſil. 66. num. 13. lib. 1. Thuſcum, tomo 4. littera H. concluſ. 75. fol. 278.[*] idque procedit etiam in obligationibus facti; nam ſimiliter tranſeunt ad hæredes, l. veteris, c. de cõtrah. & commit. ſtipulat. & cum eadem qualitate actiua, vel paſſiua, quæ erat apud defunctum, l. 2. §. ex his, ff. de verborum obligat. & latiùs Antonius Gomezius[*] notauit, dicto num. 13. ita equidem dicto filio ſuperſtiti, aut patri marito ex eiuſdem filij perſona, alimenta petendi, ius competit, & ea præſtandi onus, ſocero incumbit, ac ſi filia viueret, cui & marito, & familiæ, filiiſque eorum promiſſa fuêre. Dos namque vt promittatur, vel conſtituatur, à communiter accidentibus plures cauſæ concurrere[*] ſolent, fouor; ſcilicet filiæ, cui datur, vt maritetur, & etiam vt alatur; cùm dos ſit loco alimentorum, vt Bal. in conſil. 456. Recolo, columna ſecunda, verſiculo, præterea dos, lib. 5. cum ſimilibus, de quibus per Tiraquellum, in tractatu primogenitor. quæſt. 62. num. 5. & vt maritus onera matrimonij faciliùs ſuſtinere poſſit, l. pro oneribus, cum ſimilibus, C. de iure dotium. Facilius quoque ad matrimonium contrahendum alliciatur: & denique, vt vxor velut indotata, à marito non contemnatur, vt fieri ſolet, §. ſic itaque[*] tico de nuptiis, verſiculo, ſi quis enim duxerit, in authentico, de nuptiis, cum aliis, de quibus per Tiraquellum, in tractatu, ceſſante cauſa, limitatione 22. num. 9. atque ita negati non poteſt, quin dotis, aut alimentorum promiſſio ante matrimonium facta habuerit, & habeat communiter reſpectum ad matrimonium ipſum, poſtmodùm contrahendum, & vt maritus alliciatur (vt dixi) quod ita principaliter reſpicit maritum ipſum, ſicut vxorem. Quamuis ergo dotis ipſa, & alimentorum promiſſio, ideo fiat, vt filia alatur, atque maritetur, ex quo tamen fit aliis etiam de cauſis, & in fauorem quoque mariti, qui non aliàs matrimonium contraheret, non ideo obligatio ceſſabit, quod cauſa illa alimentorum, reſpectu filiæ ceſſauerit, ex quo aliæ remanent: rationes[*] namque plures, vel cauſæ, quando concurrunt in diſpoſitione, tunc vna ceſſante, non ceſſat effectus, ſiue diſpoſitio, per textum, in l. ſi non lex Ælia Senſia. ff. de hæredibus inſtituendis, l. tutor petitus, §. quæ tutoribus, ff. de excuſationibus tutorum, §. affinitatis, Inſtit. de nuptiis, cum aliis multis iuribus, de quibus latè per Tiraquellum, in dict. tractatu, ceſſante cauſa, limitatione 22. ex num. 1. cum ſequent. Hippolytum Riminaldum, in conſ. 259. n. 7. lib. 3. & in conſ. 368. n. 97. lib. 4. Gratianum regula 78. Surdum, in conſ. 116. n. 72. lib. 1. & in conſ. 349. n. 23. & in conſ. 463. n. 14. lib. 4. Adrian. Gilmanum, lib. 1. rerum iudicatarum Germaniæ, deciſ 6. n. 152. idque maximè, cum effectus cauſæ eſſet iam conſumatus, & perfectus, & (vt noſtri loquuntur) in eſſe productus (prout erat in caſu ipſo præſenti, contracto iam matrimonio, & filio maſculo relicto) tunc namque[*] cauſa ceſſante alimentorum filiæ, non ceſſat effectus iam conſummatus; per textum, in l. vltima, in principio, ff. vnde liberi, l. inter ſtipulantem, §. ſacram, ff. de verb. oblig. cum aliis multis, de quibus per Tiraquel. d. tractatu, ceſſante cauſa, limitatione 12. vbi latè comprobat, non ceſſare effectum conſummatum per ceſſationem cauſæ; Ludouic. etiam Caſanate, in conſ. 26. n. 41. Ego quoque quotidian. harum controuerſ. iuris lib. 3. cap. 15. ex n. 15. cum ſequentib. nonnulla congeſſi vtiliter, ex quibus res hæc dilu[*]cidè magis comprobatur: & n. 7. multum ad propoſitum dixi; cauſa ceſſante, fiue deficiente ex poſtfacto, non ceſſare effectum, vbi ius eſſet iam alicui quæſitum ex cauſæ exiſtentia; prout in præſenti contracto ſemel, matrimonio, & filio legitimo procreato, vt per textum, in l. ſi poſt mortem, §. 1. & in l. non putaui, §. ſed ſi poſt mortem, ff. de bonorum poſſeſſione contra tabulas, & in l. cum vxori, C. quando dies legati cedat, & Tiraquellum, pluribus in locis à me citatum, dict. n. 7. & in d. tractu ceſſante cauſa limitatione 11. nec enim debent ex ſuperueniente[*] quopiam caſu reùocari illa, quæ iam perfecta, abſoluta, atque conſummata fuere, l. ſi Gaudentius, C. de contrahenda emptione, l. ſi vt proponis, C. de confirmando tutore, & latius exornaui, d; cap. 15. ex n. 6. cum ſequen. ſic ſanè, quamuis contemplatione certæ perſonæ facta promiſſio, vel legatum relictum, ipſi perſonæ cohæret & conſequenter perſona extincta, dicatur quoque extingui; prout hoc ipſo ſecundo argumento propoſui ad finem, attamen procedit ante ipſius legati, aut rei promiſſae acceptationem, &. acquiſitionem, poſtmodum verò ſecus: quod ita ſpecificè tradidit, & ſingulariter explicauit Menochius, in conſ. 421. ſub n. 52. verſic. non obſtat, & duobus numeris ſequen. lib. 4. & in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, cùm ita arguiſſet ad initium deciſ. 97. num. 5. Cæſar Barzius, ſic reſpondit num. 51. & 52. vbi dicit, legatum factum con[*]templatione perſonæ, quod perſona ipſa extincta, extinguatur, procedere ante ipſius legati acceptationem, & acquiſitionem, non poſtmodum. Rurſus, & ſecundò reſpondetur fundamento metipſi, ſuperiora equidem omnia ex abundanti dicta, vtpotè cum alimentorum cauſa, & promiſſio ſimpliciter facta, longè differat ab ea promiſſione, & obligatione, de qua nunc agitur, nec quatuor millium ducatorum promiſſio ab aliis partitis, aut quantitatibus dotis promiſſæ aliquo modo ſeparari valeat; omnes ſiquidem ad certam dotis quantitatem promiſſam rediguntur, & ſuppoſita obligatione quatuor millium ducatorum, pro ſumma dotis promiſſæ implenda; quæ præcedit facilioris, & commodioris ſolutionis gratia, ſine ſoceri exonerandi cauſa, in plures penſiones, ſiue ſolutiones diuiditur quantitas ea, vt ſuprà dixi ad ſolutionem primi argumenti ac idcirco, quemadmodum aliarum partitarum, ſiue quantitatum petendi ius in hæredem filiæ defunctæ tranſituit, ita pariter, & reſiduum illorum quatuor millium ducatorum, quæ ſimpliciter & purè promiſſa, in ſolutiones plures diſtributa fuere ob rationem prædictam. Quoad tertium verò argumentum, quod videatur ceſſaſſe cauſa, ob quam ſocer ipſe voluerit, præfinito tempore alimenta illa præſtare; concludens apparet reſponſum ex dictis ad ſolutionem argumenti præcedentis, maximè ex verſiculo, Quamuis ergo dotis & alimentorum promiſſio, ideo fiat. Quoad aliud verò de quo eodem hoc argumento tertio in fine, videlicet, Alimenta promiſſa à ſocero ſimpliciter filiæ, & genero dum collocat[*] filiam in matrimonium, durauerit, animaduertendum erit, Antonium Cordubam de Lara, in dict. l. ſi quis à liberis, §. non tantum, ex num. 62. per totum (prout in argumento ipſo refertur) in ea fuiſſe ſententia, & opinione: citaſſe tamen eodem num. 62. Thomam Grammaticum, deciſ. 101. num. 56. vbi is Author exiſtimauit contrarium, duratura ſcilicet alimenta, dum vita filiæ, & generi manebit; cum alimenta filiæ & genero ſine præfinito tempore promittuntur. Quod ſi ita verum eſſet, multo magis durare deberent, vbi certo & limitato tempore promiſſa fuiſſent, prout in caſu præſenti, vbi ſolutio alimentorum in quatuor annos diuiditur, poſtmodùm verò num. 112. inquit Grammaticus ipſe, quod in ea ſpecie videtur ſocer obligatus ad præſtanda alimenta, ſaltem per annos quindecim, argumento 1. ſi quis argentum, C. de donat. quod etiam noſtram ſententiam confirmat. Surdus verò, de alimentis, tit. 5. quæſt. 1. num. 12. & quatuor ſeq. Grammatici reſolutionem accipit indiſtincte, nec ad quindecim annos reſtringendam exiſtimat. Primò namque conſtituit, quod alimenta ſimpliciter relicta, debentur ad vitam, & intelliguntur relicta durante vita legatarij; vt probatur in l. Caio, ff. de aliment. & cibar. legat. eſt etiam textus, qui loquitur de habitatione, in l. ſi habitatio §. vtrum, ff. de vſu & habitat. poſtmodùm verò in hunc modum ſcribit: Et hoc procedit non ſolum in alimentis relictis per vltimam voluntatem, ſed etiam in his, quæ promiſſa fuerunt per contractum, & ideò Grammaticus, in deciſ. 101. num. 56. & in deciſ. 102. num. 112. & 113. concludit, quod promiſſio ſoceri de alendo filiam, & generum, quamuis ſit indefinita, debet tamen intelligi,. vt præſtentur alimenta pro viter vtriuſque. Eſt verum, quod Grammaticus, dicta deciſ. 102. num. 112. inquit promiſſionem reſtringi ad quindecim annos: & Corduba reducit dictum Grammatici ad terminos l. hæreditatum, ff. ad legem falcid. qui tamen non ſemper, nec abſolute conueniunt cuicunque relicto, vel promiſſioni præſtandorum alimentorum. Sed quicquid ſit, cum generale, & indefinitum relictum alimentorum extendatur ad vitam, quare non idem erit in promiſſione? valet enim argumentum à contractibus ad vltimas voluntates, & è contra. Rurſus indefinita æquipollet vmuerſali; non ſolum in testamentis, ſed etiam in contractibus: imo fauore alimentorum indefinita æquipollet vniuaerſali, etiam in caſibus, quibus regulariter non ſolet æquipollere, ſecundum Bartol. in l. quidam hæredem, num. 1. ff. de tritico, vino, oleóque legato. Hactenus Petrus Surdus, qui (vt vides) concludit, quod. promiſſio ſoceri de alendo filiam & generum, quamuis ſit indefinita, debet tamen intelligi, vt præſtentur alimenta pro vita vtriuſque, nec reſtringitur ad quindecim annos, contra Grammaticam, & minus ad ſeptem, contra Cordubam de Lara: & ſic multo magis promiſſio ſoceri de alendo filiam & generum, non indefinita, ſed ad tempus quatuor annorum limitata (quando omnia iura, & rationes hactenus conſideratæ deficerent) intelligi deberet, vt præſtarentur alimenta pro vita vtriuſque, ternpore præfinito; iuxta rationem, & ſententiam Surdi: ex altera verò, & contraria Cordubæ de Lara opinione, id ipſum dici quoque debebit; vtpotè cum ipſe loquatur, quando indefinitè alimenta promittuntur à Socero filiæ, & genero: cæterum ſi non indefinitè ſed ad certum potius tempus promiſſa fuerint: tunc Corduba ipſe nihil ſtatuit, ſed contrarium reſponderet, & attendi debere tenorem obligationis contractæ, aus promiſſionis factæ, dixiſſet. Et hæc quidem ex abundanti quoque dicta, vtpote, cum termini caſus ipſius præſentis longè differant à terminis caſus præfati, in quo ſententiæ prædictæ Grammatici, Surdi & Cordubæ adductæ fuere: ibi namque, ſoceri de alendo filiam & generum ſimplex, aut indefinita promiſſio interuenit, nec obligatio aliqua præcedit; hic autem (vt ſæpè dixi) certæ quantitatis dotis promiſſione facta, & pro parte ſolutionis dotis ipſius, in certa quantitate promiſſæ, quatuor millium ducatorum conſtitutionis, ſolutio eorundem in quatuor annos pro alimentis diuiditur, & quatuor millium ducatorum conſtitutio præcedit, in quibus quatuor annorum alimenta æſtimantur. Quartum etiam argumentum non obſtat ex d.l. illis libertis 83. ff. de condit. & demonſtrat. verè namquè textus hic duas continet concluſiones, de quibus ſigillatim agendum erit. Prima concluſio eſt, quod quamuis regulariter conditio mixta dependens à facto implere debentis, vel alterius, vel etiam à caſu, ſi deficiat per mortem, extinctionem legati inducat, l. in teſtamento, vbi Gloſſa magna. Bart. Socinus, & omnes, ff. de condit. & demonſtrat. & cum aliis multis Petrus Surdus de alimentis, tit. 8. priui[*]legio 24. num. 1. & tit. 5. quæſt. 4. attamen conditio mixta, ſi deficiat per caſum, vel per mortem, non extinguit, nec facit deficere relictum alimentorum; idque ſpeciali eorum fauore, quibus &: alia multa ſpecialia fuere conceſſa. Præſumitur namque quod teſtator omnino relicturus erat, etiam ſine conditione. Et idcirco, ſi legentur alicui alimenta quoad, vel donec, vel dum, vel quamdiu, vel ſi vixerit cum aliquo, & ita cum onere habitandi, vtputà cum filiis; tunc morte eius, penes quem morari, aut viuere debebat, legatum non extinguatur, ſed potius remanet purum, ac ſi nulla conditio esset appoſita, & alimenta extra domum debentur, quia per eum non ſtat, ſed per caſum fortuitum, vt probat tex. in l. prima; C. de legatis, vbi notant omnes Doctores, & optimè Ioannes Sichardus, videndus ex num. 1. vſque ad num. 8 & cum Bartolo, Caſtrenſe, Pico, Decio, Riminaldo, Bertrando, Durando, Menochio, Mantica, Prætis, Neuiſano, Corneo, Grato, Menchaca, & multis aliis Petrus Surdus, de alimentis, tit. 4. quæſt. 15. num. 34. & tit. 7. priuileg. 23. num. 7. & ſeq. latius priuil. 24. num. 1. & quatuor ſeqq. & tit. 5. q. 4. vbi vide Beninten. deciſ. 98. num. 2. & ſeq. Fuluius Pacianus, in conſil. 134. num. 18. Leand. Galganetus, de condit. & demonſtrat. 1. part. cap. 14. num. 7. & cap. 15. num. 8. & quatuor ſeq. Stephan. Grian. diſceptat. lib. 1. cap. 104. ex num. 65. Corduba de Lara, in d. §. ſi quis ex his, num. 199. & 200. vbi conſtanter aſſerit, quod legatum relictum ſub conditione ſi vxor, vel legatarius commoretur cum filiis teſtatoris, non debeti, ſi filij mortui ſint; ſecus tamen ſtatuendum eſſe, ſi alimenta ita relicta fuerint, cum fauore alimentorum legatum annuum non deficiat, ſi caſu impediatur conditio morandi cum filiis. Ad quod citat. Bart. Gratum. Coſtam. & alios, & hæc quidem ſic intellecta, potius intentum noſtrum, & definitionem Senatus, quam ſententiam contrariam tuentur; vtpotè, cum promiſſio ea, & obligatio alimentorum, non condicionaliter (prout præfati Authores loquuntur) ſed ſimpliciter potius concepta, & inita, extingui non debet morte dictæ filiæ, ex quo legatum, aut promiſſo alimentorum per caſum, &. mortem filiæ, cum qua commoraretur maritus, non deficiat, iuxta iura præcitata, & Authores relatos, à Menoch. lib. 2. de arbitrariis, caſu 170. num. 17. & per Surd. tit. 5. q. 1. num. 41. Remanet itaque, primam partem, & concluſionem d.l. illis libertis, & d.l. 1. C. de legatis, pro marito potius vrgere in caſu præſenti, quàm contra ipſum. Quod attinet verò ad ſecundam concluſionem,[*] d. leg. 83. obſeruandum erit, ſuperiorem primam concluſionem limitari, ex ipſamet lege vt ſcilicet conditio mixta deficiens per caſum, faciat deficere relictum alimentorum, ſi conſtiterit expreſsè, vel ex probatis, & manifeſtis coniecturis, quòd conditio eſſet appoſita ad fauorem, & commodum eorum, cum quibus eſt commorandum, tunc namque, ſi illi moriantur, legatum deficit, vt inquit text. in d.l. illis libertis, in ſecunda ſui parte. Et concludunt communiter Scribentes, in d.l. 1. C. de legat. vbi Ioan. Sichar. ex num. 4. & ſeq. Ruinus; in conſ. 42. num. 21. & 23. & in conſ. 46. num. 3. lib. Benintend. dicta deciſ. 98. num. 2. & tribus ſeq. Petrus Surdus, de alimen tit. 8. priuil. 23. num. 8. & priuil. 24. num. 5. vbi inquit, præſumi factum fauore eorum, qui ſunt ſenes, debiles, pupilli, vel aliter egent ope legatarij, & tales ſunt, quibus veriſmile eſt, quod teſtator voluit prouidere: & citat Menchac. Ruin. Decium, Prætis, & alios, ita tenentes. Leand. Galganet. de condit. & demonst. 1. p. cap. 15. num. 13. fol. 53. cum ergo Iureconſultus, in dicta l. illis libertis, in fine, dixerit, ſuperiorem primam concluſionem procedere, niſi fauore eius, in cuius perſona deficit conditio, alimenta fuiſſent relicta, nec ex eo ſolum, quod commorandi cum filiis, conditio adjiciatur, ad fauorem eorum, alimenta relicta præſumpſerit in dubio, aliunde namque id conſtare Iurecõſultus requirit metipſe; merito Interpretes noſtri dubitarunt communiter, ex quo intelligatur, an fauore legatarij, vel filiorum alimenta relicta dicantur; & diuerſimode explicant, vt ex ipſis ſuperiùs citatis deducitur manifeſtè, & ex Sichardo, in dicta l. prima, C. de legatis, num. 5. & 6. Quoad præſens vero, ideo diſceptatio ea neceſſaria non eſt, quod termini illi legati alimentorum ea conditione relictorum, de qua in dicta l. illis libertis, longè differant à terminis noſtris, in quibus non gratuito lucratiuo, ſed ex neceſſitate quadam, & titulo oneroſo (pro parte ſcilicet ſolutionis dotis promiſſæ: alimenta fuerunt conſtituta. Dos namque, licet reſpectu vxoris contineat titulum[*] lucratiuum, vreſpectu tamen mariti, quia pro oneribus mariti datur; dicitur titulum oneroſum continere. Sicuti quotidian. har. controuerſ. iur. lib. 3. c. 23. num 41. quinque ſeqq. latius ego comprobaui. Sic ſanè dici non poteſt in caſu, præſenti, filiæ fauore duntaxat promiſſionem alimentorum factam; vere namque, fauore etiam mariti, & matrimonij, onerum etiam, quæ ſupportare debet, ratione, & vt al. liceretur ad matrimonium contrahendum, promiſſio ea facta eſt, filiorum quoque eiuſdem matrimonij, quibus ſpecificè conſultum, atque prouiſum apparet, ex clauſula matrimoniali deducitat. Idcirco textus ipſe in d. l. illis libertis, in contrarium potius, & pro hac parte expendi, & induci debet: nam ſi ideo mortuo filio, alimenta illa, non debentur, quia propter eiuſdem filij vtilitatem tantum his, qui cum eo commorati fuiſſent, alimenta præſtari teſtator voluerat; ſequitur equidem, quod ſi propter aliorum quoque vtilitatem, non ſolùm filiæ nuptæ, relicta fuiſſent, & ij adhuc ſupereſſent (prout filius maſculus ſupereſt, &. etiam maritus) deberentur abſque dubio alimenta eiſdem, qui adhuc ſu perſunt, & quorum etiam fauore promiſſio ſpecificè facta. eſt; filiorum namque fauore factam, ex verbis eiuſdem clauſulæ matrimonialis apparet expreſſim. Textus autem, in d.l. Seio, ff. de annuis legatis, ſuperioribus non refragatur nec etiam deciſioni textus, in dicta l. 1. C; de legatis. Nam pro eius explica[*]tione reſpondet Gloſ. ſ. finalis, in eadem l. 1 Quod inſpiciendum ſit ſemper in legatis, cuius gratia legatum fiat. Nam ſi fit fauore legatarij, tunc legatum ſemper debetur, etiam mortuo eo penes quem morati debebat. Sin autem legatum fit gratia hæredis, vel eius apud quem debeo morati: tunc certè morte eius finitur legatum. Et hoc eſt naturale Nam vt dicit textus in dicta l. seio, in princ. labor, & pecunia recipiunt inter ſe diuiſionem, id eſt, æquum eſt vt ſi quis multum laboret, multum etiam ferat pecuniæ. Nam ſic dicebat Comicus, opera, pro pecunia. par hoſtimentum eſtad eſt, æquatio. Vnde in d.l. seio, telictum erat legatum alicui non fauore ipſius, ſed fauore liberorũ, ſcilicet, vt negotiis liberorum, præeſſet. Quare Cum morte aliquorum diminutus eſt labor, ſequitur etiam diminui pecuniam, vel legatum Quod non fieret, ſi fauore legatarij id fieret vt ſi dicat teſtator, Titius de me viuo optimè eſt meritus: ei lego centum annua, donec verſetur apud meam vxòrem. Apparet enim, legatarij gratia legatum eſſe factum: & ideo quia fit eius gratia mortua mea vxore, debetur ei legatum illud annuum, quoad vixerit. Et hæc quidem ex abundanti etiam dicta, vtpotè, cum obligatio ea, atque alimentorum promiſſio, ſimplex non fuerit in caſu præſenti, ſiue non ſimpliciter alimenta promiſſa, nec etiam reſticta ad terminos illos, quamdiu, donec, quouſque, vel ſi maritus cum vxore habitabit; ſed quatuor millium ducatorum promiſſio facta; in quatuor annorum ſolutiones diuiſa, quod promiſſionis, aut legati alimentorum terminos egreditur, vt ſæpè dictum eſt. Quintum autem argumentum minus vrget; nec verè procedit eorum Interpretum ſententia, qui commemorantur ibidem, ſicuti apparet ex his, quæ ad fundamentum 3. & 4. partis ſecundæ & pro definitione Senatus Hiſpalenſis ſuprà expendi, vbi plenè, & dilucidè probaui, quod in ſimplici promiſſione, aut relicto alimentorum non ſit obligatus alimentarius ſumere alimenta in domo obligati, ſed de iure poteſt ea petere extra domum. Item ex ipſorum Authorum ſententia, qui contrarium tuentur, alimenta peti poſſe extra domum, quando iuſta cauſa adeſt commorandi extra domum, vel recedendi à domo obligati alimenta præſtare, idq; etiã, ſi in domo propria præſtare, grauatus fuerit hæres, vel promiſſio facta, vt latius ibi. Sed nec ſextum vrget partis eiuſdem contrariæ fundamentum, quoniam termini illi valde diuerſi ſunt à terminis caſus præſentis, vtpote, cum domo ſimpliciter legata, iuridicè dicatur, præſumi, teſtatorem legaſſe illam, in qua habitare conſueuit ordinariè, ſi plures habebat Domus, iuxta reſolutiones Menochij, & aliorum, quos ipſe recenſet, de quibus in argumento. Cum autem non domus legatur, ſeu promittitur ab eo, qui plures habet Domos, ſed alimenta, & domum dandi obligatio contrahitur ſimpliciter, ad certam domum promiſſio non reſtringitur, nec de vna magis, quam de alia intelligi valet; & idcirco reincidit dubium illud, ſuperius agitatum, & contrarijs ſententijs diniſum, an ſcilicet de domo propria grauati, aut obligati intelligi debeat promiſſio, vel de alia extra domum eiuſdem; in qua (vt ſupra dicebam) negari non poteſt, quin communior, & etiam verior fit ſententia eorum, qui eo caſu, & in ſimplici alimentorum promiſſione certa domo non deſignata, alimenta extra domum peti poſſe pro commodo alimentarij, aſſeuerarunt. In alio verò caſu, cum teſtator iubet aliquem domi ſuæ ali, iam non vetſamur in terminis ſimplicibus promiſſionis alimentorum, ſed potius domum demonſtratam dicimus, dubitamus autem, vtrum de domo propria, an hæredis teſtam ſenſerit, & cum morte teſtatoris omnia ſoluantur, ab eóque rerum ſuarũ dominium ſie receſſurum, cum etiam per hæreditatis aditionem, bona deſinant teſtatoris eſſe, & proprium patrimonium adeuntis efficiatur, commodiúſque ſit hæredi domi ſuæ alimenta præſtare propter minores ſumptus; rectè ſtatuitur, præſumendum eſſe, quod de domo hæredis teſtator intellexerit; cum verba illa, Domi ſuæ, domui hæredis magis conueniant. Rurſus, atque ex abundanti, & ſine præiudicio veritatis reſpondetur, parum intereſſe, quod de domo ſocer intellexerit, propria, dum domum, & alimenta promiſit, nam ex quo iuſta cauſa ſuperuenit, litéſque, & inimicitiæ ortæ ſunt,à domo, ea recedere, & alimenta extra illam petere, ex his omnibus deducitur concludenter, quæ numeris præcedentibus adnotata, atque ſcripta reliquimus. Septimum denique & vltimum fundamentum partis contrariæ non obſiſtit, pro cuius reſolutione, atque explicatione obſeruandum erit in primis ſententiam Gloſſæ, in dict. l. quod legatur, ff. de iudiciis, non eſſe omnino veram, nec certam, & diſplicuiſſe Petro Surdo, d. tit. 4. de aliment. q. 16. ex n. 27. vſque ad n. 36. Qui contendit, quòd quamuis vno in loco alimenta fuerint alimentario ſoluta,[*] non per hoc in futurum ibi peti poterunt, & adducitur, atque excitatur ſequentibus fundamentis, & rationibus. In primis, quòd voluntas tacita, quæ ex actu colligitur, non debet vltra extendi quam ex ipſo actu de neceſſitate inferatur; prout obſeruant Bartol. Decius, Paris. Socin. iunior Natta, & Beccius, relati ibi per Surdum, n. 27. Et ideo gratuita ſolutio vnius partis, non grauat in ſolutione alte[*]rius, l. finali. C. ne vxor pro marito, vbi notat Baldus in ſummario, l. cum de indebito. verſ. ſed ſi pro parte, C. de condict. indebiti, vbi qui partem indebiti[*] ſoluit, non cogitur aliam parte ſoluere: vt comprobat ibi Surdus, n. 28. & 29. inquit, hinc eſſe, quod immunis per vnam ſolutionem ſibi minimè præiu[*]dicat pro futuro tempore; & refret Petrum, Cinum, Abbàte, Alexand. Cephal. & Cacheran. ſic tenentes. Inquit etiam n. 30. hinc eſſe, quam Prælatus, qui ſucceſſit in beneficio, licet penſionem vnius anni receperit, non tamen cenſetur penſionem pro futuro tempore ratificare: vt habetur deciſ. Rotæ 233. in fine, in nouis, & qui facit vnum actum in tempo[*]te feriato, non sibi præiudicat in ſequentibus, vt Francus, Alexand. Ripa, & Rolan. tenuerunt, quos citat Surdus ipſe, d.q. 16. n. 31. & inde infert in hæc verba: ſic ergo, ſi hæres vno: in loco ſemel præſtat alimenta, licet quoad illam ſolutionem ſibi præiudicauerit, non tamen in futurum cogitur eodem in loco præſtare. Qui[*]nimeò etiam in iudiciis, qui conſentit in, vno actu, non videtur conſentire in reliquis, Gloſ. in Clementina ſæpè, in verbo, patribus, de verbor. ſignificat. Et non obſtat textus, in d.l. ſi fidei commiſſum, §. finali, ff. de iudiciis, quia illud procedit, ex quo exceptio illa competebat iure ſingulari, quod facilius tollitur, l. eius militis, §. militia miſſus ff. de milit. teſtam. ſecus, quando competebat ex iure communi; vt declarat Iaſon. in l. 2. n. 9. C. de fideicommiſſis, & refert Surdus, dicta quæſt. 16. tit. 4. qui concludit n. 35. quod illa opinio Angeli, in l. prima, C. de fideic. quod vnum legatum certo loco ſoluens, tenetur eodem loco ſoluere alia, reprobatur è Iaſone, Benedicto, & Natta; quòd durum tamen eſſet in practica obtinere contra Gloſſam in dict. l. quod legatur, & ab initio d.q. 16. inquirit, quo in loco, præſtari debeant res ad alimenta neceſſariæ, quãdo hæres & alimentarius diuerſa habẽt domicilia & reſolutiuè inquit, quod hæres alimenta præſtat in loco ſui domicilij, non autem vbi degit alimentarius, quando[*] à teſtatore locus non eſt ſpecialiter deſignatus, ſiue in promiſſione alimentorum non expreſſus, l. ſed & ſi ſuſceperit, ff. de iudiciis, l. Titia Seio, in principio ff de legatis 1. l. 3. ff. de aliment. & cibariis legatis, per quæ iura ita concludunt innumeri ibi relati ex n. 1. vſque ad num. 7. vbi ex multis quoque Authoribus obſeruat, quòd cum creditor, & debitor ſunt diuerſi domicilij, debitor non tenetur debitum por[*]tare ad domum creditoris, ſed ſat eſt, ſi paratus ſit ſoluere in ſuo domicilio, quando in obligatione locus non eſt expreſſus; vt probat textus, in l. item illa verba. in principio, ff. de conſtituta pecunia, vbi Gloſ. Bartol. & omnes Doctores, & alij quamplurimi ibi relati; cum vero hæres, & altmentarius eiuſdem ſunt fori, & in delatione non cadit impenſa, tunc hæres tenetur alimenta portare ad domum alimentarij, quia ſic ſe habet: regula, quod vbi debitor, & creditor ſunt eiuſdem fori, tunc debitor debet ire ad domum creditoris, d.l. item illa verba, vbi Bartol. & omnes DD. Surdus d. quæſt. 16. num. 7. & 8. Deniq; & vltimò, quìa ſuo ore profitetur Surd. ead. q. 16. n. 35. quod durũ eſſet in practica obtineri contra illã Gloſ. in d.l. quod legatur Reſpond. etiã, quod quãdo Gloſ. ipſa loqueretur in eis terminis; in quibus in argumento contenditur, atq; ex notatis ibid. ex n. 21. deduci poſſet, quòd ſi alimẽtarius cepit vno in loco alimenta recipere cogatur, exinde eodem in loco perſeuerare, & recipere; adhuc receptio ea, & Gloſsae eiuſdem ſententia non obeſſet, nec genero præiudicium generaret in caſu præſenti in futurũ; cum neceſſariò id intelligendum eſſet, rebus ipſis in eodem ſtatu manentibus, & noua cauſa non ſuperueniente; vt. potè, cum ex iuſta cauſa à domo alimenta præſtantis recedere, & extra domum illa petere poſſet; tametſi in domo eius cæpiſſet percipere alimenta; & quamuis ſocer ex conuentione non teneretur niſi in domo ea præſtare; prout longa ſerie, ſuprà explicaui. ADDITIO Ad Caput præcedens. ADduntur, atque adnotantur nonnulla circa eãdem huiuſce capitis materiam, quæ poſt ſcriptum, & omnino abſolutum hunc librum, obſeruata elaborataque fuerunt. Et iterum inſiſto ex profeſſo, circa Gramatici, Cordubæ de Lata, & Petri Surdi placita, de quibus ſuprà. Alimenta ſcilicet promiſſa à ſocero ſimpliciter filiæ, & genero, dum nuptui ipſa tradebatur, quo tempore durent, & mortua filia, viuente adhuc marito, ſi filij remanſerint, & caſus ex facto, in Regio Gratanenſi prætorio occurrentis, ſpecies proponitur, quæ proculdubio difficiliorem continet reſolutionem, & magis dubiam explicationem, quàm altera, in Hiſpalenſi Senatu agitata, de qua ſuprà. Si in capitulationibus matrimonialibus, cum de[*] collocando filiam in matrimonium pater agebat, in caſu, quo ipſa filia, (tunc vnica, & primogenita) in maioratu domus ſuæ ſucceſſura eſſet, dotis nomine nihil promiſiſſet, ſed potius dixiſſet, quòd ſucceſſione ipſa, ſi filius maſculus nullus naſceretur, qui eam excluderet, ſatis dotata ſatisfactáque manebat; eandem tamen, & eius maritum, & familiam in domo patris eiuſdem habitaturos, eiſdemq; & viduis duabus, quæ eis deſeruirent, alimenta reſtricta daturum in hæc verba, darles de comer. & nihil nomine dotis aſſignatum, ſed id duntaxat cautum. Quod ſi alimenta ea noluerit gener in domo ſoceri, tunc ſingulis annis, 300. ducatorum ſumma, pro vita ſoceri, eiſdem à ſocero ipſo præſtanda; quæ ſumma dictorum alimentorum in fine vniuſcuiuſque anni ſoluatur, nec ſoluto matrimonio, eorum ratio habeatur, ſiue pro dote non iudicetur, ſed abſque onere reſtitutionis maritus eam quantitatem percipiat. Ita tamen, quod ſi patre ſuperſtite, mater deceſſerit, filia ipſa, & gener, neque legitimam, neque quid aliud in bonis matris defunctæ prætendere poſſit, ſed pater integrè vtatur fruatur. & ea tanquam alia propria obtineat. Si tamen ſecundo nupſerit, & filium maſculum procreauerit, qui filiam metipſam à ſucceſſione maioratus excluſurus ſit, ex tunc in octo millium ducatorum quantitate temaneat dotata; prout hæc omnia in eodem caſu commemorabantur diffusè Et tunc quidem controuertebatur, ſi patre &[*] matre ſuperſtitibus, mortua ipſa filia fuerit, quæ nupſit, & filios, ſiue filium reliquerit (prout filiam relictam, in ipſo caſu apparebat) maritus, aliàs gener, à domo ſoceri receſſerit cum eadem filia, reluctanctibus tamen parentibus, qui neptem retinere vellent, atque ex eo tempore, 300. ducatorum quantitatem, ſibi præſtari debere, atque in futurum præſtandam, contendunt, ſcilicet dum ſocer ipſe vixerit, num de iure intentio eius procedat, an verò filia defuncta, obligatio ceſſauerit, ex quo alimentorum nomine, ea promiſſio facta fuit: atque ita ſui natura morte finiri debuerit. Et quo dilucìdè, & diſtinctè procedatur, his, quæ tunc pro vna & altera parte expendebantur præcipuè, adiiciam quam plurima, quæ ad eum modum, nec adnotata, nec vllo modo tacta fuere, ipſa quoque, quæ tunc ponderabantur, diſtinctione, ordine, & reſolutione commemorabo. Ea antem omnia in comprobationem duorum diriguntur principaliter; ex parte actoris, quod alimenta præſtanda in domo ſoceri, vel 300. ducatorum ſumma extra domum ſoluenda, ſi gener id elegerit, ex cauſa dotis proceſſiſſe dicantur, ſiue fructus dotis diiudicentur, atque ita dotalium rerum, aut dotis naturam aſſumant, vt filiis relictis, etiam vxore defuncta, ad filios tranſeant, ſiue in perſona patris pro vita ſoceri durent, vel conceſſo abſque veritatis præiudicio, quod ſint meta alimenta, nec fructus dotis dici valeant; adhuc ad hæredes, filios ſcilicet tranſire debeant, ſiue in perſona patris continuari, & durare; nec extinguantur morte filiæ. Ex parte rei totum contrarium, contendebatur, quod ea, nec ex cauſa dotis proceſſiſſe videantur, nec minus fructus doris dici poſſint, ſed mera & pura alimenta diiudicentur, & in neceſſariam conſequentiam morte vxoris, aliàs filiæ finita extinctaque fuerint. Pro parte eiuſdem actoris, generi ſcilicet, quæ expendi poſſunt quo ad primum articulum, fundamenta, vt velut fructus dotis diiudicentur, vel ex cauſa dotis proceſſiſſe dicantur, ad ſequentia reducuntur. Primò, quod in contractibus, ſicut in omni alia diſpoſitione mens inſpicitur quæ primum locum obtinet; ſicuti obſeruauit Cardinalis Mantica, de tacitis & ambiguis conuention. lib. 1. tit. 17. num. 36. latè lib. 2. tit. 4. ex n. 2. & vltra Alexander, in conſ. 28. in principio, lib. 1. & in conſ. 34. n. 3. & n. 8. & per totum, lib. 2. & in conſ. 103. n. 3. & 6. lib. 6. Abbas, in conſ. 43. Videtur primò, ſub n. 4. lib. 1. vbi ponit hanc regulam in contractibus: pariſius, in conſ. 78. n. 10. lib. 1. vbi quod à mente pendet ſubſtantia contractuum: Iason, in l. 4. C. de liber, præterit. & in l. iuris gentium, §. prætor ait, ff. de pactis, Roland. à Valle in conſ. 61. num. 33. lib. 2. & in conſ. 69. num. 45. lib. 3. Crauet. in conſ. 333. num. 15. Beccius, in conſ. 74. num. 28. & in conſil. 94. num. 7. Tiraquel. in l. ſi vnquam, verbo, libertis, numero 58. Petr. Surdus, in conſ. 381. num. 20. lib. 3. vbi quod principaliter attendenda eſt mens contrahentium: Cardinalis Thuſcus, tom 5. littera M. concluſion. 199. num. 4. & num. 44. & 55. & 57. & 60. & 71. & tribus ſeq. & concluſ. 200. in princip. Sic[*] ſanè, non tam debent attendi verba conuentionis, quam contrahentium ſenſus, & quod veriſimile eſt, ipſos ſenſiſſe, atque voluiſſe; l. iuris gentium, §. pactorum, ff. de pactis, l. ſed Celſus, §. ff. de contrahenda emptione vbi dicitur, quod in contractu, potius quod actum eſt, quam id quam dictum eſt, ſequi debemus, l. ſemper in ſtipulationibus ff. de regul. iuris, vbi Decius, & Cagnolus, in principio, l. pactum, ff. de probation. l. promittendo, in prin. ff. de iure dotium. vbi in hac eadem, qua verſamur materia, dotis ſcilicet, Iureconſultus Paulus inquit, magis enim res, quam verba intuenda ſunt. Et in l. dotis fructus, §. ſi vſusfructus, eodem titulo, vbi ipſamet materia Vlpianus ſcripſit, inſpiciendum eſſe primo loco, quid actum ſit. Et cum aliis multis tradidit Mantica, lib. 12. tit. quarto, num. 13. Thuſcus, locis relatis, ſuprà, Gloſſa, in l. blanditus, C. de fideiuſſoribus. vbi quod mens, & intentio contrahentium potius ſpectanda eſt in contractibus, quam conceptio verborum: Gloſſa etiam in l. in venditione, ad finem, ff. communia prædiorum. vbi quod cauſam verbotum, magis quam verba inſpicere debemus: Craueta, in conſ. 964. num. 37. Hieronymus Gabriel, in conſ. 90. n. 16. volum. 1. Cephalus, in conſ. 335. n. 4. lib. 3. latè Tiraquel. vbi ſupra, Petrus Surdus, in conſ. 321. n. 52. lib. 3. vbi citat Bald. in l. ſi in venditione, in fine, ff. communia prædiorum, dicentem, quod mens attenditur pro amplitudine, & reſtrictione contractus, & Alexandrum, in conſ. 22. n. 6. volumin. 1. qui id procedere dicit, etiam vulnerando verba. Et vltra Surdum, id ipſum, quod ſcilicet verba interpretantur, reſtringuntur, & ampliantur, ex mente etiam coniecturata magis, quã ex cortice verborum; adnotarunt, atq; comprobarunt Caſtrenſ. in conſ 148. n. 1. l. 1. Curt. iun. in conſ. 62. n. 5. Beccius, in conſ. 64. n. 7. exornat Bertaz. in conſ. 2. n. 6. & ſeq. lib. 1. Rota Rom. dec. 244. n. 1. & 4. lib. 1. proinde, quandoq; etiam ſtipulatio, & alius contractus fines verborum excedit, vt declarat Bald. in l. petens, n. 1. C. de pactis. Refet Mantica, lib. 12. d.t. 4. n. 13. & in eis magis debemus inſpicere cauſam, quam verborũ conceptionem quia effectum tribuit ſtipulationi, l. 2. §. circa, ff. de dol. mal. excep. Curtius iunior, conſ. 36. n. 15. Et Mantica, dicto num, 15. Iacob. Cancerius, variar. cap. de pactis, n. 237. vbi quod mens præualet. Quamuis ergo in capitulationibus matrimonialibus primo caſu quo filius maſculus non exiſtat, ſed filia ſucceſſura ſit in maioratu, dictum fuerit, quod alimenta præſtanda ſint filia metipſi genero, & duabus. viduis, per hæc verba, Darles de comer en ſu caſa, vel extra domum ſoceri ſi in ea noluerit gener commorari, nec alimenta recipere, 300. ducatorum ſumma ſingulis annis pro vita ſoceri ſit ſoluenda; adhuc, non modò iuxta cauſam, ex qua promiſſio facta fuit, veriſimilem etiam contrahentium mentem ſed iuxta verba capitulationis, intelligi debet neceſſariò, quod ex cauſa dotis eadem promiſſio facta fuerit, & velut dotalis, ſaltem large & impropriè dici poſſit, ex quo cauſa finalis promittendi matrimonium fuit, & vt deſeruiret oneribus matrimonij: quod ſufficit, vt dos dicatur ſaltem impropriè, atque in ea locum habeant in dote ſtatuta,[*] ſicuti in ſimili ſtatuit, atque reſoluit Cardin. Manti. de tacit. & ambig. comment. lib 12. tit. 4. num. 12. & 13.[*] cauſa etiam ſufficit, vt ſine inſpecto, nec cortice verborum conſiderato, promiſſio eadem velut ex cauſa dotis proceſſiſſe dicatur, iuxta ea, quæ idem[*] Mantica reſoluit eod. tractat. lib 1. c. 17. num. 42. Dos itaque cum non modò expreſsè, ſed etiam tacitè conſtitui possit, & conſtituta cenſeatur; vt latè poſt alios multos, per Mantic. lib. 12. de tacitis & ambig. Conuent. tit. & 14. Maſcar. de probat. tom. 1. concluſ. 565. Petr. Surdum, in conſil. 94. lib. 1. Cenſebitur procul dubio in ipſo primo caſu, ſaltem in dictis alimentis, aut in quantitate prædicta, pro vita ſoceri conſtitui, cum in nullo alio quo ad mortem eiuſdem ſoceri conſtituatur, ſed dumtaxat dicatur quod ſucceſſione ipſa maioratus, quem pater poſſidebat, ſatis dote ſua ſatisfacta, ſolutàque manebat: & quidem ad eum finem promiſſio ipſa facta videtur, ne ſcilicet maritus, qui ſuſtinere debet onera matrimonij, vel nullam dotem conſequatur, vel infructiferam omnino, quouſque ſocer ipſe longo tempore viueret, & quod prius gener ipſe decederet, qui nullum commodum, aut prouentum, ſeu emolumentum dotis percepiſſet, & onera matrimonij, maximo ſumptu, nullòque dotis fructu, aut emolumento ſupportaſſet; prout etiam vxor deceſſit quod inconueniens, vt ceſſet, & aliquod emolumentum marito proueniat, id ſaltem dotis nomine conſtitutum videri debet, & velut dos diiudicari in primo caſu, ad euitandum in conueniens prædictum; aliud etiam, prope indotatam mulierem eo pacto fieri; idque iuxta tex. ſingularem, in l ſi conuertit, 4. ff. de pactis dotalibus. Quem mirabiliter declarat Caſtrenſis, in l. interest,[*] C. de vſufructu. Baldus Nouel. de dote ſeptima parte, priuilegio 44. quemadmodum ergo mortua filia, ſi liberi remaneant, dos ad patrem non reuertitur, ſecundum conſuetudinem, ex ſententia Martini, in l. dos à patre, C. ſoluto mat. de qua latè poſt alios multos, per Barboſ. in l. poſt dotem, ex num. 46. cum ſeq. in. l. 2. . §. quod ſi in patris, num. 37. ff. ſolu. matr. Menochium, lib. 4. præſumpt. 139. & ſeq. Antonium Theſaurum, deciſione Pedemontana, 190. Mareſcotum variarum, quæſt. 42. Manticam, de tacitis, & ambig. conuent. lib. 12. tit. 8. ex num. 23. cum ſeqq. Surdum, in conſ. 206. num. 8. lib. 2. Farinacium, deciſ. 248. in nouis, & nouiſſimarum anni 1618. deciſ 708. fol. 316. 1. p. tom. 2. Neuiza. in conſ 43. num. 6. Thuſc. tom. 2. littera D. concluſ. 777. fol 1013 & apud nos ex deciſion. l. 30. tit. 11. part. 4. vbi Gregor. Lop. verbo, non dexare hijos, id notat. expreſſe. Sic etiam filia, in caſu præſenti defuncta, quæ filiam reliquit, ius illud 300. ducatorum ſingulis annis, ad patrem non reuerretur, ſiue non finietur, ſed potius durare debebit viuente ipſa, cùm promiſſio facta fuerit pro vita patris, & filiam deceſſiſſe non interſit, ex quo dotis nomine id datum dicatur, ſiue ſaltem largè & impropriè dos dici poſſit, & ad id dumtaxat reſtricta; propter ſpem ſucceſſionis maioratus, facta autem, nedum ſocer viuit, & ſic ſucceſſio maioratus non defertur filiæ, absque vllo emolumento, & prouentu maritus onera matrimonij ſupportet, quæ ratio viuente adhuc filia ſuperſtite, durare quoque videtur. Item & altera, quæ ex ratione textus. in d. 1. ſi conuenerit, 4. deducitur, ne propter pactum indotatam filiam remanſiſſe contingat, ſi gener ante ſocerum moriatur, vel etiam eius filia ſuperſtes. In primo igitur caſu, id ſaltem dotis nomine conſtitutum videtur, & ſimul ſpes ſucceſſionis maioratus conſiderata: in ſecundo verò caſu, quo filia ſucceſſura non ſit, quia filius maſculus naſcatur, octo millium ducatorum quantitas dotis nomine conſtituitur, & ſic vtroque caſu dos tacitè conſtituta cenſetur, & primo caſu id ſaltem doris nomine conceſſum videri, quod impropriè & largè dici poteſt dos, vt viuente adhuc ſocero, & filia ſuperſtite, non finiatur, idque maximè durate adhuc onere matrimonij, reſpectu eiuſdem filiæ ſuperſtitis, & familiæ eius, & iuxta veriſimilem mentem contrahentium, & quod veriſimile eſt voluiſſe, atque intendiſſe tempore contractus, quamuis id non expreſſerint. Nam in contrahendo quod agitur, pro cauto agendum eſt, & quod agi intelligitur pro expreſſo, l. cum quid, ff. ſi certum petatur, quam optimè expendit Cagnolus, d.l. ſemper in ſtipulationibus, in prin. Secundo deinde pro eadem parte vrget, pater[*]num officium eſſe, filias dotare, & ad id patres teneri, adſtringique poſſe, l. vitima, C. de dotis promiſſione, l. qui liberos, ff. de ritu nuptiarum, l. 9. titulo 11. partita 4. & latè exornat Nouellus, de dote, ſexta parte, priuileg. 11. & duobus ſeq. Socin. regul. 281. Barboſa, in l. prima, 4. p. ex numero primo, cum ſequentibus, ff. soluto matrimo.[*] Thuſc. tomo 2. littera D. concluſione 780. ex fol. 1021. idcirco, ex cauſa neceſſaria, obligatione prædicta iudicandum eſt, factam fuiſſe dictam promiſſionem, & in dubio ex cauſa dotis, iuxta[*] ea, quæ latè adnotauit Cardinal. Franciſ. Manti. de tacit. & ambiguis conuention libro 12. titulo 13. quicquid enim ad maritandam filiam pater promittit, intelligitur nomine dotis promittere, etiam ſi de dote nihil dictum fuerit, dummodo contemplatione nuptiarum factum ſit, l. quod autem, in fine, ff. de iure dotium. & ibi Bartolus, & Baldus ſcribunt, & dicunt, eam legem eſſe ſingularem: Oldraldus etiam, in conſ. 245. num. quinto. Mantica, lib. 12. titulo 11. num. 10. & tit. 10. numero 23. vbi inquit, quod dos non ſolum verbis expreſſis & perſpicuis intelligitur conſtituta, ſed etiam ambiguis, quæ egent interpretatione; veluti ſi pater aliquid pro filia ante matrimonium, vel conſtante matrimonio promittat, nam intelligitur nomine dotis promiſiſſe Thuſc. tom. 2. d. littera D. conſ. 785. fol. 1035. cum ergo ante matrimonium, & contemplatione nuptiarum, promiſſio ea alimentorum in domo ſoceri, aut 300. ducatorum, ſingulis annis. extra domum eius, facta fuerit; ex cauſa, & nomine dotis fieri neceſſariò fatendum eſt, conſequenter, quod ſaltem largè & impropriè dos dici poſſit. Tertiò etiam pro eadem parte facit, quia mulieris maximè intereſt, vt ſit dotata, l. prima, ff. ſoluto matrimonio 1. Titio centum, §. Titio genero, ff. de condit. & demonſtrat. ibi, hoc enim mulieris intereſt, vt incipiat eſſe dotata, Et ideo hæc præſumptio, quæ & mulieribus, & rei publicè vtilis, & fauorabilis eſt, d.l. prima, ff. ſoluto matrimonio, & l. 2. ff. de iur. dotium. In dubio magis eſt recipienda. Et hoc quidẽ generaliter eſt conſtitutum, vt in ambiguis pro dotibus ſit iudicandum, cap. vltimo, de re iudicata l. in ambiguis, ff. de iure dotium, & l. in ambiguis, de regul. iur. Mantica, lib. 12. tit. 11. n. 19. & tit. 13. num. 5. Cum ergo in caſu propoſito. in nullo alio, quam in dicta alimentorum, ſeu 300. ducatorum ſingulis anuis promiſſione, videri poſſit dotata filia, nec verè dotata fuerit, cum ſola ſucceſſionis ſpe, ſatis eam dote ſolutam, ſatis factamque eſſe, in capitulati onibus matrimonialibus dictum fuerit, prout ſuprà retuli in initio, & à communiter accidentibus, maritus non ſoleat vxorem ducere indotatam, l. vltima, §.[*] primo, ff. quæ in fraud creditor. l. ſi donatarius, §. ſi quis indotatam, & ibi notat Baldus, in principio, ff. de condi. ob cauſ. nam dos datur pro oneribus matrimonij, cap. ſalubriter, de vſuris, l. pro oneribus, C.[*] de iure dotium, l. dotis fructus, in principio, ff. eodem tit. in ipſa alimentorum, ſeu quantitatis promiſſione, ſingulis annis, dos videtur conſtituta; cum vt ſuprà dixi euenire potuerit, generum ipſum, & filiam quoque, nullis filiis relictis, antè ſocerum deceſſiſſe, ſicque ſucceſſionis maioratus ſpem fruſtratam fuiſſe, vanàmque remanſiſſe, nec aliud, quàm alimenta, aut dictam quantitatem in dotem datam fuiſſe. Imo & plus, cum verè nihil aliud adtur, vt pote cum maioratus metipſe, non à patre, ſed ab anteceſſoribus prouenire dicatur, nec facto ipſius priuati filia potuerit iure ſucceſſionis in futurum, quod. ex diſpoſitione primi inſtitutoris, ſibi defertur, adueniente die, & caſu ſucceſſionis eiuſdem, ſicuti ex Palacios Rub. Queſada, Mieres, Gama, Valaſco, & Molina ego metipſe adnotaui, atque ſcripſi, lib. 3. cap. 10. num. 31. & 32. adductus, atque ex citatus ex tex. in l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de legatis ſecundo, l. ſi arrogator, ff. de adoptionibus. l. 3. ff. de interd, & re legat. verè igitur pater id dumtaxat dare intelligitur, & non aliud; & ſucceſſionis hæreditatis maternæ ſpem abſtulit omnino pactis conuentionalibus, vt dum ipſe viuat, nihil aliud, quàm alimenta, aut quantitatem præfatam 300. ducatorum exigere valeat. Et in terminis noſtris, quando alia dos non fuit conſtituta, quod in dubio magis credendum ſit, id quod contendimus, in dotem datum fuiſſe, & nomen dotis obtenturum, licet expreſſum non ſit, vel aliter expreſſum, quod alias dotis nomen non obtineret; adnotauit, tradiditque Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib 12. tit. 10. numero 31. & 32. Rurſus & quarto loco vrget etiam, ius illud, alimenta ſcilicet in domo ſoceri percipiendi, vel pro vita ipſius, extra domum, 300. ducatorum quantitatem habendi; non ideo dici non poſſe dotis nomine conſtitutum, ſiue dotem impropriè ſaltem, aut largè, vel ex cauſa dotis, quod fit ius ad vitam ſoceri reſtrictum, vel ſub nomine alimentorum conceſſum, aut quod non habeatur ſub ratione dotis ex conuentione partium, ad effectum vt teſtituatur ſoluto matrimonio, cum expreſſe cautum fuerit, non eſſe reſtitnendum, nam & ius ad vitam mulieris reſtrictum, & cuius emolumenta, & fructus non reſtituuntur ſoluto matrimonio, & qui more vxoris finiuntur, ſicut & ius ipſum, dos nihilominus reputatur, nec ideo dos dotis nomen amittit; ſicuti conſtat ex l. dotis fructus, §. ſi vſus[*]fructus, ff. de iure dotium. Vbi ſi vſufructus in dotem datus ſit marito, ius ipſum fruendi cenſetur ille datum in dotem, niſi aliud actum fuiſſet, ac proinde fructus inde percepti tempore matrimonij, ad ipſum ſpectant, nec debent reſtitui, quia eos ſuos facit pro oneribus matrimonij; ſi autem maritus moriatur, adhuc vſusfructus durat pro vita vxoris: mortua verò ipſa, extinguitur; nec ideo (vt dixi) deſinit dos reputari: non etiam ideo, quod fructus ſuos faciat maritus, nec reſtitui debeant, prout textus ipſe innuit apertè, & communiter Doctores deducunt, Thuſcus etiam, tom. 4. litera D. concl. 767. fol. 104. Pater Ludouic. Molina, tom, 2. tractatu 2. diſputatione 432. fol. 1172. in principio, columna 3. in initio. Et vide Parladorium, tom. 3. poſt ſeſquicenturiam, quæſt. 4. alimentorum ergo, aut[*] iuris ad vitam reſtricti mentio, ſiue quam pro ratione doris non habeatur, expreſſio non debet alterare peculiarem, & genuinam naturam dotis, contractùsve dotalis, nec regulas omnes hactenus adductas infringere; imo interpretatio fieri debet ſecundum ſubiectam materiam & quod veriſimile eſt partes ſenſiſſe, inſpecta natura negotij, etiamſi verba omnino improprientur, l. inſulam, ff. de præſcript. verbis, l. proculus. ff. de vſufructu l. ſi vno, l. quæro, § inter locatorem, ff. locati, Socinus, in conſ. 9. num. 18. lib. 1. Beccius, in conſ. 123. num. 32. Petrus Surdus, in conſ. 39. n. nono. 48. & in conſ: 381. n. 17. lib. 3. Rolandus, in conſ. 39. n. nono, lib. 4. Atque ita dotis nomine, ſiue ex cauſa dotis eam promiſſionem proceſſiſſe, & velut dotem dici poſſe, ſaltem impropriè. Sic ſanè, verba illa capitulationis, quod. alimentorum, aut dictæ quantitatis, ſingulis annis præſtatio non habeatur pro bonis dotalibus, Niſe ha de hazer conſideracion dellos, diſſuelto el matrimonio; prout ibi dicitur, expreſſa, & prolata ad alium effectum, & finem, ſcilicet pro bonis dotalibus non haberi, quoad hoc, vt teneatur maritus ea reſtituere ſoluto matrimonio, atque ita in fauorem eius, vt quæcunque eius quantitatis, ſiue alimentorum nomine perciperet, pro oneribus matrimonij deſeruiſſe, atque percipiſſe videatur, nec onere reſtitutionis adſtringatur; ad alium effectum, & finem accipi, atque in odium mariti retorqueri non debent, vt inde deduci valeat, ſiue ex cauſa dotis data non videri, ſiue vt dotalia diiudicari non poſſe;[*] quoniam in fauorem mariti expreſſum, trahi in odium ipſius, abſurdum eſſet, & contra l. quod fauore, C. de legibus, cap. quod ob gratiam, de regulis iuris, in 6. Romanus, in conſ. 453. Decius, in conſ. 12. Craueta, in conſ. 33. num. 8. Socinus, in conſ. 241. num. 6. lib. 2. Iaſon latè in legata inutiliter, n. 8. & ſeq. ff. de legatis primo. Beccius, in conſ. 111. n. 41. Cephalus, in conſ. 342. n. 70. lib. 3. Petrus Surdus, in conſ. 315. n. 68. & in conſ. 426. n. 16. lib. 3. & deciſ.[*] 195. n. 5. & inducta ad augendum, ſiue ad certum, & limitatum effectum, non debens operati diminutionem, ſiue alium effectum. l. legata inutiliter, ff. de legatis 1. l. legata inutiliter, ff. de adimend. legatis, l. cum tale, §. finali, ff. de condit, & demonſt. & cum aliis notauit Surdus in omnibus locis relatis ſuprà. Idem Surdus, in conſ. 453. n. 17. eodem lib. 3. Natta, in conſ. 373. n. 22. & in conſ. 403. n. 6. volumine 2. Fuluius pacianus, in conſ. 16. n. 26. in conſ. 37. n. 107. & in conſ. 107. n. 33. vbi etiam citat textum, in l. ſi mancipia, ff. de fundo inſtructo, & cap. ad noſtram, de appellat. operantur ergo prædicta verba, vt eorum, quæ viuente ſocero præſtita fuerint, vel quatenus percipiantur, reſtitutio non fiat ſoluto matrimonio per maritum, nec eorum conſideratio fiat, quoad effectum, vt reſtituere maritus ſit obnoxius; non verò, vt pro dote non reputetur id quam verè ex cauſa dotis, & matrimonij, & Vt deſeruiter oneribus matrimonij ipſius datum fuit. Imo cùm non entis nullæ ſint cauſæ, & nullæ[*] demonſtrationes, vt ait Baldus in l. cum mulier, n. 30. in verſic. ſubſequenter quæritur colum. 12. ff. ſoluto matrimonio, & Florianus, in l. 2. ſub n. 5. de probation. refert Fuluius Pacianus, in conſ. 1. n. 60. & rei, quæ[*] non eſt, non poſſit dari priuilegium, vel effectus, nec aliquid ſtatui circa id, quod nunquam fuit, qualitas non poteſt dari ſine ſubiecto, l. eius qui in prounicia, ff. ſi certum petatur, & notat Gloſſa, in cap. ad diſſoluendum, in verbo, accuſari, de deſponſation. impuberum, & cum Alberico, Decio, & Iaſone exornat Fuluius Pacianus, vbi ſupra, num. 62. & 63. ex quo dicitur, quod in conſideratione bonorum dotalium non habeantur, quoad effectum prædictum, vt per maritum ſoluto matrimonio non reddantru, datur intelligi manifeſtè, quod etſi ſint ad alimen[*]ta, & pro vita ſoceri conceſſa, adhuc pro dote reputantur, & dotis pars ſunt, cum neceſſe fuerit id exprimi, vt ſoluto matrimonio reddi non debeant, redderentur namque, niſi ita conuentum fuiſſet, non tamen ex eo, quoad ita conueniant, deſinunt ſub nomine dotis comprehendi, prout vtrumque probauit, atque obſeruauit Socinus, in conſil. 240. volumine 2. vbi inquit, quod alimenta promiſſa per ſocerum genero ad certum tempus, vel pro vita ipſius ſoceri, augent dotem, debentque reddi, adueniente caſu reſtitutionis dotis, & pro quibus competit hypotheca à die promiſſionis alimentorum. Et Socini mentionem faciunt eúmque ſequuntur Ioannes Baptiſta Coſta, de rationeratæ, quæſtione 131. nu. 6. Thuſcus, tom. 2. litera D. concluſione 767. nu. 4. fol. 1005. & hactenus de fundamentis actoris quoad primum articulum. Pro parte verò rei in eodem articulo totum contrarium contenditur, & primum præcipuúque fundamentum deducitur ex bis, quæ nunc dixi, & verbis illis capitulationis matrimonialis, Noſe ha de iuz gar por bienes dotales, in hazer conſideraction dellos, diſſuelto el matrimonio. Quaſi verba hæc, adeo expreſſa, prædictam interpretationem non admittant,[*] cum in claris non ſit locus coniecturis, nec interpretationi, l. continuus, §. cum ita, ff. de verborum obligatio. l. ille aut ille, §. cum in verbis, cum vulgatis, ff. de legatis tertio, verba ſiquidem diſpoſitionis habent maximum pondus, ad cognoſcendum, &[*] diſcernendum quid actum ſit, vt dicebat Baldus, in conſ. 112. in fine, lib. 1. Boërius deciſ. 155. n. 22. Tiraquellus, ad l. ſi vnquam, in verbo, libertis, num. 9. & etiam in minimo verbo conſiſtit magnus effe[*]ctus, vt inquit Caſtrenſis, in l. vltima, num. 2. C. de ind. vid. toll, Curtius ſenior, in conſ. 45. in principio, exornat Fachineus, in conſ. 1. n. 1. & ſeq. & n. 14. ſed. lib. 2. num. 17. citat Baldum, dicentem, quod vbi verba ſunt expreſſa, & clara, omittere certitudinem verborum, & quærere coniecturas, eſt imbe[*]cillitas intellectus. Et omnis argumentatio in caſu claro, dicitur calumnioſa, vt per Curt. ſenior, & Crauet. ibidem relatos. contenditur ergo, verba eſſe expreſſa, 7 clara, vt dici non poſſit, alimentorum, ſiue 300. ducatorum, ſingulis annis præſtationem, ex cauſa dotis proceſſiſſe ſiue fructus dotis reputari poſſe. Cogita, an huic fundamento, concludenter ſatis factum videarur ſuprà, vt pore, cum ipſamet verba, non ad hunc effectum, excludendi ſcilicet, quod ea præſtatio ex cauſa dotis proceſſiſſe dicatur, ſiue dos dici non poſſit, ſaltem impropriè, adiecta fuerit, ſed ad alium longe diuerſum, atque in fauorem mariti, & ſupplendo, velut dotalem eſſe eam præſtationem, atque dotem dici poſſe, ſaltem largè & impropriè, prout ſuprà quoque adnotaui. Secundum fundamentum deducitur ex eo, quod in capitulatione matrimoniali referatur, promiſſio[*]nem ſoceri vtroque ita caſu ad alimenta procedere, atque ita ad fructus dotis referri non poſſit, cum hæc diuerſa, vt per Surdum de alimentis, tit. 5. quæſt. prima, num. 7. vbi inquit, dotes differre à legitima, & ab alimentis, & de eis diuerſimodè diſponere iura. Cogita, an etiam facile reſponderi valeat, conſtituendo, id, de per ſe ſumptum, verum eſſe, & de iure procedere; attamen, cum alimenta pro dote conſtituuntur, ſiue ex cauſa dotis procedunt, nihil impedire, quin totalia, aut dos dici poſſint, ſaltem largè & improptiè, cum verè ex cauſa matrimonij, atque dotis conſtituantur. Cum tamen alicui promittuntur, vel in teſtamento relinquuntur, differunt equidem à dotibus, nec dotis nomini conueniunt: quod certum eſt. Tertium fundamentum in eo conſiſtit, quod[*] ſcilicet fructus dotis correſpondere debeant quantitati, aut ſorti principali dotis traditæ, aut promiſſæ, l. ſi cum dotem, §. ſi autem in ſæuiſſimo, ff. ſolu. matrimonio. At cum in caſu præſenti alimenta in domo ſoceri promiſſa, vel quantitas 300. ducatorum extra domum eius præſtanda, nec bonorum maioratus æſtimationi, nec etiam dotis promiſſioni in ſecundo caſu, ſcilicet octo millium ducatorum, ſi filia in maioratu non ſuccedat, non valeant, & conſequenter, nec ad hæredes filiæ tranſeant, dum ſocer vixetit. Sed & quartum, in idem tendit, fundamentum, quod in primo caſu, quo filia in maioratu ſucceſſura ſit, nihil dotis nomine promiſſum apparet, ſed dictum expreſsè, quod habita conſideratione ſucceſſionis eius in maioratu, ſatis ſucceſſione ipſa dote ſoluta, ſatisfactáque manet; indéque inferunt, dotis, quæ non extat, nec conſtituta eſt, fructus conſiderari non poſſe, cum non entis nullæ ſint qualitates, nullique effectus, atque ita neque fructus, prout ſuprà probaui. Vltimum denique fundamentum eò tendit, dan[*]tem, ſeu promittentem dotem pro muliere, eius animi, vt mulieri metipſi prouidere velit principaliter, l. ex morte, in fine, C. de pactis conuentis. Quod ſi ita eſt, atque præſumitur, quando maritus lucratur fructus pro oneribus matrimonij, quanto magis id credendum, quando ſola alimenta promittuntur, vel conſtituuntur, vt mortua vxore ipſa, finiri debeant, cum regulariter morte finiantur, vt inferiùs probatur, nec fructus dotis reputentur. Pro explicatione, atque ſolutione trium horum fundamentorum animaduerto, Aduocatos partis actoris minus bene vſos terminis prædictis, quòd[*] promiſſio ſoceri in caſu propoſito, pro fructibus dotis reputetur, reputatiue valeat; cùm verè neque fructus dotis ſint, nec eo nomine nuncupari valeant; idque ex eiſdem rationibus nunc adductis. Fructus itaque dotis non ſunt, nec ſorti dotis correſpondent. Negari tamen non poteſt, quin præſtationes metipſæ, atque ſoceri promiſſiones ex cauſa matrimonij principaliter proceſſerint, atque etiam ex cauſa dotis; ſocer nanque ex cauſa matrimonij, & quo faciliùs generum ad matrimonium contrahendum alliceret, atque excitaret, qui forſan non contraheret illud ſola maioratus ſucceſſionis ſpe, niſi pro oneribus matrimonij ſubeundis, aliquid ſibi aſſignaretur, quod duraret, dum ſucceſſio ipſa non deferatur, ad eum modum promiſſionem emiſit, eamque vtriuſque fauore, tam filiæ, quam mariti eius; filiæ, quò nuberet; mariti, ſiue generi, quò facilius adduceretur, & onera matrimonij ſupportaret: & verè in primo caſu, nulla alia dos conſtituta, aſſignatáve fuit, vltra ſpem ſucceſſionis prædictæ. Imo principaliter ſolius ipſius ſoceri fauore promiſſio ea facta eſſe videtur, vtpotè, cum adiecta ea pactione, ne ſoluto matrimonio, ea quæ perceperit, reſtituat maritus, ſolius ipſius gratia & fauore id factum videri debet, qui onera matrimonij portaturus erat, non verò filiæ, cui fructus ipſi, emolumentáque percepta ſoluto matrimonio, ex pacto reſtituenda non ſunt. Sanè, nihil aliud dotis nomine promiſsum nomine aſſignari (ſucceſſionis namque maioratus ſpes, ex futuro, incertoque euentu dependet,) ſufficit equidem, vt dotis nomine promiſſo ea reputetur. Item oneribus matrimonij vt deſeruiat, eam factam fuiſſe, & impropriè dici poſſe, vt in dote ſtaturum, in ipſa quoque locum obtineat, prout ex Franciſco Mantica. ſuprà adnotaui. Nec alimentorum expreſſio mutare, aut quouis modo id alterare debet, ex his rationibus, quas conſideraui ſuprà. Item ex eo, quod cum hæc promiſſio principaliter relpiciat fauorem mariti, & in eum finem dirigatur omnino, vt onerum matrimonij ſupportandorum grauamine releuetur aliquantulum, quod & ſi expreſſum non fuiſſet, tacitè inerat, expreſſio eadem ad alimenta aut nihil operati, vel plus aliquid ſaltem vltra id, quod operaretur, nec minus cauſa expreſſa, quæ mariti fauorem reſpicit principaliter, reſtringere debet promiſſionem metipſam, vt non operetur id, quod operari poſſet, ſi alimentorum mentio facta non eſſet; ſic ſanè ex relatione Petri Surdi. Cardinalis Manticæ, Hieronymi Gabrielis, Simonis de Prætis, Stephani Gratiani, Cæſaris Barzij, Leandri Galganeti, & Coruna, quæ ego metipſe in commentariis de vſufructu, adnotata, ſcriptaque reliqui tradidi ſuprà hoc eodem capite, numer. decimo nono, vbi dixi, quod cauſa quæ[*] reſpicit commodum & fauorem eius, cui alimenta promittuntur non reſtringit promiſſionem ipſam, ſed perinde habetur, ac ſi promiſſio ſimpliciter facta fuiſſet. idque vt tranſmiſſio in hæredes non impediatur eo caſu, quo alimentorum mentione detracta, traſmitti alimenta poſſent, prout abſque dubio in caſu præſenti contingeret, ſi facta promiſſione per ſocerum pro tempore vitæ ſuæ filia deceſſiſſet, & filios reliquiſſet, nec alimentorũ nomen fuiſſet expreſſum. Expreſſio itaque metipſa alimentorum, an tanti æſtimari, haberique debeat, vt efficere poſſit, dotis nomine promiſſionem prædictam factam non fuiſſe, ſiue dote, ſaltem impropriè, & largè dici non poſſe; quæ etiam ex hactenus ponderatis. adductiſque fundamentis, maiorem vim habeant fortiúſque adſtringãt, viderint, atque maturè diiudicauerunt alij: pro nunc namque, quid magis amplectamur, quid iuris rationi magis conſentaneum ſentiamus; ideo non explicamus, quod lis in Senatu pendeat, prout inferius dicetur. Et hactenus de primo articulo principali. Quoad ſecundum verò, an dicta ſoceri promiſſio, mera, puraque alimenta contineat, atque ita morte filiæ extincta fuerit, nec ius alimentorum, quod perſonæ cohæret, ad hæredes eius tranſmitti potuerit. E contrario verò, an poſito, quod mera alimenta ſint. in filios, & maritum tranſire debuerint, quia indefinita promiſſio, & filiæ, & mariti, generi ſcilicet, & filiorum matrimonij, onerúmque eiuſdem cauſam, & perſonas reſpicit, nec ad ſolam filiam reſtringitur, cum ad perſonam ſolam, & vita ſoceri ſcilicet, ſequentia magis vrgere, adſtringerèque videntur fundamenta. Primo, quod alimenta finiuntur regulariter, morte eius, cuius fauore promiſſio, aut obligatio[*] alimentorum facta eſt, nec tranſeunt ad hæredes, ex parte eius, cui debetur, l. cum. ij, §. modus, ff. de iranſact. l. fin. §. dominus, ff. de vſufructu, l. Firmio, in fin. ff. quando dies lega. cedat, & cum Surdo, Cæſare Barzio. Thuſc. & Stephano Gratia. adnotaui. atque exornaui ſupra hoc eod. cap. n. 5. 6. & 7. & addidi, quod contemplatione certæ perſonæ factæ promiſſio, ipſi perſonæ cohæret, & conſequenter perſona extincta, dicitur extingui; prout etiam d. n. 7. comprobaui. Mortua igitur filia in caſu præſenti, videtur, quam obligatio alimentorum extincta quoque fuerit, nec ad hæredes tranſire potuerit. Secundo, ceſſaſſe, extinctamque fuiſſe cauſam illam, ob quam ſocer alimenta promiſit, matrimonij ſcilicet. & onerum eiuſdem, quæ maritus de iure tenebatur ſubire: & per conſequens ceſſaſſe, extinctamque fuiſſe alimentorum obligationem; cap. cum[*] ceſſante, de appellation. l. adigere, §. quamuis, ff. de iure patronatus, cum vulgatis, & exornaui ſuprà hoc eodem cap. numero ſexto. verſiculo, Tertio illud vrgebat. Tertiò, nihil intereſſe, adhuc ſupereſſe, viuerèque ſoceum, qui pro temporæ vitæ ſuæ, 300. ducatorum, quantitatem, ſiue alimenta promiſit: Quoniam alimenta promiſſa, ſeu relicta alicui, cum certa temporis determinatione, putà ad decennium vel ad vitam promittentis, finiuntur, ſi alimentarius interim decedat, nec reliqui remporis hæredi[*]bus eius debentur. l. ſi cum præfinitione, 20. ff. quando dies legati cedat, & exornaui, multorumque iuris Interpretum authoritate comprobaui ſuprà hoc eodem cap. num. 2. & 3. & 4. comprobat etiam Stephanus Gratianus, diſceptat. forenſ. lib. 1. cap. 10. 4. ex num. 30. & n. 36. & ſeq. qui ex communi Doctorum ſententia obſeruat, quod quando ali[*]menta promittuntur, aut relinquuntur ſimpliciter & ſine temporis præfinitione, cenſetur perpetua, ideſt, ad vitam alimentarij eſſe conſtituta, idque ſiue debeantur ex contractu, ſiue ex vltima voluntate; cum verò promittuntur, relinquuntur alimenta cum certa temporis præfinitione, morte alimentarij finiri, vt dictum eſt, & de ratione etiam poſt Surdum ſuprà hoc eod. cap. d.n. 2. & ſeq. Quartò deinde, quod licet alimentorum, ſeu dictæ quantitatis promiſſio facta fuerit genero, vel vtrique ſimul, maritò ſcilicet, & vxori; fuit tamen contemplatione vxoris, & matrimonij principaliter; atque ita ipſius morte finiri debuit, ac ſi[*] ei facta fuiſſet; nam & ſi in dubio diſpoſitio, aut promiſſio fauore nominatorum facta intelligatur; ſicuti ex aliis Authoribus obſeruarunt Mantica, de coniecturis vltimarum volunt. lib. 8. tit. 16. per totum. Menochius lib. 4. præſumpt. 123. n. 1. & quatuor ſeq. Surdus, de alimentis, titul. 4. q. 4. n. 12. Id tamen[*] non procedit, quando conſtat, contemplatione alterius perſonæ factam fuiſſe diſpoſitionem, ſeu promiſſionem, vel qualitas perſonæ ſic ſuadeat; vt per Menochium, in conſ. 140. n. 3. lib. 2. & dicta præſumption. num. 15. Surdum, dicta quæſt. 4. n. 12. item & n. 23. Vbi cognoſcendum, an legatum, ſeu diſpoſitio facta cenſeatur, vnius, vel alterius perſonæ contemplatione, inquit, nihil melius quæri poſſe, quàm inquirendo, an teſtator foret etiam alicui alimenta relicturus, etiam ſine onere, quia ſi erat alioquin relicturus, ſuſtineatur legatum, etiam poſt mortem alterius, aliàs non. Et pro hac ipſa parte expendi poteſt text. in l. illis libertis, 38. ff. de condit. & demonſt. prout ego ipſe expendi eum, ſuprà hoc eod. cap. n 9. & in l. Seio, ff. de annuis legat. Prout etiam eum induxi, atque ponderaui, d.n. 9. vbi latiùs. Quintò denique & vltimo loco facit Cordubæ de Lara; in eiſdem, in quibus verſamur terminis,[*] pro hac parte obſeruatio, & reſolutio; is enim Author, in l. ſi quis à liberis, §. non tantum, ex n. 62. cum ſeq. reſolutiuè firmauit, quod alimenta à ſocero promiſſa ſimpliciter filiæ, & genero, dum collocat filiam in matrimonium, cenſeantur promiſſa, & debeant præſtari tantùm, dum matrimouium conſtiterit, & ideo mortua filia, genero non deberi; ſic ſanè hanc ipſam obſeruationem adduxi, expendique ſuprà hoc eod. cap. n. 8. Pro contraria tamen parte, quod diſſoluto matrimonio per mortem filiæ, dicta obligatio extincta non ſit; ſed potius duret, viuente filia eius ſuperſtite, nec conueniens ſit, quod alimenta (quando mera & pura ſint alimenta) ad eam tranſeant, ſequentia magis vrgete videntur fundamenta. Ac primum quidem conficiendum eſt ex his, quæ in comprobationem primi articuli, longa ſerie commemorata, ponderataque fuere ſuprà; ipſa namque fortiter adſtringunt, plureſque rationes detegunt, ex quibus dictam obligationem, aut promiſſionem tranſire ad filiam, & maritum euincitur, nec in perſona vxoris finiri, ac maximè ea, quæ adnotaui, atque recenſui ſuprà, in verſ. pro explicatione, at que ſolutione trium horum. Iuris namque rationi non aduerſatur, vt alimenta, quæ ex cauſa Iucratiua relicta, aut promiſſa, finiuntur regulariter morte alimentarij, ex cauſa oneroſa, quæ hactenus durat, & quæ iam ſuum effectum conſummauit, promiſſa, ad hæredes, filios ſcilicet vxoris defunctæ tranſeat, quemadmodum & dos tranſit, quamuis cauſa iam ceſſauerit, matrimonij ſcilicet diſſoluti, quia iam illa effectum ſuum conſummauit, prout inferius dicetur. Cauſa ipſa, cum filiam, maritum, filios procreandos, & onera matrimonij ſimul teſpiciat à principio, prout infrà quoque dicetur, & ſuprà dictum fuit. Secundò deinde facit, promiſſionem alimentorum, ſeu dictæ quantitatis 300. ducatorum, ſicut & quemlibet alium contractum regulari, atque interpretari debere principaliter à ſua cauſa; ſicuti ex[*] aliis multis Authoribus obſeruarunt Cacheranus, deciſ. Pedemontana, 98. num. 3. Petrus Surdus, in conſ. 150. n. 38. lib. 1. & de alimentis, tit. 5. quæſt. 5. num. 5. & tit. 9. quæst. 47. num. 10. Mantica, de coniecturis vltimar. volunta. lib. 6. tit. 14. ex n. 8. cum ſeq. Simon de Prætis, lib. 2. folio 270. ex num. 14. Mieres, de maioratu, part. 2. quæst. 7. n. 48. in verſ. infertur: promiſſionis autem faciendæ tempore capitulationum dicti matrimonij, quamuis fuerit cauſa ipſummet matrimonium; reſpicit tamen vnum finem principaliter, hoc eſt, filiorum propagationem, procreationem. atque educationem, quorum fauorem principaliter reſpiciunt doti priuilegia[*] conceſſa, vtpote, cùm ex matrimonio procedant; ſicuti apertè deducitur ex textu, in l. prima, ff. ſolut. matrimonio. Et ibidem Barboſa, primæ parte, n. 82. ſingulariter adnotauit in hæc verba: Vnde ſi bene adtas, priuilegia principaliter fuerunt conceſſa doti propter matrimonium, vt ſcilicet faciliùs matrimonium contraheretur; non autem ſuerunt conceſſa propter matrimonium ſimpliciter, ſed quatenus ex eo ſperatur ſequi illud bonum humanum, tanquam à cauſa. ideſt, prolis procreatio: vnde videtur inferri, quod ſi ex matrimonio non ſperetur ſequi proles, doti non competent priuilegia, nam cum propter matrimonium doti fuerunt conceſſa priuilegia, non quidem propter ſe, ſed quatenus ſperatur ſequi ex matrimonio illud bonum humanum, ideſt, prolis procreatio, ceſſante ratione, ſi ex matrimonio non ſperetur ſequi illud bonum commune, neque propter illud doti concedentur priuilegia; iuxta tradita per Rolandum, in conſilio 62. num. 42. lib. 2. Socer igitur dum alimenta, & dictam 300. ducatorum quantitatem promiſit, non modò propter matrimonium, ſed etiam propter filiorum propagatio. nem, adductus, excitatùſque eſt, quæ eſt finis præcipuus bonorum matrimonij, quatenus temporale reſpicit. Et quando excitaretur tantum, vt matrimonium inde cauſaretur, atque contraheretur, idemmet effectus reſultat, qui ſi excitaretur propter finem prolis; quia matrimonium hunc finem reſpicit, & vnum quodque eſt tale, propter id, ad quod eſt tale, & quicquid eſt cauſa cauſæ, eſt causa cauſati, l. dotem debit, ff. de collat. bonor. l. manuniſſiones, ff. de iuſtitia & iure, vbi Doctores communiter, & extendendo cauſam ad effectum cauſati, videlicet ad matrimonium, quamuis ipſum diſſoluatur: eiuſdem cauſa non ceſſat, ſi filij ex matrimonio ſuperſint: quemadmodum igitur, dos, quæ datur propter matrimonium, ſoluto matrimonio reuertitur ad patrem, qui dotauit, ſi filij non remaneant, quia matrimonij, & liberorum cauſa ceſſauit. Si tamen ex matrimonio filij ſuperſint, non reuertitur, prout ſuprà adnotaui ad initium huius capit. nam etſi matrimonij cauſa ceſſauerit, filiorum tamen cauſa remanet, quorum propagatio principaliter inſpicitur, vt dixi, & filiis relictis non ceſſat cauſa, propter quam dos data fuit, quia ad eum finem principaliter datur, vt onera matrimonij ſuſtineantur, & alimentis dos ſeruiat. Ita & eodem modo, ſi filij ex matrimonio remaneant, non finientur alimenta morte vxoris, quæ ad eius vitam reſtricta non fuere, ſed pro vita patris, aliàs ſoceri conceſſa, imo durante vita eiuſdem, & filiorum durabunt, cum duret vna cauſa, quamuis alia ceſſauerit, nec poſſit differentiæ ratio aſſignari inter dotem, & alimenta, quando filij ſuperſunt, & ſocer viuit, qui pro tempore vitæ ſuæ illa promiſit atque ita, cum eadem ratio militet, idem ius obſeruari debet, ex vulgata regula, l. illud, ff. ad legem Aquiliam. cum aliis. Rurſus & pro eadem parte facit, in caſu præſenti, nec eſſe finitas omnes perſonas, quibus ea quantitas 300. ducatorum, ſingulis, annis promiſſa eſt, nec etiam in totum ceſſaſſe, extinctamque fuiſſe cauſam, ob quam ipſa promiſſio facta eſt; quod certiſſimum eſt, atque oſtenditur manifeſtè: quamuis ergo verum ſit finitâ perſonâ, qui alimenta promiſſa, relictàve fuerunt, finiri alimenta metipſa, finiti quoque, & ceſſare, ceſſante cauſa, prout ſupra adnotatum, probatumque fuit; negatur tamen, quod in ſpecie proposita, finitæ fuerint omnes perſonæ, quarum fauore obligatio, atque promiſſio initium ſumpſit: nam etſi vxor deceſſerit, remanſit tamen filia, ex eo matrimonio procreata, inſuper, & maritus, in cuius perſona, vel ſaltem in perſona eius, & vxoris ſimul concepta fuit per ſocerum ipſamet promiſſio, & remanet ſocer idem, pro cuius vita promiſſio, & 300. ducatorum ſingulis annis præſtatio, reſtricta eſt, atque ita obligatio durat omnino; filij namque ſunt pars onerum matrimo[*]nij, propter quam dos datur, l. 1. ff. ſolut, matri. l. pro oneribus, C. de iure dotium, l. dotis, fructus, & l. quamuis, in fin. ff. de iure dotium, & ex dote ſunt alendi per maritum, l. fi cum dotem, §. ſi vero dotem, ff. ſolut. matri. Et notanter tradidit Bartholom. Socin. in conſ. 9. num. 11. volu. 1. Cum ergo dicta filia remanſerit penes maritum defuncta vxore, l. ſi marit. & l. ſi filia, §. hoc amplius, ff. familiæ erciſcundæ, nec tranſeat ad auum, niſi in ſubſidium, vt in l. non quemadmodum, ff. de lib. agnoſcen. ceſſare equidem non debet dicta obligatio aut promiſſio, ſed potius viuente filia, pro vita ſoceri contineri, ſicuti socinus ipſe, in eod. conſ. 9. n. 13. ſingulariter annotauit: & is quidem, cum verſaretur in materia dictæ l. dos à patre. Et in quæſtione excitata per Gloſ. & Mart. ibi in hæc verba ſcripſit, Sextodecimo probatur, dos datur propter onera matrimonij, l. pro oneribus, cum ſimilibus. Inter quæ ſunt liberi, & eorum educatio, vnde Dos pro liberorum procreatione, fauores plurimos conſequitur, l. prima, ff. ſoluto matrimonio. Cum ergo onus liberorum remaneat penes maritum defuncta vxore, l. ſi maritus, l. ſi filia, §. hoc amplius, ff. familiæ erciſcundæ, nec tranſit ad auum maternum, niſi in ſubſidium, dicta l. non quemadmodum, debet etiam tranſire, & c. Addidit etiam Socinus metidem ibi, n. 12. vnum verbum admodum ſingulare, & notandũ in propoſito, videlicet, quod participatio multorũ in eodem actu, æqualem requirit fauorem; & inde, mortua filia, idipſum reſpectu filiorum eius ſtatuendum eſſe, quod reſpectu matris eorum, cùm æqualiter in actu participent, reſpectu fauoris, & onerum matrimonij; pro quibus dos datur. Et multum notanter ſic ſcripſit. Quintodecimo probatur, quoniam hoc ſuadet ratio æquitatis ſeruandæ inter omnes, qui ſunt cauſa, vel occaſio huius matrimoni; quia cum plures participant circa eundem actum perficiendum, pariter & ſalubriter cuilibet eſt prouidendum, argumento, l. finali, C. de fruct. & lit. expenſ. authent. æqualitas, C. de pactis conuent. l. final. ff. de acceptilat. Sed in caſu noſtro, hoc eſt, in matrimonio contrahendo, concurrit voluntas patris, ſaltem de honeſtate, ſecundum ius Canonicum. Et cæteris eſt prouiſum, filiæ, ſi moriatur maritus, per totum titulum, ff. & C. ſoluto matrimon. & patri, ſi filia moriatur, ſiue filius, l. dos à patre, C. ſoluto matrimonio. Ergo prouidendum er at, filiâ defunctâ in matrimonio, filijs; quia dos debet remanere penes filios, & apud patrem eorum, pro ſuſtentatione ipſorum. Hactenus Socinus, cuius nullam mentionem Aduocati omnes fecerunt ſuis allegationibus, & reſponſis, nec etiam ego ipſe expendi eum, ſuprà hoc eodem capit. verè tamen adeo concludenter vrget in caſu propoſito, vt nihil melius, nec magis opportunum expendi poſſit pro reſolutione ipſius; tum, quia is Author (cuius omnia commentaria, & conſilia, ſic pariter, atque ex profeſſo ſicut Bartoli opera, ego metipſe, prælegi & vidi) verſAbatur equidem in eadem noſtra materia, & adducebat fundamenta in comprobationem opinionis Martini, in dicta l. dos a patre. Quam veram, & tenendam exiſtimauit regulariter; licet in caſu illo, propter ſtipulationem, aut conuentionem adiectam, dubium illud, à ſe excitatum, ex num. 14. habuiſſet. Tum etiam, quia omnia fundamenta, & rationes, quæ ibidem ponderãtur, num. 1. & duodecim ſequent. Ita æqualiter militant in hoc ipſo caſu propoſito, (quando ex meris & puris alimentis promiſſo proceſſerit,) eo quod filia ſupereſt, & ſic alimentorum, & partis onerum matrimonij æqualis ratio militat ac ſi filia ipſa viueret, prout ibi apparet; promiſſio etiam ad vitam ſoceri reſtricta, indeſinitè concepta eſt, vt tam ipſam filiam, quam eius mattem comprehendere debuerit, ac omnes quidem, ſocero ipſo viuente, ſicuti Surdus optimè aduertit in loco inferiùs referendo, & in dubio, ea[*] promiſſione, filiis quoque eiuſdem matrimonij conſultum, ac prouiſum cenſeri debeat, perinde ac ſi ſpecificè ipſorum mentio facta fuiſſet, l. ſi pactum ff. de probationibus, l. debitor, C. de pactis. Et ad ipſos eadem promiſſo, & obligatio tranſire de iure; prout ſuprà hoc eodem capit. num. 45. probaui. Denique, quia vt viuente ipſa filia, alimentorum, ſeu dictorum 300. ducatorum ſingulis annis, obligatio durat, ita æqualiter militant tres illæ rationes, quas ponderauit, adduxique maximo cum iudicio Socinus. præcitato conſilio 9. ſub num 12. in verſiculo, Decimonono probatur. Sicut in caſu illo, ac in terminis quæſtionis Martini, quod vllo pacto negari non poteſt. Remanet ergo, non eſſe finitas omnes perſonas, quarum fauore promiſſio dictæ quantitatis emanauit, cum filia ſuperſit, ſicuque nec obligationem ipſam finiri potuiſſe. Cauſem etiam non ceſſaſſe, nec extinctam fuiſſe, compertum eſt, & euidenter demonſtrabitur, ſi in memoriam repetamus (breuiter tamen,) aliqua ex his, quæ ſuprà, hoc eodem capit. ex num. 48. vſque ad num. 55. adnotaui. & ſcripſi: videlicet, quod dos. vt promittatur, vel conſtituatur, à communiter accidentibus, plures cauſæ concurrere ſolent, matrimonij ſcilicet, filiæ ipſius, cui datur, aut promittitur, fauore, & gratia, vt maritetur, & etiam vt alatur, cùm dos alimentis quoque deſeruiat; filiorum quoque, quorum, æquè, ac matris, quæ dotatur, in conſideratione habentur à iure, onerum quoque matrimonij cauſa attenditur principaliter, quorum filij pars ſunt, ſicuti ex Socino comprobaui ſuprà. Sed & mariti gratia conſtituitur dos, & aliquando vltra vires ſubſtantiæ promittentis augetur, quò facilius ad matrimonium adducatur, atque excitetur, ſic ſane promiſſio dotis, ita principaliter reſpicit maritum metipſum, onera matrimonij, & filios eiuſdem, ſicut vxorem, & aliquando gratia potius, & fauore mariti, quàm vxoris promiſſio aliqua fit, ſicuti factum fuiſſe in præſenti, obſeruatum fuit ſuprà, & ratione concludenti comprobatum. Quamuis ergo alimentorum, ſeu 300. ducatorum ſingulis annis promiſſio facta fuerit, vt filia metipſa maritetur, atque dotetur, ex quo tamen fit aliis etiam de cauſis, vt matrimonium ſcilicet perficiatur, & contrahatur, vt maritus ad illud contrahendum alliciatur, qui veriſimiliter non adduceretur, niſi ea promiſſio fieret, & pro certo crederet, pro vita ſoceri promiſſionem duraturam, ſi caſus his conſideratur, præuiſúſve fuiſſet; in fauorem etiam filiorum principaliter, prout ſtatim dicetur, & onerum matrimonij reſpectu principaliter[*] quoque, quorum filij ſunt pars; non ideo ceſſauit, quod cauſa vna ceſſauerit, ſcilicet filiæ, & matrimonij, ea defuncta; remanent namque aliæ plures, ex quibus eadem promiſſio durare, ſuſtineríq; debet pro vita ſoceri; matrimonij ſcilicet, iam ſemel contracti, & inductionis mariti ad matrimonium, & hæ duæ cauſæ iam ſuum effectum conſummarunt, ſortitæque ſunt: vnde non intereſt, quod ceſſauerint poſtea. Filiorum quoque cauſa, & fauor durat, quæ præcipuè in conſideratione habetur, onerum etiam matrimonij, reſpectu filiæ eiuſdem, quæ remanſit; rationes autem plures, vel cauſæ, quando concurrunt in diſpoſitione, tunc vna ceſſante, ſi alia remanet, non ceſſat effectus, ſiue diſpoſitio; ſicuti ex text. in §. affinitatis, Inſtitut. de nuptiis, & aliis iuribus, & Authoribus adnotaui ſuprà hoc eod. cap. n. 50. & vltra ibi relatos exornarunt Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quæſt. 1. num. 11. & 12. & Canonicarum lib. 2. quæſt. 15. n. 65. & duobus ſeq. Rolandus, in conſil. 52. ex num. 32. cum multis ſeq. lib. 2. Pedrocha, in conſil. 24. num. 2. Menchaca, de ſucceſſion. progreſſu, lib. 1. §. 7. num. 40. Item ceſſante cauſa, non ceſſat effectus, quando effectus iam conſummatus, perfectùſque fuit prout in præſenti conſummatus, fuit, & in eſſe productus, contracto iam matrimonio, & filia relicta; prout etiam latius ibidem comprobaui, ex num. 51. cum ſeq. Addo nunc, vltra ea, quæ ibidem ſcripta reliqui Petrum Surdum, ibi non commemoratum, in commentariis de alimentis, tit. 5. quæſt. 5. per totam. Is enim[*] multum ad propoſitum noſtrum tradidit eò loci, quod quando alimenta relicta ſunt ob cauſam, ceſſant quamprimum ceſſat cauſa, quia legatum factum ob certam aliquam cauſam determinatur ſecundum illam, & ceſſante cauſa legati, ceſſat generaliter omne legatum: & quod id procedit, non ſolum in teſtamentis, ſed etiam in contractibus; prout vtrumque exornauit Surdus ibidem. Statim tamen, num. 14. ex ſententia Cephali, & aliorum limitat, vt hæc concluſio procedat, quando cauſa eſt vnica: at ſi plures ſint cauſæ, & vnica ceſſet, vel non omnes ceſſent, legatum, aut promiſſio alimentorum non ceſſat, prout etiam ibi comprobat, & in legato, aut promiſſione alimentorum, ita pariter ſtatuit, prout contendimus. Idem quoque Surdus, dicto tit. 5. quæſt. 4. in[*] dubium excitauit, an legatum alimentorum vxori relictum, ſub conditione commorandi cum filiis, ſeu hæredibus, mortuis filiis, extinguatur, nec vxori debeatur; & in effectu concludit, quod vbi legatum alimentorum factum eſt fauore legatarij, & onus prædictum habitationis iniungitur fauore legatarij, tunc non deficit legatum, & vxor perſeuerat, percipiendo alimenta, etiam poſt mortem filorum: ſi verò appositum eſt fauore eius, cum quo debet habitare, tunc mortuis filii, deficit legatum. Quod ſi legatum eſt relictum fauore vtriuſque, ſcilicet legatarij, & eius, cum quo debet habitare; tunc ſtatuit idem Surdus, ex num. 16. dictæ quæſt. 4. quod mortuo fili, vxor adhuc conſequitur alimenta, idque ex ſententia Decij, & aliorum, de quibus ibi: & concludit, Decij ſententiam, veram eſſe, ex ratione prædicta, quod cum plures ſunt cauſæ diſpoſitionis, vna illarum ceſſante, non ceſſat diſpoſitio; idque ita procedere in contractibus, ſicut in vltimis voluntatibus: & id ipſum reſoluit Menochius, lib. 4. præſumptione 123. num. 23. Sanè in caſu præſenti, pluribus ex cauſis facta fuit dicta promoſſio, & vna tantum ceſſauit, ſicque diſpoſitio conſeruari debuit pro vita ſoceri, ex aliis cauſis, quæ remanent, prout ſuprà obſeruaui. Item promiſſio, non modo ita principaliter fauore filiorum, ſicut matrimonij facta fuit, ſed etiam magis principaliter ipſorum filiorum fauore proceſſiſſe eam, ſtatim probabitur, indéque, etſi verſemut in materia alimentorum, adhuc obligatio ipſorum durare debet, dum perſona filiorum durauerit, quæ principaliter in conſideratione habetur. Nec veriſimi[*]liter credendum eſt, quod gener, ſi tempore capitulationum matrimonialium, de hoc caſu recordatus fuiſſet, eúmve præueniſſet, pacta aliter concluderet. nec matrimonium contraheret, niſi ad eum modum ſocer aſſentire. t Socer etiam ipſe, qui ita indefinite, & abſolute pro tempore vitæ ſuæ ſe obligauit, & nepotes, prout filios, imò magis dilexiſſe eum, credendum eſt; non deſineret in idem conuenire, imo aſſentiret libenter, propter fauorem, & commodum nepotum, ſicuti multum ad propoſitum annotauit, atque fundauit Bartholomæus Socinus, dicto conſil. 9. num. 13. ex verſic. 19. probatur, vbi contendit, paria eſſe, filiam extare, aut mortuam eſſe, filios tamen reliquiſſe, idque in hac eadem, qua verſamur, materia, & deciſione dictæ l. dos à patre profecta, C. ſoluto mat. pro expreſſo igitur, & cauto habendum eſt id, iuxta deciſionem l. tale pactum, §. finali, iuncta ſua gloſſa, ff. de pactis, de qua longa ſerei, & infinita Interpretum allegatione, & tractatu, ſuprà hoc eod. lib. cap. 12. & conuenit Theorica alia, atque explicatio eiuſdem Petri[*] Surdi, d. tit. 5. quæſt. 4. num. 22. & 23. an teſtator alioquin eſſet relicturus, vel non, vt ſcilicet ſuſtineatur legatum, etiam poſt mortem filiorũ, quando teſtator eſſet alioquin relicturus, etiam abſque onere, aliàs ſecus: veriſimiliter namque, quis negauit, quod ſocer, vt contraheretur matrimonium, & ad effectum reduceretur, etiam filia defuncta, alimentorum, aut dictæ quantitatis obligationem durare vellet, & aſſentiret libenter, ſi filia filios relinqueret, cum ex eiſdem alimentis ipſi alendi eſſent, iuxta placita, & obſeruationes Socini, vbi ſupra, ex num. 11. cum ſeq. Quocirca, ex fauore filiorum, tacitaque, & præſumpta aui voluntate, qui ſi de liberis cogitaſſet, nepotibus ſcilicet filiæ, ita ſtatueret, nec dotem ad ſe reuerti vellet, procedere Martini, & ſequacium ſententiam, confirmatam hodie ex tit. 11. part. 4. certiſſimum eſt, atque ex his deducitur Authoribus, quos ſuprà ad initium huius Additionis commemoraui. Quæ ratio in promiſſione alimentorum, dummodo ad vitam filiæ reſtricta non ſit (prout hic reſtricta non fuit) ita æqualiter procedit, ſicut in dote, prout ſupra annotaui. Quod ſi aduerſus ſuperiora, adhuc inſiſtas, & dixeris regulam textus, in d. §. affinitatis, Inſtitut., de nuptiis, cum ſimilibus, & doctrinam illam, quod quando plures ſunt cauſæ, & rationes, quamuis[*] vna ceſſet, non ob id ceſſat diſpoſitio, ſed conſeruatur ex illis rationibus, quæ adhuc ſuperſunt; tunc demum procedere, quando ſunt duæ cauſæ finales, quarum quælibet per ſe eſt ſufficiens, ad producendum effectum, ſed in dubio, quando plures rationes copulatiuè vrgent, omnes debere concurrere, & diſpoſitioni ſit locus; ſicuti ex aliis Authoribus explicauit Barboſa, 1. part. l. 1. ff. ſoluto mat. ſub num. 83. in verſic. cæterum hæc reſponſio. fol. 234. in principio, & vna ceſſante, debere ceſſare diſpoſitionem, aut conceſſionem; prout ipſe Barboſa declarat ibidem, num. 85. in verſic. & cum plures copulatiue, fol. 235. in principio, & vltra relatos per eum, facit Rolandus, in conſil. 52. num. 50. lib. 2. quod quotieſcumque in aliquo actu concurrunt duæ[*] cauſæ, quarum vna ſit immediata, & altera remota, tunc effectus attribuitur propinquæ, & non cauſæ remotæ, & ceſſante cauſa immediata, ceſſat effectus, quamuis duret cauſa remota, prout ibi, ex num. 50. Si ita inſtes, vt dixi, Reſpondebitur primò, quod regula, Ceſſante cauſa, ceſſat effectus intelligitur,[*] quando cauſa ceſſat in communi, & vniuerſaliter, ſecus ſi ex accidenti ceſſet, in cauſa, & perſona particulari, quod ex aliis Authoribus, ſic explicauit ipſe Barboſa, ibi, num. 85. in verſic. quoniam regula, & iterum ſub num. 88. Secundò reſpondetur, & notabiliter equidem, prout ipſe Rolandus, vt præfatæ doctrinæ, nunc relatæ, ſatisfaciat, dicto conſilio 52. num. 55. reſpondet in hæc verba, quæ meliora excogitari, adducive in propoſito non poſſet. Tertio reſpondetur, quod[*] vbicumque reſtant reliquiæ aliquæ priuilegij, licet ceſſet cauſa finalis priuilegij, nihilominus illud non ceſſat, propter reliquias, quæ remanent, l. finali, ff. de Decurio, l. etiam, vbi Marſ. ff. de quæſtionibus. Dinus, in cap. Decat. de regul. iur. Ioan. Annibal. in rubri. ff. de ſolut. mat. num. 42. Alexand. in d. §. ſi maritus, ſed in caſu noſtro remanent reliquie, quia filji, ergo, & c. Ita Ripa, in d.l. ex facto, num. 16. & Anania, in citato conſ. vltimo, verſ. & licet. Atque ex eodem Rolando, Tiraquello, & Cephalo, ſic quoque explicauit Barboſa, dict. 1. part. legis primæ, ſub num. 88. in verſic. & in his terminis, fol. 237. & vltra eum, ſic etiam declarauit, & in legato alimentorum, vt conſeruetur mortuis filiis, reliquias extare, ſufficere, obſeruauit Pet. Surdus, d. tit. 5. q. 5. num. 16. idem Surd. & multum ad propoſitum, in conſ. 531. num. 10. lib. 4. Tertio reſpondetur, ceſſante cauſa, aut ratione[*] legis, ceſſare effectum cauſæ, aut ipſam legem, procedere, & accipiendum eſſe, quando cauſa, aut ratio legis ceſſat in totum; & aliud eſſe, ſi ceſſet pro parte tantum, quia ex parte tantum ſuſtinetur diſpoſitio; prout ipſe Barboſa explicauit etiam ibidem, num. 88. in principio, quo nihil melius ad propoſitum præſens dici poſſet. Quartò, & vltimò reſpondetur, explicãdo totam[*] hanc materiã, prout in ſumma eam explicauit Barboſa, in eodem loco relato, num. 89. in princ. dicens, veram reſolutionem eſſe, quod vbi in lege eſt vna tantũ ratio expreſſa, vt ceſſet illius legis diſpoſitio, oportet, quod omnino ceſſet ratio, neque ſufficit, pro maiori parte, vel etiam potiori ceſſare, provt ſuprà dixerat: ſed vbi in lege exprimuntur rationes copulatiuè, & vna ex illis omnino ceſſet, ceſſabit etiã legis diſpoſitio, ſi modo illa, quæ ceſſat, ſit potior & principalior aliis. Ecce, vbi requirit, quod omnino ceſſet vna ex rationibus, quaſi aliud ſit, quãdo ceſſaret pro parte tantũ, & in aliis caſibus explicatis ſuprà requirit etiã quod ratio, aut cauſa, quę ceſſat, potior, & principalior, atque ita minimè ceſſabit diſpoſitio, ſi ea. quæ caſſat, non ſit potior, & principalior: ſed ſic eſt, quod in caſu præſenti, principalior, & immediata cauſa, propter quam doti priuilegia, conceduntur, non eſt matrimonium metipſum, ſed eiuſdem matrimonij effectus, & finis hoc eſt, liberorum procreatio; ſequitur ergo, quod etſi ſolutum ſit matrimonium per maritem vxoris, filij remaneant, non ceſſabunt ipſa dotis priuilegia, nec dictæ l. dos à patre, beneficium, ſed potius id ipſum quod in dote ſtatuendum erit, vt ſcilicet promiſſio prædicta non finiatur; quemadmodum contendi ſuprà, in ſecundo fundamento huiuſce partis, per totum. Quod autem matrimonium non ſit potior, & principalior cauſa, ſed potius liberorum procreatio, in eodem ſecundo fundamento oſtendi, & Petri Barboſæ locum in terminis expendi. Addo nunc, eundem Barboſam, idem, prima ſci[*]licet parte d.l. 1. ff. ſoluto matrim. ex n. 86. in dubium excitaſſe, an priuilegia doti conceſſa, competant mulieri, à natura ſterili; & vt reſoluat articulum, pro certo, & ſæpè tradidit id, quod contendimus; nam n. 89. in hunc modum ſcripſit: Cum igitur in noſtra materia plures exprimantur rationes, & in muliere ſterili à natura, ceſſat ea præcipua ratio conceſſionis priuilegiorum, ſcilicet ſpes prolis procreandæ, debet etiã ceſſare diſpoſitio, id eſt, conceſſio priuilegiorum. Ecce vbi propter defectum prolis, id deficere, probat is Author, quod prole exiſtente, quamuis ſolutum ſit matrimonium, non deficit: & iterum ipſe Autor n. 81. in princ. ibi: atque ita conſtat, prolem fuiſſe cauſam finalem, etiam, immediatam omnium priuilegiorum, doti conceſſorum & in verſ. ſed aduertendum eſt, ibi: quod neque ipſum matrimonium videtur eſſe cauſa priuilegiorum immediata, ſed potius, proles id eſt effectus, qui ex matrimonio producitur, vt conſtat ex iſto textu, atque ita non matrimonium per ſe conſideratum, ſed potius effectus, inde reſultans, fuit immediata cauſa priuilegiorum. Rurſus, & pro eadem parte facit, quia placuit, in[*] hac materia alimentorum, potius admitti ſuperfluitatem, quem vt quis priuetur alimentis, & quod fiat interpretatio contra ius; prout ſimilis interpretatio fuit deducta ex l. 1. C. de legatis. vbi legatum alimentorum factum ſub conditione, donec, vel quouſque legatarius moratus fuerit cum hærede, durat etiam mottuo hærede, licet ſecundum Doctores, dictiones huiuſmodi, donec, & quouſque, ſint ex natura limitatiuæ temporis, ita vt vltra tempus non ſubſiſtat legatum, ſicuti ex Caſtrenſe, Corneo & communi tradidit Stephan. Grat. diſceptat. forenſ. lib. 1. c. 104. n. 65. & 66. Quod ſi in relicto ex cauſa lucratiua, ita ſtatuitur ibi, quanto magis in caſu præſenti id ipſum obſeruandum erit, filia relicta; cùm reſpectu mariti dos conſtituti dicatur ex cauſa oneroſa, quia maritus ipſe ſubiturus eſt oneroſa matrimonij, ſicuti comprobaui ſuprà hoc eod. c.n. 58. & maximè, cum concurrant omnia requiſita, de qui[*]bus per Gratianum ibidem n. 71. in dubio namque verſamur. id eſt, caſum hunc expreſsè, atque in contrarium deciſum, non inuenimus, nec alimenta ad vitam filiæ, quænupſit, reſtricta, ſed potius ad vitam patris eius, Secundo text. in d.l. 1. procedit in caſu, in quo aliquid eſt præſtandum per legatarium, ſcilicet, quia debet morari cum hærede, & tamen ſtatuitur, quod ſi per caſum, id eſt, per mortem hæredis non poſſit cum eo morari legatarius, adhuc legatum duret pro vita eiuſdem legatarij: ſanè in terminis noſtris, non modo id erat præſtandum ex parte mariti, quod ſcilicet cum vxore deberet commorari, ſed etiam, & onera omnia matrimonij ſubire tenebatur, idcirco, ſi per mortem vxoris eiuſdem, & ſic per caſum, cum ea habitare, atque pro parte eius onera portare, ſit impeditus, promiſſio ceſſare non debet; idque maximè cum alimentis conditio mixta per caſum deficiens, non faciat deficere relictum; ſicuti latius per Surd. tit 5. q. 4. & ſuprà hoc eod. cap. ad explicationem l. illis libertis 38. ff. de condit. & demonſt. & l. Seio. ff. de annuis legatis, optimè comprobaui, n. 55. & quatuor ſed. vbi vide omnino ea namque, qu ibidem adnotantur, atque traduntur mirè hanc partem confirmant, & iura illa, in fauorem partis ipſius vrgere, ſingulariter oſtenditur, prout ibi videbitur. Imò & in fortioribus terminis ponderari, inducí[*]que poteſt textus, in l. 1. C. de legat. vt ſcilicet ex eo probetur, atque eliciatur, quod alimenta durare deberẽt in caſu præſenti, dum filia vixerit, & quouſq; ſocer, auus eius mortuus ſit, etiam ſi in capitulationibus matrimonialibus dictum eſſet, dicta alimenta aut 300. ducatorum quantitatem promitti, donec, vel quouſque cum vxore maritus commoretur, vel aliter donec; adhuc namque ex deciſione ipſius, mortua, vxore, & per caſum mortis eius impedito marito, cum ea commorari, aut onera matrimonij ſubire reſpectu vxoris eiuſdem, durare deberent alimenta in perſona filiæ relictæ, pro vita ſoceri; quando igitur magis durare debebunt, poſitio, quod intelligatur promiſſio facta donec, vel quouſque, ſi quidem appoſito etiam hoc expreſsè, & ſpecificè, non extinguitur ibi legatum morte eius, in cuius perſona, aut cuius fauore appoſitum eſt onus legatario. Deinde pro eadem parte facit in terminis Petri[*] Surdi obſeruatio, atque reſolutio, is enim Cordubæ de Lara opinione relata, Grammatici etiam, deciſione 101. num. 46. & deciſione 102. num. 112. & 113. reſolutione adducta, in ea opinione fuit, tit. de alimentis, quæſt. 1. n. 12. & quatuor ſeq. vt indiſtincte exiſtimaret, tam in contractibus, quam in vltimis voluntatibus ex vi indefinitæ, quæ vniuerſali æquipollet, idque maximè in alimentis, in quibus etiam quipollet, vbi aliàs reguliter non ſolet æquippollere: quod promiſſio ſoceri de alendo filiã, & generum, quamuis ſit indefinita, debet tamen intelligi, vt præstentur alimenta, pro vita vtriuſq;: & Grammatici eiuſdem reſtrictionem quãdam, aut explicationem confutat; prout ſuprà hoc eod. c. expendi, atque adnotaui, n. 55. per totum, vbi vide: & in eiſdem terminis Corduba de Lara tenuit contrariũ vt ſuprà retuli: ſed fundamentum illud præcipuum non expendit, quo Surd. principaliter adducitur, atque excitatur: non etiam loquitur in caſu, quando alimentorũ promiſſio ad vitam ſoceri reſtricta fuerit, ſed quãdo ſimpliciter facta ſit, prout, ibid. apparet. Vltimò denique facit, 300. ducatorum quantitatem ſingulis annis, non ſufficere ad alimenta neceſſaria filiæ, quæ nuptui tradebatur, mariti, & familiæ eius, nec minus ad onera matrimonij ſubeũda, mortuàque ipſa filia, fere neceſſariam eſſe alimentis & neceſſitatibus filiæ, quam reliquit, & ab initio promiſſionem, factã fuiſſe omnibus vnica oratione; ſic ſanemortua ipſamet filia, quæ nupſit, quando omnia hactenus dicta deficerent, quę adeo fortiter vrgent, vrgere quoque, vt eadẽ quantitas reſeruetur, vtpote ſumptibus, & alimentis filiæ neceſſaria; Petri Surdi obſeruationem aliam: is enim in commẽtariis de alimentis, tit 9. q. 5. cum in dubium excitaſſet, an in le[*]gato alimentorum haberet locum ius accreſcendi, & negatiuam communemque opinionem defendiſſet, quod non habeat, prout etiã reſoluit Menoc. lib. 4. præſumpt. 158. idem Surd. in conſ. 123. lib. 1. & in conſ. 211. lib. 2. concludit tandem diſputationem d.q. 5. in hæc verba: Prædicta omnia limitarẽ à Doctoribus tactũ non inueniã, non habere locũ, quãdo ex legato in alimẽta relicto, ſufficiẽter non eſſet prouiſum in neceſſitatibus legatarij, ſiue id proueniat ex voluntate legãtis, ſiue ex caſu: ex volũtate, puta, ſi minus relictũ ſit cuique, quam requiratur ad vitæ ſuſtentationem, vt ſi tribus, vel quatuor vna oratione relinquantur viginti pro alimentis, quæ omnibus certe non ſufficiunt; & quando fructus alicuius fundi legantur pluribus ad alimenta, qui tamen non poſſunt sufficere: caſu verò, vt quando alimenta integra præstari non poſſunt, habito reſpectu ad redditus teſtatoris, vel quia hæreditas ſit modica, vel etiam ære alieno exhauſta: his enim caſibus crederem eſſe locum iure accreſcendi, quia ceſſant omnes rationes impeditiuæ, & c. Et ſtatim id ipſum explicat in hunc modum: Hæc tamen limitatio, ſi tibi placebit, intelligenda erit, vt non in totum locum habeat ius accreſcendi ſed eatenus, quatenus in primo legato, ſeu portione legata deficit, vt plene ſubueniendum pro alimentis legatariis, ſi quid enim vltra neceſſitatem ſi pereſt, id non adcreſcit, quia (vt ſæpè dixi) eatenus læditur regula, quatenus ratio patitur. Hactenus de hoc articulo, qui equidem dubius, & difficilis eſt, & Regiam declarationem requirit, cum adeo frequenter caſus occurrere poſſit, & pro vna, & altera parte fortiter vrgeant fundamenta prædicta. Idcirco, cùm occaſio ſe offeret maturè res hæc deliberanda, definiendaque erit; pro nunc autem, quia lis in Senatu pendet in gradu reuiſionis, meam non poſſum proferre ſententiam, nec aliam interponere reſolutionem: & vide nouiſſimè Stephan. Gratia. diſceptat. forenſ. tom. 3. cap. 427. maximè ex n. 17. vſque in finem cap. vbi adducit nonnulla, quæ ad propoſitum, contra maritum tamen vrgere videntur. CAPVT LXI. Ex eadem cap. præcedentis materia, & vulgata illa clauſula, rebus ſic ſtantibus, quæ per manus traditur quotidie, & in omni diſpoſitione ſubintelligitur: cuius occaſione infertur etiam ad Senatus Hiſpalenſis, in cauſa Ducis de Alcala, definitionem alteram egregiam, & quamplurimis negotiis aſſiduè contingentibus, conducibilem; vtrum inquam, is, qui reſeruauit ſibi facultatem diſponendi certis de rebus, ſiue pecuniis, non aliàs diſpoſuiſſe de eis cenſendus ſit, quàm ſi de illis ſingulariter & ſpecifice diſpoſuerit; atque ita generalis, vel præſumpta diſpoſitio non ſufficiat: vbi etiam, an diſponere qui ex pacto poteſt, decedendo ſine teſtamento, in fauorem ſucceſſorum ab inteſtato diſpoſuiſſe videatur: & diſponendi facultas reſeruata, in generali bonorum diſpoſitione comprehenſa cenſeatur. Rurſus, an annuus reditur, ſiue cenſus ſuper bonis immobilibus minoris abſque decreto iudicis conſtitutus, ſuſtineri poſſit, & ſubſiſtat de iure, ſi ex cauſa neceſſaria, & in minoris vtilitatem à tutore, vel curatore impoſitus appareat: vbi, & de decreto in alienatione rerum immobilium, aut mobilium minoris, quæ ſeruando ſeruari poſſunt, & de iis, quæ pertinent ad titulum, C. de prædiis, & aliis rebus minorum. Et an illud neceſſarium ſit in venditione rerum minoris pro debito hæreditario, & vbi agitur de executione præcedentis contractus cum parte, vel cum tutore minoris celebrati, ſingulariter explicatur. Inquiritur quoque diligenter, au patruus nopotem, filium ſcilicet fratris defuncti, ſobrinus etiam, qui in primogenium auitum ſucceſſit, patruos exhibere, atque alere cogendus ſit. Ac denique pro Senatus eiuſdem Hiſpalenſis definitionis alterius dilucida enucleatione, l. pecunia, C. de priuilegio fiſci, vniuerſa materia, an ſcilicet, & quando prior creditor hipothecam, & priuilegium prælationis; vel ſolam hypothecam aut priuilegium abſque hypotheca in actione perſonali habens, poſſit agere contra poſteriorem creditorem, cui res in ſolutũ data, aut pecunia ſoluta fuit per debitorem, etiamſi ea ſit bona fide conſumpta: ita abſolutè, & dilucidè explanatur, vt diligentius fieri non potuerit, & alibi quærendi labor excuſetur omnino, prout hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Caſus ex facto in Regio Hiſpalenſi Senatu occurrentis theſis, & ſpecies proponitur, & Senatus eiuſdem circa plura dubia definitiones adducuntur atque exornantur per totum caput. -  2 Diſponere, aut Diſponendi verbum, ex ſermonis proprietate refertur ad actum vltimæ voluntatis & in ea verificatur. -  3 Ad actum etiam inter viuos refertur, & vtrique conuenit. -  4 Verbum quodcunque ratione adiuncti recipit limitationem, & extenſionem, & declarationem, & naturam ſuam mutat. -  5 Copulatiuæ vna pars, aliam declarat. -  6 Copulatiua ſolet ampliare. -  7 Factum per quod reſeruatur diſponendi facultas, iuxta ſubiectam materiam intelligitur de expreſſa, non de tacita diſpoſitione. -  8 Voluntatem ſuam, qui expreſſe non declarauit inter viuos, dici non poteſt, quod tacite vſus fuerit facultate diſponendi, quam ſibi reſeruauit, -  9 Generaliter de omnibus bonis diſponens, an vti videtur facultate conceſſa teſtandi certis de rebus, & de eis diſponere. -  10 Diſponendi facultatem de aliqu re, vel ſumma, qui habet, et ſi non diſponat ſpecifice: videtur tamen diſponere in fauorem eorum, qui ab inteſtato ſucceſſuri ſunt, ſi inteſtatus decedat. -  11 Diſponens generaliter de omnibus bonis, iuribus, & actionibus ſuis, quando de reparticulari diſpoſuiſſe cenſendus ſit, quemadmodum Iacob. Menoch. quatuor caſibus diſtinctis explicauerit. Ex ex ſententia Auctoris adiiciendos eſſe alios duos caſus, prout hic adnotatur. -  12 Diſponendi facultatem qui ad vnum certum, & particularem caſum ſibi reſeruauit, non poteſt ad alium eam vti. -  13 In facultate mera quæ conſiſtunt, non veniunt in generali confiſcatione bonorum. -  14 Facultas mera cedi non poteſt. -  15 In facultate mera quæ conſiſtunt non præſcribuntur. -  16 Minori ſine decreto poterat iure ciuili mutuari ſub vſuris, nec reſtituebatur. -  17 Minor ſi indigebat, poterat tutor pecuniam ſub vſuris accipere, vel etiam ſuam pupillo fœnerari ſine decreto. Et idem poterat quilibet negotiorum geſtor. -  18 Annui reditus, ſine cenſus obligatio, an rei mobili vel immobili accedat, & latius infra numero 39. -  19 Reditus conſtitutio, non eſt alienatio rei, ſuper qua conſtituitur, ſed potius pignoratio, ſeu obligatio ipſius rei, ſuper qua conſtituitur. -  20 Creditor vendita re, cenſui ſuppoſita, non habet ius retractus, tanquam ſocius. -  21 Conſanguinei etiam vendentis reditum, ſibi antea conſtitutum, ius retrahendi non habent. -  22 Solemnitas fauore alicuius perſonæ, quando in aliquo actu requiritur, valet actus abſque ea ſolemnitate, ſi reperiatur vtilis tali perſonæ. -  23 Alienatio rei minoris, vel Eccleſiæ, valet ſine ſolemnitate, quando reperitur vtilis Eccleſiæ, vel minori: Contrarium infra, numero 40. & ſub num. 36. -  24 Tutor poteſt ſine ſolemnitatibus tradere rem à minore debitam vigore præcedentis contractus: vide infra. n. 42. & ſeq. -  25 Minoris res ſemel legitimè obligata, poteſt vendi non ſeruatis ſolemnitatibus. -  26 Minoris bona vendi poſſunt ſine ſolemnitatibus pro dote, quando præceſſit legitima promiſſio. -  27 Tutor, qui emit rem à patre minoris defuncto, poteſt eam ſibi tradere abſque alia ſolemnitate. -  28 Annui reditus, ſiue cenſus conſtitutio, an de iure ſubſiſtat, ſi abſque decreto Iudicis, cum autoritate tamen tutoris, aut curatoris fiat, & in vtilitatem, & commodum minoris ceſſerit, & numero ſeq. -  29 Minorum bona immobilia alienari non poſſunt abſque tutoris, vel curatoris authoritate, & decreto Prætoris, ſiue Iudicis. Quod ex iuſta cauſa interponitur. -  30 Et idem eſt in alienatione rerum mobilium, quæ ſeruando ſeruari poſſunt. -  31 Minorum bona immobilia abſque decreto Iudicis hypothecari non poſſunt, nec permutari, nec locari, nec ſuper eis tranſigi, aut compromitti. -  32 Alienatione prohibita, prohibetur quoque hypotheca, & rei obligatio. -  33 Expenditur tex. in l. 1. §. ſi minor. ff. de reb. eor. & de eius intellectu agitur remiſſiuè. -  34 Minor non potest annuum reditum, ſiue cenſum ſibi debitum ſine Iudicis decreto alienare. -  35 Non poteſt etiam annui reditus, qui redimitur, pretium, & ſolutionem abſque tutoris, & curatoris autoritate, & Iudicis decreto recipere. -  36 Alienationem rerum immobilium minoris prohibitam fuiſſe, etiam ſi conſtet, pecuniam verſam in rem minoris, & vtilitatem fuiſſe. -  37 Tutor, vel curator pro obſeruantia contractus liciti, quem facit in rebus minorum; vtrum poſſit obligare bona illius generaliter abſque decreto. -  38 D. Feliciani de Solis, & Gaſparis Roderici ſententiæ in propoſito dubio, an ſcilicet annuus reditus ſuper bonis immobilibus minoris conſtitui poſſit per tutorem, vel curatorem abſque decreto Iudicis, ſi vtilis ſit minori; adducuntur, & declarantur. -  39 Annui reditus, an inter immobilia, vel mobilia computentur à iure. -  40 Alienatio rei immobilis Eccleſiæ vel minoris, etiam euidentur ipſis vtilis, non valet ſine debita ſolemnitate, & Iudicis decreto. -  41 Et ibidem de intellect. l. cum. hi, §. eam tranſactionem ff. de tranſact. -  42 Minoris bona, vt ſine ſolemnitatibus alienentur in executionem præcedentis contractus; neceſſarium eſt, quod præcedens diſpoſitio ſit præciſa, & determinata de re certa, non quando de pecunia. -  43 Et idem, vbi alienatio, fit pero debito hæreditario. -  44 Pupillus non poteſt ſine decreto tradere poſſeſſionem rei propriæ, quæ fuit alij relicata à teſtatore. -  45 Gaſpari Roderici locus, quemadmodum explicari debeat, & ſuprà n. 38. -  46 Communis opinio de reditu annuo à minore ſine decreto non conſtituendo; iuſtis de cauſis temperanda. -  47 Res cum ſuo onere, & cauſa ad quemcunque poſſeſſorem tranſit. -  48 Maioratus poſſeſſores tenentur ad onera, quæ ex inſtitutione, & diſpoſitione maioratus inſtitutoris procedunt. -  49 Compenſatio liquidi ad liquidam admittitur inter debitorem & creditorem. Vnus vero creditor contra alium compenſationem non obiicit. -  50 Conditionis implendæ cauſa quod dari debet non compenſatur cum debitis dare debentis. -  51 Circuitus vitandi: quod explicatur. -  52 Sobrinus, qui in primogenium auitum ſucceſſi tan ſit cogendus patruum alere, & n. ſeq. Vbi etiam, an ex propriis bonis, etiam quòd primogenium Maiorum non poſſideat, id facere teneatur. -  53 E conuerſo quoque vtrum eiſdem in caſibus patruus alere debeat filium fratris, qui pauper ſit, quod vtrunque latè explanatur. -  54 L. pecunia, C. de priuilegio fiſci, vniuerſa materia, explicat, atque exornata permultorum Interpretum allegatione qui aggregantur, & commemorantur hoc loco. -  55 Creditores alij hypothecarij, alij chirographarij, qui & perſonales dicuntur; ſicut & hypothecarij perſonales quoque ſunt: Quia actio hypothecari ſine perſonali non conſiſtit. Perſonalis autem ſine hypotheca conſiſtit. -  56 Fiſcus eſt creditor hypothecarius, ſed non priuilegiarius in actione hypothecaria. -  57 In actione autem perſonali priuilegiarius eſt, non ſpectata temporis prærogatiua. Et inter omnes creditores chirographarios primum locum obtinet, etiamſi priuilegiarij ſint. Quia ij ſuum priuilegium exercent contra alios, non etiam aduerſus fiſcum. Imo fiſcus priuilegiarius anteponitur. -  58 Alius vero priuilegiarius priuilegiario non anteponitur, ſed melior eſt conditio occupantis, id eſt eius, qui prius ſuum recepit, qui ſibi vigilauit. Nam nec ſi prior creditor perſonalis & priuilegiarius ſuum recepit, priuilegiarius creditor ei, quod recepit, auferre non poteſt vlla actione, niſi prioris hypothecæ iure, ſi fuerit hypothecarius, vt fiſcus. -  59 Fiſcus ſemper eſt hypothecarius, id eſt, ſemper habet tacitam hypothecam in bonis debitoris. -  60 Hypotheca tacita, quæ dicatur. -  61 Hypotheca tacita inducitur à lege communi, & municipali. -  62 Hypotheca tacita inducta à lege, eſt vera. -  63 Hypotheca tacita regulariter eundem habet effectum, quem expreſſa. -  64 Excuſſio principalis debitoris debet fieri etiam in hypotheca tacita in caſibus, in quibus neceſſaria eſt in expreſſa. -  65 Hypotheca tacita porrigitur etiam ad bona futura. -  66 Fiſcus habet priuilegium tacitæ hypothecæ. Et an præferatur in hypotheca anterioribus creditoribus remiſſiuè. -  67 Fiſci priuilegium, aut extraordinarium illud ius, propter quod pecuniam alteri creditor ſolutam, auocare, & condicere poteſt, in quo principaliter conſiſtat, & de intellectu l. pecunia, C. de priuilegio fiſci, & l. Titius 21. ff. de iure fiſci, vbi latè explicatur textus vterque, & nonnulla nouiter, & diſtinctè adnotantur, vt confusè nimis traditæ aliorum reſolutiones, clare, & dilucide percipiantur. -  68 Creditores perſonales priuilegium non habentes, abſque prælatione ſimul concurrunt pro rata, nec temporis prioritas attenditur: Quod explicatur numero ſequenti. -  69 Ceæditor perſonalis anterior, an, & quando auocare poſſit poſteriori creditori ſolutum à debitore. Quod late explicatur, & l. qui autem, §. ſciendum, & l. ſi pupillus, ff. quæ in fraudem creditorum, exornatur. -  70 Creditores in actione perſonali priuilegiarij, quemadmodum concurrant. Et ibidem, quod creditor perſonalis priuilegiatus, non auocat ſolutum altero creditori perſoanali poſteriori, etiam minus priuilegiato. -  71 Creditor prior habens priuilegium abſque prælatione in actione perſonali, vtrum agere poſſit ad pecuniam poſteriori creditori ſolutam, qui ſolam perſonalem non priuilegiatam habebat. -  72 Creditores hypothecarij, an auocare, & condicere poſſint ſpeciem, aut rem alteri creditori ſolutam, qui etiam hypothecam habuit, ſi res adhuc extat. Et quid ipſe dolo deſiit poſſidere, ant bona fide in tertium alienauerit. Quid etiam, ſi res perempta eſt, aut præſcripta per poſſeſſorem bonæ fidei. Aut etiam adiudicatio bonorum debitoris facta fuit per Iudicem poſteriori creditori. -  73 Creditor hypothecarius anterior reuocat indiſtinctè pecuniam extantem, poſteriori creditori ſolutam. -  74 Vel ſub cautione de reſtituendo, aut ſub fideiuſſore datam. -  75 Creditor prior, in omnibus caſibus, in quibus reuocare, & condicere poteſt pecuniam poſteriori creditori ſolutam, aut rem traditam: id intelligitur, ſiue debitor ſit ex cauſa oneroſa, ſiue ex cauſa lucratiua. Nec in hoc admittitur differentia lucratiuæ, aut oneroſæ cauſæ. -  76 Creditor prior indiſtinctè reuocat pecuniam poſteriori creditori ſolutam, ſi ille creditor ſit ex cauſa lucratiua, prout hic adnotatur. -  77 L. pecunia, C. de priuilegio fiſci, procedit in pecunia, per debitorem poſt contractum prioris creditoris acquiſita. -  78 Creditor prior quicunque, & etiam fiſcus, in quibus caſibus agere poteſt contra poſteriorem creditorem, cui fuit ſoluta, pecunia, aut res in ſolutum data, iuſtam cauſam prius probare debet, quam ad reuocationem agat, id eſt, debitorem non eſſe ſoluendo. Et ſic excuſſio præcedere debet, nam reuocatio tantum conceditur in ſubſidium. -  79 Quod etiam procedit, quando ex titulo ff. quæ in fraudem creditorum, alienatio reuocatur. -  80 Et Schifor. de Geriſilis opinio contraria confutatur, & communis defenditur. -  81 Creditor quilibet poteſt per viam excipiendi, pro iure ſuæ prioris hypothecæ comparere, & alium creditorem impedire, etiam non obtenta prius ſententia contra ſuum principalem debitorem, etiam non facta diſcuſſione bonorum illius, dummodo doceat de ſuo credito, & ſua priori hypotheca, -  82 Creditor prior hypothecam, & priuilegium prælationis habens, poteſt agere contra poſteriorem creditorem, cui ſuit ſoluta pecuniæ, etiamſi ea ſit bona fide conſumpta. -  83 Creditor prior, qui anteriorem habet hypothecam, ſiue ſpecialem, ſiue generalem, abſque priuilegio tamen prælationis: vtrum condicere, & reuocare poſſit pecuniam per debitorem posteriori creditori ſolutam, & bona fide conſumptam. -  84 Vbi explicatur text. in l. fin. §. etſi præfatam, C. de iure deliberandi. -  85 Iterum etiam explicatur, l. pecunia, C. de priuilegio fiſci. -  86 Et rationi præcipuæ, ab æquitate, & fine litium deductæ (qua Senatus Neapolitanus principaliter adducitur) reſponſum præbetur. -  87 Rationi etiam alteri, quæ obſtare videbatur creditori anteriori, hypothecam tantum abſque priuilegio prælationis habenti, reſpondetur, prout ſupra, ſub num. 82. -  88 Creditor prior, vtrum reuocet à posteriori nomen debitoris, quod illi ceſſum, & datum est in ſolutum, ſed nondum exactum. Vbi Senatus Hiſpalenſis deciſio adducitur, & probatur, & contraria pars confutatur. -  89 Excuſſio, vbi nomen debitoris conuenitur hypothecariâ, non requiritur, ſecus quando agitur contra tertium hypothecariâ. -  90 Excuſſio non requiritur, quando contra nomen debitoris agitur vtili perſonali. -  91 Hæredes qui adiuerunt hæreditatem, cum beneficio inuentarij, quo iure, & ordine ſatisfacere teneantur legatariis, & creditoribus hæreditariis: Et an liberentur ſoluendo primo venientibus ſi ſciant, alios potiores creditores eſſe, & ad eius cautionem non exigant. -  92 Hæres cum beneficio inuentarij, non liberatur ſoluendo creditoribus anterioribus, ſi prius conuentus fuerit à poſterioribus. -  93 Fiſcus in ſpecie l. pecunia, C. de priuilegio fiſci, quare nullas eius pecuniæ, quam repetit, nomine vſuras percipiat. PRo dilucida, & notanda huiuſce cap. explicatione obſerundum, atque conſtituendum erit primo loco, quod in cauſa, & lite, quæ in Senatu controuertebatur inter Ducem de Alcala ex vna parte, qui annum reditum quatuor millium ducatorum impoſitum ſuper bonis omnibus ipſius per tutricem, & matrem eius in fauorem D. Ferdinandi Enriquez de Ribera, Ducis Ferdinandi, (qui auus fuerat Ducis ipſius) filij naturalis, ex eo impugnare contendebat; quod annuus reditus abſque Iudicis decreto ſuper bonis immobilibus minoris imponi non potuiſſet: & quemadmodum alienatio, ita & hypotheca, aut cenſus conſtitutio, ſiue annuus reditus ſuper bonis eiſdem prohibitus cenſeri debuiſſet: nisi præuia cauſæ cognitio ſuper neceſſitate, & vtilitate, & Iudicis decretum præceſſiſſent: Et D. Ferdinandum ipſum Entriquez, Ducis ipſius patruum ex altera parte, qui cenſum eundem ex eo ſuſtinendum defendebat, & omnes reditus eius decurſos ſolui ſibi petebat, quod anno Domini 1535. maioratu in fauorem Ducis Ferdinandi, aui præducti Ducis litigantis, ex paterna, & materna legitima, & omnibus bonis inſtituto, iuxta tranſactionem, & pactionem initam cum D. Ines Portocarrero, matre illius, & D. Petro, & D. Fadrique fratribus, Dux ipſe Ferdinandus (ſicut & D Fadrique, in cuius fauorem maioratus alter fuit quoque inſtitutus) quatuor millium ducatorum quantitatem ſibi reſeruauit, de qua teſtari, & diſponere poſſet, ita quod pro ea quantitate bona omnia, ex quibus maioratus fuit inſtitutus (quem nunc dictus Dux, huiuſce litis actor poſſidet) obligata, atque hypothecæ nexu adſtricta remanſerunt. Sed & an no Domini 1582. cum per eundem D. Ferdinandum Enriquez de Ribera (huius litis reum) lis mota, atque excitata fuiſſet contra Ducem Ferdinandum, patrem eius, vt ſibi tanquam filio naturali, ex ſoluto, & ſoluta procreato, alimenta pro dignitate, & facultate præſtaret: Dux ipſe cum eo conuenit, vt pro tempore vitæ eiuſdem, mille ducatorum alimenta ſingulis annis perſolueret, & poſt eius mortem, ſex millium ducatorum ſumma præſtanda ei foret, de quo ſcripta confecta, & bona omnia Ducis obligata fuere. Ipſo autem Duce defuncto, qui poſt præfatum maioratum, ex concordia, & tranſactione matris, & fratrum erectum, & dictam quantitatem quatuor millium ducatorum reſeruatam, maximum æs alienum contraxit, cuius occaſione creditores permulti, ſimul concurrentes, iura ſua exhibuerunt; Dux etiam ipſe nunc litigans, in magna quantitate Ducis eiuſdem Ferdinandi, aut ſui creditor dicebatur ex eo, quod bona quam plurima, actiones, & iura pro augmento ſtatus, & maioratus eiuſdem relicta per D. Ioannem Cortes, eius auiam conſumſiſſet. Cùm itaque creditor exiſteret, & annuus reditus conſtitutus, & creatus fuiſſet per matrem anno Domini 1594. vt dixi, ad rationem viginti millium, in dicta quantitate quatuor millium ducatorum; Dux ipſe annullandum cenſum ipſum, & conſumptam facultatem reſeruatam dicebat: patruus autem, ſiue dictus D. Ferdinandus Entriquez ſuſtinendum aſſeuerabat. Tunc autem quatuor principaliter controuertebantur, atque in dubio reuocabatur in Senatu. Primum, vtrum reſeruans ſibi facultatem diſponendi certis de rebus, aut de pecuniis (prout in caſu præſenti) non aliàs diſpoſuiſſe eiſdem de rebus, aut bonis, vel pecuniis cenſeri debeat, quam ſi de illis ſingulariter & ſpecificè diſponat; atque ita generalis, vel præſumpta diſpoſitio non ſufficiat, vt conſumpta diſponendi facultas reſeruata dici poſſit. Secundo deinde, an annuus redditus, ſiue cenſui ſuper bonis immobilius minoris, abſque Iudicis decreto conſtitutus, ſubſiſtat, ſi ex cauſa neceſſaria, & ob minoris euidentem vtilitatem impoſitus appareat. Tertiò præterea, vtrum communis opinio, de reditu & minore ſine decreto non conſtituendo iuſtis de cauſis in Senatu temperari potuerit in cauſa prædicta, & in aliis ſimilibus, id ipſum fieri valeat. Quartò denique & vltimò, vtrum creditor priot habens hypothecam cum priuilegio prælationis, vel abſque, auocate, & condicere poſſit pecuniam poſteriori creditori, etiam hypothecario ſolutam, tametſi ea bona fide conſumpta fuerit. Et quidem in omnibus propoſitis articulis adducebatur, atque expendebatur maiori ex parte vulgatum illud, ſæpè repetitum axioma, quod cap 59. adeo latè exornatum, atque explanatum eſt, quod ſcilicet diſpoſitio quælibet intelligitur, rebus ſic ſtantibus, & in eodem ſtatu manentibus: atque ita, quod in primo dubio intelligi deberet reſeruatio, & facultas diſponendi de dicta quantitate quatuor millium ducatorum, rebus in eodem ſtatu; prout tunc erant, manentibus, non verò ipſarum ſtatu mutato: & idcirco, quod Dux ipſe Ferdinandus facultate, & reſeruatione vti non potuiſſet, qua in teſtamento vſus eſt in fauorem dicti filij naturalis. cum rot creditores poſtmodum habuiſſet, & adeo grande æs alienum contraxiſſet. In ſecundo item articulo ex eadem ratione, quod etiam cenſus conſtiturio intelligi deberet, rebus ſic ſtantibus, prout erant tempore tranſactionis, & reſeruationis, atque inſtitutionis dicti maioratus anno 1535. non vero iuxta ſtarum poſtmodum contingentem. Ad rem igitur, & primum articulum accedendo, vtrum ſcilicet reſeruatio facultatis, tacitè conſumpta videretur, ſiue diceretur iam ea vſus D. Ferdinandus, ex quo poſtmodum magnam adeo quantitatem conſumpſit, & debita tot contraxit, & in hoc primo dubio Senatus Hiſpalenſis vnanimiter in ea fuit ſententia, & opinione, vt exiſtimaret, reſeruationem facultatis diſponendi in quatuor millium ducatorum quantitate, integram, & illæſam manſiſſe, nec aliquo modo conſumptam videri poſſe per generales alias diſpoſitiones, & bonorum omnium obligationem: quamuis enim verum ſit, quod ea etiam, quæ nondum ſunt, ſed eſſe ſperantur, poſſunt pignori obligari, vt in l. & quæ nondum 15. ff. de pignoribus, & in §. 1. eiuſdem l. vbi in generali bonorum obligatione, ſufficit, ſi poſtea quandocunque inueniatur in bonis, in ſpeciali verò requiritur, tunc rem eſſe in bonis debitoris, vt per Robertum, lib. 1. ſententiarum cap. 20. Neguſantium, de pignoribus, tertio membro ſecundæ patris principalis, numer. 43. Mozium, tit de pignoribus, in rubrica de rebus, ex num. 2. cum multis ſeq. Petrum Surdum, in conſ. 4. ex num. 18. lib. 1. & in generali bonorum obligatione, futura quoque comprehendantur, vt in l. finali, C. quæ res pignori obli. poſ. & per Couar. practicarum, cap. 29. num. finali. Fanum, de pignoribus, ſecunda parte, ſecundo membro, Trentacinquium, variar. lib. 3. tit de verbor. obligat. reſolutione 6. fol. 47. & omnia quæ in bonis noſtris ſunt, obligati poſſint, l. quæ prædium, C ſi ale. res pign. oblig. poſſ. etiam nomina debitorum, quia veniunt ſimplici bonorum appellatione, l. grege. §. cum pignori. iuxta ſecundam lecturam Gloſ. ibi, ff. e pignoribus, vbi Bartolus, quæres pign. obli. poſſ. l. bonorum, § vltimo. vbi Albericus, num 5. ff. de verbor. ſignificat. latius Surdus, dicto. conſ. 4. ex n. 18. Quamuis inquam hæc vera ſint (vt dixi) non ideo conſumpta dici potuit teſtandi facultas reſeruata, nec impediri potuit per alienum contractum, aut generalem bonorum obligationem. Imò ea non vti poſſet, ſi vellet dictus Dux in præiudicium creditorum, hoc eſt ſpecificè cauere, ſe ea vti nolle, quo creditores ius ad eam quantitatem. nondum in eſſe productam, aut nondum acquiſitam, non haberent; cum tamen ſufficeret, ea vti ad modum quem vellet, iuxta facultatem reſeruationis, vt creditores ius aliquod prætendere non poſſent: nam quemadmodum in præiudicium ipſorum ius illud expreſſim reſpuere poſſet, quo eos excluderet, ita etiam tacitè, de quãtitate illa reſeruata in fauorem aliorum diſponendo, aut abſque teſtamento, & diſpoſitione decendendo, quo caſu in fauorem ſucceſſorum ab inteſtato diſpoſuiſſe videretur, vt inferius dicetur. Et ſuperiora confirmantur ex textu, in l. non fraudantur, ff. de regulis iuris. & l. qui autem, §. primo, ff. quæ in fraudem creditorem, vbi probatur, quod debitor non tenetur acquirere, ſed poſſit repudiare legatum, vel hæreditatem, aut ius; quod acquirere poſſet, nec propterea dicatur creditorem fraudare. Quæ iura procedunt tam in creditore habente actionem perſonalem, quam hypothecario; prout per multa concludit, & de magis communi opinione teſtatur Vincentius de Franchis, deciſ. 101. num. 21. Stephanus Gratianus, deciſ. 17. ex num. 16. qui per totam deciſ. multis exornat deciſionem dictorum iurium: & n. 18. poſt Baldum, Salicetum, Alexandrum, & Pariſium, multum ad propoſitum noſtrum inquit, quod bona, aut iura, in quibus debitor habet ſpem de præſenti; non veniunt in obligatione bonorum præſentium & futurorum, niſi illud exprimatur, & ita declarat. l. finalem, C. quæ res pignori oblig. poſſ. idem etiam adnotarunt, & quamplurimis exornarunt deciſionem d.l. qui autem, §. 1. Lara, in l. ſi quis à liberis, §. vtrum, ex num. 61. cum multis ſeq. Caualcanus, de vſufructu mulieri relicto, numero 185. & ſeq. Petrus Surdus, in conſ. 116. ex num. 78. lib. 1. Azeuedus, in l. 3. tit. 10. n. 140. lib. 4. nouæ collect. Regiæ. Latiſſimè Fontanella, (qui commemorat infinitos) de pactis nuptialibus clauſula 4. gloſſa 9. parte 5. ex num. 69. vſque ad num. 129. Schifor de Geriſilis, ad Anton. Fabrum, lib. 1. tractatu 8. tit. 8. per totum. Senatus itaque Hiſpalenſis definitio, quod attinet ad primum iſtum articulum, recta iuris ratione procedit, atque ex ſequentibus com[*]probatur fundamentis, & rationibus. Primò, quia diſponere, aut diſponendi verbum, ex ſermonis proprietate refertur ad actum vltimæ voluntatis, & in ea verificatur, vt poſt Gloſſam, Dinum, Bartol. Alexand. & Iaſonem obſeruauit Menochius, in conſ. 210. n. 2. lib. 3. & num. 4. ſcripſit poſt Iaſon. Socinum. & Pariſium; quod facultate alicui data diſponendi de aliqua re, intelligitur, vt poſſit diſponere in vltima voluntate; & idipſum poſt multos alios tradidit Petrus Surdus, deciſ. 272. n. 12. dum dixit, quod diſonere verbum conuenit vltimæ voluntati, & in dubio ſecundum propriam ſignificationem, refertur ad actum vltimæ voluntati, & in dubio ſecundum propriam ſignificationem refertur ad actum vltimæ voluntatis, vt in §. diſponat. in authent. de nuptiis, §. penultimo, & finali, Inſtitut. quibus, ex cauſis manumittere licet, vel non, §. exhæredatos, in authent. de hæred. & falcidia. Et cum Menochio, Surdo, Niconitio, Natta, & Rolando, Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. cap. 539. num. 22. tom. 3. Peregrinus, de fideicommiſſis, art. 40. difficultate 2. n. 58. fol. 367. & ita in præſenti intelligi debet de actu vltimæ voluntatis, & quando ad vtrumque referatur verbum ipſum diſponere, actum ſcilicet inter viuos, & vltimæ volun[*]tatis; iuxta ſententiam, & reſolutionem Menochij, dicto conſ. 210. n. 5. Peregrini, dicto n. 58. Fontanellæ, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſa 22. ex n. 9. ex adiuncto illo, para que pueda teſtar y diſponer: interpretatur, explicatur, atque ampliatur, vel reſtringitur ad actum vtimæ voluntatis, verbum namque quodcunque, ratione adiuncti verbi recipit limita[*]tionem, extenſionem, & declarationem, & naturam ſuam mutat: vt cum aliis multis Authoribus ſcripſerunt Menochius, in conſ. 609. num. 20. lib. 7. & in conſ. 702. num. 29. lib. 8. Surdus, in conſ. 34. num. 39. lib. 1. & in conſ. 305. num. 26. lib. 3. Silueſter Aldobrandinus, in conſ. 90. num. finali, poſt Bartolum, in l. ſed etſi adiiciatur, ff. pro ſocio, & in l. cui vinum. §. cui dulcia. ff. de vino triti. & oleo legato. In præſenti igitur, non de alio actu quam vltimæ voluntatis intelligi poteſt, iuxta ſupradicta. Secundò deinde facit, quod pactum, & tranſactio dicit, quod præfatus Dux poſſit teſtari, & diſponere, atque ita loquitur copulatiuè; natura autem Copulatiuæ eſt, quod vtrumque copulatum concurrat, l. ſi hæredi plures cum vulgatis, ff. de condit. institut. & in ſimili caſu, ita fundat Burſatus, in conſ. 266. num. 12. lib. 2. nam verbum teſtari, non poteſt verificari in diſpoſitione inter viuos, ergo[*] nec etiam verbum diſponere, quia vna pars Copulatiuæ declarat aliam, ſicuti cum Romano, Socino, & Croto, in eadem, qua verſamur materia, & quæſtione notauit Petrus Surdus, dicta deciſ. 272. num. 5. & num. 23. & inquit num. 24. quod cum dicta verba, teſtari. & diſponere, ponantur copulatiuè, videtur, quod propter verbum diſponere, amplianda ſit fauorabilis diſpoſitio; copula enim ſolet ampliare, l. ea tamen adiectio, vbi Bartolus, ff. de legatis terto: quocirca, cum arguendo, & dubia[*] proponendo, dixiſſet Petrus ipſe Surdus, præcitata deciſ. 272. n. 1. quod pactum illud fuit in contractu dotis appoſitum, ideo verbum diſponere, intelligi debebat de diſpoſitione, quæ fieret ex contractu, vel actu inter viuos; prout ibi fundat, & poſt Aduocatos nonnullos Genuenſes reſpondit Iaſon, in conſ. 130. num. 21. volumine 4. ſtatim tamen, vt obiectum, argumentum remoueat, reſpondet (prout dixi) dicto n. 23. & 24. non obſtare, quod pactum fuerit appoſitum in contractu, ideo intelligi debet de diſpoſitione, quæ fit inter viuos, nam hoc tollitur ex verbo teſtari, adiecto, quod facit diſpoſitionem intelligi debere de actu in vltima voluntate; quæ eſt notabilis reſolutio, & multum conueniens caſui præſenti, nec melior, aut magis in terminis poſſet adduci. Tertiò etiam facit, quod in ſubiecta materia pa[*]ctum intelligitur de expreſſa, non de tacita diſpoſitione, atque ita in terminis caſus præſentis de diſpoſitione expreſſa per actum vltimæ voluntatis, non verò de diſpoſitione tacita, quæ fiat tacitè inter viuos, debita tot, & æs alienum contrahendo; quo modo in ſimili caſu argumentatur Franciſcus Burſatus, in conſ. 266. num. 17. verſic. Quintò voluit, libro 2. Stephanus Gratianus, dicto capite 539. numero 13. Rurſus & quartò facit, quia idemmet Dux reſeruauit ſibi quantitatem quatuor millium ducatorum, de qua teſtari, & diſponere poſſet, prout voluerit, atqui non conſtat, quod inter viuos aliquando vti facultate voluerit, ex quo nunquam voluntatem ſuam declarauit, & per conſequens dici non poteſt, quod tacitè viſus fuerit vti dicta facultate,[*] debita contrahendo, niſi expreſsè voluntatem ſuam declarauerit inter viuos, quod ſcilicet facultate vti debeat: ſicuti argumento textus, in l. ſi ita legatum §. illi ſi volet, ff. de legatis 1. in eiſdem terminis, in quibus verſamur, argumentabatur Menochius, dicto conſ. 210. num. 16. & 17. & 18. lib. 3. vt probaret, Benedictum io ſpecie ibi propoſita non videri vſum facultate ſibi reſeruata, ex quo expreſsè ea vſus non eſt. At quod etiam textum eundem expendit Peregrinus, dict. art. 40. difficultate ſecunda, num. 54. Præterea & quintò loco vrgere non parum videtur authoritas Socini iunioris, in conſ. 92. n. 23.[*] lib. 3. dum reſpondet, quod facultate alicui conceſſa teſtandi certis de rebus; non ſufficit, quod generaliter diſponat de omnibus bonis, iuribus, & actionibus ſuis, ſed requititur, quod de eis ſingulariter diſponat. Quod ipſum tradiderunt Celſus Hugo, Pariſius, Alciatus, & Craueta, cum quibus Menochius, dicto conſ. 210. n. 22. & 23. vbi expendit Laurentij Siluani conſ. 114. cum reſpondit, facultatem diſponendi in teſtamento, intelligi, ſi expreſsè & ſpecialiter diſpoſuerit in teſtamento, non aliàs: de quo etiam mentionem fecit Peregrinus, dicto articulo 40. num. 52. & 53. vbi ponderat textum, in authent. nunc autem, C. de ſecundis nuptiis, qui non mediocriter caſui præſenti induci poſſet: & quamuis Menochius metipſe, ex numer. 64. & 8. ſeq. vſque in finem conſilij: & Peregrinus, dicta difficultate 2. num. 59. ex verſic. non obſtant contraria, & num. 60. diuerſimode reſpondeant, atque ſatisfaciant Socini, & Siluani traditionibus prædictis, atque ipſorum ſententiam non admittant indiſtinctè, imò mairoi ex parte improbent, & diſponentem generaliter, videri diſpoſuiſſe de re particulari, defendant, vt latius penes ipſos, & inferiùs dicetur, & per Stephan. Gratianum, diſceptation. forenſ. tom. 3. cap. 539. num. 4. cum multis ſeq. attamen tam Socini, & Siluani obſeruationes, & eorum fundamenta, & rationes, quàm Menochij, & Peregrini traditiones, noſtrum intentum adiuuant; cum non verſamur in illo dubio quando ſcilicet diſponens generaliter de omnibus bonis, & iuribus ſuis in teſtamento, de re particulari, de qua diſponere poterat, diſpoſuiſſe videatur; quo caſu Menochius, & Peregrinus rectè improbant præcitatos Authores, vt ibi videsbitur, & ſtatim dicetur. Sed in diuerſis terminis, quando ſcilicet is, qui inter viuos nullo modo facultate reſeruara vſus fuerat, quia nunquam de dicta quatuor millium ducatorum quantitate ſpecificè diſpoſuerat, non etiam generalem bonorum ſuorum diſpoſitionem fecerat, qua eandem quantitatem comprehendi, dici poſſet; tandem decedens, atque in teſtamento ſuo de quantitate ea ſpecificè diſpoſuit: verùm itaque fatemur, diſponentem generaliter de omnibus bonis ſuis in teſtamento, diſpoſuiſſe videri de particulari, de qua diſponere poterat. Negamus tamen, inter viuos contrahentem generaliter, videri vllo modo diſpoſuiſſe de ea quantitate particulari, quam, vt de ipſtateſtaretur, & diſponeret, reſeruauerat in actu inter viuos. Sextò etiam non parum vrgent ſententiæ, & reſolutiones quamplurimorum iuris Interpretum in hac eadem, de qua agimus, materia; Manticæ ſcilicet, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 7. tit 7. num. 14. Vincentij de Franchis, deciſione 45. Frecciæ, in quæſtion; nouis, quæſt. 43. Antonij Theſauri, deciſ. 97. & deciſ. 209. Burſati, in conſ. 266. per totum, lib. 2. Menochij, in conſ. 210. lib. 3. Hieronymi Gabrielis, in conſ. 139. & 143. libro 1. Borgnini Caualcani, deciſ. 12. patre 4. Petri Antonij de Petra, de fideicommiſſis. quæſt 9. num. 178. cum ſeq. Iacobi Cancerij, variaraum lib. 1. cap. 2. de Legitima, & Trebellianica, num. 46. & lib. 3. cap. 2. de inuentario, num. 125. Michaël. Ferret, in ſuis obſeruationibus, 3. parte, cap. 305. Gerardi Mainardi, decis. 94. lib. 2. Cald. Pereiræ. de nominatione, quæſt. 7. num. 48. Velazquez Auendañi, lib. 4. Tauri, gloſſa 5. num. 5. & 6. Petri Surdi, deciſion. 272. per totam. Seſe, deciſ. Aragoniæ 48. Peregrini, art. 40. difficultate 2. per totam, ex fol. 367. in commentariis, de fideicommiſſis. Fontanellæ, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſa 23. ex num. 8. vſque ad numer. 20. fol. 342. Stephanus Gratianus, tom. 3. dict. cap. 539. hi namque omnes, ſi originaliter prælegantur, permulta præſtant, & obſeruant in hoc tractatu reſeruationis facultatis aliqua de re, aut quantitate diſponendi, ex quibus eadem hæc pars comprobatur manifeſtè, & euincitur concludenter, dici non poſſe, quod dictus Dux Ferdinandus, aut debita contrahendo, aut magnas quantitates conſumendo, vſus fuiſſe videatur facultate, & reſeruatione prædicta, vt ea dici poſſet, aut deberet conſumpta. Nam dum reſoluunt magis communiter (& verius quidem) quod diſponendi de aliqua re particulari, aut de aliqua quantitate, facultatem ſibi reſeruans, etſi non diſponat expreſsè ea de re, aut quantitate, ſed generaliter de omnibus bonis ſuis; eo ipſo de re particulari diſpoſuiſſe dicatur; per textum, in l. vnum ex familia, §. ſi duos, ff. de legatis ſecundo. & in l. ſi quis prioris, §. certum, & §. illud, C. de ſecundis, nuptiis, & latius per Menochium, dicto conſ. 210. Surdum, præcitata diciſ. 272. num. 47. Seſe, dicta deciſ. 48. n. 8. & ſeq. Stephan. Gratianum, vbi ſupra, num. 4. & 5. Peregrinum, dicta difficultate 2. num. 57. nihil inde deduci iuridicè valet, quod ſuperiori reſolutioni, aut Senatus Hiſpalenſis definitioni, vllo modo repugnet. Vtpotè cum in aliis terminis verſemur, & dictus Dux teſtamento condito, mortuus fuerit, non facta antea diſpoſitione generali, ac in ipſo teſtamento facultate, & reſeruatione vſus fuerit ſpecificè in fauorem dicti filij naturalis,[*] vt tunc decebam. Dum etiam dicunt, quod diſponendi facultatem de aliqua certa re, aut quantitate, qui habet, etſi non diſponat ſpeciè, ſed inter ſtatus decedat, videtur diſponere in fauorem eorum, qui ab inteſtato ſucceſſuri ſunt, vt latius per Vincent. de Franchis, Surdum, Seſe, Peregrinum, n. 59. & fontanellam, vbi ſuprà: eidem quoque reſolutioni non repugnant, quandoquidem nulla alia iam ſperetur vtroque caſu diſpoſitio, nec alia poſſit interpretatio ſumi in eo, qui amplius non habet nolle, nec velle. Quod diuerſimode procedit in eo, qui inter viuos contrahit, inter viuos diſponit, ſed reſeruatorum nullam facit mentionem ſpecificam, cum ideo omittere, aut non diſpo. nere videatur ſpecifice, quod in futurum id reſeruare contendat, nec facultatem conſummare velle. Idque comprobatur etiam ex ſingulari illa, &[*] notanda Iacobi Menochij diſtinctione, dicto conſ. 210. ex num. 65. vſque ad numer. 69. lib. 3. qui quatuor caſibus propoſitis, circunſcribit, & abſol. uit iſtam materiam, primus caſus eſt, quando quis poteſt aliqua de re teſtari, de alia verò prohibetur; tunc ſi facit teſtamentum, & generaliter, vel etiam vniuerſaliter diſponat, in ſpecie nihil dicat ea de re, de qua diſponere, & teſtari prohibetur. Hoc in caſu, quo ad rem illam verè dicitur decedere inteſtatus: tum, quia nullum verbum de ea fecit in ſpecie, tum etiam, quia ſub ea generali diſpoſitione res iſta non continetur, ex quo ſt prohibita, ne de ea diſponat iſte teſtator, prout recte loquuntur Socinus ſenior, Pariſius & Craueta, cum quibus Menochius, dict. num. 65. hic caſus noſtro non conuenit, cum præfatus Dux Ferdinandus non fuerit prohibitus aliqua de re teſtari, aut diſponere, imò amplam habuerit de dictis quatuor millium ducatis diſponendi facultatem. Secundus caſus eſt, quando quis non prohibetur aliqua de re diſponere, & teſtari, ſed res illa non continetur ſui natura ſub generali diſpoſitione; quippe quæ ſit ſpecies valde diuerſa ab illis, quæ ſub generali diſpoſitione, tanquam ſub ſuo genere continetur; ſicuti datio tutoris, quæ non continetur ſub inſtitutione hæredis, etſi generalis, imò vniuerſalis diſpoſitio ſit omnibus de rebus ipſius teſtatoris, cum datio tutoris ſit quid valde diuerſum ab ea inſtitutione. Ita procedit text. in §. quod autem, Inſtitut. de legit. agnat. tutela, vt illum declarat. & recte Pariſius, in conſilio 72. numero 63. lib. 3. sequitur Menochius, vbi ſupra, numero 66. Hic quoque caſus, licet omnino noſtro non adaptetur, conducere tamen videtur; quippe, cùm etiam ſi dictus Dux Pluries inter viuos contraheret, & magnas quantitates conſumeret, bona quoque ſua ſæpè obligaret; nuſquam quantitas illa quatuor millium ducatorum ſui natura contineri poſſet ſub generali cõtractus diſpoſitione, aut obligatione, cum eſſet valde diuerſæ naturæ, & ad teſtandum reſeruata, vt dictum eſt ſuprà. Tertius caſus eſt, quando quis non prohibetur, ſed ei permittitur aliqua de re diſponere, & res illa ſui natura poteſt comprehendi ſub generali diſpoſitione. Hoc in caſu, ſi generaliter diſponat, cenſetur etiam ea de re diſpoſuiſſe, quod rectè obſeruauit Menochius ibidem, num. 67. qui inquit, eam eſſe rationem, quia non poteſt conſiderari aliqua differentiæ ratio inter rem hanc, & cæteras ipſius teſtatoris diſponentis: quare illæ, & non hæc contineantur ſua ſub diſpoſitione: cum æquè hæc, ac illæ, ſit in ſua libera diſpoſitione. Hic caſus licet noſtro non conueniat, quia procedit in diſpoſitione generaliter facta in teſtamento, quo caſu res quoque particularis, de qua diſponi poterat, comprehenſa cenſetur; tamen ratio illa conducere, & applicari poſſe videtur, quod ſcilicet, in eo, qui inter viuos contrahit, & diſponit, & bona ſua conſumit, & obligat, conſiderari debeat maxima differentiæ ratio, vt de re, aut quantitate reſeruata, diſponere non videatur (ac maxime, ſi ad teſtandum reſeruatio facta ſit) quam ſi in teſtamento, & vltimo elogio diſponeret, quo caſu alia ſumi non poteſt interpretatio, quam quod de omnibus velle diſponere videatur, vt dixi. Quartus caſus eſt, quando quis poteſt aliqua de re diſponere, & de vere diſpoſuit, vt generaliter, vel ſingulariter eam alicui relinquendo: & is honoratus eam acceptare recuſauit: hoc in caſu ille teſtator dicitur mortuus inteſtatus quoad rem illam: non quidem reſpectu ſuæ perſonæ, quie fecit quod debuit ex ſui parte, ſed reſpectu perſonæ, cui reliquit, ita loquitur Alciatus, in reſponſo 647. ſequitur Menochius, numero 68. dicto conſilio 210. & hic caſus à noſtro longè diſtat, vt re ipſa videmus, cum dictus D. Ferdinandus Enriquez, relictum ſibi à patre non recuſauerit acceptare, imò toties petierit. Addiderim ego vltra Menochium, & Authores ab eo relatos, præfatam diſtinctionem perfectiorem futuram, & magis abſolutam, ſi Quintus adiiciatur caſus, (qui tamen ex communi Interpretum placito, & reſolutione procedit) quando ſcilicet quis ab inteſtato deceſſit; quo etiam caſu diſpoſuiſſe videtur de re, aut quantitate reſeruata, ſicut quando generali bonorum ſuorum diſpoſitione facta deceſſit, iuxta communem reſolutionem relatam ſuprà, num. 10. & per Gratianum, dicto cap. 539. n. 5. tom. 3. Sextus etiam caſus eſſe poterit, quando is, qui reſeruauit ſibi diſponendi aliqua de re, aut quantitate facultatem, diuerſis vicibus inter viuos aliquas fecit diſpoſitiones particulares, aut contractus, & obligationes, debitáque contraxit, quibus etiam bona ſua generaliter, aut etiam aliqua ſpecialiter obligauit: hoc itaque caſu intelligi diſpoſitio debebit iuxta ſubiectam materiam, nec referri poterit ad quantitatem, vel rem, ita reſeruatam; ea namque in diſpoſitione inter viuos non cenſebitur comprehenſa, ex quo ſpecificè in pactum, aut contractum, ſeu obligationem inter viuos geſtam, adducta non eſt, & ad actum vltimæ voruntatis refertur; idque iuxta Burſati, & Surdi obſeruationes in locis relatis ſuprà: ex quo etiam vltima voluntas, aut diſpoſitio teſtamentaria non eſt, vt omnia comprehendi, vt ſuper omnibus diſpoſitum videatur, ex quo non ſupereſt facultas amplius diſponendi; remanet namque vſque ad vltimum vitæ exitum, teſtamentum ſæpè faciendi, & facultate reſeruata vtendi facultas, & hic quidem caſus planior, & certior redditur ex alia Interpretum noſtrorum reſolutione, de qua ſtatim, n. 12. Septimus quoque & vltimus caſus ſit, quando is ipſe, qui ob ſui fauorem, & quo aliqua haberet, de quibus diſponere poſſidet (prout communiter fit) aliquam rem, aut quantitatem ſibi reſeruauit; & tunc equidem, ſi expreſſim diceret, ſe vti nolle facultate ea; iuridicè id efficere valeret, etiam in damnum, & præiudicium creditorum, cum ea, quæ adhuc in bonis non erant, licet ius ad ipſa conſequenda haberet, non acquirere, ſed potius repudiare poſſet, iuxta ea, quæ ad initium huius cap. ante numerum 2. ſcripta, & adnotata reliqui ad l. qui autem 6. ff. quæ in fraudem creditorum, tunc proculdubio commodo, & vtilitati eius cederet res illa, aut quantitas, à cuius patrimonio extrahenda foret; & in terminis noſtris, commodo, & vtilitati ſtatus, & maioratus de Alcala, ſi dictus D. Ferdinandus in eius petitione non inſtaret, aut præfatus Dux pater eius facultate vti noluiſſet. Nec creditores de hoc conqueri poſſent, ex eiſdem doctrinis ibidem adductis. Hic autem caſus nouus eſt, diuerſus à caſu illo, relato ſupra, ex ſententia Menochij; procedit namque ille (vt vidiſti) quando qui aliqua de re diſponere potuit, de ea vere diſpoſuit, honoratus autem eam acceptare recuſauit. Caſus verò præſens militat, quando is, qui facultatem ſibi reſeruauerat, & vti ea poſſet, atque diſponere, ſpecificè cauit, ſe vti facultate nolle, nec diſpoſuit: nam ſi ita non cauerit, & inteſtatus decedat; admittuntur tunc ab inteſtato ſucceſſores, in quorum fauorem diſpoſuiſſe præſumitur, vt ſæpè dictum eſt. Si etiam ſpecificè non diſpoſuerit, generalem autem diſpoſitionem efficiat, qua de bonis omnibus ſuis, iuribus, & actionibus teſtetur, aut diſponat, hæredes vniuerſaliter inſtituti, aut ij, in quorum fauorem diſpoſitio facta eſt, admitti debebunt, idque iuxta eaſdem doctrinas, & reſolutiones, numeris præcedentibus adductas, & per Beroum, in conſ. 55. num. 4. & 10. lib. 1. Stepha, Gratian, tom. 3. diſcept. cap. 539. n. 4. Præterea & ſeptimo loco non mediocriter vrget pro eadem parte, vt Dux ſcilicet ipſe non videatur vſus dicta facultate, & reſeruatione quatuor[*] millium ducatorum, nec eam inter viuos conſumpſerit, tametſi pluries contraxerit; nam diſponendi facultatem qui ad vnum certum & particularem caſum ſibi reſeruauit, non poteſt ad alium ea vti; idque magis vbi reſeruata eſt facultas diſponendi in teſtamento, & in morte, quia tunc inuita conſumi non poteſt facultas, iuxta ea, quæ poſt alios multos Authores obſeruarunt Antonius Theſaurus, deciſion. Pedemontana 209. Peregrinus, d. artic. 40. difficultate 2. n. 62. fol. 368. Iacob. Cancer. variarum, lib. 1. cap. 2. de Trebellianica & Falcidia, numero 46. Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſa 9. num. 12. prima parte, folio 80. & gloſſ 23. clauſula quarta. num. 19. fol. 343. Gratianus, dicto capit. 539. videndus, ex numero ſexto, vſque ad n. 26. vbi etiam è contrario, quod reſeruatio, & facultas reſtricta diſponendi inuita, excludit diſpoſitionem vltimæ voluntatis, prout latè ibi. Octauò & vltimò facit, dictum Ducem reſeruaſſe prædictam facultatem, vt teſtari, & diſponere poſſit de quantitate illa quatuor millium ducatorum, atque ita in mera eius facultate relictum, an vti vellet, nec ne, reſeruatione metipſa, nec inuitum cogi poſſe per creditores, quamuis maiora debita contraxiſſet, ea vti, quoniam quod in eius meram voluntatem relictum fuit, ad neceſſitatem trahi non debuit, argumento eorum, quæ in ſimili obſeruarunt poſt alios multos Authores Felinus, in cap. cum M. Ferrarienſis, de conſtitut. Ripa, in cap. cum Eccleſia Surtrina, de cauſa poſſeſſion. & propriet. & in l. quo minus, ff. de fluminibus, num. 133. Rolandus, in conſ. 52. n. 29. lib. tertio, Guid. Pap. quæſt. 198. Antonius Gabriel, I Balbus, de præſcriptionibus, quarta parte quintæ partis principalis, quæſtione prima per totam, And. Fachineus, in conſ. 20. num. 7. lib. primo. Iacob. Philippus Portius, lib. 3. commun. concluſ. ſine regular. iuris, regula 33. Ioannes Garcia, de nobilitate, gloſſa. 35. ex numero 58. cum ſeq. Pereira, de nominatione, lib. 2. quæſt. 7. num. 53. Caualcanus, deciſ. 16. quinta parte. Ceuallos, commun. contra communes, quæſt. 3. ex num. 2. & quoſt. 501. ex num. 16. & ij equidem Authores inter alia, quæ expendi poſſent ad comprobationem huiuſce fundamenti; tria vniformi Interpretum placito, & reſolutione tradide[*]runt. Primò quod ea, quæ in mera facultate conſiſtunt, non veniunt in generali conſiſcatione bonorum; ex ſingulari deciſione textus in l. ſtatius Florus. §. Cornelio Felici, cum ibi noratis, ff. de iure fiſci, l. cum pater, §. hæreditatem, cum ibi notaris, ff.[*] de legatis ſecundo. Præterea & ſecundo, quod mera facultas cedi non poteſt; vt per Pereiram, dicto n. 57. poſt Bart. in l. ſi ſic, § ſi quis ita, ff. de legatis primo. Denique & tertiò, quod ea quæ conſiſtunt in[*] mera facultate non præſcribuntur; vt latius iidem probarunt, atque exornarunt, & ea ſemper adducti ſunt ratione principaliter, quod quæ in mera facultate conſiſtunt, à ſola voluntate dependeant, nec ad neceſſitatem, aut contra inuitum trahi poſſint. Quibus conſequens, eſt, quod antea quam dictus Dux Ferdinandus vſus eſſet dicta facultate, quam habebat teſtandi, & diſponendi de quantitate illa quatuor millium ducatorum; dici non poteſt, quod quantitatem eandem quous modo obligaſſet, quamuis plura debita contraxiſſet, nec in generali obligatione comprehenſa cenſeretur: & quod potuit de eadem quantitate liberè diſponere in teſtamento ſuo in fauorem eius, in cuius fauorem vellet, cui nihil de ſuo præſtitiſſe cenſendus eſt, ſaltem in damnus creditorum ſuorum, quia non modo ex eius reſeruatione, & conſenſu, ſed etiam ex placito, & conſenſu aliorum, matris ſcilicet ſuæ, & fratrum reſeruata facultas fuit libertæ diſpoſitionis in quantitate prædicta. Idque argumento textus in l. vnum ex familia, §. 1. ff. de legatis ſecundo, & in l. item eorum, § primo. ff. quod cuiuſque vniuerſitatis & eorum, quæ tradiderunt Decius, in conſ. 543. Peralta, in dicto §. primo, l. vnum ex familia, vbi etiam Caſtrenſis, in lectura eiuſdem, §. Loazes, in repetitione l. filius familias, §. diui, de legatis primo, num 77. Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 1. cap. octano, num. 21. & libro ſecundo capi. quarto, num. 10. Caldas Pereira, in conſ. 8. numero 38. Et hactenus de primo articulo, quod facultas conſumpta non fuerit, quantumcunque grande æs alienum contractum fuerit, & generalis bonorum obligatio facta. Quod ad ſecundum vetò attinet articulum, vtrum annus redius, ſiue cenſus imponi, atque conſtitui poſſit ſuper bonis immobilibus minoris, etiam abſque decreto Iudicis, ſi in euidentem eius vtilitatem conſtitutio, aut impoſitio redundet: prima facie reſpondendum videbatur affirmatiuè, poſſe inquam ob minoris vtilitatem ſuper eius bonis conſtituti, etiam abſque Iudicis decrero, aliaue iuris ſolemnitate, atque ita potuiſſe in caſu præſenti imponi per matrem tutricem dicti Ducis litigantis in fauorem D. Ferdinandi. Primò, quia de iure communi conſtat, minori[*] ſine decreto poſſe mutari ſub. vſuris, nec poſſe reſtitui, tanquam vſum iure communi, ſaltem ſi conſtat, ſortem in rem eius verſam, l. ſecunda, C. ſi aduerſus creditorem, igitur conſtituere poteſt huiuſmodi reditum, aut cenſum. qui loco veterum vſurarum ſucceſſit, ſaltem ſi conſtet, ſortem in rem ſuam verſam. Secundò deinde facit, quod iure ipſo ciuili tu[*]tor poterat ſimplex debitum fœneratitium, ſi pupillus indigebat, ſine decreto contrahere; vt eſt textus in l. quid ergo, §. conſequitur, ff. de contraria, vel vtili actione tutelæ, vbi poterat tutor id facere, non ſolum ſub communibus, vel in regione frequentatis vſuris, ſed etiam talibus, quibus poterat (ſi neceſſitas vrgeret) vel ſub iiſdem vſuris, à quibus pupillum liberaſſet, aut liberare intendiſſet: imò non ſolum tutor, ſed etiam quiuis negotium geſtor poterat eodem modo vſuris ſubiicere quemcunque cuius negotium vtiliter geſſiſſet, l. & in contraria, ff. de vſuris, & conſequenter etiam minorem. Igitur minor per ſe taliter contrahere poteſt: textus in l. prima, & 2. C. ſi aduerſus creditorem, & conſequenter eodem caſu huiuſmodi reditum vendere poterit, vtpotè veterum illarum vſurarum ſuccedaneum, & ita pro hac parte argumentatur Gaſpar Rodericus, in commentariis de annuis redditibus, lib primo, quæſtione 14. numero 1. & num. 16. & 17. qui addit, quod etiam tutor poterat de ſuo fœnerari pupillo ſuo, pecuniam ſuam in rem pupilli inſumendo, etiam ſub talibus vſuris, quantas à quous (licitè tamen) & intra metas legum potuiſſet ſtipulari, ſi tamen multum profuiſſet pupillo: quæ omnia mero iure ciuili, & ſine decreto, vel aliqua ſolemnitate præcedebatur. Præterea & tertio facit, caſum præſentem vide[*]ri non ſpectare ad titulum ff. de rebus eorum, & C. de prædis minorum, cum rei mobili magis, quam immobili, ſeu ſtabili conuenire, atque accedere videatur annui reditus præſtatio: quod oſtenditur, quia debitor non obligatur præcisè ad continuationem reditusl, ſed ſub hac perpetua conditione, & facultate, niſi malit ſortem reddere; & ſic in effectu videtur obligatus ad ſortem cum facultate differendi ſolutionem, quandiu reditus pendere maluerit; vt per Rodericum lib. primo, quæſtione prima, atque ita nunquam porteſt videri perpetua hæc obligatio, cum perſeuerare non ſit in poteſtate creditoris, nec ab eius voluntate dependeat, ſed à voluntate, & poteſtate debitoris, qui ſemper, & perpetuò liberam habet facultatem, omnem in futurum excutiendi obligationem, ſorte cum reliquis præteritis ablata. Igitur nulla eſt perpetuitas, quia obligatio non eſt obligatio, quatenus in arbitrio, vel poteſtate debitoris conſiſtit, l. ſtipulatio non valet, ff. de verbor. obligation. & ita quoque argumentatur Gaſpar. Rodericus, lib. 1. de annuis reditibus. d.q. 14. n. 7. per totum. Quarto etiam vrgere videbatur, quia reditus[*] conſtitutio, non eſt alienatio rei, ſuper qua conſtituitur, ſed potius pignoratio, ſeu obligatio ipſius rei, ſuper qua conſtituitur; vt dicit Speculator, titulo de locato. § nunc aliqua, verſic, 86. & 97. & per Gaſparem Rodericum, de annuis reditibus, libro primo, quæſt. 3. ex numero 3. cum ſeq. & quſtione 14. numero 7. in fine, vbi in propoſito noſtro ita argumentatur, & inde infert, quod[*] creditor venditare, cenſui ſuppoſita non habet ius retractus, tanquam ſocius, vt reſpondit Auendañus, reſponſo 24. nec conſanguinei vendentis reditum ſibi antea conſtitutum, dictum ius retrahendi habent; modò vendantur reditus antiquitus conſtituti, & modò nouè conſtituantur per venditionem, vt dicto num. 7. in fine proſitetur ipſe Rodericus, & lib. primo, dicta quæſtionene tertia, n. vndecimo, ante finem: & inde contendit, quod annuus reditus conſtitui poſſet ſuper bonis minoris à tutore, vel curatore abſque decreto Iudicis, ſi euidens pupilli vtilitas, aut neceſſitas immineat. Quintò quoque non mediocriter vrget, quod[*] quando in aliquo actu requiritur ſolemnitas fauore alicuius perſonæ, valet actus abſque ea ſolemnitate, ſi reperiatur vtilis tali perſonæ, l. ſecunda, cum Gloſſa, ff. de acceptitat. vbi admittitur obligatio impuberis ſine tutore, quando ex ea ſequitur vtilis liberatio, l. non ideo minus, C. de procutatoribus, l. prima, C. de authoritate præſtanda, l. nec tutoris. C. de contrabenda & committenda ſtipulat. l. prima, ff. ne quid in loco publico, l. ſi filius, ff. de ritu nuptiarum, in principio, Inſtitut. de authoritate tutorum, in illis verbis: Namque placuit, meliorem conditionem licere eis facere ſine autoritate iutoris, l. finali, §. penult. C. de bonis quæ liberis, vbi pater legitimus adminiſtrator, non obſtante prohibitione, alienare poteſt bona aduentitia filiorum, quando id vtilius fuerit filiis ipſis, vel ex alienatione aliquid maioris vtilitatis accreſcit, l. cum. 8. §. eam tranſactionem, ff. de tranſactionibus, vbi textus inquit, valere tranſactionem abſque ſolemnitate, quando continet vtilitatem eius, in cuius fauorem ſolemnitas requirebatur, vt patet ibi: Quia meliorem conditionem ſuam tali tranſactione[*] alimentarius facit, & Gloſſa, ibi verbo, alimentarius in fert ad alienationem rei minoris, vel Eccleſiæ, vt valeat ſine ſolemnitate, quando reperitur vtilis Eccleſiæ, vel minori; ſicuti poſt Tiraquellum, & alios quamplurimos ab eo congeſtos, retulit Arias Pinellus, tertia parte l. primæ, C. de bonis maternis, n. 30. & 31. Hieronym. Cæuallos, commun. contra commun. q. 67. ex. n. 1. vſque ad n. 11. retulit etiam, & quamplurimos Authores pro ea ſententia aggregauit Octauianus Simonecellus, de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 17. num 124. per totum, qui tria principaliter ponderat, quæ in fauorem Gloſſæ vrgere videntur. Primò, quod non debet aduerſus minores obſeruari, quod pro ipſis excogitatum eſt, l. 3. §. diuus, in fine ff. de Carboniano edicto, Secundò, quod licèt Eccleſia ſit prohibita diſtrahere, quando tamen res ſunt ſteriles, permittitur alienatio authent. item ſi prædium, C. de SS. Eccleſiis, idem ergo & iſto caſu. Tertiò ponderat text. in. d.l. cum. hi, §. eam tranſactionem, prout ſupra eum expendimus: Antonius quoque Gabriel, Borgnin. Caualcan. Redoan. Alexand. Raudenſ. & alij à me commemorati in commentariis de vſufructu, cap. 54. n. 12. quamplurimis rem hanc exornarunt: atque ita in caſu præſenti pariter videbatur dicendum, quod annui reditus, ſiue cenſus conſtitutio ſuper bonis immobilibus minoris, etiam abſque Iudicis decreto, ob euidentem eius vtilitatem ſuſtineri deberet: vt per Molin. etiam, de Hiſpan. primog. lib. 4. cap. 4. ex n. 2. vſque ad n. 10. vbi late comprobat, bona alienari prohibita abſque certa ſolemnitate, vt dotalia, & Eccleſiæ, feudi, emphyteuſis, fideicommiſſi, & ſimilia alienari poſſe ſine ſolemnitate, ſi id vtile ſit perſonæ cuius fauore prohibitio facta eſt. Sextò etiam facit, in caſu præſenti ex eo videri, quod annui reditus, aut cenſus conſtitutio ſuſtineri deberet, etiam abſque Iudicis decreto facta, quod mater eadem dicti Ducis de Alcala tutrix, ſuper bonis Ducis eiuſdem, quatuor millium ducatorum cenſum impoſuit in fauorem præfati D. Ferdinandi Enriquez de Ribera, non tam ex liberalitate, aut mera voluntate, ſiue ex proprio conſenſu, aut contractu, quam in executionem præcedentis contractus, ſiue promiſſionis, aut obligationis illius, quæ anno 1535. tempore fundationis, atque inſtitutionis maioratus, & tranſactionis initæ, facta, atque contracta fuerat; quo tempore reſeruata fuit facultas diſponendi de dicta quantitate quatuor millium ducatorum: id quod probari videtur manifeſtè, quoniam non eſt dubium, quin tutor poſſit rem debitam tradere in conſequentiam præceden[*]tis contractus, l. fiſtulas 78. § primo, ff. de contrahenda emptione, quæ fortius loquitur in ipſo tutore, qui rem à defuncto emptam, poteſt ſibi ipſi tradere abſque alia ſolemnitate; quia præcedentem contractum exequitur, non verò quicquam de nouo facit. Sicuti eum textum expendit Ioannes Gutierrez, de tulelis & curis, ſecunda parte, cap. quinto, n. 65. & ante eum Petrus Surdus, in conſ. 191. num. 3. lib. 2. ad idem eſt textus, in l. magis puto, § ſi pupillus, el. 2. verſic ſed. ſi pater. ff. de rebus eorum, vbi ſi pater promiſit alicui fundum, poteſt pupillus, qui ei ſucceſſit, illum tradere ſine prætore, & dicit Bartolus, in ſecund, in fine, ff. de ſtipulation. ſeruorum, quod tutor poteſt poſſeſſionem rei pupillaris tradere ſine decreto, aut Prætore, in excutionem præcedntis contractus: ſequuntur ibi Imola, & Cumanus, & idem dicunt Baldus, Salicetus, Romanus, Decius, Iaſon, Ripa, Grammaticus, & Menochius, cum quibus Stephanus Gratianus, deciſ. 131. n. 1. vbi inquit, quod tutor ſine decreto poteſt tradere poſſeſſionem rei pupillaris; vbi giitur de exceptione contractus, cum patre minoris celebrati. Et ampliat n. 2. ſiue voluntas patris acceſſerit per contractum, ſiue per vltimam voluntatem, quia quocunque modo interuenerit, ceſſat neceſſitas decreti, l. finali, ff. de rebus eorum, l. prima, in ſine, C. quando decreto opus non eſt: & citat Iaſon. Afflictum, Neuizan. & Tiraquellum, ſic tenentes: eoſdem etiam citauit, & ſic concludit Surdus, dicto conſ. 191. num. 3. & in ſimili caſu inquit, quod D. Laura tutrix in conſequentiam contractus præcedentis patris, & in executionem obligationis contractæ, rectè potuit obligare bona pupillorum ſine decreto, & aliqua ſolemnitate. Ampliat etiam Gratianus dicto deciſ. 131. n. 3. ſiue poteſtas data ſit à teſtatore in ſpecie, ſiue in genere, poſt Alexandrum, Romanum, & Simoncellum, ibi commemoratos; textum etiam in dict. §. ſi pupillus, expendit Gaſpar Rodericus, de annuis reditibus, libro primo,[*] quæſt. 14. . n. 18. & ad id maxime, quod quando res minoris ſemel eſt legitimè obligata, poteſt vendi ſolemnitatibus non ſeruatis; ad quod etiam textum meti ipſum ponderauit Surdus, vbi ſuprà, n. 18. &[*] adiicit n. 24. quod minoris bona vendi poſſunt ſine ſolemnitatibus pro dote, quando præceſſit legitima promiſſio, vt ibi videbis, & per Simoncellum de decretis, lib. 2. tit. 6. n. 108. & lib. 3. tit. 8. ex n. 30. cum ſeq Ioan. Gutierr. ſecunda parte de tutelis, & curis, de cap. 5. ex. n. 62. cum ſeq. vbi poſt Luſitan. Cald. Pereiram, multum ponderat text. d.l. fiſtulas[*] 78. §. primo, vbi tutor, qui emit rem à patre minoris defuncto, poteſt eam ſibi tradere abſque alia ſolemnitate, vt ſuprà dixi. Septimò tandem, & vltimò non mediocriter vrgere videtru Gaſparis Roder. in commentariis de annuis reditibus, lib. 1. dicta quæſtione 14. n. 15. reſolu[*]tio, & ſententia; is namque Author, cum eandem, in qua verſamur, excitaſſet quæſtionem & pro vna, & altera parte rationes, & fundamenta expendiſſet atque ponderaſſet; tandem partem affirmatiuam, quod cenſus conſtituito ſuſtineri debeat, amplectitur in hæc verba: Dicendum eſt igitur, quod ſi conſtet, minorem, vel eius tutorem, vel curatorem vtiliter contraxiſſe, & pecuniam in rem, & vtilitatem eius veſam, valere, & tenere huiuſmodi reditus conſtitutionem, ſi ad rationem quatuordecim constitutus ſit, & ſiae decreto; & generaliter locum habere omnia, quæ in pracedentibus dicta ſunt. Et eandem admittere ſententiam videtur quoque D. Felicianus de Solis, in annotat, & ſcriptis ad commentaria de cenſibus, lib. 2. cap. 2. ſub num. 11. in verſiculo, ex qua reſolutione, vbi inquit in hunc modum: Ex qua reſolutione infero, valere conſtitutionem cenſus factam à tutore, vel curatore, aut adulto, non habente curatorem ſine Iudicis decreo, dummodo in vtiliatatem, & commodum minoris ceſſerat. Cæterum, quamuis ſuperiora omnia multum vrgete videanutur, Senatus Regius Hiſpalenſis in cauſa propoſita contrarium in ſtricta diſputatione & ratione iuris verius exiſtimauit, & definiuit de iure; ſupponens pro certo annuum reditum, ſiue cenſum ſuper bonis immobilibus minoris conſtitui, & imponi non poſſe, neque impoſitum ſuſtinendum, quod hypothecam, & obligationem bonorum immobilium, quæ abſque decreto Iudicis, præſtationi cenſus non ſubiiciuntur. Iuſtis tamen de cauſis, atque decretis cenſum eumdem non annullauit, ſed potius vuſtinuit, vt ad terrium articulum dicendum eſt. Senatus autem deciſio, & ve[*]rior hæc pars, ex ſequentibus comprobatur fundamentis & rationibus. Ac primum equidem, quoniam certi, & indubitati iuris eſt, bona minorum immobilia alienari non poſſe abſque tutoris, vel curatoris authoritate; & decreto Prætoris, ſine Iudicis, quod debet præcedere, & interponi ex iuſta cauſa, putà æris alieni, alimentorum, vel ex ſimili cauſa; aliàs alienatio nulla erit, & à quolibet poſſeſſore poterunt alienata vendicari; ſicuti probat textus in l. 1. cum ſeq. & in l. magis puto, § non paſſim, cum, § ſeq. & per totum titulum. ff. de rebus eorum. l. prima, & per totum, C. de prædiis minorum, l. lex quætutores, C. de adminiſtrat.[*] tutor. l. 1. & per totum, C. quando decreto opus non eſt, l. 18. tit. 16. partita 6. l. 4. tit. 5. partita 5. l. 60. tit. 18. p. 3. & idem eſt in alienatione rerum mobilium, quæ ſeruando ſeruati poſſunt; ex eiſdem in iurib. & maximè ex d.l. lex quæ tutores, & d.l. 4. t. 5. p. 5. vbi vide omnio Gregorium Lopez, gloſ. 3. quoad res ipſas mobiles, & quod attinet ad vniuerſum materiam dicti tituli, C. de prædiis minorum, Vide eundem Gregotium, ex gloſſa prima, vſque ad gloſſam 9. Neuizanum, in conſ. 85. per totum vbi egregiè hanc materiam pertractat: Nattam, in conſ. 162. per totum. lib. 1. & in conſ. 631. lib. 3. Beroum, in conſ. 124. & in conſ. 182. volumine 1. Ioannem de Imola, in conſ. 98. & 99. vbi latiſſimè Pariſium, in conſ. 98. 99. & 100. lib. 2. & in conſ. 85. volumin. 3. Cardinal Albanum, in lucubrationibus in Bartolum, ad l. magis puto, § non paſſim, ff. de rebus eorum, Rolandum, à Valle, in conſ. 54. lib. 2. & conſ. 33. & 96. lib. 1. & in conſ. 7. lib. 3. Menoch. de arbitrariis, lib. 2. centuria. 2. caſu. 171. & de recuper. Poſſeſſion. remedio. 15. n. 104. cum ſeq. Antonium Gomezium, tom, 2. variar. cap. 14. n. 13. 14. & 15. Ioannem Gutierrez, in authent. ſacramenta puberunt, n. 122. & de tutelis & curis, 2. part. cap. 5. per totum. vbi latiſſimè: Menchacam, de ſucceſſion. creatione, lib. 1. § 10. ex num. 71. cum ſeq. Gualdenſem, de arte teſtandi, titulo, de variis teſtaroris præceptis, cautela. 5. Afflicitis, deciſ. 87. Caldas Pereiram, in. ſi curatorem habent, verbo, contractum factiſti, ex n. 1. vſque ad numer. 8. Caualcanum, de tutore & curatore, ex n. 123. cum ſeq. Viuium, deciſ. 426. lib. 3. Hippol. Riminaldum, in conſ, 247. lib. 3. & in deciſ 255. ex. n. 21. cum ſeq. eod. lib. & in conſ. 5. lib. 1. per Surd. in conſ. 30. & in coſ. 114. & 115. & in conſ. variar. l. 2. t. de rebus corum, fol. 126. Steph. Grat. dec. 122. l. 1. & in conſ. 191. lib. 2. Ariſminum Tepatum. 130 & 134. & 182. Martinum Monter à Cueua. de decretis, lib. 1. tit. 1. per totum. vbi longa ſerie materiam hanc explicat, & ſuperiorem revoluntionem pro regula proponit, atque in effectu, concludit, inter principales qualitates, ac ſolemnitates in alienatione rerum minoris requiſimas, tutories, ſeu curatoris auctoritatem interuenire debere. Deinde legitimam, & neceſſariam cauſam cum cauſæ eiuſdem cognitione requirti; vt purà æris alieni, nec ſufficere, quod æs ſubſiſtat alienum, ſed requiri etiam, quod creditores effectualiter inſtent, & vrgeant minorem, ſeu eius tutores, vel curatores ad ſoluedum. Præterea cauſæ cognitionem verſari in multis, de quibus per eundem Simontellum, d. tit. 1. ex. n. 43. vſque ad num. 69. Ac denique, cauſæ cognitione, præhabita, vt res minus damnoſa pupillo vendatur, & prius mobilis, quàm immobilis, & id, quod vtilus appareat, genetur, decretum Iudicis interponi debebit, vt latius ibi, & per Ioann. Guitierrez. de. cap. 5. n. 74. & 75. vbi vide. Cùm igitur hæc ita ſe hebeant de iure, nec in conſtitutione annui reditus, de quo nunc agimus, interuenerint, vt ſupta dictum eſt; plane ſequitur, quod cenſus ipſe vllo pacto ſuſtineri non valeat. Secundò deinde facit, id ipſum procedere quo[*]ad hypothecam, & obligationem bonorum immobilium, aut mobilium, quæ ſeruando ſeruari poſſunt; bona namque immobilia minorum, aut mobilia eius qualitatis, abſque decreto Iudicis hypothecari non poſſunt, nec permutarim nec locati, nec ſuper eis tranſigi, aut compromitti, vt eſt textus in l. 1. § 1. ff. de rebus eorum, l. etſi preces, C. de prædiis minorum, d.l. 4. tit. 5. part. 5. & dict. l. 16. titul. 18. part. 6. & latius probarunt Caldas Pereira, dicto verbo, contractum feciſti, num. 8. & 9. Ioannes, Guitierr, de tutelis & curis, ſecunda part. cap. 5. n. 35. & vide num. 24. & 28. & 51. ſeq. vbi exornat Petrus Surdus, d. conſ. 191. n. 71. lib. 2. vbi quod ſicut bona immobilia minorum non poſſunt vendi fine ſolemnitatibus, it etiam non poſſunt obligari: Octauia[*]nus Simoncellus, de decretis, lib. 1. t. 5. vbi latè: Gaſpar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 1. quæſt 14. n. 9. vbi late, quod alienatione prohibita conſetur quoque prohibita ſemper hypotheca, & rei obligatio, l. finali, C. de reb. alien. non. alien. and. l. 2. §. eam rem, ff. quæ res pignori oblig. poſſ. idque maximè verum eſſe, quando alienatio principaliter prohibetur fauore alicuius, vt in bonis minorum, quia tunc prohibitio extenditur ad hypothecam; prout ibi comprobat. n. 8. Surdus etiam, d.n. 17. & in commen[*]tariis de vſufructu, cap. 54. n. 1. & ſeq. ita quoque ego obſeruai, & in fortioribus terminis extat pro hac ſententia textus, difficilis in. l. prima, § ſi minor, ff. de rebus eorum, vbi ſi minor viginti quinque annis emerit prædia, vt quoad pretium ſolueret, eſſent pignori obligata venditorui, Iureconfultus, Vlpianus reſpondet, pignus non valete, & eum textum latius explicarunt, & de intellectu eius tractarunt Arias Pinellus, tertia parte, l. primæ, C, de bonis maternis n. 52. Caldas Pereira, in d.l. ſi curatorem habens, verbo, contractum feciſti, num. 9. per totum. Ioannes Gutierrez, de tutelis & curis, ſecunda parte, cap. 5. n. 39. Martinus Monter-à-Cueua, poſt D. Franciſc Sarmientum, & alios quamplures, dec. prima Regni Aragon. ex 30. vſque ad num. 67. Simoncellus, de decretis, lib. . 1. ſecundo, tit. 5. inſpectatione. 5. per totam. Steph. Gratianus, diſceptation. forenſium, lib. 2. capit. 242. Conſequens ergo sic, quod ſuper bonis immobilibus hypotheca, & annui reditus[*] præſtatio, & obligatio ſubſiſtere non potuerit. Rurſus & tertio loco facit, quod minor non poteſt annum reditum ſiue cenſum ſibi debitum ſine Iudicis decreto alienare, vt tradit Baldus, in l. iubemus nulli, poſt principium. C. de SS. Eccleſiis. Tiraquellus, libro primo, retractus, § primo, gloſſa ſexta, n. 7. ea rarione, quia in alienatione reditus requiritur eadem ſolemnitas, & cauſa, quæ in rerum immobilium alienatione eſt neceſſaria, vt cum Redoano, & aliis tradit Petrus Surdus, deciſ. 204. num. 4. refert Gaſpar Rodericus, lib. 1. dicta quæſt. 14. num. 2. atque ita multo minus de nouo ſuper ſe, & bonis ſuis poteſt reditum conſtituere. Ita[*] etiam, neque poteſt annui reditus, qui redimitur, pretium, & ſolutionem abſque tutoris, ſeu curatoris auctoritate, & Iudicis decreto recipere, vt reditum ipſum extinguat: & idcirco redemptio cenſus ſic facta, inutilis erit, ac proinde illa non obſtante, debitorem pro reditibus ſemper conuenire poterit, quia ſoli minori facta ſolutio, vitioſa, & inutilis eſt, l. pupillo. l. Stichum, §. vſumfructum, ff. de ſolut. l. ait prætor, §. ſed ſi pecunia, ff. de minoribus, & ita firmauit Felicianus de Solis, lib. 4. de cenſibus, cap. vnico, num. 3. colum. 3. verſic. & ideo vt ſeparemus certa ab incertis, qui ſingulariter explicat, & limitat, vt ibi videbitur; idem Author in addit. ad dictum cap. vnicum, ex num. 3. vbi conſtanter, erudite etiam, atque ingeniosè in fortioribus terminis defendit, annui reditus minori debiti redemptionem à tutore, vel curatore factam abſque Iudicis decreto, & authoritate, robore carere firmitatis; quocirca, illa non obſtante, minorem poſſe ſemper debitorem conuenire pro reditibus decurſis; ſicuti reſolutiuè firmauit lib. 4. dicto cap. vnico, num. 3. ante finem, & latius comprobauit in additionibus, lib. 2. ex num. 3. folio mihi 233. cum ſequentibus, quò loci D. ipſe Felicianus, vir equidem, & valde eruditus, & in vtroque iure, ingenti, & assiduo ſtudio verſatus, fortiſſimè partem iſtam tuetur, & fundamentis omnibus ſatisfacit, quibus vt contrariam ſententiam teneret, adductus fuit principaliter Martinus Monter-à-Cueua; deciſione prima Regni Aragon. per totam, quem etiam nouiſſimè ſequitur, ſed quæſtionem non diſputat, Fontanella, de pactis nuptialibus clauſula 4. gloſſa 18. parte 5. num. 2. folio 304. & inquit, eidem conuenire Hieronymum Magonium, Simoncellum, & Iacobum Cancerium, ibi relatos: verè tamen concludere videtut ratio illa D. Feliciani lib. 4. dicto cap. vnico, num. 3. colum. penult. quod ſolutio ex parte eius, cui fit, alienatio ſit, atque ita inter immobilia cenſeri debeat, & conſequenter redemptio inutilis ſit, quia tutori, vel curatori fas non eſt diſtrahere res immobiles minoris abſque Iudicis decreto, vt latius ibi, vt probet, generaliter inutilem eſſe redemptionem cenſus factam ab eo, cui eſt prohibitum alienare. Facit etiam & quarto loco, alienationem rerum immobilium minoris & etiam mobilium, quæ ſeruando ſeruari poſſunt, prohibitam fuiſſe, etiamſi[*] conſtet, pecuniam verſam in rem minoris, & vtilitatem fuiſſe, quia hæc non validat alienationem, aut hypothecam earum rerum, l. non ſolum, l. vtere, l. ſi prædium, C. de prædiis minorum, & per Rolandum, in conſil. 99. num. 33. cum ſeq. lib. 1. Hyppolitum Riminaldum, in conſil. 5. num. 90. lib. 1. Hieronymum Gabrielem, in conſil. 36. num. 47. lib. 1. Franciſcum Burſatum, in conſil. 82. num. 21. lib. 1. Simoncellum, de decretis, lib. 1. tit. 1. ex num. 33. cum ſeq. & lib. 3. tit. 8. num. 125. comprobatur etiam ex his, quæ ad ſolutionem quinti argumenti adnotantur inferiùs, vbi ex multorum Interpretum relatione, & ſententia reſolutimus, alienationem rei immobilis, minoris, vel Eccleſiæ, etiam euidenter ipſis vtilem, non valere ſine debita ſolemnitate, & iudicis decreto; atque ita, quod vtilitas quantumcunque euidens ſit, decreti defectum non ſupplet; quæ ideo hic non repetuntur, quia ibi traduntur. Quod ſi dixeris, attento iure communi, id difficultatem, & contrarietatem habere, & diuerſis, contrariiſque ſententiis Interpretes diuiſos, vt conſtat ex relatis ſuprà ad quintum argumentum partis contrariæ, & in commemoratis infrà ad solutionem eiuſdem quinti argumenti: & per Pinellum, tertia parte, dictæ l. primæ, C. de bonis maternis, num. 30. & 31. Simoncellum, lib. 3. dicto tit. 8. inſpectione decima ſeptima, per totum, tunc equidem reſponderi debebit, negari non poſſe, quin verior & communior ſit ea ſententia, & opinio, quam ibidem defendi. Rurſus, quod viti illi (vt mea fert conſideratio) qui legum Partitarum confectioni, atque editioni præfuerunt, vt omne dubium remouerent, & altercationem Doctorum excluderent, leges illas tres condiderunt, 18. ſcilicet, tit. 16. partita 6. & 60. tit. 18. part. 3. & 4. tit. 5. part. 5. quibus ſpecificè adeo deciderunt, non modo vtilitatem minoris, & neceſſitatem, ſiue neceſſariam cauſam requiri ſed etiam Iudicis decretum præcisè neceſſarium eſſe. Quod non modo ſemel, ſed iterum, atque iterum expreſſerunt, vt vtilitatem & neceſſitatè etiam ſimul, abſque decreto non ſufficere, declararent, & omnem prorſus dubitandi rationem excluderent. Sicuti conſtat in d.l. 4. tit. 5. part. 5. ibi: E estes a tales non deuen enagenar las coſas de los buerſanos, fuer as ende quando tes fueſſen tan gran meneſter, que no podrian al fazer, a por gran pro dellos, é entonces ſe à de fazer con muy gran ſabiduria, é con otorgamiento del Iuez del lugar. Et ibi Gregorius, verbo, enagenar las coſas, inquit, quod ibi largè accipitur pro quacunque ſpecie alienationis, & in d. l. 18. tit. 16. part. 6. ibi: E aun entonce no lo puede fazer ſin otorgamiento del iuzgador, é el iuez lo deue otorgar, ſi entendiere, que tal enagenamiento ſe haze por alguna de las razones ſobredichas: & in dict. l. 60. tit. 18. part. 3. ibi: Porque las coſas de los huerfanos, que ſon rayz, non ſe pueden ligeramente enagenar, fueras ende por deuda, e por gran pro de los huerfanos, è aun entonce deueſe fazer con otorgamiento del iuez del lugar, andando la coſa publicamente en almoneda treinta dias. Cum igitur alienatio immobilium prohibeatur ita abſolutè, nec vtilitas, aut neceſſitas ſola ſufficiat, largéque accipiatur pro quacunque ſpecie alienationis, & comprehendatur etiam hypotheca, vt in dict. l. 4. part. 5. Gregorius deduxit, deduxit, verbo, enagenar las coſas: Planum equidem redditur, bona immobilia minoris, annui reditus præſtationi abſque decreto Iudicis ſubjici non potuiſſe. Quintò quoque non mediocriter vrget Gregorij[*] Leopezij in d.l. 4. tit. 5. part. 5. verbo, enagenar las coſas, obſeruatio, & reſolutio, in propoſito noſtro, & in fortioribus terminis expreſſa: ibi namque dubitauit; vtrùm tutor. vel curator pro obſeruantia contractus liciti, quem facit in rebus minorum, poſſit generaliter obligare bona minoris, ſicut & poteſt Prælatus, vt in cap. nulli, de reb. Eccleſ. non alienand. & ibi Hoſtienſ. Ioan. And. Cardin. & Abbas, & tradit Alexand. in conſil. 118. colum. penul. lib. 5. vbi dicit, iſtam eſſe magis communem opinionem, & concludit, quod licet id procedat in prælato, in quo non videtur prohibita generalis, ſed ſpecialis hypotheca tantum, vt in d. cap. nulli, & in §. nos igitur, in authent. de non alien. aut permutand. reb. Eccl. collat. prima, & ibi Gloſſa in tutore tamen, vel curatore, quod non credit, in generali hypotheca includi immobilia, ſi non fieret cum decreto ludicis, quia eſſet eadem ratio, nam ita ex hypotheca generali veniretur ad diſtractionem rei immobilis, ſicut ex ſpeciali, prout etiam in Prælato dixerunt Authores, ibi relati, quod eſt, rectè, & iuridicè reſolutum, & vltra iura allegata per Gregorium, expendi pro ea ſententia text. in l. ſed ſi pecunia, §. finali, ff. de rebus eorum, & in l. magis puto, verſicul. tem prætor. ff. eod. it. expendi quoque debent, quæ reſolunta fuere ſuprà num. 31. nam Authorea ibi commemorati, dum dicunt, bona immobilia minorum abſque decreto Iudicis hypothecati, aut obligari non poſſe; loquuntur etiam, & obtinent quoad hypothecam generalem; quia idem ex ea reſultat effectus cum iudicio ponderaiut Gregorius. Sextò denique & vltimo loco facit ſententia[*] quorundam iuris Interpretum, qui terminis noſtris præfatam opinionem defendunt, & receptam in foro ſententiam aſſerunt, quod minor abſque decreto non poſſit ſuper ſuis prædiis annuum reditum, ſiue cenſum conſtituere: Valaſcus inquam, de iure emphyteutico, quæſt. 35. num. 5. in fine. Pariſius, in conſil. 85. num. 12. lib. 3. Redoanus, de rebus Eccleſiæ non alienandis, rubr. 16. num. 31. & 32. dicens, illa octo requiſita, quæ in rebus ſtabilibus minorum alienandia, deſiderantur, debere ſimiliter interuenire in conſtitutione conſenſus ſuper rebus minotum: Afflictus, deciſ. 249. Titaq. de tractu lignag. §. 1. gloſſ. 6. poſt Bladum, in l. iubemus, C. de SS. Eccleſiis, & responſo 518. lib. 5. Bened. Bonnius, in tractatu de cenſibus, art. 23. in fine, & 31. per totum. Simoncellus, de decretis, lib. 2. tit. 6. num. 33. vbi quod cenſus imponi nequit minorum prædiis, niſi ex vigenti cauſa, & ſeruatis ſolemnitatibus obſeruandi. Menoch. de recuperanda poſſeſ. remedio 15. ex num. 143. quem refert Daſpar Rodericus, de annuis rditibus, lib. 1. quſt. 14. num. 10. & quamuis ipſe num. 15. defendat contrarium, valere ſcilicet redium annuum à minore ſine decreto conſtitutum, ſi pecunia in rem eius verſa, fuerit; id tamen intellexiſſe ipſum quoad obligationem perſonalem duntaxat, vel quando immobilia non ſubjiciuntur annui reditus præſtationi, & ſic non quod hypothecam prædiorum minoris; ex his deprehenditur manifeſtè, quæ ad ſolitionem primi, & ſeptimi argumenti adnotantur, atque ſcribuntur inferius: atque ita, ſi immobilibus minoris hypothecetis, aut annui reditus præſtationi ſubiectis, valere cenſus conſtitutionem abſque decreto, Rodericus contendit, prout contendere videtur per diſcurvum illius quæſtionis, ex num. 2. & num. 15. labitur equidem, vt infra etiam dicitur. Si vero eiſdem bonis non obligatis, ſola obligatione perſonali ſubſiſtere, quia pecunia verſa ſit in minoris vtilitatem, defendit recte ſe habet, & idipſum admiſit D. Felicianus de Solis, de cenſibus, lib. 2. cap. 2. num. 11. in verſic. ex qua reſolutione infero, nam per dictionem illam dummodò, expreſsè affirmat, cenſus conſtitutionem, inanem reddi, ſi immobilia eiusdem ſolutioni ſubjiciantur, quamuis in commodum, & vtilitatem minoris ceſſerit pecunia, aliàs cenſus conſtitutionem valere inquit, ſi ex ſola obligatione perſonali ipſa ſubſiſtat: iuridicè ergo in caſu præſenti non valere annui reditus conſtitutionem, Senatus decreuit, ex quo abſque decreto omnia bona immobilia, iura etiam, & actiones Ducis ætate minoris, à matre obligata, & hypothecata fuere pro ſecuritate, & ſolutione dicti cenſus. Nec obſtant fundamenta omnia, quæ pro contraria parte adducta, atque ponderata fuere ſuprà, ab initio huius cap. Non obſtat primum, & ſecundum: quoniam fatemur de iure communi verum eſſe, minori ſine decreto poſſe mutuari ſub vſuris, nec eum reſtitui. Item quod minor eodem iure ſine decreto poterat (ſi indigebat) debitum fœneratitium contrahere; ac denique tutor poterat eo caſu pecuniam ſub vſuris accipere, vel etiam ſuam pupillo fœnerari ſine decreto. Negamus tamen, inde ſubſequi, aut de iure ſubſiſtere poſſe, quod propter indigentiam, aut neceſſitatem pupilli, vel minoris, immobilia, aut mobilia quæ ſeruando ſeruari poſſunt, hypothecari, alienari, aut annui reditus præſtationi ſubjici ſine decreto Iudicis poſſint: quod Gaſpari ipſa Rodericus non obſcurè, ſed apertè agnoſcere, atque ſuo ore profiteri videtur, lib. 1. dicta quæſt. 14. num. 3. in fine, in illis verbis: Non obstat, ſi dicatur, minorem non poſſe prædia ad reliqua. ſeu continuationem reditus hypothecare ſine decreto: quia de hoc non quæritur, videlicet, de ſecuritate creditoris in hypotheca immobilium, ſed ſolum de ipſo iure reditus in ſe, & de obligatione perſonali ad ſoluutionem, & conſtitutionem reditus, quæ ſine vlla alia prædiorum cautione ſubſistit ſecundum multorum opinionem, de cuius veritate ſupra libro primo, quæſtione decima quarta: & in indiuiduo, atque ſpecifice ſic explicauit D. Feliciam. lib. 2. d. cap. 2. num. 11. d. verſ. ex qua reſolutione infero, vbi inquit hunc modum: Ex qua reſolutione infero, valere conſtitutionem cenſus, factam à tutore, vel curatore, aut adulto non habente curatorem ſine Iudicis decreto: dummodo in vtilitatem, & commodum minoris ceſſerit, & immobilia, aut mobilia, quæ ſeruando ſeruari poſſunt, non ſubjiciantur annui reditus præſtationi, tum, quia tutor, vel curator, ſi minor indigeat, pecuniam accipere poſſunt ſub vſuris: tum quia ſola perſonali obligation, cenſum poſſe conſiſtere, ſecluſa extrauaganti Pij Quinti, defendi lib. 1. cap. 8. Tertium etiam non reſiſtit argumentum, pro cuius abſoluta explicatione obſeruandum erit in primis, Interpretes noſtros dubitaſſe communiter, vtrum annui reditus inter immobilia computentur à iure, vel inter mobilia? & diuerſimodè quidem ſe habuiſſe: Alij namque exiſtimarunt, inter immobilia computari; Alij verò inter mobilia bona. Pluribus etiam magis placuit, reditus annuos non eſſe propriè loquendo, bona mobilia, neque immobilia, ſed tertiam ſpeciem conſtituere, vt nomina debitoris, l. quam Tuberonis, §. finali, ff. de peculio. Sicuti has tres opiniones longa ſerie commemorarunt viginti illi Authores Neoterici, à ma relati & aggregati in commentariis de vſufructu, cap. 41. num. 5. & 6. & 7. & vltra commemoratos ibi, Bernardus Græuæus ad Andr. Gaill. practic. obſeru. lib. 2. obſeruat. 10. per totam. Simonecellus, de decretis, lib. 3. tit. 8. num. 57. fol. 130. Gaſpar Rodericus, de annius redius, lib. 1. dicta quæſt. 14. num. 8. melius quæſt. 3. ex num. 8. vſque ad num. 12. ex quibus apparet, receptiorem, & communiorem ſententiam ſuiſſe eorum, qui aſſeuerarunt, annuos reditus comutari inter immobilia: & ita iſtam partem ſequutus eſt Gaſpar ipſe Rodericus, dicta quæſt. 14. num. 8. Et quamuis dicta quæſt. 3. num. 9. in ea fuerit ſententia, & opinione, vt exiſtimauerit, annuos reditus, neque bona mobilia, nec immobilia dici poſſe, nec etiam tertiam ſpeciem conſtituere; vt ibi contendit probare; attamen ad fidem eiuſdem num. 9. reſolutiuè in quir, ſe fateri, quod ſi reditus annui ſub altera ſpecierum, mobilium ſcilicet, aut immobilium neceſſariò collocandi ſint, ex mente quidem legis, teſtatoris, aut contrahentium, ex qua videatur de reditibus quoque actum eſſe, tunc ſequentur immobilium natura, vt optimè adnotauit Tiraquellus, ibi relatus: & ita intelligi text. in Clementina, exiui, de paradiſo, §. cumque annui reditus de verborum ſignificatione, non enim dicit, reditus annuos, eſſe bona immobilia, ſed cenſeri inter immobilia, eo videlicet caſu, quo ſub altera ſpecierum mobilium, aut immobilium collocandi ſint: & ita explicat quætionem illam, an teditus annui redimihiles veniant appellatione mobilium, vel immobilium bonorum, cum teſtator mobilia, aut immobilia reliquit alicui, quæ equidem reſolutio ſolutionem præſtat euidentem argumento prædicto, atque ipſo Gaſpare Roderico, dicta quæſt. 14. num. 6. deducto, vtpotè cum agatur de diſpoſitione legis prohibentis immobilium minoris alienationem & hypothecam, ex cuius ratione, & introductione videtur de reditibus quoque actum eſſe, & uta ſequi debent immobilium naturam, vt obligatio rei immobili potius, quàm mobili accedere videatur: quod Rodericus idem fateri videtur num. 8. dict, quæſt. 14. Rurſus, cum incertum ſit, quando reditus luibiles redimendi ſint, perpetui meritò iudicari debent, ſicuti ex Gregorio Lopez, & aliis agnoſcit Author ipſe lib. 1. d.q. 3. num. 8. verſic. ſed cum incertum: quicquid dicta quæſt. 14. num. 6. (prout in argumento retuli) aliter exiſtimauerit. Pro quo propoſito nequaquam vrget text. in d.l. ſtipulatio non valet, ff. de verbor. obligat. vtpotè cum termini ſint longe diuerſi, & multum interſit, an obligatio indiſtinctè & abſolutè in arbitrio, vel poteſtate debitoris conſiſtat, quo caſu non eſt obligatio, an verò, vel ſortem prinicipalem cum reditibus decurſis, aut reditus ſucceſſiuè, ſi nunquam ſors ſoluatur, perſoluere, in eius arbitrio, & poteſtate reliquatur: vnum autem, vel aliud adimplere & efficere, non voluntatis aut arbitrij ſed neceſſitatis & obligationis exiſtat præcisè. Non obſtat quartum argumentum, nam ex his, quæ numeris præcedentibus adnotata atque ſcripta reliquimus, concludens apparet, & verum reſponſum, vtpotè cùm ſufficiat, reditus conſtitutionem, eſſe pignorationem, ſeu obligationem ipſius rei, ſuper qua conſtituitur, vt ſuper rebus immobilibus, aut mobilibus minoris, quæ ſeruando ſeruari poſſunt, imponi, & conſtitui non valeat absque iudicis decreto, & authoritate; quoniam etiam pignoratio, ſeu obligatio earum rerum prohibita eſt, niſi cum Indicis decreto, l. pupillorum, §. 1. ff. de rebus eorum, & latius comprobaui ſuprà & tradiderunt Petrus Surdus, in conſil. 191. ex num. 17. cum ſeq. lib. 2. Caldas Pereira, in l. ſi curatorem habens, verbo contractum feciſti, num. 8. Quintum etiam argumentum non refragetur, pro cuius vera explicatione obſeruandum erit in Primis, iura omnia in contrarium adducta, & in argumento relata, non vrgere in propoſito, nec probare contrarium eius, quod intendimus; quippe cùm non loquantur in alienatione, aut obligatione bonorum immobilium minoris abſque decreto, nec probent, validam eſſe, ſi ſine decreto fiat, contrarium autem, quod alienatio non valeat, ſpecificè cautum ſit aliis iuribus; vt latè probatum eſt ſuprà, num. 29. & duobus ſeq. ſed loquantur in contractu geſto abſque ſolemnitate tutoris, vel curatoris, aut alterius personæ, cuius interuentus, & authoritas requiritur, ex quo euidens vtilitas minoris reſultat; quod eſt diuerſum, prout eſſe diuersum, in eadem agnoſcit, qua verſamur, quæſtione, Gaſpar Rodericus, lib. 1. dicta quæſt. 14. num. 3. in fine, vbi ſpecificè conſtituit differentiam inter obligatione perſonalem ad ſolutionem, & conſtitutionem reditus, quam ſine decrero Iudicis, ob ruidentem vtilitatem minoris ſubſiſtere contendit; & inter ſe uſine decreto Indicis, etiamſi euidens vtilitas adſit, non admittit, vt ſuprà dixi. Deinde, nam contrariam ſententiam, imò deficiente forma, ſolemni[*]tate legitima, contractum minoris, vel Eecleſię nullam eſſe, quantumuis eorum contineat vtilitatem; atque inde, alienationem rei immobilis minoris, vel Eccleſiæ, etiam euidenter ipſis vtile, non valere ſine debita ſolemnitate, & Iudicis decreto; conſtanter defendit Arias Pinellus, tertia P. dictæ l. 1. C. de bonis maternis, num. 31. & inquit, hanc opinionem magis communem, & veriorem eſſe: & cum Bartolo, Baldo, Angelo, Fulgoſio, Iaſone, Socino, Beroio, Hippolyt. Riminaldo, Rilando, Antonio Gabriele, Couar. Oroſcio, Sarmiento, & Caualcano, D. Felicianus de Solis, lib. 2. de cenſibus cap. 2. num. 13. verſic. hæc autem reſolutio, folio mihi 154. latè Marta, voto 86. & cum Oroſcio, Surdo, Afflicto, Cald. Pereira, & Follerio, Ioannes Guttierrez, de tutelis & curis,. 2. part. cap. 5. num. 33. & 75. & practicarum lib. 2. quæſt. 22. & cum Iacob. Butrigat. Bart. Angelo, Alberico, Fulgoſio, Caſtrenſe, Iaſone, Baldo, ſibi ipſi contrario, Decio, etiam ibi contrario, Romano. Ripa, Pet. Srtella Imola, Felino, Beroo, Barbatia, Cutio ſen. Socino, Ruino, Natta, Rolando, Cephalo, Burſato, Hieronymo Gabriele, Riminaldo, Afflicto, Capicio, Bertachino, Fabiano de Monte, Menochio & Ioanne Igneo, Octauius Simoncellus, de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 17. num. 125. & 126. per totum, qui pro hac parte fortiter ponderat text. in l. magis puto, §. ſi æs alienum, ff. de rebus eorum, & in l. ſi fundus, eiuſdem tituli, & in l. ob æs, C. de prædiis minorum: expendit etiam rationem, quia ſi ſubſiſtente neceſſitate, non poſſunt res minoris immobiles alienari ſine decreto, vt ibi probat; quando minus propter vtilitatem minoris. Denique, argumentis illis duobus pro contraria parte, quod non debet aduerſus minores obſeruari, quod pro ipſis excogitatum eſt. Item, quod Eccleſiæ propter vtilitatem permittitur alienatio; ſpecificè reſpondet, & ſatisfacit num. 126. in fine, & num. 127. cum Pinello etiam, Conuar. Antonio Gabriele, Sarmiento, Redoano, Siomoncello, Ant. Galeat. Maluaſia, Caualcano, Alexand. Raudenſe, Feliciano, Azeuedo, Rolando, Cephalo, Burſato, Hieronymo Gabriele, Riminaldo, & Menochio, ita quoque ego firmaui in commentariis de vſufructu, cap. 54. num. 12. vbi dixi, non ſufficere alienationem rerum Eccleſiarum in euidentem Eccleſiæ vtilitatem, atque ex cauſis à iure permiſſis fuiſſe celebratam, niſi ſolemnitates quoqoe á iure requiſitæ interuenerint. Sicuti etiam non ſufficit, formam, & ſolemnitatem obſeruare, ſed etiam ex neceſſaria cauſa alienare, neceſſarium eſt, prout ibi probaui num. 11. Eandem pariter ſententiam, quod alienatio rei minoris, vel Eccleſiæ non valeat ſine ſolemnitate, etiamſi ſi euidenter ſit vtilis ipſi Eccleſiæ, vel minori; tenuerunt Vincentius de Franchis, deciſ. 35. num. 1. & 8. Franciſcus Viuius, deciſ. 145. num. 2. Magonius, deciſ. 69. Reuſnerius, deciſ. 1. lib. 4. Ceuallos, commun. contra communes, quæſt. 675. ex num. 11. cum ſeq. Anton. Faber, ad tit. C. de rebus alien. non. alienand. definitione 6. Maſtrillus, deciſ. 77. Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſſ. 12. num. 9. & ſeq. fol 196. Molina etiam de Hispanor. primogen. lib. 4. dict. 4. cap. 4. quæ antea adduxerat ex num. 1. cum ſeptem ſrequentibus: ita demum intelligit, ſi cum debita ſolemnitate, aut Principalis facultate, & authoritate fiant: leges autem Partitæ euidenter idipſum ſignificant, prout oſtendi numeris præcedentibus. Nec vrget in contrarium textus in dicto §. eam[*] tranſactionem, l. cum. hi, in tota præſentis indagationis difficultas conſiſtit; nec ſatis dilucidè explicatur: à Pinello quoque vſque adeo prætermittitur, vt inſolutus relinquatur, nec aliquod verbum ad eius intellectum ſcripſerit Author ipſe, qui laborem ſuſciperet, fæliciter & abſolutè perficeret, prout adſolet communiter. Alexander vero Raudenſis, & alij Recentiores, quos in commentariis de vſufructu, dicto cap. 54. num. 12. commemoraui, diuerſimodè explicant. Quamobrem Simoncellus, de decretis, lib. 3. tit. 2. dicta inſpecione 17. num. 128. putat nouo quodam ſenſu eum textum intelligendum eſſe: & Primò præſupponendum eſſe, vt dicitur in textu, quod eam tranſactionem oratio improbat, quæ idcirco fit, vt quis repræſentatam pecuniam conſumat, noluit enim oratio (vt ibidem ſubdit Vlpianus) alimenta per tranſactionem intercipi, ſed quando alimenta per tranſactionem non intercipiuntur, immo melior fit tranſigentis conditio, licitum eſt tranſigere, etiam debita non interueniente ſolemnitate. Secus verò eſt in minore, qui alienare prohibitus eſt, etiamſi melior ſua conditio efficiatur, d.l. magis puto, §. ſi æs alienum, l. ſi fundis, & l. ob æs, Ratio autem, quare minor non poſſit ſine decreto meliorem ſuam conditionem efficere, cum id licitum ſit de alimentis tranſigenti, in eo conſiſtit, ex ſententia Simoncelli, quod In dicto §. apparet, id eſſe vtile tranſigenti & vlterius etiam concurrit perfects animi diſcretio ipſius tranſigentis; qui cum ſit maior, & per conſequens habeat integri animi iudicium, non poterit facile decipi: ſecus verò eſt in minore, in quo licet quid vtile appareat eſſe poterit, tamen aliquo alio reſpectu eſſe inutile, quod vtique minor conſiderare nequit; & ideo inductum eſt, vt nec etiam in caſu vtili alienare valeat. Rurſus, atque ex eiuſdem Authoris placito, diuerſitatis ratio alia eſſe poteſt, quod tranſactio regulariter non fit, niſi de re dubia, l. prima, ff. de tranſct. cùm igitur res ſit dubia, permiſſum eſt tranſigenti, vt etiam ſine Iudicis authoritate tranſigat; poſſet etenim eſſe, quod ſi de re dubia, & lite incerta tranſactio non fieret, quod ille contra ſe ſententiam reportater, cum incerta ſit victoria litis, vel iudicij, l. quod debetur, ff. de peculio, ideo nimirum ſi in caſu, in quo poteſt damnum conſequi, ſi euidens conſequatur commodum, id ei permittatur abſque interuentu decreti: quæ ratio ceſſat in minore, quia ob ſolam vtilitatem alienare nequit, vt in iuribus ſuprà adductis, & cum in re, quam diſtrahere cupit, nullum dubium, nullàque lis ſit, non debet ei permitti, contra iura id expreſsè firmantia, & ob dubium litis euentum permiſsum eſt etiam minori, quod poſſit compromittere, tranſigere, ac alia facere, vt lib. 2. tit. 6. inſpectione 8. num. 87. idem Simoncellus notauit. Vnde non eſt mirum, ſi poſſit maior de alimentis tranſigere, etiam nulla interueniente ſolemnitate, prout ipſe Author concludit, cui ego accedo libenter; & conſtituo, in d. §. eam tranſactionem, non prohiberi tranſactionem per quam melior fiat conditio, quia ceſſat ratio finalis prohibitionis illius, quod ſcilicet de alimentis tranſactio fiat, ſi vtilitas, & melior conditio inde reſultet: & ideo duntaxat inſpicitur euentus, quod ſcilicet melior conditio facta ſit, non autem quod ab initio abſque Prætoris authoritate tranſactio proceſſerit, in conſideratione habetur, ex quo Prætoris authoritatis defectus nullum damnum attulit: in minore autem de quo propter eius ætatem, facilitatem, & imbecillitatem, parum lex confidit, noluit lex ipſa contractum fieri abſque decreto, quantumuis vtilitas apparet, quia an illi vtile ſit, vel non, id quod geritur, non eius arbitrio, aut ſententiæ, ſed Prætoris decreto commiſit, immò nec eidem Prætori abſolutè reliquit, ſed præuia cauſæ cognitione, diligenti inquiſitione præcedente, procedere ipſum, & de neceſſitate, & vtilitate examen habere, decreuit ſpecificè: atque ita non ſufficiet vtilitatem adfuiſſe, niſi & Prætor cauſæ cognitione præhabita, adeſſe vtilitatem cognouerit, & alienationem fieri decreuerit, ex vi igitur decreti irritantis ſiue legis, decretum omnino requirentis, alienatio fit inutilis, ſi decretum non adfuit, nec ex vtilitate conualidatur; nam licet vtilitas appareat, verum eſt, de vtilitate & neceſſitate Prætorem cauſæ cognitionem, & examen non habuiſſe; quod adeo præcisè requiritur, & præcedere debet. Sextum quoque argumentum non reſiſtit,[*] quod non requiratut ſolemnitas, quando alienatio fit in conſequentiam præcedentis contractus, ſeu obligationis; Quoniam reſpondeo, illud procedere, quando diſpoſitio patris, ſeu Authoris eſt præciſa, & expreſsè mandat rem alienari: tunc enim fieri poteſt alienatio non ſeruatis ſolemnitatibus; at quando non eſt expreſſa, & præciſa, vt quia debitum eſt in pecunia, tunc alienatio non fit niſi cum decreto, vt expreſsè declarat Pariſius, in conſil. 85. num. 50. volumine 3. Rolandus, in conſil. 99. num. 45. lib. 1. Lambertengus, in tractatu de contractibus eorum, qui ſine certa ſolemnitate, gloſſa prima, num. 3. vbi eodem modo hoc declarat, & apertè innuit Cagnolus, in l. ſingularia, num. 72. in principio, requirens, quod patris contractus ſit in ſpecie certa, & determinata, & ſane loquuntur omnia iura in contrarium allegata, quando de rei alienatione pater diſponit, vt in l. prima, in principio, & in l. magis puto, §. ſed ſi pater, ff. de rebus eorum, ſed quod pro debito pecuniario, contracto à parte liceat pupillo bona vendere ſine ſolemnitate, non reperitur iure cautum; quinimò non ſufficit, quod defunctus rem habuerit venalem, dicta l. prima, §. ſi defunctus, ff. de rebus eorum: & videmus, quod iura, cum agitur de ære alieno pupilli ex ſoluendo, requirunt ſolemnitates in venditionibus immobilium, nulla facta diſtinctione, an æs alienum ſit hæreditarium, vel à pupillo contractum, l. prima, §. quod ſi forte, l. magis puto, §. non paſſim, ff. de rebus eorum, l. ob æs, C. de præd. minor. ergo indiſtinctè intelligenda ſunt, etiam, quando agitur de ſoluendo ære alieno hæreditario, l. de pretio, ff. de publicanda, & ita concludit Surdus, in conſil. 191. num. 19. & 20. dicens, quod allegata in contrarium procedunt, quando tutor, vel pupillus diſponit de illamet re, quam pater, vel Author obligauerat, vt latius ibi, & deciſion. 77. & vltra eum idem reſoluit Ioannes Gutierrez, de tutelis & curis, ſecunda parte, cap. 5. num. 62. & quatuor ſeqq. Caldas, in l. & ſi curatorem habens, verbo, contractum fecisti, ex num. 15. pater Molina, de iustitia & iure, tom. 2. tract. 2. disput. 224. columna 1392. Simoncellus, de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 4. per totam, ex num. 30. vſque ad num. 4. cum ſeq. qui cum antea arguendo propoſuiſſet quod tutor ſine decreto poteſt tradere poſſeſſionem rei pupilli, vbi agitur de executione contra[*]ctus, cum patre minoris celebrati, & cum res minotum venduntur pro debito hæreditario: tandem inquit, quod contrarium concluſum fuit in Senatu, quod etiam hoc caſu requirantur ſolemnitates, cum iura loquantur indiſtinctè, ſiue debitum ſit proprium, ſiue hæreditarium minoris; ergo indiſtinctè ſunt intelligenda. Nam eadem ratio militat ſeruandæ ſolemnitatis pro debito paterno, quam pro debito proprio, ex quo videtur colligi, non ſufficere mandatum, vt ſoluatur debitum, ſed vltra eſſe neceſſe, quod teſtator cauerit rem diſtrahi: maximè, quia duo ſunt neceſſaria in alienatione minoris, videlicet forma ſeruanda in diſtractione, & facultas diſtrahendi; vnde ſi adſit facultas per teſtatorem conceſſa, quæ à iure erat denegata, non tamen per hoc diſpenſatio circa vnum, debebit diſpenfare circa alterum impedimentum ſubhaſtationis, æſtimationis, & aliarum rerum, quæ requiruntur; vt Gratianus ipſe notauit, & poſt Pariſium, Rolandum, Cagnolum, & Surdum, idipſum reſoluit, videlicet, quod etiam pro debito hæreditario ſit ſeruanda ſolemnitas, & allegata in contrarium procedere, quando præceſſerit diſpoſitio teſtatoris de re certa, & determinata ſpecie contractus, putà, quod res talis tradatur, quia tunc nulla poteſt eſſe læſio minoris, ſecus ſi non ſit determinata, & in hæc verba deciſionem abſoluit: Qua diſtinctione ſtante, non obſtant contraria, quæ habent locum in mandato, vt diſtrahatur res certa, quod ſecus eſt in caſu noſtro, cum adſit poteſtas ſolum in genere data à teſtatore, vt dictum eſt. Sic etiam, quod pupillus non poſſit tradere poſſeſſionem rei propriæ,[*] quæ fuit alij relicta à teſtatore, niſi cum Prætoris decreto; ſuperius citati Authores tradiderunt, & per Cald Perei. vbi ſupra, ex num. 17. Sed nec ſeptimum & vltimum vrget argumen[*]tum; quoniam authoritas præfatorum Authorum (D. inquam Feliciani de Solis, & Gaſpari Roderici,) non procedit quoad alienationẽ, aut hypothecam, vel obligationem bonorum immobilium minoris, quippe cum eorum reſpectu cenſum non ſubſiſtere abſque Iudicis decreto, & authoritate conſtitutũ. nec poſſe imponi ſuper immobilibus bonis minoris ſine ipſo decreto etiam ob euidentem vtilitatem, expreſsè dixerit Felicianus ipſe, in loco in argumento relato, & quoad perſonalem obligationem cenſum ſuſtineri poſſe, ob euidentem vtilitatem, aſſeuerarit, vt vidiſti ſuprà, num. 38. Gaſpar verò Rodericus, lib. 1. dicta quæſt. 14. num. 15. quamuis indiſtinctè dixerit tenere huiuſmodi reditus conſtitutionem, etiam ſine decreto, nec diſtinguat, an duntaxat reſpectu obligationis perſonalis ſubſiſtere poſſit, vt ibi apparet; attamen quod intellexerit ipſe de annuo reditu, ſola obligatione perſonali conſiſtente, non ſuper immobilibus conſtituto, ex his deducitur manifeſtè, quæ ponderaui ſuprà, dicto num. 38. quod ſi indiſtinctè intellexerit, errore manifeſto labitur, vt etiam ibi dixi, & rectius, atque diſtinctus ſe habuiſſe, & rem ipſam explicaſſe videtur D. Felicianus, in loco relato ibidem. Et hactenus de ſecundo articulo principali. Quoad tertium verò articulum, quòd commu[*]nior, & ſuperiùs adducta verior opinio de reditu annuo, ſiue cenſu à minore, vel eius curatore, etiam ob euidentem vtilitatem, ſine decreto Iudicis, ſuper bonis eius immobilibus non conſtituendo; iuſtis de cauſis in Senatu temperari potuerit, argumento l. Saluius, ff. de legatis præstandis, l. in ambiguis, in fine, ff. de regulis iuris, l. patri. §. prædium ibi: ita temperanda res erit, ff. de minoribus, atque Senatus metipſe iuridicè Ducem eundem condemnauerit ad ſolutionem reditus annui in futurũ, quovſque ſors principalis realiter ſit redempta cum reditibus decurſis, & in ſimilibus caſibus, ſi æquitatis, & iuris ratio ſuggerit, temperari quoque poſſit; ſequentia magis vrgebant fundamenta, & rationes. Et in primis Senatus conſiderabat principaliter tranſactionem illam, anno 1535. factam, & facultatem reſeruatam per dictum Ducem diſponendi de dicta quantitate quatuor millium ducatorum, prout dictum fuit ſuprà in initio huius cap. iuxta quæ Dux huius litis actor, tanquam ſucceſſor totius ſtatus, & poſſeſſor omnium bonorum maioratus remanebat obligatus ad ſolutionem præfatæ quantitatis, & dictus D. Ferdinandus ex reſeruatione Ducis patris ſui creditor erat hypothecarius quoad omnia bona ſtatus; Dux autem ipſe, præfati Ducis nepos, ratione iuris, quod prætendit ad bona D. Ioannæ Cortes, auiæ ſuæ, creditor eſt perſonalis ad bona Ducis eiuſdem aui ſui, atque ita, cum ſimul concurrant creditor quidam hypothecarius ad prædicta omnia bona ſtatus, & maioratus, ſcilicet præfatus D. Ferdinandus, & Dux idem, creditor perſonalis duntaxat ratione dictæ prætenſionis; præferri equidem hypothecarius debet. Quoniam cerditor chirographarius, perſonalem ſolam obligationem obtinens, cum hypothecariis minimè concurrit; ſed hypothecam habens, præfertur, licet alter ſit prior tempore, & priuilegiatam actionem habeat, vt ego obſeruaui, & probaui inferiùs ad quartum articulum principalem huiuſce capit. & cum Matienzo, & aliis tradidit. D. Felicianus de Solis, lib. 3. cap. 5. num. 4. Vincentius de Franchis, deciſ. 53. num. 9. idque maximè, cum debitum hoc ab antiquo, & à fundatione dicti ſtatus, & maioratus originem trahat, atque ex fundatoris, & filiorum eius placito & conſenſu, dicta reſeruatio deſcendat, atque ita omnes ſucceſſores in futurum adſtringere debuerit, & in quemcunque eorum cum hoc onere tranſire; quoniam res cum ſuo[*] onere, & cauſa ad quemcunque poſſeſſorem tranſit; vt per Iacob. Mandel. de Alba, in conſil. 8. num. 2. Ioannem Gutierrez, practicarum, lib. 2. quæſt. 4. num. 2. & quæſt. 132. num. 9. Ceuallos, 4. part. commun. contra communes, quæst. 899. maximè num. 73. & ſeq. & maioratus ſucceſſores tenentur ad onera, quæ ex inſtitutione, & diſpoſitione maioratus in[*]ſtitutoris procedunt; vt late per Molinam, de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 20. & 27. Mieres, 4. part. quæſt. 26. partem Molinam, de iuſtitia & iure, disp. 640. & 641. & 646. Ceuallos, 3. part. quæſt. 636 ex num. 14. cum ſeq. cum ergo ita res ſe haberet, & de iure dicti D. Ferdinãdi ad præfatam quantitatem, atque obligationem Ducis eiuſdem ad ſolutionem illius conſtaret; æquè equidem, iuſtíſque de cauſis præfatam opinionem temperauit Senatus, & cenſum ſuſtinuit, cuius ſortem principalem, hoc eſt, dictam quatuor millium ducatorum quantitatem perſoluere, Dux metidem reluctare non poterat vllo pacto. Deinde adducebatur quoque Senatus, quoniam vltra prædictam tranſactionem, & pactionem initam tempore fundationis dicti ſtatus, & maioratus, cuius ratione creditor erat hypothecarius dictus D. Ferdinandus (vt ſupra dixi) ratione etiam pactionis alterius initæ cum dicto Duce, auo dicti Ducis litigantis, anno 1582. hypothecarius etiam creditor erat ad bona Ducis eiuſdem dictus D. Ferdinandus, filius naturalis illius, vt putà, cum eidem anno præfato, per ſcripturam publicam ſe obligaſſet ad mille ducatorum quantitatem pro alimentis ſingulis annis, & poſt eius mortem, quod eam mille ducatorum ſummam perſolueret, prout etiam dixi ad initium huiuſce cap. atque ita reſpectu etiam bonorum Ducis ipſius, præferri quoque debebat dictus D. Ferdinandus, hypothecarius creditor duci nepoti, ſolam perſonalem actionem habenti. Nec poterat Dux metipſe in executione compenſationem obiicere, aut ſe opponere contra dictum D. Ferdinandum, priorem, & hypothecarium creditorem, ratione iuris illius, quod ad bona omnia dicti Ducis aui eius prætendit, quoniam compenſatio[*] liquidi ad liquidum admittitur dumtaxat inter debitorem & creditorem, inter quos loquitur tex. in l. ſi conſtat. C. de compenſat. Caſus autem noſter eſt diuerſus, quia fieri debere cõpenſationem opponebat contra dictum D. Ferdinandum Dux ipſe, tanquam creditor Ducis defuncti, aui ſui Inter cerditores autem compenſatio non admittitur, ſiue vnus creditor contra alium compenſationem non obiicit, vt latius probauit Vincent. de Franch. deciſ. 53. num. 5. & ſeq. & num. 10. Deinde, quia cum Dux idem cum onere, & obligatione prædicta ſucceſſerit in dicto ſtatu, & maioratu, vt dictus D. Ferdinandus, iuxta facultatem à Duce reſeruatam de dictis quatuor millibus ducatis diſponere poſſet, compenſatio etiam admitti non debuit, iuxta mirabilem doctrinam Bartoli, per textum ibi, in l. Iulianus, ff. de condit. & demonſtr. & in l. ſtatuliberos, ff. de ſtatu liberis, de qua per Iaſonem, in l. ſi mulier, ff. de condict. cauſa data. Tiraquellum, in l. ſi vnquam, verbo, donatione largitus, num. 142. & 143. quod id quod debet dari cauſa conditionis, implendæ, non compenſatur cum debitis da[*]re debentis. Rurſus excitabatur Senatus ex eo, quod cum rationibus prædictis teneretur præcisè Dux præfatus ad ſolutionem dictæ quantitatis & reditus, eius mater & tutrix in conſtitutione cenſus id fecit, quod Dux ipſe, ſi maior 25. annis exiſteret, & diligentiſſimus quiſque paterfamilias efficere poſſet; & in euidentem eius vtilitatem id reſultauit, quoniam minores ita reditus ſoluebantur, cùm anno 94. ad rationem viginti millium impoſitus fuiſſet cenſus, qui imponi potuiſſet ad rationem 14. Atque ita, ſuppoſito quod quando impoſitio reditus pro nulla daretur, Dux deberet condemnari in dicta quantitate, & in reditibus eius; Satius, & æquius viſum eſt (quo lites, ſumptus, & circuitus vitarentur) cenſum ſuſtinere, quam ipſum annullare, & altera ex parte Ducem in ipſa quantitate, & reditibus eius condemnate. Cuius quidem rei placitum, & deſiderium per argumentum circuitus vitandi, probatur in l. dominus teſtamento, ff. de condict. indebiti. Et quia Iudicis officio incumbit, prouidere[*] ſine nouo proceſſu, ne circuitus, fiant: in conſil. 12. lib. 3. Roman. in ſingulari 186. & ibi addentes: latè Benuenus. Strac. de aſſecurat. in præfat. n. 55. Boërius, deciſ. 183. num. 13. Grammat. deciſ. 103. num. 197. Hieronymus Magonius, deciſ. Florent. 9. num. 7. vbi ſingulariter explicat num. 15. & dicto num. 7. eadem ratione, in ſimili caſu excitatum Senatum illum, oſtendit in hæc verba: Dicebat enim certi iuris eſſe, quod domo euicta, vel ſoluente creditum Ser. M. Duciſſæ, creditores eſſent obligati ad reſtitutionem pretij. Vt igitur euitetur circuitus, videbatur dicendum, occultato actu modij temporis, quod illud pretium, quod creditores reſtituiſſent Sereniſ. D. Emptici, & Sereniſ. Do. Emptrix Hospitali anteriori creditori, recta via Hoſpitali ſolui deberet. Denique, ex alio etiam adducebatur Senatus, quod dictus D. Ferdinandus, quando reſeruatio illa, tempore initæ tranſactionis facta, deficeret; quando etiam non adeſſet obligatio & promiſſio alimentorum, eidem ab auo dicti Ducis facta (qui parer naturalis erat ipſius) ex alia parte, non modò eandem, ſed & maiorem fortaſſis quantitatem conſequi poſſet, ſi tanquam patruus dicti Ducis nunc litigantis, & filius naturalis aui eiuſdem, alimenta periiſſer. Nam etſi ſobrinum, qui in primogenium auitum ſucceſſit, non eſſe cogendum patruum alere; Corduba de Lara, in §. idem reſcripſit, num. 137.[*] & quatuor ſeq. defendat. qui eſt videndus ex num. 127. & citat Gregor. Lopez, ita tenetem, in l. 2. tit. 15. p. 2. verbo, ſino el fijo mayor, verſiculo, quæro etiam. Attamen conſiderat qualitate, & nobilitate dicti D. Fernandi (quia frater erat patris dicti Ducis) & præſumpta mente inſtitutoris ſtatus, & maioratus eiuſdem, æquitate etiam alendi, quæ iſto caſu militar, aliis etiam perpenſis, contrariũ forſan verius eſſe, & primogeniis Hiſpaniæ magis conueniens; ex his non incongruè deduci valebit, quæ Martin. Monteracueua, deciſ. 16. Regni Aragoniæ, per totam, & maximè ex num. 29. cum ſeq. vſque in ſin. deciſ. longa ſerit adnotauit. Quæ qualiter militare videntur reſpectu ſobrini contra patruum, in quibus terminis ipſe loquitur, Fachineus etiam controuerſiar. lib. 12. cap. 61. Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 15. ex num. 67. ſicut reſpectu patrui contra ſobrinum, in quibus terminis Corduba de Lara loquitur, vbi ſuprà. Æqualiter autem militare, conſtat ex omnibus ibi traditis per Martin. ipſum, & maximè ex notatis num. 31. Et ita aliquando in fauorem patrui contra ſobrinum, in ſupremo Caſtellæ Sentu pronuntiatum, & patruo conſiderabilem pecuniæ quantitatem pro alimentis, ſingulis annis quoad viueret, aſſignatam, vidimus, Gregorius autem Lopezius nequaquam id probat, aut aliquo modo contra patruum enunciat, ad quod per Laram expenditur, vt ibi videri poteſt. Ratio etiam illa, quod qui in auitum primogenium ſucceſſit, non tenetur ſoluere debita prædeceſſoris, nihil in propoſito concludit, vt pote cum præſtandi alimenta, ratio, & obligatio, longè differre videatur ab æris alieni prædeceſſoris ſolutione, & natura, vt compertum eſt; atque ex his deducitur manifeſtè, quæ Ludou. Molina de Hiſpanor. primogen.[*] lib. 2. c. 15. & 16. Pater Molin. tom. 3. de iust. & iur. disp. 616. Mieres, 4. p.q. 27. & 28. Lara, in d. §. idem reſcripſit. adnotata, & reſoluta reliquerunt: Molina etiam ipſe, lib. 2. dicto cap. 15. ex num. 56. (quò loci pro ſua opinione eum Lara commemorauit) in patruo loquitur, non in ſobrino. Et tametſi num. 67. reſolutiuè firmauerit, quod frater maioratus filios, etiam mortuis parentibus; vt latiùs ibi fundat. Et non diſputans, idem etiam tenuit Mieres, dicta quæſt. 28. num. 8. in fine, in verſic, tamen. His tamen non obſtantibus, ſuo ore Molina idem profitetur, quod cum ſemel quæſtio ſimilis In quodam Caſtellæ ſupremo conuentu, quoad alimenta controuerteretur, contrarium fuit obtentum, ex eo, quod eadem æquitas alendi, in nepote verſari videatur, quæ in fratre militat, prout latius Marti. Monter à Cueua, dicta deciſ. 16. tuetur. Quæ Senatus illius ſupremi (de quo Molina meminit,) deciſio, Martini ipſius placitis & deciſioni quoque Regni Aragoniæ (de qua ibi) conuenit. Et in propoſitio vtraque definitio, Caſtellæ inquam ſupremi Senatus, & Aragoniæ, non mediocriter vrget, cum eadem ratio militare videatur reſpectu patrui contra ſobrinum, ſicut ſobrini contra patruum, vt ſuprà dicebam. Sic ſanè Petr. Surd. vir equidem mihi ſemper admodũ eruditus (qui tamen Molinam non citat) in commentariis de alimentis, tit. 1. quæſt. 28. ex fol. 40. cùm quæſtionem illam excitaſſet, vtrum patruus alere debeat filium fratris, qui pauper ſit, & contrarias commemoraſſet ſententias; affirmatiuam ſcilicet, quod patruus teneatur filium fratris alere, qui non habet aliunde; quam tenuerunt Bald. Crot. & Loazes, relati ibi num. 1. Negatiuam autem, quod non teneatur, quam alij tuentu, qui commemoratur ibidem, inquit tandem, eam ſententiam veriorem eſſe, quæ affirmat, quod nepos ex fratre alendus ſit; idque nonnullis adductis fundamentis, de quibus in initio dictæ quæſt. 28. Et non obſtare, quod lex deficiat in iſto caſu, quia reſpondet, quod non deficit ratio naturalis, quæ poteſt pro lege allegari & iudicem mouere debet non minus, quam lex ipſa; ex quo Ludou Molin aſſertioni, & reſolutioni reſponderi, & ſatis fieri poſſet. Statim etiam Surdus metipſe reſponſum præbet omnibus fundamẽtis partis contrariæ, iuxta quæ Cordu. de Lar. eam opinionem ſuſtinuit, quam dixi, & in hunc modũ ſcribit: num. 12. q. 28. Eadem ratio Corduba in dict. l. ſi quis à liberis, §. item reſcripſit, num. 126. & ſeq. concludit, nepotem non cogendum alere patrum, quia patruus illum alere non cogitur. Et quamuis text. videatur in contrarium, in capit. primo, de cohabitatione clericorũ, & mulier, tamen ipſe in dicto num. 107. intelligit, vt clericus alat amitam, non ratione ſanguinis, ſed tamquam pauperem, in quam cogitur diſpenſare partem redituum ſui benefici Sed & ſi id procedat ſecundum illius opinionem, tamen argumento eorum, quæ ſupra dixi de patruo erga nepotem, idem dico in nepote erga patruum auunculum, & amitam: non omitto, quod Corduba, in dicta l. ſi quis à liberis, §. ſi mater, num. 53. refert Fabianum, in authentic, nouiſſima, num 73. C. de inofficioſo teſtamento, dicere, quod nepos, qui in Ducatu ſucceſſit, tenetur patruum alere. Id quod mihi non dicit, loquitur enim de primo filio. Hactenus Surdus, qui (vt vides) eandem, quam facio, fecit æquiparationem, de patruo ſcilicet ad ſobrinum, & ſobrino ad patruum cuius etiam ratione iuridicè dici debebit, quod non deficiat ratio naturalis pro patruo contra ſobrinum quæ pro lege poteſt allegati, nec etiam æquitas illa, qua pauperi alimenta ſubminiſtrantur. Non quoque deficit præſumpta illa inſtitutorum primogeniorum mens, & voluntas, qua in primogeniis antiquis adducebatur principaliter Martinus Monterecueua, in loco relato ſuprà; &æqualiter militat reſpectu patrui contra ſobrinum, vt dictum eſt. Et quamuis in inferioribus, aut ordinariis primogeniis, ita, vt dixi tenuerit Corduba de Lara, quod ſcilicet ſobrinus non cogatur alere patruum, repetat in d. §. ſi mater, numer. 53. (vt Surdus commemorat) Statim tamen dubius remanet, nec auſus eſt id ipſum affirmare, aliis potius, quid definiendum ſit, relinquit diiudicandum, ſi auitus ſit maioratus, vt Ducatus (qualis præſens maioratus, & ſtatus Ducis eſt) vt conſtat præcitato num. 53. ibi: Quæ contrabi, limitarique debent, ſi auitus, maioratus ſit Dignitas, vt Ducatus, Marchia, Comitatus; quo caſu ſobrinus fortè cogetur alere patruum, ne mendicet in opprobrium paternæ dignitatis. Quid definiendum ſit, aliis diiudicandum relinquo. Hactenus Cordub. ipſe de Lara, qui dum aliis definiendum relinquit, prudentius ſe habere videtur eò loci, quam dum indiſtinctè aſſerit contrarium, in d. §. idem reſcripſit. Aliis etiam iuxta qualitatem, & dignitatem perſonarum, tedituunque primogenij valorem, & æſtimationem, rerumque, & factorum circunſtantias, & cætera, quæ occurrant, diiudicandum ego relinquo, qui tamen aſſererem ſecurius, in his primogeniis, quæ Ducatus, Marchionatus, aut Comitatus dignitatem continent, aut in maioratibus magnatum, virorumue illuſtrium, & præclari generis; à ſobrinis patruus, & à patruis ſobrinus, quemadmodum fratribus alimenta deberi, ſi aliunde non habeant, ſiue vſque adeo indigeant, vt abſque dignitatis dedecore ſine alimentis viuere non valeant Nam ſi pro familiæ, & nominis ſplendore, vtque ipſarum ordini, & dignitati conſulatur, earumque memoria in poſteros deriuetur; primogenia inſtitui & ſuſtineri, conueniens viſum eſt, aliis etiam rationibus, inter quas quoque illa, quod cæteris de familia cautum, conſultumque ſit in futurum; de quibus per Molin, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. Mieres, in initio, 1. part. num. 2. & prima parte, quæſtion. 3. Ioan. Gutier. canonicarum, lib. 2. cap. 14. vbi latè: Lara, in dicto §. idem reſcripſit, n. 155. & 156. Patrem Molinam tom. 3. de iuſtitiæ & iure, deſputatione 576. & 578. quid familiæ eiuſdem, ſplendori, nominis, atque generis fundatoris memoriæ, & honori magis conueniens, quam quod ab eo deſcendentes, aut adeo coniuncti, vel cum opprobrio mendicare, alimentis ve, aut neceſſariis (non abſque notæ cauſa) carere cogantur. Sic ſanè primogenia ipſa inſtituuntur, vt dotium, alimentorum & aliarum quamplurimarum rerum onera in propriæ familiæ decus, & ornamentum poſſeſſor maioratus ſubire debeat; vt per Molinam, d. cap. 1. num. 3. à decore autem, & honore familiæ quantum abhorreat, patruis, aut ſobrinis, adeo Illuſtribus, & Nobilibus, neceſſaria non habentibus, ſed potius indigentibus; neceſſaria; aut ſaltem alimenta aliqua non deſignari: nullus equidem negauit, qui eorundum primogeniorum inſtituendorum finem, & originem perpendat, & ſi inſtitutores viuerent, ac illuſtribus, diuitiiſque plenis maioratibus inſtitutis, ab eis deſcendentes, aut ſaltem ſanguine coniuncti, ex ſuiſque procedentes familiis, adeo pauperes, & neceſſaria non habentes, viderent, quid interrogati, aut de eo recordati reſpondiſſent veriſimiliter; præ oculis habuerint. Idque maximè cum poſſeſſoris eiuſdem patri, aut auo, alimenta eadem præſtandi fratribus neceſſitas omnino erat, & ſi viuerent, præſtiturus eſſet. Et ita tenendo, videlicet quod patruus, maioratus poſſeſſor, nepotem, hoc eſt ſobrinum, ſiue filium fratris pauperé exhibere, atque alere teneatur vt vidiſti) Mier. etiam cum ea ſententia tranſierit, referens Affict. ita notantem, nec aliter diſputans 4. p. de maioratu, quæſt. 28. n. 8. in fin. Non obſtabunt rationes illæ, & fundamenta, quibus contra filium fratris excitatur ipſe Molin. cum eiſdem longa ſerie (& vere quidem) ſatisfecerit Martin. Monter- à-Cueua, d. deciſ. 16. ad quem me remitro, Fachin. etiam controuerſiar. lib. 12. c. 61. fundamentis duobus præcipuis partis eiuſdem contrariæ reſponder, & concluuit, æquiſſimum ſibi videri, quod patruus teneatur alere nepotem & citat Ripam & Crotum ſic tenentes. Tenendo etiam, quod è conuerſo ſobrinus maioratus poſſeſſor teneatur patruo pauperi alimenta pro dignitate & qualitate præſtare (quicquid Corduba de Lara repugnet, qui tamen ſi ſtatus, & dignitatis maioratus ſit, dubius remanet, vt ſuprà notaui:) non obſtabunt quoque fundamenta, & rationes Authoris eiuſdem quarum præcipuis reſpondi ad initium huiuſce articuli, & reſponderi poteſt vel vno verbo, conſiderata ratione naturali illa, qua Petrus Surd. principaliter adducitur, atque excitatur, vt etiam extra cauſam maioratus, & cum à poſſeſſore primogenij alimenta petuntur: remoto etiam primogeniorum ipſorum fine, & origine, peculiaribuſque inſtitutionis eorum rationibus, alimenta patruis præſtanda à ſobrinis, reſponderit, & defendat, prout retuli ſuprà: quæ in poſſeſſoribus maioratuum, quanto fortius vrgeant, & obtinere debeant vnuſquiſque facilè poterit definire, & diiudicare. Et hactenus de tertio articulo principali. De quo etiam nouiſſimè actum inuenio per Marium Giurbam, deciſion. quinta Regni Siciliæ, quò loci num. 1. retulit Cordubæ de Lara ſententiam, nepotem ad alendum patruum, ſeu amitam cogi non poſſe; quia nulla lege id cautum eſt, nec alendi onus inter collaterale vltra primum gradum porrigitur, & leges de fratre, & ſorore loquuntur, non de vlteriori; quod eadem deciſion. 5. n. 1. vſque ad 14. latè comprobat. Et refert Vincent. de Franch. ſic reſoluiſſe deciſ. 178. Molin. etiam, Barboſ. & Coſtam, idem voluiſſe. Ipſe tamen ex n. 14. cum multis ſeq. contrarium conſtanter tuetur, & Surdi, Monteracueua, & aliorum ſententiam magis probauit, videlicet alimenta præſtari debere à nepore patruo, vel amitæ, ſicut patruum vel amitam nepotem ex fratre, vel ſorore, alere tenetur, atque ita in eo Senatu, ex ſumma rei æquitate, communi omnium voto fuiſſe iudicatum. Et tenuiſſe Coler. de aliment. lib. 1. q. 9. ex. numer. 27. Idque vt dixi, latè fundat, & tationibus partis contrariæ ex profeſſo ſatisfacit. Eque potiſſimum adducitur, quod alendi onus à ſanguinis charitate pottiſſimum oriatur; ſed ſanguinis charitatem in caſu prædicto præcisè vrgere, & alendi necciſitatem, etiam vltra fratres ſe extendere, atque ex præſumpta mente diſponentis, ſiue teſtatoris id procedere, prout authoritate multorum, latiùs ibi comprobat, & videri poteſt, ac in effectu Surdi, & præ fatæ noſtræ ſententiæ conuenit omnino Quoad quartum verò, & vltimum articulum, qui incidenter in eadem cauſa, & lite controuertebatur, vtrum ſcilicet creditor prior tempore, & hypotheca, præferatur ſecundo poſteriori, licet in exigendo prior fuerit, atque ita reuocare, & condicete poſſit pecuniam à debitore eidem perſolutam, etiam bona fide conſumptam; Senatus equidem in ea vnanimiter fuerat ſententia, & reſolutione quod ſcilicet creditores hypothecam, & priuilegium prælationis ſimul habentes, quales ſunt fiſcus, & mulier pro ſua dote, reuocare poſſint poſteriori ſolutam pecuniam, etiamſi ea ſit bona ſide conſumpta. Item in alio conueniebant, bona poſteriori creditori tradita, & etiam per Iudicem adiudicata, reuocati per priorem, quatenus extant, in alio autem diuerſimode ſe habebant, ſiue dubius exiſtebat Senatus metipſe, propter rationes magis deciſionis Senatus Neapolitani, de qua per Afflict. deciſ. 190. quam ſtrictam iuris rationem, & deciſionem; an ſcilicet id ipſum procedat, quando creditor prior tempore, hypothecam tantum haberet ſine prælatione, & pecunia conſumpta fuiſſet bon fide. Cuius dubij occaſione, & pro deciſione ipſius, & l. pecunia, C. de priuileg. fiſci, atque materiæ eiuſdem abſoluta, & diſtincta explicatione, ex profeſſo hoc loco inſiſtendum putaui; nam licèt tractatui præſenti coniecturali articulus hic non conueniat, frequens tamen & practicus admodum eſt, & ſuo ordine, ſummaque diſtinctione, & reſolutione adnotanda nonnulla duxi (prout moris habeo) quibus tractatus omnis circumſcribatur. Primo itaque loco obſeruandum, atque con[*]ſtituendum erit, non alias præcitatæ l. pecunia, conſtitutionem, & vniuerſam eius materiam comprehendi, & accuratè, atque abſolutè & diſtinctè explanati poſſe, quam ſi ſequentis omnes Authores, non ex aliorum relatione, ſed originaliter, atque attentè, & non modò ſemel, ſed iterum, atque iterum prælegantur, & euoluantur, ita enim, & quæ ipſi apertè, aut expreſſim tradiderunt, & adnotarunt, quæ etiam præſenſerunt, aut voluerunt, ad ſummam, & diſtinctam reſolutionem reduci poterunt, & vel hoc ſolum loco prælecto, alibi quærendi, & non mediocri ſtudio veritatem inquirendi, infinitaque aliorum Interpretum Vcripta recolendi, labor, & induſtria excuſari valebit, quod nullus hactenus Recentiorum omnium ita perfecerit, ſi (vt ſpero) abſoluatur, atque conficiatur. Videndi itaque erunt originaliter ante alios Bartolus, in l. pupillus, ff. quæ in fraudem creditorum. Vbi magiſtraliter in hac materia diſtinguit poſt Iacobum de Aren.   Idem Bartol. in l. ſi non expedierit, §. 1. ff. de bonis author. iudi. poſſid.   Angelus, in eadem l. pupillus, vbi plenè explicat.   Ioannes Andr. in addit. ad Speculatorem, in tit. de obligat. & ſolut. in rubirca, verſi. ex quo vidimus.   Paulus Caſtreſ. in conſ. 287. lib. 1. & in conſ. 169. lib. 2.   Petr. Paul Pariſ. in conſ. 59. lib. 4. vbi optimè.   Gregor. Lopez, in l. 11. tit. 14. 5. in l. 9. titul. 15. eadem partita, & in l. 7. tit. 7. part. 6.   Capicius, deciſ. 78.   Grammaticus, quæſtione prima, poſt ſuas deciſiones.   Phanucius, de inuentario, 5. p. ex num. 4. cum multis ſeq.   Ioannes Cephalus, in conſ. 86. lib. 1. & in conſ. 135. ex num. 14. cum ſeq. eod. lib. & in conſ. 448. à n. 31. lib. 3. & conſ. 555. lib. 4.   Afflictis, deciſ. 190. per totam.   Vrſillus, in addit. ad dictam deciſion. Afflictis, vbi vide omninò.   Ioſephus Ludouic. dec. Peruſina, 45. n. 4. & 6. & 10. per totum, & 21. in fine.   Didac. Couarru practicarum, capite 29. per totum.   Neguſantius, de pignoribus, in ſecundo membro quintæ partis, num. 38. & in 2. membro tertiæ partis, num. 27.   Vbitenter, q. 8. part. 3.   Iacob. Menochius, in conſilio 25. per totum, libro 1.   Petr. Surdus, in conſ. 4. lib. 1. vbi vide omnino, & in conſ. 439. num. 10. & 11. libro tertio, vbi etiam vide.   Tellus Fernandez, in l. 32. n. 9.   Gomez de Leon, centuria prima, deciſ. 36.   Stracha, in tractatu de mercatura; titul. de decoctoribus, vltima particula vltimæ part. ex num. 28. cum ſeq.   Porcellus, de inuentario, cap. 4.   Boſſius, de fiſco, & eius priuilegiis, ex num. 34. cum ſeq.   Antonius, in tractatu de mercatura, in vltima parte, de decoctoribus, ſub rubric. qui potiores in bonis decoctorum habentur, ex num. 27.   Ioannes Ropp. quæſtionum iuris, quæſt. 62.   Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quæſt. 101. per totam.   Emanuel Coſta, ſelectarum lib. 2. capite 15.   Aloyſius de Leo, in d l. pecunia, C. de priuilegio fiſci.   Ioan. Matienzus, in l. 7. tit. 16. lib. 5. gloſ. 5. numero 15. & 16. & in l. 6. titulo 4. gloſ. 1. numero 3. & 4.   Marc. Antonius Peregrin. de iure fiſci, lib. 6. tit. 6. n. 5. & tribus ſeq.   Ioannes Baptiſta Coſta, de facti ſcientia, & ignorantia, diſtinctione 6. centuria prima.   Andr. Fachineus, controuerſiar. iuris lib. 12. cap. 53.   Velazquez Auendan. in l. 22. Tauri, gloſ. prima, ex num. 4. vſque ad num. 11. vbi in hac materia vndecim principales quæſtiones excitat remiſſiuè, prout ibi videri poteſt.   Nauarrus, in manuali, cap. 17. n. 52.   Chaſſaneus, in Catalogo gloriæ mundi. in 12. part. conſideration. 99. limitation. 13.   Mathæus Brunus, in tractatu de ceſſion. bonorum, quæſt. 24. principali.   Marc. Anton. Eugen. in conſil. 89. ex num. 1. cum ſeq.   Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. fin. 5. parte, § 3. num 46.   Petrus Barboſa, ſexta parte, legis primæ, ff. ſoluto matri. videndus omnino ex n. 18. fol. 500. vſque ad num. 36.   Hug. Donellus, commentar. iuris libro 23. capite 17.   Bernardus Græuæus, in addit. ad And. Gaill, lib. 2. concluſion. 34. in fin. conſiderationis 1. fol. 78. col. 2.   Ioan. Vincent. de Anna. ſingul. 537. & 538. Harctmam. Piſtor. lib. 3. quæſt. 20.   Mindanus, de continentia cauſar. capit. 15. numero. 8.   Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. q. 6. articulo & §. primo, per totum, vbi latè de hac materia.   D.D. Felicianus de Solis, de cenſibus lib. 3. cap. 5. n. 17.   Molerius, lib. 2. ſemeſt. cap. 4.   Vueſembecius, in parati, digeſtor. de priuilegiis creditor. n. 8.   Vincentius Carocius, caſu, ſeu deciſione 100. per totam.   Flaminius Cartharius, deciſion. Genuæ 19. per totam.   Schifor de Geriſiles, ad Anton. Fabr. lib. 1. tractat. 8. q. 4. quatuor ſeq. ex folio 60. vſque ad fol. 65.   Stephan. Gratian. deciſion. 71. ex numer. 4. & numer. 15.   Iacobus Cuiac. recitation. ſolemn. ad tit. C. de priuilegio fiſci.   Pater Ludoui Molin. tom. 2. de iuſti. & iure, diſputa. 536. fol. 1783.   D. Franciſcus de Alfaro, de offic. fiſcalis, gloſ. 16. priuileg. 40. fol. 77.   Marta, deciſ. 42.   Antonius Olibanus, in ſua praxi, p. 2. lib. 1. cap. 18. n. 26. & ſeq. & n. 37. & ſeq.   Iacob. Cancerius, variar cap. 2. de inuentario, ex num. 150.   Alexand. Trentacinquius, variar. lib. 1. tit. de iure fiſci, reſolut. 7. per totam, fol. 56.   Hieronym. Ceual. commun. contra commun. quæſtione 705.   Cardinal. Dominic. Thuſc. practicar. concluſ. 1065. & 1066. fol. 382.   Franciſcus Stephanus nouiſſimè, deciſ. 36. Secundo deinde & principaliter obſeruandum,[*] atque conſtituendum eſt, alios eſſe creditores hypothecarios, alios chirographarios, qui & perſonales dicuntur, quia ex chirographo ſola debitoris perſona obligatur, non etiam perſonales, quia actio hypothecaria ſine perſonali non conſiſtit, quæ directa & principalis actio eſt: non autem qui ſunt perſonales, ſunt etiam hypothecarij, quia hæc, ſine hypotheca conſiſtere poteſt. Ita ſanè adnotarunt, & latius comprobarunt Felicianus de Solis, in tractatu de cenſibus libro 3. capit. 5. num. 1. & tribus ſequent. Matienzus, in l. 6. tit. 4. gloſ. prima, n. 3. & in l. 7. tit. 16. gloſ. 5. n. 15. Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. quæſt. 6. §. 3. & vlt. n. 2. & 39. Pater Molina, tom. 2. de iustitia & iure diſput. 536. fol. 1792. Antonius Faber, ad titulum, C. de iure deliberandi, definitione 14. & de erroribus pragmaticor. deca. prima, errore primo, in principio. fol. 2. Schifor, ad Anton. Fabrum, lib. 1. tract. 8. quæſt. 5. & quæſt. 8. qui omnes ita concludunt. Et præſtantiùs tradidit Iacobus Cuiacius, ad tit. C. de priuilegio fiſci, colum. prima. Cuius obſeruationes non otiosè, aut extra propoſitum, ſed neceſſario omnino hic tranſcribendas, atque inſerendas duxi, quod ipſæ non modò diſtinctionem, ſed etiam maiorem claritatem, & lumen præſtent his, quæ in propoſito huiuſce materiæ, & deciſiones d.l. pecunia, adnotabuntur inferiùs, Progreditur itaque vlterius, & adiicit ipſe Cuiacius, quod ex chirographariis creditoribus, etiam alij ſpeciali iure priuilegiarij ſunt, alij non item: ex hypothecariis item, excepta cauſa dotis, vt oſtendit titulus, C. de priuilegio dotis, nulli ſunt iure ſuo priuilegiarij. Fiſcus eſt creditor[*] hypothecarius, ſed non priuilegiarius in actione hypothecaria, quoniam in ea, iure ſuo quodam proprio, atque præcipuo contra alios creditores hypothecarios, nec niſi priuilegio temporis, vti quilibet alius creditor hypothecarius, quia in hypothecis priuilegium æſtimatur ex eo tempore, non ex cauſa debiti, non ex perſona creditoris, & vbique ferè, qui prior eſt tempore, potior eſt iure hypothecæ; quod & de fiſco ita proditum eſt in l. ſi pignus, §. vltimo. ff. qui potior. in pign. habeant. in[*] actione perſonali fiſcus eſt priuilegiarius ſuo quodam iure, non expectata prærogatiua temporis. Et hoc eſt, quod Paulus ait, priuilegium fiſci eſſe, inter omnes creditos primum locum tenere, inter omnes ſcilicet creditores chirographarios, etiamſi priuilegiarij ſint, quia hi priuilegium ſuum exercent contra alios, non etiam aduerſus fiſcum. Exemplum, priuilegiarius eſt, qui pecuniam credidit nauis fabricandæ gratia, l. qui in nauem, ff. de bonis auct. iud. poſſi. Et tamen fiſcus ei anteponitur, atque ita non eſt priuilegiarius reſpectu fiſci, l. quod quis, ff. eo ideſt, poſſeſſis bonis debitoris, prius fiſco ſatisfieri debere, quam creditori pecuniæ; alius verò priuilegiarius priuilegiario non anteponitur, ſed melior eſt conditio occupantis, id[*] eſt, eius qui prius ſuum recipit, qui ſibi vigilauit, Nam nec ſi prior creditor chirographatius & priuilegiarius ſuum recepit, priuilegiarius creditore, quod recepit, auferre non poteſt vlla actione, niſi prioris hypothecæ iure, ſi fuerit hypothecarius, vt fiſcus l. 5. C. de priui. fiſci: Nam ſemper fiſcus eſt hypothecarius, id eſt, ſemper habet tacitam hypothe[*]cam in bonis debitoris, l. aufertur, §, ff. de iure fiſci, l. &. 2. in quibus cauſis pign. vel hypothec. tacitè contra l. penult. C. de priui. fiſci. 1. C. ſi propter publicas penſitat. Quod eſt aliud priuilegium fiſci, vt ait l. 2. C. de ſeruo pign. dato manumiſ. Et tacitam hypothecam habet fiſcus in bonis, quæ tempore contractus debitoris fuerunt, non etiam in his, quæ tempore contractus debitoris eſſe deſierant, & per venditionem & traditionem in alium tranſierant, l. quarta, C. de priuilegio fiſci, nam tacita hypotheca fiſci conſiſtit tantum in bonis debitoris. Ac nequidem in bonis vxoeis, l. prima, C. eodem tit. Sic etiam, fiſci actio hypothecaria non præfertur antiquioribus actionibus hypothecariis, ſed inferioribus tantum & poſterioribus: perſonalis autem eiuſdem fiſci actio, præfertur omnibus aliis actionibus perſonalibus, cuiuſcumque temporis ſunt, quia (vt dixi,) in actionibus perſonalibus priuilegium non æſtimatur ex tempore, ſicut in hypothecariis, ſed ex cauſa & qualitate debiti, l. qui priuilegia, ff. de bonis auct. iud poſſiden. Hactenus Iacob. Cuiac, cui in effectu conueniunt Antonius Faber, dict. n. 1. Et Cardinal. Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 11. tit. Schiſor de Geriſilis, ad Anton Fabrum, libro 1. tractatu 8. quæſt. 8. fol. 63. diſ ſertit tamen ab eo in vno quod Cuiacis ipſe non notauerit, ius prælationis interdum in fiſco comitari tacitam hypothecam; interdum verò abſque illa reperiri: & longè inter ſe differre tacitam hypothecam, & ius prælationis, quod ad fiſcum attinet. Priuilegium etenim fiſci rſt, inter omnes creditores perſonales primum locum tenerer (vt dictum eſt) at vero legis beneficio in omnibus debitorum bonis eidem fiſco tacitam hypothecam conſtitui, vt mirum non ſit, ſi in bonis obligatis præferatur, non ex iure communi, quo qui prior eſt in temporis conſtitutione, idem in pignoris perſecutione potior eſt. Diſſentit etiam à Cuiacio in altero, quod idem Cuiacius credidit, in tit C. de priuilegio fiſci, de eo tantum priuilegio tractari, quo fiſcus tacitam hypothecam habet, & præfertur cæteris creditoribus chirographariis, & hypothecariis: Sed in titulo, l. de iure fiſci, cætera iura, & fiſci priuilegia explicari. Ipſe autem Schifor arbitratur, in titulo de priuilegio fiſci, tractari tanctùm de illo fiſci iure, quo omnibus creditoribus chirographariis potior eſt; quamuis l. 4. & 6. cum tractent de tacito pignoris iure, potius referri debuiſſent ad titul. C in quibus cauſis pignus tasitè contrah. Et hactenus de ſecunda hac obſeruatione, non otiosè (vt dixi) ſed neceſſariò, atque ideò premiſſa, quod ad explicationem dictæ l. pecunia, admodum conducat, vt dignoſci valeat, an ex priuilegio fiſci, quo inter omnes creditores perſonales primum locum obtinet; lex ipſa procedat; an verò ex iure communi, quo qui prior eſi in temporis conſtitutione, idem in pignoris perſecutione potior eſt, idque in fiſco ex legis beneficio, ex quo tacitam in omnibus bonis debitoris habet hypothecam, & præfertur ex tempote. Tertiò præterea obſeruandum, atque conſtituen[*]dum erit, tacitam hypothecam appellari, quæ ſine verbis contrahentium à lege inducitur, vt in l. item quia, ff. de pactis, & toto titulo, ff. & C. in quibus cauſis pignus vel hypothe. tac. contrah. Baldus, in l. prima, num. 11. verſ. quoddam eſt priuilegium, C. de priuilegio dotis, Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacitis & ambig. conuent. l. 11. t. 11. n. 1. fol. 592. Et hæc tacita[*] hypotheca inducitur à lege, non ſolum communi ſed etiam municipali, vt per Caſtrenſem, Pariſium, & Neguſantium, cum quibus Mantica ipſe, dict. tit. 11. num. 2. Et dicitur vera, non ficta; vt per eundem[*] Pariſium, & Neguſant. cum quibus etiam Mantica. vbi ſupra num. 8. & regalariter eundem habet effectum, quem habet expreſſa: Romanus, Alexand. & Neguſant. quos idem Mantica retulit dicto tit. 11.[*] n. 9. Couarru. pract. cap. 29. n. 4. Flores Diaz de Mena, variarum lib. 1. quæſt. 6. §. 3. n. 33. D. Felicianus, de cenſibus, lib. 3. cap. 5. numer. 8. & 9. idcirco, excuſ.[*] ſio bonorum principalis debitoris eſt neceſſaria, ſicut eſt in expreſſa: l. moſ chis, & ibi notat Gloſſa, in verbo, conueniri, ff. de iure fiſci Bartol. Bald. Romanus, Ioannes de Platea, Craueta, Alexand. Cephalus, & alij, cum quibus Mantica, dict. tit 11. n. 11. Et bona etiam futura in hac tacita hypotheca com[*]prehenduntur, quia ſimiliter in expreſſa continentur, l. vltima, C. quæ res pign. oblig Gloſſ. & per Man. ticam, lib. 11. d. tit. 11. numer. 13. Petrum Surdum, in conſ. 4. n. 21. & 22. lib. 1. Gratianum, deciſ. 17. n. 18. tacitam autem hypothecam à iure inductam habent fiſcus, vxor pro dote, & aliæ perſonæ, de quibus per Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. quæſt. 6. §. 3. n. 4. & ſequent. Mantica, de tacitis & ambig. conuen. lib. 11. tit. 18. Atque ita, licet fiſcus vtatur, regulariter iure priuatorum, niſi in eo aliud quàm in priuatis ſpecialiter ſit conſtitutum, plura tamen priuilegia fiſci eidem conceſſa ſunt propter publicas neceſſitates, quas pro bono publico ſubire ei neceſſe eſt, ſicuti Cardinalis ipſe Mantica d. tit. 18. n. 2. & 3. ſingulariter adnotauit. Inter cætera[*] auterm tacitæ hypothecæ priuilegium ei indultum eſt, l. 2. & 3. C. de priuilegio fiſci, l. 2. C. in quibus cauſ. pign. vel hypothe. tacit. contrah. l. aufertur, §. fiſcus, ff de iure fiſci. Et latè explicauit Mantica, lib. 11. d. tit. 18 per totum. Et vide tit. 25. per totum, folio 641. Vbi latè agit, quando fiſcus in hypotheca anterioribus creditoribus potior habeatur, Et iunge Flores Diaz de Mena, dicta quæſt. 6. § 3. fere per totum, Barboſam. ſecunda parte, l. primæ, ff. ſoluto matrimonio. D. Felicianum, lib. 3. de cenſib. cap. 5. n. 12. & 13. Et hæc etiam non otiosè, ſed neceſſariò præmiſſa, quò diſtinctùs, & clariùs percipiantur ea, quæ inferioribus obſeruationibus traduntur. Rurſus & quartò obſeruandum eſt, circa explicationem totius huiuſce materiæ, & pro vera reſo[*]lutione eorum omnium, quæ adnotantur inferiùs, neceſſariò inſiſtendum in vno, in quo maiori ex parte omnes Interpretes non inſiſtunt; ſed abſque vitio prætermitti non potuit, vtpotè cum aliàs dilucidè explicari non valeant dubia omnia, quæ eidemmet Interpretes excitarunt communiter; vtrum videlicet deciſ textus in d.l. pecunia, C. de priuilegio fiſci, propter quam fiſcus creditor pecunias alteri creditori ſolutas reuocare, & condicere poteſt; ſpeciale fiſci priuilegium contineat, & in quo ſpecialitas hæc conſiſtat. An vero iure communi aliorum creditorum fiſcus vtatur. Et quidem, ſi huc v: que Scribentes omnes originaliter, & attentè prælegeris, tres inuenies principales eorundem ſententias, & opiniones. Primò namque arbitrantur nonnulli, illam conſtitutionem ſolum obtinere in fauorem fiſci, & in eo eſſe ſpecialem, & conſequenter admittendam non eſſe in fauorem aliorum creditorum quoruncunque, etiam quibus hypotheca cum priuilegio prælationis competit. Et iſtam partem tenuerunt Doctores illi antiqui quos recenſet Præſes Couar. pract. cap. 29. n. 1. Qui quamuis dubitabilem articulum agnoſcat, concludit; quod fortaſſis in fiſco eſt ſpecialis deciſio textus, in d.l. pecunia. Et alios huiuſce partis Authores adducit Barboſa, ſexta parte, d.l. primæ, ſub n. 23. verſ. Primus eſt. Qui etiam non remanet firmiter in opinione contraria, quod non ſit ſpeciale in fiſco; cùm ad finem num. 24. dixerit, quod admiſſa opinione, quod d.l. pecunia, procedat ſpecialiter in fiſco, &c. Et id ipſum, quod ſcilicet ſpeciale fiſci priuilegium contineat ille textus: obſeruarunt Ioannes Cæphalus, Iacobus Menochius, Marc. Anton. Peregrinus, Marc. Anton. Eugen. D. Franciſcus Alfaro, Alexander Trentacinquius, & alij quamplures, qui inferius obſeruatione 9. principali commemorantur, ne ibi dicenda repetantur, aut tranſcribantur hoc loco, quamuis admodum præfatum ſic præmittere, & in memoriam reuocare, omnino neceſſarium fuerit. Et iuxta hanc primam opinionem planè procedit textus, in ipſa l. pecunia, dum dicit, Extraordinario iure, & in l Titius, 21. ff. de iure fiſci, ibi; Fiſcus iure ſuo abſtulit mihi pecuniam. Ponderando verbum illud, iure, ſuo, quod ius ſuum & proprium, & ſpeciale fiſci ſignificat. Alij verò alia in ſententia & opinione fuerunt, quæ (vt ego conſidero) dupliciter accipi, atque intelligi poteſt. Primò quod in fiſco ſpeciale ſit priuilegium dictæ l. pecunia. Cæterum quod etiam communicetur, & competat cuicunque creditori, qui priuilegium prælationis, & hypothecam ſimul habeat, & hanc opinionem maiori ex parte omnes Interpretes admittunt, & in dote practicant deciſionem legis eiuſdem, vt etiam inferius videbitur obſeruatione 9. principali. Secundò accipi poteſt, quod in fiſco ideo ſpeciale priuilegium conſiderari non valeat, quod alij creditori cuicunque priori, hypothecam, & priuilegium prælationis habenti, id ipſum conceſſum fuerit; quamuis negari non poſſit, quin reſpectu aliorum creditorum, non habentium prælationem, ius ſpeciale ſit. Fuerunt denique & tertio loco alia in ſententia permulti alij iuris Interpretes; & ij quidem nec in fiſco, nec in alio creditore priuilegium prælationis, & hypothecam habente, ſpeciale aliquod ius in propoſito ſtatuunt; imo textum, in dict. l. pecunia, generaliter procedere in eo, qui ratione hypothecæ, vel ratione priuilegij perſonalis erat præferendus aliis; conſtanter aſſeuerarunt. Et hos retulerunt, & ſequuti ſunt Benuenutus Stracha, Matienzus, Vrſillus, Barboſa, Felicianus de Solis. Surdus, Trentacinquius, & alij quamplures, qui à me commemorandi ſunt infrà, obſeruation. 10. principali, vbi & dicta obſeruatione nona, latius agendum eſt de eiſdem. Ego verò, vt vlterius progrediar, & hactenus dictis adiiciam nonnulla, obſeruandum, atque conſtituendum duxi, textum in d.l. pecunia, ad eum modum reduci, atque intelligi poſſe. Primò, quod ipſius deciſio inter chirographarios creditores (qui perſonales dicuntur) locum non obtineat, nec poſſit creditor perſonalis prior agere ad pecuniam poſteriori creditori à debitore ſolutam; fiſcus tamen creditor prior ſpeciali iure agit, quia inter omnes creditores perſonales primum locum obtinet, & priuilegium, vt ſuprà dixi obſeruatione 2. principali. Et ita tenendo, facili negotio explicantur verba illa, extraordinario iure, quæ in d.l. pecunia, inueniuntur; & verba illa d.l. Titius: fiſcus iure ſuo abſtulit mihi pecuniam. Nec obſtat, ſi dixeris, quod fiſcus ſemper ſit hypothecarius creditor, atque ita ex iure communi, atque ex hypotheca magis, quam ex priuilegio in actione perſonali id ius obtineat. Quoniam reſpondetur, ius prælationis interdum in fiſco comitari tacitam hypothecam, interdum verò abſque illa reperiri; & longe inter ſe differre tacitam hypothecam, & priuilegium præfatum, quo fiſcus inter omnes creditores perſonales primum locum obtinet, & de quo in titulo de priuilegio fiſci tractatur; ſic ſanè ex priuilegio in actione perſonali ius illud conceditur in d.l. pecunia, fiſco, & in l. Titius, prout ſuprà obſeruaui ſub n. 59. in verſ. hactenus Iacobus Cuiacius. Nec ius hypothecæ conſideratur, quo ex vi tacitæ ipſius hypothecæ in bonis debitoris præfertur ex iure communi, quo qui tempore prior, eſt, idem in pignoris perſecutione potior eſt. Sed potius dictum priuilegium, quo fiſcus primum locum obtinet, vt dictum eſt. Et ita poteſt etiam intelligi textus in d.l. Titius. Quoniam verba illa, iure ſuo Maximam conſonantiam habent cum verbis illis, extraordinario iure: ſuo ſcilicet, aut extraordinario, ideſt proprio, particulari, & ſpeciali iure. Idque iuxta intellectum prædictum, quo fiſcus priuilegium habet in actione perſonali. Secundò deinde conſtituto, quod licet inter creditores priuilegiarios non ſit locus deciſioni textus, in d.l. pecunia, quia vnus priuilegiarius alij priuilegiario non anteponitur, ſed melior eſt conditio occupantis, ideſt, eius, qui prius ſuum recepit, vt ſuprà notaui obſeruatione ſecunda principali, ex Cuiacij reſolutione, Et tenet in terminis Matienzus, in l. 7. t. 16. gloſſa 5. n. 14. lib. 5. fiſcus tamen iure ſuo, aut extraordinario iure ſpeciali reuocat pecuniam poſteriori creditori ſolutam. Et conuenit hic intellectus dicto titulo de priuilegio fiſci, prout nunc dicebam, & ſub dicto numero 59. Tertiò deinde conſtituo, iuxta tertiam opinionem relatam ſupra, in verſic. fuerunt denique, aliter intelligi poſſe textum, in dicta l. pecuniæ, & in d.l. Titius. Quod ſcilicet ſpeciale ius, aut priuilegium hac in re conſtitutum non fuerit fauore fiſci, ſed iure communi aliorum creditorum, ideſt, hypothecæ habita ratione prioritatis temporis, fiſcus metipſe vtatur. Et ita renen do non obſtant verba illa, extraordinario iure, quia non eò pertinent, vt intelligamus, fiſcum ſpeciale ius in eo obtinere, ſed vt neceſſe non ſit, fiſcum ipſum ſolutam pecuniam per actionem perſequi, ſed cognitione præſidis, aut procuratoris, ex iuſta cauſa, putà, ſi debitor ſoluendo non ſit, vt inferius dicetur. Atque ita extraordinarium ius vocatur illud, quod in cognitione Præſidis, aut Prætoris verſatur; ſicuti explicauit Schifor Geriſiles, ad Anton. Fabrum, tractatu 8. quæſt. 8. col. 2. fol. 64. Vltra quem & cæteros hactenus, Scribentes, animaduerto, ita etiam explicari poſſe tex. in d.l. 21. ff. de iure fiſci. Fiſcus iure ſue abſtulit mihi pecuniam. Iure ſuo, ideſt, extrardinario ilio iure, de quo in dict. l. pecunia. Atque ita, verba ilia magis referuntur ad modum auferendi, quam ad ipſum actum, aut effectum auferendi. Nec inducunt ius ſpeciale, aut diuerſum ab aliis creditoribus hypothecariis, ſed modum reuocandi diuerſum. Alij namque creditores reuocant iure ordinario, ſiue ordinaria via, lite, & actione. Fiſcus autem iure illo extraordinario, quod cognitione Præſidis, vel Prætoris breuiſſima & ſummariſſima perficitur. Idcirco, ponderandum eſt verbum illud, Abſtulit, quod apertè ſignificat, in cauſa fiſci reuocatoria, adeo celeriter; & de plano procedi, vt auferri potius, quam reuocari dicatur. Concluditur ergo, ſuo, & extraordinario iure dici conſiderato magis modo auferendi, quam effectu ipſo, cum etiam cæteri creditores auferant, ſed non ita celeriter. Et hic intellectus magis conuenire videntur, quã alter Barboſæ poſt Salicet. 6. part. l. primæ, ff. ſoluto matrimon. n. 23. in fine, quod ſcilicet extraordinario iure dicatur, quia fiſcus ſimpliciter contraxit cum debitore, & tamen præfertur, & reuocat ratione tacitæ hypothecæ, quæ fauore fiſci inducitur, non reſpectu aliorum creditorum, atque ita eorum reſpectu dicitur extraordinario iure niti eo caſu. Addiderim quoque vltra Barboſam ipſum & reliquos probabiliter dici poſſe, quod in d.l. pecunia. explicatum ſit vnum, quod alibi antea explicatum non erat; priuilegium ſcilicet tacitæ hypothecæ, fiſco ſpeciali iure conceſſum aliis legibus, protrahi etiam, vt ex tacita ipſa hypotheca, à lege inducta, reuocare poſſit pecuniam, poſteriori creditori ſolutam. Idque iuridica ratione, cum (vt dixi ſuprà, obſeruatione 3. principali) tacita hypotheca à lege inducta, eundem, quem expreſſa. operetur effectum. Et iuxta iſtum intellectum, reſpectu aliorum creditorum, non dicitur, vt fiſcum iure extraordinario, ſed potius iure ordinario aliorum creditorum, qui per expreſſam hypothecam priorem reuocant poſteriori ſolutum quamuis ſpecialitas ſit in inducenda dicta tacita hypotheca in fiſco, qui ſimpliciter cum aliquo contraxit; cum ea reſpectu aliorum creditorum non inducatur; vt dixit Barboſa, Extraordinarium itaque ius illud cognitione Præſidis, aut Prætoris verſatur, vt dixi. Denique, iuxta iſtum intellectum, non modo ſpeciale aliquod ius conſideratur in fiſco, in dict, l. pecunia; ſed potius dubitabatur, vtrum in fiſco virtute tacitæ hypothecæ, à lege inductæ ſeruari deberet id, quod in aliis creditoribus ſtatutum eſt in finali §. & ſi præfatam, verſicul. ſin vero hæredes res hæreditarias, C. de iure deliberandi. Et tamen in fiſco ita ſtatuitur, prout ibi dicitur, quia tacita hypotheca eundem operatur effectum, quem expreſſa. Et hactenus de quarta obſeruatione principali in hac materia, qua (vt vides) accuratè agitur de intellectu, & interpretatione textus, in dicta pecunia, & in dicta l. Titius, & inferius etiam obſeruat. 10. principali, vbi vide omnino. Quinto deinde & principaliter in eadem mate[*]ria conſtituo, certiſſimi iuris eſſe, inter creditores perſonales, qui priuilegium non habeant, prælationem non dari, ſed omnes ſimul concurrere, ita vt ſi debitor ſoluendo omnino non ſit, omnes faciant partem per concurſum, & ſolutio fiat pro rata eius, quod cuique debetur; ſicque vnus alteri non præfertur ob prioritatem temporis, l. procuratoris, §. ſi plures, cum l. ſeq. ff. de tributo. actione, l. 11. titulo 14. partita 5. & l. 9. titulo 15. eadem part. Matienzus, in l. 7. titulo 16. gloſſa 6. numero 15. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæſtione 101. ex numero 7. Flores Diaz de Mena, variarum lib. 1. quæſt. . 6. articulo, & §. 3. num. 39. Pater Molina, tom. 2. de iuſti; & iure disput 536. fol. 1792. Indèque & conſequenter, ſolutio facta à communi debitore vni ex creditoribus perſonalibus, qui fuit diligens, non retractabitur per alium creditorem, qui fuit negligens in petendo debitum; vigilantibus enim, & non dormientibus ſcriptum eſt ius commune, l. ſi pupillus, ff. quæ in fraudem creditorum. Et ex pluribus creditoribus[*] vnius debitoris, ille eſt potior, cui primò ſolutum fuit. 1. ſi non expedierit §. primo, de bonis authoritate iudic. poſſidend. l. qui autem, §- ſciendum, l. ſi pupillus, ff. quæ in fraudem creditorum. Atque ita creditor perſonalis, etiam prior tempore, non poteſt condicere, nec auocare ſolutum poſteriori, etiam ſi creditor ipſe tempore ſolutionis ſciuerit debitorem habere alios creditores perſonales, & eum non eſſe ſoluendo omnibus, aut foro cedere velit vt probat textus, in dicto §. ſciendum,& 6. in dicta l. ſi pupillus. Sin verò omnibus inſtantibus, quibuſdam in ſolutione gratificatus ſit debitor, aut per vim extorſerit: vel creditores, aut vnus eorum poſſeſſionem accepiſſet ex primo decreto; tunc ſanè ſolutio cenſetur facta in fraudem creditorum, & ſic ſolutam reuocatur ab aliis creditoribus pro rata. Ita ſanè deducitur ex iuribus pręcitatis expreſſim, & poſt alios quamplurimos Authores obſeruarunt Afflictis, in deciſion. 190. num. 5. Et ibidem Vrſillus in addit. numer primo, & 3. &7. vbi omnes ſuperiores doctrinas complectitur: Ioannes Gutierrez, pract. lib. 3. quæſt. 101. num. 7. ex verſiculo, Amaalas vegadas, & num. 11. Barboſa, 6. parte, l. primæ, ff. ſoluto matrimonio 22. Andr. Fachineus, controu. iur. lib. 12. cap. 53. verſiculo, iſtis non obſtantibus. vincent. Carocius, (qui omnia ſuperiora proſequitur) deciſion. ſeu caſu 109. ex numer. 23. vſque ad numer. 31. Matienzus, in l. 7. titul. 16. lib. 5. gloſſa 5. numer 5. verſiculo ſi autem debitor. Petrus Surdus, in conſ. 4. num. 11. libro primo, D. Franciſcus de Alfaro de officio fiſcalis, & priuilegiis fiſci, gloſſa 16. priuilegio 40. Schifor Geriſiles, ad Anton. Fabrum, libro primo, tractatu 8. quæſt. 5. per totam, fol. 61. Flores Diaz de Mena, dicta q. 6. §. & articulo primo, num 2. 3. 4. & 5. Vbi inquit limitari etiam præfatam concluſionem inter mercatores in actione tributoria, in qua creditor, qui exegit debitum, tenetur communicare pro rata aliis creditoribus mercatoribus; per text in l. ſi procurator, §. ſed ſi plures, cum duabus ll. ſeq. ff. de tribut. action. Caſtrenſem, & Benuenutum, ibi relatos: Cardinalis Dominicus Thuſcus practicarum tom. 2. litera C. concluſione 565. fol. 382. Et ad hæc in effectu reducuntur dictarum legum partitæ deciſiones, nam in dicta l. 11. tit. 14. partita 5. expreſsè ſtatuitur, quod ſi ſunt plures creditores, & bona debitoris non ſufficiunt, debitùmque eſt perſonale, tunc ex pluribus creditoribus perſonalibus primò ſatisfit ei, qui prius pro ſe ſententiam reportauit, licet in tempore fuerit poſterior; ſicuti ex lege ipſa deduxit Matienzus, in dicta l. 7. tit. 16. gloſſa 5. numer. 15. verſ & ſimiliter. Qui addit, idem eſſe, ſi prius petierit executionem ſententiæ, quæ pro omnibus lata fuit, is enim aliis præferri debuit, atque ſententiæ, vel executionis tempus inſpici prout ibi comprobat. Sed ſi plures vno tempore ſententiam reportauerunt, diuiditur inter eos, conſiderata cuiuſlibet quantitate, nec tenentur aliis, etiam prioribus communicare; prout in fecunda fui parte eadem lex partitæ decidit, & in dict. l. 9. tit. 15. partita 5. expreſſim confirmatur deciſio dict. l. qui autem, §. ſciendum, ff. quæ in fraudem creditorum. Videlicet, quod vni ex creditoribus ante executionẽ. hoc eſt, antequam bona poſſideantur per creditores, vel per aliquem eorum, vel ante ceſſionem debitor vltimo creditori ſoluit, non teneri creditorem aliis contribuere, ſed ſi poſt ſoluit, locum eſſe contributioni. Sextò & principaliter conſeruandum, atque conſtituendum erit, creditores nonnullos in iure no[*]ſtro priuilegium obtinere in actione perſonali, prout eos latè commemorat Blazius Flores Diaz de Mena, variarum lib. primo,. quæſt. 6. articulo, & §. 3. num. 23. & 24. & 25. & ij equidem poſt hypothecarios ſequuntur, 1. ſed an hic, ff. quod cum eo, l. ex facto, in fine, ff. de peculio. Et in ipſis non ordo temporis inſpicitur, ſed cauſæ, l. priuilegia, ff. de priuilegiis creditorum. Et ſi eiuſdem tituli fuerunt, concurrunt ſimul, licet diuerſitas temporis in eis fuerit, dicta l. priuilegia, & dicta l. 11. tit. 15. part. 5. priuilegiarij etiam diuerſorum titulorum ſimul admittuntur niſi quibuſdam in caſibus, de quibus per Matienzum; qui ita notauit in dicta l. 7. gloſſa 5. numer. 13. Flores Diaz, dicta quæſtione 6. §. & articulo 3. numer. 38. folio 63. atque ita regulatiter vnus alteri non anteponitur, ſed melior eſt conditio eius, & qui prius ſuum recepit, qui ſibi vigilauit; ſicuti ex Iacobo Cuiacio, ad titul. C. de priuilegio fiſci, adnotaui ſuprà, obſeruatione 2. principali. Et idcirco, inter priuilegiarios creditores non eſſe locum deciſioni d.l. pecunia, & conſequenter, priorem non auocare poſteriori ſolutum à debitore, etiam minus priuilegiato; vt per Blazium Flores Diaz de Mena, dicta quæſt. 6. & dict. §. 3. n. 66. fol. 54. Sed vtrum creditor prior habens priuilegium abſque prælatione in actione perſonali, agere poſſit[*] ad pecuniam poſteriori creditori ſolutam, qui tamen ſolam perſonalem non priuilegiatam habeat; dubitarunt Interpretes noſtri, & quidem, quod ille, qui tantum ratione priuilegiarij inter perſonales eſt potior, etiam reuocet, iuxta terminos dict. l. pecunia: obſeruarunt. Gloſſa, Caſtrenſis, Salicerus, Angelus, Romanus, Iaſon, Cephalus, & Gregorius Lopez, quos refert, & ita tuetur conſtanter Barboſa, dicta 6. parte, l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num, 21. & 22. vbi concludit, quod deciſum in fiſco, ea in lege habet etiam locum priori ratione priuilegij inter perſonales. Et id ipſum ſequuntur Thuſcus, tom. 2. littera C. concluſione 565. in fine, fol. 382. Vincentius Carocius, caſu 109. numer. 18. qui adiicit vnum, ſuperioribus contrarium, & non verum, videlicet quòd magis priuilegiatus agit reuocatorio contra minùs priuilegiatum, etiamſi iam ſolutum fuerit, & citat Gloſſam, & Iaſonem, ſic tenentes. Cæterùm contrariam ſententiam, immo quod reſponſum Imperatoris, in dicta l. pecunia, non habeat locum in priore creditore priuilegiato quoad actionem perſonalem tantum, qui tamen non habeat hypothecæ ius, nec priuilegium; contra Capicium defendit Couarruu. practicarum, cap. 29. n. 2. & cum Matienzo ſequitur Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. dict. quæſtion. 101. numer. 3. Alexander Trentacinquius, variarum lib. 1. titul. de iure fiſci, reſolutione 7. num. 19. qui credit, hanc opinionem veriorem, cùm ratio auocationis pecuniæ à ſecundo creditore, cui facta fuit ſolutio, fundetur in hypotheca, & in priuilegio prælationis, quod deficit ei, qui ſolam perſonalem, etiam priuilegiatam obtinet: Blazius Flores Diaz de Mena, dicta quæſt. 9. & §. ſeu articulo 5. n. 6. vbi inquit, hanc opinionem eſſe tenendam omnino, quod ſcilicet, ſi creditores habentes perſonales, ſint priuilegiati in ipſis actionibus Perſonalibus, aut aliquis ſit priuilegiatus, non poteſt creditor priuilegiatus auocare ſoluta creditori non priuilegiato habenti ſolùm actionem perſonalem, vel alteri minus priuilegiato. Et reddit rationem, nam iſte non habet hypothecam, vnde non poteſt agere hypothecariâ contra tertium poſſeſſorem, qui bona fide proceſſit, argumento l. ſi à debitore, ff. que in fraudem creditorum. Et inquit, quod textus, in l. ex facto, §. finali, ff. de peculio, & in l. ſed an hic, ff. quod cum eo. non probant contrariam ſententiam, prout ibi oſtendit: & num. 7. & 8. limitat duobus modis, vt procedat ſcilicet Didaci Couarruu. ſententia, quam defendit aduerſus Capicium, quando creditor exigit bona fide; ſecus verò ſi malam fidem habebat, aut ſi creditor eſſet ex cauſa oneroſa, ſecus verò ſi ex cauſa lucratiua, vt latiùs ibi. Ego verò vt in propoſito articulo ſententiam meam interponam, exiſtimo equidem, inter priuilegiatos in actionibus perſonalibus, locum non eſſe deciſioni textus, in dicta l. pecunia. Etiam ſi alter eſſet minus priuilegiatus, prout Blazius Flores Diaz obſeruat. Quoniam vnus alteri non anteponitur regulariter, ſicuti ex Cuiacio tradidi ſuprà, obſeruatione 2. principali. Quicquid Carocius, dicto caſu 109. num. 18. aliter contendat. Deinde, Capicij, Barboſæ, & ſequacium ſententiam obtinere non poſſe vllo pacto; nam ſi textus, in præcitata l. pecunia, loqueretur in fiſco actionem priuilegiatam perſonalem habente, & ita intelligatur; proculdubio ius illud non poſſet ad alios priuilegiatos extendi, cum ſpeciali fiſci fauore, & priuilegio fuerit conceſſum, prout textus denotat non obſcurè, & ita in eo conſiſteret fiſci ſpecialitas (ſi is intellectus admitteretur,) nec alteri, etiam in actione perſonali priuilegiato competeret. Si verò admittamus, textum eundem loqui in creditore, priuilegium prælationis, & hypothecam habente, nequaquam ad creditorem admittimus, textum ipſum procedere etiam in eoque: quo intellectu magis admiſſo, Capicium improbat Dida. Couarru. dict. cap. 29. num. 9. Quod ſi admittimus, textum ipſum procedere etiam in eo, qui hypothecam tantùm habet abſque priuilegio prælationis; adhuc militat ratio illa, quam dicto num. 6. Blazius Flores adduxit. Nec admiſſa ſententia ea (quam admittit, & conſtanter defendit idem Barboſa) improbari potuit per eum Didac. ipſe. Vtcunque igitur ſit, Didaci eiuſdem placitum verius arbitror. Et hactenus de ſexta obſeruatione principali in hac materia. Septimo deinde obſeruandum, atque conſti[*]tuendum erit, in hac eadem, qua verſamur, materia, omnino recurrendum ad doctrinam, & theoricam Bartoli, in dicta l. pupillus, ff. que in fraudem creditori, atque in ea inſiſtendum, vtpotè cum plenè tradiderit ibi, an creditor anterior poſſit reuocare pecuniam, vel rem, aut ſpeciem poſteriori creditori datam in ſolutum; & retulerit diſtinctionem Iacobi de Are. Quibus conſonat reſolutio Ioannis Andr. in addition. ad Speculatorem, in titulo de obligation. & ſolut. in rubrica, in verſiculo, nunc videamus. Et quidem præmittendos duos caſus, qui abſque dubio procedunt. Primus eſt, quando res illæ datæ in ſolutum, extant penes creditores. Secundus caſus eſt, quando pecunia etiam extat ſoluta. Atque ita dubium verſatur præcipuè, quando pecunia non extat, ſed conſumpta fuit bona fide; nam ſi mala fide recuperata, & conſumpta fuerit, perinde habetur, ac ſi extaret, vt ſtatim dicetur obſeruatione 10. principali. Cum itaque res, aut ſpecies datæ in ſolutum, extant penes creditores, dubium non eſt, quin poſſint auocari per hypothecariam, l. fi fundus, §, in venditione, ff. de pignoribus, l. ſi cum venditor, 66. ff. de euictionibus, l. finali, §. & præfatam, verſic. ſin vero hæredes, C. de iure deliberand. Qui tamen tex. in dubium vertitur, an virgeat iſto caſu, quamuis eum expendar Barborſa, ſtatim commemorandus. Aut non extant, & ſi quidem dolo deſiit poſſidere, pro poſſeſſore habetur, & conueniri poteſt, ac ſi poſsideret, l. is qui dolo, ff. de rei vendicatione, l. ſi fundus, 16. §. in vendicatione: Aut ſine dolo, vt quia bona fide in tertium alienauerit, & tunc quidem ipſe creditor conueniri non poteſt, cum neque poſſideat, neque dolo eam deſierit poſſidere. Vnde neceſſariò conuenientius eſt ille, qui rem hypothecatam poſſidet, quia ad eum tranſit res ipſa cum ſua cauſa, cap. ex literis, de pignoribus, l. prima, ff. de diſtraction. pignorum. Et poſt Bartol. & Angelum, ita notauit Barboſa, qui ſtatim commemoratur. Si verò res ſit conſumpta, vel perempta, & ita ſine. dolo eius non extet, vel etiam fuit præſcripta per poſſeſſorem bonæ fidei, ita vt ab eo auocari non poſſit, tunc quidem conueniri non poterit, niſi in ſubſidium in eo, quod ſibi remanſiſſet vltra ſuum creditum, nam ad pretium inde redactum non teneretur, niſi creditor eſſet ex cauſa lucratiua, quo caſu ab eo repeti poſſet ex æquitate, l. ſi me & Titium, ff. ſi certum petatur. Ita ſanè poſt Bartol. Bald. Salicet. Fulgoſium, Alexand. Caſtrenſem, Hieronymum Gabrielem, & Neguſantium tradit Marc. Anton. Peregrinus, de iure fiſci, lib. 6. tit. 6. num 8. fol. 138. qui ſubdit, ſuperiora locum habere in creditore priuilegiato, putà pro dote anteriori. Ita quoque poſt alios Authores in vxore creditore mariti pro dote, eruditè obſeruauit Barboſa, ſexta parte, dictæ l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 18. & 19. per totum, folio 500. vbi obiectioni cuidam ſatisfacit concludenter. Superiora etiam omnia ita reſoluit, & longa ſerie proſequitur Vincentius Carocius deciſion. ſeu caſu 109. ex num. 1. vſque ad numerum 19. vbi vide omninò, quando quis videatur dolo deſinere poſſidere, &, qua actione conueniatur, & an prima citatio ſufficiat. Conuenit etiam prædictis, ſed non ita ex propoſito ea explicat Petrus Surdus, in conſ. 4. num. 16. lib. 1. Cardinalis Thuſcus, practicarum, concluſion. iuris, tom. 2. littera C. concluſione 565. num. 6. folio 386. Gomez de Leon. in reſponſo 86. num. 2. & 3. vbi inquit, quod propoſita reſolutio, quod bona debitoris tradita ſecundo creditori, reuocantur à primo, ſi ea poſſideat, vel dolo deſiit poſſidere; procedit etiamſi adiudicatio eorum facta fuiſſet ſecundo creditori per Iudicem, nam adhuc quatenus extarent, reuocari deberet adiudicario, hypothecaria actione. Et ad hæc in effectu reducuntur quæſtiones omnes illæ, quas remiſſiuè excitauit Velazquez Auendañus, in l. Tauri, 32. gloſſa 1. num. 9. per totum. Quoad ſecundum verò caſum, quando ſcili[*]cet pecunia extat, id ipſum ſtatuunt præcitati Authores, vt indiſtinctè auocari poſſit pecunia extans, poſteriori creditori per debitorem ſoluta. Et idem aſſerunt, quando pecunia non extat, ſed tamen mala fide conſumpta eſt per creditorem poſteriorem. Atque ita dubium præcipuum Interpretum noſtrorum verſatur, quando pecunia bona fide conſumpta fuerit, vt ſtatim videbitur obſeruatione 9. & 10. principali. Nam in extante reuocationem vnanimiter iidem Authores concedunt creditori hypothecario anteriori, nec diſtinguunt fiſci cauſam, & ius, à iure aliorum creditorum hypothecariorum quoad pecuniam extantem. Ita ſanè colligitur ex ipſis ſuprà commemoratis Authoribus. Et cum aliis tradiderunt Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæſt. 101. num. 12. Petrus Surdus, dicto conſil. 4. num. 43. & num, 44. in verſiculo, vbi inquit, & num. 47. ibi, Et non minus conueniri poteſt, quam ſi pecuniæ extarent, & iterum ſub eodem numero, in illis verbis, ſecus, quando pecunia extat, vel fingitur extare. Alexander Trentacinquius, variarum, lib. 1. refolut. 7. num. 5. & duobus ſeq. Barboſ. 7. part. dictæ l. primæ, num. 23. in fine. in verſicul tota igitur dubitatio. Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. d. quæſt. 6. §. & artic. 1. num. 9. ibi, Et ſi extant, non eſt dubium, & ibi & ij omnes ſecurè exiſtimant, pecuniam extantem cadere in obligatione generali bonorum, de quo non eſt dubitandum. Pecunia autem, etiam conſumpta, dicitur ex[*]tare, quando creditor præſtitit cautionem de teſtituendo potiori, quia tunc ratione cautionis conuenitur creditor, ac ſi ei nulla fuiſſet facta ſolutio; ſicuti poſt Caſtrenſem reſoluit Benuenutus Stracha, in tractatu de. decoctoribus, vltima parte, num. 34. & 35. Barboſa, poſt eundem Caſtrenſem, & Salicet. dict. 6. parte, legis primæ, ſub num. 23. in verſiculo, & idem erit, ſi præſtet cautionem. Vincentius de Franchis, deciſ. 75. num. 9. Aloiſius de Leo, in dicta l. pecunia, C. de priuilegio fiſc. num. 2. & 3. Ioſephus Ludouic. deciſione Peruſina, 45. num. 20. ibi: Quia Reuerendiſſimus Recuperatus, tunc temporis Peruſiæ gubernator; in publica audientia decreuit, pecunias dictæ aſſecurationis exigi per dictos Rodulphum, & Vincentium, eáſque retineri per eos, donec cauſa expediretur, ſine præiudicio iurium ambarum partium, adeo quod verſamur citra omnem dubitationem, cum conditionaliter prædicti habuerint, dictas pecunias & c. Alexander Trentacinq. d reſolutione 7. n. 10. qui inquit ita deciſum per ſacrum Conſilium, vt reſtatur Vincentius de Anna. in ſingulari 537. & num. 11. ſubdit, id ipſum procedere, quando pecunia peruenta ex arrendamento, datur ad cautelam fideiuſſori. quia tunc non dicitur conſumpta, ſed extare, & quod ita etiam fuit per ſacrum Conſilium deciſum, vt reſtatur Ioannes Vincentius de Anna, in ſingulari 538. Octauo deinde obſeruandum, atque conſtituen[*]dum eſt generaliter, quod in omnibus caſibus, in quibus creditor prior agere poteſt contra poſteriorem creditorem, cui fuit ſoluta pecunia, le res data in ſolutum, de quibus ſuprà, & ſtatim obſeruatione 9. & 10. principali, in iis omnibus locum obtinebit deciſio textus, in dicta l. pecunia, & eius priuilegium, ſiue, poſterior ille creditor, cui eſt ſoluta pecunia, & ab eo bona fide conſumpta, ſit creditor ex cauſa oneroſa, ſiue ex cauſa lucratiua; nam etiam contra creditorem ex cauſa oneroſa reuocatio conceditur creditori priori, nec admittitur differentia lucratiuæ, & oneroſæ cauſæ. Sic ſanè aſſeuerauit Didacus Couarruuias, practicarum, dicto cap. 29. n. 3. & rectiſſmè improbauit Ioan. Fabrum, qui deciſionem textus, in d.l. pecunia. reſtrinxit ad ſecundum creditorem ex cauſa lucratiua, & aduerſus creditorem, qui poſterior eſt, & pecuniam ſibi ſolutam titulo & cauſa oneroſa, bona fide conſumpſit, fiſcum, nec priorem creditorem, vtcumque priuilegium habentem, agere poſſe, defendit. Et ſubſcripſerunt Grammaticus, Alciatus, Cæphalus, Menochius, & Petrus Surdus, quos commemorauit Barboſa, dicta ſexta parte, l. 1. ff. ſoluto matrimonio, num. 24. in principio, vbi ab eorum ſententia iuridicè receſſit, & Didaci Couarr. opinionem, ſine dubio veriorem eſſe aſſeuerauit. Adiecit etiam quod opinio Fabri tantum admitti poteſt, quando omnes creditores ſunt pares, & in eorum fraudem facta fuit alienatio, tunc enim obſeruabitur diſtinctio l. penultimæ, C. de reuocand. his, quæ in fraud. creditor. Didac. etiam eundem Couarr. ſequuti fuere Ioannes Gutier. practicarum, lib. 3. quæst. 101. num, 4. Velazquez Auendañus, in dicta l. 32. Tauri, gloſſa 1. num. 7. in fine. Marc. Anton. Peregrinus, de iure fiſci, lib. 6. tit. 1. n. 8. ad finem, verſiculo, quare fiſci. Qui rectè conſiderat, quod iura omnia, quæ in hac materia loquuntur, & maximè[*] textus, in præcitata l. pecunia, indiſtinctè loquuntur, nec conſtituunt differentiam; an creditor ſit ex cauſa & oneroſa, vel ex cauſa lucratiua. Vincentius Carocius, dicto caſu,ſeu deciſ 109. num. 45. Florez Diaz de Mena, var: arum, lib. 1. quæſt. 6. §. & art. 1. num. 12. Vbi inquit, quod ſi. creditor, cui ſolutum eſt, fuerit creditor ex cauſa lucratiua, etiam ſi res deſiit extare, vel pecunia fuit bona fide conſumpta; ſi factus eſt locupletior, indiſtinctè reuocatur ſolutum, nec in hoc eſt ſpecialitas in dote aut fiſco, ſed cuilibet creditori priori conceditur. Quod ante dixerat poſt Tellum Fernandez, Phanucium, & Cephal Auendan. d. gloſ. 1. num. 5. quem ipſe non citat, & ij omnes vnanimiter quoque admittunt, Cæſaris conſtitutionem etiam eſſe admittendam, quoad pecuniam quæſitam à debitore, poſt obligationem cum priori creditore contractam: & tra[*]didit ſpecificè. Couarru. dicto cap. 29. practicarum, num. 4. Alexander Trentacinquius, variarum, lib. 1. titulo de iure fiſci, reſolut. 7. num. finali. Idque certiſſimum eſt, cum hypotheca generalis, etiam tacita, futura bona debitoris complectatur, l. vltima C. quæres pignor. obligar. poſſ. l. 5 tit. 13. part. 5. Rurſus &, nono loco obſeruandum, atque conſtituendum erit generaliter, quod in omnibus[*] caſibus, in quibus creditor prior agere poteſt contra poſteriorem creditorem, cui fuit ſoluta pecunia, aut res tradita, & ſic reuocare ſolutum, id intelligitur, dummodo adſit iuſta cauſa, non enim indiſtinctè, etiam fiſco metipſi conceditur priuilegium illud, reuocandi, ſed ex iuſta dumtaxat cauſa (vt dixi) quam Doctores interpretantur; vbi ex debitoris inopia fiſco aut alteri, creditori prior, aliter ſatisfieri non poteſt ex bonis debitoris: fiſcus igitur & alius creditor, quantumuis priuilegiarus, eandem, iuſtam cauſam prius allegare, & probare debet, quam ad reuocarionem agat, atque ita excuſſo procedere debet, cum in ſubſidium tantum agi poſſit: quod, vtrumque poſt Bartol. Angel. Decium, Socinum, Aretinum, Alciatum, & Cephalum, rectè adnotauit. Alexan. Trentacinquius, variarum, lib. 1. titulo de iure fiſci, reſolutione 7. num. 14. ſolio 57. & cum Ioanne. Andrea, Barr. Angelo, Baptiſt. d Sancto Blaſio; Cephalo, & Menochio, Barboſa, d. 6. parte, l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, num 22. in fine, & cum Angelo, Capicio, Gregorio Lopez, Phanucio, & Cephalo, Velaſquez Auendañus, in l. 32. Tauri, gloſſa prima, num. 10. Peregrinus; de, iure fiſci lib. 6. tit. 6. num. 8. in finalibus, verbis, Mare, Anton; Eugen. in conſ. 89. num. 8. & 10. Flores Diaz de Mena, variarum lib. 1. dict. quæſt. 6. articulo, & §. primo, num. 20. in finalibus verbis: vbi etiam inquit, quod fiſcus, non debet paſſim auocare pecuniam creditori ſolutam, ſed ex cauſa, & in ſubſidium, facta legitima excuſſione in bonis debieotis, & id ipſum obſeruatur in reuocatione[*] alienatorum, ex edicto, Quæ in fraudem creditorum, quia non habet locum reuocatio, niſi in ſubsidium, quando alio modo creditori non poteſt eſſe, ſucccurſum. & ſic facta excuſſione, contra fraudantem, ſicuti ex multis Authoribus tradit Antonius Olibanus, in praxi, parte 2. l. 1. cap. 18. num. 26. & 27. Anton. Faber, de error. pragmaticor. lib. 1. d. cap. quinto, errore 9. fol. 138. colum. 3. in verſic. ſcio excutiendum eſſe. Vbi reddit ſingularem rationem. Cæterum auocationem hanc, & ius reuocandi[*] poſteriori creditori ſolutum, concedi etiam ſi debitor ſit ſoluendo & excuſſione neceſſariam non eſſe in terminis dictæ l. pecunia, aduerſus communem Scribentium ſententiam defendit Schifor de Geriſilis ad Anton. Fabrum, lib. 1. tra. 8. part. 8. quſſt. 8. ante finem, qui in quocunque creditore hypothecario, etiam prælationis priuilegium non habente id ſtatuit, & excuſſione aliqua non facta, reuocationem competere, affirmat: in quo proculdubio decipitur manifeſtè, & communis Interpretum ſententia rectius ſtatuit contrarium; idque quomodocunque accipiatur textus, in dict. l, pecunia. C. de priuilegio fiſci, Nam ſi fiſco metipſi, nonniſi ex iuſta cauſa; quam Doctores interpretantur, cum debitor ſoluendo non eſt, & ſic in ſubſidium ius reuocandi conceditur; priuatus equidem hypothecarius creditor, & alius quilibet, etiam ius prælationis haberet, non aliter reuocare poterit, nec iuſta dici poterit reuocandi cauſa adeſſe, niſi debitor ſoluendo non exiſtat, aliàs autem melioris conditionis, & magis priuilegiatus quicumque, quam fiſcus; quod verbis, & intentioni præcitatæ l. pecunia, repugnat euidenter. Per viam tamen excipiendi, creditor quilibet[*] poteſt pro iure ſuæ prioris hypothecæ comparere, & alium creditorem impedire, etiam non obtenta priùs ſententia contra ſuum principalem debitorem, & non facta excuſſione bonorum illius, dummodo doceat de ſuo credito, & ſua priori hypotheca; quod poſt Baldum Nouel. ſingulariter tradidit Natta, in conſ. 300. colum. 2. & 3. lib. & ſequuntur Suarez, receptarum ſententiar. verbo, creditor. relatus lib. 7. ſyntagm. commun. opinio. tit. 33. de reuocand. his, quæ in fraud. cred. num. 7. Flamin. Chartarius, deciſ. 19. num. 4. Prætereà decimò & principaliter obſeruandum, & conſtituendum eſt, dubium præcipuum huiuſce quæſtionis, & deciſionis dictæ l. pecunia, verſari quando per debitorem pecunia poſteriori creditori fuit ſoluta, & ab eo bona fide conſumpta atque ita non extat; tunc namque inquiritur, vtrum legis illius deciſio, ſpeciale ius contineat in fiſco, an verò procedat etiam in quocunque priori creditore, qui priuilegium habeat, & præſertim in vxore, ratione dotis agente, Dum ergo quæritur, vtrum[*] creditor prior hypothecam, & priuilegium prælationis habens, poſſit agere contra poſteriorem creditorem, cui fuit ſoluta pecunia. etiam ſi ea ſit bona fide conſumpta; animaduertendum erit, Fulgoſ. Cumanum, & Pariſium, quos retulit Couar. pract. dicto cap. 29. n. 1. per totum. Cephal. Phanucium, & Grammaticum, quos retulit Barboſa, d. 6. parte leges primæ, num. 20. ff. ſoluto matrimonio, in ea ſententia, & opinione fuiſſe, vt exiſtimarent, conſtitutionem d.l. pecunia, ſolum obtinere in fauorem fiſci, & in eo eſſe ſpeciale, nec admittendam fore in fauorem aliorum creditorum quorumcunque, etiam quibus hypotheca cum prælationis priuilegio competit, & horum ſententiæ magis accedere videtur Couarr. d. num. 1. ad finem, in verſ. fit igitur: quamuis fateatur, vidiſſe ſemel in Regio prætorio Granatenſi, Iudicum ſententiâ contrariã fuiſſe receptam opinionem in cauſa, & priuilegio dotis, tametſi res fuerit diligenter examinata: M. Anto. Euge. in conſ. 89. nu. 3. vbi fatetur, iſtum articulum eſſe valde dubitabilem; ſpecialitatem quoque in fiſco agnouiſſe videturD. Franciſc. de Alfaro. in tractatu de officio fiſcalis. & de fiſcalibus priuilegij, gloſ. 16. priuilegio 40. num. 155. & 160. vbi fatetur, quod fiſcus in hoc eſt magis priuilegiatus quam dos. Cæterum contrariam ſententiam veriorem arbitramur in puncto iuris, & crebrius receptam vidimus videlicet quòd creditores hypothecam, & priuilegium prælationis habentes (non ſolum fiſcus) repetunt pecuniam ſolutam poſteriori creditoti, etiamſi ea bona fide ſit conſumpta: qua tenuerunt Accurſius, Petrus â Bellapertica, Caſtrenſis, Salicet. Iacobus de Arenis, Bartolus, & Affictus, quos retulit Couar. d. cap. 29. num. 1. & ſequentur Gomez de Leon, in reſponſo 36. nu. 4. Grammaticus, Stracha, Ceph, & Matienz. cum quibus conſtanter defendit Barboſa, 6. parte, d.l. primæ, num. 20. Menoch. in conſ. 25. num. 4. lib. 1. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. d. quæſt. 101. num. 2. Capicius, & alij relati, & ſequuti per Auendañ. in d.l. 32. Tauri, gloſſa 1. num 8. Peregrinus, de iure fiſci, lib. 6. tit. 6. num. 7. & 8. in verſic. at in creditoribus priuilegiatis. Vincentius Carocius, caſu, ſiue deciſ. 109. num. 44. Petrus Surdus, in conſil. 4. num. 26. lib. 1. D. Felicianius de Solis, lib. 3. de cenſibus, cap. 5. num. 17. qui in fortioribus terminis defendit, ſicuti obſeruatione ſequenti dicetur. Ceuallos, practicar. commun. contra communes, quæſt. 705. in principio. Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 5. part. §. 3. num. 46. qui communem hanc ſententiam admittit in priori creditore hypothecam, & priuilegium prælationis habente, & ſic in dote, dummodo cum creditore poſteriori agatur ordinario iure, cum ſic tertius poſſeſſor, nec poſſit contra eum agi via executiua: Alexander Trentacinquius, variarum lib. 1. tit. de iure fiſci, reſolutione 7. num. 15. & 16. & 17. vbi inquit, quod in iudicando non diſcederet ab hac opinione, quam intelligit procedere, quando actu actio competeret creditori priuilegiato, ſecus ſi habitu, & non actu competeret, vt exempli gratia eſt in vxore, cui viuente viro non competit actio contra mariti creditores, licet poſt mortem viri competat. Et hanc declarationem inquit probari ex doctrina Baldi, in l. vbi adhuc, 6. de iure dot. col. 5. verſ. ſed poſt maritus. Vbi ait, quod licet mulier habeat hypothecam ad bona mariti, non propterea marito interdictum eſt vendere, & alienare merces, & alia venalia, & contrahere, ac exercere artem ſuam, & tales res alienatæ non poterunt per mulierem agente hypothecariâ, auocari, ea ratione, ne commercium interdicatur: & Baldi mentionem facit etiam Couar. d. cap. 29. practic. num. 1. in verſic. quibus accedit elegans. Ioan. Gutier. practic. lib. 3. d. quæſt. 10. num. 10. eandem quoque ſententiam, & reſolutionem in creditore hypothecam, & priuilegium prælationis habente, tenet Blazi. Flores Diaz de Mena variar. lib. 1. d.q. 6. §. & art. 1. num. 18. qui tamen exiſtimat, quod ſi creditor poſterior eſſet inops, nunquam eam practicaret fauore dotis. Et idem ſi creditor petens eſſet diues, & creditor recipiens damnum peteretur, etiam fauore dotis. Quæ tamen reſtrictio præfatæ ſententiæ communi aduerſatur manifeſtè (vt vides) ac etiam repugnat deciſio text. in d.l. pecunia, cum ſimilibus: vtpotè, cum in propoſitis terminis facta excuſſione in bonis debitoris, reuocatio conceditur indiſtinctè priori creditori, etiam ſi poſterior eſſet inops, aut damnum pateretur. Nam & primus creditor damnum pateretur, ſi non reuocaret, nec æquitas illa admitti poteſt in præiudicium dotis, & hypothecæ. Atque ita præfatã ſententiam indiſtinctè admittũt præcitati Authores, & in fortioribus terminis, in creditore ſcilicet hypothecam tantùm abſque priuilegio prælationis habente, admiſerunt quamplurimi Authores, qui obſeruationi ſequenti commemorantur. Retenta autem communi ipſa ſententia, non obſtat ratio illa aduerſus communem traditionem, quod pecunia non poteſt videri hypothecata priori creditori in genere, ſed magis in ſpecie, & ideo ſequuta consũptione bona fide, nihil repeti poteſt: quoniam eidem verè, atque dupliciter reſpondet Barboſa, 6. primæ dictæ l. 1. num. 20. vt communem defendat, Primò, quod pecunia in genere hypothecari poteſt, l. idemque, §. fin ff. qui pætior in pign. habe. Vnde, quando ſoluitur creditori, cum ſua cauſa in eum tranſit, cap. ex litteris, de pign. Cum igitur pecunia in genere debita nunquam poſſit dici extincta, & conſequenter neque conſumpta, quaſi ſemper extet, per hypothecam vendicari poterit, l. ſi fundus, §. in vendicatione, ſi. de pign. Itaque, licet quando ſpecies, vel quantitas in ſpecie hypothecatur. ſi reſperat, in conſequentiam hypotheca tanquam acceſſoria cenſeatur extincta; tamen quando pecunia in genere hypothecatur, cum pecunia in genere non poſſit videri conſumpta, l. in endium, C. ſi ceri. petat. pariter & hypotheca videtur durate; vt clarè eſt de mente Bartol. in d pupillus, ad fin. Secundò reſpondet idem Barboſ. quod licet admittamus, conſumptâ pecunia, videri extinctam hypothecam: tamen ne alicui ſine facto ſuo ius quæſitum tollatur, l. id quod noſtrum, ff. de regul. iuris, ex conceſſit potiori creditori conditionem ex lege ad reuocandam pecuniam poſteriori ſolutam, Vt latius ibi per ipſum Barboſam, qui ad initium dicti n. 20. reſolutiuè firmauit poſt Bartol. Paul. Grammaticum, Stracham, Cæphalum, & Matienzum, quòd quando pecunia fuit hypothecata, & illam tradidit alteri, qui bona fide illam conſumpſit, vxor illam poterit condicere ab illo ſecundo creditore, quia genus perire non poteſt. Et hactenus Barboſa, cuius ſolutiones ſunt notandæ, quia præſtant etiam veram interpretationem, ſolutionem quoque difficultatis eiuſdem obſeruationi ſubſequenti; atque ex traditis ibi, in dubitatè magis procedit communis ſententia, vtpotè cum in creditore ſolam hypothecam abſque priuilegio prælationis habente, id ipſum ſtatuant quamplurimi Authores, qui commemorantur ſtatim. Vndecimò & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum eſt, maius & præcipuum dubium[*] totius huiuſce diſputationis verſari in eo, vtrùm ſcilicet creditor prior, qui anteriorem habet hypothecam, ſiue ſpecialem, ſiue generalem, abſque priuilegio tamen prælationis, condicere, & reuocare poſſit pecuniam per debitorem poſteriori creditori ſolutam, & bona fide conſumptam? Et quidem negatiuam partem, quod ſcilicet ſola hypothecaria abſque priuilegio prælationis non ſufficiat, vt ſit locus deciſioni d.l. pecunia, omnes illi iuris Interpretes ſuſtinuerunt, qui obſeruatione 10. præcedenti, in fortioribus terminis defendunt, hypothecarium creditorem, etiam cum priuilegio prælationis non reuocare pecuniam poſteriori creditori ſolutam, & deciſionem textus, in d.l. pecunia. ſpeciali fauere, & priuilegio fiſci procedere. Atque ita, quicunque admittunt, quod ille textus contineat priuilegium ſpeciale fauore fiſci; quos refert Barbo. d. 6. part. l. 1. n. 23. aſſerunt indiſtinctè, priorem ſolam hypothecam abſque prælatione, immò & cum prælationis priuilegio non ſufficere. Alij etiam, qui eandem Cæſaris conſtitutionem in creditoribus hypothecariis cum priuilegio prælationis admittunt, eidem eſſe locum negant, quando creditor anterior ſolam hypothecam abſque priuilegio prælationis obtinet. Et ita hanc opinionem tenuerunt Pariſius, Boſſius Grammaticus, Ioſephus Ludoui. Phanuc. Couarru. & alij quos retulit, ſed non ſequitur Barboſa dicta 6. parte, l. primæ, ff. ſoluto matrim. num. 20. Ioannes Gutierrez, pract. lib. 3. quæſt. 101. ex n. 5. vſque ad numer. 11. Alexander Trentacinquius, variarum, lib. 1. titulo de iure fiſci, reſolutione 7. n. 18. qui inquit ab hac opinione non eſſe recedendum: Menochius, in conſ. 25. numero 2. & 10. lib. 1. Ceuallos, commun. contra commun. quæſtione 705. parte 3. qui tamen Author, an diſtinxerit terminos præfatos creditoris hypothecarij cum priuilegio prælationis ſimul, ab eo creditore, qui tantum hypothecam habeat abſque prælatione; an vero ſimul terminos eos confundat, alij viderint, & diiudicauerint; Blazius Florez Diaz de Mena, variarum, lib. 1. dicta quæſt. 6. §. & art. 1. n. 9. qui limitat hanc opinionem, n. & 11. quando pecunia non eſſet bona fide conſumpta, ſiue creditor poſterior habuiſſet malam fidem in exigendo, quia ſibi de creditore hypothecario priori conſtabat, & in fraudem eius debitum recepit, ſciens debitorem non eſſe ſoluendo: aut ſi creditor, ſolutum eſt, creditor fuerit ex cauſa lucratiua: extra hos itaque caſus, & pecunia conſumpta bona fide à creditore ex cauſa oneroſa, quod creditor hypothecarius anterior abſque priuilegio prælationis, reuocare non poſſit pecuniam ſolutam poſteriori creditori, & bona fide conſumptam; profitentur Authores prædicti. & Senatus Neapolitanus ideo ſequutus eſt iſtam opinionem, quod aliàs, ſi ſecus ſeruaretur, ſequeretur vnum inconueniens, quod ſi eſſent plures creditores vnius debitoris falliti, & ille debitores ſoluiſſet ſecundis creditoribus tempore, quo habebat creditum, quod ille primus creditor poſſet agere contra illum ſecundum creditorem, qui habuit ſuum, & totus mundus eſſet in litibus, & mercatorum commercium impediretur. Propter quam rationem teſtatur Afflictis, deciſ. Neapolitan. 190. n. 6. & 7. ita in ſacro Conſilio definitum, & per ſententiam Regis confirmatum. Et propter eandem rationem Senatum Genueſem hanc opinionem ſequutum, teſtatur Flaminius Chartarius, deciſ. 19. num. 6. ſequitur etiam opinionem ipſam Marc. Anton. Eugenius, in conſ. 89. num. 9. Et pro hac parte (vt dixi) propoſitam rationem, quòd alias totus mundus litibus turbaretur; principaliter expendunt omnes Authores, qui eam tuentur; atque ex æquitate magis, quam ſtricta iuris ratione adducuntur. Expendunt etiam doctrinam Bartol. in l. pupillus, ff. quæ in fraudem creditorum. Ac denique rationem illam Cumani ponderant, de qua ſuprà, ſub n. 82. in verſ. retenta autem communi ipſa ſententia. Quod ſcilicet pecunia non poteſt hypothecata priori creditori in genere, ſed magis in ſpecie: & ideo ſequuta conſumptione bona fide, nihil repeti poteſt. Verùm contrariam omnino ſententiam, videlicet, quod creditor prior ſolam hypothecam abſque prælationis priuilegio, ſiue generalem habens, condicere, & reuocare poſſit pecuniam poſteriori creditori ſolutam, & bona fide ab eo conſumptam; apertè tenuerunt Interpretes illi omnes, qui textum in d.l. pecunia. aſſerunt procedere in eo, qui ratione hypothecæ erat aliis præferendus; & in ſpecie poſt alios Authores ſic defendunt Benuenu. Strach. de decoctoribus, vltima particula, titulo, qui potiores in bonis decoctorum habeantur, n. 31. & ſeq. Ioannes Cæphalus, in conſ. 88. n. 7. 8. verſ. Secundus eſt, lib. 1. vbi quatuor caſus diſtinguit. Velazquez Auendañus, in l. 32. Tauri, gloſſa 1. n. 8. Ioannes Matienz. in l. 7. tit. 16. gloſſa 5. num. 16. Gomez de Leon, reſponſo. 36. num. 1. qui in hiſce terminis loquitur, & in creditore priore tempore, & hypotheca, quamuis priuilegium prælationis non habeat. Et in puncto iuris veriorem agnoſcit iſtam partem Peregrinus, de iure fiſci, lib. 6. tit. 6. n. 8. in verſ. aut vero ſecundo creditori. Prout etiam in puncto iuris veriorem agnoſcunt; ſed ob æquitatem, ne commercium mercatorum impediatur, ab ea recedunt Flamin. Chartar. deciſ. 19. Marta, deciſion 42. n. 4. ibi: Item prior creditor de iuris rigore pote auocare pecuniã à poſteriore diligentiore in exigendo, etiam bona fide conſimptam, condictione ex l. finali, §. & ſi præfatam, in verſ. ſi vero creditores, C. de iure deliberandi, vbi eſſe caſum de hoc, probat Monticulus, in tractatu de inuentario. ſuper dicto §. & ſi præfatam. num. 88. verſ. poſteriores, & c. Defendit etiam conſtanter Felicianus de Solis, lib. 3. de cenſibus, cap. 6. num. 17. Vrſillus, in addit. ad Afflict. deciſ. 190. num. 6. & 7. Barboſa, dicta 6. parte, legis primæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 23. & 24. & 25. & ſub num. 20. Aloiſius de Leo, in dicta l. pecunia, n. 3. Petrus Surdus, in conſ. 4. num. 25. & num. 42. in fin. & num. 49. verſ. 3. reſpondetur. Andreas Fachineus, controuerſ iur. lib. 12. cap. 53. qui hanc ſententiam communiorem appellat: conſtantiſſimè quoque, ingeniosè defendit Schifor de Geriſil. ad Anto. Fabrum, lib. 1. tract. 8. 9. 7. per totam, ex fol. 62. Vbi concludit, veriſſimum eſſe. hypothecarium creditorem anteriorem auocare indiſtinctè pecuniam, aut rem alteri creditori hypothecario ſolutam, aut traditam; hac ſolum differentia, vt ſi pecunia extet, anterior hypothecariam actionem habeat: ſin verè non extet, competat ipſi condictio ex lege. Prout etiam concludit Fachin. in fine, d. quæſtion. 53. & idem ruetur Schifor ipſe, quææſtione 8. per totam, ex folio 63. Et pro hac ſententia concludenter vrget, Primò, pecuniam non tantum in ſpecie, ſed etiam in genere hypothecari poſſe, l. idemque 7. §. finali, f. qui potiores in pign. habean. iam verò pecunia in genere hypothecata, conſumi nunquam poteſt, cum ea, quæ in genere conſiſtunt, non poſſint perire, l. incendium, C. ſi certum petat. & pecunia ex his rebus ſit, quææ ſeruando ſeruari poſſunt, vt confirmat Pinellus, 2. p.l. 1. C. de bonis maternis, n. 42. Secundo facit textus expreſſus, qui cauillari[*] non poteſt, in d.l. fin. §. & ſi præfatam, C. de iure deliberan, quo loci animaduertendum erit, non ſtatutum aliquid ſpecialiter in caſu, quo hæres conficit inuentarium & ſoluit creditoribus, nec ratione ſpecialitatis procedere deciſionem eius textus, in verſ. ſin vero hæredes res hæreditarias: Sed procedere iuxta opinionem, & rationem ſuperiorem, quod ſcilicet creditores priores hypothecam habentes, etiam abſque priuilegio prælationis reuocant ſolutum poſterioribus per condictionem ex illa lege, ſicuti ob id procedere, non autem ratione ſpecialitatis, rectè conſiderauit Barboſ. d. 6. part. l. 1. num. 25. Et quamuis in explicatione eiuſdem §. decipiatur Flores Diaz de Mena, variarum, dicta quæſt. 6. §. & art. 1. n. 13. & 14. Attamen n. 16. rectè ſuo ore proteſtatus eſt, non procedere illum textum ratione ſpecialitatis, nec ob id, quod hæres compulſus fuerit ſoluere creditoribus: & improbat Dida. Couar. contrarium tenentem. Sic ſanè in §. ipſo. dict. verſ ſin vero hæredes res hæreditarias. expreſsè probari opinionem prædictam, verè agnoſcunt Marta, dicta deciſ. 42. num. 4. Fachineus, libro 12. dicto capit. 53. in fine Matienzus, in dicta l. 7. titul. 16. gloſſa 5. numero 16. Benuenutus, dict. quæſt. vlt. num. 30. in fin. Schifor ad Anton. Fabrum, lib. 1. tractatu 8. quæſt. 7. fol. 63. quò loci animaduertit ſingulariter, quod Imperator Iuſtinianus, in dicto verſ. ſin vero hæredes. vbi ait licere aliis creditoribus, qui ex anterioribus veniunt hypothecis, aduerſus eos venite, & à poſterioribus creditoribus res datas in ſolutum, aut pecunias ſolutas, ſecundum leges abſtrahere, vel per hypothecariam actionem, vel condicionem ex lege, niſi voluerint debitum eis offerre. Et inferius, vbi dicitur, ſatis anterioribus creditoribus prouiſum, vel ad poſteriores creditores, vel ad legatarios peruenientibus, & ſuum ius perſequentibus. Quod inquam Imperator in his locis de hypothecariis creditoribus tractat, quod in §. præcedenti eiuſdem §. & ſi præfatam, in principio, egerat de creditoribus chirographariis, hoc eſt, perſonalibus, dicit enim, Et eis ſatisfaciat qui primi veniant creditores, & ſi nihil reliquum eſt, poſteriores venientes repellantur; & c. Hoc enim de creditoribus chirographariis omnino accipiendum eſt; inter quos ſolum valet vigilantia, vt qui prius inſtiterit, ab ipſo, qui ſuum conſequutus eſt nihil repetatur, vt ſuprà, latiùs probaui. Nec obiiciat quis hoc ita procedere, ſi neſcierit hæres, alios creditores potiores tempore eſſe; cum ſi id ne ſcierit, primò venientibus ſoluere non debeat, niſi exacta cautione, l. dolo carere, 42. ff. ad legem Falcidiam. Nam pro vera reſolutione, & d. §. explicatione, ſingulariter obſeruat idem Schiphor, d.q. 7. meminiſſe oportere, rectè hoc dici in creditoribus hypothecariis, inter quos ſolum temporis prærogatiua obtinet: non idem eſſe de creditoribus chirographariis, inter quos non tam attenditur temporis ſuffragium, quam eius maturitas, ſi nimirum in tempore veniant. Atque hoc eſt, quod Imperator ait, qui primi veniant, item posteriores venientes. Nempè, vt exprimeret conditionem creditorum chirographariorum, quibus conſequens fuit, vt tractaret de creditoribus hypothecariis, quod ab ipſo factum fuiſſe in dicto §. ſin vero hæredes, manifeſtum eſt: diſertè enim nominat creditores ex anterioribus venientes hypothecis, quos vtique conſtat, non tantum à creditoribus chirographariis rem in ſolutum datam auocare poſſe, verùm etiam ab hypothecariis poſterioribus. Atque cum in creditoribus chirographariis non attendatur prærogatiua temporis, multo minus obſeruandum erit inter ipſos, quis prior, vel poſterior ſit. Vt proinde quando Imperator anteriores & poſteriores creditores inter ſe opponat, omnino fatendum ſit agere eum de hypothecariis creditoribus. Quò etiam referendum eſt, quod nominatim addat, ſecundum leges; vt nimirum intelligamus, ita legibus conſtitutum eſſe, vt qui rem pignori obligatam, alteri in ſolutum dederit, ab ipſo licet creditore hypothecario, dummodo poſteriore, eum qui anteriorem hypothecam habeat, rem in ſolutum datam, aut pecuniam ſolutam repetere poſſe. Hactenus Schifor, qui iuridicè defendit, creditorem anteriorem, hypothecam abſque priuilegio prælationis habentem auocare, & condicere pecuniam poſteriori creditori ſolutam, etiam ab eo bona fide conſumptam. Et pro eadem parte, vltra textum, in d. verſ. ſin vero hæredes res hæreditarias, vbi non ſpeciali aliquo iure, vel quod inter debitorem ipſum ſoluentem, aut hæredes eius, qui ſoluant, aliqua ſit differentiæ ratio (nulla etenim eſt) ita ſtatuitur; ſed ob antiquius, ſiue anterius hypothecæ ius, ſiue in ſpecie, ſiue in pecunia hypotheca conſiſtat, id deciſum eſt, & vigore prioris hypothecæ reuocandi ius conceſſum; vrget etiam textus, in l. deferre, §. vltimo, cum l. ſeq. ff. de iure fiſci, & in l. ex facto, §. finali, ff. de peculio. Nec obſtat prædictæ reſolutioni textus in d.l.[*] pecunia, C. de priuilegio fiſci. Pro cuius vera explicatione, neceſſariò reuocanda erunt in memoriam ea omnia, quæ ſuprà, hoc eodem cap. obſeruatione 4. principali, ex num. 67. tradita, atque adnotata ſuere: videlicet, quod in fiſco nullum ius ſpeciale ſtatuatur ibi, ſed decidatur duntaxat, ius tacitæ hypothecæ quod fiſco competit, nec niſi prioritate temporis in actione hypothecaria, eo vtitur; competere etiam, vt ſolutam pecuniam poſteriori creditori, iure tacitæ hypothecæ, ſi creditum ſit anterius, repetere poſſit fiſcus ipſe, ſi debitor fiſci, idémque debitor priuati creditoris hypothecarij, prius ſoluat creditori hypothecario poſteriori; idque duntaxat ſtatutum ſit eò loci, non autem ius ſingulare introductum, cum legem illam generaliter procedere in eo, qui ratione hypothecæ potior ſit; ſupra aſſeuerauerim, & rectius tueatur Barboſa, ſexta parte, dictæ l. primæ, num. 23. in verſ. contrariam tamen. Schifor, vbi ſupra, quæſtione 8. in principio. Hac autem interpretatione admiſſa, facilè reſpondentur textui, in d.l. pecunia, prout dict. num. 67. reſpondi; extraordinarium inquam ius ibi dici reſpectu aliorum creditorum, prout ibidem ex Barboſa retuli. Quem tamen rectè videtur Schifor confutaſſe d. quæſt. 8. colu. 2. in medio, in verſ. quod ergo: vbi inquit, eo caſu reſpectu aliorum creditorum fiſcum extraordinatio iure non vti. ſed ſolutam pecuniam per actionem non perſequi, ſed cognitione Præſidis, aut Prætoris ex iuſta cauſa; atque ita extraordinatium illud ius in cognitione Præſidis, aut Prætoris verſati. Quoad ſi alium intellectum admittas, & dicas, ſpeciale ius ſtatutum in d.l. pecunia, reſpectu creditorum chirographariorum, qui perſonalem tantum actionem non priuilegiatam, aut etiam priuilegiatam habeant; prout etiam d.n. 97. obſeruaui, & ius prælationis interdum in fiſco comitari tacitam hypothecam, interdum verò abſque illa reperiri, & tunc ſpeciale priuilegium in fiſco, atque in eo titulo tractari tantum de illo fiſci iure, quo omnibus creditoribus chirographariis potior eſt. Idcirco, quod lex 4. & 6. eiuſdem tituli, C. de priuilegio fiſci, cum tractent de tacito pignoris iure, potius referri debuiſſent ad tit. C. in quibus cauſis pignus, vel hypothe. tacità contrah. prout Schifor ipſe, ibi relatus contendit: quamuis inquam ita tenueris, & ſpecialitatem in fiſco admittas, nihil ex textu ipſo deducere poteris, quo in ipſo fiſco ſpeciale aliquod ius ſit reſpectu eorum creditorum, qui hypothecam habuerint, etiam abſque priuilegio prælationis, imò deduci inde neceſſariò debebit commune eſſe fiſci ius cum aliis creditoribus hypothecariis, vt de ſe patet manifeſtè & differentiam, aut ſpecialitatem dari tantùm reſpectu eorum creditorum, qui perſonalem tantum actionem habent, vel priuilegiatam, vel non. Non etiam vrget in contrarium æquitas illa, in[*] Senatu Neapolitano præ oculis habita, & per Afflict. d. deciſ. 190. relata, quæ ab abſurdo vitando inducitur, ſi reuocationi locus eſſet in terminis Prædicitis, quoniam non eſſet finis litium, vt latius ibi. Quia reſpondetur, quod lex ipſa in creditoribus hypothecariis anterioribus ita ſtatuit, vt in d. §. et ſi præfatam, verſ. ſin vero hæredes res hæreditarias: & ob id abſurdum dici non poteſt, imo æquitas ea non eſſet, ſed potius in iuſtitia, ſi in re, aut pecunia hypothecata, ius anterius creditori priori denegaretur, & reuocandi facultas eidem adimeretur, & ſic cum ſua cauſa. & hypotheca pecunia, vel res non tranſiret. Nec attendi debet æquitas, quæ nullibi reperitur ſcripta, maximè vbi contrarium cautum inuenitur, vt in dicto verſ. ſin vero hæredes: & vtrumque obſeruauit Fachineus, controuerſiarum libro 12. dicto cap. 53. in fine, licet creditores non ſint ſecuri, ſatius eſt id permitti, quam non ſuccurrere creditoribus anterioribus, qui ſibi per hypothecariam prouiderunt, argumento l. ita vulneratus, verſic. quod ſi quis, ff. ad l. Aquil. quod rectè conſiderat Benuenutus, dicta vltima parte, num. 31. & ſequitur Barboſa, dicta ſexta parte, l. primæ. ff. ſoluto matrimonio, num. 24. in verſic. non obſtat ſecunda ratio, qui confirmat ſimili Doctorum reſolutione, prout ibi videri poteſt: & idem tradit Schifor de Geriſilis, ad Anto. Fabrum, lib. 1. tract. 8. colu. fin. vbi concludit in hæc verba: Ex quibus apparet, falſam eſſe ſuperiorem ſententiam, quam etiam Barboſa refutat in loco præfato: nec eſt, quod quicquam auxilij huic ſententiæ repoſitum eſſe iudicemus in ea ratione, quæ vlt ex noſtra opinione lites augeri, cogitare enim debemus, ius creditori in pignore ſemel quæſitum nullo pacto adimi debere. Cum itaque in iure ſuo creditoribus hypothecariis ſuccurritur, quis tam extremi ingenij vir in animum ſibi inducere poteſt, hac via apertam eſſe feneſtram crebris iurgiis: nunquid dicemus eum, qui ius ſuum perſequitur, ipſi non neceſſarias, Reipublicæ non vtiles excitare lites ſ ſed valeant Pragmatici, qui tam inculta, nequid grauius dicam, ratione, creditoribus ius ſuum auferre ſatagunt. Hactenus Author prædictus, cui ego addendum duxerim, & & pro corroboratione præfatæ ſentẽtiæ notandum, nullam equidem fieri iniuriam poſteriori creditori, à quo pecuniæ auocantur ſolutæ, ſi verum eſt, eas pecunias obligatas eſſe priori creditori: ſicuti Barboſa, Schifor, & alij præcitati ſuprà tradiderunt: Ioſeph. etiam Ludouic. deciſ. Peruſina 45. ſub numero 20. ibi: Cum negari non poſſit, pecunias exactas à ſecundo creditore, eſſe obligatus primo creditori, & c. Priorem autem tempore creditorem præferri de iure poſteriori in hypothecaria, l. potior, ff. qui potiores in pign. habeant. cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. iniuria ſane in eo, aut inconueniens, vel abſurdum conſiderari minime valet: iniuria autem maxima eſſet ſi pecunia poſteriori creditori ſoluta, quæ cum ſua cauſa, onere, & obligatione tranſire debet (prout regulariter res quæcunque in poſteriorem creditorem, & alium quencunque tranfit) auocandi, & condicendi eam ius creditori prior non daretur. Commodo itaque, & interuſorio pecuniæ ſibi ſolutæ vſum fuiſſe poſteriorem creditorem medio tempore, antequam ipſa condicatur, & auocetur, non modicæ vtilitatis, & conſiderationis exiſtit. Reddere autem ipſum priori creditori, quod in damnum illius sibi ſolutum eſt; iuridicum quidem, & æquum: nec in damno conſiderari debet creditor poſterior, quod reddat id, in quo antiquius ius creditor alter habebat. Damnum certè prioris creditoris eſſet, ſi ipſe non redderet, & cum ab initio contractus voluntarij ſint, & non neceſſarij, eóque onere, & periculo quicunque contrahat, fidem alterius ſequatur, vt ſcilicet anterior quicunque hypothecarius creditor, ſibi ſit præferendus, vel à principio ante ſolutionem realem præferri creditorem priorem, vel iam ſolutum auocare, & condicere, cum ab initio melius ius fuerit, & anterius, nec potuerit ſine ſua cauſa, & onere ſolutum tranſire; à pari procedunt, & æqualiter conſideratum videtur per Iuſtinianum, in d. verſ. ſin vero hæredes res hæreditarias, dicta §. etſi præfatam. Rurſus, nec etiam obſtat Theorica, & doctrina Bart. in d.l. pupillus, ff. quæ in fraudem creditorum; quoniam Bartolum ipſum aliter voluiſſe, & in fauorem creditoris hypothecarij anterioribus abſque priuilegio prælationis, in prædicto articulo reſpondiſſe, rectè oſtendit Vrſil. (quem vide) in addit. ad dictam deciſionem Afflict. 190. numero 6. & 7. Denique & vltimò non vrget, quod pecunia non[*] poteſt videri hypothecata priori creditori in genere. ſed magis in ſpecie, & ideo ſequuta cõſumptione bona fide, nihil repeti poſſit Quoniam rationi huic (qua principaliter partis contrariæ Authores poſt Cumanum inſiſtunt) concludenter, & verè, atque dupliciter reſpondent Barboſa, dict. ſexta parte legis primæ, num. vigeſimo, in princ. & retuli ſuprà, ſua num. 82. in verſ. retenta autem communi. Et hactenus de obſeruatione 11. principali in hac materia. Duodecimo etiam, atque principaliter obſeruan[*]dum, & conſtituendum erit, ex hactenus dictis inferri quoque ad explicationem dubij alteriù, & caſus admodum practici, qui in terminis excitabatur in Senatur Genuenſi, & adducitur per Flaminium Cartharium, deciſ. 19. per totam. Vtrum ſcilicet creditor prior reuocet à poſteriori nomen debitoris, quod illi ceſſit, & datum eſt in ſolutum, ſed nondum exactum: Et quidem Flamini. ipſe Carthar. in eo dubio, pro parte negatiua, quod reuocatio non detur, duobus principaliter adducitur atque excitatur fundamentis. Primum deducitur ex communi illa reſolutione, quod creditor prior habens hypothecam abſque priuilegio prælationis, non reuocet pecuniam poſteriori creditori ſolutam, & ab eo bona fide conſumptam, quæ vt idem Author arbitratur) militar etiam eo in caſu, in quo ceſſio, & datio in ſolutum facta fuit ſecundo creditori; quia ſic perinde eſt. ac ſi pecunia verè ſoluta fuerit; quia quando nomen debitoris datum eſt in ſolutum, & ceſſum, ille qui ceſſit, & dedit, ſoluiſſe dicitur, & liberatus eſt; eſto quod adhuc debitor, cuius nomen ceſſum fuit, non ſoluiſſet, vt per Socin. in conſ. 37. volu. 4. & per Pariſ. in conſ. 69. n. 14. lib. 4. nec obſtat (inquit ipſe Cartharius) quod realis ſolutio facta non eſt ſecundo creditori, & pecunia nondum extra. ſed ſolum ceſſio facta. Item quod nomen debitoris non non eſt exactum; quia ex quo datum eſt in ſolutum, perinde haberi debet. ac ſi ſolutio facta fuiſſet, & nomen exactum; vt per Pariſ. vbi ſupra. Secundum fundamentum eiuſdem Authoris deducitur ab æquitate illa per Afflictum conſiderata, & relata ſuprà, ne ſcilicet commercium inter mercatores impediatur, & finis litium non detur. Atque ita agnoſcit Carthari idem n. 2. quod ſi iuris communis rigorem conſideremus, negari non poteſt, quin prior creditor eſſet præferendus, etiam facta ſolutione creditori poſteriori, cui nomen debitoris ceſſum eſt; idque ea duntaxat ratione, quod pecunia prius erat hypothecata primo creditori. Ego verò vt ſententiam meam interponam in propoſito dubio, & Senatus Hiſpalenſis in cauſa D Mariæ Zapata de Monſalue ex vna parte, & Victorini Chiueril, cæterorumque creditorum Ferdinandi de Soria, ex altera (quam iuris deciſioni, & rationi conſentaneam omnino arbitror) comprobem, animaduertendum duxi, præfatum Authorem rectè ſtatuiſſe, iuris communis rigore conſiderato; primum creditorem præferri debuiſſe, & auocare potuiſſe nomen debitoris, poſteriori creditori ceſſum, & nondum exactum, & pecuniam poſteriori ſolutam, & bona fide conſumptam, prior creditor auocare poteſt per conditionem ex lege, vt ſuprà defendi, & probaui ex ſententia multorum Authorum; quanto magis nondum exactam, & penes debitorem ceſſam exiſtentem reuocare & condicere debet. Indéq; parum intereſſe, quod quãdo nomen debitoris datum in ſolutum, perinde habeatur, ac ſi ſolutio ſequuta fuiſſet (qua ratione principaliter innituntur Pariſius, & Cartharius) nam ſi ſolutione realiter facta, pecunia bona fide con ſumpta, adhuc condictionem ex lege competere priori creditori, hypothecam tantum abſque priuilegio prælationis, habenti, concludenter probatum eſt ſuprà; planum redditur, ceſſionem pro ſolutione haben. nihil intereſſe. Rurſus, priori creditori ceſſionem nequaquam obſtare, maximè nomine debitoris nondum exacto ex his quæ Pet. Surdus, in conſ. 143. num. 28. & ſeq. lib. 1. D. Garcia Maſtr. deciſ. 179. & Anton. Fab. coniecturarum, lib. 12. cap. 6. reliquerunt ſcripta. Nec fundamentum ab æquitate deductum, vim aliquam obtinere; imo ex his manifeſtè conuinci, quæ ad finem obſeruationis præcedentis adduxi, deſtrui quoque reſolutionem eandem Flaminij Cartharij, ex ſingulari, atque in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, notanda eiuſdem Surdi obſeruatione (quem ipſe Cartharius non commemorat) is namque Author, in conſ. 436. n. 10. & 12. lib. 3. in hunc modum ſcribit: Nec reſiſtit, quod ſtante delegatione, dominus Carolus deſierat eſſe debitor Ioannis, ab alio, ideo conueniri non poterat à domina Barbara vxore D. Ioannis, & cui omnia Ioannis bona erant obligata. Reſpondeo etenim, quod non fuit vera delegatio, per ea, quæ ſupra in principio huius partis dixi. Secundo, vbi ea fuiſſet vera delegatio, non liberaſſet debitorem delegatum ad præiudicium eorum, quibus delegans erat obligatum: nam videmus, quod diſpoſitione iuris attenta, creditor anterior habens hypothecam in bonis debitoris, reuocat ſolutionem à debitore factam ſuo creditori, qui tamen eſt poſterior, gloſ. in l. ſi non expediat, §. 1. ff. de bon author. iud. poſſid. 10. Andr. ad Specul. in rubrica, de oblig. & ſolut. in verſ. videamus. Bald. in l. fin. n. 3. C. depoſiti. Ange. in l. pupillus, ff. de his quæ in fraud. credit. alios citaui in conſ. 4. num 24. & 42. vbi probaui, hoc bene procedere de iure, quidquid aliquando ex æquitate fuerit iudicatum, ergo eodem modo poterit creditor anterior reuocare dationem in ſolutum factum de nomine debitoris, quamuis ea datio importet ſolutionem, & debitorem cedentem liberet, l. finali, C. quando fiſc. vel priuat. Socin. in conſ. 37. colu. 2. volu. 4. tale namque nomen, ſi nondum eſt exactum, perinde habetur, ac ſi eſſet pecunia à debitore ſuo creditori ſoluta, ſed nondum commixta, vel conſumpta, & eodem iure cenſetur, vt per multa ibi adducta probat Pariſius, in conſ. 69. n. 7. vſque ad 15. volu. 4. & licet loquatur de nomine in ſolutum dato, procedit tamen etiam in eo, quod fuit delegatum, poſtquam concludit, debitorem ſic ceſſum liberari: quare ſicuti D. Barbara vigore ſua anterioris hypothecæ potuiſſet conſequi pecuniam à marito ſolutam pro creditore, ſi tamen extaret, & non eſſet conſumpta, ita potuit debitorem ſibi obligatum, qui tamen nondum ſoluerat poſteriori creditori, conuenire, non obſtante delegatione facta, quæſi res ſoluta adhuc extet, & vendicari poſſit, atque ita delegatio importat quidem ſolutionem, ſed tractari poteſt à creditore habente anteriorem obligationem, eo modo, quo poteſt retractari ſolutio facta in pecunia numerata, imo fortiori ratione: nam vbi ſoluitur actualiter pecunia, tunc eſt vera ſolutio: vbi verò delegatur nomen debitoris, tunc eſt ficta ſolutio: ideo facilius retractari debet quàm vera ſolutio, ex quo debilior eſt. Hactenus Petrus Surdus, qui in ſummario d. num. 11. ſic ſcripſit: Nomen debitoris datum in ſolutum, vbi nondum fuit exactum, perinde habetur, ac ſi pecunia eſſet à debitore creditori ſoluta, ſed nondum commixta, vel conſumpta. Et adeo ſpecificè deciſionem dicti Senatus Hiſpalenſis probauit, & corroborauit, vt nihil vltra deſiderari valeat: addidit[*] etiam, in conſ. 4. n. 32. & 35. vbi vide omnino; quod quando nomen debitoris conuenitur hypothecaria, non eſt neceſſaria excuſſio, quæ neceſſariò requiritur, quando agitur contra tertium hypothecaria, vt latius ibi: & num. 37. id ipſum[*] ſtatuit, quando contra nomen debitoris agitur vtili perſonali. Decimotertio obſeruandum, atque conſtituen[*]dum erit, dum inquiritur, hæredes, qui adiuerunt hæreditatem cum beneficio inuentarij, quo iure, & ordine ſatisfacere teneantur legatariis, & creditoribus hæreditariis; & an primò venientibus, & petentibus creditoribus ſoluere poſſint; ſeruandam omnino deciſionem textus, in l. fin. §. etſi præfatam, C. de iure deliberandi, & poſſe ſoluere primò venientibus, non petita cautione in fauorem aliorum creditorum, & hoc eſſe verum priuilegium inuentarij, vſque adeo, vt creditores potiores contra hæredes recurſum non habeant, etiamſi hæreditas ſoluendo non ſit; ſicuti ex eodem §. deducitur, & ibidem Hug. Donel. num. 13. & 14. commentar. ad titu. C. de iure deliberandi, fol. mihi 459. ſingulariter ſcripſit, quod ſolum hoc onus iniungitur hæredi, qui inuentarium iure facit, vt teneatur legatarijs, & creditoribus, quatenus facultates patrimonij ferant, In quo hoc tamen ei commodum præſtatur, vt quibuſcũque primo loco ſoluerit petentibus hoc, nihil ei noceat: & ideo ſi primi legatarij veniunt, ijs rectè ſoluet legatum; quibus ſolutis, ſi nihil ſupereſt creditoribus hæreditarijs, nihilominus ſecurus eſt hæres. Item ſi inter creditores hæreditarios hi primo loco veniant, qui iure temporis poſteriores ſunt, nihilominus his rectè ſoluet hæres, nec tenetur antiquioribus creditoribus, ſi prioribus dimiſſis, nihil ſupereſt in hęreditate. Sed hæc non nocent creditoribus, nam ſi res agatur inter legatarios & creditores, & hæreditas omnibus ſoluendo non ſit, ſemper præferentur creditore legatarijs, qualeſcunque creditores ſint, ſiue ſint hypothecarij, ſiue perſonales, Idque æquiſſimum eſt, quoniam creditores certant de repetitione, & damno vitando, legatarij autem de lucro agunt. Sed ita creditores præferuntur legatarijs, vt ſi legatarij prius legata conſecuti ſint, & exhauſta ſit hæreditas, creditores regreſſum habeant non aduerſus hæredes, ſed uerſus ipſos legatarios, qui priore loco legata immeritò conſecuti ſunt, cùm creditores illis oporteat præferri. Idque, vel hypothecaria, cum res traditæ legatarijs extant, vel condictione ex lege, cum creditores non perſequuntur hypothecas, ſed tanqum debitum à legatarijs petunt. Similiter, ſi ex creditoribus hi occuparunt debitum, qui hypothecas poſteriores tempore habent, aut qui nullas habent, ab his debitum aduocabunt hi creditores, qui hypothecas habent, & ead antiquiores: Ex quo colligitur, ſi hi creditores, quibus adhuc ſolutum non eſt, nullas hypothecas habent, non habere regreſſum aduerſus cos creditores, qui ſuum iam cóſecuti ſunt, quantumuis hi, nunc agunt, ſint priuilegiarij, id eſt, hi quibus debetur ex ea cauſa, quæ inter creditores prærogatiuam habet, vbi bona à creditoribus poſſideri iuſſa ſunt. Hactenus (& eruditè equidem) Hug. Donel. qui inquit hanc eſſe ſummam totius, § etſi præfatam, & etiam explicat quid dicendum ſit ſi hæredi debeatur aliquid à defuncto, vt ſciamus, qua in cauſa hæres futurus ſit cum reliquis creditoribus, vt latiùs ibi, & textui, in d. §. etſi præfatam: conuenti l. 7. tit. 7. parti. 6. vbi Gregor. Lop. verbo, quelas deudas, inquit in hunc modum: Vel ſi ſoluiſſet creditoribus primo venientibus, vt in d. verſ. etſi præfatam: hæc enim eſt vna ex vtilitatibus inuentarij, quod ſibi non imputatur, ſi ſoluat primo venientibus: & intellige, quando hæres ignorabat, alios creditores eſſe optiores, & ſic ſoluit bona fide, alias ſecus, ſi cautionem non exegit, vt in l. dolo, ff. ad. l. falcid. & tenet gloſſa parua, in. d. § etſi præfatam, & ibi Bartol. & Greg. Lop. ſequitur Matienz. in l. 6. titul. 4. gloſ. 1. lib. 5. Vbi poſt alios Authores inquit, inuentarij vtilitatem eam eſſe, quod hæres poteſt ſatis facere creditoribus primò venientibus, nec contra eum habent recurſum creditores potiores, licet poſsint ab bis, qui receperunt, repetere. Quod tamen recurſus detur contra hæredem, cum ex aduerſo fuerit probatum, ipſum habuiſſe notitiam æris alieni, tunc enim, ſi cautionem ab his, quibus ſoluit, non receperit, tenebitur potioribus creditoribus ſatisfacere. Et quod ſcientia non præſumitur, niſi in hærede vſurario, provt ibi comprobat: adiicit etiam numero 3. quod hæredes tenetur primò ſoluere debita exigibilia, & quæ iure ciuili debentur, quam quæ naturali tantum iure debit ſunt. Quinimo prius debit titulo oneroſo, quam quæ titulo lucratiuo debentur: ſed & quæ hypothecam habent, quàm perſonalia, & inter perſonalia, quæ priuilegium habent; atque inter hypothecaria, quæ priora ſunt tempore: etſi ſecus ſolutum fuerit, quod debitur recurſus contra creditores, qui receperunt, ſed non contra hæredem, niſi probata mala fide in ſoluendo. Hactenus Matienzus, qui vere reſpectu creditorum, qui perſonalem tantum actionem habent; intelligi debet iuxta ea, quæ quartæ & quinta obſeruatione principali, ſuprà dixi, & per Anto. Fabr. ad tit. C. de iure deliberandi, definitione 14. & Donell. nunc relatum in verſ. ex quo colligitur. Sic ſane explicari & intelligi debet iſta materia, quam male percepiſſe videtur Flores Diaz de Mena, variar. libro 1. d.q. 6. §. 2. numero 21. folio 59. qui etiam in hærede ſciente alios eſſe creditores potiores; recipit deciſionem textus illius: de quo etiam vide omnia Monticulum, de inuentario, titulo de iure deliberandi, ex num. 78. vſque ad 90. tract. torno 8. folio 159. Phanucium de inuentario, 5. par. ex num. 135. eod tomo, folio 292. Roland. de confectione inuentarij, 4. parte, particulæ quid ſi hæres, folio 123. vſque ad folio 131. Rebuffum, 1. tomo, titulo de ſetent. prouiſion. gloſ. 3. num. 1. Vincent. de Franch deciſion. 246. & 276. Graſſum, lib. 2. art. Inuentarium, 9. 20. num. 4. folio 99. Vincent. Caroc. caſu, ſiue deciſi. 109. ex num. 46. vſque ad 50. vbi inquit num. 49. deciſionem texus, in d. §. etſi præfatam, procedere, quando hæres bona fide ſoluit, quia ignorabat, alios creditores potiores; ſecus ſi ſciuiſſet, quia diceretur eſſe in dolo, ſi cautiones non exegit. Anton. Faber. ad tit. C. de iure delibe[*]randi, definitione 33. vbi ſcripſit, quod hæres cum beneficio inuentarij non liberatur ſoluendo creditoribus anterioribus, ſi prius conuentus fuerit à poſterioribus, & in contextu inquit, quod etſi is, qui cum beneficio legis, & inuentarij hæres eſt, creditoribus hæreditarijs, etiam poſterioribus dũmodo diligentioribus, bono fide ſoluere poteſt, ſalua anterioribus condictione aduerſus poſteriores, qui ſolutionem acceptarunt, ſi tamen quidem occupauerunt, non proderit hæredi, quod alijs licet anterioribus ſoluerit, quoniam huic potius, à quo prius fuerat conuentus, ſoluere debuerat, &c. Decimo quartò, & vltimò obſeruandum, atque conſtituendum erit, dubium eſſe à præfatis omnibus Authoribus, qui materiam dictæ l. pecunia, pertractant, intactum relictum; fiſus ſcilicet in ſpecie illius textus, quare nullas eius pecuniæ, quam repetit, nomine vſuras percipiat, ſed ab Anton. Fabr. lib. 20. coiectu rarum, cap. 9. colu. 2. fol. mihi 767. ſingulariter explicatum in hæc verba: Nec diſſimiliter idem Papin in l. denique 19. ff. de iure fiſci, ſcribit, eum à quo filius abſtulit, pecuniam ſolutam a communi debitore, ſed qui fiſco primum fuerat obligatus, nullas eius pecuniæ nomine vſuras debere, quas tamen debet quiſquis fiſci debitor eſt, licet vſuræ in ſtipulatum deductæ nõ fuerint, proprio quodam priuilegio fiſci, l. cum quidem 17. §. fiſcus, & ſequen. l. Herennius 43. ff. de vſur. quia inquit Papin. cum pecunia reuocatur, non perſona, ſed res conuenitur, quam ius non ordinariæ aliqua actione in rem, ſed extraordinario iure id fiat, vt ſcriptum eſt, in l. pecunia S.C. de priuil. fi ſci & ſane, cum non alius poſſit conueniri, quam us, in quem dirigitur actio, actiones autem, quæ in rem ſunt, non in perſonam aliquam, ſed in rem ipſam dirigantur, vnde & nomen ſumpſerunt, conſequens omnino eſt, vt in ijs, non perſona, ſed res ipſa conueniatur: nec eſt contrarium, quod paſſim dicuntur dari contra poſſeſſorem, longe enim aliud eſt, exerceri eas contra poſſeſſorem quod non negamus: aliud vero contra eum dirigi, aut competere, quod nos negamus. Non diriguntur, neque competunt, niſi in rem, ſed exercentur tamen contra poſſeſſorem, cuius ſolius intereſt, non etiam ipſius rei de qua agitur, vt res defendatur, quippe quæ ſe ipſam defendere nullo modo poteſt, &. FINIS. LOCA IVRIS COMMVNIS, TAM CÆSAREI, QVAM PONTIFICII, et legvm regiarvm castellæ, quæ in his commentariis, circa interpretationem, & coniecturas vltimarum voluntatum ſumma cura, & diligentia explicantur; & quibus genuini, & veri intellectus aſſignantur. -  EX DIGESTO VETERI. -  LEX Socium, qui §. vltimo, ff. pro ſocio, cap. 5. numero finali, verſic. Quartò facit, & verſic. Quartum fundamentum non obſtat. p. 34 -  L. tale pactum, § finali, cum ſua Gloſſa, quæquotidie expenditur, ff. de pactis, c. 12. per totum. p. 80. -  L. quod ſi nolit, §. quia aſſidua, ff. de ædilitio edicto, cap. 13. num. 4. & 38. p. 87. -  L. cum quid: cum ſua materia, ff. ſi certum petat. cap. 17. ex num. 39. cum. ſeq. p. 138. -  L. cum is, §. ſi mulier, ff. de condict. indebiti, cap. 22. num. 5. & ſeq. p. 188. -  L. creditoris, ff. de diſtract. pignor. cap. 26. num. 24. p. 238. -  L. 2. in prima ſui parte, ff. qui potior in pignore habeantur, cap. 26. num. 24. ibid. -  L. prima, ff. de minoribus, cap. 28. in vltima deciſione, per totam. p. 278. -  L. ſi pars, ff. de inofficioſo testamento, cap. 29. per totum. p. 285. -  L. veteribus, ff. de pactis, cap. 34. maximè, num. 8. p. 331. -  L. creditor. §. Lucius, ff. mandati, cap. 36. num. 64. p. 369. -  L. diligenter, ff. de mandati, cap. 36. num. 36. p. 366. & ſeq. & num. 66. p. 370. -  L. prima, & totus titul. ff. de compenſat. cap. 40. ex nu. 60. cum ſeq. p. 410. -  L. emptor. §. Lucius, ff. de pactis, cap. 42. num. 50. p. 442 -  L. Lucius, ff. de euictionibus, cap. 42. num. 108. p. 451. & vide num. 68. & 69. p. 445 -  L. prima, & 2. & 3. & totus titulus, ff. de donat. inter vir. & vxor. cap. 49. ex num. 25. cum ſeq. vſque in ſimen, cap. p. 493 -  L. quoties, ff. de vſufructu, exornatur cap. 51. ferè per totum, & explicatur, ibi. num. 23. & ſeq. p. 530 -  L. veteribus, ff. de pactis, vulgata allegatio exornatur, cap. 13. num. 36. p. 92. -  L. in cauſæ 2. §. Pomponius, ff. de minoribus. cap. 56. num. 16. & 21. & 3. ſeq. & num. 36. p. 563 -  L. in omnibus 41. ff. de iudicijs, cap. 59. num. 24. p. 606. -  L. reſcriptum, §. fin. ff. de diſtract. pignor. cap. 59. num. 56. p. 613. -  L. eleganter, ff. de pignorat, action. cap. 59. ex num. 44. vſque ad fin. cap. p. 611. -  L. ſi fideicommiſſum, §. final, ff. de iudiciis, cap. 60. num. 66. p. 634. -  L. cum hi §. eam tranſactionem, ff. de tranſact. cap. 61. num. 41. p. 656 -  Ex Infortiato. -  L. primæ, cum ſeq. & totius tituli, ff. de hæredibus inſtituendis materia remiſſiuè, cap. primo num. 3. p. 3. -  L. primæ, cum ſeq. & totius tituli, ff. de ſuis & legitimis hæred. materia, cap. primo, num. 2. p. 2. -  L. primæ, cum ſeq. & totius tituli, ff. de liber. & poſthum. materia, cap. 1. num. 4. p. 4 -  L. cum ſeq. & totius tituli, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. materia, cap. 1. num. 5. p. 4 -  E. primæ, cum ſeq. & totius tituli, ff. ad l. Falcidiam, & ff. ad S.C. Trebellian. materia, cap. 1. num. 6. & 7. pag. 5. -  L. primæ cum ſeq. & totius tituli, ff. de teſtamentis, materia. cap. 1. num. 10. p. 8 -  L. primæ, cum ſeq. ff. de legat. primo. 2. & 3. & legatorum materia, cap. 1. num. 8. p. 6 -  L. primæ, cum ſeq. & totius tituli, ff. de iure codicillorum, materia, cap. 3. num. 7. & 2. ſeq. p. 16 -  L. nemo poteſt, ff. de legatis primo, materia, & tractatus, cap. 5. num. 8. p. 24. -  L. ſed ſi plures, §. in arrogato ff. de vulg. & pub. ſubſtitut. cap. 5. num. fin. in verſic. quibus tamen non obſtantibus. p. 33. -  L. ſi quid earum, in principio, verſ. in quibus. ff. de legatis tertiò. cap. 5. num. fin. in verſ. 2. adducitur textus. ibid. -  L. aditio, ff. de acquir. hæred. cap. 5. nu. fin. verſic. Tertiò vltra Menochium. p. 34. -  L. ille, aut ille, §. cum in verbis, ff. de legat. 3. & l. non aliter, eiuſdem tituli, cap. 10. ex num. 5. vſque ad num. 35. p. 66. -  L. Labeo, ff. de ſupellect. legata, cap. 7. per totum. p. 41. -  L. in conditionibus primum locum, ff. de condit. & demonſtrat. cap. 8. num. 1. & ſeq. p. 45. vbi vulgata eius textus allegatio exornatur permultis. -  L. cum proponebatur, ff. de legatis 2. cap. 8. ex num. 7. cum ſeq. & maxime, num. 12. p. 47. & 48. -  L. quidam cum filium, ff. de hæred. inſtitut. & vulgata eius allegatio exornata, cap. 11. per totum. p. 77. -  L. Gallus, §. quidam rectè, in verſic. vt eo caſu, cap. 7. per totum, & cap. 8. ex num. 7. pag. 41. & num. 12. p. 47. & 48. -  L. vnum ex familia, §. ſi omiſſa, ff. de legat. 2. cap. 8. nu. 14. p. 49. & vide ex nu. 7. cum ſeq. -  L. prima, ff. ſi tabulæ teſtam. nullæ ex tab. cap. 8. num. 21. p. 50. -  L. hæreditatum, ff. ad l. Falcid. materia, cap. 13. nu. 15. p. 89. -  L. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liber. & poſthum. cap. 15. num. 72. p. 112. -  L. Titius, & Seius, cum l. ſequenti ff. de hæred. inſtituen. cap. 15. num. 67. in fine. p. 111. -  L. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & poſthum. cap. 15. numer. 71. p. 112. -  L. commodiſſimè, ff. de liber. & poſthum. cap. 15. num. 79. p. 113. -  L. ſi quis ita, §. penult ff. de teſtamentaria tutela, cap. 15. num. 85. p. 115. -  L. Lucius Titius 54. ff. ad Trebellian. cap. 16. num. 32. p. 124. -  L. quoties, §. 1. ff. de hæred. inſtit. cap. 18. num. 49. verſ. præterea, & tertiò conſtituo. p. 143. latiùs, cap. 19. nu. 1. & pluribus ſeq. p. 149. -  L. ſi ita ſcripſero 38. ff. de condit. & demonſtrat. cap. 20. num. 29. & ſeq. p. 159. -  L. Si quis cum teſtamentum, ff. de teſtamentis, cap. 21. per totum. p. 161. -  L. alumnæ, §. qui filias, ff. de adimendis legatis, cap. 22. n. 167. & tribus ſeq. p. 211. -  L. ſi ſeruus plurium, §. vltim. ff. de legatis primo, cap. 24. per totum. p. 215. -  L. cum ita legatum 63. ff. de condit. & demonſtrat. cap. 25. fere per totum. p. 217. -  L. ſi conſtante, ff. de ſoluto matrimonio, materia, cap. 26. ex numero primo, vſque ad numer. 21. p. 233. -  L. hæredes palam, ff. de teſtamentis, cap. 27. numero 20. p. 257. -  L. 3. ff. de militari teſtamento, cap. 30. numero 2. p. 291. -  L. quoties, & l. vbi eſt verborum ambiguitas, ff. de rebus dubiis, cap. 32. numero 48. & 49. p. 322. -  L. qui lancem, ff. de auro, & argento legato, cap. 32. numero 48. & 49. ibid. -  L. qui concubinam, §. qui hortos. l. his verbis §. finali, ff. de legatis tertiò, l. quod in rerum, §. primo, & l. Mæuius, in principio, ff. de legatis primo, cap. 33. numero 3. p. 325 -  L. fundi Trebelliani, ff. de vſufructu legato, cap. 33. numero 9. p. 326. -  L. ſi quando, ff. de legatis primo, allegatio vulgata, longa ſerie exornatur, cap. 38. per totum. p. 385. -  L. qui cum quidam 23. ff. de annuis legatis, cap. 39. numero 47. p. 399 -  L. Aurelius, §. Mæuio, ff. de liberatione legata, cap. 42. numero 52. p. 442 -  L. aſſe toto, ff. de hæred. inſtitut. cap. 43. per totum p. 454 -  L. ſi pluribus, cum ſua materia, ff. de legatis ſecundo, cap. 44. per totum. -  L. finalis, ff. de hæred. inſtitu. cum ſua materia, cap. 47. per totum. p. 462. -  L. qui duos, ff. de legatis primo, & l. legatum 68. §. primo, eiuſdem tituli, cap. 51. numero 25. p. 510 -  L. quærebatur, ff. ad l. Falcidiam, cap. 51. ſub num. 26. verſ. ſecundo deinde facit. p. 511. -  L. ſi fideicommiſſorum 11. ff. vt in poſſeßionem legatorum, cap. 51. ſub numero 27. verſic. nec in contrarium vrgent ea. p. 512. -  L. quidam teſtamento, ff. de legatis primo, cap. 54. per totum. p. 539. -  L. cum certus, ff. de triti. vino, & oleo legato, cap. 54. per totum. ibid. -  L. ſi ſic, §. primo, ff. de legatis primo, cap. 54. ex nu. 23. cum ſeq. p. 545. -  L. placet, ff. de liber. & poſthum. cap. 54. numero 9. p. 540. -  L. fideicommiſſa, §. cum eſſet, ff. de legatis tertiò, cap. 55. num. 14. & quinque ſeq. p. 550. -  L. ſi quis ſub conditione dandorum decem, ff. ſi quis omiſſa cauſa teſtamenti, cap. 55. ex num. 14. cum ſeq. ibid. -  L. ſi quis ita, §. ſi quis ita, ff. de adimend. & transferend. legat. cap. 56. num. 14. & 17. & ſeq. p. 563. -  L. prima, & titulus, ff. de adimend. & transferend. legatis, cap. 56. ex numero 17. vſque ad numerum 24. ibid. -  L. quibus diebus, §. quidam Titio, ff. de condit. & demonſt. cap. 56. numero 68. p. 571 -  L. facta 63. §. reſcripto, ff. de Trebel. cap. 57. numero 2. p. 592. -  L. à teſtatore, ff. de condit. & demonſtrat. cap. 57. per totum. ibid. -  L. fideicommiſſa, §. cum eſſet, ff. de legatis tertio, cap. 57. ex numero 26. cum ſeq. p. 595. -  L. illis libertis, 83. ff. de condit. & demonſt. cap. 60. num. 9. p. 623. & 56. & 57. p. 632. -  L. 4. & l. cum alimenta 22. §. primo, ff. de alimentis legatis, cap. 60. numero 8. p. 623 -  L. ſi cum præfinitione 20. ff. quando dies legati cedat, cap. 60. num. 2. & 39. p. 622. & 630. -  L. Seio, ff. de annuis legatis, cap. 60. num. 59. p. 633 -  L. prima, §. ſi minor, ff. de rebus eorum, cap. 61. num. 33. p. 653. -  Ex Digeſto nouo. -  L. prima, cum ſeq. & totius tituli, ff. de donat. cauſa mort. materia, cap. tertio, numero 10. & quinque ſeq. p. 17. -  L. 2. §. item varus, ff. de aqua quotidiana, & æſtiua. cap. 10. numero 36. & 55. p. 71. & 74 -  L. ſi ſeruus communis, ff. de donat. inter vir. & vxor. cap. 5. quæſtione finali, verſic. pro vxore itaque ipſa, p. 33. & verſi. ad argumenta vero pro contraria parte adducta. p. 35. -  L. cum apud, ff. iudicatum ſolui, cap. 14. numero 34. p. 99. -  L. à ſententia, ff. de appellationibus, cap. 14. ex numero 29. cum ſeq. p. 98 -  L. in teſtamento, ff. de fideicommiſſariis libertat. cap. 21. numero 29. p. 169. -  L. fauorabiliores, ff. de regulis iuris, cap. 23. n. 28. p. 214 -  L. Thais, §. intra, ff. de ſtatuliberis, cap. 25. n. 67. p. 228. -  L. in teſtamentis, ff. de regulis, cap. 32. per totum. p. 318. -  L. abſenti, ff. de donat. cap. 37. ex num. 38. cum ſeq. p. 78. -  L. boues, §. hoc ſermone, ff. de verbor. ſignificat. cap. 39. ex num. 25. cum multis ſeq. p. 394 -  L. qui cum alio contrahit, ff. de regulis iuris. cap. 42. num. 64. & p. 444. & 98. & ſeq. p. 450 -  L. Titia 134. §. idem reſpodi, ff. de verbor. obligat. cap. 47. ex num. 10. vſque ad num. 17. p. 481. -  L. qui per ſucceſſionem, ff. de regul. iuris, cap. 56. n. 24. & 44. p. 564. & 567 -  L. ex ſextante, §. Latinus, ff. de except. rei iudicatæ. cap. 59. num. 55. p. 612 -  L. qui res, ff. de ſolutionibus, cap. 59. n. 56 p. 613 -  L. Sed reuocata 20. ff. de iure fiſci, cap. 59. ex num. 61. cum ſeq. p. 614. -  L. cum quis, & l. cum Cornelius, ff. de ſolutionibus, cap. 59. num. 36. per totum. p. 607. -  L. eum qui ita, §. qui ſibi, aut filio, ff. de verbor. obligat. cap. 59. n. 36. per totum. ibid. -  L. qui autem, §. ſciendum, & l. ſi pupillus, ff. quæ in fraud. creditor. cap. 61. n. 69. p. 665. -  Ex Codice. -  L. quoties, C. de donat. quæ ſub modo, cap. 5. num. 18. & 19. & 41. p. 26. & 31 -  L. eum à quo, & authent. hoc niſi debitor, C. de ſolutionibus, cap. 10. ex num. 47. vſque ad numerum 55. p. 72 -  L. ſi te in vacuam, C. de donat. inter l. mater, & l. ſi conſtante, C. de donat. ante nuptias, cap. 5. numero finali, verſic. ſecundo pro vxore ipſa, & verſic. ſecundum fundamentum non obſtat. p. 34. & 35. -  L. cum virum, C. de fideicommiſſis, cap. 8. n. 12. p. 48. -  L. 3. de liber. præteritis, cap. 7. & 8. p. 40. & 45. -  L. Finalis, C. de ſacroſanct. Eccleſiis, cap. 13. num. 8. & 41. p. 88. & 92 -  L. vnica, §. ſin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, cap. 14. num. 13. & ſeq. p. 96 -  L. 3. C. de inofficioſo teſtamento, cap. 15. num. 80. p. 114 -  L. vltima, C. de inſtitut. & ſubſtitut. cap. 15. num. 73. p. 113 -  L. vltima, C. de poſthum. hæred. inſtitut. c. 15. n. 74. ibid. -  Authent. niſi rogatus, C. ad Trebellian. cap. 16. n. 19. p. 123 -  L. vbi adhuc, C. de iure dotium, cum ſua materia; cap. 26. ex num. 1. vſque ad num. 21. p. 232 -  L. in rebus, §. omnis, C. de iure dot. latè cap. 26. in addition. p. 242 -  L. 2. C. de pignorib. & Hyp. cum ſua materia, cap. 26. ex num. 21. cum pluribus ſeq. p. 231 -  L. quoniam indignum, C. de testamentis, cap. 27. n. 3. & ſeq. p. 254. -  L. iubemus, C. de teſtamentis, cap. 27. num. 20. & 21. & 22. p. 257. & vide ex num. 3. cum ſeq. p. 254. -  L. furioſum, C. qui teſtamenta facere poſſunt, cap. 28. per totum. p. 270. -  L. maritus, C. qui tutores dare poſſunt, cap. 28. in vltima deciſione, per totum. p. 284. -  L. cum quis, C. de naturalibus liberis, cap. 31. num. 71. pag. 308. -  L. ſi quis argentum, §. ſin vero redditum, C. de donat. cap. 33. num. 9. p. 326. -  L. quæ prædium, C. ſi res aliena pignori data ſit, cap. 35. num. 44. & 68. p. 341. & 348. -  L. ſi filius, C. de petitione hæred. cap. 35. n. 57. p. 344. -  L. ſi quando, C. de inofficioſo teſtamento, cap. 36. num. 44. & 69. p. 367. & 370. -  L. ſi conſtat, & l. finalis, C. de compenſat. cap. 40. ex num. 69. cum ſeq. vbi late explicatur compenſationis materia. p. 413. -  L. ſi de certa cum ſua materia. C. de tranſact. cap. 41. num. 71. & 73. & cap. 42. p. 430. per totum p. 437. -  L. ſi fines, C. de euictionibus, cap. 42. num. 65. & 106. p. 444. & 451. -  L. prima, & 2. C. creditorem euictionem pignoris non debere, c. 42. n. 70. & 71. & 97. & 110. 111. & 112. p. 445. & ſeq. -  Authent. ſi quis in aliquo documento, C. de edendo, c. 43. num. 4. & fere per totum cap. p. 454. -  L. optimam, C. de contrahen. & committ. ſtipulatione, cap. 46. ex num. 40. cum ſeq. p. 478. -  L. quod ſponſæ, C. de donat. ante nuptias, cap. 49. num. 24. cum ſeq. p. 493 -  Authent. ſi qua mulier, & authent. ſiue à me, C. ad Velleianum, materia; remißiuè, cap. 52. num. finali. p. 522. -  L. 2. de reſcindenda vendit. quæſtiones nonnullæ explicantur. cap. 2. ex num. 38. cum ſeq. p. 519. -  L. prima, C. quorem legatorum, cap. 56. ex num. 24. cum ſeq. p. 564. -  L. finalis, C. de hæred. inſtitut. cap. 56. ex num. 24. cum multis ſeq. ibid. -  L. 3. C. de nouat. & eius materia, cap. 59. num. 35. p. 607. -  L. finalis, C. de nouat. cum ſua materia, cap. 59. num. 57. p. 614. -  L. ſi prædium, C. de euictionibus, cap. 59. ex num. 44. cum ſeq. & maximè, num. 70. p. 611. & 617. -  L. libera, C. de ſentent. & interlocut. iudic. cap. 59. ex num. 44. cum ſeq. & maximè, num. 70. & 71. ibid. -  L. prima, C. de legatis, cap. 60. num. 56. p. 632. -  L. pecunia, C. de priuilegio fiſci, latè & ſingulariter explanatur cum ſua materia, cap. 61. ex num. 54. vſque in finem cap. p. 661. -  L. finalis, §. & ſi præfatam, C. de iure deliberandi, c. 61. num. 84. p. 670. -  Ex Authenticis. -  §. diſponat, in authent. de nuptijs exornatur permultis, cap. 8. num. 1. cum ſeq. p. 46 -  § illud, in authent. de æqualitate dotis, collat. 7. cap. 26. ex num. 1. vſque ad num. 21. p. 233 -  § ſic igitur licentia. quibus mod naturales effician. legitimi: & §. reliqui, quib. mod. naturales effician. ſui, cap. 31. num. 7. & 72. p. 297. & 308. -  Ex vſibus Feudorum. -  Cap. primo, §. donare, qualiter olim feudum poterat alienari, cap. 13. num. 9. & 42. p. 88. & 92. -  Ex Decretalibus. -  Cap. final de institutionibus, exornatur, c. 13. num. 10. remißiuè. p. 88. -  Cap. innotuit. cap. cum in cunctis, de electione, cap. 31. num. 8. & 76. & 80. p. 297. & 310. -  Cap. tanta eſt vis, qui filij ſint legitimi, c. 31. n. 72. p. 308. -  Cap. vltimo, de conſtitu. cum ſua materia, cap. 56. ex num. 88. p. 583. -  Ex Clementinis. -  Clementina prima, in fine de præbendis, cap. 38. per totum. p. 385. -  Ex legibus Partitarum. -  L. 7. titulo 4. partita 5. cap. 5. n. 18. & 19. & 41. p. 26. -  L. 5. titulo 33. partita 7. cap. 10. ex num. 11. p. 67. -  L. 29. titulo 11. partita 4. cap. 26. numero 14. p. 236. & vide ex numero primo, vſque ad numerum 21. p. 233. & in addit. eiuſdem cap. p. 242. -  L. 8. titulo 29. partita 3. cap. 26. in addit. p. 242 -  L. 6. titulo 17. partita 7. & l. 3. titulo 17. partita 6. & l. 3. titulo 15. partita 2. cap. 28. ad finem, in vltima deciſione, per totam. p. 284. -  L. prima, titulo 13. partita 4. cap. 31. numero 73. p. 309. -  L. 34. titulo 9. partita 6. cap. 56. numero 34. & 35. p. 566. -  L. 31. & 34. titulo 9. partita 6. cap. 56. ferè per totum, p. 559. & maximè, numero 80. per totum. p. 575. -  Ex legibus Tauri. -  L. 69. Tauri, cum ſua materia, cap. 3. numero 11. & 12. & 13. p. 20. & cap. 53. per totum. p. 522. -  L. 41. Tauri, cap. 9. numer. 19. & 85. pag. 55. & 64. -  L. 25. Tauri, cap. 16. ex numero 34. cum ſeq. p. 125. -  L. 23. Tauri, cap. 16. numero 52. p. 132 -  L. 17. & 22. & 44. Tauri, cap. 16. ex numero 2. cum ſeq. p. 118. -  L. 30. Tauri, cap. 16. numero 9. p. 120 -  L. 19. & 23. Tauri, cap. 35. ex numero 47. cum multis ſeq. & numero 58. & ſeq. p. 341. & 344. -  L. 31. Tauri, cap. 36. ex numero primo, vſque ad numerum 11. p. 351 -  L. 23. Tauri, cap. 36. ex num. 11. cum ſeq. p. 355 -  L. 27. Tauri, cap. 36. ex num. 22. vſque ad numerum 31. p. 358. -  Ex legibus nouæ collectionis Regiæ. -  L. 8. titulo 10. libro 5. cum ſua materia, cap. 3. numero 11. & 12. & 13. p. 18. & cap 53. per totum p. 523 -  L. 3. titulo 9. lib. 5. cap. 5. num. finali, verſic. Quinto denique, & vltimo. & verſic. Quintum denique, & vltimum. p. 33 -  L. 6. titulo 21. libro 5. cap. 10. num. 54. & 59. & 61 p. 73. & 75. -  L. 9. titulo 6. libro. 5. cap. 16. ex numer 34. cum ſeq. p. 125. -  L. 7. titulo 6. libro 5. cap. 16. num. 52. p. 132. -  L. prima. tit. 4. lib. 5. cap. 21. ex nu. 24. cum ſeq. p. 167. -  L. 2. titulo 4. libro 5. cap. 21. num. 31. p. 169 -  L. 5. titulo 4. libro 5. cap. 36. numero primo, cum ſeq. p. 233. -  L. 7. titulo 4. libro 5. cap. 36. ex nume. 11. cum ſeq. p. 235. -  L. 11. titulo 6. libro 5. cap. 36. ex num. 28. vſque ad numero 31. p. 238. -  L. 2. tit. 16. lib. 5. cap. 37. ex num. 38. cum ſeq. p. 378 -  Pragmatica Regia, nouiter edita, qua materiæ repræſentationis circa primogeniorum ſucceſſionem dubiæ diluuntur, atque ius nouum ſtatuitur, latè, & ſingulariter explicata, cap. 56. ex n. 92. cum ſeq. p. 579 -  Pragmatica altera, nouiter etiam edita circa fœminarum excluſionem, aut admiſſionem per maſculos eiuſdem, cur etiam remotioris lineæ, & gradus, explicatur, eod. cap. 56. num. 100. p. 589. INDEX COPIOSISSIMVS, ET LOCVPLETISSIMVS MATERIARVM, QVÆSTIONVM, Ac omnium, quæ in hoc libro Quarto continentur, ſcriptus ſerie Alphabetica, & numerorum ratione fideliter ſubducta, diligenter ordinatus. -  A -  ABlativi abſoluti conditionem inducunt, cap. 25. num. 8. & cap. 58. num. 3. -  Per Ablatiuos abſolutos, an per conditionem, ſi, diſpoſitio concipiatur, nihil intereſſe, c. 57. n. 1. -  Quemadmodum enim diſpoſitio concepta per conditionem, ſi, conditionalis cenſetur, ita & per ablatiuos abſolutos concepta, conditionalis dicitur; prout ibi, dicto num. 1. -  Vbi & de intellectu, l. facta 63. reſcripto, ff. ad Trebel. num. 2. -  Ablatiui abſoluti non modo conditionem inducunt, ſed etiam formam, dicto cap. 57. num. 3. & latiùs num. 16. & ſeq. -  Siue proferantur in hominis, ſiue in legis diſpoſitione, & vniuerſaliter in omni actu, & materia, ibid. num. 4. & 5. -  Vbi & de intellectu, l. à teſtatore, ff. de condit. & demonſtrat. -  Ablatiui abſoluti, ſi referantur ad futurum, reſoluuntur in veram conditionem de futuro (prout in conditione dicitur.) -  Sed ſi reſoluantur in conditionem de præterito vel de præſenti, propriam non inducunt, conditionem, prout nec etiam conditio ipſa, dict. cap. 57. num. 6. -  Ablatiui abſoluti, quando proferuntur in materia, quæ in iure certam iam habet determinationem, non inducunt conditionem. -  Sed ſi proferuntur in materia, quæ adhuc non habet certam determinationem, tunc reſoluuntur in propriam conditionem. ibidem, num. 7. & num. ſeq. per totum, cap. de eadem materia. -  Ablatiui abſoluti, quando inducant conditionem, quando etiam fideicommiſſum, & diſpoſitionem, vide latè dict. cap. 57. -  Acceptans litteras, an teneatur, ſi ante acceptationem, is qui eas ſcripſit, iam erat mortuus, vel ſtatum mutuauerat, cap. 59. n. 29. -  Acceptans litteras, an teneatur, ſi is qui ſcripſit, pendante termino ſolutioni ſit decoctus, & ſtatum mutauerit, ibidem, num. 27. -  Acceptans literas, cenſetur fideiuſſor ſcribentis, ibi. num. 28. -  Debitor qui dedit litteras cambij creditori ad mercatorem, liberatur, ſi mercator poſt acceptationem litterarum aufugiat, niſi debitor eſſet conſcius fugæ, num. 30. -  Periculum nominis debitoris dati in ſolutum, ſpectat ad creditorem qui acceptauit, ibid. num. 32. -  Acceptans mercatorem loco debitoris, liberat debitorem, dict. cap. 59. num. 31. -  Acceptatio donationis an ſit neceſſaria, tam de iure communi, quàm de iure Regio, non poſſit ante acceptationem reuocari: cap. 37. ex num. 38. cum ſeq. vſque in finem cap. & cap. 80. numer 9. & 16. & 46. & infra, litera D. verbo donatio. -  Actio ſemel extincta non reuiuiſcit, c. 59. num. 46. -  Actio, vel obligatio perſonalis, etiam contracta, & emanata ratione fundi, vel rei, non ſequitur eius poſſeſſorem, c. 80. num. 37. -  Actum omnem humanum, voluntate, & poteſtate, & ſolemnitate confici, & perfici: quod exornatur cap. 5. num. 9. & 5. ſeq. vbi. -  Actum non facere; vel inualidum, aut inutilem facere, paria ſunt; cap. 13. num. 14. vbi exornatur remiſſiuè. -  Actum non cenſetur, quod ſcriptura non legitur, cap. 13. num. 39. -  Actus quicunque in articulo mortis valide fieri poteſt, & ſortiri effectum. -  Bene articulus mortis eſſet conſiderabilis, quando eſſet tam prope mortem, quod ſenſus deficeret, cap. 22. num. 106. -  Actus quincunque ſpontaneus præſumitur regulariter, niſi coactio probetur, cap. 22. num. 112. -  Actus vt valeat potiùs quàm pereat, non modo in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in omni materia, & diſpoſitione interpretatio ſumi debet; cap. 30. ex num. 1. cum ſeq. -  Et vt ſit verus, & legitimus, num. 7. -  Pro actus validitate præſumptio, & coniectura quæ ſumitur, cæteris eſt firmior, & efficacior, ibid. num. 9. -  Etiamſi verba improprientur, num. 10. & latè de materia per totum caput. -  Actus omnis, in quo non apparet determinatio certa, regulatur à conſuetudine, cap. 36. n. 34. -  Actus potius pro executione, & confirmatione voluntatis præcedentis, quam quod ſit nouus actus, aut noua diſpoſitio, interpretatio fieri debet, ne mutatio voluntatis inducatur, cap. 37. num. 12. -  Adimi in codicillis licet poſſint legata, & fideicommiſſa, id tamen intelligitur, niſi in contrarium conſtet de mente teſtatoris, de qua conſtare dicitur aperte, vbi limitata fuit ademptio fideicommiſſi in codicillis, & non in totum, cap. 22. num. 168. -  Per ademptionem vnius rei, non ſequitur ademptio alterius, quando res ſunt ſeparabiles, ibid. num. 169. -  Ademptio facta in pœnam, licet ſit conditionalis, non facit principalem diſpoſitionem conditionalem, ſed interim peti poteſt legatum, vel hæreditas aditi, cap. 56. num. 13. -  Ademptio, & tranſlatio legati inter ſe differunt, ibid. num. 18. -  Ademptio alia ſimplex eſt, & ſine tranſlatione, alia verò cum tranſlatione eiuſdem legati in alium, dicto cap. 56. num. 19. -  Ademptionis, & tranſlationis legatorum diffinitio, num. 20. -  Vide alia infrà, litera L. verbo Legatorum. -  Addens qualitatem, ita demum declarare dicitur, ſi non alterat ſubſtantiam; aliàs ſecus, cap. 19. numero 20. -  Adimpleuiſſe de iure videtur is, per quem non ſtat, quominus impleatur, cap. 60. num. 38. -  Adminiſtrator pro reliquis vnius adminiſtrationis conuentus, creditum ex alia adminiſtratione compenſare deſiderans, an audiatur, cap. 40. numero 78. -  Affectio maior habetur ad eos, qui ſunt nati, & cogniti tempore factæ diſpoſitionis, quam ad eos, qui nec nati erant, nec cogniti, cap. 36. num. 58. -  Immo in deſcendentibus naſcituris affectionis, ſeu prædilectionis ratio aſſignari non poteſt, niſi ex gradus proximitate, num. 59. -  Alexandri Trentacinquij reſolutio, nouè ponderatur, cap. 5. num. 45. -  Alphonſi Azeuedij reſolutio expenditur, & dem reſpondetur, cap. 9. nu. 12. -  Alphonſi Azeuedij, conſilium 18. nouè ponderatur, & reſpondetur eidem; ibi num. 14. & vide nu. 81. & 82. -  Alphonſi Azeuedij conſideratio noua, nouè etiam, & concludenter conuincitur, cap. 27. nu. 52. -  Alphonſi Azeuedij diſtinctio, nouè, & verè improbatur, cap. 27. nu. 82. -  Alexandri, Bertrandi, Cephali, & Hippolyti Riminaldi conſilia nonnulla expenduntur, quibus intenditur probari, ſubſtitutiones, & fideicommiſſa conditionalia tranſmitti ad hæredum hæredes, cum alicuius hæredes vocati reperiuntur: & eiſdem reſpondetur, cap. 56. num. 30. -  Alienationis prohibitio ſine cauſa facta non valet, cap. 9. num. 16. -  Et vide numero 84. vbi in Hiſpanorum primogenijs contrarium. Vide etiam cap. 79. colum penul. & finali: ex alienationis bonorum prohibitione, an maioratus inſtitutus cenſeatur, dicto c. 9. num. 15. & vide num. 83. -  Alienare qui non poteſt; neque etiam poteſt reditum, ſiue cenſum conſtituere. -  Idque maxime, quando alienatio prohibetur fauore alicuius, cap. 35. num. 36. & 37. -  Alienatio rei Minoris, vel Eccleſiæ, valet ſine ſolemnitate, quando reperitur vtilis Eccleſiæ, vel minori, idque ex ſententia quorundam, c. 61. n. 23. -  Contrarium, quod non valeat ſine debita ſolemnitate, etiam ſi eiſdem euidenter ſit vtilis, num. 40. & 41. & ſub numero 36. -  Alimenta promiſſa, ſeu relicta alicui cum certa temporis determinatione, finiuntur, ſi alimentarius interim decedat, nec reliqui temporis eius hæredibus debentur, cap. 60. nu. 2. & 39. -  Alimenta habent de ſui natura determinationem ex illius perſona, cui debentur; ideo relictum etiam temporale habet tacitam conditionem, dummodo viuat tanto tempore legatarius, nu. 3. -  Alimentorum legatum dicitur annuum, ideo pro primo anno eſt purum, & pro ſequentibus conditionale, numer. 4. -  Alimenta regulariter finiuntur cum morte eius, cuius fauore promiſſio, aut obligatio eorum facta eſt, num. 5. -  Alimenta in perſona vnius aliud ſunt, quam in perſona alterius, & ſunt merè perſonalia numero 6. -  Alimenta promiſſa à ſocero ſimpliciter filiæ, & genero, dum collocat filiam in matrimonium, an cenſeantur promiſſa perpetuò, hoc eſt, durante vita vtriuſque, dicto cap. 60. nu. 8. & 44. & 55. -  Alimenta relicta propter filij vtilitatem his, qui cum eo commorati fuiſſent, ceſſant mortuo filio, ibidem num. 9. -  Vbi & de materia, l. illis libertis 83. ff. de condit. & demonſt. & numero 56. & 57. vbi latius. -  Alimenta ſimpliciter promiſſa, aut relicta, præſtanda eſſe in domo grauati, vel obligati, ex ſententia quorundam. Contra vero ex communiori, & veriori ſententia, dicta cap. 60. n. 10. & 22. vbi late. -  Alimenta per patrem promiſſa in certa quantitate, & pro certo tempore, dum filia nuptui tradebatur, non finiri mortua filia, in caſu quodem, de quo in Regio Hiſpalenſi Senatu controuertebatur, ibidem, num. 17. & 18. -  Alimenta, quando expreſſe promittuntur in domo, fauor, & commoditas ea promittentis, cenſetur in conſideratione habita, vt promiſſor extra domum ad nihilum voluerit obligari, num. 20. -  Secus vero, cum alimenta ſimpliciter promittuntur, quia tunc promiſſio ad fauorem alimentarij facta cenſetur, numero 21. -  Alimenta ſimpliciter promiſſa, domo ſcilicet, in qua præſtanda ſint, non deſignata, præſtanda eſſe extra domum. -  Atque ita in ſimplici alimentorum promiſſione, non eſſe obligatum alimentarium ſumere alimenta in domo obligati, ſed poſſe ea conſequi, & habere extra domum. -  Idque ex veriori Interpretum multorum ſententia, contra alios, dicto cap. 60. numero 22. etiam 3. -  Vbi reſpondetur contrariæ partis Authoribus. -  Alimenta præſtare grauatus, vel obligatus, quibus in caſibus ipſa non in domo propria, ſed alibi pro alimentarij commodo præſtare debeat, num. 26. -  Alimenta peti non poſſe extra domum, quando relicta ſunt cum onere habitandi, vel in domo propria promiſſa, num. 27. -  Alimenta præteriti temporis petere non poteſt alimentarius, qui non eſt moratus in domo, quando relicta fuerunt cum onere morandi. num. 28. -  Alimenta extra domum peti poſſe generaliter, abſque onere commorandi cum grauato, vel obligato quotieſcumque iuſta cauſa ſubeſt non commorandi cum eo, num. 29. -  Alimenta extra domum, in qua habitare tenetur, ſub eo prætextu petens, quod in ea pacificè non poſſit morari, quid probare teneatur, num. 30. -  Alimenta extra domum, in qua habitare tenetur, petens, vt dignoſcatur an obtinere debeat, nec ne quatuor caſus principales diſtinguendos eſſe dicto cap. 60. num. 31. -  Alimentorum legatum relictum vxori per annum luctus, expirat cùm primum vxor ad ſecundas conuolauerit nuptias, num. 34. -  Alimenta ſi fuerint æſtimata pro certo tempore, & poſtea alimentarius plus, vel minus vixerit, fit deductio, vel augmentum ex poſt facto, inſpecto tempore, quod alimentarius vixerit, num. 36. -  Alimenta præſtat hæres in loco ſui domicilij, non vbi alimentarius degit: ibidem, num. 67. -  Ambiguum, obſcurum, dubium, & incertum, quid & quemadmodum diſtinguantur: & de ſententia Authoris, cap. 4. ex numero. 1. cum ſeq. vſque ad numer. 10. -  Ambigui, & obſcuri controuerſiam omnem, vel facti, vel iuris quæſtionem appellari regulariter proprius tamen dici voluntatis quæſtionem, dicto num. 10. vbi latiùs hoc explicatur. -  In ambiguis, obſcuris, & dubijs declarandis, certam, aut generalem adeò regulam dari non poſſe, quæ omnia comprehendat: cum variæ, & diuerſæ ſint hominum voluntates; nec omnia poſſit Legiſlator comprehendere, ſiue declarare, & præuenire, num 11. -  Idcirco in eiſdem, ac cùm verborum ambiguitas, vel obſcuritas eſt, valere quidem quod actum eſt, nec propterea vitiari, num. 12. -  Sed ex varijs cauſis, & coniecturis voluntatem interpretari, num. 13. -  Et triplicem conſiderari interpretationem, ex verbis perſpicuis, & claris, ex verbis, & mente, atque ex mente tantum per interpretationem, numero 14. -  Ambiguum, obſcurum, & dubium non differre inter ſe, ex ſententia veriori, ſed plerumque vnum pro altero poni, & accipi; nec dari ambiguum, & dubium, quod non ſit obſcurum. -  Idque etiam ex communi vſu loquendi, dicto cap. 4. num. 15. & 16. -  Ambiguum, obſcurum, & dubium, quibus modis accipiatur? & de ſententia Baldi, & Socini, num. 17. -  Ambiguitas, ſiue obſcuritas verborum vnde proficiſcatur; & de ſententia Camilli Gallinij, qui ad quatuor capita principalia articulũ reduxit. n. 18. -  Ambiguam diſpoſitionem interpretari primo à mente diſponantis. deinde inſpici id, quod eſt veriſimilius: & his deficientibus, ſeruari proprietatem verborum, num. 19. -  In ambiguis inſpiciendum eſſe illud, quod eſt veriſimilius, vel quod plerumque fieri conſueuit dicto cap. 4. numero 20. -  Ambiguum uerbum poſitum poſt alia, quæ ſint clara, debere in dubio intelligi de caſu ſimili ibidem, numero 21. -  Ambiguam diſpoſitionem optimè declarari ex caſu poſtea ſubſequuto, num. 22. -  In ambiguis ſic debet fieri interpretatio vltimæ voluntatis, vt & moribus, & ſtatutis ciuitatis conueniat; quia teſtator præſumitur voluiſſe, quod lex ſua municipalis valeat, cap. 35. num. 15. -  Ambiguitas, vel obſcuritas, quando verſatur circa res tantum, quid fieri debeat, cap. 34. num. 16. -  Et quid ſi ambiguitas, vel incertitudo ſit circa verba tantum, num. 17. -  Andreæ Alciati placitum improbatur, cap. 4. num. 5. -  Antonij de Aïora locus explicatur, cap. 16. num. 36. & 59. -  Ancharani conſilium 219. expenditur, de ratione eius agitur cap. 25. num. 40. -  Antonij Fabri, Ioannis Bologneti, & Ioannis Marci Aquilini, contra communes Interpretum traditiones, placita nonnulla in medium proferuntur: & communis defenditur, cap. 27. n. 55. -  Antonij Fabri obſeruationes nonnullæ proferuntur; quibus contenditur, donationem hodie reuocari non poſſe, etiam ante acceptationem. cap. 37. num. 41. ſeq. -  Antonij Fabri, de donatario, qui donationem in abſentem ſe collatam, vult ratam habere poſt mortem donatoris, locus inſignis expenditur, dicto cap. 37. num. 48. -  Antonij Fabri, de donatione in abſentem, ac ignorantem collata, ſtipulante notario, & ante donatarij ratihabitionem reuocata; locus egregius commemoratur, ibidem, num. 52. -  Annui reditus ſine cenſus conſtitutio, an de iure ſubſiſtat, ſi abſque decreto iudicis, cum authoritate tamen tutoris, aut curatoris fiat, & in vtilitatem, & commodum minoris ceſſerit, cap. 61. num. 28. & ſeq. Annui redditus, an inter immobilia, vel mobilia computentur à iure. ibidem, num. 39. -  Anima cenſetur perſona prohibita ad nominationem, propter difficultatem conueniendi, cap. 13. num. 7. Contrarium ibi, num. 40. -  Animam ſuam an nominare valeat is, qui in ſecundam vel tertiam perſonam, aut vitam, nominare poteſt, dicto cap. 13. num. 11. & ſeq. -  Antiquum in probationibus, quid dicator, arbitrio iudicis committitur, cap. 43. num. 44. -  Appellatio eſt omni caſu permiſſa, ſi non reperiatur expreſsè prohibita, quod exornatur remiſſiue, cap. 14. num. 36. -  Etiam quando dubium aliquod ſubeſſet, num. 35. -  Argumentum illud, ſubſtitutus non es hoc caſu, aut de te non loquitur ſcriptura; ergo ad fideicommiſſum admitti non debes, explicatur, cap. 9. n. 3. & 74. -  Arræ conſtitui poſſunt conſtante matrimonio, cap. 49. num. finali. -  Arrarum promiſſio an minuatur, ſi promittentis bona aliqua poſtea euincantur, quæ tamen ab eo bona fide poſſidebantur, cap. 59. num. 23. -  Author quibus impulſus, atque adductus fuerit principaliter, vt coniecturarum, atque interpretationis vltimarum voluntatum tractatum, & diſceptationem ſuſciperet; & de fine, atque intentione ipſius præcipua in eo tractatu; c. primo, numero primo. -  B. -  BAlbutiens lingua, quis, & quomodo dicatur, c. 27. num. 4. -  Balbutientis lingua teſtamentum, an de iure ſubſiſtat, ibidem, ex num. primo, cum ſeq. -  Bertrandi ſententia in conſilio 148. libro primo, adducitur, atque explicatur, cap. 25. num. 54. & 56. & ſeq. -  Beneficio meo nemo potes vti, niſi quatenus ego volo. -  Nec facit iniuriam, qui ſuum beneficium non impartitur, cap. 64. num. 14. -  Blanditiis poteſt quis alium allicere, ad ſibi relinquendum, cap. 22. numero 107. -  Ad blanditias alicuius factum teſtamentum ſecundum, an reuocet primum, ibidem num. 117. & 118. -  Bona in dubio præſumuntur allodialia, & libera, & alienabilia, non maioratui ſubiecta, vel inalienabilia, niſi ſcriptura maioratus oſtendatur, cap. 9. num. 1. -  Ex coniecturis tamen fideicommiſſo, & maioratui perpetuo ſubiecta, præſumi poſſunt, prout latius, ibidem, num. 68. -  Bona in dotem data, vel ob cauſam donata, eo ipſo exierunt de patrimonio parentis dotantis, vel meliorantis, & effecta ſunt proprium patrimonium ipſius filiæ dotatae; vel filij, cui donatio facta eſt, nec in bonis eiuſdem parentis remanent. cap. 16. num. 38. -  Bonorum diuiſione facta cum clauſula ad habendum, tenendum, poſſidendum, & quicquid placuerit, faciendum, vtrum videatur tributa, & conceſſa alienandi facultas, aut remiſſum eſſe fideicommiſſum, remiſſiue, cap. 48. num. 10. -  C -  CAſus in vltimis teſtatorum diſpoſitionibus, an & quando dicatur omiſſus, vel non, vt tanquam omiſſus non attendatur, vel ſi pro expreſſo habeatur, velut expreſſus operetur, & quando pro expreſſo habendus ſit. -  Articulus equidem difficilis, & ad modum frequens, & qui latiſſime patet apud ſcribentes. -  Nec ſub compendio breui verborum facile comprehendi certave, aut generali doctrina comprehendi valet, cap. 15. num. 1. -  Idcirco, pro eius articuli explicatione diſtincta, neceſſe fuiſſe, theoricas illas & doctrinas communes interpretum quam plurimorum euolare, atque originaliter prælegere, prout agregantur, atque commemorantur ibi, num. 2. & late de materia per totum dictum cap. 15. -  Caſus duo ſimplices, ſi in diſpoſitione ſunt expreſſi, & euenit caſus mixtus omiſſus, ſi diſpoſitio eſt fauorabilis, fiet extenſio ad caſum mixtum omiſſum. -  Quod ſi diſpoſitio eſt odioſa, non fit extenſio ad caſum mixtum. -  Idque ex ſententia communi, eod cap. 15. num. 35. -  Ex ſententia vero aliorum vide ex num. 36. vſque ad num. 48. -  Caſus omiſſus ſi exprimatur per modum conditionis, non extenditur ad caſus ſimiles regulariter, & inde caſus omiſſus regulariter continetur, dicto num. 48. -  Idque pro regula conſtituitur, & accipitur, vt procedat in quacumque conditione, tam voluntaria, quam neceſſaria, quando caſus eſt diſſimilis, numero 49. -  In caſu vno conditionalis diſpoſitio, ſeu prouiſio facta, ad alterum expreſſo diſſimilem, non extenditur, num. 56. & vide tribus numeris ſeq. -  Sed an caſus ſit ſimilis, vel diſſimilis, dependet à ſubiecta materia, & ab intentione proferentis. -  Et ita non poteſt dari certa firmaque regula, prout Ioannes Bolognetus, & vere, & ſingulariter animaduertit, ibidem, num. 54. -  De caſu ad caſum in conditione voluntari non datur progreſſus, ſed debet illa impleri in forma ſpecifica, prout fuit ipſa prolata, numero. -  Et ſic inſpicitur merum factum conditionis per teſtatorem ex ſola eius voluntate appoſitæ, numero 55. -  Quia ex adiectione conditionis actus indiuiduus redditur, & ideo non poteſt aliter, quam in forma ſpecifica adimpleri, num. 56. -  Sed non procedit, quando ex coniectura aliqua deprehendi poteſt, teſtatorem non modum, ſed ſinem potiùs conſideraſſe. -  Tunc namque de caſu ad caſum datur progreſſus, ibidem, num. 57. -  Non etiam procedit, quando caſus ad quem fieret productio, ſiue extenſio, per omnia exequeretur, ſubrogareturque illi, quem teſtator expreſſit. -  Tunc namque, etiam in conditione voluntaria daretur progreſſus de caſu ad caſum, num. 58. -  Et quid quando alia videretur fuiſſe mens teſtatoris num. 59. -  Caſus quando exprimitur per modum conditionis neceſſariæ ad actum, vel ad effectum actus, tunc fit extenſio ab vno caſu ad alium ſimilem. -  Et ſic conditio ipſa impleri poteſt per æquipollens, num. 60. -  Secus tamen, quando in oppoſitum appareret expreſſe, vel per alias coniecturas, prout ibidem notatur. -  Et Ioannis Bologneti notanda animaduerſio recenſetur. -  Cauſæ duæ quando concurrunt, vna in ſpecie, altera in genere, cauſa illa, quæ eſt ſpecialis, præualet, cap. 23. num. 23. -  Cauſa quæ reſpicit ſolum fauorem, & commodum legatarij, non reſtringit legatum, cap. 25. num. 45. & cap. 56. num. 7. & cap. 60. num. 19. -  Sicque cauſa ipſa reſpiciens ſolum fauorem legatarij, impulſiua dicitur, & non finalis, & non reſtringit legatum, quin debeatur, & etiamſi illa deficiat, ibid. num. 46. -  Et id maxime inter coniunctas perſonas, num. 47. -  Inter quas legatum potius ex naturali affectione, & ex cauſa motiua, quam limitatiua factum præſumitur, prout ibidem notatur. -  Cauſæ plures quando concurrunt in diſpoſitione vna ceſſante, non ceſſat diſpoſitio, cap. 60. numero 50. & latius, & vtilius in addit eiuſdem capitis. -  Cauſa ceſſante, non ceſſat effectus, iam conſummatus, cap. 60. num. 51. -  Vel vbi ius eſſet etiam alicui quæſitum ex cauſæ exiſtentia, num. 52. -  Nec enim debent ex caſu quolibet ſuperueniente, reuocari illa, quæ iam perfecta, & abſoluta, & conſummata fuere, num. 53. -  Cald. Pereiræ roſolutionem, Hiſpalenſis Regij Senatus deciſioni, & Authoris opinioni conuenire, cap. 13. num. 18. -  Cancellatio teſtamenti, vide infra, verbo, teſtamentum. -  Caroli Ruini lapſus duplex, noue detectus per authorem, cap. 21. num. 101. -  Caroli Ruini ſententia noue confutatur, ibidem, num. 109. -  Cenſus an poſſit conſtitui ſuper bonis maioratus, cap. 35. num. 33. & ſeq. & num. 62. -  Circuitus vitandi, cap. 61. num. 51. vbi explicatur. -  Clauſulæ præcedentis proprium eſt influere in ſequentes, præſertim ſi continuato ſermone proferantur, cap. 9. num. 37. -  Eſt enim potior clauſula præcedens ad inſtituendum, quam ſubſequens ad refluendum, num. 39. -  Clauſulam non ſolum præcedentem, ſed & in fine poſitam, referri ad omnia præcedentia, maxime, quando nulla ſubeſt differentiæ ratio, ibidem, num. 40. -  Clauſula, quæ ſubijcitur, non refertur regulariter ad ea, ſuper quibus facta eſt ſpecialis prouiſio, dicto cap. 9. num. 51. -  Clauſula ſolicita apponi, licet omittatur, nunquam omiſſa cenſetur, ſed potius expreſſa, cap. 13. nu. 4. & vide num. 38. vbi id declaratur. -  Clauſulæ primogeniorum Hiſpaniæ, ſunt interpretandæ ſecundum conſuetudinem Hiſpaniæ in ſucceſſione primogeniorum, cap. 36. num. 33. -  Ex clauſulis in executiuis, non in principali diſpoſitione appoſitis, voluntatis, & intentionis teſtatoris coniectura ſumitur, & interpretatio congrua colligitur, cap. 48. numero primo. -  Cum ex illis deducatur, qualis fuerit mèns, & finis, ſiue intentio diſponentis, num. 2. -  Clauſulæ, an ſint poſitæ in diſpoſitiuis, an in executiuis, multum intereſſe, ibidem, num. 3. -  Clauſulæ acceſſoriæ, ſeu poſitæ in executiuis, non ampliant, neque alterant, aut immutant diſpoſitionem principalem, ſed ſolum in ſuo primo intellectu confirmant, & regulantur ſecundum naturam principalis diſpoſitionis, quod exornatur, dicto cap. 48. num. 4. -  Clauſula ad habendum, tenendum, poſſidendum, & quicquid perpetuo ſibi, & ſuis placuerit, faciendum, in conceſſione feudi appoſita, vtrum facultatem alienandi importet, ibidem, num. 8. -  Clauſulæ, quando dicantur diſpoſitiuæ, vel executiuæ, ſiue poſitæ in executiuis, & non in diſpoſitiuis, ibidem, num. 9. -  Clauſulæ in executiuis adiectæ, declarant diſpoſitionem principalem, & ſunt aptiſſimæ, & ſufficientes ad declarandum mentem diſponentis, eandemque diſpoſitionem præcedentem, ibidem, num. 12. -  Clauſulæ in executiuis appoſitæ, ampliant diſpoſitionem præcedentem, cum appoſitæ ſunt ſuper diſpoſitione, quæ eis non repugnat, num. 13. -  Vel quando in ea diſpoſitione nihil alias operarentur, num. 14. -  Aut in fauorabilibus, ſecus in reſcriptis gratioſis, & ſimilibus, quod latius explicatur, ex num. 15. vſque ad num. 21. -  Clauſulas acceſſorias, ſiue executiuis, potius adijci ex voluntate partium, quam ex ſtillo notarij, ibid. num. 21. -  Nec præſumi, quod ipſe notarius clauſulas tanti ponderis ex ſolo ſuo capite inſtrumento adſcribat, num. 22. -  Nec poteſt ipſe plus ſcribere, quam quæ propriis vidit oculis, vel propriis audiuit auribus, num. 23. -  Et cenſetur rogatus à partibus, vt clauſulas conſuetas apponat, num. 24. -  Debetque inſtrumentum coram partibus legere, num. 25. -  Clauſulam codicillarem cenſeri ex voluntate teſtatoris inſertam in inſtrumento, dicto cap. 48. num. 27. -  Idem de cæteris accidentalibus, & ſubſtantialibus, num. 28. -  Clauſula præcedens potentior, & firmior eſt, vt ſequentia determinet, écontra, cap. 50. numero 15. -  Clauſula cuiusvis diſpoſitionis interpretatur aliam, & per aliam, ibid. num. 35. -  Clauſula de per ſe ſtans, aut non de per ſe, ſiue in principio, aut in medio, vel in fine diſpoſitionis appoſita, an referatur ad omnia præcedentia, vel ſequentia, ſiue ad quæ, latus, & difficilis, atque intricatus articulus, & à multis explicatus, cap. 50. num. 36. -  Clauſulas in principio, aut in medio, vel in fine diſpoſitionis appoſitas, congruam præſtare interpretationem, atque coniecturam eorum, quæ in præcedentibus, vel ſequentibus dicta fuere, ibid num. 37 -  Regulariter tamen clauſulas eius modi, quantumcunque generales, in vltimis voluntaribus appoſitas, reſtingi ad ea, quæ ſunt ſimilia expreſſis, non ad diuerſa, ibidem, numero 38. -  Et ad ſpecificata dummodo intelligatur, prout declaretur, ibid. num. 39. -  Et ſic ea, quæ habent determinatam, & claram diſpoſitionem, num. 40. -  Sic etiam reſtringi, vt non referentur ad omnia præcedentia, vel ſequentia, quando repugnaret præſumpta teſtatoris voluntas, numero 41. -  Clauſula de per ſe ſtans, & ſeparata, refertur ad omnia, ſiue ſit poſita in principio, ſiue in medio, ſiue in ſine, quod late probatur, dicto cap. 50. num. 42. -  Clauſula dicitur per ſe ſtans, ſi habeat orationem perfectam, & abſolute, non relatiue poſita ſit, num. 43. -  Clauſula ſeparata, & de per ſe ſtans, refertur ad omnia, vbi eſt eadem ratio, vel vbi non poteſt aſſignari ratio diuerſitatis, num. 44. -  Secus tamen, ſi non ſit eadem ratio, vel quando diuerſitatis ratio aſſignari poteſt, num. 45. -  Et vbi militat eadem ratio, ad omnia refertur, etiamſi clauſula poſita ſit ad qualificandum aliquem ex caſibus, aut capitulis, num. 46. -  Clauſula de per ſe ſtans, refertur ad omnia, quandocunque poteſt commode, & congrue ad omnia referri, quia omnibus congruit, alias ſecus, vel referenda ad ea duntaxat, quibus commode congruit num. 47. -  Clauſula de per ſe ſtans, refertur ad omnia, niſi contrarium ſuadeat aliqua ratio contrarietatis, incompaſſibilitatis, in aptitudinis, deſtructionis recti ſermonis, ſuperfluitatis, diuerſitatis, ſeparationis, abſurditatis, repugnatiæ, inconuenientis, vel proprietatis verborum, num. 48. -  Et ad hoc in effectu reducuntur variæ obſeruationes, atque interpretum limitationes, quibus limitant generalem regulam, ſiue traditionem à præfatam, num. 46. -  Reducuntur quoque Iacobi Menochij ad ipſammet regulam limitationes plures, prout dicto cap. 50. num. 50. referuntur. -  Clauſula quando eſt appoſita ad qualificandum aliquam diſpoſitionem, vel capitulum aliquod; ad omnia non referet, num. 51. quod explicatur, num. 52. -  Clauſula in fine poſita, quibus in caſibus referatur ad omnia præcedentia, vel non referantur, quemadmodum ex ſententia communi Ioan. Vincent. Hondedei explicauerit, num. 53. -  Clauſula, ſiue in principio, ſiue in medio, ſiue in fine diſpoſitionis appoſita, refertur ad omnia, ſi continuatiue ſcripta ſit, ibidem num. 54. -  Vbi latius explicatur, & vide num. 55. quando ſcriptura dicatur continuata. -  Clauſula poſita in fine vnius orationis, ad omnia præcedentis refertur, quæ comprehenduntur in eadem oratione, ſiue ſit oratio ſimplex, ſiue ſit oratio compoſita, comprehendens ſub ſe plures orationes ſimplices, quæ ab eodem verbo principali reguntur, & copulantur, num. 56. -  Clauſula poſita inter vnum capitulum, ſiue in principio, aut in medio alicuius capituli, ad illud tantum refertur, prout n. 57. latius explicatur: & vide quando vnum, vel plura dicantur capitula. numer. 58. -  Clauſula rebus ſic ſe habentibus; & in eodem ſtatu permanentibus, & aliquo de nouo non ſuperueniente, ex præſumpta diſponenti mente, in omni actu materia, & diſpoſitione ſubintelligitur, cap. 59. num. 20. -  De clauſula, rebus ſic ſe habentibus, & in eodem ſtatu permanentibus; vide late, dicto cap. 59. per totum. -  Collationis introducendæ rationem potiſſimam fuiſſe, propter æqualitatem filiorum ſeruandam, cap. 16. num. 42. -  Communis ſenſus ſemper attendendus eſt, cap. 13. num. 5. -  Comparatio literarum, an ſit ſufficiens probatio, quando agitur de ſchedula tradita religioſo, ad quam teſtator ſe retulit, cap. 20. num 32. & 35. -  Comiti ſi data eſt poteſtas reuidendi ſtatuta, & ipſe quædam improbat, cætera confirmare videtur, cap. 22. num. 166. -  Copula requirit concurſum omnium copulatorum. -  Et vbi plura requiruntur, contractus perficitur, ex vltimo, cap. 60. num. 42. & 43. -  Copulatiuæ vna pars, aliam declarat, cap. 61. nu. 5. -  Copulatiua ſolet ampliare, cap. 61. num. 6. -  Condemnatio, ſiue ſententia non cadit ſuper non petitis, vel non deductis, cap. 10. num. 51. -  Condemnatio limitata, & reſtricta ad certam bonorum quantitatem, limitatum debet producere effectum, cap. 45. numero 48. -  Commiſſario ex l. 33. Tauri, quod tempus præfigatur ad teſtamentum faciendum, cap. 36. numero 18. -  Coniunctio licet ſit ab vtraque parte, ſi tamen impar, ſuſtinetur argumentum ad fauorem eius, qui eſt magis coniunctus, c. 32. num. 45. -  A conſuetis argumentum validum eſt, cap. 80. num. 3. -  Confeſſio vxoris cum poſſeſſione mariti, vel cum eo, quod ſit dignus tanta dote, probatur omnia fuiſſe data in dotem, & vxori præiudicat, c. 40. num. 39. -  Idque maxime, ſi ſæpius extraiudicium firmauerit, ſe bona ſua in dotem tradidiſſe marito, eod. num. 39. -  Confeſſio extraiudicialis abſente parte facta plene non probat, quod exornatur remiſſiue, c. 52. num. 35. & cap. 69. vbi latius. -  Et quid ſi præſente parte facta ſit, & an tunc acceptatio requiratur, num. 36. dict. cap. 52. & dict. cap. 69. -  Confeſſio extraiudicialis geminata abſente parte, plene probat, & præiudicat, dicto cap. 52. n. 37. & dicto cap. 69. -  Confeſſio geminata exceptionem non numeratæ pecuniæ non excludit, cap. 52. num. 43. -  Contemplatione certæ perſonæ facta promiſſio, vel legatum relictum, ipſi perſonæ cohæret, & conſequenter perſona extincta, dicitur quoque extingui, cap. 60. num. 7. -  Conſentiens in vno actu iudicij non cenſetur conſentire in reliquis, cap. 60. num. 65. -  In contractibus interpretatio fit contra eum, qui ſe non declarauit, & legem contractus apertius non dixit. cap. 13. num. 36. -  Vbi & allegatio vulgata, l. veteribus, ff. de pactis: exornatur nonnullis, remiſſiue. -  In contractibus an mens attendatur, potius quam verba, remiſſiue, ibidem, num. 37. -  Contrahentes ſe abſtineant à verbis generalibus, ne nimium effuſo ſermone, in promptum incidant periculum, quia ſibi imputent, ſi vtantur verbis generalibus, cap. 42. num. 41. -  Contrahens cum alio, tenetur inquirere conditiones contrahentis, & qualitates rei, quæ veriſimiliter poſſunt deuenire ad notitiam, cap. 42. num. 64. & vide num. 99. & 100. vbi latius id explicatur: an ſcilicet, l. qui cum alio contrahit, ff. de regul. iur. procedat etiam reſpectu rerum, de quibus contrahitur, non ſolum reſpectu perſonæ. -  Et an procedat in caſibus, in quibus alter ex contrahentibus tenetur ex natura contractus certificare, & notificare aduerſario omnes qualitates rei: vide ibidem, num. 102. & ſeq. -  Qui cum alio contrahit, quamuis diligenter teneatur illius conditionem, atque qualitates inquirere, excuſatur tamen ob iuſtam, & probabilem ignorantiam, dict. cap. cap. 42. num 98. -  Conditio ad vnguem, & in forma ſpecifica adimpleri debet, cap. 24. num. 9. -  Et ſolum inſpicitur id, quod fuit expreſſum, & ſpecificatum, num. 10. -  Et vbi non eſt ad certum tempus limitata, nec reſtricta, poteſt quandocunque impleri, ſecus tamen ſi ſit reſtricta, numero 11. -  Conditio poteſtatiua vtrum poſſit ſine mora quandocunque in perpetuum impleri, remiſſiue, dict. cap. 25. num. 13. -  In conditionibus moræ purgatio locum non habet, ibidem, num. 16. -  Conditio poteſtatiua non habetur pro impleta, quando ſtetit per ipſum honoratum, & conditione grauatum, quominus impleret conditionem ipſam, num. 17. -  Et idem in conditione mixta, quando non impletur facto ipſius legatarij, vel cum non deficit ex parte eius, cui impleri debuit, ſed ex parte alterius, ſcilicet tertij, num. 18. -  Conditio contrahendi cum certo genere perſonarum, vel cum certa, & determinata perſona, valida eſt, dicto cap. 25. num. 20. -  Quia ex hoc non cenſetur adempta facultas contrahendi, licet ex parte reſtringatur, eod. numero 20. -  Sicque conditio, ſeu præceptum à teſtatore iniunctum fœminæ, vt alicui nubat ſub pœna priuationis hæreditatis, vel legati, vel maioratus inſtituti, de iure ſubſiſtit, & adimpleri debet, num. 21. -  Et non modo per viam conditionis, ſed etiam per viam modi adiici poteſt, numero 22. -  Et non modo, vt fœmina nubat alicui extra familiam, ſed etiam de familia, num. 23. -  Poteſt etiam dici conditio, qua hæreditas auferatur, ſi quis contraxerit matrimonium cum certo genere perſonatum, num. 20. -  Conditio pro defecta, non autem pro impleta habetur, quoties impedimentum à tertio illatum fuit, ſicque grauato præſtatur actio ad intereſſe aduerſus ipſum tertium impedientem, dicto cap. 25. num. 31. & latius explicatur, num. 26. & ſeq. -  Conditionis cuiuſuis, etiam caſualis defectus, nunquam vitiat diſpoſitionem, quando veriſimiliter diſponens legatum eſſet, & etiam defecta conditione, relicturus, num. 33. -  Idque maxime, ſi aliæ coniecturæ concurrant, num. 34. -  De conditionis implemento cum agitur, voluntas magis, & quod principaliter intendit teſtator, quam verborum figura ſpectanda eſt, num. 35. -  Et magis conſideratur veriſimilis mens teſtatoris, quam rigor verborum, num. 36. -  Conditio limitatur ex præſumpta voluntate defuncti, eod. cap. 25. num. 37. -  Et propter mentem teſtatoris, non veniẽte etiam conditione, relictum quandoque debetur, n. 38. -  Conditio, quæ præfinito tempore adimpleri non poteſt propter anguſtiam temporis, quaſi ex qualitate temporis impoſſibilis, non vitiat legatum, num. 41. -  Conditionis implendæ tempus non currere ignoranti, ſed tantum à die ſcientiæ, eod. cap. 25. num. 42. -  Conditionis implendæ tempus præciſum à teſtatore appoſitum, ignoranti etiam, & impedito currit, ibidem, num. 44. -  Conditio contrahendi cum certa perſona, vel cum certo genere perſonarum, quamuis de iure valida ſit regulariter; id tamen intelligi, atque moderari debet, modo honeſte adimpleri valent conditio ipſa, nam ſi honeſte adimpleri non poteſt, reputatur impoſſibilis de iure & non obligat, nec legatum admittitur. -  Quomodocunque id ipſum contingat, etiam extra caſum expreſſum in. l. cum ita legatum, in verſic. videamus, ff. de condit. & demonſt. ibidem num. 48. & ſeq. -  Conditio illa, ſi vxorem duxerit, ſi dederit, ſi fecerit, ita accipi oportet, quod per grauatum non ſtet, quominus ducat, det, aut faciat, dicto cap. 25. num. 53. -  Conditionem inhoneſtam de iure diſpoſitio teſtatoris continens, vel etiam ſecundum mores ciuitatis, reijcitur à matrimonio, ibidem, n. 49. -  Conditio, quæ honeſte adimpleri non valet, quaſi impoſſibilis reputatur, & pro non ſcripta habetur, quamuis de facto impleri poſſit, ibidem, numero 61. -  Conditionum tres eſſe ſpecies, caſualem, ſcilicet, poteſtatiuam, & mixtam, eod. cap. 25. nu. 68. -  Conditio poteſtatiua, quæ dicatur, & quæ mixta, num. 69 -  Conditionis caſualis, poteſtatiuæ, & mixtæ, permultæ ſunt differentiæ, num. 70. -  In conditione caſuali inſpicitur ſolum euentus, & ob id quomodocunque deficiat, impeditur diſpoſitio, num. 71. -  Vſque adeo, vt conditio ipſa non purificata, habeatur pro non facta, etiã ſi in minimo deficiat. -  Quia conditio pro ſui natura eſt indiuidua, & conditionem importat, eod. num. 71. -  Conditio poteſtatiua non habetur pro impleta, quando ſtetit per ipſum honoratum, & conditione grauatum quominus impleret conditionem ipſam, num. 72. -  Habetur vero pro impleta, ſi honoratus, & conditione grauatus, ſine aliqua ſui culpa fuit impeditus ab eo, in cuius perſona conditio erat implenda, num. 73. -  Quod ſi honoratus, & conditione grauatus, caſu fuit impeditus, habetur conditio pro impleta ad commodum ipſius grauati, num. 74. -  Dummodo non fuerit ipſe in mora dandi, etſi culpa eius præceſſerit, num. 75. -  Item vbi conditio deficit per caſum contingentem in perſona honorati, num. 76. -  Conditio mixta pro impleta habetur, quando iuſta cauſa excuſat legatarium, quia tunc non videtur per eum ſtetiſſe, num. 78. -  Conditio mixta pro impleta non habetur, ſed potius pro defecta, quando caſu, non autem facto, aut culpa legatarij conditio ipſa deficit num. 79. -  Quod limitatur fauore alimentorum, & libertatis, piæ cauſæ, & in primogenijs. -  Et cum diſpoſitio modum potius continet quam conditionem. -  Quia modus caſu fortuito deficiens, habetur pro impleto, num. 80. -  Conditio mixta habetur pro impleta quando deficit ex parte eius, cui impleri debuit quia nolit, vel aliter impediat, num. 81. -  Conditio mixta deficiens facto tertij, non eius, in cuius perſona erat adimplenda, pro defecta habetur, eod cap. 25. num. 82. -  Sicque legatario, vel honorato præſtatur actio ad intereſſe aduerſus tertium impedientem. -  Si vero ſoluendo non ſit, conditio non pro defecta, ſed pro impleta habetur eod. num. 82. -  Similiter etiam, quando impedimentum à tertio iuſte illatum fuit, num. 83. -  Secus autem ſi iuſte, provt ibidem dicitur. -  Conditio in maioratu, an pro impleta habeatur, quando implementum impeditur à tertio, vel ab eo, in cuius perſona erat implenda, dicto cap. 23. num. 84. & 85. -  Conditionalis prouiſio, ſiue diſpoſitio in vno caſu facta, ad alterum expreſſo diſſimilem non extenditur, cap. 15. num. 50 -  Quia conditiones dicuntur ſtrictiſſimi, eſſe iuris num. 51. -  Atque ideo in forma ſpecifica debent adimpleri, num. 52. -  Vnde tam conditionis natura, quam caſuum diſſimilitudo facit, vt de caſu expreſſo ad caſum diſſimilem non poſſit dari progreſſus in diſpoſitione conditionali, num. 53. -  Sed an caſus ſit ſimilis, vel diſſimilis, dependet à ſubiecta materia, & ab intentione proferentis, & ita non poteſt dari certa firmaque regula, num. 54. -  In conditione voluntaria non dari progreſſum de caſu ad caſum, ſed debere illam impleri in forma ſpecifica, provt fuit ipſa prolata, num. 55. -  Et ſic inſpicitur merum factum conditionis, per teſtatorem ex ſola eius voluntate appoſitæ, eod. num. 55. -  Quia ex conditionis adiectione, actus indiuiduus redditur, & ideo non poteſt aliter quàm forma ſpecifice impleri. num. 56. -  Sed non procedit, quando ex coniectura aliqua deprehendi, poteſt, teſtatorem non modum, ſed finem potius conſideraſſe. -  Tunc namque datur progreſſus de caſu ad caſum, ibidem, num. 57. vbi Ioannis Bologneti notande reſolutio in propoſito commemoratur. -  Non etiam procedit, quando caſus ad quem fieret productio, ſiue extenſio, per omnia exæquaretur, ſubrogareturque illi, quem teſtator expreſſit. -  Tunc namque, etiam in conditione voluntaria daretur progreſſus de caſu ad caſum, num. 59. -  Et quid quando alia videretur fuiſſe mens teſtatoris, numer. 59. -  Per modum conditionis neceſſariæ ad actum, vel ad effectum actus, quando caſus exprimitur, tunc fit extenſio ab vno caſu ad alium ſimilem. -  Et ſic cõditio ipſa impleri poteſt per æquipollens, vbi & de intellectu, l. commodißime, ff. de liber. & poſthum. l. fideicom. §. ſi cui de legatis. 3. ibidem, numer. 60. -  Secus tamen, quando in oppoſitum apparet expreſſe, vel per alias coniecturas, provt eodem numero adnotatur. -  Et Ioannis Bologneti notanda animaduerſio recenſetur, ibidem. -  Per modum conditionis caſus vnus ſi exprimatur, non extenditur ad caſus ſimiles regulariter. -  Idque in quacunque conditione, tam voluntaria, quam neceſſaria, quando caſus eſt diſſimilis, eod cap. 15. num. 48. & 49. -  Et vide num. 61. vbi Leandri Galganetij reſolutiones in propoſito commemorantur. -  Conditio decedendi ſine liberis, vtrum expiret vnico filio ſuperſtite, quamuis per momentum ſuperuiuat, & de conſilio Oldradi 21. remiſſiue, cap. 38. num. 13. -  Conditio augmentatiue ſi accipi poteſt, verba impropriando; Oldradi conſilium 21. limitatur, num. 14. ibidem. -  Conditio, quando non apponitur diſpoſitioni, ſed excutioni, diſpoſitio non dicitur conditionalis, cap. 56. num. 8. -  Conditio, quando non apponitur actui, ſed illius reſolutioni, diſpoſitio non efficitur conditionalis, ſed eſt pura, reſoluenda ſub conditione, ibidem, num. 9. -  Conditio appoſita reſolutioni faci diſpoſitionem conditionalem in vltimis voluntatibus, quamuis ſecus ſit in contractibus, ibidem, num. 10. -  Conditio adiecta reſolutioni, non facit diſpoſitionem conditionalem, quando reſolutio fit in pœnam ſpreti præcepti, quia pœna arguit ius quæſitum, ibidem, num. 11. -  Conditio vera, & propria, vti eſt caſualis, impedit tranſmiſſionem, etiamſi certum ſit, conditionem extituram, dicto c. 56. num. 72. -  Conditio mixta, ſi deficiat per mortem, vel per caſum, non extinguit legatum alimentorum, ſpeciali eorum fauore, quod exornatur & explicatur, l. prima, C. de legatis cap. 60. num. 56. -  Extinguit tamen, quando eſt appoſita in fauorẽ eorum, cum quibus erat morandum, ibidem, nu. 57. -  Ex conditionalibus verbis, ſiue conditionaliter prolatis, voluntatis, & intentionis teſtatoris coniectura deſumitur, atque interpretatio fieri valet in caſu dubio, cap. 55. num. 1. -  A conditionalibus namque diſpoſitiua declarantur, atque interpretantur, ſicut è contra conditionalia à diſpoſitiuis, ibidem, dicto nume. 1. & latius, ex num. 19. -  Conditio ſuſpendit diſpoſitionem in futurum euentum, dicto cap. 55. num. 2. -  Siue ſit tacita, ſiue expreſſa, num. 3. -  Et impedit ortum obligationis ante purificatam ipſam conditionem, num. 4. -  Nec antea habet effectum conditionalis diſpoſitio, quam conditio ipſa exiſtat, & verificatur, nu. 5. -  Et ſi non fuerit verificata, perinde habetur, ac ſi diſpoſitio facta non fuiſſet, num. 6. -  Paria enim ſunt, nihil fieri, aut fieri ſub conditione, quæ purificata non fuerit, num. 7. -  Conditione namque deficiente, deficit ipſo iure omnis diſpoſitio, tam inter viuos, quam in vltima voluntate, nec relictum debetur, num. 8. -  Sic ſane conditionem eueniſſe, impletamque fuiſſe, probare, & liquidare, debetis, qui de fideicommiſſi, aut ſucceſſionis, vel relicti conditionalis iure contendit, num. 9. -  Quoniam negantis conditio fundata eſt in negatiua, num. 10. -  Conditionem non præſumi eueniſſe in dubio, cum ſit quid facti, ſed eam probare debere cum, qui eueniſſe, impletamque fuiſſe, aſſerit, num. 11. -  Debetq; impleri in forma ſpecifica, num. 12. -  Quamuis aliquando, multiſque in caſibus per æquipollens adimpleri poſſit, provt ibidem notatur. -  Aliquando etiam conditio (ſicut & modus) ex pręſumpta teſtatoris voluntate pro impleta habenda eſt, num. 13. -  Conditio regulariter nihil ponit in eſſe, c. 55. n. 14. -  Et in conditione quæ ſunt, non ſunt in diſpoſitione, quod exornatur ibidem. -  Conditionalia verba, ſiue conditionaliter prolata, etiam in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, non operantur effectum diſpoſitiuum, ſiue non diſponunt. -  Et ideo nec fideicommiſſum inducunt, ſed nudi potius facti reputantur, eod. c. 55. num. 15. -  Idque ſiue referantur ad perſonam, ſiue ad rem. nu. 16. & vide num. 17. vbi vera, & communis ratio redditur. -  Conditionalia verba, quamuis per ſe regulariter non diſponant, aliquando tamen ex coniecturis, & præſumpta, atque coniecturata mente teſtatoris, diſpoſitionem inducere poſſunt, ac vere inducunt. -  Quod exemplificatur, & explicatur, l. fideicommiſſa, §. cum. eſſet, ff. delegatis tertio eod. cap. 55. num. 18. -  Et ipſis etiam declaratio ſumitur diſpoſitionis dubiæ, num. 19. -  Conditionalia verba diſponunt, quando prolata ſunt ab habente autoritatem diſponendi, & creditur, proferentem, ita voluiſſe, numer. 20. ibidem. -  Et in ſuo antecedenti neceſſario diſponunt etiam; quando illud antecedens dependet à ſola voluntate teſtatoris, num. 21. -  In Hiſpanorum quoque primogeniis, & diſpoſitionibus perpetuis, ſic qua tractum ſucceſſiuum habentibus, diſponunt, ſicut diſpoſitiua, n. 22 -  Non conditionalis, ſed potius pura præſumitur diſpoſitio in dubio, eod. cap. 55. num. 23. -  Secus tamen, quando ex aliquibus verbis, & mente teſtatoris præſumpta, colligitur conditio, numer. 24. -  Sic è conuerſo, etſi verba ſecundum ſuam propriam ſignificationem importent conditionem, attamen ex coniecturata mente teſtatoris, non ſignificant conditionem, ſed diem, aut temporis dilationem, num. 25. -  Conditio, vt plurimum inducitur per dictionem, ſi, & cum & per alias multas dictiones, & verba, quod exornatur, d.c. 55. num. 26. -  Conditio eſt futurus euentus, in quem diſpoſitio ſuſpenditur, num. 27. -  Conditio & modus inter ſe differunt ab initio, in fine tamen conueniunt, dicto cap. 55. num. 32. -  Conditionalis diſpoſitio non inducitur ex eo ſolum, quod adiiciatur, quid fieri ſub conditione, ſed inſpici debent alia verba loquentis, an ſcilicet conditionem importent, ibidem, num. 33. -  Verba namque ſub conditione, quandoque denotant modum, & quandoque ſub modo, conditionem, num. 34. -  Conditio intelligitur, quando onus iniunctum debet ante conſequutum emolumentum adimpleri, ibidem, num. 35. & latius ex num. 39. vbi modi, & conditionis differentiæ nonnullæ commemorantur. -  Conditio, quæ non eſt ſuſpenſiua, ſed reſolutiua, non reddit conditionalem principalem diſpoſit nonem. -  Maxime, quando reſolutio confertur in tempus poſt ius quæſitum, eod. cap. 55. num. 38. -  Conditio reſolutioni appoſita, an faciat diſpoſitionem conditionalem, remiſſiue, ibidem, n. 56. -  Conditionalis ſpes ſubſtitutionis cuiuslibet, aut fideicommiſſi, in vltimarum voluntatũ tractatu, an traſmittatur ad hæredes ſubſtituti præmorientis, ſiue conditionale fideicommiſſum, num ad hæredes tranſmittatur, vide late dicto cap. 55. ex numero 57. cum multis ſeq. -  Codicillorum tractatum, & materiam, longa ſerie explanaſſe authores, quam plures, qui recenſetur; capite tertio, num. 7. -  Codicillis hæreditas dari, vel adimi, vtrum hodie poſſit de iure huius Regni, cap. 3. num. 8. latius cap. 22. num. 2. & 3. & 4. & num. 70. & ſeq. -  Codicillis hæreditas directo dari in fauorem piæ cauſæ, ſiue inſtituta pia cauſa, vtrum poſſit, cap. 3. num. 9. latius cap. 22. num. 71. & ſeq. -  In codicillis correcta, & aliter quam in teſtamento diſpoſita, vt vltima ſunt obſeruanda, cap. 22. n. 68. diſpoſitio facta in teſtamento, & in codicillis, debet interpretari, ne contradicat, ſed concordatur. -  Sed ſi contradictio euitari non poſſit, ſtatur diſpoſitioni factæ in codicillis, vti poſtremæ, ibidem, num. 69. -  Codicillis hæreditas, quamuis ex rigore iuris, nec detur, nec adimatur directo, ex æquitate tamen illa ademptio facta in codicillis, quæ alias erat nulla, & inualida, ſuſtinetur in vim fideicommiſſi, ibidem, num. 75. & 76. -  In codicillis poteſt fieri declaratio, etiamſi per eam hæres inſtitutus teſtamento, priuaretur tota hæreditate, dicto cap. 22. num. 77. -  In codicillis poſſunt induci onera, & apponi grauamina hæredi ſcripto in teſtamento, & aliis perſonis, ibidem, num. 78. -  Codicillis declarari, quod ſubſtitutio in teſtamento facta, detegatur pupillaris; ita quod in totum mater excludatur, ibidem, num. 79. -  Codicillos conficiendo teſtator, non cenſetur à diſpoſitis in teſtamento recedere, niſi tantum in his, in quibus illa reformauerit, c. 37. n. 8. & 9. -  Coniecturæ tres ætymologiæ traduntur, cap. 2. n. 4. -  Coniectura dicitur, quaſi connexura, ſeu colligatura, ibidem. num. 5. -  Coniectura dicitur à coniectu, id eſt, directione quadam rationis ad veritatem, ibidem, num. 5. -  Coniectura dicitur à coniecto, coniectas, frequentatiuo, quod idem eſt, quod exiſtimo, ibidem, n. 7. -  Coniectura, alia eſt hominis alia iuris tantum, alia autem iuris, & de iure, numero 8. dicto cap. 2. -  Coniectura hominis eſt ea, quæ in iure non eſt expreſſa, ſed iudicis arbitrio remittitur, ibid. n. 9. -  Coniectura iuris eſt ea, quæ ab ipſa lege inuenta, & approbata, ibidem. num. 10. -  Coniectura iuris, & de iure, eſt diſpoſitio legis aliquid præſumentis, & ſuper præſumpto, tanquam ſibi comperto ſtatuentis, num. 11. -  Coniectura alia leuis, alia grauis, ſeu vehemes, & alia violenta, & de exemplis earum, dicto cap. 2. num. 12. -  Coniectura alia eſt temeraria, & alia eſt probabilis, ibid. num. 13. -  Coniectura temeraria eſt ea, quæ ratione caret, & longe à veriſſimili diſtat, numero 14. -  Coniectura probabilis eſt ea, quæ à veriſimili deducitur, & in ratione fundatur. n. 15. -  Coniectura pluribus modis diffinitur, ſeu deſcribitur, num. 16. -  Coniecturæ diffinitiones nouem adducuntur, numero 17. -  Coniecturæ diffinitiones aliæ proponuntur, & authoris placita nonnulla in medium proferuntur, dicto cap. 2. num. 18. & 19. -  Coniecturæ plures ſimul iunctæ, id efficere valent, quod vna de per ſe efficere non poſſet, vt maioratus inſtitutionem inducant, cap. 9. n. 24. -  Coniecturati, & taciti parem eſſe virtutem, & vim in interpretandis teſtatorum vltimis voluntatibus, cap. 17. numero primo. -  Coniecturationis, & diſpoſitionis in ſcrutanda vltima defunctorum voluntate, pares eſſe vires ibidem, num. 2. -  Vel ex coniecturis, vel ex verbis conſtat teſtatoris voluntas, ibidem, num. 3. -  Et ſufficit, quod ſit declarata ex coniecturis n. 4. -  Velle enim aliquid dicitur ille, cuius voluntas colligitur ex coniecturis, & præſumptionibus, num. 5. -  Et huiuſmodi voluntas teſtatoris coniecturata, ſiue præſumpta, ita operatur, ac ſi verbis expreſſa fuiſſet, num. 6. -  Dicitur enim expreſſa, quæ ex coniecturis colligitur, & per eam euidenter conſtare de intentione teſtatoris, & ſi verbis expreſſa non fuerit, numero 7. -  Et ſic debet ſeruari, ſicut voluntas verbis expreſſa, num. 8. -  Imo & ſpecialiter prouiſum dicitur, quod ex mente, aut intentione diſponentis apparet per coniecturas, num. 9. -  Scriptum etiam illud cenſetur, quod ex coniecturis, & præſumptionibus colligitur num. 10. -  Et propter vim coniecturarum recedimus à præſumptione inducta à legali diſpoſitione; ſiue legis præſumptio non attenditur in ſubſtitutionibus, vbi conſtat de contraria mente teſtatoris, ſaltem ex coniecturis, num. 11. -  Ac denique coniecturæ plurimum poſſunt, & fortiter euincunt in perſcrutanda teſtatoris vltima voluntate, num. 12. -  Et ſufficiunt ad faciendum rem certam; cum clarum, & certum dicatur illud, quod apparet ex coniecturis, num. 13. -  Sufficiunt etiam, quando nominatim aliquid fieri, requiritur, num. 14. -  Et voluntas, quæ colligitur ex coniecturis, tollit omnia obiecta, & altera dicitur expreſſa, altera tacita, & de exemplis vtriuſque, num. 15. -  Coniecturarum diuerſas ſpecies conſtitui per doctores communiter, cap. 16. num. 1. & 6. -  Coniecturam dupliciter dici poſſe, dici communiter, hominis inquam, vel legis, ibidem, numero 2. & 6. -  Legis coniectura dicitur, quæ ab ipſamet lege inuenta eſt, vel approbata, cuius plura exempla traduntur, num. 3. -  Hominis coniectura dici poteſt, & vere dicitur illa, quæ in iure non expreſſa, ſed tamen ex variis, diuerſiſque fontibus, ſiue cauſis deducitur. -  Et regulariter intellectu magis, quam verbis percipitur, nam cum frequenter quis plus ſignificat, quan loquatur, id coniectura aſſequi, neceſſe eſt, num. 4. -  Coniecturam in vltimis voluntatibus nullam reperiri, quæ iuris, & de iure præſumptio dici poſſit dicto cap. 18. n. 5. -  Quia in teſtamento non eſt aliqua præſumptio, contra quam probatio non ſit admittenda, prout eodem numero traditur. -  Coniectura per gradus diſtingui poteſt, alia namque eſt leuis, alia grauis, alta violenta, ibidem, num. 7. -  Coniectura leuis in propoſito nequaquam ſufficeret, nec per eam induceretur effectus, tacitæ voluntatis, qui per coniecturas inducitur, provt ibidem notatur, num. 8. -  Generaliter namque in diſpoſitione qualibet vltima non debemus, nec poſſumus adduci leuibus coniecturis, etiamſi multæ coniecturæ ſint ſimul vnitæ, eod. num. 8. & 9. -  Coniecturæ, vt ſortiantur effectum, quando admittuntur ad cognoſcendam mentem teſtatoris, & interpretationem voluntatis eius faciendam, debent eſſe manifeſtæ, vrgentes, veriſimiles, neceſſariæ, & concludentes, & non hominis, ſed legis, nec fragiles, aut debiles admittuntur, eod. cap. 18. num. 10. -  Mentem verbis non expreſſam, elici, atque probari debere ex coniectura manifeſta, & neceſſaria, aut valde vrgente, & probabili, provt latius, ibidem, num. 11. -  Coniectura vna in vltimis voluntatibus non ſufficeret, vbi ex coniectura aliquid inducitur, vel probari contenditur, ſed coniecturæ duæ neceſſariæ eſſent, ex ſententia multorum, eod. cap. 18. num. 12. -  Contra vero ex ſententia aliorum, etiam cum agitur de fideicommiſſo inducendo, dummodo cõiectura vna ſit vrgens, neceſſaria eſt, & concludens, num. 13. -  Cæterum ex ſententia autoris, vtriuſque articuli definitio, vtrum ſcilicet in interpretatione vltimatum voluntatum vna ſola coniectura ſufficiat; quæ etiam dicantur manifeſtæ, neceſſariæ, aut concludentes coniecturæ iudicis arbitrio relinquendum erit, num. 14. -  Ipſe namque perpenſis, & conſideratis nonnullis, quæ ibi adnotantur, an coniecturis, vel etiam vna ſola adduci, vel non adduci debeat, melius diiudicare poterit, num. 15. -  Nec ſolis imaginariis, aut ex capite procedentibus, ſiue non iuridice, aut velut concludenter deductis coniecturis, excitari debebit, num. 16. -  Arbitrium enim eius non eſt liberum, ſed à iure regulatur, num. 17. -  Idcirco vna ſola coniectura maximi erit aliquando effectus, & momenti, ac debebit omnino in conſideratione haberi, ſi eiuſmodi ſit, vt in caſu occurrenti neceſſaria, aut concludens, aut multum probabilis videatur, num. 18. -  Plures etiam coniecturæ nihil aliquando proderunt, vel prodeſſe debebunt, & ſi concurrant ſimul, ſi eiuſmodi ſint, vt quælibet non dicatur concludens, nec efficax, aut neceſſaria, nu. 19. -  Vel cum omnes leues ſunt, & fragiles, & ſi plures, provt notatur, ibidem. -  Quamuis regulariter plures coniecturæ, ſimul iunctæ, id efficere valeant, quod vna coniectura per ſe ſumpta, efficere non poſſet, num. 20. -  Et coniectura ſpecialis, tanquam fortior, vincere debet generalem, num 21. -  Coniecturalem materiam, totam eſſe arbitrariam, eod. cap. 18. num. 22. -  In qua iudicis prudentia dominatur, cum ea nulla iuris conſtitutione in vniuerſum definiri poſſit. -  Nec propter infinitam multitudinem factorum, & accidentium varietatem poſſit commode terminari generaliter, num. 23. -  Coniecturæ, cum in interpretatione vltimarum voluntatum verſamur (quæ plena periculi eſt) non debent eſſe fantaſiæ, & imaginationes, quę prolibito voluntatis conſtituantur, ſed reales, & in opinionibus bonorum virorum fundatæ, dicto cap. 18. num. 28. -  Et cauendum eſt ab his, qui dicunt, talem mentem teſtatoris coniecturatam, nec id concludenter, & probabiliter oſtendunt, ibidem, num. 29. -  Quare ex actiſſima diligentia teſtatoris voluntarem perſcrutari oportet, & eius veſtigia ſemper ſequi debemus, num. 30. -  Nec in eius interpretatione diuinare, num. 31. -  Quia in teſtamentis nihil eſt tam proprium, quam claritas, num. 32. -  Et difficilimum, mentem defuncti diiudicare, n. 33. -  In cuius coniecturatione frequenter decipimur, numer. 34. -  Idcirco caute, & attente procedendum erit in hac materia, num. 35. -  Non enim eſt ſomnianda teſtatoris mens, & voluntas, num. 36. -  Sic potius iudex debet in propoſitorem examinare, ſicut examinandam dixit Petrus de Peralta de quo ibidem, num. 37. -  Quoniam Aduocati, & Iudices ſuper interpretatione mentis teſtatoris ſæpiſſimè proferant, in graue damnum voluntatis eius, & hæredum. -  Quod eſt periniquum, & fieri non debet, ne iudicia defunctorum defraudentur, num. 38. -  Coniecturæ, & præſumptiones in hac coniecturali & præſumpta vltimarum voluntatum materia, vt dicantur veriſimiles, neceſſariæ, & concludentes, vt etiam ex eiſdem validè inducatur id, quod contenditur; vtrum neceſſario debeant ex dictis, & diſpoſitis in teſtamento, ſiue ex verbis diſpoſitionis induci. -  An vero aliunde etiam, & extra teſtamentum colligi poſſit mens, & voluntas coniecturata, de qua contenditur. -  Dubium equidem maximum, in quo Interpretes noſtri diuerſimodè ſe habent, nec certam tradunt reſolutionem, imo ipſimet ſibi non conſtant, eod. cap. 18. num. 39. & 40. & vide num. ſeq. vbi explicatur. -  Simonis etiam de Prætis, in explicatione articuli eiuſdem diſtinctionem, & reſolutionem probauit, num. 50. -  Coniecturis facilius interpretari fideicommiſſum iam indictum, vel probari inductum quando dubitatur de illo, quèm de nouo induci, num. 51. dict. cap. 18. -  Coniecturis declarantur verba dubia legati: ſed quando mutatur ſubſtantia, vel aliquid additur, debet probari per ſeptem teſtes in teſtamentis, vel quinque in codicillis, cap. 19. num. 19. & vide num. ſeq. & num. 24. vbi quod ad probandum voluntatem teſtatoris per coniecturas, & coniecturas ipſas (quibus quis innititur) probandas, ſolemnis requiritur numerus teſtium, qui ad probandum ipſum teſtamentum requiritur, & vide num. ſeq. -  Coniecturæ quibus præſumptiuè probatur voluntas teſtatoris, & eius diſpoſitio, probandæ ſunt per ſeptem teſtes, ſicut ipſum teſtamentum, dicto cap. 19. num. 13. -  Idque in teſtamentis; in codicillis autẽ per quinq;. -  Et de iure communi; de iure autem Regio, eodem numero teſtium probari debebunt, qui in confeſſione teſtamentorum, & codicillorum exigitur de iure Regio. -  Quoties de noua diſpoſitione inducenda tractatur. -  Idque ex communi Interpretum omnium ſentẽtia. -  Quæ deducitur ex ſingulari illa theorica, atque doctrina Baldi; -  Quod circa ſubſtantiam teſtamenti, vbi ſit probatio, requiruntur tot teſtes in probando errore, aut in voluntate inducenda probando, quot in voluntate teſtantis probanda, & in diſpoſitione ipſa conficienda requiruntur. -  Circa certitudinem verò duo teſtes ſufficiunt, provt ibidem, dict. num. 13. & 14. -  Et eò tendere Petri Surdi (ex mente communi) ſingulares, & notandas reſolutiones in hac materia, in conſil. 129. libr. 1. -  Qui quotieſcunque de noua voluntate inducenda agitur, & ſic de ſubſtantia, non de qualitate, aut circumſtantia, non etiam de aliqua declaratione; ſeptem teſtes requirit præcisè. -  Duos autem ſufficere rectè aſſerit, quando agitur de probanda voluntatis iam inductæ declaratione. -  Quod eſt dicere, circa ſubſtantiam, errorem, aut omiſſionem diſpoſitorum, vel non diſpoſitorum, ſeptem teſtibus probari debere. -  Circa accidentia vero duos teſtes ſufficere, ibidem, num. 15. -  Et id ipſum ſtatuitur circa ſolemnitatem, numer. 16. -  Ac denique de errore a Notario commiſſo in ſcribendo teſtamentum, & quibus teſtibus probando, eiuſdem Petri Surdi obſeruationes nonnullæ commemorantur, & probantur, numero 17. -  Et Ioannis Vincentij Hondedei, in idem placitum, & conſenſus, nouè expenditur, numero 18. & 19. -  Coniecturæ vnaquæque, quòd probari debet ſaltem per duos teſtes regulariter; quamplures iuris Interpretes tradidiſſe indiſtinctè, nec aliter declaraſſe, eod. cap. 19. num. 52. -  Et quidem in aliis materiis id veriſſimum eſſe, & regulariter procedere, numero 53. -  Cæterum, cum verſamur in interpretatione, & probatione vltimarum voluntatum, & coniecturarum earum, non ita abſolute id eſſe accipiendum; ita potiùs diſtinguendum, prout eodem cap. diſtinguitur, num. 54. -  An ſcilicet de inducenda voluntate diſpoſitiua, & ea probanda agatur, vel de inducta declaranda tractetur, num. 55. -  Coniecturæ duæ in dubio cum capi poſſunt, vna, quòd diſpoſitio ſit facta contemplatione conſanguinitatis; altera, quod ſit facta intuitu paupertatis, magis præſumitur facta contemplatione conſanguinitatis, inſpecta cauſa naturali, quæ potentior eſt, quam accidentalis, cap. 22. num. 6. -  Et inde legatum relictum pauperi, ſanguine coniuncto, non præſumitur ad piam cauſam, & ob paupertatem factum, ſed ob ſanguinis affectionem, ex communi ſententia, eod. cap. 22. num. 7. vbi vide contrarium ex ſententia aliorum, numero 90. -  Coniectura ea accipi debet in dubio, quæ animæ teſtatoris ſuffragatur, dicto cap. 22. num. 89. -  Coniecturarum, ſiue præſumptionum contrariarium, ſimul concurrentium materiam, latè, & vtiliter explicaſſe Cardinalem Franciſcum Manticam, Iacobum Menochium, Simonem de Prætis, & Ioſeph. Maſcardum prout cap. 23. num. 1. adnotatur. -  In coniectura voluntatis teſtatoris quoties lex fundatur, ceſſante coniectura ceſſat diſpoſitio, eod. cap. 23. num. 4. -  Coniecturam, ſiue præſumptionem aliquam ex teſtamento, ſiue de voluntate defuncti non eſſe, quæ non admittat probationem in contrarium, ſiue quæ infringi non valeat contraria probatione, num. 5. -  Et idcirco coniectura, ſiue præſumptio quælibet tollitur per lucem probationum, ibidem, num. 6. -  Ex coniecturis quod inducitur, ex coniecturis etiam tollitur, ibidem num. 7. -  Et inde, ſine controuerſia eſſe, coniecturam vnum, ſeu præſumptionem, alteram tollere, & ſuperare, & fortiorem, ſiue validiorem perimere debiliorem, ſiue minus fortem, ibidem, num. 8. -  Coniecturæ, aut præſumptiones duæ, vel plures, cùm vni ſimul aduerſantur, vincunt, & diluunt vnam, ibidem, num. 11. -  Coniectura vna ſola, vel præſumptio, multum vtgens, & valida, perimit ac diluit plures, quæ infirmiores, ſeu debiliores eſſent, eodem, cap. 23. num. 12. -  Inter plures coniecturas, benignior, & fauorabilior accipienda eſt, ibidem, num. 13. -  Coniecturæ poſteriores derogant prioribus, ibidem, num. 14. -  In concurſu, & conflictu coniecturarum plurium, & cum dubitatur, quæ ipſarum debeat præualere, Iudicis arbitrium multùm valere, numero 15. -  Dummodo ipſum ex iuris deciſione, & ratione, & regulis nonnullis ab Interpretibus traditis accipiatur, atque moderetur, ſiue gubernetur, numero 16. -  Et Iacobi Menochij, Simonis de Prætis, & Franciſci Manticæ obſeruationes nonnullæ præ oculis habeantur, de quibus, ibidem, num. 17. & ſequentibus. -  Coniectura, ſiue præſumptio faciens conſiſtere, & valere actum, ſiue quæ ſtat pro validitate actus, creditur firmior, ac cæteris potentior, & illis præfertur, eod. cap. 23. num. 18. -  Coniectura, & præſumptio proueniens ex ſubſtantia, dicitur potentior illa, quæ deſcendit à ſolemnitate, numero 19. -  Coniectura, & præſumptio illa iudicatur potentior, quæ eſt benignior, num. 20. -  Et quæ adhæret iuri communi potiùs quàm ea, quæ iuri ſpeciali innititur, num. 21. -  Coniectura, & præſumptio ſpecialis, generali potentior eſt, num. 22. -  Coniectura, & præſumptio magis ſpecialis, alteri ſpeciali præualet, cum duæ ſimul coniecturæ ſpeciales concurrunt, numero 24. -  Coniectura, & præſumptio accidentalis, debilior eſt naturali, num. 25. -  Coniectura, & præſumptio, quæ veriſimilitudini magis accidit, validior & potentior eſt, numero 26. -  Coniectura, & præſumptio, quæ eſt pro reo, firmior, & potentior iudicatur illâ, quæ eſt pro actore num. 27. -  Coniectura deſcendens à quaſi poſſeſſione, potentior eſt ea, quod quælibet res præſumatur libera, numero 29. -  Coniectura, & præſumptio negatiua, fortior eſt affirmatiuâ, numero 30. -  Et illa, quæ eſt fundata in ratione naturali, eâ, quæ fundatur in ratione ciuili, num. 31. -  Et quâ abſurda, & inæqualia vitantur, num. 32. -  Coniectura, & præſumptio ducta à facto, firmior, & potentior eſt eâ, quæ ſumitur à non facto, num. 33. -  Coniectura, & præſumptio, quæ fauet animæ, ſicque ſaluti æternæ, potentior eſt, num. 34. -  Coniectura, & præſumptio illa eſt firmior, & potentior, quæ deducitur ex inæquali onere iniuncto, quod arguit qualitatem lucri, quam quæ oritur ex affectione perſonarum, num. 35. -  Coniectura illa, quæ colligitur ex ratione recti ſermonis, tollit eam, per quam dicimus, quod prædilectus in inſtitutione, intelligitur prædilectus in fideicommiſſo, num. 36. -  Coniectura illa præualet, quæ propiùs ad certitudinem accedit, num. 37. -  Coniecturarum voluntatis quæſtionem, & teſtamentorum interpretationem, vt plurimùm in arbitrio, & æſtimatione iudicis eſſe, cap. 24. numero primo. -  Ipſum autem iudicem præ oculis debere habere nonnulla, de quibus ibidem, numero 2. -  Ex legitimis quoque coniecturis adduci, num. 3. -  Et id arbitrari, quod regulis, & rationi, ac etiam æquitati magis conueniat, num. 4. -  De coniecturarum præcedentia, cum dubium, & conflictus eſt, & quarundam ſimul concurrentium, quæ validior, & firmior alterâ dicatur, ſiue quæ alteram vincat, dubitatur. -  Cum etiam inquiritur, quo ordine enumerari debeant coniecturę, vt vna alteram præcedat. -  Ex ſententia Cardinalis Franciſci Manticæ, & Iacobi Menochij (qui abſolutè, & eruditè rem explicant) quid obſeruandum vt, ibidem, numero 5. -  An etiam ex ſententia ipſorum debeat præcisè, & formaliter obſeruari ordo, l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primò, vt prima coniectura præferatur ſecundæ, & ita de cæteris ſucceſſiuè, num. 6. -  Denique in vno, & altero articulo, quæ ſit reſolutio: atque ſententia Authoris, num. 7. -  Vbi & l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primò, notanda, & noua proponitur explicatio. -  Compenſationis materiam, & tractatum ſuſcepiſſe, atque explicaſſe Authores quamplures, qui cap. 40. numero 69. commemorantur; & ibi latè agitur, de materia ipſa compenſationis. -  Creditor an teneatur accipere vnum pignus pro alio, æquè idoneum, capite 10. numero 37. & 56. -  Creditor an cogatur accipere vnum fideiuſſorem pro alio, & illum liberare, eod. cap. 10. num. 38. & 57. -  Creditor inuito vnum pro alio ſolui non poteſt, ibidem, num. 47 -  Creditor, qui habet ſpecialem, ac generalem hypothecam, tenetur priùs ex bonis ſibi ſpecialiter obligatis, debitum exigere; nec poteſt poſterioribus creditoribus contradicentibus, ad bona generaliter ſibi hypothecata recurrere, niſi in ſubſidium, bonis ſcilicet ſpecialiter obligatis ad debiti exactionem non ſufficientibus. -  Idque ex ſingulari deciſione l. 2. C. de pignoribus, & hypothec. -  Cuius materiam exornarunt, atque illuſtrarunt Authores nonnulli, de quibus, capit. 26. numero 21. -  Creditor vtrum poſſit bona maioratus, ſibi ex Regia facultate ſpecialiter obligata, exigere, ſtantibus aliis bonis liberis, quæ tamen aliis creditoribus obligata ſunt, & etiam eidem generaliter: eodem, cap. 26. numer. 29. & ſequent. vbi vide omnino. -  Creditor regulariter euictionem pignoris non debet, nec præſtat. -  Dummodo concurrant requiſita illa, quæ ab Interpretibus noſtris deſiderantur communiter; ſcilicet, quod ſit creditor, ſicque pignus ſibi obligatum fuerit. -  Quod ſit creditor anterior, & ſic potior alio creditore ex tempore, vel ex priuilegio. -  Quod credat rem eſſe debitoris. -  Quod ſibi liceat vendere ex pacto, vel ex lege, vel ſaltem, quod credat ſibi licere. -  Et quod creditor ipſe non promiſerit de euictione, cap. 42. num. 70. -  Creditorem euictionem pignoris non debere, titulus ille, quemadmodum intelligi, atque explicari debeat. ex dicto num. 70. cum ſeq. -  Creditorem euictionem pignoris non debere, quemadmodum, intelligi, atque explicari debeat, vbi dilucidè id explanatur, numero 110. & ſequentibus. -  Creditorem euictionem pignoris non debere, quemadmodum Hug. Donellus acceperit, & de diſtinctione Authoris eiuſdem, eodem, cap. 42. num. 112. -  Creditor vendita re, cenſui ſuppoſita, non habet ius retractus, tanquam ſocius, cap. 61. num. 20. -  Creditores alij hypothecarij, alij chirographarij, qui & perſonales dicuntur; ſicut & hypothecarij perſonales quoque ſunt. -  Quia actio hypothecaria ſine perſonali non conſiſtit. -  Perſonalis autem ſine hypotheca conſiſtit, eod. cap. 61. num. 55. -  Creditores perſonales priuilegium non habentes, abſque prælatione concurrunt ſimul pro rata; nec temporis prioritas attenditur, ibidem, num. 68. & ſeq. -  Creditor perſonalis anterior, an, & quando auocare poſſit poſteriori creditori ſolutum à debitore: quod latè explicatur. -  L. qui autem, §. ſciendum & l. ſi pupillus ff. quæ in fraudem creditorum, exornatur, ibidem, num. 69. -  Creditores in actione perſonali priuilegiarij, quemadmodum concurrant. -  Et ibidem, quod creditor perſonalis priuilegiatus non auocat ſolutum alteri creditori perſonali poſteriori, etiam minus priuilegiato, numero 70. -  Creditor prior habens priuilegium absque prælatione in actione perſonali, vtrum agere poſſit a pecuniam poſteriori creditori ſolutam, qui ſolam perſonalem, non priuilegiatum habebat, nu. 71. -  Creditores hypothecarij, an auocare, & condicere poſſint ſpeciem, aut rem alteri creditori poſteriori ſolutam, qui etiam hypothecam habent, ſi res adhùc extat. -  Et quid ſi ipſe dolo deſiit poſſidere, aut bona fide in tertium alienauerit. -  Quid etiam, ſi res perempta eſt, aut præſcripta per poſſeſſorem bonæ fidei. -  Aut etiam adiudicatio bonorum debitoris facta fuit per iudicem poſteriori creditori, ibidem, numero 72. -  Creditor hypothecarius anterior reuocat indiſtinctè pecuniam extantem, poſteriori creditori ſolutam num. 73. -  Vel ſub cautione de reſtituendo, aut ſub fideiuſſore datam, numero 74. -  Creditor prior, in omnibus caſibus, in quibus reuocare, & condicere poteſt pecuniam poſteriori creditori ſolutam, aut rem traditam, id intelligitur, ſiue debitor ſit ex cauſa oneroſa, ſiue ex cauſa lucratiua, num. 75. -  Creditor prior indiſtinctò reuocat pecuniam poſteriori creditori ſolutam, ſi ille creditor ſit ex cauſa lucratiua, prout ibidem adnotatur, numero 76. -  Creditor prior quicunque, & etiam fiſcus, in quibus caſibus agere poteſt contra poſteriorem creditorem, cui fuit ſoluta pecunia, aut res in ſolutum data, iuſtam cauſam prius probare debet, quam ad reuocationem agat, id eſt, debitorem non eſſe ſoluendo. -  Et ſic excuſſio præcedere debet; nam reuocatio tantum conceditur in ſubſidium, numero 78. -  Quod etiam procedit, quando ex titulo, ff. quæ in fraudem creditorum, alienatio reuocatur, num. 79. -  Et Schifor. de Gereſilis opinio contraria confutatur, & communis defenditur, num. 80. -  Creditor quilibet poteſt per viam excipiendi, pro iure ſuæ prioris hypothecæ comparare, & alium creditorem impedire, etiam non obtenta priùs ſententia contra ſuum principalem debitorem, etiam non facta diſcuſſione bonorum illius; dummodò doceat de ſua priori hypotheca, num. 81. -  Creditor prior hypothecam, & priuilegium prælationis habens, poteſt agere contra poſteriorem creditorem, cui fuit ſoluta pecunia, etiamſi ea ſi bona fide conſumpta, num. 82. -  Creditor prior, qui anteriorem habet hypothecam, ſiue ſpecialem, ſiue generalem, abſque priuilegio temen prælationis, vtrum condicere, & reuocare poſſit pecuniam per debitorem poſteriori creditori ſolutam, & bona fide conſumptam, nu. 83. -  Et text. in l. finali, §. & ſi præfatam, C. de iure deliberandi, explicatur. num. 84. -  Vide etiam numero 85. vbi explicatur l. pecunia, C. de priuilegio fiſci. -  Vide etiam numer. 86. & 87. vbi rationibus duabus, quæ in contrarium expendi ſolent communiter, reſponſum præbetur. -  Creditor prior vtrùm reuocet à poſteriori nomen debitoris, quod illi ceſſum, & datum eſt in ſolutum, ſed nondum exactum? vbi Senatus Hiſpalenſis deciſio adducitur, & probatur, & contraria pars confutatur. num. 88. -  D -  DAtio in ſolutum facta de nomine debitoris, liberat dantem totaliter, cap. 59. num. 33. -  Pro aliquo debito, quando aliquid datur in ſolutum, perinde eſt, ac ſi res ipſa debita ſolueretur, ibidem, num. 45. -  Datio in ſolutum reputatur nouus contractus, ſcilicet venditionis, & per eum transfertur dominium. num. 49. -  Et tenet incommutabiliter, etiam inuito creditore, nec in ea habet locum pœnitentia, num. 50. -  Datio in ſolutum à debitore facta, an liberet fideiuſſorem, ſi res poſtmodùm euincatur. eodem cap. 59. ex num. 61. cum pluribus ſeq. -  Qui declarat, nihil de nouo facit, ſed iam factum aperit, & ſignificat. -  Idcirco declaratio non requirit illam ſolemnitatem, quæ requiritur in ipſa principali diſpoſitione. -  Quia declaratio trahitur ad ipſam principalem diſpoſitionem, & fingitur vna, & eadem cum ipſa. cap. 19. numero 30. & 31. & vide cap. 56. num. 88. -  Dummodo ſit propria, & vera declaratio, numero 32. dicto cap. 19. & vide numero 88. dict. cap. 56. -  Quam iure poteſt teſtator poſt conditum teſtamentum coram duobus teſtibus facere; ſiue dubium quodlibet, ſiue incertum coram duobus teſtibus declarare. num. 33. dicto cap. 19. -  Quam etiamſi non declaraſſet, committeretur res declarationi iudicis, qui poſſet eam ex variis circunſtantiis declarare, num. 34. -  Secus tamen ſi declaratio non eſſet propria, & vera, ſiue reſpiceret diſpoſitionem, quæ de iure erat certa, & aliter declararetur, tunc etenim requireretur ſolemnis numerus teſtium, qui in teſtamentis requiritur. numero 35. vbi latiùs id explicatur. -  Declaratio an reſpiciat circunſtantis, vel ſubſtantiam actus, cum inquiritur; vtrum diſtingui debeat, prout Baldus, & alij diſtinguunt. eod. cap. 19. num. 36. -  An vero inſpici duntaxat debeat, quòd ſit propria, & vera declaratio, reſpiciens diſpoſitionem dubiam, & obſcuram; vel per eam, an mutetur ipſa principalis diſpoſitio, quæ erat à principio certa. -  Vbi Petri Magdaleni obſeruatio noua contra communem recipitur. -  Et Simonis de Prætis in eodem placito ſententias conformis adducitur, nouáque concordia proponitur. num. 37. & 38. -  De probanda teſtatoris voluntate declaratoria cum agitur, quod duo tantum teſtes ſufficiant, procedit etiam, cùm mortuo teſtatore ad probandam ipſius voluntatem, teſtes adducuntur, etiamſi teſtes teſtamentarij non ſint, num. 39. -  Declaratio voluntatis, etſi perſonaliſſima ſit, vt nec ad hæredes tranſeat regulariter; -  Tranſit tamen, vbi declaratio non conſiſtit in mera voluntate diſponentis, ſed ex varijs, & diuerſis rerum argumentis deprehendi poteſt. -  Vel quando teſtes audiuiſſent ab ipſo teſtatore eius voluntatem, ſicut poſſent de ea diſponere; nam tunc talis declaratio ad quemcunque tranſire poteſt. num. 40. 41. & 42. -  Declarare ille dicitur, qui addit qualitatem, ſi non alterat ſubiectum; aliàs ſecus. cap. 25. numero 28. -  Debitorem ſoluere poſſe in alia moneta, quam promiſſa, probari videtur ex iuribus nonnullis, quæ cap. 10. num. 39. expenduntur: vbi & ſententia quorundam Authorum ita tenentium præcitatur. & num. ſeq. -  Debitor ex generali conſuetudine poteſt vnam monetam ſoluere pro alia, & inde in quocunque genere pecuniæ ſoluat, liberatur, & cogitur creditor recipere aliam pecuniam, Regia authoritate percuſſam, ſecundum valorem eiuſdem, eod. cap. 10. num. 41. -  Et de ſententia Ioannis Parladorij in eo dubio, vtrum debitor pecuniæ, in quocunque genere pecuniæ ſoluens, liberetur, num. 42. -  Debitores poſſe debita ſua in quacunque moneta ſoluere ex deciſione l. 6. titulo 21. libro 5. nouæ collect. Regiæ, ibidem, numero 44. & vide numero 59. -  Debitor non poteſt rem vnam pro alia ſoluere creditori inuito, eod. cap. 10. num. 47. -  Debitor qui tenetur ſoluere ole im, vinum, ſiue triticum, aut aliam rem, quæ in pondere, numero, vel menſura conſiſtit, non poteſt pro his rebus pecuniam ſoluere, creditore inuito, num. 48. & ſeq. -  Debitor vti non poteſt regulariter beneficio Authent. hoc niſi debitor, C. de ſolut. niſi ob impotentiam ſoluendi in pecunia. -  Niſi etiam ea concurrant ſimul, quæ Doctores requiruut communiter, & dicto cap. 10. num. 52. traduntur. -  Vbi eiuſdem Authenticæ deciſio exornatur quamplurimis, remiſſiuè. -  Debitor, quando conſtat notoriè, quod ſoluere poteſt in moneta promiſſa, nec poteſt in alia ſoluere, nec locus eſt deciſioni d. authenticæ, hoc niſi debitor, ibidem. num. 53. -  Debitorem non poſſe conſuetudine ſoluendi in alia, & quacunque moneta, quam promiſſa, ſe tueri, nec creditorem auri, cogi argentum recipere, quando creditor ipſe damnum ſentire poteſt. -  Vel quotieſcunque partes conuenerunt, vt omnino aurum ſoluatur, eod. cap. 10. num. 58. & ſeq. vbi latiùs id explicatur. -  Debitorem alicuius notabilis quantitatis non audiendum, ſi ipſe velit ſoluere in pecunia minuta nigra totam quantitatem. -  Et aliquando Senatum dixiſſe, quartam partem debiti in tali pecunia ſolui, aliquando tertiam. -  Nec iudicantium arbitrium excludi poſt deciſionem l. 6. titulo 21. libro 5. nouæ collect. Regiæ, ibidem, numer. 61. -  Debitor cogitur cauere propter nouam cauſam ſuperuenientem, & mutato rerum, vel perſonarum ſtatu; idque etiam ante diem, vel conditionis exiſtentiam, cap. 59. num. 24. -  Vbi l. in omnibus 41. ff. de iudiciis, exornatur nonnullis. -  Debitor, qui dedit literas cambij creditori ad mercatorem, liberatur, ſi mercator poſt acceptationem literarum aufugiat, niſi debitor eſſet conſcius fugæ, cap. 59. num. 30. -  Debitoris loco mercatorem acceptans, liberat derem, ibidem, num. 31. -  Periculum nominis debitoris dati in ſolutum, ſpectat ad creditorem, qui acceptauit, ibidem, numero 32. -  Debitor ab alio, quam à creditore exactus, & ſoluens alij, quem ſuo creditori de mandato iudicis, an excuſetur, eod. cap. 59. num. 40. vbi permulti in propoſito commemorantur Authores, & Senatus Hiſpalenſis deciſio adducitur. -  Debitor dando rem in ſolutum, liberat fideiuſſorem, qui conuenitur poſtea re euicta, idque ex ſententia communi. -  Contra verò ex ſententia aliorum; de qua vide omnino, dicto cap. 59. num. 54. & ſequenti. -  Debitor qui cœperit in vno loco ſoluere, ibi debet conueniri, cap. 60. num. 15. -  Debitor non tenetur debitum ferre ad domum creditoris, qui ſit diuerſi domicilij, ibidem, numero 68. -  Debitor tenetur debitum deferre ad domum creditoris, qui eiuſdem ſit fori, ibidem, num. 69. -  Deſcendentes poſſunt ſubſtitui in Tertio, etiam prælati proximioribus, cap. 36. num. 62. -  Demonſtratiuè adiecta verba, quid operentur in vltimis voluntatibus, vide cap. 54. per totum: & demonſtratiua verba, quæ dicantur ibidem, num. 2. & 5. -  Demonſtratio quid, ibidem, num. 3. -  Sub demonſtratione vera, vel falſa legatum conceptum, an valeat, ibidem remiſſiuè. -  Demonſtratiuè, an reſtrictiuè appoſita fuiſſe verba in vltimis voluntatibus, vtrùm præſumi debeat. vide dicto cap. 54. -  Diſpoſitio quantumuis generalis, debet intelligi de his, quæ ſunt in voluntate diſponentis, cum ſic commodè accipi poteſt, cap. 5. num. 6. -  Et nemo præſumitur velle id, quod in eius poteſtate non eſt, num. 7. -  Quod ſi id expreſſim, aut manifeſtè voluerit; vel eius diſpoſitio non valet, & vitiatur. -  Quia nemo poteſt cauere, ne leges in ſuo teſtamento locum habeant. -  Vel ad modum, & diſpoſitionem iuris reducitur, ibidem, num. 8. -  Vbi etiam, l. nemo poteſt, ff. de legatis primò, materia exornatur nonnullis remiſſiuè. -  In diſpoſitione quacunque voluntas, & poteſtas ſimul requiritur, cap. 5. per totum, vbi id exornatur. -  Diſpoſitio ſi ita concepta eſt, vt nomen Vinculi, aut Maioratus non contineat; ſiue vinculi, aut maioratus mentionẽ non faciat, tunc equidem nec perpetuus maioratus erit, nec etiam alienationis prohibitio durabit perpetuò, ſed inter vocatos, ac eorum deſcendentes duntaxat durabit, cap. 9. numer, 10. -  Diſpoſitio omnis poſterior intelligenda eſt cum exceptione præcedentis, cap. 9. num. 64. -  Diſpoſitio recipit interpretationem à veriſimilimente diſponentis; & prout eſt veriſimile, diſponentem fuiſſe reſponſurum, ſi fuiſſet interrogatus; quod exornatur, cap. 12. per totum. -  Diſpoſitio nulla tam generalis eſt, quæ non recipiat interpretationem, prout diſponens diſpoſuiſſet, ſi fuiſſet interrogatus, ibidem, num. 5. -  Diſpoſitio quibus in caſibus recipiat, vel non, interpretationem ab eo, quod teſtator veriſimiliter reſpondiſſet, ſi fuiſſet interrogatus, vide dicta cap. 12. per totum. -  Diſpoſitio vbi generaliter, loquitur, nec diſtinguit, generaliter intelligenda eſt nec diſtinguenda, cap. 14. num. 9. -  Diſponere quem de alienis bonis nunquam præſumitur, ſed tantum de propriis, cap. 16. num. 41. -  Diſpoſitio hominis interpretari ſolet, vel ex verbis, vel ex mente. -  Mens autem vna eſt expreſſa, altera tacita, & qualiter vtraque dignoſcatur, capit. 17. numero 16. & 17. -  Diſpoſitio ſua, vt valeat omni meliori, ac efficaciori modo, quo poſſit, in dubio quilibet cenſetur velle. -  Idque generaliter in quacunque diſpoſitione, & actu, etiam extra vltimam voluntatem. -  Quia nemo præſumitur elegiſſe viam, per quam iudicia ſua, aut teſtamenta ſubuertantur, cap. 30. num. 1. & 2. -  Diſpoſitionem inutilem, quod teſtator facere voluerit, veriſimile non eſt, ibidem, num. 3. -  Et lex præſumit, quod quilibet velit facere actum validum, quatenus fieri poteſt; non autem inualidum, & inutilem, num. 5. -  Et vt non videatur voluiſſe, quod non potuit diſponere, num. 5. -  Et ideo non modo in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in omni actu, & materia, ſic debet quælibet diſpoſitio interpretari, & accipi, vt magis valeat quem pereat. -  Et vt actus validus, efficax, & vtilis, ibidem, numero 6. -  Vbi id exornatur, & l. quoties, & l. vbi eſt verborum ambiguitas, ff. de rebus dubiis, permultis illuſtratur. -  Diſpoſitionem hominum à iure ſcripto interpretationem recipiunt, tam in contractibus, quam in vltimis voluntatibus, cum quibus in dubio teſtator ſe conformare voluiſſe videtur, cap. 31. num. 10. & explicatur, num. 83. & 84. -  Diſpoſitio quando eſt determinata ad certa bona, larga non fit interpretatio; & hoc ſaltem reſpectu diſpoſitionis, cap. 32. num. 20. -  Diſpoſitionis ſubſtantia licet alterius voluntatem conferri non valeat; qualitas verò, vel acceſſorium, hoc eſt, perſonarum electio, vel declaratio tantum, de iure confertur, capit. 36. numero 3. & ſeq. -  Diſpoſitio hominis quæcunque, regulariter verificatur in primo actu, ſiue in prima vice. -  Et ſic ſermo ſimpliciter prolatus, de primo actu intelligitur regulariter in omni materia, id eſt primo, ac vno actu perficitur, & finitur, atque conſumitur, vt amplius locum non habeat. -  Quod quamplurimis exornatur remiſſiuè. -  Secus verò in diſpoſitione legis, quæ in primo actu non conſumitur, nec verificatur. -  Et de ratione differentiæ in propoſito inter diſpoſitionem hominis, & legis, capit. 39. numer. 26. & 27. -  Diſpoſitio non verificatur iu primo actu, in materia fauorabili, & quæ benignam interpretationem recipit, ex ſententia quamplurimorum. -  Contrà verò ex ſententia aliorum, quæ in puncto iuris verior eſt eod. cap. 39. num 28. -  Diſpoſitio tam in teſtamentis, quam in alio actu quocunque, & materia, quando verificetur in primo actu, & quando, non: & de materia l. boues, §. hoc ſermone, ff. de verbor. ſignificat. vide omnino, dicto cap. 39. ex numero. 26 vſque ad num. 48. -  De diſpoſitione verbis generalibus, aut vniuerſalibus, ſiue generaliter concepta; vide cap. 41. per totum, & infra, litera G. & litera V. -  Diſpoſitio quælibet generaliter concepta, reſtringitur ad rem, & ad caſam ſpecificatum, ſuper quo agebatur, & ad cauſam præcedentem, & quibus magis conuenit; & ſecundum ea interpretatur. -  Idque in compromiſſis, in pactis, in renunciationibus, in refutatione, in tranſactione, & aliis diſpoſitionibus, cap. 41. num. 72. & 73 vbi illuſtratur materia l. ſi de certa. C. de tranſactionibus, & latiùs, cap. 42. -  Diſpoſitio quælibet perſonalis, limitata dicitur, & perſonam ipſam non egreditur, cap. 45. numero 14. -  Diſpoſitio facta pro certo, & limitato tempore, vltra illud tempus non extenditur, ibidem, numero 29. -  Diſpoſitio; quæ in aliquo futuro euentu reſolui poteſt, non minus dicitur pura, quam ſi nullo caſu reſolui poſſit, cap. 53. num. 36. -  Diſpoſitionis, diſponendi, aut, diſponere verbum, conuenit vltimæ voluntati, & in dubio refertur ad actum vltimæ voluntatis, ibidem, num. 32. -  Diſpoſitio quælibet intelligitur, rebus ſic ſtantibus, & in eodem ſtatu manentibus. -  Idque in omni actu, materia, & diſpoſitione, cap. 59. num 11. -  In contractibus etiam, num. 12. -  In priuilegiis, num. 13. -  Et in conuentione, etiam iuramento firmata, numer. 14. -  In promiſſione, num. 15. -  Et maximè in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, num. 16. -  Nihílque eſſe adeo præciſum, firmum, ac immobile, quod intellectum, & interpretationem non recipiat à clauſula illa ſubintellecta, rebus ſic ſtantibus, & in eodem ſtatu permanentibus, numero 17. vti aggregantur, & commemorantur permulti iuris Interpretes, qui de ea egerunt. -  Et Andreæ Alciati, inter contractus, & vltimas voluntates differentia in propoſito confutatur, & communis ſententia defenditur, numero 19. -  Diſponere, aut diſponendi verbum, ex ſermonis proprietate refertur ad actum vltimæ voluntatis, & in ea verificatur. -  Ad actum etiam inter viuos refertur, & vtrique conuenit, cap. 61. num. 2. & 3. -  Pactum per quod reſeruatur diſponendi facultas, iuxta ſubiectam materiam intelligitur de expreſſa, non de tacita diſpoſitione, eodem, cap. 61. numer. 7. -  Voluntatem ſuam, qui expreſsè non declarauit, dici non poteſt, quod tacite vſus fuerit facultate diſponendi, quam ſibi reſeruauit, ibidem, numero 8. -  Diſponens generaliter de omnibus bonis, an vti videatur, facultate conceſſa teſtandi certis de rebus, & de eis diſponere, ibidem, num. 9. -  Diſponendi facultatem de aliqua re, vel ſumma, qui habet, etſi non diſponat ſpecifice, videtur tamen diſponere in fauorem eorum, qui ab inteſtato ſucceſſuri ſunt, ſi inteſtatus decedat, ibidem, numero 10. -  Diſponens generaliter de omnibus bonis, iuribus, & actionibus ſuis, quando de re particulari diſpoſuiſſe cenſendus ſit; quemadmodum Iacob. Menochius quatuor caſibus diſtinctis explicauerit, ibidem, num. 11 -  Diſponendi facultatem, qui ad vnum certum, & particularem caſum ſibi reſeruauit, non poteſt ad alium ea vti, ibidem, num 12. -  Dictio Ex, & dictio De, ex ſcilicet, aut de legitimo matrimonio natos, pro ſui natura denotat cauſam proximam, & immediatam & materialem. -  Et ſic tempus natiuitatis, & legitimi matrimonij. -  Quo ſtante verificari non poſſunt ea verba in filiis legitimatis per ſubſequens matrimonium. -  Quia dictæ præpoſitiones denotant cauſam materialem (vt dictum eſt) at illorum filiorum materia non erat de legitimo matrimonio, quia quando ad materiam reducti ſunt, non erat matrimonium, cap. 45. numero 45. & vide num. ſeq. -  De natura dictionis ex, vel de, eſt denotare ſubſtantiam eius, cui adiungitur, ibidem, num. 47. -  Dictio etiam, ſui natura implicatiua eſt & dicitur implicare caſum magis dubium, & maiorem expreſſis, cap. 42. num. 33. -  Dictionem prout, ſui natura relatiuam operari, ne plus cenſeatur conceſſum, & venditum ex actu referente, quam habeatur in relato, ibidem, numero 62. -  Vbi etiam, quod dictio ipſa prout, ſtat reſtrictiuè, & limitatiuè. -  Aliquando cauſatiuè, data ſcientia contrahentium. -  Dictio alius, alia, aliud, ſui natura eſt implicatiua ſimilium, & importat, ſimilitudinem, ideo vbi diſponitur per aliquam ex eis dictionibus, interpretatio fieri debet de ſimili, capite 53. numero 31. -  Dies incertus conditionem in teſtamento facit, & tranſmiſſionem impedit, cap. 56. num. 69. -  Didaci Couarru. locus inſignis adducitur, cap. 64. num. 47. -  Donatione facta alicui, & filiis ſuis, vtrum poſſit donatarius in bonis donatis aliquem ex filiis meliorare; vel an debeant æqualiter bona ipſa filiis omnibus remanere, cap. 5. num. 16. & pluribus ſeq. -  Donatio facta alicui, vt poſt eius mortem teneretur reſtituere alteri, an poſſit donantis, & donatarij conſenſu reuocari ad detrimentum eius, cui facienda erat reſtitutio, eodem cap. 5. numer. 21. -  Vbi de doctrina Bartoli in l. qui Roma, §. Flauius, ff. de verbor obligat. -  Ibidem etiam vtrum conuentio facta inter coniuges, quod ſolus primogenitus ſuccedat, poſſit per eos communi conſenſu reuocari. -  Donatum filio patris contemplatione, cenſetur ab ipſo patre proueniſſe, & pater videtur donaſſe ibidem, num. 28. -  Donata vxori mariti contemplatione, marito acquiruntur, eique, vel hæredibus eius, ſoluto matrimonio ſunt reſtituenda, ibidem, numero 29. -  Donatio facta patri, & filiis, quando ſolius patris contemplatione facta cenſeatur. -  Et quid, quando filij nec nati erant, nec concepti, eodem, cap. 5. num. 31. & 37. -  Donatum, aut conceſſum patri, & filiis ob benemerita patris, in totum patri acquiritur, ibidem, num. 38. -  Donata vxori per fratres, aut conſanguineos mariti, vtrum videantur profecta ex bonis mariti, & cui in effectu acquirantur: & ibidem, quid Senatus Regius Hiſpalenſis decidendo, in facto occurrenti definierit, eod. cap. 5. num. finali. -  Donatio, ſiue melioratio Quinti ſi fiat ex cauſa oneroſa, & cum Tertio, irreuocabilis eſt omnino, ſicut donatio, vel melioratio Tertij, ſiue traditio interueniat, ſiue non, cap. 10. num. 14. -  Donationes, quæ meliorationem præceſſerunt, licet collatæ ſint, verè tamen non fuerunt in bonis defuncti tempore mortis, ibidem, num. 39. -  Donatio propter nuptias, de qua in legibus Tauri, & nouæ collectionis Regiæ. fit mentio expreſſa, vtrum dicatur ea, quæ datur filio, cap. 16. num. 44. vbi receptior opinio probatur. -  Ac in ea l. 25. Tauri conſtitutio accipitur, prout notatur ibidem, num. 45. -  Donatio certæ rei regulatur ſecundum tempus mortis, vt apparet, an ſit inofficioſa, & non ſecundum tempus factæ donationis, ſecundum ius noſtrum Regium: licèt ſecùs eſſet de iure communi, dicto cap. 16. num. 53. -  Donatio quæ à principio non fuit inofficioſa, ſi ex poſt facto fiat, reuocatur de iure huius Regni, quamuis iure communi non reuocaretur, ibidem, num. 54. -  Differunt autem in hoc, certæ rei donatio, & Tertij, & Quinti melioratio, prout notatur ibidem, num. 55. -  Donatio in ſe tacitam habet conditionem ex mente eius, qui donauit, atque ex legis diſpoſitione, vt reuocetur, ſi ſuperueniant liberi donanti. -  Quia verſimile non eſt, quod ſi donans ipſe de filiis cogitaſſet, donaſſet, cap. 51. num. 93. vbi l. ſi vnquam, C. de reuocand. donat. materia illuſtratur, atque exornatur remiſſiuè. -  Donatio inofficioſa facta ab eo, qui liberos habet, & quæ tangit legitimam, qualiter reuocetur, cap. 31. num. 94. -  Donatio certæ rei regulatur ſecundum tempus mortis, vt appareat, an ſit inofficioſa, cap. 35. numer. 50. -  Donatio abſenti facta, ſtipulante notario, non eget ratificatione ad ſui validitatem, & ſubſtantiam, licet inuito non acquiratur. -  Idque ex ſententia Petri Surdi, deciſione 111. per totam: qui Senatum Mantuæ ſic decidiſſe teſtatur, & latius comprobat, prout notatur cap. 37. numer. 38. -  Et Regij Hiſpalenſis Senatus in eodem caſu, conueniens definitio proponitur. -  Quo ex numero 39. cum ſeq. latius corroboratur, atque illuſtratur. -  Ac in effectu concluditur, donatore defuncto ante donatarij acceptationem, donationem non euaneſcere. -  In donatione acceptatio vtrùm ſit neceſſaria hodie, attenta deciſione l. 2. tit. 16. lib. 5. nou. collect. Regiæ. cap. 37. num. 39. per totum, & cap. 80. num. 9. & 16. libr. 5. vbi contrariæ ſententiæ proferuntur. -  Donationis acceptatio fieri valet per donatarium mortuo donatore, etiam ſi notarius nomine abſentis ante donantis obitum ſtipulatus non fuerit, eod. cap. 37, num. 45. -  Ante donationis acceptationem donatore defuncto, hæres eius reuocare donationem non poteſt. -  Quoniam facultas reuocandi non tranſit ad hęredem num. 46. -  Donatario præmortuo, poſſe eius hæredes donationem acceptare, etiamſi Notarius nomine abſentis ſtipulatus non fuerit, ibidem, numer. 47. -  Antonij Fabri, de donatario qui donationem in abſentem collatam, vult ratam habere poſt mortem donatoris, locus inſignis expenditur, ibidem, num. 48. -  Et vide num. 49. vbi Authoris eiuſdem locus alius ponderatur, de donatione collata in abſentem donatarium, qui poſtea deceſſerit viuo donatore ante ratihabitionem; an ſcilicet poſſit hæres ratam habere donationem, eámque acceptare, vt noſtri loquuntur. -  Ex acceptatione Notarij acquiri donatario abſenti, & eius hæredibus actionem vtilem, ſine ceſſione ante ratihabitionem, ex ſententia communi, ibidem, num. 50. -  Et vide num. 51. vbi inquiritur, vtilis actio, quæ acquiritur ex acceptatione Notarij, an reuocabiliter, ſiue irreuocabiliter acquiratur; & per conſequens, vtrum donatio ante abſentis ratihabitionem poſſit reuocari, nécne. -  Antonij Fabri, de donatione in abſentem, ac ignorantem collata, ſtipulante Notario, & ante donatarij ratihabitionem reuocata, locus egregius commemoratur, num. 52. -  Donationis acceptatio tacita, eundem, quem expreſſa, operatur effectum, ibidem, num. 53. -  Donatio præſumitur acceptata per donatarium, ſcientem eſſe factam donationem, ibidem, numer. 55. -  Donatio vtrum intelligatur, non ſolum de rebus præſentibus, ſed & de futuris, cap. 39. numero finali. -  Donatio cauſa mortis, an ſit, vel non; ex verbis prolatis in principali diſpoſitione diiudicandum eſt, non ex dictis, ſiue appoſitis in executiuis, cap. 48. num. 5. -  Pactum de non reuocando donationem cauſa mortis, poſitum in clauſulis executiuis, etiam ſi iuratum ſit, non impedit reuocationem, ibidem, num. 6. -  Donatio collata in tempus illicitum, habetur, ac ſi prohibito tempore facta eſſet, cap. 49. num. 27. & 29. -  Donatio ſimplex inter virum, & vxorem non valet; & ſubinde, poteſt ad licitum per donantem reuocari, ibidem, numero 28. vbi quod ſi non reuocetum, morte confirmatur, trahitúrque retrò. -  Quod exornatur, & latiùs explicatur remiſſiuè materia vniuerſa, quæ attinet ad titul. de donation. inter vir. & vxor. -  Donatio inter virum & vxorem iure Regio valet, dum tamen fiat poſt annum contracti matrimonij, eodem cap. 49. numero 30. -  Valet etiam inter ipſos pactum reciprocum de futura ſucceſſione, dummodo fiat poſt annum contracti matrimonij. -  Vſque adeo, vt præiudicet etiam aſcendentibus præmorientis in ſua legitima, ibidem, num. 31. -  Donatio omnium bonorum præſentium tantum, quamuis iure communi inſpecto valide eſſet; -  Donatio verò omnium bonorum præſentium, & futurorum nulla eſſet, eodem iure communi attento; quia per eam tollitur libera teſtandi facultas, vſque adeo, vt nec reſpectu præſentium bonorum valeret, ex ſententia multorum: contra verò ex ſententia aliorum; -  Attamen hodie poſt deciſionem l. 69. Tauri, donatio omnium bonorum, etiam præſentium tantùm non valet, cap. 53. num. 2. per totum. -  Donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum non firmatur iuramento, ex ſententia quamplurimorum: contra verò ex ſententia aliorum multorum, quæ ab Authore probatur, eodem cap. 53. numero 3. & decimo quarto, & duobus ſequentib. vbi etiam explicatur, an reſpectu præſentium iureiurando firmatur. -  Donatio omnium bonorum præſentium, & futurorum, etiam reſeruato vſufructu ipſi donatori, non valet, ex ſententia quamplurimorum iuris Interpretum, cuius fundamenta ad ſummam breuiter rediguntur ibidem, num. 4. -  Et contrarium defenditur numero decimo ſeptimo, vſque ad numerum 24. vbi etiam adducuntur rationes, & fundamenta huius partis: & contrariæ opinionis fundamentis reſponſum præbetur. -  De cæteris omnibus, quæ attinent ad donationem omnium bonorum præſentium, & futurorum, vel præſentium tantum; & de materia l. 69. Tauri, & cùm vſusfructus, vel aliqua pars bonorum reſeruatur, & cum donatio fit pio loco, aut ex cauſa oneroſa; vide in dicto cap. 53. ex num. 2. cum multis ſequentib. -  Donationi perfectæ, etiam ex interuallo addi, vel detrahi poteſt ex conſenſu donatoris, & donatorij, eodem cap 53. num. 46. -  Dos data filiæ patris contemplatione, profectitia dicitur, cap. 5. num. 30. -  Dos, donatio propter nuptias, & donatio ob cauſam conferuntur, capite 16. num. 43. -  Dotem, aut donationem propter nuptias, promiſſam, vel datam, eodem iure cenſeri: & inde, l. 25. Tauri deciſionem procedere in dote, aut donatione promiſſa, nondum tradita, nec ſoluta. -  Idque ex ſententia communi Interpretum huius Regni. -  Quam in effectu amplectitur Author, licèt dubitandi occaſionem lex ipſa Tauri ſibi præſtiterit, prout cap. 16. num. 46. adnotatur. -  Dotis cauſa vtrum cenſeatur pia, vide latè, capite 22. numero 5. per totum, & numero 80. cum ſequentib. -  Pro dotandis virginibus quæ relinquuntur, non poſſunt in alium vſum, quantumcunque pium, etiam vt ingrediantur Religionem, conuerti, eodem c. 42. numero 83. -  Dos regulariter repeti non poteſt, niſi poſt ſolutum matrimonium, & quando conſtante matrimonio repeti poſſit, propter inopiam mariti: & de materia legum in propoſito loquentium, ac de intellectu l. 29. titulo vndecimo, partita quarta, vide omnino, cap. 26. num. 2. cum ſeq. & in addit. ad caput metipſum. -  Dos non præſumitur conſtituta, ſi quis duxerit vxorem pulchram, cuius amore captus erat, capite 40. num. 28. -  In dotem dediſſe omnina bona ſua an præſumatur mulier, quæ ſimpliciter nupſit, ibidem, num 29. & multis ſequentib. -  In dotem quòd dederit marito omnia bona ſua mulier, ex quibus præſumatur; eodem capite 40. ex numero 35. cum ſequenti, & numero 43. & ſequentibus. -  Dotalia bona mulieris quæ ſint, ibidem numero 47. -  Dotalium, & paraphernalium bonorum differentiæ quatuor, ibidem, numero 50. & vide multis numeris ſeq. -  Dos, vt promittatur, vel conſtituatur, à communiter accidentibus, plures cauſæ concurrere ſolent, fauor ſcilicet filiæ, cui datur vt maritetur, & etiam vt alatur, cum dos ſit loco alimentorum. -  Et vt maritus onera matrimonij facilius ſuſtinere poſſit: faciliùſque ad matrimonium contrahendum alliciatur, & ne vxor velut indotata, à marito contemnatur, capite 60. num. 48. & 49. -  Dos reſpectu vxoris continet titulum lucratiuum, reſpectu verò mariti titulum oneroſum, cap. 60. num. 58. -  Dominium rei donatæ ex iure communi donatario in ſequentem vocatum, an ipſo iure acquiratur, & transferatur, vel non; dubium fuiſſe, prout capite 5. num. 18. & ſeq. adnotatur. -  Dominium, & poſſeſſio iure Regio partitarum, donatario in ſequentem vocatum transfertur, poſt deciſionem lib. 7. titulo 4. partita 5. & de ipſius legis intellectu, remiſſiuè, ibidem, numero 19. -  Dominium, & poſſeſſio, an, & qualiter per traditionem inſtrumenti acquiratur, cap. 35. numero 40. -  Qualiter etiam per retentionem vſusfructus, & per clauſulam Conſtituti, ibidem, numero 41. & 42. -  Dolus in dubio non præſumitur, ſed ab allegante probari debet; & maximè ab eo, qui teſtamentum impugnet, cap. 22. numero 110. -  Doctori perfunctoriè, & abſque examine aliquid dicenti, non eſt ſimpliciter credendum ad cauſarum deciſionem, nec ad communem opinionem conſtituendam, cap. 31. num. 99. -  Nec etiam ſuper eius ſententia fundamentum aliquod fieri poteſt, num. 100. -  E -  ELigere ſe ipſum non poteſt, qui habet poteſtatem eligendi, capite decimotertio, numero decimo. -  Electio in teſtamento commiſſa, vtrum duobus teſtibus probari poſſit, remiſſiuè, capite 20. numero 19. -  Eligendus in Epiſcopum, natus eſſe debet de legitimo matrimonio: & tamen legitimatus per ſubſequens matrimonium, promoueri poteſt, cap. 31. num. 8. & vide num. 76. -  Elector, cui facultas libera conceſſa eſt ad maioratus electionem, poteſt omiſſo primogenito, ſecundo, vel tertio genitum eligere, etiamſi maior natu dignior ſit, cap. 36. num. 56. -  Et à, fortiori inter deſcendentes agnatos vlteriores electionem facere, & prælationem concedere poterit, prout latius notatur, ibidem, numero 57. & ſequentibus. -  Electionis facultas primo vocato conceſſa, ex ſubiecta materia perpetuitatis, ad vlteriores ſucceſſores protrahitur, ibidem, num. 61. -  Contra verò ex ſententia communi, quæ ibid. probatur, num. 18. & 35. & 43. vbi vide. -  Eluerti Leonini locus explicatur, capite 80. numero 46. -  Emphyteuſim, vel feudum ſi pater acquirit pro ſe, & filiis; emphyteuſis, vel feudum illud, ordine ſucceſſiuo, ita filiis, ſicut patri ipſi acquiſitum dicitur, vt non poſſit ab eo alienari, vel vni ex filiis totum prælegari in præiudicium filiorum, ſed omnibus debeat eſſe commune, & æquale: capite 5. num. 24. Vbi referuntur Authores, ita tenentes. Et de contraria ſententia vide ibidem, num. 33. & 36. & 43. -  Emphyteuta ſi ingrediatur Religionem, vtrum emphyteuſis tranſeat in monaſterium, capite 13. numero 21. -  Emphyteuticus contractus quis dicatur, ibidem, numer. 22. -  Emphyteuticus contractus primæuâ naturâ in perpetuum celebratur, ibidem, numero 23. -  Poſtmodùm verò, primordiali ipſius emphyteuſis natura mutata, permiſſum eſt, vt ad vitam concedentis, aut per duas, vel tres generationes fieri poſſit, numer. 24. -  Emphyteuſis, quando temporalis, vel perpetua dicatur, & qualis in dubio præſumatur, remiſſiuè dicto capit. 13. num. 25. -  Emphyteuſis ex quibus verbis, & argumentis contracta intelligatur, remiſſiuè, num. 26. -  Et à locatione & venditione qualiter diſtinguatur, num. 27. -  Emphyteutico contractui, an locatio ad longum tempus aſſimiletur, numero 28. -  Emphyteuſis definitio, remiſſiuè, dicto cap. 13. numero 29. -  Emphyteuſis licèt ita regulariter contrahatur, vt annuatim modicum aliquid ſoluatur, & ab initio detur certa quantitas, nec requirat penſionem, quæ fructibus reſpondeat, ſicut locatio; -  Interdum tamen iuſta præſtatur: nec vitiat emphyteuſim, ideo quod rei fructibus correſpondeat, num. 30. -  Idque maximè in emphyteuſi Eccleſiaſtica, in qua penſio æqualis eſt, & fructibus correſpondens, num. 31. -  Emphyteuticus contractus non habet propriam naturam, nec regulam; ſed eam recipit, quæ ſibi datur à contrahentibus accidentaliter, eodem cap. 13. num. 32. -  Emphyteuſis poteſt inſcio domino donati, & legari, ſiue in teſtamento quouis titulo relinqui, ibidem, num. 33. -  Et in diſpoſitione generali comprehenditur, numero 34. -  Emptori præſtanda ſunt, quæcunque dicuntur ita, vt præſtentur. -  Sunt autem in hac cauſa, quæcunque ita dicuntur, vt propter hæc, res pluris vendatur, capite 42. numero 66. -  Emptor non tenetur ſoluere pretium, niſi præſtita fideiuſſione; quando notorium eſt ius alicuius ſuper re vendita: licet lis adhuc mota non ſit, ibidem, num. 76. -  Emptor qui inuenit, rem venditam eſſe alienam, non tenetur ſoluere pretium, etiam ſibi oblata ſatisdatione: ſi modò notorium ſit, & manifeſtum, rem eſſe alienam, eodem capite 42. numero 80. -  Emptor contra venditorem de euictione qualiter agat, ibidem, numero 67. & pluribus ſequentibus. -  Emptor ſicut non agit ad rem emptam, niſi pretio integraliter ſoluto, ita ſi venditor minorem partem rei venditæ tradiderit, non poterit pretium conſequi, niſi integram, & totam tradat, dicto cap. 42. num. 84. -  Emptor, cui res obligata tradita eſt, ſi pretium ſoluit, poteſt a gere quanto minoris empturus eſſet ratione obligationis; & ante pretium ſolutum multo magis ſibi competeret exceptio, ibidem, num. 85. -  Emptor, cui res non libera tradita eſt, non tantum poteſt ſolutionem pretij differre, ſed & creditum extinguere pro ea parte, in qua iudicabitur, propterea rem venditam minoris valere, numero 86. -  Emptor ratione conditionalis obligationis, & hypothecæ, vtrum poſſit ante euentum conditionis petere, vt ſibi de indemnitate caueatur, vel agere quanto minoris, remiſſiuè, dicto cap. 42. numero 91. -  Emptor præſumitur ignorare conditionem rei venditæ, & quod illa eſſet aliena vel alteri obligata, aut oneri alicui obnoxia; cùm venditor qualitatem eius non exprimit, ibidem, num. 94. -  Emptori, re euicta, pretij nondum ſoluti retentionem, atque exceptionem competere, non modo aduerſus venditorem, ſed etiam aduerſus creditorem venditis pignoribus per ſubhaſtationem, & euictis; Rotam Romanam decidiſſe, ibidem, num. 97. vbi latius id explicatur, & aliis locis, eodem numero relatis. -  Emptor de euictione agere poteſt de iure, ſi venditor ſciens qualitates venditæ, illas ſupprimendo tacuerit; vel ſi non explicauerit quia ignorauit illas; nec culpæ emptoris eſt adſcribendum, ſi ignorauerit, aut ſi non inquiſierit qualitates, & grauamen reivenditæ, ibidem, num. 101. -  Emptor non tenetur ſtare colono, capite 80. numero 27. -  Niſi pro locatione adſit pactum de non alienando, cum hypotheca ſpeciali ipſius rei locatæ: numero 28. -  Cæterum ſi in locatione pactum de non alienando deficiat, licèt adſit hypotheca generalis, vel ſpecialis; emptor non tenetur ſtare colono, dum tamen ei ſoluatur intereſſe, num. 29. -  Et de differentia in propoſito inter contractum locationis, & venditionis, num 30. -  Et vide num. 31. & 32 vbi Antonij Gabrielis locus, ex And. Tiraquelli loco explicatur. -  Enumerationem ſpecierum factam etiam per modum taxationis, ſucceſſionem non reſtringere; ſed ſolummodo tribuere nominatis ſucceſſionis prælationem, cap. 9. num. 41. -  Enuntiatiua, an, & quando probationem, vel diſpoſitionem inducant, vide infrà, verbo, Verba, & cap. 46. per totum. -  Epiſtola fideicommiſſaria, ſpecies eſt vltimæ voluntatis. cap. 3. num. 14. -  Ipſius tamen in vltimis voluntatibus rarus eſt vſus, num 15. -  Et parum differt à codicillis, de quo, & eiuſdem fideicommiſſariæ epiſtolæ materia, latiùs actum remiſſiuè, num. 16. -  Error ſcripturæ teſtibus probari poteſt, capite 19. num. 6. -  Errorem à Notario commiſſum in ſcribendo teſtamentum, poſſe probari teſtibus, ibidem, numero 11. -  De errore à Notario commiſſo in ſcribendo teſtamentum, & quibus teſtibus probando, ibidem, numero 17. & 18. -  Erratum circa qualitates extrinſecas teſtamenti, per duos tantùm teſtes probatur, capite 20. numero 38. -  Error teſtatoris, ac etiam Notarij, & defectus, qui reperiuntur in teſtamento, qualiter, & quot teſtibus probentur, cap. 37. num. 33. -  De euictione venditor non renetur, rebus ſingulis euictis, quando hæreditas, vel vniuerſitas alia venditur, cap 42. numer. 67 vbi, & vera ratio redditur. -  De euictione rei ab eo venditæ, & traditæ, venditor non tenetur, ſi facto Principis, aut Superioris euictio ſequatur, ibidem, num. 68. -  Et idem, quando de facto extraiudicialiter, aut per violentiam aufertur, num. 69. -  Euictionem pignoris vtrum creditor debeat, vide cap. 42. numero 70. & 71. & numero 110. cum ſequent. -  Euictio quando imminet in limine contractus, emptor cogi non poteſt ſoluere pretium, niſi præſtita fideiuſſione idonea, ibidem, numero 72. -  Etiamſi venditor ſit idoneus, imò, & ditiſſimus, numero 73. -  Quia diues licet quis ſit, tenetur tamen fideiubere, quando lex requirit fideiuſſionem, numero 74. -  Euictio dicitur imminere in limine contractus, quando mouetur lis ante ſolutionem pretij, etiamſi mota ſit pro ſimplici hypotheca, numer. 75. -  Euictio quanto imminet, fideiuſſio eſt præſtanda per venditorem, non ſolum pro lite mota, ſed etiam pro omni alia mouenda, numero 77. -  Euictio emptori competit pro parte, ſicut in totum, numero 78. -  Euictio quando imminet in limine contractus, & ſic pretium adhuc ſolutum non eſt, cum emptori ita conſulatur de iure, vt dictum eſt; -  Multo magis eidem conſulendum eſſe, ſi euicta res iam fuerit, & lis finita, vt pretium retineat nondum ſolutum. -  Multòque magis aduerſus creditores, ſi pignora vendita euicta fuerint, ibid. num. 79. -  De euictione emptor agere poteſt, etiam antequam ſibi inferatur moleſtia; vbi res vendita, eſt in totum, vel pro parte aliena, eodem cap. 42. numero 81. -  Euictio emptori competit de iure, re vendita euicta, quando denuntiauit legitimè venditori, litem eſſe motam; non aliàs, & eodem capite 42. numero 95. -  Et quando à ſententia iudicis appellauit, num. 96. vbi id exornatur remiſſiuè. -  Euictio rerum ſingularium, an, & quando præſtetur, quando hæreditas, vel ius vniuerſale venditur, eodem cap. 42. numero 107. -  Euictione ſequuta ex facto, aut diſpoſitione Principis, an, & qualiter de euictione venditor teneatur, vel non: & de intellectu l. Lucius, ff. de euictionibus, ibid. num. 108. -  Euictione ſequuta ex ſententia iudicis competentis, contra venditorem agitur; ſecus ſi iudex incompetens ſit, num. 109. -  Euictis pignoribus, authoritate iudicis diſtractis, quis inhac venditione venditor haberi debeat, vt cum eo agi poſſit, ac debeat de euictione, an iudex, an creditor, vel an debitor, cuius res fuerunt, eodem cap. 42. num. 111. -  Pro euictione agere quandoque non licet; & tamen quanto minoris emptor magis fuiſſet empturus, agi poteſt; idque multo magis, vt pars pretij nondum ſoluta retineatur, quæ etiam retineri poteſt, quamuis de euictione agi non poſſit, numero 119. -  Euictis rebus hæreditariis extra teſtatoris cogitatum, an minuantur legata, capite 59. numero 21. -  De euictione rei legatæ in ſpecie, aut in genere, vtrum hæres teneatur. ibid. num. 22. -  Euicta re in ſolutum data, non poteſt creditor agere primæua actione perſonali, nec hypothecaria, ex communi Interpretum ſententia; ſed vtili ex empto experiri debet, cap. 59. num. 53. & ſequenti. -  Euicta re, quæ fuit data in ſolutum, an, & quando agi poſſit primæua actione, vel non; longa ſerie, & vtiliter explicatum, ibidem, num. 56. & pluribus ſequenti, vſque in finem capitis vbi vide omninò. -  Expreſſum dici quodammodo, & idem quod expreſſum inducere, præſumptionibus atque ex vi verborum colligitur, capite 9. numero 76. -  Expreſſum dicitur, quod ex præcedentibus, ſiue ſequentibus verbis, errore, aut obliuione diſponentis apparet fuiſſe omiſſum, ibid. num. 77. -  Expreſſum aliquid, ſiue tacitum, pluribus in iure modis accipi, vel ſignificari, de quibus actum latiſſimè ab his Authoribus, qui cap. 17. num. 18 recenſentur in vnum. -  Expreſſum dici, ſiue conſiderari pluribus modis; & quod dicatur expreſſum, vel non, vide latê, dicto cap. 17 ex numero decimo octauo, cum pluribus ſeqq. -  Expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, regulariter nihil operaretur, cap. 17. num. 44. -  Siue per conditionem, ſiue per modum, ſiue per aliam qualitatem, num. 45. -  Et idem eſſe, ſi per modum diſpoſitionis inſint, numer. 46. -  Et tacita multis modis exprimi poſſe per modum diſpoſitionis numer. 47. & vide cap. 38. numero 42. -  Expreſſio eorum, quæ tacitè inſunt, an, & quando aliquid operari debeat, ac poſſit, vel non; & de materia, vide omnino cap. 17. ex num. 44. vſque ad num. 62. -  Executores non tenentur ſequi voluntatem ſcriptam in epiſtola, niſi veritas epiſtolæ per quinque teſtes comprobetur, quia poteſt eſſe ſuppoſitia, cap. 20. num. 37. -  Executor teſtamenti ſi aliquis nobilis datus fuerit, vt diſtribuat certam ſummam inter pauperes, & habeat filias ita pauperes, quod ſecundum eius qualitatem non poteſt illas dotare, ſalua conſcientia, ex illa ſumma poteſt eis ſubuenire pro ſua dote, capite 22. numero 84. -  Executoris teſtamenti poteſtas, quanto tempore duret, remiſſiuè, cap. 36. num. 13. -  Excluſio vnius, eſt incluſio alterius, capite 22. numer. 164. -  Exceſſus exceptio non admittitur, quando conſiderato ſtatu, & tempore præſenti, exceſſus non datur, licet in futurum eſſe poſſit, cap. 36. numero 63. -  Exceptio regulariter maiori nititur æquitate, quam actio, cap. 42. num. 118. vbi id exornatur. -  Excuſſio bonorum principalis debitoris debet fieri etiam in hypotheca tacita, in caſibus, in quibus neceſſaria eſt in expreſſa, capite 61. numero 64. -  Excuſſio, vbi nomen debitoris conuenitur hypothecaria, non requiritur; ſecus quando agitur contra tertium hypothecaria, eodem capite 61. num. 89. -  Excuſſio non requiritur, quando contra nomen debitoris agitur vtili perſonali, ibid. num. 90. -  F -  FAcultate conceſſa alicui teſtandi certis de rebus an ſufficiat quod generaliter diſponat de omnibus iuribus, & actionibus ſuis; an verò requiratur, quod de eis ſingulariter diſponat, remiſſiue, capite 32. num. 45. -  In facultate mera quæ conſiſtunt, non veniunt in generali confiſcatione bonorum, cap. 61. num. 13. -  Facultas mera cedi non poteſt, ibid. num. 14. -  Factum id præſumitur, quod communiter ab omnibus fieri ſolet, cap. 40. num. 42. -  Factum legitimè, non retractatur ex ſuperueniente cauſa, cap. 69. num. 47. -  Ad factum obligatus, liberatur ſoluendo intereſſe, ſi factum præſtare non poſſit, capite 60. numero 37. -  In fauorem alicuius quæ tendunt, non debent in odium eius retorqueri, cap. 40. num. 14. -  In fauorabilibus, an in odioſis verſemur, multum intereſſe ad interpretationem diſpoſitionis cuiuslibet. -  Et ſic an materia, de qua agitur, fauorabilis ſit, vel odioſa. -  Quia fauorabilia ſunt amplianda, odioſa verò reſtrigenda, cap. 41. num. 96. -  Et vide n. 97. vbi explicatur, qui dicantur caſus fauorabiles, & qui odioſi, & num. 98. & 99. -  Fauorabilis ſit an odioſa diſpoſitio, vt dignoſcatur, quæ conſiderari debeant; & quando diſpoſitio dicatur fauorabilis, vel odioſa, vide omnino, dict. cap. 41. ex num. 100. cum ſeq. -  D. Feliciani de Solis, & Gaſpari Roderici ſententiæ in eo dubio, an ſcilicet annuus redditus ſuper bonis immobilibus minoris conſtitui poſſit per tutorem, vel curatorem abſque decreto iudicis, ſi vtilis ſit minori; explicantur cap. 61. num. 38. -  Ferias qui in vno actu non ſeruat, non ſibi præiudicat in aliis, cap. 60. num. 64. -  Feudum, vel emphyteuſim, ſi pater acquirit pro ſe, & filiis; emphyteuſis, vel feudum illud, ordine ſucceſſiuo, ita filiis, ſicut ipſi patri acquiſitum dicitur, vt non poſſit ab eo alienari, vel vni ex filiis totum prælegari in præiudicium aliorum; ſed omnibus debeat eſſe commune, & æquale, capite 5. num. 34. -  Quod latius explicatur, num. ſed. & numer. 33. & 36. & 43. -  Feudum nec pro anima legari poſſe, etiam quoad æſtimationem, cap. 13. num. nono. -  Contrarium ex ſententia aliorum, ibidem, numero decimoquarto. -  Fideicommiſſorum materiam profundam, & latam; ipſorum etiam, & primogeniorum in variis caſibus coniecturas permultas tractaſſe Authores quamplurimos, qui cap. 1. num. 6. aggregantur, atque commemorantur. -  Fideicommiſſum eſt odioſum, & in dubio non præſumitur, & interpretatio fieri debet, vt potius remoueatur, quam inducatur; & ſic non extare in dubio, cap. nono, num. 2. -  Quocirca fideicommiſſum, aut maioratum allegans, vel aſſerens extare, ſiue ſe in ſcriptura diſpoſitionis vocatum, aut comprehenſum, probare id adſtringitur, ex quo eidem obiici poteſt, ſubſtitutio hoc non dicit, ſiue de te non loquitur in hoc caſu, numero 3. ibidem. -  Quod argumentum irrefragabile eſt, & declaratur, eodem cap. 9. ex num. 70. -  Fideicommiſſum ſimplex, & perpetuum induci. quando teſtator relinquit bona ſua duobus ancianis propriæ familiæ, nomina propria non exprimendo, capite 9. num. 47. -  Fideicommiſſum abſolutum induci per clauſulam generalem, quando aliterverba eſſent ſuperflua, & nihil importarent, ibidem, num. 50. -  Fideicommiſſa, quæ fiunt pro conſeruatione bonorum in agnatione, vel in cognatione, vel in familia, exiſtimantur fauorabilia; & pro ipſis conſeruandis fauorabiles interpretationes, ac etiam extenſiuæ admittuntur, eodem capite nono, numer. 70 -  Fideicommiſſum, vtrum ſit fauorabile, vel odioſum, vt Iacobus Menochius explicaret, duos conſtituiſſe ex mente communi caſus, qui hoc numero commemorantur, eodem, capite 9. numero 71. -  Fideicommiſſa, ac fideicommiſſariæ diſpoſitiones quæcunque, facilius ſolis coniecturis, & præſumptionibus inducuntur, aut inductæ cenſentur, quàm diſpoſitiones directæ, capit. 15. numer. 82. -  Et vnde colligi valeant coniecturæ, remiſſiue, numero 83. -  Fideicommiſſa, ac fideicommiſſariæ ſubſtitutiones, & diſpoſitiones extenduntur de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam, quoties ead. adeſt ratio, & veriſimilis, ac præſumpta extat teſtatoris voluntas, ibid. num. 84. -  Fideicommiſſum patitur detractionem quartæ Trebellianicæ ex relictis ad pias cauſas, quando incertum eſt, piam cauſam ſucceſſuram, cap. 22. num. 12. -  Fideicommiſſum ne intercidat, & ne inutile, & fruſtratorium ſit, interpretatio ſumitur regulariter, cap. 30. num. 8. -  In fideicommiſſis lata, & benigna fieri debet interpretatio, capite 32. numero 50. vbi id explicatur. -  Fideicommiſſum conditionale non tranſmitti regulariter, cap. 55. num. 57. vbi id ſtatuitur pro regula generali. -  Et intelligitur actiue, id eſt, ex parte vocati paſſiuè tamen, id eſt, ex parte grauati tranſmittitur, ibid. num. 58. -  Fideicommiſſum conditionale, an, & quando tranſmittatur, necne, vide latè, dicto cap. 55. ex n. 58. vſque ad numerum 82. -  Fideicommiſſum, nondum à fideicommiſſario agnitum etiam vniuerſale, modò purè relictum fuerit, ad hæredes eius tranſmittitur, eod. cap. 55. num. 81. -  Et idem, ſi in diem certam relictum fuerit, numero 82. -  Fideicommiſſum conditionale, vel in diem incertum, non cedit, niſi adueniente conditione, vel die incerta, & ſi interim decedat fideicommiſſarius, non tranſmittitur. -  Et id ipſum obſeruatur in legatis, capit. 56. numero 34. -  Per fideicommiſſum ſuccedi teſtatori, quemadmodum intelligi debeat, cap. 56. num. 56. & vide numero 28. -  Fideicommiſſum iniunctum grauato, præmoriente primo fideicommiſſario, remanet penes grauatum, cum onere reſtituendi ſecundo ſubſtituto, ſecus autem, ſi nullus ſuperſit, capite 56. numero 79. -  Filiorum appellatione veniunt nepotes, & cæteri deſcendentes in infinitum, quando diſpoſitio de filio incerto facta fuit, & quando materia eſt indifferens, quoad gradus, capite 9. numero 26. -  Vel quando teſtator vltra proceſſit, alios gradus ſubſtituendo poſt filios, num. 27. -  Idque maxime in Hiſpanorum primogeniis, & quando agitur de conſeruatione familiæ, numero 28. -  Et procedit etiam in vocatione tranſuerſalium, & filiorum eius, num. 29. -  Filij in conditione poſiti, regulariter non cenſetur vocati, cap. 9. num. 30. -  Et quando vocati cenſeantur. vide ex dicto num. 30. vſque ad num. 38. eodem cap. 9. -  Filia in patris poteſtate conſtituta, licet præcise ad valididatem matrimonij non teneatur exigere patris conſenſum; nam etiam eo non petito, tenet contractus coniugalis, nec ob id poteſt exhæredari; -  Ex honeſtate tamen exigere debet patris conſenſum, nec abſque eo honeſtè contrahere, cap. 25. num. 52. vbi id exornatur. -  Filius hæreditatem patris petens debet probare, ſe filium, & legitimum, cap. 31. num. 21. -  Filius, vt naſcatur iuſtus, opus eſt, quod naſcatur poſt matrimonium; ſecus ſi matrimonium ſequatur natiuitatem, cap. 31. num. 64. -  Filius natus ex matrimonio putatiuo, bona fide inter patentes contracto, vtrum admittatur ad ſucceſſionem fideicommiſſi, aut maioratus, ad quam filij nati ex legitimo matrimonio vocantur, cap. 31. num. 90. -  Filiis grauatis, nunquid intelligantur grauati nepotes poſiti in conditione, & an, & quando filiorum appellatione contineantur nepotes, remiſſiuè, cap. 38. num. 7. -  Sententia lata contra principalem, exequi poteſt contra fideiuſſorem, etiam non citatum, abſque nouo proceſſu, & libello, quando ſumus in fideiuſſore iudicij; ſecus vero in fideiuſſore contractus, cap. 14. num. 29. & ſequentibus. -  Idque procedit, etiam ſi leta ſit ſententia contra principalem abſentem, & non citatum, ibidem, num. 30. -  Exceptiones fideiuſſoris iudicatum ſolui, ſummariè dum ſit executio, cognoſcuntur, ibid. nu. 31. -  Fideiuſſor ſoluens virtute ſententiæ, habet executionem contra eum, pro quo ſoluit; ſecus tamen in fideiuſſore contractus, qui ſoluens non habet executionem paratam, ibidem, num. 32. -  Fideiuſſor vtrum appellare poſſit à ſententia lata contra principalem, ibidem, numero 33. & numer. ſeq. -  Fideiuſſor cauſæ principalis non tenetur de eo, quod eſt iudicatum in cauſa appellationis, eod. cap. 14. num. 34. -  Et ſi inſtantia mutatur, non committitur ſtipulatio iudicatum ſolui, ibidem. -  Prout hic adnotatur, atque remiſſiuè exornatur text. in l. cum apud, ff. iudicatum ſolui. ibid. -  Fideiuſſor quòd appellare poſſit à ſententia rata contra principalem; procedit etiam in fideiuſſore iudicatum ſolui, ibid. num. 35. -  Fideiuſsor poteſt vti omnibus exceptionibus, quæ competunt principali, ibid. num. 38. -  Et multas opponere exceptiones, à quibus principalis eſt excluſus, eodem cap. 14. num. 39. -  Idque etiam inuito, & reluctante reo principali, ibid. num. 40. -  Poteſt etiam aſſumere defenſionem cauſæ, atque illi aſſiſtere tanquam neceſſarius defenſor, ibidem, num. 41. -  Fideiuſſor datus in vna inſtantia, licèt liberetur, ſi principalis lata ſententia appellet; tamen non liberatur, quando ipſemet appellauit, ſed tenetur iudicatum ſoluere, ibid. num. 42. -  Contra fideiuſſorem de iudicatum ſoluendo fit executio abſque libello, & nouo proceſſu, dummodò non ſit appellatum per principalem, vel ipſum fideiuſſorem, num. 43. -  Cùm enim de vno contingit diſputari, cætera præſupponuntur habilia, ibid. -  Fideiuſſio ex ſe, cenſetur actus oneroſus, & damnoſus, & ſapit ſtultitiam, cap. 26. numero 17. -  Generale mandatum cum libera adminiſtratione habens, non cenſetur mandatum habere ad hoc, quod poſſit pro aliis fideiubere, ibid. num. 18. -  Fideiuſſor vtrum compenſare poſſit, cap. 40. numero 76. -  Fideiuſſor creditoris ſui poteſt obiicere compenſationem ſummæ pro eo ſolutæ ex iudicato, licet à ſententia fuerit prouocatum, ibid. num. 88. -  Fideiuſſores dari pro magiſtratibus, ac eorum officialibus, non tenentur pro illis, niſi ſolum pro geſtis in eo officio, cap. 45. num. 50. -  Fideiuſſor qui promiſit pro certo tempore, eo elapſo, amplius non tenetur, ibid. num. 51. -  Fideiuſſor datus, ſi efficiatur non ſoluendo, an debitor cogatur alium dare, cap. 59. n. 25. -  Fideiuſſor non liberatur per mutationem ſtatus ſui principalis; & quando ſecus, ibid. n. 37. remiſſiue. -  Fideiuſſio non egreditur rem, ſuper qua interponitur, nec intentionem agentium, ibid. num. 41. -  Et limitata ad locum, vel ad tempus, non producitur, nec extenditur vltra locum, vel tempus, ibid. numero 42. -  In fideiuſſione ſubintelligitur clauſula, rebus ſic ſtantibus, ibid. num. 43. -  Fideiuſſores liberantur, cum nouatur prior contractus, nec obligantur ad ſecundum: -  Quod ſi idem manet contractus, fideiuſſores non liberantur, eo dem cap. 59. num. 48. -  Fideiuſſio ſtricti iuris eſt, ibid. numero 51. -  Fideiuſſor, re euicta, à debitore creditori data in ſolutum, vtrum conueniri poſſit, vtilique actione teneatur, ſi debitor principalis appareat non ſoluendo, ibid. numero. 61. & ſeq. Vbi ex profeſſo articulus diſcutitur. -  Finibus fundi certis demonſtratis, ſi quid ex his euincatur, an, & quando præſtanda ſit euictio; ad l. ſi fines 10. C. de euictionibus, cap. 42. num. 61. & infra numero 106. -  L. ſi fines 10. C. de euictionibus, intellectus, & vera ratio, ibid, num. 106. -  Fiſcus eſt creditor hypothecarius, ſed non priuilegiatus in actione hypothecaria, cap. 61. n. 56. -  In actione autem perſonali priuilegiarius eſt, non ſpectata temporis prærogatiua, ibid. n. 57. -  Et inter omnes creditores chirographarios primum locum obtinet, etiam ſi priuilegiarij ſint, ibidem. -  Quia ij ſuum priuilegium exercent contra alios, non etiam aduerſus fiſcum, ibid. -  Imo fiſcus priuilegiariis, anteponitur, ibid. -  Alius verò priuilegiarius priuilegiario non anteponitur, ſed melior eſt conditio occupantis, id eſt eius, qui prius ſuum recepit, qui ſibi vigilauit, ibid. num. 58. -  Nam nec ſi prior creditor perſonalis, & priuilegiarius ſuum recipit; priuilegiarius creditor ei, quod recepit, auferre non poteſt vlla actione, niſi priore hypothecæ iure, ſi fuerit hypothecarius, vt fiſcus, ibidem. -  Fiſcus ſemper hypothecarius eſt, id eſt, ſemper habet tacitam hypothecam in bonis debitoris, eod. cap. 61. numero 59. -  Fiſcus habet priuilegium tacitæ hypothecæ, & an præferatur in hypotheca anterioribus, remiſſiuè, cap. 61. num. 66. -  Fiſci priuilegium, aut extraordinarium illud ius, propter quod pecuniam alteri creditori ſolutam auocare, & condicere poteſt; in quo principaliter conſiſtat: & de intellectu l. pecunia, C. de priuilegio fiſci, & l. Titius 21. ff. de iure fiſci. -  Vbi latè explicatur textus vterque, & nonnulla nouiter, & diſtinctè adnotantur, vt confusè nimis traditæ aliorum reſolutiones, claræ, & dilucidæ percipiantur, ibid. num. 67. -  Fiſcus, in ſpecie l. pecunia, C: de priuilegio fiſci. quare nullas eius pecuniæ, quam repetit, nomine, vſuras percipiat, ibidem, num. 93. -  Forma quælibet ex conſummatione, operis contingit, cap. 21. num. 20. -  Et ideo nihil actum dicitur, quando aliquid ſupereſt agendum, ibid. num. 21. -  Forma ſi deficiat, actus eſt nullus, et iam ſi ſit fauorabilis: quod exornatur remiſſiuè, capite 30. numero 18. -  Forma diſtributionis à teſtatore data de certis perſonis, debet omnino ſeruari, aliàs non valet diſtributio, cap. 45. num. 15. -  Franciſci Beccij, in conſilio 165. numer. 68. & 69. ſolutiones quatuor, nouiter, & verè improbatæ per Authorem, cap. 31. num. 25. -  Quidquid Franciſcus Beccius duplici via contenderit in conſilio 165. num. 65. & 66. libro 2. id ſubuertere, cap. 31. num 30. -  Franciſci Burſati, in conſilio 18. libro primo, obſeruationibus nonnullis contra reſolutionem traditam ſuprà num. 101. nouè, & verè reſpondetur, cap. 31. num. 108. -  Furioſus teſtari non poteſt, quia quidquid agit, ignorat; & caret iudicio, & ratione, cap. 28. numero 4 -  Furoris, aut dementiæ, vel ſanæ mentis teſtatoris præſumptionem, ſignorum, & coniecturarum, atque probationis materiam explicaſſe Authores permultos, qui commemorantur cap. 28. numero 21. -  Similiter nec fatuus, nec demens, nec ſtultus, nec phreneticus, nec mente captus, nec ebrius, nec ſimiles aliæ perſonæ, quæ habent intellectum, & memoriam læſam, & non cognoſcunt, teſtari non poſſunt, ibidem, numero 5. dicto capite 28. -  Contractus à furioſo geſti, non valent, nec tenent, ibid. num. 6. -  Furioſus ſicut non poteſt contrahere matrimonium, ita neque ingredi religionem, & matrimonium ſpirituale contrahere, ibidem, numero 7. -  Profeſſio facta à furioſo eſt nulla, nec obligat, ibid. num. 8. -  Dummodo probetur furor tempore profeſſionis, ibidem. -  Furioſus caret ſenſu, & intellectu, & ideo nullum actum gerere poteſt, in quo conſenſus requiritur, ibid. num. 9. -  Teſtamentum à furioſo conditum, etiam ad pias cauſas non valet, ibid. num. 10 -  Furioſus à demente, vel mente capto qualiter differat. -  Et quis propriè furioſus, quis etiam propriè mente captus dicatur, ibid. num. 11. -  Teſtamentum à furioſo factum, nequaquam valere, etiam ſi rectè, & prudenter, ac cum bono conſilio conditum appareret, numero 15. & 16. dicto capite 28. -  Furioſus in dubio an quis præſumatur, necne: & de ſignis, atque coniecturis furoris, vel ſanæ mentis, vt valeat vel non, teſtamentum, aut diſpoſitio: & de cæteris ad materiam pertinentibus; vide latè, atque ex profeſſo actum, dicto cap. 28. per totum. -  G -  GAſpari Roderici locus quemadmodum explicari debeat, cap. 61. num. 45. & 38. -  Ex verbis geminatis, ſiue multiplicatis, à teſtatore prolatis, colligitur eius mens, intentio, & voluntas; atque vehementior, & plenior interpretatio, & coniectura deducitur, capite 52. numero 1. -  Geminatio verborum, aut actus cuiuslibet, aut confeſſionis, aut maioratus inſtituti, aut factæ renuntiationis, quid in omni actu, & materia ac maxime in teſtamentis operetur, vide omnino, cap. 52. per totum. -  Generale mandatum cum libera adminiſtratione habens, non cenſetur mandatum habere ad hoc, vt poſſit pro aliis fideiubere, quia fideiubendo, dicitur magis diſſipare bona, quam adminiſtrare, cap. 26. num. 18. -  Generalis loquutio quoad verba, nihil relinquit intactum, capite 41. numero 11. -  Generalis diſpoſitio, aut generalitas verborum quæ complectatur ſui natura, & an omnia, quando etiam, ſiue ex quibus reſtringatur, & an referatur ad ea, quæ ſpecialem habent determinationem, vt generi per ſpeciem non derogetur, vel ſic: & de cæteris ad materiam pertinentibus, vide omnino, dicto cap. 41. per totum, vbi latè in propoſito. -  Diſpoſitio quælibet generaliter concepta, teſtringitur ad rem, & caſum, ſpecificatum, ſuper quo agebatur, & ad cauſam præcedentem, & quibus magis conuenit, & ſecundum ea interpretatur, dicto capit. 41. num. 72. -  Idque in compromiſſis, in pactis, in renunciationibus, in refutatione, in tranſactione, & aliis diſpoſitionibus. -  Prout hic adnotatur: & leg. ſi de certa, C. de tranſactionibus, materia, remiſſiuè exornatur, atque illuſtratur: numero 73. & latius capite ſequenti. -  Cæterum ad ſuam cauſam non reſtringitur, quando ſalua ratione recti ſermonis, vel ob præſumptam diſponentis mentem, verba generalia reſtrictionem non patiuntur, -  Quod cap. ſequenti latius comprobatur, atque exornatur, ibidem, num. 74. -  Generalis diſpoſitio, quæ ſequitur ſpecialem, reſtringitur ad ea, quæ ſunt eiuſdem generis cum ſpeciali præcedenti, cap. 42. num. 23. -  Nec extendi poteſt ad ea, de quibus cogitatum non apparet, ibidem, num. 24. -  In generalitate, & alternatione, ſiue generalitatis, & alternationis reſpectu, non dici ambiguitatem, neque obſcuritatem, ſed magis incertitudinem, vel incertum, cap. 4. num. 8. -  Largè tamen, & impropriè obſcuritatem, etiam in eis conſiderari, ibidem, num. 9. -  Genitiui, & gerundij verba, ad interpretandam vltimam voluntatem quamcunque, coniecturam efficacem præſtare, prout hic adnotatur, cap. 58. num. 1. -  Genitiui, & gerundij vim, effectum, naturam, & materiam, vide omnino, dicto cap. 58. per totum: vbi de his, quæ ad vtrumque attinent. -  Ex geſtis prioribus præſumitur circa res poſtea geſtas, capite 9. num. 62. -  Quod etiam in geſtis extra teſtamentum procedit, ibidem, num. 63. -  Gradus remotioris perſonæ, non poſſunt eſſe melioris conditionis, quam hi, qui in proximiori gradu ſunt conſtituti, capite 36. num. 60. -  H -  HÆres non poteſt venire contra confeſſionem à teſtatore factam in partitis ſui libri, neque eum redatguere de mendacio, capite 50. numero 30. -  Hæredis appellatione, continentur, & veniunt omnes hæredes in infinitum, cap. 56. num. 24. -  Quia hæredis, dicitur hæres defuncti teſtatoris, ibidem, num. 25. -  Et quando hoc procedat, remiſſiuè, ibidem, & numeris ſeq. -  Hæres repræſentat perſonam defuncti, & eadem reputatur, ibidem, numero 26. -  Hæres cum decedit, tenetur eius hæres ſoluere legata, quæ per teſtatorem à primo hærede relicta fuere, ibid. num. 27. -  Hæredis mentio, cùm fit ab homine, vel à lege, an intelligitur de omnibus hæredibus in infinitum, an ſolum de primo hærede. -  Et quid in materia ſubſtitutionis, & fideicommiſſi, & in omni actu, & materia. -  Et an hæredes hæredum veniant ex iudicio teſtatoris, necne, vide dicto cap. 56. ex numero 24. cum multis ſeqq. -  Hæres, qui in vno loco ſoluit vnum legatum, cogitur reliqua eo ipſo loco perſoluere, cap. 60. numero 16. -  Hæres alimenta præſtat in loco ſui domicilij, non vbi alimentarius degit, ibidem, numero 67. -  Hæredes qui adiuerunt hæreditatem, cum beneficio inuentarij, quo iure, & ordine ſatisfacere teneantur legatariis, & creditoribus hæreditariis, cap. 61. num. 91. -  Et an libenter ſoluendo primò venientibus, ſi ſciant alios potires creditores eſſe, & ab eis cautionem non exigant, ibidem. -  Hæres cum beneficio inuentarij, non liberatur ſoluendo creditoribus anterioribus, ſi priùs conuentus fuerit à poſterioribus, ibidem, numero 92. -  Hæreditas de iure huius Regni vtrum codicillis dari, vel adimi poſſit, poſt deciſionem l. 3. Tauri, vide capite 22. numero 2. cum ſeq. & numero 70. & ſequentib. & ſupra litera C. verbo codicillis. -  Hæreditas vniuerſalis teſtamento dari, vel hæredis inſtitutio fieri nutu, aut ſignis, aut capite annuendo non poteſt; ſed neceſſe eſt, quod nomina hæredum viua voce exprimantur, vel manu propria teſtatoris ſcribantur, capite 27. numero 20. -  Et ideo qui articulatè loqui non poteſt, non poteſt teſtari, neque hæredem inſtituere, vt latius hic probatur, ibidem. -  Et an id procedat inter milites, & pias cauſas, dicto cap. 27. ex numero 22. cum ſequenti. -  Honeſtatis, & honoris cauſam, vſque adeo leges in conſideratione habuiſſe, in hac qua verſamur, (cum certa perſona contrahendi matrimonium,) materia, vt ipſam voluntati expreſſæ teſtatoris prætulerint, cap. 25. num. 62. -  Siue in concurſu honeſtatis, & voluntatis, honeſtatem præualere dixerint, ibidem. -  Hypotheca tacita inducta pro ſuſceptione, & reſtitutione bonorum paraphernalium, non habet priuilegium prælationis, cap. 40. num. 62. -  Et quid de iure huius Regni, ibidem, num. 65. & ſequent. -  Tacita hypotheca à quo tempore incipiat, dicto cap. 40. num. 60. -  Hypotheca tacita, quæ dicatur, capite 61. numero 60. -  Hypotheca tacita inducitur à lege communi, & municipali, ibidem, num. 61. -  Hypotheca tacita inducta à lege, eſt vera, ibid. nu. 62. -  Hypotheca tacita regulariter eundem habet effectum, quem expreſſa, ibid. num. 63. -  Hypotheca tacita porrigitur etiam ad bona futura, ibid. num. 65. -  I -  IAcobi Menochij, ex ſententia Baldi traditio quædam in propoſito ſingularis admodum, & opportuna expenditur, cap. 22. num. 162. -  Immunis ſoluens ſemel, non ſibi præiudicat, vt teneatur in futurum ſoluere, capite 60. num. 62. -  Importunæ preces habent inſtar, immo effectum, & vim iuſti metus, qui caderet in virum conſtantem, ſicque actum factum prætextu earum reddunt meticuloſum, & generaliter reſciſſioni ex edicto. Quod metus cauſa, ſuppoſitum, cap. 22. num. 29. -  Per importunitatem obtenta non debere valere, & dici fieri inuito dante, ex authoritate, & reſolutione quamplurimorum Authorum probari, qui variis in cauſis, & negotiis ſic reſponderunt: ibid. numero 30. -  Impoſſibilia factu dicuntur in iure ea, quæ non poſſunt commodè, id eſt ſalua dignitate, & honore noſtro fieri, cap. 25. num. 50. -  Improbus dicitur, qui nititur infringere pia defunctorum iudicia, cap. 22. num. 73. -  Inducta ad augmentum, operari non debent diminutionem, cap. 40. num. 12. ſequenti. -  Inducta ad diminutionem, ſeu reſtrictionem; augmentum operari non poſſunt. Quod exornatur, ibid. num. 15. -  Infinitiui, & ſubiunctiui modi verba, qualiter interpretanda, & an præſtent coniecturam ad interpretationem teſtamentorum, & vltimæ cuiuslibet diſpoſitionis, cap. 58. num. 31. -  Indefinitæ orationis, hoc eſſe proprium ſcilic. æquipollere vniuerſali, capite 9. numero 52. latius, cap. 44. -  Idque in fideicommiſſariis vocationibus præcipuò locum habet, ibid. num. 53. -  Oratio aliquando ſingularis, aliquando particularis, aliquando generalis, aliquando vniuerſalis, & aliquando indefinita, cap. 44. numero 1. & ſequent. -  Vbi earum exempla traduntur, ibidem, numero 2. -  Indefinita, an, & quando habeat vim vniuerſalis ſignificationis, ſiue æquipolleat vniuerſali, vel non, non modò in teſtamentis, ſed etiam in omni actu, & materia, & de omnibus ad propoſitum pertinentibus: vide latè, capite 44. per totum. -  Indicium vnum aliud tollit, cap. 23. num. 10. -  Inſtitutio hæredis vtrum ſolis coniecturis, & præſumptionibus inducatur, aut cenſeri poſſit inducta. dubium maximum inter Scribentes noſtros fuiſſe, cap. 15. numero 62. Quod explicatur, numeris ſeq. -  Inſtitutio hæredis extenditur de caſu ad caſum, quando habet eandem rationem, & veriſimilem mentem teſtatoris, dicto capite 15. numero 68. -  Inſtitutio hæredis extenditur de perſona ad perſonam, ex veriſimili, & præſumpta mente teſtatoris, eodem capite 15. num. 80. -  Inſtitutus in reliqua parte, ſi nihil ſupereſt, in nihil videtur inſtitutus, cap. 16. num. 20. -  Inſtitutionem factam ad nutum teſtatoris, valere, quando teſtator apertè prius dixerat, quod volebat inſtituere tales, & tales, cap. 27. num. 29. -  Inſtitutionem hæredis factam à teſtatore etiam per verbum ſic, vel per annuitionem capitis ad interrogationem Notarij valet, quando prius dictatum fuit teſtamentum ab ipſo teſtatore, ibidem, num. 30. -  Inſtitutio facta per verbum ſic, & nutu ſimul, valet, & tenet, ibidem numero 31. -  Circa inſtitutiones hæredum nutu factas, legata, ſeu fideicommiſſa nutu quoque relicta, hactenus dicta fuere, vtrum procedant etiam de iure huius Regni, poſt leges Regias nouæ collectionis Regiæ, ibidem, num. 51. -  Quod latius, & vtilius quàm antea factum eſſet hic explicatur, & videbis, ibidem. -  Et Alfonſi Azeuedi conſideratio quædam noua in propoſito, nouè etiam, & concludenter conuincitur, ibidem, num. 52. -  Perſona penitus incerta cùm inſtituitur, corruit ipſo facto inſtitutio, cap. 34. num. 10. -  Et idem iuris eſſe, quando perſona certa eſt inſtituta, ſed dubitatur quænam illa ſit, ibidem, numero 11. -  Hæredis inſtitutio incerta, an, & quando, & quibus coniecturis reddatur certa, vt valeat; plena manu explicaſſe Menochium, prout hic adnotatur, ibid. num. 12. -  Inſtrumentum, quod intelligi verbis non poteſt, non valet, cap. 6. num. 26. -  Inſtrumenta duo ſi reperiantur, vnum de mutuo, alterum de confeſſione mutui, præſumuntur diuerſi contractus, cap. 37. num. 11. -  Interpretatio quid ſit: quibus modis accipiatur, & in quot ſpecies diſtinguatur, cap. 2. num. 20. & ſequenti, vſque ad numerum 30. -  Interpretatio fieri non debet contra mentem teſtatoris, nec in perniciem voluntatis eius, capite 7. num. 12. -  Verborum teſtatoris interpretatio fit, ſicut verborum legis; & argui poteſt de verbis legis, ad verba teſtatoris, cap. 10. num. 2. -  Verba teſtatoris quantumcunq; ſint larga, & præciſa, tamen interpretationem iuris recipiunt, ibidem, num. 3. Modo fiat in caſu dubio, & non in claris, & cum aliis requiſitis, de quibus, eodem cap. 10. ex num. 4. cum ſequentibus. -  In omni materia, & diſpoſitione, interpretatio nulla melior eſt, quàm ea, quæ colligitur ex eo, quod teſtator ſi viueret, aut ſi interrogatus fuiſſet, reſponſurus eſſet, vt pro diſpoſitio, & expreſſo habeatur, tametſi diſpoſitum non fuerit, capite 25. num. 39. -  In teſtamentis, & vltimis voluntatibus plenior adhibetur interpretatio, vt voluntates teſtantium plenius interpretemur, capit. 32. numero 3. -  Ratio habetur, num. ſeq. -  Voluntates vltimæ ſtrictè interpretandæ non ſunt, ibid. num. 2. -  Sed potius extenſiuam, quàm reſtrictiuam interpretationem recipiunt, ibid. num. 3. -  Fauorabilior dicitur interpretatio, quæ adiuuat. quàm quæ reſtringit teſtamentum, ibidem, numero 4. -  In legatis licet aliquando plenior, non tamen pleniſſima fieri debet interpretatio, ibidem, numero 49. -  In fideicommiſſis lata, & benigna fieri debet interpretatio, dummodo id intelligatur iuxta reſolutiones traditas ſuprà, numer. 48. ibidem, numero 50. -  In maioratibus, & vinculis perpetuis, quàm ſtricta fieri debeat interpretatio, ibid. num. 51. -  Interpretationem reſtrictiuam habere locum in qua, cunque materia, & diſpoſitione, in legibus in quam, in Principum conſtitutionibus, in ſtatutis in libellis, in iudiciis, in ſententiis, & reſcriptis, in priuilegiis, & in contractibus, & vltimis voluntatibus, cap. 41. num. 40. -  Et nihil aliud eſſe, quam diſpoſitionis generaliter loquentis, certis in caſibus factam diminutionem, vel coarctationem, ibid. num. 41. -  Interpretationem reſtrictiuam, quæ in generali quacunque diſpoſitione locum obtinet, procedere etiam in vniuerſali, ibid. num. 75. -  Ad interpretationem vltimæ voluntatis cuiuſque, multum intereſſe, an verſemur in fauorabilibus, vel odioſis. -  Et ſic an materia, de qua agitur, fauorabilis ſit, vel odioſa. -  Quia fauorabilia ſunt amplianda, odioſa verò reſtringenda, ibid. num. 96. -  Interpretatio in teſtamentis fit ſecundum tempus mortis teſtatoris; quo tempore ſua diſpoſitio recipit perfectionem, cap. 49. num. 2. -  Habita tamen ratione ad intellectum verborum tempore conditi teſtamenti, ibid. num. 3. -  Interpretatio non poteſt ſumi ex actu futuro, ibid. num. 4. -  Interpretatio voluntatis teſtatoris congruè fit ex vna ſcriptura, & diſpoſitione ad aliam; quoniam vna ſcriptura alteram interpretatur, capite 50. numero 29. -  Interpretatio voluntatis teſtatoris optimè fit, ſupplendo vnam ſcripturam, ex alia, ibid. num. 32. -  Nec nouum eſt, quod ex duabus ſcripturis ſimul iunctis conſequamur illud, quod ex vna tantum non conſequeremur, ibid. n. 33. -  Ioannis Marci Aquilini contra ſententiam communem, & aſſiduam allegationem, l. tale pactum, § fin. ff. de pactis, ſingularis ſententia, quàm facili negotio diluatur, & communis in tuto maneat ex his; quæ num. præced. adnotata fuere, & nouiter hoc numero adnotantur. cap. 12. num. 13. -  Ioannis Gutierrez reſolutio quædam, Authoris placito conueniens omnino, commemoratur, & probatur, cap. 26. numero 15. -  Ioannis And. in addit. ad Specul. titulo de teſtamentis, §. in primis, in vltima addit. circa finem, recitatur, cap. 56. numero 45. -  Ioannis Oroſcij pro deciſione Senatus Hiſpalenſis locus velut expreſſus; & Pinciani Senatus deciſio ponderantur, cap. 60. numero 32. -  Ius non decreſcendi potius, quàm accreſcendi locum habere in mixta coniunctione rei, & verborum; ex ſententia multorum. -  Quamuis alij accreſcendi ius competere aſſerant, cap. 56. num. 76. -  Et id ipſum in reali coniunctione ſtatuunt, ibidem, num. 77. -  Ius accreſcendi inter verbis tantùm coniunctos locum habere, ibid. num. 78. -  L -  LEgis in testamentis, ff. de regulis iuris, deciſio locum obtinet, & procedit in qualibet ſpecie vltimæ voluntatis, capite 32. numero 7. -  Legata, an latam, an ſtrictam interpretationem recipiant; & quibus in caſibus, aut quarum perſonarum fauore, aut reſpectu, latè interpretari debeat, vt plus contineant, vel latiùs accipiantur; & de omnibus ad propoſitum attinentibus; vide omnino, cap. 32. per totum. -  Mobilium legato, & appellatione, an beſtiæ, & ſe mouentia contineantur, cap. 33. num. 8. -  Legatario, cui fuit legata annua pecunia de introitu, ſunt præſtandi fundi, ex quibus poſſit tantum introitum percipere, vbi expenditur in terminis Petri Surdi ſingulare concilium 319. lib. 3. -  Et l. fundi Trebatiani, ff. de vſuf. legato, & l. ſi quis argentum, §. ſin vero redditum, C. de donationibus, explicatur, eodum cap. 33. num. 9. -  In legato generali bonorum, iura, & actiones, & nomina debitorum an veniant; remiſſiuè, ibid. numero 10. -  Legatum vitiari, ſi ex duobus eiuſdem nominis, non conſtat cui legatum fuerit, capite 34. numero 13. -  Legatum incertum, quando, & quibus coniecturis reddatur certum, vt valeat, atque ſubſiſtat, pleniſſimè explicatur per Menochium, vt hic obſeruatur, ibidem, num. 14. -  Legatum nullomodo valere, quando eſt incertum tam reſpectu perſonæ legatarij, quàm rei legatæ, ibidem, num. 15. -  Legati reuocatio ex quibus inducatur, & probetur, latiſſimè explicatum ab his Authoribus, qui commemorantur, cap. 37. num. 11. -  Legatum ſepulturæ vni Eccleſiæ factum, & anniuerſarium in ea relictum, illi Eccleſiæ debetur, vbi poſtea teſtator corpus ſuum ſepeliri iubet, ibidem numer. 13. -  Legatum relictum pro maritandis puellis, vtrum debeatur etiam maritatis; & an conditio iam impleta tempore teſtamenti, habeatur pro impleta debito tempore, remiſſiuè, ibidem, numero 34. -  Teſtator legans pecuniam, an præſumatur in eadem voluntate manere, ſi illam mutuo det, vel in emptione conferat. -  Aut ſi pecuniam pones campſorem exiſtentem legauerit, & poſtea eam conſumat; & quid ſi alia pecunia reponatur, remiſſiuè, ibidem, numero 37. dicto cap. 37. -  Legatum liberationis rationum reddendarum, remittit dumtaxat ſcrupuloſam redditionem; non autem dolum, cap. 41. num. 62. -  Legatum factum ad tempus, ſeu limitatum, & reſtrictum ad vitam legatarij, non poteſt ad hæredes legatarij tranſire, cap. 45. num. 33. -  Legatum quandocunque non eſt perpetuum, ſed temporale, ipſo iure reſoluitur dominium, & reuertiur ad hæreditatem, ibidem, numero 56. -  Legati perpetuitas, vel temporalitas, quomodo dignoſcatur; remiſſiuè, ibid. num. 37. -  Legatum puellæ factum, vt poſſit nubere, an ſit purum, aut conditionale; dignoſcendum ex eo, quod verba eiuſmodi adiecta fuerint in diſpoſitius, vel in executiuis, capite 48. num. 11. -  Legata in quantitate, an minuantur per legata in ſpecie; & è contra: & cum hæreditas ſoluendo non ſit, quemadmodum legatarij concurrere debeant, & an pro rata concurrant, & an ab ordine literæ coniectura colligatur, aut prælatio detur: vide omnino, capit. 51. ex numero 19. cum ſeq. -  Legatum recta via tranſire in legatarium (quod per manus traditur quotidie) quemadmodum explicari, atque intelligi debeat, ibid. num. 29. dicto cap. 51. -  Legato fundo ad vſum, & vſufructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, vel ad gaudimentum, aliòve ſimili modo; domo etiam ad habitandum, relicta; proprietas ipſa legata cenſetur, capite 54. numero 11. -  Legatum quantitatis debitæ à Titio, vtrum per exactionem videatur ademptum, remiſſiuè, ibidem, num. 14. -  Legata facta incertis pecunijs, ſi contingat poſtea, vt pecuniæ in alios vſus expendantur, an propterea tollantur, remiſſiuè, ibid. num. 15. -  Legato purè facto ſi adiiciatur modus vnde poſſit fieri ſolutio, modus ipſe intelligitur demonſtrationis gratia factus, non vt adiiciatur conditio, & reſtringatur legatum, ibidem, numero 16. -  De quo vide etiam nu. præced. vbi iura in id expenduntur, & Tiberij Deciani locus expenditur: vide etiam num. ſequenti. -  Legatum, an ſit conditionale, necne, quando adiicitur locus, aut fundus, vel res ex qua ſoluatur, ibid. num. 17. & ſeq. dicto cap. 54. -  Deſignatio, vnde legatum ſoluatur, an demonſtrationem inducat, vel conditionem, dicto cap. 54. ex numero 18. vſque ad num. 23. -  Legatum ſi fiat nominis debitoris, hæres non tenetur illud idoneum præſtare, ſed ſola ceſſione actionis directæ liberatur, dicto cap. 54. num. 23. & tenetur legatarius ſuo periculo vendicare, eodem cap. 54. num. 24. -  Idem, ſi teſtator dixerit, ſe legare centum, ad quæ aliquis ſibi tenebatur, ibidem, num. 25. -  Vel quæ habet ſuper aliqua parte bonorum alicuius, prout hic adnotatur, ibidem. -  Legatum pecuniæ in genere, omnino deberi, licèt pecunia non inueniatur, ibidem, num. 26. -  Secus verò vbi pecunia fuit legata in ſpecie, veluti, lego decem, quæ in arca habeo, ibidem. -  Et ſic differentia in eo verſatur, an legatum reſpiciat certum corpus, aut certam ſpeciem, an verò genus, ſeu quantitatem, ibidem. -  Legatum de centum penes campſorem, aut in bancho talis loci, an dicatur legatum in ſpecie, vel non, ibidem num. 27. -  Legatis decem, quæ mihi debentur, aut quæ ſum habiturus à Titio, nomen ſolum debitoris legatum cenſetur; & ſic hæres ſola ceſſio ne liberatur, ibidem, num. 28. -  Legare centum, quæ mihi Titius debet, tantum eſt, quantum legare illa centum, quæ debet mihi Titius, & non alia, ibidem num. 29. -  Legatum conditionale non debetur, vſquedum ſit impleta conditio; & quando ſecus, remiſſiuè, cap. 55. num. 51. -  Legatum conditionale non tranſmittitur ad hæredes, ſi ante conditionem legatarius moriatur; & quando ſecus. -  Purum verò etiam non agnitum tranſmittitur, & quando; remiſſiuè, ibidem. num. 52. -  Legatum quando dicatur purum, quando conditionale, & quando modale; & quando ſub die certa, vel incerta relinquitur, an ſit conditionale, vel purum. -  Et in his omnibus caſibus, vtrum tranſmittatur; nec ne, ad hæredes legatarij, ſi ipſe moriatur, quod exornatur, & longa ſerie explicatum traditur, remiſſiuè. -  An etiam conditio omnis in vltimarum voluntatum elogiis, legatorum, & fideicommiſſorum tranſmiſſionem impediat, ibidem, numer. 53. dicto capite 55. -  Legatum pro dote, vel cauſa dotis, ſiue pro maritandis virginibus, aut pro aliqua certa maritanda, vel vt aliqua nubat, aut nubere poſſit, vel cum nupſerit, an ſit purum, aut modale, vel conditionale, & an tranſmittatur, remiſſiuè, ibidem, num. 54. -  Et ibidem, an huiuſmodi legatum præferatur aliis legatis, remiſſiuè, ibidem, num. 55. -  Legatum pro dote, vel cauſa dotis relictum, conditionale eſſe, habere in ſe tacitam illam conditionem, ſi nuptiæ ſequantur, Quod latiùs explicatur remiſſiuè, cap. 56. num. 2. -  Legatum factum puellæ, ad hoc vt nubere poſſit, non eſt conditionale, ſed purum, ibid. num. 3. -  Legatum certæ quantitatis, pro maritanda certa & expreſſa perſona, purum eſt, & peti poteſt ante nuptias ibidem, num. 4. -  Legatum relictum alicui ad nuptias eius, vel pro ipſa maritanda, an ſine aliqua cautione præſtandum ſit, & quando cautio requiratur, eodem capite 59. num. 5. -  Legatum ad hoc, vt ſit modale, non ſufficit, quod dictio ſit modalis, niſi, grauamẽ inducat in tempus diſpoſitionis perfectæ, ibid. num. 6. -  Cauſa adiecta non limitat, neque reſtringit legatum, cum reſpicit commodum ſolius legatarij ibidem num. 7. -  Legatum purè datum, ſi ſub conditione adimatur, efficitur conditionale, quaſi ſub contraria conditione datum; & qualiter intelligatur, infrà. num. 21. & ſeq. ibidem num. 17. -  Legatum purè datum, ſi ſub conditione adimatur, efficitur conditionale, quaſi ſub contraria conditione datum, in ademptione ſimplici, in qua non ineſt tranſlatio, ibid. num. 21. -  Secus verò in ademptione tranſlatiua legati, in quaſi legatum purè datum, ſub conditione adimatur, transferendo illud in alium, remanet purum, vt antea erat, ibid. num. 22. -  Et de diſcriminis ratione inter vnum, & alterum caſum, eodem capite 56. num. 23. -  Legatum ſi teſtator faciat vxori de aliquibus bonis, quovſque vixerit, ſeu ſimili modo; finito tempore, bona legata conſolidantur cum hæreditate, & ad poſſidentem hæreditatem tranſeunt, etiam ſi hæres mortuus ſit ante grauatum, & mentio hæredis infra ſcripti fieret, eod. cap. 56. num. 31. & 32. -  Legatum poteſt fieri hæredi à legatario, poſt certum tempus, ibidem, num. 35. -  Legatum an purum ſit, & tranſmiſſibile, vel conditionale, & non tranſmiſſibile; ex coniecturis etiam, non modò ex expreſſa teſtatoris voluntate dignoſci, ibidem num. 63. -  Legata relicta ad vitam legatarij, & poſt eius mortem ſubſtitutis hæredibus, conditionalia dicuntur, ſi plures fuiſſent hæredes ſcripti, & vnus ex eis ſupereſſet, vt hic cæteris præferatur, neque hæredes, hæredum admittantur, ibid. n. 53. -  Legata ab inſtituto relicta, à ſubſtituto repetita præſumuntur, eodem, capite 56. num. 55. -  Ad vitam cùm res alicui legatur, & poſt eius mortem, teſtatoris hæres ſubſtituitur; magis hæreditarium ius, quam hæredis perſona conſideratur. -  Et idcirco res reuerti debet ad illam perſonam, in qua conſiſtit ius hæreditarium, ſiue ſit hæres ſcriptus, ſiue hæres hæredis. -  Quia legatum temporaliter relictum, finito tempore, ad ius hæreditarium reuertitur, ibid. n. 60. -  Legati conditionaliter, & poſt mortem hæredis relicti, tranſmiſſionem non dari in hærede vnius ex legatariis, qui pendente conditione deceſſit, provt hic adnotatur; & caſus practici ex facto occurrentis in Regio Hiſpalenſi Senatu definitio proponitur, cap. 56. num. 62. & multis ſeqq. -  Legatum ſub conditione relictum, ſi pendente conditione legatarij mors interuenerit; ad hæredes illius non tranſmittur, vt ſupra, num. 34. ibid. num. 64. -  Legatum poſt mortem hæredis relictum, conditionale eſſe, ibid. num. 66. -  Legati, vel fideicommiſſi in diem certum, vel incertum relicti tranſmiſſioni an & quando locus ſit, vel non. -  Vbi latè, an, & quando temporis incertitudo, & mortis hæredis, vel alterius conditio efficiat legatum conditionale, & tranſimiſſionem impediat, vel non. -  Et quid ſi dies certa, vel incerta adiecta eſt ſolutioni, & executioni, ſeu ſubſtantiæ, & diſpoſitioni legati, num. 70. & 71. -  Legatum efficitur caducum, aut accreſcit coniuncto, vel grauato, ad quem ſpectaret onus ſoluendi, ſi eſſet purificata conditio, ſi legatarius ſub qualibet conditione ſuſpenſiua, vel poſt mortem alicuius, moriatur pendente conditione, vel ante illam. ibid. num. 73. -  Legatum factum filiabus in caſu mortis maſculorum, ſi præmoriantur filiæ maſculis, non debetur filiis filiorum, cap. 56. num. 74. -  Legatum factum poſt obitum filiorum, ſi legatarius decedat ante eos, non tranſmittitur ad hæredes legatarij, ibidem, num. 75. -  Legatum quibus modis reuocetur, aut reuocatum cenſeatur, remiſſiuè, cap. 59. num. 9. -  Contemplatione certæ perſonæ facta promiſſio, vel legatum relictum, ipſi perſonæ cohæret; & conſequenter perſona extincta, dicitur quoque extingui, cap. 60. num. 7. -  Legatum intra annos, putà quinque, præſtandum, ratum videlicet quolibet anno, vnum dicitur; & etiamſi legatarius interim moriatur, ad ipſius hæredes tranſmittiur, eodem capite 60. n. 40. -  Et multum intereſt, an annuatim legatum relictum fuerit; an verò liberè, & ſimpliciter, eius tamen ſolutio ad commodum hæredis diſtribuatur intra aliquod tempus, ibid. num. 41. -  Legatum factum contemplatione perſonæ, extinguitur, perſonâ ipſâ extinctâ ante eius acceptationem, & acquiſitionem; non poſtmodum. ibid. num. 54. -  Legatorum materiam & coniecturas, plena manu tractaſſe, atque abſoluiſſe iuris Interpretes permultos, qui aggregantur hoc numero; & ibidem notabilis quæſtiones proponuntur, remiſſiuè, cap. 1. num. 8. -  Legatarium Quinti teneri ſoluere ex Quinto ſibi legato ſumptus funeris, & alia gratuita, cap. 16. num. 12. -  Legati verba dubia declarantur coniecturis: ſed quando mutatur ſubſtantia, vel aliquid additur, debet probari per ſeptem teſtes in teſtamentis; vel quinque in codicillis, capite 19. num. 19. & cap. 25. num. 27. -  Legatorum tacita ademptio, vtrum poſſit duobus teſtibus probari, remiſſiuè, cap. 20. num. 20. -  Legatum relictum pauperi ſanguine coniuncto, non præſumitur ad piam cauſam, ob paupertatem factum, ſed ob ſanguinis affectionem, ex communi ſententia: Contra ex ſententia aliorum, de qua infra, num. 90. capite. 22. num. 7. -  Legatum relictum conſanguineis pauperibus, debetur conſanguineo propinquiori, etiam ſi alius conſanguineus ſit pauperior, ibid. num. 8. -  Legatum non dicitur ad pias cauſas, quando relinquitur vxori, & inde poſt eius mortem ſubſtituitur Eccleſia, ibidem, num. 11. -  Legatum pro virginibus maritandis, videtur relictum reſpectu diuini numinis, & poteſt dici quodam modo relictum ipſi Deo immortali, ibid. num. 80. -  Legatum factum pauperi & inopi, dicitur ad pias cauſas, & piæ cauſæ priuilegia conſequitur, tametſi paupertatis mentio non fiat, ibidem numero 86. -  Et idem ſi fiat ei, quæ pro conditione, & qualitate ſuæ perſonæ bona non habeat, quibus honeſtè nubere poſſit, etſi aliqua haberet, ibidem numero 87. -  Legatum factum pro anima, & pro redemptione captiuorum, eſt pium, ibid. num. 88. -  Coniectura ea accipi debet in dubio, quæ animæ teſtatoris ſuffragatur, ibidem, num. 89. -  Legatum in dubio cenſeri magis relictum intuitu pietatis, & animæ quam contemplatione conſanguinitatis, ex ſententia Franciſci Manticæ. Contra ex ſententia quamplurimorum, vt adnotatur ſuprà, numer 6. & 7. ibidem num. 90. -  Legata, & fideicommiſſa tametſi in codicillis adimi poſſint; id verum exiſtimatur, niſi contrarium conſtet de mente teſtatoris, de qua conſtare dicitur apertè, vbi limitata fuit ademptio fideicommiſſi in codicillis, & non in totum ibid. numer. 168. -  Legatum virgini factum, ſi Titio nupſerit, minime amitti, ſi ipſa legataria alteri nubat ex conſenſu patris. ibidem, numero 54. -  Vel ſi expectans conſenſum patris intra tempus à teſtatore præfixum non nupſerit, vt num. ſeq. & præced. ibidem. -  Et de conſilio Bertrandi 48. lib. 1. & numer. ſeqq. ibidem. -  Legata, & fideicommiſſa particularia, & etiam vniuerſalia, an, & quando, ſiue quomodo nutu abſque alia expreſſione verborum relinqui poſſunt? vide latè, capite 27. numer. 32. & ſeq. vbi articulus ex profeſſo declaratur. -  Legitimæ tractatum, materiam, & coniecturas dilucidè & latè explicaſſe, atque ſcripſiſſe Authores nonnullos, qui commemorantur, capite 1. num. 9. -  Legitima filiorum licêt relinqui debeat titulo inſtitutionis, ad hoc vt teſtamentum valeat; capite. 20. numer. 23. -  Tamen quod filio ſimpliciter relictum fuerit, relictum fuiſſe titulo inſtitutionis, duo tantùm teſtes poſſunt probare, ibidem, num. 24. -  Legitima regulatur, & debetur ſecundum tempus mortis. cap. 35. num. 49. -  Legitimam vſque adeò præcedit æs alienum, vt non ſit, nec debeatur legitima, niſi deducto ære alieno: quoniam illa aduerſus creditores non detrahitur, cap. 35. num. 34. -  Pater licet filium in legitima grauare non poſſit, tamen in aliis rebus vltra legitimam grauare poteſt de iure: & ſi pœnam adiiciat, tunc filius contraueniendo, pœnam incurrit. -  Et idcirco, ſi contra præceptum teſtatoris, filius alienet, licèt alienatio valida ſit intra menſuram legitimæ, reſpectu aliorum bonorum fideicommiſſo locus erit ad fauorem ſubſtituti. -  Nam etſi prohibitio alienandi non impediat, neque annullet alienationem, quæ facta eſt intra legitimam; tamen operatur, quod alienans incidat in pœnam appoſitam à teſtatore, priuationis ſcilicet bonorum, quæ teſtator poterat non relinquere. capite 64. num. 11. -  Legitimationis per reſcriptum Principis, quo ad ſucceſſionem, & cætera omnia, materia; & an legitimatus efficiatur verè legitimus, & comprehendatur in diſpoſitionibus de legitimis loquentibus; & de aliis ad propoſitum, vide capite 22. ex numero 40. cum multis ſeqq. -  Legitimationis reſtrictiuæ, & diſpenſatiuæ, plenariæ etiam, & limitatæ quoad ſucceſſionem, materia; & an, & quando legitimatio, aut diſpenſatio dicatur; & quid quando ſucceſſio eſt limitata ad patris voluntatem, vt in eo, quod pater voluerit, filius legitimatus ſuccedat; & quæ vera & propria legitimatio dicatur; & de omnibus ad hunc articulum pertinentibus; vide longa ſerie, & vtiliter actum, capite 22. ex numero 57. cum ſeq. & numero 128. cum multis ſeqq. -  Legitimati per ſubſequens matrimonium, an excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi hæres, aut grauatus deceſſerit ſine filiis, ex legitimi matrimonio natis; & inde an admittantur; necne ad maioratum, ad quem filij legitimi, atque ex legitimo matrimonio nati vocantur; ad honores etiam, ad officia, dignitates, & cætera, ad quæ admittuntur legitimi ab initio: & in effectu an eadem iura obtineant, quoad ſucceſſiones, & alia, quæ verè legitimi ab initio habent; & reoucent donationem, de qua loquiter textus in l. ſi vnquam. C. de reuocand. donat. & de omnibus ad hoc pertinentibus, vide latiſſimè, cap. 31. per totum. -  Lex noua in dubio non videtur corrigere vellè legem antiquam, capite 21. num. 33. -  Et reſtringenda eſt, vt quando minus fieri poſſit, recedatur à iure communi, ibidem numero 34. -  Et in terminis, in quibus loquitur, ſtrictè intelligitur, ibid. num. 35. -  Nec extenditur ad alios caſus, quam ad eos, de quibus ibi nominatim fit mentio. ibidem numero 36. -  Lex noua vbi enumerat aliquem caſum ſpecificè, alij caſus cenſentur ſub diſpoſitione iuris communis remanere. ibid. num. 37. -  Lex ſui natura futuris prouidet negotiis, non præteritis, & quando ſecus; & de materia, latè cap. 56. num. 88. & 92. -  Leg. 2. C. de pignoribus & hypothecis deciſio, & materia explicatur, atque exornatur, cap. 26. numero 13. & numer. 23. cum ſeq. vſque ad numer. 34. -  L. tale pactum. §. fin. cum ſua Gloſſa. ff. de pactis, regula illa, quod veriſimiliter quis fuiſſet reſponſurus, ſi fuiſſet interrogatus, &c. -  Habet locum non ſolum in contractibus, & in vltimis voluntatibus, ſed etiam in quacunque alia materia. cap. 13. num. 6. -  Argumentum illud ex leg. tale pactum. §. fin. cum ſua Gloſſa. ff. de pactis, deductum, & pro ſe à Valaſco principaliter ponderatum; in contrarium, & pro Hiſpalenſis Regji Senatus definitione expendi debere, provt hic adnotatur, ibidem, numer. 16. -  L. hæreditatum, ff. ad l. falcidiam, deciſio, locum habet in quibuſcunque controuerſiis, & in omni actu, & materia, in qua agitur de coniectura vitæ taxandæ, -  Etiam in diſpoſitionibus inter viuos, ibidem numero 15. -  L. 30. Tauri, deciſio, vtrùm procedat, quando Quintum fuit in vita donatum, ſequuta traditione rei, in qua fuit donatio, vel melioratio; vel non ſequuta. -  Vbi adducitur communis Interpretum huius regni diſtinctio, an in teſtamento, vel inter viuos de Quinto diſponatur. -  Cum legata voluntaria non reuocent donationem, vel meliorationem inter viuos, quia iam erat conſumpta facultas diſponentis, nec ipſemet mutare, nec minuere poterat. capite 16. numer. 9. -  L. 25. Tauri deciſionem obtinere, ſiue melioratio fiat in contractu inter viuos, ſiue in teſtamento, & vtroque caſu ipſam procedere; ac limitari dumtaxat, quando melioratio Tertij & Quinti irreuocabilis præceſſit, ibidem, numer. 48. -  L. 25. Tauri, vtrum procedat, etiam reſpectu ipſius filij meliorati, cui antea donatum eſt, vel cui facta Tertij & Quinti melioratione, res aliquæ in vita traditæ fuere. -  An vero reſpectu aliorum filiorum tantum, quibus dotes traditæ, aut donationes factæ fuere. -  Vbi vtriuſque partis rationes, & fundamenta perpenduntur maturè, & nonnulla adnotantur ingenti ſtudio, quæ nullibi erant antea ſcripta, nec ponderata. -  Ac denique, lex ipſa 25. indiſtinctè, ac reſpectu eiuſdem filij meliorati, cui antea traditum, vel donatum fuerat, accipitur, & ſingulariter explanatur. -  Et Telli Ferdinandi, & Azeuedi ſententia damnatur. cap. 16. num. 49. -  L. 23. Tauri, hodie, l. 7. tit. 16. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, licet de Quinto non tractet, in ipſo tamen procedit, ſicut in Tertio; ibidem num. 52. -  L. in teſtamentis, ff. de regulis iuris, deciſio locum obtinet, & procedit in qualibet ſpecie vltimæ voluntatis, cap. 32. num. 7. -  L. boues, §. hoc ſermone, ff. de verborum ſignificatione, materiam, & deciſionem regulari à fauore, vel odio, ex communi Interpretum ſententia. -  Et dum quæritur, vtrùm diſpoſitio aliquid concedens, intelligatur de primo actu, vel de prima vice, an etiam de ſecundo; ſic explicandum, atque declarandum, provt articulus, & materia latè explicatur, cap. 39. ex num. 25. cum ſequentibus. -  L. fin. C. de hæredibus inſtituendis, loquitur in his quæ tranſeunt ad hæredes hæredis; ſed in his quæ non tranſeunt, vt in ſubſtitutione conditionali, ſecus eſt. cap. 56. numer. 43. -  L. 1. C. quorum legatorum, explicatur, ibidem n. 58. -  L. pecunia, C. de priuilegio fiſci, vniuerſa materia explicata, atque exornata late, capite 61. ex numero 54. & ſequenti. -  Liberatio generalis de omnibus in quibus poteſt teneri, ex quacumque cauſa, reſtringitur ad cauſam adminiſtrationis, ſuper qua agebatur. cap. 42. num. 22. -  Liberatione generali non liberatur quis, quando tenetur aliquid præſtare, vel ſoluere alteri ex certa & ſpeciali cauſa. ibid. num. 25. -  Liberatio generalis, de omnibus indiſtinctè facta intelligitur, ibidem, num. 39. -  Liberationem, aut quietationem generalem nemo tenetur facere, quia eſt captioſa. ibidem numer. 40. -  Liberatio ſimplex reſtringitur ad petita, ſed ſi fuit adiecta clauſula generalis non petendi aliud occaſione cuiuſque debiti, aut cauſæ, generaliter refertur ad omnia, & quæcunque ex quacunque cauſa; cum ſalua ratione recti ſermonis ad ſpecificata reſtringi non poſſit. -  Quod exornatur, atque comprobatur nonnullis Interpretum deciſionibus in propoſito, eod. cap. 42. num. 45. -  Liberatio reputatur fauorabilis, quia reducit ad priſtinam libertatem, & reſoluit obligationem; & ideo latior fieri debet eius interpretatio, non reſtrictior. ibid. num. 46. -  Idque maximè, quando eſt reciproca reſpectu vtriuſque partis, ibid. num. 47. -  Licentia Cardinali, ſiue Epiſcopo conceſſa teſtandi, an primo actu conſumatur, vel an poſſit primum reuocari; & alterum fieri. -  Vbi pars affirmatiua, quod poſſit, defenditur. cap. 39. num. 38. Licentia ad tempus conceſſa, viribus caret lapſo tempore, cap. 45. num. 43. -  Limitatio temporis à teſtatore adiecta, aliud quodcunque tempus vlterius excludit, cap. 25. num. 11. & vide num. 13. & 14. -  Ex limitatis verbis, ſiue limitatè & reſtrictè appoſitis, voluntatis coniecturam deduci, atque interpretationem iuridicam fieri: cap. 45. num. 1. & ſequenti. -  Limitata cauſa, & limitata diſpoſitio in omni actu, materia, & diſpoſitione, limitatum producit effectum; ſicque in teſtamentis, ſubſtitutionibus, fideicommiſſis, & legatis: in contractibus etiam, in iudiciis, & cæteris aliis. Quod latè comprobatur, atque exornatur, capite 45. per totum. -  Literæ commendatitiæ in fauorem alicuius, non inducunt mandatum, & præſumuntur potius adulatoriæ quàm diſpoſitiuæ. capite 40. numer. 20. -  Litteris credentiarum quando ſit credendum, remiſſiuè ibidi. num. 31. -  Locator liberans generaliter conductorem, intelligitur reſpectu penſionis: capite 42. numer 21. -  Ludouici Molinæ obſeruationes nonnullæ expenduntur, quæ eò ſemper tendunt, vt maioratus mentione non facta in diſpoſitione, etiam fideicommiſſo relicto, & alienatione prohibita, etiam perpetuò, maioratus perpetuus induci non valeat. capite 9. numer. 13. -  Ludouici Molinæ locus explicatur. capite 60. numer. 25. -  Ludouici Molinæ obſeruationes, atque reſolutiones proferuntur, & ad examen, & diſputationem reducuntur. capite 26. num. 29. & tribus ſequentibus. -  Ludouici Molinæ locus in annotationibus ad commentaria de Hiſpanorum primogeniis, commemoratur, & expenditur; ex quo apertè deducitur, alterius voluntati liberæ committi poſſe facultatem meliorandi, vel non aliquem ex filiis, vel deſcendentibus, aut primogenium inter ipſos conſtituendi, vel non. -  Quod num. ſequent. exornatur atque explanatur, cap. 36. numer. 4. -  Ludouici Molinæ ſententia, Gregor. Lop. reſolutioni conueniens, adducitur. cap. 36. numer. 16. -  M -  MAioratum aut vinculum inſtituere ſi teſtator voluiſſet, veriſimile non eſſe, quod in aliqua parte totius diſpoſitionis de maioratu mentionem non feciſſet. cap. 9. num. 4. -  Maioratus iure bona deferri, aut deberi, nunquam eſt interpretandum, niſi expreſsè dicatur. ibid. numer. 7. -  Maioratus ſcriptura non eſt amplianda vltra limites eius, ſed ſolerter reſtringenda. ibidem, num. 8. -  Maioratum non induci, neque inductum cenſeri ex ſolo grauamine, ſolaque oneris impoſitione, ſcilicet Miſſarum, vel alterius; vt ex eo dicatur, titulo & iure maioratus ſuccedendum eſſe perpetuò. ibidem, num. 9. -  Diſpoſitio ita concepta eſt, vt nomen Vinculi, ſeu maioratus non contineat, ſiue vinculi aut maioratus mentionem non faciat; tunc equidem nec perpetuus maioratus erit, nec etiam alienationis prohibitio durabit perpetuò; ſed inter vocatos, ac eorum deſcendentes dumtaxat. ibidem numero 10. -  Maioratus perpetuus inſtitutus non cenſetur ex prohibitione alienationis bonorum. -  Niſi expreſſim dicatur, quod bona in familia perpetuò remaneant. -  Aliàs autem, prohibitio alienationis vltra nominatos non extenditur. ibidem num. 15. & vide, infra num. 83. -  Ad inducendum maioratum perpetuum, vnum, vel duos vocare non ſufficit, ſed plures in infinitum vocare neceſſe eſt. eodem cap. 9. numero 17. -  Maioratus perpetuus vtrum probari poſſit aliis modis, quàm contentis in l. 41. Tauri, ibidem, num. 19. & vide infra num. 85. -  Ex eo ſolum quod teſtator ad plures ſubſtitutionum gradus digreſſus fuerit, quamuis perpetuus maioratus non inducatur; inducitur tamen, ſi id ex aliis coniecturis deducatur: & tunc in perpetuum, & vltra perſonas nominatas extenditur. ibid. num. 23. -  Maioratibus fideicommiſſis, & vltimis voluntatibus, ſicut præcedentia declarant ſequentia; ſic è conuerſo dubia defuncti voluntas, quæ præceſſit, declaratur, & coniecturatur, ex ſubſequenti, quæ clara, & aperta ſit: ibidem numer. 57. -  Maioratus perpetuus inducitur ex qualitate bonorum; & quod teſtator voluerit ea bona perpetuò in ſua familia permanere. Vt ſi bona illuſtria ad quæ affectionem habebat, vel Maiorum ſuorum, relinquit: eodem capitulo 9. numero 65. -  Maioratus inducitur, & inſtitutus cenſetur, ſi ex verbis teſtatoris conſtet velle conſeruare familiam, vel agnationem, quomodocunque conſtet, etiam ex verbis enunciatiuis. ibidem numerum 66. -  Maioratus vtrum inſtitutus cenſeatur ex eo quod pater inſtituat filium, & diſponat, quod ſi ipſe, & eius deſcendentes deceſſerint fine filiis, bona deueniant in filium ſecundum. -  Et quid inter tranſuerſales. ibidem, num. 67. -  Maioratus Hiſpaniæ fauorabiles, & propter bonum publicum introducti, & multis rationibus, iuſtíſque de cauſis in vtroque foro ſuſtinentur, cum de familiarum conſeruatione, & propagatione in eis agatur. -  Ideóque non ſunt reſtringendi, ſicut fideicommiſſa; ſed potius ampliandi: ibidem, cap. 9. numero 72. -  Maioratus inſtitui, vt bona conſeruentur indiuiſa ad familiæ decorem. ibidem, num. 73. -  Maioratus mentionem tametſi teſtator in ſua diſpoſitione non fecerit; ex vocationibus tamen, & clauſulis adiectis, atque ex coniecturis perinde haberi poteſt, ac ſi id expreſiſſet: Ibidem numero 75. -  Maioratus & ſi ex ſola oneris pij impoſitione inſtitutus non cenſeatur; inſtitutus tamen cent ſebitur, ſi præter onus Anniuerſarij aliæ adſin. coniecturæ. ibidem. num. 80. -  Maioratus ex omnibus bonis ſi ab eo in teſtamento inſtituatur, qui nullos habet liberos, & in patrimonio defuncti exiſtat emphyteuſis, licet illa maioratui applicari, & annecti non poſſit, hæres tamen grauari poteſt, vt ipſam vendat, & redactam pecuniam in maioratus bona conuertat, cap. 13. num. 19. -  Et id ipſum ex ſententia Authoris obſeruandum, & ſi hæres ita expreſſim grauatus non fuerit: vt hic obſeruatur, ibidem num. 20. -  Maioratus, aut melioratio rectè conſtituitur in filium, quem teſtator nominauit in quadam ſchedula, dummodo de veritate ſchedulæ conſtet: capit. 20. num. 31. -  Et ſufficit, quod ex comparatione, vel ex aliis legitimis indiciis, & coniecturis appareat, quod illa ſchedula eſt teſtatoris. ibidem, numer. 32. & numer. 35. -  In maioratu præceptum de contrahendo habetur pro impleto, tertio iniuſtè impediente matrimonium, capit. 25. num. 84. -  In maioratibus, & vinculis perpetuis, lata potius, quàm ſtricta fieri debet interpretatio. capit. 32. num. 51. -  Teſtator, aut maioratus inſtitutor vbi expreſsè prohibuit bona alienari, in illis non poteſt cenſus conſtitui, etiam pro vita poſſeſſoris: cap. 35. num. 33. -  Licentia conceſſa à Principe ad conſtituendos redditus annuos ſuper bonis maioratus, eorúmque bonorum ſuppoſitio, ita demum locum habent, ſi bona libera deficiant. ibidem, numero 34. -  Maioratus poſſeſſor ſi abſque facultate Regia cenſum conſtituat ſuper bonis maioratus, expreſſè alienari prohibitis; cenſus conſtitutio cenſeri debet facta ſuper ipſis rebus, & non ſuper fructibus, ſicque nec in fructibus ſuſtinetur. ibidem, num. 35. -  Maioratus poſſeſſor non poteſt nocere ſucceſſoribus ex actu voluntario. -  Sicque neque compromittere, aut tranſigere ſuper bonis maioratus in præiudicium ſucceſſorum. -  Etiam ſtante dubio; vtrum bona ſint maioratui ſubiecta, vel non: ſufficit enim, quod tanquam bona maioratus petantur, vel habeantur. ibidem, numero 38. & explicatur, infra numer. 63. -  Maioratus ſucceſſor non tenetur ad ſoluenda debita inſtitutoris, contracta poſtquam maioratus ipſe irreuocabiliter conſtitutus fuit; eodem cap. 35. num. 39. & explicatur, infra numer. 66. -  Maioratus irreuocabiliter ex Tertio & Quinto inſtitutus, non reuocatur, nec minuitur bonis inſtitutoris ex poſtfacto diminutis, aut debitis ab eo contractis. -  Quia ſicut inſtitutor maioratus directè non poteſt maioratum irreuocabilem effectum reuocare, ſic etiam nec indirectè poteſt debita contrahendo. -  Idque ex ſententia quorundam, quorum contrariam Ludouic. Molina & alij ſuſtinent: & amplectitur, atque latiùs explicat Author infra, num. 58. eodem cap. 35. num. 45. -  Meliorationem, aut maiorum faciens irreuocabilem, non poteſt poſtmodum tollere vincula, & ſummiſſiones, nec in totum, nec in parte, nec reſpectu alicuius rei in præiudicium ſequentium vocatorum, etiam accedente conſenſu primi meliorati, aut vocati. ibidem, num. 46. -  Maioratus irreuocabiliter ex Tertio & Quinto inſtitutus, reuocatur, aut minuitur, bonis inſtitutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudẽ & dolum contractis, -  Quod cum Molina & aliis defenditur contra relatos ſuprà num. 45. Et caſus matrimonij, cuius cauſa fit maioratus, aut melioratio, ſemper excipitur. -  Atque Velazq. Auendan. ſententia contraria euidenti ratione confutatur, & contrariæ partis rationi præcipuæ concludens reſponſum aſſignatur, eo. cap. 35. num. 58. -  Ac denique hac materia, & pro explicatione legum Tauri, notanda admodum atque ſingularis traditur reſolutio, ibidem num. 59. -  Super bonis maioratus cenſum imponi non poſſe, quod dictum fuit ſupra, num. 33. & ſeq. quemadmodum debeat explicari, ibidem num. 62. -  Tranſactio ſuper bonis maioratus, vtrum aliquando ſubſiſtat. -  Quo vtiliter, & ſingulariter explicatur ibidem, num. 63. -  Maioratus ſucceſſor, an aliquando teneatur ad ſoluenda debita inſtitutoris contracta poſtquam maioratus ipſe irreuocabiliter conſtitutus fuit. eodem cap. 35. num. 96. -  Maioratus irreuocabiliter conſtitutus cum aſſignatione rei, vtrum reuocari poſſit, vel minui debitis poſtmodum contractis; ſingulariter, & meliùs quàm hactenus fuiſſet, declaratur, ibid. num. 67. -  Explicatur l. quæ prædium, C. ſi res aliena pignori data ſit. ibidem, num. 68. -  Maioratus inſtitutor, qui ex Regia facultate illum inſtituit, vtrum in perſonarum vocatione teneatur ſeruare ordinem traditum à l. 27. Tauri, cap. 36. num. 22. & ſequentibus. Et an deſcendentibus prætermiſſis ad extraneos, vel conſanguineos deuenire poſſit, eodem cap. 36. n. 26. &. ſeq. -  Maioratum inſtituendi facultas, & commiſſio alicui conceſſa, vtrum intelligi debeat, vt regularem & ordinarium maioratum inſtituere poſſit: an verò vt extraordinarium quoque, & irregularem; ſicque cum clauſula excluſiua fœminarum efficere valeat, eod. cap. 30. num. 31. & multis num. ſequentibus vſque in finem capitis. -  Maioratus geminato conſenſu, ſiue bis à parente in eundem filium, atque eiſdem ex bonis factus, vtrum reuocari poſſit, quamuis nullum ex his interueniat, quæ vt maioratus irreuocabiles ſint, in l. 17. & 44. Tauri, exprimuntur, cap. 52. num. 28. & 29. -  Maioratus poſſeſſores tenentur ad onera, quæ ex inſtitutione, & diſpoſitione maioratus inſtitutoris procedunt, cap. 61. num. 48. -  Mandatum generale cum libera adminiſtratione habens, non cenſetur mandatum habere ab hoc, quod poſſit pro aliis fideiubere. -  Quia fideiubendo, dicitur magis diſſipare bona, quàm adminiſtrare, cap. 26. num. 18. -  Mandati, & commiſſionis fines ad vnguem obſeruari debere, nec ab eis recedere debere, aut in commiſſionis forma excedere; aliàs non valet quod agitur. -  Et ibidem, l. diligenter, ff. mandati, allegatio vulgata, exornata, & illuſtrata remiſſiuè: cap. 36. num. 36. -  Mandatum eſt ſtricti iuris, & in dubio non extenditur, ſed reſtringitur, ibid. num. 37. -  Et paria ſunt, quod aliquid fiat contra formam mandati, aut præter, vel citra. Quia in hoc æquiparantur, contra, citra, & præter. ibid. num. 38. -  Mandatum, aut commiſſionem excedere procuratorem, aut commiſſarium dici, non ſolum quando ipſe excedit totam formam, ſed etiam quando excedit aliquam qualitatem formæ, etiam minimam. ibidem, num. 39. -  Mandati, & commiſſionis fines non dicitur excedere is, qui ex voluntate, & verbis eius, qui mandauit, aut commiſit, procedit: ibidem n. 66. -  Mandatum, vt aliquid fiat certo tempore, non extenditur, vt ſimpliciter fiat poſt illud tempus: cap. 45. num. 39. -  Mandatum ipſo iure reuocatur ob mutationem ſtatus in perſona mandatarij: idem ſi contingit mutatio in perſona mandantis. -  Vbi & quæ mutatio ſtatus ſit neceſſaria, & an requiratur decoctio, vel ſufficiat quælibet mutatio in deterius. -  Ibidem etiam de eo, qui ſoluit ei, qui iam adminiſtrator non erat. cap. 59. num. 36. -  Maritus quas exceptiones vxori dotem repetenti obiicere poſſit, remiſſiuè, cap. 26. num. 6. -  Mulier marito obærato ſcienter nubens, an dotem conſtante matrimonio repetere poſſit: remiſſiuè. Ibidem, num. 7. -  Maritus locupletior factus, vtrum dotem ex cauſa inopiæ reſtitutam repetere poſſit, remiſſiuè: ibidem, num. 8. -  Maritus ſi fideiubeat ſæpè, dicitur vergere ad inopiam, & malè vti ſubſtantia ſua: & poteſt vxor conſtante matrimonio repetere dotem ſuam: ibidem. num. 16. -  Maritus non poteſt augere dotes vxoris, nec vxori dotem conſtituere, capit. 49. num. 25. -  Quod procedit etiam, ſi ante matrimonium contractum præceſſit promiſſio augendi dotes, augmentatio autem fuit collata in tempus matrimonij. cap. 49. num. 26. & ſequenti. -  Maritus an poſſit augere dotes vxoris, de iure huius regni, poſt annum contracti matrimonij. ibid. num. 32. -  Matrimonij onera ſunt penè importabilia, & in eo venditur libertas. cap. 5. num. 25. -  Metu pœnæ licet non poſſit quis adſtringi ad matrimonium contrahendum; tamen ſpe lucri optimo iure poteſt ad matrimonium allici, atque inuitari. cap. 25. num. 19. -  Matrimonium ſequens non operatur, quin macula fuerit in generatione. -  At teſtator dum requirit legitimam natiuitatem, vult eam eſſe puram, & immaculatam. cap. 31. num. 41. -  Quia matrimonium, quod eſt cauſa legitimitatis, debebat præcedere; & tamen ſubſequitur: & ſic effectus præcedit ſuam cauſam. -  Quod non poteſt fieri per naturam, neque etiam per fictionem. -  Quia teſtator vt hanc fictionem excluderet, addidit ex legitimo matrimonio procreatos: cap. 31. num. 44. -  De conditione contrahendi matrimonium, vel non contrahendi cum aliqua certa & determinata perſona, vel cum certo genere perſonarum; Vide cap. 25. & ſuprà, littera. C. verbo, Conditio. -  Melioratione inter viuos facta, vt reuocari non poſſit, duos caſus æquiparari in l. 17. Tauri. fieri ſcilicet meliorationem ex cauſa lucratiua, interueniente rei traditione vel ex cauſa oneroſa, traditione non interueniente, cap. 16. num. 2. -  Et in l. 22. Tauri, non ſolum meliorationem; ſed & pactum de meliorando in Tertio & Quinto ex cauſa oneroſa matrimonij, irreuocabile fieri: ibidem. num. 3. -  Inde ex ea æquiparatione, & rationis identitate dicendum videtur neceſſariò deciſionem dict. l. 17. Tauri, reſpectu etiam Quinti ſeruari debere; quamuis lexi ipſa non expreſſerit Quintum: ibid. num. 4. -  Et ipſum euinci quoque ex l. 44. Tauri conſtitutione; provt hic adnotatur, ibid. num. 5. -  Melioratio Tertij, & Quinti an irreuocabilis fiat, etiam reſpectu Quinti, ſi ex cauſa oneroſa matrimonij facta fuerit, vel traditio vera, aut ficta interueniat; vide latè cap. 16. num. 6. & ſequentibus, & num. 14. & ſeqq. -  Melioratio Tertij, & remanentis Quinti, cum ex cauſa oneroſa ſit, vt meliorans totum Quintum conſumere non poſſit in præiudicium meliorati, vel reſpectu eiuſdem Quinti meliorationem reuocare, fortiſſimam vrgere rationem; cui reſpondetur infra, num. 32. dict, cap. 16. num. 10. -  Meliorationem Tertij, & Quinti, vel Tertij & remanentis Quinti, idem in effectu videri; cum ſemper intelligatur de reſiduo Quinti, vt hic adnotatur: & num. ſequenti, eod. cap. 16. n. 11. -  Meliorationis remanentis Quinti verbum, vt aliquid operetur, nec ſuperfluè adiectum dicatur, videri quod melioratio aliquid remanere debeat ibidem num. 13. & reſpondetur infra, num. 33. -  Melioratio ex cauſa oneroſa matrimonij, vel ex alia cauſa irreuocabili, filio facta, recuocari poteſt, quoties pater cùm meliorationem fecit, ſibi reſeruauit reuocandi facultatem. -  Quoniam reſeruatio huiuſmodi loco conditionis eſt. dict. cap. 16. num. 26. -  Meliorationem Tertij & Quinti, vel Quniti tantùm, fieri in teſtamento, vel in vltima voluntate; vel fieri Tertij, & remanentis Quinti, nihil intereſſe videri, vt hic adnotatur: fieri tamen inter viuos Tertij & Quinti, aut Quinti ſimpliciter, vel remanentis Quinti, valde differre: eodem cap. 16. num. 33. -  Nec haberi in conſideratione, quod in aliquo remanenti verificetur verbum ipſum remanentis Quinti, vt hic adnotatur. ibidem. -  Aliquando vero habitum fuiſſe in Senatu, ex variis rerus, & perſonarum cauſis, & circunſtantiis, vt hic obſeruatur; ibidem, & ſupra num. 15. -  Melioratio Tertij & Quinti, vtrum extrahi poſſit, ac debeat de dote, vel donatione propter nuptias, & de aliis donationibus, quæ ad collationem adducuntur: eod. cap. 6. n. 34. 35. 36. & 37. -  Melioratio regulanda eſt ſecundum valorem bonorum tempore mortis, & ſic reſpicit tantum bona, quæ parens habet, & poſſidet, quoniam omnis quota regulanda eſt ſecundum tempus mortis. -  Et Tertium & Quintum ita regulatur: dicto cap. 16. num. 40. -  Melioratio Tertij & Quinti irreuocabilis præcedens, non minuitur per dotem, vel donationem propter nuptias ſequentem: & inde l. 25. Tauri procedit, & loquitur, quando præceſſit dos, vel melioratio propter nuptias, meliorationem Tertij, & Quinti; ſecus verò ſi melioratio irreuocabilis præceſſit eas. -  Idque ex ſententia communi Interpretum huius regni contra Azeuedum. -  Contra quem & vera, & concludens ratio proponitur: eodem cap. 16. num. 47. -  Meliorationis Tertij in re aliqua aſſignati, poteſt peti augmentum auctis facultatibus: num. 56. dict. cap. 16. -  Diminutionis autem quemadmodum ſolutio & computatio fieri debeat, breuiter explanatur. ibidem, num. 57. -  Meliorationis aſſignatio ſi fiat, in re certa, & tradatur poſſeſſio, res ipſa per parentes meliorantes alienari non poteſt, quod latius explicatur, num. 67. & vide num. 61. cap. 35. num. 43. -  Et ponderatur optimus text. in propoſito, in l. quæ prædium, C. ſi res aliena pignori data ſit, cui etiam reſpondetur, num. 68. ibidem num. 44. -  Legibus dicentibus quoad meliorationem Tertij & Quinti ſpectandum eſſe tempus mortis meliorantis; non poteſt à meliorante & meliorato in præiudicium cæterorum filiorum renuntiari, ibidem num. 51. -  Melioratio quemadmodum filio meliorato debetur ex bonis poſtmodum augmentatis, ſi meliorantis facultates excreuerint, & ita commodo eius cedit augmentum, ſic etiam & minuitur, ſi bona quoquo modo diminuantur, vt diminutio, & augmentum æqualiter ad ipſum pertineat. eod. cap. 35. num. 52. & vide num. ſeqq. -  Melioratio poteſt aſſignari in re certa, vel parte bonorum, dummodo res aſſignata non excedat valorem Tertij & Quinti reſpectu temporis mortis: num. 60. dict. cap. 35. -  Et tunc an aſſignatio reuocari poſſit, licet melioratio aliàs irreuocabilis ſit ex conſtituto, vel traditione ſcripturæ: ibidem num. 61. & vide infrà, num. 67. -  Aduerſus aſſignationem rei pro melioratione relictæ, filij reclamare poſſunt, ſi ex ea lædantur in legitima: eod. cap. 35. num. 64. -  Melioratio reuocatur, quatenus Tertium & Quintum excedit. ibidem num. 65. -  Meliorandi facultate commiſſa tertio, & ipſo ad meliorationem non eligente, neque nominante; pro non facta melioratio habetur, vt omnes filij æqualiter admittantur, cap. 36. num. 5. -  Et vtrum id in facultate maioratum inſtituendi commiſſa tertio, locum obtineat; an verò electore non eligente, vel eligere nolente, ſucceſſio maioratus ad ſolum primogenitum deferatur. ibidem num. 6. & vide infra ſub num. 14. & num. 15. -  Pater, aut mater ſi dixerit, quod meliorat vnum ex filiis, quem vxor, vel maritus, vel commiſſarius elegerit, commiſſio, & diſpoſitio velet: ibidem, num. 7. -  Pater, aut mater ſi dixerit, Concedo facultatem, vel do poteſtatem vxori vel marito, vel alicui alteri, meliorandi vnum, vel duos ex filiis, vel nepotibus, melioratio valeat. -  Vbi nõnulla pro explicatione huiuſce caſus ſingulariter obſeruantur: & Ioan. Gutierr. ſententia recipitur. -  Legis etiam 31. Tauri verus, & germanus ſenſus adducitur. ibid. num. 8. -  Meliorare, aut non meliorare, ſi in voluntate mariti, vxoris, vel commiſſarij, ita liberè poſitum ſit, vt nihil diſponere, aut exprimere teſtator voluerit; ſed duntaxat dixerit, quod ſi maritus, vxor, vel commiſſarius voluerit, melioret, aut meliorare poſſit, vel in aliquem ex filiis primogenium inſtituat; vtrum diſpoſitio valeat: eod. cap. 36. num. 9. -  Nominatio ſpecialis eius, qui meliorandus eſt, non requiritur, vbi facultas, & commiſſio meliorandi vnum ex filiis, vel deſcendẽtibus alicui relinquitur, etiam poſt l. 31. Tauri, ibid. num. 10. -  Meliorandi aliquem ex filiis, vel deſcendentibus, vel inſtituendi, aut non inſtituendi primogenium commiſſio & facultas cùm altero conceditur, intra quod tempus electio, aut nominatio fieri debeat: ibid. num. 11. & num. ſequenti, vſque ad num. 22. -  Meliorandi, aut maioratum inſtituendi facultas, & poteſtas alicui conceſſa, ſicque perſonarum electio, anno non finitur, ſed durat perpetuò, quovſque lis conteſtetur ſuper tali electione: vbi & de intellectu l. 33. Tauri. cap. 36. num. 14. & ſeq. & 19. & ſeqq. -  Melioratione Tertij, aut Tertij & Quinti aſſignata in re, vel in rebus certis, non æquiualentibus eiſdem Tertio & Quinto: illud quod deeſt, an ſit ſupplendum ex cæteris bonis meliorantis, cap. 54. num. 33. -  Mens, & voluntas, & finis diſpoſitionis ſumitur ex verbis: cap. 6. num. 28. -  Mens ex verbis deprehenditur melius quam ex alio; cùm nemo præſumatur dixiſſe, quod mente prius non cogitauerit: ibidem num. 36. -  Mens teſtatoris in interpretatione ſui teſtamenti, & contentorum in eo, omni cum diligentia eſt perquirenda, & totum facit, & eam pedetentim ſectari debemus, ſicut venator leporem: capit. 7. num. 1. -  Mens nedum expreſſa, ſed etiam coniecturata tantum, potiùs attendi debet, quàm prolatorum verborum qualitas, & ita præualet: ibid num. 2. -  Mens teſtatoris, & cuiuſlibet alterius diſponentis, in omni actu & materia magis attenditur, quam figura verborum; quod exornatur quamplurimis, dict. cap. 7. ex num. 3. cum ſeq. vſque ad numerum 14. -  Verba potius ſpectanda, quàm mentem diſponentis ſæpiſſimè enuntiare Interpretes noſtros, variis in locis. -  Eoſdem etiam adnotare ſæpiſſimè, mentem diſponentis attendi potius, quàm verba, provt hic obſeruatur: & de intellectu vero, & communi conciliatione, latiùs dicto cap. 7. ex num. 14. -  Diſpoſitio teſtatoris, vel alterius cuiuſlibet ſolet interpretari, vel ex verbis, vel ex mente: ibid. numero 15. -  Mens expreſſa, vel tacita, ibid. num. 16. -  Expreſſa cognoſcitur verbis dumtaxat, eod. cap. 7. numero 17. -  Tacita autem mens altero tribus modis cognoſcitur, provt latius hic explicatur. ibid. num. 18. -  Inter mentem & ſcriptum, cum vertitur controuerſia, vtri potius ſtandum; menti inquam, an vernis? dicto cap. 7. ex num. 19. vſque ad num. 29. -  Mens teſtatoris in interpretatione ſuæ diſpoſitionis, nedum expreſſa, ſed etiam tacita & coniecturata tantùm, totum facit, & potius attendi debet, quàm prolatorum verborum qualitas & figura; & uta præualet. cap. 9. num. 20. -  Menſuram minorem non vitiare, neque minuere diſpoſitionem, quæ apparet enunciata potius demonſtratiuè, quàm reſtrictiuè, aut diſpoſitiuè: cap. 54. num. 10. -  Teſtatoris metus arguitur ex perſuaſionibus multorum factis cum calliditate, ac variis moleſtiis; maximè ſi ille ægrotus erat: cap. 22. num. 26. -  Minori ſine decreto poterat erat iure ciuili mutuari ſub vſuris, nec reſtituebatur: cap. 61, num. 16. -  Minor ſi indigebat, poterat tutor pecuniam ſub vſuris accipere, vel etiam ſuam pupilli fœnerari ſine decreto. -  Et idem poterat quilibet negotiorum geſtor, ibid. numero 17. -  Minoris res ſemel legitimè obligata, poteſt vendi non ſeruatis ſolemnitatibus, ibid. num. 25. -  Minoris bona vendi poſſunt ſine ſolemnitatibus pro dote, quando præceſſit legitima promiſſio, ibid. num. 26. -  Minorum bona immobilia alienari non poſſunt abſque tutoris, vel curatoris, authoritate, & decreto Prætoris, ſiue Iudicis. -  Quod ex iuſta cauſa interponitur. eod. cap. 61. n. 29. -  Et idem eſt in alienatione rerum mobilium, quæ ſeruando ſeruari poſſunt, ibidem, num. 30. -  Minorum bona immobilia abſque decreto Iudicis hypothecari non poſſunt, nec permutari, nec locari, nec ſuper eis tranſigi, aut compromitti, ibid. num. 31. -  Minor non poteſt annuũ reditum, ſiue cenſum ſibi debitum, ſiue Iudicis decreto alienare. ibid. numero 34. -  Non poteſt etiam annui reditus, qui redimitur, pretium, & ſolutionem abſque turoris & curatoris authoritate, & Iudicis decreto recipere, eod. cap. 61. num. 35. -  Alienationem rerum immobilium minoris prohibitam fuiſſe, etiam ſi conſtet, pecuniam verſam in rem minoris, & vtilitatem adfuiſſe, ibid. n. 36. -  Minoris bona, vt ſolemnitatibus alienentur in executionem præcedentis contractus; neceſſarium eſt, quod præcedens diſpoſitio ſit præciſa, & determinata de re certa; non quando de pecunia: ibid. num. 42. -  Et idem quando alienatio fit pro debito hæreditario. ibid. num. 43. -  Mobilium legato, & appellatione, an beſtiæ, & ſe mouentia contineantur. capite 33. num. 8. -  Mulier tranſiens ad ſecundas nuptias, tenetur reſeruare filiis prioris matrimonij, quidquid titulo lucratiuo habuit occaſione prioris matrimonij, cap. 5. num. 39. -  Poteſt tamen plus vni filio, quàm alteri relinquere, vel vnum filium ex Teritio & Quinto bonorum omnium meliorare iuxta huius regni. -  Provt latiùs explicatum traditur remiſſiuè, ibid. numero 40. -  Mulier ætate maior non cenſetur, quando nubit, primo viro dare bona ſua an dotem in totum, vel in partem, ſicque nec dotem conſtituiſſe. -  Idque ex recepta & veriori Interpretum ſententia. cap. 40. num. 23. -  Mulier ætate maior, aut minor, an cenſeatur, quando nubit, dare bona ſua in dotem, in totum, vel in partem: quod latè declaratur, atque exornatur dicto cap. 40. ex num. 24. cum multis ſeqq. -  Mulierẽ aliquando habere bona triplicis generis, hoc eſt, dotalia, paraphernalia, & extra dotem, dicto cap. 40. num. 46. etiam ſeq. -  Mulier per hypothecariam non poteſt auocare res mariti à tertiis poſſeſſoribus, niſi præcedat excuſſio in bonis mariti. -  Idque ex veriori, & communiori ſententia. -  Quæ generaliter procedit, vt hypothecaria non detur contra tertium ſine excuſſione: provt latius hic probatur, ibidem, num. 68. -  Monetæ valor intrinſecus, vel extrinſecus, quando conſiderari debeat; vel tempore teſtaenti, aut contractus, vel factæ diſpoſitionis cuiuſlibet; vel potius ſolutionis, remiſſiuè, cap. 10. numero 62. -  Et ibidem in propoſito concluſiones duæ deductæ quæ ex communi omnium placito procedunt, vt hic apparet, ibidem, num. 63. -  Mutationem monetæ eſſe in detrimentum, & maximum ſcandalum populi. Et ponitur exemplum Regis Aragoniæ, qui mutauit pecuniam, & ex reſcripto Innocentij Tertij reduxit ad priſtinum valorem. ibid. num. 64. -  Mutationem voluntatis in dubio non præſumi, ſicque nec teſtatorem ſuam reuocaſſe, neque mutaſſe diſpoſitionem, cap. 22. num. 163. -  Teſtatorem non præſumi mutaſſe, ſiue mutare voluiſſe iam à ſe diſpoſitum: & ideo voluntatis mutationem in dubio non præſumi; ſed per allegantem probari debere. -  Et ſic potius præſumi durationem voluntatis in diſponente ſuper aliquo actu, quam correctionem, aut mutationem. -  Et potius debet voluntas reſtringi, quam corrigi: de quo, & omnibus ad articulum pertinentibus, vide latè, cap. 37. per totum. -  Mutata perſona, mutatur etiam iuris interpretatio, cap. 59. num. 4. -  Mutationem qualitatis, & conditionis perſonarum, & rerum, producere varias iuris interpretationes, & effectus; & diuerſa iuris miniſteria importare, ibid. n. 7. -  Mutato rerum ſtatu, quod ipſa quoque diſpoſitio mutetur, generare eſſe in omni actu, & materia, & diſpoſitione, ibid. num. 8. -  Mutati ſtatum beneficij, ex mutatione perſonæ, ibid. num. 26. -  N -  NAtiuitatis principium quando vitioſum fuit, ad illa verba legitimè natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, referri non poſſunt, cap. 31. num. 29. -  Naturales filij ex teſtamento patris, in ſola quinta bonorum parte ſuccedere poſſunt, extantibus filiis legitimis, etſi reſcripto Principis legitimati fuerint, cap. 22. num. 154. -  Naturales filij non ſuccedunt ab inteſtato parentibus, extantibus filiis legitimis, vel legitimatis, ibid. num. 155. -  Eis autem deficientibus ſuccedunt in duabus vnciis, hoc eſt in ſexta parte bonorum, ibid. numero 156. -  Naturales filij poſt leges Tauri, & nouæ collect. Regiæ, poſſunt hæredes inſtitui à patre deficientibus deſcendentibus legitimis, etiam ſi extent aſcendentes legitimi, ibid. n. 157. -  Quod tibi non nocet, & alteri prodeſt, faciendum eſt, cap. 10. n. 36. -  Regula illa, quod tibi non nocet, aut non prodeſt, faciendum eſſe, & l. 2. §. item varus ff. de aqua pluuia arcenda. An & quando procedat, vel non, ibidem, num. 55. -  Nomen quale fuit, qui vendidit; duntaxat vt ſit tenetur, non autem vt exigi aliquid poſſit, cap. 42. num. 63. -  Nominare in ſecundam, vel tertiam perſonam, aut vitam qui poteſt; vtrum animam ſuam nominare valeat; vel inſtituendo hæredem animam ſuam, videatur eam nominare. cap. 13. num. 1. & ſequentibus. -  Nominandi facultatem in conceſſione emphyteuſis competentem alicui, & cui poſt mortem ipſe nominatum reliquerit; ſi non nominauerit, ad omnes eius hæredes, tam ex teſtamento, quàm ab inteſtato pertinere. -  Atque ex hoc conuinci manifeſtè Aluari Valaſci ſententiam, quando anima fuit hæres inſtituta; vt hic oſtenditur, ibid. num. 12. -  Nominati nomine proprio, præſumuntur magis dilecti, quàm nominati nomine collectiuo, c. 51. num. 11. -  Notarius ſi quid omiſit in teſtamento ſcribere, & id probatur teſtibus, ſeruabitur teſtamentum ſecundum dicta teſtium, cap. 6. n. 17. -  A notario omiſſa ſubſtitutio, poteſt probari teſtibus, ibid. num. 18. & infra, num. 24. -  Error notarij commiſſus in ſcribendo teſtamentum, probatur duobus teſtibus, ibid. num. 19. & infra. num. 24. -  Pro notario præſumitur, quod bene & fideliter exerceat officium ſuum, ibid. n. 22. -  Et quod ipſe ſcripſerit, quidquid à partibus fuit dictum; & it quod ipſe ſcribit, habetur, ac ſi à teſtatore ipſo dictum fuiſſet. eodem cap. 6. numero 23. -  Omiſſum autem, vel ab eo non ſcriptum, qualiter probari debeat remiſſiuè: & Petri Surdi conſilium 129. lib. 1. optimum & notandum expenditur, ibid. num. 24. -  Notario ſi obiiciatur, quod erat excommunicatus, & ſic quod non potuit rogari de teſtamento; per duos tantum teſtes probari poteſt, quod eo tempore fuerat abſolutus. cap. 20. n. 25. -  Notarij, & teſtium rogitus, an pro ſubſtantia teſtamenti requiratur, & an præſumatur, & quòd teſtibus probetur, remiſſiuè. cap. 22. n. 127. -  Notario non creditur aſſerenti aliquem eſſe ſanæ mentis, cap. 27. n. 41. -  Et an aliquando credi poſſit, ſiue fides notarij adminiculetur, prout alij contendunt. ibid numero 42. -  Clauſulas acceſſorias, ſiue executiuas, potius adiici ex voluntate partium, quam ex ſtylo notarij. cap. 48. n. 21. -  Nec præſumi, quod ipſe notarius clauſulas tanti ponderis ex ſolo ſuo capite in inſtrumento adſcribat, ibid. n. 22. -  Nec poteſt ipſe plus ſcribere, quam quæ propriis vidit oculis, vel propriis audiuit auribus, ibid. num. 23. -  Et cenſetur rogatus à partibus, vt clauſulas conſuetas apponat, ibid. n. 24. -  Debétque inſtrumentum coram partibus legere, ibid. n. 25. -  Notarij verba, eſſe partium. ibid. n. 26. -  Notarij debent eſſe cauti, vt faciant concipere verba, ſecundum mentem teſtatoris. cap. 57. numero 43. -  Nouatio vtrum inducatur per delegationem, ſine interuentu nouæ perſonæ, tam de iure communi, quam de iure Regio, remiſſiuè. cap. 59. num. 34. -  Nouatio hodie non inducitur, niſi expreſsè agatur. ibid. n. 57. -  Et ibidem, l. fin. C. de nouat. materia exornata remiſſiuè. -  Nouatio hodie inducitur, quando pactum poſterius ſe non compatitur cum primo, ibid. n. 58. -  Aut quando fit pactum ex interuallo diuerſum à primo. ibid. n. 59. -  Nouatio non perimit obligationem primam, ſed eam transfundit, ibid. n. 60. -  O -  OBligatio limitata ad certum vſque tempus, vltra illud non porrigitur. cap. 45. num. 31. -  Obligatio principalis, quando in aliqua ſui parte mutatur, vel alteratur, per poſteriorem mutationẽ perempta intelligitur; vt nec fideiuſſor, qui ipſi principali obligationi acceſſit, teneatur, cap. 59. num. 52. -  Obligationes omnes, tam actiuò, quam paſſiuè in hæredes, & contra hæredes tranſeunt, cap. 60. num. 45. -  Etiam obligationes facti, ibid. n. 46. -  Et cum eadem qualitate actiua, vel paſſiua, quæ erat apud defunctum, ibid. n. 47. -  Obſcurum aliquid ex quibus reddatur, remiſſiuè: ca 4. num. 24. -  Obſcuritas reprobatur in omni diſpoſitione: quod exornatur nonnullis, remiſſiuè ibidem, numero 25. -  Obſcuritas quando nihil operetur, aut verba obſcura habeantur pro non appoſitis, remiſſiuè, ibidem, n. 26. -  Obſcuritas ex quibus declaretur, remiſſiuè: ibidem, num. 27. -  Obſeruationem diuturnam operari quamplurima, ac maximè præſumptionem actus ritè, & vtiliter geſti; vt ab ea recedendum non ſit. -  Et declarare, ac tollere omnem dubitationem. -  Quod exornatur, & illuſtratur remiſſiuè; cap. 56. -  Odioſi caſus qui dicantur, cap. 41. n. 97. -  Odioſa, an fauorabilis ſit diſpoſitio, vt dignoſcatur, conſiderari debet cauſa, propter quam principaliter eſt inducta: nam ſi cauſa eſt fauorabilis, erit & diſpoſitio eiuſdem naturæ. -  Si verò odioſa, pariter & diſpoſitio cenſebitur odioſa. -  Et ſic principalis intentio, ac ſcopus diſponentis detegit, an diſpoſitio ſit fauorabilis, vel odioſa, cap. 41. num. 100. -  Et de aliis in eodem propoſito, ex num. 101. vſque ad numerum 106. -  Oldradi conſilium 21. limitari, vbi verba impropriando, poteſt conditio augmentatiuè accipi, cap. 38. num. 14. -  Omiſſum à teſtatore quando, & quomodo præſumatur conſultò omiſſum; vel habendum ſit pro expreſſo: vide cap. 15. per totum, & ſupra littera, C. verbo, caſus omiſſus. -  Omiſſum in teſtamentis ſuppleri debet, ſi per teſtes ſufficientes probetur; quia præſumitur omiſſum per errorem, & obliuionem: capite 19. numero 2. -  Ad probandum omiſſum aliquid fuiſſe in teſtamento, errore, aut obliuione tabellionis, ſiue ad probandam voluntatem omiſſam, qui requirantur teſtes neceſſario, ibid, num. 12. -  Vbi in effectu concluditur per totum num. tot teſtes requiri, quot ſunt neceſſarij, ſi omiſſum expreſſe diſponeretur, vel ſi expreſſa probatio fieret directæ diſpoſitionis, ibid. -  Oratio imperfecta ex præſumpta defuncti voluntate perficiutur, cap. 15. n. 30. -  Oratio aliquando ſingularis, aliquando particularis, aliquando generalis, aliquando vniuerſalis, & aliquando indefinita, prout hic obſeruatur, & num. ſeq. cap. 44. num. 1. -  Ex ordine contextúque verborum diſpoſitionis, aut ſcripturæ, coniecturam, & argumentum frequens admodum, & vſitatum eſſe, & iuridicè deduci cap. 51. num. 1. -  Idque non modo in teſtamentis, vltimis voluntatibus, ſed in aliis etiam diſpoſitionibus quibuſcunque: ibid. & vide infra, num. 6. -  Ex ordine verborum regulam dari in dubiis, ibidem, num. 2. -  Ordinis verborum, ſiue ſcripturæ ſeruandi, vel non ſeruandi materiam brocardicam eſſe: nec ſemper argumentum, & coniecturam ab ordine procedere in iure, ibid. numer. 3. & inferius, numero 14. -  Ordinis verborum regula eſt limitata, & ſublimata: vt plurimùm tamen non eſt contemnendæ conſiderationis; quinimo maximè conſiderabilis, prout oſtenditur, numer. ſequent. ibidem, num. 4. -  Ordinis verborum, ſiue litteræ, aut ſcripturæ, argumenti coniecturalis, & præſumpti materiam, & effectum: & quando argumentum ipſum ab ordine procedat, vel non; vide latè, & ſingulariter, c. 51. per totum. -  P -  PActa matrimonialia inter coniuges, & maximè illud, vt primogenitus certis in bonis ſuccedat; an ſeruari debeant? remiſſiuè, cap. 37. num. 35. -  Et an conuentio reſpectu matrimonij celebrata, reuocari non poſſit, ibid. -  Pactum de non reuocando donationem cauſa mortis, poſitum in clauſulis executiuis, etiam ſi iuratum ſit, non impedit reuocationem, cap. 48. num. 6. -  Pactum de non contraueniendo non alterat naturam contractus, ibid. n. 7. -  Aut ſi ſpecialis hypotheca eius rei, quæ prohibetur alienari, pacto de non alienando iungatur, ibidem, n. 22. -  Vel etiam generalis, ex ſententia quorumdam. Contra verò ex ſententia multorum, qui ſpecialem requirunt, ibid. num. 23. -  Pater inter viuos, & reuocabiliter ſi filium meliorauerit, & ipſum grauauerit alteri reſtituere, non poteſt eo inuito meliorationem, ſiue conuentionem reuocare, cap. 5. n. 22. -  Pater ſi acquirit feudum, vel emphyteuſim pro ſe, & filiis; emphyteuſis, vel feudum illud ordine ſucceſſiuo, ita filiis, ſicut ipſi patri acquiſitum dicitur; vt non poſſit ab eo alienari, vel vni ex filiis totum prælegati in pręiudicium filiorum; ſed omnibus debeat eſſe commune, & æquale: de quo tamen, & an poſſit pater vni filiorum totum relinquere, & de contrariis ſententiis in propoſitio; vide omnino, cap. 5. vbi. latè. -  Pater vtrum poſſit filio ſpurio grauamen reſtituendi poſt mortem apponere in Quinto ad alimenta relicto, remiſſiuè, cap. 22. num. 66. -  Patruus vtrum alere debeat filium fratris, qui pauper ſit, & quibus in caſibus, cap. 61. n. 53. -  Paria ſunt, quod fiat aliquid tempore prohibito vel fiat tempore licito, & conferatur in tempus prohibitum, vel è contra, cap. 49. numer. 24. & num. ſeq. -  Pater filiam nuptam cogitur alere in domo mariti, cap. 60. num. 24. -  Paraphernalia bona mulieris, quæ dicantur; & de materia, & fructibus, adminiſtrationéque horum bonorum; & de differentiis dotalium cum paraphernalibus, tam de iure communi, quàm de ure huius regni; & an pro paraphernalibus detur tacita hypotheca cum prælatione; vide omnino, cap. 40, vbi latè. -  Pelaez à Mieres in comprobationem eorum, quæ adnotata fuere, num. præced. obſeruatio quædam expenditur, cap. 9. n. 25. -  Pelaez à Mieres in propoſito, conſilij Bertrandi 148. num. 16. lib. 1. obſeruatio quædam profertur; & contraria pars defenditur, infrà, num. 82. cap. 25. n. 32. & vide num. 63. -  Perſuaſionis iteratæ & moleſtæ, atque ſolicitæ ſuggeſtionis teſtatori adhibitæ materiam, ſingulariter explicaſſe Petrum Surdem, in conſilio 373. lib. 3. & vide infra, ex. num. 20. & 107. cap. num. 18. -  Et de materia perſuaſionis iteratæ, & moleſtæ, teſtatori adhibitæ, vide latè dicto cap. 22. numer. 22. & multis ſeq. -  Periculum nominis debitoris dati in ſolutum, ſpectat ad creditorem, qui acceptauit, cap. 59. numero. 32 -  Petri Surdi deciſione 324. num. 8. &9. obſeruatio, Authoris placito conueniens, nouiter expenditur: & deciſ. 322. ex num. 47. cum ſeq. cap. 5. numero 44. -  Petri Surdi, in conſilio 373. lib. 3. reſolutiones quædam commemorantur, cap. 22. num. 117. -  Petri Surdi, in conſilio 213. num. 20. lib. 3. rationi, ſiue pro legitimato contra ſubſtitutum argumentationi, nouè & vere reſpondetur, capite 31. numer. 84. -  Petri Surdi deciſo 226. nominandi facultas quanto tempore duret; explicatur, atque exornatur, cap. 36. num. 17. -  Petri Surdi decifione. 385. reſolutio, & ſententia explicatur, cap. 42. num. 60. -  Petri de Peralta ſubtilis & noua conſideratio adducitur. -  Quæ approbatur, & aliquantulum exornatur per Authorem, cap. 21. num. 114. -  In diſpoſitione ad pias cauſas, magis teſtatoris voluntas, quam iuris ſolemnitas ſpectatur. -  Et ſic quomodocunque de ea conſtet, conſeruari debet, cap. 22. num. 72. -  Piæ cauſæ priuilegia minime concedi, niſi quando legatum primariò & principaliter relinquitur ad pias cauſas; non quando ſecundariò, deficiente prima & principali diſpoſitione: ibidem, num. 9. -  Pia cauſa ſit, nec ne, vt dignoſcatur, debet attendi principalis diſpoſitio, ibidem, num. 10. -  Improbus dicitur, qui nititur infringere pia defunctorum iudicia. ibid. num. 73. -  Pupillaris ſubſtitutio tacita, quod matrem excludat ex coniectura voluntatis teſtatoris, duobus teſtibus probari poteſt. cap. 20. num. 28. -  Pupillus non poteſt ſine decreto tradere poſſeſſionem rei propriæ, quæ fuit relicta à teſtatore. cap. 61. num. 44. -  Præcedentium quadruplex eſt virtus, ſcilicet declarandi, ſupplendi, ampliandi & reſtringendi, cap. 50. num. 8. -  Media ex præcedentibus & ſubſequentibus colliguntur. ibid. num. 9. -  Præcedentia magis declarant mentem in ſubſequentibus quam écontra. ibidem, num. 12. -  Et ſic coniectura ducta ex præcedentibus verbis, præfertur ei, quæ ſumitur à ſubſequentibus, ibidem num. 13. -  Quoniam præcedentia facilius influunt in ſubſequentia, quàm ècontra, ibidem, num. 14. -  Clauſula præcedens potentior, & fortior eſt, vt ſequentis determinet, quàm ècontra, ibid. num. 15. -  Sequentia in dubio magis referuntur ad præcedentia, quam, ècontra. eod. cap. 50. num. 16. -  Preces importunæ habent inſtar, imo effectum, & vim iuſti metus, qui caderet in virum conſtantem; ſicque actum factum prætextu earum reddunt meticuloſum, & generaliter reſciſſioni ex edicto, Quod metus cauſa, ſuppoſitum, cap. 22. numero 29. -  Per importunitatem obtenta non debere valere, & dici fieri inuito dante, ex authoritate, & reſolutione quamplurimorum Authorum probari, qui variis in cauſis, & negotiis ſic reſponderunt. ibidem. num. 30. -  In præfationibus verba, aut in prœmiis, diſpoſitionis appoſita, declarant mentem, & intentionem, atque voluntatem diſponentis, capite 47. numero. 1. -  De vi, effectu, atque virtute præfationis ad interpretandam diſpoſitionem; de omnibus ad articulum attinentibus: In præfatione etiam dicta, quando in ipſo actu, & diſpoſitione repetita præſumantur; vide latè, capite 47. per totum. -  Præteritionis atque exhæredationis liberorum materiam, & vtriuſque coniecturas & præſumptiones, abſolutè explicaſſe Authores quamplures, qui recenſentur hoc loco, cap. 1. num. 4. -  Pretij conſignatio ad retractum, vtrum in pecunia argentea fieri poſſit, ſi pretium venditionis fuit in moneta aurea conuentum, cap. 10. num. 43. -  Præſcriptionis rerum dotalium conſtante matrimonio, materiam: item & iurium hypothecæ in bonis mariti, vxori competentium; vide latè, capite 29. in additio. -  Præſumere verbum habere plure ſignificationes, de quibus remiſſiuè, cap. 22. num. 30. -  Præſumptio alia eſt iuris tantum, alia hominis & alia iuris & de iure, & multis modis definitur, cap. 2. num. 31. ſequent. -  Præſumptionem ſemper verſari circa rem dubiam, quæ ſcilicet eſſe, vel non eſſe poteſt, dicto capite. 2. num. 38. -  Præſumptio verſatur circa id quod eſt geſtum, ſed ignoratur qualiter geſtum, ibidem. num. 39. -  Præſumptio, coniectura, & interpretatio qualiter differant; dicto cap. 2. ex num. 40. cum ſeq. -  Principiorum cognitionem, & doctrinam debere ſemper præcedere, capite, 2. num. 2. -  Probare quid debet, talem ſe eſſe, qualem aſſerit & aliàs obtinere non poſſit, capite, 31. num. 20. -  In procuratoris, vel commiſſarij liberam voluntatem quoties aliquid relinquitur, dolus ſolum excipitur, cap. 36. num. 64. -  Profectitium illud eſſe dicitur, quod ex bonis patris acquiritur, cap. 5. num. 26. -  Profectitium reputatur eſſe filiis conceſſum patris contemplatione, licèt pater de ſuo nihil refuderit, ibidem, num. 27. -  Profectitium reputatur relicutum filiis, aut deſcendentibus naſcituris, & patris contempliatione conceſſum, cum affectio, nec dilectio non cadat in nondum natos, & ſic incognitos, ibidem numero. 31. -  Profectitia in totum acquiruntur patri, ibidem numero 32. -  Prohibitum ad tempus, cenſeri permiſſum poſt tempus; non prouenire ex vi argumenti à contrario ſenſu, ſed ex vi limitati ſermonis, capite 45. numero 27. -  Prohibitio alienationis, limitatè facta hæredibus inſtitutis pro certo tempore, ceſſat elapſo illo tempore, ibidem, num. 28. -  Promiſſionem de ſoluendo ſingulis menſibus à conductore factam ſub pœna caducitatis, intelligi; rebus ſic ſe habentibus: & ideo ſuperioris mandatum excuſare à pœna caducitatis, capite 59. numero. 39. -  Q -  QValitas legitimitatis, ſeu de legitimo matrimonio, quando per teſtatorem fuit deſiderata tempore natiuitatis, & ad illud relata, eo tempore adeſſe debet; nec ſufficit, quod ex poſt facto interueniat per ſubſequens matrimonium, cap. 31. num. 36. -  Qualitas adiecta verbo, intelligitur ſecundum tempus verbi, ibid. n. 42. -  Circa quam regulam Sfortia Oddo deceptus, & poſt eum Beccius, vt hic adnotatur, ibid. num. 43. & ſequent. -  Quia matrimonium, quod eſt cauſa legitimitatis, debet præcedere, & tamen ſubſequitur, & ſic effectus præcedit ſuam cauſam. -  Quod non poteſt fieri per naturam, neque per fictionem. -  Quia teſtator vt hanc fictionem excluderet, addidit, ex legitimo matrimonio procreatos, cap. 31. numero 44. -  Qualitas appoſita in aliqua inſtitutione, & repetita in ſubſtitutione, quando dicatur appoſita demonſtratiuè, & quando diſpoſitiuè, c. 54. num. 13. -  Qualitas, & ſtatus rerum vbi mutatur, extinguitur omnis effectus prioris ſtatus; & res ipſæ ſecundum præſentem ſtatum diiudicantur, & regulantur. cap. 59. n. 5. -  Qualitas rerum mutatur, & ſequitur conditionem perſonarum, quibus res ipſæ acquiruntur, ibid. num. 6. -  Qualitas nominis determinans verbum, à quo diſpoſitio ſumit effectum, reſtringit & limitat diſpoſitionem. cap. 60. num. 35. -  R -  RAtionum plurium vna ceſſante, ſi altera remaneat, an diſpoſitio ſuſtineatur. cap. 60. in addit. n. 42. & n. 47. vſque ad num. 56. -  Ratificatio actum alias nullum ab initio conualidare non poteſt, cap. 53. n. 11. -  In ratificatione, vel confirmatione actus nulliter facti, debent interuenire omnes ſolemnitates, quæ in ipſius confectione neceſſariæ erant, ibid. n. 12. -  Ratificatio, etiam ex interuallo ſubſequens, conualidat contractus etiam nullos, & doloſos, & tolllit effectus nullitatis. ibid. num. 47. -  Ratificari contractus nullus omninò, aut qui aliquo modo valere poteſt, quemadmodum intelligatur, ibid. num. 48. -  Clauſula, rebus ſic ſe habentibus, & in eodem ſtatu permanentibus, & aliquo de nouo non ſuperueniente, ex præſumpta diſponentis mente, in omni actu, materia, & diſpoſitione, ſubintelligitur, cap 59. n. 20. & de materia, vide latè ex num. 11. cum ſeq. -  Rerum, & perſonatum ſtatu mutato, iuris etiam diſpoſitionem mutari; vide latè, dicto cap. 59. ex num. 2. cum ſeq. -  Propter nouam cauſam ſuperuenientem, & mutato rerum, vel perſonarum ſtatu, debitor cogitur cauere, etiam ante diem, vel conditionis exiſtentiam. -  Vbi lex, in omnibus. 41. ff. de iudiciis, exornatur nonnullis? n. 24. dicto cap. 59. -  Fideiuſſor datus, ſi efficiatur non ſoluendo, an debitor cogatur alium dare, eodem cap. 59. n. 25. -  Atque ita, cauſa contingens in perſona fideiuſſoris, nocere debeat debitori, ibid. n. 26. -  Commutatio voluntatis teſtatoris fieri poteſt ex mutatione ſtatus rerum, & qualiter, & per quem facienda, dicto cap. 59. n. 58. -  Vbi de materia Clement. quia contingit, de religioſis domibus, & Trident, Seſ. 22. cap. 6. -  Promiſſionem de ſoluendo ſingulis menſibus à conductore factam ſub pœna caducitatis, intelligi; rebus ſic ſe habentibus: & ideo Superioris mandatum excuſare à pœna caducitatis, eodem capite 59. num. 39. -  In fideiuſſione ſubintelligitur clauſula, rebus ſic ſtantibus, ibid. num. 43. -  Reditus conſtitutio, non eſt alienatio rei, ſuper qua conſtituitur, ſed potius pignoratio, ſeu obligatio ipſius rei, ſuper qua conſtituitur, capite 61. num. 19. -  Reditus annui, ſiue cenſus conſtitutio, an de iure ſubſiſtat, ſi abſque decreto Iudicis, cum authoritate tamen tutoris, aut curatoris fiat, & in vtilitatem, & commodum minoris ceſſerit, ibidem, num. 28. & num. ſequent. -  Communis opinio de reditu annuo à minore ſine decreto non conſtituendo; iuſtis de cauſis temperanda, ibid. n. 46. -  Referens ſi aliter loquatur, quàm relatum, reſpicimus ad relatum. c. 43. n. 27. -  Ex alterius diſpoſitionis relatione, ſumi, atque deduci mentis, ſiue voluntatis teſtatoris referentis interpretationem, atque coniecturam. -  Sic referens, capere vim & interpretationem ex relato. -  Et ſecundum illud ampliari, vel reſtringi, vel temperari, cap. 43. n. 1. -  Relata mens, ſiue voluntas teſtatoris dicitur, quando de ea non conſtat per verba, ſed ſequitur mens ad aliud diſpoſitum expreſſum, & habetur pro expreſſa & certa ſuper relatis, ibidem num. 2. -  Per relationem ad aliud, vel per ſe quid ex primi, aut certum eſſe, à pari procedere, & inde relatum intelligitur eſſe in referente cum omnibus qualitatibus ſuis; & quando contra; & quid ſi relatum non apparet; & de materia, vide latè, cap. 43. per totum. -  Relatiuum qui, vel quæ, adiectum diſpoſitioni ſine copula, diſpoſitionem reſtringit, & limitat generalitatem verborum; cap. 54. n. 30. -  Reſoluitur etiam in conditionem, quando refertur ad tertiam perſonam, etiam per verba præſentis temporis, ibid. num. 31. -  Relegatus ad certum tempus, eo finito poteſt redire abſque licentia Superioris, cap. 45. n. 30. -  Verbum remanente, intelligitur, ideſt, quod reliquum fuerit. cap. 16. num. 21. -  Et ita verificari poteſt etiam in minima quantitate; ſicut verificantur dictiones aliquid vel quidquam ibidem, num. 22. -  Reliqui vel reſidui appellatione, etiam nihil continetur, ibid. num. 23. -  Aliquando vero reſidui, vel reliqui commemoratio totum admittit, ibidem, num. 24. -  Ac in effectu ex ſubiecta materia, de qua agitur, ex veriſimili, & præſumpta diſponentis intentione, vel certa aliqua iuris diſpoſitione, atque ex aliis circunſtanitiis, res æſtimanda erit, vt vel totam, vel nullam, vel partem aliquam comprehendat, ibid. num. 25. -  Renunciatio, ſiue quietatio generalis intelligitur in dubio contra eum, cui fit, & pro eo, qui renuntiauit, ſiue quietauit, cap. 42. n. 29. -  Renunciatio extenditur etiam vltra expreſſa, vbi ratio recti ſermonis reſtrictionem non admittit; ibid. num. 55. -  Renunciatio limitata, limitatum producit effectum, cap. 45. n. 19. -  Renunciare diſpoſitioni conceſſæ ad tempus videtur, qui permittit labi tempus, ibid. numero 42. -  Renunciatio geminata, facta à filia minore 25. annorum, non reſcinditur prætextu enormiſſimæ læſionis, ex ſententia Decij, & aliorum, capite 52. num. 26 -  Repræſenationis circa ſucceſſionem maioratuum materia, cap. 56. ex num. 82. cum ſequent. -  Reſcripti conditio ante omnia debet verificari; alioquin reſcriptum ſuum non ſortitur effectum, cap. 57. num. 10. -  Reſcriptum conditionale nunquam tribuit iuriſdictionem, niſi conſtet, conditionem purificatam eſſe, ibid. num. 11. -  Reſcripti conditio adeò ſubſtantialis eſt, quòd verè, propriè, in forma ſpecifica, & ad vnguem implenda eſt; alioquin reſcripti effectus reſoluitur. ibidem num. 12. -  Reſcriptum ad aliud non trahitur, niſi ad id, in quo verè & propriè verba illius verificari poſſunt, ibidem num. 13. -  Res cum ſuo onere, & cauſa ad quemcunque poſſeſſorem tranſit, cap. 61. num. 47. -  Reſeruatio conſeruat reſeruanti ius quod habebat, cap. 16. num. 27. -  Et eſt quædam exceptio, quæ modificat actum, ibid. numero 28. -  Et ſemper regulatur à iure, & ſecundum illud interpretari debet, ibidem, num. 29. -  Et operatur effectum conſeruatiuum actus, perinde ac ſi eodem tempore factus fuiſſet, dato quod poſtmodùm fiat, ibid. num. 30. -  Reſtituere obligatus bona malè adquiſita, ſi non inueniantur perſonæ, quibus erat facienda reſtitutio, poteſt illa bona pro dote filiarum relinquere. cap. 22. num. 85. -  Retentio facilius conceditur, quàm petitio, aut repetitio. cap. 42. num. 13. -  Retinere multis in caſibus poteſt quis, quod ſi non poſſideret, non poſſet conſequi agendo ibidem numero 114. -  Ideo excluſa petitione, non excluditur, nec excluſa cenſetur retentio. ibidem, num. 115. -  Retentionis ius actione fauorabilius reputatur, ibidem. 116. -  Et competit aduerſus executionem ſententiæ, ibid. numero 117. -  Pro reo magis, quam pro actore, & è contra, quando præſumi, aut interpretatio fieri debeat: & de l. fauorabiliores. ff. de regul. iuris, remiſſiuè, cap. 23. num. 28. -  Reuertendi, redeundi, & reddendi verbum, qui ſignificet, cap. 56. num. 15. -  Qui reuocat in parte, reliqua omnia confirmare cenſetur, cap. 22. num. 165. -  Rogitus teſtium in teſtamento, vſque adeò eſt de eius ſubſtantia, vt aliàs teſtamentum ſit nullum, cap. 20. num. 15. & vide infra. num. 22. in fine. -  Rogitus teſtium per duos tantum teſtes, etiam non teſtamentarios probari poteſt, ibid. num. 16. -  Romæ appellatione veniunt etiam ea, quæ extra vrbem, prope tamen mænia ſunt illius, ex conſuetudine loquendi. cap. 61. num. 13. -  S -  SChifor. de Geriſilis opinio contra communem confutata, & communis ipſa defenſa, cap. 61. numer. 80. -  Quod ſcriptura teſtamentaria, vel alterius cuiuſlibet diſpoſitionis, non dicit, nec cantat, neque nos dicere debemus; pronuntiatum commune Interpretum fuiſſe in hac materia, cap. 14. num. 4. -  Scriptura teſtamenti ſeruanda eſt, ibid. num. 23. -  Scriptura beneficio vti non debet is, qui in ea nominatus non eſt. ibidem, num. 24. -  Scriptum, ſine voce prolatum, videri quoque illud, quod ex ſcriptis colligi poteſt, quamuis verbis expreſſis non ſit annotatum, cap. 17. num. 26. -  Scriptura defuncti dicitur continere in ſe iuramentum, vel eius vigorem, cap. 50. num. 31. -  Scripturam ſuppleri per viuam vocem, cap. 19. n. 5. -  Scripturæ errorem poſſe probari teſtibus, ibidem numero 6. -  Sententia, ſiue condemnatio non cadit ſuper non petitis, vel deductis, capite 10. num. 51. -  Sententia lata contra principalem, exequi poteſt contra fideiuſſorem, etiam non citatum abſque nouo proceſſu, & libello, quando ſumus in fideiuſſore iudicij; ſecus verò in fideiuſſore contractus. cap. 14. num. 29. & ſequent. -  Idque procedit, etiam ſi lata ſit ſententia contra principalem abſentem, & non citatum. ibidem numero 30. -  Sub ſimplicibus, an contineatur caſus mixtus, vide cap. 15. ex n. 35. vſque ad 50. & ſupra, littera. C. verbo, Caſus duo ſimplices. -  Sobrinus qui in primogenium auitum ſucceſſit, an ſit cogendus patruum alere, cap. 61. n. 53. & ſeq. -  Vbi etiam, an ex proprij bonis, etiam quòd primogenium maiorum non poſſideat, id facere teneatur. -  E conuerſo quoque, vtrum eiſdem in caſibus patruus alere debeat filium fratris, qui pauper ſit: quod vtrumque latè explanantur, ibid. num. 54. -  Socini ſenioris ſententia, & reſolutio in conſilio 249. col. penul. lib. 2. confutatur, cap. 62. num. 74. -  Socius aliquid debens ſocietati, & volens compenſare, quod ſibi ab alio ex ſociis debetur, an audiri debeat. -  Damnum etiam, quod imputatur ſocio malè adminiſtranti, an computetur cum commodo, quod ipſe ſocietati acquiſiuit. cap. 40. num. 77. -  Creditor de decem ex cauſa ſocietatis, an poſſit compelli illa compenſare cum aliis decem, quæ ex alia ſtatione ſuo debitori ſoluere tenetur, ibidem numero 79. -  Teſtes in teſtamento deſcriptos, & adhibitos, præſumi fuiſſe rogatos, quia eſt ſolemnitas, quæ tunc temporis potuit interuenire, capite 20. numero 21. -  Solemnitas fauore alicuius perſonæ, quando in aliquo actu requiritur, valet actus abſque ea ſolemnitate, ſi reperiatur vtilis tali perſonæ, cap. 61. numero 22. -  Solutione eius, quod debetur, tollitur omnis obligatio. cap. 59. num. 44. -  Debitor ab alio, quam à creditore exactus, & ſoluens alij quàm ſuo creditori de mandato iudicis, an excuſetur. ibidem, num. 40. -  Vbi permulti iuris Interpretes aggregantur, qui articulum hunc ex profeſſo explanant. -  Et Senatus Hiſpalenſis deciſio commemoratur, ibid. -  In ſolutum quando aliquid datur, pro aliquo debito, per inde eſt ac ſi res ipſa debita ſolueretur, ibidem num. 45. -  Iu ſolutum datio reputatur nouus contractus, & venditionis, & per eam transfertur dominium. ibidem num. 49. -  Datio in ſolutum tenet incommutabiliter, etiam inuito creditore, nec in ea habet locum pœnitentia; ibidem, num. 50. -  Debitor dando rem in ſolutum, liberat fideiuſſorem, qui non conuenitur, poſtea re euicta, ibid. numero 54. -  Soluens partem debiti, non cogitur alteram partem ſoluere, capite 60. numero 61. -  Statuta ſunt propriè, & ſtrictè intelligenda, capite 31. num. 86. -  Stipulatio, quæ eſt ſtricti iuris, & non ita fauorabilis, ſicut teſtamentum, vnius teſtis dicto declarari poteſt, cap. 19. n. 50. -  Stricti iuris omnia regulariter eſſe, niſi expreſſè reperiatur contrarium; & conſequenter ſtricto potius, quàm lato ſignificatu eſſe intelligenda, cap. 41. n. 93. -  Stricti iuris dicuntur termini quamplures, qui ſtrictam habent materiam, atque interpretationem ſtrictam admittunt, quæ referuntur, atque commemorantur, capite 41. num. 94. & 95. vbi vide. -  Subrogatus ſapit naturam eius, in cuius locum ſubrogatur. cap. 36. n. 51. -  Cum cenſeatur vnus, & idem, ibid. n. 52. -  Et ſubrogatio fiat cum omnibus qualitatibus natura, poteſtate, & immunitate, ibid. num. 53. -  Et hoc procedit tam reſpectu rei, quàm perſonæ ibid. num. 54. -  Subrogatus vtitur illis priuilegiis, quibus vti poteratis, in cuius locum ſubrogatur, ibid. num. 55. -  Subſtitutionum omnium materiam & coniecturas, atque iuridicam circa vnanquamque ſubſtitutionem, interpretationem; enucleaſſe infinitos fere iuris vtriuſque Interpretes, qui commemorantur, cap. 1. n. 5. -  Subſtitutio omiſſa à notario, poteſt probari teſtibus, c. 6. n. 18. & infra n. 24. -  Subſtitutio probatur quinque teſtibus, ibidem, numero 20. -  Subſtitutionem qui allegat, quæ in teſtamento non legitur; nec verbis exprimitur, tenetur eam probare, ibid. n. 21. -  Subſtitutionum plures gradus ſub vnico verbo contineri, nouum eſt, cap. 9. n. 55. -  Subſtitutio, ſiue diſpoſitio de te non loquitur, ſiue hoc in caſu non loquitur, nec diſponit, & qui ex ea nititur, & contendit, includere aliquem caſum, debet id concludenter oſtendere, habet enim intentionem ſuam fundatam, qui obiicit diſpoſitionem non loqui eo caſu, cap. 14. n. 6. -  Vulgatiſſimum etiam, & mille in locis repetitum Doctorum axioma fuiſſe, vt ibidem videbitur, & declaratur infra, n. 22. cum ſequent. vſque ad numerum 28. vbi vide. -  Subſtitutio directa, an, & quando ſolis coniecturis & præſumptionibus dicatur inducta, vide cap. 15. num. 66. & 69. & de perſona ad perſonam. num. 81. -  Subſtitutio vulgaris directa in caſu voluntatis facta, an extendatur ad caſum impotentiæ, & è conuerſo; vide, dicto cap. 15. ex num. 70. vſque ad numerum 81. -  Subſtitutionem à notario omiſſam in inſtrumento, poſſe probari teſtibus. c. 19. n. 4. -  Subſtitutionis omiſſionem probari etiam per impropriam probationem, quæ fit per coniecturas, ibid. n. 8. -  Subſtitutionem errore omiſſam fuiſſe, non poſſe per notarium ipſum probari. ibid. n. 9. -  Subſtitutio, quæ prætenditur omiſſa in teſtamento, probanda eſt per ſeptem teſtes. c. 25. n. 26. -  Subſtitutiones fauorabiles dicuntur, & ob id in eis latiſſimam oportet fieri interpretationem, c. 32. num. 5. -  Subſtitutio aut vocatio dubia, quod regulariter interpretari debeat contra eum qui ea innititur, generalis illa Interpretum noſtrorum doctrina, quemadmodum temperari, atque explicari debeat. cap. 34. n. 6. -  Subſtitutiones ſequentes cenſentur factæ attento themate, & forma ſubſtitutionis antecedentis, c. 50. n. 11. -  Vna pars ſubſtitutionis declaratur, & ſuppletur per aliam, ibidem, n. 18. -  Et ſi imperfecta, ſeu diminuta in aliquo; perficitur, ampliatur, & ſuppletur per alias partes, in quibus teſtator magis clare & ſpecifice loquutus eſt, ibid. num. 19. -  Subſtitutionis pars vna alteram declarat, etiam in dubio, etſi non conſtet adeſſe eandem rationem, quando ratio diuerſitatis reddi non poteſt, ibid. num. 24. -  Vel vbi hoc ſuadent aliquæ coniecturæ; ſecus verò ſi in contrarium coniecturæ. aut præſumptiones exiſtant, ibid. n. 25. -  Subſcriptio ſuppoſita ad inſtitutionem verbis expreſſis, vel in ſcriptura de mandato teſtatoris facta, valet, ſi fiat alio trahente manu teſtatoris, vt latis hic adnotatur; & Petri Peraltæ reſolutio approbatur, c. 27. n. 53. -  Superfluum non dicitur, quod ad tollendam dubitationem exprimitur, c. 17. num. 58. -  Vel ad maiorem declarationem, ibidem, num. 59. -  Vel quod magis diſtinctè exprimit illud, quod abſque aliqua diſtinctione ſubintelligebatur, ibid. num. 60. -  Superfluitatis vitium vitandum, & verba diſpoſitionis aliquid operari debere, vide latè c. 38. & littera. V. verbo, Verba. -  Succeſſionis ab inteſtato circa deſcendentes, & aſcendentes, & omnes in vniuerſum; materiam & coniecturas, qui tractauerint ex profeſſo magis, ſiue vtilius, & latius explanauerint. capite 1. num. 2. -  Succeſſionis teſtamentariæ, & inſtitutionis hæredum in vniuerſum materiam, & coniecturas, tractaſſe dilucide Authores hic commemoratos, ibid. num. 3. -  Succeſſor beneficij recipiendo penſionem vnius anni, non cenſetur ratificare locationem annorum ſequentium, cap. 60. num. 63. -  T -  TAcitum quod includitur ex natura expreſſi, & expreſſum in puncto iuris non differunt, cap. 17. num. 30. -  Tacitum non eſſe vere expreſſum, ſed haberi pro expreſſo, ibid. num. 36. -  Tacitum vtrùm habeatur pro expreſſo, & idem operetur, & de diſceptatione taciti & expreſſi, vide dicto cap. 17. ex numero 36. vſque ad numerum. 43. -  Temporis limitatio à teſtatore adiecta, aliud quodcunque tempus vlterius excludit, cap. 25. n. 11. & vide, num. 13. & 14. -  Temporis limitati lapſus continet diſpoſitionem contrariam, & excludit quem à beneficio conceſſo ad tempus. -  Quoniam ad tempus conceſſum, cenſetur poſt tempus prohibitum; & tempus non obſeruans, non obſeruat formam; imo renunciat. ibidem, num. 14. -  Tempore tranſacto, intra quod conditioni quis parere debet, poſt tempus non admittitur, etiam libertatis fauore, eod. cap. 25. num. 15. -  Tempus à iure, vel ab homine ſtatutum contra legitimè impeditum, & maximè eum, qui impedimentum non potuit remouere, non currit, ibid. num. 43. -  De perſona tempus validum eſſe argumentum in iure, maximè eadem exiſtente ratione, ibid. num. 55. -  Ex temporis diuturnitate præſumi omnia legitimè & vtiliter geſta, & poſſeſſionem, quam quis habet, iuſtificari. -  Quod latiùs exornatur, remiſſiuè, capite 35. numero 57. -  Tempus à teſtatore præfixum commiſſario, vel executori, ſeruandum eſt omnino, & poſt illud ceſſat poteſtas, cap. 36. num. 12. -  Conceſſum, aut permiſſum ad tempus, poſt tempus cenſetur prohibitum; quod exornatur remiſſiuè, cap. 45. num. 26. -  Prohibitum ad tempus, cenſeri permiſſum poſt tempus, non prouenire ex vi argumenti à contrario ſenſu, ſeu ex vi limitati ſermonis, ibidem, numero 27. -  Tempus limitatum: prout diſpoſitio temporalis concepta loquitur, natura ipſius temporis limitati elapſi inducit, & operatur vel prohibitionem, vel negationem, vel permiſſionem, ibidem, numero 32. -  Tempus adiectum & limitatum, dicitur eſſe de forma; ideo ſpecificè, & ad litteram eſt implendum, ibidem, num. 38. -  Tempus limitatum continet contrariam diſpoſitionem poſt tempus, eodem cap. 45. num. 40. -  Tempus diſpoſitionis qui non ſeruat, dicitur non ſeruare ipſam diſpoſitionem, ibidem, numero 41. -  Tempus determinato modo prolatum, alterius temporis non recipit functionem. ibidem, numero 44. -  Diſpoſitio omnis in dubio videtur tacitè collata, in tempus, & caſum, quo erit vtilis & neceſſaria, cap. 49. num. 16. -  Tempus præſentis temporis, vel præteriti imperfecti trahitur ad futurum, cum in præſenti verificari non poteſt, ibid. num. 17. -  Verba præſentis temporis collectiua, quomodo extendantur ad futurum? quod exornatur: & de verbis quoque indefinitis, ſeu generalibus agitur, ibid. num. 19. -  Tempus facti teſtamenti non attendi, cùm teſtatoris voluntas repugnare videtur. -  Sic ſane ex præſumpta teſtatoris voluntate, verba teſtamenti, etiam ſi præſentis temporis eſſe videantur, & verè ſint, ad futurum etiam tempus referri. -  Et à regula ſuperiori ex coniecturis recedi, ibidem, num. 11. -  Tenor inueſtituræ feudalis attendi, ſeruaríque debet, etiam ſi repugnet feudi naturæ, capite 6. num. 8. -  Tenor verborum emphyteuſis, vel cenſus, conſiderari multùm debet, ibid. num. 9. -  Tenor Regiæ conceſſionis, & priuilegij, attendi debet, ibid. num. 10. -  Teſtamentorum materiam, plena & abſoluta manu explanaſſe Authores quamplurimos, quorum ſpecifica mentio fit; & de coniecturis circa teſtamenta, ipſos quoque ſcripſiſſe, capite 1. numero 10. -  Teſtamenti tota ſcriptura legi, & inſpici debet, cap. 6. num. 43. -  Teſtamenti vna pars aliam declarat; & inde ſi verbum aliquod dubium ſit, aut obſcurum, eo modo intelligi debet, ſecundum quem reperitur in alia parte teſtamenti, c. 9. num. 59. -  Circa teſtamenti ſubſtantiam vbi fit probatio, requiruntur tot teſtes in probando errore, aut in voluntate inducenda probanda, quot in voluntate teſtantis probanda; & in diſpoſitione ipſa conficienda requiruntur, c. 19. n. 14. -  Circa certitudinem verò duo teſtes ſufficiunt, ibid. -  Teſtamentum quotieſcunque imperfectum eſt imperfectione (vt aiunt) ſiue ratione incompletæ, aut non conſummatæ voluntatis, videlicet quando teſtator cœpit facere teſtamentum, & morte præuentus, vel aliter perficere non potuit, aut noluit; vel quando ſe præparauit tantum ad teſtandum; tunc equidem inualidum eſt quoad omnia, cap. 21. num. 1. & vide per totum cap. vbi late de materia teſtamenti imperfecti ratione voluntatis non conſummatæ, tam de iure communi, quam de iure huius regni. -  Ad probandum, quod teſtamentum conditum fuerit, duo tantum teſtes ſufficiunt; ſed ad probandum ſic, vel ſic factum, ſeptem requiruntur. -  Et ſic parum prodeſt, probare primum, niſi probetur ſecundum, eod. cap. 20. num. 7. -  Teſtamenti ſolemnitas, quamuis in dubio non præſumatur, niſi quatenus eius prima facies oſtendit, ſiue requiſitam à lege formam habet; ibidem, num. 8. -  Tamen cum de ipſa ſolemnitate probanda dumtaxat agitur, quia non negatur, teſtamentum conditum, ſed debitam ſolemnitatem non interueniſſe, dicitur: tunc equidem duo tantum teſtes ſufficiunt, etiam non rogati, & non teſtamentarij, eod. c. 20. n. 9. & infra, num. 14. -  Teſtamenti conditi loco, tabellionem, vel vltra tres teſtes vicinos adinueniri non potuiſſe, duobus tantum teſtibus, etiam non vicinis probari poſſe, ibidem, n. 10. -  Et cui hoc caſu onus probandi incumbat, remiſſiuè, ibidem, num. 11. -  Teſtamenti amiſſio, vtrum duobus tantum teſtibus, etiam non vicinis, probari poſſit. -  Et amiſſione ipſa probata, an eiuſdem teſtamenti tenor, duobus tantum teſtibus probari poſſit, remiſſiuè, ibid. n. 12. -  Teſtamento immixtus contractus, quibus teſtibus probari debeat, ibid. n. 13. -  Teſtamentum fuiſſe lectum, ſiue publicatum, duobus tantum teſtibus, etiam non ciuibus, probari poteſt, ibid, n. 18. -  Teſtamentum valere quoad hæredis inſtitutionem, & quoad legata, ſi teſtator inſtituat illum, qui continetur in tali ſcriptura, vel in tali ſchedula; vel ſi dixerit, quod fiat, vel adimpleatur ſcriptum in ſchedula, quam reliquit penes Guardianum fratrum Minorum, dummodo legitimè conſtet, ſchedulam eſſe teſtatoris; eodem capite 20. numero 30. -  Teſtamentum in dubio, imperfectione, ſiue ratione voluntatis imperfectum an præſumatur, necne, vide latè, capite 21. ex numer. 58. cum ſeq. -  Teſtamentum nuncupatiuum de iure communi an legendum ſit coram teſtibus, & teſtatore, & quid de iure Partitarum, dicto cap. 21. ex num. 94. cum ſeq. & de iure nouo collectionis Regiæ, num. ſeq. & an dicatur imperfectum imperfectione voluntatis ſi non legatur; eodem cap. 21. ex num. 90. atque ex num. 100. & ſeq. & c. 22. ex num. 35. cum ſeq. & num. 119. cum ſeq. -  Teſtamentum valere non poteſt, niſi conditum ſit ab eo, qui ſanam mentem, & iudicium integrum retinet, cap. 22. num. 14. -  Teſtamentariam, & diſpoſitionem aliam quamcunque, in mortis articulo factam, præſumi à lege dolosè & fraudulenter fieri, ex ſententia Angeli, & aliorum. -  Contra verò ex ſententia Alexandri, quæ probatur infra, numero 105. & 106. ibidem, numero 17. -  Teſtamentum primum, ſi ſuaſionibus, vel ſuggeſtionibus alicuius mutetur; auocatur hæreditas à ſcripto hærede in ſecundo teſtamento, & applicatur ei, qui datus fuerit in primo teſtamento, præſertim interueniente dolo, & facta ſuggeſtione. -  Id que ex ſententia Angeli. -  Contra verò, & magis communiter, ex ſententia aliorum, de qua infra num. 117. & vide num. 118. eod. cap. 22. n. 34. -  Teſtamentum in dubio, libere exiſtimandum eſt fuiſſe confectum; non importunis precibus, aut iteratis, vel illicitis perſuaſionibus, eod. cap. 22. num. 115. -  Teſtamentariam, & aliam diſpoſitionem quamcunque, in mortis articulo factum, abſque fraude, & dolo fieri præſumi, ſi non extent altæ fraudis, & doli coniecturæ, & præſumptiones, ibidem, num. 105. -  Teſtamentum in dubio non præſumi vi, aut metu, ſed potius ſponte factum, cùm metus tanquam delictum non præſumatur, ibidem, numero 111. -  Et conſequenter, nec præſumendum eſt, teſtatorem metu compulſum ad diſponendum, ibidem. -  Actus quicunque ſpontaneus præſumitur regulariter, niſi coactio probetur, ibid. n. 112. -  Teſtamentum validum ſemper præſumi, niſi contrarium probetur, ibid. n. 113. -  Teſtamentum non præſumitur dolo confectum, & conſequenter, nec teſtatorem dolo inductum fuiſſe ad teſtandum, ibid. n. 114. -  Sed ab his omnibus, traditis nu. 111. & 114. contrariis coniecturis, & præſumptionibus receditur, quibus teſtatoris liberam & abſolutam voluntatem impeditam fuiſſe: aut dolum, vel vim, vel ſuggeſtionem interueniſſe, probari, & conſtare poſſit, ibid. n. 116. -  Teſtamentum ſecundum factum ad blanditias alicuius, nullo tamen interueniente dolo, reuocat primum. -  Et Petri Surdi, in conſilio 373. lib. 3. reſolutiones in propoſito commemorantur, ſicq́ue contrarium eius defenditur, quod prolatum fuit ſuprà, nu. 34. ibid. num. 117. -  Teſtamentum fuiſſe lectum, ſiue publicatum, duobus tantum teſtibus probari poſſe, ibid. numero 123. -  Teſtamentorum interpretationem, & coniecturarum, ac voluntatis quæſtionem, vt plurimùm in arbitrio, & æſtimatione iudicis eſſe, cap. 24. n. 1. & ſeq. -  Ipſum autem iudicem præ oculis habere debere nonnulla, de quibus hoc num. remiſſiuè, ibid. num. 2. -  Teſtamentum fieri poſſe ab exiſtente in articulo mortis, dummodo conſtet, ipſum eſſe ſanæ mentis, c. 27. n. 5. -  Et etiam ab eo, cui propter morbi grauitatem lingua balbutiens, & groſſa efficitur, ibid. numero 6. -  Vel cuius vox cum difficultate emittitur, vel cuius ſonus cum eadem difficultate percipitur, & intelligitur, ibid. n. 7. -  Teſtamentum nutu factum, de æquitate canonica ſuſtineri in terris Eccleſiæ. -  Et ex clauſula codicillari, ibid. n. 28. -  Teſtamentum ad alterius interrogationem factum, an valeat, necne, & de omnibus, quæ ad propoſitum attinent; vide latè, & vtiliter cap. 27. ex n. 54. vſque ad numerum 83. -  Teſtamentum à furioſo conditum, etiam ad pias cauſas, non valet, cap. 28. n. 10. -  Teſtamentum à furioſo factum, nequaquam valere, etiam ſi rectè & prudenter, ac cum bono conſilio conditum appareret. -  Quia fortuito potius, & à caſu, quam à iudicio ratiotionis, & conſenſu, liberáque voluntate prouenire videtur, ibid. n. 15. & ſeq. -  Teſtamentum à furioſo conditum, ante furorem, validum eſſe. -  Nec illum perimere iam antè rectè geſtum negotium, ibid. n. 19. -  Præſumptionem valitatis actus, ſcilicet teſtamenti, ſuperare omnes alias præſumptiones, ſiue cæteris potiorem, & efficaciorem, atque potentiorem eſſe, cap. 29. n. 1. -  In teſtamentis, & vltimis voluntatibus, coniecturam eam ſumi, atque interpretationem fieri debere, per quam teſtamenti, & diſpoſitionis conſeruationi magis proſpiciatur, ac pro illo pronuntiandum in dubio, ibid. n. 2. & ſeq. vbi latè id explicatur, & vide ex num. 8. vſque ad numerum 18. vbi quando ab præſumptione, & interpretatione pro validitate actus recedatur. -  Teſtamenta duo diuerſi tenoris ſi appareant, & dubitetur, quod eorum prius factum fuerit, neutrum ſuſtinere, eod. c. 29. num. 19. -  Teſtamentum non ſuſtineri, ſi appareat, teſtatorem pœnituiſſe prioris voluntatis, & voluiſſe decedere inteſtatum: quod declaratur, ibidem, num. 20. -  Teſtamentum, an reuocatum cenſeri debeat, ſi teſtator coram ſufficienti numero teſtium dixerit, ſe nolle valere teſtamentum antea conditum; nec cauſam expreſſerit, quia vult decedere inteſtatus. -  Et ſic an per ſolam verbalem reuocationem, quoad inſtitutionem, & cætera tollatur, cum reuocatio ipſa non ſit ſolemnis, idque tam de iure communi, quam de iure regio, dicto cap. 29. numer. 21. & 22. -  Teſtamentum, an & quando iure communi, vel iure ſpeciali, & priuilegiato confectum præſumatur; planè explicaſſe Menochium, vt hic adnotatur, c. 30. nam. 11. -  Teſtamentum ſi valere non poteſt, neque ſuſtineri ſecundum ius commune, præſumitur iure ſpeciali, & priuilegiato confectum, ibidem numero 13. -  Teſtamento primo reuocato, legata, fideicommiſſa, & omnia in eo diſpoſita reuocata cenſetur, c. 29. ad finem vltimæ deciſionis. -  Reformare, & reuocare teſtamentum an ſit idem; & reformatum an deſinat eſſe teſtamentum; vide ad finem deciſionis vltimæ, cap. 29. -  Tetamenta omnis facientia mentionem de legitimè natis, requirunt, quod quis ſit legitimè conceptus; aliàs non poteſt dici legitimè naſci, cap. 31. n. 63. -  In teſtamentis, & vltimis voluntatibus plenior adhibetur interpretatio, vt voluntates teſtamentium pleniùs interpretemur. -  Ratio habetur, numer. ſequentibus, capite 32. numero 1. -  Fauorabilior dicitur interpretatio, quæ adiuuat, quàm quæ reſtringit teſtamentum, ibidem, numero 4. -  Teſtamenta, contractus, priuilegia, reſcripta, & omnes diſpoſitiones ſecundum ius commune interpretari, & declarari debere, cap. 35. numero 12. -  Teſtamentum conditum in articulo mortis, ex e quod teſtator conualuit, non præſumitur mutatum, cap. 37. n. 4. -  Imo etiam ſi quis peſtifero morbo affectus, coram quinque teſtibus fecerit teſtamentum, & poſtea conualuerit, huiuſmodi teſtamentuni ſubſiſtit; tametſi rurſus potuerit illud adhibitis ſeptem teſtibus reſicere, & confirmare, ibidem, numero 5. -  Niſi teſtator dixiſſet, ſi contingat me mori, ex hac infirmitate; tunc enim ſi conualuerit, euaneſcit, ibid. n. 6. -  Per teſtamenti cancellationem, aut inductionem, teſtamentum rumpitur, & teſtator cenſetur à priore voluntate receſſiſſe, ibid. n. 27. -  Teſtamento cancellato, cui hæreditas debeat applicari, remiſſiuè, ibid. num. 29. -  Teſtamentum cancellatum, an videatur reuocatum, ſi protocollum apud notarium remanſerit; remiſſiuè, ibid. nu. 30. -  Teſtamentum quod non reperitur, an dicatur probatum, ſi aliquis pluries monitus, vt teſtamentum faceret, dixit, Ego feci testamentum, & talem inſtitui, cap. 40. num. 27. -  Teſtamentorum verba regulariter referri ad tempus teſtamenti facti, ſiue circa res, ſiue circa perſonas, fiat diſpoſitio, cap. 49. num. 5. & 6. & 7. vbi vide. -  Teſtamenti pars vna, quæ ambigua ſit, ab alia declarationem, atque determinationem recipit: quod exornatur, & latè comprobatur, cap. 50. num. 17. & ſeq. -  Teſtamenti vnius ad aliud quoad qualitatem aliquam in alio expreſſam, & in alio omiſſam, declaratio, ſiue interpretatio deduci non valet; prout hic explicatur, ibid. num. 34. -  Teſtamentum ſecundum conditum poſt decennium à primo iam condito, habente clauſulam derogatoriam ad futurum, etſi non contineat clauſulam ſpecialem derogatoriam ad præcedens, illud tamen tollit, cap. 53. n. 34. -  Teſtandi difficultas alicui conceſſa, intelligitur in forma ordinaria, ſeruatíſque regulis, & ſolemnitatibus ordinariis, cap. 36. num. 44. & explicatur infrà, num. 69. -  Teſtatoris voluntatem in vltimis voluntatibus prædominari in omnibus, & tanquam reginam primum locum obtinere, & ideò præcipue ſpectandam, atque obſeruandam ad vnguem, & totum facere: quod exornatur capite 8. numero 1. -  Teſtatori cenſetur permiſſa diſpoſitio de omnibus, quæ expreſſe prohibita non reperiuntur, quoniam ſua diſpoſitio eſt de genere permiſſorum, ibidem, num. 4, -  Teſtatoris voluntatem & diſpoſitionem ita interpretari ſemper debere, vt quantum poterat diſponere, tantum voluiſſe, ac diſpoſuiſſe dicatur, ibid. num. 5. -  Teſtatoris voluntatem aliquibus in caſibus non ſeruandam; remiſſiuè: ibid. n. 6. -  Teſtatoris voluntatem in fideicommiſſis magis ſpectari, quam verba, & prædominari, ac totum facere, etiam ſi verba deficiant, & ita ex ſolis coniecturis induci, licèt ex verbis non conſtent. -  Idque vulgatiſſimum, & frequentiſſimè vſitatum Interpretum omnium axioma; prout hic adnotatur. -  Atque Scribentes mille in locis, ita argumentando, atque decidendo, & reſoluendo perpendere, & fideicommiſſa abſque verbis conſiſtere, aſſeuerare; vt etiam hic demonſtratur, eod. c. 8. n. 7. -  Sepiſſimè etiam, atque è contrario ſcribere fideicommiſſa non induci, niſi expreſsè de voluntate teſtatoris appareat; ibid. num. 8. -  Nec dici adeſſe, ſi teſtamenti verbis non demonſtrentur. -  Et ſic ſola coniecturata mente teſtatoris non induci, ceſſantibus verbis, ibid. -  Teſtator hoc non dixit, hoc non expreſſit, ergo neque nos dicere debemus; vulgatum, & commune Doctorum axioma, capite 9. num. 5. -  Teſtatorem aliquid voluiſſe, allegare non ſufficit, niſi ipſe diſpoſuerit, etiam ſi de veriſimili mente conſtet, ibid. n. 6. -  Teſtatorem omittere voluiſſe id, quod non expreſſit, & facile exprimere potuiſſet, regulam illam, ſiue axioma adeò vulgatum ceſſare, quando adeſt coniecturata mens teſtatoris, quod teſtator ita diſponere voluerit, ibid. n. 78. -  Ad demonſtrandum teſtatorem induxiſſe fideicommiſſum, quemadmodum coniecturæ ſufficiunt, ſic & ad oſtendendam ipſam primogenituram, ibid. num. 69. -  Teſtatoris mentem aliam fuiſſe, quàm verba ſonant, ſi probetur per eum cuius intereſt, & probatio concludat, eiuſmodi voluntas probata præualet apparentiæ verborum, & ſeruari debet, cap. 10. num. 34. -  Teſtatoris ſolam ſententiam, aut voluntatem non eſſe idoneam, neque efficacem, ad producendum aliquem effectum diſpoſitiuè, niſi vltra teſtator proceſſiſſet, ad diſpoſitionem faciendam, cap. 11. num. 1. -  Et conſequenter teſtatoris voluntatem non attendi nec alicuius effectus reputari, quæ non tranſiuit in diſpoſitionem, ibid. num. 2. & quatuor ſeq. & de materia, & quando dicantur in diſpoſitionem tranſire, vel non, vide latè eod. cap. 11. vſque ad num. 24. -  Teſtatorem in dubio diſpoſuiſſe, atque voluiſſe id cenſeri, quod veriſimiliter ſtatuiſſet, vel reſpondiſſet, ſi fuiſſet interrogatus, & ob illam præſumptam mentem pro expreſſo illud haberi. -  Et fieri extenſionem de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam, & quando id procedat, vel non, vid late cap. 12. ex numero primo, cum pluribus ſequentibus, vbi id exornatur, atque explicatur. -  Teſtator hoc non dixit, hoc non expreſſit, hoc non diſpoſuit; ergo neque nos dicere debemus: in coniecturanda vltima voluntate, ſiue diſpoſitione quacunque, frequenter Scribentes dicere ſolitos, prout adnotatur cap. 14. num. 1. & 2. & vide vſque ad numerum 21. vbi latè explicatur, atque exornatur. -  Teſtator quod non loquitur, vel quod non dixit, velle non præſumitur, cum facile illi fuiſſet exprimere, aut diſponere, & non diſpoſuit: aſſiduè etiam Interpretes omnes adnotaſſe in eodem articulo, dicto cap. 14. num. 3. & vide infra, num. 12. cum ſequent. -  Vbi regula vulgata, l. vnicæ, §. ad deficientis, C. de caducis tollend. quomodo, & quando procedat, ſingulariter & vtiliter explanatur, ibid. -  Teſtamentariæ, vel alterius cuiuslibet diſpoſitionis ſcriptura, quod non dicit, nec cantat, neque nos dicere debemus, pronunciatum etiam commune Interpretum fuiſſe in hoc materia, eodem cap. 14. num. 4. -  A teſtatore quæ dicta fuere, & à cabellione prætermiſſa, per teſtes poſſunt probari, ita vt ſuum ſortiantur effectum. -  Quia interdum minus ſcriptum, & plus nuncupatum eſt, cap. 19. num. 1. -  Teſtator ſi poſt conditum teſtamentum aſſeuerauerit, ſe aliquid omiſiſſe, quod voluiſſet diſponere, eius intentio probatur teſtibus, ibidem, num. 3. -  Teſtatori ab hærede, de eius voluntate adimplenda, facta promiſſio, vtrum duobus teſtibus probari poſſit, c. 20. n. 14. -  Teſtatoris habilitas ad teſtandum, duobus tantum teſtibus probari poteſt, ibidem, num. 26. -  Ad probandum teſtatoris voluntatem, quòd ſub vulgari expreſſa ſubſtitutione, non contineatur tacita pupillaris, duo teſtes ſufficiunt. ibid. num. 27. -  Teſtator ſi voluerit, & diſpoſuerit, fidem adhiberi memoriali eius manuſcripto, quoad interpretationem ſuæ voluntatis, dubium non eſſe, quin talis ſcriptura fidem faciat, dummodo conſtet comparatione litterarum, vel ex aliis legitimis coniecturis, ſcriptam fuiſſe manu ipſius teſtatoris, ibid. n. 29. & n. 32. & 35. -  Et ibidem de memoriali, aut ſchedula tradita, & concredita à teſtatore Guardiano, vel alteri & de Bartoli deciſione per illum text. in l. ſi ita ſcripſero. 38. ff. de condit. & demonſt. -  Teſtator ſi in teſtamento ſolemni ſe refert ad aliquam priuatam ſcripturam non ſolemnem, omnia contenta in ſcriptura priuata, cenſentur expreſſe diſpoſita, & expreſſa in ipſo teſtamento referente, eod. cap. 20. num. 33. -  Et in huiuſmodi caſibus cenſetur ſufficiens probatio, confeſſio filiorum dicentium, ſchedulam eſſe ſcriptam, vel ſubſcriptam manu parentis, ibid. num. 34. -  Mentis ſanitas, & integritas in teſtatore deſideratur omnino, cap. 22. n. 13. -  Teſtator demens potius, quàm ſanæ mentis præſumitur, qui non habet memoriam ordinatam, ibid. n. 15. -  Teſtator conſtitutus in articulo mortis, præſumitur mortis propinquæ cogitatione turbatus, & non integræ & ſanæ mentis, ex ſententia quorundam. -  Contrarium infrà, num. 103. niſi ex aliis coniecturis, & præſumptionibus id deducatur, eod. cap. 22. num. 16. -  Teſtamentorum voluntates liberas eſſe debere, atque in actu teſtandi conſenſum requiri cum qualitate libertatis plenæ, & ſic omnino & abſolutè liberum in diſponendo, ibid. n. 19. -  In teſtando leges volunt, cuique liberam eſſe voluntatem; & odio habent adulationes, & ſuggeſtiones, & importunitates, & cætera alia, quæ teſtatoribus adhibentur, ſi ex illis, quocunque modo abſoluta omnino, & plena, liberáque voluntas eorum impediatur. ibid. n. 20. -  Teſtator cùm adductus immodicis perſuaſionibus, teſtatus eſt, vel allectus ad ſic, vel certo modo teſtandum, aut de rebus ſuis diſponendum, vel ad iam conditum teſtamentum reuocandum, vel non reuocandum; tunc equidem dolus præſumitur; ibid. n. 21. -  Teſtatoris metus arguitur, ex perſuaſionibus multorum factis cum calliditae, ac variis moleſtiis; maximè ſi ille ægrotus erat, eod. cap. 22. n. 26. -  Teſtator ſi reliquit centum nummos diſtribuendos inter pauperes, poterit executor in maritandis virginibus diſtribuere, ibid. n. 82. -  Teſtatorem præſumi ſanæ mentis fuiſſe, donec contrarium manifeſtiſſimè probetur, & ei qui ſanam mentem negauerit, vel dementiam allegauerit probandi onus incumbit: quod exornatur dicto cap. 22. ex n. 91. vſque ad num. 103. -  Teſtator in codicillis receſſiſſe non videtur à diſpoſitis in teſtamento, ſed ab his tantum rebus, quas reformauit, ſicque in dubio interpretatio ſumitur, quod teſtator in codicillis non videatur mutare ea, quæ in teſtamento diſpoſuerat, eod. cap. 22. num. 167. -  Teſtator quod voluit tempore teſtamenti, ſemper poſtea voluiſſe præſumitur, ibid. n. 170. -  Teſtator ſi in teſtamento aliter diſpoſuerit, quam inter viuos dixerat, per contrariam diſpoſitionem cenſetur voluntatem ſuam mutaſſe, cap. 25. n. 30. -  Teſtatoris diſpoſitio continens conditionem in honeſtam de iure, vel ſecundùm mores ciuitatis, reijcitur à matrimonio, provt hic adnotatur: & num. ſeq. ibid. num. 49. -  Teſtator in extremis conſtitutus, ideſt, moriens, & quaſi extra terminos huius vitæ exiſtens, de bonis ſuis teſtari & diſponere poteſt, cap. 27. n. 1. dummodo articulatè loquatur. Et quando articulatè loqui dicatur? Et de cæteris ad propoſitum pertinentibus, dicto capite 27. ex num. 2. vſque ad num. 19. -  Teſtatoris diſpoſitio in dubio ita interpretari debet, vt potius valeat, & ſuſtineatur, quàm quod ſubuertatur; quod exornatur; cap. 29. num. 3. & c. 30. num. 4. & ſeq. -  Teſtator dum vocauit filios legitimos, & naturales, & legitimè natos, aut ex legitimo matrimonio procreatos, reſpexit originem, & principium naſcendi, & conſiderauit natura, & non accidens; ideo legitimati poſtea per ſubſequens matrimonium non continebuntur. -  Quia non eſt noſtrum extendere ſcripturas, cap. 31. num. 34. -  Teſtator non cenſetur ſe voluiſſe conformare cum diſpoſitione iuris, ſi verba eius apertè repugnant, ibid. n. 77. -  Et facile recedi ſolet ab ea regula, ibidem, n. 78. -  Et valde debilis eſt illa præſumptio, nam ſola non ſufficit, niſi concurrat alia, ibid. n. 79. -  Teſtatoris diſpoſitio late & benigne interpretari debet, non ſolum reſpectu inſtitutionis, ſed etiam fideicommiſſorum, & legatorum, & codicillorum, & quod omnia contenta in teſtamento, capite 32. num. 6. -  Teſtator quod cenſeatur minus grauare hæredem, non attenditur quoad fauorem coniunctæ perſonæ, ibid. n. 43. -  Teſtatoris diſpoſitio ita in dubio accipi, & interpretari debet, vt videatur ipſe magis diligere hæredem, quàm legatarium, & quanto minus poſſibile ſit, hæredem ipſum grauare. -  Et hæc præſumptio regulariter procedit, regulariter namque legatario videtur teſtator hæredem præferre, cap. 33. n. 1. & quando contra, & de materia, ibidem, ex n. 2. cum ſeq. -  Teſtatoris verba imperſonaliter prolata, intelliguntur grauamen, & executionem relictorum ad hæredem referre. -  Sicque onus in dubio præſumitur impoſitum hæredi, etiam ſi imperſonaliter impoſitum ſit onus, dicto cap. 33. num. 6. -  Teſtamentorum voluntates, & teſtamenta ex iuris communis diſpoſitione optimè colligi, & interpretari; & vniuſcuiuſque voluntatem iuris diſpoſitioni conſentaneam eſſe præſumi; quia quilibet præſumitur voluiſſe id, quod lex ipſa diſponit. -  Et ſic voluntas teſtatoris interpretatur eo modo, quo interpretatur diſpoſitio legis; & videtur teſtator in dubio ſuam diſpoſitionem velle eſſe conformem iuri communi, aut etiam iuri municipali, & ſe cum eo conformare voluiſſe; & quando ſecus? & de materia, vide latè, cap. 35. per totum. -  Teſtatoris voluntas, & diſpoſitio ex alterius pendere arbitrio non debet; & ſic in alterius voluntatem non poteſt de iure conferri. -  Vbi etiam ratio aſſignatur. -  Et an inſtitutionis hæredis reſpectu duntaxat id procedat, an verò legatorum, & fideicommiſſorum quoque reſpectu, tam de iure communi, quàm poſt leges Partitarum, & Tauri, remiſſiuè explicatur, cap. 36. num. 2. -  Argumentum ab vſu, & conſuetudine teſtatoris, vel aliorum teſtatorum, non attenditur, quando de voluntate ad alium modum apparet, ibidem numero 67. -  Teſtatorem non præſumi mutaſſe, ſiue mutare voluiſſe iam à ſe diſpoſitum, & ideo voluntatis mutationem in dubio non præſumi; niſi per allegantem ipſam mutationem, illa probaretur. -  Et ſic potius præſumi durationem voluntatis in diſponente ſuper aliquo actu, quam correctionem, aut mutationem. -  Et potius debet voluntas reſtringi, quàm corrigi. -  Quod latius illuſtratur, & infinita Interpretum allegatione exornatur, cap. 37. num. 1. & per totum cap. -  Teſtator conficiendo codicillos, non cenſetur à diſpoſitis in teſtamento recedere, niſi in his tantum, in quibus illa reformauerit. ibid. num. 8. -  Teſtator quando confecit duo teſtamenta contraria, tunc poſterius præſumptionem facit, quod teſtator voluerit reuocare primum; & ideo mutatio, atque alteratio prioris voluntatis inducitur omnino, ibidem num. 31. -  Teſtator, quando reſtrictè & limitatè onus reſtitutionis fideicommiſſi iniungit primis filiis, hæredibúſque ſuis, tunc nullo modo præſumitur illud onus repetitum in ſubſtitutum, cap. 45. numero 12. -  Teſtator, qui voluit rem ad legatarium pertinere ad tempus, videtur velle poſt illud ad hæredem ſuum redire. ibidem num. 34. -  Etiam ſi hæres decedat ante ipſum legatarium, ibidem num. 35. -  Teſtator, ſi ita dixerit, ſi Caius filius meus hæres institutus, deceſſerit ſine filiis, ſubſtituo hæredes Sempronij: fideicommiſſum tranſmittitur ad alios hæredes ſubſequentes, ſi primus, vel ſecundus hæres Sempronij decedat ante Caium filium hæredem inſtitutum, cap. 56. num. 37. -  Teſtator non habet affectionem ad eos, qui non vocantur iudicio ſuo, ſed extrinſecus, ibidem numero 41. & ſeq. -  Teſtatoris affectio cadit in eum, qui venit directè ex ſubſtitutione, non qui venit per obliquum. ibidem num. 42. -  Teſtatoris affectio quando dirigitur ad certos hæredes, venientes ex eius iudicio; idem operari hæredis mentionem ſimpliciter, quod hæredis ſcripti, aut infraſcripti, ibidem num. 57. -  Teſtator, ſi plures habens domos, ſimpliciter legauit domum, & dubitetur de qua cenſuerit, præſumendum eſt legaſſe domum ordinariam habitationis, cap. 60. num. 11. -  Teſtator, vbi aliquid mandat fieri in foro, intelligitur de foro illius ciuitatis, in qua habitat, ibidem num. 12. -  Teſtator, ſi legauit Eccleſiæ parochiali, & duas habeat parochiales, præſumitur legaſſe illi, in qua magis ordinariè conuerſabatur, ibidem numero 13. -  Teſtator, ſi iubeat aliquem domi ſuæ ali, de domo heredis loqui intelligitur, non de domo propria teſtatoris, ibidem num. 14. -  Per teſtes poſſunt probari, quæ à teſtatore dicta fuere, & à tabellione prætermiſſa, ita vt ſuum ſortiantur affectum, cap. 19. num. 1. -  Teſtes quando omiſſum in ſcriptura ſupplere poſſunt, remiſſiuè, ibidem num. 7. -  Ad probandum omiſſum aliquid fuiſſe in teſtamento, errore, aut obliuione tabellionis; ſiue ad probandam voluntatem omiſſam, qui requirantur teſtes neceſſariò, ibidem numero 12. & multis ſeqq. -  Teſtes tot requiruntur in probando id quod ſapit diſpoſitionem, extendendo, vel addendo, quot requiruntur ad probandam diſpoſitionem principalem. ibidem num. 21. & cap. præcedenti. num. 50. & c. 25. num. 29. -  Teſtium numerus in probandis indiciis idem requiritur, qui requiritur in probanda veritate, ibidem num. 27. -  Teſtium rogitus teſtamento, vſqueadeo eſt de eius ſubſtantia, vt alias teſtamentum ſit nullum, cap. 20. num. 15. & vide infra num. 22. in fine. -  Teſtium rogitus per duos tantum teſtes, etiam non teſtamentarios probari poteſt, ibidem numero 16. -  Teſtes in teſtamento adhibitos, ciues, aut vicinos eſſe ipſius loci, in quo teſtamentum conditum eſt, duobus teſtibus, etiam non ciuibus probari poteſt. -  Teſtes in teſtamento deſcriptos, & adhibitos, præſumi fuiſſe rogatos, quia eſt ſolemnitas quæ tunc temporis potuit interuenire. eodem capite, 20. numero 21. -  Erratum circa qualitates extrinſecas teſtamenti, per duos tantum teſtes probatur, ibidem numero 38. -  Teſtes ſingulares non probant, capite 22. numero 124. -  Teſtes de auditu in facto recenti nullam faciunt fidem, ibidem num. 125. -  Teſtis vnicus non probat, nec iuſtificat, nec condemnat, ibid. num. 126. -  Teſtium, & notarij rogitus an pro ſubſtantia teſtamenti requiratur, & an præſumatur, & quot teſtibus probetur; remiſſiue, ibidem num. 127. -  Teſtis vnus contradicens teſtamento, non facit illud vacillare, quando contrarium deponunt alij teſtes, cap. 27. num. 10. -  Teſtes ad probandum furorem inducti, quales debeant eſſe; & qualiter deponere debeant, vt concludenter probent quem fuiſſe, vel non fuiſſe furioſum, remiſſiue, cap. 28. num. 27. -  Teſtes deponentes furore, tenetur cauſam, & rationem ſui dicti reddere, etiam non interrogati, ibidem num. 28. -  Et talem, quæ concludat furorem ipſum, ibidem numero 29. -  Teſtes deponentes aliquem eſſe furioſum, vel non ſanæ mentis, præferuntur teſtibus deponentibus de ſana mente, quando meliorem rationem aſſignant, & veriſimiliora deponunt, ibidem numero. 30. -  Et idem ſi teſtes vicini, conſanguinei, aut medici deponerent de furore per veras cauſas ſignificantes furorem, quia illis credendum magis eſſet, ibidem num. 51. -  Vel ſi cum eis concurrunt alia, vel aliqui teſtes, aut ſcripturæ partis aduerſæ, eodem capite 28. numero 32. -  Aut magis in ſpecie deponunt, ibidem numero 33. -  Teſtes deponentes de crudelitate & iudicio ad probandum furorem admittuntur, ibidem, numero 39. -  Tractantur multa, quæ non perficiuntur, & non veniunt ad concluſionem, & finalem effectum, cap. 21. n. 73. -  Per traditionem inſtrumenti, an, & qualiter dominium, & poſſeſſio transferatur, cap. 35. numero 40. -  Qualiter etiam per retentionem vſusfructus, ibid. num. 41. -  Et per clauſulam Conſtituti, ibid. num. 42. -  Tranſactio quando ad ſpecificata tantum reſtringatur; ſeu ad omnia alia, etiam non expreſſa extendatur, remiſſiuè, cap. 38. n. 9. & quando reſtringatur, vel non ad rem, & cauſam, ſuper qua interpoſita eſt, vide late, cap. 42. -  Tranſactio de his tantum, ſuper quibus lis pendet, fieri ſolet; & ſuper re dubia, & lite pendente, ſeu metu futuræ litis: & ſuper re iudicata non cadit; quod exornatur, dicto cap. 42. ex n. 26. cum ſequent. -  Tranſmitti non poteſt ius nondum competens, & quando ſecus; vbi latè fideicommiſſi, & legati conditionalis tranſmittendi, vel non, materia, cap. 56. num. 65. -  Trebellianicæ, & falcidiæ materiam, & coniecturas; abſolutè magis explicaſſe Recentiores nonnullos, qui enumerantur hoc loco, cap. 1. numero 7. -  Tutor poteſt ſine ſolemnitatibus tradere rem à minore debitam vigore præcedentis contractus, capite 61. num. 24. & vide infra, numero 42. & ſeq. -  Tutor, qui emit rem à patre minoris defuncto, poteſt eam ſibi tradere abſque alia ſolemnitate, ibid. num. 27. -  Tutor, vel curator pro obſeruantia contractus liciti, quem facit in rebus minorum, vtrum poſſit obligare bona illius generaliter abſque decreto, ibid. num. 37. -  V -  VEnditor non tenetur ſolum tradere, ſed etiam vacuam & liberam rem venditam. -  Et ſic non ſufficit traditio ſimplex rei venditæ ad conſequendum pretium, ſed debet venditor rem tradere liberam, & omni onere ſolutam, cap. 42. num. 82. -  Et ideo ſi venditor agat ad pretium, ſubmouetur exceptione rei non traditæ. -  Et hæc dicitur doli exceptio. -  Quia petens pretium rei, quam non tradidit, locupletari affectat cum aliena iactura. -  Dolo autem videtur facere, qui cum alterius damno lucrum quærit, ibid. cum. 83. -  Venditor poſt traditionem etiam conueniri poteſt ab emptore, quamuis in re nulla inferatur moleſtia, vt rem alienam, vel alteri obligatam liberet, vel ſoluat, quanti minoris illam fuiſſet empturus, aut quanti eius intereſt, rem non eſſe obligatam, ibid. num. 89. -  Quod ſi emptor agere poteſt modo prædicto, multo magis excipiendo ſe defendere à pretij ſolutione, eod. cap. 42. num. 90. -  Venditioris ignorantia non nocet emptori, quominus venditor teneatur, ſi emptor fuerit deceptus, ibid. num. 92. -  Venditor vbicunque ſciens non certiorem fecit emptorem de qualitate rei, propter quam res minoris valet tenetur ignoranti ad omne intereſſe. -  Si autem venditor ignorauerit, tenetur quanti minoris emptor fuiſſet empturus, ſi ſciuiſſet. -  Vbi de intellecta l. 63. tit. 5. part. 5. remiſſiuè, ibid. num. 93. -  Venditor tenetur ea omnia exprimere, circa rem venditam, quæ emptorem poſſent à contrahendo retrahere, eodem cap. 42. n. 103. -  Qualitates etiam omnes rei venditæ explicitè & apertè explanare, & ſignificare; nec ſufficit ſi verbis generalibus, aut profuſoriis explicet, ibid. num. 104. -  Imo etiam, ea quæ ſunt extra rem, non modo quæ ab ipſa re dependent, tenetur venditori explanare, ibid. num. 105. -  Venditor, qui infra certum tempus poterat redimere, eo elapſo amplius non poterit, cap. 45. n. 52. -  Verba dubia interpretationem, atque declarationem recipere ex quamplurimis, quæ remiſſiuè recenſentur, cap. 4. num. 23. -  Verba diſpoſitiua ſufficere ſemper ad inducendum fideicommiſſum, ſiue teſtator cum grauato loquatur, ſiue cum honorato, cap. 5. num. 17. -  Verba quid ſint, ſiue qualiter accipiantur in hac materia, qua de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum ſermo inſtituitur, cap. 6. num. 1. -  Verba ad quid inuenta, ibid. n. 2. & 4. & 5. -  In verbis quæ conſideranda ſint, & in quo conſiſtat natura & intellectus verborum, ibid. n. 3. -  Hominum commercia ſine verbis eſſe non potuiſſe, ibid. num. 4. -  Verborum effectus qui ſint, remiſſiuè ibidem, n. 5. -  Ante omnia teſtamenti, ſiue diſpoſitionis verba inpicere, atque maturè, & ſubtiliter conſiderare, & perpendere debemus, eodem capite 6. num. 7. & ibidem late de vi, & effectu verborum in hac materia, ex numero 13. vſque ad n. 47. -  Cum in verbis nulla eſt ambiguitas, non eſt facienda voluntatis quæſtio, nec eſt locus coniecturis, dicto cap. 6. num. 48. -  Nam voluntas teſtatoris eſt intelligenda, vt verba ſonant, ibid. num. 49. -  Et iuxta ipſa interpretatio fieri; ibid. num. 50. & exornatur vſque num. 54. & vide cap. 7. n. 8. & 14. & ſequent. -  Verba de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de hærede in hæredem, vel de maſculo in maſculum, vel alia ſimilia, inducere maioratum perpetuum, inter omnes qui ex familia teſtantis proceſſerint, cap. 9. num. 42. & ſequent. -  Idem in verbis, de deſcendente in deſcendentem, vel de antiquiori in antiquiorem, ibid. num. 43. -  Vel quando dicitur, quod bona tranſeant de vno ad alium, ibid. num. 44. -  Vel quod bona habeantur à maſculis, ibid. n. 45. -  Et de ratione prædictorum ex mente communi tradita per Menochium, ibid. num. 46. -  Verbum maſculos, multùm operari ad inducendam perpetuitatem, & conſeruationem agnationis, vel familiæ, eod. cap. 9. n. 48. -  Verba potius impropriè, contra eorum naturam interpretanda, quam vt ſuperflua reddantur, aut non operentur; ibid. num. 49. -  Verbum illud, de varon en varon, collectuum eſt, plures gradus, & ſucceſſiones in ſe contineus, eodem cap. 9. num. 54. -  A verbis teſtatoris aliter non recedendum, quàm ſi manifeſtum ſit, teſtatorem aliud ſenſiſſe. -  Et l. non aliter, & l. ille aut. §. cum in verbis. ff. de legatis 3. exornata nonnullis, remiſſiuè. -  Obſeruata etiam, atque dilucidè adnotata, nonnulla, num. ſeq. quæ nullus Recentiorum ita diſtincte deduxerat, cap. 10. num. 10. & vide numeris ſeq. vſque ad num. 34. vbi optime in propoſito. -  Verba teſtamenti vnico ſolùm teſte declarari poſſe, cap. 19. num. 49. -  A verbis diſpoſitionis expreſſis recedendum non eſt, cap. 25. n. 5. -  Verba geminata denotant magis enixam teſtatoris voluntatem, & ipſam augent, & apertius detegunt, ibid. n. 6. -  Verba ſemper debent intelligi verè, & naturaliter, & non ciuiliter per fictionem, c. 31. n. 27. -  Et quando poſſunt trahi ad duplicem ſenſum, naturalem ſcilicet, & ciuilem, potius trahenda ſunt ad naturalem, ibid. n. 28. -  Verba diſpoſitionis cui non conueniunt, nec etiam conuenit diſpoſitio per ea importata, ibid. n. 32. -  Verba diſpoſitionis cuiuſque, etiam teſtamentariæ, interpretari, & accipi in dubio debent contra eum in cuius fauorem facta eſt, & qui eam producit, cap. 34. num. 7. -  Verba contractuum, & conuentionum interpretantur contra eum, qui ſe in illis fundat, & cuius cauſa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum, vel contractus initus. -  Et ibid. l. veteribus. ff. de pactis, allegatio vulgata exornatur nonnullis, ibid. n. 8. -  Verba obſcura, ſiue dubia, vel ambigua contra quem interpretari debeant in teſtamentis, & vltimis voluntatibus eodem cap. 34. ex num. 2. -  Teſtatoris verba imperſonaliter prolata, intelliguntur grauamen, & executionem relictorum ad hæredem referre. -  Sicque onus præſumitur in dubio impoſitum hæredi, etiam ſi imperſonaliter impoſitum ſit onus, cap. 33. num. 6. -  Verba ſi imperſonalia ſint circa onus per legatarium, vel fideicommiſſarium perſoluendum; & incertum, cui dandum ſit, præſtari debet hæredi, ibid. num. 7. -  Verba, hagais mayorazgo, ſunt intelligenda ſecundum communem vſum loquendi, & intelligentiam horum regnorum, cap. 36. num. 35. -  Verba inueſtituræ debent recipere interpretationem à natura feudi, ſcilicet proprij, & regularis; non autem irregularis & improprij, ibidem, numero 42. -  Verbum volo, ſui natura liberam & abſolutam tribuit poteſtatem, etiam pro voluntate nulli legi alligatam, ibid n. 47. -  Verbum maioris virtutis, & potentiæ, cum verbo minoris potentiæ iunctum, illius ſignificationem inflectere, & ad ſe tradhere, ibid. n. 48. -  Verbum libet, aut pro libito voluntatis, liberam, & abſolutam voluntatis poteſtatem, facultatémque tribuit, ibidem. n. 49 -  Verba teſtamentorum ſic debere intelligi & interpretari, vt ſuperfluitatis vitium ceſſet omnimodo, nec ſint ſine effectu aliquid operandi; imo ſemper aliquid operentur, cap. 38. n. 1. -  Et verba quando dicantur ſuperflua, nec ne; vitium etiam ſuperfluitatis quando tolerari poſſit; & de omnibus ad materiam pertinentibus, vide latè dicto cap. 38. per totum. -  Verba in dubio intelligenda, atque accipienda eſſe in potentiori ſignificatu; quod explicatur, atque exornatur, cap. 39. n. 1. & ſeq. vſque ad n. 7. -  Verba in ſpecie, potius quam in genere ſunt accipienda; quod explicatur, atque exornatur, dicto cap. 39. num. 8. & ſequenti. -  Verba in dubio, purè & ſimpliciter ſunt intelligenda, non autem ſecundum quid, ibid. n. 12. -  Verba ſimpliciter prolata, intelliguntur de actu ſimplici, non qualificato; ibidem numero 13. -  Et de digniori ſubiecto; eodem capite 39. num. 14. -  Verba in teſtamentis, in contractibus, & aliis diſpoſitionibus quibuſlibet accipienda, atque intelligenda eſſe per prius, & non per poſterius; -  Vulgatum quidem fuiſſe, & multum allegabile Doctorum axioma. -  Et à quo dependet tota ferè fideicommiſſorum, & ſubſtitutionum materia, vt Alexand. Raudenſis arbitratur, ibidem, n. 15. -  Et procedit, quando materia, de qua agitur, eſt ſtricta, ſiue ſui natura ſtrictè intelligenda; aut cum eſt odioſa, vt grauaminis, & ſimilis: ibid. num. 16. -  Non tamen quando materia eſt fauorabilis, & nemini nociua, ibid. n. 17. -  Tunc namque verba, etiam ſimpliciter prolata per poſterius etiam accipi, atque intelligi debent, ibid. -  Non etiam procedit, vbi adiecta eſt vniuerſalis dictio, eod. cap. 39. n. 18. -  Vel vbi ſubiecta materia, aut adiuncta ſic ſuadent, ibid. n. 19. -  Aut vbi diſpoſitio per prius non haberet effectum, ibid. n. 20. -  Vel vbi euitatur maius odium, oneris, vel fideicommiſſi, ibid. n. 21. -  Aut euitatur abſurdum, ibid. n. 22. -  Vel vbi ex præſumpta, & coniecturata mente, & voluntate teſtatoris aliud elicitur, ibid. num. 23. -  Et generaliter in quocunque caſu, in quo menti diſponentis non eſſet ſatisfactum; tunc namque intelligenda ſunt verba per poſterius quoque, vel alternatiuè, vel copulatiuè, vel ſubordinatè, ibidem, num. 24. -  Verba intelligenda, atque interpretanda ſemper eo reſpectu, & fine, quo prolata fuere, & non aliter; cap. 40. num. 1. -  Et reſtringenda ad illam cauſam, ob quam prolata ſunt; ibid. num. 2. -  Et ad rem, ſuper qua exprimuntur; ibidem, n. 3. -  Et ſecundum ſtatum, & materiam, ad quam partes principaliter ſe præpararunt; ibidem, numero 4. -  Et in caſu, cui adaptari poſſunt; ibidem, num. 5. -  Et ſecundum intentionem agentium, & diſponentium regulantur; ibid. n. 6. -  Vel primariam, vel ſaltem ſecundariam; ibidem num. 7. -  Scilicet tempore actus geſti; eodem capite 40. numero 8. -  Quidquid poſtea contingat: ibid. num. 9. -  Id circo actus noſtri voluntarij, aut verba, quibus geruntur, non operantur, nec operari poſſunt vltra intentionem, nec contrarium, aut alium effectum, aut finem, quàm quem intendebat diſponens, ibid. num. 10. -  Verba poſita ad ampliandum, non poſſunt reſtringere, ibid. n. 13. -  In fauorem alicuius quæ conſtituuntur, non debent in eius odium retorqueri, ibid. num. 14. -  Verba generalia adulatoria, ſiue complacentiæ, diſpoſitionem non inducunt, nec obligant, eod. cap. 40. num. 16. & 18. cum ſequent. -  Verba adulatoria directa ad honoratum, diſpoſitionem non inducunt, niſi concurrat fauor libertatis, aut piæ cauſæ; ibidem, num. 18. -  Ex ipſis tamen coniectura, atque interpretatio voluntatis deducitur, quando ad grauatum diriguntur, eodem cap. 40. num. 19. -  Verba prolata per modum conſilij non diſponunt neque inducunt neceſſitatem, ibidem, numero 22. -  Ex verbis generalibus, ſiue generaliter prolatis à teſtatore, voluntatis eiuſdem interpretationem, atque coniecturam ſumi iuridicè, ſic etiam ex verbis vniuerſalibus: cap. 41. per totum. -  Et ibidem latè de vi, & effectu verborum generalium, & vniuerſalium; & quemadmodum generaliter, aut vniuerſalium accipiantur; quando etiam reſtringantur; & latè de omnibus ad propoſitum pertinentibus. -  Et ad ea, de quibus ille, qui diſpoſitionem fecit, diſponere potuit: ibid. num. 81. -  Verbum denotans genus, & quod etiam ſolet communicari, aut participari vni ſpeciei, & ſic quod recipitur in genere, & in ſpecie, ſi in vltima voluntate, vel in alia diſpoſitione adiiciatur, in materia odioſa ſumitur interpretatio ſpecifica, non autem generica, & ſic potius in ſpecie, quam in genere; ſi autem materia fauorabilis eſſet, in genere accipiendum eſt; eodem capit. 41. numero 82. -  Quod ſi verbum in ſpecie ſumi non poteſt, ſumitur in genere, etiam in materia odioſa, ibid. n. 83. -  Vel in aliis caſibus, de quibus vſque ad numerum 92. -  Verba contractus interpretantur contra eum, qui in illis ſe fundat. -  Et contra ſtipulatorem, qui potuit legem apertiùs dicere. -  Et contra eum, cuius cauſa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum, cap. 42. n. 28. -  Verba quouis modo, & quomodocunque, ſunt vniuerſalia, & omnia comprehendunt; ſimilia inquam, & diſſimilia, æqualia, & maiora expreſſis, ibid. num. 34. -  Verbum, quacunque, geminatum & vniuerſale, includit etiam caſus, qui non venirent ſub ſimplici diſpoſitione, & etiam improprios, & maiores expreſſis. ibidem, n. 35. -  Nam cum verba illa, alia cauſa, ad diuerſas ab expreſſis referantur, ſine dubio iuncta cum verbo, quacunque, omnes alias diuerſas, & maiores includere debet, eod. cap. 42. n. 36. -  Quod ſi aliter diceretur, impropriaretur natura dictorum verborum, & verba illa, alia quacunque cauſa, eſſent penitus fruſtratoria, & ſuperflua, quod dicendum non eſt; ibid. num. 37. -  Verba reciprocæ liberationis generalia, generaliter ſunt intelligenda, ibid. num. 38. -  Ex verbis limitatis, ſiue limitatè, & reſtrictè appoſitis, voluntatis coniecturam deduci, atque interpretationem iuridicam fieri, cap. 45. num. 1. & ſequent. -  Vbi, quod id procedit in fideicommiſſis, in ſubſtitutionibus, in legatis, & aliis diſpoſitionibus quicuſcunque, ibid. -  Verba poſita ad demonſtrandum, & non ad diſponendum, non inducunt limitationem; nec reſtringunt, ſi aliter conſtat de demonſtrato; ibidem, num. 53. -  Verba enunciatiua, an, & quando probent, aut diſpoſitionem inducant, vel non, in omni actu, materia, & diſpoſitione; & quando enunciatiua, quando etiam diſpoſitiua dicantur, & de omnibus ad propoſitum pertinentibus; vide latè, cap. 46 per totum. -  Ex verbis præſentis, vel futuri temporis, & tempore etiam teſtamenti, aut factæ diſpoſitionis, atque ex tempore in quod diſpoſitio confertur, ſumitur efficax & vrgens coniectura ad vltimam quamcunque voluntatem interpretandam capit. 49. num. 1. -  Verba, & diſpoſitionem temporis præſentis, legata etiam non includere futura, ſed intelligi iuxta tempus facti teſtamenti, multis exemplis Interpretes demonſtrare, quorum nonnulla commemorantur, ibid. num. 9. -  Verba teſtamenti ex veriſimili voluntate trahuntur ad futurum tempus, etſi eſſent præſentis temporis, ibidem, num. 12. -  Verbum ambiguum in teſtamentis, & vltimis voluntatibus cùm reperitur, de tempore futuro intelligitur, ibid. num. 14. -  Verba præſentis temporis collectiua, quomodo extendantur ad futurum? quod exornatur; & de verbis quoque indefinitis, ſeu generalibus agitur; ibid. num. 19. -  Voluntas teſtatoris ex contextu verborum omnium ſimul totius teſtamenti, aut diſpoſitionis ſumitur; efficáxque coniectura, & interpretatio deducitur, cap. 50. num. 1. -  Idcirco non vnam tantum clauſulam teſtamenti, aut diſpoſitionis; ſed omnes debemus attentè perſpicere, ibid. num. 2. -  Nam ex vnis clariùs, quàm ex aliis colligitur teſtatoris mens, & voluntas: ibidem, num. 3. -  Atque ex vicinis verbis, ſeu clauſulis, aut ſcripturis vicinis, verbum ambiguum declaratur; ibidem, num. 4. -  Et ſic ab iis, quæ præcedunt, & quæ ſequuntur; præcedentia namque, & ſequentia præbent coniecturam, eod. cap. 50. num. 5. -  A verbis coniectura ſumpta præcedentibus, diuerſa eſt ab ea, quæ ex ſequentibus ſumitur, ibidem, num. 6. -  Et ſic duæ ſunt ſeparatæ coniecturæ, eſt à verbis præcedentibus, alia verò à ſequentibus. -  Licèt eas malè noſtri vnà miſceant; ſed alij rectè ſeparant, vt hic adnotatur, ibid. num. 7. -  Verba ſequentia, quamuis ſint generalia, debent intelligi cum qualitate, aut iuxta rationem, naturámve præcedentium, ibid. n. 10. -  Si verbum multiplicem habeat ſenſum, & intellectum, debet intelligi ſecundum eam ſignificationem, ſecundum quam reperitur in alia parte teſtamenti, eod. cap. 50 num. 20. -  Et verbum æquiuocum prolatum in vna parte diſpoſitionis, intelligitur eodem modo in alia parte, ibid. num. 21. -  Ex verbis geminatis, ſiue multiplicatis, à teſtatore prolatis, colligitur eius mens, intentio, & voluntas, atque vehementior, & plenior interpretatio, & coniectura deducitur, c. 52. n. 1. -  Verba geminata efficacem, & magis efficacem, voluntatem demonſtrant, & quamplurimos effectus producunt, de quibus, & de materia, vide latè dicto capite 52. per tot. -  Verba derogatoria teſtamenti, & alterius piſpoſitionis cuiuslibet in teſtamento appoſita, non obeſſe donationi inter viuos poſtmodum confectæ, nec inducere neceſſitatem repetendi verba derogatoria in eo prolata, ſiue ſpecificam de illis mentionem faciendi, cap. 53. n. 33. -  Ex verbis demonſtratiuè, ſiue, exemplificatiuè, (vt aiunt) prolatis, voluntatis atque intentionis teſtatoris coniectura, & interpretatio ſumitur, cap. 54. num. 1. -  Verba demonſtratiua, quæ dicantur, ibid. n. 2. -  Verba diſpoſitiua, & taxatiua, quæ dicantur, numer. 5. -  Verba in dubio intelliguntur, atque præſumuntur appoſita demonſtratiuè magis, aut declaratiuè, quàm diſpoſitiuè, aut reſtrictiuè, vel limitatiuè, ibidem, numer. 6. -  Verbum qualitatem aliquam ſignificans, ſi adijciatur verbo diſpoſitiuo, quod ſtet demonſtratiuè; ſi executiuo, diſpoſitiuè, & reſtrictiuè, ex ſententia Bartoli, quæ hic expenditur, eod. cap. 54. numero 8. -  Verba hæc, quæ ad præſens eſt grauida, in inſtitutione poſthumi, ſtant demonſtratiue, & non reſtrictiuè, provt hic adnotatur, ibid. num. 9. -  Ex ibidem explicatur, remiſſiuè materia, l. placet. ff. de liber. & poſthu. -  Ex verbis conditionalibus, ſiue conditionaliter prolatis, voluntatis & intentionis teſtatoris coniectura deſumi atque interpretatio fieri valet in caſu dubio. -  Diſpoſitiua namque declarantur, atque interpretantur à conditionalibus: ſicut ècontra conditionalia, à diſpoſitiuis, cap. 55. num. 1. & infra. num. 19. -  Conditionalia verba, ſiue conditionaliter prolata, etiam in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, non operantur effectum diſpoſitiuum, ſiue non diſponunt, ibidem num. 15. -  Et ideo nec fideicommiſſum inducunt, ſed nudi potius facti reputantur. ibid. -  Verba conditionalia diſponunt, quando prolata ſunt ab habente authoritatem diſponendi, & creditur proferentem ita voluiſſe, ibid. num. 20. -  Ex verbis quoque ſub modo relictis, aut modificatiuè prolatis, voluntatis teſtatoris coniectura colligitur, & interpretatio fit ſæpiſſimè. -  Et ſuperiora diſpoſitionis declarantur, determinantur, & modificantur, ibid. num. 28. -  Verba infinitiui, & ſubiunctiui modi, qualiter interpretanda, & an præſtent coniecturam ad interpretationem teſtamentorum, & vltimæ cuiuſlibet diſpoſitionis, cap. 58. num. 31. -  Verba diſtributiua qualiter interpretari debeant; remiſſiué, ibid. num. 32. -  Verborum teſtatoris interpretationem variari, ſecundum varietatem temporis, cap. 59. num. 3. -  Verbum quodcunque ratione adiuncti recipit limitationem, & extenſionem, & declarationem, & naturam ſuam mutat, cap. 61. num. 4. -  Vinculum, ſiue maioratus, ſi ſemel inſtituatur irreuocabiliter, non poteſt reuocari de conſenſu primi vocati in præiudicium aliorum, capite 5. numer. 23. -  Pro virginibus dotandis quæ relinquuntur, non poſſunt in alium vſum; quantumcunque pium, etiam vt ingrediantur Religionem conuerti, capite 22. numero 83. -  Vita hominis durare præſumitur ſecundum vulgares regulas vſque ad centum annos; ſecundùm veritatem contrà, vt infra. num. 41. vbi l. finalis, C. de Sacroſanct. Eccleſ. exornatur remiſſiuè, capit. 13. numero 8. -  Vitam cuiuſlibet hominis cenſeri vſque ad centum annos; communem illam traditionem, de qua ſuprà. num. 8. falſam eſſe, vt hic adnotatur, ibidem numero 41. -  Voluntas quid, & quid vltima voluntas, cap. 2. nu. 3. per totum num. vbi & quare vltima dicatur. -  Voluntas noſtra, aut eſt concepta, aut prolata, aut ſcripta; cap. 3. num. 1. -  Concepta imperfecta eſt; prolata autem, vel ſcripta perfecta: ibidem num. 2. -  Et in dubio perfecta præſumitur. ibid. num. 3. -  Voluntatum vltimarum ſpecies quamplures ab Interpretibus conſtitui, vt hic adnotatur, ibid. nu. 4. -  Vltima voluntas ex crebriori & veriori ſententia in quatuor ſpecies diſtinguitur, teſtamentum ſcilicet, codicillum, donationem cauſa mortis, & epiſtolam; ibidem, num. 5. -  Vltimam voluntatem, & diſpoſitionem quamcunque, ita demum coniectura adiuuandam, atque interpretatione, fauorabili conſeruandam, ſi in diſponente voluntas, & poteſtas ſimul fuerit: cap. 5. num. 1. -  Si etiam iuris forma & ſolemnitas ab eo ſeruetur: -  Neque enim ſufficit teſtatorem aliquid voluiſſe, niſi id potuerit. -  Niſi etiam debitis, & à iure probatis modis, & iuxta formam actum conficiat, ibidem. -  Sicut è contra non ſufficit, teſtatorem aliquid facere potuiſſe, niſi id eum voluiſſe, atque expreſſim, vel tacitè (manifeſtè tamen) diſpoſuiſſe apparuerit. -  Imo neque voluiſſe, neque etiam potuiſſe ſufficit, ſi legis præcepto aut diſpoſitioni non paruerit, legisvè ipſius formam, aut ſolemnitatem omiſerit, ibidem, num. 2. -  Sic quamuis voluntas teſtatoris dominetur, & totum faciat in teſtamentis, & ideo præcipuè ſpectetur, atque obſeruetur; -  Aliquando non valet: & de effectu poteſtatis, vel tranſgreſſionis diſpoſitionis, aut præcepti legis, vt hic obſeruatur, ibid. num. 3. -  Et ſibi teſtator imputet, qui legem contempſit, quam obſeruare debebat, ibidem, num. 4. -  Cum voluntas inanis ſit, cum qua non concurrit iuris potentia, eodem cap. 5. num. 5. -  Diſpoſitio quantumuis generalis debet intelligi de his, quæ ſunt in poteſtate diſponentis, cùm ſic commodè accipi poteſt, ibidem num. 6. -  Actum omnem humanum voluntate, & poteſtate, & ſolemnitate confici & perfici: quod exornatur & latius declaratur. cap. 5. ex num. 9. cum ſeq. -  Voluntas teſtatoris attenditur, quando illa ex verbis teſtamenti, atque diſpoſitionis in eo percipitur. capite 6. num. 16. -  Voluntatis noſtræ teſtimonium nullum maius eſt, quàm qualitas inſpecta verborum, ibid. num. 30. -  Voluntas hominis conſiſtit in verbis, ſicut facies in ſpeculo, ibidem num. 32. -  Voluntas teſtatoris debet intelligi, vt verba ſonant, ibidem num. 49. -  Et iuxta ipſa interpretatio fieri, ibidem, num. 50. -  Voluntatem teſtatoris in vltimis voluntatibus prædominari in omnibus, & tanquam reginam primum locum obtinere, & ideo præcipuè ſpectandam, atque obſeruandam ad vnguem, & totum facere. -  Nec circunueniri debere, nec nimia verborum ſubtilitate ſubuerti. -  Sed potius inquirendum eſſe ante omnia, quid teſtator ſenſerit, demonſtrare ſeu ſignificare voluerit. -  Provt hic adnotatur, & vulgatum illud axioma voluntatis præcipuè obſeruandæ, & primum locum obtinenti, exornatum, atque comprobatum quamplurimis, remiſſiuè, cap. 8. num. 1. -  Voluntatem teſtatoris ad vnguem obſeruandam, & prædominari, & totum facere, non ſolum expreſſam, ſed etiam tacitam; ibid. num. 2. -  Modo expreſſis in teſtamento, ſiue ex legitimis coniecturis voluntas tacita colligatur ibidem numero 3. -  Teſtatori permiſſa cenſetur diſpoſitio de omnibus; quæ expreſſe prohibita non reperiuntur; & quoniam ſua diſpoſitio eſt de genere permiſſorum, ad cap. 8. num. 4. -  Teſtatoris voluntatem & diſpoſitionem ita interpretari ſemper debere, vt quantum poterat diſponere, tantum voluiſſe, ac diſpoſuiſſe dicatur, ibid. num. 5. -  Voluntatem teſtatoris aliquibus in caſibus non ſeruandam, remiſſiuè, ibidem, n. 6. -  Voluntatem teſtatoris in fideicommiſſis magis ſpectari, quàm verba; & prædominari, ac totum facere, etiam ſi verba deficiant; & ita ex ſolis coniecturis induci, licèt ex verbis non conſtent, ex ſententia quorundam. Contra verò ex ſententia aliorum; de quibus, & accurata articuli reſolutione, vide omnino cap. 8. -  Voluntatem teſtatoris in fideicommiſſis magis ſpectari, quàm verba; & prædominari, ac totum facere, etiam ſi verba deficiant. -  Et ita ex ſolis coniecturis induci fideicommiſſa, ſimplicia etiam, & perpetua, licet ex verbis non conſtent & quomodocunque appareat de voluntate, cap. 9. num. 22. -  Et id ipſum in maioratibus ita pariter ſicut in fideicommiſſis ſtatuiſſe permultos iuris Interpretes, vt hic adnotatur, ibid. n. 22. -  Voluntas teſtantis, quod voluerit maioratum inſtituere, comprehenditur ex his, quæ dixit ante teſtamentum, ibid. numero 56. -  Voluntas teſtatoris obſcura, ex aliis in teſtamento expreſſis declaratur, ibid. n. 58. -  Voluntas teſtatoris ambigua, ex vicinis ſcripturis, hoc eſt ex his, quæ præcedunt, & quæ ſequuntur, declarari debet; ibid. num. 61. -  Voluntas quæ non tranſit in diſpoſitionem, attenditur, ſi ex coniecturis legitimis de ea conſtet, ibid. numero 79. -  Voluntatem teſtatoris dubiam, vel obſcuram, ſiue ambiguam, ex variis rerum circunſtantiis interpretationem ſemper iuuandam, cùm neceſſe fuerit: capite 10. num. 1. & ſeq. -  A verbis teſtatoris non aliter recedendum, quàm ſi manifeſtum ſit teſtatorem aliud ſenſiſſe. -  Et ibid. l. non aliter, & l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis, 3. exornatæ nonnullis, ex n. 10. -  Voluntas teſtatoris poteſt allegari ad addendum, modò verba ſecundum aliquam ſignificationem propriam, vel impropriam, ſeruire poſſint, aut conuenire; ibidem n. 32. -  Voluntas teſtatoris poteſt allegari ad detrahendum verbis, vt tantum verba ſignificent, & fieri poteſt per legitimas probationes: ibid. n. 31. -  Teſtatoris ſolam ſententiam, aut voluntatem non eſſe idoneam, neque efficacem ad producendum aliquem effectum, diſpoſitiuè, niſi vltra teſtator proceſſiſſet ad diſpoſitionem faciendam, c. 11. n. 1. -  Et conſequenter teſtatoris voluntatem non attendi, nec alicuius effectus reputari, quæ non tranſiuit in diſpoſitionem, ibid. n. 2. & exornatur, latiùſque explicatur, vſque ad num. 21. -  Voluntas, & intentio concedentis debet inſpici in conceſſione emphyteuſis, ſicut & in cæteris contractibus. c. 13. n. 3. -  Teſtatoris voluntas, vel ex verbis conſtat, vel ex coniecturis; cap. 17. n. 3. -  Et ſufficit quòd ſit declarata ex coniecturis, ib. n. 4. -  Velle enim aliquid dicitur ille, cuius voluntas colligitur ex coniecturis, & præſumptionibus, ibid. numero 5. -  Et huiuſmodi voluntas teſtatoris coniecturata, ſiue præſumpta, ita operatur, ac ſi verbis expreſſa fuiſſet; ibid. numer. 6. -  Dicitur enim expreſſa, quæ ex coniecturis colligitur & per eam euidenter conſtare de intentione teſtatoris, & ſi verbis expreſſa non fuerit, ibid. n. 7. -  Et ſic debet ſeruari, ſicut voluntas verbis expreſſa, ibid. n. 8. -  Immo & ſpecialiter prouiſum dicitur, quod ex mente, aut intentione diſponentis apparet per coniecturas, eodem cap. 17. n. 9. -  Scriptum etiam illud cenſetur, quod ex coniecturis, & præſumptionibus colligitur, ibid. n. 10. -  Et propter vim coniecturarum recedimus à præſumptione inducta à legali diſpoſitione; ſiue legis præſumptio non attenditur in ſubſtitutionibus, vbi conſtat de contraria mente teſtatoris, ſaltem ex coniecturis; eod. cap. 17. n. 11. -  Ac denique coniecturæ plurimùm poſſunt, & fortiter euincunt; in perſcrutanda teſtatoris vltima voluntate, ibid. n. 12. quod exornatur vſque ad num. 17. -  Voluntatis teſtatoris interpretatio plena periculi eſt, & perſæpè in illius cognitione errare ſolemus, capit. 18. num. 24. -  Ambulare enim dicimur in tenebris, cum agimus de interpretanda mente teſtatoris, cum quo loquuti non ſumus, & qui non poteſt modò mentem ſuam aperire, ibid. n. 25. -  Nec de mente hominis nullum certum teſtimonium eſt, quia ſoli Deo nota eſt; ibid. n. 26. -  Ideo magis inhærendum eſt verbis certis, quam menti imaginariæ, ibid. num. 27. -  Ad probandam voluntatem teſtatoris contrariam primæ directæ, & vniuerſali diſpoſitioni, idem teſtium numerus requiritur, qui ad ipſam expreſſam diſpoſitionem neceſſarius eſt: c. 19. n. 22. -  Quemadmodum in teſtamento reuocando, eadem ſolemnitas exigitur, quæ in eo conficiendo deſideratur, ibid. n. 23. -  Ad probandam teſtatoris voluntatem per coniecturas, & coniecturas ipſas (quibus quis innititur) probandas, ſolemnis requiritur numerus teſtium, qui ad probandum ipſum teſtamentum requiritur; intelligendo prout ſtatim dicitur: ibidem. num. 24. -  Voluntas teſtatoris per coniecturas probanda, vel coniecturæ ipſæ ex quibus voluntas ipſa reſultat, quare probari debeant per ſolemnem numerum teſtium ad probationem vltimæ voluntatis requiſitum, eod. cap. 19. n. 26. -  De probanda teſtatoris voluntate, non diſpoſitiua, ſed declaratoria, cùm agitur, duo tantùm teſtes ſufficiunt: ibid. n. 28. & 29. etiam inhabiles, & ſingulares, imo & vnus ſolus teſtis ſufficit, ibid. num. 44. & ſeq. -  De voluntate, & diſpoſitione teſtatoris, vbicunque quæſtio non eſt, nec agitur de ea probanda, ſed duntaxat de probanda aliqua qualitate, ſiue circunſtantia extrinſeca, etiam ſi ſit ſubſtantialibus, pro validitate diſpoſitionis, duo teſtes ad eius probationem ſufficiunt, cap. 20. n. 1. -  Idque generaliter procedit in omnibus qualitatibus, ac circumſtantiis extrinſecis, ex ſententia communi, ibid. n. 2. -  Voluntatis imperfectæ defectus, dicitur defectus à lege naturali procedens, in quo leges non diſpenſant, cap. 21. num. 32. -  Voluntatis imperfectio in dubio non præſumitur, ibid. n. 46. -  Idque magis, & magis coadiuuatur, quando Notarius, qui teſtamentum ipſum conſcripſit, adieciſſet clauſulam illam, actum, &c. ibid. n. 47. -  Voluntas expreſſa facit ceſſare tacitam, quæ colligitur ex coniecturis per legis interpretationem, c. 23. n. 2. -  Facit etiam ceſſare diſpoſitionem legis, ac præſertim coniecturalem, diſpoſitio teſtatoris expreſſa, ibidem, num. 3. -  Voluntas teſtatoris in teſtamentis totum facit; & in primis ſeruari debet; ea etenim, tanquam regina primum locum obtinet, & in omnibus dominatur, cap. 25. num. 2. -  Et tanquam lex obſeruanda eſt modis omnibus, ib. num. 3. -  Nam facit, vt quod ſcriptum eſt in teſtamento valeat, ibid. num. 4. -  De voluntatis declaratione cum agitur, quia actus eſt iam in eſſe productus, voluntas probatur per duos teſtes. -  Si verò agatur non de declaranda voluntate iam inducta, ſed de probanda voluntate inducenda, & de cuius ſubſtantia non apparet, iidem teſtes neceſſarij ſunt, qui in ipſa diſpoſitione interuenerunt, nec duo ſufficiunt, ibid. num. 25. -  Voluntas non modò ex verbis colligitur, ſed etiam ex conatu, ſignis, nutu, vel ſono vocis confuſæ percipitur, cap. 27. n. 33. -  Voluntas affirmatiua, caput versùs pectus inclinando, deducitur ibidem, num. 34. -  Voluntas ſignis demonſtrata, expreſſa dicitur, ibid. num. 35. -  Voluntas teſtatoris ſono etiam tubæ, vel cornu demonſtratur, & percipitur, ibid. num. 36. -  Voluntas & conſenſus percuſſione etiam palmarum probatur, ibid. num. 37. -  Et inde infertur ad legatum à marito vxori factum, quo maritus ipſe vxoris manum adſtrinxit, ibid. num. 38. -  Voluntas percipitur etiam ex voce aliquantulum confuſa, vt ſi interrogatus aliquis, an Titio leget, vel an filium ſuum talem melioret, reſpondeat, an alium? cur non? & ſimilia verba, ibid. num. 39. -  Ex ſententia Authoris caute procedendum, in omnibus predictis caſibus, ne fraus facilè committatur, & vt ſigna omnia ſatis certa, & dilucida videantur; ibid. num. 40. -  Voluntates vltimæ ſtrictè interpretandæ non ſunt, cap. 32. nu. 2. -  Sed potius extenſiuam, quàm reſtrictiuam interpretationem recipiunt, ibid. num. 3. -  Voluntatis mutatio, an, & quando præſumatur, vide capite 37. per totum. Et littera M. ſupra verbo, Mutatio. -  Vltima quæque voluntas, ſicut & diſpoſitio alia quæcunque coniecturatur, atque interpretatur ex tempore, & ſecundum tempus, in quod confertur; cap. 49. num. 21. -  Et facta vno tempore, & quoad ſui effectum in aliud collata, iudicatur ſecundum tempus, in quod dirigitur; neque tempus quo fit ipſa diſpoſitio attenditur, ibid. num. 22. -  Vnde quoad validitatem ipſius, tempus, in quod confertur, inſpicitur. -  Quod procedit, quando ſubſtantia actus confertur, in tempus prohibitum, ſecus verò ſi executio ſola, vt inferiús num. 27. ibid. num. 23. -  Voluntas teſtatoris, quantumcunque firma, & expreſſa, ex cauſa poſtea ſuperueniente, aut emergente, infringi & alterari, ſiue mutari, & non ſeruari poteſt; quoties veriſimile ſit, quod teſtator ita voluiſſet, aut expreſſiſſet, ſi talem cauſam ſciuiſſet; eàmve cogitaſſet, cap. 59. n. 1. -  Idcirco recedi poteſt à voluntate teſtatoris ex cauſa, quæ poſt eius mortem emergat, ibid. num. 2. -  Commutatio voluntatis teſtatoris fieri poteſt ex mutatione ſtatus rerum, & qualiter, & per quem facienda, ibid. num. 38. & vide litt. C. verbo Commutatio, vbi de materia Clement. quia contingit, de religioſis domibus, & Trident. Seſſ. 22. cap. 6. -  Voluntas teſtatoris colligitur ex vſu loquendi intelligendi, & vtendi, cap. 62. num. 8. -  Voluntas teſtatoris in primis ſeruari debet, ea enim tanquam regina primum locum tenet, in omnibus dominatur, & totum facit. capit. 64. num. 3. -  Et tanquam lex modis omnibus adimpleri debet, ibid. num. 4. -  Voluntas teſtatoris ita demum ſeruari debet, ſi ſit legitima, & iuri conſona; ſecus verò ſi legibus ſit interdicta, cap. 64. num. 55. -  Voluntas teſtatoris non omnis, nec ſemper eſt ſequenda per filium, ſed potius non ſeruanda, quando eſt circa ea, in quibus diſponere non poteſt; aut contra leges vniuerſales; vel contra bonos mores, ibid. num. 56. -  Vocati nomine collectiuo poſt aliquem, pro rata, & in viriles & æquales partes ſuccedunt, cap. 5. num. 20. -  Vocationes factæ certarum perſonarum ad certa bona, perſonales, & non reales dicuntur, cap. 9. num. 18. -  Vox eſt inſtrumentum voluntatis, & intellectus rationis; cap. 6. n. 34. -  Tubáque cordis eſt lingua loquentis, hinc adagium, & exempla Socratis, & Diogenis, ibidem, numero 35. -  Vſus teſtatoris attenditur, cap. 62. n. 7. -  Vtile per inutile non vitiatur in ſeparabilibus, ac maximè in teſtamentis, c. 13. num. 13. -  Vtilitatem ſuam procurans, non præſumitur facere, vt alij noceat, etiam ſi in conſequentiam inferatur damnum tertio, cap. 22. n. 108. -  Vtile per inutile non vitiatur in teſtamentis, ſed diſpoſitio teſtatoris firma remanet in eo, in quo ipſe diſponere potuit; cap. 64. num. 24. & ſeq. -  Subſtitutio vtiliter, & ſecundum formam legis facta, non debet per inutilem vitiari, ibidem, numero 25. -  Vtile per inutile non vitiatur in his, quæ ſeparationem recipiunt: quod exornatur, ibidem, numero 26. -  In indiuiduis, & in his, quæ commodam diuiſionem recipere non poſſunt, vtile per inutile vitiatur, ib. num. 27. -  Vxori donata mariti contemplatione, marito acquiruntur, eíque, vel hæredibus eius ſoluto matrimonio ſunt reſtituenda, cap. 5. n. 29. -  Vxor marito mortuo, an, & qualiter bona eius pro dote retinere poſſit, cap. 37. n. 36. -  Et an pro legatis & aliis vltra dotem, ibid. FINIS. D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR I.C. NOBILISSIMI; OLIM COMPLVTENSIS ACADEMIÆ ANTECESSORIS PRIMARII, Poſtmodùm in Gallæciano, Hiſpalenſi, & Granatenſi Auditoriis, Regiíſque Curiis, ſucceſ ſiuè Senatoris Ampliſ ſimi; Demum in Supremo Dominicæ Rei, ſiue Patrimonji Regij Senatu Conſiliarij præ ſtantiſ ſimi; QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER QVINTVS IN DVAS PARTES, TOTIDEMQVE VOLVMINA DIVISVS: In quo DE CONIECTVRIS ET INTERPRETATIONE Vltimarum Voluntatum Tractatus continuatur. PRIORI HVIC PARTI Acceſ ſerunt Indices tum Capitum, tum Legum explicatarum, dum denique materiarum, ſuis locis commodius inſerti, qui priùs in alio Volumine fuerant confuſi. OPVS REVERA PRAGMATICIS FORENSIBVS VTILISSIMVM Nunc recèns Typis Lugdunenſibus editum, ab innumeris veteris præli mendis expurgatum, & Characterum varietate diſtinctis allegationibus non mediocri labore adornatum. LVGDVNI, Sumptib. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet. M. DC. LVIII. CVM PRIVILEGIO REGIS. ARGVMENTA OMNIVM CAPITVM, QVÆ in hac priori Parte Libri V. continentur; Sic abſolutè compoſita, vt quilibet facillimo negotio, ea omnia aſ ſequi valeat, quæ in vnoquoque ipſorum peraguntur. -  Cap. LXII. -  EX deſtinatione patrisfamilias, ſiue teſtatoris cuiuſlibet, quemadmodũ coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in caſu dubio, vt iuridica ratione res diſcernantur, multis in ca ſibus, qui occurrunt aſ ſiduè; quanti etiam haberi, atque æ ſtimari debeat teſtatoris deſtinatio, vſus, & conſuetudo circa fines, fundos, & prædia ipſa, vt pertinẽtiæ diſtinguantur, & plus, aut minus, vel quid in relicto comprehendatur, ſiue comprehen ſum cenſeatur, intelligatur; ſiue quàm verum ſit vulgatum illud Interpretum no ſtrorum aſ ſumptum, Ex deſtinatione, & voluntate patrisfamilias, non ex aliorum ſententia prædia debere diiudicari. Rur ſus, an, & quando deſtinatio habeatur pro re perfecta, ſiue pro facto? vbi articulus hic deſtinationis apud Scribentes omnes valde inuolutus, nec hactenus abſolutè explicatus, diſtinctiùs & accuratiùs, quàm antea factum eſ ſet, explicatus relinquitur, prout vt videbitur. -  Denique infertur ad caſum admodum practicum, & in Regio Hiſpalenſi Senatu hiſ ce diebus definitum (quem egere declaratione, Tellus Fernand. profitetur) vtrum ſcilicet ſpurius, & illegitimus filius tranſ mittat ad hæredes Quintum bonorum, & de eo diſponere poſ ſit. -  Siue alimenta hodie an ita dari, ſiue relinqui debeant ſpuriis, vt poſ ſint de proprietate bonorum in vita, ſeu in morte liberè di ſponere; & dubium hoc ab Interpretibus omnibus huius Regni intricatè, & confusè peractum, ſingulariter & ita abſolutè explanatur, vt controuerſia omnis ceſ ſare videatur. pag. 1. -  ADDITIO. Atque ex dictis nunc deduci poteſt reſolutio quæ ſtionis illius, quam nouiſ ſimè Petrus Fontanella de pactis nuptialib. tom. 2. fol. 22. 23. & 24. & num. 121. cum ſequentib. poſt Surdum, Franchum, Peregrinum, Theſaurum, Raudenſem, Barboſam, Cancerium & Farinacium excitauit; an ſcilicet dos, quæ datur filiabus ſpuriis, & illegitimis, redeat ad patrem, fiue eius hæredes; an verò ad hæredes ipſius, ea mortua; & verè, vbi aliter conuentum, ſpecificéve cautum non fuerit, ſed ſimpliciter in aliqua re, aut quantitate dos conſtituta; ea obſeruari debebunt, quæ hoc cap. annotantur. Et quicquid in alimentis (attenta eorum natura) alia ratio militare videatur, in dote tamen ſimpliciter conſtituta, diuer ſum ius, ac in fauorem ſpuriæ filiæ, & hę redum eius vrget; iuxta ea tamen, quæ hoc ipſo cap. tradidimus: de quibus etiam vide Ioannem Baptiſtam Valençuelam Velazquez in conſil. 10. qui nonnulla in propoſito ſcripſit; nihil tamen attigit ex his, quæ hoc loco à me diſtinguuntur, atque proferuntur. In commentarijs etiam, ſiue tractatu de alimentis, nunc primùm Lugduni edito, latiorem egometipſe huiuſce articuli reſolutionem proponam. -  Cap. LXIII. - Ex veriſimili, aut veriſimilitudine, coniectura & præ ſumptio quæ ſumitur, quanti haberi atque æ ſtimari debeat, ſiue quam efficax ſit ad vltimarum voluntatum, & teſtamentariæ non modò, ſed cuiuſlibet etiam alterius diſpoſitionis interpretationem: vbi Veriſimilium in iure efficacia, & effectus in omni actu, & materia, quamplurimis exornatur, atque comprobatur, prout hic videbitur. -  Inquiritur etiam, vtrum ſubſtitutio vulgaris in caſum voluntatis concepta, ex veriſimili teſtatoris voluntate trahatur, ſiue ex tendatur ad caſum impotentiæ, & è conuerſo; an etiam generaliter id admittatur, non modò in inſtitutione, & ſubſtitutione hæredis directa, ſed etiam in fideicommiſ ſaria diſpoſitione quacumque, vt de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam extenſio admittatur, ſi eadem ratio, & veriſimilis mens teſtatoris ita ſuadeat; & infertur ad conſilium Oldradi 177. an poſthumus, qui non eſt natus, poſ ſit dici ſine liberis deceſ ſiſ ſe, vt conditio deficere, aut potius exiſtere videatur; & Petri Surdi conſil. 236. per totum, lib. 2. In propoſito egregium admodùm, & notandum expenditur, & commendatur. pag. 23. -  Cap. LXIV. Ex eadem capitis præcedentis materia, & axiomate, ſiuè pronuntiato metipſo à Veriſimili, ſiuè Veriſimilitudine deducto, ex quo ad caſum admodùm practicum, nec hactenus dilucidè ſatis, aut ex propoſito explanatum, infertur; vtrum, inquam, grauamen, ex legitima filij reiiciatur, etiam ſi filio aliquid vltra legitimam relictum ſit; ſiue in Tertio, aut in Tertio & reſiduo ſimul Quinti melioratus filius ſuerit, in reſiduo verò, ſiuè in Tertio & Quinto ſuſtineatur; & caſus, hiſce diebus, in Senatu Regio Hiſpalenſi occurrens ex facto, commemoratur; patris ſcilicet meliorantis filium ſub conditione, vt tertia & quinta bonorum ſuorum pars, & legitima ſimul filij perueniret iure primogenij ad poſteros, ſicq́ue cum Tertio & Quinto vinculata, in perpetuum maneret; tunc autem controuertebatur, ſi filius conditioni parere noluerit reſpectu legitimæ, an nihilominus melioratio ad eum pertineat; Senatus eiuſdem, in fauorem filij meliorati, definitio admodum egregia, & notanda proponitur, l. quoniam in prioribus, l. ſcimus, §. cum autem, C. de inoffic. teſtam. l. 11. tit. 4. p. 6. & l. 27. Tauri conſtitutiones, ſingulariter elucidantur, & declarantur, & articulus præ ſens accuratè, & notanter explicatus relinquitur. Et vide infrà cap. 79. & 107. p. 34. -  Cap. LXV. - Bona maioratus, vtrum poſ ſint ad longum tempus locari, aut in emphyteuſim concedi, ſi ita conceſ ſa fuerint, aut etiam vendita abſque facultate Regia, & ab emptore, aut conductore, vel emphyteuta, melioramenta neceſ ſaria, aut etiam vtilia, vel voluptuaria, bona fide facta, an pro expenſis, & melioramentis poſ ſint ab eo retineri, vt ex retentione impediatur poſ ſeſ ſionis tranſlatio, ex deciſ. l. 45. Taur. in fauorem veri ſucceſ ſoris maioratus inducta; vel ſaltem emptor ipſe, aut alio titulo poſ ſidens, qui bona fide in ædificando expendit, recuperet expenſas, & meliora menta à ſucceſ ſore maioratus rem euincente; atque ita l. Taur. 46. deciſio, vtrum procedat reſpectu cuiuſlibet Tertij bona fide expendentis, & melioramenta facientis, ſicut maioratus ipſius poſ ſeſ ſoris, & an reſpectu creditoris, qui pro rebus maioratus reficiendis, pecuniam mutuauit; vbi eiuſdem legis 46. conſtitutio, expenſarum etiam (quæ vulgò meliorationes vocantur) tam in bonis liberis, quàm maioratus factarum materia, ſingulariter & vtiliter explicatur; Senatus Hiſpalenſis inſignis admodùm, & in caſu ex facto occurrenti, egregia proponitur definitio; vbi etiam à Veriſimili, & præ ſumpta mente teſtatoris, ſiuè à Veriſimilitudine axioma illud, capitibus præcedentibus deductum, pro vtraque parte expenditur opportunè, & articulus prædictus, emptoris ſcilicet, vel alterius, bona fide expendentis; aut creditoris, in refectionem mutuantis; & pro melioramentis, in rebus maioratus factis, agentis; ingenti ſtudio, & diligentia non modò, ſed etiam memorabili, atque notanda reſolutione, & diſtinctione explanatur. Et peracta definitione Senatus præfata, duodecim præcipuè caſus ſeparantur, atque in propoſito conſiderantur per Authorem, ex n. 93. quibus diuerſ æ, & contrariæ etiam Interpretum omnium ſententiæ circun ſcribuntur, & elucidantur; prout hic videbitur. pag. 52. -  ADDITIO. De materia huius capitis, & de impenſis, aut meliorationibus factis in rebus alienis, à bonæ fidei, ſiue malæ fidei poſ ſeſ ſore, aut alio quocunque; & quando pro melioramentis in re aliena factis detur retentio; vide etiam Antonium Fabrum, de erroribus pragmatic. tom. 2. decad. 26. errore 8. & 9. & 10. ex fol. 40. & 41. Aloyſium Riccium, collectanea 150. fol. mihi 69. Steph. Gratian. Diſceptat. forenſ. tom. 1. cap. 21. num. 24. & 34. latiùs cap. 193. per tot. ex fol. 559. vbi de meliorante rem ſubiectam fideicommiſ ſo, & de hærede, aut fideicommiſ ſario expendente. Et poſ ſeſ ſor bonæ fidei, quo caſu compenſet fructus cum melioramentis. Et denuntiatio de non meliorando quando operetur. Vide etiam eundem Authorem, tom. 3. cap. 437. per tot. vbi latè de picturis, & expenſis voluptuariis; & cap. 442. numer. 26. 27. & 28. vbi de inquilino, colono, commodatario, & ſimilibus: Et c. 452. num. 22. Vide etiam Gabr. Pereir. de Ca ſtro, deciſ. Portugaliæ 121. per tot. vbi an melioramenta facta in rebus maiora tus ab omni poſ ſeſ ſore peti poſ ſint: Ioſeph. de Seſe deciſion. 410. per tot. D. Franciſc. Hieronymus de Leon deciſ. Valentiæ Audientiæ 79. per totam, vbi tradit nonnulla in materia; & explicat, an meliora mentorum, in re ſpecialiter cenſui hypothecata, retentionem prætendere poſ ſit illius poſ ſeſ ſor, ad excludendam executionem, contra eum petitam. Vide etiam eundem Authorem, deciſione 98. per totam, vbi latiùs de materia; & de quæ ſtione illa, an poſ ſeſ ſor bonæ fidei condemnatus reſtituere rem cum fructibus, à die motæ litis, teneatur reſtituere fructus meliorationum, an verò fructus tantum fecundum antiquum rei ſtatum. Vide etiam Ioannem Antonium Bellon. in conſil. 76. ex numero 46. cum ſequentib. Pelaez à Mierez de maioratu, 4. part. quæ ſt. 32. in noua editione, fol. 289. vbi agit de omnibus ſuperiùs dictis. Et commendo Marium Giurbam ad conſuetudines Meſ ſanen. cap. 15. gloſ. 7. & ſequent. part. 1. ex fol. 760. vſque ad fol. 791. vbi longa ſerie explicat materiam, & agit de impenſis neceſ ſariis, & de vtilibus, & de voluptuariis; & de oneroſis, & nimiùm exceſ ſiuis; & de omnibus, quæ ad hanc rem ſpectant. Vide etiam eundem deciſ. Siciliæ 63. per tot. vbi, an, & quando conductori retentio competat pro melioramentis; & an ea vti poſ ſit aduerſus locatoris creditorem, & an melioramenta æ ſtimari debeant in fine locationis. Vide etiam Andr. Molfeſium, ad conſuet. Neapolit. part. 3. quæ ſt. 19. & part. 7. quæ ſt. 16. numero 18. & part. 5. quæ ſt. 6. num. 22. & 23. -  Cap. LXVI. - Sub filiorum nomine, vocatione, ſeu mentione, in hominum diſpoſitionibus facta, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt ſub ea, filiorùmque appellatione, nepotes contineri, & includi in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſiue non contineri dicantur; vbi articulus hic, adeò tritus, & vulgatus, vt per manus circunferatur quotidie, ad coniecturas, & præ ſumptiones reducitur, & diuerſimodè explanatur, prout hic videbitur. Et vide nouiſ ſimè Iacobum Gallum in conſil. 65. per totum. -  Filiorum etiam appellatione, an, & quando veniant filiæ, ſicque maſculinum in omni actu, & materia comprehendat fœmininum, latè etiam explicatur? & articulus vterque, prolixa, originalíque hucvſque Scribentium omnium reſolutione exornatur. -  Denique infertur ad quæ ſtiones 14. quarum deciſio, ex reſolutione propoſitæ quæ ſtionis (an filiorum appellatione nepotes contineantur) dependet: & cæteris omiſ ſis, illa agitatur accuratè, & dilucidè, nunquid pacto ſimplici de non meliorando filios, ſiue quemquam ex filiis, interueniente, nepotes, vel deſcendentes meliorari poſ ſint? In qua (vt videbis) legum huius Regni Interpretes diuerſimodè ſe habuiſ ſe videntur. p. 91. -  Cap. LXVII. - Ex diſpoſitione, in fauorem conſanguineorum, aut eorum, qui ex familia, aut genere diſponentis proceſ ſerint, facta ſimpliciter, vel per electionem, aut executionem, ſeu diſtributionem alteri datam, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt proximior dumtaxat, an etiam remotior aliquando conſanguineus admitti, & ſuccedere debeat; vel ex libera, voluntate totum pendere, vel non, præ ſumatur: Et an valeat electio de digno, omiſ ſo digniori, in vtroque foro. Legatum etiam relictum pauperibus, de quibus intelligatur. Et de his omnibus vide Antonium Fabrum, de erroribus pragmaticor. tom. 3. decad. 53. & 54. ex fol. 44. vſque ad fol. 98. vbi totam materiam longa ſerie explicat: Seſe deciſ. 436. & 437. Caldas Pereira 3. part. de potestate eligendi, & nominationis reuocatione, cap. 16. per totum, Eundem conſil. 38. per totum, Marium Giurbam ad conſuetud Senat. Meſ ſanen. cap. 2. gl. 9. part. 1. ex fol. 231. Petrum Surdum in con ſil. 29. ex num. 3. vſque ad num. 14. lib. 1. Ioannem Baptiſtam Valençuelem Velazquez in conſil. 40. ex num. 42. de eiſdem etiam, & de digno, aut digniori, vide Stephanum Gratianum tom. 2. cap. 211. ex fol. 39. & cap. 210. vide etiam D. Garciam Maſtrillum, deciſ. 206. per totam, Simon de Prætis lib. 5. interpret. 1. dub. 2. ex fol. 448. -  Rurſus, conſanguinei teſtatoris, ſeu qui ſunt de eius parentela, genere, ſeu familia, cum ad Capellaniam, ſeu opus pium, vel etiam ad maioratum vocantur, vtrùm filij naturales, & ſpurij etiam, ſeu illegitimi, atque deſcendentes ex illis vocati cenſeantur. Quid etiam, ſi ex duobus conſanguineis, in eodem gradu exiſtentibus, alter ſit duplici conſanguinitatis nexu, teſtatori cõiunctus . Et de filiis naturalibus, vide latiùs inf. c. 82. Vbi etiam, maioratus, ſeu Capellania fundata inter maritũ & vxorẽ , de bonis vtriuſ que, ad quem eorum conſanguineum pertinere debeat, data paritate conſanguinitatis, nec ordine ſuccedendi deſignato. Et Senatus Hiſpalenfis, in propoſitis dubiis, definitiones quatuor commemoratur. -  Graduum quoque computatio quemadmo dum fieri debeat, an ſecundùm Canones, vel ſecundùm leges. Et vide Petrum Surdum in conſ. 568. num. 13. lib. 4. Stephanum Gratianum tom. 1. cap. 77. ex fol. 213. deciſ. Valentiæ 4. num. 28. & 29. -  Sed & conſanguinitas qualiter probari debeat, cum conſanguinei ſimpliciter, vel conſanguinei proximiores vocantur. Vide Petrum Surdum in conſ. 5. num. 6. & n. 34. & ſeq. lib. 1. -  Poſt peractum etiam, ſcriptúmque caput iſtud, caſus nonnulli ex facto occurrerunt, qui cùm aſ ſiduam, & quotidianam materiam contineant, ingenti ſtudio & diligentia, ad examen & diſputationem redacti fuere; & ideo hic traduntur, quòd à coniecturis quoque dependeant omnino; vtrùm videlicet promiſ ſio facta cauſa matrimonij, de melioratione Tertij & Quinti, titulo maioriæ, vel de maioratu, cum facultate Regia, vel abſque illa ex conſenſu filij, vltra Tertium & Quintum inſtituendo, mortuo parente, vel filio, antequam maioratus inſtitueretur, & fieret, ac ſi facta fuiſ ſet reputetur; ſicque an deciſio leg. 22. Tauri, procedat etiam in promiſ ſione de maioratu cum facultate Regia inſtituendo vltra Tertium & Quintum? Regulariter etiam, an promiſ ſio de aliquo dando, vel faciendo, pro facto ipſo, ſeu obligatione habeatur. -  Deinde, conſenſus filij ſuper onere, vinculis, & grauaminibus, in legitima appoſitis, vel eius renuntiatio, vtrùm noceat filiis, nècne? -  Reſtitutio in integrum an concedenda ſit hæredi minoris defuncti. -  Præterea, facultas Regia num concedi valeat, vt in perſona filij vnici primogenium in ſtituatur, ídque etiam in præiudicium iuris, alteri quæ ſiti; & an Princeps tollere valeat ius in ſpe tantum quæ ſitum. -  Denique, confirmatio maioratus, abſque Regia licentia facti, vtrùm valeat, ſi poſt mortem inſtitutoris eiuſdem concedatur. -  Et quid ſi inſtitutor, in ipſius maioratus in ſtitutione petiit à Principe, vt ipſum confirmaret. p. 107. -  Cap. LXVIII. Adduntur, atque adnotantur nonnulla circa ea, quæ cap 5. huiuſce tractatus, ex numero 15. vſque ad num. 48. ſcripta fuere, vtrùm videlicet donatione facta alicui, & filiis ſuis, ſiue vt bona, quæ donantur, remaneant ſibi, & filiis ſuis, poſ ſit donatarius in bonis donatis aliquem ex filiis meliorare, vel an debeant bona ipſa æqualiter filiis omnibus remanere; & Senatus Hiſpalenſis definitio, de qua ibi, ex Petri Surdi placitis, & reſolutionibus, in conſil. 29. per totum, lib. 1. comprobatur, atque defenditur; Fontanellæ etiam contraria ſententia expenditur, prout hic videbitur. p. 140. -  Cap. LXIX. - In eadem cap. 8. & 9. huiuſce tractatus materia, & quæ ſtione illa, an, & quando fideicommiſ ſa ex ſola voluntate, etiam abſque verbis diſpoſitiuis, ſiue expreſ ſis, atque ita ex ſolis coniecturis ſubſiſtant, & inducantur, vt iuridicè dici valeat, teſtatorem voluiſ ſe fideicommiſ ſi onere grauare hæredem à ſe inſtitutum; vnde etiam debeant coniecturæ hæ deduci, an ex diſpoſitione teſtatoris ſcripta, ſic q́ue ex expreſ ſis; vel ſufficiat aliò deſumere, & ab his, quæ in ſua ipſa diſpoſitione ſcripta non fuere. Et vide nouiſ ſimè Iacobum Gallum, conſ. 44. & 45. -  Rurſus, vt fideicommiſ ſum coniecturis præ ſumatur inductum, an teſtes ſingulares ſufficiant. -  An etiam confeſ ſione ſola grauati, etiam extraiudiciali, fideicommiſ ſum tacitum probetur. -  Et confeſsio extraiudicialis num teſtibus ſingularibus, in eundem finem tendentibus, probari valeat. Et de confeſsione extraiudiciali facta præ ſente, vel abſente parte; & quando illa geminatur. -  Vbi ad ea, quæ præcit. cap. 8. & 9. tom. 4. tradita fuere, adduntur nonnulla admodùm vtilia, & apud Pragmaticos aſsidua: & in caſu ex facto occurrenti, Authoris ſententia definitio commemoratur. p. 142. -  Cap. LXX. Pro abſoluta, & accurata Taurinæ l. 25. explicatione, iterum Author magis inſiſtit, & nonnulla in medium profert, quæ nouè adduntur dictis ſup. cap. 16. & diligentiùs nunc examinantur. Omiſsíſ que caſibus duobus, an ſcilicet Tertium, & Quintum deducatur ex dotibus, & donationibus propter nuptias, aliíſque donationibus, ante meliorationem ipſam factis; an etiam lex illa procedat, ſiue eidem filio, cui antea donatum eſt, ſiue alteri melioratio poſtmodum fiat (qui ex ipſamet lege claram habent, & certam definitionem) ad tertium alium caſum (ab omnibus hucvſque Interpretibus prætermiſ ſum) di ſceptatio tota reducitur, quando ſcilicet, nulla donatione præcedente, filius in Tertio & Quinto melioratur, & eidem à parentibus aliqua quantitas, ſiue pars tradita ſit, a quenta de la miſma mejora; an ex ipſa parte, vel quãtitate tradita, Tertium deducatur, vel non: atque ita num Taurina eadem 25. conſtitutio, quæ in dotibus, & donationibus propter nuptias, aliíſque donationibus loquitur, procedat etiam in ipſa melioratione, ſiue in tradito por quenta y parte de pago de la mejora. p. 147. -  Cap. LXXI. Continet additiones duntaxat circa ea, quæ dicta ſunt ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 21. num. 89. in fine, vtrùm ſcilicet præ ſumatur teſtamentum fuiſ ſe lectum, nécne, & onus id probandi cui incumbat; nam altera quæ ſtio, num legi teſtamentum neceſ ſariò requiratur, latè explanatur eodem cap. 21. ex num. 87. cum multis ſequentibus, vſque in finem cap. nunc etiam eadem quæ ſtio, quorundam Interpretum ſententiis exornatur, de quibus ibi commemoratio facta non fuit. pag. 152. -  Cap. LXXII. - Duntaxat continet additiones circa ea, quæ ſuprà hoc eodem tractatu cap. 22. ſcripta, atque adnotata fuere; & maximè circa id, vtrùm ſcilicet furoris præ ſumptio excludatur per aſ ſertionem Notarij dicentis, teſtatorem fuiſ ſe ſanæ mentis. Ex quibus etiam coniecturis, & præ ſumptionibus teſtamentum factum præ ſumatur non liberè, ſed potius dolo, aut importunis precibus, & illicitis perſuaſionibus, doloſisq́ue ſuggeſtionibus; vbi & quamplurimæ recenſentur coniecturæ, ex quibus dolus, & ſuggeſtio arguitur in propoſito. Denique circa articulum legitimationis, num ſcilicet legitimatio limitata in ſucceſ ſione ad voluntatem parentis, ſit legitimatio, vel diſpenſatio, vt filius legitimatus contra voluntatem parentis aliquid conſequatur, nécne; iterum Author inſi ſtit, & ſumma diſtinctione, atque reſolutione, memorabiliter etiam explicat. -  Inquirit etiam, an legatum factum conſanguineo pauperi, cenſeatur intuitu pietatis, vel potius ratione conſanguinitatis relictum. pag. 153. -  Cap. LXXIII. Continet additiones nonnullas ſatis vtiles ad ea, quæ ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 27. ingenti equidem ſtudio, & diligentia adnotata, atque ſcripta fuere in eo dubio, an ſcilicet, & quando teſtamentum ad alterius interrogationem, factum de iure ſubſiſtat, nécne, & Andr. Fachinei, Gerardi Mainardi, Antonii Theſauri, & Surdi placita quædam in propoſito explicantur, Senatúſque Hiſpalenſis in caſu ex facto occurrenti definitio commemoratur, ac demum Antonij Fabri egregij admodum, atque inſignis Iuriſcon ſulti obſeruationes quædam, contra communes Scribentium ſententias in medium proferuntur, & adhuc communes ipſ æ ſententiæ probantur. p. 160. -  Cap. LXXIV. Ex his quæ tractantur, & non perficiuntur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; & quàm verum ſit in omni actu, materia, & diſpoſitione non tractatum, ſed concluſionem attendi debere; cùm multa tractentur, quæ ad concluſionem, & finalem effectum non veniunt: & Iacobi Menochij in hoc propoſito caſus quinque con ſiderati, atque diſtincti, & nonnulla in praxi ſatis vtilia commemorata. p. 165. -  Cap. LXXV. Duntaxat conficitur, vt in eo dubio an filij legitimati per ſubſequens matrimonium, admittantur ad fideicommiſ ſa, & primogenia, ad quæ filij legitimi ex legitimo matrimonio nati vocantur; & & dictis ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 51. adderetur Ioſephi de Ruſticis, ad l. cum auus, ff. de conditionibus & demonſtrationibus, lib. 2. cap. 16. ex num. 126. cum infinitis ſequentibus, copioſus admodum, & notandus locus, prout hic videbitur. Alius etiam, Ioann. Baptiſt. Lupi, & Ioann. Montealegre, vbi longa ſerie ſcripſerunt: pag. 167. -  Cap. LXXVI. Continet duntaxat dubium vnum, vtrùm ſcilicet parer, qui ex cauſa oneroſa matrimonij promiſit filium meliorare, poſ ſit vti beneficio, & diſpoſitione l. 27. Tauri, vt iuxta ordinem ibi præ ſcriptum, ſubſtitutiones, vocationes, & ſubmiſ ſiones adiiciat; prout hic explicatur. pag. 169. -  Cap. LXXVII. Continet notabilem admodùm, atque egregiam declarationem eorum, quæ ſuprà, hoc eodem tractatu, c. 59. num. 30. & quatuor ſequentibus, tradita fuere remiſ ſiuè, vtrùm ſcilicet per ceſ ſionem, aut per dationem in ſolutum nominis debitoris ſui, maneat quis liberatus, necne, & periculum nominis ceſ ſi ad quem ſpectet; ad cedentem, vel ceſ ſionarium? indéque, & conſequenter, an nouatio inducatur per delegationem, ſiuè interuentu nouæ perſonæ, tam de iure communi, quàm de iure Regio, idq́ue ad dilucidam explicationem leg. 15. tit. 14. part. 5. de qua adeò accuratè, atque eleganter agitur, prout hic videbitur, & inſignis, atque memorabilis reſolutio, & explanatio traditur. pag. 171. -  Cap. LXXVIII. - Continet duntaxat additiones nonnullas ad ea, de quibus ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 61. ex num. 54. cum multis ſequentibus, pecuniæ ſcilicet reuocationem vtrùm habeat anterior creditor aduerſus poſteriorem creditorem, cui pecunia per debitorem ſoluta fuit, ídque ad interpretationem legis, pecunia, C. de priuilegio fiſci, de qua egregiè admodùm ibi actum per Authorem. -  Nunc verò Mareſcoti, Alexand. Ambroſini, Stephani Gratiani, Antonij Theſauri, Ioſephi de Seſe, Ioann. Baptiſt. Valençuela Velazquez, Petri Fontanellæ, Coſtæ, Mazerati, & Ignatij del Villar placita nonnulla, poſt peractum, & ſcriptum caput illud, ab eodem Authore habita, & perlecta adduntur, & in medium proferuntur, prout hic videbitur. p. 184. -  Cap. LXXIX. Continet additiones ad ea, quæ ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 64. tradita fuere, & ſcripta, vtrùm videlicet grauamen ex legitima filij reiiciatur, etiamſi filio aliquid vltra legitimam relictum fuerit, ſiue in Tertio, & remanente Quinti melioratus filius fuerit ſub conditione, vt legitimam ipſam habeat vinculatam, ſi conditioni ipſi reſpectu legitimæ parere noluerit, prout ibi, & hic, explicatur. p. 187. -  Cap. LXXX. - Circa ea, quæ ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 37. & cap. 67. ſcripta, & reſoluta fuere, traduntur quoque nunc, atque adnotantur nonnulla in eo dubio, vtrùm videlicet donatio inter viuos acceptationem requirat donatarij, vt reuocari non poſ ſit: eàque neceſ ſaria etiam ſit, attenta leg. Ordinamenti. Rurſus (quod attinet ad facultatem eligendi alicui conceſ ſam, ſiue ſucceſ ſionem ex iure electionis introductam) num ſcilicet poſ ſit is, cui eligendi, aut nominandi facultas ex teſtamento, vel ex contractu competit, variare, sicque poſt priorem electionem, aut nominationem aliam facere. An denique, ſecundo nominatus, cui res eſt tradita verè, vel fictè & per clauſulam Conſtituti, primo nominato præferatur, cui res tradita non fuit, & de effectu clauſulæ Conſtituti, in propoſito leg. quoties, C. de rei vendicatione. Pacti etiam de non alienando cum hypotheca ſpeciali eius rei, quæ alienari prohibetur, ad leg. ſi creditor, §. fin. ff. de distractione pignorum. An denique, leg. eiuſdem quoties, deciſio non procedat, cum interuenit hypotheca ſola, aut bonorum omnium pro obſeruantia contractus abſque pacto de non alienando obligatio? ſingularis equidem, & in praxi ſummè vtilis, & neceſ ſaria reſolutio, atque explanatio, qua Senatus Hiſpalenſis in caſu ex facto occurrenti definitio, non modò egregiè comprobatur, ſed ingenti etiam ſtudio, & diligentia Authoris defenditur. p. 190. -  Et vide in Additione, vtrùm maioratus fiat irreuocabilis ex pacto de non reuocando? vbi memorabilis traditur explanatio, & re ſolutio. p. 203. -  Cap. LXXXI. Continet additiones ad ea, quæ ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 10. per totum, ſcripta, & dilucidè admo dùm explicata fuere, quod ſemper in dubiis, & in ambiguo: & nunquam in claris locus ſit coniecturis, aut interpretationi: quando etiam à propria verborum ſignificatione recedere liceat in teſtamentis; ſi manifeſtè appareat, teſtatorem aliud ſenſiſ ſe. Indéque infertur vltra ibi dicta ad caſum, ex facto occurrentem, & in Regio Hiſpalenſi Senatu definitum, vtrùm videlicet legatum relictum conſanguineis mulieribus familiæ, ſiue generis teſtatoris, quæ contraxerint matrimonium, vel ſumpſerint ſtatum Religionis, debeatur conſanguineis Tertij Ordinis ſancti Franciſci, & ſancti Dominici, ſiue ſororibus Carmelitanis, vulgò Beatas, aut alterius cuiuſcunque Ordinis, ſiue Religionis, quæ in particulari, & non in communi vixerint, & in ſ æculo remanſerint; vbi articulus ille, an fratres, & ſorores cuiuſlibet Religionis, quæ ſolemniter non profitentur, & in ſ æculo remanent, dicantur, nécne, Religioſi? accuratè, & ſingulariter explanatur. Et vide etiam infrà, cap. 90. num. 51. cum duobus ſeqq. p. 205. -  Cap. LXXXII. - Ex verbis, quæ perſonis, fideicommiſsi, aut primogenij cauſam præ tendentibus; vel rebus, de quibus agitur, conuenire, vel non conuenire contenditur, quemadmodum voluntatis, intentioníſve teſtatoris coniectura deduci, atque interpretatio fieri valeat, vbi vulgata illa, & per manus tradita quotidie Interpretum omnium Axiomata, vnum affirmatiuum; Verba cui conueniunt; & legis, aut teſtatoris conuenit diſpoſitio: Aliud negatiuum, Verba cui non conueniunt, nec conuenit diſpoſitio: exornantur permultis. Et infertur ad quæ ſtionem aſsiduè occurrentem, verbum ſcilicet filijs, aut liberis, vel deſcendentibus, ſimpliciter prolatum, an ſcilicet ſolis legitimis, an etiam naturalibus filiis, ſeu deſcendentibus conuenire dicatur. -  Inde, & conſequenter, vtrùm filius naturalis excludat ſubſtitutum ſub conditione, ſi in ſtitutus ſine liberis deceſ ſerit. -  An etiam in maioratu ſuccedat, in quo filij ſimpliciter ad eius ſucceſsionem vocantur. -  Vbi articulus hic ingenti ſtudio, & ſumma diligentia peragitur, atque abſoluitur. p. 211. -  Cap. LXXXIII. Ex verbis teſtamenti, ſiue vltimæ diſpoſitionis cuiuſlibet, quæ aliquid præ ſupponunt, ſiue à præ ſuppo ſito, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, & quam verum ſit; quod vbi diſpo ſitio vnum continet, & aliud præ ſupponit, non habet locum diſpoſitio, niſi verificetur præ ſuppoſitum. An etiam, & quando verba ſupponentia diſponant, breuis, & dilucida explanatio. pag. 237. -  Cap. LXXXIV. - Ex perſonis, ſiuè per ſonarum qualitate, tam diſponentis, quàm eius, aut eorum, in quorum fauorem diſpoſitio confertur, quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri valeat, non modò in teſtamentis, ſed etiam in alia diſpoſitione quacunque. Vbi etiam de dignitate, aut conditione teſtatoris, de affectione, charitate, dilectione, conſanguinitate, coniunctione, amicitia, aut beneuolentia eiuſdem circa honoratum, vel oneratum. -  Et vulgatiſ ſima illa Interpretum omnium Axiomata, quæ per manus traduntur quotidie, quod verba intelligi debent ſecundum qualitatem perſonæ, erga quam proferuntur; ad l. plenum, §. equitij, ff. de vſu & habitatione: & quòd teſtatoris qualitas, affectio, conſanguinitas, & neceſ ſitudo ipſius plurimùm facit ad coniecturandam voluntatem, vt conceſ ſio, ſiue diſpoſitio intelligi debeat ſecundùm qualitatem, & affectionem perſonæ concedentis, aut diſponentis; ad l. ſi ſeruus plurium, §. vlt. ff. de legat. 1. exornantur permultis. -  Deinde, quàm verum ſit, quòd in vltimis voluntatibus, & cæteris diſpoſitionibus inſpici debeat principaliter perſona, cuius contemplatione facta fuit diſpoſitio. -  Argumentum quoque, ſiuè coniectura à magis dilectis ad minus dilectos, vt minus dilectus non præferatur, an, & quando procedat, vel non. -  De remotioribus etiam circa proximiores, & eorundem excluſione, proximioribus à teſtatore excluſis, vel etiam aliquando admiſ ſione. -  Ac denique de coniectura altera, circa iam natos, & cognitos, ad non natos, & incognitos, & maiori affectione inter ipſos; atque ex his, ad reſolutionem, atque explicationem quorundam infertur; prout hic videbitur. -  Ad alterum denique dubium, an legatum, pro dotandis, ſeu maritandis mulieribus pauperibus, mulieres viduas comprehendat? & vltra relatos hic, vide etiam D. Perez de Lara de Capellanijs & anniuerſarijs, lib. 1. cap. 21. num. 88. fol. 224. pag. 240. -  Cap. LXXXV. - Ex qualitate rerum, de quibus agitur, aut ſuper quibus diſpoſitio fit, quemadmodum coniectura voluntatis colligi, atque in caſu dubio interpre tatio fieri valeat, & quàm vera, & propria ſit regula interpretandi teſtantium, & aliorum diſpoſitiones, quæ ex qualitate, natura, & affectione rei deducitur. -  Rurſus, quemadmodum minor reſtituatur ex affectione rei, qui aliàs non reſtitueretur, ad l. ſi in emptionem, ff. de minoribus. -  Denique, prohibitio teſtatoris de non alienando, quæ regulariter nulla cauſa adiecta, non valet, quemadmodum ex qualitate rei veſtiatur, ad Gloſ ſ. in l. quoties. C. de fideicommiſ ſ. p. 251. -  Cap. LXXXVI. - Ex natura actus, qui geritur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, vt non modò in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in alia diſ poſitione quacunque actus, vel contractus, de quo diſponitur, præ ſumatur ge ſtus ſecundùm eius propriam naturam; & verba in dubio ſic accipiantur, vt rei, cui deſeruiunt, naturæ conueniant; ídque etiam ſi improprientur, vel reddantur inutilia, & quantumuis ſint præciſa, quinimò vniuerſalia, vt adhuc reſtringantur ad ea, quæ ſunt de natura actus. -  Ex quo ad multa infertur, quæ aſ ſiduè occurrunt apud Pragmaticos, & admodùm neceſ ſaria ſunt. p. 254. -  Cap. LXXXVII. - Ex ratione ſubiectæ materiæ, ſiuè ſecundùm materiam ſubiectam, quemadmodum teſtamenta, vltimæ voluntates, & aliæ diſpoſitiones quæ cunque, coniecturam, declarationem, atque interpretationem recipiant? Vbi vulgatiſ ſimum Interpretum omnium Axioma illud, Verba in quacunque diſpoſitione intelligi debere ſecundum ſubiectam materiam; exornatur. -  Et articulus ille, Electionis facultas per inſtitutorem maioratus primo nominato conceſ ſa, vtrùm repetita cenſeatur, ita quod ſuccedatur ſemper per viam electionis: & eligendi facultas ad omnes ſucceſ ſores porrigatur; an verò in primo ſucceſ ſore extinguatur? ingenti quidem ſtudio, & diligentia, aliter etiam, & accuratè magis, quàm hactenus factum fuiſ ſet; enucleatus; atque explanatus relinquitur. p. 264. -  Cap. LXXXVIII. Argumentum à contrario ſenſu, an, & quando validè, & iuridicè deduci poſ ſit; & num ex coniectura, & ex mente proueniat; & in omni diſpoſitione, tam legis, quàm hominis; ſiuè in omni actu, materia, & diſpoſitione procedat; & pro interpretanda, atque coniecturanda vltima voluntate quacunque plurimùm valeat; ſiue qualem in caſu dubio coniecturam præbeat, quantí que æ ſtimari debeat? breuis, & dilucida explanatio, atque reſolutio. p. 272. -  Cap. LXXXIX. - Ex verbis diſpoſitionis cuiuſlibet, ſiuè ex diſpoſitionibus ipſis, & vltimis voluntatibus, quæ habent tractum ſucceſ ſiuum de futuro neceſ ſarium, vel non ſucceſ ſiuum, ſed momentaneum duntaxat, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio congrua fieri debeat. -  Et an ſufficiat, conditionem momento temporis impleri, licet implementum non duret. -  Siue attendi debeat principium primæ exi ſtentiæ, & poſtea non curemus eius ſucceſ ſum; an verò, & quando perſeuerantia requiratur, Oldradi conſilium 21. Thema tale eſt, quod deficiat conditio, ſi ſine liberis deceſ ſerit, grauato cum liberis decedente, quicquid poſtea de ipſis liberis contingat, & quamuis iidem liberi per momentum ſuperuixerint, & ſtatim deceſ ſerint ſine liberis, latiſ ſimè comprobatur, exornatur, atque limitatur; & coniecturæ quamplures, ex quibus procedere dictum conſilium, enuntiatur quotidie, diligentiſ ſimè recenſentur, atque ad examen reducuntur. -  Deinde, clauſulæ Regis Henrici Secundi (quæ pro lege ſeruari mandatur in l. 1. titul. 7. lib. 5. nouæ collect. Reg.) intellectus accuratè diſcutitur, & circa eius interpretationem ingenti ſtudio, ſummaque diligentia adnotantur, atque obſeruantur quamplurima, prout hic videbitur. -  An ſcilicet, bona à Rege ipſo Henrico donata, deferantur in perpetuum titulo maioratus, non ſolùm ad filios primogenitos primi donatarij, ſed & omnium ſucceſ ſorum in infinitum. -  An etiam ad fratres legitimos vltimi poſ ſeſ ſoris, qui à primo donatario deſcendunt, quando vltimus ipſe poſ ſeſ ſor abſque liberis, & deſcendentibus mortuus eſt. -  Filiæ quoque fœminæ legitimæ vltimi poſ ſeſ ſoris, an ſuccedant, ſi decedat filius maſ culus legitimus. -  Vltimus maioratus poſ ſeſ ſor, an poſ ſit ordinem clauſulæ dicti Regis aliquo modo alterare, aut filium natu maiorem præferre filio maſculo ætate minori. -  Res ſubrogata in locum bonorum donatorum à Rege ipſo, an ſortiatur illorum naturam. -  Rurſus, an poſ ſit Princeps alienare, & etiam donare ex cauſa remunerationis ſeruitiorum, ciuitatem aliquam, vel oppidum, vel caſtrum, dummodò non ſit magni detrimenti Principatus, & ditionis ſuæ. -  Donatio etiam, ſeu priuilegium ob benemerita, & ſeruitia, an poſ ſit reuocari, ſeu expò ſt facto modificari à Principe concedente, vel ab eius Succeſ ſoribus. -  Præterea clauſula Regis eiuſdem Henrici, an procedat indiſtinctè in omnibus donationibus, quæ ab eo proceſ ſerunt, etiam in his, quæ ex cauſa remunerationis ſeruitiorum maximorum, & notabilium factæ ſunt. -  Exemplis, an, & quando indicandum ſit. Et vide Valençuelam Velazquez, conſ. 69. ex num. 213. cum ſeq. -  Et deciſionibus cauſarum in ſimilibus, iura quantum detulerint? Vide Valençuelam, ibidem. -  Donatio in dubio, an præ ſumatur, vel alia potius coniectura, atque interpretatio ſumi debeat. -  Ex donatione Regis Henrici, qui aſ ſerit, alium poſ ſidere bona aliqua, an id probare teneatur; nec præ ſumantur bona in dubio à Rege ipſo donata. -  Clauſula Regis eiuſdem, & diſpoſitio l. 11. titulo 7. lib. 5. nouæ collect. Reg. an procedat duntaxat in donationibus bonorum Regiæ Coronæ, & non in contractibus oneroſis. -  Princeps in contractibus oneroſis, an vt priuatus reputetur, ex illiſ q́ue efficaciter obligetur. -  Clauſula metipſa Regis Henrici, an habeat locum, cum Rex idem venditioni bonorum eorum, quæ donauerat, conſentiret. -  Bona ex donatione Regis eiuſdem, ſi vendantur cum facultate Regia, vtrùm ad emptorem cum ſua cauſa, & qualitate tranſeant. -  Per diuiſionem bonorum inter cohæredes factam, an, & quando præ ſumatur remiſ ſum ius fideicommiſ ſi. -  Clauſula ipſa, & diſpoſitio dictæ l. 11. an. comprehendat, non modo donatarios ipſos, cum quibus loquitur; ſed etiam tertios poſ ſeſ ſores, qui ante legem eam, & clauſulam conditam, titulo oneroſo poſ ſidebant bona, quæ Rex ipſe Henricus donauerat. -  An etiam referatur ad donationes, quæ tempore modificationis erant iam maioratus, ſiuè maioratus titulo poſ ſidebantur. -  Diſpoſitio generalis, an, & quando referatur ad caſus ſpecialiter prouiſos. -  Clauſula eadem an procedat in donationibus iuratis, quas Rex ipſe cum iuramento ſeruare promiſit. -  Vbi etiam de vi, & effectu iuramenti traduntur nonnulla. -  An quoque procedat clauſula ipſa in donationibus, quæ cum à Rego ipſo Henrico proceſ ſiſ ſent, fuerunt poſtmodùm ab eius Succeſ ſoribus confirmatæ. -  Annalibus Hiſpaniæ, à fide dignis Scriptoribus conſcriptis, ſiue hiſtoriis, & chronicis, an integra fides adhiberi debeat, maximè in antiquis? Et vide nouiſsimè Stephanum Gratianum tom. 5. cap. 893. ex num. 6. -  Confirmationis, quæ in forma ordinaria, & communi; item & eius, quæ in forma ſpeciali, atque ex certa ſcientia expeditur, materia, ſingulariter, &: vtiliter explanatur. -  Confirmatio in forma communi, an præ ſtet iuſtam cauſam præ ſcribendi, tam in terminis leg. 41. quàm leg. 42. Tauri. Et etiam poſtquam euenerit caſus reuerſionis bonorum Regis Henrici ad Regiam Coronam, quia vltimus poſ ſeſ ſor abſque liberis deceſ ſerit. p. 278. -  Cap. XC. - Ex qualitate à teſtatore expreſ ſa, aut in perſona eorum, qui in futurum ſucceſ ſuri ſunt, vel ex diſpoſitione aliquid habituri, requiſita, quemadmodum voluntatis teſtatoris eiuſdem coniectura deduci, atque in caſu dubio interpretatio fieri debeat, vt ex qualitate ipſa adiecta declaretur, & etiam aliquando extendatur, aliquando verò reſtringatur di ſpoſitio. -  Qualitas à teſtatore requiſita, quomodo, & quando adeſ ſe debeat, vt vocatus poſsit ſuccedere, & an perſeuerantiam requirat, & ab eo, qui in ea ſe fundat, probari debeat. -  Qualitas etiam adiecta verbo, an intelligatur ſecundum tempus verbi regulariter, nec antea locum habere poſsit, quàm di ſpoſitio verbi locum habeat. -  Pronominis, meum, & ſuum, & mihi, natura, & quod tempus ſignificet, & an ſtet demonſtratiuè, vel reſtrictiuè. -  Legatum relictum, aut diſpoſitio facta pro maritandis, aut pro dotandis virginibus, ſiue conſanguineis, vtrùm. etiam debeatur iam maritatis? Et ſuprà, cap. 84. numero 40. -  Legatum dotis, vel pro dote relictum, an ſit purum, vel conditionale? & ſuprà, hoc eodem tract. cap. 55. num. 54. -  Infertur etiam ad quæ ſtionem, in vſu forenſi aſsiduè occurrentem; ſi teſtator in Capellaniæ fundatione dixerit, quod pre ſentandus, aut nominandus, ſit Sacerdos, aut Presbyter; vel quod præ ſentetur, aut nominetur Capellanus qui celebret Miſ ſas; vtrùm requiratur, quod præ ſentetur, aut nominetur actu Sacerdos, vel ſufficiat, quod intra annum ad Sacerdotium promoueri valeat? & articulus hic, diligentius forſan, & aliter, quàm cæ teri Recentiores feciſ ſent; explicatus remanet. -  Fratres, aut Sorores D. Franciſci, Tertij Ordinis, an reputentur inter perſonas Eccleſiaſticas; Religioſis etiam, aut his, quæ Religionis ſtatum ſumpſerint, legatum relictum, vtrùm debeatur Tertiariis, ſiue mulieribus Tertij Ordinis ſancti Franciſci, & ſancti Dominici, vulgò, Beatas, & his, quæ ſcripta fuere ſuprà, cap. 81. adduntur nonnulla: & Marij Giurbæ locus nouè expenditur. Vide etiam nouiſsimè Stephan. Gratian. tom. 5. cap. 958. n. 25. & quatuor ſeq. P. Ludou. Molin. tom. 1. di ſput. 208. col. 1277. -  Denique, legatum relictum certæ & determinatæ perſonæ, ſi nupſerit, aut cum nubet, vtrùm debeatur ei, ſi Religionem ingrediatur? -  Quid ſi generaliter pro virginibus maritandis, atque ita, nullis deſignatis perſonis, relictum ſit? Et vide omnino in Additione, hic. -  Quid ſi legatum mulieri relinquatur de mille, ſi nupſerit, & de centum, ſi Religionem ingrediatur, an ſi Monaſterium ingreſ ſa ſit, debeantur mille? p. 343 -  Cap. XCI. - Ex eadem cap. præcedentis materia, & Interpretum placito illo communi, quod habilitas, aut qualitas neceſ ſaria ad ſuccedendum, præcisè adeſ ſe debet eo tempore, quo ſucceſsio defertur, nec ſufficit antea exiſtens, aut poſtmodùm ſuperueniens, cùm tempore delatæ ſucceſsionis interuenire debeat. -  Ex qua infertur ad explicationem, atque re ſolutionem eorum, quæ D. Ludou. Molin. in dubium excitauit, acritérque & conſtanter defendit, maioratus ſcilicet ſucceſsionem, in pendenti, etiam per momentum exiſtere non poſ ſe, ſed mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, illicò ad proximiorem deferri: & idcirco, eum, qui tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris proximior inuenitur, irreuocabiliter in maioratu ſuccedere debere. Adeò vt ſi ex pò ſt facto na ſcatur alius, vel ſuperueniat, qui ſi eo tempore natus fuiſ ſet, vel iam natus, haberet tunc qualitatem eam, quam nunc habet, ſucceſ ſurus fuiſ ſet; ſucceſsio non ſit ab illo auocanda. -  Rurſus, per contrauentionem, & alienationem rerum maioratus, vtrùm ſucceſsio maioratus tranſeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, ſeu ad illum proximiorem, qui poſtea natus fuit ante mortem vltimi poſ ſeſ ſoris; ídque re integra, vel non integra, aut lite mota & pendente, vel non pendente. -  Accurata equidem, & diligens admodùm explanatio, & reſolutio, quæ nouem caſus principaliter continet, atque conſtituit, & niſi ingenti ſtudio, originalíque, & prolixa omnium Scribentium lectura, ſic perfici non potuiſ ſet; prout hic videbitur. -  Deinde, ſi à maioratus ſucceſ ſione fuit aliquis excluſus propter aliquam inhabilitatem, vel quia filios non habebat, qui ſi nati eſ ſent, ſuccederent; vel quia alium maioratum poſ ſidebat, ſi poſtea inhabilitas, aut cauſa excluſionis ceſ ſauerit, vel etiam ſuperueniat, maioratus ſucceſ ſione iam acquiſita; aut filij naſcantur; an ipſe, vel filij eius admitti debeant in præiudicium iuris iam alteri quæ ſiti? -  Filia etiam vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, propter maſculum remotiorem ſemel exclu ſa, an præferri debeat alteri filiæ alterius vltimi poſ ſeſ ſoris, ſi maſculi, etiam remotiores deficiant: vbi Redintegrationis (prout Interpretes enuntiant communiter) articulus explicatur. -  In fideicommiſ ſis quoque, & primogeniis, quàm verum ſit, ſiue qualiter intelligendum vulgatiſ ſimum illud Axioma (in cuius applicatione frequentiſ ſimè Doctores æquiuocè proceſ ſerunt) quòd ſcilicèt ſemel excluſus, perpetuò excluſus cen ſeatur. -  Prætereà, fæminæ per lineam maſculinam deſcendentes, an admittantur ad ſucceſ ſionem fideicommiſ ſi, vel maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam maſculinam deſcendunt: de quo Author metipſe, in commentarijs controuerſiarum libri ſecundi, cap. 2. per totum. -  Denique, quando agnati maſculi perpetuò vocantur, an ipſis deficientibus, fæmina agnata admitti debeat, & omnibus maſ culis cognatis præferri? quod exornatur; ſed latiùs illuſtratur infrà, cap. 143. §. vnico, ex num. 4. cum ſeq. Vſque in finem, §. pag. 364. -  Cap. XCII. - Maſculorum vocatio ſola, abſque aliis coniecturis, an ſufficiat ad præ ſumendum, quod maioratus inſtitutor conſiderauerit agnationis rationem? & de contrariis ſententiis, atque coniecturis, in eo articulo; & latiùs infrà, ex cap. 129. cum ſequentibus. -  Agnatio etiam, an tunc demum conſeruata dicatur, quando fæmina ſemper excluditur, & nullo caſu admittitur; an verò ſimul ſtare poſ ſit, quod diſponens agnationem conſeruare voluerit, & fœminas nihilominus aliquando vocauerit, ſiue etiam ad certos gradus, & perſonas agnationem reſtrinxerit; atque ita, an in vna & eadem diſpoſitione, reſpectu quorundam dari, & conſiderari poſ ſit agnatio, aliorum verò reſpectu non? vbi adducitur communis & recepta Scribentium ſententia, quæ diſtinxit, indefinitè & ab ſolutè aliquando agnationem conſeruari, aliquando verò eam reſtringi, atque limitari ad certos gradus, vel perſonas: & pro maiori explicatione quinque caſus principales diſtinguendos, atque conſtituendos duxit Author, quibus abſolutè, & diſtinctè magis, quàm antea eſ ſet, articulus explicatus manebit. -  Rurſus, an foeminæ, deficientibus omnibus maſculis, admittantur ad maioratum, à quo ipſ æ excluſ æ ſunt? De quo latiùs, atque ex profeſ ſo magis infrà, cap. 143. § vnico, ex num. 4. vſque in finem, §. Cùm etiam in defectum maſculorum vocantur; an ſuccedant fæminæ propinquiores grauanti, vel grauato; ſiue maioratus inſtitutori, an vltimo poſ ſeſ ſori? & de aſ ſumpto illo Caſtrenſis, in conſ. 198. lib. 2. Socini quoque ſenioris, & Cornei contrarietate, & communi illa Interpretum diſtinctione, de qua per Ludouic. Caſanat. in conſil. 23. ex numero 6. & vide etiam ſuprà, cap. 91. ex numer. 69. cum ſequentibus. Filiorum quoque appellatione, an, & quando nepotes comprehendantur, & veniant? de quo ſuprà hoc eod. tract. cap. 66. ex num. 26. Cum ſeq. -  Denique filiæ maiores, aut filia maior, ſi in defectum filiorum, & deſcendentium maſculorum vocentur, adiecto pronomine, meum, tuum, ſuum, hoc eſt, ſuceda mi hija mayor, & ipſa filia ante delatam ſucceſ ſionem, & maſculo poſ ſeſ ſore maioratus viuente, decedat qui abſque liberis maſculis poſtmodùm moriatur, quis in ſucceſ ſione præferri debeat, an filia, vel ſoror vltimi poſ ſeſ ſoris, cuius pater etiam in maioratu ſucceſ ſit; an filiæ defuncti inſtitutoris, filius, vel filia? de quo nouè inquiritur; & fundamenta nonnulla expenduntur in fauorem deſcendentium, ex maſculo vltimo poſ ſeſ ſore; atque ex præ ſumpta voluntate inſtitutoris ceſ ſare repræ ſentationem in hoc caſu, contenditur. -  Ibidem etiam, an ſoror vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, ſeu frater, dicatur ex linea eius, ex qua ille fuit. p. 415. -  Cap. XCIII. - Ex lineæ teſtatoris, inſtitutoríſve maioratus, vel alterius Tertij vocatione, aut ſubſtitutione; & cum de ſcendentes ex linea, vel per lineam vocantur; vel linea alicuius ad ſucceſ ſionem inuitatur; quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridica fieri debeat? & an de linea effectiua, an de contentiua, diſpoſitio accipi valeat? Baldíque conſil. 321. lib. 1. & 334. lib. 3. ſiue Saliceti, inter conſilia Ancharani 95. prout alij exiſtimant, intelligi debeat. -  Rurſus exornantur, atque explicantur, & limitantur vtiliter regulæ, & concluſiones generales, quæ in maioratuum ſucces ſione, per manus circunferuntur quotidie, ac maximè illæ, quòd in ſucceſsione maioratus, primò conſideranda eſt linea, ſecundò gradus, tertiò ſexus, quartò ætas; & quòd Ius primogenituræ non debet exire ex illa linea, in quam ſemel intrauit; & an debeat intelligi reſpectu deſcendentium ab vltimo poſ ſeſ ſore tantùm, an verò procedentium ex ea linea, ſcilicet contentiua? & de nonnullis aliis aſ ſiduè occurrentibus, & neceſ ſariis ad intellectum capitis primi, de natura ſucceſsionis feudi, vbi in effectu hæc ipſa linearum materia exornatur, atque illu ſtratur. Ac etiam inquiritur, an linea ma ſculina dicatur deficere, quando maſculi nunquam naſcuntur, vt ſcilicet verbum, deficere, verificetur etiam in non natis; & de contrariis ſententiis in hoc articulo. Vide etiam in hac materia, Stephanum Gratianum diſceptation. tom 3. cap. 456. ex numero 32. Teſtator etiam, quando vocat expreſsè, vel tacitè, genus, familiam, ſtirpem, poſteritatem, domum, cippum, proſapiam, deſcendentiam, proximiores, liberos, aut agnationem, de quibus ſentire videatur; & de coniectura, atque interpretatione in propoſito, de quo vltimo latiùs, cap. 93. §. 18. vbi vide. p. 441. -  Cap. XCIII. - §. I. Ex diſpoſitione, quæ de primogenito loquitur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat; & de quo, teſtator ſenſiſ ſe præ ſumatur; vbi & dubia nonnulla, per Cardinalem Franciſcum Manticam excitata, nouè ponderantur; Hi ſpanorùmque primogeniis, ſiue vinculis, & maioratibus perpetuis, non inutiliter applicantur. -  Primogenitus, an is dicatur, qui tempore ſucceſ ſionis eſt natu maior, licèt alius, ante eum natus mortuù ſque ſit, aut de medio ſublatus. Et vide Valenzuelam Velazquez conſ. 23. num. 17. & 18. conſil. 83. ex num. 26. conſ. 97. num. 20. -  Secundogenitus, mortuo ipſo primogenito, an in vero ſtatu primogeniti ita reponatur, vt propriè primogenitus dicatur, an verò impropriè? & de iudicio, atque diſtinctione Authoris in propoſito. Et vide Velazquez vbi ſuprà. -  Primogenitus, & natu maior, an ſint idem, ſi ue differant primogeniti, & maioris natu vocationes? -  Primogeniti filius, an dicatur primogenitus, ad ſecundo geniti excluſionem? -  Diligens equidem, & memorabilis reſolutio, atque explanatio, qua Iacobi Menochij conſilia plura explanantur, & maximè conſ. 95. lib. 1. 211. & 220. lib. 3. 440. lib. 5. 985. lib. 10. 1006. 1023. & 1082. lib. 11. Tiberij Deciani conſil. 16. in 4. volum. & 71. lib. 3. Ioannis Cæphal. conſil. 190. lib. 2. Franciſc. Burſat. conſil. 354. volum 3. Peregrin. conſil. 38. & 39. lib. 1. in medium proferuntur. -  Hippolytus Riminaldus conſil. 544. per totum, lib. 5. commendatur, vti ſpeciali nota dignum, & editum ſuper teſtamento, in quo vocatus fuerat primogenitus, de quo profundè, & latiſ ſimè ſcripſit. Petri Surdi conſil. 413. num. 13. lib. 3. & 494. per totum, lib. 4. placita in ipſis terminis huiuſce diſceptationis ponderantur, & eiuſdem obſeruationes probantur. -  Antonij denique Galeatij Maluaſiæ conſil. 22. per totum, lib. 1. & Ioan. Vincent. Honded. conſil. 70. per totum, lib. 2. enucleantur in eodem propoſito; & cum maior natu, pro tempore exiſtens, vocatus fuerit, an primogeniti deſcendentes præferri debeant. p. 461. -  §. II. Teſtator, ſi factis aliquibus vocationibus, ſe ideo eam diſpositionem facere expreſ ſerit, vt bona in agnatione perpetuò conſeruentur, an maioratum perpetuum inſtituere velle videatur? vbi Ludouici Molinæ locus, & maioratus tacitè inſtituti coniectura exornatur, & tres caſus principales diſtinguuntur in eo articulo; An fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum inducatur inter agnatos, etiam in caſu mortis, & vnus cenſeatur vocatus poſt alium, gradatim, ordine ſucceſ ſiuo; quando teſtator expreſ ſit, aut tacitè voluit, quòd bona in agnatione permanerẽt ? Petri Surdi traditiones in conſil. 67. & in con ſil. 96. lib. 1. & in conſil. 443. lib. 3. expenduntur; & nonnulla egregiè, & ſingulariter adnotantur. -  Rurſus tacitè inſtituti maioratus coniecturæ aliæ commemorantur; & inquiritur, fideicommiſ ſum an cenſeatur perpetuum & reale, & impoſitum rebus, quando teſtator voluit, bona conſeruari in agnatione? & horum omnium dilucida, & notanda reſolutio traditur. p. 474. -  §. III. Ex vocatione primogenitorum proximiorum propriæ familiæ teſtantis, aut diſponentis; aut primogenitorum familiæ ſimpliciter, vel etiam primogeniti ex ipſa familia; aut cùm primogenitis, aut primogenito propriæ familiæ bona relinquuntur, vtrum maioratus perpetuus inſtitutus censeri debeat, tametſi teſtator non expreſ ſerit ſe facere maioratum? vbi Anchar. conſil. 27. exornatur, atque illuſtratur; & Crauetæ conſil. 161. in eodem propoſito explicatur. -  Adducitur quoque Aluari Valaſc. conſ. 121. egregia & notanda reſolutio, vt vocati nomine proprio cenſeantur magis dilecti, quàm vocati nomine collectiuo; & ideò præferantur etiam proximioribus in gradu. -  Nominatim aliquid fieri quod dicatur, cum vel nomen proprium exprimitur, vel aliis circunſtantiis, quibus vice nominis vtimur, res deſignatur. -  Et huiuſce coniecturæ, quàm Ludou. Molin. perpendit, egregia, & notanda reſolutio, atque explanatio traditur. p. 482. -  §. IV. Teſtator qui reliquit bona, vt in eis ſuccedatur, ſeruato ordine primogenituræ, an maioratum perpetuum inſtituere velle cenſendus ſit; tametſi id non expreſ ſerit? & de ſpecifica Ludou. Molin. ob ſeruatione in propoſito. -  Quid ſi dictione, ſemper, & dictione, perpetuò, & aliis ſimilibus vſus fuerit? -  Quid ſi primogenituram conſtituerit? -  Aut ſi ſpecificè dixerit, quòd bona ſint in vno ſolo poſ ſeſ ſore? -  Aut bonorum diuiſionem prohibuerit? -  Vel proximiores de parentela vocauerit? -  Aut ſi mandauerit, bona tranſire de vno in alium? -  Vel aſ ſumi nomen, & inſignia ſuæ familiæ? p. 487. -  §. V. Teſtator ſi relinquat bona maſculis ſuæ familiæ, ita vt vnus eorum, ac proximior ſuccedat, an cenſeatur inter eos maioratum perpetuum inſtituere (quæ fuit altera Ludouici Molinæ coniectura, ex qua maioratum perpetuum, tacitè induci voluit.) -  Fideicommiſ ſum perpetuum & abſolutum an videatur relinquere, qui maſculos vocauit; aut voluit, quod bona haberentur à maſculis. -  Maioratus perpetui coniecturam an inducere videantur verba de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de hærede in hæredem, vel de maſculo in maſculum, vel de deſcendente in deſcendentem, & alia ſimilia. p. 489. -  §. VI. Maioratum tacitè inſtitutum videri, atque ex coniecturis induci poſ ſe, quamuis teſtator expreſsè non dixerit, ſe maioratum inſtituere, quod Ludouicus Molina lib. 1. cap. 5. ſ æpè profitetur; & nonnullis exornatur ſuprà, hoc eodem tra ctatu, cap. 8. & 9. & cap. 69. quàm verum ſit, ſiue qualiter intelligi, atque explicari debeat? Quæ etiam, ſiuè cuius qualitatis coniecturæ in propoſito neceſ ſariæ ſint? Vbi & Antonij Fabri locus inſignis in propoſito expenditur. Et duabus primis coniecturis, quas Ludouic. Molina conſiderauit dicto cap. 5. lib. 1. ex numer. 1. vſque ad numer. 16. breuiter explicatis; circa tertiam magis inſiſtit Author, vtrùm ſcilicet ex prohibitione alienationis bonorum facta, ea de cauſa, vt bona perpetuò in familia conſeruentur, maioratus perpetuò inſtituti coniectura probabilis, & iuridica deduci poſ ſit? & Ludou. Molinæ placitum, nonnullis conſiderationibus egregiè illuſtratur, atque exornatur. -  Articulus etiam ille ita intricatus, & difficilis, prout vulgatus, vtrùm fideicommiſ ſum ſimplex, abſolutum, & perpetuum inter omnes de familia inducatur per prohibitionem alienationis, adiecta ratione, vt bona perpetuò remaneant, aut conſeruentur in familia; dilucidè admodum, & memorabiliter explicatur. -  Quid etiam ſi dictio, perpetuò, non fuerit expreſ ſa, aut alienationis prohibitio ad perſonas referatur, ſiuè reſtringatur: & quantum interſit, an prohibitionis verba in rem, & bona; an in perſonas dirigantur. -  An etiam, & quando fideicommiſ ſum præ ſumatur reale, vel perſonale? -  Denique M. Antonij Peregrini, in materia fideicommiſ ſorum obſeruationes nonnullæ, an in Hiſpanorum primogeniis (attenta eorum perpetuitate, & natura) procedere poſ ſint? Vbi horum omnium diligens, & ſpeciali nota digna traditur reſolutio, atque explanatio; & Ludouic. ipſius Molinæ traditiones omnes præcitato cap. 5. relictæ, dilucidè, & notabiliter hic, & §§. præcedentibus, atque ſubſequent. enucleantur, atque declarantur. pag. 491. -  §. VII. In teſtamento, aut alia diſpoſitione, ſi inueniantur aliqua verba, quæ maioratus coniecturam præ ſe ferre videantur; non tamen adeò vrgentia, vt ex eis ſolis poſ ſit præcisè maioratus induci, an ſi ſimul cum eis concurrat conſuetudo in eiſdem bonis iure maioratus ſuccedendi per decennium, ex vno, & altero ſimul, maioratus perpetui coniectura induci poſ ſit? & quemadmodum ſcriptura maioratus ambigua declaretur ex modo, & conſuetudine ſuccedendi per decennium, vt in poſterum ita ſuccedatur, nec triginta, vel quadraginta annorum præ ſcriptio neceſ ſaria ſit. -  Obſeruantiæ ſubſequutæ vim, & effectum maximum eſ ſe, pro cuiuſlibet diſpoſitionis interpretatione, & declaratione; quod permultis exornatur, atque illuſtratur, quæ in vſu forenſi frequentiſ ſimè occurrunt. p. 507. -  §. VIII. Ex coniectura voluntatis, atque præ ſumpta mente eorum, qui primogenia, ſiue maioratus inſtituunt; ex natura etiam primogeniorum ipſorum, & fine in quem diriguntur, vtrùm præ ſcriptio in bonis maioratus admittenda ſit, nècne, in præiudicium ſucceſ ſorum; & an immemorialis præ ſcriptio ſufficiat? -  Immemorialis etiam quæ dicatur, ſiue quod tempus, &: quæ requirat, & quos effectus producat? & de variis attributis, quæ Interpretes noſtri communiter immemoriali præ ſcriptioni tribuerunt. Alienatione quoque prohibita, an, & quando præ ſcriptio prohibita cenſeatur? -  Quadraginta annorum præ ſcriptio cum titulo, an & quando æquiualeat Immemoriali, ſiue eundem, quem Immemorialis operetur effectum? & maximè in hac ipſa, in qua verſamur, bonorum præ ſcriptionis maioratus materia; tam cùm agitur de præ ſcribendis rebus maioratus, in præiudicium ſuccessorum, quàm de inducendo, aut conſeruando maioratu; qui articulus accurate, & dilucidè, aliter etiam quàm cæteri Recentiores feciſ ſent, explicatus relinquitur; & nonnulla adnotantur, quæ memorabilia ſunt & egregia, prout hic videbitur. p. 511 -  §. IX. Vna linea vtrùm poſ ſit præ ſcribere ſucceſ ſionem, ſiue ordinem ſuccedendi contra aliam lineam in primogeniis, ſiue maioratibus Hiſpaniæ? & de conſil. Socini 47 lib. 3. Modus etiam ſuccedendi à te ſtatore, ſiue ab inſtitutore maioratus præ fixus, num præ ſcriptione contraria immutari, aut alterari valeat? -  Breuis equidem, & vtilis, atque neceſ ſaria reſolutio, & explanatio, & de nonnullis, quæ in propoſito huiuſce capitis maiori diſtinctione, atque declaratione indigebant. p. 530 -  §. X. Vna familia, ſeu progenies, aut parentela; vtrùm poſ ſit inter ſe conſuetudinem introducere, vt in ea iure primogenituræ, aut certo modo, ſiue ordine ſuccedatur? breuis reſolutio, atque explanatio. p. 533. -  §. XI. Maioratus perpetui coniectura, & inſtitutio vtrùm inducatur, inductave cenſeatur ex impoſitione oneris anniuer ſarij perpetui: ſiue ex eo, quod teſtator bona aliqua cum eo onere reliquerit, at que grauauerit? Vbi tres præcipuæ commemorantur opiniones in hoc propoſito; & communis diſtinctio, quæ apud Pragmaticos obtinuiſ ſe videtur, ab Authore probatur, & accuratè magis, quàm antea fuiſ ſet, articulus ipſe enucleatus, atque explicatus relinquitur. p. 535. -  §. XII. Ex clauſula, de gradu in gradum, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, fideicommiſ ſis, & aliis diſpo ſitionibus; & de quibus teſtatorem ſen ſiſ ſe præ ſumendum ſit? -  Teſtator, ſi factis aliquibus vocationibus, dixerit ſe velle, quòd bona ſua in deſcendentes, vel conſanguineos ſuos deueniant de gradu in gradum; & alienationem eorundem expreſsè prohibuerit, vel etiam id omiſerit, vtrùm maioratus tacitè inſtituti coniectura deduci valeat iuridicè, tametſi teſtator ſe maioratum facere non expreſ ſerit. -  Petri Surdi obſeruationes nonnullæ in hac materia, an Hiſpanorum primogeniis (attenta eorum natura, & fine,) applicari iuridicè valeant, nècne? & de ſententia, atque iudicio Authoris in propoſito. p. 542. -  §. XIII. Proximitas in maioratuum ſucceſsione, Hiſpanorùmque primogeniis, vtrùm reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, an primi maioratus inſtitutoris conſiderari, atque attendi debeat, eàque tam deſcendentium, quàm tranſuerſalium, eidem vltimo poſ ſeſ ſori proximiorum fauore? & de contrariis opinionibus in propoſito, diligentíque omnium hucvſque Scribentium inueſtigatione, & lectura: quid etiam, ſi ad fauorem familiæ, & deſcendentium alicuius extranei, maioratus inſtitutus fuerit? -  Quid denique, ſi in defectum deſcendentium, aut poſt ſpeciales aliquas vocationes factas, proximiores ſibi, vel ex ſuo genere proximiores, maioratus inſtitutor ad ſucceſ ſionem inuitauerit? & de nonnullis conſiderationibus in propoſito, ad quas alij Recentiores non ita attendere ſolent, prout hic videbitur. -  Rurſus, quod quando teſtator aliquid diſponit fauore familiæ, intelligitur de propria, & non de hæredis; quod exornatur. pagina 545. -  §. XIV. Maioratus poſ ſeſ ſore viuente, vtrùm quis petere poſ ſit, quod declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius, atque ita actionem proponere, & iudicium ſuper futura ſucceſsione, quàm prætendit, in ſtituere? vbi & de materia leg. 1. C. de fideicommiſsis, & lege diffamari, C. de inge nuis manumiſ ſ. & an, & quando ius ſuperueniens, pendente iudicio, conualidet illud, & proſit actori ad victoriam? memorabilis equidem, & egregia reſolutio, atque explanatio, qua ingenti ſtudio, & diligentia res hæc peragitur, prout videbitur. p. 553. -  §. XV. Suorum appellatione qui contineantur, tam in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, quàm in contractibus, & in Hiſpanorum primogeniis, ſeu vinculis, & maioratibus perpetuis. -  Teſtator, ſi factis, aut non factis aliquibus vocationibus, Ioannem, & ſuos ſub ſtituerit, ſiue vocauerit, an maioratum perpetuum inſtituere velle cenſendus ſit, etſi id non expreſ ſerit? dubium ſingulare & neceſ ſarium, quod Ludouicus Molin. intactum omnino reliquit; Pelaez autem à Mieres, vel vnum tantum verbum ſcripſit; & latiorem explicationem requirit, prout hic adnotatur; & ſingularis reſolutio, atque explanatio traditur. p. 566. -  §. XVI. Familiæ, agnationi, cognationi, aut his, qui ex ſua familia procedunt, ſiue agnatis, aut cognatis, cùm teſtator bona ſua reliquerit; vtrum maioratum perpetuum inſtituere velle cenſendus ſit, tametſi ſe maioratum inſtituere non expreſ ſerit, §§. præcedentibus actum, atque explanatum fuiſ ſe: Nunc autem inquiri, familiæ verbum, agnationis etiam, & cognationis nomina quid ſignificent, quos contineant, & comprehendant; ſiue quemadmodum accipiantur tam in fideicommiſ ſis, quàm in primogeniis, & maioratibus Hiſpaniæ? & de permultis, quæ non ita diſtinctè alij Recentiores attigerant, nec explicauerant; & ſpeciali nota ſunt digna, primogeniíſque Hiſpanorum admodum conducibilia. Ibidem etiam, an fœminæ conſeruent familiam, & memoriam inſtitutoris, eiù ſque arma, & inſignia deferant? -  Illegitimi denique, de familia, agnatione, ſeu cognatione vtrùm dicantur, vel non? & arma, & inſignia parentum deferre poſ ſint. p. 571. -  §. XVII. Domus, ſeu Caſatæ nomen quid ſignificet, & an familiam? -  Teſtator quando relinquit fideicommiſ ſum, aut primogenium Domui, qui comprehendantur, & veniant appellatione eorum de Domo? & an cognati, & fœminæ etiam, an agnati tantùm? -  Teſtator ſi relinquat fideicommiſ ſum, aut primogenium Domui ſuę, Hiſpano ſermone, a mi caſa, ò a los de mi caſa, ò a los de tal caſa, an cenſendus ſit maioratum perpetuum inſtituere inter omnes, qui ex Domo procedant; tametſi id non expreſ ſerit; egregia equidem, & memorabilis reſolutio, atque explanatio. pagina 581. -  §. XVIII. Stirpis, cippi, generis, gentis, generationis, progeniei, ſobolis proſapiæ, parentelæ, parentum, attinentium, propinquorum, & coniunctorum appellatione qui contineantur? & in fideicommiſ ſorum, atque primogeniorum materia, ex coniectura voluntatis, atque communi vſu loquendi Hiſpaniæ, venire, & comprehendi dicantur; ſiue hæc nomina, quid ſignificent, & quemadmodum accipiantur? communéſque Scribentium reſolutiones, in terminis iuris communis, an Hiſpanorum primogeniis, vinculíſque, & maioratibus perpetuis conuenire, & applicari poſ ſe videantur? ſingularis & notanda reſolutio, atque explanatio. Et de verbo ipſo generis, aut Hiſpanè, linaje, vide omnino infrà, §. 21. p. 583. -  §. XIX. Conſanguineorum nomen, quid ſignificet, quos comprehendat, & qualiter in fideicommiſ ſis, Hiſpanorúmque primogeniis accipi, atque intelligi debeat? -  Deinde, proximorum, & proximiorum appellatione, qui etiam comprehendantur, & veniant? -  Teſtator, qui ad ſucceſ ſionem bonorum ſuorum vocauit conſanguineos ſuos, per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia, an maioratum perpetuum inſtituere cenſendus ſit, tametſi id non expreſ ſerit? Egregia quidem, & notanda reſolutio, atque explanatio. p. 587. -  §. XX. Verbum, de nomine meo, aut Hiſ pano ſermone, de mi nombre y apellido, vtrum agnationis coniecturam inducat; an verò commune ſit agnatis, & cognatis, maſculíſque & foeminis, & earum deſcendentibus? & vide, §. ſequenti, vbi Ioannis Garciæ obſeruationes nonnullæ in propo ſito examinantur; & ideò conſulto hic omittuntur. -  Teſtator, ſi factis aliquibus vocationibus, aut etiam non factis, bona ſua reliquerit illis de nomine, aut de cognomine ſuo, aut dixerit, quod bona ſua deueniant, a los de ſu nombre y apellido, an cenſendus ſit maioratum perpetuum inſtituere, tametſi, id non expreſ ſerit? ſingularis reſolutio, atque explanatio; vbi etiam Senatus Valentiæ deciſ. 170. lib. 2. memorabiliter enucleatur. p. 591. -  §. XXI. Teſtator, maioratúſve inſtitutor, ſi profiteatur ſe maioratum ex bonis ſuis in ſtituere ad conſeruandum, & perpetuandum ſuum genus, Hiſpano ſermone, ſu linage, vel pro conſeruatione, & perpetuitate ſui generis, an videatur maioratum agnationis conſtituere? -  Vbi etiam, quid ſi prohibuerit alienationem bonorum, vt perpetuò illa maneant in conſanguinitate, ac lignagio, nec vnquam exeant ex eo, an cenſeatur voluiſ ſe agnationem ſuam conſeruare? -  Quid etiam, ſi deinde vocet maſculos, an inducatur repetitio maſculinitatis in cæ teris gradibus, in quibus filij ſunt vocati? -  Quid denique ſi in proœmio maioratus, in ſtitutor dixerit, quod facit maioratum, vt conſeruet nomen ſuum, & vocet ma ſculos, deinde filios, aut deſcendentes, an inducatur repetitio maſculinitatis. -  Egregia equidem, & memorabilis reſolutio, atque explanatio, in qua Ioannis Garciæ, Ioannis Cæphali, Ludouici Molinæ, Pelaez à Mieres, & aliorum placita nonnulla (ad quæ Recentiores alij non ſic animaduertunt) ſingulariter enucleantur, atque declarantur. p. 593. -  §. XXII. Poſterorum, ſeu poſteritatis appellatione, qui contineantur & veniant? & an fœminæ, earúmque deſcendentes, ſi poſteris, aut poſteritati fideicommiſ ſum, aut primogenium ſit relictum, vel poſteri, aut hi, qui ex poſteritate fuerint, ad ſucceſ ſionem inuitentur? -  Et leg. 1. §. fin ff. de iure immunitatis, deciſio, an, & qualiter procedat? ſingularis equidem, & diſtincta reſolutio, atque explanatio. p. 598. -  Cap. XCIV. - Ex his, quæ pœnæ nomine in teſtamentis, vel codicillis ſcribuntur, vel relinquuntur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque in caſu dubio interpretatio fieri debeat, vt iuxta iuris regulas, & communes Doctorum ſententias procedamus, & dignoſcatur quemadmodum pœna diſtinguatur à conditione, & è contra. -  Pœnæ nomine an licuiſ ſet apud Iureconſultos, quorum reſponſis vtimur, ſiue iure Digeſtorum legare, etiamſi in eo, quod teſtator fieri voluit, nulla eſ ſet turpitudo; quæ res accuratè, & diſtinctè peragitur, & nonnulla iura explicantur. -  Teſtator etiam, quemadmodum poſ ſit ſub conditione, & priuationis pœna hæredibus ſuis, aut ſucceſ ſoribus, vel à ſe vocatis, & honoratis, onus quodcunque, aut grauamen imponere, contrauenientéſque hæreditate aut ſucceſ ſione priuare; ſicque apponere pœnam priuationis inobedienti ad commodum alterius voluntatem ſeruantis, & de obligatione, qua hæ res, aut honoratus adſtringitur adimplendi ea, quæ teſtator diſpoſuit; & quando cadat, & hæreditatem amittat non adimplens onera ſibi iniuncta? Pœna etiam, quando incurratur, vel ab ea quis excu ſetur; & an monitio, ſeu interpellatio neceſ ſaria ſit, aut moræ purgatio admittatur? -  Voluntas teſtatorum quemadmodum ſeruanda; & quid, quando lex reſiſtit, aut turpe, impoſ ſibile, vel contra bonos mores aliquid continet. -  Ademptio, ſeu tranſlatio in vim pœnæ an fieri poſ ſit, etiam quando pendet à facto Tertij? Priuatio, & amiſ ſio hæreditatis an pœna ſit, & idcirco in caſu priuationis, & pœnæ à teſtatore adiectæ, ſtricta interpretatio in quantum poteſt fieri debeat; nec à caſu, aut perſonis expreſ ſis recedatur. -  Rurſus de legato vſusfructus omnium bonorum, vxori à marito, ſtantibus filiis legitimis, relicti; & an ſuſtineatur ſolum in vſufructu Quinti bonorum, nec compen ſatio æ ſtimationis valoris Quinti fiat? Item de ipſo legato vſusfructus omnium bonorum, & in caſu contrauentionis, aut moleſtiæ ex parte filiorum ipſorum vxori illatæ, de legato Quinti bonorum eidem vxori, in pœnam moleſtiæ, & contrauentionis facto, & an caſus iſte comprehendatur ſub ſecunda parte & limitatione, aut exceptione l. vnicæ, C. de ijs, quæ pœnæ nomine. -  Filiis quoque à patre in omnibus bonis hæ redibus inſtitutis, ſi vnus eorum grauetur alicui decem ſingulis annis præ ſtare; & in caſu contrauentionis, aut non ſeruatæ voluntatis parentis, alij filij meliorentur, an diſpoſitio valeat, nécne, & pœna dicatur cadere ſuper actu nullo, & inualido? ad Gloſ ſam in l. ſi patronus, §. patronum, ff. ſi quis in fraudem patroni. -  Grauamen etiam in legitima, an & qualiter ſuſtineatur, quando vltra legitimam pater reliquit, vel meliorauit filium. -  Deinde multum intereſ ſe, an aliquid legibus interdictum ſit, vel improbetur ratione turpitudinis, vel etiam ratione publicæ vtilitatis principaliter, an fauore alicuius per ſonæ, cuius vtilitatem lex principaliter intueatur. -  Denique caſus eſ ſe nonnullos, in quibus onerari quis poteſt plus dare quàm acceperit, ſiue grauari in plus quàm honoratus fuerit; vbi horum omnium egregia admodum, atque diſtincta traditur explanatio, & reſolutio. p. 600. -  Cap. XCV. Ex regula illa, Generi per ſpeciem derogari; quemadmodum coniectu ra voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in caſu dubio? Axiomàque, ſiue documentum prædictum, adeò inter Doctores vſitatum, & aſ ſiduè ponderatum, vt generi per ſpeciem derogari, per manus circunferatur quotidie, an & quando, ſiue qualiter, non modò in teſtatorum diſpoſitionibus, & elogiis, ſed etiam in omni alio actu, materia, & diſpoſitione obtinere, & procedere debeat, nécne; dilucida admodùm, atque vtilis, & diligens explanatio, & reſolutio. p. 622. -  Cap. XCVI. - Hæredum mentio, quemadmodum in teſtamentis, & vltimis voluntatibus accipiatur, & quibus in caſibus ad hæredes ſanguinis, ſiue ad liberos, & deſcendentes duntaxat reſtringatur, quando etiam extraneos quoque hæredes complectatur. Deinde, hæredum appellatione, in his caſibus, in quibus filij, & deſcendentes duntaxat veniunt, an neceſ ſe ſit, quod ipſi hæredes ſint cum effectu, & ita concurſus vtriuſque qualitatis requiratur, quod ſint filij, & hæredes ſimul: & de differentia communi inter contractus, ſiue conceſ ſiones inter viuos, & vltimas voluntates, & quid in feudalibus. -  Rurſus, hæredum appellatione, an omnes hæredes in infinitum comprehendantur, primi ſcilicet, ſecundi, & vlteriores, ídque tam in vltimis voluntatibus, quàm in conceſ ſionibus, & diſpoſitionibus inter viuos, & in gratiis, aut beneficiis Principum, quando etiam hæredum mentio ad primos hæredes reſtringatur; ſingularis, & diſtincta reſolutio, atque explanatio, in qua de his omnibus, quæ ad propoſitum attinent, pleniùs & dilucidè agitur, quàm actum fuerit cap. 56. ex num. 24. huiuſce tractatus; vbi etiam in propoſito tradũtur nonnulla: & articulus ille, in materia ſubſtitutionis, & quando teſtator de propriis hæredibus mentionem fecit, nunquid appellatione hæredis veniat hæres hæredis, meliùs ibi, quàm hoc loco elucidatur. Et vide Stephanum Gratianum tom. 4. cap. 612. -  Hæres etiam, contra factum defuncti an, & quando poſ ſit venire? -  Ac denique, ſi legatum fiat alicui de aliqua domo, vſque ad decem annos, & quòd poſtea reuertatur ad hæredes, ſi hæres moriatur ante dictos decem annos, an legatum remaneat liberum penes legatarium, an verò tranſmittatur in hæredem hæredis. p. 633. -  Cap. XCVII. Ex regula, ſiue ratione vniformis determinationis, & vnitatis ſermonis, quemadmodum coniectura volunta tis deduci, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vltimis diſpoſitionibus quibuſlibet non modò; ſed etiam in omni actu, & material: vbi Axioma illud, adeò vulgatum, & aſ ſiduè allegabile, vt per manus circunferatur quotidie, quod Determinatio vna reſpiciens plura determinabilia, æqualiter, & vniformiter determinat quoad effectum; Aliud etiam ſimile, & pariter frequens, quod Vna & eadem res non debet diuerſo iure cenſeri; ſingulariter explanantur? atque illu ſtrantur. p. 647. -  Cap. XCVIII. - Ex eadem cap. præcedentis regula, ſiue æqualis, & vniformis determinationis doctrina, cuius occaſione infertur ad nonnulla admodùm neceſ ſaria; & aſ ſiduè in praxi occurrentia; num ſcilicet Taurinæ leg. 27. conſtitutio, quatenus de ſubſtitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, reſtringi dedeat duntaxat ad naturales, qui tempore factæ meliorationis nati, conceptíve erant, an verò indiſtinctè intelligenda ſit de filiis naturalibus, etiam poſtmodùm natis, aut conceptis: & conſequenter, vtrùm naturales indiſtinctè præferendi ſint (quocunque tempore ipſi nati ſint, & ſucceſ ſio deferatur) tranſuerſalibus, & extraneis, nec hi admitti poſ ſint, dum illi extiterint? -  Ordo vocationum, & ſubſtitutionum, qui in eadem leg. 27. Tauri præ ſcribitur quòd ſit præciſus, & ſubſtantialis, nec vllo modo præuerti, aut alterari poſ ſit, & inter deſcendentes intelligatur, nulla maioris proximitatis habita diſtinctione, & quod vnus ſolus, aut plures poſ ſunt ſubſtitui; patri tamen, ſiue aſcendenti, ſemper electio detur. -  Præciſus etiam, & ſubſtantialis dicatur, non modò in ſubſtitutionibus deſcendentium legitimorum, ſed etiam illegitimorum, & aliorum, qui in ipſa Taurina lege enumerantur. -  Pater meliorans filium, aut deſcendentem alium in Tertio bonorum ſuorum, ſi in vocationibus, grauaminibus, aut ſubſtitutionibus non ſeruauerit ordinem, & formam, quæ in dicta leg. 27. Tauri ſtatuitur, vtrùm melioratio in totum corruere debeat; an verò reducenda ſit ad ordinem, & formam, in ea lege præ ſcriptam. -  De quo dubio, longa ſerie, atque ex propo ſito egit Author metipſe in commentarijs libri ſecundi, cap. 7. per totum. Nunc autem adduntur nonnulla, & retenta eadem diſtinctione, ibidem tradita (quæ apud Pragmaticos poſt illius capitis editionem obtinuit) nouus caſus conſideratur, qui in ipſo cap. 7. non modò indeciſus, ſed nec excitatus, nec etiam excogitatus fuerat. -  An ſcilicet, ſi facta melioratione per viam vinculi, aut maioratus perpetui, filij, & de ſcendentes omnes illegitimi, expreſsè, ſpecificeque à ſucceſ ſione excludantur, & duntaxat legitimi admittantur, atque ita naturales quoque excluſio comprehendat; ipſamet diſtinctio, tradita dicto capite ſeptimo libri ſecundi, admitti debeat, nécne, vt vocationes ſcilicet ſuppleantur, & reducantur ad ordinem præ citatæ l. Tauri 27. an verò, caſu eueniente, quo filius, aut deſcendens naturalis erat ſucceſ ſurus, diſpoſitio vitietur, vt bona in vltimo poſ ſeſ ſore libera remaneant, & maioratus finiatur. -  Vbi inter omiſ ſionem eorum, qui iuxta ordinem legis illius vocari debuerunt, & eorundem excluſionem, conſiderabilem eſ ſe videri differentiæ rationem; & negari non poſ ſe, quin articulus difficultatem habeat, egregiè adnotatur, atque obſeruatur; & Andr. Anguli, Pelaez à Mieres, Azeuedi, & Ioannis Parladorij placitis ad examen, & accuratam diſputationem redactis, inſignis, & notanda traditur huiuſ ce articuli explanatio, & reſolutio, prout hic videbitur. -  Denique, an, & quando, actus, qui non valet vt agitur, valere debeat omni meliori modo, quo poſ ſit; vtiliter explicatur. p. 652. -  Cap. XCIX. A ſucceſ ſione primogenij, aut vinculi perpetui, ex tertia bonorum parte, atque ex facultate leg. 27. Tauri, facti, Monachos, Religioſos, Moniales, Clericos, fœminas, & alios deſcendentes, aliquam qualitatem habentes, non poſ ſe excludi, & ordinem illius legis præ cisè ſeruandum, etiam horum reſpectu; dum Interpretes huius Regni vnanimiter, generaliter tamen, ſtatuerunt, nec vlterius progrediuntur, vt explicent, quid inde in caſu excluſionis eorundem fieri debeat; quemadmodum accipi, intelligíque debeant, an ſcilicet vt diſpoſitio eatenus duret, quatenus vocationes, & ſubſtitutiones vtiliter, & ſecundum formam eius legis factæ fuerint, & ex tunc diſpo ſitio vitietur, bonaque libera remaneant; an verò, vt excluſione non obſtante, finitis omnibus aliis deſcendentibus, ſiue etiam inter eos, ſuo loco, & gradu, ipſimet deſcendentes excluſi ſuccedere debeant, ſicq́ue maioratus firmiter ſubſiſtat, & con ſeruetur? egregia equidem, memorabilis, atque notanda indagatio, & reſolutio, prout hic videbitur. p. 663. -  Cap. C. Ex ipſamet cap. Duorum præcedentium materia, & leg. 27. Tauri, conſtitutione, vbi principaliter ad examen, & di ſputationem adducitur, admiſ ſa ſententia, & reſolutione illa, quod ſcilicet Religioſi, Clerici, fœminæ, naturales, & alij deſcendentes, ob aliquam qualitatem excluſi, ad maioratum factum ex tertia bonorum parte, atque ex facultate dictæ Taurinæ legis, non obſtante excluſione, admittantur; an in Tertio tantum (quod extraneorum reſpectu legitima eſt) an etiam in Quinto & Tertio ſimul ſuccedere debeant, ſi Tertium & Quintum, aut remanens Quinti ſimul vinculatum fuerit, ita quod Quintum ipſum à Tertio ſeparari non valeat, ſed vtrumque vnitum, & vinculatum, perpetuò conſeruari; ſingularis equidem, & vera reſolutio, atque explanatio, qua Andr. Anguli in eo dubio, an in Quinto ſubſtitutionum ſeruandus ſit ordo dictæ legis Tauri 27. placita, & obſeruationes concludenter, & verè conuincuntur, & confutantur; atque ex natura ipſa primogeniorum, & præ ſumpta inſtitutoris maioratus mente, qui vtrumque ſimul vinculauit, & vtrumque ſimul vinculatum manere cauit, contrarium conſtanter defenditur. Et vide infrà, cap. 128. num. 21. 22. & 23. p. 673. -  Cap. CI. Ex arbitrio, & deſiderio viuentium, ad interpretandam vltimam voluntatem morientium quamcunque, quemadmodum coniectura voluntatis valeat deduci in caſu dubio; & communis allegatio l. quoniam deſiderabilia, C. de naturalibus liberis, an generaliter procedat, prout communis Doctorum ſententia intelligit, an duntaxat in ſpecie, ibidem propoſita? quod breuiter explicatur, & Simonis de Prætis placitum confutatur. p. 680. -  Cap. CII. Ex opinione teſtatoris, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt non ſecundùm veritatem, ſed ſecundùm teſtatoris opinionem, in caſu dubio procedatur; veritáſve opinioni, & ècontra opinio veritati, quando præferatur; ídque cum explicatione iurium quorundam, breuis, & diſtincta explanatio, atque reſolutio, ſed memorabilis quidem, & notanda, prout hic videbitur; vbi & de impoſ ſibilibus conditionibus, quæ teſtamentis adiiciuntur, dicuntur nonnulla. p. 682. -  Cap. CIII. Ex filiis naturalibus tantùm & non legitimis, ſi extent filij, ſeu nepotes, vel alij deſcendentes legitimi, atque ex legitimo matrimonio procreati, an admittantur ad ſucceſ ſionem maioratus, ad quam filij ipſi naturales non admitterentur, ſi viuerent; quia filij legitimi tantùm inuitantur, vel illegitimi excluduntur; & conſequenter, ſi filius ſit inhabilis ad ſuccedendum, an idem cenſeatur de eius de ſcendentibus, etiam legitimis; vbi articulus hic ex profeſ ſo, atque egregiè admodum explanatur, & aſ ſumptum illud vulgatum, quod excluſa, vel ſuccedere prohibita vna perſona, cenſeantur omnes excluſ æ, quæ ab ea deſcendunt, exornatur, atque illuſtratur vtiliter. Et Ioannis Cephali in conſil 103. lib. 1. Franciſc. Beccij in conſil. 138. lib. 2. Guid. Panciroli in con ſil. 169. lib. 1. placita, & reſolutiones diligenter adeò, atque accuratè ſubuertuntur, vt Cardinalis Franciſci Manticæ contraria ſententia in tuto manere videatur; nec leg. finalis, C. de naturalibus liberis, deciſio ſubuerti in futurum valeat, prout hic demonſtratur. p. 688. -  Cap. CIV. - Filiationis, & probationis eius materia (quæ coniecturalis eſt, & præ ſumpta) dilucidè, & diſtinctè explicatur; commemorantur etiam, atque exornantur coniecturæ omnes, & præ ſumptiones, ex quibus in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis quis conſtituitur, ſiue filiatio metipſa ſubſi ſtit, & probatur. -  Exactè etiam explanatur articulus ille, an filius exiſtens in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, teneatur probare ſe filium; ſiue an filiationis quaſi poſ ſeſ ſio ſufficiat in præparatoriis iudiciorum, &: in iudiciis ſummariis, ad transferendum onus probandi in aduerſarium; non verò ſufficiat, quando ſumus in petitorio, id eſt, in deciſoriis, vel in vtroque ſufficere debeat? Deinde, l. miles, §. defuncto, ff. ad legem Iuliam de adulter. præ ſumptio illa vehemens, filium domi natum, ex viro, & vxore, ſcientibus vicinis, præ ſumi legitimum, quamuis adulterium mater commiſerit; exornatur quamplurimis. -  Rurſus, an filiatio probetur ex coniectura de ſumpta à ſententia lata ſuper ea; vbi di ſtinguitur, quando ſententia fuit lata principaliter ſuper ipſa filiationis cauſa, & quando in iudicio aliquo poſ ſeſ ſorio, vel præ ſtationis alimentorum, aut ſimili. -  Præterea, ſi filiationis cauſa principaliter in iudicio deducta non fuerit, nec ſuper ipſa actum principaliter, nec etiam pronuntiatum, ſed ſuper alimentis, ab eo, qui ſe filium, aut fratrem contendit, lis conteſtetur; in omnibus tamen ita plenariè procedatur, ac ſi filiationis cauſa deducta fuiſ ſet; an ſententia ipſa ſuper alimentis, ius faciat quoad omnes, ſiue obſtet in iudi cio plenario, ſi ipſe, qui in alimentorum lite obtinuit, ſuper petitorio, aut maioratus ſucceſ ſione litem mouerit. -  De exceptione etiam rei indicatæ, & quando illa obſtet, nécne; & de tribus illis, quæ copulatiuè requiruntur, identitate ſcilicet cauſ æ, perſonarum, & rerum, ídque vtiliter explicatur. -  An etiam ſententia lata in iudicio ſummario, noceat, & obſtet in plenario, quando plenè, & ſolemniter fuit cognitum, tam reſpectu Iudicis, quàm partium? quod exornatur. -  Sed & acta facta in vno iudicio, probationes etiam in ſummario iudicio factæ, nunquid in alio iudicio, ſiue in plenario fidem faciant, quando plenariè fuit cognitum, & plenariæ probationes factæ. -  Pro alimentis quoque, mortuo patre, an contra tertium bonorum poſ ſeſ ſorem agi poſ ſit? Et quid contra ſingularem rei ſucces ſorem, & donatarium omnium bonorum? Et quid contra hæredes eius, qui alimenta præ ſtabat, de iuréve præ ſtare tenebatur? -  Frater etiam maioratus poſ ſeſ ſor, quod non teneatur alere, nec dotare fratres ſpurios, ſeu ſorores ſpurias (quod Ludou. Molina contendit) an verum ſit, & de explicatione ipſius duobus in locis, & Petri Surdi ſententia contraria, confutata. -  Denique, ſpurium an alere teneantur auus, & alij aſcendentes ex parte patris? de intellectu l. 5. tit. 19. part 4. p. 698. -  Cap. CV. - Filij legitimi, & de legitimo matrimonio procreati, cum ad ſucceſ ſionem maioratus vocantur, vtrum filij nati ex matrimonio, ſuper cuius radice Romanus Pontifex diſpenſauit, admittantur, admiſ ſiq́ue ex præ ſumpta inſtitutoris voluntate cenſeantur; & conſequenter, an qualitate ea legitimationis, ſatisfiat, atque coniectura iuridica ſatisfactum videri debeat clauſulæ prædictæ, qua ad eum modum vocationes, & ſubſtitutiones concipiuntur. -  Deinde, cùm Romanus Pontifex in radice matrimonij, irritè contracti, diſpenſat; an efficere poſ ſit, diſpenſationem retrotrahi, tanquam ſi à principio tale impedimentum non adfuiſ ſet; & quòd legitimatio, etiam extra loca Eccleſiæ, quoad bona temporalia, fideicommiſ ſorúmque, & primogeniorum ſucceſ ſiones, etiam in præiudicium tertij, ſuum effectum ſortiatur? -  Præterea, Iudex aliàs incompetens, ſiue etiam incapax, an ratione incidentiæ competens fiat. -  Denique, legitimationis cauſa, quando prin cipaliter tractata fuit coram iudice Eccle ſiaſtico; & declaratur, aliquem eſ ſe legitimum; & is deinde coram ſeculari agat ad ſucceſ ſionem bonorum, an ei rei iudicatæ auctoritas proficiat, vt ipſius exceptione ſe tueri poſ ſit, quemadmodum ei obſtabit exceptio rei iudicatæ, id eſt, illegititimitatis, ſi declaratum fuit, eum eſ ſe illegitimum: vbi text. in cap. tuam, de ordine cognitionum, illuſtratur, & articulus hic, accuratè magis, quàm antea fuiſ ſet, explicatur. p. 718. -  Cap. CVI. - Filij legitimati per reſcriptum, & gratiam Principis, an, & quando ex præ ſumpta teſtatoris voluntate, atque ex coniecturis deficere faciant conditionem; atque ita ſubſtitutum excludant, vel non. -  An etiam, filiis legitimis deficientibus, ad maioratus ſucceſ ſionem, ex coniectura quoque voluntatis admitti valeant, admiſ ſiq́ue, & vocati cenſeantur; & de opinione Ludouici Molinæ, quæ dilucidè, & ſingulariter explicatur; & articulus ſubſtituti, originali Scribentium omnium lectura, ingentíque ſtudio explanatur. -  Legitimationis denique materia quoad primogeniorum ſucceſ ſionem; & iuri acquirendo, ſiue acquiſito ſubſtitutorum, aut vocatorum, an, & quando derogare valeat Princeps, ſiue non? breuiter, & diſtinctè explicata: & ibidem Ludouic. Molinæ concluſiones, atque obſeruationes probatæ, & exornatæ. -  Et vide ad finem capitis, in Additione. pagina 733. -  Cap. CVII. - Coniectura, & præ ſumptio, quomodo, & quando ducatur de tempore ad tempus. -  Ex factis etiam, geſtiſque, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat. -  Et quàm verum ſit, factis, ſicut verbis voluntatem declarari; imò facta potentiora eſ ſe, quàm verba, vt effectum ipſum, & voluntatem oſtendant; quod exornatur, atque explicatur. -  Rurſus, leg. ſcimus, §. cùm autem, l. ſi quando, § generaliter, & §. illud, l. quoniam in prioribus, Cod. de inoffic. teſtament l. 11. tit. 4. part 6. materia, & deciſio exornatur, atque illuſtratur permultis, quæ admodùm vtilia ſunt, & in praxi occurrunt aſ ſiduè. -  Et præmaximè illud inquiritur, an ſtatutum in dict. §. & generaliter, in grauamine quantitatis, procedat etiam in alio grauamine, & onere quocunque Legitimis impoſito. -  Et per conſequens, per factum agnitionis, aut approbationem ſimplicem iudicij parentis, aut ſi ſe bonis immiſcet, non videatur filius grauamini ipſi conſentire, ſed expreſ ſus, atque ſpecificus conſenſus requiratur; etiam, quando plus legitima relictum eſt. Et idem, ſi in Tertio & Quinto bonorum parentis melioratus fuerit, cum grauamine tamen, vt legitimam ſimul cum eo vinculatam habeat. -  Deinde, legitimæ grauamen, an in quantitate, an in modo, qualitate ſcilicet, aut onere reſtitutionis, vinculi, vel alterius apponatur, quantum interſit; & taciturnitas filij eiuſdem grauati, aut hæredum eius, per ſpatium triginta annorum, de iure communi, vel viginti, poſt editam l. 61. Tauri conſtitutionem an eiſdem præiudicet, ſiue qualiter materia hæc explicari, atque di ſtingui debeat, vt in tuto eatur, nec diuer ſ æ, contrariæ q́ue Doctorum ſententiæ in propoſito nos decipere poſ ſint, cùm adeò confusè tradantur. -  Inde & conſequenter, an priuilegium conceſ ſum filio, impugnandi paternum teſtamentum, ratione grauaminis iniuncti legitimæ ipſius, ſit perſonale, an verò ad hæ redes tranſmittatur? & de contrariis ſententiis in hoc articulo. -  Filius quoque in Tertio &: Quinto melioratus, & in legitima granatus, ſi Quintum per tempus vitæ ſuæ poſ ſederit, poſtmodum ipſe, aut hæredes eius grauamini non conſenſerint, an ex fructibus Quinti ipſius teneantur ſupplere, & conficere quantitatem Tertij, vt voluntas diſponentis, meliori, quo poſ ſit, modo ſeruetur. -  Ex conſenſu denique filij; an legitimæ onus, & grauamen poſ ſit imponi, atque ita ex legitima ipſa, & aliis bonis vinculum, ſeu maioratus inſtitui. -  Et quàm verum ſit, quod grauamini legitimæ, cauſatiuè tenebitur filius conſen ſum præ ſtare, ſi Tertio, & Quinto, aut bonis vltra legitimam relictis frui velit. -  Vbi horum omnium diligens, & notanda traditur explanatio, atque reſolutio. Et vide etiam tradita ſuprà, hoc eodem tractatu cap. 64. & 76. p. 748. -  Cap. CVIII. - Teſtatoris dubia, aut obſcura, ſeu ambigua voluntas; an declarationem, atque interpretationem recipiat ex ſcriptis, & prolatis in teſtamento nullo, & inualido, ſiue etiam imperfect, vel reuocato, quámque efficax ſit coniectura, & præ ſumptio, quæ ex actu nullo & inualido deducitur, vt ex ea poſ ſit vltima voluntas, ſeu diſpoſitio quæcumque interpretari, ſeu declarari; vbi vulgatum illud Doctorum aſ ſumptum, quod ex l. vlt. ff. de rebus eorum: deduxerunt communiter; voluntatem ſcilicet teſtatoris colligi ex actu etiam nullo & inualido; exornatur atque illuſtratur nonnullis. -  Ibidem quoque, qualitas poſita in primo te ſtamento, an, & quando præ ſumatur repetita in ſecundo. -  Quando etiam in codicillis. Et vide infrà, cap. 117. p. 783. -  Cap. CIX. - Conditio duplex, ſuſpenſiua, & reſolutiua, & quæ ſit vtriuſque natura, virtutis, vis, & effectus; item & earum exempla. -  Voluntatis teſtatoris coniectura deduci, atque interpretatio fieri, quemadmodum poſ ſit; ac debeat, quando reſolutiua conditio, ſeu etiam ſuſpenſiua apponitur. -  Et an ſit in propoſito differentia inter contractus, & vltimas voluntates; ſiue in vltimis voluntatibus conditio appoſita reſolutioni, an faciat diſpoſitionem conditionalem? -  Ad cognoſcendum etiam, an conditio ſit ſu ſpenſiua, vel reſolutiua, quæ diſtinctio adhiberi ſoleat communiter. -  Deinde, cum conditio ſuſpenſiua apponitur in contractu, ſiue actu inter vinos, qui geritur; an diſcedere, ſiue pœnitere liceat, conditione pendente, an euentus expectari debeat. -  Vbi infertur ad meliorationes tertiæ, & quintæ partis bonorum, quas parentes facere ſolent, ſiue etiam aſ ſignationes, aut incorporationes bonorum, ſub conditione ſu ſpenſiua, aut conditione ipſa pendente reuocari poſ ſint. -  Contractus denique, aut donationes, quæ ex cauſa, aut reſpectu matrimonij fiunt, an, & quatenus reuocationem admittant, dum matrimonium non contrahitur; & de materia l. 17. & 44. Tauri, vbi horum omnium egregia, & notanda reſolutio traditur. De conditionali autem, & de modali diſpoſitione, & his, quæ ad eam materiam ſpectant, nihil hoc cap. attingit Author, quoniam ſuprà cap. 55. & ſeqq. huiuſce tractatus, diſceptatio ea ſuſcipitur, & dilucidè explicatur. p. 788. -  Cap. CX. - Ex eo, quod plures, ſimul inſtituti, aut ſubſtituti fuerint, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt ſcilicet vocati intelligantur ſimul & ſemel, vt æqualiter, & eodem ſuccedant tempore, an verò ordine ſucceſ ſiuo. Item ordo ſucceſ ſiuus cùm locum obtinet, quemadmodum accipi debeat, an per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem? & quid in vinculis perpetuis, & Hiſpanorum pri mogeniis? vbi quò dilucidè, & diſtinctè magis procedatur, tria conſtituuntur, atque diſtinguuntur huiuſce diſputationis capita; Primum, quando filius teſtatoris, eiuſdémque filij, vnà cum ipſorum patre vocantur; & tunc attenta deciſione legum huius Regni, atque ex his, quæ D. Franciſcus Sarmientus, & Anton. Faber, egregiè, & ſubtiliter conſiderarunt; dubium nouum excitatur, quod ex conſideratione Authoris procedit, & Pragmaticis vtile eſ ſe poteſt; an filij, vna cum eorum patre inſtituti, vltra legitimam patris ipſius, ſimul cum eo concurrant, melioratíque ab auo ſtatim videantur, qui expreſsè meliorari potuerunt ex eadem, nouáque legum Tauri conſtitutione. Secundum caput eſt, cum teſtator inſtituit fratrem, & eius filios. Tertium, quando teſtator inſtituit, vel ſubſtituit penitus extraneum, & eius filios; & inde ad alios, pluréſque caſus infertur, & diligens, atque notanda reſolutio, & explanatio traditur, prout hic videbitur. -  Rurſus, ad examen, & diſputationem aliud reducitur, ſi ſpurius filius, hæres ſit ſcriptus à patre, & maioratus inſtituatur perpetuus, ſiue fideicommiſ ſum relinquatur, fideicommiſ ſariáve ſubſtitutio fiat, an re ſpectu aliorum vocatorum, maioratus ipſe, aut fideicommiſ ſum, vel ſubſtitutio (quæ cunque illa ſit) conſeruetur, an verò prima vocatione, aut primo gradu, vel inſtitutione filij ſpurij vitiata (quæ de iure improbatur) cæteri quoque gradus, & ſubſtitutiones vitientur, & quid hodie de iure huius Regni, attenta noua conſtitutione l. 1. tit 4. lib. 5. nouæ collection. Regiæ; quod dilucidè, & notanter explicatur, & leges nonnullæ Partitæ, quæ de ſpuriis ſermonem faciunt, enucleantur. -  Explicatur etiam, an ſubſtitutio pupillaris euaneſcat, rupto teſtamento ex cauſa præ teritionis, vel exhæredationis. -  Acceſ ſorium etiam quando requirat, vt principale, cui accedit, valeat. Et materia l. 3. §. fin. ff. de liber. & poſthum. ſuſcitatur atque exornatur. p. 801 -  Cap. CXI. - Ex his, quæ in articulo mortis laborans, teſtator dixit, vel diſpoſuit, vel ſcripta reliquit, atque ex ſalutis æternæ memoria & deſiderio; & confeſ ſione, quæ emanauit in extremis, quàm efficax, ſiue qualis ad vltimam quamcunque voluntatem coniecturandam, & interpretandam, præ ſumptio, & coniectura deduci valeat, & an ea in dubio, quæ diſponentis animæ magis faueat; an etiam, vt ſtetur, vel non, confeſ ſioni ipſius, in articulo mortis emiſ ſ æ. -  Deinde, an confeſsio facta in teſtamento in fauorem alterius, ſit obligatoria, ſeu probet verum debitum, vel ſaltem ſuſtineatur in vim legati. -  An etiam confeſ ſio teſtatoris de minori ſumma, quàm ſibi debeatur, releuet debitorem, probato errore. -  Et ſi facta ſit de recepta pecunia, aut de dote numerata, an non numeratæ pecuniæ, ſeu dotis exceptionem excludat? vbi & tituli Cod. de non numerata pecunia, &c. de dote cauta non numerata, & l. 2. §. circa, ff. de doli mali, & met. except. exornantur nonnullis. -  Rurſus, ſcripturæ defuncti an maior adhiberi debeat fides, quàm viuentis (quod multi non dubitarunt aſ ſerere) ſed nunc explicatur, atque temperatur. -  Quid etiam, quando in fraudem legis, vel in præiudicium iuris Tertij, aut legitimæ filiis debitæ confeſ ſio redundat. -  De aſ ſertione quoque offenſi, aut vulnerati in articulo mortis contra aliquem, & de eiuſ dem, aut etiam ſocij criminis exculpatione. -  Vbi & de aſ ſertione, ſeu confeſ ſione teſtis, aut notarij, qui in articulo mortis fatetur, falſum ſe depoſuiſ ſe, aut ſcripſiſ ſe, & de iudice aſ ſerente, ſe iniquam protuliſ ſe ſententiam. -  Præterea, matrimonium in articulo mortis contractum, an de iure validum, firmúmque reputetur, & filios naturales, antea natos, legitimos efficiat. -  Legitimati etiam per huiuſmodi matrimonium, an excludant ſubſtitutum, nec fraus inde præ ſumi debeat. -  Quid autem, ſi aliunde in fraudem ſubſtituti, matrimonium fuiſ ſe contractum, probetur; vbi Recentiorum opinio magis probatur; & D. Ludou. Molinæ (Viri aliàs præ ſtantiſ ſimi, & eruditiſ ſimi) placita in propoſito non recipiuntur. p. 824. -  Cap. CXII. - Maioratus vltimo poſ ſeſ ſore defuncto, ſiue aliàs eiuſdem ſucceſ ſione vacante, vtrùm poſ ſit ſequens ſucceſ ſor nolle acquirere, aut repudiare eum, in fraudem fiſci, aut creditorum ſuorum; & Taurinæ l. 45. conſtitutio, num id impediat. -  Tituli, ff. quæ in fraudem creditor facta ſunt, vt restit. & Cod. de reuocand. his, quæ in fraudem creditor. vt locum habeant, quæ requirantur? & an pertineant ad eos tantum, qui diminuunt de patrimonio ſuo, non ad eos, qui id agunt ne acquirant, aut qui acquirere nolunt? vbi l. qui autem 6. illius tit. cum ſimilibus, deciſio exornatur permultis. -  Et infertur ad parentes, & filios etiam; ad vxorem, & maritum; ad Pręlatum, & alios, qui hæreditatem, aut legatum repudiant, vel lucra, quæ ex lege obueniunt, nolunt acquirere, cum id tendat in præiudicium alterius. -  Debitor in quærendis, an præiudicare poſ ſit creditori, etiam hypothecario, & de opinione Ancharani, & ſequacium. -  Legitimam, & ſupplementum legitimæ, an poſsit filius remittere, aut nolle acquirere in præiudicium creditorum ſuorum, etiam eorum, qui bona ipſius habeant hypothecata. -  Legatum etiam, & hæreditas, an in præiudicium creditorum repudiari poſsit. -  Et ius adeundi, an dicatur eſ ſe in bonis debitoris, nécne. -  Trebellianica quoque, & Falcidia in præiudicium creditorum num remitti poſsit. -  Hæres etiam, ante caſum, vel tempus fideicommiſsi, vtrùm poſsit reſtituere hæreditatem fideicommiſ ſario cum fructibus in creditorum præiudicium. -  Et de patre, aut marito, qui in damnum legitimæ aliorum filiorum, aut medietatis lucrorum vxoris, ante tempus maioratum reſtituit. -  Idq́ue ad explicationem l. patrem 19. & l. debitorem 20. ff. quæ in fraud. cred. -  Denique proponitur contrarietas l. cum quidam, & l. in fraudem, ff. de iure fiſci: & inquiritur, num reus criminis ante, & poſt ſententiam condemnatoriam, poſsit repudiare legatum, hæreditatem, vel alia lucra ſibi delata; & in fiſco an aliquid ſpeciale conſideretur in propoſito. -  Et horum omnium vtilis, & diligens traditur reſolutio, atque explanatio, prout hic videbitur. p. 838 QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER QVINTVS . CAPVT LXII. Ex Deſtinatione patrisfamiliás, ſiue teſtatoris cuiuſlibet, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in caſu dubio, vt iuridica ratione res diſcernantur multis in caſibus, qui occurrunt aſ ſiduè. Quanti etiam haberi, atque æ ſtimari debeat teſtatoris de ſtinatio, vſus, & conſuetudo circa fines, fundos, & prædia, vt domus, & prædia ipſa, atque pertinentiæ diſtinguantur, & plus, aut minus, vel quid in relicto comprehendatur, ſiue comprehenſum cen ſeatur, intelligatur; ſiue quàm verum ſit vulgatum illud Interpretum noſtrorum aſ ſumptum, ex deſtinatione, & voluntate patrisfamiliâs, non ex aliorum ſententia, prædia debere diiudicari. Rurſus, an, & quando deſtinatio habeatur pro re perfecta, ſiue pro facto; vbi articulus hic de ſtinationis, apud Scribentes omnes valdè inuolutus, nec hactenus abſolutè explicatus, diſtinctiùs, & accuratiùs quàm antea factum eſ ſet, explanatus relinquitur, prout hic videbitur. Denique infertur ad caſum admodum practicum (quem egere declaratione Tellus credidit Fernandez) vtrum ſcilicet ſpurius, & illegitimus filius tranſmittat ad hæredes Quintum bonorum, & de eo diſponere poſ ſit. Siue alimenta hodiè an ita dari, aut relinqui debeant ſpuriis, vt poſ ſint de proprietate bonorum in vita, ſeu in morte liberè diſ ponere: & dubium hoc ab Interpretibus omnibus huius Regni, intricatè, & confusè peractum, ſingulariter ita, & abſolutè explanatur, vt controuerſia omnis ceſ ſare videatur. SVMMARIVM. -  1 Ex Deſtinatione teſtatoris colligi coniecturam voluntatis ipſius, & in caſu dubio rectam & iuridicam interpretationem deduci, vt plus ſcilicet, aut minus contineatur, vel vt diuerſimodè diſpoſitio accipiatur. Et quid comprehendatur, aut comprehenſum cen ſeatur in ipſa diſpoſitione, aut relicto melius intelligi valeat. -  2 Deſtinationis teſtatoris, ſiue patrisfamilias tractatum, & materiam exornaſ ſe, atque explicaſ ſe Authores nonnullos qui commemorantur, & aggregantur per totum numerum. -  3 Fundo certo legato, venit quidquid eo nomine teſtator nuncupabat; quod exornatur numeris ſeqq. -  4 Paſcua ad vſum fundi deſtinata, cedunt legato fundi licet ſint ſeparata, & diſtincta; ſi tamen eodem nomine nuncupabantur à teſtatore. -  5 Interpretatio fieri debet in vltimis voluntatibus, non ſecundùm veritatem, ſed ſecundùm teſtatoris opinionem. -  6 Opinio teſtatoris attenditur, non veritas, vbi agitur de intelligenda eius voluntate. -  7 Vſus teſtatoris attenditur. -  8 Voluntas teſtatoris colligitur ex vſu loquendi, intelligendi, & vtendi. -  9 Serui vrbani dicuntur, quos teſtator pro ſeruis vrbanis annumerare ſolitus erat. -  10 Fundus dicitur habere ſuos fines certos & limitatos. -  11 Venit tamen ſub legato fundi, quidquid teſtator habebat pro illo fundo, etiam ſi extra illius fines reperiatur. -  12 Legatum eorum, quæ Romæ eſ ſent, comprehendit etiam ea; quæ extra vrbem in horreis eſ ſent cu ſtodiæ cauſa. -  13 Romæ appellatione, veniunt etiam ea, quæ extra vrbem, prope tamen mænia illius ſunt, ex con ſuetudine loquendi. -  14 Locatio facta de omnibus poſ ſeſ ſionibus, quas Abbatia habet in plano Bichonij, comprehendit etiam eas, quas habet in plano S. Criſpolti, ſi ita ſolitæ erant ab Abbatibus nuncupari. -  15 Legatum factum de omnibus bonis de Villanoua, comprehendit etiam bona, & terras ſituatas extra Villamnouam, ſi teſtator omnes illas ſimul vocabat ſuas terras Villænouæ; & ſupra ſub num. 4. -  16 Legatum rerum Italicarum comprehendit etiam res in Prouinciis exiſtentes, ſi paterfamilias ſic nuncupare ſolitus erat. -  17 Legata domo, & poſt teſtamentum empta alia domo per te ſtatorem, contigua domui legatæ, cedit legato quando haberet exitum, & introitum per domum legatam; ſecùs verò quando non habet exitum, & introitum. -  18 Ad dignoſcendum, an vna res veniat in legato alterius, iura non tam reſpiciunt intentionem te ſtatoris, quando rem emit, quam vſum, in quo frequenter teſtator eam habuit. -  19 In legato domus, quando veniat camera ſolita locari. -  20 Res coniuncta domui, quando veniat in conceſ ſione domus. -  21 Domus appellatione, quando veniat apotheca. -  22 Hortus an veniat appellatione domus, & infra numero 31. & 32. -  23 Ex deſtinatione & voluntate patrisfamilias, non ex aliorum ſententia prædia debere diiudicari: & num. ſeq. vbi exornatur. -  24 Prædia omnia conſtituentia vnum podere, ſeu vnam poſ ſeſ ſionem, licèt ſint in multa corpora diuiſa, & distincta, habentur pro vno corpore, propter patrisfamilias deſtinationem. -  25 Domo vendita, veniunt omnia ea, quæ ſunt deſtinata ad perpetuum vſum domus, etiamſi non ſint affixa, quia afficit deſtinatio, vt latius probatur. -  26 Deſtinatione ſola teſtatoris ſiue patrisfamilias fundus conſtituitur, dilatatur, & limitatur. -  27 Et hæc ipſa deſtinatio, vſus, & conſuetudo teſtatoris ſufficit ad declarandum, quid in legato contineatur. -  28 Legatum vnius domus ex duabus eiuſdem teſtatoris, comprehendit etiam partem alterius domus, ſi teſtator ad vſum domus legatæ, partem alterius deſtinauerat. -  29 In legato venire ea omnia, quæ teſtator voluit eſ ſe acceſ ſoria rei legatæ. Et omne illud, quod propter legatum eſt, & illi accedit. -  30 Legatum eorum, quæ nunc ibi habeo, comprehendit etiam ea, quæ posteà ibi eſ ſe volui, ſi conſtat de voluntate mea. -  31 Legatum domus, comprehendit etiam hortum quando hortus fuit deſtinatus à teſtatore viuente domui ipſi. -  32 Licèt aliàs non veniat in legato domus, & ſuprà num. 22. -  33 Confinium rigor, & reſtrictio non attenditur, vbi deſtinatio patrisfamilias adeſt in contrarium; quia ex deſtinatione teſtatoris extenſionem, vel reſtrictionem accipiunt, quoad fundos ſuos. -  34 Poderis appellatione venit quicquid teſtator ſub cura vnius coloni laborari fecit, licèt prædia ip ſa in diuerſis pertinentiis ſita ſint. Quia in hoc attenditur deſtinatio, & voluntas te ſtatoris, ſicut in fundo conſtituendo. -  35 Deſtinatione, vſu, & conſuetudine patrisfamilias, pertinentias rerum legatarum dignoſci; exornatur nonnullis remiſ ſiuè. -  36 Deſtinatio in pluribus probat voluntatem teſtatoris, & coniecturam, atque interpretationem ipſius inducit. -  37 Deſtinatæres, aut pecuniæ per teſtatorem alicui por tioni relictæ alij, cedere debent eidem portioni. -  38 Deſtinatæ pecuniæ ad calendarium, veniunt ſub legato facto de calendario. -  39 Deſtinatum lignum ad concidendum, venit ſub legato lignorum. -  40 Deſtinata ad opus alicuius loci, etiam reperta in alio loco, accedunt loco operis, & non vbi morari contigerit. -  41 Deſtinata, & præparata ad ornamenta, eorum loco, & appellatione comprehenduntur, ſecundum voluntatem teſtatoris. -  42 Legatum factum vxori de veſtibus ſuis, quas in domo habet, comprehendit etiam veſtes, quæ erant extra domum, & de nouo fiebant, propter deſinationem, & finale propoſitum teſtatoris. -  43 Legatum veſtium, vtrum comprehendat veſtes ſciſ ſas, ſed nondum paratas, apud ſartorem exiſtentes, remiſ ſiuè. -  44 Deſtinatæ res ad dotem, idem habent iudicium, quod ipſa dos. -  45 Dominus fundorum plurium, ſi animo ſuo deſtinaret, quod vnicus eſ ſet fundus, talis deſtinatio attenditur: & ſi minuit ab vno fundo, & applicat alteri, videtur in dubio ita deſtinare, modò talem applicationem nunquam mutauerit. -  46 Teſtator ſi legat domum ſuam, confinatam talibus confinibus, venit coquina, & omnia, quæ ſunt intra confines, quæ ſpectant pleno iure ad teſtatorem; quia ex deſtinatione confinium rei legatæ, inducitur deſtinatio. -  47 Dominus stationem domui contiguam ſi deſtinauerit vt ſit vnica domus, cenſetur etiam ſub diſ poſitione domus venire ſtatio, quando erant ſub eiſdem confinibus. -  48 In legato domus venit pars ad vſum domus deſtinata. -  49 Legatis praediis de homagio, vt quid legatum comprehendat, dignoſcatur, attenditur deſtinatio patrisfamilias legantis, quia quidquid ipſe fuit conſuetus comprehendere continetur. -  50 Et deſtinatio principalis attenditur. -  51 Vendito prædio cum ſuis iuribus, & pertinentiis, deſtinatio, & vſus venditoris inſpicitur, ad dignoſcendum, quid ſit venditum. -  52 Conceſ ſo Caſtro in feudum, intelliguntur conceſ ſ æ munitiones ibi perpetuò poſitæ pro cuſtodia Ca ſtri, ex patrisfamilias deſtinatione, quamuis non ſint affixæ. -  53 L. 46. Tauri habet locum in meliorationibus factis in hortis iunctis domui principali maioratus; ſecùs ſi diſiuncti ſint horti, quamuis deſtinati vſui eiuſdem domus. -  54 Pecuniæ, quibus arma comparantur, & etiam fortalitia defenduntur, reconditæ in eis, ac deſtinatæ ad id, an efficiantur maioratus. -  55 Patrisfamilias animi deſtinatione voluntaria, de pertinentiis Caſtri effici poſ ſunt, quæ aliàs de iuriſdictione non erant, & contraria eiuſdem deſtinatione eſ ſe deſinunt. Secùs ex destinatione neceſ ſaria, vt creditori ſatisfiat, vt per Anton. Galeat. Maluaſ. in conſ. 96. ex num. 41. -  56 Deſtinationem haberi pro re perfecta, ſiue pro facto, ex ſententia multorum. -  57 Non haberi ex ſententia aliorum. -  58 Nonnullos caſus diſtinguendos, & accuratiùs rem ipſam explicandam, quàm alij fecerint, prout numeris ſeqq. apparebit. -  59 Deſtinationem, & factum, inter ſe differre. -  60 Deſtinatio quòd habeatur pro facto, dicitur ſe cundum quandam fictionem, & non ſecundum veritatem. -  61 Deſtinatio, an habeatur pro re perfecta, ſiue pro facto, ex ſubiecta materia, & natura rei dignoſ cendum, prout hîc obſeruatur. -  62 Deſtinatio ſola habetur pro facto, ſiue pro re perfecta, circa ea, quæ ſola deſtinatione perficiuntur, vt aſ ſignatione domus, vel prædij, vel fundi: quod latiùs explicatur. Et vide infrà, num. 81. & 82. vbi ſingularis theorica, & doctrina Baldi perpenditur. -  63 Deſtinatio cum habetur pro facto, ſiue pro re perfecta, non lenem, imò maximam præ ſtat coniecturam pro diſpoſitionis cuiuſlibet testamentariæ intelligentia & interpretatione. -  64 Secus in alijs, in quibus diuerſa militat ratio: & num. ſeq. -  65 Pecunia deſtinata ad emptionem prædiorum, non habetur pro re immobili; ex ſententia veriori. -  66 Deſtinatione patrisfamilias pertinentias conſtitui, modo actus interuenerit, mentem destinationis deſignans. -  67 Deſtinatione patrisfamilias prædia diiudicari & distingui, & deſtinationem rem perficere, dummodo durauerit diſpoſitio & voluntas deſtinantis in re deſtinata, ſecùs ſi à propoſito ſiue de ſtinato receſ ſum fuerit. -  68 Nam ſi conſtat de mutatione voluntatis, deſtinatio non attenditur. -  69 Et posterior actus, primo contrarius, tollit primum. -  70 Vſque adeò, vt destinatio ſemel facta, tacitè etiam reuocari poſ ſit; & ideò attendi debeat diſpoſitio tẽpore testamenti, nõ quæ ante à fuit. -  71 Et attenditur vltima conſuetudo, ſi diuerſimode vſus fuerit testator. -  72 Destinatio, aut vnio nihil operatur, ſi non facta fuit, vt perpetuò duraret; ſed ſolum temporaliter. -  73 Separatio partis fundi non perpetua, ſed propter vberiorem culturam, non facit fundum diuerſum. -  74 Socini Senioris in propoſito huiuſce materiæ ſententia & reſolutio, in conſil. 249. col. pen. lib. 2. confutatur. -  75 Destinatio ſola non habetur pro re perfecta, ſiuè pro facto in his, quæ opus aliquod habent annexum; idque iuxta diſtinctionem & doctrinam Bartoli, que probatur: & num. 58. ſup. -  76 Deſtinatio nihil operatur, quando deſinatum ad nouum opus, nondum erat cœptum; & ſi erat cœptum, erat valde remotum ab illo, ad quod deſtinatum fuerat. -  77 Deſtinatio operatur, quando destinatum ad nouum opus erat cœptum, & propinquum ad id, ad quod erat deſtinatum. Et tunc opus cœptum habetur pro perſecto. -  78 Potentia propinqua actui, habetur pro acta. -  79 Deſtinatio ſola non ſufficit, nec aliquid operatur circa ea, quæ ſui natura ex ſola deſtinatione non perficiuntur, vt in teſtamento, hæredis in ſtitutione, & maioratus fundatione: & num. ſeq. -  80 Destinatio aliquarum rerum ad maioratum faciendum, non efficit maioratum. -  81 Deſtinatum non habetur pro facto in his, in quibus eſ ſentia facti requiritur. -  82 Deſtinatio nõ inſpicitur, vbi requiritur verum factum hominis, ſed vbi ſola intentio perficit actum; tunc ſolà deſtinationis cauſa inſpicitur. -  83 Perfectum non dicitur, quod eſt in proxima di ſpoſitione ad perficiendum, vbi facti eſ ſentia requiritur; ſecùs vbi ſolius animi conſilium con ſideratur. -  84 Deſtinatio pro re perſecta, ſiuè pro facto habetur, cum tendit ad regulandam diſpoſitionem eius, qui deſtinauit; ſecùs tamen quoad regulandam legis diſpoſitionem. -  85 Item ſi non ſequatur abſurdum, vel contrarium iuri communi, aut voluntati teſtatoris, ſiue eius, qui deſtinauit, repugnans. -  86 L. 1. ff. de rebus dubiis, explicatur. & Hug. Donelli ad eum text. obſeruationes commemorantur. -  87 Senatus Hiſpalenſis definitiones duæ adducuntur in eo articulo, vtrum hodie alimenta filio ſpurio præ ſtanda ita ſint, vt ad hæredes eius tran ſeant, nec morte extinguantur: & num. ſeq. -  88 L. 9. Tauri, quæ eſt l. 7. tit. 8. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, expenditur in ipſomet articulo, an hodie quod alimentorum nomine datur ſpurio, ad hæredes eius tranſeat. Siuè an hodiè illegitimus tranſmittat ad hæredes Quintum, & de eo diſponere poſ ſit; & vide infrà, ex num. 100. cum ſeq. -  89 Quintum de quo in l. 9. Tauri etiam filijs legitimis exiſtentibus, relinqui poteſt filiis ex damnato coitu natis; quamuis mortua matre ab inteſtato filij eiusmodi Quintum non habeant, ſed alimenta duntaxat neceſ ſaria percipere poſ ſint. -  90 Quintum de quo in d. l. Tauri non ſuccedere loco alimentorum, ſed iure ſanguinis accipi à filijs ſpuriis. -  91 Et etiam filio diuiti poteſt à matre relinqui. -  92 L. 10. Tauri, quæ eſt l. 8. tit. 8. libr. 5. nouæ collect. Regiæ, inducitur, vt probare videatur, ſpurijs filijs, tam reſpectu patris, quàm matris, ſic alimenta hodie præ ſtari debere, vt ad hæredes eius tranſeant, nec morte extinguantur. Atque inde, quod illegitimus hodie tranſmittat ad hæredes Quintum, & alimenta, & de eis di ſponere poſsit. Et vide infrà, ex num. 106. & 107. & ſeq. -  93 Alphonſi Azeuedi obſeruatio quadam in propoſito dubio ponderatur, & reſpondetur eidem infrà, num. 123. -  94 Alimenta à maioratus inſtitutore præ ſtanda, non in vſufructu, aut annuo redditu ad vitam, ſed in rei proprietate præ ſtari. & aßignari debent: & vide infrà, num. 124. -  95 Ioannis Guillen à Cerbantes obſeruatio quædam in eodem dubio, de quo ſuprà, expenditur; & eidem reſpondetur infrà num. 125. -  96 Spurios & illegitimos filios poſ ſe agere aduersùs hæredes patris, Vel aui, qui vel nulla alimenta, vel minus competentia reliquit, vt congruæ & neceſ ſaria alimenta conſtituantur. -  97 Alimenta filijs ſpurijs, & illegitimis præ ſtari debere, non ſecundùm præciſam indigentiam naturæ, ſed ſecundùm qualitatem, & dignitatem ipſius, & parentis. -  98 Ad alimenta, quanta ſumma egeat filius ſpurius, vt dignoſcatur, reſpicienda eſt eius familia, vxor, & filij. -  99 Alimenta filio ſpurio à parente relicta, morte eius extingui, nec ad hæredes tranſire, in caſu ex facto occurrenti, & hoc numero relato, rectè, & iuridicè Senatum Hiſpalenſem definiſ ſe, prout hic obſeruatur, & numeris ſeqq. -  100 Alimenta alicui debens, poteſt eidem illa annua tim, & ad vitam tantùm aſ ſignare, eóque pacto, vt morte eius finiantur, nec ad hæredes tranſeant. -  101 Alimenta, quæ primogenitus tenetur præ ſtare fratribus, finiuntur cum vita fratrum. -  102 Legatum annuum alicui ſimpliciter relictum, etiamſi nulla alimentorum facta ſit mentio; præ ſumi in alimentorum cauſam relictum; ſi modò legatarius ſit pauper, & aliundè non habeat, vnde ſe alat. -  103 Legatum omne intelligitur pro alimentis, quando fit pauperi. -  104 Spurio egenti relictum, vel conceſ ſum præ ſumitur in dubio in cauſam alimentorum. -  105 Alimenta finiuntur morte eius, cui ſunt præ ſtanda, & non tranſeunt ad hæredes. -  106 Quinta bonorum pars, cùm ſimpliciter datur, vel relinquitur ſpuriis filiis à parentibus; præ ſumitur pleno iure relicta, & de ea ſpurij ipſi filij liberè diſponere poſ ſunt in vita, & in morte. Atque ita regulàriter tranſmittitur poſt lib. 9. & 10. Tauri, dummodò contraria non adſit parentum eorundem voluntas, expreſ ſa ſcilicet, vel tacita. Sic ſanè, cum alimenta annua ſpuriis dantur, vel relinquuntur à parentibus, aut fructus præ dij, qui ad alimenta ſufficiant; & generaliter quoties ex verbis diſpoſitionis patris, aut matris constare poſsit, voluiſ ſe eiſdem filiis pro tempore vitæ tantum annua alimenta relinquere; ad hæredes illa non tranſmittuntur. Atque ex voluntate duntaxat parentum, leges ipſ æ 9. & 10. Tauri, obtinent, vt procedere debeat, vel non, ipſarum deciſio. Nec contra voluntatem expreſ ſam, vel præ ſumptam parentum, aliquid ad hæredes ſuos filij ipſi ſpurij tranſmittent. Cùm eiſdem congrua & neceſ ſaria tantum alimenta pro tempore vitæ debeantur. Nec dictæ leges iuri communi derogent, niſi cum parentes Quintum integrum, aut aliquam partem, vel rem, liberè relinquere voluerint. Secùs verò ſi temporaliter, & ad vitam tantum. Quod latius explanatur, & numeris ſeqq. -  107 Vbi quamplurima obſeruanda, atque conſtituenda duxit Author, (vt moris habet) quo articulus ipſe Quinti bonorum ab ſpuriis tranſmittendi, vel non, diſtinctius, & accuratiùs explanatus, & elucidatus remaneat. Ac primum ſtatuit, quid de iure communi in propoſito dubio, tranſmitti, vel non, pro alimentis relictum: ſtatutum eſ ſet. Quid etiam poſt lib. 10. Tauri, quæ hodie eſt lib. 8. tit. 8. lib. 5. expreſsè conſtitutum fuerit. Vbi in effectu, quod ea lex in duobus diſcrepat à receptis ſententiis iure communi, vt hic videbitur. -  108 Ad alimenta congrua ſpurij, ſi Quintum non ſufficiat, quia patris facultates tenues ſint; an vltra Quintum aßignari debeat pro alimentis. -  109 Quid etiam è conuerſo, ſi Quintum excedat quantitatem alimentorum. -  110 Vel ſi filius ſpatius diues ſit. -  111 Fundus, vel aliqua res, aut etiam Quintum bonorum, cum à parentibus relinquitur ſimpliciter filiis ſpuriis; pleno iure, & in proprietate videtur relinqui, & ſuprà n. 106. -  112 Idque procedit, etiam ſi dicatur pro alimentis, vel ad alimenta. -  113 Quia cauſa, quæ reſpicit commodum, & fauorem legatarij, non reſtringit legatum, vel relictum. -  114 Tacita & coniecturata teſtatoris voluntas, quantum præ ſtare valeat, ad dignoſcendum, an Quinti, vel rei relictæ proprietas, an verò ſolus vſusfructus, vel alimenta annua cenſeantur relicta. -  115 Legatum reſtringitur ad vſumfructum, vel ad annua alimenta, ex coniecturata voluntate, licèt ceſ ſantibus coniecturis, poſ ſet importare proprietatem. -  116 Alimenta in propoſito articulo, quod à parente aſ ſignenturfilio ſpurio voluntariè, vel ipſo à iudice compulſo, vtrum interſit, vt diuerſum ius inducatur. Vbi etiam Cordubæ de Lara placitum explanatur. -  117 Guil. etiam Cerbantes obſeruatio quædam expenditur, & explicatur. -  118 Et Ludouici Molinæ pro reſolutione Authoris locus expenditur. -  119 Spurius filius, ſi de quinta bonorum parte, loco alimentorum ſibi relicta, non diſponat in vita, nec in morte; ad quem ipſa pertinere debeat. -  120 Vbi Azeue di conſideratio quædam confutatur. -  121 Altera quoque Auendañi ſubuertitur. -  122 Spurius vtrum grauari poſ ſit in Quinto. -  123 Azeuedi locus explicatur. -  124 Alimenta filiis legitimis, cum ex Regia facultate maioratus inſtituitur, an in proprietate præ ſtari debeant præcisè, & ſuprà n. 94. -  125 Ioannis Guillen à Cerbantes opinio confutatur. PRo dilucida, & notanda huiuſce cap. explicatione, (quod inuolutam admodum, nec ſatis diſtinctè explicatam materiam continet) obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco principaliter, ex deſtinatione etiam teſtatoris colligi coniecturam voluntatis ipſius,[*] & in caſu dubio rectam, & iuridicam interpretationem deduci, vt plus ſcilicet, aut minus contineatur, vel vt diuerſimodè diſpoſitio accipiatur, & quid comprehendatur, aut comprehenſum cenſeatur in ipſa diſpoſitione, aut relicto, melius intelligatur. Ita ſanè multorum iurium deciſione probatur, de quibus infrà; & in ſpecie adnotarunt quam plurimi iuris Interpretes, qui deſtina[*] tionis teſtatoris, ſiue patrisfamilias tractatum, effectus, & materiam exornarunt, atque explicarunt dilucidè, & quamplurimis caſibus applicarunt, qui eueniunt aſ ſiduè. Alexander ſcilicet, eruditè, & vtiliter (qui Bartol. Bald. & ordinarios pluribus in locis commemorant) in conſil. 223. per totum, vbi vide omninò, & in conſil. 170. ex num. 11. cum ſeq. & in conſil. 323. ex num. 3. lib. 2. & in conſil. 43. & in conſil. 97. lib. 3. & in. conſil. 171. ex num. 5. cum ſeq. vbi vide omninò, lib. 5. & in conſil. 204. num. 2. & ſeq. lib. 6. & in conſil. 150. lib. 7.   Iaſon. in l. beneficium, num. 8. & ſeq. ff. de conſt. Princip.   Roman. in conſ. 5. ex num. 3. cum ſeq.   Abbas in conſ. 62. & in conſ. 88. lib. 2.   Ioan. de Anan. in conſ. 98. per totum.   Anchar. in conſ. 291.   Felinus in cap. cum adeò 27. num. 4. colum. 2. de re ſcriptis.   Alberic. de Roſat. de ſtatut. part. 2. q. 205. tom. 2. fol. 53.   Staphil. de Grat. expectat. verſ. circa tertiam partem regulæ, num. 27. tom. 25. part. 1. fol. 288.   Socinus ſenior in conſil. 35. colum. 3. lib. 1. & in conſ. 249. column. penul. lib. 2.   Alciatus in conſ. 45. aliàs 293. lib. 9.   Ioannes Cephalus in conſil. 144. ex num. 15. cum ſeq. & in conſil. 92. lib. 1.   Socinus iunior, in conſil. 65. num. 28. & in conſilio 120. num. 45. lib. 1.   Marc. Anton. Natta in conſil. 243. per totum, lib. 2. & in conſ. 429. num. 1. & ſeq. lib. 3.   Carolus Ruinus in conſ. 71. lib. 2. & in conſil. 72. ex num. 12. eod. libr.   Cremenſis, ſingulari 63.   Petr. Paul. Pariſ. in conſ. 80. num. 34. & 40.   Rubeus, in conſ. 62. n. 2. & ſeq.   Craueta, in conſ. 205. n. 12.   Bertazol. conſ. ciuil. 87. n. 13.   Caputaq. deciſ. 342. part. 3.   Andr. Tiraquellus, de retractu lignag. §. 1. gloſ ſ. 7. n. 105. cum ſeq. & gloſ. 8. n. 25.   Anton. Gabr. commun. concl. lib. 1. tit. de præ ſumpt. concl. 12.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 9. tit. 2. n. 6. & 7. & ſeq.   Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 4. interpretat. prima, circa legata, dubitatio. 7. ex num. 39. vſque ad num. 60. fol. mihi 203.   Iacobus Menochius, de arbitrariis iudic. caſu 290 ex num. 1. cum ſeq. & in conſ. 337. ex num. 17. & num. 24. lib. 4.   Franciſc. Beccius, in conſ. 60. n. 32.   Burgos de Paz, in conſ. 8. n. 7.   Hippolyt. Riminald. in conſ. 244. n. 130. lib. 3.   Marcabrunus, in conſ. 5. n. 113.   Burſatus, in conſ. 2. n. 49.   Ioannes Guttierez, practicar. lib. 3. q. 72. num. 14. & ſequen. & num. 20. & 28.   Franciſc. Viuius, deciſ. 176. lib. 1.   Fabius de Anna, in conſ. 74. n. 88.   Hartm. Piſtor. qq. feudal. lib. 2. quæ ſt. 42. num. 41.   Anton. Galeatius Maluaſ ſia, in conſ. 69. n. 41. & ſeq. lib. 1.   Sfortia Oddi, in conſ. 21. vbi vide omnino, maximè ex num. 36. vſque ad num. 52. quoniam eò loci quamplurima in hac materia diſcutiuntur.   And. Gaill. practicar. obſeruat. lib. 2. concl. 62. ex num. 5.   Bernardus Græuæus, in addit. ibi, conſiderat. 1. num. 1. & quatuor ſeq. fol. 200.   Idem Græuæus, in addit. ad concl. 11. eiuſdem lib. 2. conſiderat. 1. & ſeq. ex fol. 32. vſque fol. 37. Petrus Surdus, deciſ. 134. num. 3. & 13. & 15. latiùs deciſ. 241. vbi diſputat, an legata poſ ſeſ ſione, ſeu fundo ſito in certo loco, veniant prædia alibi exiſtentia, quæ à teſtatore erant vnita, & annexa, & eodem nomine nuncupabantur. Et in hac ipſa teſtatoris, ſeu patrisfamilias deſtinatione dicit nonnulla notanda. Idem Surdus, in conſ. 195. per totum, lib. 2. vbi vide omnino, quia vtiliter admodum, & eruditè (vt adſolet) loquitur in eadem materia. Hugo Donellus, commentar. iur. ciuil. ad legem primam, ff. de rebus dubiis. Stephan. Gratian. diſceptat. forenſ. c. 126. vbi ferè omnes Petri Surdi reſolutiones, dict. conſ. 196. adducit, & alia quoque vltra eum, in propoſito huiuſce materiæ expendit. D. Perez de Lara, de anniuerſar. lib. 1. cap. 20. ex num. 53. Cardinalis Dominicus Tuſchus, practicarum concl. iuris, tom. 2. littera D. concluſ. 273. fol. 599. Et ij quidem omnes vnanimiter adnotarunt,[*] fundo certo legato, venire quidquid eo nomine teſtator nuncupabat; vt probat textus in l. prædiis, §. Titio Seiana, ff. de legat. 3. vbi ait, relictis Se ianis prædiis, includi quoque Gabiniana, ſi in rationibus teſtator ea quoque Seiana appellabat: ad idem eſt text. l. Seiæ, §. Tyrannæ, ff. de fund. inſt. & instrumento leg. vbi paſcua ad vſum fundi deſtinata, cedunt legato fundi, licet ſint ſeparata, & [*] diſtincta, ſi tamen eodem nomine nuncupabantur à teſtatore; & Bartol. ibi notat, dicens, non obſtare, ſi qua etiam eſ ſet ſeparatio. Baldus etiam in l. emptorem, num. 9. C. locati, vbi per hæc iura dixit, quòd ſi Abbas habens vnam planitiem, quàm dicebat planum Bichonij, ſub qua erat altera quæ appellabatur planum Sancti Chriſpoliti, licèt omnes poſ ſeſ ſiones poſitas in plano Bichonij, veniunt etiam bona Sancti Chriſpoliti, ſi conſueuit omnia illa prædia locare ſub nomine Bichonij. Sequitur Socinus in l. 1. num. 7. ff. de rebus dubiis, vbi ſubdit, in facti contingentia con ſuluiſ ſe, cum habens magnam poſ ſeſ ſionem, ſub ſe continentem particulares poſ ſeſ ſiones, quas ſolebat diuiſim locare diuerſis perſonis, haberet etiam nemus, quo conductores ſolebant pro ſuarum poſ ſeſ ſionum neceſ ſitate gaudere, & vendidiſ ſet vnam ex dictis poſ ſeſ ſionibus, datis certis confinibus, quæ excludebant nemus; quod in ea venditione includeretur vſus dicti nemoris, licèt finium deſignatio non conueniret; & inter alia mouetur ex dictis iuribus, & ex deciſione Baldi, in loco præallegato. Per eoſdem etiam textus dicit Alexand. In conſ. 150. in princip. volum. 7. quod ſub legato terrarum de Villanoua, veniunt etiam illa, quæ ſunt extra Villamnouam, quando teſtator illas vocabat poſ ſeſ ſiones de Villanoua. Similiter Cephalus, dict. conſ. 144. num. 15. concludit, (ſed Alexandri mentionem non facit) quod in relicto prædiorum Caſ æ nouæ, veniunt prædia poſita ſub aliis territoriis, ſi nomine prædiorum Caſ æ nouæ vocabuntur à teſtatore; refert & ſequitur ſuperiora poſt Manticam, Prætis, Socinum iuniorem, & Alciatum; quos etiam citat Petrus Surdus dicta deciſ. 241. num. 10. & 11. vbi concludit in hunc modum; Ita ergo in propoſito, cum omnia hæc prædia ſub nomine prædiorum Sancti Danielis vocarentur à teſtatore, veniunt in relicto facto de præ diis Sancti Danielis, licèt ſint in alio loco poſita. Et in confirmationem adducit Surdus ipſe num. 15. quòd cùm teſtatoris voluntas teneat primum locum, l. in conditionibus, ff. de condition. & demonſt. interpretatio fieri debet in vltimis voluntatibus, non quemadmodum ſe habet veritas, ſed ſecundùm ipſius teſtatoris opinionem, l. quo loco, §. 1. vbi Gloſ ſ. in verſ. alterum, ff. de hæred. Inſtit. atque ibi ſequuntur Bartol. Bald. Angel. Immola, Caſtren ſis, & alij Gloſ ſ. in l. ſeruo manumiſ ſo, vbi Iaſon, num. 2. ff. de cond. indeb. & dicit Angelus, in dict. l. quo loco, §. 1. quod diſpoſitio teſtatoris capit ſub ſtantiam ab eius opinione, non à vera ſubſtantia terminorum, & vbi agitur de intelligenda voluntate teſtatoris, attendimus eius opinionem, eàque facit ius, ſecundùm Bald. Prætis, & Manticam, quos ibi citat Surdus, num. 16. & ſubdit eodem numero, & num. 17. quod dictum de opinione teſtatoris, locum etiam habet in vſu teſtatoris, quia illa attenditur, & ex eo colligitur voluntas, & res talis iudicatur, qualis fuit in vſu teſtatoris, vt probatur in d. l. prædiis, §. Titio, ff. de legat. 3. & voluntas colligitur teſtatoris, ex vſu loquendi, intelligendi, & vtendi, ſecundùm Bartol. In l. Labeo. in fine, ff. De ſupellect. legata. Et alios relatos ab eodem Surdo, n. 18. qui rem in hunc modù abſoluit: Licèt ergo prædia ſint certo loco deſignata, quia tamen teſtator omnia nominabat, tanquã eſ ſent in eodẽ loco po ſita, pro eo habetur, ac ſi eſ ſent in eodẽ loco: & videmus, quod Alexãd . Simon, Mantica, Cephalus, & alij ſupra citati loquuntur, quando legatũ erat certis finibus deſignatum; & tamen, quia bona extra illos confines poſita, ſub eodem vocabulo denominabantur à teſtatore, volunt, quod ſint incluſa in legato. Si teſtator conſueuit aliquem appellare libertum ſuum, qui tamen talis non erat, continetur appellatione libertorum ſuorum, l. alimenta, §. 1. ff. de aliment. & cibar. legat. vbi Bartolus dicit, quod appellatione filiorum continetur nepos, quem teſtator conſueuit appellare filium, Bald. Roman. Caſt. Aretin. Gabr. Mant. &c. Hactenus Petr. Surd. cui conuenit omninò Sfortia Oddi in conſ. 21. ex n. 29. vſque ad num. 36. vbi num. 34. expendit textum in præcitata l. prædiis, §. Titio Seiana, prout Surdus eum expendit, & ſubdit in hunc modum: Neque mouent, quod ibi teſtator illa prædia Gabiniana vna cũ Seianis comparauerit; quia (vt textus dicit) non ex hoc fit illa interpretatio, ſed ex eo, quia teſtator ſic ipſe communi vocabulo nuncupabat Seiana: quinimo in tantum cauſatur hoc à dicta conſuetudine ſic nuncupandi ipſius teſtatoris, & non propter comparationem ſimultaneam, vel propter cohærentiam, quod aliàs, neque cohærentia, neque ſimul facta comparatio prædiorum, neque quod ſine his prædiis fundus excoli non poſ ſit, facere poßint quod veniant in legato, ſi verba non patiuntur, l. prædia, §. Finali. ff. De fundo inſt. & inſtr. & tamen ſi teſtator dicta prædia ſub eodem vocabulo ſit ſolitus appellare, veniunt in legato, etiam ſi verba non patiantur, ſecundùm Gloſ ſam, & Bartol. ibi, per d. § Titio, & per alia iura. Probat etiam Sfortia ipſe, n. 30. per text. in l. ſeruis vrbanis, ff. de legat. 3. vbi dicit textus, illos dicendos ſeruos vrbanos, quos inter ſeruos vrbanos paterfamilias annumerare ſolitus ſit: & n. 31. per tex. in l. pediculis, § argento, ff. de au[*] ro & argento legato, & n. 32. per communem concluſionem Doctorum, quæ eſt; quod verba teſtatoris ita accipienda & intelligenda ſunt, prout te ſtator ipſe intelligere, & accipere conſueuerat, vt per Socin. & Alciat. ibi relatos: & n. 33. per text. in l. ſi quis vinum, §. hæc omnia, ff. de tritico, vino, vel oleo legat. nam clarum eſt, quod ſub vocabulo vini, non comprehenditur acetum, vel acinaticium, vel cydoneum, quod ex pomis cotoneis fit, neque cætera poculenta id genus; textus eſt in dict. l. ſi quis vinum, §. acinaticium, & tamen in dict. §. hæc omnia: dicitur, quod ſi teſtator hæc omnia in vſu pro vino, & vini numero habuerit, in legato vini comprehenduntur. Accedit etiam ſuperioribus Iacob. Menoch. dict. conſ. 337. n. 17. 18. & 19. lib. 4. vbi inquit, quod ſuperioribus doctrinis adductus, conſuluit Ioannes de Anania in conſ. 98. col. 2. verſ. circa primum, quod in venditione fundi non attenditur nomen differens ſpeciali vnius partis rei, quando ille venditor habebat illos duos fundos pro vno, & eodem. Adducit etiam text. in dict. l. prædiis, §. Titio, & in d. l. Seiæ, §. Tyrannæ ff. de fundo inſtr. inſtrumentòque legat. & refert doctrinam Baldi in dict. l. emptorem, num. 9. de qua ſupra per Surdum. Eundem quoque Baldum recenſet in conſ. 422. Super quib. lib.4 quod venditio podere cum toto territorio, & diſtrictu, veniunt etiam alia prædia exiſtentia in alio territorio, quæ partem illius poderis conſtituebant. Pro quo facit text. in l. locus eſt, ff. de verb. ſignif. iuncto text. in dict. l. prædia, §. fin. & in d. §. Tyrannæ, quia clarum eſt, quod fundus dicitur habere ſuos fines certos & limitatos, dict. l. locus eſt, & ibi Gloſ ſ. Et[*] proptereà qui legat fundum, non legat prædia extra fines fundi poſita, ex d. §. fin. Sed tamen ſi dicta[*] loca ex vſu, & conſuetudine ſua teſtator ſolitus fuerat appellare ſub vno nomine cum dicto fundo, veniunt in legato fundi, vt dictum eſt: & adducit Sfortia, dict. conſ. 21. n. 36. & 37. & n. 38. ponderat[*] textum in l. cum quæ. Romæ eſ ſent, ff. de legat. 3. vbi legatum eorum, quæ Romæ eſ ſent, comprehendit etiam ea, quæ in horreis cuſtodiæ cauſa extra vrbem poſita ſunt: qua licèt de ſtricta ſignificatione huius verbi Romæ, venirent tantum, quæ intra mæ [*] nia dictæ vrbis repoſita eſ ſent, tamen ex conſuetudine receptum eſt, vt veniant etiam ea, quæ extra mænia, propè tamen vrbem Romanam eſ ſent, ex l. vt Alfenus, ff. de verb. ſignif. & n. 41. & 42. Repetit quoque Sfortia metipſe deciſiones illas duas, alteram Baldi in dict. l. empt. n. 9. alteram Alexand. in d. conſ. 350. in princ. lib. 7. de quibus per Surdum relatum ſupr. n. 4. quod in locatione facta omnium[*] poſ ſeſ ſionum, quas Abbatia habet in plano Bichonij, veniunt etiam poſ ſeſ ſiones, quas Abbatia habet in plano Sancti Chriſpoliti, licèt vnus iſtorum locorum, non veniat appellatione alterius, ſcilicet Abbatia ſolita erat per prius ſub vno nomine nuncupari; vt per Baldum ibi. Similiter, quod ſub le[*] gato terrarum de Villanoua, veniunt quoque terræ ſituatæ extra dictam Villamnouam, ex eo quia teſtator vocabat illas omnes ſimul terras Villæ nouæ, vt latius per Alexand. ibid. pro quo vrget non mediocriter text. in l. ex facto, §. rerum autem Italicarum, ff. de hæred. Inſtit. vbi ſub legato rerum[*] Italicarum veniunt quoque res in prouinciis exi ſtentes, ſi paterfamilias deſtinauerat illas, vt in Italia eſ ſent, & illis deſeruirent. Sicut etiam conſiderauit vitra Authores relatos ſuprà, Franciſcus Viuius, deciſ. 176. in illo dubio, quando legatur do[*] mus, & poſt teſtamentum emitur alia domus per teſtatorem contigua domui legatæ; & inquiritur, an cedat legato; & diſtinguit, quod quando habet exitum, & introitum per domum legatam, legato cedit, quia ex vſu, & conſuetudine, atque deſtinatione, eadem videtur, non diuerſa domus; ſecùs verò, quando non habet exitum, & introitum; quia cum diuerſa verè fuerit domus ab initio, nec vſus, aut conſuetudo, ſiue deſtinatio acceſ ſerit, nulla poteſt conſiderari ratio, qua domus ea legato cedat, vel abſque vsu, & deſtinatione teſtatoris eadem videri poſ ſit. Superiora quoque comprobat Stephanus Gratianus, diſcept. forenſ. dict. c. 126. ferè per totum, & [*] n. 6. & 7. conſtituit ſingulariter, quod ad dignoſ cendum, an vna res veniat in legato alterius, iura non tam reſpiciunt intentionem teſtatoris, quando rem emit, quàm vſum, in quo frequenter teſtator eam habuit; quia voluntas teſtatoris tacitè colligitur ex vſu, l. damnas, § finali, ff. de vſufructu legato, l. teſtatrix, in principio, ff. ſi ſeruitus vendicetur. Et exornat Surd. In conſ. 195. n. 15. lib. 2. vt probet,[*] vſum teſtatoris attendi, indèque infert poſt Alex. quod ſi teſtator conſueuit quandam Cameram locare, ſed tempore teſtamenti ea vtebatur pro ſe, & familia, quod tunc ea venit in legato domus, ſequitur Gratian. dict. n. 7. per tex. in l. Mela 14. verſ Sed ſi alimenta, ff. de aliment. & cib. legat. & num. 11. inquit, quòd vt res domui coniuncta, veniat in[*] conceſ ſione domus, requiritur non ſolùm quod ſit deſtinata ad vſum illius, ſed vt etiam habeat aditum ad domum, & conſueuerit cum illa locari, & eodem pretio fuerit empta cum ipſa domo, l. prædiis, §. balnea, ff. de legat. 3. & per Surd. in conſ. 207. num. 6. & per tot. lib. 2. inquit etiam idem Gratian. eod. c. 126. n. 13. & 14. quod appellatione domus[*] non venit apotheca, niſi quando apparet ex coniecturis, quod partes voluerunt illam eſ ſe de pertinentiis domus, cùm aliàs non dicatur eſ ſe acceſ ſoria ad domum, neque illius appellatione veniat, præ ſertim quando non eſt in ipſa domo, ſed ſepa rata à reliqua parte illius; ſecus in contigua, & exiſtente aditu: quemadmodum etiam pratum veniret appellatione fundi, quando eſ ſet coniunctum fundo, & vno nomine vocaretur, aliàs ſecùs; vt per Rebuffum ibi relatum à Gratiano, num. 19. qui idem ſtatuit in horto, vt dignoſcatur, an veniat appellatione domus, nec-ne: & num 1. & quatuor ſeq. adducit etiam alia, idem propoſitum concer[*] nentia: & hactenus de prima obſeruatione in hac materia. Secundò deinde & principaliter, atque in neceſ ſariam conſequentiam eorum, quæ adnotata, & ſcripta remanent, obſeruandum, & conſtituendum erit (quod etiam præcitati Authores ſup. num. 2. vnanimiter tradiderunt) ex deſtinatione, & volun[*] tate patrisfamilias, non ex aliorum ſententia, præ dia debere diiudicari, l. quod in rerum, § ſi quis poſt, ff. de legat. 1. l. ſi domus, in principio, vbi Bartolus, & alij, & l. ſi ex toto, ff. eod. tit. I. Caius, §. 1. ff. de legat. 2. l. prædiis, §. ſi quis domum, ff. de legat. 3. & ibi declarat Bartolus, num 1. Tiraquell. de retràctu lignagier, §. 36. gloſ ſ. 3. num. 4. Cephalus in conſil. 144. num. 16. lib. 1. Natrat in conſ. 446. num. 5. Mantica de coniect. vltimar. volunt. lib. 9. tit. 2. num. 13. Petrus Surdus, deciſ. 241. num. 12. & 13. qui inquit num. 14. quòd prædictorum ratio eſt, quia prædia conſtituentia[*] vnum podere, ſeu vnam poſ ſeſ ſionem, licèt ſint in multa corpora diuiſa & diſtincta, tamen habentur pro vno corpore, propter patrisfamilias deſtinationem, l. Caius, § 1. ff. de legat. 2. per quem textum ita dixit Iacob. Belu. quem citat Imola in l. 3. in fin. princip. ff. de acquir. poſ ſeſ ſ. vbi etiam Cumanus, Natta dict. conf. 446. num. 3. Surd. dict.[*] num. 14. & deciſ. 134. num. 3. 13. & 15. vbi etiam inquit, quod domo vendita, veniunt omnia ea, quæ ſunt deſtinata ad perpetuum vſum domus, l. prædiis, §. qui domum, ff. de legat. 3. l. fin. ff. de ſupell. legat. l. fundi, § Labeo, ff. de action. empti, & citat Abbatem, Ruinum, Iaſon. & Manticam, ita tenentes: & adiicit num. 4. de iis, quæ affixa ſunt, non eſ ſe dubium quin veniant, l. quæ ſitum, §. Papinianus, ff. defundo inſtruct. & in §. ſpecularia, l. cum fundus, ff. eod. tit. latè Cephalus in conſil. 92. lib. 1. licèt aliquando etiam amoueantur, imo & amota reperiantur, vt in dicti. §. ſpeculiaria. Idem dicitur in l. fundi, §. item conſtat, ff. de action. empt. vbi quæ ſunt domus causâ parata, non deſinunt illius pars eſ ſe, ſi aliquando amota ſunt, ſi tamen reponenda ſunt. Ea etiam veniunt, quæ affixa non ſunt, quia ſat eſt fuiſ ſe deſtinata ad perpetuum vſum domus, nec requiritur copulatiuè, quòd ſint affixa, & quod ſint ad perpetuum vſum deſtinata, ſed ſola deſtinatio ſufficit: l cætera, §. hoc Senatuſconſulto el 2. ff. de legat. 1. I granaria, ff. de action. empti. Prout inducit, & latius explicat Surd. d. deciſ. 134. num. 13. & duob. ſeq. idem Surd. In conſil. 195. numero 1. & duob. ſeq. lib. 2. vbi quòd deſtinatione patrisfamilias pertinentiæ dignoſcuntur; & qui hortum domus cauſa comparauit, legando domum, videtur hortum quoque legaſ ſe, & hortus cedit illi domui, per quam erat aditus ad eum; ſi tamen teſtator non eum deputauerat ad vſum alterius domus, quia deputatio, ſeu deſtinatio attenditur magis quam aditus; prout hæc omnia latiùs comprobat ibi. Menoch. etiam in conſ. 337. num. 24. lib. 4. vbi inquit, quod deſtinatione ſola[*] teſtatoris, ſiue patrisfamilias fundus conſtituitur, dilatatur, & limitatur, l. plane 1. § vltimo, ff. de legat 1. & l. ſiquis duas, § ſi quis partem verſic. planè ſi diuiſit, ff. commun. præd. & hæc ipſa deſtinatio,[*] vſus, & conſuetudo teſtatoris ſufficit ad declarandum, quid in legato contineatur, l. ſi quando, ff. de auro & argent. legat. idem Menoch. ibid. num. 25. vbi explicat l. Seiæ, tyrannæ, ff. de fund. inſtruct. & num. 26. & 27. explicat quoque traditiones illas Bald. & Alexand. de quibus ſupr. num. 14. & 15. Tiraquell. de retract. lignag. §. 36. gloſ ſ. 3. numer. 4. Stephan. Gratian. diſcept. forenſ dict. cap. 126. vbi agit de his, quæ veniunt in legato propter deſtinationem. Bernard. Græuæus, in addit. ad Andr. Gail, lib. 2. concluſ. 62. conſiderat. 1. ex num. 1. vſque ad num. 6. fol. 200. Sfortia Oddi, dict. conſ. 21. ex num. 44. vſque ad 52. vbi in comprobationem præ dictorum Primò ponderat text. in l. ſi cui ædes, ff. de legat. 3. vbi ſi teſtator habebat binas domos,[*] & ad vſum vnius illarum deſtinauit partem alterius, & ita ipſe vſus fuerit, dicitur illa pars cedere alteri domui, ex vſu & voluntate patrisfamilias, & in legato illius venire, licèt ſit verè pars alterius domus, non illius, à qua ſeparata eſt. Secundò adducit textum in l. ſi quando, & quod ibi notat Bartol. ff. de auro & argent. legat. videlicèt,[*] quod quando teſtator ex vſu, & deſtinatione ſua voluit, quod aliquid eſ ſet acceſ ſorium alterius rei, venit ſub legato illius rei principalis, licèt aliàs non veniret; idque propter rationem generalem l. etſi non ſunt, §. perueniamus, eo tit. dum dicitur, quod quando aliquid eſt propter aliud, cedit legato illius rei propter quam eſt, & cuius commodo deſtinata eſt. Tertiò expendit textum in l. ſi quando, ff. de fund. Inſtruct. vbi in legato mancipiorum ſic facto, Quæ nunc ibi ſunt, do, lego: veniunt[*] etiam, quæ ex poſtfacto teſtator ibidem eſ ſe voluit, ſi conſtet de voluntate eius. Quartò citat text. in l. prædiis, §. balneas, ff. de legat. 3. vbi in le[*] gato domus venit etiam hortus, quando hortus fuit deſtinatus à teſtatore viuente, pro additamento domus; licèt aliàs non veniret, l. olym[*] pico, ff. de ſeruit. vrban. præd. & ex Surd. & Gratian. retuli ſuprà, numero 22. Denique & Quintò inquit Sfort. ipſe præcitato conſil. 21. num. 51. quòd[*] confinium rigor, & reſtrictio non attenditur, vbi deſtinatio patrisfamilias adeſt in contrarium; nam tunc etiam ea, quæ extra confinia ſunt, intelliguntur intra; ita vt in ſumma, ex voluntate teſtatoris augmentum, vel reſtrictionem confinia recipiant, l. eos, ff. ſin. regund. & l. prima, C. eodem, cum ſimilibus, per Tiraquel. de iure primogen. quaest. 73. numero 4. Superiora quoque adducta ex num. 23. comprobat, & latè exornat Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 4. interpretat. 1. circa legata, dubitatione 7. ex numero 39. cum mullis ſeq. vbi quod poderis appellatione vehit quidquid te ſtator ſub cura vnius coloni laborari fecit, licèt prædia ipſa in diuerſis partibus ſita ſint; quia in[*] hoc attenditur deſtinatio, & voluntas teſtatoris, ſicut in fundo conſtituendo, vt per eundem Tiraquell. dicta quæ ſt. 173. num. 3. Cephalum, in conſilio 144. num. 18. lib. 1. Sfortiam Oddi, dicto conſ. 21. num. 18. Generaliter etiam, quòd deſtinatione,[*] vſu, & conſuetudine patrisfamilias, pertinentiæ rerum legatarum dignoſcantur; exornat quamplurimis Prætis ipſe, ex dicto num. 39. vſque ad numerum 50. vbi pro regula generali conſtituit, quòd[*] deſtinatio in pluribus probat voluntatem teſtatoris, & Coniecturam, atque interpretationem ip ſius inducit; vt ibidem proſequitur: & num. 51. ſcribit, quod res, vel pecuniæ deſtinatæ per te[*] ſtatorem alicui portioni relictæ alij, debent cedere eidem portioni: & numero 52. quod legato fa[*] cto de Calendario, veniunt pecuniæ deſtinatæ ad Calendarium: & eodem num. 52. quod ſub legato[*] lignorum, venit lignum ad concidendum deſtina tum: & num. 53. quod deſtinata ad opus alicuius[*] loci, etiam reperta in alio loco, accedunt loco operis, & non in quo morari contigerit: & n. 54. quod deſtinata, & præparata ad ornamenta, eo[*] rum loco, & appellatione comprehenduntur ſecundum voluntatem teſtatoris: & num. 58. quod legatum factum vxori de veſtibus ſuis, quas in[*] domo habet, comprehendit etiam veſtes, quæ erant extra domum, & de nouo fiebant, propter deſtinationem, & finale propoſitum teſtatoris: & iunge Graſ ſum, §. Legatum, quæ ſt. 21. vbi explicat,[*] vtrum veſtibus legatis, debeatur veſtis ſciſ ſa, ſed nondum parata, apud ſartorem exiſtens. Denique inquit ipſe Prætis, num. 59. quod res deſtinatæ ad[*] dotem, idem habent iudicium, quod dos ipſa. Rurſus & doctrinas eaſdem, adductas ſuprà ex dicto num. 23. Cardinalis Dominicus Tuſchus exornauit, practicar. concluſ. iur. tom. 2. litera D. dicta concluſ. 273. fol. 599. vbi ſcripſit, num. 1. quod ſi[*] dominus fundorum plurium animo ſuo deſtinaret, quod vnicus eſ ſet fundus, talis deſtinatio attenditur: & ſi minuit ab vno fundo, & applicat alteri, videtur in dubio ita deſtinare, modo talem applicationem nunquam mutauerit: & num. 2. quod ſi teſtator legauit domum ſuam, conſinatam[*] talibus confinibus, veniunt coquina, & omnia, quæ ſunt intra confines, & ſpectant pleno iure ad teſtatorem, quia ex deſignatione confinium rei legatæ, inducitur deſtinatio: & num. 3. quod ſi[*] dominus ſtationem domui contiguam deſtinauerit, vt ſit vnica domus, eo caſu ſub diſpoſitione domus cenſetur etiam venire ſtatio, quando erant[*] ſub eiſdem confinibus: & num. 4. quod in legato domus venit pars deſtinata ad vſum, videlicet locus pro lignis, camera pro ſeruitore, quibus vtebatur teſtator, ſi vltimo loco iſta ad vſum domus legatæ retinebat: & num. 5. idem eſ ſe, etiam ſi aliquando teſtator locauerit cameram cum apotheca ſeparatim à domo, quando vltimo tempore legati vtebatur tanquam vnita domui (quod infrà dicetur) & num. 16. quod legatis prædiis de homagio,[*] vt quid veniat dignoſcatur, attenditur deſtinatio patrisfamilias legantis, quia quidquid ipſe fuit conſuetus comprehendere, illud continetur: & num. 17. quod cùm eſt dubium, quid comprehendatur in legato, vel in diſpoſitione, attenditur deſtinatio, & vſus tempore mortis teſtatoris: & idem inquit num. 18. & 19. quòd attenditur deſti[*] natio principalis, vt ſi domus pro parte ad vsum canapis dicatur deſtinata principaliter, tota ad vſum canapis dicatur deſtinata: & num. 21. vendito prædio cum ſuis iuribus, & pertinentiis, deſtinationem, & vſum venditoris inſpici debere, ad definiendum quid ſit venditum: & num. 23. de fabrica deſtinata ad vſum caſtri, de quibus etiam[*] Ioann. Gutierr. practicar. lib. 3. quæ ſ. 72. num. 14. & ſeq. & num. 20. vbi inquit, quod conceſ ſo caſtro in feudum, intelliguntur conceſ ſ æ munitiones ibi[*] perpetuò poſitæ pro cuſtodia caſtri, ex patrisfamilias deſtinatione, quamuis non ſint affixa, vt trabuchi, manganella, baliſtæ, & ſimilia. Et n. 14. quòd lex 46. Tauri, habet locum in meliorationibus factis in hortis iunctis domui principali ma[*] ioratus, ſecus ſi diſiuncti ſint horti, quamuis de ſtinati vſui eiuſdem domus. Et num. 28. quod pecuniæ, quibus arma comparantur, & etiam for[*] talitia defenduntur, reconditæ in eis, ac deſtinatæ ad id, non efficiuntur maioratus, quia vtroque caſu non cenſentur deſtinatæ, aut appoſitæ, vt perpetuò maioratui cederent, ſed vt deſeruirent tantùm temporaliter, vt latiùs ibi; & vide omnino Barboſam in l. diuortio, §. finali, 1. part. ex num. 134. fol. 1220. per Anton. etiam Galeatium Maluaſ ſiam, in conſi. 96. num. 41. & ſeq. lib. 1. vbi ſingulariter, quòd patrisfamilias animi deſtinatione voluntaria de pertinentiis caſtri effici poſ ſunt, quæ aliàs de iuriſdictione non erant; & contraria eiuſdem deſtinatione eſ ſe deſinunt; ſecùs verò ex deſtinatione neceſ ſaria, atque ex neceſ ſitate quadam, vt creditori ſatisfaceret paterfamilias; quia tunc non fiunt de pertinentiis caſtri: & loquitur is Author, quando terræ quædam dicebantur factæ pertinentes ad caſtrum, quia ſimul vno pretio olim cum caſtro fuerunt in ſolutum datæ, atque ita non fuit deſtinatio voluntaria. Loquitur etiam, quando ipſ æmet terræ ſeparatim ſine caſtro poſtmodùm traditæ fuêre, quia tunc ceſ ſat acceſ ſio, & ſubdit, non obſtare, quòd ex quo dictæ terræ poſtmodum reuerſ æ fuerunt ad eum, qui poſ ſidebat caſtrum; priorem reaſ ſumpſerunt naturam, l. ſi vnus, §. pactus ne peteret, ff. de pactis, & conſequenter denuò acceſ ſerunt caſtro: Quia reſpondet in hunc modum: Illud etenim potuiſ ſet eſ ſe verum, quando de eadem poſ ſidentis voluntate conſtitiſ ſet, qui ſimiliter in eodemmet propoſito perſeuerare intellexiſ ſet, vt dictæ petiæ terræ pertinerent ad castrum: ſed in occurrenti caſu apparet totum contrarium ſcilicet non fuiſ ſe eiuſdem voluntatis, ex quo deueniendo ad terrarum, & castri alienationem, diſtinxit, & ſeparauit earundem rerum pretia, & ſic voluit eſ ſe plures, & diuerſas venditiones, argumento eorum, quæ habentur in § ſed & ſi quis, l. plane 1. vbi pars fundi, fundus dicitur, ſi de mente teſtatoris appareat: & in l. quod in rerum, §. ſi quis, ff. de legatis primo, vbi potrenius fundi diuiſionem, plures fundi facti ſunt, &c. Et hactenus de ſecunda obſeruatione in hac materia, ex qua elicitur manifeſtè materiam totam ipſam coniecturalem eſ ſe & præ ſumptam, ex de ſtinatione patrisfamilias deductam, & ab eius voluntate prudentem omninò (vt dixi.) Rurſus & tertio loco obſeruandum, atque con ſtituendum erit, eoſdemmet Authores, in initio huius cap. commemoratos, vnanimiter quoque[*] maiori ex parte conuenire in alio; videlicet deſtinationem patrisfamilias haberi pro re perfecta, ſiue pro facto; quod Petrus Surdus, per totam illam deciſ. 241. præ ſentit apertè, & in conſil. 195. n. 2. adnotauit expreſ ſim, in illis verbis: Et ratio eſt, quia deſtinatum habetur pro facto l. & ſi non ſint, §. quid ergo, l. lana, & l. vestimentorum, ff. de auro & argent. lega. I. ligni, §. 1. ff. de legat. 3. l. ſi chorus, §. 1. ff. eodem, l. cætera §. hoc Senatuſconſultum, ff. de legat. 1. Pari ſius in conſil. 125. num. 11. volum. 4. Menoch. de arbitrar. iudic. caſu 290. num. 19. Gabriel. lib. 1. tit. de præ ſumpt. concluſ. 12. in principio, Beccius; in conſ. 60. num. 32. Et vltra relatos à Surdo, Simon de Præ tis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 4. interpretatione prima, dubitatione 7. ex num. 39. cum ſeqq. Alexand. in conſi. 97. num. 3. verſi. ad idem adducunt, lib. 3. per text. in l. & ſi non ſint, §. infecti, ff. de auro & argen. legat. & in l. lex Iulia ff. de fundo dotali, Ancharanus, Rota Romana, Staphilæus, Dominicus, Albericus, Felinus, Bertachinus, Ioannes de Silua, & alij, quos d. præ ſumpt. 12. num. 1. Gabriel retulit, & inde infert ad multa, ex num. 2. vſque ad 12. Poſ ſunt etiam pro eadem ſententia expendi alij Authores, quos adducit Tiraquell. de retract. lignag. §. gloſ ſ. 7. num. 106. & 107. vbi alia iura in id ponderat Martinus Monter à Cueua, deciſ. 17. Regni Aragon. num. 9. in fin. & num. 10. qui etiam comprobat nonnullis. Cæterum contrariam ſententiam, imo deſtina[*] tionem non haberi pro re perfecta, ſiue pro facto, per text. in l. ſi nondum, C. de furtis, & in d. l. cætera, §. ſed ſi parauerit, ff. deleg. 1. & in l. cum in fundo, §. fundus, ff. de iure dotium, tenuerunt Bald. Angel. Aretin. Caſtrenſ. Alexand. Cuman. & alij, quos retulit Anton. Gabriel, de præ ſumpt. d. concl. 12. num. 12. qui inde ex num. 13. infert ad multa, & per diſcurſum infinitos aljos allegat, qui in eadem fuere ſententia; & deſtinationem pro facto non haberi, aſ ſeuerarunt conſtanter. Et pro eadem parte retulit Cynum, Rayner. Iacob. Bald. Angel. Imol. Florian. Alexand. Aretin. Iaſon. Cuman. Albericum, Socin. iun. Bologn. & alios Andr. Tiraq. de retract. lignag. §. 1. d. gloſ ſ. 7. num. 108. & vide num. 109. Iacob. Menoch. & Petr. Surdum provt ſtatim referam eos. optimè Iaſ. in dict. §. ſed ſi parauerit, num. 1. & 15. vbi expreſ ſim deducit, deſtinata ad ædificium, non cenſeri pro ædificio, & pro affixis ædificio: & quod deſtinatum non habetur pro facto, nec pro adimpleto, & ſic deſtinata ad aliquid faciendum, antequam fiant, non habentur pro factis: ac denique, quod deſtinatum non operatur idem, quod factum: vt latiùs ibi per diſcurſum dict. n. 1. & 15. Quod ſi eoſdem Authores, & omnes huc vſ que in propoſito articulo (an deſtinatio habeatur pro re perfecta, ſiue pro facto) Scribentes perlegerit quicunque originaliter, & attentè, nec aliquid prætermittat eorum omnium, quæ hactenus tradita ſunt ab aliis, certam aliquam reſolutionem deducere non valebit, nec propoſitas contrarias doctrinas conciliatas, aut perfectè explicatas inueniet. Imò ſi ipſoſmet Authores euoluerit diligenter, inuenit equidem, ex profeſ ſo videri eiuſdem articuli reſolutionem, atque explanationem permittere, & conſultò ſe ad alios referre, quod veram ſententiam non attigerint, aut aſ ſequi non potuerint. Sic ſanè (vt alios omittam conſultò) cum in ipſomet dubio verſaretur Tiraquell. dict. gloſ ſ. 7. num. 110. nequaquam explicauit illud, ſed ſe remiſit ad Barthol. Iaſon. & alios, in d. l. cætera, §. ſed ſi parauerit, ff. de legat. 1. quò loci tametſi Bartol. an, & quando deſtinatum habeatur pro facto, nonnullis caſibus diſtinctis explicare contenderit; & cum aliis proſequatur Iaſon, ex num. 15. cum multis ſequentib. Verè tamen id non perfecit: ſe etiam Tiraquell. retulit ad Socin. ſen. in conſil. 249. col. penult. lib. 2. cuius equidem doctrina, & reſolutione non etiam explicatur abſolutè propoſitus articulus, nec componi poteſt contrarietas relata: referre ſe etiam ad Alberic. de Ro ſat. In ſecunda parte ſtatut. part. 2. quæ ſt. 205. tom. 2. ſol. 53. qui etiam abſolutè non explicat, nec aliquid addit his, quæ Bart. & antiqui adnotarunt. Sed & ad Alexand. in conſ. 97. num. 6. & 7. lib. 3. ſe refert Tiraquell, in loco præcitato, qui etiam ab ſolutè non explicat, cum diſtinguat dumtaxat, quod ſi opus deſtinatum non eſt cœptum, deſtinatio non habetur pro facto, & idem ſi ſit cæ ptum, ſed valde remotum à perfectione: diſtinguit etiam duntaxat, an quis ſit in propoſito faciendi, vel habeat ſe ad facere: quibus equidem doctrinis, articulus ipſe non explanatur abſolutè; quòd cum agnoſcat Alexander idem, & difficultatem proteſtetur, dicit eſ ſe hanc quæ ſtionem brocardicam (vt noſtri appellant.) Retulit ſe etiam Tiraquell. ad Aretin. In conſ. 6. in ſecundo dubio, & Felin. latiſ ſimè omnium, in cap. cum adeo 27. num. 4. col. 2. de reſcriptis, qui equidem quamuis referant caſus nonnullos, in quibus deſtinatio habetur pro facto in quibus etiam habetur pro non facto, non tamen explicant articulum ad eum modum, quem difficultas requirit. Antonius etiam Gabriel, commun. concluſ. lib. 1. titu. de præ ſump. præ ſump. 12. morbo eodem laborauit: nam & ſi referat communes illas duas opiniones contrarias, alteram affirmatiuam, & alteram negatiuam, de quibus ſuprà: Caſus etiam cumulauerit quamplures, in quibus deſtinatio habetur pro facto, & non habetur; non tamen tradit certam aliquam reſolutionem aut doctrinam, quâ res ipſa perfectè intelligi, atque percipi valeat. Minus etiam tradidit Martin. Monter. à Cueua, cauſarum ciuil. Regn. Aragon. deciſ. 17. num. 9. & 10. nec etiam Petrus Surd. d. deciſ. 241. & dict. con ſil. 195. lib. 2. quamuis in articulo ipſo deſtinationis, nonnulla adduxerit eruditè, & vtiliter. Pelaez quoque à Mieres cum articuli eiuſdem, an deſtinatio habeatur pro facto, difficultatem agnouiſ ſet, & in partem negatiuam ſe magis inclinaſ ſet, vt inferius dicetur, articulum eundem non aliter explanauit, ſed retulit ſe ad Tiraquell. & alios, à quibus verè nulla certa doctrina, aut reſolutio deduci poteſt. Ita pariter Stephan. Gratian. diſceptat. forenſ. dict. cap. 126. in hac ipſa materia tradit nonnulla, num. 6. & 7. & ſeq. & in effectu difficultatem prætermittit, num. 22. & 23. contentus ſe remittere ad Bartol. & Iaſon. vbi ſuprà, ad Felinum, Albericum, & Tiraquell. in locis relatis, ad Staphil. & Pariſ. à quibus tamen (ſi originaliter prælegantur) nihil deduci valet perfectum, nec abſolutum; nec minus à Menoch. (ad quem etiam idem Author ſe remittit) de arbitrar. Iudic. lib. 2. caſu 290. ex num. 19. vſque ad 23. cùm Menoch. ibi vnum duntaxat dixerit, nec articuli propoſiti explanationem ſuſceperit, vt infrà videbitur. Sed nec magis ſuſcepit Cardin. Dominic. Tuſc. practicar. concluſion. iur. tom. 2. littera D. concluſ 237. num. 25. 26. & 27. folio 600. ibi namque Alexand. dumtaxat traditiones recenſet breuiſ ſimè. Cardinalis autem Franciſc. Mantic. de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 9. tit. 2. num. 6. & ſeq. vbi explanare poſ ſet articulum ipſum, & abſolutè perficeret, ſi ſuſciperet, nequaquam id fecit, vt ibi apparet Aluarad. etiam in commentariis de coniecturatamente defunct. nec verbum vnum in ipſomet dubio protulit. Petrus quoque Anton. de Petra, & Camill. Gallin. omiſerunt illud. Cæterum Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. volun. lib. 4. interpretat. 1. dict. dubitat. 7. num. 60. per totum, fol. 304. nequaquam adimpleuit ea, quæ in ſummario eius numeri promiſit, ibi namque dixit in hunc modum: Destinatio quando operetur, vt res deſtinata veniat in legato rei legatæ, & quando non ſic, quod nihil operetur, vide de hac materia latiſ ſimè ibidem. Poſtmodùm autem in contextu notauit dumtaxat, deſtinationem ita demum probare voluntatem teſtatoris, & pro facto reputari, ſi res deſtinata non multum remota eſt à diſpoſitione, vel re principali, cui accedere debeat, vt res ad ædificium parata, & nondum cæptum eſt ædificium; aut cæptum eſt, ſed valde remotum eſt ab ea parte, ad quam erat res illa deſtinata, & tunc nihil operatur deſtinatio, l. librorum, §. quid igitur, & l. ligni, §. ſi lignum, l. ſi cui lana, §. finali, ff, de legat. 3. adducit etiam, deſtinationem haberi pro facto, quando tendit ad regulandam ſuam diſpoſitionem, ſecus quoad diſpoſitionem legis; ſecus etiam, quando ex deſtinatione re ſultaret aliquod abſurdum, vel quod eſ ſet contra ius commune. Et hæc in effectu Prætis metipſe, quibus nec nouum aliquid adducit, nec vltra progreditur, quàm ſcripſerit Iaſon in dict. §. ſed ſi parauerit, n. 18. & 19. Quapropter, vt ſententiam meam ego in pro[*] poſito articulo interponam, & diſtinctius, atque abſolutè magis, quàm cæteri hactenus Scribentes feciſ ſent, dubium ipſum explanatum relinquam, nonnulla (vt moris habeo) obſeruanda, atque conſtituenda duxi, ex quibus articulus idem, difficilis equidem, & inuolutus admodum (vt Anton. Gabr. in initio dict. concl. 12. præmittit) accuratè & dilucidè diſcutiatur, & intelligatur; ad concordiam etiam redigantur iura quamplurima, & Scriptorum noſtrorum concluſiones permultæ, quæ aut inuicem inter ſe pugnare, aut pro vna, & altera parte expendi poſ ſe videntur, ex quo, certa reſolutione, aut caſuum diuerſorum diſtinctione propoſita altercatio deſtinationis non terminatur. Primò igitur obſeruandum, & conſtituendum[*] erit, deſtinationem, & factum inter ſe differre, cùm vnum in eſ ſe & veritate ſit, aliud autem nondum factum, ſed paratum tantum, aut deſtinatum; cùm etiam factum ſemel, infectum amplius fieri non poſ ſit, deſtinatum verò, & in totum mutari, ſeu reuocari, & ad alium modum reduci valeat, vt ſtatim dicetur, & per Stephan. Gratian. dict. cap. 126. num. 22. & 23. Surd. dict. conſ. 195. num. 13. lib. 2. Sic ſanè inter facere, & velle facere, atque inter factum, & deſtinationem, clarè conſtituit[*] differentiam Alexand. dict. conſ. 97. num. 6. & 7. lib. 3. ſic etiam, illud quod dicitur, deſtinationem pro ipſo facto haberi, eſ ſe per quandam fictionem, & non ſecundùm veritatem, poſt alios Authores ſcripſit Roland. de lucro dotis, quæ ſt. 91. num. 13. & ſeq. Menoch. dicto caſu 290. num. 19. & 20. Becc. in conſ. 60. num. 32. Pariſius, in conſ. 125. numero 11. lib. 4. Petrus Surdus, de alimentis, tit. 9. quæ ſt. 7. n. 7. qui ad id citat textum in l. & ſi non ſint, §. quid ergo, & l. lana, & l. veſtimentorum, ff. de auro & argent. legato, & l. ligno, §. 1. ff. de legat. 3. Sic denique & Bartolus ipſe, atque cum eo cæteri Scribentes communiter, in d. l. cætera, §. ſed ſi parauerit, diſtinxerunt, an opus eſ ſet incœptum, nècne, ad quod res deſtinatæ fuerant, vt conſtat ex Iaſone, ibid. num. 18. & 19. Secundò deinde conſtituendum, atque obſer[*] uandum erit, ex ſubiecta materia, & natura rei, de qua agitur, diiudicandum fore regulariter, vtrum deſtinatio habeatur pro re perfecta, ſicut pro facto, vel an eundem operetur effectum, aut non; ex ipſa namque ſubiecta materia deduci commodè id valebit ſ æpiſ ſimè, & eádem adducti quandoque reſponderunt iuris Interpretes, deſtinationem haberi pro facto, aliquando vero negarunt, ſiue aliter ſtatuerunt. Ita ſanè plures deciſiones pro parte negatiua, & plures pro affirmatiua, ex diuerſitate rationis, vel ſubiectæ materiæ ratione diuerſa perpenduntur per Doctores relatos ſuprà, in initio huius cap. & maximè Anton. Gabr. dict. concl. 12. Tiraquel. Felin Staphil. & alios, ibi commemoratos. Ita pariter, atque ex eadem ſubiecta materia, & natura rei, de qua agebatur, procedunt ca ſus illi, per Bartol. Iaſon. & alios ponderati ſuprà. Et in idem tendunt Alexand. reſolutiones & con ſultationes, in locis relatis quoque ſuprà, in initio huius cap. Ac denique, vel approbari, vel improbari debebunt traditiones permultæ Interpretum eorundem, & aliorum in ipſomet articulo; cum aliquando ex ſubiecta materia procedere, aliquando verò ex natura rei, de qua agitur minimè ſubſiſtere poſ ſint. Tertiò conſtituo, quædam quidem eſ ſe in qui[*] bus deſtinatio ſola pro facto habetur, aut idem operatur, quod factum, aut velut factum eſt, ea videlicèt, in quibus ex ſubiecta materia, & ipſorum natura; res ipſa perficitur, ſiue perfici valet ſola deſtinatione, vt aſ ſignatione domus, vel prædij, aut fundi, vt plus, vel minus contineat, vel vt alia comprehendat, vel non comprehendat: In eiſdem namque attenditur vſus & deſtinatio patrisfamilias, quia ex deſtinatione & vſu, ſatis oſtenditur eius animus, intentio, & voluntas: imò ad digno ſcendum placitum ipſius, & prædia diiudicanda, & diſcernenda, nihil proculdubio inuentum, ex quo melius, quam ex deſtinatione dignoſci valeat. Ita ſane, ex deſtinatione potius, voluntate patrisfamilias prædia debere diiudicari, quam ex aliorum ſententia rectè adnotarunt Interpretes omnes commemorati ſuprà: atque ex multis tradiderunt Surd. dict. deciſ. 241. num. 12. Stephanus Gratian. diſcept. forenſ dict. cap. 126. num. 2. 3. 20. & 21. Simon de Prætis, de interpr. vltim. voluntat. lib. 4. interpret. 1. dub. 7. num. 39. & 50. ita etiam caſum iſtum, ex omnibus hucuſque Scribentibus, diſtinctius, & melius aſ ſequutus eſt Bald. duobus in locis, de quibus infr. num. 81. & 82. vbi vide om[*] ninò. In his ergo, atque in prædiis, & fundis, ſiue vrbanis, ſiue ruſticis, certum equidem erit, de ſtinationem patrisfamilias ad vltimam quamcumque diſpoſitionem, & voluntatem interpretandam; non leuem, imò maximam præ ſtare coniecturam, & maximè ad legata, fideicommiſ ſa, & relicta quæcumque, cùm ambigitur, an ſic, vel ſic teſtator diſpoſuerit, aut plus, vel minus ſub legato fundi, vel prædij, aut domus contineatur; nam cum ex deſtinatione patrisfamilias prædia diiudicentur, vt dixi, ſequitur planè, ex eadem, coniecturam deduci debere in caſu dubio, ſicuti in his terminis deduxerunt Alexand. in omnibus conſiliis, in initio huius cap. relatis, Simon de Præ tis, Petr. Surd. Stephan. Gratian. & Card. Tuſch. quos ſuprà ex propoſito commemoraui ad initium huius capitis. Huic autem caſui, ſiue prædiis, in quibus deſtinatio ſui natura, atque ex ſubiecta materia, adeò potens eſt operari; adiungi minimè poſ ſunt alia, in quibus diuerſa militat ratio. Sic ſanè deci ſiones aliæ Doctorum in eodem articulo, an de[*] ſtinatio habeatur pro facto, cum diuerſam contineant rationem, maiori ex parte ſuſtineri non poſ ſunt, vtpote, cum deſtinatio ſola, ſi ad factum metipſum, vel executionem non procedatur, nec poſ ſit, nec debeat pro facto reputari, nec etiam actus natura mutari: & idcirco, in eo dubio,[*] vtrum pecunia ad emptionem prædiorum deſtinata, pro re immobili habeatur, vel mobili; in qua diuerſ æ extant, & contrariæ ſententiæ; ſicuti poſt alios quamplurimos Authores tradiderunt Bernardus Græuæus, in addit. ad Andr. Gail, libro 2. obſeruatione 11. in princip. & conſideratione 1. & ſeq. ex fol. 32. vſque ad 37. vbi etiam Simoncelli locum expendit. Ioannes Gutierrez de tutelis & curis, 2. part. cap. 5. num. 43. & ſeq. Crebrius obtinuit, pro re immobili non haberi, cum factum ipſum à deſtinatione longè diſtet; & ita ſcripſerunt Authores permulti aggregati per Anton. Gabr. commun. concluſ. lib. 1. tit. de præ ſumpt. concluſ. 12. num. 19. & 20. Tiraquell. de retract. lign. §. 1. gloſ ſ. 7. num. 108. & id ipſum dicendum eſt in aliis caſibus ſimilibus ibi adductis, in quibus non poteſt æqualis determinatio dari, cum à præ diis, in quibus deſtinatio adeò efficax eſt (vt dixi) longè admodum diſtent: & hæc quidem rectè conſideraſ ſe videatur, (licèt non ita explicet) Bernardus Græuæus, in addit, ad concluſ 62. libro 2. Andr. Gail, conſiderat. 1. ex num. 2. fol. 200. nam cum dixiſ ſet, deſtinatione patrisfamilias perti nentias conſtitui, vt etiam Gaill. ipſe ibi num. 5. [*] ſubdit ſtatim, id veram eſ ſe, modo aliquis actus facti interueniſ ſet, itavt ſola deſtinatio non ſufficiat, ſed vſus concurrere debeat; & citat Fabium de Anna in conſ. 44. num. 88. ſubdit etiam, aliorum ſententiam, quod ſcilicet patrisfamilias deſtinatione fundus dilatari poſ ſit, quo eiuſdem dignoſ cantur pertinentię; tunc demum veram eſ ſe, quando illa deſtinatio declaretur per aliquem actum facti ex quo colligatur, poſ ſidentem voluiſ ſe fundum de nouo acquiſitum vnire veteri, iure perpetuæ acceſ ſionis, vnúmque fundum conſtituere. Rurſus, deſtinatione, & voluntate patrisfamilias prædia potius diiudicari, & diſtingui, quam ex aliorum ſententia, & ſolam deſtinationem pro[*] facto reputari; ita demum procedit, ac intelligendum eſt, dummodo durauerit diſpoſitio deſtinantis in re deſtinata, & per ipſum deſtinantem, vel habentem arbitrij poteſtatem, à propoſito, ſiue deſtinato receſ ſum non fuerit. Albertus Brunus de mutat. & transformat. concl. 6. num. 12. & 13. ver ſic. Item limitantur iura, tom. 17. fol. 391. per text. in l. ſi quid earum, §. in ter emptum, ff. de legat. 3. l. etſi non ſunt 21. §. infecti autem, ff. de auro & arg. legat. Iaſon in d. l. cætera, §. ſed ſi parauerit. num. 1. in verſ. Hinc etiam ſequitur, & colum. 2. ad medium, in verſ. Tu adde primo in quantum, num. 15. ff. de legat. 1. nam ſi conſtat de mutatione voluntatis, prædicta deſtinatio non attenditur; vt per Surdum in conſ.[*] 195. num. 11. & 12. & ſeq. lib. 1. Stephan. Gratian. diſceptat. forenſ. cap. 126. num. 6. & num. 22. & 23. & ideo poſterior actus primo contrarius primum[*] tollit, l. pacta nouißima, C. de pactis, Surdus, & Gratianus, vbi ſuprà: ſicque deſtinatio semel facta poteſt reuocari etiam tacitè, quia legando rem deſti[*] natam, text. in l. cætera, §. finali, vbi Bartol. ff de legat. 1. Ruinus in conſ. 71. num. 12. volum. 2. & dicit Bartolus in dict. §. fin. num. 2. quod mutare poteſt propoſitum is qui deſtinauit; & deſtinatio ea at[*] tenditur, quæ erat tempore teſtamenti, non quæ ante fuit, vel quæ eſt in aliud tempus collata, ſecundùm Ruinum d. conſ. 71. num. 12. Surdum dict. conſ. 195. ex num. 12. Gratian. d. num. 6. Cardin. Domini. Tuſch. practicar. concl. iuris, tom 2. littera D. dict. concl. 237. fol. 599. num. 4. & 5. & facit quod in caſu contrario inquit Alexander in conſ. 223. num. 3. in fin. volum. 2. vbi ait, ſi teſtator conſueuit quandam cameram locare, ſed tempore teſtamenti ea vtebatur pro ſe & familia, quod tunc ea venit in legato domus. Præ ſupponit ergo, quod ſi priùs conſueuit habitare, deinde teſtamenti tempore conſuetudo fuiſ ſet locandi, non includeretur. Et ſubdit, quod attenditur mortis & teſtamenti tempus: & quando teſtator diuerſimodè vſus eſt, vel vti conſueuit, attenditur vltima conſuetudo; ſicuti cum Aretino, & Mantica concludit Surdus ipſe, n. 15. & 16. Gratianus d. c. 126. n. 7. & 8. & ſubdit n. 19. in fin. in verſ. Tertio & vltimo, n. 20. deſtina[*] tionem, aut vnionem nihil operati, ſi probaretur, domum, aut prædium, de quo agitur, non fuiſ ſe de ſtinatum, ſeu vnitũ , vt perpetuò duraret, ſed ſolum tẽporaliter . Prout dicitur è conuerſo, quod prædia ſemel deſtinata ad vſum vnius agri, & ad illum incorporata, & vnita, ſi dominus poſtea aliis illa lo[*] cauerit colenda cum obligatione plantandi vites, quam obligationem noluerunt acceptare coloni illius agri, non debent ex hoc cenſeri ſeparata ab illo agro, cum mens locantis fuerit, ſeparare, & diſtinguere non perpetuò, ſed propter commodiorem culturam, Ruinas in conſ. 72. num. 12. & 13. lib. 2. Bernard. Græuæus ad And. Gaill, libro 2. ob ſeruatione 62. conſiderat. 1. num. 5. folio 200. Surdus dicto conſilio 195. num. 5. vbi citat textum in l. Caius, §. finali, de legatis ſecundo. Et reſolutiuè affirmat, quod in caſu ibi propoſito, non includuntur in legato palatij domunculæ palatio contiguæ; quia non fuerunt eodem tempore, aut pretio domunculæ illæ emptæ cum palatio, quod non eadem murorum contignatione continentur, quod ad eas non datur aditus per palatium, & qui extat, remanſit ſemper clauſus, & demum quod ſemper locatæ fuerunt diuerſis perſonis extra rationes palatij. Nec obſtare, quod emptæ fuerunt ea intentione, vt palatio deſeruirent, id eſt, ne ad aliorum manus peruenirent, qui eas ædificando, obſcurarent lumina palatij, vel palatium intro ſpicerent. Quia diuerſimodè Surdus ipſe reſpondet; ſed quod attinet propoſitum noſtrum, & de ſtinationis tractatum, ſingulariter inquit, quod non dicuntur domus deſtinatæ ad vſum palatij, ſi ad præcitatum finem tantum emptæ fuiſ ſent, hoc enim modo dicerentur ſeruitutem præ ſtare palatio altius non tollendi, ſed res ſua nemini poteſt ſeruire, & ſeruitus, aliud eſt; aliud autem, quod domunculæ dicantur vnitæ palatio, & ad illius vſum deſtinatæ; tunc enim dicuntur deſtinatæ ad vſum, quando teſtator eodem modo inhabitando palatium, illis vtebatur. Ita probat text. in l. præ dijs, §. balneas, §. qui domum, & § finali, de legatis tertio Et in cognoſcendo, an res ſit parata ad vſum alterius, debemus conſiderare rem ipſam, non ſeruitutem. Prætereà, deſtinatio teſtatoris erat ad illam ſeruitutem altius non tollendi limitata, ne obſcurarentur lumina palatij, proinde non poteſt dici, quod legato palatio veniant illæ domunculæ reſ pectu dominij, quæ paratæ erant ad eius vſum ſolum reſpectu ſeruitutis; deſtinatio autem quoad ſeruitutem, & ita quoad vnum vſum, non debet extendi ad proprietatem, & ad aliũ vſum, quia ſeruitus aliud eſt, & aliud res ſeruiens; prout hæc omnia latius exornat, & comprobat Surdus idem, ex quo, & præcitatis Authoribus remanet certum, deſtinationem ex voluntate Omnimodo pendere, & contraria voluntate, etiam tacita reuocari poſ ſe, item vſum conſiderandum, ad quem res ſit deſtinata, vt vides. Ex eiſdem autem (quamuis nullus Scribentium[*] omnium attingat) nouè adnotandum duxi, an de iure ſubſiſtere poſ ſit, nécne Socini Senioris in con ſilio 249. Materia, colum. penult. in verſic. Circa quartam, lib. 2. ſententia, & reſolutio: is namque Author in eo dubio, an pecunia deſtinata ad emptionem prædiorum, habeatur pro re immobili, diſtinguendum putauit, an is, qui pecuniam deſtinauit, poſ ſit deſtinationem remouere, an non poſ ſit? vt primo caſu dicatur res mobilis, ſecundo vero immobilis. Quæ ſanè obſeruatio dubia non ſolum mihi videtur, ex ſententia eorum, quos retuli ſuprà, n 65. ſed ex eo quoque difficilis, quod neſciam, quando is, qui pecuniam deſtinauit, deſtinationem remouere non poſ ſit; nam ſiue minor ipſe, ſiue eius curator ad eum effectum pecuniam deſtinauerit, vt prædia Compararentur, dubium non eſt, quin deſtinatione reuocare potuerit, & aliter pecunia vti, quæ non ideo irreuocabilis efficitur, iuxta deſtinationis naturã , & terminos ſuprà relatos. Si verò alius deſtinauerit, vt deſtinationẽ remouere non poſ ſit, atque adimplere id adſtringatur, deſtinatio sola non ſufficit, ſi in contractum, & obligationem non tran ſierit. aut in primo caſu cum patre minoris defuncto, ſiue cum eius curatore ita conuentum fuerit. Quod ſi in contractum, & conuentionem tranſit, iam proculdubio obligationis, ſeu conuentionis nomine potius, quàm deſtinationis, vti debemus, vt de ſe patet manifeſtè, & tunc quidem reuocandi facultas non ex deſtinatione denegatur; ſed quia res in contractum tranſiit, aut ita conuentum eſt cum tertio. Et hactenùs de tertia obſeruatione principali in propoſito dubio. Rursùs & quartò, atque in ipſo dubio, an deſtinatio habeatur pro re perfecta, ſiue pro facto; ob ſeruandum, atque conſtituendum erit, quædam[*] eſ ſe, quæ non ſola deſtinatione perficiuntur, ſed quæ opus aliquod habent annexum, in quibus equidem ſequendam arbitror theoricam illam, atque diſtinctionem Bartoli, in d. l. cætera, §. ſed ſi parauerit, de legat. 1. vbi Iaſon, n. 18. & 19. Alexand. in conſ. 97. num. 6. lib. 3. Card. Tuſc. dicta concluſ. 237. tom. 2. litera D. num. 26. & numero 27. vbi inquit, quod deſtinatum ad nouum opus, ſi nondum erat cæptum, deſtinatio nihil operatur, dicta l. ligni, §.[*] ſi lignum, & l. lana, ff. de legatis tertio. Idem ſi erat cæptum, ſed adhuc valdè remotum ab illo, ad quod erat deſtinatum, l. librorum, §. ſed nec cæpti, ff. de legatis tertio. Simon de Prætis, lib. 4. interpretatione 1. dubitat. 7. num. 60. fol. 304. deſtinatio[*] nem autem operari, quando deſtinatum ad nouum opus, erat cæptum, & propinquum ad id, quod de ſtinauerat, quia tunc cæptum habetur pro perfecto: d. §. ſed nec cæpti, in verſ. Sed præ ſcripti, d. l. etſi non ſunt, §. quid ergo, ff. de auro & argent. legato, idque Iaſon confirmat dict. num. 19. & 20. quia potentia propinqua actui, habetur pro actu, l. penultim. [*] cum gloſ ſa, & ibi Baldus notat, ff. de teſtamento militis. Et plura cumulauit in l. diuortio, § interdum, ff. ſoluto matrimonio, Et exornauit Martinus Monter à Cueua, deciſ. 17. Regn. Aragon. n. 9. & ſeqq. & vide Barboſ. in d. §. interdum. num. 5. & 6. Prætereà & quintò conſtitutio, quædam eſ ſe, quæ [*] ex ſui natura, & ſubiecta materia, neque perficiuntur ſola deſtinatione, imò neque in eſ ſe, aut valore aliquo conſtituuntur. etſi cæpta ſint, ſi debitis modis ad finem vſque non perducantur, nec abſolutè perficiantur; & in his quidem nec deſtinatio ſola aliquid operatur, quia verè factum non fuit quod fieri deſtinabatur; nec incæpta fuiſ ſe ſufficit, quia ex perfectione, & abſolutione conſiſtunt: & inde pro facto haberi non poteſt deſtinatum ad illum effectum, nam ſi quis non modo teſtari deſtinauit, & in animo habuit, verum etiam teſtari cæpit, & ſic ad actum proceſ ſit, proculdubio ſi non perfecit, teſtatus non dicetur, nec ſola deſtinatio pro facto reputari poteſt, imò nec teſtari cæpiſ ſe ſufficit, l. ſi quis cum teſtamentum. ff. de teſtam. iunctis his, quæ quotidian. har. controu. iur. lib. 2. cap. 22. num. 19. & alio cap. ſuprà, hoc eodem libro, & tractatu ſcripta reliqui, & notaui, quod ſi quis hæredem inſtituere aliquem deſtinauerit, imò id protulerit perſ æ pè, deſtinatio ſola nihil operabitur, ſi ad actum, & perfectionem non deuenerit, atque in teſtamento ſolemni eundem hæredem inſtituerit, l. vltima, ff. de teſtam. vbi Paulus Iureconſultus inquit: Eius bona, qui ſe Imperatorem facturum hæredem iactauerit, à fiſco occupari non poſ ſunt: quam exornat Iaſon in l. 1. §. ſi quis ita, num. 11. de verbor. obligat. ita pariter deſtinatio aliquarum rerum ad maio[*] ratum faciendum, non efficit maioratum, Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſt. 10. numero 51. vbi inquit, quod ſi quis deſtinauerit aliquas res ad aliquem maioratum faciendum, ſi tamen non conſtituerit, nec ad effectum perduxerit, non videtur facere maioratum, per text. in l. fundum, §. Inſulæ, ff. de actionibus empti. Et vltra eum comprobatur ea reſolutio ex traditione Alexandri, dict. conſ. 97. num. 8. verſic. Rurſus, lib. 3. vbi dixit, quod deſtinatum non habetur pro facto in his,[*] in quibus eſ ſentia facti requiritur. Baldi etiam doctrina, in l. ſi nondum, in fine, C. de furtis, per il[*] lum textum, quod deſtinatio non inſpicitur, vbi requiritur verum factum hominis: ſed vbi ſola intentio perficit actum, tunc ſola deſtinationis cauſa inſpicitur: quæ eſt notabilis doctrina ad confirmationem obſeruationis tertiæ principalis, ſuprà traditæ. Et idem Baldus in l. diui fratres, ff. de re iudicata: ſcripſit, quod perfectum non dicitur, quod eſt in proxima dispoſitione ad perficiendum, vbi facti eſ ſentia requiritur; ſecus vbi ſolius animi conſilium cogitatur. Quod etiam eſt ſingulare pro ipſius tertiæ obſeruationis confirmatione, & ſequitur Iaſon in dict. §. ſed ſi parauerit. Sextò deindè conſtituo, quod deſtinatio pro re[*] perfecta, ſiue pro facto habetur, cum tendit ad regulandam diſpoſitionem eius, qui deſtinauit; quibus in terminis loquuntur Interpretes omnes commemorati ſuprà, ad initium huius capitis. Surdus, dict. deciſione 241. & dicto conſilio 195. Gratianus, diſceptationum forenſium, dict. cap. 126. Carolus Ruinus, in conſilio 71. libro 2. Sfortia Oddi, in conſilio 21. ſecus tamen quoad regulandam legis diſpoſitionem, idque per text. in dicta l. ſi nondum, C. de furtis, & in l. proponebatur, ff. de Caſtren ſi peculio. Tradidit Simon de Prætis, libro 4. interpretatione 1. dicta dubitatione 7. num. 60. verſic. Item ſi deſtinauit, folio 304. Item ſi non ſequatur[*] abſurdum, vel contrarium iuri communi, aut voluntati teſtatoris, ſiue eius, qui deſtinauit, repugnans; ſicuti ex aliis firmauit ipſe Prætis, ibidem, nec diſ ſentit Hug. Donellus, comment. iur. ciuil. ad l. primam, ff. de rebus dubiis, quò loci eruditè [*] admodùm, & verè legem ipſam explicat, & nonnulla nouè obſeruat, quæ penes eum videri poſ ſunt, & in effectu euincunt, ex deſtinatione patrisfamilias, (quæ ad prædia diiudicanda, & di ſtinguenda, adeò potens eſt, vt vidimus) dubium mouiſ ſe, atque in caſu eius textus habuiſ ſe Papinianum Iureconſultum. Cæterum ex coniectura contrariæ voluntatis, quæ ex æquali, vel inæquali alterius fundi legati pretio & valore deſumebatur; ſic Papinianum ipſum reſpondiſ ſe. Bartolum etiam ibidem, coniecturæ eius optimam rationem reddidiſ ſe, ſumptam ex natura rei, de qua agitur, ex qua contrariam elicit voluntatem. Nam cum teſtator de ſuis rebus illam, aut illam legat, electionem dat legatario rerum legatarum. Natura electionis hæc eſt, vt conſtituatur inter res æ ſtimatione pares, aut certè non longè diſtantes. Nam ſi. res æ ſtimatione multùm diſpares legentur, quamuis diſiunctim, non tam electio data, quàm res vna legata videbitur: vt latiùs ipſe Donellus explicat, & rectè obſeruat, deſtinationis patrisfamilias materiam, & tractatum, qui ex coniecturis ſubſiſtit, ex coniecturis quoque ceſ ſare. Quod etiam agnoſcit, & Bartoli doctrinam ad explicationem eiuſdem l. 1. ff. de rebus dubiis, expendit Surdus, deciſ. 241. numero finali: Et hactenus de patrisfamilias deſtinatione, qua prædia vrbana, & ruſtica, domus, & fundi dignoſcuntur, atque diſtinguuntur, & latior, aut ſtrictior interpretatio ſumitur, vt plus, aut minus in legato, vel in diſpoſitione comprehendatur, vel comprehenſum intelligatur, ac denique voluntatis teſtatoris iuridica & recta interpretatio, & coniectura ſumatur. Sic ſanè in Regio Hiſpalenſi Senatu coniecturam aliquando ſumptam, & dubiũ ex facto emer[*] gens, definitũ vidimus; cùm enim cõtrouerteretur , vtrum hæreditamentũ quoddam valoris, & pretij conſiderabilis (quod tamen quintam bonorũ partem nõ excedebat) parente in extremis conſtituto, filio ſpurio relictum, in proprietate eidem legatum cenſeretur, & acquiri deberet; an verò pro alimentis dumtaxat, ſiue ſingulis annis dum viueret, ita quod eo mortuo ad hæredes patris ipſius reuerteretur, & pro tempore vitæ tãtum fructibus, & prouentibus frui deberet; idque argumento eorũ , quæ ſtatim adducuntur, & ponderãntur ; Senatus metipſe vnanimiter definiuit, pleno iure ad dictum filium illegitimum pertinere, ita vt liberè poſ ſet de eo diſ ponere, & ad hæredes eius tranſiret; ad quod ſic decidendum, principaliter adducebatur, atque excitabatur (licèt aliæ etiam vrgerent rationes) deſtinatione patris ipſius, quæ probata exiſtebat per teſtes quamplures, qui depoſuerunt, patrem eundẽ ad id deſtinaſ ſe, ac deſtinatum habuiſ ſe præfatum hæreditamentũ , & ſ æpè dixiſ ſe, teſteſque ab eo audiuiſ ſe, quod ad dictum filium ſpurium, & hæredes eius pleno iure pertineret, atque ita non ſolum ex verbis, quibus legatũ illud factum eſt, ſed etiam ex deſtinatione ipſius (quæ totum facit, & voluntatẽ detegit, vt ſ æpè dixi) integrè pertinere, & ad hæredes eius tranſire: & ita Senatus in cauſa filij cuiuſ dam ſpurij Didaci de los Arcos, & iuridicè equidẽ iuxta ſuperiores omnes doctrinas, & reſolutiones, quæ factum prædictũ deſtinationis in vita, & vim eius mirè comprobant. Ex eo etiam, quod ipſummet hæreditamentum ſimpliciter à patre relictum fuiſ ſet ſpurio, quo caſu pleno iure ad eum pertinere, vt de eo libere in vita, & in morte diſponere valeat, ex deciſione l. 9. & 10. Tauri, deducitur euidenter, prout inferius oſtenditur. Cæterum hiſce diebus in altera cauſa filij alterius ſpurij Andreæ de la Barrera, Petri ſcilicet de la Barrera, cui pater in te ſtamento. reliquit ſingulis annis Ducatorũ ducentorum ſummam, quæ currerent, & ei præ ſtari inciperent à die mortis ſuæ; controuertebatur, atque dubitabatur in Senatu, an legatum annuum & tẽ porale , ſiue pro alimentis tantum, & pro tempore vitæ filij intelligendum eſ ſet, an verò perpetuum, vt ad filios & hæredes eius pertinere deberet, ſiue ſpurius ipſe de ea quantitate in vita, & in morte diſponere poſ ſet. Et quia articulus frequens admodum, & neceſ ſarius eſt, nec ab Interpretibus omnibus huius Regni accuratè diſcuſ ſus; placuit hoc loco eiuſdem abſolutam reſolutionem, & explicationẽ ſuſcipere, eaque expendere, quæ pro, & contra conſiderari non incongruè valent, idque vel eo maximè, quod dubij ipſius reſolutio cõiecturalis ſit & præ ſumpta, prout coniecturalem dixerunt Tellus, & alij, & ita tractatui noſtro cõueniat omnino. Primò itaque in fauoré dicti filij ſpurij, vt præ fatum legatum ducentorum ducatorũ , quod ſingulis annis à parente. ſibi relictũ eſt. ad hæredes eius tranſmittere valeat, atque ita de illo in vita, & in morte diſponere; non mediocriter vrgere videtur l. 9. Tauri, hodie l. 7. tit. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, quæ [*] velut expreſsè probare videtur, alimenta filio illegitimo hodie ſic dari debere, vt poſ ſit de proprietate bonorũ in vita, ſeu in morte liberè diſponere, atque ita illegitimum tranſmittere ad hæredes Quintum, ſiue id, quod pro alimentis ſibi datum, aut relictum fuerit à parentibus. Lex namque ipſa 9. quatuor cõtinet partes principales, in prima ſtatuitur: Que los hijos baſtardos, o ilegitimos, de qualquier calidad que ſean, no puedan heredar à ſus madres ex te ſtamento, ni ab inteſtato, en caſo que tengan ſus madres hijo, o hijos, o deſcendientes legitimos. Pero bien permitimos que les puedã en vida, o en muerte mandar faſta la quinta parte de ſus bienes, de la qual podrían diſponer por ſu anima, y no mas. In ſecunda verò parte dicitur. Y en caſo que no tenga la muger hijos, o deſcendiẽtes legitimos; aunque tenga padre, o madre, o aſcendientes legitimos, mandamos, que el hijo, o hijos, o deſcendientes que tuuiero, naturales, o eſpurios, por ſu orden y grado le ſean herederos legitimos ex teſtamento, & ab inteſtato. Saluo ſi los tales hijos fueren de dañado y punible ayuntamiento, de parte de la madre, que en tal caſo mandamos, que no puedan heredar a ſus madres, ex teſtamento, ni ab inteſtato. In tertia autem, quæ ad propoſitum noſtrum attinet, ſic ſcribitur: Pero bien permitimos, que les puedan en vida, o en muerte mandar faſta la quinta parte de ſus bienes, y no mas de la que podian diſponer por ſu anima, y de la tal parte deſpues que la huuieren, puedan diſponer en ſu vida, o al tiempo de ſu muerte, los dichos hijos ilegitimos, como quiſieren. In quarta denique, & vltima parte declaratur, qui filij dicantur nati ex damnabili, & punibili coitu. Ecce vbi in dicta tertia parte, etiam ſi filius natus ſit ex damnabili, & punibili coitu ex parte matris, poteſt ei à matre ipſa quinta bonorum pars relinqui, & inquit eadem lex: Y de la tal parte deſpues que la huuieren, puedan diſponer en ſu vida, o al tiempo de ſu muerte los dichos hijos ilegitimos como quiſieren. Atque inde deducit Velazquez Auendanus in ipſa l. 9. Tauri, gloſ. 4. n. 6. poſt Tellum Ferdinand. Roxas, Couar. & alios, Quintum de quo in ea lege, etiam filiis legitimis exiſtentibus, relinqui poſ ſe filiis ex damnato coitu natis; quamuis mortua matre ab inteſtato filij eiuſmodi Quintum non habeãt , ſed alimenta[*] dumtaxat neceſ ſaria percipere poſ ſint. Quod idem tenuerunt Ioannes Gutier. pract. lib. 2. quæ ſt. 106. vbi idem accipit in patre. Cerbantes in l. 10. Tauri, n. 66. deducit etiam num. 2. Auendanus ipſe, Quintum de quo in d. l. Tauri, non ſuccedere loco alimentorum, ſed iure ſucceſ ſionis accipi à filiis ſpuriis:[*] Quod manifeſtè conſtat ex eo, quia ſi loco alimentorum ſuccederet. præcisè filij Quintum haberent; quod niſi volente matre, non habent; & ita non iure alimentorum id accipiunt, ſed potius iure ſucceſ ſionis; ſicuti cum iudicio deduxit Tellus Ferdinandez ibi, n.34 ex eo neceſ ſario inferens, Quintũ , de quo in ipſa l. 9. Tauri, etiam filio diuiti à matre poſ ſe relinqui; quia licèt diues non ſit alendus, neque Quintum ad alimenta ſibi debeatur, vt ibidem poſt alios multos Authores comprobat n. 2. & 3. & in l. 10. Tauri, gloſ. 1. per totam. Barboſa 4. par. legis primæ, ff. ſolut matrim. n. 76. colum. 3. verſ. Illud verum, fol 571. tamen, quia non iure alimentorum, ſed ſucceſ ſionis à matre relinquitur, diues accipere Quintum valebit, vt latius ibi, & d. gloſ.?. legis 10. n. 4. vbi bene conſtituit differentiam inter terminos d. l. 9. Tauri, & d. l. 10. vt in primis poſ ſit filio etiam diuiti Quintũ relinqui, in terminis autẽ d. l. 10. nõ poſ ſit. Secundò facit pro eadem parte l. 10. Tauri, ho[*] die l. 8. tit 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, quæ generaliter in illegitimis, & ſpuriis filiis id ipſum decidit reſ pectu patris & matris, quod in ſpuriis damnatis reſpectu matris tantum lex nona præcedens deciderat, & inquit in hunc modum: Mandamos, que en caſo que el padre, o la madre ſea obligado a dar alimentos a algunos de ſus hiijos ilegitimos, en ſu vida, o al tiempo de ſu muerte, que por virtud de la tal obligacion no ſe pueda mãdar mas de la quinta parte de ſus bienes, dé la qual podia diſponer por ſu anima, y por cauſa de los dichos alimentos, no ſea mas capaz el tal hijo ilegitimo, de la qual parte, deſpues que la huuiere el tal hijo, pueda en ſu vida, o en ſu muerte hazer lo que quiſiere, o por bien tuuiere: pero ſi el tal hijo fuere natural, y el padre no tuuiere hijos, o deſcendientes legitimos, mandamos, quel el padre le pueda mandar juſtamente de ſus bienes todo lo que quiſiere, aunque tenga aſcen dientes legitimos. Hactenus dicta l. 9. quæ apertè decidere videtur, alimenta hodiè filio illegitimo ſic dari debere, vt poſ ſit de proprietate in vita, & in morte liberè diſponere; atque ita ad hæredes ſuos tranſmittat Quintum, vel id, quod fuerit ſibi pro alimentis datũ , aut relictum. Et ita in terminis per eam legem tenuerunt Rodericus Suarez, Anton. Gomezius, Didac. Caſtell. Dueñas, Tellus, Palac. Rubios, Couarr. Baëza, & Roxas, quos retulit pro hac parte, & ipſe ſequitur eos Velazquez Auendanus, in dicta l. decima Tauri gloſ ſa tertia, num. 4. videndus per totam gloſ ſam, & in dict. l. nona Tauri, gloſ ſa nona, per totam Lara in l. ſi quis à liberis, §. idem reſcripſit, n. 75. in illis verbis: Iure tamen Regio con ſtitutum eſt, vt ſpurius ad hæredem tranſmittat, quod ei pater dederit alimenta, eóque pro arbitrio ipſe filius vtatur, dum vixerit. Matiençus in dict. l. 8. titulo octauo, gloſ ſa tertia, per totam, maximè n. 3. Azeuedus in l. 7. titu. 8. l. 5. num. 17. & 36. Guillen de Cerbantes (qui conſtanter tuetur hanc opinionem) in dict. l. 10. Tauri, ex num. 105. vſque ad num. 109. & in quit dict. num. 106. quod hodie ex legis illius diſpoſitione, quæ eſt d. l. 8. tit. 8. alimenta non ſic filio illegitimo dari debent, prout de iure communi dabã tur , ſed potius tali modo, vt in vitæ, vel in mortis tempore poſ ſit prædictus filius illegitimus liberè diſponere de talibus bonis, quæ ſibi alimentorum nomine aſ ſignantur. Et repetit num. 7. ibi: Alimenta ex hac lege ſic dari iubentur, vt non ſufficiat annua, vel menſtrua alimenta aßignari, ſeu in vitæ tempus ea elargiri, ſed potius proprietas eorum alimentorum, ad filios debeat pertinere. Et iterum in fine, num. 108. Citat autem idem Cerbantes, n. 105. pro ſe Molinam de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 15. num. 9. quò loci potius tenet contrarium expreſsè Molina: & num. 10. vbi expendi potuiſ ſet, in aliis loquitur terminis, ac in filiis legitimis, vt ſtatim dicetur. Tellus etiam (qui pro ea expenditur parte) in contrarium potius citari deberet, aut non ita ſimpliciter, nam dum plures caſus diſtinguit, potius caſui noſtro, & Senatus Hiſpalenſis deciſioni conuenit, quam ab ea aliquo modo diſ ſentit, conuenit etiam in ſui limitatione Matiençus, vt ad ſolutionem primi argumenti dicetur, Auendanus quoque, d. gl. 3. l. 10. n 5. in limitatione, aut additamento, quod adducit, & Azeuedus, dict. num. 36. Prætereà & tertio loco facit Alphonſi Azeuedi,[*] in d. l. 7. tit. 8. lib. 5. ſub num. 36. in verſic. Declarantur tamen, & limitantur. obſeruatio quædam, & reſolutio: Is namque Author in ea opinione fuit, vt exiſtimaret, quod filij illegitimi Quintum bonorum ſibi datum à parentibus, aut etiam alimenta ſibi aſ ſignata, ad hæredes ſuos tranſmittant, quoties filios relinquerent, qui etiam alimentis egerent. Et ita videtur caſum præ ſentem in terminis decidere, quo dictus filius illegitimus litigans, ex matrimonio in facie Eccleſiæ contracto plures ſuſcepit liberos, ad quos prætendit tranſmittendum relictum ſibi pro alimentis ſingulis annis. Rurſus & quarto loco facit, quod alimenta à [*] maioratus inſtitutore præ ſtanda, non in vſufructu, aut annuo redditu ad vitam, ſed in rei proprietate præ ſtanda, & aſ ſignanda ſunt, atque ita vt ad hæ redes tranſmittantur, provt legitima, in cuius loco ſubrogantur, præ ſtanda eſt; ſicuti ex Gregorio Lopez, Roderico Suarez, Didaco Couarr. & Palac. Rubi. tradidit Ludouic. Molina de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 15. num. 10. vbi inquit, idem dixiſ ſe alios Authores in alimentis, quæ loco legitimæ ſubrogantur. Et id ipſum obſeruauit Iacob. Baldeſius in addit. ad Roderic. Suarez ad l. quoniam in prioribus, §. 1. num. 19. fol. 27. & limitatione 2. ad legem Regni, n 12. folio 79. Mieres, 4. part. quæ ſt. 28. n. 9. Lara in dicto §. idem reſcripſit, n. 114. & ſeqq. Ceuallos, commun. contra communes, quæ ſt. 779. n. 100. & 3. ſeqq. part. 3. Petrus Surdus, de alimentis, quæ ſt. 94. tit. 22. fol. 246. ergo id ipſum dicendum videtur in caſu præ ſenti, reſpectu alimentorum filio illegitimo debitorum, quæ in locum legitimæ ſubrogantur. Facit etiã & quinto loco Ioannis Guillen à Cerbantes, in l. 10. Tauri, n. 108. in fin. in propriis ter[*] minis caſus præ ſentis placitum, & obſeruatio; is etenim Author aſ ſeuerauit ſpecificè, quod alimenta, ſiue in vita, ſiue in morte, ſemel aſ ſignata filio illegitimo, tenebitur pater, vel hæres eius in proprietate elargiri, quamuis ante aſ ſignationem liberetur, annuatim alimenta in vſufructu dando, nec teneatur in proprietate, præ ſtare, iuxta differentiam, quam ibi conſiderat; ſic ſanè dicendũ videbatur, nunc, cùm pater mortis tempore ducentorum ducatorum ſingulis annis alimenta filio prædicto aſ ſignauerit. Sextò denique & vltimò facit, ſpurios, & illegitimos filios poſ ſe agere aduerſus hæredes patris, vel[*] aui, qui vel nulla alimenta, vel minus competentia reliquit, vt congrua, & neceſ ſaria ſibi conſtituantur alimenta, Capicius, Vincent. de Franchis, Gama, Antonius Gabriel, Dueñas, & Corduba de Lara, cum quibus Barboſa, 4. par. l. 1. ff. ſoluto matrimonio, n. 73. fol. 308. col. 1. vbi improbat rationem eorum, qui exi ſtimarunt ideo id procedere, quod onus alendi liberos reale ſit, & ideo cum ipſis rebus ad quemcunque tranſit; quia ex hac ratione ſequertur, quod ſpurius etiam poſ ſet agere aduerſus emptorem, ſiue particularem ſucceſ ſorem bonorum patris; quod tamen non eſt verum. Et ideo verior ratio eſt, quia provt pater erat perſonaliter obligatus ad præ ſtanda prædicta alimenta, ita etiam hæres eius conueniri poteſt ex propria perſona, l. prima, C. ſi certum petatur, l. 2. §. ex his, ff. de verbor. obligat. & in ſpecie notarunt Panormitan. Anton. Gomez, & Gama ibi relati: Surdus etiam, de alimentis, titulo primo, quæ ſtione 23. fol. 33. ſic ſanè, ſi vſus fructus fundi non ſufficit ad competentia alimenta, poteſt ſpurius cogere hæredes patris, vel aui, quod aliunde illa ſuppleant: nam alimenta ita ſpuriis debentur, vt etiam expreſ ſa voluntate patris eis tolli, vel minui nõ poſ ſint, neque ipſi filij illis poſ ſunt renunciare tacitè, vel expreſsè; ſicuti cum aliis multis Authoribus tradidit Barboſa ipſe, dict. 4. part. lib. 1. ſub n. 72. fol. 368. in principio. Debentur etiam non ſecundũ pręciſam indigentiam naturæ, ſed ſecundum qualitatem, & di[*] gnitatem ipſius, & parentis; quia alimenta neceſ ſaria dicuntur, quæ reſpiciunt dignitatẽ perſonæ, attentis, & conſideratis diuitiis paternis; prout latiſ ſimè comprobat Hieronym. Ceuallos, pract. commun. contra commun. q. 779. ex n. 21. vſque ad n. 57. vbi iura, & authoritates cumulat: & improbat contrariam ſententiam eorum, quos retulerat ex n. 1. cum ſeqq. vſque ad dictum n. 21. contrarium tenentium. Cum quibus etiam nouiſ ſimè Hector Felicius, allegat. 49. num. 6. & 13. & duobus ſeqq. par. 3. habebitur etiam conſideratio ad omnes per ſonas, quas filius alimentandus tenetur alere, ad[*] arbitrandum, quanta pars pro alimentis relinquenda ſit. Quod multum ad propoſitum no ſtrum, animaduertit Tellus Ferdinandez in lib. 10. Tauri, n. 10. vbi inquit, notandum eſ ſe vnum, quod declarat materiam hanc alimentorum, & eſt, quod quando debet fieri computatio quantitatis ad alimenta, non tantum conſideranda eſt perſona filij ſpurij, verum etiam perſona vxoris, etſi patre reluctante, filius eam acceperit; vt Crotus notauit in l. fi conſtante, in ſecunda lectura, n. 111. ff. ſolut. matrim. per l. ſi quis à liberis, §. non tantum, ff. de liber. agnoſcend. vbi dicit textus, quod tenetur ad omnia onera liberorum, & Gloſ ſ. in verbo, onera, exponit, id eſt pro vxore. Per tex. etiam in l. ius alimentorum, ff. vbi pupillus educari debeat, vbi Bartol. Notat, quod per ancillis, & ſeruis eiuſ dem dari debent alimenta, ſecundum text. in l. habitatio, ff. de ventr. in poſ. mitt. Cum igitur in caſu præ ſenti, minus competentia alimenta, ducentorũ inquam ducatorum ſingulis annis à patre fuiſ ſent filio ſpurio relicta, habita cõ ſideratione ad diuitias patris, & ad omnes perſonas, quas filius alimentandus tenebatur alere, hoc eſt ad vxorẽ , quã habebat, & filios & familiam, & reſpectu filiorum ipſorum alimenta nulla eſ ſent relicta, ſi pro tempore vitæ dicti filij dumtaxat relicta fuiſ ſe, & deberi dicatur; de iure equidem agere poſ ſe filium metipſum videbatur; non modo, vt perpetuò alimenta ea durarent, ad filióſque tranſmitterentur, ſed etiam, vt ſupplerentur in quantitate maiori. Nihilominus tamen, ſuperioribus omnibus mi[*] nimè refragantibus, cõtrarium Senatus Hiſpalen ſis in lite, & cauſa prædicta definiuit iuridicè, & hæredes dicti Andreæ de la Barrera, à petitione dicti filij ſpurij abſoluit, ſilentiúmque eiſdem ſuper petitis impoſuit, nec alimenta filio ipſi illegitimo relicta, ad ſuos filios tranſire decreuit. Primò namque cõ ſiderauit , & perpendit attentè, clauſulam te ſtamenti patris eiuſdem. Iten mando a Pedro de la Barrera, que eſtà en mi caſa, que le den dozientos ducados en cada vn atio deſde el dia de mi fallecimiento en adelanto, entrando en ello el trigo, porque es aßi mi voluntad. Ecce vbi dicitur, doziẽtos ducados en cada vn año. Quod annuum legatum alimentorũ apertè inducit, & inſinuat. Pater etenim ipſe, ſi perpetuò, aut in proprietate eam quantitatem relinquere intenderet, aut vellet, nequaquam diceret, en cada vn año, ſed perpetuò diceret, aut en cada vn año para ſiempre, adiiceret. Item, verbum illud, que ſe le den en cada vn año, inſpicit tantum perſonam dicti filij ſpurij, & non filiorum eius, quorum, nec hæredum nullam pater prędictus fecit mentionem, & perinde habetur, ac ſi fuiſ ſet legatum relictum perſonæ, pro tempore vitæ illius; quo caſu certi iuris eſ ſet, etiam in terminis dict. l. 9. & 10. Tauri. hodie l. 7. & 8. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, & poſt deci ſionem earum, quod ſi pater annua alimenta filio ſpurio relinquat, vel fructus alicuius prædij, qui ad alimenta ſufficient, aut ex voluntate patris cõ ſtiterit , voluisse alimẽta filio ſuo illegitimo ſic dari, vt pro tempore vitæ ſuæ tantũmodo durent; tunc alimẽta ad filij hæredes non trã ſire ; ſicuti ex Tello Ferdin. in l. 10. Tauri, ex n. 16. vſque ad n. 19. Matien ço, Corduba de Lara, Auendaño, Azeuedo, Barbo ſa, & Ceuallos; latiùs ego oſtendam, & concludenter comprobabo infrà, ad ſolutionem primi, & ſecundi argumenti, quo loci adnotata, & accuratè reſoluta, videnda erunt omninò, ac ideo hic non repetuntur. Ex ipſis autem ibi ſcriptis quamplurima deducuntur, quæ partem hanc, & Senatus definitionem comprobant manifeſtè, vtpotè cum in terminis legum ipſarum non verſemur, quando ſcilicet Quintum datur, vel relinquitur ſimpliciter filio ſpurio, quo caſu leges illæ procedunt, ſed in legato annuo alimentorum, en cada vn año, quod ad hæredes non tranſit, ſed cum morte alimentandi extinguitur, vt latiùs etiam infrà, ad ſolutionem dicti primi, & ſecundi argumenti. Rurſus ponderauit Senatus idem, filium prædictum ſpurium, patre defuncto (qui dictam quantitatem ducentorum ducatorum ei relinquit) coram iudice ordinario comparuiſ ſe, & clauſulam teſtamenti illius, nunc relatam exhibuiſ ſe, petiiſ ſéque vt maior ſibi quantitas, quam ea pro alimentis aſ ſignaretur, ex quo ſumma illa non ſufficiebat, nec ſubſiſtentiæ, & quantitati bonorum æqualis erat; nuſquam autem in ipſa lite de perpetuitate alimentorum, aut quod ea ad filios, vel hæredes ſuos tranſirent, egiſ ſe, nec in eo petitionem, aut actionem ſuam concludere, ſed in augmento dumtaxat. A iudice autem ordinario cum 250. ducatorum quãtitas aſ ſignata fuiſ ſet, & ſic quinquaginta plus, quàm pater reliquerat, ei data, & ad Senatum appellaretur confirmata fuit ordinarij eiuſdem ſententia, qua dicta 250. ducatorum ſumma præ ſtari iubetur ſingulis annis filio ſpurio, nec etiam aliquid de perpetuitate, aut proprietate dictæ ſummæ, vel quod ea ad filios, aut hæredes tranſiret, dictum. Atque ideo nouæ huiuſce articuli, ſiue litis petitioni, & prætentioni, qua filius ipſe ſpurius declarandum intendebat, quantitatem illam ſibi aſ ſignatam, ad filios ſuos tranſituram, nec morte eius alimenta extingui, rei iudicatæ, & petitionis alterius litis exceptionem obſtare, & id de nouo in iudicium deduci, quod nec petitum, nec excogitatum apparebat; verè namque filiuſmet idem ſpurius augeri dumtaxat alimenta, non ad filios ſuos tranſire. ſiue in proprietate pertinere, contẽ derat ; ſed nunc tantum hac in lite prætendebatur. Prætereà pro ipſa parte vrgebat Ludouicus[*] Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 15. n. 9. de quo etiam ſtatim ad ſolutionem ſecundi argumenti, obſeruatione quarta, ad finem, in verſiculo, Id quod Ludouicus Molina, vbi loquitur etiam poſt deciſionem dictarum legum nonam, & decimam Tauri, nec diſtinguit ius ipſum Regium à iure communi, & ſingulariter inquit, quod alimenta alicui debens, poteſt eidem illa annuatim, & ad vitam tantum aſ ſignare, eóque pacto, vt morte eius finiantur, nec ad hæredes tranſeant. Atque ita conſtituit, alimenta filiis ſpuriis debita à parentibus, non deberi in proprietate, ſed annuatim pro vita tantum debita eſ ſe, ſicut pro vita tantum præ ſtari, apertè voluit dictus pater in caſu præ ſenti. Faciebat etiam pro ipſa Senatus Hiſpalenſis definitione Pelaez à Mieres de maioratu, 4. p. q. 38. n. 9. dum dixit, quod alimenta, quæ primogenitus tenetur præ ſtare fratribus, finiũtur cum vita ipſorum fratrum, l. Mela, in principio, & ibi Gloſ ſ. in verbo, vitæ ſuæ, Bartol. etiam, ff. de aliment. & cibar, legat. [*] Et idem in aliis alimentis ſtatuit, præterquam in his, quæ pater filiis relinquere tenetur, quando primogenium ex omnibus bonis cum Regia facultate inſtituit, vt latiùs ibi. Vlterius quoque non mediocriter adſtringebat, legatum annuum, alicui ſimpliciter relictum, etiam ſi nulla alimentorum facta ſit mentio, præ ſumi in alimentorum cauſam relictum, ſi modo legatarius ſit pauper, & aliunde non habeat, vnde[*] ſe alat, ſecus autem ſi diues ſit, l. cum ij, §. ſi in annos, ff. de tranſactionibus, & cum multis Authoribus tradiderunt Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ 80. n. 9. Petr. Surdus de alimentis, tit. 9. q. 6. n. 14. & tit. 2. q. 12. n. 1. & 10. vbi quod legatum omne intelligitur pro alimentis, quando fit pauperi, & eodem tit. 2. q. 13. n. 1. & 3. & 10. vbi in propriis terminis noſtris poſt alios Authores ſcripſit, quod ſpurio egenti relictum, vel conceſ ſum, præ ſumitur in dubio in cau[*] ſam alimentorum. Et citat Afflictum, deciſ. 99. ita tenentem, & antè ſcripſerat idem Surdus, titul. 1. Quæ ſtione 10. numero 11. & 14. & 15. ſed in[*] caſu præ ſenti, filio ſpurio non modo egenti, ſed omnimodo egenti, & non habenti aliunde, vnde ſe alere, & viuere poſ ſit, ducentorum ducatorum ſumma fuit à parẽte ſingulis annis relicta, vt ſuprà dixi; ergo neceſ ſariò dicendũ erat, in cauſam alimentorũ legatum factum, & conſequenter cũ eius morte extingui, quoniã alimenta finiuntur cum morte eius,[*] cui ſunt præ ſtanda, & non tranſeunt ad hæredes; ſicuti latè cõprobauit Surdus ipſe, titulo 5. de alimentis, quæ ſt. 1. per totam. Sunt namq; perſonalia, & ita aliud in perſona vnius, quam in perſona alterius, vt ibid. tradidit Surdus, n. 2. indigẽtia autem, & ſumma necceſ ſitas dicti filij ſpurij, & quod aliunde non haberer, vndè ſe alere poſ ſet, non modo ex actis proceſ ſus, ſed ex ipſa eius allegatione, & cõfeſ ſione cõ ſtabat , atq; Iudices in altera lite mouit, atque excitauit; vt dictam ducentorum ſummam ad 250. ducatorum quantitatem reducerent. Non obſtant modo argumenta omnia, quæ in[*] contrarium adducta, atq; ponderata fuere ſuprà, ex n. 88. cum ſeq. Et in primis non obſtat primum, deductuũ ex dicta l. 9. Tauri, hodie l. 7. titulo 8. l. 5. Quia pro vera explicatione, atq; reſolutione obſeruandũ , atq; conſtituendũ erit, quod vbi quinta pars bonorum ſimpliciter legatur, aut relinquitur per matrem filiis ſpuriis, & damnatis. in quibus terminis ea lex loquitur, fatemur poſ ſe ſpurium de ea liberè diſponere in vita, & in morte, prout voluerit, quia præ ſumitur pleno iure relicta, & verborum ſonus, & proprietas ſic ſuadet, atq; lex ipſa nona decidit ſpecificè. In quo venit dirimere, & in effectu dirimit controuerſias illas Doctorũ in terminis iuris communis de quibus poſt alios Authores per Auendañum, in eadem l. 9. Tauri gloſ ſa 8. n. 2. & in l. 10. gloſ ſa 3. n. 1. & duobus ſeq. Mariençum, in dicta l. 8. titulo 8. gl. 4. n. 1. & 2. & 3. Cordubã de Lara, in l. ſi quis à liberis, §. idẽ reſcripſit, n. 74. Barboſam, 4. parte, leg. 1. ff. ſoluto matrimonio, num. 72. & ſeq. Cerbantes in dicta l. 10. Tauri, n. 105. per Surdũ etiã , de alimentis, tit. 1. quæ ſt. 10. & inferius notatur, an ſcilicet alimenta deberẽ tur tẽporaliter , vel in proprietate, aut tranſirent, vel non, ad hæredes. Cæterum vbi mater, vel pater etiã ſimpliciter non reliquit quintã bonorum partem, vel aliud, ſiue relinquere noluit, ſed expreſ ſim potius, aut tacitè. ita tamen apertè, quod de eius voluntate appareat legitimè, veluti ſi annua alimenta filio relinquat, vel fructus alicuius prædij, qui ad alimẽta ſuſ ſiciant; & generaliter, quoties ex verbis diſpſitionis patris, aut matris conſtiterit, voluiſ ſe alimẽta filio ſuo illegitimo ſic dari, vt durent tantũ vſq; ad finẽ vitæ filij, tunc equidem nec alimenta, nec res ipſ æ ad filij hæredes tranſmitti poterunt: quia iã parentes onus alimentorũ præ ſtandorum à lege ſibi impoſitum adimpleuerunt, ex quo filij per tẽpus vitæ ſuæ congrua perceperunt alimenta, nec vltra per leges ipſas remanẽt adſtricti. Sic ſane leges eaſdẽ limitauit, atq; reſtrinxit, & præ ſtantius cæteris explanauit Tellus Fernandez in dicta l. 10. Tauri, n. 16. & 17. & 18. vbi caſus quatuor principales di ſtinguit, qui ad præfatam reſolutionem in effectu reducuntur, vt mox dicetur. Et id ipſum pro fitetur Matiençus in d. l. 8. titul. 8. gloſ. 3. n. 4. nam cum antea dixiſ ſet, rem legatam ſpurio pro alimentis, ad eius hæredes tranſmitti iure Regio; inquit ſtatim dict. n. 4. in hunc modum: Quam aſ ſertionem limita, niſi expreſ ſa, vel tacita voluntate teſtatoris colligatur, noluiſ ſe Quintum ſpurio legatum, ad hæredes eius tranſ mitti, vt ſi quid annuum legauit, quod vita finitur, vt in l. cum ij, §. ſi vni. & §. vult. igitur, verſic. Modus autem, ff. de tranſact. vel quando fructus alicuius prædij, qui ſufficiunt ad alimenta, legantur, &c. Et id ipſum admiſit ad reſtrictionem dictarum legũ Tauri, Corduba de Lara. in dict. §. idẽ reſcripſit, n. 76. in hæc verba: Item ipſ æ leges Regiæ, quæ poteſtatem tranſmittendi Quintum, ſpurio permisêre, loquuntur in caſu, quo pater ſpurio legat, lubens, ac ſponte. Ecce vbi in paren tum voluntate reponit, an in proprietate, an pro alimentis tantum temporalibus, pro vita duraturis, alimenta relinquere, aut præ ſtare velit. Azeuedus etiam in dict. l. 7. tit. 8. n. 17. & 36. eidem quoque re ſolutioni accadit, quoties de voluntate parentũ apparet; quamuis confusè nimis ſe habuerit, nec certam in propoſito articulo reſolutionem relinquat. Rectius ſe habuiſ ſe videtur Velazquez Auendañus, in eadem l. 10. Tauri, glo. 3. n. 5. is namque Author, cùm eò loci, & gloſ. 8. legis 9. dixiſ ſet, Quintum bonorum, vel aliud filiis ſpuriis relictum, aut datum à parentibus, quoad vſum fructum, & proprietatem eis acquiri; limitat ſtatim, vt ſpurius de Quinto diſ ponere poſ ſit, ſi modò conſtiterit voluiſ ſe parentes proprietaté eis acquiri, non aliàs; & in hunc modum ſcribit dict. n. 5. gloſ. 3. dict. l. 10. Tauri. Cum hoc tamen additamento, quod ſpurij irreuocabiliter haberent donationem Quinti ex verbis noſtræ legis, ibi: Deſpues que la huuieren, quæ ſic neceſ ſario ſunt accipienda, ex Palatio hic, n. 23. Suarez ſupra, n. 25. quia eo caſu apertè lex conſtituit, poſ ſe de Quinto ſpurium diſponere; quaſi ſentiat facultatem diſponendi de Quinto, pendere à voluntate donantis, deducta ex actu traditionis irreuocabilitatetem inducenti, vel ex alio inductiuo voluntatis transferendi proprietatem in ſpurium, quaſi per eam traditionem detur ipſi proprietas, & facultas diſponendi de Quinto, quia cum tunc ex diſpoſitione patris teſtantis conſtet voluiſ ſe, Quintum filio acquiri in vſufructu, & proprietate, liberè poſ ſe de eo Quinto diſponere iuſtum eſt, &c. Ergo ſi nolit, aliter dicendũ eſ ſe, & à voluntate patris totum pendere, rectè is Author ſtatuit. Et conſequenter non obtinebit dictarum legum Tauri deciſio, nec Interpretum huius Regni intellectus, quoties parentes ad alimenta reſ trinxerunt, vel reſtringere voluerunt, & pro tẽpore vitæ dumtaxat filiis dare, vel relinquere Quintum, aut aliud pro alimentis aſ ſignatum, vel relictũ : tunc namq; voluntas ſeruanda eſt, cùm ipſi non teneantur, niſi præciſum, & neceſ ſarium pro alimentis relinquere; & ita pariter aſ ſeuerauit eruditè Petrus Barboſa, quarta parte legis primæ, ff. ſoluto matrim. ex n. 72. vſque ad n. 77. Ceuallos etiam, 2. par. commun. contra commun. quæ ſt. 779. ex n. 88. cum ſeq. de quibus latior commemoratio fiet infrà. Sic ſanè, pater in caſu præ ſenti reſtringere ad alimenta relictum, dare viſus eſt, ex quo ducentorum ducatorum quantitatem filio ſpurio reliquit ſingulis annis, prout ſuprà ponderaui, num. 99. Secundum quoq; non refragatur fundamentũ , deductũ ex d. l. 10. Tauri, hodie l. 8. titu. 8. l. 5. cuius ſolutio ſatis dilucidè apparet ex hactenus dictis; vere namq; lex ipſa loquitur, & procedit, quando quinta bonorum pars ſimpliciter datur, relinquitur, aut legatur filiis ſpuriis & illegitimis à parẽtibus , aut quã do parentes ipſi expreſsè legant, aut relinquunt in vſufructu, & proprietate; ſiue quod ita voluerint, ex verbis actus, aut diſpoſitionis colligitur, (provt colligi debet, quãdo quinta bonorũ pars, aut aliqua res ſimpliciter legatur) quia in patris, aut matris voluntate poſitum eſt omnino ea in lege pro obligatione alimentorum, quintam partẽ bonorũ relinquere, de qua pro anima vterq; teſtari poterat, ſi eã relinquere pater, aut mater voluerit, ſed vltra quintam partem excedere, aut relinquere prohibetur: & caſu, quo pater dicat, ſe relinquere quintã bonorũ partẽ , aut quod eam relinquat, procedit id, quod dicitur in dict. l. 10. Tauri. De la qual parte, deſpues que la huuiere el tal hijo, pueda en ſu vida, o en ſu muerte hazer la que quiſiere, o por bien tuuiere. Itaque præ ſuppoſito iam pro certo, quod habet quintam bonorum partem filius ſpurius, vt inſinuant verba illa, deſpues que la huuiere, procedit, el poder el tal hijo en ſu vida, o en ſu muerte hazer lo que quiſiere della. Quòd ſi præ ſuppoſitum deficiat, aut id, quod præcedere antea debet, non verificetur, que es el tenerla, (quod deficiet, quando pater eam non reliquerit ſimpliciter, vel relinquere noluerit pleno iure, ſed tantum ad alimenta pro tempore vitæ,) tunc equidem locus non erit verbis ſequentibus: El tal hijo pueda en ſu vida, o en ſu muerte hazer lo que quiſiere. Quod clarè quoque oſtenditur ex illis verbis: Que en ca ſo que el padre, o la madre ſea obligado a dar alimentes a alguno de ſus hijos ilegitimos, que por virtud de la tal obligacion no ſe pueda mandar mas de la quinta parte de ſus bienes. Non enim dicit, quod præcisè quinta bonorum pars præ ſtari, aut relinqui debeat per parentes, ſed quod præcisè vltra Quintum relinqui non poſ ſit; intra Quintum autem nihil deciditur, ſed iura alia de alimentis neceſ ſariis, & præcisè præ ſtandis, & obligatione præ ſtandi neceſ ſaria, relinquuntur intacta; verbum enim illud: Pero bien pertimos que les puedan en vida o en muerte mandar faſta la quinta parte de ſus bienes; de quo in dict. l. 9. Tauri, & iterum per eadem verba in ipſa l. 9. verbum inquam illud, permitimos, affirmatiuè prolatum, voluntatem ſignificat, & non neceſ ſitatem, vt in terminis eiuſdem legis notarunt Rojas in epitom ſucceßion. c. 11. num. 37. Cerbantes n. 61. in eadem l. 9. verbum etiam illud, pueda, de quo in vtraque l. 9. & 10. totum in voluntate parentum relinquit, & voluntariam dat facultatem, non verò neceſ ſitatem inducit; ſicuti cum aliis Authoribus obſeruauit Auendan. in l. 27. Tauri, gloſ ſ. 2. num. 2. & 6. in l. 14. gloſ ſ. 2. num. 5. & 6. ſi tamen pater, aut mater noluerit quintam bonorum partem relinquere integram, aut pro alimentis dumtaxat, non in proprietate relinquere; vel quid annuum, aut pro vita tantum duraturum, vel minus quinta parte, nihil in contrarium leges ipſ æ Tauri ſtatuunt, ſed permiſ ſiuè loquuntur (vt dixi) & in voluntate parentum totum reponunt, vt etiam dixi, atque ideo voluntas ea ad neceſ ſitatem trahi non debet, nec trahi poteſt in caſu præ ſenti, in quo ex legato ducentorum ſingulis annis præ ſtandorum, elicitur ſatis apertè voluntas patris, quod temporalia, & pro vita filij dumtaxat, non perpetuò relinquere voluerit (vt ſ æpè dictum eſt. Superiora autem non otiosè dicta, & toties repetita, ſed ideo, atque neceſ ſariò ſic comprobata, quod nouiſ ſimè omnium Guillen. à Cerbantes in dicta l. 10. Tauri, ex n. 105. vſque ad n. 109. cõtrarium abſolutè, & indiſtinctè aſ ſeuerauit, & Telli Ferdin. ſententiam, & caſus quoſdam diſtinctos carpat iniuſtè, nec aſ ſequatur prædictarum legum 9. & 10. Tauri, verum ſenſum, & intẽtionem . Rectius equidem Barboſa percepit, & ſequutus eſt Ceuallos, quos ſtatim commemorabo. Idcirco, vt accuratè, & diſtinctè admodum explanatus, & elucidatus remaneat articulus hic, adeo frequens, & neceſ ſarius, & qui declaratione indiget, provt ſuo ore profitetur Tellus in præcitata l. 10. Tauri, n. 16. in fin. Sequentia ego (vt moris habeo) obſeruanda, atque[*] conſtituenda duxi, quibus Telli Ferdin. placita, & obſeruationes cõprobabuntur , atq; explicabuntur, alia etiã vltra eum adnotabuntur, nec de vera eiuſ dem articuli reſolutione ampliùs dubitari valebit. Primò itaque conſtituo, de iure communi certum eſ ſe, quod ſi pater inter viuos donauit ſpurio fundum loco alimentorum, vel in teſtamento legauit; is fundus ad hæredes non trã ſmittebatur , quia filio non poterat pater fundũ dare, aut relinquere in proprietate, quæ trã ſmitti poſ ſet; ſed neceſ ſariò debebat eum dare loco alimentorum, quæ ſui natura morte extingũtur ; imò & æquiualere debeat quantitati alimentorum, & ſi quid excederet, in eo nõ valebat. Et idipſum obſeruabatur, ſi fundus daretur filiæ ſpuriæ in dotem, quia non trã ſmittebatur eius morte ad filios, vel hæredes, ſed ad patrem reuertebatur. Ita ſané adnotarunt, atque vnanimiter amplexi fuere omnes illi huius Regni Interpretes, quos ſuprà cõmemoraui . Et quamplurimis relatis reſoluit eruditè Barboſa 4. par. d. l. 1. ff. ſolut. matrim. n. 72. fol. 367. vſque ad num. 75. vbi Roderic. Suar. contrariam ſententiam adducit, & improbat, eiù ſque ſatisfacit fundamentis veriſ ſimis. Cæterũ de iure huius regni aliter ſtatutum in dict. l. 9. & 10. Tauri, quod ſcilicet pater poſ ſit quintam partem bonorum dare, vel relinquere filiis ſpuriis in proprietate, & quod illam ad hæredes tranſmittãt , & de ea poſ ſint ad libitum diſponere. In quo etiam conueniunt vnanimiter omnes huius Regni Interpretes, vt etiam ex eiſdem ſuprà relatis apparet, & notabiliter adduxit Barboſa in loco nunc relato, n. 75. fol. 369. dicens, quod dict. l. 10. Tauri, in duobus diſcrepat à receptis ſententiis iure communi: primò, dumtaxat certam quãtitatem , ad quam vſ que pater poſ ſit nomine alimentorum ſpuriis relinquere, etiam in proprietate, quia iure communi id relinquebatur, arbitrio iudicis, vt ex multis ibidem comprobat Authoribus. Diſcrepat & ſecundò à iure communi, dum diſponit, ſpurium de hoc Quinto poſ ſe ad libitũ diſponere, & tranſmittere ad hæredes, aduerſus ſuprà reſoluta; vt etiam ibi cõprobat & vide Anton. Theſau. forenſ. lib. 1. q. 25. Secundò deinde conſtituo, quod inter viuos donare, aut in teſtamento relinquere totum Quintum, aut aliquam eius partem, vel rem in proprietate, & vſufructu, vel non dare, aut relinquere proprietatem, ſed alimenta dumtaxat neceſ ſaria aſ ſignare pro tempore vitæ ſpurij, in voluntate parentum omnino repoſitum eſt, tam in matre, in terminis dictæ l. 1. Tauri, quàm in patre & matre, in terminis dictæ l. 10. Tauri. Vltra Quintum[*] autem prohibitum eſ ſe dare, aut relinquere, etiam ſi Quintum ad alimenta congrua non ſufficiat, quia patris facultates tenues admodùm ſint, idque ex ſententia quorundam; contra verò ex ſententia aliorum, de quibus videndus eſt Barboſ. dict. 4. par. l. 1. num. 77. in verſi. Sed quid ſi patris, fol. 372. qui in effectu amplectitur Ludouic. Molinæ diſtinctionem. Provt etiam amplexus eſt, & articulum diſputauit Ceuallos, commun. contra commun. 3. par. quæ ſt. 779. ex num. 59. vſque ad num. 76. vel ſi minus quàm Quintum ſpurio ad alimenta[*] ſufficiat, quia tunc pater non poteſt ei totum Quintum relinquere, & in eo quod excedit, non valebit relictum; idque ex ſententia aliorum, atque ex generalitate dict. l. 10. Tauri, quæ ſpurium indiſtinctè capacem reddidit quoad Quintum bonorum patris; provt tuetur, & vtriuſque opinionis Authores cumulat Barboſa, dict. 4. par. l. 1. ſub n. 77. verſ. ad perfectam autẽ explicationẽ , fol. 317. & adiicit ibidem, quod ſi ſpurius diues ſit, ita vt ali[*] mentis non indigeat, non poſ ſit ei pater Quintum relinquere, quia dict. lex 10. Tauri, loquitur in patre qui ſpuriis tenetur alimenta præ ſtare, ſed filio diuiti non tenetur dare alimenta, l. ſi quis a liberis, §. ſed ſi filius, ff. de liber agnoſc. ergo hoc caſu dicta lex intelligi non poteſt; provt tenent Authores ibi relati per Barboſam, quidquid alij contra tenuerint, qui tamen decipiuntur apertè, & idcircò verè concludit, etiam in hoc Regno alimenta non deberi ſpuriis, ſi illi habeant vnde ſe alant, vel ex induſtria, vel arte aliqua, quam ſine dedecore exercendo, poſ ſint alimenta acquirere; provt latiùs comprobat. Id igitur (vt ad noſtrum Propoſitum, & ſecundam hanc obſeruationem reuertamur) quod patri, & matri permiſ ſum eſt, & eorum voluntati relictum, ad neceſ ſitatem trahi non debet, vt ſuprà dixi. Et conſequenter id obſeruari debebit in terminis vtriuſque legis Tauri, quod pater, aut mater diſpoſuerit; temporalia ſcilicet alimenta, vel quid annuum pro vita relinquendo: aut in perpetuum totum Quintum, vel partem eius, aut rem aliquam relinquendo, vtputà fundum, aut cenſum; nam vt ſ æpè dixi, Quintum non debetur filio ſpurio, ſed alimenta tantum, aut minus etiam Quinto, dum tamen illud minus ſufficiat ad alimenta neceſ ſaria. Dum etiam non relinquatur vltra Quintum, provt leges ædem definiunt, & conuenit ſententiæ eorum Authorum, quos ſuprà retuli, & maximè Barboſ æ reſolutionibus traditis ſuprà, & ibidem, num. 77. in fin. Et ante alios rectiſ ſimè percipit Tell. Ferdinan. in diſcurſu commentar. dict. l. 10. Taur. n. 1. & 15. & 17. & ſeqq. eruditè etiam & verè percipit Barboſa dict. 4. par. l. 1. n. 75. fol. 370. in princip. vbi inquit in hunc modum: Verior igitur interpretatio eſt ad dictam l. 10. Tauri, quod ea lege ſpurius factus eſt capax nomine alimentorum, vſque ad quintam partem bonorum paternorum, ac ita illam poterit obtinere, etiam quoad proprietate, ſi pater hoc voluerit. Item probat quod quando ſimpliciter pater ſpurio Quintum reliquit nomine alimẽtorum , in dubio ei videatur relinquere proprietatem, vt ex ea poſ ſit ſe alere, & ſic tranſmittetur, quaſi interpretari debeamus, patrem proprietatem reliquiſ ſe. Sed quando ex verbis patris conſtiterit, quod reliquit ſimpliciter alimenta, & non proprietatem, procedent ſupra tradita, &c. Hactenus Barboſa, qui nec melius, nec diſtinctiùs potuiſ ſet ad comprobationem ſuperiorum hæc ita explicare. Et Barboſam ſequitur Hieronym. Ceuallos, practicar. commun. contra communes, quæ ſt. 779. ex num. 89. vſque ad 97. fol. 132. vbi rectè inquit, totum hoc dependere à voluntate parentis, qui vel Quintum in proprietate, & abſque vllo grauamine relinquere poteſt, vel etiam alimenta neceſ ſaria duntaxat, & citat etiam Ioannem Garciam, de expenſis, & meliorat. cap. 3. n. 27. & 54. Tertiò conſtituo, quod ſi pater, aut mater quin[*] tam bonorum partem filio ſpurio donauit in vita, vel in teſtamento reliquit, eo ipſo videtur in proprietate dare aut relinquere, quia ſimpliciter reliquit, vel donauit, & ita liberè poteſt ſpurius de ipſa diſponere in vita, vel in morte; & hoc decidunt leges illæ 9. & 10. Tauri ſpecificè. Provt Barboſa nunc relatus aduertit eruditè. Quia præ ſuppoſito quod Quintum fuerit datum, aut relictum à parentibus ſimpliciter, & factum ſemel eorum; diſponunt, quod ſpurij ipſi poſ ſint liberè de Quinto diſponere in vita, vel in morte. Et id ipſum dicendum videtur, ſi aliqua pars, quæ minor ſit quinta parte, relicta fuerit à parentibus, vel ſi domus, fundus, aut cenſus, vel quælibet alia res ſimpliciter relinquatur, quia proprietas cenſebitur relicta, ſi non addatur verbum aliquod, ex quo temporalitas induci, vel legatum annuum ad alimenta argui poſ ſit, vel aliquid aliud ſuadeat, pro tempore vitæ tantùm datum, aut relictum. Et huic caſui apertè conuenit Barboſa vbi ſuprà dict. num. 75. in fin. & num. 76. qui rectè infert, quòd hodie in Regno Caſtellæ non obtinebit communis illa traditio, quod ſi legatur fundus ſimpliciter ſpurio, videtur relictus nomine alimentorum; quia pleno iure videbitur relictus ex deciſione dictarum legum Tauri. Et ſimiliter neque proceder ea communis traditio, quod ſi ſpuriæ ſimpliciter legetur in cauſam dotis, videatur relictus, vt actus valeat; quia imò videbitur in proprietatem relictus: Ceuallos vbi ſuprà, num. 94. & 95. conuenit etiam tertia illa concluſio, ſiue tertius ille caſus Telli Ferdinand. in eadem l. 10. Tauri, ſub num. 18. dum inquit, quod quando fundus relinquitur, cuius redditus non ſufficiunt ad alimenta, tamen annuatim vltrà eſt neceſ ſaria certa quantitas, eſt tamen maioris valoris quàm Quintum, tunc præ dium hoc vendendum eſt, & ſi pater grauauit, vt reſiduum tertio reſtitueret, illud adimplendum eſt, quia ille exceſ ſus non comprehenditur in legato alimentorum, nec iure, nec ex voluntate patris. Ideo prædium diſtrahetur, & vſque ad Quintum filius conſequetur, de quo liberè diſponere poterit, ſecundum precitatam l. 10. Tauri, reſiduum vero dabitur illi, cui teſtator diſpoſuit. Procedit autem tertius iſte caſus, ſiue obſerua[*] tio tertia prædicta, quod cum ſimpliciter Quintum, fundus, aut res donatur, vel relinquitur ſpurio, videatur in proprietate dari, vel relinqui; etiam ſi additum ſit à parente, ſe ad alimenta, vel pro alimentis, vel ad vtendum & fruendum Quintum, fundum, vel rem relinquere; nam adhuc proprietas relicta cenſebitur, nec ex adiectione pro alimentis, vel ad alimenta, vel ad vtendum & fruendum, reſtringi debebit relictum ad alimenta, vel ad vſumfructum, & conſequenter ſpurius liberè poterit de eo diſponere in vita, vel in morte. Et in hoc caſu, quem Tellus, & cæteri Scribentes omittunt, obtinebit etiam deciſio dictarum legum Tauri, & contentio Ioannis Guillen de Cerbantes, in dict. l. 10. n. 106. cum ſeqq. & ita tenendum eſt, quicquid in ipſis terminis defendat contrarium Azeuedus (qui ſolus tangit) in l. 7. tit. 8. lib. 5. n. 17. & 36. In verſ. Item limitabam ego. Inquit enim, quod Leges illæ 10. & 11. Tauri procedunt, quando Quintum ſimpliciter relinquitur, tunc namque cenſetur in proprietate relictum, & ideo ſpurius liberè de eo di ſponere poteſt. In quo Author ipſe iuridicè & verè loquitur. Secus ſi Quintum relinquitur expreſsè pro alimentis, vel ad alimenta, quia tunc dicit, quod morte ipſius filij ceſ ſabunt alimenta, & redibit Quintum ad hæredes ab intoſtato, vel ex te ſtamento. In quo vltimo decipitur equidem manifeſtè, primò quia veriſimile non eſt, nec credendum, quod ſi pater, aut mater alimenta pro vita fillj ſpurij relinquere voluiſ ſet, Quintum, fundum, aut aliam rem ſimpliciter reliquiſ ſet, aut alimenta intelligenda pro tempore vitæ tantum, non expreſ ſiſ ſet: idcirco adiectio illa pro alimentis, vel ad alimenta, dumtaxat eò tendit, vt parens oſtendat, ſe ideo Quintum, fundum, aut aliam rem relinquere, vt id adimpleat, ad quod de iure tenetur, atque ex diſpoſitione earundem legum facere poteſt; non verò, vt legatum ad alimenta temporalia reſtringat. Quod vel vno tantum verbo agnouit eruditè Barboſa, dict. 4. par. l. num. 75. in fine, dicens, quod quando pater ſimpliciter ſpurio Quintum relinquit nomine alimentorum, in dubio ei videtur relinquere proprietatem, & illa additio ad augmentum, non reſtringit legatum. Quod probatur manifeſtè, quia cùm res, aut fundus relinquitur, ad alimenta, vel ad vtendum & fruendum, vel vt legatarius de his poſ ſit se ſuſtentare, venit proprietas, & tranſit ad hæredes, non vſusfructus ſolus; textus eſt in l.4 ff. de alimentis & cibar. leg. & Bart. ibi, n. 2. verſ pono, & videtur, inquit, eſ ſe maximam differentiam, quod prædium relinquatur ad alimenta, vel quod alimenta relinquantur ex præ diis, aut quod legentur alimenta, & pro eis obligetur prædium; quia primo caſu venit proprietas; text. etiam in l. ſpecies, ff. de auro & argent. legato. Et cum multis Authoribus obſeruauit Surd. De aliment. tit. 2. quæ ſt. 1. ex num. 1. vſque ad num. 14. ibi latè comprobat, poſt Manticam, Prætis & alios Authores, neceſ ſarium eſ ſe in propoſito caſu, vt legatum ad vſumfructum, vel ad alimenta reſtringatur, quod factum fuerit cum temporis præfinitione, vt quia dixerit teſtator, lego fundum ad vſumfructum, vel ad alimenta durante vita legatarij, vel quod ſit adiecta taxatiua dictio, dumtaxat, donec, tantum, & ſimiles; nam aliàs proprietas venit, & ad hæredes tranſit; vt latiùs ibi à Surdo notatur, & à me exornatur in commentariis dé vſufructu, cap. 30. num. 4. cum multis ſeqq. Vbi permultos Authores congeſ ſi ita tenentes. Addo nunc Blaſium Flor. Diaz, de Mena, in addit. ad deciſ. Gamæ 92. num. 1. fol. 46. Galganet. de condit. & demonſt. part. 2. cap. 4. quæ ſt. 9. num. 12. 13. & 16. vſque ad num. 20. Cæ ſarem Barz. deciſ. Bononiæ 79. num. 8. & ſeq. & num. 32. vſque ad num. 42. Gratian, diſcept. forenſ. cap. 138. ex num. 8. vbi poſt Angel. Bald. Fulgoſ. Gualdenſem, & Prætis, notauit legatum certæ quantitatis pecuniarum ad alimenta alicui factum, proprietatem quantitatis relictæ continere, ſi adiectum non fuerit, vt mortis tempore pecunias reſtituat legatarius. Ac denique rationem aſ ſignauit; & comprobauit num. 15. & 16. quod cauſa quæ reſpicit fauorem, & commodum legatarij, non reſtringit legatum, & maxima in conſideratione haberi debet, quod prius res relinquatur, quam dicatur ad alimenta, vel ad vſum, aut vſum[*] fructum; ſicuti ex traditione Bartoli, & aliorum comprobauit ibidem. Et optimè tradit Cæ ſar. Barz. dict. deciſ. Bononiæ 79. num. 8. cum ſeqq. & deciſ. 80. num. 10. & 11. vbi vide. Nec poteſt, aut debet (prout ego conſidero) differentia conſtitui inter eum, qui voluntariè, & abſque neceſ ſitate fundum, aut rem legauit, vt quamuis dixerit ad alimenta vel ad vtendum & fruendum, non videatur reſtringere legatum; & inter eum, qui ex neceſ ſitate reliquit, prout eſt pater qui alimenta neceſ ſaria ex neceſ ſitate præ ſtat; verè namque in vno & altero caſu eadem ratio militat. Imò & in præ ſenti caſu non eſt neceſ ſitas abſolutè; quia neceſ ſitas verſatur, tantum circa alimenta præciſa & neceſ ſaria. Non verò ad relinquendum aliquid in proprietate; & ita Voluntariè relicta re ſimpliciter, fundo, vel Quinto, & non adiecta dictione taxatiua, quam communis requirit, vt ſuprà vidimus, militat eadem ratio, vt ex adiectione cauſ æ non reſtringatur relictum; quod nequaquam Azeued. in propoſita ſpecie reſtringeret, ſi plenius, quæ ad hæc ſpectant attingeret. Tellus autem Ferdinand, in dict. l. 10. Tauri, licèt caſum iſtum non attingat, ſed intactum relinquat, vt ſupr. notaui, non abſque myſterio loquutus eſt in caſu, quo legatum eſt annuum ad alimenta, non verò cum Quintum, fundus, aut alia res ad alimenta legatur; quaſi apertè præ ſentiat vir ille eruditus, & ingenioſus, aliud eſ ſe, cum fundus ad alimenta relinquitur, vt ex ibi traditis per eum non obſcurè deducitur. Quartò, & principaliter conſtituo, quod in caſu præ ſenti, & in quæ ſtione in qua verſamur, vbicumque expreſ ſa non adſit voluntas aut diſpoſitio[*] parentum, vt dignoſcatur, an proprietas rei, vel annuum legatum ad alimenta tantum, aut ſolus vſusfructus cenſeatur relictus; ex tacita etiam, coniecturali, & præ ſumpta voluntate id elici iuridicè valeat; & quemadmodum expreſ ſa, ita quoque & tacita & coniecturata, voluntas in propoſito attendi debeat. Voluntas namque teſtatoris, etiam tacita, & ex coniecturis deſumpta obſer uanda eſt, & manifeſta dicitur, & etiam expreſ ſa; vt alio cap. ſuprà, hoc eod. lib. & tractatu latiſ ſimè comprobaui, & ex multis Authoribus tradidit Ioan. Vincent. Honded. in conſ. 67. num. 7. 8. & 9. lib. 1. ſi igitur coniecturæ adſint eiuſmodi, ex quibus alimenta tantum, vel quid annuum, non verò proprietatem relictam eſ ſe dicere impellamur, id proculdubio obſeruare debebimus: ſicuti è conuerſo, quod proprietatis relictum, & non alimentorum tantum, ipſ æ arguant, proprietatem relictam dicemus, quod Matienz. Auendañ. & Azeued. ſpecificè agnouerunt, prout eos commemoraui, & expendi ſuprà, ad ſolutionem primi argumenti, atque ideò hic eorum reſolutiones non repetuntur. Barboſa etiam, 4. part. dict. l. 1. num. 76. in princ. fol. 370. ibi: Sed quando ex verbis patris conſtiterit, quod relinquit ſimpliciter alimenta, & non proprietatem, procedent ſupra tradita, &c. Et antea ſub nùm. 75. ibi: Quia ſi conſtaret, patrem reliquiſ ſe filio ſpurio alimenta, etiam in Regno Caſtellæ, morte cenſerentur extincta, neque tranſmitterentur, iuxta regul. l. cum ij, §. modus autem, ff. de tranſact. &c. Et idem tenuit Ceuall. commun. contra commun. 3. part. dict. quæ ſt. 779. num. 95. & ante omnes ſingulariter tradidit Teli. Ferdin. in præcitata l. 10. Tauri, num. 17. & 18. maximè, in verſ. Quarta & vltima concluſ . ibi: Si pater vult, quod morte finiatur, illud non tranſmittit ad hæredes, nec de eo poteſt diſponere. Itaque omnes concluſiones reducuntur ad vnum, ſcilicet, quando pro alimentis vnum prædium, vel vna quantitas non excedens metam alimentorum, relicta fuit. Alioquin ſemper ex voluntate patris legantis, hoc non erit tranſmißibile; vel diſponendo, quod annuatim tantum detur, vel quod eum grauet eo modo, quo poſ ſit; iis enim caſibus non eſt quod tranſmittatur ad hæredes, nec de quo poſsit diſ ponere, cum omne illud morte finiatur. Et hoc idem in dote dicendum eſt, cum in alimentis hoc eſt diſpoſitum, &c. Et generaliter ita obſeruandum erit, quoties alia, ſimiliáve adiiciantur, ex quibus conſtare poſ ſit, parentes voluiſ ſe filio ſpurio alimenta ſic dari, aut relinquere, vt pro tempore vitæ tantum durarent; vt probant iidem Authores; vbi etiam dictiones taxatiuæ donec, dumtaxat, ſolum tantum, & ſimiles adiectæ fuerint; ſicuti Surd. de alim. tit. 2. qu. 1.[*] ex num. 9. cum ſeq. ſuperiori obſeruatione adnotaui. Et idcirco legatum reſtringi debebit ad vſumfructum, vel ad alimenta, quando coniecturata & præ ſumpta voluntas ita ſuadeat, licèt ceſ ſantibus coniecturis poſ ſet importare proprietatem; vt per Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 9. tit. 2. num. 29. verſic. quod ſane. Honded. dict. conſ. 69. num. 39. lib. 1. optimè per Surd. tit. 2. de alim. quæ ſt. 1. nu. 15. & ſeqq. & hic equidem caſus ſiue obſeruatio iſta quarto caſui noſtro conuenit, quo ducentorum ducatorum quantitas ſingulis fuit annis relicta, atque ita proprietatis legatum importare non potuit. Quintò deinde conſtituo, quod ſi pater in vita cogatur inuitus alere filium ſpurium, vel captis pignoribus à iudice, vel aliter per ſententiam parere compulſus, eíque alimenta aſ ſignauerit; ſiue fundum ſpurius acceperit ad alimenta: nec cen ſebuntur alimenta ipſa in proprietate aſ ſignata, ſed temporalia tantum, vel annuatim pro vita; nec fundum ad hæredes tranſmittet, cum alimenta morte extinguantur. Ita ſanè in terminis notauit atque aſ ſeuerauit Corduba de Lara, in dict. §. idem reſcripſit, num. 76. in verſic. Niſi pater inuitus. Verè tamen huiuſce Authoris opinio, ſimpliciter intellecta, vera non eſt; nam etſi quinta bonorum pars ſpurio non debeatur, nec etiam fundus, ſed alimenta neceſ ſaria tantùm, ita quod vltra neceſ ſarium nihil inuitus cogatur præ ſtare parens, tametſi totum Quintum ei poſ ſit relinquere, prout ſuprà obſeruaui, & tradidit optimè Tell. in ipſa l. 10. Tauri, num. 15. tamen ſi fundus ſimpliciter aſ ſignetur ad alimenta, ſiue volens, & ſponte aſ ſignauerit parens, ſiue etiam inuitus, nec aliquid exprimatur, ſiue adiiciatur, ex quo contrarium elici valeat, videbitur equidem pleno iure fundus traditus, vel aſ ſignatus, & ad hæredes tranſibit. Parens namque, ſi non in perpetuum aſ ſignare contenderet, id exprimeret; & cùm aliter non cauerit, fundi, cenſus, aut alterius rei conceſ ſ æ perpetuum, & ad hæredes tranſmiſ ſibile ius conceſ ſiſ ſe videbitur: & æqualiter obtinere debebit dictarum legum Tauri deciſio, ac cùm ſimpliciter Tertium, aut aliqua res datur, vel relinquitur, iuxta ea quæ ſupra dixi; cùm eadem militet ratio, nec parens vtroque caſu cogatur inuitus in proprietate aliquid dare, qui ad præ ſtanda alimenta neceſ ſaria dumtaxat tenetur. Idque vel vno tantum verbo aſ ſequutus eſt Barboſa dict. 4. part. l. 1. num. 78. vbi in hunc modum ſcribit, & aduertit, d. l. 10. Tauri procedere, ſiue pater ſponte Quintum linquat, ſiue coactus per indicem captis pignoribus, illud dederit filio pro alimentis, vt conſtat ex eius generalitate; & ita Caſtillo, ibi, num. 39. Azeued. l 8. tit. 8. lib. 5. num. 5. quicquid contrarium ſentiat Palac. in repetit. cap. per veſtras, §. 24. num. 7. ad finem, pag. 223. & Lara d. §. idem reſcripſit, num. 76. hactenus Barboſa; qui cum iudicio perpendit, quod cum ex propria verborum ſignificatione, (vt quia Quintum, fundus, aut aliqua res ſimpliciter datur, vel relinquitur) proprietas cenſetur relicta, id ipſum procedit, etiamſi coactus pater dederit, niſi proponeretur, iudicem ipſum, non parentem fundum, aut cenſum ad alimenta aſ ſignaſ ſe; quia cùm eo caſu parens nec dederit, nec aſ ſignauerit fundum, videbitur equidem compulſus acquieuiſ ſe, non quòd fundi dationi, ſed alimentorum dumtaxat præcisè, & neceſ ſariæ præ ſtationi con ſenſiſ ſet. Idcirco inſpiciendum etiam eſ ſet tunc, an fundus eſ ſet præciſus, & neceſ ſarius ad alimenta; quia cùm ſit debitum ex lege, videretur pleno iure aſ ſignatus, etiam ſi à iudice aſ ſignatio facta fuiſ ſet; an verò alimenta annua neceſ ſaria excederet, vt tunc pater non videretur conſentire (vt dixi:) cùm verò pater in vita alimenta annua aſ ſignauit, ſiue compulſus, ſiue volens filio ſpurio, non cenſebitur in dubio, niſi pro tempore tantum vitæ aſ ſignaſ ſe, nec annuorum alimentorum aſ ſignatio perpetuitatem denotare valebit vllo pacto, indéque nec tranſmiſ ſio dari poterit. In quo equidem decipitur manifeſtè Guillen de[*] Cerbantes, contrarium tenens in dict. l. 10. Tauri, num. 108. (ſicut deceptus eſt in cæteris, quæ contra Tellum ſuſtinuit ibidem, prout. ſuprà adnotaui:) inquit namque, quod in vno caſu opinionem Telli amplecteretur, quando ſcilicet pater nondum aſ ſignauerit filio ſuo illegitimo alimenta, ſed voluerit, durante [patris] vita, ei ſicut aliis filiis legitimis alimenta miniſtrare; tunc enim non teneretur in proprietate ea aſ ſignare, ſicut videmus in legitima filiis legitimis aſ ſignanda; pater enim poteſt, dum viuit, alimenta ſuis filiis miniſtrare, ipſique non poſ ſunt patrem compellere, vt ſuam legitimam aſ ſignet eis. Sic eodem modo, cùm ea, quæ pro alimentis aſ ſignantur filiis illegitimis, ſint legitima ipſorum, poterit interim, dum non aſ ſignat alimenta filio ſuo illegitimo, ea annuatim dare, vel alio modo, ex relatis à Tello. Cæ terum, ſi ea aſ ſignauerit, ſiue in vita, ſiue in morte, tenebitur in proprietate eadem elargiri. Hacte nus Guillen ipſe à Cerbantes, qui in prima obſeruatione, recte & iuridicè ſe habet eo loco; dum tamen inquit, quod ſi pater, ſiue in vita, ſiue in morte alimenta ſimpliciter aſ ſignauerit, tenebitur in proprietate eadem elargiri errore equidem labitur manifeſto, cùm dare totum Quintum, vel non, vel in proprietate, aut in vſufructu alimenta conſtituere, perpetuàve, aut annua elargiri ea, in eius voluntate repoſitum ſit omnino; quippe cùm parens teneatur dumtaxat præciſa & neceſ ſaria alimenta dare, aut relinquere; vltra id autem voluntariè ei permittitur, intra Quintum tantum, vt ſ æpe dictum eſt, & ita contra præfatum Authorem rectius intelligit Ceuallos commun. contra commun. d. quæ ſt. 779. num. 89. & ſeqq. Nec vrgent in contrarium d. l. 9. & 10. Tauri; etenim dum dicunt, quod de Quinto, quod ſemel illegitimus habuerit, liberè diſponere poteſt in vita, & in morte; intelligendæ ſunt (vt ſ æpe dixi) de Quinto, aut de alia parte, ſiue re, aut fundo, pleno iure ſibi dato aut relicto, aut ſaltem ſimpliciter; quo caſu cenſeri debet pleno iure relictum, vt numeris præcedentibus obſeruaui; ſecus verò de eo, quod annuorum alimentorum nomine datum eſt, nec ſui natura, & præ ſumpta voluntate tranſmiſ ſionem admittit, ſed morte potius extinguitur. Cum ergo alimenta annua à parente aſ ſignantur, vel dantur in vita, dici non poteſt, quod de eis filius ſpurius diſponere valeat, cum res ſit ſui natura non tranſmiſ ſibilis. Id quod Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 15. num. 9. ſpecificè agnouit; inquit namque, quod ali[*] menta alicui debens, poteſt eidem illa annuatim atque ad vitam tantùm aſ ſignare, eóque pacto, vt morte eius finiantur, nec ad hæredes eiuſdem tranſmitti valeant; & loquitur generaliter reſpectu cuiuſlibet alimenta debentis, & ſic reſpectu quoque alimentorum, quæ filio ſpurio debita ſunt. Nec diſtinguit inter ius commune, & Regium, quaſi differentia non ſit, ſed liberè parentum voluntati id relinquatur, niſi quatenus pro alimentis neceſ ſarium eſt, quod eſt præciſum. Sic ſtatim, n. 10. Molina metipſe diuerſum ius ſtatuit in alimentis à maioratus inſtitutore præ ſtandis, quæ in vſufructu, & proprietate aſ ſignari debere inquit; vt inferiùs dicetur. Rurſus & ſextò conſtituo, quod ſi ſpurius filius de quinta bonorum parte, loco alimentorum ſibi relicta; non diſponat in vita, vel in morte, ea non reuertetur ad hæredes patris, ſed ad legitimos hæredes ſpurij; nam ex intentione non modo, ſed etiam clara deciſione dictarum legum 9. & 10. Tauri deducitur, quod illud relictum, ſit legatarij, & in eo ſuccedatur, vt in cæteris bonis ſuis, quia effectum fuit proprium patrimonium eius, & ſuccedunt in eo alij hæredes eius, quibus non diſponendo, videtur reliquiſ ſe permiſ ſiuè, iuxta text. in l. conficiuntur, ff. de iure codicillorum. Sic ſane & veriſ ſimè obſeruauit Tellus Ferdinand. in dicta l. 10. Tauri, num. 26. qui in fine ſubdit, ita tenendum eſ ſe, tam reſpectu illius legis, quàm 9. præcedentis. Quod eſt veriſ ſimum: & in initio d. n. 26. præmittit, ſe loqui in caſu, quo proprietas eſt ſpurij; quod iuridicè & verè præmittitur, iuxta ſuperiores reſolutiones, cum non ſemper proprietas Quinti, aut eius, quod datum, vel relictum eſt, illegitimorum ſit. Et Tellum ſequuti fuêre Matiençus in l. 8. titul. 8. gloſ ſ. 3. num. fin. vbi loquitur in ſpurio, Corduba de Lara in dict. §. idem reſcripſit, num. 76. Barboſa 4. part. l. 1. ff. ſolut. matrim. num. 78. in princip. ex quo ſubuertitur noua illa Azeued. (prout no[*] uam ipſe appellat) conſideratio in l. 7. titul. 8. lib. 5. ſub numer. 36. verſic. Poſ ſent tamen. vbi inquit, leges prædictas 9. & 10. Tauri, intellegendas eſ ſe, quoties filius illegitimus in vita, aut in morte diſponit de Quinto ad alimenta ei relicto; ſecus verò ſi non diſponit, eo quod mortuus ſit ab ſque diſpoſitione illius; tunc enim ius commune remanet intactum, vt non tranſmittatur Quintum, ſed morte finiatur; in quo manifeſto labitur errore, iuxta ſuperiores Authores. Atque ita ſtatim agnoſcit Azeued. Ipſe forſan contrarium verius eſ ſe, & quidem abſque dubio verius eſt; cùm leges metipſ æ duntaxat atque principaliter conſiderent, an Quintum, ſemel factum fuerit illegitimi, atque ei acquiſitum, ita quod effectum ſit proprium patrimonium eius, vt de eo diſponere liberè poſ ſit: quod ſi non diſponit, ius ipſum obſeruari debebit reſpectu eiuſdem Quinti, quod cæterorum bonorum ſuorum, vt ſcilicet, ſi generaliter de omnibus bonis diſpoſuerit, etiam ſi ſpecificè de Quinto non diſponat, ſub generali diſpoſitione Quintum comprehendatur; ſi verò inteſtatus moriatur, & ſic non diſponendo, ad hæredes eius abinteſtato pertineat Quintum ipſum, provt cætera bona eius pertinebunt; ſicuti ex Menoch. Surd. Sese, & aliis multis, latiùs comprobaui ſuprà, hoc eodem lib. & tract at. cap. 61. ad primum articulum deciſionis Senatus Hiſpalenſis, & quidem in fortioribus terminis, provt ibi videri poteſt. Subuertitur quoque Velazq. Auend. in d. l. 9.[*] Tauri, gloſ ſ. 8. num. 4. conſideratio altera; is namque Auhor dubitauit, ſi filius ſpurius accepto Quinto, & matre ſuperſtite, inteſtatus moriatur, an mater in eo Quinto ſuccedat? & inquit quod cùm lex tã tum filio dederit facultatem diſpoſitiuam, & matrem hæredem non efficiat, decedente filio inteſtato, videtur ipſa excludi; ſicut è cõuerſo , matre mortua ab inteſtato, filius à Quinto excludetur; decidendo hanc dubitationem? secundum ius commune, quo inter filium damnatum, & matrem, reciproca ſucceſ ſio prohibetur. Quod verum, & notatu dignum credit, niſi mater poſtquam filio Quintum dederit, pauper ita efficiatur, quod ſibi deberentur alimenta, quia tunc decedente filio ab inteſtato, crederet, matrem eſ ſe alendam. Hactenus Velazq. Auendannus, qui Telli Ferdin. Laræ, & Matienzi mentionem vllam non facit; & decipitur etiam manifeſte, vbicumque verſemur in caſu, in quo poſt dictas leges Tauri, inter matrem, & filium reciproca admittatur ſucceſ ſio, ſiuè ab inteſtato mater ſpurio ſuccedat; nam quemadmodum in aliis ſpurij bonis ſuccedere poterit, ita & in eo Quinto ſuccedere debebit, vbicumque ſucceſ ſionis capax ſit, nec differentiæ ratio reddi poteſt. Vbi autem mater ſuccedere non valeat, ſiuè eius ſuccedendi ius aufertur; rectè is Author conſtituit, quod ſi mater ipſa poſtquam filio Quintum dedit, pauper ita efficeretur, quòd ſibi deberentur alimenta; tunc decedente filio ab inteſtato, matrem alendam. Septimò denique, & vltimo loco conſtituo, ex dictis hactenus, facili negotio explicari debere quę ſtionem illam, apud Scribentes huius Regni ancipitem, & controuerſam, vtrum ſcilicet pater graua[*] re poſ ſit filium naturalem, vel ſpurium in Quinto bonorum, pro alimentis ſibi relicto, ita vt poſt mortem eius reſtituat alteri? quo in dubio Antonius Gomezius in l. 9. Tauri, n. 43. Partem ſuſtinet negatiuam, dicens, quod licet de iure communi valeret tale grauamen; tamen ex dicta l. 10. Tauri, nullius eſt momenti, quia tanquam debitum capit filius illud Quintum bonorum loco alimentorum, & tranſ mittit ad ſuos hæredes; in quo (vt vides) errore labitur aperto, quippe cùm Quintum ipſum non acci piat, nec tranſmittat, niſi ex voluntate patris, vt ſuprà dixi. Sic ſane Antonij Gomezij ſententiam improbauit, & affirmatiuam, grauamen ſcilicet tenere, defendit Ceuallos, commun. contra commun 3. par. quæ ſt. 779. videndus ex n. 80. vſque ad nu. 100. vbi etiam commemorauit Ioannem Garciam, de expenſis, & meliorat. cap. 3. num. 27. & 54. ita tenentem, & ibidem, num. 85. & tribus ſeq. confutauit Telli Ferdinand. diſtinctionem, Matienzum quoque, & Azeuedũ , quod Tellum ſequuti fuerint. Et inquit, quod Telli diſtinctio ed extra propoſitum, & intẽ tum præfati dubij, an ſcilicet pater relinquat filio ſpurio, vel naturali aliquid vltra Quintum; & tunc in exceſ ſu valeat grauamẽ . vel ſimiliter, ſi integrum Quuintum non erat neceſ ſarium ad alimenta, ſed minor pars ſufficiebat, & integrum pater reliquit; tunc validum eſt grauamen in eo, quod excedit metam alimentorum: iungit etiam præfatum articulum, an filius ſpurius in Quinto poſ ſit grauari. de quo ex dicto n. 80. cum altero, an filius ipſe ſpurius tranſmittat ad hæredes ſuos Quuinũ , de quo ex nu. 88. Ego verò vt ſententiam meam interponam in ipſomet dubio, animaduerto inprimis, Hieronym. Ceuallos, iniuſtè equidem carpere Tellum Ferdin. quod extra intentum propoſitæ quæ ſtionis ille loquatur, cùm verè multum ad propoſitum loquatur, & in effectu concludat, filium ſpurum grauari poſ ſe in eo, in quo vltra præciſa, & neceſ ſaria alimenta ſibi relictum eſt à parente; quod ita diſtinguere neceſ ſarium omnino eſt, nec indiſtinctè dici poteſt, filium ſpurium in Quinto grauari poſ ſe onere fideicommiſ ſi, cùm ſi præciſa, & neceſ ſaria tantum alimenta Quintum contineret, grauamen reiici deberet; in eo verò, quod meram alimentorum exceſ ſerit, suſtinendum eſ ſet; vt etiam per Molinam, de Hiſpanor. primogen. l. 2. c. 15. num. 11. & 12. Rurſus, ea quæ Ceuallos adducit ex dictio n. 88. vſque ad n. 96. nihil in propoſito vrgere; cùm dubium procedat, quando Quintum non relinquitur ſimpliciter, ſed adijcitur grauamen, quod adiici poſ ſe, ſi Quintum alimenta neceſ ſaria excedat, negari non poſ ſe agnouit ipſe; & ita demum pleno iure acquiri, & ad hæredes tranſmitti, ſi pater voluerit, non aliàs; vt etiam ibidem probauit. Suppoſito itaque pro certo, quod integrum Quintum relinquere, vel non, aut annua alimenta aſ ſignare, vel proprietatem dare, à voluntate parentis pendet omnino; tunc inquiritur, vtrũ in eo, quod reliquerit, grauamen adiicere valeat? & quidem in duobus illis caſibus, iuridicè & verè Tellus reſpondit, nec aliud Ioannes Garcia ſtatuit. Ceuallos etiam metipſe in eis terminis caſum propoſuit, quando ſcilicet grauamen adiectum fuit in eo, quod alimentorum neceſ ſariorum metam exceſ ſerit; vtpote, cum relictis alimentis neceſ ſariis filio illi pro tẽpore vitæ, domus inquam habitatione, & 300. ducatis, ſingulis annis ſoluendis; iuridicè & rectè grauamen illud adiici potuit, vt ſi ſine liberis filius moreretur, bona illa ad certas Capellanias deuenirent. Vera igitur, & diſtincta reſolutio ſit, quod in neceſ ſario, vt filius ſe alat, & viuat, atque ita in neceſ ſariis alimentis grauamen adiici non poteſt à parentibus, reſpectu alimentorum ipſorum neceſ ſariorum, & reſpectu temporis vitæ alendi, quo neceſ ſariò percipienda ſunt alimẽta ſingulis annis. Et hoc verum niſi in eo, quod excedit metam alimentorum, quia tunc etiam pro tẽpore vitæ, & ſingulis annis grauari poteſt illegitimus; quia cùm pater tã tũ teneatur alimenta neceſ ſaria præ ſtare, aut relinquere ex legis diſpoſitione, & nõ vltra, ſi vltra neceſ ſaria relinquat, grauare in eo poterit, etiã dũ vixerit alimẽtarius . Sic ſanè, cùm alimẽta neceſ ſaria relinquuntur ſpurio ſingulis annis pro tẽpore vitæ, & grauamen iniungitur reſtituendi poſt mortem; tenet omninò grauamen: quia cùm neceſ ſitas non eſ ſet, niſi pro tempore vitæ, ſingulis annis neceſ ſaria relinquendi, in eo quod eſt vltra vitam, grauamen cadit de iure. Et idem dicendum eſt, quando Quintum, aut aliqua res ſimpliciter legaretur, quia reſpectu exceſ ſus ad alimenta neceſ ſaria, grauamen filio iniungi poteſt. Et hoc quidem optimè aſ ſequutus eſt Tellus, à Ceuallos improbatus (vt ſuprà dixi) vtpote, cum non negauerit ipſe, deciſum in d. l. 10. Tauri, & facultatem illam dandi, aut relinquendi pro tempore vitæ tantum alimenta neceſ ſaria, aut in proprietate relinquendi Quintum, à ſola parentum voluntate pendere; imò expreſ ſim ipſe admiſit, vt ibi apparet: ſed relicto aliquo vltra id, quod neceſ ſarium erat alimentorum præ ſtationi, grauamen iniungi poſ ſe aſ ſerit. Sic etiam, relictis centum ſpurio nomine alimentorum, fideicommiſ ſum iniungi poſ ſe poſt mortem filij, aut filiæ, rectè probauit Ioannes Garcia (quem Ceuallos citauit) quoniam grauamen non imponitur in neceſ ſariis ad alimenta, quippè cùm alimenta neceſ ſaria ſint pro tempore vitæ ſpurij tantum, non poſt mortem eius, quando iam ceſ ſat alimentorum neceſ ſitas, & obligatio non fuerit poſt mortem quoque relinquendi, cum quid annuum pro tempore vitæ dare, aut relinquere tantum, vel in proprietate aſ ſignare, in voluntate parentum ſit, vt ſ æpè dixi. Et hactenus de his, quæ pertinent ad ſolutionem ſecundi argumenti, ex quibus apparet, Tell. Ferdin. in d. l. 10. Tauri, rectè dixiſ ſe ſub num. 16. quod hic eſt principalior articulus; & punctus illarum legum, & quod hodie declaratione indiget (prout ipſe ſuo ore profitetur) dummodo intelligatur, quod egeat declaratione, & intelligentia eorundem Authorum magis, quàm legum ipſarum; leges etenim ipſ æ Tauri ſatis explicitè, quid velint, declarant, nec de eo dubitant, quod earundem Commentatores in dubium excitant, ſed duo dumtaxat (vt ſ æpè dixi) decidunt, Primum, quod poſ ſint parentes filio illegitimo quintam bonorum partem, de qua poterant pro anima teſtari, relinquere. Secundum, quod poſtquam illegitimus ipſe filius Quintum habuerit, liberè poſ ſit de eo diſponere, prout voluerit; ſed ſi id præ ſuppoſitum habendi deficiat, atque ita non habuerit, & non Quintum, ſed annua alimenta pater aſ ſignauerit, vel reliquerit, nihil de nono ea lex inducit, ſed ea obſeruari[*] debebunt, quæ obſeruationibus præcedentibus adnotaui, & ſcripſi. Tertium autem argumentum non etiam refragatur: quoniam Azeued. in loco relato in argumento, nihil decidit, neque adducit, quod aliquo modo vrgeat; loquitur namque ſupponendo, Quintum bonorum à patre, vel à matre fuiſ ſe datum, aut relictum pleno iure filio illegitimo; tunc autem, cùm dubitaſ ſet ſuperiùs, an ſi illegitimus de Quinto non diſponat, ad quem Quintum ipſum pertineat, & is Author exiſtimaſ ſet, quod ſi illegitimus non diſponit, Quintum non tranſmittatur, ſed morte finiatur; poſtmodùm autem Tellum, Matienzum, & Laram contrarium tenentes retuliſ ſet, vt ſuprà vidimus: inquit tandem, quod opinio Telli, & Laræ procederet ex noua, & ſingulari ſua conſideratione, quoties filij relinquerent filios, quibus etiam auus, vel auia relinquere poterant Quintum, & ipſi egebant Quinto ad alimenta; nam tunc eis dabitur, ſicut patri, non ex vi tranſmiſ ſionis, ſed ex vi neceſ ſiatis alimentorum, etiamſi pater nec in vita, nec in morte diſpoſuerit de dicto Quinto in fa uorem ſuorum filiorum; in quo equidem Azeued. ipſe decipitur, & rectius perceperunt Tellus, & cæ teri ſuprà commemorati; nam cùm ſuppoſuerit, Quintum ſpurio ſemel relictum à parentibus, & ei acquiſitum (prout acquiritur, quando ſimpliciter ei relinquitur) planum equidem eſt, cum cæteris bonis ad filios, hæredes ſuos tranſire, ſicuti ad hæredem quemcumque etiam extraneum tranſit. Termini etiam propoſiti, Quinti ſcilicet relicti, longè differunt à terminis caſus præ ſentis, quo non Quintum ſimpliciter, aut fundus, vel alia res ſimpliciter relinquitur, ſed ducenta ſingulis annis legata ſunt ſpurio, quod in vim annui legati alimentorum factum, dignoſcitur euidenter. Sed nec quartum reſiſtit argumentum: quoniã termini ſunt admodum diuerſi, cum dictæ leges 9.[*] & 10. Tauri, loquantur in filiis ſpuriis, & illegitimis, quorum reſpectu nihil aliud pro legitima, aut pro alimentis introducitur, aut debetur, quam id, quod pro ipſis alimentis neceſ ſarium eſt, & præci ſum; atque ita, vel in proprietate, vel in vſufructu relinquere, in libera parentum voluntate repoſitũ eſt, & dumtaxat reſpectu neceſ ſarij, & præciſi ad alimenta, neceſ ſitas imponitur. Ludouicus verò Molina, & cæteri in argumento relati, loquuntur, & procedunt in alimentis relinquendis filiis legitimis, ex legitimo matrimonio natis, cum primogenia ex Regia facultate inſtituuntur, iuxta clau ſulam, quæ ordinariè apponitur in facultatibus, atque ita in proprietate aſ ſignari debent, non in vſufructu, aut in annua præ ſtatione, nec finiuntur cum vita filiorum, ſicuti Mier. in loco in argumento relato, recenſuit. Imò & in filiis legitimis eo caſu, id ipſum quod in illegitimis aduerſus Molinam, & ſequaces defendit Petrus Surdus, de alimentis, titulo 5. quæ ſt. 1. num. 33. & ſeq. fol. 301. nam cùm num. 31. & 32. & antea tit. 4. quæ ſt. 9. num. 22. folio 246. Retuliſ ſet ſententiam eorum, qui ita ſuſtinuerunt (vt dixi) inquit ſtatim dicto num. 33. & ſequentibus, contrariam partem in alimentis ſecundogeniti tenuiſ ſe Authores ibi relatos, ſibíque magis placere, quod ea alimenta non ſuccedant loco legitimæ; aliud eſt enim, quod legitima compen ſatur cum alimentis; aliud verò, quod loco legitimæ dentur alimenta: & ita non aſ ſumunt naturam legitimæ, nec tranſmittuntur ad hæredes, cùm fauor, qui legitimæ debebatur, fuerit ſublatus cum ipſa legitima, vt latiùs ibi. Quintum etiam argumentum non refragatur:[*] quoniam Ioannis Guillen à Cerbantes diſtinctio illa, & reſolutio aduerſatur omninò earundem legum Tauri deciſioni, & eorum placitis, & reſolutionibus, quos ſuprà longa ſeriè commemoraui ad ſolutionem primi, & ſecundi argumenti; quippè cum alimentis annuis, ſiue fructibus fundi aſ ſignatis, vel datis, nec Quinto, aut fundo ſimpliciter relicto, alimenta ipſa morte extingui, nec ad hæredes tranſire, nec perpetua aſ ſignari debere, concludenter probatum fuerit ſuprà, & tenuerit Molina, lib. 2. cap. 15. num. 9. & in terminis noſtris Barboſa, & Ceuallos acriter defendunt, vt ſuperiùs oſtendi. Sextum denique & vltimum argumentum non reſiſtit. Quoniam reſpondetur negando in caſu præ ſenti minus competentia alimenta fuiſ ſe relicta; verè namque quantitas illa ducentorum ducatorum ſingulis annis ſufficiebat, aut ſi aliquantulùm minus ſufficiens videri poſ ſet ex induſtria eiuſdem filij ſpurij ſuppleri poterat, & verè ſupplebatur. Item & in Senatu eodem Hiſpalenſi in alia lite ſuppletur, & ad quantitatem 250. Ducatorum reducitur, ex quo aliquid amplius ſpurius ipſe prætendere non valebat. Nec eo prætextu agere poterat, quod liberi eius alimenta neceſ ſaria nen haberent, ſi ad ipſos non tranſirent, cum tran ſire non debeant, niſi ex voluntate patris, quæ in caſu præ ſenti defuit omninò. CAPVT LXIII. Ex Veriſimili, aut Veriſimilitudine, coniectura, & præ ſumptio, quæ ſumitur, quanti haberi, atque æ ſtimari debeat; ſiue quàm efficax ſit ad vltimarum voluntatum, & teſtamentariæ non modò, ſed etiam cuiuſlibet alterius diſpoſitionis interpretationem: vbi veriſimilium in iure efficacia, & effectus in omni actu, & materia, quamplurimis exornatur, atque comprobatur, prout hic videbitur. Inquiritur etiam, vtrum ſubſtitutio vulgaris in ca ſum noluntatis concepta, ex veriſimili teſtatoris voluntate trahatur, ſiue extendatur ad caſum impotentiæ, & è conuer ſo: An etiam generaliter id admittatur, non modò in inſtitutione, & ſubſtitutione hæredis directa, ſed etiam in fideicommiſ ſaria diſpoſitione quacunque, vt de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam extenſio admittatur, ſi eadem ratio, & veriſimilis mens teſtatoris ita ſuadeat. Et infertur ad conſilium Oldradi 177. an poſthumus, qui non eſt natus, poſ ſit dici ſine liberis deceſ ſiſ ſe, vt conditio deficere, aut potius exiſtere videatur: & Petri Surdi conſilium 236. per totum, lib. 2. in propoſito egregium admodùm, & notandum, expenditur & commendatur. SVMMARIVM. -  1 Veriſimilitudinem, ſiue veriſimile, tanti eſ ſe apud Iureconſultos metipſos, vt ex ea perſ æpè leges fieri, lites, & iudicia definiri contingat; & in caſibus dubiis coniectura, atque interpretatio voluntatis deducatur in omni materia, & diſ poſitione, nulla excepta. -  2 A veriſimilitudine, ſiue veriſimili argumentum deductum, probabile admodum eſt, & allegabile, & in omni actu veriſimilitudo fortiſ ſimam inducit coniecturam; & attendi debet, cùm caput ſit omnium interpretationum. Quod latè exornatur, atque comprobatur. -  3 Veriſimile eſ ſe id, quod proximum eſt; & ſimile vero, non veriſimile, quòd à vero diſ ſimile apparet. -  4 Veritas à coniectura, & indicio poteſt abeſ ſe, ſed non veriſimilitudo veri. -  5 A veriſimili argumentum deſumitur ex via coniecturali. -  6 Et ſic ceſ ſat in re perſpicua, & manifeſta. -  7 Veriſimilitudines non mouent, ſi non concludunt. -  8 Veriſimilitudo dicitur proxima cognata naturæ. -  9 Veriſimile quod non eſt, dicitur quædam falſitatis imago. -  10 Et etiam impoſ ſibile iudicatur. -  11 Veriſimilitudo habetur pro lege, & pro veritate, & pro diſpoſitione expreſ ſa; vſque adeò, vt qui veriſimile pro ſe habet, dicatur habere caſum legis. -  12 A veriſimili qui arguit, ſiue qui fundamentum ſumit, dicitur arguere à ratione naturali. -  13 Veriſimilia sunt, quæ dant ſpiritum, & eſ ſe cuiuſlibet diſpoſitionis interpretationi, & coniecturis. In quibus inſpicitur, non quod poſ ſibile eſt, ſed quod eſt veriſimile. -  14 Veriſimilitudo in materia probationum multùm attenditur. Et Iudex ſemper attendere debet, quod eſt veriſimile, & inueriſimilia reſpuere. -  15 Veriſimilitudo transfert onus probandi in aduer ſarium. -  16 Et operatur, vt probent ea, quæ aliàs nullam facerent fidem. -  17 Et vt teſti, qui aliàs non probaret, fides adhibeatur. -  18 Sicut è conuerſo, quod, veriſimilitudine ceſ ſante, ei non credatur. -  19 Inſtrumentum continens aliquid, quod non eſt veriſimile, falſitatis, & ſuſpicionis indicium præ bet, & coniecturam. -  20 Veriſimilitudo colligitur ex ſolitis, & communiter contingentibus. -  21 Argumentum à communiter accidentibus validum, & ad interpretationem vltimarum voluntatum neceſ ſarium. -  22 Veriſimilitudo in interpretatione vltimarum voluntatum, & verborum dubiorum, ſiue obſcurorum earum, primum, ſiue principem locum obtinet poſt mentem. Primò enim in interpretanda testatoris voluntate mens inſpicitur: ſecundò, veriſimilitudo tertiò, propria verborum ſignificatio. -  23 Præ ſumptiones, & coniectura regulariter fundamentum ſumunt, atque deducuntur à veriſimilibus. -  24 Interpretatio ſumitur, vel à natura rei, vel à veriſimilitudine. -  25 Quæ ſemper ineſt diſpoſitioni de neceßitate. -  26 Ex veriſimilitudine voluntates hominum, ac maximè morientium interpretantur. -  27 Veriſimile præ ſtat intellectum, & declarationem fideicommiſ ſi conſtituti. -  28 Veriſimilis voluntas teſtatoris ſequenda eſt. -  29 Etiam contra propriam verborum ſignificationem. -  30 Veriſimilitudo, maxima & potens coniectura, cui in dubio inhærendum eſt, & ad eam recurrendum. -  31 Diſpoſitio nulla eſt adeò generalis, quæ à veriſimili interpretationem non recipiat. -  32 Quoniam verba quæ deficiunt, debent ſubaudiri ex veriſimili voluntate. -  33 Veriſimile quod eſt, actum cenſetur, & ad veriſimile ſemper verba accommodantur. -  34 Veriſimilitudo ſi adeſt in vtroque ſenſu, inſpicitur veriſimilior, vel illa quæ habet magis vrgentes præ ſumptiones pro ſe. -  35 A veriſimili, ſiue veriſimilitudine coniecturæ, aut præ ſumptiones deductæ, quamuis admittant probationes in contrarium. -  36 Requiruntur tamen eo caſu validiores, & manife ſtiſ ſimæ probationes. -  37 Veriſimilitudo aliquando maxima, aliquando maior, aliquando magna. -  38 Ioſephi de Ruſticis locus, nouiſ ſimè editus, expenditur; quo veriſimilitudinem in omni actu, & materia attendi debere; quamplurimis exornatur, atque comprobatur exẽplis : prout hic videbitur. -  39 Subſtitutio vulgaris in caſu noluntatis concepta; ex veriſimili testatoris voluntate extenditur ad caſum impotentiæ, & è conuerſo. -  40 Sic etiam extenſio admittitur in ſubſtitutionibus generaliter de caſu ad caſum. -  41 Inſtitutio hæredis extenditur de caſu ad caſum, qui habet eandem rationem, & veriſimilem mentem teſtatoris. -  42 Subſtitutio directa extenditur de caſu ad caſum, quando adeſt præ ſumpta, & veriſimilis teſtatoris voluntas. -  43 Institutio hæredis directa extenditur de perſona ad perſonam, ſi adſit veriſimilis, & præ ſumpta teſtatoris voluntas. -  44 Idem in ſubstitutione directa, ex veriſimili, & præ ſumpta teſtatoris voluntate. -  45 Et generaliter in quacunque ſubſtitutione, aut vocatione fideicommiſ ſaria; ſicque in fideicommißis, & primogeniis. -  46 Substitutio hoc modo concepta, Inſtituo hæredem filium mihi ex vxore mea naſciturum, & ſi hæres erit, & in pupillari ætate deceſ ſerit, ſubſtituo Titium: ſi non eſt natus filius, an habebit locum. Et conſequenter, an poſthumus, qui non eſt natus, poßit dici ſine liberis deceſ ſiſ ſe. Et conditio videatur defeciſ ſe, vel non. Quod videatur extitiſ ſe ex veriſimili, & præ ſumpta teſtatoris mente; provt latius hic adnotatur. -  47 Inſtitutio facta de nepote in caſu mortis filij, extenditur ad caſum, ſi is filius patiatur interdictionem aquæ & ignis; vel ſi emancipetur. Vbi expenditur tex. in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liber. & poſth. & de eius intellectu agitur remiſsiuè. -  48 Subſtitutio facta eo caſa, quo poſthumus natus non erit, extenditur ad caſum, cum naſcitur, & moritur, vel repudiauit. Vbi agitur de l. finali, C. de inſtitut. & ſubſtit. -  49 Institutio facta de posthumo, naſcituro poſt mortem teſtatoris, trahitur ad caſum, ſi is poſthumus naſcatur in vita. Et ibidem de intellectu l. vltim C. de poſthum. hæred. inſtituen. & infrà, n. 57. -  50 Pro ſententia communi, quod ſubſtitutio in vno caſu concepta, extendatur ad alium; nonnulla iura expenduntur. -  51 Item & ratio illa, diſpoſitum illud præ ſumi à teſtatore, de quo ſi fuiſ ſet interrogatus, veriſimiliter reſpondiſ ſet, ſe voluiſ ſe ita diſponere. -  52 Intellectus §. Lucius, l. Titius, ff. de liberis & poſthum. -  53 Subſtitutio in vno caſu concepta, non extenditur ad alium multis in caſibus. -  54 Subſtitutio, aut inſtitutio directa non extenditur de vno caſu ad alium, ex ſententia quorundam, quæ improbatur; & num. ſeqq. -  55 Thomæ Calcan. argumentatio quædam contra communem, rectè diſ ſoluta per Coſtam. -  56 L. pater Seuerinum, ff. de condit. & demonſt. ſic explicatur, vt communi reſolutioni non obstet. -  57 L. commodiſ ſimè, ff. de liber. & poſth. verus intellectus adducitur. -  58 L. ſi ita quis 21. ff. de vulg. & pup. ſubſt. explicatur. -  59 L. ſi cum dotem 23. ff. ſolut. matrim. intellectus communis recenſetur. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce capitis explicatione obſeruandum, atque conſtituen dum erit primo loco & principaliter, veriſimilitudinem, ſiue veriſimile, tanti eſ ſe apud Iurecon ſultos metipſos, vt ex ea perſ æpè leges fieri, lites, & iudicia definiri contingat; & in casibus dubiis coniectura, atque interpretatio voluntatis deducatur in omni materia, & diſpoſitione, nulla excepta: quoniam argumentum à veriſimilitudine, ſiue a veriſimili, probabile admodum eſt, & allegabile, & validum, ſiue affirmatiuè, ſiue negatiuè deſumatur; & in omni actu veriſimilitudo fortiſ ſimam inducit coniecturam, & attendi debet, cum caput ſit omnium interpretationum; ita ſanè colligitur ex textu in l. non eſt veriſimile, ff. de eo quod metus cauſa, l. peculium autem, §. primo, ff. de peculio, l. ſi filius, ff. eodem titulo, l. ob carmen, § vltimo, ff. de te ſtibus, l. Titia cum teſtamento, §. qui in vita, ibi: Non eſt veriſimile patrem, ff. de legatis ſecundo, l. ex facto, §. ſi quis autem ſuſceperit, ibi: Quia non eſt veriſimile, ff. ad Trebellian. l. Plautius ff. de auro & argento legato, cap. quia veriſimile, de præ ſumption. capit. Inſpicimus, & ibi latè Dinus, de regulis iuris, in ſexto, & ita adnotarunt atque exornarunt veriſimilium effectus, & efficaciam quamplurimis, provt diuerſi caſus occurrentes, & quæ ſtiones excitatæ expoſcunt;   Corneus in conſ. 205. n. 9. lib. 2.   Iaſon in l. ſi extraneus, ff. de cond. ob cauſam, vbi latè.   Socinus Senior, in conſ. 32. ex n. 13. cum ſeqq. lib. 1.   Ancharanus in conſ. 269. n. 3. & ſeqq.   Pariſius in conſ. 8. n. 7. lib. 4.   Rolandus in conſ. 25. n. 3. & ſeqq. & n. 14. lib. 4.   Gratus in conſ. 25. n. 21. lib. 2.   Natta in conſ. 443. n. 11. lib. 2. & in conſ. 75. n. 24. & in conſ. 135. n. 33.   Curtius iunior in conſ. 17. num. 7. & in conſ. 178. n. 5. & 10.   Decius in conſ. 272. n. 50. & in conſ. 644. n. 6.   Socinus iunior in conſ. 97. n. 8. & in conſ. 98. n. 12. & in conſ. 120. n. 27. lib. 1.   Ioannes Cephalus, in conſ. 85. ex n. 38. lib. 1. & in conſ. 287. ex n. 21. lib. 2.   Franciſcus Beccius, in conſ. 94. n. 13. & ſequentibus, & in conſ. 101. n. 46.   Albenſis in conſ. 70. n. 8.   Hieronym. Gabriel in conſ. 159. n. 14. & in conſ 178. num. 14.   Saluſt. de Peruſ. in conſ. 76. col. 1. inter conſ. Alexand. lib. 4.   Afflict. deciſ. 345.   Grammaticus, deciſ. 28. ex n. 1. & deciſ. 34. n. 3. & deciſ. 42. n. 8. cum ſeqq.   Neuizan. in conſ. 65. num. 55. poſt Marſilium, & alios, quos adducit.   Tiraquellus, in præfatione l. ſi vnquam, ex num. 37 cum multis ſeqq. vbi vide omnino.   Decianus in conſ. 5. n. 14. lib. 1.   And. Gam. top. lega. lib. 1. in loco, A veriſimili.   Euerardus latiſ ſimè, in cent. loc. legal in eodem loco, A veriſimili.   Burſat. in conſ. 368. n. 40. lib. 4.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 19. & maximè ex num. 3. & de tacitis & ambig. conuent. lib. 3. tit. 1. per totum.   Octauian. Cacheranus, deciſ. 170. et n. 8. cum ſeqq.   Iacobus Menochius de arbitrariis iudic. lib. 2. ca ſu 199. n. 3. & ſeqq. & præ ſumpt. 31. n. 8. & 9. lib. 1. & in conſ. 13. n. 12. lib. 1. & in conſ. 64. n. 10. & & ſeqq. & in conſ. 28. n. 25. eodem. lib. 1.   Sebaſtianus Medices, de definitionibus, quæstione 3. primæ partis, numero 28. latiùs de regulis iuris parte 2. regul. 2. fol. 78. vbi plura de veriſimili; atque ex num. 78. fol. 79. veriſimilium ratio quibus in cau ſis habenda ſit, latè diſcutit.   Petrus Surdus de alimentis, titulo nono, quæ ſtione 12. numero vigeſimo quarto & ſeqq. & in conſilio tertio, numero 22. libro primo & in conſilio 61. numero 37. & 38. eodem lib. & in conſilio 245. numero 15. libro 2. & in conſilio 303. numero 34. & 40. lib. 3.   Fuluius Pacianus in conſilio 9. num. 26. & in conſ. 32. num. 13. latiùs de probat. lib. 1. cap. 8. ex n. 20. cum ſeqq.   Ioannes Botta in conſ. 28. à num. 7. vſque ad num. 15.   Maſcardus de probat. tom. 3. concluſ. 1404. vbi nonnullos veriſimilitudinis effectus in materia probationis adducit, & rem hanc exornat; & vide concluſ. 1365.   Andr. Fachin. in conſ. 5. n. 17. lib. 1. & in conſ. 89. n. 13. lib. 2.   Cæ ſar Barzius, deciſ. Bononiæ 2. num. 48. & 53. & 54. & deciſ. 4. num. 45. & deciſ. 120. num. 24. & ſeqq.   Franciſcus Viuius deciſ. 255. lib. 2. n. 1. & 2. vbi inquit, quod argumentum à veriſimili, in iure optimum; & valet ad ſententiam proferendam, ſi eſt violenta præ ſumptio; in interpretandísque vltimis voluntatibus atque aliis actibus, cum à iure naturali procedere dicatur.   Vincentius de Franchis deciſ. 153. num. 6.   Vincentius Catrocius, caſu 22.   Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 1. ſolut. 2. fol. 47. & interpretat. 2. ſolut. 5. per totam. fol. 86. & 87.   Pelaez à Mieres de maioratu, in initio 2. partis num. 14.   Silueſter Aldobrandin. in conſ. 32. num. 11.   Pet. Anton. Petra de fideicommiſ. q. 9. num. 32. & pluribus ſeqq.   Achilles Pedrocha, in conſ. 23. num. 67. & 68. & in conſ. 20. num. 115. & in conſilio tertio, num. 51. & in conſ. 35. num. 139.   Ioann. Vincent. Hondedeus, in conſ. 30. num. 16.   Ludouic. Caſanate, in conſ. 39. num. 51. & 60. & in conſ. 55. num. 43. & in conſ. 56. num. 46.   Camillus Gallinius, de verb. ſignificat. lib. 3. c. 9. per totum, & lib. 5. cap. 6. num. 29. & cap. 17. num. 149.   Cardinalis Dominicus Tuſchus, practic. concluſ. iuris tom. 8. litera V. Concluſione 94. per totam, folio 533. & concluſione 162. fol. 577. & tomo quarto, litera I. concluſione 330. ex num. 10. cum ſeqq. fol. 669.   Ioſephus de Ruſticis, nouiſ ſimè, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonstrat. in proœmio, cap. 2. ex num. 1. cum multis ſeqq. Hippolyt. Riminaldus, qui multis in caſibus expendit, & ſingulariter ponderat in conſ. 30. num. 42. & quatuor ſequentibus, libro primo, vbi inquit, quod veriſimile debet attendi; nam veritas facti multum conſiſtit ex veriſimili; & illi magis eſt adhærendum, quàm ſuo contrario, quod non eſt veriſimile. Imò quod ante omnia eſt conſiderandum, quid ſit veriſimilius; & veriſimilitudo cæ teris coniecturis, & rationibus eſt anteponenda, quibus rem dubiam interpretamur, Et tanti ponderis eſt veriſimilitudo, quod præualet proprietati verborum, vnde ſi inſtrumentum continet non veriſimile, non probat, pro vt hæc omnia latiùs comprobat ibi. Idem Riminaldus in conſil. 31. num. 29. eodem lib. 1. vbi quod veriſimilia debent monere Iudices ad credendum idque maximè in probationibus; & in conſ. 39. num. 15. & ſeq. eodem lib. 1. & in conſil. 171. num. 39. & ſeq. lib. 2. vbi quod confeſ ſio mariti quod emerit fundum ex pecuniis vxoris, eſt ſuſ pecta, niſi ſit veriſimilis: & idem de confeſ ſione patris. Et quod argumentum à veriſimili, dicitur à ratione naturali. Et qui habet veriſimile, dicitur habere caſum legis, idque ante omnia inſpiciendum eſt, vt latius ibidem. Idem Riminaldus (vbi etiam ſuperiora repetit) in conſil. 382. ex num. 74. vſque ad num. 80. lib. 4. vbi quod veriſimile mouet Iudicem ad ſic credendum, & in probationibus eſt in maxima conſideratione; & in primis à iudice debet attendi ad deprehendendam veritatem: Vt latiùs ibi: & in conſilio 379. ex num. 27. eod. lib. vbi addit num. 29. quod. in veriſimili, vbi vnum additur alteri veriſimili, inducitur quaſi legis præ ſumptio. Idem Riminald. in conſil. 565. num. 10. & ſequenti, & 30. & 31. & 39. & 40. & 48. lib. 5. vbi etiam repetit aliqua ex ſuperioribus, quæ ibi videri poſ ſunt: & in conſilio 607. numero 48. & 2. ſequenti, libr. 6. & in conſilio 752. numero 40. & duob. ſequentib. & in conſilio 755. num. 1. & quatuor ſequentib. lib. 7. Et in his omnibus, & aliis ſimilibus per Hippolytum traditis, conueniunt omnes Authores præcitati ſuprà; qui etiam deducunt, veriſimile[*] id eſ ſe, quod proximum eſt, & ſimili vero; poſt Baldum in conſilio 61. lib. 3. quem refert Cardinalis Tuſchus, tomo 8. litera V. concluſione 161. numero 1. folio 575. latiùs Simon de Prætis, libro 1. interpretatione 1. dubitatione 4. ſolutione 2. numero 2. folio 47. vbi citat eundem Baldum. Et adducit text. in l. miles, §. mulier, ff. ad l. Iul. de adult. ad hoc quod veriſimile dicatur, id quod vero videtur ſimile, cum eodem effectu, eadèmque rationes licèt verbis diuerſis; l. Qui liberis in principio, vbi Alex. de vulg. & pup. ſubſtitut. & inde non veriſimile eſ ſe quod à vero diſ ſimile videtur: vt per eundem Bald. in l. ea quidem, col. 2. de accuſat. Felin. in cap. auditis, colum. 12. de præ ſcrip. Ioſeph. de Ruſtic. in proœmio ad l. cum auus, cap. 2. num. 11. & 12. vbi inquit poſt eundem Bald. in rubr. num. 1. C. de probat. Curt. iun. in conſil. 178. num. 6. ſermones veros rebus ſenſatis, ac veriſimilibus conſonare, & veriſimilitudinis diffinitionem relatam adducit. Veriſimile etiam ex pluribus aſ ſumi, probauit: & num. 15. id ex Cicerone inſigniùs declarat. Nec diſ ſentiunt Oldradus, in conſ. 13. circa fin. Craueta in conſ. 61. num. 9. & in conſ. 297. num. 6. Cephalus in conſilio 287. num. 23. libro 3. Beccius in conſilio 101. num. 46. Neuiza in conſil. 65. num. 55. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, libro 3. cap. 9. Sic ſanè veritas à coniectura, & indicio poteſt abeſ ſe; ſed non veriſimilitudo veri: Baldus idem, in l. non hoc, circa finem, C. vnde legitimi. Simon de Prætis, lib. 1. interpretat. 1. dubitatione 5. ſolutione 5. numero 1. folio. 86. quoniam argumentum à veriſimili deſumitur ex via coniecturali, & præ ſumpta; ſecundum eundem Bald. in l. data opera, num. 11. in fine C. qui accuſare non poſ ſunt, Pedrocham in conſ. 35. num. 139. & ſic ceſ ſat in re perſpicua, & manifeſta: Socinus iunior in conſ. 158. num. 50. verſic. Vel etiam quarto, libro 2. & in conſilio 13. numero 35. lib. 3. Pedrocha, vbi ſuprà. In Claris enim non eſt locus coniecturis, ſicuti vulgatiſ ſimum eſt; & probatur in l. continuus, §. cum ita, ff. de verb. oblig. In dubiis ergo cum locum obtineat, & veritas poſ ſit abeſ ſe, veriſimilitudo ſaltem veritatis abeſ ſe non debet. Atque ita veriſimilitudines non mouent, ſi non concludũt ; vt per notata in l. neque natales, C. de probat, in l. non hoc, C. vnde lẽgitimi , notauit Iacob. Mandel. de Alba, in conſilio 757. numero 22. mouere tamen, & adducere plurimùm debent, ſi veroſimiles videntur; ſicuti ex aliis Authoribus obſeruauit Hippolyt. Riminald. in locis relatis ſuprà, ad finem num. 2. Veriſi[*] militudo namque (vt vulgò circunfertur quotidie) naturæ amica, proximáque cognata videtur. Quod ſcripſit Bald. in conſ. 130. Mortuo filio, numero 3. lib. 3. Craueta, in conſ. 61. in fin. num. 9. & in conſ. 363. num. 26. Cephal. dicto conſ. 85. num. 39. & in conſ. 287. num. 22. lib. 2. Beccius in conſilio 94. num. 13. Mazolus in conſ. 3. num. 14. Hippolyt. Riminald. in conſil. 23. numero 299. libro 1. & in conſil. 362. num. 18. libro 3. Menochius in conſ. 113. numero 13. libro 1. Burſatus in conſ. 217. num. 13. libro 2. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro 3. titulo 19. ſub numero 3. Octauianus Chacheranus deciſione Pedemontana 170. numero 9. Surdus, deciſione 83. numero 18. Mieres de maioratu, in initio ſecundæ partis, numero 14. in ſiue. Achilles Pedrocha in conſilio 23. numero 68. & in conſilio 35. numero 17. Cardinalis Tuſchus, tomo 8. litera V. dicta concluſione 161. Numero 8. folio 575. Ludouic. Caſanate, in conſilio 39. numero 60. Ioſeph. de Ru ſticis in prooemio ad dictam l. cum auus, cap. 2. numero 6. indéque, falſitatis imaginem præ ſeferre, quod à veriſimili diſtat; per text. in l. milites, §. oportet, C. de quæ ſtionibus, Bald. in l. prima, num. 9. Cod. de ſeruis fugitiuis. Crauetam, Curt. Iun. Affli[*] ctum, Cagnolum. Albenſem, Gratum, Cephalum, Nattam, & alios ſcripſit Ruſticis, vbi ſuprà, numero 3. Beccius, in conſilio 101. numero 46. Hippolyt. Riminald. in conſilio 266. numero 18. libro 3. Tuſchus, dicto folio 575. numero 3. & tomo 4. litera I. concluſ 330. num. 11. fol. 669. Fuluius Pacian. de probat. lib. 1. cap. 8. numero 22. Maſcardus de probat. tom. 3. concluſ. 1404. numero 7. Petrus Surdus, de alimentis, titulo 9. quæ ſt. 12. numero 24. & deciſione 23. num. 15. Hondedeus in conſilio 102. numero 15. libro 1. Caſanate in conſilio 39. num. 51. & 60. & in conſilio 55. numero 43. & etiam impos ſibile iudicatur, Socinus ſenior in conſilio 277. num. 11. lib. 2. & in conſ. 28. numero 9. lib. 3. & an[*] te eum Baldus in l. ſcripturæ, numero 7. Cod. de fide inſtrument. Corneus in conſilio 63. numero 3. libro 1. Decius in conſilio 11. numero 5. Curtius Iunior in conſilio 17. ſub numero 6. Decianus in con ſilio 83. numero 22. in fine, libro 3. Tiraquellus, in præfatione dicta l. ſi vnquam, numero 48. Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 8. numero 14. & in conſilio 112. numero 8. & in conſilio 224. numero 9. è contra autem, veriſimilitudinem in obſcuris[*] quæ ſtionibus pro veritate attendi, & pro lege, & pro diſpoſitione expreſ ſa, ita vt habens veriſimile pro ſe, dicatur habere caſum legis, & velut diſpoſitionem teſtatoris. Oldradus, in conſilio 13. circa finem. Craueta, in conſilio 75. numero 24. & in conſilio 292. numero 6. Cephalus, in conſil. 603. numero 27. libro 4. Octauianus Cacheranus, dicta deciſione 170. numero 10. Mantica, libro 3. dicto titulo 19. ſub numero 3. vbi quod allegans veriſimilitudinem, dicitur allegare textum legis; quoniam lex iubet ſeruari id, quod eſt veriſimile: l. ſemper in ſtipulationibus, ff. de regulis iuris. Cephalus, in conſilio 287. numero 23. libro 2. Beccius, dicto conſilio 101. numero 46. Caſanate, in conſilio 55. numero 43. & in conſilio 56. ſub numero 46. Maſcardus, dict. concluſ 1404. numero 6. Ruſticis, in proœmio ad dictam, l. cum auus, numero 1. & 8. capite 2. atque ita, qui à veriſimili arguit, ſiue[*] fundamentum ſumit, dicitur arguere à ratione naturali, Chacheranus, dicta deciſ. 170. numero 9. Tuſchus, tom. 8. litera V. dicta concluſione 161. numero 7. folio 575. Hippolytus Riminaldus, dict. conſilio 362. numero 18. libro 3. quoniam veriſimi[*] lia ſunt, quæ dant ſpiritum, & eſ ſe cuiuſlibet diſ poſitionis interpretationi, & coniecturis, in quibus inſpicitur, non quod poſ ſibile eſt, ſed quod eſt veriſimile; vt per Tiraquellum, in præfatione dictæ l. ſi vnquam, num. 48. in fine, & num. 59. Simon de Prætis, lib. 1. interpret. 2. ſolut. 5. num. 3. fol. 86. Mieres, in initio dictæ ſecundæ partis, ſub num. 14. vbi citat Baldum, ita dicentem. Sic equidem in[*] materia probationum veriſimilitudo multum attenditur, & Iudex ſemper attendere debet, quod eſt veriſimile, & inueriſimilia reſpuere: Aretinus, Baldus, Decius, Curtius iunior, Beccius, Rolandus, Hieronym. Gabriel, & alij, cum quibus Maſcardus, tom. 3. d. concluſ 1404. ex num. 4. cum ſeqq. qui in materia probationum veriſimilitudinis effectus adducit, & multis exornat exemplis. Ioſeph. de Ruſt. ad l. cum auus, in proœmio, cap. 2. num. 18. & ſeqq. Cephal. in conſ. 603. num. 24. & ſeqq. lib. 4. Camill. Gallin. de verb. ſignif. lib. 5. cap. 17. num. 149. in fin. Ioann. Vincent. Honded. in conſ. 102. num. 52. lib. 1. Tuſc. tom. 8. litera V. d. concluſ. 161. num. 5. fol. 575. Simon de Prætis, lib. 1. d. ſolut. 2. num. 2. fol. 47. vbi inquit: quod veriſimile valde elidit probationes, & etiam multum coadiuuat illas, prout Maſcard. in loco relato ſuprà oſtendit, Ludouic. Caſan. in conſ. 38. num. 31. & in conſ. 39. num. 60. vbi quod nihil eſt, quod magis moueat Iudicem in re dubia, quam veriſimilitudo, l. ob carmen, § finali, ff. De teſtibus, cap. in noſtra, eod. tit. & transfert onus probandi in aduerſarium, l. ex perſona, iuncta Gloſ ſ. l. ſiue poſsidetis,[*] & ibi Baldus, Caſtrenſis, Salicet. & Doctores, C. de probat. l. circa, eod. tit. Euerardus, in loco, A veriſimili, verſ. Quarto valet. Surd. de alimentis, tit. 9. quæ ſt. 13. num. 26. Fulu. Pacian. de probat. lib. 1. cap. 8. num. 22. & operatur, vt probent, & fidem faciant[*] ea, quæ aliàs nullam facerent fidem; vt poſt Guil. Cun. inquit Alexander in l. edita, in fine, C. de edendo. Et memoria tenendum ſcribit. Sequitur Decius in conſ. 1. Tiraquell. in præfat. dictæ l. ſi vnquam, num. 51. Petrus Surdus, qui exempla adducit, deciſ. 325. num. 5. & 6. Maſcardus, dicta concluſione 1404. num. 17. vbi quod probationes aliàs inualidæ, probant, quando ſunt veriſimiles; & licèt aliàs ſcriptura priuata non probet pro ipſo ſcribente, id tamen fallit, ſi continet veriſimilia, iuncto iuramento ſcribentis. Et in redditione rationis tutoris, ſtatur ipſius ſcripturæ, ſi continet veriſimilia; ſicuti ex Baldo ibi recenſet, atque ex Socino ad omnes adminiſtratores pari ratione extendit. Vt teſti etiam, qui aliàs non[*] probaret, fides adhibeatur; prout ex aliis tradidit Tiraquellus, vbi ſuprà, numero 51. Surdus, deciſ. 231. numero 17. ſicut è conuerſo, quod ve[*] riſimilitudine ceſ ſante, ei non credatur; Curtius iunior, in conſilio 17. numero 9. Decius in con ſilio 11. numero 5. Craueta, in conſ. 28. numero 1. Cephalus, conſilio 338. numero 39. libro 3. Decian. in conſilio 91. numero 43. libro 3. Maſcardus, dicta concluſione 1404. numero 8. vbi quod teſtis non deponens veriſimilia, non probat, ſed eſt vehementer de falſo ſuſpectus, vt ibidem comprobat, & latiùs concluſione 1365. per totam. Vbi multis exornat in propoſito notabilibus, vt ibi videri poteſt Ludouic. Caſanate, in conſilio 38. numero 31. vbi quod inſtrumentum continens ali[*] quid, quod non eſt veriſimile, falſitatis, & ſuſpicionis indicium præbet, & coniecturam. Maſcard. dict. concl. 1404. num. 23. vbi quod inſtrumentum ex ipſa non veriſimilitudine reprobatur. Colligitur[*] autem veriſimilitudo ex ſolitis, & communiter contingentibus; ſicut è conuerſo ex inſolitis ſuſ picio arguitur: quemadmodum ex Gloſ ſa, Baldo, Angelo, & Soci. iun. pluries ſcripſit Craueta, in conſ. 619. num. 8. & in conſ. 630. num. 11. lib. 4. & in conſ. 824. num. 4. & in conſ. 949. num. 10. lib. 5. Decianus, in conſ. 62. num. 75. vbi iſtud exornat aliis auctoritatibus, lib. 3. Menoch. de arbitra. iud. lib. 2. centuria 1. caſu 85. in fine. Pedrocha in conſ. 3. num. 50. & in conſ. 17. num. 24. Simon de Prætis, lib. 1. dict. ſolut. 5. num. 14. ad finem, fol. 88. quoniam argumen[*] tum à communiter accidentibus validum eſt, & efficax, & ad interpretationem vltimarum voluntatum neceſ ſarium; vt latè comprobant Marſilius, in ſingulari 1. Euerardus in loco 56. à communiter accidentibus fol. 634. Ancharan. moder. famil. quæ ſt. lib 1. num. 27. Surdus de alimentis, titulo quarto, quæ ſt. 15. num. 26. & titulo ſeptimo, quæ ſt. nona, num. 15. & tit. 9. quæ ſt. 12. num. 22. & quæ ſt. 30. num. 39. & deciſ. 23. num. 14. Cardinalis Tuſchus, tomo 1. litera A. concluſione 493. per totam, folio 437. & 438. & hactenus de prima obſeruatione in hac materia. Secundò deinde & principaliter obſeruandum,[*] atque conſtituendum eſt, veriſimilitudinem in interpretatione vltimarum voluntatum, & verborum dubiorum, ſiue obſcurorum earum, primum, ſiue principalem locum obtinere poſt mentem. Primò etenim in interpretanda teſtatoris voluntate, mens inſpicitur; ſecundo, veriſimilitudo; tertiò, propria verborum ſignificatio: ita ſanè, & notabiliter ſcripſit Baldus in conſ. 264. Statuto cauetur, lib. 1. Et notarunt Calderin. in conſ. 327. aliàs 8. de donat. circa principium. Angelus, in conſ. 261. num. 4. Alexander, in conſ. 179. num. 13. verſ. Ex quibus, lib. 2. Craueta, in conſ. 363. num. 26. & ſeqq. refert Cardinalis Tuſchus, practicar. concluſ. iur. tom. 8. litera V. concluſ. 94. num. 1. fol. 533. & concluſ. 161. num. 2. & 21. fol. 575. & tomo 4. litera l, concluſ. 330. num. 10. fol. 669. Iacob. Mandellus de Alba, in con ſil. 19. num. 24. & quod veriſimilitudo in coniicienda teſtatoris voluntate principem locum obtineat; tradit Maſcardus, dicta concluſ. 1404. numero quarto, vbi citat text. in l. cum res, ff. de legatis primo, in principio, l. ſicut certi, & l. ſi cum vel in vtero, C. de testam. militis, l. Titius, §. Lucius Titius, ff. de liber. & posthum. l. cum auus, ff. de condit. & demonſtrat, l. cum in testamento, ff. de rebus dubiis. Baldum etiam refert Simon de Prætis lib. 1. interpretat. 1. dubitat, 4. ſolut. 1. n. 4. fol. 46. Præ ſumptiones namque, & [*] coniecturæ regulariter fundamentum ſumunt, atque deducuntur à veriſimilibus, l. cum de indebito, §. primo, ff. de probationibus, l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo. Mantica de coniectur. vltim. volunt. lib. 3. tit. 19. numero primos Simon de Prætis, libro primo, interpretatione 2. dubitatione prima, ſolutione 5. num. 2. fol. 86. qui addit num. 4. quod veriſimile adducitur ad interpretationem voluntatis teſtatoris; & quod veriſimile, & credibile reputatur idem: & num. 6. veriſimilitudo qualiter, & quomodo percipiatur: & num. 8. & 9. veriſimile aliquid non eſ ſe, quomodo dignoſci valeat: Et veriſimile quod magis ſit: Ad quod adducit legum exempla; & latiùs explicat numeris ſeqq. Tenuit etiam id ipſum, quod ſcilicet præ ſumptiones, & coniecturæ deducuntur à veriſimilibus, Iacob. Menoch, de arbitr. iudic. libro 2. centuria 2.[*] caſ. 199. num. 5. vbi poſt Crauet. duobus in locis, & Baldum ab ipſo Craueta relatum, inquit, interpretationem ſumi vel à natura rei, vel à veri ſimilitudine. Et repetit idem Menoch. num. 10. Ioſephus de Ruſticis, in proœmio ad l. cum auus, ff. de condit. & de maioratu. cap. 2. num. 14. Mieres in initio 2. partis de maioratu, num. 14. ad finem, vbi[*] refert Baldum dicentem, quod interpretatio ex veriſimilitudine, aut ipſius rei natura, ſemper ineſt: diſpoſitioni de neceſ ſitate: Burgos de Paz, in conſil. 2. num. 89. Ludou. Caſanate, in conſ. 50. num. 46. atque ex veriſimilitudine voluntates[*] hominum, ac maximè morientium interpretari, & coniecturam, atque præ ſumptam voluntatem elici; latiſ ſimè comprobarunt, & iura quamplurima ponderarunt Euerard. in d. loco, A veriſimili, num. 1. fol. 103. Mantica lib. 3. dicto titulo 19. num. 3. Octauianus, Chacheranus, deciſ. Pedemontana 170. numero 8. Camillus Gallinius, de verbor. ſignificat. libro tertio, cap. 9. & lib. 5. cap. 6. numero 29. & cap. 17. numero 149. vbi latiùs, Simon de Prætis, libro primo, dicta ſolutione 5. fol. 86. & 87. Mandel. de Alba, in conſ. 51. numero 17. Menochius in conſ. 309. numero 17. libro tertio. Io ſeph de Ruſticis in proœmio ad d. l. cum auus, dict. cap. 2. num. 54. & ſeqq. vbi expendit iura quamplurima. Peregrinus de fideicommiſ ſis: articulo 11. num. 32. in fine, vbi quod veriſimile præ ſtat lu[*] men, & intellectum fideicommiſ ſi conſtituti, l. cohæredi, §. qui patrem, ff. de vulg. & pupill. ſub ſtitut. l. cum in teſtamento, ff. de rebus dubijs, Afflict. deciſ. 44. num. 18. & ideo dubium non eſt, quin[*] veriſimilis voluntas teſtatoris ſequenda ſit, iuxta ea iura, quæ adduxi ſuprà, num. 22. & notarunt Mantica lib. 3. dict. tit. 19. num. 4. Simon de Prætis lib. 1. dict. ſolut. 5. num. 4. & ſeqq. Mieres in initio dictæ ſecundæ, partis, num. 14. Chacheran. dict. deciſ. 170. num. 8. etiam contra propriam ver[*] borum ſignificationem. Socinus ſenior in conſ. 32. num. 13. & ſeqq. lib. 1. Camillus Gallinius de verborum ſignificat. lib. 3. cap. 9. numer. 1. & lib. 5. cap. 17. num. 149. in fin. Cæpola, in Rubrica, de verborum ſignificat. ſub num. 22. Cardinalis Tuſ chus tomo 8. litera V. concluſ. 94. fol. 533. eſt enim veriſimilitudo, maxima, & potent coniectura,[*] cui in dubio inhærendum eſt, & ad eam recurrendum: Pariſius in conſ. 85. num. 4. lib. 4. Lofredus in conſ. 14. num. 33. Burgos de Paz in con ſil. 3. num. 3. Neuizan. in conſ. 66. num. 55. Camillus Gallin, vbi ſupra, Ludouic. Caſanate, dict. conſ. 56. numero 46. Surdus de alimentis, titulo 9. quæ ſtione 12. numero 25. & nulla diſpoſitio eſt adeo[*] generalis, quæ à veriſimili interpretationem non recipiat, Iaſon in l. ſi extraneus, ff. de condit, ob cauſ. d. 13. Mantica dict. titul. 19. num. 3. in princip. Mandellus Alba in conſ. 369. num. 8. Ludouic. Ca ſanate in conſ. 55. num. 44. Ioſeph. de Ruſticis dicto cap. 2. num. 53. quoniam verba quæ deficiunt,[*] debent ſubaudiri ex veriſimili voluntate; vt notatur, & declaratur per eundem Manticam dicto tit. 19. numero. 8. & veriſimile quod eſt, actum[*] cenſetur, & ad veriſimile ſemper verba accommodantur, Tiraquellus in præfatione dictæ leg. ſi vnquam, num. 42. Hondedeus in conſ. 51. num. 5.[*] lib. 1. quod ſi veriſimilitudo adeſt in vtroque ſenſu, inſpicitur veriſimilior, vel illa, quæ habet vrgentiores præ ſumptiones pro ſe, Iaſon in conſ. 160. numer. 2. & 3. lib. 4. Curtius iunior in conſ. 289. num. 23. Tuſchus tom. 4. litera I. concluſ. 330. numero 13. folio 669. Simon de Prætis, libro primo, interpretat. 2. dubitatione 1. dict, ſolut. 5. numer. 13. 14. & 15. vbi vide fol. 88. & ſolutione 2. numero tertio, eodem libro primo, fol. 47. vbi inquit, quod veriſimile habet gradus in ſe ad magis, & ad minus, ita magis veriſimile vincit minus veriſimile; id enim, quod veriſimilius eſt, attenditur in interpretanda teſtatoris voluntate: & num. 4. ſubdit, quod veriſimile magis percipitur ex comparatione præ ſumptionum, ſuper quibus fundatur vnumquodque magis, vel minus veriſimile; ſicque magis veriſimile præualet. Vbi autem vnum non præponderat alteri, tunc inuicem ſe confundunt; prout latius explicat Euerardus in dict. loco, A veriſimili, qui hac de re videndus erit omnino. Sic ſanè, à veriſimili, ſiue[*] veriſimilitudine, coniecturæ, aut præ ſumptiones, quæ eliciuntur, quamuis admittant probationes in contrarium, l. vltima, ff. de eo quod metus cauſa, in principio, l. ſi chirographum, l. cum de indebito, ff. de probat, l. nuptura. in fin. ff. de iure dotium, cap. 15. qui fide, de ſponſalibus: & pro certo ſupponunt Authores omnes hactenus præcitati, & Io ſeph. de Ruſtic. in proœmio ad l. cum auus, d. c. 2. n. 17. requiruntur tamen eo caſu validiores, & manife[*] ſtiſ ſimæ probationes, vt probat d. l. vltim. in princ. vbi Bart. num. 1. ff. quod metus cauſa, Bald. Alexand. Curtius iunior, & Molina, cum quibus Menoch. lib. 1. præ ſumption. 21. num. 8. & 9. qui cum Speculatore, Alexand. Galiaula, Iaſone, & Molina, requirit tres teſtes omni exceptione maiores, ad probandum contra præ ſumptionem iuris, & adeò vrgentem (vt ipſe inquit) quæ à veriſimili ducitur. Et ita (vt ego conſidero) temperari, atque explicari debebit Fuluius Pacianus de probat, lib. 1. dict. cap. 8. num. 23. quo loci ex Abbate, & Imola obſeruauit, quod veriſimilitudo aliquando eſt maxima, aliquando maior, aliquando magna. Quando eſt[*] maxima inquit quod contra eam non admittitur probatio: quod dictis per Menochium repugnat euidenter (vt vides) illa enim, quamuis validiores, atque manifeſtiſ ſimas probationes requirat eo ca ſu, probationes tamen in contrarium non excludit, tametſi veriſimilitudo maxima in contrarium ſit, nec verè excludi poteſt probatio, quæ manifeſta, & validior ſit, iuxta ea iura, quæ Menoch. ipſe perpendit: cui ego magis adhæreo. Nec diffentire videtur Ioſeph. de Ruſt. in proœmio ad l. cum auus, cap. 2. num. 17. (qui tamen propoſitam nunc contrarietatem non expendit;) inquit namque poſt alios Authores, veriſimilitudinum gradus conſiderari, maiorémque minorem tollere; prout ibi comprobat Maſcardus etiam dicta concluſ. 1404. ex num. 9. cum ſeq. aliquando (inquit Fuluius ipſe Pacianus) eſt veriſimilitudo maior, & tunc aduerſarius admittitur ad probandum contra eam ſiue præuia quadam cognitione, & hoc quidem caſu (vt vides) probationem in contrarium non excludit, quamuis præuiam quandam cognitionem requirat. Quod de iure procedit, cùm veriſimiliũ cognitionem, ex arbitrio Iudicis pendere, certum ſit; ipſumque veriſimilia, iuri communi magis conſona, ſequi debere; ſicuti poſt Cardinalem, Bald. Iaſon. & Ruinum, tradit Menochius de arbitrarijs, lib. 1. caſu 85. num. 5. Ruſticis dicto cap. 2. num. 34. aliquando denique, veriſimilitudo eſt magna, & tunc Pacianus concludit, quod aduerſarium durioribus aggrauat probationibus; & rectè quidem per text. in l. non eſt veriſimile, ff. quod metus cauſa, & hactenas de ſecunda obſeruatione principali in hac materia. Tertiò, & principaliter obſeruandum, atque[*] conſtituendum erit; Ioſephi de Ruſticis locum nouiſ ſimè editum, & multo poſt hæc prima vice à me elaborata, & ſcripta, annóque 1613. typis, & publicè mandatum, ſingularem equidem, & notandum eſ ſe; veriſimilitudinem namque in omni actu, & materia attendi debere, quamplurimis exornauit, atque comprobauit exemplis; idque opportunè (vt arbitror) in proœmio dicto, leg. cùm auus, cap. 2. ex num. 1. vſque ad num. 62. ex folio 14. cum omnes Interpretes in commentariis legis eiuſdem non modò; ſed etiam in ratione ipſius, veriſimilitudinem, ſiue teſtatoris veriſimilem voluntatem, aut præ ſumptum indicium expendant communiter, vt notiſ ſimum eſt; cum itaque præfatus Author ex num. 1. vſque ad numerum 19. veriſimilium præmiſiſ ſet nonnulla; tandem ex dicto num. 17. inquit, quod veriſimilitudo attenditur primò in materia probationum, prout ſuprà dixi: & citat Bald. & alios ita tenentes: atque ita in conflictu teſtium, veriſimiliora deponentibus credendum ſit, vt per Bald, in l. te ſtium, num. 21. cod. de teſtibus, & alios ibi relatos: Et num. 20. teſtis primam depoſitionem iuratam, atteſtationi non iuratæ præferendam eſ ſe; dummodo non exiſtant veriſimilitudines pro ſecunda non iurata, tunc etenim poſteriori cum iuramento ſtaretur. Et num. 21. quod dictum te ſtis parte non citata, apud graues viros concludit, ſi veriſimilitudinem contineat: Et num. 22. teſtes aliàs non idoneos, veriſimilia tamen deponentes, idoneos cenſeri: Et num. 23. teſtibus nullam eſ ſe dandam fidem, niſi veriſimilia atte ſtentur, etiam ſi de falſo non conuincantur: Et num. 24. ſocium criminis vltra alia adminicula, & coniecturas veriſimilitudine indigere, vt ei credatur; ipſamque vel ex numero teſtium, vel ex qualitate deponentium, vel ex perſonis eorum, contra quos deponitur, colligi: Et numero 25. inſtrumenta licèt poſ ſibile contineant, ſed non veriſimile, ſuſpecta plurimùm reddi: Et num. 26. librum ſociorum veriſimilia continentem, ad fauorem ſcribentis etiam probare: Et num. 27. probationes leuiores requiri in probando id, quod veriſimile eſt; è diuerſo autem arctioribus opus eſ ſe in probando quod non eſt veri ſimile: Et num. 28. confeſ ſionem inueriſimilem non nocere, È contra autem veriſimilem attendi. Et ſic effectum veriſimilium, in confeſ ſionibus etiam operati, vt per Bald, in l. ſi quis in hoc genus, in principio, num. 3. C. de Epiſcopis, & Clericis. Et inde infert, marito bona emiſ ſe de pecunia vxoris confitenti, ad præiudicium tertij, etiam ſtare oportere, ſi confeſ ſio veriſimilis fuerit, vt per Salicetum, in l. ſi mater, verſ. & vltra videas, C. de contrah. empt. ita pariter, & numer. 29. & 30. patri confitenti pecunias à filio habuiſ ſe, ſi veriſimile ſit, credendum eſ ſe, vt per Alexand. in conſ. 18. num. 4. lib. 3. In iudiciis quoque inquit, & tertio loco, Ruſticis, dict. cap. 2. num. 31. regulam prædictam procedere, vt Iudices veriſimilitudinem reſpicere debeant, & inueriſimilia reſpuere: Iudicíſque aſ ſertioni ſtari debere, concurrente veriſimilitudine, etiam vbi ei non ſtaretur; vt latius ibi, ex num. 31. & quinque ſeqq. Quartò, inquit Ruſticis ipſe, num. 36. metus cognitionem veriſimilibus definiri, vt per Pariſium, & Rolandum. Quintò, in caſibus ſimulationis, vt per Decium, & Ancharanum, relatos num. 37. Sextò famam, veriſimile quoddam conſtituere, à præ ſumptáque calumnia excuſare, vt latiùs ibi, num. 38. Septimò in materia credulitatis veriſimile operari, vt inueriſimile credibile non ſit, nec conſiderabile, l. qui habebat, ff. de legatis tertiò, & ibi, num. 40. Octauò, circa obedientiam, vt ibi num. 41. Nonò, ſalutis æternæ immemorem neminem præ ſumi, præ ſertim in extremis laborantem, & mentiri in mortis articulo, inueriſimile eſ ſe, prout ibi, num. 42. & 43. Decimò, meritorum probationem in donatione remuneratoria, aliàs requiſitam inter perſonas prohibitas, non requiri, cum aſ ſertio veriſimilis eſ ſet, vel aliam iuris præ ſumptionem pro ſe haberet, prout ibi, num. 44. Vndecimò, in confinium materia, & iuriſdictionum, prout ibi, numero 45. & duobus ſeqq. quod etiam habet locum in iuramento, quod Præter veriſimilem mentem iurantis non ligat. Decimotertio, in contractibus, vt ibi numero 48. Decimoquarto, veriſimilitudo conſideratur circa articulos, qui recipiendi non ſunt, ſi veriſimilia non contineant, ſicuti latius ibi comprobat. Denique & vltimò, Ruſticis metipſe, præcitato cap. 2. numero 54. & ſeptem ſeqq. concludit, veriſimilitudinem, in teſtatoris voluntate aperienda, declarandáque, Præcipuam virtutem, atque mirificam vim habete; & eadem iura expendit, quæ expenduntur communiter, & ſuprà allegata fuere, infértque numero 63. & ſeq. ad quæ ſtionem illam vulgatam, vtrum fideicommiſ ſaria ſubſtitutio de vna ad aliam perſonam extendatur, ſi eadem ad ſit ratio, & veriſimilis mens teſtatoris ita ſuadeat; de quo, & de directa hæredis inſtitutione, an extendatur; caſus etiam omiſ ſus, an pro omiſ ſo habeatur, & quando pro expreſ ſo; egi ſuprà, hoc eodem tractatu, capite 15. ex numero 68. cum ſeq. Sed quia articulus metipſe ad veriſimilem, præ [*] ſumptámque teſtatoris voluntatem magis ſpectat, & latiorem requirit explicationem; non abs re, ſed omninò neceſ ſariò placuit, ex profeſ ſo magis circa eum inſiſtere. Idque vt diſtinctè admodum, & abſolutè fiat, meminiſ ſe oportebit, ſubſtitutionem vulgarem in caſu noluntatis conceptam, ex veriſimili teſtatoris voluntate extendi ad caſum impotentiæ, & è conuerſo; ſic ſanè Bartolus ſcripſit in l. 1. num. 13. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. vbi ſequuntur Alexand. num. 11. Iaſon, num. 24. Socinus, num. 13. Ripa, ex num. 89. Alciatus, num. 24. idem Bartolus in l. Titius, §. Lucius, & in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liber. & poſthum. ſub numero 2. vbi dicunt eſ ſe communem opinionem Aretinus, Cuman. Galiaula, Salomonius, Fortunius, & alij, quos recenſet, & veram ſententiam profitetur Emanuel Coſta, 5. part, illius §. num. 1. & 2. Crotus in repetitione, num. 53. idem Bartol. Bald. Caſtrenſ. Alexand. & Iaſon, in l. 3. Cod. de hæred, inſtituend. Gulli, de Cun. in l. precibus, quæ ſt. 1. C. de impuberum, Ioann. Corraſius, in l. poſt aditam, numero 26. eod. titulo, Pariſ. in conſilio 66. numero 68. & ſeq, lib. 3. Zaſius, in rubrica de ſubſtitut. col. 3. qui pariter teſtatur de communi, Socinus iunior, in conſ. 106. num. 10. & ſeq. vol. 1. & in conſil. 29. numero 8. volum. 3. Rolandus, in conſ. 70. num. 37. volum. 3. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, verbo, abſque liberis, ex num. 25. de teſtament. vbi multos congeſ ſit ibi quoque Barbat. numero 49. & latè agens Couarruu. §. 4. num. 5. vbi poſt alios affirmat, ſub ſtitutionem factam, ſi hæres voluerit, includere caſum impotentiæ, Beroius, in conſ. 102. num. 11. & 31. vbi latiſ ſime probat, ſubſtitutionem vulgarem trahi ad omnem caſum. Anton. Gomezius, tomo 1. variar, cap. 3. num. 10. Emanuel Coſta, alio etiam in loco, in cap. ſi pater, in prima parte, verbo, eidem filio, num. 47. de teſtam. in 6. vbi ait, quod vulgatis expreſ ſa in caſum mortis, extenditur ad omnes caſus, quibus hæres à primo inſtitutionis gradu excludi poteſt, & repetit eadem prima parte, verbo, ſi vtrumque num. 11. Menchaca, de ſucceſ ſ. creat, lib. 2. §. 2. num. 31. vbi dicit, quod ſubſtitutio facta quandocumque inſtitutus deceſ ſerit, comprehendit caſum non ſolum impotentiæ, ſed etiam voluntatis, & non reſtringitur ad caſum impotentiæ expreſ ſum. Sed omnes caſus impotentiæ comprehendit, vt ſiue hæres inſtitutus noluerit, ſiue ex defectu conditionis, ſiue morte præuentus, ſiue ſui incapacitate, ſiue alia quauis impotentiæ ratione impeditus fuerit quominus adeat: in omnibus enim his caſibus ſubſtitutus admittitur ex vi vulgaris ſubſtitutionis, idem Menchaca, de ſucceſ ſ. progreſ ſu, lib. 2. §. 12. num. 3. Ioan. Cephal. in con filio 292. ex num. 9. lib. 2. latè Decian. in conſilio 1. num. 78. & num. 85. & ſeq. & num. 100. & 158. volum. 1. vbi probat, quod ex teſtatoris veriſimil mente, ſubſtitutio expreſ ſa in vno caſu, extenditur ad alium caſum, ſimilem rationem continentem, etiam quando diſpoſitio eſt in vno caſu facta per conditionis modum; & idem vno ore concludunt permulti illi iuris Interpretes (qui tamen non ſunt ex commemoratis ſuprà ) relati per Fuluium Pacian, in conſ. 23. num. 14. lib. 1. Bald, de Vbaldis, in tract. de ſubſtitut. rubrica de vulgari, num. 6. per totum, & ibidem. Bart, de Hucio, num. 5. Vdalricus Zaſius, num. 6. & 7. latiſ ſimè Paul. Leonius, in eodem tract, vulgaris ſubſtitut. ex num. 71. vſque ad num. 113. vbi optimè explicat: Sfortia Oddi, in præludiis compendioſ æ, part. 2. quæ ſt. 3. numero 8. 9. & 10. Gregor. Lopez in l. 1. tit. 5. part. 6. verbo, eſ ſo miſmo. Michael Graſ ſus, §. ſubſtitutio, quæ ſt. 7. num. 7. Menoch. in conſ. 97. num. 92. lib. 1. & in conſ. 171. num. 6. lib. 2. Paul. Æmil. in tract. ſubſtit. cap. 1. num. 71. Alciat. reſponſo 492. num. 20. Ludouic. Molin. de Hiſpan. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 24. Ioann. Marc. Aquilin, in d. §. & quid ſi tantum, in verbo, ſed ex ſententia legis Velleæ, num. 1. & multis ſeqq. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 5. tit. 1. num. 14. Marc. Anton. Eugen, in conſ. 74. num. 10. 19. & 41. & in conſ. 99. ex nu. 6. Simon de Prætis, de interpret. vltim. volunt. lib. 3. interpret. 2. dub. 1. ſolut. 1. ex num. 12. cum ſeq. fol. 64. Petr. Gregor. in ſyntagm. iur. lib. 42. cap. 12. num. 4. Alex. Trentacinq. de ſubſtitut. 1. p. cap. 1. ex num. 25. cum multis ſeqq. D. Spino, in ſpeculo, gloſ ſ. 22. num. 32. Anton. Pichard. in princ. Inſtit. de vulgari ſubſtit. num. 20. Petr. Surd. in conſ. 236. per totum, maximè num. 23. & 24. & num. 36. verſ. His vero non obſiſtit, lib. 2. & in conſ. 44. num. 4. 5. & 6. lib. 1. quò loci propoſitam reſolutionem probauit generaliter dicto numero 5. & dicto num. 4. loquitur in caſu, quo ſub ſtitutio facta fuit ſolum in caſu mortis Ioanninæ inſtitutæ; & tamen quia ipſa fuit inſtituta, donec caſté, & honeſtè vixerit, inquit credendum eſ ſe, quod teſtator veriſimiliter cenſuerit, eſ ſe locum ſubſtitutioni, etiam in caſu, quo Ioannina vitam ageret inhoneſtam, & ita perinde eſt, ac ſi de iſto caſu diſpoſuiſ ſet; vt latiùs ibi comprobat. Et numero 6. adduxit Ioann. Andr. poſt Richardum. Malumb. in addit, ad Speculatorem, doctrinam, quod ſi teſtator inſtitutis filiis, relinquat vxoti mille toto tempore vitæ ſuæ, ſi tamen honeſtè vixerit; & poſt eius mortem voluit, quod perueniant ad Titium; ſi vxor inhoneſtè viuat, Titius habebit illa mille, non expectata vxoris morte: quia legata & fideicommiſ ſa dicuntur donationes cauſa mortis, l. legatum, ff. de legatis primo. Et ideò teſtator vult, quod illas habeat potius legatarius, vel fideicommiſ ſarius, quam hæres: l. prima, ff. de donat, cauſa mortis. Et licèt concepta ſint verba in caſu mortis, id tamen prouenit, quia non credidit teſtator, quod vxor inhoneſtam vitam eſ ſet ductura, & idem hoc caſu veriſimiliter dixiſ ſet, ſi de eo cogitaſ ſet. Et ſequuntur, atque exornant quamplures alij Authores relati ib per Surdum: qui adiicit num. 8. quod vſusfructusi ſi vxori relinquatur in decennium, & poſt id tempus alij: Tertius conſequetur vſumfructum, vxore ante decennium decedente; quia veriſimiliter credendum eſt, quod ita diſponeret teſtator, ſi decedere vxorem ante decennium, contingeret excogitari. Remanet ergo, ſubſtitutionem vulgarem in caſu noluntatis conceptam, ex veriſimili teſtatoris voluntate extendi ad caſum impotentæ; & è conuerſo: idque iuxta communes reſolutiones prædictorum Authorum, qui etiam in omni ſubſtitutio[*] ne extenſionem admittunt generaliter de caſu ad caſum, modò eadem ratio militet, & veriſimilis teſtatoris voluntas ita ſuadeat. Quod egregiè docuit Fulgoſ. in l. vltima, col. 2. C. de inſtit, & ſubſtit. Ruinus, in conſilio 83. num. 12. & in conſil. 97. numero tertio, libro 2. Romanus, in conſilio 56. numero 3. Pariſius, in conſilio. num. 19. lib. 2. Socinus iunior, in conſili. 180. num. 28. lib. 2. Alciatus, in reſ ponſo 250. num. 8. & in lib. 3. de verb, ſigniſ. num. 27. Picus, in conſ. 102. num. 65. Iacobus Menochius, in conſ. 326. num. 29. lib. 4. & praeſumpt. 65. num. 6. & quinque ſeq. lib. 4. vbi multis exornat, & inquit dicto num. 6. ſubſtitutionem exemplarem factam in vno caſu furoris, extendi ad alium ſimilem. Et num. 7. ſubſtitutionem factam, ſi hæres præ moreretur, extendi ad caſum, ſi hæres non extaret. Et num. 8. ſubſtitutionem factam, ſi filius non eſ ſet in rerum natura, extendi ad caſum, quando filius in rerum natura extitiſ ſet, ſed in pupillari ætate deceſ ſiſ ſet. Et numero 9. ſubſtitutionem factam, ſi maſculi deceſ ſiſ ſent ſine maſculis, relictis fœminis; extendi etiam ad caſum, ſi deceſ ſiſ ſent ſine maſculis & fœminis, quia ex veriſimili teſtatoris voluntate ita colligitur, prout Alciat. ibi relatus explicat. Et num. 10. Mortis caſum extendi ad caſum ſecundarum nuptiarum; & adducit Ioannis Andreæ doctrinam, de qua ſuprà per Surdum. Et num. 11. ſubſtitutum ſub conditione filio indurito, ſi deceſ ſerit ſine liberis, admitti etiam in caſu, quo inſtitutus decederet viuo teſtatore. Et tandem num. 12. ſubſtitutionem factam decedente hærede ſine filiis adita hæreditate, habere etiam locum ſi is inſtitutus non adiuit; idque ex veriſimili quoque & præ ſumpta teſtantis mente, vt per Menochium ibidem, & innumeros relatos ſuprà hoc eodem tractat. dict. cap. 15. num. 69. & 70. Imò & in fortioribus terminis quod inſtitutio hæ [*] redis extendatur de caſu ad caſum, qui habet eandem rationem, & veriſimilem mentem teſtatoris; cùm Socinus iunior, in conſ. 100. num. 29. lib. 3. latè comprobauit Iacob. Menoch. libro 4. præ ſumpt. 26. ex num. 2. vſque ad num. 19. & vide præ ſumpt. 65. per totam, maximè, ex num. 1. vſque ad num. 34. vbi latiſ ſimè quoque comprobat, ſub[*] ſtitutionem directam extendi de caſu ad caſum, quando adeſt præ ſumpta & veriſimilis teſtatoris voluntas; & contrariæ partis fundamentis reſ pondet. Sic etiam, quod inſtitutio hæredis directa da extendatur, de perſona ad perſonam, ſi adſit[*] veriſimilis, & præ ſumpta teſtatoris voluntas, latè probauit Menoch. ipſe eadem præ ſumpt. 26. numero 19. cum multis ſeqq. vbi fundamentis contra[*] riæ partis reſpondet latiſ ſimè. Et idem ſtatuit in ſubſtitutione directa, ex veriſimili, & præ ſumpta teſtatoris voluntate; præcitata præ ſumpt. 65. numero 34. & quatuor ſeq. vbi vide, & relatos ſuprà hoc eodem tract. cap. 15. ex num. 80. cum ſeqq. vide etiam Ioann. Marc. Aquilin, in d. §. & quid ſi tantum, verſic ſed ex ſententia legis Velleæ. Vbi latè de præ dictis & generaliter in quacumque ſubſtitutione, aut vocatione, etiam fideicommiſ ſaria; ſicque[*] in fideicommiſ ſis, & primogeniis; quod exten ſio admittatur, nedum de caſu ad caſum, ſed etiam de perſona ad perſonam, ſi eadem ratio, & veriſimilis teſtatoris voluntas adſit, rectius tuetur cum aliis quamplurimis Authoribus, Ludouic. Molin. de Hiſpan. primagen. lib. 1. cap. 4. num. 24. in fine, & 25. videndus omninò ex num. 4. vſque ad numero 30. & ibidem num. 26. & 27. varios adducit intellectus ad text, in l. ſi quis ita, §. penultimo, ff. de teſtam. tutela, quæ in contrarium ponderari ſolet communiter: Adducunt etiam relati d. cap. 15. ex num. 85. vbi etiam vide. Plures etiam adducit Iacobus Menochius, lib. 4. dicta præ ſumpt. 26. ex numero 24. vſque ad num. 30. & id ipſum quod Molina, tuentur Cardinalis Mantica, Michaël Graſ ſus, Menochius, Beretta, Petra, Paul. Leon. Patauinus, qui optimè explicat text, in dicto §. penult. Camillus Gallinius, Sylueſter Aldobrand. Ioann. Borta, Decianus, Alexand. Raudenſ. Hippolyt. Rimin. Hondedeus, & Bonifacius Rogerius, quos ego congeſ ſi, & pro hac parte commemoraui, quotidianar. har. controuerſ. iur. lib. 2. cap. 22. numero 95. & 96. & dicto cap. 15. ex dicto num. 85. Addo nunc Fabium de Anna, in conſ. 84. Maſcardum, tomo 3. concluſ. 1136. ex num. 8. Ludouic. Caſanate, in conſil. 4. per totum, & in conſil. 55. Marian. Socin. iunior, in dicto §. quid ſi tantum, ex num. 37. & numero 45. Bolognetum, num. 9. & nouiſ ſimè Ioſephum de Ruſticis in proœmio ad dictam l. cum auus, cap. 2. ex num. 63. vſque ad numerum 78. quò loci, dicto num. 63. adducit in primis quamplurimorum Interpretum ſententiam, exiſtimantium, fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem de vna perſona ad aliam non extendi, licèt eadem ratio adſit; Ancharani, ſcilicet, Imolæ, Abbatis, Iaſonis, Romani, Deci, Socini ſenior. Gozadini, Crauetæ, Grati, Curtij iunioris, Ruini, Rub. Alexandrini, Socini iunior. Tornielli, Rolandi, Nattæ, Alciati, Zanchi, Galiaulæ, Cephali, Hieronym. Gabriel. Ripæ, Aretini, & Riminaldi; qui omnes eam partem, & Aretini placitum probarunt. Crotus etiam, Hippolytus, Riminaldus, Alciatus, Menochius, Cephalus, Mazolus, & Hieronym. Gabriel, relati, & probati per Ioann. Vincent. Hondedeum, in conſilio 48. numero 57. & duobus ſeqq. lib. 1. vbi aſ ſerit, in ſubſtitutione obliqua non admitti extenſionem de caſu ad caſum, nec de perſona ad perſonam. Idem, in conſilio 56. num. 7. & 8. eod. libro 1. vbi quod extenſio ſubſtitutionis non ſit de perſona ad perſonam, etiam ex præ ſumpta mente teſtatoris, & identitate rationis. Et ſiue agatur de extenſione de perſona grauata ad aliam, ſiue de perſona ſubſtituta: vt latiùs ibidem. Poſtmodùm Ruſticis ipſe, numero 64. refert contrariam opinionem eorum, qui è diuerſo cenſuerunt, extenſionem de perſona ad perſonam fieri etiam in ſubſtitutionibus obliquis, & in fideicommiſ ſis, dummodò mentis veriſimilitudo concurrat, rationíſque virtus non recedat, Franciſ cùmque Aretinum improbantium, Angeli ſcilicet, Fortini. Garciæ, Croti ſibi contrarij, Cornei, Curtij ſenior. Iaſon. Caſtrenſis, Decij ſibi contrarij, Gozadini, Mantuæ, Socini iunior. Pariſij, Cephali ſibi contrarij, Marzarij, & aliorum; & concludit, hanc opinionem tenendam omninò, cùm duo inſignes Moderni, Mantica ſcilicet, & Menochius teſtentur, Angeli opinionem magis communem, eámque ſequuti fuerint, prout ibi eos commemorat num. 65. & num. 66. & ſeq. agit de intellectu dicta l. ſi quis ita, §. penultimo, ff. de teſtament. tutel. Et tandem inquit, quod ſi Aretini ſententiæ ſe ſubſcripſerit, multis modis eius concluſio declarari poteſt. Primò, ſi perſona, ad quam, extenſio fieret, ſub verbis, mentéque diſponentis, ob qualitatem ſibi inhærentem, poſ ſet modo aliquo comprehendi; tunc namque perſonalis hæc extenſio dubio procul procederet; ſicuti tenuerunt permulti Authores, relati ibi, nu. 69. Mantica etiam, lib. 3. tit. 19. ante num. 9. verſic. vnde etiam fideicommiſ ſum, & vnanimiter conueniunt, ſine ita intelligunt omnes à me commemorati ſuprà. Secundò declarat idem Ruſticis, nu. 70. ſi excluſa extenſione, diſpoſitio fieret illuſoria. Tertiò, num. 71. ſi teſtator saltem generaliter cogitaſ ſet, aut ſenſiſ ſet, extenſionem fieri; quod etiam certiſ ſimum eſt, & ſaltem in genere cogitatum, omnes requirunt. Quarto, inquit num. 70. ſi extenſione non facta, abſurdum ſequeretur, quod minus dilectus magis dilecto veniret Præferendus, meliorísque conditionis redderetur. Quintò, fauore piæ cauſ æ, provt ibi, num. 73. Sextò, in legatis, & fideicommiſ ſis particularibus, vt ibidem, num. 75. Septimò, Aretini concluſio non procedit, quando late ſumpto vocabulo alia perſona comprehenderetur in materia quancumuis odioſa, tunc enim omiſ ſa non diceretur, provt ibi, num. 76. Octauò denique, quod extenſio ſit de perſona ad perſonam, eadem militante ratione, quia tunc extenſio non dicitur, ſed magis intenſio, & comprehenſio; provt ibi num. 77. & in eis terminis loquuntur omnes iuris Interpretes, qui hactenus propoſitam opinionem tuentur, & Aretini Placitum improbarunt, vt ex ipſis apparet, & eruditè per Molinam (qui omnia ſuperiora comprehendit maturè) lib. 1. de Hiſpan. primogen. cap. 4. ex num. 24. cum ſeq. Honded. poſt alios multos, dicto conſil. 55. num. 14. & 15. lib. 1. vbi quod extenſio in fideicommiſ ſis, ex identitate rationis, & præ ſumpta mente teſtatoris ſit de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam. Et ibidem, num. 43. vbi etiam ex aliis pluribus tradidit, quod extenſionis materia fundatur in identitate rationis. Et num. 44. quod quælibet diſ ſimilitudo, & ratio contrarium ſuadens extenſionem impedit, etiam vbi ratio eſt expreſ ſa, & materia eſt extenſibilis, & ſola dubitatio, an in vtroque caſu vigeat eadem ratio, provt ibi num. 45. & dicto conſil. 48. num. 64. & tribus ſeqq. eodem lib. 1. vbi inquit, quod extenſio vt fiat, debet conſtate de mente teſtatoris multum efficaci, ex expreſ ſis in teſtamento; & quod ceſ ſat extenſio, quando verba non poſ ſunt illi extenſioni aliquo modo ſeruire, vt per Gratum. Burſatum, & Simonem de Prætis, ibi relatos, & quando teſtator in vtroque caſu prouidit, provt ibi comprobat; & iuxta hæc, videntur limitanda, atque reſtringenda tradita per ipſum Hondedeum, dicto conſil. 48. ex num. 55. vſque ad numerum 61. vbi adeò generaliter defendit, extenſionem non admitti in ſubſtitutionibus de perſona ad perſonam, etiam concurrente tacita & præ ſumpta mente teſtatoris, & ſubſiſtente eadem ratione; & quamuis teſtator, ſi interrogatus fuiſ ſet, ita reſpondiſ ſet. Et ita pariter exten ſionem in ſubſtitutionibus obliquis non fieri, etiam de caſu expreſ ſo ad caſum non expreſ ſum, niſi ſit ſubſtitutio directa, in qua admittitur extenſio; provt ibidem latiùs ex num. 57. & ſeq. & repetit in con ſilio 55. num. 48. & ſeq. eodem lib. 1. & in conſil. 56. num. 7. & 8. vere namque ſi tacita, præ ſumptáque mens ſubſiſtat, & veriſimile ſit, quod teſtator, ſi interrogatus fuiſ ſet, ita reſpondiſ ſet; atque verba eiuſmodi extenſioni, ſaltem generaliter deſeruire poſ ſint; negari non poteſt, quin extenſio admittenda ſit (quæ potius comprehenſio dici debet) aliàs autem, quod offendatur, & deſtruatur teſtatoris voluntas, quod iura abhorrent, vt vides. In ſubſtitu tionibus itaque directis, etiam is Author defendit, de caſu ad caſum extenſionem fieri, provt dictis locis apparet. & eodem conſilio 55. num. 14. 15. vbi ex aliis multis tradidit, fideicommiſ ſa extendi de caſu ad caſum, & de perſona ad perſonam, ex identitate rationis, & præ ſumpta mente teſtatoris, quod negari non poteſt, vt dixi: nec in ſtricta iuris diſputatione Hondedeus negaret, quamuis diuerſimodè reſpondere videatur pro diuerſitate caſuum, in locis nunc commemoratis. Rurſus pro eadem parte, quod ſubſtitutio vulgaris, & ita quælibet alia directa extendatur de ca ſu ad caſum; non mediocriter vrget, quod ſubſtitutio hoc modo concepta, Inſtituo hæredem filium[*] mihi ex vxore mea naſciturum: & ſi hæres erit, & in pupillari ætate deceſ ſerit, ſubſtituo Titium: ſi non eſt ratus filius, adhuc habet locum, & ſubſtitutus admittitur, quia veriſimiliter credendum eſt, ita te ſtatorem voluiſ ſe. Ita ſane Bartolus docuit in l. 1. num. 33. de vulg. & pup. ſubſtitut. & in l. finali, num. 7. C. de inſtitut. & ſubſtitut. vbi ponit quæ ſtionem, quando teſtator credens vxorem prægnantem, in ſtituit poſthumum modo prædicto; & ſequuntur vigintitres illi Interpretes, commemorati per Decianum, in conſil. 1. à num. 128. vſque ad num. 134. lib. 1. & Prædictis accedunt Ruinus, Alciatus, Marzarius, Craueta, Hieronymus Gabriel, Zanchus, Valduinus, & Vincent. de Franchis, quos adducit, & ſic defendit Menochius lib. 4. præ ſumptione 65. n. 13. Mantica, de coniecturis vltimar, voluntat. lib. 11. titulo 6. n. 1. & 2. vbi latè, quod ſubſtitutio facta poſthumo naſcituro ſub hac conditione, ſi deceſ ſerit ſine liberis, poſthumo non nato adhuc locum habet, & argumentum à veriſimili principaliter expendit, & ex veriſimili teſtatoris voluntate, ſic ſtatuit, vt latius ibi; & idem concludunt Authores omnes illi relati per Fuluium Pacianum, in conſ. 23. num. 14. & 15. & 16. qui etiam ex veriſimili mente teſtatoris adducuntur Præcipuè: & per And. Fachineum controuerſ. iur. lib. 4. cap. 46. verſ. finali, fol. 451. qui ipſe hanc partem conſtanter tuetur, & eadem ratione à veriſimilitudine deducta, excitatur: quod ſi teſtator ſubſtitutum vocauit ſub conditione, ſi filij naſcerentur ex filio, & morerentur abſ que filiis, veriſimiliter credere debemus, eundem vacaſ ſe voluiſ ſe, ſi filij non naſcerentur: & per Ludouic. Caſanate, in conſilio 1. num. 15. 16. 17. qui etiam ſubdit, huiuſce partis ſectatores ex mente diſponentis, ſic affirmaſ ſe, quem veriſimiliter diſ poſuiſ ſe dicunt in caſu non natiuitatis, quod diſpo ſuit in caſu natiuitatis, & mortis. Eandem etiam ſententiam eruditè admodum, & egregiè ſuſtinet, & defendit Petrus Surdus, in conſilio 236. per totum, lib. 2. qui ex numero 26. citat quamplurimos ita tenentes, & reſolutiuè firmat, ſubſtitutum poſthumo decedenti ſine filiis, admitti eo non nato, Simon de Prætis, de interpretat. vltimar, volunt. lib. 3. interpretat. 2. dubitat. 1. ſolutione 6. numero 15. quorum multi allegant in hanc ſententiam centumvirale iudicium, in quo contra Mutium Scæuolam Craſ ſus obtinuit, vti refert Cicero, de orator. lib. 1. & 2. & Quintilian, lib. 7. orator. inſtitu. cap. 7. propter tacitam teſtatoris voluntatem, quæ non minus operatur, quam expreſ ſa: nam (vt in loco prædicto inquit Cicero) ſi aliter voluntas noſtra intelligi poſ ſet, verbis non vteremur: vbi ergo deprehenditur voluntas, fruſtra verba quærimus. Atque ita Prædicti omnes hanc deciſionem deducunt ex veriſimili, & coniecturata voluntate teſtatoris, qui & ſi ſubſtituat morienti po ſthumo, idem tamen veriſimiliter videtur voluiſ ſe, vbi non naſceretur: quod ego libenter admitto, & contrarium de iure non ſubſiſtere arbitror; verè namque concludunt fundamenta, & rationes, quas prædicti expendunt, & ſeptem illa, quæ adducit Surd, dicto conſilio 236. ex num. 19. vſque ad n. 37. lib. 2. Menochius lib. 4. dicta præ ſumpt. 65. videndus ex num. 2. vſque ad num. 34. Peregrinus (qui etiam amplectitur eandem reſolutionem) de fideicommiſ ſis, artic. 15. num. 16. & 17. Nec vrgent in contrarium rationes illæ, quibus contrariæ partis Authores, præfatam opinionem impugnant, quod ſcilicet caſus omiſ ſus pro omiſ ſo habendus ſit, & quod conditio in forma ſpecifica impleri debeat, & quod à verbis teſtatoris non ſit recedendum, quando manifeſtè non conſtat de eius mente. Non etiam in contrarium vrget Oldraldi conſil. 142. & eius nomine ſuppreſ ſo Ioannis Andreæ placitum & obſeruatio quod ſi ſubſtitutio facta fuit de poſthumis naſcituris, & ſic in plurali, non extenditur ad caſum, quando vnus tantum poſthumus natus eſ ſet. Nec alterum eiuſdem Oldradi conſilium 177. ſubſtitutum non admitti, ſi teſtator inſtituit poſthumum, cui decedenti ſubſtituit ſecundum poſthumum ſibi naſciturum, cui decedẽ ti ſubſtituit fratrem; euenit, quod nato, & mortuo in pupillari ætate primo illo poſthumo, ſecundus poſthumus natus non eſt, frater teſtatoris petebat ſe admitti ad ſucceſ ſionem; reſpondit Oldradus, non eueniſ ſe caſum ſubſtitutionis, quia is frater ſubſtitutus fuerat ſecundo poſthumo naſcituro decedenti ſine liberis, qui cùm natus non eſ ſet, dici non poterat deceſ ſiſ ſe, atque ita caſum, ſi naſcetur, & intra pupillarem ætatem morietur, non extendi ad caſum, ſi non naſcetur. Rurſus non obſtat, quod priuatio præ ſupponit habitum, cùm ergo non ſit natus aliquis poſthumus, non euenit conditio, nec videri poteſt deceſ ſiſ ſe ſine filiis; non entis etiam nullas eſ ſe qualitatis, & qualitatem grauaminis ſtare non poſ ſe ſine ſubiecto. Non denique obſtat Ancharani conſultatio, in conſilio 356. Ex ſerie te ſtamenti, vbi concludit, quod vxor, quæ fuerat in ſtituta hæres ſub conditione, ſi filia fœmina naſ ceretur, non debet admitti, vbi filia non eſt nata; quoniam illa conditio inſtitutionis debet in forma ſpecifica adimpleri; cum dependeat à mera voluntate teſtatoris. Et Ancharani, & Oldradi, ſimiles deciſiones aliorum multorum Authorum expendit ex profeſ ſo, ipſósque validiſ ſimè, & eruditè defendit Fuluius Pacianus, in conſ. 23. videndus per totum, maximè ex num. 44. vſque ad numero 56. & numero 97. in fine, & 98. & numeris ſeqq. vſque ad num. 125. vbi Oldradum, & Ancharanum ex profeſ ſo tuetur, vt dixi: & contendit, nullum eſ ſe, qui Ancharano aduerſetur, exceptis quatuor; & quod allegantur quamplurimum, tanquam Oldrado aduer ſantes, qui verè ab eo non diſcrepant; pro Ancharano etiam, & Oldrado, aliorum Interpretum authoritates congeſ ſit, & conſtanter eoſdem defendit Ludouic. Caſanate, in conſilio 1. ex num. 18. vſque ad num. 45. Non inquam vrgent in contrarium propoſitæ omnes rationes, & Authorum diuerſorum authoritates à Paciano, & Caſanate congeſtæ. Quoniam eiſdem ex profeſ ſo reſponderunt Menochius, lib. 4. dicta præ ſumptione 65. ex num. 13. vſque ad num. 34. vbi num. 21. profitetur, verè receptam magis opinionem eſ ſe contra Oldrad. Petrus Surdus latiſ ſimè, dicto conſilio 236. ex num. 36. cum pluribus ſeqq. vſque in finem conſilij, & numero 46. inquit, quod contra Oldrad. tenent longè plures Doctores; & dicunt, eius deciſionem communiter reprobari, & iniquam eſ ſe, & contra teſtatoris mentem. Reſpondet etiam, ſed non ita latè, nec dilucidè Fachineus, lib. 4. controuerſ. iur. dicto cap. 46. & vel vno verbo reſponſum Præ ſentit, à veriſimili & præ ſumpta teſtatoris mente, Cardinalis Mantica, lib. 11. dicto tit. 6. numer. 1. & 2. Verè namque, non poteſt dici omiſ ſus caſus, de quo teſtator veriſimiliter idem ſtatuiſ ſet, ſi de eo meminiſ ſet, interrogatúsve fuiſ ſet, vt ſuprà alio cap. latiùs oſtendi, & in quo eandem eſt ratio admittendi ſubſtitutum, quando ſcilicet poſthumus non eſt natus, quæ verſatur, vbi natus, ſine liberis deceſ ſiſ ſet: & in quo teſtator non tam conſiderauit natiuitatem, & mortem filij, quam caſum, in quo ex ſe deſcendentes non extarent, & quamuis non naſcente poſthumo, conditio naſcendi deficiat, non tamen deficit voluntas admittendi ſubſtitutum eo caſu, quæ magis, quàm verborum rigor debet attendi, vt etiam alio cap. dixi ſuprà hoc end. tractatu, & poſt Baldum, rectiſ ſimè in propoſito conſiderat Petrus Surdus, dicto conſ. 236. num. 45. Nec deſunt quoque iura, velut expreſ ſa pro eadem ſententia, quod ſubſtitutio vulgaris in caſu noluntatis concepta, ex veriſimili teſtatoris voluntate extenditur ad caſum impotentiæ, & è conuer ſo; & quod in ſubſtitutionibus admittitur generaliter extenſio ex præ ſumpta, & veriſimili teſtatoris voluntate. Primo namque loco vrget text, ſingularis, in[*] l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liberis & poſthumis. Provt eum expendi ſupra, hoc eodem tractatu, cap. 15. numer. 72. vbi videri poterit, ne alio loco ſcripta, hic repetantur. Secundo deinde pro ſententia communi ponde[*] rari ſolet textus, in l. vltima, C. de inſtitut. & ſubſtitut. de quo etiam dict. cap. 15. num. 73. vbi etiam videri poterit. Tertio adducitur textus, in l. vltima, C. de po[*] ſthumis hæred, inſtitut. de quo etiam, dicto cap. 15. num. 74. vbi vide. Quarto facit pro eadem ſententia textus in l. ſi[*] mater, C. de inſtitut. & ſubſtitut. vbi ſi filij fuerint à matre hæredes inſtituti ſub ex conditione, ſi fuerint emancipati à patre, locum habet illa inſtitutio, etiam in alio caſu longè diuerſo, nempe, ſi pater deportatus fuerit. Nec ſatisfacit vllo modo, Andreæ Fachinei, lib 4. dicto cap. 61. verſ. ad quintum, fol. 475. ſolutio; eundem ſcilicet effectum ſequi, tam ex emancipatione, quàm ex deportatione; quia ſcilicet filius liberatur à patris poteſtate, ad quod reſpexit teſtator, qui nihil ad patrem voluit peruenire; quoniam iuridicum ita, & efficax deducitur fundamentum pro extenſione ſubſtitutionis, aut diſpoſitionis, quotieſcumque eadem militet ratio, & præ ſumpta adſit teſtatoris voluntas, ſiuè idem effectus reſultet, ad quem teſtator reſ pexit; atque inde textus metidem pro communi ſententia vitari non poteſt, pro qua etiam vrget text, in l. iam hoc iure, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. & in l. quamuis, C. de impub. vbi ſubſtitutio facta filio impuberi in vno tantum caſu, ſi hæres non erit, quæ eſt vulgaris ſubſtitutio; extenditur ad ca ſum, quo hæres ſit, & in pupillari ætate deceſ ſerit, quæ eſt alius caſus contrarius expreſ ſo, atque ſpecies alia ſubſtitutionis, videlicet pupillaris. Nec concludit Fachinei reſponſum, vbi ſuprà, verſ. ad octauum, iuſtis rationibus nominatim eſ ſe conſtitutum, & interpretatione receptũ , vt vulgaris expreſ ſa contineat tacitam pupillarem; quod in hac ſpecie conſtitutum ac receptum non apparet: nam cum id procedat ex identitate rationis, & veriſimili, præ ſumptáque teſtatoris mente perpenſa, ſiue quia idem reſultat, quem conſiderauit teſtator, effectus; recte etiam argumentum inde deducitur, vt eiſdem concurrentibus, extenſio admittatur, & multo magis, vt vulgaris ſubſtitutio (quæ pupillarem continet) in vnum caſum concepta, extendi debeat ad alium, qui ſub eadem continetur: atque ita pro communi ſententia validè vrget ille text. etiam, in l. humanitatis, C. de impuberum, vbi exemplaris ſubſtitutio in vnum caſum futoris facta, extenditur ad alium: quamuis Fachineus, eodem cap. 61. in principio, dixerit, ſe non videre, quo pacto ad hanc rem textus hic adduci poſ ſit: in quo equidem decipitur manifeſtè, vt vides, & vide tradita dicto cap. 15. num. 74. Deinde, & pro eadem communi ſententia con[*] fert ratio, quod illud habetur pro diſpoſito, de quo ſi fuiſ ſet interrogatus teſtator, reſpondiſ ſet ſe ita velle diſponere; ſicuti tradunt Gloſ ſa, & Doctores, in l. tale pactum, §. qui prouocauit, ff. de pactis, & alio cap. ſupra hoc eod. tractatu, copiosè explicaui, & in ſpecie argumentati ſunt Decius, in conſil. 227. num. 10. & Decianus, in conſil. 1. num. 100. lib. 1. Menoch. lib. 4. præ ſumptione 26. num. 8. & præ ſumptione 65. num. 5. qui recte ponderant textum in l. Titius, §. Lucius Titius, ff. de liber & poſthumis, quò loci reſpondit Paulus Iureconſultus, inſtitutio hære[*] de eo, qui naſcetur, extenſionem fieri ad caſum illum, quando is natus iam erat tempore conditi teſtamenti, ignorante ipſo teſtatore. Eſt enim maximè veriſimile, quod ſi ſciuiſ ſet teſtator, filium illum eſ ſe natum, magis expreſsè eum vocaſ ſet, cum iam conſtet affectionem habuiſ ſe erga partum illum; quæ eſt præ ſumptio legis, ex teſtatoris mente collecta, provt Menochius dicta præ ſumptione 26. num. 2. & 3. cum iudicio adnotauit, & prætermittit alium ſenſum, ad d §. Lucius, quem noué conſiderauit Fernandus Berengarius, in l. vltima, num. 41. C. de poſthum. hæred. inſtitu. Conſulto quoque prætermitto ego metipſe Andr. Fachinei reſponſum, d. cap. 61. in verſ. ad quartum; vt pote cum inductionem præfatam nullo modo diluat, nec aliquid concludat, vt ibi apparet: ſed & deterior equidem eſt ſolutio altera ipſius Fachinei in eodem propoſito; nam cum antea arguendo in fauorem communis ſententia, adduxiſ ſet fundamentum illud, quod videtur eſ ſe eadem ratio in caſu expreſ ſo; nam vulgaris ſubſtitutio, ſi hæres eſ ſe noluerit, eam ob cauſam facta eſ ſe intelligitur, vt defunctus hæredem habeat, ſi is, qui primo inſtitutus eſt, noluerit hæres eſ ſe, teſtatoris enim defuncti intereſt hæredem habere, vt in §. 1. Inſtit. quibus ex cauſis manum, licet, vel non: hæc ratio locũ habet etiam in eo caſu qui à teſtatore eſt omiſ ſus, nempe cùm hæres eſ ſe non poteſt. Cum inquam arguendo ita propoſuiſ ſet (& concludenter equidem) reſpondet in hunc modum: Ad vltimum reſpondeo, non eſ ſe id ſpectandum, an ſit eadem ratio, quia omiſ ſus caſus non continetur ſub expreſ ſo, vt patet ex d. l. commodiſ ſime. Quodquam præpoſtere dictum fuerit, & à iuris ratione abhorreat, communíque Interpretum reſolutioni aduerſetur; ex dictis hactenus, & aliis ſuprà hoc eodem tractatu traditis, cap. 15. num. 68. 75. & ſeq. apparet euidenter, vbi non ita exactè hæc expenduntur. Communis itaque, ſuperius relata, quod ſubſti[*] tutio vulgaris in vnum caſum concepta, extendi debeat ad alium, veriſ ſima eſt, & tenenda omnino; limitanda tamen, ſine reſtringenda multis in caſibus, quos ad limitationem communis ipſius adduxerunt, & proſequuntur Iaſon in l. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. ex num. 24. & Ripa, ex num. 89. Sfortia, in præludiis compendioſ æ, p. 2. quæ ſt. 3. num. 10. per totum, Guill. Benedict, in cap. Rainutius, de teſtament. verbo, ſi abſque liberis, tractatu de vulg. ſubſtitut. ex numer. 28. vſque ad numer. 42. Graſ ſus, §. ſubſtitutio, quæ ſt. 7. numer. 8. 9. & 10. Alexand. Trentacinquius, de ſubſtitut. cap. 1. ex num. 31. cum ſeq. vſque in finem capit. Ioannes Marc. Aquilinus, in dicto §. & quid ſi tantum, verſ. ſed ex ſententia legis Velleæ, num. 49. & ſeq. Menochius lib. 4. dict. a præ ſumptione 65. num. 25. & ſeq. quem dictio cap. 15. num. 77. commemoraui. Indeque, & conſequenter improbanda eſt ſen[*] tentia eorum, qui indiſtinctè affirmarunt, quod ſubſtitutio, aut inſtitutio directa non extenditur de vno caſu ad actum; vt pote, cum contraria ſententia verior ſit, & communior, vt ſuprà dixi. Et eius partis Authores retulerunt Decianus, in conſ. 1. num. 146. lib. 1. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 5. tit. 1. num. 3. Menochius lib. 4. præ ſumpt. 26. num. 11. Surdus in conſ. 55. numer. 14. & 48. lib. 1. Qui tamen contrariam opinionem tenent, vt ſuprà commemoraui. Eandem quoque opinionem contra communem tenuerũt Lancellotus Politus, in tractatu de ſubſtitutionibus, particula 6. ex num. 1. vſque ad num. 36. qui pro hac parte, & contra communem multa expendit fundamenta, quæ verè non vrgent. Duarenus etiam, comment. iur. tit. de vulg. & pup. ſubſtitut. cap. 11. & alios nonnullos adduxit Alexander Trentacinquius, de ſubſtitut. 1. par. d. cap. 1. & Thomæ Calan.[*] argumentationem quandam contra ipſam communem, rectè diluit Emmanuel Coſta, in dicto §. & quid ſi tantum, 5. par. num. 1. Et ij equidem primò & principaliter expendunt[*] textum contra communem, in l. pater Seuerinam Proculam, ff. de condition. & demonſtration. quem dicto capit 15. nec explicaui, nec expendi; vbi ca ſus noluntatis non includit caſum impotentiæ; ibi namque prædium filiæ relictum, ſi Ælio Philippo nupſiſ ſet, non debetur, ſi non nupſiſ ſet eam ob cauſam, quod nondum viripotens puella diem ſuum obuſ ſet, & ſic nubere non potuiſ ſet. Cui textui varias ſolutiones tradiderunt Guill. Benedictus in dicto cap. Rainutius, verb, ſi abſque liberis, de vulg. ſubſtitut. num. 26. & 43. Antonius Gomeſius, tomo 1. variar cap. 3. num. 10. Bald. de Vbaldis, Bartol. de Hucio, Vdalricus Zazius, Paulus Æmilius, & Paulus Leonius, in locis relatis ſuprà. num. 39. Forcatulus, dialogo 30. num. 7. Alexand. Trentacinquius, de ſubſtitut. dicto cap. 1. num. 29. D. Spino, in ſpeculo teſtament. gloſ ſa 22. num. 33. Vera tamen interpretatio eſt, præfatã communem reſolutionem, quod ſubſtitutio extendatur de caſu ad caſum; ex veriſimili, atque præ ſumpta voluntate procedere; ſicque locum non obtinere, ſi voluntas teſtatoris repugnet; tunc etenim aliter dicendum eſ ſe, & ratio ipſa ſuadet, atque ex omnibus Authoribus relatis ſuprà, deducitur apertè; ex textu etiam metipſo, in d. l. pater Seuerinam, vbi conditio illa conprehendebat ſecundum verba vtrumque caſum, ſiuè nubere voluiſ ſet, ſiuè non potuiſ ſet, l. cum proponas, C. de hæred, inſtitu. & tamen ex voluntate, quæ præualet, mentem potius, quam verba ſequutus eſt Papinianus, & ſic per interpretationem ad alterum dumtaxat caſum, quo ſcilicet mulier nubere noluiſ ſet, diſpoſitionem generalem reſtrinxit: quod eleganter aduerunt Socinis, Andr. Siculus, & Politus, quos in id refert, & ſequitur Coſta dictæ 5. par. §. & quid ſi tantum, num 4. optime Paulus Leonius, de ſubſtitut cap. 1. de vulg ſubſtitutione, n. 98. per totum, Caraudos lib. 1. veriſimilium, cap. 11. Suarez, in addit, ad Anton. Gomeſium, tomo 1. cap. 3. litera F. fol. 51. Anton. Pichardus, ad principium, Inſtitut. de vulg. ſubſtitut. numer. 24. in fine, & 25. voluntas autem teſtatoris colligitur ex eo, quod cum legatum tranſlatum fuerit in Philippum, in compenſationem iniuriæ, qua affici videri poſ ſet, ſi filia teſtatoris nuptias eius recuſaret, atque ea iniuria, & voluntatis teſtatoris contrauentio conſiderari non poſ ſit, niſi cum nollet eum habere maritum, recte Papinianus interpretatus eſt, conditionem adiectam non exiſtere, niſi in caſu noluntatis Seuerinæ, quod in effectu probauit Pichardus, vbi ſuprà, nec ita aſ ſequuti fuere Caſtrenſis, in eadem l. pater Seuerinam, Baldus in l. cum proponas, num. 8. C. de hæred, inſtit. Iaſon in l. 1. num. 23. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. Decius in conſ. 273. n. 3. dum exiſtimarunt, quod ſi Philippus ſubſtitutus fuiſ ſet filiæ in eo textu, admitti debuiſ ſet, etiam dato caſu impotentiæ; quod tamen falſum eſt, & contrarium rectius perpendit Beroi. in cap. Rainuntius, de teſtam. num. 322. verſ. non placet, dicens expreſ ſim, adhuc non admittendum Philippum, niſi in caſu, quo filia ei nubere noluiſ ſet, idque ex voluntatis coniectura prædicta, quæ militat etiam, cum Philippus ſubſtitutus fuiſ ſet. Secundo deinde contra eandem communem[*] ſententiam expendi ſolet ab omnibus text, difficilis, & admodum vulgatus, in l. commodiſ ſimè, ff. de liber. & poſth. de cuius interpretatione, atque ſolutione vide omnino dict. cap. 15. huiuſce tractatus, ex num. 79. cum ſeqq. Præterea, & contra communem expendi ſolet[*] text, in l. ſi ita quis 21. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. vbi Vlpianus Iureconſultus in hunc modum ſcribit: Si ita quis ſubſtituerit: ſi filius meus intra decimum annum deceſ ſerit, Seius hæres eſto: deinde hic ante decimumquartum, poſt decimum deceſ ſerit, magis eſt, vt non poſ ſit bonorum poſ ſeſ ſionem ſubſtitutus petere, non enim videtur in hunc caſum ſubſtitutus. Atque hoc textu moueri, vt poſteriori adhæreat ſententiæ, & teneat contra communem, dixit Fachineus d. cap. 61. lib. 4. fol. 475. in verſ. atque hoc poſtremo. Vera tamen interpretatio deducenda eſt ex his, quæ in explicatione d. l. commodiſsimè, nunc diximus, nam cum conditio excludat ſemper ca ſum contrarium, conditio illa, ſi intra decimum annum deceſ ſerit, excludit eum caſum, tanquam contrarium, ſi non intra eam ætatem, ſed poſtea decedat, quia vltra illud tempus noluit teſtator ſubſtituere, & ſic ex defectu voluntatis teſtatoris, extenſio ceſ ſat, qua in propoſito articulo extenſionem de caſu ad caſum faciendam diximus, & ita in terminis ex mente communis rectè explicauit Anton. Gomeſius tomo 1. variar. cap. 3. num. 10. ad fin. Paulus Leonius in tract. ſub ſtitutionum, de vulgari, num. 105. dum dicit, quod illa lex ideo procedit, quia teſtator ad illum tantum caſum, ſiue tempus ſe reſtrinxit, & in idem expendit text, in l. ſi mater, §. 1. ff. de vulg. & pup. ſubſt. & idem reſpondet, ſolutionémque iterum repetit num. 111. ad fin. in verſ. & hoc eſt verum, niſi ſimus in caſu, Menoch. etiam lib. 4. d. præ ſumpt. 65. num. 19. in fin. vbi inquit, receptæ, & communi ſententiæ non repugnare text, in d. l. ſi ita quis, & in l. pater filium, ff. de vulg. & pup. ſubſt. nam in caſu d. l. ſi ita quis, ſubſtitutio facta fuerat ad certum, & limitatum tempus, & propterea vlteriùs extendi non poterat; & ita declarare Iaſ. Crauet. & alios, ibi commemoratos, qui pariter poſt alios reſpondet text, in d. l. pater filium, loqui, quando tempus adictum ſubſtitutioni, facit variare perſonam: & num. 25. & ſeq. latè comprobat, ſubſtitutionem de caſu ad caſum non extendi, quando adiiciuntur verba reſtrictiua, quibus teſtator ſignificat, in caſu à ſe memorato tantum ſubſtituere velle, vt latiùs ibi comprobat. Quartò denique contra communem expenditur[*] text. in l. ſi cum dotem 23. in princip. ff. ſoluto matrim. cui plures tradiderunt ſolutiones, Guil. Benedictus in dicti. cap. Rainuntius, verbo, ſi abſque liberis, num. 26. verſic. ſimiliter non obſtat, Bald. de Vbaldis in tract. vulg. ſubſt. num. 6. Vera tamen reſolutio eſt, in contractibus diſpoſitionem non extendi de ca ſu ad caſum, imò omiſ ſum in diſpoſitione iuris manere, quia imputandum eſt ei, qui non expreſ ſit, ſiue legem apertius non dixit, iuxta text. in l. veteribus, ff. de pactis, & in l. quicquid adſtringendæ, ff. de verbor. oblig. de quibus latiùs alio cap. ſuprà hoc eod. lib. & tract. Quinimo, noluiſ ſe potius videtur, cum id non dixerit, ex l. Labeo, ad fin. ff. de ſupell. legat. cum aliis iuribus, quæ Leonius, de vulg ſubſt. num. 100. cum ſeqq. adduxit. Vltra quem obſeruandum erit, præfatæ doctrinæ non repugnare text. in l. ſi quis ſic, & in l. cum quærebatur, ff. ſoluto matrim. vbi dicitur, pactum, ſeu ſtipulationem comprehendere omnes caſus reſtituendæ dotis; id enim procedit, vbi pactum, aut ſtipulatio indefinitè concipitur, non vbi ad certum caſum reſtituendæ dotis reſtringitur; prout latiùs explicauit Barboſa in eadem l. ſi cum dotem, in princip. ex n. 24. & ſeq & num. 44. & ſeq. vbi videri poteſt. Et de his hactenus, ex quibus in tuto non modò, ſed etiam comprobata remanet aſ ſertio illa 8. titulo de vulg. ſubſtit. de qua inter alias quamplures poſt commentaria de vſufructu, commemoratio facta eſt. Quod attinet vero ad text. in l. ſi quis ita, §. penultimo ff. de teſtament. tutel. qui etiam in contrarium expendi ſolet; vide omnino hoc eodem tract. d. cap. 15. ex n. 85. & relatos ſuprà hoc ipſo cap. num. 45. CAPVT LXIV. Ex eadem cap. præcedentis materia, & tractatu, & axiomate, ſiue pronuntiato metipſo, à veriſimili, ſiue veriſimilitudine deducto; ex quo ad caſum admodum practicum, nec hactenus dilucidè ſatis, aut ex propoſito explanatum, infertur, vtrum inquam grauamen ex legitima filij reiiciatur, etiam ſi filio aliquid vltra legitimam relictum ſit, ſiue in Tertio, aut in Tertio & reſiduo ſimul Quinti melioratus filius fuerit; in reſiduo verò, ſiue in Tertio & Quinto ſuſtineatur: & caſus hiſce diebus in Senatu Regio Hiſpalenſi, ex facto occurrens commemoratur, patris ſcilicet meliorantis filium ſub conditione, vt tertia, & quinta bonorum ſuorum pars, & legitima ſimul filij perueniret iure primogenij ad poſteros, ſicque cum Tertio, & Quinto vinculata in perpetuum maneret; tunc autem controuertebatur, ſi filius conditioni parere noluerit reſpectu legitimæ, an nihilominus melioratio ad eum pertineat: Senatus eiuſdem in fauorem filij meliorati definitio admodum egregia, & notanda proponitur: L. quoniam in prioribus, l. ſcimus, §. cum autem, C. de inoffic. te ſtament. l. 11. tit. 4. part. 6. & l. 27. Tauri conſtitutiones, ſingulariter elucidantur, & declarantur: & articulus præ ſens, accuratè, & notanter explicatus relinquitur. Et vid. infrà, cap. 99. & cap. 107. ex n. 35. cum ſeqq. SVMMARIVM. -  1 Facti ſpecies, & in caſa ex facto occurrenti Senatus Hiſpalenſis definitio admodùm egregia, & notanda proponitur, & per tot. cap. -  2 De legitima filij an grauamen tollatur, & in reſiduo vltra legitimam ſuſtineatur tantum; vt in caſu prædicto accuratè diſcutiatur, & Senatus Hiſpalenſis deciſio comprobetur dilucid; quamplurimos prælegendos eſ ſe iuris Interpretes; prout hic obſeruatur. -  3 Teſtatoris voluntas in primis ſeruari debet, ea enim tanquam Regina primum locum tenet, & in omnibus dominatur, & totum facit. -  4 Et tanquam lex modis omnibus adimpleri debet. -  5 Ferendus non eſt qui lucrum amplectitur, onus autem ſubire recuſat. -  6 Tutor in teſtamento datus, perdit legatum in eodem teſtamento ſibi relictum, ſi non vult ſubire onus tutelæ. -  7 Supremas defuncti preces is qui deſtituit, indignus videtur, vt cõ ſequatur aliquid ex eius volũtate . -  8 Quod procedit, etiamſi onus in partem renuat. -  9 Testatoris iuſtum iudicium qui non implet, priuatur omni lucro hæreditario: quod exornatur remiſ ſiuè. -  10 Filij non ſeruantes, quod pater eis iuſ ſit, honeſtum, & licitum, eiſque magis proſicuum, ſub pœna priuationis hæreditatis, habent duntaxat ius petendi legitimam; & ſola ea retenta, incidunt in dictam pœnam pro reſiduo hæreditatis, quod totum eis aufertur. -  11 Pater licet filium in legitima grauare non poßit, tamen in alijs rebus vltra legitimam grauare pot eſt de iure, & ſi pœnam adijciat, tunc filius contraueniendo pœnam incurrit. Et idcirco ſi contra præceptum teſtatoris, filius alienet, licet alienatio valida ſit intra menſuram legitimæ; reſpectu aliorum bonorum, fideicommiſ ſo locus erit ad fauorem ſubſtituti. Nam & ſi prohibitio alienandi, non impediat, nec annullet alienationem, quæ facta eſt intra legitimam; tamen operatur, quod alienans incidit in pænam appoſitam à teſtatore, priuationis ſcilicet bonorũ , quæ, teſtator poterat non relinquere. -  12 Pater cum non teneatur filio quicquam relinquere vltra legitimam, poteſt relinquendo vltra legitimam, adijcere rei ſuæ eam legem, quæ ſibi magis placuerit. -  13 Actum qui poteſt facere, poteſt illum qualificare. -  14 Beneficio meo nemo poteſt vti, niſi quatenus ego volo. Nec facit iniuriam, qui ſuum beneficium non impartitur. -  15 Is qui honoratur grauari poteſt; ſicut è Conuerſo, qui non honoratur, non granatur. -  16 De legitima filij non reijcitur conditio, onus, vel grauamen respiciens commodum, & fauerem eiuſdem filij, ſed potius admittitur, & ſuſtinetur. contrà infrà, num 60. -  17 Pater meliorando filium ſub conditione, vt tertia, & quinta pars bonorum ſuorum, & legitima ſimul filij perueniat iure primogenij ad poſteros; ſicque cum Tertio & Quinto vinculata in perpetuum remaneat; an conditio ſeruari debeat etiam reſpectu legitimæ, vt Tertium & Quintum filius conſequatur. Quod ſi filius conditioni parere noluerit, Tertium & Quintum amittat, ex ſenentia quorundam. -  18 Contra verò ex definitione Senatus Hiſpalenſis in caſu propoſito, quæ egregiè, & notanter comprobatur, & num. ſeq. vſque in finem cap. -  19 Is cuius arbitrio aliquid eſt commiſ ſum, ſi ſibi legatum relictum fuit, vt poſ ſit habere, arbitrari, ſiue exequi officium debet, aliàs amittit relictum. -  20 Filius non amittit relictum, etiam ſi recuſet onus tutelæ à patre ſibi iniunctum. -  21 Pro deciſione Senatus Hiſpalenſis elegans ratio ponderata. -  22 Alia quoque ratio adducta. -  23 Pro eadem deciſione, ab inæqualitate, inter filios vitandæ, optima alia ratio expenditur. -  24 Vtile per inutile non vitiatur in teſtament is, ſed diſ poſitio teſtatoris firma remanet in eo, in quo ipſe diſponere potuit, & num. ſeq. -  25 Subſtitutio vtiliter, & ſecundum formam legis facta, non debet per inutilem vitiari. -  26 Vtile per inutile non vitiatur in his, quæ ſeparationem recipiunt: quod exornatur. -  27 In indiuiduis, & in his, quæ commodam diuiſionem recipere non poſ ſunt, vtile per inutile vitiatur. -  28 Tertium bonorũ , quamuis ex deciſione l. 27. Tauri, per ſubſtitutiones, nec aliter extraneo relinqui poſ ſit, extantibus perſonis ibi expreſ ſis; tamen ſi grauamen imponitur de relinquendo Tertio extraneo, valebit quoad Quintum. -  29 Legitima hodie nullum grauamen recipit, nec etiam conditionem, dilationem, aut modum. Vbi exornatur deciſio l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento. -  30 Et ampliatur, vt procedat, etiam ſi pater in teſtamento iuſ ſerit, vt filius ſit contentus portione ſibi relicta. -  31 Licèt pœnam quoque priuationis relicti adiecerit. -  32 Legitima filio ſtatim debetur a morte patris. -  33 Et fructus etiam ipſius legitimæ. -  34 Nec tenet grauamen in legitima, ex eo, quod alia bona vltra legitimam relinquantur; prout hic adnotatur. -  35 De legitima hodie, etiam poteſtatiua conditio reijcitur, & in reſiduo ſuſtinetur. -  36 De legitima, etiam facilis, & facillima conditio poteſtatiua reijcitur. Et etiam conditio, ſi volet. -  37 Filium in poteſtate, de iure communi inſtitui poſ ſe ſub conditione potestatiua; non autem ſub conditione caſuali, vel mixta, niſi in defectum earum exhæredetur. Quod ſi ſub conditione caſuali, vel mixta filius inſtitutus fuerit abſque exhæredatione, ea inſtitutio nulla erit. -  38 Deinde autem, ſuperuenit deciſio dictæ l. quoniam in prioribus, dicentis grauamen cuiuſcumque conditionis reijciendum eſ ſe de legitima. -  39 Atque etiam ſuperuenit deciſio text. in l. ſcimus, §. cum autem, C. de inoffic. teſtam. dicentis grauamen conditionis de legitima reijciendum eſ ſe, in reſiduo verò tolerandum. -  40 Et ſic dicti §. cum autem, conſtitutio, venit ad ampliationem dictæ l. quoniam in prioribus: nam ſicut per legem illam reijcitur omnis conditio, dilatio, & onus, quando in legitima tantum filius fuit inſtitutus; ita quando plus eſt relictum, reijcitur quoad legitimam, in reſiduo verò toleratur. -  41 Textus, in eodem §. cum autem, explicatur, & communis eiuſdem allegatio confutatur. -  42 L. 11. tit. 4. part. 6. ſingulariter, & diſtinctè admodum enucleatur, & elucidatur. Et maxime in vltima ſui parte, dum decidit, quod ſi filius ſub conditione caſuali, vel mixta fuerit inſtitutus; conditio tam de legitima filij, quàm de reſiduo reijcienda eſt: & vide infrà, cap. 107. -  43 L. 27. Tauri, hodie l. 11. tit. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ſingulariter expenditur, vt Senatus Hiſpalenſis definitionem comprobet manifeſtè. -  44 L. ipſa 27. Tauri, noua, & notanda conſideratione enucleatur. -  45 Filius melioratus in Tertio & Quinto ſi impoſitum in Quinto grauamen adimplere reſpuerit, an etiam Tertio priuetur. -  46 Grauamen ex legitima filij reijciendum, etiam ſi filio aliquid vltra legitimam relictum ſit, ſine in Tertio, aut in Tertio & Quinto ſuſtineri. Idque cùm maioratus abſq; Regia facultate inſtituitur; ſicus verò ſi ex facultate Regia inſtituatur. Vbi Ludouici Molinæ locus, velut expreſ ſus pro deciſione Senatus Hiſpalenſis expenditur. -  47 Didaci etiam Couarr. locus inſignis adducitur. -  48 Et Burg. de Paz iunior. pro eadem parte ſententia commemoratur. -  49 Iacobi quoque Valdeſij reſolutio ponderatur. -  50 Et Ioann. Gratiani in idem, placitum, & conſenſus refertur. -  51 Aluaradi etiam vniformis ſententia recitatur. -  52 Et conuenit Hieron. Ceuallos, prout hic adnotatur. -  53 Angulus etiam, prout hic refertur. -  54 Et Ioannes Rojas non diſ ſentit, prout hic traditur. -  55 Voluntas teſtatoris ita demum ſeruari debet, ſi ſit legitima, & iuri conſona; ſecus verò, ſi legibus ſit interdicta. -  56 Voluntas teſtatoris non omnis, nec ſemper eſt ſiquenda per filiũ , ſed potius non ſeruanda, quãdo eſt circa ea, in quibus diſponere non poteſt, aut contra leges vniuerſales, vel cõtra bonos mores. -  57 Regulæ illæ duæ, ferendum non eſ ſe, qui lucrum amplectitur, onus autem ſubire recuſat; Item, teſtatoris iuſtum iudicium non implentem, priuari omni lucro hæreditario, explicantur. -  58 Pater, qui alia bona vltra legitimam filio reliquit, ſi filium ipſum in legitima grauauit; vtrum pœnam priuationis eorum in caſu contrauentionis apponere poſ ſit; idque ad explicationem illorum, quæ ſcripta, atque adnotata fuere ſupra, ex num. 10. vſque ad num. 15. Vbi diſtinguitur, an in caſu contrauentionis, pœna priuationis appoſita fuerit, & ſimul alius ſub ſtitutus, aut vocatus; vt tunc filius incidat in pœnam appoſitam à teſtatore; priuationis ſcilicet bonorum, quæ parens, aut teſtator poterat non relinquere. An verò conditio inducens grauamen, in legitima apponatur dumtaxat, ſed pœna priuationis ſimul non adijciatur, nec etiam in caſu contrauentionis alius ſubſtituatur, aut vocetur, vt tunc de legitima grauamen remoneatur. In reliquo verò ſuſtineatur grauamen, prout hic dilucidè magis, quam antea eſ ſet, explicatur, & caſualis, vel mixta conditio poſt d. l. Partitæ 11. à poteſtatiua diſtinguitur. -  59 Ordo vocationum, & ſubſtitutionum, qui in l. 27. Tauri, quoad meliorationem Tertij præ ſcribitur, præciſus eſt, & ſubſtantialis, & ad vnguem obſeruari debet, vt nullo modo præuerti poſ ſit, nec alterari. -  60 Conditio hodie, etiam ſi filij commodum, & fauorem contineat, reijcitur de legitima filij. -  61 Fideicommiſ ſum reciprocum in bonis, quæ ſunt intra legitimam, hodie à parentibus fieri non poteſt, vbi agitur de l. ſi pater puellæ, C. de inoffic. teſtam. -  62 Gaſpar. Baëtij, & Ioann. Gutierr. ſententia, de qua ſuprà num. 17. quod pater ſi meliorauerit filium in tertia parte bonorum ſub conditione, vt & tertia pars, & legitima in perpetuum ſit vinculata; ſi filius conditioni non paruerit, meliorationem amittar, concludenter, & verè confutata, & conuicta: & num. ſeq. -  63 Ioan. Gutierr. nihil firmum, aut certum pro ſententia prædicta adducere; ſiue fundamentis Baëtij nihil addere. -  64 Gregor. Lopez, non probare id, quod ipſimet Authores contendunt; prout hic obſeruatur. -  65 P. Ludouici Molinæ locus, & reſolutio expenditur, atque declaratur, & num. ſeq. -  66 Anton. Gomezium probare contrarium eius, ad quod Pater Ludouic. Molina eum expendit; prout hic obſeruatur. -  67 Filius vtrum poſ ſit conſentire grauamini appoſito ſuæ legitimæ, ſi habeat, vel non habeat liberos, tam tempore facti teſtamenti à parente, quàm eo mortuo; & an noceat eius filijs, vel non. An denique filius petere debeat, quod reijciatur grauamen; vel ipſo iure tollatur ſine petitione & quando tacitè approbare videatur onus, aut grauamen ſibi inuictum. Vbi deciſio text, in l. ſi quando, §. & generaliter, C. de inofficioſo teſtam. exornatur permultis, remiſ ſiuè. Et de his vide dilucidè magis infrà hoc eodem tractatu, cap. 107. num. 41. & 72. PRo dilucida, & notanda huiuſce cap. explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, ex eodem argumento, ſiue pronuntiato prædicto, quod à veriſimili, ſiue veriſimilitudine deducitur, & aſ ſiduè adeò per Scribentes omnes expenditur, cùm non leuem, immo maximam potius, & conſiderabilem admodum pro cuiuſlibet vltimæ voluntatis declaratione, atque interpretatione coniecturam præ ſtare ſoleat (vt vidimus;) hiſce quoque diebus, in caſu ex facto occurrenti præ ſtaſ ſe, & Iudices omnes adduxiſ ſe, atque excitaſ ſe axioma metipſum, cum in cauſa, & lite, quæ ex appellatione à decreto quodam Iudicis inferioris, in Senatu Hiſpalenſi controuertebatur inter D. Adrianum de Paz, ex vna parte, & ſororem eius, ex altera, de eo principaliter dubium moueretur, vtrum ſcilicet grauamen vinculi perpetui ex legitima filij reiici deberet, etiam ſi filio aliquid vltra legitima relictum fuiſ ſet, & in reſiduo tantum ſuſtineretur; an potius, ſi conditioni non ſtetur, ad filium ipſum melioratũ , melioratio non pertineat, cum pater dixiſ ſet, ſe filium meliorare in Tertio, & remanente Quinti, cum conditione Tertium, & Quintum cum legitima ſimul, iure primogenij, ſiue vinculi perpetui remaneat in fututum vinculatum: quod ita ſpecifice And. de Paz, pater ipſorum litigantium in ſuo teſtamento cauit. Cum autem filius Adrianus conditionem adimplere reſpueret, & ſe legitimam liberam, & abſque vllo grauamine habiturum contenderet, ſimulque Tertium, & remanens Quinti (cum vinculo tamen, & conditione præfata prætẽderet ) ſoror eiuſdem Adriani, poſt eum vocata, aut conditione omnimodo implẽdam , tam reſpectu legitimæ, quam Tertij & Quinti, aut Tertium: & Quintum relinquendum, dicebat. Et in fauorem filij ipſius, decreto quodam lato ab inferiori (vt dixi) & re per appellationem ad Senatum allata, inferioris tandem decretum, & vinculum in Tertio, & remanente Quinti confirmatum fuit, & probatum, legitima autem libera, & abſque vllo grauamine relicta. Et quidẽ cum articulus ſit adeo frequens, neceſ ſarius, & vtilis, & tunc, nunc etiam à me ingenti ſtudio diſcuſ ſus, & elaboratus, à cete ris autem huiuſce Regni Interpretibus velut omiſ ſus; placuit eiuſdem explanationem, & reſolutionẽ hoc loco ſuſcipere ex profeſ ſo, & ea omnia pro vtraque parte ponderare, quæ opportuniùs, & proprius expendi poſ ſe videntur. Ac primum quidem monendum lectorem duxi, me pro eiuſdem dubij diſtincta, & abſoluta explicatione, non ſemel, ſed iterum, atque iterum & attentè, & originaliter (prout moris habeo,) ſequentes omnes euoluiſ ſe, atque prælegiſ ſe Authores, non enim alias perfici fœliciter poſ ſet labor ipſe, nec ex aliorum relatione mens, & ſenſus eorundem, qui commemorantur, deduci. Prælecti itaque fuere Doct. Segura, in l. cohæredi, §. cum filiæ, vbi Perez, fol. 9. & in aliis pluribus locis relatis per Gomez Arias, in l. 27. Tauri, num. 6. & num. 27. vbi Gomez ipſe videndus erit omnino, vtpote, cum quæ ſtiones ibi excitatæ, non mediocriter caſui præ ſenti conducant. Roderic. Suarez, in l. quoniam in prioribus, fol. 9. col. 3. in 2. ampliatione illius legis. & fol. 7. col. 2. in 1. ampliatione. & fol. 14. col. 3. in 6. ampliatione, quibus in locis latè agit de intellectu l. ſcimus, §. cum autem, C. de inofficioſ. teſtam. & l. 11. tit. 4. partit. 6. ſed caſum præ ſentem non modo decidit, ſed nec etiam attingit, prout ibi videbitur.   Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 3. n. 18. & cap. 11. num. 24.   Emmanuel Coſta 3. part. §. & quid ſi tantum n. 105.   Petr. de Peralta, in l. 1. ff. de legatis ſecundo num. 10. & ſeq.   Ferdin. Vazq. Menchaca. de ſucceſ. creat. lib. 1. §. 10. ad l. quoniam in prioribus, ampliat. 11. num. 218. & 219. & ampliatione 92. num. 344. & 345. & num. 358. & in præcitata l. ſcimus, §. cum autem, vbi etiam vide.   Iulius Clarus. §. testamentum. quæ ſt 39.   Gaſpar Baë ça, de non meliorand. dot rat. filiab. c. 8. num. to. &. 11. qui ſolus ex Scribentibus omnibus huius Regni, dubium in terminis excitauit ante alios, vt inferiùs dicetur.   Ioannes Rojas, in epitome ſucceſ ſionum, cap. 7. ex num. 35. Vſque. ad num. 39.   Dianus Martinez, in concordia legum Regni, litera L. num. 27. & litera P. num. 12.   Didac. Couarr. in cap. Rainaldus, de teſtamentis §. 2. num. 4.   Ludou. Molina, de Hispanor. primagen. lib. 1. cap. 1. num. 29. & ſeq. vſque in finem, cap. vbi vide omnino.   Hippol. Riminald. in conſ. 50. num. 77. lib. 1. & in conſ. 520. vbi vide, lib. 5.   Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. p. q. 55. ex quo tamen articulus præ ſens definiri non valebit aliquo modo. vt pote cum ab eo prætermittatur omnimodo, & in aliis terminis loquatur: & dumtaxat num. 4. quoad conditiones caſuales, & mixtas; ſe referat ad Peraltam.   Burgos de Paz, ciuilium, quæ ſt. 1. num. 9.   Velazquez Auendañus, in l. 27. Tauri gloſ. 1. num. 10. per totum.   Ioannes Matienzus, in l. 11. tit. 6. lib. 5. gloſ. 1. per totam.   Alphonſus Azeuedus, in eadem l. 11. num. 16. & 17. per totum.   Ioannes Gutierez, practicarum lib. 3. q. 58. aliàs 57. qui Gaſpar Baëtij reſolutionem amplectitur in propoſito articulo, nec eum aliter diſcutit, prout inferius animaduertitur.   And. Angulus, ad leges meliorat. d. l. 11. gloſ. 3. per totam.   Michaël Graſ ſus, §. legitima, quæ ſt. 39. & §. teſtamentum, quæ ſt. 37.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 100. & 101. & 102. fol. 53. per totum.   Caldas Pereira, 3. p. de poteſt. eligen. & nominat. reuocat. c. 17. num. 7. & 8. fol. 186.   Ioannes Gratianus, regula 194.   Iacob. Valdeſius, in addit. ad Roderic. Suarez, in ampliatione 2. fol. 33. & 34. in principio, & ampliatione 5. fol. 32. & ampliatione 6. fol. 37. & in fine eiuſdem ampliationis, fol. 38. in principio, vbi vide, & ampliatione 10. ſub num. 48. fol. 49.   Pater Ludouic. Molina, de iuſtitia, & iure, tract. 2. diſputat. 177. col. 3. ex verſ. legitimæ debitæ. fol. 1059. vſque ad fol. 1062.   Anton. Queſada, diuerſarum quæ ſtionum iuris, c. 6. num. 17.   Hieronym. Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſt. 122. & quæ ſt. 711. vbi vide ex num. 7. cum ſeqq.   Marc. Anto. Peregr. de fideicommiſ ſis, tit. 36. ex num. 61. vſque ad num. 68. vbi vide.   Petrus Surdus, in conſ. 215. per totum lib. 2. cuius reſolutiones, & obſeruationes mire conducunt, & conueniunt caſui præ ſenti, & idcirco videndus erit omnino.   Leand Galganetus, de condition. & demonſtrat. 1. par. cap. 1. quæ ſt. 26. fol. 14.   Andr. Fachineus, in conſ. 23. lib. 1. ex cuius Placitis, & reſolutionibus, nonnulla deducuntur, quæ eidem caſui præ ſenti multum conducunt. Hoc ita ſuppoſito, in fauorem ſororis prædictæ, & contra D. Adrianum, filium ipſum melioratum, vt ſcilicet conditioni ſtare deberet, nec grauamen, & vinculum à legitima reiiciendum, contendere poſ ſet, aliàs melioratio ad ipſum non pertineat, ſed ad ſequentem vocatum, hoc eſt, ſororem eandem cum dicto vinculo tranſiret; ſequentia magis vrgere videbantur fundamenta, & rationes. Ac primum equidem, teſtatoris volun[*] tatem in primis ſeruari oportere: ea enim tanquam Regina primum locum tenet, & in omnibus dominatur, & totum facit: l. in conditionibus primum locum, ff. de condit. & demonſtrat. l. ex facto, §. rerum Italicarum, ff. de hæred. Inſtit. l. cum quæ ſtio, in fine, C. de legatis: & tanquam lex modis omni[*] bus adimpleri debet, §. diſponat, in authent de nuptijs, cap. vltima voluntas, 13. q. 2. l. ſi ancillas, ff. de legatis 1. & quamplurimis comprobant, atque exornant Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 2. tit. 3. ex num. 1. vſque ad num. 12. Sar mient. ſelectar. lib. 1. cap. 8. num. 23. Roland. in conſ. 35. num. 3. & ſeq. lib. 3. Cephal. in conſ. 590. num. 4. & ſeq. lib. 4. Simon de Prætis, de interpretat. vltim. volunt lib. 5. interpret, 1. dubitat. 1. ex num. 1. cum infinitis ſeqq. Ex fol. 439. Ioann. Vincent. Hondedeus, in conſ. 69. ex num. 4. cum ſeq. lib. 1. Petra, de fideicommiſ. q. 9. Peregr. art. 11. per tot. in eodem tract. de fideicommiſ. Cum ergo in caſu præ ſenti, adeò clara, & expreſ ſa ſit dicti patris defuncti voluntas, & ea conditione Tertium, & Quintum reliquerit, vt ſimul cum eo legitima vinculata permaneat in perpetuum, omnimodo illa obſeruari debui t, nec quouis modo alterari poterit per filiũ : & ita in terminis ferè no ſtris argumẽtatur Surdus d. conſ. 215. n. 12. cum ſeq. l. 2. Secundò deinde, & pro eadem parte vrgere vi[*] detur, ferendum non eſ ſe filium metipſum, qui lucrum quidem Tertij & Quinti relicti amplectitur, onus autem Legitimę iniunctum contemnit; prout inquit Imperat. Iuſtinianus, in l. vnica, §. pro ſecundo, C. de caducis tollendis, & facit tex. ſingularis, in l. 3. ff. de iure patronatus, & in l. Neſennius 35. §. recte ergo, ff. de excuſat. tut. vbi qui tutor in teſtamento datus eſt, & ei legatum eſt in eodem teſtamento,[*] perdit legatum, ſi non vult ſubire onus tutelæ. Quod Paulus Iureconſultus in hæc verba ſcribit: Recte ergo placuit, eum, qui recuſat onus, quod teſtator reliquit & ab eo quod petit, quodque idem dedit, repelli debere. Facit etiam text. in l. ſi patroni filius, in §. qui fideicommiſ ſaria, ff. ad Trebell. ibi: Cur enim non vi[*] deatur indignus, vt qui deſtituit ſupremas de functi preces, conſequatur aliquid ex voluntate. Quod procedit etiam, ſi onus in partem renuat, l. etiam ſi partis, ff. de leg. 1. & tradit D. Franſc. Sarmient. (qui hæc iura mirabiliter expendit) in l. ff. de. leg. 2. n. 9. & 10. ſelectarum interpretationum, lib. 8. facit denique text. in auth. hoc amplius, C. de fideicommiſ. vbi qui teſtatoris iuſtum iudicium non implet, priuatur omni lucro hæreditario, quem text. exornant Ludou. Mol. de Hiſpan. primog. lib. 2. c. 14. n. 14. 18. & 22. Guill. Benedict. in c. Rainuntius, de teſtam. verb. ſi abſque liberis moreretur, tract. 2. de fideicommiſ ſaria ſubſtitut. n. 197. cum multis ſeqq. Alex. Raudenſ. de analogis, lib. 1. c. 37. n. 104. & ſeq. Præterea & tertio loco facit principaliter Pauli Caſtrenſ. in conſ. 77. , Viſis, & conſideratis, col. 2. verſ. breuiter his non obſtantibus, repetito in conſ. 302. lib. 1. Ruin. in conſ. 136. col. 5. n. 13. lib. 2. & Simonis de Prætis, de interpr. vltim. volunt. lib. 5. interpret. 1. dubitat. 1. n. 36. fol. 441. in eiſdem terminis noſtris re ſolutio, & ſententia; videlicet, quod filij non ſeruantes, quod pater eis iuſ ſiſ ſet, honeſtum, & licitum, eiſque magis proſicuum, ſub pœna priuationis[*] hæreditatis, habent dumtaxat ius petendi legitimam, & ſola ea retenta, incidunt in dictam pœnam pro reſiduo hæreditatis, quod totum eis aufertur. Idque per text. in §. ſi quis autem non implens, in authent. de hæred. & falcidia, quaſi magis debeat filius adimplere votum patris, Gloſ. verb. ſi filio, in l. Cel ſus, §. finali ff. de legat. 2. ex qua ita adnotauit Simon de Prætis, vbi ſupra, & vltra relatos ab eo, ſic quoque tradiderunt Socin. iun. in conſ. 122. vol. 1. Curtius iun. in conſ. 159. col. 2. vbi multum ad propoſitum noſtrum, quod filius inſtitutus, & grauatus, ſi nolit approbare teſtamentum paternum, legitimam tantum conſequi debebit, & à reſiduo hæreditatis excludi, cùm altero contentus eſ ſe debeat, vel hæ reditate vniuerſali, cum onere eam reſtituendi abſ que detractione legitimæ, vel altero ſibi iniuncto, vel legitima tantum cæteris omiſ ſis; refert Hippol. Riminal. in conſ. 510. n. 7. & latius explicat ex nu. 59. & maxime n. 64. lib. 5. & cum Romano, Decio, Ruin. Pariſ. Natta, & Grato, id ipſum obſeruat in conſ. 50. n. 76. & 77. lib. 1. & latè defendunt Marzarius, in tract. de fideicommiſ. q. 50. & Marc. Antonius Cuccus in tract. de legitima, ſub titulo, Legitima grauamen nullum admittit, n. 27. refert etiam Andr. Fachineus, in conſil. 27. num. 24. lib. 1. Vbi etiam adducit Socin. Iun. & Curt. Iun. conſilia nunc relata, Decium quoque, in conſ. 687. vbi notabiliter decidit, onus fideicommiſ ſi, etiam legitimæ adiectum, obtinere, nec reiici poſ ſe, quando pater in teſtamento priuauit reliqua hæreditate filium, eum in ſola legitima inſtituendo, niſi acquieſceret in totum voluntati, ac diſpoſitioni teſtatoris, & eundem Decium, Socin. Iun. Pariſium, Gualdenſem, & Marc. Anton. Cucchum, referunt Iacob. Menoch. in conſ. 71. n. 9. lib. 1. Marcus Anton. Peregrin. de fideicommiſ. artic. 36. n. 62. fol. 334. vbi inquit, quod filius grauari non poteſt: in legitima, vt illam non habeat; poteſt tamen per indirectum grauari, veluti ſi pater relinquat filio certa bona, in quibus per fideicommiſ ſum ſibi ſub ſtituat, & quatenus nollet illa bona cum illo grauamine aſ ſequi, habeat ſuam legitimam, alio tunc hæ rede inſtituto, vel ſubſtituto: nam filius ea bona acceptans, tenebitur fideicommiſ ſo, nec legitimam deducere poterit, ſi reliqua bona vltra legitimam retinere velit; aliàs ſi onus ſibi iniunctum non ac ceptet, ſolam legitimam habebit: & repetit idem Peregrinus, n. 65. 66. & 67. vbi inquit poſt eundem Caſtrenſ. d. conſ. 77. Iaſ. Alex. Alciat. Picum, Boſ ſium, Ruinum. Socin. Iun. Crotum, Cephalum, Portium Imolenſ. & alios, poſ ſe patrem per indirectum grauare filium in legitima, veluti, ſi inſtituto eo hæ rede vniuerſali, onus fideicommiſ ſi iniungeret, aut prohiberet illum alienare aliquid de omnibus bonis ſuis, nam ſequuta alienatione contra præceptum teſtatoris, licet intra menſuram legitimæ valida ſit reſpectu acquirentis, ex quo in ea nullum adiici potuit grauamen, aut onus, attamen filius ob præ ceptum non obſeruatum, in pœnam incidit, adeò vt fideicommiſ ſo locus ſit in aliis bonis ad fauorem ſubſtituti: quod etiam ſic reſoluit Ioan. Vincent. Hondedeus, in conſ. 72. n. 5. lib. 1. Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. p. q. 55. n 3. Vbi dicit, in hac materia eſ ſe notabilem doctrinam Socini Iun. in conſilio præcitato 122. n. 9. lib. 1. vbi is Author tradit vnum, quod Mieres ipſe aſ ſerit, ſ æpè reperiri in teſtamentis, & in vinculis factis à parente per viam meliorationis Tertij & Quinti, videlicet quod filius cui certa bona relicta ſunt cum onere fideicommiſ ſi, & ſi de eo non ſit contentus, quod habeat tantum ſuam legitimam; ſi ea bona acceptat, dicitur fideicommiſ ſo conſenſiſ ſe, & legitimæ renuntiaſ ſe, ex quo erat in eius arbitrio, quid ex prædictis vellet, per text. in l. ſi cui, in princip. ff. de condit. & demonſtrat. & in l. Imperator, §. ſi centum, verſ. enim vero, ff. de legat. 2. Addiderim ego, quod quamuis de præfata Socin. Iun. ſententia, quod attinet ad legitimæ renuntiationem, dubitauerint nonnulli iuris Interpretes, eùmque improbent ideo, quod legitimæ per ſimplicem acceptationem renuntiaſ ſe non videatur filius; idque iuxta reſolutiones eorum, qui n. fin. huiuſce cap. commemorantur, & per Hippolyt. Riminald. ſingulariter, d. conſ. 510. n. 59. & ſeq. & n. 64. lib. 5. attamen conuenire omnes in eo, quod niſi filius metipſe iniunctum à patre onus acceptet, legitimam duntaxat deducat, in qua grauari non potuit de iure, reliqua verò bona amittat, & ad ſub ſtitutum deueniant. Quod etiam admiſit, & erudite (vt adſolet) comprobauit Petrus Surdus, in conſ. 215. ex num. 15. cum ſeqq. lib. 2. vbi inquit, quod pater licet filium in legitima grauare non poſ ſit, tamen in aliis rebus vltra legitimam grauare poteſt;[*] & ſi pœnam adiiciat, tunc filius contraueniendo, pœnam incurrit: & quod ita in ſpecie loquendo de alienatione prohibita cum pœna, dicit Caſtrenſis, dicto conſ. 77. vbi docuit, quòd & ſi prohibitio alienandi non impediat, nec a mulier alienationem, quę facta eſt intra legitimam; tamen operatur, quod alienans incidit in pœnam appoſitam à teſtatore, putà priuationis bonorum, quæ teſtator poterat non relinquere. Id ipſum voluit Cuman. in l. filius familias § Diui. ff. de legatis primo, provt ab omnibus citatur, vbi inquit fuiſ ſe iudicatum, quod & ſi gtauamen in legitima habeatur pro non appoſito, & non valeat; tamen facit filium incidere in pœ nam, ſi contraueniat. Hanc ſententiam probauit quoque Oppizon. in dicto §. Diui, num. 44. vbi eam confirmat ratione, provt Surdus refert num. 16. Addit etiam, quod vbi pater relinquit vltra legitimam tantum, quod ſufficiat pro iniuncto onere; tunc filius cogitur ferre illud onus, tanquam non impoſitum legitimæ: cum ea deciſione tran ſire quoque Socinum iunior. in conſilio 87. numer. 6. & ſeqq. volum. 3. refert ipſe Surdus, numero 16. dicens, quod & ſi alienatio facta contra prohibitionem valeat; tamen alienans incidit in pœ nam adiectam à teſtatore, nec onus dicitur iniunctum legitimæ, quando pater, qui excepta legi timæ, quando pater, qui excepta legitima poterat liberè diſponere de bonis ſuis, voluit bona omnia filio dimittere: idem Socinus, in dicto §. Diui, numero 35. & Cephalus, in conſilio 153. numero 90. & ſeqq. libro 2. Ruinus in conſilio 136. in fine, & numero 13. volum. 2. vbi ſpecifice agnouit, quod alienans de legitima, tanquam contraueniens diſpoſitioni teſtatoris, non ſit admittendus ad fideicommiſ ſum iniunctum hæredi propter ſuam alienationem, vt latius per Surdum ibidem, & numero 11. vbi inquit, quod certum eſt, poſ ſe teſtatorem ſuis hæredibus præcipere, ne bona alienent ſub pœna priuationis, ita quod cenſeantur inſtituti in ſola legitima, quia voluntas teſtatoris eſt lex, & valet eius præceptum, quando non eſt turpe; & grauare poteſt teſtator hæ redem in re propria ipſius hæredis, & ſic multò magis in legitima, quia hæres non poteſt venire contra factum defuncti, præcipuè quando teſtator tantum reliquit de proprio, quantum capit valor rei hæredis, pro qua impoſuit onus, & ad ſucceſ ſionem admittuntur ij ſoli, qui paruerunt voluntati teſtatoris, non qui contrauenerunt: provt hæc omnia iure, & authoritate latiùs exornat Pet. Surdus dicto numero 11. & ſeqq. & multum conducunt caſui præ ſenti. Conducunt etiam opportunè tradita per eundem Surdum, ex numero 18. vſque ad numerũ 24. in ipſo conſilio 215. vbi inquit, quod pater cum non teneatur filio quicquam[*] relinquere vltra legitimam, poteſt relinquendo vltra legitimam, adiicere rei ſuæ eam legem, quæ ſibi magis placuerit; erat enim rei ſuæ moderator: l. in re mandata, C. mandati, & dicitur in l. traditionibus, C. de pactis, quod in traditione rei ſuæ, poteſt quilibet apponere legem, quam vult, vt latè per Beccium, in conſilio 101. numero 25. vbi dicit, quod qui poteſt actum facere, po[*] teſt & illum qualificare, l. videamus, §. penul. l. in actionibus, vbi Iaſ. in 2. not abil, ff. de in litem iurando, & licet diſponere de legitima, & eam pro libito voluntatis alienare (ſubdit Surdus ipſe) ſit de ſe licitum, tamen poteſt id à teſtatore prohiberi ſub pœna quoad hoc, vt contra faciendo filius pœ nam committat, & arceatur à lucro per teſtatorem delato, quod nemo poteſt facere, ſpernendo illius voluntatem; l. cum pater, §. libertis, de legatis ſecundo. Cum ergo Pater plus legitima relinquit filio ſub certo moderamine, non poteſt filius, gaudere relicto, niſi ſeruet modum adiectum, quia beneficio meo nemo poteſt vti, ni[*] ſi quatenus ego volo, Bald. in l. de quibus, numero 26. ff. de legibus, & non facit iniuriam, qui ſuum beneficium non impartitur, l. iniuriarum, §. ſi quis de honoribus, ff. de iniuriis, & per eundem Surd. dict. conſilio 215. numero 22. vbi etiam in propoſito citat Oldrad, in conſilio 16. numero 1. qui expreſsè loquitur in pœna priuationis omnium bonorum excepta legitima, quam teſtator indixerat, Crauetam etiam, Manticam, & Simonem de Prætis, & multum ad propoſitum no ſtrum, atque in hæc verba concludit numero 22. Et ex his ceſ ſat quod dictum eſt, filium non priuari legitima, eo quod voluntati teſtatoris non paruerit. Quia hic non agimus de priuando eum legitima, aut aliquo ſuo iure, ſed de priuando illum à lucro ſibi ſub certa lege ſeruanda delato. Et falſum eſt quod dictum fuit, non valere pœnæ adiectionem, quando principale præceptum non valet: nam ex ſupra dictis con ſtat, ſuſtineri multis caſibus pœnam, licèt corruat principale præceptum. Rurſus, præceptum eſt quidem nullum quoad hoc, vt eo non obſtante, valeat alienatio intra legitimam; ſed bene valet quoad hoc vt pœna committatur: ſecundum Cuman. Caſtrenſ. & Oppizon. qui ita reſoluunt contrarium fundamentum. Sic itaque dicendum videbatur in caſu præ ſenti, vt dictus Adrianus non ſeruans conditionem illam, conſequendi ſcilicet legitimam vinculatam ſimul cum Tertio, & Quinto, ſolam legitimam retineat, qua priuari non poteſt; & re ſiduum amittat, quod ſibi ſub certa lege ſeruanda delatum eſt; & conſequenter, quod altero contentus eſ ſe debeat, vel Tertio, & Quinto cum legitima ſimul, cum dicto vinculo, & onere; vel legitima tantum, cæteris omiſ ſis. Rurſus & quarto loco vrgere videtur, certi & [*] vulgati iuris eſ ſe, eum qui honoratur, & cui voluntariè relinquitur, grauari poſ ſe; ſicut èconuerſo, grauari non poſ ſe non honoratum, l. ab eo, C. de fideicommiſ. cum aliis multis vulgatis, de quibus per Padillam ibi, in principio, poſt Bartol. numer. 1. Alex. Iaſon, & Ripam, in l. cum filio familîas, de legat. 1. Rodericum Suarez in l. quoniam in prioribus, fol. 17. colum, 2. Couarr. in c. Rainuntius, de teſtam. § 3. numer. 3. Anton. Gomez. tom. 1. variarum, cap. 12. numer. 54. Galganet. de condit. & demonſt. part. 2. cap. 1. quæ ſtio. 25. fol. 140. filius igitur in caſu præ ſenti, qui in Tertio & Quinto honoratur, cum eidem voluntariè, & honorificè relinquatur, quod aliis filiis, & eorum deſcendentibus relinqui poterat, iuxta legum Taurinarum, & nouæ collect. Regiæ conſtitutiones, nec præcisè ei relinqui debuit, grauari equidem in legitima potuit, vt ſcilicet cum ipſo Tertio & Quinto, quod ex mera liberalitate & gratia, reſ pectu aliorum filiorum deſcendentium, quibus relinqui potuit, accipit; eam vinculatam habeat, & conſequenter onus legitimæ reſpuere non valuit. Facit etiam & quinto loco, quod conditio, onus[*] vel grauamen reſpiciens commodum, & fauorem filij, non reiiciatur de legitima; ſed potius admittitur, & ſuſtinetur, ſicuti probat text. in l. filius matrem, C. de inoffic. teſtam. vbi habetur, quod filius poteſt inſtitui à matre ſub hac conditione, ſi emancipetur à patre, vel ei non quæ ratur vſus frictus, l. ſi quis §. finali, eiuſdem tituli, cum aliis multis, de quibus per Anton, Gomezium, tomo 1. variarum, cap. 11. numer. 27. l. ſi pater puellæ, C. eod. tit. de inoffic. teſtam, quam legem non eſ ſe hodiè correctam ex deciſione. l. quoniam in prioribus, eiuſdem tituli, tenuerunt Gloſ ſa, Menchaca, Berberan. Decius, Peralta, Palacios Rubios, Aquilinus, & alij, quos retulit Iacob. Valdeſius, in addit. ad Rodericum Suarez, addictam l. quoniam in prioribus, ampliatione 6. numer. 5. litera D. fol. 38. & cum multis Michaël Graſ ſus, §. Legitima, quæ ſt. 39. numer. 14. Andr. Fachin, in conſilio 27. numer. 18. & 19. qui inquit, ita tenuiſ ſe Richard. Malumb. Fulgoſium, Cumanum, Decium, Georgiani Nattam, & Rodericum Suarez, quos citat Menchaca, ibidem commemoratus. Cum igitur conditio illa, de qua in præ ſenti, commodum, & fauorem filij meliorati continere videatur, ex quo Tertium & Quintum relinquitur ei cum legitima ſimul, vt iure maioratus obtineat, cui potuiſ ſet non dari (vt dictum eſt) & tot bona iure vinculi, & maioratus relinquere, maximum beneficium, & commodum eſt; atque vtilius cum ea conditione legitimam accipere, & ſimul habere Tertium & Quintum, atque in poſteros, deſcendentè ſque tranſmittere, quam abſque Tertio & Quinto, legitimã liberam & ſine vllo grauamine conſequi. Cum inquam commmodum & fauoré filij, ex ratione prædicta, conditio ea contineat, de legitima reiiciẽda non erit. Sextò denique & vltimò facit ſententia eo[*] rum, qui in propriis terminis noſtris ita aſ ſeuerarunt; quod ſi pater meliorauerit filium ſub conditione, vt tertia & quinta pars bonorum ſuorum, & legitima ſimul filij perueniat iure primogenij ad poſteros, ſicque cum Tertio & Quinto vinculata in perpetuum remaneat; conditio ſeruari debeat, etiam reſpectu legitimæ, vt Tertium & Quintum filius conſequatur. Quod ſi filius conditioni parete noluerit; Tertium & Quintum amittat, & ſolam legitimam retineat: atque ita expreſsè decidunt, meliorationem Tertij & Quinti bonorum, aut Tertij tantum ſub ea conditione fieri poſ ſe, & vel ſolam legitimam habiturum filium, ſi grauamen reſpuerit, vel Tertiam & Quintum cum legitima ſimul, ſi ei conſenſerit. Quod ita ſpecificè ex noſtris tenuit Gaſpar Baë tius, de non meliorand. dotis ratione filiabus, cap. 8. num. 10. vbi in hæc verba ſcriptum reliquit: Rur ſus quod attinet ad l. ſcimus, §. cum autem fateor, onus reijci de legitima, etiam ſi filio vltra legitimam relinquatur, & quod conſequatur reſiduum, præ ſertim ſi non habeat cohæredem, vt hic; quo caſu non expectatur conditionis euentus, Imola, dict. §. cum autem, Suarez, l. quoniam in prioribus, 6. ampliat, in princip. Si tamen cum relinquitur vltra legitimam, pater dicat, Melioro filium in tertia parte meæ, ſubſtantiæ, ſub conditione, vt & tertia, & legitima iure primogenij perueniant ad poſteros meos (etſi ſint plures filij) non dubito, quia ſi conditioni non ſtetur, melioratio ad melioratum non pertineat, vt in d. l. 27. Tauri. Nam §. cum autem, loquitur, quando ſimpliciter relinquitur filio per viam ſubſtitutionis vltra legitimam: non quando ſpeciatim requiritur aliquid fieri, vt conſequatur quod legitimam excedit: & ſtantibus pluribus filiis, bene poteſt in tertia apponi grauamen, ne alienetur pro dote, authore Couarr. variarum reſolut. lib. 3. cap. 6. verſ. Cæterum, ad finem, vbi concludit, quod ſi grauatæ debetur legitima, non poteſt apponi grauamen, ne alienet pro dote. Hactenus Gaſp. Baëtius, quem ſequutus videtur apertè Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæ ſt. 58. num. 15. & 16. num. 20. in fine, ibi: Diuerſum erit in conditione potestatiua; quo caſu vera eſt opinio Baëz. dict. cap. 8. num. 10. quam ſupra, num. 16. retulimus, &c. Et idem tenuit quoque Pater Ludouic. Molina, de iuſtitia & iure, tract. 2. diſp. 177. colum. 4. in fin. in verj. Dixi, hoc locum habere, ibi: Si item pater grauamen, aut vinculum maioratus in omnibus bonis apponeret, non ab ſolutè, ſed ſub conditione, vt niſi filius in eo toto vellet conſentire, incrementum vltra legitimam ad alium pertineret, aut conſumeretur in operibus piis, tunc vel filius in eo grauamine teneretur conſentire, efficeréque illud per conſenſum, validum, vel amitteret omnino incrementum: quoniam de eo incrementa patri fuit integrum diſponere pro libito, atque adeò ſub illa conditione, Conſentit in his Anton. Gomez 1. tomo variar. reſolut. cap. 11. num. 25. 26. & 31. per iura, & Doctores, quos citat. Verùm his omnibus minimè refragantibus,[*] rectius Senatus Hiſpalenſis in caſu propoſito definiuit contrarium, videlicet, quod pater meliorando filium ſub conditione, vt tertia & quinta pars bonorum ſuorum, & legitima ſimul filij perueniat iure primogenij ad poſteros, ſicque cum Tertio & Quinto vinculata remaneat, tametſi filius conditioni parere noluerit, nihilominus ad filium ipſum pertinere debeat melioratio; & conſequenter ex Tertio & Quinto conſeruetur vinculum, a legitima verò remoueatur. Senatus autem ipſius definitio, quæ ſingularis admodum, egregia, & notanda eſt, & articulum continet aſ ſiduè contingibilem, nec alibi ex propoſito per aliquem ex omnibus Scribentibus huius Regni explicatum, ex ſequentibus comprobatur fundamentis, & rationibus. Ac primum quidem à veriſimilitudine, ſiue ab eo, quod veriſimiliter credi, & intelligi debet, iuxta terminos quæ ſtionis præ ſentis. Siue patris defuncti, qui præfatam adiecit conditionem, veriſimili voluntate, quod etiam esset relicturus Tertium & Quintum, etſi eam conditionem, aut grauamen, & vinculum in legitima non apponeret, aut etiamſi filius conditionem, & præceptum ab eo impoſitum ſperneret, atque adimplere renueret. Quod argumentum à veriſimili deductum, quàm efficax, & validum ſit pro cuiuſlibet actus, ſiue diſpoſitionis, & maximè vltimarum voluntatum interpretatione, latè probaui, atque oſtendi, cap. præcedenti. Et in terminis noſtris loquendo, veriſimilitudo arguitur ex eo, quod D. Franciſcus Sarmientus, ſelectar. interpretat. lib. 8. ad l. 1. ff. de legat. 2. num. 9. & 10. ingeniosè & ſubtiliter adnotauit. Nam cum propoſuiſ ſet, quod is, cuius arbitrio aliquid eſt commiſ ſum, ſi ſibi legatum relictum fuit, vt poſ ſit habere, arbitrari, ſiue exequi officium debet, aliàs amittit relictum: idque ad explicationem. l. Neſennius, in §. finali, cum[*] ſeqq. ff. de excuſat. tutor. quod Bartolus dicit hodie obſeruari; olim enim diſtinguebatur, an legatum eſ ſet relictum oneris contemplatione, vel aliàs. Denique hodie, etiamſi aliàs eſ ſet relicturus teſtator, etiam ſi onus non impoſuiſ ſet, amittit legatum, recuſans ſibi officium, vel onus impoſitum, quod tamen reprobant Ioannes, & Alexand. de Imola, in eadem l. 1. quia ſi de voluntate teſtatoris conſtaret, etiam & hodie, ſicut & olim debebitur relictum, etiam ſi officium recuſet: Cùm inquam ita propoſuiſ ſet, atque tradidiſ ſet Sarmientus metipſe; inquit ſtatim, quod ſibi videtur, omni iure priuari legato, etiam ſi eſ ſet relicturus teſtor, quamuis onus non adieciſ ſet; poteſt enim eſ ſe, quod etiam ſibi abſque onere eſ ſet relicturus. Tamen vbi onus à teſtatore impoſitũ re ſpuit, in ea ſpecie non eſ ſet teſtator relicturus, quaſi offenſus, & contemptus videatur eſ ſe teſtator. Ideo ſolum legatum habebit reſpuens onus, quando conſtare poſ ſit, teſtatorem fuiſ ſe relicturum, etiam ſi onus reſpuerit, quod vix contingere poterit, niſi teſtator id expreſ ſerit. Ideóque nequę: diſtinguendum erit, an coniunctæ perſonæ legatum fuerit, vel extero: id enim eò pertinet, vt credendus ſit teſtator, quod etiamſi non oneraſ ſet officio, eſ ſet relicturus; non autem vt contemnenti eius voluntatem, reliquiſ ſe videatur niſi euidenter appareat, etiam in eum caſum relicturum: vt videtur expreſ ſum in l. 1. in §. quamuis, ff. vbi pup. educar. debeat, vbi Vlpianus nimium corrigit diſtinctionem, quam fecerat in l. præcedenti, vt verba eius oſtendunt manifeſtè, & ſolum admittit, vbi teſtator hoc expreſ ſit, inquit enim: Sed hæc nimium ſcrupuloſa ſunt, nec admittenda, niſi euidenter pater expreſ ſerit, velle ſe dare, etiamſi tutelam non admini ſtrauit. Et idem erit, ſi onus in partem reſpuat, vt in l. etiam ſi partis, ff. de legat. 1. Hactenus D. Franciſci Sarmienti originalia verba, dict. num. 10. per totum; qui cum ita ſtatuerit reſpectu cuiuſlibet, cui legatum relictum, & onus impoſitum eſt, ſi onus adimplere reſpuerit, ſtatim reſpectu filij ſic ſtatuit: & n. 11. in hæc verba ſcribit: Quæ omnia vera ſunt, niſi ſit filius is, cui onus eſt adiectum; nam in[*] eum, non ita leui offenſa pater indignatus videbitur, quẽ ſolum lex noua, de hæred. & falcid. in §. ſi quis autem, à pœna eximit, quod & antiquo iure obſeruatum extitit, vt in l. tutor petitus, in §. 1. ff. de excuſat. tutor. vbi filius non amittit vtilitatem, quod onus tutelæ à patre ininuctum recuſet: alij vero priuantur, niſi contrarium teſtator expreſsè diſpoſuerit: vt in d. §. ſed hæc nimium, & in l. poſt legatum, in §. amittere, ff. de his quibus vt indignis. Ecce vbi iura metipſa diſtinguunt cauſam filiorum ab extraneorum iute, & cauſa, vt filij ſcilicet non amittant vtilitatem, quamuis onus à patre iniunctum recuſent; alij verò amittant: idque totum ex veriſimili & præ ſumpta patris voluntate deducitur; quod etſi filio reliquerit, onere iniuncto, adimere eidem noluerit, ex eo quod onus non impleat, niſi ſe adimere expreſ ſerit: non autem expreſ ſit in caſu præ ſenti. Rurſus, ex alio etiam veriſimilitudo ea colli[*] gebatur, quod pater ipſe, qui in Tertio & Quinto bonorum filium prædictum meliorauit, adiecta conditione illa, vt cum Tertio & Quinto legitima quoque vinculata maneret in futurum, ſtatim in eadem clauſula ſimul adiecit: Que lo hazia en la mejor forma, que podia de dereeho, y conformandoſe con el. Quibus verbis apertè mentem, ſuam explicare viſus eſt, videlicet, quod in tantum apponebat grauamen, & impoſitum tenere volebat, in quantum de iure poterat, cum quo ſe conformare intendebat, & conformare ſuam diſpoſitionem voluit, etiam ſi præfatam conditionem appoſuerit, cum eam ad formam, & poteſtatem iuris ſtatim reſtrinxerit; idque iuxta ea, quæ Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 6. tit. 6. Menoch lib. 4. præ ſumpt. vltima, Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, q. 76. n. 25. & ſeqq. Ioſeph Ludouicus, deciſ. Pariſin. 61. n. 46. Mieres in initio 2. partis, de maioratu, n. 15. & 16. adnotata, & ſcripta reliquerunt. Vt aliorum quamplurimorum iuris Interpretum traditiones omittam, de quibus ſuprà, hoc eodem libro & tractatu, alio capite, vbi latè explicaui. Cum igitur diſpoſitio iuris ea ſit, quod filius legitimam liberam, & abſque vllo grauamine con ſequatur, in reliquo autem vltra legitimam, vinculum, & maioratus ſuſtineatur; filius ipſe, qui ita id fieri, & iuris eiuſdem diſpoſitionem adimpleri contendit, nequaquam dici poteſt, quod veniat contra voluntatem patris ſui, ſed potius, quod ſe cum ea conformet; & conditio ipſa pro. non appoſita haberi debet, quia veriſimile eſt, quod aliter ſtatueret, nec grauamen in legitima adiiceret, ſi ſciret de iure imponi non poſ ſe: hæc namque, diſpoſitio quædam, ſiue iuris ſubtilitas eſt, quæ non cadit in teſtatorem literarum imperitum; provt in alio caſu arguebat Bald. in conſ. 40. colum. 2. verſ. Præterea iſta ſubtilitas, lib. 3. Corn. in conſ. 124. n. 23. lib. 2. Socinus Senior in conſ. 37. num. 12. lib. 3. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 18. num. 42. Ex alio quoque veriſimilitudo ipſa colligitur,[*] quod pater metidem in propoſita clauſula, duntaxat conditionem appoſuit, provt relatum eſt; non verò adiecit vlteriùs, quod filius meliorationem Tertij & Quinti amitteret, ſiue pro non meliorato haberetur, & ad ſequentem in gradu melioratio tranſiret, ſit grauamini impoſito non conſentiret, aut ſi cum Tertio & Quinto legitimam nollet vinculatam habere; atque ita cùm pœnam priuationis in caſu contrauentionis non expreſ ſerit, nec ſequentem in gradu ſtatim vocauerit; credendum non eſt, quod ideo filium ipſum Tertio & Quinto priuare voluerit. Idque iuxta reſolutiones eorum Authorum, quos ad ſolutionem tertij argumenti expendam infrà: placitum etiam Patris Ludouic. Molinæ, quod ibidem adduco, vbi ita demum acceſ ſit contrariæ: ſententiæ, ſi pœna priuationis adiecta ſit in caſu contrauentionis. Sequens quoque in gradu non poteſt petere de iure, quod filius ipſe Tertio & Quinto priuetur ideo, quod conditioni parere reſpuerit; quoniam eius pater nequaquam vſus eſt in hoc caſu facultate ex l. 27. Tauri, ſibi conceſ ſa, vocationes ſcilicet, & ſubſtitutiones inter deſcendentes faciendo de vno in alterum filum, aut deſcendentem, in caſu, quo primus filius meliorationem cum dicto onere, aut conditione acceptate reſpueret, ſed ſubſtitutiones duntaxat fecit quoad vocationes perpetuas in defectum filiorum, & deſcendentium, aut ſucceſ ſionis dicti filij meliorati, non verò in caſu contrauentionis eiuſdem. Et cum priuationis meliorationis pœna appoſita non fuerit in caſu, quo legitimam filius vinculare noluerit, tanquam ca ſus omiſ ſus remanet ſub diſpoſitione iuris communis, vt melioratio habenda ſit cum vinculo & grauamine illo in perpetuum, legitima autem libera, & conditio habeatur pro non appoſita; idque iuxta ea, quæ latius annotabuntur numeris ſequentibus, & Ludouic. Molinæ de Hiſpan. primogen. lib. 2. cap. 1. ex num. 29. cum ſeqq. reſolutiones, de quibus etiam infrà. Sic ſanè in caſu præfato omiſ ſo, potius coniectura in contrarium ſumi debebit, quod pater, qui in caſu contrauentionis non appoſuit pœnam priuationis; nec ſubſtitutiones, aut vocationes fecit eodem caſu, filium priuare ſucceſ ſione, aut Tertio & Quinto noluerit, ſed conditionem vinculandi Legitimam cum Tertio & Quinto, conſultò, atque ideo adiecerit, quod vinculum ex maiori bonorum ſubſtantia conſiſtere, ſiue addita legitima augeri voluerit; non verò, quod ex Tertio & Quinto non conſiſteret vinculum ipſum, ſi filius legitimam adiungere eidem Tertio & Quinto recuſet; aut filium ideo priuare, ſed inuitare tantum contenderit. Aliàs namque veriſimile non eſt, quod priuationis pœnam, aut vocationis, vel ſubſtitutionis alterius filij præ termitteret eo caſu, quo conditioni parere noluiſ ſet.[*] Denique atque ex alio veriſimilitudo eadem Colligitur, quod interdictum filium maiorem, & primo loco ad meliorationem, & vinculum vocatum, & cæteros filios, magna in æqualitas in caſu præ ſenti conſideratur, & verè interuenit, imò & maxima iniuria filio eidem maiori iniungi videtur: nam vt ipſe meliorationem conſequatur, ſi legitimæ vinculum agnoſcere præcisè deberet, grauamen magnum pateretur, cum liberè diſponere non poſ ſet de legitima, & forſan inteſtatus moreretur ideo, quod alia bona non haberet, de quibus diſponeret; quod in maxima conſideratione habendum, poſt deciſionem l. quoniam in prioribus, C. de inoffic. tè ſtam dixit Iaſon in l. ſi pater puellæ, C. eodem tit. & refert Andr. Fachin. in conſil. 27. num. 21. lib. 1. ſi etiam ad ſequentem deueniret melioratio, quod eidem oneri nollet conſentire, eiuſdem ſequentis in gradu, ſiue ſecundo vocati legitima libera remaneret, & abſque vinculo (quoniam teſtator ſequentium filiorum legitimam vinculari cum Tertio & Quinto non iuſ ſit) ex quo maxima re ſultaret in æqualitas, cum filius primo loco vocatus, & magis prædilectus, deterioris conditionis eſ ſet, vt Tertio & Quinto priuandus veniret, quia legitimæ onus, & vinculum recuſabat; ſequentes autem filij poſt eum vocati, melioris conditionis eſ ſent, qui Tertium & Quintum, & legitimam ſimul abſque vinculo, & vllo grauamine conſequerentur; quod præ ſumendũ non eſt veriſimiliter, vt per contrauentionem filius relicto priuetur, quo alij filij non priuabuntur; quamuis ſi voluntariè onus adimplere vellet, deſiderio patris satisfaceret; idque iuxta rationem textus, in l. ſi viua matre, C. de bonis maternis, in illis verbis. Nam licet hoc nouum præ ſens lex conſtituat in nepotes, non tamen abs re eſt, vt in hoc caſu deteriores eſ ſe nepotibus filij ſinantur. Et reſolutiones Ludouic. Molina de Hiſpan. primogen. lib. 3. cap. 5. ex num. 45. cum ſeqq. Mieres de maiorat. 2. par. quæ ſt. 6. ex num. 52. Deciani in conſil 33. num. 18. volum. 3. Menoch. in conſ. 197. num. 52. lib. 2. & in conſ. 318. ex num. 21. lib. 4. Hippoly. Rimin. in conſ. 739. ex num. 29. cum ſeqq. lib. 7. Angeli Matheacij, de legatis & fideicommiſ ſis, lib. 2. cap. 10. ex num. 4. Pedrochæ in conſ. 5. num. 22. & in conſ. 20. num. 120. Sic itaque dicendum videtur neceſ ſariò in caſu præ ſenti, vt quamuis teſtatoris diſpoſitio ſic conſtituat in alios filios, vt ad vinculum ipſi admittantur, ſi deſcendentes primi filij deficiant, ſine vllo ſuarum legitimarum vinculo, aut grauamine, filius autem maior cum conditione vocatur, vt legitimam ſuam habeat vinculatam; adhuc filius ipſe, primo loco vocatus, deterioris conditionis eſ ſe non ſinatur, ſed potius admittatur etiam addictum vinculum, abſque legitima: vinculo, & grauamine, ſi onus idem, & vinculum legitimæ recuſet. Attenta igitur veriſimilitudine prædicta, ex rationibus ſuperioribus, & verbis diſpoſitionis deducta, rectiſ ſimè Senatus definiuit (vt dixi) neque in conſideratione habuit. quod filia ſecundo loco vocata prætendebat, videlicet, quod cum filius in Tertio & Quinto melioratus ſub conditionem vt legitimam ſimul vinculatam haberet, id adimplere reſpueret, vinculum ipſum, & melioratio pro infecta haberi debebat, & bona eius tanquam libera, inter omnes æqualiter diuidi, nec iure vinculi apud filium eumdem melioratum manere. Verè namque reſiſtit tex. in l. ſcimus, §. cum autem, C. de inofficioſo teſtamento, & in l. 11. tit. 4. part. 6. de quibus inferiùs agendum eſt. Vbi diſpoſitio patris vltra legitimam, non vitiatur ex onere, aut grauamine tangente legitimam, quia grauamen quoad legitimam habetur pro non appoſito, idque fauore teſtamentorum, in quibus vtile per[*] inutile non vitiatur, ſed diſpoſitio teſtatoris firma remanet in eo, in quo ipſe diſponere potuit; & iuxta ea, quæ quotidianar. har. controu. iur. lib. 2. c. 7. num. 26. & quatuor ſeqq. adnotata, & ſcripta reliqui; vbi in effectu dixi, quod ſubſtitutio vtiliter, & [*] ſecundum formam legis facta, non debet per invtilem vitiari. Et quod vtile per inutile non vitiatur in his, quæ ſeparationem recipiunt. Quod ex[*] aliis Authoribus comprobaui, atque exornaui ibi, & poſt illa à me ſcripta tradiderunt Ludouic. Ca ſanate in conſ. 9. num. 14. vbi citat. Hippoly. Riminald. Crauetam, & Caualcanum, & allegat text. in l. pecuniæ, ff. de vſuris, Fontanel. de pact. nuptialibus, clauſula 4. gloſ. 21. part. 1. ex num. 29. & ſeqq. fol. 325. vbi fecit regulam prædictam affirmatiuam. videlicet, quod in his, quæ diuidua ſunt, & quæ commodam diuiſionem recipere poſ ſunt, vtile non vitiatur per inutilis adiectionem, & citat nonnullos Authores, qui latius explicant, & Petrum Surdum commemorat, in conſ. 450. n. 56. cum ſeqq. lib. 3. expendit etiam text. in l. ſancimus, C. de donat. & remanere in ſuo robore vulgatam eius text. allegationem, & argumentum, quod ex ipſo deſumitur, non obſtantibus ſolutionibus, ſiue conſiderationibus quorundam Authorum, rectè obſeruat. Textum quoque ponderat in idem propoſitum, in l. rogatus, ff. mandati, & in l. ſiue gene ralis, ff. de iure dotium, & in l. pecuniæ, & in l. placuit, ff. de vſuris, & in l. cum allegas, C. eodem tit. & tandem citat text. in dict. l. ſcimus, §. cum autem, C. de inoffi. testam. vbi de fideicommiſ ſo vniuerſali relicto filio ſub conditione, vel in diem, vſque ad legitimam detrahitur conditio, vel tempus, & in reſiduo remanet, provt latiùs ibi: num. 39. & 40. & vide num. 71. § pluribus ſeqq. fol. 308. vbi facit ſecundam propoſitionem contrariam, & multis exemplis, atque Authorum allegatione comprobat; videlicet quod in indiuiduis, & in his, quæ commodam diuiſionem recipere non poſ ſunt, vtile vitiatur per inutile; vt latius iidem ibi commemorati Authores probarunt. Eadem etiam re[*] gula, & doctrina, quod vtile per inutile non vitietur in his, quæ commodam diuiſionem recipiunt; atque ex deciſione textus in d. l. ſancimus, C. de donat, excitatur Gomez Arias in l. 27. Tauri, num. 6. vt vnum decidat, ad propoſitum noſtrum ſatis opportunum, videlicet quod Tertium bonorum, quamuis ex deciſione legis illius, per ſub[*] ſtitutiones, nec aliter, extraneo relinqui poſ ſit, extantibus perſonis ibi expreſ ſis; tamen ſi grauamen imponitur de relinquendo Tertio, extraneo; valebit quoad Quintum, licet quoad Tertium vitietur. Pro quo etiam expendit tex. in l. ſi Titio & mihi, §. 1. ff. de legat. 2. & in l. qui quartam, ff. de legat. 1. & alia adducit, vt latius ibi. Cum itaque in caſu præ ſenti certum, & indubitatum ſit, vinculum ex Tertio & Quinto bonorum ſuorum facere voluiſ ſe dictum patrem, & expreſ ſim feciſ ſe; adiectio illa conditionis, vt legitima quoque vinculata remaneat, quæ quò magis, & ex maiori bonorum ſubſtantia maioratus inſtitueretur, & fieret, non quò minus, ſiue vt effectum non habeat inſtitutio, adiecta eſt, operari non debet, vt ex ea bonorum parte, ex Tertio ſcilicet, & Quinto, ex quo conſiſtere poteſt, non conſiſtat; cum inducta ad vnum effectum, maioratus ſcilicet ex maiori bonorum parte faciendi; & ita ad augmentum, non debeant operari contrarium effectum, & diminutionem, vt certum eſt, & vulgatum ex l. legata inutiliter, ff. de adimend. legat. & hactenus de fundamento primo huiuſce partis, & deciſionis Senatus Hiſpalenſis, quod à veriſimili deducitur, vt vides. Secundò deinde & principaliter pro eadem[*] parte vrgebat, certiſ ſimi, & vulgati iuris eſ ſe, filium in legitima grauari non poſ ſe vllo modo, & inde hodie de iure nouo Codicis, omne grauamen, onus, modum, conditionem, vel dilationem ipſo iure reiici de legitima; ſicuti probat textus ſingularis, & admodum vulgatus, in l. quoniam in prioribus, C. de inoffic. testam. & idem di ſponit l. 1. & 4. tit. 11. part. 6. & l. 17. tit. 1. ead. part. & exornarunt, atque latiſ ſimè explicarunt Rodericus Suarez, Guil. Benedict. Philippus Portius, Anton. Gomezius, Matiençus, Couarr. Molina, Aluaradus, & alij quamplurimi, quos recenſuit Ioannes Gratianus, regula 149. D. Ferdinand. Vaſq. Menchaca, de ſucceſ creat. lib. 1. §. 10. num. 199. & num. 406. cum pluribus ſeqq. vbi ampliat centum modis, & aliis centum limitat. Borgninus Caualcanus, de vſufructu mulieri relicto, n. 95. fol. 271. Coſta in cap. ſi pater, de teſtam. in 61. par. verbo, Si deſcenderet per totum. Et ſecunda parte, verbo, Debita, & verbo, Priuare non poſ ſit. Pedrocha latiſ ſimè poſt infinitos. quos citat, in conſ. 6. per totum. D. Spino in ſpeculo. gloſ. 17. de institu. hæred. ferè per totam, & gloſ. 9. de iure accreſcendi, n. 23. Anton. Gabr. commun. opinion. lib. 6. tit. de legitima, concl. 1. per totum. Hippoly. Riminald. in conſ. 510. num. 14. & ſeqq. lib. 5. Iacobus Cancer. variar lib. 1. cap. 3. de legitima, numero 23. Graſ ſus, §. Legitima. Quæ ſt. 39. Petr. Surd. in conſ. 45. num. 52. lib. 1. & in conſil. 341. num. 31. lib. 3. Peregrinus de fideicommiſ. artic. 36. ex num. 61. cum ſeqq. & num. 92. Hector Filicius, allegatione 12. part. 3. Lean. Galgan. de cond. & demonſtrat. 1. parte, cap. 5. num. 7. per totum, fol. 13. & parte 2. cap. 6. quæ ſt. 1. num. 63. Pater Ludouic. Molina, tom. 2. de inſtitia & iure, diſputat. 177. ex col. 3. verſ. Legitimæ debitæ, fol. 1059. Andr. Fachineus in[*] conſ. 27. ex num. 3. lib. 1. vbi inquit, id procedere, etiam ſi pater in teſtamento iuſ ſerit, vt filius ſit contentus portione ſibi relicta, & aliud petere non poſ ſit, quemadmodum decreuit Imperator in §. cæ terum, in authen. vt cum de appellat. cognoſc. Et cum multis tradiderunt Cephalus in conſ. 95. n. 7. lib. 1. Fachineus vbi ſupra, num. 4. vbi ſubdit, id quoque[*] procedere, quamuis pater prohibuerit aliud petere, & inſuper addiderit, quod ſi filius aliquid amplius petierit, priuetur relicto; ſicuti concludunt ibi relati, & vide num. 7. vbi quod legitima ſtatim debe[*] tur filio à morte patris abſque vllo grauamine. Et[*] fructus etiam ipſius legitimæ, vt per Bald. Corneũ , Ruinum, Capram, Cephalum, Menochium, & Bur ſatum, quos ibidem commemorat num. 8. remanet igitur, quod legitima nullum onus, nec grauamen admittit, vt latè etiam per Cucchum in tractatu de legitima, cap. legitima nullum grauamen admittit. [*] Nec vllus extat in iure textus, ex quo deduci aliquo modo valeat, abſque conſenſu filij, legitimæ grauamen aliquod imponi poſ ſe à parentibus, ex eo quod vltra legitimam bona aliqua eidem reliquerint, aut quod in Tertio, aut in Tertio & Quinto meliorauerint cum, & ſine lege aliqua non debemus, nec poſ ſumus inducere correctionem tex. in præcitata l. quoniam in prioribus. Imò in contrarium extat tex. velut expreſ ſus, in authen. vt liceat matri & auiæ, verſic. 1. collat. 8. vbi dicitur, quod mater, vel alij aſcendentes ex eius linea tenentur relinquere filio, vel filiæ debitam legitimam, & in aliis bonis poſ ſunt apponere conditionem, vt patri non quæratur vſusfructus, & ita apertè vult Imperator, quod etiam ſi alia bona relinquantur vltra legitimam, non poſ ſit in ipſa legitima grauamen, aut conditio iniungi, & ita eum tex. ponderauit Anton. Gomezius, tomo 1. variarum, cap. 11. num. 27. in verſiculo, Sed iis non obſtantibus. Cum igitur ex conſtitutione dictæ l. quoniam in prioribus, in legitima grauamen apponi non poſ ſit; in aliis autem bonis vltra legitimam poſ ſit; de iure equidem in præ ſenti caſu prædictus filius grauamen, eidem legitimæ impoſitum reſ puit, in Tertio autem & Quinto impoſitum amplectitur. Tertiò præterea facit, poſt deciſionem eiuſdem l.[*] quoniam in prioribus, conditionem etiam poteſtatiuam hodie de legitima reiiciendam; in reſiduo vero ſuſtinendam; vt in eadem 1. & in l. ſi pater puellæ, eod. tit. omnes Scribentes aduertunt, & in l. 11. tit. 4. part. 6. deciſum eſt, quæ ius commune, ac etiam opinionem ab omnibus Scribentibus, tam antiquis, quàm modernis probatam, ſequuta eſt; ſicuti erudité, & verè obſeruauit Ludouic Molina de Hiſpan. primagen. lib. 2. dict. cap. 1. num. 31. in fin. & idem tenuerunt Corneus, Berberan. Anton. Gomez. & [*] Menchaca, cum quibus Iacobus Valdeſius, in addit. ad Roderic. Suarez, ampliat. 5. ad dict. l. quoniam in prioribus, littera A. & B. fol. 36. & 37. & litera C. eodem fol 37. vbi inquit, poſt eundem Roder. Suarez, Anton. Gomez. & Coſtam, quod conditio poteſtatiua facilis, & facillima reiicitur à legitima, & etiam conditio, ſi volet; provt ibi comprobat litera D. & E. fol. 37. & idem tenuerunt Aluaradus de coniectu rata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 101. & 102. Angulus in l. 11. meliorationum, gloſ. 3. num. 4. Cum itaque conditio præ ſens, potestatiua fuerit, vtpotè, quæ à mera voluntate filij dependet, qui grauamini in legitima appoſito conſentire poſ ſet, ſi vellet, in reſiduo duntaxat ſuſtinenda eſt, & à legitima reiicienda (vt dixi.) Rurſus & quartò facit. de iure communi filium in[*] poteſtate poſ ſe inſtitui ſub conditione poteſtatiua, non autem ſub conditione caſuali, vel mixta, niſi in defectum earum filius exhæredaretur; quod ſi ſub conditione caſuali, vel mixta inſtitutus fuerit abſq; exhæredatione, ea inſtitutio procul dubio nulla erit, l. ſuus quoque, ff. de hæred, inſtituend l. ſi pater, C. de inſtitut. & ſubstitution. cum aliis, de quibus latius per Iulium Clarum, §. Teſtamentum, quæst. 39. Menchacam, Sarmientum, & Coſtam, cum quibus Iacobus Valdeſius, ampliat 1. in addit. Roder. Suarez, ad dict. 1. quoniam in prioribus, litera A. B. D. & E fol. 29. Graſ ſus, §. Legitima, quæ ſt. 39. n. 11. & ſeqq. Peregrin, de fideicommiſ. artic. 36. num. 63. Galgan. de candit. & demonſt. par. 2. cap. 1. quæ ſt. 26. fol. 141. Deinde autem ſuperuenit deciſio dictæ l.[*] quoniam in prioribus, dicentis, grauamen cuiuſcunque conditionis reiiciendum eſ ſe de legitima, vt ſuperiori fundamento dixi. Atque etiam ſuperuenit[*] deciſio textus in l. ſcimus, §. cum autem, C. de inoffic. teſtam decidentis, grauamen conditionis de legitima reiiciendum eſ ſe, in reſiduo vero tolerandum Quod egregiè admodum adnotauit Molina, lib. 2. dict. cap. 1. num. 31. Hippoly. Riminald. in conſ. 50. n.[*] 76. & ſeqq. lib. 1. & in conſilio 510. num. 15. & ſeqq. l. 5. vbi inquit, quod text. in d. §. cum autem Venit ad ampliationem dictæ l. quoniam in prioribus: nam ſicut per legem illam reiicitur omnis conditio, dilatio, & onus, quando in legitima tantum filius fuit inſtitutus; ita quando plus eſt relictum, reiicitur quoad legitimam; per dictum §. cum autem, qui in hoc addit dict. l. quoniam in prioribus. Quod & ibidem reputant Iaſon, Rodericus Suarez, & alij per Riminaldum relati. Communis itaque eſt omnium Interpretum concluſio, poſt deciſionem ipſius §. cùm autem, grauamen de legitima reiiciendum eſ ſe, cùm filio vltra legitimam relinquitur; in reſiduo verò tolerandum; ita quod: filius reſiduum conſequatur cum onere, vel expectata conditione, legitimam vero purè, & ſtatim abſque vllo onere. In quo conueniunt Authores omnes illi relati per Iacob. Valde ſium, ampliat. 2. ad d. l. quoniam in prioribus, fol. 33. in princip. & ampliat. 6. fol. 37. & ampliatione 10. ſub n. 48. litera M. fol. 49. & innumeri illi à me congeſti ſuprà, ad initium huiuſce deciſionis, quos ideo non repeto, quia in hoc vnanimiter conueniunt, vt dixi. In hoc tamen decipiuntur quamplurimi, quod[*] præpoſterè intellexerint, loqui eum textum in filio vniuerſaliter inſtituto, & grauato reſtituere hæreditatem poſt aliquod tempus, vel ſub conditione, vt tunc ſcilicèt non teneat grauamen in legitima ſed ipſo iure reiiciatur; in cæteris tamen bonis ſuſtineatur. Et ita ſpecificè intellexit Anton. Gomezius, tomo 1. variarum, cap. 3. ſub numero 18. verſ. Pro qua ſententia. Sic quoque in fideicommiſ ſo vniuerſali à filio relicto, intellexit Molina, lib. 2. dict. cap. 1. n. 33. in quo vir ille eruditiſ ſimus decipitur, quin cæteris omnibus, ex num. 29. cum ſeqq. vſque in finem, cap. peractis egregiè admodum, & verè ſe habuit. Rectius, equidem dicendum eſt, quod textus metipſe, in dict. § cum autem, non loquitur, quando filius grauatus eſt fideicommiſ ſo (filius namque ibi non fuit inſtitutus,) ſed potius cum hærede extraneo inſtituto, reſtituere eum filio ſuo hæredita tem ſuam, cum morietur, parens diſpoſuit, vel in tempus certum reſtitutionem diſtulit; & tunc quidem, quia dict. l. quoniam in prioribus, conſtitutio, omnem dilationem, omnémque moram cenſuit eſ ſe ſubtrahendam, vt legitima, quarta ſcilicet pars pura mox filio reſtituatur, quando in legitima tantum filius fuit inſtitutus; ita pariter in caſu de quo ibi, legitimæ: quidem, id eſt, quartæ: partis re ſtitutionem ſtatim faciendam, non expectata nec morte hæredis, nec temporis, interuallo: reliquum autem, quod poſt legitimam portionem reſtat, ſic reſtitui, quando teſtator diſpoſuit. Sic etenim filius ſuam habebit legitimam integram, & ſcriptus hæ res commodum, quod ei teſtator dereliquit, cum legitimo moderamine ſentiet. Vt inquit Imperator in finalibus verbis dicti §. vbi expreſsè loquitur, quando alius, non filius fuit hæres ſcriptus. Et in initio illius textus in hunc modum ſcripſit: Cum autem quis extraneo hærede inſtituto, restituere eum filio ſuo hæreditatem ſuam, cum moriatur, diſpoſuerit, vel in tempus certum reſtitutionem distulerit, &c. Sic ſanè, quod textus ille non loquatur, quando filius in legitima fuit inſtitutus ſub aliqua conditione, ſed potius quando ſub aliqua conditione ad fideicommiſ ſum, ab hæredis manu præ ſtandum, inuitatus eſt filius ipſe; rectè perceperunt Gaſpar Baë ça de non meliorand. dot. rat filiabus, cap. 8. num. 11. Menchaca de ſucceßion, creat. lib. 1. §, 10. ad dict. l. quoniam in prioribus, ſub num. 345. fol. mihi 167. in verſ. Neque oberit text. quamuis autem ita intelligatur, & vere loquatur textus metidem, communis eiuſdem allegatio euincit, grauamen de legitima reiiciendum eſ ſe, cum filio vltra legitimam relictum eſt; in reſiduo verò tolerandum, vt ſ æpè dixi. Et conſequenter præfati filij meliorati partes, & ius vſque adeo confirmat in caſu præ ſenti, vt eidem filio qui vinculum, & grauamen in Tertio & Quinto amplectitur, vt illud conſequatur; in legitima verò reſpuit; nihil reſiſtere videatur. Eadem namque ratio militat, vt efficax inde deduci valeat argumentum ad caſum præ ſentem, ex quo textus ille ad legitimæ onus principaliter reſpectum habuit, vt ſcilicet ſtatim tollatur: quoad reſiduum verò remaneat, & in ipſo reſiduo voluntas teſtatoris expectetur. Nec etiam in contextu verborum vnius & alterius caſus differentia conſtituenda erit, quod ibi ſcilicet tota hæreditas ſub eadem grauaminis, v el conditionis, aut diei certæ determinatione per fideicommiſ ſum ab hærede filio relicta eſt; hic autem Tertium & Quintum cum ea conditione, vt legitima quoque vinculata maneret; verè namque, quemadmodum eò loci conditio toti hęreditati appo ſita, reſpectu legitimæ: non ſeruatur, nec expectatur, ita & in præ ſenti non debet expectari reſpectu legitimæ, vt rebus magis, quàm verbis inſiſtamus, quamuis vinculum & Tertio & Quinto, & legitimæ: ſimul adiectum fuerit. Quintò etiam facit expreſ ſa deciſio d. l. 11. tit. 4.[*] part. 6. quæ tres partes principales in ſe continet. In prima confirmatur deciſio dict. l. quoniam in prioribus. Et ſtatuitur, in legitima filiorum non poſ ſe per parentes conditionem, aut grauamen apponi; ſed liberam, & abſque vllo onere debere relinqui. Idque in hæc verba: Libremente, e ſin ningun agrauamiento, e ſin ninguna condicio, dene auer el fijo ſu legitima parte de los bienes de ſu padre, e de ſu madre, &c. In ſecunda, lex ipſa iu; commune, ac etiam opinionem ab omnibus Scribentibus, tam antiquis, quam modernis probatam, ſequuta eſt; conditionem ſcilicet poteſtatiuam non reiici de reſiduo legitimæ, & ita ſupponit, conditionem pote ſtatiuam de legitima reiiciendam, in reſiduo autem ſuſtineri, diſponit ſpecificè in hæc verba: Pero ſi el padre quiſiere eſtablecer ſu fijo por ſu heredero en mas de ſu parte legitima, en aquello que le dexa demos, bien puede el padre poner aquella condicion que es en poder del fijo de la cumplir. Hactenus lex prædicta, quæ caſui præ ſenti miré conuenit, ſicuti ius commune conuenire, ſuprà dixi, & inferiùs dicetur ad ſolutionem ſexti argumenti. Sanè in caſu præ ſenti conditio poteſtatiua appoſita eſt, atque ita in reſiduo duntaxat legitimæ obſeruanda, à legitima verò reiicienda. Nec compenſari poteſt vllo pacto id quod voluntariè relictum eſt, Tertium ſcilicet & Quintum cum legitima, quæ ex legis diſpoſitione, & necceſ ſariò relinquitur: quoniam lex eadem Partitæ indiſtincté conditionem reiicit à legitima, & admittit tantum in reſiduo, ſiue in eo, quod eſt extra legitimam. Atque in hunc modum ea lex ponderata, fortius. adſtringit, quàm faciat generaliter ponderata, prout Interpretes huius Regni ponderarunt communiter. Neque etiam in diuerſo verborum contextu, quibus concepta diſpoſitio ſit, differentia ibi conſtituitur, ſed indiſtinctè ſtatuitur: Que en aquello que le dexa demas, puede el padre poner condicion, no en lo que es legitima. Nec reſidui, ſiue vltra legitimam relicti honorem, inducere compenſationem oneris legitimæ impoſiti, ſtatuit, ſicque compenſationem excludit apertè, & legis ipſius deciſio ita procedit, quando tota hæ reditas eadem grauaminis, & conditionis determinatione relinquitur, ſicut quando Tertium & Quintum cum conditione oneris, & vinculi legitimæ; tunc enim æqualiter conueniunt etiam verba illa: Que en aquello que le dexa demas, vt in eo, quod eſt vltra legitimam, conditio, aut onus reiiciatur, quoquo modo conditio apponatur, vt ſuperiùs quoque notaui. In tertia denique & vltima parte lex eadem Partitæ, expreſsè decidit, conditionem caſualem, vel mixtam in inſtitutione filij appoſitam, tam de legitima filij, quam de reſiduo reiiciendam fore; quod in hæc verba ſtatuitur: Mas ninguna de los otras condiciones, aſsi como las que acaccieren por auentura, o las que ſon mezeladas, non las puede poner, e ſi las pone, non empecen al hijo heredero, maguer no ſe cumplan. Et in hoc vltimo, Terribilem appellant eam legem quamplures, & dicunt eſ ſe contra deciſionem dicti §. cum autem. Alij verò difficilem admodum profitentur; ſicuti conſtat ex Roderico Suarez in tribus locis relatis ſuprà, ad initium huius cap. Iacobo Valdeſio in addit. ad eundem Rodericum, eiſdemque tribus locis. Coſta, Peralta, Menchaca, Baeza, Auendaño, Angulo, Matienço, Azeuedo, Ioanne Gutierrez, & cæteris, ibid, à me commemoratis. Qui omnes, ac vnuſquiſque eorum, in effectu, ſi originaliter prælegantur. verè nihil addunt his, quæ Ludouic. Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 2. cap. 1. ex num. 29. vſque in finem cap. erudite admodum, & ſingulariter adnotata, atque ſcripta reliquit, ſed ea tranſcribunt; aut aliquid aliud de nouo non conſiderant. Ego vero eiuſdem Ludou. Molinæ placitis, & reſolutionibus omnino, & neceſ ſariò adhærendum duxi, nec aliter, aut verius poſ ſe legem ipſam interpretari, quam ipſe interpretatus fuerit; indéque veriſ ſimam eſ ſe, & iuris deciſioni, atque communioribus Doctorum omnium ſententiis conuenientia magis, quæ ipſe, eodem cap. 1. ex n. 31. præ miſit, prout ſuprà probaui ea ex num. 37. cum ſeqq. Rurſus, legem eandem 11. Partitæ, in dicta vltima ſui parte, nec eſ ſe terribilem, nec etiam difficilem; non difficilem, quia ſatis clara eſt in ſui deciſione, ſiuè expreſ ſis, & apertis verbis id decidit, quod ſuperius recenſui, vſque adeò, vt nec difficul tatem, nec dubitandi occaſionem amplius reliquerit; cùm adeo claré, & ſpecificè deciderit, quod ca ſualis, vel mixta conditio, tam de legitima filij, quam de reſiduo reiicienda eſt. Non denique terribilem, quia in conflictu earum opinionum, alterius ſcilicet, quod hodie ex legum Codicis deciſione, inſtitutio filij ſub conditione caſuali, vel mixta, nulla non ſit, ſed potius ſuſtineatur quoad legitimam, reiecta conditione ex conſtitutione dict. l. quoniam in prioribus, in reſiduo autem ſuſtineatur ex deci ſione textus, in dict. §. cum autem, & opinione quamplurium. Ex aliorum vero permultorum ſententia, quod etiam de reſiduo reiiciatur, ne vna inſtitutio diuerſo iure cenſeatur, nec pater teſtatus, & inte ſtatus moriatur. Ex aliorum autem arbitrio, quod diſtingui debeat, an filius cohæredem habeat, vel non, vt primo caſu non reiiciatur; ſecundo ſic. Alterius denique opinionis conflictu, eorum videlicet, qui dixerunt, hodiè, ſicut & olim, inſtitutionem filij ſub conditione caſuali, vel mixta factam, nullam eſ ſe; & reſpondent ad text, in dict. §. cum autem. Prout reſpondit Molina, lib. 2. dict. cap. 1. n. 33. & vltra eum Menchaca, de ſucceſ ſion. creat, l. 1. dict. §. 10. ad l. quoniam in prioribus, num. 345. in conflictu ſcilicet dictarum opinionum contrariarum, de quibus eleganter, & diſtinctè per Molinam ibi, num. 32. per totum: & vltra relatos ab eo, per Graſ ſum, §. Legitima, quæ ſt. 39. num. 11. & ſeqq. latè per Peregrinum de fideicommiſ. artic. 36. num. 63. per totum Leand. Galganet. de condit. & demonſt. 2. part. c. 1. quæ ſt. 26. fol. 141. non ius commune innouarunt legum Partitarum conditores (quia ca ſus, de quo lex ipſa meminit, non erat aliqua iuris communis lege expreſsè deciſus, ſed in eo diuerſ æ fuerant Scriptorum ſententiæ, nedum quo ad legitimam, ſed quo ad reſiduum legitimæ) ſed in his controuerſis opinionibus, mediam quandam viam elegerunt. Præ ſupponentes namque, tex. in dict. §. cum autem. non loqui in inſtitutione, ſed in fideicommiſ ſo, prout communiter Scribentibus viſum fuerat, diſpoſuerunt, filij inſtitutionem ſub conditione caſuali, vel mixta factam, validam eſ ſe, conditionè ſque ex legitima, ex deciſione dict. l. quoniam in prioribus, fore reiiciendas, prout Bartol. & cæteri, qui illum ſequuntur, arbitrati fuere, adiecerúntque, eaſdem conditiones ſimiliter reiiciendas eſ ſe ex reſiduo legitimæ, quando inſtitutio ſimul in legitima, & in reſiduo facta fuit. Cum enim ex iuris communis rigore ea inſtitutio, quoad reſiduum nulla cenſenda foret, cenſuerunt, iuri magis conſonum eſ ſe, quod ex reſiduo etiam conditio ipſa reiiceretur, quàm quod inſtitutio nulla eſ ſet. Non enim poteſt inſtitutio ſcindi, vt ex parte nulla, ex parte autem valida ſit, l. 1. ff. de acquir. hæred. Idque iure optimo introductum fuit, ne vna, eadémque res diuerſo iure cenſeretur, & ne etiam poſ ſet pater mori pro parte teſtatus, & inteſtatus, ſaltem quando filio cohæredem non dediſ ſet: quod Ludou. Ipſe Molin. veriſ ſimè equidem, & magiſtraliter tradidit, latiuſq; explicauit d. c. 1. n. 34. per tot. vbi vide. Atque ita intellecta d. lex Partitæ, quæ aliter intelligi non valet, vt idem Molina profitetur, nec eſt terribilis, nec difficilis, nec caſui præ ſenti vllo modo repugnat, ſed potius in omnibus tribus partibus relatis, pro dicto filio meliorato, & Senatus deciſione fortiter vrget; & vide infra, cap. 107. Facit etiam pro eadem ſententia, & definitione,[*] l. 27. Tauri, hodie l. 11. titul. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Quæ ſolum permittit, quod in tertia parte bonorum tantum poſ ſint parentes meliorantes apponere vincula, grauamina, ſubſtitutiones, & vocationes, quas voluerint, dummodo obſeruent formam ibi præ ſcriptam circa vocationes, aut ſubſtitutiones metipſas, atque ita, quod filius melioratus grauetur fideicommiſ ſo, aut onere reſtitutionis in fauorẽ aliorum filiorum, vel deſcendentium, reſpectu eiuſdem Tertij, aut Tertij & Quinti duntaxat, nec lex ipſa vltra progreditur, quaſi apertè ſentiat aliud eſ ſe in legitima; quod non male obſeruauit Iacob. Valdeſ. in addit. ad Roder. Sua. in d. l. quoniã in prioribus, ampli. 6. n. 4. in fi. fol. 39. in initio 1. colum. verſic. Et conſiderat textum dari in l. 27. Tauri: ſiuè (vt ego conſidero) nequaquam permiſit, neque veluti lex eadem 27. quod ideò filius poſ ſet in legitima grauari, quod in Tertio, aut in Tertio & Quinto bono[*] rum fuiſ ſet melioratus, ſed potius id reliquit iuris communis, ſiue aliarum legum diſpoſitioni, aut relictum cenſeri debet neceſ ſariò, cum expreſ ſum non fuerit id, quod attinet ad onus, & grauamen legitimæ, quod tamen ita facile exprimi poſ ſet: & cum lex ipſa 27. expreſsè voluerit, quod vincula, aut fideicommiſ ſa à parentibus intra Tertium facta, aut intra Tertium & Quintum; intra Tertium, aut intra Tertium & Quintum valeant; inde neceſ ſariò deducitur, valere debere in caſu præ ſenti reſpectu eiuſdem Tertij & Quinti, quamuis reſpectu legitimæ non valeat, ſed reiici debeat. Tunc autem abſq; dubio veriſicari, ſiue verũ eſ ſe id, quod Ludo. Moli. de Hiſp. primogen. l. 2. d. c. 1. ſub n. 34. in ver Nec ad hoc. reliquit ſcriptum. Videlicet quod ad hoc, vt locũ habeat ſtatutum in d. l. 11. partitæ, neceſ ſarium non eſt, quod filius hæres inſtitutus cohæredem non habeat; nam id ipſum procedit, quamuis cohæredem habuerit, in terminis noſtris; nec ideo quòd de legitima grauamen reiici filius melioratus contendat, pars illa meliorationis cæteris cohæredibus, fratribus ſcilicet accreſcere poterit; ſicuti obſeruauit etiam Menchaca de ſucceſ. creat. lib. 1. d. §. 10. num. 359. vbi firmiter aſ ſeuerauit, quod de iure communi, & præcipuè ex d. l. partitæ, & lib. 27. Tauri, reiecta conditione, quæ aggrauat legitimam, ſuſtinetur voluntas patris in exceſ ſu legitimi, ſiue filius habeat cohæredem, ſiue nõ . Quibus ego (& multũ ad propoſitũ noſtrum addiderim) multo magis, ſiue à fortiori id intelligendú eſ ſe quã do maioratus. aut vinculum inſtituitur, & alienatio bonorum in perpetuum prohibetur, vt ipſa indiuiſibilia remaneant, nã cum maioratus ex propria natura perpetui, non tẽporales cenſendi ſint, atq; bonorũ , ex quibus inſtituuntur, alienatio, & diuiſio prohibeatur omnimodo, vt per Moli. l. 1. c. 4. l. 4. cap. 1. Mier. 3. par. q. 9. & 4. par. q. 29. Planum equidẽ erit, quod vbi faciendi vinculũ , aut maioratum, voluntas adfuit expreſ ſa, in ea bonorũ parte maioratus ſuſtineri debebit, in qua de iure poteſt, vt volunt as ſeruetur, nec ideo quod grauamen de legitima reiiciatur, iu Tertio & Quinto partẽ prætendere poterunt cæ teri deſcendentes, qui eo ipſo maioratũ nõ tenere, & bona libera eſ ſe prætẽdetent , quod ipſi de iure non poſ ſunt, cum ſuas legitimas conſequuti fuerint. Septimo etiam loco facit Didaci de Segura mul[*] tum ad propoſitum noſtrũ obſeruatio, & reſolutio, quam expendit, & probauit Gomez Arias, in d. l. 27. Tauri, n. 27. quærit namque ſi in Tertio & Quinto filius melioratus, impoſitum in Quinto grauamen adimplere neglexerit, etiam Tertio priuetur; & facit tres cõcluſiones præcipuas. Prima eſt, quod filius iuſ ſus à patre teſtatore aliquid adimplete, nõ amittit legitimã . quamuis non adimpleat. Secunda, quod quemadmodũ non amittit legitimam, ita etiam non amittit tertiam bonorum partem, in qua fuit melioratus, quia reſpectu extraneorum ſapit naturam, & qualitatem legitimæ; reſpectu verò filiorum non, & ideo in eorundem fauorem, ſiuè ipſis vocatis, graua ri poſ ſet filius. Tertia concluſio eſt, quod Quinto priuaretur, ſi impoſitum in eo grauamen adimplere reſpueret; in quibus omnibus concluſionibus (vt vides) ſententiæ ſuperiori, & Senatus definitioni conuenit omnino. Octauo denique & vltimo loco facit quorun[*] dam Scriptorum huius Regni, in eiſdem, in quibus verſamur terminis, placitum, & reſolutio; ij namque ſpecificè aſ ſeuerunt grauamen ex legitima filij reiici, etiam ſi filio aliquid vltra legitimam relictum ſit, ſiue in Tertio & Quinto melioratus fuerit filius, in reſiduo verò, ſiue in Tertio & Quinto ſuſtineri; nec meliorationis commodum cum onere legitimæ: impoſito compen ſant vllo modo, vt onus idem, aut grauamen in legitima appoſitum admittant. Quod Ludouic. Molin. eruditè, & verè probauit, & velut indubitatum reſoluit, de Hiſp. primog. lib. 2. cap. 1. num. 28. in fin. & num. 29. qui quando in legitima filij, in cuius perſona primogenium inſtituitur, grauamen apponitur (qui caſus præ ſens eſt, vt vides) ſubdi ſtinguendum putat. Nam, aut maioratus fit facultate Regia præcedente, aut abſque Regia facultate: Si Regia facultate præcedente fiat, facultas ea iuſta, ac in foro conſcientiæ: tuta cenſenda erit: Cum enim in eius perſona primogenium ipſum inſtituatur, ex ipſóque primogenio nimis à parentibus honoratus fuerit, adeòque competens patrimonium ſibi præ cæteris filiis relinquatur: non poteſt de huiuſmodi facultatis iuſtitia dubitari, atque maioratus in legitima quoque ſuſtinetur omni modo. Si verò is maioratus abſque Regia facultate fiat; tunc iterum ſubdiſtinguendum inquit Molin. d. n 29. Aut enim grauamen huiuſ modi in legitima filij, ſeu deſcendentis abſque eius conſenſu apponitur, ſeu ex eius conſenſu, ac voluntate id fieri prætenditur: Si grauamen filiis, vel deſcendentibus, ex eorum conſenſu in legitima apponatur, dicendum erit huiuſmodi conſenſum, maioratùmque eius virtute inſtitutum, validum, tutúmque in conſcientia cenſendum eſ ſe, vt concludit idem Molin. d. c. 1. in finalibus verbis. Dummodo ad id efficiendum ea concurrant, de quibus ibi remiſ ſiuè: Et idipſum tradidit lib. 2. cap. 3. num. 2. & n. 7. & 8. Quod ſi abſque filiorum conſenſu grauamen eiſdem in legitima apponatur, dicendum erit, grauamen eiuſmodi ex legitima reiiciendum fore ipſo iure, ex deciſ. d. l. quoniam in prioribus. Non enim filio, cui aliquid vltra legitimam relinquitur, poteſt in legitima grauamen apponi: ita vt grauamen ipſum cum lucro ſibi prouenienti ex eo, quod vltra legitimam relinquitur, compen ſetur: imò hoc non obſtante, grauamen ipſum ex legitima fili j reiicitur, in eo tamen quod vltra legitimam relictum fuerit, validum erit, ex d. l. ſcimus, §. cum autem. Hactenus Ludou. Molin. verba, & reſolutiones, qui iure, & auctoritate articulum reſoluit. Ij verò, qui contrarium tenuerunt, Baëza inquam, pater Ludouic. Molina, & Ioann. Gutierr. vel ex profeſ ſo articulum non diſputarunt, ſicque nec vim faciunt, nec attendi debent, vt per Mant. de coniect. vltim. volun. lib. 11. tit. 3. n. 4. ſiue terminos poteſtatiuæ conditionis, cum terminis caſualis, vel mixtæ confundunt; & deciſ. d. l. 11. Partitæ, forſan decipiuntur: diligentius equidẽ , & verius Molin. ipſe perfecit, d. n. 29. & ſeqq. qui ingenti ſtudio, & mira diſtinctione eam rem explicat, atque in illis verbis: Non enim filio, cui aliquid vltra legitimam relinquitur, poteſt in legitima grauamẽ apponi, ita vt grauamen ipſum cum lucro ſibi prouenienti ex eo, quod vltra legitimã relinquitur, compenſetur: imò hoc non obſtãte , grauamen ipſum ex legi tima filij reijcitur, in eo tamen, quod vltra legitimam relictium fuerit, validum erit. Non potuit apertius caſum noſtrum decidere, nec magis expreſsè, atque ſpecificè. Vtpotè cum verba prædicta, non modo decidant caſum. quando Tertium & Quintum, & legitima ſimul relinquitur cum eo vinculo, & grauamine; ſed propriùs conueniant, atque adaptentur caſui præ ſenti, quo directè in legitima grauamen appoſitum eſt, & conditio, vt grauamen legitimæ iniunctum, cum lucro Tertij & Quinti compenſaretur. Tunc autem voluntatem teſtatoris non expectandam reſpectu legitimæ, ſeruandam verò in reſiduo, expreſsè adeo, vt vides, decidit Molina metipſe. Caſum verò alium, quando in caſu contrauentionis appoſita fuiſ ſet pœna priuationis, & ſimul alius ſubſtitutus, aut vocatus; prætermiſit omnino Molina, forraſ ſis ideo, quod de eo non meminiſ ſet; vel quia, quemadmodum caſum noſtrum præ ſentem pro certo & indubitato habuit ex deciſ. d. §. cum autem, & d. l. Partitæ, quia pœna priuationis appoſita non eſt, nec in caſu contrauentionis alius vocatus: ita quoque & è contrario, pro certo habuit, filium priuandum lucro ſibi relicto vltra legitimam, quando in caſu contrauentionis pœna priuationis appoſita, & alius vocatus fuiſ ſet. Eruditiſ ſimus etiam, & præ ſtantiſ ſimus, maxi[*] míque nominis apud omnes gentes, iuris vtriuſ que Interpres Dida. Couarr. egregiè ſuſtinuit eandem ſententiam, in cap. Rainald. §. 2. num. 4. fol. mihi 100. in hæc verba: Quintum inde infertur fortiori ratione, poſ ſe grauamen adijci legitimæ portioni ex conſenſu filij cui pater in compenſationem grauaminis in his Regnis tertiam & quintam bonorum partem prælegauerit: non enim gratis conſenſit filius grauamini, & ideo mirum non erit, ſi eius conſenſus actum efficiat validum, vnde Regia l. 27. in Taurino Conuentu condita, hodie l. 11. tit. 6. lib. 5. quæ permiſit patri, tertiæ & quintæ bonorum partibus, quas vni ex filiis prælegauerit, grauamen aliquod conſtituere in fauorem deſcendentium ab ipſo teſtante; erit extendenda, vt procedat id grauamen non tantum in tertia & quinta partibus, ſed in legitima portione, ſi conſenſus filij acceſ ſerit. Ecce vbi indiſtinctè conſenſum filij toties requirit Præ ſes noſter, cum in compenſatione Tertij & Quinti, grauamen legitimæ pater impoſuit, nec abſque eius conſenſu grauamen admittit in legitima; in reſiduo verò admitti grauamen metipſum, pro certo ſupponit. Idem quoque tenuit Burg. de Paz, ciuil. q. 1. n 9. [*] vbi ad litteram ſequitur Molin. in loco relato ſupra, & inquit in hunc modum: Quæ & ſuadentur, quia ſi bona aliqua relinquuntur filio vltra legitimam, & apponitur grauamen in legitima, pariter & in aliis bonis, quod reijcitur grauamen à legitima, licèt remaneat in aliis bonis, text. eſt ad hoc celebris in d. l. ſcimus, §. cum autem, &c. Iacobus etiam Valdeſi. in addit, ad Rodericum[*] Suar. in d. l. quoniam in prioribus, ampliat. 2. littera A fol. 33. in verſ. Hodie hoc ceſ ſat. Tenere videtur idipſum non obſcurè, dum ſe refert ad dict. lib. 11. tit. 4. Part. 6. quatenus de poteſtatiua conditione loquitur. Et magis expreſsè tenuit in ampliatione 6. ante finem, verſ. Conſidera textum dari, fol. 39. col. 1. & ampliat. 10. litera M. ſub n. 48. fol. 49. vbi in eiſdẽ terminis noſtris, filij conſenſum requirit, alias in legitima grauamen non admittit, etiam cum pater filium in Tertio & Quinto meliorat ea conditione, vt legitima eius vinculo, & reſtitutioni maneat obligata; quod ſi non conſentiat, ille ex filiis, qui conſenſerit, meliorationem habeat (qui ſunt fortiores termini, quam caſus præ ſentis) & in hunc modum ſcribit: Et eſt exemplum apud dictos Authores in materia quotidiana, iuxta l. 27. Tauri, ex quæ ſi pater filium in Tertio & Quinto meliorat, ea conditione, vt legitimæ eius maneat vinculo obligata, quod ſi non conſentiat, ille ex filiis, qui conſenſerit, meliorationem habeat, tunc acceptando meliorationem, acceptat tacitè onus legitimæ, vinculatæ, licet non exprimat, &c. Ecce vbi is Author meliorati filij con ſenſum, ſaltem tacitum, qui per acceptationem inducitur, requirit. Rurſus, ponit caſum, quando ſi non conſenſerit filius, alius filius vocatus eſt, & ſic pœna priuationis appoſita, quæ ſi ea non expreſ ſa, nec filio alio vocato, poſ ſet onus legitimæ reſpuere, & Tertium, & Quintum cum eo onere acceptare filius metipſe. Sed & Ioannes Gratianus, in eodem remanet[*] placito, & conſenſu, regula 194. etenim num. 4. ſequitur expreſsè ampliationem, & obſeruationem Didaci Couarr. de quæ ſuprà, num. 47. & num. 15. vt explicet, an filius melioratus in Tertio, poſ ſit non modo in ipſo Tertio, ſed etiam in legitimæ grauari, & an grauamen in legitimæ ſuſtineatur, necne; ſe refert ad Molin. lib. 2. dict. c. 1. n. 29. & ſeqq. quẽ inquit mirabiliter ibi explicaſ ſe cum articulũ . Aluaradus etiam de coniecturata mente defuncti,[*] lib. 2. cap. 2. §. 1. ſub n. 101. in verſic. Hæc tamen conditio, eandem tenuit apertè ſententiam in illis verbis: Hæc tamen conditio quoad alia bona ſupra legitimam non reijcitur, ſed valida remanet; quia hoc caſu poteſtatiua conditio à caſuali, vel mixta multum differt. Et iterum in verſ. Miror tamen, & iterum, num. 102. in fin. ibi: Vnde approbata remanet in d. l. 11. Partitæ opinio Iacobi Butri. in d. l. ſi arrogator. De legitimæ ergo tantum hæc poteſtatiua conditio reijcitur, non verò de eo quod eſt vltra legitimam, atque in hoc eſt notabilis illa l. 11. Partitæ. Hieronym. quoque Ceuallos, pract. com. contra[*] commun. q. 711. num. 7. quæ ſtionem propoſuit, an filius melioratus in Tertio & Quinto bonorum, poſ ſit grauari in ſua legitimæ aliquo vinculo re ſtitutionis, vel conditionis caſualis, vel mixtæ; & inquit videndam d. l. 11. Partitæ, & alia adiicit; quæ ſatis diſtinctè ego non percipio, tandem ſic reſoluit: Et ſic lex illa eſt intelligenda, quando grauamen, vel conditio fuit appoſita in legitimæ, relinquendo ex hoc filio aliquid vltra legitimam, quia tunc ſustinebitur, cum filius habeat legitimam ſine grauamine, quod maximè hodie procedit ex deciſ. l. 27. Tauri, & c. And. etiam Angul, ad leges meliorat, lib. 11. gl. 3.[*] num. 4. fol. 214. poſtquam de intellectu. d. l. 11. Partitæ, quoad conditionẽs caſuales, vel mixtas egit, quod attinet ad poteſtatiuam conditionẽm , ſic ſcribit: Si autem eſ ſet potestatiua conditio, non reijceretur de exceſ ſu, licet de legitimæ ſic: & hæc videtur mens illius textus. Et iterum ſtatim, ibi: Cuius opinio attenta d. l. Partitæ ſuſtineri non poteſt, quæ conditionem poteſtatiuã solùm admittit in exceſ ſu legitimæ, &c. Ioann. denique à Roxas in epitome ſucceſ ſionum,[*] cap. 7. ex num. 35. vſque ad num. 39. id ipſum reſoluit, & inquit, non alienandi, aut aliud grauamen à parentibus impoſitum in legitimæ, ipſo iure reiici; quoad reſiduum vero vltra legitimam ſuſtineri ex deciſ. d, l. 27. Tauri, quæ omnem remouet dubitationem. Non obſtant modò fundamenta illa omnia, quæ pro contraria parte adducta, atque ponderata fuêre ſuprà, ex num. 3. cum ſeqq. Non primum, quoniam in caſu præ ſenti efficax argumentum deduci non valet à voluntate teſtatoris expreſ ſa, & regulariter obſeruanda, provt iura vulgata cantant; quippe cum ea regula voluntate teſtatoris ſeruandæ, non obtineat, quando voluntas eſt con traria legibus, vel ſi ius diſpoſitioni reſiſtit, provt grauamini, & conditioni in legitimæ appoſito, re ſiſtere, & ab ea illud remouere, certum & planum eſt, ex deciſ. d. l. quoniam in prioribus, & dictarum le[*] gum Partitæ, de quibus ſuprà. Sic ſanè, quod dictum eſt, teſtatoris voluntatem ſeruari oportere, intelligendum, atque reſtringendum eſt, vt voluntas te ſtatoris debeat ſeruari, ſi ſit legitimæ, & iuri con ſona; ſecus vero, ſi legibus ſit interdicta, per text. in l. ſi quis cum ff. de cond. & demonſt. l. cum quæ ſt. in fin. C. de legatis, §. vlt. Inſt. eod. ſicuti intellexit, atque re ſtrinxit Cardin. Franciſ. Mant. de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 3. n. 16. per totum. Vbi adiicit, Vulgo traditum eſ ſe, neminem poſ ſe facere, quin leges habeant locum in ſuo teſtamento, l. nemo poteſt, ff. de legat. 1. Nec enim priuata diſpoſitio teſtatoris, poteſt generalem legis, vel Canonis conſtitutionem immutare, c. requiſiſti, de teſta. quin etiam voluntas militis, qui magis liberam habet teſtandi licentiam, ita demum ſeruatur, ſi legi non contradicat, l. ex teſtam. & ibi Bald. in ſumma, C. de teſt. milit. Denique Mantica ipſe concludit poſt Bart, quod in his, quæ reſpiciunt ſubſtantiam & ſolemnitatem teſtamenti, voluntas teſtatoris non ſeruatur; ſed in his, quæ reſpiciunt tenorem, vtique dominatur: & id ipſum latiſ ſimè comprobauit Simon de Præ tis, lib. 5. interpret. 1. dubit. 1. ex n. 58. cum multis ſeqq. fol. 442. & 443. & maximè n. 58. vbi inquit, quod[*] voluntas teſtatoris non omnis, nec ſemper eſt ſequenda per filium, ſed potius non ſeruanda, quando eſt circa ea, in quibus diſponere non poteſt, aut contra leges vniuerſales, vel bonos mores, vt latiſ ſimè ibi comprobat. Peregrinus etiam latè exornat; de fideicom. art. 11. ex n. 71. cum ſeqq. & n. 79. vbi ſcripſit, quod non valet diſpoſitio teſtatoris circa res ſuas, in caſibus vbi lex reſiſtit: quoniam validior eſt legis poteſtas, ideóque non poteſt filiis, & deſcendentibus auferre, aut grauare legitimam, vt etiam tradit in art. 36. vbi latiùs probauit, & lib. 2. c. 7. n. 31. ego obſeruaui. Cum ergo eiuſmodi ſit dicta patris voluntas in caſu præ ſenti, & grauamen in legitimæ contineat, cui lex reſiſtit; nec ſeruari debet, nec etiam Tertij & quinti relicti conſequutionem impedire. Et quemadmodum non impedit, quando filio instituto ſimpliciter, Vel instituto in Tertio & Quinto, & legitimæ, abſolutè grauatur aliquo onere, vinculo, vel conditionẽ ; ita quoque non impediet, quando Tertium & Quintum relinquitur iure meliorationis (provt in præ ſenti) cum conditionẽ , vt legitimam ſimul vinculatam habeat filius cum Tertio & Quinto. Nam ſicut primo caſu, ſatis apertè (tacitè tamen) apparet voluntas parẽtis , quod conditioni ſcilicet, aut vinculo, vel grauamini a ſe iniuncto filius ſtaret, vt relictum conſequeretur, aut quod totius relicti reſpectu, conditionẽ , aut grauamẽ ſeruaret, ex quo abſolutè conditionẽ , aut grauamen adiecit. Et ita ſubintelligitur tacitè conditio reſpectu legitimæ, quæ totius reſpectu adiecta fuit expreſsè (vt dixi) & nihilominus contra voluntatẽ patris, ita expreſsè, & indistinctè grauamen adijcientis, diſtinguitur, & ſeparatur legitima à reliquis bonis, vt ea integra, & ſine cõditione , aut onere ad filiũ ſpectet, reſiduũ autem cum onere, & grauamine: ita quoque fieri debet. nec reddi poteſt differentiæ ratio, quando Tertium & Quintum relictum eſt cum ea conditione, vt legitima quoque vinculata remaneat (nam & remanere cum cæ teris bonis, vinculo, aut oneri iniuncto voluit expreſsè parens in altero caſu) nec expreſ ſa debent maiorem effectum operari, quam tacita, in damnum filiorũ , cum voluntas patris adeſt in vtroque caſu, nec alterius pater progreſ ſus eſt ad pœnam priuationis, & vlterius filij vocationem in caſu contrauentionis, vt ad ſolutionem tertij argumenti dicetur. Secundum quoq; argumentũ non vrget: quoniam[*] reſpondetur, Imperatorem rectè dixiſ ſe, in d. §. pro ſecundo. Ferendũ non eſ ſe eũ , qui lucrũ amplectitur, onus autem ſubire recuſat. Ita etiam teſtatoris iuſtum iudicium non implentem, priuari omni lucro hæreditario: id autem vtrumque procedere, modo onus annexum, aut voluntatis iudicium de iure ſubſiſtat, ſiue legis diſpoſitioni non repugnet; tunc namq; potius ferendus, & defendẽdus erit, qui onus annexum, quod de iure imponi non potuit, ſiue indicium, quod legis diſpoſitioni repugnat, non implet. Cum itaque in caſu præ ſenti onus legitimæ annexum, de iure non ſubſiſtat, nec imponi in legitima validè poſ ſit; meritò filius non amplectitur illud, vtpotè cum reiiciendum potius lex dixerit. Denique quod de tutore in teſtamento dato dictum eſt, ve ſcilicèt perdat legatum, qui onus tutelæ ſubire recuſat; eidem filio vllum obicem non præ ſtat, vt pote quod cum ipſo filio contrarium ſtatutum, & ſeruandum ſit, rectè tradiderit D. Franciſ. Sarm. in d. l. 1. ff. de legat. 2. num. 11. & dixi ſuprà, num. 19. & 20. Sed nec Tertium refragatur argumentum, in quo maior vis, & præcipuum fundamentum partis aduerſ æ conſiſtit. Pro cuius vera & abſoluta explicatione, obſeruandum erit in primis, text. in d. §. ſi quis autem non implens. quem Simon de Præt. in loco in argumento relato, citat; ad noſtrum propoſitum nec expendi, nec adduci poſ ſe; termini namque eius textus longè diuerſi ſint à noſtris, cum ipſe loquatur in filio, qui admonitus ex decreto judicis, vt impleat quod diſpoſitum eſt, id neglexerit facere, & annum totum protraxerit, non agens hoc quod præceptum eſt; tunc etenim inquit Imperator, quod ſi in plus, quàm quod lex ei dare vult, ſcriptus eſt hæres, tantum accipiat ſolum, quantum lex ei dari ſecundum quartã ab inteſtato partẽ concedit, aliud verò totũ aufertur ei. Et ita caſus ille ſpecialis, caſui noſtro nõ conducit, in quo filius id, quod diſponi de iure potuit per parentẽ , grauamen inquã in Tertio & Quinto libenter agnoſcit, in legitima vero ex iuris ipſius diſpoſitione reſpuit, ſicque pœnam aliquam non meretur, argumento Gracchus, C. ad Iul. de adult. Incurreret ſanè filius pœnam dict, §. ſi quis autem non implens; ſi admonitus ex decreto iudicis, vt impleret quod in quinta bonorum parte indiſtinctè, aut in tertia inter deſcendentes diſpoſitum erat per parentem, id adimplere negligeret, & annum totum protraxerit, & tunc proprie induci, atque ponderari poſ ſet textus metipſe. Secundò deinde obſeruandum erit, Pauli Ca ſtrenſis, Curtij Iun. Socini Iun. Hippolyt. Riminaldi, Simonis de Prætis, Petri Surdi, Cucchi, Fachinei, Peregrini, Mieres, & aliorum ſententias, de quibus in argumento; ideo deciſioni & natus Hiſpalenſis, & ſententiæ prædictæ non obſtare; quod ij omnes Authores, & alij quamplurimi, quos ipſi referunt, loquantur, quando vltra grauamen additur pœna; & tunc quidem, licet legitima non recipiat grauamen, tamen filius contraueniendo incurrit pœ nam; ſicuti longa ſerie comprobauit, atque exornauit Surdus, dicto conſilio 215. ex n. 12. vſq; ad n. 25. l. 2. vbi vide omnino: Fachin. d. conſ. 27. n. 24. lib. 1. Hippolyt. Rimin. in conſ. 50. n. 64. l. 1. & in conſ. 510. n. 7. & 63. & ſeqq. lib. 5. Peregrinus de fideicommißis, art. 36. n. 62. & n. 65. 66. & 67. vbi etiam vide: Cucchus, de legitima, §. legitima nullum grauamen admittit, ex n. 27. vſque ad n. 30. itaque omnes iſtæ auctoritates procedunt, quando filio hærede inſtituto. onus ne alienet aliquid ex hæreditate, aut grauamen aliud in legitima apponitur, & in caſu contrauentionis, alius vocatur ad eam partem, quam poterat pater non relinquere, & voluntariè reliquit, ſicque priuationis pœna adiicitur, & dicitur, quod contentus ſit ſola ſua legitima filius; & tunc iuridice equidẽ ſtatuitur; quod quamuis in legitima grauamen non teneat de iure, atque ita validè ipſe poſ ſit legitimã alienare, & aliud quodcumque grauamen reſpuere; tamen ſi voluntatem non adimpleat, & contraueniat, incurrit pœnam, & ſola legitima retenta, reſiduum amittit, & ſequenti vocato, aut ſubſtituto fit locus. Quod in caſu præ ſenti factum diuerſimode, nec pœnã priuationis appoſitã vllo modo, nec etiã in caſu contrauentionis alium ſubſtitutum, aut vocatũ fuiſ ſe ex dictis ſuprà, apparet manifeſte. Duntaxat namque, in defectum filij, primo loco vocati, & deſcendentium eius, ſecundus filius vocatur, non vero in caſu contrauentionis aliqua ſubſtitutio, aut vocatio reperitur. Sicque dicti patris teſtantis intentio fuit, vinculum perpetuum ex eis bonis inſtituere, & ita quod legitima etiam cum Tertio & Quinto vinculata maneret, quo ex maiori bonorum ſub ſtantia maioratus conſiſteret, & conditionem adiecit, vt legitima vinculata maneret, quò filium adduceret, non verò quod eum in caſu contrauentionis vellet Tertio & Quinto priuare; quia ſi vellet, aut id exprimeret, quod ita facilè poterat, & priuaret eum; aut alium ſubſtitueret in caſu contrauentionis; ſicque conſultò omiſiſ ſe videtur. Quamuis ergo pœnã priuationis adiicere poſ ſet, ex quo non adiecit, nequaquam vrgent auctoritates in contrarium adductæ, ſed potius diſtingui debebit, an in caſu contrauentionis, pœna priuationis appoſita fuerit, & ſimul alius ſubſtitutus, & vocatus; vt tunc filius incurrat pœnam appoſitam à teſtatore, priuationis ſcilicet bonorũ , quæ parens poterat non relinquere. Quo in caſu Prætis etiam, & Peregrinus loquuntur. Et quod pœna priuationis appoſita eſ ſet, ponderauit expreſ ſim pater Ludou. Molin, in loco antea relato, & de quo infrà, n. 65. quæ ſi ea deficiente, poſ ſet filius adhuc Tertium & Quintum conſequi, quamuis grauamen legitimæ: appoſitum reſpueret. Aut verò conditio inducens grauamen in legitima, apponitur duntaxat, ſed pœna priuationis ſimul non adiicitur; nec etiam in caſu contrauentionis alius ſubſtituitur, aut vocatur; & tunc de legitima grauamen remouetur; in reliquo verò ſuſtinetur, iuxta ſuperiora. Ex quibus ſumma quædã , & memorabilis deducitur, atque notanda reſolutio, cum penes alium ex rccentioribus omnibus, ita digeſta, & diſtincta inueniri non poſ ſit, videlicèt, quod appoſita conditione poteſtatiua in legitima filij, & in aliis bonis vltra legitimam, ipſa à legitima remouetur, & in reſiduo vltra legitimam ſuſtinetur. Et quod dicimus, in reſiduo ſuſtineri, intelligitur, vt reſiduũ remaneat penes filium, ſi conditioni appoſitæ parere voluerit; atque ita parendo cõditioni reſpectu reſidui. Quod ſi parere noluerit, priuatur reſiduo, quod inobedienti, & contrauenienti voluntati teſtatoris non datur. Et hoc verum, quando priuationis pœna appo ſita non eſt per teſtatorem; nam ſi in caſu contrauẽ tionis pœna priuationis expreſ ſa eſt, tunc equidem à legitima remouetur grauamen, reſiduo verò priuatur filius, etſi reſpectu ipſius reſidui parere conditioni vellet; quia cum apponitur pona priuationis, aut in totum parere debet grauamini, etiã reſ pectu legitimæ, aut toto reſiduo vltra legitimã priuatur. Eo etiam priuaretur, quamuis pana priuationis expreſ ſa non eſ ſet, nec in caſu contrauentionis alius ſubſtitutus, aut vocatus; ſi modo aliundè, & legitimè probaretur, vel ex probatis, & concludentibus eliceretur coniecturis, non aliàs parentem reſiduum vltra legitimam relicturum, quã ſi filius gra uamen etiam in legitima amplecteretur. In quo tamen, priuationis pœna non expreſ ſa, maturè erit, & ſumma deliberatione procedendum, ne abſ que legitimis, & concludentibus coniecturis pœ na priuationis inducatur, quæ per teſtatorem non modò omiſ ſa, ſed forſan conſultò prætermiſ ſa, quod magis filium allicere, quàm eum priuare voluerit reſiduo. Et ſuperiora in conditionibus poteſtatiuis: nam in caſualibus, vel mixtis, in totum remonetur conditio, & pro non ſcripta habetur, vt filius totum conſequatur, etiam in reſiduum vltra legitimam, idque ex ſingulari deciſ. d. l. 1. Partitæ, quæ facta, & condita fuit, vt controuerſias iuris communis dirimeret, vt ſuprà dixi, & Ludou. Molin, lib. 2. d. c. 1. ex n. 34. ſingulariter explicauit: Et quando ſub conditione caſuali, vel mixta fit in ſtitutio ſimul in omnibus bonis; ſecus verò ſi hodie ſeparatim apponatur conditio, aut grauamen in Tertio & Quinto, aut in reſiduo vltra legitimã ; ſicuti ante alios admonuit, & conſuluit Molin. vbi ſupra, n. 36. vbi ex d. l. Partitæ, intellectu prout ibi, infert nouum, ac. ſubtilem intellectũ ad l. 27. Taur. vt quamuis in ea cautum ſit, parentem poſ ſe filiis; ac deſcendentibus certo ordine obſeruato, in tertia & quinta bonorum ſuorum portione, quæcunque grauamina, & conditiones apponere, id tamen intelligeudum erit, dummodo eas conditiones, ſi caſuales, aut mixtæ ſint, in ſolo Tertio & Quinto ſpecificè, ac ſeparatim apponat. Si enim in omnibus bonis ſuis, ſeu in legitima, ac Tertio & Quinto ſimul filium hæredem ſub his conditionibus inſtituerit: nedum ex legitima, ſed etiam ex Tertio & Quinto reiicientur ex d. l. Partitar. deciſ. ideóque pater volens filiis in tertia & quinta bonorum ſuorum parte huiuſmodi conditiones apponere; id ſpecificè, ac ſeparatim in tertia & quinta parte facere debet, ne filius ex deciſ. d. l. Partitæ, tam legitimam, quam reſiduum eiuſdem liberè conſequatur. Et hactenus Molina, qui in conditionibus caſualibus, aut mixtis id ſtatuit, non verò in poteſtatiuis (vt vides) & ſequuntur eum Auendan, in dict. l. 27. Taur. gloſ ſ. 1. num. 10. in fin. Angu. ad leges meliorat. l. 11. gloſ ſ. 3. per tot. ex folio 213. Azeued. in l. 11. tit. 6. lib. 5. num. 16. & 17. Ceuallos quæ ſt. 711. num. 9. Et hactenus de ſolutione 3. argumenti: & vide infrà hoc eodem tract. cap. 107. Quartum etiam non reſiſtit, quippe cum legitimam ex iuris diſpoſitione filius accipiat, & ita ex neceſ ſitate, non ex voluntate parentis, & idcirco in ea grauamen aliquod, vel onus, aut conditio non admittatur; argumento l. cum patronus, ff. de leg. 1. l. ſi arrogator, ff. de adoption. l. vnum ex familia, § ſi de falcidia, & §. ſed ſi fundum, ff. eodem[*] tit. de leg. 2. Tertium autem & Quintum reſpectu aliorum filiorum, ac deſcendentium, voluntariè (vt dixi) filius conſequitur. Honoratus itaque grauari poteſt in eo, in quo honoratur, & ex voluntate magis, quam ex neceſ ſitate ſuccedit, atque ita in Tertio ipſo, & Quinto grauari poteſt, non verò in legitima; in qua non honoratur à parentibus, nec grauamen admittitur ex legis diſpoſitione: in Quinto ſcilicet indiſtinctè, prout pater voluerit, cum etiam extraneo relinqui poſ ſit. In Tertio autem, modò ſeruauerit ordinem, & formam in l. 27. Tauri præ ſcriptum; ordo namque vocationum, & ſubſtitutionum, qui in ipſa lege, quoad meliorationem Tertij præ ſcribitur, præ ciſus eſt, & ſubſtantialis, & ad vnguem obſeruari debet, ſic vt nullo modo præuerti poſ ſit, nec alterari; prout tenuerunt Palacios Rubios, Gomez Arias, Caſtellus, Tellus Ferdin. Velazquez, Auen. Couarr. Matienç. Molina, Azeued. Mier. Angul. & Ioann. Gutierr. cum quibus ita ego adnotaui, & ſcripſi, quotidian. har. controu. iur. lib. 2. cap. 7. num. 2. & iterum cap. 30. n. 1. Quintum quoque argumentum non refraga[*] tur, vtpotè, cum longè verius ſit, quod onus, grauamen, vel conditio, ſi in legitima filij apponatur, etiamſi reſpiciat commodum, & fauorem filij, reiiciatur de legitima, quia illa eſt præcisè debita filio, in qua onus, vel grauamen non cadit, ſed reiicitur ipſo iure hodie, ex deciſione d. l. quoniam in prioribus: quæ omnem conditionem complectitur indiſtinctè, dum inquit: Ipſa conditio, vel dilatio, vel alia diſpoſitio, moram, vel quodcunque onus introducens, tollatur; & ita res procedat, quaſi nihil eorum teſtamento additum eſ ſet. Textus etiam in Authent. vt liceat matri & auiæ, verſ. Primo, collat. 8. & poſt Bart. Caſtrenſ. Fulgoſ. Alexand. Corn. Fabian. Segur. & Roderic. Suar, reſoluit Anton. Gomezius, tom. 1. variar, cap. 11. numero 27. Guill. Benedict. in c. Rainunt. de teſtament. verbo in eodem teſtamento, el 2. num. 18. ita etiam, quod text. in dict. l. ſi pater, correctus ſit per textus; in dict. l. quoniam in prioribus: poſt Roderic. Suar. Padill. Mantic. Molin. & alios defendit Iacob. Valdeſ. in addit, ampliat. 6. num. 5. fol. 38. vbi latè, quod hodie de legitima reiicitur con[*] ditio, etiam ſi commodum & fauorem ipſius filij contineat: Fachineus etiam, in conſilio 23. ex num. 18. vbi latè comprobat, quod fideicommiſ ſum reciprocum in bonis, quæ ſunt intra legitimam, hodie à parentibus fieri non poteſt; cùm negari non valeat, quin hoc fideicommiſ ſum, etiam reciprocum grauamen contineat, cum filij liberè de bonis diſponere non poſ ſint, quod onus maximum, & grauamen eſt, prout ibidem aduertit: & explicat text. in dict. l. ſi pater puellæ. Sextum denique & vltimum fundamentum[*] non obſtat; pro cuius vera, & accurata reſolutione obſeruandum, atque conſtituendum erit, Gaſparem Baëzam de non melior, dotis rat. filiabus, dict. Cap. 8. num. 10. & 11. Ioan. Gutier. practic. lib. 3. dict. quæ ſt. 58. præpoſterè quidem firmaſ ſe, & minus iuridicè aſ ſeueraſ ſe, quod pater meliorando filium in tertia parte bonorum ſub conditione, vt & tertia pars, & legitima filij perueniret iure primogenij ad poſteros, ſi filius conditioni non paruerit, ad eum melioratio non pertineat; & contrarium longè verius eſ ſe, ſi pœna priuationis appoſita non ſit in caſu contrauentionis, & in eodem caſu alius filius, aut deſcendens vocatus; cum parens, qui pœnam priuationis non adiecit, conſultò eam omisiſ ſe videri debeat; ſicuti ſuprà obſeruaui, atque concludenter deducitur ex omnibus fundamentis antea adductis; quæ euincunt manifeſtè, grauamen, & conditionem ſuſtineri dumtaxat quoad tertiam partem bonorum; quoad legitimam vero reiici. Rur ſus & id ipſum conſtabit ex eiſdem fundamentis, quibus præfati duo Authores adducuntur. Nam vel excitantur ex textu in dict. l. ſcimus, §. cum autem, Cod. de inoffic. teſtamen. vel ex deciſione dictæ l. 11. titulo 4. partita 6. aut me Hercle ex Taurina illa lege 27. aut denique ex obſeruatione quadam Didaci Couarruu. variarum, lib. 3. cap. 6. verſ. Cæterum: quam Baëza metipſe pro ſe expendit. Et quidem ſi ex textu in dicto §. cum autem, adducuntur, errore aperto labuntur, cum textus ipſe expreſsè deciderit, onus, & conditionem reiici de legitima filij, etiam quãdo ei relinquitur aliquid vltra legiti mam, quod idem Baëza agnoſcit ſpecificè, nec iuridicè conſtituit differentiam in eo, quod ſpeciatim requiratur per parentem, vt filius aliquid faciat. vt conſequatur quod excedit legitimam vel quod ſimpliciter relinquatur filio perviam ſubſtitutionis vltra legitimam; nam vtcunque res ſe habet, negari non poteſt, quin ex deciſione eiuſdem §. cum autem: onus de legitima reiici debeat, etiam ſi ſpeciatim requiratur aliquid fieri, vt conſequatur quod legitimam excedit; cum etiam poteſtatiua conditio à legitima reiiciatur, vt ſuprà probaui; in reſiduo autem vltra legitimam admittatur duntaxat. Cum etiam, quando ſimpliciter relinquitur, velut ſpeciatim requiri videtur per parentem, vt filius onus aut grauamen inſolidum adimpleat, vt conſequatur quod excedit legitimam, & nihilominus, à legitim reiicitur grauamen; provt ſubtiliter, & dilucidè oſtendi ſuprà, ſub num. 56. ex verſ. Et quemadmodum, vbi vide. Si verò excitantur ex deciſ. d. l. 11. Partitæ, contrarium ex ipſa ſtatuere debuiſsent, cum potius expreſ ſim deciderit, conditionem poteſtatiuam à legitima reiiciendam, ſuſtinendam autem in re ſiduo vltra legitimam, atque ita voluit apertè filium melioratum, vel cui aliquid vltra legitimam relictum eſt, non debere abſque eius conſenſu, & voluntate in legitima grauari; & comprehendit quoque caſum, quando ſpeciatim requiritur, vt filius aliquid faciat, vt conſequatur quod excedit legitimam; nam etiam tunc à legitima grauamen reiicitur, & in reſiduo, grauamen amplecti debet filius, niſi priuationis pœna appoſita, & alius ſimul vocatus fuerit in caſu contrauentionis, quo caſu reſiduum non debetur, niſi integrè adimpleatur grauamen, vt ſ æpè dictum eſt. Cum verò apponitur caſualis, vel mixta conditio, minus pro ea parte adduci poteſt l. eandem Partitæ, cùm indiſtinctè reiecerit conditionem eo caſu, etiam à reſiduo vltra legitimam, vt ſupra obſeruaui, & ſingulariter admodum tradit Molin. de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 1. numer. 29. cum ſeqq. vſque in finem cap. Quod ſi ex conſtitutione d. l. 27. Tauri, aliquo modo adiuuantur, errore quoque manifeſto labuntur, cùm lex ipſa nihil introduxerit, quod deciſioni d. §. cum, & d. l. partitæ, repugnet quouis modo, vt eadem alterari potuerit; ſed duntaxat facultatem conceſ ſerit parentibus, vt in melioratione Tertij & Quinti poſ ſint apponere grauamina ad libitum, reſtitutionis, ſubmiſ ſionis, ſubſtitutionis, & vocationis, provt voluerint, dummodò ordinem ibi præ ſcriptum circa ſubſtitutiones, & vocationes obſeruent. Legitimæ: verò, & grauaminis eius articulum, de quo nunc agitur, intactum relinquunt, & ita remanet ſub diſpoſitione iuris communis, & d. §. cum autem, & d. l. 11. Partitæ. Quod certiſ ſimum, & veriſ ſimum eſt, provt ſuprà ponderaui. Denique obſeruatio illa Didaci Couarr. d. cap. 6. verſ Cæterum, duntaxat eò tendit, quod licet parens in legitima, quam filiis relinquit, grauamen, aut onus, vel conditionem adiicere non valeat de iure, in reſiduo tamen vltra legitimam poſ ſit, & conſequenter onus, vel grauamen adiicere poterit, quod per viam meliorationis, aut ſimpliciter extra legitimam relictum, alienari non poſ ſit, etiam ex cauſa dotis; quod iuris rationi, & dictarum legum deciſioni conſonum admodum proculdubio eſt, eorundem autem Authorum intentioni, & reſolutioni contrarium omninò, provt ſententiæ, & aſ ſertioni noſtræ conueniens eſt; ſiquidem relicta legitima portione à patre, ſolum adiicitur, & ſuſtinetur grauamen in reſiduo vltra legitimam. Nec iure probari, aut ſuſtineri poteſt conſequentia, aut illatio illa: Filius melioratus, cui fieri aliquid ſpeciatim præcipitur, tenetur id facere, vt meliorationem con ſequatur, ergo & legitimæ: onus; vel grauamen amplecti debebit, & conſequenter legitimam vinculari patietur, ſi ita teſtator Præcipiat: cùm primum ex legis diſpoſitione procedat, quæ grauamen in relicto vltra legitimam admittit, modo conditio poteſtatiua ſit; in caſuali autem id ſtatuit, quod in d. l. 11. Partitæ exprimitur, intelligendo provt Molina, relatus ſuprà, explicauit. Secundum autem contra legis prohibitionem fiat, quæ conditionem, onus, vel grauamen à legitima reijcit omnino. Sed & Ioannis Gutierrez, practic. lib. 3. d. q.[*] 58. fundamenta, & rationes in confirmationem opinionis Baëcæ nihil addunt fundamentis eiuſ dem, ſiue maiorem vim non habent. Et quamuis Gutierrez idem, numer. 16. interpretari voluerit text. in d. §. cum autem: vt non intelligatur, quando nuncupatim aliquid fieri requiritur vt filins conſequatur quod excedit legitimam; in effectu nihil concludit, nec aliquam reddit rationem, ſed ſe tantum refert ad Baëzam metipſum: & numer. 17. & 18. vbi agit de interpretatione d. l. Partitæ 11. & lib. 27. Tauri, nihil de nono addit his, quæ: per Authores ab eo relatos, obſeruata, atque ſcripta fuere. Sed concludit in fine dict. q. 58. in voluntate parentis poſitum eſ ſe, quod conditionem poteſtatiuam adiicere poſ ſit; quod in relicto vltra legitimam nequaquam negamus, in legitima autem, quod apponi poteſtatiua conditio poſ ſit, ipſe duntaxat, & Baëza tradiderunt; cæ teri autem tuentur contrarium, vt dixi. Gregorius autem Lopez, in præcitata l. Partitæ, verbo que es en poder, (quem pro ſe Gutierrez adducit) nequaquam aliquid ſcribit, quod ip ſorum Authorum placitum probare valeat aliquo modo; ſed inquit duntaxat, conditionem pote ſtatiuam reiici à legitima, ſuſtineri autem in eo, quod excedit; cæterum quod reſpectu illius exceſ ſus apponi poſ ſit conditio, quæ grauet legitimam; nec tentauit ipſe Gregorius dicere, nec ſcribere poſ ſet vir adeo eruditus, & in iure verſatus (vt vides) Sed nec ipſe Gregorius Lopez, in eadem l. Parti. 11. glo, fin. verbo, No empecen, quem refert Molina, lib. 2. dict. cap. 1. numer. 36. vrget pro eodem Baëza, & Gutierrez, dum dicunt, poſ ſe parentes iuxta conſtitutionem dict. lib. 27. Tauri, ſeparatim intra Tertium & Quintum apponere conditiones quæ ſcunque, quamuis ſimul ſi in omnibus bonis, ſeu in legitima, ac Tertio & Quinto ſimul filium hæredem ſub cunditione caſuali, vel mixta inſtituerit, nedum ex legitima, ſed etiam ex Tertio & Quinto reiiciantur ex eiuſdem l. Partitæ deciſione, vt latiùs Molin, dict. numer. 36. & relati à me ſuprà, numer. 58. ad finem. Non inquam vrget reſolutio ea, quoniam Gregorius, Molina, & ſequaces non loquuntur in conditione poteſtatiua, de qua nunc agimus, ſed in conditione caſuali, & mixta; appoſita autem caſuali, vel mixta conditione; inferunt ad terminos dict. leg. 27. Tauri, & tunc di ſtinguunt, an conditiones caſuales, vel mixtæ ſeparatim & ſpecificè in ſolo Tertio & Quinto appoſitæ fuerint, vt tunc valeant; non obſtante deciſione dict. leg. 11. Partitæ, quæ eo caſu non loquitur. An vero ſimul filius in omnibus bonis, aut in legitima, & Tertio & Quinto ſimul ſub his conditionibus inſtitutus fuerit, vt tunc ab omnibus reiiciatur conditio, nedum ex legitima, ſed etiam ex Tertio & Quinto, ex dict. l. Partitæ. Fatemur itaque libenter, conditionem non modò poteſtatiuam, ſed etiam ca ſualem ſeparatim in Tertio & Quinto apponi poſ ſe, & inde Gregorij Lopezij, Molinæ, & ſequacium conſilium amplectimur. Negamus autem, legitimæ: imponi poſ ſe onus, aut conditionem abſ que conſenſu filij, nec conſiderato exceſ ſu legitimæ, habitáque lucri eius compenſatione, grauari poſ ſe legitimam abſque facultate Regia, quæ ad id Præcedat. Aliàs namque magis præiudicialis eſ ſet conditio poteſtatiua, quàm mixta, ſi conditio ipſa poteſtatiua legitimam ipſam tangere quouis modo poſ ſet, & per hanc viam daretur maximum inconueniens, & modus grauandi legitimas indirectè contra iuris prohibitionem, quod grauamini, & conditionibus eiuſmodi reſiſ tit, haberíque pro non appoſitis ſtatuit, & in re ſiduo duntaxat admittit, vt ſ æpè dictum eſt. Et hactenus de ſententia Gaſpar. Baët. & Ioann. Gutierr. Quod attinet verò ad patrem Ludou. Molin. tract. 2. diſput. 177. colum. 4. in verſ. Si item pa[*] ter grauamen, fol. 1061. & 1062. vbi expreſ ſim aſ ſerere videtur id ipſum, quod ex Baëza, & Gutierrez nunc retulimus, animaduertendum erit in primis, authorem eundem in fortioribus loqui terminis, quem Authores duo prædicti loquantur: inquit namque, quod ſi pater grauamen, aut vinculum maioratus in omnibus bonis non apponeret abſolutè, ſed ſub conditione, vt niſi filius in eo toto vellet conſentire, incrementum vltra legitimam ad alium pertineret, aut conſumeretur in operibus piis, tunc vel filius in eo grauamine teneretur conſentire, vel amitteret omnino incrementum, quoniam de eo incremento patri fuit liberum pro libito, atque adeo ſub illa conditione diſponere. Et ita loquitur is Author, quando filio non adimplenti vinculum etiam in legitima, pœna priuationis appoſita eſt, & alius in caſum contrauentionis ſubſtitutus, aut vocatus: quaſi pater ipſe Molina ſentiat aperte, vtrunque neceſ ſarium eſ ſe, vt eius opinio procedat: quod in caſu præ ſenti, diuerſimodè factum eſ ſe ſ æpè obſeruaui. Deinde Author metidem nec iure, nec auctoritate placitum iſtud comprobat, & contrariatur expreſ ſim his, quæ numeris præcedentibus ſcripſerat, ac maximè ſub versic. Vſque adeò legitimæ, in princ. & ad finem, in initio fol. 1061. in illis verbis: Si eum grauet, tale grauamen nullum eſt comparatione legitimæ, poteritque proindè filius de ea diſponere, provt voluerit; imò vero ſi nihil diſponat, pertinebit ad ipſius hæredes ab inteſtato; validum vero eſt quoad incrementum vltra legitimam. Et citat Molinam de Hiſ pan. primog. lio. 2. dict. cap. 1. numer. 29. quò loci ſic firmauit, & contrarium eius, quod pater Molina probauit ſtatim, tenuit expreſsè. Benè verum eſt (vt dixi,) quod pater Molina ſupponit, pœnam priuationis appoſitam ſpecificè in ca ſu contrauentionis, & in eis terminis, vt placitum præfatum probaret, duntaxat adductus, atque excitatus eſt ex reſolutionibus Antonij Gome[*] zij, tomo 1. variar. cap. 11. numero 25. & 26. & 31. Videamus nunc, an Antonius ipſe Gomezius, eius ſententiæ, & opinionis fuerit, ſiue quid eis numeris tradiderit, & ſcripſerit, quo patris Molinæ ſententia fundamentum capere potuerit. Ac primum quidem obſeruandum erit, quod Antonius Gomezius, dict. numer. 25. contrarium omninò tuetur eius, ad quod pater Molina ci tauit, aut citare potuit eum; quærit namque ſi pater inſtituat filium hæredem vniuerſalem, & grauet cum, vt poſt mortem ſuam, ſi ſine liberis deceſ ſerit, reſtituat alteri omnia bona; an iſtud grauamen valeat, & teneat, nec ne? Et reſpectu legitimæ, vſque adeò concludit non valere, quod dixerit id procedere, etiamſi filius ip ſe grauatus ſimpliciter adeat, vel ſe immiſceat bonis patris; quia per hoc non tenetur legitimam reſtituere, nec grauamen in ea impoſitum adimplere. Immo etiamſi filius fecerit hæredi generalem quietationem, & liberationem de eo, quod recepit, ex hoc ſibi non nocet, niſi ſpecialiter promittat grauamen ſoluere, modo conſiſtat in legitima, modò in aliis bonis, per text, notabilem in l. ſi quando, §. & generaliter, C. de inofficioſo teſtamento; & etiam ſi filius grauatus in legitima, perpetuò taceat, & non contradicat, id ipſum procedit; cum ipſo iure grauamen reiiciatur de legitima: provt ibi concludit Gomezius ipſe, & infert in praxi in hæc verba. Ex quo infertur, & deducitur in practica, quod ſi pater, mater, vel aſcendens ſine facultate Regia filium, vel deſcendentem grauet, vt certa bona habeat, & teneat iure maioratus, & poſt mortem perueniant ad deſcendentem maiorem, & in defectum eius, ad alias perſonas in perpetuum; & tales filius, vel deſcendens grauatus, ſimpliciter accepit prædicta bona, & tacuit per tempus vitæ ſuæ, & non contradixit, nec reclamauit, quod etiam hoc caſu iſtud grauamen tollitur, & reiicitur de legitimæ, & taciturnitas ſibi non nocet, cum tale grauamen tollatur ipſo iure per legem abſque aliqua petitione partis. Quod tamen limita, & intellige, niſi prædicti filij, vel deſcendentes per tempus immemoriale habuiſ ſent, & poſ ſediſ ſent prædicta bona vnita, & vinculata modo prædicto, provt diſponit l. 41. Tauri, Hactenus Antonius Gomezius, qui (vt vides) contrariatur omnino placito, & reſolutioni Patris Ludouic. Molinæ, & vide Iacob. Valdeſium, in addit, ad Roderic. Suarez, ad dict. l. quoniam in prioribus, in ampliatione 10. numero, 1. in principio, folio 44. vbi in eo dubio, an filius grauamen impoſitum legitimæ, approbare cenſeatur, tacendo, & non contradicendo; duas adducit opiniones, provt eaſdem duas commemorat in altero dubio, an filius petere debeat reiici grauamen de legitima, vel ipſo iure tollatur ſine petitione? Et tandem videtur probare, quod non ſufficit tacere, niſi expreſsè approbet grauamen: & quod non ſit neceſ ſe, quod filius petierit, cum ipſo iure reiiciatur grauamen de legitima, vt latius ibi. Sed & tradita per eundem Antonium Gomezium, num. 26. non modo conducunt, ſed potius probant contrarium, cum reſpectu legitimæ, tam in proprietate, quàm in vſufructu reiiciendum grauamen; reſoluat ſpecificè. Denique, eodem capite 11. numero 31. vbi etiam citatur per Patrem Molinam; nihil equidem Antonius Gomezius ſcripſit, quo placitum ip ſius Molinæ conprobari poſ ſit n vtpote cum ex conſenſu filij, grauamen, onus, & conditionem de legitima non reiici, modò interueniant ea, quæ Authores requirunt, & deciſioni textus in l. ſi quando, §. illud, C. de inofficioſo teſtamento, ſatisfiat; ſed potius admitti, certum, & verum ſit. Secus autem dicendum iuxta ſuperiora, quando filius contradicit potius, quam conſentit grauamini, & oneri iniuncto, ſiuè nunquam conſenſum præ ſtitit. In eo itaq; dubio, Vtrũ filius poſ ſit cõ ſentire graua[*] mini appoſito ſuę legitimę, ſi habeat, vel nõ habeat liberos, tam tempore facti teſtamenti à parente, quàm eo mortuo, & an noceat eius filiis, vel non. An denique (vt nunc dicebam) filius petere debeat reiici grauamen, vel ipſo iure tollatur ſine petitione, & quando tacitè approbare videatur grauamen ſiue ei conſentire; & de cæteris pertinentibus, atque deciſione text, in dicto §. & generaliter, l. ſi quando, C. de inofficioſo teſtamento, videndi ſunt poſt alios multos, quos ipſi referunt, Burgos de Paz, in conſ. 14. num. 55. vſque ad num. 60. Gomez Arias, in l. 27. Tauri, num. 33. Iacob. Valdeſius, in loco relato ſuprà, vbi citat Rodericum Suarez, Menchacam, Manticam, & alios, Couarruu. in cap. Rainaldus, §. 2. num. 3. & 4. Ioannes Gutierrez, in cap. quamuis pactum, in initio, ex num. 32. vſque ad num. 44. Hippolyt. Riminaldus, in conſilio 510. ex num. 59. cum ſeqq. lib. 5. Molina, de Hiſpanorum primoge. lib. 2. cap. 1. num. 7. Surdus, in conſ. 215. lib. 2. Achilles Pedrocha, in conſ. 6. fere per totum, Peregrinus (qui eſt omnino videndus) de fideicommiſ ſis, articulo 36. ex num. 80. cum multis ſeqq. Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ ſa 21. parte 1. num. 41. Antonius Gomezius, tomo 1. variarum, dicto cap. 11. nu. 31. Alex. Raud. variar. cap. 70. CAPVT LXV. Bona maioratus vtrum poſ ſint ad longum tempus locari, aut in emphyteuſim concedi, ſi ita conceſ ſa fuerint, aut etiam vendita abſque facultate Regia, & ab epmtore, aut conductore, vel emphyteuta, melioramenta neceſ ſaria, aut etiam vtilia, vel voluptaria, bona fide facta, an pro expenſis, & melioramentis poſ ſint ab eo retineri, vt ex ea retentione impediatur poſ ſeſ ſionis tranſlatio, ex deciſione l. 45. Tauri, in fauorem veri ſucceſ ſoris maioratus inducta, vel ſaltem emptor ipſe, aut alio titulo poſ ſidens, qui bona fide in ædificando expendit, recuperet expenſas, & melioramenta à ſucceſ ſore maioratus, rem euincente; atque ita. dictæ l. Tauri 46. deciſio, vtrum procedat reſpectu cuiuſlibet tertij, bona fide expendentis, & melioramenta facientis, ſicuti maioratus ipſius poſ ſeſ ſoris; & an reſpectu creditoris, qui pro rebus maioratus reficiendis pecuniam mutuauit, vbi eiuſdem l. 46. conſtitutio, expenſarum etiam (quæ vulgò Meliorationes vocantur) tam in bonis liberis, quàm maioratus factarum, materia, ſingulariter, & vtiliter explicatur: Senatus Hiſpalen ſis inſignis admodum, & in caſu ex facto occurrenti egregia proponitur definitio, vbi etiam à veriſimili, & præ ſumpta mente teſtatoris, ſiue à veriſimilitudine axioma illud, cap. præcedentibus deductum, pro vtraque parte expenditur opportunè; Et articulus prædictus, emptoris ſcilicet vel alterius bona fide expendentis, aut creditoris in refectionem mutuantis, & pro melioramentis in rebus maioratus factis, agentis, ingenti ſtudio, & diligentia non modò, ſed etiam memorabili, atque notanda reſolutione, & diſtinctione explanatur: & peracta Senatus definitione præfata, duodecim præcipuè caſus ſeparantur, atque in propoſito conſiderantur per Authorem ex numer. 93. quibus diuerſ æ, & contrariæ: etiam Interpretum omnium ſententiæ circunſcribuntur, & elucidantur, provt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Facti ſpecies, & in caſu ex facto occurrenti, Senatus Hiſpalenſis definitio admodum egregia, & notanda proponitur. -  2 Et à veriſimili teſtatoris voluntate, ſiue à veriſimilitudine argumentũ c. Præcedentibus adductum, atque exornatum, expenditur opportunè. -  3 Bona maioratus licet alienari non poſ ſint ex cau ſa voluntaria, ex cauſa tamen neceſ ſaria, aut, quæ conſeruationi vtilis ſit, alienari, atque obligari, & hypothecari poſ ſunt. Quod in rebus feudalibus, & fideicommiſ ſo ſubiectis, atque aliis quibuſlibet alienari prohibitis, ob euidentem vtilitatem, aut neceſ ſitatem probari contenditur. Sed reſpondetur, & explicatur infrà, numer. 59. & ſeqq. vbi quod etiam eo caſu facultas Regia requiratur, & præcedere debeat, provt latius ibi. Et num. 46. & ſeqq. & vide num. 62. -  4 Alienatio rei Minoris, vel Eccleſiæ, valet ſine ſolemnitate, quando reperitur vtilis Eccleſiæ, vel minori. Et de textu, iuncta ſua Gloſ ſa, in l. cum hi, §. eam tranſactionem, ff. de tranſact. Contrarium verius, vt etiam tunc ſolemnitas debita neceſ ſaria ſit, provt infra, num. 60. -  5 Expenditur textus in authent. res quæ, C. communia de legat. de quo latius infra num. 61. -  6 Bona maioratus obligari, & alienari poſ ſunt pro reficiendis aliis rebus maioratus, etiam abſque Regia facultate: vide infra, num. 62. -  7 Maioratus bona, vtrum remaneant obligata ſiue, tacitè hypothecata pro mutuo ſi pecunia per creditores ſit mutuata ad refectionem neceſ ſariam ipſorum bonorum. Atque ita, vtrum l. 46. conſtitutio procedat in præiudisium etiam creditoris facientis expenſas neceſ ſarias, aut melioramenta in bonis maioratus. Et vide infra num. 63. -  8 Impenſ æ, ſeu meliorationes factæ à tertio bonæ fidei poſ ſeſ ſore vtiliter in aliqua re, poſ ſunt ab eo recuperari; & dominus rei eas eidem præ ſtare tenetur. Et latius infra, ex num. 64. -  9 Emphyteuta recuperare poteſt melioramenta, emphyteuſi finita citra culpam ſuam. Sicque de conſuetudine obſeruatur, & eſt tutior, & æquior opinio. -  10 Et etiam exceptione retentionis ſe tueri, quæ. cuilibet bonæ fidei poſ ſeſ ſori competit, & poteſt obyciin executione ſententiæ, licèt in ea reſeruata non fuerit. -  11 Emphyteuta vtrum cogatur rem dimittere, cautione præ ſtita de ſoluendis melioramẽtis , re miſ ſiuè. -  12 Impenſ æ, ſeu melioramenta facta à tertio bonæ fidei poſ ſeſ ſore quocunque, & ab emphyteuta, etiam per viam actionis repeti poſ ſunt poſt rem reſtituàm. Idque iuxta opinionem Martini. Ioannes verò exiſtimauit contrariam, prout annotatur infra, num. 83. vbi latius explicatur. -  13 Hæres per fideicommiſ ſum grauatus, impendent in rebus legatis, aut per fideicommiſ ſum relictis, detrahit expenſas vtiliter, aut neceſ ſariò factas; & num. ſeq. -  14 Bona fide qui emit rem ſubiectam reſtitutioni, non tantum recuperat pretium a venditore, ſed etiam à vero ſucceſ ſore meliorationes per eum factas in tali re, ad eius euidentem vtilitatem. -  15 Res fideicommiſ ſo ſubiecta condicitur, vt poſ ſit pro expenſis retineri. -  16 L. Tauri 46. non extenditur vltra tres illos caſus ibi expreſ ſos, ſed reſtrictiuè accipi debet in eiſ dem duntaxat. Idque ex ſententia multorum. -  17 Et de ratione ſpecialitatis in illis tribus caſibus. Contra verò ex ſententia aliorum, qui legem ipſam generaliter accipiunt in omnibus expenſis, ædificijs, & meliorationibus factis in quibuſcumque rebus maioratus; prout notatur infra, n. 88. -  18 L. Tauri 46. intelligi debet de ædificato, vel reparato in domo principaliori maioratus, nõ in alijs; idque maximè, ſi eiuſmodi domus ad lucrum mercedis pertinent, & locari ſunt ſolitæ, prout hic adnotatur. Contrarium verius, prout infra obſeruatur. numero 89. -  19 L. 46. Tauri deciſio non procedit, quando expenſa eſt magna, ex eáque reſultat notabilis vtilitas perpetua ſucceſ ſoribus maioratus. Contrarium infra, num. 90. -  20 L. Tauri 46. procedit, ac intelligi debet duntaxat, quando maioratus poſ ſeſ ſor expendit, melioramentáque fecit in rebus maioratus; ſecus verò ſi alius tertius, veluti emptor melioramenta fecerit, etiam vtilia, quia tunc non modò poterit à ſequenti ſucceſ ſore ea recuperare, ſed & ius retentionis habebit. Idque ex ſententia quorundam, quæ improbatur infra, num. 91. & vide num. ſeq. & num. 93. vbi diſtinguitur, & articulus iſte accuratius explicatur. -  21 In tertio bonæ fidei poſ ſeſ ſore, veluti emptore, qui in rebus maioratus expendit, melior amentáque fecit, an procedat, necne, d. l. Tauri deciſio, vt Senatus Hiſpalenſis in caſu propoſito definiret, qualiter diſtinxerit, & ſe habuerit, & latius infra, num. 52. & ſeq. & num. 91. & 93. & ſeq. & num. 62. column. fin. -  22 Maioratus ſi inſtitutus ſit per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij & Quinti bonorum inter liberos, aut anniuerſarij, vel Capellaniæ, iurisve patronatus perpetui abſ que facultate Regia; verus quidem maioratus eſt; ac leges omnes Regiæ, quæ de maioratibus loquuntur habent locum in eis, quod exornatur. -  23 Repræ ſentatio, de qua in l. 40. Tauri, procedit, & habet locũ in vinculis particularibus, in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, in anniuerſ æriis, & patronatibus, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & abſque Regia facultate inſtitutis. -  24 L. 41. Tauri procedit in vinculis particularìbus, in anniuerſariis, & patronatibus, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & ab ſque Regia facultate inſtitutis. -  25 L. 45. Tauri remedium habet locum in vinculis etiam particularibus, abſque Regia facultate, authoritate legum huius Regni factis, & in anniuerſariis, atque patronatibus, iure maioratus relictis. -  26 L. 46. Tauri procedit etiam in vinculis particularibus, abſque Regia facultate factis, in anniuerſariis defunctorum, & patronatibus, atque Capellaniis perpetuis, quando iure maioratus relinquuntur. -  27 Alienationis expreſ ſa prohibitio in maioratibus appoſita, etiam nulla alia cauſa adiecta, alienationem dominijque tranſlationem impedit, & omnes effectus prohibitionis alienationis expreſ ſ æ obtinet. -  28 Idque procedit, etiam ſi alienationis prohibitio facta ſit in contractu. Quamuis regulariter alienationis prohibitio facta in contractu, non ſoleat dominij tranſlationem impedire. -  29 Alienationis prohibitio, quæ ex verbo Maioratus inducitur, non expreſ ſa ſed tacita ſolum dicenda eſt. Vere namque inſtitutor alienationem bonorum non prohibuit. Eo tamen ipſo, quod maioratum inſtituere profitetur, alienationem omnino prohibere videtur. -  30 Alienationis expreſ ſa prohibitio ſi non adſit, ſed tacita tantum, quæ ex verbo Maioratus inducitur, & poſ ſeſ ſor Maioratus aliqua bona alienauerit, valebit alienatio pro eo tempore, quo eorum dominium penes illum eſ ſe debet, nec eo viuente poterit reuocari. -  31 Bona expreſsè prohibita alienari, ſi alienentur, poterit ea ſequens vocatus in vita poſ ſeſ ſoris maioratus ſibi vendicare. Vbi & l. finalis, §. ſed quia noſtra maieſtas, & §. ſin autem, C. communia de legatis, declarantur. -  32 Maioratus bona ex propria natura alienari prohibita ſunt in præiudicium ſequentium ſucceſ ſorum. -  33 Nedum autem alienari, ſed etiam pignorari, ſeu hypothecæ ſubijci prohibentur. Hoc enim ſub alienationis prohibitione tacita, ſeu expreſ ſa comprehenditur, cum ex hypotheca ad alienationem perueniatur. -  34 Prohibetur quoque quodcumque ius in præiudicium ſucceſ ſoris ſequentis in re conſtituere, aut vtile dominium transferre. -  35 Maioratus poſ ſeſ ſor prohibetur facere omnia illa, ex quibus ad alienationem perueniri poſ ſit. -  36 Locatio ad longum tempus alienatio eſt. -  37 Prohibitus alienare, non poteſt ad longum tempus locare. -  38 Maioratus poſ ſeſ ſor non poteſt rem maioratus ad longum tempus locare. -  39 Ad modicum tamen poteſt. -  40 Maioratus ſucceſ ſor non tenetur ſtare locationi factæ per prædeceſ ſorem. -  41 Alienare prohibitus, non poteſt rem in emphyteu ſim concedere. -  42 Maioratus bona non poſ ſunt in emphyteuſim concedi. -  43 Contractus emphyteuticus, de re maioratus factus, omnino vitiatur, nec per aliquod tempus valere poteſt. -  44 Maioratus ſequens ſucceſ ſor poteſt in vita poſ ſeſ ſoris emphyteuſim, in re maioratus expreſ ſ æ alienari prohibita, constitutam reuocare. -  45 Maioratus poſ ſeſ ſor cenſum conſtituere, aut creare non valet ſuper bonis maioratus abſque facultate Regia, quod explicatur. -  46 Bona maioratus ſine facultate Regia, nullo modo, neque ex vlla cauſa alienari poſ ſunt. Vide infra, ex num. 59. cum ſeq. -  47 Bona maioratus ſine Regia facultate, neque permutari etiam in vtilitatem maioratus poſ ſunt. -  48 Maioratus bona, quando adeſt expreſ ſa inſtitutoris prohibitio, non poſ ſunt in caſu etiam aliàs permiſ ſo alienari, niſi facultas Regia præ cedat. -  49 Facultates Regias ad bona maioratus alienanda, non niſi ex cauſa publica, vel maioratus euidenti vtilitate, aut neceſ ſitate concedi debere. -  50 Facultas Regia ad alienanda bona maioratus, nonniſi cauſa cognita, & citato primo ſucceſ ſore, concedenda eſt, & quid in cauſ æ, cognitione examinandum. -  51 Maioratus cum facultate Regia fiat, vel ſine ea, nihil intereſt, quantum ad res eius alienandas cum Regia facultate. -  52 Maioratus ſucceſ ſor, vtrum teneatur ſoluere debita contracta à prædeceſ ſore ex ædificijs ad maioratus perpetuam vtilitatem factis, procedentia. Vbi & de debitis contractis ex ædificijs neceſ ſarijs, perpetuam ipſarum vtilitatem concernentibus. Et de tertio bonæ fidei poſ ſeſ ſore in rebus maioratus expendente, ſeu melioramenta faciente; & latius infra, num. ſeq. ad l. 46. Tauri. Ludouicique Molinæ locus exactè explicatur. -  53 Et Ioannis Garziæ, in propoſito reſolutiones, & obſeruationes commemorantur, & probantur. -  54 Maioratus in ſucceſ ſorem, etiam ignorandum tran ſit poſ ſeſ ſio ciuilis, & naturalis, abſque vlla apprehenſione, mortuo prædeceſ ſore. -  55 Maioratus bona pro expenſis, aut melioramentis in eis factis retineri non poſ ſunt per Tertium, qui bona fide expendit; nec impeditur ex ea retentione poſ ſeſ ſionis tranſlatio. -  56 Emptor rei maioratus, qui bona fide in ædificando expendit, non recuperat expenſas, aut meliorationes à ſucceſ ſore rem euincente. Contra relatos ſupra num. 20. & vide latus num. ſequenti, & num. 91. & 97. Vbi & Velazq Auendañi placita, & reſolutiones longa ſerie commemorantur, & probantur. Et ibidem agitur, an expenſ æ factæ ad perpetuam maioratus vtilitatem, ſolui debeant creditori. Et de pecunia ſpecialiter mutuata ad bonorum maioratus ædificium, ſeu refectionem; & an hypothecaria competat eo caſu. -  57 Ac denique in eiſdem, ex num. 52. excitatis dubijs, Patris Ludouic. Molinæ. obſeruationes, & reſolutiones proferuntur. Et nouè, & verè Author ipſe temperatur, atque explicatur: prout hic videbitur. -  58 Maioratus ſucceſ ſor, an teneatur perſoluere hæredibus vltimi poſ ſeſ ſoris expenſas factas in rebus maioratus: & melioramentorum, atque l. 46. Tauri materiam, vt Aluarus Valaſcus abſolutè. & dilucidè explicaret, nonnullas feciſ ſe con ſultatione 116. concluſiones, prout hic annotantur, & probantur. -  59 Explicantur l. ita conſtante, & l. mutus, & l. finalis, ff. de iure dotium, cum alijs ſimilibus, vt intelligatur an bona alienari prohibita, poſ ſint in cauſam vtiliorem alienari. Et concluditur, bona maioratus alienari non poſ ſe, neque etiam ad aliorum ſubrogationem, niſi vtilitas adſit, & iuſta cauſa, & facultas Regia concedatur. In alijs verò bonis alienari prohibitis, diſtinguitur, prout hic videbitur. -  60 Alienatio rei immobilis Eccleſiæ, vel Minoris etiam euidenter ipſis vtilis, non valet ſine debita ſolemnitate, & iudicis decreto. Vbi & de intellectu l. cum hi, §. eam tranſactionem, ff. de tranſact. remiſ ſiuè. -  61 Bona maioratus, ſeu fideicommiſ ſi; vtrum alienari poſ ſint ex cauſa dotis, & donationis propter nuptias, danda, vel reſtituenda liberis & deſ cendentibus, & alijs ex familia inſtitutoris procedentibus. Vbi Ludouic. Molinæ reſolutio probatur, & eiuſ dem Authoris verba ſingularia, & caſui præ ſenti non mediocriter conuenientia ponderãtur . -  62 Maioratus bona obligari, & alienari poſ ſe pro neceſ ſaria refectione aliarum rerum maioratus abſque Regia facultate; quod dictum fuit ſupra, num. 6. ex ſententia Ludouic. Molinæ, quàm verùm ſit, ſiue quemadmodum explicari debeat. Vbi eiuſdem Authoris, & aliorum Recentiorum obſeruationes nonnullæ recenſentur, & diſcutiuntur ingenti ſtudio, prout hic videbitur. -  63 Maioratus bona tacitæ hypothecæ, vinculo ſubijci, ſi pecunia per creditores mutuata ſit ad neceſ ſariam refectionem ipſorum bonorum; quod dictum fuit ſuprà, num. 7. quemadmodum intelligi, atque explicari debeat. Vbi & de contrarietate quorundam Authorum in eo dubio. -  64 De expenſis & meliorationibus in re aliena factis à bonæ fidei, vel malæ fidei poſ ſeſ ſore; quicumque poſ ſeſ ſor ſit, & quocumque titulo poſ ſideat; plena manu actum remiſ ſiuè. -  65 Expenſas, quæ fiunt gratia quærendorum, colligendorum, & conſeruandorum fructuum, & inter neceſ ſarias connumerantur, quilibet poſ ſeſ ſor, etiam malæ fidei, deducit. Ac proinde fructus ipſos retinere, quouſque tollantur. Dummodo expenſ æ non excedant fructus perceptos, quia vltra eos non deducit bonæ fidei poſ ſeſ ſor in iudicijs particularibus. In vniuerſalibus verò, bonæ fidei poſ ſeſ ſor integros hos ſumptus deducit, etiam ſi fructus excedant expenſ æ. -  66 Fur, & inuaſor, fructuum pendentium non detrahit impenſam factam in fructuum collectione. -  67 Malæ fidei poſ ſeſ ſor impenſas neceſ ſarias in re factas, per rei retentionem ſibi reſeruat; aliàs reſtituta re, nihil detrahit. -  68 Fur neceſ ſarias impenſas in re mobili furtiua factas, non deducit. -  69 Malæ fidei poſ ſeſ ſor re perempta, etiam in iudicijs vniuerſalibus, pro impenſis neceſ ſarijs nihil detrahit. -  70 Pro expenſis, quæ fiunt gratia fructuum colligendorum, retentio competit, cohærens ipſi rei. -  71 Bonæ fidei poſ ſeſ ſor ſemper neceſ ſarias expenſas deducit, dummodo res extet; re autem perempta, in iudicijs particularibus nihil detrahit, in vniuerſalibus ſecùs. -  72 Expenſ æ ædificiorum, ſine quibus commodè habitari non poteſt, inter neceſ ſarias computantur, cuius exemplum adducitur. -  73 Expenſ æ neceſ ſariæ quæ ſint. -  74 Expenſarũ neceſ ſariarum diuerſa exẽplare miſ ſiuè. -  75 Bonæ fidei poſ ſeſ ſor quemadmodum vtiles expenſas deducat. -  76 Expenſ æ vtiles, quæ ſint, & earum plura exempla, remiſ ſiuè. -  77 Malæ fidei poſ ſeſ ſor neceſ ſariò impendens, deducit expenſas, & repetit, nec abraſione indiget. Iure Partitarum ex l. 44. tit. 28. Part. 3. deducit, non repetit, prout hic obſeruatur. -  78 Abraſio ſola malæ fidei poſ ſeſ ſori inutilibus expen ſis conceſ ſa. -  79 Expenſ æ voluptariæ, quæ ſint. -  80 Ex penſas voluptatis, ſiue voluntarias bonæ fidei poſ ſeſ ſor abradit, & abradere quatenus liceat. -  81 Malæ fidei poſ ſeſ ſor non abradit, ex communi ſententia. -  82 Antonij Fabrij in expenſarum vtilium, & voluptariarum deductione, & bonæ fidei, & malæ fideipoſ ſeſ ſor, cùm de ſumptuum in aliena re factorum repetitione quæritur; inſignis locus expenditur. -  83 Expenſ æ, & meliorationes deducibiles, vtrum ſerventur, & deducantur per retentionem rei, & ope exceptionis duntaxat, an verò etiam iure actionis. Ex ſententia Ioannis gloſ ſatoris antiqui, iure retentionis, & ope exceptionis tantum, adeò quod ſi quis tradat rem melioratam, non deductis meliorationibus, omni deſtituatur remedio. Nec etiam ex æquitate l. ſi me & Titium, ſe tueri valeat. Ex ſententia verò Martini, etiam iure actionis repeti poſ ſunt expenſ æ, ſeu meliorationes, atque ex æquitate dictæ l. agere poteſt. Quæ apud tribunaliæ ſuprema erit accipienda, prout hic adnotatur. -  84 Maioratus Hiſpaniæ, & fideicommiſ ſa non exæ quari per omnia, neque in omnibus eſ ſe ſimilia; ſicque nec abſolutè poſ ſe de vno ad aliud trahi, & deduci argumentum; ſed quatenus eadem ſubſit ratio dumtaxat. -  85 Maioratus, & fideicommiſ ſa conuenire, & etiam differre in multis. -  86 Inter ſucceſ ſorem maioratus, & fideicommiſ ſarium quoad rationẽ deducendarum expenſarum, longè diuerſam eſ ſe rationem, prout hic adnotatur. -  87 L. 46. Tauri deciſio habet naturalem iuſtitiam, & iuridicam rationem, quæ potuit mouere eius Conditores; prout latius hic remiſ ſiuè, & infra, num. 94. -  88 Et procedit in expenſis, & meliorationibus factis in rebus quibuſcumque maioratus, etiam extra illos tres caſus ibi expreſ ſos. Contra relatos ſuprà, num. 16. & 17. -  89 Procedit quoque in ædificato, vel reparato in domibus quibuſlibet maioratus, etiam non principalioribus, ſiue in quibus ſedes eius conſiſtit, & quamuis locari ſolitæ ſint. -  90 Et quamuis etiam expenſa magna fuerit, & exceſ ſiua, ex eáque reſultet notabilis vtilitas perpetua, ſucceſ ſoribus maioratus. -  91 Procedit denique non modo in ipſo maioratus poſ ſeſ ſore expendente, vel meliorante, ſed etiam in alio tertio quocumque bonæ fidei poſ ſeſ ſore, qui in rebus ipſis maioratus expendit, melioramentáve fecit; prout latius hic, & ſuprà, num. 21. & num. 56. & infra, num. 97. -  92 Et pro iuſtificatione l. eiuſdem 46. Tauri, noua & ſingularis proponitur Authoris conſideratio. -  93 L. 46. Tauri conſtitutio an procedat in emptore, aut alio tertio quocumque, qui bona fide in rebus maioratus expendit, meliorationéſve fecit, & in creditore ad ædificium ſeu refectionem mutuante; in ipſo etiam maioratus poſ ſeſ ſore expendente, quemadmodum intelligi debeat; vt exactè, & dilucidè explicaret Author, vndecim præcipuas concluſiones, aut obſeruationes confecit; de quibus num. ſeq. -  94 Obſeruatio prima pro dicta l. Tauri 46. iuſtificatione, & ſuprà, num. 87. -  95 Obſeruatio ſecunda, & noua Authoris conſideratio in hac materia, & ſupra, num. 92. -  96 Obſeruatio tertia in hac materia, quæ conuenit in omnibus traditis ſuprà, num. 88. 89. & 90. -  97 Obſeruatio 4. circa emptorem, aut alium tertium, bona fide expendentem in rebus maioratus, ſiue eas meliorantem. -  98 Maioratus poſ ſeſ ſor ad quam expenſam teneatur, obſeruatio 5. & de effectu in propoſito dictæ l. Tauri 46. ibidem. -  99 Obſeruatio 6. de maioratus poſ ſeſ ſore, aut emptore, vel alio tertio, bona fide poſ ſidente, qui in rebus maioratus vtiles fecerit expenſas, etiam quæ perpetuam vtilitatem respiciant; & de creditore quoque, qui in eam cauſam pecuniam mutuauerit. -  100 Obſeruatio 7. an vtiles expenſas, ſiue meliorationes in rebus maioratus factas, abradere liceat. -  101 Obſeruatio 8. circa expenſas neceſ ſarias, quæ rerum maioratus præciſam, & neceſ ſariam adeõ refectionem, aut reparationem reſpiciunt, vt aliàs res ipſ æ corruerent. Vbi de poſ ſeſ ſore ipſo maioratus ſic expendente, & de emptore etiam, aut alio tertio, bona fide poſ ſidente. De creditore quoque, qui in eam cauſam pecuniam credidit. -  102 Obſeruatio 9. an dicta l. Tauri 46. procedat in expenſis voluptarijs. -  103 Obſeruatio 10. de emptore, aut alio tertio, malæ fidei poſ ſeſ ſore, qui in rebus maioratus ſcienter expendit. -  104 Obſeruatio 11. vtrum l. 46. Tauri, obtineat, ſi expenſa fiant in domibus de nouo conſtructis in ſolo, vel area maioratus. Quid etiam, quando reædificatur domus maioratus penitus deſtructa. Vbi Didaci Burg. de Paze, Ioann. Gutierr. & Velazq. Auendani placita, & reſolutiones in propoſito proferuntur. Ac denique conſiderationes nonnullæ Authoris adducuntur. -  105 Obſeruatio 12. & vltima, vtrum ceſ ſet d. l. diſ poſitio ſi meliorans, expreſsè proteſtetur, ſe facere meliorationes animo repetendi. Vbi & in materia proteſtationis iuri contrariæ traduntur nonnulla. PRo dilucida, & notanda huiuſce[*] cap. explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, quod in cauſa, & lite vinculi perpetui, & patronatus de los Marteles, quæ in Senatu Hiſpalẽ ſi hiſce diebus controuertebatur inter D. Rodericum Marmolejo Martel, & Procuratorem eius nomine, ex vna parte; & inter D. Eliſabetham Martel, & Ioannem Garciam Capitan, ex altera, qui eiuſdem vinculi, & patronatus domos quatuor ex contractu locationis ad vitas (vulgò de por vidas ) atque pro ſua, & alterius, quam nominaret vita, ab vltimo poſ ſeſ ſore acceperat; & 700. ducatorum quantitatem ſe in eiſdem domibus expendiſ ſe contendebat; idque adeò neceſ ſariò, & præcisè, ſiue pro neceſ ſaria, & præciſa refectione, vt aliàs domus metipſ æ corruerent omnino, nec habitari commodè potuiſ ſent, prout nec habitari poterant, quando eas in emphyteuſim, vel ad vitas ab ipſo vltimo patronatus poſ ſeſ ſore accepit. In quantitate etiam mille ducatorum expenſas, ſiue meliorationes vtiles, quæ perpetuam & maiorem ipſarum ædium vtilitatem concernebant, ſe feciſ ſe aſ ſerebat; & cum vtrumque concludenter probaſ ſet, de eo tunc principaliter dubitabatur, num ſcilicet locatio hæc ad longum adeò tempus, à poſ ſeſ ſore dicti vinculi, & patronatus abſ que Regia facultate, in euidentem tamen eius vtilitatem, & ex cauſa adeò neceſ ſaria facta: de iure deberet ſubſiſtere, necne, vt ſucceſ ſores eidem ſtare tenerentur, aut contrauenire poſ ſent. An Ioannes ipſe Garcia Capitan, qui ignorans, dictas domos vinculatas eſ ſe, in emphyteuſim eas accepit, ſicque bona fide expendit, pro expenſis, & meliorationibus adeò neceſ ſariis & vtiliter etiam factis, non modo agere poſ ſet, ſed etiam iure retentionis vti? Et quidem in cauſa Præfata, & lite, in qua vinculi, & patronatus ſucceſ ſor (Rodericus Marmolejo & Martel nuncupatus) expellendum emphyteutam, ſiue conductorem ad vitas contendebat, quantumcunque neceſ ſariò, & vtiliter etiam ipſe expendiſ ſet, nec ſola poſ ſeſ ſione bonorum vinculi eiuſdem contentus erat (inſtabat namque en el amparo de la poſ ſeßion Con lançamiento del arrendador de por vidas ) vterque tam actor, quam reus, pro ſe adducebat, atque expendebat axioma metipſum, ſiue argumentum à veriſimili,[*] & Præ ſumpta mente inſtitutoris, ſiue à veriſimilitudine, cap. præcedentibus deductum: dictus ita que Rodericus vulgatum illud pro ſe ponderabat, quod ſcilicet qui ex dictis bonis vinculum, & patronatum perpetuum inſtituit, eo ipſo præcepiſ ſe, & voluiſ ſe videtur, vt ea bona nullo pacto alienari, nec in alium, quàm in eum, qui à ſe, vel à lege vocatus ſit, transferri, ſicque nec retineri, etiam pro expenſis, non modò vtilibus, ſed etiam neceſ ſariò, ſiue pro neceſ ſaria refectione factis, poſ ſint vllo modo; id namque & genuinæ primogeniorum naturæ, & inſtitutorum fini, & intentioni, atque veriſimili voluntati aduerſari videtur omnino; ſicuti palam deducitur ex his quæ Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 1. & lib. 4. cap. 1. ferè per totum, & maximè num. 2. ſcripta, atque reſoluta reliquit. Et cap. 4. eiuſdem lib. 4. n. 11. ſeq. vbi oſtendit quantum inſtitutorum primogeniorum voluntati, bonorum eius alienatio, aut in longum tempus, & maximè vltra vitam poſ ſeſ ſoris in extraneum tranſlatio ex quolibet contractu repugnet. Cum poſ ſeſ ſor quilibet dominus ſolum temporalis ſit, bonáque eo mortuo in alium deuolui debeant, qui forſan quod vltimus poſ ſeſ ſor vtile exiſtimauit, damnoſum, atque inutile eſ ſe dicet. Idque maximè, cum de alienandis, aut in extraneum transferendis quouis modo domibus ab inſtitutore relictis, tractatur; quod nimis odio ſum, ſucceſ ſoribúſque infeſtum eſ ſe ſolet, & ideò difficillimè id concedendum, ſcripſit idem Molin. lib. 4. c. 4. n. 12. ad finem. E contrario verò, atque ex parte dicti Ioannis Garcia Capitan (qui pro melioramentis ius retentionis earumdem ædium prætendebat, & locationem ad longum tempus, ſiue ad vitas defendebat) idémmet aſ ſumptum à veriſimili, præ ſumptáque inſtitutoris vinculi, & patronatus mente deductum, expendebatur, atque dicebatur, veriſimile quidem eſ ſe, atque neceſ ſariò credendum, maioratus inſtitutorem, qui res maioratus prohibuit alienari, vt perpetuò in ſua familia conſeruarentur, nec in eos, qui de familia ſua non procederent, tranſirent vllo pacto, noluiſ ſe facere diſpoſitionem, ex qua res ipſ æ corruant, atque deſtruantur, immò cenſendus eſt, maioratus bona in hanc cauſam hypothecari, atque pignori ſubiici poſ ſe, & ad longum, & longiſ ſimum tempus locari, etſi id non expreſ ſerit, quando aliàs domus, aut bona omnino corruerent; ſicuti alio in loco annotauit ipſe Molina, primo inquam libro, cap. 10. num. 21. vbi à veriſimili, in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, fundamentum ponderauit, & adiecit, ita ſeruandum, tanquam ſi diſpoſitum fuiſ ſet; quia quod veriſimile eſt, pro diſpoſito habetur; ex Gloſ ſa ordinaria in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, Veriſimile autem eſt, quemlibet contractum permiſiſ ſe, ne bona aliàs corruerent, ſicque conſeruari non poſ ſent. Et in ſimili, vt ſcilicet ob euidentem vtilitatem bona maioratus alienari valeant; ita quoque argumentatur, & ex veriſimili inſtitutoris voluntate fundamentum ſumit Molina l. 4. d. c. 4. n. 5. & 6. Sic ſanè pro parte affirmatiua, quod in caſu propoſito locatio ad longum tempus de iure ſub ſiſtat, & ius retentionis contra ſucceſ ſorem dicti vinculi, & patronatus competat, multóque magis expenſ æ, & meliorationes ab eo repeti poſ ſint, cum adeò neceſ ſariò, & vtiliter factæ fuerint; fundamentum præfatum, quod à veriſimili, præ ſumptáque mente conficitur, primo loco admodum prædictum ponderabatur, & adducitur per Patrem Molinam, provt infrà, numero 6. in fine. Sed & ſecundò pro eadem parte vrgebat, in ipſo caſu præ ſenti domos prædictas vinculo patronatus perpetui ſubiectas, ob euidentem ipſarum, & vinculi eiuſdem vtilitatem, & etiam neceſ ſitatem conceſ ſas fuiſ ſe in emphyteuſim, ſiue ad longum tempus locatas, & ad vitas datas: ita enim & illæ reficerentur, quæ aliàs corruerent, & in futurum conſeruarentur, ac etiam maioris redditus, & prouentus ſingulis annis efficerentur, earúmque valor in dies augeretur ex huiuſmodi conceſ ſione, & ex illius omiſ ſione minueretur, & amitteretur; ſicque validè ad vitas dari potuerunt; quod primò probatur ex textu in l. ita con ſtante, ff. de iure dotium, ibi: Si hoc mulieri vtile ſit: vbi ſcribitur, quod quamuis bona dotalia ſint alienari prohibita, poterunt tamen permutari, ſi id mulieri vtile ſit, l. mutuus, verſic. Manente, & l. finali, ff. eodem, l. quamuis, ff. ſoluto matrimonio, ſic ſanè, bona fideicommiſ ſo ſubiecta, atque alienari prohibita, alienari, aut per mutari poſ ſunt, ſi alienatio, aut permutatio, fideicommiſ ſi con ſeruationi vtilis fit, provt dixerunt Baldus, Paulus, & Socinus Iunior, quos in id retulit Molina, libro 4. dicto cap. 4. numero 7. & addit numero 8. poſt Matthæum de Afflictis, Andr. de Iſernia, & Capicium, quod res feudalis poteſt alienari ſine con ſenſu domini, quando ex alienatione conditio domini melior fit, provt ibi explicat, & libro primo, cap. 10. num. 20. ferè in terminis noſtris ipſe Molina annotauit, quod bona maioratus licet non poſ ſint alienari, nec obligari ex cauſa voluntaria, ex cauſa tamen neceſ ſaria, & quæ con ſeruationi vtilis ſit, ſecus erit; res namque alienari prohibita, ex cauſa neceſ ſaria pignorari, atque etiam alienari poterit, l. peto, §. prædium, l. qui ſolidum, §. finali, ff. de legatis ſecundo, l. filiusfamilias, §. Diui, el. 2. ff. de legatis primo, l. pater filium, in principio, de legatis tertio, vbi Gloſ ſa ordinaria, verbo exoluiſ ſet, Tiraquellus, qui plura refert, de retractu lignag. §, primo, gloſ ſa 14. num. 11. Sic etiam res Eccleſiæ quamuis alienari prohibitæ ſint, alienari tamen poſ ſunt, ſi alienatio in euidentem Eccleſiæ vtilitatem reſultet, text, in cap. vt ſuper, § poſ ſeßiones, de rebus Eccleſiæ non alie nand. vbi Gloſ ſa, & communiter Scribentes id notant, Antonius Gabriel, qui plura refert, l. 3. commun. opinion. titulo de rerum alienatione, concluſ. 1. num. 1. Molina, lib. 4. cap. 4. num. 3. vbi etiam citat Gloſ ſam ordinariam, in l. cum hi, §. eam tranſactionem, ff. de tranſact. nam cum ille textus dixerit, va[*] lere tranſactionem abſque ſolemnitate, quando continet vtilitatem eius, in cuius fauorem ſolemnitas requirebatur; Gloſ ſa præfata, verbo alimentarius, infert ad alienationem rei Minoris, vel Eccleſiæ, vt valeat ſine ſolemnitate, quando reperitur vtilis Ecclesiæ, vel minori, ſicuti poſt Tiraquel. & alios quamplurimos ab eo congeſtos, retulit Arias Pinellus, 3. part. l. C. de bonis maternis, num. 30. & 31. Hieron. Ceuallos, practic. commun. contra commun. q. 675. ex n. 1. vſque ad n. 11. Octauius Simoncellus (qui pro hac parte aggregat permultos) de decretis, lib. 3. tit. 8. inſpectione 17. n. 124. per totum, & hos ego commemoraui ſuprà hoc eod. l. c. 61. n. 23. & n. 22. expendi l. fin. §. penul. C. de bonis quæ liberis, vbi pater legitimus adminiſtrator, non obſtan[*] te prohibitione, alienare poteſt bona aduentitia filiorum, quando id vtile fuerit filiis ipſis, vel ex alienatione, aliquid maioris vtilitatis accreſcit. Facit etiam text. in authent. res quæ, C. communia de legatis, vbi latiſ ſimè Scribentes dixerunt, pro dote filiarum, atque alendo maioratus poſ ſeſ ſore, vel ſucceſ ſore, ſeu ipſo à carcere, ſeu captiuitate redimendo, & aliis cauſis ſimilibus neceſ ſariis poſ ſe bona fideicommiſ ſo ſubiecta pignorari, atque etiam alienari, etiam ſi expreſsè alienari prohibita, ſint; prout latè commemorauit, atque notauit Molina, l. 4. c. 6. ex n. 1. vſque ad n. 17. Pater Molina, tomo 3. de iuſtitia & iure, diſputat. 648. Mieres, 4. par. illatione 2. quæ ſt. 1. Tertiò deinde, & pro ipſa parte faciebat eiuſ [*] dem Ludou. Molin. ſententia, & reſolutio, eod. l. 4. de Hiſpan. primogen. c. 6. num. 28. vbi expreſ ſim aſ ſeuerauit, bona maioratus alienari, & obligari poſ ſe, etſi in id Regia facultas non interuenerit, pro reficiendis aliis bonis ipſius maioratus, & in hæc verba ſcripſit. Sed ſi maioratus poſ ſeſ ſor pro reficiendis rebus maioratus, quæ alioqui deperirent, bona maioratus hypothecæ ſubiecerit, valida erit hypotheca, atque ex ea ſequi poterit bonorum alienatio, & ſi in id Regia facultas non interuenerit, dummodò ædificium eius qualitatis non eſ ſet, quod ad maioratus poſ ſ ſ ſorem eius conſtructio expectaret, ipſumque ædificium neceſ ſarium ſit. Quod etiam in quacumque alia cauſa necessaria dicendum est. Prohibitus namque alienare, ex cauſa neceſ ſaria alienare poteſt, quando nec ex bonis liberis inſtitutoris, nec ex fructibus rerum maioratus id effici poteſt. Et Molinam ſequitur P. Ludou. Molina, tomo 3. diſputat. 648. n. 5. ad fin, fol. 640. latiùs diſ putat. 641. n. 4. f. 595. vbi id ipſum quod Molina re ſoluit, & aſ ſerit, teneri ſucceſ ſorem maioratus, quando ex cauſa adeò neceſ ſaria poſ ſeſ ſor alienauerit, aut obligauerit bona ipſius, etiam abſque facultate Regia; citat text. in c. 1. de ſolution. vbi ſtatuitur, debita à prædeceſ ſore in Eccleſiæ neceſ ſitatem, aut vtilitatem contracta, ſoluenda eſ ſe à ſucceſ ſore de bonis Eccleſiæ: & infert, idem ius obſeruandum, quando pro neceſ ſitate maioratus, alienatio, aut obligatio fiat; quia ſcilicet, niſi res maioratus reparentur, & circa eas adeò neceſ ſariò expendatur, deteriores multò redderentur, longeque maius detrimentum illis obueniret, & ſic negotium maioratus geritur vtiliter, & ſucceſ ſor obligatur: imò & in fortioribus terminis pater metipſe Molina inquit ſtatim, eodem num. 4. in hunc modum: Atque idem dicendum eſ ſe arbitror, quando licet cau ſ æ non eſ ſent neceſ ſariæ, eſ ſent tamen adeò vtiles, quod ex eis ſumptibus, ac debitis, longe plus valoris, & emolumenti accreuerit maioratui, quam ſint ſumptus illi, ac debita: tunc enim maioratus ipſe, & ſucceſ ſores in illo ratione illius tenerentur illi, & creditoribus illius, ad ea debita actione negotiorum geſtorum; imo verò ſimilia debita cap. 1. de ſolut. Cenſentur contracta pro neceſ ſitate Eccleſiæ, & maioratus, hoc eſi, pro longè maiori vtilitate, quàm ſi facta non eſ ſent: quod enim vtile eo modo est, neceſ ſarium etiam dicitur, ſumpto neceſ ſario latè, vt comprehendit etiam vtile; neque refert, ſi quis dicat, maioratus bona neque hypothecari, neque alio modo alienari poſ ſe, ex præcepto inſtitutoris, ex maioratúſque ipſa natura, ac proinde, nec obligari poſ ſe pro eiuſmodi debitis, neque vendi partem eorum adea debita ſoluenda, nam id intelligendum eſt ex cau ſa voluntaria; neque enim credendum eſt, maioratus inſtitutorem, qui res maioratus idcirco alienari prohibuit, vt perpetuo in familia conſeruarentur, id etiam voluiſ ſe in euentu, quod ſi pars non alienaretur, aut ſi omnes non exponerentur periculo alienationis partis eorum, omnes hypothecæ pro debito aliquo ſubiiciendo, omnes, aut longè maior earum pars, omnino periret: id quippe hominis eſ ſet prorſus inſipientis, & qui contrarium præciperet, quam eo ſuo præcepto intenderet. Hactenus Pater Molina, & in fortioribus terminis, vt ſuprà dicebam. Quod ſi ita res ſe habet, quanto magis in caſu præ ſenti dicendum videtur, quod domus locari, & in emphyteuſim concedi potuerunt propter vrgentem, & neceſ ſariam adeò ipſarum refectionem, quò etiam vtiliores, & meliores efficerentur, maiorésque reditus, & prouentus ſingulis annis præ ſtarent. Præterea & quarto loco facit ipſe Molina de Hiſ [*] panor. primogen. l. 1. cap. 10. ex n. 18. vſque ad n. 24. vbi inquirit, vtrum maioratus bona remaneant obligara, ſiue tacitè hypothecata pro mutuo, ſi pecunia per creditores ſit mutata ad refectionem neceſ ſariam ipſorum bonorum; atque ita, l. 46. Tauri conſtitutio, hodie l. 6. titulo 7. libro 5. nouæ collect. Regiæ, procedat etiam in Præiudicium creditoris facientis expenſas, aut melioramenta neceſ ſaria in bonis maioratus: & quidem, quando debita ex ædificiis maioratui ſummè neceſ ſariis, & ſine quibus durare, nec conſeruari ipſe maioratus poſ ſet, proceſ ſerunt; inquit in primis videri, quod lex ip ſa locum non habeat, in creditore, qui pecuniam pro rebus maioratus reficiendis mutuauit, quoniam caſus hic, in ea l. deciſus non eſt, & diuerſa ratio militare videtur. Item quia iure Regio ex l. 26. titulo 15. Partita 5. expreſ ſ è deciſum eſt, mutuantem in refectionem domus, vel nauis acquirere in eis ius hypothecæ; quamuis iure communi conſiderato, quamplures aliter exiſtimauerint, provt ibidem notauit, deinde inquit, non obſtare, ſi dicatur, rem maioratus non poſ ſe obligari, nec hypothecari; nam illud procedit, ac verum eſt, quando id fit ex cauſa voluntaria, ſecus autem, ſi ex cauſa neceſ ſaria; res namque alienari prohibita, ex cauſa neceſ ſaria pignorari; atque etiam alienari poterit; ſicuti probat Molina ibi, num. 20. & ſubdit num. 21. quod cauſa hæc magis neceſ ſaria eſt, quam cæteræ aliæ neceſ ſariæ cauſ æ, quæ à Doctoribus referuntur, cum ex ea bona maioratus conſeruentur, quæaliàs omnino corruerent, prout Iuriſconſultus conſiderat in l. Huius, ff. qui potior. in pig. habean. ibi: Huius enim pecunia ſaluam fecit totius pignoris cauſam. Adducit etiam argumentum à veriſimili, de quo ſuprà ad initium huius cap. & concludit num. 23. probabile id ſibi videri, dummodo pecunia in refectionem rerum maioratus expreſsè mutuata, in idque con ſumpta fuerit, atque ædificium ipſum extet, reparatioque adeò neceſ ſaria eſ ſet, vt alioqui res ipſa corrueret, nec amplius quam id, quod præ ciſ æ neceſ ſarium erat, expenſum ſit: hæc namque omnia ſimul requiruntur, vt pro pecunia in refectionem domus, ſeu aliarum rerum mutuata, competat hypothecaria cum prælatione; & adhuc cum caſus contigerit, maturius penſandum, atque deliberandum eſ ſet (inquit ipſe Molina) tam propter d. l. 46. deciſionẽ , quam propter maioratuum clauſulas, vbi hæc vt plurimum excludi ſolent, & Molin. reſolutionem hanc ſequitur ad literam Pater Ludouic. Molin. in locis relatis ſupra num. 6. & diſput. 641. num. 5. f. 588. tom. 3. Didac. Burg. de Paz, ciuil. q. 7. ex num. 42. vſque ad num. 51. qui indiſtinctè id amplectitur reſpectu quorumcunque creditorum, nec probat reſtrictionem præfatam Molinæ, ex eo quod eadem ſit aliorum creditorum ratio, cum in eorum fraudem pecunia, quæ illis reddenda erat, atque ſoluenda, fuerit con ſumpta in reædificandis, & reparandis bonis maioratus, atque ideo ſucceſ ſor maioratus meritò teneatur, Ioann. Gutierr. practicar. lib. 2. q. 84. qui vt Ludouic. Molinæ reſtrictionem, & Didaci Burg. de Paz generalem in fauorem quorumcumque creditorum ſententiam componat; diſtinguit inter creditores anteriores; provt ibi num. 2. ex verſ. hæc tamen præcedens restrictio, vſque ad verſ. non ob ſtat quod filius. Verior tamen eſt Ludouic. Molinæ opinio, iuxta ipſius reſtrictionẽ accepta, provt dicetur inferius. Sic ſanè Molinam metipſum ſecurè amplectitur, nec penſandum, aut deliberandum relinquit; pro certo potius tradit, quod ſi pecunia per creditores ſit mutuata ad refectionem domus maioratus, ipſ æ res melioratæ cen ſentur tacitè hypothecatæ pro mutuo, Petr. Barboſa, 1. par. §. fin. l. diuortio, ff. ſoluto matrimon. ſub num. 123. fol. 1207. col. in principio. & id ipſum dixerat antea in initio dicti n. 123. fol. 1206. colum. 2. in medio, ibi: Non igitur procedet d. l. Tauri 46. ſi agatur de præiudicio aliarum perſonarum diuerſarum; & ideo ſi creditores qui mutuarunt ad conſtructionem castri, vel murorum, in ſubſidium mutuum repetent à ſucceſ ſore maioratus, & ita Molina, lib. primo de primogeniis, c. 10. numero 18. &c. Molinam denique ſequutus eſt Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſ ìs, artic. 50. numer. 34. folio 467. vbi inquit in hunc modum: Ad hæc notandum eſt, quod etiam illi, qui mutuarunt pecunias in has impenſas neceſ ſarias, ac etiam qui res neceſ ſarias crediderunt, actionem habent aduerſus ſucceſ ſorem pro creditis ſuis, ſic in beneficialibus notarunt Canoniſtæ in cap. primo, de ſolution. &c. Et in maioratibus, ac fideicommißis, Petr. Peralta, Anton. Padilla, & Ludouic. Molina, &c. Et ſuper ædificiis, ac re ipſa meliorata, huiuſmodi creditores priuilegiarias actiones habent, ad text. in l. interdum, ff. qui pot. in pign. habean. &c. Declarando, vt pulchrè per Alexand. conſilio vltimo, columna 1. libro 7. vt ſcilicet conſtet, rem in eam cauſam, vel etiam pecuniam expoſitam fuiſ ſe, & pro modo, non ſupra modum neceßitatis, vti etiam deducit Neguſant. dicto loco, nam tunc vtilis impenſa eſ ſet, non neceſ ſaria. Hactenus Peregrinus; qui (vt vides) Ludouic. Molinæ reſolutioni conuenit omnino, & ſi ob neceſ ſariam rei refectionem, ita in creditore mutuante ſtatuitur; id ipſum neceſ ſariò videtur ſtatuendum in tertio quocumque, qui ob neceſ ſariam rei refectionem expendat; ſi ad neceſ ſitatem, & neceſ ſariam rerum maioratus conſeruationem principaliter attenditur. Quintò etiam facit, quod expenſ æ (quas nos[*] Meliorationes appellamus) factæ à tertio bonæ fidei poſ ſeſ ſore, vtiliter in aliqua re, poſ ſunt ab eo recuperari, & dominus rei eas ei præ ſtare te netur; vt probatur per text. in l. dominus horreorum, §. in conducto, ff. locati, & ibi communiter Doctores; & l. ſed addes, §. ſi dominus, verſic. ſi inquilinus, & in l. colonus, in principio, ff. eodem titulo, l. in fundo, ff. de rei vendicat. l. ſi habitator, eod. tit. & in §. certe illud. institut. de rer. diuiſione, cum concordantibus, de quibus per Socin. Iaſon. & Menoch relatos per Didac. Burg. de Paz, ciuil. q. 7. num. 33. qui in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, & in emptore, aut alio tertio, bona fide expendente in rebus maioratus, ita argumentatur, & eam partem fundat, & his addit l. 40. cum tribus ſeqq. tit. 28. Part. 3. & l. 40. tit. 14. Part. 5. & in l. 15. tit. 1. Part. 5. & in l. 24. tit. 8. Part. 5. refert Ioan. Gutierr. practicar. lib. 3. q. 69. num. 3. qui eo principaliter adducitur fundamento in fauorem emptoris, in rebus maioratus, bona fide expendentis, & adiicit, hoc ius commune non corrigi in rebus maioratus ex deciſione l. 46. Tauri, hodie l. 6. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Reg. quia (vt ipſe Author contendit) non loquitur ea lex in tertio, qui bona fide expendit in rebus maioratus, ſed in ipſo maioratus poſ ſeſ ſore expendente, & ſic remanet in ſuo robore ius commune: ita quoque argumẽtatur Ioann. Matienzus in dicta l. 6. tit. 7. gloſ ſa 3. n. 3. & id ipſum in bonæ fidei poſ ſeſ ſore expendente ſtatuunt Hyppolyt. Riminaldus, in conſilio 411. num. 8. & 13. lib. 4. Surdus, deciſ. 300. Ioannes Garcia, de expenſis, cap. primo, num. 24. Ioſeph Ludouicus, deciſione 26. ex num. 6. Peregrinus artic. 50. de fideicommiſ ſis, num. 29. & 38. & ſequent. & in vſufructuario expendente, latè ego probaui in commentariis de vſufructu, cap. 56. & 57. & maximè numero primo, & 17. in emphyteuta quoque ſtatuitur ita[*] communiter; ipſe namque melioramenta petere poteſt emphyteuſi finita citra culpam ſuam, nec ob lineam finitam, ſicque de conſuetudine obſeruatur, & eſt tutior, & æquior opinio; & debentur etiam hæredibus facientis; provt latiùs comprobauit Hippolyt. Riminald. dicto conſil. 411. numero primo & ſeq. & cum infinitis Aluarus Valaſcus, de ture emphyt. quæ ſtione 25. numero 6. & vide num. 7. & ſeq. vbi adducit ampliationes nonnullas, Ioannes Garcia, de expenſis, & meliorat. cap. 15. per totum, cap. 6. & vide num. 22. & 23. vbi explicat, quales meliorationes, & expenſas amittat emphyteuta ex cauſa commiſ ſi, qualè ſque adhuc conſeruet, & de ratione diſtinguendi emphytheutam à conductore, aut colono, idem etiam in emphyteuta (in quo caſus litis præ ſentis) notarunt Arias Pinellus, ſecunda parte, l. ſecunda, C. de reſcindenda venditione. cap. 3. num. 7. Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ 23. per totam, Petr. Antonius, de Petra, de fideicommiffìs, quaeſtione 15. num. 261. & ſeq. Vincentius Carrocius, de locato & conducto, titulo de impenſis, in princip. ex num. 3. cum ſeq. fol. 211. Peregrin. de fideicommiſ ſ. artic. 50. part. de impenſis numero 40. folio 469. vbi inquit, in vaſ ſallis feudatariis eſ ſe caſum in cap. 1. §. ſi vaſ ſallus, in tit. hic finitur lex, vbi Bald. Iſernia, Aluar. Afflict. & Feud. iſtud omnes notant, & idem in emphyteuta, vt finito feudo, vel emphyteuſi, per finitam generationem, vel ex pacto, ita quod non per culpam vaſ ſalli, & emphyteutæ, melioramenta tranſeant in ipſum emphyteutam, & vaſ ſallum, feu in eius ſucceſ ſorem, non in dominum; ſecus cum ob culpam ipſius vaſ ſalli, & emphyteutæ; provt notarunt quamplurimi ibi commemorati dict. n. 40. & vide num. 41. vbi idem ſtatuit in colonis, & inquilinis, etiam quod ob illorum culpam locatio ſit finita; quia meliorationes, & expenſas repetunt, dummodo tempus locationis ipſ æ excedant; vt latiùs ibi Et n. 42. idipſum in vſufructuario obſeruat, & explicat, quales ipſe in rem factas expenſas detrahat, & agit de aliis expẽdentibus . Et n. 43. quod Prælatus impẽdens de ſuo patrimonio in rẽ Eccleſiæ, poteſt impẽ ſas deducere; & ſi rem habet, eam retinere, & generaliter in quocũque , qui bona fide ſumptus, & meliorationes in re fecit, tanquã ſua; idẽ obſeruat Ioannes Baptiſta Coſta, in tractatu de ratione ratæ, quæ ſtione 136. num. 16. Gilchenius, in commentariis de impenſis, ſecunda parte, cap. 5. num. 6. Burgos de Paz, in conſilio 3. ex num. 94. cum ſequentibus, & non modo recuperare poteſt melioramenta emphyteu[*] ta metipſe, finita emphyteuſi, ſed etiam quouſque ſibi ſit de pretio melioramentorum ſatisfactum, in caſu quo ſibi debentur, poteſt vti retentione ipſius rei emphyteuticæ, ſicuti & quilibet alius bonæ fidei poſ ſeſ ſor, cui per retentionem meliorationum conſulitur, l. Paulus, ff. de doli exceptione, l. qua ratione, § primo, ff. de acquiren, rerum dominio, l. 41. titulo 28. Pærtita 3. & ſic competit exceptio retentionis, quæ poteſt obiici in executione ſententiæ, licet in ea reſeruata non fuerit; quia cui datur repetitio, multo magis retentio: & ita vtrumque firmauit, & comprobauit Hippolyt. Riminald. dict. conſi. 411. num. 6. & 7. Didac. Burg. de Paz dicta quæ ſt. 7. num. 37. Franciſcus Viuius, deciſ ìone 317. lib. 2. Aluarus Valaſcus, de iure emphyteut. dicta quæ ſtione 25. numero 22. vbi inquit, quod licet quis condemnatus ſit per ſententiam, quæ tranſiuit in rem iudicatam. vt emphyteuſim dimittat, poterit nihilominus melioramentorum exceptione oppoſita, executionem impedire. Vnde licet non fuerit oppoſitum à parte, nec in ipſa ſententia ius retentionis fuerit reſeruatum, adhuc poterit talis exceptio obiici in executione ſententiæ, ſicuti ſi expreſsè fuiſ ſet reſeruatum; prout ipſe Valaſcus, latius ibi comprobat, Petrus Surdus, in conſilio 333. num. 32. l. 3. Ioannes Garcia de expensis, & melioration. c. 7. ex n. 1. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, dicto articulo 50. par. 3. de impenſis, n. 55. & 56. vbi ſcribit, compertum eſ ſe pro impenſis deducibilibus concedendam eſ ſe retentionem rei, nam ad hoc iura ſunt aperta, prout ibi refert quamplurima; & operari, vt per exceptionem doli actor repellatur, niſi ſoluat impenſas, & meliorationes, Petr. Anton. de Petra, de fideicommiſsis, quæ ſtione 15. num. 308. Cardinalis Dominicus Tuſchus, practicarum concluſion, iuris, tom. 5. litera M. concluſione 182. ex fol. 666. vbi latè Vincentius Carrocius, de locato & conducto, titulo de impenſis, in principio, ex n. 6. cum infinitis ſequentibus, fol. 212. vbi longa ſerie agit de exceptione retentionis, & quod opponi poſ ſit in executione ſententiæ. Et vide num. 18. & ſequent. vbi inquirit, vtrum emphyteuta cogatur rem dimittere, cautione præ ſtita de ſoluendis melioramentis. De quo[*] etiam agit Aluarus Valaſcus, dicta quæ ſtione 25. n. 23. & vltra eum Georgius de Cabedo, deciſione 201. per totam, Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 4. num. 3. vbi vide omnino, vide etiam Menochium, remedio 15. Recuperandæ, num. 569. Ioan. Garciam, de expenſis, cap. 6. num. 19. in fine, Magonium deciſione Florentina 89. Viuium, deciſione 317. Flaminium Cartharium deciſione 15. Stephan. Gratian. deciſ. 225. & in addit. ex num. 3. Peregrin. de fideicommiſ. artic. 50. 3. par. ex num. 81. Barboſ. in §. fin. l. diuortio, 2. par. ex num. 29. atque ex n. 33. Caualcan. deciſ. 44. num. 60. Immò & per[*] viam actionis repetere poteſt bonæ fidei poſ ſeſ ſor quicumque, & etiam emphyteuta expenſas, & melioramenta, ſi rem reſtituit, iuxta ſententiam Martini, quam ſequuti fuere poſt alios multos Menochius, Balduinus, & alij, quos citat Petrus Barbo ſa, in l. diuortio, §. fin. 2. par. in princip. ff. ſoluto matrimonio, aut ſaltem ex æquitate l. ſi me & Titium, ff. ſi certum petatur, iuxta opinionem Caſtrenſis, in dict. l. ſi in area, in fine, quam ſequutus eſt Valaſcus, dict. quæ ſtione 25. num. 25. vbi libentius eam ſententiam admittit, ſi expenſa fuerit neceſ ſaria, putà in reficiendo; quia tunc non inciuiliter dicetur dari actionem, etiam poſt rem reſtitutam, 1. domum, C. de rei vendicatione, ſequitur etiam Peregrin d. 3. par. articulo 50. num. 56. Cùm ergo ita res ſe habeat, & verſemur in caſu præ ſenti in bonæ fidei poſ ſeſ ſore, qui ex titulo locationis ad longum tempus, aut in emphyteuſim conceſ ſionis, expendit ita vtiliter, & neceſ ſariò in rebus maioratus; videtur neceſ ſariò dicendum, competere ei ius deducendi dicta melioramenta, & ſic poſ ſe exceptione retentionis ſe tueri (in quo principaliter inſiſtebat huiuſce litis reus, qui à ſucceſ ſore vinculi, & patronatus moleſtabatur, & expellebatur, vt dixi ſuprà in initio huiuſce cap) poſ ſe etiam eas repetere, ſiue recuperare, ſi res ſemel tradidit, iuxta Prædictam opinionem Martini. Rurſus & sextò facit, quod hæres per fideicommiſ ſum grauatus, impendens in rebus legatis, aut per fideicommiſ ſum relictis, detrahit expenſas vtiliter, aut neceſ ſariò factas, quia non videtur animo donandi illas feciſ ſe, nec res melioraſ ſe, ſed vt ſuum & fideicommiſ ſarij negotium gerat, l. domos hæreditarias, cum l. ſeq. ff. delegat. 1. text. notabilis, in l. vbi pure, §. 1. verſic. Qui in diſtrahendis, ff. ad Senat. conſ. Trebellian. Qui in diſtrahendis (inquit Paulus) conſeruandiſque rebus hæreditariis, ſumptus factus eſt, imputari hæredi debet. vbi Accurſius variè, anxiéq; interpretatur verbum illud (imputari hæredi;) verè tamen ſignificat, debere imputari hæredi in reſtitutione facienda ſumptus, & expenſas, vt ſcilicet tanto minus reſtituat, quanto magis expenſum ſit, ita vt ſumptus illi, & expenſ æ imputentur hæredi, id eſt in vtilitatem hæredis, vt mimis reſtituat, refuſis ſumptibus, & expenſis factis in rebus reſtituendis; textus etiam in l. mulier, §. ſed enim, verſ. Sed & ipſe, ff. eod. titul. ad Trebellian. & id ipſum confirmatur ex textu, in l. duobus, §. emptor autem, ad finem, C. communia de legatis, vbi probatur ſecundum Gloſ ſam ibi, verbo, meliorationes, in fin. & Baldum etiam in ſummario, quod qui bona fide emit rem ſubiectam reſtitutioni, non tantum recuperauit pretium à venditore, ſed etiam recuperauit à vero poſ ſeſ ſore (ſucceſ ſore ſcilicet eiuſdem[*] rei) meliorationes per eum factas in tali re, ad eius euidentem vtilitatem; ex quibus iuribus receptiſ ſima eſt omnium Scribentium ſententia, expenſas, & meliorationes in bonis fideicommiſ ſi factas, deduci debere; ſicuti ex multis aliis profitentur Didacus Burgos de Paz, Antonius de Fano, Couarru. Pinellus, Molina, Mieres, & Menoch. cum quibus Ioann. Gutier. practicar. l. 3. q. 96. n. 4. & vltra relatos ab eo Ioan. Garcia, de expenſis, & meliorat. c. 16. n. 3. & ſeq. & n. 13. Peregrin. d. art. 50. de impenſis, p. 2. n. 39. & p. 3. n. 62. Barboſa, in diuortio, §. fin. 1. p. n. 114. in fin. & n. 113. & in terminis noſtris (vinculi inquam, aut maioratus) eadem ſententia probatur in l. qui exceptionem, §. 1. ff. de condict. indebiti, vbi res fideicommiſ ſo ſubiecta conceditur. vt poſ ſit pro expenſis retineri, quem text dicunt ad hoc mirabilem, Didac. de Paz, d. q. 7. num. 36. Peregrin. in locis nunc relatis, Aluarus Valaſc. de iure emphyt. d. quæ ſt. 25. numero 25. ad fin. in illis verbis: Circa expenſas autem in rebus maioratus, dixerim poſ ſe repeti post rem reſtitutam, per text. in d. l. qui exceptionem, §. 1. vbi res fideicommiſ ſo ſubiecta condicitur, vt poſ ſit pro expenſis retineri, & eſt mihi ille text notabilis, dum iubet, rem retrotradi, vt pro expenſis retineatur, quæ retrotraditio ad repetitionem, noua mihi res eſt. Cum ergo in fideicommiſ ſis ita ſtatutum fuerit, & recuperatio expenſarum habeat locum, ſecundum iuris fundatam rationem in bonis re ſtituendis per fideicommiſ ſum; ita quoque dicendum neceſ ſariò videtur in bonis vinculi, aut maioratus, ex maxima ſimilitudine inter fideicommiſ ſa, & maioratus, aut hæredem rogatum reſtituere fideicommiſ ſario, & poſ ſeſ ſorem maioratus, & ſucceſ ſorem; cum poſ ſeſ ſor etiam poſt mortem reſtituere rogatus videatur; & maioratus Hiſpaniæ inſtar fideicommiſ ſorum, vſque adeo ſint, vt ex fideicommiſ ſis ipſis deducenda ſit regula, qua primogenia dirigantur; vt per Molinam, de Hi ſpan. primogen. lib. 1. cap. 1. num. 7. Palac Rubios, in repetit. cap. per veſtras, §. 44. num. 3. & 4. & 5. Couarruu. variar. lib. 1. cap, decimo quinto, num. 14. Ioannem Garciam, dicto cap. 16. de expenſis, num. 3. in fine, Patrem Molinam, tom. 3. de iuſtitia & iure di ſputat. 577. Septimò etiam facit, & non mediocriter vrget, quod l. 46. Tauri, hodie l. 6. titulo 7. libro 5. nouæ collect. Regiæ, non conſtituit generaliter expen ſas factas in rebus maioratus non poſ ſe repeti, ſed ſe videtur ad tres caſus reſtringere, ſcilicet ad impenſas factas in caſtris ædificandis: item in muris ciuitatum, vel oppidorum pertinentium ad maioratum: item quando ædificat in domibus maioratus. Ergo extra illos tres caſus impenſ æ factæ in maioratu, exoluendæ ſunt vxori, vel hæredibus meliorantis, iuxta regulam l. domos 61. ff. de legatis primo, cap. primo, §. ſi vaſ ſallus, hic finitur lex, & pro conſtanti tenet Gregorius Lopez, in l. 41. tit. 28. Part. 3. verbo, quelo deſcuente, ad fin. & Padilla, in l. vnum ex familia, . ſi de falcidia, num. 9. de legatis ſecundo: & in ſpecie, quod dictæ l. 46. Tauri deciſio ſit reſtringenda ad illos tres caſus in ea expreſ ſos, & quod in aliis ſit obſeruanda diſpoſitio iuris communis, tenent Celſus, Gomez Arias, Antonius Gomezius, Didacus Burg. de Paz, Aluarus Valaſcus, Pelaez à Mieres, & Ioannes Matienzus, quos retulit pro hac parte Velazques Auendañus, in eadem l. 46. Tauri, gloſ. 6. num. 3. & id ipſum tenuerunt Ioãnes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quæ ſt. 82. num. 3. Pet. Barboſa, in l. diuortio, §. fin. 1. p. ff. ſoluto matrimonio, num. 117. verſ. Et ideo ad veram explicationem, fol. 1203. dicens, quod cum ea lex ad illos tres caſus ſe reſtringat, alios videtur excludere; & cùm ſit odioſa, debet reſtringi: Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, di ſputatione 644. verſic. Quintum dubium, fol. 609. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 4. num. 42. in fine, & 43. videndus ex num. 37. Blaſius Florez, Diaz de Mena, in addition. ad deciſionem Gamæ 311. in verſic. Quinto dicto, folio 34. ibi: In no ſtro tamen Regno ſeruanda eſt dict. l. 46. quæ ex æquitate non obtinet vltra caſus ibi expreſ ſos. Pater Fernandus Rebellus, de iuſtitia & iure, parte 2. de obligation, iustitiæ. lib. 7. de expenſis, quæ ſtione 9. ſectione 3. num. 22. & 23. folio mihi 566. & rationem ſpe[*] cialitatis in tribus prædictis caſibus conatur reddere Pelaez à Mieres, prima parte, quæ ſtione 10. à numero 18. & eleganter aſ ſignat Barboſa, vbi ſupra, ſub num. 118. verſic. Sed pro reſolutione, folio 1204. dicens, quod mens dictæ l. Tauri 46. fuit cencedere facultatem poſ ſeſ ſoribus maioratuum, vt poſ ſent illos augere, & ampliare, faciendo meliorationes prædictas ex bonis liberis. Et ideò ſi poſ ſeſ ſor maioratus fecit prædictas meliorationes, præ ſumitur illas eſ ſe factas animo donandi, & augendi maioratum, & non animo petendi: vnde & illæ ſubiiciuntur eiſdem vinculis, & oneribus, quibus reliqua bona maioratus tenebantur, vt ibi diſponitur: Et eſt ratio, quia maioratus regulariter venit ad deſcendentes poſ ſeſ ſoris, & ideo facilius præ ſumitur donandi animus, l ſi ſeruus, ff. de donation, inter virum. Item maioratus fit ad conſeruandam memoriam, & honorem inſtituentis, l. hoc iure, §. fin. ff. de donat. qui quidem inſtituens, beneficium contulit in iſtum poſ ſeſ ſorem, illum vocando ad ſui maioratus ſucceſ ſionem, l. cohæredi, §. cum filiæ, ff. de vulg. & pup. & ideo ex parte poſ ſeſ ſoris facile præ ſumitur remunerandi animus, iuxta regulam l. ſi vero non remunerandi, §. inde Papinianus, ff. mandati, Et ſic quod voluit augere, & ampliare maioratum, vt melius, & abundantius nomen & memoria inſtituentis conſeruaretur. Et hactenus Barboſa. Cum ergo ex ſententia relata prædictorum Authorum, lex prædicta Tauri 46. procedat duntaxat in illis tribus caſibus ibi expreſ ſis; extra ipſos caſus trahenda non erit, ſed potius expenſ æ factæ ſolui debebunt: idque multo magis, vbi non modò ver ſamur extra tres ipſos caſus, ſed etiam extra poſ ſeſ ſorem maioratus expendentem, & in alio tertio, qui titulo, & bona fide rem poſ ſidebat, & expendit; nam ſi in ipſo maioratus poſ ſeſ ſore ita reſtringitur, quanto magis in emptore, aut alio tertio re ſtringi debebit. Octauò quoque facit, in caſu præ ſenti expen ſas, & meliorationes omnes non factas in domibus principalibus habitationis poſ ſeſ ſoris maioratus, ſed in aliis inferioribus, & locari ſolitis; ſiue non eſ ſe domum aliquam principalem, quæ ad habitationem ſucceſ ſoris vinculi, & patronatus pertineat, ſiue deſtinata ſit, ſed ædes omnes inferiores eſ ſe, & vſui locationis præpoſitas, quo onera ab inſtitutore impoſita, adimpleantur, ſicque non habere locum deciſionem, dictæ l. 46. Tauri, quæ dum loquitur de expenſis in domibus. maioratus factis,[*] reſtringi debet ad domos tantum principales, nec verificari poteſt in aliis. Sic ſane, quod lex illa intelligenda ſit de ædificato, vel reparato in domo principaliori maioratus, in qua ſedes ipſius conſi ſtit; tenet Mieres, de maioratu, 4. p. q. 33. n. 6. & 1. p. q. 10. n. 20. Ioann. Matienzus, in l. 6. tit. 7. gloſ ſa 1. num. 2. & gloſ ſa 3. num. 15. & magis probat Didac. Burgos de Paz, quæ ſtion. ciuil. 7. num. 18. Barboſa in dicta l. diuertio, §. finali, prima parte, num. 120. fol. 1205. qui inquit, pro his Authoribus facere leg. in lege cen ſoria 201. ff. de verbor. ſignificat. dum probat, quod appellatione domus venit ea, in qua quiſque ſedes, & tabulas habuiſ ſet, ſuarúmque rerum conſtitutionem feciſ ſet, & ibi notat. Rebuf. ergo prædicta lex ſimpliciter loquens de domibus maioratus debet intelligi de prædictis domibus principalioribus maioratus, in quibus præfata requiſita verificantur. Facit etiam, quia huiuſmodi domus maximè pertinent ad honorem, & ornatum maioratus; & ideo homines ſemper prohibent, ne exeant à ſua familia; & propterea lex dicta Tauri conſtituit, pro his ædificiis factis in principalibus domibus maioratus, nihil repeti poſ ſe per vxorem, vel filios: idem etiam tenuit Pater Ludou. Mol. tom. 3. de iuſt. & iur. diſputat. 644. verſi. Sextum dubium eſt, folio 610. qui in verſ. Equidem cenſeo, fol. 611. in princip. in hunc modum ſcribit: Equidem cenſeo, intelligendam eam legem eſ ſe de quibuſcumque domibus dicatis ad habitationem maioratus, ſiue in curia, ſiue in loco, in quo præcipuè reſidet, ſiue in oppido, aut oppidis ſui maioratus, ſiue in ſaltu, aut in loco alio recreationis: non verò de domibus vinculo maioratus alligatis, quæ dicatæ non ſunt ipſius habi tationi, lex enim quæ dura & exorbitans eſt, ſtrictè ſane eſt intelligenda, neque alias domus planè ſonat, quam dicatas maioratus habitationi, quæ ſimpliciter dicuntur, las caſas del mayorazgo. Et id ipſum antea tenuerat Pater ipſe Molina, tomo 2. diſputatione 466. ad finem. Vbi etiam accipit prædictam legem in domo præcipua maioratus, & secludit reliqua ædificia maioratui alligata, in quibus coloni, vel præfecti molendinorum, & alij ſimiles habitare conſueuerunt. Sequitur Pater Fernand. Rebellus de iuſtitia & iure par. 2. de obligat. Iustitiæ, lib. 7. de expenſis, quæ ſt. 9. ſectione 3. ſub num. 24. verſ. contrauertunt Doctores, fol. 567. in initio. Si ergo, cum poſ ſeſ ſor ipſe maioratus expendit, limitatur, atque reſtringitur deciſio d. l. 46. ad modum prædictum, atque accipitur duntaxat in meliorationibus, quæ in domo principaliori factæ ſunt, & non in aliis; quanto magis id ipſum dici debebit in caſu præ ſenti, in quo non poſ ſeſ ſor ipſe maioratus, ſed alius tertius, emphyteuta ſcilicet, vel conductor ad longum tempus, bona fide expendit, & non principaliorem domum vinculi, & patronatus, ſiue non domum aliquam principalem, quæ habitationi poſ ſeſ ſoris ipſius deſtinata eſ ſet, vel ad honorem, & ornatum maioratus maximè pertineret; ſed domos inferiores, & locari ſolitas meliorauit; quo caſu (vt dixi) nec in poſ ſeſ ſore ipſo maioratus Interpretes prædicti legem illam accipiunt. Et in terminis, ſic limitauit Barboſa, in loco relato ſuprà, ſub num. 120. folio 1205. in initio, ibi: Si vero domus magis pertineant ad vtilitatem maioratus, vt quia prædicta ædificia locari ſolent, & ex iliis lucrum mercedis percipitur, tunc dicendum eſt, procedere primam opinionem, quod ſcilicet non procedat in eis dictæ l. Tauri deciſio, ne aliàs contingat, ſucceſ ſorem in maioratu locupletari, & lucrum habere cum iactura aliena, &c. Hactenus Barboſa, cuius reſolutio mirè videtur conuenire ca ſui præ ſenti, & aliorum patronatuum inſtitutioni conducere, in quibus equidem, etſi vincula, & prohibitiones alienationis adiiciantur; aliæque clauſulæ apponantur, prout in Hiſpanorum primogeniis, quibus conuenire, inferius dicemus; verè tamen, aut domus præcipua, quæ ad honorem, & ornatum vinculi, & patronatus pertineat, non relinquitur; ſiue domus habitationis poſ ſeſ ſoris non aſ ſignatur; aut quando domus principalis relicta ſit, aliæ inferiores (& quamplures quandoque) relinqui ſolent, quæ, vt cætera bona locentur, prout locari ſolitæ ſunt, & ex redditibus, prouentibúſque earum, illa omnia adimpleantur, quæ inſtitutor expreſ ſerit; idque peragatur, ex quo maiora commoda, & prouentus maiores reſultent. Sic itaque dicendum videtur, vt ſi ex contractu locationis, domibus ipſis conductis, aut in emphyteuſim conceſ ſis, meliorationes bona fide factæ fuerint; ſucceſsor teneatur eas perſoluere, ne aliàs contingat, quod ipſe locupletetur, & lucrum, habeat cum iactura alieni. Præterea & nonò facit, in caſu ipſo propoſito expenſas, & meliorationes ab emphyteuta, ſiue ab eo, qui ad vitas accepit domos Præfatas, magnas fuiſ ſe, & in quantitate conſiderabili, atque ex cis reſultaſ ſe notabilem & perpetuam vtilitatem ſucceſ ſoribus maioratus; ſicque non obtinere deciſionem dictæ l. 46. Tauri, ſed potius ſucceſ ſorem maioratus teneri ſatisfacere eidem emphyteutæ, qui bona fide expendit, & meliorauit, expenſam magnam faciendo; ſic ſane, quod deci ſio illius l. Tauri non procedat, quando expenſa eſt[*] magna, & exceſ ſiua, ex eàque reſultat notabilis vtilitas perpetua ſucceſ ſoribus maioratus, ſed quod tunc ſucceſ ſor teneatur ſatisfacere vxori vltimi poſ ſeſ ſoris, eiúſque hæredibus, tenuerunt Palacius Rubios, in eadem l. 46. Tauri num. 1. in fine, verſ, ſiquidem maritus, Didac. del Caſtillo, gloſ ſ. 1. col. 2. verſ. & ex hoc dicimus, qui reſtringunt eam legem ad caſum, in quo expenſa facta in rebus maioratus, fuerit parua: nam cùm poſ ſeſ ſor maioratus fructus percipiat, huiuſmodi parua impenſa ei incumbit, l. hactenus, ff. de vſufructu, l. omino, ff. de im penſ. in reb. dotal. fact. vnde illa repeti non poteſt, d. l. omnino, atque ita ea lex non diſcrepat à iure communi. Et iſtam ſententiam refert, & ſequitur, & nonnullis comprobat Didacus Burg. de Paz, ciuli dicta quæ ſt 7. ex num. 27. vſque ad numerum 32. refert etiam Ioan. Gutierrez practic. lib. 2. q. 83. n.3 Barbo ſa, & Rebellus, qui ad ſolutionem huiuſce argumenti commemorantur infrà, num. 90. & contrarium defendunt, & Palat. Rub. & Caſtelli opinionem ſequuntur etiam Pinellus, in l. 1. C. de bonis maternis, 2. p. num. 71. verſ. in qua difficultate, Pater Ludou. Mol. tom. 3. de inſtitia & iure, diſput. 644. verſ. ex dictis quoque diſ ſoluetur, fol. 608. Pelaez à Mieres, prima parte, quæ ſt. 10. num. 24. & aperte probauit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro ſecundo, cap. 4. num. 43. Blaſius Flores Diaz de Mena, in additione ad deciſionem Gamæ. 311. in verſic. Quinto dicto, folio; 4. parte ſecunda, vbi inquit, quod dictá l. Tauri non obtinet, quando melioramenta cedunt in magnum ſucceſ ſoris, & maioratus augmentum, & vtilitatem; nam tunc eas ſoluit ſucceſ ſor, & ſi non poteſt, cenſum imponit. Et id ipſum admittit Azeuedus in conſ. 38. ſaltem quando animo fraudulento, & cauſa præiudicandi vxori, maritus faceret magnas impenſas in rebus maioratus. Decimo denique & vltimo loco facit ſententia, & opinio eorum, qui in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, aſ ſeuerarunt ſpecifice, quod deciſio dictæ l. 46. Tauri, procedit, ac intelligi debet duntaxat, quando maioratus poſ ſeſ ſor ædificauit, & expendit, melioramentáque fecit in rebus maioratus; tunc namque expenſ æ, & meliorationes non repetuntur; ſecus verò ſi alius tertius, qui bona fide, veluti emptionis, aut alio ſimili poſ ſi[*] debat; expendit, melioramentáque fecit eiuſinodi in re aliqua, aut in rebus maioratus; quia tunc tertius ipſe poterit recuperare expenſas, & melioramenta à ſequenti ſucceſsore, immò & ius retentionis ſibi competit, & datur pro illis, idque exemplo cuiuſlibet alterius bonæ fidei posseſsoris, in rebus liberis expendentis. Exemplo etiam eius, qui terti fideicommiſ ſo, aut reſtitutioni ſubiectam, meliorauit, qui non modo melioramenta, & expenſas recuperare, ſed etiam & rem ipſam fideicommiſ ſo, ſubiectam condicere poterit, vt pro expenſis eam retineat; ſicque & multo magis rem maioratus nondum traditam retinere poterit, donec ei à vero ſucceſ ſore expenſa ſoluatur. Et ad hæc in effectu reducuntur rationes, & fundamenta, quæ pro hac parte ponderauit Didac. Burg. de Paz, dicta quæ ſt. 7. ex num. 32. Vſque ad num. 39. qui num. 35. expreſ ſim affirmat, quod hic tertius faciens expenſas vtiles in re aliena bona fide, poteſt retinere res maioratus, in quibus expenſ æ factæ ſunt, donec ei à vero ſucceſ ſore ſoluantur Et num. 38. inquit, hanc limitationem veram eſ ſe ad l. 46. Tauri, ſat conſtare ex Palac. Rubi. in l. 27. Tauri, num. 66. & quod audiuit à domino genitore ſuo Burg. Sal. de Paz, ita fuiſse iudicatum, quod & ſimiliter ipſe vidit in Pinciana Curia. Genitor autem eius, in conſ. 3. num. 107. in hunc modum reliquit ſcriptum: Tum quia prædicta l. 46. Tauri loquitur in eo, qui ſcit rem eſ ſe maioricatus; at verò non loquitur in eo, qui aedificat, & cogitat rem ſuam eſ ſe, & non maioricatus. Etſi hæc ſolutio aduerſetur verbis generalibus prædictæ l. 46. Tauri. Ecce vbi id tenet quod filius eius notat, ſed ſtatim agnoſcit, conſiderationem eam aduerſari verbis generalibus dictæ l. Tauri, quæ etiam tertium, bona fide expendentem, comprehendere videntur. Superiorem tamen Didaci Burg. de Paz opinionem conſtanter tenuit Pelaez à Mieres, de maioratu, 4. part, quæ ſt. 32. per totam. Qui etiam loquitur abſolutè in omnibus expenſis, & melioramentis, & ſic vtilibus quoque, Pinellus in lib. 2. C. de reſcindenda, 2. par. cap. 3. numero 1. Couarru. variarum, lib. 1. cap. 17. numero 1. Ioannes Garcia Gallecus, in tractatu de coniugali quæstu, numero 9. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quæ ſt. 69. ex numero 1. Vſque ad numero 8. qui etiam loquitur indiſtinctè in omnibus expenſis, & melioramentis factis ab emptore bona fide in rebus maioratus, ſicque vtilibus etiam, nam de vtilibus agit ſpeciſicè. Et eadem adducit fundamenta, quæ ex Didac. Burg. de Paz, ſuprà recenſui, rationem etiam eiuſdem Authoris ponderauit, quod dicta l. 46. Tauri tantum loquitur, vbi poſ ſeſ ſot maioratus fecit expenſas, vt conſtat ibi: A las mugeres del que los hizo, ni a ſus hijos, ni a ſus herederos. Quia ſi secus ſit, ſi alius tertius eas fecerit (provt eſt caſus præ ſens) quo bonæ fidei poſ ſeſ for ex titulo locationis & conductionis ad longum tempus, vel in emphyteuſim conceſ ſionis, domos prædictas meliorauit; idque in hæc verba (vt diſtinctiùs appareat, etiam in vtilibus, non modò in neceſ ſariis expenſis Ioannem Guttierez, dicta quæ ſt. 69. loquutum.) In primis namque, generaliter proponit, & reſoluit quæ ſtionem numero 1 & 2. & numero 7. etiam retentionis ius concedit. Et numero 3. & 4. etiam in expenſis vtilibus fauet emptori bona fide in rebus maioratus expendenti. Et ſub dicto numero 7. in hæc verba (vt dixi) ſcripſit: Lex ſi quidem noſtra in ſua deciſione, non ſolum reſpicit principaliter perſonam ſucceſ ſoris in maioratu, nec idem prædicatur, ſed etiam ſimul perſonam expendentis, nempe quod ſit poſ ſeſ ſor eiuſdem maioratus, quia ſciens expendit, & non ignarus deciſionis nostræ legis, ſicque merito non poſ ſit expenſas prædictas recuperare, quaſi, his attentis, videatur expendendo donaſ ſe: at verò in tertio ignorante rem eſ ſe maioratus, bona fide in eam expendente in neceßitatem, vel utilitatem ipſius, hæc ratio ceſ ſat, ac proinde diuerſum ius ſtatui debet, quando bona fide expen ſ æ ab ignorante factæ ſunt. Verùm his omnibus minimè refragantibus,[*] Senatus Regius Hiſpalenſis rectiùs definiuit in caſu propoſito, bona maioratus ad longum tempus locari non potuiſ ſe, nec etiam in emphyteu ſim concedi, & ſucceſ ſori liberè dimittenda, ſicque poſ ſeſ ſorem expellendum (quoniam retentionis ius quod Prætendebat, à natura, & conditione maioratus multum abhorret) diſtinxit autem vtilium, & voluptariarum impenſarum, ſeu meliorationum cauſam ab his, quæ pro neceſ ſaria refectione dictarum ædium factæ fuerunt, ita vt aliàs domus omnino corruerent (ſeparari namque debet ab vtili, & voluptaria, etiam reſpectu tertij, bonæ fidei poſ ſeſ ſoris neceſ ſaria impenſa, ſiue melioratio) & quidem in vtilibus melioramentis, quæ rem meliorem, & vtiliorem, & maioris redditus effecerunt, & perpetuam etiam vtilitatem reſpiciebant, nullum ius contra ſucceſ ſorem vinculi, & patronatus competere ei, cui ad vitas dictæ domus conceſ ſ æ fue re, Senatus ſtatuit. Nec minus tractari poſ ſe de abraſione, ſiue ius abradendi minus competere, pro certo habuit. Et improbata, reiectáque Pelaez à Mieres, Didaci, Burg. de Paz, Ioann. Guttierrez, & ſequacium ſententia, de qua ſuprà, num. 20. amplexus eſt contrariam opinionem Velazq. Auendani, qui pro vtilibus, tametſi meliorem, & rem ampliorem efficerent, & perpetuam maioratus vtilitatem concernerent, nullum ius conceſ ſit ei, qui in bonis maioratus bona fide expendit; ſed contra hæredes duntaxat, & bona vltimi poſ ſeſ ſoris, qui vendidit, agi poſ ſe defendit, provt latiùs infrà, num. 56. & 91. & 93. Et Ioannes Garcia, referendus infrà, conuenire quoque videtur, cùm nec creditori, & ſic tertio, qui pro refectione rerum maioratus pecuniam mutuauit, aliquod ius concedere voluerit. Sed & Burg. Salon de Pace, dict. conſ. 3. n. 107. quamuis tentauerit dicere, Præ dictam legem Tauri 46. loqui in eo, qui ſcit rem eſ ſe maioricatus, non verò in eo qui ædificat, & cogitat rem ſuam eſ ſe; ſtatim agnoſcit, differentiam eam aduerſari verbis generalibus illius legis: & ſic expreſ ſim fatetur, legem metipſam ita comprehendere tertium bona fide expendentem, ſicut maioratus eiuſdem poſ ſeſ ſorem. Barboſa autem, Pater Ludouic. Molin. & Pater Fernand. Rebellus, de quibus infrà, quamuis longa ſerie explanauerint materiam d. l. 46. caſum tamen iſtum tertij poſ ſeſ ſoris, bona fide expendentis, intactum omnino relinquunt, & circa poſ ſeſ ſorem ipſum maioratus expendentem, aut creditorem, qui pro refectione mutuauit, duntaxat inſiſtunt. In voluptariis autem expenſis, ſeu melioramentis à fortiori id ipſum decreuit Senatus, nec minus ius abradendi admiſit. Pro neceſ ſariis autem (vtilia namque non modò, & voluptuaria, ſed etiam omnino neceſ ſaria melioramenta fecerat tertius bona fide poſ ſidens,) pro neceſ ſariis inquam, & quæ earumdem ædium adeo neceſ ſariam, & præciſam refectionem respiciebant, vt aliàs domus ipſ æ corruiſ ſent omnino: decreuit etiam vnanimiter Senatus, nec ius retentionis dari, aut competere dicto conductori ad longum, ſiue emphyteutæ, nec minus hypothecæ ius: Non ius retentionis, quia à natura, & conditione maioratus, inſtitutoriſque intentione, & voluntate multum abhorret, res maioratus, quæ alienari prohibentur, & extra eos, qui de familia ſunt, transferri quoquo modo, per extraneum retineri poſ ſe, etiam ſi neceſ ſariò, & bona fide ex titulo emptionis, aut alio expenderit, vel meliorauerit. Item & deciſ. l. 45. Tauri, non mediocriter repugnat; provt iuridicè, & rectè Auendañus defendit, de quo infrà. Et minus ius hypothecæ, quia bonæ fidei poſ ſeſ ſor meliorando, vel expendendo, neque habuit animum obligandi verum dominium. aut maioratus ſucceſ ſorem, nec aliquod contraxit negotium, ſiue cum eo contractum iniuit, ex quo hypothecæ ius prætendere poſ ſit. Et quia in fortioribus terminis, in creditore ſcilicet ad eum effectum mutuante, hypothecæ ius denegatur à quibuſdam, nec à Ludouico Molina conceſ ſum fuit abſque dubio: cum potius ipſe repugnare naturæ maioratus agnouerit, quantumcunque neceſ ſaria, & præciſa refectio fuerit, & penſandum, atque cogitandum: reliquerit. Cæterum eidem emphyteutæ, ſiue conductori pro expenſis, & melioramentis neceſ ſariis adeo, & præciſis, ius ſuum reseruauit, nonmodò contra hæredes vltimi poſ ſeſ ſoris, ſed etiam contra ſucceſ ſorem vinculi, & c patronatus, vt ab eo etiam poſ ſet eas recuperare. Atque ita in neceſ ſariis tantum, & adeo præciſis expen ſis ſequutus eſt Senatus opinionem Didaci Burgos de Paz, Pelaez à Mieres, Ioannis Gutierrez, & ſequacium, ſed tunc etiam ius retentionis denegauit (cum res maioratus, etiam pro expenſis neceſ ſariis ab extraneo retineri non valeant) iúſ que abradendi ſemper etiam denegandum putauit. In vtilibus vero ab eiſdem Authoribus diſ ſenſit (vt dixi) & multo minus retentionem dari poſ ſe decreuit, cum nec ius recuperandi competat (vt dictum eſt:) Et quamuis in neceſ ſariis quoque, reſpectu creditoris, qui pro neceſ ſaria refectione mutuauit, comitanter reluctauerit Ioannes Garcia, vt inferiùs animaduerto, nec vllo caſu pro expenſis, & meliorationibus ius aliquod ipſe conceſ ſerit contra ſucceſ ſorem maioratus, quantumcunque neceſ ſariæ & præciſ æ illæ ſint; nihilominus eius qualitatis, & neceſ ſarias adeò expenſas, ſoluendas emphyteutæ, aut conductori, vel emptori definiuit, itavt in ſubſidium ſucceſ ſor maioratus teneretur. Nam & Velazquez ipſe Auendañus, qui fortiter adeò tenuit contra Didaci de Paz, Pelaez à Mieres, & Ioannis Gutierrez ſententiam; in hoc caſu, quando expenſ æ, & meliorationes ſunt adeò neceſ ſariæ, vt aliàs domus corrueret, ſuam temperauit opinionem; & ſoluendas eas dixit, vt inferiùs etiam notatur. Ac denique in neceſ ſaria ipſa impenſa non annumerari eam, ad quam poſ ſeſ ſor maioratus erat adſtrictus, modicam ſcilicet, inſpecto rigore iuris, cum indicio idem ſtatuit Senatus; quia cùm modica impenſa ad maioratus poſ ſeſ ſorem pertineat, ſiue poſ ſeſ ſor ipſe, fiue tertius alius eam fecerit, à ſucceſ ſore maioratus recuperari non poteſt, ſed contra hæredes vltimi poſ ſeſ ſoris agendum erit: in ſubſidium tamen, ſi hæreditas ſoluendo non ſit, pro omni neceſ ſaria impenſa, ſiue qua aliàs bona maioratus corruerent omninò: agi poſ ſe indi ſtinctè contra ſucceſ ſorem maioratus, quamuis ad modicam poſ ſeſ ſor teneretur (vt dixi) æquè, & iuſtè definitum eſt, & ad ſuperiora in effectu tota hæc materia, & Senatus definitio reducitur. Quæ latius comprobantur, atque elucidantur numeris ſequentibus, & ſunt equidem memorabilia, & notatu digna, quia ingenti ſtudio, & diligentia ſie digeſta, diſtincta, & reſoluta, & ſummè tunc, & nunc à me elaborata, nec alibi, ita dilucidè explanata. Senatus autem ipſius definitiones, & reſolutiones ex ſequentibus comprobantur fundamentis, & rationibus. Ac primum equidem, quoniam certi, & indubitati iuris eſt, quod ſi maioratus in ſtitutus ſit per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij & Quinti bonorum inter libe[*] ros, aut Anniuerſarij, vel Capellaniæ, iuriſvè patronatus perpetui abſque facultate Regia: verus quidem minoratus eſt, ac leges omnes Regiæ, quæ de maioratibus loquuntur, habent locum in eis, ſicut ſi ex Regia facultate inſtitutus fuiſ ſet: ſicuti adnotarunt, & comprobarunt Rodericus Suarez, Didac. Couarr. Menchaca, Padilla, Peralta, Rubeus, Anton. Gomezius, Didac. Caſtellus, Ioannes Lupi, Ludouic. Molina, Gomez Arias, Gregorius Lopez, Tellus Ferdinand. Matienç. Azeuedus, Velazq. Auẽdañus , Ioannes Gutierrez, Hieronymus Ceuallos, Pater Ludouic. Molina, & Pelaez à Mieres; quos ego in vnum congeſ ſi, & ita reſolui, atque exornaui, & Petri Salazaris opinioni contrariæ; dilucidè ſatisfeci, vt vel vno tantum verbo nouam eius ſententiam conuincerem, qui in iure patronatus, anniuerſario, & Capellania contrarium intendit probare, ſed præpoſterè quidem, provt quotidianar. har. controuerſ. iuris, libro tertio cap. 19. numero 275. & 276. latiùs ob ſeruaui, Sic etiam, quod repræ ſentatio, de qua[*] in l. 40. Tauri, procedit, & habet locum in vinculis particularibus, in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, in anniuerſariis, & patronatibus, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & abſque Regia facultate inſtitutis; ibidem notaui numero 277. retuli Couarru. Menchacam, Peraltam, Anton. Gomezium, Padillam, Molinam, Mieres, Matiençum, Azeuedum, Velazquez Auendañum, Blaſium, Flores Diaz de Mena, Pater Ludouic. Molinam, & Anton. Pichardum, ſic tenentes. Ita quoque, quod lex 41. Tau[*] ri, procedit in vinculis particularibus in anniuer ſariis, & patronatibus, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & abſque Regia facultate inſtitutis; eodem cap. 19. numero 278. ex aliis Authoribus ſcripſi, & reſolutum reliqui: & numero 280. tradidi etiam; quod l. 45. Tauri re[*] medium habet locum in vinculis etiam particularibus, abſque Regia facultate, auctoritate legum huius Regni factis, & in anniuerſariis, atque patronatibus, iure maioratus relictis, & retuli Didac. del Caſtillo, Lupum, Tellum, Gomez Arias, Gregor. Lopez, Couarru. Menchacam, Padillam, Auendañum, Molinam, Mieres, Matien[*] çum, Azeuedum, Ioannem Gutierrez, Velazquez Auendatium, & Patrem Ludouic. Molinam, qui ita tenuerunt ſpecificè. Addidi quoque numero 281. eiuſdem cap. 19. quod lex 46. Tauri procedit etiam in vinculis particularibus, abſque Regia facultate factis, in anniuerſariis defunctorum, & patronatibus, atque Capellaniis perpetuis, quando iure maioratus, & perpetuò relinquuntur. Et recenſui Rodericum Suarez, Padillam, Couarru. Molinam, Mieres, Ioannem Garciam, Didac. Burg. de Paz, Matiencum, Ioannem Gutierrez, & Auendañum, ſic tenentes. Remanet itaque ſtatutum in maioratibus Hiſpaniæ, habere quoque locum in anniuerſariis defunctorum, & in patronatibus perpetuis, quæ vt perpetuò durent, ſicut[*] maioratus relinquuntur; & in eis habere locum deciſionem dict. l. 45. & 46. Tauri, (in quibus terminis verſamur) ſed in maioratibus Hiſpaniæ, alienationis expreſ ſa prohibitio, etiam nulla alia cauſa adiecta, alienationem, dominiique tranſlationem impedit, & omnes effectus expreſ sè prohibitionis obtinet, idque ex cauſa ſubintel[*] lecta conſeruationis familiæ, quæ ex verbo maioratus reſultat, quamuis nulla alia cauſa exprimatur, & ſiue in contractu, ſiue in teſtamento appoſita fuerit; quamuis regulariter alienationis prohibitio facta in contractu, non ſoleat dominij tranſlationem impedire: provt vtrumque rectè tradidit, & latius comprobauit Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogen. libro 1. cap. 6. numero 30. & ſeqq. & num. 36. & cap. 12. ex numero 30. vſque ad 36. vbi vide, & lib. 4. cap. 1. numero 4. & 5. & 6. Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, numero 13. & pluribus ſeqq. latè Auendañus in commentariis de cenſibus, cap. 62. ex numero 5. Quod ſi alienationis prohibitio expreſ ſa non fuerit, ſed ex verbo maiora[*] tus deducatur, (nam eo ipſo, quod quis maioratum inſtituit, bonorum alienationem prohibere videtur) tunc proculdubio non expreſ ſa, ſed tacita ſolum dicenda erit alienationis prohibitio: verè namque non adeſt expreſ ſa bonorum alienationis prohibitio, ſiue non expreſsè bona alienari prohibita ſunt, tametſi ex natura maioratus ea ſnbintelligatur. Ac proinde is, qui in eis bo[*] nis ſucceſ ſerit, poterit illa alienare pro eo tem pore, quo ipſorum dominium penes illum eſ ſe debet, nec alienatio poterit eo viuente reuocari. Quod non procedit ex eo, quod bona hæc alienari prohibita ſint, ſed ex eo, quod dominium maioratum poſ ſidentis, ad vitam reſtrictum ſit, nec ipſe poſ ſit vltra id tempus alienare; vt igitur alienatio omni tempore prohibeatur, & nulla ſit, neceſ ſarium eſt, prohibitionem alienationis expreſ ſam adiicere. Sic ſanè, atque eleganter, & magiſtraliter concludit ipſe Molina, lib. 4. de Hiſpan. primogen. cap. 1. num. 3. pertotum. Et latius antea tradiderat, lib. 1. cap. 16. num. 32. & 33. vbi inquit, quod ſi in maioratu expreſ ſa alienationis prohibitio appoſita ſit, provt communiter in omnibus[*] maioratibus apponi ſolet, ſtatim facta bonorum alienatione, etiam viuente maioratus poſ ſeſ ſore, poteſt: admitti ſequens in gradu, qui alienationi non conſenſit, ad reuocanda bona alienata, eáque ſibi vendicanda: provt latiùs ibi. Et licet contrarium videretur dicendum ex deciſione text, in l. finali, §. ſed quia noſtra Maieſtas, & § ſin autem, C. communia de legat. Communis tamen, ac vera reſolutio eſt, quod aut bona ſunt fideicommiſ ſo, aut reſtitutioni ſubiecta & ſic tacitè alienari prohibita abſque alienationis prohibitione expreſ ſa, & tunc ſi alienentur, non poteſt alienatio reuocari, niſi adueniente die fideicommiſ ſi. Sicque eſt intelligendus tex. in dict. §. ſed quia no ſtra Maiestas, & in §. ſin autem. Aut vltra fideicommiſ ſum bona ſunt alienari prohibita expreſsè, & tunc ſi alienentur, poſ ſunt ſtatim vendicari à ſequenti in gradu, non expectato die fideicommiſ ſi; ſicuti comprobat ibidem. Cum ergo bona maioratus ex propria natura alienari prohibita ſint in præiudicium ſequentium ſucceſ ſorum, ſiue expreſ ſa ſit alienationis prohibitio, ſiue tacita,[*] quæ ex verbo maioratus inducitur, l. peto, §. fratre, & §. prædium, cum pluribus ſimilibus, ff. delegat. 2. & per Molin, lib. 4. dict. cap. 1. num. 2. & 12. Mieres, 3. par. quæ ſt 9. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 102. nedum, autem alienari, ſed etiam pignorari, ſeu hypothecæ ſubiici prohibeantur: hoc enim ſub alienationis prohibitione tacita, ſeu expreſ ſa comprehenditur, cum ex hypotheca ad alienationem perue[*] niatur, l. fin. C. de rebus alien, non alienand. & per Molinam, lib. 4. dict. cap. 1. num. 7. Mieres, 1. par. quæ ſt. 1. num. 8. & in commentariis de vſufructu, cap. 54. num. 1. & duobus ſeqq. latiùs comprobaui. Sequitur manifeſtè, in caſu præ ſenti dicti vinculi, & patronatus perpetui, in quo adeſt expreſ ſa alienationis bonorum prohibitio in perpetuum; nullum contractum geri potuiſ ſe in præiudicium ſequentium vocatorum, & eorum, qui ſucceſ ſuri ſunt; per quem dominium directum, aut vtile transferri poſ ſit, aut ius aliquod in re conſtitui, vel ad alienationem, aut hypothecam bonorum perueniri; per text. in eadem l. vltima, & in l. 1. §. 1. cum ſeqq. ff. quæ. in fraudem credit. authent. de non alienand. §. alienationis, collat. 9. & latius exornarunt[*] Tiraquell. Pinellus, Burſatus, Menoch. Redoanus, & alij, quos præcitato, cap. 54. num. 1. & 2. recenſui, Molina etiam, lib. 1. cap. 21. num. 15. vbi expreſ ſim inquit, quod alienare prohibitus, non poteſt vtile dominium, nec ius in re alienari prohibita, transferre; idque per text, in ipſa l. fin. C. de rebus alien, non alien, & lib. 4. cap. 1. num. 8. vbi inquit, quod maioratus poſ ſeſ ſor prohibetur fa[*] cere omnia illa, ex quibus ad alienationem perueniri poſ ſit, l. codicillis, §. matre, vbi Bart. & communiter Scribentes id notant, ff. de legat. 2. Similiter etiam prohibetur vſumfructum, ſeu aliam ſeruitutem in re maioratus conſtituere, nec etiam, vt in vita eius duret, ſi bona maioratus expreſsè alienari prohibita ſunt, provt in loco relato ſuprà latiùs oſtendit. Secundò deinde & pro eadem parte facit, in caſu præ ſenti expreſ ſam adfuiſ ſe alienationis prohibitionem (vt dixi) & nihilominus dicti vinculi, & patronatus poſ ſeſ ſorem, ad longum tempus prædictas domos locaſ ſe, ſiue in emphyteuſim, & ad vitas conceſ ſiſ ſe; ſicque locationem, aut in emphyteuſim conceſ ſionem de iure ſubſiſtere non potuiſ ſe, indéque & virtute eius contractus illas poſ ſidentem expelli debuiſ ſe, provt expul[*] ſus eſt. Quoniam locatio ad longum tempus, alienatio eſt, lib. 1. §. quod autem, ff. de ſuperficiebus, lib. 1. §. qui in perpetuum, ff. ſi ager vecti. ſeu emphyt. petat. Sicque prohibitus alienare, non poteſt ad longum tempus locare; provt vtrumque iure,[*] & multorum Interpretum ſententia, & auctorite comprobauit Ludouic. Molin. de Hiſpanor. primogen. libro primo cap. 21. ex numero 15. vſque ad numer. 20. & libro quarto cap. 1. numero 10. & dict. libro primo cap. 21. numero 23. vbi quod maiora[*] tus poſ ſeſ ſor non poteſt rem maioratus ad longum tempus locare: & citat Menchacam, Pinellum, & Anton. Gomezium, ita tenentes. Quamuis ad modicum tempus poſ ſit; provt eo[*] dem cap. 21. numero primo Molina ipſe probauit, & ſequuntur Corbulus, Aluarus Valaſcus, Anton. Gomezius, Pinellus, Graſ ſus, Felicianus, & Anguiſ ſola, cum quibus Blaſius, Flores Diaz de Mena, in addit, ad deciſionem Gamæ 16. numero tertio, fol, 20. Mieres, parte 4. quæ ſt. 25. Caldas Pereira de renouat, emphyt. 1. parte, quæ ſt. 16. numero ſecundo, & iterum de emphyt. extinctione, 4. part. quæ ſt. 5. ex numero 32. Per. Anton, de Petra, de fideicommiſ ſ. quæ ſt. 8. num. 81. & ſeqq. Ioannes Gutierrez, canonicarum, libro primo cap. 36. ex numero 8. vbi inquit, quod quamuis poſ ſeſ ſor maioratus poſ ſit rem maiorarus ad longum tempus locare, cum hæc locatio nullam alienationis ſpeciem contineat; ſucceſ ſor tamen maioratus non tenetur ſtare locationi, ſed poterit rem maioratus denuo locare; quia cum maioratus poſ ſeſ ſor non habeat domi[*] nium perpetuum, ſed temporale, non poteſt locare libere, ſed cum ſua qualitate temporali. Et citat Gregorium Lopez, Anton. Gomezium, Pinellum, Padillam, Menchacam, & Molinam, ita tenentes: & id extendit numero finali, etiam ſi ſucceſ ſor maioratus, ſimul ſit hæres vltimi poſ ſeſ ſoris, non tamen fundatoris maioratus, quia adhuc non tenebitur ſtare locationi: Ceuallos etiam id ipſum tenuit, practicar. commun, contra commun. quæ ſt. 636. numero 19. cum ſeqq. & quæst. 199. numero 1. & ſeqq. Laſarte de decima venditionis, cap. 18. numero 97. Barboſa in, l. ſi filiofamilias, §. ſi vir in quinquennium, ſub numero quarto, verſ. Similiter & ſucceſ ſor maioratus, fol. 617. ita pariter, quod alienare prohibitus, non poteſt rem in emphyteuſim concedere; ſpecificè notauit Ludouic. Molin. de Hiſpanor. primogen. lib. 4. dict. cap. 1. nu[*] mere 10. & lib. 1. dict, cap. 21. numero 22. latiùs numero 31. & tribus ſeqq. vbi inquit, bona maioratus non poſ ſe in emphyteuſim concedi, quoniam[*] res prohibitæ alienari, non poſ ſunt in emphyteuſim concedi, dict. l. fin. C. de rebus alienis non alienand. text, in authentic, de non alienand. aut permut. §. alienationis, collation. 1. & latiùs comprobat ibi: & Molinam ſequuntur communiter omnes, ſicuti ex citatis numero præcedenti Authoribus apparet, atque ex congeſtis per Additionatorem Gamæ, ad deciſion. 16. in princip. Imò, & in fortioribus terminis, quam caſus præ ſentis (quo vinculi, & patronatus ſucceſ ſor, mortuo iam poſ ſeſ ſore, qui domos in emphyteuſim conceſ ſit, contractum impugnabat, & conductorem,[*] ſiue poſ ſeſ ſorem ex eo contractu, expellendum in ſtabat) quod ſequens maioratus ſucceſ ſor poſ ſit contractum emphyteuticum, de re maioratus factum, viuente poſ ſeſ ſore reuocare, ſi res maioratus expreſsè alienari prohibeantur; tenuit ipſe Molina, lib. 1. dict. cap. 21. num. 35. cùm enim conceſ ſio in emphyteuſim, alienatio ſit, poterit illico ſequens. in gradu alienationem reuocare,[*] non expectata morte poſ ſeſ ſoris. Si autem alienatio expreſsè prohibita non ſit, debet neceſ ſario mors poſ ſeſ ſoris expectari, vt alienatio reuocari poſ ſit, valebítque eo viuente, vt per Molinam ibi, qui iuri retentionis, quod poſ ſeſ ſor dictarum ædium ex præfato emphyteuſis contractu pro expenſis, ſeu melioramentis Prætendebat, quantùm repugnet, ex ipſius verbis, & reſolutione colligitur manifeſtè. Denique, atque ex ipſa ratione, ſuperius adducta, maioratus poſ ſeſ ſor cenſum conſtituere, aut creare ſuper bonis maioratus abſque facultate Regia non valet, cum nihil ipſe efficere poſ ſit alienando, aut contrahendo, ex quo maioratui metipſi, & ſucceſ ſoribus in futurum; præiudi[*] cium aliquod generetur. Quod quando maioratus expreſ ſam habet alienationis prohibitionem, vſque adeo verum eſt, vt abſque Regia facultate, etiam in vita conſtituentis, nulla ſit cenſus con ſtitutio. Si verò nullam habeat expreſ ſam alienationis prohibitionem, ſed ſolum tacitam & legalem, ex natura eius inductam, quamuis ſucceſ ſoribus nocere non poſ ſit, tamen pro tempore vitæ poſ ſeſ ſoris imponentis cenſum, conſeruabitur; ſicuti poſt Molinam, Follerium, & alios tradiderunt D. Felicianus de Solis, de cenſibus, lib. 2. cap. 4. ex num. 15. Vſque ad num. 20. nouiſ ſimè Velazq. Auendañus de cenſibus, cap. 62. num. 5. & 6. & 7. qui de cenſu creando ex bonis, vel ſuper bonis maioratus, cum Regia facultate, vel ſine illa, agit latiſ ſimè. Et hactenus de fundamento ſecundo. Rurſus & tertiò pro eadem parte vrget Ludo[*] uici Molinæ locus, de Hiſpan. primogen, lib. 4. cap. 6. num. 25. & 26. vbi aſ ſerit, quod bona maioratus ſine facultate Regia; nullo modo, neque ex vlla cauſa alienari poſ ſunt, quantumcunque neceſ ſaria cauſa ſit; eadémque ratione, Regias facultates ad id efficiendum, rarò, & non niſi ex magna cauſa concedendas eſ ſe, cum maioratuum inſtitutorum voluntati aduerſentur, quos veriſimile ed potius, ipſorum maioratuum conſeruationi, quam poſ ſeſ ſorum neceſ ſitatibus conſuluiſ ſe: & dict. num. 26. in hunc modum ſcribit. Sed dubitari ſolet, vtrum res maioratus abſque Regia facul[*] tate valeant permutari dum aliis rebus ipſi maioratui vtilioribus, vel vendi, vt ex pretio alia bona longé vtiliora ſubrogentur: Regia namque facultate interueniente, id fieri poſ ſe, ſuprà iſto libro, cap. 4. num. 1. cum ſeqq. ſatis apertè oſtenſum eſt. Qua in re dicendum eſt, proculdubiò id abſque Regia facultate fieri non poſ ſe: cùm enim præciſa voluntas maioratus inſtitutoris fuerit, vt ea bona perpetuò in ſua familia con ſeruentur, non eſt permittendum poſ ſeſ ſori, vt etiam ad maiorem ipſius maioratus vtilitatem, illa poſ ſit aduerſus institutoris voluntatem alienare: nec id eius facultati tribuendum eſt, ſed potius Principi remittendum, qui ſolus ex cauſa poteſt testantium voluntates alterare, vt ibidem oſtenſum eſt. Et id ipſum[*] probauit Molina lib. 1. cap. 20. num. 15. vbi dixit, quod quando in inſtitutione maioratus adeſt expreſ ſa alienandi prohibitio, res non poteſt etiam, in caſu aliàs permiſ ſo, alienari; niſi facultas Regia præcedat; & citat Gloſ ſam notabilem, in dict. l. fin. C. de reb. alien. non alien. in gloſ ſa magna ad finem, Bartol. Iaſon, Ripam, & Tiraquellum, ita tenentes: & lib. 4. cap. 3. num. 1. & 2. tradit idem[*] Molina, bona maioratus non modo ex cauſa vtili, aut neceſ ſaria alienari poſ ſe abſque facultate Regia; . ſed etiam neque facultates Regias concedendas, vt alienentur, niſi vel cauſa publica, & ipſius maioratus euidens vtilitas, aut neceſ ſitas interueniat: & euidentis vtilitatis, aut neceſ ſitatis. Exemplum ponit in eiſdem, quibus verſamur, terminis, præciſ æ ſcilicet, & neceſ ſariæ refectionis, & tunc quoque facultatem Regiam requirit in hunc modum: Vtilitas verò, vel neceſ ſitas ipſius maioratus erit, ſi ad reficiendum res maioratus, quæ alioqui citò ruitura forent, facultates concedantur, vel ad eaſdem augendas, vel meliorandas, vel cum aliis in maioratus euidentem vtilitatem permutandas, vel ad alia ſimilia, quæ maioratus euidentem vtilitatem, ſeu præciſam neceſsitatem contineant. Inferius etiam nu[*] mero 5. eiuſdem cap. 3. lib. 4. inquit, quod facultas Regia ad alienanda bona maioratus, non niſi cauſa cognita, & citato primo ſucceſ ſore concedenda eſt, & in cauſ æ cognitione ea examinanda, de quibus ibi, examinarique debere non aliter, quam ex mandato, aut commiſ ſione Principis, ſiue Conſiliariorum ſupremorum, qui Regio Cameræ præ ſunt Senatui. Cum ergo in caſu præ ſenti ad conceſ ſionem in emphyteuſim, ſiue ad vitas dictarum ædium, facultas Regia non interuenerit, nec cauſ æ cognitio coram concedente, ad modum, quem Molina requirit, præceſ ſerit, ipſiúſque vinculi, & patronatus primus ſucceſ ſor citatus priùs non fuerit, quantumcunque eiuſ dem euidens vtilitas, aut neceſ ſitas, & indicis ordinarij licentia adeſ ſet. (quæ facultatis Regiæ defectum ſupplere non poteſt) conceſ ſio eiuſmodi valere non potuit de iure, neque ipſius Prætextu aliquid prætendere is, qui ad vitas recipit illas, vt notum eſt, atque ex ſuperioribus deducitur manifeſtè. Item ex traditis infra, ad ſolutionem ſecundi argumenti, vbi vide: atque ex reſolutionibus Pelaez à Mieres, 4. part, quæ ſt. 1. illatione 1. & ſeqq. [*] Patris Ludouic. Molinæ, tom. 3. diſputat. 649. & 650. maioratus autem cum facultate Regia fiat, vel ſine ea, nihil intereſt, quantum ad res eius alienandas cum facultate Regia, vt idem Molina ſcriptum reliquit eod. cap. 3. lib. 4. n. 7. & 11. Quartò etiam fortiter adſtringit deciſio legis 46. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Quæ ſpecificè, & nouè decidit, ædificia, & meliorationes factas in rebus maioratus, repeti non poſ ſe, ſed lucro & augmento eiuſdem maioratus cedere; ſicque non teneri ſucceſ ſorem eas perſoluere. Neque lex ipſa exprimit, à quo ædificia, aut meliorationes, ſiue expenſ æ fiant, vt maioratui cedat, an à poſ ſeſ ſore illius, vel ab alio extraneo: dixit namque indi ſtinctè, que de aqui adelante ſe hizieren, & ſic Vtrumque, & quemcunque expendentem, aut meliorantem comprehendit. Ratio namque legis eiuſdem æqualiter militat, & procedit tam in extraneo quocunque expendente bona fide, quam in poſ ſeſ ſore ipſo maioratus, provt infrà animaduerto ad ſolutionem vltimi argumenti, vbi inuenies. Vide etiam obſeruationes omnes, & reſolutiones, quæ per diſcurſum ſolutionum ad argumenta contrariæ partis adducuntur, & ponderantur numeris ſeqq. quibus hæc ipſa pars longa ſerie comprobatur; atque ita ex eiſdem alia plura fundamenta expendi poſ ſent, quæ ſciens, conſultóque prætermitto, quoniam eò loci opportuniùs traduntur, & omnia annotantur diſtinctè, quæ ad rationem, & iuſtificationem, materiam quoque prædictæ l. 46. Tauri, pertinent. Et idcirco erunt omnino prælegenda (vt dixi) nec aliquid omittendum ex his omnibus, quæ ad ſolutionem eorundem argumentorum tradita fuere. Ac denique notanda conſideratio illa ad eandem l. 46. de qua infra, num. 92. & 95. nec maioratus poſ ſeſ ſorem, aut eius vxorem, filios, & hæredes, nec etiam tertium poſ ſeſ ſorem in rebus maioratus expendentem, aut melioramenta facientem, conqueri poſ ſe, ſi expenſas, & melioramenta non recuperent; cum maioratus poſ ſeſ ſor, qui ſcit, aut ſcire debet legis illius conſtitutionem, donare videatur, nec repetendi animum habere. Tertius autem bona fide expendens, ſibi imputare debeat, ſi non præmiſ ſa, & habita diligenti admodum inquiſitione contraxerit, & rem emerit, vinculo, & reſtitutioni ſubiectam, cuius qualitatem à communiter accidentibus detegeret, ſi diligentiorem adhibuiſ ſet inquiſitionem, nec ideò emiſ ſet, vt ibidem notaui. Si ergo non inueſtigauerit, ſibi imputet, iuxta ea, quæ Petrus Surdus in conſ. 13. ex num. 38. & in conſ. 150. ex num. 20. & num. 122. & ſeqq. lib. 1. ſingulariter adnotauit. Facit etiam & quinto loco Ludouic. Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 10. ex num. 15. vſ que ad num. 28. cuius obſeruationes ex propoſito ponderari, atque expendi debebunt, vtpote cum adeò neceſ ſariæ sint, & totius huiuſce materiæ [*] abſolutam reſolutionem contineant. Inquirit itaque Molina dict. num. 15. vtrum maioratus ſucceſ ſor teneatur ad ſoluenda debita vltimi poſ ſeſ ſoris, pro maioratus vtilitate contracta; qualitérque id intelligendum ſit? Et duos caſus principaliter conſiderat, atque diſtinguit; quorum primum, debitorum inquam, quæ ipſe contraxit pro ſua, non pro maioratus vtilitate, nec contemplatione, omitto conſultò; quoniam is ad Præ ſens propoſitum non pertinet, & latè explicatur per ipſum Molinam, ibi, ex num. 28. cum ſeqq. Alterum verò, quando ſcilicet agitur de debitis, quæ poſ ſeſ ſor maioratus contemplatione maioratus, & pro eius vtilitate, ac conſeruatione, & ſine facultate Regia contraxit; ſic explicandum exiſtimat, vt diſtinxerit, an debita, quæ pro maioratus vtilitate, . ſeu neceſ ſitate contracta ſunt, dependeant ex ædificiis in ſolo maioratus factis, an ex aliis expenſis ad ipſum maioratum vtilibus, ſeu neceſ ſariis. Et in primo caſu non adhæret indiſtinctè deciſioni dict. l. 46. Tauri, ſed iterum diſtinguit num. 17. an ea debita contracta fuerint ex ædificiis ad perpetuam maioratus vtilitatem factis, ſeu ex modica reparatione, vel aliis expenſis, quæ ad commodiorem fructuum perceptionem neceſ ſariæ fuerunt. Si ea debita ex. ædificis factis ad perpetuam maioratus vtilitatem proceſ ſerunt, inquit quod maioratus ſucceſ ſor non tenetur huiuſmodi debita perſoluere. Cum enim ipſe non teneatur ædificia perpetua, etiam ſi maioratus conſeruationi neceſ ſaria ſint, propriis expenſis, nec ex fructibus maioratus facere, à fortiori nec tenebitur ſoluere ea debita, quæ ad huiuſmodi ædificia facienda, ab eius prædeceſ ſore contracta fuerunt, etiam ſi in maioratus vtilitatem conuerſa ſint. Quod eſt pluſquam notiſ ſimum, etiam non extante dict. l. 46. Tauri deciſione. Dubium igitur in eo verſatur, an ſcilicet ex rebus maioratus debitum hoc exoluendum ſit? Et ſiquidem debitum iſtud contractum fuerit ad ædificia voluntaria. maioratúſque conſeruationi non neceſ ſaria facienda, quamuis eidem vtilia eſ ſe poſ ſint, notiſ ſimum eſ ſe inquit ipſe Molina, etiam non extante d. l. Tauri 46. deciſione, ad huiuſmodi debita per ſoluenda, bona maioratus nec eſ ſe pignoranda, nec alienanda; iniquiſ ſimum enim eſ ſet, quod pro huiuſmodi debitis bona maioratus contra te ſtantis expreſ ſam prohibitionem pignorari, ſiue alienari poſ ſent. Hactenus Molina, qui (vt vides) in fauorem ſucceſ ſoris maioratus, rem hanc ab ſoluit in terminis, de quibus agimus, quamuis expenſ æ perpetuam maioratus vtilitatem reſpiciant, & eius rationes, & reſolutiones æqualiter conueniunt bonæ fidei poſ ſeſ ſori expendenti, & ſic tertio, quàm poſ ſeſ ſori ipſi maioratus; cum inter eos, quoad iſtum effectum nulla videatur congrua diſcriminis ratio verſari, quemadmodum nec reſpectu creditoris, provt ipſe notauit Molina, qui etiam tertius eſt, & non poſ ſeſ ſor ipſe maioratus. Si vero debita ex ædificiis maioratus ſummè neceſ ſariis, & ſine quibus durare, nec con ſeruari ipſe maioratus poſ ſet, proceſ ſerent; tunc eodem cap. 10. lib. 1. num. 18. inquit Molina, ſe offerre difficultatem ſuper intellectu dict. l. 46. Tauri: nam quamuis ex eius generalitate videatur dicendum, quod ſicut filius, & vxor non poſ ſunt petere legitimam, nec partem lucrorum ex ædificiis in ſolo maioratus factis, nec etiam eorundem ædificiorum valorem: ſimiliter, nec creditor poſ ſit petere eam pecuniam, quam pro rebus maioratus reficiendis mutuauit; caſus tamen, de quo agimus, in ea lege deciſus non eſt. Non enim lex illa diſponit, quid faciendum ſit, quando creditores petunt hanc pecuniæ quantitatem, quam pro neceſ ſaria rerum maioratus refectione mutuarunt. Potiórque eſ ſe videtur creditorem, quàm vxoris, ac filiorum cauſa; ideóque præfata lex 46. Tauri, ad hunc caſum, in quo diuerſa ratio verſatur, extendenda non erit, ſed in eo ius commune ſeruabitur. Idque maximè hodie ex l. 26. tit. 15. parti. 5. ex qua diſponitur, mutuantem ad refectionem domus, vel nanis, acquirere in eis ius hypothecæ; quamuis iure communi attento, quamplures Authores contrarium exiſtiment, vt per Molinam ibi num. 19. qui ſubdit, non obſtare, ſi dicatur, rem maioratus non poſ ſe obligati, nec hypothecari: quoniam id non procedit, ſi ex cauſa adeò neceſ ſaria fiat, ſed tantum, quando ex cauſa voluntaria, vt latiùs ibi, num. 20. & tribus ſeqq. vbi concludit, probabile id ſibi videri, dummodo pecunia in refectionem rerum maioratus expreſsè mutuata, in idque conſumpta fuerit, atque ædiſicium ipſum extet, reparatióque adeo neceſ ſaria eſ ſet, vt alioqui res ipſa corrueret, nec ampliùs, quam id, quod præcisè neceſ ſarium erat, expenſum ſit. Hæc namque omnia ſimul requiruntur, vt pro pecunia in refectionem domus, ſeu aliarum rerum mutuata, competar hypothecaria cum præ latione. Et adhuc, cum caſus contigerit, maturius penſandum, atque deliberandum (inquit ipſe Molina) tam propter dict. l. 46. deciſionem, quam propter maioratuum clauſulas, vbi hæc vt plurimum excludi ſolent. Hactenus Ludouic. Molina, ex quo etiam ad noſtrum caſum præ ſentem, & pro deciſione Senatus ſatis efficax fundamentum deduci valet, vtpotè cum adeò probabiliter dubitauerit, nùm dict. l. 46. conſtitutio procedat in creditore qui pro rebus maioratus reficiendis mutuauerit & ſic in tertio, cum eius generalius quemcunque, tertium etiam expendentem, aut mutuantem comprehendere videatur. Deinde, cum etiam in caſu, quo expenſa, & reparatio adeò neceſ ſa ria eſ ſet, vt alioqui res ipſa corrueret, & creditor in eam cauſam mutauauerit, & duntaxat id, quod Præcisè neceſ ſarium erat, expenſum ſit; non eſt auſus affirmare, ſucceſ ſorem maioratus ad eam expenſam teneri, ſed deliberandum, & penſandum reliquit, provt nunc vidiſti. Quod ſi in creditore, in prædictam cauſam mutuante, adeò anxius eſt ipſe Molina, nec audet certum quid affirmare, quanto magis in tertio alio, veluti emptore, aut conductore, bona fide expendente, nec animo obligandi reficiente, dubitare debuiſ ſet?Denique (vtcunque res ſe habeat) locus eiuſdem Molinæ expreſsè ſententiam noſtram, & Senatus deciſionem comprobat. & natus namque in caſu præ ſenti vtiles expenſas à neceſ ſariis diſtinxit, & ſeparauit, & vtiles nequaquam ſoluendas tertio bonæ fidei poſ ſeſ ſori expendenti, quamuis meliores, & vtiliores res maioratus efficerent, & perpetuam eiuſdem vtilitatem reſpicerent. Adeò verò necceſ ſarias, vt alioqui res omnino corruerent, ſoluendas ſtatuit, provt in creditore mutuantte , Molina reſoluit, & eodem cap. 10. lib. 1. num. 23. in verſ. finali, inquit, quod ſi ex melioramentis, non ad perpetuam bonorum maioratus conſeruationem, ſed ſolum ad frinctuum commodiorem collectionem, vel modicam reparationem factis debita contracta fuerunt; ad huiuſmodi debita, nec bona maioratus, nec ſucceſ ſores adſtrictos eſ ſe; vt latius ibi & vide infrà, num. ſeq, in fin. ex verſ. Quatenus verò. Sextò deinde fortiſ ſimè vrgent Ioann. Garciæ [*] in propoſito noſtro, & d. l. 46. Tauri explicatione, reſolutiones, atque obſeruationes, de expenſ & meliorat. cap. 16. num. 10. 11. & 12. ibi namque ſcripta, ſi radicitus inſpiciantur, apparet proculdubio, nec deciſionem textus, in cap. 1. de ſolutionibus: & ea, quæ per eum text. communiter tradiderunt Interpretes, nec alia etiam, quæ poſt deciſionem eiuſdem l. 46. huius Regni Scriptores adnotarunt, impedire quouis modo id quod intendimus, ſucceſ ſorem ſcilicet maioratus non teneri ſoluere expenſas, aut melioramenta à bonæ fidei poſ ſeſ ſore rebus maioratus facta, etiam ſi res ipſas vtiliores, & meliores reddiderint, & perpetuam maioratus vtilitatem reſpiciant, attenta legis ip ſius 46. deciſione. Verè namque rationes illæ ab ipſo Authore conſideratæ, ſic fortiter adſtringunt reſpectu cuiuslibet certij, bona fide expendentis, ſicut creditoris, qui ad neceſ ſariam lefectionem mutuauit. Et cum in creditore ius tacitæ hypothecæ, ius etiam agendi contra ſucceſ ſorem maioratus quolibet modo denegauerit. & contra hæredes dumtaxat poſ ſeſ ſoris maioratus. actionem conceſ ſerit; id ipſum dicendum eſ ſe in alio quolibet tertio nec à deciſione text. in dict. cap. 1. de ſolutionibus, argui poſ ſe, poſt editam prædictam legem 46. cum ex melioramentis, aut ædificiis in rebus maioratus factis, vtilitas reſultet etiam ſi illa perpetua ſit; adeò concludenter deducitur; vt fortiſ ſimè vrgeant (vt dixi) In dubium itaque excitauit Ioannes Garcia, dict. cap. 16. ex num. 10. quæ ſtionem metip ſam creditoris mutuantis pro refectione rerum maioratus, quam ex Ludouic. Molina recenſui nunc: & inquit ex deciſione d. l. 46. Tauri, expeditum videri, vt ſi meliorationes, expenſ æque, propter quas contracta ſunt debita, pertineant ad ædificiorum reparationes neceſ ſarias, & quæ pertineant ad perpetuam vtilitatem bonorum maioratus, in nihilo omnino teneri ſucceſ ſorem maioratus. Quia cum prædicta lex 46. filiis, & vxoribus negarit in huiuſmodi meliorationibus & expenſis ædiſiciorum, & reparationum actiones, ad con ſequenda ea, quæ ſibi deberentur earundem occaſione, nihilque voluerit deberi propter has meliorationes, in nihiloque teneri ſucceſ ſorem, ſed liberè ad eum perueniant; procul dubio omnium creditorum ius longius expuliſ ſe videtur, quod ex ædificiis, & ædificiorum reparatione reſultaret, poſtquam voluit, vt libera ab omni debito tranſ ferrentur in ſucceſ ſorem; qui enim vult conſequens, neceſ ſariò vult antecedens quod neceſ ſariò antecedit. Tùm etiam, quia niſi hoc intelligeretur. aperta eſ ſet fraus d. legi 46. interpoſitis cautionibus inter creditores, filios, & vxores, machinante ſ æpè dolos poſ ſeſ ſore maioratus, & mutuam accipiente pecuniam ad refectionem, quæ poſteà vxori, & filiis reſtitueretur, quodque vna via prohibitum eſ ſet, alia permiſ ſum reperiretur, omniáque ſ æpè primogenia ætate alieno, hac arte excogitata hypotheca perirent, & machinato dolo interciderent. Quapropter exiſtimat Author ipſe, ex huiuſmodi expenſis, & meliorationibus factis propter ædificia, & aedificiorum reparationes, nihil omnino debere ſucceſ ſorem maioratus, nec mutuantem habere tacitam hypothecam, ſed obligationem duntaxat perſonalem contra cum, cui mutuauit, & eius hæredes, ex ratione dict. l. 46. Tauri, quæ militat in omni genere creditorum, ne maioratus magno conſilio inſtitutus, vt perpetuò duret, breuiſ ſime excogitata hac via deſtruatur; & quia bona ipſa, ſucceſ ſoreſque liberos eſ ſe voluerit ab omni debito; quod pater ex litera legis illius; sean aſsi de mayorazgo, como lo ſon, o fueran las ciudades, viilas, y lugares, y heredamientos, y caſas donde ſe labraren. Vult igitur lex, vt tales meliorationes, & ædificia ſint libera, ſicuti ſunt bona ipſa maioratus, quæ libera ſunt ab omni obligatione. Prætereà ſucceſ ſionem quoque liberum eſ ſe voluit, & fecit, ibi: Y mandamos, que en todo ello ſuceda el que fuere llamado al mayorazgo con los vinculos y condiciones en el mayorazgo contenidas, ſin que ſea obligado a dar parte alguna de la eſtimacion, o valor de los dichos edificios. Quæ autem ſequuntur verba, las mugeres del que los hizo. ni a ſus hijos: exempli cau ſa addita ſunt, neque diſpoſitionem coarctant, aut reſtingunt, quod propriùm eſt exemplorum, & traduntur vt plurimùm ad ea, quæ frequentius contingunt; omnia enim ſimul adaptari ad regulas non poſ ſunt, quia infinita exempla ſunt.) voluit igitur l. 46. (concludit Ioannes ipſe Garcia, bona omnia maioratus, & ædificia in his erecta, libera ab omni obligatione, & ipſum ſucceſ ſorem ab omni debito huiuſmodi ſecurum. Quæ verba (vt vides) mirè conueniunt tertio etiam bona fide expendenti, veluti emptori, aut conductori, vt inferius tradetur. Idcirco (inquit idem Author) quamuis ex diſpoſitione legis Partitæ, mutuans in refectionem domus, vel nauis, acquirat in cis ius hypothecæ contra diſpoſitionem iuris communis; id tamen non eſt recipiendum in mutuo ad reficiendum res maioratus, vel ad ædificandum de nouo, quia in his prohibita eſt hypotheca, & obligatio, etiam ſi ſubſit magna cauſa & neceſ ſaria, & in vtilitatem perpetuam maioratus, Quare dicit, conſultius eſ ſe, ſi in hac quoque ſpecie facultas Regia poſtuletur, propter difficultatem dict. legis 46. propter quam, & propter conditiones & clauſulas, quæ in maioratibus apponi ſolent, & obligationes, & alienationes prohibet; Molina metipſe penſandum, & cogitandum reliquit. At qui cum hoc conſtitutum ſit in ædificiis, & meliorationibus, quæ pertinent ad perpetuam vtilitatem rerum maioratus, multo fortius admittenda ſunt in ædificiis, & meliorationibus modicis, & quæ fiunt propter fructus colligendos, & conſer uandos, ſucceſ ſor enim nihil horum ſoluere tenetur. Siue igitur meliorationes perpetuæ: ſint, perpetuamque maioratus vtilitatem contineant, ſiuè propter fructus colligendos fiant, modicæque ſint, procedit deciſio dictæ l. 46. Tauri quo iuſte equidem, & iuridicè etiam Ioannes Garcia confutat Molinam, qui in eis expenſis, modicis inquam, auc propter fructus colligendos factis, contrarium exi ſtimauit, dict. cap. 10. lib. 1. num. 24. atque ad id inducebat text. in cap. 1. de ſolut. cui ex repugnantia dict. l. 46. Tauri, vel vno verbo Garcia ſatisfacit. Et hactenus ipſe, de expenſ. & meliorat. dict. cap. 16. num. 10. 11. & 12. qui (vt vides) diuerſam eſ ſe rationem deciſionis dict, cap. 1. de ſolut. vt ab ea ad noſtrum caſum argui non poſ ſit, poſt editam d. l. Tauri 46. conſtitutionem oſtendit ſingulariter. Item deciſionem eius legis & verba non coarctare, aut reſtringere diſpoſitionem legis ipſius Tauri, ſed exempli cauſa addita eſ ſe, quia à frequentiùs accidentibus, vel vxor, vel filij, aut hæredes de expen ſis, & meliorationibus in ædificiis facitis, & de illius legis conſtitutione querelam excitant; & ſic comprehendere omnia melioramenta in rebus maioratus ex ædificiis facta, quocunque modo, & à quocunque fiant; euincit manifeſtè & adeò indiſtinctè, vt etiam præciſa, & neceſ ſaria, & ſine quibus aliàs res corruerent omnino, comprehendere videatur; tertium etiam bona fide expendentem, ſicut poſ ſeſ ſorem ipſum maioratus; timor namque ille fraudis, & machinationis, vt deciſio d. l. 46. Tauri defraudaretur, quo excitatur Ioannes Garcia contra creditores: item generalis eius legis deciſio, quod tales meliorationes, & ædificia ſint libera, ſicuti bona ipſa maioratus, quæ libera ſunt ab omni obligatione, ſucceſ ſorem quoque liberum eſ ſe futurum, ita æqualiter conueniunt; cum tertius alius, etiam titulo, & bona fide, ſicut quando poſ ſeſ ſor ipſe maioratus expendit, quod negari non poteſt, vt in ipſo tertio procedere quoque debeat eius legis deciſio; in quo, ſi locum non obtineret, aperta etiam eſ ſet fraus dict. l. 46. conſtitutioni interpo ſitis cautionibus, nec liber eſ ſet maioratus ſucceſ sor, ſi ædificia, aut meliorationes, à tertio bona fide factas, perſoluere teneretur. Quatenus verò attinet ad expenſas, quæ fiunt propter fructus, aut quæ modicæ ſunt; vere quidem Molinam eundem confutauit Ioannes Garcia. Quod vt diſtinctius appareat, obſeruandum erit, Molinam metipſum, l. 1. dict. cap. 10. num. 23. & 24. obſeruaſ ſe, quod ſi expenſarum vtilitas in tempus ſequentis ſucceſ ſori etiam duret, æquum videtur, vt ſucceſ ſor illas ſoluere teneatur pro rata vtilitatis, quam ex ipſis conſequutus eſt, quia videtur militare ratio, text. in dict. cap. 1. de ſolut. Quod quantum aduerſetur his, quæ Molina idem antea tradiderat, & dict. l. Tauri conſtitutioni; vnuſquiſ que diiudicauerit, & idem Author agnouiſ ſe videtur ſtatim, dum dixit: Quod admitti poterit ſi expenſ æ modicæ ſint, atque ad ipſius maioratus reparationem, vel fructuum collectionem præcise neceſ ſariæ. In quo etiam defecit proculdubio vir adeò eruditus, & inſignis; nam ſi expensæ modicæ ſunt, etiam ſi ſumme neceſ ſariæ, ſucceſ ſor maioratus ſoluere eas non tenetur, cùm modica expenſa ad poſ ſeſ ſorem ſpectet, vt vbi profitetur num. 23. in fine, & eodem l. 1. ex num. 5. Si verò præciſe neceſ ſariæ fuere expenſ æ, dici non poteſt, pro maioratus vtilitate debita contracta, ſed pro neceſ ſitate adeò præ ciſa, & tunc ſolui debebunt; quamuis etiam tunc duibitauerit, & deliberandum reliquerit Moli. num. 23. Ponderandum itaque erit d. num. 24. adeò facile conceſ ſiſ ſe: Molinam, quod difficile adeo exiſti mauit d. num. 23. nec auſus fuit affirmare. Quod etiam iterum non firmauit, ſed potius creditoribus conſuluit, ne pecuniam ſuam mutuent, etiam in cauſam maioratui vtilem, ſeu neceſ ſariam, niſi Regia facultate ampliſ ſima Præcedente: nam cum d. num. 24. ſecundam ſpeciem principalem explicandam ſuſcepiſ ſet, quando ſcilicet debita non ex ædificiis, ſed ex aliis rebus, ad ipſum maioratum vtilibus, ſeu neceſ ſariis proceſ ſerunt; & diſtinxiſ ſet, an debita contracta fuerint ex cauſis ad maioratus perpetuam conſeruationem neceſ ſariis; aut ex cauſis ad eandem maioratus perpetuam conſeruationem voluntariis, quamuis vtilibus; aut ex cauſis fructuum collectionem, vel modicam expen ſam tangentibus; idque latè explicaſ ſet, prout ibi videbis, in ſecundo caſu (qui magis ad propoſitum noſtrum pertinet, atque in verſ. Si vero debitum ex cauſa voluntaria, ſub num. 27. in hunc modum reliquit ſcriptum, d. cap. 10. lib. 1. Si vero debitum ex caſua voluntaria procedat, quamuis ad ipſius maioratus perpetuam vtilitatem cõtractum ſit, dicendum erit, ad huiuſmodi debita, nec ſucceſ ſorem, nec etiam bona maioratus obligata eſ ſe, niſi ad id Regia facultas interuenerit. Poſ ſet namque nimium maioratuum ſucceſ ſoribus præiudicari: ſi omnia ipſis maioratibus vtilia poſ ſet illico maioratus poſ ſeſ ſor facere, in idque omnes ſucceſ ſores perpetuò obligatos relinquere, vel ad id res ipſas maioratus alienare, vel eas hypothecæ ſubiicere, &c. Et id ipſum antea dixerat ſub num. 17. dum dixit, l. 46. Tauri deciſionem procedere, etſi debitum contractum fuerit ad ædificia voluntaria, maioratúſque conſeruationi non necceſ ſaria facienda, quamuis eidem vtilia eſ ſe poſ ſent: & idem ſtatuit, ſi debita proceſ ſiſ ſent ex ædificiis factis ad perpetuam maioratus vtilitatem, vt etiam ibi; & hactenus de ſexto fundamento. Septimo quoque multum adſtringunt Velazq. Auend. in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, placita, & reſolutiones; is namque Author, cum verſaretur in explicatione l. 45. Tauri, hodie l. 8. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ex qua mortuo maiora[*] tus poſ ſeſ ſore, in ſucceſ ſorem, etiam ignorantem, tranſit poſ ſeſ ſio ciuilis & naturalis, abſque vlla apprehenſione, vt ibidem poſt alios multos probauit Ioann. Matienç. gl. 2. num. 1. & gloſ. 3. num. 1. & gloſ. 4. num. 2. Auendañus in dict. l. 45. Tauri, gloſ. 2. & 3. & 4. 5. cum inquam in eius legis explicatione verſaretur, & præmiſiſ ſet, gloſ 4. num. 1. vſque adeò id verum eſ ſe, quod nullum medium tempus conſideretur inter vltimi poſ ſeſ ſoris mortem, & poſ ſeſ ſionis tranſlationem, neque per momentum ſit vacans poſ ſeſ ſio, vbi datur eius poſ ſeſ ſionis continuatio; inquit ſtatim, num. 3. eiuſdem gloſ ſ æ 4. folio mihi 186. Ex qua fere infallibili regula à nostra[*] lege deducta, ſequentia notabilia naſcuntur. Primum, quod quamuis tertius bona fide poſ ſidens res maioratus, expenſas vtiles in eiſdem fecerit, nequiret ea bona pro ipſis retinere, ſed adhuc in poſ ſeſ ſorem, vel ſucceſ ſorem poſ ſeſ ſio continuaretur, tam ex co, quod expenſas ſoluere non tenetur, ex l. ſequenti, vbi probabimus; quam quòd ſtatim poſ ſeſ ſio transfertur, abſque vllo temporis interuallo, vt ex dictis verbis conſtat, Quod in ſucceſsione maioratuum ex peculiari eorum natura libenter admittimus, quamuis in fideicommiſ ſis, atque aliis ſucceſsionum ſpeciebus, oppoſitum iure receptum videamus, ex l. ſi in area, ff. de condict. indebit. l. 41. titulo 28. partita tertia, &c. Hactenus præcitatus Author, qui duo iuridicè, &c in terminis, noſtris asseuerauit ſpecificè. Primum, quod tertius bona fide poſ ſidens res maioratus, expenſas vtiles, quas in eiſdem fecerit, non recuperat; idque ex dict. l. 46. Tauri deciſione, quàm in tertio etiam bona fide expendente, accipit tectiſ ſime, vt vidiſti. secundum, quod bona maioratus pro expen ſis ipſis retinere non poteſt, ſed adhuc poſ ſeſ ſio in ſucceſ ſorem continuaretur. Vtrumque autem amplexus eſt senatus Hiſpalenſis libentiſ ſime, vt ſuprà recenſui num. 21. per totum: quid enim inſtituendorum primogeniorum fini eorumque naturæ, & inſtitutorum voluntati magis repugnans, quàm quòd maioratus bona, in aliũ , quam eum, qui de familia, atque ex vocatis fit, transferatur; ſiuè quod per extraneum, ea bona, quæ de iure, atque fundatoris diſpoſitione alienari non potuerunt, retineantur? ſicque retentionem nullo caſu senatus conceſ ſit, etiam pro expenſis admodum neceſ ſariis, & præciſis, vt inferius dicetur. Deinde Gloſ. 2. eiuſdem l. 46. Tauri, num. 1. Auendañus metipſe improbat opinionem eorum, qui exiſtimarunt, quod[*] emptor rei maioratus, qui bona fide in ædificando expendit, recuperat expenſas à ſucceſ ſore rem euincente; & ipſorum ſententiam retuli ſuprà, num. 20. & late improbaui infrà, ad ſolutionem vltimi argumenti, vbi vide omnino. Aſ ſeritque contrarium ex ratione legis ipſius 46. quæ tam in extraneo emptore, quam in alio maioratus poſ ſeſ ſore procedit, vt latius ibi, & inferius ego animaduerto. Rurſus gloſ. 7. eiuſdem l. 46. num. 11. inquirit Auendañus id ipſum, vtrum ſcilicet ædificia confecta in re maioratus ab extraneo, ab emptore ſcilicet, aut alio tertio, ſint ſoluenda, nécne à ſucceſ ſore maioratus; dum lex illa ſ æpius repetit, ſe hizieren, non exprimens à quo fiant, inquit, quod declaratione præciſa indiget, cum videatur intelligenda, à quocunque fiant expenſ æ, ſeu meliorationes, ex generali ſui ratione, quæ principaliter reſ pexit acceſ ſionem ad rem maioratus, vt inde bona efficerentur naturæ: rei, cui adhærent. Quod etiam reſpicit principaliter Ioannes Garcia, vt ſuprà vidiſti. Deinde refert ſententiam eorum, qui dixerunt, verba illa, ſe hizieren. verificari duntaxat in ædificiis confectis à poſ ſeſ ſore maioratus, non ab alio, tertio bonæ fidei poſ ſeſ ſore, vt latius dicto nu. 11. Tandem dicto num. 12. contrarium ſuſtinet, & id ipſum quod senatus defendit in hunc modum: Ego tamen auſus ſum dicere, etiam expenſas vtiliter factas à poſ ſeſ ſore rei maioratus, quantumcunque extraneus ſit, non eſ ſe ſoluendas à ſucceſ ſore; ſed legem noſtram in eo iuſtiſ ſimè etiam procedere, cum poſ ſeſ ſor rei maioratus cum titulo, bona ſeu mala fide nequeat legitimo ſucceſ ſori, ad quem ſucceßio à lege defertur, & ab ipſa dignitate maioratus perſona ficta, in ſequentern deriuatur, præiudicium irrogare in expenſis vtiliter factis, in his rebus plurimum expendendo; ſed ſtatim mortuo eo, qui vere ſucceſ ſor maioratus erat, dominium, & poſ ſeſsio rerum s quæ quocunque titulo à tertio occupabantur, in ſequentem abſque actu apprehenſionis transferantur, vt in l. 45. ad longum dicimus: ex qua, iuncta noſtra lege patet ad ſenſum hæc veritas, dum ibi ponitur regula tranſlationis poſ ſeßionis, etiam rerum, quæ penes tertium erant: & in noſtra lege ampliatur, vt ea tranſlatio fiat abſque deductione expenſarum. Aliàs clare ſequeretur, quod poſ ſeſ ſor pro expenſis poſ ſet vti retentione rerum ipſius maioratus, ſicut quando expenſ æ debentur, paßim à iure permittitur, quæ. retentione debeatur per dictam l. 45. vt in eadem probauimus, in gloſ ſa, verbo, luego: & conſequenter clariſsime conſtat, hac legem procedere in quo cunque poſ ſeſ ſore, maximè cum poſsit habere regreſ ſum ad libera bona, & hæredes prædeceſ ſoris: & hoc niſi res maioratus perirent ſi ex penſ æ in is non conſumerentur, quia tunc ſolui deberent, vt infra latius erit dicendum. Hactenus Velazq, Auend. qui in finalibus verbis, quando ſcilicet expenſ æ; & meliorationes adeo præciſ æ & neceſ ſariæ eſ ſent, vt aliàs ſi non fierent, res omnino perirent, senatus deciſionem comprobat ſpecificè, dum ſoluendas expenſas adeò neceſ ſarias, & præciſas ſtatuit, quamuis ius hypothecæ, aut retentionem denegauerit iuridicè: Et idem repetit gloſ. 9. ipſius l. 46. num. 16. videndus ex num. 12. vbi conſtanter defendit, legem eam procedere etiam contra creditores, vt ſucceſ ſor ſcilicet maioratus nequaquam teneatur creditoribus, qui pro expenſis, aut meliorationibus faciendis, pecunias crediderunt: & citat Molin. & Ioann. Garciam, ſic tenentes. Ampliat etiam num. 13. id verum eſ ſe, quamuis ædificia fierent ad vtilitatem perpetuam maioratus, quia cum poſ ſeſ ſores ædificia propriis expenſis facere non teneatur, conſequenter neque teneretur debita ſoluere, occaſione ipſorum ædificiorum contracta, vt latius ibi, poſt Molinam, quem citat; & indè num. 14. confutat eos, qui Molinam ipſum præpoſterè improbarunt, quod ipſe verè dixiſ ſet, quod etiam ſi ædificia fierent ad perpetuam maioratus vtilitatem, non tenetur ſucceſ ſor ſoluere eorum æ ſtimationem id namque verè, & iuridicè dixit, vt latius ibi. Inde etiam infert num. 15. id reſtrinxiſ ſe Molinam, quando ædificia conficerentur ex pecunia expreſsè. mutuata ad ipſorum reparationem, quia tunc ſentit mutuantem poſ ſe agere hypothecaria aduerſus ſucceſ ſorem maioratus; licet ſtatim maturius conſiderando, indeciſum id reliquerit, dubitans circa eam limitationem, & merito, (vt inquit Auendañus idem) cum mutuans ad reparationem bonorum maioratus, non poſ ſit agere hypothecaria; net tacitè, nec expreſsè ea bona hypothecare, ſeu obligare poſ ſeſ ſor valeat; quamuis perſonali actione vti ſibi liceat contra hæredem prædeceſ ſoris expendentis: & aſ ſerit. ita bene intellexiſ ſe Ioannem Garciam: Ac denique num. 16. in comprobationem eorum, quæ senatus decidit, vtiles ſcilicet expenſas, etiam ſi perpetuam maioratus vtilitatem reſpiciant, repeti non poſ ſe ab emptore, aut tertio bonæ fidei poſ ſeſ ſore; præciſas vero, & neceſ ſarias, ſine quibus res corruerent, ei ſoluendas; in hunc modum ſcribit: Intelligerem tamen omnia ſupra dicta vno caſu iu ſtißimo ea limitari, quando ædificia fierent non ſolum in euidentem maioratus vtilitatem, ſed ob Præciſam neceſ ſitatem confermationis ipſius, vt quia res, quibus adhærent, aliter neceſ ſario perirent; quia tunc ſi peremptis rebus, in quibus expenſ æ, factæ fuerunt, maioratus extinguendus erat, ex eo ſuſtinetur, quod ex pecunia mutuantis ad refectionem, reætdificatur, iuſtßimum eſt, eam pecuniam creditori ſoluendam eſ ſe, & à mente conditoris maioratus non alienum: ita deducitur ex Molina, &c. Octauo etiam diſtinctionem à me propoſitam[*] ſupra, num. 21. & senatus Hiſpalenſis definitionem comprobat concludenter pater Ludou. Moli. tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputat. 641. ex num. 1. in fin. vſque ad num. 5. ex fol. 593. is namque Author, vt explicaret propoſitam materiam, an ſcilicet, & quando ſucceſ ſor maioratus teneatur ſoluere expenſas in rebus maioratus factas, ſiue debita eius contemplatione contracta?diſtinguendum putauit, quod aut debita contracta ſunt ex cauſis ad majoratus perpetuam conſeruationem neceſ ſariis, ita ſcilicet, quod niſi fierent illæ expenſ æ, res maioratus perirent, aut valde redderentur deteriores: aut contracta ſunt ex cauſis ad perpetuam maioratus con ſeruationem, & vtilitatem voluntariis, quia ſcilicet ſine illis res maioratus perſeuerarent quidem ſine notabili detrimento; tamen expenſ æ illæ vtiliores in perpetuum res maioratus reddiderunt. in hoc ſecundo caſu inquit, quod ſi facultate Regia debita eſ ſent contracta, tunc bona ipſa maioratus obligata manent. Si verò ſine facultate contracta ſint, tunc maioratus bona non manerent pro eiuſmodi debitis obligata, neque alienari poſ ſent ad illa ſoluenda, neque proinde ex illis ſolui poſ ſent: & hactenus verè loquitur, & conuenit Ludou. Moli. placitis, ſuperiùs relatis. Dum verò ſubdit num. 3. quod in hoc caſu vnuſquiſque ſucceſ ſorum in maioratu, pio ratione maioris vtilitatis, quam ob eos ſumptus perciperet, cogi poſ ſet aliquid proportionale, prudentis arbitrio taxandum, de redditibus contribuere: Quod ſi quid ſoluendum ſupereſ ſet, illud tenerentur ſoluere hæredes eius poſ ſeſ ſoris, qui ea debita contraxit, idque de hæreditate illius. Dum inquam ita ſubdit pater Molina; ſi loquitur de expen ſis in ædificando, aut in reficiendo, & ſic in terminis d. l. 46. decipitur equidem manifeſtè, cum verè nullus futurorum ſucceſ ſorum ad aliquid ſoluendum teneatur eo caſu, ſicuti ex his deprehenditur concludenter, quæ; ex Molina, Ioanne Garcia, Velazq. Auendañ. nunc retulimus: & maximè ex traditis à Ioanne Garcia, d. c. 16. num. 11. & Auendañus, d. gloſ. 9. num. 16. ex quibus ſucceſ ſor maioratus ad vtiles, & voluntarias expenſas non tenetur, tamet ſi perpetuam, & maiorem vtilitatem maioratus reſ piciant, ſi modo in aedificando, aut in reficiendo conſiſtant. In primo verò caſu, quando debita contracta ſunt ex cauſis ad maioratus perpetuam con ſeruationem neceſ ſariis, ita ſcilicet quod niſi fierent illæ expenſ æ. res maioratus perirent; ſoluenda eſ ſe ſcribit n. 4. de bonis maioratus, poſ ſeque bona maioratus pro eis debitis obligari, & ſucceſ ſores ad ſolutionem adſtringi; neque obſtare, quod bona maioratus nullo modo alienari, neque hypotheca ri poſ ſunt, neque pro debitis obligari; quia reſpondet, provt Molina reſpondit, id intelligendum eſ ſe ex cauſa voluntaria, ſecus verò ex cauſa adeo neceſ ſaria, & præciſa; neque enim veriſimile, quod inſtitutor maioratus eo caſu denegauerit, aut noluerit bona alienari, vel obligari; vt latius ibi: & hactenus pater ipſe Molina verè loquitur, atque reſolutiones Ludou. Moli. amplectitur: quatenus verò eodem num. 4. fol. 595. idem dicendum eſ ſe arbitratur, quando licet cauſ æ non eſ ſent neceſ ſariæ, eſ ſent tamen adeo vtiles, quod ex eis ſumptibus, ac debitis, longè plus valoris, & emolumenti accreuerit maioratui, quam ſint ſumptus illi, ac debita; tunc etenim maioratus ipſe, & ſucceſ ſores in illo, ratione illius renerentur illi, & creditoribus illius, ad ea debita actione negotiorum geſtorum; quatenus inquam ſic ſtatuit pater Molina, decipitur proculdubio, & Ioan. Garc. d. c. 16. num. 11. & 12. Auend. d. gloſ. 9. ex num. 13. vſque ad num. 17. non commemorat, qui ſpecificè aſ ſerunt contrarium, nec perpetuam, aut maiorem maioratus vtilitatem in futuram reſpiciunt, in conſiderationè habent, ſed ad huc ſucceſ ſorem eiuſmodi expenſas, aut debita in eam cauſam contracta, ſoluere non teneri; aſ ſerunt firmiſ ſime, ex. d. l. 46. Tauri conſtitutione. Sicque caſum duntaxat præciſ æ neceſ ſitatis excipiunt, nec in caſu euidentis vtilitatis ſucceſ ſorem aliquid ſoluere adſtringunt: quod & Molin, metidem profitetur magiſtraliter, ſicuti Auendan, d. gloſ. 9. l. 46. Tauri, ex d. num. 13. vſque ad num. 17. rectè perpendit, reiecta ergo Præfata illatione, ſiuè declaratione patris Ludou. Moli. eiuſdem Authoris diſtinctio, & reſolutio relata, an ex cauſa neceſ ſaria, an ex vtili, aut voluntaria expenſum fuerit, aut melioratio facta; senatus deciſionem comprobat omninò, vt dixi. Et quamuis pater ipſe reſpectu debitorum, quæ: ea occaſione contracta ſunt, & ſic creditorum loquatur; rationes tamen eius ſic militant in alio tertio, qui bona fide expendat, melioramentavè faciat, ſicut in creditoribus, aut poſ ſeſ ſore ipſo maioratus expendentibus. Nono denique & vltimo loco mirè vrgent pro eadem reſolutione, & senatus definitione, Aluari[*] Valaſci, conſult. 116. ferè per totam, traditiones, & obſeruationes; inquirit namque is Auctor, expen ſ æ factæ: in rebus maioratus à quo debeant ſolui, & quæ ex fructibus ipſius maioratus ſint faciendæ, & de melioramentorum materia, & æ ſtimatione: Et loquitur in poſ ſeſ ſore quodam maioratus, qui parietes domus maioratus collapſ æ reædificauit, ruituras fulciuit, & vineas maioratus inſtaurauit, & lites ſuſtinuit aduerſus eos, qui res maioratus vendicare volebant, in quibus omnibus non modicas fecit impenſas; & refert, non ſemel quæ ſitum ab eo, an ex fructibus maioratus teneretur eas facete, & ſic non poſ ſit repetere, & an ſucceſ ſoribus in maioratu incumbat onus eas ſoluendi, vel an ex rebus ipſis maioratus, de licentia Regis venditis, debeant huiuſmodi impenſ æ: ſolui hæredibus poſ ſeſ ſoris, qui eas fecit. Primo autem loco arguit contra poſ ſeſ ſorem maioratus, vt ſcilicet teneatur de ſuo impenſas eas facere, ex quo fructus percipit bonorum maioratus, eó que fruitur; poſtmodum materiam hanc, per nonnullas concluſiones abſoluit, quæ: ibi videri poſ ſunt; earum autem, quæ ad noſtrum propoſitum magis pertinet, illa eſt, quæ traditur. n. 7. & 8. quando ſcilicet expenſa in re maioratus facta à poſ ſeſ ſore, fuerit magna (modica namque certiſ ſimi iuris eſt, quod ad ipſum pettinet, provt ibi præmittit concluſione prima, num. 6.) & primo inquit videri, quod non tenetur poſ ſeſ ſor maioratus: eam magnam impenſam facere ſumptibus propriis, nec ex fructibus maioratus, ſed ſucceſ ſor maioratus tenebitur eas ſoluere anteceſ ſori, vel hæredibus eius, & vxori medietatem earum, tanquam lucra conſtantis matrimonij, provt dicitur in fideicommiſ ſario; tandem inquit, quod maturius cogitans, ſemper ſibi duriſ ſimum viſum eſt, poſ ſeſ ſorem maioratus, & qui ex eo multos fructus percepit, poſ ſe repetere magnas, quas neceſ ſariò fecit impenſas in ſuſtinendis. rebus maioratus, cum hoc ſit contra mentem omnium fundatorum, qui eos conſtituerunt, vt eorum redditibus res ipſ æ ſuſtineantur, ac reficiantur, & de reliquis alatur: & forſan hanc eſ ſe rationem l. 46. Tauri, & omnium fundatorum indubitatam mentem, vnde ab ea videtur durum recedere. Et id ipſum tenuit iterum ſub numero decimo, dicens: Verum, quamuis expen ſ æ factæ: ſint in euidentem, & perpetuam maioratus vtilitatem, nam adhuc, cum ipſe vtatur & fruatur rebus maioratus, ex fructibus tenetur expendere, nec ſucceſ ſores maioratus ſoluere tenebuntur. Si nec poterunt, pro tuendis, ſeu reficiendis rebus maioratus, alienari, aut obligari bona illius, niſi cum facultate Regia. Nec etiam poſ ſeſ ſores maioratuum Hiſpaniæ, regulari poſ ſunt cum maritis in rebus dotalibus, vel cum aliis vſuſructuariis, nec etiam cum fideicommiſ ſariis; provt ibi latius comprobat dicto num. 10. & 12. & 13. & numer. 11. eandem amplectitur reſolutionem, quoad vtiles impenſas, quæ res maioratus meliores, & maioris valoris reddiderunt, vt ſcilicet ſucceſ ſor maioratus non teneatur eas ſoluere: ac denique concludit numero finali, hanc opinionem obſeruandam in praxi, tam iure communi, quàm iure Regio Regni Portugaliæ. Atque ex his iuſtificari deciſionem dictæ, leg. 46. Tauri, quæ: iuſtè fuit condita, quidquid aliquando aliter ipſe exiſtimauerit iure poſ ſe extendi, non ſolum ad Caſus, & terminos, in quibus loquitur, ſed etiam ad ca ſus alios, de quibus per Didac. Burg. de Paz, ciuilium, q. per totam. Hactenus Aluatus Valaſcus, cuius rationes, & reſolutiones, ita æqualiter militant, quando in rebus maioratus alius tertius, & ſic emptor, aut alio titulo poſ ſidens, bona fide expendit, melioramentáve fecit, ſicut quando poſ ſeſ ſor ipſe maioratus; imò in dicto verſiculo finali, velut expreſ ſim id tradit ille Author, ex quo dicit, non reſtringendam dictam l. 46. Tauri, ſed ampliandam, & extendendam ad alios caſus, & perſonas, & maximè ad eos, quos Didac. Burgos de Paz, d. q. 7. conſiderauit, vbi caſum iſtum tertij poſ ſeſ ſoris, bona fide expendentis, adduxit ſpecificè. Rurſus conſiderandum eſt, eundem Authorem non modo vtiles expenſas dixiſ ſe repeti non poſ ſe à ſucceſ ſore maioratus, ſed nec etiam neceſ ſarias; vt conſtat dicto numer. 7. & 8. iuncto nuncto 11. vbi hos caſus ſeparauit, & ſic in fortioribus terminis, quam noſtris accipit deciſionem d. l. 46. atque indiſtinctè eam procedere exiſtimat, vt d. verſ. finali. Deindè, credidit idem Author, non modo eas expenſas neceſ ſarias, voluntariè factas à poſ ſeſ ſore, maioratus, repeti ab eo, vel hæredibus eius non poſ ſe, sed etiam, quod poſ ſeſ ſor ipſe teneatur magnas impenſas facere, & quas neceſ ſariò fecit in ſuſtinendis rebus maioratus, ſiuè eis reficiendis, repetere non poſ ſit, cum ex maioratus, & bonorum illius redditibus id fieri debeat; in quo equidem temperari, atque explicari decet: nam etſi verum ſit, poſ ſeſ ſorem maioratus, ex deciſione d. l. 46. Tauri, repetere non poſ ſe à ſucceſ ſore magnas impenſas; quæ in reficiendo, aut ædificando conſiſtant, ab initio tamen ad magnas impenſas aſtringi poſ ſeſ ſor ipſe maioratus non valet; quod ipſe Valaſcus clarè agnouiſ ſe videtur ibidem, num. 6. & forſan ad hunc modum intellexiſ ſe, d. numer. 8. & 10. Et hactenus de fundamentis omnibus huiuſce ſecundæ patris; & pro deciſione Senatus Hiſpalenſis. Non obſtant modo argumenta, & fundamenta omnia, quæ pro contraria parte adducta, atque ponderata fuere ſupra. ex nu. 3. cum pluribus ſeqq. Et in primis non obſtat illud, quod à veriſimilitudine, ſiue veriſimili, præ ſumptáque inſtitutoris mente conficiebatur, nam vel illud obtinebit, vt facultas Regia, omnino, aut facilius concedi debeat ex cauſa adeo vtili, & augmento maioratus neceſ ſaria; non verò vt abſque facultate Regia alienare, aut hypothecare liceat bona maioratus, quantumcunque euidens vtilitas adſit, iuxta ea, quæ ſuperius dicta fuere, & inferius dicuntur. Vel reiſtingi debebit, atque intelligi duntaxat quando facultate Regia non interueniente, hypothecata, ſiuè obligata fuere bona maioratus, vel alius contractus initus, expenſáve facta; quoniam aliàs res maioratus corruerent omnino; tunc namque credendum non eſt, maioratus inſtitutorem, qui res maioratus prohibuit alienari, vt perpetuo in familia conſeruarentur, voluiſ ſe facere diſ poſitionem, ex qua ipſ æ corruant, atque deſtruantur; imò cenſendus eſt, ea bona permiſiſ ſe in hanc cauſam hypothecari, atque pignori ſubiici, etſi id non expreſ ſerit; cum longe melius ſit, id effici, quam res extingui; idcirco in caſu adeò præciſo, & in expenſa ita neceſ ſaria, vt aliàs res corruerent, ſiuè deſtruerentur omnino; etiam abſ que facultate Regia mutanti, ſiue expendenti con ſulendum eſ ſe provt in his terminis loquutus eſt Ludou. Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 1. dict. cap. 10. n. 11. 21. & 22. qui adhuc penſandum, & deliberan, dum reliquit, quantumcunque Præciſa, & neceſ ſaria expenſa eſ ſet, tam propter d. l. 46. deciſionem, quàm propter maioratuum clauſulas, vbi hæc vt plurimum excludi ſolent. In expenſa quoque adeo neceſ ſaria Præfatum argumentum à veriſimili adducit pater Ludou. Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputat 641. ſub num. 4. in verſ. Nam. id intelligendum eſt, fol. 596. cum itaque reſpectu vtilium expenſarum, & voluptariarum duntaxat, ius agendi, aut recuperandi eas, senatus denegauerit in caſu præ ſenti, quantumcunque illæ perpetuam maioratus vtilitatem reſpicerent; non vero præciſas adeo, & neceſ ſarias, vt niſi fierent, res omnino corruerent, excluſerit; vt ſuprà dictum eſt num. 21. conſtat equidem, argumentum metipſum, non modo Senatus eiuſdem deciſioni repugnare quolibet modo, ſed etiam illius reſolutionem, & ſententiam comprobare dilucidè. Non obſtat ſecundum, quoniam pro vera explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit, text, in l. ita conſtante, ff. de iure dotium, & in l. mu[*] tuus, & in l. finali, ff. eod. & in l. quamuis, ff. ſoluto matrim. & in l. mutuum, ff. de accquir. hæredit. & in cap. vt ſuper, §. poſ ſeßiones, de rebus Eccleſiæ non alienand. & alia iura, quæ adduxit Ludou. Molina, in argumento relatus, probantia bona alienari prohibita, poſ ſe in cauſam vtiliorem permutari, vel alienari; intelligenda eſ ſe, quando alienationis prohibitio, ſolum fauore ipſius permutantis, ſeu alienantis emanauit: ſecus autem, quando fauore ipſius, & aliorum; provt in Hiſpanorum primogeniis contigit, tunc namque id etiam in cau ſam vtiliorem effici non poterit, niſi conſentientibus omnibus, in quorum fauorem id introductum eſt (qui conſenſus, nec etiam primi ſucceſ ſoris vinculi, & patronatus, in caſu Præ ſenti non adfuit) quod ſic diſtinguunt, ac reſoluunt Cæpola, Capicius, Claudius, & Marçarius, cum quibus ipſe Molina lib. 4. c. 6. num. 27. &c. 4. eiuſdem libri, cum in eo dubio verſaretur, an bona maioratus alienari poſ ſint ad aliorum ſubrogationem; ſic etiam explicauit num 9. omnia fundamenta, quæ: ex num. 2. cum ſeqq. adduxerat, ad probandum quod bona alienari prohibita, poſ ſunt in cauſam vtiliorem alienari: & eodem numer. 9. ſic ſcribit, Nono, quia quamuis dubitari poſ ſet, vtrum hæc ſubrogatio fieri poßit, abſque Principis auctoritate, auctoritate tamen Principis interuẽiente , non eſt dubium; niſi quod ea alienatio valeat, ſi in euidentem maioratus vtilitatem facta fuerit. Et inferius, ibi: Ex quibus rationibus, bona maioratus ex facultate Regia alienari poſ ſe, vt ex pretio illorum, alia in eius locum ſubrogentur, ſi id ip ſi maioratui vtilius ſit; opinati ſunt, &c. Et iterum num. 12. in verſicul. Nec obſtant ea, in illis verbis. Nec obſtant ea, quæ in contrarium adducta ſunt, illa namque, quando facultas Regia ex cauſa legitima conceſ ſa ad efficiendum, non interuenit, intelligenda ſunt: non autem, quando facultas Regia ad id ex cauſis adeò iuſtis conceſ ſa fuit, quam etiam inſtituor, & etiam omnes ſucceſ ſores probaſ ſent, provt probatur ex iuribus, quæ pro contraria parte allegauimus, &c. Remanet itaque quoad alienanda, & hypothecanda bona maioratus, ſolam vtilitatem, aut etiam neceſ ſitatem non ſufficere, niſi etiam facultas Regia interuenerit, provt ſingulariter tradidit quoque idem Molina, aliis in locis, citatis ſuprà, ex n. 46. vſque ad numer. 52. Ioannes Garcia de expenſis, & meliorat. dicto capite 16. numero 10. & 11. Pater Ludouic. Molina, tomo tertio, de iuſtitia & iure, diſputatione 648. numero quinto, folio 640. aliàs namque multis poſ ſeſ ſorum maioratuum fraudibus locus daretur; ſi in eorum poteſtate, aut voluntate id reponeretur, & ſub prætextu vtilitatis, & neceſ ſitatis (quamuis vtilitas, aut neceſ ſitas non adeſ ſet) alienationes, & obligationes bonorum maioratus ſ æpè fierent in præiudicium familiæ, ac memoriæ inſtitutoris, & cum detrimento eorum; qui in futurum ſucceſ ſuri erant in ipſo maioratu; ſicque bonamet ipſa maioratus conſumerentur, & tempore, vel extinguerentur omnino, vel multum minuerentur; quod eſ ſet maximum inconueniens, & inſtitutorum voluntati, & fini, multum repugnans. Reipublicæ quoque admodum conuenit, vt nonniſi diligenti præmiſ ſa inquiſitione, & habita cau ſ æ cognitione, ſuper vtilitate, aut neceſ ſitate, facultates Regiæ concedantur, nec à ſola voluntate poſ ſeſ ſorum id pendeat, (quantumcunque magna vtilitas, aut neceſ ſitas adſit) vt per Molinam, in omnibus locis relatis hoc numero, & ſupra, numero 46. & ſeqq. Patrem Ludoui. Molin. d. num. 5. fol. 640. Rurſus, quod attinet ad text. in l. cum hi, §. eam[*] tranſactione, ff. de tranſact. iuncta ſua Gloſ ſa; ob ſeruandum, atque conſtituendum erit. Contrariam ſententiam; imò deficiente forma, & ſolemnitate legitima, contractum minoris, vel Eccleſiæ nullum eſ ſe, quamuis eorum contineat vtilitatem; atque inde alienationem rei immobilis minoris, vel Eccleſiæ, etiam euidenter ipſis vellem, non valere ſine debita ſolemnitate, & iudicis decreto; erudite defendit Arias Pinellus, tertia parte, l. 1. C. de bonis maternis, num. 31. & inquit, hanc opinionem, magis communem, & veriorem eſ ſe. Et cum Bart. Baldo, Angelo, Fulgoſio, Iaſone, Socino, Beroio, Hippolyt. Riminaldo, Rolando, Antonio Gabriele, Oroſ cio, Couarr. Sarmiento, & Caualcano, D. Felicianus de Solis, lib. 2. de cenſibus, c. 2. num. 13. verſic. Hæc autem reſolutio, & cum Oroſcio, Surdo, Afflict. Cald. Pereira, & Follerio, Ioannes Gutierrez de tutelis & curis, 2. par. cap. 5. num. 33. & 35. practicarum, lib. 2. quæ ſt. 22. & cum multis Octauius Simoncellus, de decretis l. 3. titu. 8. inſpectione 17. n. 125. & 126. vbi latius explicat, & reſpondet ad text. in dict. §. eam tranſactionem, prout ego commemoraui, & ita reſolui; explicaui etiam text. eundem, ſupra hoc eodem libro, cap. 61. num. 36. & latius n. 40. & 41. & in commentario de vſufructu, c. 54. n. 11. & 12. ita quoque notaui. Sic etiam in eo dubio, vtrum bona maioratus,[*] ſeu fideicommiſ ſi alienari poſ ſint ex cauſa dotis, & donationis propter nuptias dandæ, vel reſtituendæ liberis, & deſcendentibus inſtitutoris, vel etiam non deſcendentibus, ex eius tamen familia procedentibus; eum ea omnia, quæ ex deciſione authent. res quæ, c. communia de legatis, antea tradiderant, & notauerant omnes Scribentes communiter; adduxiſ ſet Ludo. Molina de Hiſpan. primogen. lib. 4. c. 6. ex num. 1. vſque ad num. 17. atque ex ipſo numero 17. accuratè diſcuteret, vtrum fideicommiſ ſa, & materia dict. authent. res quæ poſ ſint ad maioratus bona adaptari, & in eis locum habeant, diuerſaſque opiniones commemoraſset; tandem concludit num. 19. & ſeqq. bona maioratus alienari poſ ſe pro dotibus, & alimentis, ad quæ maioratus inſtitutor tenebatur, non obſtante quacunque eiuſdem prohibitione. secus vero pro his pro quibus maioratus in ſtitutor tempore mortis non tenebatur; atque ita diſpoſtionem d. authent. & ea omnia, quæ eo cap. adduxerat ad probandum, bona maioratus ex cau ſa neceſ ſaria alienari poſ ſe, ad Hiſpanorum primogenia, ſeu maioratus adaptari non valere, quod eruditè comprobat: & num. 25. adiicit verba ſingularia, quæ caſui præ ſenti mirè conueniunt, vt ex ma iori etiam vtilitate, aut ex neceſ ſitate, maioratus poſ ſeſ ſori non licuerit in ipſo caſu præ ſenti, ad alienationem, aut ad longum tempus locationem, & in emphyteuſim conceſ ſionem (quæ alienatio eſt) procedere, etiam Prætextu vtilitatis, aut neceſ ſitatis cuiuſlibet, niſi facultas Regia ad id præceſ ſerit, prout ibi videri poteſt, & per Pat. Moli, tom. 3. de iuſt. & iur. diſput. 648. Pelaez à Mier. 4. par. illat. 2. quæ ſt. 1. Tertium etiam argumentum non reſiſtit, pro[*] cuius vera explicatione, atque reſolutione obſeruandum erit in primis, Ludouici Molinæ placitum, lib. 4. cap. 6. num. 28. de quo in argumento, quod bona maioratus alienari, atque obligari poſ ſint abſ que facultate Regia, pro reficiendis aliis bonis ip ſius maioratus contrarium videri aliis eiuſdem Authoris obſeruationibus, & doctrinis, in eiſdem commentariis, de Hiſpan. primog. traditis, & à me commemoratis ſupra, num. 46. & ſeqq. & n. 59. & duobus ſeqq. Ac primum quidem his, quæ longa ſerie adnotata, atque ſcripta reliquit eodem lib. 4. cap. 1. vbi latè primogeniorum alienationem, atque extinctionem, pluribus vinculis, & legibus eſ ſe prohibitam; & cap. 2. ipſius lib. 4. facultates Regias ad alienandum, vel. obligandum bona maioratus, nonniſi ex cauſa publica, vel maioratus vtilitate concedendas eſ ſe, & tunc citato primo ſucceſ ſore, & præhabita cauſ æ cognitione, prout ibi ſtatuit num. 1. & num. 5. & ſeqq. abſque facultate autem Regia, nequaquam alienationem, aut obligationem, vel hypothecam permitti. Deinde & ſecundò, repugnare etiam his, quæ eodem cap. 6. lib. 4. num. 25. adnotauit, prout nunc retuli num. præcedenti, & n. 26. bona maioratus ſine facultate Regia, neque permutari, etiam in vtilitatem maioratus poſ ſe, vt latius ibi, & recenſui ſupra, num. 47. Denique (vt alia ſciens, conſultoque prætermittam) refragari quoque videri his, quæ cap. 4. eiuſdem lib. 4. tradidit ip ſe Author; videlicet bona maioratus alienari poſ ſe, ad aliorum ſubrogationem, ſi in euidentem maioratus vtilitatem ſubrogatio fiat, & auctoritas Principis interueniat; abſque ipſa verò non poſ ſe, etiam quantuncunque euidens vtilitas adſit, prout ibi, n. 9. & 12. Rurſus, & vltra Molinam, negari non poſ ſe, quin maximum detur inconueniens, & extinctionis bonorum maioratus periculum, ſi in poteſtate, aut voluntate poſ ſeſ ſonis maioratus reponatur, vi bona alienare, aut obligare poſ ſit eo Prætextu, quod vtilitas, aut neceſ ſitas, ſiue neceſ ſaria rerum refectio adſit, cum forſan aliquando contingere poſ ſit, abſ que neceſ ſitate alienationem, aut obligationem fieri. Et in omni euentu facultatem Regiam impetrare, cauſ æque cognitionem Præcedere, ſecurius ſit. Sic ſanè Ioannes Garcia de expenſis & meliorationibus. c, 16. num. 11. cum in eiſdem, in quibus ver ſamur, terminis, exiſteret, contrarium eius, quod Molina nunc relatus tuetur, aſ ſeuerauit expreſ ſim: neque quicquam obeſ ſe dixit, quod ſubſit magna cauſa, & neceſ ſaria, & in vtilitatem perpetuam maioratus, ex quibus cauſis alienan prohibita, non ſolum obligantur, ſed alienantur quotidiè, quia adhuc, conſultius eſt, etiam vbi de aedificiorum, & reparationum neceſ ſitate agitur, quod facultas Regia poſtuletur: & idem, defendit Auendañus in lib. 46. Tauri, gloſ. 9. num. 11. & 12. & 13. & propter hoc deliberandum, atque penſandum reliquit idem Molina lib. 1. cap. 10. numero 23. vt inferius dicetur. Præterea (& admiſ ſa ſine veritatis præiudicio ipſius Molinæ ſententia, dict. cap. 6. lib. 4. num. 28.) ad argumentum reſpondetur, tunc demum illam doctrinam procedere, quando dilucidè, & manifeſtè conſtaret, ob neceſ ſariam adeò, & præciſam rerum maioratus refectionem, obligata, & hypothecata fuiſ ſe bona ipſius, vt aliàs corruerent, & ea ſimul interueniſ ſe, quæ Ludouic. ipſe Molina, libro 1. cap. 10. numer. 22. & 23. & lib. 4. dict. cap. 6. numer. 28. ſimul requirit; tunc namque probabilis eſt admodum ea opinio, quam etiam admittunt Velaſquez Auendañus, dict, gloſ. 9. numer. 16. provt retuli ſupra num. 56. in fine, Pater Ludouic. Molina, tom. 5. de iustitia & iure, diſputatione 641. numer. 4. folio 595. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 4. numer. 44. vbi inquit, quod quando res alioqui corrueret, abſque facultate Regia expenſa fieri poteſt, ſiue hypotheca, aut obligatio contrahi. Tunc autem nequaquam contradatur reſolutioni ſuperiori, traditæ numer. 21. & senatus Hiſpalenſis definitioni Molina; vtpotè quia termini ſunt longè diuerſi. Molina namque loquitur reſpectu creditoris, qui ad neceſ ſariam adeò refectionem mutuanti, & tunc bona hypothecari, & alienari poſ ſe abſque Regia facultate, conceſ ſit. Et id ipſum admiſit Barboſa in l. diuortio, §. finali, 1. parte, numer. 123. ver ſiculo, præterea neque illud, ff. ſoluto matrimonio. Auendañus autem, & Ioannes Garcia contrariatur, & hypothecam, atque alienationem; etiam eo caſu denegat, & Regiam facultatem requirunt. Abſque hypotheca autem, & alienatione, teneri maioratus ſucceſ ſorem ſatisfacere creditori, vel alteri, ita necceſ ſariò expendenti; admiſit Auendañus, præcitato numer. 16. gloſ ſ. 9. vt ex verbis eius conſtat, de quibus ſuprà, dict, numer. 56. in fine. Caſus autem præ ſens diuerſus eſt, neque enim verſamur in creditore mutuante ad neceſ ſariam refectionem domus, neque in poſ ſeſ ſore maioratus obligante, aut alienante bona maioratus, pro reficiendis aliis bonis maioratus; ſed in tertio, bonæ fidei poſ ſeſ ſore, ex titulo venditionis, aut locationis, vel in emphyteuſim conceſ ſionis, qui licet recuperare eas neceſ ſarias expenſas, pro adeò neceſ ſaria, & præciſa refectione factas, intendat; hypothecæ tamen, neque expreſsæ, neque tacitæ ius prætendere non poteſt. Tunc autem diſtinguendum diximus ſuprà, numer. 21. vt vtiles expenſas, aut melioramenta vtilia recuperare non poſ ſit eiuſmodi bonæ: fidei poſ ſeſ ſor à ſucceſ ſore maioratus, etiamſi perpetuam, & maiorem bonorum maioratus vtilitatem reſpicerent: tum propter dictæ l. 46. Tauri deciſiohem; tum etiam ex his, quæ annotauit Ioannes Garcia, dict. cap. 16. numer. 11. per totum, Auendañus, dict gloſ. 9. numer. 13. & ita multo minus retinere bona maioratus, ſiue retentione eorum vti pro talibus expenſis, quas de iure recuperare non poteſt. Nec admittimus Patris Ludouic. Molinæ: placitum, diſputatione 641. ſub numer. 4. verſ. Atque idem dicendum eſ ſe arbitror, fol. 595. Quoniam vtiles indiſtinctè non præ ſtat maioratus ſucceſ ſor, Ita quoque, & pro neceſ ſariis etiam, & ſine quibus alioquin res maioratus corruerent, retentionem denegamus ſuprà, dict. numer. 21. hypothecam etiam, vt ibidem, & nunc etiam dixi. Concedimus tamen, teneri ſucceſ ſorem maioratus ſoluere expenſam adeò neceſ ſariò factam, vt alioquin res omnino corrueret; idque indiſtinctè, quamuis tentari poſ ſet, deducendam modicam, ſiue eam, quæ ad poſ ſeſ ſorem maioratus pertinebat, vt eam ſucceſ ſor maioratus non præ ſtaret. Et idcirco, quamuis Senatus vnanimiter retentionem denegauerit in ipſomet caſu præ ſenti, emphyteutæ, vel ad longum tempus conductori, & expellendum eum de creuerit; reſeruauit tamen ipſi ius ſuum, non modo contra hæredes vltimi poſ ſeſ ſoris, tam pro vtilibus, quam pro neceſ ſariis expendis; ſed etiam contra maioratus ſucceſ ſorem pro adeò præciſis, & neceſ ſariis. In quo senatus adhæret omnino reſolutioni Auendani, dict. gloſ. 9. l. 46. dict. numer. 13. & ſeqq. & maximè numer. 16. & receſ ſit ab opinione Ioannis Garciæ, dict. cap. 16. numer. 10. & 11. qui omnino denegaſ ſe videtur ius agendi, etiam pro expenſis in neceſ ſariam refectionem factis, vt ibi apparet. Et facultatem Regiam ſemper requirit; & ſequutus eſt placitum Ludouic. Molin. lib. 4. dict. cap. 6. numer. 28. dummodo ad alienationem bonorum non deueniatur, nec hypotheca: ius Prætendatur in iſto caſu, quod in creditore, de quo ibi agebat; non verò in bonæ fidei poſ ſeſ ſore (de quo agimus) conſiſtere potuit. Atque ita (vtcunque res ſe habeat) Ludouic. Molinæ locus, pro senatus deci ſione potius vrget, cùm pro neceſ ſaria omnino, & præciſa refectione, id conceſ ſerit, de quo ibi. Quartum etiam argumentum non refragatur, quod ex Ludouic. ipſo Molina, lib. 1. cap. 10. num: 22. & 23. principaliter deducebatur, creditorem inquam mutuantem in neceſ ſariam refectionem domus maioratus, acquirere in ea ius tacitæ hypothecæ pro mutuo. Et Molinam cum aliis Authoribus ſequitur Barboſa, 1. par. §. fin. l. diuortio, ff. ſoluto matrimon. ſub num. 123. in verſ. Non igitur procedet, & in verſ. Præterea neque illud eſt omittendum: Nam contrariam ſententiam, imò quod neque ius hypothecæ tacitæ acquiratur, neque creditor recuperare valeat pecuniam, etiam in quantamcunque neceſ ſariam refectionem mutuatam; conſtanter tuetur Ioannes Garcia de expenſ. & meliorat. dict. cap. 16. ex num. 11. provt ſuprà retuli numer. 53. & id ipſum tenuit Auendañus, dict. gloſ. 9. num. 12. & 13. & 15. quem commemoraui ſuprà; num. 56. admittunt quoque conſtanter, dict. l. 46. Tauri deciſionem procedere non modo in præiudicium earum perſonarum, de quibus ibi ſpecifica mentio fit, ſed etiam ſi agatur de præiudicio aliarum perſonarum diuerſarum, vtputà creditorum; ' idque contra ea, quæ Didac. Burg. de Paz, ciuilium quæ ſt. 7. ex num. 41. Ioann. Gutierr. practicar. lib. 2. q. 84. Pater Molina, tom. 3. diſput. 641. num. 5. aſ ſeuerarunt in his terminis. sed & ipſe Molina, d. n. 23. auſus non eſt id affirmare, ſed deliberandum, atque penſandum reliquit, tam propter d. l. 46. deci ſionem, quam propter clauſulas prohibitionum alienationis, quæ in maioratibus apponi ſolent, provt ibi apparet, & ſuprà notaui. Vtcunque tamen res ſe habeat, eius Authoris reſolutio, Senatus deciſioni, & reſolutioni noſtræ potius conuenit, quàm aduerſatur: nam etſi bonæ fidei poſ ſeſ ſori, ex titulo emptionis, & venditionis, aut conductionis, vel in emphyteuſim conceſ ſionis, etiam propter neceſ ſariam adeò impenſam, in refectionem rerum maioratus factam, ius retentionis, & hypothecæ: tacitæ denegemus; quod etiam in fortioribus terminis, creditoris ſcilicet mutuantis ad refectionem neceſ ſariam, Auendañus, & Ioannes Garcia denegarunt; Barboſa autem conceſ ſit con ſtanter: Molina verò cogitandum reliquit: poſ ſe tamen eundem bonæ fidei poſ ſeſsorem contra ſucceſsorem agere, licèt non niſi actione perſonali ex æquitate tamen l ſi me & Titium, ff. ſi certum petat ad impenſam adeo neceſ ſariam recuperandam, admittimus; provt in creditore admiſit eo caſu Auendañus, dict. num. 16. gloſ. 9. quamuis ius tacitæ hypothecæ denegauerit, vt ſuprà quoque dixi. Sed nec quintum quoque reſiſtit argumentum,[*] quo de impenſis (quas Meliorationes, ſeu Melioramenta appellamus communiter) tractarum ſu ſcipere, ad ſummam tamen, & breuem, atque di ſtinctam reſolutionem reducere, neceſ ſarium omnino erit, atque ſequentia ſuo ordine conſtituere, & præmittere. In primis autem, de expenſis, & melioramentis in re aliena factis à bonæ fidei, vel malæ fidei poſ ſeſ ſore, quicunque poſ ſeſ ſor ſit, & quocunque titulo poſ ſideat, plena manu egiſ ſe ſequentes Authores (vt ordinarios, in locis vulgatis & cognitis, & alios ab eis relatos, prætermittam conſultò) Rotandum, Ioannem Garciam, Menochium, Ioſephum Ludouicum, Antonium The ſaurum, Maſcardum, Caualcanum, Sarmientum, Petr. Anton de Petra, Redoanum, Barbo ſam, Vincentium Carrocium, Hippolyt. Riminald. & Marc. Anton. Peregrinum, quos in commentariis de vſufructu, cap. 57. numer. 23. ego congeſ ſi; & commemoraui, & nonnulla eo cap. & cap. 56. in hac ipſa materia adnotaui. Addo nunc eundem Menochium, de arbitrariis, caſu a 215. Burſatum in conſilio 76. à numero 36. & in conſ. 60. à numer. 31. lib. 1. Vincent. de Franchis, deciſ. 112. & 191. 1. parte, Aluarum Valaſcum, de iure emphyteutico, quæ ſt. 25. per totam, vbi vide omnino; Vr ſillum, in addit. ad Affict. in deciſ. 105. Simonem de Prætis, in conſ. 147. ex numer. 30. Capicium, deciſione 17. Franciſcum Viuium, deciſ. 317. libr. 2. Mareſcotum, variar, reſolut. lib. 2. cap. 108. 109. 110. 111. 112. 113. & 114. vbi vide omnino: Cald. Pereiram, de nominat, emphyt. quæst. 18. ex num. 30. cum ſeqq. Petrum Surdum, deciſ. 300. & in conſil. 333. lib. 3. Matienzum, in Dialogo Relatoris, tit. 3. cap. 1. §. 30. gloſ. 12. & in 16. titul. 7. gloſ ſ. 5. num. 3. lib. 5. Cæ ſarem Barzium, deciſ. 23. Flaminium Car tharium, deciſ. 15. & 72. Blaſ. Flores Diaz de Mena, in addit, ad deciſionem 4. Gamæ, numer. 5. Boë rium, deciſone 44. num. 6. & ſeq. Anton. Fabrum, coniecturar. lib. 2. cap. 1. per totum, Cardinal. Dominic. Tuſchum, practicar, concluſion. iur. tomo 5. litera M. concluſ. 174. cum ſeqq. ex fol. 654. vſque ad fol. 674. Deinde & ſecundò obſeruandum, atque con ſtituendum erit, ex nunc præcitatis iuris Interpretibus, ſequentia deduci, quæ licet latiorem contineant explicationem, atque interpretationem; communi tamen placito recipiuntur. Primum, quod expenſas, quæ fiunt gratia quæren[*] dorum, colligendorum, & conſeruandorum fructuum, & inter neceſ ſarias commemorantur, quilibet poſ ſeſ ſor poteſt deducere, etiam malæ fidei, ac proinde fructus ipſos retinere, quoſque tollantur, l. fundus qui, ff. familiæ herciſe, ibi: Quia nullus caſus euenire poteſt, qui hoc genus deductionis impediat, l. ſi à patre, vel domino, §. fin. ff. de petit. hæredit. idque non ſolum in bonæ fidei poſ ſeſ ſore naturalis ratio poſtulat, verumetiam in prædonibus, ſicuti Sabino placuit in l. fructus, ff. ſoluto matrimon. atque ex Speculatore, & Lorioto, tradidit Ioannes Garcia, de expenſis & meliorat. cap. 1. numer. 11. & 12. vbi citat l. 4. tit. 14. Partit. 6. & l. 4. tit. 28. Partita 3. quæ id ipſum ſtatuunt inquit, quod declarationem recipiunt ex text. in dicta l. ſi a patre, vel domino, §. finali, vt expenſ æ in colendis, & colligendis fructibus, non ſolum minuant fructus, verumetiam id efficiant impenſ æ in conſeruandis, de quibus nihil conſtitutum erat noſtro iure Hiſpano, provt ibi verè, & iuridicè obſeruat, nec in dictis legibus Partitæ id excluditur, quod de iure communi, ſtatutum erat, provt etiam de iure communi, atque ex receptiori ſententia reſoluit Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommißis, artic. 50. numer. 24. fol. 466. vbi quod impenſas prædictas quilibet poſ ſeſ ſor bonæ fidei, vel malæ fidei, detrahit, vt latius ibi, atque ex relatione multorum aliorum Authorum. Et numer, 22. quod impenſa facta fructuum quærendorum, colligendorum, & con ſeruandorum cauſa, inter neceſ ſarias conſideratur; veluti in arando, carrigiando, ſeminando, metendo, triturando, putando, vindemiando, & huiuſmodi: item poſt collectos fructus, in eos conſeruando, putà in quærendo domum, vbi ſtare poſ ſent: in conducendo granaria, & vectes, in ſoluendo operariis, qui vina, & cellam vinariam permutent, qui ſegetes, & frumenta de loco ad locum tranſportent, vt puluerem eiiciant, & vermes corrodentes expellant, vt in l. ſi à domino §. 1. vbi Angelus notat, ff. de petit, hæred. & dummodo ea tantum impen ſa debeatur, quam diligens paterfamilias feciſ ſet, provt ibi, numer. 23. dummodo etiam, vt ſi maior ſit impenſa, quam fructus percepti, nihil vltra deducere poſ ſit, provt in poſ ſeſ ſore cum titulo, expeditum eſ ſe inquit Peregrinus ipſe, dicto numer. 24. ex l. finali, vbi Bartol. notat, ff. de impenſis, & in poſ ſeſ ſore bonæ fidei, qui alium ſibi obligare non intellexit, cui per retentionem tantum conſulitur, ad l. in hos iudicium, ff. communi diuid. Idem quoque dicendum eſt, quia non extantibus fructibus, vel tot, ceſ ſat ratio retentionis, præter quam in vniuerſalibus, l. quod ſi ſumptus; ff. de petit, hæred, in poſ ſeſ ſore autem malæ fidei, id magis expeditum eſt, quia rei peremptæ periculum magis afficit malæ fidei, quàm bonæ fidei possessòrem, vt probatur ex ipſa l. quod ſi ſumptus, & per eundem Peregrinum, dicto numer. 24. qui intelligit etiam cum Bartolo, & Baldo, quod ope exceptionis impenſae iſtæ ſeruentur, non iure actionis, re reſtituta; & in eo, qui non ſuo nomine fuit poſ ſeſ ſor, ſed nomine domini fundum coluit, aut ſeminauit, veluti mandatarius, aut negotiorum geſtor; aliter ſtatuit in fine eiuſdem numer. 24. videlicet, quod omnem impenſam necceſ ſario, aut vtiliter factam deducit, quamuis fructus aduerſa fortuna pereant, ex l. ſed an vltro, §. 1. ff. de negot. geſt. l. ſi neceſ ſarias, ff. de pignoratitia actione, & conuenit Ioannes Garcia; dicto cap. 1. numer. 14. vbi de colono, qui ipſe idem ſeuit, coluit ſepſit, quod operis proprij æ ſtimationem deducit. Et numer. 15. quod bonæ fidei poſ ſeſ ſori in iudicio vniuerſali, integri fructus debentur, etiam ſi fructus excedant expenſ æ; ſecus verò in particulari, ex textu, in dicta l. quod ſi ſumptus. Quod autem dictum fuit, prædonem impen ſas neceſ ſarias in quærendis, & colligendis fructibus, deducere ex his poſ ſe; intelligit, & moderat Peregrinus, eodem articulo 50. numer. 25. in eo, qui fundum poſ ſidet, & iure poſ ſeſ ſionis colit; ſecus in eo, qui furtim, & clam, vel per[*] violentam occupationem fructus pendentes inuadit, & colligit; fur namque, & inuaſor fructuum pendentium, non detrahit impenſam factam in fructuum collectione, imò reſtituit eos abſque vlla impenſarum detractione, l. ſi quis ſer[*] uum, §. ſi oliuam, ff. ad legem Aquiliam, & latius comprobat eodem n. 25. adiicit etiam num. 26. quod malæ fidei poſ ſeſ ſor impenſas neceſ ſarias in re factas, per rei retentionem ſibi reſeruat, aliàs re re ſtituta, nihil detrahit, ex l. plane, ff. de petition, hæred. & l. domum, C. de rei vendicat. & numera 27. quod fur neceſ ſarias impenſas in re mobili furtiua fa[*] ctas, non deducit, l. ex argento, ff. de cond. furtiua, l. 1. C. de infant, expoſit. ideóque fur differt in hoc à poſ ſeſ ſore ſtabilium malæ fidei, vt eodem numer. 27. & vide numer. 18. vbi inquit, quod malæ fidei poſ ſeſ ſor re perempta, etiam in vniuerſalibus, pro[*] impenſis neceſ ſariis nihil detrahit, d. l. planè, & hoc caſu nihil imputaretur ei, ſi non feciſ ſet, l. & in totum, ff. de impenſis. Bonæ fidei vero poſ ſeſ ſori, & etiam malæ fidei[*] (dummodo rem non reſtituerit) retentio competit, cohærens ipſi rei, pro expenſis, quæ fiunt gratia fructuum colligendorum, l. ſi neceſ ſarias, ff. de pignorat. actione, l. quod dicitur, ff. de impenſis in reb. dot. fact. & optimè explicat Ioannes Garcia, de expenſ. & meliorat, dict. cap. 1. num. 16. Et hactenus de prædictis expenſis, quæ gratia fructuum quærendorum, colligendorúmque fiunt, tam bonæ fidei, quam malæ fidei poſ ſeſ ſoris reſpectu: & ea quidem ad poſ ſeſ ſorem maioratus ipſum, ſiue ad alium tertium, qui ab eo cauſam habeat, applicari non poſ ſunt, vtpote, cum expenſ æ, quæ non ad perpetuam bonorum maioratus conſeruationem, ſed ſolum ad fructuum commodiorem collectionem pertineant, ad poſ ſeſ ſorem eundem ſpectent, illáſque ex fructibus facere teneatur; ac proinde nec eius hæredes, filij, vel vxor, nec is quoque qui ab co cauſam habuit, aliquid à ſucceſ ſore maioratus exigere poſ ſunt; quemadmodum nec modicam expenſam, quæ ad poſ ſeſ ſorem ipſum pertinet, recuperare, ſicuti verè, & ita specificè adſeuerauit Ludouic. Molina, de Hi ſpanor, primogen. libro primo, capit, decimo numero 23. in fine, quod ſi res ipſa maioratus cum fructibus auocetur à tertio, bonæ, vel malæ fidei poſ ſeſ ſore, tunc deducuntur eæ expenſ æ. Præterea & tertiò obſeruandum, atque conſti[*] tuendum erit, bonæ fidei poſ ſeſ ſorem ſemper neceſ ſarias expenſas deducere, l. Paulus, in fine, ff. de doli exceptione, l. ſi in area, ff. de cond. indeb. l. adeo, § certè, ff. de acquir. rer. dominio. Idque excipiendo de dolo, & retinendo, provt eadem iura admonent, & confirmat l. 44. titulo 28. Part. 3. atque ita reſoluit Ioannes Garcia, de expenſ. & meliorat. dicto cap. 1. numero 24. qui alio loco tractandum remittit, an hic poſ ſeſ ſor propter neceſ ſarias expenſas, non modo excipiat, & retineat, ſed etiam agat; de quo inferius, numero 83. Et id ipſum, quod poſ ſeſ ſor bonæ fidei ſemper neceſ ſarias expenſas deducat; tradiderunt etiam omnes Interpretes commemorati ſupra numero 64. Matienzus, in l. 6. titulo 7. libro 5. gloſ. 3. numero 3. Ioſephus Ludouic. deciſisone 26. ex numero 6. Vincent. Carroccius, de locato & conducto, titulo de expenſis, in principio, ex numero 5. fol. 211. Tuſchus, tom. 3. litera M. concluſione 181. per totam, folio 666. Peregrinus, de fideicommisſis, dicto articulo 50. in princip. numero 29 & 30. vbi inquit, quod poſ ſeſ ſor bonæ fidei, ſiue cum titulo habito à domino, ſiue à non domino, ſiue etiam ſine titulo, in onnibus caſibus neceſ ſarias impenſas deducit; & adducit iura quamplurima, adiicítque, id fieri ope exceptionis, & ideo perempta re in qua fuit impen ſum, ceſ ſare repetitionem, quia retentio eius rei nulla eſt, ex d. l. ſi in area, & l. paulus, ff. de doli except. idque procedere in indicio particulari rei vendicationis, iuxta doctrinam Bartoli, quia re particulari perempta, nulla eſt ratio, vt pro ea verus dominus teneatur bonæ fidei poſ ſeſ ſori, cum poterat illam, ſi extaret, ſibi dimittere, l. hoc amplius, §. 1. ff. de damno infecto: Secus verò in iu dicio vniuerſali petitionis hæreditatis, & fideicommiſ ſariæ petitionis, per text. in d. l. plané, & in d. l. & in totum, nam in iſtis vniuerſalibus aliæ res poterunt retineri, vt ibidem dicto numero 30. & vide numero 31. vbi quod poſ ſidens, ſeu detinens rem nomine domini, impenſas neceſ ſarias deducit, etiam re perempta, & conuenit Mareſ cotus, variar, libro ſecundo, cap. 109. per totum, [*] Hippolyt. Riminaldus, in conſi 411. numero 8. & ſeq. & numero 13. lib. 14. qui adiicit numero 36. & 37. quod expenſ æ aedificiorum, ſine quibus coloni in locis habitare, & commodè prædia colere non poſ ſunt, ſunt reſtituendæ, cum inter neceſ ſarias computentur, l. 1. vbi notatur, ff. de impenſis, l. domum, in fine, C. de rei vendicat. Caſtren ſis in conſilio 17. volum, finali, & in conſ. 270. colum. penult, de quibus ibi. Alexander, in conſilio 162. colum. 1. Volum. 7. vbi dixit, quod ſi domus vxoris fuit incendio combuſta, & maritus illam reædificauerit, quia ſine ea colonus, ſeu cultor agri ſtare non poterat, reſtitui debebit talis impenſa marito, ſeu eius hæredibus per vxorem, cum ea connumerari videatur inter expenſas neceſ ſarias, l. diuortio, §. impendia, ff. ſoluto matrimonio, & per Alexand. Ruinum, Roland. & Af[*] flict. Regulariter autem impenſa neceſ ſaria dicitur, quæ ſi facta non eſ ſet, aut res peritura, aut deterior futura ſit, ſic definiuit Paulus Iurecon ſultus, in l. impenſ æ. de verbor. ſignificat. Vlpianus verò in l. 1. ff. de impenſ. in reb. dot. fact, inquit, neceſ ſarias impenſas dici, quæ habent in ſe neceſ ſitatem expendendi; exterum ſi nulla ſit neceſ ſitas, alio iure habentur: quæ ſanè diffinitio (vt rectè aduertit Peregrinus, dicto articulo 50. numero 1.) declaratur ex Pauli traditione prædicta, vt tunc ſcilicet neceſ ſitas expendendi, cum res, aut peritura, aut deterior futura ſit: & idem ſignificauit Vlpianus ipſe, in l. impenſ æ, ff. eodem titulo, & in l. interdum, & l. ſeq. ff. qui potiores in pignor. habeant. Et notatuit Ioannes Garcia, dicto cap. 1. numero 10. latius, Peregrinus, dicto articulo 50. ex numero 2. & numero 6. vſque ad numero 12. vbi expenſarum neceſ ſariarum diuerſa exempla addu[*] cit, provt ibi videri poteſt, & per Ioannem Philippum in ſumma vtriuſque iuris, ad tit. de impenſis in reb. dotal, fact, numero 2. vide etiam Menochium, de arbitrariis, libro 2. centuria 6. caſu 503. quod attinet itaque ad neceſ ſarias has expenſas argumentum non vrget contra prædictam Senatus Hiſpalenſis definitionem, nam admiſ ſa ſententia eorum, qui reſolutionem prædictam re ſtringunt ad bonæ fidei poſ ſeſ ſorem in rebus alienis, liberis tamen, nec vinculo, aut maioratui ſubiectis expendentem; facilis eſt reſolutio, & reſpondetur, diuerſum ius obſeruari in expen ſis factis in rebus metipſis maioratus, nec in eis vllam deductionem competere, iuxta opinionem, quam Ioannes Garcia tuetur conſtanter, vt ſuprà retuli: iuxta ſententiam verò aliorum, qui etiam in rebus maioratus, expenſarum neceſ ſariarum bonæ fidei poſ ſeſ ſori deductionem concedunt; ſicuti in fortioribus terminis Didac. Burg. de Paz, Pelaez à Mieres, Ioannes Gutierrez, & alij ſuprà relati tenuerunt; & in eiſdem, quando neceſ ſario ſcilicet expenditur; admiſit Auendañus, vt ſuprà quoque dixi; facilius reſpondetur, cum id ipſum in neceſ ſariis adeo expenſis Senatus admiſerit, & ius ſuum reſeruauerit reo huius litis, tam contra ſucceſ ſorem vinculi, & patronatus, quàm contra hæredes vltimi poſ ſeſ ſoris. Quartò obſeruandum, atque conſtituendum[*] erit, bonæ fidei poſ ſeſ ſorem vtiles expenſas deducere tribus in caſibus, obſeruata Doctorum explicatione. primus, ſi dominus aliàs erat facturus vtiles expenſas huiuſmodi. secundus, ſi illico erat rem ipſam vtiliter melioratam venditurus ne commodum cum aliena iactura reportet, & ex aliena ſubſtantia ſine cauſa diteſcat. Tertius caſus, ſi ſit diues, & habeat vnde has vtiles expenſas ſoluere poſ ſit. Et hos tres caſus aiunt quidam Cel ſum veterem Iuriſconſultum poſuiſ ſe in l. in fundo, ff. de rei vindicat. Et iuxta hanc interpretationem, trimembrem hanc diſtinctionem deducunt ex ipſa l. in fundo, provt ex Anton. Gomezio refert Ioannes Garcia, dict. cap. 1. de expenſat. & meliorat. n. 24. vbi allegat. l. 40. tit. 28. Part. 3. qui tamen iuridicè, & rectè obſeruauit, quod iſta partitio non eſt ſine difficultate, & quod etiam iure communi attento, regula videtur, firmanda in contrarium, vt ſcilicet ſemper vtiles bonæ fidei poſ ſeſ ſori deducendæ: eſ ſe videantur, idque tradendum ſit regulariter, niſi æquitas aliud ſuadeat, ex d. l. in fundo, quæ bene probat hanc regulam; Exempla autem illa tria, neque ampliant aut extendunt, neque conſtringunt regulam; & magis ſuadent, deducendas eſ ſe expenſas vtiles, quàm non deducendas; apertiúſque id probat l. plane, & l. vtiles, ff. depetit. hæredit. provt latius oſtendit Ioannes ipſe Garcia, dicto num. 24. vbi concludit, procliuius multo eſ ſe in hac vtilium expenſarum deducendarum tractatione, regulam affirmatiuam firmare, vt regulariter deducatur, quam negatiua, at verò quoniam ex rebus, causíſque æquitas, aut iniquitas inſurgere poteſt, ſi aliquando deducantur, ideo Celſus conſultiſ ſimè in d. l. in fundo ex perſonis, causíſque, bono conſtituendum viro reliquit; & idem fecit Paulus, in d. l. vtilium, & Pomponius, in l. ni ſi venalem ff. de rei vendicat. & d. 1. 40. & l. 44. tit. 28. Partita 3. ex quibus regula prædicta ſumenda eſt, vt latius ibi ex dicto num. ip. vſque ad num. 31. vbi ſingulariter, & vtiliter animaduertit, quod cum fecerit regulam, vt vtiles impenſ æ deducantur bonæ fidei poſ ſeſ ſori; illud ita accipiendum ſit, ſi vtilitas dominum reſpiciat, ne oneretur à poſ ſeſ ſore excogitatis impenſis, multiplicatis ſumptibus, quibus impar Dominus rem ſuam derelinquere cogatur. Et ideo vtiliſ ſimum poſ ſeſ ſori, meliorationes has vtiles inchoanti, conſenſum domini requirere, aut iudicis, cum cognitione cauſ æ, ne videatur conſulto dominum oneraſ ſe expenſis: quod ſi domino fuerint vtiles, tunc nec ipſius, neque indicis requirit conſenſum, quod ex cauſis, perſoniſque iudex animaduertat. Et hactenus Ioannes Garcia, cui maiori ex parte conueniunt Authores omnes relati ſuprà num. 64. qui tamen non adducunt considerationes illas, quas attento iure communi, & etiam legibus Partitæ, , Garcia ipſe protulit; Io ſephus Ludouicus, deciſone 26. ex num. 14. vſque ad num. 21. vbi late diſtinguit, Matienzus, in l. 6. tit. 7. gloſ ſa 3. num. 3. Peregrinus, dicto articulo 50. part. 2. ex num. 31. vſque ad num. 38. quò loci eoſ dem tres caſus commemorat, quos ex communi Ioannes Garcia recenſuit, & inquit, quod extra eos, poſ ſeſ ſor bonæ fidei vtiles impenſas non deducit. Permittitur tamen ei, cum dominus pauper eſt, & ſoluere non poteſt, vt huiuſmodi impenſas per applumbaturam affictas tollere poſ ſit, ſine tamen læ ſione prioris ſtatus rei, ita ne fundus deterior reddatur; etiam modo ex abraſione conſequuturus ſit emolumentum, aliàs non permitteretur, ex d. l. in fundo, & l. 1. Iulianus ff. de rei vendicat. l. vtiles, ff. de petit. hæredit. Adiicit denique, num. 37. quod ſi res perempta ſit, bonæ fidei poſ ſeſsor vtiles impenſas non deducit, ex Bartoli ſententia, in d. l. in fundo num. 8. nam cum ope exceptionis tantum ſeruentur, & retentio exerceri non poſ ſit in re, quæ non eſt, nulla deductio competere poteſt in iudicio particulari rei vendicationis; quamuis ſecus ſit in iudicio vniuerſali petitionis hæreditatis, provt ibi. Et vide num. 46. & tribus ſeqq. vbi vtiliter diſputat Peregrinus, an impenſam vtilem actor omnino teneatur ſoluere poſ ſeſ ſori, qui in re cauſam habuit à domino; an vero teneatur pati, vt impenſam ſoluat, vel ſoluendo ruderum æ ſtimationem, liberetur, provt ibi videbis. Et num. 5. vbi quod impenſas vtiles per ferruminationem rei adiunctas, poſ ſeſ ſor bonæ fidei deducit, provt illas, quæ per applumbaturam; eo excepto, quod iſtas abradere non poteſt. Item nec dominus cogere poteſt poſ ſeſ ſorem, vt illas abradat, vt per Ioſeph. Ludouic. etiam, in loco relato ſupra, Mareſcotum, variar lib. 2. cap. 110. Quoad has etiam impenſas vtiles, argumentum minimè refragari, ex his quoque conſtat, quæ ex num. 55. vſque ad num. 59. ſuperiùs adduxi, nam licet in poſ ſeſ ſore bonæ fidei, vtiliter expendente in rebus liberis, & maioratui non ſubiectis, nec alienari prohibitis, ita ſtatutum ſit, provt nunc dixi: attamen in rebus maioratus, & vinculo perpetuo ſubiectis, aliter dicendum eſse, tum ex natura eorundem maioratuum, & clauſulis prohibitionis alienationis, ab inſtitutoribus appoſitis, quàm ex deciſione d. l. 46. tum etiam, ex his quæ Ioannes Garcia, Velaſq. Auendanis, & Pater Ludouic. Molina, ibi relati obſeruarunt, velut concludenter deducitur quoad vtiles expenſas. Et licet fortiter etiam vrgeant etiam quoad neceſsarias, vt ibidem animaduertebam, vſque adeo, vt etiam in neceſsariis, reſpectu creditoris mutuantis ad neceſsariis refectionem, dubitauerit Molina, vt ſ æpè etiam animaduerti, facilius tamen, & probabilius in neceſsariis admitti poſsunt ob neceſ ſitatem adeò vrgentem, vt aliàs res omnino corrueret. In vtilibus tamen, etiam ſi vtiliorem, & maioris redditus rem efficerent, admitti non poſsunt vllo pacto, & minus quidem. in voluptuariis, de quibus ſtatim, prout etiam ibi notaui. Dicuntur autem vtiles impenſ æ, quæ rem me[*] liorem faciunt, deteriorem eſ ſe non ſinunt, ex quibus maior redditus domino acquiritur, l. impenſ æ 79. §. 1. ff. de verbor. ſignificat. atque ita quibus non factis, res non erat peritura, ſed his factis, res melior futura, l. 5. in fine, & l. 14. ff. de impenſ. in reb. dotal. fact. & per Ioannem Garciam, de expenſ. & meliorat, cap. 1. num. 10. Ioannem Philippum ad titulum, ff. de impenſis, num. 3. fol. mihi 213. latius per Peregrinum, de fideicommiſ ſis, dicta quæ ſt. 50. de impenſis, part. 2. num. 25. & ſeq. fol. 468. vbi expenſarum vtilium quamplura exempla adducit vſque ad num. 29. & hactenus de poſ ſeiſ ſore bonæ fidei. Poſ ſeſ ſor autem malæ fidei, an impenſas dedu[*] cat, ſi quæratur, diſtinguendum erit, ſeparando neceſ ſarias expenſas ab vtilibus, & voluptuariis, neceſ ſarias namque deducit expenſas, & repetit, nec abraſione indiget, l. domum, C. de rei vendicat leg. plane, ff. de petit, hæredit. & latius per Ioannem Garciam, de expenſ & meliorat, cap. 2. numero 1. & 2. & vide num. 3. & 4. vbi quod exceptio de dolo nunquam malæ fidei poſ ſeſ ſori, bonæ autem fidei ſemper conceditur; & de intellectu l. plane, ff. de petit. hæredit., vide etiam numer. 7. vbi aſ ſignat rationem, quare pinguius ſuccurratur malæ fidei poſ ſeſ ſor in neceſ ſariis, quam in vtilibus, & voluptuariis expenſis. Et agit de intellectu l. 44. titulo. 28. part. 3. quæ lex repetitionem concedere minimè videtur; ſemper enim præ ſupponit, quod poſ ſeſsor qui expendit, rem ipſam melioratam poſ ſideat: ex quo videtur, nouam deciſionem d. l. domum, iure noſtro non eſ ſe receptam, atque ita malæ fidei poſ ſeſsori in neceſ ſariis ſuccuri retentione, vel abraſione, non autem repetitione; ſi rem traderet reparatam; quod rectè animaduertit Ioann. Garcia, vtpote cum in ipſa l. 44. de repetitione nequaquam agatur, ſed de retentione tantum; fortaſ ſis hoc ideo, quod legis ipſius Conditores, minus quam de iure communi factum eſset, malæ fidei poſ ſeſsori ſuccurrere voluerint, idque in odium malæ fidei, & vt poſ ſeſsores huiuſmodi, tam à contrahendo, quàm ab expendendo, meliorationéſve in rebus alienis faciendis, ſe abſtineant: adhuc tamen probabiliter dici poſ ſet, caſum iſtum in dicta l. Partitæ, non tactum, ex deciſione dictæ leg. domum, decidi poſ ſe, & ideo legem ipſam, ex lege Partitæ non correctam, in viridi manſiſ ſe videri obſeruantia, & ob præciſas adeò, & neceſ ſarias expenſas, fortaſ ſis in praxi ſeruandam. Idque etiam ex eadem æquitate, de qua ſtatim num. 83. nam & abraſionis remedium, quod malæ fidei poſ ſeſ ſori competere, non exprimitur in ipſa lege Partitæ, quoad neceſsarias expenſas eidem conceſ ſit is Author, vnde & repetitionis concedi poſ ſe videtur, niſi dixeris, legem ipſam 44. Partitæ, quoad poſ ſeſ ſorem malæ fidei ſequutam opinionem Ioannis Gloſsatoris antiqui, de qua infrà numer. 83. qui indiſtinctè poſ ſeſsori expendenti, per retentionem rei, & ope exceptionis, non iure actionis, ſi rem tradiderit, conſulendum putauit: ſed cum eandem opinionem ex æquitate temperauerim, ex æquitate quoque quoad neceſsarias impenſas temperanda videtur, etiam malæ fidei poſ ſeſsoris reſpectu, cum bonæ, & malæ fidei poſ ſeſ ſor quoad neceſsarias. pari paſ ſu ambulent de iure communi: quod ſpecificè poſt alios Authores agnouit Petr. Barboſa, 2. part. §. fin. l. di[*] uortio, ff. ſoluto matrim. num. 8. & 9. vbi inquit, quoad impenſas neceſsarias non eſ ſe differentiam inter bonæ fidei, & malæ fidei poſ ſeſ ſorem, vt ſentit Bartol. ibi relatus, quamuis quoad vtiles ſit differentia: nam poſ ſeſ ſor bonæ fidei poteſt iure retentionis illas deducere, §. certe, Inſtit. de rerum diuiſione, & malæ fidei tantum illas abradere poteſt implorato iudicis officio, d. l. domum, ad finem, C. de rei vendicat. ex qua clare id deducitur. Neque obſtat text. in d. l. plane, ff. de petit. heredit. cui dicto num. 9. optime ſatisfacit Barbo ſa, & id ipſum reſoluit Peregrinus, dict. artic. 50. de impenſis, parte 2. & numer. 29. & 30. vbi inquit, quod ſi poſ ſeſsor malæ fidei, vtiliter expendendo, de nouo aliquid fecerit, quia rem ſcit eſ ſe alienam donare videtur, & ideo non repetit, idque in indiciis particularibus, nam in vniuerſalibus permittitur malæ fidei poſ ſeſ ſori abraſio, ſine tamen prioris ſtatus rei læ ſione; vt latius ibi comprobat dicto num. 29. Si verò malæ fidei poſ ſeſ ſor non de nouo facit, ſed opus factum meliorando ampliauit, eo caſu permittitur ſibi abraſio ſine tamen læ ſione prioris ſtatus rei, aliàs ſi abradi non poſ ſet, non eſ ſet ſoluenda æ ſtimatio, nec etiam cum ex abraſione conſecuturus non eſ ſet aliquam vtilitatem, aut dominus offerat ruderum æ ſtimationem, vt per eundem Peregrinum ibi, num. 30. qui adiicit, quod ſi dominus eam impenſam facturus erat, aut rem venalem habeat, forte deducenda erit æ ſtimatio, ne domi nus cum iactura aliena locupletetur. Re autem perempta, quod poſ ſeſsor malæ fidei nihil dèducat, etiam in iudiciis vniuerſalibus, d. l. plane, ff. de petit. hæredit. in quo autem conueniat, aut diſ ſentiat Anton. Faber, ſtatim dicetur. Quintò obſeruandum, atque conſtituendum[*] erit, quod voluptuariæ impenſ æ dicuntur, quæ ſine vlla neceſ ſitate, aut vtilitate ad voluptatem poſ ſeſ ſoris fiunt; & ſic quæ ſpeciem dumtaxat ornant, non etiam fructum augent, vt ſunt viridaria, aquæ ſalientes, incruſtationes, loricationes, & picturæ, ſic Paulus in d. l. impenſ æ, §. finali, ff. de verbor. ſignificat. vbi Alciatus ſingulariter explicat, l. voluptuariæ, ff. de impenſis, l. vtiles, ff. de petit. hæredit. & per Ioannem Philippum ad dictum titul. ff. de impenſis, num. 4. Peregrinum dicto art. 50. de impenſis, part. 2. num. 54. & has quidem voluptuarias expenſas boriæ fidei poſ ſeſsor non deducit, abradit autem ſine læ ſione prioris ſtatus, l. vtiles, ff. de petit, hæredit. l. in fundo, ff. de rei vendicat. l. 44. tit. 28. part. 3. dummodo vtilitatem ex[*] abraſione laturus ſit, alioquin denegatur abraſio; & ſi aliquid vtilitatis ex abraſione conſecuturus ſit, poteſt dominus tantundem dando, quantum habiturus eſ ſet poſ ſeſ ſor, his rebus abraſis, abra ſionem impedire, & ſic ſoluendo meliorationis æ ſtimationem; prout hæc omnia latius comprobat, & verè reſoluit Ioannes Garcia, de expenſ. & meliorat. dicto cap. 1. numer. 32. & tribus ſeqq. Mareſcotus, variar. reſolut. lib. 2. cap. 111. Peregrinus, dicta part. 2. num. 54. per tot. vbi addit, quod huiuſmodi impenſ æ pro vtilibus reputantur, ſi dominus aliàs erat facturus, vel ſi res eſ ſet venalis, aut ei intimatio facta, aut ſi augerent valorem introituum, aut fundi, prout ibi explicat. Malæ fidei autem poſ ſeſ ſor has impen ſas nec recuperat, nec aufert; præter quam in petitione hæreditatis, nam tollit, quod ſine[*] detrimento rei tolli poteſt, dict. l. vtiles, atque ex communi tradidit Peregrinus dict. num. 54. in princip. Ioannes Garcia de expenſ. cap. 2. num. 2. vbi quod abraſio ſola malæ fidei poſ ſeſ ſori in vtilibus expenſis conceditur, prout latius ibi explicat,[*] ſecus verò in voluptuariis. Verum Antonius Faber, coniecturarum, lib. 2. cap. 1. in expenſarum vtilium, & voluptuariarum deductione; & bonæ fidei, & malæ fidei poſ ſeſ ſoris, cum de ſumptuum in aliena re factorum repetitione quæritur, diſcrimen obſeruat; & Accurſij, & Iacobi Cuiacij ſententiam improbat, prout ibi videri debebit omnino; & in ea eſt opinione, vt exiſtimet, hoc dumtaxat concedendum eſ ſe malæ fidei poſ ſeſsori, vt ſine diſpendio domini areæ, tollat ædificium quod poſuit, atque ita nihil in hac parte inter ſpecialem, & vniuerſalem in rem actionem intereſ ſe, ex l. in fundo 38. §. conſtituimus, ff. de rei vendicat. in illis verbis: Picturà ſque corradere. Picturarum enim impenſ æ voluptuariæ ſunt, l. vtiles 39. Ver ſic. videamus, ff. de petit. hæredit. ex cuius loci coniunctione cum dict. §. conſtituimus, ſic apparet. At inter bonæ fidei, & malæ fidei poſ ſeſ ſorem ſic diſtinguendum putat, quod voluptuarias quoque impenſas bonæ fidei poſ ſeſsor per doli exceptionem ſeruat, malæ fidei poſ ſeſsor duntaxat tollit, ſi ſine rei diſpendio facere id poſ ſit, dicto verſic. videamus, in quo (vt vides) & communi Doctorum Placito, & Peregrini, Ioanniſque Garciæ reſolutioni contrariatur. Quamuis Ioannes Garcia in ſummaria dicti num. 2. etiam abraſionem conceſserit malæ fidei poſ ſeſsori in voluptuariis, ſicut in vtilibus, quamuis in contextu nõ ita expreſ ſim id dixerit. De neceſsariis autem, & vtilibus impenſis, ita ſtatuendum arbitratur ipſe Anton. Faber, vt neceſ ſariæ quidem, tam malæ, quàm bonæ fidei poſ ſeſ ſori præ ſtentur, d. l. domum, C. de rei vendicat. vtiles autem bonæ fidei poſ ſeſ ſor deducat, prædo non deducat, niſi quod paratus ſit dominus, vt ſine rei, in quam factæ ſunt, detrimento tollantur, d. l. domum, & l. 48. ff. de rei vendic. Ratione illa, quod imputandum ſit ei, qui ſciens in rem alienam impendit: quod ſi impen ſ æ vtiles ſine detrimento rei, in quam factæ ſunt, tolli non poſ ſunt; quid tunc effici, ac conſiderari debeat; ſimulque de intellectu l. 1. C. de infant. expoſit. & l. vtiles, ff. de peti. hæredita. ſingulariter ibi agit, vbi videri poteſt. Quoad alium denique & vltimum articulum,[*] de quo in ipſomet argumento, & Ioannis, atque Martini contrarietatem, vtrum ſcilicet impenſ æ, ſiue meliorationes deducibiles ſeruentur, & deducantur per retentionem rei, & ope exceptionis duntaxat, vſque adeò vt bonæ fidei poſ ſeſsor, ſi tradiderit rem melioratam, non deductis impenſis, omni deſtituatur auxilio, & remedio pro conſequendis melioramentis ab eo factis; an verò etiam iure actionis agere poſ ſit, & meliorationes repetere; obſeruandum, atque conſtituendum erit, compertum eſse, pro impenſis deducibilibus concedendam eſ ſe retentionem rei, prout clare probat text. in dicta l. ſi in area, ff. de condict. indebiti, l. in rebus, §. poſ ſunt, ff. commodati, l. idémque, §. illud, ff. de actionibus empti, l. colonus, ff. locati, cum aliis multis iuribus, & Authoribus, de quibus ſupra, In argumento ipſo, & per Peregrinum, de fideicommiſ ſis, dicto articulo 50. part. 3. num. 55. folio 472. ſic ſane Ioannes credidit, iure tantum retentionis impenſas eas obtineri poſ ſe, & inde non dari actionem, ſed ſolum modò exceptionem, adeò vt reſtituta re abſque deductione impenſarum, deſtitutus ſit bonæ fidei poſ ſeſsor omni remedio; & Ioannem ſequuti fuere Authores omnes illi, quos Peregrinus, dicto articulo 50. de impenſis, part. 3. num. 56. in principio, folio 472. recenſuit, vbi & iura nonnulla pro hac parte expendit, & vltra eum idipſum probarunt Hippolytus Riminaldus, in conſilio 411. num. 13. lib. 4. Iaſon, Corneus, Salicetus, Neguſant. Alexand. Salicet. Caſtrenſis, Aretinus, Gozadinus, Socinus iunior, & Tiraquellus, quos refert, & ita tenet Cardinalis Dominic. Tuſchus, practicar. concluſion. iur. litera M. tomo 5. concluſ. 182. num. 7. & 9. fol. 666. Cuiacius, Magonius, Gregorius Lopez, Gama, Anton. Gomezius, Ioannes Garcia, & Aluarus Valaſcus, cum quibus ita conſtanter defendit, & eruditè admodum comprobat, atque fundamentis contrariæ partis ſatisfacit Barboſ. in l. diuortio, §. fin. 2. part ex num 1. vſque ad num. 8. & d. num. 1. ſingulariter explicat l. ſi pupilli, §. ſed & ſi quis, ff. de negot. geſt. & in verſ. Recepta igitur, inquit, receptam eſ ſe reſolutionem in hac materia, quod vbi quis habet cauſam à domino, vel ſcit dominium irreuocabile apud ſe eſ ſe, creditur feciſ ſe meliorationes animo obligandi eum, ad quem res pertinebat, vel pertinere poterat: & ideo his caſibus ei competit actio ad repetendas meliorationes, l. dominus 57. §. 1. ff. locati, l. ſi ſeruos 25. ff. de pignor. act. ſi verò poſ ſidebat bona fide. & ſic putabat rem eſ ſe ſuam, magis videtur habuiſ ſe animum gerendi proprium negotium quàm animum obligandi alium: & ideo illi pro meliorationibus non competit actio, ſed tantum ius retentionis ei conceditur, vt latius ibi, dicto num. 1. In fine, & num. 2. & dicto num. 8. aduerſus Loriotum, Valaſcum, & Ioannem Garciam, con ſtanter aſ ſerit, etiam pro impenſi neceſ ſariis, ſicut pro vtilibus, ſolam competere retentionem bonæ fidei poſ ſeſ ſori, nec dari actionem. Et reſ pondet ad text. in l. domum, C. de rei vendicat. prout latius ibi, & num. 11. & pluribus ſeqq. vbi alia quoque iura ſingulariter explicat. Et vide Mareſcotum lib. 4. variar. cap. 112. & 113. E contrario verò Martinus exiſtimauit, etiam iure actionis repeti poſ ſe; quem ſequuti fuere Dinus, Caſtrenſis, Ruinus, Alexand. & Rolandus, quos retulit Cardinalis Tuſchus, vbi ſupra, Menochius, Balduinus, & Queſada, quos recenſuit Barboſa, vbi ſupra, ante num. 1. alios etiam adduxit Valaſcus de iure emphyteut. quæ ſt. 25. num. 25. vbi inquit, magnam exurgere iniquitatem ex eo, quod ex melioramentis dominus fiat locupletior cum tanta bonæ fidei poſ ſeſsoris iactura; & inde ſcripſiſ ſe Paul. Caſtrenſem, in d. l. ſi in area, in fine, ſed vltra montes conſuluiſ ſe in hac ſpecie, quod impenſ æ poterant repeti ex æquitate, l. ſi me & Titium, ff. ſi certum petat. quæ lex non niſi omni modo deſtitutis ſubuenit, non iis, qui aliquo modo poterunt ſibi proſpicere, & culpa ſua omiſerunt, vt eſt ille, qui per retentionem consulere ſibi poterat: quo argumento à Paulo recedit Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, colum. 2. Verum quod opinio Pauli apud Tribunalia recipietur; quia veritatem ſequimur, non illam iuris ſubtilitatem; & Valaſci traditionem retulit Barboſa, ibidem, num. 10. ſuccurrendum inquam eſse bonæ fidei poſ ſeſ ſori in hoc caſu, ex æquitate dictæ: legis dicens, quod late eam confirmat Redoanus, & magis probarunt Valaſcus, & Ioannes Garcia, & quod eam ſibi arrogant, tanquam nouam Balduinus, & Cuiacius, qui reſpondent ad text. in d. l. ſi in area, & alia iura ſimilia: ipſe tamen firmiter defendit contrarium, videlicet, quod cum meliorans tantum iure retentionis meliorationes recuperare poſ ſit, ſi rem tradat domino, omni deſtitutus remanet remedio, etiam æquitatis ex d. l. ſi me Titium, ab Interpretibus excogitatæ: quod in puncto, & rigore iuris verius ego arbitror, & ipſummet Authorem concludenter aliorum ſententias, & reſolutiones improbaſ ſe profiteor; nihilominus tamen crediderim, Ca ſtrenſis ſententiam apud Tribunalia ſuprema obtenturam, vbi inſpecta magis veritate, quam iuris ſubtilitate proceditur, prout rectè admonet Valaſcus, vbi ſuprà, Peregrinus etiam (quem Barboſa non citat) dicto tit. 50. part. 3. de impenſis, ſub num. 56. vbi ſcribit, quod communis Doctorum traditio, iure ſcripto admodum probata, non videtur æquitate ſuffulta; nam in bonæ fidei maxime poſ ſeſsore, naturalis ratio reſiſtere videtur, vt quia rem abſque melioramentorum deductione reſtituerit, ea amittat, & actor cum illius iactura locupletetur, adeò vt in foro interiori opinio hæc minime ſit recipienda; quam ob rem & in foro exteriori ex æquitate actionem dari, plerique tenuerunt, prout latius ibi commemorat, & hactenus ad ſolutionem Quinti argumenti. Sextum quoque argumentum non obſtat, pro[*] cuius vera, & concludenti reſolutione obſeruandum, atque conſtituendum erit, fideicommiſ ſa, & maioratus Hiſpaniæ non exæquari per omnia: neque in omnibus eſ ſe ſimilia, ſicque nec abſolutè poſse de vno ad aliud trahi, & deduci argumentum, ſed quatenus ſubſiſtit eadem ratio dumtaxat; prout Molina, lib. 1. cap. 1. num. 7. & 8. vbi maioratuum, & fideicommiſsorum conuenientias adducit, & cæteri in argumento relati, profitentur atque ex multis diſtinguunt inter maioratus, & fideicommiſ ſa; prout latè fecit Molina, lib. 1. dicto cap. 1. num. 14. & 25. vbi oſtendit,[*] maioratus, & fideicommiſ ſa in pluribus differre, nec poſ ſe dici præcise, quod maioratus fideicommiſ ſum ſit, & lib. 3. cap. 11. num. 14. Mieres, in initio primæ partis num. 3. & quæ ſt. 1. num. 3. & plura, quæ aduerſus communes, & generales iuris regulas, etiam in fideicommiſ ſis, ex primogeniorum perpetuitate deducuntur; adduxit longa ſerie idem Molina, lib. 1. cap. 6. per totum, & inter primogenia & fideicommiſ ſa ſexdecim diſcrimina conſiderauit Iacob. Simancas, lib. . diſceptation. cap. 5. cum ergo in hærede grauato reſtituere per fideicommiſ ſum, diuerſa ſit ratio expenſarum recuperandorum, quam in poſ ſeſ ſore maioratus; cumque longé alia ſit ratio in ſucceſ ſore, quàm in fideicommiſ ſario, qui ab hærede accipit, non rectè ab vno ad alterum argumentum procedit in propoſito; hæres namque grauatus reſtituere per fideicommiſ ſum, ideo ſumptus, & meliorationes recuperat, quia fideicommiſ ſarius ille liberè accipit bona ea in perpetuum, ideóque iniquum eſ ſet, ſi expenſas non ſolueret, quas liberè cum re reſtituta accipit; quod longe alienum eſt à primogenij ſucceſ ſore, qui rem non accipit liberam, nec in perpetuum, ſed neceſ ſariò reſtituenctam, cum eo mortuo, qui ſucceſ ſit in maioratu, ipſe maioratus ſecundum inſtitutionem debeat tranſire ad alium ſequentem, & ideo æquum viſum non eſt, quod is ſuccedens teneatur meliorationem ſoluere, nam ſic facile contingeret, quod valor meliorationis ſoluendæ excederet quantitatem fructuum, quam is ſucceſ ſor perciperet ex rebus maioratus, & ſic per indirectum omni vtilitate maioratus priuaretur; ad quod inconueniens vitandum, iuſtius, & æquius viſum fuit Conditoribus præfatæ l. 46 Tauri, vt is, qui in re maioratus aliquid expenderet, id non recuperaret; quàm obligare eum, qui ſuccedit, ad illius ſolutionem: cum[*] vterque idem ius in re maioratus habeat, eademque emolumenta ex eo percipiat; quam rationem ad dictam legem aſ ſignarunt Anton. Gomezius, Menchaca, Molina, Pinellus, Padilla, Auendañus, Didac. de Paz, Ioannes Garcia, & Ioannes Gutierrez, quos retulit Barboſa in l. diuortio, §. fin. 1. par. n. 113. fol. 1201. & num. 114. vbi inquit, & aliam addidiſ ſe rationem, quod ſi ſucceſ ſor maioratus pretium meliorationis cogeretur ſoluere, vtique poſ ſet illud à ſequenti repetere, & ille ſequens ab alio, & alius ab vlteriori, & ſic procederet res in infinitum: neque enim eſt dabilis maior ratio in vno ſucceſ ſore, quàm in alio, & tamen infinitas ſemper vitanda eſt, l. fideicommiſ ſa, §. qui decem, ff. de legatis tertio. Et id ipſum annotauit ſingulariter, & eruditè Ioãn . Garcia, de expenſ. & meliorat. cap. 16. num. 3. & 4. pertotum, & n. 10. & ſeq. vſque ad num. 15. qui cap. 13. ex num. 43. vſque ad num. 49. late comprobat[*] legis 46. diſpoſitionem (quæ hodie eſt l. 6. tit. 7. lib. 5.) habere naturalem iuſtitiam, & iuridicam rationem, quæ potuit mouere eius Conditores, prout latius ibi: & per Molinam, de Hiſpanorum primogeniis, libro 1. cap. 1. num. 27. latius cap. 27. num. 14. Ioannem Gutierrez, practicarum, lib. 2. quæ ſt. 81. per totam, Matienzum, gloſ. 3. per totam, dicta l. 6. titulo 7. Patrem Ludouic. Molinam, tom. 3. de iustitia & iure, diſputat. 644. ex n. 2. Velazq. Auendañum, in eadem l. 46. Tauri, gloſ. 1. & ſeq. & maximè gloſ. 6. ex num. 4. vbi vide, & gloſ. 7. & in l. 45. gloſ ſa 4. num. 3. qui dictam legem eſ ſe iuſtam, rationique conuenientem, & ſeruandam, meritò aſ ſerunt, & Palaci. Rub. Gomez Arias, & Didac. de Paz, contrarium dicentes improbat iuridicè, & quamuis Petr. Barboſa, 1. Parte, d. §. fin. l. diuortio, num. 114. & 115. rationes omnes Molinæ, & ſequacium, pro iu ſtificatione, & ratione conſtitutionis eiuſdem l. 46. Tauri, commemorauit, & per eas non remanere iu ſtificatam aſ ſeuerauerit, aliorúmque ſententias adduxerit num. 116. & 117. & tandem, vt legem ipſam 46. tueatur, & immunem reddat, aliter eam iuſtificat, prout latius ibi ex num. 117. vbi nimis reſtrinxit; Crediderim ego proculdubio, Ludouici Molinæ, & ſequacium rationes, & reſolutiones, vſq; adeò concludere, legiſque eiuſdem menti conuenire, vt nihil vltra deſiderari valeat, facilique negotio reſ ponderi poſ ſe his, quæ contra eundem Molinam, & pro ſe nouè (ſed eruditè ad modum) annotauit ip ſe Barboſa. Imò & ea, quæ idem Author, num. 118. & 119. adducit, velut concludenter id probant, quod Molina, & ſequaces intendunt, vt ſtatim dicetur. Rurſus necſeptimum argumentum reſiſtit, quod[*] ſcilicet dicta lex Tauri 46. reſtrictiù è accipi debeat in illis tribus caſibus, ibi commemoratis; nam contrariam ſententiam, quod imò lex ipſa generaliter ſit intelligend? in quibuſlibet meliorationibus factis in quibuſcumque rebus maioratus; rectius tuetur Ludouic. Molina, lib. 1. cap. 26. n. 15. vbi dixit, ſic ſupremorum Iudicum ſententia non ſemel deci ſum fuiſ ſe, tametſi propter præciſam eius legis formam, Iudices in diuerſas ſententias interdum diuiſi fuerint: Pinellus, in l. 1. C. de bonis maternis, 2. par. num. 61. Ioannes Garcia, de expenſ. & meliorat. c. 13. num. 45. & cap. 16. n. 10. & de quæ ſtibus, n. 81. & 85. Azeuedus, in d. l. 6. tit. 7. lib. 5. num. 2. latius, in conſil. 38. n. 4. & 5. qui rectè ponderat Ioannem Gutierrez, quaſi huius opinionis ſequacem, quamuis alio in loco contrarium tenuerit, & citat Palac. Rub. Caſtellum, & Anton. Gomezium, ſic tenentes: eandem quoque opinionem tenuit Velazq. Auendañus, in ipſa l. 46. gloſ. 6. ex num. 4. vſque ad num. 7. vbi conſiderat: Pelaez à Mieres in ipſamet remanere ſententia, quamuis alio in loco contrà tenuerit, & ij omnes ea præcipuè adducuntur (quæ verè concludit) ratione, quod cùm ratio illius legis iuſtiſ ſima ſit, omneſque res, & caſus comprehendat vniformiter, nec in vno diuerſa quàm in alio ratio ver ſetur, aut reperiri poſ ſit; imò vna, eademque ſit, qua Conditores moti fuerunt, (exempla namque ibi expreſ ſa, non vt reſtringerent, appoſita ſunt, ſed vt magis explicarent) generice lex eadem eſt accipienda, & vt omnes caſus, etiam ibi non expreſ ſos, comprehendat. Addiderim ego, ipſammet ſpecialitatis rationem, quam in illis tribus caſibus Pet. Barboſa, in argumento relatus, conſiderauit, euincere quidem, vt legis illius conſtitutio generaliter accipi debeat in expenſis, & meliorationibus factis in rebus quibuſlibet maioratus; quod vllo pacto non negauit, qui rationem eandem attentè perpendat. Item & aliam Velazq. Auend. in d. l. 46. gloſ. 6. ex num. 4. vſque ad num. 7. & ita tenendum eſt, quicquid Pater Fernand. Rebellus, in commentariis, de obligat. iuſtitiæ., 2. p. lib. 7. de expenſis, q. 9. ſection. 3. num. 22. & 23. fol. 566. aliter exiſtimet Aluaradus, de coniecturata mente defunct, lib. 2. cap. 4. num. 42. in fine, & 43. videndus ex n. 37. Quod ſi in expenſis, & meliorationibus factis in rebus quibuſlibet maioratus, ita res ſe habet, provt dictum eſt; quanto magis in his, quæ in caſu præ ſenti in domibus dicti vinculi, & patronatus factæ fuere, obtinere debebit? Octauum etiam argumentum non refragatur;[*] nam contrariam ſententiam, imò prædictam legem Tauri 46. accipiendam eſ ſe de ædificato, vel reparato in quibuſcumque domibus maioratus; tenent Ioann. Garcia de expenſ. & meliorat. c. 13. num. 45. Ioann, Gutierr. practicar. lib. 2. quæ ſt. 83. num. 1. & 2. qui pro hac parte concludentes rationes adducit, prout ibi videri poteſt. Et loquitur etiam, quando domus locantur, aut locari ſunt ſolitæ, & eandem opinionem tenuit Azeued. in conſ. 38. num. 4. & 5. Velazq. Auendañ. in l. 46. Tauri, gloſ. 6. num. 11. vbi aſ ſerit, ita in Regio Valliſoletano Prætorio definitum, & rationem legis ipſius generalem eſ ſe, omnéſque res, & caſus comprehendere, prout numero præcedenti annotaui; nec in eo conſiſtere, quod domus ſint principaliores, aut ſtatus in eis repræ ſentetur, ſiue locari ſolitæ ſint; ſed eſ ſe tantum maioratus, conſideratum fuerit principaliter; atque ita in eis locum habeat illius legis conſtitutio, ſi qualitatem maioratus habeant, quamuis non ſint principaliores. Sic ſane pro hac parte vrgere generalitatem eius legis agnouit Barboſa in d. l. diuortio, §. fin. 1. p. ſub num. 119. verſ. contrarium tamen fol. 1205. quamuis ſtatim pro concordia opinionũ diſtinguat prout in argumento recenſui. Eaque reſolutio in caſu præsenti multo fortius vrgere videtur, cum domus principaliores dicti vinculi, & patronatus non exiſtant, ſed omnes eiuſdem fere qualitatis eſ ſent, vt ex actis proceſ ſus apparet. Nouum quoque non obſtat argumentum; nam[*] contrarium, imò quod deciſio d. l. 46. non ſit reſtringenda ad caſum, in quo impenſa facta in rebus maioratus, ſit parua; imo procedere etiam, quando fuerit magna, & exceſ ſiua, & ex ea reſultet notabilis vtilitas perpetua ſucceſ ſoribus maioratus; conſtanter aſ ſeuerauit Barboſ. d. 1. p. §. fin. num. 116. qui concludenti argumẽto id comprobat, videlicet, quia lex ipſa loquitur de impenſa facta in caſtro faciendo, item conſtituendis muris oppidi, vel ciuitatis, vel in amplianda, vel reficienda domo principali maioratus; quæ omnia ſine magna impenſa fieri non poſ ſunt, vt de ſe patet; & probat l. in his, & ibi Platea, in 6. notabili, C. de prædiis nauiculariorum, lib. 11. & id ipſum repetit, & ſequitur Pater Fernand. Rebellus, de obligat. iuſtitiæ, 2. p. lib. 7. de expenſ. q. 9. ſect. 3. ſub num. 22. fol. 560. Reſpondet etiam ip ſomet loco Barboſa fundamentis partis contrariæ, & maximè fundamento deducto ex d. l. hactenus, ff. de vſufruct. quia aliud eſt quærere, ad quas expenſas ſit obligatus poſ ſeſ ſor maioratus, ex eo quod fructus percipit; & fatendum eſt, ad paruam, ſiuè modicam tantum expenſam teneri. Aliud eſt quærere, ſi ſponte expenſam magnam fecerit, ad quam de iure non tenebatur, vtrum ſucceſ ſor in maioratu debeat eam perſoluere; & tunc d. l. Tauri diſponit, quod non teneatur ſoluere, nec eſt differentia in eo, quod maioratus poſ ſeſ ſor expenderit, vel alius tertius, cum legis ipſius ratio in vtroque æqualiter procedat, prout ſtatim dicendum eſt. Eandem quoque ſententiam, quod d. l. 46. procedat, quamuis poſ ſeſ ſor maioratus plurimum in ædificando expẽdar ; defendit Velazq. Auend. in ipſa l. 46. gloſ. 6. num. 8. qui alio adducitur fundamento, non illo, quod expendit Barboſa, videlicet, quod cum ratio legis non ſit, pluris, vel parui valoris expenſas in ipſis rebus maioratus fieri, ſed cohærentia rei maioratus, & non poſ ſe prædeceſ ſorem ædificando, præiudicare ſucceſ ſori in maioratu, nihil intereſt, an paruæ ſint, vel plurimæ expenſ æ factæ, vt latius ibi. Decimum denique & vltimum argumentum nõ obſtat, quod ſcilicet prædicta lex Tauri 46. procedat. ac intelligi debeat duntaxat, quando maioratus poſ ſeſ ſor in rebus maioratus expendit, melioramentáve fecit; ſecus verò ſi alius tertius bona fide poſ ſidens, putà emptor, aut emphyteuta meliora menta, expenſáſque fecerit; Quoniam reſpondetur, negari non poſ ſe, quin ipſa lex Tauri 46. non ex[*] preſ ſerit, à quo ea melioramenta, ſiue ædificia facta ſint, an à poſ ſeſ ſore maioratus, vel ab alio tertio, qui bona fide poſ ſidebat; quoniam duntaxat dixit. que de aqui adelante ſe hizieren, quæ verba, ſe hizieren, cuicunque ea facienti, æqualiter conueniunt, ſicque æqualiter etiam diſpoſitio conuenire debet. Conuenit etiam eiuſdem legis ratio, quod tertius quicunque bona fide poſ ſidens, non magis quam poſ ſeſ ſor ipſe maioratus poſ ſit vllo modo ſucceſ ſori legitimo, expendendo, vel meliorando, præiudicium generare, neque directè, ſeu indirectè, in totum, aut pro parte maioratum extinguere, aut minuere; ſi ob ipſas expenſas, aut melioramenta, ſi ſucceſ ſor maioratus nolit ea perſoluere, ad alienationem, vel obligationem bonorum maioratus deueniendum eſ ſet. Sicquidem quod ea lex non principaliter reſ pexerit perſonam expendentis in ædificando, poſ ſeſ ſoris inquam maioratus, ſeu alterius tertij ſiuè an ipſe tertius bonam, ſeu malam fidem haberet; ſed ſucceſ ſori duntaxat conſuluerit, maioratúſq; etiam ſimul conſeruationem non modo, ſed etiam commodum, & augmentum curauerit, cuius ſucceſ ſio cum perpetua, & indiuidua ſit, & à lege, atque ex inſtitutoris ordinatione, & diſpoſitione delata, non poteſt ſucceſ ſori in ea præiudicari eo prætextu, quod aliquid ſoluere teneatur, quamuis expenſ æ, aut melioramenta facta, vtilitatem maiorem & perpetuam maioratus produxerint; ſic inquam con ſtanter, & iuridice procul dubio (vt arbitrior) defendit Velazquez Auendañ. in d. l. 46. Tauri, gloſ. 2. & gloſ. 7. n. 11. & 12. & gloſ. 9. ex n. 12. prout latius commemoraui ſupra, n. 55. & 56. & ibidem manife ſte probaui, Ludou. Molin. in eodem placito per ſiſtere, prout in vtilibus expenſis perſiſtit expreſ ſe, lib. 1. cap. 10. num. 17. Patrem etiam Ludou. Moli. tom. 3. diſput. 541. n. 3. fol. 594. cum ij duo Authores indiſtinctè aſ ſerant, ſucceſ ſorem maioratus ad vtilium expenſarum, ſiuè meliorationum ſolutionem non teneri; neque diſtinguant poſ ſeſ ſoris maioratus, aut tertij alterius expendentis cauſam; quaſi lex ipſa abſque dubio procedat, ſiuè vnus expendat, ſiuè alter. Et in fortioribus terminis, ac in tertio mutuante pro neceſ ſaria rerum maioratus refectione, dùbitauerit Ludou. ipſe Molina dict. cap. 10. n. 23. & penſandum, atque deliberandum reliquerit. Et cõ ſtanter aſ ſeuerauerit Ioannes Garcia, c. 16. ex num. 1. vſque ad num. 6. & num. 10. 11. & 12. Azeued. in conſil. 38. ex num. 11. & num. 15. Pater Fernandus Rebellus, dicta ſectione 3. num. 26. fol. 568. Sic etiam, atque in eiſdem, in quibus verſamur terminis, quod dicta lex Tauri 46. procedat etiam in tertio, qui bona fide expendit, melioramentáque fecit, velut ſpecificè admiſit Burgos de Paz Senior, in conſilio 3. num. 107. nam cùm dixiſ ſet, quod lex illa Tauri 46. loquitur in eo, qui ſcit rem eſ ſe maioratus, non verò in eo, qui ædificat, cogitans rẽ ſuam eſ ſe, & non maioricatus; ſubdit ſtatim in hunc modum: Et ſi hæc ſolutio aduerſetur verbis generalibus prædictæ l. 46. Tauri. Ecce vbi expreſ ſim admittit Author iſte, verba illius Taurinæ conſtitutionis (ſicut & finalem ipſius rationem) ſic conuenire cuilibet tertio, bona fide expendenti, ſiuè ædificanti in rebus maioratus, quas cogitat eſ ſe ſuas; ſicut poſ ſeſ ſori, vel alteri, qui ſcit res eſ ſe maioratus. Addiderim ego, poſt latam, notamque omnibus dictam legẽ Tauri 46. nulli equidem iniuriã irrogari, ſiuè nullum de eiuſdem conſtitutione conqueri poſ ſe ſicque reſpectu cuiuſlibet, in bonis maioratus expendentis, legem ipſam intelligi, & procedere debere: non quidem iniuria fiet maioratus poſ ſeſ ſori cuicunque, nam cum ſciuerit, aut ſcire debuerit (quæ paria ſunt) legis ipſius tenorem, is qui maioratum poſ ſidet; ſi expenderit, melioramentáque fecerit, videbitur proculdubio animo donandi, expenſas, & melioramenta feciſ ſe, vtque maioratus vtilitati, & augmento cederent, iuxta tenorem legis eiuſdem (cum qua ſe conformare voluif ſe, cenſendus eſt in dubio) nec voluiſ ſe ſucceſ ſorem vllo pacto obligare quem lex ipſa liberum, & immunem reddit: ſicque merito poſ ſeſ ſoris maioratus vxori, liberis, & hæredibus, expenſarum, & meliorationum denegatur repetitio, & magis pro ipſis rerum maioratus retentio, provt ſuprà dixi num. 21. & 52. & 62. & infrà num. 93. Tertio etiam cuicumque qui expenderit, denegari debebit, provt numeris præcedentibus, latius adnotaui. Nec exemplum illud vxoris, filiorum, & hæredum maioratus poſ ſeſ ſoris, coarctat deciſionem d. l. 46. vt in tertio ſimiliter accipienda, & intelligenda non ſit; cum additum nequaquam fuerit, vt reſtringat generalem eius deciſionem (cuius ratio, & intentio deficeret, ſi in tertio quoque non obtineret) ſed adiicitur id exempli gratia, à communiter accidentibus magis aſ ſidui; poſ ſeſ ſores namque ipſi frequentius expendunt, & meliorant, quam earundem rerum maioratus emptores inueniant, ſiue aliis vendant, Sicque poſt latam etiam, & notam omnibus (vt dixi) ipſammet legem Tauri 46. de ſe magis, quam de lege ipſa conqueri debebunt emptores, & alij quicunque bonæ fidei poſ ſeſ ſores, qui in rebus maioratus, tanquam propriis expendant, melioramentáque faciant; cum ſibi proſpicere debuerint tempore emptionis, per fideiuſ ſores, & hypothecas in caſu euictionis, tam rerum emptarum reſpectu, quam acceſ ſionum, meliorationum etiam, & cæterorum, quæ interſint; nec prius emere, quam diligenti præmiſ ſa, habitáque inquiſitione cognouerint, res non maioratus, aut vinculo perpetuo ſubiectas, ſed potius liberas, & alienabiles (debuerunt enim earum qualitates, & conditionem inue ſtigare, vt infrà dicitur num. 95.) quod ſi ignorauerint, atque expenderint, ſibi imputent, & aduer ſus venditoris hæredes, eiusque bona libera, pro intereſ ſe, & expenſis agant; non contra ſucceſ ſorem, cui nec aliquid imputari poteſt, qui legis deciſionem pro ſe habet; nec etiam expenſarum ſolutione grauari, ex quo maioratum, ex primi in ſtitutoris diſpoſitione ſibi delatum, atque ex eiuſ dem Tauri conſtitutione libere ſibi obuenientem accipit, & ſolutionem expenſarum reſpuit. Niſi in vno caſu, quando ſcilicet adeò præciſa expenſa fuerit, & pro neceſ ſaria rerum maioratus refectione facta, vt aliàs res ipſ æ corruerent; tunc namque emptori, & alteri bonæ fidei poſ ſeſ ſori conſulitur, vt toties dictum eſt. Et hactenus de his omnibus, quæ ad Senatus Hiſpalenſis definitionem in caſu proproſito pertinent; & adeo ex profeſ ſo, longáque ſerie traduntur; quoniam neceſ ſariam admodum materiam, & quotidianum tractatum continent, nec alibi, ita dilucidè, & accuratè explicantur. Ego verò, vt totam ipſam materiam, & quæ hactenus dicta fuere, ad ſummam, & diſtinctam reſolutionem reducam; nonnullos caſus diſtinguendos, atque ſeparandos (provt moris habeo) duxi, ex quibus omnia ſimul explicata manebunt. Et in primis obſeruandum, atque conſtituendum erit, negati non poſ ſe, quin ſi propria, atque genuina primogeniorum, ſeu maioratuum Hiſpa[*] niæ natura perpendatur maturè, & finis eorundem inſtituendorum, inſtitutorúmque mens, intentio, & voluntas præ oculis habeatur, & attendatur, quæ ipſorum vnioni, perpetuitati, & conſeruationi non modò, ſed etiam augmento principaliter tendit, & conſulit, & alienationis, aut obligationis caſum quencunque multum abhorret, liberéque, & integrè, & abſque vllo onere, & diminutione, ſiue grauamine, in omnes de familia ſuo ordine tranſ ferri deſiderat; ea etiam conſiderentur, quæ Ludou. Molina, ſingulariter ponderauit, & commemorantur ſuprà, num. 86. & 87. ſi ea inquam, & alia ſimilia in conſideratione habeantur, ex quibus maioratuum inſtitutiones in vtroque foro ſuſtinentur, de quibus per eundem Molinam, libro 2. de Hiſpanorum primogeniis, cap. primo, per totum, Anton. Gomezium, in l. 40. Tauri, num. 56. & 57. Pelaez à Mieres, in initio primæ, partis, num. 2. & quæ ſtione 3. per totam, Ioannem Gutierrez, canonicarum libro 2. cap. 14. per totum, Patrem Molinam, tomo 3. de iuſtitia & iure, diſputat. 578. per totam, & 577. num. 11. & 12. Ceuallos, practicar. commun. quæ ſt. 725. num. 34. neceſ ſariò fatendum ſit, d. l. Tauri 46. iuſte fuiſ ſe conditam, & iuxta inſtitutorum velut manifeſtam voluntatem procedere, quo maioratus in futurum augeantur, haberéque naturalem iuſtitiam, & iuridicam rationem, quæ potuit mouere eius Conditores; ſicuti ſuprà, num. 87. ex aliorum multorum relatione probaui, & alios contrarium dicentes confutaui, & confutandos nunc ſtatuo. Sic ſane Aluarus Valaſcus, (quem dicto num. 87. non commemoraui) in deciſion. 116. (de qua ſuprà, numeris præcedentibus) numero finali, illius, mutata ſententia, quam in commentariis de iure emphyteut. aduerſus legem ipſam 46. ſuſtinuit, & maturius re cogitata (provt ipſe ſua voce proteſtatus eſt) legem ipſam iustè fuiſ ſe conditam, aſ ſeuerauit, nec eſ ſe debere in manu poſ ſeſ ſoris onerare ſequentem ſucceſ ſorem (fortè pauperem) magnis expenſis, & debitis, ibidem ſcripſit num. 11. quæ ratio complectitur etiam alium caſum, & æqualiter militat, quando poſ ſeſ ſor ipſe maioratus vendidit, & tertius, qui emit, expendit; ſic namque in poſ ſeſ ſoris maioratus manu, & poteſtate eſ ſet, ſucceſ ſorem grauare, ſi alteri vendat, ipſéque emptor expendat, meliorationésve faciat, quod ab eius legis intentione multùm abhorret. Secundo conſtituo, poſt editam eandem legem 46. omnibúsque notam, nec maioratus poſ ſeſ ſorem, nec etiam alium tertium, bona fide in rebus[*] maioratus expendentem, creditorémve, ad ædificium, vel refectionem mutuantem pecuniam, conqueri poſ ſe, ſiue legis eius rigorem allegare, & arguere, reclamaréve quouis modo, ſed de ſe potius querelam proponere debere, vtpote cum poſ ſeſ ſor, ſciens ita ea l. ſtatutum, & expendens, animo non recuperandi expendere videatur omnino. Creditor etiam qui mutuauit, non inuitus, ſed ſponte ſe ſubiiciat periculo, qui poterat non mutuare. Tertius denique, bona fide expendens in rebus maioratus inquirere, & inueſtigare debuiſ ſet eius rei, quam comparauit, qualitates, & circumſtantias, & diligenti inquiſitione non præmiſ ſa, non emere: quod ſi non fecerit, & expenderit, ſibi imputer, provt ſuprà, num. 92. ſingulariter conſideraui, & per Molinam, de Hiſpanorum primogen. lib. 2. Cap. 13. num. 29. & ſeq. melius per Surdum, in conſ. 13. ex num. 38. & in conſ. 150. num. 121. & 123. lib. 1. Nunc autem ibi dictis addiderim, in ipſamet lege Tauri 46. ſtatutum, non non poſ ſe alterare, nec mutare maioratus poſ ſeſ ſorem ſua alienatione, & venditione, contra legem, & contra inſtitutoris voluntatem, & prohibitam bonorum alienationem factam, nec ex alienatione nulliter facta, prouenire valere, quod maioratui non cedant æ dificia; aut meliorationes à tertio, etiam bona fide poſ ſidente, factæ; quæ ſi ab ipſo maioratus poſ ſeſ ſore fierent, à quo tertius emit, cauſámque habuit, cederent abſque dubio, ex eiuſdem legis con ſtitutione, cum ipſius naturæ eſ ſe debeant, ac ſi poſ ſeſ ſor maioratus idem eas feciſ ſet, & coniungantur cum maioratu, eiſdemque vinculis ſubiiciantur, quocunque modo fiant, nec ex perſonarum mutatione (quarum idem ius, eadémque ratio eſt, vt ob ſeruatione praecedenti, in fine, dicebam) alterari, aut mutari valeat legis illius deciſio: imò & cum ſuis qualitatibus, eóque onere annexo, res ipſa vendita, tranſire videatur in emptorem, aut alium quemcumque, etiam ſi rem eſ ſe maioratus, & onus ex deciſione leg. prædictæ, annexum, emptor ipſe ignorauerit; quia ſe informare, & inueſtigare debeat rei ipſius qualitates (dixi) Quod ſi non fecerit, ſibi imputer, nec expensas aut meliorationes factas repetere poſ ſit: ſibi etiam non proſit, nec prodeſ ſe debebit ignorantia, quæ adeo culpabilis eſt, & velut ſcientia reputatur; ſicuti ex reſolutionibus Surdi; d. conſil. 150. num. 20. vſque ad num. 30. & numer. 121. & duobus ſeqq. lib. 1. ſingulariter deducitur, & multum ad propoſitum noſtrum; quamplurimæ autem Interpretum noſtrorum doctrinæ, ibi relatæ per Surdum, ideo non commemorantur hic, quia ibi relegi poſ ſunt. Tertio conſtituo, legem ipſam 46. generaliter accipiendam in omni re maioratus, & in omni genere maioratuum, nec eſ ſe reſtringendam ad tres illos caſus ibi expreſ ſos, provt ſupra obſeruaui, num. 88. contra relatos ante n. 16. & 17. ſic etiam accipi debere in domo quacunque maioratus, nec reſtringi poſ ſe ad ædificatum, vel reparatum tantum in domo principaliori maioratus, vt ſupra notaui num. 89. contra relatos antea, nu. 18. ac denique procedere legem eandem, etiam quando expen ſa eſt magna, ex eáque reſultat notabilis vtilitas perpetua ſucceſ ſoribus maioratus; quod etiam re ſolui ſupra, num. 90. contra relatos antea, num. 19. & ſpecifice tenuit Aluarus Valaſcus dicta conſultatione 116. num. 11. Addiderim nunc, de expenſa parua, ſiue modica in ea lege actum, dici non poſ ſe ex alio, quod ibidem non ponderaui; videlicet, quod certi iutis eſ ſet, expenſam paruam, ſiuè modicam ad poſ ſeſ ſorem maioratus pertinere, provt inferius dicetur, nec vnquam de eo dubitatum fuiſ ſet. De expenſa ergo magna illud deciditur. quoniam inter vxores, filios, & hæredes vltimi poſ ſeſ ſoris, & maioratus ſucceſ ſorem, quotidie lites; & controuerſiæ excitari conſueuerant ſuper ædificiis, expenſis, & meliorationibus, earumque valore, & æ ſtimatione, quocirca ita generaliter id ſtatuitur, vt amplius in futurum de eiuſmodi rebus dubitari non valeat. Quartò conſtituo, rationes illas omnes, quas[*] pro iuſtificatione, & iuridica deciſione dict. l. 46. Tauri, Interpretes omnes hucvſque ſcribentes excogitarunt (de quibus ſuprà) inſtitutorum etiam mentem, intentionem, & voluntatem, de qua etiam ſuperius, numero 94. & 95. ita æqualiter militare, ac (ſi verum amamus) ſeruari debere, quando tertius quicunque, veluti emptor, aut alius alio titulo, & bona fide poſ ſidens, expendit, melioramentáque fecit (cum ipſe diligenter inquirere deberet rei emptæ qualitatem, & non emere, nec expendere (vt dixi n. 92. & 95.) nec emendo ipſe & expendendo, aut poſ ſeſ ſor maioratus vendendo, legis eiuſdem conſtitutionem, & tenorem alterare valeant) ſicuti militant, & obſeruari debent, quando poſ ſeſ ſor idem maioratus expendit, melioramentáque facit, provt latius num. 91. & ſeq. vt reſponderem contrariæ ſententiæ quorundam, de quibus antea num. 20. & pro hac parte expendi num. 56. Velazq. Auend. ita tenentem, Molina verò, Ioann. Garcia, Aluar. Valaſc. Pater Molin. & Barboſa, caſum iſtum tertij expendentis bona fide; vel ideò omiſerunt, quod etiam tertium quemcunque expendentem, aut melioramenta facientem, ſub generali eius legis deciſione contineri; pro certo ſupponerent, nec de eo dubitaſ ſent, aut quod de caſu iſto non recordarentur (quod non veriſimile, & veriſimilius primum videtur) & ita quoque militare in creditore mutuante, cum in eius voluntate fuerit non mutuare, aut ſi mutuat, inquirere debuerit rei ædificandæ, aut reficiendæ qualitatem (vt ſuprà quoque dixi) idque multo magis, ſi ſciuit, rem reficiendam eſ ſe maioratus, quo caſu niſi facultate Regia præcedente, mutuare non deberet Iuxta hæc igitur non impropriè inquiri, & reſolui poterit ſimul, an, & quando maioratus ſucceſ ſor teneatur perſoluere expenſas, aut meliorationes factas in rebus maioratus, hæ redibus vltimi poſ ſeſ ſoris, aut tertio cuicunque bona fide expendenti, creditori etiam, qui in eam cauſam mutuauit pecuniam; cum in omnibus his tribus caſibus idem ius ſtatuendum videatur, provt Ioannes Garcia, & Velazq. Auend. firmiter ſtatuunt; quamuis in creditore dubitet Molina, nec auſus ſit in eius fauorem (etiam quantumcunque præciſa, & neceſ ſaria fuerit refectio) aut comta eum definire. Contra creditorem etiam magis ſe inclinat, & conſulit, quod ſine facultate Regia non mutuet Azeued. in conſil. 38. n. 15. Barboſa verò pro creditore ſtat firmiter, vt inferius dicetur, & notaui ſuprà; qui tamen, niſi quando ædificatum, vel reparatum, eſt omnino præciſum, & neceſ ſarium, & ſine quo res maioratus corrueret, ſuſtineri non poſ ſe videtur, vt ſtatim quoque dicetur. Quintò conſtituo, certi, & indubitati iuris eſ [*] ſe, maioratus poſ ſeſ ſorem teneri ad expenſam refectionis, ſiuè reparationis rerum maioratus, quæ modica ſit, non quæ magna; & idcirco, ſi poſ ſeſ ſor ipſe ita modice expendat, aut etiam debita contrahat ex cauſis, quæ ad fructuum collectionem attinebant, vel ad impenſam eam modicam reparationis, quam de iure facere tenebatur; ſiuè etiam tertius alius quicumque, bonæ fidei poſ ſeſ ſor ita modice expendat, atque ita eam modicam faciat expenſam, quam poſ ſeſ ſor facere tenebatur; nullus equidem eorum eam expenſam recuperare poterit; & conſequenter, nec bona maioratus tenebuntur, nec ſucceſ ſores in eo ad aliquid ſoluendum, adſtricti erunt: cum enim hæc expenſa ad maioratus poſ ſeſ ſorem ſpectet, illámque ex fructibus facere teneatur; conſequens eſt, vt bona maioratus his expenſis obligata non ſint, nec etiam ſucceſ ſor; idque, ſiue poſ ſeſ ſor ipſe maioratus expendat, ſine alius tertius, aut etiam ſi credito in eam cauſam pecunias mutuauerit: non enim ſucceſ ſoris maioratus contemplatione refectio, aut reparatio facta eſt, ſed prædeceſ ſoris potius, ſi ipſe expendit, aut pecunias mutuas ab altero in id accepit, vel tertij etiam, qui bona fide poſ ſidens, ita modicè refecit, vel reparauit, aut expendit, cum ad ipſum expenſa ſpectaret, ideóque nulla obligatio ſucceſ ſorem ſequi poteſt; quod rectiſ ſimè, & verè explicauit Ludou. Molina, de Hiſpan. primoge. lib. 1. c. 10. n. 23. & 24. vbi reſpondet ad text. in cap. 1. de ſolut. qui in contrarium ponderari poterat. Et eod. lib. 1. c. 27. ex num. 5. vſque ad num. 7. vbi latius declarat, & reſoluit, maioratus poſ ſeſ ſorem non teneri ex fructibus maioratus expenſam magnam facere, & idcirco ſi abſque eius culpa deterioratio contingat, minime eius hæredes teneri; ſi verò deterioratio culpa eius contigerit, ſubdinguendum exiſtimat, an ea proceſ ſerit dolo, aut culpa lata leui, aut leuiſ ſima, prout latius ibi videri poterit; & num. 6. vbi inquit, iudicis arbitrio relinquendum eſ ſe, quæ ſit magna, vel modica impenſa, ipſe Moli. lib. 4. cap. 6. num. 28. qui cum dixiſ ſet, maioratus poſ ſeſ ſorem pro reficiendis rebus maioratus, quæ alioqui perirent, bona maioratus obligare poſ ſe abſque facultate Regia; limitat ſtatim in hunc modum: Dummodo ædificium eius qualitatis non eſ ſet, quod maioratus poſ ſeſ ſorem eius con ſtructio ſpectaret. Ecce vbi ſpecifice aſ ſerit, non modo maioratus poſ ſeſ ſorem, ſed nec alium tertium, creditorem ſcilicet, qui in eam cauſam mutuauit (quantumcunque neceſ ſaria, & præciſa refectio fuerit) agere poſ ſe, ſi expenſa modica eſ ſet, & eiuſ modi, quæ ad maioratus poſ ſeſ ſorem ſpectaret. Et id ipſum in his terminis reſoluit Pater Molin. tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputat. 641. num. 2. iuncto n. 1. in fin. in illis verbis: Vel denique debita illa contracta ſunt ex cauſis, quæ ad fructuum collectionem attinebant, vel ad impenſam, quam maioratus poſ ſeſ ſor facere tenebatur. In hoc tertio euentu, ſucceſ ſor in maioratu non tenetur ſoluere eiuſmodi debita, neque anteceſ ſor potuit pro illis obligare bona maioratus: quoniam ſolutio earum expenſarum, ad poſ ſeſ ſorem tunc maioratus ſpectabat ex redditibus maioratus; eo quod ex debito ſuo, aut pro ſua ſolum vtilitate id fecerit: quare hæres illius tenetur ea debita ſoluere, iuxta vires hæreditatis talis tunc poſ ſeſ ſoris maioratus, &c. Tenuit quoque idem in emphyteuta Ioannes Garcia, de expenſis, cap. 6. n. 21. & in ſucceſ ſore maioratus Aluarus Valaſcus, dict. conſultatione 116. num. 6. dicens, quod ſi expenſa facta in reficiendo, & ſuſtentando bona maioratus, ſit modica, non poterit eam repetere poſ ſeſ ſor maioratus, ſeu eius hæredes, prout dicitur in marito, ſic modicè expendente in rebus dotalibus, l. omnino, ff. de imp in reb. dotal. fact. & in vſufructuario, l. hactenus, ff. de vſufruct. cum l. ſeq. l. eum apud quem. C. eod. tit. & in commentariis de vſufructu, c. 56. ita in vſufructuario ſtatui, n. 4. & 10. & in marito, num. 11. &c. 57. num. 1. & ſeq. in propoſito articulo, quæ dicatur impenſa magna, vel parua, ſeu modica, diuerſas refert Interpretum ſententias Valaſcus, d. num. 6. & concludit, veriorem eſ ſe opinionem, vt ſtetur iudicis arbitrio: & ſubdit, quod ſi iudex arbitretur eſ ſe modicam impenſam, ſiuè contigerit in faciendo, ſiuè in reficiendo rem ruinoſam, vel collapſam caſu, ſine vlla culpa, & multo magis ſi ſua culpa etiam leuiſ ſima, aut caſu, non poterit poſ ſeſ ſor maioratus, nec eius hæres à ſucceſ ſore ipſius maioratus eam repetere; & profitetur ſe ita iudicatum vidiſ ſe, & ſuadere legem Regiam Luſitaniæ, lib. 4. tit. 7. §. 34. ad finem. Eandem quoque opinionem, quod iudicis arbitrio relinquatur, quæ dicatur expenſa magna, vel modica; ſequutus ego ſum in dictis commentariis de vſufructu, c. 56. num. 6. & 7. Et iſte caſus in poſ ſeſ ſore ipſo maioratus expendente propriam pecuniam in refectione, vel reparatione, abſque dubio, & indiſtinctè procedit, vt per Valaſcum, n. 6. d. concluſ. 116. Molinam, & reliquos citatos. Dubium tamen (vt ego conſidero, nec cæ teri ita diſtinguunt) in eo conſiſtit, quid ſi modi cam hanc expenſam pecunia alterius, creditoris inquam ad id mutuantis, fecerit, aut ſi tertius bona fide poſ ſidens, ita modice expendat; expenſa verò licet modica, adeò præciſa, & neceſ ſaria fuerit, quod niſi fieret, res maioratus omnino corrueret; an ſcilicet creditor, vel tertius bona fide poſ ſidens, poſ ſit tunc eam à ſucceſ ſore maioratus recuperare. Dubium autem ex eo inſurgit, quod cum poſ ſeſ ſor maioratus ad modicã hanc expenſam (& maximè ſi adeò præciſa, & neceſ ſaria ſit pro refectione, & reparatione) teneatur de iure, videtur equidem, quod alienando, vel obligando rem maioratus, non potuit ſe ab hac obligatione eximere, & liberare, vt poſ ſit per creditorem, vel tertium aduerſus ſucceſ ſorem maioratus pro hac expenſa agi, ſed præcisè eſ ſe aduerſus bona, & hæredes vltimi poſ ſeſ ſoris agendum. Quod reſpectu creditoris, qui mutuauit, & præciſ æ, & neceſ ſariæ expenſ æ; ſi ea modica ſit, atque ita ad maioratus poſ ſeſsorem pertinebat; ſpecifice decidere videtur Pater Ludou. Molin. tom. 3. d. diſputat. 641. n. 1. in fine, & num. 2. prout verba eius retuli ſupra hoc eod. n. in verſ. & id ipſum in his terminis, Molina etiam, de Hiſpan. primog. lib. 4. c. 6. num. 28. expreſ ſim ita animaduertit in verſic. dummodo, qui etiam in creditore loquitur; ſed in alio tertio quocumque veluti emptore, bona fide expendente, eadem proculdubio militat ratio, nec vlla differentia aſ ſignari poteſt. Et Molinæ limitationem, d. num. 28. ponderaui ſuprà, hoc ipſo num. in verſ. ipſe Mol. lib. 4. ècontrario tamen Molin. metipſe lib. 1. cap. 10. n. 24. in princip. contrarium tenere videtur expreſ ſe, & decidere, debitum contractum ob præciſam adeò, & neceſ ſariam refectionem, poſ ſe per creditorem, qui mutuauit, à ſucceſ ſore maioratus recuperari; & loquitur in his terminis, quando expenſa ſcilicet modica fuiſ ſet; ſicuti conſtat ex illis verbis: Quod admitti poterit, ſi expenſ æ modicæ ſint, atque ad ipſius maioratus reparationem, vel fructuum collectionem præciſe neceſ ſariæ. Et tamen in fortioribus terminis antea dubitauerat eodem cap. 10. num. 23. idem Molin. ſic etiam, quando ita neceſ ſaria, & præciſa eſt expenſa, non diſtinguendo, an ſit modica, vel magna; idem quod Molina in verbis relatis d. n. 24. tenuit indiſtincte Auendañus, duobus in locis, videlicet in l. 46. Tauri, gloſ. 7. num. 12. in fine, vbi loquitur in tertio, emptore ſcilicet, bona fide expendente, cui antea denegauit ius agendi pro expenſis vtilibus aduerſus ſucceſ ſorem maioratus; & limitat; quando res maioratus perirent, ſi expenſ æ in eis non conſumerentur, quia tunc ſucceſ ſor teneatur ea ſoluere. Et gloſ. 9. num. 16. vbi reſpectu creditoris, qui mutuauit, eodem modo limitauit, nec di ſtinxit, an modica ſit expenſa, vel magna (vt dixi.) Ego tamen firmiter crediderim, Ludou. Molin. lib. 4. d. c. 6. num. 28. in verſ. dummodo, rectius id quod dixi, ſtatuiſ ſe, & ſe habuiſ ſe, quam d. c. 10. n. 24. ſe habuit. Satius enim videtur cuicumque, & maximè his, qui ſtrictam, & rectam iuris rationem atque intentionem dict. leg. 46. aſ ſequantur; hæredes & bona libera vltimi poſseſsoris, ad ſolutionem eius, quod expendere ille neceſsariò debebat (modicæ ſcilicet expenſ æ) adſtringíque poterat, condemnari, quam à ſucceſsore maioratus id recuperare, quod ex natura maioratus, iuriſ q́ue diſpoſitione ſoluere non tenetur. Sic ſane, Senatores nonnulli (prout dixi ſuprà, num. 21.) exiſtimabant in ca ſu deciſionis propoſitæ, in neceſ ſaria impenſa, quam emptori, qui bona fide expendit, perſolui iuſ ſerunt, non commemorari eam, ad quam poſ ſeſ for ipſe maioratus erat adſtrictus, modicam ſci licet, quia cum modica ea expenſa ad maioratus poſ ſeſsorem pertineat; nullo caſu à ſucceſ ſore exigi, recuperative poteſt. Quamuis maiori parte eorundem obtinuerit, neceſ ſariam adeò & præciſam, indiſtincte perſolui (vt etiam ibidem dixi:) Quod ego non aliàs admitterem, quam ſi facta legitima excuſ ſione in bonis vltimi poſseſ ſoris, & contrà hæ redes eius; appareret ipſos, ſiuè hæreditatem ſoluendo non eſ ſe; tunc namque facilius concedi deberet recurſus contra ſucceſsorem maioratus; nam licet expenſa modica ad maioratus poſ ſeſsorem pertineat (vt dictum eſt) ex quo tamen ipſe non expendit, prout tenebatur de iure; & tertius alius, emptor videlicet, adeò neceſsariò refecit, vt aliàs res omnino corrueret, vel creditor in eam cauſam pecuniam mutuauit; æquum videtur, vt ſaltem in ſubſidium concedatur eis ius recuperandi eam expen ſam, etſi modica eſ ſet (vt dixi.) Sextò conſtituo, certiſ ſimi iuris eſ ſe iuxta ſupe[*] riora, poſseſ ſorem maioratus non teneri facere expenſas magnas in rebus maioratus, ſumptibus propriis, vel ex fructibus maioratus, cum ad modicam duntaxat expenſam ipſe teneatur (vt dixi) & præcitati Authores probarunt, Valaſcus etiam, d. concluſ. 116. num. 7. Cæterum, poſt editam, notamque omnibus dictæ l. Tauri 46. deciſionem, ſi poſseſ ſores maioratuum, immodicè expendant, ædificando, vel reficiendo, & ampliando; ita quod eiuſmodi expenſ æ, vtiliores, & maioris valoris in perpetuum res maioratus reddiderint; ſicque verſemur in expenſis vtilibus, quæ voluntariè fiunt: tunc equidem dicendum erit ſecurè, maioratus ſucceſ ſorem non teneri ſoluere hæredibus vltimi poſ ſeſsoris, vtiles, quas fecit, impenſas, ſeu meliorationes in rebus maioratus; & id ipſum procedere in emptore, aut alio tertio, qui bona fide expenſas eas fecerit vtiles in rebus ipſis maioratus, quas emit; nec enim eas recuperare poterit, ſed ſtatutum in poſ ſeſ ſore maioratus expendente vel meliorante, in tertio quoque locum habere debebit, ob eandem illius leg. 46. deciſionis rationem, vt ſuperiùs dictum eſt. Habebit etiam locum reſpectu creditoris, qui in eam cauſam mutuauit; ipſe namque nec agere poterit aduerſus ſucceſsorem maioratus, nec etiam in bonis maioratus eiuſdem ius aliquod hypothecæ prætendere, nec minus dabitur retinendi res maioratus facultas, cum & ius recuperandi denegetur. Retentio itaque omnibus prædictis perſonis denegabitur omninò. Primum autem, quod ſucceſ ſor maioratus non teneatur perſoluere hæredibus poſ ſeſsoris, vtiles, quas fecit impenſas in rebus maioratus; adeò expreſ ſe probatur ex d. lib. 46. Tauri deciſione, & inſtitutorum voluntati, menti, & intentioni conſonum eſt, vt maiori comprobatione non indigeat; & tenuerunt expreſsè Molina, Ioan. Garcia, Ioann. Gutierr. Auend. Matienz, Azeued. Didac Burg. de Paz, & reliqui, quos longa ſerie commemoraui: eleganter Aluarus Valaſ cus, præcitata conſultatione 116. num. 8. qui in fine concludit, quod hæc omnium fundatorum indubi. tata mens eſt; vnde ab ea videtur durum recedere. Et idem tradit numero 11. & num. fin. Pater etiam Ludouic. Molina, tom. 3. diſputat. 641. num. 3. Secundum etiam, quod nec tertius bona fide expendens, veluti emptor, expenſas, ſeu meliorationes vtiles deducat; concludenter probatur ex his, quæ numero 21. & 56. & 91. & 97. Tradidit ſuprà, vbi Velazq. Auendañ retuli, ſic tenentem, & contrarium dicentem confutaui. Tertium quoque, quod bona maioratus non remaneant pro debitis ex cauſa vtilium expenſarum (etiam ſi expenſ æ perpe tuam maioratus vtilitatem reſpiciant) contractis obligata, neque alienari poſ ſint ad illa ſoluenda, ſpecificè aſ ſerit Pater Ludouic. Molina, vbi ſupra, d. num. 3. per tot. fol. 594. & 595. & ante ipſum Ludou. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 1. d. c. 10. n. 17. in verſic. hoc igitur præ ſuppoſito, vbi ſcripſit, notiſ ſimum eſ ſe, etiam non exante d. l. 46. Tauri deciſione, bona maioratus nec eſ ſe pignoranda, nec alienanda, ſi debitum contractum fuerit ad ædificia voluntaria, quamuis eidem vtilia. Et in fortioribus terminis defundunt Ioannes Garcia, de expenſ. & meliorat. d. c. 16. num. 10. & 11. Auendañ in d. leg. 46. gloſ 9. num. 12. in fine, & 13. & 14. & 15. Quartum denique, quod ius retentionis non detur, nec competat; latius adnotaui ſupra, numero 21. & 56. & per Auend. In l. 45. Tauri, gloſ. 4. num. 3. Remanet ergo, ſucceſ ſorem maioratus non teneri perſoluere hæredibus poſ ſeſsoris, neque tertio, bona fide expendenti, neque creditori, qui pecunias mutuauit, vtiles, quas ipſe fecit impenſas in rebus maioratus, neque poſ ſe bona ipſa maioratus, tacite, aut expreſ ſe obligari, ſiuè hypothecari in eam cauſam, quamuis ædificia, aut meliorationes perpetuam maioratus vtilitatem reſpicerent (vt dixi) ſed perſonali duntaxat actione vtili agẽ dum eſ ſe à prædictis, contra hæredes prædeceſ ſoris, & eius bona; ſicuti cum Mol. & Ioann. Garc. rectè tradit Auendañ. ipſe d. gloſ. 9. l. 46. num. 15. in fine. Septimo & principaliter conſtituo, dubium[*] eſ ſe, vtrum hæredes, aut vxor, vel filij vltimi poſ ſeſ ſoris, qui expendit, abradere poſ ſint vtiles eas expenſas, ſiuè meliorationes, quas Author eorum fecit in rebus maioratus, ſi potuerint ſine læ ſione prioris ſtatus; & quidem Ludouic Molina, de Hiſ panor primogen. lib. 1. cap. 26. num. 16. inquit, illud præmittendum eſ ſe, quod quamuis maioratus poſ ſeſ ſoris vxor, atque hæredes non poſ ſint repetere ædificia in rebus maioratus facta, poterunt tamen ex eiſdem ædificiis tollere ea, quæ abſque ip ſarum rerum detrimento tolli poſ ſunt, ita vt non remaneat res deterior, quàm ſi à principio facta non fuiſ ſet, l. in fundo, ff. de rei vindicat. l. Iulianus, l. vtiles, ff. eod. intelligendum tamen eſ ſe (vt ſubdit ipſe Molina) niſi maioratus ſucceſ ſor tantum velit præ ſtare, quantum ex his rebus, ex melioramentis ablatis habituri, vel percepturi eſ ſent vxor, ſeu hæredes præcedentis maioratus poſ ſeſ ſoris, dict. l. in fundo, & hactenus Molina, quem ad literam refert, & ſeq. Didac. Burg. de Paz, ciuil. quæ ſt. 7. numero 68. & tribus ſeqq. qui citat Palac. Rub. & Anton. Gomezium, ita tenentes, Ioannes Garcia, de expenſis, cap. 13. numero 47. Auendañus, in dicta l. 46. gloſ ſa 7. num. 8. Aluarus Valaſcus, d. conſultatione 116. num. 11. in verſic. Sed abradet illas vtiles, Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quæ ſt. 70. numero 4. Azeuedus, in conſ. 38. numero 5. in fine, & num. 6. Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 311. in verſ. Quintó dicto adde, fol. 34. ibi: Nec obtinet, quando poſ ſunt ſeparari. Attamen contrarium longe verius eſ ſe, & dictæ l. Tauri 46. magis conueniens, fatebitur libenter quicunque legis eiuſdem verba non modo, ſed etiam mentem attentè perpendat, vtpote cum ea lex dixerit expreſ ſim, ſucceſ ſorem in maioratu nihil omnino teneri perſoluere pro illis expenſis, ſeu ædificiis, atque ita neque pretium ruderum, vt pro conſtanti tenuit Matienzus, in l. 6. tit. 7. l. 5. gloſ. 3. n. 22. & Pelaez à Mieres, 4. par. quæ ſtione 33. n. 7. vbi dicit quod licet poſ ſeſ ſor bonæ fidei poſ ſit abradere impenſas voluptuarias; attamen in ſpecie dictæ l. 46. id non licebit; quod etiam tenet, & Ludouic. Molinæ limitationem reiicit, dicens, videri eam contra mentem eius legis Tauri, dum agit de expenſis murorum, Aluarus Valaſcus, de iure emphyteu. quæ ſt. 25. num. 29. ante finem, qui ſui ipſius immemor, ſiue eorum, quæ illo loco ſcripſerat; contrarium ſtatuit dict. conſultatione 116. ſub num. 11. Idem etiam defendit Barboſa 1. part. l. diuortio, §. finali, num. 116. in fin. & 117. folio 1203. qui duplici adducitur fundamento. Primum, quòd ædificia facta in vrbe, de quibus ibi agitur etiam, abradi non poſ ſunt, ne ciuitas deformetur ruinis, vt per Authores, quos ibi commemorat. Secundum, quia dicta lex diſponit, meliorationes coniungi cum maioratu, & eiſdem vinculis ſubiectas eſ ſe, ergo minime tractari poteſt de abraſione: quo etiam fundamento eandem ſuſtinet ſententiam Pater Ludouic. Molina tomo 3. de iuſtitia & iure, diſputatione 644. colum. 9. in principio, fol. 609. vbi in hunc modum ſcribit: Eſt tamen contrarium proculdubio affirmandum in melioramentis factis in maioratibus, de quibus modo disputamus, nempe vxorem, filios, aut alios hæredes, qui illa fecit, non poſ ſe ea extrahere, &c. Octauò conſtituo, quod attinet ad neceſ ſarias[*] impenſas, quæ rerum maioratus præciſam, & neceſ ſariam adeò refectionem, aut reparationem reſpiciunt, vt aliàs res ipſ æ corruerent, aut perirent omnino, an teneatur ſucceſ ſor maioratus (qui ad vtiles nequaquam tenetur, etiam ſi perpetuam, & maiorem vtilitatem recipiant, atque ita, neque eas repetere poteſt, ſi voluntariè illas fecerit (vt dixi) quo diſtinctius, & clarius procedatur, præmittendum eſ ſe caſum vnum, quando ſcilicet expenſa ea, adeò neceſ ſaria, modica eſ ſet arbitrio iudicis, ita quod ad poſ ſeſ ſorem maioratus pertineret omnino, ad quem regulariter modica impenſa pertinet, vt dictum eſt; magna verò non pertinet, tunc namque obſeruandum erit id, quod ſuprà obſeruatione 5. ex verſic. Et iſte caſus, in poſ ſeſ ſore maioratus explicaui, & per Molinam lib. 4. cap. 6. num. 28. in verſic. Dummodo: præmittendum etiam eſ ſe alium caſum, quando poſ ſeſ ſor ipſe maioratus propria pecunia expenſam eam, adeò præciſam, & neceſ ſariam fecit; tunc namque quamuis ad eam non teneretur, ſi tamen ſponte feciſ ſet, donandi, & augendi maioratum animo feciſ ſe videbitur, nec voluiſ ſe ſucceſ ſorem obligare, ſicque ab eo nihil repetere poteſt, & dictæ l. 46. Tauri deciſio locum habebit in neceſ ſariis his expenſis, ſicut in vtilibus; cum indiſtinctè loquatur, & omnia per diſcurſum deciſionis Senatus Hiſpalenſis adducta pro ratione, & iuſtificatione legis ipſius, æqualiter militant; ſibíque imputet maioratus poſ ſeſ ſor, qui expenſas magnas fecit, ad quas de iure hon tenebatur, ſicuti in vtilibus imputare debere, poſt editam, notamque omnibus illius legis deciſionem, ſuperiùs dixi. Aut quia facultatem Regiam obtinere non curauit, eámque cauſam neceſ ſariam non propoſuerit, vt diligenti, atque ordinaria præhabita diligentia in Regio Cameræ Senatu, ſibi, & maioratus neceſ ſitati conſuleretur, nec ipſe faceret magnam expenſam, ad quam non tenebatur, vt toties repetitum eſt. Dubium igitur erit reſpectu creditoris, aut reſ pectu tertij, emptoris ſcilicet, vel alterius, qui bona fide adeo neceſ ſariò expendit, vel pro neceſ ſaria omnino expenſa mutuauit, vt ſcilicet res reficeretur, aut repararetur Et quod attinet ad poſ ſeſ forem bonæ fidei, veluti emptorem, aut alio titulo poſ ſidentem, qui expenſam eam, adeo præciſam, & neceſ ſariam fecit; diuerſum ius obſeruandum erit, quàm in vtilibus expenſis, ſeu melioramentis diximus. Nam pro vtilibus indiſtinctè aduerſus maioratus ſucceſ ſorem agere non poteſt, nec minus iure retentionis vti, vt ſuprà, n. 21. & 64. & 91. & 93. explicaui: & iuridice ſtatuit in propriis terminis Auendañus in d. l. 46. Tauri. gloſ. 7. n. 12. in fin fol. 200. in principio, & in l. 45. gloſ. 4. n. 3. & contrarium tenentes decipiuntur, provt ibidem notaui. Pro neceſ ſariis verò, & præciſis adeo expenſis, quod aliàs res maioratus corruerent omninò; agere poſ ſe emptorem, qui bona fide expendit, expreſsè ſtatuit eiſdem in locis Auendañus, ſed non explicat, an in ſubſidium tantum, & quando ab hæredibus vltimi poſ ſeſ ſoris expenſas eiuſmodi recuperare non valeat, an verò excuſ ſione etiam nulla facta, agere poſ ſit? Et quidem ego crediderim, poſ ſe emptorem, qui bona fide expendit ita neceſ ſariò, expen ſas eas recuperare, ſibique ſolui debere; idque, vel ab hæredibus vltimi poſ ſeſ ſoris, à quo emit, cau ſámque habuit; vel à ſucceſ ſore ipſo maioratus in ſubſidium, ſi ab illis recuperare non poſ ſit, nec hoc genus deductionis impediendum. Sed nec poſ ſe pro eiuſmodi expenſis, quantumcunque neceſ ſariis emptorem ipſum iure retentionis vti, cum retinendi ius à natura genuina maioratuum, inſtitutorum mente, clauſuliſque prohibitionis alienationis multum abhorreat, nullóque caſu extraneo concedenda ſit rerum maioratus retentio, nec ipſarum tranſlatio impediri poſ ſit poſt deciſionem l. 45. Tauri, quæ poſ ſeſ ſionem transfert in verum ſucceſ ſorem ipſo iure, etiam ſi alius poſ ſeſ ſionem apprehenderit: & ſtatim ſequitur dict. l. Tauri 46. deciſio: quid enim eorundem maioratuum naturæ, & voluntati inſtitutorum magis contrarium, quam extraneum pro expen ſis, melioramentiſve eas res retinere, quas nullo caſu alienari, nec ab his, qui ex nomine, & familia ſua proceſ ſerint, exire, inſtitutor voluit omnino. Quod rectius Auendañus ſtatuit, quàm Ioannes Gutierrez conſiderauerit, qui etiam pro vtilibus retentionem conceſ ſit, quam in neceſ ſariis quoque denegare debuiſ ſet. Sic ſanè Ioannes Garcia de expenſis, & meliorat. cap. 16. num. 10. & 11. de retentione non modo verbum aliquod non loquitur, ſiue an ius retinendi competat aliquo caſu contra ſucceſ ſorem maioratus, in dubium non excitat; ſed potius indiſtinctè ſtatuit, contra ſucceſ ſorem maioratus ius repetendi expen ſas (quæcunque illæ ſint) non competere, nec minus tacitam, aut expreſ ſam hypothecam dari poſ ſe. Ludouic. etiam Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 4. cap. 6. num. finali, quamuis ſtatuerit, maioratus poſ ſeſ ſorem pro reficiendis rebus maioratus, quæ alioquin deperirent, bona maioratus abſque facultate Regia poſ ſe obligare: & lib. 1. cap. 10. num. 22. ius hypothecæ tacitæ conceſ ſerit creditori in eam cauſam mutuanti (ſub dubio tamen, vt ſtatim dicetur) de retentione quidem nunquam loquutus eſt, neque etiam in dubium excitauit, an ea pro expenſis, etiam adeo neceſ ſariis, & præciſis competere poſ ſit? quaſi pro certo, & indubitato habuerit, aduerſus ſucceſ ſorem maioratus ius retentionis cõpetere non poſ ſe, nec à bonis liberis, in quibus meliorationes, aut expẽ ſ æ factæ ſunt, argumentum deduci poſ ſe ad bona maioratus, vt ſuprà dixi. Nec minus competere poteſt ius aliquod hypothecæ, tacitæ, vel expreſ ſ æ eidem emptori, aut alteri tertio, qui bona fide in rebus maioratus expendit; quoniam ipſe nullum negotium contraxit cum ſucceſ ſore maioratus, ex quo tacitam, vel expreſ ſam hypothe cam prætendere poſ ſit, neque habuit animum aliquo modo eum, ſiue bona maioratus obligandi, cum eſ ſet poſ ſeſ ſor bonæ fidei, & in propria re ſe expendere credidiſ ſet; idque iuxta reſolutiones Barboſ æ in dict. l. diuortio, §. fin. 2. part. num. 1. & ſeqq. Cum ergo in propoſito caſu nec retentio, nec minus hypothecæ ius competere poſ ſit, nec etiam actio perſonalis aduerſus ſucceſ ſorem maioratus eidem emptori, qui bona fide expendit, non alio remedio, quàm ex æquitate introducto, in l. ſi me & Titium, ff. ſi certum petatur. Poterit eſ ſe conſultum aduerſus ſucceſ ſorem maioratus, ſi ab hæredibus vltimi poſ ſeſ ſoris, qui expendit, recuperare expenſas non valeat, iuxta ea, quæ ex Paulo Caſtrenſe, & aliis adnotarunt Aluarus Valaſcus de iure emphyt. dict. quæ ſt. 25. num. 25. Ioannes Garcia de expenſis & meliorat. cap. 7. num. 5. & 8. idque voluntati maioratus inſtitutoris admodum conueniens videtur, veriſimiliter namque credendum erit, voluiſ ſe eas expenſas ſolui, quæ ſi factæ non eſ ſent res, deperirent. Et hactenus de emptore, aut alio tertio, qui bona fide, ſic neceſ ſariò expendit, in quo Auendañum ſequi videtur Azeuedus conſ. 38. num. 15. ex quo ad eum ſe refert. Et retentionis ius clarè etiam denegaſ ſe, non modò vxori, filiis, aut hæredibus maioratus poſ ſeſ ſoris, qui expendit, prout ibi num. 11. ad finem, ſed etiam creditori, qui ad neceſ ſariam refectionem mutuauit; quamuis eidem ius recuperandi conceſ ſerit, ſicuti conſtat ibidem, numero 14. Quod attinet verò ad articulum creditoris, quo diſtinctè admodum procedatur, obſeruandum erit, Ludouic. Molin. lib. quarto, cap. ſexto, dicto numer. 28. id ſtatuiſ ſe quod ſ æpe dictum eſt, & adductum ſuprà, num. 6. & 62. videlicet, quod bona maioratus obligari, & alienari poſ ſunt pro reficiendis aliis rebus maioratus, etiam abſque Regia facultate. Et verè reſolutioni huic obſtare ea omnia, quæ eodem num. 62. ponderaui, & ſcripſi, quæ cum maturè conſiderata, atque ex profeſ ſo adducta fuerint, prout ibi traduntur accipienda erunt, nec repeti honeſtè poſ ſunt. Indeque cautius, & ſecurius eſ ſe, etiam eo caſu cum facultate Regia bona maioratus hypothecæ ſubiicere; ſicuti ex Ioanne Garcia, ibi dixi, & rationem reddidi concludentem. In hoc tamen caſu, poſito quod hypothecæ ius non ſub ſiſteret, propter clauſulas ordinarias prohibitionis alienationis, & maioratus peculiarem naturam, debere tamen (vtcunque res ſe habeat) pro expenſa adeò neceſ ſaria, quod alias res corrueret omnino, creditori ſatisfieri, vt ſtatim dicetur, & agnouiſ ſe videtur Azeuedus (ſed nec diſtincte loquitur, nec ſatis explicat mentem ſuam) dict. conſ. 38. num. 14. ibi namque, cum in propoſito articulo creditoris contrarias commemoraſ ſet opiniones, numer. 11. 12. & 13. tandem ſic exiſtimat concordandas dict. numer. 14. quod quando poſ ſeſ ſor maioratus expreſsè obligauit pro pecunia accepta, vel pro expenſa à creditore facta, bona ipſa maioratus reficienda, quæ alioquin perirent, niſi creditor, aut reficeret, aut pecuniam mutuaret; tunc procedat Molinæ opinio dict. cap. 6. num. 28. & eorum etiam, qui in fauorem creditoris reſpondent. Subdit tamen, quod in his terminis etiam ſeruaret conſilium traditum Aluarado, & Peralta, ſcilicet quod adiretur Iudex loci, & ab eo peteretur licentia ad hoc mutuum recipiendum, & obligandum bona maioratus, offerendo, & præ ſtando informationem de vtili, & neceſ ſaria reparatione, & quod niſi fieret reparatio, & mutuum peteretur, res maioratus periret, ſi eſ ſet exquirenda prius Regia licentia. Contraria verò opinio procedat, cùm deficit neceſ ſitas hæc reparationis, ita quod expectari poteſt Regia licentia. Concludit itaque Azeuedus, quod creditori ſatisfieri debet, cum expendit pro neceſ ſaria adeo refectione, vel pecuniam ad id, etiam abſque facultate Regia mutuauit. Rurſus obſeruandum erit, quod in alio caſu, quando bona maioratus non fuerunt pro pecunia mutuata expreſsè hypothecata, in neceſ ſariam tamen, & præciſam rerum maioratus ipſius refectionem, pecunia credita eſt, ſicque de iure tacitæ hypothecæ tractatur; Ludouic. Molin. de Hiſpan. primogen. lib. 1. cap. 10. ex num. 19. vſ que ad num. 24. ius tacitæ hypothecæ conceſ ſiſ ſe, dummodo ea ſimul interueniant, quæ ibi requirit. Statim tamen auſum non fuiſ ſe id affirmare, ſed penſandum, atque deliberandum reliquiſ ſe, Ioannem vero Garciam, dict. cap. 16. de expenſ. & meliorat. num. 10. & 11. ius hypothecæ tacitæ, vel expresſ æ denegaſ ſe omnino, ac etiam ius eam expenſam à ſucceſ ſore maioratus recuperandi, abſtuliſ ſe indiſtinctè. E contrario vero Pet Barboſam in l. diuortio, § finali, 1. parte, numer. 123. fol. 1207. in principio, ius tacitæ hypothecæ, & recuperandi eam pecuniam creditori conceſ ſiſ ſe; idque ſaltem quoad ipſam meliorationem maioratui additam, quoad eam namque hypothecam ſuſtinet, poſ ſéque proinde eam meliorationem per creditorem auocari aſ ſerit, non obſtante quod res maioratus alioquin non poſ ſunt alienari, vel hypothecari. Et Barboſam ad literam ſequitur pater Fernand. Rebellus 2. part. de obligationibus iuſtitiæ, lib. 7. de expenſis, quæ ſtione 9. ſectione 3. numero 26. folio 568. in principio, qui adiicit vnum, quod conuenit omnino his, quæ tradidi ſuprà, hoc eodem numero, column. 1. ad finem, in verſic. Sed non explicat, an in ſubſidium tantum. Videlicet, quod in ſubſidium poſ ſunt creditores mutuum repetere à ſucceſ ſore maioratus; quaſi diceret, ſi non potuerint ex bonis vltimi poſ ſeſ ſoris, cui pecunias mutuarunt, vel ab hæredibus eius recuperare. Atque ita, etiam quando pro neceſ ſaria, & præ ciſa refectione pecunia mutuata eſt, non niſi in ſubſidium, ius eam recuperandi concedit, Auendañus etiam, in dict. l. 46. Tauri, gloſ ſ. 9. num. 15. eandem Ioannis Garciæ ſequutus eſt opinionem, quod mutuans ad refectionem, ſeu reparationem bonorum maioratus, non poſ ſit agere hypothecaria, nec tacitè, nec expreſsè bona maioratus hypothecare, aut obligare valeat poſ ſeſ ſor, quamuis perſonali actione vti ſibi liceat contra hæredes prædeceſ ſoris: & id ipſum admiſit pater Ludouic. Molina tomo 3. de iuſtitia & iure, dict. diſput. 641. num. 3. & 4. Auendañus autem, quamuis ius hypothecæ tacitæ, vel expreſ ſ æ denegauerit in duobus caſibus prædictis, concedit tamen pecuniam creditori ſoluendam eſ ſe, quando expenſ æ fierent, non ſolum in euidentem maioratus vtilitatem, ſed ob præciſam neceſ ſitatem conſeruationis ipſius; vt quia res, quibus adhærent meliorationes, & expenſ æ, alias perirent omninò, & idem tenuit pater Ludou. Molin. dict. n. 4. & hos retuli, atque ita notaui, ſupra, n. 63. ſed non explicat Auendañus metipſe (prout addo nunc) à quo pecunia creditori ſoluenda ſit, an ſcilicet ab hæredibus vltimi poſ ſeſ ſoris, cui pecunia credita fuit, an à ſucceſ ſore maioratus, & an in ſubſidium ab eodem maioratus ſucceſ ſore, ſi ab hæredibus vltimi poſ ſeſ ſoris recuperari non valeat. Et idcirco (prout mea fert ſententia, & opinio) conſtituendum erit, de iure expreſ ſ æ, aut tacitæ hypothecæ in caſu propoſito rectè dubitati, propter clauſuras prohibitionis alienationis, maioratus genuinam, & propriam naturam, inſtitutoríſque mentem, & intentionem. Sic ſanè, ius idem rectè denegari à prædictis Authoribus, quorum rationes (Garciæ inquam, & Auendañi) concludentes videtur, & Ludouico Molinæ dubitandi, & cogitandum relinquendi occaſionem, & anſam iuridicè præbuerunt (quicquid Barboſa aſ ſerat contrarium con ſtanter) rigidam tamen, & duram videri eorum ſententiam, qui creditorem, in ſic præciſam, & neceſ ſariam cauſam, aut refectionem mutuantem (quando ius hypothecæ tacitæ, aut expreſ ſ æ non ſubſiſtat) vſque adeo deſtituerunt, vt aliis remediis eidem non proſpexerint. Sic equidem pecuniam creditorem ipſum recuperaturum omnino (vt Auendañus dixit) vel ab hæredibus vltimi poſ ſeſsoris, ſi hæreditas ſoluendo ſit, vel ab ipſo ſucceſ ſore in ſubſidium (vt pater Fernandus Rebellus rectè conſtituit) atque ex æquitate dict. l. ſi me & Titium, ff. ſi certum petatur: nec audiendum ſucceſ ſorem, qui hoc caſu, & in ſubſidium, ſolutionem renueret, cùm eo ipſo veriſimili, & præ ſumptæ eiuſdem inſtitutoris menti contrauenire videretur. Nec enim veriſimile eſt, quod maioratus inſtitutor, qui res maioratus prohibuit alienari, vt perpetuò in familia. conſeruarentur, ſicque ipſarum perpetuitati, & conſeruationi con ſulere; voluiſ ſet facere diſpoſitionem, ex qua ipſ æ corruant, atque deſtruantur omnino; imò cenſendus eſt, ea bona permiſiſse in hanc cauſam hypothecari, atque pignori ſubiici, dummodo (& hoc addendum eſt verbis Ludouici Molinæ, lib. 1. cap. 10. num. 21.) cum facultate Regia, & præhabita cauſ æ cognitione id fiat, nec ab arbitrio, & voluntate ſola poſ ſeſsoris dependeat (quoniam iuris diſpoſitioni ſe conformare voluiſ ſe cenſendus eſt, ex quo bona maioratus abſque facultate Regia alienari non poſ ſunt) aut ſaltem ſi Regia facultas non interueniat, nec hypothecaria agi poſ ſit, de neceſ ſitate adeo præciſa appareat manifeſtè, vt tunc debeat creditori ſolui pecunia ad modum prædictum. Ius autem retentionis eidem creditori nequaquam competere poterit, cum nec ipſe poſ ſideat, nec tranſlatio poſ ſeſ ſionis in verum ſucceſ ſorem impediri valeat, poſt editas dictas leges Tauri, 45. & 46. nec etiam bonorum maioratus natura genuina, inſtitutoríſque voluntas retentionem patiatur, vt ſuprà dixi. Sed nec ius abradendi prætendere poterit, etiam pro neceſ ſariis expenſis, creditor, vel alius; cum in ſpecie dict. l. 46. illud non concedatur, vt ſuprà dixi, atque ex aliis Authoribus obſeruauit Barboſa, 1. part. dict. l. diuortio, §. finali, num. 117. folio 1103. Et hactenus de obſeruatione 8. in hac materia, & de expenſis, ſeu melioramentis neceſ ſariis. Nonò & principaliter conſtituo, dict. leg. Tau[*] ri 46. procedere etiam in impenſis voluptuariis, & idcirco maioratus ſucceſ ſorem non teneri ad earum ſolutionem, nec ab eo poſ ſe aliquid recuperari; quoniam lex prædicta non facit diſtinctionem, an expenſ æ neceſ ſariæ, an vtiles, an voluptuatiæ fuerint; & idcirco generaliter eſt intelligenda. Et ita in terminis reſoluit Pelaez à Mieres de maioratu, 4. part. quæ ſt. 33. num. 7. dicens quod expenſ æ iſtæ voluptuariæ, quamuis vanæ ſint, ornant domos, & fortalitia maioratuum, & ſeruiunt ad pompam, oſtentationem, & admirationem ſpectantium, & vt plurimùm conſiſtere ſolent in picturis, & viridariis, ſculpturis, & ſimilibus rebus. Et eandem ſententiam ſequitur Velazquez Auendañ. in ipſa l. 46. gloſ ſ. 8. num. 13. Barboſa dict. l. diuortio, §. finali, 1. p. num. 117. qui addit, quod licet poſ ſeſ ſor bonæ fidei poſ ſit abradere impenſas voluptuarias, l. pro voluptuarijs ff. de impenſ. in rebus dotal. fact. & latius dictum eſt ſuprà; tamen in ſpecie dict. l. Tauri 46. id non licebit, neque etiam pretium ruderum ſoluere tenetur ſucceſ ſor maioratus, eodem num. 117. reſoluit; quia cum lex ipſa diſponat, meliorationes coniungi cum maioratu, & eiſdem vinculis ſubiectas eſ ſe, minimè tractari poteſt de abraſione, neque de pretio, prout in fortioribus terminis, & in impenſis vtilibus ſupra reſoluimus. In quibus, cum ita pariter reſ pectu tertij, poſ ſeſsoris ſcilicet bonæ fidei expendentis, ſtatutum fuerit, nec recuperare expenſas vtiles, nec abradere liceat, multo magis reſpectu ipſius tertij ſtatuendum erit id ip ſum ius pro voluptuariis meliorationibus, ſeu expenſis. Decimò conſtituo, poſ ſeſsorem malæ fidei, qui[*] in rebus maioratus, fideicommiſsóve perpetuo, aut reſtitutioni ſubiectis, ſcienter expendit, meliorationéſve, aut expenſas vtiles, aut voluptuarias fecit; nequaquam poſ ſe eas recuperare à ſucceſsore maioratus, neque etiam abradere, aut pretium exigere: idque iuxta opinionem, quam defendimus num. 100. fatendum erit neceſsariò: nam cum reſolutum fuerit conſtanter, tertium bona fide expendentem in rebus maioratus, vtiles, & voluptuarias expenſas non recuperare à ſucceſsore, neque abradere; à fortiori, & neceſ ſariò ſequitur, multo minus malæ fidei poſ ſeſ ſorem poſ ſe id efficere. Iuxta opinionem vero eorum, qui exiſtimarunt, quod expenſ æ, ſiue meliorationes factæ in rebus maioratus ab emptore, vel alio tertio, bona fide expendente, & poſ ſidente, ſi illæ vtiles ſint, recuperari ab eo poſ ſunt; procedit etiam eadem ſententia, nam iidem, qui in vtilibus ita aſ ſeuerarunt, ſtatim limitant, ſi mala fide poſ ſidens ita expendit, vt vtiles ſcilicet expenſas recuperare non poſ ſit. Sic ſanè Didac. Burg. de Paz, quæ ſt. ciuilium 7. ex numer. 39. cum ſeqq. limitauit ea, quæ ex num. 33. in tertio bonæ fidei poſ ſeſ ſore, vtiliter expendente, reſoluerat, & reddit rationem num. 41. quia malæ fidei poſ ſeſ ſor, ideo non repetit meliorationes, quia ei poteſt culpa imputari, quare eas fecerit in ſolo maioratus, quod alienum eſ ſe ſciebat, quare ſolo cedunt: l. adeo, §. ex diuerſo, ff. de acquir. rer. domin. §. ex diuerſo, Inſtitut. de rer. diuiſ. l. 1. Cod. de infant. expoſitis, l. 42. tit. 28. parti. 3. atque ita præ fatus Author, vtilium expenſarum, ſiue meliorationum repetitionem malæ fidei poſ ſeſ ſori denegat. Limitat tamen num. 41. per totum, quando melioramenta fuiſ ſent adeo neceſ ſaria, & præ ciſa, quod niſi facta fuiſ ſent, res maioratus perirent omninò, quia tunc officio iudicis poſ ſunt repeti, non obſtante mala fide; & citat alios Authores ita tenentes: tenuerunt etiam id ipſum Burgos de Paz ſenior in conſil. 3. ex n. 98. & n. 100. & 103. Velazq. Auendan. in dict. l. 46. gloſ ſ. 2. n. 1. Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 3. quæ ſt. 69. ex num. 8. vſque ad num. 15. qui etiam aſ ſerit, quod emptor ſciens grauamen rei ſubiectæ reſtitutioni, aut maioratui, vel vinculo, non habet actionem, nec ius ad melioramentorum recuperationem, niſi fuerint adeo neceſ ſaria, quod illis non factis res periret: & citat Couarr. Mieres, Phanum, Pinel lum, Valaſcum, Menochium, & alios ita tenentes. Decipitur tamen errore manifeſto, d um exiſtimat, idem ius obſeruandum eſ ſe in melioramentis ſummè vtilibus, quod in præciſis, & neceſsariis. Vere namque maxima eſt inter vtilia, & neceſ ſaria, differentia; etiam reſpectu emptoris bona fide expendentis, vt numeris præcedentibus remanet reſolutum. Atque ita multo magis reſpectu malæ fidei poſ ſeſsoris. Rectius ergo ad melioramenta præciſa, & neceſ ſaria, vt res non periret, id reſtrinxit Didac. de Paz, vbi ſupra. Rectius etiam in vtilibus contrarium eius, quod Ioannes Gutierrez, tenuit Peregrinus de fideicommiſ ſis, articul. 50. part. 3. de impenſis, num. 63. fol. 473. Vbi cum aliis Authoribus expreſsè aſ ſerit, quod emens ſcienter rem ſubiectam fideicommiſso, etiam conditionali, non deducit impenſas, aut meliorationes vtiles, imò eas perdit propter malam fidem: neceſ ſarias autem detrahit, prout latius ibi comprobat. Vndecimò conſtituo, Didac. Burg. de Paz, præ [*] citata quæ ſt. 7. ex num. 19. vſque ad num. 25. reſtrinxiſ ſe, atque limitaſse dict. leg. Tauri 46. vt ſcilicet ipſa procedat tantum in expenſis factis per poſ ſeſ ſorem maioratus in reparandis, vel augmentandis antiquis domibus maioratus; & quod non loquatur in domibus nouè conſtructis in ſolo, vel area maioratus, nec ad eas eſt extendenda: quia ſi aliud dicta lex voluiſ ſet, faciliter expreſ ſiſ ſet; prout etiam tenuit genitor eius Burg. de Paz in conſ. 3. num. & ſubdit, quod vltra eum iſte intellectus ſatis confirmatur per text. notabilem, in l. vſufructuarius nouum tectorium, ff. de vſufructu: vbi ait textus in fine, aliud eſ ſe, tueri acceptum, aliud nouum facere, & in l. 1. §. ſi quis ædificium, ff. de noui operis nunt. vbi probatur, quod licet quis non poſ ſit nouum opus nunciare pro opere nouo, quod fit; non tamen poterit eam nunciationem facere pro opere veteri, quod reficitur; & in cap. conſuluit, de iudiciis, & in cap. per tuas, de decimis, & in l. 25. in principio, titulo finali, parti. 3. Addit etiam numer. 21. Ex his ſequi, quod ſi poſ ſeſsor maioratus reficiat domum penitus deſtructam, ac ſolo æquatam, quæ fuit maioratus, non erit locus deciſioni dict. l. 46. cum tunc dicatur potius nouum ædificium, quam antiqui reædificatio; quod etiam ibi comprobat: & num. 22. vbi inquit, hanc limitationem confirmari, quia quando ædificium eſt omnino deſtructum, tunc ſi reæ dificetur, dicitur nouum ædificium; vt ſingulariter concludunt Iaſon, & Tiraquellus, qui ſcripſit, quod ſi domus patrimonialis fuerit exuſta, & alia domus recens in illa area fiat, quod non debet cenſeri patrimonialis; Gloſ ſ. Etiam, & alij, ibi commemorati, qui dixerunt: quod ſi Eccleſia funditus eſt deſtructa, & de conſenſu Epiſcopi aliquis reædificat eam, acquirit ius patronatus: quia perinde eſt, ac ſi ab initio Eccleſiam conſtruxiſ ſet, & quod antiquus patronus, non remanet tunc patronus. Dixerunt etiam, quod de totali reparatione iudicatur idem, quod de noua con ſtructione. Et quod in legato areæ, licet veniat domus à teſtatore conſtructa, per text. in l. ſeruum filij, § ſi areæ, in fine, ff. de legat. 1. quod tamen ſi domus legetur, & deſtruatur, quod tantum debetur area, taliter quod ſi iterum ab eodem teſtatore in eadem area domus de nouo conſtruatur, legatum extinguitur, ex quo eſt noua domus, text. in l. ſi ita legatum, §. ſi domus, ff. de legat. 1. ac denique Didac. ipſe Burg. de Paz dict. q. 7. num. 24. in fin. ponderat pro iſta conſideratione text in ipſa l. 46. Tauri, dum dicit: Que de aqui adelante ſe hi zieren en las caſas de mayorazgo, labrando, o reparando, o reedificando en ellas. Quaſi ſecus dicendum ſit, ſi talia ædificia non fierent in domibus maioratus, ſed in earum areis, vel ſolo. Et iſtum Authorem ad literam refert, & ſequitur Ioannes Gutierrez practicar. lib. 3. quæ ſt. 71. ex num. 1. vſque ad num. 14. vbi in propoſito dubio, an ſcilicet d. lex 46. Tauri, habeat locum in ædificio nouiter confecto in ſolo, vel area maioratus, pro & contra, argumenta & rationes proponit. Ac primum pro parte affirmatiua, quod locum habeat, tres adducit principales rationes, & refert Caſtellum, Palac. Rub. & Auend. ita tenentes. Statim tamen ex num. 5. conſtanter defendit negatiuam partem, quod ſcilicet dict. lex 46. Tauri, non habeat locum, ſi poſ ſeſ ſor maioratus faciat de nouo aliquam domum, aliudve ædificium neceſ ſarium, vel nimis vtile in area, vel ſolo maioratus, vbi antea nõ erat ædificium, vt latius ibi comprobat. Et tribus fundamentis, ſeu rationibus adductis pro contraria parte, ſatisfacit. Deinde in explicatione eiuſdem Auendañi laborat, ac tandem reſoluit, tenendam eſ ſe opinionem negatiuam prædictam, quam tenuerunt Pelaez à Mieres, & Didacus de Paz. Denique, num. 11. & duobus ſeqq. amplectitur etiam declarationem illam eiuſdem Didaci Burg. de Paz, quod lex illa 48. minimè locum habeat, quando reædificatur domus maioratus, penitus deſtructa. Auendañus autem, gloſ ſ. 6. dict. l. 46. num. 7. (prout ipſe Gutierrez refert) partem ſuſtinuit affirmatiuam conſtanter, quod ſcilicet lex prædicta procedat etiam in ædificio nouiter confecto in ſolo, vel area maioratus: ſtatim tamen num. 17. eam reſtrinxit, quando ex acceſ ſionibus ad rem maioratus, multum cõmoditatis , ſeu redditus à ſucceſ ſoribus deduceretur, vt quia in ſolo, vel area maioratus poſ ſeſ ſor domos conducendas conſtruxit, vel oliuetum, aut vineam plantauit, ſeu molendinum, vel quid aliud fecit, ex quo ſucceſ ſores in maioratu plurimum redditus annuatim perciperent; quia tunc ex redditibus acceſ ſionis locupletarentur; & ſoluendo vxori, aut prædeceſ ſoris hæredibus medietatem æ ſtimationis, aliquid de ſuo ſoluere non dicatur, neque maioratus ex ea ſolutione extinguatur, aut minuatur, cum ſolutio æ ſtimationis fiat ex redditibus ædificiorum; iuſtiſ ſimum eſt, ſucceſ ſorem teneri ad ſolutionem eius quantitatis, ne inde ſequatur, locupletem fieri cum damno vxoris, & hæredum prædeceſ ſoris. Et concludit Auendañ. idem, quod hæc noua reſtrictio, & conſideratio ad dictam legem apertiſ ſimè probatur ex duabus rationibus, quas ibi adducit, vbi videri poſ ſunt. Et quod ea reſtrictio, ſiue limitatio admitti debet, quando in ſolo, vel area maioratus ædificium de nouo conficitur. Qui tamen ſemper id negauit, quando domus iam factæ reficerentur, aut repararentur, ſiue in eis expenſ æ, quantumcunque magnæ fierent. Burg. autem de Paz Senior, in conſ. 3. num. 109. reſolutiuè dixit, quod prædicta lex Tauri 46. loquitur in ædificiis factis in antiquis domibus maioratus, & non loquitur in domibus nouè conſtructis; prout ibi comprobat. Azeuedus verò in conſilio 38. num. 4. in fine, in vtroque caſu accipit eam legem indi ſtinctè, vt conſtat, ibi; Et hoc ſiue de nouo domus fiat in rebus maioratus, ſiue antiqua reparetur, &c. Rurſus Barboſa in dict. l. diuortio, §. finali, 1. part. num. 122. ex verſ. Illud certum eſt, fol. 1206. inquit, illud certum eſ ſe, quod prædicta lex Tauri 46. tantum procedit, quando quid ædificatur de nouo in rebus maioratus, & ſic requiritur, quod ſit iam conſtituta domus maioratus, & ei aliquid addatur de nouo, vel etiam antiquum ædificium reparetur. Si ergo ponas (ſubdit ipſe Barboſa) in fundo maioratus, in quo nunquam fuerat ædificatum, ædificium aliquod de nouo fuiſ ſe conſtructum, non habebit locum prædicta lex Tauri, ſed magis inducetur regulal l. domos, ff. de legat. 1. & ita Burg. de Paz, & Pelaez, quicquid prædictis repugnet Auendañus, l. Tauri 46. gloſ. 6. num. 7. pari ratione, ſi domus maioratus ſit omnino deſtructa, & de nouo ædificetur, non habebit locum dict. l. Tauri 46. quia tunc non dicetur ædificari in domo maioratus, ſed potius nouam domum conſtrui. Quamuis ergo in propria refectione locum habeat dict. l. 46. tamen non habebit locum, ſi ædificium omnino deſtructum, de nouo ædificetur. Et à fortiori ratione non habebit locum prædicta lex, ſi tempore ædificij, locus non erat maioratus, licet ex poſt facto ædificium maioratui applicetur, &c. Et Barboſam in omnibus ſequitur pater Fernandus Rebellus, 2. par. de obligat. Iuſtitiæ, lib. 7. q. 9. de experſis ſect. 3. n. 24. in fin. verſ Non tamen, fol. 567. Ego vero vt meam ſententiam in propoſito dubio interponam, ſequentia obſeruanda, atque conſtituenda neceſ ſariò, duxi in primis, videri, quod articulus hic difficultatem contineat, & Regia indigeat deciſione, ſiue declaratione, vtpotè cum in ipſa l. 46. Tauri, non ita ſpecifice caſus iſte ædificij, in ſolo, vel area nouiter confecti, definitus fuerit; nec ita diſtinctè explanatum, quid de ædificio nouiter confecto dicendum ſit? Secundò, quoniam ratio illa generalis, quod bona, cui adhærent ædificia, ſunt maioratus, ita videtur comprehendere ædificia nouiter confecta in ſolo, vel area maioratus (cum bona maioratus ſint) ſicut ædificia, reparationes, & meliorationes factas in domibus maioratus; ac proinde idem ius in vtroque caſu obſeruari debet; verè tamen verba illius legis, ex verſ. Y aſ ſimiſmo los edificios, manifeſtè elidere fundamentum, quo partis contrariæ Authores principaliter inſiſtunt, meliorationes inquam, & ædificia coniungi cum maioratu, & eiſdem vinculis ſubiectas eſ ſe; vt potè, cum intelligi id debeat neceſ ſariò reſpectu earum expenſarum, ſiue ædificiorum, aut melioramentorum, de quibus lex ipſa 46. agebat, quæ ſci{ Alius eſ ſe reficere, aliud de nouo facere, & leges in ædificio loquẽtes nõ verificari in refectione, vide Boër. deciſ. 44. Stephan. Grat. lib. 1. c. 84. } licet in reficiendo, aut reparando iam factum, conſiſtunt, etiam ſi exceſ ſiuæ, & magnæ ſint: non vero earum reſpectu, de quibus lex non loquitur, nec vllam facit mentionem, illarum ſcilicet, quæ in nouo ædificio, in ſolo, vel area maioratus nouiter confecto, conſiſtant. Quod negari non poteſt vllo pacto, cum lex eadem 46. dixerit: Y aſ ſimiſ mo los edificios que de aqui adelante ſe hizieren en las caſas de mayorazgo, labrando, o reparando, o reedificando en ellas, ſean aſ ſi de mayorazgo, como lo ſon los heredamientos y caſas donde ſe labraren. Ecce vbi ſemper loquitur de ædificiis, quæ fiunt in domibus iam factis, & quæ erant maioratus. Tertiò, rationes illas, ſiue fundamenta tria, quibus Caſtellus, Palac. Rub. & Auendanus excitantur præcipuè, quod cedere debeat maioratui, & eius augmento, etiam in ſolo, vel area eius de nouo ædificatum; facili, ac vel vno ſolum dilui verbo: quoniam id non negatur vllo pacto; ſed de pretio, & æ ſtimatione ædificiorum, expenſisqúe repetendis agitur duntaxat, ſtatuitúrque vxori, filiis, & hæredibus ſoluendam eſ ſe æ ſtimationem ædificij nouiter confecti; in quo iuridicè, & rectè ſe habuiſ ſe videtur Ioannes Gutierrez practic. lib. 3. d. quæ ſt. 71. n. 6. & 7. Videndus ex n. 5. Quartò, Caſtelli, Palac. Rubi. & ſequacium contrariam ſententiam, duram admodum, & contrariam, quam defendimus, non modò æquiorem, ſed etiam verbis d. l. 46. magis conuenientem, & ſic omnino seruandam. Et iuxta reſtrictionem, ſiuè declarationem Velazq. Auendañi, dict. gloſ. 6. l. 46. Tauri, num. 17. quando ſcilicet ædificatum, aut de nouo confectum in ſolo, vel area maioratus, vtilitatem, commoditatem, aut fructus, ſeu redditus produceret, ſicque fructiferum eſ ſet, indubitanter (vt ego exiſtimo) procedere. Sic ſanè eo ca ſu expreſ ſim eam videtur admiſiſ ſe Barboſa in dict. l. diuortio, §. fin. 1. part. num. 120. fol. 1025. qui ad hunc modum intellectus, recté procedit: & magis ſpecificè probauit numero 122. prout ſupra retuli. Quinto conſtituo, Velazq. Auend. dict. num. 17. reſtrictionem, ſiuè declarationem, eò in effectu tendere, vt nihil aliud inducat, quam huiuſce partis comprobationem apertam, cum id ipſum contineat, quod Ioannes Gutierrez defendit; prout is Author dilucidè, & benè profitetur d. quæ ſt. 71. num. 10. in fin. vt conſtat, ibi: Et Velazquez, vbi ſupra, & quod eius limitatio ſit vera, noſtrámque ſententiam comprobans. Addiderim ego, in ſolo, vel area maioratus nihil de nouo ædificari, plantari, aut effici poſ ſe, excogitarivè valere, ex quo emolumentum, redditus, aut fructiferum aliquid non ſequatur; ac proinde ſententiam hanc, cum tenendam monemus, indiſtinctè procedere; nihílque de nouo ædificari, aut effici poſ ſe, quod ſub exemplis Auendañi non contineatur, raróque, vel nunquam aliquid faciendum, quod prorſus vtilitatem nullam contineat; quod ſi contigerit, vt magis in ornatu, & voluptate, quàm in vtilitate, ſiuè fructifero aliquo conſiſteret ædificatum, vel factum in ſolo, vel area; tunc proculdubio procedere poſ ſet Caſtelli, & ſequacium ſententia, quam ad eum modum accepiſ ſe, clarè videtur Auendañus dictis in locis. Sextò & vltimò, reſolutioni huic nequaquam aduerſari Ludou. Molin. de Hiſpan. primogen. lib. 1. cap. 26. ſub num. 14. in verſ. Sed quamuis. (quicquid aduerſari crediderit Ioannes Gutierrez, dict. quæ ſt. 71. ad finem num. 5.) verè namque Molina metipſe, non modo in terminis propoſitis aduerſatur, ſed nec verbum aliquod ſcribit, quo caſum iſtum (ædificij ſcilicet in ſolo, vel area maioratus nouiter confecti) excogitaſ ſe videri poſ ſit vllo pacto; ea namque duntaxat dixit, quæ de iure communi, pro eo, qui ex cauſa fideicommiſ ſi, aut maioratus poſ ſidens, in rebus fideicommiſ ſo, aut maioratui ſubiectis, expendit; ea autem ipſa ſtare non poſ ſe poſt editam dictam l. Tauri 46. iuridicè obſeruat; ſed an lèx ipſa in ædificio nouiter confecto in area, vel ſolo maioratus, procedat? non modò non explicat, aut tangit, ſed nec quouis modo excogitat. Atque ita remanet, legem eam 46. non procedere in ædificio nouiter confecto in ſolo, vel area maioratus, iuxta Authores ſuprà relatos. Addiderim ego (quod ipſi omittunt) multo magis ea procedere, habituráque locum, ſi tertius, putà emptor, bona fide poſ ſidens aream, vel ſolum maioratus, ibi ædificium confeciſ ſet, quod vtilitatem, redditus, aut prouentus adduceret, fructiferúmque eſ ſet; creditórve maioratus poſ ſeſ ſori, in eam cauſam ædificij conficiendi, pecuniam mutuaſ ſet; tunc namque, cum dicta lex Tauri non loquatur in ædificio nouiter confecto in area maioratus; & ædificatum redditus augeat maioratus ipſius, ſicque vtiliorem eum reddat; teneretur proculdubio maioratus ſucceſ ſor æ ſtimationem, & valorem ædificati, ſiuè expenſas emptori, aut pecuniam mutuatam credi tori perſoluere, locúſque eſ ſet his, quæ in tertio bona fide expendente in rebus liberis, ſuprà hoc eodem cap. ſtatuimus. Tum, quia dict. l. Tauri 46. non loquitur in hoc caſu, (vt dictum eſt) tum etiam, quia ceſ ſant omnes rationes, quas deciſionem legis ipſius iuſtificare, ſuperius propoſuimus. Denique quia ſi in ipſo maioratus poſ ſeſ ſore, in ſolo vel area expendente, ita ſtatuitur, quanto magis in tertio, qui ſolum eſ ſe maioratus ignorans ædificauit, ſtatui debet; vt de ſe patet manifeſtè: & hactenus de 11. obſeruatione in iſto propoſito. Duodecimo denique & vltimo loco obſeruandum, atque conſtituendum erit, dubium eſ ſe,[*] vtrum diſpoſitio dict l. 46. Tauri ceſ ſet, ſi meliorans, expendensvè in rebus maioratus, proteſtetur expreſsè, ſe facere meliorationes animo repetendi? Quod equidem dubium, Scribentium omnium huius Regni nullus ex propoſito explicat; Barboſa tamen per tranſitum, in dict. l. diuortie, §. finali, 1. parte, num. 118. in fin. fol. 1204. colum. 2. in hunc modum reliquit ſcriptum: Quod ſi meliorans, expreſsè prote ſtaretur ſe facere meliorationes animo repetendi; planè tunc ceſ ſaret diſpoſitio dict. l. Tauri 46. vt in ſpecie tenet Menchaca de ſucceſ. creat. §. 5. num. 13. Molina lib. 1. de primogen, cap. 26. num. 13. verſ. Sed quamuis. Didac. de Paze, quæ ſt. ciuil. 7. num. 14. Decianus conſ. 29. num. 16. lib. 2. quidquid reluctetur Azeuedus, l. 6. tit. 7. lib. 5. num. 8. Hactenus duntaxat Barboſa. Videamus nunc, an præcitati Authores id tenuerint, ſiuè obſeruauerint, ad quod ipſe expendit eos. Et quidem Ludouic. Molina, Menchaca, & Didac. de Paze, in aliis longè diuerſis terminis loquuntur, quando ſcilicet maioratum inſtituens, ſpecificè diſpoſuit, à ſucceſ ſore deberi expenſas, ſiuè meliorationes factas in rebus maioratus; tunc namque minimè procedit dicta l. Tauri 46. & voluntas eius obſeruari pro lege debet, cum de rebus ſuis diſponendo, quas voluerit leges, & conditiones apponere potuerit; prout rectè animaduertit, & in hoc caſu loquitur poſt Molinam, & Menchacam, quos citat Didac. de Paz, dict. quæ ſt. 7. num. 14. quod non ita procedit in poſ ſeſ ſore ipſo expendente, vel meliorante, qui vel deciſionem legis illius, ſua prote ſtatione ſubuertere non valebit, vt ſtatim dicetur. Vel etiam eadem proteſtatione aduerſari non poterit præ ſumptæ illi voluntati inſtitutoris, & rationibus omnibus, de quibus ſupra hoc eod. cap. pro legis eiuſdem 46. iuſtificatione. Decianus etiam, neque in terminis dict. l. 46. Tauri verſatur, nullamvè facit eius mentionem, neque etiam caſum præ ſentem attingit, aut decidit vllo modo. Is namque Author: dict. conſ. 29. verſatur in materia melioramentorum, & expenſarum, quas fecit frater maior in caſtro communi; & in dubium excitat, an debeantur à fratre minore; & pro, & contra arguit: inquit etiam dicto num. 16. deberi à fratre minore, eſto quod extaret conſuetudo, quod melioramenta non ſoluantur; quia in caſu ſibi conſulto, Benuenutus circa melioramenta expreſsè ſibi cauit, quod ſoluerentur, antequam relaxaret caſtrum; conſuetudo namque contra pactum expreſ ſum locum habere non poteſt, pacta enim rumpunt leges, vt latius ibi comprobat. Hactenus Decianus, qui iuridicè loquitur, & verè, vt potè cum is, qui expenderat, cum eo, à quo expenſas, & meliorationes erat recuperaturus, ita conueniſ ſet (vt dixit) expreſsè, nec res manſiſ ſet in terminis nudæ prote ſtationis, ſed in pactum expreſ ſum cum parte initum tranſiſ ſet, quod ſcilicet melioramenta ſoluerentur antequam relaxaret caſtrum; quod non ita factum in terminis, in quibus loquimur, ſed ſolam proteſtationem præceſ ſiſ ſe compertum eſt, atque ita legis eius deciſionem alterari, ſiue immutari non potuiſ ſe. Quod ſi in his terminis loqueretur Decianus, & ea conſuetudine extante, non pactum cum parte ipſa ad illum modum initum eſ ſet, ſed proteſtatio ſola expendentis, melioramenta ve facientis, interueniſ ſet; tunc proculdubio ex vi eius conſuetudinis dicendum eſ ſet id ipſum, quod ex vi deciſionis dict. l. 46. aſ ſerimus nunc. Azeuedus denique, (quem etiam Barboſa citat) in aliis quoque terminis loquitur, non ſcilicet, quando meliorans proteſtatus eſt tempore meliorationis, vel antea; ſed cum meliorans in teſtamento iuſ ſit, expenſas, meliorationesve deduci, quicquid in dict. l. Tauri 46. ſit ſtatutum, cum tamen tempore meliorationis nihil proteſtatus fuerit, quod vnum ab alio differt, prout ipſe Azeuedus obſeruat alio in loco, in conſ. inquam 38. num. 8. vbi, quando meliorans expreſsè proteſtaretur ſe animo repetendi meliorare, aui expendere, quod ceſ ſet diſpoſitio legis illius ſpecificè aſ ſerit; & ſequitur Barboſam, (ſed malè quidem) vt potè, cum etiam proteſtatione facta, lex ipſa (quæ indiſtinctè loquitur) locum obtinere debeat nec ex proteſtatione ceſ ſaret; ſicuti contra Barboſam rectius tuetur pater Fernand. Rebellus, ſecunda parte, de obligat. Iuſtitiæ. lib. 7. de expenſis, quæ ſt. 9. num. 24. fol. 567. qui etiam decipitur in allegatione Azeuedi, in dict. l. 6. tit. 7. lib. 5. num. 8. vbi loquitur alio in caſu, (vt dixi) quando ſcilicet poſ ſeſ ſor maioratus expendens, meliorationesve faciens, nihil proteſtatus eſt; ſed poſtmodum faciens teſtamentum, iuſ ſit meliorationes, expenſásve deduci, contra deciſionem d. l. 46. Tauri, quod non potuerit, ex regula l. nemo poteſt, ff. de lega. 1. Quod de iure procedit, & rectè ſtatuitur per Azeuedum. Verùm id ipſum obſeruari debet, etiam ſi tempore meliorationis, vel antea prote ſtatio fiat; nam adhuc obtinebit legis eiuſdem 46. conſtitutio, nec huiuſmodi proteſtatione ceſ ſabit. In quo rectè ſe habuit, ſicque reſoluit Rebellus & vltra ea, quæ ibi adducit; quoniam certi iuris eſt, quod in his, quæ certo modo à iure ſunt ordinata, & diſpoſita, proteſtatio, ſi contra ea fiat, nihil releuat; vt per plura concludunt Iaſon, in §. fuerat, Inſti. de actionibus, num. 106. Decius in conſ. 606. num. 19. Pariſ. in conſ. 106. num. 127. lib. 3. Tiberius Decian. in conſ. 29. num. 38. lib. 3. & ibidem num. 36. quod proteſtatio non impedit, quod venit, atque procedit ex legis diſpoſitione, neque contra ius poteſt aliquod ius proteſtanti conferre, prout ibi comprobat: & per Flaminium Chartarium deciſion. Genuæ 38. Stephanum Gratianum, diſceptation. forenſ. cap. 33. num. 16. Cardinalem Dominic. Tuſch. practicar. concluſ. iur. tom. 6. litera P. concluſ 944. ex fol. 742. vbi late de duobus. Primum quod proteſtatio contraria facto, non releuat. Secundum, quod proteſtatio contraria iuri, non releuat, nec poteſt impedire legis diſpoſitionem. Ioannem Vincent. Hondedeum in conſ. 89. num. 38. 39. & 40. lib. primo, vbi inquit poſt alios multos Authores, quos citat; quod proteſtatio circa ea, quæ dependent ex iuris diſpoſitione, nihil operatur contra legis diſpo ſitionem, & formam. Solùm quidem releuat proteſtatio in his, quæ non ſunt per legem deciſa, ſed à mera proteſtantis voluntate dependent, ſecus in his, quæ certo modo ſunt diſpoſita, & deciſa per legem, vt latius ibi & per Decianum, dict. conſ. 29. num. 38. Surdum, deciſ. 62. num. 34. Cæ ſarem Barzium, deciſ. 130. num. 131. Tuſchum, vbi ſupra, concl 938. ex num. 31. fol. 739. Non poteſt itaque is, qui expendit, meliorationesve facit, per ſimplicem proteſtationem dict. l. Tauri 46. diſpoſitioni vllo modo derogare. Aliàs in poteſtate poſ ſeſ ſorum omnium eſ ſet efficere, quod numquam lex ipſa locum haberet, ſi antequam expenderent, ſic proteſtarentur, quod ab eius legis fine & intentione multum abhorret. CAPVT LXVI. Sub Filiorum nomine, vocatione, ſeu mentione in hominum diſpoſitionibus facta, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt ſub ea, filiorúmque appellatione, nepotes contineri, & includi in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſiuè non contineri dicantur; vbi articulus hic, adeo tritus, & vulgatus, vt per manus circunferatur quotidiè; ad coniecturas, & præ ſumptiones reducitur, & diuerſimode explanatur, provt hic videbitur. Filiorum etiam appellatione, an, & quando veniant filiæ, ſicque maſculinum in omni actu & materia comprehendat fœmininum, latê etiam explicatur. Et articulus vterque, prolixa, originalique hucuſque Scribentium omnium reſolutione exornatur. Denique, infertur ad quæ ſtiones 14. quarum deciſio ex reſolutione propoſitæ quæ ſtionis, (an filiorum appellatione nepotes contineantur,) dependet; & cæteris omiſ ſis, illa agitur accuratè & dilucidè, numquid pacto ſimplici de non meliorando filios ſiuè quemquam ex filiis, interueniente; nepotes, vel deſcendentes meliorari poſ ſint. In qua (vt videbis) legum huius Regni Interpretes, diuerſimodè ſe habuiſ ſe videntur. SVMMARIVM. -  1 Ex Maſculini generis conceptione, ſiue ex verbis maſculini generis voluntatis coniecturam ſ æ pè deduci atque iuridicam interpretationem fieri in caſu dubio; vt aliquando maſculinum concipiat fœmininum, vel non concipiat. Siue filiorum appellatione contineantur filiæ, vel non contineantur, provt hic obſeruatur. -  2 Et verè diſputationem hanc, qua quæritur, num filiorum appellatione filiæ contineantur in hominum diſpoſitionibus, coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam. Sicque ex coniecturis, & per interpretationem ſumendam, & definiendam: & infra num. 20. -  3 Coniecturalem etiam eſ ſe diſputationem alteram, an nepotes filiorum appellatione contineantur, vel non; provt latius infra, ex num. 26. & ſeqq. & num. 34. -  4 Maſculinum vtrum concipiat, & contineat fœ mininum; & an filiorum appellatione ſeu nomine contineantur filiæ in teſtatoris diſpoſitione; dum inquiritur, videndos Authores quamplurimos, qui hoc numero, & ſequentibus aggregantur, atque commemorantur. -  5 Nomina cõmunia , æquè maſculos, & fœminas comprehendẽtia , quæ ſint? & vide infra, n. 10. in fine. -  6 Filiorum appellatione, filias contineri regulariter in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. -  7 Filiorum verbo, in vltimis voluntatibus adeò fœ minas venire, vt procedat, etiamſi dictum ſit, ſine filiis legitimis, & naturalibus. -  8 Filiorum appellatione fœminas includi, etiam in conditionibus. -  9 Sic ſanè, filiam facere deficere conditionem illam, ſi deceſ ſerit ſine filiis, & ſubſtitutum excludere. -  10 Nec eſt differentia an filiorum vel liberorum nomen adiectum fuerit in diſpoſitione. Verè namque, filiorum, & liberorum denominatio pro vno, & eodem reputari debet. Et tanquam ſynonymæ accipiuntur dictiones. liberis & filiis. Nec vna differt ab alia. -  11 Liberorum vox ad deſcendentes omnes, tam maſ culos quam fœminas refertur. -  12 Et eſt collectiuum verbum plurium graduum atque perſonarum. -  13 Liberorum verbum latius quàm filiorum protendi. -  14 Fœminis ſub voce liberorum ſecundum propriam ſignificationem includi. -  15 Fœminas etiam in contractibus, liberorum appellatione venire, provt latius hic. -  16 Fœminas liberorum appellatione non venire, vbicunque de contraria teſtatoris mente, ex coniecturis apparet. -  17 Nepotem ex filia ſub voce liberorum comprehendi. -  18 Maſculinum in vltimis voluntatibus in inſtitutionibus, ſubſtitutionibus, legatis, & fideicommißis, & in his quæ pertinent ad prouiſionem, continet fœmininum. -  19 Filiorum appellatione filias contineri, & maſculinum concipere fœmininum in vltimis voluntatibus, & in alijs diſpoſitionibus, ex impropria, & extenſiua ſignificatione ſiue interpretatiuè, et per impropriam ſignificationem, non ex proprio ſignificato. -  20 Et ideo vtrumque ceſ ſare, & filiorum appellatione non complecti fœminas, ſi de contraria te ſtatoris mente, aut voluntate appareret, etiæm ex coniecturis. Et vnum, aut alterum affirmatiuè; vel negatiuè induci, ſecundum quod mens diſponentium dictat, de qua conſtat, -  21 Sic equidem maſculinum concipit fœmininum in materia indifferenti, & quando eadem militat ratio. Sed non concipit, neque comprehendit in materia differenti, vel quando diuerſa ratio militat in maſculo, & diuerſa infœmina. -  22 Maſculinum regulariter in quacunque materia, & diſpoſitione continet fœmininum. -  23 Sicque in ſtatutis, in ſententiis, in contractibus, in reſcriptis, in priuilegijs, in conſuetudinibus & in aliis diſpoſitionibus. -  24 Et in materia etiam odioſa diſtinguendo, an odium ſit rationabile, vel irrationabile. -  25 Fœmininum non concipit. maſculinum. Niſi eadem militet ratio, aut mens diſponentis -  26 Filiorum appellatione, vtrum nepotes contineantur, & includantur in teſtamentis, & aliis diſ poſitionibus, vel non contineantur; ex profeſ ſo tractaſ ſe, atque explicaſ ſe Interpretes iuris quamplurimos, qui hoc loco commemorantur. -  27 Et negari non poſ ſe, quin articulus iſte difficultatem, & controuerſiam faciat, cum pro vna, & altera parte, iura, & rationes expendi poſ ſint quamplurima. -  28 Et idcirco, nepotes appellatione filiorum in teſtamentis non contineri; quamplurimi tuentur Authores, provt hic obſeruatur. -  29 Filij appellatione, ex ſermonis proprietate nepotem non contineri. Cum alius ſit filius, alius nepos. Iura autem, quæ in contrarium expenduntur communiter, non probant, quod ex proprietate ſermonis, nomen filij comprehendat nepotem, ſed ſolum id euenire multis in caſibus per interpretationem quandam, quæ nihil aliud eſt, quam coniectura, & præ ſumptio. Et ſic per ſubauditum intellectum, & tacitum ſenſum. -  30 Filiorum appellatione, an, & quando nepotes veniant, nec ne; pluribus diſtinctionibus Interpretes noſtros explicare, atque conciliare ſtuduiſ ſe, ſicque diuerſimode ſe habuiſ ſe; provt latius hic remiſ ſiuè. -  31 Filiorum appellatione nepotes contineri in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; veriorem, & communiorem, crebriúſque receptam fuiſ ſe Interpretum noſtrorum ſententiam. -  32 Dummodo intelligamus, per interpretationem quandam ex mente, & coniecturis deductam, id contingere in omnibus caſibus, in quibus nepotes appellatione filiorum veniunt, & non ex propria ſignificatione; vt dictum eſt. -  33 Et vt generaliter dixerim: quoties æquitas, ſubiecta materia, præ ſumpta mens, aut voluntas, verborum ſenſus, etiam improprius, finis diſ poſitionis, & coniecturæ ſic ſuadent. -  34 Filiorum appellatione, an nepotes contineantur in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; materiam hanc coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam; ſicque ex coniecturis pendere, atque definiri debere. -  35 Sic filiorum appellatione nepotes non veniunt, quandocunque ex coniecturis, vel aliter conſtat, teſtatoris voluntatem aduerſari. -  36 Econtrario verò veniunt, quandocunque apparet ex coniecturis, vel aliter, sic teſtatorem voluiſ ſe: quod exornatur. -  37 Filiorum appellatione contineri nepotes multis in caſibus, provt hic obſeruatur -  38 Et latè adnotauit Cardinalis Franciſcus Mantica, cuius reſolutiones in medium proferuntur. -  39 Prætis etiam, de quo per totum numerum. -  40 Et Menochius, qui rectè explicauit, provt hic videbitur. -  41 Surdus quoque; qui huiuſce rei tractatum ex proproſito ſuſcepit, & ſingulariter abſoluit. -  42 Peregrinus etiam, de quo per totum numerum. -  43 Et Ludouic. Caſanate, provt hic obſeruatur. -  44 Et Ioſephi de Se ſe placita nonnulla in propoſito eommemorantur. -  45 Ac denique Ioſephi de Ruſticis in ipſomet articulo, longa ſerie traditæ reſolutiones proponuntur, & recenſentur. -  46 Filiorum appellatione multis in caſibus non comprehendi nepotes. De quibus latè per Cardinalem Franciſcum Mã ticam . -  47 Et per Simonem de prætis. -  48 Menochium etiam, de quo per totum numerum. -  49 Et Petrum Surdum, cuius obſeruationes commemorantur. -  50 Ludouic. quoque Caſanate, qui de intellectu l. cum pater §. hæreditatem, ff. de legat. 2. ex propoſito agit. -  51 Ioſeph. à Seſe qui contra nepotes abſoluit articulum, provt hic videbitur. -  52 Ac denique Ioſeph. à Ruſticis, qui plena manu enarrat caſus quamplurimos, in quibus filiorum appellatione non continentur nepotes. -  53 Filiorum appellatione an veniant nepotes in contractibus, remiſ ſiuè. -  54 Teſtatoris excluſio de fœminis à ſucceſ ſione, vtrum comprehendat fæminam ex nepote, ſi nec te ſtator, nec filius eius habuit ſuam fœminam, remiſ ſiuè. -  55 Nepotes an ſuccedant cum patruo, qui eo exclu ſo in fideicommiſ ſo proximioribus de agnatione relicto à teſtatore tranſuerſali, cui ſuccedi nequit repræ ſentatiuè, remiſ ſiuè. -  56 Donatio facta filiæ, & eiuſdem filiæ filiis, vtrum comprehendat quoque nepotes, remißiuè. Et ibidem, quemadmodum nomen filiorum ſit collectinum. -  57 Filiorum appellatione an veniant nepotes, & vlteriores in beneficiis, & gratijs Principum, remiſ ſiuè. -  58 Filiorum appellatione an contineantur nepotes ad excluſ ìonem Monaſterij; remiſ ſiuè. -  59 In fideicommiſ ſo relicto poſt mortem ſororis teſtatoris, filijs ex ipſa ſorore, an concurrant nepotes ex ſobrinis prædefunctis, remißiuè. -  60 Legatum, vel fideicommiſ ſum relictum filijs, an nepotibus relictum videatur. -  61 Et quid in legato alimentorum, remißiuè. -  62 Emphyteuſis conceſ ſa filijs, an nepotibus conceſ ſa eſ ſe intelligatur, remiſ ſiuè. -  63 Pactum, quod bona applicentur filijs, an proſit quoque nepotibus, remiſ ſiuè. -  64 Facultas conceſ ſa ad faciendum maioratum in vno ex filijs, an extendatur ad nepotes, remi ßiuè. -  65 In vocatione filij, aut filiorum, provt hæres elegerit, ſiuè conceſ ſa facultate eligendi vnum ex filijs, vtrum poſ ſit eligi vnus ex nepotibus, remiſ ſiuè. -  66 Statuto diſponente, quod mater non poßit facere, quin filij ſui illi in totum ſuccedant, an in odium filiorum poßit mater fauore nepotis diſponere, remißiuè. -  67 Statutum diſponens, quod mater teneatur filijs bona relinquere, an procedat fauore nepotis, itaut non exiſtentibus filijs, poßit auia, non ob ſtante exiſtentia nepotis, donare bona ſua extraneo, remißiuè. -  68 Alienationis prohibitio facta filiis, vtrum ad nepotes extendatur, nec ne, remißiuè. -  69 Filios non meliorare, ſi pater promiſit, an nepotes meliorari poſ ſint: & num. ſequenti. -  70 Promißione facta de non meliorando filium, non abſoluta, nec voluntaria, ſed ex aliqua cauſa, quæ adhuc durat, nepos, vel deſcendens non poteſt meliorari. -  71 Pactum de non meliorando filium, certo filio ex aliqua cauſa præciſa factum, an liget patrem quoad alios, abſque illius filij præiudicio. -  72 Pactum de non meliorando filium, an impediat meliorationem nepotis, ſi verba pacti abſoluti, & voluntarij, meliorationi contradicere videantur, quamuis nulla cauſa cauſatiua antecedat. -  73 Diſpoſitio limitata extenditur propter adiectam rationem generalem. -  74 Pactum de non meliorando filium, purum, & ab ſolutum, ſine aliqua cauſa relatum ad filios, non impedit meliorationem nepotis, vel deſ cendentis, ex ſententia Telli Ferdinand. -  75 Contra verò ex ſententia aliorum, quæ per Authorem probatur. PRo diſtincta, & dilucida huiuſce cap.[*] explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, & principaliter, ex maſculini generis conceptione, ſiuè ex verbis maſculini generis, voluntatis quoque coniecturam ſ æ pè deduci, iuridicámque interpretationem fieri in caſu dubio, vt aliquando maſculinum concipiat fœmininum, vel non concipiat; prout verborum, & rerum qualitates, ac etiam coniecturæ inducere videantur, vel non; ita ſanè deducitur ex reſolutionibus Decij, in conſilio 270. num. 5. in fine, & num. 6. & in conſ. 15. num. 3. & in conſilio 495. num. 9. & in conſilio 514. num. 4. & 5. Socini Iunioris, in conſilio 61. num. 8. & 9. lib. 4. Alexandri, in conſilio 89. ex num. 4. cum ſeqq. lib. 6. Tiber. Decian. in conſ. 74. ex num. 5. lib. 3. Ruin. in conſ. 78. ex num. 10. Tiraq. de retract lignag. §. 1. gloſ 9. num. 228. Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 11. tit. 13. num. 12. & 13. Caualcan. deciſ. 23. num. 20. & 25. part. 3. Graſ ſi, § fideicommiſ. quæ ſt. 12. Peregrini, de fideicommiſ. artic. 25. Menoch. lib. 4. præ ſumpt 84. & 85. qui præ ſumpt. 84. num. 3. poſt Decium, Socinum,[*] Pariſium, Surdum, & Antonium Gabrielem, rectè obſeruauit, diſputationem hanc, qua inquiritur, vtrum maſculinum concipiat fœmininum, ſiuè an filiorum nomine, filiæ, & ſic fœminæ comprehendantur, coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam; atque ita ex coniecturis, & per interpretationem ſummendam, & definiendam: quemadmodum & ipſe Menochius copiosè demonſtrauit in conſilio 204. num. 1. & 49. libro tertio, cui & alij accedunt, prout dicta præ ſumptione 84. num. 2. & num. 3. oſtendit, & quamplures recenſet coniecturas in propoſito. Sic etiam & regulas nonnullas conſtituit, à quibus recedi coniecturis, & præ ſumptionibus, ſtatuit quoque ad finem præ ſumptionis, numero 37. quamuis ergo in articulo præfato, an maſculinum concipiat fœmininum, abunde adeò, & plené ſcripſerint quamplurimi iuris interpretes, qui & filiorum, liberorum, & deſcendentium appellatione, an fœ minæ comprehendantur quo ad fideicommiſ ſa, ſub ſtitutiones, & alias diſpoſitiones tractarunt latiſ ſimè; nihilominus tamen eoſdem aggregare ſimul, & ſuo ordine commemorare, & materiam hanc, quod attinet ad noſtrum inſtitutum, & tractatum, diſtinctione, reſolutio ne perſtringere, ſiuè ad certas coniecturas, & regulas reducere, latiorem vero diſputationem ad alios remittere, neceſ ſario adeo viſum eſt, vt prætermitti nullo pacto potuerit. Ita pariter nec prætermitti potuit interpretum noſtrorum altercatio altera, licet vulgatiſ ſima, neceſ ſaria, an inquam, & quando filiorum appellatione in teſtatoris diſpoſitione contineantur, vel non contineantur nepotes; quam etiam coniectu[*] ralem eſ ſe, & præ ſumptam, ſiuè coniecturis, & præ ſumptionibus definiendam, prout ex diuerſitate diſpoſitionum, & caſuum occurrentium, qualitatibus quæ & circunſtantiis diuerſis, coniecturæ ſuadeant; ex his deducitur manifeſtè, quæ ſcrip ſerunt, atque adnotarunt Alexander, in conſilio 140. libro ſexto, Decius, in conſilio 291. Gozadinus, in conſilio 29. columna tertia, Ruinus, in conſilio 117. & in conſilio 181. libro ſecundo, Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſtione decima, numere tertio & ſequentibus. Paulus de Montepico, in conſilio74. per totum. Menochius, in conſilio 215. fere per totum, libro tertio, & præ ſumptio ne 94. per totam, libro quarto. Antonius Gabriel, Mantica, Riminaldus, Prætis, Peregrinus, Raudenſis, Surdus, & alij quamplures, quos infra commemorabo, & ad finem huius cap. ſic adnotatur. Dum ergo inquiritur, vtrum maſculinum contineat, & concipiat fœmininum; an etiam filiorum nomine contineantur filiæ fœminæ in teſtatoris diſpoſitione: ſequentes moneo legendos, atque cuoluendos Authores, quos ego & euolui, & originaliter prælegi, (prout moris habeo) antiquiores verò, & ordinarios, in l. prima, ff. de verborum ſignificatiene, & in aliis locis, maximè in l. ſi quis id quod, vbi Iaſo, ex num. 1. vſque ad numerum 25. ff. de iuriſdictione omnium iudicum, & per Tiraquel. & Anton. Gabrielem, congeſtos quos ſtatim commemorabo; ideo non recenſeo, quod iidem eos retulerint. Videndi itaque erunt omnino (quoniam plena, & abſoluta manu diſ ſerunt) Petrus Rebuffus, ad l. 1. ff. de verbor. ſignificat. in principio, vbi curiosè, & vtiliter probauit, quod dictio hæc, quis, & maſculos, & fœminas continet, & quod Veteres promiſ cue hoc verbum & ad mares, & ad fœminas applicant: & poſtmodum colum. 4. ad finem, & colum. 5. & 6. & 7. id ipſum latius probat; & reddit rationem huius regulæ, quare maſculinum concipiat fœmininum, & an propriè, vel impropriè; & colum. 9. & quinque ſeqq. permultas adducit ampliationes ad hanc regulam, ſiuè quibus in caſibus, & diſpoſitionibus procedat, & ex profeſ ſo declarat. Quando etiam, ſiuè quibus in caſibus locum non obtineat, proſequitur erudite; idcirco videndus erit omnino, nam maiori ex parte, vel non commemoratur, nec citatur ab aliis, vel ipſorum ſola relatione, abſolutè ſatis percipi non poteſt.   Videndus eſt etiam ipſe Rebuff. in l. iuſta interpr. col. 1. ff. eod. tit. de verb. ſignif.   Decius, in l. 2. ex n. 90. cum ſeqq. ff. de regul. iur. vbi latiſ ſimè.   Andreas Tiraquellus, qui longa ſerie proſequitur per ampliationes, & limitationes, & quamplurima recenſet ingenti ſtudio, & rerum omnium ſummam congerit; de retractu lignag. §. 1. gloſ. 9. n. 179. vſque ad n. 247.   Antonius Gabriel, commun. concluſion. lib. 6. titulo de verborum ſignificatione concluſione 6. per totam, vbi vndecim adducit ampliationes ad dictam regulam, quod maſculinum concipiat fœminum; ex numero primo, vſque ad num. 39. ex quo numero, cum infinitis ſequentibus, vſque in finem concluſionis, viginti & quatuor congerit limitationes, prout ibi videbitur.   Socinus Iunior, in conſil. 3. n. 18. & ſeqq. & in conſ. 10. n. 17. ſeqq. lib. 1.   Iacob Philipp. Portius, regular ſiuè concluſion. iur. l. 1. regul. 6. per totam, vbi eaſdem adducit vndecim ampliationes, quas Tiraquel. recenſuit, ſtatim verò 27. commemorauit limitationes.   And. Alciatus in l. 1. ff. de verbor. ſignificat. & lib. parergon. c. 23. & l. 7. c. 7.   Pet. Paul. Pariſ. in conſ. 47. numero 66. & n. 112. lib. 3.   Carolus Ruinus, in conſilio 78. numero 10. & ſeqq. libro ſecundo, & in conſ. 115. lib. 3. & ad rubricam, ff. de legatis primo, col. 4.   Cattelian. Cotta, in memoralibus, verbo, Maſ culinum.   Albertus Brunus, de statut. quod stant. maſcul. articulo 5. quæ ſtione 13. vbi latè.   Rolandus à Valle, in conſ. 93. Num. 3. & ſeqq. lib. 2.   Marçar. in conſ. 7. vbi latè, & de fideicommiſ. quæ ſt. 21.   Marſil. in ſingul. 20.   Tiberius Decianus in conſ. primo, num. 26. lib. 2. & in conſ. 74. num. 5. & ſeqq. lib. 3. & in conſ. 12. n. 11. & ſeqq. lib. 1.   Ioannes Cephalus, in conſ. 45. & 46. & in conſ. 53. n. 80. & ſeqq. lib. 1. & in conſ. 484. n. 25. & 32. & ſequentibus, lib. 4.   Anguiſ ſola, in conſ. 64. lib. 6.   Hieronymus Gabriel, in conſ. 14. ex num. 23. & in conſ. 97. lib. 1. & in conſ. 100. lib. 2.   Didac. Couarr. in c. Rainald. de testam. in initio, num. 2.   Ioannes de Monteſperello, in conſ. 87. num. 1. & in conſil. 185. num. 3. & in conſil. 267. num. 1. & tribus ſeqq.   Caballinus, milleloquio 80.   Hippolyt. ſingulari 536.   Lanfrancus Balbus, deciſ. 265.   Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 47. ex num. 1. & conſ. 59. num. 76. lib. 1. & in conſ. 176. ex num. 14. & num. 49. lib. 2. & in conſ. 246. ex num. 1. cum ſeqq. & num. 40. & 67. & 69. & 75. & ſeqq. lib. 3. & in conſ. 313. num. 55. eod. lib. & in conſ. 435. ex num. 52. vſque ad num. 60. & in conſ. 368. num. 50. lib. 4. & in conſ. 567. num. 1. & 12. lib. 5. & in conſ. 499. num. 38. & ſeqq. & num. 66. & ſeqq. eod. lib. & in conſ. 677. num. 55. & ſeqq. & num. 77. & ſeqq. & num. 89. & ſeqq. lib. 6. & in conſ. 681. num. 6. & ſeqq. & num. 22. & ſeqq. lib. 6. & in conſ. 714. num. 1. & ſeqq. & n. 20. & num. 30. & 45. eod. lib. 6. & in conſ. 737. lib. 7. & in conſ. 767. ex n. 11. eod. lib. 7.   Simon de Prætis in conſ. 31. & in conſ. 90. per totum, lib. 1. & de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. interpr. 3 dubit. 1. ſolut. 3. n. 11. fol. 229.   Franciſcus Burſatus, in conſ. 64. num. 13. & ſeqq. & in conſ. 86. num. 7. lib. 1. & in conſ. 300. n. 27. lib. 3. & in conſ. 22. ex n. 14. cum ſeqq. lib. 1.   Ioſeph. Ludouic. deciſ. Lucenſi 29. n. 18.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatu, lib. 7. tit. 1. num. 19. & lib. 8. tit. 12. num. 10. latius lib. 11. tit. 13. ferè per totum, maximè ex n. 1. cum ſeqq. & n. 12. & 20.   D. Marta, voto 3. & voto 71. num. 18. & 19. & in ſumma ſucceſ ſionis legalis, 1. par. q. 2. artic. 2. ex fol. 34.   Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemontana 269. n. 11. & deciſ. 188.   Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. part. q. 6. num. 9. & 10. & 1. part. q. 16. vbi diſputat, an facultas conceſ ſa ad faciendum maioratum in filiis, poſ ſit verificari in filiabus: provt latius ibi.   Vegius, in conſ. 65. n. 29.   Silueſter Aldobrandinus, in conſ. 3. n. 67. & in conſ. 6. n. 29. & in conſ. 101. pertotum.   Rogerius, in conſ. 43. ex n. 77. cum ſeqq.   Marcus Antonius Peregrin. de fideicommiſ. artic. 25. n. 1. cum ſeqq. & in conſ. 42. n. 9. lib. 3.   Ambroſinus, deciſ. Peruſina 10.   Camillus Gallinius, de verbor. ſignificat. lib. 3. cap. 1. num. 9. latius lib. 8. cap. 25. ex num. 19. cum ſeqq. vſ que in fin. cap.   Iacobus Mandellus, in conſ. 19. per totum, & in conſ. 237. & in conſ. 483. & 484. & in conſ. 371. n. 3. & in conſ. 770. n. 10.   Bonifacius Rogerius, in conſ. 43. ex n. 3. & n. 68. & 77. & 81. & ſeqq. lib. 1.   Rota Auenionenſ. deciſ. 151.   Ioannes Petrus Molignati, de appellatiua iuris vtriuſque extenſione, ex num. 407. vſque ad num. 413. & n. 427. & 429. & n. 601. cum ſequentibus.   Farinacius, nouiſ ſimarum Rotæ, deciſ. 663. 1. part. tom. 2.   Sfortia Oddi, in conſ. 6. n. 1. & 7.   Petrus Surdus, in conſ. 21. lib. 1. & in conſ. 12. n. 2. & ſeqq. & num. 17. & ſeqq. & in conſ. 57. num. 23. & in conſ. 92. ferè per totum, vbi vide, eod. lib. 1. & in conſ. 551. numer. 32. & in conſ. 559. numer. 13. lib. 4. & deciſ. 66.   Paponius in conſ. 46.   Alexander Raudenſ. deciſ. 49. ex. n. 2. vſque ad num. 9. & n. 24. & 32.   Borgninus Caualcanus, deciſ. 1. per totam, par. 3. & deciſ. 14. num. 7. & deciſ. 16. num. 2. & 6. & 7. & 52. & deciſ. 19. num. 71. & deciſ. 23. num. 20. & 25. & deciſ. 29. num. 40. & deciſ. 20. num. 5. & deciſ. 33. num. 1. 2. & 14. & deciſ. 28. num. 43. ead. 3. par. vbi latè, an filiorum appellatione veniant filiæ: Et an maſculinum concipiat fœmininum.   Cald. Pereir. 3. par. de poteſtate eligendi, & nominat. reuocat. c. 15. ex n. 16. cum multis ſeqq.   Franciſcus Viuius, deciſ. 414. lib. 3.   Achilles Pedrocha, in conſ. 5. ex num. 3. cum ſeqq. & num. 92. & ſeqq. & num. 111. cum ſeqq. & n. 136. & ſeqq. & n. 179. & ſeqq.   Fuluius Pacianus, in conſ. 17. vbi latè.   Andreas Fachineus, in conſ. 35. per totum, vbi latiſ ſimè, lib. 1.   Marius Giurba, deciſ. Siciliæ 32. vbi latè.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 12. ex n. 2. cum ſeqq. & numer. 17. & in conſ. 57. ex numer. 1. & numer. 23. vſque ad num. 31. & in conſ. 92. ex num. 1. vſque ad 11. & num. 39. cum ſeqq. vſque ad num. 49. lib. 1.   Alphonſus Azeuedus in conſ. 15. ex num. 8. cum ſeqq.   Ludou. Caſana. in conſ. 6. ferè per totum.   Ioſephus de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 10. ex num. 8.   Ioſephus Seſe, deciſ. 53. num. 6. & 16. & deciſ. 64. num. 53. m 61.   Marius Giurba, ad conſuet. Senatus Meſ ſanenſis, cap. 5. gloſ. 2. par. 1. n. 1. fol. 403.   Cardinalis Dominicus Tuſchus, practicarum concluſion. iuris, tomo 5. Litera M. concluſ. 101. per totam, fol. 588. & ſequentibus, vbi latè de materia: & pro regula conſtituit num. 8. poſt Cinum, di ſtinguendum eſ ſe inter diſpoſitionem hominis, & legis. Item, inter fauorem, & odium. Item in materia indifferenti, vel differenti. Item, inter proportionabilia, & non proportionabilia. Et numer. 100. Signoroli Theoricam, ſiue diſtinctionem commemorat, diſtinguendo in diſpoſitione hominis, quando tractatur de odio irrationabili, quando agitur de publico munere, vel in materia differenti, & non congruenti fœminis. Ac denique vbi diuerſa ratio militat; & quando de mente diſponentis conſtat.   Fabius Turretus, in conſ. 96. n. 36. lib. 2.   Iacobus Menochius, in conſ. 1. n. 454. & in conſil. 95. n. 14. lib. 1. & in conſil 110. n. 24. & in conſ. 111. n. 3. & 49. & 50. lib. 2. & in conſ. 130. n. 9. & in conſ. 150. n. 5. & 16. & 50. eod. lib. 2. latius in conſ. 204. lib. 3. & in conſ. 309. n. 26. & 36. & in conſ. 395. n. 3. & in conſ. 318. n. 1. lib. 4. Menochius ipſe, lib. 4. præ ſump. 84. per totam, vbi filiis, vel liberis diſpoſitiuè vocatis, quando ex præ ſumpta mente teſtatoris dicantur etiam vocatæ fœminæ, vel non Atque ita, quando in diſpoſitione maſculinum concipiat fœminium, ex propoſito diſ ſerit, & per plures caſus, & diuer ſas coniecturas explicat. Et eodem lib. 4. præ ſumpt. 85. vbi an, & quando. fœminæ deficere faciant expreſ ſam conditionem ſubſtitutionis, ſi deceſ ſerit ſubſtitutus ſine filiis. Et d. præ ſumpt. 84. ex numer. 25. vſque in finem præ ſumptionis, inquit, nomina communia, æquè fœminas, ac maſculos comprehendentia, eſ ſe hæc, liberi, deſcendentes, proles, perſonæ, poſteri, conſanguinei, cognati, coniuncti, propinqui, & hæredes; atque ita regulam generalem conficiendam eſ ſe, quod vocatis liberis, de ſcendentibus, & ſimilibus, æquè fœminas, vt maſ culos comprehendi; recedi tamẽ à prædicta regula præ ſumptionibus, & coniecturis, de quibus agit eodem lib. 4. præ ſumpt. 85. num. 22. & 4. ſeqq. vbi etiam ita pro regula conſtituit, dict. num. 22. & ex ſequentibus coniecturis ab ea recedi ſtatuit, quando ſcilicet teſtator inſtituit filios maſculos, excluſitque filias, & filiis ſubſtituit alios deſcendentes. Quod etiam in ciuitate exeat ſtatutum, quod ſtantibus maſculis fœminæ non ſuccedant. Quando conſtat, teſtatorem voluiſ ſe conſeruare agnationem. Quando teſtator in aliis ſubſtitutionibus vocauit maſculos; his namque, & aliis caſibus, ſub verbo communi fœminæ non continentur. Rurſus, præ ſumpt. 88. ex profeſ ſo explicat, familia, genere, ſtirpe, linea, domo, parentibus, cippo, & agnatione, à teſtatore vocatis, & ſub ſtitutis, de quibus præ ſumatur, ipſum ſenſiſ ſe: atque ex his equidem longa ſerie, & per diſcurſum vnius totius cap. agi poſ ſet, ſed ideo, atque con ſuitò à me omittitur, quod diſtinctè admodum, & vtiliter Menochius ipſe egerit de prædictis. Quod etiam de eiſdem omnibus, & aliis ſimilibus latè ſcriptum reliquerit Simon de Prætis, de interpretat. vltimarum voluntatum, libro tertio, interpretatione ſecunda, dubitatione prima, ſolutione 11. per totam, ex folio 146. dicti lib. 3. vſque ad fol. 157. & ibidem conuenit omnino Menochij traditionibus, & adiicit alia quamplurima, ex quibus tran ſcribendi vitium excuſatur, quod à conditione mea multum abhorret. Peregrinus etiam, de fideicommiſ ſis, articulo 22. vbi latiſ ſimè. Quod attinet verò ad articulum agnationis, Agnationis ſcilicet nomen quid ſignificet, & quos comprehendat, & quemadmodum accipiatur; de quo Menochius, dicta præ ſumptione 88. numer. 19. & 20. & Prætis, vbi ſupra, numero 10. & 11. & ſequentibus, & quando conſeruata cenſeatur, necne, ego metipſe egi, atque ſcripſi quamplurima, in commentariis libri ſecundi, capite quarto, lib. 3. cap. 29. & infra lib. 5. c. 92. vbi videri poterit, & latius tomo 6. dicetur. Et hactenus de prædictis Authoribus, & omnibus ferè, hucuſque in propoſito ſcribentibus, ex quibus (quod attinet ad noſtrum inſtitutum, & tractatum) nonnulla conſtitui, atque obſeruari debebunt, quæ communiori Interpretum placito recipiuntur, & alia conſultò prætermittam. Ac in primis conſtituendum erit, filiorum appellatione filias contineri regulariter, in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; ſicque maſculos, & fœmi[*] nas, l. iusta, l. filij appellatione, l. quiſquis, ff. de verbor. ſignificat. l. ſi quis ita, ff. de testamentaria tutela, l. Lucius, ff. de hæred. inſtituendis, l. ſi ita ſcriptum, ff. de legatis ſecundo. Atque exornarunt, & latè comprobarunt poſt alios Petrus Rebuffus in l. prima, ff. de verborum ſignificatione, columna nona, in principio, in verſiculo. Decimo ſexto, & in dict. l. iuſta interpretatione, columna prima, per totam, vbi ſex modis limitat Graſ ſus, § fideicommiſ ſum, quæ ſtione duodecima, Ioannes de Monte ſperello, in conſilio. 267. numero ſecundo, & quarto, Menochius, libro quarto, præ ſumptione 84. num. 2. & ſequentibus, Ioannes Vincent. Hondedeus, qui refert infinitos ſic tenentes, in conſilio 57. numero 23. & ſeqq. libro primo & in conſil. 65. numer. 46. & 2. ſeqq. & in conſilio 74. numero 65. & 66. eodem lib. 1. Peregrinus de fideicommißis, artic. 25. numero primo, & in conſilio 44. numero 2. libro primo. Latius in conſilio 57. libro 4. Ludouic. Caſanate, in conſilio 6. numero 13. Fuluius Pacianus, in conſil. 17. ex numer. 1. cum ſeqq. Andr. Fachineus, d. con ſil. 35. per tot. & Ego ipſe quotidiana. har. controu. iur. lib. 3. cap. 29. numer. 15. ſic notaui. Tradidit etiam nouiſ ſimè Ioſeph. de Ruſt. in comment. ad l. cum auus, lib. 6. Cap. 10. num. 1. per tot. ex fol. 810. vbi per duas columnas commemorat infinitos Authores ita tenentes: & ampliat numer. 8. etiam ſi diceretur, ſine filiis legitimis, & naturalibus; nam adhuc fœminæ includerentur; vt poſt Ioann. Andr. Ale[*] xand. & Iaſon. ibi notauit: & numer. 9. tradidit, id ipſum ampliari, vt etiam in conditionibus, filiorum appellatione fœminæ includantur; provt[*] ex multis aliis tradiderunt Rolandus in conſilio 93. num. 4. lib. 2. Socinus iunior in conſil. 65. numer. 2. lib. 4. Carolus Ruinus in conſil. 124. numer. 3. lib. 3. Sic ſané, filiam facere deficere conditionem illam,[*] ſi deceſ ſerit ſine filiis, & ſubſtitutum excludere; iidemment probarunt Authores, atque ex relatione multorum aſ ſeuerauit Ioannes Vincen. Hondedeus, dict. conſ. 58. num. 24. lib. 1. & in conſ. 74. num. 66. eod. lib. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. titu. 13. & latius explicauit Menochius lib. 4. dict. præ ſumpt. 85. Pedrocha in conſilio 5. Nec eſt differentia, an filiorum, vel liberorum nomen ſit adiectum; verè namque, filiorum, & libe[*] rorum denominatio pro vno, & eodem reputari debet, & tanquam ſynonymæ accipiuntur dictiones, liberis, & filiis, nec vna differt ab alia. Quod ex aliis multis Authoribus rectè obſeruarunt De cianus in conſilio 1. num. 27. in verſ. Sicut ergo lib. 2. Marçar. in conſ. 8. num. 4. & 5. & contra alios tuetur iuridicè Achilles Pedrocha, dict. conſ. 5. num. 111. & quatuor ſeqq. Tiraquellus de retract. lignag. §. 1. gloſ. 9. num. 209. Hondedeus dict. conſilio 65. num. 46. & duobus ſeqq. & dict. conſ. 74. numer. 65. Bonifacius Rogerius in conſ. 43. num. 111. lib. 2. Menoch. lib. 4. dict. præ ſumpt. 84. num. 25. cum ſeqq. Peregrin, dict. artic. 25. numer. 6. & quatuor ſeqq. vbi pro eodem accipit verbum, filiis, & verbum, liberis; & inquit, quod filiorum appellatio in conditionibus æquipollet, ac ſi dictum fuiſ ſet ſine liberis, provt d. numero 6. & 8. quod liberorum appellatio omnes vtriuſque ſexus includit, ſicut & deſcendentium nomen. Et idem in nomine filiorum ſtatuit, niſi teſtatoris voluntas repugnet, vt latius etiam ibidem. Quod autem liberorum vox ad deſcendentes omnes, tam maſculos quam fœminas referri debeat, ſatis deducitur ex textu, in[*] l. liberorum, ff. de verbor. ſignificat. l. ſed etſi hac, §. liberos, vbi Baldus, & Alexand. n. 4. ff. de in ius vocando, l. vt liberos, C. de collat. §. aliud quoque capitulum, in authent. vt cum de appellat. cognoſc. & tenuerunt permulti iuris Interpretes quos ego retuli lib. 3. cap. 29. n. 14. Cald. Pereir. in l. ſi curatorem habens, verbo, ſine curatore, ſub n. 47. verſ. Vnde concludit. Surdus, deciſ. 66. n. 3. Menoch. in conſ. 1. n. 198. l. 1. Ioſeph. Seſe, deciſ. 64. n. 12. Ioſeph. de Ruſticis, ad dict. l. cum auus, l. 6. c. 8. n. 3. fol. 802. qui n. 4. ſubdit hinc factum eſ ſe, vt liberorum verbum collectiuum plurium gra[*] duum, atque perſonarum cenſeri debeat; ſicuti ex infinitis iuris Authoribus, ibi comprobat. Et docuerunt Caſtrenſis, n. 9. Socinus n. 4. & Iaſon, num. 27. in l. Gallus, § quidam recte ff. de liber. & poſthum. ſubdit etiam numer. 5. liberorum verbum, latius quam filiorum protendi, magis diffuſiuum, ac comprehenſiuum eſ ſe; vt Crotus inquit in conſil. 146. num. 6. Beroius, in cap. in præ ſentia, de probat. numer. 320. Hippolyt. Riminald. in conſ. 223. num. 30. lib. 2. ſubdit quoque Ruſticis ipſe, dict. cap. 8. num. 6. quod de fœminarum comprehenſione dictum eſt, in tantum procedere, vt ſub eodem liberorum verbo, ſecundum propriam ſignificatio[*] nem includuntur fœminæ, æquè ac maſculi. Sicuti Alex. Socinus, Crotus, Mazolus, Menochius, & Mantica, ibi relati, tenuerunt. In tantum etiam procedere aſ ſerit num. 7. vt in contractibus quoque[*] liberorum verbo fœminæ veniant; vt notauit Baldus, per illum textum in dict. l. ſed etſi hac §. liberos, colum. 1. ſub. num. 2. verſ. Quidam accepit, & ſequuntur quamplurimi relati per Ruſticis, dict. num. 7. & ſeqq. vbi inquit, quod licet in contractibus appellatione filiorum non veniant fœminæ, ſecundum opinionem quorundam; qui inde inferunt, quod ſi quis accipiat emphyteuſim pro ſe, & filiis, non admittatur ad eam filia foemina; tamen appellatione liberorum ſecus eſt; & inde ſi quis accipiat emphyteuſim pro ſe, & liberis, fœmina admittitur; provt ibi latius comprobat: & num. 11. concludit, quod licet prima opinio vera videatur attenta verborum proprietate; in conceſ ſione tamen emphyteu ſis fore etiam filiam admittendam ex intentione contrahentium; ſicuti tenent quamplurimi relati d num. 11. Couarr. variarum lib. 2. cap. 18. numer. 2. Pinellus in l. 3. num. 23. C. de bonis Maternis, Valaſ cus de Iure emphyteutio, 1. parte quæ ſtione 41. Cald. Pereir. in l. ſi curatorem habens, in verbo, ſine curatore, ſub num. 47. verſ. Vndè concludit. Illud autem certum eſt, fœminas ſub liberorum [*] voce non venire in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, vbicunque de contraria teſtantis mente appareret ex coniecturis: Socinus Iun. in conſ. 168. num. 88. lib. 2. Gerard. Mazol in conſ. 6. num. 3. Peregrinus de fideicommißis, articul. 25. num. 10. verſic. Limitatur autem concluſio Petrus Surdus, deciſ. 66. num. 10. verſic. Et ideo vbi non filij. Ioſeph. de Ru ſticis, ad d. l. cum auus, lib. 6. dicto cap. 8. num. 15.[*] fol. 804. & vide num. 25. vbi quod ſub voce hac liberorum, ex filia nepos includatur, vt eſt textus, in l. 1. vbi Gloſ ſa, C. de condit. Inſertis. Roman. in conſ. 148. colum. 1. in principio, Alciatus, in conſ. 34. num. 8. lib. 9. Iaſon, in conſ. 140. col. 2. verſic. Tertio aceedendo, Crotus, in conſ. 1. num. 2. Socinus iunior, in conſil. 114. num. 4. lib. 1. Remanet itaque, quod maſculinum in vltimis[*] voluntatibus, in inſtitutionibus, ſubſtitutionibus, legatis, & fideicommiſ ſis, & in his, quæ pertinent ad prouiſionem, continet fœmininum; vt ſuprà notaui, & probatur in d. l. ſi ita ſcriptum, ff. de legatis ſecundo, l. ſeruis Vrbanis, in principio, & in §. ſed ſi pueris, ff. de legatis tertio, l. qui duos, in fine, l. ſeruis legatis, in principio, l. Lucius, §. Quæ ſitum, ff. de legatis tertio, l. inter ſtrupum, §. finali. ff. de verbor. ſignificat. atque ex infinitis iuris Authoribus tradiderunt Anton. Gabriel, commu. concluſ. lib. 6. tit. de verbor. ſignificat concluſ. 6. ex numer. 7. cum ſeq. Petr. Rebuffus, in l. 1. ff. de verbor. ſignificat. colum. 9. in verſic. Decimo quinto. Tiraquellus, dicta gloſ. 9. num. 222. & 230. Hondedeus, in conſ. 57. num. 23. lib. 1. Peregrinus, dicto artic. 25. num. 2. qui concluſionis hactenus propoſitæ, quod filiorum appellatione in vltimis voluntatibus contineantur filiae; rationem eſ ſe dicit, quia maſculinum continet fœ mininum in vltimis voluntatibus. Filiorum autem appellatione, filias contineri,[*] & maſculinum concipere fœmininum in vltimis voluntatibus, & in aliis diſpoſitionibus; intelli gendum eſt, ex impropria, & extenſiua ſignificatione, ſiuè interpretatiuè, & per impropriam ſignificationem, non de proprietate, aut ex proprio ſignificato; ſicuti aſ ſeuerarunt Gloſ ſa, Bartol. Dinus, Iacob. Butri. Geminianus, Iaſon, Decius, Zabarella, Fulgoſius, Alexand. Corneus, Socinus ſenior, Socinus iunior, Curtius iunior, Alciatus, Mazolus, Crotus, Iacob. Mandel. de Alba, Riminaldus, & Anguiſ ſola, cum quibus Ioſeph. de Ru ſticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 10. num. 15. fol. 815. & vltra relatos ibi, relati per Tiraquellum, de retractu lignag. §. 1. d. gloſ. 9. n 180. & 181. & nu. 226. Anto. Gabriel, dicta concluſ. 6. numer. 39. Menochius libro 4. dicta præ ſumptione 84. numero 2. & 3. Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 7. tit. 1. num. 19. & lib. 11. tit. 13. num. 12. & 13. & 20. Peregrinus, dicto articulo 25. numer. 4. & 5. Bonifacius Rogerius, in conſil. 43. numer. 77. & 81. lib. 1. Ioannes de Monteſperello, in conſil. 267. numer. 1. Hondedeus, in conſ. 12. numer. 2. latiùs in conſ. 57. ex num. 24. vſque ad 31. & in conſ. 92. num. 6. & 2. ſeqq. Achilles Pedrocha, in conſ. 5. ex numer. 3. cum ſeqq. & numer. 92. ſeq. Ludou. Caſanate, in conſ. 6. ex num. 1. vſque ad num. 14. Et ita tenendum eſt, quamuis Petr. Rebuffus, in d. l. 1. ff. de verbor. ſignification. colum. 5. Aliam, & nouam proponat ſententiam, quamuis etiam, quod de proprietate nominis, filiorum appellatione includantur fœminæ; tenuerint Curtius iunior, in conſ. 11. colum, 1. in principio, Socinus iunior, in conſ. 104. num. 3. verſic. Et notandum eſt, lib. 2. quos refert Ioſephus de Ruſticis, add. l. cum auus, lib. 6. cap. 10. numer. 16. & vide numer. ſeq. vbi latè in propoſito: & numer. 18. vbi ſequitur communem ſententiam, ſi filiorum mentio affirmatiuè concipiatur: ſecus ſi negatiuè; tunc enim fœminæ ex propria etiã ſignificatione, filiorũ appellatione venirent; vt latiùs ibi. Cum igitur filiorum appellatione, filiæ conti[*] neantur interpretatiuè, & per impropriam ſignificationem; inde & conſequenter infertur filiorum appellatione non complecti fœminas, ſi de contraria teſtatoris mente, aut voluntate appareret, etiam ex coniecturis; vt eſ ſe caſum in d. l. Lucius, §. quæ ſitum, de legatis tertio, notauit Mantica poſt Bartol. & Decium, lib. 11. tit. 13. numer. 13. & conueniunt poſt alios multos Iacob. Philip. Portius, regular. ſiue concluſion. iur. lib. 1. regula 6. qui cum in verſi. Secundò amplia, ſtatuiſ ſet pro regula, maſculinum concipere fœmininum in vltimis voluntatibus, ſubdit in verſ Sexto limita, ita demum id procedere, niſi ex coniecturis aliud ſensiſ ſe diſ ponentem, appareat. Et id ipſum tenuerunt Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 246. n. 35. verſ. Sed & tertiam, lib. 3. & in conſ. 250. n. 29. eod. lib. & in conſ. 677. in principio, lib. 6. Hondedeus, in conſ. 57. n. 23. lib. 1. Cardinalis Dominicus Tuſchus, practicar. concluſ. iur. tomo 5. litera M. concluſ. 101. num. 31. folio 589. ibi. Niſi conſtet de mente contraria ex coniecturis. Surdus, deciſ. 70. n. 9. Anto. Gabriel, d. concl. 6. n. 13. ibi: Secundo limita, quia ex veriſimili mente te ſtatoris maſculinum non concipit fœmininum Et num. 48. ponit exemplum, quando teſtator voluit con ſeruare agnationem. Et repetit n. 80. Petrus Rebuffus, in d. l. ff. de verbor. ſignificat. colum. 14. verſ. Quarto flectitur, vbi quod maſculinum non complectitur fœmininum, quando de contraria mente tacita, vel expreſ ſa conſtaret. Et in d l. Iuſta interpretatione, colum. 1. limitatione 1. Tiraquellus, de retractu lignag. §. 1. gloſ. 9. n. 228. Ioſeph. de Ruſticis, ad d. l. cum auus, lib. 6. cap. 10. n. 11. fo. 813. Menochius, lib. 4. dicta præ ſumptioae 84. numer. 3. & 37. Ioann. de Monteſperello, in conſilio 185. numer. 3. Camil lus Gallinius, de verbor. ſignificat. lib. 8. cap. 25. in fine, Silueſter Aldobrandinus, in conſil. 101. num. 2. vbi poſt Decium, Curtium, & Corneum ſcripſit, maſculinum concipere, vel non concipere fœmininum, ſecundum quod mens diſponentium dictat, de qua conſtet. Et totum pendere ex coniecturis, & mente præ ſumpta; tradidit Iacobus Mandellus de Alba in conſ. 19. num. 19. & in conſ. 483. num. 27. & ij omnes concludunt in effectu (prout dictum fuit in initio huius cap.) materiam hanc eſ ſe omnino coniecturalem, & præ ſumptam: & idem maſculinum concipere fœmininum[*] in materia indifferenti, & quando eadem militat ratio, ſed non comprehendit, neque concipit in materia differenti, vel quando diuerſa ratio militat in maſculo, quam in fœmina. Sic ſane obſeruarunt, atque pro regula, & doctrina generali huius materiæ conſtituerunt Petrus Rebuffus in d. l. 1. ff. de verbor. ſignificat. colum. 14. in verſ. Tertiò non procedit, & in d. l. iuſta, colum. 1. Tiraquellus dicta gloſ ſa 9. num. 197. & 205. Mantica lib. 11. de coniectur. vltimar. voluntat. tit. 13. num. 20. Camillus Gallinius (qui ſic abſoluit iſtam materiam) de verbor. ſignific. lib. 3. cap. 1. num. 9. latiùs lib. 8. dicto cap. 25. ex num. 19. cum ſeqq. Mieres de maioratu, 2. parte, quæ ſt. 6. numer. 9. & 10. Antonius Gabriel, dicta concluſ. 6. num. 48. Portius dicta regula 6. ver ſic. Primo limita quoties. Aldobrandinus in conſil. 101. num. 3. & 4. Hondedeus in conſ. 12. num. 46. & in conſil. 92. num. 1. & 2. & num. 46. & duobus ſeqq. Achilles Pedrocha in conſilio 5. numer. 197. Menochius dicta præ ſumptione 84. num. 4. Tuſchus dicta concluſ. 101. num. 55. Quando igitur eadem[*] militat ratio, non modò in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in contractibus, in ſententiis, in ſtatutis, in reſcriptis, in priuilegiis, in[*] conſuetudinibus, & in omni actu, materia, & diſpoſitione maſculinum concipit fœmininum, aliàs ſecus; ſicuti ex aliis Authoribus generaliter conſtituit Franciſcus Viuius deciſione 414. num. 1. & ſeq Anton. Gabriel, dicta concluſ. 6. ex num. 1. vſque ad num. 5. Tiraquellus vbi ſupra num. 218. Pedrocha d. conſ. 6. num. 57. Hondedeus in conſ. 92. n. 5. lib. 1. Tuſchus lib. 5. dicta concluſione 101. num. 37. & 46. qui inquit id procedere etiam in materia odio[*] ſa, & correctoria, diſtinguendo, an odium ſit rationabile, vel irrationabile. Vltra eum tamen, & Authores nonnullos, quos refert, quod in materia odioſa, filiorum verbo non veniant fœminæ, in fauorabili verò veniant; per text. in l. 1. §. ſed ſi certum, ff. de ventre in poſ ſeſ ſ. mitten. Gloſ ſ. Alberic. Archidiaconum, Socinum, Decium, Mandellum, Imolam, Romanum, & Alexand. reſoluit Ioſeph. de Ruſticis lib. 6. cap. 10. num. 10. fol. 813. in commentariis ad d. l. cum auus. Fœmininum autem è contra,[*] quod maſculinum non concipiat, nec contineat regulariter; niſi eadem militet ratio, aut mens diſ ponentis, ſic ſuadeat; pro certo iidemmet Authores tradiderunt, & per Iaſon. in d. l. ſi quis id quod, n. 24. ff. de iuriſdict. omn. iudic. Tuſchum tom. 5. dicta concluſ. 101. litera M. num. 103. fol. 593. Anton. Gabrielem, lib. 6. tit. de verbor. ſignificat. concluſ. 6. n. 120. Portium lib. 1. regula, ſiue concluſ. 7. in fine, verſic. Vigeſimò limita. Rebuffum in d. l. 1. de verbor. ſignificat. colum. 18. in verſic. Fœminas, fol. mihi 13. vbi ponit exempla, quia maſculinum, & fœmininum non differre, abſurdum eſ ſet, & maſculinum ſub fœminino comprehendi; exemplum turpiſ ſimum eſt: ne ſcilicet ſub minus digno magis dignum comprehendatur; vt vtrumque notauit, & probauit Bonifacius Rogerius in conſ. 48. num. 89. & 90. Et hactenus de prædicto articulo, an, & quando filiorum appellatione filiæ fœminæ contineantur, & maſculinum concipiat fœmininum. Quoad alterum verò dubium, vtrum filiorum [*] appellatione nepotes contineantur, & includantur in teſtamentis, & aliis diſpoſitionibus, vel non contineantur; animaduertendum erit, ex profeſ ſo, longáque ſerie ſe habuiſ ſe quamplurimos iuris Interpretes, qui originaliter, & attentè à me præ lecti, & euoluti fuere, & plena manu explicarunt propoſitam quæ ſtionem, & ordine ſequenti videndi, atque commemorandi erunt.   Cæpola, in conſilio ciuili 7. per totum, qui pluſ quam triginta argumenta pro, & contra in præ fato dubio adducit dilucidè, & diſtinctè. Et ante eum Alexander in conſilio 37. Viſo themate ſupra ſcripto, lib. 6. per totum, vbi vide omnino.   Beroius in conſ. 121. lib. 1.   Curtius iunior, in conſ. 111. & 112.   Socinus iunior, in conſil. 114. & 116. lib. 1. & conſ. 146. lib. 2.   Zazius, in conſ. 7. per totum, lib. 1.   Natta, in conſ. 602. num. 13. & ſeq.   Ludou. Alpherius, in conſ. 12. per totum.   Rolandus, in conſ. 89. lib. 3. & in conſ. 43. lib. 4.   Paul. de Montepico, in conſ. 74. per tot.   Anton. Gabriel, commun. concluſion. lib. 6. tit. de verbor. ſignific concluſ. 1. per totam, vbi latiſ ſimè.   Petr. Rebuffus, in l. inſta interpretatione, colum. 2. verſic. ſecundo colligitur, latius in l. liberorum, ff. de verbor. ſignificat. vbi proponit regulam negatiuam cum pluribus limitationibus.   Beccius, in conſ. 159. num. 32. & in conſilio 211. num. 12.   Natta, in conſ. 602. ex numero 13. cum ſeqq.   Ioannes Cephalus, in conſ. 107. numer. 16. & ſeq. lib. 1. & in conſilio 433. numero 41. in fine, & ſeq lib. 3. & in conſ. 607. num. 34. & ſeq. lib. 4. & in conſ. 752. num. 15. & ſeq. lib. 5.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 8. titul. 8. per totum, vbi latè, & diſtinctè. Et de tacit. & ambiguis conuent. lib. 22. tit. 12.   Tiberius Decianus, in conſ. 88. numero 54. & ſeq. lib. 2. & in conſ. 47. ex num. 10. & ex num. 20. lib. 3. & in conſ. 44. num. 32. & ſeq. eod. lib. 3. & in conſ. 41. ex num. 5. cum ſeqq. lib. 4.   Iacob. Berreta, in conſ. 130. Per totum.   Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 22. ex numer. 44. vſque ad. numer. 63. vbi vide omnino. Et in conſ. 25. & in conſ. 65. ex num. 19. lib. 1. & in conſ. 31. ex num. 5. lib. 2. & in conſ. 64. lib. 4.   Franciſcus Burſatus, in conſ. 337. num. 10. & ſeq. lib. 3.   Hieronymus Zanchus, in l. hæredes mei, §. cum ita, 4. par. num. 197. & 213. & pluribus ſeqq.   Marcus Antonius Eugenius, in conſilio 84. per totum.   Ciofius, in conſ. 7. ex num. 8. cum pluribus ſeqq.   Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 22. num. 23. & num. 66. vſque ad num. 76. vbi vide, & in conſ. 75. per totum fere, lib. 1. & in conſ. 173. lib. 2. & in conſ. 246. lib. 3. & in conſ. 252. ex num. 59. eod. lib. 3. & in conſ. 334. eodem lib. 3. & in conſ. 458. ex num. 32. lib. 4. & in conſ. 390. per totum, eod. lib. 4. & in conſ. 489. eod. lib. 4. & in conſ. 502. num. 74. & num. 108. cum ſeqq. lib. 5. & in conſ. 604. n. 29. & ſeq. & num. 61. & ſeq. & num. 74. & ſeq. lib. 6. & in conſ. 32. ex num. 23. eodem lib. 6. & in conſ. 690. num. 8. & ſeq. & num. 17. & ſeq. lib. 6. & in conſ. 738. num. 18. & num. 89. lib. 7. & in conſ. 748. ex num. 41. & conſ. 750. eodem lib. 7. & in conſ. 786. ex num. 3. eodem lib. 7.   Camillus Gallinius, de verbor. ſignific. lib. 8. cap. 25. ex n. 19. vſque in fin. cap.   Marius Giurba, ad conſuetud. Senatus Meſ ſanenſis, cap. 5. gloſ ſa 2. part. 1. ex n. 4. fol. 403.   Ioſephus de Ruſticis, in conſilio 2. post tractatum, an, & quando lib. in cond. poſit. cenſean. voca. ex n. 2. vſque ad n. 11. & num. 30. vſque ad n. 38. & num. 118. vſque ad num. 124.   Ipſe Ruſticis nouiſ ſimè, in commentariis ad l. cum auus, ff. de condit. & demonſtrat. lib. 6. ex cap. 11. vſque ad c. 17. ex fol. 818. vbi latiſ ſimè.   Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogeniis, l. 1. c. 6. num. 27. & l. 2. c. 11. n. 40. & ſeq.   Andr. Tiraquellus, de primogenit. quæ ſt. 40. ex n. 57. cum ſeqq.   Boërius, deciſione 112.   Didacus Burgos de Paze, quæ ſtione ciuili 2. num. 54. & 59.   Andr. Alciatus, reſponſo 98. num. 10. cum ſeqq. & reſponſo 592. ex n. 1. Et paradoxor. l. 4. cap. 14. & in dicta l. liberorum.   Aluarus Valaſcus, conſultatione 540. per totam, vbi vide omnino.   Saulius, in tractatu de non alienand. rebus fideicommiſ ſo ſubiectis, quæ ſt. 22.   Roſental. in ſynopſi iuris feudalis, cap. 7. conclu ſione 15.   Fabius de Anna, in conſilio 10. ex n. 46. cum ſeqq. & in conſilio 84. ex n. 42. & ſeqq.   Carpanus, ad statuta Mediolani, parte 2. c. 174. num. 59. cum ſeq.   Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. parte, quæ ſtione 15. vbi latè.   Michael Graſ ſus, receptar. ſentent. §. fideicommiſ ſum, quæ ſtione 10.   Simon de Prætis, de interpretat. vltimarum voluntatum, l. 3. interpretatione 3. dubitatione 4. ſolutione 1. ex n. 36. vſque ad num. 60. ex fol. 206. vſque ad fol. 210. vbi latè de materia.   Idem Prætis, in conſilio 56.   Andr. Fachineus, controuerſiarum iuris, l. 5. c. 16. fol. 574. & lib. 7. cap. 75.   Ludou. à Peguera, deciſione 163.   Hieronymus Magonius, deciſione Florent. 71. ex num. 10. cum ſeqq.   Camillus. Borrellus, in conſilio 33. ex num. 101. & in conſ. 34. n. 29.   Ludou. Morotius, reſponſo 91.   Antonius Theſaurus, quæ ſt. forenſ. lib. 2. cap. 91. & 92.   Iacobus Menochius, in conſilio 1. n. 187. & num. 189. & in conſ. 95. n. 107. lib. 1. & in conſ. 150. n. 63. & in conſil. 187. num. 69. & 81. & 82. lib. 2. latius in con ſilio 215. lib. 3. vbi vide. Et in conſilio 310. n. 9. & 28. Et in conſilio 321. num. 4. Et in conſilio 328. num. 4. & 6. & 15. & 33. & 99. Et in conſilio 347. n. 3. & 4. & 18. lib. 4. Et in conſilio 591. ex num. 1. l. 5.   Menochius ipſe, lib. 4. præ ſumptione 93. per totam, & 84. n. 16. & 21. eodem l. 4.   Iacobus Berretta, in conſilio 134. n. 10. & 24.   Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 87. & in conſilio 29. & in conſilio 60. & in conſilio 267.   Bonifacius Rogerius, in conſilio 43. ex num. 14. & num. 26. & ſeq. & num. 30. & 38. & 39. & n. 100. cum ſeqq. & num. 111. cum ſeqq. lib. 1.   Ioannes Petrus Molignati, de appellatiua iuris vtriuſque extenſione num. 429. cum ſeqq.   Sylueſter Aldobrandinus, in conſilio 20. num. 78. & in conſilio 100. num. 46. & in conſilio 105. n. 18. & in conſilio 109. n. 3.   Alexand. Trentacinquius, de ſubſtitut. 4. parte, cap. 7. num. 9.   Fabius Turretus, in conſilio 68. ex num. 17. vſque a d num. 27.   Franciſcus Viuius, deciſione 503. lib. 3. vbi vide.   Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 20. n. 27. & 28. gloſ ſa 10. num. 8.   D. Marta, in ſumma ſucceſ ſion. legalis, 1. parte quæ ſtione 2. articulo 5. ex fol. 54.   Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſilio 54. n. 42. & in conſilio 60. n. 32. & 38. & 56. & 61. vſque ad num. 72. & in conſilio 70. n. 36. lib. 1.   Achilles Pedrocha, in conſilio 6. n. 57. & in conſilio 38. n. 1. & ſeq. & n. 29. & ſeq.   Cæ ſar Barzius, deciſion. Bononiæ 4. n. 35.   Chaſ ſaneus, in conſilio 58.   D. Ioann. Franc. del Caſtillo, deciſione Siciliæ 152. num. 40. cum ſeqq. & numero 125. & ſeq. & deciſ. 122.   Alexander Raudenſis, de analogis, cap. 12. n. 40. & in appendice, 2. parte, n. 160. & deciſ. 32. n. 318. 1. parte, & deciſ. 49. num. 73. ead. 1. par. & variarum, cap. 38. per totum.   Petrus Surdus, qui hiſce de rebus videndus erit omnino, in commentariis de alimentis, titulo 9. quæ ſtione 36. Et deciſione 73. per totam. Et deciſione 95. numero 3. Et deciſione 241. num. 19. Et deciſione 312. numero 23. Et deciſione 133. numero 13. Et in con ſilio 54. num. 42. Et in conſilio 60. num. 3. & 32. & 38. & 61. cum ſeqq. vſque ad numerum 69. Et in con ſilio 70. n. 3. l. 1. Et in conſilio 336. n. 9. Et in conſilio 403. num. 18. & ſeq. Et in conſilio 395. n. 38. l. 3. Et in conſilio 554. num. 9. Et in conſilio 573. numero 35. lib. 4.   Farinacius, nouiſ ſimarum Rotæ, deciſione 486. primæ partis, tom. 2. Et deciſione 507. parte 2. tom. 1. latiùs deciſion. 667. par. 2. tom. 2.   Ioannes Botta, in conſilio 57. ex numero. 20. cum ſeqq.   Vincentius Carrocius, caſu. ſeu deciſione 69. Azeuedus, in conſilio 15. ex n. 43.   Sfortia Oddi, in conſilio 90. & in conſilio 97. Et in conſilio 39. n. 44. & ſeq. & in conſil. 46. n. 64. & 71.   Caldas, de poteſtate elegendi, & nominat. reuocat. 3. p. c. 14. per tot. ex fol. 149.   Angelus Matthæacius, de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 2. c. 5. n. 6. & 8.   Iacobus Cancerius, variarum, l. 2. c. 7. n. 61. & l. 3. cap. 21. ex n. 279.   Ioannes Antonius Bellonus. in conſ. 12. ex n. 57.   Michaël Ferrer, obſeruation. 3. parte, obſeruatione 361. in litera F. Et obſeruatione 407. in litera l.   Ioſephus à Seſe, deciſione 53. & 64. & 263. per totam, & 363. & 364.   D. Perez de Lara, de Capellan, & anniuerſariis, lib. 1. c. 6. ex n. 3. vſque ad n. 9.   Antonius Faber, lib. 6. C. titulo de verbor. ſignificat. definitione 4.   Ludouicus Caſanate, in conſilio 33. n. 2. & in con ſilio 34. ex n. 1. cum ſeqq. vſque ad n. 15. latius in con ſilio 58. per totum, vbi vide omnino.   Marius Giurba, deciſione 32.   Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ ſa 9. parte 1. ex n. 43. cum ſeqq. ex folio 83. & gloſ ſa 9. parte 3. ex numero 3. & n. 8. & numero 23. & ſeqq. ex fol. 95.   Phæbus, deciſione Luſitaniæ 59.   Hieronymus Ceuallos, commun. contra communes, quæ ſt. 694.   Cardinalis Dominicus Tuſchus, practicarum concluſion. iur. tomo 3. litera F. concluſione 375. & 376. ex fol. 952. vſque ad fol. 959.   Anton. Pichardus, in §. finali, qui testamen. tutor. dari poſ ſunt. Et quidem ex his omnibus Authoribus (ſi originaliter prælegantur) quamplures deduci valent rationes, concluſiones, & reſolutiones, tam pro affirmatiua, quàm pro negatiua parte, vt ſcilicet filiorum appellatione contineantur, vel non contineantur nepotes, prout rerum, & caſuum qualitates, & circunſtantiæ diuerſ æ, diuerſimodè ſuadeant; ſed in effectu, & ſumma ad ſequentes reduci commodè poſ ſunt. Et in primis negari non poſ ſe, quin difficulta[*] tem contineat propoſitus articulus, cum pro vna, & altera parte, quod ſcilicet nepotes appellatione filiorum in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; & iuta, & rationes expendi poſ ſint quamplurimæ, vt per Cæpolam, & Alexand. quos in initio numeri præcedentis, ſuprà commemoraui. Sic ſane, quod nepotes non contineantur appellatione filiorum; defendunt 34. illi iuris Interpre[*] tes, quos longa ſerie, aggregauit, & commemorauit nouiſ ſimè Ioſephus de Ruſticis in commentarijs ad d. l. cum auus, lib. 6. cap. 11. num. 1. per totum, cuius occaſione ſciens, conſultóque prætermitto nonnulla, quæ ingenti ſtudio, & diligentia claboraueram, atque obſeruaueram, & multis abhinc diebus, hoc cap. proferenda duxeram. Is itaque Author ex dicto num. 1. ad finem, verſic. Mouentur primò, vſque ad num. 29. & iura, & fundamenta omnia huiuſce partis congerit in vnum, atque eiſdem reſponſum præbet, prout latius ibi videri poteſt, & per Manticam (qui ante eum diſ ſerit iſtum articulum) de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 8. ex num. 1. vſque ad num. 4. vbi eruditè, & di ſtinctè (vt adſolet) Theſaurus etiam, quæ ſt. forenſ. cap. 91. num. 8. Deinde & ſecundò, negari etiam non poſ ſe,[*] filij appellatione, ex ſermonis proprietate nepotem non contineri; cum alius ſit filius, & alius nepos, l. filium habeo, ff. ad Macedonianum, l. quod ſi nepotes, ff. de teſtamentaria tutela, l. libertum, ff. de excuſat. tutor, §. vltimo, Inſtitut. qui teſtam. tutor. dari poſ ſ. l. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legatis ſecundo. lura autem, quæ in contrarium expenduntur, atque allegantur, non probare, quod proprietate ſermonis nomen filij comprehendat nepotem, ſed ſolum id euenire multis in caſibus per interpretationem quandam, quæ nihil aliud eſt, quam coniectura, & præ ſumptio, & ſic per ſubauditum intellectum, & tacitum ſenſum; ſicuti tenuerunt permulti Authores, quos latè recenſuit Menochius in conſilio 215. num. 12. & num. 80. cum ſeqq. lib. 3. & præ ſumptione 94. num. 2. lib. 4. Petrus Surdus in conſ. 403. num. 18. & ſeq. lib. 3. & deciſ. 73. num. 1. & 2. & de alimentis, titulo 9. quæ ſt. 36. in principio. Molina de Hiſpan. primogen. lib. 1. cap. 6. n. 27. Carrocius caſu 69. num. 1. & 4. ſeqq. & vide Antonium Theſaurum dicto cap. 92. num. 6. Rurſus & tertiò, nepotes an, & quando appel[*] latione filiorum veniant, necne; pluribus diſtinctionibus Interpretes noſtros explicare, atque conciliare ſtuduiſ ſe, ſicque diuerſimodè ſe habuiſ ſe, ſicuti videre licet penes antiquiores, & recentiores, multis in locis, de quibus ſuprà. Necnon penes Cardinalem Franciſcum Manticam, Antonium Gabrielem, Simonem de Prætis, Menochium, Peregrinum, Petr. Surdum, Aluarum Valaſcum, Theſaurum, Ludouic. Caſanate, Ioſeph. de Seſe, Tuſcum, Ioſeph. de Ruſticis, & alios, in locis relatis ſuprà num. 26. Idcirco conſtituiſ ſe non nullos regulam affirmatiuam, quod appellatione filiorum contineantur, & includantur nepotes; & ſubiicere plures ampliationes, & limitationes. Alios verò regulam negatiuam propoſuiſ ſe, imò quod ap pellatione filiorum regulariter non contineantur nepotes, Sed & alij diſtinguunt, an materia ſit fauorabilis, aut odioſa, ſiue an odium, vel fauorem contineat. Alij denique, diuerſimode rem hanc explanant, vt dictum eſt; atque ex eiſdem conſtat Authoribus, & Aluaro Valaſco dicta conſultatione 140. per totam, vbi vide. Præterea & quartò conſtituo, veriorem & com[*] muniorem, atque crebriùs receptam fuiſ ſe ſententiam, quod nepotes appellatione filiorum contineantur in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; quam ſequuti fuere permulti illi iuris Interpretes, quos longa ſerie commemorauit nouiſ ſimè Io ſeph. de Ruſticis, ad dict. l. cum auus, lib. 6. cap. 11. num. 29. per totum. Et vide ex num. 30. cum multis ſeqq. vbi pro hac parte ponderat text. in l. Lucius, ff. de hæred. inſtituen. in l. Gallus, §. inſtituens, ff. de liber. & poſthum. in l. vxorem, §. concubinæ, ff. de legatis tertio, l. liberorum, §. ſed & Papyrius, ff. de verborum ſignificat. cum aliis pluribus, de quorum intellectu ex propoſito agunt. Dummodo intelligamus, per[*] interpretationem quandam, ex mente, & coniecturis deductam; & non ex propria ſignificatione id contingere, vt ſuprà dicebam; atque ex infinitis aliis Authoribus tradiderunt ibi commemorati. Carrocius etiam, dicto caſu 69. n. 1. Ludou. Caſanate in conſ. 58. n. 31. Anton. Gabriel, de verbor, ſignificat. dicta concluſ. 1. n. 3. Hondedeus, in conſ. 60. n. 32. lib. 1. Fabius Turretus, in conſ. 68. n. 21. lib. 2. Aluarus Valaſcus d. conſultat. 140. n. 1. Ioſeph. de Ruſticis, lib. 6. d. cap. 14. n. 1. fol. 857. vbi inquit, nepotes appellatione filiorum ex propria ſignificatione non includi, ſed impropriè, extenſiuè, lato ſumpto vocabulo, & citat infinitos Authores ita tenentes. Admonétque ad vniuerſam huiuſce materiæ declarationem hoc multum deſeruire; quaſi conſtituere generaliter[*] vellet, nepotes appellatione filiorum contineri, & includi, quoties æquitas, ſubiecta materia, prę ſumpta mens, aut voluntas, verborum ſenſus, etiã improprius, finis diſpoſitionis, & coniecturæ ſic ſuadent: vt quia verba fuerunt collata in futurum euentum, & diſpoſitio facta pro conſeruãda agnatione, & quia in nepotibus militat eadem ratio, quæ in filiis; & quia fit diſpoſitio de filiis naſcituris; & quia materia eſt fauorabilis, & ex aliis rationibus, & cauſis; de quibus inferiùs latiùs dicendum eſt; & per Ludou. Caſanate, in conſil. 33. n. 33. poſt: Gratum, Riminaldum, Surdum, Peregrinum, & alios, quos citat. Quinto conſtituo, ex hactenus dictis ratis[*] apertè deduci, & certiſ ſimi iuris eſ ſe, nepotes, an appellatione filiorum includantur, aut contineantur, nec ne; in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; materiam hanc, coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam ſicque ex coniecturis definiendam omnino, & adiudicandum, an veniant nepotes, vel non veniant, quod ex multis iuris Authoribus recté adnotauit Ioſeph de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 11. n. 46. & 47. fol. 832. & vltra relatos ab eo, Menochius, lib. 4. dict. præ ſump. 94. n. 2. Surdus, de alimentis, titul. 9. dicta quæ ſt. 36. num. 33. & 34. vbi duas facit regulas generales in hac materia, poſt alios multos, quos citat: nepotes inquam non venire appellatione filiorum, quandocunque ex coniecturis,[*] vel aliter conſtat, teſtatoris voluntatem aduerſari: è contrario verò venire nepotes appellatione filio[*] rum, quandocunque apparet ex coniecturis, vel aliter, ſic teſtatorem voluiſ ſe. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 8. num. 8. & 12. Anton. Gabriel, de verborum ſignificatione, lib. 6. dicta concluſ. 1. numero 32. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, dicto articulo 22. num. 47. vbi verè, & ſingulariter tradidit, filiorum appellatione, an contineantur, vel non contineantur nepotes, definiendum eſ ſe, prout teſtatoris mens in hanc, vel alteram partem impellit. Ludouic. Caſanate, dicto conſ. 33. num. 2. & 33. & in conſilio 58. nu. 4. & 36. in fin. Aluarus Valaſcus, dict. conſultatione 140. num. 13. & 16. vbi tandem concludit, ex coniecturis venire, aut non, nepotes appellatione filiorum. Simon de Prætis, lib 3. interpretatione 3. dubitatione 4. ſolutione 1. num. 58. qui cum in propoſito articulo, an nepotes contineantur filiorum appellatione in vltimis voluntatibus; plures caſus diſtinxiſ ſet ex num. 36. vſque ad num 64. ex folio 206. tandem inquit, in ſumma ad mentem præ ſumptam, & coniecturas rem hanc reducendam; vt inſpiciamus, quid veriſimilius ſit, teſtatorem voluiſ ſe, aut ſenſiſ ſe. Camillus Galli nius, de verbor. ſignific, lib. 8. cap. 25. vbi quod filiorum appellatione nepotes comprehenduntur, quando voluntas teſtatoris tacita, vel expreſ ſa ſuffragatur. Michaël Graſ ſus, §, fideicommiſ ſum, quæ ſt. 10. ſub num. 5. vbi quod quæ ſtio hæc plurimum à coniecturis dependet. Ioſephus de Seſe, dicta quæ ſt. 64. qui etiam ad coniecturas, & præ ſumptam. mentem. diſceptationem hanc reducit. Fontanella etiam, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ ſa parte 3. nu. 24. vbi inquit, nepotes quod veniant. vel nõ , appellatione filiorum in vltimis voluntatibus, totum pendere ex coniecturis, & mente coniecturata, & præ ſumpta. Sextò conſtituo, nepotes filiorum appellatione multis in caſibus venire, & includi, quos Interpretes noſtri variis in locis excogitarunt communiter; idque, vel ex coniecturis, & veriſimili teſtatoris voluntate, vel ex vi verborum, aut eorum etiam in proprio ſignificato, vel quia ſubiecta materia, aut natura diſpoſitionis, aut per ſonarum, vel rerum, de quibus agitur, qualitas, ſiuè aliæ circunſtantiæ ſic ſuadent, prout ſuprà dicebam. Et ad hæc in effectu totam hanc materiam, & ea, quæ in fauorem nepotum in propo ſita diſceptatione Interpretes omnes adnotarunt, reduci. Quotieſcunque etenim, filiorum appellatione nepotes contineri, ſtatuunt, ex aliqua præ dictarum ratione, aut coniectura veriſimili adducuntur; ſicut è conuerſo, quando non contineri aſ ſerunt, ex coniecturis quoque, inferiùs referendis, excitantur vnanimiter. Sic ſane placito hoc circunſcribuntur reſolutiones, & concluſiones omnes Antonij Gabrielis, de verborum ſignificatione, libro 6. concluſ. 1. per totam. Quò loci primùm ob ſeruat generaliter, filiorum appellatione nepotes contineri, idque ſexdecim ampliationibus exornat, vſque ad num. 46. provt latiùs ibi, vbi videri poteſt. Et per Cardinalem Franciſcum Manticam, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 8. vbi[*] ſcripſit num. 22. nulli dubium eſ ſe, quin ad legatum, vel fideicommiſ ſum filiis relictum, nepotes etiam admittantur, quando ex coniecturis colligi poteſt, teſtatorem de nepotibus etiam ſenſiſ ſe. Et num. 13. cum ſeqq. vſque ad num. 23. nouem adducit caſus, ſiuè coniecturas, ex quibus nepotes filiorum appellatione in teſtatoris diſpoſitione continentur, & includuntur. Primò ſcilicet, quando ſucceditur ex ſubſtitutione directa, quia tunc agitur de grauamine alicuius, vnde filiorum appellatione facilè poſ ſunt nepotes contineri; prout loquitur l. Lucius, la ſegunda, ff. de hæred. inſtituen. Secundò, quando agitur de ſubſtitutione fideicommiſ ſaria, & ipſe teſtator, dum eſ ſet in rebus humanis, nepotem ſuum vocabat filium, & eum tanquam filium tractabat: nam tunc ex coniectura voluntatis, quæ ſumitur ex conſuetudine loquendi ipſius teſtatoris, nepos filij appellatione continetur, & debet admitti; vt latiùs comprobat ipſe Mantica, num. 14. Tertiò, quando nepotes, de quibus agitur, eſ ſent ſucceſ ſuri ab inteſtato ipſi teſtatori, qui fideicommiſ ſum reliquit vnà cum filiis: nam tunc ex coniectura voluntatis ſimiliter debent admitti ad fideicommiſ ſum: prout etiam ipſe Mantica aduertit num. 15. & repugnantes in hoc opiniones concordat. Quartò, quando eſt facta mentio de filiis naſcituris, & naturali congruit charitati, vt putà, quia nepotes ſint deſcendentes ipſius teſtatoris, qui niſi intelligantur vocati, extraneus præferatur; nam tunc ſine dubio debent admitti, extraneo prorſus excluſo. Et ita loquitur, & intelligitur dicta l. Lucius, l. 2. ff. de hæredib. instit. Quintò, quando fideicommiſ ſum relictum eſt filiis pro conſeruanda agnatione, tunc enim nepotes ad excludendas etiam fœminas continentur, provt ipſe Mantica notauit num. 17. & generaliter id ipſum ſtatuit in fideicommiſ ſis relictis filiis, vt ſcilicet nepotes etiam ſuccedant, quoties eadem viget ratio in nepote, quæ eſt in filio; prout etiam, quia eadem viget ratio, & ex natura genuina ipſorum, in primogeniis ſtatuit Ludouic. Molina, lib. 1. cap. 6. num. 27. Sextò, quando teſtator ſubſtituit in ſtirpes, & non in capita, nam tunc coniectura ſumitur, vt ſub nomine filiorum nepotes, etiam comprehendantur; vt per eundem Manticam, num. 18. vbi hoc explicat, Septimò, quando hæres in omnem ca ſum ſit grauatus, veluti ſi filij etiam ſuperſint, & concertatio ſit inter eos, & nepotes ex filiis præmortuis, nam tunc debent admitti, quia non agitur de exonerando hærede ab onere fideicommiſ ſi: vt ibidem num. 19. Octauò, quando teſtator ſubſtituit filios non purè, ſed ſub conditione; tunc enim, quia non potuit eſ ſe certus, an tempore euenientis conditionis futuri ſint filij, vel nepotes ſuperſtites, intelligitur etiam de nepotibus ſenſiſ ſe: & ita loquitur, & procedit d. l. Lucius 2. ff. de hæred. instituend Nonò quando teſtator habuit nomen filiorum, & liberorum pro ſynonymis; id quod ex verbis teſtamenti concipi poteſt; aut quando teſtator ſubſtituit quoſcunque filios, nam tunc filiorum appellatione nepotes continentur, prout explicat ipſe Mantica, num. 21. & 22. vbi vide: qui hactenus,[*] & ad modum prædictum explicat iſtum articulum. Prætis verò, de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 4. ſolutione 1. ex num. 15. vſque ad num. 62. fol. 209. Sex adducit caſus, ſiuè coniecturas, ex quibus filiorum appellatione nepotes veniunt. Primus caſus eſt, vbicunque nomine filij venit filia, & ſic maſculinum concipit fœmininum; nam tunc & nepos venit, vt æquiparando determinat l. iuſta interpretatione, ff. de verbor. ſignificat. à qua determinatione excipitur caſus dationis tutoris, qui etſi datus filiis, cenſetur & filiæ datus, l. ſi quis, ita, in principio, ff. de teſtam tutela. non tamen dicitur datus nepoti, l. quod ſi nepotes, ff. eod. tit, & diuerſitatis rationem adducunt Bartol. & Corneus, in locis relatis per Simon de Prætis, vbi ſupra num. 51. Secundus caſus eſt, quando filij appellatio habetur in conditione ad excludendum ſubſtitutum, vt ſi dicatur, ſi deceſ ſerit ſine filiis, etiam ex ſuo corpore procreatis, ſi inſtitutus decedat cum nepote; is quidem venit nomine filiorum, & excludit ſubſtitutum; prout ibi, n. 52. Tertius caſus, vbi teſtator diſponẽ do oſtendit, ſe velle bona ſua conſeruare in agnatione. De quo vide ibi num. 53. Quartus caſus quando teſtator inſtituendo, relinquendo, vocando, prouidet filiis, & pro eis fauorabilia facit, & diſponit; quo equidem in caſu, fere omnium receptam eſ ſe, & communem ſententiam (inquit Prætis, & latiùs explicat num. 54.) quod appellatione filiorum continentur nepotes. Quintus caſus eſt, ſi teſtator de filiis mentionem faciendo, diſpoſitionem extenderit in aliquem futurum euentum, qui in nepotibus, ſicut in filiis verificari poteſt, verbáque de filiis ipſis protulerit in futurum; quod latiùs comprobat ibidem num. 57. & num. 58. Sextum ca ſum in ſumma eſ ſe inquit, vbi cunque de mente teſtatoris conſtare poteſt, nepotes comprehendi appellatione filiorum, ſicut eſ ſe traditur, quando teſtator inſtituendo, ſubſtituendo, vel aliter diſ ponendo, nominat filios, & filias, & viget æqua charitas, & neceſ ſitudo erga vocatos, tam teſtantis, quam fideicommiſ ſariorum, vel legatariorum, qui ſint filij, vel nepotes; & vt actus valeat, & vt extranei non præferantur propriæ; agnationi, & minus dilectus non præferatur magis dilecto atque abſurdum enitetur, vt per relatos ibi. Menochius etiam, lib. 4. præ ſumpt. 94. num. 23. in[*] fine, generaliter quoque conſtituit, & coniecturis. & præ ſumptionibus ſub nomine filiorum nepotes contineri. & nouem adducit coniecturas ex num. 24. vſque ad num. 31. quæ reducuntur ad eas, quas ex Simone de Prætis, & Mantica nunc recenſui. Prima eſt coniectura, quando teſtator conſueuit appellare nepotem nomine filij. Secunda, quando teſtator conſtituit fideicommiſ ſum pro conſeruatione agnationis, & familiæ. Nam hoc caſu ad excluſionem fœminarum nepotes continentur ſub nomine filiorum (vt ſuprà dixi.) Tertia, quando alioqui extranei, vel remotiores admitterentur, excluſis ipſis nepotibus. Quarta eſt coniectura, quando teſtator habuit nomine filiorum, & liberorum pro ſynonymis. Quinta, quando ſubſtituit quoſcunque filios naſcituros, Sexta, quando ſub ſtituit in ſtirpes, & non in capita. Septima, quando æquè nepotes, ac filij eſ ſent ſucceſ ſuri abinte ſtato, Octaua, quando teſtator contulit verba in futurum euentum, quo tempore non reperiantur filij, ſed nepotes. Nona & vltima, quando teſtator poſuit filios in conditione ad excluſionem ſub ſtituti; provt etiam ex Mantica, & Simone de[*] Prætis retuli ſuprà. Et eaſdem coniecturas, ac etiam illam, quæ deducitur ab eadem ratione, quæ militet in nepotibus, ſicut in filiis. Et alteram, quæ re ſultat ex qualitate ipſa, quæ in filio fuit conſiderata; commemorat Petrus Surdus, in tractatu de alimentis, tit. 9. quæ ſt. 36. ex. num. 34. cum pluribus ſeqq. Peregrinus etiam, de fideicommiſ ſis, artic. 22. ex[*] num. 44. inquirit, filiorum appellatione, an contineantur nepotes, & an vlteriores; & ſequentia conſtituit, atque obſeruat, quod vbi filij in conditione poſiti ſunt, nepotes continentur, vel vbi teſtatoris mens in hanc, vel in alteram partem impellit, veluti ſi nominatim de filiis dictum ſit; aut cum aliquid durum, vel irrationabile contingeret, niſi continerentur, vel cum per verba vniuer ſalia teſtator locutus fuiſ ſet: aut cum in aliquem futurum euentum Item in primogenituris, & maioratibus, filiorum mentio liberos deſignat, & in feudalibus. In primogeniis autem, cum de filiis in plurali fuit habita mentio; idem de filiis deſ cendentibus; vel cum ſecundum vſum loquendi filiorum appellatio nepotes deſignaret; vel cum tempore diſpoſitionis extitiſ ſent filij, ſed non tempore cedentis diei; aut cum de eorum commodo, & fauore agitur; ſecus verò ſi agatur de eorum incommodo: vbi autem extat filius, & nepos ex alio, an hic cum eo concurrat? ibidem explicat num. 59. Et vide num. 56. vbi inquit, quod filio rum mentio cum ad extraneos refertur, nepotes non continet. Et idem, cum extant filij, ſecus vbi filij non extant. Et cum in filiis primi gradus ſemel habuit locum, non vlterius profertur. Et hactenus Peregrinus. Ludouic. verò Caſanate, in conſilio 58. per totum, [*] longa ſerie de hac materia ſcripſit, ſed ſemper ferè contra nepotes reſpondit. In primis namque numero 1. & 2. generaliter ſtatuit, & multorum allegatione comprobat, filiorum appellatione nepotes non venire; nec contineri ex proprietate verbi, nedum quando ſubſtitutio in perſona filiorum effectum ſortita fuit (qui eſt caſus magis clarus) verum etiam, ſi diſpoſitio nondum in filij verificat, vt quia tempore, quo cedit dies fideicommiſ ſi, adſint filius, & nepos i cùm enim poſ ſit in filiis effectum ſortiri, non verificatur in nepote. Quod repetit numer. 4. dicens, quod licèt aliquando, vel ex vi verbi, vel ex coniecturis. filiorum nomine veniant nepotes, tamen hoc fallit, & non procedit nonnullis in caſibus. Primò, vbi rempore teſtamenti extabant filij, in quibus verificari poſ ſit diſpoſitio; tunc etenim nunquam fi liorum nomine nepotes poſtea nati, & concepti continentur, etiam ſi verba in futurum euentum conferantur. Idque maximè, vt cum filiis non ſuccedant, vel vt eos excludant: maximè etiam, vbi aderant filij nati, & cogniti tempore teſtamenti, & ſic magis dilecti; & vbi teſtator non loquitur de filiis ſimpliciter, ſed reſtrictiuè, vt ſi dixerit, ſus hijos, ò mis hijos: provt latè comprobauit, ex num. 4. vſque ad num. 14. vbi concludit, quod in fideicommiſ ſo etiam fauorabili; filiorum appellatione nepotes non veniunt, vbi adſunt filij, in quibus diſpoſitio verificari poſ ſit, etiam ſi verba fuerunt in futurum euentum collata. Et num. 16. vbi quod nunquam, etiam ex coniecturis, filiorum appellatione veniunt nepotes, ad excluſionem filiorum, velut cum eis in ſucceſ ſione concurrant, ſed ad hoc tantum, vt nullis filiis exiſtentibus tempore reſtitutionis fideicommiſ ſi, ipſi nepotes ſuccedant; ſi tamen hoc coniecturæ ſuadeant: indéque nepos nunquam intelligitur, & venit ſub nomine filij, quando hoc induceret præiudicium filiis; provt latè ex numer. 16. cum ſeqq. & vide numer. 37. & ſeq. vbi adducit communem illam Interpretum noſtrorum coniecturam, nepotes filiorum nomine venire, quando diſpoſitio eſt conditionalis collata in futurum euentum, in quo erit veriſimiliter dubium, an filij, vel nepotes, vlteriorésve ſuper ſint; & eam limitat, atque reſtringit, & explicat, vt procedat eo reſpectu, ne extinguatur, vel finiatur diſpoſitionis effectus, atque ita, vbi tempore purificatæ: conditionis, ſoli extant nepotes, vt ipſi admittantur, & filiorum appellatione veniant. Secus verò quando filij, & nepotes concurrunt in ſucceſ ſione, & ſic tempore purificatæ conditionis reperiuntur aliqui, qui erant nati, & concepti tempore teſtamenti, vel mortis teſtatoris, & etiam alij poſtea nati, & concepti; tunc etenim excluſo filio, nunquam veniunt nepotes; quia nihil aliud eſ ſet, quam omiſ ſa veritate, vmbram ſectari, & neglecta proprietate vocabuli, ad coniecturas ſe vertere, vt poſt Surdum, rectè tradidit Caſanate, numero 42. vbi ſupra, qui ex numero 43. cum ſequentibus, vſque in finem dicti conſilij 58. ita pariter limitat communem aliam Doctorum coniecturam, & doctrinam, nempè quod in fauorabilibus ſiue in fideicommiſ ſo, actiuo, fauore filiorum, comprehendantur nepotes appellatione filiorum; idque intelligit, dummodo filiorum præiudicium non ſequatur, atque ita, vt prius ipſi ſuccedant; prout latius ibi. Et hactenus Ludouicus Caſanate, qui ingenti equidem ſtudio, & diligentia ſe habet in loco prædicto, nec ius nepotum denegat indiſtinctè. filiorum potius appellatione venire eos, non ex proprietate, ſed ſolum per interpretationem, ex mente, & coniecturis deductam: admiſit ibid. num. 13. & coniecturas communes amplexus eſt in conſilio 33. num. 33. Sed tantum contendit, non excludi nepotes appellatione filiorum, nec reſtringi diſpoſitionem ad ſolos filios; nunquam tamen nepotes intelligi, aut venire ſub nomine filiorum, quando hoc filiis præiudicium induceret; ſiue vt ipſi filios excludant, aut ſimul cum eis concurrant (vt dixi.) Rurſus & Ioſeph. de Seſe, deciſione 53. Regni[*] Aragon. in eodem articulo, quando appellatione filiorum veniant nepotes; plura adnotauit, & maximè numero. 3. & 8. & inquit numero 12. quod quando veniunt nepotes appellatione filiorum, illud non eſt ad excluſionem filiorum primi gradus, ſed vt cum eis concurrant. Et num. 14. quod in conditionibus veniunt nepotes appellatione filiorum. Et num. 16. quod non ſufficit, in legitima filios propriis nominibus nominare, ad excludendum ſubſtitutos, niſi in vocatione, vel ſubſtitutione nominetur. Et num 17. quod vt vbi agitur de ſucceſ ſione aſcendentium, filiorum appellatione veniunt nepotes. Et num. 20. quod vt nepotes veniant appellatione filiorum, non eſt neceſ ſe, quod ſine concepti, nec nati tempore mortis, ſed tempore cedentis fideicommiſ ſi, vbi illud eſt conditionale, & non purum. Et numero 21. quod vbi vocatio non eſt reſtricta per expreſ ſionem nominis vocati, veniunt nepotes appellatione filiorum. Verum Seſe metipſe, deciſione 64. per totam, latiùs eiuſdem articuli explanationem, & reſolutionem ſuſcipiens, & diſcutiens, atque mutata ſententia, quàm dicta deciſione 53. ſuſtinuit, & reuocatam in Curia Domini iuſtitiæ Aragon. aſ ſerit, in primis præmittit communes Doctorum obſeruationes in hac materia, ex num. 4. vſque ad num. 17. & num. 37. & 40. & 41. & 45. & 46. & 48. & num. 53. vſque ad num. 58. quod ſcilicet filiorum appellatione veniunt omnes liberi, quando agitur de filiorum fauore; prout ibi, dicto num. 4. & numero 37. vbi inquit, quod filiorum appellatione licet regulariter in hominis diſpoſitione non veniant nepotes, tamen in fauorabilibus veniunt appellatione filiorum nepotes, ſecus ſi agatur de odio filiorũ , aut alterius: nepotes etiam veniunt appellatione filiorum, ſi filij in conditione ponantur, & regulariter in legatis, fideicommiſ ſis, & inſtitutionibus, & ſub ſtitutionibus, quando agitur de eorum fauore; prout ibidem, num. 13. atque ita in fideicommiſ ſo actiuo, non in paſ ſiuo. Et quando diſpoſitio confertur in aliquem futurum euentum; prout ibi etiam, n. 14. & 45. & 108. Et maximè, ſi diſpoſitio refertur ad tempus incertum, & agitur de vtilitate nepotũ , & ſucceſ ſione aſcendentiũ . qui diſpoſuerunt in deſcendẽ tes , etiam ſit dictũ ſit in diſpoſitione, voco filios Titij, aut filios ex Titio, aut ex ſuo corpore natos, vt etiam, ibi num. 48. & 78. & 79. vbi explicat. Et vide n. 57. vbi inquit, quod filiorum appellatione nepotes comprehenduntur, quando hæres eſt grauatus in omnem caſum; veluti ſi filij ſuperſint, & diſputatio ſit inter eos, & nepotes ex filiis præmortuis; quod latius explicat num. 111. Et hactenus de his, quæ in fauorem nepotum is Author adducit, quæ adeò ſtrictè accipit, vt dixerit num. 8. filiorum appellatione nepotes contineri ex vero, & proprio intellectu, attributo per legem huic nomini filij, & per conſuetudinem loquendi ex dictamine naturali. Id que maximè, vbi conſideratur agnatio, aut quando aliàs diſpoſitio non poteſt verificari, veluti quia non extabant filij, prout ibi, num. 104. & 105. ſtatim tamen ex numero 59. cum multis ſeqq. ead. deciſione 64. quamplurima obſeruat in eodem articulo contra nepotes, prout inferiùs dicetur. Denique (atque nouiſ ſimè omnium) plena, & [*] abſoluta manu eandem diſputationem ſuſcipit, atque proſequitur Ioſephus de Ruſticis, in commentariis ad d. l. cum auus ff. de condition. & demonſtration. lib. 6. cap. 11. exfolio 818. quò loci (vt retuli numeris præcedentibus) ex profeſ ſo inquirit, an nepotes appellatione filiorum in teſtament s contineantur; & inquit, ſecundum vnam opinionem non contineri. Sed contrariam veriorem, & communiorem eſ ſe, imò crebriorem, prout aſ ſerit ibi, numero 29. & 42. & ſeq. vbi infinitos Authores pro hac parte adducit, & comprobat eam, prout latius ibi videri poteſt. Poſtmodum eodem lib. 6. capite 12. per totum, enarrat omnes fere caſus, quibus nepotes appellatione filiorum continentur in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, aut facilius inducuntur; idque ordine ſequenti: Nam in primis præ mittit, nepotes verbo filiorum includi, æquitati magis eſ ſe conſentaneum, & ſic affirmatiuam partem, quod nepotes contineantur appellatione filiorum, æquitatem ſapere: & planius contineri, ſi talis eſ ſet nepos, quem teſtator conſueuiſ ſet nominare, tractareque vt filium. Hocque Verum videri, niſi filius, & nepos concurrerent, tunc enim ſecus eſ ſe, quia appellatione filij veniret ſolus verus filius, & nepotem excluderet; in quo (vt vides) Ludouici Caſanate placitis, de quibus ſuprà, num. 43. conuenit is Author omnino. Poſtmodum ſtatuit ipſe num. 4. nepotes magis appellatione filiorum venire, cum in aliquem futurum euentum teſtatoris diſpoſitio confertur. A qua opinione in iudicando, & conſulendo non recedendum eſ ſe aſ ſerit; & contrarias commemorat opiniones, atque explicat l. Lucius Titius 2. ff. de hæredib. inſtituend. Quod etiam verum exiſtimo, modò filius & nepos ſimul non concurrant, prout ipſe Ludouic. Ca ſanate rectè contendit dicto conſilio 58. vbi latè, & repetit numero 16. ipſe Ruſticis, vbi ita explicare videtur; inquit namque, quod nepotes appellatione filiorum facilius veniunt, cùm in aliquem futurum euentum diſpoſitio confertur, ſi de fauore nepotum agatur ſine alterius præiudicio; præ ſertim etiam in directa ſubſtitutione, magis, quam in fideicommiſ ſaria. Sic etiam nepotes filiorum appellatione ad vitandum abſurdum contineri aliquando; ſicut èconuerſo propter abſurdum euitaudum non contineri. Nepotes quoque facilius appellatione filiorum comprehendi, vbi quis natos filios, ac naſcituros inſtituerit; idque procedere etiam ſi teſtator dixiſ ſet, ex ſe, & vxore ſua naſcituros. Aut vbicunque quis natos filios, & naſcituros vocaſ ſet, & non ſolum de natis, ſed de quibuſcunque filiis naſcituris dixiſ ſet. An autem nepotes naſcituri veniant appellatione filiorum, quando ipſi non eſ ſent nati, aut concepti tempore conditi teſtamenti, nec mortis teſtatoris; diſputat Ioſephus idem de Ruſticis, dicto cap. 12. numero 21. 22. & 23. & opiniones contrarias, ac etiam alteram diſtinguentem commemorat, quam inquit tutiùs procedere filiis è medio ſublatis; in quo etiam conuenit (vt vides) his, quæ ex Ludouico Canate, ſuprà commemoraui. Facilius etiam contineri inquit in his diſpoſitionibus, quæ tractum ſucceſ ſiuum habent, vt puta in primogeniis, & maioratibus; quod exornat numero 24. & ſequent. & Ludouic. Molinæ reſolutioni conuenit. In feudis etiam venire nepotes appellatione filiorum, ſtatuit num. 42. dicens id intelligi in vero, ac proprio feudo, non verò in feudo ſub annuo cen ſu conceſ ſo. Et id ipſum obſeruat, quoties filij in aliqua diſpoſitione fauore agnationis, ſeu familiæ eonſeruandæ poſiti inuenirẽtur ; tunc namque facilius appellatione filiorum includuntur nepotes. In fauorabilibus etiam, provt ibi, num. 49. & cum ſubſtitutio in ſtirpes, & non in capita facta reperitur; aut cùm dua aliàs ſequeretur ſeparatio, aut aliquid iniquum, vel inhumanum contingeret; aut cùm teſtator talis eſ ſet, cui pariter nepotes cum liberis eſ ſent ſucceſ ſuri; & ſic vbi non ageretur de exonerando hærede ab onere fideicommiſ ſi, ſed hæ res in omnem caſum eſ ſet grauatus; aut cùm ſub ſtitutio à communi filiorum aſcendente fieret. Et multo magis, cum extraneus veniret excludendus. Pariter etiam, vbicunque in nepotibus eadem affectio, intentio, atque ratio conſiderari poſ ſet, quæ in filiis; provt ibi, ex num. 63. vſque ad numerum 65. & num. 66. vbi inquit, abſolutum eſ ſe, quod in conditionibus filiorum appellatione nepotes veniant, ac etiam in reciproca ſubſtitutione, quicquid in ſimplici fideicommiſ ſaria dubitent Interpretes; provt etiam ibidem, num. 67. 68. & 69. & vide num. 70. vbi ſcribit, nepotes aptius venire filiorum appellatione, ſi teſtator diſponens, filios non haberet, ſed nepotes. Et hactenus de prædictis omnibus Authoribus, & de ſententiis eorum, quibúſ que caſibus nepotes appellatione filiorum contineantur, vel non, in hominum diſpoſitionibus. Nunc verò atque ex contrario inquirendum[*] erit, qualiter iidem ſuprà præcitati Authores in propoſito ipſo articulo ſe habuerint, vt quibus in caſibus nepotes appellatione filiorum non contineri, aut non venire, explicarent. Et eorundem placita, & reſolutiones ſuo ordine, & diſtinctè proſequendo, admoneo in primis, Anton. Gabrielem, commun. concluſion. libero 6. titulo de verborum ſignificatione, conclusione prima, ex num. 46. vſque ad numerum 100. viginti & nouem caſus congeſ ſiſ ſe, atque commemoraſ ſe, in quibus nepotes non veniunt appellatione filiorum, à quo cæteri (vt arbitror) Recentiores deducunt coniecturas omnes, ſiuè caſus, in quibus adnotarunt id ipſum. Primum autem Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo 8. ex num. 4. vſque ad numerum 12. octo caſus adducit. Et primus eſt, ſi filiis nominatim relictum eſt, ceſ ſat enim omnis coniectura, & nepotes nulla ratione debent admitti; vt latius ibi. comprobat num. 4. aut quando filius ſupereſt, & nepos ex eo; nam tunc quidem nulla ratio permittit, vt nepos cum fiiio, eodemque patre ſuo admittatur. Nam hæc eſt veriſimilis voluntas teſtatoris, vt ex ordine charitatis pater filio præferatur, provt ibi numer. 5. vel quando diſpoſitio teſtatoris habuit effectum in filiis, nam tunc ad nepotes non debet amplius extendi; provt ibi num. 6. aut quando nepotes non eſ ſent ſucceſ ſuri ab inteſtato ſimul cum filiis ei, qui reliquit fideicommiſ ſum, nam tunc ex coniectura voluntatis, filiorum appellatione non debent contineri nepotes, vt ſimul cum filiis admittantur, de quo latius ibidem, numer. 7. aut quando ex verbis ſubſtitutionis concipi poteſt, teſtatorem de nepotibus non ſenſiſ ſe, nam tunc clarum eſt, quod non admittuntur; veluti ſi dixerit teſtator, & ſi aliquis dictorum meorum filiorum, & hæredum deceſ ſerit, ſub ſtituo ſibi alium, ſeu alios ſuperviuentes, ſiuè ſuperſtites; de quo latius per Authores relatos ibi, numer. 8. vel quando nepos, de quo agitur, natus eſt poſt mortem teſtatoris; nam in legatis, & fideicommiſ ſis appellatione filiorum non veniunt poſthumi, l. qui filiabus, in principio, de legatis primo. Et multo minus, ſi eſ ſet is nepos conceptus poſt mortem te ſtatoris, quia nullo modo eſ ſet ei coniunctus, l. 1. §. ſi quis proximior, ff. vnde cognati. Et vide latiùs per eundem Manticam, ibidem, num. 9. aut quando teſtator filios ſubſtituit ex æquis portionibus, nam ex hoc datur intelligi; ipſum teſtatorem de nepotibus non cogitaſ ſe; nam ſi cogitaſ ſet, veriſimiliter ſubſtituiſ ſet in ſtirpes; provt ibi num. 10. Denique; quando magis dilectus excluderetur à minus dilecto; nam tunc nepotes appellatione filiorum contineri non debent; provt etiam ibi, num. 11. & hactenus Cardinalis Franciſcus Mantica. Prætis verò, de interpretat. vltimarum volunta[*] tum, libro 3. interpretatione 3. dubitatione 4. ſolutione prima, ex num. 38. folio 206. vſque ad numerum 50. decem recenſet caſus, in quibus nepotes appellatione filiorum non continentur. Primus caſus eſt, quando ſtatuto, vel teſtatore ſic diſponente, verba teſtamenti ſunt intelligenda propriè ad literam, provt verba ſonant ipſa, & iacent abſque aliqua interpretatione, ſeu aliquo extrinſeco intellectu; tunc namque filij appellatione nepos venire non poteſt ex aliqua interpretatione; provt ibi, numer. 38. Secundus caſus eſt, quando teſtator nominat filios, putà ſui fratris, nominibus propriis, & poſt mortem fratris eos ſubſtituit: eueniente namque caſu fideicommiſ ſi, nepotes ex aliquo filiorum fratris, cum filiis eiuſdem non admittuntur; provt ibidem comprobat Prætis, num. 39. Tertius caſus eſt, quando teſtator eſ ſet extraneus, & nepos volens venire nomine filij deficientis, & vocati in teſtamento, non ſuccederet teſtatori ab inteſtato; & aliquod inhumanum, iniquum, vel abſurdum non ſequeretur; tali nepote non ad miſ ſo; tunc enim iſte nepos non venit mente teſtatoris, neque voluntare, provt ibi numer. 40. Quartus caſus, vbi filiorum appellatione ſi venirent nepotes, inſurgeret inde grauamen aliquod fideicommiſ ſi imponendi tam contra filios, eo quod eſ ſent grauati reſtituere ipſis nepotibus, quàm contra ipſos nepotes, eo quod grauarentur alij reſtituere, ne tale grauamen eueniat; provt ibi, numer. 41. Quintus caſus eſt præcedenti ſimilis, ſi quando ex nominatione filiorum fieret extenſio ad nepotes in damnum, & grauamen alterius, putà tutori, cui oneroſum eſt ſuſcipere tutelam. & in grauamen, & pœnam ip ſorum nepotum, vt putà, ſi filiis ſit facta prohibitio, ne alienent vel pœna priuationis impoſita, ſi quid faciant, vel ſi quid non faciant. Et in id, quod odioſum, corrigibile, & pœnale reſultaret, & reputaretur; tunc vtique nomine filiorum non continentur nepotes; provt ex multis Authoribus latius comprobat Prætis, vbi ſupra, num. 42. Sextus ca ſus eſt, cum teſtator in vna parte teſtamenti prouidet nepotibus & in alia parte inſtituendo, ſubſtituendo, vel aliter diſponendo, expreſ ſit nomen filiorum; nam in hac parte nomen filiorum non continet nepotes; ſicuti probat ibidem, num. 43. Septimus caſus eſt, ſi diſpoſitio teſtatoris in ea parte qua expreſ ſum eſt nomen filiorum, ſortita fuerit, & impleuerit ſuum effectum, amplius ſub hoc nomine filiorum nepotes non veniunt; provt ibi, nu. 44. vbi ponit exemplum, ſi filij fuerint vocati ad fideicommiſ ſum, vlterius non extenſum. Octauus caſus eſt, quando filius nominatim cum aliqua qualitate vocatur; quia tunc nepos non venit, vt etiam ibidem, num. 45. Nonus caſus eſt, vbi nomen filij in teſtamento fuerit prolatum cum aliquibus reſtrictiuis circumlocutionibus, vt dictus filius, talis filius, qui tale quid fecerit, ſi quis dictorum filio rum, & hæredum aliter faceret, & alia ſimilia, de quibus ibi, num. 46. Decimus, & vltimus caſus eſt, quando illi, qui nomine filiorum volunt contineri vti nepotes, & ſic admitti ad fideicommiſ ſum, non erant nati, vel concepti tempore teſtamenti, vel mortis teſtatoris, minimè poſ ſunt nepotes tales nomine filiorum comprehendi; idque in relicto ſimplici, & purè dato, non verò in legato, vel fideicommiſ ſo conditionali, & in aliquem futurum euentum præ ſtando, quia talis euentus, & conditionis aduenientis purificatæ tempore, ſufficit nepotem contineri poſ ſe appellatione filij, etiam natum poſt: mortem teſtatoris, quo tempore cedentis diei fideicommiſ ſi eſ ſentia, & capacias fideicommiſ ſarij requiritur, per text. in l. cum pater, §. hæ reditatem filius, in fine, de legatis ſecundo. Quod ita tenent Authores quamplurimi, quos refert Prætis ipſe ibi, num. 47. & duobus ſeqq. vbi latius explicat. Menochius autem, libro 4. præ ſumptione 94. ex n.[*] 3. vſque ad n. 24. decem & ſeptem recenſuit coniecturas, ex quibus nepotes filiorum nomine non continentur in teſtatorum diſpoſitionibus. Prima coniectura eſt, quando teſtator reſtrictè dixit, lego filiis Titij, vel filiis suis, vel ſubſtituo filios ſuos. Idem quando vocauit filium ſub nomine proprio. Idem, quando ſunt nominati filij nominibus propriis, & poſteat ſit dictum, ſi dicti filij mei, aut dicti filij ſui. Idem, quando diſponens in eadem diſpoſitione diſ cretiue locutus eſ ſet de filiis, & nepotibus. Idem, quando filij ſunt à teſtatote inuitati in inſtitutione, non autem nepotes. & in ſubſtitutione deinde ſimpliciter ſunt vocati filij. Idem, quando teſtator ſcripſiſ ſet hæredes filios ſuos tantùm, poſtea dixiſ ſet, & ſi aliqua dictarum filiarum mearum decederet, antequam nuberet, ei ſubſtituo ſupraſcriptos filios meos, nam hoc caſu appellatio illa filiorum non comprehendit nepotes. Idem, quando teſtator vocando nepotes, vſus eſt nomine liberorum, deinde in ſubſtitutione vocat filios ſuos. Idem, quando diſ poſitio adaptari non poteſt ad nepotes. Idem, quando teſtator in aliis teſtamenti partibus ſub nomine filiorum intellexit ſolum de filiis primi gradus, nam & in ea parte, in qua de filiis ſimpliciter locutus eſt, non præ ſumitur de nepotibus intellexiſ ſe. Idem, quando teſtator æquis portionibus in capita filios ſubſtituiſ ſet. Et idem, quando alioqui magis dilectus excluderetur à minus dilecto. Idem, quando in loco, vbi conditum eſt teſtamentum, extat ſtatutum, quod verba teſtamenti intelligantur ad literam, vt iacent. Et idem, quando tempore conditi teſtamenti extabant filij & nepotes, & teſtator ſolum filios nominauit; quia tunc nepos nomine filij non comprehenditur. Idem, quando agitur de ſucceſ ſione tranſuerſalis vltra patruum magnum. Idem, quando à tranſuerſali vocati ſunt filij tranſuerſalis; intelligendo, prout latius explicat Menochius idem, numero 21. per totum. Idem, quando teſtator grauauit filiũ onere fideicommiſ ſi; nam tunc nepos non continetur cum materia ſit odioſa. Idem denique, quando diſpoſitio iam ſortita fuit effectum ſuum in perſonam filiorum, ſicuti quando filij iam admiſ ſi fuerunt ad ſucceſ ſionem, nam tunc non continentur nepotes. Et hactenus Menochius, qui ſuperiora omnia latiùs comprobat. Surdus quoque, in commentariis de alimentis,[*] titulo 9. quæ ſtione 36. vndecim adducit caſus, ex numero 14. vſque ad num. 33. in quibus nepotes appellatione filiorum non continentur. Et ij quidem ad ſuperiores reducuntur in effectu: quando ſcilicet filij ſunt nominatim vocati; aut quando fit re latio ad filios nominatim vocatos; aut quando nepoti non conuenit qualitas adiecta filiis; aut quando filij ſui vocantur; aut quando ſeorſum te ſtator de filiis diſpoſuit, & de nepotibus; aut quando extant filij, in quibus diſpoſitio verificari poteſt; aut quando agitur de nepote ex filio viuente; aut quando nepos non tenet primum locum, ſed à patre præceditur; aut quando extant filij, qui ſunt nepotes patrui; aut quando diſpoſitio semel eſt ſortita effectum in filio; aut quando diſpoſitio poteſt in filio verificari, niſi verba haberent tractum temporis in futurum; aut ſi non plenè, aut integre ſortita fuit effectum, aut in diſpoſitione facta à tranſuerſali, in qua nepos non venit appellatione filij; aut quando nepotes nec nati, nec concepti ſunt tempore mortis teſtatoris; niſi diſpoſitio haberet tractum ſucceſ ſiuum; Dummodò filij non extent, quia tunc non veniunt, etiam ſi agatur de ſucceſ ſione ſucceſ ſiua. Et hactenus Petrus Surdus, in loco præcitato. Sed Ludouicus Caſanate, dicto conſilio 58. per[*] totum. Aliquas superiorum recenſet coniecturas, & maximè illam, quando adſunt filij, in quibus diſpo ſitio verificari poteſt, aut ſi nepotes tractent de excludendo filios, aut eiſdem filiis præiudicium inferri poſ ſet, & alias ſimiles, & latè agit de intellectu l. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legatis ſecundo. Prout ibi videri poteſt. Et maximè in illo articulo, quando verba in futurum euentum conſeruntur. Et eodem modo (latius tamen) ſe habuit Ioſe[*] phus à Seſe, dicta deciſione 53. ex numero 9. vſque ad. num. 14. & num. 18. & dicta deciſione 64. ex num. 59. cum ſequent. & num. 71. & quinque ſequentibus, & n. 81. & 85. & 89. & 90. & 92. vſque ad numerum 100. & numero 102. & 110. cum ſequent. vſque in finem deciſionis: vbi in effectu eaſdem recenſet coniecturas, quas ex Petro Surdo, & Menochio, ſuprà recenſui, atque ex Ioſepho de Ruſticis nunc commemorabo prout ibi videri poteſt. Ioſeph denique de Ruſticis, in commentariis ad[*] dict. l. cum auus, lib. 6. cap. 14. per totum, ex folio 856. plena manu enarrat caſus quamplurimos, in quibus filiorum appellatione non veniunt, nec continentur nepotes. Et latè quoque explicat, text. in dicta l. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legatis ſecundo, ac in ſumma inquit, nepotes appellatione filiorum non venire, ſi filij cum aliqua vocarentur qualitate, quæ: nepotibus ipſis non ineſ ſet: quod exornat; nec in fideicommiſ ſaria ſubſtitutione paſ ſiua, in actiua autem, latius ibi explicat numero 19. & 20. Nec vbicunque diſpoſitio in per ſona filiorum eſ ſet effectum ſortita. Nec in fideicommiſ ſo conditionali, ſi ſine filiis deceſ ſerit, non ſolùm, quando in perſona filiorum diſpoſitio effectum ſortita fuiſ ſet, ſed ſi non eſ ſet adhuc purificata, poſ ſet tamen purificari, indeque inferri, prout ibi numero 25. 26. & 27. & 28. & vide num. 30. vbi quod nepotes appellatione filiorum non veniunt per implementum in perſona filiorum ſortitum quando in filio diſpoſitio ſecundum intentionem diſponentis fuiſ ſet impleta, ſecus aliàs: & numero 31. vbi quod nepotes filiorum appellatione non intelliguntur per implementum, in perſona ipſorum filiorum ſortitum, quando ſimpliciter aliquid filiis concederetur abſque aliquibus verbis tractum temporis ſucceſ ſiuum denotantibus, aliàs ſecus. Et numero 32. cum ſequent. vſque ad numerum 42. vbi latè an nepotes naſcituri veniant, nec ne ſub voce filiorum. Et quid, quando diſpoſitio eſ ſet in futurum collata. Et vide num. 44. vbi quod nepotes verbo filiorum non comprehenduntur, cùm teſtator, vt diuerſa poſuiſ ſet verbum filios, & verbum nepotes, ipſos filiorum filios appellando. Vide etiam num. 46. & ſeq. vſque ad num. 52. vbi quod nepotes appellatione filiorum de conſuetudine, atque ex communi loquendi vſu non veniunt. Et num. 52. vbi quod nepotes ſub voce filiorum non veniunt, filiis per nomina propria vocatis. Idque quatuor modis ampliari vſque ad numer. 55. vide etiam num. 56. cum ſeq. vbi latè, quod nepotes appellatione filiorum non comprehenduntur in vltimis voluntatibus, ſeu ſubſtitutionibus, quando ſubſtitutio eſ ſet facta ab alio, quàm ab aſcendente nepotum, & ſic à tranſuerſali, in quo tamen alij Authores contradicunt, provt ibi videri poteſt. Et vide ex numer. 60. vbi an nepotes voce filiorum veniant, ſtante in ciuitate, vbi teſtator diſpoſuit, ſtatuto teſtamenta debere ad literam intelligi. Vide denique num. 69. & pluribus ſeqq. vbi latè, quod nepotes non continentur appellatione filiorum, ſi teſtator filios ſuperuiuentes, nulla alia adiectione facta ſubſtituerit. Et hactenus præcitati omnes Authores, ex quibus nullus euenire caſas poterit in hac materia, & in propoſito articulo, qui ab eiſdem ſpecificè tactus, & definitus non fuerit, vel facilè definiri, & explicari non valeat. Inferri etiam poteſt ad multos, qui aſ ſiduè ſe offerunt (provt quamplurimos adducunt iidemmet commemorati Authores.) Ac primum quidem infertur ad deciſionem Ludouici Pegueræ: 163. vbi proponit caſum admodum practicum, & inquirit, an filiorum appellatione veniant[*] nepotes in contractibus? De quo etiam agunt Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ. 9. par. 3. num. 3. Tuſchus, tomo 3. litera F. concl. 376. Io ſeph. de Ruſticis, in commentariis ad d. l. cum auus, lib. 6. c. 14. num. 41. Deinde & ſecundò infertur ad deciſionem, ſeu ca ſum Vincentij Carrocij 69). Vtrùm excluſio teſtato[*] ris de fæminis à ſucceſ ſione, comprehendat fœminam ex nepote, ſi nec teſtator, nec filius eius habuit filiam fæminam. Tertiò infertur ad reſponſum Ludouici Morotij[*] 91. Vtrùm inquam nepotes ſuccedant cum patruo, aut eo excluſo in fideicommiſ ſo proximioribus de agnatione relicto à teſtatore trã ſuerſali , cui ſuccedi nequit repræ ſentatiuè, & filiorum appellatione contineantur in caſu, de quo ibi. Quartò infertur ad deciſionem Hieronymi Ma[*] gonij Florent. 71. Vtrùm inquam donatio facta filiæ, & eiuſdem filiæ filiis. comprehendat quoque nepotes, quemadmodum nomen filiorum ſit collectiuum. Provt latè, & vtiliter ibi. Quintò infertur ad dubium Camilli Borelli, in[*] conſil. 34. num. 29. An in beneficiis, & gratiis Principum, appellatione filiorum veniant nepotes, & [*] vlteriores. Et in conſil. 33. ex num. 101. & ſeq. Vtrùm inquam nepotes filiorum appellatione contineantur ad excluſionem monaſterij. Sertò infertur ad conſultationem, & deciſionem [*] Aluari Valaſci 140. An in fideicommiſ ſo relicto poſt mortem filiis ex ſorore ipſius teſtatoris, concurrant nepotes ex ſobrinis prædefunctis. Ibi namque teſtatrix quædam reliquit omnia bona ſua marito, vt ea poſ ſideret in vita ſua, & quod eo vita functo, remanerent filiis Bertæ, ſororis ipſius te ſtatricis, quæ defuncta eſt, & poſtea maritus; atque inde orta controuerſia inter filios illius Bertæ, & nepotes eiuſdem; quia filij, qui reperti ſunt viui tempore mortis mariti, grauati reſtituere, dicebant ſe ſolos ad fideicommiſ ſum vocatos, nepotes autem ex filiis ipſius Bertæ prædefunctis, in vita ipſius mariti grauati, contendebant eos inſimul eſ ſe admittendos cum patruis, quaſi teſtatrix cum vocauit filios Bertæ ſororis ſuæ, viſa fuerit vocare etiam nepotes ipſius Bertæ; de quo latè ibi agitur per Valaſcum, qui tandem reſoluit num. 14. nepotes ſororis non comprehendi, nec venire ſub voca[*] tione filiorum ſororis, quia extabant filij ipſius ſororis, & appellatione filiorum non veniunt nepotes, quando adſunt filij, in quibus verificatur diſ poſitio. Provt latius ibi, & per Authores relatos numeris præcedentibus. Item quia verſabatur inter tranſuerſales, vt etiam ibi, & per Ioſeph. de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, lib. 6. cap. 14. ex num. 56. vbi vide. Septimò infertur ad explicationem dubij illius,[*] quod Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 8. per tot. excitauit in terminis: vtrùm videlicet legatum, vt fideicommiſ ſum relictum filiis, nepotibus relictum videatur, de quo latè diſ ſerit ibi. Et loquitur generaliter in quocumque legato, aut fideicommiſ ſo; in legato etiam alimentorum loquitur ſpecificè, & contrarias refert ſententias Petrus Surdus, de alimentis, titulo 9. quæ ſtione 36. Num ſcilicet legatum alimentorum filiis certæ perſonæ relictum, nepotibus etiam illius debeatur. Quod aliquando fuiſ ſe in facto dubitatum inquit. Octauò infertur ad eundem Cardinalem, de tacitis & ambig. conuent. lib. 22. titul. 12. An emphy[*] theuſis conceſ ſa filiis, nepotibus conceſ ſa eſ ſe intelligatur, De quo latè ibi. Nonò infertur ad deciſionem Petri Surdi 72.[*] Vtrùm ſcilicet pactum, quod bona applicentur filiis, proſit quoque nepotibus. Pacto namque conuenerat Dominus de Prætis cum Bona de Goraſiis, ſua vxore; quod aurei quadringenti ſibi donati in dotis augmentum, peruenirent ad communes filios, ſi extarent, mortua ipſa Bona; ideò cùm tempore eius mortis nulli filij extarent, ſed nepotes ex eis, hæredes Bonæ petebant aureos illos quadringentos: opponebant autem nepotes, ad ſe ſpectare vigore pacti & tandem in eorum fauorem, commune omnium Dominorum votum fuit; quoniam in nepotibus ipſis non modò eadem, imo maior ſubeſt ratio; provt latiùs ibi exornat, & comprobat. Decimo infertur ad ca, quæ Ludouic, Molina,[*] de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 11. numer. 34. ſcripta, atque adnotata reliquit, vtrùm ſcilicet facultas conceſ ſa ad faciendum maioratum in vno ex filiis, ad nepotes etiam protrahatur. Vbi & alias adducit quæ ſtiones, quarum reſolutio ex eadem diſceptatione procedit, an nepotes filiorum appellatione contineantur, vel non. Et de eiſdem, & aliis ſimilibus dubiis egit Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſt. 15. vbi vide omnino. Vndecimò infertur ad explicationem text, in d.[*] l. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legatis ſecundo. Et quæ ſtionem illam, poſt alios multos iuris Interpretes excitatam per Ludouic. Caſanate, in præcitato conſilio 58. ex num. 21. vſque ad numerum 31. Io ſeph. de Seſe deciſione 64. ex num. 73. cum ſequent. Vtrùm ſcilicet in vocatione filij, aur filiorum, provt hæres elegerit, ſiue conceſ ſa facultate eligendi vnum ex filiis, poſ ſit eligi vnus ex nepotibus: In qua diſtinguit maioratum à ſimplici fideicommiſ ſo; vt ſcilicet in maioratu poſ ſit eligi vnus ex nepotibus, propter primogenij perpetuam naturam. In fideicommiſ ſo autem, conceſ ſa facultate eligendi vnum ex filiis, non poſ ſit eligi nepos ex filio præmortuo; provt latiùs ibi comprobat. Duodecimò infertur ad quæ ſtionem illam, quam in terminis excitauit, & in propoſito noſtro, an, & quando veniant nepotes filiorum appellatione, adnotauit, atque ſcripta reliquit nonnulla, Antonius Theſaur. quæ ſt, forenſ. libro primo, quæ ſt. 91. [*] Vtrùm videlicet ſtatuto diſponente, quod mater non poſ ſit facere, quin filij ſui illi in totum ſuccedant, in odium filiorum poſ ſit fauore nepotis diſ ponere. Quod de iure communi licet poſ ſit dubium habere, provt idem Author obſeruat; apud nos tamen, & attentis legibus Tauri, & nouæ collect. Regiæ, quid in ſucceſ ſione aſcendentium, tam reſpectu filiorum, quàm nepotum; in melioratione quoque Tertij bonorum, an nepos meliorari valeat, filio relicto; adeò expreſsè cautum; & deciſum eſt, vt eidem dubio locus eſ ſe non poſ ſit. Nec etiam alteri, de quo quæ ſtion. 92. ſtatim ſequenti, ſtatutum ſci[*] licet diſponens, quod mater teneatur filiis bona relinquere, an procedat fauore nepotis, ita vt filiis non exiſtentibus, poſ ſit auia, non obſtante exiſtentia nepotis, donare bona ſua extraneo. Quod etiam apud nos in dubium verti non poſ ſe, poſt leges ip ſas Regias, planum, & certum eſt. Decimotertiò infertur ad quæ ſtionem illam vul[*] gatam an prohibitio alienationis facta filiis, ad nepotes extendatur, nec ne; quam in terminis Anniuerſarij excitauit D. Perez de Lara, de Anniuerſariis & Cap. lib. 1. cap. 6. an ſi fundus, vel alia res fuerit alicui relicta cum onere anniuerſarij, hoc addito, ne alienet, poſ ſint eius hæredes, aut nepotes alienare, de qua latè ibi, vbi videri poteſt, & penes Authores, quos ipſe commemorat. Decimoquartò, & vltimò infertur ad caſum alium practicum, & neceſ ſarium, vtrùm ſcilicet meliorari nepotes poſ ſint, ſi pater, aut mater pro[*] miſit non meliorare filios; atque ita pactum de non meliorando filios, nepotes quoque comprehendar, vt meliorari ipſi minimè poſ ſint. Et quidem vt ea omnia, quæ Interpretes huius Regni hucvſque tradiderunt, atque præ ſenſerunt, diſtinctè, & abſolutè explicentur, & commemorentur, ſequentes erunt caſus conſtituendi, atque diſtinguendi. Et primus caſus ſit, quando promiſ ſio de non[*] meliorando, non fuit abſoluta, & voluntaria, ſed ex aliqua cauſa, quæ durat, & in qua conſideraba tur effectus; hoc eſt, quando ex cauſa matrimonij cum tertio, vel à principio, vt ditiorem vxorem, vel maritum inueniret. Et ſi facta eſt, vel ex vi tran ſactionis propter aliquam litem, vel cauſam inter parentes & filios ortam, vel oriundam; his caſibus ſi parentes promiſerunt modo, de quo in d. l. 22. Tauri, non meliorare filios; nec nepotes, nec deſ cendentes poterunt meliorare. Eo quia ex cauſa pacti fit extenſio ad omnes, & cauſa ſit generalis: quod patet ex vi matrimonij, quia nihil intererat huius tertij, quod melioraretur filius, vel nepos, cum ſolas finis erat, vt ipſe integram, legitimam conſequeretur, qui viget, quando melioratur nepos, vel deſcendens, ſicuti quando filius. Et ita iuridicè reſoluit Tellus Ferdin. in d. l. 22. Tauri, num. 8. qui dicit, hoc caſu intelligi debere Cifuentes. & Anton. Gomezium, & Tellum ſequuntur Ioan. Gutier. de iuramen. confirm. 1. p. c. 59. nu. 11. Azeued. in l. 6. tit. 6. ſub num. 9. verſ. Quod intelligo quoties, libro 5. nouæ collection. Regiæ. Velazquez Auendañus, in dicta l. 22. Tauri, num. 5. Et hoc caſu intelligi, & procedere poteſt Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſtione 68. numero finali, dum dixit, quod ſi pater ſimpliciter promittat filios non meliorare, non faciendo mentionem de nepotibus, nihilominus tamen non licet ei nepotes meliorare. Nam intelligendo iuxta terminos prædictos, id veriſ ſimum, & certiſ ſimum eſt, & conuenit doctrinis omnibus adductis ſuprà, & maximè illis, filiorum appellatione contineri, & venire nepotes, quando eadem militat ratio, & mens diſ ponentium ita ſuadet, idémque reſultat effectus: vt per Matienzum, in d. l. 6. gloſ. 1. num. 4. Secundus caſus ſit, cum quæritur, vtrùm in ca ſu præcedenti, quando promiſ ſio non fuit abſoluta, ſed in fauorem alicuius filij, aut ex aliqua cauſa facta, liget patrem quoad alios, abſque illius filij[*] præiudicio. Et Tellus Ferdin. in ipſa l. 22. Tauri, nu. 11. in ea opinione fuit. vt exiſtimaret, quod quando fauore matrimonij, vel ex alia cauſa præciſa, vel cauſatiua pactum fuit factum, melioratio valet, dummodò non fiat præiudicium illi, cum quo contractum eſt, ſiue ſit in cæteris filiis, ſiuè in nepotibus, vel deſcendentibus. Quia pactum fuit limitatum, cuius terminos egredi non poteſt, ex l. age cum Geminiano, C. de tranſact. tradunt Anton. Gomezius, in d. l. 22. Tauri, n. 29. Palac. Rub. 11. Tell. d. numer. 11. qui inde infert, quod ſecundum hæc, maioris eſt efficacæ pactum ſine aliqua cauſa factum à patre cum filiis, de non meliorando, quàm ſi fiat cum tertio. Nam primo caſu, nullum ex filiis pomeliorare. Secundo verò ſic: quod ſubintelligit, niſi verba eſ ſent generalia extra pactum factum cum tertio, vt ſi extenderet ad omnes filios, etiam quantumcunque non verſetur præiudicium ipſius tertij, & ſequitur Matienzus, in d. l. tit. 6. lib. 5. gloſ ſa 1. numero 3. vbi inquit, quod quando pater fecit promiſ ſionem non meliorandi in fauorem omnium filiorum, tenetur eam indiſtinctè, atque omni caſu ſeruare: vbi verò promiſ ſio facta fuit in fauorem vnius, qui forte matrimonium contraxit, vel ex alia cauſa hoc ei promiſit pater, ipſo pactum remittente tacitè, vel expreſsè, poterit pater alterum ex reliquis filiis meliorare, & cæteros filios, cum quibus pactum factum non eſt, præ iudicare; vnum, vel plures ex eis meliorando: quoniam pacta inter paciſcentes ſunt ſeruanda: l. 1. §. 1. ff. de pactis, nec ad alias extenduntur perſonas, l. epiſtola, §. pactum, & ibi Bart. ff. de pactis, l. ex conuentione, C. eod. ſequitur etiam Angulus, in d. l. 6. tit. 6. gloſ. 2. per totam, (qui tamen nec Tellum citat, nec Matienzum) & ibi ſequentes deducit concluſiones. Prima, quod pactum limitatum de non meliorando aliquem nominatum, ad alios non extenditur, niſi propter rationem generalem adiectam, propter quam diſpoſitio limitata extenditur, Secunda, quod pactum generale de non meliorando quemquam, omnes comprehendit, qui poterant meliorari: non tamen comprehenditur is, cuius fauore fuit factum. Tertia, quod pactum de non meliorando quemquam fauore vnius, non iuuat alios, quin vnus eorum poſ ſit meliorari in damnum aliorum, excepto paciſcente. Quarta, & vltima, quod pactum de non meliorando remitti poteſt per eum, cui pactum factum eſt, & ſi cuius intereſt, niſi promiſ ſio ex cauſa oneroſa facta eſ ſet; nam tertius, cuius fauore id factum fuit, debebit etiam conſentire: & hactenus præfatus Author, qui latiùs ſuperiora confirmat. Tertius caſus ſit, cum pactum, aut promiſ ſio de[*] non meliorando, facta fuit ex mera & abſoluta voluntate patris, nulla cauſa præciſa, vel cauſatiua antecedente; & tunc aut ex verbis colligitur voluntas, cui melioratio nepotis, vel deſcendentis contradicit, & tunc nullum poterit meliorare. Exemplum, promiſit pater contractu inter viuos non meliorare aliquem ex filiis, itaut vnuſquiſque habeat integram legitimam, vel quod omnes æqualiter conſequerentur bona eius, vel quod nullus grauaretur; hoc caſu, quia verba pacti contradicunt meliorationi, nec vtrumque poteſt compati, tunc dicendum eſt, nec nepotem, nec deſcenden tem meliorare poſ ſe; provt Tellus Ferdinandez, in dicta l. 22. num. 9. per totum, ſingulariter obſeruat, & Baldi doctrinam mirabilem expendit, & id ip ſum apertè præ ſentiunt Authores citati ſuprà, & abſque dubio procedit, quia de mente promittentis conſtat; & eadem ratio militat in nepotibus, & in deſcendentibus, quæ in filiis; atque obtinent doctrinæ omnes commemoratæ ſuprà, in quibus nepotes filiorum appellatione continentur, & veniunt. Sic etiam in iſto caſu locum habebit reſolutio Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. parte, dicta quæ ſtione 68. num. fin. & facit Angulus in dicta l. 6. gloſ ſa 2.[*] num. 1. & 2. dum dixit, quod diſpoſitio limitata extenditur, propter adiectam rationem generalem, & loquitur in eiſdem, in quibus verſamur terminis, quando promiſ ſio facta fuit, vt omnes filij æqualiter ſuccederent. Quartus denique & vltimus caſus ſit, quando[*] (eodem themate retento, quod pactum fuit purum, & abſolutum) ſine aliqua cauſa fuit relatum ad filios; & hoc caſu, quod is qui pactum fecit, poſ ſit meliorare nepotes, & deſcendentes ad libitum; credit verum, ſed cogitandum relinquit Tellus Ferdinandez, in dicta l. 22. Tauri, num. 10. per totum. Et rationem eſ ſe inquit, quia ex legibus ipſis Tauri, nepotes, & deſcendentes habent eandem capacitatem reſpectu meliorationis, ſicuti filij, qui ſunt in primo gradu; taliter, quod & ſi pater pacto vel ſtatuto fuiſ ſet incapax, nihilominus nepos, & deſcendentes ſunt capaces. Et ſic in nothis legibus non conſideratur nepos, vel deſcendens, vt ſequela filij, à quo dependeat ius eorum, ſed ex propria perſona, & iure proprio ſunt capaces. Ideo licèt filius ex pacto patris, quem lex obligauit, ex dicta l. 22. Tauri ſit incapax huius meliorationis, nec pater ſtante pacto eum poterat meliorare, nepotem verò poterit meliorare, quia à iure ſibi erat permiſ ſum, nec ex pacto fuit obligatus reſpectu nepotis. Nam in iſtis prohibitionibus, nunquam ſub nomine filij continetur nepos, niſi nominatim eſ ſet expreſ ſus verbo, vel ratione, provt ibi comprobat, & adducit l. quod de bonis, §. huic autem edicto, ff. de ſucceſ ſor. edicto, vbi excluſus filius à capite Vnde liberi, non cenſetur excluſus à capite Vnde agnati, vel cognati; ſed parenti (infert Tellus ipſe) ex lege conceditur facultas meliorandi filium, vel nepotem, vel deſcendentem coniunctim, vel ſeparatim, vnum, vel plures; qui pacto excluſus fuit reſpectu filij nulla præcedente cauſa, ſed ex mera voluntate, & liberalitate, ideo facultas reſpectu nepotum, vel deſcendentium remanet ſibi libera. Et Tellum Ferdinandez ſequitur Velazquez Auendañus, in eadem l. 22. gloſ ſa prima, numer. 4. Matienzus tamen, in dict. l. 6. tit. 6. lib. 5. glo. 1. numer. 4. refert Cifuent. Anton. Gomez, & Didac. Perez, contrariam ſententiam tenentes, quod ſcilicet pater non poſ ſit meliorare aliquem[*] ex nepotibus, promiſ ſione ab eo facta de non meliorando filios, quia eſt eadem ratio in nepotibus, quæ in filiis, & tunc nepotes continentur appellatione filiorum, etiam in materia odioſa, reſpondet etiam Matienzus ipſe concludenter fundamento illi, quod ex Tello nunc recenſebam; quoniam ſupponit iuridicè, & rectè Author idem, eandem rationem eſ ſe in nepote, quæ in filio. Nam licèt is qui fecit pactum de non meliorando filios, nullam rationem expreſ ſerit, quare promiſerit filios non meliorare; nulla alia dari poteſt, niſi quia voluit, eos æqualiter ſuccedere; quod non fieret, ſi nepotem, aut nepotes aliquos ex ipſis filiis melioraret; in effectu enim eſ ſet meliorare filios. Rurſus, rectè obſeruauit contra Tellum, Matienzus metidem, expreſsè videri decidere caſum illum dict. l. 22. Tauri, in illis verbis: o alguno de ſus hijos y deſcendientes. Non enim exigit neceſ ſariò, quod in pacto contineatur prohibitio meliorationis filiorum, & nepotum, ſed ſat eſ ſe, vel prohibere filiorum meliorationem, vt nepotes, vel alij deſcendentes prohibiti cenſeantur; vel prohibere meliorationem deſcendentium. Quod etiam colligitur ex dictione illa alternatiua, o deſcendientes, quæ in ipſa l. Tauri 22. apponitur, & eius natura eſt, vt ſufficiat alteram partem eſ ſe veram, vt eſt vulgatum. Et hactenus Matienzus, qui rectius quidem ita ſtatuit. Et verius eſ ſe attenta deciſione dict. l. 22. Tauri, hodiè dict. l. 6. titu. 6. lib. 5. dixit Azeuedus ibidem num. 9. in fine. Matiençi quoque placitum metip ſum ſequitur Angulus, ad l. ipſam 6. gloſ. 3. num. 1. & 2. ſeqq. fol. 147. qui tamen eum non commemorat: & inquit, quod pactum de non meliorando ſemper includit nepotes, etiam ſi cauſa non exprimatur. Nam quando vnica tantum cauſa, vel ratio poteſt aſ ſignari, pro expreſ ſa habetur. Et qua ratione promiſ ſio ea fieri poteſt, aut filiis ſit, niſi vt æqualiter ſuccedant: & id reſponderet promittens, ſi interrogaretur; provt ibi comprobat. CAPVT LXVII. Ex diſpoſitione in fauorem conſanguineorum, aut eorum, qui ex familia, aut genere diſponentis proceſ ſerint, facta ſimpliciter, vel per electionem, aut executionem, ſeu diſtributionem, alteri datam; quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt proximior duntaxat, an etiam remotior aliquando conſanguineus admitti, & ſuccedere debeat; vel ex libera voluntate electoris, totum pendere, vel non, præ ſumatur? & an valeat electio de digno, omiſ ſo digniori, in vtroque foro. Legatum etiam relictum pauperibus, de quibus intelligatur. Rurſus conſanguinei teſtatoris, ſeu qui ſunt de eius parentela, genere, aut familia, cum adCapellaniam, ſeu opus pium, vel etiam ad maioratum vocantur, vtrum filij naturales, & ſpurij etiam, ſeu illegitimi, atque deſcendentes ex illis, vocati cenſeantur. Et de filiis naturalibus vidè latius infrà cap. 82. Quid etiam, ſi ex duobus conſanguineis in eodem gradu exiſtentibus, alter ſit duplici conſanguinitatis nexu teſtatori coniunctus. Vbi etiam, maioratus, ſeu Capellania fundata inter maritum, & vxorem de bonis vtriuſ que, ad quem eorum conſanguineum pertinere debeat, data paritate conſanguinitatis, nec ordine ſucceſ ſionis deſignato; & Senatus Hiſpalenſis in propoſitis dubiis definitiones quatuor commemorantur. Graduum quoque computatio, quemadmodum fieri debeat, an ſecundum Cano nes, vel ſecundum leges ciuiles. Conſanguinitas qualiter probari debeat, cùm conſanguinei ſimpliciter, vel con ſanguinei proximiores vocantur. Poſt peractum etiam, ſcriptumque caput iſtud, caſus nõnulli ex facto occurrerunt, qui cum aſ ſiduam, quotidianam materiam contineant, ingenti ſtudio, & diligentia ad examen, & diſputationem redacti fuere; & ideo hic traduntur, quòd à coniecturis dependeant omnino. Vtrum videlicet promiſ ſio facta cauſa matrimonij, de melioratione Tertij & Quinti, titulo maioriæ, vel de maioratu, cum facultate Regia, vel abſque illa, ex conſenſu filij, vltra Tertium, & Quintum inſtituendo; mortuo parente, vel filio, antequam maioratus inſtitueretur, & fieret, ac ſi fuiſ ſet factus reputetur. Sicque, an deciſio l. 22. Tauri, procedat etiam in promiſ ſione de maioratu, cum facultate Regia inſtituendo, vltra Tertium & Quintum. Regulariter etiam, an promiſ ſio de aliquo dando, vel faciẽdo , pro facto ipſo, ſeu obligatione habeatur, vt circuitus euitetur. Deinde, conſenſus filij ſuper onere, vinculis & grauaminibus in legitima appoſitis, vel eius renuntiatio, vtrum noceat filio, nec ne. Rurſus, reſtitutio in integrum, an concedenda ſit hæredi minoris defuncti. Prætereà, facultas Regia num. concedi valeat, vt in perſona filij vnici primogenium inſtituatur; idque etiam in præiudicium iuris alteri quæ ſiti. Et an Princeps tollere valeat ius, in ſpe tantum quæ ſitum. Denique, confirmatio maioratus abſque Regia licentia facti, vtrum valeat, ſi poſt mortem inſtitutoris concedatur. Et quid ſi inſtitutor, in ipſius maioratus in ſtitutione petiit à Principe, vt ipſum confirmaret. SVMMARIVM. -  1 Ex electione vltimi poſ ſeſ ſoris, vel etiam alterius, in Hiſpanorum primogenijs, in vinculis, & meliorationibus, & in patronatibus, & Capellaniis, & in anniuerſariis poſ ſe ſuccedi. Indéque voluntatem teſtantis, vt in maioratu fideicommiſ ſo, & aliis ex electione alicuius ſuccedatur, validam eſ ſe de iure. Non enim in hac diſpoſitione, eiuſdem ſubſtantia, ſed ſolum perſonarum declaratio in alterius voluntatem confertur, quod iure permiſ ſum est. -  2 Ex electione alterius cum ſucceditur, quamplurima excitari per Interpretes noſtros dubia, & quæ ſtiones, de quibus longa ſerie, remißiuè. -  3 Electio, cum in liberam alicuius voluntatem commiſ ſa eſt, is eligere poteſt quemcunque voluerit etiam eum qui indignitate facti indignus ſit, dummodo is indignitate iuris non ſit indi gnus. Atque ita remotiorem etiam conſanguineum, excluſo, ſiue relicto proximiore, ſi inter conſanguineos electio libera data ſit. -  4 Facultas quàm lata, atque abſoluta, à Iuriſcon ſultis, his, quibus liberum eligendi arbitrium relinquitur, conceſ ſa fuit. -  5 Petri de Peralta in hac materia, quâ libera voluntati alicuius electio perſonarum commiſa eſt; inſignis Theorica, & notanda reſolutio profertur. -  6 Electio facta de digno, omiſ ſo digniori, an iure poli valeat; & quid in foro Conſcientiæ, & de iure Canonico, & quoad officia ſecularia. Et eligens dignum, prætermiſ ſo digniori, vtrum peccet mortaliter, an etiam ad reſtitutionem teneatur, remiſ ſiuè. -  7 Elector, in cuius arbitrium electio ad maioratus ſucceßionem commiſ ſa eſt, qualiter teneatur eligere, & ſupra num. 5. in fine. -  8 Patris Ludouici Molinæ, cum electio in liberam alicuius voluntatem, vel in arbitrium confertur; in vtroque foro reſolutio proponitur. -  9 Elector, cui liberum arbitrium conceſ ſum eſt, non poteſt eligere indignum; quamuis is, qui ſibi arbitrium conceſ ſit, illum eligere potuiſ ſet. -  10 Si is, cuius conſcientiæ teſtator electionem commi ſit, male eligat, poterit ab eius electione appellari. -  11 Electores ſi male in electione arbitrentur, ad Superiorem eſt recurrendum. -  12 Executor non debet abuti conceſ ſa ſibi diſtribuendi poteſtate. -  13 Legatum, vel fideicommiſ ſum relictum pauperibus, de quibus intelligatur, remiſ ſiuè. -  14 Executor, vel is cui facultas diſtribuendi bona inter pauperes, aut eos eligendi, relicta est, an poßit vni, vel pluribus diſtribuere debeat; vel vnum, vel plures eligere. Et de intellectu l. vnum ex familia, §. ſed ſi fundum, verſ. Et ſiquidem, ff. de legat. ſecundo. -  15 Si teſtator iuſ ſit bona diſtribui pro virginibus maritandis, non videtur ſenſiſ ſe de ingredientibus Monaſterium. Vidè Maſtrillum, deciſ. 153. & alio loco latiùs diſcutitur. -  16 Executorum teſtamentariorum, aut eorum quibus diſtribuendi bona, facultas relicta eſt; materia, longa ſerie explicata, remißiuè. -  17 Electio perſonarum an detur, ſiuè committatur alicui, an verò generi familiæ, parentelæ, ſeu conſanguineis aliquid ſimpliciter relinquatur, multum intereſ ſe: nam in primo caſu remotior etiam conſanguineus eligi poteſt; in ſecundo verò diſpoſitio intelligitur gradatim, ſeu de proximiori. Atque ita conſiderari debet principaliter, an detur electio, vel fiat ſimpliciter conſanguineorum nominatio. -  18 Legatum vni pauperi de familia, aut de conſanguineis teſtatoris ſi fiat, & duo de familiæ concurrant, quorum vnus ſit proximior teſtatori ratione conſanguinitatis, & pauper; alius verò ſit pauperior, ſed remotior quo ad conſanguinitatem; proximior admittitur. -  19 Proximiores cenſeri in dubio vocatos in omni diſ poſitione. -  20 Ordine ſucceßiuo vocati cenſentur hi, quibus aliquid relinquitur ſub nomine familiæ, vel cognationis. -  21 Conſanguinei teſtatoris, quando vocantur ad Capellaniam, vtrum proximior præ ſentari debeat, an quilibet conſanguineus præ ſentari poſ ſit. Et quid ſi fundator diceret, quod præ ſentetur vnus de familia, ſeu conſanguineus vnus. -  22 Proximitas vtrum attendatur reſpectu fundatoris, an reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris in Capellanijs, ad quas vocantur conſanguinei proximiores; & in dotibus, legatis pijs, & alijs perpetuò relictis conſanguineis. Et quid in primogeniis, & maioratibus. -  23 In maioratuum ſucceßione primò conſideranda eſt linea, ſecundò gradus, tertiò ſexus, quarto ætas. -  24 Linea vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus omnibus aliis eſt præferenda, nec debet fieri tranſitus de ea ad alias, vſquequo omnes ex illa deſcendentes finiantur; ſecus tamen eſt in Capellaniis. -  25 Maioratus ſi inſtitutus ſit per viam vinculi particularis, aut anniuerſarij, vel Capellaniæ, aut Iuris patronatus perpetui, abſque facultate Regia; verus quidem maioratus eſt, ac leges omnes Regiæ; quæ de maioratibus loquuntur, habent locum in eis. -  26 Et Petri Salazaris opinio contraria confutatur. -  27 Capellania fundata inter maritum & vxorem de bonis vtriuſque, ad quem eorum conſanguineum pertinere debeat? data paritate conſanguinitatis. Vbi & de intellectu l. cum pater. §. à te peto, ff. de legar. 2. -  28 Conſanguineis duobus concurrentibus, alter de linea paterna, & ſic agnatus, alter cognatus ex materna, eiuſdem gradus, ætatis, morum, & ſcientiæ quis eorum in Capellania, aut legato conſanguineis proximioribus relicto, præferri debeat. -  29 Si ex duobus conſanguineis, in eodem gradu exi ſtentibus, alter duplici ſit conſanguinitatis nexu teſtatori coniunctus, quis præferri debeat. Quod exornatur, & Senatus Hiſpalenſis in caſu ex facto occurrenti definitio commemoratur. -  30 Capellania in dubio au præ ſumatur auctoritate Epiſcopi fundata; & an collatio teſtibus probari poſ ſit. -  31 Conſanguinei teſtatoris, ſeu qui ſunt de eius parentela, genere, ſeu familia, cum ad Capellaniam, ſeu opus pium vocantur, vtrum filij naturales, & ſpurij etiam, ſeu illegitimi vocati cenſeantur, & deſcendentes ex illis. Et cum vocantur conſanguinei proximiores, an eiuſmodi illegitimi remotioribus præferantur: an etiam prædicti in maioratu ſuccedant. -  32 De legato pro maritandis virginibus, aut certa quantitate annuatim diſtribuenda inter pauperes conſanguineas mulierum appellatione, an virgines etiam infantes contineantur; & virginibus, & viduis concurrentibus in eodem gradu conſanguinitatis, & pariter paupertatis quæ præferri debeant. -  33 Legatum pro dote relictum conſanguineis teſtatoris, an debeatur etiam mulieribus non nubilis ætatis: & latiùs in commentariis de alimentis. -  34 Legatum pauperibus relictum, vtrum intelligi debeat de pauperioribus; vt inde teneatur is, cui diſtributio relicta eſt, pauperiores eligere. -  35 In legato conſanguineis pauperibus relicto, an vxoratæ præferantur viduis, vel è contra, remiſ ſiuè. -  36 Et an poſ ſit patronus in prædicto legato præ ſentare, aut eligere filiam ſuam legitimam, aut naturalem tantùm vel, etiam ſpuriam, remiſ ſiuè. -  37 Executor deputatus ad diſtribuendum bona inter pauperes, vel is, cui electio commiſ ſa eſt, an poßit etiam in ſe ipſum diſtribuere, vel ſui electionem facere, remiſsiuè. -  38 Cùm etiam teſtator certum numerum conſanguinearum ad legatum dotis præ ſentari iußit, ſi tot eiuſdem gradus conſanguineæ non ſint, an aliæ remotioris gradus præ ſentari debeant, remißiuè. -  39 Teſtator disponens bona ſua diſtribui inter pauperes, vel dotis annuatim Conſanguineis ſuis relinquens; an videatur maiorem affectionem habere circaeos, qui in eius domicilio commorantur, ſicque eos præferre, remißiuè. -  40 Electio pauperum cenſetur primum conceſ ſa executoribus teſtamenti, conſtitutis à teſtatore; & nullis exiſtentibus, executoribus, Epiſcopus ciuitatis teſtatoris, eligendi facultatem habet. -  41 Et an priùs fœminas, quam maſculos eligere debeat, vel è conuerſo; remiſ ſiuè. -  42 Computatio graduum, an ſecundum Canones, an verò ſecundum leges fieri debeat in diſpoſitionibus, in quibus conſanguinei proximiores vocantur. Et de nonnullis regulis ad computandos gradus conſanguinitatis, attento iure Canonico, & etiam attento iure Ciuili. -  43 Conſanguinitas quemadmodum probari debeat, cum conſanguinei ſimpliciter, vel conſanguinei proximiores vocantur in aliqua diſpoſitione, remißiuè. -  44 Promißione facta de meliorande filium cauſa matrimonij, ſi filius moriatur cum liberis, an vnus ex eis poßit eligi ad meliorationem. -  45 Et ibidem, an promißio facta cauſa matrimonij de melioratione Tertij & Quinti titulo maioriæ, vel de maioratu cum facultate Regia, vel abſque illa, ex conſenſu filij, vltra Tertij, & Quinti in ſtituendo; mortuo parente, vel filio, antequam maioratus inſtitueretur, & fieret, ac ſi fuiſ ſet factus reputetur, & n. 46. & 47. -  48 Vbi etiam, an promißio de aliquo dando, vel faciendo, pro facto ipſi, ſeu obligatione habeatur regulariter, vt circuitus euitetur. & n. 49. 50. 51. 52. 53. -  54 Et an deciſio l. 22. Tauri, in ſecunda ſui parte, procedat etiam in promiſsione de maioratu cum facultate Regia inſtituendo, vltra Tertium & Quintum. & num. ſeqq. Deinde conſenſus filij ſuper onere, vinculis, & grauaminibus, in legitima appoſitis, vel eius renunciatio, vtrum noceat filij, nec ne. Rurſus, reſtitutio in integrum an concedenda ſit hæ redi minoris defuncti. Prætereà, num. facultas Regia concedi valeat, vt in perſona filij vnici primogenium inſtitui valeat, idque etiam in præiudicium iuris, alteri quæ ſiti. Et an Princeps tollere valeat ius, in ſpe tantum acquiſitum. -  58 Denique confirmatio maioratus, abſque Regia facultate facti, vtrum valeat, ſi poſt mortem inſtitutoris eiuſdem concedatur, & num. ſeqq. Et quid ſi inſtitutor in ipſius maioratus inſtitutione petiit à Principe, vt ipſum confirmaret. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce capitis explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, ex diſpoſitione quoque in fauorem conſanguineorum, aut eorum, qui ex familia, aut genere diſponentis proceſ ſerint, facta ſimplicter, vel per electionem alteri datam, coniecturam voluntatis deduci, atque interpretationem fieri ſ æpiſ ſimè, vt proximior duntaxat, remotior etiam aliquando conſanguineus admitti, & ſucce dere debeat, qualiter etiam liberæ & abſolutæ voluntati, an boni viri arbitrio electio data, aut præ latio conceſ ſa videatur; ſicuti ex Ludouici Molinæ, Pelaez à Mieres, Azeuedi, & aliorum traditionibus, de quibus infrà, deducitur manifeſtè. Atque ex ipſis, certiſ ſimi iuris eſ ſe, ex electione[*] vltimi poſ ſeſ ſoris, vel etiam alterius, in Hiſpanorum primogeniis, in vinculis, & meliorationibus, & in patronatibus, & Capellaniis, & in anniuerſariis poſ ſe ſuccedi. Indéque voluntatem teſtantis, vt in maioratu fideicommiſ ſo, & aliis, ex electione alicuius ſuccedatur, validam eſ ſe de iure; non enim in hac diſpoſitione eiuſdem ſubſtantia, ſed ſolum perſonarum declaratio in alterius voluntatem confertur; quod iure permiſ ſum eſt: l. cum quidam, ff. de legati. 2. vbi Bartol. n. 1. & communiter Scribentes id notant, l. vnum ex familia, ff. eod. l. vtrum, §. cum quidam, vbi etiam per Scribentes, ff. de rebus dubiis, Ludou. Molina, de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 4. num. 3. Padilla in dict. l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, n. 1. Tellus Ferdinan. in l. 31. Tauri, n. 6. Mieres de maioratu, 1. par. quæ ſt. 48. num. 1. Afflictis, deciſ. 371. Rora, in nouißimis, deciſ. 542. n 8. lib. 1. Matienzus in l. 5. gloſ. 2. tit. 4. lib. 5. Peregrinus de fideicommiſ. art. 33. ex num. 52. & num. 72. fol. 301. Menochius, lib. 4. præ ſumpt. 125. num. 2. Pater Molina, tomo tertio, de institia & iure, diſputat. 591. num. 2. fol. 172. vbi inquit, quod melioratio, aut maioratus interdum fit ab vno parente alicui ex filiis, quem alter parentum, aut aliquis alius elegerit; & quod electio ita committi poteſt de iure in arbitrium, aut in voluntatem alicuius, prout latiùs ibi D. Chriſtophorus de Paz, de tenuta, cap. 34. ex n. 79. Rurſus, in eadem, qua de ſucceſ ſione ex electione[*] alterius agitur, materia, quamplurima excitari per Interpretes noſtros dubia, & quæ ſtiones moueri; de quibus longa ſerie, & erudita manu per Ludou. Molinam, de Hiſpanor. primogen. libro 2. cap. 4. & 5. vbi vide omninò: & eodem lib. 2. cap. 11. ex num. 34. Pelaez à Mieres de maioratu, 1. par. 48. per totam, & quæ ſtione finali, Peraltam, Sarmientum, & Padillam, in l. cum quidam, & in l. vnum ex familia, § ſi de falcidia. ff. de legat. 2. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 2. num. 28. & cap. 3. §. 4. ex numer. 48. D. Chriſtophorus de Paz, dicto cap. 34. ex numer. 49. vſque ad 82. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 2. quæstion. 67. numer. 3. & libro 3. quæstion. 48. Patrem Ludou. Molin. tomo 3. de inſtitia & iure, diſputation. 592. & de tribus ſequent. ex folio 172. vſque ad folium 290. & tomo 1. diſputat. 157. & tomo 2. diſputat. 247. cum ſequent. ex fol. 1548. Aluarum Valaſcum, conſultatione finali, Graſ ſum, §. Fideicommiſ ſum, quæ ſtion 16. Addit. ad deciſionem Gamæ 36. & 385. Anton. Fabrum, de errore pragmaticorum, tomo 3. decad. 53. & 54. vbi latiſ ſimè D. Franciſcum Hieronym. Leo. deciſ. Valentiæ 56. libro 1. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 125. Ceuallos practicar. commun. contra communes, quæ ſt. 265. D. Perez de Lara, de Capellan. & anniuerſ. libro 2. cap. 3. numer. 35. & ſequent. Simon de Prætis, libro 5. interpretat. 1. dubitat. 2. ex folio 449. Azeuedum, in conſ. 16. ex numer. 18. latius in conſil. 24. numer. 10. & numer. 40. & ſequent. & numer. 54. & ſequent. & numer. 61. & ſequent. Fontanellam, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ. 9. par. 5. ex numer. 1. vſque ad 18. ex folio 120. Nicolaum Garçiam, in tractat. de beneficiis, cap. 15. ex num. 16. cum ſeqq. Gonzalez ſuper regula 8. Cancellariæ, gloſ. 2. ex num. 47. vſque ad num. 60. ex fol. 79. Seſe, deciſ. 436. & 437. Phæb. deciſ. 96. Prætereà ſecundò & principaliter obſeruan[*] dum, atque conſtituendum erit, electionem ali quando relinqui, & committi in liberam alicuius voluntatem, veluti cui voluerit, aut quem voluerit; aliquãdo verò in ſolum arbitrium. In prima ſpecie, is, cuius voluntati electio commiſ ſa eſt, eligere poteſt quemcunque voluerit, etiam eum, qui indignitate facti indignus ſit, dummodo is indignitate iuris non ſit indignus: atque ita remotiorem etiam conſanguineum, excluſo, ſiue non electo proximiori, ſi inter conſanguineos electio libera data fit. Quod per text. in l. cum quidam, & in l. cum pater, §. rogo, ff. de legat. 2. & in l. ex facto, §. ſi quis rogatus, el. 2. ff. ad Trebellian. reſoluit Molina, lib. 2. dict. cap. 5. num. 1. & 2. & in electione commiſ ſa per verba, quæ liberam & abſolutam denotent voluntatem, indifferenter inquit id eſ ſe abſolutiſ ſimum: atque ex numer. cum pluribus ſequent. 3. infert ad explicationem quamplurimorum, quorum reſolutio pendet ex prædicta doctrina: & numer. 5. expreſ ſim notauit, quod elector, cui libera eligendi facultas concessa eſt, non tenetur eligere proximiorem, nec ſeruare ordinem circa electionem faciendam, per text, in l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ibi: Eodem, vel diſpari gradu, ff. de legat. 2. & repetit eod. lib. 2. cap. 11. numer. 34. in verſ. In facultatibus autem, vſque ad num. 40. & dict. cap. 5. num. 14. concludit, ex his comprehendi facile poſ ſe, quàm lata, atque abſoluta facultas, & poteſtas à Iuriſcon[*] ſultis, his, quibus eligendi libera voluntas relinquitur, conceſ ſa fuerit; cum is, cui libera eligendi facultas concessa fuit, nullis ſucceſ ſionum, nec maioratuum regulis, nec etiam iuris communis deci ſionibus adſtrictus ſit, poſ ſitque remotiorem excluſo proximiore, indignúmque indignitate facti; omiſ ſo digno, atque etiam digniori, ad maioratus ſucceſ ſionem eligere. Et in eodem Ludou. Molin. placito fuit etiam D. Antonius de Padilla, in d. l. cum quidam, num. 14. Pelaez à Mieres de maioratu, 1. par. quæ ſt. 48. num. 11. vbi inquit, quod pro intellectu, & virtute commiſ ſionum, quæ dantur per teſtatores ad meliorandum filium, vel eligendum ad maioratum, eſt memorabilis doctrina Peraltæ, in dict. l. cum quidam, num. 2. vbi dicit, quod ſi in caſu l. 31. Tauri, fuiſ ſet data facultas ſpecialis alicui ad meliorandum vnum ex filiis teſtatoris, quem ipſe commiſ ſarius vellet nominare, & virtute eiuſdem commiſ ſionis elegerit indignum, præ ferendo eũ digniori culpâ latâ, valet electio; ſecus ſi dolosè id fecerit. Quod dicit eſ ſe valdè notandum ad dict. l. 31. & adducit ad hanc concluſionem legem ipſam, vbi probatur, quod quando commiſ ſio electionis, vel declarationis datur alicui per verbum voluntatis, talis commiſ ſarius virtute electionis poteſt eligere indignum, prætermiſ ſo digno, quem potuiſ ſet eligere, ſi voluiſ ſet: quod ipſe Mieres ſequitur ibi: nam cum commiſ ſarius, cui à teſtatore fuit data poteſtas meliorandi vnum ex filiis, habeat quantum ad hoc eandemmet poteſtatem, quam teſtator habebat faciendi electionem inter filios, ad meliorationem Tertij & Quinti; ſicut pater eligere poterat minus dignum, omiſ ſo etiam in foro conſcientiæ digniore, prout ibi comprobat; ita commiſ ſarius hoc facere poteſt, ſicuti latius ibidem exornat; & eadem l. parte, quæ ſtion. 72. vbi inquit Mieres ipſe, quod habens facultatem à teſtatore eligendi aliquem conſanguineum, non tenetur eligere proximiorem, ſed poteſt eligere remotiorem, dummodo ſit ex conſanguinitate, familia, vel agnatione, licèt alij proximiores non deſiciant; per eadem iura ſuprà citata; ex quo infert nouam, & ſingularem limitationem ad dict. t. 27. Tauri, ve in hoc caſu parentes non neceſ ſitentur eligere proximiores, adeò vt talis electio fieri poſ ſit abſque citatione aliorum conſanguineorum: quod refert & ſequitur, atque explicat Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quæ ſt. 67. numer. 3. & quæ ſt. 42. num. 1. D. Franciſcus Sarmientus in dict. l. cum quidam, ff. de legat. 2. num. 2. & in dict. §. ſi de falcidia, eod. num. 2. vbi id ipſum re ſoluit quod Molina, quando libera & abſoluta eligendi facultas conceſ ſa eſt: Mantica de coniectur. vltimar. voluntar. lib. 8. tit. 5. num. 6. & 7. & 8. in fine. Pater Ludou. Molina, tomo tertio, de iuſtitia & iure, diſputatione 592. & 594. vbi proſequitur eaſdem quæ ſtiones, & dubia, quæ Ludouic. Molina in eodem loco ſuprà relato, excitauit: & nouiſ ſimè D. Chriſtophorus de Paz de tenuta, cap. 34. ex num. 106. & 3. ſequent extátque Petri de Peralta in hac materia, qua libera voluntati alicuius electio perſonarum Commiſ ſa eſt; inſignis Theorica, & notanda reſolutio alio in loco, vltra relatum ſuprà; in dict. l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, num. 12. vbi citat Baldum dicentem, quod in[*] caſu, & materia illius leg. non curatur de ordine in exequendo; & hoc eſt quod Bartolus ibi dicit, quod grauatus non tenetur eligere digniorem, vel proximiorem, hoc eſt dicere, quod talis grauatus, idémque elector, aut declarator in caſu illius §. non aſtringitur ad ſeruandum ordinem graduum ipſorum nominandorum, neque reſpectu dignitatis, neque proximitatis ſanguinis quoad teſtantem: & ex hoc arguit poſt Dinum, quod ſi teſtator legauit 500. expendenda in decem Clericos eligendos per ſuos executores, quod hoc caſu illi poſ ſint eligere eos Clericos, quos eligere voluerint, etiam ordinis inferioris, & eoſdem præferre Clericis ſuperiorum ordinum: & ſic poſ ſunt Diaconos, vel Subdiaconos, vel etiam habentes primam tonſuram præferre Presbyteris, ſecundum Paul. de Caſtro, dicentem idem eſ ſe, quando per teſtatorem alicui iniungeretur onus, vel grauamen eligendi pauperes Clericos; quia eo caſu conſimiliter, sufficeret, & non eſ ſet opus eligere pauperiores, provt tenet Bartolus ibi. Et hactenus Peralta in hoc primo caſu, quando liberæ, & abſolutæ voluntati electio committitur. Quid verò, quando electio data non eſt? ſtatim explicat, & dicetur inferius. Eandem etiam reſolutionem prædictorum recenſet Hieronymus Ceuallos, practicar. commun. contra commun, quæ ſtione 265. ex num. 1. vſque ad numer. 13. vbi inquit; quod ſi à te ſtatore ſit conceſ ſa facultas patrono eligendi, & præ ſentandi Capellanum, quem voluerit, non poſ ſit virtute horum verborum variare vltra illud, quod à iure communi eſt conceſ ſum, cum variatio ſit odioſa, ſed ſolum inſinuent ea verba, vt patronus habeat liberam facultatem eligendi Capellanum ad libitum; & quod non ſit aſtrictus eligere conſanguineum teſtatoris, nec ſecundum ordinem ſcripturæ; & adducit nonnullas doctrinas ex prædictis, Peraltæ tamen mentionem non facit: deinde numer. 9. inquit ſe habuiſ ſe id de facto in caſu Capellaniæ, in qua erat diſpoſitum, vt vltimus Capellanus nominaret Capellanum conſanguineum teſtatoris proximiorem, vel etiam ſuum, quem magis voluerit; illéque virtute facultatis elegit proprium conſanguineum ad Capellaniam, omiſ ſo conſanguineo teſtatoris: & fuit valdè altercatum, cui eſ ſet facienda collatio, an conſanguineo teſtatoris, qui ſecundum ordinem ſcripturæ, & charitatis cenſetur eſ ſe magis dilectas an conſanguineo patroni, cui electio commiſ ſa fuit? Et concludit, pro conſanguineo patroni iudicatum fuiſ ſe, propter electionem datam per verbum voluerit; ex quo excludit funda mentum partis aduerſ æ, deductum ex l. cum pater §. à te peto, ff. de legat. 2. & adducit reſolutionem Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 11. ex numer. 35. vſque ad num. 38. vbi exiſtimauit, quod virtute illorum verborum, de quibus in regalibus facultatibus. Que podays hazer el dicho mayorazgo en vno de vueſtros hijos, o hijos, o nietos que vos qui ſieredes. Poterit pater facere maioratum in filia, vel nepote, (omiſ ſo filio) idque ex deciſione textus in dict. l. cum quidam, & in dict. §. ſi de falcidia; & re ſpondet text. in dict. §. à te peto, & in l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. qui videbantur obſtare: & hactenus Ceuallos, qui in caſu propoſito iuridicè aſ ſerit, ſic definitum, & in electione data per verbum voluerit, rectè ſubſtituit. In caſu tamen Ludou. Molinæ, maiorem ineſ ſe difficultatem, ex natura primogeniorum, & forſan contrarium dicendum, ex his deducitur manifeſtè, quæ quotidianarum har, controu. iur. lib. 2. cap. 26. longa ſerie annotaui, vbi ſingulariter explicaui text, in dict. §. à te peto; & reſolutionem à me traditam eò loci, Fontanella probauit de pactis nuptialib. clauſula 4. gloſ. 9. par. num. 28. & 29. fol. 97. vbi adducit deciſiones pro maſculis, vt vocatis filiis maſculis, & fœminis, quos aliquis elegerit, debeat prius de maſculis electio fieri, & in illorum tantum defectum de fœminis: & id ipſum probauit num. 18. & 19. & 21. fol. 96. & gloſ. 9. part. 5. fol. 210. num. 8. quibus in locis agit etiam de textu, in dict. §. à te peto: præ fatæ quoque reſolutioni acceſ ſit Azeuedus in conſ. 16. num. 19. dum diſtinxit, an detur electio, vt tunc poſ ſit eligi etiam remotior; . vel fiat conſanguineorum ſimpliciter nominatio: & ſequitur Peraltæ diſtinctionem, in loco ſuperiùs relato. Idem Azeuedus in conſ. 24. num. 41. Nicolaus Garcia in tractatu de beneficiis, tom. 2. part. 7. cap. 15. n. 17. & 18. fol. 83. vbi etiam diſtinguit, an electio ſit data alicui, dicendo, quod eligat, quem ipſe velit; aut quod relinquat vni de familia, aut quod præ ſentetur vnus de familia, ſeu aliquis conſanguineus; quia tunc non debet neceſ ſario præ ſentati proximior, cùm electio data videatur; provt ibi comprobat, & citat Cordubam, Manuel Rodriguez, Ludouic. Lopez, & alios: & hactenus de prima ſpecie, quando electio in voluntatem alterius committitur. In ſecunda vero ſpecie principali, quando ſcilicet non in eligentis liberã , atque abſolutam volũ tatem , ſed ſolum in eius arbitrium electio commiſ ſa eſt, veluti alicuius arbitrio, iudicio, diſcretioni, electionem committendo, aut dicendo, quod aliquis electionem faciat, provt ſibi viſum ſuerit, vel placuerit, ſeu arbitratus ſuerit, vel ſimilia verba; dicendum eſt, non poſ ſe eligere indignum indignitate facti; ſed neceſ ſariò debere dignum eligere, dict. l. cum quidã , ff. de leg. 2. l. cum pater, §. rogo, ff. eodem, l. vtrum, §. cum quidam, ff. de rebus dubiis. Valebit tamen electio, ſi in hoc caſu dignus eligatur, prætermiſ ſo digniori; quia ſi id non ſufficeret quoad ius fori, quælibet electio facillimè calumniam pati poſ ſet; cùm in foro exteriori non facilè æ ſtimari, ſeu deliberari poſ ſent eligendorum merita, provt vtrumque notauit, & comprobauit Ludou. Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 2. cap. 3. num. 46. & 47. & num. 48. & pluribus ſeqq. vſque in finem capitis, latè explicat illam quæ ſtionem, an electio facta de digno omiſ ſo digniori, iure poli valeat, & quid in foro conſcientiæ, & de iure Canonico, & quoad officia ſecularia: & eligens dignum, prætermiſ ſo digniori, vtrum peccet mortaliter, & ad reſtitutionem teneatur. De quibus plena manu ibi agit (vt dixi) & vltra relatos per Molinam, de hiſce dubiis, vide Padillam, in dict, l. cum quidam, ex num. 18. Ioannem Gutierrez, 2. parte, Canonicarum, cap. 11. ex num. 38. cum ſeqq. Nauarram de reſtitutione, lib. 2. cap. 2. num. 140. & ſeq. Flaminium, de re ſignatione beneficiorum, lib. 4. quæ ſt. finali, ex num. 115. cum ſeq. Perez de Lara de anniuerſariis, lib. 2. cap. 2. ex num. 34. cum ſeqq. Sarmientum in dict. l. cum quidam, ex num. 2. cum ſeqq. Caldas de nominatione emphyt. tom. 3. cap. 5. Mercadum in ſumma de contractibus, lib. 2. cap. 17. Parladorium tomo 3. differentia 8. num. 8. & 9. Salon, de inſtitia & iure, ſecunda ſecundæ, quæ ſtione 62. & 63. artic. 2. ad 4. controu. 3. Manuelem Rodriguez in ſumma, 1. tomo, c. 106. & 108. Azor. Inſtitut. Moralium, 2. part. lib. 2. cap. 15. quæ ſt. 1. & 8. & 9. & cap. 21. quæ ſt. 5. Ceuallos, commun, contra commun. quæ ſt. 659. Patrem Fernandum Rebellum, de inſtitia & iure, lib. 3. de obligation. ex dict. lib. 3. quæ ſt. 2. & 3. & 4. & 5. & 6. ex fol. 139. vſque ad fol. 149. Patrem Leonardum Leſ ſium, in eodem tractatu, lib. 2. cap. 34. de beneficiis, dubitat. 12. 13. 14. & ſeqq. vſque ad 18. ex fol. 425. vſque ad 431. Hieronym. Gonzalez, ſuper regula 8. Cancelleriæ, gloſ. 4. ex num. 128. fol. 95. Hieronymum Plautum, de Cardinal, dignitate, & officio, cap. 31. Alexand. Raudenſ. deciſ. 35. & 36. 1. par. Azeuedum, in conſ. 24. num. 40. cum pluribus ſeqq. Fontanellam de pactis nuptialibus, clauſul. 4. gloſ. 10. 2. part. ex num. 41. cum ſeqq. Nicolaum Garciam, tom. 2. de beneficiis, part. 7. cap. 16. per totum, ex fol. 90. D. Spino, de teſtamentis, gloſ. 18. num 9. & 10. Pat. Molinam, tom 3. tractat. 2. diſ putat. 595. Superiorem autem reſolutionem Molinæ,[*] quando ſcilicet non in eligentis liberam, & ab ſolutam voluntatem, ſed ſolum in eius arbitrium electio commiſ ſa eſt; tenuit etiam Padilla, in dict. l. cum quidam, ff. de legat, 2. num. 14. & 15. vbi dixit, quod is, cui eſt: abſolutè commiſ ſa poteſtas electionis perſonarum, poteſt eligere perſonam, etiam ingratam teſtatori, quam textus ille vocat indignam, id eſt, non meritam. Id enim operatur liberæ electionis facultas. Secus eſ ſe; ſi non liberæ voluntati, ſed arbitrio electio commiſ ſa ſit veluti ſi teſtator dixerit, quos dignos eſ ſe putaueris, non quibus voles; tunc namque, indigni eligi non poſ ſunt; aliàs is, qui eligit indignum, priuatur ſtatim iure eligendi, prout latius ibi. Pater Ludouic. Molina, de iuſtitia & iure, dict. diſputat. 595. numer. 2. vbi[*] ad literam ſequitur reſolutionem Molinæ, lib. 2. dict. cap. 5. num. 46. & 47. vbi inquit, quod ſi in hoc caſu dignus non eligatur, electio retractabitur, & maioratus, aut id, ad quod commiſ ſa eſt electio, conferetur digno. Et vidè num. 6. & 7. vbi inquit, quod eligendi ad maioratum, ad meliorationem, vel fideicommiſ ſum, habens liberam facultatem, ſi eligat indignum, idem ferè eſt dicendum, quod de inſtitutore ipſo; qui eo modo diſponeret, dixit ipſe Author ibidem: quamuis grauius peccaret. Quando autem inſtitutor, confiſus de illo, quod ſemper eligeret digniorem, eam liberam poteſtatem illi reliquiſ ſet, in conſcientiæ foro idem eſt cenſendum, atque ſi in ſolum ipſius arbitrium eam electionem reliquiſ ſet. Quando verò electio commiſ ſa eſt in arbitrium alicuius, quod is tenetur in conſcientiæ foro eligere digniorem, & tenetur ad reſtitutionem digniori. In foro tamen exteriori ſubſtinebitur electio minus digni, non verò indigni; & minus dignus ad nullam reſtitutionem tenetur digniori, etiam in foro conſcientiæ; prout latius ibi comprobat, & antea dixerat Ludou. Molina de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 5. num. 75. & num. 71. vbi inquit, quod elector, cui liberum arbitrium[*] conceſ ſum eſt, non poteſt eligere indignum; quamuis, qui ſibi arbitrium conceſ ſit, illum eligere potuiſ ſet. Et idcirco D. Anton, de Padilla, in d. l. cum quidam, num. 11. ex ſententia Gloſ ſ æ, Dominici, Cornei, Tiraquelli, iuxta prædicta deduxit, quod ſi is, cuius arbitrio, aut conſcientiæ teſta[*] tor electionem commiſit, malè eligat, poterit ab eius electione appellari, Azeued. in conſ. 24. num. 10. [*] vbi poſt Bald. & Gregor. Lop. quod ſi electores malè in electione arbitrentur, ad iudicem eſt recurrendum, Ioan. Matienz in l. 14. tit. 4. lib. 5. gloſ. 1. num. 21. vbi in eo dubio, an executor teſtamenti poſ ſit vendere rem, quam, & quo pretio velit, adducit diſtinctionem Bartoli, quod aut executori non fuit conceſ ſa libera alienandi facultas, ſed per verba importantia liberum arbitrium ei fuit commiſ ſio facta, & tunc non ſunt vendenda bona teſtatoris arbitrio executoris, ſed iudicis: aut fuit conceſ ſa plena & libera poteſtas vendendi ad libitum, & voluntatem ſuam; & tunc poteſt ipſe vendere, dummodo libera voluntas reſtringatur, vt bona fide faciat, argumento l. creditor, §. Lucius, ff. mandati: quam etiam in hac ipſa electionis materia ſingulariter ponderauit Ludou. Molin. lib. 2. dict. cap. 5. ex num. 15. vbi exornat. Menochius etiam, libro 4. præ ſumpt. 125. numer. 4. id ipſum notauit, dum ſcripſit, Epiſcopum, in eligendo pauperes, quibus legatum eſt relictum, non libero, ſed regulato arbitrio vti debere. Et idem de teſtamenti executoribus reliquit ſcriptum. Et inquit, ita Bartolum, & Pariſium reſpondiſ ſe, dum dixerunt, hoc eſ ſe arbitrium regulatum, non autem liberum, & abſolutum. Mantica quoque, de coniect. vlt. volun.[*] lib. 8. tit. 5. n. 8. vbi dicit, quod executores à teſtatore conſtituti ad diſtribuendum, provt eis videbitur, & placebit, non poſ ſunt abuti poteſtate ſibi conceſ ſa, ſed debent vti arbitrio boni viri, iuxta l. fideicommiſ ſa, §. fideicommiſ ſum, verſ. Quamquam, de lega. 3. l. Thais, §. ſorore, cum pluribus concordantibus, de quibus ibi, & citat Pariſ. in eod. loco, vbi Menoch. recenſet: qui idem ſubiunxit; quando diſtributio in pauperes committitur conſcientiæ, & diſcretioni alicuius, vt intelligatur arbitrio boni viri: quod tamen limitat, quando teſtator reliquit centum diſtribuenda inter pauperes ad voluntatem commiſ ſariorum; valet namque, & quos velint, etiam indignos poſ ſunt eligere. Nec tenetur eligere pauperiorem is, cui committitur electio pauperum: & poteſt eligere Religioſos mendicantes, prout ibi comprobat: & vide etiam n. 2. vbi apertè conuenit ſuperiùs reſolutis; an electio commiſ ſa fuerit in liberam voluntatem, an in arbitrium, & per totum illum tit. 5. latè explicat, legatum, vel fidei[*] commiſ ſum relictum pauperibus, de quibus intelligatur. Menoch. etiam, lib. 4. de praeſumpt. 125. vbi ex n. 20. cum ſeqq. diſcutit, an executor, vel is, cui facultas diſtribuendi bona inter pauperes, aut eos eligendi, relicta eſt, poſ ſit vni. vel pluribus diſtribuere debeat, vel plures eligere, Mantic. vbi ſupra, n. 18. & [*] 19. diuerſis adductis ſententiis, tandem concludit, quod quando teſtator iuſ ſit bona ſua diſtribui inter pauperes, aliæ coniecturæ non ſunt inquirendę, quia pluralis loquutio vno ſolo non eſt contenta, atque ita ex coniectura voluntatis teſtatoris vni tantum totum eius patrimonium erogari non poteſt. Subdit Mantica ipſe, non officere in contrariũ textum, in l. vnum ex familia, §. ſed etſi fundum, verſ. Sed ſiquidem, ff. de legatis ſecundo. Quia textus ille procedit alia ratione, de qua ibi. Prætis verò, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 5. interpretati prima, dubitatione 2. numer. 79. folio 456. indiſtinctè probauit eam ſententiam. Poſtmodum verò, num. 95. fol. 456. adducit etiam contrarias ſententias: & dubitati, ſi ſermo ſit in ſingulari, an vnus tantum debeat eligi, vel plures etiam eligi poſ ſint: & ſi in plurali, an vnus tantum? Et concludit, ſibi magis placere, quod in eo dubio, ſicut in cæteris attendatur mens, & voluntas teſtatoris, an plures, vel vnum ſentire voluerit; & id ex cauſa hac, ratione diſpoſitionis, qualitate perſonarum, quantitate bonorum diſtribuendorum, & ſimilibus coniecturis deprehendi poſ ſe. Ecce vbi is Author coniecturas admittit in caſu propoſito, quas Mantica in conſideratione non habuit. Et id ipſum quod Mantica probaſ ſe videtur cum Gregorio Lopezio Matienzus in l. 14. titulo 4. lib. 5. gloſ ſ. 1. numer. 13. quod inter plures diſtributio, aut de pluribus electio fieri debeat. Menochius denique, in loco præcitato, ex num. 20. cum ſeqq. coniecturas non ita indiſtinctè excludit, prout excludendas Mantica putauit, ſed potius diſtinguendos caſus nonnullos. In primo, quando teſtator ſimpliciter diſ poſuit, bona ſua debere diſtribui pro anima ſua: inquit, vnum tantum pauperem eligi poſ ſe: quod ex Caſtrenſe, & Cagnolo iuridice probauit: in ſecundo caſu, quando teſtator diſpoſuit bona di ſtribui, vel dari debere pauperi, atque ita teſtator vſus eſt ſermone, ſeu nomine ſingulari; ex Ca ſtrenſe, Romano, & Felino, reſoluit, executores eligere poſ ſe plures pauperes. Cum numerus ſingularis poſ ſit reſolui, & verificari in numero plurali. In tertio caſu, quando teſtator diſpoſuit, bona ſua diſtribui debere inter pauperes; atque ita teſtator vſus eſt ſermone, ſeu numero plurali; id controuerſum eſ ſe, nam multi in ea opinione fuerunt, executores non poſ ſe eligere vnum tantum pauperem & inopem, ſed plures eligere, & in eos diſtribuere debere. Alij vero è contrario dixerunt, imo executores poſ ſe eligere vnum tantum pauperem, & inopem, & ei diſtribuere, ſeu tradere omnia bona teſtatoris. Et hos refert Menochius, vbi ſupra, n. 24. & inquit n. 25. quod tertia conſiderari, & afferri poteſt opinio, qua prædictæ conciliari facilè poſ ſunt: vt dicamus, quod aut bona teſtatoris ſunt modici valoris, ita quod is pauper inops electus, non efficeretur diues, ſed hoc tenui patrimonio ſubleuaretur à tanta inopia, & paupertate, præ ſertim ſi multos filios haberet, & tum maximè ſi adeſ ſent fœminæ nubendæ. Et hoc caſu crederet, ſequendam eſ ſe ſecundam opinionem, vt ſcilicet is ſolus pauper eligi poſ ſit. Eſt enim veriſimile, quod ſi teſtator hoc ſciuiſ ſet, & tantam inopiam præ oculis habuiſ ſet, ei reliquiſ ſet. Aut verò teſtatoris patrimonium, & bona di ſtribuenda ſunt opulenta, ita quod vnus ſolus quantumuis inops efficeretur diues. Et hoc caſu ipſe Menochius inquit, quod ſequeretur primam illam opinionem, quod ſcilicet multi eligendi ſunt pauperes; quibus pro eorum qualitate, & conditione diſtribuantur bona, non autem vni totum tradere; cum eleemoſyna danda non ſit, vt is diues efficiatur. Et concludit, id totum arbitrio, & con ſcientiæ executorum relinqui debere, vt ipſi diligenter examinent, quod conuenit viro bono, & timenti Deum optimum maximum: & hactenus Menochius. Addiderim ego, Cardinalis Franciſci Manticæ ſententiam, regulariter loquendo, iuri conſonam admodum videri, atque ita vni tantum totum patrimonium erogari non debere; tum quia pluralis loquutio regulariter vno ſolo contenta non eſt (vt ipſe dicit) tum etiam, quia veriſimile non eſt, quod teſtator, qui inter pauperes bona ſua diſtribui iuſ ſit, vni tantum totum dare voluerit. Voluntas ergo refragari videtur in caſu propoſito. Secundò deinde, non adeò ex pluralis loquutionis natura, diſpoſitionem reſtringi debere, aut coniecturam, & interpretationẽ excludi, vt mens, & voluntas præ ſumpta attendi non debeat, quæ regulariter attendi, & maxima in conſideratione haberi debet, vt extendere; aut reſtringere, vel etiam declarare quamlibet vltimam voluntatem ſoleat, prout compertum eſt, & hoc eodem libro, longa ſerie comprobatum. Ex coniecturis ergo legitimis, & cõ ſiderata ratione diſpoſitionis, qualitate perſonarum, & quantitate bonorum diſtribuendorum, hoc definiendum, & à reſolutione Franſciſci Mantica recedendum, rectiſ ſimè ſtatuit Simon de Prætis, d. num. 25. ad quod in effectu (ad quantitatem inquam) reducitur Menochij diſtinctio, & obſeruatio, relata ſuprà Prætereà, in primo caſu conſiderato per Menochium, quando ſcilicet pauper electus multos filios haberet, velut indubitabilem eius ſententiam videri; tunc namque non propriè dicitur, vnum tantum pauperem, ſed plures potius eligi, idque maximè, quando bona diſtribuenda non ſunt magni valoris. Rurſus, quando bona diſtribuenda eſ ſent opulenta; abſque dubio veriorem videri Cardinalis Manticæ ſententiam, quod ſcilicet multi eligendi ſunt pauperes; nam vltra naturam pluralis loquutionis; adeſt veriſimilis, & præ ſumpta voluntas teſtatoris, quod inter plures diſtribui voluerit; prout rectè Menochius concludit d. num. 26. Denique, nihil in hac materia certius, aut ſecurius ſtatui poſ ſe, quàm quod totum hoc non modò arbitrio, & conſcientiæ executorum relinqui debeat, ſicuti Menochius ſtatuit; ſed etiam boni viri, & Iudicis quoque arbitrio relinquendum ſit; ad quem poterit appellari, ſi executores malè diſtribuant; pro vt ſuprà notaui. Quod ſi teſtator iuſ ſit bona diſtribui pro virgi[*] nibus maritandis, non videtur ſenſiſ ſe de ingredientibus Monaſterium; quia hoc non mandauit, neque expreſ ſit, & quia maritare virgines, eſt pia cauſa, quæ non poteſt excludi per alium pium vſum; ſicuti ex Baldo, Felino, & Natta obſeruauit Mantica lib. 8. dict. titulo 5. num. 22. & ſubdit poſt eundem Nattam, quod ſi teſtator voluerit aliquid erogari in ſubſidium maritandi filias hæredum, hoc legatum intelligitur quoque relictum ei, quæ vellet ingredi Monaſterium; & cum eiſdem Authoribus id ipſum, quod relictum pro maritandis puellis virginibus, non poſ ſit dari ingredientibus Monaſterium; reſoluit Prætis lib. 5. interpretatione 1. dubitatione 2. num. 77. folio 456. huiuſce articuli latiorem explicationem ſciens, conſultoque prætermitto, quoniam tertia parte huius tractatus, ex propoſito ipſam proponam, & alios quamplurimos adducam, Fontanellæ etiam, tomo ſecundo, practicabil. Eccleſiaſticor. Patris Thomas Sanchez, & aliorum reſolutiones commemorabo. Reliqua autem, quæ pertinent ad materiam[*] teſtamentariorum executorum, aut eorum, quibus diſtribuendi bona, facultas relicta eſt; explicarunt ex profeſ ſo Cardinalis ipſe Mantica, lib. 8. de coniecturis vltim. volunt. dict. tit. quinto, Simon de Prætis lib. 5. interpretatione prima, dicta dubitatione ſecunda, per totam, vbi latè ex folio 449. Matienzus in l. 14. tit. 4. lib. 5. vbi latiſ ſimè Menochius, lib. 4. dict. præ ſumptione 125. Azeuedus in dicta l. prima, titulo 4. ex numero 131. cum ſequentibus, & in l. 6. eodem titulo, & libro, vbi latius, Michael Graſ ſus, receptarum ſententiarum, tom. 2. articulo, executores vltimarum voluntatum. D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, gloſ. 28. de executoribus testamentorum. Ariſminius Tepatus, variarum iuris ſententiarum, libro 2. tit. de executoribus testamentorum, ex fol. 413. Pater Ludouicus Molina, tom. 2. diſputation. 247. & ſeqq. ex fol. 1518. Cardinalis Dominicus Tuſchus, practicarum concluſionum iuris, tomo tertio, litera E. concluſione 526. vſque ad concluſionem 547. ex fol. 444. vbi latiſ ſimè Executorum teſtamentariorum materiam peragit. Et vide l. 1. cum ſeqq. titulo decimo, partita 6. & Gregorium Lopez ibidem. Queſadam etiam, diuerſarum quæ ſtionum iuris, c. 11. ex n. 16. vbi diſputat, an executor in teſtamento relictus, vt aliqua det, vel faciat, ſatiſdare teneatur. Et hactenus de primo & ſecundo caſu, quando datur electio, vel in liberam & abſolutam voluntatem, vel in arbitrium eam relinquendo. Nunc vero de alio, & tertio caſu agendum eſt, quando ſcilicet electio non datur, ſed ſimpliciter ſit conſanguineorum nominatio; & pro diſtincta explicatione ob[*] ſeruandum, atque conſtituendum erit, multum equidem intereſ ſe, an perſonarum electio detur, ſiuè committatur alicui; tunc namque diſtinguitur, prout numeris præcedentibus annotaui; an verò generi, familiæ, parentelæ, ſeu conſanguineis, ſimpliciter aliquid relinquatur, tunc namque diſ poſitio intelligitur gradatim, ſeu de proximiori; atque ita proximior conſanguineus præ fertur remotiori, etiam pauperiori: cùm autem electio datur, etiam remotior elegi poteſt. Magna igitur differentia eſt, an teſtator relinquit, dirigendo relictum in eligendos; quia tunc non attenditur vtrum exiſtant in primo, & immediaro gradu, vel etiam in vlteriori, puta relinquendo duobus, vel tribus Clericis pauperibus de familia; vel eos alicui vulgariter ſubſtituendo; an verò per modum medij relinquat illud, putà committendo alteri electionem inter eos, videlicet quod hæres, vel executor eligat aliquot ex eis, vel vt inter eos aliquem, vel aliquos nominet, vel vt eis relinquat, vel vt inter eos relinquat. Nam primo duorum ca ſuum attenditur inter eos proximitas, ſed alio caſu ſecundo minimè attenditur. Sic ſanè, atque ſingulariter explicauit Petr. de Peralta, in dict. l. vnum[*] ex familia, §. ſi de falcidia, num. 12. & infert num. 13. quod ſi teſtator ad fundum vocauit in genere vnum pauperem conſanguineum, & ſuperſint duo cognati, vel agnati, quorum alter ſit pauperior, tamen remotior in gradu: alter verò non eſ ſet ita pauper, tamen eſ ſet teſtatori propinquior in gradu, vter horum ſit præferendus, & quæ iſtarum qualitatum ſit magis conſideranda, videlicèt, an maioris paupertatis, vel maioris proximitatis ſanguinis? & concludit, magis attendendam eſ ſe ſanguinis qualitatem, vtpotè naturalem: cum cauſa naturalis, id eſt proximitas ſanguinis præferri debeat accidentali, id eſt maiori paupertati; argumento textus optimi, in l. qui habet, vbi Bartol. ff. de tutelis; & latius comprobat ibi, & inquit, ſe ex facto interrogatum ita alias reſpondiſ ſe, & motum etiam fuiſ ſe, quia maior affectio habetur ad proximum conſanguineum, quam ad remotum, l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, l. peto, §. fratre ff. de legatis ſecundo. Hactenus Peralta, quem cum aliis Authoribus, in primo, & ſecundo dicto ſequutus eſt, & exornauit Azeuedus in conſilio 16. ex num. 13. vſque ad num. 21. vbi quod coniectura ſanguinis præfertur coniecturæ pietatis, & potius videtur relinqui ſanguinis contemplatione, quàm pietatis. De quo latius alio cap. ſuprà hoc eod. lib. & tractatu. & num. 15. ſubdit Azeuedus ip ſe, quod proximiores ſemper vocati cenſentur in dubio, §. ſi plures, Institut. de legit, agnat, ſucceſ [*] ſion. l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. idem Azeuedus, in l. 7. titu. 11. lib. 5. numero 20. & id ipſum apertè admiſit Molina, de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 11. numero 37. & amplectitur Perez de Lara, de Capell. & anniuerſ. lib. 2. cap. 2. ex numero 7. Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſtione 265. ex numero 5. vſque ad numero 13. Matienz. in dict. lib. 7. tit. 11. lib. 5. gloſ. 5. num. 9. & 12. & 15. vbi explicat textum, in d. §. ſi de falcidia. Quod cum familiæ res relinquitur, poteſt hæres vnum quemlibet, etiam poſterioris gradus eligere, nec alii proximiores conqueri poſ ſunt: inquit enim id procedere, quoties vni ex familia fuit relictum; tunc namque poteſt hæres, quem voluerit eligere, quia ei electio data eſt inter eos, qui ex familia te ſtatoris procedant: ſecùs verò, ſi familiæ ſimpliciter relinquatur, & à fortiori, ſi proximior vocetur; quoniam tunc hæres non poterit eligere remotiorem, & ſi fecerit, admittentur proximiores. Et citat Ti[*] raquellum, plurimorum auctoritate probantem, quod ſi plures perſonæ vocantur nomine generali, indefinito, vel collectiuo, puta, familiæ, generis, cognatorum, conſanguineorum, liberorum, poſterorum, ant deſcendentium, & id genus ſimilium, conſentur vocati ordine ſucceſ ſiuo, vt ſcilicet proximior primo loco; & eo ceſ ſante, vel deficiente, qui eum proximè ſequitur; & cæteri deinceps eo ordine veniant, vt in dicto §. in fideicommiſ ſo, & & in dict. §. fratre. Et per Azeuedum, dicto conſilio decimo ſexto, numero decimo octauo, vbi ex communi tradidit reſolutione, quod quotieſcunque plures inuitantur ad ſucceſ ſionem, vel aliquod relictum, inter quos cadere poteſt ordo charitatis, & affectionis, videntur inuitati ordine ſucceſ ſiuo, ſecundum ordinem affectionis, quæ affectio præ ſumitur ad proximiores. Et ibidem numero decimo nono, adducit relatam Peraltæ diſtinctionem, an detur electio, vel fiat conſanguineorum ſimpliciter nominatio. Idem etiam probauit Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſtione finali (vbi Peraltam non citat) nam in eo dubio, an habens facultatem eligendi ad maioratum, teneatur eligere proximiorem? inquit, quod vbicunque plures perſonæ ſunt vocatæ ſub termino generali, vel indefinito, vel collectiuo, putà familiæ, generis, cognatorum, & ſimilium, intelligatur ordine ſucceſ ſiuo, vt ſcilicet proximior primo loco; & hoc ceſ ſante, vel deficiente, is, qui eum proximè ſequitur, & cæteri deinceps; prout ſuprà dixi, & ibi comprobat: tamen ſecus, vbi electio data eſt; quia tunc etiam remotior eligi poteſt, vt etiam ibi & ſupra. Et per Nicolaum Garciam, de beneficiis, ſecundo tomo, parte ſeptima, capite decimo quinto, vbi etiam citat Peraltam in dicto. §. ſi de falcidia. Et adducit diſtinctionem relatam, an detur electio; vel conſanguineorum, generis, aut familiæ fiat vocatio; vt explicet dubium illud,[*] quando fundator Capellaniæ: non dixit, quod præ ſentetur proximior, ſed quod præ ſenretur conſanguineus; an ſatis ſit præ ſentare conſanguineum, licet non ſit proximior; & refert Cordubæ, Lambertini, & aliorum ſententias; tandem remanet in ſententia, & diſtinctione prædicta; multum ſcilicet intereſ ſe, au hæredi data ſuerit electio, dicendo quod eligit vnum ex familia, quem voluerit, ſeu quod relinquat vni de familia; ſecus quando teſtator ſimpliciter aliquid reliquit familiæ, generi, ſeu parentelæ, aut conſanguineis; quia tunc intelligitur de proximiori: & infert ſtatim, quod ſi fundator diceret, quod præ ſentetur vnus de familia, ſeu aliquis conſanguineus, non debet neceſ ſariò præ ſentari proximior, quia electio data videtur, ſecundum Manuel. Rodriguez, quem citat. Licèt Corduba, & Lambertinus contra videatur tenere, quod proximior debeat præ ſentari. Addiderim ego, dubium hoc à Nicolao Garcia excitatum, non aliter poſ ſe ſecurè, & abſolutè explicari, quam ſi propoſita diſtinctio præoculis habeatur, & ſeruetur omnino; an ſcilicet electio data fuerit, & tunc quicunque conſanguineus præ ſentari poſ ſit; an verò generis, familiæ, aut con ſanguineorum fiat vocatio ſimpliciter; & tunc proximior præcisè præ ſentari, aut eligi debeat. Quocirca illatio illa Nicolai periculoſa non modò, ſed etiam contraria videtur ſuperius dictis, & eiſdem, quæ ipſe antea adduxerat; cum ex eo ſolum; quod teſtator dixerit, quod vnus de familia præ ſentetur, aut vnus conſanguineus, non excludatur coniectura illa, quod propinquior cen ſeatur magis dilectus à teſtatore; niſi proponatur, verba prædicta ad eum modum prolata, quod electio data videatur hæredi, vel patrono; vt ſi te ſtator dixerit, quod vnus de familia, aut vnus conſanguineus præ ſentetur, quem patronus voluerit; vel alia verba protulerit, ex quibus deduci valeat, teſtatorem duntaxat voluiſ ſe, quod præ ſentandus, aut eligendus, ſit eius conſanguineus, aut ex ſuo genere; in cæteris autem electionem inter ſuos conſanguineos, hæredi, aut patrono reliquiſ ſe. Rurſus & quarto loco, atque principaliter ob ſeruandum, & conſtituendum erit, ex dictis hactenus, & ſuperioribus diſtinctionibus inferri ad explicationem, atque reſolutionem quamplurimorum, quæ aſ ſiduè in praxi occurrunt. Ac primum equidem, in hac eadem, qua de ſucceſ ſione ex electione alterius agitur, materia, & an proximior eligi debeat, inquiritur, ad dubium illud, vtrum videlicet proximitas attendatur reſpectu fundatoris, an reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris in Capellaniis, ad quas vocantur conſanguinei proximiores: & id ipſum in dotibus, legatis piis, & aliis relictis perpetuis, quæ ſunt conſanguineis. Nam in maioratibus perpetuis, vinculis, primogeniis, & anniuerſariis, ſeu patronatiaus, quæ iure, ſiuè ad inſtar maioratus relinquuntur; proximitatem reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris attendi; longa ſerie adnotarunt permulti illi Authores, quos libro tertio harum quotidianarum controuerſ. iur. cap. 19. num. 138. commemoraui, & congreſ ſi: vbi ita reſolui. Re ſoluunt etiam cum aliis quamplurimis Perez de Lara, & Nicolaus Garcia, de quibus ſtatim. Et ij quidem in commentariis de anniuerſariis, & Capell. libro 2. cap. 2. num. 7. & 8. de beneficiis, ſecundo tomo,[*] part. 7. cap. 15. num. 19. & 20. in eo conueniunt; quod licet in maioratuum ſucceſ ſione primò con ſideranda ſit linea, ſecundò gradus, tertiò ſexus, ætas: vt per Molinam, de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 3. n. 12. & c 6. num. in fine, & lib. 3. c. 4. n. 13. & 14. & cap. 6. num. 33. eodem lib. 3. cap. 2. num. 10. Menochium, in conſil. 172. num. 34. lib. 2. Alexand. Raudenſem, inter conſilia vltimarum voluntat. conſilio 142. num. 125. lib. 2. atque ita linea vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, omnibus aliis ſit præferenda, nec fiat tranſitus de ea ad alias, vſquequo omnes ex illa deſcendentes finiantur; iuxta textum in cap. primo, de natura ſucceſ ſionis feudi. Et per Molinam, lib. 3.[*] dict cap. 4. num. 13. & alios relatos per Laram, dicto num. 8. tamen ſocus eſ ſe in Capellaniis; nam admittitur proximior alterius lineæ, ſtante ſimplici conſanguineorum vocatione, niſi de familia, & nomine, & per viam maioratus vocatio facta ſit: atque ita vocatis ſimpliciter conſanguineis proximioribus, attenditur proximitas reſpectu funda toris, & illi proximior admittitur, etiam ſi alterius ſit lineæ; ſicuti ex D. Perez de Lara, Ceuallos, quæ ſt. 398. & Lambertino, firmauit Nicolaus Garcia, dict. cap. 15. num. 20. Et idem eſ ſe dicit in dotibus, ſeu legatis piis, & perpetuis relictis con ſanguineis, in quibus etiam attenditur proximitas reſpectu fundatoris. Et limitat poſt eundem Laram, vt procedat, niſi vocationes ad Capellaniam fuerint ad inſtar maioratuum, & vocentur per verba de futuro poſteri de familia, & nomine fundatoris: idque ex Lambertino, Cabedo, Cauallo, & deciſione Rotæ, ibi relatis. Et hactenus in propoſito dubio D. Perez de Lara, & Nicolaus Garcia. Addiderim ego, eorundem reſolutionem, item & limitationem veram mihi videri. Reſolutionem inquam, ex his, quæ ſuperius annotaui, & ſcripſi; proximiores cenſeri magis dilectos, & regulariter præferendos. Deinde, fundatorem ſui ipſius reſpectu proximitatẽ in propoſito conſideraſ ſe, dum proximiores vocauit nec de vltimi Capellani proximitate videri ſenſiſ ſe; non etiam interpretationem, & coniecturam eam capiendam, quæ in maioratibus admitti ſolet; iuxta ea, quæ Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 7. latius annotauit, & Antonius The ſaurus, deciſione Pedemontana, 64. Alexand. Trentacinquius, de ſubſtitution quarta parte, cap. 12. reliquerunt ſcripta. Limitationem autem comprobari manifeſtè ex his, quæ eodem libro tertio, dicto cap. 19. num. 275. & 276. obſeruaui. Vbi ſcripſi,[*] quod maioratus, ſi inſtitutus ſit per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij & Quinti bonorum inter liberos, aut anniuerſarij, vel Capellaniæ, iurisve patronatus perpetui, abſque Regia facultate; verus quidem maioratus eſt, ac leges omnes Regiæ, quæ de maioratibus loquuntur habent locum in eis. Et retuli infinitos Authores huius Regni, ita tenentes; quos ideò non repeto, quia longa ſerie commemoraui eos ibi: & & dicto num. 276. Petri Salazarij Aduocati Granatenſis, in[*] iure patronatus, in anniuerſario, & Capellania, contrariam ſententiam confutaui concludenti ratione, quando iure maioratus perpetui in eis ſuccedendum eſt, prout etiam ibi videri poteſt. Sic etiam, & num. 277. 278. 280. & 281. quod legos Tauri 40. & 41. & 45. & 46. quæ in maioratibus loquuntur; in eiſdem anniuerſariis, & Capellaniis procedant, defendi; & multorum Interpretum allegatione comprobaui, vbi videri poteſt. Et in terminis noſtris, quod proximitas, quemadmodum in maioratus ſucceſ ſione, reſpectu vltimi malioratus poſ ſeſ ſoris inſpicienda eſt regulariter; ſic quoque, & in vinculis particularibus, & in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, & in anniuerſariis, atque patronatibus, aliíſque ſimilibus diſpoſitionibus, iure maioratus relictis, inſpici debet; eodem cap. decimo nono, n. 279. adnotaui, & ſcripſi: & in terminis ipſis, atque in Capellaniis ſpecificè, quod regulentur ipſ æ in Hiſ pania ſecundum maioratuum naturam, & in eis detur ſucceſ ſio, & per leges, & iura de maioratibus loquentia, terminantur, quando vocantur Clerici conſanguinei, ſeu de familia; reſoluit Hieronym. Gonzales, ſuper regula 8. Cancellariæ, gloſ ſa quinta, num. 34. fol. 104. in fine. Et citat Gomezium, Padillam, Molinam, Gutierrez, Auendañum, Mieres, D. Spino, & Rotæ deciſionem, ita tenentes. Et hactenus de prima illatione in hac materia. Secundò infertur ad reſolutionem quæ ſtionis illius, quam in caſu ex facto occurrenti, profitetur ſe habuiſ ſe Hieronymus de Ceuallos, commun. contra communes, quæ ſtione 265. ex numero decimo tertio, vſque ad num. 24. Capellania ſcilicet fundata inter maritum & vxorem, de bonis vtriuſque, ad quem eorum conſanguineorum pertinere debeat, data paritate gradus conſanguinitatis; ſed & num.[*] 24. & duobus ſequentibus, dubium alterum excitauit, de quo etiam Perez de Lara, de anniuerſar. & Capellan. libro ſecundo, cap. ſecundo, n. 27. & ſeqq. con ſanguineis inquam duobus concurrentibus, alter de linea paterna, & ſic agnatus, alter cognatus ex materna, eiuſdem gradus, ætatis, morum, & ſcientiæ, quis eorum in Capellania, aut legato conſanguineis proximioribus relicto, præferri debeat. Et quod attinet ad primam quæ ſtionem, refert Ceuallos metipſe maritum & vxorem poſt certas vocationes Capellanorum, vocaſ ſe conſanguineos ſuos proximiores, & quod duo conſanguinei concurrebant, alter ex parte mariti, & alter ex parte vxoris, & vterque in eodem conſanguinitatis gradu collationem prætendebat illius, & dubitabatur, cui eſ ſet conferenda. Et dubius is Author erat in reſolutione huiuſce quæ ſtionis: prima autem fronte videbatur, quod prædicta Capellania pertineret ad vtrumque, diuidendo æqualiter inter ſe bona, & onus Miſ ſarum annexum, ita vt vno mortuo, pleno iure reliqua pars bonorum, cum integro onere Miſ ſarum ad ſuperſtitem perueniret. Idque ex eo, quod teſtamentum conditum inter maritum & vxorem, non vnum, ſed duo dicuntur teſtamenta, & ſic vnuſquiſque poterit pro ſua parte illud reuocare. Et adducit Oldradi conſilium 174. qui loquitur in terminis maioratus à viro & vxore ſimul facti in eodem teſtamento; & reſoluit, quod cenſeantur facta duo primogenia diſtincta & diuerſa. Et ſic in caſu propoſito vnuſquique cenſetur prouidiſ ſe ſuo conſanguineo, & duæ Capellaniæ factæ cenſebuntur, vt vna ad conſanguineos viri, & alia ad con ſanguineos vxoris pertineat, cum ambo ſint in æquali gradu. Et refert Ludouic. Molinam. Burgos Salon de Paze, & Ioannem Gutierez, qui Oldradi ſententiam ſequuntur. Tandem contrarium fuiſ ſe indicatum, & Capellaniam conſanguineo viri collatam, reſoluit Ceuallos idem, numero decimo octauo, & totum fundamentum facit, atque deducit ex textu, in l. cum pater, §. à te peto, ff. de legatis ſecundo: de quo latè à me actum eſt libro ſecundo, quotidianarum harum controuerſ. iur. c. 26. per totum, ibi namque Iureconſultus in hunc modum reliquit ſctiptum: A te peto, marite, ſi quos liberos habueris, illis prædia relinquas, vel ſi non habueris, tuis, ſiuè meis propinquis, aut etiam noſtris libertis: non eſ ſe datam electionem, ſed ordine ſcripturæ factam ſubſtitutionem reſpondi Ecce (inquit Author ille) vbi non conſideratur ordo charitatis, neque conſanguinitatis ex conſanguineis vxoris. propter illa verba, Tuis, ſiuè meis, ſed tantum ordo ſcripturæ, ad hoc, vt conſanguinei mariti præferantur: & ſic præ ſupponit textus ipſe, voluiſ ſe vxorem præferri conſanguineos mariti ſuis propriis. Vndè cùm non con ſtet, quis ſit præferendus ex alia voluntate teſtantium, ex quo vnus tantum debet ſuccedere in Capellania, ille debet eſ ſe conſanguineus mariti, cùm ſit caput mulieris, vt in cap. finali, 32. quæ ſtione ſecunda, adducit etiam Ceuallos Gregorij Lopezij placitum, in l. 2. titu. 15. partita ſecunda, verbo, El mas propinquo pariente, columna 3. fol. 47. dicentis in ſimili caſu maioris factæ in eodem teſtamento inter maritum & vxorem, quod data inæqualitate conſanguinitatis, præfertur magis conſanguineus, ſiue ex parte mariti, ſiue vxoris, referendo illa verbo, El patiente nueſtro mas propinquo, ſingula ſingulis, At vero in æquali gradu conſanguinita tis, Capellaniæ collatio eſt facienda conſanguineo mariti, qui videtur in ordine ſubintellecto vocatus: Niſi aliter conſtiterit de voluntate teſtantis, vt in ſimili reſoluit Ioannes Gutierrez, in conſ. 2. ex num. 5. & 9. vbi reſoluit, quod prædicta Capellania ſit diuidenda inter prædicta conſanguineos; quod ipſe Ceuallos admittit num. 23. & ſubdit, idem diſpoſitum eſ ſe in materia maioratus, quando ſunt vocati conſanguinei proximiores, & reperiuntur duo in eodem gradu conſanguinitatis; nam vterque admittitur, provt ibi comprobat. Et ſimiliter (provt ipſe addit num. 24.) in cauſis Capellaniarum, ſi duo conſanguinei reperiantur in eodem gradu, etiam ſi alter proueniat ex linea maſculina, & alter ex linea fœminina (cum ſit iam ſublata differentia agnationis, & cognationis) capellania inter eos diuidenda eſt, cùm iſte caſus ſit diſ ſimilis à ſequenti, in quo æqualitas conſiſtit inter conſanguineos mariti & vxoris. Si veto teſtatoris voluntas repugnet huic diuiſioni, quia diſposuit, quod Capellania perueniat ad vnum, & quod non diuidatur; tunc (in quit Ceuallos metidem) reccurendum eſ ſe ad alias coniecturas, & data paritate conſanguinitatis, præferendus eſt conſanguineus, qui à patrono fuerit nominatus. Et ſi nulla facta fuerit nominatio, admittetur magis? idoneus, Et data æquali idoneitate, ſenior præferretur iuniori; vel aliis coniecturis, res erit definienda, de quibus ibi. Et hactenus Ceuallos in vtraque quæ ſ tione, quarum primam excitaram ſuprà, numer. 27. omiſiſ ſe ſilentio videtur D. Perez de Lara, de Capellan. & anniuerſariis, lib. 2. c. 3. quamuis de cau ſis prælationis ad Capellaniam conferendam vni potiùs quàm alteri; ex profeſ ſo egerit eò loci. Secundam verò de qua ſuprà, num. 28. excitauit in terminis eodem lib. 2. cap. 2. ex num. 27. vſque ad. numer. 36. quando ſcilicèt concurrunt duo, alter ex linea paterna, & ſic agnatus, alter cognatus, ex materna eiuſdem gradus; & improbat Ceualli re ſolutionem prædictam, de Capellania diuidenda inter eos, atque defendit, Capellaniam non poſ ſe diuidi, etiam pacto patronorum, cum ſit beneficium Eccleſiaſticum ex Turonenſe Concilio, quod præ bendarum inhibet ſectionem; & in Capellaniis minimis, ſicut in magnis beneficiis locum obtinet; provt latiùs ibi comprobat: & numer. 32. declarat Ioannem Gutierrez, in loco relato à Ceuallos, hoc eſt, in conſilio 2. numer. 8. & 9. vt loquatur in duabus Capellaniis, nam ſi vnica eſ ſet, diuiſio non admitteretur, etiam ſi inter duos coniuges inſtituta fuiſ ſet. Concludit itaque Perez ipſe de Lara, in Capellaniis nullam eſ ſe conſiderandam prælationem in agnatis, cùm non agatur de conſeruanda familia, ſed de ſuffragiis, atque ita data paritare idoneitatis locum eſ ſe gratiſicationi, aut aliis coniecturis; in quo (vt vides) Ceualli reſolutioni conuenit, eo excepto, vt Capellania nullo caſu diuidi valeat. Et videtur etiam conuenire Azeuedus, in conſilio 24. num. 56. vbi inquit, gratificationi locum non eſ ſe, niſi vbi gradus, merita, & paupertas nominandorum eſ ſent in æqua lance. Et antea dixerat num. 54. agnationis, & cognationis differentiam hodie eſ ſe ſublatam, & ſic ſuccedere aguatos, & cognatos ſecundum gradus prioritatem. Idcirco in caſu ibi propoſito ſtatuit, conſanguineas teſtatoris diſponentis, & ex eius linea, non præferri aliis tranſuerſalibus, in eodem tamen gradu exiſtentibus. Nicolaus verò Garcia, de beneficiis, tomo 2. ſeptima parte, cap. 15. n. 21. improbat etiam Hieronymi Ceualli reſolutionem, quando concurrunt ad Capellaniam duo conſanguinei eiuſdem gradus, vnus per lineam maſculinam, & alter per fœmini nam; & diuiſionem Capellaniæ reiicit omnino, ſequutus D. Perez de Lara placitum, ſuprà relatum & inquit, præferendum, & inſtituendum eum, qui ſit præ ſentatus à patrono, ſeu maiori parte patronorum. Si verò nulla facta fuerit præ ſentatio, agnationem non eſ ſe cauſam prælationis, cùm in Capellaniis non agatur de conſeruanda agnatione; quod tunc, vel quando vnus ſit præ ſentatus ab vna parte patronorum, & alter ab altera æqualiter, tunc præferatur dignior, ſeu qui maioribus iuuatur meritis, & qualitatibus, datáque paritate, eſ ſe locum gratificationi, ſicuti ex eodem Ceuallos alio in loco, atque ex Lara, nunc relato, ibidem comprobat. Subdit deinde ipſe Garcia, eodem num. 21. non etiam ſibi placere Hieronymi Ceualli placitum, dicta quæ ſtione 265. ex n. 13. dicentis, ita fuiſ ſe iudicatum in conſilio Archiepiſcopi Toletani circa quandam Capellaniam oppidi de Valdepeñas, quod cum maritus & vxor ſimul in eodem teſtamento, (provt moris eſt) Capellaniam fundarunt de bonis vtriuſque, vocando ad eam conſanguineos propinquiores; concurrentibus ad eam duobus con ſanguineis, altero ex parte mariti, altero ex parte vxoris, vtroque in eodem gradu conſanguinitatis, præfertur conſanguineus mariti, eique debet conferri Capellania. Per text, in dicto §. à te peto, & Gregorij Lopezij doctrinam relatam. Verius namque ipſe Garcia exiſtimat, etiam in iſto caſu procedere reſolutionem, quam antea tradiderat, quando duo conſanguinei eiuſdem gradus concurrunt, vnus per lineam maſculinam, & alter per fœmininam, vt ſcilicet qui ſit præ ſentatus à patrono, ſeu maiori parte patronorum, præferatur, & in ſtituatur. Quod ſi nulla facta ſit præ ſentatio, aut vnus ſit præ ſentatus ab vna parte patronorum, & alter ab alia æqualiter, tunc præferatur dignior, ſeu qui maioribus iuuatur mei itis, & qualitatibus, datáque paritate ſit locus gratificationi. Atque ita is Author prælationem conſanguinei mariti, quam Ceuallus admiſit indiſtinctè, conſtantcr confutat, aſ ſeritque, quod text. in dicto §. à te peto. nequaquam probat Ceualli ſententiam; quoniam ibi conſtat de ordine, cùm vxor alternatiuè vocauerit mariti propinquos, ſiuè ſuos, & ex. ordine ſcripturæ præ ſumitur voluntas, prout communiter Doctores explicant; lib. 2. dict. c. 26. latè ego adnotaui. In propoſito autem non datur talis ordo: & ſi ille textus faceret in propoſito (inquit Garcia idem) etiam conſanguinei mariti minus propinqui, viderentur præferendi conſanguineis vxoris proximioribus, quod tamen eſt fal ſum, & contra ipſum Ceuallum ibi. Nec obſtat ſimile de maioratu, de quo Gregor. Lop. vbi ſupra, quoniam in maioratu diuerſa militat ratio; nam cùm vnus duntaxat ſit maioratus, in quo vnus tantum ſuccedere debet, & is primogenitus, vt per Molinam, l. 3. c. 1. Patrem Molinam, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputat. 624. & abſque miniſterio, & auctoritate, ſeu facto alicuius, ex ſola legis, ſeu inſtitutoris fundatione, iuxta deciſionem l. 45. Tauri. In pari gradu præferri debet conſanguineus mariti, tanquam dignioris, ſicut & ipſe vir præfertur, tanquam caput mulieris. Ex quo videtur, ordine ſaltem tacito, à iure ſubintellecto prælatus. At in Capellania ſecus eſt, quia eſt patronus ad præ ſentandum, cuius erit in paritate gradus præferre, & præ ſentare quem voluerit; & etiam iudex ad conferendum, qui ceſ ſante præ ſentatione, ſeu data etiam paritate in illa, debet Capellaniam conferre magis digno, ſeu qualificato aliàs. Et idem videri dicendum (ſubdit ipſe Garcia) quando ſolus maritus, aut ſola vxor fundaſ ſet Capellaniam, vocando ad eam abſolu té & promiſcuè ſuos conſanguineos & coniugis, abſque prælatione, niſi tantum propinquiorum, ex quo illos paciſicauit. Quando verò vocaret di ſiunctiuè ſuos conſanguineos, aut coniungis ſeu è conuerſo conſanguineos coniungis, aut ſuos, tunc primò nominati præferrentur ſecundò nominatis; etiam propinquioribus, iuxta ordinem ſcripturæ, & text. in d. §. à te peto, & in l. hæredes mei, § finali, ff. ad Trebel. & in l. cum quidam, C. de verb. ſignificat. Nec denique obeſt conſilium Ioannis Gutierrez 2. loquitur enim (inquit idem Garda) in duabus Capellaniis fundat is in vno teſtamento à marito & vxore, vna à marito, & alia ab vxore. Et hactenus is Auctor, ac de ipſius, & Hieronymi Ceualli, in propoſito dubio altercatione, & contrarietate: de qua etiam vide Ludou. Molinam, de primogeniis, l. 3. c. 5. n. 74. Aluaradum de coniecturata mente defuncti, l. 2. c. 5. §. 4. in fine. Ego verò vt ſententiam meam interponam, ſequentia conſtituenda neceſ ſariò duxi, Atque in primis, Oldradi conſilium 174. de quo Ceuallos, dict. quæ ſt. 265. n. 17. duntaxat euincere in prædicta quæ ſtione, quod cum maritus & vxor ſ ìmul in eadem ſcriptura teſtantur duo ſint teſtamenta, duoque primogenia diuerſa, & ſeparata propter duos te ſtantes, vel diſponentes; adeo vt vterque poſ ſit te ſtamentum pro ſua parte, vel maioratum ad ſuum libitum reuocare: vnuſquiſque etiam eorum videatur prouidiſ ſe ſuo conſanguineo, & pluralitas reſoluatur in plures ſingularitates, vt Gregorius ipſe Lopezius, in dict. l. 2. titu. 15. part. 2. quæ ſt. 4. ſub verbo, El mas propinquo pariente, fol. mihi 47. eruditè adnotauit, & caſum propoſuit in terminis, quando maritus & vxor fecerunt maioriam in vno inſtrumento, & in defectum deſcendentium, vocarunt con ſanguineum proximiorem, dicendo videlicet, veniat in defectum eorum conſanguineus noſter propinquior. Et in eiſdem terminis, vt duo dicantur teſtamenta, duóque primogenia diuerſa, & ſeparata, & ſuperſtes poſ ſit ad libitum reuocare. Oldradum retulit Molina, lib. 4. cap. 2. num. 84. Mieres de maioratu, 1. parte, quæ ſt. 23. & longa ſerie ego explicaui lib. 2. cap. 18. per totum. De quo in caſu præ ſenti non ambigitur, nec ambigi poſ ſet ad effectum, vt coniux, qui ſupereſt, poſ ſit pro ſua parte, teſtamentum, ſeu maioratum reuocare, Nec etiam, quando proponeretur, facta fuiſ ſe duo primogenia, aut duæ Capellaniæ inſtituerentur, ſicuti ad explicationem conſilij ſecundi Ioannes Gutierrez, nunc dicebamus. Dubium itaque procedit, quando ſic facta diſpoſitione, vterque deceſ ſit, nec ſupereſt aliquis eorum, qui reuocare poſ ſit, & vna duntaxat remanet conferenda Capellania, vnúſve tantum maioratus, quia ſic diſpoſuerunt quod vnus tantum eſ ſet ſemper maioratus, vnáve duntaxat Capellania; ita quod non poteſt verificari, quod ſuccedant duo, vnus in bonis viri, alter in bonis vxoris, imò vnus tantum debet ſuccedere, prout in Capellaniis etiam, ſuprà reſolui. Et in his ipſis terminis cum quæ ſtionem propoſuiſ ſet Gregorius Lopezius, vbi ſuprà, & expendiſ ſet, atque diuerſimodè induxiſ ſet textum in dict. §. 'a te peto. Tandem concludit, quod ſi in illo caſu, vbi vterque diſ poſuit, & bona de quibus diſpoſuerunt, fuerunt tam viri, quàm vxoris, & voluerunt quod ſemper eſ ſet vnus maioratus indiuiſibilis; præferremus affectionem vxoris erga ſuos conſanguineos, defraudaretur vir in affectione ſua erga ſuos; vnde cum concurrat paritas affectionis, & inuicem affectiones ſe confundant, de neceſ ſitate ſumus extra caſum affectionis, & in conſideratione taciti ordinis, & ſic præferri debet conſangui neus viri; & ſatis eſt, quod non ſtantibus in pari gradu, præferatur proximior, licèt ex parte vxoris. Data tamen paritate gradus, maior conſideratio eſt ex parte viri; ve præferatur eius conſanguineus, quia videtur in ordine ſaltem ſubintellecto prælatus. Hactenus Gregorius ipſe Lopecius, qui eruditè, & magiſtraliter (vt adſolet) iuridicè etiam & verè (quod attinet ad maioratum) dubium propoſitum reſoluit. Sed an eius reſolutio, Capellaniæ fundationi, ſeu inſtitutioni à marito & vxore ſimul factæ, & cum eadem vocatione, de qua ſuprà, conueniat? controuerſia eſt: Hieronym. Zeuall, id ipſum, quod in maioratu, in Capellania ſtatuit, nec differentiæ rationem detegit. Nicolaus verò Garcia diuer ſimodè ſe habet, & contrarium tuetur (vt vidimus) & differentiæ ratione illa adducitur præcipuè, quã ſuperiùs recenſui, quod maioratus abſque mini ſterio, & Authoritate, ſeu facto alicuius, ex ſola legis, ſeu inſtitutoris fundatione, & diſpoſitione defertur; at in Capellania ſecus eſt, quia eſt patronus ad præ ſentandum, cuius erit in paritate gradus præferre, & præ ſentare quem voluerit, & etiam iudex ad conferendum, provt latius ſuprà commemoraui: mihi equidem, data paritate gradus, & ſi conſanguineus ex parte viri dignus ſit, & benemeritus, qualitatè ſque habeat à fundatoribus requiſitas, magis placeret Hieronym. Ceuall. ſententia, & Gregor. Lopezij placitum, fortius inducendo, rectè expendi per eum exiſtimarem: idque conſiderando, & maturè perpendendo rationem illam, qua principaliter Gregorius ipſe Lopezius adducitur, atque excitatur, videlicet à taciti, & ſubintellecti ordinis coniectura, & præ ſumptione, à qua eam deducit: illamque, quòd ratio ita æqualiter, & concludenter militat, & procedit in Capellania à marito & vxore ſimul relicta, quam in maioratu, aut vinculo ab eis inſtituto: nam ſi ex vi taciti, & ſubintellecti ordinis, in maioratus ſucceſ ſione (quæ diuidi non poteſt) præfert conſanguineum ex parte mariti, data paritate gradus, conſanguineo vxoris; id etiam in Capellaniæ fundatione obſeruart de iure debere; & deciſionem text. in d. §. à te peto; quam ex vi, & ratione taciti, & ſubintellecti ordinis, ad maioratus ſucceſ ſionem, Gregor. expendit, ita & ad Capellaniæ ſucceſ ſionem, æquali ratione expendi poſ ſe, nec concurrente præ ſumpta, coniecturatáque voluntate teſtatoris (quæ ſicut expreſ ſa, in vltimis voluntatibus obſeruari debet, & regulariter attenditur) differentiæ ratio, aut diuerſum ius ſtatui, vel conſtitui debet inter Capellaniam, & maioratum, cùm reddi non poſ ſit, nec magis vno, quàm altero caſu voluntas præ ſumpta infringi, aut violari poſ ſit. Sic ſanè, quod deciſio textus in dicto §. à te peto, procedat etiam in Capellaniis, quando teſtator vocaret diſiunctiuè ſuos conſanguineos, aut vxoris, vel èconuerſo conſanguineos coniugis, aut ſuos; vt primò nominati præferri debeant, etiam in fortioribus terminis, hoc eſt, quando non ſunt in gradu eodem; admittit Nicolaus ipſe Garcia, provt ſuprà retuli. Quod ſi ita is Author ex vi expreſ ſi ordinis, tuis, ſiue meis propinquis, ſtatuit, vt tui ſcilicet primò admittantur, etiam ſi in remotiori gradu exiſtant: quanto magis, ex vi taciti, ſubintellectíque ordinis admitti debebit conſanguineus ex parte mariti, data paritare gradus, vt conſanguineum ex parte vxoris, in eodem gradu exiſtentem excludat; quamuis ſi in remotiori eſ ſet con ſanguineo ex parte mariti, præferri deberet à con ſanguineo propinquiori vxoris. Rurſus, quia ratio altera Gregorij Lopezij, æqualiter militar in collatione Capellaniæ, ſicut in ma ioratus ſucceſ ſione, quod ſi præferremus affectionem vxoris erga ſuos conſanguineos, aut in mera voluntate patronorum, vel indicum id relinqueremus, defraudaretur equidem vir in affectione ſua erga ſuos. Vnde cum concurrat paritas affectionis, & inuicem affectiones ſe confundant, de neceſ ſitate ſumus in conſideratione taciti ordinis, & ſic præferri debet conſanguineus viri, neque in voluntate libera patronorum, aut iudicum id relinqui, quibus libera electionis facultas conceſ ſa non eſt; & arbitrium ſuum, præ ſentandíque ius, moderari, exercerique debet iuxta iuris regulas, & ne conceſ ſa ſibi poteſtate abutantur; aut teſtatoris voluntatem infringant, provt ſupra dixi in obſeruationibus præcedentibus. Veriſimiliter namque ſic coniuges diſpoſuiſ ſent, ſi de caſu iſto interrogati fuiſ ſent, eùm ve cogitaſ ſent, aut diſponere voluiſ ſe credendum eſt; nec quod ferret maritus, conſanguineos vxoris ſuis præferri, vnde id pro expreſ ſo, & diſpoſito habendum eſt, ad Gloſ ſam in l. tale pactum, §. finali, per illum textum, ff. de pactis: de qua latè alio cap. ſuprà. Quocirca in conſilio Archiepiſcopi Toletani, iuridicè equidem, & iuxta præ ſumptam fundatorum voluntatem ſic definitum, provt Ceuallus profitetur, exiſtimamus, & à vi, & ratione taciti, ſubintellectíque ordinis (qua Gregorius adducitur) adductos Viros illos, non modo graues, & illuſtres, ſed etiam eruditos admodum, credimus. Sic etiam hiſce diebus Senatum Hiſpalenſem maturo conſilio, & diligenti præhabita conſideratione definiſ ſe vidimus in cauſa quadam Capellaniæ collatiuæ; cùm à iudicis Eccleſiaſtici ſententia, & eius executione appellatum fuiſ ſet, & per viam querelæ, & violentiæ res allata: nec admitteremus Nicolai Garciæ placitum, niſi meritotum maximam inæ qualitatem daremus, aut conſanguineus vxoris dignior ita diiudicaretur; vt alter ab eo ſuperari deberet, quamuis eſ ſet con ſanguineus ex parte viri, & exiſte et in eodem gradu; aliàs autem à ratione taciti, ſubintellectique ordinis, voluntatíſque expreſ ſi ordinis, de qua in dicto §. à te peto, ad tacitam, atque præ ſumptam, tectè ponderatum eum textum per Gregorium, negari non poteſt; provt etiam, rationem alteram eiuſdem Gregorij, de qua etiam ſuprà, ne viri affectio defraudetur erga ſuos conſanguineos, ſic in Capellaniis concludere, ſicut in maioratibus. Idque maximè, quando ad inſtar maioratus perpetui, & cum prohibitionibus alienationis, clauſulisque aliis perpetuis, inſtitutæ aut relictæ fuiſ ſent, iuxta ea, quæ ſuperiùs adnotaui, & ſcripſi. Nec obſtat prædictae reſolutioni conſideratio illa Nicolai Garciæ, quod ſecundum hæc, & deducto argumento à deciſione textus, in dicto §. á te peto, & à vi taciti, ſubintellectique ordinis (quo Gregorius Lopez excitatur præcipue) non modo conſanguineus ex parte mariti, qui in eodem ſit conſanguinitatis gradu, præferri debebit conſanguineo vxoris, verumetiam præferendus erit, tametſi in remotiori gradu exiſtat; deciſio namque illius §. procedit etiam non data paritate gradus, cum non ab eiuſdem conſanguinitatis gradu, ſed ab ordine ſcripturæ, textus ipſe moneatur; ordine autem ſcripturæ, tuis, ſiuè meis propinquis, enam remotiore, propinqui mariti admiſ ſi, & inuitati videãtur , ante propinquiories vxoris, provt ibi dicitur, & Nicolaus ipſe ponderauit, vt ſuprà retuli. Nam rationi huic (provt mea fert conſideratio, & ſententia) reſponderi congruè valebit, conſtituendo, taciti & expreſ ſi iudicium, vim & virtutem, aliquando non eſ ſe æqualem iudicio, & virtuti expreſ ſi; ſed minus tacitum, quàm expreſ ſum operari, vbi non eadem, ſed diuerſa militat ratio, vbi tertij vertitur præiudicium, & de alterius excluſione agitur, & in aliis ſimilibus caſibus, in quibus plus expreſ ſum, quàm tacitum operatur; provt ſuprà hoc eadem libro. & tractatu, alio capit. ex profeſ ſo explicaui. Quamuis ergo ſpecificus, & expreſ ſus ille ordo, tuis, ſiuè meis propinquis, id operetur in eo textu, vt non datam electionem, ſed ordine ſcripturæ factam ſubſtitutionem, Iurecon ſultus dixerit, atque ita ex ordine ſcripturæ, propinquiores mariti non modò, ſed etiam remotiores admitti debeãt primo loco; idque data paritate gradus procedat etiam ex vi taciti ſubintellectíque ordinis, vt etiam in caſu propoſito non datam electionem dicamus, ſed mariti propinquos priùs; tacitè vocatos; non tamen inde argumentum deduci poterit, vt id ipſum dici debeat ex vi ipſa taciti, ſubintellectíque ordinis, quando conſanguineus vxoris concurrens in proximiori ſit gradu, conſanguineus autem ex parte viri in remotiori, quoniam tunc non eadem militar ratio, ceſ ſátque omnino illa, quam Gregorius expendit. Militat autem, quando ex parte mariti conſanguineus, in eodem exi ſtit gradu, quo, ex parte vxoris, conſanguineus: quia veriſimiliter credendum eſt, ita vtrumque diſpoſiturum, ſi de caſu iſto interrogati fuiſ ſent, aut quod affectio ſua defraudari circa ſuos conſanguineos noluiſ ſet maritus, data gradus paritate, ſicut nec ſuorum vxor, ſi gradus diſparitas eſ ſet, & in proximiori gradu exiſterent ſui conſanguinei; nec congruum, ſed potius abſurdum maximum eſ ſet, con ſanguineos ex parte mariti (qui caput eſt vxoris, & à communiter accidentibus leges, & conditiones ad eum modum diſpoſitioni vxoris adiicere poſ ſet) inferioris, & deterioris conditionis eſ ſe, quàm vxoris conſanguinei ſunt. Sic equidem eruditiſ ſimus Gregorius Lopezius, quamuis conſanguineos vxoris, in proximiori gradu exiſtentes præ tulerit, nec eo caſu à vi taciti, ſubintellectique ordinis argumentum admiſerit; data tamen gradus paritate, præferendos conſanguineos mariti, rectiſ ſimè docuit. Et de his hactenus, quæ ſunt notanda; quia noua & ſingularia, & ſummo, ingentique ſtudio ſic digeſta, & elaborata, & magis indubitare procederent, ſi verſaremur in his, in quibus nec pattonus præ ſentat, nec iudex confert, ſed abſque alterius miniſterio, & facto, ex ſola teſtatorum diſ poſitione deferuntur, veluti in legatis pro dote relictis conſanguineis; aut in his, quæ inter conſanguineas ex familia, & genere teſtatoris diſtribuenda relinquuntur; nam ſi proponeretur, maritũ & vxorem ſimul diſpoſuiſ ſe, & certæ quantitatis dotem ſingulis annis præ ſtari ſuis conſanguineis proximioribus ſtatuiſ ſe; concurrentibus equidem con ſanguinea ex parte mariti, & altera ex parte vxoris, vtraque in eodem gradu conſanguinitatis; præ fertur conſanguinea mariti, eique dos debet conferri; id quod certum, & indubitatum crederem (vt dixi) tùm ex his, quæ Gregorius Lopez eruditè adduxit, & Ceuallus ſequutus eſt. Tum etiam ex ipſius Nicolai Garciæ placito, & reſolutione illa, quod Gregorij Lopezij ſententia, ideò in maioratus ſucceſ ſione vera ſit, quod illa ex legis, aut inſtitutoris fundatione. abſque alterius facto, ſeu miniſterio deferatur, provt ſuprà retuli. Tertiò & principaliter infertur ad explicationem; & reſolutionem alterius quæ ſtionis, quam hiſ ce diebus, in caſu ex fact occurrenti definitam ſcimus in Senatu Regio Hiſpalęnſi, & in cauſa, & lite quæ vertebatur inter D. Leonoram de Leon, ex vna parte, & D. Paulam Brauo, ex altera, quæ ad petitionem dotis cuiuſdam in quãtitate conſiderabili ſi mul concurrebant; ſic decidendum exiſtimauimus. Patronus autem operis pij, ſine dotium, & patronatus Gaſparis Ruiz de Montoya, ſolutionem dotis ipſius non differebat, ſed vtri eorum ſolui debuiſ ſet, Senatus decreto definiri petebat; vtpote, cum etſi vna & altera eodem eſ ſent conſanguinitatis gradu, dicto Gaſpari coniunctæ; præfata D. Paula duplice n haberet conſanguinitatis gradum, tam ex parte patris eiuſdem Gaſparis, quam ex parte matris; altera verò ex parte matris duntaxat, cuius reſpectu la vna y la otra eran hiias de prima de la madre del fundador, ſed dicta D. Paula. conſanguinea etiam in tertio gradu, reſpectu patris didi Gaſparis, quæ tamen multo poſt dictam D. Leonoram nuptias contraxerat; & nihilominus dictam D. Paulam præferendam in dotis illius anni exactione, meritò, & de iure Senatus definiuit. Eiuſdem autem deciſio ex ſequentibus comprobatur fundamentis, & rationibus. At primum equidem ex ſententia eorum, qui in eiſdem, in quibus verſamur terminis, ſpecificè adnotarunt; quod ſi ex duobus conſanguineis in eodem gradu exiſtentibus, alter duplici ſit conſanguinitatis nexu. teſtatori coniunctus; is præferri debet alteri, qui vno tantum coniunctus eſt. Sic ſanè in Capellaniis, & anniuerſariis, & dotibus, legatis piis, aliisque ſimilibus relictis tradiderunt D. Perez de Lara, de anniuerſariis, & Capellan. libr. 2. cap. 3. num. 32. cum ſeqq. fol. 298. Hieronymus Ceuallos, practicar, commun. contra communes, quæ ſt. 398. numer. 21. & 22. & quæ ſt. 762. n. 70. & duobus ſequentibus: vbi ad ducit caſum in terminis, de quo in con ſilio Archiepiſcopi Toletani controuerſum, teſtatur idem Ceuallos, quæ ſt. 778. ex n. 27. vſque ad n. 49. Nicolaus Garcia, de beneficiis, tomo 2. par. 7. cap. 15. num. 22. qui ſolum Latam recenſet: Pelaez à Mieres, qui in vinculis & maioratibus latè fundat, ſeeũ , da parte, quæ ſtione 7. ex n. 3. & in qualibet ſucceſ ſione Aelxander Raudenſis, in conſ. 1. ex n. 95. Gozadinum, Ioannem Bottam, & alios, ideò nunc ſilentio prætermitto, quoniam ſtatim referam eos. Secundò deinde pro eadem parte facit, duo con ſanguinitatis vincula fortiora, & potiora eſ ſe vno; ſtaque ex vtroque latere teſtatori coniunctum, cen ſeri magis propinquum, & præferri debere. alteri, qui vno tantum gradu coniunctus eſt, textus in authent. itaque, C. communia de ſucceſ ſion. authent. de hæ red. abinteſtato venient. §. ſi igitur defunctus nec deſ cendentes, collat. 9. authent. de conſanguin. & vterinis, verſic. Quia vero, authent. poſt fratres, C. de ſuis & legitim, hæred. leg. 6. titul. 13. part. 6. cap. 1. vbi Gloſ ſa, de treuga & pace, leg. 1. ff. de priuilegiis creditorum: & pro hac parte opportune expendi quamplurima quæ adducit Iaſon, in leg. re coniuncti, ex numer, 19. cum ſeqq. ff. de legatis tertio, Tiraquellus, de retracta lignagier. §. 14. in fin. gloſ. 2. ex num. 5. cum ſeqq. Mieres, & Ceuallus, vbi ſupra. Cum ergo præfatus teſtator iuſ ſerit, inter conſanguineas ſuas, proximiorem præferri, & concurrentibus duabus, in eodem gradu exiſtentibus, eam, quæ primò nupſerit, quamuis dicta D. Leonora antea nup ſiſ ſet, præferri debuit dicta D. Paula, vt pote cùm non dicatur in eodem, ſiuè in æquali gradu exiſtere, quæ duplici conſanguinitatis nexu teſtatori eſt coniuncta, ſed potius cenſeatur magis propinqua; duplex enim coniunctio prælationem operatur, licet gradu non præcedatur, vt cum Alexandro Raudenſe adnotauit D. Perez de Lara, vbi ſuprà, n. 32. & latè comprobant Mieres, & Ceuallus, nunc relati. Tertiò etiam pro eadem parte faciunt, atque expendi poſ ſent nonnulla, quæ Ioannes Botta, in conſ. 14. adducit pro quodam fratre, ex vtroque latere coniuncto, contra vterinum tantũ , alterum fra trem, & Socinus iunior, in conſilio 94. num. 14. lib. 1. vbi inquit, quod licet fratres vterini ſint in eodem gradu cum vtique coniunctis reſpectu matris, attamen reſpectu ſucceſ ſionis inter eos, non cenſentur eſ ſe eiuſdem gradus, quia teſtator habere præ ſumitur maiorem affectionem ad eos, qui ſunt magis ſanguine coniuncti, quales ſunt hi, qui duplici conſanguinitatis nexu coniunguntur. Et Bottam, atque Socinum commemorauit, & exornauit Ceuallus dict a quæ ſtione 778. num. 36. & 4. ſeqq. vbi etiam citat Manticam, Menochium, Ceruantes, & Graſ ſum. Et id ipſum comprobat Tellus Ferdinandez in l. 8. Tauri, num. 4. dum dixit, quod licet per illam legem concurrant nepotes cum patruis in ſucceſ ſione; id intelligendum eſt, quando frater mortuus, & frater qui prætendit ſucceſ ſionem, & pater nepotum, qui volunt concurrere cum patruis, erant vtrinque coniuncti: tunc enim quia æqualis erat ſucceſ ſio patris nepotum, ſi viueret, cum alio fratre, nepotes repræ ſentando patrem, eodem modo ſuccedunt; tamen quando in aliquo fratre datur maior coniunctio, tunc ſolus ille ſuccedet, nec datur repræ ſentatio, non ſolum nepotum, ſed nec alterius fratrum, qui ſunt in eodem gradu; prout latius ibi. Præterea & quartò facit egregia doctrina Angeli, in authent. quibus modis natur. effic. legi. §. vltimo num. 19. fol. 29. colum. 2. in verſic. Sed reſtat videre quam de facto habuiſ ſe in quæ ſtione valde agitata, profitetur Mieres: & in eiſdem, in quibus ver ſamur, terminis, eam adducit, de maioratu, 2. parte, quæ ſtione 7. num. 5. quod licet ſpurij ex eadem matre, vnus alteri ſuccedat abinteſtato, quia agnoſcuntur ad inuicem, iuxta l. 2. ff. vnde cognati. Si tamen filius ſpurius, vel naturalis, qui deceſ ſit, reliquit vnum fratrem carnalem, coniunctum ſibi ex latere matris ſpurium, & alium filium legitimum & naturalem, coniunctum ſibi ex eadem matre: tunc ad ſucceſ ſionem fratris mortui vocabitur filius legitimus & naturalis, non autem alius frater ſpurius, vel naturalis tantùm. Nam vbi cunque de ſucceſ ſione fraterna tractatur, ille præfertur, qui pluribus vinculis eſt nexus, & coniunctus, ſcilicet nexu iuris, & nexu naturæ. Et citat Gregorium Lopez, ita tenentem, eúmque ſequitur contra Antonium Gomezium, prout ibi videri poteſt, & per Matienzum, in l. 6. tit. 8. lib. 5. gloſ ſa 4. num. 10. Rurſus & quintò facit reſolutio, atque obſeruatio illa Gozadini, in conſ. 19. num. 9. vbi ſcripſit, quod in eodem gradu pluribus exiſtentibus, ille debet præferri, qui duplici iure vocatur: nec poſ ſunt dici æqualiter conſanguinei, qui ſunt vterini, vel vno ex latere tantum coniuncti, cùm alter ſit ex vtroque coniunctus, quia aequalitas excludit omnem diſparitatem, & non poteſt ſubſiſtere, vbi datur aliqua differentia, etiam minima: & Gozadinum refert Ceuallos dicta quæ ſtione 398. num. 23. & quæ ſtione 762. num. 72. vbi addit Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 8. titulo 13. num. fin. dicentem, quod in fideicommiſ ſo relicto familiæ, vterini cenſentur excluſi, & conſanguinei ex vtroque latere ſunt admittendi, quia licet fratres vterini, vel conſanguinei vterini ſint inter ſe in eodem gradu, illud non procedit reſpectu ſucceſ ſionis bonorum, vel Capellaniæ, quia hoc caſu in diſ pari gradu cenſentur eſ ſe; prout etiam in ſimili ca ſu refert tenuiſ ſe expreſ ſ è Gomez de Leon in centuria allegat. iur. allegatione 11. num. 1. Sextò quoque facit Ioannis Fabri, in §. ſi plures, num. 2. Inſtitu. de legitima agnatorum ſucceſs. ſingularis doctrina, quod ſi in iure retractus conſangui nealis, quod competit conſanguineo proximiori, vt in l. 72. Tauri, cum ſeqq. concurrat conſanguineus ex vtroque latere cum vterino, quod vterinus excluditur per conſanguineum, ex vtroque latere coniunctum, refert Tiraquellus, de retracta lignag. §. 1. gloſ ſa 10. num. 1. & notabile eſ ſe ad leges noſ tras Regias, inquit Mieres, de maioratu. parte 2. dicta quæ ſt. 7. numer. 6. refert etiam Ceuallos, dicta quæ ſt. 778. nu. 43. & 44. & addit Menochium libro 4. præ ſumptione 75. dicentem, quod ſi vocati ſint conſanguinei per verbum collectiuum, debent tũc prius admitti vtrinque coniuncti; quia veluti propinquiores cenſentur magis dilecti. Septimò denique & vltimo loco facit Pelaez à Mieres, eadem quæ ſtione 7. ſub numero 6. in verſic. Et ex his etiam. ſingularis illa obſeruatio, atque ex antea dictis pro conſanguineo ex vtroque latere contra vterinum, illatio; quod ſi adſit contentio inter duos pro ſucceſ ſione alicuius maioratus, & dubium ſit quis extet vocatus, quia ambo forſan apparent vocati per fundatorem; debet in ſucceſ ſione præferri ille, qui ſecundum iura, & diſpoſitionem teſtatoris, vocatus apparet, & eſt anteponendus ei, qui ſolummodò ex teſtatoris diſpoſitione vocatus eſt, quia pluribus vinculis copulatus eſt; prout ibidem probat. Ceuallos etiam, dicta quæ ſt. 778. num. 42. poſt Gregorium Lopez, in l. finali, tit. 13. p. 6. verbo, de parte de ſu madre, & verbo, natural e legitimo, vbi dixit, quod in ſucceſ ſione præ fertur ille, qui pluribus vinculis eſt nexus, & coniunctus teſtatori, ſcilicet nexu iuris, & naturæ. Nec obſtat prædictæ reſolutioni, ſi dicatur, præfata iura, hoc eſt, adducta ſuprà ſub num. 29. in principio, verſic. Secundò deinde pro eadem parte. loqui, & procedere in ſucceſ ſione abinteſtato fratris defuncti; ſecus verò ſtatuendum eſ ſe in ſucceſ ſione teſtamentaria, ac in ea, in qua ex diſpoſitione, & vocatione inſtitutorum ſucceditur. Quoniam reſpondetur, rationem illam maioris dilectionis, & prælationis circa conſanguineos, ex vtroque latere Coniunctos; non modo in ſucceſ ſione abinteſtato, ſed etiam in legatis, in fideicommiſ ſis, & in vinculis, aut Capellaniis, relictíſve perpetuis, & inſtitutionibus quoque militare; vt ſcilicet ſub vocatione fratrum, aut conſanguineorum, ij præferantur vterinis, aut ex vno tantum latere coniunctis, qui ex vtroque coniuncti fuerint, & à teſtatore magis dilecti videantur; quod ex Caſtren ſe, Corneo, Decio, Alexandro, Socino, Pariſio, Ruino, Menochio, Antonio Gomezio, Tello, Rojas, & Angulo, rectè obſeruauit Ceuallos dicta quæ ſt. 778. n. 33. & 34. Et in ſucceſ ſione teſtamentaria id ipſum dicendum, quod in ſucceſ ſione abinteſtato, ſtatuit illa ratione, quod teſtator in dubio cenſeatur ſemper diſponere ſecundum legis diſpoſitionem, & ad eam ſe referre, vt in l. peto, §. fratre, ff. de legatis ſecundo, & in l. finali, C. de verbor. ſignificat. ſiue ſe cum illa conformare, vt in l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebell. cum vulgatis. Et citat quoque Tellum Ferdinand. in eadem l. 8. num. 5. vbi multum ad propoſitum noſtrum, ac in hæc verba reliquit ſcriptum: Et hæc prærogatiua maioris coniunctionis. non ſolum datur ab inteſtato, ſed ex teſtamento, quando inſtitutio fuit facta ſimpliciter, vt ſi dixiſ ſet, Inſtituo fratres meos, nam præferuntur hi, qui ſunt maiori coniunctione coniuncti, & eodem modo in ſubſtitutione, vt Paulus, Corneus, & Iaſon declarant. Etiam vidi, & obtinui in opulenta hæreditate cuiuſdam mercatoris Cordubenſis, qui teſtatus fuerat tantùm verbo; & interrogatus, quos hæredes voluiſ ſet habere, reſpondit, fratres meos, erant fratres vtrinque coniuncti, & fratres Vterini tantùm: deciſum fuit. ſolos fratres vtrinque con iunctos, hæredes eſ ſe, cæteros vero non. Denique, ſi Authores omnes, ac eorum doctrinæ (de quibus hactenus) originaliter prælegantur, apparebit equidem, maiori ex parte ad ſucceſ ſionem te ſtamentariam applicaſ ſe ipſos ea, quæ de ſucceſ ſione abinteſtato, & de prælatione ex vtroque latere coniunctis concedenda, eadem iura antea relata ſtatuunt, nec aliquam differentiam in hoc ſtatuiſ ſe. Denique, nec obſtat eidem reſolutioni, ſi dicatur etiam, qualitatem hanc duplicis coniunctionis non conſiderari Vltra fratres, & filios fratrum, in eiſdem iuribus relatis ſuprà, hoc eod. num. 29. verſic. Secundo deinde pro eadem parte? vt in authent. ceſ ſante, in fine, C. de legitim, hæred. & in authent. poſt fratres 1. eod. titulo, & cum aliis Authoribus, Caſtrenſe inquam, Corneo, Azone, Antonio de Roſellis, Antonio Rubeo, Curt. iun. Anton. Gomezio, Couarr. & Gregor. Lopez; tradidit Matienzus in l. 5. titul. 8. lib. 5. gloſ. 1. numer. 8. ſequitur Azeuedus, in conſ. 24. numer. 55. qui in ſimili caſu, & in eleemoſyna perpetua, relicta conſanguineis teſtatoris, ſic obſeruauit. Vnde in caſu propoſito, & in ſucceſ ſionibus, aut relictis perpetuis, id ipſum dicendum videtur, ſolámque coniunctionem, non autem duplicis conſanguinitatis nexum conſiderari: non inquam id obſtat. Quoniam reſpondetur, qualitatem eam, quæ in maiori affectione, & prælatione, legíſque diſpoſitione, ac in præ ſumpta teſtatoris voluntate fundatur, ſic in quibuſlibet con ſanguineis, etiam vlterioribus, ſicut in fratribus, fratrúmque filiis conſiderandam, nec poſ ſe reddi differentiæ rationem; idque maxime, cùm vocatis conſanguineis propinquioribus, ij propinquiores ccnfeantur, qui duplici ſunt conſanguinitatis nexu coniuncti, vt latè ſuprà probaui. Et quidem auctoritates omnes ibi cumulatæ generaliter & indiſtinctè obtinent, & loquuntur, nec ſe ad eum modum reſtringunt; qualitatem potiùs duplicis coniunctionis in vlterioribus etiam in ſumma habent conſideratione, provt in maioratus ſucceſ ſione habuit Mieres, vt ſuperiùs retuli, quicunque ſit, ac quocunque in gradu exiſtat, qui ſucceſ ſionem prætend it. Sic etiam, quod in ſucceſ ſione bonorum defuncti, & Capellaniæ, conſanguineus vtrinque coniunctus præferatur, indiſtinctè, & latè probauit Ceuallos dicta quæ ſt. 778. ex dicto num. 28. & num. 37. & 38. Cerbantes etiam in l. 7. Tauri, num. 21. & 25. & Azeuedum dicto conſilio 24. num. 55. ſequutus non eſt Nicolaus Garcia, de beneficiis, tom. 2. part. 7. cap. 15. num. 22. Imò contrarium aſ ſeuerauit apertè, dum retulit Laram, & dixit, ex conſanguineis exiſtentibus in eodem gradu, illum præferri debere, tanquam magis conſanguineum, qui duplici conſanguinitatis nexu eſt coniunctus fundatoribus, etiam vltra fratrum filios; quamuis Azeuedus contrà videatur tenere. Sed & ipſe Azeuedus, præcitato num. 55. in ea ſententia firmitet non ſiſtit, cum dixerit, quòd non erraret, qui data paritate gradus meritorum, & paupertatis, ad hæc conſiderationem haberet, (ſcilicet ad duplicis nexus conſanguinitatis qualitatem) & quod eſ ſet hæc cauſa ſufficiens gratiſicandi. D. autem Perez de Lara, de Capellan. & anniuerſar. lib. 2. cap. 3. ſub num. 34. verſic. & adde, iuridicè, & rectè id fuit aſ ſequutus, dum ſcripſit, quod hæc qualitas duplicis coniunctionis ad prælationem conſideratur in Capellaniis, etiam vltra filios fratrum. Et reddit rationem, nam in Capellaniis ille præfertur, qui præ ſumitur magis dilectus à fũdatore , & eſt magis dilectus, qui habet duplicem cõiunctionẽ . Et cùm hæc ratio vlterius procedat, nimirum ſi conſideretur, etiam vltra filios fratrum. Inquit etiam Lara, & ipſe, Matienzi reſolutionem, dicto num. 8. (de quo ſupra) procedere in repræ ſentatione ad hæreditatem, in qua ad filios fratrum voluit ſe lex reſtringere, licèt ſecus eſ ſet, ſi ageretur de hæreditate patris, ſeu matris; nam tunc æqualiter admitterentur filij, quia affectio teſtatoris ad omnes filios par eſt; prout hæc omnia ex aliis Authoribus ibi cõprobat . Et hactenus de prædicto articulo, & de his, quæ Hieronymus Ceuallos, dicta quæ ſt. 778. ex n. 28. reliquit ſcripta. Quatenus vero ipſe, n. 25. 26. dubitauit, vtrum Capellania in dubio præ ſu[*] matur authoritate Epiſcopi fundata, ſi nec de fundatione, nec de collatione conſtiterit, & an collatio teſtibus probari poſ ſit; vide omnino Hieronym. Gonzalez, ſuper reg. 8. Cancellariæ, gloſ. 5. n. 50. & duobus ſeqq. & n. 58. & 59. Nicolaum Garciam de Beneficiis, primo tomo, cap. 2. n 114. & duobus ſeqq. Quartò & principaliter infertur quoque ad explicationem, atque reſolutionem quorundam, quæ aſ ſiduè ex facto; & in praxi occurrunt, & claram, atque diſtinctam explicationem requirunt, vtrum videlicet ad legata pro dote, aut pro eleemoſyna conſanguineis teſtatoris relicta, ſiue cum ad hæc, vel ad Capellaniam vocantur conſanguinei fundatoris, ſeu qui ſunt de eius parentela, genere, ſeu familia, cenſeantur etiam vocati conſanguinei naturales tantum, aut ſpurij etiam, & illegitimi, & deſcendentes ex illis, vt ſi proximiores gradu ſint, conſanguineis legitimis, remotioribus tamen, præferantur, & dicantur de genere, vel familia legitimi ex patre naturali, vel ſpurio. Vtrùm etiam filius primogenitus naturalis ſuccedat in maioratu, in quo filij ſimpliciter ad eius ſucceſ ſionem vocantur, & quid de ſpurio, & deſcendentibus vtriuſque. Et quò diſtinctè, & abſolutè magis procedatur, ſequentia obſeruanda, & conſtituenda erunt, quibus vniuerſa, quæ ad iſtum tractatum pertinent, & ſe offerre poſ ſunt, circunſcribi valebunt. Et[*] primò quidem quod attinet ad filium naturalem, & maioratus ſucceſ ſionem, obſeruandum erit, regulariter eum in maioratu non ſuccedere, nec ad eius ſucceſ ſionem admitti, vbicunque namque agitur de fauore filiorum, nunquam filiarum appellatione filij naturales comprehenduntur; ſicuti refoluit Ludou. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 3. numero 44. in fine, & numero 45. qui eſt videndus ex numero 41. libro primo, cap. 4. num. 45. Mieres, de maioratu, parte 2. quaeſt. 2. Gregorius Lopez, Ioannes Lecirier, Tiraquellus, Aluaradus, Azeuedus, & Velazquez Auendañus, cum quibus Blazius Flores Diaz de Mena, variarum libro primo, quæ ſtione 16. per totam, qui ſic reſoluit num. 13. & num. 14. cum ſeqq. vſque ad numerum 32. Nicolaus etiam Garcia, qui alios refert, de beneficiis, tomo 2. parte 7. cap. 15. ex numero 49. & latiùs explanatur infrà, cap. 82. per totum, vbi plures caſus di ſtinguuntur. Fundamenta autem nonnulla, ipſe Florez de Mena pro hac parte adducit, & contrariæ partis fundamentis ſatisfacit, explicat etiam iura nonnulla, prout ibi videri poteſt, & dict. num. 32. inquit in hunc modum: Ex quibus omnibus iam patet, hanc ſecundam opinionem veriorem eſ ſe, & quæ debet ſeruari in iudicando, & conſulendo, prout ſemper vidi ſeruari. Et id ipſum admiſit Ludou. Molina, lib. 3. cap. 3. num. 45. niſi ex ſerie maioratus, atque ex coniecturis aliud colligatur, atque ita ex coniecturis admitti filium naturalem, & etiam excludi, probauit ibid. num. 44. in final. verbis. Conuenit etiam Azeuedus, in l. 11. titulo 6. lib. 5. qui tamen ad terminos Ludou. Molinæ debet reſtringi, loquitur enim multum generaliter: & quatenus inquit neceſ ſariam non eſ ſe Regiam faculatem advocandum filium ad maioratum, iuridicè ſe habet, dummodo id intelligatur deficientibus filiis, & deſcendentibus legitimis; non aliàs; vt per Molinam, libro 2. cap. 11. numero 25. Mieres, prima parte, quæ ſtione 2. Pat. Molinam, tomo 3. diſ putat. 610. ſic ſané, quòd filius naturalis ſuccedat, deficientibus legitimis, ex multis reſoluit Florez de Mena, dict. quæ ſt. 16. §. 2. num. 8. Nicolaus Garcia, dicto capit. 15. numero 50. ibi: Quòd procedit, niſi ſubiecta materia aliud importet, Vt ſucceſsio maioratus, in qua non ſuccedunt naturales, ſeu deſcendentes ex eis, etiam ſi ſimpliciter vocentur filij, deſcendentes, aut conſanguinei; quia eſt res honorifica, niſi ex ſerie. ſeu circunstantiis maioratus aliud colligatur. Et is Author citat Gregorium Lopez, Molinam, Mieres, Auendañum, Aluaradum, & Flores de Mena, ſic tenentes. Et improbat eundem Gregorium, alio in loco, cuius auctoritate deceptus Azeuedus, nimis generaliter loquutus eſt, vt ſupra obſeruaui. Rectè tamen ſe habuit, & ſuperioribus conuenire videatur in conſilio 24. num. 31. vſque ad 37. dum agit de ſucceſ ſione filiorum naturalium in maioratu. Quamuis ex num. 23. nimis excedere videatur iura eorundem filiorum, vt de genere, aut familia eſ ſe dicantur, prout ibi videri poterit; & latiùs infrà, cap. 82. Et hactenus de prima obſeruatione; cuius re ſolutio non modò procedit quoad ſucceſ ſionem maioratus in eiſdem filiis naturalibus, ſed etiam in filiis, ac deſcendẽtibus eorum, etiam legitimis; quemadmodum enim pater eorum ſuccedere non poſ ſet, ſi viueret, ſed potius excluderetur à ſucceſ ſione, ſic etiam nec ipſi ſuccedere poſ ſunt, ſed potius veniunt excludendi, nec melioris conditionis exiſtere poſ ſunt, quam eſ ſet eorum author. Quo in placito vnanimiter conuenire videntur omnes Authores, quos ſuprà commemoraui, atque ex communi ſententia tradidit Nicolaus Garcia, dicto cap. 15. numero 50. prout nunc retuli. Mieres etiam, de maioratu, 2. part. dicta quæstione 2. ex numero 18. cum ſequentibus. Et num. 25. in illis Verbis: Ex quibus omnibus concludo, quod quemadmodum filij illegitimi excluduntur à maioratibus, ita omnes deſcendentes ex illis, in quocumque ſint gradu. Et comprobatur eadem ſententia ex his quæ ego ipſe adnotata, atque ſcripta reliqui quotidianar. har. controu. iur. libro 3. capite 15. numero 60. vbi multorum Authorum allegatione comprobaui, excluſa vna perſona à ſucceſ ſione, vel de iure, aut ex diſpoſitione teſtatoris ſuccedere prohibita, & omnes ab ea deſcendentes excluſos cenſeri, vel ſuccedere prohibitos. Et idem quoque proſequutus ſum, cap. 29. numero 3. eiuſdem libri 3. vbi ex multis etiam iuris Interpretibus tradidi eandem doctrinam, quia deſcendunt ex radice infecta, nec poteſt eſ ſe cauſatum potentius ſua cauſa. Et excluſio vnius gradus, excluſionem inducit naſcentis ex illo, quicunque ſit. Et deſtructo ordine, deſtruitur & ordinabile, ſicut deſtructo antecedente, deſtruitur & conſequens. Et inhabilitas medij cauſat inhabilitatem in extremo. Et extrema videntur ſublata, ſublatis mediis. Et vitium auctoris durat etiam quoad ſuos deſcendentes; & gradus præcedentes debent eſ ſe ſucceſ ſibiles, vt ſequentes admittantur; ſicuti hæc omnia latius exornaui dict. num. 3. dict. cap. 29. & de hoc ipſo articulo, vide infrà cap. 93. Sanè in quibus caſibus admitti naturales filios ad ſucceſ ſionem maioratus diximus, vel quia generatio, & familia filiorum legitimorum illius, qui maioratum inſtituit, deficeret; vel quia ex coniecturis, aut ſerie teſtamenti, ita veriſimilirer elici, atque deprehendi poſ ſet; in eiſ dem equidem id ipſum dicendum erit reſpectu filiorum legitimorum, & aliorum deſcendentium eorundem naturalium filiorum; vt potè cum eadem ratione, qua ipſos excludimus, parentibus eorem excluſis, ipſamet quoque admittere eos debeamus, cum patres ipſorum admittimus. Quod planum & certum eſt, ac de mente eorum omnium procedit, quos ſupra commemoraui. Item comprobatur ex his. quæ d. 15. ferè per totum, & dicto cap. 29. libri tertij reſoluta, atque adnotata reliqui. Quod ſi extra ſucceſ ſionem maioratus, ac in ea materia verſemur, quæ dictorum filiorum naturalium, & eorum deſcendentium legitimorum qualitati proportionabilis, nec repugnans videatur; ac diuerſa ratio, quam in ſucceſ ſione maioratus militet, nec teſtatoris mens contradicat, nec cenſeatur in dubio contradicere propter ſubiectam materiam; tunc ſane, naturales ipſos filios, & ipſorum deſcendentes legitimos admitti debere, dicendum erit. Sic equidem, quod ad legata pro dote, aut pio maritandis virginibus conſanguineis, aut pro eleemoſyna ipſis præ ſtanda, relicta, naturales admittantur; & ſi proximiores ſint, habeàntque qualitates à teſtatore requiſitas, præferantur remotioribus legitimis; imò quòd dicantur de familia, & de parentela, latè contendit, & defendit Azeuedus dict. conſ. 24. videndus ex num. 13. vſque ad num. 37. vbi ſub num 34. in hunc modum ſcribit; Cur ergo in præ ſenti diſpoſitione non admittemus filios naturales, cum teſtator hic non per modum maioratus, imò nec per modum conſeruanda familiæ diſpoſuerit ſed ſubueniendi potius, & occurrendi neceſsitatibus eorum, & in viam eleemoſynæ. Idque non ſolum honoroſum, verum & fauorabile, & cõmodoſum ipſi testatori, & animæ eius; & ſic non eſt curandũ , an ſint legitimæ, vel naturales tantum conſanguineæ illæ, quibus dãda eſt eleemoſyna hæc, præmaximè, cum ipſe teſtator eas non excludat. Et iterùm ipſe Azeuedus num. 36. in illis verbis, Et ſic in noſtræ clauſulæ propoſito teneo pro vero, naturales fœminas pauperes eſ ſe comprehenſas, & comprehendi in hac diſpoſitione ſi conſanguineæ ſint teſtatoris, & conſequenter præferri legitimis, in eodem gradu conſanguinitatis non exiſtentibus. ſicus ſi in eodem exi ſterent gradu; nam tunc legitimas præferrem, ſi pauperes eſ ſent, naturalibus, etiam pauperioribus. Iterùm etiam idem Author ibidem, num. 39. in fine, in illis verbis, Ex quibus inconuincibiliter & neceſ ſariò aſ ſerendum, & tenendum eſt, naturales ad hanc eleemoſynam admittendas, & ſic vidi per plures Doctores conſultum. Et voluit expreſsè Rebuffus in ſimili caſu, & diſpoſitione, vbi nobilitas non conſideratur. Imò & inquit Corduba, quod dos relicta pro dotandis conſanguineis, ex legitimo matrimonio procedentibus, quòd poteſt dari legitimis ex legitimo matrimonio, licèt procedant ex tali ſtipite per parentes illegitimos. Azeuedi autem placitum. & reſolutionem quoad prædicta admittit ſpecificè Nicolaus Garcia, de benef. tom 2. part. 7. cap. 15. n. 49. vbi concludit, in eleemoſyna, ſeu relicto fœminis conſanguineis, ſeu de genere pauperibus, comprehendi naturales, & præferri legitimis, non exiſtẽ tibus in eodẽ gradu. Et quòd in his, & aliis, in quibus ſubiecta materia non repugnat, dicuntur naturales eſ ſe de familia, domo, genere, ſtirpe, ſanguine, & parentela patris, ex quo gaudent eius nobilitate, vt legitimi; quòd ex multis aliis Authoribus ibi comprobat. Et in fortioribus terminis, quòd filij legitimi ex patre ſpurio admittantur ad Capellaniam, ad quam vocantur conſanguinei ex familia, aut ſanguine; Hieronymus Gonçales defendit, prout ſtatim dicetur. Sic ſane diebus præteritis Senatus Hiſpalenſis in cauſa, & lite, quæ vertebatur ſuper dotibus, & eleemoſynis patronatus, ſiue operis pij Stephani Yanze, definiuit de iure, & Mariam quandam Ximenez, naturalem filiam conſanguinei cuiuſdam proximioris teſtatoris, cæteris aliis ad vnius dotis exactionem præferendam decreuit; illa namque licèt ex legitimo matrimonio procreatæ eſ ſent, atque con ſanguineorum inſtitutoris patronatus legitimæ filiæ eſ ſent, in remotiori tamen conſanguinitatis gradu exiſtebant, sicuti ex proceſ ſus ſerie, & actis apparuit. Et hactenus de prima obſeruatione in propoſito dubio. Secundò deinde obſeruandum, atque conſtituendum erit, indubitati, atque certi iuris eſ ſe, in per ſona filij ſpurij nõ poſ ſe ab eius parente primogenium, nec vinculum inſtitui: cùm ſpurius ex nullo genere diſpoſitionis poſ ſit ad ſucceſ ſionem bonorum parentis admitti, imò incapax ſit ſucceſ ſionis eius, ſiue ex donatione, ſiue ex vltima voluntate, ſiue ex primogenio, vel quacumque alia diſpoſitione. Idque nec directè, nec indirectè, neque per mediam perſonam alterius, nec aliquo alio colore quæ ſito, atque ita neque ex ſubſtitutione vulgari, ſeu fideicommiſ ſaria poteſt aliquid à parente accipere. Quod nedum procedit in maioratu ex legum Regiarum deciſionibus facto, verum etiam in eo, qui ex Regia facultate inſtituitur, etiam ſi vocatio ſpurij fiat poſt omnium legitimorum deſ cendentium vocationem; quamuis enim verba facultatum generalia ſint, & ex eis primogeniorum inſtitutoribus concedatur facultas vocandi quaſ cumque perſonas; ea verba ad habiles tantum, atque capaces; non autem ad perſonas inhabiles, & incapaces extendenda ſunt. Et hæc quidem procedunt nedum in his bonis, quorum ſucceſ ſionis ſpurius incapax eſt, ſed etiam in ea parte, quæ filio ſpurio pro alimentis à parente relinqui poteſt. Quamuis enim eius portionis ſpurius capax ſit, ipſa tamen ſpurio libera, & absque grauamine relinqui debet, cùm ex præciſa neceſ ſitate, atque ex iuris diſpoſitione debeatur. Cognatus tamen, aut conſanguineus poteſt in perſona ſpurij maioratum filiis legitimis deficientibus inſtituere. Quamuis enim ſpurius hæreditatis parentis incapax ſit, nihilominus tamen ab aliis ex contractu, vel ex teſtamento liberè capere poteſt: prout hæc omnia ad literam traduntur, atque comprobantur per Ludouic Molinam, de Hiſpan. primogen. libro 2. cap. 11. ex num. 26. vſque ad numerum 34. Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſtione 2. & ſecunda parte, quæ ſtione 2. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 3. num. 55. & multis ſeq. & num. 71. Burgos de Paz, ciuilium quæ ſtione 3. numero 43. Azeuedum, in l. 11. titulo 6. lib. 5. num. 46. & duobus ſeq. Pat. Ludouic. Molinam, tom. 3. de inſtitia & iure, diſputatione 610. num. 4. folio 255. Nicolaum Garciam, de beneficijs, ſecundo tomo, part. 7. cap. 15. num. 36. & 45. Et quatenus inquit Azeuedus, vbi ſuprà, numero 48. in dubio non videri vocatum ſpurium, niſi probaretur, aliam fuiſ ſe mentem teſtatoris; iuxta traditiones Ludouici Molinæ temperari, atque intelligi debet: nam ſi proponatur, maioratum à parente, vel aſcendente paterno factum fuiſ ſe, tunc equidem, nec in dubio ex coniecturis, neque etiam ex clara, & expreſ ſa diſpoſitione admitti poteſt, cùm nullo modo, neque expreſsè, neque tacitè, neque directè, neque indirectè ex diſpoſitione parentis capere poſ ſit ſpurius. Si verò à cognato, vel conſanguineo cum Regia facultate, vel abſque ea maioratus inſtitutus fuerit, verum equidem erit, etiam tunc ſpurium vocatum non cenſeri in dubio; ex coniecturis tamen, quæ mani feſtæ, & concludentes ſint, vel ſi probetur, eam fuiſ ſe inſtitutoris maioratus mentem, admitti poſ ſe; ſi in inſtitutione legitimi non vocentur, aut ſpurij non excludantur expreſ ſim, & de mente teſtatoris, aut coniecturis pro ſpurio, contendi poſ ſet iuridicè. Remanet itaque, ſpurios, ſucceſ ſionis maioratus incapaces eſ ſe regulariter. Dubium autem verſatur circa legitimos atque ex legitimo matrimonio procreatos, ab ſpuriis tamen parentibus procedentes, atque ita, num legitimus, ex filio ſpurio natus, ſiue nepos legitimus ex auo ſpurio, in maioratu ſuccedere valeat. Et quidem cum caſus hic ipſe ex facto occurriſ ſet in cauſa, & lite, quæ vertebatur inter Didacum Cauallero Barrionueuo, ex vna parte, & Gundiſaluum de Sanabria ex altera, qui contendebant, & litigabant ſuper ſucceſ ſione vinculi cuiuſdam, inſtituti ex quadam domo per Didacum Cauallero, oppidi de Carmona: is namque conſanguineis certis, ſpecificè vocatis, generalem fecit conſanguineorum omnium ſuorum vocationem, vt poſt eos omnes extinctos, qui proximior eſ ſet, ſuccederet. Didacus autem præfatus Cauallero Barrionueuo in remotiori gradu conſanguinitatis exi ſtibat, ſed natus erat ex legitimo matrimonio, atque ex legitimis procedebat. Gundiſaluus verò de Sanabria, non modò conſanguineus erat fundatoris, atque ex legitimo natus matrimonio, ſed etiam in proximiori verſabatur gradu; mater tamen eius (ex qua conſanguinitas cum fundatore dicti vinculi procedebat) filia ſpuria erat cuiuſdam conſanguinei fundatoris ipſius, & cum ita caſus occurriſ ſet (vt dixi) & per appellationem cauſa allata, Senatus Hiſpalen ſis in fauorem Didaci Cauallero Barrionueuo rem definiuit, & non modò filios primi gradus ſpurios, ſed etiam deſcendentes eorum, à ſucceſ ſione maioratus excludendos, decreuit. Senatus autem definitio concludenter comprobatur ex his, quæ contra filios, ac deſcendentes filiorum naturalium ſuperius annotauimus, quantumuis illi legitimi ſint, fortius etenim adſtringunt in legitimis, qui à filio ſpurio procedunt, vt de ſe patet manifeſtè, atque ideò hic non repetuntur. Comprobatur etiam ex ſingulari doctrina Baldi, in l. vltima, Cod. de verborum ſignificatione, vbi ſcripſit is Author, quod quemadmodum filij ba ſtardi non continentur appellatione Domus, nec ſunt de Caſata, qui tamen ſunt filij primitiui, ideſt, primus amor: multo minus continentur nepotes, etiam legitimi, ex baſtardis nati: quia nulla conſequentia poteſt eſ ſe legitima ex illegitimo naſcendi principio, & radice corrupta. Vnde ſi primus amor eſt contra bonos mores, ſecundus deriuatus ad nepotes, ſine peccato originali eſ ſe non poteſt, & qui primitiua inficit, deriuata vituperat, prout inquit ipſe Baldus, quem refert, ſequitur Decius, in conſilio 335. Viſo conſilio, num. 1. & 2. Mieres de maioratu, parte 2. dict. quæ ſt. ſecunda, n. 24. vbi etiam citat aliam egregiam doctrinam Baldi in l. hac conſultiſsima, §. ex imperfecto, C. qui teſtamenta facere poſ ſunt, dicentis, quod baſtardi non habent lineam quoad patrem. Rurſus comprobatur, quoniam in cauſato non poteſt eſ ſe magis, quam in influenti cauſa. Et ſic baſtardis, & ſpuriis excluſis, tota linea, quæ ab eis fundamentum capit, excluſa cenſetur, quoniam ad excluſionem prioris in gradu, neceſ ſariò ſequitur excluſio ſequentis, vt per Alexandrum in conſilio 75. numer. 14. lib. 1. Socinum in conſilio 31. numero 3. libro primo. Et cum origo, & principium ſit vitioſum, per quod ad vlteriores filij ſpurij peruenitur, hoc vitium & origo vitio ſa indeſcendentes deriuatur, etiam ſi ſint in decimo, vel vlteriori gradu; provt ſupra in filiis legitimis, deſcendentibus ex naturalibus comprobaui, & exornat Mieres, dicta quæ ſtione 2. numer. 18. & 23. Comprobatur deinde, quia baſtardi, & ſpurij non poſ ſunt portare arma patris, nec inſignia, quia non dicuntur, nec ſunt de familia, agnatione, domo, ſeu caſata; ſicuti adnotarunt, atque ſcriptum reliquerunt Bartol. Bald. Imola, Alexand. Felinus, Guillelmus Benedictus, Rochus de Curte, Lambertinus, Tiraquellus, Paleotus, Gregorius Lopez, Anton. Gomezius, Rojas, Molina, Mieres, Matienzus, Mantica, Menochius, Peregrinus, D. Spino, Ioannes Gutierrez, Velazquez Auendañus, Ceruantes, Farinacius, Martinez del Villar, Azeuedus, & Tuſchus, quos aggregat Nicolaus Garcia, de beneficiis, tomo ſecundo, cap. 15. numero 36. qui addit numero 37. & 38. quod neque etiam ſunt de parentela patris, nec cum illis eſt cognatio, conſanguinitas, aut coniunctio ex parte matris -, provt ibi comprobat. Cum igitur filij baſtardi, & deſcendentes ex illis, non poſ ſint portare arma, & inſignia teſtatoris; & communiter omnes maioratus (maximè Nobilium) fiant cum onere, & grauamine armorum, inſignium, & nominis; non poterunt ipſi in maioratu ſuccedere, qui eiuſmodi conditionem, & grauamen adimplere non poſ ſunt. Atque ita in terminis argumentatur Pelaez à Mieres, d. quæ ſt. 2. num. 19. 20. & 21. qui num. 18. vſque ad numer. 27. longa ſerie defendit iſtam partem: quod quemadmodum excluduntur à maioratibus filij ſpurij, ita etiam omnes deſcendentes ex illis, quocunque in gradu ſint. Et id ipſum in fortioribus terminis, in deſcendentibus legitimis ex filiis naturalibus, vt etiam hi excludantur, cum aliis admiſit Nicolaus Garcia, de beneficiis, tomo ſecundo, dicto cap. 15. numero 50. & numero 45. Et quamuis in Capellaniis aliter ſtatuat, in maioratibus tamen ita quoque tenet Hieronym. Gonçalez, ſuper regula octaua Cancellariæ, gloſ ſa quinta, numero 123. Azeuedus, dicto conſilio 24. numero 37. vbi in diſpoſitione facta in fauorem conſanguineorum, & in legato pro dote, aut pro eleemoſyna conſanguineis teſtatoris relicto; non admittendas conſanguineas ſpurias defendit, & naturales ab ſpuriis ſeparat. Subdit tamen, quod ſi ſpuria hæc eſ ſet ex parte matris, admitteretur ad legatum prædictum, ſicut admittitur ad ſucceſ ſionem conſanguineorum ex parte matris, ſi non eſt nata ex damnabili coitu; quia ſpurius ex parte matris, habitus ex non damnabili coitu, dicitur de genere, agnatione, & familia, & excludit ſubſtitutum matris ſub conditione ſi ſine liberis vocatum. Et concludit, ſic determinatum fuiſ ſe in Cancellaria Pinciana in ſpuria ex parte matris, & datam ſuper eo executoriam, & Paleotum, & D. Spino commemorat: potuiſ ſet ſanè communem huius Regni Interpretum ſententiam pro ſe adducere, vtpote cum ipſi vnanimiter aſ ſerant id ipſum, ſicuti eundem Azeuedum commemorans, notauit Nicolaus Garcia, de beneficiis, parte ſecunda, dicto capite 15. numero 51. vbi citat alios huius Regni Authores, & concludit, ſpurios ex parte matris cen ſeri vocatos ad Capellaniam, dotationem, ſeu eleemoſynam, ad quam vocantur ij, qui ſunt de genere, parentela, & cognatione teſtatoris. Idem etiam apertè comprobatur ex deciſione l. 9. Tauri, hodie l. ſeptima, titulo octauo, libro quinto, nouæ collection. Regiæ, ex qua non modo naturales, ſed etiam ſpurij filij ſuccedunt matri ſuæ ex teſtamento, & ab inteſtato, & cæteris aſcendentibus ex parte matris, niſi habiti ſint ex coitu, propter quem mater poſ ſet damnari ad mortem naturalem, provt Matienzus ibi gloſ ſa ſecunda adnotauit. Et aſcendentes matris excludunt, provt etiam ibi Matienzus, gloſ ſa ſexta. Imò & contra matris te ſtamentum ſuccedunt, & illud ſubuertunt, ſi ſint præteriti, ſicuti Matienzus etiam ibi gloſ ſa 7. n. 3. per text. in l. ſi ſuſpecta, §. de inofficioſo, ff. de inofficio ſo teſtamento, Azeuedus, in eadem l. ſeptima, numero 22. & 23. vbi etiam inquit, quod ſpurij ſuccedunt conſanguineis ex parte matris ab inteſtato, atque ex teſtamento, ſi ſine legitimo hærede decedant, & reſpectu lineæ maternæ ſpurij inter ſe ſuccedunt, & dicuntur de genere, & cognatione matris. Antonius Gomezius, in dict. l. 9. Tauri, numero 9. 10. 11. & 12. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro ſecundo, quæ ſtione 108. & vide infrà, cap. 82. Et hæc quidem cum ita ſe habeant, nullo pacto ſtare, nec procedere poſ ſe videtur id, quod per tranſitum, & abſque aliqua diſtinctione obſeruauit Nicolaus Garcia, dicto cap. 15. numer. 52. in fine. Nam cum dixiſ ſet, illegitimos, & ſpurios ex parte matris, benè eſ ſe de eius parentela, genere, ſanguine, & cognatione, & ſic cenſeri vocatos ad Capellaniam, dotationem, ſeu eleemoſynam, ad quam vocantur qui ſunt de parentela, genere, & cognatione fundatoris, ſubdit in hunc modum: Licet ſecus ſit in maioratu, & patronatus iure, vt ſupra dictum eſt. Sane quod Author is ſuprà dixerat, procedit, & præcisè intelligendum eſt reſpectu ſpurij ex parte patris, de quo ibi loquitur, non de ſpurio ex parte matris, de quo ſtatutum ab eo, dicto numer. 52. Rurſus, reſpectu ſpurij eiuſdem ex parte matris, differentia conſtitui non valet, quam ipſe Nicolaus aſ ſignat, nec ſecus erit, ſed potius idem ius obſeruabitur in maioratu, & iure patronatus, ſi ex parte matris procedat, vtpote cum eidem ex teſtamento, & ab inteſtato ſuccedat, imò & contra teſtamentum admittatur, vt ſuprà dixi, atque ita ſuccedere debeat in maioratu, ſi ab ea in ſtituatur, cum etiam conſanguineis ex parte matris ſuccedat, ſuccedere etiam in maioratu debebit, ac in bonis liberis, ſi ex inſtitutoris diſpoſitione non excludatur à ſucceſ ſione, vtpote cum inter ſe ſuccedant conſanguinei ex parte matris, nec quoad bona maioratus differentia eſ ſe poſ ſit vt de ſe patet, & apertè ſentit Azeuedus, vbi ſupra, ex numer. 21. in dicta l. ſeptima, & in dicto conſilio 24. num. 37. quod ſemper intelligitur, dummodo filij, ac deſcendentes legitimi deficiant, & tunc procedere poſ ſe videtur Pelaez à Mieres placitum, dicta quæ ſtione 2. part. 2. ex num. 27. & vide infrà, dicto cap. 82. Tertiò & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit, quod attinet ad Capellanias, legata etiam pro dote, aut pro eleemoſyna con ſanguineis relicta, dubium etiam eſ ſe, an ſpurij, ſeu illegitimi; atque etiam ex ipſis deſcendentes, quamuis legitimi ſint, admittantur, ſeu admiſ ſi, an potius excluſi cenſeantur; cum conſanguinei fundatoris, ſeu qui ſunt de eius parentela, genere, aut familia vocantur. Et quidem Azeuedus, dicto conſilo 24. numero 37. ſpurius ex parte patris, indiſtinctè excludit: admittit tamen ad eiuſ modi legata ſpurios ex parte matris, & ita fuiſ ſe determinatum in Cancellaria Pinciana in ſpuria ex parte matris, aſ ſerit, provt ſupra retuli. Statim tamen, ſub numero 39. in fine, verſic. Imò, & inquit Corduba, cum Ludouic. Lop. & Corduba inquit, quod dos relicta pro dotandis conſanguineis, ex legitimo matrimonio procedentibus, poteſt dari legitimis ex legitimo matrimonio, licet deſcendant ex parentibus illegitimis. Et ita pariter ſe habuiſ ſe videtur Hieronymus Gonçalez, ſuper regula octaua Cancellariæ, gloſ ſa quinta, ex numero 109. vſque in finem gloſ ſ æ, folio 110. nam licet de admittendis ſpuriis, & eorum deſcendentibus, cum fundator ad Capellaniam vocauit Clericum ex ſua familia, aut ſanguine; ideò dubitauerit, quod ſicut pater, aut filius ſpurius, ſeu illegitimus, non dicitur de familia, nec veniret admittendus: ſic etiam, nec filius legitimus natus ex patre, vel auo ſpurio, non poteſt dici de familia, vel agnatione fundatoris, quia nulla conſequentia poteſt eſ ſe legitima ex illegitimo naſcendi principio, nec plus iuris in cau ſato, quàm in influenti potentia cauſ æ, & ex infecta radice fructus non producuntur; provt ibi comprobat numero 110. & quatuor ſequentibus. Statim tamen ex numero 115. cum ſequentibus, contrarium defendit, & Clericum legitimum, procedentem tamen ex patre, aut aſcendente illegitimis, ſeu ſpuriis ad Capellaniam admittit, ad quam Clerici ex ſua familia, aut ſanguine vocantur. Primò, quia cum iſte talis. ſit legitimus, consequenter eſt habilis, & idoneus ad quæcumque beneficia, dignitates, & honores, quamuis de ſcendat à patre ſpurio, vel illegitimo. Deinde, quia nepos legitimus, natus ex patre ſpurio, poteſt legitimè hæres inſtitui, tam ab auo, quàm ab alio quocunque. Rurſus, quia filius legitimus, natus ex patre ſpurio, admittitur ad ius patronatus; provt ibi comprobat numero 118. & numero 119. adducit Nauari Conſilium ad hoc, quod nepos legitimus ex matre ſpuria, aliàs tamen legitimata per reſcriptum Principis, admittitur ad Capellaniam fundatam ab auo Clerico, ad quam fuit vocatus Clericus magis proximus, & conſanguineus fundatoris. Adducit etiam numero 120. Rotæ deciſionem in terminis. Subdit quoque, nouiſ ſimè etiam fuiſ ſe deciſum, illegitimitatem patris non obſtare filio legitimo, vt præ ſentari ipſe non poſ ſet ad Canonicarum, ſeu eleemoſynam iuris patronatus, ad quem, ſeu quam teſtator vocauerat Clericum deſcendentem à quodam Ioanne, & dictus Clericus erat filius legitimus patris ſpurij, qui deſcendebat à dicto Ioanne. Et in eadem deciſione inquit reddi rationem, quam ibi adducit Reſpondi etiam ad fundamenta eorum, qui tenent, quod filius legitimus natus ex patre ſpurio, non dicatur de familia. Tandem concludit numero 123. quod in hoc attendenda eſt mens, & voluntas teſtatoris, & communis vſus loquendi; & an materia, de qua agitur, ſit proportionabilis, vt in ea includatur, vel excludatur talis ſpurius, aut filius legitimus ex illo deſcendens: veluti ſi teſtator reliquit legatum, aut perpetuum anniuerſarium pro alendis pauperibus ſcholaribus in ſtudio, aut Clericis, aut maritandis virginibus de genere, aut agnatione ſua, quo caſu minimè ſunt excludendi, nec ſpurius, neque multo minus filius legitimus ex eo. Item inquit conſiderandum eſ ſe, quid fuerit obſeruatum, necnon, an cæteris paribus concurrat alius de familia, & genere teſtatoris, qui ſit legitimus, ac filius patris legitimi: nam tunc illum præferendum fore, indubitatum erit. In dubio tandem concludit, ad fauorem illorum interpretandum fore, quando non benè conſtat, quod fundator Capellaniæ voluerit excludere etiam deſcendentes le gitimos ex patribus ſpuriis. Tum, quia in dubio ſemper eſt præ ſumendum, potius fieri vocationem ex naturali affectione, quam ob aliam cau ſam. Tum, quia de iure communi ſunt habiles, & idonei ad quæcunque beneficia, dignitates, & honores, provt vtrumque ibi comprobat. Et hactenus de ſententia huius Authoris in propoſito dubio. Nicolaus verò Garcia, de beneficiis, tomo ſecundo, capite 15. numero 36. vſque ad numerum 54. latè in prædicto dubio ſcripſit, & propoſita quæ ſtione prædicta, quando vocantur ad Capellaniam conſangninei fundatoris, ſeu qui ſunt de eius parentela, genere, aut familia; an etiam cenſeantur vocati ſpurij, & deſcendentes ex illis, arguit pro parte negatiua, vſque ad numerum 39. vbi inquit, diſtinguendum eſ ſe, an ſint appoſita verba iuris, ſeu ciuiliter ſignificantia, vt familia, agnatio, & etiam cognatio, domus, ſeu caſata, genus, pro ſapia, progenies, ſtirps, ſeu ſtipes, ſanguis, conſanguinitas, parentela, & ſimilia, & tunc quidem, ſi in fundatione Capellaniæ dicatur, quod præ ſentetur Clericus de familia, domo, genere, parentela, conſanguinitate, agnatione, cognatione, ſeu ſanguine; non comprehenduntur, nec cenſentur vocati ſpurij, & illegitimi, ſeu deſcendentes ex eis, etiam legitimi, niſi aliud conſtet ex communi vſu loquendi, aut mente fundatoris, & ſic etiam deficientibus legitimis, non habebunt ius ad Capellaniam, vt neceſ ſario debeant præ ſentari magis, quam alij extranei, ex quo non habent vocationem, cum non veniant ſub verbis illis. Bene tamen comprehenderentur, ſi eſ ſent legitimati authoritate Apoſtolica, vel Regia: provt ibi comprobat numero 46. & numero 53. ad finem, verſic. Velati teſtator reliquit: Improbat Hieronymi Gonçalez ſententiam, quod ſi te ſtator reliquit legatum, aut anniuerſarium perpetuum pro alendis pauperibus ſcholaribus in ſtudio, aut Clericis, aut maritandis virginibus de genere, aut agnatione ſua; excludi non debebunt ſpurij, ſeu illegitimi, & multo minus filij legitimi ex eis; provt ſupra retuli: nam cum iſta verba, de genere, aut agnatione ciuilia ſint, ſiue iuris, in ſpuriis, aut deſcendentibus eorum verificari non poſ ſunt. Si verò apponantur verba naturæ, ſeu naturaliter ſignificantia, veluti coniunctus, conſanguineus, cognatus, Hiſpane, pariente, ò deudo, pater, filius, nepos, parentes, liberi, deſcendentes, & ſimilia; aut verbum, paren eſco, dummodo dicatur, que tenga parenteſco, ò conſanguinidad (ſi enim diceretur, de ſu parenteſco, ſeu vocaretur, el que es de ſu parenteſco, tunc illud acciperetur pro parentela, licet barbare, & ſic eſ ſet verbum iuris, ſicut etiam conſanguinitas quando diceretur de conſanguinitate) appoſitis itaque verbis naturæ, atque ita ſi caueatur, quod præ ſentetur Clericus coniunctus, conſanguineus, ſeu cognatus; comprehenduntur etiam ſpurij, & illegitimi, & de ſcendentes ex cis; atque ita concludit Nicolaus ipſe Garcia, numero 43. & numero 46. in verſic. Si verò dicitur. Inde Inferens numero 47. quod ſi in fundatione Capellaniæ dicatur, quod præ ſentetur conſanguineus proximior, ſpurius, ſeu illegitimus, vel deſcendens ex eo, proximior, præferri debebit remotiori, etiam legitimo, & de legitimo deſcendenti. Et reddit rationem, nam cum illegitimus comprehendatur ſub vocatione conſanguinei, & ex alia parte ipſe ſit proximior, vocatio conſanguinei proximioris intrat, & verificatur in eo. Quicquid contrariam tenuerit Manuel Rodriguez, ibi relatus. Inferens denique, numero 48. quod legatum pium, & dos relicta conſanguineis teſtatoris, poteſt, & debet dari ipſius conſanguineis illegitimis, ſeu venientibus per viam baſtardiæ, & ſpuriis, quemadmodum legitimis. Et improbat Azeuedum, dicto conſilio 24. numero 37. & 50. dum is Author confundens nomina iuris, & naturæ, dicit ſpurias nullo modo admittendas eſ ſe ad huiuſmodi legata pia, & eleemoſynas; cum contrarium dicere debuiſ ſet eo caſu, vtpote, cum verba naturæ appoſita fuiſ ſent. Cordubam etiam, & Manuelem Rodriguez, rectè confutat, provt ibi videri poteſt. Et in omnibus prædictis, iuridicè equidem ſe habet, & maturam huiuſce articuli reſolutionem præ ſtat. Sic ſanè, cùm caſus ſe offeret, ipſius reſolutiones amplecti ſecurius videtur; & ſtricta iuris ratione amplexa, neceſ ſarium videtur; ſicuti deducitur manifeſtè ex eiſdem quæ Authormet idem annotata, atque ſcripta reliquit. Rurſus & quinto loco infertur ad dubium il[*] lud, quod ex facto ſibi occurriſ ſe, profitetur Azeuedus, dicto conſilio 24. ex numero primo, vſque ad numerum quartum. Vtrùm videlicet in legato pro maritandis virginibus, aut certa quantitate annuatim diſtribuenda inter pauperes conſanguineas, mulierum appellatione, virgines etiam infantes contineantur, itavt ſi ſint in propinquiori gradu, & pauperes, præferri omnino debeant remotioribus. Quid etiam, ſi virgines hæ, nondum viri potentes, cum mulieribus non virginibus, in codem tamen gradu conſanguinitatis, & paupertatis concurrant. Et quidem pro huiuſce dubij, & aliorum, quæ ibidem explicat, introductione, præ mittit, teſtatorem illum, potius & principaliter conſideraſ ſe conſanguinitatem, quàm paupertatem, & ex conſanguineis ſemper proximiores vocaſ ſe, atque ita voluntatem eius in proximioribus eſ ſe conſiderandam, & adimplendam, provt latiùs ipſe probauit in conſilio 16. in eo dubio, An con ſanguinei pauperes, proximiores tamen, cenſeantur vocati, excluſis remotioribus, quantumuis pauperioribus, quo præmiſ ſo inquit, quod ſi virgines ſunt proximiores mulieribus corruptis, omnino virgines ſint præ ſentandæ, dum tamen pauperes ſint, cum in eis, & non in aliis voluntas te ſtatoris pro tunc adimpleri debeat, vtpote, quia ipſ æ ſunt proximiores parentelæ teſtatoris, & quia, cum ſimpliciter verbum, mugeres, profertur, non ſolùm corruptas, verum & virgines comprehendit, & omnes perſonas fœminini ſexus; quod latiùs ibi comprobat, & adiicit, non ſolùm virgines viri potentes, ſed etiam non aptas à viro cognoſci, contineri; quia in eis eadem ratio ſe remediandi, & suſtentandi datur, quæ in virginibus, viri potentibus, & veniunt etiam mulieris appellatione; quod ibi comprobat, & conſtituit differen[*] tiam, an teſtator pro ſuſtentandis virginibus, an pro maritandis legatum reliquiſ ſet; nam ſi pro maritandis, non admitteretur niſi illa, quæ eſ ſet nubilis ætatis, vt per Antonium Gomezium, in l. 53. Tauri, numero 29. verſic. Iuxta prædicta, & per Acoſtam, & D. Spino, cum quibus ipſe Azeuedus, numero 12. ibidem, qui ex numero 40. vſque ad numerum 48. dubio 4. per totum, inquirit, an legatum conſanguineis pauperibus relictum, intelligi[*] debeat de pauperioribus, vt inde teneatur is, cui diſtributio relicta eſt pauperiores eligere; & refert Cordubæ, Manticæ, Matienzi, & Ludouic. Lopezij ſententiam, quod non teneatur eligere pauperiores, ſed quod ſufficiat, etiam in conſcientia pauperes eligere. Statim tamen contrariam recenſet opinionem, quæ ſecurior ſibi videtur. Idque maximè, quando ex coniecturata mente te ſtatoris colligatur, quod voluerit, pauperiores eligi, provt colligitur in illo caſu, quoniam teſtator dixerat, las mas parientas, y pobres. Vide etiam ex numero 47. vſque ad numerum 50. eundem Authorem, vbi explicat, an vxoratæ præferantur[*] viduis, vel è contra, in legato conſanguineis pauperibus relicto, an etiam patronus poſ ſit in præ dicto legato præ ſentare, aut eligere filiam ſuam legitimam, vel naturalem tantum, vel etiam ſpu[*] riam: explicat ipſe Azeuedus, dicto conſilio 24. dubio 6. numero 50. & 51. cui iunge Hieronym. Gonçalez, ſuper regula 8. Cancellariæ, gloſ ſa ſecunda, numero 54. & 55. folio 80. Matienzum, in l. 14. gloſ ſa prima, numero 11. titulo 4. libro 5. & in l. ſeptima, titulo 8. libro 5. gloſ ſa 5. numero 5. vbi an ſpurius filius executoris poſ ſit ab eo eligi tanquam pauper, ſi ei fuit commiſ ſa diſtributio in pauperes, & per totam gloſ ſam, an ſpurius filius teſtatoris, poſ ſit ab executore teſtamenti eligi. An etiam executor deputatus ad diſtribuendum bona inter pauperes, vel is, cui electio commiſ ſa eſt, poſ ſit etiam in ſeipſum diſtribuere, vel electionem facere; vide Azeuedum ibidem, dubio ſeptimo, nu[*] mero 52. cui iunge Hieronym. Gonçalez, dicta gloſ ſa ſecunda, numero 56. & duobus ſequentibus, folio 80. Menochium libro quarto, præ ſumptione 125. vbi an executores valde pauperes pro ſe ipſis, vel eorum filiis poſ ſint partem aliquam bonorum di ſtribuendorum retinere; provt ibi explicat numero 17. & duobus ſequentibus: cum etiam teſtator[*] iuſ ſit præ ſentari certum numerum conſanguinearum ad legatum dotis, ſi tot eiuſdem gradus conſanguineæ non ſint, an aliæ remotioris gradus præ ſentari debeant, videndus eſt idem Azeuedus, præcitato conſilio 24. ex numero 53. Teſta[*] tor denique diſponens bona ſua diſtribui inter pauperes, vel dotes annuatim conſanguineis ſuis relinquens, an videatur maiorem affectionem habere circa eos, qui in eius domicilio commorantur, ſicque eos præferre; vide Azeuedum metipſum, dicto conſilio 24. ex numero 61. cum ſequentibus, vſque in finem conſilij, Manticam, & Prætis, ibi relatos Matienzum, in l. 14. titulo quarto, libro quinto, gloſ ſa prima, numero 10. Hieronymum Gonçalez, ſuper dicta regula 8. Cancellariæ, gloſ ſa ſecunda, numero 59. folio 80. Ceuallos, quæ ſtione 893. D. Perez de Lara, de Capellan, anniuer ſariis, libro ſecundo, capite 3. numero 19. folio 296. Menochium, libro quarto, dicta præ ſumptione 125. numero 5. & 6. & vide numero 3. vbi inquit, quod electio pauperum cenſetur primum conceſ ſa[*] executoribus teſtamenti conſtitutis à teſtatore, & nullis exiſtentibus executoribus, Epiſcopus ciuitatis teſtatoris, eligendi facultatem habet. Vide etiam n. 7. vſque ad num. 15. an executores priùs[*] fœminas, quàm maſculos eligere debeant, vel è conuerſo. Prætereà & ſexto loco infertur ad reſolutio[*] nem alterius dubij, & quæ ſtionis, computatio ſcilicet graduum, an ſecundum Canones, an verò ſecundum leges fieri debeat in diſpoſitionibus, in quibus conſanguinei proximiores vocantur. Quibus etiam regulis, & doctrinis adduci, atque gubernari debeamus ad computandos gradus conſanguinitatis, attento iure Canonico, & etiam attento iure Ciuili. Et quidem Par. Thomas Sanchez (vt ab eo incipiam) de ſponſalibus, part. 2. lib. 7. de impedimentis, diſputatione 50. ex num. 2. fol. 333. Primum inquit, quod conſanguinitas diſtinguitur per lineas, & gradus: & lineam, & gradum diſtinguit. Rurſus, quod linea conſanguinitatis eſt triplex, quædam aſcendentium, quædam deſcendentium, & alia collateralis, ſeu tranſuerſa. Deinde, quod triplex ſolet; aſ ſignari regula ad computandos conſanguinitatis gradus. Prima traditur pro linea recta, duæ aliæ pro tranſuerſa. Denique, in hac graduum computatione, in linea recta concordare ius Canonicum cum iure Ciuili, at diſ ſidere in cõ putatione graduum in linea tranſuerſa. Et idcirco pro computatione graduum in linea tranſuerſa, attento iure ciuili, eam regulam tradendam, de qua ibi, ſub num. 7. Et hæc omnia explicanda, atque reſoluenda, provt is Author dilucidè, & diſtinctè explicat ex dicto num. 2. vſque ad dictum num. 7. vbi late: & tandem num. 8. concludit, computationem graduum iutis Canonici ſeruandam eſ ſe quoad matrimonia, quia circa hæc ius Ciuile diſponere nequit. At quoad ſucceſ ſiones, ſeruandam eſ ſe iuris Ciuilis computationem, cuius eſt de his diſ ponere, idque tam in foro ſeculari, quàm in Eccle ſiaſtico. In aliis verò contractibus, actibuſque cæ teris ſimilibus, quamlibet computationem in proprio foro ſeruandam eſ ſe, nimirum Ciuilem in foro ſeculari, Canonicam autem in foro Eccleſiaſtico. Et citat Paludan, D. Anton. Alex de Neuo, Angel. Armil. Tabienam, Carrer. Ludouic. Lop. Couarr. ita tenentes. Præterea & id ipſum tenuerunt Ioannes Matienzus, in l. 7. titulo 11. lib. 5. gloſ ſa 5. n. 7. vbi inquit; quod computatio graduum fit iuxta ius Ciuile, etiam in terris Eccleſiæ; quãdoquido computatio, quæ fit iuxta ius Canonicũ , quoad matrimonia duntaxat locum habet, non quoad alia; & citat alios Authores. Azeuedus, in conſilio 24. n. 57. & 58. vbi explicat, quomodo debeat fieri cõputatio , ad cognoſcendum, quis ſit proximior in gradu Pelaez à Mieres, de maioratu, parte ſecunda, quæ ſtione 7. num. 1. Pater Ludouicus Molina, de iuſtitia & iure, tomo primo, tractatu ſecundo, diſputatione 101. ex fol. 913. vbi is Author videndus erit omnino; ex propoſito namque, atque diſtinctè, & per exempla declarat diſcrimen in linea collateralium inter ius ciuile, & canonicum in modo computandi gradus; nam in lineis aſcendentium & deſcendentium nullum eſt diſcrimen, provt ibi videri poterit optimè declaratum, & diſtinctius quàm alibi. Nicolaus Garcia nouiſ ſimè, in tractatu de beneficiis, tomo 2. cap. 15. ex num. 23. vſque ad num 28. vbi in dubium excitat, quemadmodum ſit facienda computatio graduum in Capellaniis, ad quas vocantur conſanguinei proximiores, & an ſecundum Canones, vel ſecundum leges. Et in primis reſert Ceualli, practicarum commun. contra commun. quæ ſtione 398. à num. 9. ſententiam, quod computatio fieri debeat ſecundum ius Canonicum, dicens, ita fuiſ ſe iudicatum per Conſilium Archiepiſcopi Toletani, in quadam Capellania oppidi de Valdemoro. Et eius rationem, ſeu fundamentum præcipuum adducit; ſtatim tamen num. 17. fundamento metipſi concludens, & iuridicum reddit reſponſum. Et num. 25. tuetur communem reſolutionem prædictam; quod computatio iuris ciuilis attendi, & ſeruari debeat, quæ quoad ſucceſ ſiones in vtroque foro ſeruanda eſt, & non Canonica. Nam licet in Beneficiis, & Capellaniis Eccleſiaſticis non ſuccedatur iure hæreditario, & meræ ſucceſ ſionis; tamen negari non poteſt, quin vbi conſanguinei vocantur, ſit materia ſucceſ ſionis, ſaltem aliquo modo, ſeu ad inſtar. Rurſus in quacumque materia, vbi agitur de proximitate, & conſideratione proximioris, procedit ſine dubio computatio legalis, etiam in foro Eccleſiaſtico, & in terris Eccleſiæ, provt la tius ibi. Fatetur tamen dicto n. 27. quod vbi ad Capellaniam, vel legatum, maximè pium, vocantur abſolutè conſanguinei intra certum gradum, verbi gratia, intra quartum gradum, intelligitur ſecundum computationem Canonicam ex communi ſenſu, & modo loquendi, qui debet attendi. Et de eodem dubio, an graduum computatio fiat ſecundum ius Ciuile, vel Pontificium, vide Surdum conſilio 5. ex n. 20. cum ſeqq. Et eundem Nicolaum[*] Garciam, dicto capite 15. ex num. 28. vſque ad num. 36. vbi explicat, conſanguinitas quemadmodum probati debeat, cum conſanguinei ſimpliciter, vel conſanguinei proximiores vocantur in aliqua diſ poſitione, & iunge poſt alios Authores, Hieronymum Ceuallos, quæ ſtione 778. ex num. 50. cum ſeqq. Azeuedum, in l. 7. titulo 11. ex num. 55. lib. 5. nouæ Collect. Regiæ, Mieres, ſecunda parte, quæ ſt. 7. n. 15. & alio cap. infrà, latius dicetur. Septimo denique, & vltimo loco infertur ad dubium illud egregium Telli Ferdinandez, poſt Antonium Gomezium, in l. 22. Tauri, num. 19. & 20. Pater ob cauſam matrimonij permittit filium meliorare in Tertio & Quinto bonorum ſuorum; contractum fuit matrimonium; poſtea verò, moritur filius cum liberis: dubitatur, an liberis exiſtentibus, vnum ex eis poſ ſit eligere? & concludit. Anton. Gomez. quod non; & bene (vt Tellus inquit) quia omne illud ius, quod patri competebat ex dicta promiſ ſione, tranſlatum fuit in filios æqualiter, & ex inde iam auus non habet facultatem meliorandi; ſed est obligatus adimplere quod promiſit; & ſic ipſi non accipiunt ex auo, ſed tanquam ex bonis patris, cui fuit facta promiſ ſio, ex l. ſi pactum, ff. de probationibus, & in l. cum ſecundum, C. de contrah. & commit. ſtipulat. Sin autem defunctus eſt filius, nullis deſcendentibus relictis, hærede extraneo conſtituto, vel legatario in Tertio, ſecundum l. 6. Tauri, inquit Tellus ipſe, tenuiſ ſe Palaci. Rub. ibidem num. 13. quod iam eſt liber à pacto pater, ita vt alium quemuis poſ ſit meliorare, nec tenetur ſeruare pactum cum illo extraneo. Sed hæc eſ ſe frigida, ſcribit, nam pactum ſicuti prodeſt hæredi deſcendenti, ita extraneo; nam omnem acquiſitionem, quæ fit ex contractu, declarat ius prodeſ ſe contrahenti, & eius hæredibus, ex dicta l. cum ſecundum, quando res eſt talis qualitatis, quæ in extraneum hæredem ire poteſt. Hic legatarius non conſequitur meliorationem ex capite, quod in eum ſit collata à promiſ ſore, vel donante; ſed ex eo, quod illa ſunt bona defuncti, cuius ipſe eſt legatarius Tertij, ad cuius cumulum bonorum trahendum eſt illud, quod in Tertio, vel Quinto continetur. Quia iam non indicatur vt de melioratione, ſed vt de bonis per filium acquiſitis ex promiſ ſione, quam lex illa Tauri 22. efficacem fecit; & exinde, cum ſit legatum quotæ bonorum, iura, & actiones tranſeunt, & augent bona, in quibus habet Tertium legatarius. Non meliorationem con ſequitur, ſed ex illa, & cæteris bonis filij defuncti meliorati, conſequetur legatum, quia in bonis eius dicitur eſ ſe id, in quo promiſ ſio meliorationis interceſ ſit. Et id credit verum ſine contradictione Tellus, dicto num. 20. Matienzus verò, in lib. 6. titulo 6. libro 5. gloſ ſa 4. num. 3. & 4. quando filius decedit relictis liberis, id ipſum tenet, quod ſcilicet pater eius, non poſ ſit aliquem ex nepotibus meliorare, ſed quod omnes ſuccedunt æqualiter in ea parte meliorationis, quam auus tenebatur facere filio ſuo, in quo ſequitur Anton. Gomezij, Didaci Caſtelli, & Telli Ferdin. reſolutiorem, vbi autem filius moritur, nullis relictis deſcendentibus, ad hæ redem extraneum non tranſire pactum illud quia extraneus non eſt capax meliorationis, contra Tellum rectius tuetur ipſe Matienzus, quia tunc demum promiſ ſione meliorationis facta filio, melioratio facta cenſetur, cùm pater promittens mortuus eſt, ſuperſtite filio, tempore namque mortis feciſ ſe fingitur. Vbi autem filius præmoritur, ſi nulli ſuperſint nepotes ex eo, qui eundem repræ ſentent, & eius locum ſubintrent, hæredes extranei capaces non ſunt meliorationis, vt eſt notiſ ſimum. Quare dicendum eſt, meliorationem nec cenſeri factam, nec patrem aſtringi ad faciendum propter incapacitatem, extraneorum, quibus Tertium relictum eſt. Et hactenus Matienzus (& iuridicè equidem, vt arbitror) contra Telli Ferdinand. ſententiam, & vide eundem Matienzum, ibi, gloſ ſa 3. n. 3. ipſe tamen Tellus, in eadem l. 22. num. 15. excitat aliud dubium, in praxi ſummè neceſ ſarium, quod ideò examinandum ſuſcipiam, quod etiam à coniecturis, & præ ſumpta mente dependeat, & aſ ſiduè occurrere valeat. Tellus itaque, dicto num. 15. quæ ſtionem quan[*] dam excitat, de qua inquit in vna Cacerenſe vidiſ ſe maximum dubium. Parentes ex cauſa matrimonij promiſerunt meliorare filium in Tertio, & Quinto, titulo maioriæ; mortuus fuit donator, & donatarius; donatarij filij petebant bona tanquam libera. Quia licet ex lege ipſa 22. Tauri, quoad Tertium & Quintum valebat promiſ ſio meliorandi, & lex indicabat eam, ſi non fuiſ ſet facta, ac ſi fuiſ ſet; quod eſ ſent verò vinculata, nullibi cauetur; difficultas oriebatur ex doctrina Ioannis Andreæ, in addit, ad Speculatorem, in titulo de obligat. & ſolut. vbi diffinit, promiſ ſionem obligandi in decem, operari, ac ſi obligatus eſ ſet. Vnde ſecundum hoc, ſi promiſit dare vinculo maioriæ, erunt donata illo vinculo, quia illa promiſ ſio fuit qualificata. Nec obſtat, quod in ipſa lib. 22. donatio habeatur pro facta poſt mortem, non tamen in vita. Nam reſpondet Tellus, quod cum donatio non fuit aſ ſignata, nec certæ rei, ſed quotæ, eſt ilia attendenda reſpectu bonorum, quæ tempore mortis fuerint. Ideo lex differt executionem vſque ad tempus mortis, non tamen ſubſtantiam donationis. Quia lex dicit, quod teneatur adimplere promiſ ſa. Et hactenus Tellus. Mieres autem in commentariis de maioratu, prima[*] parte, quæ ſtione 66. eandem in primogeniis excitauit quæ ſtionem: ſuppoſita namque deciſione dictæ l. 22. Tauri, quod ſi pater promittat per contractum matrimonij, aut per viam aliam oneroſam meliorare filium; quod id tenetur præcisè adimplere: quod ſi non fecerit, & vita functus fuerit, habetur pro facto: dubitauit is Author, an lex ipſa 22. quæ id diſpoſuit in promiſ ſione de meliorando in Tertio, & Quinto, procedat, quando pater & mater per contractum matrimonij promittunt facere maioratum in filium de quibuſdam bonis vltra Tertium, & Quintum, & ad id impetrare facultatem Regiam? Et primo loco commemorauit Telli placitum, de quo nunc, & Ioannis Andreæ doctrinam adduxit. Item, & aliorum ſententiam recenſuit; quod ſi filia in contractu matrimonij promiſit renuntiare omnibus bonis paternis & maternis, conſummato matrimonio, quod hæc promiſ ſio renuntiandi operatur idem, quod renuntiatio ipſa. Denique expendit fundamentum alterum, vt idem dicendum ſit in propoſito caſu, quod conſtitutio maioratus, & melioratio Tertij, & Quinti in pluribus æquiparantur, vt patet ex l. 44. Tauri iuncta l. 17. & hæc promiſ ſio non poteſt contradici ex eo, quod dependet à voluntare Principis dare facultatem ad fa ciendum maioratum, à cuius voluntate quæ dependent, re putantur impoſ ſibilia: l. apud Iulianum, §. conſtat, ff. delegatis primo. Quia hæ facultates faciliter, & communiter conceduntur, & ideo talis promiſ ſio efficax eſt. Ex quibus concludit Mieres, quod pater, aut mater contracto matrimonio, vel tertio, cum quo pactio facta fuit, adimplente ex parte ſua quod promiſ ſum fuit, poſ ſunt cogi ad faciendum maioratum, & ad impetrandum facultatẽ Regiam. Item ſi eam impetrauerint, exinde habebitur maioratus pro perfecto, & conſummato, quamuis mortui ſint ſine alia noua diſpoſitione, & confirmatione maioratus facti, quia ratio, & deciſio dictæ lib. 22. militat etiam in hoc caſu, quando pater & mater obligantur facere maioratum. Et id ipſum tentauit etiam antea Mieres metipſe in initio primæ partis, ſub num. 10. in verſicul. Quod autem valeat, promißio Et in verſic. Et eſt notandum circa hanc illationem. Et ſequutus eſt (articulum tamen non diſ putauit) Azeuedus, in l. 6. titulo 6. libro 5. num. 4. Ex his equidem dubitari nunc in caſu ex facto occurrenti, & ſuper magna aureorum quantitate, eximiè controuerti in eadem quæ ſtione ſcimus; vtrùm videlicet, idem ius obſeruandum ſit in promiſ ſione ex cauſa oneroſa matrimonij, de maioratu cum facultate Regia, vel abſque ea, vltra Tertium & Quintum inſtituendo, quod in promiſ ſione donandi, vel meliorandi filium in Tertio, & Quinto? In dicta l. 22. Tauri, diſponitur, vt ſcilicet, ea habeatur pro facta, mortuo parente, ac ſi facta fuiſ ſet. Pater namque quidam, cum filiam vnicam duntaxat haberet, ex cauſa oneroſa matrimonij certam dotis quantitatem in pecunia ſtatim tradidit viro, præclaro admodum, atque illuſtri, & magnam aliã quantitatem, vſque ad centum miſ ſe ducatos (vt vulgariter dicitur) eidem promiſit, & in ſcriptura, atque capitulationibus matrimonialibus, quibus cum iuramento, & in ampliſ ſima forma filia maior 16. annorum, minor tamen 25. conſenſit, cautum eſt, Que los nouenca mil ducados han de ſer vinculados por via de mayorazgo, vſando de facultad de ſu Mageſtad, ò ſin ella, y que la hija, y yerno auian de aprouar, y ratificar todas las eſcrituras, y firmezas que le fueren pedidas, y conuinieren parala perpetuydad del dicho mayorazgo. Mortua itaque filia, viuo parente, filia etiam relicta, & nondum a parente ipſo facultate impetrata ad faciendum maioratum, neque etiam maioratu aliquo conſtituto, de eodem dubitabatur, & controuertebatur, de quo pet Tellum, Mieres, & Azeuedum, vbi ſupra: promiſ ſio ſcilicet de maioratu inſtituendo cum facultate Regia, vel abſque illa ex maiori parte bonorum, cum conſenſu filiæ præfatæ, ex cauſa oneroſa matrimonij, an pro facta habeatur, ad inſtar promiſ ſionis de meliorando, ex deciſione dictæ. l. 22. Tauri, ſi mortua ipſa filia, viuo patre, nullus adhuc maioratus inſtitututus fuiſ ſet; quæ eſt: maximi momenti altercatio ad effectum, vt pater filiæ ſuæ, & ſoceri nepti, ſuccedere debeat, vel non, ſi neptis ipſa vino auo decedat. Nam ſi proponatur, promiſ ſionem inefficacem remansiſ ſe, ſucceſ ſio tanquam in bonis liberis, patri omnino competit; ſin vero adhuc poteſt auus maioratum inſtituere, vel pro facto, ex ſola promiſ ſione ipſe habetur, ſecus dicendum erit nec patri ius aliquod ſuccedendi competere poterit, ſed ij potius ſuccedent, qui ad maioratus ſucceſ ſionem inuitati fuerint ab auo. Pro parte itaque affirmatiua, quod maioratus pro inſtituto habeatur, aut inſtitui poſ ſit in præiudicium mariti, qui cum filia defuncta matrimonium contraxit, quæ & vnicam filiam reliquit, viuo patre ſuo, & ipſius filiæ relictæ auo; ſequentia magis vrgere videntur, quæ in caſu ipſo occurenti, excogitata, atque elaborata à me fuere ingenti ſtudio, & diligentia, provt videbitur. Ac primum equidem doctrina illa Ioannis Andreæ, in addit, ad Speculatorem, in titulo de obligat. & ſolut. vbi diffinit, promiſ ſionem obligandi in decem, operari, ac ſi obligatus eſ ſet; & Ioannem Andream ſequuntur innumeri Authores illi, quos ego congeſ ſi, atque commemoraui quotidianar. har. controuer, iuris, libro 2. cap. 3. per totum, & in promiſ ſione facta cauſa matrimonij de melioratione Tertij & Quinti, etiam titulo maioriæ, vt adhuc poſt mortem patris, ſi non fuit adimpleta, ac ſi fuiſ ſet facta, reputetur expendit in terminis doctrinam eandem Tellus Ferdinand. in dict. l. 22. Tauri, num. 15. provt ſuprà retuli, in eadem etiam quæ ſtione, vtrum pater promittens ex cauſa oneroſa facere maioratum, ad hoc cogi poſ ſit, ſiue pro facto maioratus habeatur; ſicut quando promittit de meliorando? Pro parte affirmatiua expendit Mieres, de maioratu, 1. parte, dicta quæ ſtione 66. num. 1. vt etiam retuli ſuprà. Et confirmatur eadem pars ex multis aliis ſimilibus, in quibus promiſ ſio de aliquo faciendo, pro facto ipſo reali habetur; ſiuè id ipſum operatur, ac ſi cum effectu actus idem fieret, qui in promiſ ſione continetur; vel ſaltem quis ad faciendum compelli poteſt: ſicuti in promiſ ſione de vendendo, de locando, vel aliàs contrahendo, de donando, de liberando, de fideiubendo, & de renuntiando legitimæ, vt pro renunciatione ipſa habeatur; & in aliis ſimilibus tradiderunt, atque ſcripſerunt permulti iidem Authores, quos cap. 3. lib. 2. ego recenſui, & latius de doctrina prædicta Ioannis Andreæ ſermonem inſtitui. Matienzus etiam, in l. 6. titu. 6. lib. 5. gloſ. 7. Hieronymus Ceuallos, quæ ſtione 209. Petrus Surdus, in conſ. 52. n. 6. lib. 1. latius conſ. 201. lib. 2. And. Fachineus in conſ. 73. lib. 1. & controuerſiarum iuris, libro 2. cap. 7. & 8. Pet. Anton, de Petra, de fideicommiſ. quæ ſt. 8. ex num. 64. Antonius Theſaur. deciſ. Pedemontana 233. Flaminius Chartarius deciſ. Genuæ 29. per totam. Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 3. titu. 15. ex. num. 84. cum ſeqq. Ioann. Pet. Fontanel, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ 9. par. 4. ex num. 19. Vſque ad num. 39. ex fol. 103. vbi dubitat, an promiſ ſio prælationis in hæreditando; in fauorem alicuius filij, ſit de tempore præ ſenti hæreditamentum, ac ſi per verba de præ ſenti hæreditamentum ipſum conceptum fuiſ ſet? & multa congerit in propoſito; atque numer. 25. Afflict. deciſ. 61. adducit, vbi Senatus Neapolitanus promiſ ſionem de aſ ſignanda, & conſtituenda dote, pro conſtitutione dotis ipſius habuit, provt latius ibi; ſic itaque in caſu præ ſenti, promiſ ſio illa de maioratu vltra Tertium & Quintum, ex magna adeò quantitate faciendo, pro maioratu iam inſtituto, aut facto haberi debet, quamuis adhuc inſtitutus maioratus non eſ ſet. Vel operari ſaltem, vt fieri poſ ſit per patrem, inuito genero, etiam filia, eius vxore, defuncta. Secundò deinde vrgere videtur dictæ l. 22. Tauri [*] conſtitutio, hodie. l. 6. titu. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Vbi promiſ ſio per parentem facta meliorandi filium in Tertio & Quinto, valet, & obligat adimplere; & ſi facta non ſit, mortuis promiſ ſoribus habetur pro facta. Et quidem eius legis deci ſio in promiſ ſione meliorationis, etiam ad iſtum caſum trahi poſ ſe videtur, & ad promiſ ſionem de maiotatu faciendo, ex cauſa oneroſa matrimonij, quoniam melioratio, & maioratus in multis æquiparantur, vt patet ex l. 44. Tauri, iuncta l. 17. & notauit Mieres, in initio primæ partis de maioratu, num. 5. & cum in vtroque caſu eadem ratio militet, idem ius obſeruari debet, l. non poſ ſunt, ff. de legibus, l. illud, ff. ad legem Aquil. cum vulgatis. Tertió etiam non mediocriter vrget Telli Ferdinand. placitum, & ſententia relata ſuprà, de qua in eadem lege vigeſima ſecunda Tauri, dicto num. 15. loquitur namque in promiſ ſione ficta cauſa matrimonij de melioratione Tertij, & Quinti, provt ſuprà retuli, titulo maioriæ, & id decidit pro hac parte, quod ibi recenſui. Quartò denique vltimò fortiter aſtringere videtur in eiſdem in quibus verſamur, terminis, Pelaez à Mieres obſeruatio, & reſolutio, dicta 1. Par. in initio, ſub num. 10. & latius præcitata quæ ſtione 66. per totam. Vbi deciſionem dict. l. 22. Tauri, in promiſ ſione de meliorando filium in Tertio & Quinto bonorum, admittit etiam in promiſ ſione de maioratu faciendo cum facultate Regia, vt pro facta ſcilicet habeatur, mortuo parente, ac ſi facta fuiſ ſet.[*] Nihilominus tamen in caſu eodem, ex facto occurrenti, & mihi conſulto, poſt longam conſiderationem, & maturam huiuſce rei deliberationem, & ingenti ſtudio, & diligentia, articuli iſtius ſuſceptam à me diſceptationem, pro non facto maioratum habendum, nec fieri poſ ſe mortua filia per auum in præiudicium generi, patris dictæ filiæ relictæ, ex ſequentibus comprobari, & oſtendi poteſt. Ac primum equidem, quoniam non adeò certum eſt, promiſ ſionem, ſeu obligationem de aliquo faciendo, haberi pro re ipſa facta: nam contrarium omnino, videlicèt promiſ ſionem à facto multum differre, nec idem eſ ſe; tenuerunt permulti alij iuris Interpretes, ſicuti conſtat ex his, quos lib. 2. dict. cap. 3. num. 6. & ſeqq. ego commemoraui, & congeſ ſi. Fontanella etiam adducit quamplurimos, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ. 9. parte 4. ex num. 20. fol. 103. vbi quod aliud ſit facere, aliud promittere de faciendo, probat ex tex. in l. in bonæ fidei, §. ſané, & ibi Gloſ ſa, & Doctores, ff. de eo quod, certo loco, l. quod ſi nolit, §. in factum, verſ. Illud planè, ff. de ædilitio edicto, l. non omnibus, ff. de re iudicata, cum aliis multis, de quibus per Tiraquellum, de retractu conuentionali, in fine, num. 41. cum multis ſeqq. quem ſequuntur Per. Anton, de Petra, de fideicommiſ ſis. quæ ſt. 8. À num. 161. Menochius in conſ. 92. ex num. 1. cum ſeqq. lib. 1. Antonius Thesaurus, deciſ. Pedemontana 233. Franciſcus Viuius, deciſ. 329. libro 2. Antonius Faber, ad titul. C. de fideiuſ ſoribus, definitione 36. Tho Triuiſan. deciſ. ciuili 69. lib. 1. & ij quidem plures caſus referunt,[*] in quibus promiſ ſio non eſt factum, veluti in promiſ ſione de vendendo, quod non ſit venditio. De locando, quod non ſit locatio. De ratificando, quod non ſit ratificatio. De fideiubendo, quod non ſit fideiuſ ſio. De mutuando, quod non ſit mutuum. De cedendo, quod non ſit ceſ ſio. De faciendo contractum, quod non ſit contractus. De renouando, quod non ſit renouatio. De infeudando, quod non ſit infeudatio. De dotando, quod non ſit dotatio. De inſtituendo hæredem, quod non ſit inſtitutio. De reſtituendo, aut introducendo fideicommiſ ſo, quod non ſit reſtitutio, nec fideicommiſ ſum. De aſ ſignando, quod non ſit aſ ſignatio. De ſubiiciendo, quod non ſit ſubiicere. Et denique in noſtris terminis, quod promiſ ſio de conſtituendo, ante factum, ſeu hæreditamentum, non ſit conſtitutio; defendit Pet, Anton, de Petra, dict. quæ ſt. 183. refert Fontanella, vbi ſuprà, num. 24. qui etiam ex num. 26. adducit alios Authores ad probandum, quod promiſ ſio de donando, ſit quid diuerſum ab ipſa donatione, propriè loquendo. Matienzus etiam ſuperiora amplectitur, in l. 6. tit. 6. gloſ. 7. num. 4. lib. 5. negari itaque non poteſt, quin articulus prædictus difficultatem contineat: quando vero fatemur abſque præiudicio veritatis, communiorem fuiſ ſe Interpretum noſtrorum ſententiam, quod promiſ ſio de aliquo faciendo, habeatur pro facto, quod quando reſtat aliquid faciendum, difficile eſt; quamuis promittens ad id faciendum compelli poſ ſit: & ſequeremur doctrinam Ioannis Andreæ, in addition. ad Speculatorem, de qua ſuprà; quod promittens ſe obligaturum ad decem intra certam diem, poteſt ſtatim conueniri adueniente die, ac ſi de præ ſenti ſe obligaſ ſet, quia inutilis circuitus eſt vitandus; quam in eis terminis, iuridicè ego defendi lib. 2. dict. cap. 3. cum aliis multis ibi congeſtis, Et per Flaminium Chartarium, deciſ. Genuæ 29. per totam. Adhuc in caſu præ ſenti neceſ ſario dicendum eſt, promiſ ſionem faciendi maioratum in quantitate prædicta; maioratum non eſ ſe, ſiuè non ideò factum remanere. Quod euidenter probatur ex ratione ipſa communi, quam ad dictam doctrinam Ioannis Andreæ aſ ſignarunt Doctores communiter, ideò promiſ ſionem de ſe obligando, pro obligatione haberi, quia vbicunque verba futuri temporis proſeruntur, à contrahente in actu, qui dependet tantum à voluntate, ſeu conſenſu illius illa verba reſoluuntur in tempus præ ſens, diſpoſitionémque, & perfectionem actus inducunt. Quam rationem ex placito communi adduxerunt Flaminius Chartarius, dicta deciſione Genuæ 29. num. 9. Antonius Theſaurus, dicta deciſ. Pedemontana 233. num. 3. vbi ſingulariter dici in propoſito noſtro, quod quando promiſ ſio quid certum, & determinatum habet, nihil penitus à facto diſtat. Item, quod promiſ ſio; quando interponitur ſuper actu, in quo præter conſenſum, & voluntatem contrahentium, nihil aliud requiritur, tunc ſola promiſ ſio actum ipſum, & contractum perfectum inducit. Secus verò, quando ea non ſuſ ſiciunt, ſed aliquod præterea factum extrinſecum requiritur. Quæ: eſt notanda, & ſingularis doctrina, & reſolutio in hac materia, atque ita multum ponderata per Fontanellam, dicta clauſula 4. gloſ. 9. par. 4. num. 29. & 33. & in caſu ipſo præ ſenti ponderanda: Nam ſi maioratus cum facultate Regia eſt inſtituendus, factum extrinſecum neceſ ſarium eſt, hoc eſt, facultatem Regiam petere, & impetrare, quod ex ſola voluntate contrahentium non pendet, ſi quidem petenda, & impetranda. eſt, quamuis facilius concedi ſoleat. Quod ſi maioratus inſtituitur abſque Regia facultate, iuxta promiſ ſionem, & obligationem, atque conſenſum, & iuramentum dictæ filiæ defunctæ, quæ nupſit, & filia vnica relicta deceſ ſit; factum quoque extrinſecum neceſ ſarium eſt, videlicèt ad effectum, & executionem, adducere capitulationem matrimonialem, ordinare, & inſtituere maioratum, & conficere ſcripturas, ad quas ſe referunt, cæteráque neceſ ſaria, & adiicere conditiones, grauamina, & ſubmiſ ſiones, vocationésque, & ſubſtitutiones, quæ perpetuam ſucceſ ſionis cauſam inſpiciant; & tunc etiam, ſi vltra quantitatem, in qua grauamen, & vinculum filia conſenſit, maioratus inſtituatur, facultas quoque Regia neceſ ſaria erit, nec promiſ ſio, aut contentio de maioratu faciendo, pro facto ipſo, aut maioratu inſtituto haberi poterit; alia etiã ratione, quia quoties conuentio, aut contractus addit ſupra promiſ ſionem, vel in modo, vel in tempore, aut aliis proprietatibus accidentalibus, vel ſubſtantialibus. promiſ ſio, aut conuentio non inducatur, contractus, ſed valde differunt; ſicuti ex mente, & placito communi reſoluit, & ita explicat iſtam materiam Blaſius Flores Diaz de Mena in addit, ad deciſionem Gammæ 13. quem ego ſequutus ſum lib. 2. dict. cap. 3. num. 17. ſequitur etiam Fontanell. dict. clauſula 4. gloſ. 9. parte 4. num. 33. in principio, & in caſu præ ſenti negari non poteſt, quin contractus addat vltra promiſ ſionem in modo, in tempore, & in aliis ſubſtantialibus, & accidentalibus; atque ita faciendi maioratum promiſ ſio, non eſt idem quod factum fuiſ ſe maioratum; ſi quidem (vt ſuprà dicebam) multum remanet faciendum, ſiuè factum extrinſecum neceſ ſarium eſt; exequi ſcilicet, ſiuè ad effectum reducere capitulationem matrimonialem, & maioratus inſtitutionem in fututum collatam, ordinem ſuccedendi, & vocationes, aut ſubſtitutiones ordinare, nihil namque factum remanſit. Idque magis certum, & indubitatum redicitur ex[*] aliis verbis eiuſdem capitulationis matrimonialis, dum dicitur: Que ſe obligan las partes, de hazer, y otorgartodas las eſcrituras que conuengan. Ea namque reſpiciunt tempus futurum, & denotant, contractum, ſiue tractatum, & promiſ ſionem, non reman ſiſ ſe perſectum, & abſolutum, ſed in futurum perficiendum; & pro forma videntur requirere ſcripturas, & maioratus eirtionem in publica forma, & fundationem, atque inſtitutionem. Y aſsi ſe obligan, de hazer y otorgar todas las eſcrituras que conuengan. Quocirca, quamuis ita tractatum, & conuentum fuerit, ante realem ſcripturarum confectionem (ad quam ſe videntur remittere) pœnitentiæ locus eſ ſe videtur, nec antea habuiſ ſe partes contractum, & promiſ ſionem pro perſecta, & abſoluta; idque ex deciſione text, in l. contractus, C. de fide inſtrum. iunctis his, quæ poſt infinitos alios Authores, longa ſerie ego ipſe adnotata, atque ſcripta reliqui libro tertio, cap. 26. per totum, quæ caſui præ ſenti mirè conducunt, aſ ſumptúm que propoſitum probant, ſi originaliter prælegantur, atque ideò hic non repetuntur. Et adhuc de primo fundamento; ex quo patet reſponſum ad ea, qua: primo loco ſuprà ponderata, atque adducta fuere in verſiculo, Pro parte itaque affirmatiua. Secundò deinde pro eadem parte vrget, quod[*] quando fateremur, quòd ſi filia adhuc viueret, promiſ ſio, & capitulatio matrimonialis de maioratu faciendo, & conſenſus iuratus filiæ ſufficeret, vt maioratus pro facto haberetur, & idem promiſ ſio operaretur quod inſtitutio, iuxta ea, quæ ſuperius dicta fuere, & adducta per Mieres, 1. parte, dicta quæ ſtione 66. qui in propriis terminis noſtris loquitur. Quoniam viua ea, durabat ipſius conſenſus, qui ſufficiebat, vt legitima eius grauari poſ ſet, & maioratus, aut vinculum inſtitui. Attamen, cum dicta filia mortua fuerit, remanentibus viuis ſuis parentibus, & antea quàm dicta promiſ ſio de maioratu inſtituendo, & capitulatio matrimonialis ad effectum redacta fuiſ ſet, & ſic re integra, & nondum facto maioratu, nec confectis ſcripturis, quæ conficiendæ erant; & conſequenter filia dictæ filiæ defunctæ, & neptis dicti patris filiæ, hodiè eſt neceſ ſaria hæres dicti aui, cui abſque vllo onere, grauamine, & conditione legitima debetur, iuxta text. in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, & l. 11. titu. 4. partit. 5. quæ locum etiam obtinet in nepotibus, vt pet Graſ ſum, §. Legitima, quæ ſt. 39. habet etiam locum in dote. vt per eundem Authorem ibidem, quæ ſtione 41. Quocirca, vt auus hodiè poſ ſit abſque facultate Regia maioratum inſtituere, neceſ ſarius eſ ſet conſenſus generi, tanquam patris, tutoris, & legitimi adminiſtratoris filiæ, quam dicta filia reliquit; nec ſufficeret conſenſus iuratus matris eius, cùm tempore habili, hoc eſt, in vita eius, capitulatio matrimonialis executioni mandata non fuerit. Quoniam dicta pro miſ ſio, & capitulatio matrimonialis, ſicut quæ libet alia diſpoſitio intelligitur, rebus ſic itantibus, & in eodem ſtatu manentibus, in quo erant tempore ipſius promiſ ſionis factæ; atque ita, ſi viuat dicta filia, & in vita eius maioratus perficiatur, & fiat, l. quod Seruius, ff. de condict. ob cauſam, vbi latè Iaſon, qui adducit quamplurima; cap. ſuggeſtum, de decimis, l. 43. titu. 18. part. 3. Petrus Surdus, deciſ. 332. num. 9. Caualcanus, deciſ. 25. n. 25. part. 3. Mieres de maioratu, 1. par. quæ ſt. 21. n. 4. Vndè propter ſuperuenientem cauſam retractantur promiſ ſa, & mutatione rerum, & perſonarum mutantur iura, & contractus: Petrus Surdus, deciſ. 3. ex num. 23. cum ſeqq. Hippolyt. Riminald. in conſ. 77. n. 31. lib. 1. Peregrinus de fideicommiſ. artic. 4. num. 58. in principio And. Fachineus, in conſilio 89. num. 11. lib. 3. & alio cap. ſuprà, latius exornaui. Fatemur ergo, quod ſi dicta filia viueret, & res in eo ſtatu remanſiſ ſent, in quo erant tempore initæ dictæ conuentionis, promiſ ſio illa de maioratu faciendo, perindè haberetur, ac ſi maioratus factus fuiſ ſet, aut fieri ipſe poſ ſet, ipſa viuente. Diuerſum tamen ius ſtatuimus, mortua ea, viuis parentibus, niſi nouus accedat conſenſus neptis, cuius legitima grauatur. Nam cum mortua filia, cui promiſ ſio facta fuit, viuo parente, nulla ei legitima debeatur, l. cum quæritur, & ibi Doctores norant, C. de inofficioſo teſtamento: debeatur autẽ nepti relictæ; ceſ ſante legitima filiæ defunctæ, ceſ ſat promiſ ſio, & conuentio, aut effectus eius, vt filiæ dictæ filiæ poſ ſit præiudicium generare; prout in ſimili caſu aduertit Matienz. in l. 6. tit. 6. lib. 5. gloſ. 3. num. 3. in fine. Et comprobatur reſolutio hæc, diſtinctio, atque diſ curſus ex his, quæ Mieres ipſe obſeruauit dicta quæ ſt. 66. Num. 3. in verſic. Notandum tamen eſt: de quo inferius, Molina quoque, de Hiſpan. primogen. lib. 2. cap. 7. ex num. 13. cum ſeqq. maximè num. 20. 21. & 22. Pater Ludouic. Molin, tom. 3. de iustitia & iure, diſputat. 598. de quibus ſpecifica magis mentio fiet ſtatim. Tertiò quoque pro eadem parte vrget, quoniam[*] etſi filius, aut filia conſentire poſ ſit grauamini, aut conditioni à parentibus in legitima appoſitis; & conſequenter ex eorum conſenſu, maioratus, aut vinculum ex ea inſtitui valeat abſque facultate Regia. Similiter etiam filij minores renuntiate poſ ſmt legitimis ſuis cum iuramento; & renuntiatio valet; ſicuti ex Roderico Suarez, & aliis latè probauit Ioannes Gutierez, in repetitione cap. quamuis pactũ , de pactis, in 6. in initio, ex num. 32. cum multis ſeqq. & Couarr. ibi, 5. par. §. 3. Menchaca, in l. ſi quando, §. illud, C. de inofficioſo teſtamento, numer. 48. cum pluribus ſeqq. Molin, de Hiſpan. primo gen. lib. 2. c. 3. num. 7. Pater Ludouic. Molin. tom. 3. diſputatione 576. & ſeqq. attamen, ſi filius, aut filia, quæ vinculo, aut grauamini conſenſit, vel legitimæ renuntiauit cum iuramento, in vita parentis moriatur; conſenſus huiuſmodi, aut renuntiatio non nocet filiis eius, imò. conſenſu, aut renuntiatione non ob ſtante, legitimam petere poſ ſunt, & auus tenetur eam integram, & abſque vllo onere relinquere, non enim ex perſona parentis, ſed ex propria perſona, eo ſublato de medio, ſuccedunt. Quod ſi filius, qui conſenſit, aut renuntiauit, ſuperuixit patri; tunc diſtinguitur, quod aut conſentit, vel renuntiat in vita patris, & præiudicat filiis ſuis, ſi pater præmoriatur (vt dixi) aut poſt mortem, & non præiudicat; ſicuti ex communi Doctorum diſtinctione, & reſolutione latiùs diſtinguunt Ioannes Gutierrez, in initio dict. cap. quamuis pactum, num 40. poſt Rodericum Suarez, in l. quoniam in prioribus, ampliat. 10. num. 53. vbi Iacobus Valdeſius, in ad dition. ex dict. num. 53. fol. 50. vbi reſoluit fol. 54. ex verſ. Primus caſus, vſque ad num. 54. in illis verbis: Primus caſus eſt, quando ante mortem aut filius decedit, & tunc quod nepotes ex propria perſona agant, & remoueant grauamen, dubium non eſt, Couarr. in cap. Rainaldus, de teſtament, §. 2. Menchac. in l. ſi quis in ſuo, §. legis, num. 26. & in l. ſi quando §. illud, num. 48. & 51. C. de inofficioſo teſtamento, & de ſucceſ ſion. creat. § 10. num. 52. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 59. & 60. Baëza, de non meliorand. dotis rat. filia, cap. 10. num. 110. & ſeqq. Graſ ſus, § Legitima, quæ ſtione 4. per totam, Ludouic. Molina, qui citat quamplurimos ita tenentes, de Hiſpan. primogen. lib. 2. cap. 3. num. 47. ſic ſanè factum eſt, aut contigit in caſu præ ſenti, quoniam dicta filia, quæ grauamini in legitima, & maioratus inſtitutioni conſenſum adhibuit cum iuramento; viuo parente mortua eſt, vt ſ æpè dixi; & idcirco filia eius, quæ remanſit, nec grauamini aſ ſentire, nec quod maioratus fiat, pati tenetur; ſed potius reclamate, & promiſ ſionem, ſeu capitulationem initam impugnare de iure poteſt, & perindè haberi debet, ac ſi conuentio aliqua non præceſ ſiſ ſet. idque per text, in l. ſi ex patronis, §. finali, ff. de bonis libertorum, l. 1. §. quibus. ff. de ſucceſ ſorio edicto, l. 1. §. ſi filius, ff. de ſuis & legitim, hæred. imò Authores præ dicti in fortioribus terminis, quam in his, in quibus verſamur, loquuntur, & abſolutè, atque indiſtinctè conſtituunt, quod quando filius in vita patris moritur, petere poteſt nepos legitimam ſuam integram, & liberam, autque vllo grauamine, vel onere vinculi, maioratus, fideicommiſ ſi, vel alio, etiam ſi vinculum, maioratus, aut grauamen in vita aui ad executionem traheretur, & concluderetur maioratus inſtitutio ex conſenſu filij, qui viuo patre deceſ ſit. Quia duntaxat in con ſideratione habent, an filius viuo patre moriatur, nec ne, vt eo de medio ſublato, ex propria perſona ſuccedere debeat filius eius. Atque ita ratio hæc, & iuris deciſio æqualiter militat, ſiuè ad executionem redactum ſit initum, & capitulatum, aut vinculum, vel maioratus inſtitutus, ſiue non; cum (vt cunque res ſit) legitima, quæ mortuo filio in vita patris, debetur nepotibus, abſque eorum conſenſu grauari, & vinculari non poſ ſit, vt certum eſt, & ſuprà probatum. Quartò etiam facit, negari non poſ ſe, quin dicta[*] filia, quæ erat vnica hæres parentum ſuorum, & in omnibus bonis eorum ſucceſ ſura, nec vigeſimum annum adimpleuerat, dum dicto grauamini, & maioris partis bonorum vinculo conſenſum præ ſtitit, fecerit actum ſibi nimis damnoſum; ſiquidem nullum commodum ex præfato conſenſu, nec maiorem ſucceſ ſionem conſequebatur, cum ſucceſ ſionis vniuerſalis, liberè & abſque vllo grauamine ius haberet, vt dixi; vndè abſque dubio poterat aduerfus dictum conſenſum reclamare, & petita relaxatione iuramenti, dictum contractum, & pacta matrimonialia reſcindere, iuxta ea, quæ reſoluunt Boëtius, deciſ. 33. n. 5. Couarr. in dict. cap. quamuis pactum, 3. par. §. vltimo, n. 6. Grammaticus deciſ. 66. n 48. & 49. Neuizanus, in conſilio 22. Padilla in lib. 2. C. de reſcindenda vendit. ex n. 32. Ludou. Molina, de Hiſpan. primogen, lib. 2. cap. 3. ex num. 21. vſque ad numero 27. Pater Ludouic. Molina, tomo 3. de iuſtitia & iure, diſputation. 579. Silueſter Aldobrandinus, in conſ. 26. ex num. 36. cum ſeqq. Ioannes Gutierrez, in dict. cap. quamuis pactum, verbo, ſi tamen iuramento non vi, num. 1. & 2. atque ita reſtitutio in integrum, quæ dictæ filiæ minori, ratione huius læ ſionis, adeò conſiderabilis, competebat; competit etiam abſque dubio dictæ nepti, eius filiæ, cum illud beneficium ſit tranſmiſ ſibile, l. non ſolum ff. de reſtitutione in inte. & ibi Bartol. numer. l. minor autem, §. finali, ff. de minoribus, l. 3. §. Pomponius, ff. eodem, l. 2. C. de tempor, in integ, reſtitut. peten. l. vnica, C. ſi aduerſus dotem reſtitutio, poſtuletur, l. 8. titu. 19. partita 6. in illis verbis: E non tan ſolamente puede el menor fazer demanda faſta eſte tiempo, mas aun ſus herederos, & ibi Gregorius Lopez, in gloſ ſa finali, Anton. Gomezius, tomo 1. variarum, cap. 9. numer. 36. & tomo 2. cap. 14. num. 6. Mauritius, in tract. de reſtitutione, cap. 15. & 19. Menochius, in conſ. 33. n. 45. lib. 1. Aldobrandinus, in conſ. 33. num. 49. Caldus Pereira, in l. ſi curatorem habens, verbo, minoribus, num. 42. eleganter Baldus, in conſil. 330. Quædam puella, in fine, lib. 4. & in conſ. 88. & in conſilio 39. lib. 5. Cumanus, in conſilio 130. colum. finali. Cardinalis Tuſchus, practicarum concluſion. iur. tomo 7. litera R. concluſ. 288. Afflictis, deciſ. 211. vbi inquit, fuiſ ſe votatum in conſilio, provt dicit Bartolus, in l. interdum, ff. de minoribus, & in l. non ſolum, ff. de in integrum reſtitution. quòd cauſa reſtitutionis in integrum non eſt principaliter fauore perſonæ minoris, ſed eſt cauſa reſtitutionis deceptio, ſiuè læ ſio, ideò tran ſit talis reſtitutio ad hæredem maiorem; & beneficium, quod competebat minori ratione læ ſionis, competit eius hæredi, licèt maiori. Et concludit, ita conceſ ſum fuiſ ſe hæredi maiori, non quidem ratione perſonæ minoris; ſed ratione, quia minor fuit læ ſus. Quintò quoque fortiter vrget, negari non poſ ſe, quin deciſio dict. l. 22. Tauri, hodiè l. 6. titul. 6.[*] lib. 5. nouæ collect. Regiæ, quæ ſtatuit, promiſ ſionem de meliorando aliquem filium, ex cauſa oneroſa matrimonij factam, patrem ad implementum, & meliorandum cum effectu obligare; quod ſi in vita meliorationem non fecerit, mortuo eo, pro facta haberi, ac ſi facta fuiſ ſet: in terminis meliorationis Tertij & Quinti, aut Tertij tantum bonorum man ſiſ ſe, ſiuè in melioratione duntaxat loqui, & accipi debere, & ſic in actu filio fauorabili, vtpotè qui præ ceteris filiis melioratur. Non vero in promiſ ſione de maioratu faciendo cum facultate Regia ex omnibus bonis, aut maiori parte eorum. Vel abſque facultate Regia, vltra Tertium etiam, & Quintum, ex conſenſu filij, cuius reſpectu, odioſus actus dicitur, vtpotè cùm legitima eius grauetur. Sic ſanè de melioratione duntaxat loquitur ſtrictè lex illa, nec de promiſ ſione altera meminit vllo modo. Idcirco, cum exorbitans ſit, & correctoria, & auferens liberam teſtandi voluntatem, potius eſt re ſtringenda, quàm amplianda, nec ad caſum præ ſentem trahenda, provt in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, agnouit Pelaez à Mieres, 1. part, dicta quæ ſtione 66. num. 4. & antea quæ ſtione 30. numer. 15. ſpecificè id ipſum notauit, & dixit, quod lex 17. & 22. & 44. Tauri, ſunt correctoriæ iuris communis, & exorbitantes, & non procedunt vltra caſus in eiſdem contentos, provt latius ibi comprobat. Nec obſtat Telli Ferdinand, locus, in eadem l. 22. Tauri, num. 15. de quo ſupra ad initium numer, 44. verſ. Tellus itaque, vbi ad literam commemora[*] ui eum. Videtur enim in meliorationis promiſ ſione, etiam titulo maioriæ facta, contrarium tueri, & intentioni noſtræ contradicere. Mieres etiam (qui in promiſ ſione de maioratu cum facultate Regia faciendo, loquitur ſpecificè) d. 1. parte, quæ ſt. 66. pro vt ibidem retuli eum poſt dictum numerum 44. in verſ. Mieres autem. Atque ideò, nec vnius, nec alterius reſolutio hic repetitur. Nam pro vera explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit, Tellum Ferdinand, ipſum, non loqui in termi nis caſus præ ſentis, ſed in promiſ ſione de meliorando aliquem filium in Tertio & Quinto bonorum, titulo maioratus; atque ita in effectu in promiſ ſione meliorationis Tertij & Quinti; in qua inquit, promiſ ſionem operari, quia fuit ea qualificata, vt melioratio effectum ſortiatur, & Tertium & Quintum titulo maioriæ vinculatum remaneat. Non ergo egreditur is Author terminos dictæ l. 22. Tauri, & promiſ ſionis meliorationis Tertij & Quinti, nec qualitas illa, quod Tertium & Quintum ſit titulo maioriæ, alterat deciſionem legis eiuſdem Tauri, nec caſui noſtro Telli reſolutio conuenit, ſiquidem in ſcriptura, & capitulatione matrimoniali meliorationis Tertij & Quinti mentio non fit, nec per viam meliorationis fuit facta promiſ ſio de maioratu faciendo, ſiquidem in vnica duntaxat filia, nec cadere melioratio, nec prælatio con ſiderari valeat; ſicuti cum aliis Authoribus con ſtanter defendit Ludou. Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 2. cap. 11. ex. n. 3. quem ſequutus ſum, lib. 2. quotid. har. controu. iur. cap. 13. per totum. Fontanella etiam ſequitur, de pactis nuptial. Clauſula 4. gloſ. 9. parte 4. num. 133. & 134. fol. 114. quapropter Tellus idem, qui ſtricté ſtetit in terminis dict. l. 22. Tauri, nec terminos præfatos excogitauit vllo modo, promiſ ſionis ſcilicet de maioratu cum facultare Regia faciendo, vltra Tertium & Quintum; non habuit in conſideratione, quod aliquis ex contrahentibus, aut pater, qui promiſit meliorare, aut filius, in cuius fauorem melioratio facta eſt, antequam id adimpleretur, & cum effectu melioratio fieret, deceſ ſiſ ſet; quia ſtetit (vt dixi) in terminis legis ipſius, nec ex qualitate, quod Tertium & Quintum titulo maioriæ maneret, alterari conſtitutionem legis eiuſdem, iuridicè ſtatuit. Nullatenus autem ſe extendit ad caſum prædictum promiſ ſionis de maioratu cum facultate Regia faciendo, vel abſ que ea, ex conſenſu filij, vltra Tertium & Quintum. Hinc equidem factum exiſtimo, Pelaez à Mieres, præcitata quæ ſtione 66. aliter ſe habuiſ ſe, nam[*] cùm is Author excitaſ ſet quæ ſtionem in terminis noſtris, in patre ſcilicet, aut matre, qui ex cauſa oneroſa matrimonij promiſit facere maioratum cum facultate Regia, vltra Tertium & Quintum; quamuis reſoluerit, promiſ ſionem validam, & efficacem eſ ſe, & parentes adſtringi poſ ſe ad implendum promiſ ſa, & facultatem impetrandum, provt etiam reſoluit in initio primæ partis, num. 10. ſtatim & in continenti, eadem quæ ſtione 66. num. 3. verſic. Notandum tamen eſt, inquit in hunc modum. Notandum tamen eſt, quod ſi pater, & mater, qui promiſ ſionem fecerunt, vita functi ſunt ante conſtitutionem maioratus, promiſ ſio remanet inefficax, quia deficit facultas regalis, abſque qua maioratus fieri non potest, neque eſt libera diſpoſitio vltra Tertium & Quintum, & abſque illa poſt mortem promittentium non poteſt haberi pro facta, provt eſt in Tertio & Quinto, iuxta diſpoſitionem dictæ. l. 22. Hactenus Mieres, qui (vt ſupra animaduertebam) etiam viuente patente, dixit difficultatem ſibi facere, quod deciſio dictæ l. 22. Tauri, quæ eſt exorbitans, & correctoria, ad iſtum caſum trahi nõ poſ ſit. Quod attinet tamen ad iſtam obſeruationẽ , quando parens, qui promiſ ſionẽ fecit, vita functus eſt ante conſtitutionem maioratus; annotandum erit, duo Pelaez à Mieres continete, quæ ſingularia ſunt Primò nãque , velut expreſ ſim approbat diſtinctioné, & conſiderationem ad Telli Ferdinand. locum propoſitam; multùm ſcilicèt intereſ ſe, quod promiſ ſio fiat de meliorando in Tertio & Quinto, iuxta terminos dicta l. 22. Tauri, quo ca ſu mortuo promiſ ſore, habetur perinde, ac ſi facta fuiſ ſet, quamuis in. vita eius facta non fuerit. Itaque ex deciſione legis illius, aut quod fiat promiſ ſio de maioratu cum facultate Regia, vltra Tertium & Quintum faciendo, quo caſu Mieres inquit, quod promiſ ſio de maioratu faciendo, non habetur pro maioratu facto. Secundò (quod eſt maximæ conſiderationis) quòd quando fit promiſ ſio de maioratu faciendo cum facultate Regia vltra Tertium & Quintum, vel abſque ea, ex conſenſu filij; præcisè Mieres requirit, quod promiſ ſio impleatur, & ad effectum perducatur in vita contrahentium, hoc eſt, quod viuo patre, qui promiſ ſionem fecit, de maioratu cum facultate Regia inſtituendo, & viuo filio, in cuius gratiam promiſ ſio facta eſt, cum effectu maioratus inſtituatur, & fiat. Itaque mortuo aliquo eorum, vel patre, vel filio, antequam cum effectu maioratus inſtitutus ſit, expreſ ſim inquit Mieres, quod promiſ ſio remanet inefficax, quia deficit facultas Regia, quæ maioratus inſtitutionem præcedere debet, iuxta deci ſionem l. 42. Tauri; & idem tenuit ipſe Mieres, in initio dictæ, primæ partis, num. 10. ad finem, verſ. & eſt notandum. Et quamuis Mieres loquatur dict. quæ ſt. 66. num. 3. quando pater, qui de maioratu faciendo promiſ ſionem fecit, ante factum, inſtitutúmque maioratum deceſ ſit; eadem ipſa ratio, qua ibi excitatur, quod ſcilicet maioratus cum effectu factus non fuerit, æqualiter militat reſpectu filij, vel filiæ, quæ deceſ ſit ante factum maioratum. Aliàs, etiam ſi mortuus fuiſ ſet pater, deberet haberi maioratus pro facto; & cum non habeatur, id ipſum dicendum eſt, mortuo filio, ante perfectum, & conſummatum maioratum; idque maximè quando filios reliquit, qui ex propria perſona ſuccedere debent. Quoniam militat eadem ratiò, qua Mieres mouetur, atque ita idem ius obſeruari debet, ex l. illud, cum vulgatis, ff. ad l. Aquil. imò in filio, cui hæc promiſ ſio facta fuit, viuo patre defuncto, & qui filios reliquit fortior militat ratio, cùm nulla ei legitima debeatur in vita patris, ſed eo mortuo, ex l. 1. §. ſi impuberi, & ibi Bartol. ff. de collat. bonorum: de qua per Graſ ſum, §. legitima, quæ ſt. 12. cum aliis pluribus, quos ego commemoraui, & congeſ ſi in tractatu de vſufructu, cap. 64. num. 11. debetur autem filiis ab eo relictis, & ſic nepotibus, vt ſuprà dixi. Atque ita ceſ ſante legitima, & propter ſucceſ ſionem neptis, hoc eſt, filiæ, dictæ filiæ defunctæ, ceſ ſat promiſ ſio, ſiuè effectus eius, ex Matienzo in l. 6. tit. 6. lib. 5. gloſ ſ. 3. n. 3. in fi. ne, & comprobari poteſt ex his, quæ adducit Molina lib. 2. de Hiſpan. primogen. lib. 2. cap. 7. num. 12. & 13. & ſeqq. & in caſu præ ſenti magis certum, & indubitabile id eſt, quoniam in d. capitulatione matrimoniali dicitur: Que todo lo alli deducido, y capitulado, lo han de aprobar, y ratificar las partes. Et idcirco, nec poteſt haberi pro facto dictus maioratus, nec minus fieri poteſt mortua ipſamet filia, quando iam ea nihil approbare, aut ratificare poterat; non enim contrahentes habuerunt, nec haberi voluerunt pro facto maioratum ipſum ante approbationem, & ratificationem prædictam. Quoniam velut conditionalis fuit diſpoſitio, & ideò non anteà operari potuit effectum, quam ſi approbatio, & ratificatio præcederet, ex natura cuiuſlibet diſpoſitionis conditionalis, l. conditionanes 54. l. cedere diem 213. ff. de verborum ſignificat. l. itaque, ff. ſi certum petatur, l. 14. tit. 11. part. 5. nec voluntas approbandi, & ratificandi conſiderari poteſt vllo modo poſt mortem dictæ filiæ, imò contradicere ipſa videtur, ex quo tractabatur. de approbando grauamine, & onere legitimæ ſuæ impoſito, argumento text, in l. centeſimis, §. finali, ff. de verbor. obligat. & in l. 4. ff. locati, & eorum, quæ multum ad propoſitum reſoluunt Ioannes Guttierrez, practicarum lib. 3. quæ ſt. 11. Fabius de Anna in conſ. 14. per totum, Vincentius Carocius caſu 18. & de locato, & conducto, 4. par. quæ ſt. 12. de beneplacito, fol. 253. & ſeqq. Ruginellus practicarum cap. 25. Fontanella de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ ſ. 10. ex num. 145. cum ſeqq. quod etiam eſt conſiderandum ad explicationem dict. l. 22. Tauri, & eorum, quæ Tellus & Mieres tradiderunt. Si quidem loquitur Tellus (prout lex ipſa Tauri) in pacto & promiſ ſione de meliorando, quæ filio, in cuius fauorem fit, eſt adeò vtilis; honoratur namque, & melioratur præ cæteris filiis, & Tertium & Quintum ex eo pacto, & promiſ ſione conſequitur, quod alteri filio parens dare poſ ſet. Et ita actus ipſe eſt admodum fauorabilis filio & abſque vllo onere, aut grauamine; ſi quidem legitima eius non grauatur, nec aliquo damno afficitur. Idcirco in fauorem eiuſdem filij meliorati, & tertij, cum quo ex cauſa oneroſa matrimonij contrahitur, melioratio pro facta habetur, ſi pater antequã eam faceret, mortuus fuerit, qui eſt caſus ſingularis, & ſpecialis; provt notauit Matienz. in dict. l. 6. tit. 6. lib. 5. gloſ ſ. 7. & exorbitans, atque ideo reſtringendus, ſicuti duobus in locis antea relatis, Mieres obſeruauit: vt minimè trahi poſ ſit lex ipſa ad caſum præ ſentem, quoniam actus; & promiſ ſio de maioratum faciendo, nihil tribuit filiæ præ cæteris filiis, cum nullus alius extet filius, & omnia bona parentum ſint eius legitima, excepto Quinto, Atque ita potius continet onus, & grauamen, ſi quidem ex vi promiſ ſionis, & capitulationis matrimonialis, maior pars bonorum vinculari debebat, quæ libera con ſequeretur filia eadem. Merito ergo dubitauit Pelaez à Mieres d. quæ ſt. 66. num. 4. an deciſio dictæ l. Tauri 22. procedere poſ ſet in promiſ ſione de faciendo maioratum cum facultate Regia? Nam in ea ſequeretur vnum maximum abſurdum, quod factum in promiſ ſione de meliorando, in dict. l. 22. in fauorem filij, & tertij ex cauſa oneroſa, reſultaret in grande damnum, & præiudicium; contra l. quod fauore, cum vulgatis, C. de legibus, & pactum fauorabile in odium eius, cuius fauore factum fuit, retorqueretur, quod admitti non poteſt, ſecund. Bartol. in. l. quamuis ff. de pignoratitia actione. Didac. Caſtellum in ipſa l. 22. Tauri, verbo, Que no vala, colum. vltima, Matienzum in dict. l. 6. lib. 6. lib. 5. gloſ ſ. 3. num. 1. nec attendi debet voluntas patris dictæ filiæ defunctæ, & auus dictæ neptis viuentis, qui contendit nunc in executionem dictæ promiſ ſionis, & virtute capitulationis matrimonialis, facultatem Regiam impetrare, & maioratum cum effectu inſtituere, mortua iam dicta filia in vita parentis, & vna filia relicta; nam cùm deuenerit promiſ ſio ad caſum, à quo non potuit incipere, ex quo viuente filia, non fuit dictus maioratus perfectus, & conſummatus, vitiari debuit omninò; iuxta text. iu l. pluribus 140. §. etſi placeat, cum vulgatis, ff. de verbor. obligat. imò quamuis effectus fuiffet, contradicente, & reclamante dicta nepte; effectum non fortiretur, prout probaui ſupra. Nec minus fieri poteſt nunc, vt etiam dixi: nani vel inſtitutio maioratus habitura eſt effectum, prout ex nunc; & hoc eſt impoſ ſibile, cùm ipſa filia, quæ maioratum approbatura erat, & promiſit ratificare omne neceſ ſarium ad inſtitutionem dicti maioratus; non ſit in rerũ natura. Aut debet valere, prout ex tunc; & hoc eſt etiam impoſ ſibile, cum mortua fuerit dicta filia, viuo patre, & ſic nulla ei legitima. debeatur, & debita omnino ſit filiæ eius ſuperſtiti; & ad rem, & in ſpe maximum quoque ius acquiſitum ſit patri eius. Prout hæc omnia comprobantur argu mento reſolutionum Ludou. Molinæ, lib. 2. de Hi ſpan. primogen. cap. 7. num. 20. & 21. & 22. & 27. & 34. Sic ſané caſum iſtum, quo filius, in cuius fauorem fieri debebat maioratus, mortuus eſt viuo patre, & grauaminis in legitima; nec Tellus, nec Mieres tetigerunt; nec in eo aliter, quàm contendimus, reſoluerent; ſed potius placito noſtro conuenirent: vis enim erat ita decidere, viuo patre relicto, mortua filia, & eiuſdem filia (quæ hæres neceſ ſaria auo exiſtit) remanente, provt latè ſuprà probaui. Sic etiam Pelaez à Mieres, dicta quæst. 66. quando pater moritur ante factum maioratum, quod promiſ ſio de maioratu cum facultate Regia faciendo, pro facto non habeatur; ſpecificè animaduertit, vt etiam dixi ſuprà. Et eadem ratio militat, quando filius moritur ante factum maioratum, vt etiam ibi tradidi. Denique & vltimo loco, vt maioratus à paren[*] te, mortua dicta filia, inſtitui non valeat, nec facultas Regia ad id impetrari, virtute dictæ capitulationis matrimonialis, vltra ea, quæ dicta fuere ſuprà, & ius reclamandi, & impugnandi conſenſum matris defunctæ, dictæ nepti competenti; non leuiter vrget Ludou. Molinæ locus, de Hiſpanor primogen. lib. 2. cap. 7. n. 14. ex verſ. Hæc autem maturius penſanda, vſque ad n. 28. Patris Ludou. Molin. tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 598. ſuppoſito pro certo, in ea quæ ſtione, quã Molina ibi excitauit, paria eſ ſe, ſiue non differre, eãdem potius militare rationem, & ipſum ius obſeruandum; quãdo maioratus confirmatur à Principe: aut quod confirmetur, prætẽ ditur , mortuo filio, cui facta fuit promiſ ſio de maioratu inſtituendo cum facultate Regia, & qui ab initio grauamini maioratus conſenſit: vel quando poſt mortẽ patris ipſius, qui maioratum inſtituit, aut inſtituturus erat, confirmatio poſtulatur, cum ſemper præcedere debeat facultas Regia maioratus inſtitutionẽ , ex deciſione dict. l. 42. Tauri, quod ſuprà ſ æpè obſeruaui, & mortua dicta filia, maioratum inſtitui non poſ ſe, nec facultatem Regiam ad id impetrari, defendi. Atque ita æqualiter in vno, & altero caſu ſe habere reſolutiones Molin, dict. c. 7. ex num. 2. cum ſeqq. vbi inquirit, an requiratur, quod hæc Principis confirmatio mortem maioratus inſtitutoris præcedat, an verò ſufficiat, quod poſt eius mortem ſequatur. Quo in dubio adduxit primo loco Gregorij Lopezij ſententiam, & eius fundamenta non vrgere, oſtendit. Statim autem ex n. 14. tres caſus magiſtraliter diſtinguit. In primo caſu, quando facultas conceſ ſa fuit, aut confirmatus maioratus poſt mortem inſtitutoris, cum Princeps ignoraret mortem inſtitutoris ipſius; re ſoluit dicendum eſ ſe, huiuſmodi confirmationem maioratum non validare. Et reddit rationem, quia certum eſt, quod ſi Princeps ſciuiſ ſet, mortuum fuiſ ſe eiuſdem maioratus inſtitutorem, aut illum non confirmaſ ſet, aut difficilius id feciſ ſet. Ideóque confirmatio ipſa nullum effectum producit, provt latius ibi. Et idem reſoluit Pater Ludouic. Molin. tom. 3. diſput. 598. de qua ſuprà. In ſecundo caſu, quando ſcilicet ſciens Princeps mortem in ſtitutoris, huiuſmodi maioratum confirmauit cum clauſula ex certa ſcientia, id ipſum in effectu defendit Molina, ex num. 16. & reddit rationem num. 20. quod confirmatio facta à Principe, re non integra, & poſtquam mortuus eſt is, qui fecit actum, qui confirmari prætenditur, & quando ius iam eſt alicui tertio acquiſitum, non valet. Et citat Iſerniam, & Afflict. Rolandum quoque, ita ſentientes, & qui non modicum conducũt caſui præ ſenti; cùm mortua dicta filia, ſi maioratus inſtitui poſ ſet ab eius parentibus, ius iam eorum genero acquiſitum, ſucceſ ſionis ſcilicet liberæ in omnibus bonis dotalibus, ſi filia eius quæ remanſit, moriatur, etiam viuis parentibus, aut in omnibus bonis eorundem, ſi poſt mortem ipſorum filia eadem moriatur; tolleretur omninò, provt ſtatim quoque dicetur. In tertio denique & vltimo caſu, qui conuenit caſui præ ſenti; contendimus namque, mortua dicta filia, antequam maioratus ipſe inſtitueretur, non poſ ſe patrem eius facultatem Regiam impetrare ad faciendum dictum maioratum, iuxta tenorem capitulationis matrimonialis, in præiudicium iuris generi, hoc eſt, patri dictæ neptis relictæ iam acqui ſiti, de quo nunc dicebam, aut ſaltem in bonis dotalibus, quantitate videlicet aſ ſignata nomine dotis, omninò, & indiſtinctè & neceſ ſariò: in cæteris verò parẽtum bonis, non aliàs facultatem concedendam parenti, quam ſi neceſ ſaria admodum, publica & legitima cauſa interueniat. In hoc itaq; tertio caſu, ante omnia ſuppono, quod quamuis in vnico duntaxat filio, qui exiſtat, nec meliorationis nomen, nec effectus cadere poſ ſit, provt ſuprà adnotaui. Cum facultate tamen Regia rectè poteſt maioratus inſtitui, & Princeps eam cõcedere , quã uis vnicus duntaxat filius, aut deſcendens exiſtat. Sic ſané ſpecificè adnotauit D. Ludou. Molin, de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 11. n. 10. in principio, ibi: Abſque conſideratione, quod ſit vnicus, & c Et ibi: Hoc non poteſt ad Regiam facultatem adaptari, cum ex eius diſpoſitione, nedum poſ ſit filius vnicus reſpectu Tertij, ſed reſpectu propriæ legitimæ grauari, vt ex ea primogenium inſtituatur. Et id ipſum tenet, & comprobat Pelaez à Mieres, de maiorat. 1. part. quæ ſt. 13. Greg Lop. in l. 23. tit. 9. part. 6. gl. 1. Anton. Gom. in l. 40. Tauri, n 51. Pat. Ludou. Mol. tom. 3. de iustitia & iure diſp. 609. n. 5. fol. 251. Hoc ita ſuppoſito, Lu dou. Mol. lib. 2. d. c 7. ex n 28. vſque ad n 36. in 3. caſu, vbi Princeps ex certa ſcientia, ac de plenitudine poteſtatis, derogauit iuri filiorum, vel aliorum in bonis maioratus ſibi competenti, diſtinguendum putauit; nam aut hæreditas parentis mortui iam adita eſt à filiis, vel deſcendentibus; aut eſt delata, non tamen adita, ſed adeunda In primo caſu, quã do eſt delata, & adita, inquit, Principem id facere non poſ ſe, niſi ex cauſa publica, & dato bono cambio. In ſecundo verò caſu, quando eſt hæreditas delata, non tamen adita; dicit, Principem id facere poſ ſe. Princeps namque iuri adeundi, ad hæreditatem iam delatam competenti, ex certa ſcientia, vel de plenitudine poteſtatis derogare poteſt. Subdit tamen, num. 31. quod id à Principe non niſi ex magna cauſa fieri poterit. Princeps namque, vt iuri alterius deroget, non niſi ex magna cauſa plenitudine poteſtatis vti debet, vt latius ibi probat. Et propoſitam diſtinctionem ſequuntur Ioannes Gutierrez, practicar, lib. 2. quæ ſtione 76. Velazquez Auendañus in l. 42. Tauri, gloſ. 3. ex num. 9. cum ſeqq. Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ. 13. prima parte, num. 26. folio 197. Et hic vltimus caſus Ludou. Molinæ, quamuis caſui præ ſenti propriè non conueniat, quia neptis, quæ remanſit, hæreditas, nondum eſt eius parenti delata; cum adhuc ipſa, & aui viuant; idq; re ſpectu cæterorum bonorum, quæ ipſi aui poſ ſident, non verò reſpectu dotalium, in quibus iam de præ ſenti videtur ius acquiſitum; & quamuis titulo maioriæ in dotem conſtituta fuerint, & de maioratu faciendo ex eis, & aliis bonis pactum interuenerit; ex quo viua filia, maioratus factus non eſt, perinde haberi debet, ac ſi ſimpliciter in dotem data fuiſ ſent, vt ſ ępè dixi, atque ita in præiudicium iuris, iam ipſi nepti acquiſiti, ac etiã eius parenti, nec facultas Regia cõcedi , nec vigore capitulationis matrimonialis maioratus inſtitui poſ ſe videtur, reſpectu dictæ quantitatis dotalis: imò & reſpectu cæterorum bonorum, quamuis Ludouici Molinæ relatus tertius caſus, propriè non conueniat ratio tamen eius concludere videtur, vt id ipſum obſeruari debeat in quocumque alio iure certo, & infallibili, quod alius habeat, quamuis realiter, & in actu delatum non ſit, & non niſi ex magna cauſa iuri eiuſdem tertij, etiam in ſpe derogari valeat: provt ipſe Molina, lib. 1. cap. 8. num. 31. per totum, ſpecificè aſ ſerit, dicens, ſe habuiſ ſe ſemper compertum, quod Princeps ſine magna cauſa non poſ ſit ius alterius tollere, etiam in ſpe, & nondum delatum. Et in hanc partem plures auctoritates adducit, & ad eum in praxi quotidie occurritur. Idem Molina, lib. 4. cap. 3. num 1. Mieres de maioratu, in initio 2. par. num. 47. & 48. & 52. Pater Ludou. Molina, tomo 1. diſputat. 174. verſic, Sexta concluſio, tract. 2. conueniunt etiam Ludouic. Molin. reſolutioni, quod Princeps niſi ex magna cauſa derogare non valeat iuri alterius, etiam in ſpe, Fortunius Garcia, Menchaca, Burgos de Paze, Pinellus, Padilla, Sarmientus, Aquilinus, Peregrinus, Prætis, Thesaurus, & alij quamplurimi, quos ego ipſe recenſui, lib. 2. cap. 28. Azeuedus, in l. 4. titul. 14. lib. 4. Ioann. Gutierrez, practicar. lib. 4. q. 11. ex num. 12. Fuluius Pacian, in conſ. 29. Angelus Mattheaccius de legat. & fideicommiſ ſis, lib. 3. cap. 22. per totum, Fachin. lib. 8. controuerſiarum iuris, c. 63. Et hactenus Ludou. Molin. lib. 2. d c. 7. ex n. 12. vſque ad n. 36. Quò loci ex ipſo num. 36. vſque ad num. 44. explicandum ſuſcepit alterum dubium, quod in hiſ ce Regnis ex facto etiam occurriſ ſe ſcio, & nunc litem de eo pendere, vtrum ſcilicet Princeps poſt mortem inſtitutoris poſ ſit maioratum abſque Regia licentia factum, confirmare, quando eius in ſtitutor in ipſius maioratus inſtitutione, vel in[*] vita petiit à Principe, vt ipſum maioratum confirmaret. Quo in dubio pro vtraque parte arguit Molina; tandem num. 38. inquit, id ipſum dicendum eſ ſe in hac quæ ſtione, quod in præcedenti dixerat, de qua ex n. 12. cum ſeqq. vſque ad dictum num. 36. In propoſito autem caſu, de quo litem nunc pendere, dixi, & in hoc Regio Hiſpalenſi Senatu, hiſce diebus ſperari compertum eſt, atque ideò, ea duntaxat, quæ magis vrgere videntur, & ingenti ego ſtudio pro vtraque parte excogitaui, in medium proferam, nec meam ſententiam, aut opinionem amplius aperiam, aut interponam. Præ mittendum duxi, petiiſ ſe quemdam in vita facultatem Regiam ad faciendum maioratum ex omnibus bonis ſuis in vnum ex filiis, aut deſcendentibus, in forma ordinaria, relictis ſcilicet alimentis competentibus cæteris filiis; conceſ ſo autem diligentiarum decreto vulgò cedula de diligentias, & eiſdem literis Regio Cameræ Senatui allatis, in actis ipſiuſmet Senatus reperitur, Fiat; & in hoc ſtatu, ignoránſque conceſ ſionem, vulgo el fiat, & ante Principis gratiam, aut Regij Senatus fiat confirmationem, ipſemet deceſ ſit, qui facultatem petierat, & in teſtamento ſuo horum relatione facta, vxori ſuæ ordinauit, atque mandauit, vt dictam facultatem expediri faceret, quam idem petierat, & in filium ſuum maiorem maioratum inſtitueret, relictis filiis suis, & nepotibus alimentis competentibus, ad quod liberum eidem vxori reliquit mandatum. Ipſo autem marito defuncto, petiit vxor in eodem Regiæ. Cameræ Senatu, ſuo, & mariti nomine, vt dicta facultas expediretur, quod Senatus ille ſupremus ita decreuit, & in forma or dinaria expediri decreuit. Hoc autem ſic definito, cæteri filij, nepotes etiam nonnulli expeditioni contradicebant, & in ſupremo iuſtitiæ Senatu ad expeditionis contradictionẽ comparuerunt, idque principaliter pro ſe expendebant, quod mortuo iam parente, & auo ſuo, & acquiſito ſibi ſuccedẽdi iure, nequaquam poteſt in præiudicium ipſorum facultas Regia concedi. Mater autem ſuo, & mariti, atque filij maioris nomine, contrarium contendebat. Vnde lis tota, & altercatio ad vnum duntaxat dubium reducitur, vtrum ſcilicet Inuictiſ ſimus Rex noſter Philippus poſ ſit iuridicè, & rectè facultatem eam concedere reſpectu bonorum mariti, quoniam bonorum eius reſpectu, res caret dubitandi prorſus ratione, cùm ipſa viua facultas Regia poſtulari, & concedi, iuridicè valeat. Pro parte autem negatiua, & contra dictum filium maiorem, vt dicta facultas Regia expediri nõ valeat, nec per Principem concedi, mortuo patẽte ; ſequentia magis vrgere vidẽtur . Ac primum equidem dict. l. Tauri 42. deciſio, qua ſtatutum eſt, vt facultas Regia inſtituendi maioratum, præcedere debeat maioratus inſtitutionem; alioquin, ſi quis[*] maioratum ordinauerit, poſteáque facultatem in ſtituendi maioratum à Rege obtinuerit, non prodeſt illa facultas, nec antea factum maioratum cõ firmat , niſi in ea expreſsè iam conſtitutus maioratus approbetur. Iuxta legem ipſam, quam exornarunt, & latè explicarunt Antonius Gomezius, & cæteri Scribentes ibi. Matienzus, & Azeuedus, in l. 3. tit. 7. lib. 5. Ludou. Molina, de Hiſpan. primogen, lib. 2. cap. 7. per totum. Vbi vide omninò & lib. 4. cap. 5. num. 34. Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſtione ſecunda, num. finali, & 4. part. quæst. 2. & 5. Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 2. q. 76. D. Franciſcus Sarmientos, ſelectarum, lib. 6. cap. 13. & 14. Caldas Pereira, de nominatione emphyt. quæ ſt 21. ex num. 85. vſ que ad num. 95. Georgius de Cabedo, deciſione Lu ſitaniæ 39. part. 2. & deciſione 3. 1. part. Petr. Surdus in conſ. 351. n. 56. & tribus ſeqq. lib. 3. & in conſ. 462. n. 20. & ſeqq. lib. 4. Fontan. de pact. nupt. clauſu. 4. gl. 13. 1. par. n. 23. & 3. ſeqq. & n. 32. Secundó deinde pro eadem parte vrget, quod[*] is, qui à ſupremis, & primariis Conſiliariis (qui vulgò dicuntur de la Camara ) facultatem Regiam poſtulauerat, & diligentiarum decreto facto, conceſ ſo etiam in eodem Cameræ Senatu fiat, deceſ ſit; id omnino ignorauit, nec fiat conceſ ſum, ſciuit; idcirco quamuis à Principe etiam conceſ ſa fuiſ ſet facultas, (quæ poſt decretum & fiat Regiæ Cameræ neceſ ſaria eſt) diſpoſitio ipſius, qui mandauit vxori, vt maioratum inſtitueret, non valeret; imò etſi non mãdaret , quod inſtitueret, ſed inſtitutum in teſtamento relinqueret: vtpotè, cum non valeat maioratus inſtitutio facta ab eo, qui facultatem Regiam habebat, illam tamen ignorabat. Sic ſanè defendit Ludou. Molin. de Hiſpan primog. lib. 2. d. c. 7. n. 67. 68. & 69. vbi dubitauit, vtrum valeat maioratus inſtitutio facta poſt facultatis conceſ ſionem, atque expeditionem, ſi ipſe inſtitutor facultatem conceſ ſam, atque expeditam fuiſ ſe tempore maioratus inſtitutionis ignorauit. Et conſtanter reſoluit, huiuſmodi maioratus inſtitutionem non valere. Cum enim in Regiis facultatibus ſemper apponi ſoleat forma, quæ in maioratus inſtitutione obſeruanda eſt: conſequens eſt, vt illum inſtituens, tempore inſtitutionis; eam formam ſcire, atque agnoſcere debeat; aliàs ipſa maioratus inſtitutio, etiam ſecundùm ignorantiae facultatis formam facta, nulla futura ſit. Nec gratia facultatis, quo ad eiuſdem executionem, ſeu exercitium, ignoranti acquiri poſ ſit, provt latius ibi comprobat, & in fortioribus terminis loquitur, quàm noſtris, quando ſcilicet maioratus factus eſt, non maioratus faciendi facultas vxori conceſ ſa. Quando etiam poſt facultatẽ conceſ ſam, atque expeditam, maioratus ipſe inſtitutus fuit, non vero ante ipſam expeditam, prout in caſu præ ſenti. Diuerſimodè tamẽ ſtatuit Molina d. n. 69. & 70. quando maioratus inſtitutio facta eſt ab eo, qui habet facultatem Regiam legitimé expeditam, & abſolutam, illámque ſe habere certus eſt, quamuis in eius inſtitutione non profiteatur expreſsè vti Regia facultate; tunc enim valet maioratus inſtitutio, quoniam cenſetur facta ex poteſtate à Principe conceſ ſa, atque ex ea, ex qua ſuſtineri poteſt, ſicuti latiùs ibi per Molin. quem in vtroque ſequutus eſt, Pat. Molin. tom. 3. de iuſtitia & iure, diſput. 599. num. 9. Tertiò quoque facit, nam etſi iure communi attento, tentari poſ ſet, quod ſi poſt facultatem obtentam, inſtituere quis poteſt maioratum, quare non comprobabitur factus, ſuperueniente facultate; indeque, dictam leg. Tauri 42. à regulis omnibus iuris exorbitare, prout contendit acutè D. Franciſ cus Sarmientus ſelectarum, lib. 6. cap. 13. per totum, vbi concludit in fine, quod ſi Regiis Conſiliariis placeret, eſ ſet abroganda Taurina ea conſtitutio. Interim autem, quod cauere debent omnes, qui maioratus velint conſtituere, vt illam obſeruent. Attamen ſententiam illam, iure communi inſpecto veram, ipſe Sarmientus accipit, dummodo eadem permaneat voluntas, & viuat is, qui facultatem po ſtulauit, cùm illa ſuperuenit; ſic equidem, quòd comprobari debeat factus maioratus, ſuperueniente facultate, eadem permanente voluntate, ſpecifice aſ ſerit, & mouetur ex textu, in l. obſeruare, in §. finali, ff. de officio proconſ. & legat. l. ſiue emancipatis, C. de donat. l. cum vir, ff. de vſucap. l. qui ex liberis, in §. teſtamento, ff. de bon. poſ ſ. ſecun. tab. l. ſi quis filio exhæredato, §. irritum, ff. de iniuſto rupto. Itaque non modò poſt deciſionem d. l. Tauri 42. quam omnes obſeruare debere inquit, ſed etiam in terminis iuris communis, requirit Sarmientus, vt facultate ſuperueniente confirmetur antea factus maioratus, quod eadem permaneat voluntas, atque ita is viuat, qui maioratum inſtituit, cum aliàs permanere non poſ ſit eadem voluntas, prout ſuprà hoc eodem cap. comprobaui. Quartò etiam facit Ludouici Molinæ reſolutio, de Hiſpan. primog. lib. 2. d. cap. 7. ex n. 39. vſque ad n. 44. vbi. dubitat, vtrum ſi quis primogenium in ſtituat, ſub ea conditione, ſi Princeps illud confirmauerit, valeat confirmatio poſt mortem inſtitutoris ſubſequuta; & refert Greg. Lop. ſentẽtiam affirmatiuam, quod valeat maioratus, ſi ſequatur confirmatio. Et in huius opinionis confirmationem, adducit communẽ regulã , quod ſcilicet inſtitutio ſpurij valet, ſi fiat ſub ea conditione, ſi Princeps illum legitimauerit, cum in tempus habile conferatur, l. in tempus, ff. de hæred, inſtit. Sed tandem ipſe Molina contrariũ tuetur conſtanter, vtpotè cum loquatur reſpectu legitimæ deſcendentium, quibus ſtatim mortuo parente, ius ad ipſas legitimas defertur, non obſtante parentis diſpoſitione, atque in iure illo delato grauari non poſ ſint deſcendentes metipſi poſt mortem parentis ipſius, nec ex confirmatione ſuperueniente lædi, niſi ea maioratus inſtitutionem præcedat. Vides ergo, in fortioribus terminis loquutum Molinam, quando ſcilicet teſtator maioratum inſtituit, non vxori mandauit, vt eum inſtitueret, prout in caſu præ ſenti. Sub conditione etiam ſi Princeps illud confirmauerit, & adhuc id defendit quod dixi. Quinto etiam facit, quod in caſu propoſito tractatur de auferenda legitima, morte parentis filiis, & nepotibus delata, ſi ex vi facul[*] tatis, quæ prætenditur, inſtituatur maioratus in vnum ex filiis, aut nepotibus per vxorem, cui maritus commiſit; quo in dubio vt Molina metipſe explicaret, an Princeps poſ ſit, nec ne id efficere, & an confirmatio maioratus abſque Regia licentia facti, valeat, ſi poſt mortem inſtitutoris eiuſdem concedatur; tres caſus principales diſtinxit, lib. 2. eodem c. 7. ex n. 12. vſque ad n. 36. prout quæ ſtione principali præcedenti retuli, & in fauorem huius partis omnes reſoluit. Primus caſus eſt num. 10. verſic. In primo caſu, quando Princeps ignorauit mortem inſtitutoris; prout ignorauit in caſu præ ſenti, nec mortis relationem factam fuiſ ſe apparet. Secundus eſt num. 15. verſic. In ſecundo caſu. Quando cum ſcientia mortis inſtitutoris Princeps facultatem conceſ ſit? Et poſt longam diſputationem, n. 19. reſoluit, facultatem non validare maioratus inſtitutionem in præiudicium legitimæ deſ cendentium, ad cuius fundamenta lectorem remitto, vſque ad numerum 27. Tertius caſus eſt num. 27. verſic. In tertio caſu, quando Princeps cum clauſula ex certa ſcientia, & de plenitudine poteſtatis facultatẽ conceſ ſit; & in hoc diſtinguit, quod ſi hæreditas eſt adita, & ſic acceptata, Princeps non poteſt auferre dominium, nec iuri legitimæ filiorum præiudicare, niſi ex cauſa publica, & dato bono cambio. Quod ſi adita non eſt, & ſic non acceptata, reſoluit num 30. Principem poſ ſe: ſed num. 31. ſubdit, id à Principe non niſi ex magna cauſa fieri poſ ſe. Et ſe remittit ad cap. 8. lib. 1. num. 31. vbi ſcripſit, Principem abſque cauſa legitima non poſ ſe auferre ſucceſ ſionem, aut ius in ſpe, licet nondum delatum ſit, & in hanc partem plura fundamenta adducit: & eodem cap. 7. lib. 2. num. 43. ſpecificè tradidit, ius quod ſtatim mortuo parente ad ipſas legitimas filiis defertur, non poſ ſe per Principem auferri; idque indiſtinctè & abſolutè dixit, etiam ſi hæreditas nondum adita ſit. In caſu autem præ ſenti, quamuis inter partes controuertatur an eſ ſet adita, vel non, hæreditas, quando decretum gratiæ interpoſitum eſt; Molina tamen dicto num. 43. ſupponit hæreditatem pro acceptata haberi à filiis, vel nepotibus, ex eodem momento, quo pater, vel auus deceſ ſit. Eo autem tempore decretum conceſ ſum non erat. Quando autem ſine præiudicio veritatis concederetur pro certo, hæreditatem non fuiſ ſe aditam, adhuc Princeps facultatem concedere non poſ ſet, cum nulla ſubeſ ſet legitima cauſa, ad priuandum filios iure ſuo, & legitima; legitimam autem non modò, ſed & magnam cauſam Molina requirit. Et in fortioribus terminis loquitur, quando pater in vita inſtitutum reliquit maioratum, & poſt mortem obtenta fuit facultas non ad faciendum, ſed ad confirmandum iam factum. Loquitur etiam, quando facultas expedita fuit in forma perfecta cum ipſius Principis ſubſcriptione. In caſu autem præ ſenti, maioratus non reman ſit inſtitutus in vita, nec etiam expedita eſt Principis facultas, quæ non dicitur obtenta, niſi poſt totalem eius expeditionem, & Principis ipſius ſubſcriptionem, nec ſufficit decretum gratiæ, vulgò el fiat Regiæ Cameræ, ante Principis ſub ſcriptionem, vt ſtatim dicetur, & per Molinam libro ſecundo, dicto cap. ſeptimo, numero 52. & 59. qui ex dicto numero 12. & 13. eiuſdem cap. 7. validiſ ſimis fundamentis improbauit Gregorij Lopezij, & Menchacæ opinionem contrariam. Et per refutationem Molinæ apparet, quod ipſi in diuerſa ſpecie loquuntur, quando ſcilicet maioratus inſtitutus remanſit in vita, & Princeps inſtitutoris mortem ſciuit, & iuſta, atque legitima cauſa adfuit, vt mortuo parente Princeps concederet facultatem maioratus inſtituendi in præiudicium legitimæ filiis delatæ, aut confirmaret factum. Nam quemadmodum Princeps abſque legitima cauſa publica, ius acquiſitum auferre non poteſt. Ita etiam ius quærendum in ſpe nondum delatum, vt per Molinam, vbi ſuprà, & libro primo, dicto capite octauo, num. 31. & libro tertio, cap. 3. numero 11. cum ſeqq. & numero 20. & libro 4. capite tertio, numero primo. Mieres in inito ſecundæ partis de maioratu, ex numero 47. Pater Ludoui. Molinai 1. tomo, tract. 2. diſputation. 174. verſ. Sexta concluſio. Deinde, Molina metipſe, dict. cap. 7. lib. 2. numero 37. & 38. concludenter reſpondet ad alterum fundamentum, quod pro contraria parte expendi poſ ſet, videlicet quod petitio, & ſupplicatio facultatis Regiæ: in Senatu ſupremo Cameræ à dicto defuncto facta in vita, eam vim habet, quod debeat poſt mortem concedi, argumento tex. in au[*] then. item ſine legitimis, C. de natural. lib. & ex corpore; vndè ſumitur, & l. 6. tit. 15. parti. 4. verè tamen, eum text. non vrgere, nec obſtare, & in fortioribus terminis, quando maioratus iam inſtitutus remanſit in vita, & confirmatio etiam petita, id dicendum quod contenditur, nec facultatem mortuo inſtitutore concedi debere; concludenter ibi oſtendit Molina. Et idcirco multo minus concedi poterit, quando maioratus inſtitutus non remanſit. Quod ſi ita res ſe habet, nec inſtituto, ordinatoq; abſolutè maioratu, facultas concedenda eſt, quo pacto concedi poterit ex eo, quod collata fuerit inſtitutio, & commiſ ſa vxori in tempus inhabile poſt eius mortem, manti ſcilicèt, qui facultatem petierat, filiis, & nepotibus extantibus, quibus ſtatim mortuo parente, ius ad ipſas legitimas deſertur, non obſtante patris diſpoſitione, & tam graue præiudicium niſi ex magna, & legitima cauſa irrogari non debet per Principem, vt pèr eundem Molin. d. c. 7. n. 38. in fin. & n. 43. & quod commiſ ſio vxori facta non releuet, ſatis deducitur ex regula vulgata l. quod ſponſ æ, C. de donat. ante nuptias, cum aliis pluribus, de quibus alia cap. huiuſce lib. 4. vbi non ſufficit, quod actus fiat tempore habili, ſi effectus in tempus inhabile confertur, quando ſcilicet mortuo marito, ſtatim ius acquiritur filiis, antequam facultas Regia concedatur Gloſ ſ ſingularis in c. apoſtolica, §. his omnibus, 8. q. 1. quæ dicit, quod Papa non poteſt eligere in tempus, quo non eſt futurus Papa, Greg. Lop. in l. 2. tit. 8. part. 5. verbo. el heredero: Generale enim eſt, quod ia quolibet actu, circa habilitatem agentis, attendatur tempus, quo diſpoſitio confertur, l. eum qui. ff. de iuriſdict. omn. iudi. l. quæ ſitum, § ſponſus, ff. de donat. inter. l. quæ ſitum, §. interdictum hoc ff. de precario. In legato etiam conditionali non ſufficit, quem eſ ſe habilem tempore teſtamenti, niſi eſ ſet tempore expletæ conditionis, l. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legatis 2. l. eum qui, l. meares, ff. de condit. & demonſt. l. interuenit, ff. de legat. præ ſtand. & cum Tiraquello Molina, lib. 3. c. 10. n. 24. nec poteſt fieri retrotractio ad tempus mortis parentis, propter medium inhabile, præiudicij ſcilicet legitimæ delatæ, Molina ipſe, eodem cap. 7. n. 21. & 22. vbi aſ ſerit. quod retrotractio fieri non poteſt, ad tempus, quo parens viuebat, quaſi ipſe in vita maioratum inſtituiſ ſet. Et hactenus de quinto fundamento huiuſce partis, & pro filiis, & nepotibus, contra filium maiorem, in cuius perſona mater contendit, maioratum inſtituendum, ex commiſ ſione mariti, & facultatis Regiæ expeditione, quam perit. Sexto denique & vltimo loco velut concluden ter vrget, quod quamuis ex veriori, & communiori Interpretum ſententia, quando gratia Principis[*] conceſ ſa eſt per verbum fiat, nec in forma literarum eſt expedita, ſi gratia nihil amplius, quam ip ſam Principis conceſ ſionem requirit, nec aliquid ſupereſt agendum, vt beneficio, aut gratia vti ponſ ſit is, in cuius fauorem facta eſt, per verbum fiat; ipſa gratia perfecta, & conſummata dicatur, aut ſolum fiat ſufficiat, ac ſi literæ expeditae fuiſ ſent. attamen, quando beneficium, aut gratia petitur ad aliquid faciendum, & conceditur, tunc equidem virtute ſolius fiat id effici non poteſt, niſi ipſ æ literæ expeditæ fuerint in forma. Sic ſanè, (& magiſtraliter equidẽ ) reſoluit Ludouic. Molina, eodem cap. 7. lib. 2. n. 57. 58. & ſeqq. qui eſt videndus ex n. 51. vſque ad n. 67. vbi dubitat de quæ ſtione noua & contingibili, vtrũ ſcilicet ſufficiat ad maioratus inſtitutionis validitatem, quod facultas conceſ ſa ſit à Principe ex ſolo verbo fiat, vel requiratur quòd ea facultas ſcripta, atque legitimè expedita, & abſoluta fuerit ante ipſius maioratus inſtitutionem. Quam quæ ſtionem ad partes examinat eruditè, & tandem concludit, vt dixi, quod gratia non dicitur perfecta per verbũ fiat, ſed per expeditionem facultatis, & Principis ſuſcriptionem. Et comprobat n. 59. multum ad propoſitum noſtrum, quod verbum fiat, in his Regiis facultatibus, non à Principe, ſed ab eius primariis Conſilariis (qui vulgò dicuntur de la Camara ) profertur. Quod non debet eſ ſe tantæ virtutis, nec efficaciæ, provt verbum fiat, prolatum ab ipſo Principe. Idque maximè, quia à Senatu Regio Cameræ per modum conſultationis proponitur Principi, qui poteſt non ſuſcribere, aut non confirmare, vt iam ſ æpè vidimus. Parum igitur intereſ ſet, quod in vita dicti parentis conceſ ſum fuiſ ſet fiat in Regio Cameræ Senatu, & ab eo acceptatum (de quo non apparet) cum in vita expeditam non fuiſ ſe facultatem à Principe, & nunc expeditionem peti, certiſ ſimum ſit, idque iuxta reſolutiones, & doctrinas Molinæ relatas. Quem ſequuntur Velazq. Auendañ. in. l. 42. Tauri, gloſ. 2. n. 4. pater Ludoui. Molin. tom. 3. de iu ſtitia & iure, diſputati. 599. n. 3. Ioann. Gutierr. practicarum, lib. 2. quæ ſt. 75. n. 2. & canonicarũ , cap. 17. n. 4. practicarum etiam lib. 4. quæ ſt. 9. & 10. vbi latè. Pater Thomas Sanchez, de matrimonio, lib. 8. diſputation. 29. n. 7. Maſcardus de probat. concluſ. 845. per totam, to. 2. & vidè Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſt. 62. in principio Ex his equidem explicari, atque intelligi debet[*] ipſe Molina, eodem. cap. 7. n. 66. dum ſcripſit, confirmationem maioratus abſque Regia licentia facti, poſ ſe poſt mortẽ eiuſdem inſtitutoris expediri, ſi in vita inſtitutoris cõceſ ſa , non tamẽ expediri fuit. cũ. enim gratia hæc in vita eiuſdẽ perfectionẽ , atque effectum obtinuerit; cõ ſequens eſt; Vt poſt eius mortem expediri poſ ſit, nec in hoc poteſt conſiderari præiudiciũ venientium ab inteſtato, cum etiam ante mortem inſtitutoris, vocato ad maioratũ , ius quæ ſitum fuerit. Iuridicè nãque , & verè ſe habuit Molina, ex ratione, qua aſ ſignat, quia iã gratia in vita remã ſit perfecta; loquitur tamẽ abſque dubio, quando gratia confirmationis facta fuit ab ipſo Principe, quã uis non expeditæ literæ in vita fundatoris maioratus, nec poteſt vllo pacto intelligi in gratia, aut fiat confirmationis Regij Senatus Cameræ, quod (vt dixerat n. 59.) non poteſt eſ ſe tantæ virtutis, nec efficaciæ, provt verbum fiat prolatum ab ipſo Principe. Rurſus intelligi debet idem Molina, eodem in loco, quando fundator maioratum inſtituit in vita, ſic enim ſupponit, quod in hoc caſu fiat confirmationis remanet perfectum; quoniã cadit ſuper maioratu iã conſtituto, nec requirit poſtmodùm aliquẽ alium acto, quia gratia per ſolum fiat remanet perfecta, antequam literæ ipſ æ expediantur. Sed non remanet gratia perfecta, quando ipſum fiat eſt facultatis, quæ datur ad maioratum inſtituendum, nam cùm inſtituendus ſit ipſe maioratus poſt gratiam ipſam, aut fiat; non remanet perfecta ante literarum expeditionem, ſecundum eundem Molinam, dicto num. 57. atque ita literæ expediri non poſ ſunt poſt mortem inſtitutoris. Et hic eſt caſus noſter præ ſens, quia non tractatur de confirmatione, ſed de noua facultate. Et ideò acceptatio vxoris nomine mariti facta, non prodeſt, quoniam tempore mortis eius, non erat omninò expedita facultas, nec poteſt acceptari mortuo marito, vtpotè, tempore inhabili, quando legitima eſt delata filiis, vel deſcendentibus, vt ſuperiùs dictum est. Et hactenus de omnibus fundamentis, & rationibus, atque Ludouic. Molin. placitis, & reſolutionibus, quæ pro hac parte non modicum adſtringunt. Pro contraria verò parte, vt Princeps mortuo[*] dicto parente confirmare poſ ſit Regiæ Cameræ fiat, quod factum eſt in vita illius, etiam in præ iudicium legitimæ aliorum filiorum, ſeu deſcendentium; nonnulla vrgere videntur. Ac primum equidem dictæ Taurinæ conſtitutionis 42. deci ſio, vbi ſtatutum eſt, quod facultas Regia ad inſtituendum maioratum, præcedere debeat maioratus inſtitutionem; atque ita antea inſtitutus, non confirmatur ex facultate ſuperueniente; & hæc eſt regula legis ipſius, ſtatim tamen limitatio apponitur. Saluo ſi en la tal licentia expreſ ſamente ſe dixeſ ſe, que aprobaua el mayorazgo que eſtaua fecho. Vnde videmur verſari in caſu exceptionis: nam etſi Principis licentia, ſeu facultas non præceſ ſerit ante inſtitutum maioratum, attamen dari poteſt; ad confirmandum maioratum, qui factus eſt per vxorem præfatam, ſuo, & nomine mariti, & cum mandato, & commiſ ſione ſpeciali eiuſdem. Quod ſi dixeris, iuxta traditiones Molinæ, maioratum ab vxore poſt mortem mariti factum, confirmari non poſ ſe ex Regia facultate ſuperueniente; nana etſi nomine, atque ex commiſ ſione mariti factus ſit, tempore tamen inhabili, quando legitima eſt delata filiis, ſeu deſcendentibus. Rur ſus, ſi dixeris, dict. l. Tauri 42. in præfata exceptione intelligendam etiam datis terminis habilibus, quando ſcilicet viuente parente concedatur facultas per Principem, & expreſsè approbetur antea factus: ſicque, antea quàm ius ad legitimas filiis deferatur, quibus ſtatim mortuo parente defertur: tunc namque, ſicut de nouo facultas concedi poſ ſet ad maioratum inſtituendum, ita & antea factus confirmari per Principem; ſecus tamen mortuo parente: ſi inquam ita dixeris; Conſidera, an reſponderi poſ ſit, id procedere, quando in vita mariti nec facultas Regia petita fuiſ ſet in Regio Cameræ Senatu, nec in eodem fiat conceſ ſum. Quando etiam non concurreret voluntas eius, patris ſcilicet defuncti, cuius erant bona, de quibus maioratus inſtitutio prætenditur, illa namque concurrente, quamuis ex poſt facto Principis facultas interueniat, ſufficit ad validandum, & confirmandum diſpoſitionem, provt inferiùs dicetur. Secundò pro eadem parte facit, nam cum à ſu[*] premis Regiæ Cameræ Conſiliariis fiat conceſ ſum fuiſ ſet, quamuis parens tempore mortis id ignoraret, adhuc tamen gratia ipſa validare debuit commiſ ſionem reſtandi vxori datam, & ab ea teſtamentum factum, indéque ſortiri debuit effectum maioratus poſtmodùm inſtitutus, argumen to text. in l. hæc conditio 10. § finali, & l. ſi iam facta, 11. ff. de cond. & demonſt. vbi probatur, quod conditio, quæ iam erat impleta tempore teſtamenti, habetur pro impleta debito tempore, quamuis teſtator ignoraret, eam habuiſ ſe effectum. Quod procedit tam in conditione caſuali, quàm in mixta, quia ea quoque habetur pro impleta, l. ſi ita ſcriptum, §. fin. ff, delegat. 2. exornat Petr. Surd. in conſ. 69. ex num. 19. cum ſeqq. lib. 1. & in conſ. 393. ex num. 51. lib. 3. Azeued. in conſ. 1. num. 19. cum ſeqq. Ludouic. Caſanate, conſ, 35. ex num. 19. cum ſeqq. Conſidera tamen, an fundamentum hoc aliquam vim habeat, vtpotè, cum tempore mortis parentis, nec obtenta, nec expedita findet Regia facultas ad maioratum faciendum; non enim dicitur obtenta, niſi poſt totalem eius expeditionem, & ipſius Principis ſubſcriptionem: nec Indicit decretum Regiæ Cameræ, vulgo el fiat de la Camera, vt ſuprà obſeruaui, & per Molin. lib. 2. d. c. 7. num. 52. & 57. atque ita non videtur conuenire eorum iurium deciſio, in quibus conditio, quæ viuo teſtatore omnino extitit, pro impleta habetur. In caſu autem præ ſenti non omnino obtenta, nec expedita fuerat Regia facultas, vt nunc dicebam. Imò quamuis maioratus inſtitutus fuiſ ſet in vita, poſt faculltatis conceſ ſionem, atque expeditionem, ſi ipſe inſtitutor facultatem conceſ ſam, atque expeditam fuiſ ſe tempore maioratus inſtitutionis ignorauit, inſtitutio maioratus non valeret, ſicuti ex Ludouic. Molin. lib. 2. d. c. 7. num. 67. & 68. ſuperius annotaui. Rurſus, d. l. hæc conditio, § fin. & l. ſi iam facta, fin. deciſio, ideò procedit, quod in huiuſ modi conditionibus teſtator non cenſetur cogitare de modo, vel tempore, quo ſit implenda conditio; ſed videtur potius reſpectum habuiſ ſe ad effectum, & ad implementum ipſius conditionis: & ideo quomodocunque, & quandocunque impleatur, ſatisfactum videtur voluntati teſtatoris. Et tali caſu legatum debetur, non quia conditio formaliter ſit impleta, quia reuera non poteſt dici impleta formaliter, ſed quia præ ſumit lex, quod ſi teſtator ſciuiſ ſet, conditionem illam impletam iam fuiſ ſe, legaſ ſet purè id quod reliquit ſub conditione. Quod ex Socino, & Ruino ſingulariter obſeruauit Surd. d. conſ, 69. num. 20. Totum itaque eo in caſu pendet ex ſola teſtatoris voluntate, & conditionem totaliter extitiſ ſe verum eſt. In caſu autem præ ſenti, ex voluntate Principis facultatis conceſ ſio, atque expeditio dependet, qui etiam poſ ſet eam denegare; etſi concederetur in Regio Cameræ Senatu, vt ſupra annotaui; atque ita diuerſi termini videntur. Cum ſola vxoris, vel mariti, vel vtriuſque voluntas non ſufficiat, niſi Principis facultas interueniat. Tertiò pro eadem parte facit Gregorij Lope zij in l. 32. tit. 9. part. 6. in verbo, No valdra, colum. finali, verſic. Sed an ſi quis, ſententia, & reſolutio. Aſ ſerit namque ipſe, valere maioratus confirmationem à Principe, etiam poſt mortem inſtitutoris factam. Et idem in effectu concludit per plura fundamenta, Menchaca, de ſucceſsionum creatione, lib. 3. §. 26. num. 89. cum pluribus ſeqq. qui pro ea opinione ponderant text. in l. penul. C. de præpoſ. ſacr. cubi, lib. 12. provt eum ponderauit Molina, lib. 2. d. cap. 7. num. 12. & num. 13. reſpondet eidem, nec ideò repeto, quod vtrumque ibi videri poteſt. Ponderant etiam text. in cap. quia Ioannes, 12. q. 5. cui etiam velut concludenter ipſe ſatisfacit Molin. eodem cap. 7. num. 14. textum etiam inducunt, atque extollunt in authent. item ſine legitimis, C. de naturalibus liberis. Et in corpore, vnde ſumitur. Ibi namque probatur, quod ſi pater in teſtamento filium ſuum naturalem legitimum nominet illúmque hæredem inſtituat, atque ita velit eum ſibi ſuccedere, poterit illius à Principe, etiam mortuo parent, legitimari oſtenſo, viſóque teſtamento; & conſequenter patri ſuccedet, & idem probat l. 6. tit. 15. part. 4. per quem text. dixit Bart. communiter ſequutus, in l. Gallus, §. & quid, ſi tantum, num. 14. ff. de liber. & poſth. quod filius poſt mortem patris poteſt petere legitimationem, ex eo quod pater in teſtamento voluerit eum legitimare, & quod valebit legitimatio ſine citatione venientium ab inteſtato: & Bart. approbari communiter, teſtatur Molin. præcitato cap. 7. num. 37. & alij plures, quos in hoc refert, & ſequitur Petr. Surd. in conſ. 203. num. 23. lib. 2. peregrin, de fideicom. artic. 23. num. 73. quod adeò verum eſt, quod ſcripſerit Bald. in l. re ſcripta, q. 3. num. 10. C. de precibus Imperat. offerend. quod ſpurius poteſt legitimari, etiam poſt aditam hæreditatem per conſanguineos, ſi pater voluit illum legitimari, atque ita in teſtamento expreſ ſit. Et Baldum, Bartol. etiam in loco præcitato ſequutus eſt Aluarus Valaſcus, conſultatione 158. ex num. 8. & 9. vbi caſum ex facto occurrentem adduxit, videlicet, Quidam Presbyter poſt Sacerdotium habuit filiam, quam in inſtrumento publico legitimauit, quo ad ſe, & in eo ſupplicauit Principi, vt eam legitimationem auctoritate Regia confirmaret. Et antequam Princeps illam confirmaret, Clericus vita functus eſt, cum teſtamento, in quo illam hæredem inſtituit, & poſt eius obitum Princeps legitimationem confirmauit, non expoſito, quod impetrans erat mortuus. Quæ ſitum eſt, an valeat legitimatio, vt filia ex illo teſtamento ſit hæres?Et videbatur dicendum, legitimationem fuiſ ſe ſubreptitiam, quia taciturnitas eius rei, quæ ſi exprimeretur, redderet conceſ ſionem, & gratiam difficiliorem, vel non concederetur tam de leui, vitiat gratiam, c. ſuper literis, c. Poſtulaſti, de reſcriptis. Quod ſi expreſ ſum foret Principi, quod Clericus impetrans erat defunctus, non tam facilè concederet, quia per mortem Clerici ſtatim fuit delatum ius venientibus ab inteſtato, quia inſtitutio filiæ Clerici eſt nulla, propter omnimodam incapacitatem filiæ ſpuriæ, & hæreditas venientibus ab inteſtato defertur, l. 1. Vbi Bald. & Salicet. per text. ibi, C. de naturalib. liber. Secundò dubium faciebat, quia in ſpecie ille non ſolum eſt ſuppreſ ſa veritas, hoc eſt, quod ille Clericus erat mortuus, ſed facta eſt ſupplicatio falſa, quaſi à patre viuo, cum tamen eſ ſet mortuus. Tertiò, quia legitimatio eſt quædam reſtitutio naturalibus antiquis: Sed hæreditas alteri quæ ſita, non tollitur per reſtitutionem; ergo nec debebat ibi tolli per legitimationem, quæ vicem reſtítutionis habet. His tamen non obſtantibus, contrariam ſententiam tenendam eſ ſe (inquit Aluarus ipſe Valaſcus) nempè quod prædicta legitimatio, poſt mortem patris impetrata, oblato à patre inſtrumento, in quo expreſ ſit, ſe velle filiam legitimare, quamuis de morte parris non fuerit Principi facta mentio tempore conceſ ſionis. Et adducitur præcipuè, tam Battoli, quàm Baldi doctrinis, ſuprà relatis. Indéque infert, quod ſufficit apparere de voluntate patris, non modo ex teſtamento, ſed etiam per inſtrumentum. Reſpondet etiam argumentis in contrarium adductis: ac Primum non obeſ ſe, quod mors patris expreſ ſa non fuerit; quia in ea forma legitimationis, de qua in d. authent. item ſine, id non venit in conſiderationem, quod filius legitimetur, etiam poſt mortem patris, & edam poſt delatam venientibus ab inte ſtato ſucceſ ſionem, modò id fiat, & poſt oſtenſam patris voluntatem, deſiderantis filium ſpurium legitimari. Denique non obſtat (concludit ipſe Valaſcus, d. conſult. 158. num. 14.) doctrina illa Bartoli, quod nec etiam in iure delato venientibus ab inteſtato, præ ſumitur Princeps, ſpurium legitimando, velle præiudicare, niſi de hoc conſtet: quia reſpondet, quod Bartolus expreſsè loquitur, quando pater nihil pro filio diſpoſuit in teſtamento circa eius legitimationem: Secus verò, quando pater diſpoſuit, & declarauit voluntatem ſuam, quia tunc legitimando poſt mortem patris, cenſetur velle præiudicare in iure delato venientibus ab inteſtato, vt apertiſ ſimè conſtat ex d. authent. item ſine. [*] Veruntamen Ludouic. Molina, lib. 2. dicto cap. 7. n. 37. & 38. conatur defendere textum metipſum in propoſito noſtro non facere; imo loqui in ca ſu diuerſiſ ſimo, ſcilicet in legitimatione, in qua forma eſt tradita à lege, vt filius legitimus efficiatur: ſi eum pater tanquam filium legitimum in ſtituit in teſtamento, & Princeps poſt mortem patris illum legitimet. In qua ſpecie, actus ex legis diſpoſitione ex parte patris perfectus eſt, nec aliud in vita eius requirit; debetque Princeps præcisè factum patris confirmare, alias filio irrogaret iniuriam, vt probatur ex text. in dicta l. 6. titulo 15. partita quarta. Hic autem loquimur in maioratu, in quo ex forma legis requiritur, quod licenda eiuſdem inſtitutionem præcedat, nec ſufficit ſi ſubſequatur. Qui actus tempore mortis parentis nullus, atque imperfectus eſt, nec Princeps illum confirmare tenetur; imò faciet cæteris filiis iniuriam, ſi illum confirmauerit, ideóque à Principe confirmari nequit. Sicque in caſu dictarum legum, quando ea inſtitutio nulliter facta fuit, vt ſi de filio ſpurio, vel naturali, extantibus legitimis fiat, à Principe confirmari non debet; ſicuti ex eodem Bart. & communi Doctorum ſententia, in dicto §. & quid ſi tantum. Gregor. Lop. Decio, Lancelloto, & Acoſta probauit Molina, dicto n. 38. qui adiicit etiam, quod dicta iura loquuntur in caſu, vbi alij filij legitimi non extant; nos autem loquimur etiam, vbi alij filij legitimi extant, in quorum præiudicium maioratus poſt mortem patris confirmari prætenditur. Qua ratione, dicta iura in caſu ſpeciali loquentia, non poſ ſunt ad ca ſum, de quo agimus, vbi adeo diuerſa ratio verſatur, adaptari. Nec in hoc caſu parentis petitio, facta in vita in ipſius maioratus inſtitutione, aliquid operabitur. Leges namque non fundantur in hac parentis petitione, vt ſtatim dicetur: nec eſt: aliqua lex, quæ eidem aliquam vim tribuat; nec ea adſtringit Principem ad maioratum confirmandum, ſed hoc ex libera eius facultate pendet; qui non debet filiis, nec deſcendentibus inlegititma iam ſibi delata, tam graue præiudicium, niſi ex cauſa legitima irrogare. Et hactenus Ludouic. Molina, dict. num. 37. & 38. Quod ſi dixeris, non eſ ſe differentiam faciendam ex eo, quod in caſu dict. authent. alij filij legitimi non extabant, in quorum præiudicium legitimatio fieret: Nos autem loquimur, quando alij filij legitimi extant; ratio namque in eo conſiſtit, an Princeps poſ ſit auferre ius aliis acquiſitum in re, vel in ſpe, poſt mortem eius, qui legitimationem, aut facultatem petit: & textuſmet idem videtur apertus, doctrina etiam relata ſuprà communis ad probandum, quod concurrente voluntate eius, cuius ſunt bona, Principis voluntas etiam ex poſt facto concurrens, ſufficit ad validandum diſpoſitionem factam in præ iudicium cuiuſcunque tertij; quoniam ante acquiſitum aliquod ius, ea fuit voluntas defuncti, cuius erant bona, & ad hanc retrotrahitur facultas, aut confirmatio conceſ ſa, aut facta poſtmodum per Principem. Si inquam ita dixeris; conſidera, an hæc conſideratio diluatur ex his, quæ Molina, dicto num. 38. ponderauit admodùm eruditè: quòd ſcilicet ea iura loquantur in caſu diuerſiſ ſimo, & in quo diuerſa militat ratio, diuerſúmque ius obſeruari debet, prout ſuprà recenſui. Ex his etiam, quæ annotauit num 37. in verſ. Hæc tamen opinio, non eſ ſe deciſionem d. authent. item ſine legitimis, & dict. leg. 6. partitæ, fundatam in hoc, quod pater petat à Principe in ſuo teſtamento, quod filium ſuum legitimum faciat; cùm id non requiratur, ſed in eo ſolùm, quod habuerit patris voluntatem in vita, qui voluit illum tanquam legitimum inſtituere, & concurrat in hac legitimatione ſimul patris, ac Principis voluntas; provt latiùs ibi explicat, & diuerſam rationem militare m caſu præ ſenti oſtendit. Et hactenus de tertio fundamento pro hac parte. Rurſus & quarto loco pro eadem patre ponde[*] ratur eiuſdem Ludou. Molin. locus, d. c. 7. lib. 2. ex num. 12. cum ſeqq. vbi tres illos caſus diſtinxit, de quibus ſuprà, in ea controuerſia, an requiratur, quod hæc Principis confirmatio mortem maioratus inſtitutoris præcedat; an verò ſufficiat, quod poſt eius mortem ſequatur? & vno duntaxat caſu Gregorij Lopezij ſententiam amplectitur, quando ſcilicet hæreditas non erat adita, nec acceptata à filiis, vel deſcendentibus, de quorum præiudicio agitur. Hæreditas autem in caſu præ ſenti acceptata non erat tempore, quo dicta facultas conceſ ſa fuit; acceptatioq́ue tanquam res facti non præ ſumitur, vt in l. in belle, §. factæ, ff. de cap. & poſtlim. Reuerſis, & in l. ſi emancipati, C. de collat. & in l. Neceſ ſariis, vbi notat Bartol. ff. de acquir. hæred. Natta in conſil. 398. num. 44. l. 2. Ideóque probanda eſt ab illo, qui aditionem allegat, vt per Signorol. in conſ. 154. num. 4. & alios plures, quos refert & ſequitur Maſcar, de probat, tom. 1. concl. 40. num. 8. Conſidera tamen, ècontrario allegari, tempore conceſ ſionis iam aditam, & acceptatam hæreditatem. Deinde. etiam hæreditate non adita, nec acceptata, non niſi ex magna cauſa, iuri adeundi poſ ſe per Principem derogari; provt Molina ſeipſum explicans, obſeruauit ſtatim, dicto cap. 7. num. 31. & iuri in ſpe, non aliter derogare poſ ſe Principem, quam ex legitima, & magna cauſa, anteà tradiderat lib. 1. cap. 8. n. 31 quæ magna, aut legitima cauſa in caſu præ ſenti conſiderari non valet, nec verè interuenit. Denique, id quod dicitur, præiudicium iuris legitimarum aliorum filiorum iam eiſdem acquiſiti, conſiderari non valere eo caſu, quo voluntas parentis præceſ ſit tempore habili, quo cæteri filij, aut deſcendentes non habebant ius acquiſitum in re, quoniam viuentis nulla eſt hæreditas, neque in ſpe probabili, cùm poſ ſit filius, aut deſcendens ante parentem mori, l. nam & ſi parentibus, ff. de inofficioſo teſtamento, l. 1. §. ſi impuberi, vbi Bartolus, ff. de collat. bonor, id inquam nullo iure probari, quoad facultatem Regiam; ſed potius contrarium, cùm ipſa debeat maioratus inſtitutionem præcedere, & voluntas parentis, quamuis inſtitionem ſumpſerit tempore habili, non tamen effectum ſortita eſt tempore habili, ſed collata in tempus inhabile; iuxta ea, quæ ad fundamenta partis contrariæ: latius annotaui, atque ſcripſi ſuprà. Quo tempore expediri, atque perfici non poteſt in præiudicium iuris filiorum, etiam ante acceptationem, niſi ex magna, & legitima cauſa. Et de his hactenus. CAPVT LXVIII. Summarium non deducitur quia ſe ipſum ſummat propter ſui breuitatem; ex his etiam, quæ in argumento dicuntur, & ſcripta remanent ſuprà, hoc eod. tractatu, cap. 5. ſatis apparet. Adduntur, atque adnotantur nonnulla circa ca, quæ cap. 5. huiuſce tractatus, ex num. 15. vſque ad numerum 48. ſcripta fuere; Vtrùm videlicet donatione facta alicui, & filiis ſuis, vel vt bona, quæ donantur, remaneant ſibi, & filiis ſuis; poſ ſit donatarius in bonis donatis, aliquem ex filiis meliorare; vel an debeãt bona ipſa æqualiter filiis omnibus remanere? Et Senatus Hiſpalenſis definitio, de qua ibi, ex Petri Surdi placiti, & reſolutionibus, in con ſilio 29. per totum, lib. 1. comprobatur, atque defenditur. Fontanellæ etiam contraria ſententia expenditur, provt hic videbitur. PRo breui, & dilucida huiuſce cap. explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, me ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 5. ex n. 15. vſque ad n. 48. Conſtanter defendiſ ſe; donatione facta alicui, & filiis ſuis, poſ ſe donatarium in bonis donatis, aliquem ex filiis meliorare, nec de iure teneri, bona donata æqualiter filiis ſuis relinquere; ſed potius poſ ſe inter eos inæ qualiter diſtribuere; Rurſus, Interpretum noſtrorunm reſolutiones communiores in eo dubio, an pater recipiens feudum, vel emphyteuſim pro ſe, & filiis ſuis, poſ ſit vni totam relinquere; obtinere quoque in donatione. pro ſe, & filiis alicui facta, prout ibi defendi. Et quidem eò loci, Petri Surdi, nonnullis in locis placita, & reſolutiones licet expenderim, nort tamen eiuſdem mentionem feci, ſiuè non commemoraui eum alio in loco, ſcilicet in conſilio 29. per totum, lib. 1. Vbi in propoſito dubio ſingulariter admodum ſe habuit (provt adſolet) & in terminis ex cicauit illud, ſicuti ſtatim videbitur. Denique nec contrariam ſententiam Ioannis Petri Fontanellæ (de qua etiam inferiùs) expendere, nec minus ei ſatisfacere potui, quod tunc ipſius Authoris ſcripta, ſeu de pactis nuptialibus commentaria, ad manus meas non modò non perueniſ ſent, ſed ne Typis mandata fuiſ ſent. Atque ideo, quæ ſilentio prætermiſi præcitato cap. 5. breuiter nunc attingam. Iacobi quoque Cancerij reſolutionem adducam. Et pro confirmatione eorum, quæ ibidem defendi, expreſ ſim vrgere Petrum Surdum, dicto conſilio 29. atque ex ipſo etiam deduci reſponſum ad ea, quæ Fontanella tradidit, ſatis apertè conſtabit; ſi præmittamus, propoſuiſ ſe Surdum eundem, quòd Illuſtriſ ſ Comes Dominus Auguſtinus Spinola in ſuo teſtamento, legauit Illuſtri Dominæ Hieronymæ vxori ſuæ, inter alia, aureos decẽ mille, cum omni redditu dictorum aureorum, pro eius vita tantum, & non vltra, ita tamen quod de eis poſ ſit tam inter viuos, quàm in vltima voluntate diſponere pro libito ſuæ voluntatis, inter communes filios ipſius teſtatoris, & D. Hieronymæ, & non aliter. Deduci autem tunc in contro uerſiam, an licuerit vxori inæqualiter dictos aureos legando, vt fecit in ſuo vltimo teſtamento, diſtribuere inter filios eo modo, vt Illuſtr. Do. Hector habeat bis mille ex eis, totidem verò Illuſtris D. Octauius, & alios omnes Illuſtris Dominus Fabricius? An verò teneretur ſecundum æqualitatem eos diuidere, & filiis relinquere. Propoſita ergo ea facti ſpecie, quæ caſui præ ſenti adeo conducit (vt vides;) prima quidem facie (inquit Surdus ipſe) videri non poſ ſe ſuſtineri eam diſ poſitionem: quia præ ſumitur quod D. Auguſtinus conferendo facultatem vxori diſponendi de illa quantirate, inter filios, intellexerit, & ſenſerit de diſpoſitione æquali inter eos: quia ſicuti de iure inter filios ſeruanda eſt æqualiter; ita pater in dubio præ ſumitur filiis æqualiter prouidere, provt latiùs ibi comprobat. Deinde ex num. 3. inquit etiam videri, quicquam non intereſ ſe, quod ipſe pater reliquerit filiis, vel quod facultatem hanc diſtribuendi inter filios tribuerit vxori, nam actus attribuitur non exequenti, ſed mandanti, & ordinanti. Et quando teſtator aliquid ordinat, exequendum per hæredem, ſi hæres id faciat, tribuitur actus teſtatori non hæredi. Similiter, ſi hæres grauatus reſtituere certa bona Sempronio, poſt mortem inſtituat Sempronium hæredem, certè Sempronius bona illa ſubiecta reſtitutioni, dicetur habere à grauante, non ab hærede grauato; provt latius ibi comprobat. Sed ſi pater filiis ſimpliciter reliquiſ ſet, vtique quiſque eorum pro virili parte ſuam conſequeretur, & inter eos æqualis fieret diuiſio. Idem. ergo dicendum eſt, quando pater hanc poteſtatem contulit vxori, ex quo non minus filij dicuntur habere à patre, quàm ſi immediatè pater reliquiſ ſet. Prædictis tamen parum mouentibus, veriorem exiſtimauit Surdus contrariam ſententiam, ſatisfeciſ ſéque Domin. Hieronymam diſpoſitioni, & voluntati mariti, ex eo, quod inter filios diſtribuit aureos decem mille, ſibi relictos, quamuis inæquales filiis portiones aſ ſignauerit: quia ſatis diſtribuit inter filios diſpoſuiſ ſe, quando nemini extraneo reliquit, ſed solum diſtribuit inter filios. Ad quod inducit text. In l. filius familia, §. pater, in l. peto, § fratre, & in l. vnum ex familia, in principio, & in §. 1. iuncta Gloſ ſa. ff. de legatis ſecundò. vbi probatur, eum in familia verè reliquiſ ſe, qui vni de familia reliquit. Ita ergo inpropoſito, cum poſ ſet D. Hieronyma diſponere inter filios, potuiſ ſet eligere vnum ex filis, atque illi omnem quantitatem relinquere, multo magis potuit inter eos inæqualiter diſtribuere, abſque læ ſione voluntatis mariti, qui diſponendi facultatem conceſ ſit. Provt voluit Guid. Pap. in quæ ſt. 184. num. 3. Secundò mouetur Surdus, quia licentia diſponendi inter filios, quam D. Auguſtinus conceſ ſit, cenſeri debet libera; & itaut Dom. Hieronyma liberè poſ ſet, cui vellet ex filiis relinquere, non autem limitata ad æqualitatem ſeruandam inter filios: quia qui habet à teſtatore facultatem alienandi, illam cenſetur habere liberam, & nullis regulis limitatam, vt eſt text. in §. nobis igitur, In authent. de reſtitut. fideicommiſ ſi. Sed ſi vxor teneretur æqualitatem inter filios seruare, diſponendo de pecuniis ſibi legatis; ea licentia, quam maritus conceſ ſit, non eſ ſet libera, ſed reſtricta: vt igitur conceſ ſio intelligatur libera, dicendum eſt potuiſ ſe vxorem, eo modo, quo magis placeret, & inæqualiter, pecunias illas inter filios diſtribuere. Tertiò mouetur Surdus; nam in teſtamento dicit D. Auguſtinus, quod poſ ſit vxor eius de dictis pecuniis diſponere pro libito ſuæ voluntatis inter filios, Hæc autem verba non reſtringuntur ad ar bitrium boni viri, ſed important liberam, & abſolutam poteſtatem, regulatam nullis limitibus; atque ita potuit vxor prædicta inæqualiter diſponere, & de eis plus vni filij relinquere, quàm alij. Quartò adducit Surdus text. in l. humanitatis, in fine, C. de impuberum. Provt ego quoque ponderaui eum dicto cap. 5. Quintò & vltimo eandem roborat opinionem; quia niſi mater poſ ſet filios inæqualiter tractare, diſponendo de dictis pecuniis, vtique illa licentia, & poteſtas diſponendi foret omnino ſuperflua, inanis & fruſtratoria. Ad quid namque concederet maritus vxori facultatem diſponendi in fauorem filiorum de illis aureis decem miſ ſe, ſi etiam ceſ ſante vxoris diſpoſitione, illi reuerti debebant ad filios ex legis diſpoſitione, vel ex natura temporis limitati? ne ergo facultatis conceſ ſio reddatur ſuperflua, dicendum eſt licere vxori inæqualiter inter filios diſponere. Quod latius ibi comprobat, atque ex eo, quod verba ſint generalia, & liberam, atque abſolutam conferant poteſtatem diſponendi, dum dicunt, quod poſ ſit pro libito inter filios diſponere: non enim diſponeret pro libito inter filios, ſi non peſ ſet plus vni relinquere, quàm alij. Argumentis, quæ in initio dicti conſilij in contrarium ponderauit, reſpondet ibidem, ex num. 14. Cum ſeqq. Surdus ip ſe, adeò concludenter reſolutionem à me traditam dicto cap. 5. comprobant, vt nihil vltra deſiderari valeat. Idque eo magis, quod in propoſito ca ſu illo, de quo in Senatu controuertebatur, verba etiam donationis generalia fuerunt, & liberam, atque abſolutam conſerebant diſponendi facultatem, & ideò de iure potuit pater vnum ex filiis in Tertio & Quinto meliorare, cùm & integram donationem ei relinquere poſ ſet, vt ipſe Surdus concludit dicto conſilio 29. in fine, ibi: Secundo reſpondeo, quod potuiſ ſet Dom. Hieronym. totum vni ſoli relinquere, per ea, qua dicta ſunt ſupra in primo fundamento; & comprobatur ex bis, quæ ponit Bartol. in l. vnum ex familia, §. ſed & fundum, de legatis. 2. &c. Ex his etiam ſatisfieri, atque reſponderi poteſt Ioannis Petri Fontanellæ: contraria: ſententiæ in præfato dubio. Is namque Author, in commentariis de pactis nuptialibus, clauſula 4. Gloſ ſa 9. parte prima, ex num. 7. vſque ad num. 19. fol. 79. quæ poſt ſcripta ea, quæ dicto cap. 5. à me adnotantur, & traduntur, ad manus meas peruenerunt, & Typis etiam mandata ſunt; excitauit in terminis propoſitam quæ ſtionem; an ſi donatio fiat per patrem filio, cauſa matrimonij, ſibi ſcilicet, & filiis eius; per huiuſmodi donationem cenſeatur æqualiter ius quæ ſitum ipſis filiis in bonis ab auo donatis; ita quod postmodùm pater donatarius non poſ ſit alio modo inter filios diſponere; an verò nihilominus habeat facultatem, bona prædicta, provt voluerit, inter filios ſuos diſtribuendi? Quod in praxi eueniſ ſe, & ſ æpè euenire, ibi teſtatur, & in quadam cauſa fratrum Boxadors, vota Senatorum ſciſ ſa fuiſ ſe in tres partes profitetur. Alij namque dicebant, omnes filios cenſeri vocatos: Alij patrem habere electionem, cui poſtea filiorum vellet relinquere: Et tertij denique, venire primum ordine primogenituræ. Sic etiam in Senatu Regio Hiſpalenſi, non modo vota Senatorum non ſciſ ſa, ſed etiam omnino contrariæ: ſententiæ fuerunt. Ip ſe autem Fontanella, conſtanter ſequitur primam opinionem, quod ſcilicet omnes filij æqualiter ſuccedãt , pro qua põderat text. in l. hæredes mei, §peto, & in l. finali, ff. ad Trebel. testum etiam, in l. ſi cum dotem, in §. ſi pater, ff. ſoluto matrimonio: Sed & rationes nonnullas adducit pro eadem ſententia; quæ quidem licet vrgere videantur, quando ſimpliciter ſit donatio patri, & filiis; quamuis etiam tunc dubitauerint ipſimet Authores, quos ibi recenſet nu. 15. Attamen in terminis, in quibus Senatus Hiſ palenſis verſabatur, & in caſu per Surdum relato, præcitato conſil. 26. quando ſcilicet libera, & abſoluta diſponendi facultas conceſ ſa eſt, inficiari non valet, quin rationes illæ, & Doctorum ſententiæ concludant, quas pro Senatus deciſione ibidem adduxi; & in caſu eodem ſibi conſulto, Surdus ponderauit: ex quibus etiam nihil Fontanella expendit, quod concludens non habeat reſponſum; cùm adeò diuerſi ſint termini. Et in eiſdem terminis, quando donatio facta eſt per patrem filio, & nepotibus ſimpliciter; quæ ſtionem excitauit Iacob. Cancerius, variar, reſolut. lib. 1. cap. 8. de donat, num. 64. vbi inquit, quod hæc quæ ſtio ſ æpè in praxi euenit, maximè in eo Principatu Cathaloniæ, vbi patres vt plurimùm donant, cum collocant filios in matrimonium, omnia bona ſua filio, & eius filiis, & ſic quod millies ſuper ea conſulere valuit. & pro parte negatiua ponderat fundamentum commune, quod iſti nepotes non habent bona à patre ſuo, ſed ab eorum auo, à quo æqualiter ſunt inuitati; & ſic ius his quæ ſitum ex diſpoſitione aui, pater tollere non poteſt, nec in eo eis præiudicare; & refert Authores quamplurimos, qui per rationem prædictam ita tenent, Bartol. inquam, Caſtrenſem, Bertrand. Couarru. Iaſon, Alexand. Tiraquel. Siluan. Socin. iun. Ioannem Dilect. Vincent. Anni. & Menochium. Pro affirmatiua verò parte, quod pater idémque filius poſ ſit de dictis bonis, plus vni filio, quàm alteri donare, ſeruando omnibus integram legitimam; citat alios Authores, & eorum fundamenta expendit, & concludit, quod hæc pars ſibi ſemper æquior viſa eſt, & magis conformis voluntati donantis, & quod ab ea non eſt recedendum, quam Regia Audientia Cathaloniæ ſequuta fuit; quamuis pars negatiua verior videatur in puncto iuris. Idque magis ſequitur, quãdo bona ea vinculo vnita, de perpetuò alienari prohibita, relinquantur; in quo expreſ ſim comprobat Senatus Hiſpalenſis definitionem. Nec eo caſu de præ ſumpta donantis voluntate dubitari poteſt, quamuis in alio, vbi donatio filio, & eius filiis ſimpliciter relicta eſt, & bona vni duntaxat libere relicta; rectè dubitauerit Fontanella, dicta gloſ ſa 9. parte prima, num. 18. ad finem, vbi optimè expendit Angeli doctrinam, & Luſitani Gammæ: deciſionem. Denique, quando pater donaſ ſet filio, & eius filiis, & quibus voluerit; quòd filius, idèmque pater poſ ſit de rebus donatis ad libitum diſponere; modò inter filios diſponat, & cui eorum voluerit, liberè relinquere; ſpecificè admittit idem Cancerius, præcitato cap. 8. num. 66. quamuis eorum improbet ſententiam. qui poſ ſe filium, eundémque patrem, etiam in extraneam perſonam bona donata conferre, arbitrati fuere; provt ibi apparet. Atque ita adiectis verbis, quæ liberam voluntatem denotent, pro libito inter filios, atque ita inæqualiter diſponere poſ ſe, expreſ ſim aſ ſerit: nec eo caſu Fontanella contradiceret; vtpote, cum Petri Surdi obſeruationes, & reſolutiones concludant. Et de his hactenus, quæ Surdus, Fontanella, & Cancerius tradiderunt. Quatenus verò eodem cap. 5. num. 41. reſpondetur ad text. in l. quoties, C, de donat, quæ ſub modo, animaduertendum erit, ſecundò etiam, & aliter reſponderi poſ ſe, quod textus ille non procedit, quando in donatione interuenit Conſtitutum, precarium, traditio, aut reſeruatio vſusfructus; quia hæc alterat eiuſdem textu deciſionem, & contra hæ redem primi donatarij agi poteſt actione perſonali; provt Guid. Pap. quæ ſt. 512. ſingulariter tradidit, & ſequuntur Ariſminus Tepatus, variar, lib. 2. titulo de donation, inter. folio 222. colum, 1. Verſic. Titius bona ſua donauit Caio. Tuſchus, practicar. concluſion. iur. tomo 2. litera D. Concluſ. 642. fol. 848. num. 13. & Guido loquitur (vt dixi) quando donans conſtituit ſe poſ ſidere nomine primi donatarij, & tunc inquit, non procedere text. in d. l. quoties. Etiam ſi conſtituiſ ſet, ſe poſ ſidere nomine ſecundi donatarij; quia ſecundum conſtitutum nihil operatur, extante primo, vt Tepatus inquit: Capicius etiam deciſione 69. num. 21. Tiraquellus, de iure con ſtituti, 1. par. ex num. 21. & num. 23. Sed in caſu prædicto, qui in Regio Hiſpalenſi Senatu agitabatur, Dom. Catharina, quæ donationem fecit, con ſtituit ſe poſ ſidere nomine fratris, dicti D. Ioannis de Guzman, patris filiorum litigantium, cui donauit; ergo ex dicta l. quoties, & dicta l. Partitæ, non poteſt D. Franciſcus ius aliquod prætendere. Eò magis quod idemmet textus procedit, quando Titiu, & Seio donatur, vt Seio poſt certum tempus res reſtituatur; & ſic in fauorem Seij nati, & cogniti, & ſpecialiter nominati; quod caſu loquitur. In præ ſenti verò caſu, donatum fuit fratri, & filiis eius, non natis, nec cognitis eo tempore, & ſic patris contemplatione duntaxat; quod maximi momenti eſt, vt ipſomet cap. 5. comprobaui. Et vide nouiſ ſime in eodem propoſito huius cap, Franciſc. Molinum, de ritu nuptiar. & pact. matrimonial, lib. 3. cap. 10. per totum, vbi latè, & cap. 13. & 14. CAPVT LXIX. Summarium non conficitur, quoniam ex argumento eiuſdem ſatis, dilucide apparet, & ſe ipſum ſummat, provt hic videbitur. Ex eadem capitis 8. & 9. huiuſce tractatus materia, & quæ ſtione illa; an, & quando fideicommiſ ſa ex ſolis voluntate, etiam abſque verbis diſpoſitiuis, ſiuè expreſ ſis, atque ita ex ſolis coniecturis ſub ſiſtant, & inducantur, vt iuridicè dici valeat, teſtatorem voluiſ ſe fideicommiſ ſi onere grauare hæredem à ſe inſtitutum. Vnde etiam debeant coniecturæ hæ deduci, an ex diſpoſitione teſtatoris ſcripta, ſicque ex expreſ ſis; vel ſufficiat aliunde deſumere, & ab his, quæ in ſua ipſa diſpoſitione ſcripta non fuere. Rur ſus, vt fideicommiſ ſum coniecturis præ ſumatur inductum, an teſtes ſingulares ſufficiant. An etiam confeſ ſione ſola grauati, etiam extraiudiciali, fideicommiſ ſum tacitum probetur; & confeſ ſio extraiudicialis, num. teſtibus ſingularibus, in eundem finem tendentibus, probari valeat. Et de confeſ ſione extraiudiciali, facta præ ſente, vel abſente parte, & quando illa geminatur. Vbi ad ea, quæ præcitato c. 8. & 9. l. 4. tradita fuere, adduntur nonnulla admodùm vtilia, & in praxi aſ ſidua, & in caſu ex facto occurrenti Authoris ſententia, & definitio commemoratur. PRo dilucida, atque notanda huiuſce capitis explicatione, quod in effectu continet nonnulla, quæ poſt adnotata, atque reſo luta ea, quæ ſupra hoc eodem tractatu, c. 8. & 9. à me ſcripta, & obſeruata fuere; & eiſdem ibi traditis nunc adduntur; ante omnia in memoriam reuocare, atque repetere neceſ ſarium erit; vt alia omittam quæ eiſdem cap. recenſentur, & ingenti ſtudio, & diligentia latius explanantur: certiſ ſimam eſ ſe iuris præ ſumptionem, & communem noſtrorum Interpretum ſententiam vulgatam, bona in dubie Cenſeri liberè relicta teſtatore hæredi, non autem onere reſtitutionis, & fideicommiſ ſi grauata, l. qui dam cum filium, vbi Baldus, in fine, ita notauit, ff. de hæred, inſtitu. l. Gallus, §. quidam rectè, ibi: Vt eo caſu valeat, qui ex verbis concipi poſ ſit. Lex verbis. C. de donat. inter. Et hanc quidem præ ſumptionem, & cõiecturam admittunt mille in locis Doctores, ſicuti conſtat ex quamplurimis, à me relatis ſuprà, cap. 8. & 9. & tradiderunt quamplures, quos longa ſerie commemorarunt Tiberius Decianus, in conſ. 76. num. 1. lib. 3. Iacob Menochius, in conſ. 85. num. 87 lib. 1. & præ ſumptione 67. lib. 4. num. 1. & quinque ſequentibus, vbi reddit rationem. Infinitos alios prætereo, quoniam dicto. capite 8. retuli eos. Rurſus iidem obſeruarunt Authores, recedi ab hac iuris præ ſumptione, quando aliæ in contrarium extant coniecturæ, & præ ſumptiones. quibus dicimus, teſtatorem voluiſ ſe, fideicommiſ ſi, aut re ſtitutionis onere grauare hæredem, l. cum proponebatur, l. qui ſolidum, §. 1. l. vnum ex familia, §. vltimo, de legatis ſecundo; & ita adnotarunt quamplurimi relati per Menochium, dicta præ ſumptione 67. num. 7. per Manticam, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. titulo 1. ex num. 18. vbi latè, quod fideicommiſ ſum etiam vniuerſale, intelligitur relictum, atque apparere poteſt per coniecturas, licet verba diſpoſitionis deficiant: quod etiam permulti tenuerunt, dicto cap. 8. à me præcitati, & quamplurimas congeſ ſerunt coniecturas, & præ ſumptiones, prout ibi tradidi. Denique ipſimet notarunt, non omnes coniecturas, & præ ſumptiones ſufficere ad fideicommiſ ſum inducendum, vel vt hæres grauatus cenſeatur; ſed ſolum graues, vrgentes, & neceſ ſarias, vel multum probabiles; quod etiam ipſismet cap. obſeruaui. & alio latius explicaui; concludunt etiam Decianus, in conſil. 44. num. 10. & 11. l. 3. Hieronymus Gabriel, in conſil. 121. num. 39. lib. 3. latiùs Mantica, lib. 8. dicto titulo 1. num. 18. & 20. & 23. qui fatetur ibidem, coniecturas ipſas in æ ſtimatione iudicis eſ ſe, an ſint probabiles, quod alio cap. ſuprà hoc eodem tractatu, latiùs ego explanaui, & probatur in l. voluntatis, C. de fideicommiſ ſis, & per Menochium, lib. 1. præ ſumptione 44. Sic etiam, quod coniecturæ, & præ ſumptiones inducentes fideicommiſ ſum, taliter debeant probari, & concludere, vt neceſ ſariò fideicommiſ ſum inducant, & probabiliter, & non ex capite, vel ex propria cuiuſque opinione, aut non ex phantaſia imaginaria; firmiter tradidit Simon de Prætis, de interpretat, vltimar volunt at. lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 3. ſolutione 12 num. 4. folio 157. alios quamplures retuli ſuprà, præcitatis cap. atque ita debent intelligi, atque accipi tres illæ opiniones in propoſito congeſtæ per Menochium, lib. 4. dicta præ ſumptione 67. ex n. 8. vſque ad num. 12. Suppoſito ergo, quod fideicommiſ ſum, etiam vniuerſale ex ſolis coniecturis iniunctum præ ſumi, atque induci poteſt, licèt verba deficiant; controuertitut tunc, an hæ coniecturæ ſumi debeant ex his, quæ in ſua ipſa diſpoſitione ſcripta, atque expreſ ſa fuerunt à teſtatore, vel etiam ſufficiat aliunde deſumere, & ab his, quæ ſcripta non fuere? Et quidem hac in re duas extare principales opinio nes, & has contrarias, dilucidè obſeruaui ſuprà dicto cap. 8. & conſtat ex traditionibus Menochij, di cta præ ſumptione 67. ex num. 12. cum ſeqq. qui ipſe tertiam opinionem nouè proponit, & aliquot ca ſus diſtinguit, Pet. Amon. de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſtione 9. num. 60. & 143. Mantica; de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 8. titul, 1. num. 20. & 23. & 24. & 25. Petr. Surdus, in conſ. 129. num. 10. & 47. Maſcardus, concluſ. 406. Prætis, dicta ſolutione 12. lib. 3. fol. 157. Prima fuit opinio, quod coniectura ad præ ſumendum, atque inducendum fideicommiſ ſum, ſumi poteſt etiam ex his, quæ ſcripta non fuerunt. Secunda verò negatiua, nullam coniecturam mentis teſtatoris ſumi poſ ſe, niſi, ex expreſ ſis tantum in teſtamento; idque maximè ad inducendum fideicommiſ ſum. Tertia fuit opinio Menochij, qui diſtinguendo aliquot caſus, rem hanc ipſam explicauit; & in effectu ſuſtinet primam opinionem affirmatiuam, quod quando nihil fuit expreſ ſum, neque ſcriptum in teſtamento, aliunde tamen probari poteſt teſtatoris voluntas, fideicommiſ ſum induci poſ ſit: atque ita ſufficere, quod aliunde deſumatur, atque ab his, quæ ſcriptamon fuere, prout ibi notauit num. 17. per totum, dicens, ſufficere coniecturas aliunde quam ex diſpoſitione deductas, ad inducendum fideicommiſ ſum; quod ergo veriſ ſimum credo, & in ſpecie probari per text, in d. l. cum proponebatur, ff. de legatis ſecundo. Et fortius in l. quoties §. 1. ff. de hæ red. Inſtituen. & in l. cum auus, ff. de condit. & demonſtrat. exemplis etiam comprobauit Menochius, vbi ſuprà. Et ego tradidi latiùs præcitato c. 8. Sic etiam tacitum fideicommiſ ſum incapaci relictum, quod probatur per chirographum, dome ſticam cautionem, & nudam pollicitationem, per coniecturas etiam, & præ ſumptiones. quæ ea in ſpecie cenſentur liquidiſ ſimæ, & manifeſtæ probationes, l. in tacitis, ff. de legatis primo, l. non intelligitur, §. ſi quis palam, & §. tacita, ff. de ture fiſci, l. in fraudem, ff. de bis quibus, vt indignis. Et latiùs explicarunt, atque exornarunt Bologninus, in conſ. 24. Franciſcus Marcus, quæ ſt. 257. Ioannes de Anania, in conſ. 13. Mantica, de coniecturis ultimar, voluntat. lib. 3. tit. 1. num. 28. & latiùs lib. 10. tit. 4. ex num. 9. vbi optimè explicat text, in d. §. tacita, Peregrinus; de iure fiſci, lib. 3. tit. 19. num. 4. Simon de Præ tis, lib. 3. dicta concluſ. 12. ex num. 14. fol. 157. Matienzus, in l. 6. tit. 8. gloſ. 8. ex num. 11. cum ſeqq. lib 5. Antonius Gomezius, in l. 9. Tauri, num. 24. & ſeq. Proſp. Farinacius, fragment. criminal, 1. par. cap. fiſcus quando auferat, &. c ex fol. 138. vbi latiſ ſimè, tacitum inquam hoc fideicommiſ ſum incapaci relictum, quod probetur per coniecturas, & præ ſumptiones, aliunde, ſiuè extra teſtamentum deſumptas; nec requiri neceſ ſariò, quod deducantur ex expreſ ſis in teſtamento; euidenter innuunt ipſamet iura, & pro certo tradiderunt; præcitati nunc Authores, & quicunque alij in hac materia ſermonem inſtituunt. Verè namque leges relatæ in eis terminis loquuntur, quando ſcilicet nullum verbum, nec coniectura ex diſpoſitione ipſa colligi poteſt; quia nihil expreſ ſum, aut dictum; quo tacita fides, aut fraus detegi poſ ſet. Quod ſi ſolis coniecturis, & præ ſumptionibus, & per priuatum chirographum, domeſticam cautionem, aut nudam pollicitationem, tacitum fideicommiſ ſum, incapaci relictum, detegi, & probari poteſt; & aliunde, atque extra teſtamentum coniecturæ de ſumptæ ſufficiunt; quanto magis induci debebit tacitum fideicommiſ ſum. quod capaci relictum præ tenditur, atque ex voluntate teſtatoris petitur?cùm in cauſa fideicommiſ ſi; vt cunque precaria vo luntas quæreretur, coniecturam admitti poſ ſe dixerit textus, in d. l. cum proponebatur, ff. de legatis ſecundo. Altero verò caſu taciti fideicommiſ ſi incapaci relicti, contra voluntatem teſtatoris ab hærede ſcripto hæreditas aufertur, & fiſco applicatur, nec dici poteſt, fiſci fauore ita introductum, propter fraudem eius, qui tacitam fidem accommodauit, vt ſcilicet ex ſolis coniecturis hæreditas auferatur; nam etiam extra cauſam fiſci, & regulariter in fideicommiſ ſis, vtcunque precaria voluntas quæreretur, coniecturam admitti poſ ſe, exprimit text. in d. l. cum proponebatur, quod verbum, vtcunque, nullam excludit coniecturam. Contraria itaque opinio, quod fideicommiſ ſum induci non poſ ſit, nec probari, niſi coniecturis de ſumptis ex diſpoſitione ipſa teſtatoris ſcripta, ſiue ex expreſ ſis in teſtamento, de qua per Manticam, Prætis, & alios vbi ſuprà, Tuſchum, tomo 3. litera F. concluſ. 260. ex fol. 803. admittenda non eſt, & ſententia contraria Menochij, & ſequacium, de qua latius ſuprà alio cap. omnino amplectenda; dummodò ſic intelligatur, coniecturas, quæ aliunde, & non ex expreſ ſis in teſtamento deſumuntur, maiori egere probatione, quàm ſi deſumerentur ex diſpoſitione ipſa. Quia quæ. deſumuntur ex diſ poſitis, aut expreſ ſis in teſtamento; vel nulla egent probatione, vt cum Mantica, & aliis notauit Maſcardus, tomo 1. concluſ. 406. num. 11. vel minore numero teſtium, duorum inquam, coniecturæ eiuſmodi probari poſ ſunt, prout ibidem notauit Maſcard. poſt alios infinitos, num. 1. In hunc itaque ſenſum Doctores dicunt debere colligi coniecturas ex ipſo teſtamento, & non aliunde; vt ſcilicet duo teſtes ſufficiant, cum ex teſtamento ipſo coniecturæ colliguntur, quia ad probandum coniecturam, quæ reſpicit declarationem voluntatis teſtatoris; & per coniecturas etiam, non modò ex diſpoſitione expreſ ſa deduci valet, duo teſtes ſufficiunt, vt per eundem Maſcardum dicta concl. 406. num. 2. Surdum dicto conſilio 129. num. 10. & 47. lib. 1. Quoties verò coniecturæ aliunde, ſiue extra diſpoſitionem ſumuntur, non ex his, quæ ſunt ſcripta in teſtamento; quia tunc agitur de noua diſpoſitione inducenda, ſeptem, aut quinque te ſtes adhiberi debent, ſunt tot, quot in diſpoſitione principali adhibiti ſunt, vt per Manticam, & alios plures, cum quibus Maſcardus dicta conclu ſione 406. num. 3. & 4. & num. 11. & 12. vbi diſtinctè id explicat, Surdum dict. num. 47. Anton. Gomezium tom. 1. variarum, cap. 5. num. 26. prætis, lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 3. ſolutione 12. num. 4. folio 157. & ita ſuppleri debet Menochij diſtinctio, & reſolutio, vt ſcilicet probari poſ ſit fideicommiſ ſum coniecturis, etiam extra teſtamentum; tamen quia tunc agitur de noua diſpoſitione inducenda, maior numerus teſtium deſideratur; quod ipſe non explicat. Prætis tamen dict. num. 4. expreſ ſim notauit, & dixit deberi probari coniecturas per legitimum numerum ſeptem teſtium conuenientem teſtamento, aut quinque, conuenientem codicillis; cum agitur de probanda voluntate diſpo ſitiua, & non de aliqua declaratione, ſeu qualitate; quo caſu duo ſufficiunt, prout alio cap. ſuprà hoc tod. libro latiùs probaui. Deinde & ſecundò conſtituo, dubium eſ ſe, an coniecturæ prædictæ probari poſ ſint per teſtes ſingulares ad inducendum fideicommiſ ſum tacitum per hæredem inſtitutum, alteri reſtituendum? Et quidem cùm teſtamentorum, & vltimarum voluntatum materia, quæ ex coniecturis, & præ ſumptionibus conſiſtit, difficilis ſit probationis, & à communiter accidentibus occultò teſtatores voluntatem ſuam declarent, quam in teſtamento non explicant, ſed prætermittunt; per teſtes etiam ſingulares coniecturæ inducentes fideicommiſ ſum, probari poſ ſunt. Sicuti obſeruauerunt ſingulariter Caſtrenſis in conſ. 395. num. 1. & 2. lib. 2. Craueta in conſ. 73. num. 33. Neuizanus in conſ. 34. num. 3. Maſcardus dicta concluſ 406. num. 7. Prætis libro 3. dicta ſolutione 12. num. 19. fol. 160. & in conſ. 67. num. 12. lib. 1. Idque maximè quando cum te ſtibus ſingularibus aliæ ſimul coniecturæ, aut præ ſumptiones concurrant. Tunc namque facilius fideicommiſ ſum induci poterit, & coniungi coniecturæ debebunt ad inducendam diſpoſitionem, & fideicommiſ ſum præ ſumendum. Sic ſanè, atque in terminis noſtris, & in probatione bonorum, fideicommiſ ſo ſubiectorum, quod probationes, & coniecturæ, etiam imperſectæ iunguntur, vt plenam fidem faciant. poſt Anton. de Butrio, Bartol. Alexand. Decium, & alios tradidit Decianus in conſ. 76. num. 19. lib. 3. & vide num. 25. vbi inquit, quod ex multis veriſimilibus præ ſumptionibus, & coniecturis debet iudex animum ſuum informare, vt aſ ſentiat illi opinioni; quam inducunt dictæ præ ſumptiones, & coniecturæ. Maximè quando à veriſimili non diſcordant. vt pulchrè declarant Authores, ibi, commemorati. Vide etiam num. 28. vbi Decianus ipſe in eadem fideicommiiforum materia ſcriptum reliquit, quod probationes aliquæ, ſi imperfectæ ſint, tamen contineant veri ſimile, plenè probabunt. Et num. 35. vbi dixit, quod probatio, quæ debet eſ ſe plena ad probandum fideicommiſ ſum, intelligitur, ſi plena reperiri poſ ſit, ſin minus, quælibet ſufficit. Et conuenit Caſtrenſis, dicto conſil. 395. colum. 1. ſatiſque denotat text. in d. l. cum proponebatur, ff. de legatis ſecundò, qui in cauſa fideicommiſ ſi, vtcunque precaria voluntas quæreretur, coniecturam admiſit. Et confirmatur ex his, quæ de teſtibus ſingularibus, & probationibus imperfectis iungendis ad plenam probationem efficiendam; poſt Crauetam, Rotam Genuenſem, Menochium, Petram, & alios tradidit Antonius Theſaurus, lib. 2. quæ ſt. forenſ. quæ ſt. 77. num. 47. & 8. Menochius idem lib. 1. præ ſumpt. 40. & 41. & 42. Maſcardus de probation. concluſ. 379. maximè num. 11. & quatuor ſequentibus, latiùs concluſ 1224. & nouiſ ſimè Ignatius del Villar in ſilua re ſponſ. reſponſo 9. per totum. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 3. cap. 22. ex num. 37. cum ſeqq. Tertiò conſtituo, me ex ſuperioribus, & latiùs adnotatis, atque ſcriptis ſuprà, dicto cap. 8. ſingulariter obſeruaſ ſe, atque ponderaſ ſe in caſu difficili, & lite magnæ quantitatis, ampliſ ſimíque patrimonij, quæ in Senatu Hiſpalenſi controuertebatur; quod ſi ad probationem taciti fideicommiſ ſi, contra voluntatem, & diſpoſitionem expreſ ſam inducendi, & ab hærede ſcripto vt hæreditas auferatur, fiſcóque contra voluntatem teſtatoris applicetur; coniecturæ ſolæ, & præ ſumptiones ſufficiunt, etiam quæ aliunde, atque extra teſtamentum, non ex diſpoſitione ipſa colliguntur, & præ ſumptiones plures coniunguntur, ad conſtituendam plenam probationem. Chirographum etiam, domeſtica cautio, aut nuda pollicitatio ſufficit, vt in d. §. tacita, & in d. l. in tacitis, & in d. l. in fraudem, nec eo caſu in fiſco ſpeciale aliquod ius conſtitui poſ ſe videtur ob deciſionem text. in d. l. cum proponebatur, & in l. qui ſolidum, §. 1. l. vnum ex familia, §. vltimo, de legatis ſecundo. In quibus iuribus fideicommiſ ſi coniectura admittitur, vtcunque precaria voluntas quæreretur, etiam extra cauſam fiſci, tacitique fideicommiſ ſi in fraudem relicti; multo magis ſufficere debebant in illo caſu, quo de fideicommiſ ſo inducendo in fauorem ſororis teſtatoris agebatur. Quamuis enim ex verbis diſ poſitionis coniecturæ, & præ ſumptiones non de ſumerentur in fauorem ſororis ipſius, vna duntaxat excepta, videlicet teſtatorem dixiſ ſe, ſe cum hærede communicaſ ſe, atque tractaſ ſe nonnulla, quæ ad exonerationem conſcientiæ ſuæ attinebant, ex quo tacitum fideicommiſ ſum induci, atque probari poſ ſe, dixit Peregrinus; de iure fiſci lib. 3. num. 19. num. 5. Farinacius fragmentorum criminalium, 1. part. cap. quando fiſcus auferat, num. 85. ibi Faciatis quod à vobis petij: fol. 139. attamen extabant quamplurimæ coniecturæ, & præ ſumptiones. quæ deſumebantur aliunde, & pro illa fortiter adſtringebant; ſed & plurium teſtium numero probabantur, qui licèt ſingulares eſ ſent, in eundem tamen finem tendebant; ſingulares autem teſtes ſufficere in hac materia, qua de fideicommiſ ſo inducendo agitur, ex Caſtrenſe, Craueta, & aliis adnotaui ſuprà, Idque tanto magis, quod in caſu ipſo, qui in Regio Hiſpalenſi Senatu agitabatur, cum præfatis coniecturis aliunde deductis, & pluribus præ ſumptionibus ſimul iunctis, concurrebat quoque priuata ſchedula; ſiuè priuatum chirographum ab eo confectum; quod tamen licet argueretur de falſo per ipſum; nec aliquo teſte, qui ſubſcripſiſ ſet, aut præ ſens fuiſ ſet, comprobaretur, nec verè falſitatis ſuſpicione careret; per comparationem tamen literarum, multorum teſtium teſtimoniis comprobabatur: id autem ad probationem taciti fideicommiſ ſi ſufficere, clarè ſignificat text. in d. l. in tacitis, ff. de legatis 1. ibi. Sed domeſtica cautione, vel chirographo. Et in l. num. intelligitur, §. ſi quis palam, & §. tacita, ff. de iure fiſci, vbi notandum eſt verbum illud, ſed & alijs probationibus, quod denotat, ſufficere probationem ſimilem ei, quæ ex chirographo, aut ſchedula priuata deducitur. Quoniam verbum, aut dicto, aliis, eſt implicatiua ſimilũ : l. ſi fugitiui, vbi Gloſ ſ C. de ſeruis fugitiuis, c. ſe des, de reſcriptis, & eſt relatiua, & repetitiua etiam eiuſdem qualitatis, cuius erat id, de quo eſt facta mentio, cap. finali, in princip. de pactis in 6. notat Ruinus, in conſ. 181. n. 2. lib. 2. ſequuntur Cephalus, in conſ. 414. num. 12. cum ſeqq. lib. 3. Hondedeus in conſil. 7. num. 31. lib. 2. Concurrebat quoque confeſ ſio ipſius hæredis extraiudicialis de tacito fideicommiſ ſo, quinque teſtibus ſingularibus probata, quæ tamen abſente parte, & nunquam duobus teſtibus præ ſentibus, qui deponerent, facta fuit. Item & confeſ ſio alia extraiudicialis, facta præ ſente parte, & duobus teſtibus comprobata. Contra quos tamen opponebatur, quod fœminæ eſ ſent, & in ſeruitio dictae ſororis per ſpatium ſeptem, aut octo annorum extitiſ ſent; atque ita contra eas obſtarent illa, quæ contra famulos in fauorem dominorum deponentes, Doctores omnes, ac maximè Farinacius expendunt. Denique dicebatur, quod confeſ ſio ipſa extraiudicialis, facta abſente parte, geminata fuerat, & tam ipſa, quàm geminatio, teſtibus ſingularibus probari poterat, & non modicum præiudicium hæredi generare, ſicuti deducitur ex his, quæ de confeſ ſione extraiudiciali, parte abſente, vel præ ſente facta, & maximè, quando illa geminatur; longa ſerie ſcripſerunt, atque adnotarunt Maſcardus de probationibus, concl. 346. & 347. vbi de confeſ ſione extraiudiciali geminata ex num. 11. cum ſeqq. & concluſ. 379. maximè ex num. 11. & num. 12. vbi quod ſi teſtes diuerſimodè deponant de diuerſis confeſ ſionibus, licet ſint ſingulares de loco, & tempore; ſi tamen concordant in facto principali, & idem ſemper emergat effectus, ſatis probant. Et coniungi teſtes ſingulares ad probandam confeſ ſionem abſente parte factam; tradit dicto num. 12. & num. 13. ex Craueta, & aliis Authoribus ſtatuit, quod confeſ ſio abſente parte, probata per duos teſtes, quæ inducit ſemiplenam probationem, coniungitur cure probatione famæ, quæ eſt diuerſ æ ſpeciei & à fortiori coniungi debet cum alia confeſ ſione eiuſdem ſpeciei. Et num. 14. &. ſeq. id ipſum repetit, & inquit, coniungi teſtes ſingulares, vt plenè probent, quando tendunt ad eundem finem, licet per diuerſa media, tradiderunt etiam quamplurima de confeſ ſione extraiudiciali, & de pluribus confeſ ſionibus extraiudicialibus geminatis; Ioannes Guttierrez, practicarum, lib. 3. quæ ſt, 12. Side iuramemó confirmatorio, 1. par. cap. 54. Anton. Gabriel commu. concluſ. lib. 1. tit de confeſsis, concluſ. 1. Vrſillus in additionibus ad Affictium, deciſ. 375. num. 5. Achilles Pedrocha in conſ. 2. ex num. 117. vſque ad num. 148. Antoo. Theſaurus deciſ. 109. & quæ ſt. for enſ. lib. 2. q. 77. Surdus deciſ. 12. Ioſeph. Ludou. deciſ. 9. num. 15. cum ſeqq. vbi quod plures teſtes ſingulares deponentes de pluribus, & diuerſis confeſ ſionibus plene probant. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 3. quæ ſt. 22. ex num. 37. cum ſeqq. Ceuallos commun. contra commun, quæ ſt. 210. Flaminius Cartharius deciſ. 90. Stephan. Gratian. diſceptat. forenſe lib. 1. cap. 144. ex num. 51. cum ſeqq. Fuluius Pacianus, de probat. lib. 1. cap. 14. Farinac, lib. 3. criminalium, titul. 7. quæ. 64. vbi latiſ ſimè Marc. Anton. de Amatis, deciſ. 13. & deciſ. 41. num. 33. Proſp. Farinacius, deciſ. 10. in nouiſsimis, Anton. Cardoſus, in praxi ludic. & Aduocat. titulo de conf, iudiciali, & extraiudic. fol. 67. vbi vide. Vide etiam cap. 52. num. 35. & 36. ſuprà hoc eodem tractatu, Alexan. Trentacinq. variar, reſolut. lib. 2. tit. de confeſsis, reſolutione 2. num. 10. cum ſeqq. fol. 250. ſed & fama publica tacitum fideicommiſ ſum corroborabatur in caſu præ ſenti, quæ cum aliis coniecturis adeo efficax eſt, vt Maſcardus; loco relato ſupra, notauit. Rurſus pro eadem ſententia, & illatione prædicta, reſolutionem eorum expendebam, qui fideicommiſ ſum tacitum ex confeſ ſione hæredis probari, & induci aſ ſeuerarunt, ſicuti in terminis taciti fideicommiſ ſi, in fraudem legis incapaci relicti, quod ſola hæredis confeſ ſio ad eius probationem ſufficiat, obſeruarunt poſt Gloſ ſas ordinarias in iuribus ſuprà citatis, omnes Authores ad initium relati, qui de fideicommiſ ſo tacito, in fraudẽ legis incapaci relicto, tractarunt, maximè Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 1. n. 28. Peregrini de iure fiſci, lib. 3. tit. 19. n. 4. Proſp. Farinac fragmenter. criminal. 1. p. c. fiſcus quando auferat, n. 81. & 82. fol. 138. Quod ſi in eo fideicommiſ ſo, quod contra voluntatem teſtatoris fiſco applicatur, ita res ſe habet, & ſola hæredis confeſ ſio ſufficit ad eius probationem, etiam extraiudicialis, in quibus caſibus confeſ ſio extraiudicialis ſufficere poteſt, provt infrà dicetur; quanto magis ſufficere debuit in caſu prædicto, quando ſcilicet tractatur de fideicommiſ ſo tacito inducendo: quod ex verbis teſtamenti licet non appareat, aliunde tamen, atque in fauorem coniunctæ perſonæ inducitur. Sic ſane quod confeſ ſio grauati ſufficientẽ inducat probationem in materia fideicommiſ ſi inducendi, & præiudicet hæredi confitenti; tradiderunt Pariſius, in conſ. 26 n. 54. cum ſeqq. lib. 2. & in conſ. 17. num. 20. veriſic. Et quod in præ ſenti, lib. 2. Socinus, in conſ. 20. colum. finali, & in conſ. 82. colum. 2. lib. 3. Ruinus, in conſ. 50. n. 18. lib. 1. & in conſ. 128. nu 16. lib. 2. Hieronymus Gabriel, in conſ, 132. quæ ſt. 4. n. 43. & quæ ſt, 8. n. 62. n. lib. 1. Decianus, in conſ. 76. n. 6. & n. 10. & ferè per tot. & in conſ. 89. n. 24. lib. 3. Petr. Anton, de Petra, de fideicommiſsis, q. 13. n. 260. Cæ ſar Barzius, deciſ. 2. nu mer. 16. & 17. qui (vt dixi) non diſtinguunt confeſ ſionem iudicialem ab extraiudiciali, ſed indiſtinictè aſ ſerunt, ex confeſ ſione grauati fideicommiſ ſum induci, & probari, atque ita etiam in confeſ ſione extraiudiciali id admittunt, quando ſcilicet aliàs confeſ ſio extraiudicialis ſufficiens eſt de per ſe, vt quia facta præ ſente parte, vel geminata, vel quia aliis præ ſumptionibus adiuuatur, vt fideicommiſ ſum, & eius probationem inducat: idque comprobatur manifeſtè ex reſolutionibus eorundem Authorum, quos ſuprà retuli, Blaſii quoque Flores Diaz de Mena placitis variarum lib. 3. dicta quæ ſt. 22. ex num. 34. & maximè num. 46. & 47. vbi inquit, quod poſ ſet iudex, ſi teſtes eſ ſent plures, & optimæ opinionis, & deponerent de pluribus & multiplicatis confeſ ſionibus, quæ quali deducerent rem ad manifeſtum, &; notorium, vel attentis aliis circumſtandis, adhibere fidem teſtibus ſingularibus, de confeſ ſionibus geminatis extraiudicialibus deponentibus, vel duobus, qui deponant de confeſ ſione extraiudiciali, facta in præ ſentia partis: & probatum negotium indicare. Nec vrget in contrarium Tiber. Decia, locus in conſ. 2. num. 141. & 142. lib. 2. vbi ſcripſit, fideicommiſ ſum, & bona illi ſubiecta poſ ſe probari ex confeſ ſione grauati, dummodo confeſ ſio ſit legitima; nam ſi extraiudicium, & abſente parte facta fuerit, non plenè probabit. Imò (ſubdit Author ipſe) quod vt ſemiplenam faciat probationem, oportet quod probetur legitimè per reſtes, qui fuerint conteſtes, & concordent in dicto; non autem ſufficiet, quod probetur per teſtes ſingulares, vt latius ibi. Quoniam reſpondetur, id ipſum quod Decian. nos probare, quotiuę ſcumque confeſ ſio extraiudicialis geminata non fuerit, ſi abſente parte fiat, vel aliis adminiculis, aut præ ſumptionibus ſimul adiuuetur, quæ iudicem mouere poſ ſint ad ſic credendum, aut præ ſente parte non nat: diuerſum tamen ius ſtatuimus, ſi confeſ ſio extraiudicialis in præ ſentia partis facta fuerit, vel ſi in abſentia partis geminata ſit. Præterea Decianus loquitur, quãdo ad fideicommiſ ſum inducendum aderat ſola grauati confeſ ſio extraiudicialis, abſente parre facta, nec cum confeſ ſione ipſa extraiudiciali aliæ ſimul concurrebant coniecturæ, & præ ſumptiones: aliter tamen ipſe ſtatueret, ſi cum confeſ ſione extraiudiciali, alia ſimul, aut tot, quot in caſu præ ſenti concurrerent; tunc namque fideicommiſ ſum induci poſ ſe agnoſ ceret. Idque iuxta doctrinas relatas de confeſ ſione extraiudiciali, & teſtibus ſingularibus: reſolutiones etiam Doctorũ communes in eo dubio, an ſcilicet, & quando præ ſumptiones, & coniecturæ plures coniungi poſ ſint ad faciendam plenam & perfectam probationem. Item quia in caſu ipſo præ ſenti, vltra conſeſ ſionẽ ipſam extraiudicialẽ geminaram, apparebat quoque per ſchedulam priuatam hæredis, & ex probatione comparationis eiuſdem de tacito fideicommiſ ſo, alia quoque concurrebant ſimul, quæ velut perfectam inducere debebant probationem; prout deducitur etiam extra doctrinas commemoratas ſuprà, ex his, quæ ſcripſerunt Alex, in l. edita, in fine, vbi etiam Decius col. 1. C. de edendo, idem. Alex. in conſ. 54. col. 2. lib. 2. Socin. in conſ. 266. col. penult. lib. 2. Decian. in conſ. 76. n. 28. lib. 3. vbi inquit, quòd licèt alias probationes aliquæ ſint imperfectæ, tamen ſi contineant veriſimile, plenè probabunt, maximè in ſcriptura priuata. Et ſtatim adiicit n. 35. quod probatio, quæ debet eſ ſe plena ad probandum fideicommiſ ſum intelligitur ſi plena reperiri poſ ſit, ſin minus quæ libet ſufficit, Menoch. etiam, de præ ſumpt. lib. 1. q 41. num. 6. ſcripſit, quod cùm duæ extant confeſ ſiones partis extraiudicium, ſingulæ enim ſemiplenè probant, ſimul iungi poſ ſunt, vt plenam, & perfectam probationem conſtituant, & quamuis declaret ſtatim n. 7. id non procedere, quando duo teſtes deponerent de duabus confeſ ſionibus factis parte ab ſente, diuerſis in locis, & diuerſis temporibus; aliter tamen ſentit, quando vtraque duobus teſtibus probaretur, vel quando teſtes ſingulares deponerem de pluribus & diuerſis confeſ ſionibus, ſicuti deprehenditur ex Authoribus citatis ſuprà. Remanet itaque, ex confeſ ſione grauati fideicommiſ ſum probari, & induci: confeſ ſio namque partis maior eſt qualibet alia probatione; & maior, ac potentior quolibet publico inſtrumento; & & quibuſcumque teſtium depoſitionibus; prout ex multis aliis Authoribus tradidit Decianus dicto conſil. 76. n. 6. lib. 3. Cæ ſar Barzius deciſ. 24. ex n. 2. & deciſ. 44. ex n 13. & deciſ. 141. n. 2. Rurſus, probari quoque ex confeſ ſione extraiudiciali, non modò in caſibus, in quibus confeſ ſio extraiudicialis probare poteſt, vt ſuprà dixi, ſed etiam quando confeſ ſio ipſa extraiudicialis coadiimatur coniecturis aliis, & præ ſumptionibus, quæ non modicum vrgent, ſed iudicem potius iuridicè adducere valent; & coniecturas ipſas teſtibus ſingularibus probari, vt ſuprà quoque dixi. Denique, ad probationem fideicommiſ ſi, etiam cum de noua diſpoſitione inducenda agitur, non inſtrumentum publicum, nec etiam eundem teſtium numerum, qui in diſpoſitione principali interuenit, requiri, quoties confeſ ſio grauati adeſt. Sic ſanè Interpretes omnes, qui hactenus de fideicommiſ ſo tacito incapaci relicto, aut de eo, quod prætenditur capaci relictum, tractarunt, nuſquam inſtrumenti probationem requirunt, ſed folis coniecturis, & præ ſumptionibus contenti ſunt: non autem ſolas coniecturas admitterent, ſi inſtrumenti probatio neceſ ſaria eſ ſet; grauati etiam confeſ ſio, cum maior, ac potentior ſit qualibet probatione, & quibuſ cum que teſtium depoſitionibus, imò quolibet publico inſtrumento, vt nunc dicebam; certum equidem eſt, coniecturas per confeſsionem grauati probatas, alia non indigere probatione. Et de his hactenus, quibus quod attinet ad tacitum fideicommiſ ſum, iunge phœbum deciſione Luſitaniæ 40. Quod attinet etiam ad fideicommiſ ſa, ex coniecturis, & præ ſumptionibus inducenda, vel non & de coniecturis in fideicommiſsis, & de prædictis, vide etiam Authores nonnullos, multò poſt hæc ſcripta, atque abſoluta, à me perlectos: quorum tamen placita, & reſolutiones ita temperari, atque intelligi, ſiue ſic explicari debent, vt ſuprà annotaui, & in commentarij 3. & vlt. partis, huiuſce tractatus, annotatur etiam, & infertur ad maioratus, ſiue primogenia Hiſpaniæ; ad coniecturas etiam, ex quibus maioratus inſtituti, aut inducti videri poſ ſunt; prout latiùs ibidem, vbi & Ludou. Molin, annotationes, atque reſolutiones proſequimur; interim autem videndos monemus, vltra commemoratos ſuprà; Stephan. Gratian. diſceptat. forenſ. tom. 3. c. 48. num. fin. &c. 536. n. 44. vbi inquit, quod ad inducendum fideicõmiſ ſum , probatio debet eſ ſe certa, & concludens. Et n. 55. & duob. ſeqq. vbi quod non eſt recurrendũ ad coniecturas, quando habemus claram mentẽ teſtatoris, maximè ad inducendum fideicommiſ ſum, & grauamen; in quo probatio, ſeu coniectura debet eſ ſe certa, & concludens, ac neceſ ſaria, vt per Crauet. Surd. Cephal. & Menoch. ibi relatos; & quod ad hunc effectum coniecturæ debent induci ex verbis teſtamenti, l. cum proponebatur, ff. de lega. 2. & per Ca ſtrenſ. Iaſ. & Cagnol. ibidem à Gratiano relatos: quaſi non ita facilè, ex qualibet coniectura ſit recedendum ab intentione teſtatoris; idque maximè, quando non verſamur in deſcendentibus à teſtatore, ſed extraneis; quo caſu coniecturæ debent eſ ſe magis vrgentes, ac neceſ ſariæ, vt per Mantic. & Graſ ſum, quos ipſe recenſet, & maiori indiget explicatione, atque diſtinctione, vt vides, prout etiam indigere videtur Caldas Pereira conſ. 9. n. 17. Ioan. Anton. Bellon. in conſ. 12. & in conſ. 47. & 49. Proſp. Farinac. nouißimar. Rotæ Romanæ, anni 1618. multis in locis, ac maximè deciſ. 14. num. 1. & deciſ. 300. ex n. 20. & deciſ. 519. primæ partis, p. 1. vbi aliquando profitetur, fideicommiſ ſum tacitè induci, ex tacita teſtatoris voluntate, quibuſcumque verbis, coniecturis, vel præ ſumptionibus, vel quouis alio modo apparente, etiam ex verbis generaliter conceptis, & prægnantibus: aliquando verò contrarium aſ ſerit, nec certam regulam, aut reſolutionem adducit, prout ibi videri poterit; & deciſ. 266. eadem 1. p. D. Franciſc. Hieronym. Leo deciſ. Valentiæ 60. ex n. 17. Vſque ad n. 27. vbi ex ſententia aliorum tradidit, quod coniecturæ non ſufficiunt ad inducẽdum fideicommiſ ſum, niſi quæ ſunt neceſ ſariæ, aut valde probabiles, & quod fideicommiſ ſum non inducitur, niſi ex verbis, aut ex mente, ex verbis ipſis euidentiſ ſimè collecta, vt per Cephal. Menoch. Peregrin. & alios ibi relatos. Et n. 18. quod non ſufficit teſtatorem voluiſ ſe fideicommittere, niſi illius voluntas tranſierit in diſpoſitionem. ex. l. quidam cum filium 46. ff. de hæredib inſtituend. de. qua ego metipſe alio c. huiuſce tractatus, & quod licèt iura dicant, in fideicommiſ ſis magis voluntatem, quam verba ſpectanda eſ ſe: id quidem intelligitur, dummodo verba ſint apta ad fideicommiſ ſum, vel impropriè; ita vt ex verbis concipiatur, & citat text. in d. l. Gallus §. 1. & addit n. 19. quod iudex, ad quem defuncti voluntatis quæ ſtio pertinet, non poteſt ſi ſtere votum animi ſui ſuper coniectura hominis, lege ſcripta non recepta. Quia de mente hominis nullum poteſt eſ ſe certum teſtimonium, nec ſuppleri poſ ſunt teſtamẽti verba ad ſuſtinendam præ ſumptam, & imaginatam mentem teſtatoris; nec quoque ſufficit, pendente cõ ſideratione , imaginari ſic teſtatorem voluiſ ſe, prout latiùs comprobat ibi & concludit n. 22. & 4. ſeq. in fideicommiſ ſum non extare, pronuntiandum eſ ſe, & pro reo potius eſ ſe pronuntiandum, & pro poſ ſeſ ſore, & libera eſ ſe bona, & pro hærede, quod in dubio grauatus non fuerit: quod multis relatis cõprobat n. 26. & eadem repetit, n. 32. & tribus ſeqq. & conuenit cum aliis multis D. Ioan. Frãciſc . del Caſtillo deciſ. Siciliæ 152. ex n. 78. fol. 307. vſque ad n. 96. vbi quod in colligenda teſtatoris voluntate diuinandum non eſt, ſed illa ex verbis concipi debet, nec aliorum, quàm eorum, qui expreſ ſi ſint, vocatio, aut ſubſtitutio induci debet; quia imputandum eſt teſtatori, cur nõ proſpexit in eo caſu in quo dubitatur; & quando dubia eſt mens teſtatoris, & in ſtatu coniecturali, facile decipi poſ ſumus; ideò tutius videtur verbis inſiſtere, quandoquidem non ſuſ ſicit ſolum voluntas, niſi tranſeat in diſpoſitionem, & teſtator non præ ſumitur aliud velle, quam quod verbis expreſ ſit. Et quod teſtator non loquitur; nec velle præ ſumitur: & voluntas in corde retenta non conſideratur, & ad præ ſumendũ iudicium teſtatoris, nihil eſt ſubaudiendum; & caſus omiſ ſus habetur pro omiſ ſio, licet poſ ſit videri, teſtatorem, idem fuiſ ſe diſpoſiturum. ſi cogitaſ ſet, vel ſi de eo fuiſ ſet interrogatus; nec ſubſtitutio debet trahi ad caſum hon expreſ ſum. Et principaliter exquirenda eſt ſcriptura teſtamenti, & ſubtiliter ponderanda, & aduerten da, & nihil aliud inquiritur, niſi quod in teſtamẽto ſcriptũ eſt; & quod inſtrumentum teſtamenti non cantat, nec ego cantabo; nec licet in teſtamentis ſupplere alia verba, qua expreſ ſa, ſed teſtamenti ſcriptura ſeruanda eſt; & hoc eſ ſe, quod vulgo dicitur, non ſufficere teſtatorem velle, niſi diſponat; & illud, quod dicitur fideicommiſ ſum induci ex coniecturis, procedere, ſi ſint coniecturæ neceſ ſariæ, aut multum probabiles; prout hæc omnia latiùs comprobantur, atque exornantur ab illo Authore, præfata deciſ. 132. in d. n. 78. & ego metipſe exornaui ſuprà hoc eod. tractatu, cap. 6. ex n. 13. cum ſeqq. Quod attinet verò ad confeſ ſionem extraiudicialem, & de vi, & effectu eius, & an teſtibus ſingularibus probari poſ ſit, vltra relatos Authores ſuprá, Vide etiam Dueñas. regula 4. & regula 120. Farinac. nouißimar. Rotæ Romanæ, deciſ. 108. num. 7. & deciſ. 158. n. 11. & 12. 1. p. partis i. & deciſ. 664. n. 6. & 2. p. partis 2. & deciſ. 148. n. 2. partis 2. 1. p. & deciſ. 711. n. 5. eiuſdem tom. 2. p. 2. Franciſc. Molinum de pactis matrimon. lib. 1. c. 15. in. 32. 33. & 34. Pet. Fontanel. de pact. nuptial. tom. 2. clauſ. 5. gl. 5. p. 1. n. 66. & 67. fol. 90. vbi Theſauri, Viuij, Hieron. à Laurent. Alex Ambroſini, Rotæ Romanæ, & aliorum deciſiones nonnullas commemorant, nonnulla etiam in materia confeſ ſionis extraiudicialis adducit Alexand. Ludou. deciſ. 408. fol. 405. vbi quod confeſ ſio extraiudicialis, probata per teſtes qualificatos, conteſtes de loco, & tempore, etiam ſi emanaſ ſet parte abſente, probat de æquitate Canonica & propter reiterationem, aut concurrentibus aliis adminiculis. Et Oliuer. Beltramin. in additionib. litera B, adducit Putei, Seraphini, & Rotæ Romanæ deciſiones nonnullas, idem Alex. Ludou. deciſ. 238. n. 12. & deciſ. 517. n. 26. Deciſio Valentiæ 19. n. 10. Hercules Mareſcotus variar, reſolut. lib. 1. c. 48. n. 7. & quinque ſeqq. vbi vide fol. 103. vide etiam Stephan. Gratian. tom. 1. cap. 142. n. 8. & c. 144. ex n. 51. vſque ad n. 63. vbi vtiliter, & congerens nonnulla neceſ ſaria circa confeſ ſionem extraiudicialem, & num teſtes ſingulares probent, & deponentes de diuerſis confeſ ſionibus poſ ſint iungi, vt vel probent, vel ſit locus iuramento ſuppletorio. Vide etiam Donellum lib. 28. c. 1. in vers. Extra iudicium non item, fol. 433. & an fideicommiſ ſum inducatur ſola confeſ ſione grauati, vide Ioannem Antonium Bellonium in conſilio 18. CAPVT LXX. Summarium non deducitur, quoniam eandem continet materiam; & diſceptationem, de qua ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 16. Pro abſoluta, & accurata Taurina l. 25. explicatione, iterum Author magis inſiſtit, & nonnulla in medium profert, quæ nouè adduntur dictis ſuprà, cap. 16. & diligentius nunc examinantur omiſ ſiſque Caſibus duobus, an ſcilicet Tertium & Quintum meliorationis deducatur ex dotibus, & donationibus propter nuptias, aliiſque donationibus; ante meliorationem ipſam factis. An etiam lex illa procedat, ſiue eidem filio, cui antea donatum eſt, ſiue alteri melioratio poſtmodùm fiat (qui ex ipſamet lege claram habent, & certam defi nitionem) ad tertium alium caſum (ab omnibus hucvſque Scribentibus prætermiſ ſum) diſceptatio tota reducitur, quando ſcilicet nulla donatione præcedente, filius in Tertio & Quinto melioratur, & eidem à parentibus aliqua quantitas, ſiue pars tradita ſi a cuenta de la miſma mejora; an ex ipſa parte, vel quantitate tradita, Tertium deducatur, vel non: atque ita, num Taurina eadem 25. conſtitutio, quæ in dotibus, & donationibus propter nuptias aliiſque donationibus loquitur, procedat etiam in ipſa melioratione, ſiue in tradito por cuenta, y parte de pago de la mejora miſma. PRo breui, & diſtincta huiuſce cap. explicatione obſeruandum; atque conſtituendum erit primo loco, cap. 16. ſupra hoc eod. tractatu, ex num. 34. cum ſeqq. agitari quæ ſtionem illam, numquid melioratio Tertij & Quinti, extrahi poſ ſit, ac debeat de dote, vel donatione propter nuptias, & de aliis ſimilibus donationibus, quæ ad collationem adducuntur. Et ibidem expendi conſtitutionem Taurinam 25. quæ eſt l. 9. tit. 16. lib. 5. nouæ collect Regiæ, & de eius decidendi ratione agi ex n. 38. vſque ad n. 44. de quibus etiam donationibus intelligatur, explicaturi ibi, ex n. 45. & an procedat lex ipſa. quando præceſ ſit donatio, aut dotis conſtitutio, aut ſi ſequatur poſt meliorationem irreuocabilem, eodem cap. 16. agitur ex num. 47. vſque ad num. 49. Tandem ex ipſo num. 49. cum ſeqq. excitatur dubium, admodùm neceſ ſarium, aſ ſiduum, & practicum; vtrùm inquam lex ea Tauri, quæ ſtatuit, meliorationem non extrahendam ex dote, vel donatione propter nuptias, vel aliis donationibus, quæ ad collationem adducuntur; procedat non ſolum in donationibus factis alteri filio, vel filiis vltra melioratum, ſed etiam reſpectu donationis propter nuptias, vel alterius, quæ ante meliorationem facta fuit filio meliorato. An denique reſpectu earum rerum, quæ ſibi traditæ fuerunt ex contentis in melioratione, aut partis, vel quantitatis ſtatim traditæ, aut ſolutæ a cuenta de la mejora miſma. Et quidem non differre in terminis d. l. 25. Tauri, quod ipſe filius melioratus ſit, qui in vita donationem propter nuptias, vel aliam donationem accepit, vel quod ſit alius filius, vel deſcendens non etiam, quod nulla præcedente donatione, filius melioretur, & ei aliqua pars, aut quantitas a cuenta de la mejora miſma tradatur; atque in his tribus caſibus locum obtinere deciſionem ipſam Tauri 25. latè comprobatur, & defenditur ibidem, ex d. n. 49. Idque eo fundamento præcipuo, quod ratio illa fundamentalis legis eiuſdem, bona ſcilicet in dotem data, vel ob cauſam donata, eo ipſo exiſ ſe de patrimonio dotantis, ſiue donantis, & effecta eſ ſe proprium patrimonium filij, atque ideò de eis, vtpote alienis, & extra patrimonium extantibus melioratio deduci non valeat, quæ regulari debet ſecundum tempus mortis, & iuxta bona tunc relicta, prout in l. 19. & 23. in eiſdem Taurinis conſtitutionibus cauetur, quæ autem in vita tradita ſunt, non poſ ſunt cenſeri relicta, abſceſ ſerunt enim à bonis patris: Ratio inquam hæc, quæ æqualiter militat, ſiue alteri filio facta ſit donatio, ſiue eidem, qui poſtmodum melioratur; quod æqualiter quoque militare videatur, quando donatione non præcedente, filius melioratur, & eidem por cuenta de la mejora miſma, aliqua quantitas, ſeu pars traditur; cum ita traditum, nõ poſ ſit cenſeri relictum, nec in patrimonio parentis remanſerit tempore mortis: atque ita nulla videatur reddi poſ ſe differentiæ ratio inter hunc caſum, & alios duos, quando eidem filio donatum eſt, qui poſtmodùm melioratur, vel alteri, & poſtea alius filius melioratus eſt, prout latius adnotatur d. cap. 16. n. 49. & 50. & ſeq. Reſpondetur nonnullis obiectionibus in contrarium. Nunc verò dictis ibidem addendum erit, atque pro explicatione ipſorum obſeruandum, quod quando parens in vita donauit filio decem, aut viginti, & poſtmodum eum meliorauit in Tertio, aut in Tertio & Quinto; & ita duo actus diuerſi, temporáque duo diuerſa interuenerunt, alterum donationis, alterum verò meliorationis; tunc equidem Tellus exiſtimauit, etiam ex ea donatione Tertium deduci; atque ita, quod d. l. 25. Tauri, non procedat, quando vni filio prius donatio ſit, & ipſe poſtmodùm melioratur, aut ſaltem quod fiat verbalis illa computatio, & coaceruatio cum bonis tempore mortis relictis, pro deductione Tertij, quam Tellus ipſe adduxit; ſed quando vni datur dos, aut donatio propter nuptias, & alteri poſtmodùm Tertium relinquitur, quod filius melioratus, ex dote, vel donatione propter nuptias Tertium non detrahat, Tellus agnoſcit libẽter : quoniam ſpecificè lex ipſa Tauri id venit decidere. Angulus verò, & Muñoz de Eſcobar. in contraria fuere ſententia, & opinione (prout d. n. 49. in verſ. Rurſus & pro eadem, retuli eos) quod ſcilicet differentia non ſit, an idem filius, cui prius donatio facta eſt, vel alius fuerit poſtmodùm melioratus, atque ita, quod deciſio dictæ Taurinæ legis procedat, ſiue eidem filio. cui antea donatio facta, aut dos data eſt, Tertium per viam meliorationis detur, aut relinquatur, vt tunc ſcilicet ex donatione Tertium non detrahatur, & lex ipſa procedat, ſiue alter filius poſtmodùm melioretur, prout lex eadem loquitur; & in his terminis procedunt ea omnia, quæ ex Angulo, & Eſcobar, præcitato num. 49. in d. verſ. Rurſus & pro eadem parte, recenſui. Veré namque ipſimet duo Authores loquuntur in donatione facta priùs eidem filio, qui poſtmodùm melioratus eſt, vel cum vni filio donatio facta fuit, & alter poſtea melioratur, vt differentia non ſit, an alius, an ipſemet filius, cui antea donatũ erat, melioratus poſtmodùm fuerit. Quando verò non præcedit donatio, facta ei filio, qui poſtmodùm melioratur; ſed ſimul & ſemel, atque ita vno & eodem actu (prout frequenter fit) filius melioratur in Tertio & Quinto, aut in Tertio, & remanente Quinti, & aliqua pars, ſeu quantitas eidem traditur por cuenta de la mejora, altera verò retinetur, clauſula tamen Conſtituti adiicitur, dubium eſt, an l. ipſa 25. Tauri, procedat, vt ſcilicet ex quantitate, vel parte, vere tradita, non detrahatur Tertium, nec Quintum? In quo equidem caſu Tellus Ferdin. Muñoz de Eſcobar, Angulus, & cæ teri non loquuntur, prout ſupra, d. c. 16. n. 49. animaduertebam; ſed quando actus donationis præ cedit, & actus meliorationis ſubſequitur. Senatus autem Hiſpalenſis in caſu propoſito ibidem, d. c. 16. quod etiam tunc procedat Taurinæ l. 25. conſtitutio, nec ex tradito por cuenta de la mejora, Tertium & Quintum deduci valeat? definitiuè decreuit, prout ibi dixi. Ego verò litis illius definitioni non adfui, poſtmodùm tamen, cum in huiuſce tractatus commentariis verſarer, ex eorum Iudicum, qui tunc adfuerunt, & ſuffragium interpoſuerunt definitione, & ſementia, ad eum modum deciſioné illam confeci, & prout poſ ſibile fuit, eam comprobaui, & defendi; in eáque magis inſiſtebam ratione, qua Senatus metipſe adducebatur principaliter, in bonis ſcilicet, & patrimonio defuncti, tempore mortis non remanſiſ ſe id, quod antea traditum fuit in melioratione verò, conſiderationem, & reſpectum haberi ad ea, quæ tempore mortis remanſerint, iuxta deciſionem l. 19. & 25. in eiſdem Taurinis conſtitutionibus. Nunc verò addendum, atque obſeruandũ duxi, quod ea omnia, quæ præcitato c. 16. Traduntur, quamuis ingenti equidem ſtudio, & conſideratione, ita digeſta, & reſoluta fuerint, & quando præcedit donatio, poſteáque ſequitur melioratio (ſiuè ipſe filius, cui antea donatum eſt; ſiuè alius melioratus poſtmodùm fuerit) obtineant abſque dubio & vno, & altero caſu eiuſdem l. 25. Tauri deciſio procedat, ſicuti Eſcobar, & Angulus recté defendunt, nec diſ ſentit Villadiego in ſua Politica, cap. 7. de la inſtruccion, titulo particion con mejora de Tercio y Quinto, fol. 243. attamon in altero tertio caſu dubius admodum hiſce diebus exiſtebat Senatus metidem Hiſpalenſis, cùm ex facto occurriſ ſet, filium quendam ſimul & ſemel melioratum fuiſ ſe in Tertio, & remanente Quinti, & eidem a cuenta de la mejora certam quantitatem, & partem traditam ſtatim, cæterorum autem vſumfructum à parentibus reſeruatum, & clauſulam Conſtituti adiectam. Dubitabatur namque & ſummo examine controuertebatur, an ex parte illa, ſiue quantitate, por cuenta de la mejora tradita, deducendum eſ ſet Tertium & Quintum, ſicut ex cæteris bonis, quæ tempore mortis in bonis, & in dominio parentis remanſerunt. Nam quod traditum iungi, & incorporari debeat cum bonis, quę tempore mortis remanſerunt, vt ex omnibus ſimul Tertium deducatur & Quintum, pars actoris eius litis inſtanter contendebat; nec iſto ca ſu Anguli, & Eſcobaris placitum obtinere, eo quod loquantur ipſi (vt ſuprà dixi) in diuerſo caſu, nec iſtum excogitauerint, quando ſcilicet præcedente donationis actu vno, ſubſequitur alius diuerſus meliorationis, idemque filius, cui antea donatũ eſt, vel alius melioratur, & nec verba, nec deciſio l. ip ſius 25. Tauri, huic caſui cõuenire videantur; vtpotè cum ea lex duntaxat ſtatuerit, meliorationes Tertij non deducendas ex dote, aut donatione propter nuptias, ſimilibúſque donationibus, quæ præcedunt; & quamuis lex ita decidens, comprehendere poſ ſit dotem, aut donationẽ propter nuptias eidem filio factam, cui poſtmodum donatum eſt Tertium, vt in deciſione dixi, & Eſcobar, & Angulus defendunt, nec differentiam conſtituunt. an idem, vel alius ſit filius, cui poſtmodũ melioratio facta eſt. Nullo tamen modo videtur, quod lex ipſa comprehendere poſ ſit caſum iſtum, traditionis ſcilicet a cuenta de la mejora, nulla præcedente donatione, anteà facta. Quia aliud eſt, hazer donacion à vn hijo, y al miſmo donarle deſpues el Tercio por via de mejora, ò dexarſelo en ſu teſtamento, & ſic interuenire vnum actum donationis vne tempore; & alium meliorationis alio tempore. Aliud verò melioratione Tertij & Quinti, aut remanente Quinti facta, aliquam partem tradere ſimul vno, eodémque actu, & tempore, por cuenta de la mejora: quia tunc non conueniunt, nec conuenire poſ ſunt verba d. l. 25. Tauri, que la mejora no ſe ſaque de las dotes, y donaciones propter nuptias: quia melioratio non detrahitur de dote, nec de donatione in caſu præ ſenti: cum nec dos, nec donatio præceſ ſerit, ſed habeatur reſpectus ad omnia bona parentis tempore mortis, vt Tertium & Quintum. detrahatur, & inter bona connumerari, & incorporari debeant tradita antea por cuenta de la mejora, Quoniam lex illa nihil decidit in hoc caſu, nec eum excogitauit vllo modo, quia exprimeret etiam, quod non deduceretur de lo entregado por cuenta de la mejora, aut non diceret, la mejora no ſe ſaque de las dotes, y donaciones propter nuptias, ny de las otras donaciones que los hijos, y deſcendientes truxeren a colacion, ſed dicere deberet; la mejora de Tercio y Quinto no ſe ſaque de lo que antes ſe entregò por cuenta de la mejora miſma, & non diceret, de lo que antes ſe donò, o diò en dote, quoniam in hoc caſu non præ cedit donatio aliqua. ſed melioratio fit, y por cuenta della entrega alguna parte, o cantidad. Vnde ponderari debet verbum illud, ni de las otras donaciones, vbi expreſsè probatur prohibitionem deductionis Tertij & Quinti fuiſ ſe ex aliis donationibus, & ſic à contrario ſenſu, ex ipſa melioratione, non modò Tertium deduci prohibuit lex ipſa, ſed etiam permiſit, quod deduceretur. Et in his terminis quando a cuenta de la mejora aliqua pars traditur, nec lex eadem aliquid diſponit, nec Tellus, neque Eſcobar loquuntur, vt ſ æpè dixi, ſed quãdo eidem, vel alteri filio donatione facta, melioratio poſtmodùm fit. Pro hac itaque parte, quod Tertium, & Quintum deduci debeat ex tradito por cuenta de la meiora, nec procedat d. l. Taurinæ conſtitutio, non etiam habenda ſit in conſideratione ratio illa, quod à dominio, & patrimonio meliorantis pars tradita exierit, ſiue in bonis eius non manſerit tempore mortis; vrgere videtur, quod pars ita tradita filio meliorato, a cuente de la mejora, certum eſt, quod conferri, ſiuè ad collationem adduci debet, & ideo perinde habetur, ac ſi in bonis parentis, tempore mortis eius, manſiſ ſet. Collationis namque effectus eò principaliter tendit, vt bona, quæ conferuntur, & ad collationem trahuntur, eadem cum bonis hæreditariis, quæ manſerunt, diiudicentur; & vnum, ipſumque corpus reputentur, ac ſi ex bonis, & patrimonio defuncti non exiiſ ſent, atque ita diuidantur, ſicut ipſa hæreditaria bona, quæ à patrimonio, & ſubſtantia defuncti non exierunt: prout iure, & authoritate comprobaui ſupra d. c. 10. n. 31. pertot. & Aluarus Valaſc. in praxi partitionum, c. 12. n. 4. notauit. Id autem non modò in terminis iuris communis procedere videtur, ſed etiam attentis legibus huius Regni, & maximè dictis legibus 19. & 23. Tauri Vt ex omnibus ſcilicet bonis ad collationem adductis, & cæteris, quæ tempore mortis manſerunt, hæreditatis cumulus creſcat, & augeatur, & Tertium & Quintum deducatur, quia habentur perinde, ac ſi in dominio parentis manſiſ ſent, excepto caſu d. l. 25. Tauri, qui ſemper excipitur: quod ex ipſa l. 23. Tauri, iuncta d. l. 25. probatur euidenter. Nam cum d. l. 23. diſpoſuiſ ſet, valorem bonorum in melioratione Tertij & Quinti conſiderari, habito reſ pectu ad tempus mortis meliorantis, in præcitata l. 25. ſtatuitur, ex dotibus, & donationibus propter nuptias, aliíſque ſimilibus donationibus, quæ ad collationem adducuntur, non deducendam meliorationem Tertij & Quinti, factam per teſtatorem, atque ita neceſ ſariò fatendum erit, aut legem ipſam 25. inanem, & ſuperfluam eſ ſe; aut propoſitam doctrinam, quod bona, quæ ad collationem adducuntur, diiudicentur, in bonis, & patrimonio teſtatoris manſiſ ſe, vt ex ipſis Tertium & Quintum deducatur; ex diſpoſitione dicta l. 23. Tauri, veram eſ ſe. Quod patet euidenter, quoniam dotes, donationes propter nuptias, & cæteras donationes, de quibus in dict l. 25. Tauri, certiſ ſimum eſt, non eſ ſe tempore mortis in patrimonio defuncti, neque in eius bonis, vt ex litera eius legis clarè deprehenditur, maximè ponderando verbum illum, truxeren a colacion. Collatio namque (vt poſt Anton. Gomezium, Aluar. Valaſc. d. c. 12. num. 4. obſeruauit) & adiectio rerum propriarum cum hæreditate paterna de cuius diui ſione agitur, id operatur, vt inter filios legaliter diuidatur cum cæteris bonis. Sin verò iuxta deci ſionem d. l. 23. Tauri, non diiudicaretur bona ad collationem adducta, in patrimonio teſtatoris man ſiſ ſe, vt ex ipſis Tertium & Quintum deduceretur; ſuperflua, & inanis eſ ſet d. l. 25. Tauri conſtitutio, quoniam dotes, & donationes propter nuptias, & cæteræ donationes, de quibus in ea agitur, per mortem teſtatoris non manebant, nec mortis eius tempore in illius patrimonio erant; & conſequenter non eſ ſet neceſ ſaria lex ipſa 25. & ſuperflua, & inepta videretur eius deciſio; ſi quidem ex d. l. 19. & 23. iam erat definitum, haberi duntaxat conſiderationem ad valorem bonorum, quæ per mortem teſtatoris manebant. Igitur vt ſuperflua non ſit dictæ legis deciſio, neceſ ſario agnoſci debebit, iuxta deciſionem d. l. 23. Tauri, non ſolum iudicari, manere per mortem teſtatoris ea bona, quæ tempore mortis erant in eius patrimonio; ſed etiam ea quæ ad collationem adducuntur, ſecundum reſolutionem prædictam. Quæ comprobatur manifeſtè ex placito illo communi Interpretum dictarum legum Tauri, ac maximè Palac. Rub. in eadem l. 25. Tauri, Anto. Gomezij, ibidem, in princip. Auendañi, num. 1. Matiençi, in l. 9. tit. 6. gloſ. 1. num. 2. lib. 5. & Anguli, ibidem, gloſ. 2. num. 1. & 2. videlicet. rationem dubitandi legis eiuſdem 25. Tauri, fuiſ ſe, quia in melioratione Tertij & Quinti attenditur tempus mortis, vt iuxta valorem bonorum, quæ tempore mortis meliorantis fuerint, Quintum deducatur, & deinde Tertium. At poſtquam frater adducit dotem, vel donationem propter nuptias, vel aliam donationem ad collationem, bona adducta, hæreditaria cenſentur, ac ſi nunquam à patrimonio exiſ ſent; & ſic videbatur, meliorationem Tertij & Quinti extrahi debere ex dote, & donatione, quæ adducuntur ad collationem, provt Matienzus, d. num. 2. reliquit ſcriptum: & nihilominus contrarium ibi ſtatuitur in illo Caſu dotis, & donationis, & ad declarationem, & limitationem præfatæ regulæ, lex Tauri ipſa condita eſt. Idcirco caſus præ ſens, à dote, & donatione propter nuptias diuerſus, ſub regula iuris communis remanere videtur, ex qua cauetur, quòd ad collationem adducta, per mortem teſtatoris manere videntur. Nec argui poteſt ex deciſione d. l. 25. Tauri; quæ ad limitationem, & exceptionem dictæ regulæ venit, vt nunc dicebam. Non etiam ex d. l. 23. Tauri conſtitutione, quæ valorem bonorum, tempore mortis manentium, in conſideratione habuit; nam quæ conferuntur, manere per mortem teſtatoris, diiudicantur, vt dixi, Probatur etiam, quia aliàs ſi d. l. 25. Tauri, extraheretur à dicto ſuo caſu, & extra dotes, & donationes propter nuptias, & alias donationes intelligeretur, & ad traditum por cuenta de la mejora, extenderetur, maxima ſequerentur abſurda. Ac primum quidem, quod deciſiones l. 17. & 23. Tauri, & cæteræ, quæ permittunt, ac etiam diſ ponunt, quod parentes per contractum inter viuos irreuocabilem poſ ſint meliorare vnum ex filiis quem voluerint, fruſtratoriæ, vanæ, & illuſoriæ eſ ſent; & filius melioratus, ac etiam non melioratus, æquales remanerent, aut æqualiter ſuccederent in bonis, & hæreditate parentum; quod exemplo ſequenti, euidentius comprobabitur. Vn padre dio aſu hija diezen dote, y caſamiento, y de ſpues hizo do nacion deciente à vn hijo, por via de mejora de Tercio y Quinto irreuocable, y a cuenta de la meiora, le dio, y entregó cinquenta, ò entregò ſo los todos: y que para la cuenta del Tercio y Quinto, neceſ ſariò habenda ſit conſideratio ad bona, quæ tempore mortis reman ſerunt, & extant, iuxta deciſionem dictæ l. 23. Tauri, conferendo ſilicet dotem, & donationem. Y que al tiempo y quando ſe hizjeſ ſe la cuenta, ò ya porque la hazienda no valieſ ſe mas de los dichos ciento y diez, ò porque por auer deudas, no vinieſ ſe a auer bienes hereditarios, y aſ ſi no hauitſ ſe de que ſacar el Tercio y Quinto; ſi de Los dichos ciento, que ſe entregaron enteramente, ò de la mitad dellos no ſe ſacaſ ſe el Tercio y Quinto, no ay otra coſa de que ſacarle, ni ay Tercio, ni Quinto, y el hijo meiorado para ygualarſe con el coheredero, neceſ ſariamente ha de boluer de la meiora, y viene a no eſtar meiorado. Et conſequenter, melius ei fuiſ ſet, quod melioratio non fuiſ ſet irreuocabilis, ſed reuocabiliter, aut ex teſtamento facta; quia ſi dicerentur remanere bona donata per mortem donantis, atque ex eis deduceretur Tertium & Quintum: Quod non eſ ſet (ſi altera opinio procedit) quando donatio irreuocabilis præceſ ſit, & bona tradita ſunt, ſi quidem bona, quæ ad collationem trahuntur, iuxta eam opinionem, per mortem teſtatoris manere non videntur. Atque ita modi introducti ex dicta l. 17. Tauri, in fauorem filij meliorati, vt melioratio irreuocabilis fiat, in eius odium, & damnum retorquerentur, & quanto magis, a cuenta de la meiora de Tercio y Quinto ſe entregaſ ſe, tanto minus maneret, ex quo Tertium ipſum & Quintum deduceretur, haſta venir a ſer ninguna la meiora. Et in augmentum meliorationis inductum, diminutionem operaretur; contra vulgatam iuris rationem. Et non modo filius, ſed etiam vxor eius, cum qua etiam contractum eſt, ſiuè in cuius etiam fauorem melioratio præceſ ſit, defraudarentur, & abſque melioratione manerent, nec deduceretur Tertium & Quintum ex dato, ſiuè tradito, por cuenta de la meiora, quod tamen negari non poſ ſe videtur, quin ſit pars Tertij & Quinti; totum namque, quod eſt Tertium & Quintum, cõ ſtat ex ſuis partibus, & influit in quamlibet ſuam partem, l. Lucius, vbi Gloſ ſa, ff. de legat. 1. tradit Surdus, deciſ. 78. num. 12. atque ita neceſ ſariò operari debet, & æqualiter determinare in parte, ſicut in toto; abſque eo, quod poſ ſit Tertium & Quintum deduci ex vna parte, & ex altera data, & tradita, a cuenta de la meiora, non deducatur; iuxta ea quæ Surdus tradidit vbi ſuprà. Hinc forſan factum eſt, Angulum, Eſcobarem, & alios Authores duntaxat ſtatuiſ ſe, meliorationem Tertij & Quinti non deduci ex dotibus, & donationibus, ante meliorationem factis, neque ex ipſis dotibus, aut donationibus hæreditatis cumulum augeri, vt ita maioris quantitatis ſit Tertium & Quintum. Nullum vero Authorum eorundem cenſuiſ ſe, quod ex dato, ſeu tradito por cuentade la meiora, non deducatur Tertium & Quintum, ſiuè quod non debeat augere cumulum, & corpus hæreditatis Nec legem ipſam Tauri 25. (vt antea dixi) negaſ ſe ius deducendi meliorationem ex ipſa melioratione, ſiuè ea quantitate, aut rebus traditis, por cuenta della, ſed duntaxat ex dote, donatione propter nuptias, & aliis donationibus. Nec vrget in contrarium Muñoz Eſcobaris locus, in computatione 1. Loquitur namque in diuer ſis terminis. No quando ſe hizo meiora de Tercio y Quinto, ò de Tercio y remaniẽte de Quinto, y ſe entregò alguna parte por cuenta de la meiora (que ſon nue ſtros terminos) ſino quando el padre donò ſiete mil marauedis, ò reales al hijo, y ſe los entregò: en el qual caſo ſe entinde auerſelos donado por cuenta del Tercio y Quinto. Ex l. 26. Tauri Y deſpues al tiempo de ſu muerte dexò al miſmo hijo ocho mil: en el qual caſo (dize Eſcobar) que procede la ley 25. de Toro. Quod verum eſt quia cum præceſ ſerit donatio, verificantur verba eiuſdem legis 25. Que la mejora no ſe ſaque de las dotes, ni donaciones propter nuptias, ni de las otras donaciones, que los hijos truxeren a colacion. Sed in caſu præ ſenti nulla præceſ ſit donatio, ſed Tertij & Quinti melioratione facta, a cuenta del, fuit certa pars tradita. Et in eiſdem terminis videtur loqui (provt ego animaduerto) Ildephonſus Villadiego, in ſua politica, cap. 7. titulo Particion con mejora de Tercio & Quinto, num. 43. folio 243. vbi diſtinxit: Que ſi el padre haze mejora al hijo de Tercio y Quinto, y de ſpues de auerle mejorado, le dieſ ſe algo en dote, ſe ha de poner por cuerpo de hazienda, y ſacar el Tercio y Quinto dello. Pero ſi antes de hazerſe la dicha mejora, le huuieſ ſe dado la dote, no ſe ha de ſacar de la dote, ò donacion propter nuptias el Tercio y Quinto, ſino ſolamente de los bienes que tenian los padres al tiempo de ſu fin y muerte. Ecce vbi is Author expreſsè aſ ſerit id quod contendimus: Que ſi el padre haze mejora de Tercio y Quinto, y deſpues de hecha la mejora, dà, ò entrega algo (que ſon aun en mas fuertes terminos, que quando ſe entrega al tiempo de la mejora miſma, ò en ella ſe haze promeſ ſa de entregar) que entonces ſe pone por cuerpo de hazienda, y ſe ſaca Tercio y Quinto. Demanera que Tercio y Quinto ſe ſaca ſegun eſte Autor de lo que ſe dona ò dà en dote deſpues de la mejora, ò de lo que ſe entrega deſpues de la mejora miſma en virtud del concierto de entregar alguna parte, hecho en la miſma mejora, que es lo miſmo. Y ſolamente ſe dexa de ſacar Tercio & Quinto de lo que ſe dona, o da antes de la mejora, y deſpues ſe haze la mejora, aunque lo que ſe donò antes fueſ ſe al miſmo hijo, a quien deſpues ſe hizo la mejora, ſegun el dicho Author, que claramente entiende la dicha leg. 25. de Toro. Etiam ſi vni & eidem filio fiat donatio, aut dos detur, & poſtmodum melioratio. Pero ſi facta melioratione, poſtmodùm datur, vel traditur aliquid, quocunque titulo detur, aut tradatur, ſiue por dote, o por donacion, o por cuenta de la mejora hecha: apertè vult ipſe Author, que dello ſe ſaque la mejora. Prætereà ponderari debuit conſonantia, atque conuenientia legum Tauri, in hac eadem, qua ver ſamur materia. Nam in lege 23. Tauri, ſtatuitur, meliorationem, ſiue inter viuos, ſiue in teſtamento factam, intelligendam habito reſpectu, & con ſideratione ad valorem bonorum meliorantis, tempore mortis, & non factæ meliorationis. Et id ipſum obſeruandum in melioratione quintæ partis bonorum, vt per Tellum ibi num. 1. & per Matienzum in l. 7. tit. 6. gloſ ſ. 1. & 2. atque ita quæ cunque melioratio, quæ in caſibus ibi contentis, irreuocabilitatem inducit, dicitur irreuocabilis quoad effectum prædictum, hoc eſt, vt in ſub ſtantia, & habita conſideratione ad valorem bonorum tempore mortis, reuocari non poſ ſit. Sed hon dicitur irreuocabilis, vt valeat reſpectu quantitatis bonorum, quæ conſiderari poſ ſet tempore factæ meliorationis, ſi poſtmodùm tempore mortis, & habita conſideratione valoris bonorum tunc in minore quantitate ſit Tertium & Quintum: vt per Angulum, in lib. 7. gloſ ſ. 2. numer, 5. fol. 156. Rurſus conſiderandum erit, quod in eadem lege 23. Tauri, nihil diſponitur ſpecificè circa caſum prædictum, an Tertium & Quintum deducendum ſit ex bonis, quæ exierunt à patrimonio de functi in vita eius, & ad collationem trahuntur: ſed dumtaxat ſtatuitur: Que la majora de Tercio aya conſideracion al valor de los bienes al tiempo de la muerte del que mejorò, y no at tiempo que ſe hizo la Mejora. Idque neceſ ſariò & iuridicè ſtatutum eſt in ea lege: nam cùm legitima filiorum deducatur, habita conſideratione ad valorem bonorum tempore mortis, & tunc ex deciſionibus legum huius Regni, omnia bona parentum, excepto Tertio inter filios, & Quinto inter extraneos. ſint legitima filiorum; neceſ ſariò (vt dixi) ita ſtatutum eſt in ea lege, ne diminueretur, & fraudaretur legitima, ſi Tertium & Quintum, habita conſideratione ad ipſum tempus mortis non deduceretur: aliàs enim conſideratione facta iuxta tempus meliorationis, multum defraudarentur, & maximum damnum paterentur legitimæ filiorum. Cæterum (vt dixi) non decidit lex ipſa Tauri 23. an ex his bonis, quæ ad collationem, & partitionem trahuntur, atque ex patrimonio defuncti exierunt, deducendum ſit Tertium & Quintum, vel non; & conſequenter, minus decidit caſum noſtrum præ ſentem, Si de lo entregado por cuenta de la mejora ſe ſaca, o no, el Tercio y Quinto. Quod etiam minus exprimitur in dicta l. 25. Tauri, quæ ſequitur poſt dictam legem 23. Imò contrarium ex ipſa elici debet, provt ſuprà fortiter ponderaui. Cum in ea lege, ex dote, & donatione propter nuptias, & aliis ſimilibus donationibus, quæ præcedunt, prohibeatur deduci Tertium & Quintum, & iuridicè equidem: nam cùm dotis conſtitutio, aut donatio præcedit, neque illius conſideratio haberi debet, vt augeatur, & creſcat valor & quantitas bonorum, nec vt detrahatur Tertium & Quintum. Siquidem donatio perfecta præcedens, nec reuocari, nec alterari, nec minui poteſt ex donatione ſuperueniente, per textum in l. perfecta donatio, C. de donation, quæ ſub modo, de qua latius. ego ipſe egi, lib. 3. cap. 10. per totum. Neceſ ſaria itaque fuit deciſio dictæ legis 23. Tauri, & dict. l. 25. intelligenda dumtaxat in caſibus, in quibus loquitur. Et hactenus de his, de quibus maturè penſandum, & deliberandum erit cum caſus ſe offeret, quia difficilia videntur. Nec certa traditur Authoris ſententia, & reſolutio, quia lis adhuc pendet in Regio Hiſpalenſi Senam ſuper ampliſ ſimo patrimonio. Ex ipſis autem hucvſque dictis, tres conſtitui, atque diſtingui caſus in hac materia poterunt. quo diſtinctè, & abſolutè procedatur. Primus caſus eſt, dum quæritur, an Tertium & Quintum meliorationis deducatur ex dotibus, & donationibus propter, nuptias, aliiſque donationibus ante meliorationem factis? Et hic quidem caſus ſpecificè deciditur in dicta l. 25. Tauri, vt ſ æ pè dictum eſt. Explicatur tamen, provt ſuprà diximus, vt procedat in dotibus, & donationibus, quæ meliorationem præcedunt; ex ipſis namque Tertium meliorationis non deducitur. Secus tamen, ſi poſt meliorationem Tertij & Quinti irreuocabilem ſubſequantur, tunc namque ex ipſis etiam deducitur, provt ſuprà dicto cap. 16. explanaui. Ne aliàs in poteſtatè parentum ſit, vel meliorationem minuere, vel in totum inutilem, & ſine effectu reddere, donationibus poſtmodùm factis, aut dotibus conſtitutis. Et vide Morquechum de diuiſione bonor, lib. 4. cap. 13. n. 2. & 7. ſeq. fol. 375. Secundus caſus ſit, vtrum lex ipſa Tauri 25. procedat etiamſi eidem filio, cui antea donatum eſt, melioratio poſtmodùm à parente fiat? Et quidem procedere eam legem, ſiue ipſe ſit filius, ſiue alius, qui poſtmodum melioratur; nec in hoc eſ ſe differentiam, rectiſ ſimè anteà obſeruaui, & Angulus, & Eſcobar ſtatuerunt. Verba namque eius legis imperfonalia ſunt, & vtrumque caſum æqualiter comprehendunt. Tertius & vltimus caſus ſit, ſi nulla donatione præcedente in eius fauorem, & filius aliquis in Tertio & Quinto, aut in Tertio tantum melioratur, & eidem filio meliorato, cui antea donatio facta non erat, pars aliqua, ſiue quantitas traditur, per cuenta de la mejora: & tunc dubitatur an ex parte, vel quantitate tradita Tertium deducatur; quoniam lex illa 25. non modo indeciſum reliquit caſum iſtum, ſed etiam excogitaſ ſe non videtur, cum in dotibus, & donationibus, non verò in ipſa melioratione, aut in tradito, por cuenta de la mejora, loquatur? Et iſte caſus difficultatem continet (vt dixi) nam pro negatiua parte, quod ex ita tradito non deducatur Tertium & Quintum, ea omnia vrgere videntur, quæ ſuprà hoc eodem libro, dict. cap. 16. ad deciſionem adduxi, vbi etiam contrariæ; partis fundamentis reſponſum præbui, nec litis illius definitioni adfui, vt ſuprà quoque dixi. Pro affirmatiua verò parte, quod Tertium & Quintum deducendum etiam ſit ex ita tradito, fortiſ ſimè vrgere videntur ea, quæ in hiſce additionibus nunc adnotaui. Et pro hac parte non modò vrgere videntur verba eiuſdem legis 25. quæ de melioratione non loquuntur, vt ſuprà dixi; ſed etiam ratio illa dubitandi legis ipſius (quæ rationem præcipuam contrariæ partis, quod ſcilicet bona remanere videantur, vel non, in patrimonio parentis excludere videtur) niſi etiam tunc reſpondendo dixeris, provt in ſolurionibus ad argumenta, reſpondendo dixi, atque notaui ſuprà, dicto cap. 16. niſi etiam dixeris, adhuc ſcrupulum, & difficultatem remanere ex his omnibus, quæ ſuperius diximus, atque ex deciſione legis eiuſ dem 25. ſic ponderata, vt ſuprà. Et de his hactenus, de quibus etiam vide Morquechum, de diuiſ. bonor. lib. 4. d. c. 13. ex n. 2. vſque ad n. 9. CAPVT LXXI. Summarium non conficitur, quia duntaxat continet additiones circa ea, quæ dicta ſunt ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 21. num. 89. in fine, vtrum ſcilicet præ ſumatur, teſtamentum fuiſ ſe lectum, nec ne; & onus id probandi, cui incumbat? Nam altera quæ ſtio, num. legi teſtamentum neceſ ſariò requiratur; latè explanatur eodem cap. 21. ex num. 87. cum multis ſeqq. vſque in finem, cap. Nunc etiam eadem quæ ſtio quorundam Interpretum ſententiis exornatur, de quibus ibi commemoratio facta non fuit. PRo maiori explicatione eorum, quæ ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 21. num. 89. in fine, obſeruaui, dum dixi, quod onus probandi, teſtamentum fuiſ ſe lectum, ei incumbit, qui in teſtamento ſe fundat, nec præ ſumitur fuiſ ſe lectum, niſi probetur ab eo, & Couarr. Surdum, Ruinum, Manticam, Matienzum, & Graſ ſum adduxi; addendum erit, id ipſum tenuiſ ſe Maſcardum de probationibus, concluſione 1352. num. 85. to mo 3. Poſt Bartol. in l. fideicommiſ ſa, §. quoties, verſ. Per hoc apparet, ff. de legat. 3. Cæterum, ſi notarius ſcripſerit, Actum coram me, & teſtibus infra ſcriptis: quod teſtamentum præ ſumatur perfectum, lectum, & publicatum, poſt Baldum, Caſtrenſem, Alexandrum, Bologninum, Ruinum, & Couarr. aſ ſerit Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 4. numer. 47. & idem præ ſumi ex ſiglilo tabellionis, teſtamento appoſito; poſt Baldum, & Iaſonem firmauit ipſe Couarr. in cap. relatum, de teſtament. ſub num. 11. in verſ Prima equidem, ibi: Illud vero non eſt omittendum, Cardinalis Zabarella, in conſ. 133. num. 2. & 3. Ita etiam, quod ſi teſtamentum fuit ſcriptum, & notatum per teſtatorem, teſtibus præ ſentibus, validum ſit; licèt pò ſt lectum non fuerit, dummdò publicetur tanquam ſcriptura priuata, & teſtes deponant, quod illa fuit voluntas teſtatoris, & de eius tenore dictent; cum eodem Couarr. vbi ſuprà, num. 10. Antonio Gomezio, in l. 3. Tauri, num. 108. reſoluit Azeuedus, in l. 1. tit. 4. lib. 5. num. 64. in fine, vbi etiam inquit, quod valet teſtamentum inter liberos, vel ad pias cauſas, factum cum duobus te ſtibus, ſi ſcriptum, & notatum fuerit, ipſis teſtibus præ ſentibus, licet poſt à Tabellione lectum non fuerit. Et quamuis de numero teſtium ipſe dubitet, quando fuit teſtamentũ inter liberos; valere tamen licèt lectum non ſit, tradit pro certo prove ibi videbitur, & latiùs traditur ſuprà, dict. c. 21. ex n. 87. Ita pariter, quod in teſtamentis ad pias cauſas, te ſtamenti lectura, & publicatio coram teſtibus non ſit neceſ ſaria ad perfectionem teſtamenti, & ideò præ ſumatur, cum aliis Authoribus reſoluit Tiraquellus, priuilegio 6. piæ cauſ æ; & latiùs etiam, vbi ſuprà, ex num. 88. Sic denique quod teſtamentum dicatur imperfectum, quando non fuit lectum, & publicatum coram notario, vel teſtibus; tenuerunt quamplures Authores, quos retulit Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 5. num. 7. Franc. Hotomannus, in conſ. 55. num. 12. licet alij contrà tenuerint, de quibus, per eundem Menochium, qui primam opinionem declarat; & vide eundem Menochium, ipſo libr. 4. præ ſumpt. 9. vbi præ ſumi aſ ſerit, in teſtamento interueniſ ſe ea omnia, quæ tunc temporis potuerunt interuenire, & latiùs ibi comprobat. Vide etiam tradita ſuprà, cap. 23. in eodem articulo, codicilli inquam, quem non lectum pars vna contendebat; & Alex. Raudenſem, deciſ. 46. 1. par. num. 7. & latiùs etiam ego ipſe explanaui ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 21. ex num. 87. cum pluribus ſeqq. vbi vide vſque in finem cap. vide etiam vltra Didac. Couarr. Azeuedum, & alios relatos ſuprà, Simonem de Prætis in conſilio 85. num. 9. & tribus ſeqq. fol. mihi 155. vbi in eodem propoſito, de quo ſuprà, vtrum ſcilicet teſtamentum, vt perfectionem contineat, & validum ſit de iure, debeat coram teſtatore, & teſtibus recitari; ſingulariter, atque in hunc modum ſcribit: Non reddit imperfectum dictum teſtamentum, eo quod ſcriptura de eodem teſtamento, tunc curſim per notarium non fuerit lecta, & publicata; quia huiuſmodi lectio, & publicatio ſcripturæ non fit ad eſ ſentiam, & perfectionem teſtamenti nuncupatiui; ſed ad probationem: Bartol. & Bald. & alij tradunt in l. ex ea, ff. de teſtamentis, & Angel. Aretin. in tract, de teſtament. in gloſ ſ. 106. incipien. Factum, lectum, & in §. final. Inſtit. eodem: & ex eo, quod teſtator mandat, ſuum teſtamentum ſcribi per notarium, qui ſcripſerit, & non legerit ſuam ſcripturam coram teſtibus, non videtur elegiſ ſe hanc viam probandi per ſcripturam, ſuum teſtamentũ , adhibẽdo notarium; quin etiam poßit probari. per teſtes qui à principio vſque ad finem fuerunt præ ſentes, & to tam voluntatẽ teſtatoris audierunt, quia & huic probationi fiendæ per teſtes, non videtur renũciaſ ſe , per l. miles qui deſtinauerat, ff. de teſtam. militis, in terminis concludit Paul, de Caſtro, in conſ. 307. Ad primum quæ ſitum, in fine, lib. 1. Teſtamentum enim, quod per ſcripturam imperfectam probari non poteſt, probari quidem poteſt per teſtes, qui interfuerunt, dicit Bald. in l. Lucius, ff. eodem. Quibus addo ea, quæ in terminis adducit etiam Ruinus in conſ. 1. colum, penult. & finali, lib. 2. vbi etiam vxor teſtatoris, ſuis in feſtinationibus fuit in cauſa ne ſcripturam teſtamenti notarius publicaret, vt euenit in caſu iſto, vt plures teſtes probant; attamen concludit, teſtamentum poſ ſe probari per teſtes, & ſic perfectum ratione voluntatis, & ſolemnitatis debere obſeruari, ſolemnitatis ratio in teſtamento nuncupatiuo dicitur, vbi voluntas teſtatoris te ſtibus, numero ſufficienti, ſimul præ ſentibus, manife ſtata fuerit; vt in l. in teſtamentis, C. de teſtam, cum ſimilibus; ergo extante teſtamento valido, & perfecto, defenſa est, & militat exceptio excludens cauſam inteſtati. Hactenus Simon de Prætis, cuius reſolutiones amplexus eſt Marcus Anton. Peregrin, deciſ. 80. num. 7. & 4. ſeqq. fol. mihi 131. & 132. vbi ſpecificè inquirit, vtrum teſtamentum, ad ſui perfectionem, requirat, quod notarius illud legat coram te ſtibus, & quod teſtator ipſum agnoſcat pro ſuo? Et adducit opinionem quorundam, ita tenentium; poſtmodùm eam improbat, & contrarium tuetur; quod licèt teſtamentum non fuerit lectum, & coram teſtibus publicatum, & per teſtamentum confirmatum, adhuc pet teſtes, eius tenor, voluntásque teſtatoris, coram eis nuncupata, probetur; & citat Caſtrenſem, Couarr. Cephal. & Socin. iun. ita tenentes, & vlterius confirmat; tandem num. 10. in hunc modum ſcribit: Imò ex magis communi Doctorum ſententia definitum eſt, quod ſi teſtator coram integro numero teſtium expresserit voluntatem ſuam, adeò vt teſtamentum ratione voluntatis poſ ſet videri perfectum, quamuis notarius vocatus non publicauerit voluntatem teſtatoris, & interim deceſ ſerit, nihilominus teſtamentum, per teſtes qui interfuerunt, probatum valebit, per textum in l. Lucius, ff. de teſtam. milit. & citat alios ita tenentes, & idem quoque tenuit Bertazol. in conſi. 86. per totum. In eodem etiam dubio, an teſtamentum poſ ſit probari teſtibus, & quo caſu requiratur publicatio, & recitatio illius per notarium; vide etiam Menochium, in conſil. 224. num. 35. & 44. lib. 3. & in conſil. 1189. num. 12. & 13. lib. 12. Ioann. Vincent. Honded. in conſ. 77. lib. 1. Pet. Surd. in conſil. 414. num. 16. lib. 3. Stephan. Gratian. diſcept. forenſ. tom. 3. cap. 550. num. 1. & quatuor ſeqq. fol. 429. & nu. 11. & 2. ſeqq. & num. 41. & quinque ſeqq. vbi eaſ dem communes reſolutiones probauit, & latiùs explicauit. CAPVT LXXII. Summarium non deducitur, quia duntaxat continet Additiones circa ea, quæ ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 22. ſcripta, atque adnotata fuere; & maximè circa id vtrum ſcilicet furoris præ ſumptio excludatur per aſ ſertionẽ notarij dicentis, teſtatorem fuiſ ſe sanæ mentis. Ex quibus etiam coniecturis, & præ ſumptionibus, teſtamentum factum præ ſumatur non liberè, ſed potius dolo, aut importunis precibus, & illicitis perſuaſionibus, doloſisque ſuggeſtionibus; vbi & quamplurimæ recen ſentur coniecturæ, ex quibus dolus, & ſuggeſtio arguitur in propoſito. Denique, circa articulum legitimationis; num ſcilicet legitimatio limitata in ſucceſ ſione ad voluntatem parentis, ſit legitimatio, vel diſpenſatio, vt filius legitimatus contra voluntatem patris aliquid conſequatur, nec ne; iterum inſiſtit Author, & ſumma diſtinctione, atque reſolutione, & memorabiliter explicat. Inquirit etiam, an legatum factum conſanguineo pauperi, cenſeatur intuitu pietatis, vel potius ratione conſanguinitatis relictum. PRo breui, & diſtincta explicatione eorum; quæ hoc cap. adduntur, atque peraguntur, obſeruandum erit primo loco, ſuprà hoc eodem tractatu, c. 22. num. 6. & 7. tractari, an legatum relictum pauperi, ſanguine coniuncto, dicatur ad piam cauſam; & cum duæ capi poſ ſunt coniecturæ, vna quod diſpoſitio ſit facta contemplatione conſanguinitatis, altera intuitu pietatis; quæ earum præualere debeat? Et quidem vltra relatos dicto num. 6. & 7. vide Romanum, in authent. ſimiliter, num. 3. C. ad l. falcidiam, Decium, in conſi. 120. num. 4. Alciatum, in conſ. 210. num. 13. lib. 9. Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 12. tit. finali, num. 30. & notandam diſtinctionem Romani, vbi ſuprà, & Petri de Peralta Theoricam, alio in loco, vltra relatum dicto num. 6. & 7. ſcilicèt in l. ſi quis à Titio, ff. de legat. 2. num. 14. ad medium, vbi inquit in hunc modum: Ideò in hoc aſ ſiduo puncto videtur præter Scribentes ſic poſ ſe concludi; videlicet, quod quando legatum relinquitur conſanguineo pauperi ſimpliciter, omiſ ſa commemoratione pietatis, procedit deciſio Baldi, quod non ſit pia cauſa Sed ſi in tali relicto exprimeretur cauſa pietatis, vt pro anima, tunc cenſeatur ad pias cauſas. Vide etiam in eodem propoſito, vtrum legatum relictum conſanguineo pauperi, cenſeatur relictum intuitu pietatis, & paupertatis, an conſanguinitatis, vltra relatos, dict. cap. 22. num. 6. 7. & num. 90. Ioannem Cephalum, in conſ. 216. num. 17. & ſeqq. lib. 2. Stephan. Gratian. tomo 4. cap. 605. ex num. 28. vſque ad num. 33. fol. 13. Valenzuelam Velazquez, in conſil, 10. ex num. 14. Ioann. Vincent. Hondedeum, in conſ. 46. num. 11. tom. 1. D. Garciam Maſtrillum, deciſ. 206. ex num. 3. Per. Surdum, de alimentis, tit. 1. Quæ ſt. 93. num. 3. & in conſil. 72. num. 5. & 16. lib. 1. Marc. Anton. Genuenſem, practicab. Eccleſiaſticor. tricennario 20. quæ ſt. 574. per totam, fol. mihi 574. Deindè obſeruandum erit, vltra relatos ſuprà, dict. cap. 22. numer. 4. vbi agitur de teſtamento facto ab eo, qui integrum indicium, ſanámque mentem non habebat, & de furioſo, aut non ſanæ mentis; vide etiam Ioſeph de Seſe, deciſ. 56. per totam, volum. 1. Camillum Borrellum, in conſ. 54. per totum. Farinacium, nouißimar. Rotæ Romanæ, deciſ. 384. per totam, 1. part. tom. 1. eundem latius quam albi fragmentorum criminal, 1. par. cap. furor per quem, & quomodo probandus, & cap, ſequentibus, ex fol. 150. vſque ad fol. 160. vbi latè & vtiliter agit de hac materia. Rurſus, dum dict. c. 22. num. 102. & latiùs quàm cap. 28. eiuſdem tom. 2. num. & 41. inquiritur, vtrum teſtator præ ſumatur ſanæ mentis, necne, quando notarius ita affirmat, & contrariæ ſententiæ proferuntur; addendum erit, in ipſo dubio numquid credatur notario aſ ſerenti in teſtamento teſtatorem eſ ſe ſanæ mentis; magis communiter receptum, non eſ ſe credendum, ſecundum Alexandrum, Corneum, Iaſonem, Purpuratum, Boë rium, Cephalum, Ruinum, Villalobos, Graſ ſum, Viuium, Royzium, Manticam, Menochium, Maſ cardum, Cardinalem Tuſchum, quos refert Farinacius, vbi ſupra, cap. furor nunquid excludatur per aſ ſertionem notarij, num. 275. fol. 154. è contrario tamen Imolam, Corneum, Socinum, Beccium, & Cardinalem Tuſchum, in contraria fuiſ ſe opinione, quod imo notario ſic in teſtamento aſ ſerenti, teſtatorem eſ ſe ſanæ mentis, ſit omnino credendum; provt eos refert ipſe Farinacius, vbi ſuprà, num. 276. fol. 155. vbi inquit, quod hi omnes Authores fundant ſe in præ ſumptione iuris, volente quòd quiſque præ ſumatur ſanæ mentis, niſi contrarium probetur: ergo aſ ſertioni notarij conformi præ ſumptioni iuris, omninò credendum videtur. Verum Farinacius met idem, eodem loco, num. 277. fol. 155. tertiam detegit aliquorum ſententiam, qui dixerunt, quod licet aſ ſertioni notarij dicentis, teſtatorem eſ ſe ſanæ mentis, non plenè credatur: aliquid tamen credendum eſt, cum eius aſ ſertio multùm faciat, & iunctis aliis adminiculis, plenè probabit, ſecundum Corneum, Pariſium, Riminaldum, Manticam, & Tuſchum, quos ibi refert: & tandem num. 278. concludit, veritatem eſ ſe quod non probato furore, ſeu dementia teſtatoris tempore teſtamenti, vel aliàs quòd ipſe tunc non ſtaret in recto ſenſu; aſ ſertioni notarij, ſic illum ſanæ mentis dicentis, plenè credendum; quia etiam ſine tali aſ ſertione, ſic de iure præ ſumitur. Quòd ſi per teſtes fuerit probatum, teſtatorem tempore teſtamenti non fuiſ ſe in recto ſenſu; tunc notario non creditur, quia deponit ad ſui exonerationem, & ad effugiendum pœnam, quam incurreret, rogando ſe de teſtamento facto ab homine non ſanæ mentis: & ita credit Alexandrum, Corneum, Purpuratum, Viuium, & Tuſchum, voluiſ ſe, quos ibi refert: & ſubdit, quod iſto caſu ad effectum. ne credatur notario aſ ſerenti, teſtatorem fuiſ ſe ſanæ mentis, ſufficit, teſtamentum eſ ſe tale, vt ſanæ mentis homo illud non feciſ ſet. provt ibidem comprobat ipſe Farinacius, numer. 279. cuius reſolutionem in propoſito articulo veram equidem ego exiſtimo; & pro certo ſtatuerem, notarij aſ ſertioni credendum, maximè iunctis aliis adminiculis, & coniecturis, quæ pro aſ ſertione ipſius notarij facerent, niſi in contrarium de non ſana mente, aut de furore dilucidè, clarè conſtaret, vel ex tenore di ſpoſitionis ipſius appareret, provt Farinacius inquit. Et iuxta hanc reſolutionem explicari debere Authores omnes, qui indiſtinctè aſ ſeuerarunt, notario aſ ſerenti, etiam cum iuramento, teſtatorem fuiſ ſe ſanæ mentis, non credi. Teſtes etiam deponentes ſuper aliquo facto, ex quo ſibi laus, vel opprobrium reſultat non eſ ſe idoneos, de quibus nouiſ ſimè per Peregrinum, deciſ. 112. num. 9. & 10. Maſcardum, tomo 3. concl. 1357. num. 3. Farinacium eundem, de oppoſition. contra dicta teſtium, quæst. 60. numer. 18. Quod ſi notarius ſcripſerit in teſtamento. teſtatorem ſanum corpore, licet mente languentem; quod ei fidem facienti de non ſana mente, credendum non ſit, ſed ſic ſcriptum præ ſumatur à notario per errorem, cum voluiſ ſet ſcribere contrarium, recté aduertit ipſe Farina cius, dict. cap. furor nunquid excludatur per aſ ſertionem notarij, num. 280. fol. 155. cuius reſolutio probatur ex præ ſumptione illa iuris, volente, quod quiſque præ ſumatur ſanæ mentis, niſi contrarium probetur: ergo aſ ſertioni notarij contrariæ præ ſumptioni iuris credendum non erit, niſi aliàs legitimè probato furore, ſeu dementia teſtatoris tempore teſtamenti. Præterà dum eodem cap. 22. ex num. 18. vſque ad numerum 35. & num. 107. vſque ad numerum 119. agitur de teſtatore adducto ad teſtandum, vel non teſtandum, vel ſic; aut ſic certo modo diſponendum, & de ſuggeſtionibus, aut precibus importunis, doloſiſque perſuaſionibus adhibitis teſtatori, vltra Authores ibi relatos à me ipſo tradita lib. 3. cap. 1. per totum, vide etiam Vincent. Carocium, deciſ. 15. Martam, deciſione, ſeu voto 89. Farinacium de falſitate, & ſimulat. quæ ſt. 161. per totam, ex fol. 294. vſque ad fol. 307. Cald. Pereiram, deciſ. 30. Phæbum, deciſ. Luſitaniæ 25. & 26. Anton. Fabrum, de errore pragmat. decad. 38. errore 3. & tribus ſeqq. Stephan. Gratianum, tom. 4. cap. 659. Cæ ſarem Barcium, deciſion. 120. per totam, Ioſeph. de Seſe, deciſ. 60. Fuluium Pacianum in. conſil. 54. Maſcardum de probat. concl. 1052. ex num. 5. vide etiam Farinacium eundem, 2. par. fragmentorum, poſt tractum de immunitate Eccleſiarum, fol. 246. & ſeqq. & deciſ. 299. in antiquis, vbi explicat, quæ requirantur, ad hoc vt teſtator dicatur prohibitus teſtari, & quomodo hæc requiſita probentur. De quo etiam Barzius, dict. deciſione 120. vbi etiam, an fraus, & ſuggeſtio probetur etiam per teſtes ſingulares, & per vnum ſolum teſtem de viſu, aliis iunctis adminiculis, de quo etiam infrà, videndus eſt quoque Petrus Fontanella, de pactis nuptialibus, tom. 2. clauſula 7. gloſ ſ. 2. part. 5. n. 54. & de metu reuerentiali, & multis, quæ pertinent ad ea, quæ tradidi dict. lib. 3. c. 1. vide omnino ex n. cummultis ſeqq. & n. 64. & multis ſeqq. Et metus, aut ſuggeſtio in hac materia, an probetur ex eo, quod teſtator dixerit, ſe metu compulſum fuiſ ſe ad faciendum teſtamentum? vide Bartol. in l. finali, num. 14. ff. ſiquis aliq. teſtam. prohib. Pariſium, in conſ. 67. numer. 119. volum. 3. Menochium, de arbitrar. caſu 395. num. 40. vbi & de confeſ ſione extraiudiciali ipſius teſtatoris, quod metum paſ ſus fuit. Dum etiam eodem cap. 22. num. 116. dicitur, te ſtamentum præ ſumi non fuiſ ſe conſectum liberè, ſed potius dolo, aut importunis precibus, & illicitis perſuaſionibus, & ſuggeſtionibus, ſi extant coniecturæ, quæ ita ſuadeant; & quod ſuggeſtiones, importunævè preces, & doloſ æ perſuaſiones probantur coniecturis & præ ſumptionibus, vide Authores relatos, dict. numer. 116. & à me tradita lib. 3. cap. 1. ex num. 68. vſque ad num. 86. vide etiam in eodem dubio, an coniecturæ plenam fidem faciant in hac materia, Crauetam, in conſ. 73. num. 19. lib. 1. Mandoſium, in apoſtilla ad Romanum, conſ. 7. num. 3. verbo, inducitur. Vincentium de Franchis, deciſ. 180. num. 3. Cæ ſarem Barzium, deciſ. 120. num. num. 35. 36. & 37. vbi inquirit, an doloſa ſuggeſtio teſtatori facta, ad effectum annullandi teſtamentum, probata dicatur, ſi per ſolum vnum teſtem de viſu, & alios de auditu probata, ſit: & iunge Alexandrum Raudenſem, deciſone 45. numer. 8. & 9. 1. par. vbi concludit, in hac materia ſuggeſtionum, vnicum teſtem plenè probare, concurrentibus aliquibus coniecturis, & præ ſumptionibus, & citat Albanum, in conſ. 414. lib. 3. Mazolum, in conſ. 17. num. 21. Farinacium, de teſtibus, quæ ſt. 63. num. 35. & iunge eundem Farinacium, de falſitate & ſ ìmulatione, d. quæ ſtione 161. num. 71. quatuor. ſeqq. fol. 302. vbi num. 73. & 75. citat Pariſium, volentem, quod teſtes ſingulares probent in hac ipſa materia, & minus etiam idonei, ipſe tamen, dict. num. 71. 72. & 74. ex multis Authoribus contrarium re ſoluit, vt ad probandum, compulſionem, ſe prohibitionem teſtandi, teſtes non ſolum debeant eſ ſe duo, ſed etiam conteſtes, & non ſingulares. Imò quod debent eſ ſe idonei, concludenter deponentes, nullámque patientes exceptionem. Et quod requiritur clariſ ſima & indubitata probatio, provt tenent Authores permulti, quos ibi commemorat. Et idem voluit Carocius, dicta deciſ. 15. num. 28. & 31. in fine, & hi quidem, ac maximè Farinacius, dicta quæ ſt. 161. & Alexander Raudenſis, dict. deciſ. 45. Seſe, deciſ. 60. Fuluius Pacianus, conſ. 54. recenſent coniecturas nõnullas , ex quibus teſtamentum per doloſas ſuggeſtiones, & perſuaſiones factum præ ſumitur. Et vltra ea, quæ ipſi tradiderunt, latiſ ſimè, ac maximè Farinacius, in loco relato, vbi vide omnino Dolus, & ſuggeſtio arguitur in propoſito. Primò, quando ſuaſores, & inſtigatores non ſibi, ſed aliis lucrum quærunt, ſicuti ex Socino, Durando, & Simone de Prætis notauit Petrus Surdus, in conſ. 373. num. 31. lib. 3. vbi dixit, quod dolus non præ ſumitur in eo, qui perſuadet teſtatori, vt ſe ipſum inſtituat; ſecus ſi perſuadeat, vt alium faciat hæredem. Et idem tenet Gualdenſis de arte teſtandi, tit, 11. cautela 4. fine, quod habetur in tomo 8. tractatuum, parte 1. fol. 142. in illis verbis: Et notandum eſt, quod ſi quis aliquem ad mutandum te ſtamentum prius factum, blanditiis allexerit ſui commodi gratia, non tenetur de dolo; ſi verò ad commodum alterius fecerit, præ ſumitur dolo malo mutatum teſtamentunt, & competit actio de dolo. Eandem fraudem & dolum ob ipſam rationem interueniſ ſe, contendit Menoch, in conſ. 226. num. 29. verſiculo, Rurſus lib. 3. & citat Cinum, Rainerium, Salicetum, Alciatum, Iaſonem, Gratum, Ripam, Crauetam, & Alexandrum; idem etiam probarunt Maſcardus, de probationibus, concluſ. 532. num. 56. Petrus Pechius, de teſtam. coniung. c. 3. in fin. Secundò dolus, & ſuggeſtio præ ſumitur, & probatur, quando ſuaſores, & ſuggeſtores inimici fuerunt; argumento textus, in leg. non eſt enim, ff. de inoffic. Teſtam. quæ cum ſit præ ſumptio iuris, eſt liquidiſ ſima probatio, vt in terminis dixerunt Curtius iunior, & Cagnolus in l. hoc colore, num. 9. & Iacob. de Sancto Georgio, num. 2. ff. de inoffic. teſtam. Ratio autem illius legis fundatur in inimicitia nouercæ contra priuignos, vt dicit Paulus Caſtrenſïs, in l. 2. num. 6. ff. eodem, Maſcardus, in concluſione 1108. num. 1. Boërius, deciſ. 194. num. 6. cùm autem nouerca à iure inimica præ ſumatur priuigni, illius ſuaſiones, et blanditiæ erga maritum in damnum priuigni, doloſ æ præ ſumuntur; vt in terminis docuit Albericus, in dict. l. non eſt enim, in fine, ibi; Hic blanditiæ, habent intra ſe dolum admixtum. Et idem ſcripſit poſt Bartolum, Angelum, Abbatem, Felinum, Decium, Alciatum, Picum, & Chaſ ſaneum; Menochius in conſ. 226. num. 94. lib. 3. ibi. Tertiò commiſ ſ æ fraudis coniectura, & præ ſumptio ſumitur ex inimicitia. Craueta etiam, in conſilio 142. num. 18. idem Menoch. lib. 4. præ ſumption. 12. num. 10. verſ. Sexta eſt coniectura. Tertiò dolus præ ſumitur, & probatur, quando ſuaſores, & inſtigatores expulerunt ex teſtatoris præ ſentia eum, qui ex ipſius teſtatoris diſpoſitione lucrum, & commodum prætendebat; ſicuti oſtendit Corneus, in conſ. 158. Num. 8. lib. 4. in illis verbis; Facit etiam, quia vi aliquem expellere, eſt de ge nere prohibitorum, l. ſi quis ad ſe fundum, C. ad leg. Iul. de vi. & in his, quæ ſunt de genere prohibitorum, præ ſumitur in dubio dolus, cap. 1. de præ ſumpt. l. 1. & l. ſi non conuitij, C. de iniurijs: & in propriis terminis melius Natta, in conſ. 166. num. 4. Lib 1. ibi: Et quàm dolosè, & fraudulenter gereret ſe circa hoc, colligitur etiam ex eo, quod ipſa mater non erat potens, nec audebat accederi ad ipſam, quia dictus Antoninus ſuaſor nolebat. Et cum quadam die acceßiſ ſet ad ipſam Yolandam, cauſa alloquendi eam, & admonendi de his, quæ concernebant vtilitatem dictæ Yolandæ, ne fraudaretur à dicto Antonio, ſicut euenit; cùm ingreſ ſa fuiſ ſet domum, reiecta eſt ab ipſo Antonio, præcipiente vt recederet, & ita receßit. Idque maximè procedit, quando expulſi non ſolum volebant aſ ſiſtere, vt lucrum incertum, quod ſibi poſ ſet euenire, ſperarent; ſed etiam, vt hæreditatem iam ſibi relictam defenderent ab his, qui eam ſua ſionibus, & ſuggeſtionibus arripere ſatagebant: provt latius comprobant Corneus, in conſ. 84. volum. 1. Pariſius, in conſ. 67. num. 52. lib. 3. & cap. 1. lib. 3. num. 194. & ſeqq. latius ego exornaui, & rationem aſ ſignaui. Quartò dolus, & ſuggeſtio præ ſumitur, quando teſtator omiſit facere hæredem eum, quem iure quodammodo inſtituere tenebatur, & alium inſtituit: nam tunc præ ſumitur, inſtitutum dolo egiſ ſe, vt hæres inſtitueretur: ita Hieronymus Gabriel, in conſ. 16. num. 43. lib. 1. qui reſpondit, filiam præ ſumi dolo inductam à patre hærede ab ea inſtituto, excluſis filiis, ad ſic teſtandum. Sic etiam fraus præ ſumitur commiſ ſa à patre, qui ob id filiam emancipauit, vt eam inſtitueret, & filios excluderet: ſicuti reſponderunt Caſtrenſis, in conſ. 339. Ad primum quæ ſitum reſpondetur, num. 1. lib. 2. & Ioannes & Anania, in conſ. 23. numer. 1. & 2. Romanus, in conſ. 179. num. 16. Mieres, de maioratu, 1. Par. Quæ ſt. 25. num. 8. qui dolum præ ſumit, reuocaro à filio maioratu per parentem, & eo in filia in ſtituto, & in hunc modum loquitur; Præ ſumitur etiam iſta doloſa perſuaſio, vbicunque pater reuocat maioratum factum in fauorem filiorum, diſponendo de bonis in fauorem filiarum, quia pater plus videtur diligere maſculos, quàm fœminas; quia per maſculos conſeruatur dignitas familiæ, &c. Quintò dolus præ ſumitur, quando teſtator, multum infirmitate grauatus, & in mortis articulo con ſtitutus, propinquorumque precibus, & ſuaſionibus inductus, diſponit; quia, tunc inſtigationibus adductus videtur, & ſuſpecta redditur diſpoſitio. Ita ſanè obſeruarunt Craueta in conſ. 670. num. 4. Menochius, in conſ. 45. num. 20. & num. 24. lib. 1. Corneus, in conſ. 319. num. 1. & num. 12. lib. 4. Pariſius, in conſ. 67. num. 11. & 49. & 70. & ſeqq. lib. 3. Ruinus, in conſil. 72. num. 2. lib. 2. Socinus, in conſ. 229. num. 6. lib. 2. Crotus, in l. 1. §. ſi quis ita, num. 3. de verborum obligationibus; Beccius, in conſ. 86. num. 22. & nume. 25. Palacius Rubeus, in rubrica de donationibus, §. 81. num. 14. Auiles, cap. 21. Pretorum, gloſ ſa, ruego, num. 7. & ex Ioanne Andrea, Caſtrenſe, Alexandro, & aliis, idem probauit Barthol. Socin in dict. l. 1. §. ſi quis ita, num. 2. ibi: Adulatio, & ſuggeſtio non reddunt teſtamentum nullum, l. fin. C. ſi quis aliquem teſta. prohibu. hoc procedit in eo, qui eſ ſet nõ grauatus infirmitate, qui faceret hoc voluntariè, licet ſubductus ſuggeſtionibus, & adulationibus, Sed in exiſtente in articulo mortis, ſecus eſt; quia non cenſetur hæc voluntariè feciſ ſe, ſeu proceſ ſiſ ſe ex mente ſua. Et idem tenuit D. Spino, in ſpeculo teſtamen. gloſ ſa Rubricæ, par. 2. numer. 8. & latè egomet ipſe comprobaui, cap. 1. lib. num. 130. & ſeqq. & explicaui etiam ſuprà hoc eodem libro, dict. cap. 22. idque maximè, quando actus, ſeu diſpoſitio facta in articulo mortis, & teſtatore exiſtente graui infirmitate grauato, tenderet in præiudicium tertij, cui ex alia diſpoſitione, vel alio modo ius eſ ſet antea acquiſitum, ſicuti ex Bart. Bald. Alexand. Imola, Ruino, Oldrado, Craueta, Barbat. Gomezio, Geminiano, Caſtrenſe, Franco, Ioann. And. & aliis annotauit Hondedeus, in conſ. 32. num. lib. 1. & ex multis Menoch. in conſ. 226. à n. 85. lib. 3. Burſat. in conſ. 40. n. 72. in fin. lib. 1. Sextò dolus, & ſuggeſtio præ ſumitur, quando facta prima diſpoſitione per verba clara & expreſ ſa per teſtatorem, fieret poſtmodùm alia confuſa, obſcura, & diminuta; ſicuti probarunt Socinus ſenior, in conſ. 263. Capio primum, poſt n. 11. ver ſic. Ex quibus concludo, lib. 2. Craueta, in conſ. 142. n. 19. ibi: Ideò præ ſumptio eſt, quod ſub inuolucro verborum, & confuſione quadam decipere priuignos voluerit. Maſcardus, concluſ. 532. num. 68. Peralta, in l. ſi quis in principio testamenti, n. 181. de leg. 3. ibi: Dolus enim quidam eſt, obſcurè loqui. Septimò dolus, & ſuggeſtio præ ſumitur, quando ſuaſores, & ſuggeſtores, quorum opera fuit di ſpoſitio facta, aut conditum teſtamentum, non certiorauerunt teſtatorem, vel diſponentem de aliquibus; quæ ſi teſtator, vel diſponens ſciuiſ ſet, vel non, vel aliter diſpoſuiſ ſet; vt per Crauetam in conſ. 142. n. 20. lib. 1. Abbatem, in conſ. 68. num. 2. lib. 1. Maſcard um, dict. concluſ. 532. num. 32. & quatuor ſequentibus. Et id ipſum procederet ex falſa expreſ ſione & aſ ſertione, ex qua dolus præ ſumitur, vt per Crauetam in conſ. 282. num. 8. Maſcardum, dict. concl. 532. n. 37. & n. 19. & 20. Octauò dolus & ſuggeſtio præ ſumitur, ſi aliquid teſtatori dicatur, ſolicitando, vel ſuadendo eum, quod ſit de genere prohibitorum, vt per Vincentium Carocium, deciſ. 15. num. 30. Cæ ſarem Barzium, deciſ. 120. num. 13. & 16. vel malum de aliquo teſtatori dicendo, vt per Seguram, in l. 1. §. ſi verò, num. 124. de acquirenda poſ ſeſ ſione. Alexandrum Raudenſem (qui citat D. Spino) deciſ. 45. num. 39. prima parte, ibi: Quare cum non ſit conſiderabilis alia cauſa reuocationis, quam doloſa ſuggeſtio ſororum dicendi ægroto malum de Ioanne, & referendi aliqua verba, iram excitantia: concludendum eſt, nullum fuiſ ſe codicillum ob doloſam ſuggeſtionem. Nec præ ſumitur ob aliam cauſam, quàm eam, motum teſtatorem, niſi cauſa probetur; vt per Surdum, in conſ. 373. n. 44. lib. 3. Nonò dòlus, & ſuggeſtio in propoſito præ ſumitur, quando preces, & ſuaſiones, quibus teſtator allicitur, fiunt ſecretò, & occultò, vt per Barbat. in conſ. 8. num. 7. lib. 4. & iure, atque authoritate probauit Maſcardus, concl. 531. numer. 4. & vltra eos, quos ipſe citat, tradit etiam Angelus, in conſ. 48. num. 2. Baldus in conſ. 149. num. 2. lib. 1. Craueta in conſ. 79. num. 19. Decianus, in conſ. 37. num. 27. lib. 2. Beroius, in conſ. 59. num. 9. & ſeqq. lib. 1. plenè Apo ſtilla ad Romanum, conſ. 54. verbo, occulto, Mieres de maioratu, 1. par. q. 25. n. 7. Decimò dolus, & ſuggeſtio præ ſumitur, quando aliquid inſolitum actum fuit, vt teſtator conficeret teſtamentum, vel aliquo modo diſponeret; provt reſpondit Decianus, in conſ. 65. num. 11. & latiùs comprobauit Menochius, lib. 4. præ ſumpt. 12. n. 3. & 4. qui numeris ſeqq. nonnullas aliàs coniecturas adducit. Vndecimò & vltimò dolus, & ſuggeſtio præ ſumitur ex actuum vicinitate, & parua temporis di ſtantia. vt plenè probauit Corneus, in conſ. 29. num. 20. lib. 3. Ruinus, in conſ. 9. num. 15. lib. 2. Et hactenus de his, de quibus, & materia commendo Farinac. de falſitate, & ſimulatione, d. q. 161. & cæteros relatos ſuprà. Deinde obſeruandum, atque conſtituendum erit, ſuprà, hoc eidem libro, dict. cap. 22. num. 47. cum ſeqq. & num. 57. cum ſequentibus, traditum fuiſ ſe, quod legitimati aſ ſequuntur omnia iura legitimorum, & ſuorum, & ſucceſ ſiones omnes, quas habent illi, qui ab initio legitimi naſcuntur, nihil ab eis differentes. Et quod legitimatis per reſcriptum Principis, debetur legitima, ſicut legitimè natis. Et ſi ipſi præteriti ſint, habent ius dicendi nullum, provt legitimi; & iniuſtè exhæredati, querelam; & petunt ſupplementum legitimæ: de quibus omnibus vltra relatos ibi, vide Menchacam, in l. quoniam, in prioribus, §. 10. num. 290. Rotam Romanam, deciſ. 355. num. 1. prima parte diuerſorum. Giaſ ſis, deciſ. 4. numer. 2. titulo, qui filij ſint legitimi. Hondedeum, in conſ. 89. num. 7. & duobus ſequentibus, lib. 1. & nouiſ ſimé Ioſephum de Ruſticis, ad l. cum auus. lib. 2. cap. 15. ex num. 184. vſque ad n. 190. fol. 252. vbi dicto num. 184. latè probat, quod legitimatus ex Principis reſcripto, legitimam conſequi debet ex bonis paternis: & num. 185. quod iura ſuitatis adipiſcitur: & num. 186. quod ſi legitimatus per reſcriptum Principis, præteritum ſe inueniat, ius contratabulandi, nullúmque dicendi te ſtamentum, habet: & num. 187. & 188. quod con ſequitur agnationem, familiam, & ius retractus: & num. 189. quod lex permittens inter liberos, duobus adhibitis teſtibus, patri, condere teſtamentum; in legitimatis ex reſcripto Principis, ſibi locum vendicat: & num. 190. quod immunitas ob numerum duodecim filiorum, patri propter filios ex Principis reſcripto legitimatos, competit, provt ibi comprobat: & vide eundem Authorem, ipſomet cap. 15. ferè per totum, maximè ex num. 5. cum ſeqq. & num. 15. & 16. vbi in eo dubio, an legitimatus per reſcriptum Principis, dicatur veré legitimus, ſeu fictè tantum, eandem videtur admittere ſententiam, & diſtinctionem, quam ex Mantica retuli, & probaui dicto cap. 22. num. 46. & 47. vide etiam ipſum Ruſticis, dict. cap. 15. num. 54. & 73. & 84. & 175. & ſequentibus, vide etiam in eodem propoſito, & vltra relatos ſuprà Stephan. Gratianum, diſceptation. forenſ. tom. 1. cap. 138. ex num. 38. cum ſeqq. Marc. Anton. Peregrinum, deci ſione 35. n. 4. & 5. & 17. & 19. Philipp. Paſchalem, de viribus patriæ poteſtatis, 2. part. cap. 4. ex num. 101. folio mihi 298. cum multis ſeqq. vbi latè de filiis legitimatis per reſcriptum Principis, vſque ad num. 295. D. Martam, in ſumma ſucceſ ſionis legalis, 1. Part. quæ ſt. 18. artic. 1. etiam Ioann. Baptiſt. Lup. de illegitimis, commentario 3. §. 1. & ſeqq. ex folio 170. cum multis ſequentibus. Denique & vltimò obſeruandum, atque conſtituendum erit, me dict. cap. 22. ex num. 127. vſque ad num. 163. accuratè equidem, & abſolutè non modò, ſed etiam ingenti ſtudio, & diligentia, legitimationis ex reſcripto Principis materiam, & effectus eiuſdem euoluiſ ſe, & explicaſ ſe, vt nihil vltra deſiderari valeat; nec alibi ita plenè, & dilucidè articulus ille explicatus inueniatur; tametſi Interpretes omnes euoluantur attentè: nunc verò eiſ dem placitis, & reſolutionibus adhærens, & ad ſummam, breuèmque reſolutionem, materiam eandem, & tractatum reducens, ſequentia conſtituenda, & obſeruanda erunt, quibus ea omnia, quæ ibidem diximus, & ad hunc articulum ſpectare noſcuntur, circumſcribi poſ ſe videntur. Et in primis legitimationem, & diſpenſationem multum differre; alterámque odioſam, di ſpenſationem ſcilicet; alteram verò fauorabilem, hoc eſt, legitimationem. Rurſus, quod in ſpecie diſpenſatio dicitur, quæ ſit illegitimè natis, quando ad certos actus habilitantur tantum, vel quando limitatè habilitantur, quoad quid; & non ſimpliciter, vel generaliter. Legitimatio verò, quando perſona principaliter legitimatur; & natalibus reſtituitur, vt pro legitimo habeatur; ídque vel abſolutè & ſimpliciter, vel etiam adiecta limitatione quoad quædam: non enim ideò legitimado eſ ſe deſinit, prout latè ibi, ex d. num. 127. vſque ad num. 145. & conueniunt vltra relatos ibi, Ioſeph. de Ruſt. ad l. cum auus, lib. 2. cap. 15. num. 39. & cap. 16. ex num. 18. vſque ad num. 24. Burgos de Paz, in l. 3. Tauri, num. 322. Ioannes Baptiſta Coſta de ratione ratæ, quæ ſt. 156. numero primo, & ſecundo. Remanet itaque, quod limitatio legitimationis in ſuccedendo, non lædit ipſius plenitudinem, naturam, nec proprietatem; cum ſucceſ ſionis ius ſeparatum ſit ab ipſa legitimatione, vt ſtatim dicetur. Et conuenit Ioan. Baptiſt. Lup. de illegiti. commentario tertio, §. primo, ex num. 43. vſque ad 50. prout infrà, vltima obſeruatione dicetur. Deindè & ſecundò conſtituo, filiis per reſcriptum Principis legitimatis, regulariter legitimam deberi, prout legitimè natis, haberéque eos ius agendi ad ſupplementum, ſicuti habent legitimi, ſi integra non fuerit relicta legitima. Et ab inte ſtato ſuccedere ipſos (dummodò id attento iure Regio, ad terminos, & deciſionem l. 22. Tauri re ſtringatur) ita etiam & ius dicendi nullum teſtamentum, ſi præteriti ſint; & iniuſte exhæredatos, querelam inofficioſi teſtamenti. In diſpenſatis verò aliam eſ ſe rationem, diuerſúmque ius conſtitui; prout ſupra d. cap. 22. ex num. 57. cum ſeqq. & d. num. 127. vſque ad num. 145. idque procedere etiam de iure huius Regni poſt dict. l. Tauri, dummodò filij legitimi non extent, vt per relatos ibi, & Burgos de Paz in d. l. 3. Tauri num. 308. & conuenit, latiù ſque exornat Lupus ex num. 66. vſque ad 77. & anteà num. 56. in verſ. Et in ſucceſ ſione. Prætereà & tertiò conſtituo, legitimationem propriam dici, quando quis reſtituitur ad primæ ua naturæ iura, ſicque perſona legitimatur; quamuis facultas ſuccedendi ſit limitata, & reſtricta ad patris voluntatem, vel ad aliam clauſulam, veluti ſine præiudicio venientium abinteſtato: in quo amplius non inſiſto, quoniam longa ſerie explicaui. ſupra, ex n. 145. vſque ad num. 149. vbi retuli Co ſtam de ratione ratæ, quæ ſt. 146. Pat. Ludouic. Molinam tom ſecund. diſput. 173. colum. 2. ex verſic. Dubitant Doctores fol. 980. vbi optimè explicat Burgos de Paz in d. l. 3. Tauri, num. 324. & conuenit Lupus n. 49. & 50. Prout infrà dicetur. Quartò conſtituo, legitimationes, quæ in hiſce Regnis, & in aliis ſecundum communem curſum earum, cum dicta clauſula voluntatis parentum, vel ſine præiudicio venientium abinteſtato, aliíſ ve ſimilibus, expediuntur; veras legitimationes dici, nec ideo deſinere eſ ſe legitimationes veras, quòd earum effectus aliquis limitatus ſit & reſtrictus. Nec ideo etiam, quòd nobilitatis caſus in legitimationibus, quæ in hiſce Regnis conceduntur, excipiatur communiter, quod manifeſtè deprehenditur ex anteà dictis, & ſuprà dicto capite vigeſimo ſecundo, ex numero centeſimo quadrageſimo nono, vſque ad numerum 158. dilucidè, & ſingulariter explicaui, vt aliud addere nunc, neceſ ſarium non ſit; & confirmatur ex traditis ab ipſo Lupo d. §. 1. n. 48. & 49. Quintò conſtituo, legitimatum ex reſcripto Principis, cuius ſucceſ ſio ad voluntatem parentis limitata, & reſtricta eſt, verè & propriè legitima tum dici, vt nunc obſeruaui, & certiſ ſimum eſt: non tamen indè ſequi, quod ei legitima debeatur præcisè, vel ſupplementum legitimæ petere poſ ſit, ſiuè aliquid contra voluntatem parentis conſequi, exceptis alimentis, quæ filiis illegitimis debentur. Quandoquidem legitimato debetur legitima, ſi eſt legitimatus ſimpliciter, vel ab ſolutè, non conditionatiuè, ſiue limitatiuè: quia quando legitimatur integrè perſona, cauſa verò ſucceſ ſionis reſtringitur; tunc attenditur qualitas adiecta legitimationi, quæ concernit modum ſuccedendi, non verò lædit ipſius plenitudinem; neque ideò minus deſinit legitimatio dici perfecta, nec filius deſinit eſ ſe filius; cùm ſucceſ ſionis ius ſeparatum ſit ab ipſa legitimatione, cùm etiam non patiatur priuationem in legitima, quam nullo vnquam tempore habuit, priuatio namque præ ſupponit habitum. Non etiam filius conqueri poteſt, cùm legitimatio cum ea modificatione conceſ ſa ſit; filióque legitimato vtilius, ita modificatè, & reſtricta ad voluntatem parentis ſucceſ ſione, quàm nullo modo legitimari. Quod ex aliis multis Authoribus obſeruaui ſuprà, ex num. centeſimo quinquageſimo octauo, vſque ad numerum 160. & recte aſ ſequuti fuêre Hondedeus in conſil. octuageſimo nono, numero quinquageſimo octauo, & duobus ſequentibus libro primo. Pater Ludouicus Molina dicta diſputatione 173. columna decima, ſub verſiculo Legitimatus Principis reſcripto, ibi, quin ſi quis legitimatus ſit, folio 988. Ex quo diluitur fundamentum illud, conſideratum in contrarium eodem capite vigeſimo ſecundo, numero ſexageſimo tertio, in verſic. Præfata autem. deducitur etiam, & infertur, legitimationes, quæ in hiſce Regnis concedi, & expediri ſolent communiter cum clauſula prædicta, vt filij legitimati ſuccedant in eo, quod à parentibus illis datum, donatum, aut relictum fuerit; ſic intelligendas, pro vt dixi; nec contra voluntatem parentum ius aliquod ſucceſ ſionis eiſdem filiis tribuere, alimentis neceſ ſariis exceptis duntaxat: vtiles tamen admodum eſ ſe, tam ſpuriis, quàm naturalibus liberis, prout dicto capite 22. numero 153. & quatuor ſequentibus, ſingulariter obſeruaui. Sextò conſtituo, legitimatum, cuius ſucceſ ſio eſt limitata, & reſtricta ad voluntatem parentis; poſ ſe in eo, quod à parente ſibi relinquitur, grauari, onúſque imponi: & inde Decium conuinci à iuſto deuiaſ ſe, in conſilio 256. & confutari communiter, prout eodem capite vigeſimo ſecundo, numero centeſimo ſexageſimo primo, & centeſimo ſexageſimo ſecundo, obſeruaui, & Tellum Ferdinandez adduxi, & nouiſ ſimè Decium improbat Peregrinus, deciſione 82. numero ſexto improbant etiam quamplures relati per Ioan. Baptiſt. de Coſta de ratione ratæ, dicta quæstione centeſima quinquageſima ſexta, & latius explicaui dicto numero centeſimo ſexageſimo primo, dummodo neceſ ſariam alimentorum partem, ſeu quantitatem grauamen non attingat, vt ſtatim dicetur. Indéque iuridicè ex his infertur, non dubitandum de illo, de quo, an poſ ſet obtineri in praxi, dubitauit eruditiſ ſimus Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, limitatione vndecima, in fine, nam cùm antea egiſ ſet de filiis legitimatis ſolum ad bona, quæ pater ſuus sibi reliquerit ex teſtamento, vel inter viuos, cuius tenoris aſ ſerit eſ ſe omnes legitimationes, quæ hodie conceduntur, & multoties ſe habuiſ ſe de facto; infert ſtatim, & in hunc modum ſcribit: Et præ ſuppoſita hac opinione pro vera, poteſt inferri vnum mirabile verbum, ad limitandam hanc legem, quæ dicit grauamen non poſ ſe im poni filio in legitima: vt limitetur, niſi eſ ſet filius legitimatus ad hoc ſolum, quod pater ei relinquere voluiſ ſet. Nam iſto caſu poterit pater ei imponere grauamen in legitima, quam ſibi relinquit. Putà prohibere alienationem, vinculare id, quod ſibi relinquit iure maioratus, ſcilicet quod ſuccedat ſemper filius, & deſcendens maior, & ſic de aliis vinculis. Nam cum nihil de neceſsitate tenebatur relinquere, ergo in eo quod relinquit, Potuit grauamen imponere, lex ſcimus, §. cum autem, C. de inoffic. teſtam. l. ab eo, C. de fideicommiſ. & quia qui poteſt grauare in quantitate, poteſt in tempore, & in alijs grauaminibus. Quod tenebis perpetuò menti, ſi poſ ſes obtinere in practica, quod dubito, niſi legitimatio de patris expreſ ſa ſupplicatione, & ſpecifica eſ ſet multum clarè reſtricta ad id ſolummodo, quod pater vellet relinquere, & cum conditionibus, & vinculis, quæ vellet. ideò optimum eſ ſe, vt omnis ſcrupulus ceſ ſaret, quod quando pater ſupplicat Regem pro legitimatione filij, exprimat ſpecificè in ſupplicatione, quòd petit, & ſupplicat Regiam Maiestatem, vt legitimum faciat filium ſuum, ad hoc vt poſsit ipſi patri ſuccedere abinte ſtato, & ex teſtamento in ea portione ſolummodò, quam ipſi patri placuerit relinquere, & non amplius, & eum illis vinculis, & conditionibus, quas pater voluerit apponere in dicta portione, quam ſibi relinquet; & hoc modo conformiter ſuæ ſupplicationi concedatur legitimatio. Hactenus Rodericus Suarez, qui de eo dubitare non debuiſ ſet, quod ex dictis à me ſuprà, dicto num. 161. pluſquam certum videtur: item ex ratione ipſa, quam idem Author adducit, quod cùm parens nihil de neceſ ſitate tenebatur relinquere, in eo quod reliquit, poterit grauamen imponere: & quamuis, vt ceſ ſet omnis ſcrupulus, optimè Rodericus ipſe conſuluerit parentibus; attamen non inde ſequitur, quod ſi ita ſpecificè petitum non fuerit, id de iure ſtatui non debeat, quod ſuprà dixi, & contra Decium obſeruarunt Authores omnes ibi commemorati: vt ſcilicet filius legitimatus, ad voluntatem parentis ſucceſ ſione limitata, & reſtricta, vel in eo quod patri placuerit; ſuccedere duntaxat debeat in eo, quod pater ei relinquere voluerit; neque ideo deſinit eſ ſe vera legitimatio. Contra Rodericum quoque Suarez id ipſum adnotare videtur apertè Azeuedus in l. decima, tit. 8. libro quinto, qui cùm num. 39. eiuſdem, & legitimationum, quæ hodie ita conceduntur mentionem feciſ ſet; tandem in fine dicti numeri 40. & numer. 41. in hunc modum ſcribit: Ex quibus nouiter infero, quod cum filius naturalis, & ſpurius etiam, non habitus ex concubitu, ex quo mater incurreret pœ nam mortis, ſint hæredes matris tam ex testamento, quàm ab intestato, deficientibus deſcendentibus, aut aſcendentibus legitimis, & naturalibus; ſi per matrem ipſam legitimatur ex Principis reſcripto, non poterit in legitimation apponi limitatio aliqua ſucceſ ſionis maternæ, & quantumuis apponeretur, non præiudicaret ſibi, quin alia bona materna petere poſsit, ex turis diſpoſitione ſibi competentia; quod ſecus, vt diximus, eſt reſpectu patris; cùm etiam naturalis filius non ſit ei neceſ ſarius hæres; & per conſequens limitatam legitimationem dari, pater petere poſ ſet, & poteſt; immo & grauamen in ea apponere, ſecundum Tellum, vbi ſuprà; & Matiençum hic, gloſ ſa prima, numero ſexto. Quod intelligerem verum, prout isti Doctores loquuntur, quoties legitimatio, vel diſpen ſatio conceditur limitatiuè, vt filius legitimatus patri ſuccedat in Quinto, vel in ea parte, in qua patri placuerit, tunc enim nimirum, conceſ ſa legitimatione ſic limitata, pater in ea parte, quam virtute illius legitimationis filio huic donat, aut relinquit, poſ ſit etiam apponere grauamen, quod voluerit; cùm in voluntate patris eſ ſet, ei relinquere plus aut minus; ſecus verò, ſi limitatio non conferretur in patris voluntate, & beneplacito, ſed ſimpliciter limitatio apponitur, vt poſ ſet filio Quintum relinquere; tunc enim poſt legitimationem ſic conceſ ſam, non poſ ſet pater grauamen in illo Quinto filio huic naturali, aut ſpurio apponere, ſi ex vi legitimationis huius, eidem Quintum relinquat; & hoc eſt, quod voluerunt Anton. Gom. tomo primero, capit. 11. numero 28. & faciunt dicta per Suarez. in l. quoniam, ampliatione 14. & in præludio ad l. regiam, C. de inoffic. vbi in. 12. limitat. numero quinto, verſ. Et præ ſuppoſita dubitat. de hoc, & tandem inquit, quod vt omnis ceſ ſet ſcrupulus, dicatur in legitimatione, quod legitimatur vt poſ ſit ſuccedere in Quinto, vel in eo, quod patri placuerit, & cum vinculis, & conditionibus ipſi patri viſis; & ſecundùm hæc ſupradicti Doctores non ſunt ſibi contrarij: ſed declarantur optimè, & verè iùdicio meo. Hactenus Azeuedus qui in omnibus, quæ ibi tradidit, rectè ſe habuiſ ſet, ſi Telli, noſtrámque ſententiam probaſ ſet abſolutè prout probaſ ſe videtur in patre, vt grauamen imponere valeat, nec differentiam conſtituiſ ſet in eo, an legitimatio concedatur, vt filius legitimatus patri ſuccedat in Quinto, vel in ea parte, in qua patri placuerit; quo caſu poſ ſe patrem grauamen adiicere, admittit iuridicè, & recté; conuenítque ſuperiori reſolutioni contra Rodericum Suarez. Subdit tamen poſtmodum, ſecus eſ ſe, ſi limitatio non conferatur in patris voluntate, & beneplacito, ſed ſimpliciter apponatur, vt poſ ſit filio Quintum relinquere. Tunc enim poſt legitimationem ſic conceſ ſam, inquit quòd non poſ ſet pater grauamen filio ſpurio, vel naturali in Quinto apponere; in quo equidem deficit, & lapſus videtur Azeuedus metipſe; tum quia ſatis apertè id confertur voluntati parentis, neç neceſ ſitas aliqua relinquendi inducitur per verbum poteſt, iuxta l. non quicquid, cum vulgatis, ff. de iudiciis. Sicque pater grauamen adiicere poteſt de iure, eo caſu. Tum etiam, quia inter verba præfata, aut terminos dictos, differentia vlla conſtitui non valet, nec magis in vno, quàm altero caſu voluntati parentis cenſetur relictum. Denique, quia rarò, aut nunquam legitimatio peti, aut concedi ſolet pro ſolo Quinto relinquendo, cùm abſque ea, filio cuicunque pro alimentis Tertium bonorum reliqui valeat, vt certum eſt. Sanè ſi integrum Quintum neceſ ſarium eſ ſet, nec metam alimentorum excederet, in eo grauamen adiici non poſ ſet vllo modo; id autem ex obligatione, & neceſ ſitate magis alimenta præ ſtandi, qua pater tenetur, quàm ex vi legitimationis contingere; cùm alimenta, quatenus neceſ ſaria ſunt, grauamen non recipiant, ſed in exceſ ſu tantùm, prout ſupra, hoc eodem libro, & tractatu, alio cap. ſingulariter explicaui, & hactenus de 6. obſeruatione in hac materia. Septimò deinde conſtituo; me ſupra hoc eodem cap. num. 160. per totum, eorum ſententiam ſequutum, qui aſ ſeuerarunt, quod legitimatus, ſi ſit habitus ex parentibus inter quos eſ ſe non poterat matrimonium, ſtante impedimento iuris Canonici, vel diuini; tunc etſi ſucceſ ſio non ſit limitata, nec in perſona demus diminutionem legitimationis; erit diſpenſatio, & non legitimatio; indéque & conſequenter, quod filius ſpurius legitimatus ſuccedet ſecundum voluntatem partis diſpoſitiuam, vel permiſ ſiuam, non contra voluntatem, prout latius ibi. vbi infiniti reſeruntur Authores, qui eandem ſuſtinent opinionem, nunc verò addendum, quod contrariam ſententiam tenent, & magis probant grauiſ ſimi Authores, quos eodem cap. 22. numer. 64. commemoraui. Et quidem, rationem ibidem adductam, qua eius partis ſequaces excitantur communiter, non modicum vrgere, ſed velut concludenter adſtringere, provt ex mente communi eam expendit fortiter Andr. Fachineus, controuerſiarum iuris, libro tertio, capitulo 57. in fine, vbi defendit, hanc legitimationem, & non diſpenſationem dici: defendunt etiam Bolognetus, in rubrica, ff. de liberis & poſthumis, numero 41. & 51. Iaſon, numero 3. & Alciatus, numero 24. Menochius, in conſilio 19. libro primo, Beroius, in conſilio 172. libro ſecundo; Zucardus, in l. poſthumo, num. 21. C. de bonor. Poſ ſeſ ſion. contra tabul. Marc. Anton. Eugenius, in conſ. 53. num. 33. & 34. & alios infinitos ibi retuli: Sic ſanè opinio hæc probabilis multùm videtur, & maximi nominis Authores eam ſequuntur; & in Hiſpania, quæ pro filiis ſpuriis conceduntur, legitimationes, ex communi vſu, vocantur; ſupponendo quòd in eis legitimario cadere poteſt: Contraria autem opinio intelligenda videtur duntaxat, quando ſpurius non eſt legitimatus abſolutè, ſiue non ad omnia, ſed ad aliquos tantum actus, provt explicauit Couarr. in quarto, cap. 8. §. 8. num. 4. verſ. Tertiò legitimatio, Alciat. In conſil. 207. numer. 2. Caſtrenſ. in conſ. 30. numero 4. libro 1. Hieronym. Gabriel, in conſ. 30. ex numero tertio, cum ſequentibus, libro primo. Quamuis autem legitimatio dicatur, non inde ſequitur, quod ſi in legitimatione ipſa ius ſuccedendi ſit limitatum, & reſtrictum ad voluntatem parentis, poſ ſit filius legitimatus ampliùs quàm voluntariè à parente ſibi relictum, conſequi, provt ſuprà dixi, & probaui. Octauò conſtituo, legitimationes in Hiſpania, maiori ex parte, pro filiis ſpuriis deſiderari, & neceſ ſarias eſ ſe, cùm ſpurij reſpectu patris alimenta duntaxat neceſ ſaria conſequi poſ ſint ex bonis ipſius. Pro naturalibus etiam quandoque, & ipſorum naturalium reſpectu, quid commodi, & vtilitatis afferant, quid etiam ſpuriorum reſpectu; dilucidè, & ſingulariter me explicaſ ſe dicto capite vigeſimo ſecundo, ex numero centeſimo quinquageſimo tertio, vſque ad numerum 158. vbi vide omninò. Nono & vltimo conſtituo, poſt hæc à me ſcripta, & elaborata, alios quoque prælegiſ ſe, atque inueniſ ſe Authores, qui circa propoſitas conclu ſiones, & obſeruationes, legitimationemque, aut diſpenſationem ſermonem inſtituunt & videndi ſunt; Peregrinum, inquam, deciſione 82. num 5. Stephan. Gratian, diſceptation. forenſ. tom. 1. cap. 138. num. 42. & 43. D. Martam, in ſumma ſucceſ ſionis legalis, part. 1. quæ ſt. 18. artic. 2. per totum, ex fol. 370. qui in propoſito articulo, an filius legitimatus in certis caſibus tantum, dicatur diſpenſatus, vel poſ ſit vti verè legitimus in omnibus ſuccedere; nonnulla adnotauit, in quibus ſuperioribus noſtris obſeruationibus, maiori ex parte conuenit, in nonnullis verò diſ ſentit; ſed ex communioribus Interpretum placitis conuincitur manifeſtè. Robles, de repræ ſent. lib. 2. cap. 9. num. 5. & 2. ſeq. fol. 118. Ioann. etiam Baptiſt. Lup. de illegitimis, commentar. 3. §. 1. ex num. 43. fol. 178. cum pluribus ſeq. vſque ad fol. 190. vbi primo loco explicat; quæ dicatur legitimatio, & quæ diſpenſatio, & legitimationis formam adducit, atque in his iuridicè, & optimè ſe habet; & concludit, quòd Legitimare, eſt in totum abolere vitium, & maculam illegitimitatis, & omnino legitimum efficere. Di ſpenſare autem, eſt tollere obſtantiam defectus, veluti quod illegitimus valeat ſuccedere, non ob ſtante natalium defectu, & quod ſit ſpurius, provt ibi ex num. 43. vſque ad n. 48. quo num. & 49. optimè aduertit, quod vbi illegitimus plenè fuerit natalibus reſtitutus, etiam cum limitata facultate ſuccedendi, erit tamen legitimatio, quoniam ſucceſ ſio in bonis parentum non eſt de ſubſtantia filiationis legitimæ, ſed eius ſequela, cùm effectus ſuccedendi ſit diſtinctus, & ſeparatus à legitimatione perſonæ; nam etſi tollatur ſucceſ ſio, adhuc remanet legitimatio integra, & perfecta, vt per Socin. vtrumque Curt. Sen Dec. Iaſ. Pariſ. Gozadin. Alciat. Tiraq. Acoſtam, Couarru. Anton. Gabr. Molin. Beret. Menoch. & Rotam Romanam, quos ipſe Ioann. Baptiſt. Lup. refert numer. 48. & infert numer. quadrageſimo nono, ex hac reſolutione, quod clauſulæ adiectæ m legitimationibus nempe, vt legitimatus ſuccedere valeat ad certa bona, non autem vniuerſaliter, vel vt ſuccedat ex teſtamento, non autem ab inteſtato: aut quod ſuccedat ſine præiudicio legitimorum hæredum, nec non ſine præiudicio venientium ab inteſtato, clauſulæ inquam huiuſcemodi non immutant naturam legitimationum, vt per eas effici dicantur diſpenſationes, quicquid alij ibi relati repugnent; quorum opinionem accipiendam eſ ſe dicit, vt diſpenſatio ſit inducta in habi litato, non obſtante natalium defectu, ad ſuccedendum in totum, vel in partem; ſecus, tamen eſ ſe, vbi ſit legitimatus ad primæua naturæ iura, quia tunc dicenda eſt legitimatio, etiam quod in ea ſicut adiectæ. ſuprà relatæ, aut aliæ clauſulæ re ſtringentes in legitimato ſucceſ ſionem. Et hactenus is Author, ex dicto numer. 43. fol. 178. vſque ad numer. 50. & conueniens omnino, primæ, & tertiæ obſeruationi, à me traditæ ſuprà. Ita. etiam explicat Philipp. Paſchal. multo etiam poſt ſuperiora abſoluta, & ſcripta, prælectus, de viribus patriæ poteſtatis, 2. part. cap. 4. num. 131. 132. & 133. dum inquit, quod legitimatio, ſub prædictis clauſulis, vel aliqua earum facta, non eſt propriè legitimatio, ſed potius diſpenſatio; niſi in reſcripto legitimationis adſit clauſula, quod filij reſtituantur natalibus, eorùmque defectus penitus tollantur; tunc namque, quamuis limitata ſit ſuccedendi facultas, tamen eſt vera legitimatio, & non diſpenſatio; nam facultas ſuccedendi conſideratur tanquam quid diuerſum ab ipſa legitimatione; & citat Tiraq. Gaſtr. Corn. Surdum, Zucardum, Roland. Laderchium, Molin. Peregrin. Marc. Anton. Eugen. & Ludouic. Morotium, quos duos vltimos Ioann. Baptiſt. Lup. non recenſuit. Poſito autem, quod legitimatio vera ſit, ſimplex, & abſoluta, & non diſpenſatio, conſequenter eliciuntur effectus nonnulli; quod legitimatus efficiatur ſuus patri; quod nihil differat à legitimis, & aſ ſequatur omnia iura legitimorum; quod ſuccedat ab inteſtato; quod ali debeat, ſicut legitimi; quòd non extante legitima ſobole, ſuccedat patri inteſtato, excluſis omnibus eius coniunctis, cùm prima cauſa ſit filiorum; ſuccedat etiam fratribus, & aliis agnatis parentum: Et debeat in ſtitui hæres, ſicut legitimi, & in ſtatuto comprehendatur, & efficiat, quod vxor à marito fuerit vſufructuaria relicta; vſus fructus ad alimenta ſit reſtringendus; & alia his ſimilia, quæ adducit Ioann, ipſe Baptiſt. Lup. ex numer. 66. fol. 185. in fin. vſque ad numer. 77. atque ita conuenit his quæ tradidi ſupra, obſeruation. 2. Paſchal. etiam de viribus patriæ poteſtatis, 2. part. cap. 4. ex numer. 101. cum pluribus ſeqq. atque ex numer. 210. & ſeqq. E contrario tamen diſpenſati non eadem iura, quæ legitimati aſ ſequuntur, ſed in multis ab eis differunt; prout differentias ſuo ordine recenſet Ioan. idem Baptiſt. Lup. comment. 3. Dicto §. 1. numer. 51. per tot. folio 180. ad fin. & 181. vbi vide, & per Menoch. hiſce diebus à me perlectum, & ſuprà non relatum in conſ. 842. lib. 9. ex num. 45. vſque ad num. 53. vbi adducit differentias nonnullas notabiles inter legitimatum, & diſpenſatum. Rurſus, & quarta obſeruatio, quam propoſui ſuprà, cum probatur ex his, quæ tradidit, atque adnotauit Ioan. ipſe Bapt. Lup. d. §. 1. n. 49. & 50. Quod attinet autem ad quintam obſeruationem, à me etiam propoſitam ſuprà; meminiſ ſe oportebit, Ioan. ipſum Bapt. Lup. de illegitimis, comment. 3. d. §. 1. ex n. 52. fol. 181. vſque ad n. 66. quamplurima adduxiſ ſe, quæ eaſdem noſtras reſolutiones confirmant; dixit namque, quod clauſulæ reſeruatiuæ, etſi non impediant legitimationem, quoad integrum ſtatum, reſtringunt tamen ius ſuccedendi, à ſucceſ ſione ſeparatum; & inde, quod clau ſula, vt legitimatus ſuccedat in eo, quod pater voluerit, operetur, vt ſi pater decedat inteſtatus, nihil prouidendo, non ſuccedat legitimatus, & reiicit contrariam Iaſonis ſententiam, eiuſque fundamento ſatisfacit, reſponſ ùmque præbet. Deinde in eo dubio, an legitimatus cum clauſula, ſine præ iudicio legitimæ ſobolis, vel legitimorum hæredum, an admittatur cum legitimis ad ſuccedendum ex teſtamento? tres congerit Doctorum opiniones, & tandem concludit, quod legitimatio, etiam ſimplex & abſoluta, non efficit, quod legitimati ſuccedere valeant cum legitimis, & poſt Molin. aduertit, in Hiſpania diſputationem hanc ceſ ſare, attenta l. Taur. 12. diſponente, ne legitimati valeant ſuccedere, ſtantibus legitimis, niſi in quinta hæreditatis portione, & num. 60. ſtatuit, quod legitimatus cum aliqua ex prædictis clauſulis, ſi ſit præteritus, aut exhæredatus, nequaquam poteſt per contra tabulas, vel per querelam inofficio ſi teſtamenti impugnare patris teſtamentum, in quo eis legitima non eſt debita. Superioribus quoque conuenit, & eandem noſtram quintam obſeruationem confirmat Philipp. Paſchal. de virib. patr. poteſt. 2. part. cap. 4. num. 113. & duobus ſeqq. fol. 300. vbi quòd legitimatus ſuccedit in teſtamento tantum, vbi in legitimatione adeſt clauſula, citra præiudicium venientium ab inteſtato: nec poteſt prætendere aliquid contra teſtamentum patris, etiam reſpectu legitimæ, & citat M. Anton. Eugen. in conſ. 52. num. 4. & Honded. in conſ. 89. num. 25. volumin 2. ita pleniſ ſimè tenentes: & repetit num. 124. & ſeqq. vbi latiùs explicat; num. 134. & ſeqq. vbi quod taliter legitimati, eo tantum debent eſ ſe contenti, quod à patre eis in teſtamento relinquitur, & nihil vltra, præter, vel contra voluntatem patris petere poſ ſunt, etiam reſpectu legitimæ, vel eius ſupplementi; ad quod innumeros Authores commemorat ibidem: & num. 135. adducit alios contrarium tenentes; & quamuis cogitandum relinquat, magis tamen adhæret præfatæ opinioni. Rurſus, dum ſtatui ſexta obſeruatione ſuprà, legitimatum, cuius ſucceſsio eſt limitata, & reſtricta ad voluntatem parentis; poſ ſe in eo, quod à parente ſibi relinquitur grauari, onù ſque imponi, & Decij placitum contrarium impugnaui: vide omninò Philipp. Paſchal. 2. part. d. cap. 4. Concluſ. 4. principali, ex num. 236. fol. 304. vſque ad num. 142. vbi refert opiniones duas contrarias, earúmque Authores, & fundamenta expendit, & tandem, eandem noſtram ſententiam probauit, Deciíque fundamentis reſponſum præbuit. Denique dum obſeruatione 7. principali ſuprà, explicaui dubium illud, an legitimatus, an potius diſpenſatus dicatur illegitimus, quando natus fuit tempore, quo non poterat inter parentes eſ ſe matrimonium; vide etiam vltra relatos ſuprà, memorabile conſilium Menochij 842. ex num. 1. vſque ad num. 36. vbi validiſsimè tuetur, illegitimè natum, natalibus reſtitutum, dici verè diſpenſatum, non autem legitimatum; & recenſet ſuo ordine ſex, & triginta Authores, ita tenentes; poſtmodùm autem diſ ſentientes adducit, eorúmque rationes, & fundamenta diluit, prout ibi videri poteſt. Et per Ioan. Baptiſt. Lup. de illegitimis, commentar. 3. dict. §. 1. num. 50. fol. 180. vbi etiam refert infinitos Authores ita tenentes: ipſe autem explicat, vt procedat ea opinio, vbi ageretur de legitimando prolem per matrimonium; quo caſu dubium non eſt, quòd Princeps nequeat legitimare pet approbationem matrimonij interdicti, ſiue à diuino, ſiue à Canonico iure; ſed vbi agitur de auferendo illegitimitatis vitio, & reſtituẽdo illegitimum ad priſtinum ſtatum naturæ, remouendo differentiam legitimitatis, & illegitimitatis; abſ que approbatione matrimonij, & nulla habita ipſius conſideratione, tunc à ſeculari Principe concedi valet reſtitutio hæc natalium, atque eius dici debet legitimatio, non autem diſpenſatio; & citat quamplures Authores ita tenentes, & nominatim Fachineum, lib. 3. dicto cap. 57. & comprobat, quia remedium legitimationis per reſ criptum, fuit à Iuſtiniano inductum, vbi matrimonium interuenire non potuiſ ſet, authent. quibus modis natural. effician. legit. §. ſed & aliud, cum §. ſeq. Philipp. autem Paſchalis, qui 2. part. cap. 4. num. 118. quæ ſtionem excitauit in terminis, & contrarias opiniones adduxit, primam magis probare viſus eſt, dum ſe remittit ad ea, quæ num. ſeq. ſcripſit: & de his hactenus. CAPVT LXXIII. Summarium non conficitur, quia ſe ipſum ſummat propter ſui breuitatem. Et continet duntaxat Additiones nonnullas ſatis vtiles ad ea, quæ ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 27. ingenti equidem ſtudio, & diligentia adnotata, atque ſcripta fuêre in eo dubio; an ſcilicet, & quando teſtamentum ad alterius interrogationem factum, de iure ſubſiſtat, nec ne. Et Andr. Fachinei, Gerardi Mainardi, Surdi, & Antonij Theſauri placita quædam in propoſito, explicantur; Senatúſque Hiſpalenſis, in caſu ex facto occurrenti, definitio commemoratur. Ac demum Antonij Fabri, egregij admodùm, atque inſignis I. C. obſeruationes quædam, contra communes Scribentium ſententias, in medium proferuntur; adhuc communes ipſ æ ſententiæ probantur. V Ltra , quæ longa ſerie, & ingenti equidem ſtudio, & diligentia adnotata, atque ſcripta reliqui ſuprà hoc eodem tractat. cap. 27. in eo articulo, an ſcilicet, & quando teſtamentum ad alterius interrogationem factum, de iure ſuſtineatur, necne; nonnulla hoc loco addenda neceſ ſario, ideo viſum eſt, quod quorundam Interpretum placita, & reſolutiones non commemorantur ibidem, ac ſcitu quidem, & notatu ſint digna; Fachinei ſcilicet, controuerſiarum iuris, libro quinto, capite ſexageſimo nono, & ſeptuageſimo, folio 631. & 632. Bauerij, in principio Inſtitut. de teſtamentis, ex numero ſexageſimo quarto cum ſequentibus. Surdi, in conſilio 414. libro tertio, Riminaldi iunioris, in §. finali, Inſtitut. de teſtamentis, ex num. 456. & ſequentibus. Flores Diaz de Mena variarum, libro primo, capite primo, ex numero quadrageſimo quarto, vſque ad numerum 55. vbi decem deducit conclu ſiones in hac materia, & conuenit reſolutionibus communibus, dicto capite vigeſimo ſeptimo, traditis, & Antonij Theſauri placitis, de quibus ſtatim. Camilli Borrelli, in conſilio trigeſimo ſeptimo, per totum. Martæ, deciſ. 89. Gerardi Maynardi, deciſione Toloſan. ſexta, num. 18. Antonij Theſauri, foren ſium, lib. 2. quæ ſtione 99. per totam, qui poſt abſolutum, & peractum dictum cap. 27. ad manus meas peruenit. Et materiam hanc dilucidè, atque ſingulariter explicaſ ſe videtur, & maiori ferè ex parre, reſolutionibus, & obſeruationibus, dicto cap. 27. ſcriptis conuenire. Quod vt diſtinctè appareat, animaduertendum erit, Theſaurum metipſum, primo loco obſeruaſ ſe numero primo & ſecundo, ex ſententia multorum, teſtamentum ad interrogationem alterius factum, regulariter non valere, & rationem communem ibidem adduxiſ ſe; idque præ ſertim exiſtimaſ ſe locum habere, quando teſtatore non mandante, ſcriptum fuit teſtamentum, & notarius ſubmiſ ſus, & non vocatus ab ipſo teſtatore, vt nouiſ ſimè per Martam, dicta deciſione 89. numero ſecundo & nono, poſt Surdum, dicto conſilio 414. num. decimo: poſtmodùm Theſaurus idem, numero tertio & quarto, quamplurimorum Authorum contrariam recen ſet ſententiam, quod ſcilicet teſtamentum factum ad alterius interrogationem, validum ſit de iure, ſi teſtator interrogatus, an velit, aliquem eſ ſe ſuum hæredem, reſpondeat, quod ſic; modo ea interueniant, quæ Doctores ſimul requirunt, & per Theſaurum expenduntur ex numero quinto, vſ que ad num. 13. Flores de Mena, ex dicto numero 44. Ac primùm quidem, vt articulatè, & explicitè re ſpondeat teſtator interrogatis. Secundò, quod ſit ſanus mente, & intellectu, & non moribundus, & graui morbo oppreſ ſus. Tertiò, quod præcedat aperta, & declarata voluntas teſtandi. Quartò, quod non ſtatim moriatur teſtator, ſed aliquo tempore ſuperuiuat. In quo tamen rectius ſtatuit contrarium Theſaurus, ſi modò ſanæ mentis eſ ſet teſtator, & de præordinata voluntate teſtandi, aliquo modo conſtaret. Neque enim mortis proximitas ita attendenda eſt, quin magis conſideretur mentis ſanitas, & clara voluntas teſtandi. Et ideò in extremo vitæ, & in articulo mortis facta teſtamenta valent, licet balbutiendo teſtator loquatur, modò ſanæ mentis ſit, & intelligibiliter verba proferat. In quo omninò conuenit Theſaurus re ſolutis à me ſuprà, dicto capite vigeſimo ſeptimo, & dictis etiam capit. 22. Quinto requirit, vt interrogatio fiat à tabellione, qui de mandato teſtatoris, vel ſcripſerit, vel ſcribere ſit paratus, & eo modo fiat interrogatio, vt ſuggeſtionem enitet, nec fiat à perſona ſuſpecta, vt ab vxore, propinquis, & ſimilibus, qui hæreditati aſpirant. Quapropter (inquit numero nono,) quod plurimùm refert, circa hæredis inſtitutionem qualiter ſit facta interrogatio; nam ſi tabellio ſimpliciter dixiſ ſet teſtato ri, vis facere hæredem Titium, & ipſe reſpondeat quod ſic; Baldus, & alij exiſtimarunt, non valere: inſtitutionem, alij verò valere: ipſe tamen The ſaurus, periculoſum hoc teſtamentum exiſtimat, niſi pro validitate eius nonnulla ſimul concurrant. Primò, quod ſanæ mentis eſ ſet teſtator, nec graui morbo oppreſ ſus. Secundò, quod de præ ambula voluntate, & declaratione aliquo modo appareret. Tertiò, quod de ordine teſtatoris, & de eius mandato ſcriptum, & dictatum eſ ſet te ſtamentum. Quartò, quod interrogatio, & ſuggeſtio propinquorum, & amicorum non adeſ ſet: ſi enim interrogatio à perſona ſuſpecta fiat, de validitate teſtamenti dubitant permulti Authores, quos refert Theſaurus numero decimo: ipſe tamen concurrentibus quatuor, de quibus ſupra, teſtamentum defendit, vt valeat, etiam ſi interrogatio à perſona ſuſpecta fiat, provt tenent alij, dicto numero decimo, præcitati. Poteſt ſiquidem à perſona ſuſpecta fieri interrogatio; & nihilominus fraus, & ſuſpicio abeſ ſe. Facit autem idem Theſaurus multam vim, numer. 11. vtrum ſimpliciter dictum ſit, Quem velit hæredem inſtituere, an Verò ſit interrogatus teſtator, An velit, Titium eſ ſe hæredem ſuum: Nam primo caſu, eſ ſet admittenda quælibet articulata vox, ſi aperte voluntas declaretur; ſed in ſecundo caſu res eſ ſet periculoſa, niſi de præordinata voluntate conſtaret; nam interrogatorium eſt ſuggeſtiuum, ideò cautiùs eſt procedendum. Sexto denique & vltimo loco inquit Theſaurus, d. quæ ſt. 99. num. 12. quod eſt admodum conſideranda forma præ ſentationis teſtamenti; aliud eſt enim, ſi teſtamentum ſit ſcriptum de voluntate, & mandato teſtatoris; aliud verò ſi fuerit ſcriptum ex dictamine alterius, abſente, & inſcio te ſtatore: nam primo caſu ſufficit lectura teſtamenti coram teſtibus, & quæcunque reſponſio valida erit, etiam nunc vindicata, vt ſtatim dicit: in ſecundo verò caſu, cum res ſuſpicione, & dolo non careat, oculatè inquit procedendum eſ ſe: & niſi concurrant ea omnia, de quibus ſuprà, quòd ſu ſpectam admodum eam voluntatem haberet; & tunc ſine dubio procederet altera magis communis opinio, quæ de interrogatione alterius ſuprà relata eſt contra teſtamentum. Ideò ſi ſine iuſ ſu teſtatoris veniat notarius, qui de mandato propinquorum, ſeu hæredis ſcripti, ſcripſit teſtamentum, & illud legat coram teſtatore infirmo, & interroget an velit diſponere, provt in illa ſcriptura continetur, & teſtator affirmatiuè, & ſimpliciter reſpondeat ſic; nullo modo probaret hanc voluntatem, provt non probarunt Authores ibi relati. Illud etenim teſtamentum ſibi videtur magis te ſtatio propinquorum, vel notarij, quàm teſtatoris: nec vim facit in eo, quod prudenter dictatum ſit, quia dato defectu voluntatis, provt datur in dictis terminis, nullius momenti eſt. Tandem in fine dicti numer. 12. arbitrio iudicis totam hanc ſubiicit materiam, vt omnes circun ſtantias, & verba, & actus, & ſcripturam, & modum interrogationis conſideret, provt etiam Flores de Mena, dicto capite primo, numero 53. & vt abſolutè explicat, eoſdem proſequitur ca ſus, quos Menochius adduxit, Theſaurus metipſe. Primus caſus eſt, quando notarius ſcripſit de mandato teſtatoris teſtamentum, & de hoc con ſtat, facta lectura coram teſtibus à notario, vel etiam ab alio, & lecto teſtamento interrogatur te ſtator, an velit teſtari, provt in ſcriptura, & reſpondet. quod ſic, coram legitimo numero teſtiũ , & tũc abſq; dubio valet teſtamentum, licet ad interroga tionem factum, ſi teſtatur ipſe ſanæ mentis exi ſteret, & articulatè loqueretur, & reſponderet, etiam ſi in extremo vitæ articulo verſaretur; vt latiùs per Surdum, dicto conſilio 414. ex numer. 54. cum ſeqq. lib. 3. Antonium Theſaurum, dicta q. 99. n. 13. Menam, n. 46. & 48. Secundus caſus eſt, quando ſumus in dubio de voluntate teſtatoris, an habuerit animum teſtandi, & non conſtat de cuius mandato ſit ſcriptum teſtamentum, ſed notarius delata ſcriptura, aſ ſerens ipſam ſcriptam de mandato teſtatoris, teſtatorem interrogat, & ille reſpondet, velle ita te ſtari, provt notarius legit; & tunc id ipſum dicendum eſt, quod ſcilicet teſtamentum valeat, modò notarius ſit perſona bonæ famæ, & integræ opinionis, & fuit de ordine teſtatoris vocatus, illéque erat ſanæ mentis, & ad interrogationes benè, & articulatè reſpondebat, ita vt cognoſceretur eſ ſe ſanæ mentis, in quo conueniunt Surdus, d. conſ. 414. num. 58. Theſaurus, vbi ſupra, num. 14. qui tamen, quando notarius acceſ ſiſ ſet, & non conſtaret à quo eſ ſet vocatus, & introductus; contrarium ſtatuit, & inquit, quod tunc præ ſumeretur in dubio admiſ ſus ab intereſ ſatis, nec reſponſio illa ad interrogationem facta, conſtitueret validum teſtamentum, propter grauem ſuggeſtionis ſuſpicionem. Et citat Leonium, Cephalum, Albanum, & Raudenſem, ita tenentes. Addiderim ego, Anton. Theſauri reſolutionem hanc maiori indigere explicatione; nam aut ipſe loquitur in eiſdem terminis, in quibus dubium propoſuerat in initio dict. num. 14. & tunc (ne ſibi ipſi in continenti contradicat) id obſeruandum eſt quod ibi dixit. Aut ſupponit non conſtare, à quo notarius eſ ſet vocatus, quia nec teſtibus conſtat, nec notarius ipſe aſ ſerit, quod de mandato teſtatoris vocatus fuerit; quibus in terminis abſque dubio loquitur; & tunc quidem non ita abſolutè, aut ſimpliciter inualidari teſtamentum poterit, nam etſi ex ea præ ſumptione ſuggeſtionum propinquorum, & intereſ ſatorum, qui eum vocaſ ſe cenſentur, non leuis præ ſumptio oriri debeat, & vere oriatur; attamen ſi aliundè, & clarè probaretur, teſtatorem ſanæ & integræ mentis fuiſ ſe, & ad interrogata articulatè, ac ita, vt cognoſceretur eſ ſe ſanæ mentis reſpondiſ ſe, & teſtamentum à notario integrè lectum, eúmque integræ opinionis, & famæ exi ſtere; tunc procul dubio potentius hæc omnia vrgerent, vt teſtamentum valere deberet, quàm præ ſumpta illa intereſ ſatorum vocatio, & ſugge ſtio: quod ex his deducitur euidenter, & iuridicè, quæ ſuprà, dicto capite vigeſimo ſeptimo, latius ego explanaui. Et arbitrium indicis hac in re præ cæ teris conſiderandum, ex diuerſiſque, & variis rerum, & perſonarum cauſarúmque circunſtantiis ipſum adduci debere, rectè ibi obſeruaui, & The ſaurus idem, dicto numer. 12. in fine, iudicis arbitrio totam hanc ſubiicit materiam, provt antea dixi. Tertius caſus eſt, quando nulla præcedente ſcriptura, notarius interrogat teſtatorem, qui habet animum teſtandi, explorata illius voluntate, an velit Titium hæredem facere, & ipſe reſpondit quod ſic, & ſtatim notarius ſcripſit teſtamentum cum inſtitutione hæredis iuxta illam reſpon ſionem, & hic eſt caſus, de quo ſimpliciter loquitur Gloſ ſa in dicta l. iubemus, quæ voluit, tale teſtamentum valere; & procedit communis opinio, quæ eſt pro validitate teſtamenti, vt per Surdum, dicto conſ. 414. num. 54. Theſaurum, dicta quæ ſt. 99. num. 15. vbi aliorum ſententias adducit, & tandem cum hac opinione remanet, ſiue interrogatio fiat à notario, ſiue ab alio, modò teſtator ſit ſanæ mentis, & articulatè reſpondeat ad factam interrogationem coram teſtibus, & doli, & fraudis ſu ſpicio omninò abſit. In quo (vt vides) conuenit omninò his, quæ dicto cap. 27. ego obſeruaui, & ſcripſi, & traditis per Flores de Mena, d. cap. 1. num. 54. & 43. Quartus caſus eſt, quando conſtat, ſcripturam eſ ſe factam manu alterius, non conſtituto de ordinatione teſtatoris, & illa ſcriptura recitatur per notarium ante teſtatorem infirmitate detentum, licèt ſana mente exiſtentem, quia ad omnia interrogatoria reſpondet; & tunc non modò diuerſas, ſed etiam contrarias ſententias commemorat Antonius Theſaurus, lib. 2. dicta quæ ſt. 99. num. 17. & 18. Sed in eam videtur magis inclinare ſententiam, quod ſi teſtator ſanæ mentis fuerit, licèt graui infirmitate grauatus, & morti proximus, & articulatè loquatur, & reſpondet ad omnia, conſtátque teſtandi præordinatam voluntatem habuiſ ſe; tunc equidem quod valeat teſtamentum, provt latiùs ibi; & vide à me tradita ſuprà, d. cap. 27. ex num. 63. Quintus caſus eſt, quando teſtator ſimpliciter interrogatus, cui vellet relinquere bona ſua. reſpondit, volo Titium habere bona mea: & ipſe non dixit, velle condere teſtamentum, nec de teſtamento rogatus notarius, nec teſtes ad teſtamentum fuerunt vocati, ſed Titius petiit de tali voluntate ſibi concedi teſtimonium à notario; tunc itaque dubitatur, an iſta voluntas habeatur pro inſtitutione, & diſpoſitio valeat: & hunc caſum, quem ego dicto cap. 27. non attingo, de facto contigiſ ſe, te ſtatur Theſaurus; & latiùs, atque iuridicè explicat eum d. quæ ſt 99. num. 18. & 19. vbi vide. Sextus caſus eſt, quando interrogatus teſtator ſuper hæredis inſtitutione, non reſpondit voce, ſed annuit capite, vel ſigno aliquo demonſtrat, quem velit eſ ſe ſuum hæredem, quo caſu nutu dicitur factum teſtamentum; diſpoſitionem, atque teſtamentum valere, defendunt Authores relati per eundem Theſaurum, dicta quæ ſt. 99. n. 20. 21. & 22. qui ipſe num. 23. & tribus ſequentibus, quamplurimos alios adducit, qui contrariam ſententiam ſuſtinent, quod ſcilicet non valeat teſtamentum nutu, vel ſignis factum, provt etiam ego retuli dicto cap. 27. ex num. 20. & hoc eſ ſe ſpeciale in legatis, & fideicommiſ ſis, vt nutu relicta ſuſtineantur, provt etiam latiùs ego notaui ibidem, num. 31. & num. 41. & ſequentibus. Et in teſtamento ad pias cauſas, vt etiam ego tradidi ibi, num. 26. & 27. vel de æquitate Canonica, vt etiam ibi ſcripſi num. 28. & notauit ipſe Theſaurus, num. 30. qui tamen num. 27. & duobus ſequentib. in propoſito dubio, an teſtamentum nutu factum, validum ſit quoad hæredis inſtitutionem; exiſtimat, periculoſum videri concludere pro validitate teſtamenti, cum hoc admiſ ſo, multæ fraudes in elogiis committi poſ ſint, & à mortuo nutu, & ſignis condi poſ ſit teſtamentum: quapropter cum ipſe fuiſ ſet conſultus ſuper iſto caſu in ardua cauſa, & diu dubitaſ ſet; inquit veram eſ ſe reſolutionem, nutu teſtamentum fieri non poſ ſe; ſed limitari, quando conſtaret de præambula voluntate teſtatoris, qui ante interrogationem notarij, vel paulò ante, aut notario, aut teſtibus ſuam voluntatem declarauerat, & ſanæ mentis exiſtens, poſtea condere volens teſtamentum, & loquela impedita repentino caſu, non potuit vocem emittere, & explicitè, atque articulatè reſpondere; nam tunc, vel nutu, vel ſignis demonſtrato hærede, valeret inſtitutio, vt latiùs Theſaurus idem comprobat; & vide omnino tradita à me dicto cap. 27. num. 29. & duobus ſequentibus. Secus verò ſi aliqua ſuggeſtio interueniret, & infirmitas talis eſ ſet, vt ſenſum ægroti redderet infirmum, nam tunc teſtamentum non valeret, ſicuti ex aliis multis Authoribus probauit idem Theſaurus, dicta quæ ſt. 99. ſube. numer. 28. cui iunge à me tradita eodem cap. 27. num. 42. & hactenus de eiuſdem Theſauri obſeruationibus in propoſito, quæ ſilentio prętermitti cùm non deberent, ideò hoc cap. inſeruntur, & adduntur, & ad eas reducuntur Flores de Mena concluſiones, dicto cap. 1. ex num. 44. Quod verò attinet ad Fachineum, controuerſiarum iuris, lib. 5. cap. 69. & 70. folio 631. & 632. qui in effectu conuenit ſuperioribus reſolutionibus. traditis dicto cap. 27. obſeruandum erit in primis, eum dixiſ ſe, quod cum teſtator notario accerſito mandauit, vt ſuam vltimam voluntatem ſcriberet, is verò eam ſcripto comprehenſam, teſtibus vocatis, recitat; & eum interrogat, an hæc fuerit eius voluntas, & ſit, isque reſpondit, eſ ſe, quod non eſt dubitandum, quin valeat huiuſmodi teſtamentum, l. hac conſultiſsima, C. qui teſtamenta facere poſ ſunt, in verſic. Patebit eis, Gloſ ſa in dicta l. iubemus, in verbo, quemadmodum, ſubdit ſtatim, illud controuer ſum eſ ſe, ſi quis non à teſtatore requiſitus, ſed vel informatus de eius voluntate, vel cogitans, quo pacto de rebus ſuis prudenter is reſtari, ac diſponere poſ ſet, atque deberet, eidem teſtamentum teſtibus præ ſentibus legit, & eum interrogat, an velit ita teſtari? ipſe verò reſpondet, ſe velle ita teſtari; vtrùm valeat teſtamentum huiuſmodi, & refert Alberti Papien. & ſequacium ſententiam negatiuam, quod teſtamentum non valeat; tandem ſequutus eſt contrariam ſententiam affirmatiuam, quod teſtamentum valeat; excitatúr que eadem, qua ego metipſe, dict. cap. 27. adductus ſum ratione, quod licet nonnullæ leges, & Interpretum doctrinæ, quas ibi refert, loquantur, cum præceſ ſit teſtatoris iuſ ſus, & declaratio voluntatis ſuæ, quod ſcilicet volebat teſtari, tamen eadem eſt ratio, & in ea ſpecie, de qua agitur; quia cùm legitur teſtamentum, & audit omnia, poteſt, ſi velit conſentite, vel diſ ſentire, & ſuam voluntatem tunc declarate; quare ſi conſentiat, & approbet ipſam ſcripturam teſtamenti, iam manifeſta eſt eius voluntas, perinde ac ſi ab initio mandaſ ſet teſtamentum ſcribi, & ſuam aperuiſ ſet voluntatem; & huic ſententiæ inquit ſe etiam aſ ſentire, ſi nulla fraudis ſuſpicio ſit, teſtatórque ſanæ mentis exiſtat; quod in effectu, licet per longum diſcurſum, & caſus relatos ſuprà diſtinguens, voluit Theſaurus, dicta quæ ſt. 99. ferè pertotam, & maximè num. 15. & ego metipſe probaui dicto cap. 27. huiuſce tractatus, ex num. 54. & numero 73. Verum Fachineus metipſe, lib. 10. earundem controuerſiarum iuris, c. 17. fol. mihi 1265. & 1266. mutata ſententia, quam dictis cap. ſuſtinuerat, inquit, quod iuuat repetere, quoniam poſteriores cogitationes ſunt meliores, & quicquid alibi dixerit, iſtis, quæ nunc tradit, ſtandum, eſ ſe. Præmittit itaque, teſtatorem debere nominare hæredem ore proprio, ſed tamen receptam eſ ſe ſententiam Gloſ ſ æ, valere teſtamentum factum ad alterius interrogationem. Controuerti autem, an id duntaxat procedat, ſi conſtiterit, contenta in teſtamento facto ad alterius interrogationem, ſcripta fuiſ ſe de voluntate teſtatoris, co ſcilicet dictante, & exponente ſuam voluntatem notario, vel alteri, qui poſtea eum interrogauit, & refert Alexan. & Menoch. opinionem, exiſtimantium procedere ſententiam Gloſ ſ æ, etiam ſi non conſtiterit voluiſ ſe reſtari; quoniam in voluntate eius erat recuſare, vel approbare hæredis nominationem. Adducit quoque aliorum contrariam ſententiam, quam (mutata altera, provt nunc dixi) & communiorem, & veriorem eſ ſe, iudicat ibi; ſcilicet non alias procedere placitum Gloſ ſ æ in dicta l. iubemus, quàm ſi conſtet de voluntate teſtatoris, quod voluerit ita teſtari, & ſuam illam voluntatem priùs expoſuerit, ſeu dictauerit notario, ante quam interrogatus fuerit: & huiuſce partis ſequaces refert Caſtrenſem, Corneum, Iaſon. Crauet. Socinum, Croton, & Anton. Gabriel. & addit Decianum, Ruinum, Plotum, Anguſ. Beccium, Colleg. Patauinum, Couarr. Manticam, Graſ ſum, & Surdum; & concludens exiſtimat fundamentum, quod cùm iteratam apertè requirant expreſ ſionem hæredis ore proprio teſtatoris; & Gloſ ſa in d. l. iubemus, teſtamentum ipſum ſuſtineat factum ad interrogationem, per text. in l. hac conſultiſsima, §. at cum humana, C. de teſtam. Neceſ ſe eſt, intelligere illam, ſecundum legem, quam allegat, & ideò ſecundum illum tex. eſt intelligenda, qui loquitur, quando teſtator prius notario ſuam voluntatem expoſuit, deinde interrogatus, an ita vellet diſponere, reſpondit, quod ſic. Alioqui non ex matura, & deliberata voluntate teſtamenta procederent; & non debet eſ ſe locus falſitatibus, & malis ſuggeſtionibus; & eandem declarationem cum eiſdem Authoribus; & additis Burſato, Cephalo, Lanfranc. de Oriano, Prætis, Marſilio, & aliis, magis probauit D. Marta, voto 89. ex num. 1. cum ſeqq. Ioann. Marc. Aquilinus, in l. 1. §. ſi quis ita, num. 34. de verbor. obligat. Nihilominus tamen à ſuperius propoſita ſententia recedendum non erit; inter vnum enim, & alterum caſum nulla differentiæ ratio reddi poteſt, quæ concludat; modò intelligatur, vt ſ æpè dictum eſt, quod ſcilicet teſtator ſit omnino ſanæ mentis, & liber eius ſtylus non impediatur, nec quouis modo perturbetur, & omnis doli, fraudis, & ſuggeſtionis ſuſpicio ceſ ſet. Nec fiat forſan timore eorum, in quorum manibus teſtatoris vita poſita erat; ita quod timore potius, ne ab illis deſeretur vel aliquid deterius ſentiret, quàm quod ita voluiſ ſet, te ſtatus ita videatur, vel conſtare poſ ſit, quod te ſtari nolebat, & ij inſtituti eſ ſent, qui abinteſtato ſucceſ ſuri non erant; ſicuti cum hac ipſa declaratione, Menochij traditionem non dubitauit amplecti Marta metipſe dicto voto 89. n. 4. & quatuor ſeqq, Seruanda itaque erit hæc reſolutio, ſi doli, fraudis, & ſuggeſtiònis ſuſpicio ceſ ſet omnino, & quod libera voluntas impedita fuerit, non appareat; provt etiam eam ſeruauit Hondedeus, in conſ. 37. num. 10. lib. 1. tenuerunt quoque id ipſum Pet. Surdus, in conſ. 414. ex num. 53. cum ſeqq. & num. 58. & 59. lib. 4. Camillus Borrellus in conſ. 37. ferè per totum, Intrigliolus, deciſ. Siciliæ 33. num. 2. vbi cum infinitis, quod teſtamentum conditum ad interrogationem notarij, vel alterius, valet, con ſtito de animo teſtandi ipſius teſtatoris: & quod doctrinæ contrariæ poſ ſent procedere, quando interrogatio fuiſ ſet facta à perſona ſuſpecta, vel teſtator aliud teſtamentum ſolemne iam confeciſ ſet; vel non conſtaret de voluntate teſtatoris, notario priùs expoſita, vel quando teſtator fuiſ ſet adeò morte oppreſ ſus, vt articulatè loqui non potuiſ ſet, vt per Iulium. Clarum, Bertrandum, Laderchium, & alios ibi relatos num. 8. & concludit, num. 9. in dubio pronuntiandum eſ ſe pro teſtamento, Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. tom. cap. 659. num. 11. & 4. ſeqq. fol. 145. vbi reſolutiuè firmauit ſequentia, quod valet teſtamentum conditum ad interrogationem alterius etiam, qua notarij, & id procedere, quamuis non conſtaret, quod teſtator voluiſ ſet condere teſtamentum, & etiam ſi eſ ſemus in perſona ſuſpecta, vt marito, & ſimilibus, & quamuis etiam eſ ſemus in reuocatione primi teſtamenti; quicquid aliud eſ ſet, quando vltra interrogationem factam à perſona priuata, adeſ ſet aliqua ſuſpicio, & dolus, ex quo alliciatur quis ad teſtandum; provt hæc omnia aliorum Authoritate, & relatione ibi comprobat, & ſuperioribus noſtris ob ſeruationibus, traditiís que ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 27. conuenit omnino, provt etiam Surdus, loco, & numeris relatis ſuprà. Et verè quando teſtator habuit animum faciendi teſtamentum, & omnino erat ſanæ mentis, liberũque , & integrum iudicium habebat, valere debet teſtamentum, ad alterius interrogationem factum, nec præ ſumitur ſuggeſtio, aut falſitas, etiam ſi infirmitas grauis eſ ſet, & in extremis laboraret, dummodo (vt dixi) ſanæ mentis eſ ſet, & articulatè loqueretur; & articulatè loqui dicitur, quando reſpondet per verbum ſic; & tunc non intereſt quod interrogatio fiat à notario, vel etiam ab alia perſona ſuſpecta, hærede putà, legatario, aut ſimili; quia ſi teſtator eſt omnino ſanæ mentis plenúmque, & integrum iudicium retinet, interroganti, etiam ſuſpecto reſpondere, vel non reſpondere poteſt; & ſi reſpondeat, liberè reſpondiſ ſe credendum eſt: provt hæc omnia, eiſdem in locis notaui, & tradiderunt Farinacius, conſ. 97. Surdus, dicto conſ. 414. ex num. 53. atque ex num. 58. cum aliis à me d. cap. 27. commemoratis. Vbi autem dolus, ſuggeſtio, aut fraus interuenit, aut te ſtator non erat ſanæ mentis, & teſtamentum factum fuit ad interrogationem perſonæ ſuſpectæ, provt fraus, & ſuggeſtio interuenit, in terminis conſ. 45. Menoch. & Caſtrenſ. in conſ. 155. & in allegatione Roderici Suarez prima; tunc quidem te ſtamentum non valet, provt ipſi contendunt & ego metipſe latè comprobaui. His autem ceſ ſantibus, & teſtatore exiſtente ſanæ omnino mentis, liberíque, & integri iudicij, teſtamentum factum ad interrogationem alterius, valere debet, & ſi teſtator nomen hæredis ſuo ore non expreſ ſerit; ſufficit enim, quod ſigno indubit abili ſignificet, quem velit ſuum hæredem eſ ſe; aut cui velit relinquere; quia quod teſtator interrogationi reſpondet, ex libera, & abſoluta voluntate proceſ ſiſ ſe videtur; & paria ſunt quoad effectum, & cognoſcendam te ſtatoris voluntatem, quod teſtator ore proprio exprimat nomen hæredis, aut quod præambula interrogatione alterius, reſpondeat, quod ſic, tunc namque nominare videtur; ſicuti non malè aduertunt Menochius, lib. 4. præ ſumpt. 8. ex num. 11. & conſil. 45. num. 2. & 3. Surdus, dicto conſ. 414. num. 53. in fine, Andr. Fachineus, in conſ. 8. num. 10. & 11. lib. 2. in illis verbis: Quoniam paria ſunt, ore proprio, vel alieno; ex proprio conſenſu, & voluntate loqui, & hæredem nominare. Provt dicto cap. 27. num. 55. retuli & tunc repeto, vt Fachinei, Fabri etiam, de quo infra, fundamento præcipuo ſatisfaciam; in ca ſu etiam ex facto occurrenti, & in lite quæ vertebatur inter D. Beltran de Codoy, ex vna parte, & Gundiſaluum de Armida, ſocerum eius, ex altera parte, ita Senatus Hiſpalenſis, definiuit iuridicè, & Alberti Papienſis placitum confutauit, quotieſ cunque alia non interuenirent, ex quibus ſanæ mentis defectus, fraudis ſuſpicio, aut perſonæ interrogantis dolus, aut ſuggeſtio argui poſ ſet probabiliter. Sicque ſequutus eſt Senatus traditiones illas, atque obſeruationes, de quibus latiùs ego dicto cap. 27. vbi ex profeſ ſo explicaui, amplexus etiam fuit Gregorij Lopezij placita, in. l. 6. tit. 3. par. 6. verbo diziendo, vbi Gregorius ipſe tradidit, opinionem gloſ ſ æ, in l. iubemus, C. de teſtament. cõmuniter approbari: quod ſi non teſtator, ſed alius coram eo exprimat nomen hæredis, & ipſe diſponeus ita agnoſcat, profitendo verbis, quòd ſic; id ſufficiat. Dummodo (provt idem Gregorius limitat) intelligatur, quando teſtator habebat bonum intellectum, & memoriam. Secus verò, ſi ita oppreſ ſus erat infirmitate, & mortis preſ ſura, quod non poterat articulatè loqui, nam tunc non valet teſtamentum, quia talis diſponens mortuo ſimilis eſt, vnde ſi interrogaretur, interfeciſti hominem, diceret sic. Inquit etiam Gregorius, id procedere; ſiuè Tabellio ſit ille, qui interogat teſtatorem, ſiuè alius, dummodo non ſit perſona ſuſpecta, nam tunc teſtamentum valeret, & idem eſ ſet, ab alio non ſuſ pecto, vel à tabellione interrogari. Sicut etiam idem eſ ſet, tabellione adhiberi à perſona ſuſpecta, vel ipſum aliàs eſ ſe ſuſpectum. Addit quoque Gregorius metidem, non modò procedere ſententiam Gloſ ſ æ communem, quando tabellio de ſcientia, & voluntate teſtatoris ſcripſiſ ſet teſtamentum, & poſtea præ ſente teſtatore, & teſtibus exprimat nomen hæredis, vel hæredum: nam tunc ſufficit, quod teſtator dicat ſic; & ita quotidie ſeruatur: ſed etiam ſi aliquis fecit ſcribi teſtamentum ſine ſcientia, & voluntate teſtatoris, & poſteà, conuocatis teſtibus, notarius in præ ſentia teſtatoris illud legit, & interrogat teſtatorem, an ita velit; nam ſi ille qui interrogat, eſt homo fidelis, & non ſuſpectus, & teſtator loquitur articulatè, & intelligibiliter, & habet ſanam memoriam, & intellectum, teſtamentum valebit; aliàs limitatio ea, quod intelligeretur communis opinio, quando tabellio id faceret de ſcientia, & voluntate teſtatoris, & non alius, ad nihilum redigeret eandem communem. Secus verò, ſi teſtator non ex voluntate, ſed oppreſ ſus infirmitate, & ſuggeſtionibus, non rectè intelligens, neque volens dixerit, quòd ſic, provt egregiè, & mirabiliter ibi tradit Gregor. & vide Mainardum, deciſ 6. lib. 5. Rurſus in eo dubio, an teſtamentum poſterius factum ad alterius interrogationem, tollat primum ſolemniter confectum; contrarias duas ſententias Fachineus commemorat lib. 5. controuerſiarum iuris, dicto cap. 70. & tandem affirmatiuam partem ſequitur, ſi agatur de teſtamento ad alterius interrogationem facto, provt loquitur Gloſ ſa, in d. l. iubemus, & iuxta terminos, quos ipſe propoſuit cap. 69. precedenti. Secus autem, ſi verſaremur in exemplo, ſiuè in caſu Alberti Papienſ. de quo ſuprà, provt latius ibi. Pro maiori tamen explicatione, quod attinet ad dubium d. cap. 70. in memoriam reuocanda erunt, atque repetenda ea, quæ eod. c. 27. ſcripta reliqui. Ex quibus etiam explicari, atque temperare debebunt Gerardi Mainardi placita, & reſolutiones, deciſ. Toloſ. lib. 5. deciſ. 6. numer. 18. dum indiſtinctè firmauit, teſtamentum ad alterius interrogationem factum, non tollere primum ſolemniter confectum. Provt etiam Antonius The ſaurus, forenſium, lib. 2. dicta quæ ſt. 99. num. 12. in verſi. Septimo erit attendendum, tradita etiam ab eodem Mainardo, numer. 17. quò loci in effectu probauit omnino Alberti Papienſ. ſententiam quamuis eum non referat; ſed refert Ioannem Andream, & aſ ſerit, teſtamentum ad alterius interrogationem factum, ita demum valere, ſi apertè, atque aliunde quàm ex notarij depoſitione conſtet, (aſ ſertione enim ſola notarij contentus non eſt) prius ſcripturam teſtamenti mandato, atque libera teſtatoris voluntate factam, & poſtea ei prælectam fuiſ ſe, aliàs enim (provt inquit) nihil agitur, ſi teſtatore ignorante, ſcriptura, vel à notario, vel ab alio fiat, atque poſtea illi prælegatur, licet is poſtea affirmatiuè reſpondeat, aut aliàs nutu aſ ſentiat, atque etiam ſcriptura in præ ſentia teſtium confecta fuerit. Hactenus Gerardus Mainardus, qui abſolutè ita loquendo, tam de notarij aſ ſertione, quàm de cæteris, nec accuratius explicans (provt dicto cap. 27. accuratius ego explicaui) explicat etiam The ſaurus n dicta quæ ſt. 99. & rectiùs Fachineus percipit dict. cap. 69. lib. 5. decipitur proculdubio, ſicuti euidenter conſtat ex his, quæ ibidem adduxi ex nu. 74. vſque ad num. 83. vbi eorum ſententiam defendi, qui aſ ſeuerarunt, teſtamentum ad alterius interrogationem conditum ſubſiſtere, etiam ſi primi ſolemniter conditi eſ ſet reuocatorium, quando ceſ ſat omnis fraudis, & ſuggeſtionis ſuſpicio; ſecus verò, quando dolus, aut fraus interueniſ ſet, provt latiùs ibi. Et vide Gerardum Mainardum, dicta deciſ. 6. lib. 5. Anton. verò Faber, cuius diligentiam, & candorem in aliorum ſcriptis perſcrutandis, non poſ ſum non mirati de error, pragmat. tom. 3. decad. 69. errore primo, & ſecundo. Egregio profecto, & eruditiſ ſimo, atque ſubtiliſ ſimo examine (provt in cæteris adſolet) quæ ſtionem expendens, refert ſententiam Gloſ ſ æ, & communem, in d. l. iubemus, C. de teſtam. quod ſcilicet valeat teſtamentum ad alterius interrogationem, eam tamen pluribus reſtrictam limitationibus, ſi teſtator articulatè loqui poſ ſit, ſanæque mentis exiſtat. Si aliud teſtamentum non præcedat, de cuius reuocatione tractetur. Si dictante teſtatore, ſcripſerit notarius, qui postea interrogauit teſtatorem. Si interrogatio facta ſit ab ipſo notario; non item, ſi ab alia perſona ſuſpecta; provt latiùs ibi. Poſtmodum verò, meram, verámque iuris rationem ſequutus, quæ tot limitationes, & ſublimitationes non nouit (provt ipſe profitetur) indiſtinctè defendit, nunquam valere huiuſmodi teſtamenta, ad interrogationem alterius facta; nec magis ſi notarius ille ſit, qui interrogauit, etiam ſi conſtet; adhibitum eum, & rogatum à teſtatore, quam ſi vel hæres ipſe in ſtitutus, vel aliquis ex eius amicis teſtatorem interrogaſ ſet. Non enim ſolum hoc obſeruandum eſt, vtrùm deficiat voluntas, ſed illud etiam præcipue, vtrùm adſit ſolemnitas (inquit Faber idem) leges autem pro ſolemnitate requirunt, quod nuncupatio hæredis fiat ab ipſo teſtatore, d. l. iubemus, quam quatuor in locis rectiſ ſimè Faber ponderauit, dicto errore primo, colum. 1. in fine, vbi & alia multa conſiderat contra communem, quæ egregiam, & ſubtilem habent dubitandi rationem; in praxi tamen durum eſ ſet, à receptis adeò, & communibus Interpretum noſtrorum ſententiis recedere; modò ipſ æ temperentur, atque explicentur, provt ſuprà, dicto cap. 27. ego metipſe explicaui. Et ita reſtrictæ, atque acceptæ, procedunt etiam, & de iure Partitarum, poſt editam dictam l. 6. tit. 3. partit. 6. ſicuti velut expreſ ſim agnoſcit eruditiſ ſimus Gregorius Lopez ibidem, dum eorundem Interpretum communes doctrinas expendit, accipitque, & re ſtringit; & de iure huius Regni, atque nouæ collectionis Rcgiæ legibus id ipſum, quod de iure communi ſeruandum; eodem cap. 27. num. 61. & 81. & ſeqq. annotaui, atque ſcripſi Et prædicti Antonij Fabri loci mentionem feci, numero 55. obiter tamen, provt ibi apparet. Et pro defenſione communis ſententiæ reſponderi poſ ſet ad text. in d. l. iubemus, & in l. hac conſultiſ ſima, § per nuncupationem, & ad l. hæredes palam. Provt communes Doctorum doctrinas ſequutus, reſpondet Petrus Gillenius, in eadem l. iubemus, ſub num. 9. vbi adduxit Iaſonis conſiderationem contra communem, ob ſtare ſcilicet eidem communi, pro forma ſubſtan tiali requiri, vt nomina hæredum, voce teſtatoris exprimantur, quodque talis ſolemnitas, ad vitandam falſitatem, quæ ex falſa ſuggeſtione, & nominatione aliena naſci poſ ſet, provt latiùs ibi. Reſponderi quoque poteſt ex verbis Fachinei, libro 10. cap, 17. In fine, ſatis eſ ſe, per æquipollentem modum exprimi nomen hæredis, provt etiam ibi videri poteſt, & ſuprà notaui, dum Fachinei opinionem recenſui. CAPVT LXXIV. Summarium non conficitur, quia continet vnum duntaxat, & ſe ipſum ſummat, ex his ſcilicet, quæ tractantur, & non perficiuntur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; & quàm verum ſit, in omni actu, materia & diſpoſitione, non tractatum, ſed concluſionem attendi debere; cùm multa tractentur, quæ ad concluſionem, & finalem effectum non veniunt. Et Iacobi Menochij caſus quinque in hoc propoſ ìto conſiderati. Nonnulla etiam, in praxi ſatis vtilia commemorata. MVlta tractari, quæ non perficiuntur, & concluſionem, & finalem tractatum attendi debere; & inde eum, qui probat tractatum præambulum, nihil agere, niſi probet, concluſum, & firmatum fuiſ ſe, & certo modo actum, vt per Maſcardum, poſt alios Authores, de probat. tomo primo, concluſ. 617. Menochium, de arbitrariis iudic. lib. 2. caſu 470. dici ſolet adeò aſ ſiduè, vt per manus circunferatur quotidie; idque, tam ad vltimarum voluntatum, quàm aliorum actuum interpretationem, omnino neceſ ſarium eſt; cùm ex his etiam, quæ tractata fuere, coniectura voluntatis deduci ſoleat, vt per Menochium, ibi, num. 8. Et idcirco primo loco obſeruandum erit, concluſionis totam vim eſ ſe, non tractatus, l. ſ ì voluntate, & ibi Baldus, C. de reſcindenda vendit. l. ſi dominus, verſic. Sed quæ ſitum, in illis verbis: Concluſum non fuiſ ſet: quem Baldus notat ad hoc ſingularem, ff. præ ſcriptis verbis. Nicolaus Boërius, deciſ. 183. colum. 3. poſt numer. 4. Decius, in conſil. 133. colum. 4. & ideò tractatus, capitula, & conditiones, quæ inter partes geruntur & diſputantur, non attenduntur; ſed ea quæ finaliter & deciſiuè perficiuntur, & concluduntur; quia tota vis actus, ſeu contractus, qui geritur, conſiſtit in concluſione, & perfectione ſimultanei conſenſus, l. 1. § 1. ff. de pactis, l. conſenſu, vbi Bartol. poſt Gloſ ſam ff. de obligat. & act. l. 1. vbi Bald. ff. de contrahenda emptione, l. multum intereſt, C. ſi quis alteri, vel ſibi, l. cum allegas, vbi Salicetus, C. de vſuris, Alexand. in l. iudex, ff. de re iudicata, Angelus, in l. Item quia, ff. de pactis, vbi inquit, quod tractatus, & præfationes non ſunt contractus, nec attenduntur, ſed ſola concluſio attenditur, quoniam in ea contractus virtus con ſiſtit, & ab ea recipit formam eſ ſentialem, ſicuti ex Baldo, Alexandro, Decio, Boërio, Albano, Natta, Tiraquello, & aliis, obſeruarunt Petrus Surdus, in conſilio 302. numer. 5. & 6. lib. 2. Stephan. Gratianus, diſceptation. forenſ. lib. 1. capite 115. numer. 35. Alexander etiam, in conſilio 13. numer. 17. lib. 1. vbi certa dos petebatur, quia aderant teſtes dicentes, quod pater interrogatus, quid filio dare cogitaret, daturùsve eſ ſet, reſpondit, 400. aureos, veſtem, & ſuppellectilem; & nihilominus Alexander decidit, ex his verbis nullum ius parti acquiſitum, & reddit rationem, quia multa tractantur, quæ non perficiuntur: & expendit l. ſi ex cauſa, §. nunc videndum, ff. de minoribus, Baldus etiam ſingulariter, in cap. fin. de iuramento calumniæ, Decius in conſilio 135. Marc. Anton. Roueſcala, in annotat, ad Alexand. in conſ. 13. lib. 1. verbo, multa tractantur: vbi vide: & ij omnes citant Bald, in d. l. ſi voluntate, C. de reſcindenda vendition., dicentem, quod multa in contractibus interueniunt hinc inde, quæ in conſideratione non habentur, quia totius contractus ſubſtantia, & perfectio conſiſtit in concluſione, licèt multa antea inculcentur. Et ibidem Salicetus ſcrip ſit, quod multa verba inter contrahentes ſolent interuenire, antequam ad concluſionem perueniatur, quæ non attenduntur; quia antequam ſit conclu ſum, non eſt celebratus contractus, l. elegant er, ff. de condict, indebiti, l. ſciendum, §. edictum ff. de ædilit. edicto, c. 1. de rebus Eccleſiæ. non alienand. lib. 6. cap. tua nuper, de his quæ fiunt à prælatis, vbi tractatus ſe paratur ab ipſo contractu, exornat Afflictis, deciſ. 375. num. 6. & 7. Antonius Gamma, & deciſ. 82. n. 3. vbi inquit, ſolam concluſionem, & reſolutionem contractus eſ ſe attendendam, & non ea, quæ antea fuerunt tractat. Et quod ex tractatu præcedenti non probetur, neque præ ſumatur contractus; & deciſio Rotæ 104. num. 6. par. 2. diuerſorum ſacri Palatij, & altera Cameræ Imperialis Andr. Gaill. lib. 1. obſeruatione 140. num. 10. & notauit Matth. Vveſembec. in conſil. 15. num. 4. & conſil. 6. num. 158. vbi pro certo decidunt, tractatum in contractibus non inducere obligationem, antequam tractatus, à partibus pro perfecto, & abſoluto habeatur; & præcipuè, quando contractus fuit ex interuallo poſt tractatum, de quo etiam per Alexand. dicto conſ. 13. num. 17. & conſ. 18. num. 2. lib. 1. & conſ. 28. num 3. eod. lìb. 1. & conſ. 148. num. 5. lib. 5. & vide omnino in conſ. 88. num. 5. & ſeqq. lib. 4. vbi Alexand. ipſe latiùs explicat iſtam materiam, Angel. in conſ. 74. Fulgoſium, in conſilio 142. Cardinalem Tuſchum, tomo 8. litera T. Concluſ. 339. fol. 336. Surdum, deciſ. 70. num. 1. vbi etiam, quod non attenditur tractatus, ſed concluſio. Et quod ſequens contractus annullat omnes tractatus, qui præceſ ſerunt; præcipuè quando contractus fit ex interuallo poſt tractatum; in venditione namque, de qua ibi, capitula quædam ſubſcripta fuerant à partibus, & tractata, poſtmodum autem facto in ſtrumento, nihil tale fuit promiſ ſum, imò in eo plura pacta capitulis diuerſa inſerta fuere; idcirco deciſum, concluſionem; & non tractatum attendi. Idem Surdus, in conſ. 202. num. 5. lib. 2. vbi inquit, nihil probare teſtem, qui interfuit tractatui, non autem concluſioni contractus; & ideò in caſu illo ſibi conſulto, inſtrumentum attendi, quod continet concluſionem venditionis, non autem apocham illam, quae ſolum tractatum continere videtur, qui non ſolet attendi; multa enim tractantur, quæ non perficiuntur; iuxta Gloſ ſam, in l. eleganter, in principio, in verbo, puto ff. de condict, indebiti, quæ ideò infert, nihil probare teſtem, qui interfuit tractatur, non autem concluſioni contractus, & eam dicunt notabilem relati ibi per Surdum; qui addit n. 6. quod contractus conſiſtit in ſola concluſione, ex textu, in d. l. ſi voluntate, & dixiſ ſe Baldum, quod contractus recipit eſ ſentiam ex ſola perfectione, & dici poteſt, quod perfectio, ſeu forma eſ ſentialis conſiſtit in indiuiſibili puncto, vt de teſtamento inquit ipſe Bald. ibi etiam relatus, & quod attenditur effectus, vltimo loco ſubſequutus; & contractus ſequens tollit, & annullat omnes præcedẽtes tractatus; & quamuis dici ſoleat, quod dicta in tractatu, habentur pro repetitis in concluſione tamen procedit, quando incontinenti contractus ſequutus eſt tractatum; quæ enim incontinenti fiunt, videntur actui in eſ ſe; ſed quando longum interceſ ſit interuallum inter tractatum, & contractum, tunc non attenditur quid fuerit tractatum, ſed quid conclu ſum, & ideò poſt Barto. & alios (ſubdit idem Surdus, num. 7.) ſi quis tractauit de recipiendo mutuam pecuniam, & pro reſtitutione de obligando bona, ſi ſtatim ſequatur venditio, præ ſumitur ſimulata propter tractatum præcedentem, ſed ſi venditio ſequatur ex interuallo, non præ ſumetur ſimulatio, & ſi contractus fuit in vna forma celebratus, non corruit, licet antea ex interuallo tractatum fuiſ ſet, de eum celebrando in alia; quamuis aliud ſit, ſi contractatus ſequitur incontinenti tractatum, & dicta in præfationibus cenſentur repetita; ideò quod quæ fiunt incontinenti, videntur ineſ ſe; ſed aliud eſt, quando interuallum interceſ ſit: & quod non dicitur celebratus incontinenti contractus, qui altera die factus eſt, ſed probandum eſ ſe tractatum præcedentem, quod incontinenti præceſ ſerit. Et hactenus Surdus, qui aliorum auctoritate hæc comprobat, & nonnulla repetit in conſ. 452. num. 43. & ſeqq. lib. 4. Vveſembec. in conſ. 13. num. 88. Flaminius Cartharius, deciſ. 29. num. 23. & tribus ſeqq. vbi dicit, nonnulla in propoſito, Stephanus etiam Gratianus, diſceptation. forenſ. lib. 1. dictio cap. 115. ex n. 33. & duobus ſequent. folio 324. vbi notabiliter, atque in hæc verba ſcripſit: Præ ſertim cum teſtes deponãt , quod ita fuit per partes concluſum, neque enim loquuntur de verbis prolatis in tractatu, quia tunc illa non attenderentur, neque ex eis aliqua actio, aut exceptio òriretur, cum multa tractentur, quæ nõ fiunt; & per Deciũ , quod obligant verba prolata per emptorem dicentem, quod quando Sempronius reſtitueret ſibi pecuniam ſuam, ipſe redderet venditori prædium, quia per illa verba non probatur concluſio. Sequitur Rota Genuenſis 29. vbi quod non obligatur locans, ſi dixit, quod ſemper quod conductor claues redderet, ipſe illas, & domum accepiſ ſet. cum ex hoc non fuerit probata aliqua concluſio. quæ ſolum attenditur, tanquam in ea contractus conſiſtat, & ab ea recipiat formam eſ ſentialem, & perfectionem, l. ſi dominus, ff. de præ ſcrip. verbis, &c. Item quoque Stephan. Gratianus notabiliter annotauit tomo 3. cap. 550. ex numer. 49. cum ſeqq. folio 443. vbi inquit, in caſu illo, de quo agebatur ibi, non con ſtare de imperfecta voluntate, iuxta text. in l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtamen. ex eo quod teſtator volebat facere duo legata, vnum ſorori moniali, & alterum confraternitati, quæ poſtea non fecit; quia ad effectum, vt teſtamentum corruat ex hoc capite, requiritur, quòd in ipſo actu teſtandi appareat, quod teſtator voluerit aliquid plus proferre, & morbo, vel morte præuentus non potuerit, provt notant Authores ibi relati, nec ſufficiunt tractatus præcedentes, ipſi actui teſtandi, quia multoties teſtantes non retinent voluntarem, quam explicarunt in tractatu, vt bene aduertunt Cephal. & Menoch. ibi relati, & eſt trita regula, quod multa tractantur, quæ poſtea non fiunt, nec ſufficit probare, quod in principio cõdendi teſtamẽ tum , teſtator dixerit, ſe velle aliquid facere, quod poſtea non legatur in teſtamento; quia potuit, dum conderet teſtamentum, mutare voluntatem, l. ſi teſtamento, C. de inſtitut. & ſubſtitut. nec ſufficit quod teſtes deponant de tempore, antequam teſtator deueniret ad actum teſtandi, provt latius ibi comprobat Gratianus metipſe; & propoſitam concluſionem, quod multa tractantur, quæ non perficiuntur mirè expendit, atque vtiliter adducit. Petr. etiam Magdalenus, de numero teſtium, in teſtam. requiſito, par. 2. cap. 5. num. 13. Ioſeph. Maſcardus, de probat, concluſ. 617. vbi quod emptio non probatur ex tractatu, cum multa tractentur, quæ non perficiuntur. Idcirco infert num. 2. quod qui probat tractatum præambulum, nihil agit, niſi probet, formatum fuiſ ſe certo modo contractum, prout ibi comprobat, & in fortioribus terminis intelligit. Alexander quoque Ludouiſius, deciſ. 168. num. 2. vbi quod non attenduntur dicta ante contractum, etiam in ipſius tractatu, ſed quæ in cõcluſione fuerunt expreſ ſa, provt ibi comprobat, & Oliuerius Beltraminus, in addit. litera B. numero 5. & tribus ſequem. fol. 152. inquit, quod ex tractatu non infertur ad concluſionem, & adducit plures Rotæ Romanæ deciſiones; & infert, quod ſi in capitulis repetitur aliquid dictum, quod non ſit in inſtrumento, ſtandum eſt inſtrumento, & cenſetur con ſultò in inſtrumento omiſ ſum. Attamen, quod ex tractatu, & ex contentis in capitulis, deſumitur interpretatio concluſionis, vt per Surdum, in locis ibi relatis. Econtrario tamen dicit alios tenuiſ ſe, quod ſi capitula diſcordent ab inſtrumento, potius ſit ſtandum capitulis, quàm inſtrumento, & quod in inſtrumento præ ſumitur error. Et hoc maximè procedere, quando inſtrumentum ſe refert ad capitula, quia incontinenti non præ ſumitur mutatio voluntatis Attamen, quod ad concordiã poſ ſunt reduci dictæ opiniones; vt ſcilicet prima opinio procedat, quando intercedit longum temporis interuallum inter capitula, & concluſiones. Secunda verò opinio procedit, quando immediatè poſt capitula celebratur inſtrumentum; & citat Manticam, de tacitis, lib. 3. titulo 4. num. 1. 2. & 3. potuiſ ſet tamen referre Surdum, dicto conſ. 202. ex n. 6. cum ſeqq. l. 2. vbi velut expreſsè eam concordiam præ ſentit, & aliorum Authorum authoritate comprobat, & addit Beltramin. metipſe, quod ſecunda opinio procedit etiam quando inſtrumentum ſe refert ad capitula; vulgaris enim regula eſt, quod ſtandum eſt magis relato, quàm referenti. In comprobationem etiam ſuperiorum vrget, quod finis perfectionis conſiderandus eſt, non principium, aut tractatus, l. ſi domum, ff. locati, l. qui bona, §. qui inter, ff. de damno infecto, l. adeo, §. illud, ff. de acquir. rer. dominio, Decius, in l. eum quid, n. 11. ff. ſi cerum petat. Aguirre, in reſponſo Regni Portugaliæ, par. 2. n. 158. par. 3. num. 70. Viuius, deciſ. 343. num. 4. Borgninus, in conſ. 104. num. 1. Alexan. Raudenſis, in conſ. 1. n. 337. volum. 2. Marcabrunus, in conſ. 16. num. 36. Tuſchus, litera F. concluſ. 378. n. 1. & 8. finiſque ipſe, & concluſio omnia ad ſe trahit, Surdus, in conſil. 217. num. 4. 31. & 32. lib. 2. vt omnia à fine regulentur, Bald. in conſ. 115. volum. 1. Craueta, in conſ. 113. numer. 14. Borgninus, in con ſil. 171. n. 37. & 40. Surdus, in conſ. 164. num. 32. Ludouic. Caſanate, in conſ. 45. num. 107. & perfecta nulla dicitur diſpoſitio, quæ ex omni ſui parte perfecta, atque completa non eſt, l. rei, §. finali, ff. de verbor. ſignificat. l. ſi is qui, §. quædam, ff. ad leg. falcid. nec adictum dicitur, vbi aliquid ſupereſt agendum, Beccius, in conſ. 66. n. 16. Viuius, deciſione 224. & eſt omnino videndus, Iacob. Menochius, in libro 2. de arbitrar. iud. centuria 5. caſu 470. vbi primum conſtituit, vetus eſ ſe noſtrorum prouerbium, multa dici, quæ deinde non fiunt; & inde, quæ pertractantur, & aguntur à partibus; niſi con cluſio aliqua exiſtat, nihil operari, ex textu, in d. l. ſi ex cauſa, §. nunc videndum, in fine, & in l. eleganter, in principio, vbi Gloſ ſa 1. ff. de condict. indeb. & in d. l. ſi voluntate, vbi Bald. ſcribit, multa in contractibus interuenire, ſolam tamen contractus concluſionem eſ ſe ſpectandam; & quod idem Baldus conſueuit dicere, aliud eſ ſe dixiſ ſe, aliud feciſ ſe, vel contraxiſ ſe; & teſtes, qui atteſtantur, ſe interfuiſ ſe tractatui, & non concluſioni, non probare contractum; & alia his ſimilia ibidem adducit, & comprobat. Ex tractatu tamen id proficiſci affirmat, vt ſaltem arguatur, coniiciatúrque animus ipſarum partium, & coniecturam, atque interpretationem argui ex præcedentibus tractatibus; provt ipſe Menochius exorna num. 8. & 4. ſeqq. Quò tamen tota hæc diſputatio eluceſcat, & facilè intelligat Iudex, in quibus ſuum verſetur arbitrium, quinque principales caſus conſtituit, quibus ſanè quæcunque in propoſito excogitari poſ ſunt, comprehendit. Primus caſus eſt, quando habitus eſt tractatus, & is quidem firmatus, atque concluſus, deinde contractus incontinenti confectus, conſcriptúſque alia habet formam. Hoc in caſu, talis præ ſumitur contractus, qualis fuit concluſio ipſius. Quia (vt Baldus inquit) voluntatis mutatio non præ ſumitur, ex quo ſtatim fuit contractum; de quo vide ibi, n. 13. & duobus ſeqq. Secundus eſt caſus, quando habitus eſt quidem tractatus, ſed ex interuallo deinde fuit confectus, atque celebratus contractus. Hoc ſane caſu, iſ ſe præ cedens tractatus, non arguit contractum fuiſ ſe ſub ea forma confectum; imò coniectura fit, receſ ſum ab ea concluſione tractatus fuiſ ſe, atque ita partes pœnituiſ ſe illius concluſionis. Quod tamen non procederet, quando ex qualitate perſonarum, vei contractus, fraus præ ſumi poſ ſet, ſeu aliquæ coniecturæ ita arguerent prove ibi videbis n. 16. Tertius eſt caſus, quando habitus fuit ſolus tractatus, cuius nulla verè extitit concluſio, nec aliqua adeſt coniectura, vel ex rei, vel ex perſonarum qualitate, quæ aliter ſuadeat. Hoc ſanè caſu non præ ſumitur ſubſequutus contractus iuxta formam non firmati tractatus; ea eſt ratio, quia (vt ſupra dixi) multa tractantur, quæ deinde non fiunt, provt ibi n. 17. Quartus eſt caſus, quando habitus fuit ſolus tractatus, cuius verò nulla extitit concluſio, ſed aliqua adeſt coniectura ex qualitate perſonarum, contractum fuiſ ſe fœneratitium, idque iudicis arbitrio relinquitur. prout ibi n. 18. Quintus & vltimus caſus eſt, quando habitus eſt tractatus, ſed non conſtat, an ita fuerit concluſum; deinde apparent ſigna, quæ innuunt, tractatum fuiſ ſe executum. Hoc ſané caſu præ ſumptio eſt, quod ita re ipſa fuerit actum, vt fuit tractatum; & ſi de concluſione tractatus non conſtet: de quo exempla adducit ibi idem Menochius, n. 19. & duobus ſeqq. vbi vide. CAPVT LXXV. Summarium non deducitur propter ſui breuitatem, & quia duntaxat conficitur, vt in eo dubio, an filij legitimati per ſub ſequens matrimonium, admittantur ad fideicommiſ ſa, & primogenia, ad quæ filij legitimi, ex legitimo matrimonio nati, vocantur; & dictis ſuprà, hoc eod, tractatu, cap. 31. adderetur Ioſephi de Ruſticis, ad l. cum auus, ff. de condit. & demonſt. lib. 2. cap. 16. ex num. 126. cum infinitis ſeqq. copioſus admodum, & notandus locus, prout hic videbitur; alius etiam Ioan. Baptiſt. Lup. & Ioan. Monteal. vbi longa ſerie ſcripſerunt. V Ltra ea, quæ cap. 31. ſupra hoc eodem tractatu, longa ſerie peraguntur, & plena manu diſ ſeruntur in eo dubio, vtrum filij legitimati per ſub ſequens matrimonium, admittantur ad fideicommiſ ſa, & primogenia, ad quæ filij legitimi, atque ex legitimo matrimonio nati, vocantur: nunc obſeruandum, atque addendum erit, Ioſephum de Ruſticis, in commentariis ad l. cum auus, ff. de condit. & demonſtrat. lib. 2. cap. 16. ex numero 126. cum infinitis ſequentibus, poſt peractum, atque à me ſcriptum caput illud, in lucem editum; latiſ ſimè agitaſ ſe quæ ſtionem propoſitam, quando ſcilicet ſubſtitutio, aut diſpoſitio concipitur ſub verbis de, vel ex legitimo matrimonio procreatis, nunquid legitimati per ſubſequens matrimonium, horum appellatione ad ſubſtituti excluſionem intelligantur? Et primo loco retuliſ ſe negatiuam partem, legitimatos inquam per ſubſequens matrimonium, non excludere ſubſtitutum ſub dicta conditione liberorum ex legitimo matrimonio: & pro ea recenſuiſ ſe Anton. de Butrio, Præpoſitum Alexandrinum, Baldum, Alexand. Curtium ſeniorem, Ruinum, Gozadinum, Curtium iuniorem, Alciatum, Gratum, Pariſium, Socinum iuniorem, Imolam, Abbatem, Vbertin. Zucard. Franciſ. Niconitium, Rolandum à Valle, Nattam, Cephalum, Beroium, Menochium, Manticam, Decianum, & Alexand. Trentacinquium: deinde ex numero 127. vſque ad numerum 150. aggregaſ ſe in effectu fundamenta omnia, quibus eius partis Authores excitari, atque adduci ſolent communiter. Eiſdem etiam omnibus, ita reſponſum præbuiſ ſe, vt reſ ponſis ipſis perpenſis, atque admiſ ſis, facili negotio contraria opinio ad fauorem filij legitimati per ſubſequens matrimonium, admitti, & probari poſ ſet: Quam in terminis illis conſideratis per Angelum Matheaccium, de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 3 cap. 21. libenter ego admitterem, prout ſupra, d. cap. 31. num. 96. adnotaui: Item ſi legitimato per ſubſequens matrimonium, quouis modo præ ſumpta teſtatoris voluntas fauere videretur, prout ibid. quoque dixi, n. 109. in fine. Deinde ex num. 150. Ruſticis ipſe alteram, & contrariam recenſet ſententiam, quod imò per ſubſequens matrimonium legitimati excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi deceſ ſerit grauatus ſine liberis, ex legitimo matrimonio natis: pro qua refert Baldum, Aretinum, Afflictis, Ripam, Decium, Zanchum, Siluanum, Ruinum, Alciatum, Socinum iuniorem, Iaſonem, Emmanuel. Suarez, Celſ. Hug. Cephalum, Hieronymum Gabrielem, Burſatum, Tiraquellum, Marçarium, Ioſeph. Ludou. Beroum, Sfortiam Oddi, Simonem de Prætis, & Gratum: tenuit etiam eandem opinionem Fuluius Pacianus, in conſilio 8. num. 45. & ij quidem omnes, & alij quicumque iſtam partem ſequuntur, affirmant eam benigniorem, æquiorem, ac receptionem eſ ſe; & contrariam in rigore verborum fundari, & contra veriſimilem teſtatoris intentionem, præ ſumptámque mentem videri: atque in veriſimili teſtatoris mente, præ ſumptáque voluntate inſiſtunt principaliter; alia etiam quamplura expendunt fundamenta, quæ late commemorauit, atque adduxit Ioſeph de Ruſticis, lib. 2. dicto cap. 16. ex num. 151. vſque ad num. 181. qui tandem n. 178. concludit, ab hac poſteriori ſententia non fore recedendum in iudicando, & conſulendo; nam quidquid exercendi ingenij cauſa in contrarium conſiderari poſ ſet. ex veriſimili, præ ſumptáque teſtatoris mente ſubmouetur. Quod ego in terminis Angeli Matheaccij libenter admitto, vt dixi; quamuis in ſtricta iuris diſputatione, & attento ſono, rigoréque, & proprietate verborum, aliter dicendum exiſtimauerim dicto c. 31. & in puncto iuris defendi ſententiam eorum, qui contra legitimarum per ſubſequens matrimonium, in propoſito dubio reſ ponderunt, provt latius ibi. Et iterum ex num. 105. vſque ad numerum 107. verſiculo, Tertius, & vltimus. ſic ſanè pro legitimatis per ſubſequens matrimonium, & in fauorem eorum, ſ æpè iam Supremus Regius Hiſpaniæ Senatus definiuit; & hanc vltimam partem (pro qua præ ſumpta teſtatoris mens expenditur) amplexus eſt; & contrariam, ex rigore verborum ſubſiſtentem, reſpuit abſolutè Atque ita id ipſum ſtatuit in fauorem legitimati per ſubſequens matrimonium, in ſecundo illo ca ſu, de quo ſuprà, dicto cap. 31. ex dicto num. 105. vſque ad num. 107. quod in primo, de quo etiam ibidem, num. 104. in fine, verſiculo: Primus ca ſus eſt. Præterea Ruſticis ipſe, dicto cap. 16. libri ſecundi num. 181. & duobus ſequentibus, quando conditio ſubſtitutionis ſub qualitate legitimè natorum concepta reperitur; omiſ ſa diſputatione, inquit, concludendum eſ ſe, legitimatum ex matrimonio ſubſequenti, appellatione legitimè natorum ad ſub ſtituti excluſionem intelligi; quod ex multis aliis Authoribus comprobat ibi, atque ita conuenit traditis à me, dicto cap. 31. num. 104. in fine, verſiculo, Primus caſus eſt. Denique ex num. 184. vſque ad numerum 209. alium illum caſum adducit, qui eſt tertius caſus, de quo ego ipſe egi dicto cap. 31. ex num. 107. verſiculo: Tertius, & vltimus caſus, cum ſequent. quando ſubſtitutio eſ ſet concepta ſub conditione, ſi grauatus ſine filiis legitimis, & naturalibus, ac legitimo matrimonio procreatis, deceſ ſerit; quo caſu inquit, ſtante huiuſmodi geminatione qualitatum prædictarum, legitimatum non comprehendi, neque admitti, ſicuti ſcripſerunt permulti illi iuris Interpretes, quos dicto num. 184. Ruſticis adduxit, & comprobauit vſque ad numerum. 209. Ego etiam ipſe recenſui ex dict. num. 107. cum ſeq. Cæterum etiam in his terminis, indiſtincteq́ue, & generaliter contrariam ſententiam nonnullis in caſibus, qui de facto occurrerunt, ſequutus fuit Supremus Hiſpaniæ Senatus, & ad fauorem eorum, qui per ſubſequens matrimonium legitimati fuere, lites, & controuerſias definiuit, vt ij admittantur, etiam ſi ad fideicommiſ ſum, aut maioratum filij legitimi, & naturales, atque ex legitimo matrimonio nati, ſeu procreati, vocati ſint. Sicque veriſimili potius, præ ſumptæque menti teſtatoris, aut maioratus inſtitutoris conuenit, qui ſi de eo interrogatus fuiſ ſet, ſic reſpondiſ ſet veriſimiliter (idque maximè in terminis Angeli Matheaccij, de quo ſuprà. d. cap. 31. n. 96. quando mulier, ex qua nati ſunt filij, præclari, & non obſcuri generis eſ ſet) nec rigorem, aut ſonum, nudámque verborum proprietatem in conſideratione habuit. Regius ille Senatus. Sic equidem veriſimilis, præ ſumptáque mens præ oculis haberi, & præferri ſemper debebit, vt in fine eiuſdem cap. 31. monui. Qua tamen ſecluſa; & verborum ſenſu, rigoréque inſpecto, aliter ſtatuendum, ibi defendi: ſed ex præ ſumpta voluntate aliter dicendum, & ad fauorem filij per ſubſequens matrimonium legitimati, admiſit etiam Nicolaus Garcia, tom. 2. de beneficiis, 7. parte, cap. 2. de legitimitate, cap. 2. n. 43. folio 22. vbi aſ ſerit, in Hiſpania eſ ſe receptam ſententiam, quod legitimati per ſubſequens matrimonium, admittantur ad fideicommiſ ſa, & primogenia, ad quæ vocantur ex legitimo matrimonio nati, ſeu legitimi, & de legitimo matrimonio nati. Poſtea etiam, quæ d. cap. 31. in prædicta quæ ſtione adnotaui, & ſcripſi, inuenio Ioann. Baptiſt. Lup. in commentar. de illegit. & de natal, reſti, liber. comment. 4. §. 3. ex num. 12. fol. 203. vſque ad n. 17. circa ipſummet dubium ex propoſito inſiſtere: Et primò, pro certo ſupponere, quod legitimati ratione matrimonij ſubſequuti, faciunt deficere conditionem fideicommiſ ſi, & ſuccedunt excluſo ſubſtituto, ſub illa conditione, ſi institutus deceſ ſerit ſine filiis legitimis, & naturalibus: id quod certum, & multorum aliorum Authorum allegatione comprobatum eſt, ibi, d. n. 12. Ioan. etiam Monteal. lib. 2. cap. 1. §. 3. num. 16. & 17. folio 9. Poſtmodum Lupus metipſe inquirit num. 13. an legitimatus ratione matrimonij ſubſequuti, excludat ſub ſtitutum ſub illa conditione, ſi inſtitutus hæres deceſ ſerit ſine filiis legitimis, & de legitimo matrimonio natis, ſeu procreatis? Et primo loco refert opinionem negatiuam, quòd non excludit, & quamplurimos Authores congerit in vnum ita tenentes, Fachineum etiam pro parte commemorat, controuerſiarum iuris lib. 4. cap. 54. & lib. 10. cap. 71. & fundamenta expendit: latiúſque pro hac opinione ipſa negatiua decem aggregauit fundamenta Ioann. à Manteal. praxis ciuilis, lib. 2. cap. 1. d. §. 3. ex n. 30. fol. 10. vſque ad num. 40. vbi firmiter ſemper tuetur, quod legitimatus per ſubſequens matrimoniũ non excludat ſubſtitutum, quoties facta eſt mentio in ſubſtitutione de filiis, ex legitimo matrimonio natis, ſeu procreatis: & num. 38. quamplurimos Authores, huius opinionis ſequaces adduxit; atque ex n. 39. fol. 12. vſque ad num. 46. fundamentis partis contrariæ, ſuo ordine ſatisfacit, re ſponſúmque præbet. Ioannes autem idem Baptiſt. Lup. dict. §. 3. ſub num. 13. ex verſiculo, vnde ſubuenit alia, fol. 264. aliorum diſtinctiones, atque ſententias proponit; & tandem n. 14. commemorauit aliam, directò contrariam primæ relatæ ſuprà, legitimatos ſcilicet ratione matrimonij ſubſequuti, admitti, ad exclu ſionem ſubſtituti ſub illa conditione, ſi deceſ ſerit ſine filiis legitimis, & naturalibus, & de legitimo matrimonio natis, ſeu procreatis, & pro ea retulit quamplures iuris Authores; & addit, quod Ioannes Laderchius Imolenſis, in conſilio. 24. hanc opinionem comprobauit ex iuribus ſatis vrgentibus; etſi And. Fachineus, lib. 10. dict. cap. 7. conetur refellere, & non rectè; & rationem huius ſententiæ adduxit: latiùs autem fundauit eam Ioannes Montealegre, dictio §. tertio, ex num. 19. vſque ad num. 29. vbi decem ponderauit fundamenta pro hac parte; & eius Authores retulit, dicto num. 29. ipſe tamen (vt dixi) contrariam opinionem tuetur, & nonnullis in caſibus, à ſe conſideratis ibidem, ex n. 46. fol. 13. indubitatè procedere exiſtimat; quorum vnus eſt, quando pater eſ ſet nobilis, & mater cum qua matrimonium contractum fuit, eſt vilis & inhoneſta perſona; & maximè, ſi in articulo mortis eſ ſet matrimonium contractum, prout latiùs ibi, num. 47. & 48. Lupus autem, eodem loco relato ſuprà, num. 14. in fine, & num. 15. vſque adeò exiſti mat, ſubſtitutum excludi per filios legitimatos per ſubſequens matrimonium, vt ſcripſerit, id procedere, etiam quando in conditione ſit adiectum, de legitimo matrimonio natis, & non aliter: & etiam ſi diceretur, de legitimo matrimonio procreatis, veris, & non fictis, prout ibi comprobat numero decimo quinto & decimo ſexto: & concludit, quod ad excludendum legitimatum ratione matrimonij ſubſequuti, non ſufficit adiicere in conditione verba illa, veri, & non ficti, niſi etiam ſpecificè exprimitur, quod legitimati per matrimonium non admittantur, prout latiùs ibi. CAPVT LXXVI. Summarium non deducitur, quia ſe ipſum ſummat propter ſui breuitatem; & continet duntaxat dubium vnum; vtrum ſcilicet pater, qui ex cauſa oneroſa promiſit filium meliorare, poſ ſit vti beneficio, & diſpoſitione, l. 27. Tauri, vt iuxta ordinem ibi præ ſcriptum, ſubſtitutiones, vocationes, & ſubmiſ ſiones adiiciat; provt hic explicatur. PRo breui, & diſtincta huiuſce cap. explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, ſuprà hoc eodem tractatu, c. 35. longa ſerie adnotatum, atque comprobatum, ex iure communi, aut municipali interpretari, atque declarari diſpoſitionem dubiam quamcumque; ſic etiam in dubio præ ſumi, eum, qui actum, diſpoſitionémve fecit, voluiſ ſe eam eſ ſe legibus, aut iuris communis conſtitutioni conformem, & ab ipſa veſtiri, ſuppleri, interpretari, & adiuuari, vt non aliter diſpoſuiſ ſe videatur in ca ſu dubio, quam lex diſpoſuerit, ſiue à legis ordine, & forma non receſ ſiſ ſe: vt etiam omnis diſpoſitio, quæ ſimpliciter profertur, veſtiatur à iure communi, vel lege, & ſecundum ipſam debeat re ſtringi, & ampliari, & intelligatur facta eo modo, quo ex iuris conſtitutione fieri potuit. Sicuti hæc omnia, & alia ſimilia, latiùs exornantur, atque comprobantur præcitato c. 35. & n. 31. eiuſdem cap. ſatis ad propoſitum dicitur, quod etiam in caſu, quo teſtator facit actum ex mera voluntate, ſiue diſponit ſuper his, quæ ab eius voluntate, & arbitrio dependent; poterit propoſitæ regulæ, & præ dictæ præ ſumptioni locus eſ ſe, vt ſi de actu ipſo; ſiue aliqua qualitate eius dubitetur, an ſic, vel ſic, vel abſolutè, & ſimpliciter, aut certo modo factus fuerit, diſponens in dubio videatur ſe cum diſpo ſitione legis conformare voluiſ ſe; prout ibi notaui. Et ex his quidem infertur ad obſeruationem illam, & in actu practico notabilem Pelaez à Mieres illationem, & reſolutionem, de qua in commentariis de maiorat. 1. part, quæ ſt 66. n. 5. vbi inquit in hunc modum: Et eſt notandum in iſta materia, & quæ ſtione, quod ſi pater promittat filium meliorare in Tertio bonorum ob aliquam cauſam oneroſam, ſi aliud in promiſ ſione non caueatur, poteſt vti beneficio, l. 27. Tauri, & adijcere grauamina, & conditiones licitas: nec dici poteſt, quod iniungit nouas conditiones, ad hoc vt procedat diſpoſitio l. perfecta donatio, C. de donation, quæ ſub modo, nec pater tali facultati, conceſ ſ æ, per d. l. 27. Tauri, renuntiare videtur; & pro hoc facit regula leg. ſi quando C. de inofficioſ. teſtament Hactenus Mieres, qui (vt vides) ſpecifice aſ ſerit, quod quamuis parer ſimpliciter faciat pactum de meliorando in ſauorem alicuius filij, nec vtatur facultate ſibi cõ ceſ ſa ex deciſione prædictæ l. Tauri 27. non etiam facultatem eam ſibi reſeruauerit; nihilominus videtur ſe cum legis diſpoſitione conformare, & iuxta eam diſponere, hoc eſt, ſe obligare ad meliorandũ , provt ex iuris, & dict. l. 27. conſtitutione meliorare poteſt, conditiones ſcilicet, ſubſtitutiones, & grauamina, atque ſubmiſ ſiones adiiciendo, ſi voluerit, provt in ipſa lege cauetur, parentiſque meliorantis voluntati relinquitur. Nec ideo videatur legis illius beneficio renuntiare, aut poteſtatem ſubſtituendi, & grauamina adiiciendi, à ſe abdicare, quod ſimpliciter pactum de meliorando fecerit. Nec vrget in contrarium l. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo, conſtitutio, quod donatio ſemel perfecta, conditiones poſtea non capit; nec eidem poteſt ex poſtfacto modus, grauamen, vel conditio apponi, ſiue quid aliud de nouo adiici; ſicuti latiùs exornaui, atque comprobaui, lib. 3. quotidian. har. controu. iur. c. 10. per totum: Quia reſpondetur, quod perfecta donatio, aut promiſ ſio, nec conditionem capit, nec modum; ſi conditio, aut modus ex voluntate donantis, aut promittentis duntaxat, poſtmodum adiiciatur; ſecùs verò ſi ex legis diſpoſitione inſit: quo caſu, quemadmodum expreſ ſio nihil operatur, ita nec omiſ ſio, iuxta ea, quæ alio cap. ſupra hoc eod. lib. & tract. annotaui, atque ſcripſi. Rurſus, quã uis promiſ ſione de meliorando facta à parente ex cauſa oneroſa, melioratio ipſa mortuo parẽte , pro facta habeatur, ac ſi facta. fuiſ ſet; atque ita pactum de meliorando in fauorem alicuius filij, ſeu deſcẽ dentis , ex cauſa matrimonij, vel alia oneroſa, præ ciſam inducat meliorandi obligationem; vt ſi non fiat in vita, morte promittentis adueniẽte pro facta habeatur; atque ita promiſ ſio, ſeu pactum de meliorando efficiat veram meliorationem, ſiue ſit vera melioratio; ſicuti poſt Caſtellum, Gomez. Ariam, Palac. Rub. Tellum, Mieres, & Matienc. tradidit Velazq Auend. in l. 22. Tauri, gloſ ſ. 2. n. 4. per illam legem, quæ inquit. Sean auidas por hechas. Et in l. 44. gloſ ſ. 5. n 6. & 7. indeque inferat, quod pactũ de donando, dicitur donatio ipſa: Angul. etiam in l. 6. gloſ ſ. 11. per totam, ex fol. 152. latiùs Morquech. de diuiſione bonorum, lib. 3. c. 7. per totum, vbi latè diſputat. Quocirca videbatur dicẽdum , quod ſi promiſ ſio, ſeu pactum de meliorando, dicitur ipſa melioratio, & de donãdo , donatio: ſit locus deciſioni dict. l. perfecta donatio, quod donatio, ſeu melioratio ſemel perfecta, conditiones poſtea non capit. Re ſpondetur tamen dupliciter, in primis, promiſ ſionem de donando, ſeu de meliorãdo , non eſ ſe donationem, ſeu meliorationem, ex deciſione d. l. 22. Tauri, quidquid controuerſia eſ ſet de iure communi, provt vtrumque oſtendit Morquechus, lib. 3. d. c. 7. per totum, maximè n. 28. cum ſeq. vbi inquit, ex deciſione præcitatæ l. 22. approbari opinionem eorum, qui aſ ſerunt, quod promiſ ſio donandi non eſt donatiomam: ſi lex ipſa obligat parentes, vt meliorationem promiſ ſam faciant, & filius poteſt obligare parẽtem . vt promiſ ſa impleat; ſequitur, quod pactum, ſeu meliorandi promiſ ſio, non ſit melioratio, aliàs ſtatim cùm facta fuit promiſ ſio, pro facta haberetur abſque facto parentum; ſed quia parentes vſque ad mortem facultatem faciendi meliorationem habebant, in parentum vita lex ea Tauri 22. nihil diſponit. Et quia illa facultas morte finitur, ne parentum mora filio meliorato noceat, nec fraudibus via aperiretur, in deſectum non factæ à parente meliorationis in vita, lex ſupplet, diſponendo, quod melioratio pro facta habeatur. Et id ipſum ſtatim ſtatuit Morquech. idem, num. 35. & 38. quando ſimpliciter, & abſque vlla temporis præfinitione pater filium meliorare promiſerit, vt ſcilicet poſt mortem patris facta cenſeatur melioratio; non tamen promiſ ſio meliorandi, ſit melioratio, provt latius ibi; & ſecundum hæc rectè procedit Pelaez à Mieres placitum: nec in contrarium vrget regula d. l. perfecta donatio. Quòd ſi conſiderationem illam Morq. quam ex d. l. 22. Tau. ipſe deduxit, ſic euites, provt euitari poſ ſe contendit Angul. in d. l. 6. gloſ ſ. 11. n. 5. quod ſcilicet negari nõ poſ ſit, quin promiſ ſio, & donatio, ſeu melioratio ſint diuerſa; attamen, quod cùm donare, aut meliorare promittens teneatur adimplere, ratione vitandi circuitus promiſ ſio habetur pro donatione. Si etiã dixeris, quod licèt eadẽ l. 22. Tau. executionem differt vſque ad tempus mortis, quando promiſ ſio de meliorando facta fuit à parente, non tamen ſubſtã tiã donationis, quia lex dicit, quod teneatur adimplere promiſ ſa, provt Tellus ibid, n. 15. in fin. rectè perpendit. Reſpõdebitur equidẽ , negari non poſ ſe, quin eadẽ lex 22. expreſ ſim cauerit, quod dũ viuit parẽs , qui promiſ ſionẽ , ſeu pactum fecit de meliorando, nec facta eſt melioratio, nec pro facta habetur; quia pro facta habetur poſt mortẽ , nõ tamẽ in vita; quod idem Tellus agnouit ſpecificè d. n. 15. in verſ. nec obſtat quod in lege noſtra. Velazq. etiã Auend. in d. l. 44. gl. 5. n. 7. in illis verbis: Quia licet non ſtatim promiſ ſio de donando, ſeu meliorando, ſeu inſtituẽdo maioratũ , perfecta inſtitutio ſit; reuocari tamen nequit, Idcirco, ſi parens, qui verè non meliorauit, ſed meliorare tantum promiſit, in vita realiter adimpleat promiſ ſa, & meliorationem faciat cum effectu, iuridicè poteſt tunc vti beneficio, & deciſ. d. l. 27. Tau & conditiones, ſummiſ ſione, & grauamina adiicere, provt in ea l. cauetur, quamuis pacto contrauenire, ſiue promiſ ſa, aut meliorationẽ reuocare non poſ ſet: nec eo casu loquitur d. l. perfecta donatio, vtpote, cum in ea donatione loquatur, & procedat, quæ ſtatim vt facta eſt, perfecta remanet, non veró in promiſ ſione de donãdo , quæ non ſtatim, nec iri vita, ſed poſt mortem pro facta habetur. Secus tamen eſ ſet, ſi non promiſ ſio, ſed conſtitutio maioratus, aut meliorationis de præ ſenti interueniret, & pater de propriis bonis faceret maioratũ , aut meliorationẽ in filium, tradendo illi poſ ſeſ ſionẽ , aut ex cauſa oneroſa cum tertio; quia tunc, poſtquam pater id fecit (non autem facere promiſit) non poſ ſet addere in maioratu, aut melioratione alias cõ ditiones , quam illas, quas tempore actus cõfeſ ſionis appoſuit; provt ipſe Mier. 1. p. q. 26. ex n. 4. cum ſeq. comprobauit, & lib. 3. d. c. 10. latè ego exornaui. Remanet ergo, quod parens, qui non de præ ſenti meliorationem fecit, ſed meliorare promiſit; non ideo videatur renũdare beneficio d. l. 27. Tau. ſed potius ſi in vita realiter meliorationem faciat, eo vti frui poſ ſit; aliàs autem, ſi nõ faciat in vita, ſed poſt mortem eius donatio pro facta habeatur; intelligi debebit cum omnibus qualitatibus, & cõ ditionibus expreſ ſis in pacto, tempore promiſ ſionis; provt Angul. in d. l. 6. gl. 12. in princ. notauit, nec Pelaez à Mieres, obſeruationis prædictæ vllam mentionem fecit. Pro eadem autem ipſius Mieres reſolutione, vltra ſuperius dicta, expẽdi poteſt fundamentũ aliud ex his, quæ Telli ipſe in eadẽ l. 22. Taur. n. 15. annotauit, quod promiſ ſio facta cauſa matrimonij de melioratione Tertij & Quinti, etiam titulo maioriæ, ſi adhuc in vita non fuit adimpleta, poſt mortem patris, ac ſi fuiſ ſet facta, reputatur, Conditiones tamen cenſentur repetitæ, & ſi expreſ ſ æ non fuerint, ſecundum conſuetudinem loci. Sequitur Angul. gl. fin. d. l. 6. fol. 153. vbi inquit, quod ſi quis promiſit facere meliorationem titulo maioriæ, eo mortuo maioria pro facta haberetur, cum conditionibus à iure requiſitis, & conſuetis, & hæ ſubintelligerentur: ita pariter, & ſubintelligi debent illæ, quæ in d. l. 27. Tauri exprimuntur, & ſi cum promiſ ſio de meliorando facta eſt, omiſ ſ æ fuerint, vt ſcilicet apponi poſ ſint, quando melioratio à parente realiter fiet, iuxta poteſtatem parenti conceſ ſam in d. l. 27. Tauri. Quod etiam & tertio loco comprobatur ea ratione, quod contrahens, ſiue faciens actus ſimpliciter, non videtur renuntiare iuri, aut qualitatibus, cum quibus ex legis facultate, aut diſpoſitione actus ipſe, aut contractus fieri poteſt, ſed potius ad eum modum cenſetur actum geſ ſiſ ſe, quo de iure fieri poteſt, nec renuntiatio eius iuris, aut qualitatis præ ſumitur in dubio, ſed potius reſeruatio, quæ perinde ſubintelligitur, ac ſi expreſ ſa fuiſ ſet: quicunque namque videtur regulariter ſe obligare legibus, & qualitatibus de eo actu loquentibus, & iuxta eas diſponere, aut contrahere: ſic equidem, qui diſpoſitione in ſui fauorem ex legis permiſ ſione facta vtitur, tenetur amplecti contractum cum qualitatibus à lege expreſ ſis ſiue requiſitis: prout hæc omnia ex iuris ratione procedunt, & notantur, atque comprobantur per Surd. in conſ. 42. n. 6. & deciſ. 2. n. 14. & deciſ. 13. n. 5. & deciſ. 290. n. 8. vbi poſt Bald. Nattã , Beccium, Bartol. Angel. Crauet. & Roland. ſic vt dixi, notauit; & d. deciſ. 2. ex eo quod faciens actũ cenſetur ſe obligare legibus de illo actu Ioquentibus; quod latè comprobat Cardin. Tuſch. t. 1. lit. A. concl. 151. ex fol. 130. vbi infert ſtatim in hunc modum: Ideò non videntur partes voluiſ ſe præ ſcriptioni renuntiare, imò nec Princeps ipſe. Idem Surd. in conſ. 198. num. 10. lib. 1. & deciſ. 60. num. 2. & 3. vbi ex eadem doctrina infert etiam in hæc verba: Et acceptans ciuilitatem obligatur ad onera ciuium; & qui vtitur ſtatuto, cogitur ſeruare qualitates ab eo requiſitas. Et citat. Bartol. Felinum, Decium, Beroium, Ripam, & Nattam, qui in caſibus ſibi cõ ſultis , iure concludunt, filium vtentẽ pacto, & promiſ ſione de meliorando à parente in ſui fauorem facta, teneri acceptare eam cum qualitatibus voluntati parentis in d. l. 27. Tauri requiſitis. Surdus ipſe, deciſ. 220. n. 20. & 3. ſeqq. & n. 26. & 3. & ſeqq. qui d. n. 20. ſic inquit: si igitur contractus ſui natura, ſicque diſponente lege reſoluitur; certè non fuit ſuper eo pacto neceſ ſarius aſ ſenſus, ſed potuit venditor ſecuta mera emptoris, iure permittente, rem venditam recuperare, non petito domini aſ ſenſu: quia præ ſtitus aſ ſenſus ſuper contractu, cenſetur etiam præ ſtitus ſuper illius reſolutione, quæ iure communi ſequitur, ex quo cenſetur adhibitus ſecundum qualitatem contractus, ſuper quo interponitur: l. ſi pupillorum, §. ſi pupillus, ff. de reb. eor. & aſ ſenſus præ ſtitus ſuper contractu, extenditur ad diſtractum, quia hoc ſit ex iuris mini ſterio, non ex hominis facto, &c. Dicto quoque num. 26. & quatuor ſeqq. in hunc modum ſcribit; Secundò reſpondetur, quod contrarium procedere poſ ſet, ſi pactum eſ ſet contra naturam contractus; at in facto eſt naturale, vt dixi ex Baldo, Abbate, & allis. Et ſi fuiſ ſet omiſ ſum, veniſ ſet nihilominus ipſo iure, quia ſemper videntur expreſ ſa illa, quæ ſunt de natura contractus, l. cum quid, vbi notant omnes DD. præcipuè Dec. num. 6. & ſeqq. ff. ſi cert. peta. Crauet. in reſp. pro genero, num. 308. & in conſ. 811. num. 5. & in conſ. 915. n. 18. & qui actum facit, videtur ſe obligare legibus de illo actu loquentibus l. ſi duo, vbi Bald. ff. de acquir. hæred. & aſ ſenſus quoque intelligitur ſecundum naturã actus, ſuper quo interponitur, l. ſi vno, ff. locati, perinde verò habetur, ac ſi in ipſo aſ ſenſu expreſ ſa eſ ſent, quæcumque naturaliter contractui in ſunt. Hinc Iſern. in cap. 1. qui ſucceßores teneant. dicit, quod aßenſus comprehendit id, quod tacitè ſubauditur à lege, præcipuè quando pendet ab expreſ ſo, vbi declarat Camer. d. c. Imperialem, concl. 9. verſ. ſed illud pulcherrimum; fol. mihi 436. Sanè promiſ ſio, aut pactum de meliorando, & aſ ſenſus ſuper eo præ ſtitus, comprehendit, ac comprehendere debet id, quòd tacitè ſubauditur à lege, perinde ac ſi expreſ ſum fuiſ ſet, vt ſcilicet intelligi debeat, reſeruata parenti facultate, de qua in d. l. 27. Tauri; actus etiam dubius ſemper debet interpretari, vt minus ſit damnoſus gerenti; & plus vtilis, quàm eſ ſe poſ ſit, quia hæc eſt naturalis intentio gerentis actum, vt per Crauet. in conſil. 106. num. 8. & ſeqq. Cardin. Tuſchum, tomo 1. littera A. concluſ. 138. peſ totam, fol. 119. Quarto denique & vltimo loco facit, quod conſenſus teſtringitur ad terminos, in quibus eſt præ ſtitus, ideò non vltra operetur; & adhibitus ad vii um finem, non præiudicat conſentienti ad alium finem, vt per Crauetam in conſ. 34 num. 19. & in conſ. 241. num. 6. latiùs in conſ. 449. ferè per totum, vbi quod conſenſus ſemper re ſtringitur, ne renuntiatio inducatur iuris aliàs competentis, quod renuntiatum non eſt: Cephal. in conſ. 148. num. 24. lib. 2. Menoch. in conſ. 75. num. 74. lib. 1. Surd. in conſ. 36. num. 28. lib. 25. Cardin. Tuſch. tom. 2. litera C. concl. 753. num. 25. & 26. fol. 205. vbi numero 46. citat. Petri Anchar. excellens conſilium in propoſito 76. Per modum conſilij, per totum; quod pater conſentiens donationi factæ per filium de bonis patris ad fauorem vxoris filij, ſibi præiudicat; ſed tamen con ſenſus regulatur ſecundum naturam actus, vt ſicut donatio inter virum & vxorem poteſt reuocari, ita & donatio, & conſenſus ſoceri. Promiſ ſio igitur; ſiuè aſ ſenſus præ ſtitus de meliorando, ad eos terminos reſtringitur, nec extenditur ad alium finem, inducendæ ſcilicet renuntiationis facultatis in d. l. 27. Tauri conceſ ſ æ. Et ita regulari debet, vt quemadmodum melioratio ipſa recipit conditiones, grauamina, & ſummiſ ſiones, de quibus in ipſa l. Tauri 27. ita etiam & aſ ſenſus, aur promiſ ſio prædicta, imò & in fortioribus terminis, quod eiuſmodi ius, ex legis diſpoſitione competens, etiam per generalem renuntiationem non cenſeatur ſublatum, niſi eius ſpecifica mentio fiat; clarè deducitur ex his, quæ adnorarunt, atque ſcripſerunt Decius, in conſ. 27. Roman, in conſ. 472. Oldrad. in conſ. 294. Vltima iam dicta, per totum Bologninus, in addit, ad conſ. 16. Ioannes de Anania, num. 15. Fulgoſius, in conſ. 180. viſo proceſ ſu, in fine. CAPVT LXXVII. Summarium ideò non conficitur, quod duntaxat continet notabilem admodùm, atque egregiam declarationem eorum, quæ ſuprà hoc eod. tract. cap. 59. num. 30. & quatuor ſeqq. tradita fuêre remiſ ſiuè, vtrùm ſcilicet per ceſ ſionem, aut per dationem in ſolutum nominis ſui debitoris, maneat quis liberatus, nec ne; & periculum nominis ceſ ſi ad quem ſpectet ad cedentem, vel ceſ ſionarium Indéque & con ſequẽter , an nouatio inducatur per delegationem, ſiue interuentu nouæ perſonæ, tam de iure communi, quàm de iure Regio; idque ad dilucidam, & ſingularem explicationem leg. 15. tit. 14. p. 5. de qua adeò accuratè, & eleganter agitur, prout hic videbitur, & inſignis, atque memorabilis reſolutio, & explanatio traditur. PRo dilucida, atque notanda huiuſ ce cap. explicatione obſeruandum, & conſtituendum erit, ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 59. num. 30. & quatuor ſeqq. attigiſ ſe remiſ ſiuè quæ ſtionem illam, admodum quotidianam, & aſ ſiduam, vtrùm ſcilicet per ceſ ſionem, aut per dationem in ſolutum nominis ſui debitoris, maneat quis liberatus, nec ne? & periculum nominis ceſ ſi ad quem ſpectet, ad cedentem, vel ceſ ſionarium? indéque & conſequenter, an nouatio inducatur per delegationem, ſiue interuentu nouæ perſonæ, tam de iure communi, quàm de iure Regio? & de intellectu l. 15. tit. 14. part. 5. Nunc autem addendum eſ ſe, vltra Authores ibi relatos, videndos nonnullos alios qui ex profeſ ſo articulum eundem tractarunt; Surdum ſcilicet, in conſ. 22. ex num. 33. & conſ. 145. per totum, lib. 1. & in conſil. 445. num. 9. lib. 3. & omninò deciſione 23. per totam, Hieronym. Gabrielem in conſil. 155. lib. 2. Marcabrunum in conſil. 63. Valentin. Franch. de fideiuſ ſoribus, cap. 6. num. 18. Cæ ſarem Barzium, deciſ. 72. vbi de eo, qui negligens fuit in exigendo debitum, poſt ceſ ſionem, aut delegationem ſibi factam; & deciſ. 102. & deciſ. 110. Manticam, de tacit. & ambig. conuent. lib. 17. titul. 7. & 8. Iacob. Menochium lib. 3. præ ſump. 134. Afflictis, deciſ. 353. Deci ſionem Genuæ 2. Parladorium lib. 2. cap. fin. 1. par. §. 12. ex num. 48. folio 173. Mareſcotum, & Rodriguez in locis referendis infrà, Deciſ. Rotæ 811. prima parte, in nouiſsimis, Antonium Fabrum ad titul. C. de nouat, definitione 2. folio 1051. & definitione 5. folio 1052. vbi vide; Maſtrillum deciſ. 177. & 179. Bolognetum in l. ſingularia, ex numero 86. Pat. Ludouic. Molin. tomo 2. de iuſtitia & iure, diſputat. 559. vbi agit de intellectu d. l. partitæ 15. ex fol. 1992. verſ His ita conſtitutis, vſque ad verſ Dubium deinde eſt, Vincent. de Franchis deciſ. 15. & 303. Anton. Pichard. in §. præterea, In ſtitut. quibus modis tollit. obligatio. ex num. 40. cum ſeqq. vbi etiam explicat d. l. partitæ 15. Cardin. Dominic. Tuſch. practic. concluſ tomo 2. litera D. concl. 142. & duob. ſeqq. ex folio 511. Magon. deciſ. Florentina 59. Farinacium deciſ. 445. in nouiſ ſimis, Stephan. Gratianum deciſ. 13. ex num. 39. cum ſeq. & deciſ. 117. & diſceptation. forenſ. lib. 1. cap. 64. Hieronymum Ceuallos, & alios, ideò præ termitto, quod dicto loco commemorauerim eos. Et quidem quamplurimis omiſ ſis etiam, quæ iure communi attento pertinent ad dictam quæ ſtionem, & adduci poſ ſent in eo dubio, vtrùm interuentu, & delegatione nouæ; perſonæ, fiat nouatio; atque ita debitor liberetur, qui alium loco ſui delegauit ſuo creditori? obſeruandum erit, ex ſententia prædictorum Authorum, atque Digeſtorum temporibus, & ante conditam l. finalem, C de nouat. & deleg. certi iuris eſ ſe, niſi aliud dictum eſ ſet; nouationem, per delegationem fieri. Et id ipſum procedere quoque poſt deciſionem legis ipſius finalis, aſ ſeuerarunt nonnulli; ea ratione adducti, quod lex illa, quæ in nouatione loquitur, in delegatione intelligenda non ſit, cùm in ea non loquatur. Aliis etiam rationibus, de quibus latiùs penes eoſdem nunc, & ibi relatos Authores. Alij verò è contrario docuerunt, poſt eandem dict. l. fin. conſtitutionem editam, delegationem non induci interuentu nouæ perſonæ, niſi expreſsè actum ſit, prout in nouatione lex illa ſtatuit, indéque debitorem non manere liberatum per delegationem, niſi creditor realiter, & cum effectu debitum ceſ ſum, aut delegatum exegerit. Pro qua etiam parte fortiſ ſima expendunt fundamenta iidem antea præ citati Authores, quæ ideò non tranſcribuntur, quod plena manu recenſeantur ibid. Quod etiam, quicquid de iure communi controuerſia, & contrarietas fuerit; de iure tamen Regio ex deciſione d. l. 15. tit. 14. par. 5. poſterior hæc opinio approbari videatur expreſ ſim, & neceſ ſariò ſeruanda ſit in hiſce Regnis, vtpote, cùm lex ipſa contrarias in propoſito articulo opiniones diſ ſoluere, & emendare venerit, & approbauerit opinionem Gloſ ſ æ, in l. 2. C. de nouat. quod ſcilicet nouatio non fiat per delegationem, & interuentu nouæ perſonæ, niſi expreſsè dictum ſit, vt cedens, aut delegans liber à debitore maneat, & per factum delegationis (vulgò librança acetada) quæ à debitore datur ſuper alio, vt creditori ſuo ſoluatur, debitorem ipſum non liberari, ſi ceſ ſio effectum non habuerit, & realiter creditori ſit ſolutum; idque etiam ſi creditor ſe recepiſ ſe fateatur, ò diere carta de pago (vt vulgariter dicitur) iuxta text. ſingularem in l. ſi literarum, C. de ſolutionib. de qua commendo Deciſionem Genuæ 2. ferè per totam, & maximè n. 10. & 11. ibi: Et non erant liberati debitores, licet remiſ ſam fecerint; quia ita demum ſunt ab obligatione diſ ſoluti, ſi litera effectum habuerit, l. ſi literarum, & ibi notant Bald. & Salicet. & dicit Salicet. in l. ſi pro debito, C. de bonis autho. iud. poſsid. acceptantem literas, videri eas acceptaſ ſe, vt liberet demum ſecuta ſolutione, & in l. ſi filius, ff. ad Maced. vbi dicit, quod mandans, non liberatur, niſi taliter qualiter mandatorius ſoluat; & loquitur in literis cambij; & licet dici poſ ſet, dictum Dominicum talem remiſ ſam acceptaſ ſe; dicebant hoc fuiſ ſe ſub iſta Conditione, ſi ſolutio fieret, & ſic ſub ſpe futuræ ſolutionis, ſecundum Salicet. in d. l. ſi literarum, & in d. l. ſi filius, & dicit Bald, in conſ. 348. factæ fuerunt literæ, volum. 1. quod ſi literæ non ponantur in executione, debitor primus retrodare debet. Et multa alia dicit ibi ad propoſitum, quod ſi quis non ſoluit literas cambij, qui illas fecit, non dicitur liberatus. Et iterum num. 13. & num. 14. ibi: Quod ita demum Barnabas, & ſocij erant liberati ſi remiſ ſio habuiſ ſet effectum, quaſi inſit iſta conditio d. l. ſi literarum, &c. Et num. 16. ibi: Quia annullatio facta fuit contemplatione literarum dictorum Barnabæ, & ſociorum ipſi ſcriptarum, quibus id ei ſignificabant, quod habuerat debitum pro remiſ ſa eius nomine facta dictis Valentiæ, & ſic ſpe futuræ ſolutionis faciendæ in fine Martij; & quando creditor in eius libro rationum ſcribit, ſe recepiſ ſe debitum, annullando rationem, & creditum ſpe futuræ ſolutionis, non dicitur nouare, nec fidem illius purè, & ſimpliciter ſequi: & ideõ eius debitor, qui ſcripſit literas ad dictum ſoluere debentem, non liberatur, d. l. ſi literarum, &c. Et iterum num ſeq. vbi concludit id ipſum quod d. num. 10. & 11. quod ſcilicet remittentes tunc demum ſunt liberati, cum literæ cambij effectum ſortiuntur, & ſequuta eſt ſolutio: & quod acceptatio remiſ ſ æ factæ habet tacitam conditionem, ſi ſolutio fiat. Et n. 12. quod dato ordine alicui, quod ſoluat in diem, & acceptato dicto ordine per eum, qui ſoluere; & eum, qui exigere debet; ante ſolutionem dans ordinem, non eſt liberatus, nec dicitur facta aliqua nouatio. Idem etiam, quod obligationi non dicatur ſatisfactũ , niſi reali ſolutione ſequuta, ex ſententia aliorum, & nonnullis deciſionibus relatis, tenuit Hercul. Mareſcotus variarum reſolution. lib. 1. cap. 11. per tot. fol. 26. in fine, & 27. vbi inquit communem, & veriorem opinionem eſ ſe, quod decoctio campſoris cedat damno ipſius debitoris tranſmittentis literas campſori; non creditoris, dum modo non interueniat delegatio: & quòd id procedit, licèt ordo à creditore præ ſentatus fuerit, & à campſore acceptatus, quia non propterea cenſetur inducta liberatio principalis debitoris tranſmittentis literas, niſi ſequuta fuerit ſolutio, cùm præ ſentatio fiat ſolum ad effectum, vt adueniente tempore, campſor ſit paratus ſolutioni; & acceptatio operatur, vt creditor ſequatur fidem dicti campſoris, ita quod ſolutio cum effectu fiat, ideò niſi ſequuta fuerit ſolutio, non dicitur facta liberatio, per text. quem citat in d. l. ſi literarum. & Anton. Gabriel. tit. de nouation. concluſ. 1. & addit opinionem Bartoli contrariam, eſ ſe communiter reprobatam, & eam in ſpecie, pluribus in cauſis Rotam reprobaſ ſe, & definiſ ſe, quod Bartoli doctrina poteſt habere locum, quando fuiſ ſet facta delegatio, prout tenent Decius, Socinus, Purpurat. & Bolognet. quos ipſe Mareſcotus commemorat: & adiicit, quod delegationi locus eſ ſe non poteſt, niſi campſor, qui acceptat literas, ſit debitor delegantis; & vt debitor promittat, & tanquam debitori ſibi fiat delegatio; iſtis enim, vel aliquo eorum deficientibus, non fit delegatio, & conſequenter liberatio delegantis non inducitur, prout ex aliis ibidem comprobat. Addit quoque num. 5. quod prædicta procedunt, etiam interueniente mora, ſeu negligentia creditoris in exigendo; quia ceſ ſante delegatione, creditor, qui literas præ ſentauit, non tenetur de negligentia, nec poteſt ei imputari aliqua mora, vt fuit reſolutum in Rota, & etiam definitum, quod acceptatio literarum cambij facta per campſorem. cui tranſmiſ ſ æ ſunt, non liberet tranſmittentem, niſi ſolutio ſequatur: & quod ſolutione non ſequuta, creditor iterum ea omnia facere poſ ſit, quæ antea poterat; & de hoc plures deciſiones recenſet. In cauſa etiam Venetiarum, cùm dubitaretur an damnum decoctionis Bellanitorum ſpectaret ad damnum Hieronymi Boſchori, vel potius ad Vimercatum; Rota id ipſum decreuit, quod ſcilicet, non dicatur facta nouatio, nec ſatisfactum obligationi, niſi reali ſolutione ſequuta; prout Farinacius tradidit deci ſione 445. in nouiſ ſ. vbi in hunc modum ſcripſit: Nam licet literæ cambij in nundinis Lauriani Vimercato datæ fuerint, per Clemerſculum, cui ſolutio facienda erat, præ ſentatæ, & à Bellanitis acceptatæ; nihilominus in hoc Boſius, qui literas ſcripſit, non fuit ab obligatione illa liberatus, ſed remanſit obligatus, tum quia abſque ſolutione vere dici non poteſt fuiſ ſe ſatisfactum dictis literis, in quibus dicebatur Purgarete, &c. ſi literarum, vbi Baldus, C. de ſolut. Salicet. in l. ſi filius, 2. ff. ad Macedonian. Paul. Caſtrenſ. in l. ſi debitorem, in princip. ff. de nouat. cum alijs congeſtis per Gabriel. eod. tit. num. 19. Verſ Contrarium, cùm etiam hic non concurrant neceſ ſaria ad ipſam delegationem, & nouationem inducendam, ad not. per Gloſ. in l. quamuis, §. ſi mulier, vbi Caſtr. num. 8. ad Velle. Alex. conſ. 175. n. 4. lib. 7. Scribentes omnes, in l. ſingularia, ff. ſi certum petat. Nec dicatur ſtetiſ ſe per Comurculum, quo minus pecuniam poſt tempus Bellanitis datam ad ſoluendum exigeret, quaſi quod mora huiuſmodi creditori nocere debet, l. ſi per emptorem, l. illud, ff. de peric. & com. rei vendit. Quoniam hoc locum ſibi poſ ſet vendicare, vbicunque conſtaret, delegationem fuiſ ſe factam, quo caſu benè procedit doctrina Bartoli, in l. ſingularia, ff. ſi cert. petat. prout in terminis tenuit Rota, coram Reu. patre D. Lancelloto in vna Bononienſi, Pecuniaria, cuius copia datur; quam domini ſine difficultate in hac parte ſecuti ſunt. Hactenus Farinacius, & Rota Genuenſis, vbi ſuprà, quo rum, & Gloſ ſ æ ordinariæ in dict. l. 2. C. de nouat. ſententiam amplexa dict. l. partitæ 15. ita (vt dixi) decidit, quod ſcilicet debitor per ceſ ſionem, aut delegationem non liberatur, niſi expreſsè dictum ſit, quod ipſe liber à debitore maneat. Quo caſu enim liberari tam de iure communi, quàm poſt ipſam legem conditam, planum, & certum eſt. Ita etiam debitor liberatur, quando nomen debitoris dat in ſolutum, & cedit actionem: quo caſu periculum nominis immediatè tranſit in ceſ ſionarium, l. pupillus, §. ſoror, ff. de ſolut. nam etſi prima actio non nouetur, tamen per dationem in ſolutum extinguitur, ſicuti ex aliis Authoribus ob ſeruauit Rota Genuenſis, dicta deciſ. 2. num. 13. ibi. Et hoc eſt quod Baldus, in dict. conſ. 348. dicit, magnam eſ ſe differentiam, an campſor detur pro ſoluto, vel pro ſoluendo: nam ſi detur pro ſoluto, vigore pacti prima obligatio ſublata videtur; ſi autem pro ſoluende, quia non agitur de liberatione, ſed ſolum de obligatione nouæ perſonæ, durat tunc prima actio, &c. Obſeruauit etiam Petr. Surdus, dicto conſ. 145. num. 28. verſic. non etiam mouet. Et num. 20. & 21. & 38. Maſtrillus deciſ. 179. ex n. 10. Gaſpar Rodericus de annuis redditibus, lib. 2. quæ ſtione 21. per totam, ex fol. 265. vbi latè, quando venditur, aut datur in ſolutum nomen debitoris, periculum contingens poſt ceſ ſionem, ad quem ſpectet, ad ceſ ſionarium, an ad cedentem? Stephan. deciſ. 13. ex num. 39. cum ſeqq. & deciſ. 117. num. 1. & ſeqq. vbi inquit, quod debitor tradens in ſolutum nomen ſui debitoris creditori volenti, liberatur, etiam ſi non ſit expreſ ſum; dummodò datio in ſolutum non, eſ ſet facta in ſubſidium, & loco pœ næ: Secùs verò, ſi debitor cedat actiones contra debitorem ſuum, prout latiùs ibi. Liberatur quoque debitor, non modò ſi expreſsè dictum ſit, vt per ceſ ſionem, aut delegationem liber à debitore maneat; verumetiam ſi ex manifeſtis coniecturis conſtiterit, id inter creditorem, & debitorem actum, ſiue voluiſ ſe creditorem, quod debitor liber remaneat; quod ea ratione probatur, quod etiam hodie poſt deciſionem dict. l. fin. C. de nouat. nouatio ex coniecturis induci poſ ſit. Licet enim poſt eam legem nouatio non inducatur, niſi expreſsè tamen agi, ſiue expreſ ſum dicitur, quando ex coniecturis elicitur, prout ex multis aliis Authoribus adnotarunt Andr. Gaill. practicar. obſeruation. lib. 2. obſeruatione 30. ex num. 3. & Græueus ibi. Cardinalis Franciſcus à Mantica de tacit. & ambig. conuent. lib. 17. tit. 2. & 3. Cuiacius lib. 19. obſeruat. cap. 36. & lib. 14. cap. 7. atque ex ipſa l. finali probatur, dum dicit: Et generaliter definimus, voluntate ſolum eſ ſe, & non lege nouandum: iunctis his, quæ ex communi Doctorum placito tradiderunt Andr. Fachineus controu iur. lib. 3. cap. 9. latiùs Alexand. Trentacinq. variar. lib. 3. tit. de nouat. reſolutione 1. ex num. 3. cum ſeqq. Vincent. de Franchis deciſ. 15. Nec diſ ſentit dicta lex partitæ 15. nam etiam ipſius diſpoſitione attenta, nouatio induci poteſt ex coniecturis, prout ibidem adnotauit Gregorius Lopez, verbo, por manero, dicens, quod hæc opinio ſatis probatur in principio eius legis, dum adducitur exemplum venditionis. Et ſequitur Ioannes Gutierr. de iuram. confirmat. 1. par. cap. 63. n. 8. & quando euidentes, & manifeſtæ dicuntur coniecturæ, vt etiam hodie nouatio induci poſ ſit, poſt deciſionem d. l. 15. partitæ; ex his deduci valebit, quæ adduxerunt Menoch. lib. 3. d. præ ſumpt. 134. Mantica lib. 17. tit. 3. per totũ , & ad eũ modũ intelligi debet Greg. Lopez vbi ſuprà. Extra dictos autem caſus, quando expreſsè dictum eſt, quod debitor liber remaneat à debito; vel quando ex manifeſtis coniecturis, ita actũ elicitur, vel quando nomen debitoris in ſolutum datum eſt; nouatio hodiè non inducetur poſt editam dictam legem partitæ, per delegationem, ſiue interuentu nouæ perſonæ, iuxta ſuperiora; & Ludouic. Molinæ locum, de iuſt. & iur. tom. 2. dict. di ſputat. 559. ex verſ. His itaque conſtitutis, folio 1992. etiam ſi interuenirent ſimul ea omnia, quæ ad delegationem requirunt Mantica, Menoch. & cæ teri relati ſupra, Rot. Gen. deciſ. 2. num. 23. & 24. Gregorius Lopez, in eadem l. 15. partitæ, verbo, o manero, vbi inquit, quod ex ea l. in illis verbis, dando otro debdor, o manero deducitur, delegationem dici, licèt qui delegatur, non ſit debitor, in quo approbauit ea lex dictum Azonis, quod tam debitor, quàm non debitor delegatur. Et iterum verbo, abiertamente, vbi dixit, quod lex illa partitæ approbat opinionem Gloſ ſ æ, in l. 2. verbo, euanuit, C. de nouat. volentis, per delegationem non fieri nouationem, niſi expreſsè agatur; cùm tamen communis opinio ſit in contrarium, quod ſcilicet ſi interuenit delegatio, etiam ſi vltra non exprimatur, delegans eſt liberatus. Et quod requiritur ad hoc quod ſit delegatio, quod fiat per ſtipulationem, quæ ex legibus noui ordinamenti in hoc Regno non requiritur; & ideò hodiè ſufficeret ſimplex conuentio. Requiritur etiam, quod qui delegatur, ſit debitor delegantis. Quod denique delegetur tanquam talis debitor; aliàs non eſt propriè delegatio. Et concludit, quod quatenus ea lex loquitur de manero, id eſt delegato, qui non erat debitor, concurrit cum communi opinione, quod per delegationem non fiat nouatio, niſi expreſsè agatur. Quatenus verè loquitur de delegato, qui erat debitor, deſtruit dictam communem opinionem, quod per delegationem fiat nouatio; vt per Rotam Genuenſem, d. deciſ. 2. n. 21. & quatuor ſeqq. Ex his quidem infertur, Afflictum, deciſ. 353. Rotam Genuenſem, deciſ. 2. Menochium, libro 3. dicta præ ſumpt. 134. numer. 50. & ſeqq. Manticam, lib. 17. titul. 7. & 8. Cardinal. Tuſchum, tom. 2. litera D. dict. concl. 142. num. 25. & 35. Hieronym. de Ceuallos, commun. contra commun, quæ ſt. 754. ex n. 15. cum ſeqq. qui quamplurima in propoſito huiuſce articuli tradiderunt, iuxta reſolutiones, & octo illos caſus ſingulariter diſtinctos per Menoch. vbi ſupra, vſque in finem præ ſumptionis, intelligi, atque explicari debere; & attento iute ipſo communi procedere, & locum obtinere ea, quæ ipſi obſeruarunt in prædicta quæ ſtione, an nouatio inducta cenſeatur, & liberatus à creditore debitor, quando ipſe mandauit argentario, ſeu campſori, vel literas remittit, vt ſoluat ipſi creditori ſuo. Nam in omnibus caſibus illis, in quibus Menochius affirmat, nouationem non induci, nec liberari debitorem, & idcirco omne periculum contingens ex perſona campſoris, putà decoctionis, ad ipſum debitorem pertinere; certiſ ſimi iuris erit, ac indubitati, multo minus liberari, attenta deciſione dict. l. partitæ 15. ſed periculum ad eum pertinere. In cæ teris verò caſibus, in quibus Menochius met idem profitetur, nouationem inductam cenſeri, & liberatum à creditore debitorem, quando ipſe mandat argentario, ſeu campſori, vt aliquam quantitatem ſuo creditori ſoluat; aut campſor ipſe delegatus acceptat; aliter equidem, atque è contrario dicendum erit, poſt conditam legem ipſam partitæ 15. niſi expreſsè dictum fuerit, quod debitor liber à debitore maneat, aut animo nouandi expreſsè interueniente, ſiue ex manifeſtis coniecturis deducto, ita deprehenderetur, provt dictum remanet, & inferius dicetur. Sic ſanè, quod communis Scribentium ſententia in præfato dubio, hodiè pro cedere non poſ ſit, poſt deciſionem legis eiuſdem partitæ 15. rectè ſuſtinuit Ioan. Gutierrez, de iuram. confirmat. 1. part. cap. 63. n. 4. in fine, vbi ſic reſpondet Afflict. deciſioni, ex conſtitutione ſcilicet. d. l. partitæ. Et quia creditor in caſu deciſionis illius, liberauit debitorem, mediante delegatione (vulgò le dio por libre ) in quibus terminis, hoc eſt, Si le dieſ ſepor libre, id ipſum hodie procederet poſt editam legem eandem 15. quamuis ſola delegatio non ſufficeret. Rectè quoque hoc percepit Pat. Ludou. Molina, ſicuti ſtatim dicetur. An verò decipiatur, necne Hieronym. de Ceuollos, præcitata quæ ſt. 754. n. 17. viderint alij, atque diiudicauerint. Ibi namque, cùm verſaretur is Author circa intellectum, & interpretationem legis eiuſdem partitæ, in verbo, A plazer del, eius ſententiæ, & opinionis fuit, vt exiſtimaret, quod eo ipſo, quod creditor ſua voluntate vt acceptat, & recipit apocham debitoris ſui, ſiue literas cambij, videtur eum à debito liberare. Hæc Author ille, quæ iure communi attento, ita abſolutè & ſimpliciter dicta procedere, nec obtinere poſ ſunt; vtpotè, cùm etiam in terminis iuris communis, multis in caſibus nouatio inducta non cenſeatur, nec liberatus à debitore creditor, ex eo quod creditor ipſe recipiat apocham debitoris ſui. Non item ex eo, quod debitor mandet campſori, quod ſoluat creditori ſuo, vel quod ipſe campſor acceptet; ſicuti multis in caſibus, ita ex ſententia aliorum quamplurimorum Authorum reſoluit Menochius, dict. præ ſumptione 134. ex dict. num. 50. & 27. ſeqq. & vt ego ab obligatione, qua erga te vtebar, ſim liberatus; præcisè requirit poſt Socin. & Rot. Genuen. quod mandauerim campſori, vt tibi meo creditori nomine meo numeret, & quod ipſe campſor expreſsè interuenerit animo nouandi, promittendo tibi ſoluere: & ſubdit num. 53. non ſufficere, quod mandauerim campſori, qui nihil mihi debebat, vt tibi meo creditori meo nomine ſoluerit, & campſor promiſerit, ſi non conſtat, nec expreſsè, nec coniecturis, campſorem promiſiſ ſe animo nouandi; atque ita, quod hoc caſu ego nou ſum liberatus ab obligatione, qua erga te teneor, cum is campſor videatur potius, tanquam meus fideiuſ ſor interceſ ſiſ ſe, & citat Bart. Bald. & Socin. ita tenentes. Si hæc igitur attento iure ipſo communi, ita ſe habent, & alia, quæ per eundem Menochium ibi traduntur, ad eundem modum procedunt; quo pacto ſtare poterit relata ſententia, ſi ad terminos iuris communis eam referas, cùm nec caſus illi plures Menochij perpendantur, nec di ſtinguantur. Non etiam in conſideratione habeatur, an nomen debitoris creditori cedatur, an in ſolutum detur, an quoque campſor ipſe debitor delegetur, & quod is loco primi debitoris promittat. Quod in conſideratione habendum præcipuè, ex Rota Genuenſe, deciſione Magonij, Stephani quoque Gratiani deciſionibus, Maſtrilli etiam, & Farinacij, aliorumque definitionibus, & locis relatis ſuprà, in initio huius cap. deducitur apertè. Et latè Cardinalis Franciſcus Mantica probauit, de quo etiam ſuprà, ad initium huius cap. Quod ſi Hieronym. eiuſdem Ceualli placitum ad terminos dict. l. partitæ 15. retuleris (in quibus ipſe verſabatur) deterius equidem factum, aut dictum fuiſ ſe, con ſtabit; vtpotè cum ea lex non eo ſolùm contenta fuerit, quod creditor ſua voluntate recipiat, & acceptet apocham, ſiue literas cambij debitoris ſui, vel quod campſor ipſe acceptet, ſed etiam ſpecificè requirat, quod creditor dicat, quod debitor cedens, aut delegans, liber à debito remaneat; provt ſpecificè ibi requirit: Diziendo abiercamente el debdor, que lo fazia con voluntad, que el primero fueſ ſe de ſatado. Quaſi lex ea voluerit expreſ ſim, quod ad nouationem inducendam per delegationem, aut interuentum nouæ perſonæ, non ſufficiant tria illa requiſita, quæ ex Gregor. Lop. Rota Gen. & communi Doctorum ſententia ſuprà adduxi, aut quinque illa, quæ recenſet Menoch. d. præ ſumpt. 134. numer. 69. vbi vide; Manti, lib. 17. dict. titu. 8. per totum. Sed neceſ ſariò requiratur: Que el debdor diga abiertamente, que lo fazia con voluntad, que el primero fueſ ſe deſatado. In quo lex ea partitæ, magna ex parte his conuenire videtur, quæ poſt alios Authores rradidit Menochius, vbi ſuprà, quamuis in aliis diſ ſentiat. Remanet ergo, per receptionem apochæ, ni por librança acetada, neque per delegationem, debitorem non remanere liberatum, niſi ita expreſ ſe dicatur, vt in dict. l. partitæ cauetur, & Ioann. Gutierr. rectè intellexit, Senatus etiam Hiſpalenſis ſ æpè ſic definiuit. Paucis quoque ab hinc diebus in cauſa procuratoris, & conuentus Deiparæ, Sanctiſ ſimæque Virginis de Monſarrate, contra Ferdinand. de Zuleta. ita decreuit, quoniam in ea l. cauetur primò, provt ſuprà dixi: E aun dezimos, que ſe podria renouar en otra manera el pleyto que fueſ ſe fecho primeramente, aſsi como ſi el debdor que debieſ ſe alguna coſa a otro, renouaſ ſe el pleyto otra vez, dando otro debdor, ò manero en ſu lugar a aquel a quien debieſ ſe la debda a aplazer del, diziendo abiertamente el debdor, que lo facia con voluntad, que el primero fueſ ſe de ſatado. E eſte debdor, o manero, que metieren en ſu lugar de nueuo, que fincaſ ſe obligado por la debda, e el otro quito. Ca eſtonce valdria el ſegundo pleyto, e ſeria deſatado el primero, e maguer eſte ſegundo, que renouò el pleyto ſobreuinieſ ſe a pobreza, de guiſa que non ouieſ ſe de que pagar la debda, con todo eſ ſo, el que la deuia auer, non ha demanda ninguna en eſtarazon contra el primero debdor: mas ſi las palabras ſobredichas non dixeſ ſe el debdor, quando renouaſ ſe el pleyto ſegundo, mas ſimplemente dixeſ ſe, que dana por debdor, o por manero de aquella debda a fulan, eſtonce por eſte renouamiento del pleyto, non ſe de ſataria el primero, ante dezimos, que ſe afirmaria, e fincarian obligados por la debda, tan bien el vno, como el otro, como quier que pagando el vno dellos, ſerian quitos de la obligacion principal. Hactenus, lex illa (quod attinet ad propoſitum præ ſens) cuius verba adeo concludenter probant aſ ſumptum prædictum, vt omnem remouere videantur dubitandi rationem & iuridicè, & recte mentem eius percepit Pat. Ludou. Molina, tom. 2. de iuſtitia & iure, diſput. 559. ex verſ. His ita conſtitutis, dubium eſt: & fol. 1692. vſque ad verſ. Dubium deinde eſt: & quidem eiuſ dem verba ad literam, ideo, atque neceſ ſariò tranſ cribere, ſiue recenſere placuit, quod non modò in terminis dictæ l. partitæ, ſiue poſt ipſius deciſionem editam, ſed etiam attento iure communi, & poſt conſtitutionem illam Iuſtiniani, in l. finali, C. de nouat. & delegat. dubiam reddant Hieronymi Ceualli reſolutionem, ſed etiam eam euidenter conuincant. Deinde vt oſtendam, legem eandem partitæ, magna ex parte conuenire his, quæ iure communi attento (vt antea dixi) Interpretes noſtri tradiderunt; quamuis in aliis ipſa diſ ſentiat. Præcitato itaque loco Pat. Ludou. Molina, in hunc modum reliquit ſcriptum: His ita conſtitutis, dubium eſt, ſi quis alium deleget creditori ſuo, perfectaque ſit delegatio, conſenſu delegati exhibito creditori delegantis, id ab eo ſtipulanti, aut etiam pacto nudo talis delegationis celebrato in hoc regno inter creditorem delegantis, & eum, qui ei delegat, ac debitum in ſe ſuſcepit delegantis, vtrum cenſeatur facta nouatio, eſto non exprimatur aliter, id fieri animo nouandi; ita ſcilicet, vt eo ipſo expiret omnino obligatio, qua delegans credito ri ſuo antea tenebatur, & maneat ſola obligatio delegati, in quam illa alia commutata ſit; ac proinde eſto delegatus, vel ob paupertatem, vel quacunque alia ratione non ſoluat, aut non poſ ſit ſoluere creditori illi, ad nihil ei teneatur, qui eum illi delegauit. Communior opinio Bartoli, & quamplurium aliorum aduer ſus Gloſ ſam vltimam d. l. 2. C. de nouat. quam referunt Greg. Lopez, gloſ ſ. citata, & Gutierrius, vbi ſupra, affirmat, ſtando in iure communi cenſeri factam nouationem, ac proinde expiraſ ſe omnino obligationem delegantis: Afflictiſque, & Alciatus, & Gutierr. ibi citati, aſ ſeuerant, eam opinionem eſ ſe vſu receptam: ij tamen, qui affirmant, non eſ ſe propriam, & veram delegationem, niſi debitor delegantis ſit, qui delegetur creditori delegantis, conſequenter arbitrantur, ſolum fieri nouationem, & extingui obligationem delegantis, quando qui delegatur, erat debitor delegantis; non verò quando non erat debitor, niſi tunc inſuper exprimatur, id fieri animo nouandi; Bald. tamen, & Alexand. quos Gregor. Lopez citat, aſ ſeuerant, ſi quis creditori Titij dicat, Promitto tibi loco Titij, quod ille tibi debet; tali creditore id acceptante, cenſeri factam nouationem, ac proinde Titium manere eo ipſo liberatum omnino à ſuo debito. Gloſ ſa vero vltima, l. 2. C. de nouat. & tot alij, quos Ioannes Baptiſta, in ſuo ærario commun, opinion, litera N. num. 44. & ſeq. refert, ac ſequitur, vt eam affirmet eſ ſe communem opinionem (tametſi verius ſit, contrariam eſ ſe magis communem opinionem) exiſtimant, eſto delegetur debitor delegantis, ſi tamen non aliud exprimatur, vnde nouandi animus intelligatur, non cenſeri factam nouationem eæ delegatione, ac proinde obligationem, qua delegans ſuo creditori tenebatur non expirare per eam delegationem; atque hæc ſententia eſt hodie ſancita in hoc Caſtellæ Regno, l. 15. tit. 14. partita 5. quæ habet, ſiue delegetur debitor delegantis, ſiue qui debitor illius non erat, ſed manet debitor loco illius, cum antea debitor non eſ ſet delegantis, quem proinde lex illa manero vocat, non cenſeri factam nouationem, ac proinde neque obligationem delegantis aboleri, niſi apertè exprimatur, ita delegari, vt delegans liber à debitore maneat. Hanc ſententiam veram proculdubio eſ ſe exiſtimo, etiam ſtando in ſolo iure communi, atque amplectendam, etiam extra hoc Caſtellæ Rognum. Ducor, quoniam licèt l. 2. & 3. C. de nouat. & aliis iuribus innuatur, delegatione cenſeri factam nouationem; id tamen erat iuris præ ſumptione, ac interpretatione, vt habetur l. vltima, in princi. C. de nouat. & §. prætereà, verſ. Sed cum hoc. Inſt. quib. mod. tolli. obligat. quotieſ cunque enim ſubrogabatur noua perſona, etiam ſi illa ſe ipſam ſubrogaret, non delegante eam principali debitore, cenſebatur de iure antiquo fieri nouationem, vt habetur §. præterea, citato; atque ita ſtando in iure antiquo ante l. vltimam, C. de nouat, vera proculdubio opinio Alex erat & Baldi, de qua in principio illius § apertè eſt ſermo, idque manifeſtè in eo aſ ſeritur. Poſteà verò l. vltimi, C. de nouat. & §. prætereà citato, verſ. Ideò noſtra, conſtitutum fuit, vt in quibus euentibus ſiue mutatione perſonæ, ſiue quacunque alia ratione, iuribus anterioribus præ ſumebatur, ac definiebatur facta nouatio, non conſeretur deinceps facta, niſi ita à contrahentibus exprimeretur, id fieri animo nouandi, & abolendi anteriorem obligationem. Ducor etiam, quoniam delegari poteſt debitor alius, & acceptari, non quidem animo liberandi delegantem ab obligatione, qua tenetur, ſed animo, vt ſi is ſoluat, vterque à debito liberetur, ad quod impertinens eſt, quod delegetur, qui ante erat debitor deleganti, aut aliquis alius: quare, cum l. vltima, C. de nouat, ſancitum ſit, mutatione perſonæ debitoris, non cenſeri factam nouationem, & liberationem prioris obligationis, niſi id exprimatur; conſequens profecto eſt, vt ſola delegatione, quæ longè diuerſo ani mo fieri (ſaltem à creditore) poteſt, non cenſeatur hodie facta nouatio, niſi contrahentes aliter id ſufficienter exprimant. Hactenus Pat. Ludou. Molina, qui licèt iure ipſo communi attento, difficultatem aliquam continere videatur, quamuis fortiter quidem iura prædicta ponderet; tamen attenta deciſione dict. l. partitæ 15. veriſ ſimè equidem, & iuridicè ſe habet, nec aliud dici poteſt. Quod autem iure communi attento, difficultatem habere videatur, ex his deprehenditur manifeſtè, quæ Cardinalis Franciſcus Mantica (vt cæ teros alios, & Menochium, ſciens, conſultóque prætermittam) de tacit. & ambig. conuent. lib. 17. titul. 7. per totum, adnotata, atque ſcripta reliquit; quò loci dubitauit, an hodiè nouatio per delegationem debitoris fieri poſ ſit, etiam tacitè. Et primo loco refert ſententiam Gloſ ſ. in dict. l. 2. C. de nouat. & delegat. glo. 1. Imolæ, Angeli, Gul. de Cun. Romani, Caſtrenſis, & aliorum, quod nouatio nec interuentu nouæ perſonæ per delegationem fieri poſ ſit, niſi expreſsè id agatur; vt videtur poſ ſe colligi ex l. vltima, C. de nouat. poſtmodùm inquit, contrariam ſententiam eſ ſe veriorem, & frequentiori calculo receptam, quod nouatio per delegationem debitoris tacitè fieri intelligatur, & prior obligatio perimatur. Et pro hac parte quatuor præcipua fundamenta expendit. Et tandem concludit, hanc ſententiam, quod nouatio per delegationem debitoris hodiè facta intelligatur, quamuis id expreſ ſum non fuerit, tenuiſ ſe Gloſ ſam aliam, & permultos iuris Interpretes, ibi commemoratos. Attamen quicquid ſit iure communi attento (vt nunc dixi) aliter ex deciſione d. l. partitæ ſtatuendum, planum, & certum eſt. Item nec procedere poſ ſe ab eodem Mantica tradita, eodem lib. 17. titul. 8. per totum, vtpotè, cum verba legis eiuſ dem partitæ, euidenter repugnent. Ex his ergo, hucvſque adnotatis, atque ſcriptis, nonnullos ego caſus conſtituam, atque obſeruabo, ve diſtinctè admodùm, & abſolutè me habeam (provt moris habeo) ex quibus & omnia, quæ ad iſtum articulum ſpectant, attingam; & dilucidè, atque egregiè magis, quàm cæteri Recentiores feciſ ſent enucleatum, atque explicatum eum relinquam, quod attinet ad nouam conſtitutionem dictæ l. partitæ 15. Et primus caſus ſit præcedens, & ſ æpè hoc capitul. repetitus, ſublata ſcilicet diſputatione, & controuerſia illa de iure communi, an ſcilicet nouatio hodiè per delegationem debitoris tacitè facta intelligatur, & fieri poſ ſit interuentu nouæ perſonæ, necne, etiam ſi id expreſsè non agatur? Indéque, & conſequenter, cenſeatur liberatus à creditore debitor, quando ipſe mandat argentario, ſeu campſori, vt ſoluat ipſi creditori ſuo; & campſore ſoluere promittente, ſiue acceptante, an nouatio inducatur? ſublata inquam diſceptatione ea, de qua plena manu egiſ ſe dixi Menochium lib. 3. dicta præ ſumpt. 134. ex num. 50. cum ſeqq. Manticam, lib. 17. dicto tit. 7. & 8. Surdum, dict. deciſione 23. Cardinalem Tuſchum, tom. 2. litera D. concl. 144. & duab. ſeqq. ex fol. 515. & alios ad initium huius capituli, & ſupra hoc eod. lib. & tract. cap. 59. num. 30. & 4. ſeqq. relatos; certum equidem, & planum eſt, hodie in hiſce Regnis poſt editam dict. l. partitæ 15. nec nouationem induci per delegationem debitoris, nec cenſeri liberatum à creditore debi torem, quamuis campſor, fiue is, qui delegatur, ſoluere promittat, & acceptet, niſi expreſsè dictum ſit, vt delegans liber à debitore maneat: quod adeo expreſ ſim lex ipſa definiuit, vt de eiuſdem deciſione dubitari non valeat. Verba namque illius, antea à me relata, duo copulatiuè, & præcisè requirunt: primum quod alius debitor detur loco primi debitoris, Que es dar librança en otro, ſiue debitor ille debitoris ſit, ſiue non; vt conſtat ibi: Dando otro debdor, o manero en ſu lugar a aquel a quien deuieſ ſe la debda. Secundum, quod expreſ ſim dicatur: Quod delegans liber à debitore maneat, ſola namque delegati non ſufficeret acceptatio, niſi ita expreſ ſim dicatur: nec primum ſufficit, niſi interueniat ſecundum; quamuis is, qui delegatur, ſe debitorem conſtitueret creditoris. Ratio eſt, quoniam delegari poteſt debitor alius, & à creditore apocha recipi, ab eodem etiam delegato ſubſcribi, & quidem non eo animo, vt liberetur delegans ab obligatione, qua creditori tenetur, ſed animo, vt ſi is ſoluat, vterque à debito liberetur; ſi autem non ſoluat, vt obligatus remaneat. Nec inuicem ea duo repugnant, aut contrariantur, ſed ſimul potius ſtare poſ ſunt, & ſe compatiuntur; provt Pater Ludou. Molin. in loco citato ſuprà, rectè & iuridicè notauit: nec diſ ſentit Guttierrius. Hinc ſanè deducitur manifeſtè, in omnibus illis caſibus, in quibus Menochius firmauit, nouationem non induci, nec liberari debitorem, quando ipſe mandauit campſori, aut apocham remiſit, vt ſoluat ipſi creditori; & idcirco omne periculum, putà decoctionis, ad debitorem pertinere; multo magis procedere, attenta deciſione dictæ l. partitæ 15. provt ſuprà notaui in verſic. Nam in omnibus caſibus illis. E contrario verò, in omnibus caſibus in quibus Menochius idem, Mantica, Tuſchus, & cæteri nunc relati profitentur, nouationem induci, & debitorem liberatum remanere, periculúmque decoctionis ad creditorem pertinere; contrarium dicendum in hiſce Regnis, poſt editam leg. eandem 15. niſi ea duo ſimul interueniant, quæ requiruntur ibi. Idcirco, legem ipſam ampliari, aut accipi debere in eiſdem omnibus caſibus, in quibus contra delegantem, vt non liberetur, iidemmet Authores ſcripſerunt. Quatenus verò pro debitore, vt liber ipſe remaneat, reſponderunt, contrarium obſeruandum, niſi ita expreſ ſim dictum fuerit, quod debitor liber à debitore maneat, provt lex illa requirit. Secundus caſus ſit, cùm quæritur, an per delegationem, & interuentu nouæ perſonæ fieri poſ ſit nouatio, vt periculum decoctionis, vel aliud ad creditorem pertineat, in terminis dict. l. 15. cit. 14. part. 5. ſi ita expreſ ſim dictum non fuerit, provt ea lex requirit, quod debitor liber à debitore maneat; extent tamen velut manifeſtæ, & euidentes coniecturæ, quibus id actum, vt debitor liberaretur, credere debeamus; atque ideò apocham datam, & receptam, & ab eo, cui delegatur, acceptatam, contendatur, quod nouatio fuerit, & debitor liber remaneret, quamuis ſola receptio, & acceptatio non ſufficeret, vt dixi. Et quidem, ſi verbis non modò, ſed etiam eiuſdem legis intentioni inhæremus, non obſcurè deducemus, non aliter voluiſ ſe legem metipſam, nouationem contingere, & debitorem primum liberari, quam ſi expreſsè dictum fuerit, Quod debitor liber à debitore maneat. Et hoc eſt certum, & expreſ ſum quod ea in l. inuenitur. Alterum verò coniecturale, & præ ſumptum, atque ita dubium adeo, vt dum mentem coniecturatam inquirimus, claram legis deciſionem violari, & præuerti, contingere ſ æpè poſ ſit. Sanè cum adeò euiden tes coniecturæ fuerint, vt de animo contrahentium, nouare volentium, ſatis apertè conſtare poſ ſit coniecturis, & præ ſumptionibus, tunc equidem dicendum eſt, adhuc legem eam obtinere ad fauorem debitoris, vt ipſe ſcilicet liberatus remaneat, ac ſi id expreſsè dictum fuiſ ſet, quod lex ipſa requirit; nam etſi caſum iſtum intactum relinquat; ex aliis iuribus explicari, atque declarari debebit. Item ex regulis illis, & Interpretum noſtrorum doctrinis, quibus edocemur, expreſ ſum aliquid pluribus modis dici, & aliquando non expreſ ſum, pro expreſ ſo haberi, quando coniecturæ, & præ ſumptiones ita ſuadent; provt ſuprà hoc eod. lib. & tractatu, alio cap. latius comprobaui. Et in commentariis de vſufructu, c. 1. ex n. 47. vſque ad n. 54. exornaui. Caſanate etiam in conſ. 60. ex n. 5. & n. 27. Tuſ chus, tom. 3. litera E. concl. 650. & ſeqq. Cæ ſar Barzius, deciſ. 121. ex n. 5. Surdus, in conſ. 294. n. 21. lib. 2. vbi ex multis probauit. expreſ ſum dici, quod venit ex mente, vel quod ex coniecturis colligitur. Sic ſanè quod coniecturæ in propoſito ſufficiant, modò ſint adeò manifeſtæ, & concludentes, vt dixi, probatur ex his, quæ ſuprà hoc eod. cap. annotaui, & ſcripſi in verſ. Liberatur quoque debitor, non modò ſi expreſsè, vſque ad verſ. extra dictos autem Caſus, vbi quod liberatur debitor, non modo ſi expreſsè dictum ſit, quod per ceſ ſionem liber à debitore maneat, aut per delegationem; verum etiam, ſi ex manifeſtis coniecturis conſtiterit, id inter debitorem, & creditorem actum, ſiue voluiſ ſe creditorẽ , quod debitor liber à debitore maneat. Et citaui Gregor. Lopez, & Ioann. Gutier. qui in eiſdem terminis dict. l. partitæ 15. nouationem induci poſ ſe ex coniecturis, aſ ſeuerarunt. Et vltra ea, quæ ibi ſcripſi, probatur hæc pars auctoritate, & ſententia quamplurimorum Authorum; quos retulit Menochius, lib. 3. dict. præ ſumpt. 134. ex n. 34. cum ſeqq. & Parladorius, de quo infrà. Ij namque defendunt, adhuc poſt editam conſtitutionem Iuſtiniani, in l. finali, C. De nouat. ſufficere coniecturas, & præ ſumptiones, quamuis noua ea conſtitutio, abrogato iure antiquo ſtatuerit, nouationem expreſ ſim fieri debere; quia expreſ ſum & illud dicitur, quod apparet coniecturis, & præ ſumptionibus; ſicuti idem Menochius notauit ibi, n. 37. dicens, hac ratione ceſ ſare primum argumentum contrariæ partis, ſumptum ex dict. l. vltim. C. de nouat. & idipſum probauit Cardin. Franciſc. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 17. tit. 3. n. 12. & 13. vbi quod nouatio intelligitur etiam hodie fieri ex vehementibus coniecturis, & citat Cin. Alberic. Bald. Decium, Decianum, & Hippolyt. Riminald. ſic tenentes, & vide tit. 6. n. 7. & 8. vbi latè comprobat, quod attento iure communi, & etiam poſt deciſionem dict. l. vltim. nouatio intelligitur ex interuentu nouæ perſonæ, quando euidenter conſtat, contrahentes animum nouandi habuiſ ſe, licet ſtipulatio non ſit interpo ſita, nec nouationis nomen fuerit expreſ ſum, provt latiùs ibi. Et per Menochium, dict. præ ſumpt. 134. n. 51. & 53. Nam cum dixiſ ſet n. 50. quod nouatio inducta cenſetur, & liberatus à creditore debitor, quando ipſe mandat argentario, ſeu campſori, vt ſoluat ipſi creditori ſuo, campſore animo nouandi expreſsè interueniente, & ſoluere promittente; inquit ſtatim, id procedere, etiam ſi coniecturis ſolũ de ipſius campſoris animo nouandi appareat. Secus verò quando non conſtat, nec expreſsè, nec tacitè ex coniecturis campſorem animo nouãdi promiſiſ ſe, provt latiùs dict. num. 51. & 53. vbi ſemper æquiparat, quod de animo nouandi appareat expreſsè, vel ſolùm coniecturis. Quod etiam admittit Anton. Faber, ad tit. C. de nouat. definitione 11. fol. mihi 1054. vbi firmat, Senatum definiſ ſe, quod fit nouatio, cum apparet actum fuiſ ſe de liberando debitore, licet non fuerit ſpecialiter actum de nouando. Quamuis hodie non aliter fiat nouatio quam ſi id expreſ ſim actum ſit. Et ita quidem tenendum arbitror, ob prædictam rationem; & quia nulla congrua differentia reddi poteſt, quare iure communi attento, poſt deciſionem dict. l. final. C. de nouat. ex qua nouatio non inducitur, niſi expreſsè inter contrahentes actum ſit, vt nouatio fiat; ex coniecturis vehementibus induci poſ ſit nouatio, vt prædicti Authores fatentur; & coniecturæ ipſ æ non admittantur (ſi vehementes eriam fuerint, & manifeſtæ) etiam poſt deciſionem dict. l. 15. titu. 14. partit. 5. quocirca cum iudicio eas admittere viſus eſt Gregorius Lopez, ibidem, vt ſuprà retuli; quamuis Parladorius in terminis dict. l. finalis, C. de nouat. contrarium defendat conſtanter lib. 2. rer. quotidian, cap. finali, prima parte, §. 12. num 46. & 47. & id ipſum conſtantiùs in terminis dict. l. 15. partitæ, in vtriſque autem argumenta, & præ ſumptiones etiam manifeſtas excludit. Provt etiam num. 49. & 50. ſequitur Ceuallos, commun. contra commun. dict, quæ ſtion. 754. num. 10. & 11. qui licet num. 9. & num. 26. rectè agnouerit, ex deciſione dictæ l. 15. partitæ, approbari opinionem Gloſ ſ æ in l. 2. C. de nouat. quod delegatio, & interuentus nouæ perſonæ non inducat nouationem, niſi expreſsè agatur; nec iniuſtè dubitare potuerit, an ſolæ coniecturæ ſufficerent, ob rationem illam traditam ſuprà ad initium huius ſecundi caſus, quæ dubitandi anſam præbere cuique poteſt; in eo tamen defeciſ ſe videtur, quod ſuprà notaui, quod ſcilicet per receptionem, & acceptationem apochæ, debitor liberatus remaneat, vt latiùs ibi. Item quia coniecturas, & præ ſumptiones, etiam manifeſtas, cùm excluſerit antea dicto num. 11. ſtatim num. 17. alia in ſententia fuiſ ſe, & eas admittere videtur; ex quo inquit, etiam ſtante deciſione eiuſdem legis partitæ, per dationem apochæ bancariæ, facta acceptatione, debitorem liberari, nouatione tacita, & præ ſumpta, provt ibi, numer. 15. & 16. & conſenſum expreſ ſum demon ſtrari per delegationem nouæ perſonæ, & acceptationem apochæ, & receptionem; ſanè negari non poteſt, quin hoc caſu, de nouatione dictum non fuerit expreſsè, nec edam ſpecificè cautum, quod debitor liber remaneat à debito, & nihilominus virtute tacitæ & præ ſumptæ nouationis (expreſ ſa enim non adeſt) induci conſenſum expreſ ſum, & debitorem liberari, ipſe aſ ſerit, qui coniecturas, & præ ſumptiones excludit. Tertius deinde caſus ſit, cum quæritur. an debitor per dationem in ſolutum liberetur, etiam poſt deciſionem dict. l. 15. tit. 14. partit. 5. quando ſcilicet creditori ſuo daret nomẽ debitoris in ſolutum, aut nomen campſoris, tanquam debitoris nomen; & locum obtineant ea. quæ Pet. Surdus, in conſ. 145. ferè per tot. & maximè ex n. 21. & n. 28. verſ. Nec me mouet, & n. 38. adnotata, atque ſcripta reliquit. Et quidem cum lex ipſa 15. partitæ, caſum iſtum intactum reliquerit, & loquatur de ceſ ſione, aut delegatione acceptata, provt ibi Gregorius Lopezius intellexit, non verò de datione in ſolutum; iuxta iuris communis regulas, & doctrinas; declarationem, atque interpretationem ea recipiet. Indéque in datione in ſolutum id ipſum hodie ob ſeruandum erit poſt editam leg. illam partitæ, quod antea iure cõmuni obſeruari debebat. Leges nãque partit. non videntur à iure communi recedere, nec illud alterare, quãdo expreſsè id non apparet. Liberabitur itaq; debitor, quãdo creditori nomẽ debi toris dederit in ſolutũ , & periculum tranſibit in creditorem: nam etſi prima actio non nouetur, tamen per dationem in ſolutum extinguitur, ſicuti ex Surdo, Rota Genuenſe, D. Garcia Maſtrillo, & Stephano Gratiano adnotaui, & ſcripſi ſuprà hoc eod. cap. quarta columna, verſ. Ita etiam debitor liberatur. Idem Gratianus, diſceptat. forenſ. lib. 1. cap. 64. num. 31. & cum Baldo, Socino, Purpurato, & Rota Genuenſe tradidit Menochius, dicta præ ſumpt. 134. n. 63. Verum enim verò animaduertendum erit, Petri Surdi, Menochij, & ſuperiorum reſolutionem prædictam procedere, retenta illa communi ſententia, quod per dationem in ſolutum primæua illa actio extinguatur, qua debitor tenebatur, vt indè re euicta, quæ fuit data in ſolutum, aut nomine debitoris non exacto, quia decoctus fuit, primæua actione agi non poſ ſit; cæterum ſi eorum opinio recipiatur, qui non extingui actionem primæuam, aſ ſeuerarunt; adhuc procedere debere eandem l. 15. partitæ, videbitur, niſi dictum fuerit, quod per dationem inſolutum debitor liber à debito remaneat. Quocirca reuocare in memoriam, atque omnino repetere ea, quæ ſuprà hoc eod. lib. cap. 59. annotaui in eo articulo, an primæua actio duret, nec ne; neceſ ſarium erit; ex ipſis namque abſoluta magis re ſolutio deduci valebit, quod præfati omnes iuris Interpretes non ſic animaduertunt. Quòd ſi delegatio facta fuerit non in ſolutum, ſed in pignus, non liberat delegantem, nec ſi aduerſus delegatum vetus debitor agere cœperit: provt Antonius Faber, ad titul. C. de nouat. definitione 9. latiùs probauit. Quartus Caſus ſit, cum delegatione facta per debitorem creditori, & per eum, atque per delegatum acceptata, de eo principaliter inquiritur, an creditori ipſi actio, & recurſus competat contra debitorem eundem, qui delegauit, quando creditor idem potuit à debitore, vel campſore delegato, & qui apocham, vulgò la librança acceptauit, exigere, & ſua negligentia non exegit; poſtmodum autem campſor, vel is, qui delegatus fuit, factus eſt non ſoluendo. Et quidem, quod creditor negligens in exigendo debitum, periculi rem agat in propo ſito caſu, neque aduerſus ſuum debitorem, qui ceſ ſit, vel delegauit, regreſ ſum vllum habeat; ſpecificè adnotauit Ruinus, in conſ. 45. num. 3. & ſeqq. l. 5. Parlador, rer. Quotidian. lib. 3. ſeſquicenturia, differentia 50. §. 2. num. 8. & inquit, apertiſ ſimè id declarare dictam l. 15. tit. 14. partit. 5. & probare etiam l. 2. C. de nautico fœnore. Et ſatis apparere ex l. 3. C. de nouat. Id quoque ipſum cum aliis Authoribus reſoluit Cæ ſar Barzius, deciſ. 72. num. 5. & num. 10. & ſeqq. Stephan. Gratian. diſceptat. forenſ. lib. 1. c. 64. num. 23. Verùm enim verò, vt quod ego ſentiam, dixerim, non quidem aſ ſequor, qua d. l. 15. parte, ſiuè quibus verbis id apertiſ ſimè declaretur; cum caſum negligentiæ creditoris in non exigendo, legis eiuſdem Conditores non attigerint; intactum potius reliquerint, & de eo duntaxat dubitauerint, an virtute delegationis nouatio contingat; quam non contingere, nec liberationem induci, niſi expreſsè dictum ſit, quòd debitor liber à debito remaneat; ſpecifice definierunt; Aut ergo nouatio facta eſt, atque ita debitor à debito liberatus; & tunc non eſt, cur quæratur, an creditor negligens fuerit, nec ne in exigendo debito, cùm indiſtinctè nouatione facta, contra debitorem regreſ ſus aliquis creditori non detur; nouationem autem factam non dicimus, niſi expreſsè caueatur, quod debitor liber à debito remaneat, prout eadem partitæ lex requirit, atque ita eo caſu de diligentia, aut negligentia creditoris ambigere, ſuper fluum eſt: Cùm indiſtinctè recurſus non detur contra debitorem. Aut vero nouatio non contigit, ſiuè per ceſ ſionem, aut delegationem debitor liberatus non eſt; per ceſ ſionem in terminis iuris communis, & iuxta deciſionem l. ſi literarum, C. de ſolut. & ea, quæ ſuperius ſcripſi, ex quibus apparet, liberationem tunc non contingere, niſi verè & realiter ſolutio facta ſit. In terminis quoque dict. l. 15. partitæ quæ in fortioribus equidem loquitur; & tunc quoque non modò per ceſ ſionem, ſed neque per delegationem, & interuentu nouæ perſonæ nouatio fit, nec debitor liberatur, niſi quod liberetur, ſpecificè caueatur; tunc autem dubitari poſ ſet, eſto quod per delegationem debitor à debito liber non remaneat, quia ita dictum non fuerit, nec nouatio contigerit; an actio, & recurſus competat creditori contra debitorem, ſi in exigendo debito negligens fuerit: an verò propter negligentiam iure ſuo priuetur; de quo etiam vidé infrà, ad finem ſeptimi ca ſus, conſideratione vltima. Verè namque caſum iſtum (vt nunc dicebam) lex illa non attingit. Non etiam videtur eum excogitaſ ſe Ioannes Parlador. in loco præcitato ſuprà, ex quo ſupponit, nouationem contigiſ ſe, & debitorem debito liberatum; iu his autem terminis, quando vel ſola ceſ ſio facta eſt, vel ſi delegatio interuenit, eiuſmodi fuit, quod nouationem inducere, aut debitorem debito liberare non potuit, quia non ita expreſsè id cautum eſt; dubium propoſitum ipſe non reſolui; ſed cùm delegatio liberationem non inducat, nec nouationem, & ad effectum liberandi debitorem, perindè habeatur, ac ſi facta non fuiſ ſet; videtur dicendum, quod mora, aut dilatio in exigendo creditori nocere non debeat; prout in terminis tenuiſ ſe Rotam, profitetur Farinacius, deciſ. 445. in. nouiſ ſimis, quam retuli ſuprà ad initium huius cap. vbi vide, mirè namque caſui præ ſenti conuenire videtur Rotæ illa deciſio. Textus autem, in dict. l. 3. C de nouat. nihil in propoſito vrgere videtur, nam cùm nouatione non facta per delegationem, nec debitore liberaro, quia expreſsè dictum non eſt, quod ipſe debitor liber à debito remaneat; vel ſola ceſ ſione facta; debitori ipſi, qui ceſ ſit, vel delegauit, ius agendi aduerſus eundem debitorem non ceſ ſerit, niſi in tribus illis caſibus, de quibus eadem l. 3. ceſ ſione ſcilicet facta, negligentia creditoris in conſideratione haberi non debet, nec eius mora in exigendo, ius agendi contra debitorẽ auferre, vt per Surdum, deciſione 23. Ex num. 6. & hac (vt credo) ratione principaliter Farinacius ibi excitatur. Denique ſi in dicta l. 15. partitæ ſpecificè quoque cauetur, quod tam delegans, quàm delegatus obligatus creditori remaneat, ſi per delegationem nouatio facta non fuit, hoc eſt, ſi dictum non fuerit, Quod debitor liber à debito remaneat; ſequitur manifestè, negligentiam creditoris in non exigendo debito, ſibi non nocere, quominus aduerſus debitorem, qui ceſ ſit, vel delegauit, agere poſ ſit, cum indiſtinctè lex ipſa 15. dixerit, Manere adhuc obligatum delegantem, & delegatum etiam obligari, nec caſum negligentiæ creditoris in non exigendo à delegato excogitauerit vllo modo, abſolute potius cauerit, obligatum manere eum, qui delegauerit, & alterum etiam; atque ita cum effectu id intelligendum eſt, vt ab eo poſ ſit exigere, quamuis ab altero exigere neglexerit. Quod eſt notandum, & cum caſus euenerit, matura conſideratione, & deliberatione penſandum. Vere namque vtriuſque obligatio in fauorem creditoris inducitur, ab vno autem, vel ab alio exigere, eius voluntati relinquitur, nec mora reſpectu vnius actionem, & recurſum impedit contra alium Impediret autem in caſu conſiderato per Stephan. Gratian. diſceptation. forenſ. lib. 1. cap. 64. ex num. 22. Quintus caſus ſit, cum doloſe, & fraudulenter debitor creditori ſuo delegauit debitorem, quia alios habebat creditores antiquiores; tunc namque ſi dubitetur, an per delegationem nouatio contingat, & debitor liber à debito remaneat; id ip ſum obſeruandum erit, quod ex d. l. 15. partitæ, ſuprà obſeruauimus; nec ius anterioris creditoris nouationis effectum impedire valebit, ſi modo expreſ ſim ita actum fuerit, provt ea lex requirit: minus tamen poterit delegatio, quam ſolutio in præ iudicium anterioris creditoris, qui delegationi non conſenſerit. Sic ſanè Sabaudiæ Senatus definiuit, provt refert Anto. Faber ad tit. C. de nouat. definit. 10. fol. 1054. vbi inquit, quod ſolet delegatio cedere loco ſolutionis, ſed non ſemper in omnibus, & per omnia. Nam ſi debitor meus, cuius bona omnia mihi obligata ſunt, & conſequenter etiam nomina debitorum, l. nomen 4. C. quæ res pig. debitorem ſuum alij creditori ſuo poſteriori delegauerit; & ege, antequam delegatus debitor ſoluerit, in id ipſum nomen egerim hypothecaria, ero præferendus, iure ſcilicet communi pignorum, in quibus qui prior eſt tempore, potior eſt iure, l. 2. l. 4. C. qui pot. in pig hab. nec ſubmoueor exceptione factæ delegationis, qui tamen nullam haberem actionem, ſi poſteriori illi creditori iam ſolutum proponeretur Nihil mirum, quia ſolutione tollitur obligatio, & nomen debitoris, quod per delegationem non tollitur, ſed illud ipſum nomen manet, mutata tantum perſona creditoris, l. delegare 11. ff. de nouat. quæ mutatio nocere anteriori creditori non poteſt, qui diligenter ſibi proſpexit conuentione pignoris, l. debitorem 15. C. de pignor. facit l. 3. ff. de ſeparat. hactenus Ant. Faber: & verè quidem, atque ſingulariter. Et id ipſum, eo non relato, tradit Ceuall. d. q. 754. num. 22. & duob. ſeqq. & citat M. Ant, Eug. in conſil. 73. quod ſcilicet ſi poſt factam apochæ acceptationem reperiatur alius creditor potior in iure, in cuius præiudicium facta fuit talis delegatio, vel iuſtum iudicis mandatum contra dictum nouum debitorem, vt debitum non ſoluat ob aliquam cauſam; tunc is, qui delegatus non eſt, non tenebitur ſoluere debitum, cui ſe obligauit; ſed mandato iudicis, habenti iura potiora, Tuſchus etiam poſt Signor, tom. 2. litera D. concl. 144. num. 29. tunc autem delegatione ſic facta, quæ non habuit effectum, an duret primæua actio, ſiue qualiter agendum ſit aduerſus debitorem, qui delegauit, ex his deducitur, quæ latius annotaui, atque ſcripſi ſuprà, c. 59. Sextus caſus ſit, cum debitor creditori ſuo delegat debitorem ſuum, vel campſori, aut mercatori mandat, ſiue literas remittit, vt debitum ſoluat; & debitor ipſe, aut campſor acceptat; & expreſ ſim canetur, quod debitor per delegationem liber à debito remaneat delegantis tamen dolus, aut fraus interuenerit; quia delegat eum, quem ſcit eſ ſe pauperem, aut fallitum, & non ſoluendo, ſiue de proximo eſ ſe decocturum, vel fugam arrepturum; & tunc quidem, etiam poſt editam dictam l. partitæ 15. ſuccurrendum eſt creditori propter dolum à debitore commiſ ſum, vt ipſe debitor non liberetur, quemadmodum ſuccurreretur eidem, ſi acceptaſ ſet illum in debitorem ſub periculo tamen delegantis; provt vtrumque cum Baldo, Socino, & Purpurato, tradidit Menochius, libro tertio, dicta præ ſumptione 134. num. 74. optimè Surd. in conſil. 145. num. 10. lib. 1. & in conſ. 528. num. 8. quem vide num. 11. & 14. & 15. & num. 36. & duob. ſeqq, lib. 4. idem Surd. deciſ. 23. num. 11. & 12. & 13. vbi quoi delegans, præ ſumitur ſciuiſ ſe delegatum ceſ ſurum foro, quando caſus decoctionis ſequitur breui tempore, Steph. Gratian. diſcep. forenſ. lib. 1. c. 64. num. 28. Vrſil. ad Afflict. deciſ. 353. in fin. Berous, in conſ. 197. in fin. lib. 1. qui dicit præ ſumi ſcientiam, quando citò decoxit. Cardin. Tuſch. pract. concl. iur. tom. 2. litera D. concl. 144. num. 18. & 27. & 39. Ceuall. d. q. 754. ſub num. 17. ibi: Dum tamen tempore delegationis non eſ ſet fallitus, ſecus ſi poſtea. Quod ſi dolus, aut fraus ceſ ſaret omnino, ſolus minor, aut qui minoris priuilegium habeat, putà Eccleſia, & ſimiles reſtitui poſ ſent aduerſus nouationem factam pet inopis debitoris delegationem, quod eſt ſingulare, & notandum, & traditum in terminis per Anto. Fabrum, ad d. titu. C. de nouat. definit. 2. fol. 1051. vbi vide omninò. Septimus caſus ſit, cum quæritur, vtrùm per delegationem debitoris creditori ſuo factam, & ab eo, qui delegatus eſt, acceptatam, prioris obligationis nouatio, atque debitoris liberatio contingat, etſi expreſsè dictum non ſit, quod primus debitor liber à debito remaneat. Si creditor ipſe, cui debitor alium loco ſui delegauit, à delegato exigere incæpit, ſiuè aliquam quantitatem debiti exegit, & habuit; atque ita, vtrum lex ipſa 15. titulo decimo quarto, partita quinta, ſic intelligenda, atque limitanda ſit, vt locum non habeat in illis tribus ca ſibus, quos lex 3. C. de nouat, excepit, vt procurator in rem ſuam reuocari non poſ ſit, quando ſcilicet lis conteſtata fuit, vel aliquid ex debito acceptum, vel debitori denunciatum, ne ſolueret. Quo in dubio Ioannes Parladorius, tomo tertio, dicta differentia 50. num. quinto, & ſexto, & 7. §. 2. in ea fuit ſententia, & opinione, vt exiſtimaret, quod ſi ceſ ſione facta, nouatio locum habet in illis tribus ca ſibus, multo magis dicendum eſt, quod habeat locum in delegatione, cùm delegatio maioris ſit momenti, & efficaciæ, quàm ceſ ſio. Neque dicendum eſ ſe, legem ipſam 3. quod attinet ad illos tres caſus abrogatam eſ ſe per l. fin. eiuſdem tituli, C. de nouat. neque ex d. l. partitæ 15. ſi quidem lex noua generaliter loquens, non corrigit caſus ſpeciales legis antiquæ, provt ibi comprobat. Ego verò quò abſolutè, & diſtinctè dubium propoſitum explicem, obſeruandum in primis duxi, quod attinet ad duos illos caſus, quando ſcilicèt lis conteſtata fuit, vel debitori denuntiatum, ne ſolueret pro certo tenendum, legem ipſam 3. C. de nouat. in delegatione, atque in terminis, in quibus præ fata lex partitæ loquitur, poſt eandem leg. partitæ conditam, nequaquam procedere, nec nouationem ideo induci, quod lis conteſtata, aut denuntiario per creditorem facta fuerit debitori delegato, ne ſolueret; quemadmodum enim ex ſola delegatione, & acceptatione eius, qui delegatur, nouatio non inducitur, ex deciſione eiuſdem leg. 15. niſi expreſsè dicatur, quod debitor liber à debito remaneat. Nec eo animo per creditorem debitor alius receptus videtur, aut per debitorem delegatus, quod delegans liberetur, quando id expreſsè non cauetur; ſed eo animo, vt ſi is ſoluat, vterque liberetur (vterque namque obligatus remanet, ex deciſione eiuſ dem l. quando primus, qui delegatur, non liberatur ſpecificè) & debitorem ipſum primum obligatum manere, aliùmque delegari, atque vtrumque teneri, ſe ſimul compatiantur, nec repugnent (vt dixi) Ita pariter & lite conteſtata, aut denuntiatione facta debitori ipſi delegato pet creditorem, eadem ratio militat, vt primus debitor adhuc obligatus remaneat, donec is, qui delegatus eſt, effectiuè & realiter ſoluerit (realis namque, & vera numeratio, aut ſolutio, non litis conteſtatio, aut de nuntiatio liberationẽ inducit, nec in cõ ſideratione aliud habetur, quam ſolutio ipſa in. eadem l. partitæ) Quocirca, ſolutum non eſ ſe, attenditur principaliter, nec denuntiatio, aut conteſtatio operari poteſt, vt aliqua differentiæ. ratio reddi poſ ſit, aut contrahentium animus alius videri; inducta namque ad vnum effectum, cauendi ſcilicet ſibi magis, & exigendi, effectiueq́ue debitum habendi; contrarium, vel alium effectum, liberandi ſcilicet primi debitoris (quem liberari, expreſsè dictum non eſt) aut nouationis inducendæ, operari non debent, nec caſus d. l. 3. C. de nouat. ad terminos d. l. 15. partitæ trahi poteſt: ibi namque debitoris delegatio facta non eſt, ac propterea actiones apud creditorem manſerunt, ſed creditori ſuo aduer ſus ſuum debitorem, ſolutionis cauſa debitor mandauit actione; & tunc quidem ſecundum leg. illam procurator in rem ſuam reuocari ſemper poteſt, niſi in illis tribus caſibus, qui ibi excipiuntur; ſicuti aduertit Parlad. idem, d. §. 2. num. 2. ac proptereà ex d l. 3. quæ inquit: Si delegatio non eſt interpoſita debitoris tui, ac proptereà actione apud te manſerunt, quamuis creditori tuo aduerſus eum mandaueris actiones, &c. Inferri non poteſt ad caſum delegationis, adeo ſpecialiter in d. l. 15. partitæ deciſum, vt niſi expreſsè dictum ſit, quod debitor liber à debito remaneat, nouationem non induci, lex ipſa deciderit indiſtinctè; nec denuntiationis, aut conteſtationis caſum in conſideratione habuerit; quem tamen lex illa 3. C. de nouat. cum mandatæ fuerunt actiones, rectiſ ſimè habuit, ex his rationibus; quas hi conſiderarunt Authores, quos ſuprà d. c. 59. num. 34. pro explicatione eiuſdem commemoraui. Remanet itaque in viridi obſeruantia eiuſdem l. partitæ deciſio, quamuis delegatione debitoris ſui per debitorem facta, & ab illo acceptata, lis conteſtata, aut denuntiatio facta fuerit per creditorem. Non enim nouatio contingit, niſi expreſsè dictum ſit, quod debitor liberetur, nec denuntiatio ſola, aut litis conteſtatio effectum liberationis producere poteſt, vt dictum eſt. Et id ipſum procedere, & obſeruari debet æqualiter in alio caſu, quando creditor aliquid ex debito exegit, atque accepit (qui eſt alius legis illius 3. ca ſus) non enim ideo debitor primus liberabitur, nec nouatio inducetur, poſt editam leg. eandem 15. partitæ, niſi ab initio dictum ſit, quod liber à debito remaneat, atque ita, vterque liberetur, quod effectiuè vnus, aut alter ſoluerit, neceſ ſariò requiritur. Aliàs autem ſola partis receptio non impediet deciſionem præcitatæ l. 15. Ratio namque illa, quod delegari poteſt debitor debitoris, & ſic alius debitor, vel qui quantitatem debitam expromittat, idque non animo, vt delegans ipſe liberetur ab obligatione, qua creditori tenetur, ſed eo animo, vt ſi is ſoluat, vterque à debito liberetur, dum autem ef ſectiuè non ſoluerit, vterque teneatur (quia vtrumque obligatum manere, ſe inuicem compatiuntur, vt dictum eſt) Ratio inquam illa, ita æqualiter in parte non exacta, nec habita, procedit, ſicut in toto; atque ita ſi pars aliqua recepta fuerit, in reſiduo ita vtriuſque obligatio durabit, ſicut in toto, ſi nihil exactum, nec acceptum eſ ſet, duraret. Et idem videtur, ac præ ſumi debet animus contrahentium in parte, aut in reſiduo non exacto, quod in toto, nec poteſt aliqua differentiæ ratio aſ ſignari, quicquid Parladorius non ita radicitus conſiderauerit, & decipiatur per tex. in d. l. 3. C. de nouat. qui (vt dixi) loquitur in materia ceſ ſionis iurium, & actionum, cum debitor facit creditorem, vel alium procuratorem in rem ſuam, quod apud nos, dicitur, dar poder y ceſ ſion en cauſa propria. Atque ita extra hi non poteſt ſuo caſu, ceſ ſionis ſcilicet actionum nec trahi ad caſum diuerſum, delegationis ſcilicet, quod dicitur apud nos, librança acetada. Differentia autem in hoc conſiſtit, quod debitor ceſ ſus, non fit debitor ceſ ſionarij per ſolam ceſ ſionem; & ita neceſ ſe fuit, quod interueniat aliquod ex tribus illis requiſitis, tunc enim fit debitor ceſ ſionarij, ad effectum vt debitori cedenti ſoluere non poſ ſit, nec debitor ipſe ab eo exigere quantitatem debitam, nec aliud dict. L. 3. intendit, quam per ceſ ſionem verum conſtituere debitorem eum, contra quem ceditur, vt contra eum ceſ ſionarius ius habeat infallibile. In apocha verò, ſiue en la librança, per acceptationem (quamuis non eſt iurium ceſ ſio) quis ſe conſtituit debitorem; atque ita acceptatio id ipſum efficit. Sed non indé inferre licet, quod ideò liber remaneat, el que da la librança, ſiue qui delegat, quod alius eam acceptet, & obligatus remaneat, cum vnum obligari, & alterum ſimul obligatum manere, dixerit expreſsè d. l. 15. partitæ; & per Ludou. Molin. in loco anteà relato, recté percepit, & non modò ex deciſione ipſa l. 15. partitæ, ſed ex conſtitutione l. finalis, C. de nouat. adducitur; cum ſpecificè cauerit ea lex nouationem non induci interuentu nouæ perſonæ, niſi expreſsè actum ſit. Ratio autem illa Parladorij, quod dict. l. 3. C. de nouat. non abrogetur per l. final. eiuſdem tituli, nec correctio eius debeat induci, ex eo ſanè non ſubſi ſtit, quod l. ipſa 3. loquitur in materia ceſ ſionis (vt ſ æpè dixi) nec ceſ ſionem ad delegationem extendit, atque ideò nulla ratione correctionem eius modi timete, eamvè in conſideratione habere potuit. Idque vel eò magis, quod l. illa finalis, eſt generalis, & poſterior, quæ facit regulam generalem, quod in euentu nouæ perſonæ non fiat nouatio, niſi expreſsè actum ſit; & idcirco correctio potius induci valet, cum lex recentior in dubio corrigere videatur leges antiquas, quoties de iure antiquo in materia correctionis tractatur, vt eſt notabilis doctrina Bartol. in extrauag. ad reprimendum, verbo, non obſtantibus, numero tertio, quam ſequuntur Alexand. numero quarto: & Doctores communiter in l. ſciendum, ff. qui ſatisdare cogantur. Decius in l. 1. num. 12. ad finem, C. de bonor, poſ ſeſsion. contra tabulas. Dominicus, in cap. 1. numero 24. de conſtitut. lib. 6. ſingulariter Imola, in l. ſi verò, §. de viro, numer. 14. ff. ſoluto matrimon. latius Barboſa. 1. par. l. 1. eiuſdem tituli, numero 7. & 8. & 9. vbi inquit, quod quando vna lex in aliqua ſpecie quid ſtatuit, vel lex generalis lata eſt, & poſteà reperitur alia generalis contraria, poſterior cenſetur præcedentem reuocaſ ſe, etiam ſi illius non fecerit mentionem, quoniam in lege noua correctoria non eſt neceſ ſaria mentio legis, quæ derogatur, licèt illius nonnunquam ad tollendam dubitationem, ſoleat mentio fieri ſatis enim eſt, quod contrarium ſtatuatur, provt ibi comprobat. Et in ipſa l. fin. C. de nouat. expreſ ſim dicitur, veteris iuris ambiguitates corrigentes, & reſecantes. Idcirco, quamuis in delegatione, & in terminis noſtris l. eadem 3. loqueretur (quæ verè in ceſ ſione actionum, non in delegatione loquitur) correcta ipſa maneret ex deciſ. d. l. fi. nec caſus illi tres, qui ea in leg. in ceſ ſione actionum excipiuntur, in delegatione obtinerent, cum generaliter ex deciſ. d. l. fin. interuentu nouæ perſonæ nouatio non fiat, niſi expreſsè agatur, provt ibi nouè deciditur, & Pat. Ludou. Mol. non obſcurè percepiſ ſe videtur, quicquid Parladorius contra cõtendat . Qui vel alia quoque conuincitur concludenti ratione, & contra d. l. 15. partitæ loqui videtur: nam ſi denuntiatione ceſ ſionis debitori facta (qui eſt vnus ex tribus illis caſibus) debitor, qui ceſ ſit, vel qui delegauit, remanet liberatus, iuxta l. ipſam 3. C. de noua, id ipſum neceſ ſariò dicendum erit in d. l. 15. partitæ, reſpectu delegationis, quod ſcilicet libet remaneat debitor per delegationem ſui debitoris, vel per apocham creditori traditam, quam alter acceptauit; quod quemadmodum quam aliter negari non poteſt eſ ſe contrarium directo legis eidem partitæ, ita quoque & contrarium eſ ſe, ſtatuere, quod ſi debiti aliqua pars fuerit exacta, & recepta per creditorem, vel ſi debitor ſoluere cœperit, delegãs liber remaneat (qui eſt alius ipſius l. 3. caſus) connexorum enim eadem eſt ratio. Nec lege aliqua cautũ , quod ex quo creditor partẽ aliquam debiti exegit, & habuit, ſiue delegatus ſoluere cœpit, nouatio contingat in delegatione; ſed potius deciſum expreſsè contrarium ex d. l. 15. partitæ, quæ indiſtinctè loquitur, & vt debitor primus liberetur, ſpecificè requirit, quod dicatur, liberum ipſum manere, idque cum delegatio fit; vel quod vnus ſoluerit, vt vterque liberetur: ſanè, quemadmodum per ſolutionem partis debitoris, qui delegauit, vel quod ipſe ſoluere cœpiſ ſet, non tolleretur eius obligatio, quovſque integrè ſolueret; ita quoque non tollitur ex eo, quod is quem ipſe delegauit, ſoluere cœperit, vel creditor aliquid receperit; quia ſi verum eſt, vtrumque obligatum man ſiſ ſe ab initio, vt eadem lex partitæ inquit, non poteſt equidem liberatio contingere per ſolutionem partis, quovſque integrè ſoluta ſit quantitas debita; neceſ ſario namque lex ipſa intelligẽda eſt, cum totum debitum integraliter ſolutum eſt, & non cùm pars tantum ſoluitur: ſunt namque delegans, & delegatus, velut duo rei debendi, & quovſque debitum integrè perſoluatur ab vno, alter non liberatur, quod lex eadem partitæ, adeò clarè præ ſentit, vt de ipſius deciſione dubitari non valeat. Nec obſtat ſuperiori veriſ ſimæ reſolutioni, ſi dicatur, quod eadem l. 15. partitæ, non loquitur, quando is, qui delegatus eſt, erat debitor delegantis, in quibus terminis procedebat cõmunior opinio de iure communi, ſicuti Anton. Pichardus, in §. prætereà, n. 42. Inſtit. quib. mod. tolli. obligat. exiſtimauit, & n. 43. aſ ſerit, quod l. ipſa partitæ debet intelligi, dum dicit, deudor. o manero, reſpectu eius, cui delegatur, non reſpectu delegantis. Et quia ibi non conſtat illam nouam perſonam, quæ interuenit, eſ ſe debitorem delegantis, provt requirebatur, vt opinio communis eſ ſet correcta. Indéque infert, aduerſus Greg. Lop. verius videri, quod adhuc ipſa communis ſentẽtia remaneat incorrecta, poſt eandem leg. partitæ, cum illa ita debeat intelligi. vt cõ tendit . Et ſubdit, quod præfatus intellectus manifeſtè apparet ex illis verbis: Que daua por deudor, o por manero de aquella deuda. Nam illud verbum deudor, refertur ad eum, cui quis delegatus eſt. Item ex illis verbis: Pagando el vno dellos, ſerion quitos de la obligacion principal. Nam ſi iſte delegatus, qui interceſ ſit, debitor eſ ſet delegantis, & delegans ſolueret, non eſ ſet delegatus liberatus ſua obligatione, qua deleganti tenebatur, maximè (vt credit idẽ Author) quia verbum, deudor, o manero pro eodẽ ibi accipiuntur, & differentiam, quam Gregor. Lop. fecit inter vtrumque, deſtruit expreſsè l. 19. titul. 14. partitæ 5. cui dicit non poſ ſe ſatisfieri. Et hactenus Anton. Pichardus contra Gregor. Lop. placitum, & ſententiam ſuperius relatam. Ego verò Gregorij ipſius reſolutionẽ amplectendam omninò exiſtimo, & in praxi ſeruandam: nam (vtcunque res ſe habeat) ſiuè verbi, deudor, o manero, diſtinctio fiat, prout diſtinctioné fecit idem Gregorius; ſiuè non fiat, ſed pro eodem vtrumque accipiatur, quaſi idem ſonent, quod Latinè reus, aut debitor, provt ex dict. l. 19. partitæ (quam Pichardus allegat) deduci videtur, vbi promiſcuè Conditores vtuntur dicto verbo, deudor, o manero. Adhuc negari non poteſt, quin verbum idem, ſiue pro eodem accipiatur, ſiue non, ita aptum ſit, vt intelligatur reſpectu delegantis, ſicut reſpectu eius, cui delegatur. Et quamuis non conſtet, illam nouam perſonam quæ interuenit, eſ ſe debitorem delegantis, ſufficit, quod verbum, deudor, de per ſe, aut manero etiam de per ſe (ſi idem importat, provt Pichardus contendit) aut ſimul iunctum, aptum ſit vtrumque debitorem comprehendere, vel delegantis, vel eius, cui delegatur. Lex enim quæ dixit, dando otro debdor, o manero, non excludit, quin otro debdor, poſ ſit eſ ſe debitor delegantis ipſius. Imò aptius comprehendit debitorem delegantis. Nec argumentum præ dictum Pichardi, quod ex eadem l. 15. partitæ deducit, refragatur, aut vrget; non enim lex illa inquit, quod is, qui delegatus eſt, liberatus ſit à ſua obligatione, qua deleganti tenebatur, ſi non ipſe delegatus, ſed delegans ſoluerit, ſed quod ſolutione vnius, ambo liberantur, reſpectu eius, cui delegatio facta eſt, & ſic reſpectu creditoris, cui alius debitor delegatur, ſiué a quien ſe da la librança ; nam reſpectu eius, qui delegauit, ſi ipſe ſoluerit, in ſuo robore remanet debitoris delegati obligatio, nec id negat lex ipſa; loquitur enim apertè reſpectu creditoris, cui delegatio facta fuit. Quod ſi verbum manero, pro eodem quod debitor non accipiatur, ſed pro delegato, qui non erat debitor, ſolutione eius, liberationem vtriuſque contingere, ſiuè vtrumque liberari expreſsè etiam cauet l. eadem 15. & ſic ſupponit, duraſ ſe delegantis obligationem, nec fuiſ ſe nouatam; quia ſi per delegationem fuiſ ſet extincta ab initio, ex poſt facto non tolleretur, ſiue liberatio non contingeret. Quod ſi adhuc inſtes, & replices, durum equidem, & inhumanum videri, quod ſi creditor, cui à debitore debitor ſuus, vel alius delegatus eſt, ſiue a quien el deudor dio librança en deudor ſuyo, o en otro, el qual la acetò ; per longum temporis ſpatium, debitum à delegato, vel ab eo, qui acceptauit, non exegerit, cum exigere, & recuperare potuiſ ſet, vel aliqua debiti eiuſdem parte exacta, & accepta, in reſiduo exigendo negligens fuerit, atque ita, ſiuè in toto exigendo, ſiuè in parte, quæ remanebat, negligentiam habuerit, vt proptereà medio tempore, quo exigere, & habere debitum cum effectu potuit, debitor delegatus, vel is, qui acceptauit, ſtatum mutauerit, & decoctus, atque facultatibus ita lapſus fuerit, vt ab eo exigi, & haberi debitum non poſ ſit; hoc damno debitoris, qui delegauit, o que dio la librança, que ſe acetò , vſque adeò cedat, vt aduerſus eum actio, & recurſus detur, in quo nec culpa aliqua, nec minus negligentia conſiderari poteſt Non culpa, nec mora, quia iam ipſe debitorem alium delegauit, odio librança en otro, que ſe acetò : Nec minus negligentia, quia debitoris ſui delegatione interpoſita: ò dada libranca en otro, ius agendi, atque exigendi ei competebat, cui debitor delegatus eſt: ò a quien ſe dio la libranca. Quod ſi in exigendo negligens fuit, & non exegit creditor ipſe, hoc quidem damno eius, & non delegantis, eiuſvè que dio la libranca, cedere debuit; ſicuti firmarunt Authores illi commemorati ſuprà, ad initiũ quarti caſus principalis. Aliàs magnę lites, & contẽtiones orirẽtur quotidiè, ſi debitoris delegatione interpoſita ò dada la libranca en otro, y por el acetada, creditores deſinerẽt multum tẽpus abſque exigendo labi, cùm exigere, & cum effectu habere poſ ſent, & fallito, ſeu decocto debitore delegato, vel eo, que acetò la librança (provt quotidie contingit) recurſum haberent contra debitores eoſdem, o los dadores de las. libranças. Quod conſtanter negauit Ruinus, dict. conſil. 45. ex n. 3. lib. 5. Si inquam adhuc inſtes, & replices ad modum prædictum? Reſponderi poterit, repetendo in memoriam ea, quæ docto quarto caſu principali obſeruata, & ſcripta reliqui ſupra. Item eo modo, quo Farinacius, d. deciſ. 445. in nouiſ ſimis annotauit, de quo etiam ſupra. Surdus etiam, deciſ. 23. ex num. 6. verſic. His tamen non attentis; conſiderandum eſ ſe, an is, qui delegauit, o que dio librança en otro, fuerit liberatus, vel remanſerit, obligatus; nam ſi adhuc obligatus remanſerit, cùm nec nouatio, nec delegatio contingat, mora creditoris in conſideratione haberi non debet: dicitur autem obligatum manere poſt editam dictam l. 15. partitæ, niſi expreſsè dictum ſit, quod debitor liber à debito remaneat. Et quemadmodum, ſi duo rei debendi ab initio fuiſ ſent, mora creditoris in non exigendo ab vno, non impediret recurſum, & ius agendi contra alium, ita pariter, ſi poſtmodùm per delegationem, o por librança acetada, primo reo, ſiue debitori, adiungatur reus alius, & debitor, atque ita duo rei efficiantur, provt verè ex dicta l. 15. partitæ efficiuntur; mora in non exigendo ab vno, à delegato ſcilicet: o del que aceto la librança, non impedit recurſum, & ius agendi contra primum, qui veré obligatus remanſit, & perinde haberi debet ex deciſione l. Ipſius partitæ, ac ſi delegatio facta non fuiſ ſet, o no ſe huuieſ ſe dado librança. Sic ſanè in eadem l. non conſideratur, an negligens fuerit creditor, nec ne in exigendo, vt ſuprà dicebam; nec etiam aſ ſignatur tempus, intra quod creditor exigere debeat à delegato, vel ab eo, que acetò la libranca, non quoque ſtatuitur, primum ideò liberari debitorem, quod longo tempore à delegato, vel eo, en quien ſe dio la librança, creditor non exegerit; ſed cùm vtrumque obligatum manere, lex eadem deciderit, non aliter vtrumque, quàm ſolutione liberari, voluit. Et ita lapſus temporis, aut negligentia in non exigendo, in conſideratione haberi non debet, cùm lex ipſa partitæ in conſideratione non habuerit. Debitor autem, qui delegauit, o que dio la librança, ſibi imputet, ex quo ab initio ipſum manere liberatum, non curauit, quo periculum decoctionis ad eum non pertineret. Vel qui cùm ſciret, aut ſcire deberet (quæ æquiparantur) remanere adhuc obligatum, nec liberari per delegationem, non aliàs delegare voluit, quàm ſi ſpecificè, & expreſsè liberaretur per creditorem. Aut diligens ſaltem poſtmodum fuit, etſi ab initio per liberationem ſibi non cauerit, in inquirendo, an à debitore delegato, vel ab eo, en quien dio librança, creditor exigat, ſiue exegerit, necne, vt ſi non exigentem, & negligentem eum inueniat, qui ex deciſione dicta l. 15. partitæ, negligens eſ ſe poteſt, cùm ſciat, ſe duos habere reos obligatos, atque ita primum obligatum manere, & ſi ab vno exigere non poſ ſit, quia ſit fallitus, vel decoctus, ab alio, à primo ſcilicet exigere poſ ſe; ſi inquam ita negligentem creditorem inueniat, vel eundem requirat, vt exigat, vel proteſtatione ſibi conſulat, vt ſi non exegerit, periculum decoctionis, vel aliud quodcunque ad eum pertineat, aut etiam indicem adeat, vt pecuniam exigi, & ſeque ſtrari, vel deponi faciat; vt creditori eidem, qui in exigendo negligens eſt, ſatisfiat. Ex quo ergo is, qui delegauit: o que dio libranca, ſibi conſulere, & impedimentum remouere potuit, ſibi imputet, ſi aliquo ex prædictis remediis vſus non fuerit; impeditus namque non cenſetur, qui poteſt tollere impedimentum, iuxta text. in l. qui poteſt facere 135. ff. de regul. iur. & ibi Gloſ ſ. & Decius, text. & Panormitan. in c. fin. de electione, & in l. quibus diebus, ff. de condit. & demonſt. Ibi: Nec per te ſtetit, quominus agendo eum ſubmoueas: & ibi notant Alberic. Bald. & Paul. colligentes non excuſari impeditum, qui adeundo iudicem, potuit impedimentum remouere. Et illum text. extollit Rubeus, in l. non ſolum, §. morte, num. 30. de noui oper. nuntiat. & cum Feli. qui in propoſito tradit multa, Alex. & Caſtrenſe notauit Pinellus, in authent. niſi tricennale, numer. 48. C. de bon. matern. Boërius, deciſ. 40. in fine. Craueta, conſilio primo, pro genero, numer. 89. Surdus, deciſione 189. numer. 28. cum ſequentibus. Stephan. Gratianus, diſceptation. Forenſ. lib. primo, cap. 45. num. 16. & 17. qui multum ad propoſitum noſtrum ſcripſit. Ideo imputet ſibi, qui non curanti, vt pecuniæ collocarentur in tuto, cum potuiſ ſet illas deponere, &c. Sanè creditor tanto tempore eſ ſe potuit in mora non exigendi, vt fraude, vel dolo. vel etiam lata culpa, quæ dolo æquiparatur, l. quod Nerua, ff. depoſiti; non exegiſ ſe eum. præ ſumi poſ ſit; & tunc quidem nullus regreſ ſus creditori eidem contra debitorem, qui delegauit, daretur, ſi delegatus factus ſit non ſoluendo, provt in fortioribus terminis tenuerunt Interpretes illi, quos ſupra hoc eod. c. quarto caſu principali, in principio adduxi. Et ita quoque reſoluit Stephan. Gratian. de quo ſtatim caſu ſequenti. Quocirca, cùm verba, & deciſ. 10. dict. l. 15. partitæ, ita ſe habeant, vt dixi, optimum videbitur conſilium, vt debitores cùm alium delegant debitorem, o quando dan librança en otro acetada, faciant ſe liberari expreſsè à debito, iuxta l. ipſam partitæ, vt ſi delegati, aut qui apocham acceptauerunt, decocti poſtea fuerint, id periculo eorum non cedat, cum lex eadem 15. ita fortiter adſtringere videatur, vt etiam data negligentia ex parte creditoris, alterum, eum ſcilicet, qui delegauit, obligatum remanere voluerit. Item, vt inquirant, an creditor exigat, necne, vt per requiſitionem, proteſtationem, ſequeſtrum, aut depoſitum, vel iudicis decretum ſibi conſulant. Et hactenus de his, & traditis ſupra, dicto quarto caſu principali, quæ proculdubio ingenti ſtudio, & diligentia ſic fuerunt adnotata, & ſcripta; de ipſis tamen maturè erit penſandum, atque deliberandum, cum occaſio ſe offeret, nec de facili à communi ſententia, & opinione, quæ ſi creditor negligens fuerit in exigendo debitum, regreſ ſum ei contra debitorem denegat, recedendum erit. Licet enim deciſioni d. l. partitæ, admodum conuenire videantur, & ab ea elici poſ ſe, item ex deciſione illa Farinacij, quæ in aliquo deficiente delegatione, & nouatione non interueniente. nec conſequẽ ter debitoris, qui delegat, liberatione, provt non interuenit ex conſtitutione leg. eiuſdem 15. partitæ, niſi expreſsè dictum ſit, quod debitor liberetur; moram creditoris non nocere ei, conrẽdit ; ex quo tamen ea omnia ſubuerti poſ ſe videntur, conſtituendo in primis, caſum negligentiæ creditoris in non exigendo, non modò non decidi, ſed nec excogitari forſan in eadem l. 15. partitæ, deciditur enim duntaxat, quod delegatione, & interuentu nouæ perſonæ, nec nouatio. nec liberatio debitoris contingat, niſi expreſsè dictum fuerit; caſus autem negligentiæ creditoris in non exigendo, cùm omittatur omninò, relinquitur iuris communis deciſioni; atque ita, quod dicitur, vtrumque, & ſic primum quoque, eum ſcilicet, qui delegauit, manere obligatum: intelligitur, vt contra eum quoque agi poſ ſit, niſi negligentia creditoris in non exigendo debitum à creditore id impediat; iuxta communem Doctorum ſententiam. Quæ ad hunc modum nec corrigi, nec alterari videtur vllo pacto. Conſtituendo deinde, negari non poſ ſe, quin delegatione facta: ò dada librança que ſe aya acetado, is qui delegauit: ò dio la librança, agere aduerſus eum, quem delegauit: ò en quien dio la librança, de iure non poſ ſit, imò impeditus ſit per delegationem: ò la librança acetada, atque ita ius agendi competat ei duntaxat, cui debitor delegauit, aut dedit apocham; ſi is ergo negligeas fuerit, eius damno periculum decoctionis alterius, non delegantis, qui agere non potuit, cedere debet. Quia ex delegatione debitoris inducitur duplex nouatio, vna quoad delegantem, quia liberatur ab eo, cui fit delegatio; alia quoad delegatum, quia liberatur à delegante, vt per Caſtren ſem, in l. delegare, ff. de nouat. Alexand. conſilio decimo libro ſecundo, & in conſilio 95. libro tertio. Decium, in conſilio 107. Afflictum, deciſione 353. Tuſchum, tomo ſecundo, litera D. Concluſ ìone 244. numero vigeſimo quarto, folio 516. & quamuis ex deciſione præfatæ l. 15. partitæ, delegans non liberetur ab eo, cui delegatio facta eſt, niſi ita expreſ ſim dictum fuerit; delegatus autem ab eo, qui delegauit, ita demum, ſi ipſe ſoluerit ei, cui delegatio facta fuit; ex quo tamen delegatione facta, ò dada en el librança, y acetada, debitor ipſe, qui delegauit, ò dio la librança, agere non poteſt aduerſus eundem, qui iam apocham acceptauit in fauorem alterius; durum equidem videretur, negligentiam creditoris in non exigendo ab eo, damno debitoris delegantis cedere, qui exigere non potuit, nec debuit: Securius itaque erit communi adhærere ſententiæ, quod negligentia creditoris in non exigendo, eius damno, & periculo cedere debeat, ſi delegatus, vel is, qui apocham acceptauit, decoctus fuerit. Quamuis negari non poſ ſit, quin ea omnia, quæ ſuperius annotaui, atque ex deciſione dictæ legis partitæ, & illa Farinacij deduxi, non leuiter in contrarium vrgeant, & forſan multis placitura ſint; eſto, quod debitor, qui delegauit, vel apocham dedit, ius agendi, & exigendi non habuerit, ex quo impedimentum remouere, & ſibi conſulere ad modum prædictum potuit: & de ſeptimo caſu hucvſque. De quo etiam vide caſu ſequenti, & deciſ ìonem dictam Surdi 23. ex n. 6. verſic. His tamen. Octauus denique & vltimus caſus ſit, non modò poſt editam dictam l. 15. partitæ, ſed etiam in terminis iuris communis, certi iuris eſ ſe, veram delegationem non eſ ſe nec liberationem induci, vbicumque adeſ ſet pactum, vt delegans teneatur facere bonum nomen debitoris delegati; ſic ſanè poſt Bald. Caſt. Alex. Barbat. & Bertaz. obſeruauit Stephan. Grat. diſcep. forenſ. lib. 1. cap. 64. ex n. 1. vſque ad num. 11. vbi inquit, per delegationem, de qua agebatur in causa hæredum Q. Polydori, ſe dixiſ ſe, non fuiſ ſe extinctam obligationem, qua delegatus tenebatur deleganti, quia ex inſtrumento apparebat pactum prædictum, vt teneretur delegans facere bonum nomen debitoris delegati, id autem veræ delegationi repugnat, in qua delegans non tenetur, cum cedat periculo ipſius creditoris, qui delegationem recepit; facta verò delegatione, duplex perimitur obligatio, & illa, qua delegans tenebatur erga ſuum creditorem; & altera, qua erat aſtrictus delegatus erga delegantem, cum dicatur facta nouatio; provt ſuprà notaui; & tenent Ca ſtrenſ. Dec. Alex. Pariſ. Bertazol. & Beccius, ibi relati per Gratian n. 1. Vnde infert, quod non poſ ſunt ſimul ſtare, vt delegans non liberetur, niſi fa cta ſolutione per delegatum, pro quo eſt promiſ ſum, quod ſoluet, & quod ſit vera delegatio, de cuius natura eſt, vt ſtatim inducatur liberatio, vt per Bald. & Sali. ibi relatos, qui ſcribunt, quod ſi delegans promittit, ſe facturum, & curaturum, quod delegatus ſoluet, non inducitur nouatio, eo non ſoluente, & ille cui eſt facta delegatio connumeratur inter creditores delegantis, non delegati, dummodò reddantur ſuæ litteræ; argumento l. Diſ ſolutæ, C. de condict. ex leg. quaſi tunc ſit facta delegatio periculo delegantis, quo caſu neque debitor liberatur, l. ſi mandato meo, §. fin. vbi DD. ff. mandati. Videtur enim demandata eſ ſe ſolutio ſub conditione, qua pendente non inducitur nouatio, nec liberatio, l. quoties, in principio, ff. de nouat. & Gratianus idem comprobat num. 5. & infert num. 5. & quinque ſeqq. ſe etiam aliàs dixiſ ſe, cum de hoc quæreretur, liberationem non induci per litteras miſ ſas campſori, vt alicui ſoluat, quamuis per eum acceptentur, niſi ſequatur ſolutio: & ſi campſoris decoctio euenerit ante ſolutionem, cedit periculo delegantis. In quo (vt vides) conuenit deciſioni d. l. 15. partitæ. Provt etiam conuenit omninò Hieronym. Gabr. in conſ. 155. num. 23. lib. 1. Verum eſ ſet (ſubdit idem Gratianus) quod mercator, ſi acceptauit ſimpliciter literas ſibi præ ſentatas, cenſeretur illas ratificare, & feciſ ſe ſe debitorem præ ſentantis literas, ad cuius, fauorem fuerunt ſcriptæ, etiam quod ſcribentes poſtea eſ ſent decocti, ita quod neque poſ ſet opponi exceptio non numeratæ pecuniæ, neque obſtet exceptio non implementi poſt decoctionem, provt latiùs ibi: inquit denique num. 21. Gratianus met idem, quod etiam facta delegatione, cum omnibus ſuis requiſitis, de quibus ibi num. 16. non ſemper poſt delegationem debitor liberatur, quando videlicet non fuit ex delegatione acquiſita obligatio ei, cui delegatur, aut ſi promiſ ſio eſt in diem, aut ſub conditione, provt in eadem l. 15. partitæ exprimitur. Aut ſi per pactum fiat reſeruatio iurium priorum, niſi eſ ſet datum in ſolutum nomen debitoris, aut in aliis caſibus, de quibus ibi remiſ ſiuè, num. 17. aut denique ſtante expreſ ſa proteſtatione creditoris, vt caſu quo debitor delegatus non ſolueret, non cenſeretur delegans liberatus; provt ſuprà dixerat, & tenuit etiam Tuſchus, tom. 2. litera D. Concluſ. 144. num. 28. & 39. Surdus, dicta deci ſione 23. ex n. 7. Quamuis tunc creditor (provt ipſe quoque profitetur Gratianus) non deberet eſ ſe in mora exigendi, aliàs eſ ſet ſibi imputandum, ſi delegatus efficeretur non ſoluendo, vt per Ruinum, & Socin. ibi relatos. Quaſi poſt lapſum temporis non exigendo, videatur voluiſ ſe ſequi illius fidem; vnde ex hoc arguitur liberatio primi; vt per Socinum, & Puteum, quos n. 24. commemorauit idem Gratian. de cuius placitis, & reſolutione hactenus. Nunc verò animaduertendum: atque obſeruandum erit, ex propoſitis reſolutionibus deduci nonnulla, quæ tam ad fauoré, & comprobationem cõ ſiderationis , & nouæ illius ſententiæ, de qua ſuprà, quarto caſu principali, & ſeptimo caſu, ex verſiculo, Quod ſi adhuc inſtes. Quàm contra ipſam vrgere videntur. Et primum ad fauorem, comprobationem etiam Farinacij, dicta deciſione 445. quatenus ex aliis Authoribus Gratianus conſtituit, per delegationem non extingui obligationem, qua delegatus tenebatur deleganti, vbicunque per eam non inducitur liberatio, quia repugnant, nec poſ ſunt ſimul ſtare, vt delegans non liberetur, niſi facta ſolutione per delegatum, & quod ſit vera delegatio, aut quod liberatio ſub ſequatur. Infert ſtatim, quod delegatus remanet debitor delegantis, non eius, cui facta eſt ſolutio ac proinde is ipſe, cui facta eſt delegatio connumeratur inter creditores delegantis, non delegati; videtur enim demandata ſolutio ſub conditione. Sanè, ſi res ita ſe habet, attento iure communi propter pactum prædictum, vt delegans teneatur facere bonum nomen delegati, vel quoties liberatio non contingit per delegationem, vt etiam per Surdum, dicta deciſ. 23. ex numero ſexto, verſiculo, His tamen non attentis, multo potius idem obſeruandum videtur poſt editam dictam legem decimam quintam partitæ, ex qua delegans non liberatur, niſi ita expreſsè cautum fuerit, ac proinde delegatus remanet debitor delegantis non eius, cui delegatio facta eſt, atque ſolus delegans ab eo exigere poterit, provt videtur ſecundum prædicta. Nec quod l. eadem 15. partitæ attenderit ad acceptationem, aut moram creditoris in non exigendo, ſed ſolam, & realem ſolutionem in conſideratione habuerit, vt ſuprà dixi. Contra ea verò, quæ eiſdem in lacis annotaui, fortiter vrget ratio, & reſolutio illa eiuſdem Authoris quod acceptans literas, cenſetur illas ratificare, & ſe facere debitorem præ ſentantis eas; quocirca à tempore acceptationis eius, qui delegatur, aut cui literæ ſcribuntur, ſiue apocha remittitur, acceptans ipſe remanet debitor illius, in cuius fauorem acceptauit, ſicut ipſe creditor; & idcirco, cum alter exigere non valeat à delegato, delegans ſcilicet, & impeditus ſit; durum videretur, vt culpa alterius in non exigendo, eius damno cederet, vt ſuprà dicebam. Et ratione denique illa eiuſdem Gratiani, moram in non exigendo, creditori imputari debere, ſi delegatus efficiatur non ſoluendo, quaſi poſt lapſum temporis non exigendo, videatur ſequi illius fidem; vnde ex hoc arguitur liberatio primi; provt ibi comprobat. Addiderim ego, liberationem primi argui poſ ſe ex prædicta mora in non exigendo, quaſi delegati fidem ſequutus videatur delegans; etiam poſt conditam dictam l. 15. partitæ. Nam ſi coniecturæ admittuntur, vt debitor liberatus remanſiſ ſe videatur per delegationem; modò ipſ æ vehementes ſint. vt ſuperiùs notaui; vehemens proculdubio ea videtur, quæ ex mora, aut negligentia creditoris in non exigendo, deducitur; vtpotè, cum vel exigeret veriſimiliter, aut exigere deberet, fidem eius non ſequeretur, aut negligentia, ſiue mora prætermiſ ſa, ad delegantem recurreret, & contra eum ageret, ſi delegatione, vel apochæ acceptatione ſatis ſibi conſultum, non exiſtimaret. Quod erit maturè penſandum, atque deliberandum, cum caſus ſe offeret, vt ſupra dixi. CAPVT LXXVIII. Summarium ideò non deducitur, quia continet duntaxat Additiones nonnullas ad ea, de quibus ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 61. ex num. 54. cum multis ſeqq pecuniæ ſcilicet reuocationem, vtrum habeat anterior creditor aduerſus poſteriorem, cui pecunia per debitorem ſoluta fuit; idque ad interpretationem l. pecunia, C. de priuilegio fiſci; de qua egregiè admodum, ibi actum per Authorem. Nunc verò Mareſcoti, Alexandri Ambroſini, Stephani Gratiani, Antonij Theſauri, Ioſephi de Seſe, Ioann. Baptiſt. Valenzuela, Velazq. Petri Fontanellæ, Coſtæ, Mazerati, & Ignatij del Villar, placita nonnulla, poſt peractum, & ſcriptum cap. illud, ab eodem Authore habita, & prælecta, adduntur, & in medium proferuntur, provt hic videbitur. P Ost peracta, atque à me ſcripta ea, quæ ſuprà hoc eod. tract. c. 61. ex n. 54. cum multis ſeqq. ingenti equidem ſtudio, & diligentia tradidi ad ſingularem, & notandam interpretationem atque enucleationem l. pecunia, C. de priuilegio fiſci. Cum ad manus meas peruenerint placita nonnulla aliorum Authorum, quos ideò ibi commemorare non potui, quod vel in lucem nondum ipſi prodiiſ ſent, vel eos nondum prælegiſ ſem; placuit equidem hoc loco ſpecificam illorum mentionem facere, atque in medium proferre reſolutiones nonnullas eorundem, quæ ad eadem ibi ſcripta, adeò ſpectant, vt prætermitti non potuerint. Idque vel eo magis, quod Anton. Theſauri locum, inſignem & notandum in propoſito diiudicauerim. Vt autem breuiter, & diſtinctè id fiat, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, Alex. Ambroſinum, deciſione fori Epiſcopalis Peruſini 2. per totam. Singulariter, & longa ſerie egiſ ſe de hypothecariis creditoribus, quorum poſterior executionem obtinuit, nunquid ipſe poſ ſit à priori creditore impediri? & de materia præcitatæ l. pecunia. Et in primis, an, & qualiter in pignore præ torio, & in iudiciali etiam, non conſideretur anterioritas temporis; ſed omnes creditores concurrant ad rem in tenutam cæptam ex primo decreto, refectis expenſis. In hypothecariis verò, prærogatiua temporis. quare duntaxat ſeruatur? & an tertius, qui ſe opponit ad impediendam ſententiæ executionem, ob hypothecam, quam habere prætendit in re exequenda, non ſit audiendus, quotieſcumque ſibi de indemnitate cauetur. An etiam ſecundus creditor in poſ ſeſ ſionem rei debitoris immiſ ſus, non poſ ſit à priori moleſtari, non excuſ ſo principali, niſi in caſu priuilegiato, in quo excuſ ſio neceſ ſaria non eſt: an quoque exiſtentia aliorum bonorum debitoris tantummodò operatur in perſonalibus actionibus, in quibus non reuocatur ſolutio facta poſteriori creditori, non verò in hypothecariis. Vide etiam eundem Alex. Ambroſinum, ipſamet deciſione 2. vbi diffusé tractat, hypothecarius quando agere poſ ſit, non excuſ ſo principali? & num. 40. vbi inquit, quod priori creditori ad docendum, debitorem non eſ ſe ſoluendo, ſufficit aſ ſerere, non eſ ſe alia bona; & ſi ſecundus creditor diceret contrarium, deberet id probare: ac denique vide num. 43. vbi inquit, quod prior creditor quando de ſuo credito docet per in ſtrumentum, ceſ ſat omnis ſuſpicio fraudis, & propterea executio ſecundi creditoris impeditur: & num. 42. quod quilibet creditor, quando non per viam agendi, ſed per viam excipiendi comparet iure ſuæ prioris hypothechæ, ad impediendum alium creditorem, poteſt hoc facere, etiam ſi priùs non obtinuiſ ſet ſententiam contra principalem ſuum debitorem, etiam exiſtentem ſoluendo, & ſic nedum facta excuſ ſione in bonis debitoris, dummodo doceat de ſuo credito, & ſua priori hypotheca. In quo (vt vides) conuenit his, quæ ex Flaminio Carthario, dicto cap. 61. recen ſui: concludit etiam, quod quando prior creditor habet executionem contra debitoris bona, ſicut ſecundus, non eſt locus cautioni oblatæ per po ſteriorem creditorem, idque per regulam, hodie conſtat, hodie agatur: & hactenus Alexander Ambroſinus. Stephanus verò Gratianus, diſceptat. forenſium, cap. 3. & 4. num. 1. & 4. ſeq. in caſu illo, ſibi conſulto, pro creditoribus dixit eſ ſe concludendum, quod non teneantur ſoluere ſummas pecuniarum, per eos receptas ab eorum debitore; occaſione contractuum, de quibus agebatur, quamuis per fiſcum prætendebatur, dictas pecunias eſ ſe ſibi obligatas pro eius credito; etenim per ſolutionem factam ipſis creditoribus, ipſ æ pecuniæ ſunt propriæ ip ſorum recipientium, inſtante commiſtione, & conſumptione, ac bona fide præcedẽte cum titulo habili, quamuis eſ ſent aliena, & etiam furtiuæ, cum illarum dominium fuerit in eos tranſlatum, & debitor liberatus, vt per Angel. Cuman. & ia ſon, quos ibi adducit, quæ etiam procedere inquit, quamuis ſimus in creditore habente hypothecam anteriorem, qui neque poterit reuocare pecuniam ſolutam poſteriori, quia aliàs totus mundus litibus inuolueretur, nec mercatores poſ ſent tutò con. trahere, & conſequenter commercio priuarentur, vt per Afflict. & alios; quidquid contrarium ſequantur alij, contra quos hæc eſt æquior opinio, & ei magis adhærendum. vt per alios ibi relatos. Nec obſtat, quod eſ ſet caſus ille in fiſco, qui ex ſpeciali priuilegio poteſt dictas pecunias reuocare à poſterioribus creditoribus; quia quãdo pecunię ſoluũtur ex cauſa oneroſa: non datur illarũ reuocatio, etiam ad fauorem fiſci, cui hoc priuilegium competet ex cauſa tantum lucratiua. Deinde, quatenus etiam dicta opinio procederet ex cauſa oneroſa, vt per Couarruu. quem Gratianus citat; tamen cum non præceſ ſerit diſcuſ ſio debitoris principalis. & fideiuſ ſorum, fiſcus non poteſt obtinere, quaſi tantum agatur in ſubſidium contra ſecundum creditorem; non ſolum quia fiſcus agens contra tertium poſ ſeſ ſorem, vtitur iure communi, ſed etiam quia ſumus in pecunia bona fide conſumpta, quo caſu eſt extincta hypotheca, ſine qua non poteſt conueniri creditor poſterior, qui ſine dolo deſiit poſ ſidere, ſed tantum agitur contra eum condictione ex lege, quæ venit in ſubſidium, quando alio iure non poteſt eſ ſe ſuccurſum, vt per eundem Stephanum Gratianum, qui hactenus in propoſito dubio, in quo (vt vides) Afflicti reſolutionem amplectitur, & æquiorem putat, de qua accuratiùs egimus præcitato cap. 61. ſicut & de priuilegio illo fiſci in eadem quæ ſtione. Ignatius autem del Villar, Syluæ reſponſorum iuris, lib. 2. reſponſ. 16. cap. 2. ex num. 19. vſque ad num. 28. nouiſ ſime etiam agit de materia dictæ l. pecunia, & nonnulla dubia excitat, ac maxime illud vtrum dominus fundi expreſ ſam habens hypothecam, pro ſolutione penſionis fundi, reuocare poſ ſit ſolutionem frumenti poſteriori creditori factam bona fide, frumento conſumpto; an etiam dominus fundi per hypothecam generalis obligationis priuilegium habeat reuocandi, & repetendi ſolutionem frumenti fiſco, & doti factam, tanquam creditoribus anterioribus, bona fidéque conſumpti, ex locatione eiuſdem fundi, in eodémque fundo collecti: an etiam excuſ ſio in quolibet caſu facienda ſit prius, etiam per fiſcum, dotem, & Rempublicam. Deinde creditor anterior habens generalem hypothecam bonorum, an poſ ſit agere aduerſus poſteriorem creditorem, repeterèque, & reuocare ab eo pecuniam ſolutam, & bona fide conſumptam: & vide num. 27. & 28. an id pro cedat in fiſco, & muliere hypothecam tantùm tacitam habentibus. Denique, vtrùm dominus fundi hypothecam tacitam tantum habens in fructibus eiuſdem fundi, agere poſ ſit aduerſus poſteriorem creditorem, & in ſolutum fructus eiuſdem fundi accipere, vel ſi ex altero contractu ei in eodem genere fructus debebantur: de quibus omnibus per dictum Authorem latiùs agitur prout ibi videri poteſt. Rurſus Gaſpar Antonius Theſaurus quæ ſt 16. per totam forenſium lib. 2. qui poſt peractum, & ſcriptum dictum cap. 61. Ad manus meas peruenit (pro vt ſupràdixi) ſingulariter equidem, & vtiliter tractat eandem materiam, & nonnulla dubia nouè excitat, quæ ſcitu, & notatu digna videntur. In effectu autem, vt abſolutè explicet iſtum articulum, & deciſionem d l. pecunia, decem caſus principales conſtituit; qui omnes (prout ipſe aduertit) ex vnica inſpectione proficiſcuntur, à quo ſcilicet fuerit facta pecuniæ ſolutio, an à debitore ipſo, an à procuratore, vel inſtitore an à iudice, & denique an ab hærede; Item ex alia, quænam ſit perſona creditoris, & quo priuilegio vtatur, an creditor ſit fiſcus; vel mulier, vel hypothecam habens, ſiue illa ſit tacita, ſiue expreſ ſa, ex qua creditum deſcendat, oneroſáve, an lucratiua. Et ante alia præmittit, remedium illud eſ ſe ſubſidiarium. & non competere, niſi communi debitore non exiſtente ſoluendo, ſicuti ex aliis Authoribus ob ſeruat ibi num. 3. Primum caſum eſ ſe dicit Theſaurus, conſiderando perſonam creditoris, quando fiſcus eſt creditor; & eo caſu indubitati iuris eſ ſe, quod fiſcus auocat pecuniam poſteriori creditori ſolutam, etiam bona fide conſumptam; neque attendi bonam, vel malam fidem poſterioris circa pecuniæ conſumptionem; vt latius ibi, num. 4. Secundum caſum in dote conſtituit, quæ habet idem priuilegium, quod fiſcus, & repetit pecuniam poſteriori creditori ſolutam, ſi non reperit ſoluendo hæredes mariti, vt etiam ibi, num. 5. Tertium caſum conſtituit, quando concurrunt plures priuilegiati creditores, ſiue ſint hypothecarij, de quorum tamen anterioritate non conſtat, ſiue ſolum perſonale priuilegium habeant; & tunc quidem nulla datur pecuniæ euocatio, ſed primo petenti pecunia ſoluta, ſiue adhuc extans, ſiue iam conſumpta, perpetuò, durat irreuocabilis; ſi verò non ſint pares, locum habet euocatio, prout latius ibi num. 6. & de iſtis tribus caſibus latè equidem ego egi, & ſingulariter eos explicaui, in loco relato ſuprà. Quartum caſum eſ ſe inquit Theſaurus ipſe, quando ſumus in priuato creditore aliunde non priuilegiato, ſed hypothecam generalem habente, qui concurrit cum poſteriore habente ſimiliter hypothecam in bonis communis debitoris; & hoc caſuſi illa pecunia extet, ius auocandicompetit virtute tacitæ hypothecæ; ſed ſi illa non extet, ſed confuſa, vel conſumpta fuerit; tunc quæ ſtio eſt ardua, & difficilis; nam quod non poſ ſit auocare anterior creditor pecuniam poſteriori ſolutam, niſi ſecundus creditor recepit pecuniam cum promiſ ſione reſtituendi in caſum moleſtiæ, quia eo caſu pecunia fingitur extare, & non dicitur con ſumpta, tenuerunt permulti Authores, quos ibi citat num. 7. Contrariam verò opinionem, quod ſcilicet etiam conſumpta pecunia, detur reuocatoria, non per actionem hypothecariam, quæ cum pecunia extincta fuit, ſed per condictionem ex lege, vel indebiti ſoluti, tenuerunt alij permulti, relati ibid. num. 8. & 9. Ipſe autem primam opinionem tuetur & æquiorem putat, prout ibi. num. 11. & num. 12. reſpondet ad text. in dicta l. pecunia, cum ſimilibus: Vide etiam num. 13. vbi ſingulariter explicat, quando pecunia dicatur mala fide conſumpta, & exacta. Et an in dubio præ ſumatur ignorantia. Et quod attinet ad iſtum caſum, longa etiam ſerie me habui, & in puncto iuris contrarium ſuſtinui, & defendi cum aliis, prout ibi videbis. Quintum caſum eſ ſe conſtituit, num. 14. quando debitor eſt argentarius, & (vt vulgò dicitur) Bancarius, aut mercator, qui multorum pecunia ad negotiandum accepta, decoxit, quod intelligentes creditores hypothecarij, & non hypothecarij, ſequeſtrationem bonorum obtinent, & omnes petunt ſolui; vnus verò poſterior, cæteris diligentior, in exactione præuenit, & ab ipſo debitore merces, & pecuniam accepit; & tunc arbitratur, non eſ ſe tutum poſteriorem, cui pecunia fuit ſoluta, ſed illum teneri repræ ſentare, vel ipſam pecuniam ſi exter, vel tantundem de proprio, ſi con ſumpta illa ſit. Nec obſtat conſumptio, quia illa dicitur mala fide facta, poſtquam omnes creditores concurrebant, & cum omnes inuigilauerint, non eſt locus gratiſicationi, & hanc opinionem in ipſo decoctore tenuerunt, non oſtante conſumptione, quamplures ibi relati. Ipſ èque Theſaurus amplectitur eam contra Gutierrium, etiamſi ſolutio facta fuiſ ſet iuſ ſu Magiſtratus, concurrentibus aliis creditoribus, qui poſtea declarati fuerunt anteriores. Et propter (inquit idem Auctor) Senatus Pedemontanus decidit, competere reuocatoriam aduerſus poſteriorem, cui pecunia per ſententiam ipſius Senatus fuerat adiudicata in concurſu creditorum, & ſoluta, non obſtante con ſumptione; cum creditor anterior poſtea ſuam anterioritatem oſtendiſ ſet, de qua prius non conſtabat, & Iuriſconſultum in l. qui autem, §. apud Labeonem, loquitur de creditoribus, qui pares ſunt tempore, & cauſa, & inter quos nulla competit hypothecaria, nec inter eos aliquod poteſt eſ ſe priuilegium prælationis: & hactenus de iſto quinto caſu. Sextum caſum eſ ſe inquit, retento eodem themate decoctoris, quando plures creditores concurrunt, ſed vnus diligentior cæteris, præ ſentiens fallimentum, procurauit detinere debitorem, qui dum duceretur ad carceres, reperit amicum, qui vt liberaretur, ſoluit, & depoſuit ſummam debitam, quam poſtea recepit creditor ille diligens, & conſumpſit; deinde inſurgunt creditores anteriores, & prætendunt auocare dictam pecuniam; tunc autem quæritur, an competat reuocatoria, & inquit Theſaurus, quod iſte caſus contigit Romæ, dum hæc ſcriberet; & quod ipſe dicebat, eſ ſe arduum, & difficilem: nam ſuper illa pecunia non videtur eſ ſe aliqua hypotheca, quia non eſt in dominio debitoris, cum fuerit ſoluta creditori per tertium, vt debitor à carcere liberaretur, & ad effectum, vt ſolueretur illi creditori, qui præuenerat; vnde ceſ ſante hypotheca, nullum ſubeſt priuilegium, & eſt locus gratificationi, & vigilantiæ: & ſi ſuper ea pecunia aliqua competeret actio, ſtante depoſito, videbitur ſuper ea præferendus ipſe, qui depoſuit, quia ille depoſuit vt amicus liberaretur: vnde illo non liberato, ceſ ſat effectus depoſiti, & principalis intentio deponentis, qui ex ſuo officio damnum conſequi non debet. Pro creditoribus verò rationem etiam fortem ponderat ipſe Theſaurus, vt auocare poſ ſint dictam pecuniam. Et concludit, quod re vera inſpectis Doctorum opinionibus in hac materia, videtur concludendum in fauorẽ primi creditoris; in cuius gratiam ſibi poſtea relatum eſt, fuiſ ſe Romæ iudicatum: ſed in pũcto iuris, quod teneret pro creditore vigilanti, non quidem ratione vigilantiæ, ſed quia pecunia illi ſoluta fuit à tertio, qui voluit amicum liberare, nec pecunia illa peruenit ad manus debitoris, & nemo dubitat, quin vnus poſ ſit pro altero ſoluere, & debitorem ſe conſtituere. Si verò pecunia extaret penes depoſitarium, & illa fuiſ ſet ad inſtantiam creditorum ſequeſtrata, tunc priores eſ ſent præferendi, ſed non fortè in odium deponentis, qui limitatè depoſuit fauore vnius creditoris, & vt debitor liberaretur; & concludit in hæc verba: Sed cogita, quia caſus eſt ſubtilis; & peregrinus. Cogitandi autem occaſio ex ratione illa oriri videtur, quam pro creditoribus idem Theſaurus ponderauit in verſ. Pro creditoribus verò dici poterat. Mihi autem in puncto iuris verior quoque videtur eadem ſententia, quam Theſaurus amplectitur, cùm negari non poſ ſit, quin dicta l. pecunia, & ſimiles leges loquantur in alio caſu diuerſo, in pecunia ſcilicet debitoris, ab eodem debitore creditori poſteriori ſoluta; non verò in pecunia, quam alius tertius, non debitor ipſe ſoluit, vel depoſuit eo animo, vt debitor illi ſuccurreret, & vt liberaret eum; quocirca, ne actus agentium contra intentionem eorum operentur, videtur neceſ ſario ſic concludendum, quamuis negari non poſ ſit, quin ratio illa pro creditoribus adducta, vrgere videatur; & ideo cùm caſus ſe offerat, matura deliberatione, & conſideratione res erit definienda. Septimum caſum eſ ſe inquit idem Theſaurus, tranſeundo ad perſonas, à quibus ſolutio fit de mandato debitoris, ipſo viuente, vel ab hæredibus ipſo mortuo: Et primó ſi ſolutio fiat ab inſtitore de mandato debitoris, tunc credit idem dicendum, ac ſi ſolutio eſ ſet facta ab ipſo debitore. Si verò ſolutio fiat ab hærede cum beneficio inuentarij, poſt mortem debitoris; clarum eſ ſe credit, quod creditores reuocabunt pecuniam alteri ſolutam, qui eſt poſterior; per text, in l. finali, §. et ſi præ fatam, C. de iure deliberandi, quia contra hæredem nulla amplius competit actio: non tamen poterit hæres ſoluere primò, venientibus, quando ſcit adeſ ſe anteriores, nec tunc liberaretur propter malam fidem ſolutionis; provt vtrumque latiùs comprobat ibi, num. 16. 17. & 18. vbi etiam inquit, & comprobat vnum notandum, quod ſi ſolutio fuiſ ſet facta poſteriori creditori, præ ſente primo, tunc nulla competeret reuocatio, l. prima, l. ſi eo tempore, & l. ſi hypothecas, C. de remiſsion. pign. Octauum caſum conſtituit Theſaurus ipſe, quando multis creditoribus inſurgentibus, hæres ſine inuentario ſoluit primò venientibus; & cùm ſit locus gratificationi, clarum eſt, hærede exiſtente ſoluendo, anteriorem habere regreſ ſum aduer ſus hæredem, qui vel de aliis bonis hæreditariis, vel de proprio tenebitur. Sed ſi facta excuſ ſione, neque hæreditas, neque hæres ſint ſoluendo, anterior creditor reuocare poterit pecuniam poſteriori ſolutam: nam hæres qui ſoluit, vel bona dedit in ſolutum, non poteſt per pignorum diſtractionem, vel ſolutionem debiti præiudicare anterioribus hypothecam habentibus. Et in hoc eſt deterior hæres ſimplex, quia ipſe tenetur de proprio creditoribus anterioribus ſatisfacere; hæres verò cum beneficio inuentarij ſi ſemel ſoluit, non poteſt amplius ab anterioribus moleſtari, ſed illi habent regreſ ſum aduerſus poſteriores virtute hypothecæ, etiam pro conſumptis, prout ibi comprobat num. 19. Nonum caſum eſ ſe inquit in tutore, qui offert tot de bonis pupilli; & tunc ſi tutor ſoluit, & creditores non concurrunt, ſed vnus eorum invigilauit, pecuniamque acceptam conſumpſit, conſtituit Theſaurus, numer. 20. id ſeruandum quod de creditore dixit in quarto caſu. Sed ſi concurrunt, non erit locus gratificationi; & primus reuocat ſolutum poſteriori: erit tamen bona cautela hæredis, tutoris, vel alterius nomine ſoluentis, vt impetret cautionem à creditore, cui ſoluit, de reſtituendo aliis creditoribus venientibus, de qua in l. ex facto, §. finali, ff. de peculio. Decimum, & vltimum caſum eſ ſe inquit, cum quæritur, an creditor anterior vti poſ ſit reuocatoria aduerſus poſteriorem priuilegiatum, vt eſt mulier, & fiſcus, de quo latiùs agit num. 21. & duob. ſeqq. & concludit, verius videri, vt in pecunia con ſumpta bona fide, nullo modo detur contra mulierem, & fiſcum reuocatio, provt latius ibi comprobat. An autem in ſtricta iuris diſputatione id verum ſit, necne, ex his deducitur manifeſtè, quæ ſuprà, hoc eodem libro, dicto cap. 61. adnotaui, atque ſcripſi. Denique, quando non pecuniæ creditori poſteriori ſoluuntur, ſed mobilia in ſolutum dantur, an creditor anterior habeat actionem ſuper eis inquirit; & ſi illa extent (inquit Theſaurus, numer. 24.) non dari reuocatoriam, & directam hypothecariam anteriori creditori, etiam quod illa mobilia fuiſ ſent quæ ſita poſt obligationem, quod ibi comprobat. Sed ſi non extent, & vendita ſint, & in pecuniam conuerſa; id ipſum concludit, quod de pecunia ip ſa dixerat, vt bona fides conſideretur; & bona fide recepta fuerunt, ac diſtracta, nulla ſuper pecunia competat reuocatio, aliàs ſecus. Et idem ſtatuit pro mercibus venditis, & aliis mobilibus non extantibus, dummodo bona fides exiſtat, ne illa confuſio oriatur, de qua per Afflict. deciſione 190. quod etiam, an conueniat traditis ſuprà, dicto cap. 61. ex eiſdem, quæ ibi adnotaui, & ſcripſi, deduces. Sed & poſt hæc ipſa, hoc cap. addita, & ſcripta, Regni Aragonum deciſiones, p. 2. ad manus quoque meas peruenerint, quarum deciſione 206. Ioſephus de Seſe ex profeſ ſo inſiſtit indubio propoſito, quibus ſcilicet caſibus vrgendus ſit poſterior creditor, cui ſolutio facta fuit, anteriori creditori præ ſolutam pecuniam reſtituere. Ac inter alios Authores maximè commemoraui Menoch. dict. conſil. 25. lib. 1. Marcum Anton. Eugen. in conſ. 89. Peregrinum, de iure fiſci, lib. 6. num. 8. Carocium, caſu 109. & Coſtam, de remed. ſub fid. remedio 37. & Se ſe ipſe, ex numer. 19. vſque ad n. 31. refert. communem Doctorum ſententiam, quæ inter creditores, ſimilis iuris, & hypothecæ, creditori poſteriori in pecuniis exactis fauet, ne aliàs generalis vſus commerciorum perturbetur. Idque maximè, quando pecuniæ præ ſolutæ non extant, & facultates debitoris ſufficientes remanent pro ſolutione crediti anterioris. Refert etiam num. 28. ſed non probat Carocij concordiam, de qua ibi, & num. 31. 32. & 33. ingenue fatetur, ſententiam prædictam, magis ex æquitate, quàm ex ſtricta iuris ratione ſubſiſtere: contrariam autem, quod creditor antiquior auocet à poſteriore, crebriori Doctorum calculo receptam, & indiſtinctè admittendam, quando ſolutio facta fuit poſteriori creditori, reſeruato iure prioris, vel præ ſtita ſatiſdatione; tunc enim anterior creditor indiſtinctè auocat, ſiue pecunia extet, ſiue conſumpca ſit; provt latius ibi, ex num. 34. vſque ad num. 49. vbi Carocij, Ioſephi Ludou. & Coſtæ obſeruationes conformes recenſet. Et tandem ex num. 49. ſex principales concluſiones ipſemet Se ſe in eo articulo conficit. Prima eſt inter eos, qui perſonalem tantum actionem habent, de qua ego latiùs ſuprà, dicto cap. 61. Secunda eſt inter creditores ſimilis iuris, & hypothecæ, in quibus ex ſtricta iuris ratione, anteriori creditori contra poſteriorem putat fauendum; ex æquitate tamen, con ſumpta pecunia aliter ſtatuere Doctores quamplures, animaduertit: in caſu tamen præ ſtitæ cautionis, vel reſeruationis iuris prioris creditoris, ſiue extante, ſiue conſumpta pecunia, ius auocandi priori creditori conceditur. Atque ita intelligi accipique debent ea, quæ ibi traduntur num. 50. & nu. 20. & ſeq. Tertia concluſio eſt inter creditores ſimilis hypothecæ, diſ ſimilis tamen iuris, quia alter eſt priuilegiatus; & tunc quod obtinet deciſio dictæ l. pecunia, provt ibi, num. 51. & 52. Quarta concluſio eſt, quando vnus plurium creditorum, ſententiam reportauit, de quo ibidem, num. 53. Quinta concluſio eſt in creditoribus ratione eiuſdem negotiationis, vtputà ſocietatis, de qua ibi, num. 54. & 55. Sexta & vltima continet, in hac materia id ipſum ſeruandum in foro conſcientiæ, quod in foro contentioſo, provt traditur ibidem, num. 56. & hactenus D. Ioſephi de Seſe obſeruationes, & concluſiones in propoſito, in quo etiam tradiderunt nonnulla Aloyſius Riccius, deciſ. 63. vbi vide: Camillus de Medicis, in conſilio 59. Cæ ſar Manente, deciſione 45. Mantuæ. Matthæus Brunus, in tractatu de ceſ ſione bonorum, quæ ſt. 25. vbi latè de hac materia, Ioann. Baptiſt. Coſta, de remediis ſubſidiariis, remedio 37. & de portione ratæ, quæ ſt. 74. & in tractatu, de re integra, diſtinct. 46. Iacob. Cancerius, variar. reſolution. tom. 2. cap. 6. de ſolutionibus, num. 165. Marc. Anton. Maceraten. variar. lib. 2. reſolutione 60. caſu 15. Ioannes Baptiſta Valençuela Velazquez, in conſ. 74. per totum, Mareſcot. reſolut. lib. 2. cap. 36. per totum, vbi communiori Doctorum reſolutioni acceſ ſit, & nonnulla in præ ſenti vtilia conſiderauit. Gabriel etiam Pereira, deciſione Portugaliæ 16. & nouiſ ſimè omnium, nonnulla in hac ipſa diſceptatione commemorauit, & Senatus illius plures deciſiones adduxit, communésque ſententias probauit Ioann. Pet. Fontanella, de pactis nuptialibus. clauſula quinta, gloſ ſ. 8. part. 6. ex num. 27. fol. 196. vſque in finem Gloſ ſ æ, & gloſ ſ. 8. part. 7. per totam, ex folio 202. vſque ad fol. 207. vbi latè, an & quando pecunia extare dicatur, aut con ſumpta bona, vel mala fide; & quòd quando pecunia creditori ſoluitur, præ ſtita priùs cautione, & de aliis ſimilibus. CAPVT LXXIX. Summarium ideo non conficitur, quia continet duntaxat Additiones ad ea, quæ ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 64. tradita fuere, & ſcripta; vtrùm videlicet grauamen ex legitima filij reiiciatur, etiam ſi filio aliquid vitra legitimam reſictum fuerit, ſiue in Tertio, & remanente Quinti melioratus filius fuerit ſub conditione, vt legitimam ipſam habeat vinculatam, ſi conditioni ipſi reſpectu legitimæ parere noluerit, provt ibi, & hic explicatur. PRo breui, & diſtincta reſolutione eorum, quæ, dictis ſuprà, dicto cap. 64. nunc adduntur, atque in medium proferuntur, obſeruandum erit, Senatum Hiſpalenſem in gradu reui ſionis, cum ab eius ſententia prima ſupplicatum fuiſ ſet, ſic quoque definiſ ſe, provt ibi enuntiaui, & eandem confirmaſ ſe ſententiam, tunc autem in contrarium ea principaliter vrgere, viſum fuiſ ſe, de quibus longa ſerie præcitat. cap. 64. ego egi. Et inprimis; quod offendi videretur directò voluntas patris teſtatoris, qui ſub ea conditione Tertium, & Quintum reliquit, quod legitimam ipſe vinculatam haberet, atque ita ſi ea conditio reiiciatur quoad legitimam non modo offenditur, ſiue non ſeruatur voluntas teſtatoris expreſ ſa, ſed etiam reiicitur. Secundò deinde, quod diuerſum videatur, generaliter, atque ſimpliciter filium in omnibus bonis hæredem inſtituere, aut omnia bona; vel maiorem partem ei relinquere ſub conditione poteſtatiua, qualis eſt, quod filius ipſe ea omnia habeat vinculata, vel alia ſimili; quam Tertium, & Quintũ ſpecialiter ea relinquere conditione, quod legitimam cum eo ſimul habeat vinculatam; in quo maximè, ac principaliter (quod ſpecialiter ſcilicet ita pater ſtatuerit) inſiſtit, atque eo excitatur Gaſp. Baëtius, vc decedat à deciſione l. ſcimus, §. cum autem, C. de inoffiC. teſtament. Sed ad primum fundamentum reſpondetur (provt longa ſerie reſpondi per diſcurſum deciſionis, dicto cap. 64. per totum) legem in præ ſenti non tam attendiſ ſe, quòd voluntas patris offenderetur, ſiue non ſeruaretur, aut etiam reiiceretur; quàm quod legitima libera, & abſque vllo onere, & grauamine penes filium remaneat: atque ita ſi in terminis præ dictis confidenti deberet, quod voluntas ſeruaretur; id ipſum obſeruari deberet in illis terminis, quando ſcilicet omnia bona, vel maior pars relinquitur ſub conditione, quod omnia vinculata remaneant; nam ſi ita non fiat, & omnia bona vinculo ſubiecta non remaneant, ſed legitima libera relinquatur; offenditur equidem voluntas, ex qua vniformiter legitimam, ſicut cætera bona vinculata manere, ſpecificè, & vno contextu ſtatuitur: quemadmodum ergo vno caſu, ita & in altero voluntatem non ſeruari, attendendum non eſt, ſed legitimam liberam manere, quod lex principaliter curauit, & diſpoſuit: parum itaque intereſt, in noſtro caſu voluntatem offendi, ſiue non ſeruari, cum & altero caſu offendatur, & quoad legitimã non ſeruetur. Ad ſecundum verò fundamentum reſpondetur, quoad effectum nihil intereſ ſe, nec differre quamuis quoad verba differre videatur, quod Tertium, & Quintum relinquatur filio per parentes ſub conditione, vt cum co ſimul legitimam habeat vinculatam, an omnia bona, vel maior pars quam legitima relinquatur ſub conditione, vt omnia bona vinculata remaneant; cùm verè vno & altero caſu imponatur grauamen legitimæ, differẽtia namque ſtat ſolum in eo, quod ſpecialiter vno caſu, alio verò ſimul cum aliis bonis impoſitum ſit, vtroque tamen grauamen reſpicit præcipuè legitimam, cuius reſpectu onus prohibitum eſt à lege; quodque in legitima velut ſpecificè appoſitum videtur, nec compenſatio ideo admittitur, quod alia bona vltra legitimam voluntariè relicta fuerint, ſicuti Molina lib. 2. cap. primo, ex num. 49. ſingulariter adnotauit: nec diſtinxit (quoad poteſtatiuam attinet conditionem) an ſpeciatim onus, aut grauamen legitimæ imponeretur, an ſimul legitimæ, & cæteris bonis, ſiue legitimæ, & Tertio, & Quinto; ſicut nec dicta l. 11. tit. 4. partit. 6. diſtinxit; ſed abſolutè dixit, poteſtatiuam conditionem à legitima reiici, quocumque modo concepta ea fuerit; quoad cætera verò bona ſuſtineri; ſicque & legis ipſius partitæ deciſio, & Ludo uic. Molinæ locus expreſ ſim hanc admittit reſolutionem, & caſum iſtum comprehendit, alioquin id ipſum dici deberet, & voluntas ſeruari, cùm bona omnia, vel maior eorũ pars relinquitur ſub conditione, vt omnia filius vinculata poſ ſideat, & tamen contra voluntatem onus reiicitur; quamuis certum ſit, legitimam principaliter reſpexiſ ſe grauamen illud, cuius reſpectu imponi non potuit, nec onus adiici: cæteris namque bonis imponi non potuit de iure, vt certum eſt: verè igitur quoad effectũ , & indiſtinctam dict. l. partitæ deciſionem, atque Ludouici Molinæ locum, quod intereſt, quod ſimul relinquantur omnia bona per parentem cum grauamine, quod filius habeat ea vinculata, quo caſu cõ ditio reiicitur quoad legitimam (quam non grauari, non verborum contextum, aut differentiam lex reſpexit, vt vides, & ſ æpè dixi) an Tertio, & Quinto relicto adiiciatur conditio habendi ſimul legitimam vinculatam; nam & altero caſu, quod legitimam, & cætera bona filius vinculata haberet, voluit expreſ ſ è parens, & nihilominus voluntas non ſeruatur, ſed à legitima grauamen reiicitur. Sic ſanè in his terminis, quando legitimæ grauamen ſpeciatim imponitur, loqui videtur Molina, lib. 2. de Hiſpan. primogen. cap. primo, numero 29. Rurſus & tertium aliud fundamentum pro contraria parte in gradu reuiſionis expendebatur, de quo etiam ſuprà, dict. c. 64. videlicet, quod quando pater reliquit filio vltra legitimam, ſiue bona quæ legitimam excedunt, poſ ſit eum in legitima grauare, atque ita filius teneatur acceptare onus legitimæ impoſitum, vel reſtituere, aut amittere omne id, quod vltra legitimam ei relinquitur. Nam quod dicitur, filium in legitima grauari non poſ ſe, intelligitur, quando pater nihil plus vltra legitimam filio relinqueret, vel quando filius vellet acceptare ſolam legitimam, reſiduo repudiato, quod non facit prædictus D. Adrianus in caſu propoſito ſuprà, dicto cap. 64. & eò tendunt authoritates omnes, atque Interpretum doctrinæ, quas ad tertium fundamentum primæ partis, & ſolutionem eius longa ſerie congeſ ſi præcitato cap. 64. & vltra relatos ibi, ſic quoque firmauit Hippolyt. Riminaldus, in conſilio 736. n. 141. & 142. lib. 7. Maluaſia, in conſ. 117. nu. 3. Frãciſcus Burſatus, in conſ. 355. n 61. & in conſ. 385. n. 7. & 8. lib. 3. vbi inquit, poſt Cumanum, & alios Authores, quod filius inſtitutus in omnibus bonis, vel maiori parte, quàm ſua legitima, tenetur eueniente caſu fideicommiſ ſi, fructus perceptos vltra legitimam, in ipſam legitimam imputare, cùm pater poſ ſet in pręiudicium eius, omnia bona ſua vltra legitimam alij relinquere, Ioſeph. Ludou. Ioann. Baptiſt, Laderchius, Magonius, Menochius, & Fachineus, cum quibus, & alijs D. Garcia Maſtrillus, deciſione 181. ex num. 28. cum ſeq. lib. 2 vbi inquit, quod quando filio bona relinquuntur vltra legitimam, tenetur ipſe acceptare onus in legitima, vel reſtituere id, quod erat vltra legitimam cum fructibus; nam iſto caſu filius conqueri non poteſt, quod patereum in legitima grauauerit, ſi plus ei reliquit; quia non dicitur filius grauari in legitima, quando habuit recompenſationem: vt etiam per Menochium, in conſilio 141. libro primo, Maluaſiam, dicto conſilio 117. Alexand. Raudenſem, in conſilio 38. numer. 4. lib. 2. latè per Surdum, in conſilio 215. ex num. 12. cum ſeq. lib. 2. & hactenus prædicti Authores, quorum reſolutionibus, & obſeruationibus ſatisfieri facilè poteſt, repetendo ea in memoriam, quæ ad ſolutionem tertij argumenti obſeruaui, & adduxi dicta cap. 64. vt alijs ſimilibus doctrinis reſponderem; videlicet quod pater duntaxat dixit, quod Tertium, & Quintum filio relinque bat iure vinculi, & maioratus perpetui; cum conditione, quòd cum eo ſimul filius haberet legitimam vinculatam, prout ibi annotaui; in caſu autem contrauentionis, quod filius ſcilicet non conſentiret, legitimam vinculatam manete; nec filiusmet idem Tertio, & Quinto priuatur, nec etiam alius ad vinculum præfatum ex Tertio, & Quinto inſtitutum, vocatur. Pater namque in ca ſu deciſionis Hiſpalenſis Senatus, de qua dicto cap. 64. vinculauit ante omnia dictum Tertium, & Quintum, & clauſulas ordinarias, neceſ ſariáſque ad eius perpetuitatem, & conſeruationem adduxit; deinde in defectum filiorum, ac deſcendentium dicti D. Adriani de Paz, filiam legitimam, nomine D. Paulam, & duos filios, quos ipſa habebat, ſibi nepotes, ac eorum deſcendentes vocauit; ac in defectum ſucceſ ſionis, & deſcendentium iſtius filiæ, alteram filiam ad ſucceſ ſionem inuitauit, & in defectum illius, & deſcendentium eius, conſanguineos proximiores vocauit in perpetuum, ac denique in fine dixit: Y en la forma ſuſo dicha hago la dicha mejora en fauor del dicho don Adrian mi hyo, y de ſus hijos y deſcendientes, con carga y condicion, y grauamen que la legitima que de mi le perteneciere, aya de ſer, y ſea tambien vinculada, y deſde luego ſe la vinculo juntamente con la dicha meiora. Ecce vbi legitima ſimpliciter grauatur eodem onere, & Vinculo, quo Tertium, & Quintum, ſed in caſu contrauentionis, quod ſcilicet non conſentiat legitimam vinculari, nec pœna priuatoriis imponitur, nec alius vocatur: atque ita caſus iſte ab inſtitutore dicti vinculi omiſ ſus, remanet in diſpoſitione iuris communis. Ex quo grauamen ſuſtinetur in omnibus bonis vltra legitimam; à legitima verò remouetur: Ex quo etiam ad pœnam priuationis in caſu contrauentionis procedere, & alium vocare, neceſ ſarium eſ ſe; latè comprobaui dicto cap. 64. ad ſolutionem tertij argumenti: ex quo deniq; (prout nunc conſidero, vltra ea, quæ ibi notaui) grauamen huiuſmodi reſoluitur in ſimplex conſilium, quod neceſ ſariò non obligat. Idque vt euidenter appareat, obſeruandum, atque conſtituẽdum erit, quod in caſu illo deciſionis præ ſentis, de quo præcitato cap. 64. non verſamur in prohibitione alienationis, vt dubitemus, an ſine cauſa valeat, nec ne prohibitio, tanquam nudum præceptum, quod reſoluitur in conſilium, ad §. diui, l. filius familias, ff. de legatis primo; de quo optimè, & vtiliter per Petram, de fideicommiſsis, quæ ſtione prima, vbi latè, Angel. Matheaccium, de legat. & fideicommiſsis, lib. 2. cap. 22. & ſeq. Molinam, de Hiſpan. primogen, lib. 1. cap. 6. ex num. 30. vbi inquit, quod quamuis verum ſit, quod prohibitio alienationis facta per teſtatorem ſine cauſa, alienationem impedire non ſoleat, dicatur, quæ nudum præceptum, quod ſucceſ ſores adſtringere non ſolet, in Hiſpanorum tamen primogeniis, propter peculiarem ipſorum naturam, ac perpetuitatem, eo ipſo, quod quis ſe facete maioratum profitetur, prohibitio alienationis, etiam nulla alia cauſa adiecta, alienationem, dominiique tranſlationem impediet, cùm hoc ex ipſa maioratus natura procedat, vt latius per eundem Molinam, dicto numero 30. vſque ad numero 34. Petram, dicta quæ ſtion prima, ex num. 62. cum ſeq. & num. 85. Matheaccium, dicto cap. 22. ex nu 3. Fatemur itaque libenter, quod ſi factis nonnullis vocationibus, & maioratu inſtituto (prout in caſu præ ſenti contigit) prohibitio alienationis ſubſequuta fuiſ ſet, prohibitio valeret, ex rationibus, & re ſolutionibus Ludouic. Molinæ, in eo autem ca ſu non verſamur, ſed in alio diuerſo, diuersísque terminis, nempè quando pater huiuſce vinculi perpetui inſtitutor. poſt factam eiuſdem inſtitutionem, & clauſulas ordinarias adiectas, vocatóſque omnes, qui in futurum ſucceſ ſuri ſunt, in fine ſcripturæ diſpoſitionis dixit, ſe facere maioratum, & vinculum Tertij, & Quinti omnium bonorum ſuorum, cum ea conditione, vt ſimul cum Tertio, & Quinto legitimam vinculatam habeat filius; quod ſi ita vinculatam habere noluerit, & voluntati non paruerit, nec pœna priuationis imponitur, nec in caſu contrauentionis alius vocatur: quia vocationes (vt dixi) in defect filiorum, & deſcendentium ab eo, & ſic in caſu, quo liberos, aut deſcendentes non habeat, factæ fuere, non in caſu quo contraueniat, aut legitimam vinculatam habere noluerit. Et ideo iuridicè contenditur; præceptum hoc habendi legitimam vinculatam, nudum equidem fuiſ ſe, & ſimplex, & conſilium potius, quod eiuſdem tantum filij fauorem reſpicit, non verò alterius cuiuſlibet, cùm nullus alius eo caſu vocetur, ſitque adiectum, vt pater filium alliceret, & ex maiori bonorum ſubſtantia maioratum inſtitueret, non Vt priuaret in caſu contreuentionis, cùm ſi priuare vellet, id exprimeret. Nuda igitur & ſimplex diſpoſitio fuit reſpectu legitimę, & ſic de per ſe inefficax, vt effectum priuationis induceret; idque argumento text. in l. pater filium, § Iulius Agrippa, ff. de legatis tertio, ibi: Si aduerſus voluntatem meam facere voluerit, fundum ad fiſcum pertinere volo, & in §. Quindecim libertis, eiuſdem l. ibi: Ad rempublicam Tuſculanorum pertinere volo. Sic ſane quod nudum dicatur præceptum, & re ſoluatur in conſilium duntaxat, quando oneris, aut vinculi ſimilis grauamen adiicitur & pœna priuationis non imponitur, nec alius vocatur in caſu contrauentionis; atque diſtinguendum eſ ſe, an ſimpliciter præceptum imponatur, nec in caſu cõ trauentionis alius vocetur, & quod tunc non ſufficiat, acum per teſtatorẽ annullari, nec etiam pœ nam pecuniariam imponi contra facienti, ſi alius vocatus non fuerit; an verò pœna priuationis imponatur, & alius ſimul vocetur, vt tunc præceptum vires obtineat; idque per text. in l. 3. §. ſi quis legauerit, ff. de adimend. legat. l. 4. §. finali; ff. de condict. in ſtitut ſic quidem (vt dixi) aſ ſeuerauerunt Crotus, in d §. Diui, num. 7. in principio, & in conſil. 61. num. 22. Purpuratus, in conſil 110. num. 2. Volumine primo, Albanus, in conſil 57. num. 10. & in conſilio 97. num. 1. Cephal. in conſilio 330. Num. 5. lib. 3. Petra, de fideicommiſ ſis, dicta quæ ſtione prima; num. 118. 119. & 120. qui reddit rationem, quoniam primo caſu, quando pœna priuationis non imponitur, nec in caſu contrauentionis alius vocatur, præceptum impoſitum dicitur magis in vim conſilij, & causâ alliciendi granatum, quàm eum priuandi, in ſecundo verò caſu factum dicitur fauore magis alterius, quàm grauati; & in caſu contrauentionis, in alium dominium transfertur, vt per eundem Authorem ibi, & numero 2. ſeqq. Beccium, in conſilio 100. Veggium, in conſilio vltimo, numero 342. per Decianum, in conſilio 60. numero 21. & 22. lib. 1. qui ita ſpecificè. ac in eiſdem ferè tradit terminis, prout ibi videbitur: Remanet ergo, nudum præceptum, quod filius legitimam vinculatam habeat, in conſilium reſolui; cùm in caſu controuentionis alius vocatus non fuerit, nec pœna priuationis impoſita, iuxta iura prædicta, & text. ſingularem, in l. generaliter, §. ſi petitum, ff. de fideicommiſ ſ. libertat. ibi. Quia conſilium dabat hæredi; retinendi talem ſeruum. Ecce vbi conſilium tantum dari dicitur, quia ſimpliciter teſtator vetuit, ſeruum alienari, & ſic reſoluitur in conſilium, quod non obligat; l. cum pater, 79. §. mando filiæ meæ, ff. de legatis ſecundo, & latè per Petram, dicta quæ ſtione prima, ex num. 2. cum ſequent. Angel. Matheaccium de legat. & fideicommiſ ſis lib. 2. cap. 22. ex num. 3. cum ſequent. CAPVT LXXX. Circa ea, quæ ſuprà hoc eodem tract. cap. 37. & cap. 67. ſcripta, & reſoluta fuere, traduntur quoque nunc, atque adnotantur nonnulla in eo dubio, vtrum videlicet donatio inter viuos acceptationem requirat donatarij, vt reuocari non poſ ſit, eáque neceſ ſatia etiam ſit, attenta l. Ordin. Rur ſus (quod attinet ad facultatem eligendi alicui conceſ ſam, ſiue ſucceſ ſionem ex iure electionis introductam) num. ſcilicet poſ ſit is, cui eligendi, aut nominandi facultas ex teſtamento, vel ex contractu competit, variare, ſicque poſt priorem electionem, aut nominationem, aliam facere: An denique ſecundo nominatus, cui res eſt tradita verè, vel fictè per clau ſulam Conſtituti; primo nominato præ feratur, cui res tradita non fuit? Et de effectu clauſulæ Conſtituti in propoſito l. quoties, C. de rei vendic. pacti etiam de non alienando, cum hypotheca ſpeciali eius rei, quæ alienari prohibetur, ad l. ſi creditor. §. fin. ff. de diſt. pig. An denique eiuſdem l. quoties, deciſio non procedat, cum interuenit hypotheca ſola, aut bonorum omnium pro obſeruantia contractus abſque pacto de non alienando obligatio; ſingularis equidem, & in praxi ſummè vtilis, & neceſ ſaria reſolutio, atque explanatio; qua Senatus Hiſpalenſis in caſu ex facto occurrenti definitio, non modo egregiè comprobatur, ſed ingenti etiam ſtudio, & diligentia Authoris defenditur. Et vide in Additione, vtrum maioratus fiat irreuocabilis ex pacto, vbi memorabilis traditur explicatio, & reſolutio. SVMMARIVM. -  1 Caſus ex facto occurrentis, & in Regio Hiſpalenſi Senatu definiti, ſpecies proponitur, & Senatus eiuſdem definitio commemoratur, numeris ſequent. -  2 Nominatio idem eſt quod electio, & eſt quidam actus extraiudicialis, non propriè contractus, nec vltima voluntas, nec legatum, nec fideicommiſ ſum. Siue eſt quædam voluntatis declaratio informis, quæ poſita in teſtamento, habet vim teſtamenti; po ſita in contractu, habet vim contractus. Et poteſt probari duobus teſtibus: & vide infra, numer. 34. -  3 Argumentum ab vſitato, ſeu à ſolitis, vel conſuetis, validum eſt. -  4 Contractus emphyteuticus admittit interpretationem à fieri ſolitis, & ſecundum conſuetudinem regionis, & concedentis. Et id ipſum in contractu locationis obſeruatur, & in diſpoſitione quacumque. Alternatiuarum natura. -  5 Electio, aut nominatio ad emphyteuſim, legatum, fideicommiſ ſum, aut quid ſimile, efficitur irreuocabilis, nec variari poteſt ex promiſ ſione, ſeu pacto de non reuocanda nominatione incerti de incertis. -  6 Idque ex ſententia quorundam: Contrarium ex ſententia aliorum, & de vtraque infra, n. 36. -  7 Electio, aut nominatio facta ad emphyteuſim, vel quid ſimile, ex cauſa oneroſa, an maneat irreuocabilis, & vide infra num. 40. -  8 Præ ſentia donatarij ſimul cum eius taciturnitate, pro acceptatione reputatur. -  9 Acceptatio in donatione, quod hodie neceſ ſaria non ſit, attenta lege Ordinamenti, ex ſententia quorumdam. Qui inde aſ ſerunt, quod cum perficiatur ſola voluntate donantis, ante acceptationem etiam reuocari non poſsit. Contra verò ex ſententia aliorum, de qua infra, num. 16. & vide num. 41. & 42. -  10 Eligendi, aut nominandi facultas, cum etiam ex contractu competit, an variare liceat, & prima electio reuocari poſ ſit. Quod non poſsit, nec admitti debeat differentia inter facultatem conpetentem ex contractu, vel ex vltima voluntate, iuxta ſententiam quorumdam. Contra verò ex ſententia communi, quæ per Authorem probatur infra, num. 18. & 35. & 43. -  11 L. quoties, C. de rei vend. diſpoſitio, in materia nominationum emphyteuticarum non obtinet; indèque nominatus primo loco, præcedit, licet ſecundo emphyteuſis tradita fuerit poſ ſe ſsio. Potéſtque nominatus primo loco emphyteu ſim à quocumque poſ ſeſ ſore auocare. Contrarium infra defenditur, num. 44. & ſeq. -  12 Senatus Regij Hiſpalenſis in caſu propoſito ſupra, num. 1. definitio commemoratur, & comprobatur numeris ſeq. -  13 Remedium Quorum bonorum, quod adipiſcendæ poſ ſeſsionis vocatur, inſtituto in re certa non datur, ſicut nec alterum l. finalis, C. de edicto diui Adrian, tollend. -  14 Remedium Quorum bonorum, & dictæ l. finalis, non dari pro bonis non poſ ſeſsis à taſtatore tempore ſuæ mortis. -  15 Remedium Quorum bonorum, contra titulo poſ ſidentem non datur, ſicut nec hæreditatis petitio conceditur. -  16 In omnibus donationibus quemadmodum de iure communi acceptatio neceſ ſaria erat; ſic etiam & hodie neceſ ſaria eſt, attenta leg. Ordinamenti, ex ſententia Ludouici Molin. Contrarium ex ſententia aliorum, de quæ ſuprà, n. 9. & de ſententia Authoris hic, & ibi. -  17 Donatio eiuſdem rei, ſi duobus, aut pluribus fiat, is præfertur, cui verè, aut fictè, per clauſulam ſcilicet Conſtituti res tradita fuerit; quod latius exornatur. Et de vi, & effectu clauſula Conſtituti in propoſito l. quoties, C. de rei vendicat. agitur. -  18 Eligendi, aut nominandi facultas, cum alicui conceditur, vtrum is, ſi ſemel elegerit, aut nominauerit, poſsit iterum nominare, & eligere, atque etiam in perſonæ electione variare. Vbi differentia communis inter facultatem competentem ex contracta, vel ex vltima voluntate, probatur. Diſtinguitur quoque, an eligẽdi facultas ad tempus mortis reſtricta ſit, aut ſimpliciter conceſ ſa; ſiue etiam, vt tam in vita, quam tempore mortis nominatio, ſeu electio fieri poſsit; prout latiùs hic oſtenditur, & infrà num. 35. -  19 Mutuans pecuniam ad fabricandam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad eam reficiendam, tacitam acquirit hypothecam, & ius præ lationis; prout latiùs hic adnotatur. -  20 Pactum de non alienando non impedit dominij tranſlationem in contractibus. -  21 Impedit tamen, ſi Conſtitutum interuenerit. -  22 Aut ſpecialis hypotheca eius rei, quæ prohibetur alienari, pacto de non alienando. -  23 Vel etiam generalis ex ſententia quorumdam, Contra verò ex ſententia multorum, qui ſpecialem requirunt. -  24 In obligatione bonorum pro aliquo debito, ſi interuenit Conſtitutum, & deinde etiam in venditione cuiuſdam rei obligata; dominij tranſlatio impeditur, provt hic obſeruatur. -  25 L. quoties, C. de rei vindic. deciſio, vt in re duobus vendita, præferatur ille, cui prius tradita eſt non procedit ſi pro prima venditione adſit pactum de non alienando cum hypotheca ſpeciali ipſius rei. -  26 Procedit tamen etiam ſi pro ſecuritate primæ venditionis venditor obligaſ ſet generaliter omnia bona ſua, vel ſpecialiter rem venditam, & non eſ ſet appoſitum pactum de non alienando, quia adhuc venditio ſecunda valeret, atque ex ea dominum transferretur. Vtrumque enim copulatiuè requiritur, hypotheca ſcilicet, vel obligatio, & pactum de non alienando. -  27 Emptor non tenetur ſtare colono. -  28 Niſi pro locatione adſit pactum de non alienando cum hypotheca ſpeciali ipſius rei locata. -  29 Cæterum ſi in locatione pactum de non alienando deficiat, licet adſit hypotheca generalis, vel ſpecialis emptor non tenetur ſtare colono, dum tamen ei ſoluatur intereſ ſe. -  30 Et de differentia in propoſito inter contractum locationis & venditionis. -  31 Antonij Gabrielis locus, vel ex Tiraq. loco explicandus, vel confutandus, provt hoc numero & ſequenti obſeruatur. -  32 And. Tiraq. iuridicè adnotaſ ſe, rei alienationem, hoc eſt venditionem, non impediri per ſolã hypothecam aut bonorum obligationem pro ſecuritate contractus alteri factam, ſed transferri cum ſua cauſa dominium. Atque ita neceſ ſariũ eſ ſe ſimul cum hypotheca, aut obligatione bonorum pactum de non alienando. -  33 Aluari Valaſci locus, deciſ. 202. per totam expenditur, atque declaratur. -  34 Nominatio ad emphyteuſim, vel quid ſimile, an habeat vim contractus, vel vltimæ. voluntatis, de quo etiam ſuprà, num. 2. -  35 Nominandi facultate per alternatiuam conceſ ſa, nempè quod nominatio poſ ſit fieri in vita, vel in morte; cuius effectus ſit, & an variationem admittat? ſup. num. 10. & 18. -  36 Nominatio ad emphyteuſim, vel quid ſimile, an efficiatur irreuocabilis ex pacto: ſiue promiſsione de non reuocando, in caſibus, in quibus ſecundum naturam actus geſti illa poteſt reuocari; articulum eſ ſe difficilem, & intricatum; de quo etiam ſup. num. 6. -  37 Actio, vel obligatio perſonalis, etiam contracta, & emanans ratione fundi, vel rei, non ſequitur eius poſ ſeſ ſorem. -  38 Donatio quando inter aliquas perſonas prohibetur regulariter, ob remunerationem tamen, aut benemerita permittitur, neceſ ſariò requiritur quod aliunde, & verè conſtet, benemerita præceſsiſ ſe; nec ſola aſ ſertio ſufficit eius, qui donare prohibitus eſt: quod exornatur. -  39 Debent etiam benemerita æquiualere rei donatæ, nec modum remunerationis excedere. -  40 Nominatio facta ex cauſa dotis, an ratione dotis remaneat irreuocabilis, & ſuprà num. 7. -  41 Acceptatio donationis, etiam hodie neceſ ſaria eſt poſt editam leg. Ordinamenti, quando infanti, pupillo, furioſo, aut ſimilibus perſonis fieret. -  42 Requiritur etiam acceptatio, quando donatio continet onus aliquod, vel grauamen, ſiue donatarius ad aliquid reſpectiuè grauatur. -  43 Nominatio prima reuocari poteſt, & variare licet, cum nominãdi facultos ex contractu coõpetit; cum communi, de qua ſuprà num. 18. -  44 L. quoties, C. de rei vindic. procedit in emphyteuſis conceſsione, & locatione ad longum tempus. -  45 Vbi & Cald. Pereira in eodem propoſito locus explicatur. -  46 Alberti Leonini obſeruatio explanata. PRo dilucida, atque diſtincta huiuſce[*] cap. explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, ex his quæ nunc adnotantur, atque traduntur, exornari, & explicari quoque ea, quæ ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 37. ex numero 39. cum ſequent. à me examinata, & ob ſeruata fuere in eo dubio, vtrum ſcilicet donatio inter viuos acceptationem requirat donatarij vt nõ poſ ſit reuocari, eáque adeo neceſ ſaria ſit, vt etiam attenta lege Ordinamenti, ante acceptationem reuocari valeat. An etiam præ ſentia donatarij ſimul cum eius taciturnitate pro acceptatione reputetur. Denique quod attinet ad poteſtatem, & facultatem eligendi alicui conceſ ſam, (de qua etiam ſupra hoc eodem tractatu, & libro, cap. 67.) variare num. poſ ſit is, cui facultas eligendi, aut nominandi ex teſtamento, vel ex contractu competit, ſicque poſt priorem nominationem factam potuerit variare, & aliam perſonam nominare (maximè clauſula Con ſtituti non appoſita, nec tradita poſ ſeſ ſione rei) in caſu ex facto occurrenti, & per Senatum Hiſpalen ſem hiſce diebus in gradu reuiſionis, & ſupremo examine definito. Quædam namque mulier, nomine Eliſabeth Lopez per ſcripturam, & donationẽ inter viuos irreuocabilem nominauit pro vna vita, quam habebat ad domum quandam acceptam de por vidas (vt vulgò dicitur) Eliſabetham de Viſcarra: nominatione autem pro dicta vita quæ remanebat. Ita facta anno 1608. poſt mundum facti pœnitens, & contractu alio cum Petro Diaz de Valderrama inito, & in eum iuribus ſuis, & actionibus ad dictam vitam tranſlatis, & ceſ ſis in ampliſ ſima forma, & cum clauſula Conſtituti, & facultate nominandi ad dictam vitam, hoc eſt, vt pro vita, quæ remanebat, ipſe Petrus nominaret, imo & domus poſ ſeſ ſione tradita eidem Petro, & 350. ducatis acceptis, quæ tamen nec tradita fuit ex primo contractu, nec clau ſula Conſtituti adiecta. Idemmet Petrus anno 1610. filiam ſuam ad præfatam vitam nominauit, qui ſtatim (vt dixi) facto contractu nactus eſt poſ ſeſ ſionẽ Tunc autem in dubium excitabatur, an poſt priorem nominationem factam, potuerit illa variare, & nominandi aliam perſonam pro dicta vita, præfato Petro Diaz de Valderrama ius concedere. Iudex inferior in prima inſtantia iudicauit non poſ ſe, atque ita in fauorem primæ nominationis, & vt poſ ſessio daretur primæ nominatæ. Senatus verò contrarium definiuit, imo quod talis ſimplex electio, ſeu nominatio potuerit de iure reuocari ab ipſo no minante, & alij cedere domum eandem, ſiue ius ad vitam transferre, ita quod ille potuerit alium nominare. Veritas autem, vt dilucidè magis appareat, & propoſitæ quæ ſtionis reſolutio ad examen reducatur, pro vtraque parte rationes, & fundamenta expendere placuit. Ac primum equidem ad probandum, quod dicta Elizabeth Lopez non potuerit nominationem priori factam reuocare, nec ius nominandi ad dictam vitam in Petrum transferre; poſ ſent expendi ferè omnia fundamenta illa, quæ in ſimili caſu ponderauit, & congeſ ſit Aluarus Valaſcus, con ſultatione 102. per totam, ex numero primo num. 16. Quibus tamen conſultò omiſ ſis, quoniam longa ferie recenſentur ibidem, ac etiam eiſdem ex propoſito reſpondetur numer. 18. pluribus ſeqq. Primo[*] inquam loco pro hac parte adducebatur, quod nominatio idem eſt, quod electio, & eſt quidam actus extraiudicialis, non propriè contractus, nec vltima voluntas, nec legatum, nec fideicommiſ ſum, vt eſt text, in l. aſ ſignare, ff. de aſ ſignand, libert. & in l. 1. § ſi aſ ſignare, ff. eod. tit. dicitur etiam meri facti, nihil iuris admixtum habens, & quæ non requirit præ ſentiam electi, nec acceptationem ab ſentis, vt per Anton. Gam. deciſ. 173. à num. 9. Aluarum Valaſcum, conſultat. 61. num. 5. & num. 11. & 14. & deciſione 102. num. 25. Blaſium Flores Diaz de Mena, variar, libro 3. quæ ſt. 22. num. 1. & 4. ſeq. & num. 34. vbi etiam inquit, quod nominatio nihil aliud eſt, quam quædam extraiudicialis animi, & voluntatis declaratio, quæ ſuaptè natura nec contractum, nec diſtractum, aut vltimam voluntatem ſonat, ſed ſolùm nudam propoſiti declarationem; poſita tamen in teſtamento, habet vim teſtamenti; poſita in contractu, habet vim contractus; ſicuti idem Blaſius Flores Diaz aduertit ibi, num. 8. & infert num. 6. & 7. quod ſi nominatio, ſiue ad emphyteuſim, ſiue ad anniuerſarium, fideicommiſ ſum, aut maioratum fiat in te ſtamento, annullatur, & reuocatur, teſtamento reuocato; provt latius ibi, citans Molinam, Gammam, Caldas Pereiram, & Aluarum Valaſcum: Infert denique, dicto numer. 34. & numer. 35. quod nominatio poteſt probari duobus teſtibus, ex quo non eſt legatum, nec fideicommiſ ſum, nec donatio, nec contractus, ſed quidam actus extraiudicialis, & declaratio voluntatis, quod etiam notauit Anton. Cardoſus, in praxi Iudic. & Aduocat. litera E, verbo, emphyteuſis, num. 18. fol. 118. Valen çuela Velazquez, in conſilio 63. ex numer. 6. Sequitur ergo ſecundum prædicta, quod cum nominatio illa prima, de qua ſupra, per contractum inter viuos facta fuerit in fauorem dictæ Elizabethæ de Viſcarra, ſortiri debet naturam contractus emphyteutici, vt variare non liceat, nec ab eo recedere, ſed ſeruari debeat omnino; vtpotè cùm ab initio voluntarius fuerit, poſtmodùm autem neceſ ſarius, & obligatorius, iuxta regulam text. in l. ſicut, C. de obligat, & action. l. ab emptione, § de pactis, cum ſimilibus vulgatis, idque maximè cum eadem Elizabetha Lopez ſe obligauerit ad obſeruantiam eius contractus, & conditiones illius adimplere. Secundò deinde pro eadem parte dicebatur, quod in huiuſmodi contractibus, ſiue dationibus ad vitam, quæ in Hiſpalenſi ciuitate in vſu quotidiano verſantur, aſ ſiduè namque domus dantur de por vida, & vt plurimum ad duas, vel tres vitas; nominandi facultas concedi ſolet maiori ex parte alternatiuè, vt ſcilicet domum accipiens, nominare poſ ſit, tam in vita, quam in morte; vnde id regulariter pro expreſ ſo habendum eſt, etſi omit tatur, vt qui vnam partem alternatiuæ elegerit, & ſemel vnum nominauerit, alterum iterum nominare non poſ ſit. Primum quidem manifeſte probatur ex argumento ab vſitato, ſeu à ſolitis, vel con ſuetis, quod in iure validum eſt, & per manus circumfertur quotidie. Probaturque per text. in l. ſi[*] quis donaturus, & ibi Gloſ ſ. ff. de vſufruct. & l. quod ſi nolit, §. quia aſsidua, ff, de ædilitio edicto: & ibi Bald. text. in l. Certi condictio. § ſi nummos, & ibi Bart. Ang. Alex. Iaſ. & cæteri DD ff ſi certum petatur, per illum text. dum dicit: Cum quotidie creditores, l. certè, in fin. ff. de precario, l. vt liberis, ad fin. C. de collat. ibi. Vt ferri aſ ſolet, §. fin inſtit, de ſatis d. l. ſi prius, §. placuit, ff. de aqua pluu. Arcen, ibi: Illa autem, quæ ferè in conſuetudine eſ ſe ſolent, etiam ſi nihil ſit comprehenſum, in ſeruitute conſtituenda fieri poſ ſunt, l. item ſi vnus, §. fin. ibi, Sed eſt vſitatum, ff. de arbitris, l. fin. C. de fideiuſ ſ. cap. cum M. de conſtit. in verſ. Mandamus, ibi: sicut conſueuit cap. quoad tranſlationem, de off. leg. & exornarunt Nicol. Arelart. in repetitione l. generaliter, ex n. 78. C. de ſecundis nupt. Anton. Rub. in l. non ſolum, §. morte, ff. de noui oper. nun. ex num. 71. Thom. Gram. in proœm. inſtit. à n. 12. Euerar. in loco à [*] ſolitis, pag. 561. loco 53. Felin, pluribus in locis, Iaſ. Socin. Rip. Queſad. Couar. & alij cum quibus Aluar. Valaſc. conſult. 146. ex n. 2. cum ſeq. Cald. Perei. de poteſt. eligen. & nominat. reuocat. 3. p. c. 6. n. 2. & 3. & 4. Menoch. lib. 3. præ ſumpt. 38. Card. Dominic. Tuſch practic. concluſion. iuris, tom. 2. litera C, concl. 954. & 959. & tom. 7. litera S, concl. 334. & in terminis noſtris quod contractus emphyteuticus admittat interpretationem ex huiuſmodi argumento à fieri ſolitis, tradidit Angel, in §. Emphyteuſis, in Authent. de non alienand. Alexand, in conſ. 1. & in conſ. 125. lib. 5. Barbat. in conſ. 63. vol. 1. Rubeus, in d. §. morte, n. 74. Cald. Pereira, vbi ſuprà, d. n. 3. & n. 4. vbi inquit, quod conceſ ſio ſimplex emphyteutica regulatur ſecundum conſuetudinem domini: & id ipſum in contractu locationis obſeruari; probauit ibidem per text. in l. excepto, & in l. circa, C. de locato, vbi ſancitum eſt, in contractu locationis attendendum eſ ſe id, quod fieri ſolitum eſt, Valaſc etiam, d. conſult. 146. n. 9. & n. 6. adducit illud, quod ſcribit[*] Bald. in l. 1. q. 2. C. pro ſocio, quod ſi aliquid conſuetum eſt fieri, intelligitur tacite actum in contractu, quamuis non exprimatur; quia per conſuetudinem tacitè videtur induci pactum, vt in l. licet, C. locati, & alibi idem Bald. in l. incendium, in fine, C. ſi cert. petat. quod illud præ ſumitur factum, quod fieri conſueuit. Denique quod quælibet diſpoſitio, & contractus recipiat interpretationem à ſolitis, vel conſuetis, cum multis Authoribus probarunt Cald. Pereira, & Tuſch. in locis relatis ſuprà, Molin, de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 6. n. 58. Aluar. Valaſc. d. conſult. 146. n. 1. Secundum autem, quod qui vnam partem alternatiuæ elegit, & ſemel vnum nominauit, alterum iterum nominare non poſ ſit, quia per primam nominationem conſumpta eſt facultas alterius, & ſufficit alteram partem impleri; probatur ex regul. 70. de reg. iuris, l. ſi plures, ff. de condit, instit. facit, l. ſtatu liberum, §. Stichum, aut Pamphil. ff. de leg 2. in fin. l. huiuſmodi, 86. §. Stichum, l. ſerui electione, ff. de legat, 1. l. apud Aufidium, ff. de optione legata, l. quod in hærede, §. eligere, ff. de tributor, act. & vtrobique DD. Tertiò præterea, & pro eadem parte dicebatur,[*] in caſu præ ſenti nominationem primam factam fuiſ ſe cum pacto expreſ ſo, ſiue promiſ ſione de non reuocando; quo caſu promiſ ſio de non reuocando confirmat nominationem incerti de incertis, vt reuocari ipſa non poſ ſit. Sic ſané reſoluiſ ſe, & tenuiſ ſe videtur Cald. Pereira, de poteſt. eligendi & nomi nationis reuocatione, 3. p. c. 2. n. 28. & 29. qui loquitur in eiſ ẽ terminis, in quibus verſamur, quãdo ſcilicet agitur de poteſtate nominãdi incertũ de incertis, provt in nominandi facultatibus ad vitam, quę in hac ciuitate conceduntur, fieri ſolet: dicitur nã que , quod is, cui facultas cõceditur poſ ſit nominare filiũ aut filiã , vel hæredẽ , aut aliã quãcunq; per ſonã : & d. n. 29. in hunc modũ Cald. reliquit ſcriptũ : Et ita ſceundũ ſuperiorẽ reſoluitonẽ quoties emphyteuta, ſeu hæres grauatus poteſt eligere, ſeu nominare incertũ de incertis, neceſ ſarie reſpõdenũ eſt, in vita factã electionẽ cũ promiſsione de non reuocãdo firmã ſtabilẽ , & irreuocabilẽ eſ ſe, ex regul. l. vbi ita donatur, ff. de donat. cauſ. mort. ceſ ſat enim in hoc caſu præiudiciũ ſuperſtitũ , tẽpore quo morietur haeres grauatus. Et id ipſum tenuit expreſ ſim Blaſius Flores Diaz de Mena, varia lib. 3. d. q. 22. n. 30. qui cũ antea cõfutaſ ſet cõmunem Doctorũ ſententiã , & diſtinctionẽ in eo dubio, an is, cui eligendi, aut nominãdi facultas cõcesfa eſt, variare poſ ſit, ſi ſemel elegerit; & electione facta per contractũ inter viuos, variare non licere, nec iterũ eligere, defendiſ ſet; tandem inquit, quod quãuis in praxi durum esset recedere à communi reſolutione, ab ea tamen recedendum eſ ſet, ſi nominatio non eſ ſet ſimpliciter facta, ſed per viã cõtractus irreuocabilis, tradẽdo ſcripturã , aut poſ ſeſ ſionẽ , & promittendo non reuocare, aut aliàs iurãdo , vel ex cauſa oneroſa promittẽdo : & infert, id eſ ſe maximi effectus ad cõtractus emphyteuticos; in quibus cõmuniter datur poteſtas nominãdi tertiã perſonã , tã in vita, quàm in morte; nam ſi per viã cõtractus irreuocabilis nominatio fiat, reuocati non poterit, Caldas autẽ adducitur, atq; excitatur præcipuè ex deciſione d. l. vbi ita donatur, vbi diſponitur, quod in donatione mortis cauſa, quæ ſui natura reuocabilis eſt, ex pacto de non reuocando irreuocabilis efficitur. Atque ita ex eo textu cõmuniter Scribentes annotare ſolẽt , & poſt alios multos exornarũt . Guil. Benedict. in c. Rainuntius, de teſtam. § teſtam. 4. ex n. 23. cum ſeq. Guald. de arte teſtãdi , tit. 2. cautela 10. in fine. Anton. Gomez. tom. 1. variar. c. 4. n. 22. Matienç. in l. 7. tit. de donat. gloſ. 1. n. 14. Couar. in rubrica de teſtã . 2. p. n. 11. & ſeq. Molin. de Hiſpan. primog. l. 4. c. 2. n. 40. & ſep. vſque ad n. 54. Mieres, de Maioratu, 1. p. q. 30. & id etiam, q. 38. Ioan. Gutier. practic lib. 2. q. 77. Angulus, ad leges meliorationũ , l. 1. gloſ. 11. ex n. 12. cum ſeq. Auend. in l. 44. Tauri, gloſ. 19. Idem etiam quod ſuprà notaui, per text. metipſum in dict. l. vbi ita donatur, tenuit Caldas idem, 3 part. de poteſtate eligẽdi , & nominat. reuocat. c. 3. n. 4. fol. 33. qui dict. c. 2. eiuſ ẽ tract. n. 24. & 25. & ſeq. Agit etiã de intellectu dict. l. vbi ita donatur, ex cuius deciſ ìone, & multũ ad propoſitũ noſtrũ , quod pactũ expreſ ſum de non reuocando maioratũ , ipſum irreuocabilẽ efficiat; elegã ter , & erudité probauit Molin., vbi ſuprà, qui quatuor expendit argumenta aduerſus hanc ſententiã , & eiſdem ſatisfacit ſingulariter; reſpõdet etiam ad text. in eadem l. vbi ita donat, iuxta ponderationes nõnullas , quas ex eo textu deduxit; ſequitur Ioan. Gutier. vbi ſuprà, qui aliis fundamẽtis , quę Pelaez à Mier. cõtra Molin. expendit, ſatisfacit concludenter, & Molin. ipſius ſententia amplexa, contrariam eiuſdem Mieres confutat, provt ibi videri poteſt. Rurſus, & quarto loco adducebatur, nominationem primã , ſiue primo loco Factam, nõ fuiſ ſe gratuitã , aut meram, & puram donationẽ , ſiue non ex cauſa voluntaria, ſeu gratioſa proceſ ſiſ ſe; ſed potius remuneratoriam, ſiue ex cauſa remunerationis emanaſ ſe; contenditur namque Eliſabetham Lopez nominaſ ſe dictam Eliſabetham de Viſcarra, propterea quòd eam educauerat, & ſecum habuerat, & quod maritus ipſius Eliſabethæ Lopez,[*] debitor erat in quãtitate centum ducatorum eiuſ dem Eliſabethæ de Viſcarra, cui etiam in teſtamento 40. ducatos legauerat, quod etiam ſeruitia, & beneficia accepta ei remunerare contenderet; tunc autem, nec dicitur propriè, & veré donatio, ſiue non ex cauſa gratioſa, aut lucratiua procedere, ſed potius ex cauſa oneroſa; iuxta text. cum ſua Gloſ ſa, in l. Attilius Regulus, ff. de donation. & ea, quæ poſt alios multos, longa ſerie adnotarunt Tiraquellus, in l. ſi vnquam, verbo. donatione largitus, num. 44. & 123. Arias Pinellus, in l. prima, tertia parte, ex num. 61. C. de bonis maternis, And. Gail, practicar. obſeruat. lib. 2. obſeruatione 38. Menoch. lib. 3. præ ſumpt. 29. Franciſcus Viuius, commun, opinion, verbo, donatio, num. 4. Ioann. Gutierr. de iuram. confirmat. 1. p. cap. 5. Ioann. Garc, de donatione remuneratoria, num. 42. & cum multis Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ ſ. 7. part. 2. ex num. 2. nec etiam nominatio ipſa reuocari poteſt, vtpotè ex cauſa oneroſa, vel ſaltem velut oneroſa procedens; ſic ſané, atque in eo dubio, an is, cui electionis, aut nominationis ius competit, variare poſ ſit, ſi ſemel nominauerit, aut elegerit, quod variare non liceat, nec primam reuocare nominationem, quando ex cauſa oneroſa, illa proceſ ſit; reſolutiuè firmauit Blaſius Flores Diaz de Mena, variar. lib. 3. d. cap. 22. ſub num. 30. qui antea ex num. 18. Vſque ad num. 29. conſtanter defendit, quod nominatio cau ſa dotis, atque ita ex cauſa oneroſa reſpectu mariti reuocari non poſ ſit, & latè explicat text. in l. ſi ego, §. 1. ff. de iure dotium, & in l. 2. §. ſi pecuniam ff. de donat. & id ipſum tuetur Anton. Cardoſ. in prax. Aduocatorum, & Iudicum, litera E, Verbo, emphyteu ſis, num. 18. fol. 118. latius Caldas Pereira, 3. part. ſeu tom. 3. De poteſtate eligendi, & nominat. reuocat. cap. 2. ex num. 31. Vſque ad num. 35. ex fol. 84. column. 3. vſ que ad fol. 86. vbi etiam explicat, an rei emphyteuticæ traditio reuocationem impediat, & per eam nominans à relatione ad tempus mortis receſ ſiſ ſe videatur, de quo vide eum ex d. num. 31. in fine, verſ. Verum ſufficere, & num. 32. per totum, & num. 34. per totum, & Blaſium Flores Diaz de Mena, d. n. 30. Quintò etiam dicebatur, & probatum fuit, dictam Eliſabetham de Viſcarra præ ſentem fuiſ ſe tempore dictæ primæ nominationis, ſiue donationis in eius fauorem factæ & ſimul cum ea viuere, ſiue in domo eius habitare; tunc autem certiſ ſimum eſ ſe, nominati præ ſentiam inducere nominationis acceptationem; donatarij namque præ ſentia ſimul cum eius taciturnitate, pro acceptatione reputatur, nec expreſ ſa alia acceptatio requiritur; ſic ſané profiteri, & tenuiſ ſe Angel. Curt. iunior. Didac. de Couar. Cagnolum, Mencha. And. ab Exea, Iul. Clar. & Tiraquell. tradit, & ſequitur Ludou. Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 4. cap. 2.[*] num. 76. tenent etiam Mier. de maiorat. 1. part. q. 36. num. 4. & 10. Aluarad, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 56. Pater Ludouic. Molin. tom. 2. de iuſtitia & iure, diſput. 264. tract. 2. verſ Dubium deinde eſt ſi promiſsio Purpuratus, in rubrica, C. de pactis, & in l. rogacti, §. 1. num. 64. ff. ſi certum petat. Galiaula, in rubrica, ff. de verb. oblig. column. 1. fol. 5. ex quibus etiam deducitur, quod donatio, quæ hodie fieri poteiſt pacto nudo, ex l. ſi quis argentum, C. de donat. fieri poteſt præ ſenti, & tacenti, nec dicitur præ ſumpta, ſed potius expreſ ſa donatio; idque contra Decium, in rubrica, C. de pactis, & in conſ. 245. column, penult. & in l. Senium, column. 4. C. qui teſtament, facere poſ ſ & Aretin. in l. 2. column. 2. ff. de legat. 1. Redditur autem magis certa traditio ſuperior in caſu præ ſenti, cùm fauore, & priuilegio minoris inducatur præ ſentia, & acceptatio ob eius vtilitatẽ ; ſicuti deprehenditur ex his, quæ ex ſententia Rebuffi, optimè reſoluit Pelaez à Mier, de maior at. 1. p. q. 41. in fine. Sextò quoque adducebatur, quod hodie attenta deciſione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, donatio perficitur ſola voluntate donantis, ita quod acceptatio neceſ ſaria non ſit, nec ante eam reuocari poſ ſit donatio ipſa; quocirca nec potuit nominatio primo loco facta reuocari, quamuis diceretur, expreſ ſe acceptatam non fuiſ ſe. Sic ſane quod acceptatio hodie neceſ ſaria non ſit, attenta lege Or dinamenti; tenuerunt Roderic. Suar. Anton. Gom. Didac, Perez, & Pet. Dueñ. quos recenſuit Ludou. Molin. de Hiſpan. primog. l. 4. d. c. 2. n. 59. Greg. Lopez, Couarr. & Parlad. cum quibus Ceuall. cõmun . cõtra cõmun . q. 54. in fine, & vide q. 55. Matienç. in l. 7. tit. 7. gloſ ſ. 2. n. 21. lib. 5. Mench. de ſucceſs. creat. §. 22. n. 43. Villalpand. in l. 22. tit. 1. partit. 7. §. 50. nu. 12. Angul. ad. l. 1. meliorationum, gloſ ſ. 5. n. 28. & gloſ ſ. 8. n. 17. in fine, Ludou. Lopez, in ſuo inſtruct. 1. p. 2. edict. c. 177. Pat. Ludou. Molin. Tom. 2. de inſtitia & iure, diſp. 263. §. iuxta hæc, & 264. in fine, Blaz. Flor. Diaz de Men. in addit, ad deciſ. 8. Gamæ, n. 5. vbi firmiter reſidet in hac ſententia, & inquit, quod conſuleret, & iudicaret, quod donatio facta non acceptanti, vel abſenti reuocari non poſ ſet, niſi abſens eſ ſet in tanta mora acceptandi, quod res derelicta videretur, & quod pluries ſic vidit iudicatum; licet Molina, & alij de contraria praxi teſtentur, quæ certe (vt ipſe ſubdit) nulla mora exiſtente acceptare debentis, irrationabilis praxis eſt, de qua dubitat, & hanc eandem, & contrariam quoque opinionem ego commemoraui ſuprà hoc eod. lib. & tractat. c. 37. ex. n. 39. Cum ſeq. vbi etiam notaui Antonij Fabri locum, de erroribus pragmat. decad. 46. errore 1. & 2. & 3. is namque Author, eruditè admodum, atq; acutè, & ingenioſ è (vt adſolet) id ipſum defendit, attento iure communi; atque ita attenta d. l. ordinamenti, velut indubitatum erit: contendit itaque, quod poſtquam placuit Iuſtiniano, in l. ſi quis argentum. 35. §. ſed ſi quidem, C. de donat, vt donatio inter viuos, neq; traditionem exigat, neq; ſtipulationem, neq; pactum nudum, ſed qualicunq; volũ tatis teſtificatione contenta ſit; cõ ſequens inde fieri, vt nihil aliud requirat, niſi vt donator dixerit, ſe donare; & hodie fieri poſ ſit ex ſola volũtate donatoris, nec eſt neceſ ſe, vt cõcurrat affectus donatarij, ſed ſufficit, vt non repugnet; nõ repugnat autẽ quoties abſenti quis donat, & ignorãti . Planè ſi donatarius ſciẽs in ſe collatã donationẽ , reſpuere illã maluerit, quã agnoſcere, tũc inutilis erit donatio, propter defectum voluntatis in donatario. Et ibidem inferiùs, in hunc modũ reliquit ſcriptũ : Itaq; quod noſtris placuit, donationẽ inter viuos collatã in abſentẽ , nulla notarij ſtipulatione interueniẽte , reuocari poſ ſe à donatore quandocũque ante acceptationẽ , euidenter falſum eſt; cùm actio, quàm Iuſtinianus donatario competere voluit, non ex donatarij, ſed ex ſolius donantis facto, & voluntate proficiſcatur. Septimò etiam vrgere videbatur, nihil intereſ ſe, quod in caſu præ ſenti nominatio prima facta fuerit per viã cõtractus , & obligationis inter viuos, eius ſcilicet, qui domum conceſ ſit ad vitas, & eius, qui accepit; nã adhuc reuocari non poteſt prima nominatio, nec eligenti, aut nominanti variare licuit, quãuis facultas nominandi ex contractu ſibi cõpeteret ; idque per text, in l. ſtipulatus ſum Stichũ , aut Pãph . ff. de verb. oblig. vbi data electione per cõ tractum , ſi creditor eligat, variare nõ poteſt, niſi electio ſit illi data per verbum, Volam, quod imperſectum eſt, & ſola vltima voluntatis declaratione, & traditione perficitur, prout eum textum ponderat Blazius Flor, Diaz de Men. variar. lib. 3. d. c. 22. n. 13. & n. 11. indiſtinctè id aſ ſerit, & diſtinctio. nem cõmunem inter nominationem prouenientẽ ex vltima voluntate, vel ex cõtractu , cõfutat , dicẽs ; quod inueniri non poteſt concludens differentiæ ratio inter cõtractus , & vltimas volũtares , imo quod eadẽ ratio militat, vt facta electione, ſeu nominatione, cõ ſumptũ dicatur ius eligendi, ſiue ex contractu, ſiue ex vltima voluntate nominãdi , aut eligẽdi facultas cõpetat : & n. 14. reſpõdet ad text. in l. eum qui cenarũ , § finali, ff. de verb. oblig per quem contrariũ ſuſtinent Scribentes cõmuniter : & n. 15. cõcludit in hunc modũ : Igitur abſolute concludendũ est, quod ſiue electio cõpetat ex cõtractu ſiue ex vltima volũtate , ſi fiat per viã cõtractus irreuocabilis, & remaneat cũ ea diſpoſitio abſoluta, & perfecta, non licet amplius variare. Hoc tamen fallit, quãdo electio nõ ſtatim ſuũ operatur effectũ , ſed poſt mortẽ eligẽtis , qui poſt mortẽ illi, quẽ elegerit, aut nominauerit ex certis, reſtituere tenetur; tunc enim ſi ante mortẽ eligat, eligit ante tẽpus , & ſic electio nõ eſt perfecta, & poteſt variare: imo tunc nõ cadit propriè electio, ſeu nominatio; nã teſtator, aut contrahens iuſ ſit, rẽ relinquere poſt mortẽ ſuã , aut tẽpore mortis vni ex filijs, intelligit ergo de filijs, quos tunc haberet, igitur inter illos ſolos cadit electio, & ſi in vita eligit, aut nominat de his, quos tunc habet, eligit vltra commiſsionẽ ſibi datam, alios, quam inter quos poſsit eligere: poſ ſunt enim iſti, vel mori in vita teſtãtis , & erit caduca elect. vel vnus ſolus remanere forſitã iã nominatus, &c. Octauo denique, & vltimo loco adſtringere nõ modicum videtur Cald. Pereiræ 3. p. ſeu tom. 3. de poteſtate eligendi, & nominationis reuocatione, c. 6. n. 22. & 24. column. 4. locus velut expreſ ſus, in propoſito; ibi namque ſpecificè aſ ſerit is Author, l. quoties, C. de rei vendicat diſpoſitionem in materia nominationum emphyteuticarum non obtinere: indeque nominatum eundẽ primo loco, emphyteu ſim à quocumque poſ ſeſ ſore auocare. Excitatur autem ratione vna principaliter, quod per ſolam nominationem acquiratur nominato ius emphyteuticũ reale, & irreuocabile, prout latiùs ibi quando autem ius reale acquiritur ex ſolo contractu, legis ipſius deciſio nõ procedit, vt etiam ibi comprobat: & idem videtur contendere nouiſ ſimè, quod ſcilicet ex ſola conuentione in contractu emphyteutico acquiratur ius reale; Albertus Leoninus, in l. 1. ex num. 1. cum ſeq. C. de iure emphyteutico, vbi in hunc modũ reliquit ſcriptũ : Propria enim emphyteuſeos natura eſt, quã paciſcentes illi imponunt, adeo quod magis ex pactis, & conuentionibus contrahentium cognoſ catur, quam ex puris verbis, ſeu denominatione contractus, Marc. Anton. Nata, in cõ ſ . 41. Ioan. Maria Riminald. in conſ. 212. lib. 2. ipſ àque pacta contrahentium, nõ vt in alijs contractibus extrinſecus operetur, ſed propriam, & genuinam emphyteuſeos naturã conſtituãt , & omnibus modis obſeruari debeãt , qualiacũque ea fuerit, ſuper quacumque re, id eſt ſuper detrimento, & periculo rei, text. hic ſiue ſuper eiectione, & amiſsione, vel conſeruatione iuris, canone nõ ſoluto, text. in l. 2. ſiue ſuper alienatione, text in l. vltima, C. de iure emphyt. ſiue ſuper ſucceſsione, illius reſtrictione ad primogenitũ , ad primã generationẽ , ad filios, & hæredes, Bald. Iaſon, & alij hic, in l. 2. ſiue ſuper aliis quibuſ ũque capitulis, text. hic, & in l. ſeq. nã ſi generaliter ex conuentione contractus legẽ accipiũt , l. 1. §. ſi conueniat, ff. depoſi & naturali ratione æquum eſt fidem, veritatẽ , & conſtãtiã , cõuentorum ſeruare, l. 1. ff. de pactis, l. 1. ff. de conſtituta pecunia, æquiſsimũ certe eſt, in hoc genere cõuẽtionis pactiones obſeruari, quod penè totum ex pactis contrahentium cõponitur , & formã , ac naturã ſuam accipit; dummodo tamen ſub ſtantia eius non penitus ſubuertatur, veluti paciſcendo, ne vlla penſio præ ſtetur, Baldus hic, in l. 2. ad exemplũ Venditionis, quæ ſine pretio concipitur, aut precarij cum pacto, ne liceat domino rem ſuam reuocare, l. cum precario, ff. de precario, quod latius explicat Bald. hic in l. ſequenti. Et hactenus prædictus Author. Cæterum his omnibus minimè refragantibus, contrarium Regius Hiſpalenſis Senatus definiuit, imo quod in caſu propoſito, de iure potuerit dicta nominatio prima reuocari ab ipſo, qui nominauit, & in alium ius domus illius transferri, ita quod nominatio ſecunda effectum ſortiri, ac præualere debuerit, ac ſi prima facta non eſ ſet. Senatus autem definitio, & reſolutio ex ſequẽtibus velut concludenter cõprobatur fundamentis, & rationibus. Et primum equidem, quoniam dicta Eliſabetha de Viſcarra, & procurator ſuo nomine adipiſcendæ poſ ſeſ ſionis iudicium, ſeu remedium intentauit directè in caſu præ ſenti, atque ita obtinere de iure non potuit (quando alia multa, de quibus infrà, deficerent, ſiue non ita fortiter vrgerent) cum adipiſcendæ poſ ſeſ ſionis, ſiue Quorum honorum remedium, quod adipiſcendæ vocatur, particulari ſucceſ ſori in re certa, putà legatario, donatario, vel hæred i inſtituto in re certa, aut alij, qui titulo particulari, putà ex cauſa nominationis (prout in caſu ipſo præ ſenti) rei poſ ſeſ ſionem prætendit, non detur, l. 1. in fine, ff. quorum bonorum, ibi: Et ad vniuerſitatern bonorum, non ad ſingulas res pertinet. Menoch. Adipiſcendæ poſ ſeſ ſionis remedio primo, n. 37. & 38. & latiùs remed. 4. ex n. 132. vſq; ad n. 145. Anton. Gom. in l. 45. Taur. ſub n. 128. verſ. Item adde, quod datur, & competit: vbi ſubdit, quod remedium poſ ſeſ ſorium adipiſcendæ l. finalis, C. de edicto diui Adrian. tollend. competit tantùm hæredi vniuer ſali, non verò particulari, putà legatario, donatario, vel inſtituto in re certa, alio dato cohærede vniuerſali, argumento text. in l. 1. §. ſi ex fundo, ff. de hæred, inſtit. & in l. quoties, C. eod. tit. & latius Menochius, in duobus locis relatis ſupra, ex eo etiam dicta Eliſabetha obtinere non potuit, quod dictum remedium Quorum bonorum, & præfatæ l. finalis, non datur, nec competit pro bonis non poſ ſeſ ſis à teſtatore, vel ab authore tempore ſuę mortis, ſed tunc oportet agere remedio petitorio, ſcilicet rei vendicationis, vel Publiciana, l. item videndum, §. fin. iunct. l. ſeq. ff. de petit, hæred, ſed datur duntaxat pro rebus, quas poſ ſidebat defunctus tempore mortis, & reliquit in ſua hæreditate; quod etiam latius comprobat Anton. Gom. in d. l. 45. Tauri, ſub d. num. 128. verſ. Item adde, quod iſtud interdictum competit, Menoch. adipiſcendæ, d. remed. 1. n. 78. & ſeq & remed. 4. n. 55. & 56. Farina. deciſ. 404. nu. 1. in nouiſ ſimis, vbi inquit, quod agens interdicto Quorum bonorum, ad obtinendum victoriam, tenetur probare poſ ſeſ ſionem, vel ſaltem detentionem bonorum fuiſ ſe apud defunctum tempore eius mortis, ita vt poſ ſint dici fuiſ ſe in bonis, vel ex bonis ipſius: cùm ergo conſtaret, Pet. Rod. de Valderrama, tempore celebrati contractus. de quo ſupra ad initium huius cap. incepiſ ſ æ poſ ſidere dictã domum, ad cuius vitam filiam ſuam nominauit, & tempore mortis ſuæ dictam Eliſabetham Lop. nec poſ ſeſ ſionem, nec detentionem domus eiuſdẽ habuiſ ſe; planũ equidem redditur, dictam Eliſabethã victoriam reportare non potuiſ ſe: ex eo quoque obtinere non potuit, quod certi iuris ſit, remediũ Quorum bonorum cõtra . titulo poſ ſidentẽ non dari, ſicut nec hæreditatis petitio datur, quæ ipſa bonorũ poſ ſeſ ſione firmior eſt, l. hæreditatis, C. de petit. hæred. atq; ex aliis cõprobarunt Roland, in conſ. 75. nu. 16. lib. 2. Menoch adipiſcendæ remed 1. n 6o. & duob. ſeq. Anton. Gom. in d. l. 45. Taur. d. nu. 128. in fine. Farinac. præcitata deciſ. 404. n. 7. ſane cũ titulo adeò efficaci filia dicti Petri poſ ſideret, & à patre ſuo nominata eſ ſet ad vitã quæ remanebat; contra ipſo titulo poſ ſidentẽ , remediũ poſ ſeſ ſoriũ adipiſ cẽdæ ( quodcumq; illud eſ ſet) intentari nõ potuit, ſed vel rei vẽdicatio , ſi illa cõpeteret , intẽtari debuit, prout Menoch. & Anton. Gom. profitentur, quæ tamen cõpetere non potuit; cũ de iure licuerit variare, & primã nominationẽ reuocare, aut actionẽ perſonalem cõtra hæredes nominantis, qui non reuocare promiſit, prout dicetur infrà ad ſolutionẽ tertij argumenti, vel hypothecariã aduerſus ipſum domus poſ ſeſ ſorẽ , & ſecundo loco nominatũ , ſi hypothecaria ideo cõpeteret , quod non modõ pactũ de non reuocando, ſed & generalis bonorũ omniũ obligatio, & hypotheca de ſtando nominationi, & ab ea non recedendi, interueniſ ſet, quod latius explicabitur infrà; & tũc quidem in bonis defunctæ priùs excuſ ſio iuridica fieri deberet, quam ad tertiũ domus poſ ſeſ ſorẽ deuenire valeret, prout certũ eſt, & ex aliis multis Authoribus obſeruauit Ioannes Gutierrez, in repetitione l. nemo poteſt, ff. de legatis primo, numer. 29. Et hactenus de primo fundamento huiusce partis. Secundó deinde, & pro eadẽ parte facit, quod quemadmodũ de iure cõmuni in omnibus donationibus acceptatio neceſ ſaria erat, vt in l. abſenti, ff. de donat. in l. ſi ego, ff. de negot. geſt. l. 4. tit. 4. partit. 5. ſic etiã & hodie neceſ ſaria eſt, attẽta l. Ordinamẽti , ſiue poſt editam d. l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collect Regiæ, prout pluribus rationibus comprobat, atque defẽ dit Ludouic. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 4. c. 2. n. 61. 62. & 63. & Molinam ſequuntur alij, ſicuti conſtat ex his, quos ſuprà recenſui, n. 9. & tradiderunt vltra ibi relatos, Burg, de Paz, in conſ. 14. n. 20. Mier. de Maiorat. 1. part. q. 36. & 68. Aluarad. de coniecturata mẽte defuncti, lib. 2. c. 2. n. 55. & 57. Ioann. Gutierrez, in repetit. cap. quamuis pactum, in initio, ex n. 5. cum multis ſeq. & in conſil. 20. & in conſ. 41. n. 12. Velazq. Auend. in l. 44. Tauri, gloſ ſ. 9. ex nu. 17. & gloſ ſ. 12. n. 1. Azeued. in d. l. 2. tit. 16. lib. 5. ex n. 10. cum ſeq. Burg. de Paz iunior, ciuiliũ quæ ſt. 10. Thom. Sãch . de ſponſ. lib. 1. diſ. 6. P. Ludou. Molin. tom. 3. de iuſt. & iur. diſp. 587. Gonçalez ſuper 8. regulam Cãcellariæ , gloſ ſ. 26. per totam, pater Leſ ſius, de iuſtitia & iure, & de contractibus, lib. 2. fol. 219. in fine. Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ. 8. ex num. 4. vſque ad num. 9. fol. 75. Stephan. Gratian. diſceptat. forenſ. tomo 2. cap. 297. ex nu. 32. vſque ad num. 31. vbi late quod donatio facta abſenti, vel præ ſenti, ante acceptationem poteſt reuocari, niſi fuerit iurata, aut poſt mortem donantis reuocer: Gratianus metipſe, to. 3. cap. 575. num. 2. & multis ſeqq. folio 544. & cap. 531. num. 43. Hondedeus in conſ. 31. num. 69. & ſeqq. & in conſ. 37. ex num. 24. cum ſequentibus. Iacob Menoch. in cõ ſ . 1153. ex num. 10. atque ex num. 59. lib. 12. latius Ioann. Baptiſt. Valẽ çuela Velazquez (quem hactenus nunquam commemoraui) in conſ. 63. ex num. 1. vſque ad num. 6. vbi quod donatio non habet vires ante acceptationem donatarij. Et quod donans, ante acceptationem donitarij, eſt dominus, & diſponit de re donata. Et donatio habet tacitam conditionem, ſi acceptetur, etiam ſi à Principe fiat. Et quod beneficium ante acceptationem non acquiritur; prout hæc, & alia ibi comprobat; & adducit Raphaël. Cumani notabilem doctrinam, donationi conditionem ineſ ſe, ſi donatarius acceptauerit, quæ conditio antequam veniat, impoſ ſibile eſt quòd fiat acquiſitio. Et id ipſum, quod ſcilicet donatio acceptationem requirat, & ante acceptationem reuocari poſ ſit; & quod acceptatio in dubio non præ ſumitur, neq; ſuppletur à iure, ſed acceptationem alleganti, incumbit onus probandi; latè comprobauit Valençuela. metipſe, ex num. 7. cum ſeqq. vſque ad num. 28. quo, & duobus ſeqq. ſecuré affirmat, acceptationem requiri hodiè, non obſtante lege Ordinamenti, quæ eſt l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ; aliàs irreuocabilem non fieri: innumeros alios retuli ſuprà hoc eodem tractatu, dict. cap. 37. num. 39. & ſeqq. vbi & duobus in locis Ioannem Guttierrez retuli; addo nunc eundem, practic. lib. 3. quæ ſt. 97. num. 6. Auend. etiam recenſui, addo nunc eundem, in l. 44. Tauri, gloſ ſ. 5. num. 11. & gloſ ſ. 9. ex num. 17. & gloſ ſ. 12. ex num. 1. & 4. ſeqq & quamuis in ſtricta iuris diſputatione, veriorem ego exiſtimem contrariam opinionem; quod ſcilicet neceſ ſaria non ſit hodie acceptatio, attenta dicta lege Ordinamenti; nec ideò reuocari poſ ſit, prove ſuprà, num. 9. & latiùs dict. c. 37. ex num. 39. cum ſeqq. in præ ſenti tamen acceptationem neceſ ſariam fuiſ ſe, & nominationem primam non acceptatam ideò reuocari potuiſ ſe, & ſecundam validè, & cum effectu fieri; quod nominatio ipſa non contineret titulum lucratiuum abſolutè, ſed oneroſum quoque, quia onera, & grauamina continebat. Item facta fuit in fauorem Elifabethæ de Viſcarra, quæ decimum annum non compleuerat, atque ita, quod alius pro ea acceptaret neceſ ſarium erat; provt ex patre Ludouic. Molin. inferiùs dicetur: & ante acceptationem reuocari potuit. Rurſus & tertio loco facit, primam nominatio[*] nem, ſiue donationem, in puris terminis donationis, ſiue nominationis manſiſ ſe; & abſque vlla traditione vera, vel ficta proceſ ſiſ ſe; ſiue non factam cum clauſula Conſtituti, aut cum iuramento de non reuocando, traditionéve rei ipſius, aut ſcripturæ. In ſecunda autem, non modò traditam poſ ſeſ ſionem rei ipſius, ſed etiam tempore initi contractus inter dictam Eliſabetham Lopez, & Petrum Diaz de Valderrama. ipſam Eliſabetham per clauſulam Conſtituti, quæ in ſcriptura adiecta fuit ſpecificè eius nomine ſe poſ ſidere conſtituiſ ſe: atque ideò ſecundam nominationem primæ præualere, & ſecundò nominatum præferri: idque ex deciſione text. in l. quoties, C. de rei vendicat. & l. 50. tit. 5. part. 5. & latius explicarunt Anton. Gabriel, commun. Concluſ. tit. de empt. & vendit. concl. 2. Couarr. lib. 2. cap. 19. Ioannes Gutierrez, de iuram. confirmat. 1. par. c. 30. Gratian regul. 471. Aluarus Valaſcus, de iure emphyt. q. 13. Anton. Gomezius, tom. 2. variar. c. 2. n 20. Azeued. in l. 1. tit. 17. ex num. 138. lib. 9. recop. Georg. de Cabed, deciſ. Portug. 3. & 4. & 5. Bernard. Græueus, ad Andr. Gaill. lib. 2. obſeruat 55. Ceuall. commun, contra commun, q. 756. ex n. 48. cum ſeqq. Flam. Charta. deciſ. 87. Caroc. caſu 3. & caſu 99. Ariſmin. Tepat. variar. lib. 2. titu. de contrah. empt. in princ. fol. 100. & 101. Fabius de Anna, in conſ. 42. Ioann. Vincent Honded. in conſ. 52. lib. 1. Domin. Tuſch. pract. concl. iur. tom. 8. litera V, concl. 64. fol. 497. & tom. 3. litera E, concl. 144. ex fol. 93. Gerardus Maynardus, deciſ. Tolo. 61. & 62. & 64. Antonius Faber de erroribus pragmaticor. tom 4. de decad. 86. errore 1. & ſeqq. Riccius, collectan. 1147. Marius Giurba, deciſ. 59. Emanuel Barboſa, in re miſ ſionibus Doctorum, tit. de contrah. emption. & vendit. ex fol. 12. ex num. 1. vſque ad num. 15. & fol. 14. per totum. vbi refert infinitos: Stephan. Gratian diſcept. forenſ. tom. 3. cap. 533. Fabius de Anna, in conſ. 42. & 122. & 135. & in terminis noſtris, quod ſi quis vni primum vendiderit, aut donauerit (idem enim in donatione, quod in venditione obſeruatur) & eius nomine ſe poſ ſidere conſtituerit, deinde & alteri quoque vendiderit, aut donauerit, & ei naturalem poſ ſeſ ſionem tradiderit; primus ille ob Conſtitu tum præferendus ſit, cum aliis multis Authoribus reſoluit Tiraquellus, de iure conſtituti, 1. par. num. 21. & 22. & 23. & quemadmodum præfertur ille prior, cui etiam res fuit tradita per Conſtitutum, poſteriori, cui res actualiter tradita eſt; ita & po ſterior, cui Conſtitutũ factum eſt, præfertur priori, cui ſcilicet prius vendita, aut donata eſt, nec tamen poſ ſeſ ſio tradita, æquè ac ſi ipſi poſteriori res fuiſ ſet realiter tradita, vt per eundem Tiraquellum ibi, num. 24. qui idem ius Conſtituto, quod traditioni veræ tribuit in propoſito. Capicius etiam, deciſ. 69. num. 27. Guid. Pap. quæ ſt 512. Hippolyt. Riminald in conſ. 242. ex num. 137. lib. 2. Anton. Gomezius, variar, tom. 2. cap. 2. numer. 20. verſ Quartò principaliter extende. Ariſminus Tepatus, variarum, lib. 2. titulo de clauſula Constituti, fol. 4. colum. 3. verſ. Venditor, & verſ. Et hoc caſu & de donatione inter viuos, lib. 2. fol. 222. verſ. Donatio prima præualet ſecundæ. Cald. Pereir. de emphyt. extinctione, 4. par. cap. 10. num. 33. & 34. Anton. Faber. ad tit. C. de rei vendicat, definitione 4. Fontanella, de pact. nuptial. clauſula 4. gloſ ſ. 27. ex fol. 364. & maximè n. 10. & 11. Emmanuel Barboſa, vbi ſupra, fol. 14. num. 3. Prætereà, & quarto loco facit, nominandi ius,[*] aut facultatem in caſu præ ſenti competere ex conceſ ſione facta inter viuos, ſiuè ex contractu, quia domus data fuit per ſcripturam, & contractum inter viuos, en arrendamiento depor vida (provt communiter dantur in hac Hiſpalenſi ciuitate) atque ideò licium fuiſ ſe variare, & à prima nominatione recedente, aliámque facere nominationem; quod in primis probatur ex communi illa Interpretum noſtrorum diſtinctione, atque reſolutione, in eo articulo, variare vtrùm poſ ſit is, cui facultas eligendi, aut nominandi cõceſ ſa eſt; quod ſcilicet, ſi eligendi facultas in tempus mortis collata, aut re (reſtricta ſit, tunc eligens, aut nominans in vita, poſ ſit vſque ad mortem ſemel, atque etiam pluries variare, etiam ſi electio, aut nominatio ipſa per viam donationis inter viuos, aut cuiuſlibet contractus facta fuerit; idque per text. in l. cum pater, § à filia, ff. de legat. 2. de quo latiùs agunt Scribentes referendi infra. Et Anton. Gomezius, in l. 17. Tauri, n. 6. Ludouic. Molin. de Hiſpan. Primog. lib. 2. c. 4. à num. 22. Menoch. de arbitrar, lib. 1. caſu 38. Menchaca de ſucceſ ſion. progreſ ſu lib. 3. §. 26. n. 14. Matiençus, in l. 14. tit. 4. gloſ. 1. num. 37. & ſeqq. Aluarus Valaſcus, conſultat finali, num. 27. & ſeqq. Ce uallos, quæ ſt. 686. Ioann. Gutier. Pract. lib. 3. quæ ſt. 79. ex num. 3. cum ſeqq. Gonçalez ſuper regul. 8. Cancellariæ, gloſ. 2. ex num. 42. fol. 49. D. Chriſtophorus de Paz, de tenuta, c. 34. num. 52. Valençuela Velazquez, in conſ. 63. ex num. 39. cum ſeqq. Flaminius Cartar. deciſ. 35. qui ſunt videndi ad text, in dict. §. á filia, & notabiliter eius deciſionem exornant. Quando verò eligendi, aut nominandi facultas ſimpliciter alicui conceditur, ſiue ita, vt tam in vita, quam tempore mortis nominare, aut eligere poſ ſit; di ſtinguendum eſ ſe; quod aut electio, ſeu nominandi facultas competit ex contractu, vel ex vltima voluntate: ſi electio competit ex contractu, eligens, vel nominans variare poterit, l. eum qui certarum, §. finali, ff. de verborum oblig. ſed non poterit pluſquam ſemel variare: ſi verò electio, aut nominandi facultas competat ex vltima voluntate, & tũc ſi ille, cui competit, eligit, aut nominat per vltimam voluntatem, poterit vſque ad mortem variare, quia hæc eſt vltimæ voluntatis natura, vt ſit vſque ad mortem variabilis, l. 4. ff. de adimend. leg. & ſic non alteratur vltimæ voluntatis genuina natura. Aut verò qui talem facultatem habet ex vltima voluntate, nominat, ſeu eligit per actum inter viuos, ſiuè per contractum, aut diſpoſitionem quamlibet, quæ vltima voluntas non ſit; & tunc eligens, ſeu nominans non poterit variare, nec primam nominationem reuocare, ſi validè & cum effectu nominauit, l ſerui electione, in principio, ff. de legat. 1. l. apud Aufidium, ff. de optione legata, l. ſtatu liberum, §. Stichum, ff. de legat. 2. l. huiuſmodi, §. Stichum, ff. de legat. 1. Et ratio eſt, quia ex illa nominatione acquiritur ſtatim dominium ipſi nominato, aut electo ex diſpoſitione teſtatoris, qui ſolum nudum miniſterium, & executionem ſuæ vltimæ voluntatis electori commiſit, argumento text. in l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de legat. 2. ſic ſanè poſt infinitos alios Authores tradiderunt Ludou. Molina, de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 4. ex num. 22. vſque ad num. 41. Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri n. 50. Burgos de Paz conſil. 2. num. 14. cum ſeqq. Mieres de maioratu, 1. par. quæ ſt. 18. & quæ ſt. 48. ex num. 45. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 2. num. 28. fol. 36. Hippolyt. Riminald. in conſ. 111. lib. 2. Matiençus, in l. 14. tit. 4. gloſ ſa 1. num. 13. Menochius, de arbitra. lib. 1. caſu 38. & in conſ. 1107. ex num. 12. Stephan. Gratian. tom. 1. cap. 18. Aluar. Valaſc. conſultat. 102. num. 12. & 15. & 23. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. q. 48. Blaſius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſionem Gammæ 36. Gonçalez, ſuper regul. 8. Cancellariæ, gloſ ſ. 2. ex n. 47. Gaſpar Antonius Theſaur. quæ ſt forenſ. lib. 1. quæ ſt. 65. Caldas Pereira, de potestat. eligend. & nominat. reuocat. 3. par. cap. 2. ferè per totum, & cap. 3. & cap. 5. num. 3. fol. 64. Valençuela Velazquez in conſ. 32. ex num. 97. Antonius Cardoſus, in praxi Iudic. & Aduocator, litera E, verbo, Emphyteuſis, num. 18. & relati ſuprà num. 10. nouiſ ſimè omnium D. Chri ſtophorus de Paz de tenuta, ſeu remedio poſ ſeſ ſorio, cap. 34. ex num. 48. vſque ad num. 97. vbi latè, atque ex communi id ipſum reſoluit; præter quam, cum electio ex vltima voluntate competit ad maioratum faciendum, tunc namque conſtanter tuetur quòd electione ſemel facta, etiam in teſtamento, variare non licet, idque ob peculiarem, & diuer ſam rationem, quam ibi conſiderat. Secundò deinde eadem reſolutio, & noſtrum intentum probatur in terminis auctoritate Aluari Valaſci, Cald. Pereiræ, Anton. Cardoſi, & Blaſij Flores Diaz de Mena, in locis relatis ſuprà, & nunc referẽdis , ij namque Authores in eiſdem, in quibus verſamur terminis, & in contractu emphyteutico, ſiue nominatione ad vitas, id ipſum ſtatuerunt quod defendimus, quando nominandi facultas ex contractu competit, & nominatione ſemel facta; re tamen non tradita, iterum nominare, & variare licere aſ ſerunt. Sic ſanè Aluarus Valaſcus, dicta conſultatione 102. per totam, conſtanter tuetur; & n. 25. explicat Regiam ordinationem Portugaliæ, vt ſcilicet ipſa procedat, quando ſimul cum nominatione traditio rei interuenit per contractum inter viuos: ſecus verò quãdo is qui nominauit, cum re ipſa remanſit, neque illam tradidit eo modo, quia tunc variare poteſt, etiam ſi per contractũ inter viuos, aut cauſa donationis nominauit, ſi facultas nominandi (vt dixi) ex contractu cõpetebat . Caldas etiam Pereira, dicta 3. parte, de poteſtate eligendi, & nominat. reuocat. c. 2. ferè per totum, quamuis in nonnullis à communi ſententia receſ ſiſ ſe videatur; attamen maiori ex parte, communi Interpretum placito, & diſtinctioni accedit, & communem illam differentiam, an nominandi facultas ex contractu competat, vel ex vltima voluntate, probauit; variandíque facultatem conceſ ſit, quando nominatio ex virtute contractus facta fuit, niſi totum ius ceſ ſerit emphyteuta, vel is, qui nominauit, quia tunc per ceſ ſionem totius iuris, aut traditionem, impediri reuocationem aſ ſerit num. 30. & explicat ordinationem Portugaliæ, prout ibi, & num. 31. & 32. niſi nominandi facultas relationem habeat ad tempus mortis; tunc namque defendit, quod nominans à relatione ad tempus mortis receſ ſiſ ſe non videatur per rei traditionem, atque ideo adhuc variare poſ ſit, & alium nominare, non obſtante rei traditione, cum dominium ante mortem pleno iure, ſiue irreuocabile transferri non poſ ſit. quod fortiter comprobat ibidem num. 34. atque ita omnino conuenit propoſitæ noſtræ reſolutioni, & caſui præ ſenti, quo nulla interuenit rei traditio in prima nominatione. Et expendit in eis terminis, in quibus loquitur dicto num. 34. fundamenta nonnulla. Caldas etiam ipſe, in commentariis de nomination, emphyteutica, quæ ſt. 10. num. 83. & 84. in eadem fuit ſententia, & opinione; & admiſ ſa differentia communi, an nominandi facultas Competat ex contractu, vel ex vltima voluntate; infert ad explicationem Regiæ ordinationis lib. 4. tit. 63. §. 1. & concludit, inter contractus, & vltimas voluntates eam conſtituendam diſcriminis rationem, quod in contractibus poſt electionem, aut nominationem, vt variare non liceat, traditio expreſ ſa, vel tacita requiritur; in vltimis verò voluntatibus ipſo iure abſque vlla traditione dominium quæritur, & fit executio. Sed & Blaſius Flores Diaz de Mena; variarum, lib. 3. quæ ſt. 22. qua ex propoſito inquirit, an nominatio per viam contractus ſit irreuocabilis; licet communem differentiam inter contractus & vltimas voluntates, quam ibi adducit num. 9. & 10. improbet ex num. 11. vſque ad numerum 30. & in puncto iuris verius crediderit, atque defendat, nominationem factam per viam contractus irreuocabilem eſ ſe, quamuis nominandi facultas ex contractu competat; attamen dicto num. 30. ſpecificè fatetur, quod in praxi durum eſ ſet recedere à communi reſolutione, & præfata diſtinctione, an eligendi, vel nominandi facultas competat ex contractu, vel ex vltima voluntate. A qua tamen inquit recedendum eſ ſe, ſi nominatio non eſ ſet ſimpliciter facta, ſed per viam contractus irreuocabilis tradendo ſcripturam, aut poſ ſeſ ſionem, &c. Ecce vbi rei traditionem veram, aut fictam ſpecificè requirit Author prædictus, vt variare non liceat. Cui etiam conuenit Antonius Cardoſus, in praxi Iudic. & Aduocat. verbo emphyteuſis, num. 18. folio 117. prout conſtat ibi: Si tamen poſt illam nominationem ſubſequatur traditio illius emphyteuſis aut emphyteuta nominans abdicauerit à ſe totum ius nominandi, & illud cedat, & transferat in nominatum, iam tunc amplius nominare non poterit, &c. Et hactenus de quarto fundamento. Quintò quoque vrgere videbatur, quod quando prædictæ Eliſabethæ, primo loco nominatæ, hypothecaria actio competeret ex vi generalis obligationis, & hypothecæ bonorum, adhuc obtinere non poſ ſet contra filiã Petri Diaz de Valderrama, quam ipſe nominauit, niſi ſolutis prius eidem filię 350. ducatus, quæ Petrus ipſe ad neceſ ſariam non modò, ſed etiã præciſam domus refectionẽ Eliſabethę Lopez, tempore contractus cum ea initi, dederat, quippè cum Eliſabetha metipſa in tanta eſ ſet eo tẽpore neceſ ſitate conſtituta, vt aliàs domus de ſtructa eſ ſet omnino, niſi eâ pecuniâ refecta fuiſ ſet; atque ita certum, & planum redditur, pro ea quãtitate [*] ad minus prælationem ei concedendam, quã do cætera omnia deficerẽt quæ adduxi ſuperius, & adeo concludũt ; is namque, qui mutuat pecuniam ad fabricandam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad eam reficiendam, tacitam acquirit hypothecam, & ius prælationis; ſicuti ſublatis dubiis, & ambagibus, que extabant de iute communi; expreſ ſim decidit l. 26. tit. 13. partita 5. & cum Barboſa, Mynſingero, Ioanne Gutierrez, Flores Diaz de Mena, & Ceuallos, latiùs ego comprobaui, atque exornaui quotidian, har. controu. iur. lib. 3. cap. 8. per totum, vbi latius explico. Sextò etiam facit, pactum de non alienando non[*] impedire dominij tranſlationem in contractibus, l. ea lege, C. de condict. ob cauſ. l. ſi ita quis, §. ea lege, ff. de verbor, oblig. etiam ſi dictum fuerit quod res alienata redeat ad priorem dominum: vt per Tiraquellum poſt alios multos Authores, de iure Con ſtituti, 1. parte, num. 31. Ioannem Gutierrez, in l. nemo poteſt, num. 26. de legatis 1. Petrum Fontanellam, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ. 25. num. 56. & ſeqq. fol. 357. qui citat Ioſeph. Ludouic. Magonium, Vincent, de Franchis, Gaill, Rolandum, Surdum, Petram. Peregrinum, & alios: Antonium Cardoſum, in praxi Iudic. & Aduocat. verbo, alienatio, num. 7. & ſeqq. fol. 11. Si tamen interuenerit[*] Conſtitutum, pactum de non alienando impedit dominij tranſlationem, ſicuti relatis 13. Authoribus, obſeruauit idem Tiraquellus, dicto num. 31. Ita[*] ſimiliter, contrahentis prohibitio de non alienando, iuncta hypotheca ſpeciali eius rei, quæ alienari prohibetur, impedit dominij tranſlationem, prout eſt text. vulgat. in l. ſi creditor, §. fin. ff. de diſtract. pignor. cui conſonat l. finalis, verſ. finali, tit. 5. par. 5. & cum infinitis aliis ita adnotarunt iuris Interpretes quã plures , qui neceſ ſario requirunt, quod iſta hypotheca, quæ apponitur pacto de non alienando, debeat eſ ſe ſpecialis, ſpecialiterque facta de re, de qua agitur; non verb ſufficiat generalis omnium bonorum. Alij verò contendunt, quod ſola gene[*] ralis ſufficiat, videlicet Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, num. 18. & 19. Ioannes Gutierrez iu repetitione dict. l. nemo poteſt, ex n. 28. cum ſeqq. & n. 57. & 59. Fanus, de pignoribus, primo membro ſecundæ partis, num. 5. Couarr. reſolut. variar, lib. 2. cap. 15. num. 3. Ludouic. Molina, de Hiſp. primogen. lib. 1. cap. 12. ex numer. 30. Menchaca, de ſucceſ. creat. lib. 1. §. 10. num. 82. & ſeqq. Parladorius, lib. 2. rer. quotidian. cap. fin. 4. parte, §. 5. num. 16. cum ſeqq. Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſt. 663. & 756. Velazquez Auenda de cenſibus, cap. 58. num. 8. & cap. 85. num. 12. Fontanella, de pactis nuptialib. dicta gloſ ſa vigeſimaquinta, ex num. 55. vſque ad num. 64. fol. 357. & 358. Denique ita ſimiliter, ſi in obliga[*] tione interuenit Conſtitutum, quando quis pro aliquo debito bona ſua obligauit, & deinde in venditione cuiuſdam rei obligatæ; dominij tranſlatio impeditur; quod latius probauit Tiraquellus, de iure Conſtituti, dicta prima parte, num. 12. & 35. & ibidem, limitation. 14. vbi poſt Bartolum, & communem Doctorum ſententiam reſoluit, quod ſi pro debito obligaui omnia mea bona, & ea con ſtitui poſ ſidere nomine creditoris, poſteà vendo rem quampiam ex ipſis bonis meis, & eam me quoque conſtituo poſ ſidere nomine emptoris; tunc equidem per prius Conſtitutum impeditur dominij tranſlatio in emptorem; & ſuperioribus conuenit notabiliter Iacob. Menoch. in conſ. 1153. lib. 12. videndus ex num. 62. fol. mihi 161. vſque ad num. 68. vbi primò conſtituit, ceſ ſare diſpoſitionem dict. l. quoties, vbi venditor, ſeu donator conſtituit ſe nomine emptoris, aut donatarij poſ ſidere; quoniam clauſula Conſtituti operetur tranſlationem ipſius dominij, & poſ ſeſ ſionis, adeò vt ſi donator, aut venditor alteri poſtea donet aut ven dat, & naturalem poſ ſeſ ſionem eius priùs traderet, quam primo donatario, aut emptori, ipſe primus adhuc præferretur ſecundo; ſicuti ex aliis Authoribus ibi comprobat. Secundò inquit, con ſtitutionem eiuſdem l. quoties, C. de rei vendica. non habere locum, quando ſecundus emptor, vel donatarius eſt in mala fide, hoc eſt, ſi ſcit, rem illam prius fuiſ ſe alteri donatam, aut venditam, quod ex multis aliis, ibidem confirmat n. 64. tandem num. 65. & duob. ſeqq. multum ad propoſitum noſtrum ſic ſcribit: Reſpondetur tertio, conſtitutionem d. l. quoties, non habere locũ , quando res fuit vendita, vel donata, vel alio titulo alienata, pacto adiecto, quod non poſ ſit res ipſa ſic vendita vel donata alienari ab ipſo venditore vel donatore. Et ad cõfirmandum & corroborandum ipſum pactum adhibita fuit bonorum hypotheca. Hoc enim caſu, etſi res ſecundo vendatur, vel donetur, fiat que eius traditio huic ſecundo, acquiſitori, dominium in eum non transfertur, ſed ipſa tranſlatio impeditur: ſic egregie reſpondit Martianus iu l. ſi creditor, § vlt ff. de diſtract. pignor. atque ita in ſpecie declarant dictã l. quoties, Iaſon ibid. num. 28. & in conſ. 5. col. 5. verſ. ſexto pro iſta l. 3. Thomas Ferrarius in cautela 48. col. 2. Tiraquellus de retract. conuent. §. 3. gl. vnica, n. 4. & hos refert & ſequitur Didac. Couarr. in d. c. 2. variar, reſolut. c. 19. n. 7. accedunt alij commemorati ab Anton. Gabr. in d. concl. 2. n. 29. Et in ſpecie donationis idem egregie reſ ponderunt Ruinus conſ. 180. n. 19. lib. 1. Socin. iun. in conſ. 118. n. 19. l. 2. Pariſius in conſ. 69. n. 156. l. 3. & idem affirmat Antonius Gomez in tomo 2. variar. reſolut. cap. 2. n. 20. verſ. quartò principaliter limita. Nec dicatur, hypothecam non eſ ſe ſpecialem, ſed generalem; quia imo dici debet ſpecialis pro obſeruatione ipſius donationis, quod ſcilicet eam non reuocauit, nec quid faciet in detrimentum ipſorum donatariorum. Et præterea, admiſ ſo etiam, quòd eſ ſet generalis hypotheca, attamen adhuc ſufficit, ne ſit locus d. conſtitutioni l. quoties; ſicuti manifeſtè affirmant Iaſ. & Pariſ. & clariùs Ruin. & Socin. iun. præcitatis in locis. Remanet ergo ex his, pactum de non alienando ſolum de per ſe, abſque hypotheca, non impedire dominij tranſlationem, cum hypotheca tamen impedire; ita etiam ſolam hypothecam, aut bonorum obligationem abſque pacto de non alienando, vel abſq; Conſtituto non impedire dominij tranſlationem, cum Conſtituto verò impedire; vt per Tiraquellum, dicto num. 35. & conſequenter, quod in caſu præ ſenti, etiam ſi interueniſ ſet non modò pactum de non reuocando primam nominationẽ vitæ factam, ſed etiam generaliter facta fuiſ ſet bonorum obligatio de non reuocando; adhuc per ſecundam nominationem transferri deberet dominium in nominatum ſecundum, ex quo in prima nominatione non interuenit Conſtitutum, nec prohibitio non alienandi: quia ex ſola obligatione omnium bonorum abſque Conſtituto, non impeditur dominij tranſlatio in ſecundum nominatum, vel in emptorem, vt per Tiraquellum, præcitato num. 35. quamuis ad intereſ ſe agi poſ ſet contra nominantem, vel vendentem, provt agi poſ ſe, in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, obſeruauit Fontanella, dict. gloſ. 25. num. 57. Et corroboratur, quoniam deciſ.[*] text. in l. quoties, C. de rei vendicat. vt in re duobus vendita præferatur ille, cui prius tradita eſt; limitatur, vt non procedat, ſi pro prima venditione adſit pactum de non alienando cum hypotheca ſpeciali ipſius rei; quia tunc ſecunda venditio, ſequuta etiam ex ea traditione, nihil valet, ſicuti cũ Iaſone, Ferrario, Tiraquello, Couarr. & Anto nio Gomezio adnotauit in terminis Ioannes Gutierrez, in dict. l. nemo poteſt, num. 41. deciſio inquam illius textus procedit, etiam ſi pro ſecuritate primæ venditionis venditor obligaſ ſet generaliter[*] omnia bona ſua, vel ſpecialiter rem venditam, & non eſ ſet appoſitum pactum prædictum de non alienando; quia adhuc venditio ſecunda valeret, atque ex ea dominium transferretur; vtrumque enim ſimul requiritur, hypotheca ſcilicet, vel obligatio, & pactum de non alienando; prout apertiſ ſimè ſignificat Ioannes Gutierrez, dicto num. 41. & apertius num. 42. 43. & 44. vbi inquit, quod quamuis emptor non teneatur ſtare colono, vt in l. emptorem, C. locati, l. 19. tit. 8. part. 5. hoc tamen[*] limitatur, niſi pro locatione adſit pactum prædictum de non alienando cum hypotheca ſpeciali[*] ipſius rei locatæ. Cæterum ſi in locatione pactum de non alienando deficiat, licèt adſit hypotheca[*] generalis, vel ſpecialis, emptor non tenetur ſtare colono, dum tamen ei ſoluatur intereſ ſe; prout latius ex aliis Authoribus ibi comprobat, & vltra[*] eum ego conſidero, contractum locationis à contractu venditionis, in propoſito differre in hoc, quod in locatione in terminis prædictis, in colono emptor ſtare teneatur; colonus, qui in poſ ſeſ ſione rei inuenitur, poteſt retinere fundum virtute generalis, aut ſpecialis hypothecæ, quouſque ſibi ſoluatur intereſ ſe, prout aduertit cum aliis Authoribus Ioannes Gutierrez, dicto num. 44. ſed primus emptor; cui res tradita non eſt (quamuis pro ſecuritate venditionis obligatio generalis bonorum, aut ſpecialis rei venditæ interueniſ ſet) cùm rem non poſ ſideat, vlla retentione vti non poteſt, ſed vel agere debet contra venditorem ad intereſ ſe; prout ex communibus Doctorum reſolutionibus ad d. l. quoties, deducitur, & tradidit Anton. Gomezius, tomo 2. variarum, cap. 2. num. 20. vel contra poſ ſeſ ſorem hypothecaria, quoniam res transfertur cum ſua cauſa; per retentionem namque, quo pacto ſibi poterat eſ ſe conſultum, cum non poſ ſideat, & alteri res fuerit tradita. Quocirca negari non poteſt, in allegatione quorundam Authorum deceptum Antonium Gabrielem, com[*] mun. concluſ. libro 3. titulo de empt. & vendit. concluſ. 2. numero 29. vel ab eo citatos Authores lapſos eodem modo, dum ille contrarium eius, quod nunc dixi, intendit num. 29. in hæc verba: Tertiò limita principaliter, niſi dominus primò vendens, obligaſ ſet omnia bona ſua pro obſeruantia contractus, quia tunc liceret primo emptori auocare rem à ſecundo, cui res fuit tradita, & retinere quouſque ſibi ſatisfiat de intereſ ſe; quod aſcendit ad rei valorem, & ſic per indirectum ſequeretur intentum: ita declarat notabiliter Oldra, in conſ. 114. & ponit Socin. regul. 118. in 3. fal. Iaſon. in l. quoties, in 11. limitat. Tiraquel. de retract. Conuent. §. 3. gloſ ſ. 1. num. 4. Hactenus Anton. Gabr. qui Tiraquelli locum præpoſterè commemorauit; nam etſi num. 4. id videatur Tiraquellus ſenſiſ ſe, (quò tamen loci de retentione[*] nihil dixit) ſtatim num. 5. rectius percipit, & ſequentem rei alienationem, hoc eſt venditionem non impediri per ſolam hypothecam, aut bonorum obligationem, pro ſecuritate contractus alteri factam, ſed transferri cum ſua cauſa dominium, per text. in l. ſi debitor, C. de diſtract. pignor. aſ ſerit ſpecificè: atque ita neceſ ſarium eſ ſe cum hypotheca, aut obligatione bonorum pactum de non alienando, nec hypothecam ſolam impedire tranſlationem dominij, ſicuti conſtat ex ipſiſmet verbis Tiraquelli, dict. §. 3. gloſ ſ. 1. & vnica, num. 4. & 5. vbi in hunc modum reliquit ſcriptum: Similiter etiam dicitur, l. quoties, C. de rei vendicat. quæ præfert ſecundum emptorem, cui res fuit tradita, priori, non procedere, cum res primum fuit vendita cum hypotheca, etiam ſine traditione: nam hic emptor cum hypotheca præfertur alteri, cui ſecundo loco fuit res vendita, & tradita, vt voluerunt Cinus, Iaſon, Faber, Bald. Salicet. Paul. Caſt. & Iaſ. in d. l. quoties, & Ipſe Iaſ. conſ. 5. Strenui, colum. 5. verſ. ſexto pro iſta parte. & verſ. ſeptimo benefacit. lib. 3. & conſ. 6. Exhibentur, col. 9. verſ. Tertio adeſt eo. lib. 3. & Thomas Ferra. qui nullum horum memorat, cautela 48. ſi quis vendidit, col. 2. verſ. ſecundum remedium. Hactenus Tiraquellus, præcitato num. 4. ſubdit ſtatim, num. 5. in hæc verba: Aduerte tamen, ne decipiaris, quod ſolus Iaſ. in dict, conſ. & Thomas Ferrar. vbi ſupra, loquuntur in dominio rei. Cæteri vero, & ipſe quidem Iaſ. in d. l. quoties, loquuntur in hypotheca, vt ſcilicet prior in hypotheca, præferatur in ipſa hypotheca; tametſi res non fuerit ei prius tradita. De dominio autem non loquuntur. Et ſanè multi magnæ auctoritatis noſtri temporis in hoc, ni fallor falluntur, qui tenent indiſtinctè in his ſolam hypothecam ſufficere, per dict. l. ſi creditor, §. vlt. ff. de diſtract pignor. qui textus nuncupatim loquitur, cum pacto de non alienando adiecta eſt hypotheca, quo caſu impeditur ſequens rei alienatio. Quod ſi eo pacto non appoſito, interuenit hypotheca, ea certè non impedit alienationem, & dominij rei hypothecatæ tranſlationem, ſed ita vt transferatur cum ſua cauſa, id eſt hypotheca, vt eſt tex. apertiſsimus, in l. ſi debitor, C. eod. tit. & ibi concord. in gloſ ſa, nempè cum debitor maneat dominus, & quidem pleno iure, l. generaliter, in princip, ff. qui & à quibus manu. & diximus ſupra, titulo præcedenti, §. primo gloſ ſ. 14. num. 127. ideo & multi eorum, quos ſupra citauimus, expreſsim loquuntur de hoc pacto non alienandi. Hactenus Tiraquel. metipſe, dicto num. 5. qui vnanimiter conuenit de iure conſtituti, 1. parte, ex num. 31. cum ſeqq. vt ſuprà notaui. Imò & conuenire videtur apertè idemmet Antõ . Gabriel, præcitata cõ cluſione 2. tit. de empt. & vendit. n. 6. vbi in hunc modum ſcripſit: Tertiò amplia, nam ſi dominus hypothecauit rem ſuo creditori, cum facultate quod poſsit illam vendere, & creditor illam vendat vni, & dominus illam vendat alteri, & tradat: adhuc potior eſt ille; cui rem dominus tradidit: ita declarat Baldus in l. ſi debitor, C. de diſtract. pignor. Iaſ. in d. l. quoties, verſ. fortius decidit. Alex. in apoſtil. ad Bartol. in l. ſiue autem, §. ſi duobus, ff. de publ. Ecce vbi expreſ ſim agnoſcit Anton. Gab. id ipſum, quod aſ ſerit Tiraquellus, dict. num. 5. hypothecam ſcilicet ſolam, aut bonorum obligationem non impedire tranſlationem dominij, ſed adhuc hypotheca non obſtante, potiorem eſ ſe illum, cui dominus rem tradidit. Et verè vir ille, & eruditus equidem, & diligens admodùm in aliorum ſententiis congerendis, & ſumma diſtinctione, atque reſolutione memorandis, non ita in propoſito dubio diſtinxit dict. num. 29. ſiuè non recenſuit Interpretum allegationes, & doctrinas ad eum modum, ad quem Tiraquellus ibi reduxit, atque diſtinxit. Atque ita quoque explicari, & intelligi debet Cardinalis Dominic. Tuſchus, practicar. concl. iur. tom. 8. litera V. concl. 64. num. 24. fol. 498. Sanè dici poſ ſet, ne adeò contrarias ſententias propoſuiſ ſe Gabrielem ipſum, dicto num. 6. & 29. dicamus, ſiue conſtituiſ ſe, maioris efficaciæ obligationem generalem bonorum cum obſeruantia, aut ſecuritate contractus, quam ſpecialem cum pacto, vt poſ ſit creditor rem ſpecialiter obligatam alienare; intellexiſ ſe cum dicto n. 29. aut ſaltem intelligere debuiſ ſe de obligatione bonorum cum pacto de non alienando; aliàs namque, quomodo primus emptor ius retentionis habere poſ ſet, cum in ſecundum transferatur dominium. Et hactenus de ſexto fundamẽto huiuſce partis, & pro Senatus Hiſpalenſis definitione. Septimo denique & vltimo loco, pro eadem parte ponderatur, dictam Eliſabetham in prima nominatione, abſque traditione poſ ſeſ ſionis vera, vel ficta ex clauſula Conſtituti facta (vt dictum eſt) non antea voluiſ ſe, nominationem ipſam, primò factam, effectum habere, quàm ea mortua; atque ita, quod inciperet effectum ſortiri poſt mortem ſuam, & non antea; quocirca perinde haberi debet, ac ſi poſt mortem nominantis eiuſdem, effectus dictæ nominationis collatus fuiſ ſet expreſsè, cùm ante tempus mortis effectum ſortiri non inciperet. Primam igitur nominationem reuocari potuiſ ſe, & nominanti licitum fuiſ ſe variare, velut concludenter probant fundamenta illa omnia, quæ in his terminis Aluarus Valaſcus, præcitata conſultatione 102. per totam, adducit, & tunc poſ ſent opportunè expendi ob rationem prædictam, quod prima nominatio in tempus mortis tacitè videatur collata. Sed ideò non repetuntur, quòd longa ſerie per eum traduntur, & quia ſuperiora inuincibiliter Senatus definitionem comprobant. Illud tamen ſilentio prætermitti non poteſt, ter[*] minos deciſionis præfatæ Senatus Hiſpalenſis differre in eo à terminis Aluari Valaſci, & conſultationis, de qua ibi, quod in præ ſenti nominandi facultas ex contractu competebat (conceſ ſiones namque domorum ad vitam, per obligationem, & contractum inter viuos fiunt communiter in hac regione, vt ſuprà dixi.) Ibi autem nominandi facultas ex vltima voluntate competebat, & is qui nominauit, nominationis effectum in tempus mortis ſuæ contulit, nec antea voluit effectum ſortiri: & in eiſdem terminis, nominationis ſcilicet in tempus mortis collatæ, atque ex vltima voluntate competentis; loquitur Caldas pereira, de poteſtate eligendi, & nominat. reuocat. 3. par. cap. ſecundo, & 3. & 5. & ſeqq. Non obſtant modò fundamenta illa omnia, quæ pro contraria parte, longa ſerie commemoraui, & [*] adduxi. Non obſtat primum, de quo ſuprà, num. 2. per totum. Quia reſpondetur, veriſ ſimum eſ ſe, quod nominatio (vt ibi dixi) eſt quædam voluntatis declaratio informis, ſiue quidam actus extraiudicialis, non propriè contractus, nec vltima voluntas; non tamen inde ſequi, quod maioris virtutis, aut efficaciæ eſ ſe poſ ſit, quam contractus ipſe, aut vltima voluntas, imò regi, & gubernari debeat eiſdem regulis, & principiis, quibus contractus, aut vltima volunt as, cùm poſ ſit nominatio, aut electio fieri per viam vltimæ diſpoſitionis, aut per viam contractus, vt aſ ſumat naturam actus, ſuper quo interponitur, ſicuti cum Aluaro Valaſco, duobus in locis; & Cald. Pereira reſoluit Blaſius Flores Diaz de Mena variarum libro 3. quæ ſt. 22. num. 5. in fine, & num. 9. vbi inquit, quod ſi nominatio fiat per viam contractus, & obligationis inter viuos, iudicabitur vt contractus, & tunc inſpiciendum erit, an electio competat ex contractu, vel ex vltima voluntate, vt dignoſcatur, an variare liceat, nec ne. In effectu itaque tota hæc electionis, aut nominationis materia (quod attinet ad variandi, ſeu iterum eligendi, aut nominandi facultatem) ad ea reducitur, de quibus ſuprà, n. 18. per totum. Non obſtat argumentum ſecundum: quoniam[*] reſpondetur, facultatem nominandi per alternatiuam conceſ ſam, nempe quod poſ ſit nominare in vita, vel in morte, efficere, quòd electa vna via, non poſ ſit altera ſumi, quando facultas illa ex teſtamento, vel ex vltima voluntate competeret, & illa via prima, à qua incæptum eſt, eſ ſet via electionis in vita, & elector ſimpliciter nominaret per contractum inter viuos; ſecus verò quando ex contractu competeret, tunc namque vna via electa, non con ſumitur altera, ſed potius variare licet, prove ſuprà, præcitato num. 18. ita etiam, quando electionis tota vis collata eſt poſt mortem, quamuis ex vltima voluntate nominandi, aut eligendi facultas competeret; vt per Valaſcum, dicta conſultatione 102. num. 18. Denique reſpondetur, quod verba illa, tam in vita, quàm in morte, potius ad augmentum, quàm ad diminutionem, & magis in fauorem eius, cui nominandi facultas conceditur, apponuntur; & idcirco in odium eius retorqueri, aut diminutionem operari non debent, quando variandi facultas ex iuris diſpoſitione competit, provt eſt, quando ex contractu inter viuos conceditur. Non etiam obſtat tertium fundamentum; pro cuius vera reſolutione atque explicatione animad[*] uerto, articulum illum, an nominatio ad emphyteu ſim, vel quid ſimile, efficiatur irreuocabilis ex pacto, ſiue promiſ ſione de non reuocando, in caſibus, in quibus ſecundum naturam actus geſti. illa poteſt reuocari; intricatum eſ ſe, & difficilem: atque ideo pro vna, & altera parte vrgentiſ ſima expendi poſ ſe argumenta; ſicuti conſtat ex Ludou. Molina de Hiſ pan. primog. lib. 4. cap. 2. ex num. 40. vſque ad num. 54. qui in eo dubio, An maioratus, ſeu melioratio irreuocabilis efficiatur ex pacto de non reuocando? in primis arguit pro negatiua parte, quod non efficiatur irreuocabilis; atque explicat text. in l. vbi ita donatur, ff. de donat. cau. mort. tandem ex num. 45. conſtanter defendit affirmatiuam partem, quod efficiatur irreuocabilis ex prædicta clauſula, & contrariæ opinionis fundamentis reſpondet ex propo ſito. Conſtat etiam ex Cald. Perei. de poteſt elig. & nominat. reuocatione, 3. par. capite ſecundo, ex numer. 24. fol. 23. vſque ad num. 32. qui in eiſdem, in quibus verſamur terminis, in nominationis ſcilicet tractatu, & materia, concludit num. 26. facili negotio defendi poſ ſe, quod promiſ ſio de non reuocando nominationem, intellecta ſecundùm ſubiectam materiam, non impedit reuocationem in ca ſibus, in quibus ſecundum naturam actus geſti, illa poteſt reuocari. Et iterum eam partem comprobat num. 27. Tandem concludit num. 28. contrariam ſententiam magis communem eſ ſe: & num. 29. deducit, electionem, ſeu nominationem in vita factam cum promiſ ſione de non reuocando, firmam, ſtabilem, & irreuocabilem eſ ſe, ex regula dict. l. vbi ita donatur. Idque quoties incertus de incertis nominandus, aut eligendus eſt. Et id ipſum tradit num. ſeq. Conſtat denique ex his, quæ tradiderunt Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtament. verbo, teſtamentum 4. ex num. 23. cum ſeqq. Couarr. in Rubric. de teſtament. 2. par. num. 11. & ſeqq. Fontanella, clauſula 4. gloſ ſa 21. parto 2. ex num. 56. Gualdenſis, de arte teſtandi, tit. 2. cautela 10. in fine. Antonius Gomezius, tomo 2. variarum, cap. 4. num. 22. Mieres de maioratu, prima parte, quæ ſt. 30. & 38. Angulus, ad l. 1. meliorationum, gloſ. 11. ex num. 12. Velazquez Auenda. in l. 44. Tauri. gloſ. 19. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. q. 77. Stephan. Gratian. tom. 2. c. 297. num. 20. & tomo 3. c. 575. n. 3. & notabiliter, atque ſpecificè in nominatione facta in vita, Valençuela Valazquez, in conſ. 63. ex num. 34. cum ſeqq. fol. 455. Quamuis ergo ex nunc præcitatis Authoribus, & relatis ſuprà, num. 6. appareat, hanc eſ ſe communiorem ſententiam, quod promiſ ſio de non reuocando efficiat nominationem irreuocabilem; atque huiuſmodi pactum adiectum in præ ſenti contendatur; ex eo in conſideratione non habebatur in Senatu, quod pactum metipſum rei alienationem, & tranſlationem dominij impedire non potuit; atque ita is, cui res ipſa poſtmo dum tradita fuit, vel in cuius fauorem clauſula Conſtituti adiecta eſt, præferri debuit, provt ſuprà comprobaui. Nec maioris virtutis, aut efficaciæ eſ ſe poteſt pactum de non reuocando, quàm de non alienando, & tamen pactum ſolum de non alienando, non impedit tranſlationem dominij, niſi ſimul adſit hypotheca rei eiuſdem alienari prohibitæ, vt ſuprà obſeruaui, at que dilucidè probaui. Rurſus & ſecundò eidem argumento reſponde[*] tur, certiſ ſimi iuris eſ ſe, quod actio, vel obligatio perſonalis, etiam contracta, & emanata ratione fundi, vel rei, non ſequitur eius poſ ſeſ ſorem, l. finali, vbi Gloſ ſa ordinaria, & communiter Doctores, ff. de contrah. empt. l. 1. §. ſi hæres, ff. ad Trebel. cum aliis, de quibus per Anton, Gomez, tomo 2. variarum, cap. 2. num. 20. Ioannem Gutierrez, in repetit l. nemo poteſt, ff. de legat. 1. num. 32. cùm ergo ex huiuſ modi pacto perſonalis duntaxat actio otiatur, non autem realis aduerſus tertium poſ ſeſ ſorem, etiam in ſubſilium, vt per eoſdem Authores, & relatos ſuprà, num. 20. & ſeqq. Ripam, in dict. §. ſi hæres. num. 17. Iaſ. in conſ ìl. 88. lib. 3. Cæpola, conſ. 33. numer. 1. in Ciuilibus, Socin. iun. in conſ. 108. colum fin. lib. 1. ſequitur manifeſtè, aduerſus poſ ſeſ ſorem agi non potuiſ ſe in caſu præ ſenti, ſed contra primum nominantem, vel contra eius hæredes per vtilem perſonalem duntaxat; quod in terminis dict. l. quoties, C. de rei vendicat. tradiderunt Anton. Gomezius, & Ioannes Gutierrez, vbi ſupra. Alciatus, in conſ. 19. num. 11. libro 1. & in l. in traditionibus, in fine, C. de pactis. Bertrandus in conſ. 276. prima parte in nouiſ ſimis. Bellamera, in conſ. 39. Guid. Pap. deciſ. 512. Tiraquellus de iure conſtituti, ſecunda parte, ampliatione 30. verſ. Amplia trigeſimò. Couarr. variar. lib. 1. cap. 14. num. 3. verſ ſecundo. Menochius in conſ. 85. num. 31. lib. 1. Sed nec quartum vrget fundamentum; quoniam in primis reſpondetur, quod ex cauſa remunerationis facta donatio, ſeu nominatio, non propriè dici poteſt, quod ex cauſa oneroſa procedat; ſiquidem vt cauſa oneroſa dicatur, neceſ ſariò requiritur, quod ſeruitia, vel merita talia ſint, quod ius efficax agendi præ ſtare valeant; aliàs autem verè & propriè donatio, etiam liberalis, vel gratuita appellatur, quæ fit cauſa remunerationis, quando ſeruitia, vel merita non præ ſtabant ius aliquod agendi; id quod cruditè admodùm contra communem Scribentium ſententiam, & innumeros illos remunerationis effectus, quos ipſi aggregant defendit Arias Pinellus, tertia parte, l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 60. vſque ad numerum 63. Quando autem opinio ea dura videatur, nec admittenda; provt ex communi Interpretum omnium placito, & Rotæ deciſione contendit Pet. Fontanell, de pactis nuptial. clauſul. 4. glo. 7. parte 2. num. 15. folio. 64. videndus ex numer. 1. vſque ad num. 27. & communis amplecti debeat, de qua late per Authores inferiùs referendos; attamen in ca ſu præ ſenti, nec remunerationis cauſa propriè interuenit, nec etiam in conſideratione haberi debebant ea, & ex quibus remuneratio, aut cauſa onero ſa prætendebatur: namque ſi primò nominatæ, maritus nominantis centum debebat, & quadraginta legauit, Eliſabetha ipſa vxor eius, quæ nominauit, hæres illius non exiſtit, nec de meritis, aut ſeruitiis ita conſtabat, vt in præiudicium ſecundo loco nominati cauſa oneroſa conſiderari poſ ſet, aut eiuſdem aſ ſertio aliquid operari; donatio namque, quando inter aliquas perſonas prohibetur regulariter, ob[*] remunerationem tamen, aut benemerita permittitur; neceſ ſariò requiritur, quod aliunde, & verè conſtet, benemerita præceſ ſiſ ſe, nec ſola aſ ſertio ſufficit eius, qui donare prohibitus eſt. Debent[*] etiam benemerita æquiualere rei donatæ, nec modum remunerationis excedere, provt vtrumque exornarunt, & latè comprobarunt Iul. Cla. §. donatio, q. 3. & 8. Ioan. Gutier. de iuram confirmat. 1. par. c. 4. & 5. Menoch. lib. 3. præ ſump. 29. Anton. Theſau. deciſ. Pedemont. 32. Vincent. Caroc. de locato & conducto, 1. part. de mercede remuneratoria, q. 10. per totam fol. 27. & 28. ex n. 1. vſque ad n. 40. Ioan. Garc. de donatione remuneratoria, n. 42. Seraphin, de priuileg. iurament. priuilegio 40. vbi latè And. Gaill. practicar. obſeruat. lib. 2. obſeruation. 38. & Græueus ibi. Hieronym. à Laurent, deciſ. Auenion. 23. ex num. 10. cum ſeqq. Pet. Fontanel. d. glo. 7. parte 2. ex d. num. 1. vſque ad n. 27. Thomas Sanch. de ſponſal. lib. 6. c. 6. Poſito autem, ſine præiudicio veritatis, quod merita talia eſ ſent, provt contenditur, & quod cau ſam oneroſam inducerent; adhuc id nihil præ ſtaret, cùm etiam ex cauſa oneroſa, facta venditione, & pretio recepto, ſi ſecunda contrahatur venditio, & ſecundo emptori res tradatur, ipſe debeat præferri, provt ex d. l. quoties, ſupra diximus, & certum eſt. Imo & in terminis noſtris, quod etiam facta prima nominatione ex cauſa oneroſa, veluti ex dotis con[*] ſtitutione, variare liceat, & à prima nominatione recedere: defendit Aluarus Valaſcus, præcitata con ſultatione 102. n. 36. & 37. & conuenit Caldas Pereira, de poteſtat. eligendi, & nominat. reuocat. c. 2. n. 31. in fin. vbi concludit, quod quemadmodum oportet, emphyteutam nominantem, promittere nominationem à ſe factam, non reuocare, vt illa firma perpetuò maneat, & irreuocabilis: ita etiam debet ipſe promittere, quod dotem promiſ ſam non reuocabit. Aliter ſi emphyteuſim ſimpliciter in dotem dedit, ſine promiſ ſione de non reuocando, vtique reuocare, & alium nominare vſque ad mortem poterit. Et quando contraria opinio verior, & amplectenda videatur omnino, ex his rationibus, iuribus, & authoritatibus, quas expendit Blaſius Flores Diaz de Mena; variarum lib. 3. c. 22. ex. n. 18. vſque ad n. 31. vbi late in hoc articulo. Anton. Cardoſ. in praxi Aduocat & Iudic. verbo, emphyteuta, ſub n. 18. fol. 118. nihil inde ad caſum præ ſentem, ob rationem prædictam; & quia cauſa illa oneroſa, aut remuneratoria, quæ prætendebatur, non ex dotis conſtitutione, aut promiſ ſione proceſ ſit; provt ſuperiùs animaduertebam. Quintum quoque non obſtat argumentum: quoniam reſpondetur, quod etſi vera ſit ſententia eorum, qui aſ ſeuerarunt, quod acceptatio in donatione hodie neceſ ſaria non ſit, attenta lege Ordinamenti, de qua ſuprà, n. 9. & 16. vbi latius id explicatur. Limitari tamen, atque intelligi debet, datis terminis habilibus, hoc eſt, quando maiori, & ei, qui ac[*] ceptare capax ſit, donatio facta fuerit; ſecus verò ſi infanti, aut ei, qui acceptationis incapax ſit, donatio fiat. provt dictæ Eliſabethæ, quæ decimum nondum annum compleuerat, facta fuit in caſu propo ſito: tunc namque acceptatio neceſ ſaria eſt. Quod in primis comprobatur auctoritate, & reſolutione patris Ludouic. Molinæ, de iuſtitia & iure, diſputatione 261. in princ fol. 46. tom. 2. tracta. 2. vbi inquit in hunc modum: Cum vero contractum celebrare, actus ſit humanus, notum eſt, eos omnes, qui vſu rationis carent, non peſ ſe per ſe ipſos illos celebrare, vt ſunt infans, dormiens, ebrius, furioſus, phreneticus, & alij ſimiles: quare vt donatio eis facta, valida ſit, per alium debet nemine ipſorum acceptari. Verum nomine dictæ Eliſabet hæ per nullum acceptata fuit dicta prima nominatio, vt reuocari non poſ ſet. Quæ tamen, etſi acceptata fuiſ ſet, nihil intereſ ſet, ex quo rei ipſius traditio interuenit, provt ſupra dixi, quando ſecunda nominatio facta fuit. Secundò deinde comprobatur auctoritate, & reſolutione Antonij Theſauri, deciſione ſeptuageſima, numero decimo quinto: qui etiam, quando infanti facta eſt donatio, etſi notarius ſtipuletur pro eo; ipſius infantis ratificationem requirit, cum maior fuerit: & in hunc modum ſcribit: Fallit, & limitatur quartò, ſi notarius ſtipuletur pro infante. Alben. dicto conſilio 36. num. 36. n. 2. & ita loquitur Bald. in allegata l. cum à ſocero, ſicut etiam dicitur, quod fauore infantis quæritar per notarium directa actio. Afflict. in d. c. Baiulos, num. 42. in ſi. ſed tunc requiritur ratificatio, cum maior fuerit, vt dicit Dida. d. q. 10. n. 18. &c. Remanet ergo ex ſola nominati, aut donatarij præ ſentia, ratificationem induci non potuiſ ſe, ob rationem prædictam. Sextum etiam non reſiſtit argumentum: quo[*] niam reſpondetur (prout argumento præcedenti dicebatur) quod etſi vera, & cetra adeò eſ ſet præfata ſententia, quod ſcilicet hodiè acceptatio neceſ ſaria non ſit in donatione, attenta lege Ordinamenti, vt contradictionem non haberet; adhuc in caſu præ ſenti acceptatio induci, aut præ ſumi non poſ ſet (maximè in muliere adeò tenuis ætatis) imo & in maiore neceſ ſaria eſ ſet, ex quo non verſamur in terminis ſimplicis & gratuitæ donationis, ſed in nominatione ad vitam cum grauamine ſoluendi penſionem ſingulis annis, item & domum reficiendi, & in priſtino ſtatu habendi. Sic ſane in terminis puræ & gratuitæ donationis, abſque grauamine loquuntur ii omnes iuris interpretes, quos ſuprà, n. 9. & 16. recenſui: & quando grauamen conſiderabile adiiceretur, abſque dubio acceptationem requirerent, nec tacitè eam præ ſumerent, ſi dubium excitaſ ſent in terminis. Sic etiam cùm in eadem verſaretur disceptatione Pat. Ludou. Mol. tom. 2. de iuſt. & iur. diſput. 264. col. 6. verſ. Quintò quando acceptatio. fol. 78. & contrarias illas duas opiniones commemoraſ ſet, an ſcilicet donatio facta abſenti, ante ratificationem abſentis poſ ſet reuocari, necne, d. verſ. Quinto, quando acceptatio. Quinto, quando acceptatio non eſ ſet circa meram donationem, ſed cum modo & grauamine iniuncto donatario, de quo dubium eſ ſet, an donatarius id vellet acceptare cum eo modo & grauamine; & multo magis quando acceptatio eſ ſet in contractibus reſpectiuis, vtique ex ſola acceptatione donationis nomine abſentis, donatio, aut alius contractus, nullam ſortiretur firmitatem ante ratihabitionem, & conſenſum abſentis, qui viciſsim alteri ſecum contrahenti manifeſtus fieret, ſed integrum in illo intermedio tempore illi alteri eſ ſet, ab ea donatione, aut contractu recedere, vt bene loco citato Molina affirmat. Ratio autem eſt, quoniam cum eiuſmodi contractus reſpectiui ſint, atque ſingulorum conſenſus hanc tacitam habeant conditionem, ſi & tu viciſ ſim in grauamine, aut retributione conſentias ſanè ſicut is, cuius nomine Tabellio acceptaſ ſet, diſcedere poſ ſet à contracta, antequam ipſe per ſe ipſum conſentiret, & id alteri contrahenti notum fieret; ita etiam is, qui priori loco adhibuit conſenſum, diſcedere poſ ſet reuocaréque ſuum conſenſum, etenim eiuſmodi Contractus non cenſentur perfecti ante vtriuſque conſenſum mutuo acceptum. Septimum quoque non obſtat argumentum: quoniam reſpondetur, veram reſolutionem conſtate ex his, quæ diximus ſuprà, nu. 18. & 35. admiſ ſa ſcilicet communi interpretum diſtinctione inter contractus, & vltimas voluntates, prout ibi ex Ludou. Moli. & aliis multis recenſui. Atque ita, quod in praxi durum eſ ſet recedere à communi opinione, quod nominatio prima reuocari poſ ſit, & variare liceat, cum nominandi facultas ex contractu competit? Flores metipſe Diaz de Mena ſuo ore profi tetur, lib. 3. variar, d. q. 22. n. 30. ex quo fundamentis eiuſdem contra communem reſpondere, neceſ ſarium non erit. Poſito autem, quod in puncto, & rigore iuris vera eſ ſet Blaſij eiuſdem opinio contra communem, & nonnullis forſan placitura; nihil adhuc vrgeret in caſu præ ſenti: nam etſi variare non liceret, facta prima nominatione, nec alium nominare; ſecundo nominatus, cui res tradita fuit iu caſu præ ſenti, præferri debuit, quem ad modum ſecundus emptor primo præfertur, quamuis ab emptionis contractu recedere non liceat, nec alteri vendere, primo emptore non conſentiente, vt vtrumque planum, & certum eſt. Octauum denique & vltimum non obſtat argu[*] mentum: pro cuius vera explicatione, atque reſolutione obſeruandum, & conſtituendum erit; certiſ ſimi iuris eſ ſe, quod l. quoties, C, de rei vendicat. deciſio, procedit in emphyteuſis conceſ ſione, & in feudo, & locatione ad longum tempus, ſicuti cum Alciato, Guil. Bened. & multis aliis reſoluit, & firmat, ſe ita vidiſ ſe nuper iudicatum in Senatu, Aluar. Valaſcus, de iure emphyteutico, quæ ſt. 14. num. 7. deindè Cald. Pereiræ locum præcitatum, dict. 3. par. de poteſt eligen. & nominat. reuocat. cap. 6. num. 22. & 24. ambiguum, ſeu obſcurum videri; nam d. n. 22. id apertè ſcribit quod in ſummario tradit, quod ſcilicet nominatus primo loco præcedit, licet ſecundo emphyteuſis tradita ſit; & d. nu. 24. id ipſum confirmat, dicens, quod nominatus primo loco, emphyteuſim poteſt à quocunque poſ ſeſ ſore auocate, at, nu. 23. totum reſoluit affirmatiuè, nam in ſummario eius numeri ſic ſcribit, l. quoties, C. de rei vendicat. etiam in emphyteuſi procedit. In contextu autem, ſpecificè aſ ſerit, Alhari Valaſci, d. n. 7. reſolutionem præfatam, veram eſ ſe; ac ſecurè tenendum, d. l. quoties, locum habere, ac procedere in emphyteutica conceſ ſione, duobus aut pluribus eiuſdem rei à domino directo facta, quã ille conſequitur, cui primo loco tradita res eſt, quoniam ſolus titulus emphyteuticus non eſt potens cauſare, aut inducere ius reale. Verùm ea, quæ dicto nu. 22. & 24. adnotauit, intelligit, atque accipit ipſe in terminis legis, aut ordinationis regiæ illius Regni, qua cautum eſt, per ſolam nominationẽ , nominato ius emphyteuticum irreuocabile acquiri; ſicque attento iure communi, & extra conſtitutionem illius ordinationis, aliter dicendum; & deciſionem d. l. quoties, procedere, aſ ſerit. Sanẽ cum apud nos lege aliqua Regia id deciſum non ſit, nec de nominatione virtute contractus præambuli locationis de por vidas, aliqua lex lata; idem erit obſeruandum, quod ſecluſa dicta ordinatione Regia, ex deciſione dict. l. quoties, à præcitatis Interpretibus apparet ſtatutum. Leonini autem locus alter; nihil in propoſito[*] euincit; nam etſi pacta & conuentiones omni modo obſeruari debeant in eo contractu: quod atinet ad variandi, aut iterum nominandi ius, nihil equidem alteratur, ſed id intactum, ac in ſuo robore remanet, quod ex eiſdem iuris communis regulis, & Doctorum doctrinis ſcriptum, & reſolutum reliqui, an ſcilicet ex teſtamento, vel ex contractu nominandi facultas conpetat. Prout etiam relinquitur poſt l. 28. tit. 8. partit. 5. quæ id ipſum ſtatuit vno verbo quod is Author latiùs propoſuit, dum dicit: Otro ſi deuen ſer guardadas todas las conueniencias, que fueren eſcritas, y pueſtas en el. ADDITIO. Vtrum maioratus fiat irreuocabilis ex pacto de non reuocando. EX His, quæ ſuprà hoc cap. adduximus, num. 6. per totum, & inferiùs num. 36. dubia quidem, & difficilis redditur huiuſce diſceptationis reſolutio; vtpote cum pro vna, & altera parte, tam affirmatiuè, quàm negatiuè aſtringant authoritates, & doctrinæ, quas ibidem ponderauimus; & infrà alio cap. huiuſce tractatus, cap. ſcilicet, 119. num. 34. vrgent etiam nonnulla quæ expendit Ioſeph de Seſe, deciſ. 24. per totam. Valençuela Velazquez, in conſ. 63. num. 34. & quatuor ſeqq. fol. 455. vbi quod actus, ſui natura reuocabilis reuocari poteſt, non obſtante promiſ ſione non reuocandi. Et quod attenditur natura primordialis actus qui geritur, non autem clauſula acceſ ſoria. Et actus denominetur ab origine, vnde trahit con ſequentiam. Et quod clauſulæ appoſitæ in donatione cauſa mortis, ſunt reuocabiles, prove illa. Et ſtipulatio appoſita ſuper contractu reuocabili, eſt reuocabilis; prove hæc, iure, & auctoritate comprobat ibi Valençuela metipſe. Eáque, & alia, ſpecificè conſiderauit Ludou. Molina, lib. 4. de Hiſpanor. primogen. cap. 2. ex num. 40. vſque ad num. 45. cum quæ ſtionem prædictam in terminis propo ſuiſ ſet, an maioratus fiat irreuocabilis, ex pacto de non reuocando, prout locis prædictis, eum commemoraueram, vbi quatuor præcipuè fundamentis eam partem comprobauit, quod ſcilicet maioratus, aut melioratio non fiat irreuocabilis ex pacto de non reuocando; & num. 44. reſpondet ad text. in l. vbi ita donatur, ff. de donat. cauſa mortis, vbi diſ ponitur, quod in donatione cauſa mortis, quæ ſui hatura reuocabilis eſt, ex pacto de non reuocando irreuocabilis efficitur, Duplicem autem ſolutionem; ibi traditam ideo non repeto, quod tranſcribendi vitium ſemper abhorreo. Statim autem, ex numero 45. vſque ad numerum 52. contrariam opinionem conſtanter tuetur Ludou. ipſe Molin. maioratum inquam ex prædicta clauſula effici irreuocabilem: & num. 52. & 53. inquit, non obſtare reſponſiones, quæ ad dict. l. vbi lta donatur, quæ eſt præcipuum ſuæ opinionis fundamentum, aſ ſignantur, eiſdémque, & eruditè admodùm ſatisfacit. reſponſumque præbet. Et verè. annotationes eiuſdem dicto num. 52. & 53. ad text. illum, attente ponderati debent, ex eis namque vera huiuſce articuli explanatio dependet, & reſ ponſum præbetur fundamento præcipuo partis negatiuæ contrariæ, quod ſcilicet non obſtante clau ſula, aut pacto, de non reuocando, maioratus adhuc irreuocabilis maneat. Cætera namque fundamenta, quæ Pelæz à Mieres, & Andr. Angulus aduerſus Ludouic. Molinæ placitum ponderarunt, debilia quidem ſunt, & facillimam habent euaſionem, ſiue ſolutionem. Sic ſane Pet. Barboſa, in loco referendo infrà, aliis fundamentis, ſiue rationibus neglectis, illud duntaxat ponderauit, in cuius ſolutione Ludouic. Molina, dicto num. 52. & 53. inſiſtit: Molinæ autem reſolutionem, & ſententiam affirmatiuam, quod ex pacto de non reuocando, maioratus irreuocabilis fiat, poſt Pet. de Peralta, quem citat, probauit Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. par. c. 12. num. 12. & latiùs defendit, argumentiſque etiam partis contrariæ ſatisfacit, practicar. lib. 2. quæ ſt. 77. & communiorem dicit Cald. Perei. in locis relatis ſuprà hoc eod. c. num. 6. & 36. & infra. c. 119. n. 34. alij etiam ibidem commemorati. Negatiuam tamen, contrariamque ſententiam, quod ſcilicet maioratus, ant melioratio irreuocabilis non fiat ex pacto de non reuocando, niſi ſimul iuramentum interueniat, conſtanter tuentur Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſtione 30. & 38. And. Angulus, ad leges melioration. l. prima, gloſ ſa octaua, videndus ex num. primo, in noua editione, folio 179. vſque ad numerum 35. vbi in materia dict. l. vbi ita donatur, & propoſitæ quæ ſtionis, multa euoluit, quæ facilè quidem dilui poſ ſunt, vt Ludouic. Molinæ adnotationes in tuto maneant, & eandem ſententiam magis probare videtur, quando ſimul cum eo pacto, non adeſt iuramentum, Velazquez Auendañus, in l. 44. Tauri, gloſ ſa 18. & 19. & ſecurè ſuſtinet Pet. Barboſ. in l. quæ dotis 34. ff. ſoluto matrim. num. 116. in verſ. Amplia tertiò deciſionem, fol. 717. vbi præ ſupponit, maioratus, ſiue primogenia Hiſpaniæ, etiam per viam contractus, & cum facultate Regia inſtituta, reuocabilia eſ ſe, præterquam in duobus caſibus, quando ſcilicet traditio facta eſt, vel ex cauſa oneroſa conſtituuntur; iuxta l. 17. & 44. Tauri. Si tamen pactum prædictum de non reuocando adiectum fuerit, ex ſententia Ludouic. Molinæ irreuocabilem fieri; quam tamen Barboſa ipſe impugnat, & veram non eſ ſe exiſtimat; nam cum ex diſ poſitione prædictarum legum, maioratus ſuapte natura ſit reuocabilis, pactum quod non reuocetur, debet haberi pro non ſcripto, iuxta regulam l. cum precario, ff. de precario. Neque repugnat dict. l. vbi ita donatur. Quia procedit, quando donatio cauſa mortis propter pactum tranſit in diuerſam ſpeciem, ſcilicet donationis inter viuos, provt ibi declarat Bartol. ſi autem non poteſt tranſire in aliam diuer ſam ſpeciem, tunc pactum de non reuocando habetur pro non ſcripto, vt declarat Didac. Couar. Planè maioratus conſtitutus cum pacto de non reuocando, non tranſit in diuerſam ſpeciem, ſed ſemper remanet ſub nomine maioratus, atque ita ſemper erit reuocabilis, provt Petr. ipſe Barboſa, d. num. 116. latiùs exornat; & addit, id non ſatis videri percepiſ ſe Ludou. Molinam, d. c. 2. n. 52. ac denique, eod. num. 116. in fine ſic concludit: Neque ſatisfacit conſideratio eiuſdem Molina ibi, num. 53. ſupra tradita poſ ſe locum habere, quando irreuocabilitas, qua reſultat ex pacto, non compatitur ſe cum natura actus, cui additur, quod maioratui applicari non poteſt, cuius natura bene admittit irreuocabilitatem: Quia reſpondetur, imo ſecundum leges Caſtellæ, illam non admittere, niſi in caſibus per eam expreſ ſis, adeo quod licet contractus ex ſua natura ſit irreuocabilis, l. ſicut, C. de obligat. & action. tamen maioratus per viam contractus ordinatus, reuocabilis ſit, vt diſponunt prædictæ leges: & ita in ſpecie tenet Mieres, & Angulus, &c. Hactenus Barboſa, qui iniuſtè equidem enuntiaſ ſe videtur hæc non ſatis percepiſ ſe videri Ludou. Molin verè namque, nihil in propoſito conſiderari poteſt, quod pro vna, & altera parte eò loci non ponderauerit, & id ip ſum, quod profitetur non percepiſ ſe Molinam, & ipſe adduxit; ſpecificè idem Mol, propoſuit, n. 44. per totum, vbi videri poteſt. Ego ſanè exiſtimo negari non poſ ſe, quin propoſita diſceptatio difficultatem contineat, provt etiam articulus alius, an pactum contra naturalia, vel ſubſtantialia contractus, vel actus, cui adiicitur, qualiter ſit diiudicandum, & an vitiet, & an debeat haberi pro non appoſito? Hæc namq; materia (provt Aluarus Valaſc. de iure emphyt. quæ ſt. 19. n. 7. fol. mihi 85. profitetur) ſalebroſa eſt, & ab Interpretibus hactenus non bene reſoluta, propter legum varias deciſiones, quarum cauſa, & ipſi titubantes in varias opiniones, & diſtinctiones diffunduntur, vt patet ex relatis ibi, & vltra eundem Valaſcum, in eo propoſito, & materia d. l. cum precario. Commendo Caldas Pereiram, de empt &. vendit. cap. 3. ex num. 18. cum ſeqq. Franciſc. Milanen. deciſ. Siciliæ 2. ex n. 25. cum ſeqq. lib. 2. verè tamen (ſi veritatẽ amamus) fortiſ ſimè aſtringere ſolutionem illam Ludouic. Molinæ, quam Barboſa confutat, ſed Ioan. Gutierrez, dict. q. 77. tuetur. Si enim, quando cõpatibilis nõ eſt irreuocabilitas cũ cõtractu , ex pacto de nõ reuocando contractus irreuocabilis efficitur, & tranſit in aliam ſpeciem contractus, à fortiori id ipſum dici debebit, quando contractus ſui natura irreuocabilitatem admittit, provt in maioratu contendimus. Non enim neceſ ſaria eſt vnius contractus in alium transfuſio, niſi quando contractui, qui geritur, irreuocabilitas repugnet, quod planè ex d. l. vbi ita donatur, depromitur, provt Ludo. ipſe Molina ob ſeruauit. Addiderim ego, quod ſi pactum ipſum de non reuocando, ita efficax eſt, vt transfuſionem in alium contractum operetur, idque vt pactum ipſum operari valeat, & ne inefficax remaneat; quanto magis operari valebit, quando abſque aliqua transfuſione, atque ex natura actus eiuſdem, qui geritur, maioratus ſcilicet, qui irreuocabilis conſtitui poteſt, ex præ ſumpta etiam inſtituentis maioratum, imò velut expreſ ſa voluntate operari poteſt, & otiosè, & ſuperfluè adiectum diceretur, ſi aliquid operandi, irreuocabilitatem ſcilicet inducendi, virtutem non haberet? cum tamen ſuperfluitatis vitium fugiendum, & ne verba ſine virtute aliquid operandi remaneãt , & id maximè ad quod expreſ ſim adiecta fuere, & in teſtamentis, & contractibus; longa ſerie egomet ipſe comprobauerim hoc eodem tractatu, capite 38. per totum, & ſpecificè numero quinto, ex præ ſumpta autem voluntate, atque ex natura actus, qui geritur, ceſ ſare, aut induci debere regulam dict. l. cum precario; expreſsè admittit Aluarus Valaſcus, dicto numero ſeptimo. Addiderim etiam, in ſpecie dictæ l. vbi ita donatur, pactum de non reuocando transfudiſ ſe donationem cauſa mortis in donationem inter viuos, ſiue à principio præ ſumptam fuiſ ſe donationem inter viuos, vt conſtat ibi: cauſa donandi magis eſt, quam mortis cauſa donatio, & ideo perinde haberi debet, atque aliquauis inter viuos donatio. Quia ſui natura mortis cauſa donatio, ſi in donationem inter viuos non tranſiret, irreuocabilis eſ ſe non poſ ſet; & pactum, præ ſumptáque donantis, & donatarij voluntas defraudaretur, qui appoſito pacto de non reuocando, actum irreuocabilem efficiendi, voluntatem non modo præ ſumptam, ſed velut expreſ ſam habuiſ ſe videntur. Si tamen abſque transfuſione aliqua in alium contractum, pactum ipſum operari poſ ſet, & natura actus, donationis inquam mortis cauſa, irreuocabilitatem pateretur, abſque dubio id ipſum Iureconſultus reſpondiſ ſet; facilius enim pactum idem operari poſ ſet, & deberet, vbi abſque aliqua transfuſione operari valeret, quam vbi in alium contractum transfuſio neceſ ſaria eſ ſet. Rurſus, ſi ob præ ſumptam donationem inter viuos, donandí que irreuocabiliter animum, ita in ea lege ſtatuitur, atque præ ſumpta mens ex pacto illo deducitur, quicquid natura ipſa donationis cauſa mortis repugnaret; quanto magis id ipſum ſtatui debuiſ ſet, & abſque dubio ſtatueretur, vt pactum idem, & præ ſumpta mens operaretur, quando actus, qui geritur natura non repugnet, ſed potius irreuocabilitatem admittat. Sic ſanè ratio illa Petri Barboſ æ, dicto num. 116. in fine, fol. 718. quod natura maioratuum Hiſpaniæ irreuocabilitatem non admittat, niſi in caſibus expreſ ſis in dict. l. 44. Tauri, quam Pelaez à Mieres, Ioannes Gutierrez, & And. Angulus, antea ponderauerunt: parum quidem, aut nihil adſtringit. Idem namque ſtatuere debemus in aliis caſibus, qui eandem rationem habuerint, & in quibus voluntas in ſtituentis maioratum, aut meliorationem facientis, appareat: ſi enim ipſe maioratum, aut meliorationem irreuocabilem efficere voluit, idque ex pacto de non reuocando, deprehenditur manifeſtè, provt voluiſ ſe donare irreuocabiliter, inter viuos ſcilicet, qui tale pactum appoſuit, in dicta l. vbi it a donatur, exprimitur. Si etiam donatarius, aut is, in cuius fauorem maioratus inſtituebatur, ex dicto pacto, eum irreuocabilem manere intellexit; quare irreuocabilitas inducenda non erit: aut quo pacto, legum Tauri conſtitutiones, hoc eſt l. decimæ ſeptimæ, & 44. deciſiones, ad caſus illos expreſ ſos reſtringi iuridicè valebunt, vbi non reuocandi, ſiuè maioratum irreuocabilem faciendi voluntas, velut manifeſtè deprehendetur, provt ex dicto pacto, velut expreſsè deducitur, cùm verè leges eædem caſum hunc non excluſerint, & in dubio, præ ſumptiuéque procedant, vt ex actibus illis irreuocabilitas inducatur, quando ſcilicet traditio, aut cauſa oneroſa interuenit, atque ita multò magis quando expreſ ſa non reuocandi adſit voluntas: atque ita caſus ſimiles, & eandem, vel maiorem rationem habentes, non modo excluſi, ſed admiſ ſi potius cenſeri debent in dicta l. decima ſeptima, & 44. Tauri: etiam ſi caſus nonnulli expreſ ſi fuerint per modum regulæ; quod Ioannes Gutierrez, practicarum, libro ſecundo, dicto capite 77. in principio, & in finalibus verbis, rectè annotauit. Ex quo etiam facile vitari poſ ſunt rationes omnes illæ, quas Andr. Angulus, dicta l. prima, gloſ ſa octaua, ex numero primo, vſque ad numerum 35. in noua editione, contra Ludouicum ipſum Molinam ponderauit. Ac inter eas debilis quidem videtur illa, quam adduxit numero nono, folio mihi 181. in principio; quod ſi ad irreuocabilitatem ſufficeret ſolum pactum de non reuocando, omnis labor, omnesque ambages dictarum legum 17. & 44. Tauri, ſuperfluæ eſ ſent, & de nihilo ſeruirent, frustra enim tanta cum deliberatione traditionem poſ ſeſ ſionis, aut cauſam oneroſam expoſcerent, ſi ſimplex voluntas idem operaretur. Verè namque (vt vides) contrahentium, ſiue actum gerentium voluntas, primo loco attendi debet, eàque, velut lex ſeruari, l. legem, C de pactis, l, prima, §. ſi conuenerit, ff. depo ſiti, cum vulgatis. Nec in dictis legibus Tauri exclu ſa cenſeri poteſt aliquo pacto. Ea autem ceſ ſante, maioratus regulariter, aut etiam meliorationes, etiam in contractu initæ, reuocabiles erunt ſui natura, fient autem irreuocabiles, ex traditione poſ ſeſ ſionis, aut ex cauſa oneroſa, vel etiam ex voluntate partium, ſiue appoſito prædicto pacto; quod in fortioribus terminis, hoc eſt, quando natura contractas repugnat, in dicta leg. vbi ita donatur. operatur: velle itaque deciſiones earum legum Tauri reſtringere ad caſus ibi expreſ ſos, & caſum expreſ ſ æ voluntatis excludere; durum, & legibus ipſis admodum contrarium videtur, quæ pacta, & conuentiones ſeruari iubent; & durius quidem in his Regnis, attenta deciſione l. ſecundæ, titulo 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Neque obſtat verbum illud in eiſdem legibus 17. & 44. Tauri; expreſ ſum, Saluo ſi el que lo hizo por contrato entre viuos, huuiere entregado, &c. Vbi regulæ antea traditæ, quod maioratus ſit reuocabilis, ſiue in teſtamento, ſiue in vltima voluntate conſtitutus; exceptiones traduntur, atque ita exceptio confirmat regulam in non exceptis, l. nam quod liqui dè, in fine, ff. de penu legata, l. quæ ſitum, §. denique, ff. de fundo inſtructo. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 768. numer, ſecundo, volumine ſeptimo. Petrus Surdus, in conſil. 230. num. 20. 17. & 18. volumine ſecundo. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ tomo tertio, capite 490. numero tertio. Euerardus, in loco, ab exceptione ad regulam, folio mihi 21. Hieronymus Laurent, de commercis, capite 50. numero 32. in illis verbis: Et cum lex vtatur illa dictione, ſaluo, reducitur ad caſum exceptum, reliquis omnibus reiectis, vt non ſint eiuſdem operationis. Non inquam obſtat fundamentum hoc verè namque ipſum debile eſ ſe, nec admitti poſ ſe vbi abſurdum aliquod, & iniquum ſequeretur, vel induceretur contra mentem legis ipſius, aut non ſeruandi pacta, & conuentiones contrahentium, quæ tot legibus, & iuribus ſeruari iubetur, aut caſus ſimiles excluderet, vel vbi in contrarium eorundem contrahentium expreſ ſa adeſ ſet voluntas; ex his quidem deducitur manifeſtè; quæ Euerardus ipſe, loco antea relato ad limitationem eius regulæ annotauit Surdus etiam in conſ. 313. num. 70. volumine tertio: Cardinalis Tuſchus, tomo tertio, litera E. concluſione 422. folio 357. & maximè num. 18. 19. 27. & 29. & ſeqq. & maximè dicto numero vigeſimo ſeptimo, vbi quod caſus ſimiles cenſentur etiam excepti, etſi non expreſ ſi, vel in exceptis à regula, ſpecificè appoſiti; vt per Alexand. in conſilio 130. In cauſa, num. quarto, & ſeqq. libro quarto, vel quando non eſt veriſimile, quia non trahitur exceptio vt excludat alia, vt per Romanum, ibi num. 30. per eum relatum, provt veriſimile non eſt, in dictis legibus, & ſub exceptione regulæ illius, caſum expreſ ſ æ voluntatis inſtituentis maioratum, meliorationemvè facientis excluſum; id namque omni iuri, & rationi aduerſaretur, vt de ſe patet. Et de his hactenus, quæ ſunt memorabilia, & notanda, & nullus antea ita tradiderat: & confirmari quoque poſ ſunt ex his, quæ alio in loco, vltra relatos ſuprà, tradidit Caldas Pereira, ſcilicet in conſilio decimo nono, numero quinto, & numero decimo nono, & 28. & 34. & 54. Iulius Clarus, §. donatio, quæ ſt. 4. Et quamuis Antonius Faber, de erroribus pragmaticorum, decad. 45. errore primo, aliter explicet materiam, & deciſionem dict. l. vbi ita donatur, quam alij feciſ ſent, & communes Doctorum traditiones confutauerit; in nullo tamen his contradicit, quæ ſuprà probaui, & contra Barboſam contendimus; imò eis aſ ſentire clarè videtur, tam in verſic. quare nec ſibi interpretes ſatisfaciunt, folio mihi 952. quam in verſic. nec obloquitur Martianus, in d. l. vbi ita donatur, fol. 953. in fine, vbi videri poteſt. Vide etiam de eiſdem, & de materia d. l. vbi ita donatur. Alexan. Raudenſem, de analogis, lib. 1. cap. 23. Barboſam, in dict. l. quæ dotis 34. ff. ſoluto matrimon. ex n. 84. Azeuedum, in l. tit. 7. 10. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Aldobrandin. in conſ. 93. lib. 1. CAPVT LXXXI. Summarium non deducitur, quia continet duntaxat Additiones ad ea, quæ ſuprà, hoc eod. tract. cap. 10. per totam, ſcripta, & reſoluta fuere, quod ſcilicet in claris locus non ſit coniecturis, aut interpretationi, nec aliter liceat à propria verborum ſignificatione recedere, quàm ſi manifeſtè apparuerit, teſtatorem aliud voluiſ ſe; ex quo indè vltra ea, quæ ibi dicuntur infertur ad caſum ex facto occurrentem, & in Regio Hiſpalenſi Senatu definitum; vtrum videlicet legatum relictum conſanguineis mulieribus familiæ, ſiue generis teſtatoris, quæ contraxerint matrimonium, vel ſumpſerint ſtatum Religionis, debeatur conſanguineis tertij Ordinis ſancti Franciſci, & ſancti Dominici, ſiue ſororibus Carmelitarum, vulgò Beatas, aut alterius cuiuſcumque Ordinis, ſiue Religionis, quæ in particulari, & non in communi vixerint, & in ſ æculo remanſerint; vbi articulus ille, an fratres, & ſorores cuiuſlibet Religionis, quæ ſolemniter non profitentur, & in ſeculo remanent, dicantur, necne, Religioſi, accuratè, ſingulariter explanatur. PRo dilucida, atque diſtincta huiuſce cap. explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, quod cum dubium in argumento propoſitum ex facto occurriſ ſet, & ſe in Regio Hiſpalenſi Senatu obtuliſ ſet; mulier namque quædam nomine D. Ludouica de Silua, legatum ſingulis annis, conſanguineis mulieribus generis, ſiue familiæ Gaſparis Ruyz de Montoya, ab ipſo Gaſpare in magna quantitate relictum, ideò prætendebat, atque petebat, quod ſe conſanguineam ipſius fundatoris patronatus probaſ ſet, quod etiam ſatisfactum contenderet verbis illis diſpoſitionis: Paralas parientas de mi linage, que ſe caſaren, o tomaren eſtado de religion. Ex quo ipſa ſtatum ſumpſerat Religionis, beatitudinis ſcilicet; in manibus etenim Prioris, ſiue Superioris religionis Carmelitarum, beatam vitam profeſ ſa fuerat, & votum caſtitatis emiſerat, quamuis in ſeculo remanſiſ ſet (provt cæteræ remanent, quæ beatitudinem illam profitentur, & bona poſ ſident, atque in particulari, non iri communi viuunt) eidem verò opponebatur, ſtatum Religionis dici non poſ ſe ſumpſiſ ſe eam, quæ tria vota ſubſtantialia ſolemniter non profitetur in Religione approbata pro vera Religione; & in communi non viuit, ſed in particulari. Indéque verba illa: o tomaren eſtado de religion, adeò clara, & expreſ ſa, nec coniecturam, nec interpretationem vllam admittere (cum in dubiis non in claris ſit locus coniecturis, aut interpretationi, provt dicto capite decimo, longa ſerie explanatum, atque exornatum remanet. Et probatur in l. ille aut ile, §. cum in verbis, ff. de legat. 3. cum vulgatis,) nec aliter liceat in teſtamentis à propria verborum ſignificatione recedere, quam ſi manifeſtè apparuerit, teſtatorem aliud ſenſiſ ſe, aut voluiſ ſe (quod eodem cap. 10. latè etiam comprobatur, atque exornatur,) & probat text. vulgatus, in l. non aliter, ff. de legat. 3. Sanè in caſu prædicto negari non poteſt, quin verbi illius, estado de religion, propria & vera ſignificatio ſit accipienda, atque inde verificari non poſ ſit verbum ipſum, niſi in vera Religione, & pro tali approbata, nec in Beatitudine illa locum obtineat; idque tam ex propria, & vera ſignificatione, quàm ex præ ſumpta teſtatoris voluntate, & loquendi vſu communi, provt inferius probabitur. Pro vna itaque, & altera parte fundamenta, & rationes quamplurimæ, quæ expendi; Interpretes etiam diuerſimodè in propoſito ſentientes adduci, & aggregari poſ ſent; conſultò prætermittuntur, & ante omnia prætermittitur, Interpretes eoſdem (ſi omnes hucvſque ſcribentes ex propoſito, atque originaliter prælegantur) diuerſis ſententiis, & placitis diuiſos videri in propoſito dubio, vtrum ſcilicet præfati fratres, & ſorores tertij Ordinis ſancti Franciſci, & ſancti Dominici, & aliæ ſimiles, quæ beatam vitam profitentur, Religioſi dicantur, necne; & an gaudeant priuilegiis conceſ ſis Religioſis? Et quidem affirmare nonnullos, fratres minores, & ſorores prædictas, cæteróſque ad modum præfatum, beatam vitam agentes, Religioſos dici, priuilegiíſque exemptionis gaudere, quæ Eccleſiaſticis, & Religioſis perſonis conceduntur. Alios verò (ídque maiori ex parte) contrarium aſ ſeuerare, nec Religioſis eos nuncupaſ ſe, nec minus pro talibus in effectu habuiſ ſe; aliquando verò conceſ ſiſ ſe eiſdem priuilegia nonnulla, quæ non niſi Religioſis, ſecularibus autem non competunt. Alios denique (provt Cardinalis Tuſ chus animaduertit) tertiam ſpeciem mixtam per ſonarum conſtituiſ ſe, & in eo conueniſ ſe, quod ſcilicet dicantur ſeculares, quoad multa; atque ita conueniri valeant coram iudice ſeculari; quoad nonnulla verò velut Religioſi iudicentur, ſiue gaudeant priuilegiis nonnullis, quæ Religioſis conceduntur, quamuis verè & propriè Religioſi non ſint. Sic ſanè, atque modo prædicto, vtriuſque iuris Interpretes, Theologos etiam, & Summiſtas diuiſos; ex relatione eorum conſtabit, quos inferiùs adduco, atque ex Intrigliolo, deciſione Regni Siciliæ 30. n. 3. & 2. ſeqq. Ego verò, ingenti ſtudio, & diligentia, atque originaliter (provt moris habeo) prælectis, atque euolutis his omnibus, qui hucvſque in propoſito dubio ſermonem inſtituunt, tribus regulis, ſiue obſeruationibus diſceptationem hanc omnem diluendam, atque explicandam arbitror abſolutè. Sit itaque primus caſus, ſiue obſeruatio prima, qui verè & propriè, atque ſtricto, & vero modo loquendi Religioſi dicantur, & ſorores, & fratres prædicti, ſiue mulieres illæ, quæ beatitudinem præfatam profitentur, an Religioſi, vel Religioſ æ ſint, ſiue dici valeant? & tunc quidem reſolutiuè obſeruandum erit, non alios Religioſos dici poſ ſe verè & propriè, quàm eos, qui ſolemniter profitentur tria vota ſubſtantialia cuiuſque Religionis approbatæ pro vera Religione, & in communi viuunt ſub regula à Sede Apoſtolica approbata, non in particulari. Et hæc quidem prima regula, ſiue obſeruatio latè comprobabitur infrà, nec eiſdem fratribus, aut ſororibus conuenit, de quibus ſuprà. Secundus verò caſus ſit, cum quæritur, vtrum malieres intrantes Monaſteria, ſed non profitentes, dum ibi permanent, & religiosè viuunt, an dicantur religioſ æ, & gaudeant priuilegiis fori, Ca nonis, ſi quis ſuadente diabolo, & aliis, quæ perſonis religioſis conceduntur? An etiam generaliter, qui ſe, & ſua dedicant Deo, & Religioni, atque mona ſteria, & Hoſpitalia approbata ingrediuntur animo perpetuò ibi aſ ſiſtendi, & remanendi, ſed non profitentur, dici valeant Religioſi? Et quidem verè & propriè, atque, ſtricto modo loquendi, hi quoque Religioſi dici non valeant abſolutè, nec verè ſunt religioſi; cum tria vota ſolemniter non profiteantur; ex quo tamen in communi, non in particulari viuunt, & ſe, & ſua Religioni obtulerunt (idque maximè, ſi ad perpetuam clauſuram ſe obtulerunt) dici poſ ſunt Religioſi, & à multis Interpretibus Religioſi vocantur, gaudéntque priuilegiis exemptionis, quæ Religioſis conceduntur, provt infrà probatur. Et hic primus, & ſecundus caſus non conuenit caſui præ ſenti, vt de ſe patet manifeſtè, & ſtatim dicetur. Tertius denique, & vltimus caſus ſit, cum quæ ritur, vtrum ſorores, & fratres, qui in ſeculo remanent, & in particulari viuunt (cuiuſcunque illi ſint Religionis, & beatam vitam exerceant) propriáque bona poſ ſident, quales ſunt Beatæ præfatæ, & fratres, & ſorores tertij Ordinis Diui Franciſci, & ſimilium Religionum, vtrum ſcilicet Religioſi ſint, aut dici valeant, & gaudeant priuilegiis conceſ ſis Religioſis; & tunc quidem dicendum eſt, non modò ſi matrimonium contraxerint, ſed etiam ſi beatam vitam, in ſeculo tamen ſine matrimonio agant, religioſos eos non eſ ſe, nec dici poſ ſe, ſed potius ſeculares, atque ita coram iudice ſeculari conueniendos, nec iudicum ſecularium iuriſdictionem declinare poſ ſe, nec ad Eccleſiaſticum recurrere, qui ſi eos tueretur per vim, cauſa allata ad ſuprema Tribunalia, vel laicorum decretum præferri, aut vim indicem Eccleſiaſticum facere, declarari de iure deberet. Sic ſanè & lege Regia ſeculares vocantur, nec à tributis, & gabellis excuſantur, vt mox dicetur. Imo ſorores, & beatæ metipſ æ, quamuis in manibus Superioris votum caſtitatis emitterent, ſi tamen in ſeculo remanerent, & in communi viuerent, bonáque propria poſ ſiderent, nec-veræ religioſ æ, nec profeſ ſ æ dici poſ ſent, nec comprehenderentur ſub iuribus, aut diſpoſitionibus, comprehenſ æuè cenſerentur, quæ de Religioſis, aut de Religione loquuntur, provt Nauarrus, inferiùs referendus, in fortioribus terminis tradit, & defendit. Et hic tertius caſus, præ ſens eſt, cum prædicta mulier, quæ dotem ſibi deberi, in Senatu contendebat, in ſeculo viueret, propriáque poſ ſideret, nec ſe, & ſua Monaſterio alicui obtuliſ ſet, & matrimonium ab ea de facto contrahi, forſan contingere poſ ſet, quamuis votum emiſiſ ſet caſtitatis in manibus Prioris Carmelitarum. Remanet ergo, hactenus Scribentes omnes, qui præfatos fratres, & ſorores, Religioſos vocarunt, & priuilegia exemptionis eiſdem conceſ ſerunt, lapſos errore manifeſto; nec eorum ſententias ſubſiſtere poſ ſe, niſi iuxta terminos caſus ſecundi: in terminis verò caſus huius tertij, id dicendum quod nunc tradidimus, & multorum reſolutionibus ſtatim comprobauimus. Remanet etiam, in hac eadem, qua verſamur materia, differentiam non eſ ſe inter maſculos, & fæminas; ſed id ipſum dicendum de mulieribus tertij Ordinis, & de his, quæ beatam vitam in ſeculo agunt, quod de fratribus tertij Ordinis Diui Franciſci, aut alterius Ordinis; vt in terminis caſus ſecundi, maſculos, & fœminas habere priuilegia exemptionis dicamus, & frui priuilegiis, quæ Religioſis conceduntur. In terminis verò caſus tertij id equidem obſeruetur, quod nunc dicebam. Sic ſanè, vt quod dicitur de fratribus tertij Ordinis, intelligatur de mulieribus tertij Ordinis, & quod ipſ æ non dicantur religio ſ æ, ſed ſeculares, & poſ ſint conueniri coram iudicibus ſecularibus, & ligentur ſtatutis laicorum; cum Socino obſeruauit Cardinalis Dominicus Tuſchus, practicar, obſeruat. lib. 4. litera F. concluſione 470. numer. 11. folio 31. & apertè præ ſentiunt omnes ferè, qui mox referuntur, nec inter maſculos, & fœminas aliquam differentiam conſtituunt. Regulæ itaque, ſiue obſeruationes prædictæ, vt iure, & authoritate comprobentur, vt etiam Senatus Regij Hiſpalẽ ſis definitio in tuto maneat, qui contra dictã mulierè caſum definiuit, nec præfato ſtatu beatitudinis, præcepto teſtatoris, ſiue fundatoris patronatus ſatisfactum, decreuit, expendi atq; meminiſ ſe oportebit in primis. Quod latiſ ſimo modo loquendo. omnis Chriſtianus dici poteſt religio ſus. quia viuit ſub regula Chriſtiana, & profitetur Chriſtiana Religionem, & in plurimis locis dicitur Chriſtiana Religio, vt eſt text. in cap. gaudemus de diuortiis, & in cap. quidam, de apoſtat. & cap. primo, diſtinctione 97. & cap. primo, de homicidio, lib. 6. aliquando vero, lato modo verbum, Religioſus, comprehendit laicos, qui piè, & honeſtè viuunt, cap. finali, de rebus Eccleſ. non alienand. cap. bene quidem, 96. diſtinctione, cap. laicis, 16. quæ ſtione 7. cap. Eccleſia, de conſtitut. aliquando etiam minus latè comprehendit Clericos ſeculares, cap. quamquam, 23. diſtinctione, cap. ſaluator, prima, quæ ſtione 3. §. ſancimus, in Authent. de ſanctiſ ſimis Epiſcopis collat. 9. propriè tamen, & ſtricto modo loquendo, ille dicitur regularis, ſeu religioſus, qui profitetur tria vota ſubſtantialia cuiuſ cunque Religionis approbatæ, videlicet paupertatis, caſtitatis, & obedientiæ, & ſub regula eſt ad ſtrictus, cap. cum ad monaſterium, § finali, vbi Abbas, num. 3. de ſtatu Monachorum, idem Abbas, in rubrica, numero primo, de regul. & tranſeun. cap. ex parte, illius tituli, c. cum in Eccleſiis, de maiorit. & obedientia, Tridentin. Seſsione 25. de regularibus, cap. primo, ex quibus iuribus aliquando regulares, aliquando religio ſi prædicti vocantur, & promiſcuè his nominibus ſancti Patres, & Romani Pontifices vtuntur, vt in cap. ex multa, de voto, & voti redempt. & cap. finali, de regul. & tranſeunt. ad relig. Sic ſane ſuperiora omnia tradidit Antonius Cardoſus, in praxi iudic. & Aduocator, verbo Regulares, n. 1. fol. 323. qui inde, atque in fortioribus terminis, quam caſus præ ſentis infert, quod qui non profitentur hæc tria vora ſubſtantialia religionis, non dicuntur propriè, & ſtricto modo religioſi, quamuis aliqua promittant, & deferant habitum Monachalem, & à Clericis ſecularibus diuiſum, & viuant in communitate, ſed dicitur quædam communitas, licet à ſummo Pontifice ſit approbata; & citat Gloſ ſam, in clementina prima, verbo, obedientiam, de relig. domib. & Gloſ ſam, verbo, tertio, in clementina, cum ex eo, de ſententia excommunicat. & Abbatem, in rubrica, numero primo, de regular. & tranſeunt. Ioan. And. in rubrica, de regul, iur. lib. 6. Felin. & Decium, in cap. Eccleſia Sanctæ Mariæ, de conſtitut. Cardinalem, in conſilio 138. Nauarrum, de reddit. Eccleſiaſticis, quæstione prima, monit. § 56. num. 9. & in Concil. Trident. Seſ ſione 25. cap. 16. de regularibus. Rurſus, & ſecundo loco id ipſum comprobatur, ac comprobari poſ ſet, permultis fundamentis, quæ adduxerunt, atque ponderarunt Interpretes noſtri in eo dubio, vtrum ſcilicet Cõmendatores Ordinũ militarium, putà ſancti Ioannis Hieroſolymitani, ſancti Iacobi de Spatha, & alij Ordinum de Calatraua, & Alcantara, dicantur religioſ æ, & Eccleſia ſticæ perſonæ, nec ne; & an gaudeant priuilegiis, quæ Religioſis, & Eccleſiaſticis perſonis conceduntur; de quo poſt alios permultos. quos ipſi referunt, videndi ſunt Gregorius Lopez, in l. prima, titulo 7. de los Religioſos, partita prima, gloſ ſa prima, per totam, vbi latè, Burgos de Paz, in conſilio 17. per totum, vbi vide; Sotus, Dueñas, Couarruu Nauarrus, Sarmientus, Molina, & Laſarte, in locis relatis per Blaſium Flores Diaz de Mena (qui ipſe id explicat) variarum libro 2. cap. 21. num. 204. & 205. folio 183. & cum Auendaño, Molina, Azeued. & aliis, Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 7. quæ ſtione 95. ex numero 11. & libro 2. quæ ſtione 111. numer. 2. & quæ ſtione 114. num. 20. Humada, in dict. l. prima, titulo 7. partita prima, Azeuedus in l. 14. titulo 5. lib. 3. recopilat. per tetam, & in l. 1. tit. 14. lib. 6. num. 5. Fiat. Emmanuel Rodericus, quæ ſt. regular. tom. 1. quæ ſtione prima, articulo 6. fol. 8. & quæ ſtione 13. articulo. 2. & quæ ſtione 25. artic. 3. fol. 255. & tom. 2. quæ ſtione 62. articulo 13. cum ſeq. ex fol. 318. vſque ad fol. 323. vbi latè Villagutta, deciſione 34. Nauarrus, titulo, de his quæ vi, libro primo, conſilio 5. num. 6. & conſilio 9. & libro 3. titulo de regular, conſ. 35. quò loci à ſuperioribus non memoratur, Bobadilla, in ſua politica, libro 2. cap. 18. de la iuriſdicion Real, y mixto fuero, num. 86. folio 885. & cap. 19. numero 9. & ſeq. vbi citat quamplurimos, Ioſeph. de Ruſticis, latiſ ſimè in commentariis ad l. cum auus, ff. de condit. & demonſt lib. 5. cap. 5. per totum, Antonius Cardoſus, in praxi iudicum, & aduocat. verbo, regulares, num. 3. fol. 323. column. 2. & hi quidem omnes quamplurima congeſ ſerunt, atque tradiderunt, quæ euincunt concludenter, fratres, & ſorores prædictas, ſiue mulieres beatam vitam agentes in ſeculo, & in particulari viuentes, propriumque poſ ſidentes; nec verè religioſas dici poſ ſe, nec ſub diſpoſitione, quæ de Religione, aut Religioſis agit ſimpliciter, contineri poſ ſe: vtpote, cum Religioſus dici non valeat, niſi qui Religionem ingreditur, & profitetur, & in ea perpetuò remanet; ſicuti probatur in cap. religioſo, §. primo, de ſententia excommunicat. lib. 6. & cum multis ſic reſoluunt Iaſon, in Authent. ſi qua mulier, numero 558. C de Sacroſanct. Eccleſiis, Carol. de Tapia. in Authent. ingreſsi, illius tituli, verbo, ingreſ ſi, cap. 1. num. 32. 33. Præterea & tertio loco intentum metipſum præ dictarum trium obſeruationum cõprobatur ex textu, in dicta clementina prima, de redigioſis domibus, in illis verbis: Cum de quibuſdam mulieribus Beguinabus vulgariter nuncupatis, quæ cum nulli promittant obedientiam, nec proprium renuncient, neq; profiteantur aliquam reculam approbatam, religioſ æ nequaquã exi ſtunt. quanquam habitum, qui Beguinarum dicitur, deferant, & adhæreant religioſis aliquibus, &c. Et in fine, ibi: Sane per præaicta prohibere nequaquam intendimus qui ſi fuerint mulieres aliquæ fideles, quæ promiſ ſa continentia, vel etiam non promiſ ſa, honeſte in ſuis conuerſantes hoſpitiis. pœnitentiam agere voluerint, & virtutum Domino in humilitatis ſpiritu deſeruire, hoc eiſdem liceat, provt Dominus ipſis inſpirabit. Comprobatur etiam ex textu in dicta clementina, cum ex eo, de ſententi. excommunicat., vbi fratres Minores in tempore Interdicti, ſi recipiunt in ſuis Eccleſiis ad diuina fratres, & ſorores tertij Ordinis, excommunicati ſunt, nec priuilegia eos iuuant: quod quideni nequaquam procederet, ſi iidem religioſi eſ ſent, ſic ſane in eo textu nunquam Religioſi vocantur, ſed Fratres, & Sorores de Ordine tertio nuncupantur, ſiue conunentes, ſeu de continentia dicuntur, provt ibi exprimitur. Probatur quoque in l. 2. tit. 7. de los religioſos, partita prima, vbi religioſus non dicitur, niſi is, qui profeſ ſionem emittit trium votorum ſubſtantialium, & ad modum eum, de quo ibi, qui tamen præfatis fratribus & ſororibus conuenne non poteſt. Exiat quoque melior textus in propo ſito noſtro, in l. prima, eiuſdem tituli 7. vbi Religio ſus dicitur, qui relicto ſeculo aliquam Religionem ingreditur, & eius obſeruantiam promittit pro Dei ſeruitio: qui verò ſigno Religionis accepto, in donnbus ſuis degunt, viuentes de ſuo, licet qua ſi religioſi viuere dicantur, & nonnullas exemptiones habeant, non tamen religioſi dicuntur: in quo lex illa notabilis eſt & multũ põderanda in omnibus ſuis verbis, ac maximè dum dicit: Otros ay que viuen como religioſos. Non enim dicit, eos Religio ſos eſ ſe, ſiue pro Religioſis haberi, aut reputari, ſed viuere vt Religioſos duntaxat. Quod conſtat euidenter ex verbis eiuſdem leg. dum dicit: Reglares ſon llamados todos aquellos, que dexan todas las coſas del ſiglo, e toman alguna regla de religion, para ſeruira Dios, prometiendo de la guardar. Eſtos atales ſon dichos religioſos, que quiere tanto dezir, como omes ligados, que ſe meten ſo obediencia de ſu maioral. Aſ ſi como Monjes, o Calonies de Clauſtra, a que llaman Reglares, o de otra Orden qualquier que ſea: pero otros ay que viuen como religioſos, e non viuen ſobre regla: aſ ſi como aquellos, que toman ſeñal de orden, e moran en ſue caſas, e viuen de lo ſuyo: e eſtos atales maguer guardan regla en algunas coſas, non han tamañas franquezas, como los otros, que viuen en ſus monaſterios. Deinde, & quarto loco pro eiſdem tribus obſeruationibus, atque regulis, ſuperiùs à me traditis facit concludenter Nauarrus, conſiliorum libro primo, titulo de his quæ vi, metúſve cauſa fiunt, conſilio 9. ex num. 4. & num. 7. vbi ſingulariter, & in propriis terminis inquit, quod per nulla vota; etiam tria ſubſtantialia religionis, facta extra veram, & approbatam Religionem, fit aliquis verè profeſ ſus, & religioſus, etiam ſi modus viuendi quem profeſ ſus eſt, ſit approbatus à Sancta Sede Apoſtolica, etiam in Congregatione pro modo bono viuendi; modò non ſit approbatus pro Religione, iuxta Gloſ ſam notabilem in c. primo, de his quæ vi, ex quo infert, quod iura, aut diſpoſitiones, quæ loquuntur in Religioſis, non poſ ſunt habere locum, niſi in veris Religioſis; quia impoſ ſibile eſt, aliquem fieri verum religioſum per profeſ ſionem religionis, quæ non ſit vera Religio, & approbata pro vera religione à Sede Apoſtolica: & citat Panormitan. & alios Authores, & dicit, hanc eſ ſe receptiſ ſimam omnium ſententiam. Idem Nauarr. libro 3. titulo de regularibus, conſilio 35. vbi etiam affirmat, quod Tertia regula ſancti Franciſci, & aliæ ſimiles extra clauſtra, & communitatem, non efficiunt quem verum religioſum, etiam ſi is, qui eam profitetur, emittat tria vota ſubſtantialia; quia licet emi ſerit, non tamen emiſit in religione approbata pro religione, licet ſit approbata pro bono modo viuendi, & de eſ ſentia Religionis propriè eſt, vt ea emittantur, & fiant in Religione approbata pro vera Religione, vt latius ibi; nec diſ ſentit in mannuali, cap. 27. n. 79. vbi dixit, quod per Monachum in terminis cap. ſiquis ſuadente diabolo. intelligitur quilibet Religioſus religionis approbatæ, c. cũ illorum, de ſententia excommunicat, & quælibet Religioſa, cap. de monialibus eodem titulo, quilibet item conuerſus, aut nouitius alicuius Religionis approbatæ, cap. non dubium, de ſententia excommunicat. cap. religioſus, eod. titulo, libro 6. & etiam ij quos appellant Beguinos, & fratres tertij Ordinis S. Dominici, vel S. Franciſci, qui viuunt gregatim, & geſtant habitum Religionis, vt ſentit Rota, deci ſione 332. In antiq. & dixit Felinus, in cap. 2. de foro competenti, nec diſ ſentit inquam Nauarrus; non enim inquit, quod prædicti fratres, & ſorores ſint verè religioſi; ſed quod intelliguntur religIoſi quoad effectum canonis, ſi quis ſuadente diabolo, qui viuunt gregatim, & geſtant habitum religionis, quamuis profeſ ſionem non emiſerint; atque ita requirit copulatiuè duo, quod gregatim viuant, & ge ſtent habitum religionis, idcirco nequaquam fauet prædictæ mulieri litiganti pro dote, vtpote, cum gregatim non viuat, nec geſtet habitum religionis: imo ſentit apertè, non gaudere priuilegio canonis illius, fratres eos, qui gregatim non viuant. Et ita pariter intelligi debet Marta, in commentariis de iuriſdictione, part. 4. centuria 2. caſu 113. numero 36. dum ſcripſit, quod Beguinæ, & fratres tertij Ordinis ſancti Dominici, & ſancti Franciſci gaudent omnibus priuilegiis Eccleſiæ, tam canonis, ſi quis ſuadente diabolo, quàm fori; non enim loquitur de fratribus, aut ſororibus, quæ ſeparatim, & in priuato viuunt, ſed de his, quæ geſtant habitum religionis, & gregatim, ſiue in communitate viuunt, quamuis profeſ ſionem non emittant: atque ita allegari non poteſt in fauorem eiuſdem mulieris litigantis, quæ in communi non viuebat; ſed in particulari: non etiam concedit prædictum priuilegium fori niſi his fratribus, aut ſororibus, quæ gregatim viuunt, & deferunt habitum religionis, & quidem neceſ ſariò ita accipi, atque explicari debet Marta ipſe, cum intelligi debeat iuxta Authores, quos citat, Nauarrum inquam, dicto numero 79. Rotæ etiam deciſionem primam, aliàs 177. In antiquis, titulo de regularibus, quam Marta metipſe commemorat: quæ quidem in eis terminis loquitur, vt conſtat ex ſummario deci ſionis eiuſdem, vbi dicitur in hunc modum: Mulieres intrantes monaſteria, in quibus non fit profeſsio, an gaudeant priuilegio canonis, ſiquis ſuadente diabolo. Et duæ opiniones recenſentur ibi, altera Ioannis Andreæ, quod non ſint, nec dici poſ ſint religioſ æ, atque ita co priuilegio non gaudeant. Altera verò, quod dum religiosè in communirate viuunt, iudicantur perſonæ Eccleſiaſticæ, & gaudent dicto priuilegio: ecce vbi etiam intrantes Religionem, & deferentes habitum Religionis, non dicuntur religioſ æ, iudicantur tamen vt religioſ æ, dum ibi permanent quoad esse, cũ prædictum: quod ſi Religionẽ non ingradiantur ſed in ſeculo viuant, nec iudicantur, vt religioſ æ, nec dicto priuilegio gaudẽt ; iuxta Nauarri d. n. 79. Martæ, & Rotæ, deci ſiones. Et in fortioribus terminis, quod Oblati Religioni, non gaudent priuilegio Eccleſiæ, niſi ſe, & ſua bona obtulerint, vt perpetuò ſtent, & ſeruiãt in Religione; reſoluit ibid. ipſe Marta, n. 37. & inquit, quod hanc opinionẽ amplexa eſt ſacra Congregatio Cõ cilij ſuper declaratione cap. 11. Seſ ſione 24. de reformatione, die 26. Ianuarij 1606. Atque ex his quidem negari non poteſt, quin Silueſter in ſumma, verbo, Religio, concluſione 1. & F. Manuel Rodericus quæ ſtionũ regul. tom. 2. quæ ſt. 65. art. 5. per totum, fol. 344. & 345. decepti fuerint, dum contendunt, fratres, & ſorores prædictos, propriè, & verè dici religioſos; cum religioſi dici non valeant, niſi qui ſolemniter profitentur tria vota ſubſtantialia in Religione approbata, & in ea perpetuò permanent: cum etiam non ſufficiat, præfatos fratres, & ſorores emittere eadẽ tria vota, ſi ipſi in ſeculo remanent, & in particulari viuunt, ſicuti ex Nauarro antea enuntiaui: rectius quidem deciſio Rotæ 591. n. 5. & ſeq. 1. parte, in nouiſ ſimis, de finiuit, quod viuentes ſub aliqua regula veluti fratres tertij Ordinis ſancti Franciſci, & alij ſimiles extra clauſtra, & communitatẽ , qui non contraxerunt matrimonium, non ſunt propriè religioſi, ſed largo modo, ſiue ſunt religioſi ſecundum quid, & non verè; illi autẽ , qui vtuntur matrimonio, neq; ſtricto, & proprio neq; largo modo sũt religioſi: ecce vbi Rota decreuit, fratres, & ſorores prædictas, etiã quæ non contraxerunt matrimonium, non dici verè religioſas, ſed largo modo, nec diſtinxit, an emiſerint aliqua vota m manu Superioris, quaſi nihil interſit, ſi ipſ æ in ſeculo remanent, provt non intereſ ſe erudirè, & verè Nauarrus contendit in duobus con ſiliis relatis ſuprà , in quo Rota ſequuta eſt ſententiam Diui Thomæ, ſecunda ſecunda, quæ ſt. 86. artic. 4. in fine, & articulo 5. Quintò quoque facit Regia lex prima, titulo 14. lib. 6. nouæ collect. regiæ, vbi fratres, & ſorores tertij Ordinis ſancti Franciſci exiſtentes in domibus, & bonis ſuis, non excuſantur à contributionibus, & tributis; imò laici per eam legem vocantur, ſiue laicis aſ ſimilantur: & ibidem Azeuedus poſt alios plures Authores reſoluit, quod prædicti, qui proprium habent, & in domibus ſuis viuunt, non dicuntur religioſi, neque habere regulam, ſed quemdam modum viuendi approbatum: atque ita quod non veniunt, neque comprehenduntur in diſpoſitionibus, quæ de Religione, aut Religioſis loquũ tur . Secus eſ ſe dicit in his, qui ſe & ſua plenè obtuliſ ſent monaſterio, licèt habitum non mutaſ ſent, quia tunc Eccleſiaſticæ perſonæ reputarentur, per text. in capit. per exemptionem, de priuilegijs, in 6. & id ipſum tradit in l. 1. & 2. titulo 14. lib. primo nouæ, collect. Regiæ, tradit etiam Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 2. quæ ſt. 21. num. 197. vbi inquit, quod fratres & ſorores tertij Ordinis beati Franciſci, ſi laicaliter, & in ſuis domibus cum propriis filiis, & Vxoribus viuant, non ſunt exempti à gabellis, & tributis, prout tenent multi Authores, ibi relati, inter quos Laſarte, de gabellis, cap. 19. ex numero 90. & ne dicatur, hunc Authorem loqui tantum in fratribus, & ſororibus, quę contraxerunt matrimonium ſtatim explicat; quod idem procedit, etiam ſi matrimonium non contraxerint, niſi ſe & ſua in perpetua Religione offerant, & religioſe in monaſteriis viuant, & alicui Superiori ſubiiciantur, & à nuptiis abſtineant, vel profeſ ſionem emittant; & aſ ſerit, ita practicari quotidie: antea etiam Blaſius metipſe, num. 194. & 195. dixerat. & quamplurimorum Authorum allegatione comprobauit, quod Conuerſi, & oblati, quando oblatio eſt perpetua, & cum obligatione ſeruiendi in perpetuum Eccleſiæ, vel profeſ ſionem faciunt, & promittunt tria vota, vt alii, ſunt de foro Eccleſiæ, & ſubdit dicto nu. 195. quod quamuis permulti illi interpretes, quos ibi aggregat, in hoc varient; tamen ex eorum dictis colligitur, quod Conuerſus, & Oblatus, qui ſe & ſua offerunt monaſterio, aut Eccleſiæ ſeculari in perpetuum, & mutant habitum cum promiſ ſione non deſerendi, & incedunt tonſurati, & ſe ſubiiciunt Abbati, aut alicui Prælato, & ab eo admiſ ſi, religiosè viuunt, ſunt propriè perſonæ Eccleſiaſticæ, & gaudent priuilegio fori, vnde non ſoluunt collectas. nec gabellas. Si verò bona nõ de ſeruunt, & in ſua domo laicaliter viuunt, vel ad tempus ſe cum ſuis monaſterio offerunt, aut Eccle ſiæ, nec abſolutè vitam mutarunt, non gaudent dicto priuilegio, & poſ ſunt collectari: ac denique infert numero 196. quod Eremitæ tunc gaudent priuilegio fori, & ſunt perſonæ religioſ æ & per con ſequens non poterunt collectari, quando habitum, & vitam mutant, & regulariter viuunt, & alicui Superiori ſubiiciuntur, vt tenent Silueſter, Nauarrus, Boërius, & Laſarte, quos ibi commemorat: & eidem cum Sarmiento, Auendaño, Didaco Perez, Laſarte, & Gironda, conuenit Ioannes Gutierrez, practicarum libro 7. quæ ſtione 95. numero 5. & 6. vbi etiam neceſ ſariò requirit, vt prædicti fratres, & ſorores, Religioſi dicantur, & gaudeant priuilegiis, quæ Religioſis conceduntur, quod religiosè in communitate viuant; aliàs ſi in ſeculo, & in particulari, quod non dicuntur Religioſi, nec gaudent: & ad hæc in effectu reducuntur, quæcunque hucvſque Scribentes omnes tradiderunt: non enim aliàs fratres, & ſorores prædictas, Religioſos exi ſtimant, quàm ſi in communitate viuant, & alicui Superiori ſubiiciantur, ſéque & ſua obtulerint, quamuis profeſ ſionem non. emittant. Sic ſane non modo ex reſolutione communi, ſed etiã exmente omnium tradit Bobadilla, in ſua politica, lib. 2. cap. 18. numero 265. vbi in hunc modum reliquit ſcriptum: Ampliaſe quinto la dicha eſ ſencion a los que an ofrecido a lareligion ſus perſonas, y bienes, como ay algunos, que ſe entran, y recogen en algun Monaſterio, o Hoſpital, dedicando a Dios ſus perſonas, y hacienda, y aunque no profeſ ſan, obliganſe a perpetua aſsiſtencia. Et antea ſcripſerat idem Author, numero 202. eiuſ dem cap. 18. quod fratres, & ſorores tertij Ordinis in ſeculo, & in ſuis domibus viuentes, & proprium habentes, iuſtitiæ ſeculari ſubiiciuntur, & ſoluunt tributa, ſicut cæteri laici: Pero ſi tuuieſ ſen regla, y autoridad del Pontifice, a del Obiſpo. o otros requiſitos, que eſcriuen los Doctores, ſerian eſ ſentos. Et idem repetit num. 288. ipſiuſmet cap. 18. conuenit Parladorius, libro 3. differentia 9. numero 4. & 5. folio 33. vbi ex pluribus aliis Authoribus obſeruauit, Eremitas, Eccleſiaſticos non eſ ſe, ſed ad forum pertinere ſeculare. niſi aliquem Religionis ordinem ab Ordinario approbatum profeſ ſi fuerint. Et ſubdit, id ipſum dicendum eſ ſe in fæminis, quæ vulgo Beatæ dicuntur: refert, & ſequitur Ceuallos, commun. contra commun 4. parte, quæ ſt 897. numero 585. & duobus ſeqq. vbi etiam ſubdit, quod cauſ æ ciuiles, & criminales fratrum, & ſororum Tertij ordinis Diui Franciſci debent coram iudicibus ſecularibus agitari, nec in eis erit locus præuentioni: conuenit etiam Cardinalis Dominicus Tuſchus, practicar. concluſio. iur. tom. 3. litera E. concluſione 27. folio 23. vbi latè explicat, Religioſi qui dicantur & quæcumque ibi congerit, non conuenit his mulieribus, quæ in ſeculo remanent, quamuis beatam, & religioſam vitam peragant, & concluſione 28. num. primo, folio 25. citat Calderinum, Card. Zabarel. Federic. de Sen. & Marian. Socin. ad hoc, quod fratres de pœnitentia, qui dicuntur tertij Ordinis, non ſunt perſonæ Eccleſiaſticæ, nec gaudent priuilegio fori, neque Clericatus, licèt appellentur Fratres continentes, qui non ſunt approbati à Sede Apoſtolica, nec tria Vota Religionis emittunt, ideò ſecularès reputantur. Nec diſtinguunt ij Authores, an matrimonium contraxerint, nec ne, ſed an ſub Regula, & in communitate viuant, & tria vota religionis emiſerint, idem Tuſ chus, tom. 4. litera F. concluſione 470. & 471. ex folio 31. vbi concludit, quod Religioſi non ſunt ſtrictè ſumpto vocabulo, quamuis latè ſumpto vocabulo, & quoad nonnulla dicantur Religioſi. Atque ita quod non gaudent priuilegio fori, neque reputantur Eccleſiaſticæ perſonæ quoad collectas, & eorum boria, neque in eis habet locum cap. ſi quis ſuadente diabolo, & quod conueniuntur coram iudicibus ſecularibus. Et quamuis Bald, dixeritj quod faciunt tertiam ſpeciem mixtam, quæ participat de vtroq; videlicet laicali, & Eccleſiaſtico, attamen quod magis participãt cũ laicis, & ideò nõ ſunt Religioſi, vt latè per Geminian. in conſ. 40. n. 2. & 3. quem citat dicta concluſione 470. numero 8. Sed & ſextò non mediocriter vrget, non modò ſecundum propriam verborum ſignificationem, & eorum rigorem, ſiue ſecundum veritatem, præ fatos fratres, & ſorores, ac mulieres cuiuſque Ordinis ſeculo remanentes, proprium habentes, & in communi viuentes; Religioſos ſeu religioſas dici non poſ ſe, nec religionis ſtatum ſumpſiſ ſe; ſed etiam ſecundum communem vſum loquendi, qui multum attenditur in omni materia, actu, & diſ poſitione, pro eius declaratione, atq; interpretatione, ſicuti ex multis aliis Authoribus obſeruarunt, atque exornarunt Hippol. Riminald. in conſ. 18. nu. & numero 60. & ſeq. libro primo, & in con ſilio 458. ex numero 46. libro 4. & in conſilio 659. ex numero primo, cum ſeq, libro 6. Surdus, in conſilio 151. num. 98. lib. 2. & in conſil. 313. num. 86. lib. 3. & de alimentis, titulo 9. quæ ſtione 30. num. 6. & 39. Hondedeus, in conſil. 4. num. 56. & 57. lib. primo, & in conſil. 57. num. 52. & 53. eodem libro. Franciſcus Viuius, deciſione 283. lib. 2. Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ 2. num. 42. Farinacius, in conſil. 95. ex num. 13. Mantica, de coniect. vltima. voluntat. lib. 3. tit. 8. & de tacitis & ambig. conuention, lib. 2. tit. 8. Tuſ chus, practicar. obſeruat. iur. tom. 8. litera V, conclu ſione 368. & 369. ex fol. 720. ſecundum inquam communem loquendi vſum, prædictas perſonas non vocari, nec intelligi religioſas: ſed potius eum, qui Religionem, aut Religioſum dicit, ſentire, atque intelligere de veris Religioſis, & Religione vera. Quod cùm ita ſit inter viuos, ſiue in actibus qui in vita celebrantur; id ipſum dicendum erit in diſpoſitionibus teſtatorum; quoniam deſideria morientiũ ex arbitrio viuentium declarantur, atque intelligun tur, l. iubemus, C. de teſtamentis, item quia in vltimis volũtatibus , & pro earum interpretatione, notũ eſt, quàm efficax ſit argumentu à cõmuni vſu loquendi, & quod præfertur propriæ verborũ ſignificationi. l. librorũ §. quod tamẽ Caſsius ff. de legatis tertio, l. Labeo de ſupel. legata, cum aliis vulgatis, de quibus per Mã ticam , lib. 1. dicto titulo 8. Hondedeum, & cæteros, vbi ſupra, Fuluium Pacianum, in conſil. 27. ex num. 33. cum ſeq. Peregrinum, in conſil. 57. num. 14. libro primo. Teſtator itaque, qui pro ſumentibus ſtacum religionis conſanguineis legatum dotis reliquit, neceſ ſariò intelligendum eſt, quod non de quacumque, ſed de de propria, & vera Religione intellexerit: atque ita de ea, in qua perpetuò conſanguineæ remaneant, & tria vota ſubſtantialia ſolemniter profiteantur; alioquin daretur maximum inconueniens, quod ſcilicet quamplurimæ veram Religionem non ingrederentur, nec profiterentur, ſi huiuſmodi relicta conſequi poſ ſent, beatam vitam in ſeculo, & in particulari viuendo, peragendo; & per conſequens ſtatus is, à vero ſtatu religionis eas diuerteret, contra manifeſtam teſtatoris voluntatem, qui ſe in dubio cum diſpoſitione iuris communis conformare voluiſ ſe videtur, provt alio cap. ſuprà latius conprobaui, atque exornaui. Et de vera, & propria Religione intelligere, quod etiam comprobatur per text, in l. vltima, C. de his qui ven. ætatis impetran., vbi dicitur, quod ſi fit mentio de ætate legitima, intelligitur de ætate legitima naturali, non autem de legitima ciuili: & ſubdit textus, quod hoc habet locum in teſtamentis, ſubſtitutionibus, & reſtitutionibus, idcirco ad id allegatur communiter, quod verba teſtatoris cuiuſlibet intelligi debent verè, & naturaliter, & non ciuiliter, nec impropriè: ſicuti cum aliis multis expendit ad hoc textum ipſum Camillus, Gallinius, de verb. ſignific. lib. 3. cap. 19. Pet. Surdus, deciſione 303. quoniam à propria, & vera verborum ſignificatione non licet in teſtamentis recedere, l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legat. 3. etiam contra piam cauſam, vt de vtroque per Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 3. tit. 4 & de tacit. & ambig. conuent. libro 2. titulo 7. niſi ex manifeſtis coniecturis, vel eum apparet manifeſtè, teſtatorem aliud voluiſ ſe, l. non aliter, ff. de leg. 3. In præ ſenti autem nullo modo apparet, quia duntaxat dicitur: Para las parientas de mi linage que ſe caſaren, o tomaren eſtado de religion. Nec ex aliis verbis, aut aliqua parte diſpoſitionis, coniectura vlla deduci poteſt. Denique quoniam in vltimis voluntat bus verba in dubio in potiori ſignificatu ſunt accipenda, provt alio cap. ſupra, latius probaui, & per Tuſchum, tom. 8. litera V. concluſione 101. fol 538. ſi autem verbum prædictum, de religion. accipiatu in potiori ſignificatu, intelligitur equi dem de religioſo, qui in religione, in qua profeſ ſus eſt, perpetuò remanet; ſicuti in terminis aſ ſeuerauit ſpecificè cum aliis Authoribus, Carolus de Tapia, in Authent. ingreſsi, C de SS. Eccleſ. verbo, ingreſ ſi, cap. primo, num. 33. de quo, & de dictis ſupra circa Commendatores Ordinum militarium, vide etiam D. Garciam Maſtrillum, deciſione 290. Septimò quoque multum adſtringit ſententia, & auctoritas eorum, qui in eiſdem terminis noſtris adnotarunt, quod diſpoſitio teſtatoris, quæ de Religione, aut Religioſis loquitur, non verificetur, nec habeat locum, niſi in veris religioſis, qui ingrediuntur, & profitentur veram religionem, vt ibi perpetuò maneant, & ſub regula viuant; non autem in fratribus, aut ſororibus tertij Ordinis ſancti Franciſci, aut in aliis ſimilibus, qui in communi non viuunt, nec ſub Regula; ſic ſane, atque aperte præ ſentit Socinus ſenior, in conſilio 13. ſub numer. 36. libro primo, Baldus etiam, qui nihil intactum reliquit, in Authent. niſi rogati, numer. 27. C. ad Trebel. quem cum aliis ſequitur Ioſeph, de Ruſticis, ad l. cum auus, ff. de cond. & demonſtrat. libro 5. cap. 3. numer. 17. & 18. folio 669. & commemorauit Gregorius Lopez, in l. prima, tit. 7. partita prima, vbi expreſ ſim tradidit, quod in diſpoſitionibus teſtatorum, in quibus vera Religio ex præ ſumpta teſtatoris voluntate ſub ſtitutum excludit, vt in terminis illius text. & cap. in præ ſentia, de probat, fratres, & ſorores tertij Ordinis ſancti Franciſci non excludunt eum: teſtator namque, qui de Religione tacitè ſentit, non videtur, niſi de vera Religione ſentire, nec admittere niſi veros religioſos ad ſubſtituti excluſionem, non autem fratres, aut ſorores prædictas. Bartolus, quoque, in l. Commodiſsime, ff. de liber. & poſthum. id ipſum ſpecificè docuit, & per illum textum, & allegationem eius communem, quod caſus omiſ ſus remanet ſub diſpoſitione iuris, ſiue qui in vno caſu prouidet, in alio videtur omittere: infert ad quæ ſtionem; Teſtator inſtituit filiam naſcituram, & quæ matrimonium contraheret in mille; filiam verò naſcituram, & quæ religionem ingrederetur in ducenta; & reſoluit, quod ſi contingat, filiam naſci, & accipere habitum tertij Ordinis, hoc caſu tanquam præterita rumpit teſtamentum: filia namque inſtituta in caſu contrahendi matrimonium, aut ingrediendi Religionem, non intelligitur inſtituta in caſu ſuſcipiendi habitum tertij Ordinis, nec de eo ſtatu præ ſumitur teſtatorem ſenſiſ ſe; in propriis etiam terminis, quod diſpoſitio prohibens, religioſos non ſuccedere in feudo, vel in alia re, non comprehendat fratres, nec ſorores tertij Ordinis, aut alterius Ordinis, qui proprium retinent, & in ſeculo remanent, quamuis profeſ ſionem aliquam emittant; & quod ſuccedant tanquam ſeculares, vbi ſeculares ad ſucceſ ſionem vocantur, & de modo, & forma emittendi eam profeſ ſionem, annotauit, & tradidit Capicius, deciſione 115. per totam, & deciſione 10. numero 2. & 3. Tuſchus, tomo 4. litera F, dicta concluſione 470. numero 11. folio 31. Ex quo ſequitur, quod in omnibus caſibus. in quibus Clerici, aut religioſi à ſucceſ ſione maioratus excluduntur, atque ex præ ſumpta inſtitutoris voluntate excludi debent; provt latius per Molinam, libro primo, capite 13. ex numero 68. vſque ad numerum 101. & libro 3. capite 2. ex numero 13. Mieres, 2. parte quæ ſtione 3. Pat. Molinam, tomo 3. de iuſtitia, & iure, diſputat. 623. Auendañum, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 4. ex numero 10. Addit, ad deciſionem Gamæ 6. prima parte, Ceuallos, quæ ſtione 193. ex numero 6. & latiùs ego ipſe tradidi libro 3. cap. 12. fratres, aut ſorores prædictæ, quæ in ſeculo remanent, & proprium retinent, etiam ſi aliquam profeſ ſionem emiſerint, excludi non debent, nec excluſi cenſebuntur in dubio; cum arma, nomen, & cognomen inſtitutoris maioratus deferre valeant, & inſtitutoris ipſius memoriam conſeruare, nec in eis militent illæ rationes, ob quas à ſucceſ ſione maioratus monachos excludi debere, tradidimus dict. cap. 12. & Molina, Mieres, & ſequaces, vbi ſuprà notarunt. Denique & vltimò contra præfatam mulierem, beatam vitam in ſeculo agentem, obiiciebatur, & facit, quod ipſa non modò in fraudem teſtatoris, ſiue fundatoris patronatus, ſtatum prædictum aſ ſumpſiſ ſet, quo legatum conſequeretur; ſed etiam in fraudem decretorum ipſius Senatus, ex quibus eadem admiſ ſa fuerat ad dictum patronatum, tanquam conſanguinea, modò ſtatum ſumeret; tunc aüteni indubitati iuris, prædictos fratres, aut ſorores vlla exemptione, aut priuilegio non frui, nec ſub Religioſorum nomine venire, etiam in ca ſibus in quibus frui, aut venire aliàs deberent; ſicuti ex Ioanne Gutierrez, Didaco Perezs Laſarte, Azeuedo, Blaſio Flores Diaz de Mena, Bobadilla, Tuſcho, & aliis ſuprà, dilucide apparet, & cum aliis obſeruauit Dueñas, regula 100. num. 18. Præterea, verba ſententiæ eſ ſe ſtricti iuris, l. ſi iudex, ff. de his qui ſunt ſui, vel ali. iur. l. ſi à te, ff. de except. rei iudicat æ, cum multis comprobauit Mantica, de coniectur. vltimar. volunt at. lib. 3. titul. 4. num. 18. & eodem modo eſ ſe accipienda, quo verba te ſtatoris; prout ibid. annotauit Mantica, num. 17. & idcirco intelligenda decreta Senatus de ſtatu matrimonij, aut veræ Religionis in potiori ſignificatu; quemadmodum intelligi, atque accipi debere teſtatoris verba, ſuperiùs probaui. Pro hac parte etiam articulum reſoluit Intrigliolus, deci ſione Siciliæ 30. num. 4. licèt num. 3. & 5. alios contrarium tenentes adducat. Nouiſ ſimè quoque hanc eandem partem defendit, & Beatas prædictas, atque profitentes tertium Ordinem ſancti Franciſci, non dici propriè Religioſos, nec gaudere vllo priuilegio, reſoluit, & comprobat Hieronym. Ceuallos, tom. 5. quæ ſt. 61. & 33. Stephanus Gratianus, diſcep. tom. 3. cap. 449. ex num. 6. licèt contrarium tenuerit, cap. 413. videndus ex num. 23. CAPVT LXXXII. Ex verbis, quæ perſonis, fideicommiſ ſi, aut primogenij cauſam prætendentibus, vel rebus, de quibus agitur, conuenire, vel non conuenire, contenditur; quemadmodum voluntatis, intentioníſve teſtatoris coniectura deduci, atque interpretatio fieri valeat; vbi vulgata illa, & per manus quotidie tradita Interpretum omniũ axiomata, vnum affirmatiuum, verba cui conueniunt, & legis, aut teſtatoris diſ poſitio conuenit; aliud negatiuum, verba cui non conueniunt, nec conuenit diſ poſitio, exornantur permultis. Et infertur ad quæ ſtionem aſ ſ ìduè occurrentem, verbum ſcilicet filiis, aut liberis, vel deſcendentibus, ſimpliciter prolatum; an ſolis legitimis, an etiam naturalibus fi liis, ſeu deſcendentibus conuenire dicatur. Inde, & conſequenter, vtrùm filius naturalis excludat ſubſtitutum ſub conditione; ſi inſtitutus ſine liberis deceſ ſerit. An etiam in maioratu ſuccedat, in quo filij ſimpliciter ad eius ſucceſ ſionem vocantur. Vbi articulus hic ingenti ſtudio, & ſumma diligentia peragitur, atque abſoluitur. SVMMARIVM. -  1 Verba debere conuenire perſonis, & rebus, de quibus eſt ſermo, vt conueniat diſpoſitio, maximè in vltimis voluntatibus. -  2 Conuenientia namque circa perſonas, & res, declarationem præ ſtat diſpoſitioni. -  3 Enuntiatum à teſtatore facit eum intelligi de perſonis, quibus, & non alijs conuenit illud enuntiatum. -  4 Interpretatio ſemper fieri debet, quæ conformis ſit verbis, & perſonis, ad quas ſermo dirigitur. -  5 Verba diſpoſitionis, cum alicui conueniunt, & ipſa quoque diſpoſitio adaptatur, & conuenit, & mens, atque voluntas diſponentis. -  6 Licet ratio legis, aut diſpoſitionis in eo ceſ ſet. -  7 Et ſufficit, quod propriè vel impropriè, & ſecundum largam, & impropriam ſignificationem poſ ſint verba conuenire. -  8 Verba namque cum propriè, vel impropriè deſeruiunt, mens attenditur, aliàs ſecus. -  9 Verba diſpoſitionis, vt conuenire dicantur, ſufficit, quod ad ſit tacita, at præ ſumpta, licet non expreſ ſa voluntas. -  10 Ratio diſpoſitionis ſi conueniat, et ſi verba non conueniant, conuenit, & ipſa diſpoſitio. -  11 Verba diſpoſitionis cui non conueniunt, nec ipſa diſ poſitio conuenit. Quod latiſimè exornatur remiſsiuè. -  12 Verba diſpoſitionis, vbi ad aliquem adaptari non poſ ſunt, ad illum diſpoſitio non eſt trahenda etiam ſi apud nos præ ſumptio ſit, teſtatorem ita voluiſ ſe. -  13 Filij naturales, an & quando ex præ ſumpta mente teſtatoris deficere faciant conditionem ſi ſine liberis, atque ita ſubſtitutum excludant, vel non. Intricatus equidem, & difficilis, licet vulgatiſsimus articulus, & ab infinitis iuris vtriuſque Interpretibus explanatus. Quorum longa ſerie commemoratio habetur hoc numero. -  14 Filij naturales tantum, an contineantur in fideicommiſsis diſpoſitiuis, ad fauorem filiorum, & deſcendentium: an verò filij legitimi, & naturales duntaxat. Quod exornatur, & latè comprobatur. -  15 Filiorum appellatio, tam naturalis eſt, quam liberorum, & è contra; nec inter vocationem filiorum, aut liberorum differentia conſtitui poteſt quoad fideicommiſ ſorum, ſubstitutionum, ac primogeniorum materiam; prout hic ob ſeruatur. -  16 Articuli ſuperioris, filius ſcilicet naturalis, an, & quando ſupraſcriptam conditionem, ſi ſine liberis deceſ ſerit, deficere faciat, vel non, vera reſolutio, quod principaliter pendent ex vera interpretatione l. ex facto, §. ſi quis rogatus, el. 1. ff. de Trebellian. & l. generaliter, §. cũ autem, C. de inſtitut. & ſubſtitut. -  17 Vbi, & vndecim intellectus ad ea iura recenſentur remiſsiuè. -  18 Adducitur etiam communis interpretatio, videlicet multùm intereſ ſe, an conditione illa ſi ſine liberis deceſ ſerit, exprimatur ab homine, vel præ ſumatur à lege, idque ex ſententia multorũ . -  19 In quo etiam ſibi metipſis non conſtant Interpretes: quidam namque aſ ſeuerarunt indiſtinctè, naturales nullatenus ſub dicta tacita, vel à lege ſubintellecta conditione, ſi ſine liberis, comprehendi. -  20 Alij verò contraria in ſententia fuere, & etiam ſub dicta tacita, vel ſubintellecta conditione naturales admiſerunt, prout hic obſeruatur. -  21 Alij denique, quod conditio præ ſumpta, ſiue ſubintellecta, de qua in dicto §. cum autem: diſtinguenda non ſit, nec differat à conditione expreſ ſa, de qua in dict. §. ſi quis rogatus, rectius tuentur. -  22 Et eorum ſententia defenditur, atque comprobatur. -  23 Filij naturales, quod comprehendantur ſub nomine filiorum in conditione poſitorum, & ſic deficere faciant conditionem, & ſubſtitutum excludant, ex ſententia multorum. Et de eorum fundamentis, ibidem. -  24 Filios naturales non efficere, vt conditio deficiat, ſicque nec ſubſtitutum excludere, ex ſententia aliorum quamplurimorum. Qui validiſsima, & vrgentiſ ſima fundamenta pro ea parte expendunt. Et in filijs naturalibus in ſeruitute natis in figura matrimonij contra ſtatuunt, licèt alij diſ ſentiant, prout hic obſeruatur. -  25 Filij naturales, an, & quando comprehendantur ſub nomine filiorum in conditione poſitorum, ſicque faciant deficere conditionem, & ſubſtitutum excludant, vel non; hactenus excitatam quæ ſtionem, facti magis, ſiue voluntatis, quàm eſ ſe turis quæ ſtionem, ex ſententia Authoris: Atque ita ex voluntate totam pendere: quod exornatur, & num. ſeqq. -  26 Explicatur textus, in dicta l. ex facto, §. ſi quis rogatus, el. 1. ff. ad S. C. Trebel. & in l. cum pater, §. volo, ff. de legatis ſecundo. -  27 Et in l. Lucius, 2. §. Damæ, ff. de legat. 2. -  28 Et in l. finali, ff. de iure deliberandi. -  29 Et in l. hæredibus, §. primo, ff. ad S. C. Trebellian. -  30 L. generaliter, §. cum autem, C. de inſtitut & ſubſtitut. vera interpretatio adducitur. -  31 Et explicatur quoque l. 10. titulo 4. partita 6. -  32 Filij naturales, an, & quando deficere faciant condictionem ſi ſine liberis, & ſic ſubſtitutum excludam, vel non diſceptationem hanc totam coniecturalem, & præ ſumptam, tribus definiſ ſe coniecturis Vlpianum Iure conſultum, in d. §. ſi quis rogatus. Deinde & alias nonnullas Interpretes noſtros adiunxiſ ſe. -  33 Filij naturales ex præ ſumpta mente teſtatoris non faciunt deficere conditionem, ſi teſtator ſit con ſtitutus in dignitate. -  34 Faciunt deficere, quando teſtator mentionem feciſ ſet naturalium in alia parte teſtamenti, & eos honoraſ ſet. -  35 Vel quando ipſemet teſtator eſ ſet etiam naturalis quamuis ſit nobilis, & in dignitate conſtitutus. -  36 Filij naturales non faciunt deficere fideicommiſ ſum, quando colligitur ex teſtatoris voluntate ipſum nolle, quod dicti filij excludant ſubſtitutum. Vtputâ ſi teſtator hæredẽ inſtituit filiam propriam, Vel conſanguineam. aut etiam extraneam. -  37 Vel ex conditione propria teſtatoris, ita colligitur. -  38 Aut ex qualitate perſonæ ſubſtitutæ. -  39 Naturales liberos ſubſtitutum non excludere, ſi grauatus teſtamenti tempore legitimos, & naturales filios habuiſ ſet, de quibus cogitatum à teſtatore præ ſumeretur. Idque ex ſententia quorundam; contra verò ex ſententia aliorum. -  40 Vel quando filius legitimus, naturalíſque teſtatoris ſubſtitutus fuiſ ſet, de quo latiùs remiſsiuè. -  41 Filius primogenitus naturalis, vtrum ſuccedat in maioratu, in quo filij ſimpliciter ad eius ſucceſsionem vocantur. Vbi communis Scriptorum huius Regni reſolutio negatiua, quod regulariter non ſuccedant, probatur, & infra, num 47. -  42 Ad maioratus ſucceſsionem, ad quam filij ſimpliciter vocantur, nunquam filius naturalis admittendus erit, niſi ex coniecturis aliud comprehendatur. -  43 Filius naturalis primogenitus, an ſuccedat in maioratu, nec ne, tam antiquo, quàm nouo, à patre, vel à matre inſtituto; vt explicaret Author, ſex caſus principales conſtituit, atque diſtinxit, quibus abſolutè admodum, atque accuratè, tota hæc diſputatio circunſcribitur. -  44 Primus quando filij naturales expreſsè, & ſpecificè vocantur. -  45 Secundus, quando expreſsè excluduntur. -  46 Tertius, quando nec vocantur, nec excluduntur expreſsè naturales; in vocationibus tamen, atque ſubſtitutionibus, legitimorum mentio habita eſt, ſiue legitimi vocantur. -  47 Quartus, quando filij, ac deſcendentes ſimpliciter vocantur, atque inuitantur ad ſucceſ ſionem, abſ que adiectione verbi, legitimis, de quo etiam ſupra, n. 41. -  48 Quintus, quando in eiſdem terminis, ac filiis, & deſcendentibus ſimpliciter vocatis, nec legitimorum facta mentione filij naturales contendunt, ſe ex coniecturis vocatos. -  49 Sextus, & vltimus, quando omnes legitimi conſanguinei deficiunt. -  50 Naturalis, ſpurius, aut illegitimus filius, an dicatur, de domo, de agnatione, aut familia. PRo dilucida, & breui huiuſce ca[*] pitis explicatione præmittendum erit ante omnia, ad interpretationem cuiuſlibet vltimæ voluntatis, & te ſtamenti, illud præ oculis ſemper habendum, atque inſpiciendum, quod ſcilicet verba conueniant perſonis, & rebus, de quibus eſt ſermo, vt diſpoſitio teſtamentaria, de qua agitur, con[*] uenire poſ ſit, & conueniat; idque maximè in vltimis voluntatibus, per text, in l. talem, § finali, ff. de hæredibus inſtituendis, ibi: Neque verba omnino repugnant, l. ſi frater, C. de fideicommiſ ſ. ibi: Sed ſi verbis fideicommiſsi, l. ex verbis, C. de donat. inter vir. & vxor. ibi: Sed ita demum ſi relinquendi ſtudio fuerint adſcripta. Conuenientia namque circa perſonas, & res, declarationem præ ſtat diſpoſitioni, vt probat text. iuncta Gloſ ſ. in l. quæ ſitum, in fine ff. de fundo in ſtructo, l. quãuis , ff. de cond. & demonſt. & ita notauit Sim. de Præt. de interp. vltim. volunt. l. 1. interp. 2. dub. 2. ſolut. 8. n. 8. fol. 114. & n. 10. ita pariter obſeruauit enũtiatum à teſtatore, facere cum intelligi de per ſonis, quibus, & non aliis conuenit illud enuntia tum, l. 3. in principio, ff. ſi liber, ingen. eſ ſe dicatur, & inde interpretatio fieri debet, quæ ſit conformis verbis, & perſonis, ad quas ſermo dirigitur, vt ibidem latiùs comprobat Prætis ipſe, & alio capite huiuſce libri inferiùs explicabitur, cum de interpretatione, atque coniectura ex perſonis, quibus relinquitur, aut cum quibus diſpoſitio loquitur, diſputatio ſumetur: & per Surdum, in conſ. 571. ex num. 47. lib. 4. Vade, & conſequenter obſeruandum, atque conſtituendum erit, inde effluxiſ ſe vulgatiſ ſima illa Interpretum omnium axiomata, & quæ per manus traduntur quotidie, vnum affirmatiuum, aliud negatiuum; affirmatiuum, verba diſpoſitionis, cùm alicui conueniunt, & ipſa quoque diſpoſitio adaptatur, & conuenit, & mens, atque voluntas diſponentis; ſicuti per textum, in l. quarta, § toties, ff. de damno infecto, l. ita autem, ff. de adminiſtrat. tutorum, l. conſtitutionibus, ff. ad municipalem, l. quod dictum, ff. de pactis, l. prima §. loquitur, ff. de magiſtrat. conueniendis, l. prima, §. loquitur, ff. de aqua quotidiana, & æ ſtiua, l. finali, C. de prædiis Decurionum, lib. 10. cap. ſi pater, de teſtamentis, lib. 6. paſ ſim pro interpretatione vltimarum voluntatum, teſtamentorum, & etiam aliarum diſpoſitionum; ſic argumentantur, & validiſ ſimè vtuntur, multíſque caſibus applicarunt Geminianus, in conſ, 65. in principio, Baldus, in conſ. 98. in principio, libro primo, Bartolus, in quæ ſtione 15. Statuto ciuitatis Lucanæ, in principio, Angelus Aretinus, in conſil. 31. viſo ſupradicto, num. 2. & ſeq. Barbatia, in conſ. 71. in principio, . libro ſecundo, Caſtrenſis, in conſ. 85. in principio, libro primo, & in conſ. 431. colum. 3. lib. 2. vbi hoc genere arguendi vtitur, vt oſtendat aliquem eſ ſe vocatum, & comprehenſum in ſubſtitutionibus, aut vocationibus, Signorolus, in conſ. 207. in principio, latè Tiraquellus, in l. ſi vnquam, verbo, liberis, ex num. 2. c. de reuocand. donat. Decius, in conſ. 511. num. 3. & in conſ. 444. num. 16. Felinus, in cap. nonnulli, colum. 31. in verſ. Vbi verba, num. 101. de reſcriptis, Marſilius, in rubrica, C. de probationibus, num. 13. cum ſeq. Craueta, in conſ. 149. num. 5. Tiberius Decian, in conſ. 63. num. 16. lib. 4. & in conſ. 78. numer. 6. eod. lib. & in conſ. 106. num. 2. lib. 3. & in conſ. 93. numero primo, eod. lib. & in conſ. 33. num. 72. lib. 5. Iacob. Menochius, in conſ. 104. num. 12. libro primo, Gratus, in conſ. 63. num. 16. & 17. lib. 1. Simon de Prætis, libro primo, interpretatione 2. dubitatione 2. ſolutione 8. ex num. 4. cum ſeq. fol. 114. Per Magdalenas, de num. teſtium in teſtamentis requiſito, 1. p. cap. 10. num. 149. Silueſter Aldobrandinus, in conſ. 2. num. 79. & in conſ. 3. num. 5 & 6. Valençuela Velazquez, in conſ. 97. num. 34. Camillus Gallinius, de verbor. ſignificat. lib. 1. c. 9. num. 6. Angelus Matheac. de legat. & fideicommiſ ſis, lib. 1. cap. 9. num. 16. Per. Surd. deciſione 276. num. 11. & 14. quò loci poſt Caſtrenſem, in[*] conſi 154. in principio, lib. 1. tradit, verba cui conueniunt, & diſpoſitionem conuenire, licet ratio legis, aut diſpoſitionis in eo ceſ ſet, & citat text. in l. proſpexit, ff. qui & à quibus. Denique, ipſummet axioma affirmatiuum, nunc propoſitum, & ij omnes vnanimiter amplectuntur, qui in alio negatiuo (de quo ſtatim) contrarium ſtatuunt, Tuſchus etiã tom. 2. litera D. concluſ 493. ex num. 13. fol. 712. declaratur autem, vt procedat, non modò ſi propriè,[*] ſed etiam ſi improprie, & ſecundum largam, & impropriam ſignificationem verba conuenire poſ ſint, id enim ſufficit ad hoc, vt diſpoſitio conuenire poſ ſit: Alexander, in conſ. 139. num. 3. vol 6. quem refert Simon de Prætis, d. ſolut. 8. num. 5. folio 114. lib. 1. & vltra eum ſic quoque obſeruarunt Curtius ſenior, in conſ. 29. numer. 5. verſ. vltimò me mouet. Carolus Ruinus, in conſ. 29. num. 11. & in conſ. 49. num. 5. lib. ſecundo, Petrus Antonius de Petra, de fideicemmiſ ſis, quæ ſtione nona, num. 30. & numer. 54. Camillus Gallinius, de verbor, ſignificat. libre nono, capit. tertio num. 11. vbi inquit, quod ſufficit, quòd verba propriè, vel improprie deſeruiant, vt mens teſtatoris attendatur; aliàs enim non attenditur; Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſsis, articulo 11. numero quarto, & quinto, fol. 86. vbi dixit, quod voluntas teſtatoris ſeruanda omnino eſt, cum de mente apparet, etiam per verba impropria, & ſecundum largam, & impropriã ſignificationem, vt latè ibi comprobat, & alio cap. huiuſce tractatus latiùs ſcripſi, & eundem Peregrinum commemoraui; ita pariter, vt verba diſpoſitionis conuenire dicantur, ſufficit, quod adſit tacita, ac præ ſumpta, licet non expreſ ſa teſtatoris, aut diſponentis voluntas; & tunc non habet locum regula negatiua, quod vbi verba non conueniunt, non conuenit diſpoſitio,[*] de qua ſtatim. Sic ſane rem hanc poſt alios Authores explicauit Tiraquellus, in dicta l. ſi vnquam, in verbo, libertis, num. 45. ſequitur Menochius, in con ſilio quinto, num. 25. libro primo, conuenit Camillus Gallinius, de verborum ſignificat. libro nono, cap. ſecundo, numero decimo, & cap. tertio numero decimo, & cum nonnullis antiquis. Simonde Præ tis, libro primo, dicta ſolutione octaua, numero ſexto, folio 114. & facit textus ſingularis, in l. Mæuia, ff. de manumiſsis teſtamento, ibi: Nec contextum verborum totius ſcripturæ, nec mentem teſtatricis eam eſ ſe. Et in l. ſi ancillas omnes, ff. de legatis primo; ibi: Quod falſum puto, & nec verbis, nec voluntati defuncti accommodata hac ſententia eſt. & ibi Iaſon. n. 3. deducit, quod in teſtamentis interpretandis non eſt recipienda, illa opinio, quæ nec verbis, nec menti teſtatoris congruit, dicens, quod in conſulendo ſolet ipſe ſ æpe allegare illum textum, & refert Ioannes Gutierrez, in conſilio primo, numer, octauo, &. ſecundum hæc, vt verba conuenire dicantur, ſiue diſpoſitio adaptetur, quod adſit præ ſumpta diſponentis voluntas ſufficit. Denique, ſi conueniat ratio in diſpoſitione præhabita, vel conſidera[*] ta, etſi verba non conueniant, conuenit, & ipſa diſpo ſitio; vt ad limitationem regulæ negatiuæ ſequentis, poſt alios Authores obſeruauit Achilles Pedro cha in conſ. 32. n. 172. Et hactenus de primo axiomate affirmatiuo, verba cui conueniunt, & diſpoſitio; & mens diſponentis conuenit. Aliud vero, atque negatiuum axioma, ſic & ècõ trario ſtatuitur; verba dispoſitonis cui non conueniunt, nec ipſa diſpoſitio conuenit, dict. l. 4. §. toties, ff. de damno infecto, l. ita autem, in principio ff. de adminiſtrat. tutorum, l. item veniunt, §. aptanda, ff. de petitione hæredit. l. hos accuſare, § omnibus, ff, de accuſat. l. ſi vero, §. de viro, ff. ſoluto matrimonio, L. Fulcinius, §.[*] primo, ff. quibus ex cauſis in poſ ſeſ ſion. eatur. & exornarunt quamplurimis, & multis, diuerſiſque caſibus applicarunt Alexander, in conſ. 17. in principio, & per totum, libro primo, vbi firmat, quod ſtatutum, quo execiutio ſententiæ non poſ ſit impediri à tertio, niſi poſ ſideat rem, de cuius executione agitur, non habet locum, quando agitur de executione in nomine debitoris, quod non poſ ſidetur; quia verba non conueniunt: idem Alexander, in conſ. octauo, Viſis in fine, n. 28. libro tertio, vbi inquit, quod ſtatutum loquens de præ ſcriptione actionis ex contractu, non habet locum in alia actione, etiam ex quaſi contractu; quia verba non conueniunt; & in conſilio 160. viſo proceſ ſu, in principio, libro quinto, & in conſilio 216. Ponderatis, numero ſeptimo, libro ſexto, & in conſ. 193. viſis, & ponderatis, in fine, libro 7. Felinus in dicto cap. nonnulli, columna 31. in verſic. vbi verba, numer, 131. de reſcriptis, Romanus, in conſilio 119. in principio, & in conſilio 199. in principio, & in con ſilio 462. in fine, vbi Additio plura deducit, & in con ſilio. 442. num. 5. Baldus, in conſilio 383. columna ſecunda, lib. 5. & in conſil o 486. in principio, lib. 2. Caſtrenſis, in conſilio 33. in principio, volumine primo, & in conſilio 85. in principio, eodem volumine, Socinus, in conſilio 31. numero 31. libro 1. Curtius ſenior, in conſilio 29. numer. 5. Ruinus, in con ſilio 29. numer. 11. & in conſilio 49. numero quinto, libro ſecundo, Tiraquellus in dicta l. ſi vnquam, dicto verbo, libertis, numero ſecundo, & de retractu lignag. tit. primo, §. primo, gloſ ſa 7. numero 63. Calcanus in conſilio 55. columna 6. Curtius iunior, in conſilio 182. numero 2. & ſeq. Geminian. in conſilio 65. in principio, Vincentius de Franchis, deciſone 444. Signoiolus, in conſilio 14. columna 2. Burgos de Paz, in conſilio 25. numero 27. & in conſilio 34. numero 30. Tiberius Decianus, in conſilo 11. numero 40. libro primo, & in conſilio 2. numero 26. & in conſilio 63. numero 9. & in conſilio 72. numer. 11. libro 5 Caphalus, in conſilio 462. numero 33. libro quarto, Menochius, in conſilio 75. numero 58. libro primo, & in conſilio 30. numero 2. & in conſilo 5. numero 2. & in conſilio 41. numer. 8. eodem lib. Camillus Gallinius, de verbor. ſignificat. libro primo, cap. 9. numero 6. & libro quinto, cap. 17. numero 93. & libro 9. cap. 3. numero 10. Ioannes Gutierrez, in conſilio primo, numero 8. & in conſil. 2. numero 18. Marc. Anton. Eugenius, in conſilio 74. numero 9. in conſi 88. num. 76. Silueſter Aldobrandinus, in conſilio 56. num. 5. & in conſilio 29. numer. 2. Petrus Anton, de Petra, de fideicommiſsis, quæ ſtione 9. numer. 30. & numer. 38. & 54. Pet. Magdalenus, de numer, teſtium in teſtamentis requiſito, prima parte, cap. 10. numer. 149. Valençuela Velazquez, qui ſic frequenter argumentatur in conſil. 23. numer. 103. & conſ. 25. numer. 56. & in conſ. 34. nu. 167. in conſ. 63. n. 161. & in conſi 97. num. 33. Hippol. Riminald. in conſ. 332. n. 1. & 2. lib. 3. & in conſ. 371. n. 131. & in conſ. 432. n. 15. lib. 4. & in conſ. 740. n. 36. lib. 7. Burſatus, in conſ. 260. numer. 41. libro 3. Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 37. n. 134. Hondedeus, in conſ. quinto, n. 58 libro primo, Petrus Surdus, deciſone 56. numero primo, & in conſilio 152. numer. 38. libro ſecundo, & in conſilio 179. numero 38. eodem libro, & in conſilio 313. numero 86. libro tertio, & in conſilio 426. numero quarto, & octauo, eodem libro, Ioſeph. de Seſe, deciſione 208. numero decimo, D. Garcia Maſtrillus, deciſione 219. numer. 24. Achilles Pedrocha, in conſilio 52. numer. 95. & numer. 172. & in conſilio 40. numero 90. Bertazolus, in conſilio 301. numero 52. in criminal. Fabius Turretus, in conſilio 2. numer. 18. & in con ſilio 32. numer. 5. & in conſilio 25. numer. 23. & in conſil. 97. numer. 15. Ludouicus Caſanate, in conſilio 54. numer. 9. Tuſchus, tom. 2. litera D. conclu ſione 493. folio 711. & tom. 8. litera v. concluſione 89. folio 528. & in idem tendit Pauli Caſtrenſis, in conſ. 52. in fine, lib. 1. & in l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis, obſeruatio illa, quod verba diſpoſitionis, vbi ad aliquem caſum, vel ad aliquam perſonam adaptari non poſ ſunt, quod ad illum diſpoſitio non eſt trahenda, & ſi apud nos præ ſumptio ſit, teſtatorem ita voluiſ ſe; & Caſtrenſem referunt, & ſequuntur Hippolytus Riminaldus, in conſ. 75. n. 28. lib. 1. Hondedeus, in conſ. 74. numer, 51. lib. 1. Burgos de Paz, in conſ. 34. n. 30. & comprobatur ex his, quæ ſcripſit Menochius, in conſ. 7. n. 58. libro primo, Ioannes Gutierrez, in conſilio, ſecundo, numer, 15. verſiculo, Reſtat, & numer. 16. 17. & 18. Et hactenus de his, quæ (vt vides) maximè habentur apud Conſulentes ad interpretationem vltimæ voluntatis cuiuſque. Ex ipſis autem, & dicta Caſtrenſis doctrina, atque regula illa generali, verba debere conuenire perſonis, & rebus, de quibus eſt ſermo, vt conue[*] niat diſpoſitio; maximè in vltimis voluntatibus; opportunè inferri poteſt, ad explicationem quorumdam, quæ aſ ſiduè occurrunt, & quotidie neceſ ſaria ſunt; ſubſtitutiones ſcilicet, vocationes, ſiue diſpoſitiones vltimas, & fideicommiſ ſa, quibus filij, ac deſcendentes vocantur, ſimpliciter, & ad ſucceſ ſionem fideicommiſ ſi, aut primogenij, ſub nomine filiorum, aut deſcendentium inuitantur; & tunc dubitari ſolet ſ æpiſ ſimè, an filij, & deſcendentes legitimi duntaxat, atque ex legitimo matrimonio procreati, an filij naturales etiam vocati cen ſeantur, & eiſdem etiam verba ea conueniant. Sic ſanè eruditiſ ſimus Petrus Surdus, in conſilio 89. num. 38. libro primo, iuridicè, & cum iudicio dubitauit, num. filij definitio, filiis naturalibus conueniret. Inquiritur ergo, vtrum in diſpoſitione fideicommiſ ſaria, atque in maioratus, ſeu vinculi inſtitutione, ſub nomine, & vocatione filiorum, & deſ cendentium, filij naturales contineantur; vt ſi ita diſpoſitio ordinata, factáque fuerit, filij naturales vltimi poſ ſeſ ſoris, aut vocati ad ſucceſ ſionem admittãtur , ſi eiuſdem filij legitimi non exiſtant, alióſ que alterius lineæ, & gradus excludant, quando (vt dixi) filij, ac deſcendentes vocantur ſimpliciter, vel etiam quando aliqui vocantur, & ſi fine liberis, aut deſcendentibus deceſ ſerunt, alij ſubſtituuntur, & vocantur; tunc ſcilicet, vtrum filij naturales deficere faciant conditionem à teſtatore expreſ ſam ſi ſine liberis, cum etiam filius, vel deſcendens, vel alius ad ſucceſ ſionem inuitatur, & poſt mortem grauatur alteri hæreditatem reſtituere, aut poſt mortem eius alter ad ſucceſ ſionem vocatur, vtrum ſcilicet in tacita conditione ſi fine liberis, à lege ſubintellecta, ſiue tacita, filij naturales deficere faciant prædictam conditionem ſi ſine liberis, Quo in dubio ſtatim ſe offert contrarietas, l. ex facto, §. ſi quis rogatus, el primero, ff. ad S. C. Trebellian. & l. generaliter. §. cum autem, C. de inſtitut. & ſubſtitut. & quod abſolutè, & dilucidè, quod attinet ad quæ ſtionem maioratus procedatur, videndum erit in primis, quid iure communi, quoad fideicommiſ ſa ſtatutum fuerit, vt quemadmodum id primogeniis, & maioratibus (attenta eorum natura, & fine) conducibile ſit, inquiramus. Primum itaque pro præfati articuli explicatione (qui intricatus equidem, & difficilis eſt, licèt vulgatiſ ſimus) filij naturales, an, & quando ex præ ſum[*] pta mente teſtatoris deficere faciant conditionem ſi ſine liberis, atque ira ſubſtitutum excludant, vel non. An etiam ſub nomine filiorum contineantur, quando filij ſimpliciter vocantur; monendum lectorem duxi, quamplures Authores prælegendos, quos attente equidem, & originaliter ego præ legi, & vidi; provt moris habeo, cum aliàs eorum placita, atque reſolutiones radicitus percipi non valeant. Vltra ordinarios itaque, in dicto §. ſi quis rogatus, & in dicto §. cum autem, & in cap. in præ ſentia, de probationibus, videndi ſunt omnino ſequentes.   Andr. Tiraquellus, de primogenitura, quæ ſtione 34. nu. 59. & in quæ ſtione 84. numer. 8. & de retractu lignagier, §. primo, gloſ ſa octaua, numero quarto, cum ſequent. & de priuilegis piæ cauſ æ, in priuilegio 94. & in l. ſi vnquam, in verbo, ſuſceperit liberos, vbi latiſ ſimè, maximè ex num. 45.   Burnus, in tractatu ſtatut. quod ſtant. maſcul. in 12. articulo principali, in tertia quæ ſtione, ex numero trigeſimo, cum ſequent.   Gualdenſis, de arte teſtãdi , titulo quinto, cautela 15.   Benedictus de Barzijs, in tractatu, de filiis non legitimè natis, in nono dubio principali.   Valentinus Foſterus, in commentariis, de ſucceſsionibus ab inteſtato, pag. 160.   Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 418. ex numero primo, vſque ad numer decimum, vbi in terminis, an, & quando diſpoſitio, quæ generaliter loquitur, comprehendat etiam naturales, non natos ex legitimo matrimonio, de quo latius Hondedeus, relatus infrà.   Guil. Benedictus, in cap. Raynuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, el 1. ex num. 7. cum ſeq.   Antonius Gabriel, commun. concluſion. libro quarto, titulo de fideicommiſsis, concluſione quarta, ex numero 68. cum ſequent.   Gregorius Lopez, in l. decima, titulo 4. partita sixta, verbo, dexaſ ſe fijos, & in l. ſecunda, titulo 15. partita ſecunda, gloſ ſa decima, columna ſecunda, verſ. Et quam in iſta, & in l. 32. titulo nono, partita ſexta, columna ſexta in principio.   Antonius Gomezius, tomo primo variarum, cap. quinto, de fideicommiſ ſaria ſubſtitutione, numero 40. per totum.   Fernandus Vazquez de Menchaca, de ſucceſsionum progreſ ſu, libro ſecundo, §. 26. ex numero primo, cum ſeq.   Forcatulus, dialogo 50.   Dominus Antonius Meneſes de Padilla, in l. cum acutiſ ſimi, C. de fideicommiſsis, ex numero trige ſimo, vſque ad numerum trigeſimum quintum.   Petrus Dueñas, regula 352.   Rojas, in epitome ſucceſsionum, cap. 3. numero 12.   Bernardus Alphenus, collectanea 660. & 661.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro ſecundo, cap. primo, §. primo, ex numero 13. vſque ad numerum 21. & cap, tertio, eiuſdem libri ſecundi, ex numero 74. vſque ad numerum 81.   Paleotus Cardinalis, in tractatu de nothis, ſpuriíſ que filiis, cap. 37.   Iulius Clarus, libro quarto, ſententiarum, § feudũ , quæ ſtione 82. & §. emphyteuſis, quæ ſtione 30.   Emmanuel Coſta, qui magiſtraliter equidem, & erudite admodum, atque ingenioſe in huiuſce articuli explicatione ſe habuit, idcirco videndus eſt omnino, in §. quid ſi tantum, l. Gallus, quinta parte, ex numero 57. vſque ad numerum 80. & in c. ſi pater, de teſtamentis, in 6. verbo. ſi abſque liberis, 7. quaeſtione principali, ex numero 34. vſque ad num. 43.   Iacobus Menochius, libro, præ ſumptione 78. per totam, vbi latè, eleganter atque diſtinctè, & in conſilio 318. ex numero 16. lib. 3.   Sfortia Odus, in tractatu de compendio ſubſtitutione, parte 6. articulo vltimo, pagina 205. titulo, an naturales tantum.   Petrus Gillen, in dicto §. & quid ſi tantum, ex num. 248. cum ſeq.   Ioannes Coraſius, miſcell. libro primo, cap. 7.   Franciſcus Connanus, commentariorum iuris ciuilis, libro 10. cap. primo, ex numero quinto, cum ſeq.   Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro primo, cap. quarto, ex numero 45. & libro tertio. cap. 3. ex num. 41. vſque in finem cap.   Achilles Pedrocha, in conſilio 10. numer. 15. & 16.   Petrus Gregorius, in Syntagm. iuris, tertia parte, libro 42. cap. 28. ex num. 20. & cap. 30. num. 3.   Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. p. q. 2. ex numero, primo, vſque ad num. 5. & num. 27. vſque ad num. 30.   And. Gail, practicar. obſeruat. lib. 2. obſeruatione 136. ex num. 4. & ibidem Bernardus Græueius, eius, Additionator, numero 22.   Ioannes Saportell. ad l. cum auus, ff. de condit. & demonſtrat. cap. primo, facie 15. vſque ad 19.   Michæl Grasſus, receptar ſententiar. §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 38.   Petrus Surdus, in conſilio 89. ex nu. 34. cum ſeq. & num. 51. cum ſeq. lib. 1. & conſilio 571. n. 15. & 17. libro 4.   Aurelius Corbulus, in tractatu, de cauſ. ex quibus amitt. emphyteuſ. titulo de cauſa ob lineam finitam, ex numero 34. cum ſequentibus.   Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſsis, quæ ſtione 11. numero 169. & numero 194. & numero 199. & 200. & numero 469.   Ioannes Lup. in tractatu de illegitimis, commentatio 1. §. 4. vbi vide omnino.   Ioannes Marcus Aquilinus, in l. ſi is qui pro emptore, ff, de vſucapionibus. n. 172. latiùs in l. centurio, ff. de vulgar. & pupill, ſubſtitut. tertia parte, ex num. 62. cum ſeq. vſque in finem illius 3. partis.   Alexander Trentacinquius, in tractatu, de ſub ſtitutionibus, 4. part. cap. 7. ex num. 17. vſque ad numerum 38.   Ioannes Sichardus, in l. generaliter, §. cum autem, C. de inſtitut. & ſubſtitut.   Iacobus Cuiacius, in eodem §. eum autem.   Hugo Donellus, ibidem, vbi breuiter, & diſtinctè materiam hanc explicat; nihil tamen nonum adducit, ſed cum ſolutionibus, ac doctrinis Gloſ ſ æ, in ipſomet §. cum autem, tranſiuit.   Mantica, coniecturis, vltimar. voluntat. libro decimo, titulo octauo, numero 17. & libro 11. titulo nono, per totum.   Caldas Pereira, in tractatu, de nominatione emphyteutica, quæ ſtione 19. & 20. & reſponſo primo, numero 13. & reſponſo 9.   Andreas Fachineus, controuerſiarum iuris, libro quarto cap. 52.   Alexand. Raudenſis, de analogis, libro primo, cap. 30. ex numer, 90. cum ſequent. & cap. 36. numer, 16.   Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommiſsis, lib. 3. cap. 20.   Velazquez Aduendañus, in l. 27. Tauri, gloſ ſa ſecunda, numero 14. & in l. 40. Tauri, gloſ ſa 11. numero 43. & ſeq.   Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæst. 52. num. 8.   Alphonſus Azeuedus, in l. 11. titulo ſexto, numero 45. & in l. ſeptima, titulo octauo, numero 20. libro quinto, nouæ collection. Regiæ, & in conſilio 24. ex numer. 13.   Ioannes Vincentius Honded. in conſilio 64. ex numero 49. vſque ad numer. 55. & in conſilio 67. numero ſexto, & numero 13. & ſequent. libro primo, & in conſilio 95. ex numero 53. vſque ad numerum 66. eodem libro.   Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 196. num. 2. & 6.   Nicolaus Garcia de beneficiis, tom. 2. part. 7. c. 15. ex num. 49.   Marcus Antonius Peregrinus de fideicommiſ ſsi artic. 22. ex num. 79. vſque ad num. 91. & articulo 28. ex num. 39. vſque ad num. 50.   Melchior Phæbus, deciſione Portugaliæ 97.   Pater Ludouicus Molina, tom. 1. tractatu 2. diſ putatione 190. column. 3. ex verſiculo, Maius dubium eſt, & tom. 3. diſput. 610. num. 3. & eodem tom. 1. diſput. 174. column fin. verſ. Dubium eſt fol. 1013.   Flores Diaz de Mena, latiſ ſimè variar lib. 1. cap. 16. per totum, & in addition. ad deciſ. Gamæ ſecundam, num. 3.   Ludouicus Caſanate in conſilio 6. numero 41. 42. & 43.   Ioſephus de Ruſticis, in commentariis, ad l. cum auus, ff. de Condit. & demonſtrat. libro tertio, cap. primo, per totum, vbi longa ſerie, & per multas columnas diſputat quæ ſtiones prædictas.   Stephanus Gratianus, tomo 2. cap. 218. n. 23.   Hieronymus Ceuallos, commun. contra communes, quæ ſtione 164.   D. Franciſc. Hieronym. Leon. deciſione Valẽtiæ 80.   Cardinalis Tuſchus, tomo tertio, litera F. conclu ſione 373. folio 947. & tomo octauo, litera S. conclu ſione 844. folio 941.   Leand. Galganetus, in tractatu de condition. & demonſtrat. cap. 12. ex num. 36. prima parte.   Proſper. Farinacius, nouiſ ſimarum, Rotæ Romanæ, prima parte, tomi primi, deciſione 145. per totam, ex folio 177.   Nouiſ ſimè Pereira de Caſtro, deciſion. portugaliæ 14. per totam. Secundò, & principaliter conſtituo, ex prædictorum Authorum placitis, & ſcriptis, facili negotio deduci poſ ſe veram reſolutionem dubij primi, vtrum ſcilicet in diſpoſitionibus teſta torum, & in fideicommiſ ſis, quibus filij, ac deſcendentes vocantur ſimpliciter, filij legitimi, & naturales contineantur duntaxat, non verò naturales tantum; quamuis in his terminis articulum iſtum non ita diſtinguant, nec explicent iidemmet Authores nunc commemorati; quemadmodum enim in conditio ne ſi ſine liberis, aut ſine filiis, à teſtatore expreſ ſa, vel tacita, à lege ſubintellecta, filios naturales excludi, vel admitti dixerimus; ita pariter ſub nomine filiorum, aut deſcendentium venire, vel non venire, ſtatuendum erit; atque ex regula, an admittantur, vel non, naturales in prædicta conditione ſi ſine liberis, deducendam etiam regulam, an admittantur, nec ne, cum in fideicommiſ ſis diſpoſitiuis, ſiue primogeniis, & maioratibus verſemur, & filij, ac deſcendentes ſimpliciter vocati fuerint; & hæc eſt iuri admodum conueniens, & amplectenda omnino reſolutio; ſecurior etiam, quæ tradi poteſt regula, & doctrina; non enim generaliter ſtatui poteſt, in fideicommissis, filiorum, & liberorum nomen, naturales non comprehendere; cum ſ æpe contrarium ſtatuendum ſit, ſi coniecturata, & præ ſumpta te ſtatoris voluntas aliud ſuadet. Nec etiam ipſimet naturales filij comprehendi poterunt ſub vocationibus filiorum, in fideicommiſ ſis, niſi ex voluntate teſtatoris, ita colligatur manifeſtè, vt de ip ſius voluntate in fauorem eorum dubitari non valeat. Sic ſane vitra fideicommiſ ſa diſpoſitiua, & in aliis materiis, in quibus æqualis reſpectu naturalium, ſicut legitimorum filiorum ratio militat, filios quoque naturales contineri; rectiſ ſimè ſtatuerunt Iacobus Mandellus de Alba, Hippolytus Riminaldus, Ioannes Cephalus, & alij Authores, de quibus infrà. In fideicommiſ ſis verò diſpo ſitiuis, maiori ex parte ſtatuerunt ſemper contrarium, vt ſtatim videbitur; temperari tamen debebunt, quoties ex coniecturis, & præ ſumpta teſtatoris voluntate aliud appareat. Sic equidem Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro tertio, capit. 3. numero 45. generaliter ſtatuit, quod vbicumque agitur de honore filiorum, numquam filiorum appellatione filij naturales comprehenduntur; provt eleganter dixit Baldus, loquens etiam in legitimatis, in cap. per tuas, numero tertio, de probation. Tiraquellus, de nobilitate, quæ ſtione 15. numero 11. ſtatim tamen contrarium obſeruat Molina metipſe, etiam in primogeniis, quando ex ſerie diſpoſitionis, vel manifeſtis coniecturis aliud colligatur; & idem ſtatuit Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 11. numero 43. ſic etiam, quamuis in fideicommiſ ſis, & diſpoſitionibus teſtatorum, appellatione filiorum intelli gendum eſ ſe de filiis legitimis, & naturalibus, & ſic de iis, quos iuſtæ nuptiæ demonſtrant; poſt Bartol. Alexandrum Caſtrenſem, Calderinum, Ananiam, Baldum, Fulgoſium, & alios probauerit Cardinalis Tuſchus, tomo tertio, litera F, concluſione 373. ex numero octauo, cum multis ſequent. folio 947. & naturales filios excluſerit; Contrarium tamen ſtatuit, vbicumque extat præ ſumptio, & coniectura, quæ inducit probabiliter Iudicem ad credendum, certatorem de filiis etiam naturalibus ſenſiſ ſe: & numero ſexto, citat Angelum, in conſilio 366. in fine, quod eſt ſingulare in hac materia: quando etiam verſamur in materia indifferenti, non in fideicommiſ ſis diſpoſitiuis; nec ratio differentiæ reddi poteſt, immo eadem in naturalibus, quæ in legitimis militat ratio; quod diſ poſitio, quæ loquitur ſimpliciter de filiis, comprehendat etiam filios naturales; poſt Bartol. Fulgoſium, & alios adnotauit idem Tuſchus, ex num. 26. vſque ad numerum 35. in fideicommiſ ſis quoque, quod appellatione liberorum, ſeu filiorum non veniant filij naturales tantum; late probauit Cardinalis Paleotus, de nothis, & ſpuris filiis, capit. 5. & 11. & cap. 29. Burſatus, in conſilio 76. numero decimo, libro primo, Petrus Gregorius, in Syntagm. iur. tertia parte, libro 42. cap. 28. numero 23. vbi inquit, quod verba intelligenda ſunt ſecundum naturalem, & veram ſignificationem liberorum, ſeu filiorum, qui dicuntur tantum nati ex legitimis nuptiis: & quod ſic communis ſe habet explicatio nominis, & ſecundùm vſum loquendi communem diſpoſitiones teſtatorum ſunt explicandæ, vel in propria ſignificatione, & naturales tantum illa appellatione abſoluta non continentur, vt latius ibi, Petrus Surdus, in conſil. 89. numer. 34. & ſequent. libro primo, dicens, quod filij legitimi ſunt, qui ex iuſtis nuptiis procreantur. Et hi propriè filij dicuntur, qui ſunt legitimi & naturales, l. filium eum definimus, ff. de his qui ſunt ſui, vel alieni iuris, & filij naturales non dicuntur proprie filij, l. ſecunda, & §. legitimos, ff. de excuſation. tutorum, vbi Baldus infert ad notabilem quæ ſtionem, & inferius, numer, trigeſimo octauo, idemmet Author ſuperiorem reſolutionem à me traditam, quod filiorum appellatione, filij naturales tantum non veniant; venire tamen, atque comprehendi poſ ſint ex coniecturis, probat in hæc verba: Reſ pondetur ſecundo loco, quod etſi teſtator vocauerit filios Gaſparis, tamen intelligi debet de legitimis & naturalibus, non etiam de naturalibus tantum, quia hi non ſunt propriè filij, vt dictum eſt, nec eis filij definitio conuenit, & dicuntur impropriè tales, & per poſterius, in dubio autem intelligi debet diſpoſitio propriè, & per priùs, ita Angelus, in conſil. 366. numero tertio, vbi numero quinto poſt Azonẽ cõ ſtituit regulã negatiuã , quod relictum filio, nõ verificatur in naturali: & quia Angelus ibi dicit, quod inſiſtendũ eſt coniecturis, atque ex his colligenda teſtatoris voluntas; Ideo dico teſtatorem in caſu noſtro intellexiſ ſe de filiis legitimis & naturalibus, &c. Idem eadem tenuit Ioannes Sichardu s, in dicta l. generaliter, §. cum autem, numero quinto, & ſexto, nam cum imperator ibi dixerit, tacitam conditionem ſi ſine liberis, quæ in legitimis, & naturalibus ſemper ſubintelligitur, ita etiam in inſtitutione filiorum naturalium tantum ſubintelligendam; idque Imperator ibi extenderit ad filios naturales tantum, cum tantum Papinianus, dum loquebatur de filiis tantùm intellexerit de filiis naturalibus & legitimis ſimul, ipſe infert dicto numero quinto, in hæc verba: Ex quo infero, quod appellatione filij, etiam in materia fauorabili, non contineantur filij naturales tantum: nam ſi illi continerentur, Imperator hic fruſtra deciſionem Papiniani extendiſ ſet ad illos naturales tantum; & ſic propriè appellatio filij, tantum refertur ad legitimum, ſecundum id, quod deciditur in dicta l. filium eum definimus: quia filium propriè eum accipimus, quem demonstrant nuptiæ, id eſt, qui ex coniugio eſt natus: quod notandum eſt ad reſcripta, & priuilegia principum, qua ſunt propriè intelligenda, &c. Cuiacius etiam, in eodem, §. cum autem, firmiter in ipſomet placito inſiſtit, vt latius ibi, & maximè in illis verbis: Et generaliter verum eſt, liberorum appellatione, contineri iuſtos; non naturales, niſi aliud ſuadeat voluntas defuncti. Et in fine eiuſdem, §. ibi: Ex voluntate defuncti, non aliter liberorum appellatione, etiam naturales comprehenduntur. Mieres quoque, de maioratu, part. 2. numer. 2. & 3. congerit Authores nonnullos in comprobationem prædictæ ſententiæ, quod quando in aliqua diſpoſitione fit mentio de filio, intelligitur de filio legitimo; & naturali, & non de naturali tantùm, & inquit, ita quoque expreſ ſum eſ ſe in proœ mio titul. 7. partita 2. ibi: Hijos ſegun la ley llaman aquellos, que nacen de derecho caſamiento. Sed & Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. numer. 169. in eadem fideicommiſ ſorum materia, ſpecificè quoque notauit, quod filij legitimi, & naturales propriè filij dicuntur. Et numer. 469. quod appellatione filij in dubio, intelligimus de legitimo, & naturali, & non de naturali tantùm. Et vide numer. 197. cum ſequent. vſque ad numerum 204. vbi explicat, filiorum appellatione ſimpliciter facta, an, & quando veniant filij ſpurij; quando etiam naturales filij tantum. Et citat Hippolyt. Riminald. in conſilio 442. & in conſilio 447. per totum, lib. 4. Ruinum, in conſilio 63. vol. 2. Cephalum, in conſilio 591. lib. 4. & iunge Iacob. Mandellum de Alba, dicto conſilio 418. vbi etiam explicat, quando in diſpoſitione de filiis loquente comprehendantur etiam naturales. Denique Marcus Anton. Peregrinus, in commentariis, de fideicommiſsis, ſeparauit articulum iſtum, an contineantur in fideicommisſis diſpoſitiuis, ad fauorem filiorum, & deſcendentium, filij naturales; de quo agit, artic. 22. ex numer. 79. vſque ad numerum 90. ab altero articulo, vtrum ſcilicet filij naturales tantum faciant deficere conditionem ſi ſine liberis, & ſic an excludant ſubſtitutum, de quo egit artic. 28. ex numer. 39. vſque ad numerum 51. & dicto artic. 22. ex præcitato num. 79. refert Baldum, in l. placet, ff. de liberis, & poſthumis, vbi is Author multum clarè ſenſit, in fideicommiſ ſis diſpoſitiuis ad fauorem filiorum, & de ſcendentium, naturales non contineri; & idem Baldus, in conſilio 319. Matrimonium numer. 8. libro quarto, vbi conſiderati, quod aut liberorum, & filiorum mentio fit ad excludendum ſubſtitutum, & hoc caſu locum habet textus, in l. ex facto, § fi quis rogatus, el primero, ff. ad Trebellian. aut vero ad grauandum filium hæredem, fauore filiorum, & liberorum eius, aut alterius & eo caſu filij naturales non includantur, quia non eſt veriſimile, de his ſenſum fuiſ ſe: citat etiam Angelum, in dicta l. generaliter, §. cum autem, vbi Angelus dixit, quod aut filij ponuntur in conditione negatiua. & locum habeat textus cum ſua materia, in dicto §. ſi quis rogatus; aut in conditione affirmatiua, ſi liberos habuerit, & eo caſu requiratur implementum in forma ſpecifica, & plena de legitimis, & naturalibus, per text. in dicta l. filium eum definimus. Et quamuis Angeli diſtinctionem, & differentiam inter conditionem affirmatiuam, & negatiuam, non admittant nonnulli Interpretes, quos ipſe Peregrinus commemorat dicto num. 79. & latius explicat numero 80. per totum, concludunt tamen alij quamplures ibi relati id ipſum, quod nunc diximus contra filios naturales tantum in fideicommiſ ſis diſpoſitiuis. Et an naturales contineantur in relicto liberis, & illis de linea, & in relicto agnatis, aut agnationi: & ſub nomine de domo, de caſata, & de familia, & in relicto cognatis, & coniunctis, & conſanguineis; & cum nobilitatis ratio habetur, vide eundem Peregrinum, dicto articulo 22. ex numero octuageſimo primo, vſque ad num. 90. vbi etiam explicat, an filius in dubio præ ſumatur naturalis vel ſpurius. Et hactenus de his, ex quibus optimè comprobatur Ludouici Molinæ, & ſequacium ſententia, in primogeniis non admitti filios naturales, quando filij, ac deſcendentes vocantur, etiam abſque adiectione verbi legitimis: nam ſi in fideicommiſ fis diſpoſitiuis ad fauorem filiorum, & liberorum, ita res ſe habet, vt ſuprà probaui, multo magis ad ſucceſ ſionem primogeniorum obſeruari debebit, ex natura ipſorum, provt inferius adnotabitur. Nec inter vocationem filiorum, aut liberorum[*] differentia conſtitui poteſt, quoad fideicommiſ ſa, ſubſtitutiones, & primogenia; filiorum namque appellatio, tam naturalis eſt, quàm liberorum, & è contra: ſic ſané ij omnes iuris Interpretes, quos ſuperiùs adduxi promiſcuè vtuntur verbo, filiorum, & liberorum, nec differentiam aliquam inter hæc verba conſtituunt, vt ex ipſiſmet conſtat, & ex Peregrino, præcitato articulo 22. numero ſeptuageſimo nono, Burſato, conſilio ſeptuageſimo ſexto, numero decimo, libro primo, Ruino, in conſilio 49. numero quinto, & conſilio 120. numer, 12. Libro primo, Pancirolo, in conſilio 169. numero nono, & in terminis, quod verbum, filij, & verbum, liberi, à iure quaſi pro ſynonymis habeantur, nec ſit differentia, ſi in ſubſtitutione dicatur, ſi deceſ ſerit ſine filiis, aut ſi deceſ ſerit ſine liberis, latè probauit Craueta in conſ. 155. colum. finali, num. 8. & cum Ruino, Gozadino, & aliis obſeruauit Simon de Prætis, lib. 3. dubitat. 3. ſolut. 2. num. 18. & 19. & 21. & 23. fol. 183. & 184. Emmanuel Coſta, 5. par. d. §. & quid ſi tantum, n. 75. Tertiò deinde & principaliter conſtituo, to[*] tam huiuſce diſputationis difficultatem, & articuli propoſiti diſceptationem, filius ſcilicet naturalis, an, & quando ſupraſcriptam conditionem, ſi ſine liberis deceſ ſerit, deficere faciat, vel non: pendere principaliter ex vera interpretatione, atque enucleatione Papiniani, & Vlpiani, de quibus in dicta l. ex facto, & ſi quis rogatus, el 1. ff. ad S. C. Trebellian. Imperatoris etiam Iuſtiniani, in d. l. generaliter, §. cum autem, C. De inſtit. & ſubſtit. Papinianus namque (provt refertur in d. § ſi quis rogatus) admiſiſ ſe videtur filios naturales indiſtinctè. Aut ſaltem eos admittit in terminis l. cum pater, §. volo, ff. de lega. 2. provt ſtatim dicetur. Vlpianus autem nec admittit, nec excludit abſolutè eos, ſed credidit voluntatis eſ ſe quæ ſtionem, de quibus ſcilicet liberis teſtator ſenſerit: vt conſtat ex verbis eiuſdem §. vbi ſic ſcribitur. Si quis rogatus fuerit, vt ſi ſine liberis deceſ ſerit, reſtituat hæreditatem, Papian. lib. 8. reſponſorum ſcribit, etiam naturalem filium efficere, vt deficiat conditio: & in libertino eodsmque conliberto ſcribit. Mihi autem quod ad naturales liberos attinet, voluntatis quæ ſtio eſ ſe videtur, ſed hoc ex dignitate, & ex voluntate, & ex conditione eius, qui fideicommiſit, accipiendum est. Hactenus Vlpianus: è contrario tamen Iuſtinianus, in dicto §. cum autem, indiſtinctè videtur naturales excludere; nam licèt ad naturales porrigat deci ſionem l. cum auus, ff. de condit. & demonſt. naturales tamẽ filios eiuſdẽ filij naturalis grauati nõ admittit, ſed indiſtinctè eos excludit, vt cõ ſtat ibi: Humanitatis intuitu hoc latius & pinguius interpretãdum eſ ſe credidimus, vt & ſi quis naturales filios habeat, & partẽ eis reliquerit, vel dederit vſque ad modũ , quẽ nos ſtatuimus, & ſubſtitutioni eos ſubiugauerit, nulla liberorũ eorũ mentione facta, & hic intelligi euaneſcere ſubſtitutionem, liberis eam excludentibus; & intellectu optimo his, qui ad ſubſtitutionem vocantur, obſiſtente, & non concedente ad eos eam partem venire; ſed ad filios, vel filias, nepotes, vel neptes, pronepotes, vel proneptes morientes tranſmittente, & non aliter ſubſtitutione locum accipiente, niſi ipſi liberi, ſine iuſta ſobole deceſ ſerint, vt quod inter iuſtos liberos ſancitum eſt, hoc & in naturales filios extendatur. Quæ omnia & in legatis, & fideicommiſ ſis ſpecialibus locum habere ſancimus. Hactenus Iuſtiniani verba, in præcitato §. cum autem. Quæ excludunt omnino interpretationem eorum, qui exiſtimarunt, quod ſi filius naturalis rogatus fuerit de reſtituendo poſt mortem; tunc procedat Imperatoris conſtitutio in dicto §. cum autem. Vt naturalis ex eo deſcendens, ſubſtitutum non excludat: Secus ſi legitimus & naturalis inſtitutus, & rogatus fuerit, vt tunc procedat textus, in dict. ſi quis rogatus. Verè namque textus ille ampliatiuè loquitur, non autem quando naturalis tantum fuiſ ſet inſtitutus, provt Raphaël Cumanus, & Ioannes de Imola animaduertunt. Et manifeſtè innuit non differre, an legitimi, vel naturales inſtituantur; dum dixit: Vt quod inter iuſtos liberos ſancitum eſt, hoc & in naturales filios extendatur. Quod rectè animaduertit Io ſephus de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 3. c. 1. num. 47. & vltra eum ponderari poteſt, text. in l. cum pater. 79. §. volo, ff. de legatis ſecundo. Vbi filij naturales ſuſcepti ex filio naturali, excludunt ſubſtitutum Et tamen, cum pater & filij liberti teſtatoris fuiſ ſent, credendum eſt, eos fuiſ ſe naturales tantum. Quocirca in explicatione, atque conciliatione prædictorum iurium, anxiè torquentur Interpretes omnes, commemorati ſuprà, num. 13. & diuer ſimodè interpretantur ea, vt ex ipſis apparet, atque ex Ioſepho de Ruſticis, ad dict. l. cum auus, lib. 3. cap. 1. ex num. 7. vſque ad numer. 76. Pereira de Caſtro, deciſion. Portugaliæ 14. num. 2. & Ruſticis ipſe, dict. num. 76. Primum intellectum Bartoli ad[*] ducit. Secundum pò ſt gloſ ſarum. Tertium deinde Gloſ ſ æ pariter, & Angeli. Quartum etiam Alexandri. Quintum quoque Socini intellectum recenſet. Et ſextum Franciſci Ripæ. Septimum etiam Auguſtini Beroi. Et octauum Sfortiæ Oddi. Nonum quoque Ioannis Coraſij ſenſum commemorat. Sed & decimum, & vndecimum proponit, provt latiùs ibi videri poteſt, atque ex num. 16. vſ que ad num. 47. refert communiorem Gloſ ſarum,[*] & Doctorum ſolutionem; videlicet, multum intereſ ſe, an conditio illa ſi fine liberis deceſ ſerit, exprimatur ab homine, vel præ ſumatur à lege; & ſic diſtinguunt inter tacitam & expreſ ſam conditionem; vt in tacita, à lege ſubintellecta, filius naturalis non excludat ſubſtitutum, & procedat textus in dict. §. cum autem, qui loquitur in terminis l. cum auus, ff. de condit. & demonſt. & l. cum acutiſ ſimi, C. de fideicommiſ ſis. In expreſ ſa verò ſubſtitutum excludit, & procedat textus, in dict. §. ſi quis rogatus. Et hanc differentiam, atque diſtinctionem ſequuntur quamplurimi Authores relati per Ioſephum de Ruſticis, dicto num. 16. & ſeqq. & per Coſtam, in cap. ſi pater, de testam. in 6. verbo, ſi abſque liberis, numer. 40. Padillam, in dict. l. cum acutiſsimi, num. 30. Graſ ſum, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 38. & conſtanter amplectuntur eam Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 5. numer. 40. Ioannes Sichardus, in dict. §. cum autem, numer. 25. & 26. & ibidem. Hugo Donellus, (qui differentiæ rationem aſ ſignat) per diſcurſum totius §. vbi videri poteſt. Peregrinus etiam, de fideicommiſ ſis, articulo 28. numer. 43. & 47. Alexander Trentacinq. de ſubſtitutionibus, 4. part. cap. 7. num. 27. & 28. & 29. In quo etiam ſibi metipſis non conſtant Interpre[*] tes, quidam namque aſ ſeuerarunt indiſtinctè, naturales nullatenus ſub dicta tacita, vel à lege ſubintellecta conditione, ſi ſine liberis, comprehendi; provt firmarunt hactenus relati, Graſ ſus, & Trentacinquius, vbi ſuprà, Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. quæ ſt. 16. num. 8. Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 10. tit. 8. num. 17. & 54. illi Authores, quos pro hac in vnum congeſ ſit, & recen ſuit Ioſephus de Ruſticis, ad dict. l. cum auus, lib. 3. cap. 1. n. 4. per totum. Alij verò contraria in ſententia fuere, & etiam[*] ſub dicta tacita, vel à lege ſubintellecta conditione naturales admiſerunt; ſicuti ex iiſdem nunc relatis Authoribus apparet, atque ex Ruſticis, dict. cap. 1. num. 5. per totum, vbi pro hac parte recenſet quamplurimos. Alij denique, quod conditio præ ſumpta, ſiue[*] ſubintellecta, de qua in d. §. cum autem: diſtinguenda non ſit, nec differat à conditione expreſ ſa, de qua in dict. §. ſi quis rogatus: rectiùs tuentur, ac eorum ſententiam veriorem equidem ſemper ego exiſtimaui; & conſequenter ſtatuendum putaui, quod in caſibus, in quibus in vna admittentur ex voluntate teſtatoris filij naturales, in eiſdem, ex eadem voluntate admitti, vel excludi debent; ſiue conditio ſi ſiue liberis, ſit expreſ ſa ab homine, ſiue à lege ſubintellecta, & ſic tacita; ſic ſané differentiam prædictam confutarunt, & æquale ius tribuerunt vnicuique, Cuiacius expreſsè, in dicto §. cum autem: Emmanuel Coſta, qui refert nonnullos, huius partis ſequaces, in dict. §. & quid ſi tantum, 5. part. numer. 77. & in dict. verbo, ſi abſque liberis, dict. cap. ſi pater, ſub num. 40. verſ. His tamen non obſtantibus: Flores Diaz de Mena, dict. cap. 16. num. 31. conſtanter Ioannes Marcus Aquilinus, in dict. l. centurio, 3. Part. ex num. 62. vſque ad num. 66. Pater Ludouic. Molin. tomo 1. de iuſtitia & iure, diſput. 190. colum. 3. verſ. Maius dubium, fol. 1154. & hæc ſententia ſatis concludenter de[*] fenditur, atque comprobatur per Aquilinum, Co ſtam, & Cuiacium, vbi ſuprà. Idque primum, vt tacitæ, ac præ ſumptæ voluntatis teſtatoris, idem iudicium ſit, quod expreſ ſ æ, eadémque virtus, ex l. triticum, ff. de verb. oblig. l. item quia, ff. de pact. l. cum quid, ſi certum petat. & ibi latè Iaſ. 2. lectura, col. 1. & 2. Cagnolus, num. 11. cum ſeqq. & num. 66. cum ſeqq. Deinde (vt Aquilinus, n. 64. vbi ſuprà, rectè animaduertit) conditio, ſi ſine liberis, præ ſumpta, ac tacita, non inducitur per aliquam iuris fictionem, ſed ſolum per coniecturam, ac præ ſumptionem paternæ pietatis, vt in dict. l. cum auus, exprimitur: idcirco conditio illa ſi ſine liberis, magis à teſtatore procedit, & ipſi tribuenda eſt, quàm à lege, quaſi ipſe expreſ ſerit, & ſcribens per errorem omiſerit, vt eadẽ in l. cauetur atque ita, ſiue tacita, ſiue expreſ ſa ſit conditio prædicta, ſi ſine liberis, ex voluntate, atque ex coniectura admitti debebunt naturales, quando ex coniecturis colligi poſ ſit, teſtatorem de eis ſen ſiſ ſe; vel etiam excludi, ſi de voluntate, & coniecturis non appareat. Quod certiſ ſimum eſt. Rurſus & quartò principaliter conſtituo, reiecta differentia prædicta; an ſcilicet exprimatur ab homine conditio prædicta ſi ſine liberis, an verò à lege ſubintelligatur; occurrit tunc præfatum dubium, an filij naturales faciant deficere conditionem illam ſi fine liberis, à teſtatore expreſ ſam, vel à lege ſubintellectam? in quo Interpretes noſtri, diuiſi extant, & contrarij. Quidam namque pro regula tradunt, naturalem filium excludere ſubſtitutum regulariter; excipiunt tamen, quando ex dignitate, & ex voluntate, & ex conditione eius, qui fideicommiſit, aliter colligitur: & adducuntur ex textu in dict. l. ex facto, §. ſi quis rogatus, el 1. ff. ad S. C. Trebellian. item ex textu, in l. cum pater, § volo, ff. de legat. 2. & in l. Lucius, §. finali, ff. eod. tit. & in l. vltima, ff. de iure deliberandi, & in l. hæredibus, §. 1. ff. ad S. C. Trebellian. ex quibus ſic obſeruarunt, & pro regula in fauorem naturalium ſtatuerunt poſt alios multos Graſ ſus, §. Fideicommiſsum, quæ ſt. 38. num. 2. Peregrinus de fideicommiſsis, quæ ſt. 28. numer. 45. Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 10. titul. 8. num. 2. & 3. & 4. Alexand. Trentacinq. de ſubſtit. 4. part. cap. 7. num. 28. in fine. Padilla; in dict. l. cum acutiſsimi, ex num. 31. verſ. Contrariam tamen, & num. 32. Angelus Matheacius, de legat. & fideicommiſsis lib. 3. cap. 20. alios quamplures ſciens, conſultóque prætereo, quoniam longa ſerie eos congeſ ſit, atque recenſuit, & hanc partem ſuſtinuit Ioſephus de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, lib. 3. cap. 1. num. 84. vbi commemorat infinitos, & n. 92. vbi in hac ſententia firmiter reſidet. Verè tamen, ex nullo prædictorum iurium, regula ca pro naturalibus liberis deduci potuit, nec etiam prædicta ſententia probatur: ſicuti Menochio lib. 4. præ ſumptione 78. ex num. 1. cum ſeqq. ex Aquilino, dict. 3. par l. centurio, ex num. 66. cum ſeqq. ex Emmanuele Coſta, Cuiacio, Patre Molina, & aliis, de quibus ſtatim, ſatis apertè deducitur, & inferiùs accuratè demonſtrabitur. Quocirca, permulti alij, iuris vtriuſque Interpretes, contraria in ſententia fuere; ſiue regulam in contrarium ſtatuerunt, filios naturales non efficere, vt conditio ſi ſine liberis deficiat, ſicque nec ſubſtitutum excludere: excipiunt tamen caſus, in quibus ex voluntatis coniectura, aliter dicendum eſ ſe, teſtatoris mens ſuadeat, ita ſcripſerunt quamplurimi Authores, quos retulit Tiraquellus, in d. l ſi vnquam, verbo, ſuſceperit liberos, num. 100. Antonius Gab. Commun. concluſ. lib. 4. tit. de fideicommiſ ſis, concl. 2. num. 68. Coſta in cap. ſi pater, 1. parte, verbo, ſi abſque liberis, num. 40. vbi ipſe defendit hanc partem, & regulam hanc negatiuam proponit. Idem Author, 5. parte, §. & quid ſi tantum, n. 78. verſ. Contrariam tamen, ibi, ſed tamen ſuperior regula. Vbi inquit, quod ſuperior regula negatiua, quod filius naturalis regulariter non excludat ſubſtitutum, probabilior eſt, quæ validioribus argumentis innititur, & habet præ ſtantes Authores numero, & pondere: Ioannes Marcus Aquilinus, in dict. l. centurio, 3. par. ex num 63. vſque ad num. 73. Ludouicus Molina de Hiſpanorum primogen. lib. 3. cap. 3. n. 43. Iacobus Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 78. ex num. 18. cum ſeqq. Anton. Theſaur. deciſione Pedemontana 196. num. 6. Pet. Gregorius in ſyntagm. iuris, tertia parte, lib. 42. cap. 28. ex num. 23. & num. 27. Flores Diaz de Mena, qui citat nonnullos, in addit. ad deciſionem Gamæ 2. num. 3. in fin. & variarum lib. 1. cap. 16. num. 20. & 21. Ioſeph. de Ruſticis, qui etiam citat nonnullos pro hac parte, quamuis ipſe contrariam ſuſtineat, ad dictam l. cum auus, lib. 3. cap. 1. num. 86. & ij quidem validiſ ſima, & vrgentiſ ſima fundamenta pro hac parte expendunt, quæ in effectu deducuntur ex textu in dict. l. generaliter, § cum autem, C. de inſtitut. ſubſtit. & in dict. §. ſi quis rogatus, tam in reſponſo Papiniani, ibi: Et in liber tino, eodemque conliberto hoc ſcribit: dum in ea ſpecie ex coniectura voluntatis admittitur naturalis, quaſi in contrarium regula ſit, quod non admittatur, vt ſtatim dicetur: quàm in finali reſponſo Vlpiani; dum docuit, ex voluntate, & ex conditione, & ex dignitate teſtatoris dignoſcendum, coniecturámque deducendam, vt naturalis excludat ſubſtitutum; quia in contrarium eſt ius commune: & expenditur regula generalis negatiua, ſuprà propoſita. Atque eodem modo ponderatur textus, in l. cum pater, §. volo, ff. de leg. 2. & in l. vltima, ff. de iure deliberandi, & in l. Lucius, §. finali, ff. de legat. 2. Item ex ratione illa, quod conditio debet impleri in forma ſpecifica, atque ita propriè, l. Mæuius, & l. qui hæredi, ff. de condit. & demonſt. atqui naturales non ſunt propriè filij, cùm filij dicantur, qui nati ſunt ex iuſtis nuptiis, l. filium eum diffinimus, ff. de his qui ſunt ſui vel alieni iuris. Non ergo conditio ſi ſine liberis deficit, ſolis naturalibus ortis. Nec ſatisfaciunt ſolutiones eorum, qui præfatis fundamentis pro iſta ſententia ſatisfacere intendunt; ſicuti deduci poteſt ex Menochio dicta præ ſumptione 78. ex num 10. vſque ad num. 15. Aquilino, ex dict. num. 63. cum ſeqq. Ioſepho de Ruſticis, dict. cap. 1. lib. 3. ex num. 87. cum ſeqq. Alexandro Trentacinq. de ſubſtit. 4. par. dist. cap. 6. ex num. 27. cum ſeqq. Excipiunt tamen maiori ex parte, ſuperioris ſententiæ Authores caſum illum, quando ſcilicet filij naturales in ſeruitute nati fuere in figura matrimonij; vt tunc non ſolum iute nouo, ſed etiam antiquo, faciant conditionem deficere, & ſubſtitutum excludant; prout latius cum aliis fundat, & explicat Menochius vbi ſupra, num. 8. & 9. & 17. & 18. Quem ad literam ſequutus eſt Fachineus, controuerſiarum iuris, libro 4. capite 52. Alexand. Trentacinq. dict. c. 6. num. 28. verſ. Secundus caſus principalis eſt: latè Flores Diaz de Mena, dict. cap. 16. num. 3. & num. 22. vſque ad num. 27. nec videtur diſ ſentire Emmanuel Coſta, in dict. cap. ſi pater, verbo, ſi abſque liberis, num. 36. qui tamen eò loci articulum hunc ex profeſ ſo non ſuſcepit: prout ſuſcepiſ ſe eum, deprehenditur, 5. par. dict. §. & quid ſi tantum, num. 67. vſque ad num. 71. & antea num. 58. verſ. Denique Bartolus inibi: & in effectu aſ ſeuerauit, naturalem filium in ſeruitute conceptum, non magis apud Iureconſultos ſubſtitutum exclu ſiſ ſe, quàm alium quemlibet naturalem; & num. 68. explicauit tex. in principio, Inſtitut. De ſeruili cognat. Eſt autem huiuſce dubij diſputatio neceſ ſaria pro explicatione textus, in dict. l. cum pater, §. volo, ff. de legat. 2. vt ſciamus, an ex coniectura voluntatis adductus, excitatù ſque fuerit Iureconſultus ibi; an verò ex eo, quod filius naturalis natus fuiſ ſet in ſeruitute, in figura matrimonij. De quo latè per Authores prædictos, & per Blaſium Flores Diaz de Mena, ex dict. num. 22. cum ſeqq. Præterea & quinto loco principaliter conſtituo, me, vti veriorem, & ſolidiorem, iuriúmque metipſorum verbis, & deciſionibus magis conuenientem, eam ſemper amplexum fuiſ ſe ſententiam, & opinionem; quod ſcilicet hactenus agitata quæ ſtio vtrum filij naturales excludant ſubſtitutum; magis ſit facti, quàm iuris, ſiuè ex voluntate diſponentis tota dependeat, atque ita voluntatis quæ ſtio dicatur. Et quidem pro hac ſententia expendi poſ ſent opportunè Authoreſmet omnes, qui tam negatiuam, quàm affirmatiuam regulam, ſiue opinionem profitentur; nam qui affirmatiuè naturales liberos ad exclu ſionem ſubſtituti admittunt regulariter; ſtatim ex coniecturis contrarium ſtatuunt. Qui verò negatiuam partem ſequuntur & regula riter filium naturalem non excludere ſubſtitutum, defendunt; ſtatim etiam, ſi contraria voluntas per coniecturas oſtendatur; aliter quæ ſtionem definiunt. Ex coniecturis ergo, & præ ſumptionibus, cùm negari non poſ ſit, quin filiorum naturalium excluſio, vel admiſ ſio dependeat, ex vtriuſque opinionis Authoribus: meritò dicimus, ipſoſmet Authores profiteri, quæ ſtionem eſ ſe voluntatis. Rectius tamen ſe habuiſ ſe eos, qui in ca ſu dubio, & regulariter negatiuè contra naturales reſponderunt; ex coniecturis tamen, ſiue ex voluntate per coniecturas deducta aliter ſtatuerunt. Qui etiam rectius equidem ſe habuiſ ſent, ſi nec vnam nec alteram regulam propoſuiſ ſent, ſed Vlpiani Iureconſulti, in dict. §. ſi quis rogatus, veſtigia ſequuti, quæ ſtionem voluntatis eſ ſe dicerent, atque ex coniecturis definiendam eam relinquerent, quæ nec certa, aut generali doctrina circumſcribi, vel definiri poterat, cum ex variis cauſis, & circunſtantiis alterari poſ ſet, & diuerſimodè ſe habuiſ ſe teſtatores, prout ipſorum voluntas fuit, deprehendi. In indiuiduo tamen, atque ſpecificè quæ ſtionem voluntatis eſ ſe, profitetur Iacobus Cuiacius, recitationum ſolemnium in libros C. ad dictam l. generaliter. §. cum autem, fol. mihi 704. qui concludit duo, quorum vtrumque veriſ ſimum eſt. Primum, ex voluntate defuncti, non aliter, liberorum appellatione etiam naturales comprehendi. Deinde ex voluntate admiſ ſos fuiſ ſe filios naturales, in l. cum pater. §. volo, & in l. Lucius, § Damæ, ff. de legatis ſecundò, & in l. vltima, ff. de iure deliberandi, & in l. hæredibus, §. 1. ff. ad S. C. Trebellian. & in d. l. ex facto, § ſi quis rogatus eiuſdem tituli: voluntatis etiam quæ ſtionem eſ ſe, dixit Fachineus, dicto cap. 52. in principio, & poſt longam diſputationem, & opinionum contrariarum relationem, hanc totam diſceptationem coniecturis diffiniri: profitetur Menochius, dicta præ ſumptione 78. num. 22 in fine. Quod in effectu eſt dicere, voluntatis, & coniecturæ eſ ſe quæ ſtionem: & expreſ ſim dixit Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſ. 64. num. 49. lib. 1. & in conſ. 67. num. 13. & & 14. eod. lib. vbi inquit, quod in prædicta conditione ſi ſine liberis, ad cognoſcendum, an naturalis excludat ſubſtitutum, adhibenda eſt quæ ſtio voluntatis teſtatoris, de quibus filiis ſenſerit. Coſta quoque 5 parte, dict. §. & quid ſi tantum, num. 72. 73. & 74. non modò voluntatis eſ ſe quæ ſtionem, agnoſcit, ſed eodem modo explicanda iura ſuperiora, ſcripſit, quo Cuiacius declarauit illa; ex quæ ſtione ſcilicet voluntatis, veram eorum interpretationem deducens. Prout etiam latè deduxit, & ſic etiam obſeruauit Ioannes Marcus Aquilinus dict. 3. parte, l. centurio, ex num. 65. vſque ad num. 72. Pater Ludou. Molin. tom. 1. de iuſtitia & iure, tractat. 2. diſput. 190. colum. 4. verſic. Lege ex facto, qui inquit, ex d. § ſi quis rogatus, arbitrio prudentis iudicis, aut viri relictum eſ ſe, vt in conditione expreſ ſa, vel tacita, ſi ſine liberis ex circunſtantiis concurrentibus, dignitatis, & voluntatis, & conditionis diiudicet, num. filiorum nomine, etiam naturales comprehendere intenderit. Minus enim id præ ſumendum eſt de teſtatore nobili, aut in dignitate conſtituto, quàm de alio; quamuis neque id ſit certa coniectura, ſi adſint circunſtantiæ aliæ, quæ contrarium ſuadeant. Et minus id præ ſumendum ſit, ſi fœmina ſub ea conditione grauetur, quàm ſi maſculus. Quamuis hæ etiam certæ coniecturæ non ſint, quæ ex aliis circunſtantiis concurrentibus non poſ ſint elidi. Quare hæc prudentis arbitrio, ſpectatis circunſtantiis omnibus concurrentibus, meritò Vlpianus reliquit, eo quod certa regula, vnde voluntas teſtatoris iudicetur, non potuit ſtatui. Et hactenus pater prædictus, qui ex eadem quæ ſtione, & coniectura voluntatis interpretatur iura prædicta. Interpretari quoque debet textus, in d. l. ex facto, §. ſi quis rogatus, el 1. ff. ad S. C Trebellian. Papinianus namque non in omni ſpecie, ſiue non indiſtinctè filium naturalem ad excluſionem ſubſtituti admiſit, ſiue id quod Vlpianus refert, non generaliter reſpondit, ſed duntaxat in libertino, eodémque colliberto, quaſi ſpecialis eo caſu vrgeat ratio, vt naturalis ſubſtitutum excluderet: quod colligere licet ex l. cum pater §. volo, ff. de legat. 2. vbi Papinianus id ſcripſit, quod Vlpianus refert, atque ita ad eundem modum interpretandus eſt textus, in dict. §. ſi quis rogatus: ad quem interpretamur textum, in dicto §. volo, vbi in hunc modum ſcribitur: Volo prædia dari libertis mei, quod ſi quis eorum ſine liberis vita deceſ ſerit, partem eius ad reliquos pertinere volo. Collibertum patris, eundémque filium ex voluntate ſubſtitutionem excludere placuit. Atque ita Papinianus non illud voluit, vt filius naturalis regulariter ſubſtitutum excluderet, ſed duntaxat in ſpecie illa ex voluntate, ex eo ſcilicet, quod teſtator voluit prædia libertis ſuis dari, inter quos erat naturalis filius liberti, eiuſdèmque collibertus, qui ad partem prædiorum ſemel admiſ ſus ex voluntate, fecit poſtea deficere conditionem; quia ſi ip ſum poſuit in diſpoſitione, vt vnà cum patre, cæ teriſque collibertis ad fideicommiſ ſum admitteretur, multo magis poſuiſ ſe videtur in conditione, vt ſi libertus pater, eo relicto decederet, cæ teri liberti excluderentur; argumento textus in l. Publius, §. primo ff. de condit & demonſt. Senſit ergo apertè Iureconſultus, quod niſi ſpecialis eo caſu vrgeret coniectura, ſubſtitutus non deberet excludi. Vlpianus quoque, in dicto §. ſi quis rogatus, dum inquit, Mihi autem quod ad naturales liberos attinet, voluntatis quæ ſtio eſ ſe videtur. Quod Papinianus in libertino, eodémque colliberto, ſpeciali (vt dictum eſt) ratione. voluntati innixa, reſpondit; generaliter ſtatuit, ſpeciali quoque ratione, voluntatis ſcilicet, quando de naturalibus liberis teſtatorem ſenſiſ ſe appareat, quaſi in dubio id præ ſumendum non ſit; atque ita præfata iura explicarunt Franciſcus Connanus, commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 1. num. 6. Emmanuel Coſta, dict. 5. par. §. & quid ſi tantum, ſub num. 58. & num. 72. in fin. verſic. Ex his apparet. Ioannes Marcus Aquilinus, dict. 3. par. l. centurio num. 65. 66. & 67. qui (vt vides) ex voluntate tantum, contingere in dict. §. volo, exiſtimarunt, quia ſcilicet teſtator filio naturali reliquit libertatem, & prædiorum partem, & indè manifeſtè colligitur eius affectio, argumento l. nec adiecit, ff. pro ſocio, vndè ſuccedit, præ ſumptio l. finalis, C. de inſtitut & ſubſtitut. & regul. l. qui filiabus, ff. de legat. 1. vt filij naturalis mentio facta in vna parte teſtamenti, efficiat, quod in alia admittatur filius ipſe naturalis ad excluſionem ſubſtituti. Non tamen inſiſtunt iidemmet Authores in alio, videlicet quod naturalis ille filius, de quo loquutus fuit Papinianus, conceptus fuit in ſeruitute, & figura matrimonij, ab his, qui nuptias contrahere non poterant, & ita imputari non potuit parentibus, quod legitimos filios non procreauerint, idcirco liberorum appellatione continetur filius naturalis. Fortaſ ſis hoc ideo, quod attento iure Digeſtorum, contraria in ſententia fuerint; ſicuti Emmanuelem Coſtam, & alios fuiſ ſe; alios verò aliter ſtatuiſ ſe, ex his conſtat Authoribus, quos retuli ſupra, num. 24. in verſic. Excipiunt tamen. Cæterum ex conceptione in ſeruitute, & figura matrimonij, magis quam ex voluntate adductum fuiſ ſe Papinianum, in dicto § volo, contendit Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. dict. cap. 16. ex num. 22. vſque ad num. 27. ex vtroque tamen adduci, profitetur Cuiacius, in dict. l. generaliter, §. cum autem in fine, in illis verbis: Et generaliter verum eſt, liberorum appellatione contineri iuſtos, non naturales, niſi aliud ſuadeat voluntas defuncti: nam quod ſenſerit ſpectandam eſt ſemper, vt in ſpecie l. cum pater, §. volo, de legat. 2. vbi proponitur eadem conditio, ſi ſine liberis deceſ ſerint, liberorum appellatione continetur filius naturalis in ſeruitute conceptus à patre. Prætereáque comprehendebatur fideicommiſ ſo, id eſt, ei, & aliis collibertis ſimul idem fuerit per fideicommiſ ſum relictum, vt qui continetur fideicommiſ ſo, ex voluntate defuncti facile videatur etiam contineri conditione fideicommiſ ſi, ſi ſine liberis deceſ ſerit. Siue igitur ex voluntate duntaxat, ſiue ex conceptione in ſeruitute, & figura matrimonij magis, quam ex alio: Siue ex vno; & altero ſimul id contigerit, quod (vtcunque res ſe habeat) ex voluntate proceſ ſiſ ſe, negari non poteſt, ſequitur manifeſtè, verum eſ ſe aſ ſumptum, de quo ſuprà, quæ ſtionem ſcilicet propoſitam, non eſ ſe iuris, ſed facti, aut voluntatis, quæ in conditionibus primum locum obtinet, idque ex vtroque §. ſi quis rogatus, & §. volo, [*] apertè probari. Sic etiam interpretandus eſt textus in l. Lucius, §. Damæ, ff. de legat. 2. vbi Claudius ait. Quia creditur appellatione liberorum, naturales liberos, id eſt, in ſeruitute conceptos contineri. Eadem qua diximus ratione, quia voluntas defuncti ſic ſuadebat: prout Cuiacius, vbi ſuprà aduertit. Vel quia in ſeruitute concepta erat in figura matrimonij, vt Cuiacius ipſe ſentit, & defendit Bla ſius Flores Diaz de Mena, dict. quæ ſt. 16. num. 27. vel quia teſtator eodem teſtamento rogauerat hæredes ſuos, vt Pamphilam manumitterent, quæ filia naturalis erat Pamphili. Vel vtraque ſimul ratione, ex qua defuncti voluntas colligitur; atque Scæuola adductus eſt, vt Pamphilam naturalem filiam ad fideicommiſ ſum admitteret. Vt per Coſtam, dict. 5. part. §. & quid ſi tantum, num. 73. Aquilinum dict. 3. parte, l. centurio, num. 68. Pat. Ludouic. Molinam, dict. diſputat. 190. verſ. Idem prætereà teſtatur. fol. 1155. Ex eo etiam procedere textum, in l. finali, ff. de[*] iure deliberandi, quod voluntas teſtatoris ſic ſuadebat, dixit Cuiacius, in dict. §. cum autem, Coſta, vbi ſupra, num. 74. vbi ſcripſit, ideò Iauolenum à ſententia Labeonis receſ ſiſ ſe, videlicet propter ſingularem voluntatis coniecturam, quam fecit ex eo, quod eundem libertinum filium hæredem inſtituerat. Sequitur Aquilinus, dict. 3. par. l. centurio num. 70. quæ coniectura militat, etiamſi dicamus defeciſ ſe conditionem ibi, relicto filio libertino, quia in ſeruitute conceptus fuit in figura matrimonij; & à patre hæres inſtitutus. Sufficiebat enim inſtitutio, vt voluntatis coniectura deduci poſ ſet. Denique ex eadem teſtatoris voluntate, interpretatur textum in l. hæredibus, §. vltimo, ff. ad S. C. Trebellian. Cuiacius vbi ſuprà, ibi namque, filius naturalis furioſ æ facit deficere conditionem ſi ſi[*] ne liberis, quia teſtator ipſe filiam furioſam matrimonio collocauit; vndè veriſimiliter credendum eſt liberos ex co matrimonio procreatos dilexiſ ſe, & voluiſ ſe, vt ipſi admitterentur ad fideicommiſ ſum, atque ſubſtitutum excluderent cum legitimos furioſus habere non poſ ſet, vt cum Connano aduertit etiam Aquilinus vbi ſupra, num. 69. Pater Ludou. Molina dict. diſput. 190. verſ. Quod ex circunſtantiis relatis, licet aliter intellexerit Flo res Diaz de Mena, vbi ſupra, num. 28. & optimè Surdus. in conſu. 89. num. 51. lib. 1. Nec prædictæ reſolutioni obſtat text. in d. l. generaliter, §. cum autem, C. de inſtit. & ſubſtitut. qui in[*] diſtinctè videtur filios naturales excludere, nec ad quæ ſtionem voluntatis attendit, non etiam inquirit, an de naturalibus liberis teſtator ſenſerit, nec ne: ſed abſolutè Imperator inquit: Et non aliter ſubſtitutione locum accipiente, niſi ipſi liberi, ſine iusta ſobole deceſ ſerint. Huic namque textui varias adducunt interpretationes Doctores, vt conſtat ex dictis ſuprà, ſub num. 16. verſic. Quocirca in explicatione, & num. 17. & ſeqq. Coſta, 5. parte dicti §. & quid ſi tantum, num. 76. & 77. & in dicto cap. ſi pater, verbo, ſi abſque liberis, num. 40. facilis tamen videtur ſolutio illa, quod ſcilicet ſubſtitutio non aliter locum habeat, nec fideicommiſ ſarius petere poſ ſit fideicommiſ ſum, quam ſi liberi grauati ſine iuſta ſobole decedant: quod in effectu eſt dicere; quod ſi granatus relinquat ſobolem legitimam, fideicommiſ ſarius nullo caſu poſ ſit petere fideicommiſ ſum: Sed vbi legitima ſoboles non eſt, ſed grauatus filium tantum naturalem reliquit, nihil Imperator diſpoſuit, & ſic caſus iſte omiſ ſus, ſuppleri, atque explicari debet ex deciſione textus, in dict. §. ſi quis rogatus, vt quæ ſtio voluntatis non cenſeatur reiecta, ſed relicta iuris diſpoſitioni, ex regula l. commodiſ ſime, cum vulgatis, ff. de liber. & posthum. & ſic ſeruari debeat Vlpiani reſponſum prædictum: Quod admittunt Bartolus, Angelus, & alij, dum dicunt, textum in dicto §. cum autem, diſtingui debere iuxta text. in dict. §. ſi quis rogatus; de quo latius egit Ioſephus de Ruſticis, ad dict. l. cum auus, lib. 3. cap. 1. ex num. 6. cum ſeqq. Couſta dict. verbo, ſi abſque liberis, num. 40. in fin. vbi inquit, quod verba Imperatoris ſignificant regulam generalem, quæ habet, quod filius naturalis non facit deficere conditionem ſi ſine liberis, ſiue expreſ ſam à teſtatore, ſiue tacitam à lege ſubintellectam. Vnde in vtraque conditione ſalua manere debet exceptio, ſi concurrat aliqua coniectura, ex d § ſi quis rogatus. Pater Ludouic. Molina tom. 1. dict. diſput. 190. colum. 6. verſ. Neque item constituere diſcrimen, folio 1156. dicens, quod Imperator in ea lege ad excludendum ſubſtitutum, legitimam ſobolem exegit, quæ quando de contraria voluntate teſtatoris non conſtat, omnino neceſ ſaria eſt; non tamen excludere voluit, quin ex coniectura voluntatis, naturalis ſoboles ſufficiat. Addiderim ego, verba illa, Et non aliter ſubſtitutione locum accipiente, niſi ipſi liberi ſine iusta ſobolo deceſ ſerint, magis in fauorem filij grauati, quàm ſubſtituti adiecta, vt patet ex ipſis; atque ita ad vnum effectum prolata, vt ſcilicet fideicommiſ ſum locum non habeat, niſi ipſi liberi ſine iuſta prole decedant, non debere alium effectum operari, vt ſi cum ſobole naturali ſolum deceſ ſerint, ſubſtitutio locum habeat, quando de contraria voluntate conſtat ex coniecturis; id enim à mente Imperatoris, & ratione recti ſermonis valde alienum eſt. Negari namque vllo pacto non poteſt, quin Imperator, deciſionis Papiniani, & Vlpiani integram notitiam habuerit; ſi igitur dicti §. ſi quis rogatus, conſtitutionem corrigere vellet, id exprimeret. Cur autem ſtare prohibeatur deciſio ea, quæ expreſsè correcta non eſt, iuxta text in l. præcipimus, in fine, C. de appellation, recipi. imò neque emendare poſ ſet Imperator deciſionem metipſam, quæ à coniectura voluntatis teſtatoris (quæ ante omnia obſeruari debet) fundamentum ſumit. Inde enim ſtatueret, voluntates teſtatorum non ſeruari. Itaque ſtatuere iuridicè potuit, iuſtam duntaxat ſubolem efficere, vt ſubſtitutus excludatur; attamen introducere nec voluit, nec potuit, quin ex coniectura voluntatis naturales filij admitterentur ad excluſionem ſubſtituti, cùm potius ipſe Imperator, vltima defunctorum elogia, & non modò expreſ ſam, ſed etiam tacitam, & quoquo modo ex coniecturis collectam voluntatem ſeruari, ſ æpè aliis legibus admonuerit, atque præceperit. Sic ſané iuxta reſolutionem præfatam acci[*] piendam eſ ſe l. 10. tit. 4. part. 6. quæ ſimpliciter dixit, deficere fideicommiſ ſum in terminis dictæ l. cum auus: ſi deſcendens, qui erat grauatus reſtituere poſt mortem, decedat cum filiis; nec addit lex iuſtis, aut legitimis; obſeruauit Emmanuel Coſta, dicto verbo, ſi abſque liberis, num. 40. ad finem, in dicto cap. ſi pater: nempe, quoniam intellexit fieri poſ ſe, vt concurrente vna ex coniecturis dict. §. ſi quis rogatus, filius naturalis efficere deberet, quod conditio, & fideicommiſ ſum deficeret. Atque ita voluit apertè is Author, quod ſub illo verbo, dexaſ ſe fijos, naturalis etiam comprehendatur, ſi aliqua voluntatis coniectura concurrat. Imò & in fortioribus terminis, quod per dictam legem Partitæ, declarentur verba dict. §. cum autem, dum dicit, ſine iusta ſobole, vt iſto caſu intelligatur ſecundum ſubiectam materiam, vt etiam naturales ſolùm comprehendantur, & ſpurij ſolùm excludantur, ſecundum iura antiqua, & naturales fili in excludendo ſubſtitutum, dicantur legitimi; reſolutiuè firmauit, nec reliquit cogitandam rem admodùm duram, & deciſ. d. §. cum autem, contrariam, Gregorius Lopez, in ipſamet l. 10. partitæ, verbo, dexaſ ſe fijos. Ego ſanè certiſ ſimum arbitror, eadem in l. nihil aliud contineri, quàm deciſionem. d. cum autem, l. generaliter, C. de inſtitut. & ſubſtit. quæ lege illa Partitæ confirmatur; ſic equidem in principio dicitur: Eſto ſeria como ſi algun teſtador, que ouieſ ſe dos fijo s quieramos fueſ ſen legitimos, o naturales. Quæ verba referuntur ad ipſoſmet filios naturales in ſtitutos, & grauatos, non verò ad filios naturales ſuſceptos ex deſcendente grauato: progreditur, & inquit, Eſtablecieſ ſe en ſu teſtamento, que el que murieſ ſe primeramente, que el otro que fincaſ ſe viuo, heredaſ ſe los bienes del muerto. Ca ſi eſte que murieſ ſe dexaſ ſe fijos, ellos deuian heredar los bienes de ſu padre, e non ſu tio dellos. Itaque, cum quæ ſtionem propoſuerit, iuxta terminos dict. §. cum autem, ſiue filius legitimus & naturalis ſimul, ſiue naturalis tantum inſtitutus fuiſ ſet, & grauatus: vt ad naturalem etiam porrigatur deciſio dict. l. cum auus, provt porrigitur ex conſtitutione dict. §. cum autem, potiùs credendum eſt, ſub verbo, dexaſ ſe fijos, intellectum de filiis legitimis, & iuſta ſobole, iuxta deciſionem dict. §. cum autem, iuxta quam propoſita fuit quæ ſtio, factíque ſpecies, vt dixi; quàm ad correctionem eiuſdem §. declaratum ea lege Partitæ, vt iuſtæ ſobolis verba, de quibus in dict. §. verificentur in filiis naturalibus, qui per ipſam legem Partitæ, quoad excluſionem ſubſtituti, dicuntur legitimi. Nam cùm leges Partitarum, vt plurimum ſoleant confirmare leges iuris communis niſi vbi expreſsè correctio inuenitur, aliàs iuri communi conſonæ, & conformes videantur: neceſ ſariò videtur dicendum, ſic intelligendum verbum, fijos, provt in dict. §. cum autem, & ſic de iuſtis & legitimis. Non tamen ex coniecturis excludi quæ ſtionem voluntatis, vt admitti poſ ſint naturales, ſi voluntas teſtatoris coniecturata ita ſuadeat. Et verbum, fijos, intelligatur propriè de filiis legitimis, vt ſuprà probauimus ex num. 14. idque maximè in legibus eiſdem Partitæ, in quibus appellatione filiorum veniunt in dubio legitimi & naturales, vt eſt expreſ ſum in proœmio, & tit. 7. p. 2. notauit & Mieres de maioratu, part. 2. q. 2. n. 2. In ſumma itaque, in dict. l. Partitæ, confirmatur deciſio dict. §. cum autem, non tamen excluditur, quin ex coniectura voluntatis, naturales filij admittantur: ſic ſanè Emmanuel Coſta, vbi ſuprà, cum iudicio ſenſit, verba illa ſimpliciter adiecta, non inducere correctionem dict. §. cum autem: nec decidere quæ ſtionem in fauorem naturalium. Attamen ex coniecturis, filios naturales admitti poſ ſe ad excluſionem ſubſtituti, quemadmodum admitti, etiam ſtante deciſione eiuſdem §. probauimus, ſi coniecturata mens teſtatoris ita ſuadeat: & potiùs dubitauit Author metipſe, an naturales admitterentur, admitti tamen ex coniecturis, atque ex voluntate probauit, quicquid verbum, fijos, de filiis legitimis intellexerit; Quàm in dubium propoſuerit, an ea lege naturales admittantur indiſtinctè: contrarium enim exiſtimauit; ex coniectura tamen voluntatis, ſic interpretatur, atque moderatur verbum, fijos, quemadmodum moderamur & interpretamur verbum, iuſta ſobole, de quo in dict. §. cum autem. Sexto deinde loco, atque principaliter conſti[*] tuo, materiam hanc totam coniecturalem, & præ ſumptam (vt ſuprà dixi) coniecturis diffiniri tribus principalibus, ex dignitate ſcilicet, & ex voluntate, & ex conditione eius, qui fideicommiſit; quas Vlpianus Iureconſultus enumerauit in dict. §. ſi quis rogatus. Deinde alias nonnullas adduxiſ ſe Interpretes noſtros, quæ ad voluntatis coniecturam reducuntur principaliter, ex qua filios naturales admitti, vel excludi, decernunt. Hæc namque, quæ à voluntate deducitur coniectura, non modò generalior, ſiue quæ latiùs patet, ſed etiam principalior exiſtimatur. Sic ſané adnotarunt, & quamplurimas adiunxerunt coniecturas Authores ferè omnes, à me in vnum congeſti, & præcitati ſuprà, hoc eodem cap. num. 13. ac inter alios ſingulariter Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. titu. 9. ex num. 5. vſque ad num. 35. vbi latè Iacobus Menochius, lib. 4. præ ſumpt. 78. ex numer. 23. cum multis ſeqq. Alexand. Trentacinq. de ſubſtitut. 4. par. cap. 7. ex num. 29. cum pluribus ſeqq. Peregrinus de fideicommiſ. artic. 28. ex num. 45. Ioſephus de Ruſticis, ad dicta. l. cum auus, lib. 3. cap. 1. ex num. 93. cum infinitis ſeqq. vbi latiſ ſimè: Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. ex num. 13. vſque ad num. 20. Prima ita[*] que eſt coniectura, quæ ſumitur à dignitate, & conditione; provt ex Bart. Abb. Decio, & aliis, tradunt Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 3. cap. 3. num. 30. Peregrinus, dicto art. 28. num. 48. Menoch. dict. præ ſumpt. 78. num. 23. Sfortia, de compen. ſubſt. 6. par. dubitat. 3. num. 5. verſ. Limitatur tertio. Ioſephus de Ruſticis, ad d. l. cum auus, lib. 3. cap. 1. num. 94. cum ſeqq. Surdus, & Raudenſis, ſtatim referendi: Ioann. Baptiſt. Lup. de illegitimis, commentario 1. §. 14. num. 14. ad finem, & num. 15. & in ſpecie Dignitas ſumitur pro Magiſtratu, vel pro aliqua præ eminentia; ſic ſanè, in Dignitate conſtituti dicuntur ij, qui habent oppida, caſtra, & iuriſdictiones, Comites, Duces, & Marchiones, Conſiliarij Principis, & Equites, Virique comodùm nobiles, qui non præ ſumuntur velle naturales, excluſo ſubſtituto, ſibi ſuccedere; vt latiùs hæc omnia comprobant prædicti Authores, & maximè Lupus, dict. §. 4. num. 15. verſ. In ſpecie autem: Menoch. ex num. 23. vſque ad num. 28. Ruſticis, ex num. 94. vſque ad num. 113. in Secretariis Regiis exemplificat Aluaradus, dict. §. 1. ſub num. 14. Petrus Surd in conſil. 571. num. 17. lib. 4. quò loci cum aliis multis tradidit, quod inueſtitura ſuſcepta à perſona inſigni, & ſummæ nobilitatis, pro deſcendentibus, non intelligitur de naturalibus legitimatis: Raudenſis de Analogis, cap. 36. num. 6. quia non eſt veriſimile maioratus inſtitutorem eius qualitatis, decus, atque ſplendorem familiæ in perſona filij naturalis apponere voluiſ ſe, vt ſcribit Molina lib. 3. cap. 3. num. 45. in fine & Raudenſis, vbi ſuprà, numer. 17. Mantica de coniecturis, lib. 11. tit. 9. lib. 7. Quod tamen limitatur, quando teſtator in[*] alia parte teſtamenti mentionem feciſ ſet naturalium, & eos honoraſ ſet. Nam coniectura inde ſumi poterit, teſtatorem odio non habuiſ ſe, ſed dilexiſ ſe naturales, & propterea naturales deficere facient conditionem, etiam à teſtatore nobili, & in Dignitate poſito, ſuo in teſtamento adiectam, vt per Manticam, poſt alios multos, dicto titul. 9. num. 12. Menoch. in conſil. 266. num. 23. lib. 3. & dicta præ ſumptione 78. num. 31. Surdum, in conſ. 89. num. 39. & 40. Aluaradum, dicto §. 1. ſub num. 16. verſi. Vel niſi de naturalibus. Emmanuel Coſta, in d. cap. ſi pater, verbo, ſi abſque liberis, numer. 41. verſ. Quæ regula: Ioſephus de Ruſticis, d. cap. 1. num. 117. & 118. Alexand. Trentacinq. d. cap. 7. ex num. 30. Peregrinus, d. art. 28. num. 47. Vel quando ipſemet teſtator eſ ſet etiam naturalis, quamuis ſit nobilis,[*] & in dignitate conſtitutus. Nam hoc caſu non præ ſumitur odio habuisse ipſos naturales, & ideo ij deficere faciunt conditionem. Sic ſané poſt alios multos tradiderunt Mantica, lib. 11. dicto tit. 9. num. 15. Emmanuel Coſta, dict. verbo, ſi abſque liberis, num. 42. verſ. Secundo fallit eadem regula, Aluaradus lib. 2. cap. 1. d. §. 1. num. 16. in fine, & 17. Alexand. Trentacinq. dict. cap. 7. num. 31. Ruſticis, lib. 3. dict. cap. 1. ex numer. 113. cum ſeqq. Peregrinus, dicto artic. 28. num. 46. Surd. dict. conſ. 571. num. 49. Secunda eſt coniectura, qua dicimus, præ ſumi[*] teſtatorem noluiſ ſe, quod naturales deficere faciant conditionem, atque ita non excludant ſub ſtitutum, quæ colligitur ex ipſius teſtatoris voluntate; vt in dict. §. ſi quis rogatus, dicitur. Vtputà, ſi teſtator hæredem inſtituit filiam propriam, vel etiam conſanguineam, aut etiam extraneam, quam grauauit hæreditatem reſtituere, ſi ſine liberis deceſ ſerit. Hoc namque caſu, ex voluntate te ſtatoris intelligimus, naturales filios natos ex illa filia, aut conſanguinea, & etiam extranea, non efficere, vt deficiat conditio: quod latiùs probauit Menoch. d. præ ſumpt. 78. ex num. 57. vſque ad n. 61. Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 38. num. 6. Alexand. Trentacinq. 4. part. dict. cap. 7. num. 33. Coſta, dict. verbo, ſi abſque liberis num. 38. Mantica, dict. tit. 9. num. 16. Angel. Matheacius, de legat. & fideicommiſ ſis, lib. 3. c. 20. num. 3. & 4. cum infinitis Authoribus Ioſeph. de Ruſticis, dict. cap. 1. ex num. 129. cum ſeqq. Mantica, dict. tit. 9. num. 16. Cæ ſar Manente, in conſ. 135. num. 6. lib. 2. Ioann. Baptiſt. Lup.[*] comment. 1. dict. §. 4. numer. 39. & 40. vel quando ex conditione propria teſtatoris ita colligitur, vtputà ſi teſtator ipſe ſubſtituit alterum eius filium: quia tunc non eſt veriſimile, quod voluerit eum excludi à filio naturali inſtituti; ſicuti ex Saliceto, Baldo, Alexandro, Socin. ſen. Ripa, Beroio, Herculano, & Sfortia, tradidit Menochius, dicta præ ſumptione 78. num. 62. Alexander Trentacinq. de ſubſtitutionibus, 4. part. Capite ſeptimo, num. 34. in quarta limitatione. De quo tamen videndus eſt Io ſeph. de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, libro tertio, capite primo, numer. 142. & duobus ſeqq. vbi adducit fundamenta pro opinione Saliceti, & refert contrariam aliorum ſententiam, quod etiam ſubſtituto filio Teſtatoris, naturales filij conditionem fideicommiſ ſi deficere faciant; quam ſequuntur quamplurimi, ibi relati, ac cum eis Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 38. num. 7. verſic. Quid autem. Mantica, lib. 11. tit. 9. ſub num. 17. verſic. Sed ab hac coniectura. Aut etiam colligitur ex qualitate perſonæ ſub[*] ſtitutæ; vtputà ſi ſubſtituta fuit Eccleſia; nam tunc illa non excluditur à filiis naturalibus in conditione poſitis; de quo vide latiùs per Menochium, dicta præ ſumpt. 78. num. 66. per totum. Mantica, dicto titulo nono, num. 18. Alexand. Trentac. d. cap. 7. num. 35. Ioſeph. de Ruſticis, d. cap. 1. ex num. 145. vſque ad num. 149. vbi latè explicat. Vel quando grauatus teſtamenti tempore, legi[*] timos & naturales filios habuiſ ſet, de quibus cogitatum à teſtatore præ ſumeretur; tunc namque filij naturales ſubſtitutum non excluderent; de quo vide latiùs per Menochium, eadem præ ſumpt. 78. n. 63. 64. & 65. Alexand. Trent. d. c. 7. n. 36. Manticam de coniec. vltimar. volunt. lib. 11. d. tit. 9. n. 19. latiùs Ioſeph. de Ruſtic. ad dict. l. cum auus, lib. 3. d. c. 1. ex n. 137. vſque ad n. 142. & ij Authores commemorant contrariam aliorum ſententiam, de qua ibi videri poterit. Explicant etiam articulum illum, de quo ſuprà, 37. quando filius legitimus, naturalíſque teſtatoris ſubſtitutus fuiſ ſet; an tunc naturalis filius excludat ſubſtitutum, necne. Ego verò, non modò caſibus prædictis, & aliis[*] præcitatis Authoribus conſideratis, ſed etiam generaliter quocumque caſu, ſeruandam cenſeo regulam prædictam, traditam ſuprà, ex n. 25. cum ſeqq. quæ voluntati teſtatoris innititur, vt ſcilicet ex voluntate, naturalis excludere poſ ſit ſubſtitutum, vel non excludere; id autem ex dignitate, & ex voluntate (ad quam omnes coniecturæ, & præ ſumptiones reducuntur) vel ex conditione eius. qui fideicommiſit, quærendum eſ ſe. Interpretes autem noſtros, voluntati eiuſdem teſtatoris adhærentes, eámque perſcrutantes, recta iuris ratione præfatas; & alias coniecturas conſideraſ ſe, ex quibus admiſ ſum, vel excluſum filium naturalem, ſub conditione prædicta, præ ſumere, aut diiudicare, vel non præ ſumere, nec diiudicare valeamus. Et hactenus de ſexta obſeruatione in hac materia, & de his, quæ ad ius commune, & fideicommiſ ſa pertinent. In quibus (vt vides) latè atque ex propoſito inſiſtere, omnino neceſ ſarium fuit, nec propter varietatem, & contrarietatem Authorum aliquid prætermitti ſilentio potuit, ex his, quæ adduximus numer. præcedentibus. Nunc verò, & ſeptimo loco, atque principaliter[*] conſtituo, ex dictis, atque reſolutis hoc capite, facillimo negotio deducendam veram reſolutionem, atque explicationem dubij illius, vtrum ſcilicet filius primogenitus naturalis ſuccedat in maioratu, in quo filij ſimpliciter, aut filij, & deſcendentes eius ad ſucceſ ſionem inuitantur: nam ſi in fideicommiſ ſis diſpoſitiuis, ad fauorem filiorum, & deſcendentium ordinatis, atque inſtitutis, filios duntaxat legitimos, & naturales ſimul comprehendi, nec contineri naturales tantum; vtpotè cum. verbum filiis, ſimpliciter ſumptum, eiſdem, nec his, qui ex legitimo matrimonio procreati non ſunt, non conueniat; probauimus latè ſuprà, numero decimo quarto, per totum: ſi etiam ſub nomine filiorum in conditione poſitorum, eoſdem filios naturales non comprehendi ad excluſionem ſub ſtituti, defendimus, ſed eſ ſe quæ ſtionem voluntatis, magíſque facti, quam iuris, conſtituimus, nec aliter naturales ipſos admiſimus, quàm ſi iidem coniectura voluntatis teſtatoris, manifeſtiſ que præ ſumptionibus adiuuentur, nec in contrarium præ ſumptiones, aut coniecturæ vrgeant; conſequens equidem manifeſtum erit, ipſoſmet naturales filios ad Hiſpanorum primogenia, ad quæ filij, ac deſcendentes vocantur ſimpliciter, vel ſub nomine filiorum in conditione poſitorum, non admitti, nec contineri; ſicque, differentiam non eſ ſe, an maioratu, ſiue primogenio inſtituto, plures fiant ſubſtitutiones, & vocationes, & filij ac deſcendentes plurium graduum ſimpliciter vocentur, alij in defectum aliorum; an verò aliquibus, vel aliquo vocatis, ſi ſine liberis deceſ ſerint, alij ſubſtituantur in eorum locum, ac ſi ſine liberis deceſ ſerint, vocentur; vtroque namque caſu id ipſum dicendum erit, vt naturales filij, nec ſub nomine filiorum, aut deſcendentium contineantur, quando filij, ac deſcendentes vocantur; nec etiam veniant ſub nomine filiorum in conditione poſitorum; niſi ex ſerie, aut diſpoſitionis ipſius tenore, vel ex manifeſtis, & indubitatis coniecturis contrarium appareat, & voluiſ ſe maioratus inſtitutorem, naturales eoſdem filios ad ſucceſ ſionem admittere; dilucidè, & manifeſtè conſtare poſ ſit: ſic ſanè, filios naturales ad ſucceſ ſionem maioratus non admitti, & quando filij, ac deſcendentes ſimpliciter ad ſucceſ ſionem vocantur; niſi ex coniecturis aliud comprehendatur, eruditè (vt adſolet) defendit Ludouic. Molin. de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 45. & quatuor ſeqq. vbi inquit, quod filius ſpurius de familia, domo, agnatione, ſeu cognatione maioratus inſtitutoris dicendus non eſt; ideóque ad ipſum non extenditur verbum hoc maioratus; provt latius ibi comprobat. Et nedum in ſpurio, ſed etiam in naturali, & baſtardo id procedere. Baſtardus namque, ſeu naturalis, nec dicitur de familia, nec de domo, nec de agnatione, nec etiam de cognatione parentis; provt etiam comprobat ibidem. Et vtrumque exornat Peregrin. de fideicommiſ ſ. artic. 22. ex num. 81. vſque ad num. 90. ideóque naturales, ſeu baſtardi arma, nec inſignia parentum deferre poſ ſunt, nec in feudo ſuccedere. Nec etiam in maioratu, niſi ſpecialiter, & expreſ ſis verbis vocati ſint, provt etiam comprobat ibidem. Et citat Gregor. Lop. in maioratu ſic tenentem, in l. 2. tit. 15. part. 2. in gloſ ſa, verbo, ſino el hijo maior, column. 2. & repetit lib. 3. cap. 3. ex num. 41. vſque in finem cap. & concludit, quod filius naturalis rarò, aut numquam admitti poterit ad maioratus ſucceſ ſionem, ad quam filij, & deſcendentes ſimpliciter vocantur, abſque adiectione verbi legitimis, niſi ex ſerie maioratus aliud Colligatur. Non enim credendum eſt, maioratus inſtitutorem familiæ decus, atque ſplendorem in perſona filij naturalis apponere voluiſ ſe. Et ſubdit, quod quamuis in fideicommiſ ſis procedant ea, quæ adducunt Doctores, in d. §. ſi quis rogatus, & à me adducta ſuprà; ipſe credit, ad primogenij ſucceſ ſionem, in quo filij ſimpliciter vocati ſunt, nunquam eſ ſe filios naturales admittendos. Vt præcitato in loco ob ſeruauit, & lib. 3. cap. 7. num. 4. ſcribit, quòd filius naturalis, nec habitu, nec potentia, nec ſpe eſt ſucceſ ſibilis in maioratu: & idem tenuit Gregorius Lopez, in eadem l. 2. verbo, las hijas, & in l. 32. tit. 9. part. 6. Pelaes à Mieres de maioratu, parte 2. quæ ſt. 2. num. 1. & 2. qui loquitur in eiſdem terminis, in quibus Molina; & inquit, quòd filij naturales, & alij huius generis non ſunt admittendi ad maioratum, etiam ſi faciens maioratum, dicat ſimpliciter, quod relinquit filiis maioratum, quia licèt non dicat, quod in eo ſuccedant filij le gitimi, & naturales, ſubintelligi hoc debet. Quia cum bona maioratus de iure non pertineant niſi ad filios legitimos & naturales, provt ibi comprobat, teſtator in hoc videtur ſe conformare cum iuris diſpoſitione, qua hos filios excludit, & appellatione filiorum, veniunt in dubio filij legitimi & naturales, vt eſt expreſ ſum in proœmio, titul. 7. part. 2. & ibidem comprobat: Aluaradus etiam id ipſum tenuit in commentariis, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. ex numer. 13. vſque ad numerum 20. reſtringit tamen reſolutionem ad terminos iuris communis, & deciſionem textus, in d. l. ex facto §. ſi quis rogatus, el. 1. vt ſcilicet maioratus inſtitutor, quacunque dignitate condecoratus, non cenſeatur admittere voluiſ ſe naturales ad ſucceſ ſionem; cum tamen Ludouic. Molin. & Pelaez à Mieres, indiſtinctè eos excluſerint, nec ea, quæ in terminis iuris communis, ac in fideicommiſ ſis diſtinguebant, atque obſeruabant Doctores, in Hiſpanorum primogeniis admiſerint, imò indi ſtinctè dixerint, filios naturales nunquam eſ ſe admittendos. Quod etiam alio in loco dixit idem Aluaradus, in cap. 3. eiuſdem lib. 2. num. 75. Auendañus etiam, in l. 40. Tauri, gloſ ſa vndecima, numero 43. & duobus ſequentibus: Azeuedus, qui tamen certam non tradit reſolutionem, quamuis in maioria antiqua, & non à matre inſtituta, Ludouici Molinæ ſententiam clarè videatur amplecti, in l. vndecima, titulo ſexto, numero 45. & in l. ſeptima, titulo octauo, numero 20. libro quinto, nouæ collect. Regiæ, nec contrarium aſ ſerit firmiter in ſucceſ ſione maioratus, in conſilio 24. ex numero 13. vſque ad numer. 40. quamuis ad eleemoſynam, inter conſanguineas teſtatoris diſtribuendam, filias naturales admiſerit ibidem, & conſanguineas, naturales tantum, proximiores, & pauperiores, legitimis remotioribus præferri, defendat longa ſerie ibi, & quamplurima congerit in propoſito. Sequitur etiam Ludouic. Molin. ſententiam, & filios naturales in maioratu non ſuccedere, defendit Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 30. numer. 90. & 91. & 92. vbi ſequitur Gregorium Lopez, & Molinam, in locis præcitatis, quatenus tenuerunt, filios naturales non cenſeri comprehen ſos in diſpoſitione maioratus, niſi ſpecialiter & expreſsè dictum ſit. Stephan. etiam Gratianus, tom. 2. cap. 218. ex numer. 13. & maximè numer. 22. Gabriel Pereira, deciſ. 14. vbi latè & maximè numer.. . referendo infrà, Melchior Phæbus, deciſ. 97. Pater Ludouic. Molin. tom. 1. de iuſtit. & iure, tractat. 2. diſputat. 174. column. vltima, verſ. Dubium eſt, fol. 1013. Ego quoque ipſe idem volui, quotidianar. controuerſ. iur. lib. 2. cap. 30. numer. 18. & conſtanter defendit Blaſius Flores Diaz de Mena, variarum lib. 1. quæ ſt. 16. per totam, vbi numer. 13. hanc eſ ſe communem opinionem profitetur, quod filius naturalis in maioratu non ſuccedat: & numer. 32. inquit, veriorem eſ ſe, & quæ debet ſeruari in iudicando, & conſulendo, provt ſemper ipſe vidit ſeruari. Et idem voluit in additionibus ad deciſionem Gammæ 2. in principio, & d. capit. 16. numer. 33. recté obſeruauit, prædictam ſententiam æqualiter obtinere in maioratu facto à maſculo, & in condito à fœmina, num. etiam 34. veſtigiis Ludouici Molinæ adhærens, non reſtringit quæ ſtionem iſtam ad terminos d. §. ſi quis rogatus, an ſcilicet inſtitutor maioratus, in dignitate ſit conſtitutus, vt filios naturales excluſiſ ſe videatur; ſed eo ipſo, quod quis maioratum inſtituit, videri ex eiuſdem maioratus natura, & fine, excludere naturales, admittit, & in primogeniis, intelligendum textum, in d. §. ſi quis rogatus, non ſolum filiis illuſtrium, habentium dignitates, ſed etiam de aliis perſonis qualificatis ſuo modo. Rurſus, quod deciſio text. in d. §. ſi quis rogatus, ibi. Ex dignitate, verificatur in his Regnis, in his, qui maioratus, ſeu primogenia inſtituunt, qui vt in pluribus nobiles ſunt, aut ſaltem nobiliter viuunt. Quod in effectu eſt, non reſtringere reſolutionem iſtam, ex qua naturales regulariter excluduntur à ſucceſ ſione maioratus, ad terminos dicti § ſi quis rogatus, nec ea, quæ in fideicommiſ ſis obſeruabantur, in ſucceſ ſione maioratus neceſ ſariò requirere, ſed in quocũ que inſtitutore id ſtatuere, & maximè in Nobilibus, niſi ex tenore, aut ſerie diſpoſitionis aliud appareat, vt Molina met profitetur, & expreſ ſim voluit. Rurſus, & fundamentis pro vtraque parte adductis, quæ ſtionem diſputat Blaſius Flores de Mena, dict. quæ ſt. 16. vbi & illis, quæ in fauorem filiorum naturalium vrgere videbantur, ſatisfacit, reſponſúmve præbet, atque ex num. 14. concludentia fundamenta pro hac parte, & contra eoſ dem filios naturales perpendit, provt ibi videre poterunt, atque ex dicta l. 2. tit. 15. partit. 2. ibi: Si dexaſ ſe hijo, o hija de ſu muger legitima, ex conſeruatione quoque agnationis, & nominis, & armorum delatione: ex argumento facto de feudo ad maioratum, atque ex dicto §. ſi quis rogatus, deducuntur; provt antea deduxerat Ludoui. Molina, licet non ita exornauerit, deduxit etiam Azeued. dicto conſilio 24. ex num. decimo tertio cum ſeqq. Ex his ſane, manifeſtè deprehenditur, hanc eſ ſe veriſ ſimam ſententiam; & ab omnibus fere huius Regni Interpretibus receptam opinionẽ . Et quamquam Authores nonnulli, in fauorem filii naturalis expendi ſoleant, vt ipſe ſcilicet in maioratu ſuccedere poſ ſit, veré tamen non vrgent. Primò namque Gregorius Lopez, in l. nona, titul. 32. partita ſexta, gloſ ſa tertia, verbo, no valdra, articulum non decidit, ſed ſub dubio loquitur, & ſe remittit ad l. ex facto, §. ſ ì quis rogatus, ff. ad Trebellian. qui textus duntaxat ſtatuit, quod in fideicommiſ ſis, appoſita Conditione, ſi ſine liberis, an filius naturalis comprehendatur, ex dignitate, ex voluntate, & conditione eius, qui fideicommiſit, accipiendum erit; hæc autem omnia, vſque adeo in Hiſpanorum primogeniis, filij naturalis ſucceſ ſioni repugnant, vt nullo pacto ipſe admitti debeat, vbi ex verbis, aut ferie diſpoſitionis, ſe vocatum oſtendere non valeat. Sic ſané Gregorius ipſe Lopez conſtanter contra filium naturalem, quæ ſtionem abſoluit in dicta l. ſecunda, titulo 15. partita ſecunda, verbo, la bija, & verbo, ſino elhijo mayor, colum, 2. quaſtione 8. verſiculo, Et quod in iſta lege dicitur. Azeuedus etiam, in conſilio 24. numer. 28. & 33. non etiam repugnat loquitur namque non in ſucceſ ſione maioratus, ſed in materia alimentorum, quorum etiam filij naturales, & ſpurij quoque, & quincunque illegitimi capaces ſunt, ſaltem attenta æquitate canonica; provt in commentariis de alimentis, longa ſerie oſtendimus, & in filiis naturalibus loquitur l. fin. titu. 13. partita 6. & in illegitimis quibuſcunque, tex. in cap. cum haberet, de en qui duxit in matrimon. quam polluit per adulter. Et ita Azeuedum explicauit Nicolaus Garcia, de beneficiis, tomo ſecundo, parte ſeptima, capite 5. numer. 48. & eodem conſilio 24. nume. 31. & 2. ſeqq. quod ipſe Azeuedus dixit, ſe vidiſ ſe, cuiuſdam maioratus poſ ſeſ ſionem dari deſcendẽti illegitimo, in præ iudicium conſanguinei tranſuerſalis; ideo contigit, atque procedere potuit, quod inſtitutione cauebatur, quod deſcendens legitimus ei præferretur, qui legitimus non eſ ſet, atque ita conceſ ſa prælatione legitimis, videbantur illegitimi vocati, vt tranſuerſalibus præferri deberent, argumento l. cum filius, §. pater cum filia, ff. de legat. 2. vbi Bart. dum eum textum ſummat, notauit quod qui vni plus legat, cenſetur omnibus aliis legare, l. 2. §. ſi mater, ff. ad Tertyllian. ibi: Cum enim esset prælatio, l. 3. §. poſ ſe. & §. emancipatus, ff. de aſ ſignat. libertor. ibi: Et præferri filio nepotem aſ ſignatoris conſtat, & notarunt Decius, in conſ. 184. num. 6. Socin ſen. in conſ. 19. num. 20. lib. 1. Theſaurus; deciſ. 96. num. 5. extatque ſingularis deciſio Rotæ 11. de conceſsione prabendæ, in antiquis, num. 12. & facit Gratian. tom. 3. c. 554. num. 23. Caldas quoque Pereira, in conſ. 9. num. 80. vbi teſtatur, pro filio naturali iudicatum fuiſ ſe ſucceſ ſione maioratus, in contrarium non vrget, nec maioratibus Hiſpaniæ applicati poteſt, maioratus namque Regni Portugaliæ non ſubiacent legibus peculiaribus, Hiſpaniæ, quæ duntaxat admittunt ad ſucceſ ſionem maioratus filios, & deſcendentes legitimos, ſicuti conſtat ex d. l. 2. tit. 15. parti. 2. ibi: Si dexare hijo, o hija de ſu muger legitima: quam ad hoc notauit Greg. Lop. ibi, glo. 10. q. 8. & quamuis lex ipſa loquatur in ſucceſ ſione Regni, idem tamen dicendum eſt in aliis maioratibus inferioribus, cùm eorum ſucceſ ſio à ſucceſ ſione Regni regulari ſoleat; provt Ludouic. Molin. notauit de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 2. num. 7. & 10. & numer. 16. & num. 21. vbi quod ſucceſ ſio Regni, & maioratus ſemper eſt vna, niſi inſtitutor aliud diſpoſuerit: Pat. Ludouic. Mol. tom. 3. de iuſt. & iur. diſputat. 576. nec contrarium innuit l. ipſa partit. 2. ibi: ſiendo ome para ello. Non enim de filio naturali loquitur, nec de eo vliam habuit cogitationem, ſed exponi debet, id eſt, ſi ſit capax ſucceſ ſionis Regni, vt quia nec demens, nec furioſus, nec aliàs incapax, provt tradidit Ludo. Moli. lib. 1. c. 13. num. 28. & quod de filio naturali non meminerit, euidenter paret: nam ſi in defectum filiorum ex vxore legitima, vocatur leg. illa proximior conſanguineus, ſi admitteretur, cum naturalis eſ ſet, ſequeretur, quod ſi Rex haberet filium naturalem, excluderet eum conſanguineus tranſuerſalis non legitimus: quod eſ ſet maximum abſurdum. Sic etiam, & in l. 40. Tauri, expreſ ſe cauetur: ſi el tal hijo maior dexare hijo, o nieto, o deſcendiente legitimo: & verè leges omnes huius Regni ad huiuſmodi ſucceſ ſiones ſemper filios, & deſcendentes legitimos vocarunt, nec illegitimos admitti voluerunt: & in ſucceſ ſione feudi, quod filij naturales non admittantur, expreſsè quoque decidit l. 68. tit. 18. parti. 3. quam in id expendit Pelaez à Mier. de maio. par. 2. q. 2. n. 26. & ad ſucceſ ſionem maioratus contra filium naturalem induxit Greg. Lop. in d. l. 2. tit. 15. parti. 2. glo. 10. verbo, ſino el hijo maior, q. 8. verſ. Et quod in iſta lege dicitur; text, de iure communi conuenientem, in c. 1. §. naturales, ſi de feudo defuncti contentio ſit, in illis verbis: Naturales filij licet poſtea fiant legitimi, ad ſucceſ ſionem feudi, nec ſoli, nec cum aliis admittuntur. Nec repugnat prædictis l. 27. Tauri, vbi filius naturalis vocari debet, lex namque illa loquitur in caſu particulari, ſiue in fideicommiſ ſo, aut maioratu particulari meliorationis, ex Tertio, aut Tertio & Quinto bonorum patris facto; nec dat præ ciſam vocationem filio naturali, nec etiam præter, aut contra voluntatem parentis, filius ipſe naturalis ſuccedere poteſt; verè namque duntaxat ſtatuitur l. ipſa 27. Tauri, quod in ſubſtitutionibus, & vocationibus ſeruari debeat ordo ibi præ ſcriptus, atque in defectum filiorum, & deſcendentium legitimorum, illegitimi vocari debeant, naturales ſcilicet, antea quam ad tranſuerſales, aut extraneos deueniri poſ ſit; atque ita non ſtatuitur, quod filij naturales abſque vocatione patris, meliorationem facientis, ſuccedere poſ ſint, nec præbuit eis ſucceſ ſionem legalem lex illa, ſed aſtringit duntaxat parentes, quod ſi grauamina, & ſubſtitutiones apponere velint in melioratione, ordine ibi præ ſcripto id efficere valeant, non tamen obligantur ad præciſam filiorum naturalium vocationem, ſi inter filios, & deſcendentes tantum legitimos, fideicommiſ ſum, aut maioratum meliorationis fecerint, poſ ſunt namque eos excludere, aut omittere, dummodo aduocationem tranſuerſalium, aut extraneorum non procedant; provt in commentariis, lib. 2. cap. 7. &c. 30. latius ego metipſe comprobaui: denique in maioratu ex regia facultate facto, non procedit deciſio d. l. 27. Tauri, neque in eius vocationibus, & ſubſtitutionibus ſeruari debet ordo legis ipſius; ſicuti etiam egomet ipſe, ex Ludou. Molin. & aliis notaui ſuprà hoc eod. tract. c. 36. ex num. 22. & 24. Præterea, & dubium habere ea, quæ Caldas Pereira tradidit d. conſ. 9. numer. 80. etiam in Regno Portugaliæ, ex his deprehenditur manifeſtè, quæ Gabriel Pereira de Caſtro, decisione 14. per totam. ex fol. 71. in hac ipſa materia, & maximè numer. 7. ſcripta reliquit vbi in terminis attigit quæ ſtionem filij naturalis, & nonnulla tradidit ad explicationem textus, in dicta l. ex facto. §. ſi quis rogatus, & iurium aliorium, de quibus ſuprà; & cum verſaretur in eo dubio, an capella nominationis, ſeu electiua, qua ſucceſ ſor poteſt nominare vnum ex filiis, poſt ſe; eo non nominante deferatur ad filium naturalem, & non ad ſubſtitutum, in deſectum filiorum, & dicto numero ſeptimo, in hæc verba ſcriptum reliquit: Vnde non obſtabit Ordin. libro quarto, titulo 36. §. quarto, quæ naturalem etiam ex æquitate in hoc Regno admittit ad emphyteuſim, vt cenſeatur nominatus à patre, qui ſine nominatione deceſsi: Quia reſpondetur, quod illa ordinatio procedit in emphyteuſi liberæ nominationis, ad quam pater poterat nominare quem vellet liberè poſt ſe, patet ex §. ſecundo, e finandoſe, qui agit de emphyteuſi conceſ ſa, cum libera facultate eligendi poſt ſe, ſecundam perſonam, ex quo ſit quod non poſ ſit habere locum in emphyteuſi de pacto, & prouidentia, ſeu pro ſe, & liberis, tunc enim non poteſt admitti naturalis, quia verba non conueniunt, & recurrendum eſt ad ius commune, ſecundum quod verba proprie intelligenda ſunt de legitimis liberis, dixit Meneſies in l. cum acutiſsimi, num. 33. C. de fideicommiſ. Clarus in §. emphyteuſis, quæ ſtione 30. Caldas Pereira de nomin. Quæ ſt. 19. numero octauo, & quæ ſt. 21. num. 30. vbi etiam excludit legitimatos. Ex quo patet dictam deciſionem legis Regiæ extendi non poſ ſe ad maiorauts electiuos, conceſ ſa electione inter liberos. quia ibi non datur libera nominatio, ſed reſtricta ad filios, & ſemper intelligitur de legitimis & habilibus, argumento l. Lucius Titius Damam ff. de legat. 2. Hactenus Gabriel Pereyra de Caſtro, dicta deciſ. Portugaliæ decima quarta, in cuius comprobationem extat etiam Senatus eiuſdem, & Melchioris de Phæbo, deciſio. 97. per totam, ex folio 354. vbi pro certo tradit. filios naturales ad ſucceſ ſionem maioratus non admitti, & ſententiam Senatus contra filium naturalem fuiſ ſe, profitetur numero vige ſimo ſeptimo, & duntaxat per totam illam deciſionem inquirit, vtrum legitimati in illo Regno, ſint verè legitimi, & ſuccedant in maioratibus, & excludant ſubſtitum? & per nonnullos caſus explicat legitimationis materiam, an ſcilicet & quando quis legitimatus, aut diſpenſatus dicatur, ad effectum, vt ſi ſit legitimatus, & ſit naturalis in maioratu ſuccedere valeat. Agit etiam de intellectu dict. l. ex facto, §. ſi quis rogatus, & quæcunque in proposito reuoluit, ſuperiori noſtræ, & communi Interpretum hu ius Regni ſententiæ conueniunt. Remanet itaque firmiſ ſima concluſio, & hactenus auctoritate, & legibus huius Regni comprobata opinio, quod filij naturales ad ſucceſ ſionem maioratuum, ſiue primogeniorum Hiſpaniæ admitti non valeant, quod & ratione etiam comprobabitur inferiùs ad finem huius capitis, num. 50. Ego verò vt diſceptationem metipſam, abſolute[*] admodum, atque dilucide, & radicitus explicem, nec aliquid ſilentio prætermittam ex his, quæ pro eiuſdem accurata reſolutione neceſ ſaria ſunt, ſex ca ſus principales diſtinguendos, atque conſtituendos duxi, quibus vniuerſa hæc controuerſia circunſcribi videbitur, dum inquiritur, vtrum filius naturalis primogenitus in maioratu ſuccedat: & quo antiquus, ſiue ab antiquo inſtitutus maioratus à nouo, ſiue ab eo nouiter inſtitutus, de cuius prima ſucceſ ſione agitur, ſecernatur, & ſeparetur; vt etiam matoratus à patre, vel à matre, ſeu aſcedentibus marernis inſtitutus, diſtinguntur, vt de iure naturalium filiorum, & ſucceſ ſione eorum diſcutiatur: ac denique, cum verſemur in terminis l. vigeſimæ. ſeptima Tauri, tam reſpectu patris, quàm matris, quid dicendum ſit, proponatur (quæ non ira diſtinguunt, nec ſeparant præcitati omnes Authores) Præmittendum erit ante omnia, de iure Digeſtorum, ſucceſ ſionem filiorum naturalium non eſ ſe expreſsè ſtatutam. De iure verò Codicis, ſucceſ ſionem eorundem naturalium eſ ſe vnicam vnciam, legitima etiam prole exiſtente. Itaque vna vncia, id eſt, duodecima pars à patre relinqui debebat filio naturali, quæ inter ipſum, & ſuam matrem erat diuidenda, l. 2. C. de naturalibus liberis, authen. quib. mod. natu. effici, ſui. §. diſcretis, collation, ſeptima, l. octaua, titulo decimotertio, partita 6. Quod ſi aliquid vltra prædictam vnciam à parentibus relictum eſ ſet, ab eis auferebatur, atque filiis legitimis & naturalibus dabatur, dicto §. diſcretis, & l. prima, C. de naturalibus liberis, l. fin. titu. 7. partita 6. & quod dictum eſt, filiis naturalibus, cum exiſtunt filij legitimi, vnicam tantum vnciam à parentibus relinqui poſ ſe, intelligebatur, ſi parentes relinquere voluiſ ſent; nam id in eorum voluntate erat relictum. Quemadmodum & l. 10. Tauri, inuenitur hodie ſtaturum, ibi, pueda mandar, id eſt, ſi voluerit: de iure verò noſtro Regio, ſtante etiam legitima prole, alia forma, & modo filij naturales ex teſtamento patris ſui ſuccedunt, videlicet in quinta bonorum parte, quam in vita pro alimentis dare, vel in morte relinquere, patri permiſ ſum eſt: vel alimenta neceſ ſaria duntaxat, ſi quintam partem relinquere noluerint, l. 9. & 10. & 11. Tauri l. y. & 8. & 9. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, Ioann, à Rojas, in epitome ſucceſ ſionum, c. 11. per totum. qui in effectu, per longum tamen diſcurſum, ſic (vt dixi) reſoluit Anton. Gom. Tell. Fern. Auendañ. & Ceruant. in dictis legibus Tauri: Matienç. in d l. 7. tit. 8. glo. 4. ſub. num. 2. ſtantibus itaque legitimis filiis, aut deſcendentibus, naturales filij vltra Quintum capere non poſ ſunt; Quintum autem parentes, ſi voluerint, eis poſ ſunt relinquere, vel ſaltem alimenta neceſ ſaria, ad quæ de neceſ ſitate tenentur vt ipſismet legibus Regiis expreſ ſim cauetur. Quod ſi deſcendentes legitimi deficerent, exiſterent tamen aſcendentes legitimi, non licebat de iure communi parentibus vltra duas ſuæ ſubſtantiæ partes, aliquid naturalibus filiis relinquere, debebant enim tertiam bonorum partem aſcendentibus reſeruare, quæ erat legitima eorum, vt in authen. licet, C. de naturalibus liberis, & in authen. de triente & ſemiſ ſe, § 1. Hodie autem de iure huius Regni, excluduntur omnes aſcendentes, ſi pater filij naturalis, ei voluerit omnem ſubſtantiam relinquere, atque ita in defectum legitimorum filiorum, & deſcendentium, ex teſtamento patris erit filius naturalis capax totius hæreditatis, ſicut filius legitimus, vt in d. l. 10. Tauri exprimitur, vbi Anton. Gomezius, & omnes Authores huius Regni notarunt, maximè Tellus Fernan. num. 19. Marienç. in d. l. 8. tit. 8. lib. 5. gl. 5. num. 1. & 2. latius explicat Roder. Suar. in l. 1. tit. de las deudas, num. 12. per tot. Ioan. à Rojas, in d. epitome ſucceſsion. c. 12. per tot. idem Matienç. in l. 11. tit. 6. gl. 5. num. 2. Azeucd. in l. 7. tit. 8. num. 19. lib. 5. Lud. Mol. de Hiſpan. primog. lib. 2. c. 11. num. 25. vbi ſcrip ſit, quod filiis legitimis non extantibus, parens poterit filio naturali omnia bona ſua, vel maiorem eorum partem iure maioratus relinquere. Si verò filij legitimi extent; non poteſt pater eidem aliquid, niſi Quintum relinquere. Et id ipſum tenuit Mier. de maior. par. 2. q. 2. ſub. num. 27. ad finem, & antea, 1. par. num. 13. q. 2. vbi inquit, quod in filium naturalem pater poteſt facere maioratum, etiam ex omnibus bonis ſuis, ſi filios legitimos non habeat, etiam abſque facultate Regia, & etiam, ſi habeat patrem legitimum, vt latiùs ibi. Sequitur Pater Ludou. Molina, tum. 3. de inſtitia. & iure, diſputatione 610. verſ. Quod ad illegitimos attinet, fol. 254. Angulus, ad leges meliorationũ . l. 11. gloſ ſa 11. imo, quamuis filiorum naturalium ſucceſ ſio voluntaria ſit reſpectu patris; aliquando eorundem ſubſtitutio, ac vocatio neceſ ſaria eſt, & præciſa, in terminis ſcilicet l. 27. Tauri, quæ hodie eſt l. 11. tit. 6. libro 5. nouis collect. Regiæ. Supponendo pro certo, ordinem in ea l. præ ſcriptum, debere omnino, & præcisè ob ſeruari in omni ſubſtitutione, tam deſcendentium legitimorum, quam illegitimorum, & ſic naturalium filium; & conſequenter, filium naturalem poſt deſcendẽtes legitimos, præcisè, & neceſ ſariò vocandos eſ ſe à patre, & præferendum aſcendentibus, in vocatione, & grauamine Tertij; quod latius quidem, & vtiliter ego ipſe explicaui, & cum Pala. Rubeo, Caſtello, Tello Fernand. Velazq. Auendaño, Mieres, Ioannne Gutierrez, Matienço, & Azeuedo, ſic conſtanter defendi, & fundamentis Anguli, contrarium tenentis ſatisfeci, lib. 2. cap. 30. per totum: & vltra locum Pelaez à Mieres, ibi adductum; alio in loco ſic quoque ipſe ſcripſit, 1. par. dicta q. 2. ſub n. 13. verſ. Et pro hac concluſione. Abinteſtato autem filij naturales ſuccedunt parentibus in duabus vnciis, non extantibus filiis, aut deſcendentibus legitimis, & non extante vxore legitima patris ſui, authent. licet, C. de natural. liberis, l. 8. tit. 13. parti. 6. & iure noſtro Regio, etiam extante vxore legitima, ſuccedit naturalis filius patri abinteſtato, in dictis duabus vnciis, hoc eſt, in ſexta parte hæreditatis paternæ, vt in l. 9. tit. parti. 6. ſi verò legitimi ad ſunt deſcendentes, in nihilum patri, abinteſtato morienti, filij naturales ſuccedunt, ſed alimenta neceſ ſaria duntaxat eis ſunt præ ſtanda, vt probatur in d. l. partitæ 8. Aſcendentes etiam omnino excludunt naturales filios, vt eiſdemmet iuribus probatur: & latius adnotarunt ipſimet huius Regni Authores, in dictis legibus Tauri. Anto. Gome. in l. 9. num. 4. in fi. Ioan. à Rojas in epitome ſucceſsionum, c. 13. per totum, Ioan. Matienç. in d. l. 11. tit. 6. gl. 5. num. 1. latiùs in l. 9. tit. 8. gloſ. 1. n. 1. & 2. & 3. contra teſtamentum verò patris ſui, nullum remedium filio naturali datur, atque ita, neque habent ius dicendi nullum filij naturales, neque inofficioſi teſtamenti querelam, neque contra tabulas bonorum poſ ſeſ ſionem: quod cum infinitis Authoribus tradiderunt Ioannes à Rojas, in d. epitome ſucceſsionum, c. 11. num. 12. & 13. Matienç. in d. l. 11. tit. 6. gol. 5. numer. 2. & in l. 8. tit. 8. gloſ. 5. numer. 3. lib. 5. Anton. Cardoſ. in praxi indicum, & aduocatorum, verbo, filius, num. 34. fol. 149. Et hactenus de ſucceſ ſione filiorum naturalium, reſpectu patris. Quod attinet vero ad ſucceſ ſionem matris, expreſ ſim oſtenditur dictorum filiorum naturalium ius in d. l. 9. Tauri, quæ hodie eſt l. tit. 8. lib. 5. quæ tradit regulam cum tribus limitationibus. Regula eſt, quod omnis filius naturalis, vel ſpurius, etiam ex damnato coitu natus, ſuccedit matri ſuæ ex te ſtamento, & abinteſtato, & cæteris aſcendentibus ex parte matris. Idque etiam ſi habeat patrem, aut matrem, vel aſcendentes legitimos; provt Matien çus, & alij referendi ſtatim, aduertunt. Limitatur primò hæc regula, ſi mater habeat filios, aut deſcendentes legitimos; filij namque naturales, ſpurij, vel vulgò quæ ſiti, nullo modo ſuccedunt matri, extantibus filiis legitimis, nec ex teſtamento, nec abinteſtato, quamuis mater, ſi velit, poſ ſit eis quintam bonorum partem relinquere: quod ſi nihil relinquat, alimenta eis debebuntur, quæ omnibus filiis debentur indiſtinctè, ac maximè naturalibus, vt compertum eſt. Secunda limitatio eſt, niſi filius habitus eſ ſet ex coitu, propter quem mater poſ ſet damnari ad mortem naturalem, quia tunc ſpurij non ſuccedunt matri, etiam ſi filios legitimos ipſa non habeat. Poteſt tamen tunc quintam bonorum ſuorum partem ei relinquere, de qua ſpurius, etiam natus ex coitu punibili pœna mortis, poteſt ad libitum in vita, vel in morte diſponere. Tertia limitatio eſt, quando eſ ſet filius Clerici, vel alterius in Religione profeſ ſa: ſic ſane regulam generalem deducit, & omnia ſuperiora latius exornant in ipſamet l. 7. tit. 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Ioan. Matienç, glo. 2. & 3. & 4. & 6. & 8. & 10. Azeued. ibidem, Anto. Gom. Tellus Fern. Ceruantes, & cæteri, in l. l. 9. Tauri, ibidem Velazq. Auendañ. gloſ ſ. 1. & ſeqq. Ioann. Rojas, in Epitome ſucceſ ſion. c. 14. per totum. Anton. Cardoſ. d. verbo, filius, num. 34. Pat. Ludouic. Molin. tomo 3. de iuſtitia & iur. diſ putat. 610. ſub. num. 3. Cum igitur legitima prole non exiſtente, naturales non modò, ſed etiam ſpurij filij, ex teſtamento, & abinteſtato, in bonis maternis verè ſint legitimi hæredes, & omnes aſcendentes legitimos, & agnatos, & cognatos ex parte materna excludant; inde ſequitur, ſpurios, vel naturales filios, iniuſtè exhæredatos, vel præteritos poſ ſe contra matris teſtamentum ſuccedere, & illud euertere, & ab inteſtato ſuccedere, per querelam inofficioſi teſtamenti, l. ſi ſuſpecta, in fi. ff. de inoffi. teſtam. & cum multis Authoribus obſeruarunt Ioan. Rojas, d. c. 14. num. 7. Matienç. in d l. 7. tit. 8. gl. 5. n. 3. Anton. Theſaur. forenſ. lib. 2. q. 26. Azeued. in. l. 7. tit. 8. num. 19. lib. 5. Sequitur etiam, quod non modò poterit mater in filium naturalem maioratum inſtituere, ac ſi eſ ſet legitimus, provt dixit Pater Ludou. Moli. d. diſputat. 610. ſub. n. 3. ſed etiam, non poſ ſe ipſam eum excludere à ſucceſ ſione maioratus, ſi in effectu bonorum ſuorum maioratum velit inſtituere. Imo dicendum eſt, quod ſi vnicum filium duntaxat naturalem habeat mater, vel etiam ſpurium, non natum ex damnato coitu, non poſ ſit abſque Regia facultate maioratum inſtituere, nec eum in legitima vllo modo grauare: nam cum filius naturalis, ex legis diſpoſitione ſit legitimus hæres ex teſtamento, & ab inteſtato, nec differat à legitimo, reſpectu matris: certum eſt, quod filiis legitimis deficientibus, non poſ ſit in legitima grauari, quemadmodum filius legitimus non poteſt, vt certum eſt; nec etiam filio vnico naturali melioratio fieri poterit, cum in vnico filio nec nomen, nec meliorationis effectus cadati: provt in legitimo filio, cum Molina, & aliis multis Authoribus, contra Parl. neruosè ego defendi lib. 2. cap. 12. per totum. Abſque facultate itaque Regia primogenium in perſona filij vnici in ſtitui non valebit per matrem, nec filius vnicus naturalis in tertia bonorum portione grauari poterit. Ex Regia tamen facultate poteſt, vt per Molin. de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 11. ex num. 2. cum ſeqq. & num. 10. Fontanel. de pact. nuptial. clauſ. 4. gl. 9. par. 4. num. 133. & 134. & tradunt Pater Ludou. Molin. tom. 3. diſput. 609. num. 5. Mieres de maiorat. 1. part. q. 13. quod ſi mater plures habeat filios naturales, aut etiam ſpurios, non natos ex damnato coitu, non etiam poterit inſtituere in aliquem eorum maioratum abſque Regia facultate, & relictis cæ teris filiis alimentis competentibus: nam cùm naturalis (vt dixi) non differat à legitimo, reſpectu matris, id ipſum dicendum eſt in naturalibus, re ſpectu matris, quod in legitimis, reſpectu patris, longa ſerie ſcriptum reliquit Ludou. Molin. lib. 2. cap. 1. per totum: Ioann. Gutier. canonicarum, lib. 2. cap. 14. per totum: Pat. Ludou. Molin. tom. 3. diſp. 576. num. 11. & 12. & 578. per totam: Mieres, 1. part. q. 3. in Tertio autem, & Quinto bonorum poterit mater filium naturalem meliorare, ſi alios filios naturales habeat, ita quod aliorum filiorum comparatione melioratio ſit: quemadmodum in legitimis, reſpectu patris, certum eſt; & d. cap. 12. lib. 2. latiùs probaui. Sic ſanè temperari, atque explicari neceſ ſariò debebit Pater Ludou. Molin. dicta diſp. 610. ſub num. 3. nam cùm dixerit, poſ ſe matrem in filium naturalem maioratum inſtituere, periculoſa redditur eius doctrina, ſi vnicus duntaxat filius naturalis ſit, ex his, quæ nunc obſeruaui. Si verò plures filij naturales exiſtant, non etiam in aliquem eorum maioratus inſtitui poterit, niſi cum facultate Regia, & relictis cæteris filiis alimentis competentibus. Ipſéque Author (mihi equidem, & eruditiſ ſimus ſemper, & præ ſtantiſ ſimus) non rectè, ex eo, quod antea dixerat, quod ſcilicet in filium naturalem poſ ſit pater facere maioratum, etiam ex omnibus bonis ſuis, ſi filios legitimos non habeat, etiam abſque facultate Regia; infert ſtatim id, quod dixi, poſ ſe inquam matrem in filium naturalem maioratum inſtituere: nam cum reſpectu patris ſit voluntaria ſucceſ ſio filiorum naturalium, iure equidem poterit pater id efficere. Reſpectu verò matris, cum ſit neceſ ſaria, & præciſa, legitimis deficientibus, nec ſi vnicus filius naturalis duntaxat exiſtat, poterit ipſe in legitima abſque Regia facultate grauari, nec etiam, ſi plures exi ſtant, abſque eadem facultate Regia: & relictis alimentis competentibus cæteris filiis, poterit mater in aliquem eorum maioratum inſtituere. Idcirco non abſque maximo myſterio, ſed potius cum iudicio (vt adſolet) Ludouicus Molina, de Hi ſpanor. primogen. lib. 2. cap. 11. num. 25. vbi ſcripſit, quod filiis legitimis non extantibus, parens poterit filio naturali omnia bona ſua, vel maiorem eorum partem iure maioratus relinquere, non inde infert ad matrem, vt id ipſum illa efficere valeat, ſenſit etenim non ſolum, ſed etiam præ oculis habuit maximum diſcrimen, ac illud, quod à voluntate, aut neceſ ſitate ſucceſ ſionis cauſatur, inter patrem, ac matrem verſari. Quod etiam ſenſit Mieres, 1. part. quæ ſt. 2. n. 13. & 2. part, quæ ſt. 2. ſub num. 27. Sequitur etiam ex antea dictis, quod ſi forma, & ordo traditus in l. 27. Tauri, debet omnino, & præcisè obſeruari in omni ſubſtitutione, tam de ſcendentium legitimorum, quàm illegitimorum, & ſic filiorum naturalium, etiam reſpectu patris, vt ſuprà obſeruaui; quando ſcilicet pater meliorat aliquem ex filiis, & adiicit grauamina: multo magis id certum eſ ſe reſpectu matris, vt ſuprà, filiis legitimis exiſtentibus aliquem meliorauerit, & grauamina adiiciat, teneatur præcisè in defectum eorum naturales, ac etiam ſpurios, non natos ex damnato coitu, ſubſtituere: ſic equidem, quamuis reſpectu patris à communi ſententia Scriptorum huius Regni receſ ſerit Angulus, ad d. l. 11. gloſ. 11. & filium naturalem reſpectu patris, voluntariè vocandum eſ ſe ſcilicet ſi pater velit, quia ſucceſ ſio eius eſt voluntaria, defendat conſtanter, cuius contrarium ego cum communi defendi, lib. 2. d. cap. 30. vt ſuprà dixi. Attamen, quod filius naturalis, vel ſpurius non natus ex damnato coitu, reſpectu matris neceſ ſario vocandus ſit, quia eius ſucceſ ſio neceſ ſaria eſt; agnoſcit libenter, vt in fine d. gloſ. 11. apparet. Et id ipſum, eadem, præciſá que ratione dicendum erit, quando mater, vel aſcendens maternus, non habens filios, nec deſcendentes legitimos, ſed naturales tantùm, aliquem eorum melioraret, quia tenebitur præcisè inter ipſos naturales, aliquo eorum meliorato, eundem ordinem obſeruare, quem inter legitimos obſeruare debere parentes, lege illa ſtatuitur: cum naturalis reſpectu matris à legitimis non differat, quando filij legitimi non adſunt. Sequitur deinde manifeſtè, quàm variè, & obſ curè, à veritatéque ipſa, ſiue diſtincta, & certa re ſolutione alieni videantur, & ſe habuerint omnes ferè huius Regni Scriptores, & legum Regiarum Commentatores in propoſito dubio: & dum inquirunt, an filius naturalis matri ſuccedat in maioratu, an vè ſimpliciter in maioratu ſuccedere poſ ſit filius naturalis primogenitus? Sic ſané laborarunt hoc vitio (vt ita dixerim) Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 17. & eodem lib. cap. 3. num. 75. & 77. dum inquirens, an filius naturalis in maioratu materno ſuccedat nec abſolutè explicat quæ ſtionem, nec etiam certam nobis proponit reſolutionem, indiſtinctè potius, quod non ſuccedat, reſpondet, & refert Gregorium Lopez, in l. fin. tit. 13. part. 6. Azeuedus etiam, in l. 11. tit. 6. num. 45. lib. 5. & in l. 7. tit. 7. num. 20. eo. lib. vbi etiam non diſtinguit, nec explicat, provt neceſ ſe erat. Nec minus Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quæ ſt. 53. num. 7. in fine, & num. 8. vbi etiam non explicat vllo modo, ſed ſequutus Velazq. Auend. in l. 27. Tauri, gloſ. 2. num. 14. veſtigia; ſtatuit duntaxat, legem ipſam Tauri 27. venire decidere controuerſiam dubitantium, an filij naturales matri ſuccederent in maioratu? in quo (vt ipſi cantant) non ſuccedere, plures tenuerunt ex natura ſucceſ ſionis, quæ nobilior eſt, quam diuidua, & in ea lege deciditur, in maioratu ex Tertio, eſ ſe ſubſtituendum naturalem matri. Hoc ſanè, à veritate ipſa multum abhorrere, & à mente eiuſdem legis Tauri alienum eſ ſe, nec dubium hoc eam legem venire decidere, nec aliquid etiam noui continere in filiis naturalibus, reſpectu ſucceſ ſionis matris; aduerſus eoſdem Authores, adeò concludenter oſtendi ego ipſe, lib. 2. cap. 10. num. 17. ex verſ. Sexto denique, & vltimo loco, vſque ad num. 19. vt nihil vltra addere, neceſ ſarium ſit, ſed & Ludouic. ipſe Molina, Pater Molina, Pelaez à Mieres, Flores Diaz de Mena, Auend. & cæteri, qui articulum iſtum explicant; non diſtinguunt, cum agitur de ſucceſ ſione maioratus, reſpectu matris, hoc ideo fortaſ ſis, quod de ſucceſ ſione maioratus antiqui, quæ ſtionem ipſi mouerint, ac eius reſpectu dubium habuerint, non verò reſpectu maioratus materni, in quo dubium eſ ſe non poteſt, cum reſpectu matris filiorum naturalium ſucceſ ſio ne ceſ ſaria ſit. Et in caſibus, in quibus à matre maioratus, aut melioratio cum grauamine fieri poſ ſit, dubitandum non ſit quin filiorum naturalium vocatio, ſubstitutio, ac ſucceſ ſio, reſpectu matris neceſ ſaria omnino ſit, vt ſuprà dixi. Cum igitur ambigitur, an filius naturalis primogenitus ſuccedere poſ ſit matri in maioratu; aut agitur de maioratu antiquo, ab alio, non à matre inſtituto; & in quo filius naturalis primogenitus matris vltimæ poſ ſeſ ſoris, prætendit maioratum, quia filij legitimi deficiunt; & tunc tenor diſpoſitionis, ac inſtitutionis maioratus deſignauit, an naturalis ſuccedere debeat, vel non, quod ex eo pendebit, an ſit vocatus, vel non, & quæ ſtio voluntatis agitabitur, vt illa primum locum obtineat: ſi in dubio ſimus, nec aliud ex ſerie, aut tenore diſpoſitionis appareat, vel ex indubitatis, aut certis coniecturis; Ludouici Molinæ ſententia, de qua ſuprà, obſeruari debebit, nec naturalis filius admitti. faciliúſque excludi debebit filius naturalis fœminæ, vltimæ poſ ſeſ ſoris, quam maſculi; idque ob præ ſumptam inſtitutoris voluntarẽ , quod voluerit, fœminas pudicitiam, honorem, 7 caſtitatem, magis quàm maſculos ſeruare; ſicuti ex Mantica, Menoch. Peregrino, & aliis multis ſcripſi, atque obſeruaui ſuprà, & conducit mirabiliter in propoſito Ludou. Molinæ obſeruatio lib. 3. cap. 3. n. 34. quod ſi ab ipſa matre maioratus ſit inſtitutus, quid obſeruari debeat, dilucidè, & diſtinctè admodum, ſuperius explicaui; videlicet, ſi abſque facultate Regia, atque ex diſpoſitione l. 27. Tauri, maioratum ex Tertio, & Quinto in aliquẽ ex filiis legitimis inſtituat, præcisè tenetur in defectum legitimorum vocare naturales, vt ſuprà dixi, ſi in aliquem filium naturalem, cùm plures, aut duos habeat, quia legitimi deficiant, tenebitur etiam eoſdem filios naturales ſubſtituere. Si cum facultate Regia, vnico duntaxat filio exiſtente, res erit certa: ſi pluribus aliis naturalibus exiſtentibus, maioratus cum facultate Regia fiat, tenebitur mater filiis aliis alimenta competentia relinquere, prout in eiſdem ad inſtar legitimorum, latius ſtatuimus ſuprà. Et ſecundum hæc (vt mea fert ſententia) potius debuiſ ſent inquirere, atque diſceptare Interpretes noſtri, an, & qualiter mater poſ ſit maioratu inſtituere, ſi filios naturales habeat; quàm in dubium excitaſ ſe, an filius naturalis matei ſuccedere poſ ſit in maioratu; nam vtcunque maioratus à matre inſtituatur, planum, & certum eſt non modò ipſos in eo maioratu ſuccedere poſ ſe, ſed etiam præcisè vocandos, ac ſubstituendos, tam in terminis l. 27. Tauri, quando abſque Regia facultate maioratus inſtituitur: quàm, ſi ex Regia facultate maioratus inſtitueretur; cum vel vnico duntaxat filio naturali exiſtente, vel pluribus habitis, non aliàs facultas Regia concederetur, quàm ſi vnicus ille, vel vnus plurium vocetur, quemadmodum ſi exi ſtentibus legitimis filiis, concederetur facultas Regia: idque ex dictis ſuprà, quod naturalium filiorum ſucceſ ſio reſpectu matris, neceſ ſaria ita eſt, ac legitimorum reſpectu patris. Genericè autem, ac indiſtinctè loquendo, & articulum præfatum proponendo, cum inquiritur, an filius naturalis primogenitus in maioratu ſuccedat, qui vt plurimùm à maioribus prouenit, in ſtitutúſque fuit; diſtinguendi erunt ſex caſus principales, quibus tota hæc diſputatio circunſcribi videtur, vt ſuprà dixi in initio num. 43. Primus caſus eſt, quando naturales expreſsè, & [*] ſpecificè vocantur; & tunc quidem ceſ ſat omnis dubitatio, quia voluntas primùm inſpicitur, l. in conditionibus primum locum, l. pater Seuerinam, cum vulgatis, ff. de condit. & demonſtrat. & in claris non eſt locus coniecturis, l. ille, aut ille, §. cum in verbis ff. de legatis tertio, ſic ſanè in terminis iuris communis, & in explicatione dicti §. ſi quis rogatus, pro certo præmittunt Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. num. 1. & 4. in fine, Peregrinus de fideicommiſsis, articulo 22. n. 79. in illis verbis: Naturales, & ſpurij de familia continentur in fideicommiſsis, ſi de eis teſtatores ſpecialiter meminerint, &c. Petrus Surdus in conſ. 89. numer. 36. lib. 1. vbi inquit, quod in hac materia, & in admittendis, vel excludendis naturalibus, primum inſpicitur, quid teſtator voluerit: & quid expreſ ſerit, inſpiciendum eſ ſe in primis, dixit Io ſeph. de Ruſticis ad dictam, l. cum auus, lib. 3. cap. 1. n 93. naturales etiam admittendos eſ ſe, cum ſpecificè vocantur, & aliquando ad primogenia vocari, dixit D. Anton. Meneſius de Padilla, in dicta l. cum acutiſsimi, ſub num. 34. & vocari poſ ſe naturales ad maioratum, tradit pro certo Azeuedus in l. 11. tit. 6. lib. 5. n. 45. & vnanimiter omnes aſ ſentiunt, aut pro indubitato hoc ſupponũt , & duntaxat dubium excitant, quando verſamur in dubio, nec apparet, quid teſtator voluerit; nam ex voluntare admitti, vel excludi, compertum eſt; & in dicti §. ſi quis rogatus, expreſ ſum: nec eſt diſtinguendum, an verſemur in maioratu antiquo, qui à maioribus proceſ ſerit, vel in maioratu, quem pater inſtituerit; cùm etiam excluſis aſcendentibus, poſ ſit maioratum in perſona filij naturalis inſtituere, ſi filios, ac deſcendẽtes legitimos non habeat; in terminis etiã l. 27. Tauri, & cum aliquem ex filiis legitimis in tertia parte bonorum aut in tertia, & quinta meliorauerit; res caret difficultate, cum præcisè teneatur ob ſeruare ordinem illius legis, vt ſuprà probaui: in caſibus etiam, in quibus mater poſ ſit maioratum inſtituere, nonmodo poſ ſe eam filios naturales ad ſucceſ ſionem maioratus inuitare, ſed etiam teneri præcisè id facere, cum matris ipſius reſpectu, filiorum naturalium ſucceſ ſio neceſ ſaria ſit; dilucide, & diſtincte ſuprà obſeruaui, atque probaui; ac denique, quod in terminis dictæ l. 27. Tauri, teneatur eadem mater, quæ filios legitimos habeat, in defectum eorum, filios naturales ſubſtituere, ac vocare præcisè, indubitatum ſit, ſuperiùs quoque probaui dilucidè. Secundus caſus ſit, quando filij naturales, ex[*] preſsè excluduntur à ſucceſ ſione maioratus, & tunc etiam, id ipſum obſeruandum eſ ſe, quod ſpecificè circa excluſionem naturalium expreſ ſerit, & voluntatem primo loco ſpectandam; ex dicto §. ſi quis rogatus, & Authoribus præcedenti numero relatis compertum eſt; & maioratu, qui ab antiquo proceſ ſerit, in co etiã , quem pater de nouo inſtituerit, cum non tenetur præcisè in perſona filij naturalis maioratum inſtituere, quamuis filios legitimos non habeat, & patris reſpectu ſucceſ ſio naturalium filiorum voluntaria ſit, res caret prorſus difficultate, ex his, quæ ſuperius annotaui, & ſcripſi; indéque certi iuris eſt, patrem, qui maioratum inſtituit, etiam ſi filios legitimos non habeat, à ſucceſ ſione poſ ſe filios naturales, non modo futuros, ſed etiam iam natos, & ſuos excludere & duntaxat teneri alimenta competentia eis relinquere: in terminis tamen dictæ l. 27. quod etiam naturalium reſpectu, teneatur præcisè ordinem illius legis ſeruare; ſuprà probaui, & defendi: Nunc autem animaduerto, legis ipſius Tauri 27. conſtitutione procedere duntaxat in terminis, in quibus loquitur; in maioratibus ſcilicet, qui ex Tertio, & Quinto inſtituuntur, in quibus in defectum legitimorũ tenetur pater filios naturales ſubſtituere, ac vocare, non verò in aliis maioratibus, in his ſcilicet, qui cum facultate regia inſtituuntur; vel extra terminos legis eiuſdem Tauri 27. quando ſcilicet non habens filios legitimos, tametſi naturales haberet, maioratum inſtitueret; quia tunc libere poſ ſet in vocationibus, ac ſubſtitutionibus, ordinem, quem vellet, ſeruare; ſic docuit Ludou. Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 2. cap. 2. num. 12. verſ. Secunda difficultas, & cap. 12. num. 55. eiuſdem libri, & cap. 11. num. 14. eod. lib. quem in hoc vltimo loco, in hunc ſenſum declarat Pater Ludouic. Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, tractatu 2. diſp. 609. num. 5. & idem tenuerunt Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 55. verſ. Secundus effectus, ibidem Velaſquez de Auendaño, gloſ ſa prima, num. 64. & 69. Mieres, de maioratu, in præfatione, num. 11. verſ. Sed hæc illatio, Tellus Fernandez, in ipſa l. 27. Tauri, num. 14. Ioannes Matienç. in l. 11. tit. 6. gloſ ſa 11. num. 3. lib. 5. & Azeued. ibidem. 1. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. quæ ſitione 67. vel quando is, qui maioratum inſtituit. nec legitimos, nec naturales filios haberet, ita quod maioratus inſtitutor, ſeu fundator, pater non eſ ſet; nec aſcendens filiorum naturalium, qui ius ſuccedendi poſtmodùm prætenderent; tunc namque eſ ſemus extra terminos ipſius l. Tauri 27. & præcisè obſeruari deberet voluntas inſtitutoris, qui naturales filios excluderet, ſicuti ex eiſdem nunc relatis Authoribus deprehenditur ſpecificè. Mater verò, quæ maioratum ex Tertio, & Quinto bonorum ſuorum inſtitueret, ſiue habens[*] legitimos filios, & naturales ſimul, & aliquem naturalem, aut naturales etiam, vel naturales tantùm, teneretur præcisè ſeruare ordinem dictæ l. 27. Tauri, vt ſuprà dixi. indubitatum eſ ſe, & Angulum etiam, reſpectu matris, ſic tenuiſ ſe; nec poſ ſet filios naturales excludere: itaque, non modò ſi aliquem legitimum filium, aut deſcendentem meliorauerit, in defectum legitimorum tenetur ſubſtituere illegitimos, & ſic naturales, & ſpurios, qui nati non fuerint ex damnato coitu; ſed etiam, deficientibus legitimis, ſi naturalem meliorauerit, tenebitur ſubſtituere alios naturales, quemadmodum pater tenetur, ſi legitimum meliorauerit, & in terminis l. 27. Tauri. verſetur, ſubſtituere alios legitimos, ſiquidem legitimorum reſpectu patris, & illegitimorum reſpectu matris, æqualis eſt conditio, idémque ius; extra hunc autem caſum, certum eſt, quod mater, quæ filios naturales habeat, maioratum abſque Regia facultate non poſ ſit in ſtituere, nec in fauorem vnius filij naturalis, vel ſpurij, alios filios naturales, vel ſpurios in legitima grauare; & conſequenter, nec ipſos à ſua legitima excludere: vnde nec dubitari poterit, an mater, quæ maioratum inſtituit, poſ ſit filios naturales à ſucceſ ſione excludere, cum inſtituere non poſ ſit, niſi in caſu, ac in terminis dictæ l. 27. Tauri, & tunc præcisè tenebitur eos ſubſtituere, & vocare, vt nunc dicebam: quod ſi habens filios naturales, aut ſpurios tantum, maioratum cum facultate Regia in fauorem vnius inſtituat, non aliàs poterit, quàm ſi cæteris competentia alimenta reliquerit, vt ſuprà probaui: Apparet igitur ad oculum præpoſterè quidem debitaſ ſe Authores huius Regni, an filius naturalis matris ſuccedere poſ ſit, in maioratu; cùm non modo poſ ſit, ſed etiam præciſa, ac neceſ ſaria ſit eius vocatio, in caſibus, in quibus mater maioratum inſtituere valeat: ſicuti ſuperiùs obſeruaui etiam & oſtendi dilucidè. Quando autem maioratus ab antiquo proceſ ſit, & mortua matre vltima poſ ſeſ ſore, filius naturalis ſucceſ ſionem prætendit; tunc equidem procedit dubium, & inſpicitur primo loco, quid inſtitutor voluerit, quidvè ſpecificè cauerit, an ſcilicet admiſerit an excluſerit naturales, iuxta præcedentem primum caſum, & iſtum ſecundum. Et hæc quidem notatu ſunt digna, & iterum, atque iterum repetuntur, quia noua quidẽ , nec alibi hucuſque ita ordinata, & digeſta; atque ingẽri procul dubio ſtudio, & aſ ſidua conſideratione elaborata, & reſoluta. Tertius deinde caſus ſit, quando filij naturales, nec vocantur, nec excluduntur expreſsè, ſiue ſpecificè; ſicque, nec vt excludantur, nec vt admittantur, commemoratio eorum habita eſt: in vocationibus tamen, atque ſubſtitutionibus, legitimorum mentionem fecit inſtitutor, ſiue legitimos ad ſucceſ ſionem vocauit, abſque excluſione tamen naturalium; & hoc quidem caſu, ſi Ludou. Molinæ, Pelaez à Mieres, Velaſq. Auend. Blaſij Flores Diaz de Mena, & cæterorum, quos retuli ſuprà num. 42. intentio perpendatur maturè, coacta quidem ratione fatendum erit; quod dum ipſi dubium quæ ſtionis perpendunt, quando filij, ac deſcendentes vocantur ſimpliciter ad ſucceſ ſionem maioratus, abſque adiectione verbi, legitimis; pro certo ſupponere videntur, dubium ceſ ſare quando verbum legitimis adiiceretur, quaſi teſtator videatur omnino naturales, & ſic non legitimos (quicumque illi ſint) excludere, qui legitimos ad ſucceſ ſionem inuitauit; & hoc credo ex mente eorum indubitatè procedere, quamuis ipſi non explicent ita diſtincte; ex omnibus tamen huius Regni Scriptoribus, inuenio vnum duntaxat, ſic in terminis intelligentem, quod ſcilicet naturalis filius apertè à ſucceſ ſione maioratus videatur excluſus; quando legitimus inuitatur, licet vllo modo, non comprobet, Velaſq. inquam Auendañum in l. 40. Tauri. gloſa 11. num. 43. vbi in hunc modum ſcribit: Quid in filio naturali? & ſi legitimus inuitatur, aperti excluditur: ſi verò ſimpliciter vocantur filij, &c. Poſ ſet ſane is Author pro hac ſententia ponderare nonnulla: ac primum equidem, quod ex quo legitimos inſtitutor vocauit, vel aliquas vocationes, aut ſubſtitutiones fecit cum qualitate legitimitatis, videatur eo ipſo naturales à ſucceſ ſione excludere; nam quod in ſenſu affirmatiuo vocationem legitimorum concludit, in neceſ ſariam conſequentiam inducit in ſenſu negatiuo excluſionem naturalium, argumento l. primæ, iuncta Gloſ ſa, verbo, virilis, & l. 2. vbi Gloſ ſa, verbo, nemo, C. de veſtib. holoberis, lib. 11. l. Spadonem 15. §. liberti, ff. de excuſat. tutor. l. prima, C. ad l. Iul. de adulterijs, cuius argumento dixit Baldus, in l. maximum vitium, num. 2. C. de liberis præteritis, quod vocatio maſculorum duo continet capita, vnum incluſionem illorum, & aliud, excluſionem fæminarum: idem in ſimili docuit Bartolus in l. cum auus, n. 4. ff. de condit. & demonſtr. & in l. 2. §. videndum, num. 2. ff. ad Tertul. Decius in l. fœminæ, num. 97. ff. de regul. iuris. Iaſ. in l. ſi quis id quod, n. 21. ff. de iuriſd. omnium indicum, Abbas in conſ. 36. n. 3. lib. 1. Iacob. Mandellus de Alba in conſ. 728. num. 48. Paulus de Montepico in conſ. 96. num. 124. Peregrinus de fideicommiſsis, art. 25. num. 11. Item poſ ſet Auendaños, in eadem, qua verſamur materia, & in terminis dicti §. ſi quis rogatus, ponderare, atque expendere locum Cardinalis Franciſci Manticæ de coniect. vltim. volunt. lib. 11. d. tit. 9. n. 1. quod ſi teſtator dixerit, ſi deceſ ſerit ſine liberis legitimis, & naturalibus, naturales non excludunt ſubſtitutum, quia non ſunt veri filij, neque legitimi, & idem obſeruauit Peregrinus de fideicõ miſsis , art. 28. n. 39. vbi ſcripſit, quod ſi teſtator dixit, ſi deceſ ſerit ſine veris filijs, vel ſine iuſtis filijs, naturales non continentur: & idem aſ ſerit, ſi dictũ fuiſ ſet de filiis legitimis, & naturalibus, & ſic ex preſ ſa aliqua qualitate excludente naturales tantùm; vt notauit Ripa in dictio §. ſi quis rogatus, n. 30. Ecce vbi is Author, naturalium filiorum exclu ſionem, ex eo ſolo inducit, quod de filiis legitimis & naturalibus dictum fuerit, quamuis iidem naturales ſpecificè non reperiantur excluſi: & in eodem placito fuit Menochius lib. 4. præ ſumptione 78. num. 67. qui reſoluit, naturales filios non excludere ſubſtitutum, ſi teſtator dixit, ſi deceſ ſerit ſine filis naturalibus & legitimis, vel ſine liberis ex legitimo matrimonio natis; vel ſine veris filiis; & citat eundem Ripam dicto n. 30. & Baldum in conſ. 463. Quidam ſubſtituit, lib. 5. Surdus etiam eiuſdem ſententiæ fuit, in conſ. 89. ſub num. 36. lib. 1. vbi citat Cardinalem Franciſcum Manticam lib. 11. dicto. tit. 9. num. 1. & lib. 8. tit. 7. num. 6. in eum ſenſum, vt ſufficiat dictum eſ ſe in diſpoſitione, ſi deceſ ſerit ſine filiis legitimis & naturalibus, vt naturales filij cenſeantur excluſi, quamuis expreſ ſa, ſiue alia eorundem excluſio non appareat: & antea notauerat Surdus idem, num. 36. nunc præcitato, in illis verbis: Tamen hoc locum habet, quando ſimpliciter poſiti ſunt liberti in conditione; ſed in caſu noſtro dictũ eſt, ſi Gaſpar deceſ ſerit ſine filiis legitimis & naturalibus, vt legitur in ſecunda ſubſtitutione. dum autem vacauit teſtator legitimum & naturalem, conſtat, non ſen ſiſ ſe de ſimplici naturali: & in terminis ita declarat Ripa in ditio §. ſi quis rogatus, num. 30. nam regula in contrarium relata, non habet locum, quando conſtat, aliter teſtatorem voluiſ ſe. Ecce vbi aſ ſerit Surdus expreſ ſim, de voluntate teſtatoris conſtare, quod naturales liberos excludere voluerit, eo ipſo, quod legitimos ad ſucceſ ſionem inuitauerit; & iterum ſub num. 38. in illis verbis: Ideo dico teſtatorem in caſu noſtro intellexiſ ſe de filiis legitimis, & naturalibus; nam etſi filios Gaſparis ſubſtituerit, tamen fecit aliam ſubſtitutionem in fauorem D. Vincẽtij , caſu, quo Gaſpar decederet ſine filijs legitimis & naturalibus, & cum in vna parte teſtamenti fecerit mentionem de legitimis & naturalibus, cenſetur de eiſdem intellexiſ ſe in alia parte, in qua loquutus eſt ſimpliciter de filijs, quia vna pars teſtamenti declarat aliam, l. qui filiabus, vbi latè Iaſ. ff. de leg. 1. pro quo facit, quod voluit Bartol. in dict. § ſi quis rogatus, numero ſecundo, quod naturalis tunc excludat ſubſtitutum, quando apparet de voluntate te ſtatoris, & ſubdit apparere, quando in vna parte diſpoſitionis teſtator fecit mentionem de naturalibus, tunc enim in alia quoque non eſt cenſendum, teſtatorem naturales abborruiſ ſe: ſicut igitur naturaliũ mentio facta in vno loco, facit videri, quod teſtator in alia ſenſerit de naturalibus, quando ſolum de filijs eſt loquutus, ita mentio legitimorum, & naturalium dat intelligi, teſtatorem non ſenſiſ ſe de ſolis naturalibus in alia parte, in qua de filijs ſimpliciter meminit, &c. Et iterum ipſemet Surdus, num. 40. & 41. ibi: & in terminis noſtris, quod naturales non admittantur, quando in vno loco vocauit legitimos, & naturales, ſeu de legitimis, & naturalibus mentionem fecit; voluit expreſ ſe Caſtrenſis, in dicto §. ſi quis rogatus, n. 4. & facit, quod dicunt multi Doctores, teſtatorem intellexiſ ſe de maſculis, quando de filijs ſimpliciter mentionem fecit, ſi in aliqua teſtamenti parte de filijs maſculis eſt loquutus, &c. Iterum etiam, ſub n. 52. in verſ. Tertio reſponderi poteſt. Hactenus Surdus, præcitato conſ. 89. lib. 1. ex quo duo deducuntur (vt vides:) Primum, ex vocatione legitimorum, naturales admiſ ſos non videri, ſed potius excluſos. Secundum, quod teſtator, qui in vna parte teſtamenti fecit mentionem de legitimis & naturalibus, cenſetur de eiſdem intellexiſ ſe in alia parte, in qua loquutus eſt ſimpliciter de filijs, quod credo veriſ ſimum, & eſt notandum in propoſito huiuſce materiæ: frequenter namque contingit, quod teſtatores, atque maioratuum, inſtitutores, quamuis eo animo fuerint, vt in omnibus vocationibus, ac ſubſtitutionibus excludere perpetuò naturales voluerint, & legitimos duntaxat admittere; in aliquibus tamen tantum ſubſtitutionibus mentionem faciunt de legitimis, in aliis verò de filijs ſimpliciter loquuntur; ſed non inde, aut eoſdem naturales admittere; aut ſe incontinenti corrigere velle videntur, ſed potius in omnibus gradibus, ſubſtitutionibus etiã ; & vocationibus, eandem legitimitatis qualitatem repetere; ſicut eruditè aduertit Surdus, vbi ſuprà, & vltra eum comprobatur etiam ex his, quæ adducunt Peregrinus, de fideicommiſsis, artic. 25. num. 30. & 34. Menochius in conſ. 117. ex num. 54. cum ſeq. lib. 2. Alexand. Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 36. num. 16. & in terminis, quod qualitas legitimitatis poſitæ in vno gradu, cenſeatur repetita in ſequentibus; tenet Alexander, in con ſil. 94. num. 1. volum. 1. in illis verbis: Eadem ratione debet interpretari de legitimis, & naturalibus quoniam de talibus, ſcilicet legitimis, & naturalibus, eſt facta mentio in reliquis partibus teſtamenti. Et cenſentur vocati cum eiſdem qualitatibus in alia parte teſtamenti, cum quibus in alia filij, ac deſ cendentes fuerunt vocati; vt probarunt Peralta; in l. Titia cum teſtamento, §. Titius, el ſecundo, numer 6. ff. de legatis ſecundo, Antonius Gabriel, commun. concluſion. lib. 3. tit. de teſtamentis, concl. 10. n. 13. Ludou. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 3. cap. 5. num. 6. ibi: Tunc enim verbum illud de eiſdem filijs ſimpliciter prolatum, cum eadem qualitate intelligendum erit, quoties de eiſdem mentio facta fuerit. Idque maximè, quando filij, ac deſcendentes primi gradus vocati fuerint cum qualitate legitimitatis; tunc namque eadem qualitas repetita cenſeri debebit in vlterioribus, quamuis non exprimatur; ſic ſane annotauit, & fundauit Antonius Rubeus in conſ. 31. num. 5. & 6. & in conſ. 71. num. 6. Decius in conſ. 480. num. 10. Curtius iunior in conſ. 70. num. 1. Ruinus in conſ. 150. n. 15. & in conſ. 158. num. 9. lib. 2. Craueta in conſ. 208. ex n 6. Mantica lib. 5. tit. 1. n. 20. & lib. 6. tit. 12. num. 13. & lib. 7. tit. 5. n. 5. ne minus dilecti, & inferiori loco vocati, melioris conditionis ſint, quàm ſuperiori loco vocati, & magis dilecti, vt per Alexand. in. l. hæredes mei, §. cum ita, numer. 15. ff. ad Trebell. Ruinum in conſ. 42. n. 8. & in conſ. 141. num. 7. lib. 2. Rolandum in conſ. 82. ex n. 30. lib. 3. Cephal. in conſ. 188. num. 12. & ſeq. & in conſ. 251. ex num. 25. lib. 2. Decian, in conſ. 33. num. 18. volum. 3. Menoch in conſ. 318. ex num. 21. lib. 4. Hippolyt. Riminald. in conſ. 739. ex num. 29. cum ſeq. lib. 7. cum aliis à me adductis, lib. 2. cap. 4. n. 15. 16. & 17. vbi edam multum ad propoſitum præ ſens ſcripſi, num. 12. 13. & 14. quod ſubſtitutio, aut vocatio ſequens debet regulari, & intelligi ſecundum qualitatem prioris, l. Titia Seio, §. Seia libertis, ff. de legatis ſecunda, l. prima, C. de impuber. & alijs ſubſtitut. quia vnus gradus ſubſtitutionis alium declarat, l. qui liberis, §. vltimo. ff. de vulg. & pup ſubſtit. & ordo datus inter primò nominatos, ſeruari debet inter reliquos ſubſtitutos, Curtius ſenior in conſ. 51. num. 11. cum ſequent. lib. 1. Ioannes Gutierrez in conſ. 13. num 10. Et ille tertius caſus principalis (qui indubitatus eſt. aut indubitate procedit) magis indubitatus eſ ſet, quando maioratus inſtitutor in vocationibus, atque ſubſtitutionibus, non modo legitimorum mentionẽ fecit, ſiue legitimos ad ſucceſ ſionem vocauit; ſed etiam ex legitimo matrimonio procreatos, addidit; atque ita, ſi legitimos, & de legitimo matrimonio natos, ſiue procreatos vocauerit, indubitatum erit, quod naturales omnino excludere voluerit, cùm qualitas hæc vllo modo naturalibus applicari, ſiue conuenire non valeat, quamuis naturales metipſi à ſucceſ ſione ſpecificè, ſiue expreſ ſ è non reperiantur excluſi; nam ſi legitimorum ſola mentio, ſiue vocatio ipſorum excluſionem inducit, vt probatum remanet, quanto magis inducet, ſi legitimi, ac de legitimo matrimonio nati, fuerint inuitati: quod certiſ ſimum eſt, & dubitandi ratione caret omnino; & vltra ea, quæ ſuprà dicta fuere, comprobatur ex his, quæ huiuſce tractatus alio cap. ſupra lib. 4. in fortioribus terminis retuli, aſ ſeueraſ ſe quamplurimos iuris vtriuſque Interpretes, videlicet, quod teſtator, inſtitutórve maioratus, qui ad ſucceſ ſionem inuitauerit filios legitimos, & de legitimo matrimonio natos, cenſeatur non cogitaſ ſe de filiis legitimatos per ſubſequens matrimonium, immo eos excludere apertè voluiſ ſe; atque ita à fortiori, naturales duntaxat, ſicque per ſubſequens matrimonium non legitimatos: ſic ſane cenſuerunt ij decem & ſeptem Doctores, quos in vnum congeſ ſit Menochius, in conſ. 776. numer. primo, lib. 7. qui ab hac opinione non eſ ſe recedendum in iudicando, & conſulendo, ſcripſit in commentariis, de præ ſumptionibus, libro quarto, præ ſumpt. 81. num. 24. in fine, & id ipſum renuiſ ſe alios triginta Doctores, quando teſtator ſimpliciter ita dixit, & ſi deceſ ſerit ſine filiis, de legitimo matrimonio natis, vel procreatis, refert ipſe Menochius, & in vnum congerit eos, præcitato conſ. 776. num. 4. Hippolyt. Riminald. in conſ. 222. vbi latiſ ſimè aſ ſumit, atque explicat iſtum articulum, lib. 2. Caldas Pereira, de nominat. emphyteu. quæ ſt. 21. num. 44. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 11. tit. 12. ex numer. 17. Alexand. Trentacinquius, de ſub ſtit. 4. part. cap. 7. num. 53. & variarum lib. 1. titulo de legitimat, reſolutione prima, num. 28. Peregrinus, de fideicommisſis, art. 24. ex num. 25. vſque ad num. 47. Andreas Fachineus, controuerſiarum iur. lib. 4. cap. 54. & lib. 10. cap. 71. Antonius Faber, de erroribus pragmaticor. 2. part. decad. 35. errore 6. num. 10. fol. 576. & libro 23. Codicis, definitione 19. fol. 202. Hector Æmilius, de iure feudal, cap. 18. num. 39. & cap. 42. num. 75. Petrus Gregorius, de conceſ ſione feudi 4. part. quæ ſt. 8. num. 25. Ariſminus Tepatus, lib. 2. variarum, fol. 172. verſ. Legitimatus per ſubſequens matrimonium, Franciſcus Sosbech, de vſibus feudorum, part. 9. num. 71. & 72. Proſper Paſ ſetch. in conſ. 98. ex num. 8. & in conſ. 99. ex num. 4. & in conſ. 100. per totum, Fabius Turretus, in conſ. 89. num. 28. lib. 2. Ioannes Philippus, in conſ. 41. num. 13. libro ſecundo, Burgos de Paz, in conſ. 6. num. 13. Franciſcus Gotomat. in conſ. 30. num. 12. Petrus Surdus, in conſ. 465. num. 9. libro quarto, & deciſ. 162. num. 8. & deciſ. 319. ex num. 5. Chriſtophor. Torniola, in conſ. 46. ex num. 15. cum aliis infinitis quos ipſi referunt, & quos ego ipſe alio cap, huiuſce tractatu, ſupra lib. 4. recenſui, quo loci, in puncto, & rigore iuris, & iuxta proprium, & verum verborum ſenſum, hanc opinionem veriorem eſ ſe, & præualere debere, ſemper exiſtimaui, & nunc exi ſtimo: iuxta præ ſumptam tamen teſtatorum, atque inſtitutorum maioratuum voluntatem, contrariam forſan in praxi ſeruandam, & filios legitimatos per ſubſequens matrimonium admittendos, ac ſi ex legitimo, & contracto iam tempore natiuitatis, matrimonio, nati fuiſ ſent; viris admodum eruditis placuiſ ſe, & ita deciſum in his regnis iterum, atque iterum. Vel ſaltem, voluntati teſtatorum præ ſumptæ admodùm conuenire diſtinctionem illam, quam ex Angeli Matheacij traditione, in commentariis de legat. & fideicommiſsis, lib. 3. cap. 21. numer. 17. eodem lib. 4. ego metipſe expendi, provt latius ibi; vbi etiam contrariæ partis, & in fauorem filiorum, qui per ſubſequens matrimonium legitimati fuere; quamplurimos iuris vtriuſque Authores commemoraui, & ſeptemdecim congeſ ſit Menochius, dicto conſ. 776. numer. 5. qui tamen maiori ex parte loquuntur in diſpoſitione legis; quæ tamen longè diſtat à diſpoſitione hominis, vt ibidem quoque o ſtendi, & latè explicant ſuperius commemorati Authores. Nouiſ ſimè etiam Franciſcus Merlinus, deciſ. 98. abſque præiudicio tamen veritatis, & non excludendo præ ſumptam ipſam teſtatorum voluntatem in fauorem filiorum, qui per ſubſequens matrimonium legitimati fuerint; ex qua equidem coniectura voluntatis, deducta ab eo, quod teſtatores metipſi, aut maioratuum inſtitutores facerent, aut ſeciſ ſent, vel prouidiſ ſent, ſi de caſu illo interrogati fuiſ ſent; maxime ſi concurrat qualitas illa, de qua per Matheacium, dicto numer. 17. pro prima eadem opinione, relata ſuprà, & contra filios legitimatos per ſubſequens matrimonium (contra quos verborum proprietas, & rigor, negari non poteſt, quin fortiſ ſime vrgeat, quamuis edam pro ipſis coniectura voluntatis, non leuis, ſed grauis quidem vrgeat) vltra ea, quæ præcitato in loco perpendi, ponderandus iterum erit textus, qui videtur formalis, & expreſ ſus in dict. l. filium, ff. de bis qui ſunt ſui, vel alieni iuris: nam dum inquit Iure Conſultus: Filium eum definimus, qui ex viro, & vxore eius naſcitur, præ ſupponit præcisè, neceſ ſarium eſ ſe, vt quis filius legitimus dicatur, quod parentes eius iam prius matrimonium contraxerint, atque ita excludit, quodcumque aliud tempus, quod ante matrimonium conſiderari poſ ſit: & in effectu vult, quod vt iuridicè filij legitimi nomen alicui applicari poſ ſit, erit neceſ ſe, quod natus fuerit tempore, quo parentes eius vir, & vxor erant, atque ita iam contraxerant matrimonium: quamobrem ſubtiſ ſi mus, & præ ſtantiſ ſimus iuris vtriuſque interpres Baldus, ibidem, lectura ſecunda, numero ſecundo, pro Regula conſtituit, quod quantuncumque quis legitimetur, etiam per matrimonium, non dicitur natus de matrimonio: quod etiam apertè ſignificare videtur l. prima, tit. 13. partit. 4. in illis verb is: Otro ſi ſon legitimos los filos que ome à en la muger, que tiene por barragana, ſi deſpues deſ ſo ſe caſaſ ſe con ella, ca maguer eſtos fijos atales no ſon legitimos, quando nacen, tan grande fuerça ha el matrimonio, que luego que el padre, o la madre ſon caſados, ſe facen por ende legitimos. Nam licet iſta lex dixerit, ſon legitimos, non tamen addidit, y nacidos de legitimo matrimonio. Immo potius determinans eorum natiuitatem, declarat contrarium, ibi: Ca maguer no ſon legitimos, quando nacen. Sequitur ergo, quod ſi teſtator, vel inſtitutor maioratus expreſ ſit, quod tempore natiuitatis eſ ſent legitimi, & de legitimo matrimonio, & tunc nec nati fuere legitimi, nec de legitimo matrimonio; non ſufficere ſi ex poſt facto per ſubſequẽs matrimoniũ facti fuerint legitimi, quia verba deſignatiua certi temporis, non recipiunt tranſlationem. vel ſubtogationem alterius, l. ſi vſus fructus mihi in biennium, ff. de vſufructu legato, l. ſi ita quis 21. ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. vbi Raphael Cumanus deducit, quod ſubſtitutio facta in aliquem caſum reſpectu temporis, nunquam exceditur ad alium caſum. Aretinus etiã , in l. quandiu, la 2. col. finali, ff. de acquir. hæ red. Rubeus, in conſ. 32. n. 4. Hippolyt. Riminald. in conſ. 33. num. 32. lib. 1. & id ipſum, quod dicta lex Partitæ, notabiliter, & eruditè conſiderauit Hippolyt. Riminaldus, dicto conſ. 222. num. 82. & 83. lib. 2. conſideraſ ſe etiã videtur, l. 12. Tauri, quæ hoc die eſt, l. 10. tit. 8. l. 5. nouæ collect, Regiæ, quæ cum tracta ret de legitimatis per reſcriptum principis, & di ſponens, quod ipſi non ſuccedant, ſi eorum parentes, vel aui habuerint filium, vel nepotem, aut deſcendentem legitimum, inquit: Ouieren algun hijo, o nieto deſcendiente legitimo, o de legitimo matrimonio nacido, o legitimado por ſubſigutente matrimonio. Ecce vbi tres conſtituit filiorum legitimorum ſpecies: Primam eorum, qui legitimi dicuntur ſimpliciter, quamuis ipſi non naſcantur ex legitimo matrimonio, ſed putatiuo, idque propter bonam fidem parentum, vel alterius eorum: Secundam, eorum, qui ex vero matrimonio naſcuntur: Tertiam, legitimatorum ſcilicet per ſubſequens matrimonium: atque ita, quamuis lex ipſa Tauri nullo modo venerit decidere dubium propoſitum, an ſcilicet comprehendatur filius legitiman tus per ſubſequens matrimonium, quando concurreret cum filio nato ex vero matrimonio; vel quando agatur de ſucceſ ſione eius, qui filios legitimos, atque ex legitimo matrimonio natos, ad ſucceſ ſionem vocauit; negari tamen vllo pacto poteſt, quin differentiam dictorum filiorum con ſiderauerit, diuerſaſque ſpecies agnouerit: alioquin namque, ſi non ſentiret diuerſitatem ſpecierum, non eſ ſet neceſ ſe, ſic ſpecificè eas exprimere, ſed ſufficeret vno verbo diſponere, quod filius legitimus præferendus eſ ſet legitimato per reſcriptum Principis: cùm itaque dixiſ ſet, O de legitimo matrimonio nacido, in quo verus & legitimus filius per matrimonium continetur, & oſtenderet, ab hoc legitimo filio differre eum, qui ante contractum matrimonium naſcitur; vltimo loco poſuit, O legitimado por ſubſiguiente matrimonio, iuxta quod ſub illo verbo: Hijo, o nieto de legitimo matrimonio nacido, non includit, nec ſignificat filium legitimatum per ſubſequens matrimonium: quoniam illa alternatiua, ò, non ſubiicitur inter extrema eiuſdem ſignificationis, ſed inter diuerſa, & formaliter ſeparata, l. generali, C. de ſacroſanct. Eccleſ. hæc verba, ff. de verbor. ſignificat. l. prima, §. ſublata, ff. ad Trebellian. cap. inter cæteras, de reſcriptis, Albericus, in ſuo dictionario, verbo, aut, Alciatus, in conſ. 5. num. 14. lib. 2. & in conſ. 15. num. 3. lib. 1. Bartolus, in l. ſi quis ita, num. 1. ff. de auro, & argento legato. Hippolyt. Riminald, in conſ. 451. numer. 23. lib. 4. Petrus Surdus, in conſ. 339. ex num. 6. lib. 3. Sic ſanè ex huius regni Scriptoribus contra filios legitimatos per ſubſequens matrimonium, clarè videntur tenuiſ ſe Antonius Gomez, in. l. 9. Tauri, num. 64. Cifuentes, in l. 40. Tauri, columna prima, Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæ ſtione prima, n. 8. Dueñas, regula 350. n. 14. Et hactenus de tertio caſu principali, ac de eo quod attinet ad quæ ſtionem propoſitam, vtrum filius naturalis primogenitus in maioratu ſuccedat. Quoad illationem verò, vt naturales nequaquam admittantur quando vocantur filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati, aut procreati; in fortioribus equidem terminis facit Lud. Mol. de Hiſpanor. primogen. lib. 3. cap. 3. num. 31. qui, quoties primogenium relictum eſt ſub ea conditione, ſi poſ ſeſ ſor ſine liberis legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deceſ ſerit, nunquam filium naturalem, legitimatum ex Principis reſcripto, ad eius primogenij ſucceſ ſionem admiſit. Atque ita eo in caſu, non modo filios naturales, ſed etiam illos legitimatos excluſit, & citat plures Authores ſic tenentes: indeque infert, ceſ ſare in primogeniis Hiſpaniæ legitimatorum ſucceſ ſionem, cum propè in omnibus hæc clauſula apponi ſolita ſit. Quartus deinde caſus ſit, quando filij, ac de[*] ſcendentes ſimpliciter vocantur, atque inuitantur ad ſucceſ ſionem maioratus, abſque adiectione verbi, legitimis: & quidem hoc caſu loquutum fuiſ ſe Lud. Mol. Pelaez à Mieres, Aluarad. Auend. & reliquos huius regni Scriptores, rectiſ ſiméque tueri, quod filius naturalis primogenitus non ſuccedat in maioratu, & quod inſtitutor videatur legitimos tantùm ad ſucceſ ſionem inuitaſ ſe, & naturales excluſiſ ſe, latè oſtendi ſuprà, n. 41. Addiderim nunc, naturales filios à ſucceſ ſione primogeniorum excludere, etiam iuri diuino conueniens videri; nam & in Geneſ. cap. 21. legitur, & refert Paulus ad Galatas, cap. 4. Quod cum vidiſ ſet Sara filium Agar Ægyptiæ ludentem cum Iſaac filio ſuo, dixit ad Abraham, eijce ancillæ cum hanc, & filium eius, non enim erit hæres filius ancillæ cum filio meo Iſaac: quod impleuit Abraham, licet durè accepiſ ſet propter promiſ ſionem ſibi factam. Vt latiùs hoc declaratur in cap. non omnis, 32. q. 2. & in cap. dicat aliquis, 32. q. 4. & in libro indicum, c. 11. legitur: Quod postquam creuerunt filij Galaad, eiecerunt Iephtæ Galaatides virum fortiſsimum, quem habuit Galaad ex meretrice, dicentes, hæres in domo patris eſ ſe non poteris, quia de adultera matre natus es. Quas duas authoritates contra filios naturales expendunt Rodericus Suarez, in l. 1. titul. de las deudas, n. 13. folio mihi 322. in nouiſsima impreſ ſione, Ioannes à Rojas, in epitome ſucceßionum, c. 11. ex n. 3. cum ſeq. Addiderim etiam, Ludou. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 3. dict. c. 3. n. 44. non modò aſ ſeruiſ ſe, filios naturales non admitti ad ſucceſ ſionem maioratus, ad quam filij, ac deſcendentes vocantur ſimpliciter, etiam abſque adiectione verbi, legitimis, ſed etiam abſoluiſ ſe quę ſtionem, dicendo; quod rarò, aut nũquam , ex regulis, quas antea tradiderat in filiis legitimatis, in 2. & 5. concluſ. eiuſ dem cap. ad maioratus ſucceſ ſionem filius naturalis admitti poterit. Videamus nunc, quid in dictis concluſionibus tradiderit Lud. ipſe Mol. & quidem in 2. concluſ. dict. c. 3. lib. 3. n. 30. ſtatuit, quod quando is, qui fideicommiſ ſum reliquit ſub conditione, ſi abſqueliberis deceſserit legitimis, eſt nobilis perſona, vel aliàs in dignitate conſtituta, filius legitimatus non excludit ſubſtitutum, nec eiuſdem fideicommiſ ſi capax eſt: quod ex multis Authoribus ibi cõ probat , & in hunc modum concludit: Ex qua concluſione conſequitur propè ſemper in Hiſpanor. primog. filium legitimatum non excludere cognatos, ſeu agnatos legitimos, cùm vt in plurimum ea primogenia, à nobilibus, ſeu ſaltem perſonis in dignitate conſtitutis. inſtitui ſoleãt , vt pluſquam notiſ ſimum eſt. Vides ergo, ſtatutum hoc loco per Molinam quoad filium legitimatũ , ita pariter intellexiſ ſe eum dict. n. 44. in fine, quoad filios naturales, vt ipſi nunquam ſuccedãt ; cum vt plurimùm à viris Illuſtribus, aut Nobilibus primogenia inſtitui ſoleant, qui eo ipſo videntur naturales liberos à ſucceſ ſione excludere. Sic etiã in dict. 5. concluſ. ſub n. 34. ſtatuit, quod ſi inſtitutor maioratus ad eius ſucceſ ſionem vocauerit filios, & filias, & eorum filios legitimos (provt communiter in omnibus Hiſpanorum maioratibus fieri ſolet) nunquam in huiuſmodi diſpoſitionibus, naturalis legitimatus comprehendatur, ne maioratus inſtitutor dicatur ſenſiſ ſe de filiis naturalibus filiarum ſuarum: quod nimis abſurdum, atque aduer ſus eius mentem futurum eſ ſet; provt ibi comprobat. Quod ſi in filio naturali, etiam legitimato, ob eam rationem generaliter ita ſtatuit; quanto magis in naturali, non legitimato, ſic ſtatuendo, perpetua eiuſdem excluſio induci debebit. Quintus præterea caſus ſit, quando in eiſdem[*] terminis caſus præcedentis, cum ſimpliciter filij, ac deſcendentes ad ſucceſ ſionem inuitantur, abſque adiectione verbi legitimis; filij naturales contendunt, ſe admitti debere ex coniecturis, & veriſimili inſtitutoris voluntate, mentéque præ ſumpta, at ſi expreſsè, vel ſpecificè vocati fuiſ ſent. Et quidem Ludouic, Molina (ſi attentè, & originaliter perpendatur) coniecturas omnes excludere videtur, dicto cap. 3. n. 44. in verſ. ex quibus infertur, & num. 45. & hoc vno ſolum contentus eſ ſe, quod ſcilicet ex ſerie maioratus aliud colligatur. Atque ita quando expreſ ſa filiorum naturalium vocatio non adeſt, ſi contendant ipſi ſe eſ ſe vocatos, ad vnum probationis genus ſe re ſtringit, & requirit, quod ex ſerie maioratus aliud colligatur: nam cùm antea dixiſ ſet, quod ſi in maioratus ſucceſ ſione, ad quam filij ſimpliciter vocati ſunt, dubitetur, vtrum filius naturalis ſuccedat, ex voluntate, ac conditione inſtitutoris, id decidendum ſit; ita vt ex coniecturis, ſuperius adductis, & aliis, vel ab eius ſucceſ ſione excludatur, vel ad illum admittatur; inquit ſtatim: Quamuis raro, aut nunquam, ex regulis, quas paulo ante in filiis legitimatis, in ſecunda, & quinta concluſione tradidimus, ad maioratus ſucceſsionem filius naturalis admitti poſ ſit: imo quamuis prædicta in fideicommiſ ſis procedant, credimus, ad primogenij ſucceſ ſionem, in quo filij ſimpliciter vocati ſunt, nunquam eſ ſe filios naturales admittendos, niſi ex ſerie maioratus aliud colligatur. Ecce vbi expreſ ſim is Author coniecturalem, aut præ ſumptam probationem in propoſito excludit, nec aliter filios naturales admittit, quam ſi ex ſerie ſaltem maioratus id colligatur, poſito, quod expreſsè vocati non fuerint; nam ſi ex coniecturis eos admitti poſ ſe aliquando exiſtimaret, ex his equidem forent neceſ ſariò admittendi; quas ex placitis communibus Interpretum ad textum, in dicto §. ſi quis rogatus: antea ip ſe tradiderat, & retuli ego ſuprà. At illis non ob ſtantibus, (quæ quamuis in fideicommiſ ſis procederent, ad primogenia Hiſpaniæ, ex eorum natura non adaptantur) inquit, rarò, aut nunquam ſucceſ ſuros; quaſi coniectura illa, quæ à natura, & fine inſtitutionis maioratus deducitur, & quod inſtitutor ipſe maioratus, familiæ decus, atque ſplendorem in perſona filij naturalis apponere noluerit, præponderet, ſiue fortior, atque potentior quacunque illarum ſit, quæ in fideicommiſ ſis, ad fauorem naturalium con ſiderarunt Doctores: item & illa quæ vt plurimùm concurrit, quod primogenia ſcilicet à per ſonis Nobilibus, aut Illuſtribus, ſeu ſaltem in dignitate conſtitutis, inſtitui ſoleant, quo caſu etiam in fideicommiſ ſis temporalibus excludi filios naturales, decidit textus, in dicto §. ſi quis rogatus. Quamuis ergo voluntas teſtatoris, vel quod aliquid voluerit, aut noluerit, per coniecturas probari ſoleat, vſque adeò, quod expreſ ſum dicatur, quod ex coniecturis colligitur; modo illæ neceſ ſariæ, aut valde probabiles ſint, vel concludentes; non enim quęcunque, ſed vrgentiſ ſimæ ſolum ſufficiunt; cum in coniecturanda, atque interpretanda defunctorum voluntate decipiamur ſ æpiſ ſimè; prout hæc omnia annotaui, & comprobaui latè, l. 2. cap. 4. ex num. 52. vſque ad num. 65. & vltra Authores ibi commemoratos exornarunt etiam Ioſeph, de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, lib. 3. c. 1. ex n. 30. cum ſeq. D. Chriſtophorus de Paz, in commẽtariis , de tenuta, ſeu remed. poſ ſeſ ſ. cap. 29. per totum, & diſpoſitiones non ſolum dependeant à voluntate expreſ ſa, ſed etiam ab animo diſponentis; ſicuti ex Baldo, & aliis pluribus Authoribus, obſeruauit ibidem, num. finali: quamuis etiam voluntas hominis de claretur ex his, quæ ante, vel poſt confectum actũ , dixit, vel fecit; ſicuti ex multorum aliorum Authorum traditionibus obſeruarunt Menoch. in conſ. 776. num. 7. lib. 7. Petrus Surd. deciſ. 54. num. 6. & decimo ſexto, Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat lib. 3. tit. 3. ex num. 20. cum ſequent. & aliis modis, de quibus longa ſerie per iſtum tractatum; nihilominus tamen, filiorum naturalium admiſ ſionem, non aliter, quàm ſi ex ſerie diſpoſitionis appareat, inducendam, nec per coniecturas induci poſ ſe; expreſsè (vt dixi) aſ ſeuerauit Molina, Nec id quidem mirandum, aut nouum videri debet; nam id ipſum, videlicet quod ad inducendum fideicommiſ ſum, vel in teſtatorum diſpoſitionibus, coniectura voluntatis deducenda; neceſ ſarium ſit, quod coniecturæ ipſ æ deducantur ex dictis, & diſpoſitis per teſtatorem ipſum, tradiderunt Portius, Torniellus, Pariſius, Burſatus Cagnolus, Marçarius, & Petrus Antonius de Petra, quos in eum ſenſum, & finem ego ipſe recen ſui libro ſecundo, dicto cap. quarto, num. 64. Et ad rem magis accedendo, quod ad inducendum fideicommiſ ſum, vel vocationes aliquorum non expreſ ſas, admittendum, nulla coniectura mentis teſtatoris ſumi poſ ſit, niſi ex expreſ ſis tantum in ipſo teſtamento, aut diſpoſitione; ſcripſerunt Baldus, in l. ſi pater, quæ ſtione quarta, C. de inſtitution. & ſubſtitutionib. & in l. vnica, numero ſecundo, C. de his qui ante apertas tab. Socinus ſenior in l. hæredes mei, §. cum ita, numero decimo, ff. ad Trebell. Decius, in conſil. 465. numero ſeptimo, Pariſius. in conſ. 92. num. 15. lib. 2. & in conſ. 41. num. 23. libro tertio, Socinus iunior, in conſ. 29. numero ſecundo, libro quarto, Decianus, in conſ. 48. numero decimo, libro tertio, Hieronymus Gabriel, in conſ. 121. num. 39. libro primo, Paulus Leonius, in conſ. 21. num. 3. & id ipſum, quod ſcilicet coniecturæ non debeant ex capite, vel ex propria cuiuſque opinione formari, ſed colligi ex verbis in teſtamento expreſ ſis, ſiue ex mente, quæ tamen colligatur ex his, quæ teſtator diſpo ſuit in teſtamento, cum Deciano, Alciato, Hieronymo Gabriele, Pariſio, & aliis reſoluit Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum volunt. libro octauo, titulo primo, Menochius etiam, in conſ. 204. numero 65. volumine tertio, & in conſilio 220. num. 96. & pluribus ſequentibus eodem volumine, vbi ſcripſit, quod in ſubſtitutionibus in re dubia ſit interpretatio contra eum, qui nititur ex eis, & quod non eſt recedendum à proprietate verborum, quia illa præfertur præ ſumptæ voluntati teſtatoris, & quod coniecturæ mentis teſtatoris debent ſumi non niſi ex verbis expreſ ſis: idem quoque, & quod coniecturæ, ſeu præ ſumptiones debeant eſ ſe neceſ ſariò concludentes, & quæ ex verbis neceſ ſario colligantur, tradit Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſsis, quæ ſtione nona, numero 143. & ſequentibus & numero 148. & antea num. 62. in fine, Pedrocha, in conſilio quinto, numero 198. Petrus Surdus, in conſilio 129. numero 47. libro primo, vbi ex ſententia multorum Authorum tradidit, quod ad inducendum fideicommiſ ſum, vel ſubſtitutionem in fauorem alicuius, ſufficiunt coniecturæ, modo colligantur, ex his quæ teſtator dixit in teſtamento, & in eo diſpoſuit. E contrario tamen, quod coniecturæ ad præ ſumendum fideicommiſ ſum, vel ſubſtitutionem, aut vocationem alicuius inducendam, ſumi poſ ſint etiam ex his, quæ in ipſa diſpoſitione ſcripta non fuere, nec expreſ ſa, tenent quamplurimi alij Authores, quos retulit Menochius, libro quarto, præ ſumptione 67. numero 12. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſ ſis, dicta quæ ſtione nona, ex num. 44. & alio cap. lib. 4. ſuprà hoc eodem tractatu, latiùs explicaui, & vltra ea, quæ ibi adduxi, refero nunc D. Chriſtophorum de Paz, in commentarijs, de tenuta, ſeu remed poſ ſeſ ſ. cap. 29. per totum, vbi is Author excitat dubium, vtrum videlicet tenutæ remedium competat vocato ex coniecturis: & concludit, veram eſ ſe Ludou. Molinæ de Hiſpanor. primogenijs, lib. 3. cap. 13. num. 45. ſententiam, quod tenutæ remedium non ſolum competit ſubſtitutis explicitis, ſed & his, qui in inſtitutione maioratus implicitam vocationem habent, & latè comprobat ibi: vnde ſi filij naturales implicitam vocationẽ haberent, res eſ ſet plana, & admitti deberẽt , quod idem in effectu eſt, quod dicere, non aliter filios naturales ad ſucceſ ſionem maioratus admittendos, cùm filij, ac deſcendentes ſimpliciter vocantur, quam ſi ex ſerie diſpoſitionis appareat, eos eſ ſe vocatos, itaque ſi apparere poſ ſit, res erit plana, & certa, ſi non poſ ſit, Ludou. Molin. ſententia obtinebit regulariter, nec aliter ipſi contendere poterunt ſe vocatos, facta vacatione filiorum, & deſcendentium ſimpliciter, quam ſi ex aliis in teſtamento expreſ ſis colligi poſ ſit aperte, teſtatorem ipſum, ſiue maioratus poſ ſeſ ſorem voluiſ ſe eos admittere: atque in his terminis procedunt duo illi caſus conſiderati, & diſtincti per Menochium lib. 4. dicta præ ſumptione 67. num. 14. & duobus ſequent. quod ſi ex expreſ ſis in teſtamento id colligi nullo modo poſ ſit, quia duntaxat filij ad ſucceſ ſionem inuitantur, ſeu filij, ac deſcendentes, etiam abſque adiectione verbi legitimis, ex ſerie tamen diſpoſitionis nullum verbum apparet, quo ipſi fundamentum ſumere, ſiue ſe iuuare valeant, vel dicere, quod implicitam rationem habent; aliunde autem, quàm ab expreſ ſis in teſtamento, vel in inſtitutione maioratus ſcriptis, probare velint ſe vocatos, aut implicitam vocationem habere; tunc ſane voluntas hæc teſtatoris, ſi aliunde probaretur, obſeruari deberet; quod ibidem comprobat, & tertium caſum conſtituit Menochius ipſe, dicta præ ſumptione 67. numero 10. vbi inquit, ex dictis extra teſtamentum colligi voluntatem teſtatoris, quod mater eſ ſet excluſa per tacitam pupillarem ſubſtitutionem: ita quoque, colligi voluntatem teſtatoris extra ea, quæ ſunt in teſtamento diſpoſita, vt ſit locus tranſmiſ ſioni: ſed non explicat Menochius, id quod aliunde probari poſ ſe contendit, quo genere probationis, ſiue quemadmodum debeat probari. Nam ſi in diſpoſitione ipſa, vel maioratus inſtitutione apparet, filios, ac deſcendentes ſimpliciter ad ſucceſ ſionem inuitatos, nec aliquid aliud detegitur, ex quo filiorum naturalium ius ſubſiſtere valeat, ſiue ex ſerie diſ poſitionis de eorum vocatione non apparet; prout requirit vno loco Molina, vel quod habeant implicitam vocationem, vt dixit alio loco Author metipſe; tunc ſane non agitur de voluntatis dubiæ, ſine ambiguæ declaratione, ſiue voluntatis iam inductæ interpretatione; ſed potius de nona voluntate inducenda, ac ea quidem, quæ ex dictis verbis, attenta primogeniorum natura non inducitur, vt latè probatum eſt ſuprà; & conſequenter eadem probatio, idémque numerus teſtium neceſ ſariò requiritur, qui ad teſtamentum condendum, diſpoſitionémve de nouo faciendam, neceſ ſarius eſ ſet; quod eodem lib. 4. huiuſce tractatus, alio cap. latiùs oſtendi, vbi videri poterit; & cum multis aliis Authoribus tradiderunt ſingulariter Petrus Surdus in conſilio 129. num. 28. 29. 30. & 31. & num. 35. lib. 1. vbi inquit, quod cum agitur de probanda ſubſtitutione aliqua, quæ ex te ſtamento non apparet (qui eſt caſus noſter in in diuiduo) aut de probanda voluntate inducenda, & de cuius ſubſtantia non apparet, ſeptem omnino teſtes ſunt neceſ ſarij, nec ſufficiunt duo, qui ſufficerent, ſi ageretur de voluntatis iam inductæ declaratione, vt latius ibi: Maſcardus, de probationibus, tomo primo, concluſione 406. num. 2. cum ſequentibus, & num. 10. vbi ſcripſit quod coniecturæ, ſi extrinſecus colliguntur ex his, quæ non ſunt ſcripta in teſtamento, & agatur de noua diſpoſitione inducenda, per ſeptem teſtes probari debent, quod lib. 4. huiuſce tractatus, latiùs comprobaui, vt dixi. Sextus denique, & vltimus caſus ſit, quando omnes conſanguinei deficiunt; tunc namque omnibus legitimis conſanguineis deficientibus, aut eis non apparentibus, ex veriſimili inſtitutoris maioratus voluntate, ne ſua memoria in totum extingueretur, & bona libera remanerent; naturales admitti debent; prout tentauit Pelaez à Mieres de maioratu, 2. p. d. quæ ſt. 2. n. 27. & ſequent. & in noua editione, ex num. 134. cum ſeqq. poſt Decium in conſ. 271. num. 12. &. 13. & ſequitur Blaſius Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. dict. quæ ſt. 16. num. 8. articuli, & §. ſecundi, Azeuedus dicto conſ. 24. num. 28. qui expendunt text. in l. generaliter §. ſpurius, ff. de Decurionibus, vbi licet ſpurius ſuapte natura ſit incapax officij decurionatus, tamen in defectum aliorum debet admitti. Et hæc in maioratu antiquo, ſiue qui ab antiquo procederet; in nouo namque, ſiue à patre, ſiue à matre inſtituto, ſi ex licentia, & facultate l. 27. Tauri fieret, obtinere non poſ ſent, vtpote, cum neceſ ſariò tenerentur parentes legis illius ordinem ſeruare, vt ſuprà dixi, & conſequenter filios naturales ſubſtituere, atque vocare; prout ibidem explicauit Pelaez à Mieres, num 139. in noua editione. Cogita tamen, an Pelaez à Mieres, qui per totam illam quæ ſtionem 2. contra filium naturalem, articulum reſoluit, vt ipſe ſcilicet ad maioratus ſucceſ ſionem non admittatur, & in hoc recte ſe habuit; forſan non ſatis fundauerit id quod intendit; naturales inquam, deficientibus omnibus conſanguineis legitimis, ad ſucceſ ſionem admitti: In primis namque Philipp. Decius, in con ſil. 270. aliàs 271. quem ad comprobationem ſuæ limitationis, aut obſeruationis allegat, non probat eam, vtpote cùm Decius duntaxat fundet, & contendat valere priuilegium, & diſpoſitionem, ſiue maioratus inſtitutionem ſubſiſtere, ex quo filij ſpurij in defectum legitimorum vocantur, & admittuntur, ſed non ſcribit ſpurios ipſos non vocatos expreſsè, in defectum omnium legitimorum ſuccedere. Neque etiam text. (quem Pelaez ipſe expendit) in l. generaliter, §. ſpurios. ff. de decurionibus, vrgere videtur; quamuis ipſe probet, ſpurios admittendos eſ ſe ad officia, deficientibus legitimis: verè namque textus ille, quoſcunque ſpurios admittit; atque ita non modò pro naturalibus, ſed etiam pro ſpuriis expendi poſ ſet, & tamen Pelaez à Mieres, in fauorem naturalium tantum, aut eorum, qui ab ſpuriis deſcendunt, non ſpuriorum ipſorum eum ponderat, vt ibi apparet. Rurſus ex alio, textus idem vrgere non videtur, quia ad officia ſpurij admittuntur ex electione, & propter vtilitatem Reipublicæ, quæ ſine Decurionibus gubernari non poteſt; & quia eo ipſo quod ſunt vicini, & domiciliarij loci, aut Reipublicæ, vbi eliguntur, habere dicuntur qualitatem præcipuam, ad ea officia requiſitam, quæ tamen ad ſucceſ ſionẽ maioratus deficere omnino videtur; idque maximè attenta deciſione dict. cap. 1. §. naturales, ſi de feud. defunct. contentio ſit, quæ excludit filios naturales à ſucceſ ſione feudi; & conſonat l. 68. tit. 18. partita tertia, provt ſupra dixi; & procedit etiam ſi deficiant filij legitimi, nam adhuc non patet locus filiis naturalibus, vt conſtat ibi, & notauit Martinus Laud. quem refert & ſequitur Curtius in contract, de feud. quæ ſtione decima ſeptima, num. quadrageſimo. Roſentalis de feud. cap. 7. concluſione 19. num. 4. vbi alios plures refert litera E. Præterea, nam & adhuc vrgere videntur rationes omnes illæ, quæ expendi communiter ſolent, vt filij naturales ad ſucceſ ſionem primogeniorum non admittantur, quas ideo non adduxi ſuprà, quia huic loco reſeruaui eas, ſcilicet, quod maioratus Hiſpaniæ in fauorem, & ſplendorem, atque conſeruationem familiæ principaliter inſtitui videantur, vt ſ æpe Ludouic. Molina profitetur, & maximè libro primo capite primo: naturales autem, ſe incluſos ſub nomine, aut vocatione vniuerſali familiæ, contendere non poſ ſint, quia non ſunt de familia, de domo, aut agnatione parentis, nec ea nomina, quæ iuris ſunt, non autem ſolius naturæ, ad filios naturales, aut alios illegitimos extenduntur, l. ſi ſpurius, ff. vnde agnat. Bartol. in l. permutatio, §. familiæ, ff. de verborum ſignificatione, numero primo, vbi Alcia. & cæteri Scribentes, Tiraquell. plures referens, de nobilitate, capite quinto, num. 1. Molina, l. 1. cap. 4. ex num. 46. vbi ſpurios, baſtardos, & naturales æquiparat; & addit quod baſtardi, ſeu naturales, arma, & inſignia parentum deferre non poſ ſunt, neque in feudo, neque in maioratu ſuccedere: Paleotus de nothis & ſpuriis filiis, cap. 39. numero vigeſimo quarto. Aſcanius Clemens, de patria poteſtate, capite quinto, numero vigeſimo tertio. Ioannes Garcia, de nobilitat. gloſ ſa 20. num. decimo ſeptimo. Blaſius Flores de Mena, variar. libro primo, quæ ſtione decima ſexta, articulo ſecundo, §. ſecundo, numero decimo quarto, folio 124. Peregrin, de fideicommiſ. articul. 22. ex numero 81. vſque ad numerum 90. Azeued. in conſilio 24. ex numero decimo tertio. Pelaez à Mieres, ſecunda parte, quæ ſtione ſecunda, ex numero 93. Afflictis, deciſ. 96. numero quarto. Menochius in conſil. 17. numero 51. & 52. & in conſilio 164. numero 10. Alexand. Raudenſ. de analogis, libro 1. capite 30. numero 90. & ſeqq. Ioannes à Rojas, in Epitome ſucceſ ſione capit, vigeſimo, numero 40. & ſeqq. & numero 81. & ſeqq. & numero 116. Emmanuel Barboſ. in remiſ ſion. Doctor. fol. 223. numero 4. Nicolaus Garcia de beneficiis, tom. 2. p. 7. cap. 15. numero 36. & 39. Theſaurus forenſium, lib. 2. quæ ſt. 45. Dom. Hieronym. Franc. Leo. deciſ. Valentiæ 80. num. 11. & ſeqq. Steph. Gratian. diſceptat. forenſ. tom. 2. c. 218. ex numero 13. vſque ad n. 25. Præterea, quia quod attinet ad ſenſum iuris, filij iidem naturales, non modò non ſunt de familia, ſed nec nomen filiorum habent, l. filium eum definimus, ff. de his qui ſunt ſui, vel alieni iuris, & in proœmio, titu. 7. par. 2. ibi; Fijos ſegun la ley llamamos aquellos, que nacen de derecho caſamiento. Vbi Greg. Lop. & alio cap. infrà latius probabitur. Filius etiam naturalis dicitur notatus infamia facti, l. 2. titu. 6. part. 7. dum dicit, Infamado es de fecho aquel, que no nace de caſamiento derecho: & plura congerit Tiraquel. de nobilitat. cap. 15. num. 14. vnde non eſt habilis, nec ad propoſitum, vt auctoritatem, & ſplendorem familiæ conſeruet, nec earn conſeruare poteſt cum dignitate, & ſplendore, quo in legitimis conſeruatur, iuxta traditiones Ludou. Moli. lib. 2. dict. c. 1. Denique quia filij naturales non habent ius ſuccedendi ab inteſtato, niſi in duabus vnciis, & ſic li mitatè patri ſuo; tranſuerſalibus autem non ſuccedunt; vt in authent. licet, C. de natural lib. ex teſtamẽ to autem in nullo ſuccedunt, ſed alimenta duntaxat petere poſ ſunt, prout vnum, & alterum probatur in l. fin. tit. decimo tertio, part. ſexta, At verò in Hiſpanorum primogeniis ſuccedendum eſt eo ordine, quo ſucceſ ſio abinteſtato defertur, provt ex aliis comprobauit Molin. libro tertio, capite nono, num. vndecimo, ergo filij naturales non habent ius ſuccedendi in maioratibus, ex quo abinteſtato illud non habent, nec poſ ſunt obſtare conſanguineis legitimis, qui ius ſuccedendi ab inteſtato obtinenti provt latè oſtendit Ioannes à Rojas in Epitome ſucceſsionum, capite 32. per totum. Et quamuis filij naturales in Hiſpania gaudeant nobilitate parentum, l. prima, titu. vndecimo, part. ſeptima, & l. vndecima Tauri, vbi Tellus, numero ſecundo, Guillen à Ceruantes, num. 164. fol. 205. Ioannes Garcia de expenſis, & meliorat, capite tertio, numero 25. & de nobilitat, gloſ ſa 20. numero 36. Padilla, Couarru. Matiençus, & D. Spino, cum quibus Ceuallus, quæ ſtione ſecunda, numero 49. ex quo tamen ad alios effectus non habilitantur eiſdem legibus partitæ, nec ad ſucceſ ſionem etiam bonorum liberorum, vt in dicta l. fin. tit. decimo tertio, part. ſexta, nec ad primogeniorum ſucceſ ſionem, ex l. ſecunda, tit. decimo quinto, part. 2. nec feudi, ex dict. lib. 68. tit. 18. partit. tertia. nec filiorum nomen eis indultum eſt in ſenſu legali, vt in proœmio, tit. 7. part. 2. nullum ius quoad ſucceſ ſionem primogeniorum acqui ſiuiſ ſe videntur, provt ex legibus ipſis Taur. 10. & 11. non acquiſierunt, nec minus de agnatione, aur familia, lege aliqua nominantur, quoad ſucceſ ſionem ipſam, & alios effectus, atque ita, iura eadem, quæ non mutantur, quare ſtare prohibita cenſeri poſ ſunt ex eo, quod nobilitas parentum eis conceſ ſa fuerit, l. ſancimus, C. de teſtam. l. præcipimus, in fin. C. de appellation. Et hæc quidem etiam militare & vrgere videntur, cum filij & dependentes, atque conſanguinei legitimi deficiunt, vt naturales metipſi filij excludantur, & multo magis ſpurij nec ad ſucceſ ſionem primogeniorum admitti valeant; nihilominus tamen in terminis prædictis, fortiter, & velut concludenter vrgere credimus fundamenta ea, quæ Pelaez à Mieres, d. q. 2. par. 2. ex num. 134. cum ſeqq. in 2. editione ponderauit, atque ex præ ſumpta, imò velut expreſ ſa inſtitutorum voluntate, qui eo ipſo, quod maioratum ſe inſtituere profitentur, perpetuò, & vſque in infinitum durare eum contendunt, & provt melius de iure poſ ſit, ac in quibuſ cunque perſonis conſeruari, nec bona, eorúmve memoriam extingui. Ex natura etiam peculiari primogeniorum ipſorum, quæ perpetuitatem deſiderant, vt notum eſt, nec in eis finiri debent, in quibus aliàs finirentur, ſi maioratus, aut vinculi nomen adiectum non eſ ſet, provt ex aliis multis, ego metipſe longa ſerie comprobaui in commentariis tom. 2. c. 20. Sicque dicendum, atque tenendum, provt Pelaez contendit: & verè negari non poſ ſe, quin ſi eum caſum inſtitutores præueniſ ſent, de eóve interrogati fuiſ ſent, naturales non modò, ſed etiam ſpurios filios admitti dicerent, atque ſtatuerent; vndè pro expreſ ſo, & cauto id habendum eſt; magis enim inſtitutorum eorundem memoriæ, nominiſque conſeruationi intereſt, in naturalibus, & ſpuriis quoque, primogenia conſeruari, vbi con ſanguinei omnes legitimi deficiunt, quam in vltimo deſcendente, aut conſanguineo legitimo finiri, bonáque libera remanere; quod verbo ipſi maioratus, perpetuitati illius, & præ ſumptæ fundato ris voluntati, qui perpetuam ſucceſ ſionis cauſam, & in infinitum præ oculis habebit, dum maioratus verbum expreſ ſit, omnino repugnans, & contrarium videtur: eos itaque admittere debemus, vbi nullus alius legitimus extat, ne maioratus memoriá que inſtitutoris extinguatur. quos aliàs non admittendos diximus; atque ex præ ſumpta, imò velut expreſ ſa inſtitutorum mente, & voluntate, ea omnia ceſ ſare, quæ contra filios ipſos naturales, & Pelaez à Mieres placitum nunc ponderauimus. Procedunt enim vbi legitimi extant ex familia; in quibus memoria, eiuſque ſplendor con ſeruari poſ ſit, non autem, vbi omnino deficiunt, atque ita maioratus finiretur, quod in dubio nequaquam admittendum eſt, nec minus præ ſumendum, inſtitutorem maioratus voluiſ ſe, niſi vbi expreſ ſa adſit eiuſdem diſpoſitio, aut excluſio, quod etiam filiis, aut conſanguineis legitimis deficientibus, eos admitti noluerit, quod rarò quidem, aut nunquam euenit, cum interſit magis, maioratus ipſos, ſplendorem, & familiam, in quibuſcumque, etiam illegitimis, conſeruari; quam bona ipſa, & maioratus extingui. Et quamuis aliàs ſpurij ex teſtamento patris capere non poſ ſint, nec alio modo, niſi quoad alimenta tantùm, prout in commentariis, de alimentis, late probamus; in his tamen terminis, & quando maioratus ab antiquo proceſ ſit, etiam patre vltimo poſ ſeſ ſore defuncto, filius eius ſpurius, aut illegitimus ſuccedere poterit, omnibus filiis, & con ſanguineis legitimis deficientibus, cùm non à patre ipſo, vltimo poſ ſeſ ſore, ſed à primo inſtitutore, maioratum obtinere, atque deferri, certum ſit; in l. vnum ex familia § ſi de falcidia, ff. de legat. 2. l. 3. ff. de interdict. & relegat l. ſi arrogator, ff. de adoption. Et de his, atque annotationibus huiuſce cap. hactenus, quæ ſunt notanda, quia admodùm neceſ ſaria, & vtilia, nec ab aliquo Recentiorum omnium ſic digeſta, nec reſoluta. CAPVT LXXXIII. Ex verbis teſtamenti, ſiue vltimæ diſpoſitionis cuius libet, quæ aliquid præ ſupponunt, ſiuè ex præ ſuppoſito, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat. Et quàm verum ſit, quod vbi diſpoſitio vnum continet, & aliud præ ſupponit, non habet locum diſpoſitio, niſi verificetur præ ſuppo ſitum. An etiam, & quando verba ſupponentia diſponant; breuis, & dilucida explanatio. SVMMARIVM. -  1 Præ ſuppoſitum in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, & in aliis etiam diſpoſitionibus, ſemper fit, ac factum cenſeri debet de terminis habilibus. -  2 Verba quæ præ ſupponunt aliquid, regulariter non diſponunt ſuper ſuppoſito, nec proſunt ad probationem: quod exornatur. -  3 Verba præ ſupponentia diſponunt, quando aliquid venit per neceſ ſarium antecedens, vel conſequens ad id, quod eſt præ ſuppoſitum. Quod exornatur, & Petri Surdi, in conſ. 402. ex num. 26. vſque ad num. 30. lib. 3. locus ad literam recenſetur, & commemoratur. -  4 Ex præ ſuppoſito ſiue ex verbis, quæ præ ſupponunt, etiam in caſibus, in quibus non diſponunt, coniectura, & interpretatio voluntatis teſtatoris deducitur. -  5 Præ ſuppoſitum eſt ſemper verificandum, ad hoc vt habeat locum diſpoſitio, quoties teſtator, aut lex, vel ſtatutum, aut alius quilibet vnum diſ ponit, & alterum præ ſupponit: quod exornatur. Et ibidem, quod qualitas non poteſt eſ ſe ſine ſubiecto. -  6 Diſpoſitio quæcunque locum habere non poteſt, ni ſi verificetur qualitas præ ſuppoſita in ea. -  7 Præ ſuppoſitum licet non verificetur, tamen valet diſpoſitio, quando illud ſuppoſitum fit ratione frequentioris vſus, & ſumus in materia fauorabili ad tollendas fraudes. PRo breui, & dilucida huiuſce cap. ex[*] plicatione conſtituendum erit in primis, quod præ ſuppoſitio, aut præ ſuppoſitum in teſtamentis. & vltimis voluntatibus, & in aliis etiam diſpoſitionibus, ſemper fit, ac factum cenſeri debet de terminis habilibus, l. quod teſtamentum, ff. de teſtamentis, l. cum Archimedorum, vbi Paulus notat, C. vt in poſ ſeſ ſion. legator. cap. cauſam quæ, de electione, cum concordant. de quibus per Decium, in l. 1. colum. 1. C. vnde legitimi, & in l. pactum, colum. 1. C. de collat. Tiberium Decianum, in conſ. 55. num. 12. lib. 1. Fabium Turretum, in conſ. 25. num. 24. Deinde etiam, quod verba, quæ præ ſupponunt aliquid, regulariter non diſponunt ſuper ſuppoſito,[*] l. ex facto, 1. ff. de hæred. inſtit. Rota, deciſione 346. de procuratoribus, in antiquis. Geminianus, in cap. primo, §. licet, de procuratoribus, in 6. Alexander, in conſ. 126. colum. 2. lib. 5. Felinus in cap. licet, colum. 3. in fin. de officio Ordinarij, Marſilius, ſingulari 60. Chaſ ſaneus, in conſ. 44. num. 8. Craueta, in conſ. 186. num 3. Marcabrunus, in conſ. 15. num. 40. Ioannes Cephal. in conſil. 370. num. 63. lib. 3. Camill. Gallinius, de verbor. ſignific. lib. 5. cap. 17. num. 104. Fachin. in conſil. 70. num. 4. lib. 1. Hipolyt. Riminaldus, in conſil. 31. num. 31. & 33. lib. 1. & in conſ. 25. num. 37. & 51. eodem libro, & in conſ. 158. num. 25. libro ſecundo, & in conſ. 277. num. 21. & 22. libro tertio, vbi inquit, quod nun leue diſcrimen eſt inter verba præ ſuppoſitiua, & directa, vel diſpoſitiua; quoniam quæ præ ſupponuntur (inquit is Author) non ad diſpoſitionem, nec ad probationem pro ſunt, l. cum tale, §. finali, ff. de condit. & demonſtrat. vbi cum ex centum Titio legatis, Seio quinquaginta legantur, legatum Titij nec inducitur, nec probatur quòd ei centum legata ſint, licèt id præ ſupponatur, & præ ſupponendo affirmatur; provt Riminaldus ipſe, in locis præcitatis notauit, Tuſchus etiam, tom. 6. litera P. concl 636. ex num. 14. vſque ad numerum 19. & num. 21. vbi etiam tradit, quòd verba, quæ aliquid ſupponunt, in illo ſuppoſito nihil diſponunt, & citat Crauetam, in conſi 966. num. 12. Alexandrum etiam in conſ. 17. per totum, libro ſecundo, & dicit id procedere in legibus, in ſtatutis, in contractibus, & vltimis voluntatibus, vt per Crauetam, vbi ſupra, ex numero decimo, cum ſeq. & per alios ibi relatos, Stephanus Gratianus, tom. 4. cap. 675. num. 17. Attamen, quod vbicunque aliquid ſupponitur, vel diſponitur conditionaliter; ſi ſuper illo ſuppoſito poteſt ſupponens diſponere, quod cenſeatur diſponere in eo, quod venit in neceſ ſa[*] rium conſequens, vel neceſ ſarium antecedens; cum Bartolo, & Alexãdro , tradit ipſe Cardinalis Tuſchus, dicta concluſ. 636. num. 25. videndus etiam n. 23. & 24. n 26. inquit etiam, quod id quod dicitur, quod ſupponens aliquid, non diſponit, intelligitur quando vel ſupponitur in clauſulis executiuis aliquid diſpoſitum in diſpoſitiua, & tunc nihil diſponit ſuppoſitum, quia dicta in executiuis, non diſponunt; vel quando in diſpoſitiua fit ſuppoſitum conditionale, quia conditionalia non di ſponunt: ſed ſi conditionalis diſpoſitio ſuppoſita, non poſ ſit eſ ſe vera, niſi diſponat, tunc bene di ſponit, putà ſi teſtator legat vſumfructum domus Titio, ſi in ea conſtituat ſeruitutem hæredi meo, certè cenſetur legata proprietas, quia aliàs non poſ ſet conſtituere ſeruitutem, vt per Bartol. & Alexand. quos ibi citat: ſilentio tamen prætermittit excellens, & notandum Petri Surdi conſ. 402. ex num. 26. vſque ad num. 30. lib. 3. vbi is Author, exactè magis, quèm cæteri faciant, explicat, & diuerſas cumulans doctrinas, oſtendit, quod præ ſuppoſitum diſponit, quando venit per neceſ ſariam con ſequentiam, atque ex dict. num. 26. in hunc modum ſcribit: Non obſtat itaque, quod ſtatutum ſub Rubrica 149. non diſponat, ſed ſupponat: Quia re ſpondeo, id non procedere, quando aliquid venit per neceſsarium antecedens, vel conſequens, ad id, quod eſt præ ſuppoſitum, tunc enim verba ſupponentia diſponunt: vt probatur in l. Proculus, in principio, ff. de vſufructu, vbi in legato vſusfructus domus, ſi ponatur conditio conſtituendi ſeruitutem altius tollendi, venit proprietas, quia aliter ſeruitus, quàm à domino conſtitui non poteſt: ad idem eſt textus, in l. denique §. interdum, ff. de peculio legato, vbi peculium cenſetur ſeruo legatum, propter conditionem legato libertatis adiectam, ſi rationes reddidiſ ſet, & centum intuliſset hæredi: & per dicta iura, ita concludit Bartol. in l. ex hac ſcriptura, numero tertio, verſ. Oppono, d. l. Titia, vbi duo requirit; Primum, quod id veniat per neceſsariam antecedentiam, vel conſequentiam: Alterum verò, quod pendeat à voluntate diſponentis, idem Bartolus, in l. cum tale, §. finali, ff. de condit. & demonſt. Alexand. in conſ. 126. num. 3. volum. 5. Et quamuis præ dicta iura videantur loqui in verbis enunciatiuis; tamen idem eſt in verbis præ ſupponentibus, vt in terminis voluit Rota, in deciſion. 316. num. 5. in 2. parte, nouiſ ſim. Sic in propoſito, ſtatutum diſponens de modo dotandi filiam excluſam, ſupponit illam eſse dotandam, ergo id quoque diſponit: quia non aliter poteſt tractari de quantitate, & modo dotandi, niſi demus per neceſ ſarium antecedens, quod ſit dotanda: ſic Rota, loco præcitato, numero quarto, dicit, quod confitens dotem fuiſse auctam, cenſetur etiam fateri, quod ſit dos, quia augmentum non poteſt eſse ſine dote: ſic qui vſuras dotis promiſit, cenſetur dotem promiſiſ ſe, dicta l. ſecunda, C. de dot. promiſ ſion. quia vſuræ, quæ ſunt acceſ ſoriæ, non poſ ſunt deberi ſine dote, quæ eſt principalis. Hac quoque ratione, qui promittit fideiubere, quia ſupponit præcedentem obligationem, ſine qua non conſtat fideiuſ ſio, tenetur etiam ſe obligare, text. in l. tribus, ff. de vſufruct. ear. rer. quæ vſu conſum. & ibi notat Baldus. Sic etiam, qui dat fideiuſ ſorem, videtur fateri, ſe eſse debitorem, quia fideiuſ ſio non ſuſtinetur ſine principali obligatione. Bald. in l. 2. in 2. lectura, num. 1. C. de dot. Promiſsion. Addo quod per eandem rationem neceſsarij antecedentis, ſi quis recipiat ab aliquo confeſ ſionem receptæ, vel ſolutæ dotis, ex hoc videtur admittere, ſe dotem promiſiſse; textus eſt ſingularis, vbi notant omnes, in l. ſi voluntate, C. de dotis promiſsion. vbi Salicet. dicit, quod hæc eſt mirabilis fictio: Socin. in l. 1. num. 95. circa finem, ff. ſolut. mat. Emman. Coſta, in l. ſi ex cautione, limit. 14. num. 4. C. de non numerata pecunia, Didac. lib. 1. variar. reſolut. cap. 7. num. 6. Hactenus Pet. Surd. qui dum expendit text. in l. Proculus, ff. de vſufruct. exornari poteſt ex his, quæ ad interpretationem eiuſdem leg. ego ipſe expendi in commentariis de vſufruct. cap. 30. ex num. 25. cum ſeqq. & dum inducit text. in d. l. denique, §. interdum, ex his, quæ eodem cap. num. 24. atque ex num. 20. adduxi, vbi videri poterunt. Cæterum etiam in caſibus, in quibus verba, quæ præ ſupponunt, non diſponunt; ex eiſdem, ſiue à præ ſuppoſito coniectura, & interpretatio voluntatis deducitur; quod nequaquam negarunt Interpretes commemorati ſuprà, num. 2. & apertè præ ſentiunt commemorandi infrà, & in terminis, inter alia plura, è quibus coniecturam, atque interpretationem voluntatis teſtatoris deducendam dixit: ſic ſpecificè conſiderauit Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 5. dict. cap. 17. num. 104. coniecturam etiam voluntatis teſtatoris, in facto ſibi conſulto, ex præ ſuppoſito eliciebat Ioannes Gutierrez, in conſ. 1. n. 16. Sic quoque & eliciunt Conſulentes, multis in locis, de quibus infrà. Secundò deinde, & principaliter obſeruandum erit, quod præ ſuppoſitum ſemper eſt verificandum, ad hoc, vt habeat locum diſpoſitio, quoties teſtator, aut lex, vel ſtatutum, aut alius quilibet vnum diſponit, & alterum præ ſupponit; ídque procedit in omni actu, materia, & diſpoſitione, & aſ ſiduè in ore Scribentium omnium, ac maximè Conſulentium verſatur; vt poli; Gloſ ſam ſingularem in l. mancipia, verbo, aduocandum, C. de ſeruis fugitiuis, quam in hoc commendarunt Iacob. Butrig. Bald. Salicet. & Fulgoſ. tradunt Romanus, in ſingulari 495. Decius, in l. prima, num. 14. C. de edendo, & in conſ. 90. num. 1. in fine, & num. 2. Marſilius, in ſingulari 339. Curtius iunior, in l. prima, num. 2. ff. ſi certum petatur, Felinus, in cap. nonnulli, num. 34. de reſcriptis, Ruinus, in conſ. 100. column. 2. ad finem, verſ. Tertiò iſtud, lib. 5. Ripa, in cap. 2. num. 39. de re ſcriptis, Socinus iunior, in conſ. 114. num. 22. volumine tertio, Ioannes Cephalus, in conſ. 90. num. 51. lib. 1. Hieronymus Gabriel, in conſ. 94. num. 21. lib. 1. Marcabrunus, in conſ. 14. num. 121. Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ 121. num. 38. Martinus Monter-à-Cueua, deciſione Regni Aragon. 32. num. 21. Beccius, in conſ. 53. num. 7. & in conſ. 58. num. 8. & ſequent. Tiberius Decianus, in conſ. num. 16. lib. 1. & in conſ. 18. num. 226. eodem libro, & in conſ. 19. num. 8. lib. 1. Natta, in conſ. 614. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 328. num. 23. lib. 3. & in conſ. 371. num. 53. eodem libro, vbi loquitur in ſubſtitutione facta filiis, & deſcendentibus, vt ipſa locum non habeat, ſi iidem nunquam extiterunt: & in conſ. 412. num. 101. lib. 4. Ioannes Gutierrez, in conſ. 1. numer. 16. qui inde arguit, quod cum teſtator fundans Capellaniam, in caſu ibi propoſito, vnum di ſponat; & alterum præ ſupponat, ſcilicet quòd Capellanus celebret duas Miſ ſas, ad hoc vt ei conferatur Capellania, requiritur verificatio præ ſuppo ſiti, nempè vt ille, cui conferenda ſit, idoneus exi ſtat ad celebrandas Miſ ſas, hoc eſt vt ſit Sacerdos, iuxta doctrinam dictæ Gloſ ſ æ, ex qua ſi præ ſuppoſitum deficiat, aut falſum ſit, deficit etiam di ſpoſitio, aut ſibi vendicare locum non poteſt; vt præcitati Authores notarunt, multíſque caſibus applicarunt. Alexander etiam, in rubrica, ff. ſoluto matrimonio, Socinus, in conſ. 275. num. 12. lib. 1. Decius, in conſ. 233. num. 7. & in conſ. 317. num. 2. & in conſ. 591. num. 3. Ioannes Cephalus, in conſ. 102. num. 17. lib. 1. & in conſ. 602. num. 9. lib. 5. Ludouicus Caſanate, in conſ. 30. num. 19. qui expendere ſolent communiter text. in l. hos accuſare, §. omnibus, ff. ad Iul. de adult in l. ita autem, vbi hoc notat Bartol. ff. de administrat. tutorum, l. generaliter, §. ſi quis tutorem, de fideicommiſ. libertat. l. neque enim, §. primo, ff. de militari teſtamento. Sic quoque axioma metipſum adducit, & illud in omni diſpoſitione, legis ſcilicet, ſtatuti, contractus, & teſtamenti; intelligit Cardinalis Dominic. Tuſ chus, practicarum, lib. 7. litera P. concluſ. 636. ex num. 1. vſque ad num. 14. folio 483. Petrus Surdus, deciſione 122. num. 14. & in conſ. 45. num. 20. lib. 1. vbi inquit in hunc modum: Et non aduerſatur, quod decretum non faciat mentionem de dote data, niſi in verbis executiuis, & acceſsoriis, quia ad hoc reſpondet D. Beccius, in conſ. 57. num. 7. quod ſufficit, decretum aliquando præ ſupponere dotem eſ ſe datam, quia vt locum habeat, verificandum erit præ ſuppoſitum ante omnia, iuxta id quod Gloſ. in l. mancipia, adducit in ſimili; quod voluit Angelus, in conſ. 158. vbi ait, quod ſtatutum diſponens, quod maritus partem dotis lucretur, & partem reſtituat, non habebit locum, niſi in dote data, quia ei ſoli conuenit verbum, reſtituat: non enim poteſt reſtitui, quod nunquam fuit receptum: & dicit Bald. conſ. 334. numer. 4. volumine quarto, quod ſi ex forma ſtatuti maritus lucrari debeat partem dotis, à quocumque fuerit data, non habebit locum ſtatutum, niſi in dote data; quia aliud eſt dos data, aliud dos promiſ ſa: quod intelligitur, niſi in eo extet aliquod verbum, & obiter dictum de dote promiſsa, vt latius ibi: Idem Surd. in conſ. 150. ex num. 78. eod. lib. 1. vbi inquit in hunc modum: Et qui dicunt, promiſ ſionem indemnitatis continere ſortem, & vſuras & alia, præ ſupponunt indemnitatem promiſ ſam fuiſ ſe quod præ ſuppoſitum non verificatur hic in portione nigri; & ceſ ſante præ ſuppoſito, ceſ ſat diſpoſitio: iuxta Gloſsam in l. mancipia, C. de ſeru. fugitiu. & priuſ quum agatur de qualitate promiſ ſionis, & quæ comprehendit, quærendum eſt de ſubſtantia, nempe an debeatur, vel promiſsa fuerit pro portione nigri, quia non entis nullæ ſunt qualitates, l. eius qui in prouincia, §. quod ſi ſtipulat. ff. ſi cert. petat l. ſi ſeruum mihi, §. primo, ff. de act. empt. & qualitas, ſeu accidens non potest eſse ſine ſubiecto, l. nec vllam, §. ſi ab ſentis, vbi Angelus, in ſummario, ff. de pet. hæredit l. Pomponius, §. finali, vbi Aretinus, in principio, ff. de acquirend. hæred. & dicit Baldus, in l. 2. ff. de bonor. poſ ſeſ ſion. ſecund. tabul. & in l. omnium, C. de teſtam. quod non poteſt quis cognoſcere accidens, niſi cognoſcat primo ſubiectum, ſeu ſubſtantiam: ſequitur Ruinas, in conſ. 208. num. 14. volumin. 1. & non poteſt inquiri de qualitate ſine ſubiecto, ve inquit Corneus, in con ſil. 197. columna 3. verſ. Quæ. concluſio, volumin. 2. & qui vult qualitatem, debet primò probare ſubſtantiam, ſecundum Bald. in conſil. 465. num. 1. volumin. 4. Decium in conſil. 508. num. 5. vbi infert, quod non poteſt tractari de modo ſuccedendi, niſi primò probetur, facultatem ſuccedendi ſubeſ ſe. Et generaliter quod qualitas non poſ ſit eſ ſe ſine ſubiecto, tenuit Socin. iunior in conſ. 22. num. 3. volumine 1. conſ. 27. num. 10. volumine 2. Beroi. conſ. 126. num. 9. volum. 3. Bald. in l. Celſus, in 5. notab. num. 24. ff. de vſucap. Craueta, in conſ. 21. num. 5. Cephalus, in conſ. 68. num. 8. Rolandus in conſ. 58. num. 8. volum. 3. Menochius, in conſ. 66. num. 5. & in conſ. 75. num. 100. vbi inquit, quod omnis diſpoſitio præ ſupponit ſuam ſubſtantiam; & D. Beccius. in conſ. 37. n. 16. &c. Idem Surdus, in conſ. 151. num. 85. & 86. lib. 2. vbi in alio caſu conſultus, ſingulariter, atque in hunc modum ſcripſit: Scriptura vero Domini Cancellarij teſtatori nihil omnino prodeſt, quia dicit ſic ſcriptum inueniſ ſe in quodam quinternello, & non con ſtat, qualis ſit ille liber, per quem fuerit ſcriptus, quovè anno, menſe, & die, & nullas omnino continet ſolemnitates, & quamuis liber Officialis, qui ſit à publi co deputatus, plenè probet; Bartol. & alij in l. quæ dam, §. nummularios, §. de eden. tamen, cum non contineat nomen, vel ſignum aliquod, per quod conſtare poſ ſit, quis eum ſcripſerit, non probat, non enim dicitur ſcriptus ab Officiali, qui ſit de publico deputatus, & hæc qualitas erat probanda, quia præ ſuppoſitum debet ſemper verificari; Gloſ ſa in l. mancipia, C. de ſeru, fugit, facit quod voluit Bartol. in l. 1. §. & parui, num. 3. ff. quod vi, aut clam. vbi ait, ſtante ſtatuto, quod contra inſtrumentum publicum nulla poſ ſit opponi exceptio, poterit tamen allegari, quod illud non eſt inſtrumentum publicum, ante enim quam ſtatuto ſit locus, conſtare debet, quod ſit publicum inſtrumentum, idem Bartol. in l. diuus, num. 1. ff. de teſtament. militis, Abbas, in conſ. 62. num. 3. & 4. volumine 2. Decius, in capite conſuluit, el 1. numer. 4. de appellat. Ripa in l. nemo poteſt, num. 66. de leg. 1. &c. Surdus metipſe, in conſ. 179. num. 39. lib. 2. vbi etiam exornat ſingulariter prædictum aſ ſumptum, & extendit, vt procedat, etiam ſi diſpoſitio aliquid obiter præ ſupponat, & exempla nonnulla adducit in hæc verba: Infertur etiam cum dictum pactum præ ſupponat, Dominam Lauram viuere tempore impetrandæ gratiæ, quod non habeat locum pactum, ſi gratia impetretur post illius mortem, vbi enim diſpoſitio vnum continet, & aliud præ ſupponit, non habet locum diſpoſitio, niſi verificetur præ ſuppoſitum: Gloſ ſa, in l. mancipia, C. de ſeruis fugitiuis, vbi Bartol. dicit, quod ſtatutum puniens turbantem aliquem in ſua poſ ſeſ ſione pœna centum, & ad reſtitutionem ablatorum, non habebit locum in quocunque turbatore, ſed in eo ſola, qui abſtulit poſ ſeſ ſionem. Sequitur Romanus, in ſingulari 495. vbi ait eſ ſe ſingulare dictum: Decius, in conſ. 90. num. 2. Beccius, in conſ. 62. num. 5. & procedit, etiam ſi diſpoſitio aliquid obiter præ ſupponat, quia nihilominùs non habet locum, niſi verificato præ ſuppoſito, vt probat Angelus, in con ſil. 158. vbi ait. ſtatutum diſponens, quod maritus partem dotis lucretur, & partem reſtituat, non habebit locum, niſi in dote data, quia hoc præ ſupponit, quando dicits, quod maritus reſtituat: non enim poteſt reſtituere quod non recepit: Iaſ. in d. l. ſi donaturus, §. primo, n. 14. ff. de condict. ob cauſ. facit Baldus in conſ. 333. num. 4. volum 4. vbi quod ſtatutum aſsignans marito partem dotis, à quocumque fuerit data, non habet locum in promiſ ſa, quia præ ſupponit datam. Alios citat Beccius, in conſ. 58. num. 8. & ſeq. Socin. iunior, in rubrica, ff. ſoluto matrim. numer. 54. Hactenus Petrus Surdus, ex quo axioma propoſitum ſingulariter exornatur, tam hoc loco, quàm cæteris adductis ſuprà. Ac denique, quod diſpoſitio quæcunque locum habere non poſ ſit, niſi verificetur qualitas præ ſuppoſita in ea; & conſequenter, vt quod dicitur de ſuppoſito, habeat locum in qualitate: ſcripſerunt Decius, in conſ. 466. column. 3. n. 8. & conſ. 540. in principio, & in conſ. 290. num. 2. & in conſ. 511. n 4. Socinus, in conſ. 63. colum. 4. ad finem, lib. 1. Tiberius Decianus, in conſ. 1. num. 16. lib. 1. Tiraquellus, de retractu lignag. 1. p §. 8. gloſ. 7. num. 1. Beccius, in conſ. 62. num. 5. Sylueſter Aldobrandinus, conſ. 30. n. 32. Pet. Magdalenus, de num. teſtium in testamentis requiſito, 1. part. cap. 10. num. 149. Valencuela Velazq. in conſ. 9. num. 1. & in conſil. 22. num. 49. & in conſ. 93. num. 18. vbi inquit, quod præ ſuppoſito ſublato ceſ ſat argumentum. Aliquando tamen, licet non verificetur præ ſuppoſitum, valet diſpoſitio, quando illud ſuppoſitum fit ratione frequentioris vſus, & ſumus in materia fauorabili ad tollendas fraudes; ſicuti ex Beccio, d. conſ. 62. num. 31. & ſeqq. ob ſeruat Tuſchus, d. concl. 636. num. 12. tomo 6. fol. CAPVT LXXXIV. Ex perſonis, ſiue perſonarum qualitate, tam diſponentis, quàm eius, aut eorum, in quorum fauorem diſpoſitio confertur, quemadmodum coniectura deducij, atque interpretatio fieri valeat, non modo in teſtamentis, ſed etiam in alia diſpoſitione quacunque. Vbi etiam de dignitate, aut conditione te ſtatoris, de affectione, charitate, dilectione, conſanguinitate, coniunctione, amicitia, aut beneuolentia eiuſdem circa honoratum, vel oneratum. Et vulgatiſ ſima illa Interpretum omnium axiomata, quæ per manus traduntur quotidiè, quod verba intelligi debent ſecundum qualitatem perſonæ, erga quam proferuntur, ad l plenum, §. equitij, ff. de vſu & habitat. & quod teſtatoris qualitas, effectio, conſanguinitas, & neceſ ſitudo ip ſius plurimùm facit ad coniecturandam voluntatem, vt conceſ ſio, ſiue diſpoſitio intelligi debeat ſecundum qualitatem, & affectionem perſonæ concedentis, aut diſponentis, ad l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de lega. 1. exornantur permultis. Deinde, quàm verum ſit, quod in vltimis voluntatibus, & cæteris diſpoſitionibus inſpici debet principaliter perſona, cuius contemplatione facta fuit diſpoſitio. Argumentum quoque, ſiue coniectura à magis dilectis ad minus dilectos, vt minus dilectus non præferatur, an, & quando procedat, vel non. De remotioribus etiam circa proximiores, & eorundem excluſione, proximioribus à teſtatore excluſis, vel etiam aliquando admiſ ſione. Ac denique, de coniectura altera, circa iam natos, & cognitos, ad non natos, & incognitos, & maiori affectione inter ipſos, atque ex his ad reſolutionem, atque explicationem quorundam infertur, quæ variis in locis Interpretes noſtri adnotarunt, provt hic videbitur. Ad alterum denique dubium, an legatum pro mulieribus pauperibus dotandis, aut maritandis, viduas comprehendat. SVMMARIVM. -  1 Qualitas, & conditio perſonarum intellectum dat variis diſpoſitionibus, & intelligentiam verborum, ad eas relatorum præbet, & ſenſum actui gerendo aptiorem, & conuenientiorem. -  2 In quocunque actu, primò inquiritur de perſonis. -  3 Voluntatis coniectura, atque efficax interpretatio ex perſonis colligitur. Et ideo ſecundum qualitatem perſonarum, intentionis ſeu mentis coniectura variari poterit, & in diuerſis perſonis diuerſimodè ſtatui. -  4 Coniectura, & præ ſumptio ſumitur ex natura per ſonæ, actus, vel rei. -  5 Coniecturæ deſumptio à perſona, frequens eſt in iure vſus. -  6 Verba teſtamenti, vltimævè ſiue alterius cuiuſque diſpoſitionis, intelligi debent ſecundum qualitatem, & conditionem perſonæ, cum qua quis loquitur, aut erga quam proferuntur. Et ita, vt quod conceditur, conueniat perſonæ cui datur. Et variantur, ſecundum quod variatur conditio perſonæ. Ex qua non modò declaratur, ſed etiam augetur, vel diminuitur relictum. Provt latius hoc numero, & ſeq. vbi exornatur quamplurimis text. in l. plenum, §. equitij. ff. de vſu, & habitatione. -  7 Legatum factum mulieri maritatæ, vt veſtiatur veſtibus, nigris, intelligitur ſecundum conditionem mulierum maritatarum. -  8 Teſtator ſi legat lectum vxori viduæ, intelligitur ſecundum vidualem conditionem. -  9 Perſonæ qualitas, & conditio facit, vt à propria verborum ſignificatione, ad. impropriam tran ſeatur. -  10 Verba, quæ ob perſonæ qualitatem, & conditionem propriè accipi nequeunt, impropriè capiuntur. -  11 Interpretatio ſemper fieri debet talis, quæ ſit conformis verbis, & perſonis, ad quas ſermo dirigitur. -  12 Voluntas diſponentis, ex qualitate perſonæ ipſius, declarationem, coniecturam, atque interpretationem recipit, vt plus, aut minus in diſpoſitione veniat. Vel vt ſic, aut ſic, ſtrictéve, aut latè, aut plus, minúsve fauorabiliter accipiatur. Aut denique, diuerſimodè diſpoſitio intelligatur. Atque ita qualitas teſtatoris plurimùm facit ad coniecturandam voluntatem eius. Conceſ ſio enim, ſeu diſpoſitio intelligi debet ſecundum qualitatem perſonæ concedentis, ſeu diſponentis, -  13 Teſtatoris affectionem plurimùm operari in coniecturanda illius voluntate. -  14 Voluntatis coniectura deducitur ex charitate, affectione, atque dilectione ipſius diſponentis, circa honoratum, vel oneratum. -  15 Ex conſanguinitate etiam, vel vtraque ſimul iuncta. -  16 Atque ex amicitia. -  17 Quam Iulianus Iureconſultus prætulit conieturæ alteri, quæ ex propinquitate, vel conſanguinitate deducitur; provt hic obſeruatur. -  18 Legatum ſumit interpretationem ex affectione, qua teſtator proſequutur eſt legatarium, vt de re maiori, aut meliori factum præ ſumatur. -  19 Vel vt largam recipiat interpretationem. -  20 Affectio teſtatoris anteponitur proprietati ſermonis -  21 Affectionis ſigna eſ ſe multa, quibus teſtator ſignificare ſolet, plus vnum diligere, quàm alterum. -  22 Affectionis maioris ſigna, & coniecturæ quamplures, remiſ ſiuè. -  23 Ex affectione teſtatoris præpotens coniectura, quæ aliis præfertur, & verbis præponderat. -  24 Ob perſonarum coniunctionem, & conſanguinitatem multa concedi. -  25 Verba diſpoſitionis non tam attendenda eſ ſe regulariter, quàm perſonam eius, cuius contemplatione facta eſt diſpoſitio. -  26 Et ſic regulariter conſiderari debere non ipſam diſpoſitionem ſimpliciter, ſed cuius contemplatione ipſa fiat. -  27 Teſtator vbi expreſsit, cuius contemplatione aliquid fecerit, reliquerit, aut diſpoſuerit; id quidem obſeruandum eſt: Sed ſi non expreſ ſerit, coniecturis, & præ ſumptionibus opus eſ ſe, vt latiùs hic oſtenditur. -  28 Perſonam, cuius contemplatione diſpoſitio fit, non modo in vltimis voluntatibus, ſed etiam in diſpoſitione alia quacunque attendi magis, quàm eam, in quam verba diriguntur. Ac ideo ex diſpoſitione illi ſoli, aut principaliter ius tribui, cuius contemplatione facta eſt, etiam ſi verba aliam quoque perſonam reſpiciant. -  29 In fauorem magis dilecti interpretatio ſemper facienda. -  30 Dilectus magis, quod à testatore vocatus ſit, aut in euentum vocationum, & ſubſtitutionum alijs Prælatis, veriſimilius eſ ſe. -  31 Voluntas testatoris ita intelligi debet, coniecturáque ſumi, vt minus dilectus non præferatur magis dilecto, meliorisve ſit conditionis. Atque ob eam rationem à proprietate verborum recedatur. -  32 Verba quantumcunque generalia reſtringi, ne minus dilectus ſit melioris conditionis, quãm magis dilectus. -  33 Dilectos magis, aut proximiores, aliquando ab ſurdum non eſ ſe, nec inconueniens, melioris conditionis non eſ ſe, quam remotiores, aut minus dilectos, ſiue non præferri, quando ex verbis teſtatoris aliud conijci poteſt, vel proui ſio, aut diſpoſitio teſtatoris in contrarium adeſt. -  34 De minus dilectis ad magis dilectos argumentum procedit negatiuè, non affirmatiuè. -  35 Nec habet locum in materia odioſa, nec vbi adeſt diuerſitas rationis. -  36 Et eſt minus concludens, & coniectura hominis, ex ſententia quorundam. -  37 Sed valde efficax, atque concludens ex ſententia Authoris, quæ & communi Interpretum traditione, & Iureconſultorummet ipſorum reſpon ſis probatur. -  38 Et Hieronymi Gabrielis locus in propoſito ponderatur. -  39 Proximiores qui excluſit, quòd remotiores excludere velle multò magis videatur. Vel quod remotiores melioris conditionis eſ ſe non debeant, quàm proximiores; vulgatiſ ſimum Doctorum axioma, ſiue argumentum, an & quomodo procedat. -  40 Affectio cum in ignotum non cadat, quod is in dubio non intelligatur vocatus. -  41 Affectio vbi non cadit in aliquem, non poteſt dici, quod eius intuitu facta ſit diſpoſitio. -  42 Teſtator non præ ſumitur habuiſ ſe affectionem ad perſonas à ſe non cognitas. -  43 Affectio, & dilectio maior præ ſumitur testatoris erga natos, & cognitos, quam erga naſcituros, & incognitos. -  44 Teſtator in dubio præ ſumitur velle magis fauere his, quos plus nouit. -  45 Libris omnibus legatis Iuriſconſulto, an veniant ſolum libri legales; ad deciſionem Petri Surdi 150. Qui ex regulis ſuperiùs propoſitis, atque ex qualitate perſonæ legatarij totum fundamentum, & reſolutionem ſumit, prout latius hoc numero oſtenditur. -  46 Immunitas, aut exemptio, an tranſeat in filiam eius, cui facta fuit conceſ ſio, ad conſilium Petri Surdi 140. lib. 1. Vbi etiam is Author in eo principaliter inſiſtit, quod ſuprà traditum eſt; verba intelligi debere ſecundum qualitatem perſonæ, à qua proferuntur. Et dilucidè explicat l. 1. §. fin. ff. de iure immunitatis. -  47 Legitimatus ad feuda, & dignitates, ita quod in eis ſuccedere poſ ſit; intelligi debet legitimatus, vt ſuccedat in dignitatibus, & feudis exiſtentibus apud patrem, ad eiuſdem Pet. Surdi conſ. 453. lib. 3. Qui etiam eo innititur fundamento principaliter, quod deducitur à qualitate perſonæ, cum qua loquitur legitimatio. -  48 Dos conſtituta puellæ ob eius benemerita, & dilectionem, qua eam dotans proſequebatur; non præ ſumitur conſtituta causâ, & contemplatione patris ipſius puellæ, qui eam dotare tenebatur. Vbi in terminis expenditur Iacobi Menochij con ſilium 781. lib. 7. qui ex coniectura, quæ ab affectione, & dilectione testatoris colligitur, & cuius contemplatione dos fuit conſtituta; excitatur principaliter, prout hic adnotatur. -  49 Legatum pro maritandis virginibus, an debeatur etiam iam maritatis. Quid ſi pro dotandis fuerit relictum, ſiue pro dote, aut nomine dotis, an comprehendat iam dotatas, & maritatas. Et an ſit differentia, quod relinquatur pro maritandis certis, vel incertis perſonis. Vbi de his omnibus remiſsiuè, & Ludouici Caſanate, conſ. 35. commendatum, & infrà c. 90. ex num. 32. -  50 Fuluij Paciani, in conſ. 106. propter qualitatem, & conditionem perſonæ legatarij, in legato domus ad habitandum relicta, obſeruationes nonnullæ recenſentur. -  51 Item in conſil. 113. an creditor, qui longo tempore tacuit, cenſeatur de credito ſatisfactus, & præ ſumptio ſumatur ex qualitate perſonæ. -  52 Legatum pro mulieribus pauperibus, aut orphanis dotandis, ſiue maritandas, an viduas comprehendat. PRo dilucida, atque diſtincta huiuſce cap. [*] explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, in hac eadem coniecturali, & præ ſumpta vltimarum voluntatum, qua verſamur, materia, non parui habendam coniecturam illam, quæ à perſonarum qualitãte , & conditione deducitur: qualitas ſiquidem, & conditio perſonarum, intellectum dat variis diſ poſitionibus, & intelligentiam verborum ad eas relatorum præbet, & ſenſum actui gerendo aptiorem, & conuenientiorem; id quod Felinus, in cap. cauſam quæ, column. 3. ſub verſ. Quinta declaratio, de reſcriptis. Hieronym Cagnolus, in l. quo[*] ties idem ſermo numero 5. ff. de regulis iuris, ſingulariter adnotarunt, & cum eis Simon de Præ [*] tis, de interpret, vltimar. volunt. lib. 1. interpretat. 2. dubitatione 2. ſolut 7. num. 15. filio 212. in fin. & 213. in princip. vbi ſubdit, notum eſ ſe, in quocunque actu, primò de perſonis inquiri, l. quidam, §. denique, ff. de iure codicillorum, cum aliis à Gloſ ſa relatis, & idcirco voluntatis coniectura, atque efficax interpretatio ex perſonis colligitur. Et ſecundum qualitatem perſonarum, intentionis, ſeu mentis coniectura variari poterit, & in diuer ſis perſonis diuerfimodè ſtatui: ſicuti poſt Ca ſtrenſem, Alexandrum, Socinum, & alios obſeruarunt Alciatus, de verborum ſignificat. lib. 1. pag. 33. ex verſ. Diximus autem, vſque ad pag. 53. Io ſeph Maſcardus, de probationibus, tom. 3. concluſ. 1417. num. 16. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 1. num. 1. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 6. tit. 10. num. 1. Hippolyt. Riminald. in conſ. 340. num. 96. lib. 3. Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſ. 48. num. 24. lib. 2. Mieres, in initio ſecundæ partis, ex num. 32. cum ſeqq. Fuluius Pacianus, in conſ. 106. ex num. 28. cum pluribus ſeqq. Ludouic. Caſanate, in conſ. 47. num. 19. vbi inquit, quod teſtamenta, & diſpoſitiones dubiæ ex qualitate, & conditione perſonarum declarationem & coniecturam capiunt: Iacob. Menoch. lib. 1. præ ſumpt. 18. num. 5. vbi ſcripſit, quod coniectura, & præ ſumptio ſumitur ex natura perſonæ, actus, vel rei, l. quod ſi nolit. §. qui mancipia, ff. de ædilitio edicto, & præ ſumptione 15. num. 1. eiuſdem libri dixit, quod coniecturæ deſumptio à perſona, frequens eſt in iure vſus. Et adducit iura quamplurima, vbi ex cauſis, & perſonis ſolet variè, & diuerſimodè à iure conſtitui, provt etiam adducit Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 541. num. 28. lib. 5. & ideò quod verba teſtamenti, ſiue alterius cuiuſque vltimæ diſpoſitionis intelligi debent ſecundum qualitatem, & conditionem perſonæ, cum qua quis loquitur, aut erga quam proferuntur; idque per textum egregium, in l. plenum, §. equitij, ff. de vſu & habitatione. Vbi habetur, quod ſi vſus equorum relictus fuerit alicui, non poterit legatarius vti equis ſub iugo ad vehendum, nec in ludis Circenſibus eos ducere ad certamen, niſi fortè legatarius auriga fuiſ ſet, vel ſolitus in Circen ſibus ſe exercere, quia tunc in illis actibus poſ ſet equis vti; cum verba teſtatoris debeant intelligi ſecundum conditionem perſonæ, cui legatur. Per textum etiam, in l. vel vniuerſorum, ff. de pignoratitia actione, l. ex militari, ff. de militari teſtamento, l. ſi quis filium, §. irritum, ff. de iniuſto rupto, l. cum alimenta. ff. de alimentis & cibar. legat. l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legat. 1. cap. ſi de beneficio, de præbendis in 6. ex quibus iuribus ita adnotarunt Bartol. Bald. Albericus, & Caſtrenſis, in dict. §, equitij, idem Baldus in d. l. ex militari, & in l. 1. num. 5. verſ. Pone, columna 1. C, de fideicommiſ ſis, & in l. idem, num. 24. C. locati. Barbatia, in conſ. 5. volum. 3. verſ Quinto facit. & in conſ. 17. n. 5. colum. 4. volum. 1. & exornant permultis Alexander, Felinus, & Iaſon, in locis relatis per Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 1. § primo, num. primo, & 10. & lib. 4. cap. 1. numero 5. qui ipſe ita pariter annotauit: Cephalus in conſ. 23. num. 27. lib. 1. Cardinal. Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. tit. 11. num. 1. & 2. & 17. Afflictis, deciſ. 401. num. 17. & pleniſ ſimè in cap. 1. num. 48. verſic. Omnia enim interpretantur, ex quib. cauſ feud. amittat. Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 4. num. 18. Maſ cardus de probat. tom. 3. concluſ. 1417. num. 22. Idem Maſcardus, concluſ. 1046. num. 6. vbi, quod verba intelligi debent ſecundum conditionem perſonæ, cum qua quis loquitur, ex textu in d. §. equitij, cum aliis, de quibus ibi, & numer. 12. quod mens tacita teſtatoris probatur, ex conditione, & qualitate perſonæ, in quam verba fuerunt prolata: Surdus etiam, de alimentis, tit. 2. quæ ſt. 12. & 13. & conſil. 81. num. 2. lib. 1. Valençuela Velazq. in conſ. 5. num. 20. & in conſ. 97. num. 117. Cardinalis Dominicus Tuſchus, tom. 8. litera V. concluſ 137. per totam, fol. 563. vbi latè, quod verba generalia ſecundum conditionem perſonæ, ad quã referuntur, ſunt intelligenda. Idque in omni actu, & materia, provt ibi comprobat. Et in teſtamentis, & legatis, provt etiam ibi n 6. idem Surdus, in conſ. 453. ex num. 52. cum ſeqq. lib. 3. vbi quod verba intelliguntur ſecundum qualitatem perſonæ, erga quam proferuntur, & intelligi ita debent, vt quod conceditur, conueniat perſonæ, cui datur. Et quod verba relata ad vnam perſonam, etiam impropriè intelliguntur, ſecundum perſonæ conditionem. Et variantur, ſecundum quod variatur conditio perſonæ; provt hæc, & alia ſimilia, latiùs comprobat idem Surdus, ibi, & deciſione 150. vbi etiam latè comprobat, quod legatum declaratur ex perſona legatarij, & nonnullis Doctorum deciſionibus exornat. Cancerius etiam, de quo infra, n. 11. in fine, Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 257. num. 78. lib. 3. & in conſ. 672. num. 46. cum ſeqq. lib. 6. & idem num. 50. quod ex dignitate legatarij, aut donatarij, donatio, aut legatum præ ſumitur in potentiorem, & pleniorem intellectum: latiſ ſimè Mieres de maioratu, prima parte, quæ ſt. 51. ex num. 13. vſque ad numerum 25. vbi exornat permultis deciſionem textus, in dicto §, equitij, & infert ad nonnullas deciſiones, in praxi admodum conducibiles. Et ad legatum factum conſanguineæ de veſtibus, vt intelligatur ſecundum qualitatem perſonæ legatarij, ex qua etiam augetur legatum, & præ ſumitur perpetuum, & alia ſimilia, de quibus ibi Menoch. lib. 4. præ ſumption. 106. num. 6. & ſeqq. Marc. Anton. Eugenius, in conſ. 78. num. 56. Camillus Gallinins, de verbor. ſignificat. lib. 5. cap. 6. num. 9. latiùs lib. 3. cap. 7. ex numer. 15. cum ſeqq. vſque in fin. cap. vbi numer. 18. quod legatum factum mulieri maritatæ, vt veſtiatur veſtibus nigris, intelligitur ſecundum conditionẽ mulierum maritatarum. De quo etiam Surdus, Mieres, & reliqui, ſuprà ci[*] tati; & num. 19. quod ſi teſtator legat lectum vxori viduæ, intelligitur voluiſ ſe, vt detur ſecundum vidualem conditionem. De quo etiam Surdus, & cæ teri, de quibus ſuprà, Marius Giurba, ad conſuetudines Senatus Meſ ſanenſis, cap. 13. gloſ ſ. 8. part. 1. ex fol. 716. num. 2. & ſeqq. vbi quod lectus vxori viduæ legatus, non intelligitur de ſerico, nec veſtes ſericæ: niſi viduæ qualitas, & conditio ſit, vt ſerico vtatur lecto. Et addit legatis alimentis, lectum contineri, non tamen ſericum, niſi alimentatij conditio aliter expoſceret, poſt Surdum, & alios, quos citat: attamen, quod ſi viduæ legatus ſimpliciter ſit teſtatoris lectus, ornamenta omnia etiam ſerica debeantur, & de diuerſitatis ratione poſt Surdum, deciſ. 150. num. 10. provt ibidem num. 5. Marius ipſe Giurba. Et Camillus idem, vbi ſupra, num. 9. perſonæ [*] qualitatem facere, vt à propria verborum ſignificatione, ad impropriam tranſeamus; de quo etiã Surdus in locis antea relatis; & num. 10. quod verba,[*] quæ ob perſonæ qualitatem, & conditionem propriè accipi non poſ ſunt, impropriè capiuntur: Simon de Prætis de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 1. interpretatione 2. dubitat. 2. ſolut. 8. num. 11. & ſeqq. fol. 214. vbi tradit eaſdem doctrinas, & deciſio[*] nes Camilli Gallinij, & generaliter conſtituit, quod interpretatio ſemper fieri debet, quæ ſit conformis verbis, & perſonis, ad quas ſermo dirigitur. Cæ ſar Barzius, deciſ. Bononiæ 110. numero 56. Azeuedus, in conſ. 1. num. 18. Palacios Rubios, in repetitione Rubricæ, de donat. inter. §. 11. num. 14. fol. 7. Ludou. Caſanate, in conſ. 45. num. 10. latè Mieres de maioratu, 1. par. quæct. 51. ex numer. 13. cum pluribus ſeqq. Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 3. titul. 10. vbi latè oſtendit, maximè num. 3. & 4. & 13. contrahentium conditionem ſemper inſpiciendam, quia ex perſonis congrua accipitur interpretatio in contractibus, l. ſi Margaritam, ff. pro ſocio, Baldum citans, duobus in locis. Ex dignitate quoque perſonæ, in quam diſpoſitio dirigitur, quod eliciatur coniectura voluntatis, atque interpretatio; dixit Iureconſultus, in dict. l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legat. 1. qui inter alias coniecturas, mentem patrisfamilias legantis, legatarij dignitatem, & charitatem, & neceſ ſitudinem ſpectari debere ſtatuit, idem probatur in l. ſed etſi ſuſcepit, §. ſed etſi proponas, ff. de iudicijs, quò loci Vlpianus interpretatur, relicta fuiſ ſe multo plura bona, cum aliàs eſ ſent, ob perſonæ legatarij dignitatem, & qualitatem; ſicuti Menoch. lib. 1. præ ſumptione 28. num. 10. obſeruauit, & præ ſumpt. 106. num. 6. lib. 4. & in conſ. 290. in fine, lib. 3. Hippolyt. Riminaldus, in conſil. 672. num. 50. & 51. & 56. lib. 6. Iacobus Cancerius variarum, cap. 20. de legatis, ex num. 326. vſque ad num. 333. vbi vide poſt alios Authores, ſi teſtator legauit vxori, vt ex ſua ſupellectili, quæ ipſa vellet, acciperet, an hæres ei obiicere poſ ſit, quod immodicè accipiat; aut quod accipere debeat iuxta qualitatem ſtatus ſui, & bonorum quantitatem: & quomodo id diſtingui, atque intelligi debeat. Secundò deinde & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit, id ipſum, quod reſpectu perſonæ eius, in quem diſpoſitio confertur, ob ſeruatione præcedenti diximus; intelligendum etiam reſpectu perſonæ teſtatoris, vel diſponentis: voluntas namque ex qualitate eius, qui diſ [*] poſuit, declarationem, coniecturam, atque interpretationem recipit, vt plus, aut minus in diſpo ſitione veniat, vel vt ſic, aut ſic, ſtrictéve, aut latè, aut plus, minúsve fauorabiliter accipiatur, aut denique diuerſimodè diſpoſitio intelligatur. Atque ita qualitas teſtatoris, plurimùm facit ad coniecturandam voluntatem eius; conceſ ſio enim, ſeu diſpoſitio intelligi debet, ſecundum qualitatem perſonæ concedentis, ſeu diſponentis; quod ex eiſdem iuribus ſuperiùs præcitatis, & textu in dict. l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legat. 1. apertè deprehenditur, atque ita obſeruarunt Paulus Caſtrenſis, in conſilio 383. numero 3. volum. 1. Rolandus, in conſilio. 16. num. 35. & in conſilio 76. ex num. 9. lib. 3. Abbas, in conſ. 278. colum, 2. libro 2. Franciſcus Niconitius, in Rubr. ff. de operis noui nuntiat. num. 196. Mieres, in initio ſecundæ partis, num. 39. & prima parte, dict. quæ ſt. 51. ex num. 13. Petrus Surdus in conſil. 140. num. 25. & ſeqq. & numero 81. lib. 1. Graſ ſus, §. legatum, quæ ſt. 76. ex numer. 14. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 4. cap. 1. ex num. 1. & lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 1. & 10. Hippolyt. Riminaldus, in con ſilio 541. num. 28. lib. 5. & in conſilio 672. ex numer. 42. lib. 6. Cardinal. Franciſcus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 6. titul. 10. per totum, vbi exemplis rem hanc comprobauit: Maſcardus de probat. tomo 3. concluſ. 1417. num. 16. 17. & 18. & concluſ. 1046. vbi latè, quod verba intelligi debent ſecundum qualitatem proferentis: Tiberius Decianus, in conſil. 114. num. 17. lib. 3. Iacobus Menochius, libro primo, præ ſumptione 28. numer. 12. & lib. 4. præ ſumptione 106. num. 22. vbi nonnulla adducit in propoſito, maximè, quod legatum relictum à Nobili, & diuite, largam admittit interpretationem, vt quod plus eſt, legaſ ſe præ ſumatur; de quo etiam per Manticam, vbi ſupra: & per Aluaradum, lib. 2. cap. primo, dict. §. primo, per totum, vbi tradit quamplurima de coniecturis, ex qualitate perſonæ diſponentis deductis: Dom. Franciſc. Hieronym. Leo. deciſ. Valent. 60. num. 39. Tertiò deinde & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit, teſtatoris affectionem plurimùm operari in coniecturanda voluntate illius; & idcirco ex affectione diſponentis, volun[*] tatem ipſius declarationem, atque interpretationem recipere; quod inferiùs referendi Authores latè probarunt: Mantica etiam, lib. 6. dict. tit. 11. ex num. 12. atque ex num. 20. Honded. in conſil. 48. num. 24. lib. 1. Fuluius Pacianus in con ſil. 9. num. 32. Azeuedus in conſil. 16. ex num. 14. Caualcan, deciſ. 5. ex num. 25. part. 3. Ludouic. Caſanate, in conſ. 10. num. 42. & in conſil. 47. nu[*] mer. 27. & ſeqq. ex charitate itaque, dilectione, atque affectione ipſius diſponentis, voluntatis coniectura deducitur circa honoratum, vel oneratum, cùm in dubio verſamur; & vt plenior, vel ſtricta fiat interpretatio, vel vt plus, aut minus in legato contineatur; prout etiam referendi ſtatim Authores latè probarunt, & deducitur ex textu in dict. l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, & in l. Aurelius, §. Titius. ff. de liberatione legata, l. penultima, in principio, ff. de aliment. & cibar. legat. l. Titius, ff. de hæred. inſtit. conſanguinitas quoque perſonarum declarat ambiguam diſpoſitionem circa perſonas, de qui[*] bus teſtator ſenſerit, vt ſcilicet conſanguinei magis dilecti præ ſumantur, atque præferantur; vel vt augeatur, aut diminuatur diſpoſitio, coniecturáve varietur; ſicque neceſ ſitudinem ſpectandam eſ ſe, hoc eſt, conſanguinitatem, Iureconſultus ipſe Iulianus, in dict. l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legat. primo, ſcripſit: & optimè hanc coniecturam declarauit Menochius, libro primo, præ ſumptione 28. num. 13. & 14. Mantica, lib. 6. dicto titul. 11. ex num. 22. vſque ad numerum 28. vbi latè de coniectura hac, quæ à ratione ſanguinis, vel coniunctionis deducitur, & an faciat, quod legatum pleniùs interpretetur. Multa quoque iura, atque auctoritates adduxit Simon de Prætis, quem ſtatim commemorabo. Peralta etiam, in l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legat. 3. num. 162. folio. 465 quæ (vt ipſe annotauit) fundatur in affectione, vel conſanguinitate diſponentis, vel vtraque ſimul iuncta, circa eos, quos honorant, ex quibus, vel earum alterutra, voluntas defuncti dubia probabiliter declaratur, vtpote ex legitimis indiciis. Idque dicit conſtare ex textu, in l. cum auus, ff. de condit. & demonſtr. l. cum acutiſsimi, C. de fideicommiſsis, l. generaliter, §. cum autem, C. de inſtitut. & ſubſtitut. dict. l. Aurelius, § Titius el 2. l. Seius Saturninus, l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellian. l. Firmio Eliodoro, ff. quando dies legati cedat. l. vter ex fratribus, ff. de condit. inſtit. l. ſi cui legatum, ff. de condition. & demonſtr. l. filijs matrem, Cod. de inofficioſo teſtamento, l. quidam teſtamento Proculum, l. cohæredi, §. finali, ff. de vulg. & pupil. ſub ſtitut. l. ſi quis ita hæres inſtituatur ſi legitimus, cum Gloſ ſa, & l. Lucius, cum Gloſ ſa, ff. de hæred, inſtituend. l. Titio & Mæuio, §. Iulianus, ff. de legat. 2. l. ſi fundum per fideicommiſ ſum, §. vltimo, cum l. ſequenti, ff. de legat. 1. l. etiam, § ſi libertus, ff. de bonis libertorum, l. Titius §. Lucius, ff. de liber. & poſthum. l. vltima, C. de poſthum. hæred. inſtit. l. ſi ita ſtipulatio, primo reſponſo, ff. de operis libertorum. Amicitia[*] denique, efficacem coniecturam præbet, pro interpretatione teſtamentorum, & vltimæ diſpoſitionis cuiuſlibet, ipſámque declarat; prout etiam dixit Iureconſultus Iulianus, in dict. l. ſi ſeruus plu rium, §. vltimo. Quò loci animaduertendum eſt, con[*] iecturam ex charitate, & amicitia, prælatam coniecturæ ex propinquitate, vel conſanguinitate, & in ordine priùs poſitam, quaſi ipſa præualeat, & fortior ſit; provt præualere, cum aliis Authoribus dixerunt, & latiùs explicarunt Simon de Prætis, libro primo, interpretatione 2. dubitat. 2. ſolutione 4. per totam, maximè num. 5. folio 97. Cardinalis Franciſcus Mantica, da coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. dicto titulo 11. num. 25. Mieres de maioratu, in initio ſecundæ partis, numer. 32. quò loci, primùm dixit, quod affectio teſtatoris eſt celebratiſ ſima coniectura, & quæ totum facit in declaranda voluntate defunctorum, tam ea, quæ reſultat ex neceſ ſitudine, quàm ea, quæ prouenit ex amicitia, vt primum inquit conſtare ex dict. l. cum acutiſsimi: & ſecundum ex d. l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo. In qua lege eſt aduertendum, ſecundum eundem Authorem, arguendo ab ordine literæ, quod amicitia magna, eſt potentior conſanguinitate; & idem dicit probari in l. ſed ſi plures, §. in arrogato, in illis verbis; Vt puta ſi arrogatoris amicus, vel cognatus ei aliquid reliquit: & in l. Theopompus, ff. de dote prælegata, in illis verbis, amici mei, & cognati: & in l. affectionis, ff. de donationibus, ibi: Amicos, vel neceſ ſarios, & in proœmio, tit. 29. part. 4. ibi: Ca ſegun dixeron los Sabios, el verdadero amor paſ ſa todos los deudos, & in l. prima, tit. 29. part. 2. & in l. 7. tit. 18. part. 2. Menochius quoque, libro primo, de præ ſumpt. 28. n. 18. in eodem placito fuit, & coniecturam ex charitate & dilectione, præferri coniecturæ ex propinquitate; firmauit, & nonnulla adduxit curiosè; & lib. 4. præ ſumpt. 89. ex num. 65. ſic denique, ſuperiora omnia tradiderunt, atque ex affectione, dilectione, charitate, conſanguinitate, affinitate, & amicitia, argumentum, & coniecturam ſumpſerunt pro interpretatione vltimarum voluntatum, & quamplurimis exornarunt Mieres in initio dictæ ſecundæ partis ex num. 32. vſque ad num. 36. Iacobus Menoch. lib. 1. dict. præ ſumpt. 28. ex num. 10. vſque ad numer. 19. & lib. 4. præ ſumpt. 106. ex num. 6. vſque ad num. 11. & num. 26. & 27. vbi quod legatum ſumit in[*] terpretationem ex affectione, qua teſtator pro ſequutus eſt legatarium, vt de re maiori, aut meliori factum præ ſumatur: provt ibidem latiùs comprobat, & num. 9. & 10. vbi quod legatum factum ſan[*] guine coniuncto, aut perſonæ nimis dilectæ per te ſtatorem, recipit largam interpretationem, & ead. l. 4. præ ſumpt. 16. per totam, vbi num. 1. inquit, dubitandum non eſ ſe, quin teſtatoris affectio plurimùm poſ ſit in coniecturanda eius voluntate quẽ admodum oſtenditur eiſdem iuribus anteà citatis; & numer. 2. cum aliis pluribus Authoribus tra[*] dit, affectionem hanc teſtatoris anteponendam eſ ſe proprietati ſermonis. Subdit quoque affectionis ſigna eſ ſe multa, quibus teſtator ſignificare ſolet, plus vnum altero diligere. Et quod affectio ipſa[*] efficit, vt diſpoſitio ipſa latiùs extendatur, atque interpretetur. Ac denique, per totam præ ſumptio[*] nem, duodecim congerit coniecturas, & ſigna, ex quibus maior affectio colligitur ergavnum, quam erga alterum, provt ibi videri poteſt: & per Achil. Pedrocham, qui etiam affectionis maioris ſigna, & coniecturas quamplures adducit, in conſil. 5. num. 24. in conſ. 13. num. 41. in conſ. 19. n. 8. & 9. in conſ. 20. numer. 110. & 111. in conſ. 16. num 65. & 66. in conſ. 23. numer. 50. & 51. in conſ. 38. numer. 101. cum ſeqq. in conſ. 27. num. 48. & in conſ. 40. n. 304. Exornarunt etiam eadem omnia, quæ de affectione, charitate, dilectione, conſanguinitate, con iunctione, & amicitia diximus ex n. 13. ſuprà; Michael Graſ ſus, §. teſtamentum, quæ ſt. 76. ex n. 14. cum ſeqq. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 1. ex num. 1. cum multis ſeqq. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 6. tit. 10. & 11. vbi inquit, num. 13. dict. tit. 10. [*] quod ex affectione teſtatoris præpotens coniectura ſumitur, quæ aliis præfertur, & verbis præponderat, dummodò poſ ſint probabilem recipere dubitationem: & ſubdit ſtatim, quod etſi coniectura voluntatis ex plurimis cauſis colligitur, tamen ex affectione potiſ ſimùm deducitur, provt tradit Socinus ibi relatus: Maſcardus, de probationibus, tomo 3. concluſ 1417. num. 21. & 22. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 5. cap. 6. num. 7. vbi inquit, verba dubia interpretari, atque voluntatis coniecturam fieri ex affectione; & lib. eod. cap. 10. num. 30. vbi naturalem charitatem multùm ſuffragari interpretationi faciendæ; & num. 31. amicitiam, & affinitatem multum operari in eadem interpretatione; & lib. 10. cap. 13. per totum, vbi latè oſtendit, ob perſonatum coniunctionem, & conſanguinitatẽ multa concedi. Alexander Rau[*] denſis, de Analogis, lib. 1. cap. 22. ex num. 5. vſque ad numer. 17. vbi plura recenſet de affectione, & de amicitia: idem Raudenſis, in conſil. 36. num. 48. lib. 1. Ludouic. Caſanate, in conſ. 47. num. 27. & 28. in conſ. 10. num. 42. latè Simon de Prætis, lib. 1. interpretat. 2. dubit. 2. ſolution. 3. per totam, vbi de coniectura ex conſanguinitate; & ſolutione 4. vbi latè de coniectura ex amicitia; & ſolutione 5. per totam, vbi latiſ ſimè de coniectura ex affectione, & charitate inter conſanguineos, & amicos, ex fol. 94. dicti libri primi, vſque ad folium 107. de coniectura etiam, quæ ab amicitia deducitur vide Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 1. cap. ſeptimo, per totum, ex fol. 73. Rurſus, & quarto loco obſeruandum atque con ſtituendum erit, ex hactenus dictis, atque obſeruatione præcedenti, propter diſponentis charitatem, & affectionem, & perſonam eius, in quam diſ poſitio confertur, adnotatis, deduci nonnulla: ac[*] primum equidem, regulariter non tam verba diſ poſitionis attendenda eſ ſe, quàm perſonam eius, cuius contemplatione facta eſt diſpoſitio; idque per text. in l. iſti quidem, §. finali, ff. quod metus cau ſa, l. ſeruo legato, §. ſi teſtator, ff. de legatis primo, l. 3. §. nunc de effectu, & l. ſi quis reum, §. primo, ff. de liberatione legata, & ſic regulariter conſide[*] rari debere non ipſam diſpoſitionem ſimpliciter, ſed cuius contemplatione ipſa fiat, l. ſi pater, §. qui duos, & ibi Baldus, vltimo notabili, ff. de adoptionibus, & poſt alios iuris Interpretes ſcribit Simon de Prætis, lib. 1. interpretat. 2. dubit. 2. ſolutione 6. num. 3. fol. 107. qui eò loci tradit nonnulla in propoſito vtilia; & num. 4. inquit, quod vigor, & efficacia contemplationis id principaliter reſpicit, ad quod intentio teſtatoris dirigitur, quod eſt, quod in vltimis voluntatibus inſpicere non oportet, ad quem dirigatur ſermo, ſed ad quem voluntatis intentio, per tex. in I. peto, in principio, & in l. cum pater, §. donationis, ff. de legat. 2. textum etiam (vltra eum) notabilem, in l. 3. §. hoc autem, ff. de legatis præ ſtandis, in illis verbis: Nec enim quærimus, cui acquiratur, ſed cui honor habitus ſit. Inquit etiam num. 5. variationem, & altercationem fuiſ ſe inter Doctores, circa data, vel relicta, cuius intuitus, vel contemplatio, an dãtis , vel recipientis, aut alterius perſonæ debeat attendi, vt per Doctores ipſos, in locis ibi relatis. Tamen rem breuius, & clarius, quàm fieri poſ ſit, explicando, dicendum eſ ſe, quod ſi teſtator expreſ ſit,[*] cuius gratia, beneficio, affectu, intuitu, reſpectu, vel contemplatione quid fecit, reliquit, vel diſpo ſuit, id quidem tenendum, & obſeruandum eſt; te ſtatore autem non exprimente, tunc opus eſ ſe coniecturis, & præ ſumptionibus. Idque per text, in l. fideicommiſ ſa, §. interdum, ff. de legat. 3. ibi: Multum autem intereſ ſe arbitror, cui voluit proſpectum, cuiuſque contemplatione teſtator fecerit: quem latius explicat; & num. 7. & 8. & ſeqq. ſubdit, quod inſpiciendo totam ipſius diſpoſitionis ſcripturam, & perſonas omnes in ea comprehenſas, apparere poterit, cui voluit teſtator proſpicere, l. ex verbis, C. de donat. inter. Addiderim ego, id verum eſ ſe, atque ex toto contextu diſpoſitionis, ex præcedentibus, mediis, & ſubſequentibus, & cæteris aliis, ex quibus legitimæ eliciuntur coniecturæ, deducendum fore in caſu dubio, cuius contemplatione facta ſit diſpoſitio: ex maiori etiam affectione, ſigníſque affectionis maioris, de quibus per Menoch. & per Pedrocham, poſ ſe id deprehendi; & an vnius potius, quàm alterius gratia, aut contemplatione facta ſit diſpoſitio ipſa; in quo conuenit Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 4. num. 5. vbi ſcripſit, quod voluntas teſtatoris, cui magis voluerit relinquere, coniecturis etiam probari poteſt, l. quem hæredi, ff. de rebus dubiis, ibi: Si quibuſdam argumentis apparebit, vt ei ſcilicet videatur magis relictum, qui maiori amicitia fuit coniunctus teſtatori, vt ſupponit text. in l. ſi ita fuerit, poſt principium, ff. de rebus dubijs, vel in quo maior affectio reperitur, vel qui magis eſt benemeritus, aut primò nominatus, vt latius ibi. Sic ſane, quod non modò in teſtamentis, & vltimis[*] voluntatibus, ſed etiam in alia diſpoſitione quacumque, magis attendi debeat perſona, cuius contemplatione diſpoſitio fit, quàm ea, in quam verba diriguntur; & ideo ex diſpoſitione illi ſoli, aut principaliter ius tribuatur, cuius contemplatione facta eſt, etiamſi verba aliam quoque perſonam reſpiciant, tradiderunt, & vtiliter exornarunt Euerardus in loco, de tanquam, ſeu à reſpectiuis, num. 5. & per totum: Ioannes Cephal in con ſilio 17. numero 22. libro primo. Hieronymus Gabriel, in conſil. 132. numero 70. lib. 1. Menochius in conſil. 40. num. 20. & in conſil. 85. numero 103. libro primo, & in conſil. 161. num. 12. & 13. lib. 2. & præ ſumpt. 28. numero 1. lib. 2. Surdus, in conſil. 164. numero primo, libro 2. Iacobus Mandellus de Alba, in conſ. 23. in fine, & in conſilio 273. numero quarto. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 3. numero 103. Pater Thomas Sanchez, de ſponſalibus, libro 6. diſputatione 26. Ludouic. Caſanate, in conſilio 40. numero 30. vbi inquit, in quocunque actu inſpiciendum eſ ſe, quo nomine aliquid fiat, quo reſpectu, ob quam cau ſam. ſeu cuius contemplatione; l. ſi quis domum, §. penultimo, ff. locati, l. debitor, §. finali, ff. ad Trebelliati. Cardinalis Franciſcus Mantica, libro 8. dicto titulo 4. ex num. 7. vſque ad num. 14. vbi ſcribit, quod non ſolum is, cuius nomen in teſtamento ſcriptum eſt, legatarius habendus eſt, verùm is quoque, qui non eſt ſcriptus, ſi & eius contemplatione relictum eſt, l. ſi quis decedens, §. vltim. ff. de liberation. legata. Multum enim intereſt, cui teſtator voluerit proſpectum eſ ſe, cuiuſque contemplatione fecerit, per text. in præcitato § interdum, d. l. fideicommiſ ſa, nam quod alicui mea contemplatione relinquitur, mihi directó relictum videtur; vt notat Imola, per illum text. in l. filio-familias, num. 2. de condit. & demonſt. vnde ſi vni legatum eſt: relictum, & alterius interſit, ei competit actio. Nec enim quæritur, cum quo de ſu premis teſtator loquatur, ſed in quem voluntatis intentio dirigatur, ex text. in dicto §. donationis, & legatarius propriè dicitur, cuius principaliter intereſt, legatum præ ſtari, licèt verba legati non fuerint ad eum directa. Et ei acquiritur, in quem dirigitur affectio teſtatoris, & relictum intelligitur, cuius contemplatione facta eſt diſpoſitio, licèt ad eum verba non dirigantur; prout hæc omnia latius exornat, atque iure, & auctoritate comprobat Mantica ipſe, vbi ſupra, vbi videri poterit, quoniam tranſcribendi vitium ab inſtituto noſtro ſemper abhorret. Deinde & ſecundò, ex eiſdem antea adnotatis,[*] & charitate, atque affectione teſtatoris deducitur, quod in dubio, in fauorem magis dilecti interpretatio fieri debet; ſicuti ſcriptum reliquit Bartolus in l. Gallus, §. etiam ſi parente, numero 5. de liber. & posthum. Alexander, in conſil. 56. libro quinto, Craueta in conſ. 62. numero 8. Socinus iunior, in conſilio 26. numero 4. libro 4. Pelaez à Mieres, in initio ſecundæ partis de maioratu, numer. 36. & veriſimilius eſ ſe, quod magis dilectus,[*] à teſtatore fuerit vocatus, aut in euentum vocationum, aut ſubſtitutionum aliis prælatus; tradidit cum aliis Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 6. tit. 11. num. 13. Peregrinus de fideicommiſ. artic. 15. num. 8. Ludou. Caſanate in conſilio 2. num. 21. cum aliis, de quibus ſtatim. Idcirco, voluntatem[*] teſtatoris ita debere intelligi, atque in caſu dubio coniecturam ſumi, vt minus dilectus non præferatur, melioriſve ſit conditionis, & ob eam rationem à proprietate verborum recedatur; obſeruarunt Alexander in l. hæredes mei, § cum ita, num. 15. ad Trebellian. & in conſ. 93. ex num. 4. lib. 3. Mantica, qui latius hoc probat lib. 6. dict. tit. 11. numero 13. per totum, Graſ ſus §. teſtamentum, quæ ſtione 76. numero 17. Mieres, dicto numer. 36. in fine, Simon de Prætis libro primo, interpretatione 2. dubitatione 2. ſolutione 5. num. 35. folio 106. Hieronymus Gabriel, in conſ. 96. num. 19. lib. 1. Ruinus in conſil. 158. num. 13. lib. 2. & in conſil. 114. num. 9. libro 3. Tiberius Decianus, in conſilio primo, num. 109. lib. 1. & in conſil. 7. num. 72. & 73. eodem lib. Cephalus in conſil. 29. num. 81. libro 4. Aldobrandin. in conſil. 29. num. 61. vbi quod verba reſtringuntur, quantumcunque generalia, ne[*] minus dilectus ſit melioris conditionis, quàm magis dilectus; Burgos de Paz, in conſilio 27. numero 27. Rolandus, in conſilio 82. num. 30. & 32. libro tertio, & in conſilio 6. num. 27. libro quarto. Sfortia Oddi, in conſ. 12. numer. 13. Achilles Pedrocha in conſil. 20. ex numer. 106. & in conſil. 23. ex num. 54. in conſ. 40. ex num. 304. Ioan. Vincent. Honded. in conſil. 51. num. 4. libro 1. Peregrin. de fideicommiſsis, artic. 25. num. 43. & 44. Alexand. Rauden. in conſil. 36. num. 85. lib. 1. Fabius de Anna in conſil. 10. num. 43. Hippolyt. Riminald. con ſil. 21. num. 63. lib. 1. Ludouic. Caſanate in conſilio 2. num. 21. & 22. & in conſilio 4. num. 17. & in conſilio 15. ex numero 25. vſque ad numerum 30. & in conſilio 17. numero 21. & in conſilio 20. numero 44. & in conſilio 48. ex numero 46. vſque ad numer 51. & in conſilio 38. numero 108. 109. 110. 113. 114. 117. & 118. & in conſilio 51. ex numero quadrageſimo ſexto. & ij Authores latè exornant axioma hoc vulgatum, ſiue traditionem prædictam. Ad eiuſdem tamẽ limitationem conſtituunt,[*] aliquando abſurdum non eſ ſe, nec inconueniens, quod magis dilecti, aut proximiores melioris conditionis non ſint, quàm remotiores, aut minus dilecti; ſiue non præferantur, quando ſcilicet ex verbis diſpoſitionis aliud concipi poteſt, vel prouiſio, aut diſpoſitio teſtatoris in contrarium adeſt; id quod cum aliis Authoribus probauit eruditè (vt adſolet) Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libr. 6. dicto tit. 11. num. 15. Rolan. in conſ. 56. numer. 25. lib. 3. Sfortia, in conſ. 66. num. 103. in conſ. 67. numer. 22. Menochius, in conſ. 37. numer. 135. & in conſ. 85. num. 88. lib. 1. Cephalus, in conſ. 46. num. 31. lib. 1. Borgninus Caualcanus, deciſ. 5. num. 5. & 40. par. 3. Ludouic. Caſanate, dicto conſ. 38. ex num. 109. vbi vide, & d. conſil. 48. num. 46. & 47. & vide num. 48. vbi poſt alios quamplures, quos recenſet, inquit, quod argumentum de minus dilectis, ad magis dilectos, procedit negatiuè, non affirmatiuè; & in conſ. 51. num. 46. vbi quod minus dilecti, ali[*] quando ſunt melioris conditionis, ex diſpoſitione teſtatoris: & numer. 51. quod argumentum de magis dilectis ad minus dilectos, non procedit in materia odioſa, & num. 52. quod etiam non pro[*] cedit, vbi adeſt diuerſitas rationis: Et vide num. 54. vbi inquit, quod hoc argumentum eſt minus concludens, & coniectura hominis, idque poſt Crauet. & Deci. ibi relatos, quod ita indiſtinctè pla[*] cere non poteſt; in caſu namque dubio, & vbi in contrarium diſpoſitio, aut prouiſio teſtatoris non adeſt, nec ex verbis diſpoſitionis aliquid repu[*] gnans detegitur, negari non poteſt quin argumentum, & coniectura à maiori affectione, aut à dilectione deducta, valde efficax ſit, & non contemnenda, provt apparet non modò ex communibus Interpretum noſtrorum traditionibus, ſed etiam. ipſorummet Iureconſultorum apertis re ſponſis. & deciſionibus probatur. Sic ſanè Hieronymus Gabriel in conſ. 96. num. 15. 19. 21. & 27.[*] lib. 1. rectè annotauit, quod argumentum à magis dilectis ad minus dilectos non habet locum contra verba clarè repugnantia, ſiue cùm clara teſtatoris prouiſio in contrarium adeſt; ſecus verò, vbi verba non repugnant ita clarè, ſed quæ diſputari poſ ſine, aut etiam impropriari, impropriari enim debebunt (inquit Author metipſe) ex vi efficaſ ſimi huius argumenti, vt magis dilecti melioris ſint conditionis, aut non deterioris, quàm minus dilecti. Et Gabrielem recenſet, & ſequitur alio in loco Ludouic. idem Caſanate, in conſ. 15. num. 29. vbi ex num. 25. maximè vim, atque efficaciam tribuit coniecturæ præfatæ, & argumento prædicto; quod à magis dilectis deducitur, & inquit, etiam contra regulas iuris, & propriam verborum ſignificationem, dummodò verba non repugnent, eam interpretationem capiendam eſ ſe, ne ſit melioris conditionis minus dilectus, quam magis dilectus, l. ſi viua matre, C. de bonis maternis: vbi Pinellus, ex num. 16. cum ſeqq. non modò, ſi hoc abſurdum ſequatur cum effectu, ſed etiam ſi ſequi poſ ſit, vt per Alexandrum, Corneum, Ruinum, Socinum iuniorem, Decianum, & Paul. Leonium, quos ibi refert num. 26. & per Alex. Raudenſem, in conſ. 36. num. 85. lib. 1. Peregrinum de fideicommiſ ſis, art. 25. n. 43. & 44. & conueniunt cæteri Authores ſuperiùs relati, qui etiam valdè efficax reputant argumentum prædictum à magis dilectis, niſi teſtatoris prouiſio, aut diſpoſitio in contrarium adſit de eodem, & regula, ſeu doctrina, ex l. ſi viua matre, C. de bon mat. generaliter deducta, vide etiam nouiſ ſimè Marium Giurbam, deciſ. Siciliæ 32. num. 21. & ſeqq. Ex qua etiam conſtare, aut ceſ ſare vulgatum[*] aliud Doctorum axioma, certum eſt, remotiores inquam non poſ ſe eſ ſe melioris conditionis, quam proximiores, ſiue excluſis, aut non vocatis proximioribus, cenſeri excluſos, vel non vocatos re motiores; ex ratione text. in d. l. ſi viua matre: de quo tamen videre, atque in memoriam reuocare ea, quæ quotidianar. controu. iur. lib. 2. cap. 5. n. 15. & 16. & 109. & 110. ſcripta reliquimus, neceſ ſarium erit; ibi namque, d. num. 16. adduximus, regulam prædictam, & diximus eam exornari permultis, quæ adduxerunt Ludouic. Molina, Mieres, Baëza, Decianus, Menochius, Hippolyt. Riminald. Angel. Matheacius, Pedrocha, & alij & dict. num. 109. & 110. conſtituimus, Regulam eandem fundari in præ ſumpta teſtatoris voluntate, quæ ex identitate rationis deducitur; vt per Authores ibi relatos, Molinam inquam Mieres, Salazar, Auendañum, & Graſ ſum; idcirco ceſ ſare omnino, vbi de contraria voluntate apparet, vel apparere poteſt legitimè; ſiue efficaces adſunt in contrarium coniecturæ, vt per Antonium Rubeum, Molinam, & Mieres, quos ibi adduxi; & num. 108. obſeruaui, Regulæ eidem. de proximioribus excluſis, aut non vocatis, ad remotiores, vt excluſi ipſi cenſeantur, diuerſimodè reſponderi poſ ſe ex his, quæ adnotarunt, atque ſcripſerunr Pariſius, Socin. iun. Nonius, Ruinus, Cephalus, Decianus, & Riminaldus, quos ibi retuli. Addo nunc Lud. Caſanate, in conſ. 15. num. 32. vbi ſcripſit, quod prædilectio arguitur erga propinquiores, & à maiori ſanguinis coniunctione; atque ita, quod teſtator præ ſumitur magis diligere proximiores, quàm remotiores; l. Titius, ff. de hæred. inſt. & per Pariſ. Socin. iun. Crauet. & Afflict. ibi relatos, & vide num. 27. vbi citat. Caſtr. Pariſ. Hieronymum Gabrielem, Mazolum, Peregrinum, Paulum Leonium, & Alexand. Rauden ſem ad hoc, quod qui vocauit remotiores, & minus dilectos, eo ipſo cenſeatur vocare propinquiores, & magis dilectos, etiam ſi oporteat verba impropriari, dummodò directè non repugnent. Addo etiam eundem Ludou. Caſanate, in conſ. 45. ex n. 118. & tribus ſeqq. vbi inquit, eſ ſe vulgare argumentum, quod ex excluſione, vel non admiſ ſione proximiorum, qui ſunt magis dilecti, arguitur excluſio, vel non admiſ ſio remotiorum, qui ſunt minùs dilecti, per text. in d. l. ſi viua matre, & multos Authores, quos ibi citat; & licet ab hac coniectura illius textus in conditionalibus recedant multi; in diſpoſitiuis tamen veriſ ſima eſt; quia propinquiori non admiſ ſo, vel excluſo, remotiorem non admiſ ſum, veriſimile ſatis eſt: vt declarant diſtinguentes inter conditionalia, & diſpoſitiua, Gratus, Curtius ſenior, Gabriel, & Hondedeus, quos ibidem commemorat num. 120. Et ſubdit num. 121. quod licèt argumentum prædictum, ex dicta l. ſi viua matre, deductum, non procedat affirmatiuè, aut poſitiuè; vtputà, teſtator grauauit proximiorem, ergo cenſetur grauaſ ſe remotiorem; quia ſic arguendo, nunquam eſ ſet ſubſtitutionum finis. Tamen procedit ſine dubio, & validum eſt, ſi deducatur negatiuè, & priuatiuè, vtputà, proximior excluditur, ergo multo magis remotior. Vel ſic, proximior non admittitur, ergo multo minùs remotior; vt declarant, ita arguendo Iaſ. Ruinus, Craueta, Menochius, Borgninus, & Peregrinus, ibi relati; & vide Ludou. Caſanate, d. conſ. 38. n. 106. cum multis ſeqq. Deducitur prætereà ex eiſdem antea reſolutis,[*] atque ex affectione, & dilectione teſtatoris, ex qua coniectura, atque interpretatio ſumitur; quod cum affectio in ignotum non cadat, is in dubio non intelligatur vocatus; provt (Alciatus in l. Gallus, §. etiam ſi parente, num. 28. ſcripſit: & retulit Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 6. tit. 11. numer. 20. Iacob. Menoch. in conſ. 520. num. 6. lib. 6. & in conſ. 15. num. 1. lib. 2. dicens, quod vbi affectio non cadit in aliquem, non poteſt dici eius intuitu facta diſpoſitio; & in conſ.[*] 452. num. lib. 5. vbi poſt Alex. inquit, quod te ſtator non præ ſumitur habuiſ ſe affectionem ad per ſonas à ſe non cognitas; & d conſ. 151. num. 1. citat tex. in l. qui filiabus ff. de legat, 1. cum ait, erga ignotum affectionem aliquam eſ ſe non poſ ſe. Et dicit, hoc genere argumenti, in ſpecie vſos fuiſ ſe Bart. Angel, Ruin. Decium, Alciatum, & Cephalum, ibi relatoris Idem Menoch. in conſ. 200. num. 29. & in conſ. 215. num. 17. & in conſ. 269. num. 59. lib. 3. [*] Sic etiam, quod affectio, & dilectio maior præ ſumatur teſtatoris erga natos, & cognitos, quam erga naſcituros, & incognitos; per tex. in d. l. qui filiabus, & in l. Titius, l, item Prætor, ff. de ſuis & legitim. hæred. reſponderunt Corn. Socin. ſen. Curtius ſenior, Curtius iunior, Socinus iunior, Alciatus, Ludou. Moli. & Crauet. cum quibus idem Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 16. num. 6. & in conſil. 204. num. 31. lib. 3. Decianus in conſ. 84. num. 22. lib. 3. Cephal. in conſ. 16. num. 17. lib. 1. Pancirolus, in conſ. 152. num. 12. Hippolyt. Rimin. in conſ. 675. ex numer. 19. lib. 6. Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ 93. num. 4. Burſatus, in conſi. 228. num. 33. lib. 3. Camillus Bortellus, in conſ. 34. numer. 15. Hondedeus in conſ. 14. num. 24. lib. 1. Alexander Raudenſis de analogis, libro primo, cap. 37. num. 49. & in appendice, 1. parte, num. 166. Ludouicus Caſanate, in conſ. 15. num. 31. & in conſ. 45. num. 128. & in conſ. 58. num. 7. Maſ cardus, Mieres, Decian. Leonius, Bald. Alexander, & Pedrocha, cum quibus ſic etiam ego notaui lib. 2. cap. 26. num. 12. & expendi textum ſingularem, in l. alumnos, ff. de manumiſ ſis vindicta, ibi: In quo in ſtruendo, propenſiorem animum habuit. Idem Pedro[*] cha, in conſ. 20. num. 68. & 69. vbi quod teſtator in dubio præ ſumitur velle magis fauere his, quos plus nouit, & per conſequens magis dilexit, quàm aliis, quos vel non, vel minùs nouit; quemadmodùm concludit Curt. iun. in conſ. 58. num. 6. & dicit, facere text. in l. Titio centum, §. Titio genero, ff. de condit. & demonſt. in quo conueniunt etiam plures relati per Ludo. Caſan. in locis nunc relatis. Et hactenus de his, quæ ad materiam huius cap. pertinent, & ad regulas, atque Interpretum omnium axiomata communia, & adeo vſitata (vt vides.) Ex quibus equidem Petrus Surdus, deciſione 150. per totam, reſolutionem, & fundamentum principale ſumit in co dubio, Libris omnibus legatis Iuriſconſulto, an veniant ſolum libri legales? Et primo[*] loco arguit à qualitate legatarij. qui erat Iuriſcon ſultus. Et refert, quod legatum ex perſona legatarij declaratur, & intelligitur, ex d. l. plenum, §. equitij. Baldum etiam, ibi dicentem, quod ſi teſtator legat vxori ſuæ lectum, non cenſetur legaſ ſe culcitras de ſerico, quia viduæ non conueniunt. Refert etiam Baldum alio loco dicentem, id procedere, etiam ſi teſtator mandauit, vxorem eo modo tractari, quo eam ipſe tractauit: quia nihilominus lectum ex ſerico non habebit. Eundem quoque Baldum commemorat in l. prima column. 2. num. 5. C. de fideicommiſ. vbi ait, quod ſi teſtator mandat vxori ſuæ veſtimenta prouideri ab hærede, intelligi debet de veſtibus, quæ conueniant viduæ, propter qualitatem perſonæ. Allegat etiam Bartoli doctrinam, qui docuit, legata Bibliotheca, vel armario, non venire libros, niſi qualitas legatarij aliud ſuadeat, vt quia relictum factum ſit ſcholari quia tunc non locus, ſed libri veniunt, idque per tex. in d. §. equitij Denique eundem Bartolum recenſet, qui ſcripſit, legatum librorum legalium, factum à patre filio Canoniſtæ, reſtringi ad libros Canonicos, quos ad filij vſum parauerat Idcirco (inquit ipſe) videri prima facie, legatum librorum, in caſu, de quo ibi intelligi debere de libris iuris Ciuilis, & Canonici, attento quòd legatum factum fuit Doctori, non etiam de aliis, qui alias facultates concernunt. Concludit tamen, Senatum definiſ ſe, legatum comprehendere etiam libros carminum, hi ſtoriarum, & fabularum, quocunque idiomate ſcriptos; quia omnes ſuos libros legauit teſtator vniuerſaliter, & indiſtinctè atque ita veniunt omnes de quacunque ſcientia aut facultate tractantes, quia qui omne dicit, nihil excludit, & ſub vniuerſali pronuntiatione veniunt, quæ aliàs non venirent, & operatur idem ac ſi ſingulis facta eſ ſet ſpecialis mentio. Et pro hac parte dicit Surdus, facere etiam Gloſ ſam primam in l. finali, §. vxori ff. de auro & arg. legat. vbi dicit, in legato omnis argenti balnearis, venire illud quoque, quo teſtator fe ſtis diebus in balneo vti ſolebat, propter dictionem omne: & ibi Bartol. & Albericus dicunt quod legatis veſtimentis vxori, veniunt etiam feſtiua. Et alio loco, idem Bartolus dixit, lecto vxori legato, venire omnia ornamenta, Quod ipſe cum iudicio explicat, atque reſtringit ibi: & ad omnia fundamenta, à qualitate perſonæ deducta, & ſuperius ponderata, vel vno tantum verbo reſponſum præbet, videlicet ex vi vniuerſalis dictionis id contingere. Idcirco fatetur, quod ſi in generali legaſ ſet libros, ſoli legales deberentur, propter qualitatem perſonæ, quia erat Iuriſconſultus, non alij. Hactenus Surdus, ex quo (vt vides) elicitur notanda doctrina, & mirabilis limitatio ad ea, quæ propter qualitatem, & conditionem perſonæ dicta fuere, vt ſilicet legatum, conceſ ſio, ſeu diſpoſitio, ex qualitate perſonæ non reſtringatur, ſiue non intelligatur, vt conueniat perſonæ; quando vniuer ſalis oratio, vel dictio adiecta fuerit, quæ propter ſui naturam magis operari, quam qualitas perſonæ debeat: idque iuxta ea, quæ libro 4. huiuſce tractatus, latiùs adnotata, atque ſcripta fuere eo cap. quo de vi verborum generalium, & vniuerſalium actum eſt, vbi latè videri poterit. Et per Menochiũ . in conſ. 129. lib. 2. Surdum eundem, in conſ. 33. num. 24. in conſ. 34. num. 39. lib. 1. & in conſ. 131. ex numer. 21. & in conſ. 135. num. 104. & 105. eod. lib. 1. & in conſ. 431. numer. 5. & ſeqq. lib. 3. Mieres de maioratu, parte ſecunda, quæ ſtione duodecima, ex num. primo, Cephalum, in conſ. 156. num. 22. libro primo. Crauetam in conſ. 308. numer. 6. vbi inquit, quod clau ſula vniuerſalis nihil excludit, l. prima, ff. de legatis primo. Et idem operatur, ac ſi de ſingulis facta eſ ſet ſpecialis mentio. Quod exornat Surdus ipſe, in conſ. 73. numer. 62. lib. 1. & refert deciſ. 255. numero 30. Infertur ſecundò ad explicationem dubij alte[*] rius ab eodem Surdo propoſiti, in conſilio 140. lib. primo. An immunitas, aut exemptio tranſeat ad filiam eius, cui facta fuit conceſ ſio: vbi etiam in eo principaliter inſiſtit, quod ſuprà traditum eſt, verba intelligi debere ſecundum qualitatem per ſonæ à qua proferuntur. Et latè explicat, atque exornat deciſionem l. primæ. §. finali, ff. de iure immunitatis: de qua etiam vide Pinellum, in l. tertia, num. 1030. C. de bonis maternis, Couarru. in capite, Rainaldus, in principio, num. 13. de testament. Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, ff. de cond. & demonſt. lib. 2. cap. 5. & lib. 6. cap. 16. num. 5. & 6. itaque in dubio prædicto, vt ad filiam non tranſeat conceſ ſio, primò arguit Surdus, quod immunitatis conceſ ſio eſt contra publicam vtilitatem, atque ideo valdè ſtrictè, & rigorosè debet interpretari. Deinde, quod priuilegium immunitatis conceſ ſum generi, & poſteris, non pertinent ad eos, qui nati ſunt ex fœminis, vt eſt text. In dict. l. prima, § finali. Denique, & alia plura adducit vſque ad num. 21. & tandem ſub dicto priuilegio, ſeu veriùs conceſ ſione, fœminas æquè, ac maſculos venire, veriùs arbitratur, pluribúſque fundamentis, & rationibus principaliter excitatur; ac illa quidem maximè, quæ ad propoſitum noſtrum facit, quod immunitas eo caſu, de quo ibi, fuit à muliere conceſ ſa, & ideo intelligi debet, vt ad eam vocentur fœminæ, quia verba ſunt intelligenda, ſecundum qualitatem perſonæ, à qua proferuntur. Et ex quo concedens erat fœmina, non eſt veriſimile, quod voluerit proprium ſexum excludere, tanquam ſibi odioſum, quinimo credendum eſt, quod ſuum proprium ſexum ita dilexerit; ſicut maſculinum. Et adducit Ancharani conſilium, concludens, quod donatio Regni facta à Regina ſuæ poſteritati, includit etiam fœminas, quia in habentibus ſymbolum, facilior eſt tranſitus. Et posteritatis nomine licet non veniant fœminæ; id tamen non procedit, quando fœmina eſt illa, quæ de poſteritate mentionem facit: quia qualitas teſtatoris plurimùm operatur ad coniecturandam voluntatem eius; quia ſi ſit fœmina, non erit credendum, quod voluerit fœminam excludere. Et ſubdit, quod in conceſ ſione immunitatis, facta à fœmina poſteris, veniunt etiam fœminæ. Adducit etiam idem Surdus, quod etſi regulariter emphyteuſis conceſ ſa pro ſe, & deſcendentibus maſculis, non ſoleat tranſire ad maſculos, qui ex fœminis prouenerunt; tamen hoc fallit, quando emphyteuſis habuit originem à fœmina, vel primo loco conceſ ſa foret fœminæ; quia conceſ ſio intelligi debet ſecundum qualitatem perſonæ concedentis, vel eius, cui conceditur. Adducit etiam, quod licèt in feudo regulariter non ſuccedat Clericus, tamen hoc locum non habet in feudis conceſ ſis à Pontifice, vèl perſona Eccleſiaſtica, quia non eſt veriſimile, quod velint ſuum genus Clericorum excludere. Et hæc omnia latè comprobat, & iura, atque auctoritates quamplurimas expendit Surdus ipſe, provt ibi videri poterunt. Eaſdem etiam, & Ancharani conſilium expendit Pelaez à Mieres de maioratu, 1. part quæ ſt. 51. ex num. 13. vſque ad n. 19. vbi etiam refert Socinum, ex præcitato Ancharani conſilio inferentem, quod ſi in aliqua diſpoſitione facta ſit mentio maſculorum alicuius filiæ inſtitutæ, vel alterius mulieris, ex quo tunc liberi illius mulieris non ſunt agnati teſtatoris, neque mulieris, iuxta l. quoties, C. de ſuis & legitim. hæred. non poteſt præ ſumi ratio conſeruandæ agnationis, & conſequenter veniunt in tali diſpoſitione maſculi ex fœminis, licet regulariter contra. Refert quoque Mieres metipſe Socinum, alio in loco, ex eodem Ancharani conſilio dicentem, quod ſi fœ mina teſtatrix habens filios maſculos, & filiam, inſtituit filios, & filiæ reliquit certum pro dote, & grauauit filios de reſtituendo hæreditatem ad inuicem, ſi quis eorum decederet ſine filiis, & moritur alter filius maſculus relictis filiabus; tunc etiam neptis excludit auunculum ſubſtitutum, quia non eſt credendum, quod fœmina proprium ſexum odio habuerit, & verba (vt Socinus ipſe dicit) ſunt intelligenda ſecundum qualitatem per ſonæ. Sed id non procedere in maioratu conſtituro à fœmina, & à maſculo ſimul, quia iudicari debet, ſicut maioratus à maſculo conſtitutus, circa vocationem maſculorum; aſ ſerit Mieres ibi, num. 15. & ſubdit num. 16. quod cum fœmina in ſtituit maioratum, credendum non eſt, quod fœ minas ſibi ſimiles excludere voluerit; idque in caſu dubio, & cùm de contraria voluntate ſpecifi cè non apparet, egomet ipſe reſolui; & eundem Mieres, Molin. Aluarad. Auend. Ioann. Gutier. & alios ſic tenentes, retuli, lib. 2. cap. 4. num. 143. & tribus ſeqq. & vide num. 147. & ſeqq. vbi latiùs explicaui dictam Mieres obſeruationem, quando ſcilicet maioratus à viro & fœmina ſimul inſtitutus fuit, vtrum fœmina ſuccedere, an propter maſculos remotiores excludi debeat; & eundem Mier. alio in loco, Molin, etiam, Burgoz de Paze, Aluarad. & alios Authores commemoraui. Et hactenus ad Petr. Surd. d. conſ. 140. lib. 1. Cuius reſolutiones amplectitur etiam Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, ff. de condit. & demonſt. lib. 2. cap. 5. quò loci cùm ageret de appellatione poſterorum, poſteritatis, familiæ, deſcendentium, ac lineæ maſculinæ, inquit, num. 8. fœminas in feudo ſub voce poſterorum intelligi, ſi feudum à fœmina concedatur: & num. 12. id ipſum ſtatuit in priuilegiis, vt poſterorum voce fœminæ contineantur, vbi à fœmina priuilegium concederetur, provt latiùs ibi. Tertiò infertur ad eiuſdem Petri Surd. conſi[*] lium 453. ex num. 52. cum ſeqq. lib. 3. vbi ſcripſit, quod legitimatus ad feuda, & dignitates, ita quod in eis ſuccedere poſ ſit; intelligi debet legitimatus, vt ſuccedat in dignitatibus & feudis exiſtentibus apud patrem, cùm hæc ſucceſ ſio ſit illi magis debita, quàm alia, & fatuum atque abſurdum eſ ſet, quod habilis fieret ad extraneorum feuda, & dignitates, & remaneret incapax paternarum. Adducitur autem Surdus eo fundamento principaliter, quod verba intelliguntur ſecundum ſubiectam materiam, & ſecundum qualitatem perſonæ, erga quam proferuntur: ita etiam, vt quod conceditur, conueniat perſonæ, cui datur. Quinimò, relata verba ad vnam perſonam, etiam impropriè intelliguntur ſecundùm perſonæ conditionem: & variantur ſecundùm quod variatur conditio perſonæ. Si igitur eſt filius Baronis, & debet Baroni ſuccedere, intelligi debet, vt ſuccedat in Baronia, vt qualitas perſonæ rem quoque ipſam qualiſicet; vt dicimus in mercatore, ſi eius libris ex ſtatuto credendum eſt, intelligi debet quoad res, quæ ad mercaturam ſpectant, non quoad alias. Et ſtatutum permittens obligationem filiofamilias artifici, intelligitur, quando obligat ſe ratione artis, vt per Authores relatos ibi per Surdum, qui cumulant infinitas ſimiles deciſiones. Quartò infertur ad conſilium Menochij 781.[*] lib. 7. qui ex coniectura, ab affectione, & dilectione teſtatoris colligitur, & cuius contemplatione dos fuit conſtituta, excitatur principaliter, vt ſcribat, quod dos conſtituta puellæ ob eius bene merita, & dilectionem, qua eam dotans proſequebatur, non præ ſumitur conſtituta causâ, & contemplatione patris ipſius puellæ, qui eam dotare tenebatur. Quod idem ſcripſit ipſe Menoch. in conſ. 81. num. 50. & 51. lib. 1. Hippolyt. quoque Riminal. in conſ. 31. n. 10. lib. 1. inde infert, quod cum in caſu illo ſibi propoſito, Domina Cæcilia ob id quod diligebat Dominam Lucretiam, de ſe optimè meritam dotauerit, dicendum eſt, noluiſ ſe dotare, vt exoneraret D. Delonatos ab ea obligatione dotandi ipſam D. Lucretiam. Id quod alia ratione demonſtrat, quia D. Cæcilia nullo iure, vel ratione tenebatur conſtituere dotem dictæ D. Lucretiæ, ob perſonam Dominorum Delonate, ſed quod fecit ipſa, ex ſua liberalitate fecit. Quo ſtante, ſequitur dicendum, dotem ab ipſa Domina Cæcilia datam, non cenſeri datam cauſa, & contemplatione ipſorum Delonate, vt ſcilicet eorum obligationi erga dictam D. Lucretiam ſatisfaceret; ſicuti à fortiori reſpondit Menoch. idem, in præcitato conſ. 81. num. 46. lib. 1. & Rimin. vbi ſuprà, num. 113. & ſeqq. adducit etiam quod in ſpecie, imò in fortioribus terminis reſpondit Corn. in conſ. 188. Colum. vltim. lib. 1. provt expendit ibi: Crauet. etiam in conſ. 282. de quo etiam ibidem. Ac denique commemorat id quod in ſpecie, ac etiam fortiori in caſu docuit, atque reſpondit Caſtrenſ. in l. filia legatorum, in fin. C. de legatis, & in conſ. 214. ego Paul, de Caſtro, lib. 1. cum dixit, quod ſi pater in teſtamento reliquit filiæ mille pro dote, & filia poſtea nupſit, & à matre, vel auo dotem accepit, ex eo tamen non impeditur petere mille in teſtamento paterno relicta: & inquit Caſtr. quod ſicuti filia non perdit legatum, pro dote ſibi à patre factum, ſi ipſa de ſuis bonis ſe ipſam dotaſ ſet, ita etiam non perdit, ſi alius eam dotauit: & Caſtr. in terminis, ſequuntur Socin. iun. Corn. & Iaſ. quos ibidem Menoch. recenſet, & vltra eum ſequitur etiam Petr. Surd. in conſ. 393. num. 51. lib. 3. quò loci, atque ex n 47. explicat Surd. ipſe, an legatum pro maritandis virginibus debeatur etiam iam maritatis. Et quid ſi[*] pro dotandis fuerit relictum, ſiue pro dote, aut nomine dotis, an comprehendat iam dotatas, & maritatas, ad l. ſi quis hæredem, C. de inſtit. & ſubſt. & l. hæc conditio filiæ meæ, in princ. 10. l. ſi iam facta 11. l. 2. l. Publius 56. l. conditionum 90. ff. de cond. & demonſt. latiùs idem Surd. in conſ. 69. numer. 2. & num. 18. vſque ad num. 30. lib. 1. vbi latè, quod legatum pro filia maritanda, non debetur, ſi iam ſit maritata, ſed relictum pro dote, vel nomine dotis, debetur etiam nuptæ, ſecundum Bartol. ſed deberi, etiam ſi tunc eſ ſet maritata, contra Bartol. ibi defendit cum aliis pluribus, latiùs Ludouicus Caſanate, in conſilio 35. per totum, vbi optimè explicat iſtam materiam, & iura omnia ſuperiora expendit, & diſtinctionem illam, an legatum relictum fuerit pro maritandis, vel pro dotandis, reſpuit, & vtroque caſu comprehendi maritatas, defendit, idque ſiue pro certis, ſiue pro incertis relictum fuerit, in quo etiam confutauit opinionem communem, & diſtinctionem illam, an pro maritandis certis, vel incertis relictum fuerit, provt ibi longa ſerie explicatum, reliquit Author metipſe, & vltra relatos ab eo, de eadem materia videndi ſunt Magonius, deciſione Lucenſi 28. & Florentina 7. ex numer. decimo-quarto, D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, gloſ ſ. 10. de legato pro dote relicto, num. 19. D. Perez de Lara, de Capellan. & anniuerſar. lib. primo, cap. 21. ex num. 30. Thomadochius, in conſil. 163. Anton. Queſada, diuerſar. quæ ſt. iur. capit. 23. Hippolyt. Riminal. in conſ. 170. num. 42. & ſeqq. lib. 3. Ceuallos, quæ ſt. 138. num. 6. & 7. Pat. Thomas Sanchez, 2. part. lib. 7. de impedimentis, quæ ſt. 91. ex num. 62. vſque ad 68. fol. 619. vbi vide omnino Cardin. Dominic. Tuſch. practic. concluſ. iur. tom. 5. litera L. concluſ. 101. ex num. 6. vſque ad num. 11. folio 96. vbi etiam commemorat prædictum Pauli Caſtrenſis conſil. 210. Ego Paulus, libr. 1. Simon de Prætis, Cardinalis Franciſcus Mantica, Sarmientus, Couarruuias, Peralta. Graſ ſus, Baëza, & D. Spino, cum quibus Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ, 125. fol. mihi 57. vbi dicit, communem reſolutionem eſ ſe, quod quando legatur, aut pro dote promittitur, debetur etiam maritatæ in augmentum dotis: ſi verò pro maritanda, & teſtator ſciebat eſ ſe maritatam, non debetur pro illo matrimonio, ſecus pro alio. Si verò ignoret, debetur ex æquitate. Si tamen qui leget, aut promittat, pater, vel mater ſit, ſiue ſciat, vel ignoret, debetur legatum, & reiicitur conditio, etiam ſi extraneus eſ ſet: hoc tamen intelligit prædictus Author, quando lega tur pro matrimonio cum certa perſona, & certæ perſonæ; ſecus verò ſi legatum fiat pro maritandis virginibus, tunc enim non debetur iam maritaris: in quo vltimo fallitur manifeſtè Author metipſe, vt deprehenditur ex his, quæ cum Surdo, & Ludouico Caſanate, nunc obſeruaui, dum ipſi communem illam diſtinctionem, an pro certis, vel incertis fuerit relictum, confutarunt. Quoad alia verò, quæ reſolutiuè idem Author antea adnotauit, admoneo lectorem, videndos omnino eoſdem Authores ſuprà relatos, ac eos etiam quos Blazius ipſe de Mena recenſet, vtpote cum eiuſ dem reſolutio abſolutè ita procedere non poſ ſit, ſed modificari, ac intelligi debeat, provt iidem iuris Interpretes intelligunt, & latiùs explicant. Et de eadem quæ ſtione, vide omnino Iacob. Cancerium, variar. titul. de legat. ex n. 175. Quintò, & principaliter infertur ad ea, quæ [*] propter qualitatem, & conditionem perſonæ legatarij, in legato domus ad habitandum relictæ; ſcripſit, atque eruditè adnotauit Fuluius Pacianus in conſilio 106. per totum, libro primo, quò loci dubitauit, an domo legata ad habitandum, & quatenus legatarius nollet venire ad habitandum in dicta domo; tunc & eo caſu teſtator voluit, &c. An actus momentaneus, vel ſucceſ ſiuus ſignificetur; & conſequenter, numquid ex eo, quod legatarius medio quodam tempore è dicta domo receſ ſit, reuerſus à legato cecidiſ ſet, cum rurſus in eandem domum poſtea reuerſus fuerit? Et dicit, quod non; & monetur efficaciſ ſimis rationibus, & quarum prima eſt, quod pœna priuationis non eſt collata in eum caſum, quo legatarius è domo receſ ſerit per quoddam tempus, & poſtea in domum reuertatur, ſed eſt collata in eum caſum, quo ipſe noluerit venire ad habitandum, & ſtandum in dicta domo, finito vxoris vſufructu: ſed ſic eſt, quod legatarius venit ad habitandum, finito dicto vſufructu, animo conſequendi legatum, & ſic dicitur cum effectu adimpleuiſ ſe modum, vel ſatisfeciſ ſe conditioni, nec poteſt ob temporalem receſ ſum à dicta domo, priuari commoditate legati, provt latè ibi comprobat ex num. 6. vſque ad num. 12. vbi etiam adducit aliam rationem, quod qui medio tempore recedit, habetur pro habitante, quando animo reuertendi receſ ſit, vt tradit Speculator, in §. 1. num. 42. verſ. Quid ſi mater, qui filij ſint legitimi, vbi ait, quod ille intelligitur ſtare in domo, qui ad tempus receſ ſit: & hoc in terminis probatur in l. ſi quis ita legauerit, ff. de condit. & demonſt. vbi habetur, quod legatum relictum vxori, ſi ſteterit cum filiis, eſt illi ſoluendum, etiam ſi à filiis diſceſ ſerit, modò animum reuertendi habuerit; quod idem confirmauit Bartolus, in l. quæ ſitum, § Papinianus quoque, el 1. ff. de fundo inſtructo. vbi ait, quod ille videtur eſ ſe in fundo, qui habet animum reuertendi ad fundum. Cuius ſententiæ fuit etiam Ruin. in conſ. 42. num. 19. volum. 1. vbi ſcribit, quod ille, qui pro complemento conditionis ſtare debet cum aliquo, non tenetur eſ ſe cum illo omni momento, ſed poteſt etiam ſe quandoque abſentare, dummodo eam mentem, & id propoſitum habeat, vt ab illo prorſus non diſ cedat. Et quod iſte reuertendi animus probatur ex reuerſione poſtea ſequuta. vt tradit Bald. quem Pacianus ibi citat num. 17. qui Author, ex num. 8. vſque ad num. 35. aliam expendit rationem, quæ ad noſtrum facit propoſitum, quod conditio ſtandi, ac habitandi in domo, verificatur in actu ſucceſ ſiuo, ſecundum conditionem perſonæ legatarij, per text. in d. l. plenum, § equitij, ff. de vſu, & habitat, ſed in illo caſu, domus cum onere habi tandi relictá fuit mercatori, ergo illud onus habitandi intelligendum eſt ſecundum morem, & qualitatem mercatorum, quorum conditio ea eſt, vt ipſi poſ ſint modò ſtare, modò recedere, & modò reuerti, ſecundum quod tempus, & occaſio mercaturæ exigit, vt docet experientia, & probatur in l. ex facto, § cætero quin, ff. de hæred. Inſtit. & ſi aliter vellemus interpretari verba teſtatoris, non ſolum ſumeremus intellectum contra caſum prædictæ legis, verum etiam in odium verteremus ea, quæ fuerunt in fauorem inducta; prout ibi comprobat: & num. 37. adducit aliam rationem à veriſimili, & præ ſumpta teſtatoris voluntate: num. 34. quod omnes actus, omnes diſpoſitiones, & omnia verba ſemper ſunt interpretanda ſecundum conditiones perſonarum, ad quas referuntur; quod etiam facit ad noſtrum propoſitum, & comprobatur ibi; & & n. 47. & 48. quod iſta conditio, vel iſte modus, reſpicit merum fauorem ipſius legatarij, ſecundum Bald. in l. 1. n. 5. C. de Legatis, vbi dicit, conditionem habitandi, cenſeri in fauorem legatarij eſ ſe poſitam, & ob id dicitur, continere cauſam impulſiuam, & non finalem, propter quam non poteſt priuari commoditate legati ille, qui prædictum modum non impleuit, vt Decius, & Craueta, ibi relati, ſcribunt. Denique ad fauorem eiuſdem legatarij aliam rationem expendit, ex n. 38. quod iuſ ſus ſtare, ac habitare in certo loco, habetur pro præ ſente, quando ex cauſa probabili receſ ſit, vt probaturi in cap. Præ ſentium, 7. q. 1. quem latius ibi inducit. Probatur etiam in l. quæ ſitum eſt, ff. de legat. 3. vbi dicitur, quod ſeruus obligatus ſtare in feudo, habetur pro præ ſente, quando receſ ſit ex cauſa probabili, putà ſtudiorum. Per quem tex. dixerunt ibi Bart. & Albericus. quod qui abeſt cauſa ſtudiorum, abeſ ſe non videtur. Sed ſic eſt, quod cauſa ſtudiorum, & mercaturæ æquiparantur, cum vtraque ſit cauſa probabilis, & honeſta, & ex vtraque poſ ſit peti reſtitutio in integrum, provt ibidem probatur, & locus Speculatoris adducitur; ergo ſicut pro præ ſente habetur is, qui cauſa ſtudiorum receſ ſit, ita etiam pro præ ſente habendus erit iſte legatarius, qui cauſa mercaturæ abfuit, ſecundum prædictam Speculatoris æquiparationem: pro qua Fulu. Paci. allegat mirabilem textum, qui controuerſiam manifeſtè decidit, in l. ex facto, § cætero quin, ff. de hæred. inſt. vbi expreſsè habetur, quod ſerui obligati ſtare in feudo, tanquam inſtrumenta feudi, licet ad comparandas merces, vel ad debitum exigendum, in Galliam profecti ſint, tamen pro præ ſentibus habentur, cum animum reuertendi habuerint: & idem confirmatur in l. quæ ſitum, § idem reſpondi prædiis, ff. de feudo inſtructo, vbi dicitur, quod ſeruus præ ſumitur eſ ſe præ ſens, & ad legatum feudi inſtructi pertinere, qui fuit miſ ſus in Prouinciam. vt ordinatis negotiis ad priſtinum ſtatum rediret, licet nondum redierit. Sextò infertur ad eundem Fuluium Pacian. in[*] conſ. 113. eod. lib. 1. an creditor, qui longo tempore tacuit, cenſeatur de credito ſatisfactus, & præ ſumptio ſumatur ex qualitate perſonæ; is namque Author in dubio propoſito, & in eo, ſolutio ſcilicet debiti ex quibus præ ſumatur; de quo vidé Surd. deciſ. 105. per totam. Menoch. lib. 3. præ ſumpt. 135. Hector. Felic. allegation. 44. Achil. Pedroch. in conſ. 3. ex num. 69. vſque ad num. 78. Franciſc. Merlinum, deciſ. 61. ex num. 14. Eo principaliter excitabatur, atque adducebatur fundamento, vt dubio ſibi con ſulto reſponderet, quod Hebræi illi, qui erant creditores, vna cum debitoribus ſuis habitabant in eadem ciuitate, & tacuerunt per decem & am plius annos, & ſic præ ſumendum eſt, ipſos fuiſ ſe ſatisfactos, cum nulla ratione perſuaderi poſ ſit, vt illi tandiu exactionem tam magnæ quantitatis diſtuliſ ſent, idque magis inſpecta qualitate creditorum, ex qua augetur præ ſumptio ſolutionis; vt conſiderauit Craueta, in conſil. 129. Proponitur, num. 6. vbi notat, quod præ ſumptio ſumitur ex qualitate perſonæ; & ideo ſicut perſona diligens præ ſumitur feciſ ſe, quæ pertinent ad officium diligentis, ita etiam, qui eſt diligens circa cuſtodiam rei familiaris, non præ ſumitur illud feciſ ſe, quod tendit in detrimentum patrimonij ſui: & quod ſolutio debiti præ ſumatur ex qualitate, & conditione perſonarum, quales ſunt Bancharij, Trapezitæ, & Florentini, qui non præ ſumuntur eſ ſe negligentes ad exigendum; conſuluit Pariſius in con ſilio 137. num. 14. & Afflictus, in deciſione 13. numero 18. verſiculo, Sexta coniectura. Et Menochius in conſilio 475. num. ſexto, verſiculo, Quarta coniectura, volumine quinto, quò loci videndus eſt in hac eadem materia: idem Menochius, dicta præ ſumptione 135. numero decimo quarto, & decimo quinto, vbi poſt Afflictum notauit, quod qualitas perſonæ eſt multùm conſideranda ad probandum, vel præ ſumendum, actum, & animum aliquid facientis; & ſic etiam, cum in eodem verſaretur dubio Maſcardus, concluſione 1319. & 457. & 418. & ſolutio à quo, & quo modo debeat probari, & quando præ ſumatur, nec ne, explicaret; ex qualitate creditoris, & debitoris coniiciendum eſ ſe, quod ſolutio facta fuerit, nec ne; annotauit numero vigeſimo octauo, & concluſione 457. num. ſexto. Franciſcus Merlinus, deciſ. 61. num. 15. Facit etiam in comprobationem prædictorum Stephanus Gratianus, tom. 3. c. 581. n. 3. & 4. fol. 559. vbi inquit, non eſ ſe veriſimile in caſu illo, fuiſ ſe dilatam exactionem dotis ſpatio annorum 27. & vltra, ſtante præ ſertim libro debitoris defuncti diuitis, & perſonæ legalis, in quo fuit adnotata huiuſmodi ſolutio: cùm etiam ſolutio probetur coniecturis, & præ ſumptionibus; & citat Crauetam, Abbatem, & Surdum, & ſpecificè in exactione dotium loquentes, quas mariti ſolent exigere, nec differre exactionem propter onera matrimonij, Alexander Ludouiſius, decis. 468. num. 7. & 8. & 14. vbi quod ſolutio probatur coniecturis, & quod coniectura deſumitur ex diuturnitate temporis dotis promiſ ſ æ, ex pluribus Interpretibus ibi relatis, atque ex qualitate perſonæ debitoris, provt ibidem, ex numero 10. cum ſeq. Ex eadem quoque coniectura, quæ à conditione, & qualitate perſonarum deducitur, Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. part. quæ ſt. 18. num. 3. in noua editione, fol. 112. inferebat, quod legatum, pro mulieribus pauperibus, aut Orphanis dotandis, viduas pauperes non comprehendit, neque eis nubentibus iterum dari poteſt; & citat Bald. Iaſ & Cardinal. Manticam, ita tenentes, idque ob veriſimilem, & præ ſumptam voluntatem teſtatoris, quod non ſenſerit de viduis, nec de ſecundis nuptiis, ſed potius de primis nuptiis, & de non viduis pauperibus, quæ nubere velint, & id ipſum poſt Tiraquellum, quem ibi refert, tenuit Azeuedus, in conſ. 24. num. 11. in verſ. Imo ſi pro dotandis, vbi extendit, ſi diceretur, non pro dote, ſed pro remedio, ita quod legatum relinqueretur, pararemedio de pobres, o para que ſe remedien; provt vulgò circunfertur quotidie: inferiùs tamen, dubio 4. num. 49. in fine, aliter ſtatuit; inquit namque, quod legatum pro dotandis, & maritandis mulieribus pauperibus, de primis nuptiis eſt intelligendum, ita quod viduæ excludantur; ſecus tamen eſ ſe, vbi non pro matrimonio, nec pro dote, ſed proremedio relinquitur, quia tunc, nec viduæ, nec vxoratæ excluduntur: in quo tamen lectorem admoneo, certam regulam dari non poſ ſe; ſed ex ſerie, & tenore diſpoſitionis id diiudicandum, an ſcilicet in ſecundo caſu, viduæ etiam, & vxoratæ contineantur. In primo quoque caſu, contrarias extare ſententias Doctorum, aduertit, eáſque adducit Pat. Thomas Sanchez, 2. part. lib. 7. de impedimentis, diſput. 91. num. 54. & trib. ſeq. 628. vbi quod ex ſententia quorundam, legatum relictum pro fœminis maritandis, poteſt dari viduis, ſecundò nupturis, niſi coniecturæ voluntatis teſtatoris ſuadeant, eum de primis nuptiis ſolùm intellexiſ ſe. Decius tamen admiſit, ex proprietate ſermonis poſ ſe viduas in eo legato comprehendi; ſecùs ex veriſimili teſtatoris mente: at Pat. Ipſe Sanch. reſoluit, multò veriorem ſententiam, & omnino tenendam, quod id legatum non poſ ſit conferri viduis ſecundò nubentibus; & citat nonnullos ita tenentes: Tiraquellum tamen, & Pelaez à Mieres non commemorat; duobúſque modis limitat: Primò, niſi vidua nuptura, primum matrimonium non conſummaſ ſet; aut matrimonium ipſum irritum fuiſ ſet. Secundò, niſi nullæ eſ ſent fœminæ ætate nubiles, quibus legatum dari poſ ſet; tunc enim ex veriſimili teſtatoris mente, ne opus pium differatur, poſ ſet dari viduis: quod tamen (vt vides) difficultatem habere videtur; nam ſi ex communiori Doctorum placito, ex veriori etiam ſententia, legatum pro maritandis, aut dotandis pauperibus, non debetur viduis, quia teſtator de ſolis primis nuptiis intellexiſ ſe videtur; ſicuti ex eadem communi traditione adnotauit Pater idem num. 54. ſi etiam ex veriſimili teſtatoris mente, viduæ non poſ ſunt in eo legato comprehendi, quod ſpecificè obſeruauit Decius, ibi relatus; melius, & ſatius erit, opus pium, aut legati præ ſtationem differre, vt his præ ſtetur in futurum; quibus iuxta veriſimilem, & præ ſumptam teſtatoris mentem præ ſtari debet; quàm quod veriſimili teſtatoris mente repugnante, viduis præ ſtetur, de quibus teſtatorem non videri ſenſiſ ſe, communis ſententia obſeruat. Eandem etiam communem ſententiam, quod ſcilicet, legatum pro dotandis, aut maritandis mulieribus, ſiue pauperibus, non debeatur viduis; probauit Marcus Antonius Genuenſis, practicabilium Eccleſiaſticorum, tricennario 13. quæ ſt; 388. num. 1. folio mihi 421. qui refert ſolum Baldum, Iaſonem, & Manticam, ita tenentes; & eo præcipuè adducitur, quod licet viduæ etiam dicantur mulieres, attamen teſtator veriſimiliter de primis nuptiis ſenſiſ ſe videtur, cum dixit, pro maritandis mulieribus; quod ſi legatum ſit relictum ſimpliciter mulieribus pauperibus, dubium non eſt (inquit idem Author) quin viduæ etiam comprehendantur, provt & virgines comprehenduntur; quod eſt rectè, & iuridicè dictum. Denique eandem re ſolutionem tenuit Marius Giurba, ad conſuetudines Senatus Meſ ſanenſis, cap. 2. gloſ ſa 12. part. 1. numer. 27. folio 240. vbi poſt Bald. Iaſon. Marſil. Rauenam, Capycium, Trigen. Tuſchum, Albanum, Benintend. & Magonium. quod legatum pro puellis pauperibus maritandis, à teſtatore relictum, viduæ non competeret, quia de primo matrimonio intelligitur. Et ideo, quod ſi teſtator mandauit bona ſua diſtribui in maritandis mulieribus, hoc legato non comprehenduntur viduæ: limitat tamen, atque declarat ſtatim num. 28. dict. fol. 240. poſt Bald. Alexand. & Tuſchum, quos citat, niſi ſpecificè nominaſ ſet teſtator coniunctas aliquas puellas, quæ legati tempore eſ ſent maritatæ, quia ex præ ſumpta teſtatoris mente, eiſdem viduis, exinde effectis. & egenis, bona diſtribuere poterit executor: quod iuridicè admitti poteſt, ex quo totum hoc ex veriſimili, & præ ſumpta, & veriſimili mente teſtatoris pendere diximus; & ſatis quidem veriſimile, eiuſdémque menti præ ſumptæ conſonum eſt, vt eis, quas ſpecificè legatum reliquit, poſtmodum viduis, & egenis exiſtentibus, diſtribui valeat; ita enim veriſimiliter reſponderet, ſi caſum eum præueniſ ſet, de eóve interrogatus fuiſ ſet, atque ita id pro expreſ ſo, & cauto habendum eſt; iuxta Gloſ ſam, iunctam ſuo tex. in l. tale pactum, § ſimili. ff. de pactis. CAPVT LXXXV. Ex qualitate rerum, de quibus agitur, aut ſuper quibus diſpoſitio fit, quemadmodum coniectura voluntatis colligi, atque in caſu dubio interpretatio fieri valeat: & quàm vera, & propria ſit regula interpretandi teſtantium, & aliorum diſpoſitiones, quæ ex qualitate, natura, & affectione rei deducitur. Rurſus, quemadmodum minor reſtituatur ex affectione rei, qui aliàs non reſtitueretur, ad l. ſi in emptionem, ff. de minoribus. Denique, prohibitio teſtatoris de non alienando, quæ regulariter nulla cauſa adiecta, non valet, quemadmodum ex qualitate rei veſtiatur; ad Gloſ ſam in l. quoties, C. de fideicommiſsis. SVMMARIVM. -  1 Voluntas teſtatoris ex rebus, de quibus agitur, probatur, declaratur, & coniecturatur. Rerum namque qualitas, & natura, diſponentis intentionem detegit, atque oſtendit. -  2 Praeſumptio ſumitur ex natura perſonæ, actus, vel rei. -  3 Præ ſumptio, & coniectura ducitur à forma, ſeu medo, & qualitate rei. -  4 Interpretationem ſumi, aut eſse faciendam, vel ſecundum naturam rei, vel ſecundum vertſimilitudinem. -  5 Actus præ ſumitur geſtus ſecundum qualitatem rei, ſuper qua conficitur. -  6 Voluntas teſtatoris talis præ ſumitur fuiſ ſe qualis fuit natura rerum. -  7 Teſtator in dubio cenſetur diſponere iuxta qualitatem rerum, & iuxta leges diſponentes de rebus, ſuper quibus diſponitur. -  8 Rerum natura eſt attendenda, & ſecundum eam facienda interpretatio, etiam ſi proprietas verborum repugnet. -  9 Tolerari debet potius, quod improprietur natura verborum, quàm natura rerum. -  10 Diſpoſitio quantumuis generalis reſtringitur ſecundum qualitatem, & naturam rei, de qua fit diſpoſitio. -  11 Interpretandi teſtantium, & aliorum diſpoſitiones, vera, & propria regula eſt, vt iuxta naturam rei, materiam ſubiectam, & regulas iuris intelligantur. -  12 Ex quantitate rei legatæ aliter, atque aliter interpretatur onus à teſtatore inunctum. -  13 Testatoris diſpoſitio, ex affectione ipſius, ad rem de qua loquitur, & ſuper qua diſponit, interpretationem capit. -  14 Ex affectione rei, quemadmodum minor reſtituatur, qui aliàs non reſtitueretur, ad l. ſi in emptionem, ff. de minoribus. -  15 Prohibitio de non alienando per teſtatorem facta, quæ regulariter nulla cauſa adiecta, non valet; quemadmodum ex qualitate rei vestiatur, ad Gloſ ſam in l. quoties, C. de fideicommiſ ſis. PRo breui, & dilucida huiuſce cap. ex[*] plicatione obſeruandum, atque con ſtituendum erit primo loco, voluntatem teſtatoris optimè etiam probari, declarari, & coniecturari ex rebus, de quibus agitur; vtpoté cum ex illarum qualitate, & natura, facilè intentio diſponentis colligi, & detegi valeat; id quod Bartolus, in l. prima, n. 14. ff. de legati 2. magiſtraliter docuit, Oldradus etiam, in conſ. 243. Factũ tale eſt, colum. 2. ita notauit Alexand. in conſ. 33. Craueta, in conſ. 186. n. 5. Pariſius, in in conſ. 32. n 57. lib. 1. Tiberius Decianus, in conſ. 31. n. 50. & in conſ. 57. n. 62. lib. 1. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. tit. 12. per totũ , vbi plura exempla adducit, & exornat Bartolum, in loco nunc relato, Simon de Prætis, de interpretatione vltimar. voluntat. lib. 1. interpretatione ſeunda, dubita ſecunda, ſolutione 2. ex n. 17. Vſque ad n. 25. fol. 93. vbi etiam, quod ex qualitate, & natura rerum, ſuper quibus diſponitur, coniectura voluntatis deducitur. Maſcardus, tom. 3. concl. 1417. n. 23. Lud. Caſanate, in conſ. 43. ex n. 75. Aluaradus, de cõ iecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 4. ex n. 49. cum ſeq. fol. 106. vbi inquit, quod ex rerum qualitate mens diſponentis coniecturatur, & interpretatur, & agit[*] de vi, & virtute coniecturæ, ex rerum qualitate deductæ; & lib. 4. cap. 3. n. 2. vbi quod voluntas teſtatoris percipitur, interpretatur, atque declaratur ex qualitate, & natura rerum, de quibus diſpoſitio quouis modo fit: & ibidem n. 11. id ipſum repetit.[*] Menochius etiam, lib. 1. præ ſumpt. 18. n. 5. vbi quod præ ſumptio ſumitur ex natura perſonæ, actus, vel rei; & n. 18. quod præ ſumptio, & coniectura ducitur à forma, ſeu modo, & qualitate rei; idem Meno[*] chius de arbitrariis, lib. 2. caſu 199. n. 3. quò loci poſt Bald. & Crauetam ſcripſit, interpretationem ſumi, aut eſ ſe faciendam, vel ſecundum naturam rei, vel ſecundum veriſimilitudinem; præ ſumpt. 10. n. 8. lib. 6. & in conſ. 406. n. 61. lib. 5. poſt Alexãd . & Decium,[*] à qualitate rerum argumentum ſumit, & tradit, actum præ ſumi geſtum, ſecundum qualitatem rei, ſuper qua conficitur; & citat text. in l. ſemper in ſtipulationibus, ff. de regulis iuris, vbi Decius, n. 6. Molin. etiam, de Hiſpan. primog. lib. 1. cap. 3. n. 3. vbi ſcribit, quod diſpoſitio ſimplex, ac generica recipit interpretationem à iure, & conſuetudine, atque rei, de qua agitur natura, & ſi id expreſ ſum non fuerit, & citat l. Caius, vbi Bartol. n. 7. ff. ſoluto matrimonio, cum aliis iuribus, idque nonnullis exemplis exornat:[*] Decianus quoque, in conſ. 57. n. 62. lib. 1. vbi quod voluntas teſtatoris talis præ ſumitur fuiſ ſe, qualis fuit natura rerum. Et latiùs Lud. Caſanate, dict. cõ ſ . 43. ex n. 75. cum ſeq. Aluarad. lib. 2. dict. c. 4. n. 49. vbi[*] quod teſtator in dubio cenſetur diſponere iuxta qualitatem rerum, & iuxta leges diſponentes de rebus, ſuper quibus diſponitur. Et ſic qualitas, & natura rerum eſt attendenda, & ſecundum eam faciẽda interpretatio, etiam ſi proprietas verborum repugnet, vt notauit Baldus, in l. finali, C. communi[*] diuidundo: Cumanus, in conſ. 142. Col. 2. Craueta, dict. conſ. 86. n. 5. Prætis, vbi ſupra, num. 18. Surd. deciſ. 73. num. 15. & deciſ. 272. num. 1. vbi quod verba debent impropriari, vt rei, de qua agitur qualitati, & ſubiectæ materiæ conueniant: Rogerius, in conſ. 5. num. 14. Achilles Pedrocha, in conſ. 1. n. 48. & 49. etiam à propria eorum ſignificatione recedendo, vt cum Tiraquello, Socin. ſen. Rubeo, Cra[*] ueta. Ripa, & aliis tradit Ludou. Caſanate, dicto conſ. 43. num. 76. qui antea dixerat num. 75. quod in caſu illo, ſuper quo conſuluit, verba pacti loquentis de iuriſdictione, debent in dubio ſemper prolata intelligi, ſecundum materiam ſubiectam, & ſecundum naturam rei, & ſic ſecundum qualitatem iuriſdictionis, ex iure communi pertinentis; & citat Neuizan. Nattam, Crauetam, & Cephalum, ſic notantes; & inferiùs num. 82. quod actus in dubio intelligitur factus, ſecundum quod ius diſponit, & ſecundum naturam, & qualitatem, quam ius dedit tali actui: ad quod allegat text. in cap. ex literis, de constitut. cap. ſedes, de reſcriptis. cap. venientes, de iureiurando. Calderinum etiam, Decium, & Crauetam, in locis, de quibus ibi vnde ſi actus eſt ſui natura reuocabilis, non efficitur irreuocabilis ex confirmatione; provt ibidem, cum Bartolo, Baldo, & Ancharano, notauit ipſe Caſanate, num. 83. & exempla tradit anteà num. 78. 79. & 80. ex quibus planè oſtendit, quod reuocabilitas proueniens ex natura, & qualitate rei, nunquam cenſetur excluſa. Et inquit Baldus, in conſ. 457. columna prima, libro tertio, quem refert Tiberius Decianus, dicto conſ. 57. num. 61. libro primo; quod potiùs tolerari debet, quod improprietur natura verborum, quàm natura, & qualitas rerum; & ſic diſpoſitio quælibet, quantumuis generalis, reſtringitur ſecundum naturam, & qualitatem rei, de qua ſit diſpoſitio, l. prima, § primo, ff.[*] de offic. procurat. Cæ ſar. l. ſi ſtipulatus, §. verum, ff. de vſuris, l. damni, verſ. Et quod in ſtipulatione, ff. de damno infecto, l. filiusfamilias, ff. de donat. Baldus, in rubrica, C. de contrahenda emptione, in 9. quæ ſt. & l. à procuratore, C. mandati, verſ. Nota ergo, Iaſ. in l. actionem, columna ſecunda, C. de procuratoribus, Socinus, in conſ. 47. columna tertia, libro primo, Decian. dicto conſ. 57. num. 60. libro primo, idcirco interpretandi teſtantium, & aliorum diſpoſitiones, quòd vera. & propria regula ſit, vt iuxta naturam rei, materiam ſubiectam, & regulas iuris intelli[*] gantur; adnotauit Couarruu. practicarum, cap. 38. num. 12. & refert Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt at. lib. 6. tit. 12. num. 3. Graſ ſus, § testamentum, quæ ſt. 76. num. 24. qui inde deducunt, quod legatum relictum conſanguineo Epiſcopo, præ ſumitur relictum intuitu perſonæ, non Eccleſiæ; ſi tamen calicem, vel tintinnabulum legauerit, tunc ex qualitate rei legatæ, præ ſumitur legatum relictum Eccleſiæ. Et idem etiam, quod ſcilicet teſtantium dubiæ diſpoſitiones, quemadmodum ex qualitate, & conditione perſonarum, efficacem declarationem, & coniecturam capiunt, provt cap. præcedenti dictum eſt; ita etiam[*] ex qualitate rerum deſumitur vera & propria regula coniecturandi, atque interpretandi vltimas voluntates; obſeruauit Camillus Gallinius, de verb. ſignificat. lib. 5. cap. 17. n. 144. Ioannes Franciſ cus de Ponte, in conſ. 3. ex n. 62. qui expendunt text. in l. quidam testamento, ff. de legatis ſecundo, & in l. prima, ff. de rebus dubiis, vbi ex rebus colligitur præ ſumptio voluntatis, vt non ſit veriſimile, teſtatorem poſuiſ ſe alternatiuam inter res, quarum vna ſit longè pretioſior alterâ, vt Bartolus ibi, num. 1. notauit: Mantica etiam, etiam dicto tit. 12. num. 5. vbi numero ſecundo, quod ex quantitate rei legatæ aliter, atque alitet interpretatur onus à teſtatore iniunctum; per text. in l. Mæuia, § vltimo, ff. de aliment. & cibar. legat. per quem ita tradit Corneus, in conſilio 14. numero tertio, volumine primo. Sic denique, quod ex affectione teſtatoris ad rem, de qua loquitur, & ſuper qua diſponit, ipſius diſpoſitio coniecturam, atque interpretationem[*] recipiat; tradiderunt Socin. iunior, in conſ. 113. ex num. 19. Cum ſeq. volumine primo, Gratus, in conſ. 5. numero 19. & 20. volumine ſecundo, Decius, in conſ. 481. in principio; Tiberius Decianus, in con ſilio 31. ex num. 100. cum ſeq. libro primo, Iaſ. conſ. 41. col. 4. volumine tertio, qui citant text, in l. capienda, § quod factum, ff. de regulis iuris, & in l. Aurelius, §: Titius teſtamento, & quod ibi Bartolus notat, ff. de liberat. legata; Mantica etiam, lib. 6. dico tit. 12. num. 7. & 8. Calcanus quoque, in conſ. columna ſecunda, numero ſecundo, vbi quod ex affectione rei colligitur mens, & voluntas; & Pariſius, in conſ. 32. num. 31. libro primo, qui etiam expendunt textum, in l. ſi in emptionem 36. ff. de minoribus: nam quemadmodum minor dicitur læ ſus, ſi rem ſuo[*] rum Maiorum vendat, ad quam probabiliter habet affectionem, vt in l. lex quæ tutores, C. de adminiſtrat. tutor. ita etiam, quando minor rem, quæ fuit Maiorum ſuorum emere deſiit; ſicuti per text. in dicta l. ſi in emptionem, adnotarunt, atque latius exornarunt Bartol. & Bald. ibidem, idem Bartol. in l. vnica, num. 12. C. de ſententiis, quæ pro eo, quod intereſt, vbi Rebuffus, gloſ ſa prima numero 84. Iaſon, in l. 3. columna ſecunda, C. de legat Cremen ſis, in l. 2. colum. 62. C. de reſcindenda venditione, ibidem Pinellus, ſecunda parte, cap. 2. numero penultimo, & finali, Gratus, conſ. 17. numero 42. volumine primo, Alciatus, regula prima, præ ſumpt. 20. Igneus, in l. quatenus, numero 28. ff. de regulis iuris, Tiraquellus, de vtroque retractu in præfatione ex num. 34. cum ſeq. Roland. in conſ. numero 100. libro primo, Mauricius, de restitut. cap. 219. Burgenſ. in cap. primo. de empt. & vendit. num 23. Gozadinus, conſ. 44. num. 7. Sfortia Oddus, in commentariis de reſtitutione in integrum minorum prima parte, quæ ſtione quarta articulo decimo, Caldas Pereira, in l. ſi curatorem habens, verbo ſua facilitate, num. quarto, qui inquit, quod in hoc ille textus eſt mirabilis, quoniam regulariter affectionis æ ſtimatio, & intereſ ſe, non eſt in conſideratione, vt probat text. in l. ſi ſeruum meum 33. ff. ad l. Aquiliam, ibi: Si ſerum meum occidiſti, non affectionem æ ſtimandam eſ ſe puto. Et in l. pretia rerum, ff. ad l. falcidiam; & inde infert, quod ideo apud noſtros Interpretes magna ſolet eſ ſe controuerſia, circa interpretationem eorum iurium, quæ affectionis æ ſtimationem conſiderarunt; prout Caldas idem latius explicat eadem iura, per duas colum. vbi videri poterit, & procedit textus metipſe, in dicta l. ſi in emptionem: quomodocumque hoc intereſ ſe affectionis ſenſerit minor, per quod damnum illud incurrat, prout defendit, & latius explicat Sfortia, dicto articulo decimo, vbi etiam commemorat Sapiam, Alphanum, Rebuffum, Guil. Benedict. & alios Authores, qui exornant text. eundem; Petra etiam, de fideicommiſsis, quæ ſtione prima, num. 93. expendunt etiam ipſimet Authores aliud exemplum in quo affectio rei maxima in conſideratione habetur; vtpote, cum prohibitio de non alienando per teſtatorem facta, regulariter nulla cauſa adiecta non valet; reſolui[*] tur namque in nudum conſilium, quod non obligat, nec alienationem impedire ſolet, l. pater filium, §. Iulius Agrippa, ff. de legatis tertio, l. filius familias, § diui, ff. de legatis primo, l. Lucius, in principio, ff. delegatis tertio, l. quoties, C. de fideicommiſsis, l. 44. tit. 5. partita 5. & exornant Ludou. Molina, de Hiſpanor. primagen. libro primo, cap. 6. numero 30. 31. & 32. Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſsis quæ ſtione prima, ex numero primo, cum multis ſequentibus: Crotus, in conſ. 61. ex numero 24. Cum ſeq. Cephalus, in conſ. 330. numero 28. libro tertio, Beccius, in conſ. 100. Vegius, in conſilio vltimo, num. 342. Angelus Matheaſius, de legat. & fideicommiſsis, libro ſecundo, cap. 22. ex numero tertio, & tamen affectionis cauſa adeo con ſiderabilis eſt, vt ſola ſufficiat ad veſtiendum præ ceptum nudum de non alienando; prout tradunt Doctores, in dicto §. diui, vbi Alexand. columna prima, & Ripa, à numero tertio, Tiraquellus, in dicta præfatione à numero 39. Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, numero 38. Caldas Pereira, in dicta l. ſi curatorem habens, verbo, ſua facilitate, ſub numero quarto, verſ. Ex prædictis eleganter infero: ſic ſane, quod ſi conſtet, teſtatorem maximam habuiſ ſe affectionem ad illas res, quas prohibuit alienari, vel habere deuiſ ſe, putà quia erant res Maiorum ſuorum, illa ſola cauſa, etiam non expreſ ſa, confirmabit prohibitionem alienationis; tenuit Accurſius, gloſ ſa prima, in l. quoties 11. C. de fideicommiſsis, dum dixit, ex qualitate rei prohibitæ alienari, conſtare poſ ſ cauſam alienationis; nam ſi teſtator prohibeat alienationem turris, quæ fortè fuit Maiorum ſuorum, hoc ipſo videtur prohibuiſ ſe alienationem cum cauſa, vt iam hæres alienare minimè poſ ſit, atque, ita in hoc commendarunt, & ſequuti ſunt ſententiam Gloſ ſa, Bald. Fulgoſius, Iaſon, & Corneus ibi, Cæpola, in l. 2. numero 21. C. pro emptore, & alij multi, cum quibus Tiraquellus, de vtroque retractu, in præfatione num. 39. Anton. Gomezius, in l. 40. Tauri, numero 39. Petr. de Peralta, in 3. § qui fideicommiſ ſam, numero 30. ff. de hæred, instit. Tiberius Decianus, dicto conſilio 31. ex numere 100. cum ſeq. libro primo, D. Anton. de Padilla, in eadem l. quoties, numero 10. Mantica, libro 6. dicto tit. 12. numero octauo, Graſ ſus, § fideicommiſ ſum, quæ ſtione 4. numero 19. Ludouic. Molina, libro primo, dicto cap. 6. numero 32. quà loci, cùm numero 31. dixiſ ſet, quod in Hiſpanorum primogeniis prohibitio alienationis ſine cauſa facta, valida eſt, impedítque rerum maioratus alienationem; ſubdit ſtatim, quod mirum id cenſeri non debet, cum omnes Scribentes indifferenter cenſeant, prohibitionis alienationis cauſam, ſiue expreſ ſam, ſiue ex rei, ſeu perſonarum qualitate ſubintellectam, eandem prohibitionem efficacem reddere, nec eſ ſe nudum prohibitæ alienationis præceptum illud, quod ex cauſa tacita, vel ſubintellecta veſtitur, vt cen ſuit Bartol. in l. filius familias, § diui, ff. de legatis, 1. numero 14. vbi Iaſon numero 8. & numero 26. in prima lectura, & Gribaldus, concluſ. 6. & citat Ludouic. Ipſe Molina ſententiam Gloſ ſ æ, in dicta l. quoties, quam dicit ab omnibus approbari communiter: Mieres etiam, de maioratu, quarta parte, quæ ſtione prima, numero quinto. Angel. Matheaccius, de legat. & fideicommiſsis, lib. 2. cap. 22. ex numero 3. Loazes, in dicto § diui, ex num. 69. Socinus iunior, ibid. Num. 16. & ſeq. Burgos de Paz, ciuilium quæ ſt. 2. num. 98. Beccius, in conſ. 100. numero 5. Marcabrunus, in conſ. 85. ex n. 14. in fine, cum ſeq. vbi poſt Bald. n. 8. In dict. l. quoties, quod ex qualitate rei prohibitæ alienari præ ſumitur, quod teſtator voluerit eam in agnatione permanere, & ſic tacitũ fideicommiſ ſum inter omnes de familia inducere; quia qualitas huiuſmodi rei concernit affectionem teſtatoris ad eam: Vegius, in conſ. vltim. num. 389. Hipp. Riminald. in conſ. 20. lib. 1. & in conſ. 371. num. 8. lib. 4. Rolandus in conſ. 23. num. 24. & ſequent. lib. 4. Ancharanus iunior, quæ ſt. 72. num. 30. Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſtione prima, ex num. 85. vſque ad num. 104. vbi ex num. 87. adducit opinionem Croti contra communem, & eius fundamentis ſatisfacit. Deinde num. 91. commemorat Socinum iuniorem in conſil. 13. num. 23. & ſeq. volumine quarto, vbi is Author defendit, non ſufficere ſolam affectionem, quam diſponens habebat erga ipſam rem, niſi id exprimat, cauſámve adiiciat; & mouetur per textum, in l. pater filium, § Iulius Agrippa, ff. de legatis tertiò, vbi probari videtur, teſtatoris affectionẽ non inducere prohibitionem de non alienando, ſiue ſolam affectionis cauſam, tacite ſubintellectam, non ſufficere, niſi ipſa exprimatur. Quod vt verum aſ ſerit etiam Loazes, num. 60. in dicto § diui. per eundem text. ibi namque defunctus teſtamento ſuo vetauit, nullo modo reliquias eius, & prædium ſuburbanum, aut domum Maiorum, hæredes eius pignorarent, aut vllo modo alienarent. Vbi Gloſ ſa, verbo, reliquias, exponit, id eſt, monumentum, vbi eius oſ ſa erant reponenda, ad quæ, dubium non eſt, teſtatorem affectionem habuisse: & nihilominus ſubdit Iure-Conſultus, quod cum hoc nudum præ ceptum fuerit, nihil proponi contra voluntatem defuncti factum. Et per hunc text. quod tacita cauſa, ex affectione rei præ ſumpta, non ſufficiat, niſi illa exprimatur; defendit Caldas Pereira, in dicta l. ſi curatorem habens; verbo, ſua facilitate, numero 4. verſ. Non obſtat text. in dicta l. pater filium, & cauendum cenſet à ſententia Gloſ ſ æ, in dicta l. quoties, quam tamen defendi poſ ſe inquit, quando turris eius erat qualitatis, quod ex ea pendebat gloria, & honor familiæ, quia ſcilicet illa nomen familiæ dedit (quod vulgò, caſa de ſolar, hoc eſt, Domus Clara, aut ob vetuſtatem nota) dicitur, vt in ſpecie dicit Loazes, in dicto § diui, num. 58. Petra autem qui (vt dixi) commemorauit Socin. iun. & Iuris Conſulti, in dicto § Iulius Agrippa: ſententiam; à communi opinione recedendum non putat; & Gloſ ſ æ, in dicta l. quoties, placito illo recepto, quod ſcilicet ex qualitate rei prohibitæ alienari, præ ſumatur cauſa, quæ veſtit prohibitionem; duodecim adducit exempla cauſ æ tacitæ, quæ oritur ex qualitate rei, prohibitæ alienari; idque ex dicto num. 85. vſque ad num. 104. & num. 91. verſ. Nec obſtat text. in dicto § Iulius Agrippa, vt ſententiam præfatam Gloſ ſ æ, & commune placitum tueatur, eidem § ſolutionem, & reſponſum præbet, prout ibi videri poterit, & per Stephanum Gratianum, diſceptation. forenſ. tom. 3. cap. 487. num. 15. & 16. vbi quod fideicommiſ ſum extenditur de perſona ad perſonam, quando teſtator reliquit bona illuſtria, & digna, quæ conſeruentur in familia, & prohibuit alienationem illorum, tanquam Maiorum ſuorum, & ob id recedi à conſilio Oldradi 21. vt poſt Menochium, Crauetam, Capycium, Iaſonem, & alios, qui exemplificant in domo nobili, aut Palatio, ſeu Turri, Valençuela etiam Velazquez in conſ. 40. D. Franciſc. Hieronym. Leo. deciſione Valentiæ 60. num. 11. vbi deduxit coniecturam, ex qualitate bonorum illius fideicommiſ ſi, in quo recedebant Caſtrum, & Baronia de Caſtelnouo; & citauit alios ita tenentes; & repetit num. 38. vbi tamen inquit, quod non obſtante coniectura prædicta, quæ ex qualitate bonorum deſumitur, bona in illo caſu fuerunt declarata libera cum Regis ſententiis. CAPVT LXXXVI. Ex natura actus, qui geritur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, vt non modo in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in alia dispoſitione quacunque, actus, vel contractus, de quo diſponitur, præ ſumatur geſtus ſecundum eius propriam naturam, & verba in dubio ſic accipiantur, vt naturæ rei, cui deſeruiunt, conueniant, idque etiamſi improprientur, vel reddantur inutilia, & quantumuis ſint præciſa, quinimo vniuerſalia, vt adhuc re ſtringantur ad ea, quæ ſunt de natura actus. Ex quo infertur ad multa, quæ aſ ſ ìduè occurrunt apud Pragmaticos, & admodùm neceſ ſaria ſunt. SVMMARIVM. -  1 Voluntatis coniecturam, atque verborum, & intentionis declarationem, & interpretationem ſumi ex natura rei, vel actus, qui geritur, non modo in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in alijs diſpoſitionibus quibuſ libet. -  2 Contractum ſecundum ſui naturam, & legis diſpoſitionem confectum præ ſumi; quod exornatur. -  3 Verba intelliguntur ſecundum naturam actus, vel contractus, qui geritur, & in quo ſunt interpoſita, & ſequuntur, & ſapiunt conditionem eius, vt quantumuis generalia ſint, habeant ſupponere, vel referri ad ea, quæ ſunt de natura actus. -  4 Idque procedit in omni contractu, & materia, etiam ſi impropriè accipiantur, & vt minus eum lædant, quàm fieri poteſt. -  5 Et quamuis verba ſint generalia, vel vniuer ſalia. -  6 Et quamuis eſ ſemus in materia, in quæ ſtricta ſumitur interpretatio. -  7 Diſpoſitio quælibet, quantumuis generalis, reſtringitur ad naturam actus, cui adijcitur. -  8 Facultas libera teſtandi, alicui conceſ ſa, intelligitur conceſ ſa, modo teſtetur ſecundum iuris ſolemnitates. -  9 Actus natura nihil aliud eſt, quam ratio quædam inhærens ipſi actui per diſpoſitionem. -  10 Verba intelligi debere ſecundum naturam actus, etiam ſi improprientur, vel reddantur inutilia; & quantumuis ſint præciſa; quinimò, & vniuerſalia; vt adhuc reſtringantur ad ea, quæ ſunt de natura actus. -  11 Verba non mutant naturam contractus, ſeu actus, qui geritur; ſed natura ipſius trahit ad ſe verba. -  12 Pacta contrahentium, cum aliquid operantur contra naturam actus, ſtrictè intelligi debent. -  13 Actus natura in reſpicientibus priuatam vtilitatem, poteſt pacto inito, vel aliter alterari. -  14 Actus natura, quando poteſt eſ ſe regularis, vel ordinaria, aut irregularis, ſeu extraordinaria, interpretatio fieri debet ſecundum naturum actus regularem, & ordinariam, & non extraordinariam. -  15 Iacobi Menochij, in conſilio primo, libro primo; ex numero 14 vſque ad numerum 19. obſeruationes commemorantur, quæ à natura actus qui gerebatur conceſsionis ſcilicet, fundamentum, & reſolutionem accipiunt. -  16 Feudum alienari, ſui natur a non poteſt. -  17 In vnius actus cognitione, non accidens, ſed natura ipſa ſpectanda eſt -  18 Cauſa naturalis accidentali præualet, cum earum inter ſe pugnent effectus. -  19 Interpretatio illa ſumenda eſt, quæ potius naturali, quàm accidentali cauſ æ conueniat. -  20 Verba in dubio qua poſ ſunt duo tempora ſignificare, exponi debent, vt ſignificent illud tempus, quod magis naturæ actus conuenit. -  21 Pactum appoſitum in locatione, intelligi debet ſecundum locationis naturam. Et inde licet contractus ex conuentione legem accipiunt, & ex pacto veniunt quædam, quæ non veniunt ex natura contractus. Attamen pactum, per quod fit remiſ ſio mercedis, intelligitur, quando damnum eſt intolerabile, ex natura contractus locationis. Vnde etiam ſtante pacto; non eſt locus remiſ ſioni, niſi damnum probetur intolerabile. Prout hæc omnia, & alia ſimilia, latè, & eleganter comprobauit, atque exornauit Petrus Surdus, in conſ. 34. ex num. 24. vſque ad num. 42. lib. 1. de quo latius commemoratio fit, prout hic videbitur. -  22 Indemnitatis promiſ ſio intelligitur ſecundum naturam actus. -  23 Promiſsio facta à pluribus, intelligitur pro virili, etiamſi in fine dicatur, quod ipſorum quilibet inſolidum promittit obſeruare promiſ ſa. -  24 Venditores plures ſi promittant defenſionem, cenſentur promittere pro ea portione, pro qua vendiderunt. -  25 Indemnitatis promiſ ſio eſt ſtricti iuris, & in ea omiſsum, habetur pro omiſ ſo. -  26 Verba in dubio interpretantur contra ſtipulantem, qui potuit legem apertiùs dicere. -  27 Indemnitatis promiſsio, in dubio interpretatur contra ſtipulantem. -  28 Actui ineſ ſe videntur, quæ ſunt de illius natura, licèt non ſint expreſ ſa, quia pro cautis habentur, quæ ſunt de actus natura; quod exornatur. -  29 Actum faciens, cenſetur ſe obligare legibus de illo actu loquentibus; quod exornatur remiſsiuè. -  30 Omiſ ſum non dicitur, quod includitur tacita contrahentium voluntate, & mente. -  31 Fœminæ in feudo accepto pro maſculis, & fœminis, non ſuccedunt, extantibus maſculis. -  32 Fœmina non ſuccedit in feudo conceſ ſo fœmina, ſtante maſculo. -  33 Fœmina non ſuccedit cum maſculo, infeudo vacante per mortem fœminæ. -  34 Feudo conceſ ſo tam pro maſculis, quàm pro fœ minis, an fœmina concurrat cum maſculo. -  35 Verba in quacumque materia accipi debent ſecundum rei naturam, aptitudinem, & conuenientiam. -  36 Statutum concedens viro lucrum tertiæ partis dotis mulieris prædefunctæ, ſi cum ea cohabitauerit; an habeat locum, ſi maritus non cohabitauerit in domo communis habitationis, licèt cum ea conſummauerit matrimonium in domo ſoceri, & ibi multis diebus, ac noctibus cum vxore permanſerit. -  37 Habitare in aliqua domo loco, ſiue ciuitate, quis propriè dicatur. Siue habitandi verbum, qualiter accipiatur, atque intelligatur. Et an animus non recedendi neceſ ſarius ſit. -  38 Verba, quando habent duplicem ſignificationem, intelliguntur ſecundum naturam actus, & res, cui deſeruiunt. Etiam impropriando verba. Supplendo, & Alterando. -  39 Verba intelliguntur iuxta rationem actus, de quo agebatur, & ex qua diſponens motus fuit. -  40 Verba debent de ſeruire intentioni diſponentis, non autem verbis intentio. -  41 Donatio inter viuos facta irreuocabiliter in teſtamento, ſeu codicillis, ſiue purè, ſiue ſub conditione, ſi reuocetur teſtamentum, an valeat. Atque ita, an donatio facta in vltima voluntate, intelligatur ſecundum illius naturam, vt reuocari poſ ſit vna cum ipſa vltima voluntate. Vbi quod de iure ſit valida, & irreuocabilis. -  42 Donatio inter viuos vera, ac de iure valida fieri poteſt in teſtamento, ſeu codicillis, ſicut quilibet alius contractus. -  43 Donatio facta in teſtamento, ſi teſtamentum reuocetur, an valeat, vt explicetur, quot caſus diſtinxerint Interpretes noſtri remiſ ſiuè. -  44 Legatum cum promiſ ſione de non reuocando: tran ſitum facit in donationem irreuocabilem inter viuos. -  45 Donatio cauſa mortis cum promiſsione de non reuocando, tranſit in donationem inter viuos. -  46 Donatio cauſa mortis, & inter viuos, an tranſ mittatur ad hæredes, quando donatarius prædecedit donatori. -  47 Donatio cauſa mortis, facta etiam pro hæredibus donatarij, eſt donatio inter viuos. -  48 Trebellianica ex bonis maioratus, ſeu primogenituræ, attenta ipſorum natura, & fine, non detrahitur; etiam ſi expreſ ſa alienandi prohibitio non adſit. Vbi Ludouici Molinæ, circa prohibitionem expreſ ſam, vel tacitam trebellianicæ, placita, & reſolutiones probantur. Et Ioannis Vincentij Hondedei contraria opinio, vel confutatur, vel declaratur. -  49 Promiſ ſio hæredis de ſoluendo legatum, item, & teſtamenti approbatio, eſt intelligenda iuxta naturam rei, & ſaluo iure, & beneficio inuentarij. Niſi ex verbis aliud colligatur, quod exornatur. -  50 Falcidia renunciaſ ſe non videtur hæres, qui promi ſit ſoluere legata. -  51 Maritus promittens datem reſtituere, poteſt deducere partem ſibi delatam à Statuto. -  52 Soluere promittens, non ſibi præiudicat quoad priuilegium, ne conueniatur vltra quàm facere peſ ſit. -  53 Trebellianica, vbi non eſt expreſsè prohibita, poteſt deduci per hæredem, qui teſtamentum approbauit. -  54 Promiſsio, quælibet, ſecundum naturam verborum, quibus fuit concepta, eſt intelligenda. -  55 Venditor agens ex remedio l. ſecunda, C. de reſcindenda venditione, vtrum teneatur aduerſus ſe litem ſuſcipere, ſtante promiſsione generali, & in ampliſsima forma, ſuſ cipiendi in ſe omnem litem, & tradendi rem liberam, &c. -  56 Venditor, an teneatur de euictione proueniente ex iure retractus, ſiue ex natura rei, non autem ex cauſa antecedenti; ſi etiam generalis adſit promiſ ſio de euictione. -  57 Clauſulæ valde generales, quibus euictio promittitur, an, & quando mutent naturam contractus, ſuper quo adijciuntur, remiſ ſiue. -  58 Filius vtrum poſ ſit repudiare hæreditatem paternam, & bona emphyteutica retinere, remiſ ſiuè. C Vm ex natura perſonæ, actus, vel[*] rei, præ ſumptionem, & coniecturam ſumi, capite præcedenti conſtituerim. Item, eſ ſe veram, & propriam regulam interpretandi teſtantium, & aliorum diſpoſitiones, vt iuxta naturam rei, materiam ſubiectam, & regulas iuris intelligantur; eodem cap. cum Didaco Couarruu. Franciſco Mantica, Graſ ſo, & aliis tradiderim; erit nunc & primo loco obſeruandum, atque conſtituendum, voluntatis quoque coniecturam, atque verborum, & intentionis declarationem, & interpretationem ſumi ex natura rei, vel actus, qui geritur, non modò in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ſed etiam in aliis diſpoſitionibus quibuſlibet; id quod in noſtra hac coniecturali, & præ ſumpta vltimarum voluntatum materia, pro earum interpretatione adnotauit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 4. cap. 2. numer. 57. folio 166. & eodem libro, cap. 3. numer, 10. & 11. vbi citat text. in l. ſi non fuerit 29. ff. pro ſocio, notauit quoque Michael Graſ ſus, § teſtamentum, quæ ſt. 76. num. 24. vbi ex natura actus ſcripſit, ſumi coniecturam ad interpretationem vltimarum voluntatum. Et id ipſum poſt alios Authores obſeruauit Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, libro quinto, cap. 17. num. 92. folio 90. Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntat. libro primo, interpretatione ſecunda, dubitatione ſecunda, ſolutione ſecunda, num. 25. 26. & 27. folio 93. vbi quod in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, & aliis quoque diſ poſitionibus, natura actus præ ſtat argumentum, ad regulandum, & intelligendum ipſum actum, prout nonnullis ibi comprobat, atque exornat Hippolyt. Riminald. In conſil. 308. num. 8. & in con ſil. 328. num. 31. lib. 3. Fabius de Anna in conſ. 100. num. 6. lib. 2. Pet. Surd. Menoch. & alij, in locis, de quibus infrà; & generaliter in omni actu, materia, atque diſpoſitione idem adducit Cardinalis Tuſchus, practicarum obſeruation. tom. 8. litera V. Concluſ. 95. & 96. folio 543. & concluſ. 111. folio 547. Secundò deinde conſtituendum, atque obſeruandum erit, Interpretes iuris vtriuſque vnanimiter, multiſque in locis tradidiſ ſe, vel contractum ſecundum ſui naturam, & legis diſpoſitio[*] nem conſectum præ ſumi, vel actum, aut contractum conficientem, præ ſumi, illum ſecundum ſuam naturam facere; quod idem eſt in effectu; multiſque iuribus probatur, maximè ex text. in l. quæro, § inter locatorem, ff. locati, quò loci ait Paulus Iure Conſultus, promiſ ſionem à locatore factam de non expellendo colonum, intelligi, modò is colonus recté colat, & debitam penſionem præ ſtet: cùm ea ſint de natura locationis, ſecundum quam locatorem locaſ ſe præ ſumitur, l. ſi ſtipulatus, ff. de vſuris, l. 1. § ſi quis ſub conditione, ff. vt legaterum nomine caueatur, quibus dicere ſolemus, ſtipulationem ſuper aliquo actu, vel contractu conceptam, præ ſumi ſecundum naturam ipſius actus adhibitam: & ſic vnum, & alterum, ſiue vtrumque deducit, & exornat nonnullis Doctorum placitis, & doctrinis, Iacob. Menochius, libro 3. præ ſumptione 38. per totam, vbi pro regula tradit, contractum præ ſumi ſecundum ſui naturam, & legis diſpo ſitionem conſectum: prout etiam Alciatus, regula 3. præ ſumpt. 32. num. 1. obſeruauit, ex ſententia etiam Bartoli, in dict. § inter locatorem, num. 1. & in l. quidam cum filium, de verborum obligatione, & ibidem Iaſ num. 21. qui ſcripſerunt, quod etſi quis promittat ſtare laudo arbitri, & arbitratoris, & non petere aliquam reductionem ad arbitrium boni viri; attamen intelligitur promiſ ſio hæc, ſi modò laudum erit æquum; ſecus verò, ſi iniquum; nec detur delinquendi occaſio; ita etiam dicimus, ſecundùm ſui naturam cenſeri conceſ ſum, Alexander in l. quod dicitur, num. 24. de verborum obligation. & alios refert Ludouic. Molin. de Hiſpanorum primogen. libro 1. cap. 3. num. 4. qui num. 5. ſubiunxit, idem eſ ſe de emphyteuſi, vt ſcilicet præ ſumatur conceſ ſa ſecundum naturam ſuam: & adiungit, idem eſ ſe in primogenitura, vt inſtituta, & ordinata præ ſumatur, iuxta propriam naturam. Id quod authoritate quamplurium probat. & tradit eod. lib. 1. cap. 17. n. 26. refert Menochius, vbi ſupra, qui addit, hinc etiam dici, quod ſi quis promittat non moleſtare, vel inquietare, intelligitur; niſi ei iuſta cauſa præbeatur. Et ſi hæres promiſit non moleſtare vxorem defuncti in vſufructu ei relicto, ſi petit hæres cautionem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, non dicitur contrauenire promiſ ſioni, ex quo cautio eſt ex natura vſusfructus. Ita etiam concedens feudum, vel emphyteuſim, præ ſumitur in perpetuum concedere; cum talis ſit illarum conceſ ſionum natura; prout hæc, & alia ſimilia recenſet, & authoritate comprobat ipſe Menochius, dict. præ ſumpt. 38. & de arbitrarijs, caſu 199. num 2. & in alijs locis, de quibus infrà, ex num. 15. idem Menoch. lib. 6. præ ſumption. 10. per totam, vbi inquit, quod eſt egregia hæc præ ſumptio, qua dicere ſolemus, quod conficiens actum, præ ſumitur, illum ſecundum ſui naturam facere. Et inde infert, quod ſi in donatione cauſa mortis adiecta ſit hæc clauſula, & promiſit dictus donator prædicta omnia grata, rata, & firma habere, tenere, & in nullo contra facere, etiamſi reconualeſcat; adhuc ea clauſula non ob ſtante, poterit donatio reuocari per conualeſcentiam, quia præ ſumitur adiecta ſecundum naturam actus, nempe donationis cauſa mortis: infert etiam, concedentem rem aliquam precario, præ ſumi concedere ſecundum eius naturam, quæ eſt, vt ad libitum illud reuocare poſ ſit. Et alia his ſimilia adiicit, & authoritate comprobat ipſe Menochius ibi; & in conſil. 406. num. 60. lib. 5. Surdus etiam, Peregrinus, Hondedeus, Gratianus, & Ruginellus, de quibus infrà ſpecifica mentio fiet. Sic etiam vnanimiter, atque infinitis in locis ſcripſerunt Doctores, quod verba intelliguntur ſecundum naturam actus, vel contractus, qui geritur, & in quo ſunt interpoſita, & ſequuntur, & ſapiunt conditionem eius, vt quantumuis,[*] generalia ſint, habeant ſupponere, vel referri ad ea, quæ ſunt de natura actus; ſic ſane, relatis antiquis nonnullis, eruditè (vt adſolet) annotauit Petrus de Peralta, & iura expendit, in l. ſi quis in principio teſtamenti, de legatis tertio, num. 76. & 77. fol. 400. text. ſcilicet, in dicta l. ſi ſtipulatus, ff. de vſuris, l. quinta, §. conuentionales, ibi: Et pendent ex negotio contracto, ff. de verborum obligatione, l. 1. §. ſi ſub conditione, ff. vt legator. nom. caueatur, l. ſi vno, in principio, ff. locati, l. ſi olei, C. eodem l. in ſulam, ff. de præ ſcriptis verbis, l. finali, § vltimo, ff. de condit indebit. l. imperatores, ff. de in diem addictione, l. ſecunda, ff. de ſtatu hominum; & text, in §. quibus, in prima præfat. C. Idem quoque adnotarunt, atque exornarunt Calcanus, in conſilio 24. Videtur, columna 16. & in conſ. 16. columna quarta, Signor. Homod. in conſilio decimo, numero quarto, Neuizanus, in conſilio 90. numero quinto, latè Næuius, in conſilio 92. numero decimo ſexto, Natta, in conſilio 416. numero tertio, & ſequent. vbi vide: Cephalus, in conſ. 179. num. 37. libro ſecundo, Tiraquellus, in l. boues §. hoc ſermone, limitatione 18. & in l. ſi vnquam, verbo, reuertatur, num. 37. Rolandus, in tractatu de lucro dotis, quæ ſt. 37. Phanucius, in tractatu dotis, gloſ ſa 14. Alexander Rauden ſis, de analogis, libro primo, cap. 23. numero 11. & 12. & cap. 34. numer. 235. vbi quod in dubio verba contractus debent intelligi ſecundum naturam[*] eius, quantum poteſt; & citat Crotum, in rubrica de verborum obligation, in prima lectura, numer. 48. Verius ibid. num. 281. 283. 319. 321. 322. Beccius, in conſ. 101. num. 40. Petrus Surdus, deciſ. 322. numer. 37. Siluanus, in conſilio 98. numero ſeptimo, Burſatus, in conſ. 31. numer. 10. & 11. libro primo, Marcabrunus, in conſ. 111. num. 74. Simon de Prætis, libro primo, interpretatione ſecunda, ſolutione ſeptima, numero 117. folio 113. & ibidem, numero duodecimo ſexto, fol. 94. vbi quod verba impropriantur, vt intelligantur ſecundum naturam actus; & pariter, quod verba generalia, vel vni[*] uerſalia ſecundum naturam actus reſtringuntur; vt ex pluribus probauit Craueta, in conſilio 144. num. 7. & in conſ. 245. columna tertia, verſ. Præ terea cum natura, & in conſilio 256. colum. 4. Boë rius in conſ. 96. num. 8. & in conſ. 106. num. 24. lib. 1. Rota, deciſ. 10. num. 6. de teſtamentis, in antiquis, Cephalus, in conſ. 76. numer. 87. libro primo, vbi quod generalitas reſtringitur ad naturam actus: Achilles Pedrocha, in conſilio primo, num. 48. vbi quod verba, vt naturæ actus, in quo poſita reperiuntur, deſeruiant, etiam à propria ſignificatione recedendo, intelligenda ſunt: & numer. 49 ſubiungit id procedere, quamuis eſ ſemus in materia,[*] in qua ſtricta ſumitur interpretatio: Ioannes Franciſcus de Ponte, qui exornat nonnullis, in conſilio 3. ex numer. 62. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, libro quinto, cap. 17. num. 92. folio 90. Tiberius Decianus, in conſ. 2. ex num. 45. cum ſequentibus, lib. 4. vbi quod diſpoſitio quæuis,[*] quantumuis generalis, reſtringitur ad naturam actus, cui adiicitur; per text. in d. l. ſi vno, ff. locati, & in l. damni, ff. de damno infecto: & ideò videmus (inquit ipſe num. 46.) quod licet alicui[*] ſit conceſ ſa libera facultas teſtandi, intelligitur, modò teſtetur ſecundum iuris communis ſolemnitatem, l. ſi quando, C. de inofficioſo teſtamento, vbi omnes notarunt; & numer. 47. adiicit, quod ſemper diſpoſitiones recipiunt reſtrictionem à natura actus: & numer. 49. quod natura actus nihil aliud eſt, quam ratio quædam inhærens ipſi actui, per diſpoſitionem legis, vt inquit Baldus in conſilio 352.[*] col. 1. libro primo, & in conſilio 275. in principio, lib. 2. ita pariter, quod verba debent intelligi ſecundum naturam actus, de quo partes diſponunt, etiam impropriando verba, imo etiam ſi redderentur inutilia, & etiam ſi eſ ſent prægnantia, & quantumuis ſint præciſa, quinimo quantumuis ſint vniuerſalia, vt adhuc reſtringantur ad ea, quæ ſunt de natura actus; ex multis Authoribus annotauit, atque, exornauit ſingulariter Petrus Surdus, in conſ. 179. ex num. 52. vſque ad num. 56. libro ſecundo, qui inde infert, quod in caſu, de quo ibi, promiſ ſio de vendendo, facta à domina Laura, intelligi debet de venditione irretractabili, idque ex natura venditionis, quæ; tractabatur ibidem, & ea eſt; vt ſit irreuocabilis, vt ſunt omnes contractus, qui vbi ſemel facti ſunt, reuocari non poſ ſunt, l. ſicut, C. de obligat. & act. etiam quando venditor vellet reddere duplicatum pretium, l. non eſt probabilis, C. de reſcindenda venditione, & id ipſum tradidit etiam, & fundamentum à natura actus deduxit idem Surdus, in conſ. 522. numer. 12. lib. 4. Maſcardus, de probation. tom. 3. concluſ. 1406. num. 4. & 5. nonnulla etiam, vt probaret, interpretationem faciendam ſecundum naturam actus, & diſ poſitionem ad ipſam naturam reducendam; adduxit Ludou. Caſanate, in conſ. 43. ex numer. 75. vſque ad num. 86. & in conſ. 44. ex num. 53. vbi inquit, pulchrè docuiſ ſe Ancharanum, in cap. canonum ſtatuta; num. 279. de conſtit. quod pactum relatum ad rem habentem naturam commutabilem, non alterat commutabilitatem, prouenientem ex natura rei, ſui natura commutabilis, in contractum deductæ. Et adducit quæ in ſimili de reuocatione prouenienti ex natura rei, in contractum deductæ; tradiderunt Natta, Anton. Galeac. Maluaſia, Alexand. Raud. & Loazes, quos ibi refert: idem in conſ. 45. n. 101. vbi quod diſpoſitio intelligitur ſecundum ſubiectam materiam, & naturam actus, etiam à propria earum ſignificatione recedendo: & n. 104. & [*] 105. vbi quod verba intelliguntur ſecundum ſtatutum, & materiam, ad quam partes ſe præpararunt, & ſic ſecundum actus, & rei qualitatem, & natu[*] ram: & n. 103. vbi quod verba non mutant naturam contractus, ſeu actus, qui geritur, ſed natura potius ipſius trahit ad ſe verba. Quod, ex aliis Authoribus repetit quoque in conſ. 10. n. 121. Sic equidem, cum pacta contrahentium aliquid operantur contra naturam actus, ſtrictè intelligi debent, vt cum aliis Authoribus obſeruauit, & exemplum po ſuit Alexander Raudenſis, de analogis, libro primo, cap. 34. num. 234. dicens, quod ſi conceditur feudum[*] cum pacto, quod nullum ſeruitium præ ſtetur, valet equidem pactum, licèt ſit contra naturam contractus feudi, tamen tale feudum perditur eiſdem modis, cauſis, & culpis, quibus aliud feudum perditur. Et ſic natura actus, in reſpicientibus maximè priuatam vtilitatem, poteſt pacto inito, vel aliter alterari, vt per Crauetam, in conſilio 77. column. ſecunda, numero tertio: vnde verba in parte ſaltem alterata, tunc non recipiunt interpretationem ſecundum naturam actus, ſed ſecundum eorum proprietatem, vt per Socinum, in conſ. 257. Viſis inſtitutis, columna penultima, & finali libro ſecundo, Simon de Prætis, libro primo, interpretat.[*] 2. d. ſolut. 7. numer. 16. & 17. fol. 113. vbi inquit, quod quando natura actus poteſt eſ ſe regularis, vel ordinaria; aut irregularis, vel extraordinaria; interpretatio fieri debet ſecundum naturam actus regularem, & ordinariam, & non extraordinariam, provt ibi comprobat. Ex his ſane, atque ex regulis, & doctrinis hactenus traditis, ad nonnulla inferri poteſt, quæ ex eiſdem Interpretum placitis deducuntur, & re ſolutionem, atque fundamentum accipiunt Ac primum equidem ad ea, quæ Iacob. Menochius, in con ſilio primo, ex numer. 14. vſque ad numer. 19. libro[*] primo, ſcripſit; quò loci, vt conceſ ſionem, de qua ibi, non fuiſ ſe feudalem oſtenderet, à natura ip ſa actus, qui gerebatur, à conceſ ſione ſcilicet adducebatur, atque excitabatur. Conſtabat namque, conceſ ſionem eſ ſe factam cum poteſtate alienandi, diſponẽdi , cõmutãdi & quidquid illius decreuerit animus faciendi, omnium cõtradictione remota: Quæ ſanè verba (inquit Menochius) naturæ feu[*] di aduerſantur, cùm alienari feudum ſui natura non poſ ſit, cap. primo, de prohibit. feud. alienation. per Loth. & cap. primo, de prohibit, feud, alienation. per Fed. non ergo hæc conceſ ſio feudalis, ſed libera, & allodialis iure dici debet. Nam in vnius actus cognitione, non accidens, ſed natura ipſa ſpectan[*] da eſt: ſic Bartolus, in l. cotem ferro, §. qui maximos, n. 11. ff. de publican. & vectigal. nec immeritò certe (adiungit Menochius) quoniam cauſa naturalis, accidentali præualet, cum carum inter ſe effectus pugnent, vt tradunt Bartolus, in l. qui habet, numero[*] ſecundo, ff. de tutelis, Socinus ſenior, in conſ. 116. numero octauo, libro quarto, Ruin, in conſ. 59. numer. 11. libro tertio, Alciatus, libro tertio, de verborum ſignificationis, num. 23. Neuizan. libro primo ſyluæ nuptialis, n. 202. Tiraquell. de retractu lignag. § 30. gloſ ſa prima, numer. 26. Quare non eſt, quod obiiciatur, facultatem alienandi in feudo, etiam aliquan[*] do concedi; quoniam reſpondetur, facultatem hanc conceſ ſam, non à natura donationis, ſed ab accidenti, feudo accedere. Sumenda eſt ergo interpretatio illa, vt potius naturali, quàm accidentali cauſ æ conueniat, l. cum dotem, vbi Bald. C. de iur. dot. & clarè Franciſcus Aretinus, in l. centurio, numere ſeptimo, prope principium, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. Idem, in l. ſthicum, qui meus erit, numero primo, de legatis primo, & in ſpecie noſtri caſus ſic eſt argumentatus Gratus, in conſilio nono, num. 136. libro primo, quod fortiùs in noſtro hoc caſu procedit, cum alienandi facultas, & licentia ita liberè, & omnium contradictione remota, conceſ ſa fuerit; vt nullius conſenſus ominino ſit neceſ ſarius: quod docuit Baldus, in l. prima, quæ ſt. 45. de rer. diuiſion. ex textu in cap. quarto, de feudo non haben. propriam natur. feud. & Baldum crebriùs Noſtri ſequuti ſunt, vt apud Iacob. à S. Georgio, in inueſtitura feudali, in verbo, ita etiam quod dicti vaſalli; numer. 1. cum aliis pluribus: &. in eadem ſpecie reſponderunt Gratus, dict. conſ. lib. 9. numer. 132. lib. 1. & Roland. à Valle, conſ. 3. num. 60. lib. 1. Non ergo feudalis fuit conceſ ſio iſta. Hactenus Menoch. cuius reſolutiones, non otiosè, ſed ideò atque neceſ ſariò tranſcribimus, quod propoſito noſtro admodùm conueniant, & mirabilem præ ſtent ampliationem, atque declarationem hactenus dictis; naturam ſcilicet actus inſpiciendam præcipuè, & non accidens, & interpretationem illam indubio ſumendam, quæ naturali potius, quam accidentali naturæ, & cau ſ æ conueniat, provt ab eo præcitati Authores probarunt. Secundò infertur ad eundem Menoch. in conſ. 97.[*] num. 20. eod. lib. 1. quò loci, à natura etiam actus, qui gerebatur, argumentum, & fundamentum aſ ſumit, & inquit pro interpretatione clauſulæ, & ſubſtitutionis cuiuſdam: quod in dubio verba, quæ poſ ſunt duo tempora ſignificare, exponi debent, vt ſignificent illud tempus, quod magis naturæ: actus conuenit. ita probat l. cum tale, §. falſam, ff. de cond. & demonſt. e. 2. §. ſtatuto, vbi Gloſ. de conſtit. in 6. & clarè Roman. in conſ. 333. Quoad primum, num. 1. atqui natura actus teſtatoris diſponentis, magis reſpicere videtur tempus mortis, atque ita futurum, quàm tempus conditi teſtamenti, ſicque præ ſens, cum tempore mortis ſua diſpoſitio perfectionem recipiat, l. 4. de adimend. legat. D. Paulus, ad Hebræos, c. 9. c. cum Martha, de celebratione Miſ ſarum: ea eſt ratio, quod antequam moriatur teſtator, ambulato ria eſt eius voluntas, d. l. 4. ff. de adimend. legat. cum ſimilibus. Sequitur ergo (ſubiungit Menochius) verba ipſius teſtamenti, quæ ita ſcripta ſunt, primogenitũ , natum & procreatum, ita exponi debere, vt tempus futurum ſignificent, & reſolui cum relatiuo, qui natus, & procreatus erit. Tertiò infertur ad ea, quæ eleganter, atque eruditè adnotauit, atque reſoluit Pet. Surd. in conſ. 34. ex num. 24. vſque ad num. 42. lib. 1. quò loci dubitauit, an ſtante pacto, quod ſi commercium non ſit totaliter impeditum, fiat conueniens reſtaurum; fieri debeat remiſ ſio mercedis. etiam ſi damnum intolerabile non ſit: Ei quidem à principio conſilij egerat Surdus; remiſ ſio mercedis vt fiat, quæ requirantur. Item, conductori impedito facto locatoris inſto, vel caſu fortuito, an fiat remiſ ſio penſionis pro rata temporis? & ſemper pro certo ſupponit, conductori impedito caſu fortuito, vel facto locatoris iu ſto, non fieri remiſ ſionem penſionis, niſi damnum ſit intolerabile. Item non ſufficere, quod conductor probet damnum, niſi intolerabile probauerit; provt latè ibi, num. 12. In propoſito ergo dubio, inquit videri dicendum primo aſpectu, quod nulla habita conſideratione eius, quod percipitur in aliis partibus eius Ducatus, & nullo habito reſpectu, an ſtante impedimento ex parte Genuenſium conductor lucrum faciat, vel patiatur damnum, re[*] ſtaurum fieri debeat: quia contractus ex conuentione legem accipiunt, l. 1. §. ſi conueniat, ff. depo ſiti, l. 1. ff. de pactis; & quædam veniunt ex pacto, quæ non veniunt ex natura contractus; & in contractu locationis illud potiſ ſimum ſeruandum eſt, quod inter partes conuenit, l. licet, & l. circa, C. locati, & ſicuti poteſt conductor caſibus fortuitis renuntiare, & ſe obligare ad integram penſionis ſolutionem, etiam ſi nihil perciperet, l. ſi quis fundum, in principio, ff. locati, ita licere debet paciſ ci ad conductoris fauorem, vt fiat remiſ ſio, etiam in caſibus, quibus alioqui ex natura contractus non fieret; quia non debent locator, & conductor ad imparia iudicari: & in remittenda mercede, licèt de iure haberi debeat ratio vbertatis, vel præcedentium, vel ſubſequentium annorum, l. ſi vno, ff. locati, l. licet, C. eod. tam en quando remiſ ſio fit ex pacto, non habetur ratio vbertatis, quia partes tunc recedunt à natura contractus; quod Angel. & alij Authores tenuerunt, per Surd. relati, qui alia multa ſimilia adducit. Tandem his non obſtantibus, verius arbitratur, etiam ſtante pacto prædicto, non eſ ſe locum remiſ ſioni, niſi damnum probetur intolerabile: quod etiam ego ipſe reſolui, & notaui lib. 3. c. 3. n. 36. 37. & 38. Et reddit rationem Surd, ipſe, nam ex natura contractus locationis, eſt, ne penſio remittatur, niſi conductor damnum paſ ſus ſit vltra dimidiam penſionis: verba autem pacti intelligi debent ſecundum materiam ſubiectam, & ſecundum contractum, ſuper quo emiſ ſa fuerunt, d. l. ſi vno, in principio, ff. locati, l. ſi ſtipulatus. ff. de vſuris, l. ſi inſulam, in principio, ff. de præ ſcriptis verbis, & refert Bald. in ſpecie dicentem, in conſ. 182. numer. 6. vol. 1. quod pactum appoſitum in locatione, debet intelligi ſecundum ipſius contractus naturam, quia ad naturam contractus, ſeu diſpoſitionis recurrimus, quando dubitamus de voluntate partium. Adducit etiam aliorum Doctorum reſolutiones, & doctrinas ad probandum, quod pactum de remittenda mercede, intelligatur ſecundum ius commune, & quando damnum eſt intolerabile, & vt conueniat naturæ actus, vt latius ibi, ex numer. 32. vſque ad num. 46. Et iterum. num. 48. quò loci, vt reſ pondeat fundamentis pro contraria parte adductis, dicit non obſtare, quod pactum aliquid debeat ſemper operari vltra ius commune, & quod contractus ex conuentione partium legem accipiunt; quia quamplures adduxerunt reſponſiones Interpretes noſtri, ac maximè illam, quod pactum debeat operati ſecundùm naturam contractus, vel ſaltem iuxta naturam, vt non multùm recedat ab ea, prout latius ibi. Quartò infertur ad eundem Surdum, in conſ. 150. ex num. 65. vſque ad num. 72. eodem lib. 1. vbi ſcrip ſit, quod promiſ ſio indemnitatis intelligi debet ſe[*] cundum naturam contractus, ſuper quo fuit interpoſita, idque ex eiſdem iuribus anteà relatis, text. ſcilicet in d. l. ſi vno, & in d. l. ſi ſtipulatus; vbi verba intelliguntur ſecundum naturam actus, quod inquit procedere, etiam ſi ſint generalia, prout tenent Baldus, Alexand. Socin. Iaſ. Decius, Ruinus, Gratus, Caſan. Natta, & Beccius ibi relati; qui ferè omnes loquuntur, etiam vbi intelligendo ſecundum naturam actus, verba remanent ſine virtute operandi; & in terminis de promiſ ſione identitatis, quòd intelligi debeat ſecundum naturam actus. voluit Ca ſtrenſis, in conſ. 170. n. 2. vol. 2. Et in fortioribus ter[*] minis docuit Alexander, in conſ. 60. in fine, vol. 7. quod ſi duo promittant pecunias exercere, id intelligi debet pro virili, quamuis in inſtrumento poſtea dicatur, eos, & quemlibet ipſorum inſolidum promiſiſ ſe obſeruantiam omnium ſuprà contentorum; quia hæc vltima verba intelligi debent, ſecundum[*] naturam contractus ſocietatis præcedentis; Et in ſimilibus terminis dicit Socinus iunior, in conſ. 52. numer. 15. vol. 4. quòd ſi duo venditores promittant defenſionem, intelliguntur promittere pro rata portionis venditæ, & reſpectu partis, quam quiſque vendidit, non in ſolidum; quia cenſetur facta ſecundum naturam venditionis, & à venditione declara[*] tur tanquam à præcedenti argumento, refert Surd. vbi ſuprà; & concludit, quod ſicuti promiſ ſio defen ſionis facta à venditoribus, intelligitur pro portione vendita, ita promiſ ſio indemnitatis, quæ continet defenſionem, intelligenda eſt pro portione locata. Adiungit etiam, quod promiſ ſio indemnitatis. eſt ſtricti iuris, & quidquid in ea, eſt omiſ ſum,[*] habetur pro omiſ ſo, prout ibi comprobat. Et adiicit etiam, quod etſi verba illius contractus poſ ſent dici dubia, & apta referti ad virilem, & ad obligationem ſolidi; tamen in dubio erunt intelligenda contra hæreditatem Bancheti, qui poterat legem apertiùs dicere, l. veteribus, ff. de pactis, l. Labeo ſcribit obſcuritatem, ff. de contrahenda empt. & in terminis de promiſ ſione indemnitatis, quod in dubio interpretanda ſit contra ſtipulantem, tradit Alexander, in[*] conſ. 114. numer. 3. volum. 3. Denique id comprobat Surd. ibidem, num. 75. nam etſi promiſ ſio defenſionis ſit ſui natura indiuidua, tamen hoc non procedit, quando reſtringitur ad rem, quæ diuidi poteſt, quia tunc dicitur diuidua ſecundum naturam rei deductæ in ſtipulationem; hæc enim eſt generalis regula, quod ſtipulationes iudicantur diuiduæ, vel indiuiduæ, ſecundum naturam rei deductæ in ſtipulationem, l. 2. §. 1. l. 4. §. Cato. & l. ſtipulationes non diuiduntur, ff. de verbor. obligat. ibi verò promiſ ſio indemnitatis facta, fuit limitata ad affictus. Dicunt enim verba contractus, quod promiſit eos pro dictis affictibus indemnes releuare; & non eſt dubium, quin ſolutio affictuum ſit ſui natura diuidua, continet enim pecuniam, quæ recipit commodam diuiſionem; & ideo indemnitas, & defenſio promiſ ſa pro affictibus, erit quoque diuidua, idque attenta natura rei, ſuper qua interponitur; prout latius ibi comprobat, atque exornat. Quintò infertur ad ipſummet Surdum, in conſ. 198. lib. 2. quò loci dubitauit, an conſtitutio ſuper forma cenſuum edita à Pio Quinto, quod venditurus rem cenſuali onere affectam, teneatur, dominum cenſus præferre caeteris. Rurſus, quod redempturus cenſum, denunciet emptori per bimeſtre ante: ibi tamen, qui cenſum emit, nihil expreſ ſit in inſtrumento, quod venditor teneatur ipſum præferre, & circa redemptionem nihil conuenit de denuntiatione; ex quo videbatur, non expectato lapſu bime ſtris, licere redimere; nec eſ ſe concedendam prælationem in emptione rei cenſuratæ, quia de prædictis nullum extabat verbum in inſtrumento venditionis, & caſus omiſ ſus in contractibus, habetur pro omiſ ſo; l. quidquid adſtringendæ, ff. de verbor. oblig. l. ſi extraneus, ff. de condict. cauſ. data, l. ſi cum dotem, in principio, ff. ſolut. matrim. & in contractu nihil inquiri debet, præter id, quod in inſtrumento ſcriptum reperitur: Bald. in l. finali C. de falſa cauſ. adiect. legat. & ei, qui petit non contenta in inſtrumento, dici poteſt, quod nec inſtrumentum hoc dicit, neque verba de hoc facta fuerunt, vt dicit Bald. in conſ. 145. n. 4. vol. 3. & quod caſus excluſus, non poteſt includere, nec includi, vt inquit Bald. in conſ. 296. vol. 2. Nihilominus tamen concludit Surd. contrarium eſ ſe verius, quod etſi in inſtrumento venditionis cenſus, nihil ſit dictum de prælatione, & denunciatione flenda; teneatur tamen venditor ad vtrumque: ea enim data fuit per dictam conſtitutionem Pij Quinti forma & natura cenſibus con ſtituendis, quod etſi alienari poſsit res cenſui obnoxia, & cenſus ipſe quandocunque redimi; tamen emptor cenſus præferatur cæteris, & ſibi denuncianda ſit per bimeſtre redimendi voluntas; prop[*] terea licet non fuerint hæ conditiones expreſ ſ æ in contractu, tacitè tamen intelliguntur; quia quæ ſunt de natura actus, ſemper inſunt, licèt non exprimantur, l. non dubitatur, C. de euictionibus, l. ſolemus, ff. de iudiciis, l. 2. & l. ſi in venditione, ff. de euict. & inquit Cin. in d. l. non dubitatur, venire in contractu ea, quæ ſunt de illius natura, etiam ſi non exprimantur: & ibi dicit Bald, non eſ ſe neceſ ſe, quod exprimantur, quæ ſunt de natura contractus; & infertur in dictis locis, quod euictio non promiſ ſa in, venditione, ſed omiſ ſa, non cenſetur remiſ ſa, ſed peti poteſt; Alciat. lib. 5. Paradoxorum, cap. 16. Ideò cum ex natura venditionis, res debeat tradi libera, l. in venditione, ff. de act. empt. quamuis nihil de hoc ſit actum, emptor agere poterit, vt libera tradatur; l. ex his prædiis, C. de euict. & idem eſt, vt tradatur vacua, l. 1. §. fin. cum l. ſeq. ff. de action. empt. & habetur pro cauto id quod eſt de actus natura, l. cum quid, ff. ſi cert. petat. Decius, & Cagn. in l. ſemper in ſtipulationibus, ff. de regul. iur. Deinde pro eadem parte Surd. expendit, quod partes celebrando cenſualem contractum, cenſentur ſe obligare le[*] gibus, loquentibus de eo contractu, l. ſi duo, ff. de acquirend. hæred. vbi Baldus inquit, quod faciens actum, videtur ſe obligare legibus, de illo actu loquentibus, & exornat Surdus, præ [*] citato conſilio 198. ex numero 10. cum ſequent. & num. 18. reſpondet fundamento prædicto, quod caſus omiſ ſus habeatur pro omiſ ſo; quod non dicitur omiſ ſus, quando includitur in diſpoſitione, & tacita, contrahentium mente, & adducit aliorum doctrinas ad probandum, quod caſus non dicitur omiſ ſus, qui ex mente intelligitur repetitus: & ſatis dicitur expreſ ſus, conſiderata mente; prout latius ibi. Sextò infertur ad placita illa, & reſolu[*] tiones Marc. Anton. Pereg. in conſ. 25. ex num. 9. vſque ad num. 18. lib. 1. quò loci præmittit num. 9. & 10. quod feudum acceptum pro ſe, & filiis maſ culis, & fœminis, extantibus maſculis, non defertur fœminis, nec ipſ æ ad ſucceſ ſionem admit tuntur, dum maſculi ſuperſunt, vt eſt caſus in cap. 1. titulo, de ſucceſsione feudi, & in cap. 1. §. quin etiam, in titulo, Epiſcop. vel Abbat. & in cap. primo, de nat. ſucceſsion. feud. quod in fauorem maſculorum procedit. etiam ſi ab initio feudum fuerit conceſ ſum fœminæ, pro ſe, & maſculis, & fœminis: Quinimò, cum deficiente linea maſculina primi acquirentis, feudum tranſit ad fœminas, maſculi ex fœ minis procedentes, præferuntur fœminis, prout ibi comprobat. In caſu tamen, quo filiorum tam maſculorum, quàm fœminarum, formula inueſtituræ meminit; inquit videri, ex vi illarum dictionum, tàm, & quàm, fœminas cum maſculo ſuccedere: quod conatur fundare ibidem num. 11. & 12. Tandem concludit, formulam illam inueſti[*] turæ, tam maſculorum, quam fœminarum, non importare ex vi verborum ſimultaneam ſucceſsionem fœminarum cum maſculis, ſed commodè abſ que eorum violentia exponi poſ ſe, vt ordine ſucceſsiuo, iuxta feudalium naturam fœminæ ſint vocatæ. ſcilicet maſculis non extantibus: ideóque expreſsio ilia, tàm maſculorum, quàm fœminarum, cum poſsit videri facta ad incluſionem fœminarum, nec de neceſ ſitate importet ſimultaneam ſucceſ ſionem, ſecundum naturam rei ſubiectæ exponuntur, vt maſculi, & fœminæ ſuccedant ordine ſucceſ ſiuo; ſcilicet maſculi. primò; & cum maſculi non extant, fœminæ; quod iure, & authoritate comprobat latius ibi. Et tandem num. 16. inquit non obſtare, dum dicebatur, inueſtituram acceptam pro filiis vtriuſque ſexus, importare, vt fœ minæ cum maſculis pariter ſuccedant, ex authoritatibus Decij, Ruini, & Pariſ. Nam contrarium tenet communis, pro qua plures allegar Authores: & reddit rationem num. 17. quia verba inueſtituræ poſ ſunt intelligi in ſenſum relatum, ita vt ſucceſ ſio adaptetur ad feudorum naturam; quia verba proferentis, in quacunque materia intelliguntur, & [*] regulantur ſecundum ipſius materiæ ſubiectum, & ſecundum rei naturam, & ipſius aptitudinem, & conuenientiã . l. 1. §. 1. ff. de officio procurat. Cæ ſar. cum pluribus concordantibus, & ſimilibus congeſtis per Crauet. in conſ. 186. num. 5. vbi refert Bald. in conſ. 457. volum. 1. potius tolerari debere, quod improprietur natura verborum, quàm natura rerum. Septimò infertur ad ea, quæ Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſ. 3. & 4. lib. 2. tradidit eruditè: quò loci dubitauit, an ſtatutum concedens viro lucrum tertiæ partis dotis mulieris prædefunctæ, ſi[*] cum ea cohabitauerit, habeat locum, ſi maritus non. cohabitauerit in domo communis cohabitationis, licèt cùm ea conſummauerit matrimonium in domo ſoceri, & ibi multis diebus, ac noctibus cum vxore permanſerit: & num. 6. cum ſequent. reſolutiuè firmauit, maritum ad lucrum tertiæ partis admitti non poſ ſe; & fundamenta nonnulla adduxit, ac inter alia, ex num. 10. vſque ad numerum 18. illud, quòd habitare in aliqua domo ille propriè dicitur, in qua cum eius familia, ac bonis degit, & facit ibi focum, & alia, quæ faciunt, & facere conſueuerunt habitatores: & in qua bona ſua, ac ſupelle[*] ctilia, & familiam retinet, licet ibi ipſe non ſit præ ſens: dummodo habeat animum ibi permanendi, nec inde ſit receſ ſurus. Nam ſi quis maneret in, aliquo loco ad tempus, animo tamen recedendi, non diceretur ibi habitare: propriè enim habitator non dicitur is, qui habet animum recedendi. Verbum enim habitatio, eſt frequentatiuum, & de rara, ac momentanea habitatione non eſt intelligendum, ſed de continua, quia non ſingula momenta faciunt habitationem, ſed animi reſidentia ſecun dum Bald. qui propterea infert, quod ſi quis donauit omnes domos, quas inhabitat, & propter mortalitatem fugerit in comitatum, & ibi morabatur tempore peſtis, talis domus non venit in donatione. Idque Felinus cum aliis extendit, etiam ſi fugiens ad comitatum, fugiſ ſet cum vxore, & familia, & focum feciſ ſet in domo inibi exiſtente; nam hoc operatur animus, ſeu voluntas breui, hoc eſt, ceſ ſante peſte, recedendi à comitatu, & à dicta domo, & redeundi ad Ciuitatem. Sic ſanè ſuperiores omnes doctrinas, cum Bartolo, Alexandro, Grammatico, Menochio, Boërio, vtroque Riminaldo, Bertazolo, Corneo, Ruino, Cephalo, & aliis, tradidit, atque comprobauit Hondedeus, dicto con ſilio tertio; ex præcitato numero decimo, qui inde deducit, quod cum dictum ſtatutum concedat iro tertiam partem dotis, ſi cum vxore, ſeu ſpon cohabitauerit, & cohabitatio requirat, vt in eadem domo ſimul habitent, ſimúlque viuant, ac commenſales ſint, nec aliter ſit habitatio, vt per Cephalum, in conſ. 248. num. 42. lib. 2. & Maſcardum, concluſ. 341. num. 22. & facit Bartolus, in l. ſi quis ita in fine ff. de condition. & demonſtration. dum dixit, quod quando plures iubentur ſimul ſtare, vel vnus cum alio, verba illa videntur importare, quod ſimul viuant. Et comprobat Simon de Prætis, dum concludit, conditionem habitandi cum aliquo, habere cauſam permanentem, & requirere perſeuerantiam, ac intelligi, vt cum eo debeat viuere; prout ibi refert Hondedeus, & repetit d. conſ. 4. ex num. 29. cum ſeq. vbi etiam tradit, quod verbum. cohabitare, verificatur in continua, & aſ ſidua cohabitatione, non autem in ea, quæ fuit aliquo tempore. Et quod verbum habitare, licèt variis modis ſumatur, aliquando largè, & aliquando propriè, ſeu ſtrictè; in caſu tamen dicti ſtatuti debet ſtrictè accipi, prout etiam comprobat ibidem: & ad propoſitum noſtrum adiungit num. 33. & ſeq. quod quando verba habent duplicem ſignificatum, intel[*] liguntur ſecundum ſubiectam materiam, ac naturam rei, & actus, cui deſeruiunt, vt per Rotam Romanam, Cephalum, & Tiberium Decianum: etiam impropriando verba, vt per Crauetam, Tiberium Decianum, & Rotam Romanam, vbi etiam dicitur, quod ob ſubiectam materiam, verba[*] impropriantur, ſupplentur, alterantur; etiam ſi ſint prægnantia, & ſit materia ſtrictè interpretanda. Intelliguntúrque verba iuxta rationem actus, de quo agebatur, & ex qua diſponens motus fuit, vt per Rotam Romanam, & Crauetam: quoniam[*] verba debent ſeruire intentioni diſponentis, non autem verbis intentio. Et propterea intelligenda ſunt ſecundum mentem diſponentis; prout iure, & authoritate comprobat hæc omnia Hondedeus, ibidem. Et concludit numer. 37. dicti conſilij 4. quod licet in aliqua diſpoſitione, quando, fit mentio de habitatione, poſ ſit aliquando accipi largè, quando quis in aliquo loco moratur, ſi materia ſubiecta, ant ratio, ex qua diſponens fuit motus, non repugnat; in quibus terminis dicit procedere quorundam Interpretum traditiones; nihilominus tamen in caſu, de quo ibi, ſtrictè accipi debere. Et in effectu, iuxta rei naturam, & materiam ſubiectam, verba prædicta intelligi debere largè, vel ſtrictè. Octauò infertur ad eundem Ioannem Vincent. Hondedeum, in conſ. 44. lib. 2. vbi principaliter inquirit, quibus caſibus vltima voluntas effici poſ ſit irreuocabilis, cum ſui natura reuocabilis ſit: & an[*] valeat donatio irreuocabiliter inter viuos facta in teſtamento, ſeu codicillis, ſiue ſit purè facta, ſiue ſub conditione reuocationis teſtamenti, codicillo rum, aut legati. De quo latè, atque eruditè agit per totum conſilium; & dubium earum quæ ſtionum, quas ibi excitat eò tendit præcipuè, quod teſtamenta, legata, & vltimæ voluntates, ſui natura reuocabiles ſint, nec irreuocabiles fieri poſ ſint, ſi diſ poſitio remaneat in finibus vltimæ voluntatis, vel iuxta propriam naturam, aut vltimæ cuiusque diſ poſitionis materiam ſubiectam, l. ſi quis in principio teſtamenti, ff. de legat. 3. l. 3. in fine, ff. de adimend. legat. & latiùs comprobat ibi, ex numer. 3. vſque ad num. 8. idcirco, cùm omnis actus, ſeu diſpoſitio intelligi debeat ſecundum eius naturam confecta: dicendum videbatur, quod cum donatio facta fuerit in teſtamento, ſeu codicillis, retinere debet illorum naturam, ita vt quamuis donatio pro ſe ſola non potuerit reuocari ob promiſ ſionem illam de non reuocando, ex ſententia Baldi, in l. ex teſtamento, num. 1. C. de fideicommiſ ſ. nihilominus teſtator pœnitens totius voluntatis potuerit reuocare, provt reuocauit teſtamentum, ac codicillos, & in con ſequentiam etiam ipſam donationem. Ipſe tamen Hondedeus per totum conſilium tuetur contrarium latiſ ſimè, & regulam hanc, à natura actus qui geritur, deductam, explicat ſingulariter, provt etiam ibi videri poteſt. Atque ex num. 17. inquit, quod licet Comes Camillus, in caſu illo ſibi conſulto, in codicillis legauerit, cum promiſ ſione de non re[*] uocando dicta bona, nihilominus in effectu illa tunc donauit: & clariſ ſima eſt iuris concluſio, quod in teſtamento, ac codicillis, poteſt fieri contractus de iure validus, vt cum Gloſ ſa, & multis Doctoribus comprobat ibi, num. 17. & adiicit num. 18. quod donatio inter viuos, vera, ac de iure valida fieri poteſt in teſtamento, ſeu codicillis. Et ſicut alij contractus, qui à principio ſunt voluntatis, poſtea verò neceſ ſitatis, & reuocationi non ſubiacent, l. de contractu, C. de reſcind. vendit. l. non idcirco, C. de contrahend. empt. l. quamuis, C. de pact. etiam quod in teſtamento fuerint geſti, cum & tunc de eis iudicetur, ſicut de aliis contractibus inter viuos: ita[*] donatio inter viuos, quæ eſt contractus, quamuis facta in teſtamento, ſeu codicillis, eſt de iure valida, ac irreuocabilis; provt tenent permulti Authores, quos Hondedeus, ibi refert ex d. num. 18. vſque ad num. 23. Et num. 62. vſque ad num. 78. pro maio[*] ri explicatione prædicti articuli, plures caſus diſtinguit, provt ibi videri poteſt. Et num. 35. eiuſdem conſ. 44. inquit, quod legatum cum promiſ ſione de non reuocando, tranſitum facit donationem inter viuos irreuocabilem, vt firmauit Roman, in conſ. 293. in principio: quem ſequitur Crot. in l. ſtipulatio hoc modo concepta, num. 18. in fin. & ſeq. ff. de verb. obligat. Ruin. in rub. de leg. 1. num. 160. cum ſeq. Barbat. in conſ. 54. col. 1. lib. 2. Afflictus, deciſ. 275. num. 3. & Vrſillus ibi, in addit. num. 2. & latiùs ipſe Hondedeus, num. 43. & ſequent. & dicto num. 35. & 36. & 37. vbi inquit, quod diſpoſitio ilia, quæ ſecundum verba continebat legatum, tranſiuit ſtatim in donationem inter viuos, quæ eſt irreuocabilis, ſicut dicimus de donatione cauſa mortis quæ cùm ſit reuocabilis per pœnitentiam donatoris, vt in principio, Inſtit. de donat. l. non omnis, [*] iuncta Gloſ ſa, ff. ſi certum petatur, ſi contra illius naturam facta fuerit cum promiſ ſione de non reuocando, tranſit ſtatim in donationem inter viuos, l. vbi ita donatur, ff. de donat. cauſa mortis; qui tranſitus in donationem inter viuos, ita permittitur, ac fieri debet de legato cum promiſ ſione de illud non reuocando, ſicut de donatione cauſa mortis, cum eadem promiſ ſione de non reuocando, cùm donatio cauſa mortis æquiparetur legatis, l. illud, ff. de donation, cau. mor. quod latiùs explicant Anton. Gomezius, tomo 2. variar. cap. 4. de donatione, num. 16. Matiençus in l. 7. titulo de donat. gloſ. 2. per totam, Couarr. in Rubrica, de teſtamentis, tertia parte, Ceuallos, commun. contra communes, quæ ſtion. 208 & 695. Achilles Pedrocha, in conſilio 20. numero 20. & ſeqq. & quod donatio cauſa mortis tranſeat in donationem inter viuos, & per conſequens non poſ ſit reuocari, quando expreſsè dictum eſt, quod non poſ ſit reuocari; per text. in d. l. vbi ita donatur; tenuit etiam, & latiùs explicauit Anton. Gomezius, d. c. 4. de donatione, numer. 22. per totum, vbi latius explicat: Guil. quoque Benedictus in c. Rainuntius, verbo teſtamentum, 4. ex num. 23. cum ſeqq. Couarr. in Rubrica de teſtam. ſecunda parte, num. 11. & ſeqq. Gualdenſis de arte teſtandi, tit. 2. de teſtam. cautel. 10. in fi. Ludou, Mol. de Hiſpan. primog. lib. 4. c. 2. num. 44. & 52. & 53. Mieres de maiorat. par. 1. q. 30. in princ. & n. 11. & 12. Angul.[*] ad leges meliorat. glo. 11. l. 1. ex num. 12. ſic etiam cum donatio cauſa mortis ad hæredes non tranſ mittatur ſed potius euaneſcat, ſi prius decedat donatarius, quam donator, ſiue præcedat, l. 1. l. ſi mortis cauſa, ff. de donat. cau. mort. l. non omnis, vbi Gloſ. ff. ſi certum petat. in principio, Inſtitu. de donat. l. finali, tit. 4. parti. 5. tradit Antonius Gomezius, tomo 2. Variarum, cap. 4. de donatione, numero 19. in principio, verſ. Secundo reuocatur, Pet. Greg. in ſyntagmat. iur. lib. 41. cap. 2. numer. 4. & 5. Hondedeus, d. conſilio 44. numer. 48. & 49. lib. 2. donatio tamen inter viuos, & ſic irreuocabilis, tranſmittitur ad hæredes, ſi donatarios præmoriatur; vt latius per Maſcardum, de probat. tomo primo, conclu. 564. Anton. Fabrum, ad titul C. de reuocan. dona. definitione vltima, fol. 1103. Tuſchum, tomo 2. litera D. concluſ. 204. fol. 920. Hondedeus, vbi ſupra, num. 49. [*] Si donatio cauſa mortis facta ſit, etiam pro hæredibus donatarij, inter viuos erit, & non mortis cauſa donatio; ſic ſanè Baldus ſcripſit in l. 2. num. 9. & ſeqq. C. de iure dotium, vbi dixit, quod ſi quis donauit cauſa mortis, etiam hæredibus donatarij, donatio illa eſt inter viuos, ea ratione, quia mentio hæredum non conuenit naturæ donationis cauſa mortis, & ſic magis adaptatur ad donationem inter viuos, quam cauſa mortis, cùm donatio inter viuos tranſmittatur, donatio verò cauſa mortis non; ſi donatarius priùs decedat, quàm donator, vel quàm extet conditio donationis; quia habet naturam legati, & legatum conditionale non tranſmittitur: & Baldi ſententiam ſequuntur Iafon, Alciatus, Decius, Salicetus, Alexand. Riminald. ſen. Socin. ſenior, Ruinus, Corneus, Boërius, Ferretus, Cephalus, & Rolandus, quos recenſet Hondedeus, præcitato numer. 49. Nonò infertur ad ea, quæ ſcripſit, atque annotauit Ludou. Molin. de Hiſpanor, primogen. lib. 1. cap. 17. per totum, & poſt eum Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 45. & 46. l. 2. quò loci, vt explicaret Molin, met ipſe quæ ſtionem illam, an Trebellia[*] nica ex bonis maioratus, ſeu primogenituræ detrahatur; inquit, ad perfectam reſolutionem huius articuli, ſequentes concluſiones obſeruandas eſ ſe. Et primam concluſionem ſic conficit, vt ſi maioratus inſtitutor, Falcidiæ, aut Trebellianicæ detractionem prohibuerit ſpecificè Trebellianica, ſeu falcidia non detrahatur ab hærede grauato, ſeu primo maioratus ſucceſ ſore, ſed inſtitutoris prohibitio, tam in Trebellianica, quam in Falcidia ſeruanda erit, provt latius ibi comprobat num. 11. per totum, & iunge eidem Cardinalem Franciſcum Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 7. titul. 11. Peregrinum de fideicommiſ. artic. 3. numero 84. 85. & 86. Petram, eodem tractatu, quæ ſt. 15. numero 151. Matheaccium, de legat. & fideicommiſ. lib. 4. cap. 13. num. 7. 8. & 9. Franciſcum Viuium, deciſ. 3. 1. par. Fabium de Anna, in conſilio 116. ex numer. 6. lib. 2. Cardinalem Tuſchum, tom. 8. litera T. conc. 385. Graſ ſum, §. Trebellianica, quæ ſt. 8. num. 1. & 2. Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, ff. de condit. & demonſt. lib. 6. cap. 18. num. 19. Menochium, libro 4. præ ſumpt. 198. num. 3. & 4. ſubiungit tamen idem Molina, illud inter Interpretes maximè controuerti, vtrùm liberis primi gradus Trebellianicæ detractio prohiberi poſ ſit; quod explicat ex num. 12. vſ que ad num. 15. & iunge eidem Cardinalem Franciſcum Manticam, lib. 7. tit. 11. ex numero 6. & titu. 12. numer. 22. Pet. Anton. de Petra, dicta quæ ſtione 15. ex num. 152. vſque ad numer. 189. Ceuallos, commun. contra communes, quæ ſtione 30. Peregrinum, dict. articulo 3. ex num. 107. vſque ad num. 114. Surdum in conſ. 77. num. 4. & in conſ. 92. numero 1. lib. 1. Franciſcum Viuium, dicta deciſ. 3. 1. par. Tuſ chum, tomo 8. litera T. concluſ. 386. folio 386. Fabium de Anna, in conſilio 116. ex num. 8. vſque ad num, 14. Berretam in conſil. 60. Ioſeph. de Ruſticis, ad dict. l. cum auus, lib. 6. dicto cap. 18. num. 10. Menochium, lib. 4. dicta præ ſumpt. 198. numer. 5. Fabium Turretum, in conſ. 81. num. 14. vſque ad num. 23. Secundam concluſionem ſic conficit ipſe Molina numer. 15. quod ſi maioratus inſtitutor præceperit, bona maioratus integra, ac ſine aliqua dimitione primo, ac ſequentibus ſucceſ ſoribus reſtitui; eo caſu non poterit hæres, de reſtituendo grauatus, Quartam Trebellianicam, ſeu Falcidiam de bonis maioratus detrahere, etſi inſtitutor illarum detractionem ſpecificè non prohibuerit. Sicut enim Falcidiæ, & Trebellianicæ detractio verbis ſpecificis prohiberi poteſt, ita etiam vetari poterit verbis generalibus, id ipſum ex coniecturata mente teſtantium efficientibus; quod auctoritate quamplurimorum Authorum probauit, & refert quamplures etiam alios, qui contrarium tuentur; provt de contrarietate apparet etiam ex adnotatis, atque ſcriptis per Cardinal. Franciſc. Mantica, de Coniectur. vltimar. voluntat. lib. 7. tit. 12. ex num. 13. Peregrinum de fideicommiſ. articulo 3. num. 87. & tribus ſeqq. & numer. 92. & ſeqq. Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſt. 31. Tuſchum, tomo octauo, litera T. concluſ. 387. Pet. Anto. de Petra, de fideicommiſsis, quæ ſtione 15. numero 189. & 193. & 194. & 195. & 198. vſque ad numer. 212. Menochium, lib. 4. præ ſumpt. 198. ex numer. 14. vſque ad numer. 17. tandem eodem numer. 15. in verſiculo, quicquid autem ſit. Inquit ipſe Molina, veriſ ſimam concluſionem eſ ſe, quod ſicut Trebellianica, & falcidia verbis ſpecificis prohiberi poteſt, ita etiam id effici poſ ſit verbis generalibus, teſtantis mentem præcisè demonſtrantibus. Id namque expreſ ſum, ac manifeſtum dicitur, quod ex. coniecturis elicitur, l. licet Imperator, cum vulgatis, ff. de legat. 1. Et quod eiuſmodi coniectura elicienda eſt ex verbis, ex quibus veriſimiliter nihil aliud, quam detractionis Trebellianicæ prohibitio induci poſ ſit, vt ſi dicat teſtator, quod fideicommiſ ſum integrè, ac ſine aliqua diminutione ſoluatur. Et id ipſum quod Molina reſoluit, firmarunt etiam Mantica, lib. 7. dict. tit. 12. ex numer. 6. vſque ad numer. 13. videlicet quod ex coniecturis Trebellianicæ detractionis prohibitio induci poſ ſit. Peregrinus etiam, dicto articulo 3. n. 91. & quod coniecturæ, & verba generalia ſufficiant, Surdus in conſilio 342. n. 6. & in conſ. 361. n. 34. lib. 3. Menochius, dicta præ ſumptione 198. num. 10. vbi quod tacite etiam, atque ita ex coniecturata voluntate teſtatoris, cen ſetur prohibita Falcidiæ, & Trebellianicæ detra ctio, ſi coniecturæ apparent; & permulta adducit coniecturæ exempla ex num. 11. vſque ad numerum 24. ex quo numero, cum pluribus ſequentibus, vſ que ad numer. 38. ſeptem adducit coniecturas, provt latius ibi videri poteſt. Tertiam deinde concluſionem ſic conficit Molina metipſe, num. 18. quod ſi teſtator bona maioratus expreſsè alienari prohibeat, hæres grauatus, ſeu primus maioratus ſucceſ ſor non poterit Quartam de bonis maioratus extrahere, etiam non ſtante alia ſpecifica, ſeu generali teſtantis prohibitione; quod latiùs ibi comprobat. Et vide Peregrinum, dicto articulo 3. numer. 91. Petram, dicta quæ ſtione 15. numer. 191. omninò Menochium, lib. 4. dicta præ ſumptione 198. ex numer. 25. vſque ad numerum 31. Honded. d. conſil. 45. n. 3. & 4. lib. 2. Quarta concluſio eò tendit, vt diluatur dubium illud, an Quarta detrahatur ex maioratibus in contractu inſtitutis; de quo late ibi, ex num. 19. vſque ad numer. 22. vbi videri poterit. Quinta verò concluſio ideo conficitur, vt dubium aliud diluatur, an ſcilicet inſtitutus in re certa, dato cohærede vniuerſali, Quartam Trebellianicam detrahat, vel non; de quo ibidem, num. 22. & 23. & num. 24. quod de maioratu, ex Tertio & Quinto inſtituto, Quarta non detrahitur; de quo Sexta conficitur concluſio, & iunge Menochium, vbi ſupra, num. 26. Septima concluſio, quæ à natura actus, qui geritur, maioratus ſcilicet, ſeu primogenituræ, conficitur; & ex cuius deciſione totius huius articuli ſubſtantia pendet, ea eſt, vt ipſi Molinæ placuit lib. 1. d. cap. 17. num. 25. & 26. quod ſi quis ex omni ſua hæreditate, vel ex quota eiuſdem vltra Tertium & Quintum in perſona filij, ex Regia facultate, ſeu in perſona extranei, filios, nec aſcendentes habens, in teſtamento maioratum inſtituat, plurésque ad eius ſucceſ ſionem ordine ſucceſ ſiuo inuitet, nec bona alienari prohibeat, nec etiam prohibeat Quartæ Trebellianicæ, ſeu Falcidiæ detractionem; adhuc cenſeatur prohibuiſ ſe eandem Falcidiæ, ac Trebellianicæ detractionem, abſque aliqua alia earundem Quartarum prohibitione; idque ex natura, & fine inſtitutionis maioratus eiuſdem, ex qua is, qui maioratum inſtituit, cenſetur ſub hoc Maioratus nomine, omnia ea, quæ maioratui naturalia ſunt; expreſsè diſpoſuiſ ſe, etiam ſi in diſpoſitione vlteriùs non proceſ ſerit. Inter alia autem, quæ maioratibus naturalia ſunt, id præcipuum eſt, vt bona integra, ac indiuiſibilia in familia perpetuò conſeruentur, in eíſque ſuccedat vnus, isque primogenitus; quod latiùs fundat, & fundamentis contrariæ partis, eleganter, atque concludenter ſatisfacit ipſe Molina, ex num. 26. vſque ad numerum 30. vbi indiſtinctè defendit, quod numquam in maioratibus habeat locum Quartæ detractio: ſequuntur Pater Ludou. Molina, tomo 3. de iuſtitia & iure, diſputat. 645. Gulie. de Monte Serrat. in tract. de ſucceſ ſione Regni, in reſ ponſo ad primum dubium, numer. 27. verſ. Eſt alia differentia, Iacobus Menochius, in conſilio 800. libro 8. & dicta præ ſumpt. 198. numer. 36. libro 4. vbi inquit, quod ſexta coniectura, ex qua Trebellianica cenſetur prohibita, etſi expreſsè prohibita non ſit, eſt illa, quæ ſumitur à natura rei, quæ non admittit Trebellianicæ detractionem, ſicuti eſt primogenitura, ex cuius bonis non poteſt detrahi Trebellianica, propterea quod teſtatoris coniecturata voluntas eſt, quod bona ipſa integra, & ſine aliqua diminutione tranſeant de primogenito in primogenitum ſucceſ ſiuè; & idem tenuit Pet. de Peralta in l. 3. §. qui fideicommiſ ſam, numero 38. ff. de hæred. inſtit. vbi inquit, quod cauſa alienandi ſatis dicitur expreſ ſa, quando prohibitio fit contemplatione maioratus: & addit, quod per prohibitionem alienationis facta in conſtitutione maioratus cenſetur prohibita detractio Trebellianicæ, Sequitur Pelaez à Mieres de maioratu, quarta parte, quæ ſtione prima, numer. 5. qui antea dixerat numero primo, quod maioratus bona ſuapte natura ſunt inalienabilia. Et quod prohibitio alienationis ſi in aliquo maioratu deficiat, habetur pro expreſ ſa. Et quod cauſa prohibendi alienationem in bonis maioratus, non eſt neceſ ſaria. Et expreſ ſum dicitur, quod tacitè ineſt ex natura rei; provt hæc omnia latiùs comprobat ibi. Et pro hac parte eundem Mieres, & Peraltam, Gregorium Lopez, & Franciſc. Piſaec. retulit Ioannes Vincent. Honded. dict. conſ. 45. num. 4. qui ex num. 1. vſque ad n. 16. adducit quamplurima, quæ Ludouici ipſius Molinæ opinionem comprobant concludenter. Ipſe tamen ex num 17. cum ſeqq. & conſ. 46. per totum, contrariam ſententiam tuetur conſtanter, videlicet quod Trebellianica intelligitur prohibita ex prohibitione alienationis expreſ ſa, ſecus ſi tacita; & inde quod Trebellianica ex bonis maioratus, ſeu primogenituræ deducitur. Quicquid tamen quoad fideicommiſ ſa, Hondedei rationes, & fundamenta aſtringere poſ ſent, quoad maioratus ſuſtineri nullo pacto poteſt eiuſdem opinio, quæ & in fideicommiſ ſis metipſi difficultatem continet, vtpotè cum alij permulti tueantur contrarium, ſic ſane Hondedeus metipſe, Ludouici Molinæ auctoritate adſtrictus, in primogeniis eius opinionem, attenta eorum natura, procedere debere, non verò in fideicommiſ ſis, agnoſcit expreſ ſim, & in hunc modum ſcribit dicto conſ. 46. ſub num. 36. Quæ ratio ſolum procederet in terminis maioratus Hiſpani, ſi in eo iuxta conſuetudinem, & leges Regni prædicta veniunt de natura maioratus, ſed attentis terminis iuris communis, ſecundum quod diſpoſitio teſtatoris Florentini regulanda venit, in hac inſtitutione primogenituræ conſider ari debet ſola diſpoſitio teſtatoris, in qua eo iure vltra expreſ ſa, aliud ex natura primogenituræ non continetur, vt dixi ſupra, ex ſententia eiuſdem Molinæ, lib. 1. c. 1. n. 7. verſ. Vt autem, & n. 8. ideo quæ ſcripſit Molina de maioratu Hiſpanorũ , ad primogenituram inſtitutam à teſtatore Florentino adduci non poſ ſunt, ex iam dictis, quod eſt etiam de intentione Molinæ, in d. c. 1. n. 6. in fin. & n. 16. aſ ſerentis ea, quæ dicuntur de Hiſpanorum primogeniis, non poſ ſe iuri primogenitorum exterarum nationum, omnino adaptari. Decimò infertur ad ea, quæ Stephanus Gratia[*] nus, diſceptation. forenſ. lib. 1. cap. 34. ex numer. 28. cum ſeqq. ſcripta. atque adnotata reliquit, quò loci tradidit poſt alios multos Authores, quod promiſ ſio hæredis de ſoluendo legatum, item & teſ tamenti approbatio, eſt intelligenda iuxta naturam rei, & ſaluo iure, atque beneficio inuentarij, hæredi competenti; atque ita non immutat illius naturam, nec nouat actionem antiquam, vt hæ res teneatur vltra vires hæreditarias; ad quod citat Authores quamplurimos, provt ibi videri poterit; & lib. 2. cap. 264. ex num. 1. vſque ad num. 17. vbi adducit quamplurima ad probandum, quod verba in omni diſpoſitione debent intelligi ſecundum naturam rei, & ſecundum diſpoſitionem iuris communis. Et inde, quod promiſ ſio hæredis. de ſoluendo legatum, non operatur remiſ ſionem inuentarij, quaſi illa obligatio ſit intelligenda, provt de iure, & ſaluo beneficio ſibi competente; abſque eo quod actio antiqua fuerit nouata: niſi vltra promiſ ſionem de ſoluendo legatum adeſ ſet obligatio bonorum ipſius hæredis, cum clauſula, in ſolidum, quæ facit, vt quis non iuuetur beneficio inuentarij, provt ibi explicat num. 7. vel ſi promitteret integrè ſatisfacere, vel in aliis caſibus, de quibus latius ibi, ex numer. 7. vſque ad numer. 22. Sic etiam,[*] Falcidiæ non cenſetur renunciaſ ſe hæres, qui promiſit ſoluere legata, provt ibi num. 2. num. 11. vbi explicat. Idem in marito promittente dotem reſti[*] tuere, qui intelligitur ſalua ſua portione, per ſtatutum delata. Et de approbante teſtamentum, qui non prohibetur vti beneficio inuentarij, requiritur enim approbatio, & promiſ ſio ſpecifica, & relata ad quantitatem certam, vt cenſeatur renuntiatum beneficio ſibi competenti, provt ibi num. 5. & [*] 6. & ſoluere promittens, non ſibi præiudicat quoad priuilegium, ne conueniatur, vltra quàm facere poſ ſit, vt per Gratianum ibi, n. 22. & 23. Ruinum, in conſ. 159. num. 5. lib. 3. Surdum deciſ. num. 18.[*] cum ſeqq. & deciſ. 132. ex num. 21. & num. 25. quod Trebellianica vbi non eſt expreſsè prohibita, poteſt deduci per hæredem, qui teſtamentum approbauit; poſt Barbat. Anan. Curt. ſen. Pariſium, Rolandum, Guid. Pap. Franciſ. Marcum, & Phanucium, quos ibi commemorat. Vndecimò infertur ad ea, quæ adducit, atque reſoluit Iulius Cæ ſar Ruginellus, practicarum quæ ſtionum, cap. 31. vbi argumento illo, quod deducitur à natura actus qui geritur, ſ æpè vtitur, & regulammet ipſam, quod omnis diſpoſitio interpretari debet ſecundum naturam rei, ſuper qua in[*] terponitur, diuerſimode explicat; & præmittit numer. 1. quod promiſ ſio quælibet, ſecundum naturam verborum, quibus fuit concepta, eſt intelligenda; vt per Decium, Alexand. & Ancharanum, quos ibi refert. Ac in illa quæ ſtione, vtrum vendi[*] tor agens ad reſciſ ſionem contractus, prætextu enormiſ ſimæ læ ſionis, ex remedio l. 2. C. de reſcind. vendit. teneatur aduerſus ſe litem ſuſcipere, ſtante promiſ ſione generali, & in ampliſ ſima forma, ſuſcipiendi in ſe omnem litem, & tradere rem liberam, &c. Item etiam, an teneatur de euictione, proueniente ex iure retractus, ſiue ex natura rei, non autem ex cauſa antecedenti, ſi etiam generalis; & ampla adſit promiſ ſio de euictione; adduxit nonnulla, ex numero primo cum ſeqq. & numer. 9. & ſeqq. ſtatuit, quod geminatæ promiſ ſiones, ſiue clauſulæ multùm operantur, & enixam voluntatem oſtendunt, tamen recipiunt interpretationem à natura rei, & ſubiecta materia: & ſic concludit numer. 17. & ſeqq. promiſ ſionem ipſam non mouendi litem, & defendendi ab omni lite non excludere petitionem iuſti pretij, provt nec etiam cæteræ clauſulæ contractus. Et ſic exceptionem læ ſionis, etiamſi iuratæ ſint, vt per Pariſium in conſ. 20. num. 102. & num. 96. & ſeqq. Cagnolum in d. l. 2. C. de reſcindend. vendit. num. 98. & ſeqq. Alban. Couarr. Oſaſcum, Mancinum, & alios ibi relatos. Quoad alium verò articulum, vtrum venditor[*] teneatur de euictione proueniente ex iure retractus, ſiue ex natura rei, non autem ex cauſa antecedente; ſi etiam generalis adſit promiſ ſio de euictione; inquit numero 21. clarum eſ ſe, venditorem non teneri de euictione proueniente ex iure retractus, cum id nec ipſius culpa accidat, nec ex proprio ipſius facto, vel authorum ſuorum proueniat; ſed ex natura rei: hoc iure, cum l. ſeq. ff. de euict. euictio enim procedit ex ipſo contractu venditionis, non autem ex cauſa antecedente, quæ ideo venditorem non ligat, l. 3. & l. Lucius ff. de euict. & per Doctores in l. ſi familiæ, C. familiæ erciſcundæ, per Rolandum in conſ. 51. ſub n. 10. & ſeq. lib. 4. Tiraquellum de retractu lignag. §. 1. glo. 9. num. 34. & 55. & latius explicat ipſe Ruginellus, ex numero 21. vſque ad nu. 30. ex quo numero, cum ſeqq. latè ex plicat, an, & quando clauſula generalis ſecundum naturam contractus ſit intelligenda: & repetit numer. 44. vbi etiam inquit, quod clauſulæ reſpicientes ius de futuro, intelligendæ ſunt ſecundum naturam contractus, vt latius ibi. Et vltra relatos ab eo, quando euictio fit ex natura contractus, an venditor teneatur; vide deciſionem Rotæ 152. per totam, & 211. numer. 1. & 6. in nouis, parte 2. Ma ſtrillum, deciſ. 61. Anton. Theſaur. lib. 2. forenſium, quæ ſtione 23. Tuſchum, tomo 3. litera E. concluſione 367. numero 39. & 48. & 64. qui etiam expli[*] cant, & quando clauſulæ valde generales, quibus euictio promittitur, mutent naturam contractus, ſuper quo adiiciuntur. Et latè de hoc Ruginellus ipſe, in loco relato ſuprà. Duodecimò & vltimò infertur, ad quæ ſtionem, alteram, quam poſt alios plures Authores excita[*] uit in terminis Fabi. Turre, in conſ. 61. lib. 1. vtrum filius repudiare poſ ſit hæreditatem paternam, & bona emphyteutica retinere. Quam vt explicet, præ mittit prius, quod triplex eſt emphyteuſis, alia hæ reditaria, alia ſimplex, & alia mixta. Et argumento prædicto, ſiue regula illa, quæ à natura rei, vel contractus, qui geritur, deducitur, excitatur præcipuè, provt ibi videri poterit. CAPVT LXXXVII. Ex ratione ſubiectæ materiæ, ſiue ſecundum materiam ſubiectam, quemadmodum teſtamenta, vltimæ voluntates, & aliæ diſpoſitiones quæcunque, coniecturam, declarationem atque interpretationem recipiant, vbi vulgatiſ ſimum Interpretum omniũ axioma illud, Verba in quacunque diſpoſitione intelligi debere ſecundum ſubiectam materiam, exornatur. Et articulus ille, electionis facultas per institutorem maioratus, primo vocato conceſ ſa, vtrum repetita cenſeatur; ita quod ſuccedatur ſemper per viam electionis & eligendi facultas ad omnes ſucceſ ſores porrigatur; an verò in primo ſucceſ ſore extinguatur; ingenti quidem ſtudio, & diligentia, aliter etiam & accuratè magis quàm hactenus factum fuiſ ſet, enucleatus, atque explanatus relinquitur. SVMMARIVM. -  1 Voluntas teſtatoris anceps, & dubia, ex ſubiecta materia interpretationem, atque declarationem recipit. -  2 Materia ſubiecta plurimùm attendenda eſt. -  3 Materia ſubiecta declarat quo ſenſu verba ſint accipienda. -  4 Quod ſecundum materiam ſubiectam verba intelligantur, regula prædicta eſt Theologica, & Philoſophica. -  5 Et cum ea concurrit ſemper, & conforme eſt cogitatum teſtatoris. -  6 A ſubiecta materia argumentum quod deſumitur forte eſ ſe, frequens, & valde vtile, atque ex ipſo dilui quæ ſtiones permultas, de quibus remiſsiuè. -  7 Verba in omni actu, materia, & diſpoſitione debent intelligi ſecundum ſubiectam materiam, & iuxta eam in caſu dubio declarari, atque interpretari. -  8 Et quamuis generalia ſint, reſtringuntur ſecundum ſubiectam materiam, etiamſi impropriè ſumantur. -  9 Etiam ſi ſimus in materia, in qua ſtricta fit interpretatio. -  10 Quoniam nulla generalitas eſt, quæ ex ſubiecta materia non recipiat congruam, & habilem reſtrictionem. -  11 Verba intelligi debere ſecundum ſubiectam materiam, ne ſermo reddatur inutilis. -  12 Verba vniuerſaliter prolata, ad particularia materiæ oportere reſtringi -  13 Verba aliquando propter ſubiectam materiam, id quod non eſt de eorum natura, importare. -  14 Subiectæ materiæ ratio, vſque adeò operatur, vt verba neceſsitatiua in voluntaria reſoluat. -  15 Verba ambigua interpretanda eſ ſe ſtrictè vel largè, iuxta ſubiectam materiam, in qua proferuntur; conſiderando an materia ipſa fauorabilis ſit, vel odioſa. -  16 Suorum appellatione ſoli deſcendentes veniunt in vltimis voluntatibus; in contractibus verò, etiam extranei hæredes. -  17 Electionis facultas, per inſtitutorem maioratus, primo nominato conceſ ſa, vtrùm ad omnes ſucceſ ſores porrigatur, an in primo ſucceſ ſore extinguatur, & num. ſeqq. -  18 Antonij Gammæ, eiuſque Additionatoris placitum, in propoſito articulo commemoratur. -  19 Pelaez à Mieres annotationes in ipſo propoſito adducuntur. -  20 Et Ludouic. Molinæ diſtinctio refertur. Aliorum etiam traditiones proferuntur. -  21 Eligendi facultas, per inſtitutorem maioratus, primo nominato conceſ ſa, quod in eo finiatur, nec ad alios ſucceſ ſores tranſeat; ex ſententia quorundam Authorum videri deduci. Pro qua fundamenta omnia expenduntur, quæ ponderari poſ ſe videntur. Sed non vrgere, nec vim aliquam habere, item nec Authorum, qui ponderantur auctoritates, in eis terminis vigere, numer. ſeqq. euidenter oſtenditur. -  22 Eligendi facultatem, primo nominato conceſ ſam, in futurum ad omnes ſucceſ ſores protrahendam, fortiſ ſimè comprobari ex his, qua hoc numero, et ſeq. adnotantur. -  23 Subſtitutio ſecunda recipit interpretationem à prima. -  24 Maioratus nomine, & tanquam ſucceſ ſori, atque perſonæ intellectuali cõceſ ſum primo nominato, in omnem maioratus ſucceſ ſorem tranſire debet. -  25 Eligendi ius actionis iure, alicui competens, ad eius hæredes tranſit. Et enucleatur text. in l. ſi ſtipulatus fuerim illud aut illud 76. ff. de verborum obligat. -  26 Antonij Gammæ ratio quædam confutatur. -  27 Quæ ſtionis propoſitæ ſuprà, ex numer. 17. cum ſeqq. verior, & tenenda reſolutio proponitur. -  28 Gregorius Lopez duobus in locis explicatur. -  29 Cald. Pereiræ placitum quoddam improbatur. -  30 Gabriel. Pereiræ ſententia refertur & improbatur. -  31 L. liberi 8. ff. de aſ ſignan. libert. explicatur. -  32 Gabrielis Pereiræ ratio quædam confutatur. -  33 Maioratum inſtituens, eo ipſo bona velle in propria familia perpetuò conſeruare, cenſendus eſt. Eligendi facultas, etiam per verba, quantumcunque generalia, & liberam, & abſolutam voluntatem ſignificantia, ſucceſ ſori maioratus conceſ ſa intelligitur, vt eligere debeat ex his, qui de familia ſunt, non extraneum. -  35 Gabrielis Pereiræ obſeruatio quædam improbatur. -  36 Explicatur text. in cap. 1. de eo qui finem fecit agnat. PRo breui, & diſtincta huiuſce cap. ex[*] plicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit, certiſ ſimi iuris eſ ſe, & per manus tradi quotidie, quod voluntas teſtatoris anceps, & dubia ex ſubiecta materia interpretationem, atque declarationem recipit, ita vt non modò legitima, ſed etiam vrgens, & efficax dicatur coniectura, quæ ex ſubiecta ipſa materia deducitur, & pro interpretatione teſtamentorum admodùm neceſ ſaria; id quod ſcripſit Baldus, in l. precibus, columna 8. verſic. Fallit. in milite, C. de impuberum, & in l. penultima, C. de libertis, & cor. lib. Abbas etiam, in conſilio 93. columna 2. lib. 2. Alexander in conſilio 208. colum. penult. volum. 2. Calcaneus in conſilio 1. colum. 17. Pariſius in conſilio 94. numero 9. libro 2. Neuizanus, in conſ. 92. numero 16. Camillus Gallinius, de verbor. ſignificatione, lib. 5. cap. 17. numero 135. Hippolytus Riminaldus in conſ. 606. numero 15. libro 6. vbi inquit, quod materia ſubiecta in quacunque diſpoſitio[*] ne multum attendenda eſt: & num. 18. vbi ſcribit, quod materia ſubiecta declarat, quo ſenſu verba[*] ſint accipienda; prout in omni materia, in contractibus ſcilicet, in ſententiis, in ſtatutis, & teſtatorum diſpoſitionibus, declarare; probauit Pet. Surd. in conſil. 200. numero 19. lib. 2. & in conſ. 321. numero 48. lib. 3. & in conſ. 401. num. 22. & 23. lib. eod. Peregrinus, in conſ. 25. numero 17. libro 1. Et quod regula prædicta, quod verba intelligantur ſecundum ſubiectam materiam, eſt Theologi[*] ca, & Philoſophica, & procedit in omni materia, tradit Riminaldus in conſilio præcitato 606. num. 18 in fine, vbi etiam refert, Philoſophum dixiſ ſe Ethicorum 1. quod tunc perfectè enuntiamus, quando ſecundum ſubiectam materiam loquimur; & refert Iaſonem, & Neuizan. ſic dicentes; Præ tis quoque, in hac eadem coniecturali, & præ ſumpta vltimarum voluntatum, qua verſamur, materia; quod ſecundum ſubiectam materiam, dubia teſtatoris voluntas declarari, atque interpretari debeat, tradidit libro primo, interpretat. 2. dubitat. 2. ſolutione 7. numero primo, & 2. & 3. & num. 5. & 6. & 7. fol. 111. & 113. vbi quod in vltimis voluntatibus ſemper conſideranda eſt ſubiecta materia, cum qua ſemper concurrit & conforme excogitatum teſtatoris, vt probat text. in l. ſi[*] ancillæ, ff. de condit. & demonſtr. & in l. ſi fideiuſ ſor, §. meminiſ ſe, ff. de legat. 1. Iacob. Menoch. de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. caſu 199. num. 2. vbi ſcripſit, quod ſubiecta materia præ ſtat nobis interpretandi materiam, Nicolaus Euerardus, in loco à ſubiecta materia, num. 1. fol. 563. vbi inquit, quod[*] argumentum, quod deſumitur à ſubiecta materia, forte eſt frequens, & valde vtile, atque ex ipſo deciduntur, atque diluuntur permultæ quæ ſtiones, quas ibi adducit, & reſoluit. Conueniunt etiam, & alij quamplurimi Authores, qui ſ æpiſ ſi[*] mè adnotarunt, atque ſcripſerunt, verba in omni actu, materia, & diſpoſitione debere intelligi ſecundum ſubiectam materiam, & iuxta eam in caſu dubio declarari, atque interpretari, l ſi vno, ff. locati: vbi notarunt Bartolus, Baldus, & alij, l. ſi ſtipulatus, vbi etiam Bart. & Baldus notant, ff. de vſuris, l. ſi inſulam, quam præ ceteris expendit Caſtrenſis numero 5. & latè Iaſon, ff. de præ ſ criptis verbis, l. ſi eum, § qui iniuriarum, ff. ſi quis caut. l. ſi legati ſerui nomine, vbi Bartol. & Alexander, & Iaſon, ex numero 3. cum ſeqq. ff. de legatis primo, l. prima, §. ſi quis ſub conditione, vbi Gloſ ſa allegat concordantes, ff. vt legator, ſeu fideicomm. nom. caueat. l. ſtipulatio iſta, §. hi qui ſunt, vbi poſt Barto. & alios, id notat Iaſon, numero 6. de verborum obligat. l. damni infecti, in principio; & ibi Angelus notat, ff. de damno infecto, l. vltima, C. de non numerata pecunia, cap. finali, & ibi Aluarotus, & Feudiſtæ notant, ſi de feudo fuerit controuerſia, in vſibus feudor. cap. ſolitæ, de maioritate & obedit. Gloſ ſa, in l. eas cauſas, quæ ſemper ad hoc allegatur, vbi dicit Caſtrenſis, in fine, ff. de condit. & demonſt. Bartolus in l. 1. numero 1. ff. de negotiis geſtis, Baldus, in l. ea quidem, ſub numero 4. C. commodati. Caſtrenſis, qui per hanc regulam decidit pulchram quæ ſtionem, in l. ſi precario, numero 4. ff. communia prædior. latè Iaſon, in l. age cum Geminiano, numero 3. C. de tranſact. & in l. ſed etſi poſ ſeſ ſori, §. item ſi iurauero, numero 32. ff. de iureiurando, per illum text. Imola, Caſtrenſis, & Alexand. in l. miles: §, decem, num. 5. & Iaſon, num. 11. ff. de re iudicata, Decius, in l. quoties idem ſermo, vbi etiam Cagnolus, ff. de regul. iur. tradunt etiam Canoniſtæ, in cap. nam concupiſcentiam, vbi Felinus, num. 2. & 3. & 4. Decius, lectura prima, colum. fin. de conſtit. Alexander, in conſil. 35. num. 10. & 11. lib. 4. & in conſ. 21. numero 9. libro 5. Decius in conſ. 278. numero 5. & in conſil. 388. num. 4. Pariſius, in conſ. 88. num. 21. volum. 1. Ruinus in conſ. 109. numero 4. & in conſ. 111. ſub numero 2. vbi declarat, libro primo: Gozadinus in conſ. 63. num. 19. Craueta, in conſ. 9. numero 22. & in conſil. 245. num. 5. & 6. latè Roman. in conſ. 509. colum. 1. Tiraquellus, in l. ſi vnquam, in verbo, reuertatur, numero 37. & 38. Euerardus, in loco à ſubiecta materia: Mantica, de tacitis & ambig. conuent. libro 3. titulo 11. ex numero 3. Aurelius Dauid, de verbor. ſignificat. cap. 7. ex numero 9. Alciatus, de verbor. ſignificat. l. 2. ſub numero 4. Veron. in rubrica eiuſdem tituli, ſub numero 125. & 118. Ioannes Annibal, in l. poſt contractum, numero 7. ff. de donat. Surdus, deciſ. 2. numero 13. & deciſ. 340. numero 7. & deciſ. 43. numero 16. & in conſiliis relatis ſuprà, numer. 3. Simon de Prætis libro primo, interpretatione 2. dubitat. 2. ſolutione 7. per totam, ex fol. 111. Camillus Gallinius, de verborum ſignificat. libro 3. cap. 4. per totam: Tiberius Decianus, in conſ. 86. num. 61. libro 3. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 59. numer. 81. & ſequent. libro primo, & in conſilio 269. numero 45. & in conſ. 275. numero 68. libro 3. & in conſ. 442. numero 61. lib. 4. & in conſilio 810. num. 61. & tribus ſeqq. libro 7. Marſilius, ſingulari 559. Iacobus Mandellus de Alba, in conſ. 418. numero ſeptimo, & in conſilio 526. numero 6. & in conſil. 790. numero 29. Octauian. Cacheran. deciſione 169. ex numero 9. Hondedeus, in conſil. 4. numero 33. & 34. libro 2. Fabius Turretus, in conſ. 61. num. 6. Achilles Pedrocha, in conſ. 1. numero 48. & 49. Franciſ cus Beccius, in conſilio 101. numero 4. Ludouicus Caſanate in conſilio 43. numero 75. & 76. & in con ſilio 45. numero 17. & 18. Idcirco, verba quan[*] tumuis generalia, reſtringuntur ſecundum ſubiectam materiam, etiamſi impropriè ſumantur, Alexand. in conſil. 5. volum. 4. Hippolyt. Riminaldus, dict. conſ. 606. num. 16. & 18. lib. 6. Euerardus, dicto loco, à ſubiecta materia. numero 2. vbi dicit pro[*] cedere, etiam ſi ſimus in materia, in qua ſtricta fit interpretatio: Petr. de Peralta, in l. ſi quis in principio teſtamenti, numer. 77. fol. 404. vbi quod nulla eſt generalitas, quæ ex materia ſubiecta non recipiat habilem, & congruam reſtrictionem, etiam ſi verba improprientur: Achilles Pedrocha, in conſilio primo, numer. 48. & 49. Camillus Gallinius, libr. 3. dict. cap. 4. vbi inquit numer. 3. quod vt verba ſecundum ſubiectam materiam accipiantur, improprianda ſunt; & numer. 11. verba intelligenda eſ ſe ſecundum ſubiectam materiam, ne ſermo reddatur inutilis: & numer. 12. verba vniuerſaliter prolata, ad particularia materiæ debere reſtringi: & numer. 15. verba ali[*] quando propter ſubiectam materiam, id quod non eſt de natura eorum, importare, provt ibidem fundat: & numer. 22. Petr. Surd. deciſ. 73.[*] numer. 15. & deciſ. 272. numer 1. Ludouic. Caſanate, in conſil. 43. num. 75. & 76. & in conſil. 45. numer 17. & 18. Burſatus in conſil. 461. num. 12. lib. 4. vbi quod ratio ſubiectæ materiæ multùm, & vſ que adeo operatur, vt verba neceſ ſitatiua in voluntaria reſoluat, vt per Iaſon in l. 1. numer. 9. ff. de iuſt. & iure. Idcirco, quod verba ambigua ſint interpretanda largè, vel ſtrictè, ſecundum materiam, in qua fit diſpoſitio, vt ſi materia in[*] qua proferuntur, eſt fauorabilis, fiat larga interpretatio; ſi verò odioſa, & præiudicialis, fiat ſtricta interpretatio; iidemmet Authores proba[*] runt, & poſt alios Euerardus, dicto loco, à ſubiecta materia, numer. 17. in fine, folio 569. & num. 28. ſubdit, à ſubiecta materia recedi, ne actus careat effectu. Sic denique Anton. Faber ad titul. C. de verborum ſignificat. ſcribit definitione 3. fol. 699. Suorum appellatione, ſi de fideicommiſ ſo, aliáve vltima voluntate tractetur, quod ſoli deſcendentes veniunt, non etiam extranei hæredes, li[*] cèt agnati ſint, aut cognati, vt per Alexand. Ca ſtrenſ. Decium, & alios ibi relatos. Hæredum appellatione, contrà, quod omnes veniunt, præter quàm, ſi de eo agatur, quod ad quoſcunque hæ redes non ſit tranſmiſ ſibile, vt per Bartol. Alexand. Socin. Bald. Pariſium, & alios, quos ibi adducit: niſi hæredum quorumcunque expreſ ſio facta ſit, vt ea verborum interpretatio ſumatur, quæ ſubiectæ materiæ magis conueniat: & reddit rationem, numer. 4. quia verba ſemper ſunt intelligenda ſecundum ſubiectam materiam, adeóque interdum impropriando, l. ex conducto. 15. §. Papin. ff. locati: in contractibus aliud eſt, in quibus non hæredum ſolum, ſed etiam ſuorum appellatio hæredes quoſcunque comprehendit, provt ibi comprobat Faber metipſe. Ex his quidem, quæ hactenus diximus, & aſ ſumpto præfato, quod à natura rei, ſiue ſubiectæ materiæ ratione deducitur, infertur ad explicationem, atque enucleationem diſceptationis cuiuſdam, admodum neceſ ſariæ, & in vſu forenſi occurrentis aſ ſiduè, & per Ludouic. Molinam, Pelaez à Mieres, & alios, legum huius Regni Commentatores, exteros quoque, non ſatis, ſed breuiter nimis, atque ita explicatæ, vt dubia omnino adhuc remanſerit, nec in hoc præ ſumpto, & [*] coniecturali tractatu prætermitti valeat; vtrum inquam electionis facultas, per inſtitutorem maioratus, primo vocato conceſ ſa, repetita in ſequentes cenſeatur, ita quod ſuccedatur ſemper per viam electionis, atque eligendi facultas ad omnes ſucceſ ſores porrigatur; an verò in primo ſucceſ ſore extinguatur? Et pro dilucida & diſtincta reſolutione, ante alia meminiſ ſe oportebit, me in commentariis tom. 4. & huiuſce tractatus parte prima, cap. 36. numer. 61. prætermiſ ſa omni diſpu tatione, & nullo examine præhabito, vel vno tantum verbo ſtatuiſ ſe, electionem primo nomi nato conceſ ſam, ad vlteriores in futurum protrahendam, nec in primo finiri, idque ex ſubiectæ materiæ, perpetuitatis ſcilicet maioratuum ratione, & ſcripſiſ ſe, ita tenuiſ ſe Anton. Gammam, Menochium, & Georgium de Cabedo, nec aliter (vt dico) veritatem inueſtigaſ ſe. Addo nunc, Anton. ipſum Gammam, deciſ. 206.[*] num. 8. & 9. ita equidem arbitratum fuiſ ſe, eligendi ſcilicet facultatem ad omnes ſucceſ ſores porrigi, & in eum ſenſum retuliſ ſe illum Blaſium Flores de Mena, ad dictam deciſionem 206. in hæc verba: Hæc deciſio decidit quod ſic, ex voluntate teſtantis, qui aliàs particulares vocationes non fecit: quotidie in praxi contingit, & eſt optima, & ſingularis re ſolutio. Cui adde, quæ de repetitione conditionum, &c. Nec contrarium tenuit Gamma metipſe, deciſ. 18. In diuerſis namque terminis loquitur, teſtatrix namque illa fratri ſuo omnia bona reliquit cum onere perpetuo Anniuerſarij, & Miſ ſarum; & voluit, bona illa, poſt mortem fratris, in proximiorem conſanguineum deferri; aut ſi fratri ipſi videretur, quod poſ ſet bona ipſa in opera pia relinquere; dubium erat, an hæres primi nominati, qui Anniuerſarij ſucceſ ſor non erat, poſ ſet in præ iudicium proximioris conſanguinei declarare, quod opus pium ſuccederet? & reſpondet, quod non; & iuridicè equidem, ex quo hæres non erat ſucceſ ſor anniuerſarij; & conſequenter ſuccedere non poterat in ius eligendi, aut nominandi, quod primo nominato cum qualitate ſucceſ ſoris, aut tanquam ſucceſ ſoris, conceſ ſum fuit; & conſequenter electio maneret nomine alieno, & ſine conſequentia iuris alicuius tranſmiſ ſi; quod admitti non poteſt, ſicuti ex Ludouic. Molina, & aliis, inferiùs dicemus. Item ex vera reſolutione, quam in eo articulo, vtrum declaratio voluntatis defuncti tranſeat ad hæredes, tradidit Blaſius Flores Diaz de Mena, in eadem deciſ. 18. dicens, hæredem non poſ ſe declarationem voluntatis defuncti facere, niſi in caſibus à iure expreſ ſis, & in aliis, ſolum in ſui præiudicium, non autem, vt alium læ dat. Hæredem verò hæredis, nullatenus poſ ſe voluntatem defuncti declarare, provt etiam, neque electionem facere poteſt, quando conſiſtit in di ſponendo in fauorem alterius, qui ex ſua electione aliquid habiturus eſt, quod vni ex pluribus dari poterat, ſi primus hæres, cui à defuncto commiſ ſa fuit, eam non fecit; & infert ex his, iuridicè, & rectè, Senatum in ea deciſione ſtatuiſ ſe, vt non nominante primo hærede Confraternitatem, cui perſonaliter arbitrium conceſ ſum fuit, ſuccederet conſanguineus proximior, cui relictum erat Anniuerſarium, niſi hæredi videretur, nominandam Confraternitatem, quam (vt dixit) non nominauit, atque ita ſemper proximior conſanguineus ſuccedere debet, iuxta expreſ ſam teſtatoris voluntatem. Dixi etiam dict. capite 36. numer. 61. in eadem ſententia, & opinione fuiſ ſe Menochium, in con ſil. 158. numer. 80. libro ſecundo, quo loco ſatis apertè videtur id voluiſ ſe; quamuis ex profeſ ſo non diſputet, dum reſpondet adductis anteà numer. 63. provt etiam voluit in conſilio 215. numero 167. verſiculo, Quod attinet: & numeris ſequent. libro tertio: quamuis non ita ſpecificè in noſtris terminis loquatur; fundamenta etenim quæ expendit, vt probet, facultatem eligendi datam inter filios maſculos, cenſeri repetitam in ſubſtitutione facta de filiabus; fortiter euincunt, facultatem eligendi, primo nominato con ceſ ſam, in omnes ſucceſ ſores transferri, provt expreſsè dixerat dicto numero octuageſimo. Denique retuli ibidem Georgium de Cabedo, deciſione Portugaliæ 143. vbi in terminis obſeruauit numer. 2. quod quando facultas eligendi alicui actui cohæ ret, provt actus principalis transfertur in alium, ita etiam videtur tranſlata eligendi facultas, tali actui cohærens. Et addit numero ſecundo, hoc non ſolum habere locum, quando actus principalis transfertur in aliquem hæredem vniuerſalem, ſed etiam, quando transfertur in ſucceſ ſorem ſingularem, ſemper enim facultas eligendi, actui principali cohærens, tacitè videtur tranſlata. Et hos duntaxat præcitato numer. 61. commemoraui. Addo nunc, & alios iuris Interpretes id ipſum[*] ſuſtinuiſ ſe, Pelaez inquam à Mieres, de maioratu, part. 2. quæ ſt. 6. numer. 278. in vltima editione, folio 491. vbi in hunc modum ſcripſit: Et iſta etiam præ ſtant argumentum ad deciſionem quæ ſtionis, contingentis in cauſa maioratus maximi ponderis; an electio commiſ ſa per fundatorem maioratus, videlicet, quod poſ ſeſ ſor poſsit eligere, & nominare vnum ex filiis, extinguatur in primo ſucceſ ſore, vel tranſeat ad alios ſucceſsores. De quo per Antonium Gammam, deciſione 206. numero nono. Atque ita videtur Pelaez, Gammæ reſolutionem amplecti. Idque euidentius conſtat ex his, quæ numer. ſequent. obſeruauit circa repetitionem qualitatum, provt inferiùs dicetur. Nec contrarium probauit (provt ego exiſtimo) Pelaez ipſe, prima parte, quæstione quadrageſimaoctaua, numero quadrageſimo octauo, in antiqua editione, & numer. 190. & ſequent. in noua. dum dixit, quod ſi teſtator committit executori; vt poſ ſit nominare in Tertio & Quinto filium, quem voluerit, quòd ſi decedat ante factam aliquam nominationem, hæres illius, etiam intra tempora conceſ ſa per leges executoribus, non poteſt facere talem electionem, ſeu nominationem: verè namque, termini ſunt valde diuerſi, & multùm intereſt, an commiſ ſario, ſiue executori; an maioratu inſtituto, primo vocato conceſ ſa ſit eligendi facultas. In primo namque caſu, verum eſt, quod ſi commiſ ſarius non elegerit, in hæredem ſuum eligendi facultatem non tranſmittit; quoniam eligendi facultas pertinet ad commiſ ſarium ipſum iure alieno, & abſque aliquo iure, ſiue di ſpoſitione tranſmiſ ſibili; hæreſque ipſe non ſuccedit in melioratione ipſa, atque ita neque in iure eligendi, aut nominandi ſuccedere poteſt; id quod ex Marino Freccia, & aliis, inferiùs comprobauimus: atque ex alio deducitur, videlicet eligendi facultatem ſolùm commiſ ſario conceſ ſam fuiſ ſe, eiúſque induſtriam, & conſcientiam fuiſ ſe electam; & cùm alia ſit conſcientia commiſ ſarij, de qua teſtator confidit; alia verò, hæ redis eius; non videtur hæredi ipſi conceſ ſum, quod perſonæ commiſ ſarij committitur; provt Pelaez ipſe notauit, dicta quæstione quadrageſima octaua, numer. 192. ad ſucceſ ſorem verò in maioratu, iure proprio eoque tranſmiſ ſibili, eligendi facultas competit, eaque ſucceſ ſioni ipſi cohæ ret; vnde quemadmodum magis principale, ſucceſ ſio ſcilicet ipſa tranſmittitur, ita eligendi facultas, quæ cohæret, provt Georgius Cabedus relatus ſuprà conſiderauit. Et dilucidè magis con ſtabit, ſi Ludouici Molina: locum, de Hiſpanorum[*] primogeniis, libro ſecundo, capite quarto, numer. 62. explicemus, atque inducamus; is etenim notabiliter diſtinxit, quod ſi eligendi facultas venit in conſequentiam alicuius iuris præambuli, iure proprio competentis, ad hæredes tranſitoria ſit, per text. in l. ſi ſtipulatus fuerim illud, aut illud, ff. de verborum obligation. l. ſeruus ſi hæredi, in principio, ff. de ſtatuliberis. Si tamen electio competat nomine alieno, ſeu non veniat in conſequentiam iuris præambuli, iure proprio competentis, ea eligendi facultas ad hæredes tran ſire non poſ ſit: & reddit rationem, quia is, qui ius eligendi confidit alicui, cenſendus non eſt illud confidiſ ſe eius hæredi, ex l. ſi quis, ff. de verborum obligat. Hactenus Ludouic. Molinæ: diſtinctio, qua intentum prædictum, & opinio præ fata ad fauorem ſequentium ſucceſ ſorum, vt ipſi eligere valeant, mirè comprobatur, vtpotè cum primo vocato, & cæteris ſucceſ ſoribus, eligendi facultas in conſequentiam iuris præ ambuli, iuréque proprio competentis, detur, ſicque ad alios ſucceſ ſores eiuſdem iuris principalis transferatur, idque per text, in dicta l. ſi ſtipulatus fuerim illud, aut illud, ff. de verborum obligation. & in l. ſi ſic, §. finali, ff. de legatis primo, & in l. illud, aut illud, ff. de optione legata, & in l. ſi marito, ff. de fundo dotali, tenuit Bartol. in dicta l. ſi ſtipulatus, numero tertio, Albericus, Caſtren ſis, Angelus, & Alexand. numero primo, notabiliter Baldus, lectura prima, ibidem, in hæc verba: Et vbi cohæret obligationi tranſmiſsibili, ratione eius, quod principale eſt, quod tranſmittitur etiam illud tranſmittitur; aliàs ſecus, idem Bald, in conſil. 93. volum. 1. Abbas, in conſil. 80. numero quarto, & quinto, libro ſecundo. Pariſius in conſil. 36. numero 41. volumine 2. Tiraquell. cum aliis de retractu lignag. §. primo, gloſ ſ. 3. numer. 33. Tob. Nonius, in conſil. 14. numer. 16. Cardinalis Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 14. titul. 29. numero 42. fol. 180. vbi quod electio rei, in ſtipulationem alternatiuè deductæ, eſt perſonalis, ſed tranſit ad hæredem; per text, in dicta l. ſi ſtipulatus fuerim illud, aut illud: Burgos de Paz, Petr, Fontanella, & alij, in locis ſtatim referendis: Iacob. Cuiac. recitation. ſolemn in lib. Digest. ad l. ſi ſic, § finali. ff. de leg. 1. Præterea eandem quoque ſententiam, quod eligendi facultas conceſ ſa primo nominato, ſeu ſucceſ ſori, tranſeat in ſequentes ſucceſ ſores; quando iure proprio conuenit, tenuerunt Pat. Ludouic. Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſputat. 593. numer. 15. in verſiculo, Ius eligendi: Burgos de Paz in l. prima Tauri, ex numer. 428. vbi re ſoluit, quod ſi alicui conceditur res aliqua in emphyteuſim pro ſe, & aliis duobus quibuſcunque ab eo nominandis, defuncto emphyteuta, ius nominandi tranſit ad eius hæredem, ex iure ſibi tranſmiſ ſo, quod etiam probauit Petr. Surdus, in conſ. 384. numer. 54. lib. 3. facit etiam pro eadem ſententia Azeuedus in l. quinta, titulo quarto, libro quinto, nouæ collect. Regiæ, numero decimo octauo, vbi ſcripſit, quod facultas declarandi, data per te ſtatorem commiſ ſario, non tranſit ad hæredes; quia cùm ſit ad commodum tertij, non tranſmittitur; ſecus autem, ſi eſ ſet ad commodum illius, qui declarare debebat, nam tunc tranſmittitur; & citat Anton. Gomezium 3 vnde facultas primo maioratus ſucceſ ſori conceſ ſa, vt eligere, aut nominare ſucceſ ſorem valeat, cùm ſit ad commodum, & honorem eius, tranſmiſ ſibilis cenſeri debet; id quod Iacobus Cancerius, variarum, tomo ſecundo, capite vigeſimo primo, de tranſmiſ ſionibus, numer. 254. & 255. folio 475. in fine, & 476. in principio, ſpecificè adnotauit in hæc verba: Quæro 9. an animi declaratio tranſmittatur in hæredem? dic quod non. Et citat iura nonnulla. Addit ſtatim, & tradidi ipſe libro ſecundo, capite ſeptimo, de reſtitut. ſpoliator. numer. 66. vbi reſolui, ius eligendi ad hæredes tranſmitti; ſecus autem ius declarandi voluntatem, & dicit communem Additio ad Magonium, deciſion. Lucenſ. 75. in fine, volumine ſecundo. Voluit etiam in terminis Marinus Freccia de ſubfeudis, libro ſecundo, quæ ſtione 44. numero quarto, fol. 246. vbi notanter ſcripſit, quod facultas nominandi ſucceſ ſorem conceſ ſa feudatario, non eſt allodialis, ſed feudalis, & ideo non poteſt tranſire ad eum, qui non eſt ſucceſ ſor feudi: ergo euincitur manifeſtè, quod ſi eligendi facultas primo nominato ad ſucceſ ſionem, tanquam ſucceſ ſori maioratus conceſ ſa ſit, tranſibit in omnes maioratus eiuſdem ſucceſ ſores; & quando eiectio competebat defuncto, iure proprio, quod eligendi facultas tranſmittatur in hæredem, voluit etiam Ioann. Petr. Fontanella, de pactu nuptialibus, clauſula 4. gloſ ſa nona, parte quinta, numero 12. fol. 121. vbi tamen ipſe diſtinguit: & hactenus de his Authoribus, qui pro affirmatiua ſententia prædicta expendi poſ ſunt, quod ſcilicet eligendi facultas primo nominato conceſ ſa, ad omnes ſucceſ ſores maioratus porrigatur. nec in primo finiatur. Pro contraria verò parte, quod imò eligendi facultas in primo nominato finiatur, nec vlteriùs tranſeat, Authores nonnulli extare videntur, & à Pragmaticis expendi ſolent. Ac primo loco ponderatur Gregorij Lopez placitum in l. 32. titulo nono, partita ſexto, gloſ ſa tertia, verbo, no valdrá, columna ſexta, ſub quæ ſtione nona, in verſiculo, Aduerte etiam, quod licet: vbi inquit, quod ſi Rex conceſ ſit alicui facultatem, vt poſ ſit facere maioratum, in vnum ex filiis, quem elegerit, quamuis[*] pater poſ ſit eligere quem velit inter filios, attamen, ſi eligit vnum, iſte electus non habet facultatem eligendi, quam pater habebat. Et reddit rationem Gregorius Lopez, quia conceſ ſio Regia non extenditur vltra primam vicem, l. boues, §. hoc ſermone, ff. de verborum ſignificatione. Allegat etiam text, in l. liberi, ff. de aſ ſignand. libertis: vbi ſi pater aſ ſignauit libertum alicui filio, ipſe tamen filius eundem libertum filiis ſuis aſ ſignare non poteſt. Allegari etiam ſolet textus pro ipſa opinione, quod eligendi facultas conceſ ſa primo nominato ad maioratus ſucceſ ſionem, ad ſequentes ſucceſ ſores non porrigatur; text. in capite primo, de eo qui finem fecit agnat, vbi facta fuit alicui conceſ ſio pro ſe, & deſcendentibus, & cui dederit; & tamen illud pactum non eſt in conſideratione, quia accipiens nulli dedit, & ſic habetur pro non appoſito, Vt ibi notat Baldus, numero ſecundo. Et Aluarot. numero tertio: & velut apertè ſentiunt, quod facultas dandi, cui velit, extinguitur morte, & ad alium non tranſit. Expendi denique poſ ſe videntur pro eadem parte iure nonnulla, quae inducit Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæ ſtione nona, numero trigeſimo, ex verſiculo, Quare ceſ ſat in hærede, fol. mihi 93. Item Gregorius etiam ipſe Lopez, alio loco, hoc eſt, in l. fecunda, titulo decimo quinto, partita ſecunda; ſcriptum reliquit in gloſsa decima tertia, verbo, en Eſpaña, verſiculo, Sed pone quod mater: quod ſi mater fecerit maioratum in filium, quem pater elegerit, qui tamen nullum elegit, quod bona non remanent libera, ſed ratione conſuetudinis Hiſpaniæ, maioratus remanet, & videtur inſtitutus in filium maiorem; provt refert, & comprobat Pelaez à Mieres, de maioratu, parte prima, quæ ſtione 48. ex numero 86. fol. 243. in noua editione, & inferius numer. 86. fol. 246. poſt Petr. de Peralta, & alios obſeruat, quod ſi pater meliorauit filium, & eum grauauit, vt poſt mortem nominaret ad meliorationem vnum ex filiis, vel deſcendentibus, & deceſ ſit ante nominationem, melioratio debet peruenire ad maiorem natu, ex aliis ſuperſtitibus ipſi primo nominato. Et id ipſum voluit Tiraquellus, de primogenit. quæ ſtione ſexageſima quinta, vbi poſt Guid. Papæ, quæ ſtione 505. quod ſi in pacto matrimoniali actum eſt, quod oppidum quoddam, aut caſtrum deueniret ad filium primogenitum, vel ad eum, quem pater vellet, eo non eligente, primogenitus ſuccedere debet: Aluaradus de coniecturata mente defuncti, libro ſecundo, capite ſecundo, numer. 28. vbi retulit Gregorij Lopez placitum, in dicta l. 32. titulo nono, partita ſexta, & illud probauit. Provt etiam Gregorium ipſum Lopez commemorauit Gabriel Pereira, deciſione Portugaliæ & 21. numero quarto, ex quo numero, & ſequent. verius exiſtimauit, quod conditio nominandi, aut eligendi primo nominato conceſ ſa, reſtringi debeat ad primam electionem. Et pro eadem opinione citari ſolet Cald. Pereira, de nominat. emphyteut. quæ ſtione ſeptima, numero nono, vbi duntaxat ſcripſit, quod ſi emphyteuta, cui nominandi facultas conceſ ſa fuit, non nominauit, emphyteuſis extinguitur; & perinde haberi debet, ac ſi pro ſe tantum ſtipulatus fuiſ ſet; idque argumento l. qui plures, ff. de vſufructu legato, latius idem Caldas, capite nono, ex numero vigeſime ſeptimo, cum ſequent. vſque in finem, cap. ex folio 92. in fine, & folio 93. per totum, vbi dubitat, an hæres incapax emphyteuſis, ſpurius ſcilicet filius legitimatus poſ ſit alium nominare; & pro vna & altera parte fundamenta expendit, & inquirit, an eligendi facultas ad hæredes tranſeat? tandem concludit, quod nominare, eſt eligere, & quod hæres noti poteſt nominare, quando defunctus non nominauit; atque ita limitatam conceſ ſionem videri, & reſtrictam ad vitam accipientis duntaxat, ſi nullum ipſe nominauerit: & ad hæc in effectu reducuntur Interpretum auctoritates, & traditiones in propoſito, atque rationes etiam, ſiue fundamenta prædictæ negatiuæ partis, quod ſcilicet eligendi facultas, primo nominato conceſ ſa, ad ſucceſ ſores ſequentes non porrigatur. E contrario tamen, atque pro affirmatiua parte, quod facultas ipſa cum primo nominato non extinguatur, ſed potius ad omnes ſucceſ ſores in futurum protrahatur; extant Interpretum ſententiæ, de quibus ſuprà; pro eiſdem etiam validiſ ſima, & vrgentia fundamenta expendi poſ ſunt, eáque ſuo ordine, & diſtinctè, ad ſequentia reduci. Ac primo quidem loco ponderanda erit teſta[*] toris, inſtitutoríſve maioratus tacita, veriſimilis, ac præ ſumpta voluntas, qui dum primo nominato eligendi facultatem conceſ ſit, nec vlterius ad alias vocationes, aut ſubſtitutiones progreſ ſus eſt, videtur eandem eligendi facultatem in cæteris ſucceſ ſoribus repetere, ita quod per electionem ſemper ſuccedatur; veriſimile namque non videtur, quod alios ſucceſ ſores non vocaſ ſet, aliáſve ſubſtitutiones feciſ ſet, ſi electionis maioratum perpetuum non inſtitueret; etſi aliter vellet, id quod adeo facilè poſ ſet, non exprimeret: argumento l. vnicæ, §. ſin autem ad deficientis, & ibi Baldus notat, C. de caducis tollend, ſic ſanè à tacita teſtatoris, inſtitutoríſve maioratus voluntate, rectè fundamentum ſumpſit Blaſius Flores Diaz de Mena, ad deciſionem Gammæ. 206. ſub numero nono, & apertè præ ſentiunt alij relati ſuprà: Gabriel etiam pereira, deciſione 21. num. 3. Secundò deinde facit, quod qualitas ea inſtitutionis maioratus electionis, ſiue eligendi facultas primo nominato conceſ ſa, ex veriſimili eadem, tacitáque voluntate; atque ex omnibus ferè cauſis. ex quibus repetitio induci valet, cenſeri debet repetita; idque maximè, cum diſpoſitio aliqua in contrarium, ſiue ſubſtitutiones, aut vocationes aliquæ non reperiantur; atque ideo qualitas adiecta in primo gradu, cenſeri debet repetita in omnibus aliis gradibus ſubſtitutionum; provt notauit ſpecificè in his terminis Blaſius ipſe Flores, ad dictam deciſionem Gammæ 206. Gabriel Pereira, dicta deciſione 21. numero tertio, in fine, folio mihi 105. Iacobus Menochius, in conſil. 158. numer. 80. libro ſecundo, & in conſil. 215. numer. 167. in fine, libro tertio, vbi in hunc modum ſcripſit: In ea itaque prima ſubstitutione, data fuit illa diſponendi facultas, quæ quidem cenſetur repetita, & in hac quarta ſubſtitutione, cum ſecunda, & vlterior ſub ſtitutio recipiat interpretationem, atque declarationem à prima: ita probant text. in l. Lucius, §. pater pue[*] rum, & §. ſequent. & in l. vltima, ff. ad Trebellian. & tribus numer, ſequent. Menochius ipſe multis confirmat, comprobarique poſ ſet ex traditis à me ipſo, in commentariis tom. 2. capite quarto, & infrà hoc eodem tractatu, capite 117. numer. 32. & à Pelaez à Mieres, 2. part. quæ ſt. 6. num. 279. in noua editione. Tertiò etiam vrget, quod eligendi facultas[*] conceſ ſa primo nominato, ſiue ad maioratus ſucceſ ſionem vocato, videtur nomine cæterorum omnium, qui in futurum ſucceſ ſuri ſunt. data; & ita quòd omnibus competeret, omnes namque velut vna perſona reputantur, & in eis maioratus repræ ſentatur; atque ita nomine maioratus, & tanquam ſucceſ ſori, & perſonæ intellectuali conceſ ſum primo, in omnes maioratus ſucceſ ſores tranſire debet, nec cum primo nominato, cui eligendi facultas conceſ ſa fuit, extinguitur; ſemper enim qualitas illa ineſt, & viuit, vt conceſ ſio prima duret, l. maximarum, C. de excuſatio. muner. lib. 12. l. cum poſt mertem, §. primo, ff. de administratione tutor. l. liberto. §. finali, ff. de annuis legatis, cap. ſi gratiosè, de reſcriptis, in 6. & exornat Menochius, de arbitrariis iudic. libro primo, quæ ſtione 68. & libr. 4. præ ſumptione 121. extatque Gloſ ſa ſingularis, in l. annua, §. primo, ff. de annuis legatis, verbo nominatorum: & Baldus notabiliter tradidit in conſil. 159. libro tertio: Marinus Freccia, de ſubfeudis, libro primo, §. alia etiam, numer. 22. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 21. numer. 61. libro primo. Primo itaque nominatus, perſona intellectualis dicitur, & ſemper vna & eadem in omnibus ſucceſ ſoribus maioratus reputatur, vt qualitas eligendi inſit ſemper ſucceſ ſioni, vt dixi: & deducitur etiam ex traditis per Hieronymum Gabrielem, in conſilio 71. numero ſecundo, libro primo: Martin. Monter à Cueua, deciſione 41. numero 74. Rurſus & quarto facit, quia ſiue ex vltima voluntate, ſiue ex contractu, ius eligendi primo nominato, ad ſucceſ ſionem maioratus inuitato, acquiſitum fuerit, tranſmiſ ſibile quidem ad omnes ſucceſ ſores eſ ſe debet, etiam ſi aliàs perſonale eſ ſet; textus ſingularis in dicta l. ſi ſtipulatus fuerim illud aut illud 76. ff. de verborum obligation. vbi eli[*] gendi ius actionis iure alicui competens, ad eius hæredes tranſit, etiam ſi perſonale ſit; ſicuti ex communi Interpretum ſententia notauit Anto nius Gomezius, tomo ſecundo, capite vndecimo, numero quadrageſimo primo, Caldas Pereira, de nominat. emphyt. quæ ſtione nona, numero vigeſimo octauo. Si ſtipulatus fuerim illud aut illud (inquit Iureconſultus) quod ego voluero, hæc electio perſonalis eſt, & ideo ſeruo, vel filio talis electio cohæret; in hæredes tamen tranſit obligatio, & ante electionem mortuo ſtipulatore. Ecce vbi adiectum fuit verbum ego, quod perſonalitatem denotabat, materia etiam perſonalis erat, provt ibi exprimitur; Hæc electio perſonalis eſt: Et adhuc ad hæredem tranſ miſ ſa fuit in conſequentiam iuris acquiſiti, ex ſtipulatione, idque præualuit, & obtinuit, non habita conſideratione ad perſonalitatem, quæ ex Verbo, ego, reſultabat, atque ex qualitate etiam electionis perſonalis. Et id ipſum probatur in l. ſi ſic 78. § finali. ff. de legat. 1. & in l. illud, aut illud 19. ff. de optione legata. Et quamuis ea iura in electione rerum loquantur, non in electione perſonarum, ex quo ibi electio perſonalis erat ex propria natura, & adhuc tranſmiſ ſa, non in eo verſatur myſterium, aut decidendi ratio; ſed in alio quidem, quod ſcilicet ex contractu tranſmiſ ſibili competebat; atque ita in electione rerum, in eis iuribus ſtatutum, debet etiam habere locum in electione perſonarum; quia valet argumentum de rebus ad perſonas, l. ſi quis inquilinos, § ſi ita legatum, ff. de legat. 1. Euerardus, in loco de rebus ad perſonas. Quod ſi dixeris, non ita indiſtinctè poſ ſe expendi text. in dict. l. ſi ſtipulatus fuerim illud, ſiue non propriè applicari caſui præ ſenti, ex quo, vt eius deciſio procedat, tria copulatiue requiruntur, atque interuenite debent. Primum, quod præ cedat contractus principalis tranſmiſ ſibilis ad hæredes, & illi cohæreat ius eligendi, tanquam quid acceſ ſorium, ſiue tanquam executio contractus principalis. Secundum, quod ius eligendi competat iure proprio, non autem ex commiſ ſione alterius Tertium, quod competat ad vtilitatem eligere debentis, non autem ad vtilitatem alterius; & quod vno ex his deficientibus, ius eligendi minimè ad hæredem. Vel alium ſucceſ ſorem transfertur: l. cum quis ſibi 55. ff. de verborum obligation. I finali, C. de contrahend. emption. & ita in effectu voluit, atque diſtinxit Bartol. in dicta l. ſi ſtipulatus fuerim illud, numero quinto, & ibi Iaſon, numero tertio, Alexand. in Conſil. 117. numero ſecundo, libro tertio, Antonius Gomezius, tomo ſecundo variarum, dicto capite vndecimo, numero 41. Hæc auteni requiſita non videri Verificari primo nominato, ad ſucceſ ſionem maioratus Vocato, cui duntaxat conceſ ſa eſt mera facultas perſonalis eligendi, nomine proprio expreſ ſa, atque ideo ad alium non poſ ſit transferri; Aretinus in l. finali, in principio, columna vltima, ff. de verborum obligat. & cum aliis Cald. Pereira; in duobus locis relatis ſuprà, in initio, numero vigeſimo quinto: Item competit ex commiſ ſione, & facultate teſtatoris, maioratúſve inſtitutoris. Item non fit ad vtilitatem propriam, ſed ad vtilitatem nominatorum, qui in maioratu ſuccedere poſ ſunt; atque ita videri dicendum, ius eligendi, aut nominandi, ad nullum alium ſucceſ ſorem transferri; & videri etiam ita voluiſ ſe Ludouic. Molinam, libro ſecundo, dicto cap. 4. num. 62. & colligi in l. decima, tit. 4. lib. 5. nouæ collection. Regiæ. Si inquam ira dixeris; non difficile erit ſatiſ facere, atque reſponſum præbere, quamuis nullus hactenus reſponderit. Ac primò quidem negando, quod inſtituto maioratu, ſiue in contractu, ſiue in vltima Voluntare, non præcedat diſpoſitio principalis tranſmiſ ſibilis ad hæredes: Verè namque præcedit, & ſui naturâ adeò perpetua, & in omnes ex familia tranſmiſ ſibilis, vt perpetuò, & vſque in infinitum durare debeat: in maioratu namque, ſiue primogeniis Hiſpaniæ, ſucceditur in milleſimo gradu, Couarru. variar. lib. 3. cap. 5. num. 4. Ludouic. Molin. lib. 1. cap. 3. numer. 14. & cap. 4. num. 49. in fin. & num. & 11. & 12. & 29. & 30. Pelaez à Mier. 2. par. q. 6. num. 140. & 141. & num. 304. vſque ad num. 313. & q. 7. num. 70. in noua editione: Rojas in epitome ſucceſ ſion. cap. 32. numer. 25. Monter à Cueua, deciſ. 16. num. 6. in fin. & ego metipſe notaui in commentariis lib. 3. cap. 19. numer. 142. Eidem etiam diſpoſitioni, ſiue maioratus inſtitutioni, ius eligendi, tanquam quid acceſ ſorium, & neceſ ſarium, ſiue tanquam executio principalis ipſius diſpoſitionis cohæret; ex nominatione namque, ſiue electione, ius perpetuæ: ſucceſ ſionis dependet. Quamuis ergo mera facultas eligendi ab inſtitutore conceſ ſa ſit, præcedit tamen diſpo ſitio principalis, maioratus inquam inſtitutio, ad cuius executionem pertinet ius eligendi. Deinde, ius ipſum eligendi, quamuis ex facto, & facultate inſtitutoris maioratus procedat; iure tamen proprio, atque in executionem inſtitutionis ipſius maioratus pertinet: provt etiam in contractibus, & in terminis dict. 1. ſi ſtipulatus fuerim illud, ius eligendi, iure actionis, ſiue iure proprio competit; quod tamen ex conſenſu, & voluntate ſimul promiſ ſoris procedit, & effectum fortitur. Quamuis ergo ex voluntate inſtitutoris facultas eligendi originetur, non ideo deſinit iure proprio ad primo nominatum pertinere; idque maximè attenta primogeniorum natura, eorúmque perpetuitate, & irreuocabilitate. Rurſus, quamuis ius eligendi competat primo nominato, ad vtilitatem alterius, eligendi ſcilicet; competit etiam ad vtilitatem eiuſdem nominantis, qui nominando maximum commodum, honorem, & vtilitatem conſequitur, & in electione liberalitatem exercet, beneficiúmque in nominatum confert, dum eum aliis prætulit: vtile etiam negotium gerit, dum voluntatem teſtatoris, & facultatem ſibi commiſ ſam adimplet. Denique, quando hæc omnia ceſ ſarent, quæ adeo concludenter vrgent, & vera ſunt; ex voluntate quidem maioratus inſtitutoris tacita, & præ ſumpta, quam ſuprà ponderaui ad primum, & ſecundum fundamentum huiuſce partis; ita ſtatui, & definiri debuiſ ſet, quæ primum locum obtinere, & ſeruari omnino deberet, quando aliquod ex illis requiſitis deficeret, quod tamen non deficere arbitramur. Ex eo denique, quod ibidem diximus, maioratus primo ſucceſ ſori, ſiue nominato primo facultatem conceſ ſam, velut maioratui ipſi, aut perſonæ intellectuali, eum repræ ſentanti, atque omnibus ſucceſ ſoribus virtualiter concedi videri, ex quo aliquam vocationem, aut vocationes, in ſtitutor maioratus non fecit, & eo ipſo perinde haberi debet, ac ſi omnibus ſucceſ ſoribus eligendi facultatem ſpecificè conceſ ſiſ ſet: idque tam ex vi tacitæ praeſumptæque voluntatis, quam ex vi repetitionis, & qualitatis electionis primo conceſ ſ æ, & in cæteris tacite reperitæ, vt ſuprà dixi[*] mus. Et in his conſiſtit vera, & fundamentalis huiuſce reſolutionis, & ſententiæ, quam tuemur, ratio; illa namque, quam Antonius Gamma, dicta deciſione 206. num. 9. aſ ſignauit, quod facultas nominandi conceſ ſa primo ſucceſ ſori, pariter conceſ ſa cenſetur omnibus ſucceſ ſoribus, quia aliàs facilè contingeret, quod diſ ſolueretur maioratus, contra intentionem inſtituentis illum; ex eo non concludit, nec placet; quia licèt diceremus, facul tatem nominandi non tranſire ad ſequentes, non ob id ſequitur, quòd maioratus extinguatur, imò perpetuo etiam duraret, & ſuccederet primogenitus, qui ex lege, ſiue ex conſuetudine Hiſpaniæ ſuccedit in maioratu, quando vel non eſt facta nominatio, aut facta finita fuit, vel fieri non poteſt vt probat Guido papæ, deciſione 505. quem ſequitur Gregorius Lopez, in l. ſecunda, titulo decimo quinto, partita ſecunda, verbo, en Eſpaña, columna prima, verſiculo, Sed pone: Petrus de Peralta, in l. vnum ex familia, §. ſed etſi fundum, num. 19. de legat. 2. Ludouic. Molina, lib. 2. cap. 4. num. 42. latiùs Pelaez à Mieres, 2. part. quæ ſt. 6. num. 41. & 94. in vltima editione. Et ego metipſe longa ſerie comprobaui in commentariis tomi ſecundi, capit. 22. fere per totum. Sic etiam, & conſequenter, nec concludit altera ratio, quæ à ratione ſubiectæ materiæ, perpetuitatis ſcilicet maioratus deducitur; cum etiam maioratus ſucceſ ſio perpetua maneret, etſi maioratus electiuus, ſiue electionis non eſ ſet, & ij ſuccederent, qui ex lege, vel ex conſuetudine Hiſpaniæ ſuccedere debent, vt nunc dicebam. Quando[*] ergo in dubio verſamur, neque expreſ ſa adeſt di ſpoſitio, ſiue etiam coniecturata, ex manifeſtis tamen coniecturis deducta, ex qua dilucidè appareat, quid poſt electionem factam à primo nominato fieri debear, ſiue qualiter ſuccedi, an ex electione etiam, an ex conſuetudine, & legibus Hi ſpaniæ. inſtitutor maioratus in futurum voluerit; quando etiam ex forma, aut ſerie verborum (ad quam multùm attendendum eſt, provt Pelaez à Mieres, ſecunda parte, dicta quæ ſtione ſexta, num. 278. in ſecunda editione, rectè notauit) certa voluntas non deducitur, ſiue verba ipſa diſpoſitionis non repugnant; eam quidem amplectendam, & veriorem credimus ſententiam, quam tuemur: facultatem inquam eligendi conceſ ſam primo ſucceſ ſori, pariter conceſ ſam cenſeri omnibus ſucceſ ſoribus, & velut neceſ ſariam, & præciſam eſ ſe eam interpretationem, vbicunque is, qui maioratum perpetuum inſtituit, primo duntaxat nominato facultatem eligendi, ſiue nominandi conceſ ſit, nec vltrà procedit: non enim veriſimile eſt (vt ſuprà dicebam) quod vltra non progrederetur, & electo, à primo nominato, finito, modum ſuccedendi non ſtatueret, ſiue vocationes, aut ſubſtitutiones aliquas non faceret, ſi maioratum ipſum electiuum eſ ſe non vellet. Hac autem retenta ſententia, & opinione; reli[*] quum erit, vt authoritatibus & fundamentis in contrarium ponderatis ſuprà, numero vigeſimo primo, ſatisfaciamus, reſponſúmque præbeamus. Idque, vt ſuo ordine, & diſtinſtè fiat; in primis re ſpondetur, Gregorij Lopez placitum, in dicta l. trigeſima ſecunda, titulo nono, partita ſexta gloſsa tertiat verbo, no valdra, columna ſexta, ſub quæstione nona, de qua in initio dicti num. 21. non vrgere; Gregorius namque duntaxat ſtatuit, quod ſi patri conceditur facultas inſtituendi maioratum in vnum ex filiis quem elegerit, & vnum eligat, iſte electus non habet facultatem amplius eligendi: & reddit rationem, quia facultas Regia intelligitur duntaxat pro prima vice, ex dicta l. boues, §. hoc ſermone; non autem attigit articulum præ ſentem, iuridicè autem, & Verè ſic reſoluit; ex quo enim pater maioratum electiuum non fecit, nec filio alicui, aut primo nominato eligendi facultatem conceſ ſit, ſed duntaxat in filio, quem voluit, maioratum inſtituit, idque virtute facultatis Regiæ; non poteſt quidem filius, eiuſdem facultatis Regiæ prætextu, nouam diſpoſitionem facere, provt faceret, ſi inter filios eligere vellet; cùm neque facultas Regia, neque pater eidem eligendi facultatem conceſ ſiſ ſet; ſic ſane decipiuntur apertè ij, qui Gregorium Lopez pro ea ſententia expendunt, ac inter alios Gabriel Pereira, dicta deciſione vige ſima prima, numero quarto, Aluaradus autem, libro ſecundo, capite ſecundo, numero vigeſimo octauo, duntaxat retulit Gregorium Lopez, eiuſque placitum probauit; articulum tamen præ ſentem eadem doctrina non definiuit. Gregorius etiam ipſe Lopez, alio loco, hoc eſt, in l. ſecunda, titulo decimo quinto, partita ſecunda, gloſ ſa decima tertia, verbo, en Eſpaña, (de quo etiam ſuprà) minus in contrarium vrget; dum dixit, quod ſi macet maioratum inſtituerit in filium, quem pater elegerit, quod ſi non eligat, ſuccedit filius maior; nec tangit quæ ſtionem, an facultas eligendi tranſmittatur, necne; quando autem ſpecificè quæ ſtionem attigiſ ſet, & negatiuè eam reſolueret, nihil obſtaret; vtpote cùm pater non eſ ſet primus maioratus ſucceſ ſor, vel ad eum vocatus aliquo gradu, aut loco, & con ſequenter nec ideo ei eligendi facultas, tanquam ſucceſ ſori ſcilicet conceſ ſa, nec in conſequentiam iuris præambuli, nec iure proprio, ſed potius alieno, atque ita erat perſonaliſ ſima, nec ad hæredes tranſmitti potuit. Vnde nec Tiraquellus, nec Petrus de Peralta, nec etiam Pelaez à Mieres, in locis relatis ſuprà, dicto numero vigeſimo primo, obſtaculum aliquod faciunt, cum in eiſdem terminis propoſitis loquantur; prout ex ipſis apparet. Non etiam obdat fundamentum alterum dedu[*] ctum ex duobus locis Caldas Pereiræ, eodem numero vigeſimo primo, commemoratis; vbi nonnulla adducit, quæ vrgere videntur prima facie, prout ibi recenſui; verè tamen nullam vim habent, vt pote cum in diuerſis terminis, & in quæ ſtione diuerſa ponderentur, & eò tendunt, vt probent, quod ſi emphyteuſis conceſ ſa fuit alicui pro ſe, & pro eo quem nominauerit, ſi emphyteuta non nominauerit, emphyteuſis extinguitur; cuius tamen contrarium tenuit Burgos de Paz, quem ipſe improbat, & tenuit quoque Petrus Surdus, à me relatus ſuprà. ſub numero vigeſimo, in principio, & vide numero vigeſimo primo, in verſiculo. Et pro eadem opinione, vbi eiuſdem Cald. Pereiræ traditiones recenſui: idem etiam, quod facultas nominandi aliquem in emphyteuſi, ſi non nominauit non finiatur, ſed ad hæredes tranſeat etiam abinte ſtato; quia non diſponendo, hæredibus videtur emphyteuta reliquiſ ſe permiſ ſiuè; poſt Baldum, Decium, & Pinellum, quos citat, tenuit Tellus Fernandez, in l. decima Tauri, numero vigeſimo ſexto, in fine, folio mihi 101. Matiençus in l. 8. tit. 8. libro quinto, gloſ ſa tertia, in fine, Morquechus, de diui ſione bonorum, libro primo, capite ſexto, numero decimo nono: Melchior Phæbus, deciſione vigeſima nona, numero vndecimo, & ſequent. Marc. Antonius Genuenſis, practicabil. Eccleſiaſt. tricennario 3. quæ ſtione octuageſima quarta, & octuageſima quinta, folio 119. Præterea Caldas ipſe non excitauit principaliter dubium propoſitum, vtrum ſcilicet ius nomindndi, aut eligendi transferatur in hæredem, aut ſucceſ ſorem emphyteutæ, ſed aliud longe diuerſum, an emphyteuſis ipſa extinguatur? & extingui Cald. firmauit; alij verò contradicunt; Id verò applicati non poteſt caſui propoſito, in quo certum eſt, maioratum electum, ſeu cuius electio primo nominato conceſ ſa fuit, perpetuum eſ ſe, & in omnes ſucceſ ſores tranſite, etiam ſi primò nominatus non eligat; qua vel tantum principaliter adductus ratione Marinus Freccia, de ſubfeudis, lib. 2. q. 44. & maximè, num. 4. tradidit, eli gendi, aut nominandi facultatem ad feudum feudatario conceſ ſam, in eius hæredem non ſucceſ ſorem feudi non tranſire; eam tamen ad ſucceſ ſorem feudi eiuſdem transferri. lura autem nonnulla, quæ Caldas ipſe expendit, dicta quæ ſt. 9. n. 30. licèt in terminis, in quibus loquuntur, procedant; non tamen applicari valent terminis noſtris, nec minus Hiſ panorum primogeniis, ob peculiarem eorum naturam, & finem. Non etiam obſtat Gabriel Pereira de Caſtro,[*] deciſ. 21. Portugaliæ, per totam, vbi in effectu contendit, in caſu illius deciſionis facultatem eligendi primo nominato conceſ ſam, in ſequentes ſucceſ ſores repetitam non cenſeri: & tribus principaliter excitatur fundamentis. Primum eſt, quod clauſula, aut facultas eligendi, reſtringi debet ad primam electionem, ex regula l. boues, §. hoc ſermone, ff. de verborum ſignificatione: cuius tamen deciſio non procedit, quando teſtator, vel diſponens aliter expreſ ſit, vel quando veriſimiliter colligeretur ex coniecturis, Atque ita ceſ ſat, quando tacita, veriſimilis, ac præ ſumpta mens teſtatoris aliud ſuadet: Vel quando agitur de re, ſuapte natura, perpetuò duratura, vt de maioratus ſucceſ ſione, & materia; provt Vtrumque egomet ipſe notaui, atque aliorum ſententia comprobaui, ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 39. num. 33. & 34. Cum ergo in propo ſito articulo. ex voluntate teſtatoris præ ſumpta, velut manifeſta tamen, adducamur, Vt ſtatuamus eligendi facultatem perpetuo duraturam, cum etiam in primogeniorum ſucceſ ſione Verſemur, atque ita in materia, quæ perpetuitatem requirit ſui natura; & textus illius deciſio, & ratio prædicti Authoris non procedunt: Secundò excitatur idem Pereira, ex textu in l.[*] liberi octaua, ff. de aſ ſig. libert. vbi licèt liberto concedatur facultas aſ ſignandi libertum vni ex filiis, filio tamen, cui illum aſ ſignauit, eadem facultas non conceditur, prout expendi ſuprà, numero vigeſimo primo; verè tamen textus in propoſito noſtro nihil vrget, vtpote, cum peculiari, & longè diuerſa ratione procedat, quod ſcilicet ius aſ ſignandi duntaxat pertineat ad eum, qui libertatem dedit, & ſic competit patri tanquam manumiſ ſori, & ſub qualitate manumiſ ſoris, l. prima, ff. de aſ ſign. libert. vnde, cum huiuſmodi qualitas non transferatur in filium, quia non ipſe manumiſit, ſed pater; nec ius aſ ſignandi in eum transferri potuit; quando autem primo nominato, ſiue ſucceſ ſori primo maioratus eligendi facultas conceditur, ob qualitatem intellectualem ſucceſ ſionis, & tanquam ſucceſ ſori conceſ ſa videtur, & ideo in omnes ſequentes ſucceſ ſores maioratus transfertur ius eligendi; quoniam iu eos, eadem qualitas, ſucceſ ſionis ſcilicet Maioratus, tranſit. Excitatur quoque Gabriel ipſe pereira, ratione[*] illa, quod eum ſimus in materia fideicommiſ ſi, maioratus, aut capellæ, perpetuò in familia conſeruandæ, ea ſumi debet interpretatio, quae naturæ actus magis conformis ſit, quæ eſt, vt ad ſeniorem deferatur, gradus, & ſexus prærogatiua obſeruata, & ſic ceſ ſet electio, per quam à familia exigere poteſt, maximè, vbi electio libera prætenditur; quod quidem (vt vides) nullam vim habet, nec maioratibus Hiſpaniæ, attenta eorum natura, & perpetuitate, conuenite, nec applicari poteſt; fiunt namque in fauorem omnium de genere, & de familia, non pro extraneis, & vt perpetuò in familia ipſa & his qui ex illa procedent, conſeruentur, non vt aliquo pacto ad extraneos tranſeant; atque ita, et ſi electiui, ſiue electionis ſint maioratus metipſi, perpetuò durabunt, nec extraneus eligi poterit; quod Ludouicus Molina, libro ſecundo, capite quarto & quinto, apertè præ ſentit, & tanquam indubitatum ſupponit; & libro primo, capite quarto, numero decimo tertio, vbi quod maioratum inſtituens, eo ip ſo bona velle in propria familia perpetuò conſer[*] uare cenſendus eſt. Georgius de Cabedo, deciſione 133. prima parte. num. 1. & 2. & in terminis, quod[*] eligendi facultas, ſucceſ ſori maioratus, etiam in ampliſ ſima forma, & per verba quantumcunque generalia, & liberam & abſolutam voluntatem ſignificantia, intelligatur conceſ ſa, vt eligere debeat ex his, qui de familia ſint, nec extraneum eligere poſ ſit; tenent Pariſius in conſilio quadrageſimo quarto, numero vigeſimo, & in conſilio ſexageſimo ſecundo, numero quinquageſimo octauo, & ſexageſimo quarto, volumine tertio, Socinus in conſilio 251. columna ſecunda, in verſ. Ex quibus lib. 2. Georgius de Cabedo, vbi ſuprà, Iacob. Menoch. in conſ. 497. num. 19. lib. 5. & in conſ. 1006. numero 36. lib. 11. folio mihi 35. vbi in hunc modum ſcripſit. Quoad tertium, nempe circa perſonas, dicendam eſt, teſtatricem ſenſiſ ſe, quod dictus don Rodericus diſponeret in perſonas eiuſdem ſuæ agnationis & familiæ, ſicuti eas vocauerat, & ipſa teſtatrix. Nam ex multis Conſideratis ſuprà in prima dubitatione, conſtat, teſtatricem voluiſ ſe bona conſeruari in agnatione, & familia ipſius den Roderici. Quæ ſane ratio reſtringit diſ poſitionem, vt ſcilicet teſtandi facultas conceſ ſa grauato intelligatur, modo diſponat inter eos. qui ſunt de familia & agnatione. Ita in claris bis terminis reſponderunt Socinus ſenior, in conſ. 251. col. 3. verſ. Ex quibus vltimo loco infero, lib. 2. & Pariſ. in conſ. 44. in fin. & in conſ. 72. num. 58. & num. 64. lib. 3. quos retuli & probaui in conſ. 497. num. 19. lib. 5. quo in loco n. 52. & aliis ſubſequentibus comprobaui multis ſimilibus Doctorum traditionib. Et his conſtat verbum illud, ſucceſ ſoribus, quo vſa eſt teſtatrix, intelligi non de extraneis, ſed de his, qui ſunt ex ipſius agnatione & ſanguine. Idem etiam renuit Melchior Phæbus, deciſ. 96.[*] num. 10. 11. & 12. fol. 351. vbi quod ſi detur pote ſtas nominandi filium, non poteſt eligi extraneus: & ſi nominandi incertum de certis, non poteſt eligi qui de illis non eſt: & ſpecificè dicto num. 12. quod quando ex aliqua familia vnus eligendus eſt, non poteſt alius deforis eligi, ex l. vnum ex familia, in princip. & in §. rogo, de legatis ſecundo. Denique obſeruatio illa eiuſdem Gabrielis Pereiræ, præcitata deciſione 21. quod electione facta ſemel ab eo, cui eligendi facultas conceſ ſa fuit, amplius alius eligere non valeat, ſed ſuccedat antiquior ſiue ſenior de domo, ſeruata gradus, & ſexus prærogatiua; procederet equidem, vbi ex ſerie, aut tenore diſpoſitionis, ſiue ex voluntate inſtitutoris maioratus, ita colligi poſ ſet, & de mente conſtaret; in terminis tamen noſtris, potius contraria voluntas, veriſimiliter ex eo deducitur, quod primo tantum nominato, eligendi facultas conceſ ſa fuerit, nec vlteriùs progreſ ſus fuerit inſtitutor ipſe; quod adeo facilè facere poſ ſet, & alios ſpecificè vocare, ſi electionis maioratum inſtituere nollet; atque ita credendum eſt, quod electionis qualitatem in primo vocato expreſ ſam, in exteris quoque ſucceſ ſoribus repetere voluerit. Nec vltimo loco obſtat etiam textus in dicto c. 1.[*] de eo qui finem fecit agnat, quem pro contraria parte expendi ſuprà, num. 21. in principio; ibi namque, nec proponitur, nec deciditur dubium præ ſens, vtrùm ſcilicet facultas, in renunciatione feudi, alicui, ſuiſque hæredibus, & cui ipſe dederit, tran ſeat in ſucceſ ſorem; imo potius duo concurrebant, ex quibus tranſmiſ ſio ceſ ſabat omnino. Primum, quia reſignatarius deceſ ſit ſine hærede feudi, qui vt hæres exiſteret, maſculus eſ ſe deberet, vt con ſtat ibi: Iſt e deceſsit ſine filio maſculo; idque euidenter patet, quia ſi hæredem capacem ſucceſ ſionis feudi haberet, is quidem ſuccederet ex vi verbi illius: Suiſque hæredibus. Secundum, quia reſignatarius ipſe ſucceſ ſorem nominauit, vſúſque fuit facultate, & ideò nullus ſucceſ ſit, prout Bald. & Aluarot. notant, nec quæ ſtionem ipſam attingunt, vtrum facultas conceſ ſa ſub verbo, Et cui ipſe dederit, tranſeat in hæredem, aut ſucceſ ſorem feudi; nec verè id attingere potuiſ ſent, quia non erat hæ res, nec ſucceſ ſor feudi; etſi eſ ſet, ex illis verbis ſuccederet, Et ſuis hæredibus. Nec potuit facultas ipſa tranſire in hæredem extraneum, qui non eſ ſet ſucceſ ſor feudi, quia feudalis eſt, & ideò non tran ſit ad hæredem allodialium, qui non ſuccedit in feudo; vt optime probat Marinus Freccia (quem antea retuli) de ſubfeudis, lib. 2. quæ ſt. 44. per totam, & maximè n. 4. cum ſequentibus. CAPVT LXXXVIII. Argumentum à contrario ſenſu, an, & quando validè, & iuridicè deduci poſ ſit; & num ex coniectura, & ex mente proueniat, & in omni diſpoſitione, tam legis, quàm hominis, ſiue in omni actu, materia, & diſpoſitione procedat, & pro interpretanda, atque coniecturada vltima voluntate quacunque plurimùm valeat, ſiue qualem in caſu dubio coniecturam præbeat, quantíque æ ſtimari debeat; breuis, & dilucida explanatio, atque reſolutio. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis per argumentum à contrario ſenſu, ſiue ex argumento ipſo à contrario ſenſu, voluntatis teſtatoris coniecturam deduci, atque interpretationem fieri. Vſque adeò, vt argumentum ſic deductum, pro te ſtatoris diſpoſitione habeatur. -  2 Argumentum à contrario ſenſu habet vim legis. -  3 Et in teſtamentis pro lege obſeruatur, quemadmodum & vltima voluntas expreſ ſim & directò explicata. -  4 Dicitúrque mens legis, canonis, ſtatuti, vel diſpo ſitionis. -  5 Argumentum à contrario ſenſu eſt in iure fortiſ ſimum, frequens, vtiliſ ſimum, & validum. -  6 Et procedit, locúmque obtinet in verbis legis, vel canonis. -  7 Et ad deciſionem cauſarum. -  8 Et in contractibus plurimùm valet, nedum bonæ fidei, ſed etiam ſtricti iuris. -  9 Et etiam in contractibus conditionalibus. -  10 Et quamuis recedatur à natura contractus. -  11 Argumentum à contrario ſenſu an ſumi poſsit ex Gloſsis, vel ex dictis Doctorum. -  12 Argumentum à contrario ſenſu habet locum in mandatis. -  13 Et in feudis. -  14 Et in ſtatutis. -  15 Et in priuilegiis, & reſcriptis Principum. -  16 Et generaliter in omnibus hominum conuentionibus, & diſpoſitionibus. -  17 Et in omni materia. -  18 Et in ſententiis, de quo latius remiſ ſiue. -  19 Argumentum à contrario ſenſu, in vltimis voluntatibus, fideicommiſ ſis, & ſubstutionibus valere, eſ ſéque receptiſsimum, & vſitatiſ ſinum. Et ibidem de intellectu, l. ſi legatum purè, ff. de adimend. legat. & l. 2. C. de condit. inſertis, remisſiuè. -  20 An etiam legatum, vel fideicommiſ ſum deſumatur à contrario ſenſu diſpoſitionis. Et à contrario ſenſu conditionis, etiam in verbis negatiuis, aut conditionaliter prelatis, remiſ ſiuè. -  21 Argumentum à contrario ſen ſu procedit indubitatè in vltimis voluntatibus, quando ſumitur ex verbis limitatis, aut reſtrictiuis, vel materia limitati temporis. Et tunc etiam in omni diſpoſitione. -  22 Argumenti à contrario ſenſu materiam, variè, & diuerſimodè fuiſ ſe tractatam, atque explicatam ab Interpretibus noſtris, provt hic adnotatur. -  23 Argumentum à contrario ſenſu regulariter obtinere in omni actu, materia, & diſpoſtione, tam legis, quàm hominis, prout ſuprà obſeruatur numero 5. cum ſeq. -  24 Et etiam ceſ ſante diſpoſitione directa, aut principali, ſi remanet eius ratio. -  25 Et ad inducendam nouam contrariam diſpoſitionem, prout latius hic adnotatur, & contrariæ ſententiæ commemorantur. -  26 Et ad inducendam præ ſumptionem contrariæ diſ poſitionis, prout hic traditur. -  27 Argumentum à contrario ſenſu, non ex propria verborum ſignificatione, ſed magis ex mentis coniectura, & interpretatione deduci. -  28 Et non habere locum, ſi ſequatur abſurdus, abſonus ſeu prauus intellectus, & contra rationem naturalem. -  29 Vel quando non ſumeretur à contrario ſenſu rationis, ſeu mentis diſpoſitionis, vel legis, ſed tantùm ex ſenſu contrario literæ. -  30 Vel ſi eſ ſent dictiones implicatiua in ipſa lege, aut diſpoſtione. -  31 Vel quando inducta ad vnum finem, operatentur contrarium. -  32 Aut in ſenſu contrario militat eadem, vel maior ratio, quæ in ſenſu directo. -  33 Argumentum à contrario ſenſu non ſumitur ad derogandum expreſ ſ æ diſpoſitioni testatoris, vel eum ipſius diſpoſitionis correctio inde ſequitur. -  34 Aut quando veriſimilis mens teſtatoris repugnat. -  35 Vel cum legis, aut iuris communis correctio reſultaret. Niſi aliàs diſpoſitio remaneret inutilis, aut ſuperflua. -  36 Argumentum à contrario ſenſu ſumi debet regulariter ad limites rationis. -  37 Argumentum à contrario ſenſu non habet locum, quando caſus, qui venit à contrario ſenſu, eſt per aliam legem deciſus. -  38 Aut quando ex eo ſequitur contradictio. -  39 Argumentum à contrario ſenſu, an, & quando locum obtineat, ſumique poſ ſit, vt Cardinalis Franciſc. Mantica explicaret; tres caſus principales distinxit, qui hoc numero recen ſentur. -  40 Argumentum à contrario ſenſu an procedat, etiam ex verbis negatiuè prolatis, ſue in diſpoſitione concepta negatiuè. -  41 Argumentum à contrario ſenſu, an procedat, ſi inducatur clauſula derogatoria, vel cauſa impulſiua, vel ceſ ſante vna ex duabus cauſis finalibus, remiſ ſiuè. -  42 Argumentum à contrario ſenſu an habeat locum, vel non; qua regula, ſiue doctrina generali commodiùs explicari valeat, ex ſententià Authoris. -  43 Qualiter etiam ex ſententia Alexandri Raudenſis, qui vt contrarias opiniones conciliaret, tres praecipuos caſus conſiderauit, atque diſtinxit. PRo abſoluta, & dilucida huiuſce cap. explicatione præmittendum, atque conſtiruendum erit primo loco, quod ex verbis per argumentum à con[*] trario ſenſu, ſiue ex argumento ipſo à contrario ſenſu, voluntatis teſtatoris coniectura quoque deducitur, atque interpretatio fit, vſque adeò, vt argumentum ſic deductum, pro teſtatoris diſpoſitione habeatur; quod ita in ſinuat textus melior de iure, in l. quibus diebus, §. quidam Titio, ff. de condit. & demonſtrat. vbi ſic dixit Socinus, & retulit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro quarto, cap, 2. num. 43. fol. 164. dicens, quod argumentum à contrario ſenſu[*] habet vim legis; provt notauit Gloſ ſa, in l. qui te ſtamento, §. mulier, ff. de teſtament. quam dixit ſolitariam Baldus, in cap. 1. columna antepenultima, de conſtitu, idem etiam, quod ex argumento à contrario ſenſu; voluntatis teſtatoris interpretatio fiat, atque coniectura eliciatur, & quod habeatur pro diſpoſitione teſtatoris ipſius, atque ex eius mente procedat; annotauit Simon de Prætis, de interpretatione vltimarum voluntat. lib. 3. interpretatione tertia, dubitat. 4. ſolutione prima, num. 97. folio 214. Petrus de Peralta, in l. ſi quis in principio teſtamenti, num. 163. & 164. folio mihi 465. & 466. [*] vbi ſcripſit, quod voluntas teſtatoris colligitur ex contrario verborum ipſius ſenſus, nam illa habetur etiam pro lege, quemadmodum & ipſa voluntas vltima expreſ ſim, & directo explicata. Et citat etiam Gloſ ſam, & Baldum, in locis per Aluaradum relatis. Adiicit etiam Peralta metipſe (quem Aluaradus non commemorauit) quod pro Gloſ ſa, in dicto §. mulier: eſt textus optimus omnium, qui eam apertè probat, in dicto §. quidam Titio, dictæ l. quibus diebus. Ex quo ſic notant ibi Cumanus, & Socinus. Denique de efficacia, & effectu argumenti à contrario ſenſu tradit remiſ ſiuè nonulla, dicto num. 163. & 164. Notauit etiam id ipſum Nicolaus Euerardus, in loco, à contrario ſen ſu, numero primo fol. 501. vbi inquit, quod argumentum à contrario ſenſu dicitur mens legis, canonis, ſtatuti. vel diſpoſitionis, per Gloſ ſam, & Doctores, in dicto §. mulier, & qùod illud, quod venit à contrario ſenſu habetur perinde, ac ſi eſ ſet expreſ ſum, & venit ex mente, & intentione, atque ex voluntate legis, vel diſponentis, provt latiùs ibi comprobat, atque exornat; & pro his allegat textum, ſuo indicio ſingularem, in l. ſi quis locuples, in fine, ff. de manumiſ ſis teſtamento: vbi habetur, quod id, de quo conſtat à contrario ſenſu legis, vel diſpoſitionis, videtur apertiſ ſimè conſtare. Ac denique, de argumento ipſo à contrario ſen ſu, & quando illud procedat, vel non, agit latiſ ſimè Euerardus ibi; & in propoſito plures quæ ſtiones connexas adducit, atque reſoluit; vbi videri poterit: & per Bolognetum, in l. 1. §. huius rei, ff. de officio eius, cui mand. eſt iuriſd. ex num. 84. cum ſeq, poſt Decium, Riminaldum, & alios quamplures, & poſt Alexand. Decium, Iaſonem, Cagnolum, Curtium. iun. Calef. & alios; per Alexand. Raudenſem, variarum cap. 65. per totum, vbi vide omnino; Manticam, de coniect. vltimar, voluntat. lib. 3. tit. 15. & de tacit. & ambig. conuent, lib. 2. tit. 14. per totum: Socinum, regul. 28. Hippolyt. Riminald. in conſ. 110. ex num. 47. vſque ad 53. lib. 1. & in conſ. 313. num. 61. lib. 3. & in conſ. 381. ex num. 1. vſque ad num. 8. & n 26. & 44. lib. 4. & in conſ. 782. n. 105. l. 7. Borgnin. Caualcanum, de tutore & curatore, ex num. 821. cum ſeq. Ripam, reſp. 13. n. 13. & ſeq. Peregrinum, in conſ. 40. num. 6. lib. 2. & in conſ. 38. ex. num. 9. lib. 3. & in conſ. 20. num. 24. & 29. & 81. lib. 4. Franciſcum Molinum, de ritu, nuptiar. & pati, matrimon. lib. 3. cap. 51. Medices, de diffinit, quæ ſt. 3. primæ partis, num. 35. Fachineum, controuerſiar. iur. lib. 13. c. 3. cum ſequent. vſque ad c. 12. Tuſchum, tom. 1. litera A. concluſ. 448. Fabium de Anna in conſ. 117. per totum, lib. 2. Hondedeum, & Surd, in locis, de quibus infrà. Atque ex his omnibus nunc præcitatis Authoribus, & cæteris omnibus, quin in propoſito loquuntur, deducitur planè, quod argumentum à contrario ſenſu eſt in iure fortiſ ſimum, frequens, vtiliſ ſimum, & validum: & probatur per text. in dicta l. prima, §. huius rei, ff. de officio eius, cui mand. eſt iur. l. ex eo, ff. de teſtibus, l. inter ſocerum, §. cum inter, ff. de pact. dotal. de qua latiùs Mant. Raudenſ. & alij relati ſuprà, l. pecuniam quam, ff. fi certum petat. l. procuratorem, §. ſi ignorantes, ff. mandati, l. eum qui, §. 1 ff. de acquirend. hæred. l. 2. C. de condit, inſertis, l. ſi legatum pure, ff. de adimend. legat. l. Pomponius ſcribit, §. ſed & is, in ſine, ff. de procurat. cap. puellæ, 20. quæ ſt. 1. quæ omnia iura, poſt ordinarios, in dicto §. huius rei, expendit Raudenſis, dicto cap. 65. ex num. 1. vſque ad num. 23. Hippolyt. Riminald. in conſ. 236. num. 6. l. 3. Achilles Pedrocha, in conſ. 5. num. 176. Fabius Turretus, in conſ. 47. n. 18. Euerardus, vbi ſuprà, num. 1. Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, libro quinto, cap. 17.[*] num. 24. Sic ſanè, cum iura prædicta variis in caſibus, & in diuerſis diſpoſitionibus, & materiis loquantur; argumentum metipſum à contrario ſen ſu generaliter expendi, adducique ſolet. Ac primum vt procedat, locùmque obtineat in verbis legis, vel canonis; prout loquitur text. in dicto §. huius rei, & in dicto §. mulier, & in dicta l. ex eo, ff. de teſtibus, & latè per Euerard. dicto loco, à contrario ſenſu, ex numero tertio; Fachineum, lib. 13. cap. 3. Manticam, de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 3. tit. 15. num. 1. Honded. in conſ. 48. numer. 35. lib. 1. vbi[*] quod argumentum à contrario ſenſu eſt validiſ ſimum in iure, & ad deciſionem cauſarum; & citat textum, in cap. cum Apoſtolica, de his quæ fiunt à [*] Prælatis, cap. cum virum, de regularibus. In contractibus etiam, ſeu verbis contrahentium à contrario ſenſu, plurimum valet argumentum à contrario ſenſu: nam ſi inter patrem puellæ, & generum conueniat, vt in matrimonio, ſine liberis defuncta filia, dos patri reſtituatur; id actum per contrarium ſenſum inter contrahentes intelligitur, vt liberis ſuperſtitibus filia de functa, dos non reſtituantur, l. inter, §. cum inter, ff. de pact. dotal. l. pecuniam, ff. ſi cert. petat, vbi ſi pecuniam, quam mihi ſine conditione debebas, iuſ ſu meo promiſiſti Attio ſub conditione, pendente conditione in eo ſtatu dicitur eſ ſe obligatio ſua aduerſum me, tanquam ſub contraria conditione eam mihi ſpopondiſ ſes; & hoc ſane colligitur à contrario ſenſu: cui conſe quens, eſt, vt pendente cauſa ſtipulationis petere non poſ ſim, vt ille textus ſubiungit. Itaque in contractibus, quod in vno caſu dicitur, per argumentum à contrario ſenſu in alio videtur denegari; Bald. in conſ. 182. num. 4. l. 1. & latiùs per Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 2. tit. 14. num. 3. qui num. 8. dicit, id longius produci, vt ſcilicet habeat locum in contractibus ſtricti iuris, ex textu, in eadem, l. pecuniam, quæ loquitur de ſtipulatione, quam quidem eſ ſe contractum ſtricti iuris, pluſquam manifestum eſt; l. quidquid aſtringendæ, in princip. de verborum obligat. & ita Iaſon animaduertit in dicta l. pecuniam, ſub numero primo, & latiùs comprobat Mantica, dicto num. 8. Riminald. in dicto §. huius rei, ex num. 395. vbi Bolognetus, ex num. 86. Euerard. vbi ſuprà, ex num. 25. vſque ad num. 28. vbi latiùs declarat. Honded. in conſ. 321. num. 18. lib. 3. Tuſchus, tom. 1. dicta concluſ. 498. num. 13. & 60. vbi num. adiicit obtinere argumentum idem à contrario ſenſu, etiam in contractibus conditionalibus: Et citat Bald. qui latiùs id declarat, in conſ. 273. lib. 1. & in conſ. 75. per totum, lib. 5. & vide etiam Mantic. dicto tit. 14. nu[*] mero 18. & anteà num. 11. vbi inquit, quod in contractibus habet locum argumentum à contrario ſenſu, etiam ſi recedatur à natura contractus, provt ibi comprobat, & obiectum tollit; latè Mo[*] linus, de ritu nuptiar. & pact. matrimonial, lib. 3. cap. 51. per totum. Et argumentum à contrario ſen ſu, an ſumi poſ ſit ex Gloſ ſis, vel ex dictis Docto[*] rum; vide per Fachineum, lib. 13. cap. 4. Raudenſ. variar. dicto c. 65. num. 57. & quod in mandatis locum habeat hoc argumentum à contrario ſenſu; per text. in l. eum qui duobus, & filius familias, ſecund. primum intellectum, Gloſ ſ æ ibi & Bart. & Imol. notant: ff. de adquirenda hæreditate, Iaſ. in dicta l. pecuniam, numero ſecundo, Ioan. Crotus, in l. omnes populi, num. 126. ff. de iuſt. & iure, & eſ ſe hanc opinionem magis receptam, poſt Cæ ſ. de Graſ ſis, deciſione decima, numero quinto, de præhendis; teſtatur Mantica, de tacit. & ambig. conuentionib. libro ſecundo, dicto tit. 14. numero nono, vbi tamen citat alios Authores contrarium tenentes; & ponderat text. in cap. vltimo, de verborum ſignificatione; & vide Euerardum, vbi ſuprà, numero 28. omnino Fachineum. lib. 13. cap. 6. per totum; Alexand Raudenſ. dicto capit. 65. numero 11. & 17. In feu[*] dis etiam locum habet argumentum à contrario ſenſu; nam feudum eſt contractus nominatus: & ſi in contractibus, etiam ſtricti iuris, in quibus facienda eſt ſtricta interpretatio, hoc argumentum locum habet, multo magis in feudo eſt recipiendum, quia eſt beneficium, & beneficiis, latiſ ſima fieri debet interpretatio; ſic sane reſoluit, & ſuperiora comprobat Cardinalis Franciſcus Mantica,[*] de tacit. & ambig. conuent. libro ſecundo, tit. 14. numero decimo, & latiùs explicat Euerardus, in dicto loco, à contrario ſenſu, num 28. Fachineus, controuerſiarum iuris, lib. 13. cap. 11. per totum. In ſtatutis[*] etiam locum obtinet argumentum à contrario ſenſu, aliquando verò non; provt latius diſtinguunt, atque explicant Cardinalis Tuſchus, tom. 1. litera A. dicta concluſ. 498. ex numero 19. cum multis ſequent. Fachineus, controuerſiarum iuris, lib. 13. cap. 7. per totum, Alderanus Maſcardus, de interpretatione ſtatutorum, concluſ 4. ex numero 69. vſque ad numerum 90. Ceuallos, prima parte, quæ ſt. 336. [*] Et in priuilegiis, & reſcriptis Principum, vt cum aliis Authoribus ibidem tradit Tuſchus, num. 50. & 51. & vide Fachineum, dicto lib. 13. cap. 10. per totum. Et generaliter in omnibus hominũ conuentionibus, & diſpoſitionibus; vt per Manticam, de ta citis ambig. conuention. libro ſecundo, dicto tit. 14.[*] numero quarto, Tuſchum, in loco præcitato, numero 14. & 49. & 50. & in omni materia, Mantica ipſe, vbi ſuprà, numero primo, & Tuſchus, in eiſ dem locis nunc relatis, Ioannes Botta, in conſilo 28. numero ſecundo, & decimo quarto. In ſententiis[*] autem, quæ ſunt ſtricti iuris, an valeat argumentum à contrario ſenſu? vide Tuſchum, dicta conclu ſione 498. numer. 61. 62. & 63. Fab. de Anna in conſ. 117. per totum, part. 2. In vltimis quoque voluntatibus, fideicommiſ ſis,[*] & ſubſtitutionibus argumentum à contrario ſenſu valere, eſ ſeque receptiſ ſimum, & vſitatiſ ſimum; deducitur ex textu in l. ſi legatum pure, ff. de adimend. legat, l. legata inutiliter, ff. eodem tit. l. quod pure, ff. quando dies legati cedat. l. ſiquis libertatem, §. vltimo, ff. de ſtatu, liberte, l. quibus diebus, §. quidam Titio, l. aliquando, ff. de condition. & demonſtration. l. pater, §. quindecim, ff, de legatis tertio; & annotarunt ſpecificè Alexander, in dicta. l. 1. §. huius rei, num. 9. ad finem, ff. de officio eius, & in conſ. 136. numer. 7. lib. 1. Ruin. in conſ. 139. ſub numer. 22. lib. 3. Pariſius, in conſ. 25. numer. 15. lib. 2. Alciat. in conſ. 206. num. 4. lib. 9. Tiberius Decian. in conſ. 1. num. 27. lib. 1. & in conſ. 27. n. 20. lib. 3. & in conſ. 77. n. 20. lib. 4. Cephalus, in conſ. 283. num. 12. lib. 2. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 3. tit. 17. num. 1. Simon de Prætis, lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 4. ſolutiione prima, n. 97. folio 214. Pereg. de fideicommiſ ſis, art. 28. numer. 18. folio 257. Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. numer. 43. Petrus de Peralta, in l. ſi quis in principio teſtamenti, numer. 163. & 164. de legatis tertiò, Bolognetus, in dicto §. huius rei, numer. 85. Tuſchus, dicta concluſ. 498. n. 58. Hippolytus Riminaldus, in eodem §. huius rei; numer. 364. & in conſ. 313. num. 61. lib. 3. Ioannes Botta, in conſ. 28. numer. 2. & 14. Caualcan. deciſione quinta, numero 30. & 52. & deciſione 17. numero 42. part. 3. Et quamuis nonnulli contendant, ac cum eis Alexander Raudenſis, variarum dicto cap. 63. numero 20. & 21. ea iura, & maximè text. in dicta l. ſi legatum pure: id non probare; communis tamen ſententia in contrarium ſe habet, quam cum aliis rectè tuetur, & interpretatur textum eumdem Fachineus, libro 13. cap. 9. per totum, & vide cap. 5. eiuſdem libri, vbi explicat l. 2. C. de condit, infertis, Iunge etiam Pet. Surdum, in commentariis de alimentis, tit. 2. quæ ſtione 14. vbi inquirit, an legatum, vel fideicom[*] miſ ſum deſumatur à contrario ſenſu diſpoſitionis: an etiam ſumatur à contrario ſenſu conditionis, etiam in verbis negatiuis, & ex verbis teſtatoris conditionaliter prolatis; & iunge Tuſchum dicta concluſione 498. numer. 72. 73. & 74. Procedit au[*] tem indubitatè argumentum à contrario ſenſu in vltimis voluntatibus, quando ſumitur à verbis limitatis; & tunc non modò in vltimis voluntatibus procedit indiſtinctè argumentum à contrario ſen ſu, ſed etiam in omni materia; & in qua regulariter non ſumeretur: ſicuti port Bald. & Decium obſeruauit Decianus, in conſ. 77. numer. 22. lib. 4. Barboſ. in l. cum dotem, numer. 3. ff. ſoluto matrimonio; vbi inquit, quod argumentum à contrario ſenſu ex verbis limitatis, ſeu reſtrictiuis deductum, expreſ ſum eſt, Ludouic. Caſan. in conſ. 1. num. 32. Camillus Gallinius, de verborum ſignification. libro octauo, cap. 12. num. 6. vbi ſcribit, quòd argumentum à contrario ſenſu valet, quando sumitur ex materia limitati temporis, vel verborum limitatorum. Secundo deinde & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit, argumenti à contrario ſenſu materiam, variè, & diuerſi modè fuiſ ſe tracta tam, atque explicatam ab Interpretibus noſtris: id quodCamillus Gallinius, de verborum ſignificatione, libro octauo, cap. decimo, numero 39. folio 199. rectè obſeruauit: Euerardus quoque, dicto loco, à contrario ſenſu, n. 3. in fine, & n. 4. dicens, quòd circa hoc, an, & quando Argumentum à contrario ſen ſu procedat, vel non; multæ, & diuerſ æ traduntur doctrinæ, & diſtinctiones ab Scribentibus, quas ipſe recenſet latiſ ſimè numeris ſeqq. & conſtat id ipſum ex his, quæ longa ſerie adnotarunt, atque tradiderunt Authores commemorati ſuprà, num. 4. Ioannes Crotus, in repetitione l. omnes populi, ex nu. 197. verſ. Quart. Bart. vſque ad n. 209. Barboſ. in l. ſi cum dotem, ex numer. 31. ff. ſoluto matrim. Camill. Gallin, d c. 10. & quinque ſeqq. Cæterum quod attinet ad noſtrum inſtitutum,[*] nonnulla obſeruare ſufficiet; alia verò penes eoſ dem Authores videri poterunt. Et primo quidem obſeruandum erit, argumentum à contrario ſenſu regulariter obtinere & procedere tam in legis, quàm in hominis diſpoſitione, & ſic in omni actu, materia, & diſpoſitione; ſicuti ex aliis multis Authoribus obſeruatum fuit ſuprà, ex num. 5. & tradiderunt Bolognetus, & Tuſchus, ibi commemorati. Camill. Gallin, d. cap. 10. Cardinalis Franciſc. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 2. tit. 14. n. 1. vſ [*] que adeo, vt argumentum ipſam à contrario ſenſu procedat, certante diſpoſitione directa, aut principali, ſi remanet eius ratio; provt notauit Bolognetus per illum text. in d. §. huius rei, numer. 93. imò & ſufficiens ſit, & ſumi poſ ſit ad inducendam no[*] uam contrariam diſpoſitionem, ſicuti ex textu, in d. l. 1. §. huius rei, & in d. l. ex eo, ff. de teſtibus, l. qui teſtamento, §. mulier; ff. de teſtam. cap. cum virum, de regularibus, coniuncto cap. puellæ, 20. quæ ſtione 1. c. cum Apoſtolica, de his quæ fiunt à Prælatis, ſatis dilucidè demonſtratur. Inducendo, & ponderando ea iura, provt eruditè, & ſingulariter inducit, & ponderat Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 13. ex num. 7. vſque ad num. 11. vbi hanc opinionem defendit conſtanter aduerſus Bolognetum; & ex d. num. 11. cum ſeq. reſpondet accuratè, atque ex profeſ ſo fundamentis omnibus, quæ in contrarium adduxerat anteà ex num. 1. cum ſeq. Et eandem opinionem, quod hoc argumentum ſumi poſ ſit ad inducendam nouam diſpoſitionem contrariam, Hippol. Riminald. in d. §. huius rei: ſub n. 172. ad finem cum pluribus ſeq. & pro ea expendit decem fundamenta, quæ fortiſ ſimè vrgent, provt ibi videri poterunt, & per Camill. Gallinium, de verbo. ſignificat. lib. 8. cap. 14. num. 10. & 11. qui ex initio eius cap. vſque ad n. 10. contrariam retulit ſententiam, & eiuſdem fundamenta commemorauit. Poſtmodùm verò duas iſtas inter ſe diſ ſentientes opiniones poſ ſe fædere diſtinctionis conciliari, exiſtimauit, & conciliauit eas, cap. 15. eiuſdem lib. 8. vbi videri poterit. Ego verò libentiùs probaui ſemper opinionem communem, quam Riminald. & Mantica comprobarunt fortiſ ſimè: & inter alia fundamenta, quæ ab eiſdem traduntur, nec tranſcribere licet, illud quidem concludit, videlicet, Argumentum à contrario ſenſu, quod ex coniectura mentis, ſiue ex mente aperta diſponentis procedit; vt ſuprà probaui, & tradidit Mantica, de coniect. vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 16. & de tacit. & ambig. conuent, lib. 2. tit. 14. n. 2. ſiue mens legis, ſeu diſpoſitionis vocatur, vt per eoſdem Authores relatos ſuprà, & per Tuſc. d. concluſ. 498. tom. 1. num. 6. lit. A. quemadmodum potens eſt, vt faciat ceſ ſare diſpoſitionem directam, ſic etiam potens eſ ſe debet ad inducendam nouam diſpoſitionem contrariam; nec ratio diuerſitatis aſ ſignari poteſt, quando ſic inducta noua diſpoſitione, nec datur correctio iuris communis, nec mens contraria diſponentis arguitur euidenter; quo vel ſolo verbo ſatisfieri poteſt omnibus fundamentis, quæ pro contraria parte ponderari poſ ſunt. Ipſa namque militant duntaxat, quando iuris communis, aut expreſ ſ æ diſpoſitionis correctio daretur, aut diſponentis mens læderetur, abſurdúmve reſultaret; & tunc quidem, non modò induci nouam diſpoſitionem negamus, ſed etiam argumentum ipſum à contrario ſenſu certare fatemur, prout infrà dicendum eſt. Alias autem Riminald. & Manticæ relata ſententia procedit equidem. Et multo magis procedere debebit aliorum connexa reſolutio, argumentum inquam à contrario ſenſu obtinere ad inducendam præ ſumptionem contrariæ diſpoſitionis; nam ſi ad inducendam ipſam nouam diſpoſitionem contrariam directò ſuf[*] ficiens eſt, multo magis ad inducendam præ ſumptionem ſuſ ſiciet. Atque ex mente non modò ſed etiam aperto placito eorum, qui eam partem ſu ſtinent procedit; quamuis Bolognetus, qui (vt dixi) in contraria opinione fuit in articulo ſuperiori, inducendæ ſcilicet nouæ diſpoſitionis contrariæ, in ſecundo quoque hoc articulo non ita indiſtinctè aſ ſeuerauerit. Primò namque, in eodem §. huius rei, ex num. 111. dixit, argumentum à contrario ſenſu ad inducendam præ ſumptionem contrariæ diſpoſitionis in caſu contrario procedere in legibus, ſtatutis, edictis, & aliis diſpoſitionibus, habentibus vim legis, per text. in d. l. ex eo, ff. de teſtibus, & in d. §. huius rei: ſtatim tamen tot limitationes adducit, vt eandem ſententiam deſtruat omnino, & in contrariam incidat. In teſtamentis verò (quod ad nos attinet) inquit indiſtinctè, quod non inducitur præ ſumptio contraria: diſpoſitionis, ſaltem efficax, ſicut nec in ſententiis, nec in reſcriptis, nec in aliis diſpoſitionibus, non habentibus vim legis, & reddit rationem, quæ tamen in teſtamentis non concludit, quotieſcumque deducto argumento à contrario ſenſu, non verba teſtatoris repugnant, non mens teſtatoris labefactatur, non abſurdum ſequitur, non diſpoſitio expreſ ſa corrigitur, non aliud inconueniens reſultat; his namque ceſ ſantibus, etſi argumentum à contrario ſenſu ex aliis verbis coadiuuetur, aut menti ſaltem conueniat, poterit equidem ſic aſ ſumi, & de iure procedit, iuxta ea, quæ ex Fachineo, & aliis Authoribus tradidit ſuprà, num. 19. & annotauit Camillus Gallinius, de verbor. ſignificat. libro octauo, d. cap. 10. num. 38. quæ ex eo etiam corroborantur; argumentum ſcilicet à contrario ſenſu, non quidem ex propria verborum ſignificatione, ſed magis ex mentis coniectura & interpretatione deduci, vt Bartolus concludit, in l. omnes populi, ff. de iuſt. & iur. num. 61. & in d. l. 1. §. huius rei, num. 16. [*] quem ferè omnes ſequuntur, vt cum aliis firmauit Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 3. tit. 16. num. 4. qui ex num. 5. vſque ad num. 11. ſex fundamenta pro hac parte expendit, quæ verè concludunt. Et eodem num. 11. cum ſeq. fundamentis alterius partis, quæ antea adduxerat ex num. 1. ſatisfacit; & eandem ſententiam, quod argumentum deſumatur ex propria verborum ſignificatione, confutat; & id ipſum ſequutus eſt idem Mantica, de tacitis, & ambig. conuent. lib. 2. tit. 14. num. 2. Hieronymus Gabriel, in conſ. 154. numer. 18. lib. 2. vbi inquit, quod diſpoſitio, quæ ſumitur per argumentum à contrario ſenſu, eſt præ ſumpta, impropria, indirecta, per coniecturam, & ſubauditum intellectum: Camillus Gallinius lib. 8. d. cap. 10. num. 36. vbi quod argumentum à contrario ſenſu non ex verbis, ſed ex coniectura oritur. Et quamuis Bolognetus, in dicto §. huius rei num. 106. & duobus ſequent. latius in hoc articulo inſiſtat, & diſtinguat; & l. apud antiquos, C. de furtis intellectum adducat. Superiorem reſolutionem magis probo, & Franciſci Manticae obſeurationes ſeruandas puto, cum eius rationes, & fundamenta concludant. Et idem probarunt apertè Petrus Surdus, in conſ. 294. numero primo, libro ſecundo, Ioannes Vincent. Honded. in conſ. 9. num. 47. libro ſecundo. Rurſus obſeruandum, atque conſtituendum erit, argumentum à contrario ſenſu; plerumque locum non habere, nec ſumi valide poſ ſe; ſicuti conſtat ex his, quæ Interpretes noſtri longa ſerie tradiderunt in dicto §. huius rei, vbi latiſ ſimè Riminal. & Bolognet. poſt Iaſonem, qui ex numer. 36. cum ſeq. poſuit regulam cum ampliationibus, & limitationibus. Socinus etiam dicta regul. 28. argumentum à contrario ſenſu, vbi limitat in 17. caſibus, in quibus argumentum à contrario ſenſu non procedit: Tuſc. tom. 1. litera A. d. concluſ. 498. & alij permulti, præ citati ſuprà, & maximè num. 4. Et primo quidem non habere locum, ſi ſequatur abſurdus, abſonus, ſeu prauus intellectus, & contra rationem naturalem; l. 2. C. de condit. inſert. intelligendo eam, prout inteiligit Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 17. num. 12. & 13. vbi ſic limitauit regulam generalem argumenti à contrario ſenſu, l. conuenticulam, C. de Epiſcop. & Cleric. cuius caſum induxit Bolognet. in d. §. huius rei, num. 94. Euerardus, dicto loco, à contrario ſenſu, num. 7. Simon de Prætis, lib. 3. interpret. 3. dubit. 4. ſolut. 1. num. 97. fol. 240. Stephan. Gratian. deciſ. 218. num. 1. vbi quod argumentum à contrario ſenſu nunquam habet locum, quando quis incideret in pœnam, & ex eo reſultaret abſonus intellectus, vt quis diſponeret contra leges, vt per Roman. ſingulari 117. Tu habes, Alexand. in conſ. 17. num. 4. lib. 2. Purpurat. in d. l. 1. §. huius rei, num. 680. Tuſc. vbi ſup. num. 119. Et idem erit dicendum; quando argumentum huiuſmodi non ſumeretur à contrario ſenſu rationis, ſeu mentis legis,[*] vel diſpoſitionis, ſed ſimpliciter à contrario ſenſu literæ; quoniam id quoque abſurſum diceretur, cuius vitandi ratione prædictum argumentum ceſ ſat; prout tradidit Euerard. dicto loco, à contrario ſenſu, n. 21. Camillus Gallin. de verb. ſignifi. lib. 8. cap. 10. num. 38. vbi argumentum à contrario ſenſu, ita demum admittit, ſi adiuuetur ex verbis, quæ ſanè verba mentem, & intentionem detegunt. Idem etiam erit, ſi in lege, vel in diſpoſitione, aut in oratione, ſeu clauſula ipſius eſ ſent dictiones implicatiuæ, vt dictio, maximè, præ ſertim, etiam, quamuis, vel[*] ſimiles; quia tunc non procederet argumentum à contrario ſenſu; eo quod iſtæ dictiones præ ſupponunt, regulam eſ ſe in aliis caſibus; ita ſane Salicetus, Caſtrenſis, & alij communiter, in d. l. conuenticulam: Euerard. dicto loco à contrario ſenſu, num. 12. Bolognetus, in d. § rei, num. 102. vel quando inducta ad vnum finem, operaretur contrarium, id namque eſ ſet maximum abſurdum, & ſic argumen[*] tum à contrario ſenſu non procederet, Crauet. in conſ. 39. num. 8. Roman. in conſ. 399. num. 6. Signorol. in conſ. 92. num. 7. Purpuratus, in d. §. huius rei, num. 682. Oſaſc. deciſ. 178. num. 7. Surd, deciſ. 185. num. 24. Tuſc, d. concluſ. 498. n. 82. & 84. & num. 18. nec quando in ſenſu contrario militat eadem, vel maior ratio, quæ in ſenſu directo, Gloſ ſa, in l. cum Prætor, verbo, videtur, ff. de indiciis, Bald in l. apud antiquos, C. de furtis, Natta, in conſ. 128. n. 14. Surd. d. deciſ. 185. nu 24. & in conſ. 25. n 36. lib. 1. vbi ponit exemplum: monetiam ſumitur augumentum à cõtra [*] rio ſenſu adde rogandũ expreſ ſ ę diſpoſitioni teſtatoris, vel cum ipſius diſpoſitionis correctio inde ſequi tur, l. vltima, in principio, & ibi Bartolus notat, ff. de legat. 2. Bald. Alexand. Iaſ. Decius, & Alciatus, cum quibus Cardin. Franciſ Mantic. de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 17. num. 14. & de tacit. & ambig. conuent. lib. 2. titulo 14. num. vltim. Menoch. in conſ. 142. num. 22. lib. 2. & in conſ. 177. num. 48. lib. 3. Cæ ſar. Barz. deciſ. Bonon. 93. num. 16. Tuſch. vbi ſupra, num. 117. qui num. 83. ſcripſit, quod licet ar[*] gumentum à contrario ſenſu valeat in vltimis voluntatibus, tamen non procedit, quando veriſimilis mens teſtatoris repugnat; vt per Alexand. in conſ. 93. aliàs Conſultus, num. 11. lib. 3. Non etiam procedit argumentum à contrario[*] ſenſu, cum legis, aut iuris communis correctio inde reſultaret; niſi aliàs diſpoſitio remaneret inutilis, aut ſuperflua, aut in ſenſu directo nihil operaretur, tunc namque, etiam ad correctionem iuris communis ſumeretur argumentum à contra[*] rio ſenſu, vt verba aliquid operarentur: prout vtrumque iure, & authoritate comprobant, & latiùs exornant Ioan. Bolognet. in d. §. huius rei, num. 95. & 96. Euerard. dicto loco, à contrario ſenſu, num. 8. & tribus ſeqq. Tiberius Decianus in conſ. 9. num. 20. libro 3. Hippolyt. Riminald. in conſ. 216. num. 32. lib. 2. Ioan. Vincent. Honded. in conſ. 48. num. 36. lib. 1. Mantic. de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 15. num. 15. aliàs autem, cum argumentum à contrario ſenſu dicatur cõiectura , vt ſuprà notaui, & probatur in d. l. apud antiquos, C. de furtis, non debet induci correctio eius, quod expreſsè diſpoſitum eſt, per argumentum ipſum; quia correctio non inducitur ex coniecturis, & ſubauditis intellectibus; prout cum aliis Authoribus notarunt Hon[*] ded. in conſ. 9. num. 47. & 48. lib. 2. Surd. d. conſ. 294. num. 1. lib. 2. vbi etiam, quod non admittitur argumentum à contrario ſenſu, quando induceretur correctio: Adrian. Gilman. deciſ. 7. num. 31. vbi quod non habet locum argumentum à contrario ſenſu, quando induceretur correctio, vel quando ius commune refragatur; Tuſchus etiam, tom. 1. d. concl. 498. num. 86. & 96. & 97. & num. 107. & ſu[*] mi debet regulariter ad limites rationis, Butrius in cap. cum Apoſtolica, notabili vltimo de his quæ fiunt a Prælatis; Decius in conſ. 216. num. 6. Surd. d. conſ. 194. num. 2. lib. 2. Aldobrand. in conſ. 16. num. 12. nec etiam habet locum argumentum à contrario ſen ſu, quando caſus, qui venit à contrario ſenſu, eſt per aliam legem deciſus, tunc enim tanquam omiſ ſus in vna lege, remanet in diſpoſitione iuris antiqui, vt poſt Iacob. Butrig. declarat. Bald. in d. l. apud antiquos, n. 3. ſequitur Surd. in conſ. 25. n. 37. lib.[*] 1. & vide Mantic. de tacit. & amb. conuent. lib. 2. tit. 14. ex num. 25. Tuſch. d. concl. 498. num. 86. quando ex eo ſequitur contradictio, quoniam verba te ſtamenti, contractus, & diſpoſitionis cuiuſlibet, ſic ſemper debent intelligi, ne ſibi contradicant, cap. inter dilectos, §. cæterum, de fide inſtrument. Bartol. in l. vltim. §. idem quæ ſiit, ff. de condict. indeb. & ita reſpondit Hippol. Riminald. in conſ. 448. num. 60. & ſeq. lib. 3. & refert Mantic. de tacit. & ambig.[*] conuent. lib. 2. tit. 14. num. 18. Et de coniect. vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 15. num. 15. ad explicationem huiuſce materiæ, quando ſcilicet argumentum à contrario ſenſu ſumi poſ ſit, locúmque habeat, tres dixit eſ ſe caſus diſtinguendos. Primus eſt, quando caſus, qui elicitur à contrario ſenſu, eodem modo reperitur expreſsè deciſus, & tunc argumentum procedit, ſed & ſuperfluum, prout ibi comprobat. Secundus caſus eſt, quando ille caſus, qui elicitur per contrarium ſenſum, repetitur deciſus etiam per regulam iuris communis in oppoſitum; & tunc ſumi argumentum non poteſt ad correctionem iu ris, ſicuti probam ſuprà: quia talis ſenſus eſt tacitus, & ideò non tollit ſenſum expreſ ſum, & in hoc inquit omnes conuenire. Tertius caſus eſt, quando ille caſus, qui elicitur per cõtrarium ſenſum, non eſt aliquo iure deciſus, & tunc obtinet argumentũ à contrario ſenſu, iuxta iura & Authoritates; de quibus ſuprà. Idque extendit, vt procedat, etiam ex[*] verbis negatiuè prolatis, ſiue in diſpoſitione negatiue concepta: nam licet exiſtimauerint nonnulli Interpretes, argumẽtum à contrario ſenſu non admitti in diſpoſitione concepta negatiuè; ſicuti cum Baldo Alex. Caſtrenſ. Caſan, & Oſaſ. tradit Surd. deciſ. 185. num. 24. Alexand. tamen contrarium con ſtanter ſuſtinuit, iura nonnulla pro hac parte ponderauit, & contrariæ opinionis fundamentis respondit; prout videre licet penes Bolognetum, in d. §. huius rei. n. 27. per totum, vbi latius explicat, & Alexand. ſequitur conſtanter Card. Franciſ. Mantic. de coniect. vltim. voluntat. lib. 3. tit. 17. num. 9. & 17. quem vide etiam, de tacit. & amb. conuent. lib. 2. de tit. 14. n. 12. & ſeq. & n. 23. Fachin. controu. iur. lib. 13. cap. 8. an etiam procedat argumentum à contrario ſenſu, ſi inducatur clauſula derogatoria, vel cauſa impulſi[*] ua, vel ceſ ſante vna ex duabus cauſis finalibus; vide Euerardum, dict. loco, à contrario ſenſu, ex n. 19. latiùs per Bolognet. in dict. §. huius rei n. 98. & 101. & 103. Vltimo denique loco obſeruandum, atque con ſtituendum erit, obſeruatis regulis, & doctrinis generalibus hactenus traditis, ex quibus argumentum à contrario ſenſu aliquando procedere, ſumique poſ ſe; aliquando verò non procedere diximus; facilè conciliari poſ ſe contrarias illas Interpretum noſtrorum ſententias, vtpote, cum nonnulli aſ ſeuerauerint indiſtinctè, argumentum à contrario ſenſu non procedere, non etiam ſumi poſ ſe ad inducendam nouam diſpoſitionem contrariam; pro quibus iura, authoritates, & fundamenta adduxit Alexand. Raudenſ. variar. cap. 65. ex num. 22. cum ſeqq. & communis ſententiæ fundamentis reſ [*] pondet ex n. 1. cum pluribus ſeqq. vbi expendit ea; alij verò conſtanter tuentur contrarium, prout ex Mantica, & aliis commemoraui ſuprà, num. 25. nec aliter explicaui. Poſ ſunt ſanè contrariæ iſtæ ſententiæ conciliari ſic, vt altera procedat iuxta eaſ dem regulas, & doctrinas generales, ex quibus de ſumi, atque iuridicè obtinere argumentum præfatum, notaui, cum ex mente in eiſdem omnibus ca ſibus procedat, nec correctio, aut abſurdum ſequatur, iuxta illos tres Franciſci Manticæ caſus, de quibus ſuprà; altera verò opinio procedat, quando vel ſubiectę materię, aut abſurdi vitandi, vel correctionis non inducendæ, voluntatiſve non derogandæ ratio contrarium ſuadeat, nec argumentum à contrario ſenſu admittat: quæ ſane reſolutio, & iuridicè procedit, & conuenit communibus Doctorum placitis, & ſcriptis, de quibus ſuprà, quæ alia regula, aut doctrina generali nec circunſcribi poſ ſunt, nec commodiùs explicari. Tribus etiam caſibus diſtinctis conciliari poſ ſe[*] contrarias eaſdem opiniones, Alexand. Raudenſis obſ ęruauit. d. q. 65. ex n. 28. cum ſeqq. Quorũ Primus eſt, vbi affirmatiua ſunt verba diſpoſitiua, & conditionalia, éſtque materia fauorabilis; & tunc militat argumentum à contrario ſenſu, & ſic locus eſt diſ poſitioni per poſterius in tertio adiacente, quoad caſum omiſ ſum ſubauditæ, adeò vt non reſultet effectus contrarius voluntati, ſed inferatur alia diſ poſitio contraria, quæ pariter eſt ſecundum voluntatẽ , reddendo ſingula ſingulis, prout Cagnolus, & alij ibi relati declarant, & proſequitur ipſe Raud. num. ſeq. vbi etiam diſtinguit, an materia ſit fauorabilis, vel odioſa; vt cùm eſt fauorabilis, admittatur argumentum à contrario ſenſu; ſecus verò, quando eſt odioſa. Si autem, nec odium, nec fauor includitur, ſeu non conſtat an diſpoſitio ſit fauorabilis, vel odioſa? & ſi ratio finalis applicata ad caſum omiſ ſum ſuadet contrarium ſenſum, tunc valet argumentum à contrario ſenſu, quia verba ſemper recipiunt interpretationuẽ ſecundum mentem legis, l. Labeo, ff. de ſup. leg. & Bart. notauit, in d. l. 1. §. huius rei, in fine, dum dixit argumentum à contrario ſenſu fieri ex ſenſu, & mente legis; nam mens, & ratio idem eſt, & dicitur anima diſpoſitionis, prout ibi comprobat; & conuenit regulæ generali, quam propoſui ſuprà. Secundus caſus principalis eſt, vbi contentioſa verba, ſunt negatiua, ſeu priuatiua; & tunc, etiam ſi poſ ſint reſolui in affirmatiua propoſitionis hypotheticæ, non admittitur talis argumentatio, ſecundum Baldum, quem ibi recenſet, & latiùs exornat, atque proſequitur; de hoc tamen ſecundo caſu vide quæ notaui ſupra, num. 40. CAPVT LXXXIX. Ex verbis diſpoſitionis cuiuſlibet, ſiue ex diſpoſitionibus ipſis, & vltimis voluntatibus, quæ habent tractum ſucceſ ſiuum de futuro neceſ ſarium, vel non ſucceſ ſiuum, ſed momentaneum duntaxat; quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio congrua fieri debeat. Et an ſufficiat, conditionem momento temporis impleri, licèt implementum non duret. Siue attendi debeat principium primæ exi ſtentiæ, & poſtea non curemus eius ſucceſ ſum; an verò, & quando perſeuerantia requiratur. Oldradi conſilium 21. Thema tale eſt, quòd deficiat conditio, ſi ſine liberis deceſ ſerit, grauato cum liberis decedente, quicquid poſtea de ipſis liberis contingat, & quamuis iidem liberi per momentum ſuperuixerint, & ſtatim deceſ ſerint ſine liberis latiſ ſimè comprobatur, exornatur, atque limitatur: & coniecturæ quamplures, ex quibus procedere, vel non procedere dictum conſilium, enuntiatur quotidie, diligentiſ ſimè recenſentur, atque ad examen reducuntur. Deinde, clauſulæ Regis Henrici ſecundi (quæ pro lege ſeruari mandatur in l. 11. titul. 7. lib. 5. nouæ collect. Reg) intellectus accuratè diſcutitur, & circa eius interpretationem ingenti ſtudio, ſummáque diligentia adnotantur, atque obſeruantur quamplurima, prout hic videbitur. An ſcilicet bona à Rege ipſo Henrico donata, deferantur in perpetuum titulo maioratus, non ſolùm ad filios primogenitos primi donatarij, ſed & omnium ſucceſ ſorum in infinitum. An etiam ad fratres legitimos vltimi poſ ſeſ ſoris, qui à primo donatario deſcendunt; quando vltimus ipſe poſ ſeſ ſor abſque liberis, & deſcendentibus mortuus eſt. Filiæ quoque fœminæ legitimæ vltimi poſ ſeſ ſoris, an ſuccedant, ſi deficiat filius maſculus legitimus. Vltimus poſ ſeſ ſor, an poſ ſit ordinem clau ſulæ dicti Regis aliquo modo alterare, aut filiam natu maiorem præferre filio maſ culo, ætate minori. Res ſubrogata in locum bonorum donatorum à Rege ipſo, an ſortiatur illorum naturam. Rurſus, an poſ ſit Princeps alienare, & etiam donare ex cauſa remunerationis ſeruitiorum, Ciuitatem aliquam, vel Oppidum, vel Caſtrum, dummodò non ſit in magnum detrimentum Principatus, & ditionis ſuæ. Donatio etiam, ſeu priuilegium ob benemerita, & ſeruitia, an poſ ſit reuocari, ſeu ex pò ſt facto modificari à Principe concedente, vel ab eius ſucceſ ſoribus. Prætereà, clauſula Regis eiuſdem Henrici, an procedat indiſtinctè in omnibus donationibus, quæ ab eo proceſ ſerunt, etiam in his, quæ ex cauſa remunerationis ſeruitiorum maximorum, & notabilium factæ ſunt. Exemplis, an & quando iudicandum ſit. Et deciſionibus cauſarum in ſimilibus, iura quantum detulerint. Donatio in dubio, an præ ſumatur, vel alia potius coniectura, atque interpretatio ſumi debeat. Ex donatione Regis Henrici, qui aſ ſerit alium poſ ſidere bona aliqua, an id probare teneatur; nec præ ſumantur in dubio bona à Rege ipſo donata. Clauſula Regis eiuſdem, & diſpoſitio l. 11. titulo 7. lib. 5. nou. collect. Reg. an procedat duntaxat in donationibus bonorum Regiæ Coronæ, & non in contractibus oneroſis. Princeps in contractibus oneroſis, an vt priuatus reputetur, ex illiſque efficaciter obligetur. Clauſula metipſa Regis Henrici; an habeat locum, cum Rex idem venditioni bonorum eorum, quæ donauerat, conſentiret. Bona ex donatione Regis eiuſdem, ſi vendantur cum facultate Regia, vtrùm ad emptorem cum ſua cauſa, & qualitate tranſeant. Per diuiſionem bonorum inter cohæredes factam, an, & quando præ ſumatur remiſ ſum ius fideicommiſ ſi. Clauſula ipſa, & diſpoſitio dictæ l. 11. an comprehendat, non modò donatarios ipſos, cum quibus loquitur, ſed etiam tertios poſ ſeſ ſores, qui ante legem eam, & clauſulam conditam, titulo oneroſo poſ ſidebant bona, quæ Rex ipſe Henricus donauerat. An etiam referatur ad donationes, quæ tempore modificationis erant iam maioratus, ſiue maioratus titulo poſ ſidebantur. Diſpoſitio generalis, an, & quando referatur ad caſus ſpecialiter prouiſos. Clauſula eadem, an procedat in donationibus iuratis, quas Rex ipſe cum iuramento ſeruare promiſit. Vbi etiam de vi, & effectu iuramenti traduntur nonnulla. An quoque procedat clauſula ipſa in donationibus, quæ cum à Rege ipſo Henrico proceſ ſiſ ſent, fuerunt poſtmodùm ab eius Succeſ ſoribus confirmatæ. Annalibus Hiſpaniæ, à fide dignis Scriptoribus conſcriptis, ſiue hiſtoriis, & chronicis, an integra fides adhiberi debeat, maximè in antiquis. Confirmationis, quæ in forma ordinaria, & communi; item eius, quæ in forma ſpeciali, atque ex certa ſcientia expeditur, materia ſingulariter, & vtiliter explanatur. Confirmatio in forma communi, an præ ſtet, iuſtam cauſam præ ſcribendi; tam in terminis leg. 41. quàm l. 42. Tauri. Et etiam, poſtquam euenerit caſus reuerſionis bonorum Regis Henrici ad Regiam Coronam, quia vltimus poſ ſeſ ſor abſque liberis deceſ ſerit. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis diſpoſitionis cuiuſlibet, ſiue ex diſpoſitionibus ipſis, & vltimis voluntatibus, quæ habent tractatum ſucceſsiuum de futuro neceſ ſarium; vel non ſucceſsiuum, ſed momentaneum duntaxat, coniectura deducitur, atque congrua interpretatio fit. Idque, vt diſpoſitio diuerſimodè accipiatur, vel diuerſum effectum operetur; ſiue vt ſufficiat, vel non, momentaneum implementum, quod exornatur. -  2 Verba inducentia tractum ſucceſsiuum, vel momentaneum, quæ dicantur. -  3 Sufficit, conditionem momento temporis impleri, licet implementum non duret. -  4 In conditionibus attendimus principium primæ exiſtentiæ, & poſtea non curamus eius ſucceſ ſum. -  5 Conditionum natura ea eſt, vt non requiratur veritas actus permanentis, ſed ſufficiat veritas actus tranſeuntis, quod exemplis comprobatur. -  6 Conditio, quando habet tractum ſucceſsiuum ex ſui natura; non ſufficit, conditionem momento impleri, ſed requiritur, quod duret implementum: quod exornatur. -  7 In conditionibus reſpicientibus actum ſucceſsiuum, requiritur perſeuerantia; in momentaneis, ſufficit quòd ſemel extiterint. Si verò eſt dubium, an actus ſit momentaneus, vel ſucceſsiuus, recurrimus ad voluntatem testato ris, ſi de ea conſtat. Aliàs recurrimus ad coniecturas, & præ ſumptiones iuris; quod declaratur, & exornatur remiſsiuè. -  8 Factum, dicitur factum, quamuis non duret factum. Quod declaratur in conditione momentanea, ſecus in ſucceſsiua. -  9 Actus momentanei ſunt in duplici differentia: quod declaratur. -  10 Donatio natiuitate filiorum reuocata, mortuis poſtea liberis, non reconualeſcit. -  11 Conditio, ſi liberos non habuerit, vel non genuerit, an defecta ſit, ſiquis liberos ſuſceperit, non tamen habuerit tempore mortis. -  12 Subſtitutio facta in caſu, quo filij naſcituri decedant abſque liberis, an locum habeat, filijs non natis. -  13 Cum de liberis conditionaliter mentio fit, ſiue liberi in conditione ponuntur; quo tempore oporteat eos extare. Vbi de conditione affirmatiua, & de negatiua, ſimpliciter & abſolutè prolata, vel ad certum tempus relata, agitur. Et diſtinctio communis probatur. -  14 Conditio per ſuperexiſtentiam liberorum verificata, non deficit, filijs deficientibus. -  15 Subſtitutio facta alicui ſub conditione, ſi inſtitutus non habuerit liberos, vel ſi deceſ ſerit ſine liberis maſculis, deficit, extantibus liberis maſeulis tempore mortis, quidquid poſtea de liberis contingat. Et conſequenter hi filij hæredis grauati, in conditione poſiti, oneri fideicommiſ ſi ſuppoſiti non intelliguntur, nec fideicommiſ ſum in eorum per ſona repetitum videtur. Idque ex ſententia Oldradi, in conſilio 21. Thema tale eſt. Quod quamplurimorum Authorum placitis comprobatur, atque exornatur. -  16 Et Antonij Fabri, pro interpretatione l. filius familias 117. §. cum quis, ff. de legatis primo, locus ſingularis in propoſito expenditur. -  17 Eiuſdem etiam Oldradi ſententiæ, & reſolutionis rationes quamplures adducuntur. -  18 Et ipſamet ſententia, quod non reuiuiſcit fideicommiſ ſum, ſi filij ob quorum exiſtentiam deficit, poſtea ſiue filijs decedant; extenditur, vt procedat, etiam ſi modico tempore ſuperuixerint. -  19 Et etiam ſi poſthumus natus ſit, & modico tempore ſuperuixerit. -  20 Idem quoque eſt in contractibus. -  21 Et etiam ſi de fauore Eccleſiæ, vel piæ cauſ æ tractaretur. -  22 Vel ſi teſtator dixiſ ſet: ſi aliquis hæredum meorum. -  23 Oldradi conſilium 21. procedere etiam, cum te ſtator grauauit proprios filios onere fideicommiſ ſi. -  24 Remotiorem aliquando melioris conditionis exiſtere, quàm proximiorem, inconueniens non eſ ſe. -  25 Oldradi dictum conſilium 21. procedere, vbicumque ſecunda ſubſtitutio à prima penderet; ſecùs quando vtraque ex ſe ſubſiſtit. -  26 Subſtitutione prima defecta, euaneſcunt aliæ dependentes. -  27 Oldradi idem conſilium ex coniecturis, ac præ ſumptionibus non procedere, quibus quidem colligeretur, teſtatorem voluiſ ſe onus reſtitutionis eſ ſe repetitum à ſubſtitutis, & vocatis. -  28 Contra verò ex ſententia quamplurimorum Au thorum, qui etiam ex coniecturis, & præ ſumptionibus ab Oldrado recedi non poſ ſe aſ ſeuerarunt. -  29 Sed communis defenditur, explicatur, atque enucleatur; & latiùs num. ſeq. -  30 Oldradi dictum conſilium 21. in Hiſpanorum primogenijs, ſiue in vinculis, & maioratibus perpetuis non procedit. Sic ſane non expirat ſubſtitutio, poſ ſeſ ſore cum liberis moriente, ſed bona eius ad ſequentem vocatum, deferuntur, ſi liberi eius abſque liberis moriantur. -  31 Ex adiectione etiam oneris perpetui non procedit. -  32 Oldradi deciſionem locum non habere, quando conditio liberorum priuatiuè ſit adiecta, non reſtricta ad certum tempus. Quod exornatur. -  33 Nec etiam quando apparet, fuiſ ſe conſideratum tractum ſucceſ ſiuum, atque ita ex coniecturis colligitur. -  34 Oldradi conſilium 21. ceſ ſare, vbicumque teſtator non ſolum conditionis implementum, ſed conditionis effectum conſiderauit. -  35 Vel vbicumque conſtare poſ ſet, per ſimplicem ſuper exiſtentiam liberorum, teſtatoris voluntati non eſ ſe ſatisfactum. -  36 Oldradi deciſio conſilio 21. ſibi locum non vendicat, quando filij in conditione poſiti, ſunt à teſtatore expreſsè vocati; quia tunc licet naſ cantur, & ſine filijs decedant, non tamen deficit fideicommiſ ſi conditio, ſed etiam ipſi eodem onere grauati intelliguntur: idque ex ſententia communi. -  37 Contra verò ex ſententia aliorum, de qua latiùs hic. -  38 Sed communis defenditur, & num. ſeq. -  39 Oldradi prædictum conſilium non procedere, quando vltra primam ſubſtitutionem, proximiores agnati vltimo loco ſubſtituti reperiuntur, adiecta prohibitione alienationis. Vel ſi teſtator omnem alienationem adiecta cauſa agnationis prohibuiſ ſet. Quod exornatur. -  40 Contra verò ex ſentẽtia aliorũ , qui præfatam coniecturam ex prohibitione alienationis, vel ex eo, quod proximiores agnati vocantur vltimo loco, deductam, improbarunt. -  41 Sed communis ſententia defenditur, atque declaratur, & num. ſeq. -  42 Oldradi conſilium non procedit, quando agitur de bonis, quæ ad extraneos hæredes tranſmitti non conſueuerunt. -  43 Vel ex diſpoſitis per teſtatorem colligitur, quod noluit bona ſua ad hæredes extraneos poſ ſe tranſ mitti per ſuperuiuentiam liberorum. -  44 Vel vbi diſpoſuit, quod ipſa bona aliquo modo non tranſeant extra familiam. -  45 Vel quando Trebellianicæ detractionem prohibuiſ ſet. -  46 Oldradi conſ. 21. non procedit, quando dictum fuerit ſine filiis, & deſcendentibus. Et ſic quando verba impropriando, accipi poteſt augmentatiuè. -  47 Contra verò ex ſententia aliorum, qui etiam facta mentione filiorum, & deſcendentium copulatiuè, vel alternatiuè; contrarium tenetur. -  48 Sed communis defenditur, atque declaratur, ſi mens hoc ſuadeat, provt latiùs hic. -  49 Oldradi præcitatum conſilium 21. non obtinere, ſed potius limitari debere, vbi apparet, teſtatorem rationem agnationis habuiſ ſe, & in ea bona ſua conſeruare voluiſ ſe. -  50 Et vbi qualitas maſculinitatis repetita fuit, & vtrumque ex ſententia communi. -  51 Contra verò ex ſententia aliorum, qui nec ex ratione agnationis præhabitæ, nec ex qualitate maſculinitatis repetitæ, nec ex alijs coniecturis à ſententia Oldradi recedunt. -  52 Pro quibus rationes, & iura expenduntur. -  53 Iacobi Menochij diſtinctio, ſeu concordia proponitur. -  54 Et communis defenditur, placitàque, & reſolutiones Ludouici Caſanate probantur; prout latiùs hic. -  55 Oldradi conſilium non procedit, quando teſtator dixit, quod bona ſua tranſeant de hærede in hæ redem. -  56 Vel bona ad cippum ſuum deuolui, tunc enim coniectura agnationis conſeruandæ, etiam de ſumitur. -  57 Vel quando teſtator, vocatis ipſis agnatis, & tranſ uerſalibus, expreſsè dixit, quod mens, & voluntas ſua eſt, quod bona perpetuò maneant & veniant ad dictos inſtitutos & ſubſtitutos. -  58 Vel cum inſtituiſ ſet ſibi hæredes aliquos, & eorum filios, vel deſcendentes, & ſi dicti hæredes decederent ſine filijs, ſubſtituit: quod explicatur. -  59 Oldradi conſilium non procedit, quando testator reliquit bona illuſtria, & digna quæ voluit conſeruari perpetuò in agnatione, & familia. -  60 Vel quãdo vocauit agnatos, deinde agnatorum primogenitos, vel natu maiores. -  61 Idem quando teſtator vocauit vltimo loco, & in ſubſidium legitimatos. -  62 Vel ſi hoc in alijs partibus declarauit, aut ex vocatione præcedenti colligitur. -  63 Vel etiam ex geminato grauamine deſcendentium. -  64 Idem quando teſtator omnium agnatorum, non autem aliquorum tantum memoriam habuit. -  65 Oldradi conſilium 21. prædictum ceſ ſare vbicumque teſtator ſuperuiuentes ſubſtituiſ ſet, quando laici eſ ſent, ſiue excluduntur Monachi, Religioſi, & Clerici, nam & hoc caſu coniectura agnationis conſeruandæ elicitur. -  66 Idem ex onere ferendi nomen, & arma. -  67 Vel ex grauamine. -  68 Vel ſi aliàs poſ ſet disponens reprehendi. -  69 Vel ſi diſpoſitio remaneret inutilis, aut ſuperflua, quod explicatur. -  70 Aut ſi adſint verba enuntiatiua. -  71 Vel quando teſtator tranſuerſales tantum inſtituit, non verò deſcendentes, & poſtea tranſuer ſales. -  72 Aut concurrunt ſimul iunctæ plures coniecturæ. -  73 Oldradi prædictum conſilium 21. non obtinere, ſed potius limitari communiter, quando teſtator ad plures gradus ſubſtitutionum digreſ ſus eſt, idque ex ſententia communi. -  74 Contra verò ex ſententia aliorum, prout hic adnotatur, & Communis explicatur. -  75 Verbum ſimpliciter prolatum in materia perpetua, non verificatur in prima vice, ſed in infinitum protrahitur. -  76 Verba appoſita in priuilegio, non intelligitur de primo actu, ſed perpetuò locum habent. -  77 Clauſulæ teſtamenti Regis Henrici intellectus diſ cutitur, & numeris ſequentibus, vſque in finem cap. -  78 Clauſulæ teſtamenti Regis Henrici interpretatio prima, adducta per Molinam, probatur; quod ſcilicet verba illa, Que finquen al ſu fijo mayor legitimo. Intelligantur non ſolum de filio primo maiori, ſed de omnibus filijs primogenitis in infinitum. Et inde, quod maioratus bona à Rege Henrico donata, deuenire debent, non ſolum ad filios primogenitos primi donatarij, ſed & omnium ſucceſ ſorum in infinitum. -  79 Maioratus bona, à Rege Henrico donata, poſ ſidens, ſi decedat ſine liberis, vel alijs deſcendentibus; bona ipſa ad Regiam Coronam reuertentur, etiam ſi fratrem legitimum, à primo donatario deſcendentem, relinquat. -  80 Deficiente filio maſculo legitimo, ſuccedit in bonis donatis à Rege Henrico, filia fœmina legitima. -  81 In bonis à Rege Henrico donatis, non poteſt vltimus poſ ſeſ ſor ordinem clauſulæ Regis eiuſ dem mutare, ſiue quouis modo filium primogenitum ea ſucceſsione priuare, quam ex legis ipſius, ſiue Regis Henrici dispoſitione conſequi debet. Quod nouè adnotatur, & ſingulariter comprobatur. -  82 Sic nec filiam, etiam natu maiorem, poterit vltimus maioratus poſ ſeſ ſor præferre filio maſculo primogenito; ſiue eo prætermiſ ſo, illam ad ſucceſ ſionem inuitare. -  83 Res ſubrogata in locum bonorum donatorum à Rege Henrico ſecundo, ſortietur illorum naturam, & cenſebitur eodem iure, quo bona alia à Rege Henrico donata cenſeri ſolent. -  84 Res ſubrogata in locum res venditæ maioratus, cum omnibus qualitatibus prioris ſubrogatur. -  85 Principem donare, & alienare poſ ſe ciuitatem aliquam, vel oppidum, vel castrum, dummodò non ſit in magnum detrimentum Principatus, & ditionis ſuæ. Quod latiſ ſimè explicatur, atque defenditur per Menochium. Qui ipſe fundamenta adducit quamplurima, & contrariæ partis fundamentis reſpondet. -  86 Et ex cauſa remunerationis ſeruitiorum, multo magis certum eſt, Principem id efficere poſ ſe, & oppida ſiue bona ſui Principatus donare. -  87 Alienatione prohibita, poſ ſe tamen alienari ob benemerita. -  88 Ob benemerita poſ ſe Principem rem vnius alteri donare, & aſ ſignare. -  89 Donatarij merita non debent neceſ ſario æquiualere rei donatæ à Rege, & Principe. Vbi etiam explicatur, quid iuris ſit in alijs priuatis. -  90 Principi aſ ſerenti, ſe ob benemerita donare, creditur. -  91 Donatio ob benemerita, & ſeruitia facta, reuocari non poteſt à Principe concedente, vel ab eius ſucceſ ſoribus. Sicuti nec priuilegium reuocatur, prout num. ſequenti adnotatur. -  92 Donatio perfecta, à Principe facta, non poteſt ab eo modificari, & reſtringi. -  93 Poteſt tamen ex cauſa publicæ vtilitatis, vel lege generali, prout hic obſeruatur, atque exornatur. -  94 Clauſula Regis Henrici procedit indiſtinctè in omnibus donationibus, quæ ab eo proceſ ſerunt, etiam in his, quæ ex cauſa remunerationis ſeruitiorum maximorum, & notabilium factæ ſunt. -  95 Nec de eius valore, aut poteſtate Regis modificantis amplius tractari, dubitarive poteſt, cum in Regnis Caſtellæ recepta ſit, pro legéque ſeruari mandata. Vbi etiam in vnum congeruntur, atque recenſentur Authores omnes, qui huc vſque clauſulæ eiuſ dem mentionem faciunt. -  96 Legi ſtandum eſt, quamuis duram ipſa contineat diſpoſitionem. -  97 Deciſionibus cauſarum in ſimilibus, iura ſemper multùm detulerunt. Maximè ſi ſupremi Consilij Regij, tribunaliùmve ſuperiorum illæ ſint, num. ſequenti. -  98 Exemplis, an, & quando iudicandum ſit. -  99 Clauſula non refertur ad id, ad quod adaptari non poteſt. -  100 Donatio in dubio non præ ſumitur: quod exornatur. -  101 Verbum Indulgemus, à Principe prolatum, non inducit præcisè donationem; profertur enim etiam in contractibus oneroſis. -  102 Ex donatione Regis Henrici, qui aſ ſerit alium bona aliqua poſsidere, id probare tenetur. -  103 Qui dicit aliquid, vel affirmat, quod eſt fundamentum ſuæ intentionis, id probare adſtringitur. -  104 Fundans ſe in diſpoſitione qualificata, tenetur probare, diſpoſitionem, & qualitatem concurrere, in qua ſuum ſtat fundamentum. -  105 Lege, aut ſtatuto, qui vtitur, tenetur probare illius qualitatem concurrere. -  106 Facti quæ ſunt, minimè præ ſumuntur. -  107 Factum aliquid qui aſ ſerit, id probare debet. -  108 Clauſula Regis Henrici, & diſpoſitio l. 11. tit. 7. lib. 5. ſolum habet locum in donationibus bonorum Regiæ Coronæ, & non in contractibus oneroſis, & num. ſeq. -  109 Donari videtur, quod nullo iure cogente conceditur: quod exornatur. -  110 Diſpoſitio quæ de donationibus loquitur, non comprehendit contractus oneroſos. -  111 Princeps vtitur iure communi, & conſideratur, vt priuatus in contractibus oneroſis, atque ex illis efficaciter obligatur; quod exornatur. -  112 Clauſula Regis Henrici, & diſpoſitio dictæ l. 11 titulo 7. libro 5. non procedit, quando ante conditam legem ipſam, & clauſulam illam, Rex idem venditioni rerum ſuarum ab alio factæ, conſentiret. Cum vendidiſ ſe eo ipſo videatur, quòd alteri con ſenſum præ ſtitit. Quod exornatur. -  113 Alienationi ab alio factæ conſentire, idem eſ ſe, quod alienari. Et alienanti qui conſentit, quod & ipſe alienare videatur. -  114 Vt contrauenire non poſ ſit. -  115 Alteri qui conſentit, iura ſua perdit, & aliena fortificat. -  116 Habens pignus, vel hypothecam, vel aliud ius in re, ſi patiatur rem ipſam vendi, ius ſuum remittere videtur. -  117 Testari alium de re ſua ſi quis patiatur, ſibi præ iudicat, adeo quod non poſsit contrauenire. -  118 Cum Principe qui contrahunt, principali auctoritate circunſcribi non debent. -  119 Bona ex donatione Regis Henrici, ſi vendantur cum facultate Regia, vtrum ad emptorem cum ſua cauſa, & qualitate tranſeant. Vbi Ludouici Molinæ locus expenditur; atque exornatur. Et Roſentalis concluſiones tres in propoſito commemorantur. -  120 Per diuiſionem conorum inter cohæredes factam, an & quando præ ſumatur remiſ ſum ius fideicommiſsi. -  121 An etiam cenſeatur remiſ ſum, quando vnus frater alteri conceſsit licentiam, vt bona fideicommiſ ſo ſubiecta alienare poſ ſet, & fideicommiſ ſum ipſum conditionale eſ ſet. -  122 Et explicatur text. in l. ſi fundum per fideicommiſ ſum, ff. de legat. 1. -  123 Ludouici quoque Molinæ locus, de quo ſuprà, num. 119. notatur. -  124 Clauſula Regis Henrici, & diſpoſitio dict. l. 11 tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ; an comprehendat donatarios ipſos duntaxat, cum quibus loquitur, an etiam tertios poſ ſeſ ſores, qui ante clauſulam ipſam, & legem conditam, titulo oneroſo poſsidebant bona, quæ Rex ipſe Henricus donauerat. -  125 Diſpoſitio perſonalis personam non egreditur; & quæ dicatur perſonalis. -  126 Legis verba non comprehendunt perſonos, quibus verba ipſa non adaptantur. Quod exornatur. -  127 Nec ſunt extrahenda extra ſuos limites. -  128 Quia nec Imperator, nec Iureconſultus facere poteſt, quod illud dicatur contineri in lege, de quo lex non loquitur. -  129 Legis vigorem in ipſa ratione conſiſtere; & ab identitate rationis argui ſolere; quod exornatur. -  130 Clauſula generalis, ſiue legis generalis diſpoſitio non debet trahi in præiudicium tertij. -  131 Lib. 1. C. de iure fiſci, lib. 10. exactè, & ſingulariter explicatur. Et constituitur differentia inter poſsidentem titulo lucratiuo, aut titulo oneroſo, prout latiùs hic. -  132 L. 1. C. de imponend. lucrat. l. deſcript. lib. 10. ſingulariter expenditur atque explicatur. -  133 Legis verba conformari debent æquitati, etiam ſi verba ipſa non patiantur. -  134 Et reſtringenda ſunt, ne tertio præiudicium inferatur. -  135 Priuilegium à Principe conceſ ſum, intelligendum eſt ſine præiudicio tertij, quod exornatur. -  136 L. finalis, §. fin. ff. de leg. 2. ſingulariter ponderatur, atque explanatur, & num. ſeq. -  137 Textus etiam in l. fin. §. ſin autem ſub conditione, C. communia de legat. -  138 L. 1. pater filium, §. quindecim, ff. de leg. 3. enucleatur, & dilucidè ponderatur. -  139 Lex, quæ vnum pro alio damnaret, non eſ ſet iusta. -  140 Authores nonnulli expenduntur, qui reſolutionem Authoris in propoſito dubio ſuprà num. 124. veluti expreſsè confirmant. -  141 L. 2. C. de reſcind. vendit. remedium, non datur aduerſus tertium rei venditæ poſ ſeſ ſorem, qui rem ex contractu oneroſo, iuſto pretio acquiſiuit. -  142 Lex mentalis Portugaliæ expenditur, quæ dubium metipſum, de quo ſuprà, ex num. 124. decidit expreſsè. -  143 Leges Imperatorum, & Iuriſconſultorum in Regnis Hiſpaniæ poſ ſunt allegari quoad rationem, ſed non quoad auctoritatem legum. -  144 Clauſula Regis Henrici, vtrum procedat, & habeat locum in his bonis, ex quibus ante clau ſulam ipſam conditam, maioratus inſtitutus fuit cum vocationibus, & ſubſtitutionibus omnium de familia in perpetuum; vel quæ Rex ipſe titulo maioratus, cum eiſdem vocationibus perpetuis donauit. An etiam, cum ab eodem Rege expreſ ſus eſt caſus reuerſionis ad Coronam; ſcilicet vt bona donata, titulo maioratus poſsideantur; & finitis deſ cendentibus, cæteriſque de familia, ad Regiam Coronam redirent. Atque ita num. clauſula illa referatur etiam ad donationes, quæ tempore modificationis erant iam maioratus ſiue maioratus titulo poſ ſidebantur; & multis num. ſeqq. -  145 Seruitutis inductio præ ſupponit libertatem. -  146 Non entis nullæ ſunt cauſ æ, & nullæ demonſtrationes. -  147 Qualitas ſine ſubiecto eſ ſe non poteſt. -  148 Clauſula appoſita ad qualificandam aliquam di ſpoſitionem, refertur tantum ad eam; quæ non eſt qualificata, non vero ad qualificatam, & modificatam. -  149 Lex noua, quantuncunque generalis ſit, non ſe extendit ad antiquam, in caſu ſpeciali loquentem; ſiue ad eam, in quo lege antiqua, ſpecialiter erat praeuiſum. -  150 Diſpoſitio generalis non refertur ad caſus ſpecialiter prouiſos. Vide infrà, num. 175. -  151 Specialis prouiſio ſi præcedit, ſequens clauſula generalis, ſine vniuer ſalis nunquam derogat, neque interpretatur praecedentem, ſed ſpecialis reſtringit generalem ad caſum ſpecialem. -  152 Ex maioratus inſtitutione tot ſubſtitutiones, ſeu donationes reſultant, quot perſonæ ad eorum ſucceſ ſionem vocantur. Et perinde habetur, ac ſi vnuſquiſque ſpecificè, & in indiuiduo vocatus fuiſ ſet. -  153 Sic maioratus ſucceſsio non capitur ab vltimo poſ ſeſ ſore, ſed à primo inſtitutor capi videtur immediatè. -  154 Interpretatio, per quam tolleretur ius alteri quæ ſitum, iniqua, & contra ius, & à iudicibus refutanda dicitur. -  155 Lex nulla eſt tam præciſa, nec ſtricta, quin recipiat moderationem à tempore, loco, qualitate perſonarum, & aliis circunſtantijs. -  156 Neque etiam datur diſpoſitio, etiam vniuerſalis, quæ non restringatur ad modos proportionales. -  157 Nullum eſt verbum adeò generale, quod non ratione circunſtantiarum reſtringatur, & limitationem recipiat. -  158 Verba vniuerſalia legis recipiunt interpretationem de habilitate. -  159 Relatio non fit ad ea, quæ ſpeciali indigent nota. Siue ea, quæ notabilia ſunt, ſpecialiter exprimi debent; alioquin ſub diſpoſitione quantumuis generali non continentur. -  160 Simplex non comprehendit mixtum habens aliquam qualitatem. -  161 Mixtum non comprehenditur ſub ſimplici, quando diſpoſitio continet præiudicium tertij. -  162 Clauſula Regis Henrici comprehendit indiſtinctè omnes donationes, à Rege ipſo factas etiam ſi res donatæ ab initio titulo maioratus perpetui conceſ ſ æ fuiſ ſent, & caſus reuerſionis ad Regiam Coronam exprimeretur; ſue ex poſt facto maioratus inſtitueretur; & num. ſeqq. -  163 Indefinita in verbis legis æquipollet vniuerſali. -  164 Et eſt eiuſdem potentiæ, ac vniuerſalis. -  165 Generalis diſpoſitio, quæ non distinguit intelligenda eſt generaliter. -  166 Donatio non ideo deſinit eſ ſe propria, quod cum qualitate maioratus facta fuerit. -  167 Vna pars legis aliam declarat. -  168 Ratio legis, eſt anima ipſius, & principaliter attenditur, vt late, vel ſtricte diſpoſitio accipiatur. -  169 L. 11. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, verba, acutè, & fortiter ponderantur pro opinione, & reſolutione tradita ſuprà, num. 162. -  170 Lex, quæ ſpecialiter diſponit ſuper aliqua re, ſeruanda eſt, non obſtantibus legibus contrariis. -  171 Diſpoſitio noua facta intelligitur, quoties aliquid adiicitur, vel detrahitur primæ diſpoſitioni. -  172 Declarans, non tam de nouo aliquid egiſ ſe, quàm id, quod iam factum erat, detegiſ ſe videtur. -  173 Lex declaratoria extenditur ad præterita negotia. -  174 Lex poſterior quando ſeruanda ſit, & priorem ad ſe trahat. -  175 Diſpoſitio generalis, quando referatur ad caſus ſpecialiter prouiſos, ad declarationem eorum, quæ dicta fuere, ſuprà, num. 150. & 151. Vbi diſtinguitur, an in eadem, vel in diuerſa diſ poſitione, clauſula generalis adiiciatur, provt latiùs hic, & num. ſeq. -  176 Conditio poſita in vltima clauſula generali à præcedentibus ſeparata, non refertur ad ſuperiora quando ex præcedentibus vni eſt ſpecialiter prouiſum. -  177 Expenditur, atque ſingulariter inducitur text. in l. talis ſcriptura, ff. de legat. 1. -  178 Princeps per legem generalem auferens ius quæ ſitum alicui, non tenetur ei ſatisfacere de æquiualente pretio. -  179 Donatio perfecta à Principe facta, modificari poſtmodum poteſt ex cauſa publicæ vtilitatis, vel lege generali lata, provt ſupra dictum fuit num. 93. etiam ſi titulo maioratus perpetui, cum vocationibus, & ſubſtitutionibus omnium de familia facta fuerit. Atque ita modificatio ea, non modò intelligitur, & ſeruari debet reſpectu primi donatarij, ſed & omnium etiam, quibus ex vocationibus, aut ſubſtitutionibus ius acquiſitum fuerit. -  180 Bonis iure maioratus à Rege donatis, quilibet ſucceſ ſor cenſetur Regis immediatus donatarius. -  181 Donatio, vel conceſ ſio ab aliquo facta, poteſt per Principem modificari. -  182 Princeps ex cauſa publicæ vtilitatis alterare & mutare poteſt vocationes, ac ſubſtitutiones, ex quibus aliis erat acquiſitum ius ſuccedendi. -  183 Mixtum comprehenditur ſub ſimplici, quando militat eadem ratio, vel maior. -  184 Iacobi Menochij, in conſ. 1003. num. 102. & 103. lib. 11. obſeruatio non admittitur. -  185 Iuramentum habet vim quaſi contractus. -  186 Et confirmat contractum, aliàs nullum. -  187 Princeps non poteſt contrauenire conſtitutioni à ſe factæ cum iuramento. -  188 Sic eius diſpoſitio generaliter loquens, non extenditur ad actum iuramento firmatum, niſi fiat expreſ ſa, ſpecialis, & indiuidua mentio: quod exornatur. -  189 Iuramentum habet vim clauſulæ derogatoriæ, & priuilegium derogandi actui ſeu diſpoſitioni ſequenti, & poſteriori. -  190 Et alios mirabiles effectus producit. -  191 Iuramentum habet vim expreſ ſi, & ſpecialis caſus. -  192 Et præmaximè, quando interponitur ſuper facto negatiuo de non reuocando, nec contraueniendo. -  193 Iuramentum de non contraueniendo, magis obligare, quàm iuramentum in genere præ ſtitum. -  194 Iuramentum quoad animæ vinculum non afficit ſucceſ ſores; ſecùs tamen quoad vim, & obligationem contractus. -  195 Reges in principio ſui Principatus iurant non alienare bona Regiæ Coronæ. -  196 Alienationes, & donationes in damnum Regiæ Coronæ, & Regni factas, etiam cum iuramento, reuocare, ac modificare poſ ſunt Principes. -  197 Clauſula Regis Henrici, quæ pro lege ſeruari mandatur in dicta l. 11. titul. 7. lib. 5. an procedat etiam in donationibus, quæ cùm à Rege ipſo Henrico proceſ ſiſ ſent fuerunt poſt modùm ab aliis ſucceſ ſoribus confirmatæ. Articulus equidem difficilis, & in eadem l. 11. non expreſ ſus, ſiue non expreſsè deciſus. Et in quo ingenti ſtudio, & diligentia Author ſe habuit, vt quæ pro vna, & altera parte con ſiderari, & expendi valent. in medium proferret. Provt numer. ſeq. apparebit. -  198 Rex Henricus ſecundus cœpit regnare anno 1379. & obiit anno 1379. -  199 Clauſulam Regis Henrici, pro lege ſeruari mandarunt Reges Catholici anno 1488. & Rex Philippus Secundus anno 1566. -  200 Annalibus Hiſpaniæ, à fide dignis ſcriptoribus conſcriptis, Hiſtoriis etiam, atque Chronicis integra fides adhiberi debet; maximè in antiquis. -  201 Confirmatio, quæ in forma ordinaria, & communi expenditur, nullum ius nouum tribuit, nec de facto, nec de iure. -  202 Confirmationis natura eſt, dare robur confirmato; non autem illud extendere, vel augere, vltra quam in eo contineatur, nec ei quicquam de nouo tribuere; ſed tantum approbare in ſuis terminis. Vide etiam infra, numer. 226 & ſeq. -  203 Confirmatio generalis non denominat actum, tanquam factum à confirmante. -  204 Nec validat id, quod ex ſe nullum eſt, ſed ſolum actui valido robur præ ſtat. -  205 Etiam ſi procedat ab eo, qui de nouo dare poſ ſet. -  206 Confirmatio in forma ſpeciali, atque ex certa ſcientia facta, id quod ex ſe nullum eſt, validum efficit, & ius de nouo tribuit; adeo vt confirmans, de nouo dare videatur. -  207 Et confirmatio, non confirmatum attendatur. -  208 Actúsque tribuitur confirmanti, non primum facienti. -  209 Confirmatio ex certa ſcientia, atque in forma ſpeciali dicitur quando Princeps eſt plenè informatus de facto, atque eiuſdem facti circun ſtantiis. Vel quando rei confirmatæ tenor inſertus eſt in confirmatione. Et vide infrà, numer. 226. & ſeqq. -  210 Vel quando dicitur expreſsè, Ex certa ſcientia confirmamus. -  211 Vel quando ex narratis comprehenditur, licèt non exprimatur. -  212 Vel quando in diſpoſitione eſt appoſita clauſula, Non obſtante. -  213 Vel ex tenore diſpoſitionis de ea conſtat. -  214 Aut clauſula, de plenitudine poteſtatis, vel derogando, vel ſupplendo omnes defectus. -  215 Confirmatio ex certa ſcientia, atque in forma ſpeciali dicitur, quando eſ ſet geminata, aut triplicata. -  216 Confirmatio in dubio, licet præ ſumatur facta in forma communi, non in forma ſpeciali. Attamen coniecturis, & quibuſdam mediis, quod facta fuerit ex certa ſcientia atque in forma ſpeciali; præ ſumendum eſt. -  217 Confirmatio in forma ſpeciali, atque ex certa ſcientia dicitur, quando Princeps non modo remanet in finibus, ſiue in terminis confirmationis, ſed vltra ad actum donandi progreditur. -  218 Confirmatio, vt iuri tertii detrahere poſ ſit, an cognitio cauſ æ, & partis citatio requiratur. Et vide infrà, numer. 232. -  219 Clauſula Regis Henrici, vt comprehendat donationes omnes, quæ ab eo proceſ ſerunt, etiam ſi ab aliis ſucceſ ſoribus confirmatæ eſ ſent; vrgentiſsimæ rationes ponderantur, & num. ſeq. -  220 In confirmatione ſi interueniat ſubreptio, vel obreptio, falſitas, vel ſimulatio, confirmatio eſt nulla. Et niſi de his fiat mentio, non intelligimus ſcientiam in Principe. -  221 De confirmatione, quæ non fit in forma communi, ſi dubitatio ſit, ad Regem, & Regios Auditores eundum eſt. -  222 Confirmatio ſi contineat pluſquam priuilegium, an inducatur conceſ ſio de nouo. -  223 Clauſula Regis Henrici, an comprehendat donationes ab alijs Succeſ ſoribus in Regno confirmatas, cùm dubitamus; de voluntate & intentione Principis, non de poteſtate ambigimus. Potuiſ ſe namque dictæ l. 11. tit. 7. lib. 5. Conditores modificare confirmatas ab alijs Succeſ ſoribus donationes, quæ tamen à Rege Henrico proceſ ſerunt, certum eſt; ſed an eas etiam modificare voluerint, cum non expreſ ſerint; id eſt, de quo quæritur, & dubium excitatur. -  224 Lex contraria poſterior derogat ſemper præcedenti, etiam ſi poſterior ſit generalis, & præcedens ſpecialis, ſi conſtat de mente, ſecus ſi de mente non conſtat. -  225 Diſpoſitio generalis non extenditur ad eius confirmatum, quoties confirmans iuri confirmato derogare poterat. -  226 Confirmatio dicitur facta ex certa ſcientia, atque in forma ſpeciali, etiam ex iure Partitarum, quando rei confirmatæ tenor inſertus eſt. Quod exornatur numeris ſeqq. Et l. 2. tit. 18. parti 3 ſingulariter enucleatur. -  227 Confirmatio non operatur, nec attenditur, ſi de originali, quod confirmatur, non appareat. Nec per ſe ſola probationem confirmati inducit. Sufficit tamen rei, quæ confirmatur, ſubſtantiam narratam in confirmatione fuiſ ſe. -  228 Dictio, pero, Latinè tamen, eſt aduerſatiua, & restringit præcedentia. -  229 Leges Partitarum ex iure communi interpretationem recipient, à quo deſumptæ ſunt; & num. 231. in fine. -  230 Expenditur text. in c. venerabilis, de confirmat. vtili, vel inutili. -  231 Ex inſertione tenoris priuilegij, maiorem rei euidentiam, & ſcientiam Principis reſultare, quàm ex clauſula Ex certa ſcientia, in confirmatione addita. -  232 Confirmatio ex certa ſcientia dicitur, quando tenor inſertus eſt, nec alia cauſ æ cognitio requiritur in reſcriptis gratiæ, ſi de præiudicio tertij non agatur. Et vide ſuprà, num. 218. -  233 Confirmatio vt nouum ius tribuat, & omnem dubitandi rationem auferat; qualiter fieri atque concipi debeat ex ſententia Authoris. -  234 Confirmatio in forma communi præ ſtat iuſtam cauſam præ ſcribendi. Idque tam in terminis l. 42. Tauri. Quàm l. 41. in eiſdem legib. Tauri. Et postquam euenerit caſus reuerſionis bonorum Regis Henrici ad Regiam Coronam; quia vltimus poſ ſeſ ſor abſque liberis deceſ ſerit; prout hic adnotatur. -  235 De præ ſcribenda qualitate bonorum duntaxat, cum agitur, an ſcilicet bona ſint talis, vel talis qualitatis, quadraginta anni ſufficiunt. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce capitis [*] explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, ex verbis etiam diſpoſitionis cuiuſlibet, ſiue ex diſpoſitionibus ipſis, & vltimis voluntatibus, quæ habent tractum ſucceſ ſiuum, de futuro neceſ ſarium, vel momentaneum duntaxat, non ſucceſ ſiuum, coniecturam voluntatis deduci, atque interpretationem congruam fieri, vt diuerſimodè diſpoſitio accipiatur, vel diuerſum effectum operetur; ſiue vt ſufficiat, vel non, momentaneum implementum, quod certiſ ſimum eſt, atque ex his deducitur manifeſtè, quæ in indiuiduo ſcripſerunt, atque adnotarunt permulti iuris Interpretes, qui ex differentia actus ſucceſ ſiui, vel momentanei, ſiue verborum, quæ tractum magis ſucceſ ſiuum, quàm momentaneum reſpicere videantur, vel è contra; diuerſimodè quoque accipiendas, atque interpretandas vltimas Voluntates, variis in caſibus conſultari reſponderunt, & horum numero fuerunt, Alex. in conſ. 53. num. 11. & 12. lib. 6. Paulus Caſtrenſis in conſil. 243. libro primo, Angel. in conſ. 34. Ancharanus in con ſil. 27. Socinus in conſ. 25. & in conſ. 251. lib. 2. Curtius iunior, in conſ. 121. num. 10. & ſeqq. & in conſ. 111. num. 5. cum ſeqq. Gratus in conſ. 5. lib. 2. Guido Papæ, deciſ. 531. Decius, in conſ. 480. num. 8. Corneus in conſ. 7. volum. 1. Tiraquell. in l. boues, §. hoc ſermone, limitat. 18. Crauet. in conſ. 878. num. 10. Tobias Nonius, in conſ. 32. num. 5. Albanus in conſ. 93. ex num. 1. Tiber. Decian. in conſ. 37. num. 123. lib. 1. & in conſ. 84. num. 27. lib. 3. Pancirol. in conſ. 69. num. 14. & in conſ. 100. num. 14. Pariſ. in conſ. 92. ex num. 60. volum. 2. Gozadin. in conſ. 64. colum. fin. Marzarius, in conſ. 5. 6. & 7. Achilles Pedrocha in conſ. 39. num. 4. & 9. & 10. & 14. Ioan. Franciſcus de Ponte in conſil. 47. num. 2. Burſatus, in conſilio 227. lib. 3. Bellamera, in conſil. 28. num. 12. Hieronymus Gabriel, in conſil. 123. num. 10. & 27. lib. 2. Grammaticus, deciſ. 102. num. 82. Ioſephus de Ru ſticis, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonſtrat. lib. 1. cap. 16. Antonius Gabriel, Cardinalis Franciſcus Mantica, Simon de Prætis, Peregrinus, Menochius, Ludouicus Caſanate, Gerardus Mainardus, & alij, quos ideo nunc ſilentio prætereo, quod commemorabo eos. Cardinalis Dominicus Tuſ chus practicar. concluſion. tomo 2. litera C. concluſ. 598. per totam, fol. 48. & 49. Et quæ verba dican[*] tur inducere tractum ſucceſ ſiuum, & quæ momentaneum; vide per eundem Tuſchum, tomo 7. litera S. concluſione 802. num. 57. & ſeq. & num. 76. & ſeq. Cephalum in conſ. 353. num. 56. & ſeq. lib. 4. Marçarium in conſilio primo, Crauetam in conſ. 22. Decianum in conſ. 1. ex num. 251. lib. 1. Pariſium, in conſ. 11. num. 28. & ſeq. lib. 3. Ludouic. Caſan, in conſ. 4. num. 98. vbi ſcripſit, quod ad cognoſcendum, an actus momentanei ſint, vel ſucceſ ſiui, inſpiciendum eſt, an verba ſonent in perſeuerantiam, vel non; ſicuti ex Angelo, Alexandro, Iaſone, & Phanutio obſeruat ibi. Sic ſane, quamuis ſuffi[*] ficiat, conditionem momento temporis impleri; licet implementum non duret, l. ſi quis hæredem. Cod. de inſtit. & ſubſtitut. leg. in ſubſtitutione, ff. de vulg. & pupil. ſubſtitut. Ludouic. Molina de Hiſ panor. primogen. lib. primo, capite 6. num. 17. Burgos de Paz in conſil. 9. num. 12. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 1. tit. 6. num. 8. Graſ ſus §. legatum, quæ ſtione 53. Peregrinus, qui exornat, de fideicommiſ ſis, artic. 29. num. 3. Gerardus Maynardus deciſ. Toloſ. 74. ex num. 6. lib. 5. Tuſchus tomo 2. litera C. dict. concluſ. 598. idem Molina lib. 3. cap. 10. numero 8. & cum Rolando Cephalo, Rugerio, Hondedeo, Antonio Gabriele, Tiraquello, Prætis, & Menochio, Ludou. Caſanate dicto conſilio quarto, num. 94. Cuius rei rationem quondam, quaſi philoſophicam, Baldus in l. precibus, C. de impub. & alijs ſubſtitut. affert, quod in conditionibus attendimus principium primæ exi ſtentiæ, nec poſtea ſucceſ ſum eius curamus: refert Molina lib. 3. dicto cap. 10. num. 8. Maynardus[*] vbi ſupra, num. 6. Tuſchus, dict. concl. 598. Peregrinus, dict. artic. 29. num. 3. & cum Phanutio, Tiraquello, Rolando, Rogerio, & Gaill, Ludouic. Ca ſanate, dict. conſ. 4. num. 92. & natura conditionum ea eſt, vt non requiratur veritas actus permanentis, ſed ſufficiat veritas actus tranſeuntis; quod[*] etiam poſt Bald. Caſtrenſem, & Prætis tradidit Caſanate metipſe, eodem conſ. 4. num. 93. Maynardus, dicta deciſ. 74. num. 7. idque, quando conditio in facto inſtantaneo, & momentaneo conſiſtit; vt in conditione, ſi grauatus liberos viuos non educauerit: & in conditione, ſi vidua erit: & in conditio ne, ſi nupſerit: & in conditione, cùm liberos habuerit: & in præteritione poſthumi, poſtea nati, & ſtatim mortui; comprobat & exornat ipſe Caſanate, præcitato conſilio 4. num. 90. & 91. licet inquam hæc ita ſe habeant, non tamen procedunt,[*] quando cõditio habet tractum ſucceſ ſiuum ex ſui natura, tunc enim non ſufficit, conditionem momento impleri, ſed requiritur quod duret implementum: ſic ſane poſt Baldum, Angelum, Alexand. Iaſonem, Aretinum, Decium, Corneum, & alios, reſoluit Antonius Gabriel, communium lib. 4. tit. de fideicommiſ ſis, concluſione 8. Numer 6. Graſ ſus, §. legatum, dicta quæ ſt. 53. num. 4. in fine, Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogen lib. 1. dict. cap. 6. num. 18. & 19. vbi expendit l. ſi quis ita legauerit, ff. de condit. & demonſtrat. per quem textum notarunt Scribentes ibi, quod vbi diſpoſitio facta eſt per verba habentia tractum ſucceſ ſiuum, non ſufficit momentaneum implementum, ſed neceſ ſe eſt, quod ipſum implementum duret. Quod etiam probat text. in l. ſi à te, ff. ſi ſeruitus vendicetur. Expendit etiam Baldum in l. humanitatis, num. 28. C. de impuberum, vbi eleganter Baldus inquit, quod aut conditio habet tractum de futuro neceſ ſarium, & tunc in ea requiritur perſeuerantia; aut non habet tractum de futuro, & in ea perſeuerantia non requiritur; & citat Authores alios quamplurimos ita tenentes. Tenet etiam id ipſum Pelaez à Mieres de maioratu, 2. part. quæ ſt. 12. in fin. Blaſius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſionem Gammæ 27. num. 5. fol. 26. vbi inquirit, quando ſufficiat, conditionem ſemel impleri, licet per momentum duret: & dicit, hac de re videndos Menochium, Gratum, Riminaldum, Sfortiam, Molinam, Rolandum, Rogerium, Burgos de Paz, & Hieronymum Gabrielem, in locis ibi relatis. Et ſcribit, communiter concludi, quod ſufficit, momento impleri; niſi ex voluntate teſtatoris requirat perſeuerantiam, vel habeat tractum ſucceſ ſiuum, vt eſt conditio de nomine, & armis, & aliæ ſimiles: Tuſchus quoque, tom. 2. litera C. concluſione 598. per totam. vbi latè, quod in omni diſpoſitione hoc attenditur, an factum momentaneum ſit, vel ſucceſ ſiuum, durationem habens: quia primo caſu ſufficit feciſ ſe, licet factum non duret, ſecundo caſu ſecùs; & citat Bartolum, plene diſcutientem, in conſ. 181. Præcipit arbiter, per totum, lib. 1. Alexand. in conſil. 53. per totum, lib. 6. Angelum, quem commendat in conſil. 34. Conſtantinus, & in conſ. 159. Conradus Alberti. Ananiam, in conſil. 8. & in conſil. 75. Baldum in conſil. 42. lib. 5. Romanum in conſil. 510. Quo ad primum, & num. 3. & 14. poſt Angelum ſingulariter in propoſito ſtatuit, quod in conditionibus reſpicientibus actum ſucceſ ſiuum, requiritur perſeuerantia, & in momentaneis ſufficit, quod ſemel extiterint. Si verò eſt dubium, an actus ſit momen taneus, vel ſucceſ ſiuus, recurrimus ad voluntatem teſtatoris, ſi de ea conſtat; aliàs recurrimus ad coniecturas, & præ ſumptiones iuris: & repetit num. 12. vbi inquit, quod conditiones aliquæ reſpiciunt actum momentaneum, & ſufficit, quod momento extiterint; Aliquæ reſpiciunt actum ſucceſ ſiuum, & requirunt perſeuerantiam; Aliquæ ſunt dubiæ, quia ignoratur, an applicentur actui momentaneo, vel ſucceſ ſiuo, & in iſtis omnibus qualiter ſit iudicandum, explicarunt Baldus, Angelus, Romanus, & Anania, vbi ſuprà. Et ipſemet Tuſchus adducit nonnulla exempla per diſcurſum dictæ concluſionis 598. vbi videri poterit. Eandem quoque diſtinctionem adducit; & ſequitur Ludouic. Caſanate dicto conſilio 4. numero 97. qui cùm ſtatuiſ ſet num. 95. quod quamuis[*] aliquid factum, non duret factum, dicatur tamen factum, & pro facto reputatur: vt per Gloſ ſam, in l. ſi quis hæredem, C. de inſtitut. & ſubſtitut. Phanutium, de momento, cap. 29. num. 8. Tiraquellum in l. ſi vnquam, verbo, ſuſceperit liberos, num. 151. inquit ſtatim num. 96. non obſtare, quod regulariter non dicatur factum, niſi duret factum; l. acceptis, ff. Ad l. falcidiam, l. mutuis, ff. locati: Tiraquellus, vbi ſupra, num. 141. Fœnutius, cap. 28. num. 8. Nam reſpondet, quod aut ſumus in his, quæ requirunt cauſam ſucceſ ſiuam, & perſeuerantiam; & tunc non dicitur factum, niſi duret factum. Aut in his, quæ momento temporis expediuntur; & ſufficit ſemel factum, licet non duret factum; prout explicant Fœnutius, Tiraquellus, Corneus, Alexand. Decius, & Grammaticus, ibi relati. Et ita inter conditionem, ſi viduà erit, vel cùm vidua erit, & conditionem, donec, & quo vſque vidua erit, ex l. finali, C. de indicta viduitate tollen. tenent Paulus, & poſt eum Iaſon, ibi. Baldus, in l. Titius, in princip. ff. de excuſat. tutor. Tiraquellus, dicto verbo, ſuſceperit liberos, num. 152. Phanutium dicto cap. 29. num. 12. & ſi arbiter iuſ ſerit, quod fundus locaretur, vel quod pro certo tempore locatus eſ ſet; diſtinguit Bartolus, conſ. 81. etſi arbiter iubeat, pecuniam Mæuio reſtitui, vel quod reſtituatur, & reſtituta penes eum dimittatur; diſtinguit etiam Baldus in l. ſi quis ita, num. 4. C. de pact. inter empt. & vendit. & Iaſon in l. ſi fideiuſ ſor, §. finali, ff. de legat. primo. Statuit etiam n. 100. [*] actus momentaneos eſ ſe in duplici differentia; alij enim licet momentanei ſint, tamen non ſtatim ſortiuntur effectum ſuum, inſpecta cauſa, propter quam ſunt in eſ ſe deducti. Et tunc non dicitur factum, niſi duret factum, vt in conditione, ſi feceric teſtamentum, de qua Angelus, conſilio 159. col. 2. Alij vero ſunt actus, qui momento temporis perficiuntur, & per eorum exiſtentiam ſtatim perficiunt, & conſummant effectum ſuum; & tunc dicitur factum, licet non duret factum, l. final. ff. de ſolutionib. Phanutius de momento, cap. 29. num. 13. quia ceſ ſante cauſa, non ceſ ſat effectus conſummatus, & in eſ ſe productus, l. finali, ff. vnde liberi, l. inter ſtipulantem, §. ſacram, de verborum obligat. Maximè, ſi ius alteri quæ ſitum ſit, l. ſi poſt mortem, §. primo, l. non putauit, §. ſed ſi poſt mortem, ff. de bonor. poſ ſeſ ſ. contra tabul. l. cum vxori, C. quando dies legat. cedat: ita immunitas conceſ ſa habenti duodecim filios, filiis poſtea mortuis durat; prout tenent quamplurimi Authores, quos refert ipſe Caſanate, num. 102. & adiicit num. 103. poſt Bartol. Bald. practic. Ferrarien. Corneum, Socin.[*] ſenior. & Tiraquel. quod donatio natiuitate filiorum reuocata, mortuis poſtea liberis, non reconualeſcit. Remanet ergo, multum intereſ ſe, an diſpoſitio facta ſit per verba habentia tractum ſucceſ ſiuum, de futuro neceſ ſarium, vel non habentia, quod tam ex præcedentibus, quàm ex ſubſequentibus deducitur manifeſte. Atque ex hac differentia reſultant equidem notabiles effectus, & vera deducitur reſolutio quamplurimarum quæ ſtionum; ſicuti conſtat ex omnibus hucuſque relatis Authoribus. Item illius, an conditio ſi liberos non[*] habuerit, vel non genuerit, defecta ſit, ſi quis liberos ſuſceperit, non tamen habuerit tempore mortis. Atque ita, an ſufficiat, conditionem, & qualitatem conditionis ſemel fuiſ ſe impletam, quamuis implementum non duret tempore caſus ſubſtitutionis. An verò exiſtentia, & perſeuerantia requiratur tempore mortis grauati? in qua equidem Peregrinus de fideicommiſ ſis, articulo 29. numero 21. refert opinionem quorumdam exiſtimamtium ſufficere, quod hæres liberos habuerit, quamuis non extiterint mortis ſuæ tempore; & ſic contra ſubſtitutum. Et vltra relatos per Manticam (qui ipſe reaſ ſumpſit huiuſce quæ ſtionis tractatum) citat Baldum, in conſilio 57. lib. 2. vbi Baldus determinat, quod conditio hæc, ſi liberos non genuerit, ſtatim natis liberis deficit, & ſubſtitutus defectu conditionis excluditur; monetur, quia à forma conditionis recedi non poteſt: l. Mæuius, ff. de condit. & demonſt. adducit etiam Peregrinus metipſe quatuor fundamenta pro hac parte. Et ſubdit, contrarium tenuiſ ſe Bartolum in l. liberorum, colum. Penult. verſic. quæro quid ſi in aliqua, ff. de verbor. ſignificat. per text. in l. Lucius, ff. de hæred. inſtitut. vbi dictum fuerat, ſi liberos non habebit, & Iuriſconſultus ibi conſiderat, an liberos habuerit tempore mortis. Et Bartolum ſequuntur Socinus, Cumanus, Alexander, Mantica, & Sfortia Oddi, ibi quoque relati. Qui adducuntur principaliter ex text. in d. l. Lucius, & in l. in ſubſtitutione, ff. de vulgar. & pupil. ſubſtitut. Iuxta intellectum Baldi, communiter receptam, vti per Ia ſonem ibi, numer. 8. nam quoties conditio reſpicit perſonam ſubſtituti ad illius admiſ ſionem, tunc ſufficit, ſemel conditionem, & qualitatem conditionis fuiſ ſe ad impletam, quamuis implementum non duret tempore caſus ſubſtitutionis; & ſic deciditur in dict. l. in primo reſponſo. Quoties verò conditio reſpicit perſonam alterius, ad excluſionem ipſius ſubſtituti, oportet qualitatem adeſ ſe tempore ſubſtitutionis caſus, vt conditio dicatur defecta, & ſubſtitutus excludatur; & hic eſt ca ſus eiuſdem l. in ſecundo reſponſo. Adducuntur etiam ratione illa, quia liberi poſiti reperiuntur in conditione ad excludendum ſubſtitutum, igitur eorum exiſtentia deſideranda eſt tempore mortis grauati, quo tempore agendum eſt de exclu ſione, & admiſ ſione. Rurſus & reſolutio alterius quæ ſtionis ex eadem diſtinctione, & differentia deducitur, an ſcilicet ſubſtitutio facta in caſu, quo filij naſcituri dece[*] dant abſque liberis, locum habeat, filiis non natis; de qua And. Fachineus, controu. iur. lib. 4. cap. 46. folio mihi 450. refert opinionem eorum, qui exiſtimarunt, filiis non natis, ſubſtitutioni locum non eſ ſe; nam conditio illa, ſi deceſ ſiſ ſet abſ que liberis, eueniſ ſe non videtur, cum nulli nati eſ ſent liberi. Nam qui non naſcitur, mori non dicitur. Et caſus à teſtatore omiſ ſus, haberi debet pro omiſ ſo, l. commodiſ ſime, ff. de liberis & poſthum. cum vulgatis. Item conditio impleri debet in forma ſpecifica, l. qui hæredi, l. Mæuius, ff. de condit. & demonſt. aliàs fideicommiſ ſum deficit, l. cum auus, eiuſdem tituli, ibi, conditionem fideicommiſsi defeciſ ſe. Denique ex reſolutione illa Oldradi, in conſ. 177. Teſtator: fundamentum ſumunt, provt ponderat Fachineus ipſe, ibidem. Qui tamen contrarium tuetur iuridicè, videlicet filiis non natis locum eſ ſe ſubſtituto; nam ſi teſtator vocauit ſubſtitutum, ſi filij naſcerentur ex filio, & mortui eſ ſent abſque filiis, nulla ratio eſt, quare etiam eum vocaſ ſe non intelligatur, ſi filij non naſcerentur; vt late reſponderunt Decius, Socinus iunior, Berous, Decianus, & Menochius, ibi relati. Qui ad argumentum caſus omiſ ſi; & conditionis implendæ in forma ſpecifica, facili negotio reſpondet; eſ ſe inquam eandem rationem in caſu omiſ ſo, ac proinde idem eſ ſe ſtatuendum ius. Item ex voluntate teſtatoris perinde eſ ſe eo caſu, ac ſi in forma ſpecifica adimpleretur conditio; vt per Decianum, in conſilio primo, numer. 138. & n. 145. lib. 1. [*] Prætereà deducitur reſolutio quæ ſtionis illius, cum de liberis conditionaliter mentio fit, quo tempore oportat eos extare; de qua egerunt Socinus, in l. ſolemus, ff. de condit. & demonſtrat. Rolandus, de lucro dotis, quæ ſtione 51. Mantica, de coniectur. vltimar. Volunt. lib. 11. tit. 6. Peregrinus, dicto articulo 29. numero 1. & ſequent. Ex quibus obſeruandum erit primo loco, quod in conditione affirmatiua, ſimpliciter, & abſolutè prolata, vt verificetur diſpoſitio, ſufficit quandocumque eorum exiſtentia, nec quicquam obeſt, ſi filij nati poſtea deficiant, quia ex quo honoratus filios ſemel habuit, purificatur relicti conditio; ſicuti probatur in l. cum vxori, C. quando dies legati cedat: l. ſi quis hæredem, C. de inſtit. & ſubſtit. l. in ſubſtitutione, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. l. hæredibus, in principio, ff. ad Trebellianam, l. finali, C. de indicta viduit. tollen. idque ex ratione, & doctrina, in initio huius cap. propoſita; quod ſufficit, conditionem ſemel fuiſ ſe impletam, quamuis non duret illius implementum. Et quod in conditionibus attendimus principium primæ exiſtentiæ. & non curamus poſtea eius ſucceſ ſum. Ad quod Peregrinus, numer. 29. poſt Iaſ. in d. l. in ſubſtitutione, & in d. l. ſi quis hæredem: adducit in ſimili textum ſingularem, in cap. ſtatutum, de reſcriptis, in 6. vbi Romanus Pontifex non delegat cauſas niſi exiſtentibus in Dignitate, vt ibi; & ſufficit dignitatis qualitas tempore commiſ ſionis, quamuis poſtea deſinat ineſ ſe: & Gloſ ſam notabilem, in Clementina, etſi principalis, de reſcript. vbi Gloſ ſa docuit, quod non eſt neceſ ſe, qualitatem requiſitam ad actum ſemper durare; ſed ſatis eſt, quod adfuerit in principio actus. Sic ſane, legatum mulieri relictum, ſi vidua, vel cum vidua erit, debetur ſtatim quod vidua facta ſit, quamuis in viduitate non perſeuerauerit; vt per Bal. Caſtrenſ. Iaſ. & Pariſium, quos Peregrinus refert dicto articulo 29. num. quarto. Secundò obſeruandum eſt, quod cum affirmatiua liberorum conditio eſt determinata reſpectu certi temporis, oportet tunc filios exiſtere vt purificetur conditio, & locus ſit diſpoſitioni legis, aut hominis; provt eſt caſus in dict. l. in ſubſtitutione; in ſecundo reſponſo, ſecundum intellectum communem Gloſ ſ æ, Bartoli, & aliorum; in quo conueniunt Mantica, Rolandus, & Peregrinus, in locis antea relatis. Tertiò obſeruandum eſt, quod quando liberorum carentia indeterminatè conſideratur, donec poteſt eſ ſe ſpes, liberos extare, non eſt locus ſub ſtitutioni, hæc enim eſt natura conditionis negatiuæ, vt tunc impleatur, quando certum eſt, eſ ſe non poſ ſe, & ad impoſ ſibile reducitur. Baldus, in l. Mutianæ. in fine, ff. de condit. & demonſt. Vincent. de Franchis, deciſ. 169. numer. 14. quandocunque verò contingat, liberos non extare, impleta erit conditio, & locus erit ſubſtitutioni, quia teſtator liberorum defectum, abſolutè, & indeterminatè conſiderauit; & ſicut in conditione liberorum affirmatiuè prolata, & indeterminatè temporis reſ pectu, ſufficit, quandocunque liberos extare, ſic etiam in conditione negatiua ſufficiet, quandocunque liberós non extare; ſicuti concludunt, & latius comprobant Socinus, in dicta l. ſolemus, ad finem, ff. de condit. & demonſt. Alexand, in conſilio 43. column. 3. volumine tertio, & in conſilio 103. columna tertia, libro ſeptimo. Mantica, lib. 11. dicto titulo 6. numer. ſeptimo. Peregrinus, dicto articulo 29. numero 9. per totum, qui inde infert numero 10. quod ſi teſtator in defectum deſcendentium ſuorum mandat Capellam conſtrui; quandocunque, etiam poſt mille annos caſus eueniat, locus erit relicto; & citat Baldi deciſionem in terminis, Caſtrenſem etiam Ruinum; Socinum iun. & Gabrielem, ita tenentes. Infert etiam numero 11. quod ſi teſtator decedente filio ſuo hærede ſine liberis, & eius liberis ſine liberis, ſubſtituat agnatos, vel locum pium, fideicommiſ ſo locus erit in omni tempore, quo contingat, liberos deficere: ſicuti tenent Bald. Salicet. Alexan. Curt. iun. Pariſ. Ruin. Decian. & alij, ibi commemorati. Quartò & vltimò obſeruandum eſt, quod ſi conditio negatiua ad certum tempus relata ſit, vtputà ad tempus mortis grauati, ſi deceſ ſerit ſine liberis; & tunc requiritur, liberos non extare tempore mortis; & liberi antè nati, & præmortui grauati non faciunt deficere fideicommiſ ſi conditionem; qui autem extant mortis tempore, conditionem deficere faciunt, ac ideo ſubſtitutus excluditur: l. filius familias, §. cum quis, ff. de legatis primo, l. ex facto, §. ex facto, & §. ſi quis autem, ff. ad Trebellian. l. prima, C. de conditionib. inſertis: & latiùs comprobat Peregrinus; vbi ſupra, numero decimo tertio, & decimo quarto, Gerardus Maynardus, deciſione Toloſan. 74. ſub numer. quarto, lib. quinto, & conditio in dubio, an præ ſumi debeat terminata reſpectu temporis, vel indeterminata; ſingulariter explicat Peregrinus ipſe, eodem, articulo 29. ex num. 15. vſque ad numerum 21. Denique & vltimò, ex eadem differentia, & doctrinis prædictis deducitur, quod conditio per ſuper exiſtentiam liberorum verificata, non deficit, filiis deficientibus; ſicuti conſtat ex eiſdem iuri[*] bus, quæ antea ponderaui, & adduxi, l. hæredibus, ff. ad Trebelian. l. cum vxori, C. quando dies legat. cedat l. ſi quis hæredem, C. de inſtitut. & ſubſtitut. l. ex facto, §. ſi quis autem, ff. ad Trebellian. l. vltima, C. de indic. vidui. tollen. l. ſecunda, & tertia, C. de poſthum. hæred. inſtit. & Tiraquellus, in l. ſi vnquam, verbo, ſuſceperit liberos, in noua impreſsione, numero 187. 188. 189. 197. ea expendit, atque inducit, & quamplurima congerit in vnum; expendit etiam Oldradus, in conſilio 21. Thema tale eſt, & in conſilio 141. vbi ſcriptum reliquit, atque[*] conſuluit, quod ſubſtitutio facta alicui ſub conditione, ſi inſtitutus non habuerit liberos, vel ſi deceſ ſerit ſine filijs maſculis, deficit, ex antibus liberis maſculis tempore mortis, quicquid poſtea de liberis contingat, & conſequenter filij hæredis grauati, in conditione poſiti, oneri fideicommiſ ſi ſuppoſiti non intelliguntur, nec fideicommiſ ſum in eorum perſona repetitum videtur. Sufficit namque, conditionis implementum per momentum durare, vt conditio perfectè impleta dicatur quando conditio non habet tractum ſucceſ ſiuum, de futuro neceſ ſarium; vt ſuprà dixi, & Oldradus ipſe perpendit; cuius ſententiam (quæ quotidie in ore Aduocatorum, & Iudicum verſatur, & aſ ſiduè præ manibus habetur) ſequuntur, exor nant, atque variis, & diuerſis caſibus occurrentibus applicarunt infiniti iuris vtriuſque Interpretes, qui conſultò, ſcientérque, aliis antiquioribus prætermiſ ſis, ij enim ab eis commemorantur, & recenſentur, & ſuo ordine nunc commemorabuntur; atque originaliter, & attentè à me præ lecti, & euoluti fuere, vt huiuſce cap. explanationem, & reſolutionem ſuſciperem.   Pet. Paul. Pariſius, in conſ. 31. per totum, libro 2. & in conſilio 75. ex num. 57. eod. lib. 2. & in conſ. 86. & conſilio ſeq. eod. lib. & in conſilio 1. & in conſ. 14. & in conſ. 66. lib. 3.   Aimon Craueta, in conſ. 98. per totum, & in conſ. 878. & in conſilio 884. & in conſilio 35. & in con ſilio 992.   Roland. à Valle in conſ. 56. ex numer. 24. lib. 3. & in conſilio 52. numer. 46. lib. 2. & in conſ. 34. ex num. 67. cum ſeqq. & in conſ. 43. ex num. 57. lib. 4.   Gratus, in conſ. 5. per totum, libro ſecundo.   Bellamera, in conſ. 48. ex num. 12. cum ſeqq.   Tiberius Decius, in conſ. 1. vbi latiſ ſimè, lib. 1. & in conſ. 31. num. 117. & ſeqq. eod. lib. 1. & in conſ. 84. per totum, libro tertio.   Socinus iunior, in conſilio 4. per totum libro tertio.   Guid. Pap. deciſ. 134. & 531. & 600.   Antonius Gabriel, commun. concluſion. lib. 4. de fideicommiſsis concluſ. 7.   Tiraquellus, in l. ſi vnquam, verbo, ſuſceperit liberos, in noua impreſ ſione, videndus ex numer. 187. vſque ad numerum 205.   Puteus, deciſ. 448. lib. 2.   Capicius, deciſ. 108.   Dilectus, de arte teſtandi, libro 5. cautela 25.   Ludou. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 1. c. 6. num. 16. & 17.   Pelaez à Mieres de maioratu, 2. par. q. 11. per totam.   Ioann. Cephal. in conſ. 17. lib. 1. & in conſ. 114. eod. lib. & in conſ. 169. et in conſil. 221. lib. 2. & in conſ. 419. ex num. 28. Cum ſeqq. lib. 4.   Andr. Alciatus, in l. commodiſsimè, num. 32. & in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, in ſecunda lectura, numer. 47. ff. de liber. & poſthu. & in conſ. 35. ex num. 13. cum ſeqq. lib. 9.   Iacob. Menoch. in conſ. 85. num. 42. & ſeqq. & in con. 86. ex num. 43. cum ſeqq. lib. 1. & in conſ. 117. num. 9. & ſeqq. lib. 2. & in conſ. 220. lib. 3. & in conſ. 314. & in conſ. 327. ex numer. 6. cum ſeqq. lib. 4. & in conſilio 530. libro 6.   Idem Menoch. lib. 4. præ ſump. 69. per tot. vbi vide omnino, & in conſ. 1006. ex num. 40. lib. 11.   Caſ ſadorus, deciſ. 1. titulo de teſtamentis.   Hippolytus Riminaldus, in conſ. 2. & in conſ. 20. & 21. libro primo, & in conſ. 456. per totum, lib. 4. & in conſil. 464. ex numer. 20. cum ſeqq. & numero 61. & ſeqq. libro 4. & in conſilio 736. ex numer. 1. & in conſ. 786. num. 56. lib. 7.   Didac. Couar. in c. Rainaldus, in principio, num. 3. & 4. de teſtamentis.   Quintilianus Mandoſ. in regula Cancellariæ 18. q. 30. num. 4.   Marçar. In conſ. 4. 5. 6. 7. & 19. per totum, & de fideicommiſ ſis, q. 16. parte 2.   Portius Immolenſis, in conſilio 46. ex num. 26. cum ſeq.   Graſ ſus, §. legatum, quæ ſtione 33. maximè ex num. 4.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 11. tit. 6. num. 6.   Anton. Gomezius, tom. 1. variar. cap. 5. n. 41.   Franciſcus Burſatus, in conſil. 1. ex num. 1. & in conſ. 75. num. 13. & in conſ. 51. num. 13. 23. & 37. libro primo, & in conſ. 5. per totum, lib. 2. & in conſ. 227. lib. 3.   Sfortia Oddi, tract. compendioſ æ ſubſtitut. 6. part. artic. 2.   Pancirol. Regien. in conſ. 94. ex num. 8. cum ſeq.   Ioan. Botta, in conſ. 50. per totum. Burgos de Paz, in conſ. 34. num. 16.   Paulus Leonius, in conſilio primo, & in conſ. 11. & in conſ. 27. ex numer. 37. cum ſeq. inter conſila vltimar. voluntat. lib. 2.   Phanutius, de momento temporis, cap. 29. num. 14.   Hieronym. Zanch. in l. hæredes mei, §. cum ita, ex num. 750. ff. ad Trebellian.   Achil Perſonal. In commen. de adipiſcenda poſ ſeſ. ex num. 192. vſque ad numerum 233.   Borgninus Caualcan. deciſ. 5. & 15. & 16. parte 3.   Rogerius, in conſ. 27. lib. 1.   Bereta, in conſ. 63. & in conſ. 75.   Vegius, in conſ. 72. & 74.   Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 3. interpretat. 3. dubitatione 2. ſolutione 2. num. 12. & 13. folio 164. & libro 3. Interpretatione 3. dubitation. 3. ſolutione vltima, numero 11. folio 92.   Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemontana 96. numero 32. 33. & 34. & deciſione 248. numer. 7. & 8. & 9. & 12. & deciſ. 270. num. 29. & 30. & 31.   Vincent. de Franch. deciſ. 92.   Verallus, deciſ. 23. lib. 2.   Plotus, in conſilio 13. 14.   Ioannes Vicent. Hondedeus, in conſ. 60. numer. 41. & 55. & 68. & in conſ. 78. ex num. 14. lib. primo. & in conſ. 29. num. 105. libro 1. & in conſil. 48. num. 9. & 10. lib. 2.   Laderchius in conſ. 5.   M. Anton. Peregrin. de fideicommiſ. artic. 29. per totum, vbi vide omnino, maximè ex num. 22. cum ſeq. vſque in finem, articuli, & in conſilio 49. Numer. 5. libro primo.   Sfortia, in conſ. 66. per totum, & in conſ. 67. per totum, libro 1. vbi vide omnino.   Franciſcus Viuius, commun. opinion. verbo, ſub ſtitutio, opinione 855.   Petrus Surdus, in conſ. 241. num. 43. & 44. lib. 2. & in conſ. 96. num. 35. libro primo.   Fabius de Anna, in conſ. 10. poſt numerum 18. cum ſeqq. vſque in finem conſilij, lib. 1.   Mareſcotus, variarum reſolut. libr. 1. cap. 45.   Antonius Ciophius, in conſil 40. numer. 9. & 10. libro 2.   Mantuanus, in conſ. 92. per tot. & in conſil. 329. per totum.   Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ. q. 5. numero 105.   Alexand. Trentacinq. de ſubſtit. 4. parte cap. 7. ex num. 69. vſque ad numerum 78.   Alexander Raudenſis, de Analogis, libro primo, cap. 14. numero 37. & in conſ. 36. num. 51. & ſeqq. & numer. 60. & ſeqq. & numer. 74. & ſeqq. & numer. 90. cum. ſeqq.   Ioann. Marc. Aquilinius, 4. parte, l. Centurio, ff. de vulg. & pup. ſubſt. ex num. 353. cum ſeqq.   Achilles Pedrocha, in conſ. 22. ex numer. primo, vſque ad numer. 6. & num. 14. & in conſ. 39. ex numero primo, vſque ad num. 19.   Stephanus Gratian. diſceptat. forenſ. tom. 3. capite 487. num. 10. 11. & 12. & num. 15. & 16.   Mandoſius, in conſ. 93.   Fabius Turretus, in conſ. 81. numer. 43. & ſeqq. libro 1.   Ioann. Franciſ. de Ponte, in conſ. 47. ex numer. 2. cum ſeqq. lib. 1.   Leand. Galganetus, de cond. & demonſ. Prima p. capite 12. ex numer. octauo, cum ſeqq.   Blaſius Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. q. 18. numer. 10. & 11. & numer. 29. & in addit. ad deciſ. Gammæ 225. fol. 11. & 12. par. 2.   Cardin. Domin. Tuſch. Pract. concl. iur. tom. 7. litera S. concl. 847. per totam, fol. 949.   Ludouic. Caſanate, in conſ. 2. ex numer. 41. & in conſilio 4. per totum, vbi latiſ ſimè, in conſilio quinto, per totum, & in conſ. 17. & 19. & 20. per totum, & in conſ. 15. ferè per totum.   Ioſeph. De Ruſtic. latiſ ſimè, in conſ. 1. per totum, & iterum in conſ. 3. quæ habentur in tract. an, & quando lib. in condit. poſi. cenſean. vocati.   Idem Author, in commentariis, ad l. cum auus, ff. de condit. & demonſt. libro primo, cap. 16. numer. 16. 17. & 19. & lib. 4. cap. 16. per totum, vbi latiſ ſime.   Franciſc. Molinus, de pactis matrimon. lib. 3. q. 63.   Gerardus Maynard. deciſ. Toloſ. 74. per totam, lib. 5. vbi eleganter, & ſubtiliter in hac materia.[*]   Antonius Faber, de erroribus pragmatic. decad. 26. errore 4. per totum, qui pro interpretatione l. filiusfamilias 117. §. cum quis, ff. de legat. 1. inſignem, ſubtilémque tradit reſolutionem, & dicti consilij Oldradi obſeruationi (cuius ipſe meminit) admodum conducibilem, & egregiam. Franciſcus Stephanus nouiſ ſimè, deciſion. 65. pro ſententia autem, ſeu placito eiuſdem Oldradi, pro quo id ipſum reſponderunt trigintanouem illi iuris Interpretes, quos in vnum congeſ ſit. Iacob. Me[*] noch. in præcitato conſ. 1006. num. 40. lib. 11. duas rationes adduxit idem Menoch. lib. 4. dicta præ ſumption. 69. numer. 2. & 3. Prima eſt, quod onus, & conditio appoſita, & adiecta hæredi inſtituto, vel primo ſubſtituto, non cenſetur in aliis ſubſtitutionibus repetita, l. ſub conditione, ff. de hæred. inſtitu. & l. ſi quis hæres ita, ff. de acquir. hæreditate, & tradunt Socinus, Gozadinus, & Pariſius, ibi relati. Secunda ratio eſt, quia ſufficit, conditionem ſemel impleri, quicquid inde poſtmodùm eueniat, vt ſuprà dictum eſt, & probatur in dict. l. hæ redibus, in principio, ff. ad Trebellian. & in dicta l. cum vxori, C. quando dies legati cedat: & repetit in dicto conſilio 1006. numero trigeſimo nono, & conuenit Anton. Faber, de error. pragmat. decad. 26. errore 4. folio mihi 15. vbi inquit, quod quemadmodum, ſi conditio ita eſ ſet concepta, ſi liberos nullos educauerit, ſufficeret ad excludendum fideicommiſ ſarium, ſuſceptos fuiſ ſe liberos, & educatos, licet poſtmodùm prædefunctos, quoniam mihil aliud requirerent verba conditionis, dict. l. hæredibus: Ita & collata conditione liberorum in tempus mortis, ſi quæratur, an conditio extiterit ad fideicommiſ ſarium excludendum, non aliud inſ picere poſ ſumus, aut debemus, quàm vtrum aliqui liberi ſuperuixerint hæredi rogato, nec ne; & con ſequenter, inſpecto tempore mortis rogati. Tunc enim neceſ ſe eſt, alterutrum eſ ſe verum, aut ſuper ſtites liberos ipſum aliquos reliquiſ ſe, aut nullos. Si nullos, vtique conditio extitit, & quidem ita, vt poſtea deficere nunquam poſ ſit. Ex contrario, ſi quos liberos ſuperſtites reliquerit, negari non poteſt, quin ipſo mortis inſtanti defecerit conditio, quæ proinde poſtea exire nunquam poſ ſit. Perpetuum namque eſt, vt ſemel defecta conditione diſpoſitio conditionalis corruat, nec vnquam facta fuiſ ſe videatur. Ex his ipſe Author deducit, quæ fuerit apud Iureſconſultum ratio dubitandi, & decidendi, in leg. filiusfamilias, §. cum quis, ff. de legatis primo, & inquit, eam fuiſ ſe, quæ dubitandi rationem penitus euertit, quod cum liberi hæredis rogati in conditione poſiti ſunt, non tam propter ſe ipſos videri debeant poſiti, quàm propter patrem grauatum, vt qui ſub conditione nullorum ſuperſtitum liberorum fideicommiſ ſo grauatus fuit, in contrarium caſum, id eſt, ſuſceptis liberis, qui ſuperuixerint, eo fideicommiſ ſi onere liberetur; vi ſcilicet, & poteſtate ſolius defectus conditionis, ſub qua extraneus fuerat per fideicommiſ ſum ſubſtitutus. Propterea quod ſi vel vno inſtanti ſuperuixerint liberi, verum eſt, conditionem illam, ſi ſine liberis deceſ ſerit, ſemel defeciſ ſe. Ideóque nec poſtea quærendum eſt, quid de liberis contingat, id eſt, an moriantur ante ſub ſtitutum, necne: an ſine liberis, an cum liberis: an patri hæredes fuerint, nécne. Et ſubdit Faber idem, quod Oldradus, vir certè magnus, ex hoc potiſ ſimum loco motus reſpondit in conſilio illo, apud Doctores noſtros celeberrimo, quod eſt 21. incip. Thema tale eſt. Eandem quoque rationem ſingulariter aſ ſequutus fuit Gerardus Maynardus, deciſione Toloſ. ſeptuageſima quarta, libro quinto; nam cum propoſita facti quæ ſtione, de qua ibi, argumenta, & rationes in contrarium adduxiſ ſet, tandem ex numero quarto, concludit, ſubſtitutionem his verbis conceptam, ſi ſine liberis, ipſis exiſtentibus deficere, per text. in dicta l. filiusfamilias, §. cum quis, quaſi præcisè in tempus mortis inſtituti, diſpoſitione fideicommiſ ſi à teſtatore collata, per text. etiam in dict. l. ex facto, §. ſi quis autem. Nam quemadmodum conditio, quæ ſemel extitit, vel extitiſ ſe intelligitur, non reſumitur, l. quidam in teſtamento, ff. De fideicommiſ ſar. libertat. ita & conditio, quæ ſemel defecit, non amplius inſtauratur: dicta l. cum vxori, & d. l. ſi quis hæredem. Quare conditio illa ſtatim cenſetur deficere, ſi patri inſtituto ſuperuixerint liberi, adeo vt nec quæratur, an hæ redes extiterint, ex dicto §. cum quis: nam in conditionibus merum factum inſpicimus, an verbis congruat; neque curandum eſt, an ſortiantur iuris effectum, ex ipſomet §. prout enim ruditer accipiuntur, ita ruditer, & ad literam accipi debent: quod Maynardus ipſe, vbi ſuprà, numero quinto, & ſexto, latiùs exornat, vt probet ſufficere, quod liberi ſemel extiterint, quamuis iidem poſtea moriantur. Peregrinus quoque, de fideicommiſ ſis, dicto articul. vigeſimo nono, ſub numero vigeſimo ſecundo, eiuſdem conſilij Oldradi rationem inquit eſ ſe multùm multiplicem. Primo, quia de natura conditionis eſt, vt in forma ſpecifica adimpleatur, l. qui hæredi. & l. Mæuius, ff. de condit. & demonſt. Secundò, quia huiuſmodi conditionis defectus facit deficere fideicommiſ ſum, dicta l. filiusfamilias, §. cum quis, dicta l. ex facto, §. ex facto, & §. ſi quis autem, l. prima, C. de condit. inſert. Tertiò, quia filij poſiti in conditione, faciunt deficere conditionem, ad releuandum partem grauatam, & ad excludendum ſubſtitutum; fortiùs ergo & ad eorum fauorem, quia teſtator eos prætulit ſubſtituto: l. Lucius, ff. de hæred. instituend. Quartò, quia, an qualitas adſit, vel abſit, conſideratur tempus, ad quod refertur; non autem conſiderantur ſubſequentia tempora, l. in delictis, §. ſi extraneus, cum vulgatis, ff de noxalib. action. Quinto, quia grauamen, & onus non porrigitur de perſona ad per ſonam, vt per Menochium, poſt alios multos, in conſilio 327. numero vigeſimo ſexto, libro tertio. Sextò, quia ſemel eſt extincta fideicommiſ ſi conditio, ideo amplius non poteſt reuiuiſcere, arg. l. qui res, §. aream, ff. de ſolut. Et hactenus Peregrini rationes, quæ ex communi Interpretum placito in dictis iuribus eliciuntur, & his conueniunt, quæ Anton. Faber, de erroribus pragmat. decad. 26. errore quarto, dilucidè obſeruauit: Caſanate etiam latiſ ſimè, præcitato conſilio quarto, & vigeſimo. Extendit etiam ipſummet conſilium Oldradi[*] idem Peregrinus, dicto articulo vigeſimo nono, numero 23. quod non reuiuiſcit fideicommiſ ſum, ſi filij, ob quorum exiſtentiam deficit, poſtea ſine filiis decedant; etiam ſi modico tempore ſuperuixerint per text. in dict. l. ex facto, §. ſi quis autem, & l. quod certarum, C. de poſthum. hæred. instituen. & ſic decidit Baldus, in capite primo, §. cum eſ ſet, in titul. Epiſcop. vel Abbat. vbi fœmina excluſa per exiſtentiam maſculi, perpetuò durat excluſa, quamuis maſculus incontinenti deceſ ſerit. Et id ipſum tenent permulti, quos Peregrinus ibi recenſet; & numero vigeſimo quarto, extendit, etiam[*] quod filij ſint poſthumi nati poſt mortem grauati; nam & iſti faciunt deficere fideicommiſ ſi conditionem, quia pro natis habentur tempore mortis grauati, ex quo de illorum commodo agitur; quod etiam ibi comprobat; & numero vigeſi[*] mo quinto, inquit idem eſ ſe in contractibus, quod in vltimis voluntatibus; ex textu in l. inter ſocerum, ff. de pactis dotal. & num. vigeſimo ſexto, quod procedit, etiam quod filij ipſi fuiſ ſent diſpoſitiuè vocati: & numero vigeſimo ſeptimo, etiam ſi fideicommiſ ſum conſtitutum fuiſ ſet fauore agnationis, & maſculorum, vt latius ibi; & numero[*] vigeſimo nono, procedit etiam idem Oldradi con ſilium, etiam ſi de fauore Eccleſiæ, vel piæ cau ſ æ tractaretur; prout Raphaël Fulgoſius in conſilio quadrageſimo ſexto. Andreas, colum. prima, in fine, notauit. Anton. Gabriel, commun. libr. 4. titul. de fideicommiſsis, concluſione 7. numero ſecundo. Alexand. Trentacinquius, de ſubſtitut. quarta parte, capite ſeptimo, num. 70. verſic Hæc concluſio: procedit quoque, etiam ſi teſtator dixiſ ſet, ſi ali[*] quis hæredum meorum, cùm pronomen iſtud ad principaliter inſtitutos referri, velit ipſe Oldradus; per text. in l. ſi ita eſ ſet legatum, ff. de auro & argen. legato. Sed & procedit idem conſilium Oldradi 21.[*] etiam cum teſtator grauauit proprios filios onere fideicommiſ ſi; ſicuti Decius, Ruinus, Socinus, & Craueta obſeruarunt, quos ſequuti ſunt Menoch. in conſ. 85. numer. 120. lib. 1. & dicta præ ſumptione 69. numer. 21. lib. 4. Peregrinus dicto articul. 29. numer. 34. Ioſeph. de Ruſticis, ad d. l. cum auus, libro quarto, capite ſecundo, numer 53. qui numer. 35. poſt Menochium, & alios, refert eorum ſententiam, qui exiſtimarunt, præfatum Oldradi conſilium non procedere, quando conſtat, teſtatorem grauaſ ſe proprios filios hoc onere fideicommiſ ſi; nam tunc præ ſumptio, & coniectura ſumitur, quod grauare etiam voluerit nepotes, & remotiores gradu, quia ſi magis dilectos grauauit, multo magis grauare voluit minus dilectos, iuxta l. Publius, §. primo, ff. de condit. & demonſt. & in ſpecie ita affirmarunt Socinus, Ruinus, Decius, & Curtius ſen. quos ipſe Menoch. Peregrinus, & Ruſticis, vbi ſuprà, meritò improbant: quod ſi vera eſ ſet hæc coniectura, & prædictorum ſententia, rarò, vel numquam locus eſ ſet illi doctrinæ Oldradi. Et extenſio fieri poſ ſet de perſona ad perſonas, & grauamen filiis iniunctum ad nepotes extenderetur. Item inconue[*] niens non eſ ſe, vt aliquando remotior melioris conditionis ſit, quàm proximior; ſicuti Craueta, & alij, in locis relatis per Menochium, Peregrinum, & Ruſticis compro barunt, qui ipſi eos ſequuntur. Procedit etiam Oldradi dictum conſilium 21. [*] vbicunque ſecunda ſubſtitutio à prima penderet, non autem quando vtraque de per ſe ſubſiſtit, vt declarat Pariſius, in conſilio 18. numero 44. libro ſecundo. Socinus ſenior, in conſilio 62. numero vndecimo, libro tertio. Riminaldus ſenior, in conſilio 106. circa finem, & in conſilio 182. numero duodecimo. Ioſeph. de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, libro primo, cap. 16. numero 19. fol. 127. & repetit libro 4. cap. 2. numero 9. folio 525. vbi inquit ampliari Oldradi deciſionem, vt in tantum ipſa ſit vera, quod nedum prima ſubſtitutio, ſub illa conditione concepta, expirare dicatur, ſed etiam omnes aliæ ſubſtitutiones ſucceſ ſiuè factæ poſt primam, à qua ſequentes dependent, penitus deficiant; provt tenent Bartolus, Alexand. Socinus ſenior, & alij, quos ibi refert. Et id ipſum, quod[*] euaneſcente, aut defecta ſubſtitutione prima, omnes poſt primam ordinatæ, & dependentes, euaneſcunt; per textum in l. cum in teſtamento, §. primo, ff. de hæredib. Inſtit. l. ſi mater, §. Primo, vbi Ia ſon in 2. notabili, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. cum aliis multis Authoribus tradiderunt Peregrinus, dicto articulo 29. n. 29. Menochius, in conſilio 274. num. 23. libro 3. Ioann. Vincent. Hondedeus, in conſilio 78. num. 35. libro primo. Alexand. Rauden ſis, in conſil. 57. num. 9. & 11. libro primo. Ludouic. Caſanate, in conſilio 4. numer. 312. qui ipſe latiùs id explicat, & quando caducato vno gradu ob quamlibet cauſam, caducati gradus ſequentes intelligantur, in conſ. 2. per totum, & in conſil. 3. vbi vide. Receditur tamen à prædicta Oldradi, in dict.[*] conſil. 21. & ſequacium opinione, ex coniecturis, & præ ſumptionibus, quibus quidem colligeretur, teſtatorem voluiſ ſe onus reſtitutionis eſ ſe repetitum à ſubſtitutis, & vocatis in alios; ſic ſané limitarunt permulti iuris Interpretes relati per Marçarium, in conſilio ſeptimo, numero decimo, vbi dicit, ſe pro hac limitatione conſuluiſ ſe, & ita iudicatum fuiſ ſe, ſubditque eſ ſe receptiſ ſimam, & in quamplurimis iudiciis grauiſ ſimis obſeruatam. Et ita deciſum fuiſ ſe in conſilio Neapolitano teſtatur Capicius, deciſione 108. vbi etiam profitetur, ita ſ æpè ſe vidiſ ſe iudicatum, & hoc ſemper fuiſ ſe ſequutum. Et hanc opinionem menti teſtatoris conſonam, aſ ſerit Alciatus, in conſilio 604. numer. 4. & in conſ. 778. numer. 3. & 4. vbi reprobando Decium, inquit hanc eſ ſe veriorem, & frequenter in Senatu fuiſ ſe pronuntiatum ſecundùm eam. Sequitur etiam Graſ ſus, §. legatum, quæstione 33. numero ſexto, verſic. Item ſcias. Ioannes Cephalus, in conſil. 529. numer. 35. libro quarto. Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 464. numer. 20. libro quarto, Didac. Couarru. in cap. Raynaldus, numer. 3. ante finem, de teſtamentis. Burſatus, in conſ. 1. numer. 1. libro primo, Iacob. Menochius, in conſilio 327. numer. 14. libro quarto, & præ ſumptione 69. numer. 8. & ſeq. libro quarto. Anton. Gabr. Commun. Concluſ. lib. 4. titulo de fideicommiſsis, concluſ. 7. numer. 4. Antonius Theſaurus, deciſione Pedemontana 96. numer. 33. & 34. & deciſione 248. numero ſeptimo, & deciſione 270. numer. 29. 30. & 31. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. titul. 6. numer. 6. in fine, vbi ſcribit, quod ex legitimis coniecturis receditur à conſilio Oldradi, & quocunque modo teſtatoris voluntas in contrarium concipi poſ ſit: Simon de Prætis, de interpret. vltim. Volunt. lib. 3. interpret. 3. dubitat. 3. ſolut. vltim. numer. 10. fol. 192. Ale xand. Trentacinq. de ſubſtit. in 4. part. cap. 7. numer. 73. Achill. Perſoral. in tract. de adipiſcenda, ſub. numer. 314. Fabius Turretus, in conſ. 81. num 44. & 45. Achilles Pedrocha, in conſ. 39. num. 14. Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. part. quæ ſtione 12. verſic. Ideo dicunt Doctores: vbi tradit, Oldradi conſilium non procedere, vbicunque conſtat ex coniecturis, teſtatorem ſenſiſ ſe quod ſubſtitutus admitteretur, etiam cum primus inſtitutus liberos habuit, qui defuncti fuerunt, ſi liberos non reliquit tempore mortis. Et citat Gregorium Lopez, & alios, qui limitant ipſam Doctrinam Oldradi, vbicunque de mente diſponentis in contrarium appareat; Blaſius Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. quæ ſtion. 18. numer. 10. & 29. & in addit. ad deciſionem Gammæ 225. per totam: Cardinal. Domin. Tuſc. practicar. concluſion. iur. tom. 7. litera S. concluſion. 847. numer. 29. Fabius de Anna, in conſilio decimo, poſt numerum 18. & numer. 19. & ſeqq. libro primo, Marçarius, in epitome fideicommiſ ſorum, quæ ſtione 119. & ita definiuit Parlamentum Delphinatus apud Guid. Pap. deciſione 531. in fine. Et Senatus Sabaudiæ apud Theſaurum, in locis relatis ſuprà, & Collegium Paduanum, teſte Peregrino de fideicommiſsis, articul. 29. numer. 30. quicquid ipſe contrarium defendat, vt mox dicetur. Et ſ æpiſ ſimè ita iudicatum teſtatur ipſe Peregrinus, in conſilio 49. Numer. quinto, libro primo. Alexander Raudenſis, in conſilio 36. ex numer. 52. libro primo, vbi numer. 96. inquit, concurrentibus coniecturis, & fundamentis minus vrgentibus, ita fuiſ ſe iudicatum in vna cauſa per Torniellum, & in alia per Leonium. Et cum Graſ ſo, Burſato, Hondedeo, Paulo Leonio, Zileto, Pariſio, Grato, Riminaldo, Craueta, & aliis, Ludouic. Caſanate, in conſilio 20. numero primo, per totum: Ioſeph. de Ruſticis, latiſ ſimè, in conſilio primo, poſt numerum 36. & in conſilio tertio, poſt numerum 35. cum multis ſeqq. & in commentariis ad dictam l. cum auus, libro primo, cap. 16. numer. 16. & 17. & libro quarto, capite ſecundo, numero duodecimo, Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primagen. libro primo, capite ſexto, numero decimo nono, Borgninus Caualcanus, deciſione quinta, numer. 12. parte tertia. Decianus, Hieronymus Gabriel, Corneus, Decius, Curtius iunior, Gratus, Socinus ſenior, Cephalus, Marçarius, Bellamera, Pancirolus, Pariſius, Socinus iunior, Craueta, Ruinus, Gozadinus, & alij, quos pro hac parte, vt ab Oldradi ſententia recedatur ex coniecturis, & praeſumptionibus; recenſuit alio in loco Caſanate metipſe, in conſilio quarto, numero 15. & 16. & 19. & 27. & pro hac ſententia rationes, & fundamenta quamplura deduci poſ ſent ex eiſdem, provt ipſi expendunt, & ideo ſilentio prætermittuntur hoc loco, quod tranſcribendi vitium ab inſtituto, & conditione mea multum abhorreat; & Peregrinus, dict. articul. vigeſimo nono, numer. 31. & 32. quæcumque in ipſius ſententiæ communis fauorem conſiderari poſ ſunt, vt ex coniecturis, & præ ſumptionibus ab Oldradi placito recedi valeat; adduxit, & breuiter ad ſummam reduxit, vbi videri poſ ſunt. Item num. 30. Authores quamplurimos pro ipſa ſententia communi recenſuit. E contrario tamen, quod Oldradi placitum prædictum indiſtinctè accipi debeat, nec etiam ex coniecturis ab eo recedi poſ ſit; vtpote, cum Oldradus ipſe loquatur, vbi aderant eædem, vel ſimiles, & fortiores, & vrgentiores coniecturæ, quàm illæ, ex quibus Doctores excitantur communiter, aut excitari poſ ſunt: & ſic hoc non eſ ſet limitare, ſed deſtruere opinionem Oldradi; conſtanter defendunt permulti iuris Interpretes, quos in vnum congeſ ſit Ludouic. Caſanate, in præ citato conſilio quarto, numero 165. & numero 167. vbi aſ ſerit, Oldradi ſententiam contra coniecturas, & præ ſumptiones, multis grauiſ ſimorum Iudicum ſententiis fuiſ ſe receptam indiſtinctè: & refert, 15. caſibus contrarium obſeruatum, ſicuti affirmant Authores illi, quos eodem numero 167. per totum, diligenter, & ſtudiosè commemorauit, prout ibi videri poterit: & numero 204. vbi idipſum repetit: & numero 269. vbi inquit, non ob ſtare auctoritatem eorum, qui propter coniecturas ab Oldrado receſ ſerunt; nam facilis eſt reſpon ſio, vt ipſe credit, innumeros ſcilicet, maioris numeri, auctoritatis, & ponderis, fortioribus coniecturis concurrentibus, Oldradum ſequi indiſtinctè, nec prædictam limitationem amplecti. Et quidem, quæcunque pro hac parte expendi poſ ſunt fundamenta contra communem, ad ea reduci valent potiſ ſimùm, quæ Peregrinus, dict. articulo vigeſimo nono, numer. 33. 34. & 35. & num. 37. 38. & 39. expendit, & ponderauit, vt contrariam ſententiam tueretur, & Oldradum à coniecturis omnibus, ex quibus limitare ſolent Doctores eius doctrinam, immunem redderet. Quæ etiam præ oculis habuiſ ſe, & conſideraſ ſe videtur Gerardus Maynardus, deciſione Toloſ æ ſeptuageſima quarta, libro quinto. Contrarietatem quoque Doctorum in propoſito articulo, perpendit Menochius, libro quarto, dicta præ ſumptione ſexageſima nona, numero nono, & duobus ſequent. vbi eam diſtinctione quadam componit, prout dicetur infrà. Ego verò à communi recedendum non exiſti[*] mo, imo potius ſeruandum eam in praxi arbitror, & verè negari non poſ ſe, quin fortiſ ſimè, imò & concludenter vrgeant fundamenta illa, quæ Peregrinus metipſe, dicto articulo vigeſimo nono, numero trigeſimo primo, & trigeſimo ſecundo ponderauit, quoties non leues, aut friuolæ, ſiue ex capite excogitatæ coniecturæ, aut præ ſumptiones concurrant, ſed potius vrgentes, atque ex tenore, ſiue ex verbis diſpoſitionis deductæ, & in ſe probabiles, & apparentes, elici valeant; ſic ſanè Ludouicus ipſe Caſanate, qui locis præcitatis, adeò con ſtanter Oldradum à coniecturis defendit, atque etiam ex præ ſumptionibus contrariis non ceſ ſare, contendit; vbi eiuſmodi coniecturæ concurrant, & tales, ex quibus mens, ſeu voluntas teſtatoris elici valeat dilucidè; Oldradi ſententiam limitari debere, nec procedere, tribus in locis ingenuè fatetur. Primo namque, eodem conſilio quarto, poſtquam auctoritates, & deciſiones quamplurimas adduxit ex numer. 165. vſque ad numerum 168. vt ab Oldrado recedi non debeat ex coniecturis; ſubdit ſtatim, eodem numer. 168. in hunc modum: Quæ tamen omnia intelligenda ſanè ſunt, vbi vrgentiores, quam in caſu iſto coniecturæ non concurrant. Fateor enim, & libentiſ ſimè fateor, poſ ſe, & debere ab Oldrado recedi, quando ex ipſamet litera clarè, & legitimè conſtet, fuiſ ſe inductum perpetuum fideicommiſ ſum, & diſponentem idem voluiſ ſe in caſu decedendi cum filiis, provt diſpoſuit in caſu decedendi ſine filiis, vt erat in caſu ilio D. Martini Cabrero, in quo contra Oldradum obtinui, &c. Deinde ſecundò, vt numer. 269. eiuſdem conſilij 4. ipſemet auctor reſponderet auctoritati, & ſententiæ eorum, qui propter coniecturas ab Oldrado receſ ſerunt, (quos antea retulerat numero vigeſimo ſeptimo,) conſtituit, facilem eſ ſe reſponſionem, ad eum modum, quem ibi obſeruat, ſubdit tamen ſtatim in hunc modum: Maximè, quia Authores illi in eorum con ſultationibus, ſuper quibus reſponderunt, multa in uenerunt concurrere, quæ in præ ſenti non concurrebant. Vel quia verba omnino non deficiebant. Vel quia aderat ratio agnationis expreſ ſa, ſimplex, & ab ſoluta, vel expreſsis ſimpliciter, & abſolutè reſultans. Vel quia verba reſtrictiua non aderant, vel quia non erat ſtandum chartæ. Vel alia his ſimilia, quæ illorum conſilia iuſtificare poterant, &c. Tertiò denique & vltimò idemmet Auctor ſpecificè magis, atque ex propoſito reſolutionem hanc, & placitum prædictum confirmat in conſil. 20. per totum, vbi Oldradi conſilium præfatum 21. limitat triginta quatuor coniecturis, aduerſus illum expenſis. Et ante omnia præmittit in initio, & numero primo, per totum, Quòd deciſio Oldradi, ſicut veriſ ſima eſt, & à nemine improbatur in terminis, in quibus loquitur; ita quoque veriſ ſima eſt, & à nemine improbatur vna generalis illius limitatio: quod ſcilicet non procedat, quandocunque ex diſpoſitis, & expreſ ſis clarè appareat, fuiſ ſe conſideratam perpetuitatem fideicommiſ ſi, diſponentémque voluiſ ſe fauore vlteriorum ſub ſtitutorum grauare tam parentes, quàm eorum filios, & deſcendentes. Et quod ita aduerſus Oldradum in quampluribus caſibus, in quibus coniecturæ vrgebant, tenuerunt permulti Authores, quos ibi refert numero primo, per totum. Subdit ſtatim numero ſecundo, quod licet præcitato conſilio quarto, numer. 204. & 269. dixerit, Oldradum procedere aduerſus coniecturas; attamen ipſe nec dixit, nec vnquam apparebit ſe dixiſ ſe, quod procedat aduerſus omnes coniecturas, ſed aduerſus aliquas tantùm, quæ non eſ ſent ita vrgentes, & concludentes, vt declarauit dicto numero 269. reſpondens contraria procedere aduer ſus Oldradum, vbi vrgentiora pro fideicommiſ ſo concurrerent, vel vbi verba omnino non deficerent. Et quod barbarum eſ ſet, ſi vnquam aſ ſeruiſ ſet, Oldradum procedere generaliter, & indiſtinctè, etiam ſi in contrarium appareret mens, ex coniecturis deducta. Cum de hoc ſit textus expreſ ſus, quem cauillare non poſ ſumus, in l. prima, C. de condit. inſertis, vbi propoſito caſu Oldradi, dicitur, quod ſi eſt factum fideicommiſ ſum ſub conditione, ſi inſtitutus ſine liberis decederet, eo cum filiis moriente, expirat fideicommiſ ſum, provt apud Oldradum. Quod tamen ſtatim limitat ille textus ibi; Niſi alia defuncti voluntas euidenter probetur. Ecce vbi ex voluntate, ex mente deducta, limitatur expreſsè dictum Oldradi conſilium; vnde abſonum, & erroneum eſ ſet de illa limitatione dubitare. Subiungit Caſanate, numero tertio, in fine, & numer. quarto, ſe pro declaratione huius limitationis generalis conſiderare Primò, quod quamuis ab Oldrado recedendum non ſit propter quaſcunque coniecturas, etiam leues, vti nonnulli voluerunt; Tamen recedi omnino debeat, quando coniecturæ, ſeu præ ſumptiones, ex quibus deducitur voluntas, ſint graues, vrgentes, efficaces, neceſ ſariæ, & multum probabiles: Iſtæ enim, etiam verbis deficientibus, & multo magis, ſaltem in ſenſu proprio concurrentibus, admittuntur ad inducendum fideicommiſ ſum; ſicuti firmarunt Authores quamplures, eodem numero quarto commemorati. Item & ſecundò, licet ſola mens tacita veriſimilis, vel quod teſtator ita veriſimiliter diſpoſuiſ ſet, & voluntas tacita, ſeu coniectura, vel præ ſumptio tacita, quæ ex expreſ ſis non colligatur, non ſufficiat ad recedendum ab Oldrado; ſufficit tamen omnino, quæ colligatur ex expreſ ſis, & diſpoſitis in teſtamento. Nam licet ad inducendum fideicommiſ ſum, non admittantur coniecturæ, ſeu præ ſumptiones, ex capite excogitatæ; admittuntur tamen ſine dubio, quando reſultant ex ipſamet litera, & ex expreſ ſis, & diſpoſitis in litera; prout etiam firmarunt Interpretes, relati ibidem numero quinto; eo enim caſu (adiicit idem Caſanate, numero ſexto,) ſi coniecturæ, & praeſumptiones colligantur ex expreſ ſis, mens quoque dicetur expreſ ſa, & fideicommiſ ſum ex ea voluntate reſultans, dicetur etiam expreſ ſum; quod etiam adnotarunt Authores quamplures, ibi. Sic Tertiò (addit Caſanate metipſe, numero ſeptimo,) licèt aduerſus Oldradum, vbi verba omnino deficerent, vel repugnarent, difficilius admitteretur coniectura voluntatis; tamen facilius, & ſecurius admittitur, & admitti debet, quando verba omnino non deficiunt, vel quia adſint verba enuntiatiua, vel quia licet propriè accepta, videantur deficere, tamen ſi improprientur, non deficiunt. Quia licet coniecturæ, & præ ſumptiones non ſufficiant, vt litera omnino ſuppleatur; ſufficiunt tamen omnino, vt verba improprientur, & in ſenſu abuſiuo, & etiam impropriſ ſimo admittantur, ad inducendum fideicõmiſ ſum ex coniecturata voluntate; quod tenent Authores quamplurimi, de quibus dicto numero ſeptimo, tandem Ludouic. idem Ca ſanate, præcitato conſilio vigeſimo, numero octauo, ſic concludit: Quamuis ergo regulariter procedat OIdradus, non obſtante veriſimili mente, & voluntate, ex coniecturis, & præ ſumptionibus deducta, provt dixi in cauſa de Quinto, & nunc quoque dico; tamen hoc recipit prædictas tres declaratiònes, quas tunc quoque cum receptiſ ſimis Doctorum traditionibus admiſi: iuxta quas in præ ſenti aduerſus Oldradum attendenda erit mens coniecturata huius teſtatoris; cùm coniecturæ non ſint leues, ſed vrgentiſ ſimæ, neceſ ſariæ, & multum probabiles. Et non ſint tacitæ, vel aliunde extra teſtamentum deductæ; ſed expreſ ſ æ, & ex expreſ ſis reſultantes. Et non ſit neceſ ſarium, literam omnino deficientem, in totum ſupplere, ſed ſolum impropriare, copulatiuam in augmentatiuam conuertendo, vel literam dubiã ex verbis enunciatiuis, & præ ſuppoſitiuis declarando. Hactenus Ludouic. Caſanate, qui per diſcurſum totius illius conſilij 20. id ipſum comprobat, & quamplurimis confirmat. Ex quibus equidem, atque ex eiſdem fundamentis, quæ Peregrinus ipſe, dicto articulo 29. numero 31. & 32. adduxit, vt ex coniecturis, & præ ſumptionibus ab Oldradi placito recedi valeret; provt ſuprà commemoraui numero vigeſimo ſeptimo, in fine, non modò Communis ipſa in tuto manebit, ſed & reſponſum præ ſtari poterit fundamentis aliis, quæ contra communem, vt ab eodem Oldrado, nec etiam ex coniecturis, & præ ſumptionibus recedatur vllo pacto; expendit Peregrinus metipſe ibi, numero 33. & ſeq. vſque ad numerum 40. item quibus caſibus, ex coniecturis, & præ ſumptionibus induci poſ ſe fideicommiſ ſum, alio cap. huiuſce tractatus, ſupra lib. 4. & reſolui, iiſ dem certum etiam erit, ex coniecturis, & præ ſumptionibus ab Oldrado poſ ſe recedi. Coniecturas quoque, quibus caſibus, eodem etiam lib. 4. dixi pro expreſ ſa voluntate habendas, ac ſeruandas, etiam vt diſpoſitionem inducant; in iiſdem ipſas etiam ſufficere (ſi qualitates ibi requiſitas habeant) vt ab eodem Oldrado recedi debeat, planum, & certum erit; nec poſ ſe Sfortiæ Oddi, aduerſus communes Interpretum noſtrorum traditiones, placita illa, de quibus latè in conſilio 66. & 67. ſuſtineri; ſic etenim, vel numquam tacitum fideicommiſ ſum ex coniecturis deduci poſ ſet, vel etiam tacita voluntas, ex coniecturis elicita, nunquam operaretur; contra ea, quæ aliis capit. libri quarti, ſuprà, hoc eodem tractatu, longa ſerie adnotata, atque ſcripta reliquimus. Ex his ſanè deducitur velut in neceſ ſariam con[*] ſequentiam, præfatum Oldradi conſilium 21. in Hiſ panorum primogeniis proculdubio non procedere, imo ex eorum natura, ac perpetuitate, conditionem illam, in ipſis filiis, ac etiam nepotibus, cæteriſque deſcendentibus repetitam, cenſendum eſ ſe; non enim poteſt aliter perpetuitas maioratuum conſeruari. Si enim exiſtentibus filiis, illico ſubſtitutio expiraret, etiam ſi ipſi filij liberos non haberent, maioratus ipſe, qui ex ſui natura perpetuò durare debet, illico deficeret, bonáque libera efficerentur, quod directè eiuſdem inſtitutoris menti repugnaret. Ideóque, vt eiuſdem memoria conſeruetur, primogeniúmque ipſum perpetuum ſit, introducere eſt, vt ea conditio perpetuò repetita cenſenda ſit, non enim poteſt aliter inſtitutoris voluntas durare, nec perpetua effici: quod Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro primo, capite ſexto, numero decimo octauo, decimo nono, & vigeſimo, ſingulariter obſeruauit, atque comprobauit; prout ibi videri poterit, vbi iuridicè concludit, quod tunc non expirat ſubſtitutio, poſ ſeſ ſore cum liberis moriente, ſed bona eius ad ſequentem vocatum deferuntur, ſi liberi eius abſque liberis moriantur; quod etiam reſoluit Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæ ſt. 12. vbi inquit, quod ſi pater in conſtitutione maioratus ordinauit, quod ſi filius defunctus ſit abſque liberis, bona perueniant ad aliquem, ſi filius habuit filios, qui defuncti fuerunt, ſubſtitutio non expirat; & fortius ſe aſ ſerere ſubiungit, quod quamuis inſtitutus decedat cum liberis tempore mortis, qui defuncti fuerunt poſt mortem patris, adhuc admittendus eſt ſequens in gradu, qui vocatus eſt ex diſpoſitione maioratus, quod dubium non habet. Idem etiam reſoluit Ludouic. Caſanate, conſilio 15. ex num. 22. & 23. & dicto conſilio vigeſimo, numer. 13. 14. & 15. & num. 22. vbi quod ex qualitate primogenituræ deſumitur coniectura, quæ facit, vt ceſ ſet omninò deciſio Oldradi relata: Menochius, libro quarto, præ ſumpt. 69. num. 11. in fine, & numero 15. & in conſilio 220. numero 34. libro 3. Dicens, quod vbi diſponens voluit bona deuenire ad primogenitos, vel natu maiores, non attenditur conditio decedendi ſine filiis, nec procedit Oldradus. Latiùs ipſe Menochius, in conſilio 1006. ex numero 45. cum pluribus ſeqq. & numero 53. libro 11. vbi ſcribit, quod Oldradi conſilium procedit in illis caſibus, in quibus teſtatores ſimplices fecerunt ſubſtitutiones momentaneas, non conſiderata per ſeuerantia oneris reſtitutionis fideicommiſ ſi, atque ita actu ſucceſ ſiuo pro conſeruatione familiæ, prout ipſe quoque declarauit in conſilio 117. numero 31. & multis ſequentibus libro ſecundo procedit quoque, vbi non extarent contrariæ coniecturæ, ac maximè illæ, quæ perpetuum fideicommiſ ſum, & actus ſucceſ ſiuos à teſtatore con ſideratos denotarent: Molina etiam ſequitur Bla ſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſio n. Gamm. 225. folio 11. part. 2. vbi inquit, quod Oldradi ſententia, rigore verborum inſpecto, vera eſt; exi ſtentibus tamen coniecturis, & vbicunque conſtiterit, testatorem efficere voluiſ ſe maioratum perpetuum, ab eo recedendum eſ ſe; quia ad maioratus. perpetuitatem repetitio conditionum neceſ ſaria eſt, Et id ipſum ſtatuit ex adiectione oneris perpetui, atque anniuerſarij impoſitione, ſi ſimul colligeretur coniectura maioratus perpetui, vt quia vocaſ ſet proximiorem in defectum filiorum primi vocati, prove latiùs ibi; & antea dixerat variar. lib. 1. quæ ſt. 12. & q. 18. n. 10. & num. 29. Ludo. Ca ſanat. conſ. 15. num. 20. 21. & 35. obtinet etiam Oldradi conſ. 21. quando ad determinatum tempus reſtricta, refertur conditio liberorum exiſtentium;[*] ſecus verò, ſi priuatiuè ſit adiecta; atque ita ex communi Interpretum diſtinctione multum intereſt, an dictum ſit, ſi deceſ ſerit ſine filiis, referendo deficientiam liberorum ad tempus mortis paternæ, & tunc procedit Oldradus; quia liberorum deſecus, certo & determinato tempore requiritur, & ſic voluntas teſtatoris limitata, limitatum producit effectum, nec extenditur, vltra quam ipſe expreſ ſit; ſicuti Menochius, ſtatim referendus, ſingulariter annotauit. An vero indeterminatè teſtator loquatur, non referendo deficientiam libero[*] rum ad tempus mortis paternæ, ſed ſimpliciter, ſi filij deceſ ſerint, vel in defectum filiorum, vel deficientibus filiis; & tunc ſufficiat filios quandocumque deficere; ſic ſanè diſtinxerunt, atque tradiderunt permulti Authores, cum quibus Antonius Gabriel, commun. concluſion. lib. 4. titulo de fideicommiſ ſis concluſ. 7. num. 8. Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 33. num. 5. & 6. Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæ ſt. 12. in fine, Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 11. tit. 6. num. 6. & 7. Vegius, in conſ. 74. num. 10. Iacob. Menochius, in conſ. 471. num. 10. lib. 5. & in conſ. 1017. num. 15. & 16. lib. 11. vbi refert Ruinum, egregiè poſt Alexand. ſcribentem, quod aliquando filij ponuntur in conditione reſpectu certi, & determinati temporis; vt ſi dixit teſtator, ſi hæres meus deceſ ſerit ſine filiis, &c. Illa qualitas ſignificata verbis illis, ſine filiis, determinat verbum deceſ ſerit; hoc caſu, ſi extant filij tempore mortis ipſius hæredis inſtituti, expirat ſubſtitutio: Et hoc caſu (ſubdit ipſe Menochius) loquitur Oldradus, in dicto conſ. 21. Aliquando verò filij ponuntur in conditione indefinitè, & indeterminatè, non facta reſtrictione ad certum tempus, vt ſi teſtator ita dixit, & deficientibus filiis ſuccedat Caius: Hoc ſanè caſu, licet hæres inſtitutus, & grauatus deceſ ſerit, relictis filiis, attamen non dicitur extincta ſubſtitutio, ſed onus dicitur repetitum, vt quandocumque deſinant extare dicti filij, & deſcendentes, ſit locus ſubſtitutioni. Quod tenent alij Authores, quos ibi Menochius refert. Idem Menochius, in conſ. 1024. num. 15. eodem lib. 11. vbi etiam ex communi ſententia tradit Oldradi conſilium non procedere, quando teſtator non ſe reſtrinxit ad certum & determinatum tempus mortis hæredis inſtituti, & grauati, ſed indefinitè, & indeterminatè locutus eſt. Menochius ipſe, lib. 4. præ ſumpt. 69. ex num. 4. vſque ad num. 9. Decianus, in conſ. 44. num. 80. lib. 1. & in conſ. 28. numero 25. lib. 2. Rolandus, in conſ. 39. numero 55. lib. 4. Simon de Prætis; de interpretatione vltimarum voluntat. lib. 3. interpretat. 3. dubitatione 3. ſolutione vltima, num. 10. fol. 192. Achilles Pedrocha, in conſ. 39. num. 9. & 10. & 11. Ioannes Marcus Aquilin. in l. centurio, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. numer. 354. & 355. Alexander Trentacinquius, de ſubstitut. 4. part. cap. 7. num. 72. vbi etiam, quod Oldradi conſ. 21. non procedit, quando ad purificandam conditionem requiritur defectus liberorum, non certo & determinato tempore, ſed indefinitè, & tempore indeterminato; nam tunc ſufficit, liberos quandocunque deficere: Cardinalis Dominicus Tuſc. practicar. Concluſ. Iur. tom. 7. litera S. concluſ. 847. num. 7. cum ſeq. & num. 28. Ioſeph. de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap. 2. ex num. 4. vſque ad num. 9. & iterum num. 38. Ludou. Caſanate, qui exornat, & compro bat in conſ. 4. ex num. 105. vſque ad num. 123. & n. 106. & trib. ſeq. differentiæ rationem aſ ſignat; & n. 122. Inquit, communem diſtinctionem procedere, & in conditione affirmatiua, & in negatiua: nam quamuis conditio affirmatiua, ſi filios habuerit, indeterminate, & abſolutè poſita, & ad nullum tempus reſtricta, verificata dicatur, quandocumque filios habeat, licet filij nati poſtea deficiant, dicta l. cum vxori, C. quando dies legati cedat, dicta l. ſi quis hæredem, C. de inſtitut. & ſubſtitut. dicta l. in vulgari, ff. de vulg. & pup. ſub ſtitut. dicta l. hæredibus, in principio, ff. ad Trebellian. tamen ſi exiſtentia filiorum in conditione affirmatiua referatur ad tempus mortis, vt ſi deceſ ſerit cum filiis, oportet, tempore mortis filios exiſtere, quamuis poſtea deficiant, dicta l. In ſubſtitutione: ſecundum intellectum Gloſ ſ æ, Bartoli, & communem. ita quamuis in conditione negatiua, ad certum tempus non reſtricta, veluti ſi filios non habuerit, ſufficiat, filios quandocunque deficere; vt per Socin. Alexand. Socin. iunior. Gabrielem, Rebuffum, Peregrinum, & Manticam, ibi relatos; tametſi deficientia liberorum ad tempus mortis referatur, neceſ ſarium eſt, eo tempore filios deficere, vt ſubſtitutioni locus ſit, vt per eoſdem Authores antea relatos. Idcirco, Oldradi conſilio locum non eſ ſe,[*] quotieſcunque conſtare poſ ſit, conſideratum fuiſ ſe tractum ſucceſ ſiuum per diſponentem, atque ita ex coniecturis colligitur; rectè tradiderunt Alexander, Socinus, Decius, Ruinus, Pariſius, Sfortia, Menochius, & alij plures, cum quibus Ioſeph. de Ruſticis, vbi ſupra, dicto num. 38. & in conſ. 1. num. 45. poſt tractatum, an quando liber. in condit. poſt. cen ſean. voca. Alexander Raudenſis, in conſ. 36. num. 74. lib. 1. Ludouic. Caſanate, in conſ. 20. numer. 35. & 36. & conueniunt Menochius, & cæteri, in locis relatis numero præcedenti, Oldradi quoque[*] conſilium obtinere, quando euentus conditionis liberorum naſcentium, vel ſuperexiſtentiam fuit conſideratus; non verò, quando non tantùm implementum conditionis, ſed conditionis effectus conſideratus fuerit, cum Socino iuniore, rectè etiam tradidit Anton. Gabriel, dicta concluſ. 7. num. 9. Achilles Pedrocha, dicto conſ. 39. numer. 9. Alexand. Trentacinquius, 4. par. dicto cap. 7. numer. 75. Menochius, in conſ. 117. numer. 31. verſ. Accedit, lib. 2. vbi ſcripſit, teſtatorem in illo caſu, ſuper quo Oldradus conſuluit, ſolam liberorum in conditione poſitorum ſuperexiſtentiam animaduertiſ ſe; ſequitur Ioſeph. de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 52. qui num. 50. & 51. rectè quoque obſeruauit, Oldradi conſilium ceſ ſa[*] re, vbicunque ex diſpoſitis apparere poſ ſit, per ſimplicem ſuperexiſtentiam, teſtatoris voluntati ſatisfactum non eſ ſe; vt per Socinum iuniorem, in conſ. 102. num. 34. lib. 1. poſt Cumanum, in conſ. 122. Gerardus quondam, numero 2. & ſeq. & repetit idem Ruſticis, lib. 1. cap. 16. numer. 16. tenuerunt quoque Menoch. in conſ. 327. num. 14. l. 4. Hippolyt. Riminald. in conſ. 464. num. 20. lib. 4. Cephalus, in conſ. 529. num. 35. lib. 4. idem Ruſticis, in conſ. 1. num. 46. Fabius de Anna, in conſ. 10. num. 29. Ludouic. Caſanate, dicto conſ. 20. numero 38. Non etiam procedere dictum Oldradi con ſilium, ſi teſtator interrogatus, veriſimiliter reſ pondiſ ſet, repetitionem debere fieri, tunc enim pro diſpoſito habendum erit; Craueta, in conſ. 98. num. 2. reſpondit Menochius, dicto conſ. 117. n. 24. verſ. Decimo, & vltimo confert, lib. 2. & in conſ. 220. numero 35. lib. 3. Ruſticis, dicto numer. 51. Addiderim ego, iuxta ea, quæ ſuperius ſcripſi, & Ludouici Caſanate, ex mente communi, re ſolutiones antea traditas; vt ab Oldradi ſententia recedatur, quaſcumque coniecturas non ſufficere, ſed vrgentes, concludentes, & neceſ ſarias, & quæ ex expreſ ſis, & diſpoſitis colligantur, neceſ ſarias eſ ſe; idcirco generalem hanc coniecturam, ſi teſtator interrogatus, veriſimiliter ita diſpoſuiſ ſet, vrgentem non videri, niſi ſpecifica alia coniectura ex expreſ ſis, ſeu diſpoſitis eliciatur, ex qua probabiliter ab Oldradi ſententia recedi valeat; idque iuxta ea, quæ inferiùs dicentur, & ſcripta fuere ſuprà, n. 29. Rurſus, Oldradi prædictum conſilium 21. proce[*] dit, quando in conditione poſiti, non fuerint vocati expreſ ſa diſpoſitione: ſecus tamen, quando ſunt à teſtatore vocati; nam tunc licet naſcantur, & decedant ſine liberis, non tamen deficit fideicommiſ ſi conditio, ſed etiam ipſi eodem onere grauati intelliguntur; ſicuti Guid. Pap. Decius, Craueta, & Gratus, adnotarunt, cum quibus Anton. Gabriel commun. lib. 4. dict. titul. de fideicommiſ ſis, concluſ. 47. num. 5. Simon de Prætis, lib. 3. interpretation. 3. dubit. 3. ſolutione vltim. num. 10. fol. 192. Decianus, in conſ. 31. ſub num. 172. lib. 1. Surd. in conſ. 96. num. 35. lib. 1. & in conſ. 241. numer. 43. & 44. lib. 2. Menochius, in conſ. 220. numer. 16. lib. 3. & in conſ. 310. numer. 20. lib. 4. & præ ſumpt. 69. numer. 14. verſ Et hæc quidem coniectura, lib. 4. Achilles Pedrocha, in conſ. 22. numer. 5. & 14. & in conſ. 39. num. 6. & 7. Alexander Raudenſis, in conſ. 36. num. 70. lib. 1. Fabius de Anna in conſ. 10. numer. 21. lib. 1. Ludouic. Caſanate, in conſ. 20. num. 24. & 25. Cardinalis Dominicus Tuſchus, tom. 7. litera S. concluſ. 847. numer. 26. Ioſeph. de Ruſticis, in commentariis ad dictam l. Cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 34. 35. & 36. vbi dicit, id maximè procedere, vbicunque poſt filios vocatos, atque alios in conditione poſitos, ſubſtitutio fieret, hoc enim caſu grauati cenſerentur, qui vocati forent, vt ex intentione Crauetæ, & Marçarij, declarat Viuius, ibi relatus. E contrario tamen, quod Oldradi conſilium pro[*] cedat, quamuis filij in conditione poſiti, diſpoſitiuè fuiſ ſent vocati; nam adhuc per eorum exi ſtentiam ſubſtitutum excluderent, nec quoad eum cenſerentur grauati; vtpotè, cùm ex eo ſolùm, quod actiuè ſint vocati, non inferatur, vt paſ ſiuè videantur grauati, concludunt Socin. Capra, Decius, Ripa, Pariſius, Socinus iunior, Craueta, Cephalus, Achill. Perſonalis, quos pro hac parte commemorat, & ſic firmat Peregrinus, de fideicommiſsis, art. 29. num. 26. Pro hac etiam parte retulit Ludouicus Caſanate, in conſ. 4. num. 254. Crauetam, Honded. Pancirol. Peregrin. Sfortiam, Berretam, Torniell. Decium, vtrumque Socinum, Ripam, Pariſium, Gabrielem, Cephalum, Ruinum, Burgos de Paz, & Menochium; & ſubdit, ipſummet Guid. Pap. ſibi contrarium, alio in loco ita tenuiſ ſe, & dixiſ ſe, contra ipſum fuiſ ſe iudicatum: & hanc vltimam ſententiam contra priorem defendit Caſanate ibi, ex dict. num. 254. vſque ad numerum 265. & improbat Guid. Et cæteros, quatenus ſic arguunt, Vocati ſunt filij, & potuerunt grauari, ergo fuerunt grauati; quia non ſequitur, potuit grauare, ergo grauauit. Sic enim eſ ſet arguere de potentia ad actum, & de poteſtate ad voluntatem. Idque vel eo magis, quod in caſu Oldradi præ ceſ ſit vocatio filiorum, quos in conditione poſuit poteà, & nihilominus eum vniuerſa ſequitur Scribentium Schola, vt tradit Sfortia Oddus, in conſ. 66. num. 37. lib. 1. Ex eo etiam, quod generale ſit, filium in conditione poſitum, non ex eo cen ſeri vocatum, vel grauatum, quod in alia parte Vocatus, vel grauatus reperiatur; quia in hoc ab extremis ad media non arguitur, provt ibi comprobat Caſanate, num. 259. & adiicit num. 260. imò argumentum retorqueri debere, nam ex vocatione, vel grauamine anteriori, in alio gradu factis, præ ſumitur in hoc caſu noluiſ ſe vocare, vel grauare; ſicuti etiam comprobat ibidem. Nihilominus tamen communis Doctorum li[*] mitatio, & ſententia prima, ſuprà relata, defendi iuridicè poteſt; ſi modo non ex hac ſola coniectura, quod filij fuerint prius vocati, adducamur, vt eorumdem grauamen inducatur; ſed etiam alia quoque, vel aliæ ſimul coniecturæ concurrant, ex quibus id induci iuridicè poſ ſit; verè namque ex eo duntaxat, quod actiuè ſint vocati, inferri non poteſt concludenter, vt paſ ſiuè videantur grauati; niſi ex natura rei, de qua agitur, aut forma di ſpoſitionis, fine, & intentione teſtatoris, vel ex aliis ſimilibus voluntas grauandi deprehendi valeat; de voluntate namque, non de poteſtate dubitatur. Sic ſanè Ludouic. ipſe Caſanate, qui præ citato conſ. 4. ex dict. num. 254. vſque ad numer. 265. contra communem extitit adeo conſtanter; prædicto conſ. 20. num. 24. in fine, & num. 25. cum anteà dixiſ ſet, ab Oldrado recedi; quando filij, qui priùs fuerunt vocati, poſtea reperiuntur in conditione poſiti; in hunc modum concludit: Et quamuis ſola hæc coniectura abſque dubitatione non procedat, extraditis à Peregrino, artic. 29. num. 36. & à me in conſilio quarto, numer. 254. Negari tamen non poteſt, quin magnum adiumentum præ ſtet, vt filij, qui prius fuerunt vocati, facilius poſtea præ ſumantur, & cenſeantur grauati, ſecuriórque ſit, tot aliis coniecturis concurrentibus, vt apud Theſaurum, deciſione 270. numer. 29. Sola igitur de per ſe ea coniectura non ſufficiet, imo neque coniectura grauaminis dici poterit, prior filiorum, expreſ sáque vocatio, niſi alia vrgens concurrat, ex alteriúsve, ſiue aliarum ſimul concurrentium vi, voluntas teſtatoris elici valeat. Quo equidem in placito libentius fuiſ ſe videntur, qui pro communi expenduntur ſuprà, numer. 36. quando ſcilicet alia concurrit coniectura. Secundæ autem opinionis ſectatores, non modo in his terminis contradicunt, ſed & ipſum placitum admittunt; ſola enim coniectura, quæ à vocatione inducitur, excitari, adducíque noluerunt, aliis autem adducuntur frequenter, provt penes ipſos euidentius con ſtabit. Præterea Oldradi conſilium non procedit, quan[*] do vltra primam ſubſtitutionem, proximiores agnati vltimo loco ſubſtituti reperiuntur, adiecta prohibitione alienationis; vel ſi teſtator omnem alienationem, adiecta cauſa agnationis prohibuiſ ſet; ſicuti cum Craueta, & Curtio iun. adnotauit Anton. Gabriel, commun. lib. 4. dict. titul. de fideicommiſ ſis, concl. 7. numer. 7. Cephalus, in conſ. 529. num. 35. lib. 4. Tiberius Decianus, in conſ. 28. num. 25. verſ. Item in ſpecie, volum. 2. Mantic. de coniecturis vltimarum volunt. lib. 11. dict. titul. 6. numer. 6. verſ. Secundo etiam, Fabius Turretus, in conſ. 81. num. 46. Alexander Trentacinquius, de ſubſtitution. 4. part. cap. 7. num. 74. Ioannes Marcus Aquilinus, in dicta l. centurio, num. 357. Achilles Pedrocha, in conſ. 22. num. 2. & in conſ. 39. num. 2. Goueanus, in conſilio incip. Præmittendum eſt; ante numer. 30. inter deciſiones Anton. Theſauri, deciſione vltima; Michaël Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 8. num. 3. verſ. Ex quo fideicommiſ ſum; Menochius, in conſ. 117. numer. 18. lib. 2. & in conſ. 310. numer. 15. lib. 3. Fabius de Anna, in conſ. 10. numer. 19. Ludouic. Caſanate, in conſ. 20. num. 14. verſ. Tertia coniectura eſt; & nu mer. 15. & num. 25. in fine, verſ. Decima coniectura eſt; & num. 26. vbi inquit, magis communem opinionem eſ ſe, quod ab Oldrado recedatur, vbi in vlterioribus ſubſtituitur agnatus proximior, & multo magis, ſi ſubſtituantur omnes agnati proximiores, quotquot teſtator habuit, nemine prorſus excluſo. Idem Caſanate, in conſilio quarto, vbi inter plures coniecturas, ex quibus ab Oldrado recedi ſcribit, tertio loco refert num. 22. eam, quæ ex prohibitione alienationis deducitur; & n. 24. aliam ex eo, quod vltimo loco vocauit agnatum proximiorem; Ioſeph. de Ruſticis, in commentariis ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 31. & n. 47. & 48. Cardinalis Tuſchus, tom. 7. litera S. concluſ. 847. num. 36. E contrario tamen, coniecturam præfatam, ex[*] prohibitione alienationis deductam, communiter improbari, nec propter alienationis prohibitionem ab Oldradi ſententia recedendum; tenuerunt quamplures Authores, quos commemorauit Ludouic. Caſanate, præcitato conſ. 4. n. 240. & num. 241. & quatuor ſeq. vbi Primò reſpondet, quod vbi plures gradus ſubſtitutionum conſcribuntur, & poſtea alienationis prohibitio ſubſequitur, illa prohibitio alienationis ſequens non operatur, niſi in caſibus, in quibus operatur ſub ſtitutio fideicommiſ ſaria præcedens, & vbi eueniet conditio, de qua in ſubſtitutione præcedenti; provt firmarunt permulti Authores, ibi relati. Et facta cenſetur ad confirmandum, non ad ampliandum fideicommiſ ſum præcedens; provt etiam ibi comprobat num. 242. nec credendum eſt, per ſubiectam illam prohibitionem voluiſ ſe te ſtatorem ſuperioribus ſubſtitutionibus conditionatis derogate. Secundò reſpondet, teſtatorem exprimentem prohibitionem alienationis, cen ſeri ſe conformare cum tacita prohibitione alienationis, à lege inducta, de qua in Authent. res quæ, C. communia de legatis; & ſic expreſ ſionem ſatis operari, vt pro defenſione Oldradi conſiderant Decius, in conſ. 636. numero octauo, Berreta, in con ſil. 63. num. 5. Laderchius, in conſilio quinto, numero tertio. Reſpondet etiam & tertio loco, quod licet, vbi prohibitio alienationis eſ ſet realis, ſimplex, & abſoluta, poſ ſet inde coniici agnationis, & perpetuitatis coniectura: ſecus tamen vbi perſonalis eſt; vt per Decium, Bellonum, Rolandum, & Sfortiam, ibi relatos; imò (ſubdit ipſe) etſi realis eſ ſet & abſoluta, ſecundum aliquos non induceret fideicommiſ ſum purum, & abſolutum; nec vocationem filiorum in conditione poſitorum, & ſic multo minus operabitur grauamen: quod etiam multorum Authorum relatione ibi comprobat. Quartò & vltimò reſpondet, hanc coniecturam, etiamſi prohibitio realis ſit, & dictum, quod bona de familia non exeant, falſam eſ ſe, & expreſsè improbari in Authent. de reſtitut. fideicommiſsi. Ita pariter Caſanate metipſe improbat coniecturam illam, deductam ex eo, quod proximiores agnati ſubſtituuntur vltimo loco; eodem conſ. 4. num. 248. vſque ad num. 254. vbi plures ſolutiones aſ ſignat, maximè ad conſ. Curtij iun. quod præ cipuè expenditur pro limitatione Oldrad. præ dicta. Adhuc tamen à communi Interpretum noſtro[*] rum obſeruatione, & Oldradi limitatione relata ſuprà num. 39. recedendum non erit, vtpotè cum ipſa, in terminis, in quibus Authores ibi commemorati loquuntur, iuridicè procedat, & velut euidentem coniecturam voluntatis præ ſtet vocatio illa, & ſubſtitutio proximiorum agnatorum vltimo loco facta, & prohibitio alienationis ſimul adiecta. Et pro communi ſententia expendi poſ ſent rationes, & fundamenta, quæ iidemmet Authores præcitato numer. 39. relati expendunt, quæ fortiſ ſimè vrgent. Inſuper expenditur eiuſdem Ludouic. Caſanate, in conſ. 20. num. 27. is namque Author, cum retuliſ ſet, & probaſ ſet coniecturam hanc communem, quam improbauerat antea, dicto conſilio quarto, provt nunc retuli numero præcedenti; inquit in hunc modum: Et quamuis ego in cauſa de Quinto, nunc conſilio quarto, numer. 248. nonnullas huic coniecturæ. reſponſiones adduxerim; tamen ex tertia, quarta, quinta, & ſeptima apparet, coniecturam hanc Curtij me non improbaſ ſe, vbi vocatus fuit agnatus proximior ſub qualitate maſculinitatis, & vbi non fuit vocatus agnatus proximior in ſingulari, ſed agnati proximiores in plurali, vel ſub nomine collectiuo, vel vbi agnati proximiores vocati, non poſ ſent liberè diſponere, ſed inuicem grauarentur, vel vbi ſubſtituti fuiſ ſent, qui erant de agnatione propria, & naturali. Hactenus Ludouicus Caſanate, qui (vt vides) expreſ ſim amplectitur (datis tamen terminis prædictis, ab eo propoſitis) commune Doctorum placitum, quod amplectendum diximus; & in eiſdem terminis ſequuntur Authores ab eo relati, dict. conſil. 4. ex numer. 248. vſque ad numerum 254. Oldradi quoque conſilium non procedit, quan[*] do agitur de bonis, quæ ad extraneos hæredes tranſmitti non conſueuerunt; Caſtrenſis, Curtius iunior, & Craueta, cum quibus Antonius Gabriel, dicta concluſione ſeptima, numero ſexto, Simon de Prætis, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione tertia, ſolutione vltima, num. 10. fol. 192. Cardinalis Tuſch. tom. 7. litera S. dicta concluſ. 817. num. 29. Ioannes Marc. Aquilin. in dicta l. centurio, num. 356. qui ſubdit, idem eſ ſe, etiam ſi res non ex mente diſponentis, ſed ex ipſarum natura ad extraneos hæredes tranſmitti non conſueuerint; & refert Cinum, Bald. Caſtrenſem, & Crauet. ita ſpecificè tenentes; vel quando ex diſpoſitis per teſtatorem colligitur, quod noluit bona ſua ad hæredes extraneos poſ ſe tranſmitti per ſuperuiuentiam liberorum; Hippolyt. Riminald. in con[*] ſil. 456. num. 34. lib. 1. Ioſeph. de Ruſticis, in conſ. 1. num. 39. & in conſ. 3. numer. 36. Fabius de Anna in conſ. 10. num. 18. lib. 1. Ludouic. Caſanate, in conſ. 20. num. 19. & 20. vel vbi diſpoſuit, quod ipſa bona aliquo modo non tranſeant extra familiam; tunc namque ipſa bona onere reali affecta intelligun[*] tur, atque ita omnes deſcendentes fideicommiſ ſo grauati cenſentur; vt in terminis concludunt permulti, quorum mentionem faciunt, ſicque obſeruant Tobias Nonius, in conſ. 32. numer. 5. Albanus, in conſ. 93. num. 1. & 2. Decianus, in conſil. 84. num. 27. in fine, volumine tertio, Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 5. num. 12. Achilles Pedrocha, in conſil. 39. numer. 8. vel vbi Trebellianicæ detractionem[*] prohibuiſ ſet ſpecialiter; tunc namque Oldrado etiam locus non eſ ſet; vt ſcribunt Caſtrenſis, in conſil. 343. num. 3. lib. 1. Guid. Pap. quæ ſt. 531. Iacob. Menochius, dicto conſil. 117. numer. 21. verſ. Octauo huc pertinet, lib. 2. Ioſeph. de Ruſticis, in dicta l. cum auus, lib. 4. cap. 2. n. 49. Præterea, Oldradi conſilium non procedit, quo[*] tieſcumque dictum fuerit, ſi deceſ ſerit ſine filiis, & deſcendentibus, quia dictio, & ampliatiuè ſtabit, l. ea tamen adiectio, ff. de legatis 3. & grauatus videbitur ſub duplici conditione grauatus ſi ipſe deceſ ſerit ſine filiis, & ſui filij ſine liberis, id eſt, deſcendentibus; iuxta doctrinam Bartoli, in l. centurio, numer. 37. verſ Quæro vlterius, de vulg. & pup ſubſtitut. & ita adnotarunt, atque tradiderunt Pariſ. in conſ. 75. num. 62. lib. 2. Carol. Ruin. in conſil. 175. columna penultima, lib. 2. & cum aliis Simon de Prætis, lib. 3. interpretatione tertia, dubitatione tertia, ſolutione vltima, num. 11. folio 192. Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 33. numero ſexto, Antonius Theſaurus, deciſ. 270. num. 29. Decianus, in conſ. 102. num. 25. lib. 2. Ioann. Franciſcus de Ponte, in conſ. 47. num. 2. lib. 1. Rota nouiſ ſima, deciſ. 213. num. 5. part. 4. Ioſeph. de Ruſticis, in commentariis ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap. 2. numer. 56. & hos omnes, Ruſticis excepto, pro communi expendit Ludouic. Caſanate in conſ. 4. num. 10. in conſ. 5. num. 1. in conſ. 17. numer. 15. in[*] conſ. 19. n. 3. & in conſ. 20. n. 9. E contrario tamen, nihil referre, an dictum ſit ſine filiis, vel ſine filiis & deſcendentibus ſimul, vel deſcendentibus; quia in quolibet ex his tribus caſibus loquitur, & procedit Oldradus, dict. conſil. 21. conſtanter defendit Ludou. ipſe Caſanat. præcitato conſ. 4. ex num. 169. 170. & 171. vbi pro hac ſententia commemorauit Ioann. And. Decium, Socin. ſen Honded. Mandellum, Decianum, Ponte, Rolandum, Mantuanum, Portium, Hippolyt. Riminaldum, Cephalum, Bottam, Prætis ſibi ipſi contrarium, Caualcanum, Berretam, & Vegium; & inquit, non obſtare argumentum Pariſij, Graſ ſi, Prætis, & aliorum, quod dicto, &, ſtat augmentatiuè, & non debet ſtare ſine effectu aliquid operandi; Quia reſpondet verum eſ ſe, quod ſtat augmentatiuè, ſed hoc in fauorem grauati, vt minus grauetur, non in odium, vt plus grauetur, cùm conditiones ſemper apponantur fauore grauati, & in odium vocati, ex Bartolo, in l. illis libertis, ff. de condition. & demonstrat. Item reſpondet, quod difficultatem præueniens Ioannes And. eidem re ſpondit, prout ibi obſeruat, & quamplurimi, quos refert, ſequuntur. Rurſus obſeruat, non obſtare aliud eorumdem argumentum ex Bart. in dicta l. centurio, num. 37. dum loquitur de conditione duplici; Nam reſponderi poſ ſe exiſtimat, quod quamuis Bartolum ſequatur vna communis Doctorum ſententia; tamen aduerſus Bartolum alia communis opinio tenuit, filios in conditione po ſitos non cenſeri vocatos, quamuis poſtea grauentur; prout tenent permulti ibi relati. Idque etiam ſi filij nominatim grauarentur; ſecurius autem reſponderi poſ ſe ſtatuit, Bartolum loqui in conditione duplici, ſi deceſ ſerit ſine filiis, & filij ſine deſcendentibus: in qua fuit facta relatio ad mortem hæredis, & ad mortem filiorum. Nos verò loquimur in conditione ſimplici, ſi deceſ ſerit ſine filiis, & deſcendentibus, quæ fuit reſtricta ad tempus mortis hæredis, & ſic ſufficit, eo tempore filios, & deſcendentes deficere; vt declarant Authores relati ibi, numer. 171. in fine. Deinde, quia etiam in caſu duplici (de quo Bartolus) Oldradum defendit Socinus iunior, in conſ. 250. num. 4. lib. 2. & Bartolus præ ſupponit grauamen, & ſolum diſputat de vocatione, & fauore filiorum in conditione poſitorum. In terminis verò Oldradi, quæritur de grauamine, an ſcilicet ex eo, quod in condinone ponuntur, grauati cenſeantur, de quo non loquitur Bartolus. Vlteriùs, quia Bartolus loquitur, vbi filij filiorum ſunt grauati per nomina propria, vel ſaltem appellatiua, quod non procedit in dicto caſu Oldradi, vt etiam probat Ca ſanate ipſe ibi: & in conſil. 5. per totum, eandem opinionem conſtanter defendit, Oldradum ſcilicet procedere, ſiue copulatiuè dictum ſit ſine filiis, & deſcendentibus, ſiue alternatiuè, ſine filiis, vel de ſcendentibus: & multo fortius in copulantia, quam in alternatiua, & in caſu eodem Oldradi adeſ ſe etiam dictionem deſcendentium. Inſuper alternati uæ, & copulatiuæ parem eſ ſe virtutem fauore filiorum, & vnam in aliam conuerti: & copulatiuam ſtare augmentatiuè in fauorem grauati, & in odium ſubſtituti; conditionem etiam apponi fauore grauati, & in odium ſubſtituti; prout hæc omnia latiùs comprobat per totum illud conſilium; idque vt Oldradum defendat, etiam facta mentione filiorum, & deſcendentium copulatiuè, vel alternatiuè. Denique Pariſium, in conſ. 75. num. 62. lib. 2. contrarium tenentem latè confutat, & eius fundamentis reſpondet, & in ſimili, ita ſ æpè iudicatum fuiſ ſe in pluribus caſibus, in quibus dictum fuerat ſine filiis, & deſcendentibus, ibi oſtendit ſub num. 11. ex verſ. Vt tamen nedum authoritate, vſque in finem conſilij. Eandem etiam opinionem amplectitur ipſemet Caſanat. in conſil. 17. num. 14. Ego tamen, vt ſententiam meam in medium[*] proferam, in ea opinione ſum, vt exiſtimem, Oldrad. deciſionem præfatam, dict. conſ. 21. nedum procedere, vbi ſimpliciter dictum fuit, ſine filiis, ſed etiam vbi dictum fuit, ſine filiis, & deſcendentibus; nec eſ ſe differentiam in hoc, vt ſubſtitutio expiret, filio ſuperſtite, nec reconualeſcat, etiam ſi filius per momentum ſuperuixerit, & ſtatim deceſ ſerit; verbum namque decedendi refertur ad illud certum, reſtrictúmque, ſeu limitatum tempus, & ita extendi non debet ad aliud tempus, mortis ſcilicet deſcendentium; cùm ſi grauatus deceſ ſerit filio ſuperſtite, iam impleta conditio ſit, principiúmque primæ exiſtentiæ apparuerit, ſubſtitutúſque vocatus fuerit eo caſu, quo grauatus abſ que filiis, ſeu deſcendentibus deceſ ſerit, atque ita excluſus, ſiue non vocatus, ſi filios reliquerit, conditiones namque fauore grauati apponuntur, & in odium ſubſtituti, vt per Bartol. in l. illis libertis, ff. de condition. & demonstration. Itaque ex hoc ſolum, quod copulatiuè dictum fuerit, ſine filiis, & deſcendentibus, Oldradi conſilium non procedere, dicendum non eſt, nec ideo ab eo recedendum, quod copulatiuè, ſiue alternatiuè, filiorum, & de ſcendentium mentio facta ſit: in quo equidem rectius ſe habuiſ ſe videntur ſecundæ opinionis Authores, de quibus ſuprà, numer. 47. quàm communis ſententiæ ſectatores, de quibus etiam ſuprà, num. 46. ſi tamen aliunde mens appareat, voluntáſque elici, atque deprehendi valeat; ab eodem Oldrado recedendum, atque ex coniecturis eius reſolutionem limitandam; ex his deducitur manifeſtè, quæ numeris præcedentibus annotaui, atque ſcripſi: ex his etiam, quæ ſequentibus traduntur. Nam ſi facta mentione filiorum tantùm, receditur à prædicta Oldradi opinione, coniecturis, & præ ſumptionibus, ex quibus colligi poſ ſit, te ſtatorem voluiſ ſe onus reſtitutionis fideicommiſ ſi eſ ſe repetitum à ſubſtitutis, & vocatis in alios; multo magis recedi debebit, quando copulatiuè filiorum, & deſcendentium facta ſit mentio. Imo & facilius recedi poterit, ſiue minores ſufficient coniecturæ in hoc ſecundo caſu, quando copulatiuè mentio facta ſit filiorum, & deſcendentium ſimul, quam in primo, cùm filiorum tantum mentio fiat, id quod Ludouic. Caſanate (tametſi contra communem adeò fortiter exiſtat) agnouit expreſsè dict. conſ. 4. ſub num. 169. in verſ. Quamuis, vbi in hunc modum reliquit ſcriptum: Quamuis negari non poſsit, ſed ingenuè fatendum eſt, quod ſiue alternatiuè, ſine filiis, vel deſcendentibus; ſiue copulatiuè, ſine filiis, & deſcendentibus dictum fuerit, facilius poſsint hac verba impropriari, & in vim duplicis conditionis accipi, quando aliqua concurrant, quæ ſuadeant, verba debere non proprie, ſed impropriè accipi, vt in caſu illo, de quo infra conſilio 16. in quo ex impropriatione horum verborum obtinui: talia tamen, quæ ad impropriationem ſufficiant, in noſtra ſpecie non concurrunt. Fuit quoque in eodem placito idem Ca ſanate, dicto conſilio quinto, per totum, Quò loci, licèt defendat Oldradum, etiam facta mentione filiorum, & deſcendentium copulatiuè; vt ſuprà dixi; & ſub num. 8. in verſ. Ergo ſi aduerſarij; oſtenderit, Oldradi deciſionem textualem eſ ſe, etiam vbi dictum fuerit, ſine filiis, & deſcendentibus: & ita expreſ ſionem deſcendentium non eſ ſe niſi expreſ ſionem eius, quod ex natura verbi, filiis, in conditionibus tacitè veniret ad excluſionem ſubſtituti; atque ita propter phantaſiam Pariſij non eſ ſe recedendum à notiſ ſimis deciſionibus, apertáque Oldradi reſolutione, & definitione; limitauit ſtatim in hunc modum: Niſi quando alia mens appareret, vel alia vrgentior a concurrerent, quæ ſuaderent, ea verba, ſine filiis & deſcendentibus, debere impropriari, & augmentatiuè, & in vim duplicis conditionis accipi: quo caſu (in quo nos non verſamur) ego quoque Pari ſium facile admitterem, prout admiſi, & obtinui in caſu illo D. Martini Cabrero, de quo infra, con ſilio 15. vſque ad conſ. 20. Hactenus Ludouic. Ca ſanate, qui præfato conſ. 15. num. 58. & 59. id ipſum expreſ ſ è admittit: inquit namque, quod etſi magis communis ſententia tenuerit cum Oldrado, etiam ſi dictum ſit, ſine filiis, & deſcendentibus: Multi tamen nihilominus ab Oldrado receſ ſerunt, vbi dictum ſit, ſine filiis, & deſcendentibus; intelligentes eo caſu in conditione tractum ſucceſ ſiuum contineri propter perpetuitatem inductam ex dictione, deſcendentibus; & propterea quod dictio copulatiua, & accipiatur, & ſtet augmentatiuè, & in vim duplicis conditionis, & inducat in deſcendentibus augmentum grauaminis, expreſ ſi in filiis; prout Pariſius, & alij multi tenuerunt, quos ibi refert; & ſubdit, quod quamuis ſciat, hanc limitationem Pariſij, & ſequacium, aliis non concurrentibus non eſ ſe ſatis receptam; attamen, quod coniecturis, & aliis concurrentibus, aut ſi verba impropriari poſ ſint, vel mens præ ſumpta ſuadeat; Oldradi opinio limitari debeat, vt latius ibi: & repetit in conſ. 17. num. 16. 17. & 18. vbi etiam, quod dicta verba, ſaltem impropriè, vel etiam impropriſ ſimè, ex mente accipi debent in ſenſu augmentatiuo, & in vim duplicis conditionis. Idque etiam ex natura dictionis, &, quæ licet regulariter ex proprietate, & ſono vocis ſtet copulatiuè, tamen ſ æpè numero ſecundum factorum contingentias impropriatur, vt ſtet augmentatiuè, & ampliatiuè, vt per illum text. notauit Bartolus, in l. ea tamen adiectio, ff. de legatis tertio. Notarunt etiam alij relati ibidem numero 17. Eandem etiam obſeruationem Caſanate metipſe repetit in conſ. 19. numer. 3. & 4. & 5. vbi inquit in eiſdem terminis, quod licet impropriatio, & conuerſio copulatiuæ in augmentatiuam, in dubio admittenda non ſit, propterea quod in dubio recedendum non eſt à proprietate verbi copulatiui: tamen admittenda eſt omnino, aliis concurrentibus, & ſic ex mente, & coniecturis: quæ licet non ſufficiant ad inducendam nouam ſubſtitutionem, verbis omnino deficientibus; ſufficiunt tamen ſine dubio, vt omiſ ſa proprietate copulatiuæ, verba accipiantur impropriè, & conuertantur in diſiunctiuam, & augmentatiuam, vt mens ex aliis partibus eioſdem ſcripturæ deducta, ſeruetur. Et concludit, quod vbi ſimpliciter dictum fuiſ ſet, ſi deceſ ſerint ſine filiis, non adiecta voce deſcendentium, licet difficilius recedendum ſit ab Oldrado, quia tunc non ſatis videntur verba pati hanc interpretationem, opúſque videatur extenſionem facere de illo caſu ſimplici mortis filiorum expreſ ſo, ad caſum mortis deſcendentium non expreſ ſum: Facilius tamen admittenda erit hæc interpretatio, vbi dictum fuerit ſine filiis, & deſcendentibus, quia tunc ob adiectionem deſcendentium, non eſt opus extenſione, ſed ſola verborum impropriatione, copulatiuam impropriando, & ex mente, & coniecturis in augmentatiuam, & duplicem conditionem conuertendo. Denique, id ipſum repetit Caſanate metipſe, in conſ. 20. num. 9. & 10. & 11. vbi etiam, quod licet hæc limitatio aliis concurrentibus, regulariter ſecura non ſit; tamen veriſ ſima eſt, & omnino tenenda, aliis coniecturis, & præ ſumptionibus concurrentibus, quæ facilius conuincunt, eam conuerſionem, & impropriationem copulatiuæ in augmentatiuam fieri debere; & concludit, quod etſi hæc coniectura, quæ ab expreſ ſione filiorum, & deſcendentium deducitur, ſola non ſufficiat; negari tamen non poteſt, quin plurimùm referat, & ingentem coniecturam præ ſter; vt per Antonium Theſaurum, dicta deciſ. 270. num. 29. dum dicit, plurimùm referre, an dictum ſit, ſi deceſ ſerit fine filiis, quæ conditio momentanea, liberorum natiuitate aboletur: an verò dictum ſit, ſine deſcendentibus, quod nomen ad liberorum liberos, & poſterorum poſteros, latiſ ſimè, & fuſiſ ſimè promanat. Oldradi quoque dictum conſilium 21. non proce[*] dere, nec obtinere, ſed potius limitari debere, vbicumque apparuerit, teſtatorem rationem agnationis habuiſ ſe, & in ea bona ſua conſeruare voluiſ ſe; in terminis firmarunt Decius, Curtius iun. Marçarius, Socin. Guid. Pap. Corn. Grat. Crauet. Pancirol. Zanch. Parif. & Decianus, cum quibus ſic limitat Oldradum, Achilles Pedrocha, in conſ. 22. num. 3. & 4. & in conſ. 39. num. 12. & num. 17. vbi inquit, hanc eſ ſe receptiorem ſententiam, pro qua frequentiſ ſimè iudicatum fuit, præcipuè ab omnibus Senatoribus Neapolis, & Mediolani; & citat Marçar. Pancirolum, Decianum, Alciatum, Grat. Crauet. Pariſ. & alios, ita tenentes. Sequitur etiam communem hanc limitationem, cum eiſdem Authoribus à Pedrocha commemoratis Menochius, in conſ. 44. num. 10. lib. 1. & præ ſumptione 69. num. 9. 10. & 11. lib. 4. idem Menoch. in conſ. 325. num. 14. lib. 3. Cephal. in conſ. 529. numer. 35. lib. 4. Ioſeph. de Ruſtic. in conſ. 1. num. 21. & in commentariis ad l. cum auus, ff. de condit. & demonſt. lib. 1. Cap. 16. num. 17. folio 127. latius lib. 4. cap. 2. ex numer. 13. vſque ad num. 30. vbi latè, quod Oldradi conſilium non procedit, vbicunque appareret, teſtatorem eius bona in ſua agnatione, & familia perpetuò conſeruare voluiſ ſe, túncque onus reſtitutionis à ſubſtitutis in alios, ac repetitum deinceps coniecturari: Ludouic. Caſanate, in conſ. 15. num. 35. vſque ad n. 41. vbi latè hanc limitationem tuetur; & in conſ. 20. num. 30. & 31. vbi eandem limitationem defendit: Fabius de Anna in conſ. 10. num. 25. lib. 1. Alexander Raudenſis, in conſ. 36. num. 56. lib. 1. Antonius The ſaurus, deciſione Pedemontana 270. num. 29. & quamplurimos pro hac ipſa limitatione communi expendit, atque recenſet Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 29. num. 30. per totum. Et ij quidem omnes vnanimiter voluerunt, vo[*] luntatem hanc cõnſeruandi bona in agnatione, iuxta terminos dicti conſilij Oldradi, ex vocatione maſculorum in ſubſtitutione, fœminarum autem excluſione deſumi; ſic ſane tradiderunt quamplurimi illi Interpretes commemorati per Peregrinum, dicto numer. 30. per totum: Decius, Ruinus, Pariſius, Marçar. Curtius iunior, Capicius, Corn. Socin. Crotus, & alij, quos refert, & ſequitur Io ſeph. Ruſticis, lib. 4. dicto cap. 2. num. 14. & ſeq. Si mon de Prætis, Burſatus, & Albenſ. cum quibus ſic reſoluit Ludouic. Caſanate dicto conſ. 20. num. 32. 33. & 34. & in conſ. 15. numer. 38. & in conſilio quarto, numer. 20. nonnullos Authores retulit pro hac parte. Pro communi autem ſententia, quod ex coniectura, à ratione conſeruandæ agnationis deducta, item ex ea, quæ ex qualitate maſculinitatis deducitur; ab Oldradi ſententia recedendum ſit, & onus fideicommiſ ſi, eiúſque reſtitutionis cenſeri debeat repetitum à ſubſtitutis, & vocatis in alios; concludere videtur re vera ratio illa, quam ex mente communi expendit, adducítque Menochius, libro quarto, dicta præ ſumptione 169. numero decimo. per totum. Rationes etiam illæ, quas Achilles Pedrocha, dicto conſ. 39. ex num. 12. vſque ad num. 18. Ruſticis, lib. 4. dicto cap. 2. ex num. 13. vſque ad num. 30. Ludou. Caſanate, in locis nunc relatis num. 49. & 50. fortiter vrgent. Fortius tamen, atque concludenter magis aliæ vrgere videntur, quas Peregrinus ipſe, dicto art. 29. num. 31. & 32. pro communi conſiderat, quamuis ipſe contrarium tueatur, vt ſtatim dicetur, & annotaui ſuprà, numer. 27. 28. & 29. vbi obſeruaui nonnulla, quæ huic quæ ſtioni, aut dubio conueniunt omnino, & ideò hic non repetuntur, quoniam ibi dilucidè traduntur. Econtrario tamen, quod Oldradi conſilium ob[*] tinere, ſeruarique debeat, etiam in his terminis, nec ab eius ſentẽtia recedi poſ ſit ob præfatam coniecturam, quæ à ratione agnationis conſeruandæ, qualitatéve maſculinitatis repetita, deducitur; defendunt conſtanter Abbas, Alexand. Ruinus, Decius, Pariſ. Zanch. Rubeus, Cephalus, Zucard. Pancirol. & Marcabrun. quos in id commemorauit Menoch. d. præ ſumpt. 69. num. 11. quamplurimos etiam pro hac parte contra communem congerit Peregrinus, eodem articulo 29. num. 27. & 28. qui ipſe conſtanter hanc opinionem tuetur. Ruſticis, lib. 4. d. cap. 2. num. 15. qui tamen communem ſequitur; adducit etiam pro hac opinione Authores permultos Ludouic. Caſanate, dicto conſ. 4. num. 67. in fine, & numero 136. & 138. & numer. 140. & 144. & 146. latiùs; numero 165. vſque ad numerum 168. vbi cumulat infinitos Authores ad hoc, quod Oldradi d. conſ. 21. procedat, etiam contra rationem agnationis, maſculinitatis, & alias ſimiles. Et ita ſ æpiſ ſime obſeruatum oſtendit, & comprobat ibidem. Et id ipſum defendit eodem conſ. 4. num. 212. & duobus ſeq. vbi inquit, rationem agnationis non eſ ſe conſiderabilem contra Oldradum; adiectis verbis reſtrictiuis. Et citat multos Authores, ita tenentes. Latiùs ibidem num. 227. vbi pro hac opinione contra limitationem communem in vnum congerit triginta Authores. Et num. 229. & quinque ſequentibus, ſpecificè, atque ex profeſ ſo reſpondet coniecturæ illi, qua à maſculinitatis qualitate deducitur. Et numer. 265. vſque ad num. 268. tuetur etiam, nec plures coniecturas ſimul iunctas, ſeu cumulatas, ſufficere, vt ab Oldradi ſententia recedi poſ ſit. Pro hac autem opinione contra communem li[*] mitationem duodecim fundamenta principalia expendit, adduxitque latiſ ſimè Ludouic. Caſanate, dicto conſilio quarto, ex n. 31. vſque ad numerum 169. vbi ingenti equidem ſtudio, & diligentia ea cumulat: atque ex d. n. 169. cum multis ſeq. omnibus fundamentis, quæ in contrarium ad dictas limitationes Oldradi adduci, expendique ſolent, præbet reſ ponſum. Denique ex num. 123. vſque ad num. 127. vt propter coniecturas (quæcumque illæ ſint) ab Oldrado recedere non liceat, quamplurima iura expendit, & inducit, prout ibi videri poterit. Sic etiam, vt ex ratione conſeruationis agnationis, aut qualitatis maſculinitatis requiſitæ, ab Oldrado recedendum non ſit; rationes nonnullas fortiter ponderauit Peregrinus, dicto articulo 29. num. 33. 34. & 35. & numer. 37. & 38. Concluditque numer. 39. rationem habuiſ ſe conſeruandæ agnationis teſtatorem, attendi, conſideraríque debere, adueniente caſu à teſtatore expreſ ſo, non aliàs; vt per alios Authores ibi relatos. Et hactenus de contrarietate præfata in propoſito articulo, an propter rationem conſeruandæ agnationis præhabitam, ſiue maſculinitatis qualitatem requiſitam, ab Oldradi ſentenria, dicto conſilio vigeſimo primo, recedere liceat, nécne. Cui equidem articulo æqualiter conueniunt tradita, obſeruatáque ſupra, numer. 27. 28. & 29. an ex coniecturis, & præ ſumptionibus ab eodem Oldrado recedi poſ ſit, ac debeat. Sic Peregrini fundamenta, de quibus nunc, ibidem etiam expendi, atque commemoraui, ad eundem tamen me referens, quoniam tranſcribendi vitium abhorreo, vt ibi quoque dixi. Menochius autem, dicta præ ſumptione 69. n. 12.[*] libro quarto, vt præfatam Interpretum noſtrorum contrarietatem componat, ſic diſtinguendum putauit, quod ſi teſtator vſus eſt aliquibus verbis, ſignificantibus tractum temporis ſucceſ ſiuum, vt ſi dixit, Inſtituo filium meum Caium, & ſi ipſe deceſ ſerit ſine deſcendentibus maſculis, tunc ſubſtituo Sempronium fratrem meum, vel eius deſcendentes maſculos, excluſis ſemper fœminis. Hoc ſane caſu procedere poteſt prima illa opinio Pariſij, & ſequacium, quod ſcilicet fideicommiſ ſum ſit repetitum ab vltimo ex deſcendentibus Caij erga Sempronium, atque ita hoc caſu locum non habet reſponſum Oldradi in dicto conſilio 21. cùm enim in conditione poſuerit omnes illos deſcendentes maſculos Caij filij, dicitur eos vocaſ ſe. Et ob adiecta verba, quod maſculi ſemper ſuccedant, excluſis fœminis, ſignificauit teſtator velle perpetuò bona conſeruari in agnatione, & familia, atque ita vltimum ex deſcendentibus Caij filij eſ ſe grauatum reſtituere Sempronio, vel alteri ex eius deſcendentibus. Nec huic caſui repugnare (ſubdit Menochius) quæ tradidit ipſe; in conſilio 85. num. 43. libro primo. Si verò teſtator non eſt vſus verbis ſignificantibus tractum ſucceſ ſiuum, vt ſi dixit, Inſtituo Caium filium meum, & ſi ipſe deceſ ſerit ſine filiis maſculis, ſubſtituo Sempronium, filium meum, vel eius filios maſculos; dicendum eſt, fideicommiſ ſum non eſ ſe repetitum à per ſona filij Caij erga Sempronium, vel eius filios. Cùm teſtator reſtrinxerit quodammodo vocationem ad primi gradus ſucceſ ſores, nempe filios; quæ ſane vocatio cùm ſucceſ ſiua non ſit multi temporis, & gradus, oſtendit, teſtatorem non curaſ ſe agnationis, & familiæ conſeruationem. Et hoc caſu procedere poteſt ſecunda opinio Abbatis, & ſequacium, prout ipſe Menochius affirmat; & inde infert, quod ſi teſtator conſtituit primogenituram, conditio ſemper dicitur reperita: quod cum Ludouic. Molina. Pelaez à Mieres, & aliis dictum fuit ſuprà. Ego verò vt ſententiam meam in propoſito ar[*] ticulo, in medium proferam, ſequentia obſeruanda, atque conſtituenda duxi, ex quibus equidem articulus ipſe accurate, & radicitus explicatus manebit. Et in primis conſtituo, Iacobi Menochij diſtinctionem, ſiue concordiam, nunc relatam, in ſe veriſ ſimam eſ ſe, & tenendam, tam in primo, quàm in ſecundo caſu, vtpote cum in prima di ſtinctionis parte certum ſit, voluiſ ſe teſtatorem bona cõ ſeruari in agnatione, & familia perpetuò. In ſecũ da verò, tametſi filiorũ maſculorum mẽtio facta ſit, nullum tamen verbum, appoſitum, ſiue expreſ ſum fuit, ex quo agnationis, aut familiæ conſeruatio perpetua induci poſ ſit. Sic ſane Menochius ipſe apertè, & expreſsè approbat eorum ſententiam, qui exiſtimarunt, ex ſola vocatione maſculorum in ſubſtitutione; non ceſ ſare deciſionem Oldradi, dict. conſ. 21. niſi teſtator vltra proceſ ſerit, & verbum aliquod denotans tractum ſucceſ ſiuum appoſuerit, ex quo voluntas deprehendi; & ipſamet Oldradi ſententia ceſ ſare poſ ſit: & quamuis Menochium non amplectatur Ioſeph. de Ru ſtic. in commentariis ad dict. l. cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 29. non tamen auſus eſt improbare, & cogitandum reliquit, prout ibi apparet. Nec certum eſt, Ioſephi de Ruſticis aſ ſumptum, ibidem, num. 17. negari non poſ ſe, ex maſculorum expreſ ſa vocatione, etſi teſtator rationem conſeruandi agnationem expreſsè non adiecerit, cenſeri voluiſ ſe agnationem conſeruare, atque fœminas propter maſ culos remotiores excludere; nam licèt id procedat iuxta terminos adductos per Menochium; procedat etiam, quando apparet, teſtatorem perpetuum fideicommiſ ſum, aut maioratum inſtituere voluiſ ſe; iuxta ea, quæ poſt alios multos ego ipſe annotaui, atque ſcripſi quotidianar. controuerſ. Iur. lib. 2. cap. 4. num. 78. cum pluribus ſeq. attamen in terminis prædictis, aliter dicendum, ea veluti concludenter oſtendunt, quæ Menochius ipſe dicto num. 11. & cæteri relati ſupra, num. 51. & 52. adnotarunt, atque comprobarunt. Secundó conſtituo, facilius ab Oldradi deci ſione recedi poſ ſe, cum apparet, teſtatorem rationem agnationis habuiſ ſe, & in ea bona ſua con ſeruari voluiſ ſe; vel etiam in primo caſu, aut in prima parte diſtinctionis Menochij, quam in ſecundo ipſius caſu; vel quando non aliter apparet voluntas hæc conſeruandi bona in agnatione, quàm ex vocatione maſculorum in ſubſtitutione; vtpote, cum etiam in eis terminis Oldradus loquatur, & ad certum gradum reſtricta, limitatáque fuerit ſubſtitutio, omniáque illa fortiter vrgeant, quæ relati iuris Interpretes ſuprà, dicto numero 52. tradiderunt. Idcirco, vt ab Oldradi deciſione recedatur, aliam coniecturam probabilem, ſiue aliàs coniecturas concurrere, vltra maſ culorum vocationem in ſubſtitutione, omnino neceſ ſarium erit, quod Menochius ipſe ingeniosè aſ ſequutus videtur dicto numero 11. & Ludouic. Caſanate, poſt alios multos aſ ſentit omnino, prout ſtatim dicetur. Quando autem conſeruandi bona in agnatione, & familia voluntas apparet, id ſolum ſufficere, ratio illa, quam Menochius ipſe eadem præ ſumptione 69. numero 10. expendit, concludenter euincit. Item & rationes illæ conſideratæ ab aliis, de quibus ſuprà, numero 50. verſ. Pro communi autem ſententia. His autem, quæ in contrarium ponderauit Peregrin dict. art. 29. num. 33. 34. 35. 37. 38. & 39. vt etiam vbi appareat, te ſtatorem rationem agnationis habuiſ ſe, & in ea bona ſua conſeruari voluiſ ſe; dictum Oldradi con ſilium procedat; facili negotio reſponderi poteſt, eiſdémque rationibus & fundamentis, quæ ipſemet, vt ab Oldrado recedi poſ ſit eo caſu, pro communi ponderauit adduxítque ibidem, num. 31. & 32. Item & rationibus, & fundamentis illis, quæ expendunt, adducuntque à me relati ſuprà, dicto numero 50. verſ. Pro communi autem ſententia; quod etiam notaui, ſcripsíque ſupra, numer. 27. 28. & 29. in eo articulo, an ex coniecturis ab Oldrado recedere liceat. Fundamentis etiam quamplurimis, contra communem ponderatis per Ludou. Caſanate, de quo mentionem feci ſuprà, num. 52. facilè etiam reſponderi poterit; communíſque retineri, & defendi ex his, quæ ipſemet Author, in locis referendis ſtatim tradidit. Item & aliis locis, à me cumulatis, ponderatíſque ſuprà, numero vigeſimo nono, vbi Ludo. ipſe Caſanat. ingenuè fatetur, libentérque admittit, coniecturis, & præ ſumptionibus ab Oldradi deciſione poſ ſe recedi; prout ibi videri poterit, & caſui præ ſenti conſeruationis agnationis, mirè conueniunt. Verè namque, rationes omnes illæ, quæ in ſumma eò tendunt; quod in conditionibus merum factum attenditur: quod conditio debet impleri in forma ſpecifica; quod conditio non extenditur de caſu ad caſum; quod multo minus debet admitti extenſio de vno caſu ad contrarium, & diſ ſimilem, nec de perſona ad perſonam, nec de tempore ad tempus: quodque hæc multò magis admitti debent, vbi adiiciuntur dictiones reſtrictiuæ; vel vno ſolùm verbo ſubuertuntur; quando ſcilicet de mente teſtatoris in contrarium appareat, atque ex verbis, vel ex coniecturis vrgentibus deprehendi valeat, teſtatorem tractum ſucceſ ſiuum conſideraſ ſe, præ oculíſque habuiſ ſe. Ad quod erit notanda reſolutio illa Ludouici Caſanate, in conſilio vigeſimo, ex numero primo, vſque ad numerum nonum, & vide in ſine conſilij, verſiculo, Quibus tamen omnibus, vbi ſic (vt dixi) reſ pondet. Tertiò conſtituo, Iacobi Menochij placito de quo ſuprà, & ſuperiori obſeruationi conuenire omnino, poſt alios multos Authores, quos citat, Ludouicum Caſanate dicto conſilio 4. ex num. 229. vſque ad numerum 235. ibidem namque refert Authores quamplurimos exiſtimantes Oldradum etiã loqui, & procedere, vbi maſculi fuerant vocati, & fœminis prælati: deinde conſtituit, rationem agnationis ex maſculinitate deductam, vt ab Oldradi ſententia recedatur, niſi aliud vrgeat, ſolum eſ ſe conſiderabilem in caſibus, perſonis, & conditionibus, in ſubſtitutione expreſ ſis; atque ita ſolam maſculinitatem non ſufficere, vt ab Oldrado recedi poſ ſit, niſi alia concurrat coniectura, aliúdve adiiciatur, ex quo mens deprehendi valeat, idque tenuiſ ſe Decium, Molinam, Berretam, Ripam, Menochium, Manticam, Mieres, Bottam, & Surdum, quos ibi recenſet. In quo (vt vides) id ipſum tuetur, atque ab eo relatos tueri aſ ſerit, quod ex placito Menochij obſeruaui, aſ ſeuerauíque ſuprà. Præterea, nonnullis doctrinis comprobat, qualitatem maſculinitatis non operari. grauamen eorundem filiorum in conditione poſitorum. Ac denique iterum quoque id ipſum, quod tradidi ſuprà ex Menochio, concludit coniecturam ſolam maſ culinitatis, vt ab Oldrado recedi poſ ſit, communiter improbari, niſi alia ſimul concurrant, vt per Alexandrum, Decium, Pariſium, Cephalum, Ripam, Socinum iunior. Menochium, Caualcan. Ru ſticis, Puteum, Afflictis, & Prætis, quos ibi commemorat, & vide eundem Ludouicum, Caſanate, in conſilio decimo quinto, numero tertio, & quarto per totum: & numero trigeſimo quinto, vſque ad numer, 41. vbi etiam defendit communem limitationem, cõ ſeuationis ſcilicet agnationis, dummodo illa ſimpliciter & abſolutè conſiderata fuerit; & tunc quidem ab Oldrado recedendum ſit, propter fauorem agnationis, ſimpliciter & abſolutè cõ ſideratæ , quæ non poſ ſet perpetuò, & ſimpliciter conſeruari niſi perpetuum, & ſimplex grauamen ſupponatur. Secus tamen ſtatuit, vbi agnatio fuerit conſiderata in certis tantum caſibus, vel in certis tantum perſonis, & tunc procedat deciſio Oldradi, non obſtante illa limitata agnationis conſideratione; & inquit; ita clarè diſtinxiſ ſe Raudenſem, Hieronymum, Gabrielem, Menochium, & Hippolytum Riminaldum, ibi relatos num. 40. Denique Ludouicus ipſe Caſanate, cum in eodem articulo, an ex con ſeruatione agnationis, & familiæ, ab Oldrado recedi poſ ſit, verſaretur; id ipſum quod antea dixi, tradidit etiam in conſilio 20. ex num. 30. per totum, & num. 32. & 33. refert Doctorum contrarietatem in propoſito articulo, ex qualitate ſcilicet maſculinitatis, an ab ipſo Oldrado recedendum ſit; & concludit num. 34. quod licet hæc coniectura, ſimpliciter accepta, ſit dubia, & periculoſa; tamen facilius procedit, aut indiſtinctè admitti debet, cum præter maſculorum expreſ ſionem, aliæ ſimul concurrerent coniecturæ; quod verum (vt dixi) arbitror. Et tenuerunt Craueta, Marçarius, Fabius de Anna, Ruſticis, & Hippolytus Riminaldus, ibi relati; & vide num. 64. ex verſiculo, Contra tot enim coniecturas, vbi hac ſententia retenta, reſpondet ad fundamenta, ad authoritates etiam partis contrariæ. Oldradi quoque conſilium, quod non proce[*] dat, quando teſtator dixit, quod bona ſua tranſeant de hærede in hæredem, vel de deſcendente in deſ cendentem, nam tunc primi cenſentur grauati reſtituere aliis ſucceſ ſiuè, ſiue eſ ſe locum reſtitutioni à primo vocato in eius filios, & deſcendentes; in ſpecie reſponderunt Socinus ſenior, in conſ. 57. num. 3. lib. 3. Decius, in conſ. 38. num. 4. & in conſ. 287. num. 12. Gratus in conſ. 31. num. 17. lib. 2. Pariſius in conſ. 88. num. 14. & 15. & in conſ. 92. num. 46. lib. 2. Iacob. Menochius, lib. 4. præ ſumpt. 68. num. 7. & præ ſumpt. 69. num. 12. ij autem Interpretes omnes ſcripſerunt, teſtatorem hunc ſumſiſ ſe verba illa de hærede in hæredem, ac ſi dixiſ ſet de filio in filium, de deſcendente in deſcendentem. Et idem eſ ſe, quando teſtator dixit, quod bona perueniant, vel deſcendant de vno in alterum, aut quod vnus alteri ſuccedat; ſicuti ex aliis Authoribus tradidit Menochius, dicta præ ſumptione 68. num. 7. Et reddit huius coniecturæ rationem, quia[*] non poteſt res de vno in alterum tranſire, vel de vno in alterum peruenire, niſi mediante reſtitutione; qui ergo vult conſequens, videtur etiam velle neceſ ſarium antecedens: l. ad rem legatam, ff. de procuratoribus, cum ſimilibus; & idem etiam eſ ſe, quando teſtator dixit, bona ſua peruenire ad cippum ſuum, tunc enim dicitur ſuam agnationem, familiámque conſeruare voluiſ ſe; poſt Corneum, Gozadinum, & Pariſium, tradit ipſe Me[*] nochius, dicta præ ſumptione 69. ſub num. 10. Franciſcus Viuius deciſione 10. ante num. 2. Ioſeph. de Ruſticis, in commentarijs ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 32. Idem etiam eſ ſe, quando teſtator, vocatis ipſius agnatis, & tranſuerſalibus, expreſsè dixit, quod mens, & voluntas ſua eſt, quod bona ſua perpetuò maneant & cadant in dictos inſtitutos, & ſubſtitutos; tunc namque voluit teſtator inducere perpetuum fideicommiſ ſum in ſua agnatione, & familia; quod ſane fideicommiſ ſum perpetuum eſ ſe non poteſt, niſi vnus alteri ſucceſ ſiuè perpetuò reſtituat, atque ita Oldradi deciſioni locus non erit; ſicuti cum Alexand. Iaſone, Caſan. Craueta, & aliis obſeruauit Menochius, in con ſil. 117. num. 17. lib. 2. & dicta præ ſumptione 69. numero 16. Ioſeph. de Ruſticis, dicto cap. 2. num. 45. & 46. vbi ſcribit, hanc coniecturam, ſiue declarationem confirmari authoritate illorum, qui dixerunt, quod quando teſtator voluit, fideicommiſ [*] ſum eſ ſe perpetuum, extenditur illud fideicommiſ ſum etiam ad vltimum gradum agnationis, à perſona teſtatoris numerandum: & hos retulit ipſe Author ibi. Ita quoque, quod Oldradi conſi lium non procedat, cùm teſtator inſtituiſ ſet ſibi hæredes aliquos, & eorum filios, vel deſcendentes, & ſi dicti hæredes inſtituti decederent ſine filiis, ſubſtituit; cum hoc caſu ſubſtitutio videri poſ ſet relata, nedum ad inſtitutos in primo gradu, ſed etiam ad filios inſtitutorum, ſcripſit Pariſius, in conſ. 7. lib. 3. Decian. latiſ ſimè, in conſ. 84. à n. 3. vſque ad num. 13. & num. 26. cum ſeq. lib. 3. quorum limitatio facilè procederet, quando filij, & deſcendentes, nedum per vulgarem, ſed etiam per fideicommiſ ſariam poſ ſent videri ſubſtituti, & verba eis poſ ſent aliquo modo, etiam per improprietatem adaptata; ſicuti aduertit iuridicè Peregrinus, de fideicommiſsis, dicto art. 29. num. 41. ſed vbi per vulgarem forent tantùm vocati, quæ in eis locum non habuiſ ſet, difficile eſ ſe, onus fideicommiſ ſi ad hos proferre, inquit ipſe Peregrinus ibi; nam re ſiſtunt, ab eo ſcripta art. 12. num. 19. eiuſdem tractatus, ſubdit etiam, quod vbi grauamen nominatim fuiſ ſet iniunctum hæredi inſtituto, ita quod aliquo modo verba non conuenirent filiis in conditione poſitis, dubitabilis valde eſ ſet limitatio dicta ex authoritatibus relatorum eodem artic. 29. num. 28. Præterea, quod Oldradi dictum conſilium 21. non[*] procedat, quando teſtator reliquit bona illuſtria, & digna, quæ conſeruentur perpetuò in agnatione, & familia; nam tunc præ ſumitur, teſtatorem ipſum voluiſ ſe, onus illud fideicommiſ ſi eſ ſe repetitum de vno in alterum, vſque in infinitum; reſpondit egregiè Caſtrenſis, & cum aliis multis ſequuntur Menochius dicta præ ſumptione 69. n. 18. Ioſeph. de Ruſticis ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap.[*] ſecundo, num. 30. per totum: vel quando teſtator vocauit primò agnatos maſculos, deinde agnatorum primogenitos, vel natu maiores; hoc enim caſu præ ſumptio eſt magna, teſtatorem voluiſ ſe, & filios, & agnatos ſuos eſ ſe perpetuò grauatos, fideicommiſ ſum reſtituere; & ita in ſpecie hanc coniecturam ad limitationem conſilij Oldradi ſcripſerunt quamplurimi, cum quibus in ſpecie tradit[*] Menoch. eadem præ ſumptione 69. num. 19. & in con ſil. 117. num. 23. lib. 2. Hippolytus Riminaldus in conſilio 21. num. 27. & 49. lib. 1. Ioſeph. de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, lib. 4. dicto cap. 2. num. 40. & num. 39. vbi agit quando teſtator vocauit natu maiores. Et idem etiam eſ ſe, quando teſtator vocauit vltimo loco, & in ſubſidium legitimatos; nam tunc ſumitur coniectura, quod voluerit, fidei[*] commiſ ſum eſ ſe repetitum in ſubſtitutum; tradit idem Ruſticis num. 44. poſt Menoch. dicta præ ſumptione 69. num. 20. vel ſi teſtator hoc in aliis partibus declarauit, aut ex vocatione præcedenti colligitur; tunc enim Oldradi conſilium ipſum 21. ceſ ſat; prout ſcribit Ludouic. Caſanate, in conſ. 20. num. 21. in fine, verſiculo, Septima coniectura eſt; & num. 22. latiùs in conſ. 15. num. 7. 8. & 9. & in ſpecie ad limitationem Oldradi, ſic adnotarunt Ioannes Franciſc. de Ponte, in conſ. 47. num. 3. lib. 1. Alexand. Raudenſ. in conſ. 36. num. 52. & 55. & 74.[*] lib. 1. vel etiam ex geminato grauamine deſcendentium, vt cum aliis multis ſcripſit idem Caſanate, eodem conſ. 20. num. 23. Item quando teſtator omnium agnatorum, non autem aliquorum tan[*] tum memoriam habuit, quo caſu non loquitur, nec procedit deciſio Oldradi, vt declarat Hieron. Gabriel, in conſ. 97. num. 7. & num. 25. in fine, lib. 1. Alexand. Raudenſ. in conſ. 36. num. 84. lib. 1. latiùs Caſanate dicto conſ. 20. num. 61. verſ. Trigeſima prima eſt. Ita quoque, quod Oldradi prædictum conſilium[*] 21. non procedat, vbicumque teſtator ſuperuiuen tes ſubſtituiſ ſet, ſi laici, vel quando laici eſ ſent; ſiue excluſiſ ſet monachos, religioſos, & Clericos; nam & hoc caſu coniectura agnationis conſeruandæ deducitur; vt per Menochium, libro quarto, dicta præ ſumptione 69. ſub numero decimo, in verſ. Idem eſt, quando testator: Ioſeph. de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, libro quarto, cap. ſecundo, numero 33. Ludouic. Caſanate, dicto conſ. 20. numero 37. verſ. decimo ſexto, coniectura naſcitur: & numero 59. verſ. vigeſimo nono, coniectura naſcitur: & [*] in conſ. 15. ſub numero 38. vel ex onere, aut conditione ferendi nomen, & arma, & inſignia familiæ teſtatoris: hoc enim caſu præ ſumptio eſt magna; teſtatorem voluiſ ſe & filios & agnatos ſuos eſ ſe grauatos perpetuò reſtituere fideicommiſ ſum, vt per eundem Menochium, ibidem, numero decimo nono, Ruſticis, numer. 40. 41. & ſeq. Ludouic. Caſanate, dicto conſ. 20. numer. 29. verſ. decimo ſecundo coniectura naſcitur, & numer. 61. in fine, verſ. trigeſimo primo eſt; & conſilio quarto, numero 23. vbi numero 246. & 247. contendit, coniecturam hanc ad recedendum ab Oldrado, fragilem, & inefficacem reputari, & citat Authores nonnullos ita tenentes. Deinde, ex onere ferendi nomen, & arma, aliis non concurrentibus, agnationis rationem non induci; vt tradiderunt quamplurimi Authores, commemorati ibi, dicto numero 247. Denique, onus ferendi nomen, & arma, deficiente conditione, omnino ceſ ſare, & nullius conſiderationis eſ ſe, vt etiam ibi comprobat. Nihilominus tamen, coniecturam eandem, non fragilem, & inefficacem, imo maximæ conſiderationis eiſ in propoſito, quando coniectura voluntatis teſtatoris non omnino deficit; imo mens teſtatoris ſic ſuadet; Ludouic. ipſe Caſanate, dictis in locis, rectius admiſit; & in terminis dicti conſilij quarti, defeciſ ſe omnino mentis coniecturam, neque agnationis conſeruandæ rationem concurriſ ſe; agnoſcit ipſe eodem conſilio quarto, numero 30. in fine: & numer. 168. verſiculo, Quæ tamen omnia; & numero 269. verſ. Maximè quia. Idcirco ex præ citato conſilio decimo quinto, cum ſequentibus: vſque ad conſilium 20. ex coniecturis ab Oldrado recedendum, firmiter conſtituit, eamque coniecturam ferendi nomen & arma, vrgentem eſ ſe, quid mens teſtatoris ſic ſuadebat in illis caſibus. Et quamuis ex onere ferendi nomen, & arma, aliis non concurrentibus, agnationis ratio non inducatur (quod nunc ad examen, & diſputationem non reducitur) tractus tamen ſucceſ ſiui, & grauaminis perpetui ſaltem ratio inducitur, ex qua, ab Oldradi deciſione recedendum, rationes omnes, & authoritates, de quibus numeris præcedentibus, ſic euincunt, vt communis hæc limitatio ex coniectura mentis, & præ ſumptæ voluntatis ratione defendi valeat iuridicè. Et idem ex grauamine adiecto inducendum erit, vt coniectura ſumatur, ex qua Oldradi deciſioni locus non ſit, vt per eundem Ludouic. Caſanate, in conſ. 20. numero[*] decimo octauo, in fine, & numer. 57. & 58. vbi latius comprobat: vel ſi aliàs poſ ſet diſponens reprehendi, argumento l. Saluius Ariſto, ff. de legatis præ ſtandis, & per Crauetam, in conſ. 3. num. 23. & in conſ. 5. num. 14. Beccium, in conſ. 51. num. 13. & in conſ. 57. numero 19. Surdum, in conſ. 421. numero[*] 30. libro tertio: vel ſi diſpoſitio remaneret inutilis, aut ſuperflua, ex quo ab Oldrado recedendum ſcripſerunt Socinus iunior, in conſ. 129. numero 37. libro tertio, Hippolytus Riminaldus, in conſ. 21. numero 65. libro primo, Ludouicus Caſanate, dicto[*] conſ. 20. numer. 49. Et quamuis ipſe Author, in con ſilio quarto, ex numer. 17. verſiculo, Nec obſtat ſecundum. & numeris ſequent. coniecturam hanc, tenuem eſ ſe, & infirmam, & puerilem dixerit, & contrariis præ ſumptionibus conuelli diuerſimodéque tolli; vt latiùs ibi, ſtatim tamen agnoſcit, coniecturam eandem, iunctam cum aliis, vel cum alia, quæ vrgeat, efficere, vt ab Oldradi deciſione recedi poſ ſit; quod veriſ ſimum credo. Ex verbis quoque enuntiatiuis ab Oldrado re[*] cedi poſ ſe; latè comprobauit Ludouic. Caſanate, dicto conſilio 20. ex numero 50. vſque ad numer. 57. & iterum numer. 58. vbi in caſu, de quo ibi conſilium illud confecit, ex verbis enuntiatiuis clau ſulæ finalis coniecturam deduxit, vt ab Oldrado recedi deberet, vt latius ibi. Tum, quia verba enuntiatiua, etiam in caſibus, in quibus de nouo non diſponunt, tamen declarant, & probant, quid in præcedentibus actum ſit, l. Publia 26. §. finali, propè finem, ff. depoſiti, & ita adnotarunt quamplures Authores, ibi relati numero 51. Tum etiam, quatenus habent effectum inductiuum nouæ diſpoſitionis, etiamſi clarè conſtaret, quod nec clara, nec dubia præceſ ſiſ ſet diſpoſitio; verba enim enunciatiua (etiam incidenter propter aliud prolata) multis in caſibus diſponunt, præcipuè tamen in fideicommiſ ſis, & vbi verba diriguntur ad grauatum, & in omni materia dependenti à mera, & libera voluntate enuntiantis. Maximéque, vbi in verbis enuntiatiuis includitur aliquod[*] antecedens neceſ ſarium illius, quod principaliter diſponitur; vt comprobat ibidem, & latius exornat numer. 53. vt fideicommiſ ſum inducant. Idque indubitatum magis aſ ſerit numer. 58. quando cum verbis enuntiatiuis aliæ ſimul coniecturæ concurrerent; nam licèt verba enuntiatiua neque probarent, neque diſponerent, & licet grauamen vltimi ſucceſ ſoris, & poſ ſeſ ſoris non ſufficeret ad inducendam diſpoſitionem: tamen vtrumque ſimul iunctum, & permixtum operatur, & fideicommiſ ſum inducit; provt ex aliis Authoribus tenent Graſ ſus, Mantica, & Maſcardus, de quibus ipſe Caſanate, dict. numer. 58. qui ſub numer. 61. verſ. Trigeſima ſecunda coniectura eſt, inquit, quod Oldradus loquitur in teſtatore filiis carente, qui inſtituit tranſuerſales, & ſic fideicommiſ ſum fuit originatum in tranſuerſalibus, & non loquitur in te ſtatore inſtituente deſcendentes, & poſtea tranſ uerſales, quo caſu facilius multò receditur ab Oldrado; ſicuti cum aliis multis ſingulariter probauit Alexand. Raudenſis, in conſilio 36. numer. 85. libro primo. Inquit denique, ipſomet conſilio 20. numero 64. verſ. Trigeſima quarta vrgens, Caſanate idem, quod quando concurrunt ſimul iunctæ plures[*] coniecturæ, pluſquam indubitatum eſt, extendi grauamen ad vlteriores deſcendentes; vt in terminis ad limitationem Oldradi ſcribunt multi Authores, eò loci relati, Raudenſis etiam, dict. conſ. 36. n. 95. lib. 1. An autem prædictum Oldradi conſilium proce[*] dat, quando teſtator ad plures gradus ſubſtitutionum digreſ ſus eſt: dubitant Interpretes communiter; & hoc quidem caſu vrgentem eſ ſe coniecturam, quod teſtator voluerit, filium ſuum eſ ſe grauatum erga omnes ſuos deſcendentes, & hos etiam erga tranſuerſales, atque ita non procedere opinionem Oldradi: poſt Socin. ſen. Curt. iun. Gratum, Crauetam, & alios tradidit Menoch. in conſ. 117. n. 9. & 10. lib. 2. & in conſ. 229. n. 12. lib. 3. & in conſ. 318. n. 18. lib. 4. & in conſ. 1017. n. 12. & 16. lib. 11. & præ ſumpt. 69. n. 13. vbi poſuit exemplum, ſi teſtator dixit, Inſtituo Caiũ filiũ meũ , & eius deſcen dentes, quibus ſine filiis deſcendentibus, ſubſtituo Sempronium fratrem meum, & deinde eius deſcendentes: & ſubdit num. 14. quod hæc coniectura multo magis locum habet, quando teſtator vſus eſt verbis diſpoſitiuis, vt ſi dixit, Inſtituo Caium filium meum, filiſque ſuis ſubſtituo fratrem meum, & eius deſcendentes. Hæc verba diſpoſitiua coniecturam faciunt, teſtatorem voluiſ ſe grauare primum hæ redem reſtituere filiis ſuis, & deinde filios illos ſuis deſcendentibus, donec bona perueniant ad fratres; & ita Guid. Pap. & Decius, quos commemorauit d. conſ. 117. num. 12. lib. 2. eandem etiam limitationem, quod ſcilicet dictum conſilium Oldradi non procedat, quando teſtator ad plures gradus ſubſtitutionum digreſ ſus eſt: tenuerunt poſt alios multos Ioſeph. de Ruſticis, conſ. 1. n. 34. conſ. 3. num. 40. & in commentariis ad d. l. cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 37. Hippolyt. Riminald. in conſ. 21. num. 41. lib. 1. Achilles Pedrocha, in conſ. 39. num. 3. & 4. & 5. Alexand. Raudenſ. in conſ. 36. num. 76. libro primo; Fabius de Anna in conſ. 10. num. 20. Lud. Caſanate, in conſ. 5. num. 7. & in conſ. 20. num. 28. qui aliis coniecturis concurrentibus, minus dubitabilem eſ ſe dixit, eodem numer. 28. in ſine, poſt Ripam, Socin. iun. & Hippolyt. Riminald. & in conſ. 4. nu[*] mer. 235. contendit, Oldradum, dicto conſ. 21. etiam loqui, vbi fuerunt facti plures ſubſtitutionum gradus; & inquit, Menochium, Burſatum, Socinum, Ruſticum, & Sfortiam, ibi relatos, ita tenuiſ ſe. Et rationem eſ ſe clariſ ſimam, quia deficiente conditione in vno gradu, ſequentes omnes ſubſtitutiones ex eodem conditionis defecta corruunt, vt in conſ. 2. num. 40. tradidit ipſe Caſanate. Adiicit deinde, num. 236. coniecturam prædictam digreſ ſionis, ad plures gradus, ſimpliciter acceptam, & aliis non concurrentibus, falſam eſ ſe, & communiter damnari; vt per Ruinum. Ripam, Ia ſon. Decium, Cephal. Burſat. Menoch. Prætis, Honded. Sfortiam, Hippolyt. Riminald. Peregrinum, Caualcan. Pariſium, Socinum iun. Iul. Clarum, Curt. iun. Alciat. Molin. Vegg. Acoſt. Beroium, Socin. ſen. Durandum, Marçarium, & Surdum, quos dict. num. 236. commemorauit: inquit etiam, n. 237. ex digreſ ſione ad plures gradus non poſ ſe grauamen filiorum in conditione poſitorum induci, cùm neque vocatio inducatur, quæ fauorabilior eſt, & facilius inducitur; vt per Ruinum, Ripam, Clarum, Curt. ſen. Cephal. Caualcanum, & Ruſticum, ibi relatos: & num. 238. conſtituit, eam coniecturam, facilius & iuſtius aliis non concurrentibus improbari in collateralibus; vt per Alexand. Socin. iun. Marçarium, Ruſticum, & Manticam, ibi relatos; & num. 239. ſcribit, imo argumentum retorqueri, quia potius ex digreſ ſione ad plures gradus ſub diuerſis caſibus, & conditionibus conſcriptos, apparet voluiſ ſe fideicommiſ ſum ad perſonas vocatas ſub illis conditionibus, & non ad alias peruenire; vt per Caualcanum, deciſ. 16. numer. 64. part. 3. ſcribit etiam, eodem num. 239. quamplurimos Authores ex his, qui Oldradum ſequuntur, con ſueuiſ ſe in caſibus, in quibus fuit digreſ ſum ad plures gradus, & nihilominus ob eam coniecturam ab Oldrado non recedunt, ſed potius parui faciunt eam, & ſcienter omittunt. Digreſ ſionem etiam non operati, etſi adiectum fuerit, de filiis in filios, & alios deſcendentes; tradiderunt Alexand. Ia ſon, Prætis, Menoch. & Rota apud Auguſtinum; provt ibi ipſe Caſanate recenſet. Ego verò, communis Interpretum ſententiæ, irem & eorum, qui dictum Oldradi conſilium limitarunt ex digreſ ſione ad plures gradus; magnam agnoſco authoritatem, & in actu practico fortaſ ſis obtenturam, & obſeruandam fore; vere tamen negari non poſ ſe, deficiente conditione vnius gradus, ſequentes omnes ſubſtitutiones corruere, & deficere, etiamſi verba perpetuitatis adiecta ſint & gradus multiplicati, vt per Menochium, in conſ. 326. num. 3. & 40. & 63. & 79. libro quarto, & tradit ipſe Caſanate in conſ. 2. num. 31. nam deficiente conditione, nihil amplius reperitur diſpoſitum, neque ad alios gradus digreſ ſum; vt cum Socino iuniore, & Menochio conſiderat Caſanate dict. conſ. 4. ſub dict. num. 139. idcirco, filio ſuperſtite, ſubſtitutionem ita expirare, ac ſi ad plures gradus teſtator digreſ ſus non fuiſ ſet, cum omnes ab illa dependeant. Facilius tamen, ſi alia quælibet coniectura concurrit, ex eo ab Oldrado recedendum, cum tractum ſucceſ ſiuum conſideraſ ſe videatur teſtator ipſe, qui ad plures gradus digreſ ſus eſt, quam ſi vnicum tantum adieciſ ſet; ſic ſanè, aliis concurrentibus, vel ſi aliunde mens percipi valeat, communis ſententia ſeruanda erit, provt ipſe Caſanate, in locis anteà relatis, profitetur. Et hactenus de prædictis, & ad explicationem, atque enucleationem Oldradi, dict. conſ. 21. quod (vt dixi) quamplurimis modis limitatur, & generaliter, cum apparet fuiſ ſe conſideratum tractum ſucceſ ſiuum, aut primogenij, ſiue maioratus inſtituendi in fauorem primogenitorum, & familiæ, voluntatem apparere, vt latiùs ſuprà comprobaui, & per Molinam, lib. 1. cap. 6. ex num. 16. vſque ad numer. 20. qui ipſe ex eo comprobat ibi; quod quamuis dici ſoleat, verbum ſimpliciter prola[*] tum, de primo actu intelligendum eſ ſe, atque vno tantum conſumi, ex l. boues, §. hoc ſermone, ff. de verborum ſignification. Hoc tamen limitandum eſt, niſi rei natura perpetua ſit; tunc namque, vt ſermones iuxta ſubiectam materiam intelligantur, ea diſpoſitio ſic intelligenda eſt, vt non in prima perſona, ſeu in primo caſu finiatur, ſed ad vlteriores in infinitum progrediatur, vt cenſuit Alciatus in eodem §. hoc ſermone: & exornat Tiraquellus ibidem, limitatione decima octaua, & ego ipſe alio cap. huiuſce tractatus, ſuprà, lib. 4. latiùs comprobaui: ideóque (infert ipſe Molina, dict. num. 20.) ver[*] ba appoſita in priuilegio, non ſunt intelligenda de primo actu, ſeu de prima perſona cùm ea ſit priuilegij natura, vt ipſum perpetuum eſ ſe debeat, cap. decet, de regulis iuris, lib. 6. & per Felinum, Tiraquellum, & Iacob. Philip. Port. ibi relatos. Atque ex his ipſemet Molina inquit, numer. 21.[*] per totum, dari poſ ſe duplicem intellectum ad clau ſulam teſtamenti Regis Henrici ſecundi, cuius tenor hodie inſertus eſt in l. 11. titul. 7. lib. 5. in noua legum Regni collectione; primum in illis verbis: Pero todauia que los ayan por mayorazgo, e que finquen al ſu hijo mayor legitimo. Nam hæc verba non ſolùm de filio primo maiori, ſed de omnibus filiis primogenitis in infinitum intelligenda ſunt, ex maioratus natura, ac perpetuitate; provt eodem lib. 1. c. 5. num. 21. & 22. latius oſtendit idem Molina; ſecundus intellectus eſt in illis verbis: E ſi muriere ſin hijo legitimo, ſe tornen los bienes del que aſ ſi muriere, à la Corona Real de nueſtros Reynos. Nam quamuis primus donatarius filios habuerit, eóſque tempore mortis reliquerit, non remanet excluſa Regia corona, imò cum materia ipſa ſit perpetua, ex maioratus natura, tractúmque ſucceſ ſiuum habeat in infinitum, conditio appoſita primo donatario, in omnibus repetita cenſenda eſt: ita vt ſi nepotes, pronepotes, ſeu vlteriores ſine filiis deceſ ſerint, bona ad Regiam coronam reuerti debeant, quod dicit comprobari poſ ſ ex his, quæ ſtatim ſcribit n. 22. Hoc tamen vltimum (inquit idem Molin. eodem num. 21.) apertiſ ſimè procedere, vbi ex primo donatario, ſeu eius deſcendentibus, alij filij, ſeu deſcendentes non remanſerunt; ſed quando alij deſcendentes, ex primo donatario ſuperſunt, videri dicendum, ad illos bona maioratus eſ ſe deuoluenda, etiam ſi vltimus poſ ſeſ ſor filios, ſeu de ſcendentes non reliquerit. Quod probatur ex ipſa maioratus perpetuitate, & natura, & etiam ex eo, quod verbum filius, in materia perpetua appoſitum, omnes deſcendentes comprehendat. Ex quo fit, vt exiſtentibus filiis primi donatarij, reuerſioni ad Regiam coronam locus non ſit. Cæterum in caſu, de quo agitur, pugnat (adiicit ipſe Molina) reuerſio ad Regiam coronam cum ipſa maioratus natura. Siquidem Rex ipſe Henricus ſecundus noluit, bona hæc eſ ſe maioratus ſimpliciter, & abſolutè, ſed ea lege, ac conditione, vt vltimo poſ ſeſ ſore abſque liberis decedente, ea bona ad Regiam coronam reuerterentur, vt conſtat ex illis verbis: Et ſi murieren ſin hijos legitimos, que ſe tornen los bienes del que aſ ſi muriere a la Corona Real. Ergo is, qui vltimo loco mortuus fuerit, debet mori cum filiis, ſeu aliis de ſcendentibus, vt bona ſuam ad Regiam coronam non reuertantur. Ideóque etiam ſi ex aliis præcedentibus poſ ſeſ ſoribus filij remanſerunt, non verificatur conditio: cum hi reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, iam non deſcendentes, ſed tranſuerſales ſint. Ex quibus hæc quæ ſtio in hac ſpecie dubia cen ſenda eſt; ſicque Palat. Rub. qui illam ſolemniſ ſimè ad vtranque partem diſputauit in repetit. rubric. de donat. inter vir. & vxor. §. 69. n. 30. cum pluribus ſeqq. illam bis cogitandam reliquit. Nos autem (inquit ipſe Molina, & in hunc modum ſcribit) dum cauſarum patroni munus ageremus, latiſsimè de huius clauſulæ intellectu diſ ſeruimus in cauſa arduiſsima, quæ vertebatur inter Comitem de Oñate, & fiſci Procuratorem, & Conſilium, ac vicinos Vallis de Lenis, ſuper dominio, & iuriſdictione eiuſdem Vallis. Facti autem ſpecies hæc erat, quod præfatus Rex Henricus donauit prædictam Vallem de Lenis cuidam Bertrando Iañez de Gueuara, cuius trinepos, qui in dicta Valle de Lenis ordine ſucceſsiuo ſucceſ ſerat, abſque liberis, ac deſcendentibus deceſsit. Ob cuius mortem ſucceſ ſit in prædicta Valle Enecus de Gueuara, Comes de Oñate, qui erat frater legitimus vltimi poſ ſeſ ſoris, atque à præfato Bertrando Iañez deſcendebat. Quo præfatam Vallem poſsidente, fiſci Procurator, Conſiliumque eiuſdem Vallis petierunt, in Regio Valliſoletano Conuentu declarari, eam Vallem ad Regiam Coronam reuerſam eſ ſe, virtute prædictæ clauſulæ; ex eo quod vltimus eiuſdem poſ ſeſ ſor abſque filiis legitimis deceſ ſiſ ſet. Ex parte vero præfati Eneci de Gueuara reſponſum fuit, ſe à primo donatario de ſcendere, eãque ratione reuerſioni ad Regiam Coronam locum non eſ ſe. In qua cauſa in eodem Regio Conuentu, in prima instantia in fauorem Regiæ Coronæ pronuntiatum fuit. In ſecundo autem in fauorem præ fati Comitis, & contra Regiam Coronam, à qua vltima ſententia fuit ſecundo loco ad Perſonam Regiam ſupplicatum, negotiumque ipſum in Regio conſilio à grauiſsimis Iudicibus viſum, poſt longà ſque contentiones, tandem fuit in fauorem Regiæ Coronæ pronuntiatùm die 16. Septembris, anni 1556. nobis inſtanter contrarium defendentibus, & quamuis ex eiuſdem clauſulæ allegationibus poſ ſemus hoc loco ad huius quæ ſtionis reſolutionem, plures huius libri chartas conſumere: id tamen facere non libuit ex eo, quod ſiue ad Austrum, ſiue ad Aquilonem declinemus, ingens in vtroque diſ crimen nobis manet. Si enim opinioni noſtræ faueamus. rei iudicatæ authoritatem offendemus; ſi verò contrariam ſententiam ſequamur, meritò varietatis inſimulabimur. Hactenus pro explicatione dictæ clauſulæ Regis Henrici, Ludou. ipſe Molin. qui edam aliis in locis, clauſulæ eiuſdem mentionem fecit, vt inferius dicetur. Ego vero, cum agnoſcam, & viderim, ſuper intellectu clauſulæ ipſius frequenter controuerſum fuiſ ſe, & lites quamplurimas in hiſce Regnis excitatas, & per eundem Molin. alioſque legum huius Regni Commentatores ad examen non redactas, nec diſcuſ ſas; vtiliſ ſimum, & admodum neceſ ſarium putaui, ſi hoc loco ad examen, & diſputationem eas reducerem, & ingenti ſtudio, & diligentia adnotata, atque reſoluta, traderem nonnulla, quæ aliis multis negotiis prodeſ ſe, & conducibilia eſ ſe poterunt, & ipſius clauſulæ clariorem intellectum, & reſolutionem præ ſtabunt. Et quò diſtinctè, & dilucidè procedatur, obſer[*] uandum, atque conſtituendum duxi primo loco; Ludou. Molin. d. cap. 6. lib. 1. d num. 21. cum iudicio percepiſ ſe, atque intellexiſ ſe verba illa: Pero todauia que los ayan por mayorazgo, e que finquen al ſu hijo mayor legitimo. Vt ſcilicet de filio primo maiori non ſolum, ſed de omnibus filiis primogenitis in infinitum intelligenda ſint, ex maioratus natura, ac perpetuitate; ſicuti ex his deducitur, quæ ibidem, antea adnotauerat num. 20. & cap. 5. eiuſdem libri primi, num. 21. & 22. id ipſum quoque dixerat. Nam cum præmiſiſ ſet numer. 18. & 19. quod primogeniti qualitas nunquam moritur, ſed deficiente primogenito, ſecundo genitus primogeniti locum acquirit; & inde maioratus perpetui inſtituendi coniecturam perpetuam deduxiſ ſet ex eo, quod teſtator primogenitis proximioribus ſua familiæ bona reliquiſ ſet; provt latius dict. num. 18. 19. & 20. & nedum id procedere ſtatuiſ ſet, vbi fideicommiſ ſum primogenitis familiæ relinquitur, verumetiam, quando filio primogenito ex ipſa familia, in numero ſingulari indefinitè profertur: provt etiam latius ibi, num. 21. infert ſtatim n. 22. ad interpretationem dictorum verborum clauſulæ Regis Henrici: Que finquien al ſu fijo mayor legitimo: vt perinde habeantur ea verba, ac ſi dixiſ ſent: Que finquen a ſus fijos mayores legitimos in infinitum. Idque veriſ ſimum eſ ſe, ſi verbum hoc primogenitus, indefinitè pronuntietur, nec ad certum filium referatur, perpetuitatémque, & tractum ſucceſ ſiuum diſpoſitio præ ſe ferat. Et ante ipſum Molinam adnotauit, atque latius comprobauit Palatios Rubios in repetit. Rubricæ, de donat. inter vir. & vxor. §. 69. ex num. 19. vſque ad num. 24. vbi dixit, in illis verbis: Pero todauia, que los ayan por mayorazgo, e que finquen al ſu fijo mayor legitimo de cada vno dellos. Clarè voluiſ ſe Regem Henricum, quod talia bona donata deferantur iure primogenituræ in primogenitos in infinitum: aliàs quod fruſtra diceret, Que los ayan por mayorazgo: ſi conceſ ſio in primo filio expiraret, quod ipſorum primogeniorum naturæ repugnaret, prout latius ibi fundat. Matiençus etiam in l. 11. titul. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, gloſ ſ. 8. ex num. 1. vſque ad num. 6. vbi etiam ſcribit, quod maioratus bona, à Rege Henrico donata, deuenire debent ad filios primogenitos, non ſolum primi donatarij, ſed & omnium ſucceſ ſorum in infinitum. Ioan. Gutier. practicar. lib. 2. q. 92. n. 4. vbi inquit, quod appellatione filiorum in materia maioratus Hiſpanorum, continentur nepotes, & alij omnes deſcendentes in infinitum; & Idcirco, quamuis prædicta clauſula Regis Henrici loquatur de filiis primorum donatariorum, vt & ipſi, & eorum filij prædicta bona habeant iure maioratus; intelligatur etiam in nepotibus, & pronepotibus, & deinceps aliis legitimis deſcendentibus eorum maioribus in infinitum, ex peculiari maioratus natura: & quia mens Regis eiuſdem hæc videtur fuiſ ſe à principio, quando fecit donationes eaſdem; ſiquidem dixit, quod donabat eis pro ſe, ſuiſque hæredibus, & ſucceſ ſoribus, & in modificatione adiecit, pero todauia, &c. atque ita voluit, quod ipſ æ donationes deferantur iure primogenituræ in primogenitos in infinitum, aliàs enim fruſtra diceret, que los ayan por mayorazgo. Si conceſ ſio expiraret in primo filio; provt latiùs ibi: & conuenit Ioannes Iañez Parladorius, ſeſquicent. quotidian. different. differentia 13. §. primo, numer. 5. vbi ſcribit, quod licet dicta l. 11. loquatur de filio, intelligenda quoque eſt de nepote, vt ſi vltimus poſ ſeſ ſor decedat ſine filiis, relicto nepote legitimo, nepos ipſe ſuccedat, quippe cum in his, quæ ſunt fauore digna, appellatione filiorum veniant nepotes, vt per Bartol. & alios ibi relatos. Ac denique in eodem placito fuerunt, ſiue ita vnanimiter præ ſenſerunt ij omnes, qui hucuſque in propoſito loquuti ſunt, nec vllus hactenus de hoc dubitauit, Mieres, 2. par. q. 4. illat. 3. n. 4. in noua editione. Secundo deinde obſeruandum, atque conſtituendum erit, circa ſecundum intellectum eiuſ dem Molinæ, eodem numer. 21. dict. cap. 6. libri primi, in illis verbis dictæ clauſulæ Regis Henrici: E ſi muriere ſin fijo legitimo, ſe tornen los bienes del que aſsi muriere, a la Corona Real de nueſtros Reynos. Negari non poſ ſe, quin articulus ipſe, attentis[*] principiis, & regulis iuris communis vulgatis, his etiam, quæ in primogeniis (attenta eorum natura) ſtatui ſolent communiter; difficilis ſit, controuerſus, & diſputabilis, provt ipſe Molina profitetur. Et hinc inde multa ſe offerre, ex quibus pro vtraque parte argui, & dubium augeri poſ ſet. Quod etiam ante Molinam agnouit, & fundamenta expendit Palatios Rubios, dicto §. 69. numero 30. vſque in finem §. vbi dicit, ſe de vno ſ æ piſ ſimè dubitaſ ſe, ſcilicet, ſi habens res ex donatione Regis Henrici, qui ſit vltimus poſ ſeſ ſor, ſiue filius, ſiue nepos, aut pronepos donatarij, deceſ ſerit non relicto filio legitimo, nec maſculo, nec fœmina, reliquit tamen fratrem legitimum, vel fratres, nunquid bona prædicta deueniant ad fratrem, an redibunt ad Regiam Coronam; in quo latius inſiſtit, provt ibi videri poteſt. Verè tamen (provt ego arbitror,) atque ideo ſciens, conſultoque, pro vtraque parte fundamenta, & iura non pondero, ſed illa ſilentio prætermitto verba præfatæ clauſulæ dicti Regis Henrici, ſeu dictæ l. 11. titul. 7. libro 5. adeò præciſa, & reſtricta eſ ſe, quod duntaxat reſpiciunt, & in conſideratione habendum ſtatuunt, primogenitum vltimi poſ ſeſ ſoris, & deſcendentes eius; non verò fratres, licet ipſi, mortuo fratre primogenito, in vita patris, eidem patri ſuccedere poſ ſent, & primogeniti vocarentur reſpectu patris ipſius, vnuſquiſ que ſuo gradu, & ordine. Mortuo itaque vltimo poſ ſeſ ſore, filius eius primogenitus, & alius deinceps deſcendens, ſi filius deficiat, in maioratu, & bonis ſuccedit; quod ſi filios, vel deſcendentes non habeat, fratres eius, qui ſuccedendi ius per exiſtentiam fratris maioris primogeniti non habuerunt, perpetuò remanent ex clara, expreſ ſaque legis illius diſpoſitione excludi, ac ſi nati non fuiſ ſent filij eiuſdem vltimi poſ ſeſ ſoris: nec amplius redire poſ ſunt ad ius illud; quod ſi pater viueret, & filius primogenitus frater eorum decederet, conſequi poſ ſent. Sic enim facilius, & commodius clauſula, & lex ipſa conſequitur ſuum finem, & intentum, & damnum hiſce Regnis, Regiæque Coronæ, ex donationibus prædictis illatum, reparatur, nec ita facilè reparari poſ ſet, ſi vltimi poſ ſeſ ſoris, non modò filij, & deſcendentes, ſed etiam anteceſ ſoris deſcendentes (qui vltimi poſ ſeſ ſoris reſpectu tranſuerſales ſunt) in con ſideratione haberentur, & ſuccedere poſ ſent. Quod cùm lex ipſa adeò expreſsè ſtatuerit, in dubium amplius reuocari non poteſt, aut clauſula ipſa, & lex illa non ſeruabitur, (quod non eſt dicendum) rectiſ ſimèque & iuridicè, attentis verbis eiuſdem legis, adeo præciſis, expreſ ſis, & re ſtrictis, à ſupremo Caſtellæ Senatu pronuntiatum fuiſ ſe profitemur; longaſque illas contentiones (de quibus Molina teſtatur) magis ex eo, quod caſus ille de nouo emerſiſ ſet, ſiue ex rei nouitate, quam ex difficultate negotij, attenta lege ipſa, proceſ ſiſ ſe credimus. Sic ſanè exiſtimamus, in contrarium nullum fundamentum expendi poſ ſe; quod licet in caſu dubio vrgeret, & vim faceret, ex verbis legis eiuſdem ſubuerti non valeat concludenter; vtpotè cum adeo expreſsè lex dixerit: Pero todauia que las ayan por mayorazgo, y finquen al hijo legitimo mayor de cada vno dellos, y ſi muriere ſin hyo legitimo, que tornen los bienes del que aſsi muriere à la Corona de los nueſtros Reynos. Ecce vbi ſpecificè, & in indiuiduo id deciditur, de quo contentio erat, non verò exprimitur: Que tornen los bienes del que aſsi muriere a los demas hijos del anteceſ ſor: hoc eſt, vt deferantur maiori natu eorum, ſed potius contrarium omnino ſtatuitur. Nec deciſio illa, aut reuerſio ad Regiam Coronam cum ipſa maioratus natura repugnat, (quicquid Ludouic. Molina contenderit) vtpote, cum maioratus perpetui, ac Regij quidem maioratus iure, prædicta bona haberi & poſ ſideri, clauſula ipſa, & lex illa ſtatuerit; durare tamen, ſiue permanere maioratum metipſum, dum adfuerint vltimi cuiuſque poſ ſeſ ſoris filij, & deſcendentes, voluerit, ad eóſque ſucceſ ſionem reſtrinxerit, & temperauerit, nec ad tranſuerſales deferri patiatur: perpetua itaque ſucceſ ſio maioratus erit, dum filij, & de ſcendentes durauerint; finietur autem, eiſdem finitis, ac deficientibus; qui etiam, maioratu ab alio inſtituto finiri potuit, iuxta ea, quæ Ludouic. Molina, lib. 1. cap. 4. per totum, latiùs diſputauit, atque reſoluit: Pelaez à Mieres, de maioratu, 4. part. q. 29. Burgos de Paz iunior, ciuilium quæ ſt. 2. Pat. Ludou. Molina, tom. 3. diſputat. 588. & ego ipſe, quotidianar. controuerſia. iur. lib. 2. cap. 22. per totum, latiſ ſimè proſequutus ſum, & explanaui. Quemadmodum ergo maioratus à priuato inſtitutus, ea lege, & conditione inſtitui poſ ſet & ea expreſ ſa, ſiue ex limitatis deſcendentium vocationibus, ſubintellecta; maioratus finiri, deſcendentibus vocatis deficientibus; nec ideo dici poſ ſet, quod maioratus perpetuus inſtitutus non eſ ſet, ſiue quod reſtrictio ea maioratus naturæ repugnaret, vtpotè, cùm inter deſcendentes, ſi nunquam ipſi deficerent, durare poſ ſet, & tempus magis maioratus inſtituti, quàm futurum, ſiue initium potius, quàm exitus conſiderari debeat; ita pariter, & per legem illam maioratus iure ea bona haberi, poſ ſideríque, ſtatui potuit; nec ob reuerſionem illam à futuro euentu dependentem, maioratus naturæ quid repugnans inducitur. Siue (vtcunque ſit) ita expreſsè ea lege deciditur, nec de poteſtate vnquam Ludou. Molin. dubium propoſuit, ſed quaſi in caſu dubio eſ ſet, & non deciſo, ſiue hactenus non agitato, pro ipſius legis interpretatione fundamenta, & rationes, dum cauſarum patroni munus ageret, expendebat. Sic equidem, cùm ad partes articulum iſtum diſputaret Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 2. quæ ſtione 92. per totam, in fauorem etiam Regiæ Coronæ eum reſoluit, & inquit, quod habens res donatas à Rege Henrico, ſi decedat ſine liberis, vel deſcendentibus, relicto tamen fratre legitimo, deſcendente à primo donatario, res ipſ æ ad Regiam Coronam reuertentur, nec verificabitur conditio, etiam ſi ex aliis præcedentibus poſ ſeſ ſoribus filij remanſerint: quod certiſ ſimum eſt, & ita tenendum, quicquid Ludouicus Molina aliter ſenſerit, & defenderit, prout ipſe profitetur, & placuerit Matienço, in eadem l. 11. titul. 7. lib. 5. gloſ ſ. 8. in fine: quicquid etiam dubitare videatur Ioannes Yañez Parladorius, ſeſquicenturia different. dict. differentia 13. §. primo, numer. 7. qui vel vno duntaxat adducitur, atque excitatur fundamento, quod ſcilicet Rex Henricus ſanxit, vt donatarij bona illa poſ ſideant iure maioratus; atque ita debeant ſequi naturam aliorum maioratuum: ſed non attendit, in ipſa lege, in qua ſtatuitur, maioratus iute ea bona poſ ſideri; ſtatutum etiam, deficiente filio, vel deſcendente vltimi poſ ſeſ ſoris, bona metipſa ad Regiam Coronam reuerti; atque ita maioratum Regium perpetuum introduci eadem in lege, reſpectu omnium filiorum, & deſcendentium; ita vt forſan perpetuus ſit, ſi cuiuſlibet poſ ſeſ ſoris filij, ſeu deſcendentes non deficiant, reſtringi tamen, ſeu moderari ſpeciali quadam ratione, quæ publicæ vtilitatis intuitu inducitur, vt ſtatim dicetur, ſi deſcendentes deficiant. Subdit deinde Parladorius metipſe', eodem numero 7. Quod hæc quæ ſtio Regiam videtur poſtulare definitionem, ſiquidem priuilegiorum interpretatio ad eum pertinet, quia ea contulit, cap. cum veniſ ſent, de indiciis. Tradit Ioannes Garcia de nobilitate, gloſ ſ. 1. §. 1. numer. 76. Ego verò in ea opinione firmiter ſum, vt exiſtimem, præfatam quæ ſtionem, nequaquam poſtulare Regiam definitionem, cum id ipſum, quod declarari peteretur (ſi placito Parladorij ſtandum eſ ſet) ita clarè, ac expreſsè lege metipſa 11. definitum, declaratumque fuerit, vt maiori declaratione non indigeat, fruſtráque peteremus id definiri, quod expreſsè adeo definitum apparet, quod verbis legis eiuſdem prælectis, fateri Vis eſt. Sic ſanè de eius legis clara, ſpecificáque deciſione in hoc non dubitauit vllo modo, nec Regiam poſtulauit declarationem Blaſius Flores Diaz de Mena, variarum libro primo, quæ ſtione 19. §. 2. num. 20. imò obſeruationem, atque reſolutionem ſuperiorem aſ ſequutus videtur, inquit enim in hunc modum: Nec obſtat, quod contrarium fuerit deciſum in terminis bonorum, à Rege Henrico ſecundo donatorum, ex clauſula eius teſtamenti diſponentis, quod bona eſ ſent maioricatus, & venirent ad filium primogenitum donatarij, & eo ſine tali filio decedente, ad Regiam Coronam redirent, in cauſa Comitis de Oñate, vt refert Molina, libro primo cap. 6. numer. 21. nam licet ipſe Molina non referat fundamenta, credo, quod id potuit iuſte fieri ex eo, quia voluntas Regis fuit modificare donationes, quas fecerat, & reſtringere ad ſolos filios maiores poſ ſeſ ſorum, vt bona aliquando redirent ad Regiam Coronam, quorum reditus pene eſ ſet impoſ ſibilis, ſi non omnes filij, & deſcendentes à primo donatario eſ ſent vocati, & inuicem ſubſtitut; & tranſuerſales ſuccederent contra Regis intentionem, eſ ſentque bona perpetuò à Regia Corona abalienata, quod ipſe euitare voluit. Ecce vbi is Author pro certo, & indubitato ſupponit id, quod Parladorius Regiam declarationem requirere contendebat. Pro certo etiam, & in indiuiduo, expreſséque deciſo, ſupponunt omnes hucuſque Scribentes, prout apparet ex commentariis ipſorum, nec vllus hactenus Regiam illam declarationem expopoſcit. Præterea & tertio loco obſeruandum, atque[*] conſtituendum erit, deficiente filio maſculo legitimo, ſuccedere in bonis donatis à Rege Henrico, filiam fœminam legitimam; quoniam in iſtis conceſ ſionibus, & donationibus fauorabilibus maſculinum concipit fœmininum, l. ſi ita ſcriptum, ff. de legatis ſecundo, l. qui duos, ff. de legatis tertio, filiorum appellatione filiæ etiam veniunt ex humana interpretatione, l. quiſquis, ff. verborum ſignificat. & per Rolandum, in conſil. 93. numero 14. libr. 2. Albanum, in conſil. 29. numer. 4. libro primo. Sfortiam, in conſil. 6. numer 7. Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. titul. 13. numer. 4. Anton. Theſaurum, deciſione 269. numer. 11. Hondedeum, in conſ. 57. numer. 28. libro primo, Anguiſol. in conſ. 64. num. 2. libro 6. Fuluium Pacianum, in conſ. 17. Fachineum, in conſilio 35. per totum, libr. 1. Ludouic. Caſanate, in conſil. 6. veniunt etiam ex præ ſumpta mente, & voluntate diſponentis, à iure toties approbata; vt per Menochium, in conſ. 204. numer. 1. lib. 2. Mazolum, in conſ. 5. numer. 39. Socin. iun. In conſ. 168. numer. 27. lib. 1. Burſatum, in conſ. 64. numer. 13. lib. 1. Simon de Prætis, in conſ. 90. per totum, libro primo, & de interpret. vltimar. voluntat. libro 3. interpretatione 3. dubitatione 3. numer. 24. Antonium The ſaurum, deciſ. 269. numer. 11. Hieronymum Gabrielem, in conſ. 100. numer. 49. libro 2. Manticam, libro 11. dicto titulo 13. numer. 7. Nec fuit intentio dictæ clauſulæ, de qua in d. l. 11. titulo 7. libro 5. fœminas excludere, ex quo de filio ſolum maiori mentionem fecit, imo ex quo ſic indefinitè ſe habuit, nec fœminas excluſit, quod ita facilè, vel vno ſolum verbo efficere poſ ſet, credendum eſt, quod eas admittere voluerit; id quod in ſimili caſu, in diſpoſitione ſcilicet facta per hæc verba, O morir menores de edad, è ſin fijos; defendit Ludouic. Caſanate, & fœminas comprehendi, latè comprobat dict. conſil. 6. ex numer. 9. cum pluribus ſeqq. Decianus, in conſ. 1. numer. 26. lib. 2. Pedrocha, in conſ. 5. numer. 94. Menochius, lib. 4. præ ſumpt. 83. numer. 9. & 12. Burſatus in conſ. 64. numer. 10. lib. 1. Hippolyt. Riminald. in conſil. 47. numer. 1. lib. 1. Sic ſanè, atque in terminis noſtris, quod deficiente filio primogenito maſculo, filiæ primogenitæ vltimi poſ ſeſ ſoris ſuccedere debeant in bonis, à Rege Henrico ſecundo donatis; defendit, & fundat Palatios Rubios, in repetit. Rubricæ de donat. Inter. §. 69. ex numer. 24. vſque ad numerum 31. & pro certo ſupponit Ludouic. Molina, nec vnquam de hoc dubitauit in omnibus locis, in quibus clauſulæ Regis Henrici mentionem fecit, de quibus infrà. Et id ipſum, quod Palat. Rub. reſoluunt Burgos de Paz, in proœmio legum Tauri, numer. 66. & in conſ. 29. numer. 5. Matiençus in eadem l. 11. titul. 7. lib. 5. gloſ ſ. 4. numer. 2. & gloſ ſ. 8. numer. 7. 8. & 9. Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. part. quæ ſt. 6. numer. 12. Azeuedus in d. l. 11. ex numer. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. dict. quæ ſt. 92. numer. 5. Ioannes Parladorius, differentia 13. §. 1. numer. 6. Quartò obſeruandum, atque conſtituendum[*] erit, in bonis à Rege Henrico donatis, & quæ maioratus iure, ex eiuſdem clauſulæ conſtitutione, iam hodie poſ ſidentur ab omnibus, prout ibi poſ ſidenda, ſtatuitur; vſque adeò filium primoge nitum ſuccedere, vt nec donatarius ipſe primus (ſi tempore conditæ dictæ clauſulæ viueret) nec vllus alius eorum bonorum, & maioratuum poſ ſeſ ſor in infinitum, poſ ſit filium eundem primogenitum ea ſucceſ ſione priuare, vel filium ſecundo genitum vocare, ſiue aliquem alium filium in eis bonis (quæ iure maioratus Regij, primogenitis deferuntur) meliorare; ſicque nec ordinem illum primogenituræ alterare, ſiue præuertere vllo modo, ſed præcisè ſeruare debere id, quod eadem in lege, ſiue clauſula cautum relinquitur; vtpote, cum ex eiuſdem clauſulæ diſpoſitione, expreſ ſam, & indiuiduam vocationem filius maior primogenitus habeat, cæteriſque aliis filiis præ feratur (prout ex legibus huius Regni, & eiuſ dem conſuetudine præfertur quoque in cuiuſlibet maioratus ſucceſ ſione) ſic ſané, ex omnibus, quos hucuſque prælegerim, & viderim, ſolus Rodericus Suarez (Vir proculdubio in omnibus admodum præ ſtans, & eruditus) obſeruauit, atque annotauit iuridicè, in commentariis ad l. quoniam in prioribus, limitatione 6. adlegem Regni, numer. 2. Nam cùm dixiſ ſet numer, 1. legem ipſam; quoniam in prioribus, non habere locum in donatione loci, ſeu alterius rei, quam Rex alicui fecit, quia iſte talis donatarius poteſt de hac donatione Regia, ſeu de re ſibi donata à Rege, diſponere ad libitum, & illam dare, ſeu relinquere vni ex filiis, etiam vltra tertiam, & quintam; & de hoc eſ ſe mirabilem quandam legem, in legibus ſtili, num. 235. & grandem limitationem, nec ſe vidiſ ſe, vnquam in practica obſeruari; ſubdit dict. numero ſecundo, in hunc modum. In vno caſu ob ſeruabitur, & verificabitur, ſcilicet in omnibus donationibus factis à Rege Henrico, qui vulgariter nominatur el baſtardo, qui fuit frater Illuſtriſ ſimi Domini Petri Regis Caſtellæ, qui fecit quamplures donationes, poſtquam adeptus fuit Regnum morte dicti Domini Petri, fratris ſui, eam enim occidit in Caſtello de Montiol. Poſtea in extremo exiſtens, conſcientia ductus, videns plura loca huius Regni per eum alienata, in ſuo teſtamento appoſuit vnam clauſulam, in qua præcepit, & diſpoſuit, quod omnia bona, & loca ab co donata, eſsent bona maioratus, & quod perſonæ, quibus donationes factæ ſunt, illa poſsiderent iure maioriæ, & ſemper deſcendens maior natu, iure primogenituræ ſuccederet in eis bonis, ita quod ſi decederet ſine filiis, donata deuoluerentur ad Regiam Coronam. Quæ clauſula hodie obſeruatur pro lege ex præcepto Maie ſtatis Regum noſtrorum, quod nota. Vltra donationes factas à Rege Henrico, non poſ ſet ſuſtentari in practica dicta lex ſtili. Nihilominus illam tene menti, & adhuc in dictis Regiis donationibus non poſ ſet obtineri, cum in eis debeat ſuccedere filius maior, iure maioricatus. Vnde per patrem non potest illius legis diſpoſitio alterari, faciendo, vel diſponendo de eis in alium filium, per viam meliorationis, vel aliàs. Hactenus Rodericus Suarez, cuius obſeruatio veriſ ſima eſt, & iuri multùm conueniens, maximéque dicta l. 11. titul. 7. lib. 5. conſtitutioni. Et concludenter probatur ratione illa, quam adduxi ſuprà, quod ſcilicet ex diſpoſitione expreſ ſa, & indiuidua vocatione clauſulæ illius, filius natu maior ſuccedere debeat, atque vocationem habeat, ſicque non poſ ſit vltimus maioratus poſ ſeſ ſor eum excludere ab ea maioratus ſucceſ ſione, quam ab ipſo non capit, ſed à lege ipſa, nec primi inſtitutoris, id eſt, legis eiuſdem antiquam, ſiue primam diſpoſitionem mutare; iuxta ea, quæ multum ad propoſitum obſeruarunt, & tradiderunt Pet. de Peralta, in l. 3. §. qui fideicommiſ ſum, numer. 53. & ſeqq. ff. de hæred. inſtituend. Tiraquell. de primogenitura, quæ ſt. 21. nu mer. 8. Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primog. lib. 1. cap. 8. num. 2. & num. 21. & 22. & cap. 9. eiuſdem libri, numer. 2. in principio, & in fine, verſic. Aut agimus de maioratu, & lib. 2. cap. 4. numer. 6. & 18. & 19. & comprobantur ex textu, in l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de legatis ſecundo, l. ſi arrogator, ff. de adoptionibus, l. 3. ff. de interd. & relegat. l. cum filiusfamilias, ff. de militari teſtamento, ibi: Quia hæreditati quidem ſuæ miles, quam vellet ſubſtitutionem facere, poteſt: veruntamen alienum ius tollere non poteſt. Sic equidem, nec poſ ſet filio maiori maſ [*] culo prætermiſ ſo, filiam fœminam, & iam ætate maiorem, ad ſucceſ ſionem vocare; cum ex clau ſulæ eiuſdem, & legis diſpoſitione, filius primogenitus maior ſuccedere debeat, nec poſ ſit ea ſucceſ ſione priuari, ſiue filia per parentem vocari; quod ex his, quæ nunc tradidimus, certiſ ſimum eſt, atque ex his Authoribus deducitur manifeſtè, qui deficiente filio maſculo, ſuccedere filiam fœ minam legitimam in bonis ipſis à Rege Henrico donatis, adnotarunt ſpecificè. Ex his etiam, quæ in fortioribus terminis, ego ipſe quotidianar. har. controu. iur. lib. 2. cap. 26. cum Ludouic. Molina defendi, atque comprobaui. Ex illis denique, quæ poſt alios multos ſcripta reliquit Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gammæ 51. prima parte, & ad deciſionem 340. part. 2. vbi inquit, notabilem eſ ſe deciſionem illam Gammæ 51. ad anniuerſaria, patronatus & maioratus noſtri temporis, quod etiam ſi ex verbis teſtantis debeant deuenire ad proximiorem conſanguineum, aut ad maiorem; vel ad filium, vel filiam maiorem natu, nihilominus in pari gradu præfertur maſculus ætate minor. Et citat Molinam, Matiençum, Cald. Pereiram, D. Spino, Aluaradum, Velazq. Auendañum, Ioann. Gutier. & Alexand. Raudenſ. ex quibus aſ ſerit, communiter concludi, quod etiam ſi maioratus procedat à fœmina, & maſculus ſit ex fœmina deſcendens, præfertur, quamuis minor, fœminæ in pari gradu exiſtenti, etiam ſi de ſcendat ex maſculo: quod idem reſoluit dicta deciſ. 340. & antea dixerat, & quamplurimos Authores ſic tenentes adduxerat in addit. ad deciſ. 295. part. 2. fol. 28. Rurſus & quinto loco obſeruandum, atque[*] conſtituendum erit, quod ſi habenti bona maioratus, quæ ex donatione Regis Henrici ſecundi proceſ ſerunt, Rex concedat licentiam vendendi aliquod oppidum, vel aliam rem ea lege, vt aliud ex pretio eiuſdem ematur, quod res ſic empta ſortietur naturam bonorum antiquorum, & cenſebitur eodem iure, quo bona alia à Rege Henrico donata cenſeri ſolent; ita vt vltimo poſ ſeſ ſore, abſ que liberis moriente, bona nouiter acquiſita, ad Regiam Coronam reuerti debeant, cum ſequantur naturam antiquorum cum omnibus qualitatibus ſuis, iuxta ea, quæ numeris præcedentibus ipſe Molina tradiderat, maximè ex numer. 24. in eo dubio, vtrum ſcilicet res empta ex pecunia redacta ex alia re maioratus, vel pretium eius ſubrogetur, & intret in eius locum, de quo etiam Pelaez à Mieres, prima parte, quæ ſt. 11. Ioannes Gutierrez practicarum libro 3. quæ ſtione 87. item ex traditis per eundem Molinam, ibidem numero 36. & 37. vbi ipſe ſcripſit, quod in omnibus caſibus, qui[*] bus reſoluit, rem emptam ex pecunia redacta ex re maioratus, effici ipſius maioratus, ea res ſuccedit in ipſo maioratu cum omnibus qualitatibus primordialibus, atque accidentalibus primi maioratus, adeo vt nihil differat ab aliis rebus, quæ ab ipſo maioratu nunquam alienata fuerunt; quod ibi comprobat; & adducit Iaſonis locum, quod res quæ ſuccedit in locum alterius rei, fideicommiſ ſo ſubiectæ, efficitur etiam fideicommiſ ſaria. Comprobari etiam poteſt ex his, quæ ego ipſe, hoc eod. tractatu, ſupra libro 4. cap. 36. ex num. 51. vſque ad numerum 56. ſcripta, atque notata reliqui, vt probarem, rem ſubrogatam, intrare in locum alterius, cum omnibus qualitatibus, natura, & circunſtantiis; quod etiam latè comprobat Cald. Pereira de renouat. Emphyteuſ. quæ ſt. 3. num. 13. cum ſeqq. Hieronymus de Portoles, de conſortio, & fideicommiſ ſo legali, cap. 6. à num. 20. & cap. 1. à num. 30. Blafius Flores Diaz de Mena, variarum, libro 1. quæ ſt. 20. per totam. Et quod res ſubrogata in locum rei maioratus, aut ſuccedens in locum alterius rei fideicommiſ ſariæ cum omnibus qualitatibus prioris ſubrogatur, aut dicitur fideicommiſ ſaria, multis exornat Valençuela Velazquez in conſ. 69. ex numer. 264. cum ſeqq. & num. 254. cum ſeqq. & conſ. 60. num. 24. & 25. Stephanus Gratianus, diſceptat. forenſ. tomo 4. cap. 624. ex num. 2. vſque ad n. 16. & cap. 736. ex num. 51. & cap. 751. ex num. 30. cum ſeqq. & cap. 765. num. 36. & 57. & 63. & cap. 766. numero 37. & cap. 780. num. 5. & 6. & cap. 769. num. 69. & cap. 791. num. 14. & 16. & tom. 3. cap. 491. num. 13. & cap. 540. num. 54. & cap. 446. num. 30. & 56. & cap. 557. n. 60. Marius Giurba, ad conſuetudines Senatus Meſ ſanen ſis, cap. 12. gloſ. 2. parte prima, ex folio 672. & deciſ. 83. num. 14. And. Molfeſius, ad conſuet. Neapolitan. tomo primo, parte 2. quæ ſt. 5. folio 67. & quæ ſt. 20. fol. 93. Ioſeph. de Seſe, deciſ. 341. num. 9. tomo 3. D. Hieronym. Franciſcus Leo, deciſ. Valentiæ 165. numer. 6. tomo 2. Hercul. Mareſc. variar. lib. 2. c. 80. num. 8. Præterea & ſexto loco obſeruandum, atque conſtituendum eſt, Principem donare, & alienare poſ ſe ciuitatem aliquam, vel oppidum, vel caſtrum, dummodo non ſit magni detrimenti, Principatus, & ditionis ſuæ; ſic ſane docuit Bartolus in l. prohibere, § planè, numer. 5. ff. quod vi aut clam, & in conſ. 196. ciuitat. Camerinenſi, libro primo, per text. in cap. intellecto, de iureiurando, & in cap. Abbate ſane, de re iudicata, libro 6. Iſernia, in Rubrica, quæ ſint Regalia, num. 3. verſ. Sed quo modo poteſt, vbi ſcribit, quod Rex, & Imperator non poſ ſunt donare omnia Regni Regalia; vel tanta, quæ afferant Coronæ magnam diminutionem; ſed vbi non multùm Coronæ detrahitur, poſ ſunt. Et idem tenuerunt Alexand. Felin. Iaſon, Afflictus, Bertrandus, Couarr. & alij, quos refert, & ſequitur Pet. Surd. in conſ. 440. num. 47. lib. 4. latè Loazes, in allegatione oppidi de Mula, in primó fundamento pro Marchione, num. 6. & ſeqq. & huius opinionis duos & triginta Doctores congeſ ſit Iacobus Menochius, in conſ. 962. num. 21. lib. 10. & alios recenſet Fernand. Vazq. de Menchaca, in libro primo centrouerſiarum illuſt. cap. 4. numer. 1. adduxit etiam, 54. Authores huiuſce opinionis, idem Menochius, in conſ. 1003. numero 18. per totum, libro 11. vbi ex numero primo, vſque ad dictum numerum 18. multis iuribus ſuperiorem reſolutionem comprobat; & num. 19. & ſeqq. vſque ad numerum 49. expendit, adducitque omnia fundamenta, quæ pro contraria parte vt Princeps donare, vel alienare non poſ ſit, ponderari valent. Et ſuo ordine eiſdem omnibus reſponſum præbet, ſatisſacitque concludenter, vt latiſ ſimè, & melius quàm alibi videri poteſt. Et vltra relatos per Menochium id ipſum tenuerunt Carolus de Tapia in commentariis ad l. finalem, ff. de conſtitut. Principum, 2. parte, capite 9. numer. 35. & 36. Cæ ſar Barzius, deciſ. 118. Georgius de Cabedo, deciſ. Portug. 116. 117. & 118. vbi latè, vtrum Rex poſ ſit donate, vel alienare vnam de ciuitatibus ſui Re gni, inuitis ciuibus? & num. 5. reſoluit, Principem id facere poſ ſe, etiam ſine conſenſu ciuitatis, ſi modo talis donatio graue, aut enorme damnum non infert Regno, & d. deciſ. 117. latius de hoc, & dicta deciſ. 118. agit ex profeſ ſo, vtrum ciuitatis bona poſ ſit Princeps donare, & eandem tradit re ſolutionem num. 19. & 21. & deciſ. 119. an Rex ſucceſ ſor in Regno, teneatur habere ratas donationes factas à prædeceſ ſoribus? Ioſeph. etiam de Seſe, deciſ. Regni Aragon. 79. per totam, vbi latè, an Princeps, Rex, & Imperator poſ ſint alienare de iuribus, & bonis Regni. Et ex cauſa remunerationis ſeruitiorum, multo[*] magis certum eſt, Principem id efficere poſ ſe, & oppida, ſiue bona ſui Principatus donare, ſicuti hanc concluſionem à fortiori probarunt Authores omnes, ſuprà enumerati per Menochium. Bartolus etiam, Igneus, Gomezius, Claudius Seyſell. Re ſtaurus, Couarr. Azeuedus, Ludouic. Molina, Marcabrunus, & Schradeus, quos recenſet idem Menochius, dicto conſ. 1003. num. 49. & num. 50. & ſeqq. vſque ad num. 57. adducit fundamenta ad probandum, alienatione prohibita, poſ ſe tamen alienari[*] ob benemerita; prout in ninore , in Ciuitate, & Decurionibus, in Prælato, in Adminiſtratore, Tutore & Curatore, & in aliis ſtatuit ibidem. Et concludit numer. 56. ob benemeritorum, beneficiorumque remunerationem poſ ſe Principem rem vnius alteri donare, & aſ ſignare; quod iure, & aucto[*] ritate latius ibi comprobat. Tradit etiam Auendañus, de exequend. Mandat. reg. prima parte, cap. 4. in principio, vbi inquit nùmer. 3. Regem Caſtellæ poſ ſe dare ciuitates, vel villas, aut terras cum iuriſdictione, & imperio, vel ſine iuriſdictione: Belluga, in ſpeculo Principium, Rubrica 9. numer. 6. & 9. vbi quod Princeps id efficere poſ ſit, non obſtante etiam iuramento; quia iuramentum factum de con ſeruandis bonis Coronæ, ad has rationabiles alienationes & quæ ex cauſa renumerationis ſeruitiorum fiunt, & honori Regio condecentes ſunt, non extenditur; ſicuti probauit etiam idem Menochius, dict. conſ. 1003. numer. 22. lib. 11. & conueniunt Carol. de Tapia, Cabedius, & Seſe, in locis relatis ſuprà. Nec debent neceſ ſariò donatarij benemerita, & [*] ſeruitia æquiualere rei donatæ à Rege & Principe; nam ſatis eſt, ea reſpondere liberalitati Principis, quæ maior eſ ſe debet, quàm alterius priuati; qui ſi prohibeatur alienare res ſuas, & donare, permittatur tamen ei, ob benemerita donatarij erga ſe donare, requiritur tunc, quod benemerita donatarij æquiualeant rei donatæ. Quando autem priuatus donare, & alienare poteſt, donatio facta ob donatarij merita non requirit, quod ipſi rei donatæ cquiualeant merita; ſicuti hæc omnia ex mente communi ſingulariter diſtinguit, atque explicat latiùs Menochius, eodem conſilio 1003. ex numer. 60. vſque ad nume. Fontanella etiam, de pactis nuptialibus, clauſu gloſ. 7. ex num. 1. cum ſeqq. & num. 60. & ſeqq. & gloſ. 8. ex folio 63. Græueus, in addit. ad And. Gaill, lib. 2. concluſ. 38. fol. 127. Vincent. Carocius, de locato & conducto, folio 28. per totum, & folio 29. Imo Principi aſ ſerenti, ſe ob benemerita do[*] nare, creditur; atque ita benemerita probari poſ ſunt aſ ſertione eiuſdem Principis, quod ipſe Menochius latiùs comprobat, & decem & octo Auctores pro ea parte commemorat, præcitato conſilio 1003. ex num. 76. vſque ad num. 81. & vltra relatos ab eo id ipſum probauit Fernandus Loazes, in allegatione ſuper controuerſia oppidi de Mula, tertio dubio principali, dubitatione prima, numer. 36. & 37. folio mihi 133. in illis verbis: In caſu tamen noſtro omnia ſupradicta videntur ceſ ſare, quia cum ea, quæ proximè diximus, locum habeant, atque procedant in caſibus, & perſonis, quibus à iure prohibitum eſt donare: & nos ſimus in caſu à iure licito, atque permiſ ſo: nam vt ſuperius diximus, ac demonſtrauimus, licitum eſt Principibus, & ſignanter Regibus, quibuſcunque ſui Regni oppida, atque caſtra concedere: ſi Reges ipſi præ fata oppida, & caſtra aliquibus ſubditis benemeritis donent, & ob benemerita ab eis ſibi impenſa, ſe donare affirment, eorum aſ ſertioni, quantumcunque generali, eſt ſtandum, &c. Idem etiam concludit cum aliis multis Authoribus, Ioannes Garcia de nobilitate, gloſ ſ. 2. num. 20. pagina 78. Bolognetus in conſ. 1. n. 51. Tiberius Decianus in conſ. 28. num. 38. libro primo. Maſcardus de probat. concluſ. 186. in fine. Nec reuocari poteſt donatio hæc ob beneme[*] rita, & ſeruitia facta, vel à Principe concedente, vel ab eius ſucceſ ſoribus; quemadmodum ſcripſerunt decem & octo Doctores, quos ex ordine enumerauit Menoch. in conſ. 1007. num. 68. lib. 11. qui loquuntur in priuilegio, ob benemerita conceſ ſo. Et in donatione facta à Principe ob benemerita, loquuntur vigintiquinque iuris Interpretes, quos recenſuit ipſe Menochius, & latiùs explicauit dicto conſ. 1003. num. 94. videndus ex num. 90. verſiculo, Octaua eſt concluſio, vſque ad numerum 101. & adiicit numero 104. quod donatio perfecta, à Principe[*] facta, non poteſt ab eo modificari, & reſtringi; ſicuti tradiderunt Caſtrenſis, Iſernia, Decius, Socinus iunior, Pelaez à Mieres, & Fabius de Anna, quos ibi recenſuit: Burgos de Pas in conſ. 25. num. 46. & 58. & 59. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quæ ſt. 92. num. 3. Peregrinus de iure fiſci, libro primo, titulo vltimo, num. 44. & lib. ſexto, titulo primo, numero 10. Georgius de Cabedo, deciſion Portugal. 19. num. 1. vbi inquit, quod Rex ſucceſ ſor in Regno, etiam non iure hæreditario, ſed per electionem, tenetur habere ratas donationes, collationes, & infeudationes factas à prædeceſ ſore; maximè ſi fuerint in remunerationem ſeruitiorum; vt per Baldum, in conſ. 359. volum. 1. vbi etiam loquitur in officiis, quando collatio facta eſt ſub nomine Dignitatis. Sequitur Capycius deciſ. 121. num. 4. Lodouic. Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 3. numer. 18. & eadem deciſ. 19. numer. 12. inquit ipſe Cabedius, quod l. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo, multo magis habet locum in Regibus, & Principibus, quam in priuatis, atque ita quod Principes ſe abſtinere debent à reuocatione, ſeu modificatione donationum, quas fecerunt; quia debet eſ ſe verbum Regis immobile, ſicut polus; vt inquit Baldus, in conſ. 279. lib. 3. refert Ludou. Molin. lib. 4. cap. 3. num. 19. variatio namque in Principibus, cuius actus debent eſ ſe ſtabiles, damnatur; Rota, in antiquis, de præbendis, deciſion 33. num. 1. prout refert ipſe Cabed. dict. num. 12. & repetit deciſ. 20. eadem parte 2. vbi ſcribit, quod Princeps non poteſt auferre officium, quod alicui conceſ ſit ad vitam, vel ad certum tempus, ſi pretio impetratum fuit, & idem ſtatuit, numero 3. ſi ob ſeruitia, & benemerita conceſ ſum fuit, & refert alios ita tenentes: tenuit etiam Ioſeph. de Seſe, deciſ. 79. numer. 30. & 33. & 39. & 50. & 52. Sic etiam, quod priuilegium à Principe conceſ ſum ob benemerita, non poſ ſit ab eo aliqua de cauſa reuocari; ſcribit idem Menoch. in conſ. 2. num. 139. & in conſ. 75. num. 43. libro primo. Decianus in conſ. 66. num. 26. lib. 2. Burſatus, in conſ. 16. numero 56. libro primo. Iacob. Bereta, in conſ. 1. numer. 16. Amadæus à Ponte, in repetitione ad titulum, qui feud. dare poſ ſ. num. 96. & 97. Carolus de Tapia, ad l. fin. ff. de conſtit. Princ. 2. par. cap. 9. numer. 6. & 27. latè Matiençus in l. 6. titu. 10. lib. 5. gloſ. 1. & 2. Seſe, vbi ſupra, num. 39. & eſ ſe firmiſ ſimum priuilegium remunerationis cauſa, inquit Camera Imperialis, lib. 2. rerum iudicat. Germaniæ, deciſ. 10. num. 17. & propriè non dici priuilegium, nec beneficium, ſed potius permutationem, tradit Roland. Cabagnolus, in obſeruat. ad decreta Montisferrati, lib. 2. decreto 72. §. primo, quæ ſtione 13. num. 3. & hactenus de ſexta obſeruatione, ex qua dilucide apparet, Regem Henricum ſecundum oppida, & caſtra, aliáque bona Nobilibus huius Regni, iure donare potuiſ ſe ob ſeruitia, & benemerita; nec donationes eas, eodem iure ordinario attento, modificari, aut reuocari potuiſ ſe, iuxta ſupra dicta, niſi peculiaris alia ratio id ſuaderet, prout latiùs adnotabitur obſeruatione ſequenti. Rurſus & ſeptimo loco obſeruandum, atque conſtituendum erit, quod licet regulariter donatio perfecta, à Principe facta non poſ ſit ab eo modificari, nec reſtringi, vt dictum remanet; ex cauſa tamen iuſta, & neceſ ſaria, & maximè publicæ vtilitatis, vel lege generali condita, id fieri poteſt; ſicuti poſt alios multos Authores tradiderunt Camillus de Curte, in tractatu iuris feudalis, prima parte, verſ. Declarata igitur materia, pagina 69. numero 22. Ludouic. Moli. de Hiſpan. primog. libro 1. cap. 8. ex num. 28. & lib. 3. cap. 2. ex num. 11. Pelaez à Mieres, in initio ſecundæ partis, ex num. 46. Menoch. lib. 2. præ ſumption 10. Peregrinus de fideicommiſ. artic. 52. ex num. 208. Fachin. in conſ. 2. ex numer. 22. Carolus de Tapia, ad dictam l. fin ff. de conſtit. princip. 2. par. cap. 9. vbi ad limitationem eorum, quæ antea dixerat numeris præcedentibus; ſtatuit num. 41. & ſeqq. quod Princeps ſubſiſtente iuſta cauſa, poteſt reuocare donationes, priuilegia, & conceſ ſiones, etiam ob benemerita, & ſeruitia factas; ſicuti adnotarunt Authores quamplures, ibi relati; vt putà ſi in notabile Regni detrimentum redundarent; prout ibi num. 33. & ſeqq. ſiue in præiudicium ſubditorum; prout ibidem, ex num. 40. & id ipſum firmarunt Belluga, Rubrica 9. num. 5. & 6. Marin. Freccia, libro 2. de feudis, 5. auctoritate, num. 18. Parladorius, different. 13. §. 3. n. 2. & 3. Boſ ſi. tit. de Regalib. num. 32. Roland. in conſ. 1. num. 97. & ſeqq. lib. 2. Rodericus Suarez, allegatione 8. num. 9. Vincent. Anna, allegat. 69. numer. 6. Peregrinus de iure fiſci, libr. 1. tit. 3. num. 67. Georgius de Cabedo, deciſ. 19. num. 2. & numer. 7. & ſeqq. par. 2. vbi quod Princeps ex cauſa ſuperueniente, poteſt non ſolum modificare donationem à ſe factam, ſed etiam reuocare, etiam ſi ſit facta per viam priuilegij, aut contractus, idque habere locum, legem generalem faciendo; ſiue, quia tales donationes grauiter Coronam lædant, aut cœperint eſ ſe damnoſ æ Regi, Regno, aut Reipublicæ. Siue Princeps ob bonum publicum velit gratiam, ſeu donationem reuocare, aut limitare; prout hæc omnia comprobat ibidem: & latius ipſe Cabedius, deciſione 75. per totam, parte 2. Vbi numero primo, pro regula conſtituit, quod Rex ſine cauſa non poteſt reuocare contractum initum cum ſubdito, vel priuilegium conceſ ſum in modum contractus. Et id ipſum dicendum eſ ſe in ſucceſ ſore ratione contractus geſti à prædeceſ ſore. Quod tamen fallit multis modis, vt ibi n. 3. Fallit etiam, ſi ex noua cauſa ſuperueniente, vel ob enorme præiudicium Coronæ, vel propter bonum publicum Rex contractum, aut priuilegium reuocet, aut limiter, vt ibi n. 4. & 5. Fallit etiam, quando ex poſt facto priuilegium cœpit eſ ſe nimis damnoſum ipſi concedenti, vel Regno, aut Reipublicæ, vt ibi etiam n. 6. & 9. & num. 7. & 10. quod donationes à Rege factæ ob benemerita, poſ ſunt ex cauſa ſuperueniente reuocari, & multo magis modificari ſi ex poſt facto incipiunt eſ ſe nimis damnoſ æ, & enorme præ iudicium afferre. Et ſubdit, quod Rex Portugaliæ Alphonſus V. limitauit priuilegia, quæ conceſ ſerat ſuper exemptione de ſoluendis iugeribus, quia poſtea procedente tempore, cœperunt enorme, & grande præiudicium afferre ipſi Regno, & eius Coronæ, provt ibi, num. 11. Sic etiam, quod Rex Ioannes I. donationes, quas fecerat tempore bellorum, limitauit poſtmodum, atque declarauit, quia erant præiudiciales Regno, & Coronæ Regiæ, provt ibi num. 12. & concludit num. 13. quod Rex poteſt etiam reuocare donationes, vel priuilegia, ſtatuendo, ſiue legem generalem condendo; nec tunc requiritur ſpecifica derogatio illorum, quia fit per viam legis, vt habetur in l. finali, C. ſi contra ius, vel vtilit. public. & in cap. nonnulli, vbi plene Felin. de reſcriptis. Et eiſdem concluſionibus, & reſolutionibus Georgij de Cabedo conuenit Ioſeph. de Seſe, dicta deciſ. 79. maximè num. 2. & numer. 7. & 8. & num. 46. vbi quod vtilitate publica ſtante, reuocantur conceſ ſiones Imperij, maximè ſi redundant in magnam læ ſionem Regni, provt latius ibi. Et per Cæ ſarem Barzium, deciſ. 118. numer. 3. & ſeqq. vſque ad num. 12. Menochium in conſilio 350. num. 21. libro 4. optimè Valençuela Velazquez in conſ. 99. puncto 2. ex num. 29. vſque ad numer. 39. vbi eaſdem Georgij Cabedi reſolutiones, d. deciſ. 75. par. 2. adducit, ſed eum non refert; & concludit, quod exiſtente publica vtilitate iuſtificatur modificatio, & reductio, & alicuius partis aſ ſignatæ quantitatis ſuſpenſio, facta à Principe, & quod poteſt alterare contractum, quamuis regulariter non poſ ſit. Sic ſane ex cauſa neceſ ſaria, & Reipublicæ adeo vtili, atque lege generali condita, potuit Henricus Rex ipſe ſecundus modificationem adiicere donationibus, à ſe antea factis, ex quibus Regno, & Regiæ Coronæ adeo graue damnum, & detrimentum proueniebat; ſicuti in terminis latè contendit Palac. Rub. in repetit. Rubrica, de donat. inter §. 69. ex num. 13. vſque ad num. 18. Coſta in quæ ſt. patrui & nepotis, pag. 3. & 4. & in tract. de maioratu bonor. Regiæ Coronæ, in principio, numer. 2. Azeuedus in l. 7. tit. 11. lib. 5. num. 1. Arias Pinellus, in l. 1. C. de bonis maternis, 3. par. num. 61. verſ. Infertur 16. vbi ex his, quæ contra communem ſtatuerat antea, ex num. 60. & 61. infert generalius, non eſ ſe iuridicum, quod plures tradunt, donationem Principis ob benemerita, nunquam reuocari poſ ſe, etiam ex cauſa; idque exemplificant in priuilegiis, & conceſ ſionibus; ipſéque verius putat, cauſam meritorum, nihil, vel parum facere, ſi præ ſupponamus, modificationem donationis poſtea à Principe fieri ex cauſa iuſta, vel lege generali, qualis eſt apud Luſitanos lex Regia, libro primo, titulo 76. & dicto libro 2. titulo 17. de poteſtate enim; & iuſtitia Principis legem condentis, etiam ſi videatur reuocare, vel reſtringere, quod dedit, dubitandum non eſt, provt ibi comprobat, & Palatios Rubios, d. §. 69. numer. 13. recenſet: ſic etiam (ſubdit ipſe) extra legem, vbi ex iuſta cauſa reuocat; id enim iure licet, non ob ſtantibus benemeritis, iuxta textum, in cap. ſugge ſtum, de decimis, facit l. Lucius 11. ff. de euict. l. item ſi verberatum 15. §. Item ſi forte, ff. de rei vendicat. ex cauſa enim (inquit etiam ipſe Pinellus) reuocantur decreta, & conuentiones Reipublicæ, & alia, quæ regulariter irreuocabilia eſ ſent, l. quod ſemel, ff. de decre. ab ordin faciend. ibi. Niſi ex cauſa, & probatur quia fere nunquam Principes talia concedunt, niſi ob benemerita; vnde ſi reuocatio, vel modificatio reſtringeretur ad donata abſque meritis, ina nis redderetur lex Regia, fruſtratoriúsque iuſ ſus Principis; quod non eſt dicendum. Sine cauſa autem iuſta regulariter reuocari non poteſt Principis donatio, cum nec priuatus poſ ſit, d. l. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo, I fin. C. de vſucap. pro donato cap. verum, de condit. appo. quod Doctores non aduertunt, præpoſterè in hac re diſtinguentes; prove latius ibi notauit idem Pinel. Ioann. Gutier. pract. lib. 2. q. 92. num. 3. Aluar. Valaſ. conſult. 120. num. 12. Ioann. Matienç. in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. gl. 1. num. 4. & gloſ. 6. num. 3. vbi quod donatio remuneratoria ex cauſa publicæ vtilitatis reuocari, vel modificari poteſt; latius Gloſ. 9. vbi num. 1. deducit ex illa lege, donationes immoderatas à Rege factas moderari poſ ſe, etiam ſi ob benemerita factæ fuerint, ſi nimis lædunt Regiam Coronam; reducit enim Rex has donationes ad modum maioratus, ita vt deficientibus filiis legitimis, bona redeant ad Coronam Regiam, ſtatim num. 2. opponit d. tex. in d. l. perfecta donatio, & de his, quæ ibidem dixerat gl. 1. quod donatio remuneratoria à Principe facta ob benemerita, & ſeruitia reuocari non poteſt; & reſpondet, huiuſmodi donationes potuiſ ſe per Regem concedentem, vel Succeſ ſorem ex cauſa modificari, imo & reuocari, non ſolum per legem, vt ibi fit, verum etiam per Principis reſcriptum, veluti ſi vertitur præiudicium, vel incommodum maximum Regiæ Coronæ; quod latius ibi comprobat, & extat ſingularis lex partitæ 31. tit. 18. part. 3. ibi: O alguna coſa, que fueſ ſe a pro comunal del Rey. Ratio autem publicæ vtilitatis exprimitur In eadem l. 11. ti. 7. lib. 5. nouæ collec, Regiæ, ibi, por quanto el Rey don Enrique el ſegũdo , auiendo hecho muchas donaciones en periuyzio y diminucion de la Corona Real deſtos Reynos, por deſcargo de ſu conciencia, y para algun teparo y remedio de lo qui aſ ſi auia hecho en periuyzio dela dicha Corona. &c. Octauò deinde obſeruandum, atque conſtituendum erit, ex praefatione eiuſdem legis vndecimæ, ibi Por razon de los muchos y grandes ſeñalados ſeruicios que nos hizieron on los nueſtres meneſteres, &c. Item ex verbis ſubſequentibus, ibi: Por lo qual nos les ouimos de hazer algunas gracias y mercedes, porqui nos[*] lo auiam bien ſeruido, &c. deſtrui omnino, atque confutari debere placitum, ſiue opinionem quorundam, qui clauſulam ipſam, & legem Henriqueñam limitare contendunt, vt non procedat in his donationibus, quæ ex cauſa remunerationis meritorum, & ſeruitiorum maximorum, & notabilium, ab eodem Rege factæ fuere; ſiquidem in eis ipſis loquitur illa lex, & omnes donationes, cuiuslibet generis, & qualitatis ſint, ſiue ex qucunque cauſa, remunerationis ſcilicet, etiam maximorum, & notabilium ſeruitiorum, procedant, comprehendit, & modificat: indefinite enim dicit, provt nunc retuli: atque ita duo principaliter intendit. Primum, donationes antea factas confirmare, & conualidare, ſi neceſ ſarium eſt Secundum, eas modificare, & ad illum modum reſtringere; quaſi ea ſeruitiorum, & benemeritorum ſatisfactio (licet adiecta prædicta modificatione) maximæ conſiderationis ſit; ſiquidem ſi in perpetuum exiſtant filij primogeniti, & deſcendentes vltimi poſ ſeſ ſoris cuiuſlibet, in perpetuum etiam in familia durabunt bona, ſic à Rege donata; ſi autem deſcendentes deficiant, ad Coronam Regiam redibunt, quæ alia non ita facilè redirent, nec damnum, adeo grande hiſce Regnis, & Regiæ Coronæ illatum, reparari poſ ſet, niſi ad eum modum modificatio fieret. Sic ſane, quod modificatio metipſa omnes donationes, & omnia bona à Rege Henrico donata comprehendat, etiam ſi ex cau ſa remunerationis maximorum ſeruitiorum proce dat, & quod nulla donatio intelligi poſ ſit excepta, apertiſ ſimè innuit lex eadem 11. & vnanimiter intellexerunt omnes Interpretes hucuſque commemorati, & qui ſtatim commemorabuntur: Menoch. etiam non diſ ſentit; nam licet præcitato conſ. 1003. num. 101. verſ. Nona & vltima concluſio. lib. 11. voluerit limitare legem illam, vt ipſa comprehendat donationes illas immenſas, & immoderatas factas à Rege ipſo Henrico; non verò eas, quæ con ſiderarè & moderatè factæ ſunt ob inſignia vaſ ſalli benemeriti erga ipſum Regem; atque inde potuerit Rex idem in caſu illo, ſuper quo excellens illud conſilium edidit, donare D. don Pedro de Velaſco oppidum, vel ciuitatem mille vaſ ſallorum, ob maxima ipſius erga ipſum Regem ſeruitia, nec reuocari potuerit; ſtatim tamen agnoſcit expreſsè, præ dictam legem eſ ſe generalem, & ob id comprehendere quaſcunque donationes; & idcirco alia via propoſitæ ibi difficultati ſucurrendum, atque ſatiſ faciendum; provt ibi ſuccurrit, atque ſatisfacit. Nam licet reſpectu ſeruitiorum, (provt ego conſidero vltra Menochium) moderatæ, & conſideratæ poſ ſint videri eædem donationes (provt fuiſ ſe illam Comeſtabili Caſtellæ factam contendebat Menochius ibi) reſpectu tamen multitudinis donationum, immoderatæ fuere; & ſic omnibus ſimul iunctis, non aliqua; vel aliquibus de per ſe, & ſeparatim conſideratis, moderationem fieri, non modò conueniens, ſed etiam neceſ ſarium omnino fuiſ ſe, compertum eſt; aliàs autem intolerabile, & graue Regni, Regiæque Coronæ damnum non repararetur. Hæc autem conſideratio manifeſtè probatur in eadem l. 11. tit. 7. lib. 5. ibi, Por quanto el Rey don Henrique el ſegundo, auiendo hecho muchas donaciones en perjuyzio y diminucion de la Corona Real deſtos Reynos: Et ibi, Por lo qual nos les ouimos dehazer algunas gracias y mercedes, &c. Et ibi. Que les guarden, y cumplan, y mantengan las dichas gracias y mercedes que nos les hizimos, &c. Ecce, vbi ratio finalis inducendæ moderationis, ſiue reſtrictiones illius ex tot, tantisque donationibus, ſimul iunctis; ex quibus adeo graue damnum euenit, proceſ ſit; nec in conſideratione habetur, quod illa, aut illa, reſpectu maximorum ſeruitiorum, conſideratè, & moderatè facta fuerit, atque ita, vnaquæque donatio conſtitutioni illi ſubiicitur, cuiuſcunque qualitatis ſeruitia, & benemerita fuerint; ob quæ donatio facta eſt: quod adeo clare ibi deciditur, vt in dubium reuocari non valeat. Idque euidentius demonſtrabitur, ſi animaduertamus (quò magis certum ſit, modificationem illam adiici potuiſ ſe, & iure procedere deciſionem dict. l. 11.) donationes omnes illas, à Rege Henrico factas, non dici eadem in lege, ex cauſa remunerationis ſeruitiorum fieri, ſiue proceſ ſiſ ſe, nec de remuneratione mentionem fieri; verè tamen; Por razon de los muchos, y grandes, y ſeñalados ſeruicios, factas fuiſ ſe; provt ibi exprimitur; quaſi diceret, in recognitionem, ſiue præmium ſeruitiorum; ex his autem alia obligatio, quam antidotalis, vt benefacienti benefaciamus, non reſultat; vt in l. ſed etſi lege, §. conſulit, ff. de petit. hæreditat. cum aliis pluribus iuribus, de quibus per Pinellum, tertia parte. l. primæ, C. de bonis maternis, numer. 60. in principio, verſ. Ex qua concluſione: nam donatio remuneratoria, quæ tranſit in naturam contractus, & quæ non poteſt reuocari, eſt illa, pro cuius debito, vel remuneratione donans poſ ſet in iudicium conueniri; vt per Crauetam, in conſ. 165. num. 4. & 6. Seguram in repetitione l. cohæredi, §. cum filiæ, ex num. 174. ff. de vulg. & pupil. ſubſtit. Couarr. in cap. cum in officiis, ex numero 10. de teſtamentis, Tellum, in l. 28. Tauri numero tertio. Ioannem Gutierrez de iuramento confirmatorio prima parte, capite 5. numer. 24. Angulum ad leges meliorationum, l. 12. gloſ. 1. ex num. 13. Ioannem Parladorium, tertia parte, poſt ſeſquicent, quotidianar. Different. quæ ſtione 15. numer. 3. latiùs per Pinellum, dicto numero 60. & numer. 61. vbi multa fundamenta pro hac parte expendit, & contrariæ partis fundamentis integre, atque erudite ſatisfacit, & reſoluit, vere & propriè donationem, etiam liberalem, vel gratuitam appellari, quæ fit cauſa remunerationis, quando ſeruitia, vel merita non præ ſtabant ius aliquod agendi: & inde diſtinguendum eſ ſe, an talia ſint merita, ſeu ſeruitia, ex quibus reſultet ius agendi, & tunc procedat communis Doctorum ſententia, vt donatio remuneratoria dicatur quædam compenſatio, & æquari debeat cauſis oneroſis, non lucratiuis. An vero ex benemeritis, ſeu ſeruitiis ius agendi non competebat; & tunc quidem lapſi ſint Interpretes communiter, & donatio verè & propriè dicatur, quamuis ex cauſa remunerationis fiat; quæ diſtinctio veriſ ſima quidem eſt, atque concludenter probatur illo fundamento (vt cætera, quæ idem Author expendit, prætermittam) quod videmus in iure noſtro, donationem non præ ſumi regulariter abſque meritis donatarij, vt inquit Vlpianus, in l. nec adiecit, ff. pro ſocio, ibi: Non ſine cauſa ſed ob meritum aliquod accedunt. Quod tamen ita præ ſuppoſitum, non obſtitit iuris Conditoribus, quin donationem liberalem, & gratuitam appellarent, in eaque aliquando multa ſolemnia exegerint. Seruitia autem quæ naturales huius Regni, ſeu vaſ ſalli ipſi Regi Henrico fecerant in bello, bellique conflictis, non præ ſtabant ius aliquod agendi, vt ex ipſis poſ ſet inuitus ad ſatisfactionem, ſeu conpenſationem teneri: nam licet Rex debeat remunerare ſeruitores, & officiales ſuos, vt in l. 2. titulo 9. parti 2. & ibi Gregorius, gloſ. 5. & digni quidem renumeratione ſint ſubditi, qui pro honore Principis, vel defenſione patriæ pericula ſubierint, & fortem, fidelémque operam præ ſtiterint, vt eleganter inquit Imperator in l. finali, C. de præpoſit. agent. in rebus, & in l. prima, C. de priuileg. eor. qui in ſacr. Palat. milit. & text. notab. in l. cum nauarchorum, C. de Nauicular. lib. 11. non tamen ad hoc Princeps, vel Rex compelli poteſt; ideóque donatum à Principe pro ſeruitiis, à nomine donationis non ſeparabitur, ſicque & reuocari poterit ex cauſa; ſicuti Arias Pinellus, dicta 3. parte, l. 1. ſub numero 61. verſic. infertur 14. & veri ſic. infertur 15. & verſ. infertur 16. Erudite, & verè animaduertit. Addiderim ego debere vaſ ſallum de iure concomitari dominum in bello, & illi opem ferre, cap. 1. de noua forma fidel. & clarè habetur in c. 1. §. domino guerram, in tit. hic finitur lex. Imò vaſ ſallus tenetur ſequi Dominum extra Regnum, & Prouinciam ſuam bellum gerentem, vt ſcribunt Bald. & Iſernia, in cap. 1. num. 3. verſ. Sed ſi ſit, Quibus modis feud. amittat. & aliis comprobant Afflictus, ibidem, num. 27. & in deciſ. 265. num. 50. Curt. iun. in tract. feudor. in 4. parte, colum. 2. verſ. Tertiò cadit, & Schrader. in tract. feudor. parte 6. cap. 6. num. 13. ex quo ſequitur, quod vaſ ſallus, ſic Domino inſeruiens, non videtur de eo benemeritus, nec beneficium aliquod contuliſ ſe, cum ex officij ſui debito id facere teneretur, vt in ſpecie reſpondit Neuiza. inter conſil. Bruni, in conſ. 12. n. 90. motus auctoritate Ioannis Lupi, in rubrica, de donat. inter vir. & vxor. §. 46. limit. 2. num. 33. in fine; dum dixit donationem mariti factam vxori, ob eius benemerita, non valere; cum vxor teneatur ex ſui officij debito, ipſi marito inſeruire. Idem de donatione facta à patre filio ob eius benemerita, ſcribunt Doctores in l. ſi donatione, C. de collat. & traditionem hanc multis comprobauit Menoch. in comment. de præ ſump. lib. 3. præ ſumpt. 29. numero 14. qui ipſe, d. conſ. 1003. num. 68. & tribus ſeqq. lib. 11. ſuperiores doctrinas recenſet, & fatetur eſ ſe verum, quod vaſ ſallus tenetur inſeruire Domino, & illum ſequi in bello, ac tueri, & defendere; attamen ſi quis plus debito præ ſtat, quòd dicitur conferre beneficium in Dominum, & de eo bene mereri; prout latiùs ibi comprobat num. 72. & ſeqq. & probatur in l. 3. tit. 19. parti. 2. & in l. 7. eod. tit. & partita, ibi: Et como quier que el pueblo ſea tenudo de venir a eſtas hueſtes muy apreſuradamente: & ibi Gregorius Lopez, gloſ. 1. vbi ſingulariter in propoſito diſtinguit: & per Ioan Garcian in tract. de nobilitat. gloſ. ſecunda, ex num. 33. vſque ad num. 47. vbi ciuium obligationem expendit, vt Regi inſeruiant in bello, & ſubueniant, & pro eo moriantur, nullum præmium expectantes ex eo officio, ad quod legis, & iuris imperio tenentur inuiti, prout ibi latiſ ſimè. Quocirca, gratiæ, beneficia, & liberalitates, quas hiſce in caſibus, & pro ſeruitiis factis in bello, Principes faciunt, atque exercent, non petuntur in ſupremo iuſtitiæ, Regióque Conſilio, quia non præ ſtant ius aliquod agendi, aut ea in iudicio petendi; ſed in Regio Cameræ, aut belli Conſilio, vbi quicquid petitur, & conceditur, per viam gratiae (vulgò de merced) non per viam iuſtitiæ expeditur; quia non obligant præcisè Reges, & Principes ad remunerationem; vt latiùs per Ioannem Garciam, vbi ſuprà: & per filium eius, in quæ ſtione de remuneratione, num. quinquageſimo quarto, per totum, quæ habetur poſt tract. de expenſis & meliorat. Is namque Author, licet Arij Pinelli (viri equidem eruditiſ ſimi, & præ ſtantiſ ſimi) placita illa contra communem non admiſerit, imò communem eandem contra ipſum Pinellum tueatur, & donationis remuneratoriæ effectus agnouerit, fundamentiſque eiuſdem Pinelli ſatisfaciat, & omnia illa donationis remuneratoriæ priuilegia amplectatur cum communi; attamen in propoſito noſtro non diſ ſentit ab his, quæ Arias ipſe Pinellus, tertia parte, dictæ l. primæ, C. de bon. Matern. ſub numero 61. in verſ. Infertur decimoquarto: & verſic. Infertur decimoquinto: & verſiculo, Infertur decimoſexto, adnotauerat, de quibus ſupra; imò in eodem placito remanet, dicto numero 54. & ſuperiorem reſolutionem confirmat; inquit enim, non eſ ſe iudicanda merita ea, quæ fiunt, vel officio pietatis, vel iuris, vel naturæ Imperio, & vi, & poteſtate: vt in filio, vaſ ſallo, vxore, famulo, & amico ſ æpè experimur. Item quæ in ſeruo, & liberto, & diſcipulo. Cum enim officia neceſ ſariò exhibentur, non poſ ſunt hæc officia vllo modo pertinere ad meritorum rationem, cum in neceſ ſitatibus nemo vnquam liberalis exiſtat, l. rem legatam, ff. de adimend. legat. l. ſi ſeruo, ff. de hæredib. inſtit. l. proxime, ff. de ritu nuptiar. ibi: Magis debitam libertatem præ ſtitit, quam vllum beneficium in mulierem contulit. Et concludit eodem numero 54. multum ad propoſitum noſtrum in hunc modum: Quo nomine, nec libertus obſequia Patrono præ ſtando, nec vaſ ſallus fidelis pro Domino moriendo, nec filius pro Patre elaborando, nec vxor Maritum colendo, quicquam faciunt, niſi aliud grauius, & maius intercedat, quod ad meritum pertinere videatur. Maius autem, vel grauius, quod dici poſ ſit, deduci valebit ex his, quæ Menochius, præcitato conſilio 1003. ex num. 72. vſque ad numerum 76. ſcripta, atque annotata reliquit, vbi vi deri poterunt. Præterea, & nonò obſeruandum, at que conſti[*] tuendum erit, dubitari iam nullo modo poſ ſe de valore dictæ clauſulæ Regis Henrici, nec de pote ſtate, quam ipſe Dominus Rex habuit, vt dictis ſuis donationibus modificationem adiiceret, & titulo maioratus, ad modum prædictum, res à ſe donatas poſ ſideri ſtatuerit, cum in hiſce Regnis Caſtellæ recepta ſit, pro legeque ſeruari mandata, in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ; quod vnanimiter agnoſcunt omnes hucuſque Scribentes, qui clauſulæ ipſius, & d. l. Regiæ mentionem faciunt, & ſuo ordine nunc commemorabuntur.   Montanus inquam, in l. 8. titu. 12. lib. 3. fori.   Gregorius Lop. in l. 2. tit. 15. parti. 2. in glo. magna, & in l. 10. tit. 26. partit. 4. in glo. magna, col. 4. verſ. Sed an pretium.   Ludou. Romanus, in conſ. 78.   Rodericus Suar. in l. quoniam in prioribus, limit. 6. Idem in q. maioratus num. 22.   Iacob. Valdeſius, in addit. ad dictam limitationem 6. verſ. Secundo agit. & ibi Rodericus Suarez ſic aſ ſerit, in Pinciano Prætorio iudicatum, & dictam clauſulam Regis Henrici pro lege obſeruatam.   Palacios Rubios, qui id ipſum profitetur in alia cauſa, ac in eodem Prætorio, in rubrica de donat. inter. §. 50. num. 6. & §. 69. ex num. 13. cum multis ſeqq. vſq; in finem §.   Ioann. Baraona, Palatij Additionator, ibidem, verſ. Ex his iuſtificari poteſt.   Burgos de Paz in proœmio legum Tauri, numer. 67. & 455. & in conſ. 29. num. 4. & 5.   Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogen. in præ fatione, num. 15. & tribus ſeqq. & libro primo, cap. 5. num. 21. & 22. & cap. 6. eiuſdem libri, n. 21. per totum, & lib. 3. cap. 7. num. 12. & lib. 4. cap. 4. num. 38. & dicto num. 21. dicto capite ſexto, profitetur iuxta dictam clauſulam iudicatum fuiſ ſe in Supremo Caſtellæ Senatu in cauſa Comitis de Oñate, ſuper Valle de Lenis: quod ſuprà retuli.   Ioann. Oroſc. in l. nuptiæ, numer. 4. ff. de Senatoribus.   Emmanuel Coſta, in tractatu de maioratu bonorum Regia Coronæ, in principio & in quæ ſtione patrui & nepotis, pagina 3. & 4.   Arias Pinellus, in l. prima, C. de bonis maternis, tertia parte, ſub num. 61. verſic. Infertur 15. ad donationes Regis, vſque ad verſicul. Infertur 17. qui doo aſ ſerunt, idem ſtatutum in Regno Portugaliæ per legem generalem, quæ Mentalis appellatur, eo quod Rex Ioannes, eius nomine Primus, legem quandam mente concepiſ ſet, & conceptam ſeruare iuſ ſiſ ſet, filius eius Rex Eduardus eam in ſcripturam redegit; ſub tit. 17. ordinat. Regiar. libro 2. §. 1.   Iacob. Aſaa, Luſitanus, in tract. de primogenitura, ex n. 50. cum ſeqq.   Georg. de Cabedo, deciſ. Portugaliæ 75. num. 11. & 12.   Pelaez à Mier. de maiorat. 2. par. q. 6. n. 12.   Aluarus Valaſc. conſult. 120. per totam, vbi de hac materia circa legem Mentalem illius Regni.   Alphonſus Azeuedus, in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. vbi num. 4. ſcripſit, quod cum clauſula Regis Henrici iam pro lege habeatur, certum eſt, quod eſ ſet nulla ſententia contra eam lata.   Latius Ioannes Matiençus, ibidem, gloſ ſa prima, & ſequentibus qui gloſ ſa finali, num. 7. ſic ſcribit, Cum ergo legem habeamus in hoc Regno, modificationem iſtam confirmantem, neceſ ſaria non eſt diſputatio, poſ ſit, necnè fieri, &c.   Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quæ ſtione 92. vbi numero tertio, quod dicta clauſula pro lege obſeruatur, & quod in Regio Pinciano Senatu, iuxta eam ſemel definitum agnouit.   Flores Diaz de Mena, variarum, l. 1. quæ ſt. 29. §. ſecundo, n. 20.   Ioannes Iañez Parladorius, ſeſquicenturia different. differentia decima tertia, §. 1. ex num. 4. vſque ad num. 8.   Pater Ludouic. Molin. tom. 2. de iuſtitia & iure, tract. 2. diſp. 578. n. 10. verſ. multo minus, & tom. 3. diſp. 626. n. 13.   Velazquez Auend. in l. 40. Tauri, gloſ. 2. num. 78. & 79.   Iacob. Menoch. in conſ. 1003. l. 11. vbi ſ æpè facit mentionem d. legis, & eam declarat, maximè n. 41. & n. 90. & n. 101. cum ſeqq. Ego ipſe, quotidianar. har. cõtrouerſiar . iur. l. 3. c. 19. num. 270. & trib. ſeq. eiuſdem clauſulæ Regis Henrici mentionem feci, & Ludou. Molin. opinionem defendi, quod repræ ſentatio, de qua in. l. 40. Tauri, admittatur in bonis, quæ iure maioratus deferuntur ex donatione Regis Henrici. Præcitati itaque omnes ij Authores, vnanimiter tradiderunt (vt dixi) clauſulam prædictam Regis Henrici ſic receptam, atque intellectam in caſibus contingentibus in his Regnis, & in indiuiduo nonnullis in cauſis ſic obſeruatum, atque definitum in Regio ſupremo Senatu, & in Regiis Cancellariis, excludendo ſcilicet fratres vltimi poſ ſeſ ſoris, etſi à primo donatario deſcendant, filiique ſint anteceſ ſoris, & admittendo Regiam Coronam indiſtinctè, vltimo poſ ſeſ ſore abſque liberis decedente; verba namque clauſulæ eiuſdem, & d. l. Regiæ 11. nul[*] lam interpretationem admittunt (quidquid Ludou. Molina contrà contenderit) & ſic legis ipſius deciſioni ſtandum eſt, quamuis duram contineat diſ poſitionem, l. proſpexit, ff. qui & à quibus, c. erit autem, in ſin. 4. diſtinct. Philip. Portius, in conſ. 37. n. 9. & in conſ. 134. n 12. & poſt Socin. & alios tradit Anton. Queſada, diuerſ. quæ ſt. iuris, cap. 16. vbi late Cardin. Tuſch. tom. 2. litera L. concl. 262. fol. 287. & concl. 261. in princip. & vbi extat caſus legis expreſ ſus, nulla iam poteſt cadere dubitatio, l. ancillæ, & ibi Bald. C. de Furtis, l. ſi pignore, §. cum furti. ff. eod. tit. Franciſ. Viui. deciſ. 374. n. 3. lib. 2. & præmaximè, cum ſ æpe iudicatum fuerit iuxta ipſammet legem, provt ipſi Authores teſtantur. Iura etenim noſtra[*] multum detulerunt ſemper in ſimilibus cauſarum deciſionibus, c. in cauſis, verſic. Cum in ſimilibus, de re iudici l. ſi filius, ff. ad legem Corneliam, de fal ſis, ibi: Sic enim inueni Senatum cenſuiſ ſe, l. nam Imperator, ff. de legibus, ibi: Aut rerum perpetuo ſimiliter iudicatarum auctoritatem vim legis obtinere debere. Notarunt Cæpola in conſ. 18. Statutum, colum. 3. Ægid. in conſ. 2. num. 10. verſ. Per prædicta: Afflict. deciſ. 45. num. 4. & deciſ. 69. num. 11. & deciſ. 283. in fi. Vincent. de Franch. deciſ. 81. num. 2. & deciſ. 90. num. 5. parte 2. Gamma deciſ. 16. num. 6. & deciſ. 33. n. 2. ad fin. & deciſ. 174. n. 10. Oſaſcus, deciſione Pedemontana 22. num. 6. Pat. Ludouicus Molina, ſecunda parte, tractatu 2. diſputatione 248. colum. 1525. Senatus namque Principem repræ ſentat: l. 1. §. de qua autem, ff. de poſtulando, l. quominus, vbi Iaſon, ſecundo notabili, ff. de flumin. Bart. in l. Æmilius, circa finem, ff. de minoribus, Craueta, in conſil. 144. n. 20. & in conſ. 198. num. 7. Rolandus, in conſ. 69. n. 26. volum. 3. Rebuffus in proœmio concordat. in princip. Connanus lib. 1. commentar. iur. ciuil. c. 14. Menoch. de arbitr. caſ. 68. à num. 29. Geor. de Cabedo, deciſ. 212. prima parte. Qui cum excitauerit dubium, an ſententiis Senatus Itandum ſit, & pro auctoritate Senatus expenderit nonnulla, textum etiam admodum ſingularem, in l. vnica. ff. de officio præfect. Præt. in illis verbis: Credidit enim Princeps, eos, qui ob ſingularem induſtriam, explorata eorum fide, & dignitate, ad huius officij magnitudinem adhibentur, non aliter iudicaturos eſ ſe, pro ſapientia, ac luce dignitatis ſuæ, quam ipſe foret indicaturus. Tandem reſoluit, Senatus ſententias pro lege obſeruandas eſ ſe, ad cauſarum ſimilium deciſionem, ſi coram Principe latæ fuerint, & ab eo ſignatæ; aliàs vim legis non obtinere, ſi latæ ſint ſiue præ ſentia Regis, niſi in eadem facti ſpecie, ter, aut quater ita Senatus iudicaſ ſet, tunc enim ad caſus ſimiles eadem erit ob ſeruatio, & in vim conſuetudinis robur habebunt; prout ibi obſeruat, & in ſpecie annotauit Antonius Theſau. in præfat. deciſ. Pedemont. numero 32. Barboſa in l. poſt dotem, num. 47. ff. ſolut. matrim. Et quamuis exemplis iudicandum non ſit, ſed[*] legibus, l. Imperatores ff. de priuileg. Creditor. l. nemo, C, de ſentent. & interlocut. omn. iudic. l. rem non nouam, C. de iudiciis, §. omnis autem index, in authent. de iudiciis, collat. 6. Abb. Bald. Alexand. Socinus, Decianus, Rota Auenionenſ. Nouellus, Felinus, Afflictis, Decius, Mendoza, Surdus, Cioffius, Riminaldus, Prætis, & Paſetus, cum quibus Franciſcus Viuius deciſ. 91. prima parte, vbi latè explicat Surd. etiam in conſ. 554. n. 53. lib. 4. Hippolyt. Rimin. in conſ. 237. num. 43. lib. 3. & in conſ. 814. n. 40. lib. 7. Georg de Cabedo, deciſ. 212. Tuſchus tom. 3. litera E. concl. 549. fol. 546. Iacobus Menoch. in comment. de præ ſumpt. lib. 1. quæ ſt. 1. num. 17. & 18. vbi multis comprobauit, dixitque, non esse ſpectandum, quod geſtum, actúmque fuerit Romæ, ſed quod geri, agíque debuit, l. ſed licet ff. de officio Præ ſidis, & n. 24. ſubiunxit, perſ æpè obſeruatum fuiſ ſe, eadem in cauſa, vnam vni, alteram alteri opinione placuiſ ſe, l. denunciaſ ſe, § quæritur, ff. ad l. Iul. de adulter. & multis confirmauit in conſ. 59. lib. 1. & repetit in conſ. 1031. num. 7. lib. 11. Valençuela Velazquez, in conſ. 69. num. 214. Stephanus Gratianus, tom. 3. c. 544. ex num. 53. & tom. 2. cap. 27. ex n. 49. Peregrinus in conſ. 91. num. 9. & in conſ. 11. num. 47. volumin. 3. & vide omnino in conſ. 20. num. 76. volumin. 4. Honded, in conſ. 89. num. 48. 49. & 50. tomo 2. Id tamen non procedit in ſententiis ſupremi Confilij, & Tribunalium ſuperiorum, quæ ſemper venerandæ ſunt, & reuerenter imitandæ in deciſione cauſarum ſimilium, vt per eoſdem Authores, vbi ſuprà, & Gratianum, in locis nunc relatis: ſic ſane exemplis poſ ſe iudicari, quando ſunt caſus ſimiles; idem Menochius ſcripſit, d. q. 1. n. 17. & 20. ex ſententia Fabij Quintiliani. l. 5. inſtit. Orator. cap. 2. & adiicit, quod cum exemplum nihil aliud ſit, quam caſus ſimilis; dicimus, argumentum à ſimili facile corruere, demonſtrata diſ ſimilitudine aliqua; vt tradunt multi ab eodem Menoch. congeſti in lib. 2. de arbitrar. Iudic. cent. 1. caſu 84. & repetit, d. conſ. 1031. n. 7. ex facto namque ius oritur, & modica etiam facti mutatio totum ius mutat, l. ſi ex plagis, § in cliuo, ff. ad l. Aquil. & quælibet cauſa ſuos habet terminos, ſenſus, & arbitrium iudicandi. l. 2. C. de edendo, & id ipſum, quod ſcilicet exempla vt aliquid operentur, debent eſ ſe data omnimoda ſimilitudine, imo lata in vna cauſa, & producta in alia, non inducant neceſ ſitatem ſic iudicandi; ſcripſerunt Boë rius, in addit. ad Bened. Plumbinum, in l. an apud. ff. de manum. vind. Rebuff. 1. tom. ad conſtit. Regias, in proœmio, glo. 5. num. 85. Menoch. in conſ. 2. n. 207. & ſeqq. lib. 2. Niſi lege aliqua caſus eſ ſet deciſus, prout expreſsè deciditur in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. & numeris præcedentibus obſeruaui: niſi etiam clauſula ipſa ad omnes caſus æqualiter adaptari poſ ſit, prout clauſula Regis Henrici adaptatur ad omnes, quibus vltimum maioratus poſ ſeſ ſorem abſque liberis, & deſcendentibus mori contingat; aliàs ſecus: vt eſt text. in l. ſed & qui data opera verſ. Sed[*] hæc adiectio: ff. ex quibus cauſis maiores, vbi notat Baldus, ſummando text. per hæc verba. Nota, quod clauſula non refertur ad id, ad quod adaptari non poteſt: & melior text. in l. 1. §. lex falcidia. ibi, Quæ tamen poſ ſint locum habere, ff. ad l. falcid. per quem notabiliter dixit Paul. Caſt. ibi num. 4. quod ſi pater habens quatuor, aut plures filios, & inter eos aliquem clericum, eos omnes hæredes inſtituit, & adiecit clauſulam, & conditionem, quod ſi abſque liberis decederent, inuicem inter ſe hæreditatem reſtituerent; quod hæc conditio ad Clericum non refertur, neque ei adaptatur, cum non poſ ſit iu ſtos liberos habere. Quod Ludou. Romanus etiam ſenſit in conſil. 438. ſub num. 8. Decius in conſil. 299. num. 9. & 10. Pariſius in cap. præ ſentia, numer. 47. de probat. cum latè traditis per Menochium, lib. 4. præ ſumpt. 77. ex num. 42. Leand. Galganet. de condit. & demonſtrat. 2. part. cap. 1. quæ ſt. 91. imò deficiente etiam deciſione dictæ. l. 11. titul. 7. lib. 5. adeo expreſ ſa (vt dixi) exempla ipſa rei iudicatæ ſequenda viderentur in Regnis, cum caſus ipſe nullo alio iure appareat diffinitus; vt poſt Boë rium, in tractatu de auctoritate magni Consilij, numer. 170. ſcripſit idem Menochius, in con ſil. 2. num. 112. lib. 1. & repetit dicto conſil. 1031. num. 7. lib. 11. Rurſus, & decimo loco obſeruandum, atque[*] conſtituendum erit, certiſ ſimi iuris eſ ſe, donationem in dubio non præ ſumi regulariter, idque maximè, quando alia ratio, ſeu cauſa quæcunque, quam donandi conſiderari poteſt, l. Campanus, ff. de oper. l. cum de indebito. cum aliis vulgatis, ff. de probationibus, & potius error præ ſumitur, quam donatio; idque etiam in facto proprio. Stultitia quoque, ſeu fatuitas præ ſumitur potius, quàm donatio, quia donationis præ ſumptio eſt difficillima, & ad excludendam coniecturam donationis, ſufficit leuis quælibet cauſa, vel occaſio. Et ſi quis aſ ſerat donationem, cum ſit actus non veriſimilis, non modo donationem probare, ſed ad probandum ipſam, efficaciores, & clariores probationes adducere debet, quam aliàs requirerentur. Donationis quoque præ ſumptio vt excludatur, capi debet coniectura, & præ ſumptio, per quam actus reddatur inutilis, & inefficax; in dubio etiam magis præ ſumitur mutuum, aut debiti ſolutio, quam donatio, etiam ſi traditio interceſ ſerit; ſic ſanè relatas has doctrinas, cum aliis pluribus, in eum finem tendentibus, vt donatio in dubio præ ſumi non debeat; poſt alios multos Authores tradiderunt, & latiſ ſimè comprobarunt Beccius in conſil. 52. numer. 70. & ſeqq. Afflictis, deciſ. 44. num. 24. Rolandus in conſil. 10. numer. 13. ſequent. libro primo. Decianus, in con ſil. 15. numer. 46. lib. 5. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſu 88. & in conſilio primo, numero 213. & ſeq. lib. primo, & præ ſumptione 12. numero 10. & præ ſumptione 71. numero 2. libro 3. Pinellus tertia parte l. primæ, C. de bonis maternis, numer. 62. verſ. Probatur quinto. Maſcardus de probat. concluſ 554. per totam, vbi latiſ ſimè Pet. Surdus, in conſil. 202. numer. 14. & in conſil. 290. numer. 54. libro 2. Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacit. & ambiguis conuent. lib. 13. titul. 9. Hippolyt. Riminald. in conſil. 274. numer. 54. & ſeq. lib. 3. Ioann. Vincent. Honded. In conſ. 39. num. 35. & ſeqq. lib. 2. Achilles Pedrocha, in conſil. 11. num. 5. & in conſil. 14. nu mer. 40. Stephanus Gratianus, deciſione 19. numero 43. Cardinalis Dominic. Tuſchus, tom. 2. litera D. concluſ. 702. per totam, ex fol. 916. Maximè etiam, quando actus, qui geritur, eſt inter Principem, & priuatum; Principes namque, quamuis contra[*] hant, vel ex cauſa oneroſa conueniant cum priuatis, ſiue tradant, vel aliquid concedant, aut dent, ſoliti ſunt apponere verba, ſeu nomina, quæ gratiam, & liberalitatem, ſiue beneficium ſignificant; & ideo in ipſis Principibus verbum Indulgemus, aut facimus gratiam, y merced, eſt terminus æquiuocus, qui comprehendit quamlibet ſpeciem dandi, ſiue datio ſit ex cauſa oneroſa, vel ſoluendo, vel donando; ſicuti docuit Baldus, in l. qui ſe patris, num. 34. C vnde liberi, Iaſ. conſil. 1. num. 4. ver ſic. Tertio principaliter, lib. 1. & in conſil. 56. num. 3. in fin. eod. lib. & in præludiis feudor. num. 10. Loazes, in allegatione pro oppido de Mula, in tertio fundamento, num. 26. Aluarus Valaſcus, conſultatione 120. n. 14. vbi quod verbum, Indulgemus, à Principe prolatum, non inducit præcisè donationem; profertur enim etiam in contractibus oneroſis: Peregrinus de iure fiſci, lib. 1. titulo vltimo, num. 28. & 29. Tuſ chus, tomo 2. libera D. Concluſ. 702. num. 40. Belluga in ſpeculo Principis, rubrica 9. num. 27. & probatur in l. 6. tit. 4. lib. 7. nouæ collect. Reg. Et idcirco, cum donatio non præ ſumatur (vt[*] dixi) qui aſ ſerit, alium poſ ſidere bona aliqua ex donatione Regis Henrici; ſiue Regem ipſum alteri donaſ ſe ea, de quibus contenditur, ſicque ſubiacere clauſulæ, & legi bonorum Regis ipſius; tenetur probare id, quod eſt fundamentum ſuæ intentionis, & ſic Regem Henricum ei donaſ ſe, quia eſt fundamentum ſuæ intentionis; & qui dicit aliquid, vel affirmat, id probare adſtringitur, l. 2. l. ve[*] rius eſ ſe, cum ſeqq. ff. de probat. l. actor, C. eod. l. vltima, C. de rei vendicat §. & verius eſt, Inſtit. de legat. cap. cum Eccleſia, in fine, de cauſ. poſ ſeſ ſ. & propriet. capit. inter dilectos, in fine, de fide instrument. Is vero qui negat, regulariter non probat, dicta l. actor. cap. bonæ memoriæ, de electione, cap. ſuper hoc, de renuntiatione, cap. quoniam contra, de probat. ſic duas has regulas adducit, & latè eas exornat Fuluius Pacianus, de probationibus, lib. 1. cap. 6. & 7. ſeqq. Roland. in conſil. 10. num. 8. lib. 4. Socinus iunior in con ſil. 12. num. 3. volumine 1. Beroius in conſ. 19. num. 13. volumin. 2. Tiberius Decianus, in conſ. 53. num. 1. volum. 2. Simon de Prætis, in conſil. 9. numero 8. Octauianus Cacheranus, deciſ. 144. num. 15. Franciſcus Viuius, deciſ. 467. numer. 4. & 9. Surdus in conſ. 180. numer. 16. & in conſ. 183. numer. 13. lib. 2. nec obtinere poteſt, qui id non probauerit; Surd. in conſ. 12. numer. 1. & in conſil. 92. num. primo, libro primo. Iaſon in l. ſi vero, §. qui pro rei qualitate, ff. qui ſatisdare cogan. numer. 15. Natta in conſ. 200. numer. 8. & ſeqq. Anton. Galeat. Maluaſ ſia, in con ſilio 64. numero 13. & in conſil. 24. numero 3. Bec[*] cius in conſil. 67. numero ſeptimo, quoniam is, qui ſe fundat in diſpoſitione qualificata, tenetur probare, diſpoſitionem, & qualitatem concurrere, in qua ſuum ſtat fundamentum, aliàs reus ab ſoluitur; etſi nihil præ ſtiterit: qualitatis etenim probatio, eſt cauſa producendi actionem; Natta in conſilio 153. numer. ſecundo, & in conſil. 474. numer. 38. Menochius in conſil. primo, numer. 249. libro primo. Surd. in conſil. 452. numer. 17. & 18. libr. 3. idem Surdus in conſilio 248. numer. 19. libr. 2. qui multum ad propoſitum noſtrum inquit in hunc modum: Quia qui lege vtitur, vel ſtatuto, tenetur probare illius qualitates concurrere, & verificari, l. prima, §. quod autem ait[*] prætor, & ibi notat. Bartol. ff. ne quid in flum. publi. l. prætor, la 2. §. docere, ff. vi bonor. rapt. Bart. in l. cauſis, vbi etiam Bald C. de accuſat. vbi dicit, ſuccumbere eum, qui agit ex ſtatuto, & non probat eius requiſita. Et dicit ſingulariter Socinus, quod vbi actio competit ratione alicuius qualitatis, tenetur illam qualitatem probare, tanquam ſuæ intentionis fundamentum, &c. Viuius quoque, deciſ. 395. num. 11. Maluaſ ſia, in conſil. 25. num. 11. donaſ ſe etiam, vel non donaſ ſe Regem Henricum anteceſ ſoribus, cum quo lis vertitur, facti equidem quæ ſtio eſt; cum autem ea, quæ facti ſunt, non præ ſumantur, ſicuti vno ore affirmant Interpretes noſtri, & exiſtimant probari in l. in bel[*] lo, §. factæ, ff. de capt. & poſtlim. reuerſ. Latiuſque exornat Menochius, lib. 6. præ ſumpt. 14. per totam: Is equidem, qui in facto donationis ſe fundat, factum id probare debet; Decius, in conſil. 177. Abbas per illum text. in cap. quia non veriſimile, in ſecundo nota[*] bili, de præ ſumpt Calderinus, in conſil. 5. tit. de probat. §. probare, num. 11. Brunus, in conſil. 109. num. 1. Gozadinus, in conſil. 50. num. 16. eleganter Baldus, in l. ſiue poſ ſidetis, n. 6. & 7. C. de probat. & in cap. bonum, numer. 2. de electione, Menochius lib. 1. præ ſumpt. 33. maximè, cum qualitas non præ ſumatur, cum ſit quid facti: Alciatus de præ ſumpt. regula 1. in principio, Maſcardus in tract. de probat. concluſione 1248. num. 2. & 3. Menochius dict. concluſ. 14. num. 15. in fin. & in conſil. 1. numer. 249. lib. 1. Sicque qualitas illa bonorum Regis Henrici, ſiue quod bona ſint Henriqueña (vt vulgò fertur) præ ſumi non poteſt, & ſic in indiuiduo probari debet ab eo, qui in ipſa ſe fundat (vt ſupra dixi) & per Burſatum, in conſil. 131. num. 8. lib. 2. Decianum in conſil. 17. nu mer. 7. lib. 1. Cephalum in conſil. 256. num. 65. lib. 2. Fabium Turretum in conſil. 2. ex n. 12. lib. 1. Vndecimò obſeruandum, atque conſtituendum[*] erit, quod diſpoſitio dictæ. l. 11. titul. 7. lib. 5. & clau ſula Regis Henrici, quæ pro lege ibi obſeruari mandatur, duntaxat loquitur cum his perſonis, quibus Rex ipſe D. Henricus fecit donationes aliquas gratuitas, atque ex liberalitate procedentes; ſicuti ex contextura totius legis colligitur, & in principio eiuſdem probatur, ibi: Por quanto el Rey don Henrique el ſegundo auiendo hecho muchas donaciones. Et poſtmodum referendo verba clauſulæ ipſius Regis, ibi: Por lo qual nos les ouimos de hazer algunas gracias y mercedes. Et iterum, ibi: Que las guarden y cumplan, y mantengun las dichas gracias y mercedes que les nos hizimos. Atque ita loquitur de donationibus gratuitis, quas, ſi voluiſ ſet, potuiſ ſet non facere, iuxta ea, qu æ ſuprà, obſeruatione 8. ſub num. 94. in verſ. Idque euidentius demonſtrabitur: adnotaui, atque ſcripſi. Et probatur, quia gratia, y merced, dicitur illa, quæ fit abſque obligatione[*] præciſa, vt probatur in cap. iam nunc, 28. quæ ſt. 1. ibi: Multa ſunt enim facienda, non iubente lege, ſed libera charitate, & ea ſunt I n noſtris officiis gratiora, quæ cum liceret nobis etiam non impendere, tamen cauſa dilectionis impendimus: optimus text. in l. 3. tit. 32. part. 7. ibi; E gracia non es perdonamiento, mas es don, que faze el Rey a algunos, que con derecho ſe puede excuſar de lo fazer, ſi quiſieſ ſe. Et latè exornauit, atque nouè adnotauit Arias Pinellus, de quo ſuprà mentionem feci ſub dicto verſ. Idque euidentius demonſtrabitur: probatur etiam in l. donari videtur 29. ff. de donat. l. donari, ff. de regul. iur. l. ſi tibi pecuniam, ff. ſi certum petat. Alexand. in l. iuris gentium, in principio, ff. de pactis, optime Oldradus in conſil. 134. num. 3. & 4. idem Oldradus in conſil. 27. circa finem: Calderinus in conſil. 394. aliàs 9. de regularibus, & in conſil. 278. aliàs 2. de empt. & vendit. Vbi quod donatio propriè eſt, quæ fit ex mera liberalitate, non autem quando neceſ ſitas dandi, vel donandi aderat, vel quando recompenſa recipitur: Petrus Surdus in conſil. 196. numer. 18. lib. 2. Cardinalis Dominicus Tuſchus, tomo 2. litera D. concluſ. 622. fol. 825. ſic ſané deciſio dict. l. Regiæ 11. & clauſula Regis Henrici ſolum habet locum in donationibus bonorum Coronæ factis ab ipſo Rege, & non in contractibus oneroſis, venditionis, vel permutationis, aut ſimilibus. Quod in ſimili lege Regni Portugaliæ (quæ Mentalis nuncupatur, vt ſuprà dixi) obſeruauit ſpecificè, atque in indiuiduo Aluarus Valaſcus conſultatione 120. per totam, maximè num. 5. & iterum numer. 11. & numer. 14. & 16. vbi inquit ſingulariter, quod cum lex illa Mentalis, ſit exorbitans à regula communi, l. perfecta donatio, C. de donat. quæ ſub modo, & loquatur in meris donationibus, prout loquitur dicta clauſula Regis Henrici, & dicta l. 11. titul. 7. non debet, nec poteſt extendi ad contractus oneroſos, iuxta text. in l. 1. §. hæc verba, ff. de negotiis geſt. l. 1. §. ſi is qui nauem, ff. de exercit. action. l. ſi vero, §. de viro, ff. ſoluto matrimon. cap. ſuſceptum, de reſcriptis in 6. & vltra Valaſcum, quod diſpoſitio, quæ de donationibus loquitur, non comprehendat contractus oneroſos emptionis, & venditionis, aut permutationis; adnotarunt Socinus ſenior, in conſil. 215. Viſa prædicta facti contingentia, columna prima, libro ſecundo, quod reperitur in conſil. 22. libro quarto, Curtius ſenior, in conſilio primo, columna tertia, Decius, in l. imaginaria, ff. de regulis iuris, Ruinus, in conſil. 98. numero 20. libro primo, Boë rius, deciſ. 143. columna tertia, Iaſ. In conſil. 171. columna tertia, libro quarto, Romanus, in conſil. 26. columna ſecunda, Tiraquell. in l. ſi vnquam, verbo, donatione largitus, numero primo, & ſecundo, vbi quod lex, quæ loquitur in donatione, & ea quidem propria, ſimplici, mera, gratuita, & liberali, ac in ſingulari caſu, ſitque exorbitans, debet intelligi propriè, ac ſtrictè de vera & propria donatione, l. filiusfamilias, in principio, ff. de donation. cum ſimilibus; nec procedit in venditione, provt ibi comprobat: Molina etiam, de Hiſpanor. primogen. libro quarto, cap. ſecundo, numero 61. ſic ſané, ſi Rex Henricus tranſegiſ ſet, vel ſi vendidiſ ſet, aut permutaſ ſet, clauſula ipſa, & modificatio illa non haberet locum, nec procederet deciſio dictæ l. 11. tit. 7. libro quinto, quæ in dona[*] tionibus, & gratiis factis ab eo Rege, loquitur, & procedit, non in contractibus oneroſis. Princeps namque vtitur iure communi, & conſideratur vt priuatus in contractibus oneroſis, & tenetur illis ſtare; nam licet Deus ſubiecerit Papæ, & Imperatori leges, & tributa, non tamen ei ſubiecit conuentiones, & contractus, atque ita ex contractu, & conuentione omnino, & efficaciter obligatur; iuxta communem, & receptam omnium ſententiam, in cap. primo, per illum text. de probationibus: de qua poſt infinitos alios Authores, Aluarus Valaſcus, dicta conſultatione 120. numer. 7. & tribus ſequent. Burgos de Paz, in conſil. 25. numer. 53. & ſequent. Ludouic. Gomezius, in cap. primo, de conſtitut. ex numero 141. Matiençus, in l. 3. titul. 10. lib. 5. gloſ ſa 2. numer. 3. Azeuedus, in l. 1. eiuſdem tituli, & libri, num. 18. Georgius de Cabed. deciſione Portugaliæ 75. numer. 1. & 4. Ioſeph. de Seſe, deciſione Regni Aragon. 79. num. 11. & 12. Peregrinus, de iure fiſci, libro primo, tit. 3. num. 44. & ſequent. fol. 18. & lib. 6. titul. 1. ex numer. 7. vſ que ad numer. 14. Anton. Galeat. Maluaſ ſia, in con ſilio primo, Pet. Gregorius, de Republica, lib. 7. cap. finali, Paſchalis, de viribus patriæ poteſtat. prima parte, cap. 1. à numer. 90. cum ſequent. Cardina lis Franciſcus Mantica, de tacitis & ambig. conuent. lib. 3. tit. 10. ex numer. 50. Cardinalis Tuſch tom. 6. litera, P. concluſ. 690. Iacob. Menoch. in conſ. 1007. numer. 71. lib. 11. latiùs in conſ. 1003. numer. 97. & numero 90. in fine, & numer. 91. eodem libro, vbi inquit, quod Princeps obſeruare omnino debet, quod promiſit, cùm nihil magis conueniat viro bono, qualis eſt Princeps, quam ſeruare promiſ ſa, vt in dicto cap. 1. de probation. debet enim Princeps habere vnam ſolam vocem, vnúmque ſolum calamum, ac illud profiteri: ſemel locutus eſt Deus, cuius ſanè ſententiæ ad rem meminit Decius, in conſ. 287. numer. 8. & in conſ. 293. in fine, & hinc reſpondit Baldus, in conſ. 327. Pridie, columna ſecunda, verſ. Non enim: libro primo, Imperatorem nolle per inconſtantiam vetus priuilegium aboleri. Et in Principe, tanquam in fonte iuſtitiæ, eſ ſe debere iuſtitiam ipſam conſtantem, & perpetuam voluntatem, §. illud, in Authent. conſtitutio quæ de dignitatibus: & ſubiungit Bald. quod cum varietas, & vacillatio ſit legibus inimica, & doli materia, iuxta §. vltimum, in Authent. de religioſis; maximè conuenire Imperatoribus, & Regibus verba illa: ſemel locutus eſt Deus. Et illud, Quod ſcripſi, ſcripſi: & Principem habere debere vnum calamum, & vnam linguam, & non plures; cùm ſcriptum ſit: Quæ proceſ ſerunt de labiis meis, non faciam irrita. Et immobilem eſ ſe debere, & angularem lapidem, & vt polum in cælo. Baldi verba laudant Decius, in conſ. 580. numero 5. Tiraquellus, in tractatu de nobilitate, cap. 20. numero 24. & Rolandus, in conſilio ſecundo, num. 152. libro primo. Et accedit, quod ſicuti Princeps cupit, & vult promiſ ſa à ſubditis ſibi ſeruari, ſic & ipſe ſeruare debet illis, cap. iuſtitiæ, 25. quæ ſtione prima, & ſi ſecus fiat, facillimè eueniet, quod nullus prompto ſaltem animo, Principi ſuo inſeruiet, nullus cum eo contrahet, vt inquit Bald. in dicto conſ. 327. columna prima, qui ſubiungit in verſ. Bene concedo, &c. quod etſi Papa, & Imperator poſ ſunt creare, & ſupprimere dignitates, cap. cum acceſsiſ ſent, de con ſtitut. attamen hoc intelligitur, Dignitate vacante, & quando eſt in abſtracto; non autem ſi eſt in ſubſtantia, hoc eſt, ſi iam eſt collata alicui, cùm ei dicatur quæ ſitum ius, quod ſine cauſa tolli non poteſt, etſi à Principis ſola liberalitate proueniat. Hactenus Menochius, vt comprobet placitum prædictum, quod Princeps obligetur ex contractibus, teneatúrque illos ſeruare. Quod etiam cõ probauit , atque annotauit Carolus de Tapia, ad l. finalem, ff. de constit. Principum, 2. part. cap. 9. ex numero 28. cum ſeq. Sed etſi Rex ipſe Henricus ante clauſulam il[*] lam, ab eo in extremis conditam, & legem ipſam 11. latam, alio vendente, conſenſum venditioni & authoritatem præ ſtitiſ ſet, vel venditionem rerum ab eo donatarum ab alio factam approbaſ ſet, ſeu confirmaſ ſet; ita pariter ea lex non procederet, quemadmodum ſi emptor ab ipſo Rege emiſ ſet. Nam ſi in contractibus oneroſis à Principe celebratis non procedit, atque ita in venditione, ſeu permutatione locum non habet, vt ſuprà probaui; non etiam habebit in venditione ab alio facta, cui ipſe conſenſum, aut authoritatem præ ſtitit, vel quam confirmauit; cum ipſemet vendidiſ ſe eo ipſo videatur, l. mater tua, C. de rei vendicatione, ibi: Sin autem poſtea de ea venditione conſenſiſti, aduerſus emptorem quidem nullam habes actionem. l. quidam ex parte, ff. de euictionibus, ibi: Reſpondi, ſi cohæredes præ ſentes adfuerunt, neque diſ ſenſerunt, videri vnumquemque partem ſuam vendidiſ ſe. l. ſi fundum per fideicommiſ ſum, 94. ff. de legatis 1. in illis verbis: Si fundum per fideicommiſ ſum relictum vnus ex hæredibus (excuſ ſo pretio, ſecundum redditum eius fundi) mercatus ſit propter æs alienum hæreditarium, præ ſente, & aſsignante eo, cui fideicommiſ ſum debebatur; placet non fundum, ſed pretium eius reſtitui debere. l. nihil proponi, §. primo, ff. de legatis 1. Ibi: Omnibus, quibus fideicommiſ ſum relictum eſt, ad diſtractionem conſentientibus, nullam fideicommiſ ſi petitionem ſuperfuturam. Et tradit in terminis Hieronymus Gabriel, in conſ. 72. num. 1. & 2. lib. 1. in hæc verba: Si Hieronyma tempore impoſitionis, & venditionis cenſus fuiſset domina domus, ſuper qua impoſitus eſt, conſentiendo venditori, putaretur ipſa vendidiſ ſe, l. ſi fundum, de legat. 1. l. mater, C. de rei vendicat. vbi notat; & in l. quæ dotis, ff. ſoluto matrimon. & venditio valuiſ ſet, quia per ſtatutum mulier prohibetur ſine ſolemnitate præ ſcripta donare, non amem vendere; neque refert, quod putaretur donare viro vendenti, Alex. in dicta l. quæ dotis, quia vt hac de re non diſputemus, quoniam ad rem, de qua agimus, non pertinet, ſi id eſ ſet, tamen donatio reſultaret tacitè inter ipſam, & maritum, de qua non eſ ſet laborandum reſpectu emptoris, quia habet cauſam oneroſam, Baldus, in Authent. ſi qua mulier, C. ad Velleian. num. 7. venditio igitur valuiſ ſet, ſed donatio ipſa fuiſ ſet nulla, ideóque Hieronyma potuiſ ſet pretium petere a viro. Barboſa etiam, in eodem placito fuit, in dicta l. quæ dotis 34. num. 140. verſ. Eſt tertia quæ ſtio, ff. ſolut. matrimo ibi: Si conſentio rem meam vendi per alium, valet venditio propter conſenſum meum; non tamen videor conſentire donandi animo, ac proinde pretium, quod habuit venditor, ab eo repetere poſ ſum; l. mater, C. de rei vendication. quæ licet loquatur in eo, qui poſt venditionem conſenſit alienationi rei ſuæ; tamen idem recipiendum eſt, quando a principio prædictum conſenſum adhibuit, iuxta regulam l. finalis, C. ad Macedonian. Hactenus præfati duo Authores, qui velut certum, & indubitatum ſupponunt duo, ad noſtrum propoſitum valde opportuna, & neceſ ſaria; Primum, venditionem reſpectu emptoris validam eſ ſe, & firmam, idque etiam ſi is qui venditioni conſenſit, prohibitus eſ ſet ſine certa ſolemnitate donare, quia non eſt prohibitus vendere, aut venditioni conſenſum præ ſtare; aliud autem eſt donare, aliud verò vendere, aut rei ſuæ venditioni conſentire. Secundum, quod dicta clauſula Regis Henrici, & deciſio dictæ l. 11. quæ loquitur in donationibus, vt reſpectu donatariorum, vel ſucceſ ſorum eorundem, ſint illae modificationi ibi expreſ ſ æ ſubiectæ; non tamen extendi, aut intelligi poſ ſit reſpectu venditionum, quibus Rex ipſe aſ ſen ſum præ ſtitit, quia quoad emptorem ſecura omnino, & firma remaneret venditio, nec modificatio illa donationum trahi poteſt ad conſenſum venditioni præ ſtitum; tunc namque emptoris reſpectu non donatur, ſed venditur, & venditioni aſ ſen ſus præ ſtatur, qui emptoris reſpectu (vt dico) validam omnino, & in perpetuum firmam venditionem relinquit. Rurſus idem eſ ſe, alienationi ab alio factæ con[*] ſentire, quod alienare; & alienanti qui conſentit, quòd & ipſe alienare videatur; notauit Bald. in l. 2. numer. 7. C. ſi aduerſus donat. & in cap. primo, §. illud, verſ. Quæro ergo, de prohibita feudi alienat. per Federic. Tiraquellus, qui refert innumeros, in l. ſi vnquam, verbo, donatione largitus, numer. 349. & 350. & in legib. connubial. l. 16. verbo, contracter, gloſ ſ. 5. numer. 150. Decianus, in conſil. 105. numer. 2. lib. 3. & in conſil. 60. num. 12. & 14. lib. 1. & in conſil. 9. num. 70.[*] & 71. lib. 2. Molina, de Hiſpanor. primog. lib. 4. cap. 3. numer. 35. nec poſ ſit contrauenire, ex quo alienare videtur; vt per Pariſium, in conſil. 76. numer. 20. & ſequent. libro quarto, Crauetam, de indemnitat. mulier. numer. 12. & ſeq. & in conſ. 24. numer. 9. Rolandum, in conſ. 57. numer. 15. & ſequent. lib. 3. Tiraquell. de retractu linag. §. primo, gloſ ſ. 9. num. 133. & ſequent. & §. 9. gloſ ſ. 3. numer. 25. & 26. & in l. connubialib. gloſ ſa 5. numer. 145. & ſequent. Beroium, in conſil. 64. & in conſil. 172. & in conſil. 187. volumine primo, Siluanum, in conſil. 38. & 39. & alienationi rei ſuæ qui conſentit, quod ius ſuum perdat; per text. in dicta l. ſi fundum per fideicommiſ ſum, & l. nihil, §. primo, ff. de legatis primo, & dicta l. mater, C. de rei vendication. nec poſ ſit con ſenſum ſemel præ ſtitum reuocare, l. per fundum, ff. de ſeruit. ruſticor. prædior. cum aliis pluribus Authoribus tradidit Cald. Pereira, tertia parte, de potestate eligendi, & nominat. reuocat. cap. 16. num. 18. folio 175. Iacob. Menoch. in conſ. 1098. numer. 7. lib. 11. vbi inquit, quod ſi conſentio alienanti rem meam, dicor ipſius rei dominium amittere. Et antea numero ſexto, quod donatarius conſentiens alienationi rei donatæ, retrò donare videtur. Quod etiam dixerat in conſil. 455. numer. 33.[*] lib. 5. & lib. 2. de arbitrar caſu 88. numer. Rurfus 4. & regulariter, quod qui alteri conſentit, iura ſua perdat, ac ſi ipſe actum faceret, cui conſentit, & aliena fortificat; per text. in l. cum quædam, C. de adminiſtrat. tutor. tradunt Beroius, in conſil. 187. numero 6. & 7. libro 1. Octauian. Cacherannus, deciſione 62. numero 18. & 19. Pariſius, in conſilio ſecundo, numero 20. & in conſil. 33. numero 76. & 79. & 80. lib. 3. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 6. numer. 6. & artic. 44. numer. 33. Tiraquellus, dicto verbo, donatione largitus, numero 279. Menochius, in conſil. 58. numer. 24. & multis ſequent. libro primo, vbi etiam, quod habens pignus, vel hypothecam, vel aliud ius in re, ſi patiatur rem ipſam vendi, ius ſuum remittere videtur; per text. in l. ſicut, §.[*] venditionis, & §. ſi voluntate, ff. quibus mod. pign. vel hypot. ſolu. & in l. prima, C. de remiſsione pignoris, Tiraquellus, de retractu linag. §. primo, gloſ ſa 9. numero 239. verſ. Sed & faciunt alia multa iura, Beroius, in conſ. 172. numero quarto, volum. primo, Guid. Pap. ſingulari 481. Cephalus in conſil. 12. nu[*] mer. 34. libro primo. Si etiam, quis patiatur, quod alius de re ſua teſtetur, ſibi præiudicat, adeò quod non poſ ſit contrauenire; dicta l. ſicut, §. venditionis, ibi: Vt ſi legare permiſit, valeat quod conceſsit. Vbi eſt caſus admodum ſingularis, quod qui poteſt præ ſtare conſenſum in contractu, poteſt & in vltima voluntate: & per illum text. tradunt Doctores communiter, quod ſi conſentio, permittendo, quod alius teſtetur de re mea, præiudicat mihi talis patientia, & conſenſus, & poteſt directó quis legare rem alienam, ſi rei dominus conſentiat. Exornaruntque Rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus; in declaratione ad legem Regni, limitat. 5. num. 13. Antonius Gomezius, in l. 22. Tauri, num. 5. Peralta, in l. 3. §. qui fideicommiſ ſam, ff. de hæred. inſtit. num. 57. Couarru. in rubrica de testamentis, ſecunda parte, num. 8. Padilla, in l. clari, C. de fideicommiſsis, num. 19. Menchaca, de ſucceſ ſion. reſolut. §. primo, num. 11. Tellus Ferdinand. in l. 17. Tauri, num. 14. Mieres, de maioratu, prima parte, quaeſtione 23. numero quarto, Molina, de Hiſpanor. primogen. libro quarto, cap. ſecundo, numero 84. D. Spino, in Speculo teſtamentor. gloſ ſa principali de melioratione, numero 53. & ſequent. Cald. Pereira, tertia parte, de poteſt. eligen. & nomination. reuocat. cap. 16. numer. 23. & 24 Iacob. Menoch. dicto conſil. 1098. numer. 7. lib. 11. Bernardus Diaz, Matiençus, Azeuedus, Salazar, Aluaradus, Burgos de Paz iunior, Ioannes Gutierrez, Pat. Ludou. Molina, Angul. Pichardus, & Ceuallos; quos ego ipſe recenſui, & ita anno taui lib. 2. quotid. har. controuerſ. iur. cap. 18. num. 38. & ſequent. Remanet ergo ex prædictis concludenter probatum, quod ſi Rex ipſe Henricus, venditioni rerum, quas donauerat, ab alio factæ, conſenſum, aut approbationem præ ſtitiſ ſet; lex eadem 11. & clauſula ibi relata, non procederet, emptor namque ſecurus remaneret, nec Regis conſenſu, & authoritate fraudari poſ ſet; quod non modò indecens, ſed etiam indignum eſ ſet Regiæ Maieſtatis, vt Imperator profitetur in l. prima, C. de his qui veniam ætat. Impetran. ibi: Non reſtituuntur, etſi minus[*] idoneè res ſuas gerant, ne ij, qui cum eis contrahunt, principali authoritate circunſcripti videantur. En idem probatur in l. Imperatorem, ff. de hæred. inſtit. ibi: Neque enim calumniæ facultatem ex principali Maieſtate capi oportet. Et multum ad propoſitum noſtrum per Beretam, in conſil. 33. numer. 5. in illis verbis: Cum debeat nemo ſub vmbra Principis decipi. Nec ſuperioribus repugnant, imò omnino conueniunt traditiones illæ, atque reſolutiones nonnullæ Ludou. Molinæ, de Hiſpanor. primog. libro 4. cap. 4. ex numer. 39. vſque ad numerum 45. vtpote, cum ipſe non loquatur in terminis prædictis, quando Rex ipſe Henricus ante clauſulam ab eo conditam, cum alio, titulo oneroſo, contraxit, vel alienauit res ſuas, alienationíve ab alio factæ conſenſum, aut authoritatem præ ſtitit; in his namque aſ ſentire potius præfatæ reſolutioni videtur expreſsè ibidem, maximè numero 42. in principio. Sed in aliis diuerſis: quando ſcilicet habenti[*] bona à præfato Rege Henrico donata, Rex concedat facultatem, vt illa liberè alienare valeat pro aliqua ipſius maioratus neceſ ſitate, abſque obligatione ſubrogandi, pretiumque ipſum conſumptum ſit; tunc namque dubitat, vtrum res ipſa ad Tertium cum eodem onere tranſlata fuerit, adeò vt adueniente caſu reuerſionis ad Regiam Coronam, res ipſa debeat Regiæ Coronæ adiici? & inquit, videri dicendum, rem ad emptorem cum onere maioratus, atque tranſlationis in Regiam Coronam tranſire. Cum hæc qualitas ſit quædam ſpecies ſeruitutis, ſeu quoddam onus reale, quod tranſire debet in quemcunque emptorem, ſeu poſ ſeſ ſorem eiuſdem rei. Idque ſic in terminis reſoluiſ ſe, atque adnotaſ ſe Gregorium Lopez, in l. 10. titul. 26. partit. 4. verbo, vendiendo, verſ. Sed an pretium, Ipſe tamen pro huius quæ ſtionis reſolutione diſtinguendum exiſtimauit; nam aut tempore conceſ ſionis non fuit narratum Principi, quod ea bona proceſ ſerunt à dicto Rege Henrico ſecundo; aut id ſibi narratum fuit, & hoc non ob ſtante, Princeps facultatem conceſ ſit. In primo caſu conſtituit, vel facultatem nullam eſ ſe ex huius qualitatis omiſ ſione, cum ſi id narratum fuiſ ſet Principi, illam non conceſ ſiſ ſet, vel (quod verius eſt) eam facultatem abſque ipſius Principis, vel Coronæ Regiæ præiudicio intelligendam eſ ſe, ita vt ex alienatione nihil quoad rei qualitatem innouatum eſ ſe cenſendum ſit. Non enim cenſendum eſt, Principem ipſum iuri, quod ignorauit, renuntiaſ ſe; præ ſertim in tam enorme Regiæ Coronæ damnum, l. mater decedens, ff. de inofficioſo teſtamento: Cum ſimilibus; & in hoc caſu res tranſibit in emptorem cum onere, adeo vt ex eiſdem cauſis, ex quibus in perſona primi Domini debuiſ ſet trã ſire in Regiã Coronã , ex eiſdẽ etiã tranſire debeat apud emptorẽ , etiam ſi emptor ipſe rei qualitatem ignorauerit, & ſibi tanquam libera vendita fuerit; quod probatur ex text. in cap. 1. de feud. non haben. propri. natu. feud. vbi diſpoſitũ eſt, quod ſi quis ven dat feudum alicui ex licentia, atque conſenſu domini, ſiue tanquam feudum, ſiue tanquam libera; nihilominus tamen apud emptorem res ipſa manebit cum ſua qualitate feudali, adeo, vt ex omnibus cauſis, quibus feuda amittuntur, ea etiam bona amittenda ſint; & quamuis Scribentes in dicto cap. primo, dicant ſecus eſ ſe in Rege, qui con ſentiendo alienationi, videtur rem liberam efficere; illud tamen intelligendum erit, quando Rex ſciens qualitatem rei, id fecerit, vt ſtatim dicetur; ſecus autem ſi id ignorauerit. Ideóque cauti debent eſ ſe emptores rerum maioratus, vel hi, qui ſuper eiſdem bonis annuos redditus ex facultate Regia emunt, vt antequam id fecerint, ſciant, vtrum ea bona ex donatione Regis Henrici proceſ ſerint. Nam etiam ſi ex Regia facultate id fiat, bona tamen cum ſuo onere ad illos tranſibunt, & adueniente caſu reuerſionis ad Regiam Coronam, ſua pecunia fraudabuntur, cum Rex ignoranter facultatem conceſ ſerit, nec ex illa cenſeatur iuri ſuo renuntiaſ ſe. In ſecundo verò caſu, quando Principi narratum fuit, ea bona ex donatione Regis Henrici ſecundi proceſ ſiſ ſe; conſtituit ipſe Molina, dicendum eſ ſe, quod ſi hoc non obſtante, Rex facultatem ea bona alienandi conceſ ſerit, nec ius ſuum in ea facultate reſeruauerit, cenſendum erit, ea bona, tanquam libera ad emptorem transferenda eſ ſe, & qualitatem reuerſionis ad Regiam Coronam remiſiſ ſe; quod comprobat ibidem, ex eo quod eleganter dixit And. de Yſern. prout latius ibi refert, & concludit, neceſ ſarium eſ ſe, vt in Regiis facultatibus exprimatur, quod ex illis ipſius rei antiqua maioratus qualitas, & reuerſionis ad Regiam Coronam conditio non alteratur. Sicque pluries in Regiis facultatibus adiici ſolet verbum illud: Sin perjuizio de nuestra Corona Real. Quod verbum ſatis vtile in Regiis facultatibus eſ ſe poterit. Hactenus Ludouic. Molin. qui in effectu in eam ſententiam magis animum ſuum inclinat, quod ſi Rex, qui ad alienandum ea bona facultatem conceſ ſit, ignorauit qualitatem eorundem bonorum, videlicet quod ex donatione Regis Henrici proceſ ſiſ ſent; tunc non videatur voluiſ ſe ſibi præiudicare, atque ita bona remaneant eiuſdem qualitatis, & naturae, cuius antea erant, & ſic ſubiecta oneri, & modificationi clauſulæ Regis Henrici. Sed ſi Rex ſciens, ea bona eſ ſe Henriqueña, ſiue ex donatione. Regis Henrici proceſ ſiſ ſe, conſenſit, ſiue permiſit quod alienarentur; tunc equidem amittunt ſuam naturam, & remanent libera ab onere, & modificatione dictæ clauſulæ Regis Henrici. Quod etiam aliis in locis concludit idem Yſernia, vltra locum relatum per Molinam; ſcilicet in cap. Imperialem, num. 11. de prohibita feudi alienat. per Federic. & in cap. primo, num. 8. qui ſucceſ ſ. teneant, & in cap. primo, §. præterea, numero 32. qui mod. feud. amittat. Qui per text. in dicto §. præterea; concludit, quod ſi vaſ ſallus alienat feudum ex Domini conſenſu, valet alienatio in Domini præiudicium, non tantum reſpectu rei ipſius, ſed etiam reſpectu pretij, quo res illa di ſtracta fuit; prout tradiderunt Iacob. de Aren. Cynus, & Baldus in l. dotalem ſeruum, ff. ſoluto matrimonio, vbi Iaſ. num. 63. idem Iaſ. in l. ſi fundum per fideicommiſ ſum, in principio, num. 32. ff. de legatis primo, Alexand. in conſ. 189. num. 12. volumine ſecundo, Decius, in conſ. 398. columna ſecunda Iaſ. etiam, in l. quæ dotis, num. 54. & 55. ff. ſoluto matrim. Tiraquellus, qui refert permultos, de retractu lignag. §. 5. gloſ ſ. 9. num. 136. Padilla, in l. quoties num. 2. C. de fideicommiſ ſis, Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 40. tertia difficultate, numero 68. & 69. & pro maiori ornatu eſt videndus Roſ entalis, de feud. cap. 9. membro primo, concl. 38. & 39. vnde eliciuntur tres concluſiones. Prima eſt; quod quando vaſ ſallus vendit feudum, vti feudum cum conſenſu domini, nequaquam ſibi præiudicat dominus quoad dominium directum. Ratio eſt, quia vaſ ſallus alienat ſolum vtile dominium, & ſic conſenſus domini iuxta alienationem ipſam regulari, & moderari debet, vt tantum circa vtile dominium verſetur, nec quidquam præiudicet directo dominio. Hanc opinionem (quidquid alij dixerint) oſtendit ipſe eſ ſe veriorem, & communem. Et ea nihil repugnat Ludou. Molinæ reſolutioni, & propoſitæ quæ ſtioni, in qua alienatio libera eſt, ad faciendum quidquid emptor voluerit, nec vlla reſtrictio colligi poteſt, à qua ipſa alienatio, & conſenſus circa eam præ ſtitus, limitari poſ ſit. Secunda eſt concluſio, de qua per Roſental. dicta concluſ. 38. num. 8. quòd ſi vaſ ſallus alienet rem feudalem libere, vti allodialem, & dominus ſimpliciter conſentiat alienationi; tunc ſibi præiudicat, etiam quoad ius directi dominij; cum conſen ſus domini non ſolum operetur remotionem ob ſtaculi, vt poſ ſit vendere, ſed vlterius importet remiſ ſionẽ cuiuſcunque iuris, quod in re vẽdita ipſe dominus directus habet. Et hæc concluſio omnino adaptatur quæ ſtioni, & reſolutioni Molinæ, & illã concludenter probat, cum res donata, vti libera ab omni onere vendatur, & ei venditioni conſentiat princeps abſque vlla reſeruatione. Et ad idem facit alia communis opinio, quod ſi dominus conſentiat vaſ ſallo obliganti rem feudalem, ille conſenſus non ſolum operatur validitatem hypothecæ, durante iure vaſ ſalli, ſed vlterius poſt deuolutionem obligat dominum ad debiti hypothecarij ſolutionem, de qua latè Piſtor. in ſuis quæ ſtionib. feudal. tomo 3. quæ ſtione 48. Tertia eſt concluſio, de qua per Roſental. præcitata quæ ſtione 39. quod quando vaſ ſallus vendit feudum iure feudi cum conſenſu domini; hic conſen ſus non ſolum operatur, vt valeat venditio durante vita, & prole maſculina vaſ ſalli, quæ ſine con ſenſu domini inualida fuiſ ſet, ſed vlterius operatur, vt in poſterum attendatur ſolum emptoris per ſona, quoad deuolutionem, ita vt ſi decedat antiquus vaſ ſallus ſine prole, adhuc tamen feudum remaneat penes emptorem, cum quoad vtile dominium conſenſus liber ſit, & ad omnem conſenſum intelligatur præ ſtitus. Et hæc pariter concluſio probat opinionem Molinæ, arguendo de parte ad partem; ſi enim conſenſus domini præ ſtitus circa alienationem vtilis dominij præiudicat ipſi quoad omnia reſpectu vtilis dominij; ita conſenſus præ ſtitus liberæ & generali venditioni, tam de vtili, quàm de directo, excludet dominum ab omni iure ſuo. Dubium duntaxat in eo videtur conſiſtere, quod D. Ludouic. Molina æquiparationem fecerit con ſenſus Regij in alienatione bonorum, quæ Rex Henricus donauit, & conſenſus Domini feudi in alienatione bonorum feudalium; nam in bonis à Rege Henrico donatis, dum caſus reuerſionis ad Regiam Coronam non venit, nihil aliud Rex habet quam incertam, quandam ſpem, & à futuro euentu dependentem, ſuccedendi inquam, ſi abſque liberis, & deſcendentibus vltimus poſ ſeſ ſor maioratus deceſ ſerit, at verò in feudo, de præ ſenti, & abſque incertitudine habet dominus dominium directum, quod difficilius remitti videtur, vt egregiè probat Bartol in d. l. quæ dotis, colum ſecunda, at que ita, quod in bonis à Rege ipſo Henrico donatis, Rex habet, nihil aliud eſt, quam quod fideicommiſ ſarius conditionalis ob ſpem vocationis, & ſubſtitutionis ſuæ, quæ forſan nunquam eueniet. Sic ſane, quæ magis quæ ſtio fraternizare videtur propoſitæ, ea eſt, an fideicommiſ ſarius, cuius ſubſtitutio, aut vocatio nondum venit, ſi conſentiat alienationi bonorum ſubiectorum reſtitutioni, videatur remittere ius fideicommiſ ſi, ita vt eueniente poſtea caſu reſtitutionis, non poſ ſit recuperare ab emptore bona alienata. Et quidem Pet. Surdus, in conſil. 70. num. 3. in fine, verſ. Eo tamen caſa non obſtante, & num. 4. & ſequent. vſque ad numerum 11. lib. 1. probare conatur, conſenſum alienationi præ ſtitum, non extinguere ius fideicommiſ ſi, cuius caſus ex poſt facto verificatus fuit, cùm ſit ius de futuro, quod regulariter non venit in renunciatione, l. ſi ita ſcriptum, §. ſi ſub conditione. ff. de legatis ſecundo. Ibi namque Ioannes And. conſenſit venditioni factæ per fratrem de bonis fideicommiſ ſo ſubiectis: & eo conſenſu non ob ſtante, arbitratur Surdus ipſe, Ioannem illum non excludi vigore teſtamenti conditi ab eius auunculo, in quo inſtitutis ipſius fratribus, voluit, quod vno ſine filiis decedente, alius ſuperſtes ſuccederet. Euenit autem conditio, quia Ambroſius filios non reliquit, & quamuis D. Ioan. Andreas con ſenſerit alienationi; non tamen impeditur agere ex fideicommiſ ſo ad bona alienata; quia ex ſimplici conſenſu ſine pacto, & renunciatione, quis ſibi non præiudicat in iure futuro, etiamſi id ſibi competeret ex cauſa de præ ſenti, vt eſt text. in l. prima, §. quod ait, ff. quor. legator. vbi Bartol. dicit, quod conſenſus non habet vim renunciationis in eo, ad quem res non pertinet. Et eandem differentiam inter ſimplicem conſenſum, & renuntiationem, vel pactum, ponunt Bart. & Bald. & alij, in l. prima, C. de pactis, idem Baldus in conſil. 102. num. 3. volumine 2. vbi dicit, lege caueri, quod ſimplex conſenſus non præiudicat in iure ſuperuenienti; & reſpondet ad l. ſi fundum per fideicommiſ ſum, ff. de legatis primo, quod loquitur in fideicommiſ ſo puro: & infert ipſe Baldus, quod fideicommiſ ſarius conſentiens alienationi rei ſubiectæ fideicommiſ ſo, pendente conditione, ſibi non præ iudicat, quominus ea poſtea eueniente, poſ ſit fideicommiſ ſum petere, & id ipſum renent alij plures, quos ibi refert Surdus, qui concludunt, quod ſimplex conſenſus non præiudicat in iure de futuro, etiam ex cauſa de præ ſenti, & loquuntur in fideicommiſ ſario conſentiente alienationi factæ de re fideicommiſ ſo ſubiecta: Gratian. etiam deciſ. 3. ex num. 4. cum quinque ſequent. Menochius in con ſil 87. n. 52. lib. 1. qui inter ſimplicem conſenſum, & renunciationem etiam differentiam conſtituit. Cæterum pro dilucida, & abſoluta magis explicatione, & ad maiorem intelligentiam eorum, quæ Pet. Surdus, nunc relatus tradidit; obſeruandum erit, quod Interpretes noſtri occaſione explicandi, atque aſ ſignandi verum intellectum ad textum, in l. qui Romæ, §. duo fratres, ff. de verbor. obligat. de quo vltra ordinarios omnes ibi, videndus eſt Iacob. Cuiacius in commentarijs eius loci, Franciſcus Connanus. commentarior. iur. ciuil. lib. 6. cap. 3. num. 8. And. Fachineus controuerſiar. iur. lib. 5. cap. 20. mouent quæ ſtionem illam vulgatam; per diuiſionem ſci[*] licet bonorum, inter cohæredes factam, an, & quando præ ſumatur remiſ ſum ius fideicommiſ ſi; & in his terminis, communis, & recepta omnium ſententia eſt, quod per ſimplicem diuiſionem non cenſeantur partes renuntiare fideicommiſ ſo, l. cum pater, §. hæreditatem, el 2. ff. de legatis ſecundo, niſi fideicommiſ ſum eſ ſet purum, & de præ ſenti debitum, & eius notitia haberetur, quia tunc per diui ſionem remiſ ſum cenſeretur; ſicuti reſoluunt Paul. Cuman. Alexand. Decius, & alij plures, quos refert, & ſequitur Menochius lib. 3. præ ſumptione 115. num. 3. verſiculo, primus eſt caſus, ſed ſi fideicommiſ ſum eſ ſet conditionale, quod non deberetur de præ ſenti, ſed in euentum alicuius conditionis; tunc per ſimplicem diuiſionem remitti non videtur, per regulam text. in dicta l. prima, §. quod ait Prætor, ff. quor. legator, ſic Bartolus, in d. §. duo fratres, q. 1. num. 10. & ſequuntur alij innumeri, quos congerit Menochius, dicens eſ ſe communem, & receptiſ ſimam ſententiam, dicta præ ſumpt. 115. num. 9. verſ. Secundus eſt caſus: Ioan. Vincent. Honded. in conſ. 33. num. 1. & 2. & ſeqq. lib. 1. vbi facit tres regulas in hac materia, fideicommiſ ſum purum, ſeu purificatum per ſimplicem diuiſionem cenſeri remiſ ſum. Item fideicommiſ ſum conditionale pet ſimplicem diuiſionem non dici remiſ ſum; maximè, ſi. verba diuiſionis non referantur ad ius futurum: Et quando diuidentes non habebant ſcientiam fideicommiſ ſi. Denique, fideicommiſ ſum remiſ ſum videri, etiam conditionale, quando verba renunciationis ampla ſunt, & futurum complectuntur, & clauſulæ admodum generales adiectæ ſunt; ſcientiáque teſtamenti, & fideicommiſ ſi habetur; quo caſu etiam expreſsè fideicommiſ ſo renuntiari poteſt, vt per And. Gail, lib. 2. obſeruat. 139. ex num. 7. cum ſequent. & tacitè renuntiari videri poterit ex clau ſulis, & verbis admodum amplis, & generalibus, & omnia complectentibus; ex ſcientiáque teſtamenti, & fideicommiſ ſi; vt videre licet penes Menochium in conſ. 87. num. 40. & num. 39. & num. 20. & 27. & 29. lib. 1. Et de his tribus concluſionibus, aliíſque pluribus ampliationibus, declarationibus etiam, & limitationibus ad dictam regulam, quod per ſimplicem diuiſionem bonorum non cenſeatur renuntiatum fideicommiſ ſo; & an, & quando renuntiatum præ ſumi, ac dici debeat; videndi ſunt omnino Authores ſequentes (vt ordinarios omnes, in eodem §. duo fratres, & alios Antiquos omittam)   Gratus, in conſ. 60. per totum, volumine primo.   Craueta, in conſ. 24. libro primo.   Curtius iunior, in conſ. 23. per totum.   Beroius, in conſ. 64. per totum. libro primo, & in conſ. 177. eodem libro.   Socinus iunior, in conſ. 116. per tot. libro primo.   Tiberius Decianus, in conſ. 3. num. 120. & in con33. numer. 103. & ſequent. libro primo, & in conſ. 41. numer. 157. eodem libro, & in conſ. 33. numer. 29. libro quinto, & in conſ. 52. lib. 1.   Rolandus, in conſ. 34. libro quarto, maximè, ex numero 78.   Ioannes Cephalus, in conſ. 253. & in conſ. 296. l. 2.   Anton. Galeaſius Maluaſia, in conſ. 81.   Antonius Gabriel, commun. concluſion. libro quarto, titulo de fideicommiſsis, concluſione prima.   Hippolytus Riminaldus, in conſ. 80. numer. 38. & ſequent. libro primo, & in conſ. 204. numer. 35. & ſequent. libro ſecundo, & in conſ. 461. numer. 34. & ſeq. libro quarto, & in conſ. 459. ex n. 23. eodem libro 4.   Pet, Paul. Pariſius, in conſ. 46. per totum, libro ſecundo, & in conſ. 71. lib. 3.   Villalobos, commun. opinio. verbo, diuiſio: & verbo, fideicommiſ ſum.   Marçarius, de fideicommiſ ſis, part. 3. quæ ſtione 59. per totam.   Iacob. Philip. Portius, regular ſiue concluſion. iur. concluſ. 39. vbi adducit plures ampliationes, & limitationes huius regulæ.   Franciſcus Burſatus, in conſ. 173. numer. 45. & in conſ. 195. num. 12. lib. 2. & in conſ. 86. numer. 12. & 13. libro primo, & in conſ. 178. lib. 2.   Borgninus Caualcanus, deciſione 36. ex numer. 11. cum ſeq. prima parte.   Hieronymus Gabriel, conſ. 125. n. 18. libro primo.   Franciſcus Beccius, in conſ. 38. per totum, & in conſ. 111. vbi vide omnino.   And. Gail, practicar. obſeruationum. lib. 2. obſeruat. 139.   Intrigl. de ſubſtitut. Quæ ſtione 92. centuria tertia.   Iacobus Menochius (qui hac de re videndus eſt omnino) in conſ. 87. per totum, libro primo, & in conſ. 105. numer. 88. & ſeqq. eodem libro, & præ ſumpt. 115. per totam, libro tertio.   Anton. Theſaurus, forenſium libro ſecundo, quæ ſtione. 44.   Ioſeph. Maſcardus, concluſione 543. per totam.   Tobias Nonius, in conſ. 39. per totum.   Schrad. in conſilio primo, ex numero 49. lib. 1.   Fabius Turretus, in conſ. 77. ex num. 24.   Petrus Surdus, in conſ. 67. ex numer. 44. cum ſequent. vſque in finem conſilij, libro primo, & in conſil. 393. ex numer. 22. libro tertio.   Farinacius, nouiſ ſimar. Rotæ Romanæ, anni 618. deciſ. 624. & 782. ſecundæ part. tom. 2.   Ioſeph. Ludouicus, deciſione Peruſina, 19. prima parte.   Octauian. Cacherannus, deciſione Pedemontana 112.   Bertazolus, conſilio ciuili 75.   Vueſembecius, in conſ. 94. à num. 64.   And. Fachineus, controuerſ. iur. lib. 5. cap. 20.   Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 62. 63. & 64.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 33. per totum, libro primo.   Antonius Faber, ad titul. C. de fideicommiſsis, definitione 40.   Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 14. ex numer. 15.   Cardinalis Dominic. Tuſchus, tom. 3. litera F. concluſ. 186. folio 850.   Morquechus, de diuiſione bonorum, libro quarto, cap. 9. per totum.   Cæ ſar Barzius, deciſione 96.   Marc. Anton. Peregrinus, in conſ. 93. volumine primo, & in conſ. 65. lib. 3. Idem Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 52. ex num. 18. vſque ad num. 49. vbi etiam tradit conclu ſiones illas commemoratas ſuprà, per diuiſionem hæreditatis non cenſeri remiſ ſum ius fideicommiſ ſi conditionalis, etiam reciproci; ſecus tamen ſi purè, & de præ ſenti fideicommiſ ſum debitum ſit, dum tamen de eo ſcientia habeatur, quia ignoratum non poteſt videri remiſ ſum; vt ibi num. 18. & 19. & 20. & ſeq. & ampliat in fortioribus terminis num. 28. & vide ex numer. 32. vbi in propoſito quæ ſtionis agitatæ ſuperius, ex num. 112. cum ſequent. an clauſulæ permittentes alienationem, operentur remiſ ſionem fideicommiſ ſi; de quo etiam Menochius, in locis ſupr. relatis & dicto conſ. 87. numero 29. Hondedeus, dicto conſ. 33. ex numer. 18. cum ſequent. & hæc videtur propria noſtræ altercationis doctrina; non enim verſamur in ſimplici bonorum diuiſione, ſed in conſenſu expreſ ſo à Rege adhibito, vt res à ſe donatæ alienarentur; atque ita in caſu, in quo fideicommiſ ſarius, qui eſt ipſe Rex, qui donauit, conſentit alienationi bonorum, quæ ſubiacent fideicommiſ ſo legali in fauorem Regiæ Coronæ inducto, atque ita ius de futuro, non[*] dum tamen formatum (vt inferiùs dicam) remittit. Ex ideò Doctores, in dict. §. duo fratres, in indiuiduo attingunt iſtum articulum, an ſcilicet fideicommiſ ſum conditionale cenſeatur remiſ ſum, quando in diuiſione alienandi facultas conceſ ſa eſt per vnum fratrem alteri, vel hinc inde; & in hoc reperiuntur tres opiniones. Prima eſt negatiua, fideicommiſ ſum conditionale remiſ ſum non cenſeri, quando alienandi facultas conceſ ſa eſt; vt per Aretinum, in eodem §. duo fratres: quem ſequitur Socinus iunior ibi, numer. 127. & refert Menochius, in dicta præ ſumptione 115. n. 42. quorum numero recenſeri poteſt Surdus, dict. conſ. 70. ex n. 3. libro primo. Secunda fuit opinio Angeli, Imolæ, Decij, & aliorum quamplurium, quos idem Menochius refert ibidem, n. 46. & ſequitur n. 47. fideicommiſ ſum cenſeri remiſ ſum, atque extinctum, quando alienandi facultas conceſ ſa eſt; cum hæc ſimul ſtare non poſ ſint, bona alienari poſ ſe, & fideicommiſ ſum ſubſiſtere, tanquam inter ſe contraria, & incompatibilia: Et id ipſum tenuit Menochius, in conſ. 87. num. 29. libro primo, Cephalus, in conſ. 177. numero tertio, libro ſecundo, latè Peregrinus, dict. articulo 52. n. 38. & ſequent. Hondedeus, qui refert infinitos pro hac ipſa ſententia, dicto conſ. 33. ex num. 18. vſque ad num. 25. libro primo, Decianus, Riminaldus, & Maſcardus, in locis ſuprà relatis: Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſtione 63. numero 7. Tertia denique, & vltima opinio fuit Bartoli, in eodem §. duo fratres, quæ ſtione octaua, numer. 21. alienandi facultate conceſ ſa, fideicommiſ ſum remiſ ſum non cenſeri, ſi ſimul frater, cui conceſ ſa eſt facultas, non peruenit ad actum alienationis; ſi tamen vtrumque concurrit, ſcilicet alienandi facultas, & ſimul alienationis actus; extinctum, atque remiſ ſum manere ius fideicommiſ ſi conditionalis, præ ſuppoſita ſemper ſcientia eiuſdem: quam ſententiam ſequuntur Bald. Paul. Romanus, Ripa, Alexand. Iaſ. Alciat. Socin. ſenior, Corneus, Ruinus, Craueta Decian. & Riminald. quos refert Menochius, præcitata præ ſumptione 115. numero 48. vbi num. 51. illam dicit approbatam, & quod in iudiciis difficile eſ ſet ab ea recedere. In his etiam terminis ſequuntur infiniti illi Authores, quos Hondedeus, vbi ſuprà commemorat: & Graſ ſus, dicto numero 7. Peregrinus, dict. articulo 52. numer. 44. & 45. Dicens, quod à Bartoli ſententia, & eius modificatione non eſt recedendum, per text. in l. ſicut; §. ſuperuacuum, ff. quib. mod. pign. vel hypot. ſolu. ex quo infert Bartolus, in dicta quæ ſtione octaua, numer. 21. quod ſequuta alienatione, emptor in perpetuum remanet ſecurus, & amplius inquietari non poteſt. Et ſequuntur eum communiter omnes, vt per Menochium, dicta præ ſumptione 115. numer. 51. & 52. & dicto conſ. 87. numer. 8. & 52. libro primo. Peregrinus, vbi ſupra, numer. 47. & 48. Hondedeus, dicto conſ. 33. n. 57. libro primo. Et his quidem apparet, quod in rigido ſtatu præ ſtitæ patientiæ à fideicommiſ ſario, vt bona alienarentur, quamuis facultas ipſa alienandi ad actum alienationis redacta non eſ ſet; communior erat opinio contra Surdum, fideicommiſ ſum remanere remiſ ſum, vt conſtat ex relatis per Menochium, dicta præ ſumptione 115. num. 46. & 47. vbi eandem ſequitur opinionem. Sed quando vltra faculratem peruentum fuit ad actum alienationis, & ſimul iungitur tertij præiudicium, emptoris ſcilicet, qui bona fide emit ea bona; tunc equidem communis eſt, & absque controuerfia opinio, quod emptor ipſe remanet ſecurus in perpetuum. Et pro ipſa ſententia quamplurima iura expendi poſ ſunt, quæ Menochius, eadem præ ſumptione 115. numero 51. & Peregrinus, dicto numero 44. & 45. expendunt. Et[*] principaliter expendi debet text. in l. ſi fundum per fideicommiſ ſum; ff. de legatis primo, de quo numeris. præcedentibus. Vbi in indiuiduo dicitur, præ ſentiam, & patientiam fideicommiſ ſarij in alienatione bonorum, quæ fideicommiſ ſo ſubiacent, operari, vt fideicommiſ ſum ipſum remaneat reſpectu pretij duntaxat; quemadmodum poſt Bartol. dicta quæ ſtione octaua, numero 21. cenſuerunt omnes, vt eò loci communem teſtatur Ripa, numero 84. Claudius Seyſell. numero 38. & clarius ibidem Alciatus, numero 31. & interrogati, Reſponderunt Curtius iunior, conſ. 13. numero 7. & Albanus, conſ. 74. in fine: refert Menochius dicto conſ. 87. numero octauo, qui ipſe explicat ibidem, numero 52. vt ſcilicet id procedat, quando quis ſimpliciter con ſenſit alienationi; tunc namque adhuc competit fideicommiſ ſario actio contra hæredes ad pretium rerum, ita alienatarum; ſecus tamen, quando fideicommiſ ſo renuntiatum eſt, nam tunc omne ius renuntiantis tollitur; ita affirmarunt Angel. Ruinus, Curtius iunior, Zuchardus, & Craueta, quos ibi recenſet. Et quamuis negari non poſ ſit, quin text. ipſe, in dicta l. ſi fundum per fideicommiſ ſum: loquatur in fideicommiſ ſo de præ ſenti, & non in conditionali, aut de futuro, quod difficilius venit in remiſ ſione, prout Surd. poſt Baldum iuridicè animaduertit, qui tamen non ponderat verba illa in præteritum concepta, quæ Iure Conſultus propoſuit, ibi: Cui fideicommiſ ſum debebatur: vt con ſtat dicto conſ. 70. numero quarto, libro primo, Quoad propoſitum tamen noſtrum, nulla differentia eſt; cùm fideicommiſ ſum remanere quoad pretium ſolum, eodem textu expreſ ſim dicatur, nec habuerit textus ipſe reſpectum ad hæredem grauatum, cùm eum reliquerit, ſicut antea obligatum, ſubrogando loco rei pretium: atque ita reſpectum habuit duntaxat ad tertium, id eſt, emptorem, qui emit bona fide virtute dicti conſenſus alienationi præ ſtiti, cuius reſpectu non eſt differentia inter fideicommiſ ſum purum, aut conditionale; ſicuti eleganter declarat Alciat. in d. §. duo fratres num. 29. in fine, ibi: Quia non debet emptor eſ ſe deceptus. Refert, & ſequitur Menoch. dicta præ ſumptione 115. num. 52. ſequuntur etiam Peregrinus, & cæteri relati ſuprà. Equidem in hac bona fide, quam iura conſiderarunt in emptore: videtur deceptus eruditiſ ſimus Molin. de Hiſpan. primog. lib. 4. cap. 4. in diſtinctione relata ſupra, hoc eodem, cap. num. 119. & ibi adducta, ex. num. 39. vſq; ad num. 45. dum requirit, ad hoc vt bona perdant qualitatem de Enriqueños; quod Rex ſciat, eſ ſe bona Henriqueña, ſiue ex donationibus Regis Henrici procedentia, quando facultatem ad ea alienanda conceſ ſit, idque ne fiat præiudicium Regiæ Coronæ, ſiue fideicommiſ ſo legali, ex deciſione d. l. 11. tit. 7. lib. 5. inducto, ſi vltimus poſ ſeſ ſor abſque liberis, & deſcendentibus mortuus fuerit: in hoc namque vir ipſe præ ſtantiſ ſimus videtur loqui contra communem, nunc relatam; nam præ ſuppoſito, quod bona fides emptoris adhuc durat, modò Rex ſciat, modò ignoret eorum bonorum qualitatem, emptor ipſe ſemper debet eſ ſe ſecurus virtute conſenſus, ſeu licentiæ à Rege præ ſtitæ, iuxta doctrinam Bart. d. quæ ſt. 8. num. 21. quem ſequuntur ſuperiùs præcitati, & relati per Menoch. d. præ ſumpt. 115. numero 51. verſ. Ita verè docuit; & in verſ. quandoquidem, vbi inquit in hunc modum: Itaque emptor tutus eſt, ſiue (vt inquit Bart. & rectè) fratres fuerunt ſcientes, ſiue ignorantes fideicommiſ ſi; quandoquidem voluit dicere Bartol. quod eorum ignorantia nocere non debet emptori, qui in bona fide eſt, ex qua emit, viſa diuiſione, cum facultate hinc inde alienandi commiſ ſa, & credidit hic emptor fratres illos ſciuiſ ſe, & cognouiſ ſe ius fideicommiſsi, quod eis competebat, & competere poterat in bo nis à ſe diuiſis. Itaque, vt per diuiſionem cenſeatur remiſ ſum ius fideicommiſ ſi conditionalis, neceſ ſarium eſt, quod diuidentes ſciuerint eſ ſe fideicommiſ ſum, ſecus verò ſi ignorauerint, vt vnanimiter omnes probarunt, & cum multis annotauit Honded. d. conſ. 33. ex num. 4. cum ſeq. Peregrin. etiam, d. art. 52. num. 20. & ſeq. Sed hoc non procedit, quando datur facultas, vt res poſ ſint vendi, & alienari per clauſulas generales, & vniuerſales, quia tunc attenditur ſola bona fides emptoris, non verò ſcientia, vel ignorantia diuidentium; ad quod infinitos citat Authores Peregrin. d. art. 52. num. 38. & ſeq. & maximè numer. 47. & 48. & iterum art. 40. difficultate 3. num. 87. & 88. Ioann. Vincent. Honded. d. conſ. 33. num. 57. lib. 1. in hæc: verba: Nec reſiſtit ſextum, illud enim procedit, quando aliquis ſimpliciter alienationi conſentit, quo caſu datur regreſ ſus ad pretium, & emptores moleſtari non poſ ſunt; it a loquitur Bartol. in dicto §. duo fratres. Sed aliud dicendum eſt, quando vt hic, data fuit facultas alienandi ad libitum cum clauſulis amplis, per quas ſaltem tacitè conſtare poſ ſit, diuidentes voluiſ ſe omnino remittere fideicommiſ ſum, vt declarat etiam ipſe Menochius, in dicta præ ſumptione 115. numero 35. & ſequitur lib. tertio. Præterea contra Molinam vrget doctrina altera, atque diſtinctio illa adducta per Menochium eundem, præcitato conſilio 87. num. 54. & 55. qui retento eodem ſuppoſito, quod emptor ſemper remaneat ſecurus, diſtinguendos eſ ſe inquit cum communi opinione duos caſus. Primus eſt, cum ſponte quis non conſenſit alienationi, ſed potius ex neceſ ſitate; & tunc is conſentiens non præiudicat ſibi quoad pretium; & ita intelligit procedere text. in dicta l. ſi fundum per fideicommiſ ſum. Secundus eſt caſus, cum quis ſponte conſentit alienationi; tunc is, etiam in pretio ſibi præiudicat, vt probat l. codicillis, §. primo, ff. de legatis tertio, quam ita magis communiter Doctores intelligunt, & conciliant cum dicta l. ſi fundum per fideicommiſ ſum, vbi Iaſ. in numero 18. communem teſtatur. Et vtcunque res ſit, manifeſtum redditur ex antea dictis, terminos Ludouici Molinæ, in eo loco, longè diferre à terminis prædictis, vtpote, cum Rex ipſe Henricus, qui antea donauerat; atque ita rerum à ſe donatarum qualitatem ſciebat, poſtmodum alienationi earundem rerum conſenſum, & authoritatem præ ſtaret; quo caſu idem Molina agnoſcir, conſenſum, aut authoritatem huiuſmodi, ipſi ſcienti præiudicium generare, prout latius ſuprà num. 119. Item & duodecimo loco obſeruandum, atque[*] conſtituendum erit, dubium equidem maximum eſ ſe, vtrum clauſula Regis Henrici, & diſpoſitio dictæ. l. 11. titulo 7. libro quinto, vbi clauſula ipſa pro lege obſeruari mandatur, comprehendat donatarios ipſos duntaxat, cum quibus loquitur, an etiam tertios poſ ſeſ ſores, qui ante conditam legem ipſam, & clauſulam prædictam ex titulo venditionis, vel alio oneroſo poſ ſidebant bona illa Regis ipſius Hẽ rici , & cum eiſdem donatariis contraxerunt. Et quidem quæ ſtio hæc proponitur, atque intelligenda eſt iuxta terminos habiles; quando ſcilicet Rex Henricus res donauerat aliquas liberè, non maioratui ſubiectas, ſiue non titulo maioratus eas conceſ ſerat, ita quod ipſ æ per donatarium liberè alienari potuiſ ſent; nam ſi inalienabiles, & maioratus vinculo affectas, eas donauit, ſiue donatarius ipſe, aut eius ſucceſ ſores maioratui eas ſubiecerũt , non aliàs tertij poſ ſeſ ſores ſe tueri poſ ſent, quam ſi immemorialis præ ſcriptionis titulum haberent, qui etiam ad præ ſcribendas res maioratus ſufficiens eſt; vt per Molinam, libro quarto cap. decimo, Mieres, quarta parte, quæ ſtione vigeſima prima, Flores Diaz de Mena, in addition. ad deciſionem Gammæ, 26. numero quinto, & ad deciſionem 84. prima parte. Dubium ergo excitatur in terminis prædictis quando Rex Henricus donauit, & ante clauſulam conditam, res ipſ æ donatæ reperiuntur penes tertios poſ ſeſ ſores, qui cum titulo, & bona fide poſ ſident, vtpote, cum clauſula ipſa tunc condita, nec promulgata fuiſ ſet. Et re vera pro tertiis ipſis poſ ſeſ ſoribus, ſiue in eorum fauorem fortiter adſtringit lex ipſa 11. & clau ſula eiuſdem Regis, quæ ibi refertur, vbi ad literam videtur caſus iſte expreſsè deciſus; præ ſupponit namque, quod iidem donatarij, quibus Rex Henricus donationes fecerat, adhuc poſ ſidebant bona donata tempore clauſulæ illius, nam cum donatariis loquitur, & ad eos ſermonem ſuum, & diſpo ſitionem dirigit, quod patet ex tota contextura legis illius: nam poſtquam ipſa lex retulerat, quod Rex Henricus multas donationes fecerat, & diſpo ſuerat, quod eædem donationes conſeruentur donatariis, dicit in hunc modum: Pero que todauia las ayan por de mayorazgo, en queſuceda ſu hijo mayor, y no teniendo hijos, bueluan a la Corona. Quæ ſanè verba ſunt relatiua, & demonſtratiua donatariorum, de quibus clauſula ſemper loquuta eſt, & per ſonalitatem inducunt, cap. per inquiſitionem, de electione, l. cum precario, ff. de precario, Baldus, in conſ. 304. num. 2. in fine, libro quinto, Craueta, in con ſilio 385. n. 7. & in conſ. 929. n. 11. Cardinalis Dominic. Tuſchus, tomo ſecundo, litera D. concluſione 260. ij namque, quibus decedentibus ſine liberis, bona ad Regiam Coronam reuerti, dicitur; ſunt ipſimet donatarij, de quibus proximè, & immediatè loquitur, iuxta text. ſingularem, in l. qui ſic ſtipulatur. 47. ff. de verbor. obligation. vbi ſermo de per ſe ambiguus, refertur ad caſum, de quo in præcedentibus immediatè actum erat. Et ad idem eſt ſingularis doctrina Baldi, in l. ſi auiæ, num. 3. C. de ſucceſ ſorio edicto, vbi ſi immediatè actum eſt de fratribus, verbum, nepos, quod poſtea ſubſequitur, intelligitur de nepote ex fratre, non de nepote ex filio, propter maximam relationem. Sequuntur alij, quos refert Decius, in cap. per tuas, numero quinto, de probationibus, vbi allegat textum notandum ad hoc, in cap. tua nos, de conſang. & affinitate, cum itaque loquatur ea lex cum ſolis donatariis, eſ ſet maxima violentia, quod diſpoſitio illa perſonalis, & ad eos reſtricta, efficiatur realis, extendaturque ad tertios poſ ſeſ ſores, cum quibus nec loquitur, nec diſponere voluit, confunderentúrque termini diſ [*] poſitionis perſonalis, quæ perſonam non egreditur, & efficeretur ipſa realis, ſi ad omnes extenderetur, contra omnia iura, & in ſpecie contra text, in l. iuris gentium, §. pactorum, ff. de pactis, & contra doctrinam Bartoli, in l. peto, §. fratre, numero quarto, ff. de legatis ſecundo, contra ea etiam, quæ longa ſerie, & multum ad propoſitum noſtrum ſcripſerunt, atque adnotarunt Alexand. in conſ. 86. libro primo, Decius, in conſ. 262. per totum, & in l. in omnibus, ff. de regulis iuris, Craueta, in conſ. 929. numero 33. & ſequent. Burſatus, in conſ. 131. num. 14. & ſequent. & num. 50. lib. 2. Barboſa, in l. quia tale, 14. num. 3. & ſequent. ff. ſolut. matrim. Baldus quoque, in conſilio 217. n. 3. l. 3. pulchrè docuit quod vt diſpoſitio per ſonalis, non realis dicatur ſufficit quilibet reſpectus perſonalis. Et quod ſufficit ad perſonalem diſpoſitionem conſtituendam, quidquid etiam minimum perſonalis appareat; ex Simone de Prætis, in conſ. 160. num. 46. tradit Burſatus, d. conſ. 131. num. 50. & cum verba clauſulæ, & legis eiuſdem non poſ ſint referri ad perſonas, quibus res ipſ æ ante clau ſulam editam, alienatæ fuere; nec eiſdem adapten tur; non poteſt lex illa in eis procedere: quia legis,[*] vel ſtatuti verba non comprehendunt perſonas, quibus ipſa verba non adaptantur, iuxta text. vulgatem, in l. 4. toties. ff. de damno infecto, l. ita tamen, ff. de administr. tutor. l. quod conſtitutum, ff. de milit. teſtamen. cap. indemnitatibus, §. ſed cum ea, de electione, in 6. Alexand. in conſ. 199. num. 6. lib. 1. Barbat. in conſ. 4. num. 14. l. 4. latiùs, in conſ. 73. n. 1. eod. lib. Decianus, in conſilio nono, num. 24. libro primo, Surdus, in conſ. 179. num. 38. lib. 2. & in conſilio 426. num. 4. & 8. l. 3. Tuſchus, tom. 2. litera D. concl. 493. & tom. 8. litera V. concluſione 89. & non modò verba legis non comprehendunt caſum, cum quo non adaptantur; ſed edam ſi habeant aliquam concernentiam, ſi hæc abſque nota improprietatis non procedit, non habet locum legis diſpoſitio; ita colligitur ex doctrina Baldi, in Authent. eo decurſum, in fine, C. de donation. ante nupt. vbi ſcripſit, quod lex, quæ loquitur de donatione, non comprehendit donationem cauſa mortis, quæ impropriè dicitur donario: ſequitur Iaſ. in l. ſi tibi pecuniam, in 2. notabili, ff. ſi cert. petat. Alexander, in conſ. 76. n. 11. lib. 5. & in terminis, idem Baldus, in conſ. 98. Ber[*] ronus, in principio, lib. 1. ſcripſit, quod ad hoc vt diſ poſitio comprehendat vnam perſonam, vel caſum, neceſ ſarium eſt, quod ei verba propriè adaptentur, nec ſufficit impropriè; & idem annotarunt Alexand. in conſ. 8. num. 28. lib. 3. & in conſ. 160. lib. 5. Ancharan. in conſ. 80. num. 8. & ſic legis diſpoſitio non eſt extrahenda extra limites verborum; d. l. quod con ſtitutum, ff. de milit. teſtam. & comprobat Tiraquel. in l. ſi vnquam, verbo, libertis, num. 4. & ſeq. notat Surd. deciſ. 35. num. 4. & 5. & vſque adeò id verum eſt, quod nec Imperator, nec Iure Conſultus efficere poteſt, quod illud dicatur contineri in lege, quod lex non loquitur; vt inquit Bartolus, in l. 3. ff.[*] ad l. Pompe. de parricidiis, & pro ſingulari tradit Craueta, in conſ. 254. num. 2. & poſt Tiraq. & alios Lanc. Galia. in conſuet. Alexand. verb maritus. quæ ſt. 1. num. 13. pag. 295. to. 2. tractatuum nouiſsimorum, Tuſch. etiam adducit nonnulla, tom 8. lit. V. concluſ. 89. Atque ex his hactenus adnotatis, & primo fundamento nunc adducto, tollitur equidem ratio quædam debilis, quæ in contrarium expendi poſ ſet, quod ſcilicet clauſula dicti Regis Henrici eſt admodum generalis, atque ita, quod generaliter comprehendit omnes, & cum omnibus eſt intelligenda, cùm verba ſint adeò generalia reſpectu bonorum, & perſonarum, l. 1. §. generaliter, ff. de legatis præ ſtandis, cum aliis vulgatis, Iaſ. in l. non dubium num. 38. C. de legibus, Hippolyt. Riminal. in conſ. 110. ex num. 15. lib. 1. Surd. deciſ. 273. num. 4. & in conſ. 183. num. 15. lib. 2. Tuſchus, tom. 2. litera D. concl. 508. fol. 718. Nam reſpondetur, quod lex eſt generalis, vt generaliter comprehendat omnes perſonas, cum quibus loquitur, hoc eſt, donatarios, ſicuti ex contextura totius legis antea demonſtraui; non verò vt comprehendere poſ ſit tertios bonorum poſ ſeſ ſores ex cauſa oneroſa, ſiquidem per eos non fuit cauſatum damnum illud Regni, & Regiæ Coronæ, ſed potius ipſi bona fide emerunt tempore legitimo, ſcilicet antequam ea lex fuiſ ſet condita, vt in terminis legis Mentalis reſpondit Aluarus Valaſcus, conſultatione 120. Ferè per totam, & maximè numero decimo ſecundo, & euidenter probatur ex verbis ip ſius legis, ibi: Por razon de los muchos, y grandes ſeruicios, que nos hizieron en nueſtros meneſteres. Et ibi: Por lo qual nos los ouimos de hazer algunas gracias, y mercedes, porque nos lo auian bien ſeruido. Et ibi: Que les guarden, cumplan, y mantengan las dichas gracias, que les nos hizimos. Et ibi: Nos ge las confirmamos, y tenemos por bien que las ayan, ſegun que las nos dimos. Et ibi: Pero que todauia que las ayan por mayorazgo, y finquen al hijo legitimo mayor de cada vno dellos. Hæc ſane verba tertiis poſ ſeſ ſoribus, hoc eſt, emptoribus, qui bona fide emerunt, non conueniunt, nec adaptari poſ ſunt; ipſi namque, neque fecerunt ſeruitia, nec propter illa Rex fecit gratiam, & remunerationem eiſdem. Et ſic verba legis deficiunt, nec adaptantur, vnde nec adaptari poteſt diſpoſitio. l. ſi ſeruum, §. non dixit Prætor, ff. de acquir. hæred. & latè comprobaui ſuprà, num. 126. tollitur etiam ratio alia, ſiue fundamentum, quod in contrarium quoque ponderari poſ ſet, quod ſcilicet ratio finalis, qua lex illa mouetur ad moderandas donationes, fuit maximum damnum, & detrimentum, quod Regiæ Coronæ, & Regno ex huiuſmodi donationibus prouenit; & vt aliquo modo illud repararet, modificationem eam introduxit, ſicuti in eadem lege exprimitur. Et quod ratio iſta, ſiue cauſa finalis æqualiter militet in tertiis poſ ſeſ ſoribus, ſicuti in donatariis ipſis, non enim ideo de ſinit maximum damnum Regiæ Coronæ, & Regno obuenire, quod bona penes tertios poſ ſeſ ſores in[*] ueniantur, & dici ſolet, legis vigorem in ipſa ratione conſiſtere; l. nominis, & rei, §. verbum ex legibus, ff. de verb. ſignifi. Tiraq. in l. ſi vnquam, in verbo, libertis, ex num. 38. Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 6. tit. 14. Pariſ. in conſ. 32. num. 42. & ſeq. lib. 1. vbi ſi ratio ipſa latius, quam lex ipſa pateat, ratio magis attenditur, l. qua ratione, §. licet, ff. de acquir. rer. dom. Alciat. in conſ. 184. num. 1. & ſeq. Cephal. In conſilio 137. ex num. 38. lib. 2. Alban. in conſ. 51. num. 6. & 7. Beret. in conſ. 39. num. 12. Fachine. in conſ. 47. num. 22. lib. 1. tunc ab ipſius rationis identitate argui ſolet, l. 1. §. hoc autem interdictum, vbi Gloſ ſ. ff. de fonte, l. illud, ff. ad l. Aquil. Menochius, in conſ. 11. numero 16. libro primo, Surdus, in conſ. 67. num. 20. & 21. libro primo, Ioannes Botta, in conſ. 50. ex num. 2. Peregrinus, in conſ. 58. num. 5. & 6. libro primo, vt vbi militat eadem ratio, idem ius obſeruari debeat, Peregrinus, deciſ. 215. lib. 2. Surdus, in conſ. 553. num. 44. lib. 4. Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ 88. num. 14. Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 4. ex numer. 8. libro primo, imo ea dem ratio omnes decidit caſus, non per extenſionem, ſed per comprehenſionem, & ſic ſufficit, quod caſus decidatur in ratione legis, licet non in verbis, Iacob. Philipp. Portius, in conſ. 183. ex numer. 20. cum ſequent. Beccius, in conſil. 62. num. 17. Surdus, deciſ. 276. num. 8. & 9. Villagutta, in tractatu de extenſione legum, præludio 5. numer. 17. & 23. & quæ ſtione vnica, de extenſione legis correctoriæ, num. 40. & 41. Tuſchus, tom. 6. litera R. conclu ſione 31. & 32. & ego ipſe ita pariter notaui, atque comprobaui, lib. 3. cap. 28. Num. 22. & ſequent. Sed facilis eſt huius fundamenti ſolutio, & reſponſum deducitur ex antea dictis: nam etſi Regni, & Regiæ Coronæ damnum maximum Regem ipſum mouerit, & adduxerit, vt clauſulam illam conderet, eius tamen diſpoſitio limitata fuit, & ad ſolos donatarios reſtricta, cum quibus loquitur; quoniam diuer ſa ratio militabat cum ipſis donatariis, quam cum tertiis poſ ſeſ ſoribus, qui bona fide emerunt, provt ſuprà probaui num. 124. 125. & 126. atque ita diſ poſitio illa limitata, limitatum debuit producere effectum, l. in agris, ff. de acquirend. rer. l. age cum Geminiano, C. de tranſactionibus, Angelus, in conſ. 138. num. 2. Tuſc. tom. 2. litera D. concl. 404. num. 6. Tollitur denique & alia obiectio, videlicet quod dicta clauſula haber duas partes; in prima confirmat donationes à ſe factas, ibi: Y nos gelas confirmamos, y tenemos por bien, que las ayan. In ſecunda eaſdem donationes modificat; vnde dici poſ ſet, quod quem admodum in prima parre comprehenduntur omnes indiſtinctè, qui bona ex donatione Regis Henrici procedentia poſ ſideant, atque ita tertij poſ ſeſ ſores, emptores ſcilicet, aut eorum poſ ſeſ ſores: ita quoque in ſecunda ipſius parte comprehendantur; vna enim pars legis aliam declarat, l. ſed & poſteriores, ff. de legibus, Corneus in conſ. 90. numer. 7. lib. 3. Pariſius, in conſ. 73. num. 48. lib. 2. Marcabrunus, in conſ. 37. num. 131. & 178. Bertazolus, in conſil. 15. num. 1. & 4. Reſpondetur namque, quod quando lex facit mentionem plurium perſonarum, quæ habent qualitates diſtinctas; clauſula generalis, & diſpoſitio legis ipſius non refertur ad omnia, ſed ad ea tantum, cum quibus eſt adaptabilis; provt ſuprà dixi num. 99. & probatur per text. ſingularem, in l. ſed & qui data opera, verſic. Sed hæc adiectio, . ex quib. cauſ. maiores, vbi Bald. notauit per hæc verba: Nota, quod clauſula non refertur ad id, ad quod adaptari non poteſt. Text. etiam, in l. 1. §. lex falcidia, ibi: Quæ tamen poſ ſint locum habere, ff. ad l. falcid. & doctrinam Caſtrenſis, ibi numer. 4. Sic ſane, quamuis Prælati, ciuitates, villæ, & oppida huius Regni potuerint comprehendi in prima parte illius legis quatenus ipſa lex donationes illis factas confirmat; non tamen comprehenduntur in ſecunda parte, quia non eſt lex adaptabilis ad eos, qui ſucceſ ſionem habere non poſ ſunt, nec eorum reſpectu diſponit; quia prima pars legis fuit generalis, & generaliter donationes confirmat: ſecunda verò particularis, & limitata ad donatarios ſucceſ ſionis capaces, quia ad eos, qui ſucceſ ſores habere non poſ ſunt, non adaptatur. Sic pariter, quando tertij poſ ſeſ ſores, & eorum bonorum emptores comprehẽderentur ſub prima parte, propter eius generalitatem; non tamen comprehendi potuerunt in ſecunda, quia fuit diſpoſitio limitata cum ſolis donatariis, nec eſt adaptabilis ad tertios poſ ſeſ ſores; ex dictis iuribus, & Decio, in conſ. 299. num. 9. & 10. vbi in indiuiduo dixit, quod ſtatutum non refertur ad caſum, in quo non potuit ſtatuti Conditor diſponere; vel non apparet, an diſponere voluerit: ex text. in l. vt gradatim, §. ſed etſi lege, ff. de muner. & honor. quem ad hoc ponderauit Signorolus, in conſilio 80. numero 8. & 9. verſ. Præterea, Decianus etiam in conſ. 44. numer. 6. & 7. libro quinto, in terminis tradidit, quod ſtatutum, vel lex, eo ipſo, quod non poteſt tollere ius acquiſitum, intelligatur quod noluit, quòd[*] ſui generalitas referatur ad illud. Et Marcabrun. ab Anguiſ ſ. ſingulariter, in conſilio 26. numer. 172. & 175. in illis verbis: Modò in propoſito, licet dicta bulla generaliter, & indefinitè concedat liberam poteſtatem alienandi dicta bona, & de cis diſponendi quocunque titulo; tamen non dicit, hoc concedere, ſtantibus his, quibus ex forma conceſ ſionis, ſeu inueſtituræ, feudum, vel emphyteuſis deuolui debet. Ideò generalitas verborum dictæ bullæ non debet trahi in præiudicium eorum, per prædicta, &c. Et hactenus de primo fundamento, & ratione prima, pro ipſis tertiis poſ ſeſ ſoribus, qui bona fide emerunt, ex qua equidem, & hactenus adnotatis ex num. 124. ſatisfieri, & reſponderi poteſt omnibus ferè fundamentis, quæ in contrarium pro Regia Corona, & contra ipſos tertios poſ ſeſ ſores adduci, expendique poſ ſunt, pro quibus Marcabruni locus, de quo nunc, mirabiliter vrget. Secundo deinde pro eadem parte facit, inter donatarios, cum quibus dicta clauſula, & lex loquitur, vt ſuprà probaui, & tertios bonorum donatorum poſ ſeſ ſores, emptores ſcilicet, qui ante conditam clauſulam ipſam, bona fide emerunt, vt ad eos lex illa trahi non poſ ſit, maximam eſ ſe differentiam; donatarius namque habet titulum lucratiuum à Rege; tertius autem poſ ſidet titulo oneroſo, non quod Rex ipſe ei donauit, ſed quod ſua pecunia comparauit. Et iſtam differentiam in hac eadem ſpecie de tranſlatione oneris in tertium, fecit Bartolus, in l. prima, in principio, ff. de diſtractione pignorum. Et ibi Fulgoſius, num. finali, idem Bartolus, in l. ſi is qui, numero tertio, ff. de iure fiſci, Ruinus, in l. prima, numero octauo, ad finem, ff. ſoluto matrimonio, Neguſantius, de pignoribus, ſecundo membro, quintæ partis, numer. 43. Salicetus, in l. ſi debitor, C. de priuilegio fiſci, eleganter Barboſa, ſecunda parte, dictæ [*] l. primæ. ff. ſoluto matrimonio, numer. 19. & 20. vbi explicando textum, in prima, C. de iure fiſci, lib. 10. verè, & eruditè defendit contra alios Authores, illud priuilegium fiſco conceſ ſum, non eſ ſe generale; ſed reſtringendum ad terminos illius textus, quando ſcilicet fiſcus agebat de damno vitando, vt ſcilicet, adminiſtrator reliqua ſolueret, & poſ ſeſ ſor agebat de lucro donationis; his enim duobus concurrentibus, procedit illud priuilegium d. l. 1. altero autem ex his deficiente, locum ſibi vendicabit l. non puto, ff. de iure fiſci, explicata, vt antea Barboſa ipſe explicauit, & aduertit Bulgarinus, ibidem, numer. 6. & hinc infert ipſe Barboſa, ad num. 20. in hæc verba: Infertur etiam, quod ſi fiſcus agat ratione proprij contractus adnerſus poſ ſidentem titulo oneroſo, non procedit dictal. prima, quia ceſ ſat ſecundum requiſitum ſuprà relatum, neque dicta l. prima continens priuilegium, debet extendi extra terminos, in quibus loquitur; cap. ſane, de priuilegiis: & ita eſt de mente Bartoli, & Plateæ, numero quarto, in dicta l. prima, C. de iure fiſci, libro decimo, Claud. hic in principio, & expreſ ſe Salicetus. in l. ſi debitor, ad medium, C. de priuilegio fiſci, Bulgarin. hic numero ſexto, & aſ ſerit receptum Pariſius, numer. 13. poſt medium. Et tanquam verius admittit Ripa, in l. ſi debitor, numero octauo, ff. de pignoribus. Ibidem etiam, ſub numero vigeſimo, ipſe Barboſa ſic ſcribit: Sed nihilominus prima opinio probabilior eſt; nam cum dicta l. prima contineat priuilegium exorbitans à regulis iuris, non debet extendi extra ca ſum, in quo inuenitur conceſ ſum l. quod vero, ff. de legibus. Maxime, quando caſus, ad quem volumus facere extenſionem, habet diuerſam rationem ab expreſ ſo. Aliud enim eſt, lucrum amittere. aliud damnum ſentire, l. finali, C. de codicillis, & in ſpecie colligitur ex traditis per Bartolum, in l. ſi is qui, numero tertio, ff. de iure fiſci. Ac denique ſub eodem numero vigeſimo, iterum ſic inquit idem Barboſa: Cum igitur in ſpecit, dictæ l. primæ, reuocetur donatio ratione hypothecæ, quæ præ ſumitur præceſ ſiſ ſe donationem, & conſequenter videatur tranſire in donatarium cum eodem onere, cap. ex literis, de pignoribus: Si donatum auferatur hac ratione, magis dicitur lucri amiſ ſio: At proinde dicta l. prima, loquens in eo, cui lucrum aufertur, non debet extendi ad eum, qui ex ablatione damnum ſentiret, &c. Item in donatariis, ſi ipſi poſ ſidebant quando clauſula Regis Henrici condita fuit, non poterat diuerſitas temporis considerari; quoniam adhuc res erat integra, & cauſa, ex qua donationes, tempore quo factæ fuere, modificari poterant, durabat adhuc, quando modificatæ ſunt; cùm vtroque tempore, donationum ſcilicet, & modificationis, penes eoſdem, quibus donatum eſt, res donatæ erant. Sed in tertiis poſ ſeſ ſoribus maxima eſt temporum diuerſitas, & diſtingui debent hi, qui emetunt poſt conditam dictam clauſulam, quo tẽ pore iam bona ipſa erant affecta clauſulæ eius diſ poſitione, & modificatione; ab his, qui ante clauſulam eandem conditam emerunt, & ſic tempore, quo bona liberè donata, libera adhuc erant, & Re gium patrimonium nullum ius in eis acquiſierat; ad quod eſt textus egregius, in dicta l. prima, C. de priuilegio fiſci, lib. 10. vbi qui ex donatione accepit aliqua bona à debitore fiſci, antequam debitum fiſci contractum eſ ſet, non poteſt per fiſcum moleſtari ob debitum poſterius ipſi donationi. Idé probat text. in l. ſi quis poſt hac, §. ſi quis, C. de bonis proſcriptor. l. in fraudem, ff. de iure fiſci, notarunt Ruinus, in l. 1. ff. ſolut. matrim. num. 5. ibidem Socin. iun. num. 35. Alciat. regul. 3. præ ſumpt. 43. n. 7. Peguera, deciſ. 48. n. 5. Barboſa, d. 2. p. l. 1. ff. ſolut. matrimoni. n. 19. in illis verbis: Nec etiam repugnat ponderatio, Alciati, ſupra relata, de verbis dictæ l. primæ, ibi, citra fraudem: quia poſtquam poſ ſeſ ſores probarunt, res fuiſ ſe donatas, antequam cum fiſco contractum eſ ſet, tunc ius commune eſt, vt neque fiſcus, neque alius creditor poſ ſet reuocare alienata, niſi alleget, & probet, in eorum fraudem factam fuiſ ſe prædictam alienationem, l. in fraudem fiſci, ff. de iure fiſci, l. penultima, C. de reuocand. his quæ in fraud. creditor. Sane donatarij Regis Henrici ſecundi, liberi, & abſoluti domini erant bonorum donatorum ſibi, antequam dicta clauſula, & lex condita eſ ſet; & poſtquam facta fuit, cœperunt eadem bona eſ ſe affecta in fauorem Regiæ Coronæ; atque ita, qui medio tempore contraxit, emens aliqua bona à donatariis ipſis, liberatus eſt à fiſco, & Regia Corona. Faciunt iura notiſ ſima, in l. contrahitur, l. res hypothecæ, ff. de pignoribus, vbi præ ſupponitur, vt bona tranſeant cum aliquo onere, quod onus illud habebant tempore alienationis, & pro certo tradunt Ruin. Socin. Alciat. Peguera, & Barboſa, in locis nunc relatis. Rurſus & tertio loco pro eiſdem tertiis poſ ſeſ ſo[*] ribus vrget text. in l. 1. §. res verò quæ, C. de impon. lucrat. diſcrept. lib. 10. ſupponendo, quod titulus ille (vt Accurſius in rubrica explicat) venit imponere onus, & tributum quoddam in omnibus bonis immobilibus, illis ſcilicet, quæ titulo lucratiuo alienantur. Et ſub hoc themate diſponitur in d. §. res quod ſi initium acquiſitionis fuit titulo lucratiuo, tranſit in quemcunque tertium, in quem poſtmodũ alienetur titulo oneroſo, atque ita initium non mutatur; ea tamen ratione, quia alienatio facta eſt poſt titulum illum, & promulgationem eius legis, quæ onus, & impoſitionem inducit; & ſic quando bona alienata, erant iam affecta oneri, & impoſitioni, quam lex impoſuerat; vt conſtat ibi: Cum præ dicto deſcriptionis grauamine procul dubio transferetur. Et intelligit clare Accurſius ibi, verbo, transferetur. Et conueniunt Cacheranus, Marchabrunus, Menoch. & Surd. ſtatim referendi: ſed clarius probatur iterum in eodem textu, ibi: Vel vt ſciens ſibi imputet, qui accepit oneratam. Quæ verba formaliter decidunt, quod tempore, quo tertius ſucceſ ſit titulo oneroſo in eis bonis, habebant iam bona ipſa illud onus, quia in ſui initio, titulo lucratiuo acqui ſita fuere, & iam lex promulgata fuerat, tẽpore , quo tertius ſucceſ ſit. Vnde ſecus eſ ſet, ſi eo tẽpore lex illa cõdita nõ eſ ſet, & acceptũ titulo lucratiuo, in alium tranſiret titulo oneroſo; & ſic in ſecunda parte statuit textus ipſe, inſpiciendum eſ ſe ſtatum, qui erat tempore factæ alienationis, vt conſtat ibi: Quia à primordio tituli poſterior formatur euentus. Quod & aliis pluribus iuribus diffinitum eſt, vt in l. 1. §. Item ſi ſeruus, verſ. Si ſeruus, in fine, ff. depoſitit, ibi: Ini ium enim contractus inſpiciendum eſt. Et in l. ſi procuratorem, in principio, ff. mandati, ibi: Vniuſcuiuſque enim contractus initium ſpectandum eſt, & cauſa. Et eiſdem verbis vtitur text. in l. ſi tamen, 14. In fine, ff. ad Macedonian. quibus, & aliis iuribus Interpretes noſtri adducti, adnotare ſolent, in contractibus, & aliis diſpoſitionibus eſ ſe eorum originem, & primæ uam, originariámque naturam ſpectandã , ad quam omnis diſpoſitio trahenda eſt, & ſecundum quam, omnia. quæ poſtmodùm eueniunt, ſunt interpretanda, & declaranda: & exornant Octauian. Cacheran. deciſ. Pedemont. 167. ex num. 26. Hippol. Riminald. in conſ. 214. ex n. 21. lib. 2. & in conſ. 768. n. 23. & 24. lib. 7. Menoch. in conſ. 222. ex n. 42. lib. 3. Magonius, deciſ. 21. n 4. Marcabrunus, in conſ. 29. num. 219. & 220. Petrus Surdus, in conſ. 202. n. 16. & in conſ. 215. n. 30. & in conſ. 196. n. 14. lib. 2. & in conſ. 116. n. 66. libro primo. Cum ergo in dicta clauſula, & lege Regia 11. nulla ſint verba propria, nec impropria, quæ in tertio poſ ſeſ ſore, titulo emptionis loquantur, & cum ipſa clauſula poſt venditionem facta fuerit, & notabile præiudicium ſequatur in hoc caſu iuri acqui ſito titulo oneroſo, ad eum dicta clauſula non poteſt, nec debet extendi; præcipuè, cum legis, vel ſtatuti verba conformari debeant æquitati, etiamſi verba ipſa non patiantur; vt eſt Gloſ ſa ſingularis, in cap. paratus, verbo, prodeſ ſe, 23. quæ ſt. 1. ſecundum[*] Iaſon. in l. iuſtitia, column. 2. n. 11. verſ. Ex iſtis videtur, ff. de iuſt. & iur. & in l. ex facto, in 4. notabili, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. & in l. cauſas, columna ſecunda, n. 6. C. de tranſact. Oldradum, in conſ. 268. n. 5. & tradit Marſilius, ſingulari 440. Alciatus, regula tertia, præ ſumpt. 11. Menochius, libro ſecundo, præ ſumptione 10. n. 2. & 3. Et facit, quia et ſi leges ſui natura fauorabiliores ſint, attamen reſtringendæ, ne tertio præ iudicium inferatur, l. nec auus, & ibi Bald. C. de emancipat. liberor. l. cum filiusfamilias, in fine, ff. de te[*] ſtament l. impuberi filio, ff. de adminiſtrat. tutor. quam citat Bald. in cap. 1. colum. 2. n. 7. de reſcriptis, ſic ſane priuilegium, aut conceſ ſio principis, intelligenda eſt ſine præiudicio tertij; quia in dubio nunquam[*] præ ſumitur, quod alteri præiudicare voluerit, l. 2. §. merito, & §. ſi quis à Principe, ff. ne quid in loco public. vel itinere fiat, l. 1. §. ſunt autem, in fine, ff. ne quid in flumine publico. & exornant Arias Pinellus, in rubrica, C. de reſcindenda vendit. 1. p. cap. 2. n. 3. Alciat. d. præ ſumpt. 11. Menochius, lib. 2. Præ ſumptione 9. & 10. vbi latè, & in conſ. 1033. ex n. 20. cum ſeq. lib. 3. Azeuedus, in l. 2. tit. 14. libro quarto, Carolus de Tapia, ad rubric ff. de conſtitut. Princip. cap. ſecundo, ex numer. 23. cum pluribus ſequent. vbi extendit, & exornat, folio 33. Antonius Faber, ad titul. C. ſi contra ius, vel vtilit. public. definitione prima. Præterea, & quarto loco, ad probandum, quod dicta clauſula Regis Henrici non poſ ſit referri ad bona à Rege ipſo donata, quæ ante clauſulam ip[*] ſam conditam, alienata fuere titulo oneroſo, nec comprehendat tertios poſ ſeſ ſores, qui emerunt bona fide; facit textus notabilis, qui videtur quæ ſtionem decidere, in l. fin. §. fin. ff. de leg. 2. vbi teſtator in ſtituit hæredem mulierem ſuam, & iuſ ſit, vt codicilli ab eo facti non aperirentur, quouſque mulier ip ſa moreretur; & cum iam deceſ ſiſ ſet mulier, & ſic eueniente caſu, aut tempore, quo aperiri debebant codicilli, eiſque apertis, apparuit, teſtatorem in eis grauaſ ſe vxorem, vt totam hæreditatem cuidã tertio reſtitueret, & fundum ex hæreditate ab vxore eadem venditum; dubitatum fuit de valore alienationis fundi; videbatur etenim alienatio inualida propter fideicommiſ ſum vniuerſale, toti hæreditati appoſitum; & tamen textus ſtatuit, propter iuſtam ignorantiam vxoris, & emptoris, ortam ex eo, quod codicilli, quibus fideicommiſ ſum continebatur, aperiri non debuerunt, venditionem valere, & emptorem remanere ſecurum; fideicommiſ ſario autem ius duntaxat ad pretium contra hæredes mulieris. Sane ſi textus hic conferatur cum caſu præ ſenti, in indiuiduo eum decidit (vt dixi) nam in eius ſpecie præceſ ſit diſpoſitio titulo lucratiuo, hoc eſt, mariti erga vxorem inſtitutio, ſicut in noſtro caſu præceſ ſit diſpoſitio titulo lucratiuo, hoc eſt, donatio quæ libet à Rege Henrico facta: euênit poſtmodum, quod vxor, quæ habebat bona titulo lucratiuo donationis, hoc eſt, inſtitutionis hæredis, alienauit fundũ tẽpore , quo ſciri non poterat, an prædictum onus, & grauamen haberet, quia codicilli aperti non fuerant; ſicut in terminis caſus præsẽtis , donatarius Regis alienauit tempore, quo dictæ clauſulæ Regis Henrici notitiam habere non potuit, quia adhuc condita non erat; poſtmodum autem clauſula ipſa apparuit, & ſic diſpoſitio vinculi, & maioratus, in eadem facta, quæ tempore alienationis non erat in rerum natura, ſed in Regis pectore, aut mente recondita: Et ſic inter illum textum, & caſum à me propoſitum, nullum inuenitur diſcrimen; immo textus ipſius termini fortiores ſunt; ibi namque fideicommiſ ſum ordinatum, conſtitutúmque erat ante venditionem, & ſola iuſta ignorantia (cui cauſam dedit teſtator ipſe, dum prohibuit codicillos aperiri) validam effecit venditionem, & quod emptor remaneret ſecurus, & fideicommiſ ſarius ius tantum haberet ad pretium; at in ipſo caſu præ ſenti Rex ipſe Henricus iuſtæ magis ignorantiæ cauſam dedit, quia nondum clauſula condita erat, quando donatarius alienauit, & ſic non potuit emptor, nec donatarius idem præuenire, aut ſcire, quod Rex poſtmodùm res donatas ſubiiceret fideicommiſ ſo legali, & maioratui, inducto per clauſulam, & legem illam. Vnde, ſiue ille textus intelligatur ſimpliciter, provt iacet, quod iuſta ignorantia fideicommiſ ſarij efficiat validam alienationem, prov ibi intelligunt cum Bartolo quamplurimi; ſiue intelligatur, provt Bald. explicauit, non in qualibet iuſta ignorantia, ſed in ea, quæ prouenit à facto teſtatoris; vno, vel alio modo intelligatur, textus ille decidit noſtrum caſum, quia iuſta ignorantia proceſ ſit ex facto Regis ipſius, qui pure, & ſimpliciter donauit, poſtmodùm autem condidit clauſulam illam, de qua in eius vita non conſtabat. Et eſt quidem certiſ ſimum, quod in eodem §. finali, requiritur ignorantia vnius, & alterius, hæredis ſcilicet grauati, qui vendit, & emptoris, qui emit, nec ſufficit vnius ignorantia; ſic enim exprimit textus ipſe: ſed tamen hæc iuſta ignorantia non à facto defuncti debet præcisè originem habere, putà, quia prohibuit teſtator teſtamentum, ſeu codicillos aperiri, niſi poſt mortem, in quibus erat deſcriptum fideicommiſ ſum; ſed etiam textus idem procedit, vndecunque ignorantia proueniat, quæ in dubio præ ſumitur; ſicuti cum Iaſone, Caſtrenſe, Bertrando, Ripa, & Socino iun. reſoluit Iacob. Cancerius, variarum libro primo, cap. ſecundo, de Trebellianica, & falcidia, n. 39. 40. & 41. Octauian. Cacheran. deciſione Pedemontana 73. per tot. Franciſcus Viuius, deciſ. 517. n. 18. nec obſtat in contrarium text. in l. fin. §. autem ſub conditione, C. communia de legatis, vbi diſponitur, quod ſi hæ res pendente conditione fideicommiſ ſi, vendiderit[*] bona fideicommiſ ſo ſubrecta, ſi poſtmodùm conditio verificetur, competit fideicommiſ ſario rei vendicatio contra emptorem; quoniam id procedit, quã do hæres non habuit iuſtam, & probabilem ignorantiam fideicommiſ ſi, imo potius ſciebat, rem, quã alienauit, relictam fuiſ ſe ſub conditione, aut die incerta; tunc enim alienatio non valet, & fideicommiſ ſario recurſus datur ad rem ipſam; ſecus tamen, quando (vt dixi) iuſta interuenit ignorantia, quia tunc actio datur ad ſolum pretium, contra venditorem, vel eius hæredem. Et ita hæc duo iura declarat Bartolus, in d. §. ſin autem ſub conditione, numero 2. & ibi additio Accurſij, Cynus, in Authent. Res quæ, num. 7. C. illo titulo, Caſtrenſis, Alexander, Decius, Corneus, Curtius iunior, & Socinus vterque, cum quibus Rolandus, in conſ. 9. numer. 24. libro primo, Ruinus, in conſil. 66. & in conſil. 118. lib. 2. Marſilius, ſingulari 31. Corſetus, verbo, alienatio, ſingulari incipienti, ſi res, Menochius, in conſ. 44. ex numero 16. libro primo, Hieronym. Gabr. in conſ. 44. libro ſecundo, Hippolyt. Riminald. in conſ. 23. n. 32. lib. 1. & in conſ. 110. n. 18. lib. 4. De cæteris autem, quæ pertinent ad materiam, & explicationem dictæ l. finalis, §. finali, ff. de legatis ſecundo, commendo Octauianum Cacherannum, dicta deciſione Pedemontana 73. per totam, Franciſcum Viuium, dicta deciſ. 517. per totam. part. 3. Menochium, dicto conſ. 44. ex numero 16. libro primo, Iacob. Cancerium, dicto cap. 2. de Trebellianica, & falcidia, ex num. 39. vſque ad n. 46. Quinto etiam, arguendo de alienatione facta[*] caſu permiſ ſo, ab ea, quæ fit tempore permiſ ſo, & ſic arguendo de caſu ad tempus; facit textus notabilis ad propoſitum, in l. pater filium, §. quindecim, ff. de legat 3. vbi teſtator certa bona reliquit affecta prohibitioni alienationis, prohibens ſcilicet, ne alienarentur, niſi inter ipſos grauatos; vnus ex grauatis partem ſuam vendidit caſu permiſ ſo, vni ſcilicet ex collegatariis; & textus inquit, quod bona in futurum tranſeunt cum qualitate, vt alienari poſ ſint; & hoc quidem, quia alienatio prima fuit caſu permiſ ſo. Sic pariter in tempore, ſi alienatio eorum bonorum, quæ Rex Henricus donauerat, fuit facta tempore habili, & libero, quo clauſula Regis eiuſdem condita non erat; bona in emptorem tranſierunt cum facultate libera, vt eius liberæ diſpoſitioni ſemper manerent. Et ita in terminis terminantibus ad caſum iſtum, ponderat eum text. Iacob. Beret. in conſ. 43. numer. 6. de quo inferius ad caſum iſtum, ponderari poteſt text. in l. 1. §. ſemel, ff. de bonor. poſ ſeſ ſ. ſecund. tabul. & allégatio communis eiuſdem §. quindecim, quod res, quæ ſemel exiit à grauamine, nunquam redit ad illud; vt per Anton. Gomez, in l. 70. Tauri, num. 24. aut quod res ſemel effecta alienabilis, perpetuó remanet alienabilis; vt per Doctores ibi, & in l. filius familias, §. diui, ff. de legat, 1. vbi Loazes, num. 134. Tiraquell. qui plura in propoſito adducit, de retractu linag. §. 32. gloſ ſa vnica, num. 6. cum ſeq. Mier. de maioratu, p. 4. q. 19. Ludouic. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 4. cap. 1. ex num. 31. cum ſeq. vſ que in finem cap. vbi explicans text. in d. §. quindecim, & allegationem eius communem, quod res ſemel facta alienabilis, perpetuò durat alienabilis, & applicans eam Hiſpanorum primogeniis, tribus modis eam limitat; & concludit numero 37. quod ſi ex facultate Regia res ſemel facta eſt alienabilis, perpetuò quidem alienabilis remanet, quamuis eſ ſet maioratus. Sextò quoque facit, quod ſi clauſula Regis[*] Henrici, quæ cum donatariis loquitur, referri deberet ad emptores, qui ante conditam dictam clauſulam bona emerunt bòna fide; eſ ſet clauſula, & lex valde iniuſta; auferret enim dominium eis quæ ſitum abſque cauſa; vniuerſalis namque damni Regni, Regiæque Coronæ cauſa, quæ eſt vnica, qua lex illa iuſtificatur, atque ſubſiſtit, militat duntaxat in donatariis, à quibus, & eorum bonis, atque ſucceſ ſoribus reparari debet damnum Regiæ Coronæ, quando eueniret caſus reuerſionis, non verò ab emptoribus, qui nihil à Rege ipſo Henrico acceperunt, ſed iuſto pretio compararunt; eſ ſet enim contra omnem iuſtitiam diſtributiuam, quod emptor, qui emit bona fide, ſolueret id, ad quod donatarij tenebantur; vt in ru bro, & nigro, C. ne vxor pro marito. Et ne filiis pro patre. Andreas Gail, lib. 2. obſeruatione 90. & ibi Græ ueius, eius Additionator, in principio, Mynſingerus, centuria prima, obſeruatione 29. nec eſ ſet ſecura in conſcientia lex, quæ vnum pro alio damnaret; vt per Rolandum, in conſ. 74. num. 21. lib. 3. Alciatum, in conſ. 467. Signorolum, in conſ. 101. num. 17. verſic. Præterea ſecundo, vbi poſtquam reſoluit, quod ſtatutum continens odium irrationabile, non debet extendi amplius, quàm verborum proprietas contineat; ponit exemplum odij, quod innocens puniatur; & eſt textus egregius in l. paterfamilias, ff. de hæred. inſtituend. Huic itaque iniquitati applicari non poteſt dicta clauſula Regis Henrici, quia lex præ ſumitur iuſta, & rationi con ſentanea, cap. conſtitutiones, cap. leges, 10. diſtinctione, cap. erit autem lex, 4. distinctione, cum vulgatis. Septimò facit, hucuſque Scribentium omnium[*] in propoſito huius materiæ, auctoritas, ſententia, & reſolutio, quos in vnum congeſ ſi ſuprà, num. 95. Ij namque omnes, licet articulum præfatum, an dicta clauſula Regis Henrici, (quæ pro lege ſeruari mandatur in dict. l. 11. tit. 7. lib. 5.) comprehendat tertios bonorum poſ ſeſ ſores, qui titulo oneroſo, ante clauſulam ipſam poſ ſidere cœperunt, in indiuiduo, & ita ſpecificè non excitent, neque proponant, præ ſentiunt tamen manifeſtè, verba clauſulæ, & legis eiuſdem, ad donatarios, & quemlibet eorum quibus Rex ipſe Henricus donationes fecit; non verò ad tertios poſ ſeſ ſores titulo oneroſo poſ ſe referri, nunquam enim de eis mentionem faciunt; ſicuti ex eiſdem relatis, dicto numer. 95. apparet expreſsè: & in his terminis, ante conditam ſcilicet clauſulam ipſam Regis Henrici, dubium non excitauit Molina, lib. 4. de Hiſpanor. primogen. cap. 4. ex num. 39. vſque ad num. 45. quaſi indubitatum exiſtimaret, ſub ea tertios bonorum poſ ſeſ ſores, & emptores bonæ fidei titulo oneroſo non comprehendi, ſic ſanè poſt editam clauſulam ipſam, dubium illud proponit, de quo num. 38. & 39. & reſolutiones, quas ibi adducit, in fauorem emptorum tendunt omninò, imò etiam in fortioribus terminis locum ſibi vendicant, vt num. præcedentibus adnotauit. Sed & aliorum iuris Interpretum ſententia, & auctoritate, eadem pars in fauorem emptorum bonæ fidei fulciri poteſt. Ac primum equidem ex his, quæ annotata, atque ſcripta reliquit Ægydius Boſ ſius, in tractatu de Principe, num. 332. dum in ſtatutis quibuſdam, quæ limitabant ſucceſ ſionem bonorum, quæ Princeps donauerat, concludit, quod eorum diſpoſitio non comprehendit bona alienata ante ipſa ſtatuta. Et id ipſum in terminis firmauit Iacob. Bereta in conſ. 43. vbi inquit, ſic fuiſ ſe iudicatum; & in verſ. Breuiter tamen, in hunc modum ſcribit: Breuiter tamen dicendum eſt contrarium, vt ne ſcilicet conſtitutiones hunc concipiant caſum virtute dictæ exceptionis, in qua is datur ſenſus verbis decreti; vt nequaquam velint contineri ſub regula, eas donationes, & conceſ ſiones, quæ per alienationes iam tranſiſ ſent in extraneos, vel in legitimatos: quia cùm ſemel effectum habuerint, de cætero remanere debent ſ ùb primæua conceſsionis ſtatu, ad hoc vt poſ ſint etiam tranſire ad legitimatos. Et pro eadem ſententia, eademque opinione illud amplius conſiderabam, quod verba decretorum, ſupra recitata, reſpiciebant caſus, qui occurriſ ſent poſt decreta promulgata; non autem illos caſus, qui iam eueniſ ſient, & effectum ſortiti ſint, quæ etiam propria est legis natura, l. leges, & conſtitutiones, C. de legibus, Bart. in l. omnes populi, numer. 39. & ſeqq. vbi agens de ſtatutis, ait etiam, irrita eſ ſe ſtatuta diſponentia circa præterita deciſa, ſeu finita: per Curt. in conſ. 27. numer. 19. Socin. iun. in conſil. 18. num. 20. & 21. lib. 3. vbi etiam ponderat verba ſtatuti in futurum concepta. Quo ſtante, illud mox fit conſequens, quod vbi fit exceptio caſus, in quo contractus, aut diſpoſitiones factæ de bonis donatis, aut in feudum datis, virtute conceſ ſionis, aut licentiæ à Principe obtentæ, effectum iam ſortitæ eſ ſent; iam non poſ ſit is ſenſus capi, aut ita actum intelligi ſub illa exceptione, vt ſub præcedenti diſpoſitione non includerentur caſus, qui iam ſequuti forent, & effectum ſortiti. Atque is quidem ſenſus con ſtitutionis ratione carere videri non poteſt. Namque dici poteſt, conſtituentes, in modum ſupraſcriptum ſanxiſ ſe, quia ratio ſuadebat, vt bona ipſa, vel iura à Principibus conceſ ſa, cum primùm virtute conceſ ſionis, vel ex Principis licentia cœpiſ ſent ad extraneos, fœ minas, vel legitimatos tranſire, de cætero remanerent tranſibilia, iuxta naturam primæuæ conceſsionis, l. pater filium, §. quindecim, ff. de legatis tertio, l. tutor rerum, ff. de adminiſtrat. Tuto. cum aliis, vt per Ripam in l. filiusfamilias, §. diui, num. 64. ff. de legat. 1. Afflict. deciſ. 386. numer. 5. Et hactenus Bereta, cuius placitum apertè quoque firmaſ ſe videtur Aluarus Valaſcus de iure emphyt. quæst. 50. numer. 25. in hæc verba: Quibus verbis inſinuat, bona Coronæ, etiam iure hæreditario deferri; debet enim intelligi de his, qui ante legem Mentalem terras habebant, poſ ſidebant enim tanquam patrimoniales, & libere alienabant, & diuidebant inter hæredes. Et facit etiam ratio illa principalis, qua excitantur Interpretes noſtri communiter, vt dixerint quod remedium, & di ſpoſitio generalis l. 2. C. de reſcindenda vendit. non[*] procedit, nec datur aduerſus tertium rei venditæ poſ ſeſ ſorem, qui rem ex contractu oneroſo, iuſto pretio acquiſiuit; quod Baldus ſcripſit in eadem l. 2. num. 16. & ante eum Bartolus ibidem, numer. 13. Paulus, nam. 16. Salicetus, num. 18. Cremenſis, numer. 188. Cagnolus, num. 114. Iaſ. Crauet. Couar. Tiraquell. Pinellus, & Padilla, cum quibus Matiençus, in l. prima, titulo 11. gloſ ſ. 8. num. 24. & 25. Anton. Gomezius, tom. 2. variarum, capite primo, num. 22. verſ. Item adde, quod ſi res: Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gammæ 21. fol. 22. Franciſcus Viuius, deciſ. 430. lib. 3. Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſt. 443. num. 6. Cald. Pereira de emphyt. extinct. interitu, & reſolut. cap. 4. num. 8. & vide Felicianum de Solis, in appendice, tom. 2. ad librum primum, cap. 1. ex num. 2. fol. 77. Anton. Fabrum, de errorib. pragm. decad. 7. errore 3. fol. 137. Denique & vltimo loco pro eiſdem tertiis poſ [*] ſeſ ſoribus vrget expreſ ſe lex Mentalis Portugaliæ, quam condidit Rex Edoardus ex mente ſui patris Ioannis primi, quæ eſt ſimilis dict. l. 11. tit. 7. lib. 5. & clauſulæ Regis Henrici. Per eam enim ad exemplum dict. l. 11. diſpoſuit, quod bona Regiæ Coronæ, quæ ipſe, & ſui Anteceſ ſores donauerant, non diuiderentur, ſed mortuo vltimo eorum poſ ſeſ ſore, filio maſculo maiori manerent, & in defectum maſculi redirent ad Regiam Coronam, vt tradit Coſta in tractatu, de maioratu bonorum Reg. Coronæ, in princip. Poſtmodum autem dubitatum fuit, vtrum diſpoſitio legis Mentalis comprehenderet bona, quæ tempore promulgationis eius hon erant penes donatarios, ſed alienata, & apud tertios poſ ſeſ ſores; & propter hoc dubium, & in declarationem legis Mentalis condita fuit lex Regia, lib. 2. de las ordenanças de Portugal, tit. 35. §. 27. qua ſtatutum eſt, legem prædictam Mentalem non comprehendere bona donata, quæ ante ipſam conditam fuerant vendita, vel in dotem data, vel ad collationem, tanquam patrimonialia adducta, & ſic quæ tempore, quo eadem lex condita fuit, non erant penes ipſos donatarios, nec eorum hæredes, nec retinebant primam naturam bonorum Regiæ Coronæ. Et quidem, cum caſus præ ſens non ſit propria huius Regni lege deciſus, quæ in hoc caſu loquatur; multum attendi debet d. lex Portugaliæ, quæ in ſimili caſu ita expreſ ſe loquitur, iuxta text. in l. non poſ ſunt, ff. de legibus, dum dicit: Non poſ ſunt omnes articuli ſigillatim, aut legibus, aut Senatusconſultis comprehendi, ſed cum in aliqua cauſa ſententia eorum manifeſta eſt, is, qui iuriſdictioni præeſt, ad ſimilia procedere, atque ita ius dicere debet. Et quemadmodum Hiſpania leges[*] iuris ciuilis, & Imperatorum, quæ vim legum non habent, iuxta text. in l. prima, & ſecunda, Tauri, & notat Burg. Salon de Paze, in dicta l. prima, numer. 7. & ibi Caſtillo, in verſ. in verbo, no ſe vſe della . Poſ ſunt allegari quoad rationem, ſed non quoad auctoritatem legum; vt iidem profitentur Authores, atque ex pluribus probat Palac. Rub. in repetit. rubricæ, de donat. inter vir. & vxor. in principio, numer. 16. & notauit Ludouic. Molin. de Hi ſpanor. primog. lib. 3. cap. 12. numer. 11. vbi inquit, quod ius commune horum Regnorum eſt illud, quod in legibus Partitarum, atque aliis legibus huius Regni ſtatutum inuenitur, nec leges Pandectarum, & Imperatorum in his Regnis tanquam leges, ſed tanquam dicta Sapientum accipienda ſunt. Id ipſum etiam dixit Carolus Graſ ſalius, lib. primo Regal. Fran. in 7. iure, pagina 94. cum ſeqq. vbi ex pluribus probat, leges Imperiales à Gallis non admitti, niſi quatenus rationi nituntur. Ita etiam quoad rationem, & etiam deciſionem caſus hactenus propoſiti, magni habenda eſt dicta lex Regia Portugaliæ, quæ caſum præfatum in ſimili ita expreſsè decidit. Item & decimotertio obſeruandum, atque con[*] ſtituendum eſt, vtrum clauſula Regis Henrici procedat, & habeat locum in his bonis, ex quibus ante clauſulam ipſam conditam, maioratus inſtitutus fuit cum vocationibus, & ſubſtitutionibus omnium de familia in perpetuum, vel quæ Rex ipſe titulo maioratus, cum eiſdem vocationibus perpetuis donauit ad eum modum. An etiam, cum ab eodem Rege expreſ ſus eſt caſus reuerſionis ad Regiam Coronam, ſcilicet vt bona donata, titulo maioratus poſ ſideantur, & finitis deſcendentibus, cæteriſque de familia, ad Regiam Coronam redirent; atque ita, num. clauſula illa referatur etiam ad donationes, quæ tempore modificationis ipſius erant iam maioratûs, ſiue maioratûs titulo poſ ſidebantur; vel quia Rex ipſe ab initio titulo maioratus conceſ ſerat (vt dixi) vel quia donatarius titulo maioratus bona ſic donata alligauerat. Et dubium facit, quod in eadem clauſula Regis Henrici, quæ pro lege ſeruari mandatur in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. expreſ ſe diſponitur, quod donatarij habeant donationes, ſiue bona donata titulo maioratus, vt exprimitur, ibi; Pero todauia, que las ayan por mayorazgo. Vnde cùm bonis ipſis an[*] tea donatis, detur; atque apponatur noua qualitas maioratus, quam bona ipſa non habebant; & cum libera eſ ſent, ſiue liberè ſui initio donata, maioratus oneri ſubiiciantur; onus idem præ ſupponit, quòd antea illud non habebant; nam inductio ſeruitutis prę ſupponit libertatem, l. decem, ff. de verbor. obligat. & in principio, Inſtit. de libertinis, & in §. ſeruus autem. Inſtitut. de cap. diminut. cum aliis pluribus, de quibus per Euerardum, loco 26. de[*] priuatione ad habitum, numer. 5. & 7. & non entis nullæ ſunt cauſ æ, & nullæ demonſtrationes, vt ait Baldus in l. cum mulier, n. 30. ſub verſ. Subſequenter, ff. ſoluto matrimonio, Florianus in l. 2. ſub numer. 5. ff. de probat. Fuluius Pacian. in conſ. 1. num. 60. nec qualitas poteſt eſ ſe ſine ſubiecto, l. eius qui in prouincia, ff. ſi certum petat. Decius in l. non videtur rem, ff. de regul. iur. Iaſ. in l. decem ſtipulatus, numer. 17. de verbor. oblig. Fuluiu. Pacian. vbi ſuprà, numer. 63. & conſequenter ſub ea clauſula, & deciſ. dict. l. 11. tit.[*] 7. lib. 5. videtur, quod non comprehendatur ea donatio, quæ iam habebat eam qualitatem, oneris ſcilicet, & inſtitutionis maioratus; ſiquidem clau ſula, & diſpoſitio generalis non comprehendit eam ſpeciem, cum qua clauſula ipſa, ſiue diſpoſitio non eſt adaptabilis, vt ſ æpè annotaui, atque probaui ſuprà. Et quia clauſula po ſita ad qualificandum aliquam diſpoſitionem, refertur tantum[*] ad eam, quæ non eſt qualificata, non verò ad qualificatam, & modificatam: Bartolus in l. vltima, verſ. Sic enim illa, ff. de rebus dubiis. Alexand. in con ſil. 48. num. 8. lib. 1. Afflict. deciſ. 248. num. 12. Capic. deciſ. 108. num. 11. & 12. Surd. deciſ. 88. num. 6. Vincent. Carrocius deciſ. ſeu caſu 103. num. 11. & 12. & 13. Leander Galgan. de cond. & demonſtr. par. 2. c. 6. q. 7. num. 21. Deinde & ſecundo dubio etiam facit, nam cùm Rex ipſe Henricus bona aliqua donauit alicui, & eius deſcendentibus, & familiæ, in perpetuum titulo maioratus; aut cum finitis omnibus eius de ſcendentibus, & conſanguineis ex familia, bona ipſa reuerti ad Regiam Coronam, in ipſamet donatione ſtatuit; iam datur, atque præfixus eſt ca ſus ſpecialis reuerſionis ad Regiam Coronam, ſiue extinctionis maioratus ipſius. Vnde clauſula prædicta, quæ in dict. l. 11. tranſcribitur & diſponit, quod deficiente filio legitimo cuiuſlibet poſ ſeſ ſoris omnium donatariorum, quibus idem Rex donationes fecerat, bona redirent ad Regiam Coronam; quantumuis generalis ſit, videtur, quod non debeat extendi ad caſum ſpecialiter expreſ ſum in ipſa donatione, vel ad donationes ab eodem Rege factas titulo maioratus, & certa, atque expreſ ſa forma extinctionis, aut reuerſionis eiuſ dem, quia certi iuris eſt, quod lex noua, quantumcunque generalis, non ſe extendit ad anti[*] quam, in caſu ſpeciali loquentem; ſiue ad eum, in quo lege antiqua, ſpecialiter erat prouiſum; l. ſanctio legum 41. ff. de pœnis, l. in toto iure, ff. de regul. iur. cap. generi, eod. tit. lib. 6. cap. primo, vbi Doctores communiter, de reſcriptis, l. in teſtamentis, C. de teſtamentis, iuncta l. hac conſultiſsima, C. qui teſtamenta facere poſ ſunt, Gloſ ſ. in l. ſciendum, verbo, compelli, ff. qui ſatisdare cogant, recepta communiter ſecundum Alexand. & Iaſon. ibi: Imola in l. ſi vero, §. de viro, ff. ſolut. matrimon. numer. 15. Burg. Salon de Paz in l. 3. Tauri, prima parte, numer. 47. & 48. Aluarus Valaſcus; conſultat. 121. num. 3. Tiberius Decianus in conſ. 44. num. 11. lib. 5. Hippolyt. Riminald. in conſ. 387. num. 19. lib. 4. Azeuedus in conſ. 7. ex num. 23. ſic etiam diſpoſitio generalis[*] non refertur ad caſus ſpecialiter prouiſos, l. vxorem, §. fœliciſ ſimo, in fine, ff. de legat. 3. l. legatorum petitio, §. qui plures, ff. de legatis ſecundo, l. doli clau ſula, ff. de verbor. obligat, l. cohæredi, §. qui patrem, ff. de vulg. & pupil, ſubſt. vbi ſubſtitutio facta per verba vniuerſalia, non comprehendit eos, quibus antea ſubſtitutio ſpecialis facta erat, l. alimenta, § ſi baſilicæ, ff. de adimend. legat. l. ſeruis vrbanis, §. finali, ff. de legat. 3. l. cum ita, § in fideicommiſ ſo, ff. de legat. 2. capit, cum dilecti, de donationibus, & poſt alios multos Authores exornarunt Anton. Gabr. commun. lib. 6. tit. de clauſ. concl. 9. n. 8. verſ. Quarto limita: Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 181. num. 6. Alciatus, regul. 3. præ ſumpt. 36. Peregrin, de fideicommiſ ſ. art. 16. numero 107. Simon de Præ tis, libro tertio, interpretatione 3. dubitatione prima, ſolutione prima, numer 3. & 5. Octauianus Cacherannus, deciſione Pedemontana 169. numero primo. Surdus, deciſ. 38. ex numero 11. & deciſione 84. numer. 4. & deciſ. 319. num. 4. & deciſ. 322. num. 24. & in conſ. 241. numer. 29. lib. 2. Mieres ſecunda parte de maioratu, quæ ſtione 12. numer, primo. Hondedeus, in conſ. 91. num. 38. lib. 1. Leand. Galgan. de condit. & demonſt. ſecunda parte, cap. 6. quæ ſt. 7. num. 8. Io ſeph. de Ruſticis, in tractat. an. & quando libe. in cond. poſi. cenſean. voca. lib. 1. cap. 2. numer. 65. & 66. Et licet non ſit nouum, vt quibuſdam enumeratis, generale ſubiiciatur verbum, ſpecialia complectens, l. ſi ſeruus ſeruum, §. inquit lex, ff. ad leg. Aquil. tamen receptiſ ſima eſt doctrina, quod ſi[*] præcedit ſpecialis prouiſio, ſequens clauſula generalis, ſiue vniuerſalis, nunquam derogat, neque interpretatur præcedentem, ſed ſpecialis re ſtringit generalem ad caſum ſpecialem; ad quod plura iura, & auctoritates cumularunt Craueta in conſ. 70. num. 3. cum ſeqq. quem extollit Additio ad Decium, in Rubrica, de regul. iur. litera E. Decianus in conſ. 6. lib. 2. Menochius libro 4. præ ſumpt. 181. n. 6. & præ ſumpt. 37. n. 20. lib. 6. Dubium etiam facit, quod donatione à Rege[*] Henrico facta alicui, & eius deſcendentibus, & familiæ, titulo maioratus, tot equidem donationes; ſiue tot donatarij reſultant, quot ſunt perſonæ vocatæ; & perinde habetur, ac ſi vnicuique ſpecificè donatum fuiſ ſet, ſiue vnuſquiſque in indiuiduo vocatus eſ ſet; ita Paulus Caſtrenſis in l. ſi pecuniam, num. 11. ff. de condict. ob cauſ. Iſernia, Præpo ſitus, Decius, Pariſius, Siluanus, Alciatus, Tiraquell. Guid. Pap. Bellamera, & Bertrandus, cum quibus Ludouicus Molina, libro primo, cap. primo, numero 17. 18. & 19. Tellus Fernandez in l. 27. Tauri, num. 2. Anton. Gomezius, in l. 40. Tauri, numero 28. ante verſ. finalem, & numero 33. Couarru. libro primo variarum, cap. 14. num. 7. verſic. Quinto, Bart oli ſententiæ: Matienç. in l. 9. tit. 1. gloſ ſ. 2. numer. 4. lib. 5. nouæ collection. Regiæ. Ioannes Gutierr. practicar. lib. 2. q. 52. num. 3. & 6. Barboſa in l. diuortio, in princip. 2. parte, num. 11. verſ. Sed pro omnimoda reſolutione huius articuli pagina 930. & num. 12. ff. ſoluto matrimonio: & in terminis, ac in indiuiduo, in donationibus à Rege Henrico factis titulo maioratus, quod reſultent, & cenſeantur tot donatarij, quot reperiuntur perſonæ vocatæ, & quot ſunt vocationes, tradit etiam Ludouic. Molin. de Hiſpanor. primogen. lib. 4. cap. finali, num. 48. vbi poſt Gregor. Lop. & Roderic. Suar, quod bonis iure maioratus à Rege donatis, quilibet ſucceſ ſor cen ſetur Regis immediatus donatarius: Burgos de Paz iunior, ciuilium quæ ſtion. 2. ex num. 40. Menochius in conſ. 1053. num. 1. & 3. & 52. & 53. & 59. lib. 12. & pro hac concluſione eſt textus clarus in l. quoties, C. de donat. quæ ſub modo: & nom modò tot donationes reſultant, quot ſunt perſonæ vocatæ, ſed etiam ſequentes donatarij poſt primum, dicuntur habere bona donata non mediatè, ſed immediatè à primo; ſecundum ſuprà citatos, & [*] Molin. lib. 1. cap. 8. num. 2. & lib. 2. cap. 4. num. 5. & 6. atque ita modificatio illa clauſulæ Regis Henrici, videtur, quod valere non potuerit, aut effectum operari in præiudicium deſcendentium, & conſanguineorum primi donatarij, quibus iam erat ius quæ ſitum per donationem; vt per Menochium, in conſil. 108. num. 64. lib. 2. & in conſil. 1034. ex n. 22. vſque ad n. 24. lib. 11. vbi poſt alios multos tradidit, quod Princeps non poteſt ius alicui quæ ſitum, aliquo modo immutare. Et adducit illud, quod Paul. Caſtrenſ. in conſil. 164. in cauſa maioriæ, num. 16. lib. 2. egregiè reſpondit, dum ſcripſit, Principem non poſ ſe reuocare donationem à ſe factam alicui iure primogenituræ in præiudicium, & detrimentum eorum, qui futuri ſunt ſucceſ ſores. Et Caſtrenſem ſequuti ſunt Decius, Socinus iunior, Cephalus, & Mier. quos ibi recenſet. Nam Imperialis Maieſtatis non eſt auferre conceſ ſa, vt in authent. de referend. ſacri Palat. ibi: Non vt quæ ſunt auferamus eis conceſ ſa; neque enim eſt Maiestatis proprium, l. 6. tit. 10. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ibi: Las coſas que el Rey diere a alguno, no ſe las puede quitar: & ita poſt alios reſpondit Decius, in conſ. 287. numer. 8. & in conſ. 293. in fin. Roland, in conſ. 2. num. 159. lib. 1. Cephalus in conſ. 617. num. 53. & 54. & 101. lib. 5. Atque ideo non[*] licere Principi, donationem ab co factam reuocare, nec modificare, latè comprobauimus ſuprà. Item etiam, quia diceretur iniqua, & contra ius, & ab omnibus Iudicibus refutanda interpretatio, per quam tolleretur ius alteri quæ ſitum; atque ita generalitas d. l. 11. ad ius quæ ſitum alteri, referri non debet; vt pulchrè poſt Ancharanum, & alios multos Authores tradidit Beccius in conſ. 3. n. 45. [*] Tiber. Decianus in conſ. 44. num. 6. & 7. lib. 5. & Marcabrunus ab Anguiſ ſ. in conſ. 26. num. 172. & 175. & nulla eſt lex tam ſtricta, & expreſ ſa, quin recipiat moderationem à tempore, loco, qualitate perſonarum, & aliis circunſtantiis, l. licet, ff. de recept. arbit. Alexand. in conſ. 70. num. 5. lib. 1. Natta in conſ. 359. num. 5. Cephalus in conſ. 23. num. 124. lib. 1. Surdus in conſ. 280. numer. 8. lib. 2. Cacheran, deciſ. 169. ex num. 2. vſque ad num. 16. neque etiam da[*] tur diſpoſitio, etiamſi loquatur per verba vniuer ſalia, quouis modo, & ſimilia, quin nihilominus re ſtringatur ad modo proportionabiles, vt poſt Ge[*] minian. Tiraquell. & alios, tradit Ioann. Gutierrez practicarum, lib. 3. q. 17. num. 207. num. 208. Cacherannus, vbi ſuprà, vbi exornat: & nullum eſt[*] verbum tam generale, quod ratione circunſtantiarum non reſtringatur, & limitationem recipiat; vt poſt obſeruauit Petrus Surdus, in conſ. 460. n. 62. & 63. lib. 4. Hippolyt. Riminald. in conſ. 328. n. 34. lib. 3. & in conſ. 754. num. 39. lib. 7. & quia etiam verba vniuerſalia legis recipiunt interpretationem de habilitate, l. vt gradatim, §. primo, ff. de muner. & honor. idem Surdus poſt alios Authores, deciſ. 112. num. 2. & deciſ. 123. num. 21. & ideo neceſ ſe erat, quod ipſa clauſula, & lex Regni expreſ ſam faceret mentionem, & diſpoſitionem etiam de his donationibus titulo maioratus conceſ ſis, & quibus iam ordinatæ, & factæ fuerant ſubſtitutiones, caſus etiam reuerſionis aſ ſignatus; quia non fit relatio ad ea, quæ ſpeciali indigent nota, ſiue ea, quæ notabilia ſunt, ſpecialiter exprimi debent; alioquin ſub diſpoſitione quantumuis ge[*] nerali non continentur: l. item apud Labeonem, §. hoc edictum, ff. de iniuriis. Affictis, deciſ. 111. num. 9. & exemplis comprobat Menoch, in conſ. 250. n. 49. & tribus ſeqq. lib. 3. Berous, in conſ. 127. numer. 12. & ſeqq. libro primo, & decidendo ſuper alia lege Regni Franciæ, tradit Alexand. Raud. deciſ. Piſana 41. n. 38. 1. par. Denique & vltimo loco dubium facere videtur, quod clauſula prædicta Regis Henrici, & dicta lex Regia 11. quæ loquitur in caſu ſimplici, hoc eſt, in donationibus liberis, abſque onere, ſiue vinculo maioratus factis (ſicut præ ſupponit qualitas illa noua, quæ nouè datur ibi, vt maioratus titulo habeantur, ac poſ ſideantur) non debet, nec poteſt extendi ad donationes mixtas, hoc eſt, ad eas, quæ iam erant qualificatæ dicto titulo maio ratus; Cuman. in l. 2. in principio, vbi Alciatus, n. 9. ff. de verbor. obligat. Socin, in conſil. 152. num. 19. lib. 2. Cephalus in conſil. 151. numer. 35. 38. & 39. lib. 2. Marcabrunus in conſil. primo, num. 102. Pet. Surdus in conſil. 429. numer. 26. & 27. lib. 4. Craueta in con ſil. 176. num. 7. & eſt textus ſingularis, in l. hoc legatum, 41. ff. delegatis tertio. Vbi in legato facto de rebus alicuius cauſa paratis, comprehenduntur dunraxar res, quæ ſimpliciter ad eius vſum paratæ ſunt, non quæ mixtim ad eius vſum, & alterius:[*] & ad idem eſt text. in l. legatis vxori, ff. de legatis ſecundo, Surdus etiam, deciſ. 174. num. 13. & 14. vbi quod ſimplex non comprehendit mixtum, habens aliquam qualitatem: & num. 16. quod quando di[*] ſpoſitio continet præiudicium tertij, nunquam complectirur mixtum: Ruinus etiam in conſ. 167. numer. 10. lib. 1. Hieronymus Gabriel, in conſil. 197. numer. 6. libro primo, eleganter Craueta, in conſil. 941. n. 31. tom. 5. Cæterum ſuperioribus omnibus minimè re[*] fragantibus, contrariam ſententiam veriorem, & omnino tenendam arbitror; videlicet quod clau ſula prædicta D. Regis Henrici ſecundi, & dict. lex vndecima, titul. 7. lib. 5. procedet etiam, ac intelligi debeat non modo in donationibus liberis, ſed etiam in qualiſicatis; hoc eſt, in eis, quæ titulo maioratus perpetui ab ipſomet Rege factæ fuere, alicui, & eius deſcendentibus, & familiæ. In eis etiam, in quibus caſus reuerſionis ad Regiam Coronam, poſt deſcendentes, & cæteros de familia donatarij, vel poſt aliquos eorum exprimitur. Ac multo magis, ſi ab initio titulo maioratus ab eodem Rege conceſ ſ æ non fuerunt, ſed de eiſdem primus donatarius maioratum inſtituit perpetuum. Ad quod ita tenendum, rationes ſequentes admodùm concludere videntur. In primis, quoniam clauſula metipſa Regis Henrici habet verba indefinita, & comprehenſiua generaliter omnium donationum præcedentium; idque adeò vniuerſaliter, vt nulla congtuè excipi, ſiue excepta videri poſ ſit, ſed indiſtinctè omnes contineantur: inquit namque; Por lo qual nos les ouimos de hazer algunas gratias y mercedes, & ibi: Que las guarden y cumplan, y mantengan las dichas gracias y mercedes que les nos hizimos. Et inde[*] finita in verbis legis æquipollet vniuerſali, Bartolus in l. ſi pluribus, colum. 2. verſ. Tertio præmitto, ff. de legatis ſecundo, Decius in 1. prima, numero duodecimo, ff. de regulis iuris, vbi etiam Cagnolus, ex numer. 7. cum ſeqq. Cephalus in conſ. 306. numero 23. libro tertio, & in conſ. 490. numer. 12. & ſeqq. lib. 4. Decianus in conſ. decimo ſeptimo, num. 20. libro primo. Menochius in conſ. 431. num. 67. & ſeqq. libro tertio, Hippolytus Riminaldus in conſ. 544. numer. 190. & ſeqq. lib. 5. Hondedeus in conſ. 35. numer. 33. & in conſ. 76. Numer. 30. lib. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro ſecundo, quæ ſt. 65. numer. 4. & 19. Petrus Surdus in conſ. 497. numero primo, lib. 4. & eiuſdem eſt potentiæ, ac vniuerſalis, Franciſcus Beccius in conſ. 66. num. 4. Menochius[*] in conſ. 97. numer. 154. & ſeqq. libro primo. Farinacius in conſilio 27. Surdus in con. 431. ex numer. 67. lib. 3. Cardinalis Tuſchus. tomo 4. litera 1. concluſ. 86. fol. 454. Et generalis etiam diſpoſitio, quæ non diſtinguit, intelligenda eſt generaliter, l. de pretio, ff. de Publician. in rem act. Iaſ. in l. non dubium,[*] numer. 38. C. de legibus. Hippolyt. Rimin. in conſ. 110. ex num. 15. libro primo. Surdus in conſ. 183. num. 15. lib. 2. & deciſ. 273. numer. 4. Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ 25. numer. 37. & 38. Tuſchus, temo 2. litera D. concluſ. 508. fol. 728. nec ideo deſinit eſ ſe propria donatio, quod cum qualitate maioratus facta fuerit, l. quoties, C. de donat, quæ ſub modo, l. 7. tit. 4. parti. 5. vbi Gregorius; & conſequenter comprehendi debet ſub dicta clauſula Regis Henrici, quæ loquitur de donationibus factis per Regem ipſum. Maximè quando vna pars legis ex alia declaratur, ſicut eſt regulare; l. ſed & poſteriores, ff. de legibus, Pariſius, in conſilio 73. numer.[*] 48. lib. 2. Bertazol. in conſ. 15. numero. 4. Corneus, in conſ. 90. num. 7. lib. 3. maximè etiam, accedente, ac perpenſa intentione, & ratione dictæ clauſulæ Regis Henrici, quæ venit reparare damnum Regno, Regiæque Coronæ ex donationibus ab ipſo Rege factis, illatum; vt conſtat ex præfatione di[*] ctæ. l. 11. tit. 7. lib. 5. quæ quidem ratio eſt anima ipſius, & principaliter attenditur, vt latè, vel ſtricte diſpoſitio accipiatur, vt per Tuſchum, tom. 6. litera R. concl. 31. & 32. Surdum, deciſ. 276. num. 8. & 9. Cæ ſarem Barzium, deciſ. 88. num. 14. Peregrinum in conſ. 58. num. 5. & 6. lib. 1. & deciſ. 215. lib. 2. & ego ipſe, lib. 3. cap. 28. numero 22. & ſeqq. aliis multis relatis, cõprobaui . Cum ergo legis vigor in ipſa ratione cõ ſiſtat ; vt exornaui ſuprà, hoc eod. cap. n. 129. & ratio illa in præfatione, expreſ ſa, non varietur, nec mutetur ex eo, quod aliquæ donationes titulo maioratus conceſ ſ æ fuerint, cùm non ideo minus deſinat diminutum manere Regiũ patrimonium; ſequitur equidem, quod clauſula ip ſa omnes donationes comprehendat, etiam qualificatas, & quæ titulo maioratus conceſ ſ æ fuere per eundem Regem Henricum, non enim poteſt diſ criminis ratio aſ ſignari; imò ratio ipſa omnes donationes comprehendit indefinitè, etiam qualificatas. Et hactenus de primo fundamento pro hac parte, ex quo quidem concludens reſultat reſpon ſum ad primum contrariæ partis fundamentum, quod adduxi ſuprà; ſiquidẽ dictæ legis, & clauſulæ verba sũt adeò generalia, & indefinita, quod omnes donationes, etiam qualificatas, hoc eſt, titulo maioratus conceſ ſas comprehendunt omnino. Secundo deinde pro eadem parte facit, quod dictius Dominus Rex Henricus in dicta clauſula[*] confirmauit omnes donationes, & gratias, quas fecerat omnibus, & quibuſcunque perſonis cuiuſque ſtatus, condictionis, & dignitatis eſ ſent; non quidem ſimpliciter, ſed potius cum vocationibus, conditionibus, & ſubſtitutionibus, quas vnaquæque habuiſ ſet, vt conſtat ex eadem l. 11. titulo 7. libro 5. ibi: Y nos ge las confirmamos, y tenemos por bien, que las ayan, ſegun que ſe las nos dimos, y confirmamos, y mandamos guardar en las Cortes de Toro. illa enim verba, Segun y como ſe las nos dimos: quamuis ſint numeri pluralis, & referantur ad omnes dictas donationes, & gratias, quas dictus Rex fecit; reſoluuntur tamen in plures ſingularitates, ex regula l. 2. §. fin. ff. de condit. inſtitut. l. falſa 33. § fin. ff. de condit. & demonſt. l. 13. titulo 4. parti. 6. vbi Gregorius notauit gloſ ſ. 4. & eſt perinde, ac ſi Dominus Rex dixiſ ſet; quod vnaquæque ex omnibus perſonis, quibus alicuius rei donationem fecit, eam habeat, & poſ ſideat cum vinculis, vocationibus & grauaminibus contentis in ſua donatione; & in hoc iungi debent verba ſequentia, ſicuti continuantur in dicta l. 11. ibi: Pero todauia que ayan por mayorazgo, y finquen al hijo legitimo mayor de cada vno dellos, y ſi muriere ſin hijo legitimo, que tornen ſus bienes del que aſ ſi muriere a la Corona de los nuestros Reynos. Quibus ſane verbis cum confirmaſ ſet omnes donationes prout eas fecerat; expreſsè modificat eas ad illum modum, & ſtatuit nouum ordinem, qui in ſucceſ ſione earum omnium, & vniuſcuiuſque earum ſeruari debet; atque ita in eiſdem donationibus, titulo maioratus, aut quo modocunque factis, in indiuiduo loquitur, & ſpecialiter facit mentionem donationum præcedentium, prout ipſ æ factæ fuerunt, idcirco lex illa, quæ ſpecialiter diſponit ſuper hoc ſeruanda eſt omnino, non obſtantibus anterioribus le[*] gibus, ſeu diſpoſitionibus contrariis, l. præcipimus, in fin. C. de appellat. quia lex generalis poſterior corrigit anteriores, quatenus contrariæ ſunt, l. non eſt nouum, cum ſeqq. ff. de legibus, & ita ſeruari debet diſpoſitio dictæ clauſulæ teſtamenti Regis Henrici; nam quoties aliquid adiicitur, vel de[*] trahitur primæ diſpoſitioni, intelligitur noua diſ poſitio facta, quia noua qualitas facit nouam diſ poſitionem, l. 1. §. ſi quis ſimpliciter, ff. de verborum obligat. l. ius ciuile, vbi Doctores communiter, ff. de iuſtitia & iure, § præterea, Inſtit. de inutilibus ſtipulat. l. quibus diebus, §. quidam Titio, §. de condit. & demonſt. Crauet. In conſil. 910. num. 3. Ioannes Cephalus, in conſil. 35. num. 52. lib. 1. Menoch. in conſ. 104. num. 37. lib. 1. Hippolytus. Riminal. in conſ. 111. num. 56. lib. 2. Mantica de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 7. num. 3. Azeued. in conſ. 1. num. 6. Itaque diſpoſitio dictæ clauſulæ noua fuit, ſiquidem modificauit ordinem ſuccedendi, ſpecialiter vnicuique donationum datum, & tanquam noua ſeruanda eſt, sicuti ex verbis eiuſdem 1. 11 expreſsè deducitur. Fuit quoque clauſula ipſa Regis Henrici omnium donationum, & gratiarum, quas Rex ipſe fecerat, declaratoria; declarauit namque ca[*] ſum reuerſionis ad Regiam Coronam, & ordinem ſuccedendi titulo maioratus; & ita declarans, non tam de nouo aliquid, egiſ ſe, quam id, quod iam factum erat, detexiſ ſe videtur; vt dicitur in l. adeo 7. verſ. Cum enim, ff. de acquir. rer. domin. l. hæredes palam, § ſi quid poſt, ff. de teſtamentis, & latius ego ipſe exornaui. lib. 3. cap. 10. & ita cum ſit declaratoria, debet extendi ad omnes donationes, etiam[*] qualificatas; quia lex declaratoria ad præterita etiam negotia extenditur, vt in authent. de filiis natis ante dotal. inſtrum. §. primo, notauit Baldus in l. leges, & conſtitutiones, num. 5. & in l. non dubium num. 2. C. de legibus Federicus de Senis, in conſ. 112. num. 3. Menchaca de ſucceſ ſionum creatione, §. 18. num. 275. Matiençus in l. 3. tit. 10. gloſ. 16. libro 5. Burgos de Paz in l. 3. Tauri, prima parte, num. 37. & num. 345. qui pro hac ſententia expendit text. in l. nihil, ff. de coniungend. eum emancip. lib. Collantes, ad pragmaticam de los labradores, lib. 3. cap. 8. num. 1. hactenus de ſecundo fundamento pro hac parte, ex quo etiam reſultat concludens reſponſum ad fundamentum primum; quod pro contraria parte ponderaui; ſiquidem in indiuiduo, & ſpecialiter ad donationes etiam qualificatas, hoc eſt ad eas, quæ cum vocationibus, ſubſtitutionibus, & grauaminibus factæ fuere; dicta clauſula ſe refert, prout ex verbis eiuſdem ſuprà probaui. Tertiò etiã in cõprobationem eiuſdẽ ſententiæ facit, quod cũ dicta clauſula Regis Henrici, & l. 11. tit. 7. lib. 5. ſit diſpoſitio, & lex poſterior; quamuis etiam donatio præcedens: & titulo maioratus qualificata, ſit etiam lex anterior, cum donatio, & contractus Principis vim legis habeãt l. cæ ſar. ff. de publican. & vectig. lib. vbi Bart. & Doctores, l. penult. C. de donat. Attamen dicta clauſula ſeruari debet, & eius diſpoſitio, quia lex prior trahitur ad poſteriores, vt antea adnotaui; & probatur in dicta l. non eſt[*] nouum cum ſeqq. ff. de legibus. Maximè, quando in vna, eadémque re loquuntur, ſicuti præ ſupponitur in terminis quæ ſtionis propoſitæ, donationis ſcilicet à Rege Henrico factæ titulo maioratus, & expreſ ſo caſu, quando bona donata reuerti de beant ad Regiam Coronam, in quibus etiam dicta clauſula loquitur; quo caſu ſine dubio lex poſterior ſeruanda eſt: vt per Bartolum in conſ. 144. lib. 1. Baldum in conſ. 107. lib. 5. Angelum in conſ. 214. Ancharanum in conſ. 268. num. 7. Lapum, allegatione 88. num. 5. Tuſchum tom. 5. litera L. concluſ 260. fol. 285. Secus tamen esset, ſi lex poſterior loqueretur limitatiuè, quia tunc ſuos non tranſgreditur terminos, vt docuit Baldus in conſ. 261. in fine, vol. 3. quem refert Cardinalis Franciſc. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. tit. 18. num. 25. ſed quando ordinem, aut formam aſ ſignat lex poſterior generalis (provt aſ ſignat dict. lex 11.) ſeruanda eſt omnino, & corrigit leges, aut diſpoſitiones præcedentes; vt per Dinum, in conſ. 27. Quæ ſtio, & articulus; num. 3. Angelum in conſ. 214. Primo eſt videndum: num. 2. Fulgoſ. in conſ. 170. Idque maximè, quando diſponit ſuper præteritis, ipſa annullando, aut declarando; quia inducit formam quæ ad vnguem in omnibus obſeruari debet; l. finali, in fin. C. de tranſact. I. final. C. de pact. Ioann. Platèa, in 1. penul. C. de Decurionibus, lib. 10. num. 5. formam etiam ſubſtantialem inducit, & quicquid in ipſa exprimitur, pro forma eſ ſe cenſetur, quoties lex noua aliquid de nouo inducit cum certis modificationibus; provt dicta clauſula inducit modificans omnes donationes, factas ab ipſo Rege; ſic ſane Decius ſcrip ſit, in conſ. 612. num. 2. Octauianus Cacherannus, deciſ. Pedemontana 164. num. 11. Burgos de Paz in lib. 3. Tauri, numero 15. Azeu edus in conſilio nono, numero 27. Deinde, quia licet diſpoſitio generalis reſtringa[*] tur ad caſus in ſpecie prouiſos; vt per Alexandrum, in conſ. 24. num. 5. lib. 3. Cumanum, in conſ. 129. Ruinum in conſ. 100. num. 6. & 7. lib. 2. Decianum in conſ. 26. num. 62. lib. 2. Gabrielem, in conſ. 95. l. 2. Ludouic. Caſanate in conſil. 4. num. 272. & 283. & in conſ. 19. num. 1. & 17. Ruſticis, in tract. an, & quando lib. in condit, poſt. cenſean. vocati, lib. 5. cap. 4. num. 2. & 3. & generalia verba nunquam referantur, nec trahantur ad caſus ſpecialiter prouiſos; vt ſuprà probaui, num. 150. & cum multis tradiderunt Menoch. in conſ. 111. num. 13. lib. 1. Ludouic. Caſanate, in conſ. 57. numero 15. & in conſ. 36. numero 3. & in conſi. 37. num. 30. & in conſ. 44. num. 5. qui duobus modis hoc limitat, dict, conſ. 19. ex num. 9. vſque ad num. 18. limitat etiam, ſiue lex aliis modis explicat, dict. conſ. 44. ex num. 44. vſque ad num. 48. & in conſ. 20. num. 54. conditio etiam poſita in vltima clauſula generali, à præcedentibus ſeparata, non refertur ad ſuperiora, quando ex præ cedentibus vni eſt ſpecialiter prouiſum; ſicuti adnotauit, & permultos iuris Interpretes ad id com[*] memorauit Menochius lib. 4. Præ ſumpt. 181. num. 6. & 7. Attamen id procedit, quoties diſpoſitio ſpecialis, & generalis, ſiue caſus ſpecialiter prouiſus, & generalis diſpoſitio fiunt in vna, eadémque charta, ſiue ſcriptura, vel in vna diſpoſitione, vt in l. alimenta, §. Basilicæ, & in l. Stichus, ff. de aliment. & cibar. legat. Secus tamen eſt, quando in diuerſis chartis, ſeu ſcripturis, vel diſpoſitionibus, primo diſponitur ſpecialiter, & poſtea generaliter, quia tunc per diſpoſitionem generalem videtur receſ ſum ab ſpeciali anteriori, vt eſt textus ſingularis, in l. libertis 18. ff. de aliment. & ciba. Legat. ex quo ita deduxit Bartolus, ibidem in principio, & num. 1. opponit de textu, in dicta l. Stichus. Et reſpondet in hunc modum: Loquitur, quando in eadem voluntate appoſuit clauſulam generalem, & ſpecialem reſpectu diuerſarum perſonarum; hic reſpectu earundem Et idem concludit Alexander in l. huiuſmodi, §. cum pater, ſub num. 5. ff. de legat. 1. Pariſius iu conſ. 97. num. 21. lib. 2. Mantica de coniectur: vltimar. volunt. lib. 9. tit. 6. num. 23. Peregrinus de fideicommiſsis, articulo 16. num. 107. Sic ſane in terminis quæ ſtionis hucuſque agitatæ contingit; quia præ ſupponimus donationem præceſ ſiſ ſe in vna ſcriptura, vel diſpoſitione, & poſtmodùm ſubſequutam clauſulam generalem Regis Henrici Secundi in eius teſtamento; atque ita donationes, & diſpoſitio dictæ clauſulæ diuerſis temporibus, & diuerſis actibus factæ fuere. Præ ſupponimus etiam, quod ambæ diſpoſitiones, clauſulæ ſcilicet, & donationum præcedentium, ſunt circa idem; hoc eſt, in modo ſuccedẽdi in iſtis bonis, à Rege ipſo Henrico donatis. Procedit denique, quando in dubio verſamur, & coniecturæ concurrunt, ex quibus voluntas colligi poſ ſit, vt diſpoſitio non referatur ad caſus ſpecialiter prouiſos, quantumuis illa generalis ſit; provt in his terminis loquuntur Authores omnes, relati ſuprà, num. 150. & n. 175. maximè Mantica, & Peregri. in locis, de quibus nunc. Secus tamen vbi voluntas in contrarium colligitur, provt in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. clarè apparet, ponderando, & coniungendo verba, provt coniunxi, & ponderaui ſuprà. Imò & in fortioribus terminis pro hac ipſa parte[*] induci, atque ponderari poteſt tex. ſingularis, in l. talis ſcriptura, ff. de legat. 1. vbi teſtator certa legata reliquit, & iuſ ſit, quod vnum eorum die præ ſenti ſolueretur; poſtmodùm appoſuit clauſulam generalem, qua cauit, quod omnia legata, quibus dies appoſitus non eſt, ad certum tempus ſoluerentur; dubitatum fuit, an in iſta aſ ſignatione termini, omnibus legatis appoſita, comprehenderetur legatum illud, quod ſtatutum fuit ſolui præ ſenti die? & textus determinat, quod non. Vnde inferri poſ ſet, quod ſi teſtator non appoſuiſ ſet clauſulam illam, quibus dies appoſitus non eſt, ſed ſimpliciter terminum aſ ſignaret legatis, comprehenderetur quoquelegatum illud, quod ſolui præ ſenti die teſtator iuſ ſerat, quã uis diem certum haberet. Atque ita pariter, quamuis Rex ipſe Henricus donaſ ſet aliqua bona, eaque haberi, & poſ ſideri iure maioratus ſtatueret, & ſimul exprimeret caſum, quo ea bona ad Regiam Coronam reuerti deberent; nihilominus ea donatio comprehenderetur in modificatione, atque reuerſione generali, quam dicta clauſula appoſuit omnibus donationibus. Et hactenus de tertio fundamento; ex quo apparet ſolutio, & concludens reſ ponſum ad ſecundum, & tertium fundamentum, quod pro contraria parte expendi, adduxíque ſuprà, numeris præcedentibus. Quartò præterea pro eadem ſententia facit, certi iuris eſ ſe, quod quamuis Princeps regulariter donationes à ſe factas ex cauſa remunerationis ſeruitiorum reuocare non poſ ſit; ex cauſa tamen publicæ vtilitatis, & legem generalem condendo, id efficere, & modificare eas poteſt, vt probaui ſuprà, num. 93. & pet Mantienç. in l. 6. tit. 10. glo. 1. num. 10. & 11. lib. 5. Imò & fortioribus terminis, quod Princeps per[*] legem generalem auferens ius quæ ſitum alicui, non teneatur ei ſatisfacere de æquiualenti pretio, licet aliàs regulariter ad id teneatur; cum aliis Authoribus tradidit Matienç. ipſe in dialogo relatoris, c. 12. ex n. 2. & in d. l. 6. tit. 10. glo. 1. num. 18. & in l. 11. tit. 7. glo. fin. num. 7. Et quidem ea reſolutio, quod dona[*] tiones antea factæ ex cauſa remunerationis ſeruitiorum, reuocari poſ ſint per Principem ex cauſa publicæ vtilitatis; non modo procedit in donationibus liberis, quas Princeps abſque vllo onere, ſubmiſ ſione, aut vinculo fecit, ſed etiam in donationibus non libere factis, ſed oneri, & vinculo maioratus ab initio ſubiectis, & data forma, ſiue expreſ ſo caſu reuerſionis ad Regiam Coronam; in vtroque namque caſu, æqualis ratio publicæ vtilitatis & neceſ ſitatis, reparationis ſcilicet damni publici adeſt; & ſic æqualiter clauſulæ eiuſdem, & dictæ. 11. tit. 7. lib. 5. conſtitutio procedere debet ex ſui generalitate, vt anteà dixi. Nam ſi reſpectu primi donatarij potuit ea modificatio adiici; cui ex donatione iam erat plenum ius acquiſitum; potuit etiam, & de intentione Regis eiuſdem Henrici quoque ſuit, reſpectu ſequentium; ſiue maioratus in ſtitutus fuiſ ſet à primo donatario, vel ab alio eius ſucceſ ſore, ſiue bona ipſa titulo maioratus à Rege à principio conceſ ſa fuiſ ſent, & etiam expreſ ſus caſus, quando ad Regiam Coronam eſ ſent reuer ſura: Vtpote, cum non potuerit maius, aut fortius, vel potentius ius acquiri ſequentibus, quam primo. Et veré ſi reſpectu primi donatarij, cui principaliter donatum erat, modiſicatio adiici potuit; reſ pectu quoque ſequentium, qui in fututam ſucceſ ſuri erant, & qualiter potuit ea modificatio adiici. Et ſi maioratu inſtituto, tot donationes, aut donatarij reſultant, quot ſunt perſonæ vocatæ, & perinde habetur, ac ſi vnicuique eorum ſpecialiter donatum fuiſ ſet, vnicuique proculdubio, ſiue vniuſ cuiuſque reſpectu ea modificatio adiici potuit; cum quilibet ſucceſ ſor cenſeatur immediatus Regis donatarius; quod in bonis à Rege Henrico, iure ma[*] ioratus donatis ſcripſit Ludou. Molina libro 4. cap. vltimo, numer. 48. vt ſuprà annotati: atque ita ex cauſa publicæ vtilitatis, & neceſ ſitatis quilibet ea modificatione grauari potuit, ac primus donatarius. Et ſi cauſa ea ſufficiens eſt ad modificandum reſpectu vnius, ſic & reſpectu omnium, quibus acquiſitum eſt ius ex vocationibus, & ſubſtitutionibus, ſiue maioratus ipſius inſtitutione, modò illa procedat ab ipſo Rege, qui titulo maioratus habenda, & poſ ſidenda ea bona donauit, & caſum reuerſionis ad Regiam Coronam expreſ ſit; modò ab ipſis donatariis, qui iuri & vinculo maioratus ſubiecta, eadem bona donata reliquerunt. Quinimò, non ſolum ab eo procedentes donationes, ſed etiam conceſ ſionem, aut donationem ab alio factam, poteſt Princeps modificare, vt eſt textus mi[*] rabilis, in cap. quanto, de cenſibus quem hactenus non cogitatum ab aliquo, dicit, & eum expendit Palatios Rub. in Rubrica, de donat. inter. §. 60. numero 14. teſtatorum etiam, & inſtitutorum maioratuum clauſulæ, vocationes, & ſubſtitutiones ex cau ſa neceſ ſaria, & publicæ vtilitatis poſ ſunt per Principem alterari, & mutari; etiam ſi ex illis ſit aliis acquiſitum ius ſuccedendi, quamuis ſine cauſa non poſ ſit; ſicut aſ ſeuerarunt infiniti illi iuris Interpretes, quos ego in vnum congeſ ſi, & commemoraui libro 2. cap. 28. & lib. 3. cap. 28. & ibidem relatis, addo nunc D. Chriſtoph. de Paz de tenuta part. 2. cap. 57. ex num. 182. & ex num. 261. Ioan. Gutierr. Pract. lib. 4. quæ ſt. 11. ex num. 12. cum ſeqq. Azeued. in l. l. 2. 3. & 4. tit. 14. lib. 4. Steph. Gratian. tom. 3. cap. 458. Fuluium Pacian, in conſ. 29. Menoch. in conſ. 1033. numero 22. & ſeqq. lib. 11. Ioan. Baptiſt. Bellonium in conſ. 66. per totum Martam de iuriſdictione, 4. parte, centuria 1. caſu 74. folio 146. Peregri[*] num in conſ. 4. per totum, lib. 1. Fachineum in conſ. 2. ex num. 22. vſque ad numerum 61. libro primo. Et hactenus de hoc quarto fundamento, ex quo patet reſ ponſum concludens ad quartum & quintum fundamentum, quod pro contraria parte adduxi ſuprà, quia non procedit, quando diſponens voluit, quod diſpoſitio ſua ad vnum & alterum caſum traheretur, quia tunc trahitur ad vtrumque. Vel quando militat eadem ratio, vel maior; quia tunc mixtum comprehenditur ſub ſimplici; vt per Alexan. In conſ. 142. lib. 1. & in l. ſi extraneus, in fin. ff. de condict. ob cauſ. Decium in conſ. 333. numer. 2. Surdum deciſ. 174. num. 15. & alio cap. latiùs conprobauimus: & ita tenendum eſt, quicquid Iacob, Menoch. in conſ. 1003. num. 102. & 103. lib. 11. videatur contra[*] rium eius quod ex num. 162. defendimus obſeruare; videtur namque præ ſentire, quod vbi donatio à Principe facta fuit alicui, iure hereditario pro ſe, hæredibus, & ſucceſ ſoribus; quibus verbis maſculi, & fœminæ continentur; moderari non poſ ſit, nec reſtringi ab ipſo Principe donatore. Nam ſi cauſa publicæ vtilitatis interueniat, ſicut moderari poteſt reſpectu primi, & principalis donatarij; ita equidem & reſpectu hæredum, ſucceſ ſorum eius poterit, vt ſuprà fundaui: nec diſcriminis ratio reddi poteſt; cum ratio illa præcipua reparationis damni Regiæ Coronæ, ita militet reſpectu ſequentium, ſicut reſpectu primi, cui donatio facta eſt. Decimoquartó & principaliter obſeruandum, at[*] que conſtituendum erit, dubium eſ ſe, vtrum donationes à Rege Henrico factæ, quæ iureiurando confirmatæ fuere, comprehendantur ſub d. clauſula Regis ipſius, & deciſ. d. l. 11. tit. 7. lib. 5. atque ita, vtrum iúramentum de ſeruanda, & non reuocanda donatione, impediat reuocationem, ſeu modifi[*] cationem ex pò ſt facto euenientem, condita d. clau ſula, & lege Regia? Et prima facie videtur dicendum, quod cum donatio iurata fuerit, reuocati non poſ ſit: nam iuramentum habet vim quaſi contractus, l. depoſiti, §. 1. ff. de pecu. Bart. & Ang. in l. 2. §. circa, ff. de dol. except. Bal. in l. quoties, in lectura antiqua, C. de fideic. Decius in Rubrica, C. de tranſact. Seraphin, de priuileg. iuramenti, priuilegio 162. & confirmat contractum aliàs nullum, vt in authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſus vendit. vbi Doctores, & latè Ioannes Gutierrez, cap. quam[*] uis pactum, vbi etiam latè ipſe Gutierrez de pact. in 6. cap. licet mulieres, de pact. lib. 6. latè Seraphin. vbi ſuprà, priuileg. 61. per totum: & ita confirmare poterat dictam donationem, quia Princeps non poteſt contrauenire conſtitutioni à ſe factæ cum iuramento, ſiue quam ſe obſeruaturum iurauit,[*] vt per Seraphinum, ibidem, priuilegio 146. numer. 5. Deinde, quia iuramenti tanta eſt prærogatiua, virtus, & priuilegium, vt nunquam in generali diſ poſitione veniat actus iuratus, niſi de iuramento,[*] vel iurata diſpoſitione fiat expreſ ſa, ſpecialis, & indiuidua mentio: atque ita diſpoſitio Principis generaliter loquens, non extenditur ad actum, iuramento firmatum, Glo. in cap. cum non deceat, in verbo, effectus, de electione in 6. & in Clement. dudum, §. penult, in verbo pacta, de ſepulturis, Antonius Gabriel, communium, lib. 2. titulo de iureiurando, concluſione 5. Seraphinus, priuilegio 22. num. 9. & 13. & ſeqq. Ludou. Moroti. reſponſo 53. num. 8. Per. Cauallus, conſilio deciſiuo 180. numer. 28. Fabius Turretus in conſ. 46. numer. 21. lib. 1. latè Fului. Pacianus in conſ. 64. per totum, Ferdinand. Loazes iu allegatione ſuper oppido de Mula, dubitatione prima, ſexto fundamento, numero 4. & 5. pagina 57. Iacobus Philip. Portius in conſ. 33. numero 29. & 49. Petrus Surdus in conſ. 299. numero 2. & 3. lib. 2. & [*] habet iuramentum vim clauſulæ derogatoriæ, & priuilegium derogandi actui, ſeu diſpoſitioni ſequenti, & poſteriori, & conſequenter habet vim clauſulæ derogatoriæ; vt cum aliis multis tradit Seraphin, priuilegio 75. numero 6. & ſeqq. & alios mirabiles effectus producit, quos ampliſ ſimè pro ſequitur ipſe Seraphinus in dicto ſuo tractatu, & [*] Vincent. Mancinus, in ſuo etiam peculiari tractatu de iureiurando, & Horat. Carpan. ad ſtatuta Mediolani, lib. 1. cap. 453. Tuſchus tom. 4. litera 1. concl. 524. fol. 847. Habet quoque iuramentum vim expreſ ſi, & ſpecialis conſenſus, Seraph, priuilegio 70. num. 1. vbi infert ad plures deciſiones: Pancirolus, conſ. 1. num. 60. And. Gaill. practicar obſerua[*] tion. lib. 2. obſeruatione 114. num. 15. Surdus, deciſ. 25. num. 12. & præmaximè, quando iuramentum interponitur ſuper facto negatiuo, videlicet de non[*] reuocando, nec contraueniendo: quia iuramen[*] tum de non contraueniendo, magis obligat, quàm iuramentum in genere præ ſtitum; vt vtrumque probarunt Pariſius, in conſ. 97. num. 45. libro primo. Tiberius Decianus in conſ. primo, num. 65. libro ſecundo. Vincent. Mancinus, de iuramento, parte 4. effectu 165. Tuſchus, tom. 4. litera l. concluſ. 526. fol. 853. Vbertin. Zuchardus in conſil. 17. à num. 10. [*] Afficit etiam iuramentum ſucceſ ſores, quoad vim & obligationem contractus, licet non quoad animæ vinculum; Seraphinus priuilegio 67. num. 22. & priuilegio 74. num. 141. Decianus in conſ. 31. num. 76. libro primo, Surdus deciſ. 159. num. 24. Cæ ſar Barzius, deciſ. 56. num. 25. Menochius, in conſ. 1198. num. 19. & 22. libro 12. Ioannes Gutierrez in repetit. l. nemo poteſt, num. 346. de legat. 1. Pez. Cauallus in conſ. 180. n. 22. & formaliter in contractu à Principe iurato, Petrus Rebuſ ſus in reſponſo 146. col. 7. Nihilominus contrarium eſt verius, & omnino tenendum, imò quod donationes etiam iuratæ, ſub dicta clauſula, & deciſione d. l. Regiæ 11. comprehendantur, & conſequenter oneri, & vinculo maioratus ſubiectæ remaneant, ſicut cæ teræ donationes, quæ abſque iuramento factæ fuerunt, & in ipſa clauſula modificari, & reſtrin[*] gi potuerint abſque metu periurij; nam cum Reges, & Principes, in principio ſui Principatus, ſiue dum coronantur, & Regni, ac Principatus adminiſtationem ſuſcipiunt, iureiurando promittunt, iura Regni, & Principatus, eiúſque honorem tueri, & defendere, & non alienare bona Regiæ Coronæ, cap. intellecto, de iureiurando, & ibidem notat Bald. & ſequuti ſunt Ioann, à Platèa, in l. prædia, num. 8. C. de locat. præd. ciuil. lib. 11. & Neuizan. inter conſilia Bruni, conſ. 12. num. 65. Menoch. in conſ. 1003. num. 22. lib. 11. Matienç. in l. 3 tit. 10. gloſs. 7. num. 2. & gloſ ſ. 13. num. 1. & 2. alienatio equidem, etiam iurata non valet; vtpote facta contra primum iuramentum, iuri communi conforme; vt in dicta l. 3. titulo 10. libro 5. nouæ collect. Regiæ, & in l. 28. tit. 11. partita tertia. Sic ſane per text, in d. cap. intellecto, quod alienatio iurata aduerſus primum iuramentum facta, reuocari[*] poſ ſit ab ipſo Principe, qui alienauit, non obſtante iuramento ab eo emiſ ſo, imò quod in conſcientia ita efficere debeat Princeps, ex quo Regno incipit eſ ſe nociua; cum aliis multis Authoribus tradidit Matiençus, in dicta l. 3. dicta gloſ ſa ſeptima, num. 2. & dicta gloſ ſa 13. num. 1. & 2. Hieronymus Partal. in tract. de conſortibus, cap. 22. num. 9. Corſetus, in tractatu de poteſtate & excellentia Regis, quæ ſtione 98. Quintilian. Mandoſius, in cap. primo, de probat. num. 20. Humada in l. 8. tit. 1. partita 2. gloſ ſ. 1. ex numero 1. Fabianus in tractatu de emptione & venditione, quæ ſt 11. tertiæ partis principalis Cenedus, collectanea 109. ad dictum cap. intellecto, num. 3. Pat. Ludou, Molin. de iuſt. & iur, tract. 2. diſputatione 23. colum. 2. fol. 186. vbi in hunc modum ſcribit: Quamuis autem Rex donare poſ ſit de bonis Regni ea, quæ non cedant in graue, & notabile præiudicium Regni, remunerarèque poſsit, ac debeat merita ſuorum ſubditorum, eo magis, quo plus in commune bonum cedunt, vt colligitur ex cap. Abbate, de ſentent. & re iud. libro ſexto, non tamen poteſt donare ea, quæ cedant in graue & notabile præiudicium Regni; quin potitu, ſi ita donet, poteſt donationem reuocare; eſto iureiurando eam firmaſ ſet: eodèmque modo eam poſ ſunt reuocare Succeſ ſores, in quorum præiudicium facta eſt. Ita colligitur ex cap. intellecto, de iureiurando. Et affirmant Innocentius, & Panormitanus ibi, vſque ad numerum octauum. Bartol. in l. prohibere, §. plané, ff. quod vi aut clam. Ratio eſt, quoniam Rex, comparatione bonorum Coronæ Regni, eſt quaſi adminiſtrator; bona namque Coronæ Regni, ſuo modo ſunt vinculata, & a Republica Regibus conceſ ſa ad defenſionem, & adminiſtrationem Reipublicæ, & non vt in Regni, & Reipublicæ detrimentũ dilapidentur. Et quamuis Rex inſta de cauſa poſ ſit ab cis auferre illud quæ ſi vinculũ , quod habent, non tamen pro libito, & abſque legitima cauſa. Quamuis ergo iuramentum confirmet contractum nullum, & habeat vim quaſi contractus, & operetur multos, maximóſque effectus, vt ſupra, probaui; nullum tamen in propoſito impedimentum præ ſtat, quamuis ex cauſa neceſ ſaria Rex ipſe, qui donauit, modificare donationes etiam iuratas poſ ſit ob graue damnum, & detrimentum Regiæ Coronæ; vt per Authores nunc relatos, & Cardinalem Tulchum, tom. 4. litera l. concl. 508. & 511. Decimoquinto & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit, dubium eſ ſe, vtrum clauſula Regis eiuſdem Henrici, quæ pro lege ſeruari mandatur in d. l. 11. titulo 7. lib. 5. procedat[*] etiam in donationibus, quæ cum à Rege ipſo Henrico proceſ ſiſ ſent, fuerunt poſtmodum ab eius Succeſ ſoribus confirmatæ (Rex namque D. Ioannes II. & Rex Henricus III. Inſuper & Reges Catholici quamplurima, ex dictis donationibus confirmarunt) an vero in eiſdem quoque donationibus confirmatis clauſula illa, & lex ipſa propter ſui generalitatem obtinere, & ſeruari debeat. Idque vel eo maximè, quod factis iam eiſdem donationibus à præfato Rege Henrico II. & confirmatis à Rege D. Ioanne 11. & Rege D. Henrico III. à Regibus etiam Catholicis; lata, & condita fuit deciſio d. l. 11. vbi pro lege ſeruari mandatur (vt nunc dicebam) clauſula ipſa, atque ita omnes donationes Regis Henrici, etiam poſtmodum confirmatas, comprehendere videtur lex illa poſterior, & in eiſdem donationibus Regis Henrici ſpecialiter loquens. Etenim Rex ipſe Henricus 11. cœpit Regnare anno Domini 1369.[*] & obiit anno 1379. quo tempore habuit effectum, & confirmata fuit eius morte clauſula metipſa, iuxta text, in l. 4. ff. de adimend. legat. l. 1. ff. de te ſtam. cap. cum Marthæ de celebr. Miſ ſar. & pro lege ſeruari mandata ab eiſdem Dominis Regibus Catholicis, anno 1488. & à Domino noſtro Philip[*] po 11. Rege Hiſpaniæ inuictiſ ſimo anno 1566. atque ita omnes confirmationes, multis antea annis præceſ ſerunt, quod certiſ ſimum eſt, atque apparet ex Hiſpaniæ annalibus, à fide dignis Scri[*] ptoribus conſcriptis, quibus, & hiſtoriis, atque Chronicis integra fides adhiberi debet, maxime in antiquis, c. cum cauſam, de probation, vbi Bald. Abb. & Felin, optime Decius, & reliqui: Bart. & omnes in l. 1. vbi communiter DD. per illum text. ff. ſi cert. petat. ibidem Purpuratus, num. 158. & longa ſerie Ioannes Bolognet. ex num. 38. cum ſeqq. text. etiam, in l. 1. ibi: à quibuſdam ſcriptoribus traditum eſt. ff. de offic. Præfect. præt. & l. 1. ibi: & Iunius, & Trebatius, & Feneſtella ſcribunt, ff. de offic. Quæ ſtoris, Felinus in cap. ex parte, num. 146. de fide in ſtrument. Socinus in regula 21. Pariſius in conſ. primo, numero 50. libro primo, Bellamera deciſ. 70. Maſ cardus de probationibus, tom. 1. concl. 287. Ferdinand. Loazes, in allegatione ſuper controuerſia oppidi de Mula, dubitatione prima, ex numer. 27. vbi multa tradit notatu digna de fide, quam hiſtoriæ faciunt. Menochius in conſilio primo. numero 274. libro primo, & in conſil. 1003. numer. 81. libro 11. Cardinalis Tuſchus, tomo 4. litera H. concluſ. 139. folio 341. Ioannes Garcia de nobilitate, 18. numera 10. D. Perez de Lara de capellan. & anniuerſariis, lib. 1. cap. 25. numer. 52. & lib. 2. cap. 4. num. 58. Valençuela Velazq. in conſ. 33. n. 84. & duobus ſeqq. Ioannes Gutierrez, pract, lib. 3. q. 13. n. 22. & 23. [*] Sed deciſ. 161. num. 4. Videtur ergo dicendum prima facie, quod d. clauſ. & lex Regni non procedat, in ipſis donationibus, quæ à Regibus ſucceſ ſoribus confirmatae fuerunt, quia perinde eſt, ac ſi ab eis nouiter proceſ ſiſ ſent. Clauſula autem ipſa loquitur ſpecificè in his donationibus, quæ à Rege ipſo D. Henrico II, proceſ ſerunt; vnde videtur, quod non obtineat in his, quæ propter confirmationem, ab aliis Regibus, non ab eodem Henrico II. proceſ ſiſ ſe videntur. Nam licet regulariter confirmatio, quæ in forma communi, & ordinaria expeditur, vtputa: Para que ſe guarde, ſegun y como ſe ha guardado: nullum ius nonum tribuat, nec de facto, nec de iure, cap. cum dilecta, de confirmat, vtili, vel inutili, cap. examinata, vbi Doctores, eod. tit. l. 2. & 27. titulo 18. partita 3. melior textus, in c. ex parte 13. de priuilegiis. Geminianus latè. 2. conſ. 128. Caſtren ſis in conſ. 187. in principio. lib. 2. Corneus in conſ. 9. num. 3. lib. 3. Alexander in conſ. 123. numer. 18. libro quarto Velazq. Auendañus in l. 42. Tauri. gloſ. 3. Pat. Molina, tomo 3. diſputat. 597. Maſcardus de probat concluſ. 404. Ioannes Garc. de nobilitate, gloſ. 1. §. primo, numero 66. Georgius de Cabedo, deciſ. 1. ex num. 6. & num. 8. & deciſ. 2. numero primo & 2. parte ſecunda, Ioſephus de Seſe, deciſ. 15. ex numero primo, & deciſ. 93. numero primo, prima parte, vbi inquit, quod confirmatio, in qua non adeſt clauſula, Ex certa ſcientia, nec inſeritur tenor, nec fuit facta cum cognitione cauſ æ, dicitur in forma communi; vt per Abbatem, Decium, & Socinum, ibi relatos: Antonius Cardo ſus in praxi, verbo, confirmatio, numer. 4. folio 69. col. 4. vbi quod confirmatio in forma communi dicitur illa, quæ ſit ſub conditione expreſ ſa, aut virtuali abſque cauſ æ cognitione, relata tamen ad iu ſtum titulum, ſeu poſ ſeſ ſionem, & quia diuerſitatem, de conceſ ſione præbendæ: Et nihil de nouo tribuit confirmato, ſed facit rem confirmatam maioris corroborationis, & auctoritatis; d. c. quia diuer ſitatem, vide Glo. verbo, forma communi. Et abb. numero 9. Tuſchus etiam latè. tomo 2. litera C. con[*] cluſione 704. Atque ita confirmationis natura eſt, dare robur confirmato, non autem illud extendere, vel augere, vltra quam in eo contineatur, nec ei quicquam de nouo tribuere; ſed tantum approbare in ſuis terminis: l. Aurelius, §. primo, ff. de liberat. legata, cap. primo, & 2. de confirmat, vtil. vel. inutil. Gloſ ſa, in cap, ex parte, de conſtit. Craueta in conſ. 257. ex numer. 3. cum ſeqq. vſque in finem conſilij, vbi multis id probat; & inquit, quod frater, qui patris teſtamentum approbauit, & confirmauit, non cenſetur receſ ſiſ ſe à codicillis, in quibus imminutum fuit legatum, in teſtamento relictum: Baldus, in l. 5. in fine, C. ſi aduerſus rem iudicatam, Alexander, Decius, Crotus, Ripa, Grammaticus, Rolandus, Natta, & Anton. Gomezius, cum quibus ſic ſcripſit Pet. Surd, in conſ. 330. num. 18. lib. 3. qui ex prædicta doctrina, quod confirmationis natura eſt, dare robur confirmato; non autem illud extendere, vel augere, vltra quam in eo contineatur; comprobat antea à ſe ipſo dicta, quod confirmatio, ſiue approbatio generalis non trahi tur, nec extenditur ad ea, quæ ſunt Caſ ſata, & abr gata: & ſubdit num. 19. quod confirmatio generalis ſtatutorum non refertur ad ſtatuta nulla, & inualida, quod latiùs ibi probat; & repetit in conſ. 349. num. 7. & 8. eodem lib. 3. vbi etiam quod confirmatio non extendit actum, nec ei quicquam de nouo tribuit, ſed approbat illum, manentibus ſemper illius terminis, & ſtatu. Et infert, quod approbans tacitè, vel expreſsè inſtrumentum, vel ſcripturam aliquam, cenſetur approbare omnia in eo contenta, & cum omnibus qualitatibus ſuis: & in confirmante refert Hippolyt. Riminald. in conſ. 388. num. 27. lib. 3. & Beccium, in conſ. 55. num. 7. ſic tenentes. Et inde deducit in caſu illo, ſibi conſulto, quod approbatio alicuius, ſiue confirmatio non ei magis præiudicabit, quam faciat illa diſpoſitio, quæ approbatur, aut confirmatur. Repetit quoque ipſe Surd, in conſ. 361. num. 37. eod lib. 3. vbi etiam, quod natura confirmationis eſt, rem in ſuo ſtatu manentem roborare, non autem extendere; latè Iacobus Cancerius, variar. cap. 3. de priuilegis. ex num. 177. vſque ad num. 200. Auendañ in dict. l. 42. Tauri, glo. 3. Seſe, deciſ. 15. Pat. Ludou. Molin. tom. 3. diſp. 597. Et id ipſum concludit Bernard. Græueius in addit, ad And Gaill, lib. 2. conclu. prima, ex numero primo, vſque ad numerum decimum octauum. vbi ex aliorum Authorum placitis, & communi Doctorum ſententia tradit, quod confirmatio regulariter, adinſtar approbationis, ſui natura non extendentis, nihil confert noui; imò accipienda eſt iuxta naturam, & qualitatem rei confirmatæ, vt nequicquam alteret, ſed modo confirmabile præ ſuppoſitum faciat, ſeu tantummodo robur præ ſtet, & hoc, conſeruando ius, quod eſt, & in eſ ſe iam deductum, quia confirmatio eſ ſe non poteſt eius, cuius ens nullum eſt, provt hæc omnia ibi comprobat. Et idcirco, generalis confir[*] matio non denominat actum, tanquam factum à confirmante, ſed à ſpecifico efficiente, in quo eſt virtus, vt inquit Bal. in l. ex placito; numer. 6. & 7. C. de rer. permut. Felin. in c. cum acceſ ſiſ ſent, numer. 6. vbi Decius, num. 3. de conſtit. Iaſon. in l. more maiorum, numer, 23. ff. de iuriſdict. omn. iudic. Petrus Surd, in conſil, 58. numer. 20. & 21. lib. 1. Qui inde infert, quod quando ſtatutum tale eſt, quod erat validum, etiam nulla accedente confirmatione; tunc ſi ſit confirmatum, poteſt ſine Superioris auctoritate tolli; licet ſecus, quando ſine confirmatione erat inualidum. Et ita declarat Bartoli, & aliorum doctrinas in eo dubio, an ſtatuta Collegij confirmata per Superiorem, reuocari poſ ſint per ſolum Collegium, non obſtante confirmatione. Nec validat ipſa confirmatio id, quod ex ſe nullum eſt, ſed ſolum actui valido robur præ ſtat[*] (vt dixi) & annotauit Ludouic. Molina, de Hiſ panor. primogen. libro 2. capite 7. numero 7. vbi alios allegat, & expendit text, in cap. quia diuerſitatem, de conceſsione præbendæ, Græueius, libro 2. dicta concluſione prima ad And. Gaill, ex num. 32. cum ſeqq. vbi inquit, quod confirmatio inualidi actus nulla eſt, quamuis procedat ab eo, qui aliàs de nouo[*] dare poſ ſet, per text. in c. inter dilectos, §. cæterum, de fide inſtrument. Itaque iuxta ſupra dicta, ſi confirmationes appareant in forma communi & ordinaria, nullum ius de nouo acquiſitum erit, præfatis D. Regis Henrici II. donatariis, & eius Succeſ ſorum, ſed illud tantum, quod ex prima gratia, & donatione habebant, confirmabitur; quod tamen (ſicut donationes metip ſ æ) ſubiacebit modificationi; & reſtrictioni, ex dicta clauſula, & lege Regni introducta: quod vltra Authores prædictos, & doctrinas, relatas, proba tur etiam ex his, quæ tradiderunt Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ tom. 1. capite none, num. 8. & tomo 3. capite 586. num. 19. & 24. & 25. Alexand. Ludouiſius, deciſione 515. num. 1. fol. 518. vbi quod natura confirmationis eſt, addere robur confirmato, manentibus in omnibus, eius terminis, & ſtatu, & deciſ. 159. num. 4. vbi quod confirmatio non extendit diſpoſitionem ad caſum, qui aliàs non comprehenderetur. Vel in præiudicium tertij, nec operatur quoad ea, quæ veriſimiliter fuerunt aliena à mente, & intentione confirmantis, prout ipſe tradidit deciſ. 164. num. 89. & 10. & id ipſum, quod confirmatio in forma communi non extendit diſpoſitionem; exornat & declarat Valençuela Velazq. in conſ. 79. num. 4. cum ſeqq. Attamen, quando confirmatio in forma ſpeciali,[*] atque ex certa ſcientia conceditur, id quod ex ſe nullum eſt, validum efficit, & ius de nouo tribuit, adeo vt confirmans, de nouo dare videatur: tex. in cap. 1. vbi Doctores communiter, de tranſact. & in cap. veniens, vbi Gloſ. verbo, confirmamus, eod. tit. Bart, in l. more num. 5. ff. de iuriſdict. omn. iud. quem ibi Scribentes communiter ſequuntur: Ludou. Molina, lib. 2. d. cap. 7. num. 8. & vltra relatos ab eo, Roland. in conſ. 71. numer. 46. cum ſeqq. lib. 2. latiùs in conſ. num. 88. cum ſeqq. lib. 3. Natta in conſ. 636. num. 172. & ſeqq. & in conſ. 647. numer. 12. cum ſeqq. Zabarella in conſ. 44. num. 5. & ſeqq. Tiberius Decianus in conſ. 18. num. 270. lib. 1. Mieres de maiorat. 4. parte, quæ ſt. 2. num. 4. And. Gaill, libro ſecundo, obſeruatione prima, numero 16. Surdus, deciſ. 245. num. 6. Rota Romana deciſ. 36. parte 2. diuerſorum, Georg. de Cabedo, deciſione ſecunda Regni Portugal, numero tertio, Ioſephus de Seſe, deciſ. 93. Regni Arag. n. 1. & num. 27. 28. & 29. par. 2. Ioannes Garcia, in tracta, de nobilit. gloſ. 1. §. 1. numero 68. 69. & 70. Iacobus Cancerius, dict. cap. 3. ex num. 185. Anton. Cardoſ. in praxi iudic. & aduocator. verbo, confirmatio, num. 5. & 6. fol. 69. colum. 3. Cardinalis Tuſchus, tomo 2. litera C. concluſ. 708. numer. 20. & 33. & 35. & concl. 710. Bernard. Græus ius, ad And. Gail, lib. 2. dict. concl. 1. ex numero 33. vſque ad numerum 44. vbi numero 38. quod hoc caſu confirmatio, non confirmatum attendatur, atque ex confirmante agen[*] dum ſit, vt per Crauetam, in conſilio 563. ſub numero 11. Decianum, in conſ. 3. numero 238. volumine 4. Actuúque tribuatur confirmanti, non primum facienti; prout etiam ibi numero 39. ſcribit, poſt Surdum, in conſ. 262. numero 67. libro 3. & vigorem aſ ſequutus ex confirmante, trahitur ad confirmationis tempus, non confirmati; vt etiam ibi numero 39. & per Alderanum Maſcardum, de interpretatione generali ſtatutorum, concluſione 13. numero 66. Menoch in conſ. 364. ſub num. 6. lib. 3. vbi cum aliis concludit, Principem confirmantem cen ſeri de nouo conceſ ſiſ ſe, cum actus confirmatus per ſe nullus esset, modo ex certa ſcientia confirmationem feciſ ſet, nec enim per ignorantem facta valeret, vt per eundem Græueum ibi, numero 42. & 43. & per Cancellarium, tomo 2. dicto cap. 3. ex num. 187. Auendañum, Seſe, & reliquos citatos ſupra. Idem Seſe deciſ. 389. ex num. 29. parte 4. vbi quod confirmatio facta in forma ſpeciali, hoc eſt, ex certa ſcientia, aut cum ſupplet omnes deſectus iuris, & facti, multa operatur. Primo quod inferior, amplius non poſ ſit ſe intromittere, nec de re ipſa confirmata cognoſcere. Secundo, facit rem confirmatam maioris auctoritatis. Tertio, rem prius inualidam, facit validam, & ius de nouo tribuit, rémque confirmatam corroborat. Et id ipſum ſtatuit, quando adiicitur clauſula, quorum tenorem, pro inſerto habentes: Stephan Gratianus, tomo 4. cap. 586. num. 19. & 4. ſeqq. & numero 23. 24. & 25. & 40. vbi ex ſententia multorum comprobauit, quod confirmatio ex certa ſcientia, tribuit nouum ius, & nouum titulum, non habita conſideratione, quod actus confirmatus eſ ſet nullus; quicquid aliud ſit in confirmatione in forma communi, atque ita, non ſolum dat robur actui confirmato, ſed etiam illum extendit: Valençuela Valazquez in conſilio 79. ex numero 4. vſque ad num. 16. vbi quod confirmatio in forma ſpeciali, ſiue ex certa ſcientia, inducit nouam diſpoſitionem, & nouam facit conceſ ſionem, & extendit confirmatum. Et generaliter, quod quando interuenit examen, & cauſ æ cognitio, egreditur confirmatio metas confirmationis communis, & ius de nouo tribuit, & ſupplet ſolemnitatis defectum, nouámque facit conceſ ſionem, prout ibi numer. 5. vbi citat Cephal. Ioann. Gutierr. Moliam, Beroum, Matiençum, Ioann. Vincent, de Anna, & tribuit ita tenentes. Dicitur autem confirmatio facta in forma ſpeciali, atque[*] ex certa ſcientia, quando Princeps eſt plenè informatus de facto, atque eiuſdem facti circunſtantiis: Valençuela Velazquez, vbi ſupra, num. 5. vel quando rei confirmatæ tenor inſertus eſt in confirmatione, textus, vbi Abbas, num. primo, & 2. & communiter Scribentes in cap. venerabilis, de confirmat, vtil. vel inutil. & ibi Decius, numero primo, plures in idem refert: text. vbi Felinus; num. 6. & 7. & cæ teri, in cap. inter dilectos, de fide inſtrument. Decius in cap. 1. de confirmat. vtil. vel inutil, num. 6. Pariſius latiſ ſimè, in conſ. 3. num. 46. cum ſeqq. lib. 4. & eos refert Molin, lib. 2. d. cap. 7. n. 9. Ioannes Garcia, dicta gloſ. 1. §. 1. numero 68. & 69. Valazq. de Auendaño in l. 42. Tauri, gloſ. 3. numero 3. & ſeqq. Georgius de Cabedo, d. deciſione ſecunda, numero tertio, parte 2. deciſ. Reg. Luſitan. Ioſeph. de Seſe, dictæ deciſ. 93. numero primo, & deciſ. 15. num. 2. Maſcardus, de probat. tomo primo, concluſ. 282. num. quinto, vbi inquit, quod ex certa ſcientia quid fieri dicitur, quando tenor rei confirmatæ exprimitur: & cum multis notauit Valençuela Velazq. dict. conſ. 79. numero 6. & tribus ſeqq. vbi inquit etiam, quando eſt inſertus totus tenor actus confirmati, nedum valet actus confirmatus, ſed vt de nouo conceſ ſus; & numer. 8. idem Maſcardus, quod confirmatio dicitur facta ex certa ſcientia, ſi tenor rei confirmatæ inſeratur. Vel quando expreſsè dicitur, Ex[*] certa ſcientia confirmamus; prout ipſe Maſcardus comprobat ibi num. 6. vel quando ex narratis comprehenditur, licèt non exprimatur; vt per eundem Maſcardum, numero ſeptimo, ad quod plurimùm at[*] tendenda erat mens Principis, quæ ex intentione, intentio autem ex verbis ſumi debebit; vt admonet Ioannes Garcia, dicto §. primo, numero 70. & notauit Seſe, dicta deciſione 93. num. 28. vbi inquit, quod ex tenore confirmationis colligetur, quæ ſint confirmata, vel non, & qualiter. In forma etiam ſpeciali, atque ex certa ſcientia facta dicitur confirmatio, quando in diſpoſitione eſt appoſita clauſula, non obſtante, vt etiam Maſcardus ibi nu[*] mero 17. qui id ipſum ſtatuit numero 18. quando ex tenore diſpoſitionis, aut conceſ ſionis de ea conſtat: Tuſchus etiam, tomo 2. litera C. dicta con[*] cluſione 710. vbi latè, quod confirmans ex certa ſcientia, vel de plenitudine poteſtatis, vel derogando, vel dicendo, Non obſtante, vel inſerendo[*] tenorem diſpoſitionis, quæ confirmatur; vel ſupplendo omnes defectus, dicitur de nouo dare, & concedere, & validare actum, etiam nullum, & firmum ius tribuere, & tollere atque ſupplere omnem defectum, non ſolum quoad ſolemnitatem, ſed etiam quo ad ſubſtantiam. Dicitur etiam facta in forma ſpeciali, atque ex certa ſcientia confirmatio, quando eſ ſet geminata, aut triplicata à Regibus ſucceſ ſoribus poſt dictum[*] D. Henricum 11. Abb. in cap. porrecta, de confirmat. vtil. vel inutil. Baldus in l. neque damnoſa, C. de precib. Imperat, offerend. Felin, in cap. nonnulli, num. 14. de reſcrip. & poſt alios Auend. in dict. l. 42. Tauri gloſ ſ. 3. num. 7. Beccius in conſ. 56. num. 52. latè Tuſchus d. concluſ. 710. & concluſ. 708. num. 41. Decius in conſ. 649. in fine, libro 3. Rolandus in conſ. 2. num. 167. & ſeqq. & reſcriptum geminatum, quod habet vim clauſulæ, Ex certa ſcientia; & clauſulæ, Non obſtante; & clauſulæ, Motu proprio; cum Baldo, & aliis obſeruauit Felin. in cap. ſi quando n. 14. de reſcript. & idem tenet Beroius in cap. 1. de confirmat. vtil. vel inutil. num. 30. ad finem. Et quamuis confirmare ex certa ſcientia, Princeps in dubio non præ ſumatur, ſed potius in forma communi; idem Seſe deciſ. 389. num. 29. Steph. Grati tom. 1. cap. 9. num. 9. Valençuel. Velazq. dicta[*] conſ. 79. num. 3. & 4. niſi de certa ſcientia conſtiterit (quæ pluribus mediis præ ſumi, ac probari poteſt, vt per Tuſchum vbi ſupra) imò confirmatio præ ſumatur in dubio in forma communi, idque iuxta placitum Alexandri, quicquid ipſe ſibi met non conſtet, ſed alio in loco contrarium ſtatuerit; contra etiam teneant alij plures, vt per Maſcardum, dicta concluſione 282. num. 19. & 20. vbi contrarias opiniones adducit: Græueius etiam ad And. Gaill. lib. 2. dicta concluſ. 1. num. 27. & vide Ioſeph. de Seſe, dicta deciſ. 93. num. 48. & duobus ſeqq vbi explicat, an confirmatio præ ſumatur ex ſola diuturnitate temporis. Attamen coniecturis, & prædictis mediis, & aliis ſimilibus, & vel vno illorum, certam ſcientiam præ ſumi, & probari; tradiderunt Natta, in conſ. 636. num. 172. & ſeqq. Franciſcus Beccius, in conſ. 55. num. 26. & ſeqq. Græ ueius, dict. concluſ prima ex num. 42. Confirmatio quoque in forma ſpeciali, atque ex certa ſcientia fieri dicitur, quando Princeps non modò remanſerit in finibus, ſiue terminis confirmationis, ſed etiam vltra ad actum donandi[*] progreditur; vt nedum confirmare, ſed etiam de nouo concedere videatur, cap. Inter dilectos, verſ. cæterum, de fide inſtrumentor. ibi: Quod non ſolum confirmationis, ſed etiam donationis videbatur. Caſtrenſ. in conſ. 284. Viſis, num. 4. in fin. lib. 2. Baldus in conſ. 319. num. lib. 4. Decianus in conſ. 3. num. 238. libro 4. Peregrinus in conſil. 4. num. 12. libro primo. Menochius, in conſ. 364. num. 6. lib. 4. Surdus deciſ. 245. num. 6. Seſe, dicta deciſione 93. numero 29. Ioannes Garcia de nobilitate, gloſ ſa prima, dicto §. primo, numero 69. Nec intereſt, ſi in dictis confirmationibus, factis ex certa ſcientia, atque in forma ſpeciali, cau ſ æ cognitio, & partium citatio non præceſ ſerit; tunc namque neceſ ſaria eſ ſet, quando de alicuius[*] tertij præiudicio ageretur; Vtpote, cum confirmatio à Principe facta, ita ſemper in dubio intelligi debeat, ne præiudicio ſit alteri, eiuſque iuri quæ ſito, argumento l. nec auus, C. de emancipat. liberor, vt eam ob cauſam dicta clauſula Ex certa ſcientia, tertij ius non perimat, ſed adhuc requiratur, interueniſ ſe cauſ æ cognitionem, & partis citationem; quia confirmatio ex certa ſcientia, non extendit confirmatum in præiudicium tertij, de quo Princeps ipſe non fuit informatus; nec datur præ ſumptio, cognitionem habitam fuiſ ſe ex appoſitione eiuſdem clauſulæ, Ex certa ſcientia; niſi Principem cauſ æ, & facti plenam habuiſ ſe notitiam conſtiterit: ſic ſane poſt Menochium, Hyppolyt. Riminal. Per. Anton, de Petra, Decianum, & Coſtam, concludit, Græueius, in addit. ad dictam primam concluſionem And. Gaill. num. 44. & quatuor ſeqq. Alexand. Ludouiſ. deciſ. 164. ex num. 8. & vide omninò ea. quæ ego ipſe annotaui, atque ſcripſi libro 3. quotidianar. har, controuerſiarum iur. cap. 28. num. 13. per totum, & num. 14. Hippolytum Riminaldum, in conſil 796. ex num. 44. vſque ad numerum 57. libro 7. Cùm autem non agitur de præiudicio tertij, ſed de Regum duntaxat, qui confirmant, præiudicio agatur, prout in caſu præ ſenti; nec eſt alius, qui citari debeat, nec alia cauſ æ cogitiuo, quam ſua voluntas, & confirmatio ex certa ſcientia neceſ ſaria erit, vt probat textus in l. ſi conſentiente, ff. de manumiſ ſionibus, & in terminis confirmationis tradit Alexander, in conſ. 133. numero 6. & ſeqq. vbi Apoſtilla, in verbo æquum, dat concordantes, libro 4. Caſtrenſ. in conſ. 107. numero tertio, libro ſecundo. Abbas, in conſ. 84. ex numero tertio, libro 1. Camillus Bortellus, in conſ. 14. numero 36. & 40. Menoch. in conſ. 501. numero 43. lib. 5. & vide Iacob. Cancer. var cap. 3. de priuil. num. 189. & 190. Et hæc quidem, quæ dicta fuere ex numero 209. negari non poteſt, quin fortiter vrgeant, & adſtringant. vt dicta clauſula Regis Henrici 11. quæ pro lege ſeruari mandatur dict. l. 11. tit. 7. lib. 5. non procedat in donationibus à Rege ipſo Henrico factis, quæ à ſucceſ ſoribus ſuis ſuerunt poſtmodum confirmatæ, ſi in forma ſpeciali, atque ex certa ſcientia facta ſit confirmatio: nam ſi tunc attenditur confirmatio, & ex ipſa agitur, quaſi confirmans de nouo dederit, qui per dictam confirmationem ius nouum dare poteſt, & dediſ ſe creditur, vt ſuprà probaui: Clauſula autem ipſa de donationibus factis ab ipſo Rege Hernico II. loquitur, nec de confirmatis meminit vllo modo: videtur proculdubio, quod in confirmatis intelligi non poſ ſit, nec procedat Clauſula ipſa; indèque, quod donationes confirmatæ, ſuſtineantur, tanquam factæ de nouo à Regibus qui confirmarunt, vt ipſimet dare poſ ſent tunc, & cum quibus diſpoſitio d. l. 11. non loquitur; vt in ſtatuto quodam, multum ad propoſitum noſtrum adnotauit Pet. Surd. in conſ. 63. num. 27. lib. 1. In contrarium tamen illud vrgere videtur, quod dubium à me hactenus propoſitum, procedat, & [*] militet in his donationibus Regis Henrici, quæ ante conditam ipſammet leg. 11. confirmatæ fuere à nonnullis Regibus Hiſpaniæ, poſt eundem Regem Henricum ſuccedentibus, ſuprà dicebam, & nihilominus, quamuis conſtaret quamplurimas ex ipſis donationibus Regis Henrici poſtmodum confirmatas (imo & iidemmet Reges legis eiuſdem Conditores confirmaſ ſent nonnullas) lex ipſa 11. quæ pro lege dictam Clauſulam ſeruari iuſ ſit generaliter modificauit donationes omnes, quæ à Rege ipſo Henrico proceſ ſerunt; idque propter reparationem generalis damni huius Regni, & Regiæ Coronæ. Nec diſtinxit lex illa, an eſ ſent confirmatæ, vel non, ſed duntaxat in con ſideratione habuiſ ſe videtur, an in ſui origine, & principio ex liberalitate, & gratia Regis eiuſdem proceſ ſiſ ſent, quamuis ab aliis confirmatæ fuiſ ſent. Verum eſt enim, donationes Regis Henrici fuiſ ſe, licèt alij Reges eas confirmauerint. Et quidem confirmationes eiuſmodi donationum fuerunt, quæ ſui principio attento, validè proceſ ſerunt, nec poteſt vllo pacto dici, quod nullæ fuiſ ſent donationes metipſ æ, vt confirmanti, non. ab initio donanti tribuerentur, quamuis ex confirmatione in forma ſpeciali; atque cum clauſula Ex certa, ſcientia, ius nouum tribui videatur, vt dictum eſt ſuprà & ſi ius aliquod nouum, id equidem tribui videri poſ ſet, vt modiſicationi poſtmodum in dicta clauſula, & lege introductæ, non ſubiacerent, cui Regis Hernici, non aliorum Regum donationes ſubiiciuntur. Quod non leue præ ſtat fundamentum in fauorem primæ partis, pro qua fundamenta adduxi numeris præcedentibus. In huius verò ſecundæ partis, & Regiæ Coronæ fauorem vrget (vt nunc dicebam) ante conditam dict. l. 11. præ ceſ ſiſ ſe confirmationes; de quibus dubium præ ſens excitatur, & nihilominus legem eandem ita indiſtinctè, generaliter, & indefinitè donationes omnes Regis Henrici modificaſ ſe; vt inde lex ipſa 11. tanquam poſterior ſeruari debeat, cùm contineat totum contrarium eius, quod Reges anteceſ ſores in confirmationibus intendere potuerunt; idque iuxta ea, quæ numeris præcedentibus adnotata, atque ſcripta reliqui de vi, & effectu legis poſterioris, vt corrigat præcedentes, & latè per Tuſch. tom. 5. litera L. concluſ. 260. maximè ex num. 19. cum ſeqq. atque ita, poſito quòd dictæ confirmationes, ſicut donationes metipſ æ validæ fuiſ ſent omnino, & quod eaſdem donationes omni ex parte confirmaſ ſent; iidemmet Reges, & ſucceſ ſores eorum, non ſolum modificare, prout modificarunt, ſed etiam in totum reuocare potuerunt eas donationes, & confirmationes, quamuis fuiſ ſent iuratæ, ex eo quod in damnum adeo graue, & generale Regni, Regiæque Coronæ detrimentum proceſ ſiſ ſent; prout latè comprobaui ſuprà, & cum aliis retuli Pat. Ludouic. Molinam, tract. 2. diſput. 25. co[*] lum. 186. ſic tenentem. Idque vel eo magis, quod in huiuſmodi confirmationibus interuenire ſolet vel ſubreptio, violentia, ſimulatio, vel falſitas, de qua in impetrationibus mentio non fit; & tunc quidem confirmatio non tenet, quamuis in ea adiecta ſit clauſula, Confirmamus actum, ſi de ſe eſt validus, aliàs de nueuo concedimus. Et clauſula altera, Ex certaſcientia, aut de plenitudine poteſtatis, vel ſupplens omnes defectus, tam iuris, quam facti; vt latiſ ſimè tradit Iafon, in d. l. more maiorum, num. 34. & eum referens, in propriis confirmationis terminis annotauit Ioannes Garcia de nobilitate. gloſ ſ. 1. d. §. 1. num. 72. 73. & ſeqq. vbi inquit, quod ſi priuilegium confirmatorium impetratum ſit à principe ad confirmationem alicuius inſtrumenti, vel priuilegij, vel conceſ ſionis, vel ſententiæ, vel contractus violenti, ſimulati, falſi ſubreptitij, vel obreptitij, & non ſit facta notitia, & mentio Principi de violentia, ſimulatione, falſitate contractus, vel obreptione, vel ſubreptione talis ſententiæ, priuilegij, vel conceſ ſionis; tunc talis confirmatio non valet, nec operantur clauſulæ prædictæ; ad quod dicit eſ ſe textum egregium in l. auctoritatem, C. vnde vi, & in dict. cap. inter dilectos, de fide instrum. & concludit, quod niſi de his mentio fiat, non intelligimus ſcientiam in Principe, ſed potius ignorantiam: & antea dixerat num. 68. requiri, vt confirmationes operentur, effectúmque producant, quod Reges ſcientes confirment, quoniam plerumque ſolent inſcio Rege expediri. Dixit etiam ibidem, quod de confirmatione, quæ non fit[*] in forma communi, ſi dubitatio ſit, ad Regem, & Regios Auditores eundum eſt. Et an inducatur conceſ ſio de nouo, ſi confirmatio contineat plus,[*] quàm priuilegium, vt ſi in confirmatione enuntiatiuè referantur aliqua, quæ non contineantur in priuilegio, aut Conceſ ſione; vide ibidem, num. 74. & bis, quæ de ſubreptione, obreptione, & falſitate ille Author ſcribit, adde à me ipſo tradita, & ſcripta lib. 4. cap. 28. num. 3. Hippolyt. Riminald. in conſ. 22. num. 6. & ſeqq. libro 1. & in conſ. 355. num. 27. & num. 33. & ſeqq. & num. 89. & duobus ſeqq. lib. 4. & in conſ. 372. eod. lib. 4. Quod attinet tamen ad noſtrum propoſitum, de poteſtate Regum Catholicorum, & Regis[*] Philippi Secundi, vt clauſulam dicti Regis Henrici Secundi pro lege ſeruari mandarent, ambigendum non eſt; cùm certum ſit, de iure id efficere potuiſ ſe, & prædictam modificationem adiicere, vt ſupra probaui, atque obſeruaui. Sed an eorum voluntatis, & intentionis fuerit, vt etiam ab aliis Regibus, poſtmodùm ſuccedentibus, donationes (de quibus ſpecificè non loquuntur) comprehendere intenderint, id eſt, de quo quæritur, cum ibidem non exprimatur, nec certè ſciri poſ ſit. Indubitatum itaque fatemur potuiſ ſe dictæ l. 11. tit. 7. lib. 5. Conditores, modificare confirmatas ab aliis ſucceſ ſoribus donationes, ſicut à Rege ipſo Henrico procedentes, modificarunt; ſed an eas etiam modificare voluerint, cum non expreſ ſerint, dubium credimus. Quod ſi mens ex generali[*] tate eiuſdem l. 11. iuridicè deprehenditur; certum equidem eſt, quod lex contraria poſterior derogat ſemper præcedenti, etiam ſi poſterior ſit generalis, & præcedens ſpecialis, ſi conſtat de mente; ſecus verò ſi de mente non conſtat; vt cum Bart. Bald. Angelo, Dino, & Lapo tradit Cardinal Tuſc. tom. 5. litera L. concluſ. 260. num. 20. & 25. fol. 286. vt autem de mente conſtare non videatur, nec lex ipſa 11. ad donationes Regis Henrici, quæ ab aliis Regibus ſucceſ ſoribus confirmatae fuere, referri poſ ſit; facit etiam, quod diſpoſitio generalis non extenditur ad eius confirmatum, quoties confirmans iuri confirmato derogare poterat; ſicuti ex[*] aliis reſoluit Ripa. lib. 2. reſponſorum, cap. 37. num. 5. Franciſ. Beccius, in conſ. 55. num. 28. Alexand. Raudenſ. de analogis, cap. 22. num. 37. & facit quod in indiuiduo probauit Romanus, in conſ. 98. num. 1. vbi quod donatio Regis Henrici, poſito quod non poſ ſet ſubſiſtere ex vi donationis, ſi tamen confirmata ſit, valeret ex vi nouæ conceſ ſionis. Conferunt etiam adducta per Marin. Frecciam, in tractatu de feudis, lib. 2. quæ ſt. 30. num. 12. & per Crauetam, in conſ. 157. num. 3. & 16. Caſtrenſ. in conſ. 17. lib. 2. & præmaximè, quando ex remuneratione maximorum ſeruitiorum, illíſque expreſ ſis, confirmatione factæ fuere à Regibus ſucceſ ſoribus, ita vt bene de eiſdem inſtructi, & informati, & deliberatione præhabita confirmarent donationem aliquam Regis Henrici, & vellent, quod in omnem euentum eam haberent; quo caſu videtur; quod eiuſmodi confirmatio effectum debeat operari, prout concludit Ioann. Garcia, dicto, §. primo, gloſ ſa prima, num. 69. in verſiculo, Alia verò. Vides ergo iuxta prædicta negari non poſ ſe, quin articulus habeat ſummam difficultatem, Reges namque dicta l. 11. Conditores, ſi expreſ ſiſ ſent ſe modificare donationes omnes, quæ à Rege ipſo Henrico proceſ ſerunt, tam confirmatas, quàm non confirmatas; res prorſus careret dubitandi ratione, cum ex iuſta cauſa, Reipublicæque, & Regiæ Coronæ adeò neceſ ſaria, ſicut modificare potuerunt dictas donationes Regis Henrici, ſic & eafdem donationes ab aliis Regibus ſucceſ ſoribus confirmatas modificare voluiſ ſent: ſicut & nouas donationes ab eiſdem Regibus factas: Cùm autem non expreſ ſerint, videtur, quod ea conſtitutio com. prehendere non potuerit donationes, in forma, ſpeciali, atque ex certa ſcientia confirmatas; cum confirmatio facta in forma ſpeciali, vim nouæ conceſ ſionis habeat, vt ſupra probaui: & eum effectum operetur, vt modificationi clauſulæ Regis Henrici, & conſtitutioni d. l. 11. non ſubiaceant vt etiam ſuprà dixi. E contrario tamen, ex quo ſciebant, quamplurimas ex dictis donationibus Regis Hernici, à Succeſ ſoribus confirmatas, imo & ipſoſmet Reges Catholicos confirmaſ ſe nonnullas, & adhuc, atque ita generaliter, donationes omnes Regis eiuſdem modificarunt, & maioratus titulo, atque oneri ſubiecerunt indiſtinctè; de omnibus, & quibuſlibet ſenſiſ ſe videntur. Huiuſce igitur articuli diſceptatio, ad voluntatem magis, quàm ad potentiam reducitur. De poteſtate namque ambigendum non eſt, ſed de voluntate inquiritur, vt ſuprà dicebam, an ſcilicet confirmatas quoque donationes comprehendi Conditores voluerint; cùm ratio illa generalis reparationis damni vniuerſalis Regni, Regiæque Coronæ, verborum quoque generalitas omnes comprehendere, & in confirmatis æqualiter militare videatur; cùm quamplurimæ ex eiſdem, qua facilitate ab ipſo Rege factæ ſunt, eadem quoque, & quandoque ſuggeſtione, & importunis precibus confirmatæ à Succeſ ſoribus fuerint. Quocirca, cùm caſus euenerit; matura conſideratione, atque deliberatione, & ponderatis, perpen ſiſque rationibus omnibus, pro, & contra, ſuprà adductis, definiendus erit; vtpote, cum etiam in contrarium fortiter vrgeat ratio illa quæ à vi, & effectu confirmationis in forma ſpeciali, atque ex certa ſcientia factæ deducitur; & quod lex ipſa in donationibus Regis Henrici loquitur ſpecificè, non in his, quæ ab aliis Regibus confirmatæ fuere; quamuis illæ etiam, ſui origine, & principio attento, Regis Henrici donationes fuerunt, vt ſuprà annotaui, atque expendi. Illud autem, quod ex communi Interpretum[*] ſententia tradidimus ſuprà, confirmationem ſcilicet ex certa ſcientia, atque in forma ſpeciali factam dici, quando rei confirmatæ tenor inſertus eſt in confirmatione, ſicut de iure communi procedit, ita & iure Partitarum procedere, nec alterari ex deciſione l. 2. tit. 18. partit. 3. firmiter tenendum eſt, & conſequenter à pari procedere, quod in confirmatione ſit expreſ ſus ſolus tenor rei confirmatæ, vel quod in ea ſit appoſita clauſula ex certa ſcientia; quod attento iure communi certum eſ ſe, & ab omnibus receptum, tradidi ſuprà. Et de iure Partitarum confirmari, apparet manifeſtè ex dicta l. 2. tit. 18. in verſ. E ſi fuere de confirmamiento, vbi in hunc modum ſcribitur: E ſi fuere de confirmamiento deue dezir, como vio priuilegio de tal Rey, o de tal ome, cuyo fueſ ſe el priuilegio, que quiſieſ ſe confirmar ſe deue todo ſer eſcrito en aquel que da del confirmamiento. Et ibi Gregorius Lopez, verbo, eſcrito, ſic dicit: Non intelligas, ab ſubſtantiam inſtrumenti, ſeu priuilegij; ſed vt non poſ ſit opponi, quod non valet confirmatio, niſi oſtendatur conceſsio principalis; prout dicit Specu. tit. de inſtru. edit. §. nunc autem: circa prin. & probatur in cap. inter dilectos, de fide in ſtru. & vt confirmatio facta videatur ex certa ſcientia, vt in cap. penul. & ibi not. Abb. in 1. not ab. de confirmat. vtil. vel inutil. & operabitur, vt videatur confirmari, etiam id, quod nullum eſt, vt not. gloſ ſ. in cap. 1. de tranſact. & in cap. veniens, eo tit. Bartol. in l. priuilegia, C. de SS. Eccleſ. & Abb. in cap. 1. de confirmat. vtil. vel inutil. &c. Hactenus Gregorius Lopez qui (vt vides) duo tradit, vt certa, & communi Inter[*] pretum omnium placito recepta. Primum, quod ad ſubſtantiam inſtrumenti, ſeu priuilegij non requiritur id, quod in dicta l. exprimitur, ſed vt non poſ ſit opponi, &c. quod verè, & iuridicè Gregorius adnotauit, confirmatio namque non operatur, nec attenditur, niſi de originali appareat, quod confirmatur, nec per ſe ſola probationem confir mati inducit; vt cum Græueio ad dictam conclu ſionem primam And. Galli. lib. 2. ex numer. 18. cum ſeq. annotaui ſupra, & Ioann. etiam Garc. de nobilitate, gloſ ſ. 1. § 1. num. 74. recenſui. Quod autem in prima ſui parte, & in verbis relatis dicta lex Partitæ loquatur de confirmatione ex certa ſcientia; conſtat manifeſtè ex aliis verbis legis ipſius, vbi loquens lex illa de confirmatione in forma communi, dicit in hunc modum: Pero ſi fuere de confirmamiento de algun priuilegio, que el Rey no qui ſiere confirmar a ſabiendas, o de que non ſupiere la razon ſobre que fuera dado, o confirmado, deue dezir, que confirma lo que los otros ficieron, e que manda, que vala, aſsi como valio en el tiempo de los otros, que lo dieron. Et ibi Gregorius Lopez, gloſ ſa 10. verbo; confirma, ſic ſcripſit: Iſta dicitur confirmatio in forma communi, & adde l. 28. inf. eod. & facit, quod ſi Princeps confirmet maioriam factam ſine eius licentia in forma communi, quod non videtur ſupplere defectum licentiæ: quod limita, niſi Princeps ſciret defectum licentiæ, quia tunc illud videtur velle ſupplere: vide Bartol. in l. cum propter, ff. de legat, præ ſtand. Ecce vbi lex ipſa Partitæ in his verbis vocat confirmationem in forma communi eam, quæ habet verba illa: E mando, que vala, aſsi como valio en el tiempo de los otros, que lo dieron. Et in qua non eſt inſertus tenor priuilegij confirmati: ſed ſi tenor inſertus ſit, inquit, quod eſt confirmatio, a ſabiendas, hoc eſt, ex certa ſcientia, & ponit hos duos caſus, tanquam diuerſos in facto, & in iure; idque importat dictio aduerſatiua, pero, Latinè, ta[*] men, quæ eſt aduerſatiua, & reſtringit præcedentia, vt docet Baldus, in conſ. 195. n. 11. lib. 2. Tuſch. tom. 2. litera D. concluſ. 387. & ponit caſum diuer ſum, Bartol. in l. in repetendis, in fine, ff. de legat. 3. Alciat. in l. 2. ff. de verbor obligat. num. 21. Et id ipſum probatur; quoniam lex ipſa Partitæ fuit deſumpta ex iure communi, prout cæteræ leges Partitæ deſumptæ ſunt, vt inquit l. 2. & 16. tit. 1. partit 1. & ibi Gregorius, in proœmio Partitarum, [*] verſ. E tomamos, atque ita ex iure communi interpretationem recipiunt, vt potius iuxta illud intelligi debeant, quam quod ipſum corrigant, vt inquit Gregorius Lopez, in l. 10. tit. 5. partit. 6. verbo, non quiere ſer heredero, idem Gregorius per textum, ibi, in l. 9. tit. 13. part. 6. gloſ ſa 3. Burgos de Paz, in l. 1. Tauri, num. 572. & ſeq. Couarru. lib. 1. Variar. cap. 14. numer. 15. ſed iure communi ſtatutum eſt, quod confirmatio, inſerto tenore priuilegij confirmati cum clauſula: Sicut fine prauitate prouide facta eſt; dicatur confirmatio ex certa ſcientia, ſi[*] cuti probat text. in cap. venerabilis, de confirmat. vtil. vel inutil. vbi cùm contenderetur, quod confirmatio illa erat in forma communi, & non diſponebat in ipſa concordia, Honorius III. reſpondet, rationem Regis, & Baronum Cypri friuolam eſ ſe, & concordiam ſeruari iubet: & ibi Abbas, num. 2. inquit, quod vbi exprimitur tenor rei confirmatæ, alio non expreſ ſo, videtur Princeps confirmare ex. certa ſcientia, etiam ſi in literis confirmatoriis ſit appoſita clauſula: Sicut ſine prauitate. Et n. 4. dicit, quod illa clauſula, fine prauitate, de ſtylo Curtię apponitur in omnibus confirmationibus, ſiue ex certa ſcientia, ſiue in forma communi factis. Sed vbi confirmatio ſit ex certa ſcientia, dictio ſicut, ſtat cauſaliter pro quia; in forma communi ſtat conditionaliter. Idem docet Antoninus ibidem, n. 9. verſ. Aduerte quia. Sequitur Decius, ibidem, n 4. & 5. vbi inquit, quod confirmatio ex certa ſcientia non alteratur, licet dictio, ſicut, apponatur, quia ponitur cauſatiuè. Et ad idem refert Hoſtienſ. Bart. Oldrad. & alios. Idem docuit Abbas, in cap. examinata, eod. tit. num. 5. verſ. in gloſ ſa finali, vbi dicit, quod ex quo Princeps eſt plene informatus de facto, per illam clauſulam, ſicut, non debet intelligi, quod velit condictionaliter loqui; & num. 6. dicit, quod ſi in confirmatione ſit appoſita illa clauſula conſueta, ſicut ſine prauitate; aliter non expreſ ſo tenore confirmati, illa confirmatio dicitur in forma communi; quia illa verba ſtant conditionaliter ſecundum proprium ſignificatum. Si verò exprimitur tenor rei confirmatæ in literis confirmatoriis, tunc dicitur confirmatio ex certa ſcientia; quod procedit, etiam ſi in literis con. firmatoriis ſit adiecta clauſula illa: ſicut ſine prauitate. Et idem tenet Beroius, in cap. 1. de confirmat. vtil. vel inutil. Burgos de Paz, in l. 1. Tauri, 403. & ſeq. Rodericus Suarez, in conſ. 10. num. 54. verſ. Præterea ex alio, & num. 55. & 56. vbi ſcribit,[*] maiorem rei euidentiam, & ſcientiam Principis reſultare ex inſertione tenoris priuilegij, quam ex clauſula, Ex certa ſcientia, in confirmatione adiecta: vt in cap. inter dilectos, de fide inſtrumentor. iuncto cap. venerabilis, & verè iuxta hæc iura, & text. in dicto cap. examinata, & communem Interpretum diſtinctionem loquitur, atque intelligi debet dicta lex Part. 2. ex quibus deſumpta fuit, & ad quæ in dubio recurrendum eſt, vt in terminis tradidit Burgos de Paz, in dicta l. 1. Tauri, num. 369. dicens, ad interpretationem legum Partitarum, recurrendum ad ius commune, vt ad originem, & proprium earum fontem; & iterum ibidem, n. 571. Couar. etiam, vbi ſuprà. Rurſus notandum eſt, quod ad hoc, vt confir[*] matio dicatur facta ex certa ſcientia ſufficit ex deciſione dictæ l. partit. 2. Inſertum eſ ſe tenorem rei, quæ confirmatur, nec alia cauſ æ cognitio requiritur: inquit enim lex ipſa: Que es confirmamiento a ſabiendas, el que ſe haze: inſerto tenore priuilegij confirmati; & omnes ſuprà relati Authores id ipſum probarunt: videre namque, & inbere quod inſeratur tenor priuilegij confirmati, dicitur cauſ æ cognitio, & ſufficit, vt dicatur confirmatio ex certa ſcientia, vt inquit Afflict. deciſ. 128. n. 7. & conueniunt alij commemorati ſuprà, num. 209. & ſeq. nec alia cauſ æ cognitio requiritur in reſcriptis gratiæ, nec etiam citatio, ſi de præiudicio tertij non agatur, vt cum Sarmiento tradit Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primog. lib. 3. cap. 3. n. 23. & ſeq & vide hoc eod. cap. ſuprà, n. 218. Ego verò, vt lites, & ambages omnes ceſ ſarent,[*] nec in dubium verteretur id, quod confirmationem operari poſ ſe, ac debere, contenditur; ſiue quanta ſit vis, & effectus confirmationis, in dubium non vertatur, conſulerem, vt non modo priuilegij, ſiue gratiæ, aut rei, quæ confirmatur, tenor inſeratur, ſed etiam adiiciatur ſimul clauſula, Ex certa ſcientia; quamuis vnum, aut alterum ſufficere, vt confirmatio dicatur in forma ſpeciali, certum ſit, & dictum ſuprà, ex num. 209. nec aliud in eadem lege Partitæ requiratur. Sed & vltra clauſulam Ex certa ſcientia, vel Motu proprio, aut Derogantes, vel Non obſtantibus, adiiceretur quoque, Principem animo donandi, ſeu dandi de nouo, & inſtructum, atque informatum de omnibus, confirmare; & ſi neceſ ſe eſt, de nono concedere; tunc namque dubitandi occaſio tolleretur omnino, & res de plano procederet, vt confirmatio, noui tituli, & conceſ ſionis nouæ ius tribueret; ſicuti Ioannes Garcia, de nobilitate, §. 1. gloſ ſ. 1. num. 67. præ ſenſit aperte, & clariùs tradit num. 69. Ioſeph. etiam de Sese, deciſ. 93. num. 29. prima parte. Si tamen id omittatur, inſeratur autem tenor rei confirmatæ, ſiue clauſula, Ex certa ſcientia adiiciatur; id proculdubio ſufficiet, vt dixi; cùm nullibi aliud vltrà requiratur. Inſuper animaduerto, quod confirmatio in for[*] ma communi facta, quamuis regulariter nihil operetur ad omnimodam validitatem actus inualidi, nihilominus operatur, vt præ ſtet iuſtam præ ſcribendi cauſam; quod cum aliis Authoribus tradidit Græueius, in addit. ad And. Gail. lib. 2. d. concl. 1. n. 31. Iacob. Cancerius, variar. d. c. 3. de priuilegiis, n. 198. notauit etiam Lud. Molin, de Hiſpan. primog. lib. 2. c. 7. n. 11. &c. 6. eiuſdem libri, n. 54. ex quo aſ ſignat nouum, ac verum intellectum ad l. 42. Tau. vbi cauetur, maioratum inſtitutum abſque Regia licentia, validari ex Regia confirmatione, ex certa ſciẽ tia facta, nam ſi interuenit confirmatio non ex certa ſcientia, ſed in forma communi, illa maioratus ipſius confirmationem non operatur; ſi tamen cum hac confirmatione maioratus, in forma communi facta, concurrat quadraginta annorum præ ſcriptio, eo ipſo maioratus validus, atque perpetuus efficietur. Quod etiam tenuit Velazq. Auendañus, in ead. L. 42. Tauri. gloſ ſ. 3. num. 8. Sic ſanè, virtute confirmationis factæ in forma communi, poſtquam euenerit caſus reuerſionis bonorum Regis Henrici ad Regiam Coronam, quia vltimus poſ ſeſ ſor abſque liberis, & deſcendentibus mortuus ſit, quadraginta annorum ſpatio præ ſcribi poſ ſet aduerſus Regiam ipſam Coronam ius ſuccedendi contra clauſulam dictam Regis eiuſdem, & deci ſionem dictæ l. 11. tit. 7. lib. 5. Antequam tamen ca ſus metipſe reuerſionis ad Regiam Coronam euenerit, & vltimus poſ ſeſ ſor abſque liberis, & deſcendentibus deceſ ſerit, præ ſcriptio non incipiet currere; nam cum præ ſcriptio non currat, niſi à tempore, quo quis actionem mouere poteſt, l. in rebus, verſ. Omnis autem, C. de iure dotiũ , l. ſicut, in fine principij, C. de præ ſcript. 30. annor. quia impedito agere, non currit præ ſcriptio, l. 1. § finali, C. de annali exceptione, l. quæcumque, in fine, C. de bon. quæ liber. Authent. niſi tricennale, C. de bonis maternis, cum latè traditis per Pinellum ibi, ex num. 42. vbi ex communi Doctorum ſententia explicat, id intelligendum, quando impedimentum eſt iuris, negantis alicui ius agendi; ſecus tamen eſ ſe in impedimento facti, quo caſu, etiam ex iuſtiſ ſima cauſa impedimẽtum non ceſ ſat, cum non dicatur impeditus agere, qui facilè impedimentum remouere poteſt; vt per Molin. de Hiſpan. primog. lib. 4. cap. 10. n. 8. Pet. Surd. deciſ. 151. n. 4. & 5. deciſ. 236. n. 14. & 17. Anton. Cardoſ. in praxi, verbo, præ ſcriptio, n. 47. & 48. ſequitur planè, non antea incipere poſ ſe præ ſcriptionem aduerſus Regiam Coronam, quàm caſus reuerſionis euenerit, cùm ex tunc ius agendi eidem Regiæ Coronæ incipiat competere, nec antea agere poſ ſit, idque iuxta ea, quæ ipſe Molina reſoluit, dicto cap. 10. n. 3. Surd. dict. deciſ. 236. n. 14. & 17. Anton. Cardoſ. dict. n. 47. vbi quod præ ſcriptio non currit niſi à die in quo competit actio; provt ibi comprobat. Et eleganter Menochius, poſt alios, quos citat, in conſ. 1035. n. 7. & 8. & 9. vbi tradit, præ ſcriptionem aduer ſus fideicommiſ ſum nondum purificatum, non nocere iis, qui non poterant agere pendente conditione; indéque, fideicommiſ ſum nondum purificatum, non præ ſcribi; quia cum pendente conditione agi non poſ ſit, præ ſcriptio non currit; Petra etiam de fideicommiſ ſis, quæ ſtion. 14. numer. 173. Quod ſi quadraginta annorum tempus lapſum fuerit cum titulo, qui ex dicta Regia confirmatione, in forma communi facta, reſultat; tunc equidem Regiæ Coronæ eius temporis decurſus nocebit, iuxta eiuſdem Ludouic. Molinæ placita, præcitato cap. 10. & lib. 2. cap. 6. n. 52. vbi inquit, 40. annorum præ ſcriptionem cum titulo, qui poſ ſit præ ſtare iu ſtam cauſam præ ſcribendi, ſufficere ad probandam præ ſcriptionem primogenij, in cuius probatione, ex deciſione l. 41. Taur. immemorialis præ ſcriptio requiritur, quod latiùs ibi comprobat. Et ſequuntur Burg. de Paz, in conſ. 33. n. 26. & in conſ. 41. n. 10. Mieres, 4. part. q. 20. n. 64. Decian. in conſ. 42. n. 119. lib. 1. & in conſ. 41. n. 13. lib. 2. & in terminis noſtris, quod quando non agitur de præ ſcribendis bonis, ſed de præ ſcribenda eorum qualitate duntaxat, vi[*] delicet, quod cenſeantur talia; vel talis, aut talis qualitatis, ſuſ ſiciant 40. anni: deducitur ex textu, in cap. cum de beneficio de præbendis in 6. & in terminis, de qualitate maioratus præ ſcribenda, tradit Rodericus Suarez, allegat. 3. & in l. quoniam in prioribus, ampliatione 10. n. 10. & in terminis legis Mentalis Portugaliæ, Aluarus Valaſcus, conſultatione 132. n. 16. cum ſequent. Et de his hactenus, quæ ingenti proculdubio ſtudio, ſummáque diligentia, & conſideratione, ad modum prædictum digeſta, ſicque adnotata, & re ſoluta fuere. Quod attinet verò ad illam quæ ſtionem, an tenutæ poſ ſeſ ſorium, ſummariúmque remedium habeat locum in maioratu, legali, ex clau ſula Regis eiuſdem Henrici Secundi? videndus erit D. Chriſtophor. de Paz, in commentariis de tenuta, ſeu interd. & rem. poſ ſeſ ſ ſumm. cap. 57. 2. Part. quæ tamen nondum Typis mandata, nec publicè edita eſt; appoſitum tamen in argumentis, 1. part. d. c. 47. ſummarium, ſiue argumentum. Pro nunc autem, certum equidem eſt, ea omnia, quæ in Hiſpanorum primogeniis, ſiue cum facultate Regia, ſiue abſque illa, ex iuris communis, aut legum Tauri facultate, primogenia inſtituentur, Ludou. Molin. Pelaez à Mieres, & cæteri ſtatuerunt, procedere ſanè, atque habere locum in maioratibus legalibus ex clauſula Regis Henrici Secundi; cum verè maioratus fuerint, & maioratus nomine, bona illa haberi, & poſ ſideri, ſtaturum fuerit in dict. l. 11. tit. 7. lib. 5. nec poſ ſit de hoc dubitari. Sic ſanè, & tenutæ remedium in hoc maioratu competere, planum redditur ex his, quæ ipſe D. D. Chriſtophorus de Paz, 1. part. dicti tractatus, cap. 4. n. 5. & 6. poſt alios quamplurimos, quos citat, annotauit, atque reſoluit; videlicet tenutam competere pro conſequendis bonis maioratus, tam ex Regia facultate, quàm abſque Regia licentia, ex legali diſpoſitione, & quomodocunque inſtituti, prout latiùs ibi. ADDITIO. POſt peractum non modò, & ſcriptum caput iſtud, ſed Tomum hunc quintum integrè abſolutum, totùmque opus conſummatum, & cum illud typis mandari intendebatur, ad manus meas peruenerunt D. D. Chriſtophori de Paz, de maioratibus, & eorum tenuta, ſeu interdicto, & remedio poſ ſeſ ſorio, partis ſecundæ commentaria, quibus c. 57. Ex folio 133. vſque ad fol. 273. occaſione ſumpta ab eo dubio, quod in ſummario eius cap. excitauit, an ſcilicet tenuta locum habeat in maioratu legali, ex clauſula teſtamenti Regis Henrici Secundi, illùdque explicauit ex num. 28. vſque ad num. 43. & partem affirmatiuam ſuſtinuit, quod in eo maiortau habeat locum deciſio leg. 45. Tauri, & in ſupremo Conſilio tenutæ remedium poſ ſit proponi: occa ſione inquam ea ſumpta, donationum Regis Henrici, & clauſulæ eiuſdem Regis, quam pro lege obſeruari, in l. 11. tit. 7. lib. 5. Nouæ collect, Regiæ, cauetur, tractatum, & explicationem ex profeſ ſo ſuſcepit, & decem & ſeptem quæ ſtiones principales propoſuit, quibus omnia, ad dictam Clau ſulam pertinentia, circunſcribi putauit; provt late, & vtiliter, atque diligenter explicatum, ibidem poterit videri. Nunc autem, eorum duntaxat, quæ huiuſce cap. obſeruationibus conuenire, aut diſ ſentire videntur, placita, & reſolutiones commemorabimus; aliorum autem traditiones ex propoſito omittemus, cùm penes eundem Authorem videri valeant, cùm caſus occurrent. Et in primis animaduerto, me ſuprà hoc cap. ex num. 77. vſque ad numer. 80. Conſtanter defendiſ ſe, & fortiter aduerſus Ludou. Molinæ placitum, & ſenſum comprobaſ ſe, quod ſi poſ ſidens maioratus bona, à Rege Henrico donata, decedat ſine liberis, & deſcendentibus, bona ipſa ad Regiam Coronam reuerti debeant, etiam ſi fratrem legitimum, à primo donatario deſcendentem relinquat, & duntaxat conſiderari, an vltimi poſ ſeſ ſoris filij, & deſcendentes exiſtant, vel non, non autem attendi, an alij filij, & deſcendentes primi donatarij ſuper ſint, quod (vt dixi) fortiter ibi comprobaui. Et id ipſum nouiſ ſimè amplectitur, atque reſoluit D. D. Chriſtophorus de Paz, d. cap. 57. part. 2. in commentariis de tenuta, ſeu remedio poſ ſeſ ſorio, num. 50. & 51. & ipſe quidem aliis excitatur, adducitùrque fundamentis, & rationibus, quàm his quæ ego metipſe, præcitato loco, expendi: ibidem quoque, n. 47. d. cap. 57. rectè Author ipſe probauit, clauſulam eandem Regis Henrici intelligendam eſ ſe non ſolum de filio primogenito maiori, ſed de omnibus filiis primogenitis in infinitum, quod idem cum Molin. obſeruaui ſupra, numer 77. in principio & num. 78. Secundò animaduerto, me ſuprà, hoc eodem cap. num. 80. pro certo ſtatuiſ ſe. deficiente filio maiori Maſculo, ſeu deſcendente legitimo, ſuccedere filiam legitimam vltimi poſ ſeſ ſoris in bonis, à Rege Henrico donatis, & qui maioratus titulo poſ ſidentur, quod idem Author probauit d. c. 57. num. 48. & 49. Tertio animaduerto, me ſuprà, hoc ipſo cap. ex num. 91. cum ſeq. obſeruaſ ſe, atque dilucide comprobaſ ſe, donationes à Rege Henrico factas, potuiſ ſe ex cauſa, publicæ ſcilicet vtilitatis, poſtmodum modificari, atque reſtringi, quamuis regulariter donationi perfectæ, etiam à Principe factæ, non poſ ſit modus, aut conditio ex pò ſt facto adiici; idque indubitatè magis, & abſque controuer ſia procedere, ex quo lege generali lata, earum donationum modificatio, & reſtrictio inducta eſt, prout latiùs d. num. 91. & ſeq. & omnino his conuenire D. D. Chriſtophorum de Paz, dicto cap. 57. ex num. 6. vſque ad num. 28. & num. 54. in fine, & 114. & 115. Sicque explicari debet ipſe Author, 2. part. eiuſdem cap. 57. num. 232. fol. 219. Quartò animaduerto, me ſuprà hoc eodem cap. num. 94. tradidiſ ſe, clauſulam Regis Henrici comprehendere etiam eas donationes, quæ ex cauſa remunerationis ſeruitiorum, etiam maximorum, & notabilium proceſ ſiſ ſent, & adhuc eas, modificationi, & reſtrictioni dictæ clauſulæ ſubiacere, & huic reſolutioni conuenire D. D. Chriſtophorum de Paz, d. cap. 57. ex num. 136. vſque ad num. 143. qui ipſe, num. 125. cum ſeq. vſque ad dictum numerum 136. ſecurè firmatur, clauſulam Regis Henrici non eſ ſe intelligendam, nec procedere in donatione ob cauſam, quando cauſa, & onus, ob quod facta fuit donatio, par eſt cum ipſa donatione; ſed ſi diſpar ſit, in eo quod donatio excedat cauſam, ſub clauſula continebitur, cum ex ceſ ſatione cau ſ æ reputetur donatio ſimplex, prove latiùs ibi; & in contractibus oneroſis, id ipſum ego reſolui ſuprà, num. 108. & tribus ſeqq. & in eis non procedere clauſulam Regis Henrici, ſed duntaxat in donationibus aſ ſeueraui, & ad eum modum donationes ob cauſam reduci debebunt, quando ſcilicet non gratuitæ, aut ſimplices, vel etiam ex cauſa remunerationis ſeruitiorum fuerint, ſed ex cauſa oneroſa. contractus ſcilicet venditionis, permutationis, aut alio legitimo proceſ ſerint, aut ex ea cauſa, ob quam Princeps de iure tenebatur, ac niſi ſatisfaceret, oneratus maneret; ſicque oneroſa potiùs, quam gratuita cauſa, verè interueniſ ſet; eáque interuenirent, quæ Pinellus, in loco ibi relato, requirit. Quocirca, & in modalibus, & in conditionalibus donationibus obtinere, ſeruaríque debere clauſulam Regis Hernici, rectè idemmet Author tuetur, dicto cap. 57. ex numer. 147. cum ſeq. Quintò animaduerto, me ſuprà hoc eodem cap. ex num. 100. vſque ad num. 108. ſecurè obſeruaſ ſe, donationem in dubio non præ ſumi regulariter; idque maximè, quando alia ratio, ſeu cauſa quæ cumque, quàm donandi conſiderari poteſt; & in Principe etiam id procedere; & inde, cum donatio non præ ſumatur, quod qui aſ ſerit, alium poſ ſidere bona aliqua ex donatione Regis Henrici, ſiue Regem ipſum alteri donaſ ſe ea, de quibus contenditur, ſicque ſubiacere clauſulæ, & legi bonorum Regis ipſius, tenetur probare id, quod eſt fundamentum ſuæ intentionis, & ſic Regem Henricum ea donaſ ſe: provt exornaui, & comprobaui ibi, & nunc eiuſdem placiti, & opinionis ſum, & exiſtimo in contrarium non vrgere, ſiue his contraria non eſ ſe ea. quę D. D. Chriſtophorus de Paz, 2. part. d. cap. 57. num. 356. & tribus ſeqq. fol. 272. & 173. ſcripta, atque adnotata reliquit, quò loci in dubium excitauit, an ex parte fiſcalis Regij debeat probari, has Henrici donationes fuiſ ſe factas ex bonis Coronæ, an verò donatario, & eius hæredibus, & descendentibus incumbat onus probandi, quod de priuato fiſci patrimonio donationes proceſ ſerint, ſicque eiſdem adiici conditio, aut modus non poſ ſet; & nonnulla in medium expendit; tandem dicit ſe abſque controuerſia concludere, de bonis Coronae donationes factas præ ſumi, & mortuo vltimo poſ ſeſ ſore ſine liberis, ad Coronam reuerti id, quod donatum eſt, niſi contrarium ab hæredibus vltimi poſ ſeſ ſoris probatum fuerit, de bonis ſcilicet liberis, & priuatis Regis ipſius donatis, donationem proceſ ſiſ ſe; idque maximè, quando ex oppidis, Caſtris, aut iuriſdictione, donationes ipſ æ conſiſtebant, quæ ex Regalibus, & Regia Corona eſ ſe præ ſumuntur, provt ibidem comprobatur. Hæc inquam, quæ D. D. Chriſtophor. de Paz, præcitato loco tradidit, & iuridicè reſoluit, contraria non ſunt his, quæ dicto n. 100. vſque ad n. 108. ego obſeruaui. vtpote, cum ipſe in his terminis loquatur, quando ſcilicet non ambigitur, an ex bonis Regis Henrici donatio proceſ ſerit, ſiue an Rex Hernicus ea bona, de quibus contenditur, donaſ ſet; vterque enim, tam Regius fiſcalis, quam reus profitetur, ex bonis Regis Henrici donationem proceſ ſiſ ſe, in eo tamen dubium vertitur, ſiue contentio verſatur, an ſcilicet ex bonis Coronae, an verò ex bonis liberis & propriis donatio proceſ ſerit; tunc namque, ſuppoſito quod non negatur, ex bonis Regis Henrici donationem proceſ ſiſ ſe, ſed ex quibus bonis facta ſit, ambigitur; compertum, & planum eſt, præ ſumptionem pro Regio fiſcali aſ ſiſtere, quod de bonis Corone donatio proceſ ſerit: idque maximè, ſi ex oppidis, aut Caſtris conſiſteret, ſicque onus probandi, ex bonis liberis, & priuatis Regis ipſius donantis factam fuiſ ſe donationem, reo incumbere. Ego verò aliis in terminis sermonem inſtitui, atque ſic (vt dixi) reſolui, quando ſcilicet non apparet, an Rex Hernicus ea bona donauerit, nécne, in dubio potius verſamur, non modò an ex bonis Regis Henrici donatio proceſ ſerit, ſed etiam, an Rex ipſe Henricus donauerit, hæredes namque vltimi poſ ſeſ ſoris, ſiue is, cui ex lege ſucceſ ſio maioratus defertur, conſtanter affirmant, Regem Henricum ea bona non donaſ ſe, ſiue ex donatione Regis ipſius, ea bona non proceſ ſiſ ſe, ſicque clauſulæ eiuſdem, & legi Regiæ non ſubiacere, nec debere ad Coronam Regiam, mortuo abſque liberis, & deſcendentibus, vltimo poſ ſeſ ſore, reuerti: fiſcalis vero Regius, ſiue alius contendit totum contrarium, dicitque, Regem Hernicum ea bona donaſ ſe; tunc namque, cum in dubio ſimus, nec donatio in dubio, aut à Rege Henrico donatum fuiſ ſe (quod facti eſt) non præ ſumatur, nec ipſum Regem donaſ ſe appareat, ſiue ex eius donatione proceſ ſiſ ſe ea bona, id dicenti, onus probandi incumbit, non neganti; & qui eam qualitatem allegat, eam probare debet, vt ibidem comprobaui. At verò quoties compertum eſt, Regem Henricum donaſ ſe, nec in eo controuerſia, aut diſceptatio eſt, ſed in altero, an ſcilicet ex bonis Coronæ facta fuerit donatio, an ex bonis liberis, priuatis eius? tunc ſuppoſito pro certo, quod Rex ipſe Henricus donauerit (quod in terminis, à me propoſitis, negatur) rectè is Author ſtatuit, vt retuli; atque ita differentia ſtat in eo, quod in illis terminis non negatur, Regem Henricum donaſ ſe, ſed de quibus bonis donauerit, (Controuerſia eſt; in noſtris verò terminis, quòd donauerit, negatur; nec apparet an donauerit, ſiue an ex donatione Regis Henrici ea donatio proceſ ſerit, nécne; ſicque reo ſufficit negare, & actori incumbit onus probandi, ex eiſdem, quæ à me traduntur ibidem, & leg. fin. C. de rei vendicatione. Sexto deinde animaduerto, me ſuprà hoc ipſo c. 89. ex n. 112. vſque ad n. 124. explicaſ ſe dubium illud, num. ſcilicet clauſula Regis Henrici, & diſpo ſitio d. l. 11. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, procedat locumque obtineat, quando ante conditam legem ipſam, & clauſulam illam, Rex idem venditioni rerum ſuarum, ab alio factæ, conſentiret; & quidem me in ea fuiſ ſe ſententia, & opinione, vt clauſula, & lex ipſa in eo caſu non obtineret, quod latius ibi comprobaui, atque exornaui, & Ludou. Molin. locũ ſingulariter explanaui, provt videri poterit ibi. Ipſe autem Author, d. c. 57. de tenuta, ſeu remedio poſ ſeſ ſorio, ex n. 324. ex fol. 261. vſque ad n. 341. eandẽ quæ ſtionem in terminis excitauit, & latè proſequutus eſt, fundamenta pro vtraque parte adducens, & in ipſo placito, & opinione manſit, verius exiſtimans, quod ſi primus Regis donatarius, cum ipſiuſmet Regis donantis licentia, rem donatam vendidiſ ſet, dicta clauſula Regis Henrici, ſiue lex Regia 11. contra emptorem, & eius hæredem locum non haberet; pro qua ſententia, fundamenta nonnulla expendit, & contrariæ partis fundamentis ſatisfacit, reſponſúmque præbet iuridicè: ac denique in fine n. 340. fol. 267. in hunc modum ſcribit: in hac itaque dubia quæ ſtione, ſecurius mihi videtur, prædictas alienationes ſuſtinere, nec eas clauſulæ reformationi ſubijcere, vt in indiuiduo aſtruit Molina, lib. 4. cap. 4. num. 43. his verbis; In ſecundo caſu, quando Principi narratum fuit, ea bona ex donatione Regis Henrici Secundi proceſ ſiſ ſe, dicendum erit, quod ſi hoc non obſtante, Rex facultatem ea bona alienandi conceſ ſerit, nec ius ſuum in ea facultate reſeruauerit, cenſendum erit, ea bona, tanquam libera, ad emptorem transferenda eſ ſe, & qualitatem reuerſionis ad Regiam Coronam remiſiſ ſe. Hactenas D. D. Chriſtoph. de Paz, atque in dubio, de quo ſuprà; In cuius equidem reſolutione, licet conueniamus, eamdemque amplectamur ſententiam, diuerſimodè tamen expendere fundamenta videmur, prout ibidem apparet. Item in explicatione loci Ludou. Molinæ non videmur conuenire, prout etiam dilucidè magis conſtabit, ſi originaliter prælegantur ea, quæ obſeruaui ſuprà, ex num. 119. cum ſeqq. vbi Molinæ locum expendi, & explicaui. Verè namque, non in indiuiduo Ludou. ipſe Molina decidit caſum, in loco ibi relato, prout ex verbis relatis ſupra, apparet manifeſtè, nec in eis terminis, Molina idem loquitur. Præfatus namque Author propoſuit quæ ſtionem, numer. 324. dicti cap. 57. in hunc modum: Decima quarta quæ ſtio erit, an clauſula Regis Henrici obtineat in his rebus donatis, quæ tempore clauſulæ erant venditæ cum licentia Regis donantis. Atque ita dubium excitat, quando, ipſemet Rex, qui donauit, Hernicus ſcilicet ſecundus, ante clauſulam conditam, conſenſerit alienationi earum rerum, quas ipſe donauerat; in quibus etiam terminis, quæ ſtionem ego propoſui d. n. 112. Molina verò loquitur, quando Princeps alius, non Rex ipſe Hernicus, qui donauit, poſ ſidenti bona ex donatione Regis Henrici, conceſ ſit facultatem, vt ea bona alienare poſ ſet; qui equidem diuerſi ſunt termini, & tunc, an verè & dilucidè Molinæ eiuſdem placitum, & di ſtinctionem ego explicauerim, & ſuperiori reſolutioni, ipſius ſententiam non obſtare, iuridicè ſtatuerim; viderint alij, prout ſuprà, dicto num. 119. & ſeq. obſeruaui. Septimò animaduerto, me ſuprà, ex numer. 124. cum ſeq. vſque ad num. 144. in dubium excitaſ ſe, an clauſula Regis Henrici, & deciſio d. l. 11. tit. 7. lib. 5. comprehendat donatarios ipſos duntaxat (cum quibus loquitur) an etiam tertios poſ ſeſ ſores, qui ante clauſulam ipſam, & legem conditam, titulo maioratus poſ ſidebant bona, quæ Rex ipſe Henricus donauerat; & eius opinionis fuiſ ſe, vt exiſtimauerim, quod non comprehendat tertios poſ ſeſ ſores, ſed donatarios duntaxat ipſos, cum quibus clau ſula, & lex loquitur, prout latiùs ibi obſeruaui, & comprobaui. Author verò metipſe, cum dubium idem excitaſ ſet, dicto cap. 57. de tenuta, ſeu remedia poſ ſeſ ſorio, ex numer. 53. vſque ad numerũ 125. ex fol. 148. dicto nu. 53. ſic quæ ſtionem propoſuit: Sexta quæ ſtio erit, an prædicta clauſula, & donationum modificatio, & reſtrictio, & ad Coronam reuerſio, extendatur ad bona donata, quæ tempore clauſulæ iam erant apud tertium poſ ſeſ ſorem, vtpote, ſi donatarius ea vendidiſ ſet, vel cum alio permutaſ ſet, vel aliter de eis, ante clauſulam diſpoſuiſ ſet, ita vt prædicta donatio ab Henrici facta, non eſ ſet in bonis primi donatarij, vel eius hæredum, tempore modificationis, ſed penes tertium, per contractum oneroſum; an in hoc caſu, prædicta modificatio reſpiciat tertios poſ ſeſ ſores, & eos comprehendat, vel ſolum donatarium, & eius heredes, &c. Statim autem profitetur, quod quæ ſtio fatis ardua eſt, & difficillima; tamen quod in ea dicendũ videtur, prædictam clau ſulam, tam ex vi voluntatis, quàm poteſtatis, & iuſtitiæ comprehendiſ ſe bona ab Hẽrico donata, quamuis tempore clauſulæ iam eſ ſent apud tertios poſ ſeſ ſores. Et vſque ad num. 86. fundamenta quindecim principalia; pro ea parte expendit. Statim verò ex num. 86. vſque ad num. 104. pro contraria opi nione, vt ſcilicet prædicta clauſula non comprehendat tertios poſ ſeſ ſores, apud quos erant bona donata tempore clauſulæ, & iam exierant à primo donatario, & eius hæredibus; ſex duntaxat fundamenta adducit, & ibidem expendit text. in l. vltima, §. vltimo, ff. de legat. 2. & in l. pater filium, §. quindecim, ff. de legatis tertio: deinde in fine, numer. 103. inquit, quod ſi quis velit amplecti priorem opinionem, qua contendit, verba clauſulæ tam donatarios, quàm tertios poſ ſeſ ſores, ex cauſa oneroſa comprehendere, fundamentis alterius opinionis poterit reſpondere, prout ibi reſpondit ex numero 104. vſque ad num. 114. atque ex eodem num. 114. vſque ad num. 125. inquit, quod ſi quis velit ſecundam opinionem tueri, vt ſcilicet prædicta clauſula non comprehendat tertios poſ ſeſ ſores, in quos tempore clauſulæ, bona donata alienata erant titulo onero ſo; contrariæ opinionis fundamentis reſpondere poterit, prout ibi reſponſum præbet ex num. 114. & 115. & ſatisfacit argumentis, contra tertios poſ ſeſ ſores adductis. Suum tamen iudicium interponens, in ea remanet ſententia, dicto num. 124. In fine, quod ſcilicet tertij poſ ſeſ ſores, ad quos bona donata ante clauſulam, ex contractu oneroſo peruenerunt, ſub dicta clauſula comprehendantur; ſicque contrarium eius, quod ſuprà amplectimur, re ſoluit, ac tertios etiam poſ ſeſ ſores, deciſioni dicte clauſulæ, & legis ſubiacere, defendit. Ego verò libenter fateor, articulum eſ ſe admodum dubium, intricatum, & difficilem, & Regia quidem declaratione indigere: ſique, ſi caſus occurrat, maturo iudicio ſuper eo cogitandum. Exi ſtimo tamen negari non poſ ſe, quin forſan, tertij poſ ſeſ ſores, qui res donatas aliis, titulo oneroſo poſ ſident, ſub verbis dictæ clauſulæ non contineantur, & quod fortiter vrgeant pro eis fundamenta ponderata ſuprà; verbis autem eius legis, & clauſulæ non contineri tertios poſ ſeſ ſores, negari non poteſt, quando abſque veritatis præiudicio contendatur, quod ſub mente, & intentione Legiſlatoris contineri videantur. Deinde, quod rationibus, & fundamentis, pro eiſdem tertiis poſ ſeſ ſoribus adductis, non adeò concludenter ſatisfieri, reſponderique videatur, vt adhuc fundamenta ipſa pro tertiis poſ ſeſ ſoribus maximam vim non retineant, & in fauorem eorumdem fortiter adſtringant. Præterea, quod inter donatarios, & tertios poſ ſeſ ſores, qui ante clauſulam bona fide emerunt, nec de clauſula ipſa tunc cogitare potuerunt, maxima videatur eſ ſe differentiæ ratio, cum tempore ipſo emptionis, bona donata nulli ſubiicerentur clauſulæ, aut legi. Cum etiam omnibus fundamentis, quæ contra tertios poſ ſeſ ſores ex cauſa onero ſa expenduntur, ſatisfieri, reſponſúmque præ beri, commodè valeat, prout ipſemet Author reſpondet ex numero 104. vſque ad numero 125. vt ſuprà recenſui. Et nihilominus iterum agnoſco, atque profiteor, articulum eſ ſe difficilem, & ſuper eo maturè deliberandum. Ita etiam fortiter, contra eiuſdem tertios poſ ſeſ ſores, mentem, & intentionem dictæ l. 11. & clauſulæ illius vrgere videri, rationem quoque damni irreparabilis Coronæ Regiæ, & huius Regni, vt Autorem eumdẽ non mediocriter adducere, atq; excitare potuerint contra tertios poſ ſeſ ſores, & vt dubium decideret in fauorem Regiæ Coronæ; ſemper enim ratio hæc damni generalis vrgere videtur. Ratio etiam altera, quod donationes eiuſmodi, ab earum origine, modificationi prædictæ obnoxiæ, & ſubiectæ fuerint, quia in ſe habuerint vitium inſitum, quod ex neceſ ſaria conſequentia reale fuit, vt in quemcunque poſ ſeſ ſorem eorum bonorum tranſiret, prout ipſemet Author, dicta quæ ſtione 57. num. 104. per totum, latius oſtendit, & attente perpendi, conſiderarique debebit, ſi caſus occurrat; ratio enim eadem vitij realis, ab initio inſiti, licet fortiter adſtringere videatur (vt dixi) non ita concludit, vt ſubuerti non poſ ſit ex his, quæ ipſemet Author ſcripta reliquit, & ego ponderaui ſuprà Octauò animaduerto, me ſuprà hoc eodem cap. 89. ex num. 144. vſque ad num. 185. ex profeſ ſo, longà que ſerie explanaſ ſe dubium alterum, an ſcilicet clauſula Regis Henrici procedat, & habeat locum in his bonis, ex quibus ante clauſulam ipſam conditam, maioratus inſtitutus fuit cum vocationibus, & ſubſtitutionibus omnium de familia in perpetuum, vel quæ Rex ipſe titulo maioratus, cum eiſdem vocationibus perpetuis donauit. An etiam, cum ab eodem Rege expreſ ſus eſt caſus reuerſionis ad Coronam, ſcilicet vt bona donata, titulo maioratus poſ ſideantur, & finitis deſcendentibus, cæteriſque de familia. ad Regiam Coronam redirent, atque ita num. clauſula illa referatur etiam ad donationes, quæ tempore donationis erant iam maioratus, ſiue maioratus titulo poſ ſidebantur; & in effectu, eius opinionis, & ſententiæ fuiſ ſe, vt exiſtimauerim, quod clauſula prædicta comprehendat indiſtinctè omnes donationes à Rege ipſo factas, etiam ſi res donatæ ab initio titulo maioratus perpetui conceſ ſ æ fuiſ ſent, ſiue ex poſt facto maioratus inſtitueretur; quo in placito, atque ſententia, poſt longam diſputationem fuit etiam DD. Chriſtoph. de Paz, d. cap. 57. ex num. 156. vſque ad num. 295. quo loco, primò quæ ſtionem propoſuit; deinde ex d. num. 156. vſque ad num. 238. pro parte negatiua, quod clauſula Regis Henrici non comprehendat donationes, quæ grauamen habebant ante clauſulam, & titulo maioratus erant à Rege donatæ, viginti & tria fundamenta expendit. Statim autem ex numero 238. cum ſequent. pro affirmatiua parte, vt ſcilicet clauſula ipſa locum habeat, etiam in bonis titulo maioratus à Rege donatis, cum reuerſione ad Coronam, finitis ſubſtitutionibus; duodecim commemorat fundamenta, vſque ad numerum 250. ex quo numero, vſque ad numerum 275. contrariæ partis fundamenta diluit, eíſque præbet reſponſum. Deinde inquit numero 274. in fine, quod ſi quis velit primam opinionem tueri, vt ſcilicet ſub dicta clauſula non comprehendantur donationes qualificatæ, & titulo maioratus à Rege Henrico conceſ ſ æ; facili negotio poterit fundamentis omnibus, pro altera parte adductis, reſpondere; & in effectu eiſdem reſpondet ex numero 275. vſque ad numerum 294. & tandem ſuum iudicium, finalémque ſententiam interponens, dicit, eam ſibi magis placere ſententiam, quod clauſula Regis Henrici, omnes donationes tam puras, perfectas, liberas, meras & ſimplices, quàm conditionales, modales, qualificatas, oneratas, & grauatas, & titulo maioratus relictas comprehendat, nulla in eis facta diſtinctione. Atque ita, eidem (vt dixi) no ſtræ ſententiæ accedit, ipſumque placitum iuridicè tuetur. Nonò animaduerto, me ſuprà hoc eodem cap. ex num. 185. vſque ad numerum 197. dubium alterum excitaſ ſe, an ſcilicet ſub deciſione dictæ legis Regiæ vndecimæ, & clauſula Regis Henrici comprehendantur donationes, quæ iureiurando confirmatæ fuerunt, atque ex num. 195. in ea opinione fuiſ ſe, vt exiſtimauerim, quod donationes etiam iuratæ comprehendantur, & conſequenter oneri, & vinculo maioratus ſubiectæ remaneant, ſicut & cæteræ donationes, quæ abſque iuramento factæ fuerunt, & in ipſa clauſula modificari, & reſtringi potuerint abſque metu periurij, & modificatæ remaneant prout in ipſa clauſula, & lege Regiæ ſtatuitur; quod idem firmauit, atque comprobauit dominus D. Chriſtophorus de Paz, dicto cap. quinquageſimo ſeptimo, num. 355. folio 272. qui tamen videndus eſt ex num. 345. Decimò animaduerto, me ſuprà, hoc ipſo cap. ex num. 197. vſque ad numerum 235. quamplurima adnotaſ ſe, atque conſideraſ ſe, vt explicarem dubium illud, vtrum clauſula Regis Henrici obtineat etiam in donationibus, quæ cum à Rege ipſo Henrico proceſ ſiſ ſent, fuerint poſtmodùm ab eius ſucceſ ſoribus confirmatæ; quæ tamen dominus D. Chriſtophorus de Paz, in eiuſdem dubij explicatione intacta reliquit, licet articulum ipsum dilucidé explicauerit dicto. cap. quinquageſimo ſeptimo, ex num. 310. vſque ad numerum 321. & adeò neceſ ſaria videntur, vt præ termitti ſilentio à me non potuerint, nec abſque ingenti ſtudió, ſic elaborata fuerint. Et maximè illud, quod Author ipſe omittit, quod factis iam donationibus illis, ab ipſomet Rege Henrico Secundo, & confirmatis à Rege D. Ioanne Secundo, & Rege D. Henrico Tertio, & Regibus etiam Catholicis, lata, & condita fuit deciſio dictæ l. vndecimæ, titulo ſeptimo, libro quinto, vbi pro lege ſeruari mandatur clauſula Regis Henrici, atque ita omnes donationes Regis Henrici, etiam poſtmodum ab aliis Regibus confirmatas, comprehendere videtur lex illa poſterior, & velle, quod donationes illæ Regis Henrici, tametſi ab aliis Regibus confirmatæ fuerint, eius legis, & clauſulæ Regis modificationi, remaneant obnoxiæ, prout ſcripſi dicto numero 197. & ſequent. quia lex ipſa generaliter loquitur, nec diſtinguit, an ſint donationes ipſ æ, ab aliis Regibus confirmatæ, vel non. Econtrario tamen videri, quod lex ipſa Regia 11. non procedat in ipſis donationibus, quæ à Regibus ſucceſ ſoribus confirmatæ fuerint; quia perinde eſt, ac ſi ab eis nouiter proceſ ſiſ ſent; clau ſula autem ipſa loquitur ſpecificè in his donationibus, quæ à Rege ipſo D. Henrico Secundo proceſ ſerunt, vnde videtur, quod non obtineat in his, quæ propter confirmationem, ab aliis Regibus, non ab eodem Henrico Secundo proceſ ſiſ ſe videntur, prout ibidem tradidit ſub numer. 200. & 201. Etſi hoc ita certum eſ ſet, aut ex lege ipſa conſtaret (quod tamen admodùm dubium eſt, cum lex ipſa generaliter, vt dixi, loquatur, nec diſtinguat, an donationes ſint ab aliis Regibus confirmatæ, vel non, & tamen certò ſciret, quamplurimas ex donationibus ipſis, ab aliis Regibus confirmatas) ſi inquam hoc ita certum eſ ſet, tunc intraret communis theorica, & diſtinctio Doctorum, inter confirmationem ex certa ſcientia, & illam, quæ fit in forma communi, de qua Author ipſe, præcitata quæ ſtione quinquageſima ſeptima, num. 310. & tribus ſequent. & num. 314. vbi quod confirmatio ex certa ſcientia habet vim nouæ conceſ ſionis; & ſi aliquid erat nullum, inualidum, aut vitioſum, adimitur, & ſuppletur per dictam ex certa ſcientia confirmationem: quando verò eſt in forma communi confirmatio, nihil de nouo per eam indulgetur, ſed ſolum dat robur confirmato, vt obſeruetur, ſicut antea ob ſeruabatur; non tamen ſuppletur nullitas, nec alius defectus, prout ibi comprobat: & ſubdit num. 316. quod ſecundum hanc diſtinctionem intelligi debet quæ ſtio propoſita, an ſcilicet poſt clauſulam reſtrictiuam, & modificatiuam Regis Henrici, alius ſucceſ ſor in Regno, ex certa ſcientia aliquam ex prædictis donationibus confirmaret, cum integra notione donationis, & tenore eius inſerto; nam tunc donatio prædicta non ſubiicitur modificationi, & reformationi clauſulæ, ſed pura, ſimplex, & perfecta manet. Si tamen in forma communi confirmatio fiat, ſine tenoris inſertione, nec de plenitudine poteſtatis, hoc caſu confirmatio non eſt nona conceſ ſio, & ſic quamuis donatio maneat roborata per confirmationem, modus tamen à clauſula impoſitus, in ea locum obtinet, ſicut in cæteris donationibus. Statim tamen D. Chriſtophorus ipſe opponit in contrarium, num. 117. & ſequent. diſtinctionem ſuperiorem, ideò ſubuerti poſ ſe, quod in priuilegiis tenorem inſeri videamus de communi ſtylo; & tamen non ex hoc fatemur, nouam conceſ ſionem fieri, & omnes defectus, & nullitates ſuppleri; nam quamuis tenor inſeratur, non dicitur confirmatio ex certa ſcientia, ſi aliàs non ſupereſ ſet cauſ æ cognitio, atque ita, quod in eo, in quo requiritur deliberatio, & certa Principis ſcientia, tenoris inſertio non ſufficiet, quamuis aliqua verba in confirmatione apponantur, quæ certam ſcientiam inducere videntur, niſi plenè de ea conſtiterit, in dubio enim videntur appoſita conditionaliter, provt idemmet Author ibi comprobat, & alia ſimilia adducit. Demum, num. 320. in fine, in verſ. Concludimus, fol. 259. in hæc verba concludit, ſuamque interponit ſententiam: Concludimus ergo, etſi in confirmatione, poſt clauſulam facta, eſ ſet tenor inſertus, non ex eo dici ex certa ſcientia, & de plenitudine poteſtatis, ſed ſicut erat ante clauſulam, donatio maneat mera, & perfecta, & abſoluta & ab omni impedimento libera, nullitatis vitio ſublato. Per hanc tamen confirmationem, defectus non ſuppletur, nec adimitur clauſulæ, reformatio, & modificatio, niſi in confirmatione adiectum eſ ſet, vt non obſtante clauſula teſtamenti Regis Henrici, ius illæ ſum maneret donatario: vel ſaltem tenore inſerto, derogatio generalis ſupereſ ſet per clauſulam, Non obſtantibus, &c. Hæc enim neceſ ſaria eſt in reſcripto contra legem, vt tradit Abbas, &c. Hactenus præfati Authoris placitum, & reſolutio, quæ adhuc dubium ipſum continere videtur, an sicilicet dicta lex Regia 11. comprehendat omnes donationes Regis Henrici, etiam ab aliis Regibus confirmatas, prove non confirmatas, cùm indiſtinctè loquatur, & fortaſ ſis lex ipſa comprehendere quoque eas voluerit, ideò quod exiſtimauerit, aut certò crediderit, eadem facilitate, aut vitio, ip ſarum confirmationem proceſ ſiſ ſe, quo eodem donationes, à Rege Henrico factæ fuerunt; ſi enim de hoc conſtaret, aut forſan placuerit ita intelligi, & ſupponi debere ex lege illa, fruſtra inquiritur, aut etiam diſtinguitur, an ex certa ſcientia, an in forma communi confirmationes factæ fuerint ſi verum eſt, donationes Regis ipſius Henrici, etiam confirmatas in qualibet forma, lege ipſa comprehendi: Quod ſi de donationibus confirmatis, legem eandem non accipiendam, iuridicè, & probabiliter dici valeat, tunc diſtinctio eadem communis obtinere forſan poterit, de qua tamen dubitauit D. D. Chriſtophorus de Paz, dicto num. 320. & exiſtimauit, quod non ſufficiat, vt ſuprà videmus. Hæc tamen (provt arbitror) moderari, atque temperari debebunt ex his, quæ egometipſe ſcripta, atque adnotata reli qui ſupra, ex num. 200. vſ que ad num. 22. quæ attentè perpendere, & matura deliberatione definire neceſ ſarium erit, attenta deciſione l. 2. tit. 18. partit. 3. iunctis declarationibus Gregor. Lop. ibidem, provt etiam expendi ſuprà, num. 226. vſque ad num. 233. Videtur namque ex lege illa, quod vt confirmatio cenſeatur facta ex certa ſcientia, & operetur, vt videatur confir mari etiam id, quod nullum eſt, ſufficere, quod tenor rei confirmatæ inſertus ſit in confirmatione, & tenori inſerto, vis, & effectus idem tribuatur, quod clauſulæ Ex certa ſcientia. vel Non obſtantibus; quaſi viſo, inſertóque tenore, ex certa ſcientia, atque cauſ æ cognitione præmiſ ſa, confirmatio facta videatur; quod ex l. ipſa Partitæ, iunctis eiſ dem, à me adnotatis ſuprà, clarè deduci videtur: ſariùs tamen eſ ſet (provt etiam ſuprà, num. 233. admonui) vt non modò priuilegij, ſiue gratiæ, aut rei, quæ confirmatur, tenor inſeratur, ſed etiam adiiciatur clauſula Ex certa ſcientia; quæ tamen ſi omittatur, & inſeratur tenor rei confirmatæ, id ſufficere, ſatis apertè lex ipſa Partitæ inſinuat, cùm nihil aliud vltra requirat. Et adhuc in terminis noſtris res videtur difficultatem habere, cùm confirmatio reſpectu donationis, non reſpectu modificationis, aut reformationis intelligi poſ ſit, niſi id exprimatur, quod Author prædictus, præcitato num. 320. intendit. Et etiam inſerto tenore rei confirmatæ, eóque viſo, & prælecto, confirmandi donationem duntaxat, non autem modificationem, aut reſtrictionem, ex dicta l. vndecima, inductam, tollendi animus, & voluntas in Principe confirmante eſ ſe poſ ſet; quamuis tunc etiam iuridicè replicari valeat, quod ſic confirmatio nihil operaretur, vtpote cùm donationes ipſ æ vites habere, & ſubſiſtere deberent, etiam abſque confirmatione, modificarioni tamen obnoxiæ, & ſubmiſ ſ æ, nec alium, quam cum effectum, tollendi ſcilicet modificationem, & reformationem, operari valeat, ſicque eum præcisè operari debeat, vt à confirmatione in forma communi facta, confirmatio ea, qua tenor donationis inſertus eſt, diſtinguatur; & legem Partitæ ſemper vrgere videri, vtpote cùm lex ipſa tenoris inſertionem, pro deliberatione, & certa Principis ſcientia habuiſ ſe videatur; quamuis in terminis iuris communis articulus dubius eſ ſet, & quamplures contrarium ſtatuerint, nec tenoris inſertionem ipſam, pro deliberatione, & ſcientia Principis haberi voluerint; & hos retulit Dominus Chriſtophorus de Paz, dict. cap. 57. num. 317. & 318. & ipſorum ſententiam cum magis probaret, ſic in præfato articulo concludit, vt retuli ſuprà; & verè, cùm caſus occurret, maturè deliberandum, atque cogitandum erit de his, ac de effectu confirmationis in ca ſu prædicto, nec non & de interpretatione, atque genuino ſenſu dictæ leg. ſecundæ, titulo decimo octauo, partita tertia, quæ tamen apertè videtur id intendere, atque decidere, quod ſuprà adnotaui, nec alio, quàm præfato modo diſtinguere confirmationem ex certa ſcientia, à confirmatione in forma communi facta. CAPVT XC. Ex qualitate à teſtatore expreſ ſa, aut in per ſona eorum, qui in futurum ſucceſ ſuri ſunt, vel ex diſpoſitione aliquid habituri, requiſita; quemadmodum voluntatis teſtatoris eiuſdem coniectura deduci, atque in caſu dubio interpretatio fieri debeat, vt ex qualitate ipſa adiecta declaretur, & etiam aliquando extendatur, aliquando verò reſtringatur diſpoſitio. Qualitas à teſtatore requiſita, quomodo, & quando adeſ ſe debeat, vt vocatus poſ ſit ſuccedere, & an perſeuerantiam requi rat, & ab eo, qui in ea ſe fundat, probari debeat. Qualitas etiam adiecta verbo, an intelligatur ſecundum tempus verbi regulariter, nec antea locum habere poſ ſit, quam diſ poſitio verbi locum habeat. Pronominis, meum & ſuum, & mihi natura, & quod tempus ſignificet, & an ſtet demonſtratiuè, vel reſtrictiuè. Legatum relictum, aut diſpoſitio facta pro maritandis, aut pro dotandis virginibus, ſiue conſanguineis; vtrùm etiam debeatur iam maritatis; & vide ſuprà, cap. 84. num. 49. Legatum dotis, vel pro dote relictum, an ſit purum, vel conditionale. Infertur etiam ad quæ ſtionem aſ ſidué occurrentem in vſu forenſi, ſi teſtator in Capellaniæ fundatione dixerit, quod præ ſentandus, aut nominandus, ſit Sacerdos, aut Presbyter; vel quod præsẽtetur , aut nominetur Cappellanus, qui celebret Miſ ſas, vtrùm requiratur, quod præ ſentetur, aut nominetur actu Sacerdos; vel ſufficiat quòd intra annum ad Sacerdotium promoueri valeat? articulus hic, diligentiùs forſan, & aliter quàm cæteri Recentiores feciſ ſent, explicatus remanet. Fratres, aut sorores Diui Franciſci, Tertij ordinis, an reputentur inter perſonas Eccleſiaſticas; Religioſis etiam, aut his, quæ Religionis ſtatum ſumpſerint, legatum relictum, vtrum debeatur Tertiariis, ſiue mulieribus Tertij ordinis S. Franciſci, & S. Dominici, vulgò, Beatas. Et his quæ ſcripta fuere ſup. c. 81. adduntur nonnulla; & Marij Giurbæ locus nouè expenditur. Denique legatum relictum certæ, & determinatæ perſonæ, ſi nupſerit, aut cum nubet, vtrum debeatur ei, ſi Religionem ingrediatur, quid ſi generaliter, pro virginibus maritandis, atque ita, nullis deſignatis perſonis, relictum ſit? Et vide in addit. Quid ſi legatum mulieri relinquatur de mille, ſi nupſerit, & de centum, ſi religionem ingrediatur, an ſi Monaſterium ingreſ ſa ſit, debeantur mille. SVMMARIVM. -  1 Ex qualitate a teſtatore expreſ ſa, aut in perſona eorum, qui in futurum ſucceſ ſuri ſunt, vel ex diſpoſitione aliquid habituri, requiſita, voluntatis teſtatoris eiuſdem coniectura deducitur, atque in caſu dubio fit iuridica interpretatio. Adeo quod ex qualitate ipſa adiecta, declaretur, & etiam aliquando extendatur, aliquando verò reſtringatur diſpoſitio. Qualitatem enim adiiciens, declarare videtur. -  2 Nepos non venit appellatione filij, quando diſponens facit mentionem filij cum aliqua qualitate, quæ nepoti non conuenit. Ex qualitate enim expreſ ſa colligitur coniectura, quod teſtator noluerit, nepotem admitti. -  3 Qualitas à teſtatore requiſita, & expreſ ſa, ſi non adſit, aut non verificetur, diſpoſitio non verificatur. -  4 Et qualitate ipſa deficiente, deficit & actus, ſub ea qualitate confectus. -  5 Qualitatis alicuius cauſa, quando diſpoſitio eſt inducta, hæc ipſa qualitas adeſ ſe debet tempore, quo diſpoſitio ad effectum perducitur, & ſic tempore ſucceſ ſionis; & vide infrà, ex numero 16. & numero 21. -  6 Qualitas cùm adiicitur, vt adſit certo tempore, non aliàs ſatisfactum erit, quàm ſi reperiatur adeſ ſe eo tempore. -  7 Qualitas qualificat omnia, quæ in diſpoſitione reperiuntur. -  8 Generali vocatione plurium ſub aliqua qualitate admiſ ſa; an qualitas illa adeſ ſe debeat omni tempore, conditi ſcilicet teſtamenti, mortis teſtatoris, & euenientis caſus ſucceſsionis. Vel ſufficiat quod adſit, vno ſolo tempore, ex relatis tribus. Vbi etiam de conflictu eorum, quorum vnus habet qualitatem requiſitam, tempore conditi teſtamenti ſolùm, alter vero ſolum tempore mortis, aut tempore delatæ ſucceſ ſionis. Et de his omnibus commendatur Menochius, in conſ. 106. ex numero 1. vſque ad numerum 358. libro ſecundo, vbi latiſ ſimè, & egregiè admodùm. -  9 Pronominis meum, & ſuum, naturam, & quid vtrumque ſignificet, & quod tempus demon ſtret, & an ſtet demonſtratiuè, vel reſtrictiuè, & fideicommiſ ſariæ ſubſtitutioni adiectum, quos demonſtret; latiſ ſimè quoque explicaſ ſe Menochium eundem, præcitato conſilio 106. ex numer. 169. vſque ad num. 289. -  10 Pronominis mihi, in ſubſtitutione, effectus; remiſ ſiuè. -  11 Sub aliqua qualitate cum teſtator ad ſui ſucceſ ſionem, vocationes ac ſubſtitutiones fecit, qui contendit, ſe ad ſucceſsionem admittendum fore, duo probare debet, & quod habet requiſitam à te ſtatore qualitatem, & quod ipſe eorum vnus eſt quos teſtator vocauit. -  12 Actus quando aliquam qualitatem requirit, & actus, & ipſa qualitas interuenire debet. -  13 In omni actu, materia, & diſpoſitione, qualitas à lege, vel ſtatuto, vel ab homine requiſita, debet ante omnia verificari: quod exornatur numer. ſeq. -  14 Actus vbi cum certa qualitate requiritur, non ſufficit, actum probare, niſi etiam qualitas probetur. -  15 Statuto aliquid circa per ſonam diſponente cum certa qualitate, non ſufficit perſonam adeſ ſe, niſi cum qualitate illa adſit. -  16 Qualitatis alicuius cauſa, quando diſpoſitio eſt inducta, quo tempore qualitas adeſ ſe debeat, & an perſeuerantiam requirat, cum inquiritur, tres caſus principales diſtinguendos eſ ſe. -  17 Primus eſt, quando qualitas eſt adiecta per modum cauſ æ finalis. -  18 Quæ in dubio non præ ſumitur, maximè in vltimis voluntatibus. -  19 Secundus eſt caſus, quando qualitas eſt adiecta per modum exiſtentiæ, & fundamenti. -  20 Tertius eſt caſus, quando qualitas adiicitur diſ poſitioni, per modum demonſtrationis. Quod latiùs hoc numero explanatur, & Iacob. Menochij placita in propoſito recipiuntur. -  21 Qualitas à teſtatore expreſ ſa, & ad ſuccedendum requiſita, præcisè adeſ ſe debet eo tempore, quo ſucceſ ſio defertur, aut dies ſucceſsionis ſiue vocationis venit. Nec ſufficit, ea antea extitiſ ſe, ſi tunc ceſ ſet, nec etiam poſtea ſuperuenire, cum tempore delatæ ſucceſ ſionis interuenire debeat; quod exornatur. -  22 Qualitas adiecta verbo, intelligitur ſecundum tempus verbi; quod exonatur. -  23 Nec antea locum habere poteſt, quam diſpoſitio verbi (nempe ſucceſsio) locum habeat. -  24 Vnde ſi qualitas ſuccedendi in ſubſtitutione adiecta deficiat, & qualificata ſubſtitutio deficiet. -  25 Qualitas adiuncta verbo, nihil operatur vltra tempus verbi, ad effectum eiuſdem verbi, cui ſubiicitur. -  26 Niſi habeat tractum ſucceſ ſiuum, tunc enim licèt ſit iuncta verbo, non tamen intelligitur tempore verbi, ſed cum tractu ſucceſsiuo. -  27 Vel quando qualitas poſt actum verbi ſuperueniens, effectum eundem habet, atque ſi tempore verbi interueniat. -  28 Qualitas à teſtatore requiſita, quomodo & quando adeſ ſe debeat, vt vocatus poſ ſit ſuccedere, cùm Interpretes noſtri inquirunt, tres caſus principales diſtinguunt. -  29 Primus eſt, cùm qualitas determinat verbum, quo ſignificatur ipſe actus diſponendi. -  30 Secundus eſt caſus, cum qualitas determinat verbum, quo ſignificatur tempus, à quo diſpoſitio ſumit effectum. -  31 Tertius eſt caſus, cum qualitas determinat aliquod verbum, ſeparatum ab his. -  32 Legatum relictum, aut diſpoſitio facta pro maritandis, aut pro dotandis virginibus, ſiue con ſanguineis; vtrum etiam debeatur iam maritatis? & numero ſequent. -  33 Vbi diſtinguitur ex communi Doctorum ſententia, an pro maritandis, vel pro dotandis diſ poſitio fiat. -  34 Vel pro maritandis certis, aut incertis perſonis. -  35 Sed vtroque caſu deberi iam maritatis, defenditur. -  36 Idque maxime, quando in fauorem conſanguinearum ex familia teſtatoris, diſpoſitio fieret; & ſupra, cap. 84. numero 49. -  37 Legatum dotis, vel pro dote relictum, an ſit purum, vel condictionale; remiſ ſiuè. De quo latius, atque diſtinctè admodùm in commentariis de alimentis. -  38 Teſtator in fundatione Capellaniæ ſi dixerit, quod præ ſentandus, aut nominandus, ſit Sacerdos, aut Presbyter, vel quod præ ſentetur Capellanus, qui celebret Miſ ſas; an præ ſentandus, vel nominandus, debeat eſ ſe actu Sacerdos; & numer ſeqq. Refertur affirmatiua quorundam opinio, quod debet eſ ſe actu Sacerdos tempore præ ſentationis, vel nominationis. -  39 Et adducitur contraria aliorum ſententia, quod ſufficiat, ſi intra annum ad Sacerdotium promoueri poſsit. -  40 Ex mente autem, & conſideratione Authoris, dubia nonnulla excitantur, quæ priorem opinionem confirmant. -  41 In interpretanda testatoris voluntate ſi errandum ſit, tutior erit error iudicis, ſi inhæreat ſcripto. Et verbis inſistere, tutius eſt, quando dubia extat testatoris voluntas. -  42 Expenduntur fundamenta omnia, qua vrgere videntur pro ſententia relata, ſuprà numero 39. eiſque nouè ſatisfacit, atque reſponſum præbet Author vſque ad numerum 46. -  43 Verbum, eſt, ſit, vel ſimile, denotat veritatem, & existentiam. -  44 Aloyſij Riccij locus commemoratur. -  45 Capellanus infirmus, an teneatur per alios celebrari facere Miſ ſas. -  46 Capellanus, vtrum debeat eſ ſe actu Sacerdos, in terminis propoſitis ſuprà, numero trigeſimo octauo, Prima Authoris obſeruatio. -  47 Teſtatoris, aut fundatoris expreſ ſa voluntas quod Capellanus debeat eſ ſe actu Sacerdos, ex quibus dignoſcatur. -  48 Obſeruatio ſecunda in eodem propoſito, & de contrariis Interpretum ſententiis, ad explicationem dubij prædicti. -  49 Obſeruatio tertia in ipſomet articulo. -  50 Obſeruatio 4. Sacerdotij qualitatem in dubio non præ ſumendam. Et obſeruantia, aut conſuetudo quantæ ſit virtutis, & potentiæ, in terminis prædictis. -  51 Legatum relictum conſanguineis, aut pauperibus, quæ contraxerint matrimonium, vel ſumpſerint ſtatum religionis, vtrum debeatur Tertiariis, ſiue mulieribus tertij Ordinis, quæ vulgò Beatæ dicuntur. Et ſuprà, cap. octuageſimo primo, per totum, & num. ſeqq. -  52 Fratres Sancti Franciſci tertij Ordinis, vtrum reponantur inter perſonas Eccleſiaſticas, & priuilegio fori gaudeant. -  53 Quorundam opinio confutatur. -  54 Marij Giurbæ locus expenditur. -  55 Legatum relictum, certæ & determinatæ mulieri; vt matrimonium ineat, vel ſi nupſerit, aut cùm nubet; vtrum debeatur ei, ſi Religionem ingrediatur. Et de communi opinione affirmatiua, quod conditio nubendi impletur per Religionis ingreſ ſum. Eiù ſque fundamentis. Et an præ ſumptæ menti, & coniecturæ voluntatis communis ipſa reſolutio. conueniat. -  56 Opinio contraria, quod conditio nubendi non impleatur per Religionis ingreſ ſum, confutatur; & Iacob. Menoch. conſilium 555. lib. 6. expenditur, & probatur. -  57 Et infertur, materiam hanc coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptiuam, ſiue ex coniecturis pendere. -  58 Et conditionem nubendi, impleri per Religionis ingreſ ſum, quando legatum factum eſ ſet perſonis coniunctis. -  59 Sic & è contrario conditio nubendi, aut cum nubet, non impletur per Religionis ingreſ ſum, quando extant coniecturæ, quibus colligi poſ ſit, teſtatorem de matrimonio carnali ſenſiſ ſe. Et infertur ad conſ. Menoch. 1016. lib. 11. & eiuſdem Authoris placitum probatur. -  60 Legatum factum mulieri, ſi non nupſerit, atque ita negatiuè prolatum, ſibi debetur, ſi ingrediatur Religionem. -  61 Legatum factum mulieri, ſi nupſerit certæ perſonæ, non debetur ei Religionem ingredienti, quia præ ſumitur quòd teſtator ſenſerit de matrimonio temporali, & carnali. -  62 Legatum factum alicui, ſi Titia nupſerit, non debetur, niſi matrimonio temporali ſequuto. -  63 Legatum generaliter relictum pro virginibus maritandis, vel vt virgines familiæ teſtatoris nubant; atque ita, nullis deſignatis perſonis, debetur duntaxat matrimonium carnale, & temporale contrahentibus, non autem ſpirituale. -  64 Viduitatis conditio admittitur, per quam quis inuitatur ad matrimonium ſpirituale. Vt ſi mulieri legatum relictum ſit ſi Religionem ingrediatur. -  65 Legatum alicui relictum ſi Religionem ingrediatur, aut ſub conditione ingrediendi Religionem, an perimatur, ſi inde ingrediens ante poſ ſeſsionem à Religione recedat. -  66 Legatum ſi relictum fuerit mulieri de mille, ſi nup ſerit, & de centum, ſi Religionem ingrediatur; an ſi Monaſterium ingreſ ſa fuerit, debeantur mille. Vbi duæ opiniones contrariæ commemorantur. Et negatiua opinio, quod voluntas teſtatoris ſeruanda ſit, nec debeat mulier conſequi niſi centum, magis probatur. PRo dilucida, atque diſtincta huiuſce[*] cap. explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, & principaliter, ex qualitate etiam à te ſtatore expreſ ſa, aut in perſona eorum, qui in futurum ſucceſ ſuri ſunt, vel ex diſpo ſitione aliquid habituri, requiſita; voluntatis te ſtatoris eiuſdem coniecturam deduci, atque in caſu dubio fieri iuridicam interpretationem. Adeò quod ex qualitate ipſa adiecta declaretur, & etiam aliquando extendatur, aliquando verò reſtringatur diſpoſitio; qualitatem enim adiiciens, declarare videtur. Sic ſanè ſcripſerunt Ioann. de Imol. in l. hæ redes palam, §. ſi quis poſt, ff. de teſtament. Alex. in conſ. 4. num. 7. lib. 4. Crot. in conſ. 50. num. 8. Marſil. in ſingulari 520. Ioann. Cephal. in conſ. 149. ex num. 14. lib. 2. Ruin in conſ. 264. num. 6. lib. 3. Bero in conſ. 108. num. 11. lib. 2. Gerard. in conſ. 3. num. 31. Alban. in conſil. 106. num. 3. & 4. Bellonus, in conſ. 1. num. 8. & 9. Pariſius, in conſil. 201. num. 32. lib. 1. Ripa, reſponſo 131. num. 15. Barbatia in conſ. 11. & in conſ. 28. lib. 2. Tiraq. de primogenitura, quæ ſt. 40. num. 177. Menoch. in conſ. 35. num. 13. lib. 1. & in conſ. 97. num. 77. & 78. & num. 150. eod. lib. & in conſ. 106. ex num. 87. & pluribus ſeq. lib. 2. Et in indiuiduo, quod qualitatem adiiciens, videtur declarare, & quod ex qualitate adiecta, declaretur, & reſtringatur diſpoſitio; cum aliis Authoribus annotauit, atque ſcripſit Petr. Surd, in conſ. 179. num.[*] 40. & 41. lib. 2. & in conſ. 403. num. 24. lib. 3. vbi quod nepos non venit appellatione filij, quando diſponens facit mentionem filij cum aliqua qualitate, quæ nepoti non conuenit: ex qualitate enim ipſa expreſ ſa, colligitur coniectura, quod teſtator noluerit nepotem admitti, provt latè comprobat ibi; & eodem conſ. 403. num. 65. & 66. vbi latè, quod qualitas à teſtatore expreſ ſa, & requiſita, diſpoſitionem declarat, ampliat, limitat, & reſtringit. Id[*] circo, ſi qualitas ea non adſit, aut non verificetur, diſpoſitio non verificatur; ſicuti iidem Authores nunc præcitati concludunt. Socin. etiam in conſ. 34. in fine, lib. 3. Crauet. in conſ. 677. num. 10. Hieronym. Gabriel, in conſ. 130. num. 2. lib. 2. Decius, in conſ. 443. num. 23. Felin. in conſ. 25. num. 23. Surd. d. num. 65. & 66. vbi latè, Ludou. Caſanat. in conſ. 44. n. 29. Ioann. Gutierr. in conſ. 1. n. 11. & 13. & 15. & 17. & 18. & in conſ. 2. num. 4. & 5. num. 28. & 29. & [*] qualitate ipſa deficiente, deficit actus, ſub ea qualitate confectus, l. tutelas, in principio, ff. de capitis diminut. l. ſi vſusfructus, ff. quibus modis vſusfructus amittatur, Crauet. in conſ. 202. n. 31. Menoch. d. conſ. 106. num. 88. lib. 2. qui cum antea dixiſ ſet n. 87. & repetit n. 257. & 332. ibidem, quod quando diſpo[*] ſitio eſt inducta cauſa alicuius qualitatis, hæc ipſa qualitas adeſ ſe debet tempore, quo diſpoſitio ad effectum perducitur, & ſic tempore ſucceſ ſionis, vt in l. 2. §. Proximum, ff. de ſuis & legitim. Hæred. & in § proximus, Inſtitut. de legitima agnat. ſucceſ ſione, probatur; ſubdit, quod per conſequens deficere debet diſpoſitio, deficiente eo tempore qualitate, cuius gratia inducta eſt diſpoſitio, vt in d. l. tutelas, & repetit id ipſum in conſ. eod. 106. num. 126. 127. & [*] 128. vbi inquit, quod cum adiicitur qualitas, vt adſit certo tempore, non aliàs ſatisfactum erit, quam ſi reperiatur adeſ ſe eo tempore, l. Titius, vbi Bartolus notat, ff. de militari teſtamento: Ioannes Gutierrez, vbi ſupra, Flaminius Chartarius, deciſ.[*] 16. numero ſexto, & ſeptimo, quia qualitas qualificat omnia, quæ in diſpoſitione reperiuntur, provt ipſe Menoch. poſt Bart. Alexandrum, Socinum, & Pariſium ſcripſit ibidem n. 356. Surdus etiam, dicto conſ. 403. num. 65. & 66. & conueniunt cæteri relati ſuprà, Menochius quoque per totum illud conſilium 106. maximè ex numero primo, vſque ad numerum 358. egregiè admodum, atque eruditè explicat ar[*] ticulum illum, an admiſ ſa generali vocatione plurium ſub aliqua qualitate, qualitas illa adeſ ſe debeat omni tempore, conditi ſcilicet teſtamenti, mortis teſtatoris, & euenientis caſus ſucceſ ſionis; vel ſufficiat, quod adſit vno ſolo tempore, ex relatis tribus. Qua ſane in re, duo diſputationis capita diſtinguit: Vnum eſt, cùm agitur de vocatione, inſtitutione, ſubſtitutione, aut legato purè facto. Alterum, cum de conditionali. Et vno, atque altero capite, plures caſus diſtinguit, provt ibi videri[*] poterit; & de conflictu eorum, quorum vnus habet qualitatem requiſitam, tempore conditi teſtamenti ſolùm; alter verò ſolùm tempore mortis, aut tempore delatæ ſucceſ ſionis. Et iunge Cardinalem Tuſchum, tomo quarto, litera H. concluſione tertia, & tribus ſequent. fol. 192. Peregrinum de fideicommiſsis, articulo 22. per totum, Et vide omnino eun[*] dem Menochium, ipſomet conſilio 106. ex num. 169. vſque ad numerum 289. vbi etiam latiſ ſimè, atque vtiliter explicat pronominis, meum, & ſuum naturam; & quid vtrunque ſignificet, & quod tempus demonſtret, & an ſtet demonſtratiuè, vel reſtrictiuè, & fideicommiſ ſariæ ſubſtitutioni adiectum quos demonſtret; Adducit etiam numero 284. 285. & 286. pronominis mihi, in ſubſtitutione effectus. Quod[*] etiam pertinet omnino ad explicationem diſceptationis prædictæ, quando ſcilicet qualitas certa à te ſtatore requiritur, vel aliqui ad ſucceſ ſionem vocantur ſub aliqua qualitate. Vide etiam de prædictis Peregrinum de fideicommiſsis, articulo 22. Et vt generaliter dixerim, cùm teſtator ad ſui ſucceſ ſionem, ſub aliqua qualitate vocationes, ac ſubſtitutiones facit, qui contendit ſe ad ſucceſ ſionem admittendum fore, duo probate debet; & quòd habeat requiſitam à teſtatore qualitatem, & quòd ipſe eorum vnus eſt, quos teſtator vocauit; ſic ſanè cum aliis Authoribus egregiè reſpondit, atque ſcripſit Menochius, in conſ. 97. num. 103. lib. 1. & d. conſ. 106. num. 1. per tot. & multis numeris ſeqq. & conuenit Ioann. Gutierr. in conſ. 1. & 2. & ferè per tot. [*] Peregrin, artic. 43. num. 60. vſque adeò, vt ſi habeat tantum vnam qualitatem ex duabus à teſtatore requiſitis, non admiratur; vt per Pariſium, in conſ. 48. num. 9. & 19. volum. 4. quem citat Ioannes Gutierrez, dicto conſilio ſecundo, numero quinto. & con ſilio 26. numero quarto, & ipſe Pariſius, in conſilio 62. numer. 39. libro quarto, tradidit, quod actus, quando aliquam qualitatem requirit, & actus, & ip ſa qualitas interuenire debet. Curtius etiam, in conſil. 66. columna ante penult. in principio, Flaminius Chartarius, deciſ. 16. numero octauo, Peregrinus de fideicommiſsis, dicto articulo 43. num. 46. Vbi pro regula tradit, quod agens ex fideicommiſ ſo, & qualitatem aliquam deducens, illam probare renetur; vt per Bartol. Felin. Alexand. Decium, & alios ibi relatos, & latiùs ipſe explicat, & regulariter, quod in omni actu, materia, & diſpoſitione, qualitas à lege, vel ſtatuto, vel ab homine requiſita, debeat ante omnia verificati, latè oſtendit Stephanus Gratianus, deciſione 198. ex numero primo, vſque ad[*] numerum 10. vbi quod non ſolum probandum eſt, quod inquit ſtatutum; ſed etiam qualitas in eo contenta probari debet; quod pluribus doctrinis comprobat, provt ibi videri poterit. Et repetit diſceptation. forenſ. tomo 4. cap. 607. numero primo, & cap. 769. numero 61. & capite 742. n. 66. Flamin. Char[*] tar, dicta deciſione 16. ex numer. 2. vſque ad num. 12. vbi ſcribit quod quando actus cum certa qualitate requiritur non ſufficit actum probare, niſi etiam qualitas probetur, l. Prætor, §. docere, ff. vi bonor. rapt. cum aliis vt per Beroium, in conſilio 29. numero 29. lib. 2. & refert Socinum, in conſilio 21. numero quarto, libro ſecundo, dicentem, quod quando aliquid per ſtatutum diſponitur circa perſonam cum aliqua qualitate, non ſuffìcit perſonam adeſ ſe, niſi cum qualitate illa adſit; aliàs diſpoſitio locum non[*] habet. Et idem tradiderunt Pariſius, in conſilio 20. num. 42. libro 2. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 373. numero octauo libro quarto, & generaliter, quod qualitas adiecta alicui actui, debet impleri, & probari ab eo, qui in actu ſe fundat; tradiderunt Rolandus, in conſilio 68. num. 31. lib. 1. Burſatus, in conſ. 131. num. 8. & ſequent. lib. 2. & in conſ. 307. n. 37. lib. 3. Tiberius Decianus in conſ. 307. numero 7. libro 1. & in conſ. 37. num. 63. lib. 3. Cephalus in conſ. 256. num. 63. lib. 2. Ioannes Botta in conſ. 18. n. 5. D. Perez de Lara de capell. & anniuerſ. lib. 2. cap. 4. num. 2. & 23. Franciſcus Beccius in conſ. 53. numero 9. lib. 1. Fabius Turretus in conſ. 16. num. 1. 2. & 3. vbi quod qui agunt tanquam proximiores, debent probare ſe eſ ſe tales, l. non ignorat, C. qui accuſare non poſ ſunt, & ibi Bart. & alij; Decianus in cap. in præ ſentia, num. 21. de probat. & in conſ. 272. & quod qualitas à lege requiſita, eſt probanda ab eo, qui in ea ſe fundat, provt ipſe Turretus comprobat ibi, num. 3. & 4. & in conſ. 19. num. 21. & in conſ. 34. num. 17. & in conſ. 13. num. 4. Achiles Pedrocha in conſ. 36. num. 28. vbi inquit poſt Decium, Purpuratum, Beccium, & Menochium, quod qui vult vti beneficio ſtaturi, debet priùs qualitatem ab eo requi ſitam probare, & omnia quæ in ſtatuto continentur adimplere. Idem Pedrocha in conſ. 17. num. 57. vbi ſcribit, quod quando teſtes omni exceptione maiores requiruntur ad alicuius rei probationem, ex legis, vel ſtatuti diſpoſitione, tunc hæc qualitas, quod ſint maiores omni exceptione, articulari, & probari debet. Quod cum aliis multis tenuerunt etiam Rolandus in conſ. 84. num. 7. In fine, & ſequent. lib. 3. Burſatus in conſ. 33. num. 8. lib. 1. Menochius in conſ. 82. num. 164. lib. 1. Hippolyt. Riminaldus in cenſ. 237. num. 71. lib. 3. Fabius Turretus, dicto conſ. 34. num. 17. qualitas etiam per ſtatutum requiſita, ad id conſequendum, ad quod agitur, quod debeat concludenter probari, etiam ſi naturaliter ineſ ſet; cum aliis multis ſcripſit Cæ ſar Barzius, deciſ. 148. num. 10. & 11. D. Perez de Lara, dict. cap. 4. lib. 2. num. 22. & 23. Valaſcus, conſul. 74. num.... Secundo deinde & principaliter obſeruandum[*] atque conſtituendum eſt, vulgatam illam Interpretum noſtrorum doctrinam, qua dicitur, quod quando diſpoſitio eſt inducta cauſa alicuius qualitatis, hæc ipſa qualitas adeſ ſe debet tempore, quo diſpo ſitio ad effectum perducitur; de quà ſupra, num. 5. Item cum inquiritur, quando perſeuerantiam requirat qualitas ipſa, non aliter dilucidè explicari, diluíque poſ ſe, quàm ſi tres illi caſus diſtinguantur, atque expendantur, quos Menochius in conſ. 106. ex num. 90. vſque ad num. 101. egregiè, atque eruditè diſtinxit, atque adduxit. Et Ludouic. Caſanate in conſ. 26. ex num. 16. cum ſeqq. Auendañ. vbi infrà. Primus eſt caſus, quando qualitas eſt adiecta per[*] modum cauſ æ finalis, & tunc qualitas iſta requiritur etiam tempore, quo diſpoſitio ad effectum perducitur. Ita loquitur textus in l. humanitatis, C. de impuber. & aliis ſubſtitut. vbi declarat. Baldus, num. 28. verſ. Quandoque loco finalis, quem ſequuti ſunt Ripa in l. ex facto, num. 36. in fine, ff. de vulg. & pupil. ſubſtitut. & Recentiores ibi: Menoch. vbi ſupra, n.[*] 90. & 91. qui addit. n. 92. & 93. quod in dubio non præ ſumitur qualitas adiecta cauſa finali, cum nec ipſa cauſa finalis præ ſumatur; ſicuti ſcribunt Authores ibi relati. Idque maximè procedit in vltimis voluntatibus, in quibus cauſa finalis non præ ſumitur, vt docuit Baldus in l. prima, §. ſi parendi col. 1. ff. de cond. cau. dat. & in l. iuris gentium, §. ſi cum nulla, verſ. In gloſ ſa ſua, ff. de pactis, & conueniunt permulti iuris Interpretes, qui infrà hoc eodem tractatu, alio cap. commemorabuntur: Azeuedus etiam in conſ. 34. ex numero 34. Cum ſeqq. Secundus eſt caſus, quando qualitas eſt adiecta[*] per modum exiſtentiæ, & fundamenti. Et tunc qualitas iſta requiritur etiam tempore, quo diſpo ſitio ad effectum perducitur. Ita declarat idem Baldus, in dict. l. humanitatis, n. 28. verſ. Quandoque loco fundæmenti, qui ita interpretatur l. tutelas, ff. de cap. diminut. Menochius dicto conſ. 106. ex numero 94. vſque ad num. 99. & conueniunt omnes illi Authores, qui ſtatim recenſentur num. 21. Velazq. Auendañus in lib. 40. Tauri, gloſ. 18. ex num. 30. cum ſeqq. Tertius eſt caſus, quando qualitas eſt adiecta[*] diſpoſitioni cauſa demonſtrationis; & tunc qualitas non requirit exiſtentiam tempore, quo diſpoſitio ad effectum perducitur; nec etiam exigit perſeuerantiam, atque continuationem; ſed ſufficit, quod momento temporis ſit vera. Ita declarat Baldus ip ſe, in dicta l. humanitatis num. 28. verſ. Vel dic quod, qui ita declarat. l. ſi cognatis, ff. de rebus dubiis, Menochius eodem conſ. 106. ex num. 99. qui ſubdit numero 100. quod ſaltem in dubio eſt dicendum, cum in dubio qualitas præ ſumatur adiecta diſpoſitioni, & perſonæ cauſa demonſtrationis; vt probat l. vltima, §. Titia, in fine, ff. de liberat, legata, Bart, in l. cum pater, §. menſ æ, ff. de legat, ſecundo, quem ſecuti ſunt relati ibi per Menochium, dict. num. 100. & vide latiùs Ludou. Caſanate in conſ. 44. num. 4. & 42. Peregrinum, artic. 26. num. 110. Velazq. Auend. in lib. 40. Tauri, gloſ. 18. ex num. 31. Addiderim ego, præfatæ diſtinctioni, & Menochij traditionibus, tam in primo, quàm in ſecundo caſu in effectu conuenire Interpretes noſtros, dum aſ ſe[*] uerarunt multis in locis, quod qualitas à teſtatore expreſ ſa, & ad ſuccedendum requiſita, præcisè adeſ ſe debet eo tempore, quo ſucceſ ſio defertur, aut dies ſucceſ ſionis, ſiue vocationis venit; nec ſufficit, eam antea extitiſ ſe, ſi tunc ceſ ſet; nec etiam poſtea ſuperuenire, cum tempore delatæ ſucceſ ſionis interuenire debeat. Quod probatur ex textu in l. interuenit, ff. de legat. præ ſtand. l. ſi quis cum haberet, ff. de ſuis & legitimis hæ redibus, lib. 1. §. ſi quis proximior, ff. vnde cognati, l. penultima, §. quandiu, ff. vnde legitimi, l. ſi cognatis, ff. de rebus dubiis, vbi optimè Socinus, numero 29. l. cum ita legatur, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legat, ſecundo, l. peto, §. fratre, eod. tit. Quæ omnia iura, & alia quamplurima, expendit, & ea interpretatur Menochius dicto conſ. 106. lib. 2. vbi latiſ ſimè: ita quoque (vt dixi) tradiderunt, atque adnotarunt Ludou. Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 13. num. 37. & lib. 3. cap. 2. num. 16. & lib. 3. cap. 10. quem ego metipſe retuli, & ita quoque notauit in commentariis lib. 3. cap. 12. num. 103. Peregrinus de fideicommiſ ſis, articulo 24. numero 29. qui citat Alexand. & Bald, ſic dicentes: expendit etiam in propoſito text. in l. obligari, §. tutor, ff. de auctorit. tutor. l. his verbis, §. interdum, ff. de hæred, inſtit. l. matrem, C. de probationibus: idem Peregrin. artic. 22. num. 69. 70. & 71. Ruinus in conſ. 174. ſub numer. 5. lib. 3. Roland. in conſ. 39. lib. 4. Crotus in conſ. 54. Alciatus in conſ. 76. num. 3. lib. 9. Rodericus Suarez, allegatione 12. Mieres de maioratu, prima parte, quæ ſt. 2. num. 2. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. numero 12. Valençuela Valazq. in conſ. 23. num. 161. Tiberius Decianus, in conſil. 70. n. 1. lib. 2. & in conſ. 111. num. primo, lib. 3. & in conſ. 100. numer. 13. & in conſ. 47. num. 30. eod. lib. Ioannes Gutierrez in conſ. 1. & 2. ferè per totum, Mareſcotus, variarum lib. 1. cap. 17. num. 3. Velazq. Auendañus in. l. 40. Tauri, gloſ ſa 18. ex numer. 26. cum pluribus ſeqq. Silueſter Aldobrandin. in conſ. 4. num. 38. & in conſ. 5. num. 38. Pet. Magdalenus, de numero teſtium in teſtam. requi ſito, prima parte, cap. 19. ex num. 44. cum ſeqq. Menoch. in conſ. 413. num. 27. lib. 5. in conſ. 1123. n. 5. volumi. 12. Alexand. Raudenſ. de analogis, lib. 1. cap. 27. num. 52. & in conſ. 30. num. 15. & 17. & 25. & 53. & 65. & num. 100. lib. 2. Farinac. nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, deciſ. 216. ſecundæ partis, tom. 1. fol. 2. Flamin. Chartarius, deciſ. 16. num. 9. Stephan. Gratian. diſceptat. forenſ. lib. 2. quæ ſt. 368. numer. 9. & in addit. ad deciſ. 198. numer. 8. Achilles Pedrocha, in conſ. 10. numer. 40. Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſtione 693. ex numero 17. vſque ad num. 28. Ludouic. Caſanate in conſ. 26. numer. 16. 17. & 18. Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit, ad deciſionem Gammæ 27. num. 4. fol. 26. prima parte, Surdum, Magonium & alios cap. ſequenti commemorabo, & Ludouic. Molinæ placita, lib. 3. cap. 10. explicabo. Tertiò deinde & principaliter obſeruandũ , atque conſtituendum erit, quod qualitas adiecta verbo, intelligitur ſecundum tempus verbi, l. in delictis, §. ſi extraneus, ff. de noxalibus action. l. Titius, ff. de militari teſtamento, l. ex facto, §. penultimo, ff. ad Trebellianum. l. 2. & 3. ff. de auro & argento legato, & exornant, multiſque caſibus quotidie occurrentibus, applicarunt Authores ſequentes; ex quibus ad multa in praxi conducibilia inferri poteſt, ipſi namque ad notabiles quæ ſtiones inferunt. Doctores inquam, in l. ex facto, ff. de vulg. & pupil, ſubſtit.   Alexand. in conſ. 43. num. 10. & ſeqq. lib. 3. aliàs in conſ. 53. lib. 6. & in conſ. 5. num. 3. vol. 7.   Decius in conſ. 37. num. 8. verſ. Quarto principaliter, & in conſ. 480. num. 8. & in conſ. 5. num. 4. & in conſ. 24. num. 3. & in cap. quoniam Abb. num. 17. de officio delegati.   Ruinus in conſ. 92. num. 13. lib. 3.   Pariſius in conſ. 9. numer. 45. lib. 2. & in conſi. 62. num. 37. lib. 4.   Alciatus in conſ. 15. num. 5. & in conſil. 501. num. 2. & lib. 3. de verborum ſignific. num. 13.   Ripa in conſ. 82. n. 9.   Rolandus in conſ. 100. numero 27. volumi. 2. & in tractatu de lucro dotis, quæ ſt. 51. num. 8. & in conſ. 41. num. 54. lib. primo.   Craueta in reſponſo pro genero, num. 40.   Gomezius in §. rurſus, numero 25. Inſtitu. de action.   Ferdinand. Vazq. de Menchaca, in præfation qq. illuſt, numero 33.   Cumanus in conſ. 146. col. 2.   Socinus ſenior in conſilio 19. numer. 3. & in con ſilio 81. num. 12. libro 3. & in conſ. 121. libro primo.   Berous in conſ. 181. numero primo, libro 3.   Vincent. de Franch. deciſ. 403. num. 3.   Chaſ ſaneus in conſ. 44. num. 6.   Crotus in conſ. 4. num. 22.   Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gl. 9. num. 94.   Ioannes Cephalus in conſ. 248. num. 44. & in conſ. 251. num. 13. lib. 2. & in conſ. 563. num. 41. lib. 4.   Iacob. Menoch. de recuperan. poſ ſeſ. remedio 16. num. 19. & in conſ. 269. num. 12. & 13. lib. 3.   Hippolyt. Riminaldus in conſ. 276. num. 5. & in conſ. 317. num. 13. & in conſ. 324. num. 7. libro 3. & in conſ. 353. num. 133. & ſeqq. & n. 192. & in conſ. 358. num. 197. lib. 4. & in conſ. 550. n. 2. lib. 5. & in conſ. 741. num. 6. lib. 7.   Cardinalis Franciſcus Mantica de coniect, vltimar. volunt. lib. 11. tit. 6. num. 3. & 6.   Stephan. Gratian. tom. 4. cap. 695. ex numer. 13. cum ſeqq.   Marc. Anton. Peregrin, de fideicommiſ artic. 16. num. 109. artic. 24. num. 29. & vide omnino, artic. 22. ferè per totum.   Veggius in conſ. 74. n. 9.   Rogerius in con. 27. n. 47.   Oſaſcus in conſ. 71. n. 10.   Fœnutius de momento temporis, cap. 10. num. 34. & ſeqq.   Franciſc. Molinus de ritu nuptiar. & pact. matrimon. cap. 63. num. 14. lib. 3.   Tiberius Decianus inter conſilia Porti Immolenſis, conſ. 44. numero 4. Libro primo.   Velazq. Auend. in l. 44. Tauri, glo. 15. num. 2. & ſeqq.   Franciſc. Burſat. in conſ. 416. num. 14. lib. 4.   Angel. Matheacius, de legat. & fideicommiſ. lib. 3. cap. 10. num. 2.   Per. Surdus in conſ. 23. numer. 10. lib. 1. & in conſ. 110. numero primo, eod. lib. & in conſ. 216. numero 2. lib. 2. & in conſ. 335. num. 20. & in conſ. 403. num. 59. lib. 3. & deciſ. 57. num. 6.   Ioannes de Monte Sperello in conſil. 149. numero 1. & in conſ. 251. numero 10. & in conſ. 275. num. 3.   Anton. Galeat. Maluaſia, in conſ. 29. num. 16. & in conſ. 75. num. 25.   Ioannes Gutierr. in conſilio primo, num. 14.   Ioſeph. de Ruſticis in commentariis ad l. cum auus, ff. de condit. & demonſtr. lib. 2. cap. 16. ex numero 140.   Sylueſt. Aldobrandin. in conſ. 2. numer. 96. & in conſ. 17. numero 33. & numero 124. in conſil. 94. numero 39.   Per. Anton. de Petra de fideicommiſ ſis, quæ ſi. 15. numero 266.   Ioann. Vincen. Hondedeus in conſ. 49. num. 8. & in conſ. 71. numer. 34. & in conſ. 76. numer. 32. lib. 2.   Cæ ſar Barzius, deciſ. Bononiæ 12. num. 2.   Ioan. Parladorius quotidian quæ ſt. 14. numero 10. & 11.   Vincen. Carroc. Caſu. 58. num. 1.   Thom. Valaſcus, allegat. 14. num. 13. fol. 114.   Flaminius Chartarius, deciſ. Genuæ 16. ex numero 5.   Seſe, deciſ. 410. num. 58. & 59.   Hieronym. de Ceuallos, quæ ſt. 653. num. 119. & quæ ſt. 693. ex num. 20.   And. Fachineus, in conſ. 95. num. 18. lib. 2.   Azeuedus in conſ. 34. n. 43.   Camillus Gallinius, de verborum ſignific. lib. 9. cap. 17. num. 13. & 14. vbi explicat iſtam regulam, & inquit, quod fauore deſcendentium quandoque aliter obſeruatur.   Valençuela Velazquez in conſ. 83. n. 4. & in conſ. 97. num. 27.   Cardinalis Tuſchus, tom. 6. litera Q. concluſ. 9. fol. 769.   Robles de Salzedo de repræ ſentatione, lib. 2. c. 30. num. 31.   Ludouic. Caſanate in conſ. 4. num. 107. & numero 109. & in conſ. 35. num. 1. & in conſ. 44. num. 31. & in conſ. 55. n. 31.   Farinacius nouiſsimarum Rotæ Romanæ ann. 1618. deciſ. 216. 2. part. tom. 1. Sic ſanè qualitas relationis adiuncta verbo ſuccedendi, reſtringitur, & limitatur ad tempus[*] verbi, nec ante locum habere poteſt, quàm diſpo ſitio verbi (nempe ſucceſ ſio) locum habeat. Rolandus in conſ. 100. numer. 27. lib. 2. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro vndecimo, titulo 6. numer. 3. Riminald. ſenior, in conſ. 27. num. 2. Hippolyt. Riminald. in conſ. 53. num. 17. libro primo, & in conſ. 358. numer. 100. libro 3. Ludouic. Caſanate, qui eos recenſet in conſ. 55. num. 32. vnde ſi qualitas ſuccedendi, in ſubſtitutione adiecta, deficit, & [*] qualificata ſubſtitutio deficiet, ſicuti cum Alexandro, Anguiſ. Corneo, Rolando, & Peregrino, tradit ibidem Caſanate, numero 33. nec qualitas verbo adiuncta, aliquid operatur vltra tempus verbi,[*] ad effectum eiuſdem verbi, cui ſubiicitur; Decius in conſ. 443. num. 14. Hippolyt, Riminaldus in con ſil. 741. num. 6. lib. 7. Pet. Surdus in conſ. 23. num. 10. libro primo, & deciſ. 57. num. 6. Caſanate, eodem con ſil. 55. numer. 65. niſi habeat tractum ſucceſ ſiuum,[*] tunc enim licet ſit iuncta verbo, non tamen intelligitur tempore verbi, ſed qualitas adiecta extenditur ad futurum: ita declarat Ripa in l. Centurio, num. 144. ff. de vulg. & pup. ſubſit. & in l. ex facto, num. 38. ff. eod. Alciatus in conſ. 499. numer. 9. Rolandus in conſ. 39. num. 54. lib. 4. Alexander Raudenſis in conſ. 30. numer. 6. & 99. lib. 2. Surdus in conſ. 335. num. 21. lib. 3. vbi inquit, quod quando diſpoſitio habet tractum ad futurum tempus, tunc etiam ſi verbum ſit præ ſentis temporis, tamen qualitas adiecta extenditur ad futurum; & idem tenet Ludouic. Caſanate in conſito 15. numero 56. & conſ. 35. numer. 23. & in conſ. 44. numer. 32. & 39. & vide num. 23. & ſeqq. Cardinalis Tuſchus, tomo 6. litera Q. concl. 9. num. 26. vel quando qualitas poſt actum verbi ſuperueniens, effectum[*] eundem habet, atque ſi tempore verbi interueniat, quia tunc non intelligitur ſecundum tempus verbi; vt per Crauetam poſt alios plures, quos allegat in conſilio 830. poſt num. 6. verſ. Secundo ad argumentum, libro 5. Flaminium Chartarium, dicta deciſione 16. numer. 29. & 30. nec diſ ſentit Ludouic. Caſanate, in conſil. 26. num. 16. 17. & 18. vbi ex communi Interpretum ſententia diſtinguit di ſpoſitionem puram à condictonali, vt ſcilicet in pura, requiratur qualitas requiſita ſtatim, ſed in conditionali, aut ea, quæ ad futurum reſpicit, tempore, quo purificatur ſubſtitutio, aut conditio; prout latius ibi, & per Menoch. in conſ. 106. num. 78. & 109. libro 2. Pedrocham in conſ. 10. num. 40. idem Caſanate in conſ. 4. num. n. & ſeqq. vbi explicat; & numer. 31. per totum, vbi adducit pulchram diſtinctionem Bartoli, in l. Centurio, ſub numero 31. verſ Quæro circa prædicta, ff. de vulga. & pup ſubſtitut. vbi diſtinguit, quod aut verbum[*] qualitatem ſignificans, adiicitur verbo diſpoſitiuo, & ſtet demonſtratiuè, adeò vt exiſtentia illius qualitatis ſufficiat tempore diſpoſitionis, nec requiratur perſeuerantia tempore executionis, vt ſi dictum ſit, lego, vel ſubstituo filio meo impuberi; aut verò qualitas adiicitur verbo executiuo, quia dictum ſit, filio meo impuberi ſuccedat, vel bona filij mei impuberis deueniant in talem, & hoc caſu qualitas hæc ſtet diſpoſitiuè, & reſtrictiuè, ſeu conditionaliter, & requiratur, vt ea qualitas adſit, & perſeueret tempore, quo de ſucceſ ſione agitur, & ſic tempore executionis, quia qualitas adiuncta verbo, &c. Et hanc Bartoli diſtinctionem ſequuntur communiter Doctores ibi, teſte Ripa, numer. 140. & 175. & neminem contradicere teſtatur Ia ſon num. 50. & 51. Surdus in conſ. 403. numer. 66. lib. 3. Alexand. Raudenſ. in conſ. 30. numer. 8. & numer. 46. Peregrinus de fideicommiſ ſis, articulo 26. numer. 110. Ipſe quoque Caſanate, in conſ. 55. numero 66. & 67. expendit doctrinam Bartoli in l. ex facto, numero primo, ff. de vulg. & pupil. ſubſtitut. vbi Bart. diſtinguit inter qualitatem, quæ determinat actum legandi, & quæ reſpicit actum ſuccedendi; quoniam illa vnico momento perficitur, & ſatis eſt, quod eius requiſita concurrant eo tempore, quo diſpoſitio ipſa naſcitur, & perficitur. Qualitas autem determinans tempus ſucceſ ſionis, habet naturam ſeparatam ab origine rei diſpoſitæ, & in futurum dirigitur, vt tunc temporis ſubſiſtere debeat, quando hæreditatis, vel fideicommiſ ſi dies effectualiter cedit, & niſi eo tempore inueniatur habile ſubiectum, non poteſt vlterius expectari, neque admitti; argumento l. 2. ff. de auro & argento legato, prout eam inducit Caſanate ibi, & egregiè tradidit Menochius in conſ. 97. ex num. 105. vſque ad num. 109. libro primo, & in con ſil. 106. ex num. 102. cum ſequent. lib. 2. qui vna cum. Bartolo in d. l. ex facto, colum. 2. tres caſus principales diſtinguit, vt explicet, quomodo qualitas adeſ ſe debeat. Primus eſt, cum qualitas determinat verbum,[*] quo ſignificatur ipſe actus diſponendi, vtputà, ſi teſtator dicat, Relinquo Caio puero: hæc qualitas, puero, reſpicit, & determinatur à verbo, relinquo, quo ipſe actus diſponendi demonſtratur. Hoc ca ſu (inquit Bartolus in l. ex facto, colum. 2. verſ Oppono 2. ff. de vulg. & pupi. ſubſtit.) ſufficit, quod tempore diſpoſitionis, qualitas hæc ſit in eo, hoc eſt, in Caio, vt is conſequi poſ ſit legatum, & ideo licet Caius desinat eſ ſe puer tempore mortis teſtatoris, nihil refert. Quam ſententiam probat Alexander ibidem, num. 7. Iaſon, num. 12. Ripa, num. 30. Hierony. Verius, num. 30. & cæteri omnes, ex l. Mela, in principio, ff. de aliment. & cibar. legat. & aliis ab eis relatis, Menoch. dicto conſ. 106. num. 102. libro primo, & dicto conſ. 106. num. 102. lib. 2. Ioſeph. de Ruſticis ad l. cum anus, ff. de condit. & demonſtrat. lib. 2. cap. 16. numer 141. In principio, qui etiam expendit text. in l. 2. ff. de auro & argento legato: & inquit, id procedere, niſi aliquod ſequeretur abſurdum, vt contingit in dicta l. ex facto, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. conuenit etiam Ludou. Caſanare, d. conſ. 55. n. 66. & 67. Secundus eſt caſus, cum qualitas determinat[*] verbum, quo ſignificatur tempus, à quo diſpoſitio ſumit effectum; vtputà, ſi teſtator dicat, Relinquo, quæ cauſa vxoris erunt parata: Illa qualitas vxoris, reſpicit verbum, erunt; & ab eo determinatur. Quod ſané verbum, cùm futuri temporis ſit, requirit, quod tempore mortis vxor ſit. Ita probat dict. l. 2. ff. de auro & arg. leg. & cõcludit Bart. in dict. l. ex facto, colum. 2. verſ. Secundo caſu, qui dum citat, & declarat, lex facto, §. ſi quis autem, ff. ad Trebellian. exemplum hoc viſus eſt proponere, ſi teſtator ita diſponat, Relinquo centum Caio, & ſi Caius ipſe deceſ ſerit ſine liberis, restituat illa Seio: Hæc qualitas, ſine liberis, reſpicit verbum, deceſ ſerit, & ab eo determinatur. Quod ſané verbum, cùm ſit futuri temporis, reſpicit tempus mortis ipſius Caij grauati, qui quidem ſi eo tempore non habeat liberos, etiam ſi antè habuiſ ſet, locus eſt reſtitutioni ad fauorem Seij: ita probat dict. §. ſi quis autem: & ad literam recenſet Menochius dict. conſ. 97. num. 107. libro primo, & dict. conſ. 106. numer. 105. & 106. lib. 2. Ioſeph. de Ruſtic. d. c. 16. lib. 2. d. num. 141. Tertius eſt caſus, cum qualitas determinat ali[*] quod verbum, ſeparatum ab his: Hoc eſt (voluit dicere Bartol. in dict. l. ex facto,) à tempore diſpoſitionis, & à tempore, quo diſpoſitio effectum recipit; vtputa, ſi teſtator ita diſponat: Quiſquis mihi hæres erit, filio meo impuberi hæres eſto: Illa qualitas, mihi hæres, reſpicit verbum erit, & ab eo determinatur. At cum verbum hoc, erit, non reſpiciat tempus, quo teſtator facit teſtamentum, nec tempus effectus diſpoſitionis, hoc eſt, tempus, quo moritur pupillus, ſed medium tempus, ſcilicet quo teſtator moritur, & eius hæreditas adiri poteſt; ideò ſufficit, quod semel fuerit hæres, quia trahitur ad tempus mortis: ita Bartolus in dict. l. ex facto, columna 2. verſ. Tertio caſu, quem ſecuti ſunt ibi cæteri omnes: & ita ipſe explicat, & intelligit l. in ſubſtitutione, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. ſequitur etiam Ioſeph. de Ruſtic. ad dict. l. cum auus, lib. 2. d. c. 16. n. 141. Quarto denique & vltimo loco obſeruandum,[*] atque conſtituendum erit, ex dictis hactenus, & propoſitis doctrinis, quod qualitas adiuncta verbo intelligitur ſecundum tempus verbi, & nihil operatur vltra tempus verbi; operari tamen poteſt, ſi habeat tractum ſucceſ ſiuum, vel ex præ sumpta teſtatoris voluntate; inferri opportunè poteſt, ad explicationem vulgatæ, ſed difficilis equidem illius quæ ſtionis; vtrum ſcilicet legatum relictum, aut diſpoſitio facta pro maritandis, aut pro dotandis virginibus, aut conſanguineis diſponentis, debeatur etiam iam maritatis? Et proculdubio videtur prima facie, quòd iam nuptis, ſeu maritaris non debeatur; quia cum diſpoſitio loquatur de nubentibus, non videtur ſufficere, quod iam nuptæ ſint, & qualitas nubendi, adiungitur verbo diſtribuendi, & ſicut refertur ad tempus verbi, inter illas ſolum diſtributio fiet, quæ tempore diſtributionis nubant, per text. in dicta l. in delictis, §. ſi extraneus, cum cæteris ſuprà adductis. In contrarium tamen non leuiter vrget præ ſumpta, & coniecturata teſtatoris voluntas, quæ ab affectione ipſius colligitur, qui verba præfata, magis executioni, petitioni, & diſtributioni, quam ſubſtantiæ legati, aut diſpoſitionis adieciſ ſe videtur; & ſic regula illa de qualitate verbo adiuncta, ex coniecturis ceſ ſare debet; ſicuti obſeruarunt Authores illi commemorari ſuprà hoc eod. cap. numer. 22. Menoch. dict. conſ. 160. ex num. 91. Cum ſeqq. lib. 2. Item, legati cauſa finita non eſt quoad nuptias, non enim cauſa finita, id eſt extincta eſt; ſed finita, id eſt completa per implementum, & purificationem conditionis, & ſic non ceſ ſat cauſa legati per extinctionem, ſed per implementum. De quo dubio ego metipſe egi ſuprà, cap. 84. num. 49. Doctores autem communiter in eo dubio, ita di ſtinguere ſolent, legatum pro maritandis virginibus, aut conſanguineis: Vulgò, para que ſe caſen[*] parientas del linage, non comprehendere iam ma ritatas, quaſi ceſ ſante cauſa finali legati; ſed ſi relinquitur pro dote, vel pro dotandis virginibus aut conſanguineis, deberi etiam maritatis; quoniam illis etiam diſpoſitio conuenit, ſiquidem dos conſtitui poteſt, vel augeri conſtante matrimonio. Sicuti docuit Bartolus, in l. Lucius, ff. de legatis ſecundo, Baldus Nouellus in tractatu de dote, parte 5. numer. 12. Caſtrenſis in conſ. 308. Dubio ſecundo, libro primo. Albanus in conſ. 52. num. 2. Palacios Rubios, in repetitione cap. per veſtras, §. 12. numer. 8. Simon de Prætis, lib. 4. interpretat. 1. ſolutione 12. numero 45. Pet. Surd in conſ. 393. num. 50. libro 3. Mantica de coniectur. vltim. voluntat. lib. 11. tit. 18. à num. 16. Peralta in dict. l. Lucius, numero finali, Sarmientus, ſelectarum lib. 2. cap. primo, numer. 10. Couarru. In cap. officij, num. 16. de teſtament. Baëza de non meliorand. dot. ration, filiab. cap. 20. num. 40. Graſ ſus, §. legatum, quæ ſt. 48. num. 2. D. Spi[*] no in Speculo, gloſ ſ. 10. de legato pro dote relicto, numer. 19. & ij Authores, qui ita diſtinguunt (vt dixi) adducunt quoque Baldi diſtinctionem in l. finali, C. de ſentent. quæ ſine certa quantit. colum, finali, verſ Pone teſtator; quem ſequuntur etiam communiter Interpretes noſtri: legatum pro maritandis perſonis certis, aut perſona certa relictum, deberi etiam iam nuptis, aut nuptæ, & ſic verificari etiam in nupta: quando vero pro nubendis, aut maritandis perſonis incertis relinquitur, quod verificetur duntaxat in nubendis poſtea, non verò in iam nuptis. Et ita ex communi omnium ſententia reſoluit Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit, ad deciſionem Gammæ 125. prima parte, fol. 57. vbi inquit, communem eſ ſe reſolutionem, quod quando legatur, aut promittitur pro dote, debetur edam maritatæ in augmentum dotis. Si verò pro maritanda, & ſciebat teſtator, esse maritatam, non debetur pro illo matrimonio; ſecùs pro alio: ſi verò ignoret, debetur ex æquitate. Si tamen qui legat, aut promittit, pater, vel mater ſit, ſiue ſciat, ſiue ignoret, debetur legatum, & reiicitur conditio. Subdit ſtatim ipſe Author, hoc intelligi, quando legatur pro matrimonio cum certa perſona, & certæ perſonæ; ſecus tamen ſi legatum fiat pro maritandis virginibus, & ſic perſonis incertis, tunc enim non debetur iam maritatis. Reſoluit etiam Azeuedus in conſ. 1. num. 19. 20. 21. 22. & 23. vbi facit eandem diſtinctionem, & inquit. relictum pro dote alicuius certæ puellæ, deberi ei etiam ſi tempore teſtamenti eſ ſet nupta, ſiue tunc ſciuerit teſtator, ſiue non; dum tamen poſt notitiam habuiſ ſet, nec reuocaſ ſet, cum poſ ſet. Dicit etiam, condictionem, ſi nupſerit tali, non ſolum poſ ſe impleri, mortuo teſtatore, ſed etiam eo viuo; quoniam conditio illa non eſt extincta, ſed adimpleta, vt latius ibi probat poſt alios multos, quos citat. Ac denique, dict. numero 23. facit diſtinctionem propoſitam, an pro maritanda certa perſona relinquatur legatum, ſiue diſpo ſitio fiat; an pro nubendis incertis perſonis. Et eidem diſtinctioni ſubſcribunt communiter alij, vt conſtat ex eiſdem Authoribus: & refert Ceuallos, commun. contra commun, quæ ſt 138. numero 6. & 7. & 8. Tiberius Decianus in conſ. 70. lib. 3. Surdus in conſ. 69. num. 26. lib. 1. Ludou. Caſanate[*] in conſ. 35. num. 5. & 6. qui tamen ex num. 7. vſque ad numer 23. contrarium defendit conſtanter, & fortiter fundat, vtroque ſcilicet caſu deberi legatum, & verificati diſpoſitionem, ſiue pro maritandis, ſiue pro dotandis virginibus legatum, aut di ſpoſitio fiat; ſiue pro certis, vel pro incertis perſonis dotandis, aut maritãdis . Idque per text. In l. hæc condit. 10. in l. ſi iam facta 11. in l. Publ. 56. in l. conditio num. 90. ff. de condit. & demonſt. & in l. ſi quis hæredem 7. ff. de condit, inſtitut. de quibus vide Surdum omnino dicto conſil. 69. Rationes etiam, & fundamenta ipſe Caſanate pro hac ſententia expendit, atque ex munero vigeſimo tertio, vſque in finem consilij, ex profeſ ſo reſpondet fundamentis contrariæ partis, quæ ideo non ponderantur hic, quòd plenè eò loci adnotata, traditáque fuerint per dictum Authorem, & veriora mihi videantur, iuriſ que rationi, & deciſioni dictorum iurium magis conuenientia. Idque maximè, quando in fauorem conſanguinearum ex familia teſtatoris diſpoſitio[*] fieret; tunc namque certæ, aut incertis conſanguineis maritandis, vel dotandis relinquatur, nihil intereſt, & magis intuitu affectionis, & con ſanguinitatis, quàm pietatis, aut paupertatis, vel ſaltem vtroque ſimul videri debet eiſdem relictum, iuxta text. in l. tutores, §. qui tutoribus, ff. de excuſat, tutor. l. qui filiabus. ff. de legatis primo: & ea, quæ poſt Manticam, & alios in noſtris terminis adducit Azeuedus dicto conſil. 1. numer. 11. & 12. & 13. qui tamen tranſit cum diſtinctione communi, vt ſuprà dixi: & vide Iacob. Cancerium, & alios[*] à me relatos ſuprà, cap. 84. num. 49. An autem legatum dotis, vel pro dote relictum, ſit purum, vel conditionale; latè explicarunt Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. ultimarum volunt, lib. 11. titulo 22. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 146. Mieres de maioratu, prima parte, quæ ſt. 10. num. 10. Honde deus conſil. 53. lib. 2. Magonius, deciſ. 14. Fachineus controu, iur. libro 5. cap. 48. Hippolyt. Riminald. in conſil. 157. lib. 2. Ceuallos, commun, contra commun. quæst. 138. & quæ ſt. 900. ex num. 156. Graſ ſus, §. legatum, quæ ſt 48. Steph. Gratianus deciſ. 4. D. Perez de Lara de capellan. & anniuerſ. lib. 1. cap. 21. ex num. 10. vſque ad num. 33. quem ego commemoraui lib. 4. cap. 48. num. 11. & cap. 55. eiuſdem lib. 4. num. 54. alios plures in vnum congeſ ſi in hoc articulo, vide etiam nouiſ ſimè Farinacium, Rotæ Romanæ nouiſsimarum, deciſ. 130. prima parte, tom. 1. vbi an legatum factum in caſum nuptiarum, trahatur ad nuptias ſpirituales. Vide etiam Phæbum, deciſ. Luſitaniæ. 11. & in commentariis, ſiue tractatu de alimentis ex propoſito, & accuratè articulum hunc explicabo. Ex his autem, quæ hactenus diximus, & maximè ex n 11. cum ſeqq. quod ſcilicet, cum teſtator ad ſucceſ ſionem, ſub aliqua qualitate, vocationes, ac ſubſtitutiones fecit, qui contendit ſe ad ſucceſ ſionem admittendum fore, probare debet ſe habere requiſitam à teſtatore qualitatem, & tempore ſucceſ ſionis eam interuenire. Item, quod qualitas adiecta verbo, intelligitur ſecundum tempus verbi, prout ſuprà, num. 22. infertur ad reſolutionem quorundam, quæ in praxi, & in vſu forenſi aſ ſiduè occurrunt, & maximè ad ea, quæ Ioannes Gutierrez in conſ. 1. ex numer. 11. vſque ad[*] num. 18. ſcripta, atque adnotata reliquit: & repetit in conſilio 2. num. 19. & 20. quod ſi teſtator in fundatione capellaniæ dixerit, quod præ ſentandus, aut nominandus, ſit Sacerdos, aut Presbyter, vel quod præ ſentetur Capellanus qui celebret Miſ ſas, requiritur quod præ ſentatus, aut nominitas, ſit Sacerdos tempore præ ſentationis. aut nominationis: & reddit rationem, quia qualitas adiuncta verbo, debet regulari ſecundum tempus verbi. Et quia qualitas requiſita ad admittendum, vel excludendum aliquem à beneficio, ſeu dignitate, debet adeſ ſe tempore admiſ ſionis, vel exclu ſionis, nec ſufficit, quod ex poſt facto interueniat; idque latiùs ibi comprobat, & fundat. Et addit, non obſtare text, in cap. licet Canon, de elect. lib. 6. & in Clementina, vt hi qui, de ætate & qualitate: vt ſufficiat, quod prouiſus de beneficio ordinetur intra annum; quia ea iura procedunt in illis præbendis, & ſacerdotiis, quæ licèt habeant annexum ordinem, illud tamen eſt reſpectu aptitudinis; prout etiam notauit Nicolaus Garcia de beneficus, tomo 2. parte 7. cap. 4. ex numer. 41. & numer. 47. ſecùs verò erit in illis, quæ requirunt certum ordinem reſpectu actus, ex lege fundationis, quia hoc caſu requiritur, quod promouendus tempore promotionis, habeat illum ordinem annexum beneſicio: prout latiùs Ioannes ipſe Gutierr. atque ex aliorum relatione comprobat. Et vltra relatos ab eo, id ipſum tenuerunt, atque comprobarunt Fabius de Anna in conſil. 22. Celſus in conſ. 59. num. 1. cum ſeqq. Azeuedus in conſ. 9. numer. 24. & 25. vbi inquit, quod qualitas, quæ aliquem ad actum admittit, vel excludit, debet adeſ ſe tempore exercitij actus, vel actionis, aut præ ſentationis, per text. in dicta Clementina, vt hi qui: & in cap. ſi eo tempore, de reſcriptis, lib. 6. Mandoſius in annal. caſibus num. 80. tomo 17. fol. 213. Barbatia in conſ. 33. volumin. 2. vbi id ipſum quod Ioannes Gutierrez tuetur: Lambertin. de iure patronat lib. 2. part. prima, quæ ſt. 2. principali, articulo 27. num. 9. & in Rota aliquando deciſum, inquit Farinacius nouiſsimarum Rotæ Romanæ, deciſ. 496. num. 3. part. 1. tomo 2. Contrariam tamen ſententiam in eiſdem ter[*] minis, in quibus Ioannes Gutierrez quæ ſtionem propoſuit, videlicet, non eſ ſe neceſ ſarium, vt præ ſentandus, aut nominandus, ſit actu Sacerdos, ſed ſufficiat in minoribus Ordinibus eſ ſe conſtitutum, ita vt intra annum Sacerdos fieri valeat; magis probarunt Ferretus, Deciſio. Rotæ in nouiſ. Cæ ſar Lambertin. Flamin Rolandus, Decius, Abbas, Anton. de Butrio, Imola, Romanus, & Paul. de Montepico, cum quibus Ceuallos, commun. contra commun, quæ ſtion. 693. videndus ex numer. 6. vſque ad n. 16. conſtanter tuetur, quod licet in capellaniæ fundatione ſit appoſita prædicta qualitas, quod Capellanus ſit Sacerdos, vel quod qualibet hebdomada celebret tres Miſ ſias, non eſt neceſ ſe, quod præ ſentandus ad dictam capellaniam, actualiter ſit Sacerdos, ſed ſufficit quòd habeat ætatem legitimam ad Sacerdotium conſequendum intra annum; quia ille dicitur propriè Sacerdos. Et id ipſum tenuit D. Spino in Speculo teſtamentorum, gloſ ſ. 4. principali, titulo de patronis, ex num. 66. cum ſeqq. & maximè, num. 68. vbi repetit Ferreti ſingulare verbum, quod annexio Sacerdotij ad beneficium, in dubio intelligitur facta per modum aptitudinis, & non actualiter: tenet etiam Nicolaus Garcia de beneficiis, tomo 2. cap. 1. §. primo, numero 78. in fin. vbi quod admittitur, qui intra annum ad Sacerdotium admitti poteſt, etiam ſi fundator dicat, quod præ ſentetur Preſ byter, niſi aliter expreſsè eſ ſet diſpoſitum à teſtatore, Hieronym. Gonçalez, ad regul. 8. Cancell. gloſ ſ. 5. numer. 104. fol. 109. vbi inquit, quod ſi fundator faciat Capellaniam Sacerdotalem, vel dicat, quod Sacerdotes præ ſententur, & non alij, adhuc ſufficiat eos eſ ſe in ea ætate, vt ſaltem intra annum; ad presbyteratus Ordinem promoueri valeant; ex eo, de elect. lib. 6. dict. cap. licèt canon: cap. cum ex eo, de elect. lib. 6. & pro eadem ſententia citat Rebuffum, & Rotam Romanam diuerſorum: D. Perez de Lara de anniuerſariis, lib. 2. c. 5. ex n. 16. vſque ad num. 20. & n. 23. & ſeqq. fol. 342. & 343. qui pro hac opinione refert Lambertin. Ojedam, Nauarrum, Ferretum, Paul, de Montepico, Flamin. Pariſium dicentem, ita obtẽtum in Rota Romana; Æmilium, Verallum, Ceuallos, & D. Spino, & concludit, præ ſentari, ant nominari poſ ſe etiam eum, qui actu non ſit Sacerdos, dummodò idoneus ſit vt intra annum promoueri valeat: Ioan. Parladorius, part. 3. ſeſquicent. differentia 120. videndus ex num. 14. fol. 371. in fin. & fol. 372. vſque ad num. 19. vbi hanc ipſe veriorem indicat ſententiam, niſi expreſsè fuerit adiectum à defuncto, vt præ ſentandus ſit omninò Sacerdos; Stephan. Gratianus, diſceptation. forenſ. tom. 1. cap. 133. videndus ex num. 1. vſque ad num. 16. fol. 381. vbi conſtanter aſ ſerit, contra Ioann. Gutierrez & ſequaces, poſ ſe in terminis prædictis conferri beneficium, aut capellaniam ei, qui non eſt actu Sacerdos, quamuis ex fundatione dari debeat Sacerdoti, vt celebret Miſ ſas: & adducit Rotæ deciſiones in indiuiduo; & ratione quoque confirmat: tenet etiam Farinacius nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, anni 1618. deciſ. 207. partis. 2. tomo 1. fol. 225. vbi qualitas Sacerdotij non reſpicit ipſam præ ſentationem, & ſpecificè magis, atque in terminis prædictis, deciſione 496. numero 5. partis primæ, tom. 2. fol. 38. in eiſdem quoque terminis, & quando qualitas Sacerdotij; & presbyteratus ſimul appoſita non fuit, ita quod verba geminata ſint; in eodem placito remanet apertè Seraphin. Oliuar. deciſion. 871. num. 1. fol. mihi 308. & addit num. 2. vnum ſatis ſingulare, quod dotans capellam, in executionem voluntatis ſuorum Maiorum, aut teſtatoris, quod poteſt ſibi re ſeruare ius patronatus: eandem denique reſolutionem tenet Cardinalis Dominic. Tuſch. tomo 6. concluſ. 8. num. 13. litera Q. fol. 769. in illis verbis: Tamen ſi tale beneficium ſimplex, habet de conſuetudine, vel fundatione, annexum ordinem Sacerdotij, vt quia ſit Sacerdotale, tunc debet inſtitutus in eo eſ ſe Sacerdos, vel in ordine requiſito, vel ſaltem in tali ætate, quod poſ ſit ordinem ſuſcipere. Et citat Beroum in conſ. 5. Viſo puncto, num. 9. lib. 1. quem nullus præ dictorum retulit, & voluit idem Tuſchus, tom. 1. litera C. concluſ. 57. num. 6. fol. 350. Riccium con ſultò prætermitto, quoniam inferiùs referam eum. Pro hac autem ſententia, & reſolutione, contra[*] primam opinionem relatam ſuprà num. 38. rationes, & fundamenta expendunt Hieronym. Ceuallos, D. Perez de Lara, & Stephan. Gratianus, in locis nunc relatis, & ipſa adeo communiter recepta videtur, vt vix poſ ſit in vſu forenſi contraria Ioannis Gutierrez & ſequacium obtinere; diſputationis tamen gratia inſiſto, & quia adhuc difficultatem videtur eadem communis opinio facere, cùm negari non poſ ſit, quin ea admiſ ſa, plerumque, imò ſ æpiſ ſimè euenire poſ ſit, vltimas defunctorum, aut capellarum inſtitutorum voluntates ſubuerti, & infringi, qui iuris ſubtilitatem non attendentes, nec aſ ſequuti, cùm capellaniam Sacerdotalem inſtituere intendunt, & futuros capellanos, actu ipſo eſ ſe Sacerdotes, cum admittantur, vel præ ſententur, deſiderant; duntaxat exprimunt, quod præ ſentandus, aut nominandus ſit Sacerdos, aut Presbyter, vel quod præ ſentetur, aut nominetur Capellanus, qui celebret, aut dicat Miſ ſas; & eo ipſo intelligunt ſatis expreſ ſum, & cautum, quod qui actu Sacerdotes, aut Presbyteri non ſint, admitti non valeant; ita frequenter euenire contingat, intelligere ſcilicet, aut velle teſtatores, qui iuris, & traditionum Doctorum ignari, neſciunt aliter voluntatem ſuam aperire, vt Sacerdotis, vel Presbyteri qualitatem exprimi, aut quod Capellanus celebret Miſ ſas, ſufficeret; & idcirco, maiori diſtinctione & declaratione diſceptatio metipſa indigere videtur, aut ſaltem adnotanda nonnulla, ex quibus cum occaſio ſe offeret, & caſus occurret (qui quotidie occurrere ſolet) matura conſideratione, & deliberatione inſpiciendum ſit, vtra prædictarum opinionum, magis probari debeat; & an fortaſ ſis aliquando ab opinione communiori recedi, & contraria Ioannis Gutierrez, & ſequacium probari poſ ſit. Semper enim difficultatem facit, quod teſtator, qui dixit, vt præ ſentandus, ſit Sacerdos, aut Presbyter, ad ſtatum, & tempus præ ſens ſe referre videatur, & de eo ſentire apertè, qui ipſo tempore ſit Sacerdos, non qui in futurum, aut intra annum Sacerdos fieri poſ ſit; id namque ſi vellet, facile exprimere poſ ſet; & qualitas adiuncta verbo, intelligi debet ſecundum tempus verbi, hoc eſt, quod tempore, quo eligitur, aut nominatur, Sacerdos verè ſit, aut Miſ ſas dicere poſ ſit, ſi expreſ ſum fuit, quod nominetur Capellanus qui Miſ ſas celebret, vt reguletur ſecundum tempus verbi, provt ſuprà hoc ipſo cap. latè remanet comprobatum: & ad tempus ipſum præ ſens, non ad futurum referatur; argumento l. ſi ita, & l. finalis, ff. de auro & argento legato: & eorum, quæ multum ad propoſitum tradiderunt Menochius, libro quarto, præ ſumptione 127. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, libro tertio, titulo vndecimo. Hondedeus in conſilio ſexageſimo tertio, libro primo. Sfortia Oddus in conſilio ſexageſimo nono. Petrus Surdus in conſ. 27. ex numero quinto, libro primo. Aluar. Valaſc. conſultatione 58. Stephanus Gratianus, tomo tertio, capite 397. & tomo quarto, capite 782. vt etiam qualitas illa, à teſtatote expreſ ſa, adſit tempore admiſ ſionis, vel excluſionis; nec ſufficiat quòd ex pò ſt facto interueniat, provt regulariter non ſufficit, quando requiritur ad admittendum, vel excludendum aliquem ad beneficium, officium, vel dignitatem; vt probatur in Cap. ſi eo tempore, de reſcriptis in ſexto, & in l. ſecunda, ff. de excuſat. tutorum, & ſuprà hoc ipſo cap. notaui: & latiùs cap. ſequenti exornatur, & in comprobationem ſuæ opinionis tradidit ſpecificè Ioannes Gutierrez, dicto conſilio primo, numero decimo quinto, qui ex numero decimo ſexto, cum ſeqq. alia fundamenta pro hac ipſa parte ponderat, provt ibi videri poterit. Et verba illa, nominetur Capellanus, qui Miſ ſas celebret, aut dicat, perſonalitatem quandam denotant, aut reſtrictè ita appoſita videntur ad perſonam eius, qui præ ſentatur, vel eligitur, vt qui actu Sacerdos non exiſtat, atque ex eo tempore Miſ ſas dicere non poſ ſit, excluſus cenſeatur. Verè etiam, (vt ſuprà dixi) qui non aliàs voluit Capellanum admitti, quam ſi actu Sacerdos eſ ſet, aut Miſ ſas dicere poſ ſet, veriſimiliter credere potuit, ſe ſatis voluntatem ſuam exprimere, ex quo cauit nominandum, Sacerdotem eſ ſe, aut Miſ ſas tot celebrare debere. Nec ignari teſtatores, aut Capellarum fundatores, adeo cauti & ſubtiles eſ ſe poſ ſunt; vnde frequenter euenit, quod nimia ſubtilitate, aut ea, quam iura ipſa excogitarunt, vltimas defunctorum voluntates ſubuertimus, & in earum interpretatione decipimur, cùm mentem defuncti diiudicare difficillimum ſit; & eius interpretatio plena periculi. Ambulare namque dicimur in tenebris, cum agimus, de interpretanda diſpoſitione teſtatoris; cum quo loquuti non ſumus, & qui non poteſt modò mentem ſuam aperire: & cùm de mente hominis, nullum certum teſtimonium ſit, quia ſoli Deo nota eſt; magis quidem in hærendum eſt verbis certis, & iuxta communem vſum loquendi expreſ ſis, quàm menti imaginariae, & non certæ; provt hæc omnia, ego metipſe expendi, & comprobaui in commentariis, tom. 2. cap. 4. num. 56. & 4. ſeqq. & ſuprà hoc eod. tractatu, capite ſexto, Addo nunc D. Franciſc. Hieronym. Leo, deciſ. Valentiæ 60. prima parte. D. Ioann. Franciſc. del Ca ſtillo, deciſione Siciliæ 152. ex num. 79. vſque ad numer. 96. qui quamplurimis aſ ſumpta eadem exornant. Addo etiam Marçarium in conſilio 8. numero ſexto, dicentem, quod ſi errandum ſit in interpretanda voluntate defuncti, tutior erit error iudicis,[*] ſi inhæreat ſcripto, quia quando dubia eſt teſtatoris voluntas, tutius videtur verbis inſiſtere; nec aliud inquirere; vt dicta deciſione 152. numero 80. & 85. D, I. Fr. ipſe del Caſtillo notauit: ac denique, cum voluntas teſtatoris ex verbis concipi debeat, l. Gallus, §. primo, ff. de liber. & poſthum. l. nepos Proculo, ff. de verborum ſignificatione, Corneus in conſilio 272. numero quinto, volumine quarto. Decius in conſ. 205. num. quarto & quinto, non aliunde, vt iidem nunc relati Authores probarunt, & latiùs ego metipſe cap. 6. tom. 4. clara quidem & velut certa videtur fundatoris voluntas, vt dum nominandum, aut eligendum, Sacerdotem eſ ſe voluerit, aut tot Miſ ſas dicere, de eo ſenſerit, qui actu Sacerdos eſt, & ſtatim Miſ ſas dicere poteſt, (prout communi loquendi vſu ſemper intelligimus) non autem de eo, qui in futurum Sacerdos eſ ſe, aut Miſ ſas dicere poteſt; verba namque repugnant, à quibus non licet recedere; l. ille aut ille, §. cum in verbis, l. non aliter, ff. de legat. 3. iuris etiam ratio illa, quod qualitas requiſita, adeſ ſe debeat tempore admiſ ſionis, vel præ ſentationis, ſicuti ex Ioanne Gutierrez, ſuprà notaui; & ipſemet Ceuallos nonnullis comprobauit, præcitata quæ ſtione 693. ex num. 17. vſque ad numer. 28. vbi quod ætas 14. annorum, & prima tonſura, quæ requiritur, vt aliquis poſ ſit obtinere beneficium Eccleſia ſticum, aut Capellaniam collatiuam (quæ etiam dicitur beneficium Eccleſiaſticum) præcisè, & neceſ ſariò requiritur, quod interueniat tempore oppoſitionis; neque ſufficiet tempore prouiſionis, aut quod pendente appellatione ſuperueniat, provt latiùs ibi comprobat: & addit quod ſi Capellania alicui aſ ſignata fuit ſecundum formam fundationis, ob defectum conſanguinei, vel quia conſanguineus non habebat qualitatem Ordinis ſacri, vel ætatis; non eſt illi auferenda in ſecunda in ſtantia, licèt poſtea ſuperueniat conſanguineus, vel conſanguineo ſuperueniant lite pendente qualitates à teſtatore requiſitæ; provt etiam tenuit quæ ſt. 606. num. 28. & hæc, aliáque ſimilia adduxit, & comprobauit, & Ceualli mentionem fecit, vt oſtenderet quod qualitas, ſeu habilitas, quæ requiritur ab initio, non ſufficit, ſi poſtea ſequatur, aut ſuperueniat, nec auferre poteſt ius alteri quæ ſitum, ſed quod præcisè interuenire debet tempore præ ſentationis, vel inſtitutionis: D. Perez de Lara, de anniuerſariis, libro ſecundo, capite nono, ex numero quinquageſimo ſecundo, vſque ad 63. fol. 381. infine, & latiùs cap. ſequenti, à me comprobatur, vt dixi. Cum ergo hæc ita ſe habeant, & ſubuertendi, atque infringendi teſtatorum voluntates, periculum ſ æpè immineat; non abſque ratione inquirimus, & dubitamus, vtrùm forſan communior, & crebriùs recepta opinio, difficultatem maximam adhuc contineat; quamuis in vſu forenſi, & à Pragmaticis eam ſeruari deſideremus, quæ verior, & iuris rationi magis conueniens viſa fuerit; & duntaxat diſputationis gratia, aut dubitationis ſubmouendæ occaſione, hæc in medium proferamus; ſemper tamen agnoſcamus, animum noſtrum non quieſcere, & rem ipſam dubiam videri, voluntatique inſtituentium Capellas, forſan contrariam. Idque vel eò maximè, quod fundamenta omnia, ab eiſdem præcitatiſque ſuprà Authoribus tradita, non ita intentum euincant, aut concludant, vt dilui & ſubuerti facilè quidem non valeant. Idque, vt velut euidenter appareat, ſuo ordine commemorabimus illa, & maximè ea, quæ Hieronym. Ceuallos, dicta quæ ſtione 693. ex numero ſeptimo, vſque ad numerum decimum ſextum ponderauit: Gratianus etiam dicto cap. 133. ex num. 6. cum ſeqq. Primo itaque loco Ceuallos fundamentum il[*] lud expendit, vt probet, quod patronus poſ ſit præ ſentare Capellanum non Sacerdotem, qui tamen intra annum ordinari valeat: quia fundans Capellaniam, vel faciens aliam diſpoſitionem, videtur ſemper diſponere ſecundum ius; vnde cùm beneficium Eccleſiaſticum, quod habet annexum onus Sacerdotale, & etiam beneficium curatum, poſ ſit liberè conferri non Sacerdoti, qui intra annum poſ ſit ordinari, prout ſuprà diximus, & comprobat numero octauo, & nono, id ipſum dicendum eſt in Capellania, quando non apparet de contraria teſtatoris voluntate; quia ille verus Sacerdos appellatur interpretatione iuris, & ſic de tali Sacerdote videtur teſtator ſentire, & ſe cum iuris di ſpoſitione conformare voluiſ ſe, argumento text. in cap. finali, de inſtit. libro ſexto, vbi defectus ſacrorum Ordinum non repellit præ ſentatum, quando eſt ætatis legitimæ, vt poſ ſit intra annum ordinari. Allegat etiam deciſionem Rotæ primam, in titulo de præbend. in nouiſ. vbi fuit deciſum, quod patiens defectum ætatis, poteſt acceptate beneficium Eccleſiaſticum, vel præbendam Sacerdotalem, ſi intra annum poſ ſit ad sacros Ordines promoueri, & in Sacerdotium collocari. Et addit pro hac opinione, in terminis terminantibus conſuluiſ ſe Ferretum in conſ. 305. vbi is Author expreſsè reſoluit, quod Capellania, quæ in limine fundationis eſt Sacerdotalis, & quæ expreſsè, & neceſ ſariò ſecundum voluntatem teſtatoris, debet conferri Sacerdoti, adimpletur cum voluntate illius, ſi conferatur Clerico, in minoribus Ordinibus conſtituto, qui intra annum poſ ſit ad Sacerdotium promoueri, quia Sacerdos dicitur, qui intra annum ordinari poteſt, & ita qualitas à teſtatore requiſita, qui Sacerdotes vocauit, adeſt in eo, qui intra annum Sacerdos fieri poteſt, Sacerdos enim, iuris interpretatione dicitur. His autem ſuo ordine reſpondetur; ac primò quidem, verum eſ ſe, quod teſtator in dubio, videtur ſe cum iuris diſpoſitione conformare voluiſ ſe; eam autem præ ſumptionem ceſ ſare, cùm in claris ſumus, & teſtator, qui poteſt ab initio Capellaniam Sacerdotalem efficere, & actu Sacerdotem vocare; quod certum eſt, & Ioann. Gutierrez, Ceuallos ipſe, & cæteri ſuprà relati, in locis ibi citatis adnotarunt ſpecificè; id clarè, & apertè voluit, aut apertiùs explicare non valuit: in terminis autem propoſitis, verſamur in claris, ex quo teſtator ex preſ ſit, quod præ ſentandus ſit Sacerdos, vel Presbyter, ſiue quod præ ſentetur Capellanus, qui celebret Miſ ſas; & regula ipſa, non modò limitatur, quando in contrarium expreſ ſa adeſt teſtatoris voluntas, ſed etiam, quando tacita, atque ita ex coniecturis etiam, & præ ſumptionibus receditur à traditione illa, quod teſtator in dubio videatur ſe cum iuris diſpoſitione conformare voluiſ ſe; provt ego metipſe adnotaui, & comprobaui ſuprà hoc eod. tractat. cap. 35. numer. 21. 22. 23. & 24. vbi videri poterit Negamus ergo in caſu præ ſenti non apparere de contraria voluntate, velut expreſsè nam que de ea apparet: nec Rotæ deciſio illa prima, aliquid vrget; cùm in caſu illo, iuris, aut teſtatoris diſpoſitio aliqua in contrarium non extaret. Ferretus autem, ſtricto verborum ſenſu inſpecto, deceptus videtur, quia ſecundum verba ipſa, non adimpletur teſtatoris voluntas, ſi non conferatur Capellania Presbytero; cùm verè de præ ſenti non poſ ſit dici Sacerdos, qui intra annum ad Sacerdotium promoueri valet. Adducit etiam idem Ceuallos, numero vndecimo, ex Ferreto ipſo, & D. Spino, quod in dubio annexio Sacerdotij ad beneficium, intelligitur facta per modum aptitudinis, & non actualiter; & inde infert, quod licet appoſita ſit in fundatione Capellaniæ prædicta qualitas, quod Capellanus ſit Sacerdos, & quod qualibet hebdomada celebret tres Miſ ſas; non eſt neceſ ſe, quod præ ſentandus ad Capellaniam, actualiter ſit Sacerdos, ſed aptitudo ſufficit. Reſpondetur tamen eodem modo, id quidem procedere, cum in dubio ſumus; non autem vbi in contrarium extat teſtatoris voluntas, quæ in terminis prædictis velut manifeſta eſt, atque ita neceſ ſe, quod præ ſentandus, actualiter ſit Sacerdos; quo[*] niam verbum illud, ſit, aut aliud ſimile, denotat veritatem, & exiſtentiam illius temporis, nec ſola aptitudine verificati poteſt, Bartol. in l. ſi maritus, §. legis, ff. ad leg. Iul. de adult. Bal. in l. 3. §. Hæc verba, ff. de negot, geſt. Hippolyt. Riminald. in conſ. 659. numero 43. lib. 6. Menoch. in conſ. 845. numero 15. lib. 10. Adducit quoque Ceuallos, numero duodecimo, & decimo tertio, id maximè procedere, ſi eſ ſet conſanguineus teſtatoris; quia ille aliis Sacerdotibus, etiam in actu, eſt præferendus; idque ex veriſimili teſtatoris voluntate, qui non est credendus, quòd alienam ſobolem propriæ anteponere voluerit, ex l. cum acutiſsimi, cum vulgatis, C. de fideicommiſsis, & ſi interrogatus fuiſ ſet, ita reſpondiſ ſet, vnde pro expreſ ſo, & cauto haberi debet. Reſpondetur, teſtatorem, Capellaniæve inſtitutorem, qui verba prædicta appoſuit, de Sacerdote actu, non autem potentia, & aptitudine, videri in dubio intellexiſ ſe; & maximè, iuxta communem loquendi vſum; attamen ex coniecturis poſ ſe ab ea regula, & doctrina recedi, & vrgentem eſ ſe coniecturam, quando conſanguineus, qui non eſt actu Sacerdos, concurrit cum Sacerdote, qui extraneus, non autem teſtatoris conſanguineus eſ ſet; tunc nã que , ex veriſimili & coniecturata voluntate præ ferri deberet Sacerdoti extraneo, provt rectè Ceuallos ipſe adnotaſ ſe videtur, & in terminis tradidit Ioann. Parladorius in ſeſquicent. dicta differentia 120. numero decimo ſeptimo, folio 372. in hæc verba: Secundum hæc igitur dicendum eſt, ſi conſanguineus defuncti fuerit Clericus, in minoribus conſtitutus, itaut intra annum ad Sacerdotium promoueri valeat, præferendum eſ ſe Sacerdoti degeneri, id eſt, qui non ſit con ſanguineus illius, qui ius patronatus inſtituit, etſi is Sacerdos degener praeſentatus fuerit à patrono, ſeu hærede defuncti. Si tamen conſanguineus actu Sacerdos, cum alio conſanguineo concurrat, qui aptitudine tantum Sacerdos ſit, & intra annum promoueri valeat, non tamen actu, provt teſtator requirere videtur, tunc dubia res dicetur, ex antea dictis, & inferiùs quoque notandis. Denique & vltimo loco adducit idem Ceuallos, præcitata quæ ſtione 693. & Stephanus Gratianus, dicto capite 133. numero octauo, non eſ ſe veriſimile, quod teſtator ſe arctare voluerit ad Miſ ſam vnius potius, quàm alterius, cùm Miſ ſa ſit Sacrificium, quod poteſt per alium Deo offerri, & vtroque modo ſatisfiat animæ teſtatoris, atque ex hac veriſimilitudine eſt interpretanda mens te ſtatoris. Cæterum reſpondetur, imò veriſimile eſ ſe, quod teſtator, qui ex propriis bonis Capellaniam inſtituit, eámque Sacerdotalem efficere potuit, & Capellanum nominandum, celebrare Miſ ſas expreſ ſit; præcisè voluerit, vt Capellanus nominatus Miſ ſas diceret, taliſque nominaretur, qui celebrare poſ ſet, ſi ex eius conſanguineis inueniretur; ſe autem non arctaſ ſe ad Miſ ſas vnius potiùs, quàm alterius; vbi Capellanus ipſe, aut infirmitate, aut abſentia, iuſtóve alio impedimento, Miſ ſas dicere, & celebrare non poſ ſet, vel vbi nullus ex familia, aut conſanguineus reperiretur, qui actu Sacerdos eſ ſet, aliàs ſecus; idque negari non poſ ſe, cùm expreſsè cauerit, quod nominetur Capellanus, qui Miſ ſas celebret, vbi actus ipſe celebrandi refertur ad Capellanum ip ſum nominandum, non ad alium; quicquid alij aliter exponant, provt ex Aloyſio Riccio, inferiùs notabo.[*] Qui tamen in praxi Capellaniarum, deciſione 402. folio mihi 435. in propoſito dubio, Capellanus an debeat eſ ſe actu Sacerdos, in hunc modum ſcriptum reliquit: Domini dixerunt, quod Laurentius tempore præ ſentationis eſ ſet actu Sacerdos, non habitu, cap. nemo, & ibi Gloſ ſa, in verbo, Sacerdotio: Ancharan. Geminian. Fran. & cæter. de election in ſexto. Rota, deciſione prima, de præben. in nouiſsim. Abbas, in c. cum incunctis, §. inferiora, num. 10. & 11. de electio. Rochus, de iure patronat, in verbo, honorificum, quæ ſt. 4. num. 26. præcipue cum ſubſequantur illa verba (quod ille Sacerdos, ſiue Capellanus teneatur qualibet hebdomada celebrare Miſ ſas tres) ex quibus verbis colligitur mens expreſ ſa teſtatoris, quòd præ ſentatus tempore præ ſentationis ſit actu Sacerdos, non habitu; Barboſa conſ. 33. vol. 2. Deciſ. conſ. 129. col. fin. Lambertinus de iure part. l. 2. par. 1. q. 6. artic. 22. ait, ſe bis iu facto obtinuiſ ſe. [*] Hactenus prædictus Author, qui deciſione 403. inquirit, an Capellanus infirmus teneatur per alios celebrare facere, & reſoluit teneri, vbi ipſe celebrare non poſ ſit, refèrtque n. 5. declarationem congregationis Concilij. Et id ipſum latè probauit, in deciſ. Curiæ Archiep. Neapol. deciſ. 220. numero primo, & ſeqq. vbi tamen concludit, quod per alium Miſ ſas dicere poſ ſit Capellanus, etiam non infirmus; & antea num. 1. & 2. expreſsè ſtatuit quod Capellanus debet eſ ſe actu Sacerdos. Et ita pariter præ ſentandus debet eſ ſe actu Sacerdos tempore præ ſentationis, vbi prædicta verba expreſ ſa ſunt in fundatione; attamen, quod ex quo Capellania eſt beneficium ſimplex, poteſt per ſubſtitutum Miſ ſas dicere, vbi ex verbis fundationis non adſtringitur Capellanus ad inſeruiendum per ſe ipſum; provt etiam reſoluit in praxi Capellaniarum, d. deciſ. 402. n. 3. verſ. His accedat, fol. 435. Ex dictis hactenus ſatis apertè deprehenditur, negari non poſ ſe, quin prædictus articulus difficultatem habere videatur; quamuis contrarium eius, quod Ioanni Gutierrez, & aliis placuit, crebrius receptum fuerit. Eiſdem autem Authoribus, & omnibus præcitatis ſuprà, prælectis, ſequentes in ipſa diſ ceptatione caſus, ſiue concluſiones deduci, ac conſtitui poſ ſe mihi viſum eſt, quo diſtincta, & dilucida magis explanatio, & reſolutio haberi valeat in re, adeò aſ ſiduè controuerſa. Primo igitur loco obſeruandum, atque conſti[*] tuendum eſt, in propoſito dubio, Capellanus vtrùm debeat eſ ſe actu Sacerdos, vel non? ante omnia voluntatem teſtatoris, ſiue Capellaniam inſtituentis expreſ ſam obſeruari debere, quocunque modo illa expreſ ſa fuerit. Et etiam tacitam, & coniecturatam, ſiue præ ſumptam, modò ex veriſimilibus & vehementibus, ſiue manifeſtis coniecturis deprehendi congruenter valeat; voluntas namque teſtatoris, velut lex ſeruari debet, in authent. De nuptiis, §. diſponat, collatione quarta, & primum locum obtinet, l. in conditionibus primum locum, ff. de condit. & demonſtrat. etiam tacita, l. cum proponebatur, ff. de legatis ſecundo, l. licet Imperator, ff. de legatis primo, & aliis Capitibus huiuſce tractatus, latè exornaui; atque in eiſdem, in quibus verſamur terminis, admi ſerunt D. Perez de Lara, de Capellan. & anniuerſ. libro ſecundo, capite quinto, numero vigeſimo, & vigeſimo primo, ibi: Eius voluntas, ſpecificè, eſt ſeruanda, cum in limine fundationis poſ ſit apponere condictiones, quas voluerit; etſi non ſint verba expreſ ſa, ſed alia, ex quibus colligatur, quod eius voluntas fuit, vt præ ſentaretur actu Sacerdos, cùm habeatur pro expreſ ſo quod, ex verbis concipitur; l. Gallus, §. Quidam recte, ff. de liber. & poſthum. Hieronymus etiam Ceuallos, dicta quæ ſt. 693. numero 12. 13. & 14. vbi ex veriſimili, & præ ſumpta voluntate, non autem expreſ ſi, in noſtris ipſis terminis adducebatur: Aloy ſius Riccius, in praxi rerum fori Eccleſiaſtici, & praxi iuris patronatus, deciſ. 102. folio 191. vbi in hunc modum ſcripſit: Et eò magis venerunt Domini in hanc ſententiam, quia concurrit mens fundatricis, quæ colligitur ex præ ſentatione, ab ipſamet facta de Hieronymo de Sarragonibus, qui huic Capellæ deſeruiuit, per ſubſtitutum, Pariſius in conſ. 50. num. 19. libro quarto: & poſtea fuit fere ſemper poſ ſeſ ſa à ſimplicibus Clericis, qui Miſ ſas per alios fecerunt celebrari, vulg. l. ſi de interpretatione, ff. de legib. Aymon. conſ. 101. cum ſimilibus, & ſtatim, num. 234. eodem folio 191. inquit in hunc modum: Tertia ſit concluſio, ad cognoſcendam qualitatem beneficij patronatus, inſpicienda eſt prima patroni prouiſio, quæ etiam cognoſ citur ex obſeruantia ſubſequuta, an præ ſentatus debeat eſ ſe Sacerdos in actu. Et citat Lambertin. Crauetam, Beccium, Surdum, & Monaldum, ita tenentes. Ad expreſ ſam quoque non modò, ſed etiam tacitam, atque ex coniecturis elicitam, ſiue tacitam, præ ſumptámque voluntatem, in hac ipſa, qua verſamur, diſceptatione, multùm attendit Ioann. Hieronym. Campanil, in diuerſorio iuris Canonici, Rubrica 7. cap. 6. numero 9. & 10. folio 127. Seſe etiam, deciſ. 343. ante numer. 1. verſ. Et probat eſ ſe Sacerdotale, & numer. 13. Farinacius nouiſ ſim. anni 1618. deciſ. 406. numer. 1. & 9. part. 1. tomo 2. vbi quod voluntas fundatoris, & tenor fundationis attendi debet principaliter. Expreſ ſa autem dicitur voluntas, vt Capellanus[*] debeat eſ ſe actu Sacerdos, ſi diceretur, quod præ ſentetur Sacerdos, qui celebret Miſ ſas, & non alius, Ceuallos, dicta quæ ſtione 693. num. 14. & 15. Steph. Gratian. tom. 1. c. 133. num. 15. Garcia de benefic. tomo 2. part. 7. cap. 1. num. 78. in fine, folio octauo, aut quod ſit omnino Sacerdos, Ioannes Parladorius ſeſquicenturia, differentia 120. num. decimo quinto, folio 372. aut ſi verba fundationis reſpicerent ipſam præ ſentationem, ſi videlicet teſtator dixerit, Capellaniam conferri presbytero; in quibus terminis procedit deciſio Rotæ cuiuſdam Romanæ, ſicuti notauit Gratianus ipſe ibi, numero quinto, & voluit Cardinalis Tuſchus, tomo primo, litera B. cõcluſione quinquageſima ſeptima, num. ſexto fol. 530. dum diſtinxit, an ordo ſit annexus reſpectu aptitudinis; & ſufficit, quod prouiſus ſit habilis ad illum Ordinem: aut Ordo eſt annexus reſpectu actus, & debet adeſ ſe tempore prouiſionis; vt per Abbatem, & Rochum ibi relatos. Aut ſi diceretur, quod no admittatur niſi Sacerdos, tunc enim debet eſ ſe actu Sacerdos; Ceuallos dicta quæ ſtione 693. numero de cimo, in fine, Gratianus, dicto cap. 133. numero ſecundo. D. Perez de Lara, libro ſecundo, dicto capite quinto, numero vigeſimo ſecundo. Seſe, deciſione 343. numero nono, vbi quod ſi inſtitutio expreſsè diceret, quod non poſ ſet præ ſentari alius, quàm Sacerdos actu, tunc eſt neceſ ſarium, quòd ſit à principio Sacerdos: & quod ita procedit Barbaria, & qui eum ſequitur, Spino etiam, ibidem relatus. Aut ſi expreſ ſe diceretur in fundatione, quod Capellania ſit Sacerdotalis, vel quod non poſ ſent Miſ ſ æ celebrari, nec diuina Officia exerceri per ſubſtitutum; aut aliud ſimile expreſ ſum fuiſ ſet; quod ſeruari debet, provt alia quæcunque condicto à fundatore expreſ ſa; Gonçalez in regulum octauam Cancellariæ, gloſ ſa quinta, numer. 101. & duobus ſeqq. folio 109. ſi etiam expreſsè diceretur, quod Capellanus præ ſentandus, ſit actualiter Sacerdos, Gon çalez ipſe ibi, numero 105. D. Perez de Lara, dicto capite quinto, numero vigefimo, Aut ſi dictum fuerit in inſtrumento dotationis, quod debeat præ ſentari vnus Sacerdos bonæ conditionis, & famæ, & Presbyter; quia ex verbis geminatis deprehenditur, Capellaniam requirere Sacerdotium, de tempore præ ſentationis, cap. deinceps, & ibi Gloſ ſa, & Geminian. de elect. in 6. Barbat. Decius, Rochus, Lambertin. cum quibus Seraphin. Oliuar. deciſ. 871. numero primo, part prima, folio mihi 308. Aut ſi teſtator dixerit, inſtituatur, aut eligatur Sacerdos pro Miſ ſa celebranda; quia cùm hæc verba reſpiciant ipſam præ ſentationem, non ſufficit, quod præ ſentatus, ſit Sacerdos habitu, ſed debet eſ ſe actu; iuxta regulam prædictam; quod qualitas iuncta verbo, intelligitur ſecundum tempus verbi; ita ſanè in terminis, ex deciſione Rotæ Romanæ, & nonnullis Authoribus relatis, obſeruauit Farinacius in nouiſ ſimis anni 1618. deciſ. 207. numer. 2. & 3. folio 225. part. 2. tomo 1. Vel etiam ſi ordo Sacerdotij, præ ſentato non fuit annexus ſimpliciter, ſed cum qualitate quotidie celebrandi, quæ vti non conueniens habenti inferiores Ordines, remouet omnem interpretationem, ex lata vocabuli ſignificatione deductam; Fatinacius ipſe, deciſione 496. numero octauo, part. 1. tomo ſecundo, in nouiſ ſimis; & hactenus de prima obſeruatione. Secundò deinde & principaliter obſeruandum[*] eſt, ſiue ſecundus caſus ſit, cum inquiritur, an Capellania ſit Sacerdotalis, ex eo ſolum quòd habeat onus celebrandi annexum, vt quia fundator dixerit, quod Capellanus celebret, aut debeat celebrare tot Miſ ſas; & contrarias ſententias in propoſito commemoraui, ſuprà, dixi etiam, articulum hunc difficilem eſ ſe, & propoſui nonnulla, quæ aduerſus communiorem Doctorum ſententiam vrgent, & Ioannis Gutierrez, & ſequacium placitum iuuant; nunc autem in eodem dubio inſiſtendo; aduerto, tres reperiri diuerſas Interpretum ſententias. Prima eſt, Capellaniam effici Sacerdotalem eo ipſo, quod onus celebrandi adiectum ſit, & dicatur, quod Capellanus celebret tot Miſ ſas; & ideo quod neceſ ſariò præ ſentandus, vel admittendus, debeat eſ ſe actu Sacerdos; pro qua extant relati ſuprà, numero 38. & Barbariam, Lambertinum, Ioannem Gutierrez, & Borgnin. Caualcan. pro eadem ſententia retulit Ioſeph. de Seſe, deciſione 343. numero primo. Barbat, etiam, Lambert. Didac. Perez, Ioann. Gutierrez, Quintana Dueñas, Manuel. Rodriguez, & Beroum retulit pro hac ſententia, Garcia de beneficis, tomo ſecundo, parte 7. capite primo, numer. 76. folio octano, & inquit numero 78. ex eiſdem Authoribus procedere, etiam ſi fundator dicat, quod præ ſentetur Capellanus, qui per ſe, vel per alium debeat celebrare: & eandem ſententiam, nullo tamen præhabito examine, tenuit D. Garcia Maſtrill. deciſ. 2. n. 7. & 8. dicens, quod beneficium dicitur Sacerdotale, vbi inſtituitur Capellania, & ordinatur, quod tot Miſ ſ æ, in hebdomada ſint celebrandæ per Capellanum, & Sacerdos eſt præferendus non Sacerdoti; quinimò (inquit ipſe) requiritur, quod tempore præ ſentationis, præ ſentandus non ſolum debeat eſ ſe Sacerdos, ſed etiam actu celebrans, licèt teſtator dixerit, quod debeant celebrari Miſ ſ æ per ſe, vel per alium: quia eſt intelligenda diſpoſitio iſta, vt ſi forte eſ ſet impeditus aliquo alio impedimento, tunc poſ ſet celebrari facere per ſubſtitutum. Tenet etiam Farinacius, nouiſsimarum Rotæ. Romanæ, anni 1618. deciſione 496. per totam, folio trigeſimo octauo, & trigeſimo nono, partis primæ, tomo ſecundo, & maximè numero tertio, vbi expreſsè aſ ſerit, quod Miſ ſas celebrandi exercitium non conuenit Sacerdoti, habitu tantùm, & non actu. Et dicit numero quarto, non obſtare, quod onus celebrandi quotidie, reſpicit actum ipſum celebrationis, ab ipſo Capellano, non autem obligationem Sacerdotij, in quo propterea ſufficit habitus ad promouendum intra annum, quamuis actu non ſit Sacerdos; Quia reſpondet numero quinto, in hæc verba: Prædicta enim bene procedunt, quando verſaremur in diſpoſitione legis vniuerſalis, vel particularis, & ordo Sacerdotij ſimpliciter deſideraretur, nec reſpiceret actum præ ſentationis, quia tunc cenſeretur per modum aptitudinis requiſitus, non contemporaneè, & actu cum ipſa electione, vel prouiſ ìone; ſecus verò, quando ſumus in diſpoſitone hominis, & ordo reſpicit actum præ ſentationis, &c. Addit etiam numero ſexto, tunc non eſ ſe neceſ ſarium, quod verba etiam concipiantur negatiuè, ſcilicet, quod non valeat electio, vel præ ſentatio, niſi de actualiter conſtituto in Sacerdotio, provt ibi fundat: & tenuit quoque Aloyſius Riccius, in praxi Capellaniarum, deciſione 402. fol. 435. prout ſuprà retuli: hanc denique primam opinionem magis probare videtur Ioan. Hieronym. Capanil. in diuerſ. iur. Canon. Rubrica ſeptima, capite ſexto, ſub numero decimo, in verſiculo, Veruntamen ipſe, folio 128. vbi relatis opinionibus contrariis, huic magis adhæret. Et tribus rationibus, ſeu fundamentis, contra hanc ipſam opinionem conſideratis ab aliis, ſatisfacit ſpecificè, prout videri poteſt, dicto fol. 128. vſque ad numerum duodecimum. Iuxta hæc igitur, non mirum, ſi numeris præcedentibus, ego metipſe intenderim, hanc ipſam opinionem tueri, ſiue ſaltem media nonnulla in medium propoſuerim, & conſtituendam putauerim differentiam in propoſito, inter legis ſeu iuris, & hominis diſpoſitionem; vt fundator ſcilicet, eo ipſo quòd expreſ ſerit, ſe velle nominari Capellanum qui tot celebret Miſ ſas, videatur de eo ſentire, qui actu ſit Sacerdos, & tempore ſanæ valetudinis cebrare poſ ſit; tempore autem infirmitatis, per alium; prout ibidem dixi, &. probauit Campanil, dicta rubrica ſeptima, capite ſexto, numero decimo tertio, decimo quarto, & decimo quinto, folio 129. ſemper tamen id cogitandum, atque maturè deliberandum relinquo. Secunda verò & contraria opinio eſt, quod adiicere onus celebrandi Miſ ſas, etiam ſi ad perſonam Capellani onus ipſum dirigatur, vtputà ſi dicatur quod nominetur Capellanus qui celebret Miſ ſas, non inducit neceſ ſitatem Sacerdotij actu, ſiue quod actu ſit nominandus Sacerdos; ſed ſufficere, quod ſit in ætate, quòd poſ ſit intra annum ad Sacerdotium promoueri, quia in beneficio Sacerdotali, ex diſpoſitione legis hoc ſufficit; & huius opinionis Authores retuli ſuprà, numero trigeſimo nono. Nauarrum etiam, Bertazolum addidit pro hac etiam parte, Seſe dict. deciſione 343. numero tertio, folio 373. & tenuit Riccius in deciſione Curiæ Archiep. deciſ. 220. numero octauo, fol. 324. Meliùs in praxi iuris patronatus, deciſ. 202. num. 232. fol. 191. vbi vide, quia remouet contraria. Tertiam opinionem adducit Ioſeph. de Seſe dicta deciſione 343. numero quarto, & quinto, & ſexto, quod ſcilicet per hoc onus celebrandi, quamuis ſit cum relatiuo directo perſonæ, veluti, qui celebret; non eſt neceſ ſarium, quod præ ſentatus, ſit actu Sacerdos, nec ſit in ætate, quod intra annum poſ ſit promoueri ad Sacerdotium; & dicit, eſ ſe rationem efficaciſ ſimam, quia tale beneficium licet inſtitutum cum dicto onere, certum eſt, quod non eſt curatum, ſed ſimplex; & ad obtinenda beneficia ſimplicia, ſufficit de iure communi ætas ſeptem annorum, atque ex Concil. Trident, quatuordecim: atque ita, inſtituens tale beneficium ſimplex, præ ſumitur voluiſ ſe, quod poſ ſet illud obtinere quilibet, habens prædictam ætatem; & quod per dictum onus celebrandi, non alterauit naturam beneficij, nec correxit diſpoſitionem iuris, cùm prædicta conſeruando, poſ ſit intelligi onus illud, ſcilicet, qui celebret per ſe, ſi fuerit Sacerdos; & ſi non fuerit, per alium; & quòd hanc tertiam opinionem tenuit Lapus, deciſione trige ſima quinta, & 137. & ſequitur eam Decius, & ſequuta eſt Rota Romana in tribus caſibus grauiſ ſimis. Et quod iſta interpretatio eſt, valde fauorabilis, & ſequenda, quia conſeruat beneficium ſimplex in ſua natura, non corrigit ius, fauet beneficiato non Sacerdoti, qui poſ ſidet beneficium, non præiudicat patrono in patronatu ſuo, nec inducit detrimentum animarum, quæ conſequuntur idem beneficium, ex Miſ ſis, & ſacrificis celebratis per alium; vt aduertit Berous, ibi relatus: hactenus Ioſephus de Seſe. An tamen interpretatio ea admitti poſ ſit, inſpecta verborum proprietate, & ſenſu, an etiam menti fundatoris conueniat, quod capellanus per alium celebret? Alij viderint, & diiudicauerint; fauorabilis quoque an dici valeat interpretatio, quæ aliis fauet, & proſpicit, voluntatem tamen inſtitutoris, forte ſubuertit, & infringit? Alij etiam definire, & diiudicare poterunt; dura enim interpretatio forſan videbitur; quam & inferius Seſe ipſe repetit, numero vndecimo dicens, quod onus celebrandi, quamuis ſit cum relatiuo, qui, poteſt, & debet intelligi per ſe, vel per alium: & concludit, quod niſi expreſsè, in fundatione dicatur, quod non poſ ſit præ ſentari alius, quàm Sacerdos actu; aut præ ſenteſe Sacerdote, o Preſ bytero, que celebre, etiam ſi diceretur, pre ſenteſe Capellan, o vno de mi parentela, que celebre: non adiicitur præ ſentato qualitas Sacerdotij, nec requiritur actu, nec etiam aptitudine, ſed remanet beneficium ſimplex in ſua natura, cum facultate retinendi illud in ætate quatuordecim annorum, & in hoc ſenſu procedere opinionem Lapi, & Decij, & Rotæ Roman_ deciſionem. Quod & numero ſeptimo, & octauo, eiuſdem deciſionis 343. antea tradiderat in hæc verba: Ex his tribus opinionibus relatis, infertur, quod ſicut ſecunda conuincit primam, & obſeruatur, vt dicunt, qui eam ſequuntur, quia præ ſumitur ſe conformare quis cum diſpoſitione iuris communis, & cum iuxta illud, in beneficio Sacerdotali, ex diſpoſitione legis non eſt neceſ ſe actuale Sacerdotium à principio ſed tantum ætas legitima, ve dictum eſt; ſic tertia opinio conuincit ſecundam ineuitabiliter, quia cum beneficium ſimplex poſ ſit quis obtinere in ætate quatuordecim annorum, per adiectionem oneris celebrandi, non videtur voluiſ ſe alterare naturam prædicti beneficij, nec diſpoſitionem iuris, ſed conformare ſe cum ea, declarando onus, qui celebret, per ſe, ſi fuerit Sacerdos; & ſi non fuerit, per alium. Tertio deinde & principaliter obſeruandum eſt,[*] ſiue tertius caſus ſit, cum inquiritur id ipſum, quod principaliter propoſui ſuprà numero trigeſimo octauo, vtrum ſcilicet præ ſentatus, vel nominatus, debeat eſ ſe actu Sacerdos, cum teſtator in fundatione capellaniæ dixerit, quod præ ſentandus, aut nominandus, ſit Sacerdos, vel Presbyter; quo equidem in dubio, contrarias ſententias propoſui ſupra, dicto numero 38. & 39. & conſideraui etiam nonnulla, ex quibus admodùm dubia videtur mihi opinio eorum, qui aſ ſeuerarunt, non requiri, quod nominandus, aut præ ſentandus, ſit actu Sacerdos; menti etiam, & velut expreſ ſ æ voluntati fundatoris repugnans, vt ibidem dixi. Addo nunc, in eadem ſententia contra Ioann. Gutierrez, & ſequaces fuiſ ſe Ioſeph. de & ſe, dicta deciſione 343. numero decimo, vbi quod etiam ſi dicatur in fundatione, quod præ ſentetur presbyter, vel Sacerdos, non requiratur præciſe, quod præ ſentandus, ſit actu Sacerdos; ſed ſufficiar, quod intra annum promoueri poſ ſit ad Sacerdotium. Contrarium tamen tenuit Farinacius, dicta deciſione 496. numero octauo, folio trigeſimo nono, partis 1. tomo ſecundo, & inquit, non obſtare, quod nomen Sacerdotis aptum ſit comprehendere etiam Clericum, minoribus duntaxat initiatum: quia id non procedit in diſpoſitione hominis, & vulgari ſermone concepta, in qua verba propriê, & in naturali ſenſu, non autem in ciuili ſunt intelligenda, l ſi quis ita, §. finali, ff. de legatis ſecundo, l. fideicommiſ ſum. ff. de Condit. & demonſtrat. l. final. C. de bis qui ven. ætat. impetran. Addo etiam Ioann. Hieronym. Campanil. in diuerſorio iur. Canon. Rubrica ſeptima, capite ſexto, numero nono, folio 127. vbi quod ſi in tenore fundationis expreſsé diſponitur, quod præ ſentandus, ſit Sacerdos, tunc ſeruanda eſt omnino inſtituentis voluntas, nec admitti poteſt, qui non ſit actu Sacerdos. Et id ipſum latiùs comprobat, & contrarias opiniones adducit, contrariáque remonet, numero nono, & decimo. Nec admittit Caualcani diſtinctionem, deciſione decima, numero ſeptimo, & deciſione vndecima, poſt numerum decimumoctauum, parte tertia, quod ſi teſtator, ſeu fundator diceret, præ ſentari, ſiue nominari Sacerdotem, vel Presbyterum qui celebret, vel aliis verbis in eandem tamen ſententiam propendentibus, conciperetur ſermo erectionis, putà, cum onere celebrandi tot Miſ ſas per Presbyterum, ſiue Sacerdotem nominandum, ſeu præ ſentandum à patronis; tunc quidem præ ſentandus, aut nominandus, debeat eſ ſe actu Sacerdos: quod ſi Sacerdotis, vel presbyteri mentio nulla fieret in ipſa fundatione, ſed Capellani, etiam quod edita fuerint illa verba, qui celebret, vel alia fimilia, non oportere tunc eſ ſe actu Sacerdotem, quamuis ætatem vigintiquinque annorum attigiſ ſe, crediderit neceſ ſarium ipſe Caualcanus, paritérque Sacerdotio, ante lapſum anni inſigniri oportere; ſed concludit Campanillus ipſe, quod hæc diſtinctio nimis æqua, & à veritate aliena videtur, & indiſtinctè probat opinionem primam, ſuprà relatam, quòd ſi expreſ ſerit teſtator, ſiue fundator, Sacerdotem, aut Presbyterum eſ ſe nominandum, aut præ ſentandum, is præciſsè debeat eſ ſe acta Sacerdos, quamuis adiectum non ſit, qui celebret; ſatis enim videtur teſtator ſuam voluntatem oſten dere, qui Sacerdotem, aut Presbyterum nominandum ſtatuit, nec ſe cum legis diſpoſitione conformare voluiſ ſe, atque ideo præciſ è debet eſ ſe actu Sacerdos. Ex quo (vt vides) ſatis comprobatur intentum, ſiue placitum noſtrum, de quo num. præ cedent. Quarto denique & vltimo loco obſeruandum,[*] atque conſtituendum eſt, in dubio Sacerdotij qualitatem non eſ ſe præ ſumendam in fundatione capellaniæ, ſiue iuris patronatus, niſi illa nominatim, & ſpecificè exprimatur; idque de ſubſtantia eſ ſe; ſicuti poſt beroum, Rotam, Lambertinum, Farinacium, Lanfranc. Spino, & Ceuallos; rectè ob ſeruauit Aloyſius Riccius in praxi Eccleſiaſtica, in praxi iuris patronatus, deciſ. 202. numer. 228. & 229. folio 190. imo vltra inſtitutionem ipſam, aut fundationem, neceſ ſarium eſ ſe, quod probetur, conferri conſuetam capellaniam, aut beneficium Sacerdotibus; & hoc non probato, non remanere probatum, beneficium eſ ſe Sacerdotale: imo, fundatione non obſtante, attendendum eſ ſe, quod capellania data ſit non Sacerdotibus; vide per eundem & ſe, dict. deciſ. 343. num. 13. & 14. Poſt Beroum, quem, citat. E contrario tamen, quod fundationis, aut inſtitutionis tenor principaliter attendi debeat, nec obſeruantia ſubſequuta, eidem derogare poſ ſit; vide per Farinacium, dict. deciſ. 496. num. 9. partis 1. tomo 2. Si tamen beneficium in ſui origine Sacerdotale, ex legis, vel homiuis diſpoſitione, conceſ ſum fuiſ ſet non Sacerdotibus, de Sacerdotali efficitur non Sacerdotale per ſpatium 40. annorum, cap. cum de beneficio, de præ bend. in 6. & comprobat & ſe, vbi ſupra num. 15. & addit numero 17. quod verba fundationis capellaniæ, vbi exprimitur, qui celebret, cum habere poſ ſint multiplices intellectus, vt per totam illam deciſionem 343. oſtendit, ex conſuetudine interpretatiua poterunt declarari; nec eſt neceſ ſe, quod con ſuetudo ea ſit præ ſcripta; prout ibi conprobat. Et hactenus de propoſita quæ ſtione, agitata ſuprà, ex num. 38. Ex eiſdem quoque, ſuprà hoc ipſo cap. reſolutis,[*] quod ſcilicet is, qui contendit ſe ad ſucceſ ſionem, aut relictum aliquod inuitatum, tenetur verificare, & oſtendere ſe habere qualitatem à teſtatore requiſitam, infertur ad id ipſum, quod ſupra hoc eodem lib. cap. 81. longa ſerie comprobaui, atque reſolui, legatum inquam relictum conſanguineis, aut pauperibus, quæ contraxerint matrimonium, vel ſumpſerint ſtatutum Religionis, vtrum debeatur Tertiariis, ſiue mulieribus tertij Ordinis Sancti Franciſci, & Sancti Dominici, ſiue ſororibus Carmelitarum, volgò Beatas; ſi enim hæ dicantur Religioſ æ, verè & propriè. ſiue quod Religionis à teſtatore requiſitam qualitatem habeant, legatum quidem petere poterunt; quod ſi in ſtatu Religionis conſtitutæ non videantur, non admittentur; & quidem propriè & verè, has Religioſas dici non poſ ſe, nec in ſtatu Religionis conſtitutas, & conſequenter nec admittendas, cùm requi ſitam qualitatem non habeant; conſtanter ego metipſe defendi, ſuprà, dicto cap. 81. per totum: & re ſolutiones omnes eo loco traditæ, vrgentiſ ſimè, & validiſ ſimè comprobantur ex his, quæ Marc. Anton. Eugen. in conſ. 26. per totum; eruditè congeſ ſit, atque adnotauit in eo dubio, vtrum ſcilicet, fratres Diui Franciſci, tertij Ordinis, repo[*] nantur inter perſonas Eccleſiaſticas; & an priuilegio fori gaudeant, ne coram Iudice ſeculari conueniantur; vbi pro vna, & altera parte, fundamenta adduxit; & tandem ex numero decimo quarto, cum multis ſequentibus, fortiſ ſime comprobauit, iſtos fratres, aut ſorores tertij Ordinis, neque propriè Eccleſiaſticis, aut Religioſis perſonis enumerandos, neque fori priuilegio, tam iure communi, quàm conſuetudine munitos eſ ſe; & in huius rei comprobationem, permultos iuris Interpretes commemorat nam. 15. & trib. ſequent, & numero decimo nono, & ſequent. rectè adnotauit, (quod & ego tradidi, dicto capite 81.) quod fratres aut ſorores tertij Ordinis, licet habeant quemdam viuendi modum, à & de Apoſtolica approbatum; non tamen eorum eſt propriè regula, nec veri Religioſi ſunt, nec Eccleſiaſticæ perſonæ, imò nubere poſ ſunt; ad vitam autem Eccleſiaſticam, ſiue Religioſam, tria ſunt neceſ ſaria, paupertas, caſtitas, & obebientia, quæ in ipſis fratribus, & ſororibus non concurrunt, imo ex bulla Leonis X. in concilio Lateranenſi, poſ ſunt conueniri coram laicis, provt ibi, numer. 25. & repetit numer. 35. & 36. vbi quod fratres, & ſorores minores, non habent propriè vitam regularem Eccleſiſtiearum perſonarum, ſed apparentiam quandam in habitu, potius quam eſ ſentiam & realitatem in effectu, nec numerantur inter Religioſas, aut Eccleſiaſticas per ſonas: & addit num. 39. quod Ordo fratrum tertij Ordinis, approbatus eſt à Pontificibus, non tamen vt Religioſus, & Eccleſiaſticus; & num. 40. & ſeq. explicat priuilegium Nicolai Papæ Quarti, dicentis, fratres tertij Ordinis, è ſeculo egredi, & Religionem ingredi, vt probet, non inde deduci, quod ij in Religione ſint. aut quod Religioſi verè, & propriè, aut etiam ſimpliciter dici poſ ſint. Tandem ex aliis multis comprobat, hos Religio ſos non eſ ſe; nec iura, aut diſpoſitiones, quæ de Religioſis, aut aſ ſumentibus ſtatum Religionis loquuntur, in eis poſ ſe verificari. Et tandem priuilegium ſiue bullam Leonis Decimi, duntaxat competere, Tertiariis Collegialiter, & in communi, atque ita velut in Religione approbata viuentibus; non autem aliis, in propriis ædibus permanentibus, provt latiùs ibi, ex num. 57. & quinque ſeq. & num. 64. & 65. expendit Bologneti conſ. 22. illudque explicat; vt oſtendat, & comprobet id ipſum, quod ante defendit. Ex his autem, & his quæ ideo late, atque ex[*] profeſ ſo, d. cap. 81. ſupà expendimus; credimus quidem, deceptos Anton. Gabriel, commun. conclu ſio. lib. 4. titulo de legat. concluſ. 2. num. 2. Caualcan. deciſ. 1. num. 10. lib. 3. Lancelot. Polit. de ſubſtitut. p. 6. num. 3. Capycium deciſ. 204. Intrigliol. deci ſione Siciliæ 30. num. 5. fol. 84. Carolum de Graſ ſis, de effectibus Clericatus, in præludiis, n. 405. fol. 64. dum exiſtimarunt, quod licet Tertiaria, non dicatur verè Religioſa, attamen legatum relictum pro maritagio, quod quemadmodum debetur ſequuto matrimonio ſpirituali, ita & Tertiariæ debetur; atque ita legatum Religioſis, aut Monialibus, ſiue eis, qui ſtatum Religionis aſ ſumpſerint relictum, deberi etiam ſororibus Tertij ordinis; idque nullo quidem præhabito examine, aut diſputatione præmiſ ſa; quam ſi ſuſcepiſ ſent, forfan abſ que dubio contrarium ſuſtinuiſ ſent; quod velut concludenter euincitur ex his, quæ ex M. Anton. Eugen, nunc adduximus, & adnotatis ſuprà, d. cap. 81. ex his etiam quæ tradit Pat. Thom. Sanchez, in præcepta Decalogi, tom. 2. lib. 6. cap. 8. numer. 6. folio 126. vbi etiam conſtanter aſ ſerit, mulieres has Tertiarias, ſiue Beatas, non eſ ſe, nec dici poſ ſe Religioſas, & velut ſeculares iudicari, atque nubere poſ ſe: Ceuallos etiam, tom. 5. de cognit. per viam violent. q. 33. folio 210. Poſt hæc etiam à me ſcripta, & abſoluta, inue[*] nio Marij Giurbæ locum inſignem in propoſito, vbi id ipſum, quod nunc, & d. cap. 81. defendo, con ſtanter tuetur, ad conſuetud. ſcilicet Senatus Meſ ſanenſis, cap. 3. gloſ ſ. 4. p. 1. num. 24. & 3. ſeq. fol. 291. in fine, & 292. primo loco refert Anton. Gabriel. Politi, Caroli de Graſ ſis, Capycij, Bologneti, & Intriglioli opinionem prædictam, quod Tertiarię Sancti Franciſci, & ſimiles, inter Eccleſiaſticas perſonas connumerentur, & inde legatum mulieri, vt nubat, conſequatur ipſa, ſi velit eſ ſe tertij Ordinis, nec Monaſterium ingrediatur; ſtatim autem dicit, contrarium verius, imo ad legatum hoc non admitti Tertiariam ſancti Franciſci, aut alterius; & ita tenuiſ ſe Capycium, & Maſul. Abbatem, Alexand. Marquadan. Grilenz. Manticam, Menochium, Natram, Baë çam, Socinum, Tuſ chum, Engenium, Nauarrum, quos ipſe refert, & in Regno Siciliæ ita deciſum, commemorat D. Ioann. Franciſc. dei Caſtillo, deciſ. 88. numer. 2. & 5. & 6. ideò Gabellas omnes in diem ſoluunt, ad quas tenentur laici, nec Eccleſiaſtico gaudent priuilegio, ſed à ſeculari indice, ciuili, & criminali, in cauſa cognoſcuntur. Inde eſt, & ad feudi ſucceſ ſionem illas admitti, quia ſeculares ſunt, alias ſi Eccleſiaſticæ, non admitterentur, provt hæc ipſe Giurba, multorum Authorum allegatione comprobat: & concludit num. 26. & 27. quod non ob ſtat Bolognet. conſ. 22. quia illum increpat Eugen. d. conſ. 16. numer. 64. nec probat Carol. de Graſ. effectu Clericali primo, numer. 93. Quod nec obſtat Carolus ipſe de Graſ. de effectibus Clerical. in præ lud. numer. 405. quò loci ego eum recenſui ſuprà numer. 73. quia ſiue contrarius, illas Tertiarias ſcilicet, ſeculares in omnibus eſ ſe, inquit dicto effectu primo, provt in hæc verba Giurba idem ſcripſit: Nec obſtat, Carol. Graſ. de effect. Cleric, in prælud. num. 405. quia ſibi contrarius, illas ſeculares in omnibus eſ ſe inquit dicto effect. 1. ampliat. 11. à num. 92. & 96. reiecta Bologne. & aliorum diſtinctione, & in effecto 3. ampliat. 7. numer. 47. 48. 49. & effectu 4. limitat. 19. num. 204. & nec ſuam fouent opinionem Capic. dicta deciſ. 204. & Caualcan. deciſ. 1. num. 10. quia id, in quod ab co citantur nec vnquam affirmarunt: quin contrarium dixit Capic. dicta deciſ. 204. At ſi Intrigliol. dicta deciſ. 10. num. 5. maturius inſpicias, pro hac noſtra ſententia in M. R. C. iudicatum refert num. 11. Nec Lancellot. Polit. dicto num. 3. & Gabriel. d. concluſ. 2. num. 2. contra tot Patres deferendum eſt, imo Capyc. à Gabriel, citatus d. deciſ. 204. contrarium decidit, & aduerſus illos M. R. C. iudicaſ ſe Caſtill. refert d. deciſ. 88. Intrigliol. dict. deciſ. 30. ergo, &c. Hactenus Marius Giurba, vltra quem, quod prædictæ non ſint verè & propriè religioſ æ, nec ſimpliciter religioſ æ dici poſ ſint, non etiam comprehendantur ſub diſpoſitione, de Religioſis loquente, extat deciſio Rotæ 591. num. 7. & 8. part. prima, in nouiſ ſimis, Aloyſ. Ricci, in praxi rer. fori Eccleſiaſtici, deciſionum omiſ ſarum prima, n. 5. fol. 801. Dum autem Intrigliolus, d. deciſ. 30. num. 3. Carol, de Graſ ſis, vbi ſupra, in præludiis, numer. 404. fol. 63. Poſt alios multos ſtatuunt, legatum relictum pro maritagio, ſiue virginibus maritandis, deberi ſequuto matrimonio ſpirituali, ſiue virgini Religionem ingredienti, id quidem maiori diſtinctione, & explicatione indiget, nec in propoſito no ſtro omitti poteſt, vtpote, cum ad præ ſentem materiam pertineat, & ab aſ ſumpto prædicto, quod is ſcilicet, qui contendit ſe ad ſucceſ ſionem admitti, aut conſequi relictum, probare debet, ſe habere qualitatem à teſtatore requiſitam, aut caſum ſuæ vocationis eueniſ ſe, aliàs ſuccumbere debere; videamus ergo, num. qualitas maritagij, ſiue matrimonij carnalis, verificetur in matrimonio ſpiri tuali, ac in ea quidem, quæ Religionem ingreſ ſa, & profeſ ſa ſit. Et quò dilucidè, & diſtinctè procedatur, obſer[*] uandum eſt, Interpretes noſtros dubitaſ ſe communiter, vtrum legatum relictum virginibus maritandis, poſ ſit dari virgini, Religionem ingredienti, atque ita præ ſumatur relictum, non modò pro matrimonio carnali, ſed etiam pro ſpirituali? Qua in re quatuor principales caius diſtinctè ſatis, & ſuo ordine propoſuit Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 148. quo in loco maiori ex parte Recentiores non referunt: quamuis nonnullis in conſiliis, cum retulerint Ego ſane, quò diſceptatio hæc, abſolute, & radicitus explicata remaneat, ſequentia conſtituere, atque obſeruare ſoleo. Ac primo quidem loco, legatum relictum alicui mulieri certæ, & determinatæ, vt matrimonium ineat, aut ſi nupſerit, vel cùm nubet, deberi illud ei, Religionem ingredienti, atque ita videri intellexiſ ſe teſtatorem, etiam de nuptiis ſpiritualibus, §. ſed & hoc præ ſenti, Authent. de ſanctis Epiſcop. Fulgoſ. in conſ. 53. col. 1. verſ. Rurſum & Socin. in l. mulieri & Titio, num. 12. verſ. Item in virgine, ff. de condit. & demonstrat. & manifeſtiùs Couarruu. in lib. 1. variar. cap. 19. numero 10. verſ. Sed etſi alicui: & hos recenſuit, & ita reſoluit Menoch. in conſ. 555. numero 10. lib. 6. & dicta præ ſumpt. 148. num. 8. & defendit num. ſequentibus, idem Couarruu. in cap. nos quidem, num. 11. in verſ. Sexto ex proxima: Crotus, in l. nemo potest, num. 55. ff. de legat. 1. Cyn. Bart. Bald. Caſtren. Salycet. Ancharan. Iacobin. & alij, cum quibus, hanc reſolutionem multis authoritatibus, & rationibus comprobauit Natta in conſ. 260. per totum, Petrus Surd. in conſ. 69. num. 5. lib. 1. & in conſ. 192. num. 19. lib. 2. vbi quod conditio nubendi impletur per Religionis ingreſ ſum, Decian, in conſ. 5. num. 12. & 13. lib. 3. Bald. Nouel. de dote, p. 6. priuileg. 77. num. 2. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. tit. 18. numero 26. in princip. & inferiùs, in ver. Cæterum ſi hæc condicto. Franchis, deciſ. 29. A coſta, in l. cum tale, §. ſi arbitratu, limitat. 4. num. 5. Loazes in l. filiusfam. §. diui, num. 139. Graſ ſus, §. legatum, quæ ſt. 50. numero 13. Pater Molin. tom. 1. diſput. 267. concluſ. 1. fel. 1267. Didacus Perez, in lib. 1. tit. 2. lib. 5. ordinam. colum. 45. verſ. legatum relictum, fol. 79. Ioann. Gutierr. canonic, lib. 1. cap. 32. num. 26. & in conſ. 26. num. 13. & de matrim. cap. 20. num. 27. folio 107. Peregrin. de fideicommiſ ſ. art. 28. num. 74. vbi vide: Pater Thom. Sanch. de ſponſalibus, lib. 1. diſput. 33. num. 29. in princip. fol. 149. Iacob. Cancer. var. lib. 3. cap. 11. num. 207. cum ſequentibus, D. Perez de Lara de anniuerſ lib. 1. cap. 21. num. 24. Acacius de Ripoli, ad l. Titio centum 71. ff. de condit. & demonſt. num. 15. & 17. fol. 334. Cened. practic. q. 35. num. 9. Don Garcia Maſtril. deciſ. 253. num. 1. & ſeptem ſequen. vbi ampliat poſt Surd. & alios, etiam ſi legatum fuiſ ſet relictum pro puella maritanda per carnale coniugium: Stepha. Gratianus tom. 3. cap. 533. num. 19. & 20. qui ſcribit, conclu ſionem eſ ſe omnibus notam, quod legatum relictum pro maritagio, debetur non ſolum, ſi matrimonium carnale contrahatur, ſed etiam ſi ſpirituale; & quod non expedit, in concluſione ab omnibus approbata, magis inſiſtere: Marius Giurba, ad conſuetudines & natus Meſ ſanenſis cap. 3. gloſ. 4. p. 1. num. 49. & 50. fol. 296. Farinac. nouiſ ſimarum, anni 1618. deciſ. 450. n. 1. & 2. & 3. 6. fol. 587. partis primæ, tom. 1. vbi quod legatum dotis debetur, etiam quòd legataria ingrediatur Monaſterium, dummodo profiteatur, idem Farinac, deciſ. 428. num. 3. folio 475. partis ſecundæ, tom. 1. nouiſ ſimè Petrus Fontanella, tom. 2. clauſula 6. gloſ ſa 3. part. 6. Videndus ex n. 1. vſque ad n. 24. ex fol. 492. Et huius partis fundamenta plura adduxit Menoch. d. conſ. 555. ex num. 7. vſque ad num. 10. lib. 6. & in conſ. 1016. num. 1. & 2. lib. 11. quæ d. præ ſumpt. 148. num. 9. & 10. non ita ex profeſ ſo ponderauit, Ac primò quidem, quòd & hæ nuptiæ ſpirituales dicuntur nuptiæ, prout Apoſtolus eas appellat. Et matrimonium dicitur, quod celebratur incer Chri ſtum & ingredientem Religionem, cap. ergo qui, 27. q. 1. & matrimonium ſpirituale appellatur in cap. 2. & cap. vltim. de tranſlat. Prælat. & ſtatutum puniens cognoſcentem carnaliter mulierem nuptam, habet locum etiam contra cognoſcentem monialem, quæ dicitur contraxiſ ſe matrimonium cum Chriſto; & latiùs comprobat Menoch. ibi Item, quod præ ſumitur, teſtatorem voluiſ ſe, ſuam voluntatem eſ ſe iuri communi conformem, l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. atqui ius ipſum commune ſtatuit, relictum filiæ nubendæ, cenſeri etiam legatum ei ingredienti Religionem ex textu, in d. §. ſed & hoc præ ſenti, ergo teſtator cenſetur reliquiſ ſe legatum non ſolum ſi mulier nubat viro, ſed etiam ſi ingrediatur Religionem: Menoch. etiam, dictis duobus conſiliis, de quibus nunc, non relatis; ſuperiorem reſolutionem comprobat Pater Thomas Sanch. d. diſput. 33. num. 29. vbi defendit, eam inniti præ ſumptæ voluntati teſtatoris; vbi enim oppoſitum minimè declarauit præ ſumit ius, quod idem diſpoſuiſ ſet, ſi meminiſ ſet, caſu, quo iuſ ſus matrimonium inire, Religionem ingrederetur; & retulit Giurba, d. num. 49. & id ipſum, quod ex præ ſumpta voluntate teſtatoris, prædicta reſolutio procedat, qui dum cogitauit de nuptiis, idem quoque diſponeret de ingreſ ſu religionis, ſi de eo meminiſ ſet; adnotarunt omnes præcitati Authores, & improbant opinionem eorum, qui exiſtimarunt, textum in dict. §. ſed & hoc præ ſenti: contra expreſ ſam teſtatoris voluntatem ita decidere; cum potius, ex tacita atque præ ſumpta eiuſdem voluntate procedat, vt dixi; & text. in d. §. ſed & hoc præ ſenti: mirabiliter explicat Manti, lib. 11. tit. 18. n. 26. Remanet ergo quod legatum relictum perſonæ determinatæ, vt nubat, debetur etiam religionem ingredienti. Verum contrariam opinionem, quod ſcilicet te[*] ſtator hoc in caſu ſenſerit de ſolis nuptiis temporalibus, atque ideò mulieri Religionem ingredienti, legatum non debeatur; & ſic conditio nubendi non impleatur per Religionis ingreſ ſum; affirmauit Bald. Nouel. de dote, in d. p. 6. priuileg. 72. num. 2. verſ. Ex quo etiam, quem refert Menoch. lib. 4. dict. præ ſumpt. 148. n. 12. & tribus ſequent. eiuſdem fundamenta duo expendit, atque eiſdem concludenter, & verè reſpondet. Alia etiam contra communem ipſam ponderat argumenta, præcitato conſ. 555. num. 2. & tribus ſequent & eiſdem ſatisfacit, reſponſúmque præbet num. 14. 15. 16. & ſemper ex coniectura voluntatis adducitur atque excitatur, ad quam etiam cæteri omnes relati ſuprà, ſe refe[*] runt, & vnanimiter ſtatuunt, totam nane diſceptationem, ſeu materiam coniecturalem eſ ſe, ſeu præ ſumptam, atque ex coniecturis pendere, ſiue ſubſiſtere, & gubernari debere. Sicuri ex coniecturis totum fundamentum fecit, Menoch. dicto cenſ. 555. quem retulit in finalibus verbis d. præ ſumpt. 148. Maſtrillus etiam d. deciſ. 153. n. 160. Menoch. ipſe d. conſ. 1016. Fontanella clauſ. 6. dict. gloſ ſ. 3. p. 6. ex n. 1. vſque ad n. 24. Sic ſane coniectura ipſa, & communis ſententia[*] prædicta, tantiò magis procedit, quando legatum factum eſ ſet perſonis coniunctis aut conſanguineis teſtatoris, tum namque conditio nubendi imple retur per Religionis ingreſ ſum; nam propter præ ſumptam teſtatoris affectionem erga ſanguine coniunctos, latiùs eſ ſet interpretandum; l. Aurelius, §. Titius teſtamento, ff. deliberat, legat, ibi: Præ ſumptio enim propter naturalem affectum, facit omnia patri videri conceſ ſa. Et in terminis obſeruarunt Natta, in conſ. 296. n. 6. Maſtrillus d. deciſ. 153. n. 5. Pater Thom, Sanch. d. diſput. 33. n. 32. in verſ. hoc tamen fatendum eſt, folio 152. & omne ſuprà relati ob ſeruarunt. Atque ex his credimus, deceptum Anton. Ga[*] leat. Maluaſ. in conſ. 21. dum ſtatuit generaliter, relictum cauſa dotis, intelligi de matrimonio carnali tantùm, non autem de ſpirituali. Cum contrarium longè verius ſit, & communi Interpretum placito probatum, vbi in contrarium non extent contrariæ coniecturæ, ex quibus colligi poſ ſit, teſtatorem de matrimonio carnali ſenſisse; tunc namque conditio nubendi, aut cùm nubet, non impletur per Religionis ingreſ ſum; nec mulier, cui legatum relictum eſt, vt matrimonium ineat, conſequetur legatum, ſi Religionem ingrediatur; nam cùm ex præ ſumpta, coniecturatáque voluntate teſtatoris, prædicta reſolutio communis ſubſiſtat, ea ceſ ſante, atque contrariis exiſtentibus coniecturis, ab ipſa communi ſententia recedendum erit, & voluntas teſtatoris ſeruanda, quæ primum locum obtinet, & velut lex ſeruari debet; atque ita eleganter explicauit iſtam materiam ex mente communi Menoch. lib. 4. dicta præ ſumpt. 148. numero 16. in hæc verba: Declaratur hic caſus, quando ex antecedentibus, vel ſubſequentibus aliis legatis, colligi poteſt, teſtatorem ſenſisse de nuptiis temporalibus, non autem ſpiritualibus. Et idem ſemper intendit dict. conſ. 555. l. 6. & dicto conſ. 1016. vt ſtatim dicam, Pater Thom. Sanch. d. diſput. 33. num. 30. vbi quod ex contrariis coniecturis, ex quibus credimus teſtatorem de nuptiis carnalibus intellexiſ ſe, mulier ingrediens Religionem, non conſequitur legatum; & citat Guiliel. Benedict. Mantic. Menoch. Ioann. Gutierrez, & alios ita tenentes: & vltra eum, idem etiam tenuerunt Maſtrillus, d. deciſ. 153. num. 29. Borrellus, in conſ. 33. num. 30. & ſequent. Hippolyt. Riminald. in conſ. 85. lib. 1. Stephan. Gratian. lib. 3. cap. 533. numero 23. & 24. Gutierrez etiam, de matrim. cap. 20. num. 27. Fontanella d. gloſ ſ. 3. p. 6. num. 5. fol. 492. vbi citat Oſaſcum, Franchis, Theſaurum, Additionat Gammæ, & ſe, & Anton. Fabrum, ita tenentes, notabiliter etiam Menoch. alio in loco, ſcilicet d. conſ. 1016. in finalibus verbis, lib. 11. ibi: Non obſtant nunc adducta in contrarium; quia illa locum habent, quando omnino verſamur in dubio, ita vt diſpoſitio conuenire poteſt, tam matrimonio ſpirituali, quàm carnali; ſecus verò eſt, quando extant coniecturæ, præ ſumptiones, & argumenta ex quibus colligi poteſt, diſpoſitionem de matrimonio loquentem intelligi poſ ſe, & debere de carnali, non autem de ſpirituali, vt noſtro in caſu, in quo ſine magna controuerſia exi ſtimo, teſtatorem ſenſiſ ſe de ipſo carnali. Et per tetum conſil, ponderat, coniecturas nonnullas ex quibus colligebatur manifeſtè, quod teſtatrix illa ſenſiſ ſet de matrimonio carnali, non autem de ſpirituali; & maximè, quia legauit donnæ Adrianæ Nepti, veſtes, ſericas, & iocalia aurea, quæ ſine controuerſia non conueniunt, Religionem profitenti, ſed nuptæ viro; ſicuti manifeſtum eſt: à quantitate etiam ſummæ legatæ, coniecturam Menoch. deduxit, cum in ea te ſtatricis regione, ingredientibus Religionem non conſueuerit tam opulenta dos conſtitui, & numerari, vt latius ibi. Ita etiam alias coniecturas conſiderauit, contra nuptias ſpirituales, Fontan, tom. 2. clauſ. 6. gloſ ſ. 3. part. 6. ex n. 11. vſque ad num. 21. & ibi conſiderat alium caſum, quando ſcilicet conſtaret, habuiſ ſe teſtatorem affectionem, & voluntatem, vt bona conſeruarentur in familia; tunc namque credendum eſt, de nuptiis carnalibus tantùm teſtatorem ſenſiſ ſe, non de ſpiritualibus; non enim voluntatem teſtantis habere, videri poteſt, is, per cuius perſonam fieri nequit, vt bona in familia conſeruẽs tur: quod ex Vincent. de Franch. Peregrin. & Mantica, ibi ſtatuit, & conſiderauit Anton. Faber, ad tit. C. de fideicommiſ ſ. definitione 25. vbi inquit ita definitum in Senatu Sebuſiano. Concluditur ergo, quod quemadmodum condicto nubendi, impletur regulariter per Religionis ingreſ ſum, ex coniectura voluntatis teſtatoris, vt ſuprà dixi; ita quoque non impletur ex contraria voluntatis coniectura, prout in d. conſ. 1016. probauit Menoch. & contrariæ voluntatis coniecturam, ex eo quoque deduxit, quod teſtatrix dixiſ ſet, ſenos amaritar, quod idem eſt, ac ſi diceret, ſine matrimonio, vel matri[*] monio non contracto, atqui, quando teſtator negatiuè diſpoſuit, vt ſi dicat, lego Titiæ centum, ſi non nupſerit, intelligitur? de matrimonio carnali, non autem de ſpirituali, vt cum Gloſ ſa, Socin. & Bald. Nouello; obſeruauit ipſo conſ. 1016. numero 3. & d. præ ſumpt. 148. numer. 6. Huius ſententiæ ratio manifeſta eſt, quia hoc caſu mulier non retrahitur à Religione, ſed potius ad eam ingrediendam, inuitatur, vt iidem Authores conſiderant, & vltra Menoch. Cardinalis etiam Mantica, lib. 11. tit. 18. numer. 26. in verſ. & d notandum eſt: Pater Thom. Sanch. d. diſput. 33. n. 3. in fine, verſ. Tertia eſt Fontanella vbi ſupra, numero 23. Marius Giurba, ad conſuetudines & natus Meſ ſanenſis, cap. 3. d. gloſ ſ. 4. part. 1. n. 54. fol. 297. Gutierrez, de matrimonio, d. cap. 21. n. 27. & rationem differentiæ, an conditio affirmatiuè proferatur, an verò negatiuè, adduxit Mantica d. tit. 18. n. 26. in verſ. Neque alicui mirum. Et hic eſt ſecundus caſus, ſiue obſeruatio 2. huiuſce materiæ. Tertius caſus, ſiue obſeruatio 3. ſit, quod quan[*] do teſtator legatum reliquit mulieri, ſi nupſerit certæ perſonæ, vt puta Titio, hoc quidem caſu, de nuptiis ſpiritualibus nequit intelligi; ideò mulier Religionem ingrediens non conſequetur legatum; ſicuti Menoch. ipſe, lib. 4. d. præ ſumpt. 148. ex num. 2. vſque ad n. 6. quod etiam probauit Mantica, Couarr. Coſta, Ioannes Gutierrez, & alij, cum quibus, Pater Thom. Sanch. d. diſput. 33. lib. 1. verſ. Prima autem, num. 30. Ioannes Gutierr. de matrim. d. cap. 20. num. 27. Marius Giurba d. gloſ ſ. 4. num. 52. fol. 297. Fontanel. tom. 2. d. gloſ ſ. 3. n. 22. fol. 494. at ſi perſona illa certa obiit antequam puella ſit in mora, non obtinebit legatum vitam cælibem ducens, ſed aliud matrimonium inire debet, quia de matrimonio carnali manifeſtè intellexit teſtator, vt cum Bald. Couarru. & Didaco Perez notauit Marius Giurba num. 52. Poteſt tamen, hoc in ca ſu, puella Religionem ingredi, & obtinebit legatum, quia cùm matrimonium à teſtatore iniunctum implere nequeat, veriſimile eſt, teſtatorem idem diſpoſiturum, ſi in eo euentu, puella Religionem ingrederetur, vt cum Bal. idem Giurba notauit vbi ſuprà. Et idipſum dicendum eſt, ſi teſtator reliquit[*] Tertio, ſi certæ mulieri nupſerit, tunc enim non conſequetur legatum, ſi mulier Religionem ingreſ ſa ſit, Menoch. d. præ ſumpt. 148. numero 7. Mantica, libro 11. tit. 18. numero 26. in verſ. Sed ſi conditio reſpiciat perſonam tertij; A coſta, in d. §, ſi arbitratu, limitat. 4. numero 5. Pater Thom. Sanch. d. diſput. 33. numero 30. verſ. Secunda eſt, Marius Giurba d. gloſ ſ. 4. num. 53. fol. 297. Ioannes Gutierrez, de matrimonio, d. cap. 20. num. 27. Quartus caſus, ſiue obſeruatio quarta ſit, quan[*] do legatum generaliter relinquitur pro virginibus maritandis, vel vt virgines nubant, aut matrimonio collocentur; prout aſ ſiduè legatum relinqui ſolet generaliter, nullis deſignatis perſonis, ſiue nõ fauore certæ, & determinatæ perſonæ, ſed omniũ virginum, aut conſanguinearum familiæ teſtatoris; tunc namque, vnanimiter ſtatuunt Interpretes noſtri, de matrimonio temporali, & carnali, non autem de ſpirituali diſpoſitionem intelligendam eſ ſe; atque ita legatum ipſum deberi, contrahentibus matrimonium temporale, & carnale, non autem ſpirituale; ſic ſane ex veriori Interpretum ſententia, multiſque Interpretibus commemoratis, & fundans hanc partem, contrariæ que opinionis fũ damentis reſpondens, ex profeſ ſo diſputauit, & ita reſoluit Pater Thom. Sanch. lib. 1. d. diſput. 33. n. 31. & tribus ſequent. ex fol. 150. in fine, vbi videri poterit, & idem cum aliis multis tenet Fontanella, tom. 2. clauſula 6. gloſ ſ. 3. p. 6. nu. 1. Ioannes Gutierrez de matrim. d. c. 20. nu. 27. Marius Giurba, ad conſuetudines, d. c. 3. gloſ ſ. 4. p. 1. n. 48. vbi refert Nattam, Baë çam, Gutierrez, Loazes, Couarru. Pariſ. Anan. Cened. Maſulum, & alios, & infert, exequutores, ad certam quãtitatem pro virginum matrimonio diſtribuendam, deputatos, nihil poſ ſe virgini Religionem in Monaſterio profitenti dare, & refert & ſe, deciſ. 45. n. 33. ita tenentem. Et diſ ſentire Riccium collectan. 769. Maſtrillum deciſ. 52. & id ipſum antea ſtatuerat, cap. 2. gloſ ſ 12. p. 1. n. 39. & 40. fol. 242. vbi etiam improbat contrarium tenentes. Eáq; excitatur principaliter ratione, quia defuncti voluntatem nemo poteſt mutare, etſi illi ſit vtilius, cum hoc ad Papam ſpectet. Atque ex nu. 37. cum multis ſequent. diligenter explicat, deſtinatum in certos pios vſus, an & quando, & à quo, conuerti, & commutari poſ ſit. Et de ratione differentiæ, an certæ & determinatæ perſonæ, vt matrimonium ineat, an virginibus vel conſanguineis, nullis deſignatis perſonis legatum relictum ſit; vide Marium Giurbam, cap. 3. d. gloſ ſa 4. p. 1. num. 50. An autem, viduitatis conditio admittatur, ſi per[*] eam quis inuitatur ad matrimonium ſpirituale, vt ſi legatum alicui mulieri ſit relictum, ſi religionem ingrediatur; & conditionem admitti, implerique debere, vt mulier legatum conſequatur, & iuſtum eſ ſe, præmii ſpe, ad Religionem quem allici, poſt Bald. Caſtren. Corneum, Acoſtam, Couarruu. Anton. Gom. Anton. Gabriel. & Patrem Molin. reſoluit Pater Thom. Sanch. de ſponſal. lib. 1. diſput. 34. n. 15. fol. 158. & vltra eum Graſ ſus, §. legatum, quæ ſt. 50. nu. 13. An etiam legatum ſub ea conditione ingrediendi Religionem relictum, debeatur, ſi ingrediens, anno nouitiatus, exeat, nec profeſ ſus fuerit, diſputat Thom. ipſe Sanch. ibidem n. 16. & 17. & concludit, legatum deberi, dummodo ingreſ ſus in Religionem bona fide, animo perſeuerandi fieret, exituſque ex cauſa iuſta eſ ſet, ita vt eo ingreſ ſus, ſatisfieri poſ ſet voto ingrediendi Religionem, prout latius ibi, vbi videri poteſt. Et ita intelligi poteſt, atque explicari debet communis illa reſolutio, quod ſi teſtator legatum alicui relinquat, ſi Monaſterium ingrediatur, aut ſub conditione ingrediendi Religionem, & is Religionem ingreſ ſus, ante profeſ ſionem à Religione recedat, legatum perimatur; cum teſtator effectum rei ſpectaſ ſe videatur, l. 1. §. hæc autem verba, ff. quod quiſque iur. vt ſcilicet religioſus, vel religioſa fieret, quod ante profeſ ſionem contingere non ſolet, c. 1. de regul. lib. 6. vnde animo fraudandi magis, quam in profeſ ſione perſeuerandi, ingreſ ſus ad Religionem videtur, ſicuti ex multis aliis Authoribus reſoluit Tiraquel. de retract. lib. 1. §. 1. gloſ ſa 8. numero 33. Petrus Gillen. in l. ſi quis hæredem 7. n. 4. C. de inſtit. & ſubſtit. fol. 520. id namque ita temperari poteſt, prout Pater Thomas Sanch. conſtituit. Vltima denique obſeruatio ſit, dum inquiritur, ſi legatum à patre, vel ab alio factum ſit mulieri de mille, ſi nup ſerit, & de centum, ſi religionem ingrediatur, an ſi Monaſterium ingreſ ſa fuerit, debeat conſequi mille, vel centum duntaxat, quę quidem vetus eſt quæ ſtio in qua non ſolum Doctores antiqui, ſed etiam Recentiores, inter ſe diſ ſentiunt, & pugnãt . Et antiquitus Ricard. Malumb. & Thom. de Formaginis ex propoſito diſputarunt eam, & vtramque diſputationem refert Ioan. Andreas, & Albericus etiam, & vterque eorum opinionem ſequutus eſt, quod ſcilicet mulier mille conſequi debeat etiam ſi monaſticam vitam elegerit, & ita etiam concludunt Battol Matheſilan. Roman. Anton. de But. Abbas, Aretin. Felin. Alexand. Anan. Imola, Socinus vterque, Ruinus, Iaſon, Decius, Pariſ. & Alciat. quos in vnum congeſ ſit Cardinal. Mantica, de coniectu. vltim. volunt. lib. 11. tit. 18. nu. 27. fol. 561. Roland. à Valle, in conſ. 35. vol. 3. vbi latiſ ſimè de hac quæ ſt. & ex vtroque latere, pluribus, concludit, omnem iuſtitiam eſ ſe pro Monaſterio, & num. 16. in verſ. & d præmiſ ſis; dicit hanc opinionem melioribus rationibus, & authoritatibus eſ ſe munitam, & pro ea citat eoſdẽ Authores, quos Mantica & addit Thom. Ferrar. Marſilium, Campegium, Boerium, & alios num. 16. ſequuntur etiam hanc opinionem Beroi. in conſ. 51. num. 18. vol. 2. Petrus Surd. in conſ. 192. num. 20. lib. 2. Graſ ſus, §. legatum, quæ ſt. 50. nu. 12. qui etiam pro hac parte multos commemorat in verſ. & d contrariam partem 3. Anton. Gabriel, commun. concluſ. lib. 4. tit. de legatis, concluſ. 2. Coſta, in d. l. cum tale, §. ſi arbitratu, ampliat. 11. num. 5. Euerardus, loco, à matrimonio carnali ad ſpirituale, num. 8. Ancharan. quæ ſt. 20. familiar. num. 5. & ſequent. vbi ſubdit, ab hac opinione non eſ ſe recedendum; Pariſius, in cap. in praeſentia, de probat num. 219. Marta, de iuriſdict. 4. part. cap. 80. Emmanuel Rodrig. tom. 2. quæ ſt. regul. quæ ſt. 127. art. 1. Ioannes de Monte Sperello, in conſ. 252. nu. 3. Fabius Turretus in conſ. 4. nu. 11. & ſequent lib. 3. & in conſ. 74. ex num. 4. lib. 2. Hondedeus in conſ. 62. lib. 1. hanc etiam opinionem magis probauit D. Perez de Lara, de anniuerſar. lib. 1. cap. 21. num. 25. & pro ea retulit Bartol. Felin. Decium, Iaſonem, Conuarruu. Menchacam, Pariſium, Cordubam de Lara, Roland. Ioann Gutierrez, Cacheran. Didacum Perez, Baezam, & D. Spino: eandem quoque ſententiam amplexi ſunt, D. Garcia Ma ſtrillus, deciſ. 153. numero 9. & tribus ſequent. Carolus de Tapia, in authent. ingreſ ſi, verbo, ingreſ ſi, cap. 1. nu. & 12. Maluaſia in conſ. 21. num. 17. & 18. volum. 1. alios etiam plures pro hac opinione retulit Cenedus, practicar. quæ ſt. 35. num. 1. per totum, infinitos Marius Giurba, ad. conſuet. & nat. Meſ ſanenſ. cap. 3. gloſ ſ. 4. part. 1. num. 18. fol. 290. Et huius partis fundamenta principalia expendunt, eiſque ſatisfaciunt, & reſponſum præbent, Cardinal. Franciſc. Mantica, de coniect. vltimar. voluntat. lib. 11. tit. 18. num. 28. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 83. num. 26. Cenedus, d. quæ ſt. 35. ex n 1. vſque ad num. 6. & num. 16. & quatuor ſequent. fol. 326. vbi reſpondet fundamentis eiſdem partis contrarię, vt ibi videri poterit, quoniam tranſcribendi vitium ſemper abhorreo. Contrariam tamen ſententiam, quod imo voluntas teſtatoris præcisè ſeruari debeat, vt ſi mulier religionem ingreſ ſa fuerit, centum tantum conſequi valeat, firmiſ ſimè tenuerunt Bald. qui dicit, quod ita ſeruat conſuetudo; nam Monaſterium non debet admitti, contra voluntatem teſtatoris expreſ ſam: & alibi dixit ipſe Bald. communem ob ſeruantiam, & naturalem æquitatem ita ſe habere; tenuerunt etiam Fulgoſ. & Cuman. ex ratione apertiſ ſima, quam etiam Bald. ſenſit, dum dixit, naturalem eſ ſe æquitatem, quia ſcilicet ingredientibus Monaſterium, & paupertatem profitentibus, ſecundum laudabiles conſuetudines, multo minus poteſt ſufficere, quàm ſi nupſerit in ſeculo, propter onera matrimonij, quæ (vt experientia docet) ſunt grauiſ ſima, & hanc Baldi opinionem, eſ ſe æquiorem, teſtantur & eam ſequuntur Ancharanus, Cumanus, Salicet. Caſtrenſ. Corneus, Alexander, Ia ſon, Brunus, Decius, Crotus, Didacus Couarru. qui hanc opinionem ſuſtinet, & ſic pro contraria allegari non poteſt; Gualdenſis, Alciatus, & Antonius Gabriel, quos pro hac parte commemorauit Cardinal. Mantica, lib. 11. d. tit. 18. num. 29. & ipſe eam tuetur, Menoch. quoque lib. 4. præ ſumpt. 83. numer. 23. Iacob. Philip. Portius, concl. 13. commun. Peregrin. de fideicommiſ ſ. art. 28. num. 73. vbi inquit: Et hoc iure apud nos vtimur. Et quod ab hac opinione, quam conſuetudo roborauit, recedendum non eſ ſe; ſequuntur etiam Ceuall. q. 241. Acac. de Ripol. ad l. Titio centum, 71. num. 20. ff. de condit. & demonſt. Pat. Ludou. Molin. tom. 1. tract. 2. diſp. 207. fol. 1268. Ioann. Gutier. (qui pro contraria opinione allegari non poterit) canonicar. lib. 1. cap. 32. num. 58. Pater Thom. Sanch, de ſponſal. tom. 1. d. diſp. 34. num. 13. fol. 157. qui addit num. 14. quod quamuis impium ſit, teſtatorem, aliquam adiicere conditionem, eo fine, vt à Religionis propoſito aliquem auertat; tamen iuſtiſ ſimè poſ ſe, minus legare filiæ, aut alteri mulieri, ſi Religionem ingrediatur, quàm ſi nubat, non vt eam à Religionis propoſito retrahat, ſed quia maior dos nubenti neceſ ſaria eſt: & quia maiorem bonorum partem vult porteris, & familiæ relinquere, quæ ex ſententia Didaci Couarru. Patris Ludouici Molinæ, & aliorum, quos ibi commemorat. & Bald. opinionem in puncto iuris veriorem eſ ſe, & voluntatem teſtatoris omnino ſeruandam, profitetur And. Fachin. controuerſ. lib. 5. cap. 14. fol. 614. atque ex propoſito fundat, & infert ad multa Cenedus d. q. 35. ex num. 6. cum ſequent. vſ que in finem capitis, Stephan. Gratian. in additionibus ad deciſ. 40. numer. 10. vbi quod Rota ſequitur hanc opinionem, & non contrariam: Carolus de Graſ ſis, de effect. Clericat. in præludiis num. 404. fol. 63. qui pro hac opinione infinitos ferè commemorauit, ſcilicet Ioann. And. Anton. de But. Felin. Beroum. Abbat. Bald. Alexand. Socin. vtrumque, Alberic. Roman. Iaſon. Ripam, Marſil. Campeg. Matheſil. Riminald. iun. Gabriel. Saray, Boër. Crot. Ruin. Decium, Durand. Villalob. Achilin. Laderch. Maſtrillum, Galganet. Mohedan. Anton. Gabriel, Ioann. Aſin. Decian. Sfort. Pet. Greg. Didac. Per. Michaël de Palac. Ioann. Gutier. Couarru. Doctorem Spino, Intrigliol. Brunor. à Sole, Roland. Maluaſ. Turret. Coſtam, Ferar. Pariſ. Silueſt. Mant. Cord. de Lar. Nicol. Monſium, Emmanuelem Suarez, & Menoch. vno duntaxat loco, hoc eſt, in con ſil. 169. libro ſecundo, non autem in cæteris locis relatis ſuprà. Eandem quoque opinionem conſtanter tuetur Marius Giurba, ad conſuetud. Senatus Meſ ſanenſis, cap. tertio, gloſ ſa quarta, parte prima, numero 19. videndus ex numero 18. fol. 290. vſque ad. numerum 33. ex folio 290. vbi etiam pro hac parte citat permultos, & concludit, hanc opinionem veriorem eſ ſe, & adducit Patris Thom. Sanchez placita quædam. Ipſe verò pro pleniori reſolutione duos caſus conſtituit. Primus eſt, ſi teſtator ſimpliciter dixerit, lego Titiæ centum, vt nubat, vel pro dote, & tunc ſi ingrediatur Monaſterium, legatum conſequetur; quia de nuptiis etiam diuinis intelligitur, niſi repugnet teſtatoris voluntas, vt ſuprà diximus, & multis relatis comprobat ibi numero 23. Secundus caſus eſt. Si teſtator legat centum, vt nubat, at ſi Religionem ingrediatur, legat quinquaginta; & tunc iuridicè, & iuxta veriorem opinionem ſtatuit, ab omni prudentia alienum videri, dari integrum legatum profitenti Religionem contra expreſ ſam teſtantis voluntatem, qui potuit liberè ſummam non relinquere, vel ſaltem minuere; & latiùs comprobat ibi ex numero 28. vſque ad numerum 33. vbi rectiſ ſimè obſeruauit, ſuperiora intelligenda fore, quando extraneæ, vel conſanguineæ mulieri poſt legatum relinquitur ad modum præ dictum: nam ſi filiæ, vel deſcendenti, cui legitima debita eſ ſet, legatum relictum fuiſ ſet, tunc parentes non poſ ſent conditionem adiicere, ex qua minuatur legitima, quæ nullum onus recipit, ex l. quoniam in prioribus, cum vulgatis, C. de inofficioſo teſtamento, quod indubitatum, & certum eſt. ADDITIO. POſt hæc abſoluta & ſcripta, inueni, Marcum Anton. Genuenſ. practicab. Eccleſiaſtic. tricenario 13. quæ ſt. 388. num. 3. folio 421. & 422. contendiſ ſe aduerſus communem receptámque ſententiam, legatum pro virginibus maritandis relictum, etiam non deſignatis certis perſonis, poſ ſe dari virginibus ingredientibus Religionem, & executores poſ ſe eis diſtribuere, cuius contrarium ex Mario Giurba, & aliis, ſuprà reſoluimus; & tenuit, Thomas Valaſcus, allegation. 52. numero ſeptimo, & ſequent. folio 303. vbi expreſsè, quod ſi quis mandat diſtribui bona ſua virginibus maritandis, non poſ ſint diſtribui in virgines ingredientes Monaſterium. Cogita tamen, vtrum for ſan tentari poſ ſit, & iuxta præ ſumptam quidem teſtatorum voluntatem, qui ſi de hoc interrogati fuiſ ſient, aut meminiſ ſent, ita veriſimiliter reſpondiſ ſent; legatum huiuſmodi, pro virginibus maritandis relictum, poſ ſe hæredem, vel executorem teſtamentarium præ ſtare virgini ingredienti Religionem; nec videri quod formam mandati, aut commiſ ſionis in hoc excedant, ſed melius forſan, & pinguius adimpleant; omnia namque, quæ te ſtatorem excitare potuerunt, vt in opus pium prædictum bona diſtribui deſideraret, & operis pij, in virgines maritandas diſtributio ſpecificè expreſ ſa, ita militant, ſi virgini ingredienti religionem legatum præ ſtetur, quam ſi nubenti daretur; nec minor meriti, & piæ cauſ æ, aut animæ teſtatoris fauorabilis minus cauſa excogitari valet; quod negari non poteſt, & verè vrgere ea, quæ Marcus Anton. Genuenſ. dicta quæ ſtione 388. numero tertio, per totum, in hæc verba excogitauit: Quæritur etiam, an executores dati ad virgines maritandas, poſ ſint dare aliquam quantitatem virginibus ingredientibus Monaſterium. Et videtur, quod non poſ ſint: quia hoc non habetur in mandatis, & fines mandati non ſunt tranſgrediendi, l. diligenter, ff. mandati. Præterea maritare pauperes virgines eſt pia cauſa, quæ non poteſt excludi per alium pium vſum, Clement. quia contingit, de relig. domib. & ita tenet Bald. in Authent. niſi ro gati numero 11. verſ. Quæro nunquid Monasterio, C. ad Trebellian. ſequitur Felin. in cap. Eccleſiæ ſanctæ Mariæ numere 93. de conſtitut. Natta conſilio 296. numero primo, & tertio, Cardinal. Mantica, loco citato, numero vigeſimo tertio, vbi declarat vnà cum Natta, quando teſtator voluerit aliquid erogari in ſubſidium maritandi filias hæredum: tunc legatum intelligitur ei quoque relictum, quæ velit ingredi Monaſterium. Mihi verò videtur ſimpliciter dicendum contrarium, vt executores ad diſtribuendum dotem pro pauperibus puellis dotandis, poſ ſint diſtribuere ingredientibus Mona ſterium. Eſt enim validum argumentum de matrimonio carnali ad ſpirituale, cap. ſecundo, de tranſlat. Prælat. cap. quoniam frequenter, §. porro, vt lite non conteſt. cap. cum inter Canonicos, de electione. Item faciunt multæ deciſiones: Nam ſtatutum diſponens filiam contrahentem matrimonium carnale debere dotari, habet locum in filia ingrediente, & profitente Religionem approbatam; vt tradit ſingulariter Petr. de Ancharan. in conſilio 180. in cap. paucis verbis. Item bona ſubiecta reſtitutioni poſ ſunt alienari, pro dote filiæ contrahentis matrimonium carnale, authentic. res quæ, C. commun. de legat. ita etiam poterunt alienari pro filia ingrediente Monaſterium; vt ibi tradunt Bartol. & Bald. & alij communiter. Item quæcumque relicta sub conditione nuptiarum, vel donationis ante nuptias, debentur ingredienti Religionem, §. ſed & hoc præ ſenti, in Authent. de ſanctiſsimis Epi ſcop. & multa poſ ſent adduci cumulata per Euerard. in loco citato. à matrimonio carnali ad ſpirituale. Præterea in teſtamentis voluntas teſtatoris, & intentio principaliter ſpectanda eſt: vulgata 1. in conditionibus primum locum, ff. condition. & demon ſtrat. ſed finalis intentio teſtatoris legandi puellis pauperibus, fuit, prout ſolet eſ ſe apud omnes, vt puellarum honeſtas in tuto ponatur, & liberentur à periculo meretricandi cum perditione animarum ſuarum, & aliorum: quæ intentio meliùs ſeruatur, ſi puellæ ingrediantur Religionem: ſtante ergo identitate rationis, imò maioritate, di ſpoſita in matrimonio carnali procedunt in ſpirituali; vt ſuprà fuit dictum. Non obſtat, quod executores ſunt commiſ ſarij, & non debent excedere fines mandati. Quia ſi conſideretur intentio te ſtatoris, vt honeſtas puellarum ponatur in tuto; non exceduntur, imò magis ſeruantur; & quando agitur de exceſ ſu mandati, intentio eſt attendenda, iuxta formam l. ſi hominem, ff. mandati, & ex his patet reſponſio ad alia quæ adduci poſ ſunt. Hactenus is Author, qui pro ſe, duos maximique nominis Authores expendere poſ ſet, Pari ſium inquam, in conſ. 26. num. 36. vol. 4. Surd. in tractat. de alimen. tit. 1. q. 93. num. 36. fol. 136. vbi in hunc modum ſcriptum reliquit: Vnde durum mihi videtur, quare executores dati ad maritandum virgines, non poſsint diſtribuere, in puellas ingredientes religionem. Ideò verior eſt reſolutio Pariſ. in conſ. 26. n. 36. Volum. 4. Idem etiam tenuerunt Muta, Riccius, & Garcia, quos retulit Marius Giurba, ad conſuetud. Senat. Meſ ſanenſsis, cap. 2. gloſ ſa 12. p. 1. num. 40. fol. 242. & cap. 3. gloſ ſ. 4. p. 1. num. 48. fol. 296. vbi ita tamen eos improbat, & quamuis defuncti voluntatem immutare nemo poſ ſit, etſi illi ſit vtilius, cum hoc ad Papam ſpectet, vt d. c. 2. gloſ ſ. 12. p. 1. num. 39. & 40. ipſe Giurba notauit, multorùmque allegatione comprobauit. Et antea num. 37. fol. 242. vbi quod deſtinata inter viuos, vel in vltima voluntate, ad vſum pium, in alium conuerti, vel alterari non poſ ſunt, ſine ſummi Pontificis authoritate, Clementina, quia contingit, & ibi Doctores, de Reli gioſis domibus, & repetit inferius num. 43. fol. 243. Attamen in propoſita ſpecie non immutare voluntatem executor videtur, ſed potius melius implere, ſiue id facere, quod fieri teſtator ordinaſ ſet, ſi id cogitaſ ſet, ex quo Deo nupſit, & matrimonium ſpirituale contraxit mulier, quæ Religionem ingreſ ſa fuit; prout reſolutiuè, poſt Garciam probauit Riccius, collectan. 769. in verſ. Sextò, quia deputati. Vnde & dubia redditur communis altera Doctorum ſententia, de qua ſuprà, quod ſi nullis deſignatis perſonis, ſed mulierum matrimonio, legatum indefinitè relinquitur, mulieri Religionem ingredienti dari non poſ ſit, nec ei debeatur. Ego ſanè agnoſco, ex communi Interpretum placito id procedere; ſiue vnanimiter Scribentes ita tradidiſ ſe, & quod pauci diſ ſentiant; te ſtatoris tamen voluntati tacitæ, ſiue præ ſumptæ, & veriſimili, fini etiam eiuſdem, in quem pium opus dirigitur, vſque adeò forſan repugnare, vt veriſimiliter credi non debeat, voluiſ ſe ipſum legati commodo eas priuare, quae Religionem ingrederentur, ſed nupturis reliquiſ ſe, quia à communiter accidentibus, pauperes frequentiùs nubunt; nec ingreſ ſuris Religionem, dos virginibus maritandis relicta, ſufficere poſ ſit, nec ſoleat, vt experientia docet; ſed ſi aliunde mulier ingredi Religionem poſ ſit, & commodo legati, atque aliis ſibi ſubueniendo, Deo nubere, ſiue matrimonium ſpirituale contrahere, quod ideo beneficio legati ipſius excludi debeat, durum mihi, atque in humanum non modò, ſed etiam voluntati teſtatoris præ ſumptæ repugnans videtur. Profiteor tamen (vt ſuprà dixi) communi Interpretum placito, contrarium receptum, ſed ex præ ſumpta voluntate difficile ſemper videri, & fortaſ ſis aliis placiturum; nec poſ ſe concludentem rationem differentiæ aſ ſignari, quare magis legatum debeatur mulieri Religionem ingredienti, quando certæ, & determinatæ perſonæ relictum fuit legatum, quàm vbi non deſignatis perſonis factam eſt; ſiue non concludere eam, quam Marius Giurba, in locis antea relatis, adduxit; & ideo matura conſideratione deliberandum eſ ſe, cum caſus occurret: verè namque, vno & altero caſu, pro maritandis mulieribus, aut his, quæ matrimonio collocabuntur, legatum relinquitur; iuxta communem autem loquendi vſum, verbum, maritandis aut pro matrimonio, ſemper intelligitur de matrimonio carnali, non autem de ſpirituali; nec differt quoad hoc, an certæ. & determinatæ perſonæ, an nullis deſignatis perſonis legatum ſit relictum; verbum namque ipſum, pro matrimonio, aut pro maritandis, ſemper vnum, & idem eſt: quare ergo magis vno caſu, quàm altero, verificari poteſt in nuptiis ſpiritualibus, aut præ ſumpta illa teſtatoris voluntas, cur vtrique caſui adaptari non debebit, aut neutri quidem poterit, ob eandem rationem. Quod ſi adhuc inſtes, mulierem certam, & determinatam, cui legatum relictum eſt, ſi nup ſerit, aut cùm nubet, vel pro eius matrimonio, magis dilectam, & ſpecificè nominatam, ſiue maiorem affectionem videri habitam ad eam, quam ad incertas, & non deſignatas perſonas; atque ideò fauorabiliorem pro ea interpretationem ſumendam: Reſpondetur, id quidem non concludere, vt diuer ſum ius ſtatui debeat in propoſito præ ſenti; vtrique namque, ſiue vno, & altero caſu, ſub eadem conditione, & vno verborum contextu, ſiue forma, legatum relictum eſt. Quæ cumque etiam mulier, ſiue certa, & determinanda, ſiue ex virginibus, aut conſanguineis certificanda, æqualem voluntatẽ teſtatoris habet, vt pro nuptiis ſcilicet, aut cũ nubet, legatum conſequatur; atque ita, eadem exiſtemte voluntate, eadem verborum forma, eadem cauſa; quare magis vno caſu dicenda eſt impleta conditio per matrimonium ſpirituale, quam altero? quoad affectionem quidem, & maiorem quantitatem præ ſtandam poſ ſet inter has differentia conſtitui, quoad hoc tamen, nulla concludens reddi poteſt; & cùm vtrumque legatum in opus pium factum ſit, fauorabilem, & latam interpretationem accipere debet; Natta, in conſilio 626. per totum, libro tertio, Hippolyt. Rimanald. in conſilio 117. numero decimo tertio, & decimo quarto, libro ſecundo, & in conſilio 234. numero 162. libro tertio, Hondedei, in conſilia quinquageſimo ſeptimo, libro ſecundo. Et denique, hanc eandem, quam ego defendo, tuetur ſententiam, Pat. Baſilius de Leon, de impediment. matrim. cauſa. vigeſima ſeptima, quæ ſtione ſecunda, ex verſ. Ex his colligo, fol. 206. & 207. CAPVT XCI. Ex eadem cap. præcedentis materia, & Interpretum placito illo communi, quod habilitas, aut qualitas neceſ ſaria ad ſuccedendum, præcisè adeſ ſe debet eo tempore, quo ſucceſ ſio defertur; nec ſufficit ante exiſtens, aut poſtmodùm ſuperueniens; cùm tempore delatæ ſucceſ ſionis interuenire debeat. Ex qua infertur ad explicationem, atque reſolutionem eorum, quæ D. Ludou. Molina in dubium excitauit, acritérque, & conſtanter defendit; maioratus ſcilicet ſucceſ ſionem, in pendenti, etiam per momentum, exiſtere non poſ ſe; ſed mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, illicò ad proximiorem deferri: & idcirco, eum, qui tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris proximior inuenitur, irreuocabiliter in maioratu ſuccedere debere. Adeò vt ſi ex poſt facto naſ catur alius, vel ſuperueniat, qui ſi eo tempore natus fuiſ ſet, vel iam natus haberet tunc qualitatem eam, quam nunc habet, ſucceſ ſurus fuiſ ſet; ſucceſ ſio non ſit ab illo auocanda. Rurſus per contrauentionem, & alienationem rerum maioratus, verum ſucceſ ſio maioratus tranſeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, ſeu ad illum proximiorem, qui poſtea natus fuit ante mortem vltimi poſ ſeſ ſoris, idque re integra, vel non integra, aut lite mota, & pendente, vel non pendente. Accurata equidem, & diligens admodum explanatio, & reſolutio, quæ nouem ca ſus principaliter continet, atque conſtituit, & niſi ingenti ſtudio, originalique, & prolixa omnium Scribentium lectura, ſic perfici non potuiſ ſet, prove hic videbitur. Deinde, ſi à maioratus ſucceſ ſione fuit aliquis excluſus propter aliquam inhabili tatem, vel quia filios non habebat, qui ſi nati eſ ſent ſuccederent; vel quia alium maioratum poſ ſidebat, ſi poſtea inhabilitas, aut cauſa excluſionis ceſ ſauerit, vel etiam ſuperueniat, maioratus ſucceſ ſione iam acquiſita, aut filij naſcantur, an ipſe, vel filij eius admitti debeant in præiudicium iuris iam alteri quæ ſiti. Filia etiam vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, propter Maſculum remotiorem ſemel exclu ſa, an præferri debeat alteri filiæ alterius vltimi poſ ſeſ ſoris, ſi Maſculi, etiam remotiores deficiant: vbi redintegrationis (provt Interpretes enuntiant communiter) articulus explicatur diligentiſ ſimè. In fideicommiſ ſis quoque, & primogeniis, quam verum ſit, ſiue qualiter intelligendum vulgatiſ ſimum illud axioma (in cuius applicatione frequentiſ ſimè Doctores æquiuocè proceſ ſerunt) quod ſcilicet ſemel excluſus, perpetuò excluſus cen ſeatur. Præterea, fœminæ per lineam maſculinam deſcendentes, an admittantur ad ſucceſ sionem fideicommiſ ſi, vel maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam maſ culinam deſcendunt: de quo Author metipſe, in commentariis controuerſiarum libri ſecundi, cap. 2. per totum. Denique, quando agnati Maſculi perpetuò vocantur, an ipſis deficientibus, fœmina agnata admitti debeat, & omnibus Maſculis cognatis præferri? Quod exornatur. SVMMARIVM. -  1 In maioratus ſucceſsione, proximitas tempore mortis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, ſeu delatæ ip ſius maioratus ſucceſ ſionis, an conſiderari debeat adeò præcisè, vt etiam ſi ex pò ſt facto naſ catur alius, qui ſi eo tempore natus fuiſ ſet, vel iam natus, qualitatem aliquam haberet, quam nunc habet, eum, qui in maioratu ſucceſ ſit, excluderet; non ſit ſucceſ ſio ſemel delata, atque acquiſita, auocanda. & per totum cap. -  2 Proximior tempore mortis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris conceptus, remotiores iam natos, in maioratus ſucceſ ſione præcedit. -  3 Conceptus pro iam nato habetur in fauorabilibus. -  4 Proximitas in maioratibus, tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, non autem inſtitutoris conſideranda eſt. -  5 Habilitas ſeu capacitas maioratus ſucceſ ſoris, tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, ſeu delatæ ſucceſsionis, inſpicitur. -  6 Proximitas illorum, qui nec nati, nec concepti ſunt tempore delatæ ſucceſ ſionis, in maioratibus non attenditur. -  7 Actus ſemel perfectus, non vitiatur, etſi deueniat ad caſum, à quo incipere non poteſt. -  8 Admiſ ſus ſemel ad maioratus ſucceſ ſionem perpetuò admiſ ſus cenſendus erit. -  9 Feudum, quod ſemel fecit tranſitum ad fœminam, ob maſculi defectum, non amouetur ab illa, etiam ſi maſculus ſuperueniat. -  10 Dominij acquiſitio perpetua eſ ſe debet. -  11 In maioratus ſucceſ ſione, etiam ſi tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, aut delatæ ſucceſsionis, quis proximior ſit, id non ſufficere, ſed à proximiore, poſtmodùm nato atque concepto præferendum, excludendùmque eſ ſe eum, ad quem ſemel ſucceſsio delata fuit. Idque ex ſententia quamplurimorum, Quorum fundamenta expendit, atque ex profeſ ſo adducit Ludou. Molin. Et fundamentis contrariæ partis (quam ipſe ſuſtinet) ex propoſito quoque ſatisfacit, reſponſumque præbet. Et de veritate vtriuſque, latè inquiritur per totum cap. -  12 Proximior tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, in maioratu irreuocabiliter ſuccedere debet. Adeò vt ſi ex poſt facto alius proximior inueniatur, ſucceſsio non ſit ab illo auocanda. Idque ex ſententia eiuſdem Ludou. Molinæ, cum qua vltimo loco remanet. -  13 Tempus mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, quoad proximitatem in patronatibus, anniuerſariis, feudo, atque emphyteuſi, & fideicommiſ ſo, iure maioratus relictis, conſiderandum eſt. -  14 Conditio negatiua in primogeniorum ſucceſsione, tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris purificatur. -  15 Conditio negatiua, quæ ad certum tempus refertur in illo purificatur, nec eſt aliud tempus expectandum. -  16 Conditio negatiua in aliis diſpoſitionibus extra maioratus, tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris non verificatur, ſed tempore, quo impoſsibile ſit, affirmatiuam impleri non poſ ſe. -  17 Alienatione rerum maioratus facta, vtrum ſucceſsio maioratus tranſeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, ſeu ad illum proximiorem qui poſtea natus fuit ante mortem vltimi poſ ſeſ ſoris. Quemadmodum Ludou. ipſe Molina explicauerit. Et de aliorum ſententiis, numeris ſeqq. maximè numero 22. & 23. & latiùs ex num. 51. -  18 Ad maioratus ſucceſsionem ſemel admiſ ſus, quia delatæ ſucceſsionis, aut mortis vltimi poſ ſeſ ſoris tempore proximior erat, an irreuocabiliter ſuccedere debeat, adeò vt ſi ex pò ſt facto alius proximior natus ſit, vel is, qui nunc habet qualitatem neceſ ſariam, quam tunc non habebat, appareat; ſucceſsio non ſit ab illo auocanda. Quemadmodum vltra Molinam, alij quamplures Authores explanauerunt, atque reſoluerunt. De quibus longa ſerie commemoratio fit num. ſeqq. -  19 Didaci ab Aluarado reſolutio in hac materia recenſetur. -  20 Pelaez à Mieres in explicatione, atque reſolutione dubij illius, vtrùm ſcilicet fæmina, ſemel ad maioratum propter defectum Maſculorum admiſ ſa; ſi poſtea maſculus ſuperueniat, excludatur ab eo. Ludouici Molinæ placitis, & reſolutioni conuenire omnino; & ipſum Authorem adnotaſ ſe nonnulla, quæ ſcitu, & notatu ſunt digna, prout hic ebſeruatur. Et Mieres eiuſdem locus digeritur infra, num. 55. & ſeqq. -  21 Velazq. Auendani in eo dubio, vtrum ſcilicet na ſciturus, inuitatus ad maioratus ſucceſ ſionem qui tempore delatæ ſucceſsionis natus non erat, admitti debeat ſi poſtmodùm naſcatur; ſententia, & reſolutio proponitur. -  22 Et in eodem dubio, in terminis etiam quæ ſtionis propoſitæ per Molinam, Blaſij Flores Diaz de Mena obſeruationes commemorantur, & infrà num. 53. Et nonnulla adnotantur, provt hic videbitur, & latiùs num. ſequenti. -  23 Patris Ludouic. Molinæ, in eodem dubio excitato ſuprà, num. 18. obſeruationes, atque reſolutiones, ex profeſ ſo expenduntur, at que ingenuè, & dilucidè digeruntur infrà, num. 44. & 48. & vide etiam num. 54. -  24 Ioannis Gutierrez, in conſil. 1. & 2. placita nonnulla, quæ Ludouici Molinæ reſolutioni conducibilia ſunt expenduntur. -  25 Azeuedi etiam, Hieronymi de Ceuallos, & D. Perez de Lara in eodem propoſito traditiones recenſentur. -  26 Stephani Gratiani, Flaminij Chartarij, Ludouici Caſanate, & Michael. Graſ ſi in ipſo propoſito obſeruationes commemorantur. -  27 Relandi à Valle, Tiberij Deciani, Ioannis Cephali, & Hippolyti Riminaldi in eiſdem articulis ſcripta conducibilia, in medium proferuntur. -  28 Iacobi Menochij conſilia nonnulla expenduntur, quibus eandem reſolutionem, quam Molina ſu ſtinuit, amplectitur ipſe Author. -  29 Et pro eadem Melinæ ſententia Iacob. Bereta, tribus in locis adducitur. -  30 Alexandri Raudenſis reſolutio, Ludouici Molinæ ſententiæ, & reſolutioni contraria, proponitur, atque enucleatur, prout latiùs hic. -  31 Hieronymus Magonius, deciſione Florent, nonageſima prima, in articulo prædicto, qualiter ſe habuerit, & Ludouici Molina ſententiæ an aſ ſentiat, vel diſ ſentiat, egregiè demonſtratur. -  32 Senatus Neapolitani, deciſione 169. definitio, de qua longa ſerie Vincentius de Franchis ſermonem inſtituit, ſic explicatur, atque enucleatur, vt Ludouici Molinæ reſolutioni obſtaculum, & contrarietatem non faciat. -  33 Hieronymi Gabrielis, & Ioannis Vincentij Hondedei reſolutiones, conuenire omnino eiuſdem Molinæ ſententiæ prout hic ostenditur. -  34 Alciati, Anguiſ ſo. Panciroli, Albani, & Tornielli placita (qua ipſius Molinæ ſententiam, & opinionem confirmant) expenduntur. -  35 Cardinalis Franciſci Manticæ, & Simonis de Præ tis in ipſo propoſito, & tractatu huiuſce cap. ob ſeruationes proferuntur. -  36 Petri Antonij de Petra, in eodem dubio hactenus excitato, annotationes adducuntur. -  37 Petri Surdi, deciſ. 130. per totam, reſolutiones expenduntur, & ita dilucidè diluuntur, vt in diuerſo caſu procedere, nec in terminis excitatis per Molinã locum obtinere, euidẽter appareat. -  38 Eiuſdem quoque Petri Surdi, in conſil. 125. lib. 1. longa ſerie agitata quæ ſtio proponitur, & ibidem tradita, enucleatur, vt Ludouici Molinæ, placitis non aduerſentur. -  39 Marci Antonij Peregrini in materia huiuſce cap. propoſitiones, atque obſeruationes referuntur, & de eiſdem agitur prout latius hic. -  40 Author verò. vt vtrumque ipſius Molinæ articulũ , tam proximioris tẽpore delata ſucceſ ſionis maioratus, ſemel admiſsi; quàm per alienationem, & contrauentionem admittendi, explicet; nonnulla obſeruanda, atque conſtituenda duxit, quæ ingenti, aſsiduóque ſtudio ſic digeruntur, vt ab ſolutam, in ſignèmque præstent reſolutionem, atque explanationem, prout hic videbitur. -  41 Et primò conſtituit, ingentem eſ ſe, & magnam huiuſce diſceptationis difficultatem, & de ratione, prout latiùs hic. Secundò conſtituit, articulum, & diſputationem non verſari, quando expreſ ſa adeſt teſtatoris, inſtitutorisve maioratus diſpoſitio, quod ſingulariter enucleatur. Et communes Interpretum doctrinas, atque reſolutiones, quando naſcituri expreſsè vocantur, ſiue expreſsè vocati cenſentur, Hiſpanorum primogeniis non adaptari, euidenter demonstratur. -  43 Tertiò conſtituit, tacitam, præ ſumptamque & coniecturatam teſtatoris diſpoſitionem, id ipſum, quod expreſ ſam efficere poſ ſe in hac materia, vt morientium diſpoſitiones in ſuſpenſo ſtare poſ ſint, & iura poſtmodùm natorum confirmari; quod etiam latiùs hic probatur. Atque ex coniecturis Ludou. Molinæ ſententiam ceſ ſare, concludenter, & quamplurimorum authoritate, & ſententiis oſtenditur. -  44 ibidem quoque Ludou. Molin. Pat. Ludou. Molin. Velazq. Auend. & Alexand. Raudenſ. contrarietas, ſingulariter expenditur, atque perpenditur, provt latiùs hic, & infrà n. 48. -  45 Quatò conſtituit, Ludouici eiuſdem Molinæ ſententiam indubitanter procedere, quoties maioratus inſtitutio ita facta ordinatàque fuerit, vt poſt mortem vltimi poſ ſeſ ſoris proximior vocetur, proximiorésve ad ſucceſ ſionem ſuo ordine inuitentur de quo latius hic. -  46 Et id ipſum dicendum eſ ſe, quando ad tempus mortis vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus inſtitutor ſe reſtrinxerit, ſiue ſe reſtrinxiſ ſe ex forma verborum videatur; quod latiùs comprobatur, atque exornatur. -  47 Et proponitur alter caſus quando ad ſucceſ ſionem admiſ ſus, non habebat qualitatem à teſtatore, inſtitutoréve maioratus requiſitam, & ſuperuenit alter, qui eam qualitatem, habet, an ab eo, qui ſucceſ ſit, auocari debeat, necne, ſucceſsio. -  48 Quintò conſtituit, dubium præcipuum huiuſce cap. & quæ ſtionis, hactenus agitatæ, verſari in terminis, in quibus ipſe Molina ſpeciem quæ ſtionis eiuſdem propoſuit. Quando ſcilicet poſt mortem vltimi poſ ſeſ ſoris filij alicuius Tertij (qui non vocatur) ad ſucceſsionem inuitantur, & in defectum filiorum eiuſ dem Tertij, alij ſubſtituuntur. Prout latiùs hic, vbi pro vna, & altera parte fortiſsima fundamenta expenduntur, ex quibus articulus redditur ſatis difficilis, & ambiguus. L. 45. Tauri conſtitutio, ingeniosè & ſubtiliter applicatur, atque diſcutitur. Et an pro Molin. ita fortiter vrgeat, vt ipſe exiſtimauit, illuſtriter, & ſingulariter excitatur. Ac denique diſceptationis eiuſdem matura, ac diligens reſolutio, & deliberatio commendatur. -  49 Sextò conſtituit Author, dubium ſingulare eſ ſe, an Ludouic. Molinæ opinio (quando abſque contradictione procederet) limitanda ſit, aut contraria Pat. Ludou. Molin. & aliorum, faciliùs procedat. Quando tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, vel delatæ ſucceſsionis, non eſt certus omnino ſucceſ ſor, ſed potiùs ob clauſulas, ſiue modum, aut formam. vocationum, adeò incertus, vt ſuper ſucceſsione lis pendent, & lite pendente naſcatur alius, qui gradu proximior est. An is ſuccedere debeat, & ab aliis ſucceſsionem auocare poſsit. Ad quod eiuſdem Ludou. Molin. locus, fortiter inducine, & huic caſui mirè applicatur, prout latiùs hic. -  50 Vbi etiam Taurinæ dictæ constitutionis 45. obſeruationes nonnullæ, non vulgatæ, & admodum notabiles, in medium proferuntur. -  51 Septimò conſtituit, quid dicendum in altero caſu alienationis ſcilicet rerum maioratus, vtrùm ſucceſsio maioratus tranſeat ad ilium, qui tempore alienationis proximior erat, ſeu ad illum proximiorem, qui poſtea natus fuit. Vbi primo loco Ludouic. Molinæ obſeruationes in medium proferuntur, quæ æquitate magis, quàm ſtricto iuris rigore ſubſiſtunt, prout ipſe ſuo ore profitetur. -  52 Exterorum quorundam, Pelaez etiam à Mieres, & aliorum placita contraria referuntur. -  53 Blaſij Flores Diaz de Mena locus in dubium excitatur. -  54 Pat. etiam Ludou. Molinæ opinio, Ludou. Molinæ opinioni contraria, commemoratur. -  55 Authoris ſententia proponitur. -  56 Ac denique pro enucleatione, atque accurata explanatione obſeruationum Ludou. Molin. Pat. Ludou. Molin. Pelaez, à Mier. Blaſij Flores Diaz, & aliorum nonnulla adnotantur, atque traduntur, quæ ingenti equidem, aſsiduóque, & prolixo ſtudio digeruntur. -  57 Octauò Author ipſe conſtituit, an veræ ſint, ac procedant de iure illationès, atque obſeruationes quatuor præcipuè Pelaez à Mieres, in hac eadem, qua verſamur, diſceptatione; vtpote, cum ipſ æ, ex antea dictis, & fundamentis illis duodecim, per Ludou. Molin. ponderatis pro ſua opinione, dependeant. Excluſus ſcilicet à maioratu propter furorem, vel aliam inhabilitatem, ſi poſtmodùm efficiatur capax, an admittatur, & ius ſuum recuperet an verò tempus delatæ ſucceſsionis, praecisè attendi debeat. -  58 Filij etiam non nati, nec concepti tempore, quo pater à ſucceſsione excluſus fuit, cuius filij ipſi non excluderentur, ſi nati tunc fuiſ ſent, an po ſtea nati, ad maioratus ſucceſsionem admitti debeant. -  59 A maioratu quoque ſi excluditur primogenitus, & vocatur ſecundo genitus, ſi maioratus peruenit ad ſecundo genitum, mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, & mortuo primogenito, in eius quoque maioratu ſucceſ ſit ſecundo genitus; an alter maioratus, quem cum alio maioratu concurrere noluit inſtitutor, ad ſequentem in gradu tranſire debeat, vel à ſecundo genito retineri. -  60 Denique, filia vltimi poſ ſeſ ſoris à ſucceſsione maioratus excluſa propter Maſculum, an admittatur, maſculo defuncto; an verò præferatur ab alia fœmina, vltimi poſ ſeſ ſoris filia; vbi articulus redintegrationis explanatur dilucidè, & num. ſeqq. -  61 Proximitas in maioratus ſucceſsione, vltimi poſ ſeſ ſoris reſpectu conſideratur. -  62 Linea vltimi poſ ſeſ ſoris omnibus aliis præferenda eſt, nec debet fieri tranſitus de ea ad alias, vſ quequo omnes ex illa deſcendentes finiantur. -  63 Redintegrationi ſi locus eſ ſet in dubio ſupra propo ſito, non modo maximum abſurdum, ſed etiam perpetua lis, & confuſio ſequeretur inter omnes de familia inſtitutoris, ac maxime eos, qui proximiori loco ſucceſ ſuri eſ ſent. Vbi & locus Ludou. Molinæ, explicatur. -  64 Pro filia vltimi poſ ſeſ ſoris, & vt redintegratio excludatur; Authores nonnulli ponderantur. -  65 Alij etiam adducuntur, qui verè pro redintegratione non faciunt, prout hic oſtenditur. -  66 Pro filia vltimi poſ ſeſ ſoris, in propoſito articulo ponderantar, atque adducuntur nonnullæ conſiderationes. Peregrini etiam, & Fontanellæ placita recenſentur, quæ contraria videntur. -  67 Iacobi Menochij, in conſilio 359. obſeruationes commemorantur, & diluuntur, provt hic videbitur. -  68 D. Martæ locus adducitur, & explicatur. -  69 Redintegrationis articulus, de quo ſuprà, ex numero 60. & diſceptatio illa inter filiam vltimi poſ ſeſ ſoris, & fœminam ex linea ſuperiori præcedenti; vt explanetur, & dilucidè magis enucleetur quàm antea fuiſ ſet, nonnulli caſus di ſtinguuntur; & vide etiam omnino cap. ſequenti, ex numer. 17. & multis ſeqq. -  70 Primus Caſus proponitur, isque indubitatus. -  71 Secundus caſus conſideratur, isque ad fauorem filiæ vltimi poſ ſeſ ſoris; & contra ſororem, aut tranſuerſalem eiuſdem. Et diſtinctio hæc notabiliter, & ſingulariter comprobatur per tot. numer. Vbi iura communia, & quorundam Interpretum traditiones, Hiſpanorum primogeniis aliter applicãtur , quàm Ludou. Molina, & alij feciſ ſent. -  72 Et Baldi conſ. 200. lib. 5. ponderatur, atque exornatur. -  73 Tertius caſus cõmemoratur , iſq; difficilis, & cõtrouerſus , & de quo etiam cap. ſequenti, vbi vide. -  74 Tiber. Decian. locus expenditur; & explicatur. Atque inquiritur, vtrum proximitas reſpectu te ſtatoris, an vltimi poſ ſeſ ſoris attendi debeat, & num. ſeq. in fine. -  75 M. Anton. Peregrin. deciſ. 132. annotationes referuntur. -  76 Conſideratio quædam Crauetæ, Raudenſis, & aliorum proponitur, & diluitur. -  77 Authoris placitum, & reſolutio in 3. caſu principali, de quo ſup. ex num. 73. proponitur, & validiſ ſimè comprobatur. -  78 Et Authorum quorundam fundamentum præcipuum in contrarium, diluitur, & num. ſeq. -  79 Lineæ vocatio indefinita intelligi debet in potentiori ſignificato, id eſt, de linea primogenita directa. -  80 Gregor. Lop. locus expenditur, & terminis dicti caſus tertij applicatur. -  81 Nonò & vltimò Author conſtituit, neceſ ſarium eſ ſe inquirere, atque explanare, an & quando in fideicommiſ ſariis ſubſtitutionibus, & maioratibus ſemel excluſus, cenſeatur & maneat ſemper excluſus, vel non. Quod duabus regulis generalibus propoſitis explicatur. -  82 Fœminæ per lineam maſculinam deſcendentes, an mittantur ad ſucceſsionem fideicommiſsi, vel maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam maſculinam deſcendunt. De qua quæ ſtione tractatum, & diſputationem ſuſcepit Author ipſe in commentariis controuerſiarum libri ſecundi, cap. 2. per totum. -  83 Quid etiam, quando linea maſculina, aut virorum, ſeu maſculorum vocatur, vbi Pelaez â Mieres placitum propoſito adducitur. -  84 Quid denique, quando agnati maſculi perpetuò vocantur; an ipſis deficientibus, fœmina agnata admitti debeat, & omnibus maſculis cognatis præferri. Quod exornatur, & locis Authorũ quorundam in indiuiduo ponderatis, comprobatur. EX his, quæ cap. præcedenti annotata, atque ſcripta reliqui, & maxime numer. 5. & 16. & 21. vbi cum aliis multis iuris Interpretibus tradidi, quod qualitas à teſtatore expreſ ſa, ſiue ad ſuccedendum neceſ ſaria, & requiſita, præ cisè ad eſ ſe debet eo tempore, quo ſucceſ ſio defer tur, aut dies ſucceſ ſionis venit, nec ſufficit antea exiſtens, ſi tunc ceſ ſet, nec etiam poſtmodum ſuperueniens, cum tempore delatæ ſucceſ ſionis interuenire debeat. Inſuper quod qualitas adiecta verbo, intelligi debet ſecundum tempus verbi, & habilitas ad ſuccedendum requiritur actu ipſo, & tempore ſucceſ ſionis; provt latius de his omnibus ibi, & in commentariis controuerſiarum lib. 3. c. 15. ex numer. 3. cum ſeq. ex his inquam infertur opportunè ad explicationem, atque reſolutionem eorum, quæ Ludou. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 3. c. 10. per totum, in dubium excitauit, atque eruditè admodum (vt adſolet explicauit) an ſcilicet maioratus ſucceſ ſio in pendenti eſ ſe poſ ſit, ſiue per proximiorem poſtmodùm natum auocari? & pro abſoluta declaratione præmittit is Author in initio eius cap. ante nu. 1. quod in primogeniorum ſucceſ ſione plerumque contingere ſolet, vt quamuis tempore mortis vltimi eiuſdem maioratus poſ ſeſ ſoris, vel eo tempore, quo aliàs maioratus ſucceſ ſio defertur, aliquis vltimo poſ ſeſ ſori proximior inueniatur, poſt modici tamen temporis interuallum, alius eidem proximior natus ſit, inter quos de ipſius maioratus ſucceſ ſione contenditur, quod frequentiſ ſimè contingit in his primogeniis, in quibus aliquis ad eorum ſucceſ ſionem vocatur ſub ea conditione, videlicet, ſi ex aliqua fœmina. quæ vocata non fuit, filij maſ culi non ſuperfuerint, vel genericè in defectum filiorum maſculorum à fœminis, quæ vocatæ non erant, deſcendentium; in qua ſpecie, ſi tempore mortis hæ fœminæ filios maſculos non habuerint, po ſtea autem naſcantur, is qui tempore mortis proximior erat, prætendit ſe fuiſ ſe ſemel admiſ ſum, perpetuoque eius admiſ ſionem duraturam eſ ſe, filius autem maſculos, qui poſt mortem vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris natus eſt, contendit, vocationem eius, qui tempore mortis, proximior erat conditionalem fuiſ ſe, ideoque pendente conditionis implemento ius irreuocabile ſibi acquiri non potuiſ ſe, imò purificata conditione, maioratus ſucceſ ſionem ſibi deferendam eſ ſe, & à primo auferendam. Et ſubdit, quod id etiam ex conditionum maioratus contrauentione frequentiſ ſimè contingit, quando ex inſtitutoris voluntate illicò maioratus ſucceſ ſio ad proximiorem deferenda eſt, dubitari namque ſolet, an is, qui tempore contrauentionis proximior erat, ſeu proximior, qui poſtea natus fuit, ad maioratus ſucceſ ſionem admittendus ſit, idque in pluribus aliis caſibus ſimilibus contingere poſ ſe, ideoque hæc ipſa explicanda eum ſuſcepiſ ſe, vt oſtenderet, qualiter practicanda, atque intelligenda ſint. Vidit namque lites innumeras, quæ ſuper his in opulentiſ ſimorum primogeniorum ſucceſ ſione contigerunt. Propoſita igitur in his terminis, diſceptatione[*] prædicta, antequam ad vlteriora progrediatur, præ mittit Molina ipſe, num. 1. quod in ea quæ ſtione non agitur de illo, qui tempore delatæ maioratus ſucceſ ſionis iam conceptus erat; ipſe namque, etſi ex poſt facto naſcatur, proximiorem tempore mortis ex iam natis excludet, ſi ipſe, qui conceptus eſt, ſi natus fuiſ ſet, iiſdem proximior eſ ſet; in hac etiam ſpecie conceptus pro iam nato habendus eſt, quia concepti pro iam natis habentur in fauorabilibus, l. qui in vtero, ff. de ſtatu hominum, l. communi, §. ſed ſi, ff. communi, diuid. l. cum inter, C. de fideicom. libertat. & exornauit Tiraquellus, in duobus locis, per Molinam relatis, ideóque (ſubdit ipſe Molina) quæ ſtio præ ſens verſatur duntaxat in his tantum proximioribus, qui tempore delatæ maioratus ſucceſ ſionis, nec nati, nec etiam concepti erant. Et in eiſdem terminis verſari quæ ſtionem, & iam conceptum pro nato haberi, omnes mox referendi tradiderunt. Et in indiuiduo, ſic etiam cum Molina præmittunt Pelaez à Mieres, de maioratu; p. 2. q. 6. num. 51. & ſub num. 48. & 3. p. q. 2. Iacob. Menoch. in conſ. 413. numer. 16. lib. 5. Pat. Ludo. Molin. to. 3. de iuſt. & iur. diſp. 634. num. 2. Peregrin. qui exornat, & latiùs explicat quorundam iurium contrarietatem, de fideicommiſ ſis, cap. 22. num. 11. 12. & 13. indéque euenit, conditionem, ſi quis habuerit liberos, impleri, ſi mulierem præ gnantem relinquat, l. ſi quis prægnantem, ff. de regulis iuris, l. is cui ita legatum, ff. quando dies legati cedat, l. iubemus, §. ſi quis autem, C. ad Trebellianum, Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro vndecimo, titulo ſexto, numero nono. Præmittit etiam ipſe Molina, numero tertio, in[*] eo cap. ac in quæ ſtione excitata agendum non eſ ſe de his, qui tempore mortis primi inſtitutoris nati non erant; ſed de his, qui tempore mortis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, vel delatæ eiuſdem ſucceſ ſionis, nec erant nati, nec concepti; nam quamuis in fideicommiſ ſis, qui in primo actu ſucceſ ſionis conſumuntur, hi qui tempore mortis eius, qui fideicommiſ ſum reliquit, non erant nati, ad eius ſucceſ ſionem non admittantur, ex deciſione, l. cum ita legatur, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo. In maioratibus autem, ſeu fideicõmiſ ſis perpetuis, vel aliis diſpoſitionibus, tractum ſucceſ ſiuum habentibus, omnes hi, qui tempore primi maioratus inſtitutoris nati non erant; ad eorum ſucceſ ſionem admittendi ſunt; dummodò tempore mortis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, vel delatæ ſucceſ ſionis nati ſint, prout ſuprà, lib. 1. cap. 6. num. 48. & 49. idem Molina tradiderat, & concludentem aſ ſignauerat rationem, cùm enim primogeniorum natura perpetua ſit, in infinitúmque in eis ſuccedendum ſit, impoſ ſibile eſt, quod ad earum ſucceſ ſionem, ſolum nati tempore mortis teſtatoris admittendi ſint, prout latius ibi comprobat, & Mieres quoque notauit, ſecunda parte, quæ ſtione octaua. His igitur ſic præmiſ ſis, inquit Molina metipſe, in propoſita quæ ſtione dicendum videri, in maioratus ſucceſ ſione conſiderandam eſ ſe proximitatem tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, ſeu delatæ ip ſius maioratus ſucceſ ſionis, adeò vt etiam ſi ex pò ſt facto naſcatur alius, qui ſi eo tempore natus fuiſ ſet, maioratus ſucceſ ſorem excluderet, non ſit ab eo ſucceſ ſio, ſemel ſibi delata, atque acquiſita auocanda. Id autem ex numero quarto, vſque ad numerum decimum ſextum, ex pluribus regulis, ac iuris principiis comprobauit, & duodecim principalia fundamenta pro ea parte ponderauit, ex profeſ ſóque adduxit, prout ibi originaliter videri poteſt, quoniam tranſcribendi vitium ab inſtituto, & conditione noſtra multùm abhorret. Maioratus ſcilicet ſucceſ ſionem, ſicut nec aliàs morientium diſ poſitiones non poſ ſe eſ ſe in pendenti, ſed ſtatim ſequenti ſucceſ ſori deferri debere; atque ideò non eſ ſe expectandam natiuitatem illorum, qui tempore delatæ maioratus ſucceſ ſionis, nec nati, nec concepti erant. Idque maximè, poſt conditam l. 45. Tauri, conſtitutionem, ex qua mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, ſtatim poſ ſeſ ſio ciuilis & naturalis in ſequentem ſucceſ ſorem tranſire debet, adeò vt non poſ ſit dari vocatio nec per momentum; quia ſi maioratus ſucceſ ſio poſ ſet ſtare in pendenti, dominium interim vacaret, atque eſ ſet in aëre, dominium autem, nec per momentum vacare poteſt, aut eſ ſe in aëre, ſed illico ad vnum, vel ad alterum tranſire debet; quod præ ſertim dicendum eſt, ex eadem Taurinæ l. 45. conſtitutione, vt firmat idem Molina; quod in maioratum ſucceſ ſione non eſt attendenda proximitas illorum, qui nec nati, nec concepti ſunt tempore delatæ ſucceſ ſionis, nec excludere debent eos, qui ſemel ſucceſ ſerint, hi qui[*] ex pò ſt facto nati, vel concepti fuerunt, l. 1. §. ſi quis proximior, cum aliis multis, ff. vnde cognati; quia in maioratuum ſucceſ ſione proximitas tempo[*] re mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, non autem inſtitutoris conſideranda eſt: habilitas etiam, ſeu capacitas eo tempore ſeu delatæ ſucceſ ſionis inſpicitur, nec[*] proximitas eorum, qui nec nati, nec concepti erant, attenditur, & ideo poſtmodùm ſuperueniens, non prodeſt. Quia in conditionibus conſiderandum eſt principium primæ exiſtentiæ, non autem id, quod ex poſt facto ſucceſ ſerit. Et admiſ ſo ad maioratus ſucceſ ſionem illo, qui tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris proximior inuenitur, cæteri ex aliis lineis procedentes, perpetuò cenſentur excluſi. Eáque eſt primogeniorum natura, vt quoties eorum ſucceſ ſio in vnam lineam ingreſ ſa fuerit, non valeat fieri tranſitus ad aliam, donec ex ea linea aliquis ſuperfuerit. Et actus ſemel perfectus, non vi[*] tiatur, etſi deueniat ad caſum, à quo incipere non poteſt; prout ibi comprobat Molina num. 12. Mieres, 2. par. quæ ſt. 6. numer. 37. Georgius de Cabedo; deciſ. 24. & 25. 1. parte, Caldas Pereira de poteſt. elig. & nominat, reuoc. cap. 10. ex fol. 94. Si ſemel admiſ ſus ad maioratus ſucceſ ſionem, perpetuò admiſ ſus cenſendus erit, prout ibi num. 11. & exiſtentia cauſ æ,[*] qua ius alicui fuit quæ ſitum, durat, etiam ſi cauſa defecerit, vt quis eo iure priuandus non ſit. Ac denique feudum, quod ſemel fecit tranſitum ad fœ minam, ob maſculi defectum, non amouetur ab[*] illa etiam ſi maſculus ſuperueniat. Et dominij acquiſitio perpetua eſ ſe debet. Et ſicut non poteſt[*] quis mori pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus quo ad bona, ſimiliter nec quoad tempus. Et ad hæc in ſumma reducuntur duodecim illa fundamenta, quæ Ludouic. ipſe Molina ponderauit, atque ex profeſ ſo conprobauit, vt oſtenderet veriorem eſ ſe eam ſententiam, quam in fauorem proximioris tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, & contra proximiorem, poſtmodùm natum tuetur ex num. 39. cum ſeqq. & num. 15. pro hac ipſa parte retulit Caſtrenſem, Ioannem And. Alexand. Socinum, Curt. iunior. Carol. Ruinum, Pariſium, Gozadinum, Rubeum, Crauetam, Palacios Rubios, & Gregorium Lopez. Econtrario tamen, quod in maioratus ſucceſ ſione, etiam ſi tempore mortis vl[*] timi poſ ſeſ ſoris, aut delatæ ſucceſ ſionis, quis proximior ſit, id non ſufficiat, ſed à proximiore, poſtmodùm nato, atque concepto, præferendus, excludendúſque ſit is, ad quem ſemel ſucceſ ſio delata fuit; ex pluribus comprobarunt in ſpecie Romanus Paulus, Socinus, Ancharanus, Socinus iunior. Guid. Pap. & Boërius, qui conſtanter profitentur, præferendum eſ ſe proximiorem non natum, nec conceptum tempore delatæ ſucceſ ſionis, etiam ad excluſionem illius remotioris, ad quem ſemel ſucceſ ſio delata fuit; & hos ipſos pro hac ſententia expendit, refértque Molina, dict. cap. 10. num. 25. in verſ Ex quibus & aliis, qui ex numer. 15. in fine, vſque ad eundem numer. 25. Octo præcipua fundamenta pro ea opinione commemorat, videlicet quod in primogeniorum ſucceſ ſione ſemper vocatur ſequens conditionaliter in defectum proximioris ſub ea conditione, ſi filiæ fœminæ filios maſ culos non habuerint, vel alia ſimili, ex quo fit. vt ad hoc vt purificetur hæc conditio, fiátque locus vocationi ſequentis, neceſ ſariò expectanda ſit mors illarum foeminarum, quarum filij, illum, qui tempore mortis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris proximior eſt, præcedere debet; vocatus namque ſub conditione negatiua, non eſt admittendus, niſi prius conſtet, contrariam conditionem affirmatiuam adimpleri non poſ ſe; quia conditiones negatiuæ non adimplentur, niſi per reductionem ad impoſ ſibile. Ideóque dum viuit ea perſona, cuius liberis deficientibus, admittitur, non poteſt dici conditio adimpleta, cum ſemper valeat conditio purificari, text. vbi Gloſ ſa ordinaria, communiter approbata, in l. hoc genus, verbo, nubendo, ff. de condit. & demonſt. & latius exornat Molina, eodem cap. 10. num. 16. 17. & 18. Deinde argumentatur ſic numer. 19. quod donec eſt ſpes, quod ſubſtitutio in perſona primo loco ſubſtituti locum habere poteſt, ceſ ſat ſubſtitutio illorum, qui eis deficientibus vocati ſunt, l. cum te ſtamento, in principio, ff. de hæred. inſtit. l. quandiu, la 3. ff. de acquirend. hæred, cum ſimilibus, Idque maximè quia vocatus ſub conditione, ſi primus in ſtitutus non habuerit liberos ex ſe natos, non poteſt ſuccedere, quandiu durat ſpes habendi liberos, quæ durat vſque ad mortem, l. Lucius, ff. de hæred. inſtit. l. ex facto, §. ſi quis autem, ff. ad Treb. & latiùs ibidem probat num. 20. Præterea, quia in legato facto familiæ vbi datur ſucceſ ſio ſecundum gradus prærogatiuam, non ſolum ſubſtituti cenſentur hi, qui tempore mortis teſtantis ſunt in familia, ſed etiam naſcituri; tex. vbi bona Gloſ ſa, verbo, ex familia, in l. peto. §. fratre, ff. de legatis ſecundo: per quem text. iuncta Gloſ ſa dixit Baldus, ibidem, quod ſi tempore, quo moritur teſtator, reperitur vnus tantum proximior in familia, ſed ſperatur in futurum quòd poſ ſit eſ ſe par cum illo in eodem gradu, quod licet admittatur is, qui eo tempore reperitur in familia, non tamen admittendus erit ſimpliciter, ſed præ ſtita cautione de reſtituendo pari, quando naſcetur; quod reputat ibi Baldus ſingulare, & plura cumulat Tiraquellus de retractu lignag. §. primo, gloſ. 9. num. 86. Rurſus, quia in ſpecie propoſita, maioratus in ſtitutor genericè dixit, ſuccedat Titius, ſi Mæuia liberos non habuerit; nec ad tempus mortis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris diſpoſitionem ſuam retulit; in qua ſpecie, quocunque tempore Mæuia liberos habuerit, conditio verificatur, & ſubſtitutus in defectum liberorum excluditur, l. hæc conditio, in principio, ff. de condition. & demonſt. ibi: Vt qui ſic teſtatus fuerit, impleri ſolummodo conditionem voluerit, nec exegerit quando: cum aliis ponderatis per Molinam, ibidem, n. 22. Ex præ ſumpta quoque diſponentis voluntate, pluries, hi, qui tempore mortis eiuſdem nec nati, nec concepti ſunt, ad eius ſucceſ ſionem admittuntur, excluſis his, qui eo tempore nati inueniuntur, vel ſimul cum illis, l. ſubſtitui, l. ex facto, ff. de vulg. cum aliis iuribus, & Authoribus, de quibus ibi numer. 23. & iura, quæ dicunt, quod is, qui tempore mortis nec natus, nec conceptus eſt, non poteſt ſuccedere, intelligenda ſunt in diſpoſitione pura, ſecus autem in conditionali, in illa namque non tempus mortis, ſed purificatæ conditionis attendendum erit; l. eum qui poſt, ff. de condit, & demonſt. l. interuenit, ff. de legat. præ ſtand. ſicque intelligendus eſt tex. in l. 1. §. ſi quis proximior, ff. vnde cognati, & in l. ſi cognatis, cum ſimilib. ff de rebus dubiis. Denique, quod Maſculus, qui poſt ſucceſ ſionem fœminæ natus fuit, illam excludit; prout comprobat ibi auctoritate quorumdam numero 25. ipſe Molina; & adiicit, quod ex his, & aliis fundamentis, atque doctrinis, quæ in reſponſione ad contraria latiùs adducentur, hanc opinionem veriorem eſ ſe profitentur plures, & maximi nominis iuris Interpretes, dicentes, præferendum eſ ſe proximiorem non natum, nec conceptum tempore delatæ ſucceſ ſionis, etiam ad excluſionem illius remotioris, ad quem ſemel ſucceſ ſio delata fuit; idque in ſpecie, ex pluribus comprobant Romanus, Paulus, Socinus, Ancharanus, Ruinus, Socinus iun. Guid. Pap. & Boërius, prout eos retulit dict. num. 25. & Theſaurus, forenſium, lib. 3. quæ ſtione 84. Addit quoque idem Molina, num. 26. his non obſtare duodecim illa fundamenta, quæ pro contraria ſententia adducta fuere, & ſuo ordine eiſ dem ſatisfacit, reſponſúmque præbet vſque ad numerum 39. Et ad tertium & quartum fundamentum, quæ magis adſtringunt, quod in maioratuum ſucceſ ſione non eſt attendenda proximitas illorum, qui nec nati, nec concepti ſunt tempore delatæ ſucceſ ſionis, nec excludere debent eos, qui ſemel ſucceſ ſerint, hi, qui ex pò ſt facto nati, vel concepti fuerint, ex dict. l. 1. § ſi quis proximior, cum ſimilibus. Quia proximitas, habilitas, ſeu capacitas maioratus ſucceſ ſoris, tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, vel delatæ ſucceſ ſionis conſideranda eſt, dicta l. cognatis, & dict. l. interuenit, ff. de legat. præ ſtand. & conſequenter proximitas poſt illud tempus ſuperueniens, attendi non debet. His inquam duobus fundamentis præcipuis partis contrariæ; reſpondet prout nunc dixi in verſic. Ex præ ſumpta quoque; videlicet in primogeniorum ſucceſ ſione, non eſ ſe attendendam proximitatem illorum, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, nec nati, nec concepti ſunt, niſi ex inſtitutoris voluntate aliud comprehendatur ex conditionis appoſitione; tunc enim hi, qui nec nati, nec concepti ſunt, cæ teris remotioribus præferendi erunt. Item illud procedit in diſpoſitione pura; ſecùs in conditionali; tunc namque tempus conditionis impletæ attendendum erit; & cum diſpoſitio, ſub qua proximior vocatus eſt, ſit conditionalis; non poteſt dici quòd purificetur, neque etiam quòd ſucceſ ſio deferatur tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris; ſed tempore, quo etiam poſt eius mortem proximior natus fuit, quod tempus neceſ ſariò expectandum eſt. Ad ſextum verò 7. 8. 9. 10. 11. & 12. fundamentum, quæ omnia in id tendunt, vt quoties ſucceſ ſio in vnam lineam ingreſ ſa eſt, non debeat ad aliam tranſitus fieri, donec illa finiatur, etiam ſuperuenientibus proximioribus, & quod dominij acquiſitio perpetua eſ ſe debeat. Et quod factum legitimè, non retractatur, etiam ſi perueniat ad caſum, à quo incipere non potuit; reſpondet ipſe Molina, num. 36. quòd illa omnia vera ſunt, quando ſucceſ ſio ad aliquam lineam peruenit perfectè, atque irreuocabiliter; ſecus autem, quando peruenit ad illam reuocabiliter, pendente aliqua conditione, qua purificata, linea illa excluditur, & ſucceſ ſio ad aliam tranſmittitur, tunc namque nihil obſtat, cùm ſucceſ ſio, quæ reuocabilis erat, in euentum conditionis purificetur prout ibi comprobat. Et eodem num. 36. in fine, & 37. & 38. concludit, quod hæc quæ ſtio ex argumentis pro vna & altera parte ponderatis, redditur ſatis difficilis, & ambigua. Reſolutiuè autem, prædictis non obſtantibus,[*] firmat, in primogenitorum ſucceſ ſione dicendum eſ ſe, primam ſententiam veriorem eſ ſe; imo quod is, qui tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris proximior inuenitur, irreuocabiliter in maioratu ſuccedere debeat, adeo vt ſi ex pò ſt facto alius proximior inueniatur, ſucceſ ſio non ſit ab illo auocanda. Ad quod probandum præmittit numer. 39. & 40. primogeniorum naturam eam eſ ſe, vt eorum ſucceſ ſio nec per momentum vacare poſ ſit, ſed quod ſtatim mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, in ſequentem, qui eo tempore proximior inuenitur, tranſire debeat, nec aliud tempus expectandum ſit, ita vt ſemper maioratus ipſe habeat verum poſ ſeſ ſorem, verúmque & legitimum dominum, provt ex ipſa maioratus natura, atque ex deciſ. l. 45. Tauri apertiſ ſimè comprehenditur. Ex quibus dicit inferri, quod quamuis in aliis diſpoſitionibus conditiones negatiuæ non cenſeantur eſ ſe purificatæ, donec conſtiterit, impoſ ſibile eſ ſe illas adimpleri poſ ſe, & quod non adimpleantur, niſi per reductionem ad impoſ ſibile; in primogeniorum tamen ſucceſ ſione, illas pro impletis habendas eſ ſe, ſi tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris adimpletæ non ſunt; nam cùm ex primogeniorum natura conditiones vocationum ſecundum tempus mortis intelligendæ, atque conſiderandæ ſint, ſuccedit regula, quod quando certum tempus conditionibus negatiuis adiectum eſt, ſolum illud eſt expectandum, vt ſubſtituto in defectum illius conditionis locus fiat, l. quicquid adſtringendæ, §. ſi ſtipulatus, ff. de verbor. oblig. l. ſi peculium, §. ſi finali, cum ſimilibus, ff. de ſtatu libe. ſicque dictas leges, in ſpecie, de qua agimus, declarauit Paul. Caſtrenſ. dict. conſ. 16. num. 9. lib. 2. & eſt de mente omnium Scribentium, qui hanc partem ſequuntur. Et hac conſideratione obſeruata, quæ veriſ ſima eſt, (vt putat Molina) hæc ſua opinio euidens, atque indubitata redditur, exeáque reſpondetur ad omnia fundamenta, quæ pro ſecunda opinione adducta ſunt, quæ tendunt ad probandum, quod conditio non eſt purificata, nec ſucceſ ſio trans ferri poteſt in ſequentem, donec eſt ſpes, quod primo loco vocatus, admitti poſ ſit. Cum enim conditio tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris purificata ſit, nec aliud tempus expectari debeat, conſtat eam ad caſum, de quo agimus, adaptari non poſ ſe. Atque ex his infert num. 42. hoc ipſum in patronatibus, anniuerſariis, feudo, atque emphyteuſi, & [*] fideicommiſ ſo, iure maioratus relictis, obſeruandum eſ ſe; vt tempus ſcilicet mortis vltimi poſ ſeſ ſoris quoad proximitatem conſiderandum ſit; cùm enim hoc eueniat ex Hiſpanorum primogeniorum natura; conſequens eſt, vt in omnibus diſpoſitionibus iure maioratus relictis, id ipſum obſeruandum ſit. Denique num. 43. ex antea dictis, quod ſcilicet[*] conditio negatiua in primogeniorum ſucceſ ſione tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris purificatur. Et[*] cum ad certum tempus refertur, in illo purificatur, nec eſt aliud tempus expectandum. Infert generaliter, quod in aliis diſpoſitionibus, extra maioratus, quæ in prima ſucceſ ſione conſumuntur, & in qui[*] bus neceſ ſariò proximitas tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris conſideranda non eſt, conditionis implementum non attenditur, vſquequo certum ſit, illam adimpleri non poſ ſe; ex regulis, quæ pro ſecunda opinione adductæ ſunt, quas ex ſola primogeniorum natura, à caſu de quo agit, reiiciendas putauit; ſicque omnes regulas, atque fundamenta, quæ in contrarium adduxit, intelligenda, atque concilianda eſ ſe, concludit. Ac in effectu, eo principaliter adductus, atque excitatus eſt pro ea opinione, quam veriorem putat, firmitérque defendit, fundamento, quod ex deciſione d. l. 45. Tauri deducit, quamuis duodecim pro eadem ſententia ponderauerit antea fundamenta: ex ipſa namque Taurinæ legis conſtitutione, in neceſ ſariam conſequentiam infert, in primogeniorum ſucceſ ſione, quæ ex ipſorum natura nec per momentum vacare poteſt, ſed ſtatim mortuo vltimo poſ ſeſ ſore in ſequentem ſucceſ ſorem tranſit, conditiones negatiuas pro impletis habendas eſ ſe, ſi tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris adimpletæ non ſint, cùm ſecundum illud tempus intelligendæ, atque conſiderandæ ſint, provt latiùs nunc retuli, & idem fundamentum principaliter quoque expendit antea idem Molina, ipſomet cap. 10. num. 6. in illis verbis: Quod præ ſertim in maioratibus dicendum erit, in quibus ex diſpoſitione l. 45. Tauri, mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, ſtatim poſ ſeſsio ciuilis & naturalis in ſequentem ſucceſ ſorem tranſire debet, adeo vt non poſsit dari vacatio, nec per momentum, vt infra, iſto libro c. 12. num. 20. dicemus. Sanè (provt ego nouè animaduerto, atque ſingulariter conſidero, & inferius etiam annotabo) in dubio præ ſenti id principaliter inquirendum, an in ipſamet ſpecie propoſita per Molinam in præfatione, ſiue initio dict. cap. 10. & terminis vocationis, aut ſubſtitutionis, ita conſtitutis, provt ipſe Molina exemplificat, inſtitutor maioratus videatur filios illos fœminæ, ſiue ita vocatos, vt ipſe dicit, perpetuò, & quocunque tempore naſcantur, ſubſtitutis in caſu, quo ipſi non ſuperfuerint, præferri. An verò, ita demum eos vocare, ſi tempore delatæ ſucceſ ſionis nati, aut concepti fuerint, atque ita tunc ſuperfuerint. Idque ex eadem formula verborum vocationis colligendum, præ ſumendumque ſit, quemadmodum de iure communi eliciunt, atque præ ſumunt tot Interpretes, qui mox referuntur, & in fauorem poſtmodùm nati, aut concepti reſponderunt. Ex dicta quoque verborum forma, & conditionis negatiuæ adiectæ natura, etiam poſt editam dictæ l. 45. Tauri conſtitutionem, voluntatem præ ſumptam in fauorem poſtmodùm nati deduxerunt Raudenſis, & Pat. Ludou. Molina, de quibus inferius mentio facta. An verò (vt dixi) ex ipſa primogeniorum natura, & d. l. 45. Tauri conſtitutione, ad tempus vacantis ſucceſ ſionis, & mortis vltimi poſ ſeſ ſoris referre videatur inſtitutor conditionem illam, ſi filij fœminæ, vel alterius non ſuperfuerint. Voluntatem itaque inſtitutoris eiuſdem maioratus inquirimus, & propter formam ipſam verborum de ea dubitamus. Et quidem, ſi eodem iure communi attento, planum, certúmque eſ ſet, ex ipſa verborum forma, præ ſumptam inſtitutoris maioratus voluntatem, pro ipſis poſtmodùm natis, aut conceptis adeſ ſe, ſiue in terminis iuris communis, quæ ipſis poſtmodùm natis fauet opinio, verior eſ ſet; quod teſtantur quamplurimi, & fortaſ ſis, imo abſquedubio agnouiſ ſet Molina, ſi dictæ legis Tauri conſtitutio edita non eſ ſet, nec ita refragaretur. Si hoc inquam ita ſe habeat de iure communi, tentari procul dubio probabiliter admodum, atque iuridice poſ ſet, vnicum illud, & præcipuum fundamentum, quo excitatur, adducitúrque Molina, vt ſuprà retuli, non adeo concludere, ſiue efficax eſ ſe, vt etiam poſt conditam dict. l. 45. Tauri deciſionem contrarium ſuaderi, & in fauorem poſtmodùm nati, aut concepti reſponderi non poſ ſet. Fatemur namque libenter, primogeniorum naturam eam eſ ſe, vt eorum ſucceſ ſio nec per momentum vacare poſ ſit, ſed quod ſtatim mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, in ſequentem, qui eo tempore proximior inuenitur, tranſire debeat, nec aliud tempus expectandum ſit, itaut ſemper maioratus ipſe poſ ſeſ ſorem, atque verum & legitimum dominum habeat. Dubitamus tamen, ſiue inquirimus, an conditionis negatiuæ natura, ex ſola conſtitutione dict. l. 45. Tauri (quæ de conditionibus negatiuis non loquitur) adeo ſit alteranda, & mutanda, vt quamuis in aliis diſpoſitionibus conditiones negatiuæ non cenſeantur purificatæ, donec conſtiterit, impoſ ſibile eſ ſe illas adimpleri poſ ſe, & quod non adimpleantur niſi per reductionem ad impoſ ſibile. In primogeniorum tamen ſucceſ ſione illas pro impletis habendas eſ ſe, ſi tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris adimpletæ non ſunt; cum ex primogeniorum natura conditiones vocationum ſecundum tempus mortis intelligendæ, atque conſiderandæ ſint. Hoc autem ideo inquirimus, ſiue indagandæ, at que eliciendæ veritatis gratia, in dubium excitamus; quia ſi in terminis exempli, quod proponit ipſe Molina, ex forma verborum, atque ſubſtitutione illa, ſic ordinata, provt Molina exemplificat; voluntatem inſtitutoris elicimus, aut præ ſumimus in fauorem poſtmodùm nati, aut concepti, provt magis communiter, attento ipſo iure communi, præ ſumunt, atque deducunt Interpretes, vt infrà videbitur: contradicentibus tamen, etiam eodem iure communi attento, aliis multis, vt ipſe Molina contrarias duas opiniones retulit: ſiue voluntatem inquam ex forma dictæ ſubſtitutionis præ ſumimus, quoad eam præ ſumptionem non erit differentia inter ius commune, & Regiam dictæ l. Tauri conſtitutionem. Neque etiam conſtitui debebit præfata differentia inter conditiones negatiuas, quæ voluntati inſtitutoris repugnet, ſi ipſa alioquin iure communi præ ſumebatur. Succeſ ſio namque, nec per momentum vacabit, ſed ſtatim mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, in ſequentem, qui eo tempore proximior inuenitur, tranſibit, nec aliud tempus expectabitur. Alio autem poſtea nato, qui proximior ſit, in eum quoque ſtatim dominium, & poſ ſeſ ſio, quæ nunquam vacabit, tranſibit, nec erit in pendenti, provt tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris non fuit. Quia lex, quæ certa eſt de eo, qui verè ſucceſ ſurus eſt, ſtatim in eum transfert poſ ſeſ ſionem, & dominium, & ſic nec tunc, nec poſtea dominium eſt in aëre, aut in pendenti; nec etiam vacat poſ ſeſ ſio, ſed primò in proximiorem, qui tunc erat; poſtea in alium poſtmodùm natum, qui nunc proximior eſt, tranſibit; atque ita ſemper maioratus ipſe poſ ſeſ ſorem, atque verum dominium habebit, iuxta ipſam maioratus naturam, & dict. l. Tauri conſtitutionem; vnde in primogeniorum ſucceſ ſione, quamuis conditiones ipſ æ negatiuæ pro impletis habeantur, ſi tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris adimpletæ non ſint, & ip ſ æ ad illud tempus mortis referri debeant, ex ip ſorum primogeniorum natura, vt ſucceſ ſio in pendenti eſ ſa non poſ ſit, nec vacet, quia nec vacare poteſt per momentum, cum ſemper maioratus poſ ſeſ ſore, & verum dominium habere debeat. Attamen ſi poſtmodum alius proximior naſcatur, & conditio appoſita ab inſtitutore verificetur, ad eum fortaſ ſis tranſibit poſ ſeſ ſio, & dominium, ſi ex forma verborum ſubſtitutionis pro ſe habere videatur præ ſumptam inſtitutoris voluntatem. Et conditio negatiua, quæ ſecundum tempus mortis vltimi poſ ſeſ ſoris intelligi debuit, ex conſtitutione dict. l. 45. nunc ex voluntate eiuſdem intelligenda erit, attento tempore natiuitatis, quo defertur ſucceſ ſio; & ad ipſum conditio refertur. Et ceſ ſat omnino inconueniens, quod ex eadem l. Tauri, & primogeniorum natura deducit Molina, quia ſucceſ ſio nullo tempore eſt in pendenti, nec vacat dominium, aut poſ ſeſ ſio, etiam per momentum. Alia autem inconuenientia conſiderata, & longa ſerie adducta per Molinam, duodecim illis fundamentis, quæ ex num. 3. vſque ad numerum 16. ponderauit; quod proximitas inſpicitur tempore delatæ ſucceſ ſionis. Quod ſemel admiſ ſus, perpetuò debet remanere admiſ ſus. Quod actus ſemel perſectus non vitiatur, etſi deueniat ad caſum. à quo incipere non potuit. Quod ea, quæ vtiliter ſemel conſtitura fuere, non debent retractari ex caſu ſuperueniente: ceſ ſant etiam, & diluuntur omnino ex ſolutionibus, ab eodem Molina traditis, ex num 36. vſque ad numerum 38. & maximè num. 36. item & num. 35. agnoſcit ipſe Molina, in ſolutione ſecundi fundamenti illorum duodecim, dominium non eſ ſe in aëre, nec in pendenti, etſi natus poſtmodùm admittatur purificata conditione; quia proximiori tempore delatæ ſucceſ ſionis, defertur reuocabiliter tantùm, ex conditionis negatiuæ natura. Ecce vbi apertè is Author cogitaſ ſe videtur, aut præoculis habuiſ ſe ſuperiorem obſeruationem, vel vno tantum verbo appoſito, provt apparet dicto num. 35. Viderint ergo, atque maturè deliberauerint alij, vtrum hac noſtra conſideratione (de qua etiam inferius) rectè in dubium excitetur præfatum, & præcipuum Ludou. Molinæ fundamentum; ex d. l. Tauri deductum. Viderint etiam (provt inferiùs quoque dicetur) an etiam in caſu delatæ ſucceſ ſionis per contrauentionem, & alienationem poſ ſeſ ſio, & dominium in pendenti eſ ſe non poſ ſit, nec momentum vacare, & nihilominus re integra, ſiue adhuc reuocatione non facta, etſi lis penderet, cum etiam negatiuæ conditionis implementum ad illud tempus referendum ſit; Ludouic. ipſe Molina, in fauorem poſtmodum nati ſe inclinauit, nec inconueniens deciſionis dict. l. Tauri in conſideratione habuit, cum vere ex tempore, aut die factæ alienationis, ratio metipſa conſtitutionis d. l. Tauri vrgeat, quod inferius quoque fortius comprobatur. Propoſita autem dicta quæ ſtione, & reſoluta, ex dicto num. 39. provt dictum remanet, inquirit vlterius ex num. 44. ipſe Molina, quid dicendum ſit in alio caſu, quando ex primogeniorum legibus, ob contrauentionem conditionum, præcipitur quod[*] ſtatim maioratus ſucceſ ſio in ſequentem vocatum transferatur; num. ſcilicet ſucceſ ſio tranſeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, ſeu ad illum proximiorem, qui poſtea natus fuit ante mortem vltimi poſ ſeſ ſoris. Et in ea remanet ſententia, & opinione, quam ad examen, & diſputationem adducimus infrà, ſeptima obſeruatione principali, ex num. 49. cum ſeqq. vbi eiuſdem Authoris placitum, ex propoſito commemorabitur. Hactenus Ludouic. Molinæ in propoſito articulo obſeruationes, atque reſolutiones, quibus (vt vides) ſumma iudicij, atque ingenij præ ſtantia, & eruditè admodùm, atque magiſtraliter (vt adſolet) ipſe ſe habuit, & proximiorem tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, poſtmodùm nato, etiam proximiori prætulit; provt etiam eiuſdem ſententiæ fuiſ ſe videtur libro primo, c. 13. numer. 36. & 37. lib. 3. c. 2. num. 16. & 17. Ego verò, qui (vt in initio huiuſce cap. dixi) tranſ cribendi vitium multum abhorreo, & in his dunta[*] xat inſiſtendum, laborandúmque dux, quæ vel accuratè ſatis ſcripta, & elaborata non ſunt, aut quæ maiori indigent diligentia, enucleatione, atque explicatione; in ipſis met dubiis duobus, per Molinam excitatis, eum ordinem ſeruandum putaui, quo diſtinctè magis procedam, vt Molinæ ipſius reſolutionibus prædictis, ita ex profeſ ſo relatis, eorum etiam omnium, qui de eiſdem vel tractarunt ex profeſ ſo, vel aliquid annotatum, ſeu ſcriptum reliquerunt, ſuo ordine placita, & reſolutiones attingam, eosque Interpretes breuiter expendam, qui vel eidem Molinæ conueniunt, vel diſ ſentiunt in dicto articulo, an proximior tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris irreuocabiliter ſuccedat in maioratu, nec poſtmodum natus poſ ſit ab eo ſucceſ ſi nem auocare, etiamſi proximior ſit. Poſtmodùm autem in vtroque dubio ſententiam meam in medium proferam, idque efficiam nonnullis caſibus diſtin ctis, & conſtitutis, quibus forſan, accuratiùs quàm antea fuiſ ſet, res ipſa explicata manebit, ac nullus caſus, qui euenire poſ ſit, ſub eiſdem, & doctrinis generalibus propoſitis, intactus manebit, cum vel ipſis ſic comprehenditur quicunque, ac ſiſpecificè in dubium moueretur. Et in primis admoneo, Didac. ab Aluarado, in[*] commentariis, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. numer. 13. & 14. & num. 102. in fine, eidem Molinæ conuenire omnino; dubitat namque num. 12. illius cap. capacitas in ſucceſ ſione, quibus temporibus ſit neceſ ſaria, idque reſoluit, & explicat, provt ibi videri poterit, & per Molinam lib. 3. cap. 2. numer. 18. & 19. Mieres, parte 2. quæ ſt. 6. num. 47. ſubdit ſtatim ſub numer. 13. ipſe Aluarad, in hunc modum: Vnde ſi tempore delationis maioriæ, proximus in ea ſucceſ ſurus, propter hæreſim, vel aliud delictum incapax effectus erat, ſi tamen ante eius aditionem per Principem reſtitutus fuiſ ſet, ſi non ſtaret l. 45. Tauri, & l. 7. tit. 4. parti. 5. reſtitutus iſte admitteretur, vi diximus ſuprà, num. 11. verſ. Quid vero ſi Franciſcanus, poſt Gregor. Lup. in l. 2. tit. 15. partita 2. colum. 2. poſt medium. Vbi idem ait in reſtituto in crimine proditionis: quod ſi viuo patre poſ ſeſ ſore maioratus reſtituatur, ſequenti in gradu præferatur. Si vero poſt mortem, & delatam maioriam, quia tunc illo incapace exiſtente, & poſ ſeſ ſio, & dominium maioriæ in alium ſequentem in gradu tranſit, reſtitutus excluſus remanet, niſi aliter de voluntate Principis conſtet, eum ſcilicet ſequenti in gradu præiudicare velle; quod durum videtur Gregorio, & ipſe cogitandum reliquit. Quæ opinio eo mihi placere non poteſt, quod videam, Regem in tertij præiudicium, cui tus quæ ſitum erat, non diſpenſare; vt diximus in cap. primo, in principio, iſto libro ſecundo. Ecce vbi is Author capacitatem præcisè requirit ad ſuccedendum, tempore delatæ ſucceſ ſionis, & ex deciſione l 45. Tauri, adducitur principaliter, vt capacitatem poſt delatam ſemel ſucceſ ſionem, ſuperuenientem, in conſideratione non habeat, quam inquit habendam, ſi dictæ legis conſtitutio non ſtaret, & ante aditionem reſtitutus aliquis fuiſ ſet. Verè tamen non loquitur Aluaradus in terminis illis, in quibus quæ ſtionis ſpeciem propoſuit Molina, in præfatione dict. capite 10. atque ita magis vrget is Author, vt probet reſolutionem traditam infrà, numer. 43. & 44. vt etiam in inductione, & ponderatione l. ip ſius 45. eiuſdem fuerit placiti, & conſiderationis, cuius Molina ipſe fuit, vt ex antea dictis apparet. Ex dictis quoque ibidem, numer. 102. per Aluaradum metipſum in altera quæ ſtione alienationis, de qua inferius, num. 49. Deinde Pelaez à Mieres, in tractatu de maioratu, ſecunda parte, quæ ſtione 6. ex numer. 35. vſque ad numer. 52. eandem Ludou. Molinæ diſputatio[*] nem ſuſcepit, & licet nonnulla alia inuoluat, ſemper in eo dubio inſiſtit principaliter, vtrum ſcilicet fœmina ad maioratum ſemel admiſ ſa propter defectum maſculorum, ſi poſtea maſculus ſuperueniat, excludatur ab eo. Et ſupponit pro certo (provt ſuppoſuit Molina) conceptum pro iam nato haberi in fauorabilibus, vt ſi naſcatur, excludat fœminam, quæ ſemel poſ ſeſ ſionem primogenituræ accepit; provt ibi latius annotauit numer. 51. & dicit, confirmari poſ ſe ex pluribus, quæ ſcribit in tertia parte eiuſdem operis, quæ ſt. 2. ex numer. 1. & antea adnotauit eadem quæ ſtione 6. num. 48. ibi: Quia ſi ſaltem concepti fuiſ ſent, non admitterentur ad ſucceſ ſionem: Et iterum in initio dicti num. 35. vbi in quæ ſtione propoſita reliquit vnum caſum indubitabilem (provt ipſe profitetur) vbicunque. ſcilicet fœmina accepit ſemel poſ ſeſ ſionem maioratus, & Maſculus ſuperuenit, qui tempore mortis prædeceſ ſoris erat abſens, & credebatur mortuus, quia tunc ſine dubio fœmina repellitur à ſucceſ ſione maioratus. Subdítque in hunc modum: & idem eſt, vbicunque mulier edidit poſthumum, de quo grauida remanſit tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris. Si verò maſculus conceptus & narus fuit, poſtquam fœminæ ſucceſ ſio maioratus realiter delata fuit, & poſ ſeſ ſio accepta, inquit, quod hoc caſu (vt aiunt) pendent leges, & Prophetæ, quia multa vrgent pro vtraque parte; quod repetit numer. 45. vbi etiam inquit, quod maſ culo ſuperuenienti, vt ipſe fœminam excludat, multa fauent fundamenta. Verè tamen duo dumtaxat fundamenta is Author expendit, nec ea adducit, quæ adeò longa ſerie Ludou. ipſe Molina ponderauit. Primum deducit ex textu in l. ex facto, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. cum qua concordat l. 11. titu. 5. parti. 6. vbi probatur, quod ſubſtitutio exemplaris expirat, liberis poſtea ſuſceptis. Quæ tamen non vrget in propoſito, vtpote, cum longè diuerſi ſint termini, diuersáque militet ratio ex natura ſucceſ ſionis maioratus, ab ea, de qua in illa lege. Secandum deducit ex coniecturata, & præ ſumpta inſtitutoris maioratus mente, & voluntate, qui veriſimiliter hanc haberer voluntatem, & habuiſ ſe videtur, cum ordinauit, quod fœmina proximior excluderetur per maſculum remotiorem, quia reſpexit ad familiam, & agnationem. Quod etiam non vrget, nam cum vocauerit fœ minas, vbi non adeſ ſent maſculi, etiam remotioris gradus, & tempore delatæ ſucceſ ſionis verum ſit, maſculum, etiam in remotiori gradu non extitiſ ſe, ex ipſius equidem diſpoſitione admitti debeat fœmina, quia qualitas inhabilitans à principio non adfuit, ſed poſtea ſuperuenit, quæ non impedit, nec inhabilitat in iure iam quæ ſito, provt ipſe Mieres probauit ibidem, numero 38. & 39. cum etiam inſtitutor caſum hunc non præuenerit, ſed potius, omiſerit, tanquam omiſ ſus remanere debet ſub diſpoſitione iuris communis, l. commodiſsime, ff. de liber. & poſthum. cum vulgatis: ex qua & primogeniorum natura, & ſucceſ ſione, habilitas, ſeu capacitas tempore delatæ ſucceſ ſionis conſideranda eſt, vt ſuprà probaui, nec caſus ſuperueniens, attenditur, provt etiam probaui ſuprà. Sic ſane (quod etſi obiter dictum, eſt quidem ſingulare, & notandum) vt maſculus ſuperueniens fœminam ſemel admiſ ſam excludat, non ſufficit generalis illa, & vaga coniectura, aut præ ſumptio, quod hæc videtur voluntas fuiſ ſe teſtatoris, cum ordinauit, quod fœmina proximior excluderetur per maſculum remotiorem, niſi ſpecifica, & indiuidua alia, eáque ex verbis diſpoſitionis deducta coniectura appareat, ex qua elici velut manifeſtè poſ ſit, quod eo etiam caſu per maſculum ſuperuenientem fœ mina excluderetur, quãtumuis legitimo tempore ad ſucceſ ſionem admiſ ſa; nam ex voluntate inſtitutoris eiuſdem maioratus, & diſpoſitio in pendenti eſ ſe, & regulæ ordinariæ ſucceſ ſionis maioratuum violari poſ ſent, vt ſtatim dicetur. Sic proculdubio, quod generalis illa coniectura non ſufficiat, ſatis apertè voluit Mieres ipſe, ex quo contrariam ſentiam tuetur conſtanter, num. 47. dictæ quæ ſtionis 6. vbi veram appellat hanc opinionem, quod maſculus natus, & conceptus poſt delatam ſucceſ ſionem, fœminamque ſemel admiſ ſam, eam non excludat. Si autem coniungantur fundamenta omnia, quæ ex dicto numer. 35. vſque ad numer. 52. Mieres expendit, ad tria principaliter reduci debent. Primum quod conſtitutio, quæ loquitur in primogenito præferendo, intelligitur de illo, qui repe ritur primogenitus tempore mortis illius, de cuius ſucceſ ſione agitur, prout ibi comprobat num. 36. & repetit dicto num. 47. vbi addit Baldum in conſ. 110. num. 1. dicentem, quod quando loquimur de prælatione alicuius ad alterum, inſpicimus tempus, quo ſucceſ ſio acquiritur, adeo quod ille, qui tunc præfertur, efficitur perpetuus ſucceſ ſor, & tranſmittit, & ſemper excludit alios, §. proximus, Inſtitut. de legit. agnat. ſucceſsione, l. vltima, ff. de ſucceſ ſorio edicto, quia natura dominiorum acquiſitorum eſt, quod debeat ſemper eſ ſe perpetua, prout comprobat idem Mieres, in fine dicti numeri 35. Secundum fundamentum eſt, quod ea, quæ ſemel vtiliter conſtituta ſunt, durant, licet ille caſus eueniat, à quo incipere non potuerunt, l. pluribus, §. etſi placeat, ff. de verborum obligat. cum vulgatis, cap. factum legitime, de regul. iur. lib. 6. quod (vt vides) adduxit quoque Molina. Et ius alicui quæ ſitum ex cauſa exiſtenti, durat, & retinetur, licet cauſa deficiat; l. poſt mortem, §. primo, l. non putauit, ff. de bonor. poſ ſeſ ſ. contra tabu. & comprobat ibidem, numer. 39. Tertium & vltimum fundamentum deducere videtur idem Mieres, ex deciſione l. 45. Tauri prout eam quoque expendit Molina, numero 39. d. cap. 10. vt ſuprà retuli, & hac ſententia in fauorem fœminæ. quæ ſemel admiſ ſa fuit, retenta, infert ipſe Mieres ad nonnulla, quæ vt illa ſunt, & in praxi neceſ ſaria, ex num. 48. vſque ad num. 50. de quibus inferiùs agendum eſt ex numero 55. cum ſeqq. Hactenus Pelaez à Mieres obſeruationes, & reſolutiones in propoſito, qui Ludouic. Molinæ placitis aſ ſentire videtur omnino; & quamuis non adeo generaliter, prout Molina, proponat terminos quæ ſtionis ipſius, ſed reſtringat ſe ad ca ſum prædictum, an ſcilicet fœmina, ſemel ad maioratus ſucceſ ſionem admiſ ſa, propter defectum maſculorum, ſi poſtea maſculus ſuperueniat, excludatur ab eo; eiuſdem tamen reſolutio adeo generalis eſt, vt non modò eum, ſed etiam alium quemcunque caſum comprehendat, quo agatur de excludendo eo, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis proximior erat, & ſucceſ ſit, per eum, qui poſtmodùm natus, & conceptus eſt, aut qui qualitatem nunc habet, quam ſi tempore ipſo delatæ ſucceſ ſionis haberet, admitti deberet, eam tamen tunc non habuit. Idque magis expreſ ſit Mieres metipſe, num. 48. & 49. vbi ex reſolutione tradita, num. 47. infert ad reſolutionem, atque explicationem quatuor caſuum quibus nullus ferè omiſ ſus manebit, qui contingere poſ ſit. Vere tamen, in eiſ dem terminis, in quibus quæ ſtionem propoſuit Molina, in initio dict. cap. 10. eam Mieres non proponit, nec ſpeciem illam in dubium excitat vllo modo. vt quamuis in diſpoſitionibus puris, quę ſub negatiua conditione conceptæ non ſunt, & in his, in quibus proximior purè ſuccedere debet, aut vocatus eſt, affirmatiuam partem in fauorem proximioris, qui ſemel admiſ ſus eſt, tueatur Mieres, & in eum ſenſum expendi debeat, tamen in caſu ipſo, per Molinam in dubium excitato, non modo aliquid deciſum reliquit idem Mieres, ſed nec aliquo modo negatiuæ conditionis ſpeciem illam attigit, quod negari non poterit, ſi præfatus Author originaliter prælegatur. Rurſus, Velazq. Auendanus in l. 40. Tauri. gloſ ſ. 6. ex num. 13. vſque ad finem quæ ſtionis, eandem Ludou. Molinæ ſententiam, & opinionem amplectitur. Et is Author ipſam illius ſpeciem propo ſuit, atque in eiſdem terminis, ſubſtituti ſcilicet in deſectum filii Maſculi naſcituri ex filia fœmina, loquutus eſt, & ipſismet fundamentis excitatus. Sic ſane Auendanus ipſe, eorum numero, qui Molinæ ſententiam ſuſtinent, commemorari debet principaliter. Et iterum in eodem placito fuit, in eadem l. 40. glo. 8. num. 30. vbi inquit, quod hæc eſt regula generalis, iuridica, & communis, quod quotieſcunque maioratus inſtitutor aliquem vocauerit ad primogenii ſucceſ ſionem diſpoſitiuè, aut conditionaliter, cum aliqua qualitate, intelligitur principaliter ſub ea conditione vocationem feciſ ſe, quod ea qualitas in perſona vocati reperiatur tempore, quo ſucceſ ſio actualiter defertur, ſicuti tenent Authores quam plurimi, ibi relati; & repetit gloſ ſa decima octaua, numer. 26. & ſequent. Blaſius quoque Flores Diaz de Mena, in addit.[*] ad deciſionem Gammæ 27. nu. 4. per totum, folio 26. inquit dubium eſ ſe, quando in fideicommiſ ſis, & maioratibus, poſt effectum conſummatum admittatur alius, qui melius ius habeat, in præiudicium iuris ab alio quæ ſiti; & dicit, videndos omnino Authores nonnullos, quos ibi refert, inter quos aſ ſerit, magnam controuerſiam eſ ſe, an natus poſt euentum caſu ſubſtitutionis, ſiue ob mortem, ſiue ob alienationem, præferatur proximiori, qui fuit admiſ ſus tempore delatæ ſucceſ ſionis, quia alius tunc proximior non erat, licet poſtea natus ſit: & refert communiter concludi, contra Molin. & Riminaldum. quod non admittatur, niſi adhuc res ſit integra, nulla diſtinctione facta, & quod ita ipſe in proprio caſu habet conſulere; & limitare ſolet in vno caſu, de quo ibidem, & inferiùs videbitur. Hactenus is Author, circa quem animaduertendum neceſ ſariò duxi, nec vllo pacto ſilentio prætermitti poſ ſe; Ludou. Molinam, lib. 3. dict. cap. 10. (quò loci citatur per Blaſium Flores) procliuiorem fuiſ ſe in comprobationem eius ſententiæ, quam communiter teneri inquit Blaſius ipſe, eámque non modò defendit conſtanter in caſu delatæ ſucceſ ſionis per mortem vltimi poſ ſeſ ſoris; ſed etiam putauit veriorem, ſtricti iuris rigore conſiderato, in altero caſu, contrauentionis ſcilicet, & alienationis; ad quod Author ille non animaduertit, dum dicit, quod, communiter concluditur contra Molinam; quaſi velit, concludi contra eum communiter, eo quod non tueatur partes eius, qui ſemel ſucceſ ſit, quia proximior delatæ ſucceſ ſionis tempore, cùm tamen in eius fauorem quæ ſtionem reſoluerit; & poſtmodùm nati, etiam proximioris, ius reſpuerit omnino, niſi in altero caſu alienationis, in quo dubius fuit, quamuis ſtricti iuris rationem agnouerit. Decipitur itaque præcitatus Author in eo, quod intendit, ac in allegatione Molinæ. Niſi dixeris, ideo aſ ſerere illum, quod concluditur communiter contra Molinam, quod intellexerit, loquutúsque fuerit in vno duntaxat caſu, contrauentionis ſcilicet, & alienationis. Verè tamen in vno, & altero dubium, & quæ ſtionem propoſuit, prout ibi apparet. Præterea, Pat. Ludouic. Molina, è Societate[*] Ieſu Religioſus præ ſtantiſ ſimus, atque eruditiſ ſimus equidem, tomo tertio de iuſtitia & iure, diſputatione 634. per totam, eandem Ludouic. Molinæ diſceptationem, atque controuerſiam aſ ſumit, & ita perficit, vt nonnulla nouè annotauerit, atque tradiderit. In primis namque, quæ ſtionis eiuſdem, per Molinam propoſitæ, atque in eadem exiſtens ſpecie, duplex adducit exemplum. Poſtmodùm pro opinione ipſius Molinæ nouem expendit fundamenta, quæ in effectu nihil nouitatis continent, ſed reducuntur ad ipſa Ludouic. Molinæ fundamenta. Eiſdem etiam nouem fundamentis reſpondet numero ſeptimo, prout etiam Molina reſpondit. Pro contraria quoque parte, quod ſucceſ ſio maioratus in pendenti eſ ſe poſ ſit, & auocari ab eo, qui ſemel ſucceſ ſit, ſi alius proximior, poſtmodùm naſcatur; ſex ponderauit fundamenta præcipua, quæ etiam ex fundamentis Ludouic. Molinæ pro eadem parte deduxit. Eiſdem tamen ſex fundamentis, quibus ſuo ordine, ſiue ex profeſ ſo non reſpondit Molina, quamuis reſponſum generale tradiderit numero quadrageſimo, & quadrageſimo primo, dicti cap. decimi, Pat. ipſe Molina reſpondit ſpecificè, columna vltima illius diſputationis, ex verſiculo, Ad argumenta vero partis contrariæ, folio 500. Ac denique in primo caſu, quando ſcilicet ſucceſ ſio vacat per mortem vltimi poſ ſeſ ſoris, diſtinguendum putauit, prout decidendo quæ ſtionem, diſtinguit ibidem, numero quinto, folio 494. In altero vero caſu, contrauentionis ſcilicet, & alienationis contra Molinam quæ ſtionem reſoluit, prout inferiùs videbitur, & tam in vno, quàm in altero caſu, eiuſdem partis reſolutiones, atque obſeruationes ponderabuntur, idcirco, conſultò hic omittuntur. Ludouici quoque Molinæ placitis, & reſolutioni aſ [*] ſentire videtur, licet in illis terminis quæ ſtionem non proponat, nec dubium illud explicet; Ioannes Gutierrez in conſilio primo & ſecundo: is enim Author vt diluat altercationem conſultationis illius, pro certo tradit numero vndecimo, dicti conſilij primi, quod teſtator ſi in fundatione Capellaniæ dicat, quod præ ſentandus ſit Sacerdos, aut Preſ byter, vel quod præ ſentetur Capellanus, qui celebret Miſ ſas, requiritur, quod præ ſentandus ſit Sacerdos tempore præ ſentationis; & addit numero decimo quinto, quod qualitas requiſita ad admittendum, vel excludendum aliquem in beneficio, vel dignitate, debet adeſ ſe tempore prouiſionis, vel excluſionis; nec ſufficit quod ex pò ſt facto interueniat. Et repetit id ipſum numer. 17. dicens, quod eligendus virtute vltimæ voluntatis ad aliquod officium, requirens certam qualitatem, ea debet eſ ſe tempore electionis, nec ſufficit quòd adſit tempore adminiſtrationis: & in conſilio ſecundo, vbi præmittit numero primo, quod te ſtator fundans Capellaniam, vel Eccleſiam, poteſt apponere tempore fundationis, quæcunque pacta, & conditiones quas voluerit, & ſunt ſeruandæ. Et eam fecere Sacerdotalem, prout ibi numero ſecundo. Et numero quarto, quod præ ſentatio aliter facta, de non habente qualitatem à teſtatore expreſ ſam in fundatione. eſt inualida. Et numero quinto, quod habens vnam tantum qualitatem, ex duabus à teſtatore requiſitis, non admittitur. Quod cum præmiſerit, ſubdit ſtatim numero decimo nono, quod qualitas Sacerdotij requiſita, debet interuenire tempore præ ſentationis, ſiue actus, ſiue promotionis, nec ſufficit aptitudo. Et numero vigeſimo, quod aliter Capellania, aut beneficium prouideri non poteſt. Et tandem numero vigeſimo octauo ad propoſitum noſtrum, quod Sacerdotium poſterius non præiudicat priori, cui aliquod ius erat quæ ſitum ex ſuo Sacerdotio, etiam ſi ſecundus habeat maiorem qualitatem. Et hactenus is Author, qui generaliter concludit, qualitatem à teſtatore requiſitam interuenire debere tempore delatæ ſucceſ ſionis, nec poſtmodùm ſuperuenientem nocere ei, cui iam erat ius quæ ſitum: atque ita id ipſum confirmat, quod pluribus fundamentis adductis intendit probare Molina; ſpecificè tamen ſpeciem illam, & terminos quæ ſtionis propoſitæ per ipſum Molinam, non attingit, nec ſimpliciter expendi poteſt, vt probet eius ſententiam; quamuis in terminis puræ diſpoſitionis, & ſub conditione negatiua non conceptæ, aut quæ proximiori, vel habenti certam qualitatem deferenda eſt; pro eadem Ludouici Molinæ opinione recenſeri poſ ſet, prout etiam Fabius de Anna, in conſilio 22. libro primo. Alphonſus Azeuedus in conſilio nono, numero vige[*] ſimo quinto, & vigeſimo ſexto, vbi etiam, quod qualitas excludens, vel admittens aliquem ad ſucceſ ſionem, vel ad alium actum, debet adeſ ſe tempore exercitij illius actus, neque ſufficit, ſi poſtea ſuperueniat. Et conuenit Hieronym. de Ceuallos, commun. contra commun. quæstione 693. ex numero decimo ſeptimo, vſque ad numerum vigeſimum octauum, vbi numero vigeſimo quarto, & ſequent. inquit in hunc modum: Aduertendum tamen ſingulariter eſt, quod in tantum requiritur, vt qualitas à teſtatore requiſita, interueniat tempore petitionis: quod ſi appellauerit aduerſarius, ex eo quod illi non fuit facta collatio Capellaniæ, & pendente appellatione ſuperuenerit qualitas requiſita, veluti Sacerdotium, Ordo ſacer, vel ætas, vel quid ſimile, nihil proficiet, neque per ſuperuenientem qualitatem ſententia poterit reuocari; cum qualitas requiſita ad ſuccedendum, debeat adeſ ſe præcisè eo tempore, quo cedit dies; nec ſufficit, ſi poſtea ſuperueniat, &c. Et numero vigeſimo quinto, vbi etiam ſic ſcribit: Et ſic cum qualitas Sacerdotij ſuperueniat poſt iudicium acceptum, imò & poſt pronuntiationem primæ ſententiæ, ſequitur, quod illud ius ſuperueniens, non nocet præ ſentato, & inſtituto, qui à principio melius docuit de iure ſuo, quia aliàs lites fierent immortales, & iudicium eſ ſet in pendenti, quod iura abhorrent, maximè in præiudicium tertij, &c. Et repetit numero 26. & 27. dicens, quod quotidie ita ſeruatur in conſilio Toletano in cau ſis Capellaniarum, prout latiùs ibi. Et is quoque Author non attingit caſum illum, propoſitum per eundem Molinam, in præfatione dicti cap. 10. idcirco ipſius reſolutio non conducit terminis illis, ſed aliis, cùm proximiori ſcilicet, aut habenti certam qualitatem, ſucceſ ſio deferenda eſt, ſiue cùm diſpoſitio purè concipitur, nec vllam negatiuam conditionem continet, tunc namque delatæ ſucceſ ſionis tempus præcisè inſpicitur, nec tempus futurum, aut qualitas ſuperueniens, in conſideratione habetur. In quo etiam conuenit D. Perez de Lara, de anniuerſariis & capellan. libro ſecundo, capite nono, numero 59. & quatuor ſeqq. qui cùm propoſuiſ ſet, atque explicaſ ſet dubium illud, an ſcilicet capacitas præ ſentandi requiratur tempore vocationis, vel ſufficiat, quod interueniat tempore præ ſentationis, vel inſtitutionis, & reſolutiuè probaſ ſet, quod qualitas, ſeu habilitas, quæ requiritur ab initio, non ſufficit, ſi poſtea ſequatur; ſubdit numero 59. & ſeqq. in hunc modum: Et quod diximus, non ſufficere, quod qualitas Clericatus ſuperueniat, intelligendum eſt, poſtquam alicui ab initio eſt ius quæ ſitum, cui non eſt auferendum. At Capellania vacante, licet ad eam vocentur conſanguinei fundatoris, cum primas partes habeat patronus ad præ ſentandum, ei principaliter eſt ius quæ ſitum ad præ ſentationem, nemo poterit impugnare, argumento regulæ, factum legitimè de regul. iur. in ſexto, Ex quo deduco verum, quod ſi patronus ſecundum formam fundationis præ ſentauit Clericum conſanguineum, quem inuenit idoneum, & tran ſacto termino ad præ ſentandum, ordinetur aliquis proximior testatori, qui toto tempore dato patrono ad præ ſentandum, non erat Clericus, & ſic incapax, non eſt præferendus præ ſentato, cui fuit ius quæ ſitum ex præ ſentatione, cap. cum Bertoldus, de re iudicata: pro quo facit, quod ſi Capellania conferatur Clerico ex traneo, quia non erat aliquis Clericus conſanguineus, & poſtea conſanguineus efficiatur Clericus, non eſt auferenda Capellania extraneo. Et pro hoc etiam facit, quod licet in maioratu fœmina excludatur à maſculo; tamen fœmina, cui fuit ius quæ ſitum ad maioratum propter alienationem poſ ſeſ ſoris, non excluderetur per Maſculum poſtea natum, tradit Mieres, 3. parte, quæ ſtione prima, numero 66. &c. Vbi nonnullis comprobat, non tamen citat Molinam, lib. 3. d. cap. decimo, nec ipſum Mieres, 2. part. dict. quæ ſt. 6. ex num. 35. Et id ipſum tradidit Stephanus Gratianus, in[*] addit. ad deciſionem 198. vbi in hunc modum ſcripſit: Quod adeo verum eſt, vt quamuis lite pendente ſuperueniat qualitas, quæ à principio defuerat, nihil proficeret, neque per ſuperuenientem qualitatem poſ ſet ſententia reuocari in cauſa appellationis, cum debeat eſ ſe præcisè eo tempore, quo cedit dies: Alexand. con ſil. 184. numero 2. libro 2. Gozadin. conſ. 36. numero ſeptimo. Aymon conſilio 212. numero ſexto. Actus enim legitimus, & perfectus non vitiatur, licet perueniat ad caſum, à quo non poterat incipere. Bartol. in l. pluribus, §. etſi placeat, de verbor. oblig. Tiraquel. in l. ſi vnquam, in verbo, ſuſceperit liberos numero 151. C. de reuocand. donat. Et facit quod aliàs dixi, cum de hoc quæreretur, de Capellania aſsignata alicui, in defectum vocati per teſtatorem, quia ſi non haberet qualitatem requiſitam, vel conſanguinitatis, vel ordinis ſacri, vel ætatis, aut ſimilis; nam non eſt illi auferenda in cauſa appellationis, licet poſtea ſuperueniat ætas, Sacerdotium, aut conſanguinitas, cum ius quæ ſitum ex ſuperuenientia conditionis non tollatur, cap. ſi pro te, de reſcriptis, in ſexto. Ancharan, in cap. cum ei quem, columna 3. numero ſecundo, de conceſ ſione præbendæ: interminis poſt Felinum, Beroum, & alios concludit Spino de teſtament. gloſ ſa quarta, numero 69 & 70. & multum notandum, dicit Ceuallos, quæ ſtione 693. numero vigeſimo quinto, vbi quod ſ æpè occurrit in proſequutione litium, vt ſuperueniat interim qualitas, quæ tamen non prodeſ ſet. Curt. iunior conſilio 57. numero vndecimo. Pariſius de reſignatione, libro quarto, quæ ſtione prima, numero decimo quarto, & textus in l. non oportet, ff. de legatis ſecundo, l. interuenit, ff. de legat. præstand. cum ſimilibus adductis per Ludouicum Molinam, libro primo, capite decimo tertio, numero 37. vbi de veriſsima opinione teſtatur, poſt Socinum, qui plura adducit in l. ſi cognatis, n. 29. ff. de rebus dubiis. Tradit etiam reſolutionem eandem Flaminias Chartarius, deciſione Genuæ 16. ex numero 6. cum ſeqq. vbi etiam, quod qualitas neceſ ſaria ad effectum diſpoſitionis, eo tempore interuenire debet, quo de effectu diſpoſitionis agitur, nec ſufficit. ſi ex poſt facto interueniat, cum tunc interuenire illam, neceſ ſe ſit: Ludou. quoque Caſanate in conſ. 26. num. 16. 17. & 18. vbi ex aliis etiam iuris Interpretibus adnotauit, quod ſubſtitutionis qualitas debet interuenire tempore delatæ ſucceſ ſionis: nec ſufficit, ſi poſtmodùm interueniat, prout latiùs ibi: & per Graſ ſum, §. ſucceſsio ab inteſtato, quæ ſtion numero. 4. vbi inquit poſt alios multos, quod ſi fœmina ad ſucceſ ſionem ſemel admiſ ſa ſit, & poſtea Maſculi ſuperueniant, non excluditur per maſculos ſuperuenientes: & §. fideicommiſ ſum, quæstione 17. qui in eo dubio, an concepti poſt mortem teſtatoris, admittantur ad fideicommiſ ſum, diſtinguit fideicommiſ ſum purum à conditionali: & quamuis in conditionali, ſiue quando teſtator digreſ ſus eſt ad plures gradus ſubſtitutionum, admiſerit etiam eos, qui tempore mortis teſtatoris nati non erant, ſed poſtea quandocunque naſcuntur; ſtatim tamen inquit, id pro cedere, dummodo reperiantur nati, vel concepti tempore euenientis conditionis; nam ſi poſtmodùm nati fuerint, non admittuntur. Et idem The ſaurus, forenſium libro tertio, quæ ſtione 84. vbi contrarias commemorauit ſententias. Rurſus, & Rolandus à Valle, in conſilio 70. ferè per totum, maxi[*] mè ex numero octauo, vſque ad numerum 21. & numero 34. cum ſeqq. & numero 47. & ſeqq. libro 3. Ludouici eiuſdem Molinæ traditionibus conuenire videtur, tam in primo caſu, admiſ ſionis ſcilicet eius, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis proximior ſit, quàm in ſecundo, quando ob contrauentionem, & alienationem rerum maioratus, ſucceſ ſio defertur. In alio etiam, quod in diſpoſitione, fauore familiæ perpetuò facta, non modò comprehendi natos tempore mortis teſtatoris, firmauit; ſed etiam natos poſtmodùm: prout ipſe Molina annotauit dicto cap. 10. lib. 3. num. 21. & libro primo, cap. 6. numer. 48. & 49. Facit etiam Rolandus idem maximam vim in eo, quod verba limitatiua, & reſtrictiua, vtputà eo caſa, vel tali caſu, vel tunc, aut ſimilia appoſita ſint, vt ad certum tempus, vel certo tempore natos, reſtringi diſpoſitio debeat. Et non modò expreſ ſam, ſed etiam coniecturatam, & præ ſumptam voluntatem præ oculis habendam, in propoſito huiuſce materiæ, iuridicè, & latè fundat, prout latiùs ibi. Decianus autem, in conſ. 60. per totum, libro primo, licet articulum illum, an non nati, vel non concepti tempore prohibitæ alienationis factæ, poſ ſint eam reuocare; ex propoſito in dubium excitauerit, atque explanauerit, & in fauorem eorum, qui poſtmodùm nati fuere, eum concludat, prout etiam Rolandus, vbi ſuprà. Et ibidem dupliciter declaret Decian, metipſe regulam l. finalis, ff. communia prædior. non tamen in eiſdem terminis Ludouic. Molinæ attingit dubium illud, an ſcilicet, qui poſtmodùm natus, aut conceptus fuit, in totum auocare poſ ſit ſucceſ ſionem ab eo, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, vel alienationis factæ proximior erat, ſi ipſe nunc proximior ſit; ex quo tamen poſtmodùm natos admittit in fideicommiſ ſis iuris communis, ad quæ plures admitti poſ ſunt, prout certum eſt; in fauorem eius partis recenſeri poteſt, quæ natum, aut conceptum poſtmodùm, ad excluſionem alterius admittit in Hiſpanorum primogeniis, ad quæ vnus ſolus ſui natura admitti poteſt. Et in eiſdem terminis ſermonem, ac diſputationem inſtituit Ioannes Cephalus in conſil. 318. libro tertio, in fortioribus tamen quàm Decianus notauit numero 90. & 91. & numero 100. & ſeqq. naſcituros aliquando ex præ ſumpta voluntate natis poſ ſe præiudicare, & iura eorum reſoluere; quod eſt rectè, & ſingulariter dictum, & ſuo loco expenditur inferius, vbi, etiam ponderatur ipſe Cephalus ibi, numero 41. & quatuor ſeqq. eodem etiam modo ſe habuit Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 564. libro quarto, maximè num. 15. 24. 25. & 66. qui per totum con ſilium explicat dubium ipſum, an ſcilicet nec nati, nec concepti tempore cedentis fideicommiſ ſi, ſed poſtmodùm, admittantur; vt poſ ſint recuperare etiam partem ſuam à patruis, qui eam fuerant conſequuti. Et is quoque Author commemorari poteſt eorum Interpretum numero, quos pro ſua opinione commemorauit Molina, d. cap. 10. lib. 3. num. 15. Menochius quoque in conſilio 106. numero 46. & [*] tribus ſeqq. & numero 87. & 88. & numero 352. & quatuor ſeqq. libro ſecundo, eandem, quam Molina ſuſtinuit ſententiam, & opinionem, viſus eſt manifeſtè ſuſtinere, dum dixit, qualitatem ſuperue nientem nihil prodeſ ſe ei, cui ſuperuenit, etiam in ſucceſ ſionibus ex teſtamento, ſed adeſ ſe debere eo tempore, quo diſpoſitio ad effectum perducitur, aliàs deficere diſpoſitionem, ſi eo tempore deficeret qualitas, cuius gratia inducta eſt diſpoſitio. Et quod qualitas maioris natu, aut primogenituræ attendi debet tempore delatæ ſucceſ ſionis, quia diſpoſitio, quæ de maiori natu, aut de primogenito loquitur, intelligitur de eo, qui reperitur primogenitus tempore, quo defertur ſucceſ ſio, ſicuti hæc omnia, poſt alios plures Authores, qui ita reſponderunt, latiùs comprobat ibi, & in con ſilio 315. numero vigeſimo quinto, & 26. libro quarto, vbi etiam id ipſum, quod Ludou. Molina tradidit, ſcilicet quod ſi fœmina primogenita, primo ſuccedit in iure primogenituræ, & deinde ſuperueniat maſculus, putà poſthumus, quod fœmina ſemel admiſ ſa, debet eſ ſe perpetuò admiſ ſa, & maſculus manet perpetuò excluſus. Et reddit rationem, quia res ſemel acquiſita, perpetuò acquiſita manet, l. ſiue poſsidetis, C. de probat. eſto, quod veniat ad ca ſum, à quo incipere non poteſt; argumento l. ſi pluribus. §. et ſi placeat, ff. de verbor. obligat. & repetit, latiúsque comprobat ipſe Menochius, in conſ. 413. ex numero 27. vſque ad numerum 36. libro 5. vbi late, quod in quacunque diſpoſitione inſpicitur habilitas tempore, quo caſus ſucceſ ſionis euenit, & quod vocatus, aut qui ex diſpoſitione teſtatoris, vel legis ſuccedere debebat, ſemel ſuccedens, quia nullus alius proximior, vel idoneus exiſtebat ſucceſ ſionis tempore, ob alios poſtmodum ſuperuenientes non deſinit hæres eſ ſe, vel ſucceſ ſionem, ſemel acquiſitam non amittit. Sic etiam, quod fœmina ſemel admiſ ſa, à maſculis ſupernaſ centibus non excluditur, vt latiùs ibi: & vide numero 33. vbi inquit, quod fideicommiſ ſo conditionali relicto liberis, vel agnatis, eueniente conditione, exiſtentes admittuntur, excluſis his, qui pò ſt nati ſunt, aut concepti, & pari in gradu ſint, aut etiam proximiori, & vide ex numero 44. cum ſeqq. & numero 60. & tribus ſeqq. vbi defendit, natum, & conceptum, poſt delatæ ſucceſ ſionis, aut euenientis conditionis diem, non excludere ſemel admiſ ſum, etiam ſi proximor ſit; & numer. 63. id ip ſum ſtatuit in alio caſu, delatæ ſcilicet ſucceſ ſionis ob contrauentionem, & alienationem rerum maioratus; vt ſi eo tempore extiterunt alii, qui admiſ ſi fuerunt ad recuperandum, poſtmodùm natus, atque conceptus non admittatur: quando tamen, re adhuc integra, & nondum reuocata alienatione, alias natus, aut conceptus eſt (quo caſu magis dubitauit Ludouic. ipſe Molina) rem hanc non diſ ſoluit Menochius, qui ipſe in conſ. 1030. numero 4. libro 11. eandem etiam tenet ſententiam, & commemorari poteſt eorum numero, quos ipſe Molina, præcitato capite decimo, libri tertij, numero 15 ipſe adducit pro ſua opinione; & latius lib. 4. præ ſumptione 93. numero ſeptimo & ſequent. Iacobus etiam Bereta, pro eadem parte expendi poteſt, in conſ. 20. Si filij, numero 19. & in conſ. 51. Circa primam, numero vndecimo, & in conſ. 27. numero ſeptimo, vbi loquitur in caſu, cum exiſtentes tempore purificatæ conditionis, iam agnouerunt fideicommiſ ſum, vt tunc poſtmodùm nati non admittantur, etſi proximiores ſint. Alexander vero Raudenſis, de analogis, libro primo, capite trigeſimo quarto, ex numero 320. vſque ad numerum 340. folio 386. & 387. conſtanter viſus eſt tueri contrarium eius, quod Molina defendit; atque ita præferendum eſ ſe proximiorem non natum, nec conceptum tempore delatæ ſucceſ ſionis, etiam ad excluſionem eius, cui ſemel ſucceſ ſio delata, atque acquiſita fuit. Sic ſanè is Author eorum numero commemorari debet, quos contra ſe, & pro altera parte contraria adduxit ipſe Molina, præcitato capite 10. libro 3. numero vigeſimo quinto, in fine. Adducitur autem ea principaliter ratione Raudenſis, quod non videatur incongruum, natis poſtea proximioribus, dominium poſ ſe auelli, inſpecto tempore natiuitatis, quia tranſit dominium cum ſua cauſa, ſuóque onere, prout ibi comprobat. Item, quia dominium ip ſum poteſt ſtare in pendenti, quatenus eſt creatura intellectualis; licet ipſa diſpoſitio, quæ diſ ponit de dominio, non ſtet in pendenti, prę ſuppoſito, quod ſit creatura. Et regula contraria procedit (vt ipſe Raudenſis contendit) quoad ipſum factum non autem quo ad iuris effectum. Indéque conſtituit, quod nihil, quod agitur de præ ſenti, vel eſt actum de præterito, pendet, prout ad merum factum nos referimus, quod aliquid fieri, & ipſum fieri, eſ ſe in pendenti, eſt implicatio contradictionis; ſed bene poteſt pendere actus de præ ſenti, & de præterito, quantum ad iuris effectum in quibuſcunque diſpoſitionibus: non enim eſt inconueniens, vt ſi ex varietate accidentis, poſ ſit ſequi diuerſus effectus, & ſtet in pendenti, donec declaretur, ſeu certificetur ille euentus, prout latius ibi. Adducitur quoque principaliter idem Raudenſis, doctrina, & reſolutione Ca ſtrenſis (quam etiam Molina expendit) dum ille reſpondit, non natos, nec conceptos tempore alienationis, poſ ſe bona fideicommiſ ſi alienata reuocare, & adducit etiam caſus, qui de facto ſibi contigit, deciſionem in terminis, & nonnulla ad propoſitum præ ſens, de quibus ibi, & dicto numero 320. & 321. ſecurè reſoluit, quod ſub negatiua conditione, ſi Iacobus maſculos non habuerit, diſpoſitione facta, & fœminis vocatis, certum eſ ſe, non poſ ſe fœminam ſuccedere, donec eſt ſpes natiuitatis maſculorum, quæ durat vſque ad mortem naturalem, prout ibi comprobat: & vide The ſaurum, forenſium lib. 3. d. quæ ſt. 84. Quamuis autem in articulo ſucceſ ſionis ſemel delatæ, & acquiſitæ ei, qui tempore euenientis conditionis, aut ſucceſ ſionis proximior erat, aut neceſ ſariam, vel requiſitam qualitatem habebat, vt per alium proximiorem, poſtmodùm natum, aut per maſ culum ſuperuenientem, ea auocari poſ ſit; Ludoui. Molinæ placitis & reſolutioni, eiuſdem Rauden ſis placita aduerſentur; in alio tamen, delatæ ſcilicet ſucceſ ſionis ob contrauentionem, & alienationem, non modò non aduerſari ſed etiam in fortioribus terminis, atque indiſtinctè, etiam re non integra, ſed reuocata alienatione per proximiores, conuenire videtur; vt potè, cùm etiam poſtmodùm natis reuocandi alienationem, conceſ ſerit facultatem abſolutè. Ipſe tamen Molina dubitauit duntaxat, quando res eſ ſet integra, nec is, qui tempore alienationis proximior erat, & ſucceſ ſionem prætendere poſ ſet, ſucceſ ſionem ſibi, ipſo facto alienationis delatam, dixiſ ſet, atque petiiſ ſet; quaſi ſemel delata, atque acquiſita ſucceſ ſione proximiori, ob factum alienationis, perinde haberi debeat, ac ſi per mortem poſ ſeſ ſoris delata fuiſ ſet. Magonius etiam, deciſione Florentina 91. in terminis mouet articulum illum, an nati, & concepti tempore purificati fideicommiſ ſi, præferantur ad reuocandum alienata natis, & conceptis poſt alienationem, qui tamen gradu proximiores ſint. Et in primis arguit numero quarto, quod vocatus, ſeu ſubſtitutus, capax eſ ſe debet tempore purificati fideicommiſ ſi, & capacitas conſide ratur eo tempore, quo quidem qui natus non erat, nec conceptus, ca pax eſ ſe non poteſt, nec capacitas poſtmodùm ſuperueniens attenditur, ſicuti ex aliis Authoribus ibi comprobat; & num. 19. retulit Crotum, Loazes, & alios, qui concludunt, quod nati, & concepti tempore exiſtentis conditionis, aut purificati fideicommiſ ſi, præferuntur ad reuocandum alienata contra prohibitionem, natis, & conceptis poſt dictam alienationem. ipſe tamen, ex num. 17. vſque in finem deciſionis defendit contrarium, vt ſcilicet nati, & concepti poſt alienationem metipſam, in caſu ibi propoſito, præferantur, quia proximiores erant, prout latius ibi. Vere tamen is Author nec loquitur in terminis ipſis, ex citatis per Molinam, nec etiam m Hiſpanorum primogeniis, in quibus ex ipſorum natura, aliter ſtatuendum, quam in fideicommiſ ſis iuris communis, negari non poteſt. Rur ſus, Magonius metipſe ſi originaliter prælegatur, his adducitur principaliter, quæ potius in fauorem Ludou. Molinæ, quam è contra expendi poſ ſunt. Quod patet, quia fideicommiſ ſum, de quo ibi, ſiue dicatur inductum aut morte, vel alienatione, in vtroque videri debebat vocatus Angelus filius, & deſcendentes ex dicto Bernardo; idque tamen ex iuris præ ſumptione, quia cenſentur vocati proximiores, l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo, vbi Bartol. & cæteri, l. peto, §. fratre, eod. tit. Decius in conſilio 1. columna prima, Craueta, in conſil. 67. num. 5. proximior autem patri nemo eſt, quam filius: l. filius patri, ff. de ſuis & legit, aliàs ſi filio præferretur Ioannes primus ex fratre nepos, ſequeretur abſurdum, quod filius proximus eſ ſet deterioris conditionis nepote remotiori, l. ſi viua matre, C. de bonis maternis. Ac etiam ex verbis expreſ ſis teſtatricis, ibi, quia voluit, dicta bona ſemper remanere penes filios, & deſcendentes dictorum filiorum reſpectiuè, & ſic vocauit vniuſcuiuſque filios, & deſ cendentes in portionem inſtitutorum. Nec obſtat (inquit idem Magonius) quod tempore euenientis conditionis, & purificati fideicommiſ ſi, per alienationem, Angelus nec natus, nec conceptus eſ ſet, & Ioannes Petrus eſ ſet tunc temporis in lucem editus per ſuprà dicta, vt firmare videntur Crotus, & Loazes, in l. filius familias, §. diui, ff. de legatis primo, ille num. 104. iſte num. 197. vbi concludunt, quod nati, & concepti tempore exiſtentis conditionis, præferuntur ad reuocandum alienata contra prohibitionem, natis, & conceptis poſt dictam alienationem. Quia reſponderi poteſt, quod quantumcunque tempore alienationis Ioannes Petrus eſ ſet proximior, potuiſ ſétque reuocare, ex quo tamen non priùs, quam nunc, quo tempore ſuperuenit Angelus, alienanti proximior, & deſcendens, non declarauit ſe velle reuocare, non competit dictum itis priuatiuè, volente dicto Angelo reuocare, quia ante acceptationem ius hoc non competebat. Nunc autem, quando acceptat, reperitur in rerum natura Angelus filius alienantis, quia vocatus in vtroque fideicommiſ ſo, & mortis, & alienationis, excludit alios non proximiores, neque deſcendentes, Vnde ſatis eſt Angelo, ſupereſ ſe tempore declarationis, ſi non aderat tempore purificatæ conditionis, quia quoad vocatos, ab acceptatione ius metimur: cum autem ſit incertum, an acceptare, vel non acceptare velit, ex qua incertitudine illud etiam oriri perſpicirur, vt hæres non teneatur ad reſtitutionẽ fructuum perceptorum ante declarationem, & acceptationem fideicommiſ ſarij; & ratione iſtius incertitudinis non dicitur eſ ſe in mala fide, &c. Præterea ceſ ſant contraria (adiicit idem Author) quando de contraria mente teſtantis apparet, vt cogitauerit etiam de filiis filiorum naſcituris, vt hic factum apparet, cùm tempore teſtamenti nulli dicent nati, aliàs redderetur inutilis diſpoſitio, quo caſu non attenditur, an tempore euenientis conditionis ſint nati, vel concepti, quia de enixa voluntate diſponentis conſtat, dicta bona debere remanere penes deſcendentes, & filios filiorum reſpectiuè, durante ipſorum linea maſculina. Vnde quandocunque eorum alteri inſtitutorum filiorum filij naſcantur, portio patris illis pertinet, quia teſtator reſpexit etiam ad futurum: fauorabilis enim eſt ſpes naſcendorum, & purificata diſpoſitio æquiparatur in omnibus diſpoſitioni puræ, & ita videtur decidere caſum iſtum Caſtrenſis, in conſilio 247. numero tertio, libro primo, & ad omnes, tam natos, quàm naſcitutos parem affectionem habuiſ ſe videtur iſta teſtatrix. Quod clarè oſtenditur (ſubdit Magonius) quia vocauit lineas filiorum reſpectiuè, quo caſu non requiritur, quod tempore diſpoſitionis, Vel tempore euenientis conditionis ſint nati, vel concepti ij, qui comprehenſi ſunt in linea, prout tenent Authores ibi relati. Et dato, quod ex præ exiſtentia natiuitatis, & cõceptionis dicti Ioannis Petri, tempore purificati fideicommiſ ſi aliquod ius illi acquiſitum foret in reuocatione alienatorum, illud non ſuit ſimpliciter acquiſitum, ſed reuocabiliter per ſuperuenientiam filiorum Bernardi alienantis, expreſsè vocatorum, qui tanquam de linea Bernardi fuerunt vocati, & præ poſiti cæteris. Et quamuis tunc nec nati, nec concepti forent, ius tamen dictæ lineæ, & prouenientibus ex ea, erat quæ ſitum ſaltem in ſpe, à iure approbata, videlicet ex dicto teſtamento. Cuius quidem ſpei erit effectus, vel quod impediat tranſlationem, donec ex euentu fututo certificetur, an dicta ſpes euaneſcat, & ius alterius interim ſuſpendatur, aut ſi non ſuſpendat, vel impediat tranſitum acquiſitionis, ſaltem illud qualificat, vt non pleno iure fiat, & cum effectu, ſed reuocabiliter, ita vt ſi quando illud ius in ſpe conſeruatiua ſui effectus conſiſtens, re incipiat competere; ius, quod alteri interim erat quæ ſitum, reſoluatur, & deuoluatur, prout ibi comprobat. Addit etiam, non obſtare tradita per Crotum, & Loazes, quia potius retorqueri poſ ſunt in contrarium, prout ibi obſeruat. Et tandem concludit num. 31. quod teſtator, qui vocauit ordine ſucceſ ſiuo, non vocauit tantum natos, ſed naſcituros in perpetuum, donec durabit eorum linea reſpectiuè, habuit enim reſpectum ad futurum per dicta verba. Hactenus Magonius præcitata deciſ. 191. ex cuius ſcriptis duo equidem deducuntur expreſsè, atque in indiuiduo, quæ ſine ſpecifica nota prætermitti non poſ ſunt. In primis, Authorem eundem, atque Senatũ illum non parum excitaſ ſe, atque adduxiſ ſe in caſu illo, quod re integra, & antequam Ioannes Petrus, qui tempore alienationis proximior erat, potuiſ ſet que reuocare, ſuperuenit Angelus, alienã ti proximior, & teſtatoris deſcẽdens , atque ita cum non declaraſ ſet Ioannes Petrus, ſe velle reuocare, nec reuocauerit, non competit ei dictum ius priuatiuè, volente dicto Angelo reuocare; ſicut ex Caſtrenſis, Ripæ, & Ruini doctrinis ibi contendit. Ecce vbi Magonius metipſe, ſpecificè ponderat, quod re integra, & nondum declarata reuocandi voluntate, ſuperuenit proximioris natiuitas. Quod (vt vides, & inferiùs dicetur) dubitandi an ſam & occaſionem Ludouic. Molinæ præ ſtitit; qui tamen re non integra, & iure ſuo intentato per eum, qui tunc proximior erat, dubium non habuit, etiam ſi is, qui poſtmodùm natus fuit, proximior eſ ſet. Deinde, fortiter etiam ipſum Magonium, & Senatum adduxiſ ſe, & excitaſ ſe teſtatoris illius voluntatem præ ſumptam, qui in vtroque caſu, & mortis, & alienationis, filium alienantis, & filios naſcituros deinceps vocaſ ſe videbatur. Idque deprehendebatur tam ex vocatione linearum filiorum reſpectiuè, quàm ex aliis ibidem conſideratis, de quibus ſupra mentionem feci. Et quidem ex his comprobantur omnino ea, quæ inferius à me adnotantur, atque traduntur; in hac ſcilicet materia, & in vtroque dubio per Molinam excitato, attendendam præcipuè, & præ oculis habendam, non modò expreſ ſam, ſed etiam tacitam, & coniecturatam, atque præ ſumptam teſtatoris, in ſtitutorísve maioratus voluntatem, quæ tamen ex tenore diſpoſitionis, atque ex forma, & vi verborum, quibus vocationes, & ſubſtitutiones conceptæ ſint, deducatur; ex ipſis namque aliquando euenire poterit, vt nati, & concepti poſt delatam ſucceſ ſionem alteri tempore habili, eidem præferantur, ſucceſ ſionémque ſemel acquiſitam auocare, iure contendant. Sicuti etiam contigit in caſu illo, atque ſpecie propoſita per Vincent, de Franc. de[*] ciſ. 169. per totam, qua Senatus Neapolitanus voluntate teſtatoris præ ſumpta, atque coniecturata adducitur quoque præcipuè, vt filios Ioannis, tempore mortis vltimi filij nondum conceptos, nec natos, in præiudicium agnati, ſpecificè à teſtatore ſubſtituti, admitteret; & ſubſtitutum eundem excluderet per filios ipſos poſtmodùm natos. Sic ſane Vincent, ipſe de Franchis, voluntatem teſtatoris ſ æpè ponderarne, vt conſtat ibidem numero decimo tertio, in illis verbis: Dictum fuit pro D. Ioanne eſ ſe verba clara teſtamenti; quia Marchio vocabatur in defectum lineæ maſculorum deſcendentium ex filiis te ſtatoris: vnde quandiu er at ſpes, quod ex filiis teſtatoris orirentur filij; non poterat fieri locus ſubſtitutioni, in ipſorum filiorum deficientiam factæ, vt dicit Gloſ ſa in l. peto, §. fratres, in verbo, ex familia, ff. de legatis ſecundo. Hæc enim conditio, quod extincta linea maſculorum deſcendentium ex filiis, ſuccedat D. Ioannes Baptiſta, & poſtea Marchio, nihil aliud importat, niſi quod quando non adeſ ſent filij maſculi, deſcendentes ex filiis teſtatoris, tunc vocati ſuccederent, & ſic eſt conditio negatiua, quæ tunc adimpletur, quando certum eſt, eſ ſe non poſ ſe, & ad impoſsibile reducitur, ſecundum Bald, in l. Mutianæ, in fine, ff. de condit, & demonſtration. &c. Et iterum idem Author, numero vigeſimo, qui poſtquam ſtatuerat ex numero 16. cum ſeqq. quod textus in l. prima, §. ſi quis proximior, ff. de ſuis & legit, hered. loquitur in legatis puris, & l. interuenit. ff. de legat, & præ ſtand. quod loquitur in. legatis conditionalibus, quæ non habent tractum ſucceſ ſiuum: & explicauit text, in l. finali, ff. commun. præt. inquit d. num. 20. non ob ſtare deciſionem Lambert, de Ramp, quia vltra quod illa habet contradictores, declaratur vt non procedat, data voluntate teſtatoris in contrarium; & ſubdit in hunc modum: Declarata autem voluntate teſtatoris, dicebatur non eſ ſe dubitandum, quod voluerit, etiam non natos, nec conceptos tempore aduenientis conditionis, eſ ſe admittendos, poſtquam eo tempore, quo teſtamentum condidit, nemo ex filiis filios maſculos habebat, ſed erant tantum in ſpe procreandi, vnde ad eos, qui in futurum ſperabantur, eius voluntas tendebat, quos non eſi veriſimile excluſiſ ſe propter agnatos in vlteriori gradu exiſtentes, qui tempore defectæ conditionis extitiſ ſent. Et iterum ip ſemet Franchis, numero vigeſimo quarto, ibi: Cæteri Domini dixerunt, ex ratione generali poſita in dicta l. & Paulo Callimacho, §. primo, fundata in benignitate iuris, er vt ademptio minus noceat filio, quam fieri poſ ſit, ac etiam, quia clara erat intentio teſtatoris, vt bona hæc in familia filiorũ remanerent, quam potius reſpexit. quam filios, non eſ ſe inductam, reucationẽ & debere ſufficere, quod reuocatio ſit inducta de legatis puris; ad quod alter ex Dominis alleganti tex. in l. ex facto, §, finali, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. quem allegauit Oldradus in conſilio decimo ſexto; Et ex his dictum fuit, eſ ſe indicandum in beneficium D. Ioannis, & non videbatur neceſ ſaria reſolutio aliarum difficultatum. Nihilominus etiam, aliis difficultatibus plenè, diſcuſsis, & præ ſuppoſito quod intelligeretur facta ademptio à D. Ioanne, concluſum fuit ſuper ſecunda difficultate, hanc ademptionem non præiudicare eius filiis, & deſcendentibus, à quibus ademptio non erat facta, & illuſtrem Marchionem non cenſeri vocatum, nec ei actionem competere, niſi quando certum erit, ex deſcendentibus filiorum teſtatoris, aliquem non poſ ſe adeſ ſe, & in hoc non eſ ſe inſpiciendum, an tempore mortis Ducis, primo loco inſtituti, adeſ ſent deſcendentes ex familia filiorum teſtatoris, vel non concepti, ſed ſufficere adeſ ſe ſpem, quod ex eis ſperetur oriri poſ ſe, quia hæc erat clara mens teſtatoris, quæ tractum ſucceſ ſiuum habebat; ſuper quo dixit vnus ex Dominis, quod licet valde laboraſ ſet in perquirendo rationes hinc inde, pro veritate indaganda, & aliqua ſcrip ſiſ ſet, quod nihilominus ei poſtea viſum fuit, nihil feciſ ſe, quia reperit D. Ludouic. Molinam, in tractatu de Hiſpanor, primogen. qui in 3. lib. capite decimo, hanc quæ ſtionem præ cæteris examinat, & videtur octo validiſ ſimis fundamentis huic opinioni adhærere, quam ſacrum Conſilium ſequutum fuit; & licet decreuiſ ſet, hanc deciſionem aliter non ſcribere, quia dictis per D. Ludouic. nihil addi poteſt, eam tamen ſcripſit, vt ſciatur, quid ſit iudicatum, &c. Hactenus Vincent. de Franchis, circa quem animauertendum erit, quod in ſpecie Ipſa, quam proponit, primo arguit pro Marcinone, numero octauo, & nono, quod ſcilicet filij illi erant concepti & nati poſt mortem D. Indici, ſine filiis maſ culis, & ſic in euentu conditionis, eis aliquod ius non eſt quæ ſitum; is enim vocatus intelligitur, qui tempore mortis proximior reperitur, l. prima, §. ſi quis proximior, ff. vnde cognati, & in conditionalibus videtur vocatus, qui tempore deficientis conditionis eſt proximior, l. interuenit, ff. de legatis præ ſtand. quod comprobatur, quia actus morientium non poſ ſunt eſ ſe in ſuſpenſo: l. final. ff. commun. præd. & tandem hoc confirmauit auctoritate Ioannis Andreæ, ex mente Lambertin. de Ramp. de qua ſuprà; poſtmodùm in fauorem eorum, qui poſtmodùm nati, & concepti fuere, fundamentis nunc adductis, reſpondet numero 16. & ſeqq. vbi videri poteſt & concludit in fauorem filiorum D. Ioannis, & ſic poſtmodùm natorum, vt dixi. Animaduertendum etiam erit, quod in ſpecie illa vocari erant filij Ducis Almaſiæ teſtatoris, & eorum linea maſculina, ordine ab eo præ ſcripto, & omnium defectu Marchio Iliceti agnatus te ſtatoris, qui poſtea codicillis priuauit Ioannem, vnum ex filiis, omni commodo, hæreditate, & legato, quod ſibi in teſtamento adſcripſerat, præter legitimam, à iure ſibi debitam; & euenit, quod viuente Ioanne deceſ ſerunt poſt patrem omnes fratres eius fine filiis maſculis, & vltimo loco obiit eorum maior, qui primò vocatus, atque rerum fideicõmiſ ſi poſ ſeſ ſor erat, quo tempore Ioannes filium maſculum non habebat, tamen habuit poſt delatam ſucceſ ſionem; & lis mota fuit inter Marchionem Iliceti, vltimo loco ſubſtitutum, & Ioannem præ nominatum, qui pro ſe, eiúsque filiis maſculis pugnabat, aſ ſerens, generalem ademptionem, à parente in codicillis factam, ſolum operari quoad legata pura, non autem quoad conditionalia, provt erat legatum: ſeu fideicommiſ ſum, de quo contendebatur, ex dicta l. Paulo Callimacho, §. primo ff. di legatis tertio. Et ſic ipſum Ioannem ad ſucceſ ſionem admittendum eſ ſe, & ſi via ſibi præcluderetur, ſucceſ ſuros eſ ſe eius filios maſculos, quamuis nati eſ ſent poſt; mortem grauati, qui primus, & vltimus poſ ſeſ ſor ſuit, quia erant vocati, & non excluſi, nec excluſionem parris ad eos adaptandam eſ ſe, nec patris ipſius perſonam egredi; quia priuatio eſt odioſa, & per conſequens reſtringenda, l. cum quidam, ff. de liber, & poſthum. & ſtantibus maſculis prænominati Ioannis, minimè admittendum eſ ſe Marchionem, quamuis ſucceſ ſione delata, nati, & concepti fuisſent; quia vocatus erat Marchio in defectum Ioannis, eiúsque lineæ maſculinæ, & dum filios maſculos haberer, vel habere ſperaret, non eſ ſe locum ſubſtitutioni Marchionis, qui præ tendebat, tam Ioannem, quam filios excluſos fore; Ioannem ideo, quod expreſ ſe à teſtatore ita cautum fuiſ ſet, filios etiam, vti procedentes à radice infecta, ex l. ſi viua matre, C. de bonis maternis. Et quia nati, & concepti fuerunt poſt tempus deficientis conditionis, delatæque ſucceſ ſionis. Et tandem Senatus pro filiis ſententiam protulit, & licet vnus ex Conſiliariis exiſtimauerit, Ludou. à Molina, dicta cap. 10. lib. 3. eiuſdem opinionis fuiſ ſe (vt refert ipſe Franchis) deceptus equidem fuit, cum contrariam tueatur conſtanter (quod negari non potuit) licet ipſe in aliis terminis quæ ſtionem propoſuerit, atque explicauerit, non in eiſdem illius deciſionis, nec verè deciſio Ipſa repugnat, vel his, quæ inferius adnotantur, atque traduntur, vel etiam his, quæ Ludouic. metipſe à Molina tradidit, atque annotauti: ibi namque (vt dixi) vocati erant, atque prælati Marchiani omnes filij inſtitutoris, & eius lineæ maſculinæ indefinitè; & ſine temporis præfinitione; & quandocunque adeſ ſent maſculi; ſeu ſpes illorum, dici non poterat, extinctas eſ ſe maſculorum lineas, nec caſum ſubſtitutionis Marchionis eueniſ ſe diuerſum autem ius ſtatui debebit in caſibus illis, in quibus Ludouic. Molinæ opinionem tuemur; vel ſi Molinam ipſum in illo caſu, in quo ſpeciem proponit; tueamur (quamuis dubia ſemper nobis videatur) cum in primogeniorum ſucceſ ſione, ex ſui natura, vocationes, ac ſubſtitutiones conditionales, non ſint, nec eſ ſe debeant indefinitæ, ſed directæ, & limitatæ ad tempus mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, vt ſi is, qui eo tempore natus, vel conceptus ſit, & qualitatem proximioris, & reliquas, ſub quibus vocatus ſit, habuerit, admittatur, & non alius, nec ſucceſ ſio in pendenti eſ ſe posſit, ex ipſa maioratuum natura, & præciſa d. l. 45. Tauri conſtitutione, vt inferiùs dicetur. Cum tamen ex voluntate inſtitutoris eiuſdem, non modò expreſ ſa, ſed etiam tacita, & coniecturata, aliter dici, ac ſtatui poſ ſe, & debere, inferius obſeruandum, probandumque ſit, nec contra voluntatem inſtitutoris ipſius locus eſ ſe poſtu Taurinæ: illi conſtitutioni; ſane in caſu illo, in, quo Senatus Neapolitanus decidit, vt dixi, poſtmodum natos, & conceptos admitti, cum declara teſtatoris voluntate conſtaret, mirum non eſt, imò ex verbis ipſis diſpoſitionis aliter ſtatui non potuit; nec verè deciſio Ipſa repugnat vllo modo, vel his casibus, in quibus Ludou. Molinæ: ſententiam indubitanter, procedere arbitramur, vel caſui ipſi Molinæ, cum quæ ſtionem Ipſam proponat Molina, quando in dubio verſamur; in claris autem, ex tenore, & ver bis diſpoſitionis verſari Vincent, de Franchis videatur, vt mox dixi. Hieronymus vero Gabriel in conſilio decimo quar[*] to, per totum, lib. 2. & in conſil. 42. numer. 56. eod. lib. commemorari, atque conſtitui debet eorum numero, quos adduxit pro ſua ſententia, & opinione Ludou. Molin. præcitato cap. 10. lib. 3. numer. 15. Supponit enim pro certo, d. conſil. 14. numer. 1. & 2. quod ſtatuto exiſtente, quod temporaliter fœ minas excludit, & in defectum maſculorum illas reintegrat, interim portio fœminæ, quæ reintegrari ſpectat, eſt in ſuſpenſo, ſecundum Bartol ſed ſecundum Bald, & communem, maſculus eſt hæres in ſoldum, & in defectum deſinit eſ ſe haeres, & fœmina ſit hæres anomala ex tunc: & addit num. 3. & 4. quod filiæ excluſ æ, quæ reintegrati ſperant, hanc ſpem interim ad deſcendentes non tranſmittunt, nec deſcendentes admitti poſ ſunt iure proprio, niſi ſint ſaltem concepti tempore mortis eius, de cuius hæreditate agitur, provt ibidem, numer. 9. atque ita excludit omnino eos, qui tempore mortis eius, de cuius hæreditate agitur, ſaltem non ſint concepti, idque maximè ad excluſionem aliorum, quibus antea fuiſ ſet ius acquiſitum, vt latius ibi; & dicto numer. 56. præcitati conſilij 42. & ſubiungit ſingulariter, numer. 56. eiuſdem conſilij 14. quod hæreditas n quamuis tranſmitti non potuerit ad deſcendentes, tamen deſcendentes admittuntur, cum de mente conſtat, etiam ſi concepti non eſ ſent tempore mortis, vel conditionis. Ex præ ſumpta itaque, & coniecturata voluntate, & cum de mente conſtat, etiam eos admittit, qui concepti non eſ ſent tempore mortis, vel conditionis, atque ita delatæ ſucceſ ſionis. Ex quo etiam comprobantur ea, quæ inferiùs à me adnotantur, atque traduntur, dum conſtituo, non modò expreſ ſam, ſed etiam tacitam, atque coniecturatam voluntatem, præ oculis habendam, & ſeruandam in hac materia. Et Hieronymi Gabrielis ſententiæ, & reſolutioni ſe ſubſcripſit Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſilio 16. numer. 39. & 59. lib. 1. & in conſilio 14. ex numer. 78. vſque ad numer. 86. lib. 2. qui etiam pro opinione Molinæ iungi poteſt his, quos ipſe pro ſe adducit d. c. 10. numer. 15. iungi etiam debebunt Anguiſ ſola, in conſ.[*] 67. numer. 3. & ſeq. lib. 6. Pancirolus, in conſilio 137. ex num. 14. Albanus, in conſilio 106. ferè per totum. Alciatus, in l. pronunciatio, §. agnatorum; & in conſilio 117. Circa fideicommiſ ſum, lib. 9. Torniellus etiam, in repetitione, §. quidam recte, l. Gallus, ff. de liber. & poſthum. ex numer. 23. cum ſeq. & numer. 50. & ſeq. & numer. 70. & ſequent. vbi videndus erit originaliter, quia acutè, & erudite loquitur; & licèt contrarias ſententias, & opiniones recenſeat, contra eos tamen qui poſtmodùm nati, & concepti fuere, videtur articulum decidere, cum aliquibus tamen limitationibus, & declarationibus, quæ in illis caſibus, in quibus Molinæ ſententiam amplectimur infrà, omnino eam comprobant; in terminis tamen ipſis, in quibus idem Molina quæ ſtionem propoſuit, dubiam eam reddunt. Cardinalis autem Franciſcus Mantica, de con[*] iectur. vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 12. numer. 14. articulum iſtum breuiter attigit, atque explanauit duntaxat enim ſtatuit, conceptos poſt mortem te ſtatoris ad, fideicommiſ ſum admitti, provt ibi comprobat, & ratione confirmat; & quando ſubſtitutio eſt concepta per verba futuri temporis, pro certo ſupponit, comprehendi etiam eos, qui naſ cuntur, & concipiuntur poſt mortem teſtatoris. Et id ipſum reſoluit, quando teſtator fuit digreſ ſus ad plures gradus ſubſtitutionum, adeò vt non ſit veriſimile, eum conſideraſ ſe eos duntaxat, qui ſe viuo eſ ſent concepti, prout etiam ibi comprobat. Sed articulum prædictum, de quo agit Ludouic. Molina, an nati, & concepti poſt delatam ſucceſ ſionem, vſque adeo admitti debeant, vt etiam ſemel legitimè admiſ ſos excludere, & ab eis auocare ſucceſ ſionem Ipſam poſ ſint, ſi proximiores ſint, qui poſtmodùm nati, aut concepti fuere, nequaquam explicat, nec etiam attigit (vt dixi) & eodem modo ſe habuit Simon de Prætis de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 3. interterpretat. 3. dubitat. 4. ſolut. 3. & vltima, num. 45. & 46. fol. 242. qui tamen lib. 5. interpretat. 2. dubitat. 2. videndus ex num. 91. vſque ad num. 108. fol. 495. latius attingens, ex deciſione Ioannis Andreæ, atque ex quaeſtione Lambertini Rampon. Primum ſtatuit num. 91. quod ſi quis in rerum natura non fuerit tempore, quo ceſ ſit dies fideicommiſ ſi, tutius eſt, quod ſe non intromittat ad petendum, & eis dimittat petere vocatis, qui nati erant tempore euenientis conditionis, idque per ipſa iura vulgata, qua antea allegauimus, & Ludou. ipſe Molina expendit. Deinde, num. 92. reſoluit, quod filij poſtea nati non admittuntur cum prius natis, vti non exiſtentes in rerum natura, tempore, quo ceſ ſit dies fideicommiſ ſi, & venit, & quando ſibi locum vendicauit ſubſtitutio. Et ſubdit num. 93. quod requiritur, vt ſint in rerum natura quando adimpletur conditio. Et num. 94. quod fideicommiſ ſarius, & legatarius in relicto conditionali poteſt capere, & eſt capax tempore euenientis conditionis: Et num. 95. quod fideicommiſ ſum purè relictum familiæ teſtatoris, debetur ei, qui tempore mortis teſtatoris proximior gradu fuerit. Et idem in conditionali fideicommiſ ſum, quod debetur ei, qui procreatus, & in rerum natura erat tempore euenientis conditionis, quia paria ſunt, quid eſ ſe purè diſpoſitum, vel ſub conditione, & purificatum. Et addit num. 97. quod filij nati poſtea, poſ ſunt venire iure tranſmiſ ſionis, ſi hæredes eſ ſent natorum tempore cedentis diei, vel relicti; Et concludit num. 98. concluſionem prædictam, quod filij, vel alij nomine collectiuo comprehenſi ad fideicommiſ ſum conditionale, admittendi ſunt ita demum, ſi reperiuntur eſ ſe in rerum natura tempore aduenientis conditionis, intelligendam, & declarandam eſ ſe, niſi aliter appareat de voluntate teſtatoris, extenſa ad alios vlteriores, & naſ cituros poſt conditionis euentum, & implementum: ad quod citat Socin. & Tiraquellum, ita tenentes. Subdit quoque num. 100. quod poteſt apparere de huiuſmodi voluntate teſtatoris, quando vel fideicommiſ ſum voluit eſ ſe ſucceſ ſiuum ad plures gradus, & duraturum in familia, vel agnatione; vel perſonas tales: & talia verba expreſ ſit, quod neceſ ſariò dignoſci, & intelligi poſ ſit, eum voluiſ ſe comprehendere futuros, &. naſcituros filios, & agnatos; quia ex voluntate teſtatoris, etiam præ ſumpta, filij, & agnati poſtmodùm nati, admitti poſ ſunt ad ſucceſ ſionem. Et num. 102. cum ſeq. inquirit, an nati tempore contrauentionis, & alienationis, qui ſoli admiſsi fuere ad reuocandum, teneantur poſtea naſcentibus partes reddere? in quo contrarias profert ſententias, prout ibi videri poteſt. Et tandem annotauit num. 106. & ſeq. quod ſi teſtator inſtituit, ſubſtituit, vel inuitauit Petrum, & quoſcumque eius filios, & deſcendentes; ex hac generali locutione veniunt filij nati quocumque tempore futuro, etiam poſt mortem teſtatoris, & poſt diem ceſ ſam relicti, per text. in l. ſi ita fuerit, ff. de legatis tertio, & alia, quæ ibi ad ducit. Et hactenus Prætis ipſe, qui (vt vides) regula illa generali, quam facit ex num. 91.. cum ſeq. Ludou. Molinæ traditionibus aſ ſentit omninò; vere tamen, generaliter; & non in ipſis terminis, in quibus ipſe Molina, quæ ſtionem propoſuit. Limitationes autem illæ vrgent mirabiliter in comprobationem eorum, qui inferiùs à me adnotantur, atque traduntur, dum natos, & conceptos poſt delatam ſucceſsionem, ex præ ſumpta, atque coniecturata voluntate inſtitutoris maioratus poſ ſe admitti, ad excluſionem etiam eorum, qui legitimo tempore admiſsi fuerint, adnotabitur, atque comprobabitur. Articulum etiam prædictum, & diſceptationem[*] huiuſce cap. reaſ ſumit Per. Anton. de Petra, in commentarijs, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. ex num. 582. ex verſ. Non obſtat poſterior obiectio, vſque ad numerum 597. loquitur tamen in natis, & conceptis poſt purificatam conditionem per alienationem, & contrauentionem, qui quamuis non eſ ſent in rerum natura tempore factæ alienationis, ad fideicommiſ ſum ſe admitti per alienationem prætendunt. Et relata Ioannis And. doctrina, & Lambertini de Ramp. quæ ſtione, item regula illa generali, quod quando agitur de ſuccedendo ex diſpo ſitione conditionali, oportet, ſuccedere volentem, extare tempore euenientis conditionis, vt in iuribus vulgatis, contrarium tuetur, & Caſtrenſis ſententiam in conſ. 247. defendit, quod ſcilicet, quando omnes deſcendentes ſunt vocati, tunc admittantur etiam poſtmodùm nati, qui tempore euenientis conditionis concepti, nati non fuerant; quod latius ibi comprobat: & inquit, quod licèt Caſtrenſis, & alij loquantur in caſu, quo nemo ex vocatis ad fideicommiſ ſum extabat tempore euenientis conditionis, nihilominus idem dicendum eſ ſe in caſu, quo aliqui extabant, ſed non petierunt, nec agnouerunt fideicommiſ ſum. Præterea, quod ſi aliqui fuiſ ſent admiſ ſi ad reuocandum, tenentur ipſi aliis poſtea natis, partem fideicommiſ ſi præ ſtare, prout etiam ibi; vbi ſubdit quoque num. 588. quod conditio alienationis non poteſt dici purificata quoad non natos, ſed ſtatim eis natis, purificari dicitur, continet enim grauamen ſucceſ ſiuum, & continuum; & ideò merito de ea conqueri poſ ſunt naſcituri, poſtquam ſunt nati, ſicuti ibi comprobat, & in effectu is Author, illorum numero conſtitui, atque commemorari debet, quos dicto cap. 10. lib. 3. num. 15. adduxit Molina contra ſe, vt ſcilicet præferri debeat proximior, non natus, nec conceptus tempore delatæ ſucceſ ſionis, etiam ad excluſionem illius remotioris, ad quem ſemel ſucceſsio delata fuit. Surdus quoque, deciſ. 130. per totam, adducit[*] nonnulla, qui huiuſce cap. diſputationi, & Ludou. Molinæ obſeruationibus, valde conducibilia ſunt; ſic ſane Ludouic. ipſum Molinam idem Surdus retulit ibi, num. 1. in fine: & iterum num. 12. Decipitur tamen in allegatione Molinæ, vir ille eruditiſ ſimus ( equidẽ , & prę ſtantiſsimus) in eum namque retulit ſenſum, quod Molina contenderit, in ſucceſsione maioratus præferri proximiorem, qui natus, aut cõceptus eſt poſt ſucceſsionem delatam, eúmque excludere remotiorem, qui interim fuerat admiſ ſus: & tamen contrarium Molina defendit, prout ibi, n. 15. vbi contrariam concluſionem, ſolidiſsimam, atque indubitatam videri, profitetur. Et iterum ante num. 39. vbi etiam contrariam ſententiam veriorem eſ ſe, inquit; & dicto num. 25. . dicti cap. 10. (quò loci Molinam Surdus refert) non ſtatuit vllo modo contrarium, ſed refert Authores, qui contrariam partem tuentur, & antea Molinam eundem retulerat Surdus ipſe, dicẽs , eum concludere, quod in maioratu ſuccedat, qui repetitur proximior tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, excluſo eo, qui poſtea conceptos, & natus eſt. Rurſus, nec doctrinæ illæ, quas Surdus ibi expendit, nec etiam ſpecies, quam proponit, Ludou. Molinæ ſententiæ, & opinioni obſtaculum aliquod, aut contrarietatem faciunt, vtputà, cùm in caſu illo, ea principaliter ratione adductus, excitatúſ que fuerit. Surdus, quod inueſtitura illa conceſ ſa fuerit auo, & deſcendentibus ſuis, & nihil refert, an naſcantur ante, vel poſt mortem aui, nepotes; quia ſucceſ ſio cauſata fuit principaliter ex contractu conuentionali, in qua militat diuerſa ratio, quàm in fideicommiſ ſis, & maioratibus, atque vltimarum voluntatum diſpoſitionibus, & ſucceſ ſionibus. Item etiam, quia in eodem caſu, de quo ibi, nulli alij apparebant, nec fuerunt vocati in defectum deſcendentium inueſtiti, qui poſ ſent, mortuo auo, ſucceſ ſionem occupare. Quocirca, ſub numer. 3. ex verſ. At deſiderium, & numer. 4. per totum, in eo principaliter inſiſtit Surdus metipſe, quod in propoſito Deſiderius ille veniebat, non hæ reditario iure, ſed tanquam vocatus ex tenore inueſtituræ ſuſceptæ per Ioannem auum, pro ſe, & hæredibus; quæ verba in conceſ ſione Eccleſiæ idem ſonant, ac ſi dictum eſ ſet pro deſcendentibus. Et maximam differentiam conſtituit, an agatur de ſucceſ ſione hæreditaria, & de ſucceſ ſorio edicto legis, vel teſtatoris; quo caſu non veniunt ne potes non nati, neque concepti tempore mortis. An verò agatur de ſucceſ ſorio dicto, non legis, nec teſtatoris, ſed conuentionis, & generaliter in iure delata ex contractu; quo caſu ne pos conceptus poſt mortem aui admittitur. Et rationem differentiæ poſt Fulgoſium exprimit, provt ibi videri poteſt. In eodem quoque inſiſtit num. 10. & 11. & in forma contractus, & inueſtituræ totum fundamentum facit, vt curandum non ſit, quod Eccleſia intermedio tempore alium inueſtiuerit; quia hoc facere non potuit in præiudicium Deſiderij, cui fuerat ius quæ ſitum ex inueſtitura auita. Non enim poteſt Dominus vocatum in inueſtitura priuare ſine cauſa: nec durante prima conceſ ſione, poteſt dominium vni conceſ ſum, alteri concedi, provt iure, & authoritate comprobat ibidem. Et hæc quidem non modò Ludou. Molinæ ſententiæ contraria, ſed etiam, quæ ip ſius opinionem omnino confirmant; vtpote cùm Surdus libenter admiſerit differentiam illam, & rationem diuerſitatis, de qua ſuprà, Item, in fideicommiſ ſis, & vltimis voluntatibus, natum poſt mortem aui, ad ſucceſ ſionem non admitti Ac denique, omnia fundamenta, quæ in contrarium Surdas ponderauit num 1. 2. & 3. Ludou. eiuſdem Molinæ partem comprobant, procederent equidem, niſi ex forma conceſ ſionis, & inueſtituræ auitæ, atque ex ip ſo contractu aliter cautum fuiſ ſet. Propoſuit namque, quod capitulum ſanctæ Eccleſiæ Barbaræ: conceſ ſerat in emphyteuſim prædium quoddam Ioanni Rouigo, pro ſe, & ſuis deſcendentibus, & eo mortuo, neminem illius hæreditatem apprehendere, licet ex eo Baptiſta filius extaret, qui tamen tempore mortis patris filiis carebat, & neque acceptauit, neque repudiauit hæreditatem patris, quocirca capitulum conceſ ſit Iulio de Magiſtris in emphyteu ſim prædium ipſum, quod aliàs ab eadem Eccleſia tenebat Rouigus prædictus, & Iulio poſtmodum ſucceſ ſit Iacobus Peſcaranus; lapſo autem longo tempore, Baptiſta emancipauit Deſiderium, filium ſibi poſt mortem patris natum, & ſtatim declarauit, ſe nolle eſ ſe hæredem Ioannis patris; quocirca Deſiderius conuenit Iacobum Peſcaranũ , ſucceſ ſorem dicti filij, & prædij poſ ſeſ ſorem, & inter eos lite, & quæ ſtione mota, pro vna, & altera parte, ea allegabantur, quæ Surdus ibidem adducit; & tandem iudicauit Senatus, Deſiderium admittendum ex vi, & forma conceſ ſionis, ſiue contractus illius, vt ſuprà notaui. Remanet igitur, Petri Surdi obſeruationes, Ludou. Molinæ ſententiæ non aduerſari, nec ſucceſ ſioni maioratus, & legis prædictæ. Tauri, conſtitutioni applicabiles, nec conducibiles eſ ſe, imo multùm differre, ex diuerſa ca ſus ſpecie, quæ in deciſione illa proponitur, vt ex antea dictis apparet. Sic etiam, nec eiuſdem Surdi reſolutiones applicari poſ ſe caſibus illis, qui poſtmodùm adnotantur, atque traduntur numeris ſeq. quoniam in illo ipſo caſu peculiariter procedunt. Surdus tamen metipſe, in hac eadem, qua ver[*] ſamur materia, latè, & eruditè admodum (vt adſolet) ſe habuit in conſ. 125. per totum, lib. 1. Et dixit, arduam eſ ſe controuerſiam, de qua ibi; teſtator: enim matrem ſibi hæredem inſtituit; eique decedenti, ſubſtituit filium primogenitum ſororis ſuæ, & poſt eius mortem nominauit cæteros dictæ ſororis filios; atque his omnibus deficientibus, eorum matrem; & demùm ea defuncta, quoſdam ipſius teſtatoris agnatos. Mortua itaque teſtatoris matte, ſucceſ ſit dictus primogenitus, qui deceſ ſit, & factus fuit locus ſorori, quia tunc non extabant alij fratres dicti primogeniti: dum autem ſoror agnouiſ ſet dictum fideicommiſ ſum, alios peperit filios, & poſtea diem ſuum obiit; contendunt nunc agnati teſtatoris, qui vltimo loco vocati fuere, & vellent ſuccedere, excluſis filiis dictæ ſororis, natis poſt mortem primogeniti. Et dicunt, quod ſoror ipa ſa teſtatoris ideò ſucceſ ſit; quia tunc non extabant alij fratres dicti primogeniti, & ſic quia verificata fuit conditio non habendi filios, & quod Ipſa conditio remanſit etiam purificata, eorundem agnatorum reſpectu, vt poſt ſororem Ipſam ſuccederent iidem agnati, & non filij prædictæ, qui reman ſerunt exclu ſi perpetuo, quia non nati, nec concepti tempore mortis primogeniti, quo tempore ſucceſ ſio delata eſt, & ſorori teſtatoris acquiſita. Filij autem contendebant, ſe agnatis præferendos, quia nati fuere, ante quam eueniret caſus, quo ipſi ex diſpoſitione teſtatoris ſucceſ ſuri erant, hoc eſt, ante defunctam Ipſam ſororem, qui eos peperit; & quod teſtator, qui eos prætulit propriæ ſorori, veri ſimile non modò, ſed etiam velut indubitatum eſt quod voluerit, eiſdem agnatis ipſos præferre, cùm remotiores eſ ſent; & tandem concludit Surdus, filios ſororis præferendos, idque iuridicè equidem, atque multis rationibus, & fundamentis, quæ ex voluntate teſtatoris ipſius præ ſumpta, & coniecturata, deducuntur præcipuè. Sic ſane, eidem voluntati præ ſumptæ ſemper innititur, & ſ æpè fundamentum voluntatis ipſius repetit, provt ibi apparet, & inferius dicetur; & quæcunque ibi expendit, nullum obſtaculum, aut contrarietatem Ludouic. Molinæ ſententiæ, & reſolutioni faciunt, ſed potius eiuſdem opinionem corroborare poſ ſunt, dummodò ex omnibus doctrinis, & obſeruationibus Surdi limitetur ipſe Molina, vt non procedat: quoties ex voluntate teſtatoris, inſtitutoris vè maioratus contrarium deduci valeat apertè; voluiſ ſe ſcilicet manifeſtè teſtatorem filios naſcituros, & tempore delatæ ſucceſ ſionis etiam, nondum conceptos in ſucceſ ſione Ipſa præferri; quod cùm ex verbis, & voluntate teſtatoris ita colligatur, nullus hactenus negat, nec intendit negare Molina metip ſe, voluntatem teſtatoris ſeruandam, & eos præferendos, quos teſtator ipſe præferri voluerit. Loquitur namque in primogeniorum ſucceſ ſione, & quando in dubio verſamur, & in aliis terminis quidẽ ; quia in ſpecie, & caia, qui eo conſilio proponitur, non fuerunt vocati filij ſororis teſtatoris cum præ finitione temporis, ſed ſimpliciter, & ſine relatione ad certum tempus, ſicuti conſiderauit Surdus idem, & ſic quocunque tempore extarent, excludere debuerunt conſanguineos; quia dum adeſt ſpes, quod ſubſtitutio in perſona primo loco ſubſtituti, aut vocati, poteſt habere locum, ceſ ſat ſubſtitutio illorum, qui vlteriori gradu vocati ſunt, l. cum in teſtamento, in principio, ff. de hæred, inſtitu, l. ſi mater. § finali, ff. de vulga. & pup. ſubſtitut. cum aliis pluribus, de quibus per ipſum Surdum ibi, n. 31. & 32. Molinam, dict. cap. 10. n. 19. & 22. at in ſucceſ ſione primogeniorum metimur ius ſucceſ ſionis iuxta tempus, in quo defertur, & illud ſolum attenditur ad regulandam habilitatem capacitatem petentis, vt latè idem Molina probauit eodem cap. 10. ſicuti etiam ad inſpiciendam proximitatem conſanguinitatis, cùm in ea non attendatur ad inſtitutorem, ſed ad vltimum poſ ſeſ ſorem, ſicuti ex veriori, & communiori ſententia tradidi ego ipſe, & retuli quamplurimos in commentariis lib. 3. cap. 15. numer. 51. & cap. 19. n. 138. & duobus ſeq. Sic etiam, quamuis in aliis diſpoſitionibus conditiones negatiuæ non cenſeantur purificatæ, dum ſpes adeſt quòd poſ ſint verificari; in maioratibus tamen ſui natura pro purificatis habentur, ſi tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris verificatæ ſint, nec tempus futurum expectatur, vt per Molinam, dicto cap. 10. n. 40. & 41. Pat. Molinam, dicta diſputatione 634. numero quarto, in verſiculo, Res hæc. Quod autem præcipuum, & totale fundamentum Pet. Surdi, vt in fauorem filiorum ſororis ca ſum decideret, fuerit, præ ſumere, & pro certo intelligere, teſtatorem voluiſ ſe, quod filij ſororis, quocũque tempore exiſterẽt , præferendi eſ ſent agnatis illis, vltimo loco vocatis; manifeſtè magis conſtabit, ſi in memoriam (breuiter tamen) repetantur ea, quæ ipſomet conſ. 125. longa ſerie Author ille tradidit. In primis namque in fauorem agnatorum arguit ex n. 1. vſque ad n. 14. vt videatur iuſta eorum cauſa; quia euenit caſus, in quem vocati ſunt; quia deceſ ſit ſoror teſtatoris, qui poſt illius mortem vocauit agnatos, & ita eſt purificata conditio, ſub qua fuerunt vocati. Deinde, quia filij ſororis ſunt vocati ſub vna conditione, & in vnum caſum, poſt mortem ſcilicet eorum fratris primogeniti; non ergo debẽt ſuccedere in alio, vel diuerſo caſu, & eueniente alia conditione, videlicet poſt mortem matris, ne ſubſtitutio concepta ſub vna contione, aut in vno caſu, concipiat aliam conditionem, vel ca ſum, quia non poteſt fieri extenſio de vno caſu ad alium, quando per eam inducitur variatio in perſona ſubſtituti, vel eius, cui facta eſt ſubſtitutio: provt hæc omnia latè ibidem comprobat. Præterea, quod ad ſucceſ ſionem non admittuntur hi, qui tempore mortis teſtatoris non erant nati, nec concepti, Idque tam in ſucceſ ſione ex teſtamento, quàm ab inteſtato, provt etiam ibi comprobat. Rurſus. quod etſi aliquãdo in fideicommiſ ſo conditionali admittantur hi, qui concepti ſunt poſt mortem teſtatoris; tamen hoc eſt verum, dummodo ſint concepti tempore euenientis conditionis, quod ex Ioanne And. & aliis, comprobat etiam. ibidem. Denique, quia cùm filij non extarent tempore, quo frater primogenitus defunctus eſt, negari non poteſt, quin rectè ad fideicommiſ ſum admiſ ſa fuerit eorum mater, quæ fuerat vocata poſt mortem filiorum, nam cen ſetur etiam vocata eo caſu, quo filij non naſcerentur, poſtquam verò ſemel fuit admiſ ſa, non eſt dicẽ dum , quod per ſuperuenientiam filiorum fuerit ex cluſa; tum quia ſemel hæres, non de ſinit eſ ſe hæres; Tùm etiam, quia legitime factum, non debet etiam ex ſuperueniente caſu retractari: & quæ ſemel vtiliter ſunt conſtituta, perpetuò durant, licet ille caſus euenerit, à quo incipere non poſ ſunt: tùm denique, quia vbi vellent filij admitti, ac ſi fuiſ ſent in rerum natura, quando frater primogenitus deceſ ſit, plura obſtarent; nam neceſ ſe eſ ſet dicere, quod à morte fratris vſque ad illorum natiuitatem, hæreditas, vel ſucceſ ſio ſemper ſteterit in pendenti, quod tamen in vltimis voluntatibus non ſolet admitti, ſicuti hæc omnia latius ipſe Surdus exornat, ac in effectu pro ea parte, eadem Ludou. Molinæ fundamenta repetit, Statim verò ex num. 14. vſque ad n. 31. validiſ ſima expendit fundamenta contra agnatos ipſos teſtatoris, & quæ iuſtitiam dictorum filiorum concludunt. Quæ tamen contra opinionem Molinæ non vrgent, terminis ab ipſo Molina propoſitis, ac primogeniorum natura conſideratis, vt antea dicebam Item, quia ſecundum voluntatem teſtatoris aliud dici non poterat in caſu illo; erat enim certa, & velut expreſ ſa, futuro euentu conſiderato. ſic ſanè Surdus idem agnoſcit vera fundamenta omnia, quæ pro agnatis antea adduxerat, & quæ Ludouic. Molinæ ſententiam confirmant. Dicit tamen, ea non procedere, quando apparet de contraria teſtatoris voluntate, provt dicto num. 14. agnouit, dum dixit: Contrariam tamen opinionem ſequor, tanquam de iure veriorem, & magis conformem voluntati teſtatoris: quia ſicuti hos filios prætulit propriæ ſorori, quam præpoſuit, & prædilexit agnatis, ex quo eam ante agnatos vocauit ad ſucceſsionem filiorum: ita veriſimile eſt, quod prætulerit agnatis, quia ſi vinco vincentem te, multo magis vincam te. Et ſi de hoc caſu fuiſ ſet teſtator interrogatus, veriſimiliter idem diſpoſuiſ ſet, quod diſ poſuit eueniente morte fratris primogeniti, & proinde haberi debet hic caſus pro expreſ ſo: & adeò potẽs eſt hæc cõiectura , vt per eam detur extenſio de perſona ad per ſonam, & in ſubſtitutionibus ſemper præferuntur hi qui ſunt magis dilecti teſtatori. Et magis dilecti, etiam nondum nati, præferuntur minus dilectis: cùm igitur iſti filij fuerint vocati ad excluſionem matris, quærat ſorer teſtatoris, multo magis intelligi debent vocati ad excluſionem agnatorum, quibus teſtator prætulit ſororem. Et non minus ad ſucceſsionem vocari poſ ſunt naſ cituri, quàm nati, vt probat text. in l. placet, ff. de liber. & poſthum. quia etſi tempore ſucceſ ſionis non ſint in rerum natura, tamen ſubeſt ſpes probabilis exiſtentiæ, quæ ſufficit; vt ibi declarat Iaſ. num. primo, ad idem eſt text. in l. ſi duobus, in principio, & §. finali, ff. de legat. 1. vbi ſuſtinetur relictum factum ei, qui non extat, ſed eſ ſe ſperatur; in tantum vt interim coniunctus capiat ſolum portionem ſuam. Et quamuis te ſtator hoc caſu non fecerit mentionem de naſcituris, idem tamen eſt, ac ſi de eis meminiſ ſet, quando tempore teſtamenti nulli extabant, atque ideò filiorum mentio non poterat aliter intelligi, quam de futuris, argumento l. fundus qui, ff. de fundo inſtructo, Nec dicatur, quod etſi teſtator naſcituros vocauerit, tamen intelligi debent vocati ſub ea conditione, ſi extitiſ ſent eo tempore, quo euenit conditio, ſub qua fuerunt vocati, vt videtur intelligere Alciatus: quia reſpondeo, hanc conditionem non intelligi; quia vbi ſubeſt voluntas teſtatoris, tunc Veniunt etiam, qui poſt purificatam conditionem nati ſunt. Et iterum Surdus ipſe, ſub n. 29. vbi ad explicationem Romani, in conſ. 134. n. 4 inter alia inquit in hunc modum: Mouetur ex pluribus, ſed principaliter, quia ex quo tempore teſtamenti filiæ non habebant filios, teſtator cenſetur vocare naſcituros, aliter enim verificati non poterat teſtatoris intentio, l. quibus diebus, §. dominus, ff. de cond. & demonſt. & vbi teſtator vocat naſcituros, expectanda eſt nanuitas vocatorum, quia quandocunque naſcitur, etiam poſtquam dies fideicommiſ ſi ceſ ſit, ſemper erunt admittendi propter fauorabilem teſtatoris voluntatem, quam dicti filij naſcituri dicuntur habere. Sic ergo dicendum eſt de his nepotibus ex ſorore, vt ſuccedant, quamuis nati poſt mortem fratris primogeniti: ceſ ſit conditio, in quam ſunt vocati; habent enim voluntatem teſtatoris, qui naſcituros videtur vocaſ ſe, quando tẽpore conditi teſtamenti ex eis nulli extabant. Et num. 30. in fine, in illis verbis: Quibus ſe firmatis, non ob ſtat, quòd per mortem ſororis euenerit caſus, in quem vocati fuerunt agnati; quia reſpondeo, quod prius euenit conditio, ſub qua vocati fuerunt filij ſororis, & ideò ipſi debent admitti, antequam admittantur agnati. Et num. 34. verſ. Quod verò quarto loco, vbi in hunc modum ſcribit: Quod vero quarto loco dictum eſt, ſaltem debere eos extare tempore euenientis condicionis, nec ſatis eſ ſe, ſi poſtea naſcantur, patitur commodam reſponſionem. Nam deciſio Ioan. And. in contrarium allegata, procedit, quando non apparet de contraria teſtatoris voluntate; tunc enim debent eſ ſe nati, quando euenit conditio; ſed vbi teſtator naſcituros vocauit expreſsè, tunc admittuntur nati, poſtquam ceſ ſit dies fideicommiſsi; qua enim ratione veniunt nati poſt teſtamentum, & ante alienationem, eadem admittuntur nati poſt caſum fideicommiſ ſi. Et ſub eodem numer. 34. iterum, in illis verbis: In præ ſenti autem caſu teſtator expreſ ſe vocauit naſcituros, quia tempore conditi teſtamenti nullos habebat nepotes ex ſorore pater primogenitum, quo caſu idem eſt, ac ſi expreſ ſ è locutus eſ ſet de naſcituris, argumento dictæ, fundus qui, ff. locati. Iterum quoque, num. 41. in verſ Prædicta quoque deſeruiunt, vbi in hunc modum ſcribit: Prædicta quoque de ſeruiunt pro reſponſione circa quintum fundamentum, quia etſi de iure debeat quis eſ ſe habilis, & capax ſucceſ ſionis tempore teſtamenti, mortis teſtatoris, vel conditionis purificatæ; tamen hoc non procedit, Vt ſupra dictum eſt, quando conſtat de Voluntate teſtatoris, prout con ſtat in præ ſenti caſu, in quo teſtator vocauit naſcituros, ſubſtituendo filios ſororis, qui tunc non extabant. Cum enim vocati fuerint naſcituri, illi debent ſuccedere, quandocunque naſcantur, ſine ante, ſiue poſt euentum conditionis, Vt ſupra deduxi ex Caſtrenſe, Ruino, Croto, Ferd. Alba, Natta, Alciato, Rolando. Cum enim habeant teſtatoris voluntatem pro ſe, nullo tempore poſ ſunt excludi, vel repelli. Cæ tera, quæ Surdus ipſe longa ſerie adduxit eod. conſ. 125. an ſcilicèt ante natiuitatem filiorum hæ reditas fuiſ ſet in ſuſpenſo, an verò mater ad fideicommiſ ſum ſtatim admiſ ſa, cum obligatione tamen reſtitendi filiis hæreditatem, quando naſcerentur; ibidem latiùs videri poſ ſunt. Quod attinet verò ad caſum alienationis, eſt videndus Author idem, num. 21. & 22. & numer. 30. atque ex reſolutionibus, & conſeruationibus eiuſdem, non modò deducitur declaratio ad caſum præ ſumptæ, coniecturaræque voluntatis teſtatoris, de quo infra; ſed etiam vt in altero caſu, in quo contrarium eius, quod in ſpecie, quam propoſuit, defendit Molina; tuentur Alexand. Raudenſis, & Pat. Ludouic. Molina; eorumdem opinio contra Molinam, fortiſ ſimis corroboratur fundamentis, & rationibus; & forſan eiuſdem Molina: ſententia temperari, explicarique valeat aliquando, iuxta ea, quæ Surdus metipſe latè, atque eruditè tradidit ibidem, prout ſuprà notant. Et vide eundem Surdum, in conſ. 316. num. 17. lib. 3. vbi duntaxat ſcripſit, quod fœmnina ſi ſemel ſucceſ ſit in feudo, ſemper illud retinet, quamuis ſuperueniat maſculus; quia attenditur tempus delatæ ſucceſ ſionis. Denique & vltimo loco M. Anton. Peregrinus,[*] in commentariis de fideicommiſ ſis, art. 22. videndus ex num. 69. vſque ad numer. 79. latè etiam de hac ipſa materia ſcripſit, & principaliter intendit explicare, fideicommiſ ſo relicto agnatis, cognatis, & huiuſ modi, quando adeſ ſe debeat qualitas agnationis vel cognationis, prout præmittit numer. 6. & ſeq. & pluribus factis concluſionibus, id proſequitur, prout ibi videri poterit. Harum, quæ ad no ſtrum propoſitum faciunt, Prima eſt, quæ traditur num. 69. 70. & 71. quod fideicommiſ ſa conditionalia relicta liberis, & agnatis, debentur exiſtentibus tempore caſus fideicommiſ ſi, licet non natis in vita teſtatoris, atque ita quod nati tempore euenientis conditionis, aut caſus fideicommiſ ſi, habiles ſunt ad ſuccedendum, licet non nati viuo teſtatore, prout ſenſit Lamb, de Rampon. quem retulit Ioann. And. & ſequuntur infiniti Authores relati per Peregrinum, dict. num. 69. qui num. 70. recenſet alios, contrarium tenentes; quorum opinio à compluribus recipitur, declarando vt ibi, quando ſcilicet teſtator in futurum conditionis euentum vocaſ ſet ſuos agnatos, vel ſibi proximiores, vt eo caſu non nati, nec concepti in vita teſtatoris, non admittantur; quia cum illis nulla eſt agnatio, aut proximitas; aliàs quod procedat communis prædicta opinio regulariter, quæ in Hiſpanorum primogeniis, ſiue maioratibus indiſtinctè procedit; in illis namque admittuntur non ſolum nati tempore inſtitutionis ſed & omnes, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, & conditionis impletæ nati inueniuntur, vt ſuprà dixi, & reſoluit Molina, lib. 1. cap. 6. numero 48. & 49. Deinde, Peregrinus metipſe, numer. 72. vndecimam facit concluſionem, & inquit quod in fideicommiſ ſis conditionalibus, qui non eſt natus vel ſaltem conceptus tempore aduenientis conditionis, is ad fideicommiſ ſum non admittitur, ſicuti natus poſt teſtatoris mortem, cùm de purè relictis agitur. Et idem ſtatuit in caſu fideicommiſ ſi aperti per alienationem, ſeu confiſcationem bonorum contra teſtatoris prohibitionem, vt nati po ſtea non reuocent alienationem, ad quod refert Authorcs nonnullos, & ante alia Lamber. de Rampon. deciſionem adducit, & octo rationibus eam comprobat, quæ pro eadem opinione, quam re ſoluciuè defendit Molina, concludenter vrgent; primo inquam, quod ſuccedente nato tempore conditionis in toto fideicommiſ ſo, ſi poſtea ſupernaſcentes admitterentur, ſequeretur abſurdum, quia diminuerentur portiones iam admiſ ſorum, & ſic variaretur ſucceſ ſio iam obtenta. Secundò, quia eueniente caſu ſubſtitutionis, & ex ea, adepta ſucceſ ſione, ſubſtitutio euaneſceret, quæ suum ſuit operata effectum; ideò quia alij ſupernaſcantur, amplius operari non poteſt. Tertiò, quia ſi inter natos proximior præfertur poſterioribus, ſiue remotioribus, l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo: Ergo fortiùs non natis, qui non ſunt in rerum natura. Quartò, quod ius iam natis quæ ſitum per ſucceſ ſionem, non debet eis auferri. Quintò, quia ordinatio teſtatoris ad fauorem eius, qui non eſt natus, habetur pro non ſcripta. Sextò, quia ſecundum iuris regulas vnicum legatum non poteſt diuerſis temporibus cedere, ſed ſemel tantum. Septimò, quia ſicut in purè relictis, quorum dies cedit per mortem teſtatoris, non veniunt filij, aut cognati poſt teſtatoris mortem; ita in conditionalibus, nati poſt conditionis euentum; quia puri, & purificati eadem eſt virtus. Octauo, quia capacitas requiritur tempore, quo cedi dies relicti, l. vbi pure, ff. ad Trebellian. & ampliat idem Peregrinus concluſionem prædictam num. 73. vt nedum ſuper naſcentes, pares in gradu portionem non aſ ſequantur; ſed nec etiam propinquiores totum auferant; quia vltimæ voluntates ex fututo pendere non debent, provt latiùs ibi, vbi Caſtrenſis opinionem confirmar. Statim tamen ſubdit, quod ampliatio hæc eſt multùm controuerſa; nam in eodem ca ſu, in quo Caſtrenſis conſuluit pro tranſuerſalibus, aduerſus filios, natos poſtea ex filiabus teſtatoris; contrarium pro filiarum filiis reſpondit Romanus, conſ. 134. numer. 5. In quarto dubio, de quo latiùs ibi: Nec obſtare, quod defunctorum voluntates non poſ ſint ſtare in ſuſpenſo, ex dicta l. finali, nam (vt ipſe Romanus inquit) poſ ſunt in ſuſpenſo ſtare, cum ſperatur, ſuſpenſionem ceſ ſare, veluti per natiuitatem filiorum; quorum naſ cendorum ſpes, naturalis, & humana eſt; vel cùm non conſtat de voluntate teſtatoris in contrarium; nam ex voluntate poſ ſunt ſtare in ſuſpenſo; leg. qui hæredi, finali, ff. de cond. & demonſtrat: ac denique concludit Peregrinus ipſe, quod inter tot varietates Doctorum, putat non recedendum à traditione Lambert, communiter recepta, per iura, & fundamenta conſiderata ibi. Sed quod attinet ad concertationem Romani, & Caſtrenſis, dicendum provt etiam ibi; & prælationem (provt idem Author exiſtimat) concedendam in fauorem deſcendentium ex filiabus, nedum in caſu à teſtatore expreſ ſo, cùm extant tempore caſus fideicommiſ ſi; ſeu etiam, cùm tunc non extant, ſed poſtea ſupernaſeuntur; quia ex diſpoſitis planè conſtat, quod ſic diſpoſuiſ ſet teſtator, ſi interrogatus fuiſ ſet. Statim autem limitat communem ſententiam nonnullis in caſibus, provt ibi, ex numer. 75. vſ que ad numer. 79. Et hactenus prædictorum Interpretum placita, & reſolutiones in propoſito dubio. Aliorum autem antiquorum, recentiorum etiam quorundam ſcripta, ideo non recenſeo, quod vel ad eadem, quæ huc vſque diximus, reducantur in effectu, vel ab ipſis ſuperiùs commemoratis expendantur, atque adducantur. Eorum autem omnium (vt vides) nonnulli placitis, & opinioni Ludou. Molinæ aſ ſentiunt; alij verò contrarij exiſtunt. Et quamuis ipſi loquantur in fideicommiſ ſis ordinariis, ſiue iuris communis, ad quæ plures ſimul admitti poſ ſunt, & ſolent; & non in maioratibus, ſiue in his rebus, quarum ſucceſ ſio vni tantum deferenda eſt; eadem tamen ratio verſatur reſpectu illorum, qui nec nati, nec concepti ſunt. Sicut enim in his, qui poſtea concipiuntur, atque naſcuntur, pars rei reſeruatur, ex ſententia quorundam; ex ſententia vero aliorum non reſeruatur; ſimiliter etiam proximiori, qui omnes excluderet, ſi eo tempore natus, aut conceptus eſ ſet, res tota in ſolidum re ſeruanda erit, iuxta opinionem eorum, qui partem reſeruanda in fideicommiſ ſis, iuris communis; aut non reſeruanda, iuxta opinionem eorum, qui contrarium tuentur; quod Ludouic. ipſe Molina, lib. 3. dicto cap. 10. numero finali, in fine, ſingulariter annotauit; & verè quidem, non enim differentiæ ratio conſiſtit, aut reddi poteſt in hoc, quod in fideicommiſ ſis plures ſuccedant, in primogeniis autem vnus ſolus ſuccedere poſ ſit; nam ſi in ipſis fideicommiſ ſis, in quibus plures poſ ſunt ſuccedere, poſtmodum nati, aut concepti ſuccedunt, & auocant ſuam partem, quamuis pò ſt delatam, & acquiſitam ſucceſ ſionem alteri, nati fuerint, vel non ſuccedunt, id ipſum reſpectu vniuerſ æ ſucceſ ſionis maioratus militat, vt poſtmodum natos fuiſ ſe, eis obſtet, vel non, qui ſucceſ ſionem prætendunt. Vis enim non ſtat in eo, quod plures ſuccedant, aut vnus ſolus, vel in ſolidum, aut pro parte; ſed in eo, quod natos fuiſ ſe, aut conceptos poſt delatam alteri ſucceſ ſionem, eis non obſiſtat. Concludimus itaque, pro, & contra opinionem Molinæ, iuridicè commemorari eos, qui in terminis fideicommiſ ſorum iuris communis, modò pro natis, modò contra eos reſponderunt, atque ſcripſerunt. Atque ita Ludou. ipſum Molinam, iuridicè etiam, & cum iudicio pro ſe illos retuliſ ſe, qui contra eos, qui poſt delatam ſucceſ ſionem nati, aut concepti fuere, ſcribunt. Sicut ècontrario contra ſe illos, qui poſtmodum natis fauent, vt partem ſuam auocent, & etiam aliquando totum; quia agnoſcunt expreſsè, natiuitatem poſtmodum contingentem, eis non obeſ ſe.[*] Hoc ita ſuppoſito, ad quod cæteri non ita animaduertunt, & omnino neceſ ſarium eſt; ego quidem, qui ita ex profeſ ſo, atque originaliter (vt vides) ipſorum Authorum commentaria, & obſeruationes prælegi, & non modò reſolutiones, ſed etiam mentem eorum radicitus attingere, ingenti ſtudio, & diligentia curaui, vt certam, & abſolutam re ſolutionem traderem, nonnulla obſeruanda, atque conſtituenda duxi, quibus idem articulus ab ſolutè, & dilucidè explicatus manebit, cùm omnes, huc vſque Scribentes, ex eo, quod caſus, & terminos non diſtinxerint, confusè equidem ſe habuiſ ſe videantur. Et in primis conſtituo, negari non poſ ſe (ſi ve[*] rum amamus, & eorundem Scribentium ambiguitatem, & contrarietatem perpendimus) articulum metipſum ſummam difficultatem habere, cum ijdemmet Authores ſic agnoſcant vnanimiter, & pro vna, & altera parte tot adduxerit Ludou. Molina fundamenta, eaque adeo fortiter vrgentia. Surdus quoque, in locis relatis ſuprà, adeo fortiter comprobauerit partem illam contra Ludou. ipſius Molinæ opinionem. Cæteri quoque, tam exteri, in terminis feudorum, & fideicommiſ ſorum perpetuorum, quàm noſtri in primogeniorum ſucceſ ſionibus, diuerſimodè ſe habuerint. Quidam namque non dubitarunt aſ ſerere ſucceſ ſionem inpendenti eſ ſe poſ ſe, & debere, quovſque is moriatur, cuius filij vocati ſunt, vel certum ſit, quod ipſe filios habere non poſ ſit, aut alius naſci, qui iura potiora habeat. Alij ècontrario, tempus mortis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, aut delatæ ſucceſ ſionis inſpiciendum duntaxat, vt qui tunc proximior inuenitur. ſuccedere debeat irreuocabiliter, nec ab eo ſucceſ ſio auocanda ſit, quamuis alius poſtmodùm naſcatur, qui ſi natus fuiſ ſet, cum excluderet. Rurſus, & vel ideò magis difficilem videri diſ ceptationem eandem, quod Ludouic. metipſe Molina, qui contra opinionem, quam defendit, octo fundamenta principalia expendit ex numer 18. vſ que ad n. 26. eiſdem vel auſus non ſuit ſuo ordine, & particulariter reſpondere, vel ex profeſ ſo vnicuique non reſpondit; cùm tamen ſatisfaciat, reſ ponſúmque præbeat eis, quæ in ſuæ opinionis fauorem adduxit, provt ibi conſtat ex numero 26. cum ſeq. quod quidem non leuiter adſtringit. Fortiter etiam eadem octo fundamenta adſtrinxiſ ſe Senatum Neapolitanum, ex his conſtat, quæ annotauit atque ſcripſit Vincentius de Franchis, dicta deciſ. 169. de qua ſuprà; fortaſ ſis hoc, quod idem Molina, non ad eum modum, ad quem in aliis cap. ſe habere ſolet, & alij iuris Interpretes ſe habent, eo cap. 10. proceſ ſerit: ſuam opinionem duodecim fundamentis comprobauit, eiſdémque reſ pondit, Vt dixi. Statim aliis octo fundamentis, eiſque validiſ ſimis, opinionem contrariã fundauit, vt Vincentius de Franchis notauit, nec eiſdem reſpondit, quamuis primæ: opinioni ſe ſubſcripſerit, eámque veriſ ſimam putauerit. Quo equidem non modicè eiuſdem opinionis primæ authoritati detraxiſ ſ è videtur, quia ſecundæ opinionis difficultatem indiſ ſolutam reliquit, & primæ opinionis fundamenta, & difficultatem diſ ſoluit. Niſi dixeris, eo morbo non laboraſ ſe, imo excuſari omnino debere Molinam, vtpote, cum vel vna ſolutione, ſiue obſeruatione doctrináque generaliter propo ſita ibi, num. 40. & 40. dixerit, reſponderi poſ ſe omnibus fundamentis, quæ pro ſecunda opinione adduxerat, & eò loci reſponderit, prout ibi apparet; nec latiùs inſiſtat, quia maiori ſolutione eam rem indigere non putauerit. Verè tamen eiuſdem Molinæ ſententia, in terminis, in quibus ipſe quæ ſtionem propoſuit, maximam habet difficultatem, quamuis in aliis diſpoſitionibus, purè, non condicionaliter conceptis, & in his maioratuum inſtitutionibus. quæ aliis modis, & prove inſtituuntur maioratus regulariter, ordinantur; veriſ ſima Ipſa ſit, & tenenda, iuxta ea, quæ annotabuntur ſtatim, & tradita fuere ſuprà, num. 16. in verſic. Sanè prout ego nouè animaduerto. Secundò deinde obſeruandum, atque conſti[*] tuendum erit, propoſitæ altercationis difficultatem procedere, cum in dubio verſamur, & cum de certa teſtatoris, inſtititoriſvè maioratus voluntate nobis non conſtat, vt tunc ad iuris regulas, & principia ordinaria recurrere, necceſ ſarium ſit, & eiſdem Ludou. Molinæ fundamentis, pro vna, & altera parte, maturè perpenſis, dubium diluere, atque explicare, iuxta caſus occurrentis, & primogeniorum naturam, vbi tamen expreſ ſam & certam habemus teſtatoris voluntatem, eam procul dubio obſeruare debemus neceſ ſariò nec aliud attendere. Sic ſanè, ſi teſtator, inſtitutorve maioratus expreſsè diſpoſuerit, ſe velle voluntatem ſuam eſ ſe in pendenti, vel aliquem futurum euentum, aut natiuitatem quorundam expectandam; id pro lege obſeruandum erit; cum ex voluntate teſtatorum pendere poſ ſint vltimæ ipſorum dispoſitiones. Et voluntas Ipſa in fideicommiſ ſis primum locum obtineat, l. cum virum, C. de fideicommiſsis, l. cum proponebatur, ff. de legatis ſecundo, & cum multis Menoch. conſilio 1028. in fin. Tiberius Decianus, in conſilio trigeſimo quarto, numero vigeſimo, libro tertio, Mantica de coniecturis ultimarum voluntat. libro tertio, titulo quinto, numero primo, & libro octauo, titulo quarto, numero quinto, & titulo 18. numero 8. & 36. Hyppolit. Riminaldus, in conſ. 358. num. 66. & ſequent, libro 4. Simon de Prætis, de interpretat, vltimar, volunt. libro 2. ſolution. 1. num. 266. & ſeq. fol. 154. Honded. in conſ. 46. n. 5. & in conſ. 48. num. 29. & ſequent. lib. 2. Cephalus, in conſi. 436. ex numero 19. libro 3. & in conſ. 638. numero 38. & 44. & ſeq. libro quinto, Mar. Anguiſ. in conſ. 130. numero 24. & in fortioribus terminis, quod ſcilicet ex præ ſumpta, coniecturatáque teſtatoris, aut inſtitutoris maioratus voluntate, teſtantium voluntates pendere poſ ſint, & poſt delatam ſucceſ ſionem alteri, nati, aut concepti ius prætendere; atque ita in propoſito, quod non modò expreſ ſa, ſed etiam tacita, & coniecturata voluntas attendatur, obſeruatione ſequenti adnoratur, atque comprobatur, & latè tradiderunt Surdus, Magonius, & alij, de quibus ſpecifica mentio facta fuit numeris præcedentibus. Et quã do adeſt expreſ ſa voluntas, res eſt omnino indubitata (vt dixi) ſic equidem quemadmodum de iure communi, ſiue in terminis fideicommiſ ſorum iuris communis, in quibus Interpretes omnes exteri loquuntur, ex voluntate teſtatoris expreſ ſa, na ſcituri poterant inſtitui, ſicut nati, atque hi, qui poſt delatam ſemel & acquiſitam alicui ſucceſ ſionem, nati, & concepti fuere, admitti poſ ſunt, vel vt ſimul cum aliis concurrant, vel vt ab eis auocent hæreditatcm, quam ſemel acquiſierant; quemadmodum etiam ex voluntate teſtatorum, diſpoſitiones ipſorum in pendenti eſ ſe poſ ſunt; quod vtrumque certiſ ſimum eſt, & ab omnibus Authoribus vnanimiter probatur, quos ſuo ordine ſuprà recenſui, adeò vt nullus diſ ſentiat, vt ex ipſis apparet, & eruditer tradidit cum multis Per. Surdus, dicto conſ. 125. n. 19. vbi inquit, quod non minus ad ſucceſ ſionem vocari poſ ſunt naſcituri, quàm nati, vt probat text. in l. placet, ff. de liber. & poſthu. quia etſi tempore ſucceſ ſionis non ſint in rerum natura, tamen ſubeſt ſpes probabilis exiſtentiæ, quæ ſufficit; vt ibi declarat Iaſ. num. Ad idem eſt text. in l. ſi duobus, in principio, & §. finali, ff. de leg. 1. vbi ſuſtinetur relictum factum ei, qui non extat, ſed eſ ſe ſperatur, in tantum, vt interim coniunctus capiat ſolùm portionem ſuam. Et iterum ipſe Surd. n. 29. er 30. vbi ſcribit, quod naſcituri quando vocantur, eorum expectatur natiuitas, & admittuntur, etiam ſi naſcantur poſt purificatam conditionem, aut cedentem diem fideicommiſ ſi, idque propter fauorabilem teſtatoris voluntatem. Et n. 39. vbi etiam tradit, quod quando naſcituri vocantur, dicuntur ſub conditione vocati. Et n. 37. vbi quod nati, & naſcituri in eodem gradu, quando vocantur ad fideicommiſ ſum, admittuntur nati in ſolidum, præ ſtita cautione de reſtituendo aliis, ſi naſcantur, portionem ſuam, vt latius ibi, & n. 43. & 47. vbi etiam probauit Surdus, quod hæreditas, & vltima voluntas poteſt ſtare in pendenti, quando conſtat de voluntate teſtatoris. Quemadmodum ergo in terminis iuris communis, ex voluntate teſtatoris expreſ ſa, ita ſeruatur, vt dixi, & Surdus reſoluit; ſic quoque in Hi ſpanorum primogeniis, & poſt conditam dictæ, l. 45. Tauri conſtitutionem obſeruari debebit, vt ſcilicet ea omnia, quæ Ludou. Molina, dicto cap. 10. lib. 3. & cæteri, qui eiuſdem opinionis fuere, annotarunt, atque defendunt, ex voluntate teſtatoris expreſ ſa, locum non obtineant; nam ſi inſtitutor ipſe voluntatem ſuam expreſ ſerit, & poſt delatam etiam, & acquiſitam alteri ſucceſ ſionem, voluerit, poſtmodùm natum admitti, & præferri; admittetur equidem ipſe, & velut lex, voluntas ſeruabitur, vt auocare poſ ſit ſucceſ ſionem eandem, & illa in pendenti eſ ſe vſque ad futurum aliquem euentum. Nec Ludouic. Molinæ traditiones, ad eum caſum, contrariæ ſcilicet voluntatis expreſ ſ æ, extendantur, vtputà, cùm ipſe eo caſu loquutus non fuerit, ſed in caſu dubio, vt ſuprà propoſui, tunc tamen erit ſingulariter annotandum, atque egregiè obſeruandum, ne de facili, quæ in terminis iuris communis à Surdo, & cæteris traduntur, in Hi ſpanorum primogeniis, attenta ipſorum natura, & in terminis dictæ l. 45. Tauri, nos decipiant; ſcilicet, quod quamuis attento ipſo iure communi, nati, & naſcituri poſ ſint inſtitui, & nati poſt purificatam conditionem admittantur, vt portionem ſuam auocent; non tamen id ipſum in maioratibus ob ſeruandum, vt ſcilicet ex eo ſolum, quod genericè omnes de familia, nati, & naſcituri, aut nominatim, & ſpecificè deſcendentes nati, & naſcituri vocentur, inde ſequatur, quod teſtator, inſtitutórve maioratus eius voluntatis fuiſ ſe videatur, vt vocatis, natis & naſcituris, voluerit, ſucceſsionem ſtare in ſuſpenſo, aut ſemel alicui legitimè delatam, auocari ab aliquo eorum, qui poſtmodùm nati, aut concepti fuerint, idque ex generali illa vocatione. Nam etſi generalis vocatio perpetuam diſpoſitionem, & conſeruationem operetur, & ad eum finem facta, cenſeri debeat; non tamen operari poterit, vel ſucceſ ſionem eſ ſe in pendenti, vel poſ ſe Ipſam auocari ab eo, cui legitimè delata eſt, idque ex eo ſolum, quod nati, & naſcituri vocentur (vt dixi) ſiquidem ad cum finem vocantur, vt omnes de familia in perpetuum admittantur, tam nati, quam naſcituri, & non modò nati, & concepti tempore factæ diſpoſitionis, inſtitutioniſvè maioratus, ſed etiam qui in futurum quocunque tempore nati ſunt, atque ex familia ipſius inſtitutoris proceſ ſerint, aliàs namque perpetuus maioratus inſtitui, aut perpetuò durare non poſ ſet. Non ergo id ſufficiet, vt ſucceſ ſio in pendenti eſ ſe poſ ſit, vel ab eo, cui ſemel legitimè acquiſita eſt, auocari, quod nati, & naſcituri de familia genericè vocentur, vel aliquo, aut aliquibus vocatis, eorum quoque deſcendentes, nati, & naſcituri vocentur; nam eiuſmodi vocationes intelligi debebunt iuxta rei naturam, de qua agitur, & dictæ l. Tauri conſtitutionem; vt ita demum ſint vocati, & admitti debeant, ſi tempore delatæ ſucceſ ſionis ſint in rerum natura, ſiue nati, aut ſaltem concepti fuerint; aliàs autem nati, & habiles tempore delatæ ſucceſ ſionis, præferuntur his, qui poſtmodùm naſcuntur, & concipiuntur, quamuis proximiores ipſi fuerint. Neceſ ſarium itaque erit, quod inſtitutor maioratus in indiuiduo expreſ ſerit, in ſucceſ ſione proximiores præ ferri, etiam cos, qui poſt delatam alteri ſucccesſionem, nati, & concepti fuerint; aut vocatis aliquibus, & eorum deſcendentibus, natis, & naſcituris, quod cauerit eos omnes primò vocatos, ſucceſ ſores cum prælatione poſt eos vocatis, etiam ſi contingat, tempore delatæ ſucceſ ſionis eos non natos, nec conceptos; quia generalis vocatio (vt dixi) non ſufficier, nec ad eum finem, ſed ad con ſeruationem, & perpetuitatem duntaxat inducendam facta videbitur. Sic etiam, vocato aliquo filio, aut deſcendente, & eorum filiis, aut deſcendentibus, quamuis in terminis iuris communis, naſcituri cenſeantur expreſsè vocati, quando ſic facta mentione de filiis, aut deſcendentibus, nulli extant tempore teſtamenti filij, aut deſcendentes, quia filiorum mentio non poterat aliter intelligi, quàm de futuris, argumento l. fundus qui, ff. de fundo instructo, in quo conueniunt vnanimiter omnes Interpretes, ſuprà commemorati ſuo ordine; & ſ æpè repetit Surd. dicto conſilio 125. &. & cum multis ſcribit ibi, numero vigeſimo. Et id ipſum fortiori ratione dicendum ſit in Hiſpanorum primogeniis, quoad finem prædictum, inducendæ ſcilicet perpetuitatis, aut vocationes perpetuas faciendi, atque ita, vt naſcituri quoque comprehendantur; quod indubitatum, & certum eſt; aliàs enim perpetuus maioratus inſtitui, aut ſemel inſtitutus, perpetuò durare non poſ ſet. Attamen inter fideicommiſ ſa iuris communis, aut inter hæreditatem, (in qua Surdus præcitato conſilio loquitur) & maioratus, eſt maxima differentia; in fideicommiſ ſis namque, & in hæreditatibus naſcituri cenſentur expreſsè vocati, quando fit mentio de filiis, & nulli extant tempore te ſtamenti, quia filiorum mentio non poteſt aliter intelligi, quàm de futuris, nec ad alium finem facta cenſeri poteſt, quam vt naſcituri ſimul cum natis admittantur, & portionem ſuam auocent, vt Surdus latius fundat. In primogeniis verò non ad alium finem id exprimitur, quam perpetuitatis inducendæ, ſiue perpetuas vocationes faciendi, nec ad finem conſequendæ portionis, factum poteſt intelligi, cùm id naturæ maioratus repugnet, nec minus, vt totam ſucceſ ſionem auocare poſ ſit poſtmodum natus, & conceptus, cùm etiam id repugnet omnibus doctrinis, regulis, & iuris principiis, adductis longa ſerie per Molin. dict. cap. 10. Cum ergo maioratus ſui natura per partes diuidi non poſ ſit, ſed ſucceſ ſio Ipſa indiuidua ſit, vndique duntaxat defertur, tempus ſucceſ ſionis delatæ inſpici debebit, vt ab eo, cui ſemel acquiſita fuit legitimè, auocari non poſ ſit, & qui tunc proximior inueniatur, irreuocabiliter ſuccedat, niſi ex tenore diſpoſitionis aliter appareat, inſtitutórque maioratus aliud cauerit expreſsè, & natos poſtmodùm prætulerit, ſiue eiuſmodi verba prætulerit, ex quibus manifeſtè conſtet, etiam poſtmodùm natum, pro ſe habere vocationem, & voluntatem inſtitutoris maioratus, vt præferri ipſe debeat, & ſucceſ ſionem auocare poſ ſit ab alio, cui legitimè delata eſt. Remanet itaque, diſceptationem huius cap. & Ludouic. Molinæ traditiones, & reſolutiones, præcitato cap. 10. lib. 3. procedere duntaxat, cum in dubio verſamur; claris autem, & in expreſ ſis, voluntatem ſeruandam: clarum autem, aut expreſ ſum non dici in primogeniis, ex eo ſoIum, quod nati, & naſcituri vocentur, niſi inſtitutor vltra proceſ ſerit, atque inducendæ prælationis, etiam in caſu, quo aliquis poſt delatam alteri ſucceſ ſionem, naſcatur, verba clara protulerit, vt ſuprà dixi. Et hactenus de ſecunda obſeruatione, & de prædictis, quæ ſunt notanda, quia ingenti equidem, & aſ ſiduo ſtudio ſic digeruntur, nec vllus hactenus ſic ſpecificè explicauerat. Tertiò deinde, & principaliter obſeruandum,[*] atque conſtituendum eſt, obſeruatione præcedenti ſcripta, atque reſoluta, non modo procedere, cum expreſ ſa adeſt, & indiuidua teſtatoris, inſtitutoriſve maioratus diſpoſitio, ſed etiam cum tacita, coniecturata, & præ ſumpta, quæ tamen ex verbis, aut tenore diſpoſitionis deducatur apertè vel ad eum modum factis vocationibus, & eorum, qui vocati fuere, filiorum, aut deſcendentium, adiectis ſubſtitutionibus, ſicque formulis eorum conceptis, vt eius, cuius intendimus, voluntatis fuiſ ſe inſtitutorem, euidenter appareat, nec aliud forma ipſa verborum, aut vocationum præ ſeferre videatur. Quemadmodum ergo expreſ ſa teſtatoris, inſtitutoriſvè maioratus diſpoſitione effici poteſt, vt ſucceſ ſiones, & morientium diſpoſitiones pendere poſ ſint, & poſtmodùm nati, ſeu concepti, natis, & admiſ ſis tempore delatæ ſucceſ ſionis præferantur, vel ab eis ſucceſ ſionem Ipſam iam delatam auocent; ita etiam & tacita, atque præ ſumpta, quæ tamen ex tenore diſpoſitionis, aut ex forma verborum, quibus vocationes, & ſubſtitutiones factæ ſint, colligatur manifeſtè, nec alium ſenſum habere poſ ſit, quàm prælationis inducendę filiorum, aut deſcendentiũ alicuius, etiam eorum, qui quocunque tempore, & poſt delatam ſucceſ ſionem admiſ ſi fuerint: & ſic non aliter poſt eos vocatos admittendos, vel ſi ipſi admittantur, & ſuccedant, non irreuocabiliter, quam ſi certum fuerit, non extare filios, aut deſcendentes prædilecti, & vocati; quòd ſi poſtmodùm extiterint, etiam eiſdem prælationem concedi. Quod equidem verum arbitror, & iuridicum, atque ex ſequentibus concludenter comprobari. Et in primis, ex vulgata illa, & paſ ſim repetita Interpretum doctrina, quod voluntas ex coniecturis probabilibus, & quæ ex tenore diſpoſitionis colliguntur, deducta, pro expreſ ſa haberi, & ita ſeruari debet, ac ſi expreſ ſa fuiſ ſet. Et ſatis expreſ ſum dici quod ex coniecturis colligitur, et ſi verbis expreſ ſum non fuerit: ſpecialitérque proui ſum dici, quod ex mente, aut intentione diſponentis apparet per coniecturas; ſicuti hæc omnia ex Tiraquello, Zancho, Molina, Mieres, Deciano, Riminaldo, Menochio, Theſauro, Prætis, Mantica, & aliis, ego ipſe annotaui, atque comprobaui in commentariis quotidian. controuerſ. iur. lib. 2. cap. 4. num. 53. & 54. & 55. lib. 3. cap. 17. n. 48. & latè exornarunt Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonſtration. lib. 3. cap. 1. ex n. 30. D. Chri ſtophor. de Paz, de tenuta, ſeu remedio poſ ſeſ ſorio, cap. 29. Ioannes Vincent. Honded. in conſ. 69. num. 7. 8. & 9. lib. 1. vbi latè, quod voluntas teſtatoris, etiam tacita, & ex coniecturis deſumpta, manifeſta dicitur, & etiam expreſ ſa, & ſeruanda eſt; & in conſ. 46. num. 5. lib. 2. Rurſus, atque in indiuiduo comprobatur quamplurimorum iuris Interpretum ſententia, qui in terminis iuris communis, ac in propoſito dubio, & articulo, an qui natus, vel conceptus non eſt tempore euenientis conditionis, aut cedentis diei fideicommiſ ſi, in eo ſuccedat; aſ ſeuerarunt expreſ ſim, ceſ ſare altercationem eam, quoties teſtatoris, non modò expreſ ſa; ſed etiam tacita tantum, atque coniecturata, & præ ſumpta voluntas adſit; atque ita ex coniecturis, & præ ſumptionibus, aliquando naſcituros, ſiue poſt delatam ſucceſ ſionem, aut conditionem impletam, natos, & conceptos admittunt, aliquando verò excludunt; & nihil certius, aut ſecurius ſtatui poſ ſe exiſtimant, quàm teſtatoris ipſius voluntati præ ſumptæ adhærere. Et quamuis maiori ex parte in terminis ipſius iuris communis, natos, & conceptos poſtmodùm admittant, ex coniecturis tamen non admittendos, ſtatuunt. Ij etiam, qui contra natos, & conceptos poſt euenientem diem, aut caſum fideicommiſ ſi, ſcripſerunt, ex coniecturis quoque in eorum fauorem ſcribunt; ſicuti hæc omnia ex relatione eorum, quos ſuprà recenſui ſuo ordine, apparet dilucidè. Ac ideo commemoraui eos ad eum modum, vt quæ cunque inferius conſtituerem, atque annotarem, eorundem authoritate, & ſententiis comprobata manerent. Sic ſanè Ioan. Cephalus, in argumento conſ. 318. lib. 3. in dubium excitauit, an in fideicommiſ ſis non nati, nec concepti, comprehendantur de mente teſtatoris. Et num. 41. tradidit, quod nati nondum, nec concepti tempore mortis, in fideicommiſ ſis comprehenduntur de mente teſtatoris. Et num. 42. confirmat, quia voluntate teſtatoris fit tranſmiſ ſibile, quod non eſt ſui natura, & è conuerſo. Et num. 43. ſubdit, quod coniectura veriſimilis voluntatis teſtatoris, quod ſenſerit de naſcituris, ſufficit. Et num. 44. quod coniectura mentis teſtatoris ſufficit in materia tranſ miſ ſionis. Et n. 45. quod extenſio ad caſum omiſ ſum fieri poteſt ex tacita teſtatoris mente. Et n. 49. quod in fideicommiſ ſis dilectus magis præfertur, etiam ſi eo tempore natus non eſ ſet. Et num. 50. quod teſtator magis præ ſumitur diligere natos, quàm naſcituros, ideò nati præferuntur naſcituris. Et num. 51. & 52. quod nati naſcituris præferendi ſunt de mente teſtatoris. Ecce vbi is Author, pro, & contra, menti teſtatoris principaliter inhæret. Et eodem modo ſe habuit Hippolyt. Riminaldus, in præcitato conſ. 564. lib. 5. nam cum ipſummet dubium propoſuiſ ſet in argumento illius conſilij, & eius opinionis fuiſ ſet, vt filij, nec concepti, nec nati tempore teſtamenti, vel mortis teſtatoris regulariter non admittantur, prout ibi ex numero decimo tertio, id limitat ſtatim numer. 14. & 21. & 23. in diſpoſitione collata in tempus incerti futuri euentus, & quando aliter conſtat de mente contraria teſtatoris, prout ibi, num. 15. & 24. & 25. & 66. vbi inquit, quod l. ſ ì cognatis, ff. de rebus dubiis, & Scribentes per eam moti, procedunt in dubio, quando non conſtat de mente contraria diſponentis, aliàs ſecus; quia admittuntur non concepti, nèc nati, prout latiùs ibi, & per Hieronym. Gabriel, in conſ. 14. num. 10. lib. 2. conuenit etiam Simon de Prætis, lib. 5. interpretat. 2. dubitat. 2. num. 98. 99. & ſeq. videndus ex num. 91. fol. 495. vbi ex coniecturis, & cum apparet de mente, & voluntate teſtatoris præ ſumpta, natos, & conceptos poſt caſum fideicommiſ ſi euenientem, admittit, & admittendos ex coniecturis, & voluntate præ ſumpta, ſcribit. Sic quoque Hieronym. Magon. deciſione Florentina 91. & Vincent, de Franchis, d. deciſ. 169. ex mente, & præ ſumpta teſtatoris voluntare adducti fuere principaliter, vt non natos, nec conceptos tempore euenientis conditionis, aut caſus fideicommiſ ſi, vel factæ alienationis, admitterent, prout ſuprà annotaui, cùm eos recenſui. Et in eodem placito inſi ſtit ſemper Pet. Surdus, præcitato conſ. 125. per totum, lib. 1. prout ſuprà quoque latius oſtendi. Et num. 43. in indiuiduo ſcribit, quod nati poſt euentum conditionis, admittuntur, quando conſtat de coniecturata teſtatoris voluntate. Et iterum n. 43. & 47. vbi quod hæreditas, & vltima voluntas poteſt ſtare in pendenti, quando conſtat de voluntate teſtatoris. Sed & ipſe Molina, qui adeò conſtanter tuetur, veriorem ſententiam eſ ſe, vt is, qui tempote mortis vltimi poſ ſeſ ſoris proximior inuenitur, in maioratu irreuocabiliter ſuccedere debeat, adeò vt ſi ex pò ſt facto alius proximior inueniatur, ſucceſ ſio non ſit ab ilio auocanda; agno ſcit expreſsè, dicto cap. 10. lib. 3. quod quamuis proximitas eorum, qui poſt delatam ſucceſ ſionem naſcuntur, attendi non debeat, vt ipſi in maioratu ſuccedere, & ſucceſ ſionem auocare poſ ſint; attamen quod attendenda ſit, quando ex voluntate teſtatoris aliud appareat; deprehendivè poſ ſit; tunc namque, etiam non nati, nec concepti tempore delatæ ſucceſ ſionis præferri debebunt; prout conſtat ex illis verbis: Non etiam obstat tertium fundamentum, ſcilicet in primogeniorum ſucceſsione, non eſ ſe attendendam proximitatem illorum, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, nec nati, nec concepti ſunt; id. namque verum eſt, niſi ex inſtitutoris voluntate aliud comprehendatur, prout ex conditionis appoſitione, tunc enim hi, qui nec nati, nec concepti ſunt, cæteris remotioribus præferendi erunt, &c. Et antea numero 31. id ipſum ſcripſerat, & ex mente teſtantium, poſ ſe pendere ipſorum diſpoſitiones, tradiderat poſt Bartol. Roman. & Ruinum, quos ibi citat. Et conueniunt omnes, ſuperius præcitati ſuo ordine, & Menochius, in conſilio 1028. numero trigeſimo, libro vndecimo, Peregrinus, dicto articulo vigeſimo ſecunde, ſub numero 73. & numero 74. in principio, Mieres, qui idem quod Molina tradit in terminis, ſecunda parte, d. quæ ſtione 6. ſub num. 48. verſ. In quo tamen, qui cum diſputaſ ſet quæ ſtionem huius cap. pro vna, & altera parte, ipſam Molinæ ſententiam comprobans, & ad nonnulla inferens, ſubdit in hunc modum: In quo tamen exiſtimo eſ ſe inſpiciendam mentem teſtatoris. & rationes, quas in diſpo ſitione inſeruit quæ, rectiſsime eandem interpretabuntur, vt plenius dico infrà, num. 105. Quò loci etiam animaduertit, inſpiciendas eſ ſe qualitates, circun ſtantias, & coniecturas diſpoſitionis. quaſi ex illis aliter dicendum ſit, & poſtmodùm nati, aut concepti ius potẽtius eſ ſe poſ ſit. Nec diſ ſentit Velazq, Auend. in dict. l. 40. Tauri, gloſ ſa ſexta, ex numero decimo tertio, cum ſequent. is namque opinionem ipſam Molinæ, quam defendit, in præ ſumptione, & coniectura voluntatis teſtatoris fundat præcipuè; atque ita ex contrariis, fortioribuſque coniecturis, & præ ſumptionibus, & cum mens, aut forma verborum inſtitutoris aliud ſuadeat, ab eadem ſententia recedi poſ ſe, ac recedendum fore, non negauit Auendañus metipſe. Sic ſanè vtitur verbo illo, creditur, quod in credulitate, & præ ſumptione conſiſtit, quaſi ex aliis coniecturis, & forma verborum contrarium credi poſ ſit. Pater quoque Ludouic. Molina, tomo tertio, dicta diſput. 634. eandem huiuſce cap. & Ludouic. Molinæ diſceptationem ex propoſito ſuſcepit, & vtriuſque partis rationes, & fundamenta adduxit. Et numero quinto, vt ſententiam, & opinionem ſuam in medium proferret, diſtinguendum putauit, nec Ludouic. Molinæ ſententiam relatam ſuprà, nec etiam contrariam, ſimpliciter aut indiſtinctè approbauit, ſed admonet, attendendam eſ ſe formam verborum diſpoſitionis, aliáſque circunſtantias attendi debere, ex quibus inſtitutoris maioratus voluntas deprehendi valeat, vt dignoſcatur an ipſe voluerit, quod tempus mortis vltimi poſ ſeſ ſoris attendatur præ cisè, vt tunc verificata ſit conditio, ſub qua aliqui vocantur, ſiue negatiua, ſiue affirmatiua illa fuerit; an verò vſque ad natiuitatem eorum, in quorum defectum aliquem, vel aliquos vocauit, ſu ſpendi ſucceſ ſionem voluerit, & eoſdem præferri, quocunque tempore nati fuerint: & exemplum ponens, concludit numero 4. in fine, & numero 5. per[*] hæc verba, quæ quidem niſi inſerantur, & ad literam tranſcribantur, dilucidè explanari non poterunt; inquit itaque Pat. ipſe Molina: Res hæc controuerſa eſt, Doctoréſque pro vtraque parte habet, quos Molina lib. 3. de primogeniis, cap. 10. num. 15. & 25. refert: Ipſe verò, numero trigeſimo octauo, priorem ſententiam in ſucceſsione maioratuum Hiſpanorum, etiam ſi anniuerſaria ſeu Capellæ, feuda, aut emphyteuſis ſint in modum maioratus, vniuerſim amplectitur; maximè, quando maioratus morte vltimi poſ ſeſ ſoris defertur. In quo euentu num. 44. ait, ita frequenter receptum eſ ſe in praxi. Ducitur, quoniam Hiſpanorum primogeniorum natura eſt, vt illorum ſucceſ ſio, nec ad momentum vacare poſsit, ſed ſtatim mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, in ſequentem; qui eo tempore proximior inuenitur, tranſire debeat, ita vt maioratus ſemper poſ ſeſ ſorem, ac dominium verum, & legitimum habeat, vt l. 45. Tauri, accommodatè ad horum maioratuum naturam ſtatuitur. Vnde ait, quamuis in aliis diſpoſ ìtionibus, conditiones negatiuæ non cenſeantur purificatæ, ac impletæ, donec conſtet, contrarium eſ ſe iam impoſ ſibile, in Hiſpanorum tamen primogeniorum ſucceſsione, illas pro impletis habendas eſ ſe, ſi tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris contrarium non ſit impletum: quoniam ex eorundem Hiſpanorum primogeniorum natura omnes referuntur ſolum ad tempus mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, delationiſvè maioratus: & quando conditionibus negatiuis certum tempus formaliter, aut virtute, eſt adiectum, ſolum illud eſt ſpectandum, vt in defectum contrarij euentus vſque ad id tempus, ſit locus eo ipſo ſub ſtituto, l. quidquid adstringendæ, §. ſi ſtipulatus, ff. de verborum obligat. & l. ſi peculium, §. vltimo, ff. de ſtatu lib. Ego, licet idem credam eſ ſe dicendum in maioratibus, in quibus conditio non apponitur; quando tamen conditio apponitur, qua aliquis vocatur ſub conditione negatiua, verbi gratia, vt ſuccedat aliquis, ſi talis fœ mina, aut fœmina filios non habuerint; non puto id ita vniuerſim eſ ſe dicendum, ſed attendendum eſ ſe ad formam talis diſpoſitionis, & ad circunſtantias concurrentes. Et quidem ſi non comperiatur, mentem inſtitutoris fuiſ ſe, vt conditio illa locum habeat ſolum vſque ad in ſtans mortis vltimi alicuius poſ ſeſ ſoris, aut delati maioratus, ex illo crediderim, ſuſpendi ſucceſ ſionem, quovſ que ex illis naſcantur filij, aut intelligatur impoſsibile eſ ſe, naturaliter eas filios habere, vt intelligatur quis in eo maioratu ſuccedat. Si enim inſtitutor dixit, Si talis fœmina ſine filiis ex hac vita diſcedat, ſuccedat Petrus, alioquin ſuccedat filius maior ex illa: vtique, ſi fœ mina illa ſuperſtes ſit, ſine filiis quidem, cæterum cum ſpe filiorum tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, & maiori cum ratione tempore delati maioratus ex illo, quacunque alia ex cauſa, non ſuccedit Petrus, ſed in ſuſpenſo erit, maioratus, quovſque illa filium habeat, aut moriatur ſine filio, vel alia ratione impoſsibile ſit, eam filium habere ſaltem capacem ſucceſ ſionis. Si enim ea mulier Religionem profiteatur, eo ipſo incapax erit filij, qui in maioratu ſuccedere poſsit. Siverò inſtitutor dicat, Poſt talem, ad eum maioratum vocatum, ſuccedat filius maior talis fœmina, ſi illum habuerit, alioquin ſuccedat Petrus: tunc vtique coarctaſ ſe intelligitur conditionem ad punctum delatæ ſucceſsionis, ex tali poſ ſeſ ſore, maximè ne ſucceſsio ſit in ſuſpenſo, & ita regulariter eſt præ ſumendum: atque adeò regulariter vera eſt opinio illa Molinæ; nihilominus, quando contrarium ſignificat, & perſuadent verba inſtitutoris, vt in exemplo propoſito, vtique contrarium erit dicendum. Neque id pugnat cum natura maioratuum Hiſpanorum, quibus non repugnat, ad tempus eſ ſe in ſuſpenſo; præ ſertim quando id ita voluit, ac ſtatuit inſtitutor. Lex autem 45. Tauri intelligenda eſt, ſi in rerum natura iam exiſtat vocatus, neque vocatus ſit ſub conditione aliqua pendente in fututo tempore delationis maioratus. Hactenus Pat. Ludou. Molina, qui (vt vides) de ſtruit omnino, aut ita limitat Ludou. Molinæ ſententiam, vt vel vno tantum caſu ipſa locum habere poſ ſit; cùm tamen ille eos terminos non diſtinguat, indiſtinctè potius negauerit, quod natus, aut conceptus poſt delatam alteri ſucceſ ſionem, poſ ſit eam auocare, aut ſemel admiſ ſum excludere. Auendañus etiam, dict. gloſ ſ. 6. l. 40. Tauri, ex num. 13. propoſuit quæ ſtionem in eiſdem terminis, in quibus à Molina receſ ſit Pat. Ludouic. Molina, & Molinam ipſum in ipſis terminis ſequutus eſt, ſicuti conſtat dict. num. 13. in principio, vbi quæ ſtionem excitauit, appoſita ſpecie illa, quam in præfatione dicti cap. 10. lib. 3. Molina ipſe adduxit, & nihilominus eum ſequitur, vt retuli ſuprà, num. 21. Cæterum Alexand. Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 34. ex num. 318. videndus vſque ad num. 340. vt ſuprà notaui num. 30. vbi ſpecificam eius mentionem feci, in eodem videtur fuiſ ſe Pat. Ludou. Molinæ placito, & in eiſ dem terminis, contrarium eius, quod Ludou. Molina defendit, ſuſtinuiſ ſe, ſicuti ex relatione eorum, quæ dict. num. 30. ſcripſimus, apparet apertè. Atque ita hi duo Interpretes eiuſdem ſententiæ, & contrariæ eius fuere, quam Molina, Auendañus, & ſequaces tuentur. Sic ſanè pro opinione Ludouic. Molinæ (eáque indiſtinctè, & generaliter admiſ ſa) adſunt Auendañus, Mieres, Flores Diaz de Mena, & alij quamplures relati ſuprà; pro limitatione verò, aut reſtrictione, ſiue contraria Pat. Ludouic. Molinæ ſententia, adeſt quoque Alexand. Rauden ſis reſolutio, & deciſio illa, de qua ipſe teſtatur. Adſunt etiam & eorum omnium authoritates, qui contra Molinæ opinionem adducti fuere ſuprà, & ab eodem adducuntur. Atque ex eo ſolum, quod inſtitutor maioratus ad illum modum, & iuxta terminos propoſitos per Molinam in dicta præfatione dicti cap. 10. ſubſtitutiones, & vocationes ordinauerit. Pat. ipſe Ludouic. Molina contendit, colligi coniecturam, mentémque inſtitutoris maioratus apparere, quod voluerit effectum vocationis filiorum extendere per torum tempus vitæ patris, aut matris eorum, & ſucceſ ſionem in pendenti; quovſque pater ipſe, aut mater moriatur, aut impoſ ſibile ſit, quod filios habeat, vt antea ſubſtitutis, vel vocatis ius non acquiratur, vel ſaltem reuocabiliter, non irreuocabiliter, vt eo modo tunc prouideri debeat, quo prouidendum dixit Molina, ipſo cap. 10. num. trige ſimo quinto, Surdus, dicto conſ. 125. ferè per totum, maximè numero 36. & 37. ex quo ipſo Surdo, pro eodem Pat. Ludouic. Molina, & coniectura voluntatis elicienda, plura deduci in comprobationem poſ ſent. Et in caſu prædicto non obſtare deciſionem dictæ l. 45. Tauri, expreſsè tradidit Pater ipſe, quaſi lex ipſa Tauri intelligenda ſit, ſi in rerum natura iam exiſtat vocatus, neque vocatus ſub conditione aliqua pendente ex futuro euentu, temporéve fututo; ſucceſ ſióque maioratus in ſu ſpenſo eſ ſe poſ ſit propter voluntatem inſtitutoris, prout ex aliis ſuprà annotaui, & in terminis tenuit quoque D. Chriſtophorus de Paz, in commentariis de tenuta, cap. 10. numero 34. & 35. & 36. vbi diuerſimodè id explicat. Totum autem contrarium profitetur verius Ludouic. ipſe Molina dicto cap. 10. & ad argumentum negatiuæ conditionis, ſiue ex futuro euentu dependentis, ſatisfacit, re ſponſúmque præbet ex num. 41. cum ſequent. Auend. etiam, dict. gloſ ſ. 6. n. 14. Et hactenus de prædicta tertia obſeruatione, an ſcilicet ex coniecturis, mentéque præ ſumpta, ab opinione Molinæ recedendum ſit; & de hoc vltimo, num. ex vocatione facta ad modum, quem Pat. Ludouic. Molina propoſuit, coniectura deduci debeat, quod teſtator ſucceſ ſionem in pendenti eſ ſe voluerit, quovſque certum ſit, aliquem filios habere non poſ ſe; in quo adeſt contrarietas, de qua ſuprà, ſic admoneo, diligenter conſiderari, perpendíque debere clauſulas, ſiue formam verborum, quibus diſpoſitio concepta eſt; ex ipſis namque maturè perpenſis diiudicandum erit, vtra earum ſententia præualere debeat. In eis namque terminis, in quibus de opinione Molinæ dubitauit Pat. ipſe Molina, maior eſt huiuſce cap. & diſceptationis difficultas, in eiſque ipſis ſpeciem propoſuit Ludouic. Molina, præcitato cap. decimo, in principia, vt ſtatim dicetur, & notaui ſuprà, ſub numero decimo ſexto, verſ. Sanè (prout ego nouè animaduerto.) Quarto & principaliter obſeruandum, atque[*] conſtituendum erit, Ludou. Molinæ diſceptationem, & quæstionem dicto cap. 10. libri tertij propoſitam, indubitanter procedere, nec in controuerſiam excitari poſ ſe, quoties in terminis diſpo ſitionis puræ verſamur, ſiue maioratus inſtitutio ita facta ordinatáque fuerit, vt poſt mortem vltimi poſ ſeſ ſoris proximior conſanguineus vocetur, ita quod qualitas ea proximioris conſiderata fuerit, idque etiam ſi expreſsè non conſideretur, ſed proximior, aut proximiores ſimpliciter (vt dixi) vocentur; tunc namque abſque dubio, & irreuocabiliter ſuccedere debebit is, qui vacantis, & delatæ: ſucceſ ſionis maioratus tempore, eam qualitatem proximioris obtineat, nec poſtmodùm nati, aut concepti qualitas in conſideratione habenda erit, vt ab eo, ſucceſ ſionem ſemel acquiſitam legitimè, auocare poſ ſit, quamuis proximior nunc ſit, quia tempore ipſo delatæ ſucceſ ſionis qualitas ea interuenire debuit, nec poſtmodùm ſuperueniens, attenditur, maximè in præiudicium iuris Tertio acquiſiti, prout ſuprà hoc eodem lib. cap. 90. num. 5. & 16. & 21. & lib. 3. cap. 15. ex numero 3. cum pluribus ſequent. latè probaui, atque obſeruaui, & in his terminis, & aliis ſimilibus, & generaliter in diſpoſitione purè concepta, concludunt fundamenta illa omnia, quæ longa ſerie adduxit ipſe Molina, præcitato cap. decimo, & eiuſdem opinio indubitanter (vt dixi) obſeruari debebit. Prout in his terminis, non modò ab eo præcitati Authores, ſed maiori ex parte relati ſuprà, ex numero 24. cum ſequent. ſic aſ ſeuerarunt apertè; Aluaradus inquam, Mieres, Auendañus, Ioannes Gutierrez, Azeuedus, Blaſius Florez Diaz de Mena, Perez de Lara, Ceuallos, Chartarius, Graſ ſus, Gratianus, Menochius, & alij; adeò vt opinio ipſa maiori comprobatione non indigeat, cùm certum ſit, in terminis nunc propoſitis, & aliis ſimilibus, tempus duntaxat delatæ ſucceſ ſionis conſiderandum. eſ ſe. Sic ſanè Ludouic. idem Molina, vir equidem maximæ eruditionis, & ingentis iudicij, hunc ca ſum non excitauit in dubium eo cap. quaſi ipſe indubitatus eſ ſet, ſed in fortioribus terminis, & in caſu difficiliori quæ ſtionem propoſuit in initio eiuſdem cap. decimi. In hoc quoque caſu dubium non habuit Pat. ipſe Ludou. Molina, dicta quæstione 634. numero quarto, in fine, & numero quinto, vt conſtat ibi, in verſ. Si vero inſtitutor dicat, fol. 494. vbi fatetur, veram eſ ſe opinionem Molinæ regulariter, & regulariter vltra illum caſum diſpoſitionis conditionalis, quem excipit, præ ſumendum eſ ſe, quod inſtitutor maioratus ad tempus delatæ ſucceſ ſionis, & mortis vltimi poſ ſeſ ſoris ſucceſ ſionem reſtrinxerit. Auendañus etiam, in eiſ dem Ludouic. Molinæ terminis quæ ſtionem propoſuit, dict. gloſ ſ. 6. num. 13. nec in terminis nunc propoſitis dubium haberet. Prout etiam non habuit Pelaez à Mieres, relatus ſuprà, num. 20. & id ipſum dicendum erit generaliter, quoties maioratus inſtitutor vocationes, ſubſtitutionéſque ea verborum forma ordinauerit, quod ad tempus mortis vltimi poſ ſeſ ſoris ſe reſtrinxerit, aut ſe re ſtrinxiſ ſe videatur; tunc namque habilitas, & qualitas neceſ ſaria ad ſuccedendum, eo tempore con ſiderari, atque præcisè interuenire debebit, nec qualitas proximioris, poſtmodùm nati, aut concepti, in conſideratione habebitur, ad excluſionem eius, qui tempore mortis eiuſdem vltimi poſ sessoris, ad quod reſpexisse, ſine ſe reſtrinxiſ ſe in ſtitutor videtur, proximior erat, & legitimé ſucceſ ſit; quia vnum tempus determinatum, non recipit alterius temporis functionem, l. ſi vſusfructus mihi in biennium, ff. de vſuf. legat. l. 1. ff. quod quiſque iuris, & cum Baldo, Iaſon. Natta, Hippolyt. Riminald. & Petro Surdo tradidit Caſanat. conſ. 55. num. 67. vbi etiam refert Cuman, egregiè dicentem, in l. ſi ita quis, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. quod ſubſtitutio facta in vnum caſum, reſpectu certi temporis, nunquam extenditur ad alium diuer ſum. Et reſoluit, non obſtare text. in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liber. & poſth. & reliqua iura, quæ de caſu ad caſum extenſionem admittunt, quoniam eorum deciſio procedit ex voluntate, & coniecturis ita ſuadentibus, non autem procedit, quando repugnat coniectura voluntatis; eo enim ipſo quod teſtator certum tempus adiecit, cenſetur vtique omne aliud excludere voluiſ ſe, l. ſtatu liberum, §. Stichum. ff. de legat. 2. & cum Aretin. Riminald. & Sfort. tradit idem Caſanate, n. 68. cum eodem Sfortia ſubiiciens, non permitti extenſionem temporis, etiam quando materia eſt fauorabilis; atque ideò vulgarem concluſionem factam eſ ſe, quod ſubſtitutionum caſus non poſ ſunt extendi de tempore ad tempus; ſicuti firmarunt Iaſ. Rubeus, & Hieronym. Gabriel, quos ipſe Caſanate ibi recenſet, & eodem conſ. 55. numer. 17. poſt Bartol. Alciatum, Roland. Socin. ſeniorem, Gratum, & Manticam teſtatur, quod ſubſtitutio ſub conditione temporis facta, nullatenus poteſt de illo tempore ad aliud tempus extendi. Quod idem firmauit Alexand. Raudenſ. de Analog, lib. 1. cap. 27. num. 5. & num. 7. vbi contendit, quod qualitas ſubſtituti, de quo ibi loquitur, debebat adeſ ſe tempore, quo linea grauati defecit, quia diſpoſitio, & qualitas reſtricta erat ad illud tempus: & allegat l. in ſubſtitutione, in ſecundo caſu, Iaſ. & alios ibi, ff. de vulg. & pup. Surd, etiam deciſ. 37. num. 6. & deciſ. 207. num. 17. Ruin, in conſ. 170. ex num. 1. lib. 1. Collegium Ticinenſe, in reſponſo pro Triuultijs, num. 198. & textum, in d. l. in ſubſtitutione, in ſecundo reſponſo, ponderauit ad idem Hondedeus, in conſ. 49. num. 10. volum. 2. Cephal. conſ. 251. n. 12. lib. 2. Cæ ſar de Graſ ſis deciſ. 152. num. 7. Menoch. in conſ. 442. num. 5. & 6. lib. 4. vbi cum aliis Authoribus annotauit, quod quoties teſtator vtitur verbis futuri temporis, reſpicientibus tempus ſucceſ ſionis, dicitur vocaſ ſe eum, qui tempore eius conditionis, habet qualitatem ab ipſo conſideratam. Iura autem, & Authores, qui in contrarium loquuntur, expendique poſ ſunt, intelligi debent, vbi teſtator indeterminatè, & abſque relatione ad tempus loquitur, ea namque in ſpecie eſ ſet contra verba, & mentem diſponentis, verba non determinata, nec reſtricta determinare, & reſtringere; ex eadem l. in ſubſtitutione, & l. cum vxori, C. quando dies legati cedat. Sed vbi teſtator deficientiam filiorum ad tempus mortis retulit, eſ ſet contra verba, & mentem eius, diſpoſitionem certo tempore determinatam, tanquam indeterminatam accipere; ſic ſane poſt Bartol. Roland. Ananiam, Decium, & Peregrinum obſeruauit Caſanate, in conſilio 4. num. 106. & in his terminis loquitur Caſtrenſis, præcitato conſilio 16. vbi reſoluit, quod quando conditio, ſi liberos non habuerit, non eſt indeterminata, & ſine temporis præfinitione, neceſ ſarium eſt, quod verificetur, & quod ſit natus, aut ſaltem conceptus, vocatus, aut ſubſtitutus, tempore, quo ſucceſ ſio defertur. Quocirca in fauorem ſuæ opinionis Caſtrenſem commemorauit Molina, dicto cap. 10. lib. 3. n. 15. & verba eiuſdem Caſtrenſis ſatis expreſ ſa ſunt, vt conſtat ibidem, num. 5. & in his terminis eiuſdem opinionis fuit Pat. Ludouic. Molina, dicta diſputatione 634. numer. 5. in dicto verſ. Si verò inſtitutor dicat, prout retuli ſupra, dum dixit, quod ſi inſtitutor cauerit, quod poſt talem, ad maioratum vocatum ſuccedat filius maior talis fœminæ, ſi illum habuerit; alioquin ſuccedat Petrus: tunc equidem coarctaſ ſe intelligitur conditionem ad punctum delatæ ſucceſ ſionis ex tali poſ ſeſ ſore: & addit Pat. ipſe Molina vnum ſingulare, videlicet, quod ita regulariter eſt præ ſumendum; hoc eſt, quod in dubio non indeterminatè, ſed determinatè accipienda erit conditio, vt ſcilicet ad tempus mortis vltimi poſ ſeſ ſoris relata, ſiue ſe reſtrinxiſ ſe inſtitutor videatur, ne ſucceſ ſio in ſuſpenſo ſit. Id quod ipſe amplius non comprobat. Comprobari tamen poteſt authoritate eorum, quos ſuprà retuli ad initium huius cap. ſecundi, & per Ancharanum, in conſ. 266. vbi teſtator decedentibus filiis ſine filiis, ſubſtituit Benedictum, & ſi Benedictus non viueret, nec ex eo extarent filij, ſubſtituerat pauperes Chriſti; & determinat, quod conditio illa ſi non viueret, re ſtringitur ad tempus mortis filiorum; ac ideò quia Benedictus tunc viuebat, pauperes fore excluſos. Abbas etiam, in conſ. 40. vol. 1. vbi teſtator inſtitutis filiis, ſi filij eorum non extarent, ſubſtituit Federicum; & eo non extante, eius filios; & ſi Federicus, & eius filij non extarent, ſubſtituit Leo nellum; & concludit, quod extante, & ſuccedente Federico, ſubſtitutio de Leonello expirauit, licet Federicus poſtea ſine filiis deceſ ſiſ ſet. Socin. iunior, in conſil. 180. num. 64. lib. 2. vbi proponit, quod teſtator D. Amabiliæ, hæredi inſtitutæ decedenti ſubſtituerat D. Catharinam, eius ſororem; & ea non ſuperſtite, filios eiuſdem Catharinæ; & decidit, conditionem importatam per illos ablatiuos, ea non ſuperſtite, non abſolutè accipi, quandocunque non ſuperfuerit, ſed determinatè tempore mortis D. Amabiliæ. Pariſius etiam in ſimili caſu eiuſdem ſententiæ fuit, & ita conſuluit in con ſilio 74. num. 18. lib. 1. Sanè ſi proximior tempore mortis vltimi poſ [*] ſeſ ſoris, aut is, qui ad ſucceſ ſionem admiſ ſus fuit, non haberet requiſitam à teſtatore qualitatem, & ideò admiſ ſus, quia proximior eſ ſet, & quia nullus etiam alius de familia eam qualitatem haberet; ſi poſtmodùm alius ſuperueniat, qui requiſitam, & neceſ ſariam eam qualitatem ad ſuccedendũ habeat, tunc is ſuccedere, & alteri acquiſitam ſucceſ ſionẽ auocare poterit; dũmodo probet illa duo, quæ annotaui, atque adduxi cap. præced. n 11. quod ſcilicet ex his ſit, quos ad ſucceſsionẽ teſtator vocauit, & quod ab eo requiſitam qualitatẽ habeat. Et in his terminis limitari poſ ſent ea, quæ obſeruatione hac ipſa quarta tradidi, & ſcripſi, nec Ludou. ipſius Molinæ reſolutio, & opinio procedere poſ ſet. Dummodo ex verbis claris, atque expreſsis diſpo ſitionis conſtaret, hanc fuiſ ſe teſtatoris voluntatem; nam aliàs ſemel admiſ ſus perpetuò deberet durare admiſ ſus, nec ſemel vni delata ſucceſsio, ab eo auocari poſ ſet; iuxta reſolutiones, & rationes, atque fundamenta ipſius Molinæ; à qua in terminis prædictis, niſi propter clara, & expreſ ſa verba diſpoſitionis recedendum non eſ ſet; ſicuti in terminis annotauit, atque ſcripſit Blaſius Flores Diaz de Mena in addit. ad dictam deciſionem Gamæ, 27. ſub num. 4. in fine, in verſic. Niſi in nato de nouo, &c. Et vltra eum id ipſum tradidit Ioannes Gutierrez (quem ibi non citat) in conſilio 2. num. 29. Nam cùm antea dixiſ ſet, & comprobaſ ſet, quod qualitas neceſ ſaria ad ſuccedendum, adeſ ſe debet tempore ipſo ſucceſ ſionis; & num. 19. ſcripſiſ ſet, quod qualitas Sacerdotij requiſita, debet interuenire tempore præ ſentationis, ſiue actus, ſiue promotionis, nec ſufficit aptitudo: Subdit num. 28. Sacerdotium poſterius non præiudicare priori, cui aliquod ius erat quæ ſitum ex Sacerdotio, etiam ſi ſecundus haberet maiorem qualitatem. Et ſtatim limitat dicto numer. 29. & inquit, quod hoc fallit, ſi primus non habeat qualitates requiſitas: & Rebuffi locum adducit, prout ibi videri poteſt: atque intelligi ſemper debet, dummodo ex verbis claris, atque expreſ ſis diſpoſitionis ita colligatur, prout ſuprà dixi; nam aliàs legitimé factum, retractari non deberet ex qualitate, quæ alteri poſtmodùm ſuperueniret. Et hactenus de 4. obſeruatione. Quintò & principaliter obſeruandum, atque[*] conſtituendum erit, dubium præcipuum huiuſce cap. verſari in terminis ipſis propoſitis per Molinam, in præfatione dict. cap. 10. lib. 3. quando ſcilicet aliquis ad maioratus ſucceſ ſionem vocatur ſub ea conditione, ſi ex aliqua fœmina, quæ vocata non fuit, filij maſculi non ſuperfuerint, vel genericè in defectum filiorum maſculorum à fœminis, quæ vocatæ non erant, deſcendentium; in qua ſpecie, ſi tempore mortis hæ fœminæ filios maſ culos non habuerint, poſtea autem naſcantur, is qui tempore mortis proximior erat, prætendit ſe fuiſ ſe ſemel admiſ ſum, perpetuóque eius admiſ ſionem duraturam eſ ſe: filius autem maſculus, qui poſt mortem vltimi poſ ſeſ ſoris natus eſt, contendit, vocationem eius, qui tempore mortis proximior erat, conditionalem fuiſ ſe, ideóque pendente conditionis implemento, ius irreuocabile ſibi acquiri non potuiſ ſe. Vel quando in defectum filiorum alicuius Tertij, qui vocatus non eſt, vocationes, aut ſubſtitutiones ita fiunt, vt verba ipſa, quibus concipiuntur, non bene inſpiciunt, nec determinant defectum filiorum tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, nec etiam bene inſpiciunt, aut determinant decurſum vitæ eiuſdem Tertij, ſed indifferenter ſtare videntur; quo caſu intrat contrarietas illa vtriuſque opinionis, quam ex ipſo Ludou. Molina, Mieres, Auendaño, Flores Diaz de Mena, & aliis, ex vna parte. Atque ex altera ex Patre Ludouic. Molina, Alexandro Raudenſe, & aliis, adduxi ſuprà numer. 44. adhuc namque, etſi ſubſtitutio, aut vocatio ita facta fuerit, coniecturam voluntatis non deducit Molina, vt nati, & concepti poſtmodùm filij, ſucceſ ſionem delatam ſemel legitimè, auocare poſ ſint. Econtrario verò, ex forma vocationis prædictæ coniecturam contrariam deduxerunt, Pat. ipſe Molina, & Raudenſis, vt filij nati poſtmodùm præferantur, nec inconueniens ſit, quod ſucceſ ſio ſtet in pendenti, prout ibi quoque dixi, & in initio huius cap. numero 16. in verſ. Sane (prout ego nouè animaduerto.) Pro ſe autem, & parte illa, quam defendit, duodecim præcipua fundamenta adduxit idem Molina, præcitato cap. 10. lib. 3. ex num. 3. vſque ad numerum 16. & eiſdem ſuo ordine reſpondet ex numero 26. vſque ad numerum 37. prout dixi ſuprà, ex numero primo, cum pluribus ſeqq. Poſ ſunt ſane pro eodem Molina expendi, adducique rationes omnes illæ, & doctrinæ, quas in commentariis libri tertij, cap. 15. ex numer. 3. vſque ad numerum 18. ego ipſe ponderaui, atque ſcripſi. Vere tamen, etſi Ludouic. ipſe Molina pro ea ſententia, duodecim illa fundamenta adduxerit; finaliter eo præcipue adductus, excitatúsque videtur, quod ex deciſione legis 45. Tauri deduxit ibi, numero 6. & tanquam concludens ponderauit numero 39. & 40. in hæc verba: Ad quod probandum, præmittendum eſt. primogeniorum naturam eam eſ ſe, vt eorum ſucceſ ſio nec per momentum vacare poſsit; ſed quod ſtatim mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, in ſequentem, qui eo tempore proximior inuenitur, tranſire debeat; nec aliud tempus expectandum ſit, ita vt ſemper maioratus ipſe poſ ſeſ ſorem, atque verum & legitimum dominium habeat, prout ex ipſa maioratus natura, atque ex deciſione l. 45. Tauri apertiſ ſime comprehenditur, &c. Hactenus Ludouic. Molina, qui id ipſum ſemper repetit, & originaliter, atque attenté prælectus, negati non poteſt, quin in terminis iuris communis, & in fideicommiſ ſis ordinariis, in fauorem nati, & concepti poſt delatam ſucceſ ſionem, ſe inclinaret aut inclinatus videatur, niſi Taurinæ illius legis 45. conſtitutio ſuperueniſ ſet; atque ideo eiſdem duodecim fundamentis ſuo ordine ſatisfecit, reſponſumque præbuit, vt dixi. In primogeniis tamen Hiſpanorum, tum ex eorum natura, tum etiam (idque maximè, & principaliter) ex deciſione prædictæ l. 45. contrarium ſtatuit; atque ita, vel vnico, eóque præcipuo fundamento, quod mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, ſtatim poſ ſeſ ſio ciuilis, & naturalis tranſit in ſequentem ſucceſ ſorem, eúmque. qui de iure. ac diſpoſitione inſtitutoris ſuccedere debeat, etiam abſque vlla apprehenſione, & etiam ſi ipſe ignorans fuerit, vt latè adnotarunt omnes, tam in ipſa l. 45. Tauri, quàm in l. 8. tit. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Vbi Matiençus gloſ ſa ſecunda, numero primo, & gloſ ſa tertia, numero primo, & gloſ. 4. num. 1. Auendañus in eadem l. 45. gloſ. 4. & 5. & 6. D. Chriſtophorus de Paz, in commentariis de tenuta, gloſ. 35. infinitos alios ſciens, conſultóque prætereo. Concludit itaque Ludou. ipſe Molina, ex deciſione legis eiuſdem Tauri, & virtute tranſlationis poſ ſeſ ſionis ciuilis, & naturalis, ſic inductæ, eam maioratibus inhærere, præfixamque naturam, vt nec per momentum eorum ſucceſ ſio in pendenti eſ ſe poſ ſit; & conſequenter, quod proximior tempore, quo ſucceſ ſio delata ſuit, occupat eam irreuocabiliter; quamuis alius poſtmodum naſcatur, qui proximior nunc ſit. Sic ſane (prout ego conſidero) cùm ad vnum præcipuè fundamentum, illúdque ex dicta l. 45. Tauri deductum, Ludou. Molinæ ſententia, & opinio reducatur, ac in terminis iuris communis, ſiue lege ipſa Tauri non edita, for ſan ipſe contrarium ſtatueret, vt ſuprà obſeruaui; totus equidem Scriptorum labor in eo verſari deberet, atque hodie conſiſtit potiſ ſimùm, in explicando, ſcilicet, atque diſcutiendo, an in primogeniis militet diuerſa ratio, ex deciſ. dict. l. Tauri 45. nam ſi legi eidem aliquis ſatisfaciat, & Author metipſe ſatisfactus manebit. Conſiderandum itaque, atque maturè deliberandum erit, num. dici poſ ſit, ac debeat iuridicè, non ideo, quod lex ipſa Tauri diſpoſuerit, quod mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, poſ ſeſ ſio ciuilis & naturalis tranſeat in ſequentem abſque vlla apprehenſione, viſa fuerit, aut videatur, eam maioratibus naturam dare, & conſtituere, vt in pendenti eorum ſucceſ ſio ſtare non poſ ſit; nam in pendenti eſ ſe poteſt ex voluntate, præ ſumptáque inſtitutoris mente, ſicuti latè comprobaui ſupra, dict. numer. 44. & antea numer. 43. nec id derogari intenditur lege illa vllo modo, nec etiam aliquid per eam ſtatuitur, qua præ ſumptæ inſtitutoris voluntati, quæ ex forma verborum deducatur, detrahi valeat vllo pacto; prout ſuprà numero 16. in ver ſic. Sane (prout ego nouè animaduerto) ſingulariter admodum, atque notanter adnotaui, & ſcripſi; & in terminis legis ipſius 45. Tauri, notauit, & re ſoluit Gregorius Lopez in l. 7. titu. 4. parti. 5. gloſ ſa 2. verbo, poſ ſeſ ſion. ex adiectione ſcilicet alicuius conditionis, vel aliàs, prout ibi tradit ipſe Gregorius; Molina etiam, de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 12. num. 4. & ferè per totum, Mieres, 2. parte, quæ ſt. 4. illatione 8. Pat. Ludou. Molina, tom. 3. de inſtitia & iure, diſput at. 611. & 612. Pat. Thomas Sanchez de ſponſalibus, libro 7. de impedimentis, diſputat. 91. & originaliter Paulus Ca ſtrenſis in l. Nemo poteſt, num. 9. ff. de legat. 1. & ibi Iaſon, numer. 32. & vltra eos, de hoc eſt Singularis Gloſ ſa, in l. cum hæreditas, verbo, ſucceſ ſeritis, C. depoſiti: quæ explicans illum textum, dum diſ ponit, quod actiones hæreditati iacenti acquiſitæ, tranſeunt in filios, quando hæreditatem acceptant; opponit, & in dubium excitat, videri, quod non poſ ſit dari, nec eſ ſe hæreditas iacens, filiis exiſtentibus, in quos per ſuitatem transfertur dominium ipſo iute, l. in ſuis, cum vulgatis, ff. de liber. & poſth. & inter alias ſolutiones, Gloſ ſa ipſa reſ pondet, quod in ſpecie illius textus filij erant inſtituti ſub conditione poteſtatiua, quæ ſuitatem ſuſ pendit, iuxta iura, quæ ibi adducit: atque ita eſt ſingularis, & vnica Gloſ ſa illa ad probandum, quod licet dominium tranſire debeat ipſo iure ex defuncto in ſucceſ ſorem, ita vt non poſ ſit iacere nec per momentum; id tamen intelligitur, ſi cum aliqua conditione non ſuſpendatur, aut fuerit ſuſpen ſum. Quam Gloſ ſam ſequitur, & eleganter declarat Paulus Caſtrenſis ibi, in verſ. In textu, ibi, prius quam patri. Et eſ ſe notabilem, & menti tenendam, ſcripſerunt Alexander, numer. 24. & Iaſon, numer 5. in l. ſi filius qui patri, ff. de vulga. & pupil. ſubſtit. & exornarunt, atque comprobarunt Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, mor. tuo itaque teſtatore, el 2. numer. 47. & 48. Antonius Gomezius, tomo primo variarum, cap. 9. numer. 17. D. Spino in ſpeculo, tit. de aditione hæreditatis, numer. 4. & idem colligitur ex Gloſ ſa in l. cum hæredes, verbo, iura. ff. de acquir. poſ ſeſ ſion. quæ ad propoſitum illius textus, quatenus diſponit, quod mortuo teſtatore, & adita hæreditate, omnia quidem iura hæreditaria in hæredem tranſeunt, præter quam poſ ſeſ ſio; iura transferri, explicat, vt intelligatur, ſi ſint tranſitoria, quia non ex eo, quod lex diſpo ſuerit ea transferri, dedit eis præciſam naturam, vt non poſ ſint deſinere eſ ſe tranſitoria, quædam enim enim ſui natura non tranſeunt, iuxta iura, quæ Gloſ ſa ipſa adducit. Præterea conſiderandum erit, an fundamentum ipſum Molinæ, deductum ex dict. l. 45. Tauri, difficultatem eam patiatur, quod etiam ante ipſam legem, condita erat lex 7. tit. 4. partita 5. quæ eandem dominij, & poſ ſeſ ſionis tranſlationem concedebat, quam dicta lex Tauri conceſ ſit, ita vt lex Tauri non addiderit plus, quàm eam tranſlationem extendere, etiam ſi bona maioratus penes tertium poſ ſeſ ſorem exiſterent; & tamen de iure illo Partitarum, non eſt dubium, quin in illis omnibus poſ ſeſ ſionibus, in quibus lex tranſlationem conceſ ſit, ſuſpenſio eſ ſe poſ ſet, ſiue in pendenti eſ ſe, ſi quæ conditio appoſita erat, vel ex forma diſpoſitionis colligebatur aliàs, vt patet in l. 34. tit. 9. partita 6. & in l. 1. tit. 14. parti. 4. & latè per Surdum, dict. conſ. 125. ex num. 14. & num. 43. & 47. Rurſus conſiderandum erit, an quando ex eadem l. Tauri, maioratus haberent inſitam naturam, vt eorum ſucceſ ſio in pendenti eſ ſe non poſ ſet; duntaxat hoc fundamentum concludat, vt in eum, qui tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, & delatæ ſucceſ ſionis proximior inuenitur, ſtatim poſ ſeſ ſio, & dominium tranſeat, & nullo tempore in pendenti ſit; non tamen concludat, vt ſi poſtmodum alius naſ catur, qui ex verbis inſtitutionis maioratus, & eorum forma melius ius habere videatur, non ſit ab altero, qui primo ſucceſ ſit, poſ ſeſ ſio auocanda, quaſi ipſe ſucceſ ſerit conditionaliter, vel reuocabiliter, vt poſt Baldum, Albericum, & Antonium Gomezium reſoluit Surdus, dict, conſ. 125. numer. 49. in verſic. Secundo poteſt dici. vbi in hunc modum ſcripſit: Secundo poteſt dici, quod mater ſucceſsit quodammodo ſub conditione, ſi filij non naſcerentur; & ideo natis filiis, perinde eſt, ac ſi nunquam fuiſ ſet hæ res, & per ſuperuenientem filiorum natiuitatem, fingitur, ipſam nunquam ſucceſsiſ ſe, & filij ipſi ſuccedunt, vt in ſimili dicunt Baldus, &c. Et id ipſum poſt alios tradidit Ludou. Molina præcitato cap. 10. lib. 3. in reſponſione ad nonum argumentum, numer. 36. vbi ipſe agnoſcit, facile eſ ſe reſponſum ad prædictum fundamentum, nec ſucceſ ſio ſit in ſuſpenſo, & dictam l. Tauri 45. quamuis poſtmodùm tueatur contrariam opinionem, vt dixi; & dicto numer. 36. ſic ſcribit, vt ſex fundamentis antea adductis ſatisfaciat; Nam illa omnia vera ſunt, quando ſucceſsio ad aliquam lineam peruenit perfectè, atque irreuocabiliter; ſecus autem, quando peruenit ad illam reuocabiliter, pendente aliqua conditione, qua purificata, linea illa excluditur, & ſucceſsio ad aliam tranſmittitur; tunc namque nihil obſtat, cum ſucceſsio, quæ. reuocabilis erat, in euentum conditionis, reuocatur, ſicque intelligendus eſt textus, in c. 1. §. cum etiam, Epiſcopum, vel Abbatem; & omnia alia iura, quæ pro contra ria parte adducta ſunt, &c. Et hæc quidem fortiter vrgent in fauorem eorum, quæ Par, ipſe Ludou. Molina, contra eundem Molinam tradidit, atque annotauit, provt ſuprà retuli dicto numer. 44. qui Pat. ipſe Molina, ita pariter accepit, atque intellexit dictam l. Tauri 45. difficilem etiam reddunt, & dubiam ipſius Molinæ opinionem. Provt etiam reddunt octo illa fundamenta, quæ pro contraria parte expendit eodem cap. 10. ex numer. 16. vſque ad numerum 25. quibus etiam non ita ſpecificè ſatisfecit, reſponſúmque præbuit, ſicut fundamentis alterius partis ſatisfacit. Quamuis negati non poſ ſit, quin vna doctrina generali, aut ſolutione reſponderit ibidem, numer. 41. vt etiam ſuprà obſeruaui. Et quamuis eiſdem reſpondeat Pat. Ludou. Molina, dicta diſputatione 634. column. vltima, ex verſ. Ad argumenta vero partis contrariæ, folio 500. id non efficit, vt Ludo. Molinæ opinionem tueatur in terminis, in quibus ip ſe quæ ſtionem propoſuit in præfatione dict. cap. 10. in eis namque firmauit contrarium conſtant, vt ſuprà quoque retuli: ſed in caſu illo duntaxat, quem pater idem excipit dict. numer. 5. illius diſputationis, verſ. Si vero inſtitutor dicat. Quocirca eiſdem duodecim fundamentis, quæ pro ſe adduxit, expendítque Molina, ex profeſ ſo Pat. ipſe Molina reſpondit; nec eſ ſe abſurdum, quod ſucceſ ſio maioratus ſit in pendenti ad modum prædictum ſuprà. Non etiam induci poſ ſe contrarium ex deciſione dictæ l. 45. Tauri, quando ex conditionis appoſitione, ſiue ex verborum forma, teſtatoris voluntas percipitur: atque colligitur; latè contendit ibidem, folio 497. & 498. ex vers. Supereſt vt percurramus ad argumentum. vſque ad verſ. Ad argumenta verò partis contrariæ: atque ideo ipſemet Ludou. Molina, dict. cap. 10. numer. 36. in fine, ſuo ore profitetur ex his, quæ contra ſuam opinionem ibi perpendit, atque adducit, quæ ſtionem hanc reddi ſatis dubiam, atque ambiguam. Redditur quoque opinio ipſa dubia ex alio, ex quo videtur præ ſumpta mens, & voluntas inſtitutoris deduci, videlicet quod cum ipſe filios maſculos, aut deſcendentes alicuius filiæ, aut conſanguinei, quem non non vocauerat ad ſucceſ ſionem, prætulerit, & ante ſubſtitutum, vel cum, qui tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris proximior erat, vocauerit; certum eſt, quod eos, pluſquam illum direxerit, atque ex iuris ciuilis, & dict. 145. Tauri, ſubtilitate quadam, quam inſtitutor ipſe à communiter accidentibus, non agnoſcit, aut non præ uenit; præ ſumendum non ſit, quod voluerit, ex aliqua temporis dilatione in naſcendo, ſubſtitutum, aut proximiorem tempore delatæ ſucceſ ſionis præferre illis, & quod vno tempore minus dilectus poſ ſeſ ſionem, & dominium bonorum maioratus habeat, & magis dilectus, priusque vocatus, & prælatus, abſque maioratu ipſo remaneat, quando forma verborum ita concepta eſt, vt quocunque tempore naſcendi, prælatio conceſ ſa eſ ſe videatur; quod eſ ſet maximum abſurdum, iuxta ea, quæ de magis dilectis, & prius vocatis, vt non ſint ipſi deterioris, ſed melioris potius conditionis; tradiderunt permulti iuris Interpretes, cum quibus ſic annotauit Ludouic. Caſanate in conſ. 15. num. 25. & 26. & in conſ. 20. num. 44. & in conſ. 48. numer. 46. & in conſ. 3. num. 29. vbi quod dilectio arguitur ex ordine ſubſtitutionis. Et in commentariis lib. 2. cap. 4. num. 15. & 16. ego ipſe obſeruaui, & ſcrip. ſi. Et in eiſdem, in quibus verſamur huiuſce materiæ terminis, ſic argumentatur Per. Surdus dict. conſ. 125. num. 26. & 27. & 28. quamuis hoc argumentum à magis dilectis vitari poſ ſit, diſtiuguendo inter diſpoſitiua, & conditionalia; iuxta ea, quæ cum Hieronymo Gabriele, Peregrino, & aliis, tradidit idem Caſanate in conſ. 6. num. 32. & in conſil. 15. num. 28. Bene verum eſt in caſu præ ſenti nos verſari in diſpoſitiuis, atque in diſpoſitiua vocatione, facta tamen ſub conditione, ſi filia fœmina filios, aut deſcendentes maſculos non habuerit, vel habuerit; atque ita negari non poſ ſe, quin argumentum ip ſum maioris dilectionis, & prioris vocationis, fortiter vrgeat, maximè ea verborum forma, vocatione concepta, vt prælatio conceſ ſa videatur, & præ ſumpta mens, atque voluntas induci valeat quocumque tempore naſcendi, provt in illis terminis, & in eiſdem Molinæ præ ſumunt Alexand. Raudenſ. & Pat. Ludou. Molina, vt ſ æpè dixi. Et hactenus de quinta obſeruatione principali, & de præfata contrarietate, de qua etiam ſuprà, dicto num. 44. in qua equidem fortiſ ſimè vrgent, quæ pro vna & altera parte expenduntur, atque ponderantur; ſic ſanè, cum caſus ſe offeret, matura deliberatione definiendus, atque reſoluendus erit. Eiuſ dem namque Ludou. Molinæ magnam eſ ſe auctoritatem, & quæ viros etiam grauiſ ſimos, atque eruditiſ ſimos adducet, atque excitabit, nullus ignorat. Fundamenta etiam, quæ adducit, ac maximè illud, quod ex dict. l. Taur. 45. deduxit, multum adſtringunt; ſic præcitati huius Regni Authores eum ſequuntur. Exterorum etiam quamplurimi pro eo commemorantur, vt latiùs notaui ſuprà. Econtrario quoque fortiſ ſimè etiam adſtringunt ea, quæ nunc perpendi, atque ſcripſi, & adducta per Pat. ipſum Molinam, dict. diſput. 634. num. 5. & 6. & 7. dum reſpondit ad fundamenta contraria eiuſ dem Ludou. Molinæ. dict. cap. 10. lib. 3. & idcirco (vt dixi) matura deliberatione res ipſa terminari debebit, & forma verborum, quibus vocationes, aut ſubſtitutiones conceptæ ſunt, multum attentè conſideraij; ex ipſis namque, quid inſtitutor maioratus ſenſerit, quid etiam voluerit, apertiùs dignoſ ci valebit. Maxima denique in conſideratione haberi debebunt ea, ex quibus dubitandi occaſionem contra opinionem Molinæ aſ ſumpſi ſuprà, & quæ ſingulariter contra ipſum ſcripſi ſub num. 16. in ver ſiculo, Sane (provt ego nouè animaduerto) fortiſ ſimè namque vrgent, provt ibi apparet. Sextò & principaliter obſeruandum, atque con[*] ſtituendum erit; conſiderandum etiam eſ ſe, an opinio metipſa Ludou. Molinæ (quando abſque contradictione procederet) limitanda ſit, aut contraria Pat. Ludou. Molinæ, Raudenſis, & ſequacium, faciliùs procedat, quando tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, vel delatæ ſucceſ ſionis, non eſt certus omnino ſucceſ ſor, ſed potiùs ob clauſulas, ſiue modum, aut formam vocationum, adeo incertus, vt ſuper ſucceſ ſione lis pendeat, & lite pendente naſcatur alius, qui gradu proximior eſt; videtur namque, quod iſte talis, qui ſi natus foret tempore ipſo mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, aut vacantis ſucceſ ſionis, ſucceſ ſurus eſ ſet, quæ ſtionem, & litem dirimat, & ſuccedere debeat; & conſequenter iſto caſu contraria opinio obtineat, & Ludou. Molinæ aſ ſertio, quod in maioratibus proximior tunc, qui natus reperitur, ſuccedat irreuocabiliter, intelligenda ſit, quando ſuccedebat abſque controuerſia, & lite, eo tempore attento, vel ſi lis erat, iam fuerat finita tempore, quo proximior natus fuit; nam ſi lis adhuc pendebat tempore natiuitatis, & ipſe natus liti ſe oppoſuit, idem Molina eius opinionis fuiſ ſe videtur, vt eum admittere voluerit, & natum tempore delatæ ſucceſ ſionis excludere, vel ab eo delatam ſucceſ ſionem auocare; provt conſtat ex his, quæ tradit eodem cap. 10. lib. 3. nu mero finali, in verſic. Sed quamuis hæc opinio: & ante eum Ruinas (quem ibi refert) in conſ. 22. num. 9. Cum ſeqq. lib. 2. Caſtrenſis etiam in conſilio 247. In cauſa, quæ vertitur: num. 8. & 9. lib. primo, quem corruptè allegauit ibi Molina. Quod ſi replices, Molinam ipſum, Ruinum, & cæteros non loqui in caſu delatæ ſucceſ ſionis maioratus per mortem vltimi poſ ſeſ ſoris, ſed quando ſucceſ ſio defertur, aut maioratus. vacat per alienationem, per quam licèt etiam vacet ſucceſ ſio, & cedat dies fideicommiſ ſi, requiritur tamen, quod petatur, & ſententia declaratoria proferatur; ac ideo is, qui naſcitur ante ſententiam ipſam declaratoriam, & adiudicationem, & proximior reperitur, aut melius ius habens, non debet remanere excluſus; quod fundamentum duntaxat principaliter excitauit, atque adduxit Molinam in caſu alienationis; diuerſum tamen eſ ſe, quando ſucceſ ſio vacat, & maioratus defertur per ca ſum mortis vltimi poſ ſeſ ſoris; Reſpondebitur equidem, negari non poſ ſe, quin vno & altero caſu eadem militet ratio; & conſequenter, quod ſi is, qui ſucceſ ſionem prætendit, ſtatim mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, adeo clarus, atque ex forma vocationum, & ſubſtitutionum certus ſucceſ ſor ſit, vt de iure eius ambigi non valeat iuridicè; tunc is, qui poſtmodùm naſcitur, adhuc tamen lite pendente, non poſ ſit ab eo ſucceſ ſionem auocare, quamuis proximior gradu ſit, quia tempore delatæ ſucceſ ſionis alius erat certus ſucceſ ſor; idque ex ſententia Ludouic. Molinæ. Contra veró ex ſententia aliorum; vt ſuprà retuli. Cæterum, ſi eiuſdem, qui tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris natus erat, ius incertum, & dubium fuerit, abſurdum videtur dicere, quod natus pendente lite, qui proximior eſt, aut melius ius habet, non ſuccedat; nam in exemplo alienationis iam erat ius quæ ſitum ei, qui tempore alienationis natus erat, & duntaxat deficiebat ſententia, non quæ ius illud daret, ſed declararet duntaxat, & ſic erat ius perfectè quæ ſitum; & nihilominus (provt ipſe Molina arbitratur) proximior, qui naſcitur, pendente lite, præfertur iam nato, vt per eundem ibi. At verò quando ius litigantis eſt incertum, & dubium, nihil eſt ei acquiſitum, quia pendet ex futura determinatione, & ſententia, & conſequenter proximior, poſtmodùm natus, præ ſtantiori ratione debet ſuccedere, & excludere antea natum. Tanto igitur maior ratio videtur vrgere in hoc caſu ſucceſ ſionis delatæ per mortem, & litis pendentis, vt nato poſtea faueatur, quam in altero alienationis, in quo in fauorem ipſius poſtea nati, ſe magis videtur inclinate idem Molina; quanto fortius eſt ius acquiſitum, & radicatum, quàm incertum, & dubium, & de contingentia variabile; iuxta reſolutiones, & doctrinas communes Doctorum in l. Gallus. §. & quid ſi tantum: poſt Bartol. ibi, num. 14. & in dubio non eſt auferenda ſucceſ ſio proximiori, ſeu nato ex linea primogenita, vt detur remotiori, ſiue nato antea; ex linea tamen ſecundò, aut tertiò genita, ſicuti multùm ad propoſitum noſtrum, & in eiſdem, in quibus verſamur terminis, arguebat, atque fundabat Petrus Surdus, præcitato conſilio 125. numer. 26. in fine, & 27. & 28. vbi vide: Menoch. d. conſ. 1028. in fine. Et ſecundum hæc, poſito quod Ludou. Molinæ opinio placeret, ſiue recipiatur, limitanda videtur modo prædicto. Idque argumento ſumpto ab eo, quod ipſe in caſu alienationis cum Ruino, & alii ſtatuit, cùm fortior in caſu delatæ ſucceſ ſionis pes mortem, quam in caſu alienationis ratio militar videatur, vt nunc dicebam. Iuxta opinionem tame contrariam Pat. Ludou. Molinæ, Alexand. Raudenſ. & aliorum, non modò ſi lite pendente, aut cùm de iure antea nati dubium excitatur, naſcatur alius, qui proximior ſit, aut melius ius habere videatur, ſed etiam ſi lis nulla pendeat, & omnino certum ſit ius alterius, tempore, quo ſucceſ ſit, attento; poſtmodùm natus, qui ex forma vocationum, aut conditionum melius ius habeat, admitti debebit, & ab eo, qui ſucceſ ſit, auocare ſucceſ ſionem poterit. Limitatio itaque, ſiue declaratio hæc, eius ſcilicet, qui poſtmodum lite pendente naſcitur, retenta opinione Pat. Ludouic. Molinæ, & Raudenſis non procedit, cum in fortioribus terminis ipſi poſtmodùm naro faueant, & indiſtinctè contrarium teneant contra Molinam, quando verſamur in terminis, in quibus Molina metipſe quæ ſtionem propoſuit in præfatione d. c. 10. An autem procedat, ſi retineatur ab aliquibus opinio ipſa Ludou. Molinæ in eiſdem terminis, & in ſpecie propoſita in dicta præfatione eiuſdem cap. 10. id eſt, de quo quæritur, & de quo conſiderandum erit. An etiam procedat, ſeruarique debeat in his terminis, de quibus ſuprà, obſeruatione 4. principali, & per Pat. Ludou. Molinam, dicta diſputatione 634. numer. 5. in quibus eiuſdem Molinæ opinionem indiſtinctè amplectimur; vt tunc ſcilicet, quamuis proximitas conſiderari, habilitásque interuenire debeat tempore delatæ ſucceſ ſionis, nec ius poſtmodùm ſuperueniens in conſideratione habeatur; attamen conſiderandum ſit, an is pendeat, nec ne; ſiue an certum omnino, ſiue dubium ſit ius eius, qui ſucceſ ſionem prætendebat, & de quo ſententia ſperabatur, ſumpto argumento à caſu alienationis; de quo agendum eſt infrà. Quando autem ius antea nati, tempore delatæ [*] ſucceſ ſionis attento, certum, & firmum eſ ſet, litis pendentia ſuper ſucceſ ſione non impediret tranſlationem poſ ſeſ ſionis, quam facit lex illa 45. Tauri, quæ ſemper eſt certa, & ex ea cauſa poſ ſeſ ſio non poteſt eſ ſe in pendenti. vbi datur continuatio: Gloſ ſa, verbo ſucceſ ſeritis, vbi additio, & Doctores, in dict. l. cum hæreditas, C. depoſiti. Ludou. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 3. cap. 12. num. 20. & 21. vbi inquit in hunc modum: Ea autem ciuilis, & naturalis poſ ſeſ ſio, quæ ex dict. l. Tauri diſpoſitione transfertur, illico mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore in ſequentem ſucceſ ſorem continuatur, adeo vt nullum tempus medium conſiderari poſ ſit inter mortem vltimi poſ ſeſ ſoris, atque poſ ſeſsionis tranſlationem in ſequentem ſucceſ ſorem. Nec dici poſsit, etiam per momentum, eam poſ ſeſ ſionem vacare: Gloſ ſa ordinaria, in l. cum hæreditas, verbo, ſucceſ ſeritis, C. depoſiti: quæ inquit, quod vbi datur continuatio dominij, vel poſ ſeſsionis, non eſt dare hæreditatem iacentem: quod in l. cum hæ redes, in principio, ff. de acquir. poſ ſeſ. & in l. ſorori, C. de iure deliber, communiter Scribentes annotare ſolent. Idque etiam notat Tiraquellus in dicto tract, ſecunda parte, declaratione 6. num. 10. Mieres quoque id ipſum notauit de maioratu, 3. part. quæ ſt. 10. n. 4. & magis in terminis, quod litis pendentia non impediat tranſlationis poſ ſeſ ſionem, id probans ex deciſ. dict. l. 45. Tauri, ſcripſit Ioannes Matiençus in l. 8. tit. 7. lib. 5. gloſ ſ. 4. num. 2. vbi inquit in hæc verba. Sed iudicio meo lex ſemper eſt certa de vero ſucceſ ſore, quare illico mortuo teſtatore, tranſit poſ ſeſ ſio in eum, qui verè vocatus eſt; licet ipſe ignoret eſ ſe vocatum, vel prædeceſ ſorem mortuum, vt Anton. Gomez. tradit in dict. l. 45. Tauri. num. 111. & Molina de Hiſ panor. primogen. lib. 3. cap. 12. num. 24. quare neceſ ſarium non eſt de hoc conſtare, niſi in eo dumtaxat caſu, quo inter duos contenditur ſuper rebus ipſius maioratus, vel ſuper ſucceſ ſione ipſius: quamuis longo tempore poſt mortem poſ ſeſ ſoris verificetur, quis ſit verus ſucceſ ſor, ab eo mortis tempore incæpit poſsidere, non à tempore ſententiæ, ſeu declarationis, vt conſtat ex lege noſtra. Nullo ſiquidem tempore vacare dicitur poſ ſeſ ſio, quare qui eam apprehenderit, cum non ſit verè ſucceſ ſor, dicitur vim facere, atque ideo competit Interdictum Recuperandæ, vt diximus ſupra eod. gloſ. 2. num. 12. & ſequent. Idque confirmat Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 3. num. 43. folio 96. vbi in dubium excitat, an ſcilicet data incertitudine, vel dubietate, obtinere poſ ſit diſpoſitio dict. l. 45. Tauri, & reſoluit, expectandam eſ ſe ſententiam; vt ex ea pateat, quis ſit legitimus ſucceſ ſor; & ſubiicit hæc verba: Dubia ergo mens defuncti à Iudicis declaratione, & ſententia, qua coniecturæ approbantur, pendet; qua ſequuta, locus erit dict. l. 45. Tauri, &c. Et hoc eſt, quod voluit Palacios Rubios, in dicta l. 45. Tauri, dum ait num. 2. quod is, qui contendit, tranſlatam in ſe poſ ſeſ ſionem rerum maioratus, abſque aliqua dubitatione ſit vocatus; quem refert & ſequitur Ludou. Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 3. cap. 13. num. 10. in fine. Et latè explicat DD. Chriſtophorus de Paz in commentariis de tenuta, cap. 29. per totum: qui dicunt, ei, qui ſe vocatum aſ ſerit, probationis onus incumbere; & de hoc prius tractandum, & diſcutiendum eſ ſe; & cum pò ſt ſequatur Iudicis ſententia, hæc eſt, quæ declarat, quis fuerit, & ſit verus, & indubitatus ſucceſ ſor; quod eadem lex manife ſtè inſinuat, ibi: Que ſegun la diſpoſicion del mayorazgo, deuiere de ſuceder en el. Et præcitati Authores aſ ſentiunt. Gregor, quoque Lopez ante alios in l. 7. titu. 4. parti. 5. gloſ. 2. quæ ſt. 7. vbi inquit in hunc modum: Sed quid ſi iſte, in quem ex lege transfertur poſ ſeſ ſio, moriatur ante apprehenſionem realem, an tranſmittat in ſequentem vocatum? & videtur quod non; ex dicto Baldi, ſuperiùs relato. Videtur tamen, quod auctoritate legis non eadem poſ ſeſ ſio numero, quæ fuit primo delata, ſed alia transferatur in ſequentem, & tunc eſt opus tractare de tranſmiſ ſione. Et ratio prædictorum eſt, quia in ipſomet maioratu conſeruatur poſ ſeſ ſio ei, qui poſtmodùm declarandus eſt verus ſucceſ ſor: nam poſ ſeſ ſio, quæ penes aliquem reſidet nomine Dignitatis, vt apud Prælatum nomine Eccleſiæ, continuatur in ſucceſ ſorem in conſequentiam Dignitatis abſque vllo apprehenſionis actu, etſi alius res ipſas occupauerit, quia Eccleſia, aut dignitas, quæ poſ ſidet, nunquam moritur; vt per text. in cap. liberti, 65. duodecima quæ ſtione ſecunda, reſoluunt Innocent. num. 3. & 4. Ancharan, num. 6. & 7. Butrius num. 9. Abbas, num. 18. & 19. in cap. cum ſuper. de cauſa poſ ſeſ ſion. & propriet, idem Innocent. in cap. cum in officiis, de teſtament, num. 6. Baldus in l. vltima, num. 3. in fine, C. de edicto diui Adriani tollendo, eleganter Guid. Pap. in conſ. 188. & deciſ. 355. & 629. Pariſius in conſ. 24. n. 5. cum ſeqq. lib. 1. Alciatus in conſ. 116. num. 5. Burſatus in conſ. 376. n. 5. cum ſeqq. lib. 4. Bec cius in conſ. 77. num. 3. Pet. Surd. in conſ. 183. numero 58. lib. 2. Caualcanus deciſ. 28. num. 12. par. 3. & probatur in l. iubemus nulli 14. §. finali, C. de Sacroſanct. Eccleſiis, & in l. raptores 52. §. ſin autem Diaconiſ ſa, C. de Epiſcopis & Clericis, & quemadmodum poſ ſeſ ſio in Eccleſia reſidet, ita quoque reſidet in maioratu, qui ipſe maioratus primùm eam acquiſiuit, vt eam omnibus conſeruaret, qui in futurũ ſucceſ ſuri eſ ſent; quia omnia, ſiue ſint contractus, ſiue acquiſiciones, ſiue alia quælibet, quæ ipſi maioratui vtilia sunt, ei acquiruntur; exemplo Eccleſiæ, quæ contrahere dicitur, quando Præla tus ritè contrahit, Baldus in capite primo, numero 5 & 12. qui ſucceſ ſ. feud. dar. tenean. Bartolus in l. 1. num. 5. ff. de priuati s delictis, & id ipſum in poſ ſeſ ſore maioratus procedere; tenet Petr. de Peralta in l. 3. §. qui fideicommiſ ſam, num. 131. ff. de hæred, inſtit. vt dignitas maioratus videatur contrahere, ſiue negotium gerere, quando poſ ſeſ ſor in ipſius vtilitatem contrahit. Sic ſane in terminis poſ ſeſ ſionis, quæ transfertur ex l. 45. Tauri, legem ipſam explicans, obſeruauit Velazquez Auendañus ibi gloſ. 6. num. 7. & 8. & num. 9. cum Bartolo, & Tiraquello dicit, tranſlationem poſ ſeſ ſionis ab ipſa Dignitate, in infinitum in omnes ſucceſ ſores perpetuam eſ ſe. Et de his hactenus, & de ſexta obſeruatione in hac materia, quæ ſunt notanda, & ſingularia, quando in his caſibus, in quibus Ludouic. Molinæ opinio à nobis probatur, inquiritur an ipſa procedat, quando lite pendente, alius naſcatur, qui ſi tempore delatæ ſucceſ ſionis natus eſ ſet, abſque dubio ſuccederet; & quemadmodum diſtingui debeat, an alicuius ius ipſo tempore delatæ ſucceſ ſionis certum eſ ſet, & firmum; an verò dubium, & incertum; & quemadmodum ſententiæ declaratio retrotrahatur, vt ipſa prolata, ab eodem mortis vltimi poſ ſeſ ſoris momento, in eum, quem verum ſucceſ ſbrem ſententia declarauit, poſ ſeſ ſio tranſlata videatur, ſiue litis pendentia an in conſideratione habeatur, nec ne ad effectum prædictum. Rurſus & ſeptimò, atque principaliter obſeruan[*] dum, & conſtituendum erit, dubium maximum eſ ſe in hac eadem, qua verſamur materia, alienatione rerum maioratus facta, vtrum ſucceſ ſio maioratus tranſeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, ſeu ad illum proximiorem, qui poſtea natus fuit ante mortem vltimi poſ ſeſ ſoris? Quam quæ ſtionem propoſuit in terminis Ludo, ipſe Molina, præcitato cap. 10. lib. 3. num. 44. & 45. vbi in eiuſdem reſolutione anceps, & dubius ſemper fuit, magis tamen ſe inclinauit in fauore in poſtea nati, quando is, qui tempore alienationis rerum maioratus proximior erat, ante proximioris natiuitatem, rem. ipſam alienatam non reuocauit, nec ipſius maioratus successionem, sibi ex alienatione ſubſequuta, vendicauit; cum diſtinctione tamen, provt ſtatim videbitur. Verba autem eiuſdem Molinæ quo mens, & intentio illius melius percipiatur, & verior, atque ſecurior reſolutio proponatur, à ſui principio vſque in finem, ſic ſe habent: Sed quamuis hæc opinio, ſtricto iuris rigore conſiderato, ex eiſ dem regulis, quas præmiſimus, vera eſ ſe videatur; nihilominus tamen contraria ſententia admitti poterit, ſaltem quando is, qui tempore alienationis rerum maioratus, proximior erat, ante proximioris natiuitatem rem ipſam alienatam non reuocauit, nec ipſius maioratus ſucceſsione ſibi ex alienatione ſubſequuta vendicauit. Quod ex eo præ ſertim probatur, quod quamuis verum ſit, quod in hoc caſu dies alienationis, & dies mortis vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus aequiparentur, id tamen ſequentis ſucceſ ſoris petitionem, atque Iudicis declarationem requirit, Ideoque, ſi antequam id fiat, proximior naſcatur, non adeo ſtrictè res iſta accipienda eſt, vt ſucceſ ſio nondum remotiori acquiſita, illico proximiori non deferatur, præ ſertim ſi ipſe proximior litem ſuper rerum maioratus alienatione inchoauerit, vel inchoatam à remotiori finierit, eſ ſet namque abſurdum in hoc caſu, filios vltimi poſ ſeſ ſoris propter tranſuer ſales, à maioratus ſucceſsione excludere, nec id ex mente maioratus inſtitutoris proceſsiſ ſe, cenſendum erit. Quod ipſe Molina proſequitur, & quamplurimorum Authorum allegatione comprobat, eorumque doctrinas conducibiles eſ ſe Hiſpanorum primogeniorum naturæ, oſtendit; & tandem con cludit in hunc modum: Quæ opinio, quando res alienata, non erat ab eo, qui tempore alienationis proximior inuentus fuit, ſibi vendicata, æquiſ ſima mihi videtur, ſicque illam in caſu contingenti receptam vidimus. Cæterum ſi res iam fuiſ ſet à proximiore ſibi vendicata, contrarium mihi dicendum videtur: ſi verò res nondum vendicata erat à proximiore, ſed lis tantum aduerſus rei alienatæ poſ ſeſ ſorem ab illo cæpta, atque eo tempore natus fuit proximior, litique ſe oppo ſuit, res magis dubia videtur; quamuis adhuc æquitas huius opinionis militare videatur: ideóque de hac vltima ſpecie, cum caſus contigerit, deliberandum erit. Quoad omnes autem has ſpecies, videnda ſunt ea, quæ infra, libro quarto, capite primo dicemus; vbi re ſoluemus, quæ. requirantur ad hoc, vt remotior poſsit vendicare rem maioratus, ab eiuſdem poſ ſeſ ſore alienatam, ob negligentiam proximioris: ea namque, quæ ibi dicentur, plurimùm ad huius articuli veram reſolutionem conducent. Hactenus Ludouic. Molinæ verba, qui (vt vides) ſic diſtinxit, atque in propoſito dubio ſe habuit, provt retuli. Pro ipſius autem reſolutione, & ſententia expendi quoque poſ ſunt permulti ex Authoribus, à me ſuo ordine commemoratis ſuprà, qui id ipſum tuentur, videlicet, quod hi, qui tempore factæ alienationis, nec nati, nec concepti ſunt, admittuntur ad reuocandam alienationem illarum rerum, quarum alienatio prohibita erat. Quorum numero, cum aliis multis fuit Alexand. Raudenſis de analogis, lib. 1. cap. 34. ex num. 325. cum ſeqq. qui in fortioribus terminis, hoc eſt, etiam re non integra, natos, & conceptos poſtmodùm admiſit. Sic quoque, quod natus poſt alienationem rei alienari prohibitæ, admittatur ad illius reuocationem, ab his etiam, quibus medio tempore ius eſ ſet quæ ſitum, & ſic re non integra; reſoluit cum aliis Hieronymus Magonius, deciſione Florentima 91. Videndus ex num. 18. vſque ad numerum 31. Iacob. Menoch. in conſ. 413. num. finali, lib. 5. qui re integra, & ſic in terminis Ludo. Molinæ, eandem ipſius amplectitur ſententiam, & opinionem, & alios recenſet Authores, ita tenentes. Cephalus etiam in conſ. 318. numer. 67. lib. 3. Pet. Surdus, dict. conſ. 125. num. 21. Vbi cum aliis multis Authoribus ſcripſit, quod nati & concepti poſt alienationem, veniunt ad fideicommiſ ſum, quando nati omnes alienationi conſenſerunt; ſi ſit prohibita alienatio, quia velit bona remanere in familia: & num. 22. quod nati tempore alienationis, ſoli admittuntur ad fideicommiſ ſum, factum in caſu alienationis; ſed ſi alij in eodem gradu ſupernaſ cantur, fideicommiſ ſum eis communicabitur: & num. 30. quod nati poſt alienationem, admittuntur ad reuocandum bona alienata contra prohibitionem teſtatoris, qui vocauit filios filiorum. Innumeros alios huiuſce quoque partis ſectatores, ſciens, conſultóque prætermitto, quoniam in terminis iuris communis, & fideicommiſ ſis ordinariis, exteri ferè omnes, maiori ex parte, huic ſe ſubſcripſerunt ſententiæ; & id ipſum, quod ex Surdo nunc retuli, probarunt. Idque (vt dixi) etiam re non ,ntegra . Et ipſi quidem eius placiti fuerunt, cuius fuit Ruinus, à Molina relatus. Qui ipſe Molina, cum iudicio & ſingulariter animaduertit, quod quamuis Ruinus, & cæteri non loquantur in his rebus, quarum ſucceſ ſio vni tantum deferenda eſt, eadem tamen ratio verſatur, vt allegari poſ ſint, quoad Hiſpanorum primogeniorum ſucceſ ſionem, provt ibi ſcripſit, & ſuprà commemoraui. Et eiuſdem Molinæ reſolutionem ad literam amplectitur Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 102. in fin. fol. 79. vbi inquit in hunc modum: Si verò tempore alienationis rerum maioriæ, proximior Titius erat vltimo poſ ſeſ ſori ſed poſtea naſcatur Sempronius, qui illum antecedit in linea & gradu, licet verum ſit, quod hoc caſu, in ſucceſsione maioriæ, dies alienationis, & dies mortis æquiparentur, vt fatentur omnes, qui de hac re loquuntur: nihilominus quia Iudicis declaratio requiritur, poſtulante Titio, priori loco nato, et æquitas ſuggerit, proximior poſtea ante vendicationem, & declarationem iſtam natus, puta Sempronius admittendus eſt, vt poſt Paul. Caſtrenſ. conſ. 24. num. 8. & 9. lib. 1. reſpondit D. Ludou. Molina lib. 3. c. 10. num. 45. qui ita diffinitum fuiſ ſe teſtatur. Econtrario tamen, quod ad reuocandum aliena[*] ta, admittantur duntaxat hi, qui tempore cedentis fideicommiſ ſi eſ ſent procreati, & ſic nati tempore alienationis, & euenientis conditionis ſint aliis poſtmodùm natis præferendi, contra Caſtrenſem, & Ruinum, cum Socino iunior. & Tiraquello reſoluit, & verius putauit, niſi Ipſi poſtmodum nati, eſ ſent expreſsè à teſtatore vocati; Simon de Prætis, de interpretatione vltimar. voluntat. lib. 5. interpretat. 2. dubitat. 2. num. 102. & 103. fol. 496. qui ſubdit, id maximè procedere in fideicommiſ ſo non duraturo, ſed ſemel præ ſtando; quod ſufficit, ſemel ſubſiſtere in perſona reperta in rerum natura, tempore, quo dies eius cedit; ex l. intercidit, & hæc conditio, in principio, ff. de condit. & demonſt. Et id ipſum, quod ſcilicet eueniente caſu fideicommiſ ſi per alienationem contra teſtatoris prohibitionem, nati poſtea non reuocent alienata; ſed ſolum hi, qui eo tempore nati erant; ſcripſerunt Socinus iunior, Alciatus, Torniellus, Hieronym. Gabriel, Menochius, Alban. Anguiſol. Petra, & alij, quos pro hac parte adduxit Peregrin, de fideicommiſ. artic. 22. ſub num, 72. verſ. Vbi inquit, quod aperto, & in indiuiduo loquens in maioratu, contrarium eius, quod reſoluit Molina, voluit apertè Pelaez à Mieres de maioratu, 4. parte, q. 1. n. 66. vbi in hæc verba ſcripſit: Et per iſtam doctrinam, & per aliam, quæ ſcribo in 3. lib. q. 9. n. 1. cum aliis, & num. 31. qua proprius faciunt, alias inferebam, fœminam primo natam non poſ ſe excludi à maioratu, propter maſculum in eodem gradu exiſtentem poſtea natum, quotieſcunque fœminæ ius quæ ſitum fuit, poſ ſeſ ſore bonorum maioratus res maioratus alienante, quem teſtator grauauit, quod ſi alienaret bona maioratus, ipſo iure, & facto, & ſtatim bona ad ſequentem deuenirent: maxime ſi fœmina ſtatim alienationem contradixit in iudicio, & bona maioratus, ſic alienata, petiit. Et hoc addendum eſt ad ea, quæ ſcripſi in lib. 2. quæ ſt. 6. num. 35. cum aliis, vbi alia adſunt fundamenta pro confirmatione iſtius alienationis. Hactenus præfati Authoris verba, quibus ponderanda eſt dictio illa, maximè, cum Ipſemet apertè voluerit, eo etiam non interueniente, contradictione ſcilicet, & petitione, poſtea natum maſ culum non admitti. Dum autem ſe refert ad ea, quæ ſcripſit lib. 3. q. 9. num. 1. cum ſeqq. & num. 31. & per ea dicit ſe inferre ad dictam reſolutionem; aduertendum erit, quæ ſt. illa. 9. ipſum Mieres in dubium excitaſ ſe, an lex 45. Tauri procedat, vbi poſ ſeſ ſor bonorum maioratus non fuit mortuus, ſed alienauit bona maioratus; & quæ ſtionem proſequitur; præmittens, & probans primò, numero 1. & 2. & 4. quod poſ ſeſ ſore rerum maioratus res alienante, transfertur dominium in ſequentem in gradu, & quod hoc ſubintelligendum eſt in maioratibus, etſi non apponatur. Item etiam, quod vocatus ad maioratum, antequam alienans moriatur, poteſt agere ad rem alienatam. Ac denique, quod proximus vocatus, ſi non vult alienationem reuocare, qui poſt eum ſequitur, admittendus eſt; quæ latius ibi comprobat. Deinde, ſub numer. 28. in verſ. Si autem alienatio, eam magis probauit ſen tentiam, & opinionem, quod in caſu prædicto, quando poſ ſeſ ſor bonorum maioratus illa alienauit, non tranſeat poſ ſeſ ſio in ſequentem ſucceſ ſorem ex diſpoſitione d. l. 45. idque maximè, quando alienatio facta fuiſ ſet titulo oneroſo; & negari non poſ ſe, longam eſ ſe differentiam, & rationem in tranſlatione poſ ſeſ ſionis, quæ ſit in ſequentem in gradu, mortuo poſ ſeſ ſore: & tranſlationem poſ ſeſ ſionis, quæ fieri debebat, facta alienatione, in vita domini rerum maioratus: quod ibi comprobat; & concludit in hunc modum, n. 29. Vnde conſilium eſt, ad illos, qui volunt facere maioratus, vt prohibeant alienationem bonorum maioratus, tam in proprietate, quam in poſ ſeſ ſione, cauendo, quod facta alienatione, tam proprietas, quam poſ ſeſ ſio tranſeat in ſequentem in gradu; quo caſu bona aſ ſecurantur, & ceſ ſant omnia inconuenientia. Hactenus Mieres, loco illo, quo (vt vides) voluit apertè, poſ ſeſ ſionem bonorum eo caſu transferri, quando ſcilicet in caſu alienationis ita expreſ ſum fuit ab inſtitutore, vt dixit; inde & conſequenter voluit expreſsè, eo caſu, poſtmodum natum non admitti, etiam contradictione, & petitione non præmiſ ſa, quaſi ſtatim dominium, & poſ ſeſ ſio in eum tranſlata fuiſ ſet, qui tunc proximior eſ ſet, nec natiuitas alterius proximioris ei obeſ ſet, ſic ſubiicit, maximè, &c. provt ſuprà põderaui : & Pelaez à Mieres reſolutionem prædictam, de qua d. q. 9. ſub d. n. 28. ſequitur Velazq. Auend. in commentar. ad ipſam l. Tauri 45. gl. 2. n. 2. qui cum præmi ſerit num. 1. quod tranſlatio poſ ſeſ ſionis, de qua ibi, cauſatur ex vacationis ſucceſ ſione, quæ vacat per mortem; infert ſtatim, quod cum per alienationem rerum maioratus, vocatio ſucceſ ſionis non contingat, ſequens in gradu non habebit edictum poſ ſeſ ſorium apertum, neque aduerſus poſ ſidentem vti poſ ſet remedio eius legis, quamuis valeat reuocare alienationem, cum diſtinctionibus Molinæ, lib. 4. c. 1. & Mier. 3. parte, d. q. 9. ſubdit tandem n. 2. in hæc verba: Niſi forſan maioratus inſtitutor, in pœnam maioratum alienantis, ſpecifice conſtitueret, quod ex actu alienationis, ante mortem eius, qui alienauerit, tranſ feratur in ſequentem ſucceſ ſorem poſ ſeſsio, quia tunc viuente alienante, qui contra mentem inſtituentis, & verba inſtitutionis bona alienauit: poterit ſequens ſucceſsor, cui ex ea alienatione præiudicium irrogatur, poſ ſeſ ſorium in iudicium deducere, & in ipſum poſ ſeſ ſionem ciuilem & naturalem ex tempore alienationis fuiſ ſe tranſlatam, declarari petere; vt bene deducitur ex his, quæ in fortiori caſu reſoluit noſter Molina, libro primo, cap. 12. num. 56. & 57. & cap. 13. per totum, & idem reſoluit Mieres, 3. parte, quæ ſtione nona. Hactenus Auendañi locus, ex quo veriſimiliter credi, ac dici poteſt, quod ſi Pelaez à Mieres illationem illam, de qua dicto numer. 66. Quæ ſtionis primæ, partis 4. in dubium excitaſ ſet, id ipſum quod Mieres reſoluiſ ſet, vtpote cum eiuſdem placita, dicta quæ ſtione 9. ſcripta, ſequatur, ex quibus Mieres ipſe illationem illam fecit d. num. 66. Flores quoque Diaz de Mena, in addi. ad deciſ.[*] Gammæ 27. numer. 4. cuius ſpecificam mentionem feci ſuprà numer. 22. propoſita quæ ſtione nati poſt euentum caſus ſubſtitutionis, ſiue ob mortem, ſiue ob alienationem, & ſic contrauentionem; inquit, communiter concludi contra Molinam, & Riminaldum, quod poſtea natus non admittitur, niſi adhuc res ſit integra. Ego quidem vt verum fatear, nec hoc ſilentio prætermittam, huiuſce Authoris mentem, ſiue intentum vix percipio, provt etiam pungebam ſuprà dicto num. 22. dicit namque, communiter concludi contra Molinam, vt poſtmodum natus non admittatur. Hoc ſane, concludi ſcilicet contra Molinam, quo pacto dici potuerit, non aſ ſequor, cùm ipſe adeò conſtanter contra eum, qui poſtmodùm natus eſt, tenuerit, atque ita reſolutiuè firmauerit. Dum autem ſubdit, niſi adhuc res ſit integra, minus quoque eundem Bla ſium percipio, nam cùm ſucceſ ſio per mortem defertur (quo caſu loquitur ibi is Author) quomodo poteſt res eſ ſe integra, ſiquidem ex conſtitutione dict. l. 45. Tauri, ſtatim in ſequentem ſucceſ ſorem poſ ſeſ ſio ciuilis & naturalis transfertur, nec res integra poteſt conſiderari, nec hactenus etiam poſ ſeſ ſione non petita, fuit conſiderata. Verba ergo illa, Niſi adhuc rei ſit integra, dum ad caſum vacantis ſucceſ ſionis per mortẽ , referuntur, ſtate non poſ ſunt. Dum verò referuntur ad caſum euenientis caſus ſubſtitutionis per alienationem, ſtant propriè, & tunc etiam non concluditur communiter contra Molinam, cùm ipſe attento iuris rigore id ipſum tenuerit. Tentauerit tamen, attenta æquitate, & lite pendente adhuc dici poſ ſe, &c. Et tunc etiam deliberandum, & cogitandum reliquerit, & ſcripſerit, videnda eſ ſe ea, quæ ipſe in propoſito tradidit lib. 4. c. 1. Author itaque iſte, prout etiam Aluaradus in fauorem ipſius Molinæ expendi poteſt, cum in effectu in caſu alienationis, reintegra, in fauorem poſtmodùm nati quæ ſtionẽ ſcripſerit. Pat. verò Ludou. Molin. d. diſp. 634. tom. 3. colum.[*] 7. & 8. ex verſ. Quando delatio maioratus, vſque ad verſ Supereſt vt percurramus, fol. 495. & 496. arbitratur, propoſitam quæ ſtionem in caſu alienationis, magna ex parte dirimendam eſ ſe ex his, quæ diſput. 87. & 96. eiuſdem tom. 3. pater ipſe annotauerat, atque ſcripſerat, & concludit, quod ſi in pœnam id ſit ſtatutum, vt regulariter Ipſe dicit, cenſendum eſ ſe ſtatutum in pœnam, tunc in hunc modum ſit diſtinguendum, quod ſi ſolùm dicitur, vt ſi id commiſerit, priuetur maioratu, aut propter tale factum eo priuetur, neque addatur, ſit ipſo iure, aut ipſo facto, eo priuatus, tunc cùm vltimus poſ ſeſ ſor, nec dominium eius maioratus, nec poſ ſeſ ſionem amittat ante latam ſententiam, eo quod pœna illo modo ſtatura, non debeatur ante latam ſententiam, vtique ſi nunquam fuerit lata ſententia, nunquam poſ ſeſ ſor eius maioratus, illum amittet: ſi verò aliquando feratur, & ſpolietur maioratu, pertinebit ad eum, qui in puncto latæ ſententiæ fuerit proximior vltimo poſ ſeſ ſori, eſto alius fuerit proximior tempore tranſgreſ ſionis modi, aut delicti commiſ ſi. Et eſto, qui tempore delicti commiſ ſi erat proximior, litem intentaſ ſet, eámque proſequutus fuiſ ſet vſque ad ſententiam. Si verò pœna illa fuit ſtatuta ipſo iure, aut ipſo facto, additumque fuit, vt continuò ſine ſententia, maioratus, aut dominium illius tranſiret ad vlterius vocatum, tunc vtique pertinet maioratus ille ad eum, qui proximior erat tẽpore tranſgreſ ſionis modi; eſto poſtea, ante ſententiam latam, & ſpoliationem maioratus factam quoad tenutã , & actualem apprehenſionem, nascatur alius proximior vltimo poſ ſeſ ſori. Imò (credit Pat. ipſe Molin.) hunc poſ ſeſ ſorem maioratus teneri in conſcientia, & interiori foro relinquere maioratum, & fructus illius, proximo tunc ſucceſ ſori, nulla expectata ſententia, quoniam inſtitutor id ita ſtatuere potuit, sufficientérque eis verbis expreſ ſit, eam eſ ſe ſuam mentem, & voluntatem, iuxta ea, quæ præcitata di ſput. 96. latiùs adduxit. Si verò pœna illa priuationis ipſo facto, aut ipſo iure, fuit ſtatuta, neque additum ſuit, vt dominium continuò trã ſiret in proximè vocatum, nulla expectata ſententia, aut aliud ſimile, vnde intelligatur, mentem inſtitutoris eſ ſe, vt ante ſententiam maneat illo priuatus, tunc non tenetur eum relinquere, eóque ſe ſpoſare, pœnám que exequi ante latam ſententiam, ſed tutò eum retinet, ac poſ ſidet, quovſque ſententia feratur; quod ſi nunquam ſententia feratur, eum tutò retinet, temporéque mortis ſuæ illum tranſmittit ad tunc proximè vocatum, eſto proximè vocatus, non extiterit tempore tranſgreſ ſionis modi, delictiqtie commiſ ſi. His ita ſuppoſitis, inquit Pater metipſe Molina, dubium eſ ſe, ſi in hoc euentu ſentẽtia feratur, num ſuccedat, qui proximior erat tempore delicti commiſ ſi, an verò qui proximior fuerit tempore latæ ſententiæ? & videri dicendum, quod ſi ad ius ſtrictum attendamus, ſuccedere eum, qui proximior erat tempore delicti commiſ ſi; quoniam iuxta ea, quæ diſp. 95. dixerat, ſententia in eo euentu retrotrahitur ad tempus delicti commiſ ſi, ab eóque pũ cto maioratus, & fructus ex illo percepti, pertinẽt ad proximè vocatum; atque iuxta ea, quæ ibidem ſcripſit, proximè tunc vocatus, comparauit ius in re in tali maioratu, & in fructibus illius. Ex eo verò, quod tẽpore latæ ſententiæ natus eſt alius proximior, ſpoliari non poteſt ille prior iure, in re ſemel comparato; maximè quia pronuntiatio ſentẽ tiæ non videtur eſ ſe aliud, quam declaratio iuris, ita alteri quæ ſiti, à tempore commiſ ſi delicti, atque adiudicatio eorum bonorum illi, ob ius ab eo tempore illi quæ ſitum; quæ locum habere non videntur comparatione alterius, poſterius concepti, ac nati: & tandem concludit in hunc modum idem Pat. Molina: Atque hæc certè magnam vim habere videntur, vt maioratus adiudicari debeat in hoc euentu, proximiori tempore delicti ultimo poſ ſeſ ſori. Molina vbi ſupra, cum aliis, quos citat, contrarium affirmat; etiam quando dictum eſt, quod ſtatim eo ipſo facta modi tranſgreſsione, aut commiſ ſo delicto, dominium tranſeat in vlterius vocatũ : ſed certè non probo eorũ ſententiam. Hactenus Pat. Molina, qui (vt vides) Pelaez à Mieres placito accedit apertè, & contra Molinam reſoluit quæ ſtionem expreſsè, quando dictum eſt, quod ſtatim eo ipſo, facta modi tranſgreſ ſione, aut commiſ ſo delicto, dominium tranſeat in vlterius vocatum. Sic ſanè pater ipſe in fine dictæ quæ ſt. expreſsè dixit, ſe non poſ ſe probare ſententiam Molinæ, & eorum, qui eum ſequuntur, prout nunc retuli. Probaſ ſe tamen videtur eiuſdem Molinæ opinionem, quando ea verba adiecta non fuerunt, & in fauorẽ eius, qui tẽpore latæ ſentẽtiæ proximior erat, caſum decidit, ſicuti ex verbis eius apparet. Ego verò libenter id ipſum agnoſco, & ſtricto[*] iuris rigore conſiderato, eiſdemmet ſubſcriberem, cum & ipſe Molina, ſic quoque profiteatur ſub dict. n. 44. in verſ. Sed quamuis hæc opinio: eundem iuris ſtrictum rigorem cõ ſiderans . Fateor tamen æquiſ ſimam aliis, prout ipſi Molinæ, videri poſ ſe eiuſ dem ſententiam, ſicque eam in caſu illo occurrenti ſumma æquitate receptam. Nam etſi clauſula illa priuationis & tranſlationis dominij, & poſ ſeſ ſionis in caſu alienationis, id efficere poſ ſet, cumque operari effectum, quem ipſimet Authores contra Molinam conſiderant: Negari tamen non poteſt, quin præ ſumptæ, cõiecturatæque inſtitutoris maioratus voluntati, adeò Molinæ placitum conuenire videatur, vt ſi de hoc caſu fuiſ ſet interrogatus, eúmve præ oculis habuiſ ſet, forſan prælationem conceſ ſiſ ſet ei, qui eo tempore proximior reperitur; quamuis tempore alienationis natus nõ fuiſ ſet. idque ex eiſdem regulis & iuris principiis, atque fundamentis, quæ in altero caſu, vacantis ſcilicet ſucceſ ſionis per mortem, contra eundem Molinam perpendunt; adduxerúntque Alexand. Raudenſ. Pat. ipſe Molina, & cæteri qui contrarium tuentur, ac cum eis Surd. d. con ſil. 125. n. 26. 27. & 28. maioris ſcilicet dilectionis & prælationis, proximioris gradus, prioriſque vocationis, prout latiùs ſuprà. Rurſus & aliud conſidero contra eundem Pat.[*] Molinam, & ſequaces, quod non leuiter vrget (prout ego intelligo) quod ſcilicet in hoc caſu contrauentionis, & alienationis, adeo vim fecerint, & ita inſiſtant ex eo, quod per clauſulam in ſtitutionis maioratus, data contrauentione, iure maioratus priuetur poſ ſeſ ſor, & in ſequentem dominium, & poſ ſeſ ſio transferatur; quo vel ſolum præcipuo fundamento adducuntur contra Molinam, & pro eo, qui tempore alienationis proximior erat, contra eum, qui poſtmodùm natus fuit, & eſt proximior. Et tamen altero caſu, vacantis ſcilicet ſucceſ ſionis maioratus per mortem poſ ſeſ ſoris eius, quo caſu abſque dubio tranſit dominium, & poſ ſeſ ſio in ſequentem, ex conſtitutione dictæ l. 45. Tauri, adeo parui faciunt tranſlationem ipſam dominij, & poſ ſeſ ſionis, quæ abſque dubio transfertur, vt dixi. Vt ea non obſtante, nati poſtmodum partes tueantur conſtanter, & contra proximiorem tempore delatæ ſucceſ ſionis ſcripſerint. Videbatur namque, pro fundamento æquitatis illius conſideratæ per Molinam, tentari poſ ſe, quod quemadmodum in caſu delatæ ſucceſ ſionis per. mortem, tranſlatio dominij, & poſ ſeſ ſionis non officit ei, qui poſtmodum natus eſt, vt ipſi defendunt contra Molinam; ſic quoque, & in caſu alienationis obeſ ſe non debeat, cùm ratio differentiæ nulla ſit, nec aſ ſignari poſ ſit. Sic ſanè Ludouic. ipſe Molina, (vir equidem inſignis eruditionis, & iudicij) in caſu primo, delatæ ſcilicet ſucceſ ſionis per mortem vltimi poſ ſeſ ſoris, in fauorem proximioris tempore ipſo delatæ ſucceſ ſionis per mortem, & contra poſtea natum, ſcripſit, & reſpondit, quia tempus illud conſiderandum eſ ſe præcisè, & illico in ſequentem, poſ ſeſ ſionem, & dominium transferri exi ſtimauit conſtanter. In altero quoque caſu, vacante ſcilicet ſucceſ ſionis per alienationem, & clau ſulæ prædictæ tranſlationis dominij, & poſ ſeſ ſionis adiectionem, cum etiam conſideraret, poſ ſeſ ſionem, & dominium transferri, & eaſdem regulas, quæ præmiſerat, & comprobauerat in primo caſu, & in hoc ſecundo alienationis, æqualiter militare, & vrgere, ſtricto iuris rigore conſiderato, id ipſum dicendum eſ ſe in caſu alienationis, atque ex eiſdem regulis, quod in caſu delatæ ſucceſ ſionis per mortem, profitetur iuridicè; ex æquitate tamen, diuerſimodè ſtatuendum putauit, & in fine quæ ſtionis non audet quid certum firmare, ſed cogitandum, atque maturè deliberandum reliquit; & ſe remittit ad ea, quæ cap. 1. lib. 4. ſcripſit, atque ita forſan quoque aliquibus videbitur, iuxta ea, quæ eo cap. tradidit, in eandem finaliter videri ſe inclinare ſententiam, quam Pat. ipſe Molina, Mieres, & alij ſuſtinent. Eam quoque videri differentiæ rationem inter vnum, & alterum ca ſum militare, quod in primo caſu, delatæ ſucceſ ſionis per mortem vltimi poſ ſeſ ſoris, diſpoſitio illa conditionalis fuerit, iuxta terminos, & ſpeciem propoſitam per Molinam in præfatione dict, cap. 10. lib. 3. ac ideo cùm à fututo euentu ipſa penderet, liberis poſtea natis, ita eoſdem Authores ſtatuiſ ſe contra Molinam, nec tempus delatæ ſucceſ ſionis, propter naturam conditionalis diſ poſitionis attendiſ ſe, ſicque in fauorem poſtmodùm nati ſcripſiſ ſe, Molinæque opinionem confutaſ ſe. In altero vero caſu, alienationis ſcilicet, & contrauentionis in fauorem eius, qui tunc proximior erat, & contra poſtmodùm natum ſcripſiſ ſe, quando clauſula ea tranſlationis, poſ ſeſ ſionis, & dominij adiecta. fuit; quia ab eo ſolùm euentu, non ab alia conditione in futurum implenda, aut quæ impleri poſ ſet, res dependebat. Et hactenus de hac ſeptima obſeruatione, & de prædictis, quæ ſunt quidem notanda, quia ſingularia & ingenti ſtudio, aſ ſiduáque diligentia ſic. digeruntur. Octauo etiam loco obſeruandum, atque con[*] ſtituendum erit, ex his, quæ adhuc ſcripſimus, inferri ad explicationem & reſolutionem quorundam, quæ ſcitu quidem, & notatu ſunt digna, nec ſilentio prætermitti poſ ſunt; ex eiſdem namque; quæ per diſcurſum totius huiuſce cap. annotauimus, & fundamentis illis duodecim, per Ludouic. Molinam ponderatis pro ea opinione, quàm defendit, eorum indagatio, atque enucleatio dependet. Sic ſané Pelaez à Mieres, qui eiuſdem Molinæ opinionem, ſua reſolutione, & fundamentis iuuat, explicata illa quæ ſtione, an. fœmina ad maioratus ſucceſ ſionem semel admiſ ſa propter defectum maſculorum, ſi poſtea maſculus ſuperueniat, excludatur ab eo, nouè (vt Ipſe inquit) ad hæc. eadem infert, atque ex antea dictis, eorum reſolutionem tradidit, de maioratu, parte 2. d. q. 6. ex num. 48. vſque ad n. 50. Et primò infert notabiliter, quod ſi aliquis fuit excluſus à ſucceſ ſione maioratus, nempe, quia erat, furioſus à natura, vel mente captus, aut aliam, inhabilitatem patiebatur, vel commiſerit, aliquod delictum, cuius occaſione remanſit incapax ad ſucceſ ſionem maioratus, ſi poſtea talis furioſus redeat ad ſanam mentem, vel, incapax fuit à Principe reſtitutus; furioſus non redintegratur ad ſucceſ ſionem maioratus, ſi ſemel fuit factus inhabilis & incapax, & erat inhabilis tempore, quo. illi ius ſuccedendi competebat; nec reſtitutus à Principe, maioratum recuperabit in præiudicium ſucceſ ſoris. De quo dicit, videnda eſ ſe ea, quæ ſcripſit 4. part. q. 23. mouetur autem Mieres ipſe vnica, & præcipua ratione, eáque ſ æpe repetita, quod quando loquimur de prælatione alicuius ad alterum, inſpicimus tempus, quo ſucceſ ſio acquiritur, & capacitatem, aut habilitatem eius eo tempore attendimus; adeo quod ille, qui tunc præfertur, efficitur perpetuus ſucceſ ſor, & tranſmittit, & ſemper excludit alterum, prout latius numeris præcedentibus fundauerat. Infert ſecundó Pelaez ipſe, eodem numer. 48. in[*] verſ. Deducitur etiam: quod ſi quis ſemel ſuit excluſus à ſucceſ ſione maioratus, cuius filij non excluderentur à maioratu, ſi tempore excluſionis nati fuiſ ſent, iuxta text. in l. 2. §. ſi emancipatus, ff. de bonor. poſ ſ. contra tab. ſi poſtea filios ſuſcepit, tales filij non admittuntur ad maioratum, ſi tempore, quo pater excluſus fuit, nondum nati, nec concepti erant, quia ſi ſaltem concepti fuiſ ſent, admitterentur ad ſucceſ ſionem, iuxta ea, quæ ſcripſit 3. part. quæ ſt. 2. & quod in his, & aliis ſimilibus caſibus ſemper eſt conſiderandum tempus ſucceſ ſionis; & quod maiori ratione iſta procedunt apud nos, ſtante deciſione l. 45. Tauri. Tertiò infert idem Author, ſub eodem num. 48.[*] verſ. Infertur etiam: quod ſi teſtator excluſit à maioratu filium primogenitum, habentem alium maioratum, & vocauit ſecundogenitum, ſi maioratus perueniat ad ſecundogenitum, mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, & poſtea frater maior primogenitus defunctus ſit abſque liberis, ob quod maioratus perueniat ad ſecundo genitum, tenentem alium maioratũ , non excluditur à tali maioratu, quia cõ ſiderari debet tẽpus prioris ſucceſ ſionis: hactenus Mier. prædicta illat. 3. cuius ego ſpecificã mentionẽ feci, & in caſu occurrenti hanc doctrinam expendi, in commentariis lib. 3. cap. 15. num. 17. & pro eiuſdem comprobatione ponderaui, atque congeſ ſi nonnulla, quæ iure, & auctoritate ſubſiſtunt, prout latius ibi, vbi quoque expendi textum ſingularem, in l. vltima, ff. vnde liberi, & in hoc vltimo, ſicut in cæteris ſemper inſpiciendam mentem te ſtatoris, & rationes, quas in diſpoſitione ipſe in ſeruit, quoniam illæ optimè eandem interpretabũtur ; rectè & iuridicè admonuit Pelaez metipſe. Qui etiam, & quarto loco infert num. 49. quod[*] ſi contingat, fœminas eſ ſe excluſas à maioratu per teſtatorem, extantibus maſculis, etiam remotioribus, & maioratus perueniat ad aliquem vocatum, excluſa filia vltimi poſ ſeſ ſoris, contra diſpoſitionem l. 40. Tauri, & poſtea iſte maſculus non habeat niſi vnam filiam defunctus fuit, abſque liberis maſculis, non debet præferri. illa filia, quæ ſemel propter maſculum excluſa fuit, alteri filiæ vltimi poſ ſeſ ſoris, & qui poſtremus obtinuit maioratum; idque tam ex ratione prædicta, quia ſemel ſuit excluſa per potentiorem maſculum, & illum, qui potiora iura obtinebat, & iam redintegrari non poteſt, quàm ex diſpoſitione dictæ l. 40. per quam filius vltimi poſ ſeſ ſoris præfertur omnibus; & idem eſt in filia. Hactenus Pelaez à Mieres, d. num. 49. pro quo quidem & fundamenta iuridica, & aliorum Interpretum placita expendi poſ ſunt. Ac primum equidem pro ipſamet filia vltimi poſ ſeſ ſoris, vt admitti debeat, nec ius redintegrationis alteri fœminæ, ſemel excluſ æ concedatur; fortiſ ſimè vrget, fœminam ipſam; vltimi poſ ſeſ ſoris filiam, eiuſdem reſpectu proximiori gradu eſ ſe, & proximitatem habere; ac ideo cæteris præ ferendam: proximitas namque in ſucceſ ſione maioratus, vltimi eiuſdem maioratus poſ ſeſ ſoris reſ [*] pectu conſideranda eſt, vt in l. 9. tit. 1. parti. 2. & in l. 2. titulo 15. ead. partita, vbi latè Gregorius Lopez, Molina lib. 3. cap. 9. num. 15. Ioannes Gutierrez, pract. lib. 3. quæ ſt. 66. num. 11. Menchaca de ſucceſ ſion. creat. §. 26. num. 11. Cald. Pereira de nominat, emphyt. quæ ſt. 14. num. 90. & receptar, iur. ſentent. lib. 1. quæ ſt. 19. & conſ. 15. num. 37. & ſeqq. Gabriel Pereira, deciſ. 5. num. 4. Cancer, tom. 2. cap. 21. num. 334. latiſ ſimè Michaël de Aguirre, in apologia ſucceſ ſionis Regni Portugaliæ, prima parte, num. 2. & 21. Humada in. d. l. 2. tit. 15. parti. 2. gloſ ſ. 18. num. 4. Burgos. de Paz conſ. 19. num. 51. Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ ſa 20. n. 14. & 22. Mieres de maioratu, ſecunda parte, quæ ſt. 8. D. Franciſc. Sarmientus, lib. 8. ſelectar, ad l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, num. 12. ff. de lectar. 2. Caldas de nominat. emphyt. quæ ſt. 24. numero 90. Aluarus Valaſcus de iure emphyt. quæ ſt. 50. num. 34. Gama deciſ. 206. num. 23. Nicolaus Garcia de beneficiis. ſecundo tom. cap. 15. num. 19. Ioan. Franciſc. à Ponte in conſ. 4. numero 67. infinitos alios ſciens, conſultóque prætermitto, quoniam retuli eos, & ita quoque annotaui in commentariis libri tertij, cap. 15. n. 55. & latiùs cap. 19. ex num. 138. cum ſeqq. Addo nunc Ioſeph. de Ruſticis ad. l. cum auus, ff. de condit. & demonſt. lib. 2. cap. 10. num. 30. & 31. & 124. D. Chri ſtoual de Paz de tenuta, cap. 39. num. 8. Stephan. Gratian. tom. 2. cap. 285. num. 21. & 22. & tomo 3. cap. 456. ex num. 33. Valençuelam Velazquez in conſ. 97. num. 17. & 213. & 214. Roſental. de feud. concluſ. 57. num. 11. Franciſc. Molinum de ritu nuptiarum lib. 3. quæ ſt. 24. ex numero 332. Præterea & ſecundo loco, vltra proximitatem,[*] quam cum vltimo poſ ſeſ ſore filia eius obtinet, & ex qua fundamentum concludens ſumit, ex lineæ quoque eiuſdem procedit, quæ lineæ principaliter attenditur, & conſideratur in ſucceſ ſione maioratus, vt omnes, qui ſunt, ex lineæ vltimi poſ ſeſ ſoris ſuccedant, & præferantur, & quovſque omnes deficiant, non fit tranſitus ad aliam lineam, nec alij ſuccedere poſ ſunt, cap. 1. de natura ſucceſsion. feud. ibi. Ad ſolos, & ad omnes, qui ex illa lineæ ſunt, ex qua iste fuit: & iterum alio loco, ibi. Sed omnibus ex hac lineæ deficientibus omnes aliæ lineæ æqualiter vocantur. Per quem tex. id ab omnibus adnotatur vnanimiter ibidem, prout Matthæus de Afflictis refert num. 77. idque etiam aduertit Caſtrenſis in conſ. 164. num. 11. lib. 2. Socinus in l. ſi cognatis, ff. de rebus dubiis, num. 97. & in l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. num. 31. & in conſ. 73. num. 14. Socinus iun. in conſ. 126. numero 27. libro 1. Præpoſitus in cap. 1. num. 8. de feudo Marchiæ, pulchrè Cuiacius in tractat. de feudis, tit. 1. Verſ. Ego neque parentes, colum. penult. lib. 1. & titulo 2. cirea finem, verſ. Nam concurrente, & lib. 4. titulo 59. ferè per totum commentum, Molina de Hiſpan. primogen, lib. 3. cap. 4. ex numero 14. & cap. 6. num. 29. cum ſeqq. Mieres, parte 2. quæ ſt. 6. num. 49. Albert. Brun, in conſ. 8. num. 6. & 7. & in conſilio 10. num. 4. & 5. D. Marta de ſucceſsion. legali, 1. parte quæstione 12. art 1. num. 9. Phœbus deciſ. 22. n. 9. D. Chriſtoual de Paz de tenuta, cap. 35. num. 11. Burgos de Paz in con ſilio 29. num. 49. Ceuallos quæ ſt. 905. n. 94. D. Perez de Lara de anniuerſar. lib. 2. cap. 2. num. 8. Valençuela Velaſquez in conſ. 97. n. 11. & ego metipſe notaui in commentar. lib. 3. cap. 15. num. 53. Tertiò deinde, pro eadem vltimi poſ ſeſ ſoris[*] filia, vrget etiam, quod aliàs, ſi locus eſ ſet redintegrationi, non modò maximum abſurdum, ſed etiam perpetua lis. & confuſio ſequeretur inter omnes de familia inſtitutoris, ac maximè eos, qui ſucceſ ſuri eſ ſent proximiori loco. Collateralis namque maſculus, fœminæ filius, ſi filiam vltimi poſ ſeſ ſoris excluderet, ſ æpe eueniret, quod maioratus retrocederet, vbicunque maſculus deficeret ex vltimo poſ ſeſ ſore, & deueniret ad perſonas ſemel excluſas, de fœmina quoque ad fœminam retrocederet maioratus ipſe, & rediret ad eam, quæ à principio ſuit excluſa, & tempore excluſionis proximior erat inſtitutori, & vltimo poſ ſeſ ſori, & etiam deberet reuerti ad alias fœminas proximiores inſtitutori metipſi, ſi forſan eſ ſent, nec etiam poſ ſet vnquam ſucceſ ſio radicari, nec certam lineam habere; & hæc inconuenientia, & abſurda conſiderauit in ſimilibus terminis Ludou. Molin. lib. 3. cap. 5. num. 72. vltimæ editionis: & licet dubius relinquat cogitandum, ſic debet intelligi, atque reſolui, prout dictum eſt. Non enim retulit nec commemorauit fundamenta, & rationes Gregor. Lopez Angel. Peregrin. & Pelaez à Mieres, de quibus mentio fiet ſtatim; & etiam quia ſemel exclu ſus, remanet perpetuò excluſus, niſi ex manifeſtis verbis aliquando includatur, vt poſt Gratum, Alciatum, & alios tradit Menoch. in conſ. 220. num. 146. & 147. lib. 3. quod intelligitur ab eo iure, à quo ſemel ſuit excluſus, non verò à cæteris iuribus, à quibus nunquam fuit excluſus, vt per Anton, Fabrum, de error. prag. decad. 28. errore 4. f. 124. Denique pro eadem parte non modo vrget Pelaez à Mieres locus, d. num. 49. quæ ſt. 6. qui etiam, & n. 50. expendi debebit, idem enim præ ſentit quoad aliam fœminam, quę filia vltimi poſ ſeſ ſoris non ſit, ſed proximior conſanguinea, vt patet ex illis verbis: Et vbi non extat alia proximior consãguinea . Sed & alij Authores adduci expendiq; poſ ſunt; ex quorũ reſolutionibus eadẽ ſentẽtia probatur. Ac primũ quidem ex And. Anguli in ſimi caſu, obſeruatione; is namq; Author, ad leges meliorat. l. 11. gl. 9. num 5. inquit, quod ſi ad meliorationem, per viam maioratus facta, omnes deſcendentes legitimi ſint vocati, & in eorum defectum naturales; & contigerit, quod primus filius legitimus, qui ſucceſ ſit, abſque filiis legitimis deceſ ſiſ ſet: relicto tamen filio, aut deſcendente naturali, ac ideo alius frater legitimus, vel fratris filius ſucceſ ſiſ ſet in maioratu, & diſcurreret ſucceſ ſio per alios deſcendentes fuæ lineæ, quouſque nullus alius, niſi filius naturalis ſupereſ ſet, tunc equidem reſolutiuè firmauit, quod iſte naturalis ſuccederet; nec retrocederet ſucceſ ſio ad alterum filium naturalem, qui in linea primogenita remanſit, à qua iam ſucceſ ſio exibit, & ad aliam tranſibit; & idipſum tenuit Gregorius Lopez in l. 3. tit. 13. partit. 6. gloſ ſ. 2. verſ. Quid autem ſi ex diſpoſitione maioriæ. Baldus etiam firmauit in conſ. 200. numero 2. lib. 5. & in conſ. 202. per totum, eod. libro, vbi ad literam decidit caſum prædictum, dicens, vocatos ibi maſculos & fœminas, & maſculis omnibus, prælationem conceſ ſam maſculum poſ ſeſ ſorem relicta filia deceſ ſiſ ſe, quæ ſuit excluſa per alium maſculum, qui poſ ſedit, & tandem filia relicta, deceſ ſit; & in eo maſ culi omnes finiti fuere; atque lis; & contentio orta fuit inter fœminas duas prædictas; & Baldus reſpondit, quod ſi feudum diuiditur, vna & altera ſuccedet, ſed ſi vna ſola ſuccedere poteſt, nec diuiſio datur, filia vltimi poſ ſeſ ſoris ſuccedere debet, & filiam alterius prioris excludere: vt reſpondit etiam in ſimili caſu Peregrinus in conſ. 24. ex num. 21. vſque ad num. 28. libro ſecundo, & id ipſum, fœminam ſcilicet non redintegrari, cum Socino iun. in conſ. 110. & 114. libro ſecundo, tenuit ipſe Peregrinus de fideicommiſsis, articulo 27. num. 19. fol. 253. & notabiliter ponderauit Roſentalis de feudis, cap. 7. quæ ſtione 44. num. 16. 17. & 18. omninò videndus: faciunt etiam, quæ ad explicationem ſtatuti cuiuſdam, longa ſerie adnotauit, atque ſcripſit Hondedeus in conſ. 16. lib. primo, & in conſilio decimo quarto. libro 2. Nec poſ ſunt ponderari, allegari ve in contrarium, ad probandum redintegrationem, Baldus in conſilio 185. libro tertio, Fulgoſius in conſilio octauo, & Aretinus in conſilio 143. Baldus namque non dixit, quod feudum reuertitur ad filias priorum maſculorum, ſed quod ſui natura inter omnes di[*] uiditur, atque ita, quod pactum, tanquam reale, omnibus fœminis prodeſt; tot enim intelliguntur pacta, quot ipſ æ partes paciſcentes; & concludit, quod omni maſculo mortuo quælibet fœmina ſuccedit in locum, & partem ſtipitis ſui, ſecundum formam, & tenorem pacti. Fulgoſius etiam redintegrationis punctum non attingit, nec minus re ſoluit; ſed inquit duntaxat, fœminam ſuſpenſam eſ ſe propter maſculos, ſed non excluſam. Aretinus non loquitur in ſucceſ ſione indiuidua, ſed in hæ reditate matris diuidua, nec etiam attigit articulum prælationis fœminarum, ſine quæ earum prę ferenda ſit, ſed potius fœminas omnes ſimul admittit. Sed & Gregorius Lopez in l. 3. titul. 17. partita 6. pro eadem parte expendi, allegarive non poteſt, quia redintegrationis quæ ſtionem non tractat. Molina etiam, lib. 3. cap. 5. num. 22. & Aluaradus lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 6. duntaxat ſcribunt, quod fœ mina ſemel excluſa ob aliquam cauſam, vel perſonam, non cenſetur perpetuò excluſa, ſed tantum ſuſpenſa, quandiu extat perſona, vel cauſa, ob quam fuit excluſa; iuxta ea quæ cum aliis multis Authoribus, latiùs ego annotaui, atque ſcripſi in commentariis lib. 3. cap. 15. num. 67. & ſeqq. Contra ſuperiora autem, & Pelæz à Mieres locum, 2. parte dicta quæ ſtione 6. ex numero 49. & 2. editione, ex numero 215. folio 484. vſque ad numerum 218. expendi non poteſt Ancharanus, in conſilo 339. numero 9. nec minus Socinus iunior in conſilio primo, numero 38. & numero 44. & ſeqq. libro primo. Nihil enim his locis adducunt, quod ad hanc quæ ſtionem ſpectet, ſiue filiæ vltimi poſ ſeſ ſoris reſiſtere valeat, idque maximè, attenta primogeniorum Hiſpaniæ propria natura, ex quibus proximitas reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris con ſideratur. Et velut concludenter vrgent ea, quæ M. Antonius Peregrinus, dicto conſilio 24. ex numero 21. vſque ad numerum 28. libro ſecundo, vtiliter conſiderauit, vbi nonnulla Baldi conſilia expendit, eáque declarat, & ponderauit Baldi ipſius conſilium 200. Feudum ſub iſta, libro quinto, & eidem Baldo, in conſilio 185. libro tertio, reſpondit prout ibidem videri poterit. Authores etiam illi, quos libro 3. cap. 5. in nona editione, numero 72. verſiculo, Item adde: Ludouicus Molina expendit, contra filiam vltimi poſ ſeſ ſoris, aut ei proximiorem conſanguineam, vel vt redintegratio concedatur, non vrgent; vnde & ipſe pro redintegratione, aut iure, ſiue admiſ ſione fœminæ, ſemel exclu ſ æ, auſus non eſt certam reſolutionem proponere, ſed cogitandum reliquit, difficultatémque præ ſenſit: & quidem ſi rem hanc ad diſceptationem ręduceret, aliter, & id ipſum, quod Pelaez à Mieres firmaret; qui proximitatem reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris conſiderandam, ſemper suſtinuerat; nec aliud in propoſito dubio ſtatuere poſ ſet, vbi ex ſerie, aut forma verborum diſpoſitionis (aliter non deprehenderetur apertè; voluntas namque primum locum obtinet ante omnia, vt ſ æpè diximus. Et quamuis fœmina ſemel exclu ſa, in Ipſismet Hiſpanorum primogeniis, non remaneat perpetuò excluſa; id tamen intelligendum eſt, vt ſuo loco, ordine, & gradu admitti debeat, non verò, vt proximitatis, reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris conſiderandæ rationem, & primogeniorum ipſorum regulas alias infringere valeat, ſiue vt vi redintegrationis, reſpicere valeamus vllo pacto, ad gradum deſtitutum, & radicatum; ſiue lineæ illius, iam extinctæ, in præiudicium proximorum vltimo poſ ſeſ ſori, aliquam conſiderationem habere; id quod Baldus ſubtiliter & magiſtraliter conſiderauit dicto conſilio 200. & retulit Peregrinus, præcitato conſilio 24. num. 26. libro 2. in hæc verba: Quia feudum concluſum, & conſolidatum fuerat in vltimo maſculo, ergo tranſit in eius filiam, hæredem ſuam, & non reſpicit retro ad gradum destitutum, & caducatum; nam quod ſemel eſt annihilatum, nunquam reſurgit, l. qui res, §. aream, ff. de ſolut. ſicque interpretandum eſt, vt inter fœminas illa ſit potior, quæ ſuccedit in locum perſonæ proximioris, non attento primo ſtipite, &c. Et hæc quidem, ſi ita conſideraſ ſet, & Pelaez à Mieres (quem non citat) placitum prælegiſ ſet, Baldi etiam, Peregrini, & aliorum Authorum, quos ſuprà retuli, traditiones perpenderet; non ita forſan, ſed aliter exiſtimaſ ſet, aut ſaltem diſtingueret, & latiùs explicaret rem adeo dubiam, Petrus Fontaneſ ſa de pact, nuptial, tomo 1. clauſ. 4. gloſ ſa 25. numero 17. & 2. ſeqq. folio 254. adductus duntaxat ratione vnica, quod fœmina ſemel excluſa, non debeat cenſeri perpetuò excluſa; quod nunquam negamus; ſed non inde inferri poſ ſe dicimus, vt redintegrationi locus eſ ſe poſ ſit, aut lineæ ſemel extincta reuiuiſcere in præiudicium eorum, qui vltimo maioratus poſ ſeſ ſori proximiores exiſtunt, aut ita diſtinguendum dicimus, prout inferiùs dicitur: ſuo ergo loco, & gradu admitti debebit ſemel excluſus in Hiſpanorum primogeniis, & aliis diſ poſitionibus, quæ tractum habeant ſucceſ ſiuum, ſed non iure redintegrationis proximioribus ipſis præ ferri, quo vel ſolum verbo, ſatisfacimus fundamento vnico, & Authoribus ab eodem Fontanella dicto in loco commemoratis, vbi in hunc modum ſcriptum reliquit: Sed eodem primo themate retento, in quo vocata prius fuerat maſculina, & fœminina in maſ. culinæ defectum, Ponamus ſucceſsiſ ſe quod diſcurrente ſucceſ ſione inter filios maſculos, finita ea lineæ fuit, quia vltimus maſculus non reliquit alium filium maſculum, ſed fœminam ob quod effectum extitit, quod alteri lineæ maſculorum poſt primam vocatæ. fieret locus, ſed poſtea hæc etiam maſculorum lineæ ſimiliter defecit, quia vltimus non reliquit maſculum, ſed fœminam deſ cendentem, quæritur, non exiſtente alia lineæ maſculina, quæ valeat ſuccedere, quis debeat admitti, an fœ mina huius vltimæ, lineæ, in qua aderat tunc ſucceſ ſio, an verò reuertatur ius ad illos prioris lineæ, ex fœmina deſcendentes, qui propter maſculos ſecundæ fuerant excluſi? Grauiſ ſima hæc eſt quæ ſtio, quæ multum diſ putata in Senatu proximis annis fuit in cauſa Nobilis Petri Vila, & Claſqueri contra Nobilem Federic. Mecha: ad relationem egregij olim Senatoris, & nunc in ſupremo Arag. Regentis Saluatoris Fontanet, ſcriba tunc Palan, nunc Simone Font, qua in relicèt varia ab Aduocatis vtriuſque partis dicta fuiſ ſent, difficultas tamen meo iudicio, in paucis cõ ſiſtebat . Dicebat enim fœmina ſecunda lineæ, quod ex quo fœmina prioris fuerant ſemel excluſ æ abſque aliqua ſpe vnquam amplius ſuccedendi, quamuis ſuccederet, deficere aliquando lineam maſculinam ſecundo loco vocatam, ad idque allegabat regulam vulgarem, quod fæmina ſemel excluſa perpetuò remanet excluſa. Sed reſpondebant, qui ex prima lineæ ſucceſsionem prætendebant, regulam fore intelligendam durante cauſa excluſionis, taliter quod non poſsit dici fœmina ſemel excluſa perpetuò excluſa, ſed ſuſpenſa tantùm ſucceſ ſio, durante cauſa excluſionis; & ſic exiſtentibus maſculis ſecundæ lineæ, propter quos fœmina alterius lineæ fuerat excluſa, cæterum eis deficientibus (inquirebant) reuerti ad eas debebat ius ſuccedendi; quia nulla eſ ſet ratio, quam ob rem ita fieri non deberet: ſic in terminis docet Molina de primog. Hiſpan. lib. 3. cap. 5. numer. 72. cuius doctrinam ſecutum audiui Senatum in deciſione ſupradictæ cau ſ æ, vt inferius dicemus, adde quod docent Franciſcus Viuius, deciſ. 541. lib. 4. Gail, pract. obſeruat. libro, 2. obſerua. 148. Theſaurus, deciſ. 63. numero quinto. Peregrinus de fideicommiſ artic. 27. à numer. 16. Alexand. Raud. conſ. 2. num. 22. lib. 1. & omnium latiſ ſimè Blaſ. Flores Diaz de Mena in addit ad deciſ. Gammæ 27. vbi larga ad Doctores in remiſ ſ. in fauorem deſcendentium ex fœmina primæ lineæ, excluſis fœminis ſecunda, declarauit Senatus in ſupradicta cauſa ſub die 5. Nouembris 1603. Sed nec Menochius etiam in contrarium vrget,[*] in conſ. 359. ex num. 4. vſque ad numer. 11. lib. 4. ibi namque redintegrationis articulum non attigit, & fœminam, vltimi poſ ſeſ ſoris filiam ideo excluſit; quod verum crederet id, quod aliis in locis defendit, proximitatem inquam reſpectu teſtatoris, non autem reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, aut grauati attendendam eſ ſe, quod tamen, cum falſum ſit, & illud etiam falſum redditur, quod ex illo deduxit, quod ſcilicet Policena, quæ erat neptis, deberet præ ferri Deliæ, quæ erat proneptis, atque ita in proximitatis, reſpectu teſtatoris, iure, non in iure redintegrationis fundatur; quod longe diuerſum eſt. In alio etiam fundabatur, quod ſcilicet Policena, iure proprio, atque ex propria vocatione admitti deberet, eo quod ſub nomine filiorum, aut liberorum continebatur, prout ibi comprobat, numer. 5. Nec firmiter in eo propoſito remanet, inquit, namque, quod dato, quod Policena non eſ ſet anteponenda Deliæ, ſaltem cum ea æqualiter ſuccedere deberet; quod in Hiſpanorum primogeniis admitti nullo pacto poteſt, vtpote cum vnus ſolus, iſque habita conſideratione proximitatis vltimi poſ ſeſ ſoris ſuccedere debeat, vt ſuprà diximus, & optime adnotauit Valençuela Velazquez, aliorúmque relatione comprobauit in conſ. 97. numero 114. ibi: Quia quando agitur de bonis teſtatoris, iam alteri ex eius diſpoſitione quæ ſitis, à citius manu accipi debent, conſideranda eſt perſona, & proximitas morientis, à quo eſt reſtitutio facienda, &c. Quod mire comprobat Pelaez à Mieres placitum, de quo ſuprà, & Ludou. Molinæ traditionem, lib. 2. d. cap. 5. n. 72. in noua editione, in verſ. Item adde: dubiam reddit, prout ipſe dubiam credit, & cogitandum reliquit. In antiqua autem editione, quod ſcripſerat, & antea quoque dixerat lib. 1. cap. 6. numer. 22. quod etiam Menoch. tradidit, d. conſ. 359. n. 9. 10. & 11. fœminam, aut alium ſemel excluſum, non remanere perpetuò excluſum, articulum hunc redintegrationis non definiebat, vtpote cum aliud ſit redintegrari ad locum, & lineam antiquam ſemel extinctam, gradúmque caducatum, in præiudicium proximiorum vltimo poſ ſeſ ſori reaſ ſumere; aliud velò temporaliter ſuſ penſos manere, quouſque caſus, locus, & gradus ſuccedendi venerit, & tunc non iure redintegrationis, ſed proprio iure, & propria legis, aut teſtatoris diſpoſitione admitti. Quod verum credimus, ſemper tamen deliberandum, & maturè conſiderandum relinquimus, & his addimus, D. Martæ, de ſucceſsione legali, parte 1. quæ ſt. 22. artic. 3. numero finali, filio 489. locum, vbi is Author, in[*] hunc modum ſcripſit. Ex quibus facilè concludere poſ ſumus, quod allegata in contrarium, videlicet quod non fiat tranſitus de lineæ ad lineam, procedant, quotieſcunque; feudum peruenerit ad vnam lineam ſimpliciter, & abſolutè; ſecus ſi peruenerit conditionaliter, donec maſculus non extiterit, nam tunc non conſideratur lineæ, ſed perſona. Quod Hiſpanorum primogeniis applicando admittimus, quando ex verbis, aut ſerie inſtitutionis maioratus ita conſtaret, aut euidens, & clara eiuſdem inſtitutoris mens ſic ſuaderet; aliàs tranſitus ſimplex ad aliam lineam, non poſ ſet intelligi conditionaliter, nec ipſorum primogeniorum natura id patitur. Sic etiam intelligimus Stephan. Gratian, tomo 2. cap. 218. num. 85. & 86. qui tamen ex profeſ ſo magis inſiſtit, tom. 3. cap. 456. & maximè ex num. 32. fol. 130. vſque ad numero 40. nec contra filiam vltimi poſ ſeſ ſoris, imo in eius fauorem loqui videtur; aliter tamen ſentire, quando vltimi poſ ſeſ ſoris filij & deſcendentes deficiunt, atque ita lineæ finitur; & notabiliter, atque in hunc modum. ex dicto numero 32. ſcribit. Verùm non eſt diſcedendum ab his, quæ ſuprà diximus; quoniam hic non agitur de ſuccedendo Alexandro patruo vltimo poſ ſeſ ſori; ſed de ſuccedendo Comiti Petro Antonio, Auo, primo acquirenti oppidi Metulæ, cum in feudi ſucceſsione attendamus ſtipitem; adeo vt vltimus vaſ ſallus dicatur ſuccedere primo acquirenti, maximè quando aliquis non ſupereſt ex linea vltimi poſ ſeſ ſoris; vt contingit mortuo Alexandro ſine filiis, quo caſu inſpicitur gradus in ſucceſsione reſpectu primi inueſtiti, non vltimi poſ ſeſ ſoris: vt in terminis concludit Cardinal. Mantic, de tacit & ambig. conuent. lib. 23. tit. 29. num. 10. Nec debet attendi quod ex aduerſo dicitur auctoritatem Card. Mant. non ſuffragari, cum incidenter loquatur, & non diſ ſcuſ ſio articulo, quoniam immo ex profeſ ſo illum defendit, ſubdens rationem, quia proximitas gradus debet ſpectari ab vltimo vaſ ſallo defuncto quandiu aliquis ſupereſt ex ea lineæ ad quam feudum peruenit, illi enim qui ex ea ſunt ſibi inuicem ſuccedunt aliis lineis excluſis, quaſi hoc, vſu receptum ſit, vt feudum non transferatur ad alias lineas cap. 1. in fin. de natura ſucceſ ſ. feud. Quod non eſt quando illa linea prorſus deficit, tunc enim, qui ſunt ex aliis lineis proximiores primo inuestito debent admitti ad ſucceſ ſionem feudi: etenim proximior vltimi defuncti potior habetur, vt in eius lineæ feudum permaneat, ne ille qui ex aliena eſt proximior defuncto, excludatur à remotio. re alterius lineæ, quamuis primo inuestito ſit proximior. Vnde ſi nullus ex ea lineæ ſuperſit, proximitas à primo inueſtito metiri debet, cui in feudo ſuccedatur, Bald. in cap. 1. n. 2. ad med. de eo qui ſibi, & hæred. ſuis maſo. Pariſ. conſ. 23. n. 131. lib. 1. Huiuſmodi diſtinctio Cardin. Mant. ab aliis etiam recipitur; prout illam prius comprobauit Decian. conſ. 21. num. 6. & 7. lib. 1. & conſ. 98. num. 13. & 14. eodem lib. Aymon, conſ. 950. numero primo, cum ſeqq. & ſecundum hanc diſtinctionem ſunt concordandæ opiniones, illorum, qui tenent in feudis eſ ſe inſpiciendam proximitatem reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, non primi acquiſitoris, iuxta conſ. Gabri. 86. num. 14. lib. 1. cum aliis qui ex aduerſo allegantur, & multos adducit Cardinal. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 23. tit. 29. n. 6. Roſental. de feud. conſ. 57. n. 11. Et licet ex aduerſo opponatur diſtinctionem prædictam non debere admitti; cùm ſolus Aym. illam approbet, de cuius auctoritate parum curatur: tamen eius opinio habet alios ſequaces, vt ſupra oſtenſum eſt; & ſatis etiam eſ ſet ſola eius auctoritas, cum ſtetur Doctori diſtinguenti; maximè quando habet rationem: vt dictum eſt ſuprà ex Cardinal. Mantic. & Decian. allegatis; quibus tamen magis adhærendum eſt quàm ſoli Molin. contrarium ſentienti, de Hiſpanorum primogen. lib. 3. cap. 9. num. 3. maximè, quia omnes DD. dum præ ſupponunt oh defectum lineæ, quod fiat tranſitus ad aliam, intelliguntur, de linea habito reſpectu ad proximitatem primi acquirentis; vt notat Decian. dicto conſ. 21. num. 7. lib. 2. vbi ita declarat Iſern. in cap. 1. de ſucceſ ſion. feud. & in cap. 1. de co qui ſibi, & ſuis hæred, & Præpoſi. column. 10. in princip, verſ. Quintodecimo hoc probatur, num. 10. de feud. Marchi. & voluit etiam Pariſ. conſ. 23. num. 131. lib. 1. Andreas Gail, obſeruat. 154. num. 3. lib. 2. Ruin. conſ. 142. n. 17. lib. 3. Verè tamen, ſemper profitemur, articulum[*] hunc redintegrationis difficilem, nec iure aliquo ita definitum, vt controuertendi, & contrarias ſententias proponendi, anſa, & occaſio relicta non fuerit; adhuc tamen, cum ex ſuperioribus, & aliis, quæ omiſimus, animus non quieſcat, & ea, reſpectu filiæ, aut descendentis vltimi poſ ſeſ ſoris facilius admitti poſ ſe, exiſtimemus; reſpectu tamen ſororis, aut tranſuerſalis eiuſdem vltimi poſ ſeſ ſoris, dura videantur; quamuis eorundem re ſpectu, id ipſum ſtatuerit Pelæz à Mieres, in loco relato ſuprà, quod filiæ, aut deſcendentium eiuſ dem reſpectu, & alij etiam indiſtinctè loquuti ſint; re ipſa maturius perpenſa, & longa equidem conſideratione, incredibilique, & originali Scriptorum multorum lectura præhabita; ſequentes exiſtimauimus conſtitui, & diſtingui poſ ſe, atque debere caſus, ex quibus forſan diſceptatio eadem facilior, & dilucidè, atque distinctè magis enucleata manebit, quam hactenus fuiſ ſet, & certa, aut minus periculoſa, in futurum haberi poterit re ſolutio. Sit itaque primus caſus, & is quidem indubi[*] tatus, quando expreſ ſa adſit, atque ſpecifica inſtitutoris maioratus voluntas, aut ſi non expreſ ſa & indiuidua, ſed tacita & præ ſumpta, quæ tamen ex ſerie, & verbis diſpoſitionis, ſiue ex claris, & euidentibus coniecturis, velut manifeſta videatur. Quæ etiam ex qualitate, & dilectione perſonarum, ex prælatione, & aliis ſimilibus deduci congruè valeat; & tunc quidem voluntas ipſa primum locum obtinebit, & ſeritati debebit, nec Interpretum omnium authoritates, quæ pro, & contra loquuntur in præfato dubio, expendi valebunt, cum procedant illæ, quando in dubio ver ſamur, non autem, quando de voluntate, aut mente apparet, quæ omnino ſeruari debet, prout notiſ ſimum, & indubitatum eſt; & in hoc ipſo tractatu ſ æpè comprobatum. Secundus caſus ſit, quando ſecluſa expreſ ſa, aut[*] etiam tacita, velut manifeſta tamen inſtitutoris maioratus voluntate, & cum in dubio ſumus; quia inſtitutor ipſe maſculos ſemper, ex linea maſculina procedentes, ad ſucceſ ſionem inuitauit, fœminà ſque excluſit, eas autem in defectum maſculorum, ſimpliciter vocauit, vel admittere eaſdem, vis eſt, ex quo maioratus perpetuus inſtitutus fuit, & non perpetuò fœminis excluſis ſpecificè, in deſectum maſculorum, fœminæ ipſ æ, & maſ culi ex eis admitti debent; ne aliàs maioratus finiretur, & bona libera remanerent; quod inſtitutoris menti, & naturæ primogeniorum admodùm repugnat, iuxta ea, quæ Ludouic. Molina, lib. 1. cap. 4. per totum, & lib. 3. cap. 4. & 5. Pelaez à Mieres, 2. p. quæst. 6. latè adnotarunt. Et ego metipſe tradidi in commentariis, lib. 2. cap. 4. & 22. & lib. 3. cap. 29. & tunc quidem, quando non ambigitur, fœminas admittendas eſ ſe, ſed dubitatur an fœ mina, vltimi poſ ſeſ ſoris filia, aut ei conſanguinea proximior admitti debeat; an potius alia, quæ propter exiſtentiam maſculi excluſa fuit; cùm tamen in linea poſ ſeſ ſoris eſ ſet, atque ita in ſuperiori linea; & redintegrationis articulus ad examen, & diſputationem reducitur. Ego ſanè diſtinguendum exiſtimo, inter filiam vltimi poſ ſeſ ſoris, & sororem, aut tranſuerſalem ipſius; vt filia ſcilicet, quæ ex lineæ vltimi poſ ſeſ ſoris eſt, eique gradu proximior, atque ita, linea, gradu, & proximitate, aliam fœminam præ cedit, quæ ex ea linea eſt, quæ iam fuit extincta per tranſitum maioratus ad aliam lineam, ſicque attendi non debeat, ſed linea vltimi poſ ſeſ ſoris, ad quam maioratus tranſitum fecit, & in quam ſemel legitimè intrauit; filia inquam vltimi poſ ſeſ ſoris, fœminam alterius lineæ vincere, & ſuperare debeat, (linea namque gradu, & proximitate vltimi poſ ſeſ ſoris, potiora iura obtinet, vt dixi) ſoror autem, aut conſanguinea proximior vltimi eiuſ dem poſ ſeſ ſoris, eadem iura, & prærogatiuam non obtineat, nec admittenda ſit ad maioratus ſucceſ ſionem, imo ab altera fœmina excludenda, non enim eſt de linea vltimi poſ ſeſ ſoris, quamuis ei conſanguinitate, & gradu proximior ſit. Sic ſané Pelaez à Mieres, reſpectu filiæ eiuſdem vltimi poſ ſeſ ſoris, ſententiam veriſ ſimam quidem, & crebriùs probari ſolitam, & ab his receptam, quos ſuprà recenſui, ex num. 60. cum ſeq. & inferiùs commemorabo. Reſpectu verò ſororis, aut tranſuerſalis, vltimi eiuſdem poſ ſeſ ſoris, dubiam admodum, & contrariam apud Pragmaticos, in vſu forenſi, magis probatam: Ludouic. autem Molinam, in locis etiam relatis ſuprà, non ita diſtinxiſ ſe, & deliberandum, atque cogitandum reliquiſ ſe: Baldum, quoque Peregrinum, & cæteros, de quibus ſuprà, n. 64. & 66. & infrà n. 22. in filia vltimi poſ ſeſ ſoris, non in tranſuerſali, aut ſorore loquutos, prout apparet ex ipſis. Et hanc ſententiam magis probaſ ſe. Pet. autem Fontanellam, relatum ibidem, n. 66. ad finem, vbi contra filiam vltimi poſ ſeſ ſoris, deciſionem illius Senatus adduxit, procedere quidem alia ratione, nec in terminis huius ſecundi caſus, in contrarium expendi poſ ſe, ob rationem quandam peculiarem, quam Author metipſe non conſiderauit; & adducemus infrà tertio caſu principali, vbi Veritatem inquirimus in terminis iliis. Propoſita ergo diſtinctio inter filiam vltimi poſ ſeſ ſoris, & ſororem, aut conſanguineam tranſ uerſalem eiuſdem; quam licèt veram arbitremur, ſemper tamen rem hanc deliberandam relinquimus; ex sequentibus corroborati, & comprobari poteſt. Ac primò quidem, ex omnibus antea notatis, ex dict. num. 60. cum ſeq. item Authoribus, & maximè Baldi conſiliis, ibidem, & infrà relatis, quæ in filia vltimi poſ ſeſ ſoris procedunt, ac in eis terminis edita ſunt. Deinde, quia ratio, quæ militat in fauorem filiæ vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, quod ſcilicet pater eius primogenituram, & lineam fecerit, ſiue quod in patris lineam ſucceſ ſio ingreſ ſa fuerit, atque ita finiri non debeat, nec ad aliam lineam tranſitus fieri, quovſque omnes ex linea vltimi eiuſdem maioratus poſ ſeſ ſoris extincti ſint; non militat in ſorori, aut conſanguinea tranſuerſali eiuſdem poſ ſeſ ſoris, cum ſororis, aut tranſuerſalium reſpectu, nec primogenitura dari, aut conſiderari propriè valeat, ſed ius de nouo ſuperuenerit, abſque principio lineæ, & primogenituræ, ius autem ipſum ſuperueniens potens non ſit, vt præ ualere valeat aduerſus fœminam lineæ ſuperioris, cui exiſtentia agnati maſculi, prout ex tunc auferri potuit ius ſucceſ ſionis, non autem prout ex nunc, ex vi redintegrationis, ob ſuperioritatem lineæ; id quod Ioann, le Cerier notabiliter obſerua uit, de maiorat. lib. 2. quæ ſt. 4. art. 6. fol. 65. dum dixit, quod primogenitura dicitur reſpectiuè ad primogenitorem, frater autem fratrem non generat, & ideo frater reſpectiuè, ad fratrem, ius primogenituræ conſequi non poteſt: tradidit etiam notabiliter Philip. Decius in conſ. 378. num. 4. vbi inquit, quod frater, licet fratri collateralis ſit, & ſit de latere patris, non tamen eſt de latere fratris, nec de linea fratris, quia vnuſquiſque ex fratribus propriam lineam facit: & allegat Romanum docentem, quod coniuncti nobis ex latere, non ſunt ex noſtra linea, licet ſint ex linea patris, vel aui. Addit etiam n. 5. Decius ipſe, quod linea propriè intelligitur illa, quæ eſt recta ſurſum, & deorſum; tradit quoque Amad. de Ponte in conſ. 139. num. 51. inter conſilia vltimar, voluntat. lib. 2. & voluit apertè Menochius in conſ. 105. n. 35. volum. 1. Præterea, quia negari non poteſt, quin filiæ vltimi poſ ſeſ ſoris fauorabilior quidem cauſa ſit, quàm ſororis, aut tranſuerſalis, ſiue maior vni, quàm alteri fauor exhiberi debeat: & quamuis ex voluntate inſtitutoris maioratus, de vna linea ad aliam, ob fauorem maſculi agnati, facilè tranſire valeat maioratus, nec id durum videatur, quando finis agnationis conſeruandæ ratio ſic suadet; attamen duriſ ſimum videri, contra filias, aut fœ minas maſculi agnati, aut filij maioris, & ſic lineæ ſuperioris, ad fauorem fœminæ tranſuerſalis, aut ſororis, cui nec linea, nec primogenitura fauet, tranſitum facere: quod in terminis, atque ſpeci ſicè, & ſingularibus expreſ ſis verbis, annotauit Alexand. Raudenſ. in conſ. 142. ex num. 103. inter conſilia vltimar. volunt. lib. 2. ibi, ſecunda eſt diuerſitatis ratio, vbi vide; idem Raudenſis in conſil. 18. num. 19. volum. 1. vbi etiam ſpecificè tradidit, di uerſam eſ ſe rationem in ſorore, quàm m filia: & repetit num. 160. & ſeq. Socinus iunior in conſ. 68. num. 24. volum. 1. vbi agebat de remedio poſ ſeſ ſorio, quod regulariter conceditur fœminæ proximiori vltimo defuncto, per text. in cap, vnico, §. inter filiam: ſi de feudo fuerit controuerſ. & in hunc modum ſcripſit, atque diſtinxit: Præterea ille textus loquitur in filia; pro qua iura sunt promptiora, & ei magis fauent, quoniam habet præ ſumptionem pro ſe; nos autem loquimur in ſorore. Decius quoque in conſ. 518. num. 28. in illis verbis: Cum ergo priuilegium loquatur de filia, non habet locum in ſorore, de qua agitur. Hoc comprobatur, quia filia eſt de deſcendentibus, & ſoror de tranſuerſalibus, in quibus eſt minor ratio, §. inter eas, Inſtitut. de nuptiis: & ideò quod diſponitur de liberis, in tranſuerſalibus locum non habet, vt eſt text, notabilis, in l. 3. §. liberis. ff. de legat. præ ſtand. Et in terminis, quando tractatur de excludenda filia vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, notauit Molina, lib. 3. cap. 4. num. 15. Vrget etiam, quod licèt in Hiſpanorum primogeniis, propter peculiarem eorum naturam, non æqualiter vrgeat ratio illa, quæ in ſtatutis Italiæ excluſiuis fœminarum adſtringit, vt ſcilicet fœmina maior poſ ſeſ ſoris, aut grauati, propter maſculum agnatum remotioris lineæ, ad ſucceſ ſionem non admiſ ſa, non tam excluſa. quàm temporaliter, vel ſub conditione ſuſpenſa videatur, ſi poſtmodùm maſculi deficiant, verè namque pura, & ſimplex, & abſque conſideratione iuris alicuius de fututo, ſiue futuri euentus, excluſio tunc datur in maioratibus Hiſpaniæ, nec iura ſucceſ ſionis in pendenti eſ ſe poſ ſunt, aut futura, & incerta attenduntur, prout hoc ipſo cap. latè remanet comprobatum diuerſáque ratio in ipſis ſtatutis militat, vbi frequenter apponuntur clauſulæ, interim, donec, quo vſque, & ſimiles; vel ex mente ſubintelliguntur. Et tunc quidem, ſi poſtmodùm caſus eueniat, & relicta filia, agnatóque deficiente, vltimus maioratus poſ ſeſ ſor decedat, filiam ipſam, ob rationem lineæ, in quam iam maioratus intrauit, primogenituræ etiam ipſius patris, vltimi poſ ſeſ ſoris, præferri debere filiabus, aut fœminis lineæ ſuperioris, à qua ſemel maioratus exiuit; rationes omnes, & authoritates eueniunt, quas numeris præcedentibus adduximus: At verò, ſororis, aut tranſuerſalis reſpectu, aliter ſtatuendum, nec tantum ei fauorem exhiberi poſ ſe, quam nec lineæ, nec primogenituræ qualitas iuuat; prout ſuprà probaui; & tunc ad fauorem filiæ, aut deſcendentium lineæ ſuperioris, à qua ſucceſ ſio ad aliam tranſiuit, iuridicè dici poſ ſe, perinde haberi debere, agnatis maſculis deficientibus, & concurrentibus ſorore, aut tranſuer ſali vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, & deſcendente ex linea ſuperiori, ac ſi nunquam à linea ſuperiori maioratus exiſ ſet, quamuis re vera exierit; nec tunc ſuſpenſionis, aut iuris incerti, & de fututo conſideratio aliqua, aut ratio haberi potuerit, quæ tamen poſtmodùm conſideratur, vt res in priſtinum reponantur ſtatum, propter caſum ſuperuenientem, & fœminam lineæ ſuperioris, cum fœ mina tranſuerſali, aut ſorore vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris contendentem. Sic ſané iura nonnulla, & Authores, qui expendi ſolent, poſ ſunt in his terminis ponderari, contra eandem fœminam tranſuerſalem, aut ſororem vltimi poſ ſeſ ſoris, vt res in priſtinum ſtatum reponatur, & perinde habeatur, agnatis deficientibus, ac ſi à linea ſuperiori maioratus non exiſ ſet, lineáque ma ſculina, ſiue maſculis agnatis deficienti bus, ita fœminarum lineæ ſuperioris impedimentum remoueri, ac ſi nunquam interueniſ ſet; & in hunc ſenſum iuridicè, & recté, Hiſpanorum primogeniis applicari valent nonnulla, quæ ex D. Marta, Gratiano, & aliis, ſuprà commemoraui; & quæ tradidit Baldus in conſilio 69. numero quarto, & nono, volumine primo, & in conſ. 426. numero tertio, & quarto, volumine 3. vbi notabiliter ſcripſit, quod vita maſculorum facit interim dormire, ſed non expirare legitimam ſucceſ ſionem filiarum, vnde amoto impedimento per maſculorum obitum, ipſamet impedimenti amotio, retrò fingit impedimentum non fuiffe; & repetit numero quinto, vt probet, in fauorem fœminæ prioris lineæ, cui maſculorum exiſtentia præ ſtitit impedimentum, ita vt ſi maſculi non extarent ipſa ſuccederet, quod ceſ ſante cau ſa, & amoto impedimento, præcisè ſucceſ ſio ad illum gradum reuerti debeat; Ancharanus etiam, in conſ. 339. numero octauo, & in conſ. 220. numero ſecundo, ibi, ſublato ergo maſculo. Notabiliter Socinus ſenior in conſ. 10. numero quarto, volumine tertio, ibi, cum ergo per excluſionem, &c. vbi vide omnino. Ludouicus Morotius, reſponſ. 32. ex num. 14. vſque ad mm. 17. vbi inquit, quod eo caſu redit filia iure quodam poſtliminij ad ſua iura, &. recuperat ſucceſ ſionem ad formam iuris conmunis, & ad ſuam portionem reintegratur, perinde ac ſi nunquam fuiſ ſet excuſa. Berous etiam, in conſ. 61. numer. 50. volum. 1. Ludolph. Schrader, in tractatu de feudis, part. 2. cap. 4. num. 85. in verſ. Secus vero eſt, vbi vide. Pariſius quoque, in conſ. 29. ex num. 20. lib. 1. Hector Felicius, de ſocietate, cap. 37. ex numer. 28. Puteus, deciſ. 143. lib. 2. num. 1. Guido Pancirolus, in conſ. 117. numer. 11. Ioann. Baptiſt. Ferretus in conſ. 108. num. 2. & 3. Bened. Capra, in conſ. 76. n. 23. Iaſ in conſ. 105. numer. 9. & 10. volum. 3. Hotomannus, in conſ. 29. num. 6. & 7. & 8. Fabius de Anna. in conſ. 53. num. 38. & 39. lib. 1. Hartman. Piſtorius, quæ ſtion. iuris, lib. 2. parte poſteriori, quæ ſt. 36. fol. 461. num. 18. & 19. Cephal. in conſ. 404. ex num. 32. Menoch. in conſ. 105. num. 78. & 79. volum. 1. Euerardus iunior, in conſ. 11. ex num. 61. volumine ſecundo, Roſent. de feudis, tom. 1. cap. 7. concluſ. 45. num. 15. & ſeq. & ibidem, eius Additio, litera R. folio 531. In hunc quoque ſenſum accipi poſ ſunt Ludouic. Molina, lib. 3. cap. 5. num. 72. quem ſuprà expendi. Gregorius Lopez, in l. 3. gloſ ſ. 2. quæ ſt. 23. tit. 13. partit. 6. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num 26. dum fœminam, ſemel propter maſculum excluſam, ad ſucceſ ſionem iterum admittunt, ſed non ita explicant. Et iura quoque nonnulla, à Pragmaticis expendi ſolent; textus ſcilicet in l. 2. §. ſi mater, ff. ad Tertul. in illis verbis: Cum enim eſt prælatio, matre omittente, ius ſuccedit vetus. Et in §. finali, eiuſdem legis, ibi: Matre remota, eos admitti, qui venirent, ſi mater non fuiſ ſet, l. item verba, ff. de conſtituta pecunia, ibi: Retrorſum ſe actio refert. l. ſi duobus, §. ſi prius, ff. de bonor. poſ ſeſ ſion. contratabul. l. filio quem pater, ff. de liber. & poſthum. ibi: Quia non tranſlatus, ſed reditus videretur. Et verè diſtinctio prædicta, an filia vltimi poſ ſeſ ſoris, an ſoror eiuſdem, aut tranſuerſalis cum fæmina, aut filia lineæ ſuperioris contendat, ex veriori, & communiori placito procedere videtur; quamuis & reſpectu ſororis, aut conſanguineorum proximiorum, id ipſum Pelaez à Mieres voluerit in loco relato ſuprà, & alij probauerint, qui à linea contentiua ſaltem adducuntur, reſpectu ſororis, vt ad aliam lineam tranſitus non fiat. Item ex proximitate gradus, quæ reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, in primogeniis Hiſpaniæ conſideratur, ex l. 2. tit. 15. partit. 2. ibi: Que ſon mas propinquos parientes al tiempo de ſu finamiento. Et laté Molina lib. 3. cap. 9. infinitóſque alios ſ æpè commemoraui; quamuis etiam contra filiam vltimi poſ ſeſ ſoris alij tenuerunt, & ad fauorem filiæ, lineæ ſuperioris reſ ponderunt; vt ſuprà dixi, præfata diſtinctio tradita ſuprà, admittenda videtur omnino; maxime cum pro ea extet conſtanter Bald, dicto conſ. 200. lib. 5. [*] vbi propoſuit, quod teſtator ſtipulatus fuit feudum, pro ſe, &. deſcendentibus ſuis, & cùm tres maſculos haberet, primum, in feudo ipſo ſuccedere voluit; & in deſectum filiorum maſculorum eius, filium ſecundum; & deficientibus maſculis eiuſdem, tertium; contigit, ſucceſ ſionem ad filium tertium deueniſ ſe, quia ex duobus aliis filiis maſculis, deſcendentia maſculina defecit & vna duntaxat filia remanſit; tertius filius maſculus, qui feudum poſ ſidebat, deceſ ſit filia relicta; tunc autem contentio erat inter filiam primi, & tertij filij maſculi: fœmina namque filij maioris allegabat, ceſ ſaſ ſe cauſam ſuæ exclu ſionis, eo ipſo quod maſculi deficiebant. Et tunc initium ſumere, ſiue incipere fœminarum nouam vocationem, & reuerti debere ſucceſ ſionem ad lineam ſuperiorem, & quod in concurſu filiæ tertij, vltimique maſculi poſ ſeſ ſoris, ipſa debebat præferri, tanquam ex linea potiori, & ſuperiori; & nihilominus contentionem Baldus definiuit in fauorem filiæ vltimi poſ ſeſ ſoris, qui fuit maſculus tertius, & inter alia, in hunc modum ſcripſit: Quæritur quid iuris, concluſum enim, & conſolidatum fuit feudum in vltimo maſculo, ergo tranſit per eum in filiam hæredem ſuam, & non reſpicit retro ad gradum deſtitutum, & caducum. Et ibi: Etiam, ſicque pactum interpretandum eſt, vt inter fœminas illa ſit potior, quæ ſuccedit in locum perſonæ proximioris. Et ibi: Hoc enim facit ſucceſ ſorium edictum & legitima conſequentia, &c. Et id ipſum tenuerunt & alij Authores, vltra commemoratos ſupra. Ricard. inquam & Salicetus, in conſ. 205. inter conſilia Baldi, vol. 5. Caſtrenſis in conſ. 191. num. 1. & 2. vbi quod Bald. & Ricardum omnes ſequuntur, & Caſtrenſem retulit Borgnin. Caualcan. deciſ. 36. num. 271. part. 2. Angelus notabiliter, in conſ. 321. vbi in eiſdem terminis Baldi, ita pariter definiuit, & reſoluit: & numero quarto, ſic ſcriptum reliquit: Sed in dictum Marcum fuit feudum conſolidatum per defectum aliorum maſculorum; vnde Marco mortuo, fœminæ (quæ ſunt habiles ex forma inueſtituræ) ad illud feudum inuitantur, excluſis deſcendentibus ex alio fratre, qui ſunt de linea tranſuerſali. Et numero quinto, ibi: Sed quando feudum eſt conſolidatum in vnum ſucceſ ſorem maſculum ipſius inueſtiti, dictum feudum intelligitur ſequeſtratum, & ſeparatum, ſeu ſegregatum ab alia linea tranſ uerſali, quantumcunque illa linea deſcenderet ab eodem inueſtito, quouſque aliquis habilis ex linea eius, in quem eſt facta conſolidati, ſupereſt. Idem etiam probarunt Corneus in conſ. 22. num. 10. & 16. libro ſecundo, & conſ. 190. numero quarto, libro tertio, Socinus, in conſ. 249. ex num. 21. volum. 2. Socinus iunior in conſ. 126. à principio, & num. 38. & ſeq. lib. 1. & in l. hæredes mei, §. cum ita, num. 67. ff. ad Trebellian. vbi interminis propoſitis, dicit communem eſ ſe opinionem, Portius, in conſ. 121. num. 12. Ruinus, contra filiam fundatoris, in conſ. 159. numer. 8. & 9. & in conſ. 191. à principio, & num. 7. & in conſ 117. in principio, & num. 24. & 25. lib. 2. Cephal. in conſ. 413. volum. 3. Pec. Surdus, in conſ. 370. ex num. 14. cum ſeq. & maximè num. 16. lib. 3. & ponderandum eſt, Authores hos loquutos quidem in fortioribus terminis, in materia inquam feudali, in qua fœminæ, niſi ex ſpeciali diſpoſitione non ſunt ſucceſ ſibiles, atque ita teſtatori, ſiue concedenti proximiores potuerunt pro ſe vrgentem conſiderationem habere, quod ſcilicet ex noua, & particulari vocatione ſuccedebãt ; nos autem verſamur in Hiſ panorum primogeniis, in quibus fœminæ regulariter ſuccedunt, & lineam patrum ſuorum maſculorum continuant, ſi ſpecificè ipſ æ excluſ æ non ſunt; ex quo euidenter apparet, quod ij, qui in fauorem filiæ, vltimo poſ ſeſ ſori proximiori, in materia ipſa feudali definierunt, velut indubitatum, & abſque controuerſia in terminis primogeniorum agnouerunt. Idque non madò procedere ſecundum rigorem (quo attento, filia vltimi poſ ſeſ ſoris præ ferenda eſt filiæ maſculi lineæ ſuperioris) ſed etiam ſecundum æquitatem; provt ipſe Baldus, in conſilio 202. libro quinto, in fine, notauit, & ſic concludit: Filias autem iſtius Marci in totum excludere, & Ioannam in totum admittere ad feudum ante dictum, eſt impoſ ſibile de iure, ſiue rigorem, ſiue aequitatem intueri velis: & voluit apertè Stephan. Gratian, tom. 3. cap. 456. ex num. 32. & ſequent. & hactenus de caſu ſecundo, & de differentia prædicta, ſiue diſtinctione illa, an filiæ vltimi poſ ſeſ ſoris, an ſorores, vel tranſuerſales concurrant, cum de ſucceſ ſione contenditur cum fœminis lineæ ſuperioris, aut inſtitutori maioratus proximioribus; quam etiam nouiſ ſimè omnium admiſit Ioſeph. de Seſe, deciſ. 308. vbi notabiliter ſcripſit in ea materia, an fœmina ſemel excluſa, perpetuò debeat remanere excluſa; & primò loquitur in feudis, & fideicommiſ ſis; poſtmodùm veró in maioratibus, in quibus varié, & diuerſimodè ſe habet, ſemper tamen conſtanter tuetur, in maioratibus Hiſpaniæ, filiam vltimi poſ ſeſ ſoris præferri debere fœminæ ſemel excluſ æ, cùm ea ſit de linea vltimi poſ ſeſ ſoris, quæ aliis præ fertur, nec tranſitus fieri poteſt ad alias lineas; cùm etiam conſiderato gradu, reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, ei ſit proximior; atque ita ſcripſit numer. 3. & concludit in hæc verba: Ergo non eſt fœmina, ſemel excluſa, iterum admittenda, contra aliam fœminam, filiam ſcilicet vltimi poſ ſeſ ſoris, quæ in linea, & gradu præcedit; nam hæc reſpectu lineæ, quæ in ſucceſsione attendi debet, præcedit excluſam, Gama deciſ. 354. Et num. 4. refert alios, ita tenentes. Et num. 5. commemorauit Molinam, lib. 3. cap. 5. numer, 72. & ſic ſcribit: Fœminam eiuſdem lineæ, & gradus admittendam, reiecta ſemel excluſa fœmina, quia dum in linea ſit fœmina, defectis maſculis, non debet fieri digreſ ſio ad alias lineas. Refert etiam Tob. Nonium & Gaill, ita tenentes, & Socino iuniori reſpondet, & id ipſum repetit ſ æpè, num. 12. & 13. vbi quod fœ minis ſemel excluſis, aut alterius lineæ; ſuperioris, præfertur ſemper filia vltimi poſ ſeſ ſoris. Et facit ſpecificam mentionem loci Fontaneſ ſ æ, de quo ſuprà; & nihilominus contrarium ſuſtinet ſecurè; quia videtur ſemper potior cauſa filiæ vltimi poſ ſeſ ſoris. Et hæc vſque adeò alij admittunt, vt nec admiſ ſa differentia inter filiam vltimi poſ ſeſ ſoris, & ſororem, aut conſanguineam proximiorem, indiſtinctè conſiderationem habeant ad lineam contentiuam, & proximitatem cum fratre, vltimo poſ ſeſ ſore; atque ita, idem ius ſtatuunt ad fauorem ſororum, quod filiarum, attenta gradus proximitate, & lineæ ſaltem contentiuæ ratione, provt ſtatuit Pelaez à Mieres, in loco ſ æpè relato. Sic ſane, negari non poteſt, quin res habeat difficultatem, ſicuti deducitur apertè ex his, quæ cap. ſequenti adnotauimus ex num. 48. cum ſeq. vbi propter neceſ ſariam huiuſ ce articuli explicationem, iterum diſceptationem eandem aſ ſumpſimus; & ſemper profitemur deliberatione, & conſideratione caſum hunc eſ ſe dignum, cum occaſio ſe offeret. Deinde tertius caſus ſit, & is etiam difficilis, & [*] controuerſus, vtrùm ſuperior reſolutio, ad fauorem filiæ vltimi poſ ſeſ ſoris tradita, & contra filiam maſculi lineæ ſuperioris procedat, ſi proponeretur, teſtatorem, maioratusve inſtitutorem diſtribuiſ ſe, atque diſtinxiſ ſe ſucceſ ſionem in duas lineas, diuerſ æ ſpeciei, maſculinam ſcilicet, & fœmininam; ita quod prima linea maſculorum, ſecunda fœminarum, & vna, & altera qualitas conſtituta fuerit, primáque ſuperior, maſculorum ſcilicet, ſecunda autem fœminarum inferior ſit; & tunc quidem videtur neceſ ſariò dicendum, fœminam lineæ ſuperioris, à qua maioratus exiuit propter deſectum maſculorum, eorúmque in alia linea aſ ſiſtentiam, præferendam filiæ vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, ex ſequentibus. Primò, nam quemadmodum maſculorum linea incipit in filio maſculo immediato inſtitutoris, ita quoque linea fœminarum, maſculis finitis; incipere debet à filia immediata maſculi eiuſdem, & ſequentium, aut quæ ex proximiori, & ſuperiori linea ſit ipſius inſtitutoris reſpectu, ex quo enim lineæ di ſtributæ ſunt, videtur, quod computatio fieri debeat per eoſdem gradus, ponendo ex vna parte lineam maſculinam, quæ in filio primogenito maſ culo incipit, & ex alia parte, lineam fœmininam, quæ incipiet in fœminis, inſtitutori proximioribus, atque ex eodem primo vocato, vel alio vlteriori, procedentibus, vt æquale ſit maſculinum genus fœminino in eodem gradu, & eadem forma, & diſ curſu, abſque diſtinctione, ſiue differentia; atque ita, quod in ſubſtitutione lineæ fœmininæ ſeruetur idem ordo, atque eiſdem gradibus, qui dati fuere lineæ maſculinæ, abſque differentia originis, ſeu computationis; aliàs enim lineæ non dicerentur æquiparatæ, nec reducta vna ad exemplum alterius; ſi quemadmodum in linea maſculorum ſuccedit maſculus immediatus poſt primum maſculum vocatum, non ſuccederet etiam fœmina maſculi eiuſ dem, deficientibus maſculis agnatis, & filiam vltimi poſ ſeſ ſoris excluderet; provt ita ſpecificè fundant, & tenent Laderchius Imolenſis, in conſilio 135. ex numero ſecundo, cum ſequent. vbi teſtator dederat primum locum ſucceſ ſionis deſcendentibus ex linea ſua maſculina, & in eorum defectum voluit admitti deſcendentes ex linea fœminina, & cum contenderet filia vltimi poſ ſeſ ſoris maſculi, cum filia teſtatoris, conſtanter filiæ eiuſdem, & maſ culi ex ea ius defendit ob conſiderationem præ dictam; & numero tertio, dixit: Et quod prima, ita intelligenda ſint, ex eo probatur, quia lineam ſuam maſculinam vocat, & ea deficiente, fœmininam: ſicut ergo cùm de linea maſculina meminit, ſenſit de propria; ita etiam, quando de fœminina. Idem Laderchius, in conſ. 136. numero quinto, & maximè in verſ. Nam & ipſe fateor, Gratus, in conſ. 120. num. 28. & 29. volumine ſecundo, Guido Pancirolus, in conſilio 170. vbi ſpecificè, atque in terminis loquitur Ale xand. Raudenſis, variarum, libro primo, cap. 40. num. 23. & 24. & vide numer. 17. cum ſequent. vſque ad numerum. Ludou. Pontanus, de gradibus ſucceſ ſion. lib. 1. capite 18. numer. 33. & 39. qui & contrariæ partis Authoribus, & fundamentis ſatisfaciunt. Præterea, & pro eadem parte fortiter vrgere vi[*] detur Tiberius Decianus, in conſilio vigeſimo primo, numero ſexto, & ſeptimo, volumine tertio, vbi in indiuiduo, atque in hæc verba loquutus eſt: Quarto, quia teſtator primo diſtinxit maſculos à fœminis quia voluit maſculos descendentes ſuos in infinitum ſuccedere, excluſis fœminis. Vltimo autem maſculo decedenti ſubſtituit fœminas, & earum deſcendentes. Licèt ergo potuiſ ſet dubitari, an in ſubſtitutionibus maſ culorum inuicem factis attenderetur perſona grauati, tamen quãdo tranſit ſubſtitutio de maſculis ad fœminas excluſas, & ſic ad perſonas minùs dilectas: tunc procul dubio in dubietate attẽdenda eſt proximitas reſpectu te ſtatoris, non antẽ vltimo loco grauati. Et eſt ratio: quia ſicut dilexit primo maſculos vocatos, ita omnes eorum deſcendentes æqualiter præ ſumitur dilexiſ ſe de gradu in gradum ſecundùm ordinem ſucceſ ſionis abinteſtato; ſed quando defecerunt illi omnes, quos primò dilexit, & fit tranſitus ad alium ſtatum perſonarum, tunc non poteſt conſiderari proximitas præcedentis ſtatus, ſiue gradus prædicti, ſed res reuertitur ad conſiderationem perſonæ teſtatoris, & conſideratur, quos prædilexerit ipſe teſtator in ſubſtitutione huius noui ſtatus, non quos prædilexerit vltimus defunctus prioris ſtatus, qui iam prorſus eſt extinctus. Quæ omnia optimè probantur per tex. in c. 1. de natu. ſucceſ ſ. feud. vbi quòd ſi feudum paternum in vna ex pluribus illius patris lineis ſiue columnellis deſcenderit, omnes ex illa linea deſcendentes in infinitum admitterentur, donec aliquis ex ea ſtabit, & ſibi inuicem ſuccedent, habita ratione proximitatis vltimo loco defuncti, non autem primi acquirentis; quod ſi defecerit in totum linea illa & colonellus, adeo quod debeat tranſire feudum ad aliam lineam primi acquirentis, proximiores ex illa noua linea, ſiue colonello admittentur habito reſpectu ad proximitatem primo loco acquirentis, non autem vltimo loco defuncti. Et ita pulchre declarat etiam, Iſernia in cap. 1. in tit. de eo qui ſibi, & ſuis hæred. & in dicto cap. 1. de ſucceſ ſion feud. Cardinal. Alexand. in cap. 1. colum, 10. verſ. 15. hoc probatur, in titulo de feud, Marchi. & alij plures, quos non refero: & valet argumentum de feudo paterno, ad fideicommiſ ſum; vt per Iſerni. in dicto c. 1. §. hoc quoque de ſucceſ ſ. col. vltim. in pri. & in cap. 1. §. quid ergo, colum. 2. verſ. Item quid in feudo antiquo, in tit. de inueſtit. de re alien. fac. & alibi ſ æpè. Hactenus Tiberius Decianus, qui (vt vides) expreſ ſe aſ ſerit, proximitatem reſpectu teſtatoris, non autem vltimi poſ ſeſ ſoris, aut vltimo loco grauati attendendam eſ ſe, quando tranſit ſubſtitutio, aut vocatio de maſculis ad fœminas excluſas. An autem fundamenta, quæ ipſe adducit, vera ſint, ſiue aliquam vim habeant, vnuſquiſque facilè diiudicare, ac definire valebit: & quidem textus in cap. primo, de natura ſucceſ ſionis feudi; nequaquam probat id, ad quod Tiberius Decianus, eum allegat, quod ſcilicet proximitas teſtatoris attendi debeat, non grauati, quando ſucceſ ſio tranſit de vno ſtatu perſonarum ad alium; imo potius clarè probat communiorem concluſionem, quod reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris proximitas inſpicienda ſit, vt conſtat in verſ. Et hoc eſt, quod dicitur. Nec poteſt expendi in verſ. Sed omnibus ex hac linea. Quia tunc etiam in aliis terminis loquitur. Præterea, fundamentum illud præcipuum eiuſdem Tiberij Deciani, quod proximitas reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris attendenda non ſit, ſed teſtatoris, & quod de ea præferatur; ſuſtineri non poſ ſe, nec admittendam eam opinionem, niſi vbi in diſpoſitione, ita expreſ ſ è cautum fuerit, ex his deprehenditur manifeſtè, quæ Tiberius ipſe Decianus ſcripſit in conſil. 98. volumin. 3. vbi etiam allegauit text. in dicto cap. 1. de natura ſucceſ ſion. feudi, & dixit eſ ſe caſum, ibi deciſum, quod proximitas attendatur reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, nec ab eius linea, ad aliam tranſeat, aut reuertatur maioratus; prout conſtat, ibi: Ita pariter; vbi vide: & in eiſdem terminis tradiderunt Peregrinus, de fideicommiſ ſis articulo 20. num. 5. & 9. Angelus Matheacius, de legat. & fideicommiſ ſis, lib. 2. cap. 15. num. 16. vbi expreſ ſ è improbat opinionem contrariam, & Deciani re ſolutionem, dicto conſilio 21. & in hunc modum ſcribit: Octauum etiam non obſtat, conſiderandam proximitatem teſtatoris, quando mutatur ſucceſsio de linea ad lineam, vt quemadmodum in prima linea incipit ſucceſsio à propinquitate teſtatoris, ita quoque incipere debeat, quando incipit ſecunda linea, enimuerò ratio hæc nihil vrget; compertum eſt enim, facta mutatione ab vnde liberi, ad vnde agnati, perpetuo obſeruari ordinem ſuccedendi ab inteſtato, vt ſemper proximior vltimi morienti ei ſuccedat: quare Socinus nullam rationem reddi poſ ſe exiſtimat, cur diuerſum ſtatuendum ſit mutat aliena, quando quidem vtrobi ſeruanda ſit ſucceſsio, veluti inteſtata, quam ſeruari voluit teſtator in magis dilectis, Ruino quoque, Ludouico Molin. Rolando à Valle adſtipulantibus, neque obiiciant me contrarium profeſ ſum fuiſ ſe lib. 2. de via iuris, cap. 20. nam patet vnicuique legenti me hæ ſitaſ ſe prius quàm affirmaſ ſe, perlegat quæ ſo verba illa, dum aio, quæ tamen vltima diſtinctio an vim nobis afferat, vnicuique ex præmiſsis dubium fore arbitror. Et conueniunt permulti illi iuris Interpretes, quos ego metipſe pro opinione Ludouic. Molinæ, libro tertio cap. nono, quod ſcilicet proximitas attendi debeat reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, in vnum congeſ ſi in commentariis lib. 3. cap. 15. num. 51. & latius cap. 19. num. 136. & ſequent. & numer. 279. ſic ſané, Iacob. Menochius, qui in conſ. 124. lib. 2. conſtanter partem contrariam defendit, & in fauorem proximiorum teſtatori, reſpondit; tamen pro deſcendentibus vltimi poſ ſeſ ſoris, ſcripſit, num. 54. & in conſ. 823. num. 25. & 26. lib. 9. & rationem concludentem adduxit Molina, dicto cap. 9. & lib. 3. capit. 6. num. 29. & 30. & 31. quod ſcilicet eo ipſo, quod vltimus maioratus poſ ſeſ ſor ſe incluſit, omnes eius deſcendentes remanent inclu ſi, & præferri debent; nec tranſitus fieri poteſt ad aliam lineam, quovſque omnes ipſius deſcendentes, tam maſculi, quàm fœminæ deficient: Ideòque (inquit ipſe Molina) dum ſupereſt aliquis ex linea illius, qui ſemelius primogenituræ acquiſiuit, nullus, qui ex alia linea procedebat, admittendus erit. Innumeros alios, id ipſum probantes, quod ſcilicet reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, proximitas attendi debeat, ſciens conſultóque omitto, quoniam alio cap. tertiæ partis buiuſce tractatus, longa ſerie, eos commemorabo, & quia in Hiſpania, adeo hæc opinio in vſu forenſi recepta eſt, vt contraria admittenda non ſit, vbi de voluntate inſtitutoris, aliter volentis, expreſsè non appareat. Et hactenus Tiberij Deciani locus, & placitum, quod (vt vides) nec iure probatur, nec ratio principalis, qua excitatur, vrget. vt dictum eſt. Pro eadem quoque parte, & ad fauorem filiarum lineæ ſuperioris, videtur expendi poſ ſe, Mat Anton. Peregrinus deciſ. 132. vbi D. Veronica in ſtitutis duobus filiis, Bernadino, & Antonio, ordinauit per dictos filios ſuos, & deſcendentes maſculos, bona ſua alienari non poſ ſe, ſed ipſa ſubiacere fideicommiſ ſo, & quod vadant de hæredibus in hæ redes maſculos, per lineam recté deſcendentes; & deficientibus maſculis voluit, quod vadant, & perueniant in mulieres, per lineam deſcendentes ex prædictis filiis ſuis, & hæredibus. Antonius nullis libertis relictis deceſ ſit, Bernardinus autem habuit Ioannem, & Luciam; ſucceſ ſit Ioannes, & reliquit vnam duntaxat filiam nomine Cæciliam; orta lis fuit inter Luciam ſororem Ioannis, & Cæciliam, eiuſdem filiam; Cæcilia allegabat, quod cùm pater eius in fideicommiſ ſo ſucceſ ſiſ ſet, iam illud in ea linea radicatum manebat, & Lucia tranſuerſalis erat; fœminarum autem introductio, & admiſ ſio quòd eſ ſe debebat intra lineam, ſiue ex linea poſ ſeſ ſoris, & quod in fideicommiſ ſis gradualibus, & ſucceſ ſiuis, proximitas non refertur ad diſponentem, ſed ad vltimum hæredem grauatum; Lucia autem replicabat, & tandem pro ea Peregrinus, in hæc verba reſpondit: Quia in fideicommiſ ſis, vbi fit tran ſitus ab vna ſpecie, ſeu ab vno genere perſonarum, veluti à maſculis ad fœminas, per extinctionem lineæ maſculorum, tunc proximitas quoad fœminas attenditur reſpectu teſtatoris, non defundi grauati. Et in comprobationem refert Authores permultos, & ponderat text. in dict. cap. primo, de natura ſucceſ ſ. feudi. conſiderat etiam, in caſu illo, teſtatricem vocaſ ſe proximiores fœminas in defectum maſculorum, atque ita videri vocaſ ſe Luciam, quæ ſibi erat proximior, & concludit, ita deciſum fuiſ ſe. Ecce vbi Peregrinus ſpecificè notauit, quod proximioribus fœminis vocatis in defectum maſculorum; eis deficientibus, attenditur proximitas in fœminis, reſ pectu teſtatoris, non grauati; & generaliter, vbi fit digreſ ſio ab vna ſpecie perſonarum ad aliam, provt ibi num. 3. in ſummario. An autem fundamenta eiuſdem Peregrini vim habeant, ſiue concludenter eam reſolutionem probent, an etiam eiſdem modis vitari poſ ſint, quibus Tiberij Deciani placitum vitauimus, facilè vnuſ quiſque definire, & diiudicare valebit. Deinde, proximitatem in Hiſpanorum primogeniis, reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus attendendam eſ ſe, non primi inſtitutoris reſpectu, etiamſi proximiores vocati ſint, idque maximè, quando vltimus ipſe poſ ſeſ ſor. deſcendentes reliquit, & etiam ſi proximiores ſuos vocauerit, aut meos; ex eiſdem Authoribus deprehenditur manifeſtè, quos num. 74. in fine, ſuprà retuli; & conſtanter tuetur Tiberius Decianus, in conſilio 98. numer. 14. & conſ. 100. numer. 11. & 15. & 16. lib. 3. & cum infinitis Blaſius. Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſionem Gamæ 7. verſ. Sextus caſus, vbi teſtatur, in fauorem proximioris vltimi poſ ſeſ ſoris, ſ æpè iudicatum fuiſ ſe, quamuis ipſe contra tenuerit. Et vide ad deciſionem 206. & 354. Idem quoque tenuerunt Caldas de nominat. emphyteut, quæ ſt. 24. numer. 90. Auendañus, Spino, Prætis, & alij, cum quibus ego metipſe notaui libro tertio, cap. 19. ex numero 138. cum ſequent. Sic ſane, atque ex eiſdem vitari, ſiue dilui poſ ſe videtur locus alius Petri Fontanellæ, & eiuſdem Authoris annotatio illa, de qua ſuprà, numer. 66. nam etſi in caſu illo vocata fuiſ ſet prius linea maſ culina, & fœminina in maſculinæ defectum; videtur quod filia vltimi poſ ſeſ ſoris excludi nullo pacto potuit, tam ex dictis ſupra, vt ſatisfaceremus, atque reſponſum præberemus Tiberij Deciani reſ ponſo 21. quàm ex dicendis infra, ad fauorem filiæ eiuſdem vltimi poſ ſeſ ſoris. Denique & vltimo loco, pro eadem parte pon[*] derari poteſt, quod inſtitutor maioratus, qui ſucceſ ſionem eius in duas lineas diſtribuit, maſculinam ſcilicet, & fœmininam; apertè intendit, quod prima linea, in vltimo maſculo finiatur: & cùm vltimum hoc extremum lineæ maſculinæ non poſ ſit dare principium alteri nouæ lineæ, fœmininæ inquam, adeò diuerſ æ, velut præciſum, & neceſ ſarium videtur, quod quæramus originem, ſeu radicem, & reuertamur ad inſtitutorem ipſum maioratus, non autem ad vltimum poſ ſeſ ſorem; ſicuti Aymon Crauet. in conſ. 950. numer. 2. & 3. vol. 5. tradidit in terminis Alex, etiam Raud. variar, lib. 1. cap. 40. maximè ex numer. 68. vſque ad numerum vigeſimum quintum, Laderchius Imolenſis, in conſ. 136. numero ſeptimo, ibi, non obſtat etiam, quod cum dilexerit, Velazque Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa nona, numero 68. vſque ad num. 72. Cogita tamen an fundamentum hoc, facili negotio ſubuerti valeat, nec admitti poſ ſit, cùm nullum inconueniens detur, lineam maſculorum finiri invltimo maſculo, & adhuc eius obitu, dari principium lineæ fœmininæ, ex quo agnati maſculi non ſuperſunt, atque eo ipſo, quod pater ad ſucceſ ſionem maioratus admiſ ſus eſt, ſe includendo, locum fecerit omnibus. deſcendentibus suis, & lineæ ſuæ, ita quod ſi maſculi exiſtant, ipſi ſuccedant, & lineam maſculinam continuent; ſi autem deficiant, ex continuatione ſucceſ ſionis patris, & quia in eam lineam maioratus ingreſ ſus, eſt, fœminiæ lineæ locus aperiatur, & fœminæ ipſ æ admittantur, filiæ que velut vltimo poſ ſeſ ſori proximiores ſuccedere debeant, itaque maſculus vltimus lineam maſculinam continuat; eo autem defuncto, initium ſumit linea fœminina, illúdque ex filia maſculi eiuſdem, quæ eidem proximior eſt. Nec ſatisfacit Raudenſis, in loco nunc relato, dum dixit, quod maſculinitatis fauor extitit cauſa vocationis, & admiſ ſionis patris; quæ ratio minime, ſuadet prælationem filiæ, quam vltimus poſ ſeſ ſor reliquit ſuperſtitem, ideóque recurrendum eſt ad fœminam, diſponenti proximiorem; Quia imò admiſ ſio, & incluſio patris ſuadet omnino prælationem filiæ, quæ ex eius linea eſt, & gradu proximior, nec ad fœminam te ſtatori proximiorem recurri poteſt, ex quo incluſio patris locum fecit omnibus deſcendentibus ſuis, & impedit, ne ex ea linea ad aliam tranſitus fieri poſ ſit, quouſque omnes ex ea procedentes deficiant. Et hactenus de fundamentis omnibus, quæ in fauorem filiæ, maioratus inſtitutori proximiori, aut ex linea ſuperiori procedenti, contra filiam vltimi poſ ſeſ ſoris expendi poſ ſunt. Pro contraria autem parte, quod imo in termi[*] nis etiam prædictis, cum inſtitutor maioratus lineam maſculinam, & fœmininam diſtinxit, atque ſeparauit, & vbi ſit digreſ ſio ab vna ſpecie perſonatum, ad aliam, filia vltimi poſ ſeſ ſoris admitti debeat, & filiam, teſtatori, aut maioratus inſtitutori proximiorem, ſiue ex linea ſuperiori procedentem, excludere; fortiter vrgent ea omnia, quæ ex numero 60. cum ſequent. longa ſerie adduxi ſuprà quæ in eiſdem quoque terminis validiſ ſimè adſtringunt, & maximè, lineæ, gradus, & proximitatis qualitas illa ſ æpè conſiderata, quæ ob diſtinctionem linearum, aut digreſ ſionem ad diuerſam ſpeciem perſonarum, ceſ ſare, aut infringi non poteſt. Nec ratio illa deficere, quam adduxi ſuprà, ex Ludouic. Molina; quod eo ipſo, quod aliquis, ſucceſ ſit in maioratu, & ſe incluſit, incluſi remanent, & cæteris prælati omnes deſcendentes ſui, ideóque dum ſupereſt aliquis ex linea eiuſdem, qui ius primogenituræ ſemel acquiſiuit, nullus, qui ex alia linea procedit, admitti poteſt; vrgent etiam & ea, qui, vt ſatisfacerem, atque reſponſum præberem Tiberij Deciani, M. Antonij Peregrini, & aliorum traditionibus, conſideraui ſuprà. Vrget etiam, & maximi nominis Authorum ſententia, qui in Ipſiſmet terminis, quando diſtinctæ fuere lineæ, & ſit digreſ ſio ab vna ſpecie per ſonarum ad aliam; pro filia vltimi poſ ſeſ ſoris, & ad fauorem lineæ, gradus, & proximitatis vltimi poſ ſeſ ſoris reſponderunt, Ruinus inquam, Corneus, & Socinus iunior, in locis relatis ſupra, num. 72. Antonius Cioffius, in conſ. 7. numer. 22. cum ſeq. qui ſpecificè loquens in diſpoſitione, in qua teſtator, poſt vocationem omnium deſcendentium maſculorum, vocauit filias, ſingulariter, & notabiliter reſolui; filias intelligi debere poſ ſeſ ſoris inquã , aut grauati, non autẽ teſtatoris; Bertazolus, in conſ. ciuili 98. numero vigeſimo, vbi in caſu ſibi cõ ſulto , vocata fuerat Linea maſculina, & in eius defectum conſanguineus proximior, & firmauit, atque reſoluit, quod in hac vocatione, reſpectu fœminarum, quæ ob vim eius ingrediuntur, proximitas vltimi maſculi attendenda eſt, Et apertè voluit Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 2. cap. 15. num. 15. & 16. & in maioratibus Hiſpaniæ aſ ſentiunt omnes velut expreſsè, qui proximitatem reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus attendendam eſ ſe ſcripſerunt. Vrget etiam; rationes omnes, & præcipuam illam proximitatis reſpectu teſtatoris con ſiderandæ (qua Pancirolus, Laderchius, Decianus, Peregrinus, & alij adducuntur, atque excitantur, vt vides) adeò concludenter conuinci, vt ſuprà diximus; illam autem, quæ ab incluſione patris vltimi poſ ſeſ ſoris, à prærogatiua lineæ, gradus, & proximitatis, deducitur, nullo quidem pacto, aut ratione ſubuerti poſ ſe, nec ab aliquo prædictorum, eidem concludenter, aut verè ſatisfactum. Præterea, fundamentum illud eorundem Authorum, Panciroli inquam, Laderchij, Rauden ſis, & aliorum, quos ſuprà adduximus, quod ſcilicet teſtator diſtinxerit duas lineas diuerſ æ ſpeciei: Primam, maſculorum; Secundam, fœminarum; eà ſque æquiparauerit, & ſic in fœminina, eodem ordine, & gradibus, quibus in maſculina ſuccedendum ſit; hoc eſt, vt quemadmodum à primo maſculo incipit linea maſculina, ita & à fœmina prima, ſiue à linea prima fœminarum, quæ con ſideranda eſt reſpectu fundatoris ipſius, aut primi vocati maſculi, ſiue ſequentium maſculorum, ſuo ordine, quorum linea magis dilecta fuit. Quia reſpondetur, verum eſ ſe, quod maioratus inſtitutor diſtinxerit, atque conſtituerit diuer ſas lineas in propoſita ſpecie; attamen negari, quod eo ordine, quem iidem Authores contendunt, in linea fœminina, ſucceſ ſio incipere debeat: ipſe namque inſtitutor cauit, quod finita linea maſculorum, ſiue maſculis extinctis, inciperet linea fœminarum, ſiue earum ſucceſ ſio, aut maſculis finitis, fœminas ſuccedere; ſed quo ordine, aut modo, ſiue gradu, & qua attenta proximitate, nequaquam expreſ ſit; atque ex eo duntaxat, quod lineas conſtitueret, & diſtingueret, vi ſus non eſt totum ſuccedendi ordinem regularem, ſiue regulas ordinarias ſucceſ ſionis primogeniorum Hiſpaniæ, lineæ ſcilicet, gradus, & proximitatis ſubuertere, & infringere voluiſ ſe; ſed potius cum iuris communis, & legum Partitarum, eiſdémque primogeniorum regulis ordinariis ſe conformare voluiſ ſe, vt ſcilicet deficientibus maſculis, ſiue linea maſcula extincta, linea fœminarum inciperet, ipſ ævè fœminæ ſuccederent, eo ſcilicet loco, gradu, & ordine, quo de iure, atque ex conſuetudine huius Regni inerat, & ſuccedi debet, ex quo aliud non diſpoſuit, nec expreſ ſit; nec in dubio credendum eſt, quod eaſdem ordinarias ſuccedendi regulas violauerit, aut filiam vltimi poſ ſeſ ſoris excluſerit, quod lineæ di ſtinctæ fuerint; imo ordinarius, & regularis ſuccedendi ordo, ſemper debet intelligi fuiſ ſe reſeruatus, & ſeruandus eſt, prout etiam ſeruatur, quando proximior teſtatoris conſanguineus vocatur, prout ſuprà, hoc eod. cap. num. 75. obſeruaui: & verè indefinita vocatio lineæ fœmininæ intelligi debet in potentiori ſignificato, id eſt de linea principali, primogenita ſcilicet, cuius eſt filia ipſa vltima poſ ſeſ ſoris, non autem obliqua, & tranſ uerſali; Bald. in conſilio 321. libro primo. Anchara[*] nus, in conſilio 95. Socinus, in conſilio trigeſimo tertio, numero nono, libro tertio, Burgos de Paz, in consilio vigeſimo nono, numero 71. Simon de Prætis, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione prima, ſolutione vndecima, numero 41. Pelaez à Mieres, ſecunda parte, quæ ſtion. ſexta, num. decimo octano, ad fin. Diuerſa quoque ratio militat in fœminarum, quam in maſculorum ſucceſ ſione, in terminis prædictis; in linea namque maſculina, vis eſt, vt maſculus primus, primo ſuccedat, ab eóque ſucceſ ſio incipiat, poſtquam autem ſucceſ ſio incæ pit, & continuata fuit, & extinctis maſculis, in fœminis initium cœpit, eo quidem loco, ordine, & gradu id fieri debet, atque attenta linea, & proximitate prout de iure cautum eſt. Specificè itaque, atque in indiuiduo reſpondetur, non obſtare Deciani, Panciroli, & aliorum fundamentum illud, quod quemadmodum in linea maſculorum, quando adeſt generalis eorum vocatio, vel quando linea maſculorum priori loco vocatur, incipere debet ſucceſ ſio ab eo maſculo, qui diſponenti, maioratúſve inſtitutori eſt proximior: idem etiam obſeruandum eſt, quando ob defectum maſculorum, ſucceſ ſio ad fœminas tranſit: Verè namque ratio variatur, ſiue non eadem militat, nam cum ſucceſ ſio incipit, & maſculus primus ſuccedit, nullus alius maſculus ſucceſ ſit ante illum, cuius proximitas attendi poſ ſit, ſiue à quo dependentia accipi valeat, ex quo iidem primi vocati ſunt proximiores inſtitutori ipſi: cæterùm in fœminis, cùm earum ſecunda vocatio verificatur ob defectum maſculorum, iam ſucceſ ſio diſcurrit, effectúmque habuit, extititque poſ ſeſ ſor vltimus, cuius proximitas attendi poteſt, & debet: in ſucceſ ſione itaque maſculorum, præciſum fuit in initio conſiderare proximitatem inſtitutoris, quia non erat alius poſ ſeſ ſor, quàm ipſe, qui inſtitutor, & poſ ſeſ ſor fuit, & ideò proximitas ab eo deriuatur, tanquam ex perſona, quæ ambas qualitates habet, & quia non extat alius, à quo deriuari poſ ſit, aut cuius proximitas attendatur: cum autem ſucceſ ſio vlteriùs progreſ ſa eſt, habuitque tractum ſucceſ ſiuum, tunc quidem gradualis, & regularis efficitur de poſ [*] ſeſ ſore in poſ ſeſ ſorem, & de vno in alium proximitas deriuatur, ita vt vltimi poſ ſeſ ſoris, ad inclu ſionem filiæ eius, maſculis non extantibus, considerari debeat; quod alio in loco, & Tiber. ipſe Decian, agnouit, ſcilicet in conſ. 100. num. 16. lib. 3. qui tamen d. conſ. 21. numer. 6. & 7. non ita ſuſtinuit. Et in eiſdem terminis, & ſucceſ ſione maioratus, in qua interuenit vocatio, & ſubſtitutio cum diuiſione ſtatus perſonarum, maſculorum ſcilicet, & fœminarum, quod finitis maſculis, ſuccedat fœ mina, vltimo poſ ſeſ ſori proximior, & etiam ſi non ſit filia (quod difficilius eſt) reſoluit Gregor. Lopez in l. 3. tit. 13. partit. 6. in verbo, mugeres, q. 9. in verſ. Sed pone, retento eodem themate, vbi propoſuit quæ ſtionem in hunc modum, maioratum inſtitutum fuiſ ſe in fauorem maſculorum, cum ea conditione, vt fœminæ non ſuccederent, quovſque maſ culi fuiſ ſent extincti; & dicit eueniſ ſe, quod vltimus poſ ſeſ ſor deceſ ſit, credens, vxorem ſuam præ gnantem manere (cum in rei veritate prægnans non eſ ſet, vt poſtea apparuit.) Interim autem, dum dubium pendebat, ex duabus ſororibus, quas vltimus poſ ſeſ ſor ipſe habebat, ſecunda habebat filium maſculum, & hic deceſ ſit, & poſtmodum conſtitit, vxorem poſ ſeſ ſoris non remanſiſ ſe præ gnantem, & ita ſucceſ ſionem pertinuiſ ſe ad maſ culum filium ſecundæ ſororis, qui pendente dubio, an eſ ſet vxor prægnans deceſ ſit, tunc autem contentionem fuiſ ſe inter ſorores ipſas, maior namque in prærogatiua maioris ætatis inſiſtebat, & nihilominus Greg. Lop. in fauorem ſecundæ ſororis quæ ſtionem reſoluit; eáq; adducitur principaliter ratione, quod cum filius eius ſucceſ ſor fuiſ ſet, & poſ ſeſ ſor in mẽte iuris, & vltimus maſculus, ob cuius obitum fiebat tranſitus ad ſucceſ ſionem fœminarum, præcisè mater ſuccedere debuit, quia reſpectu filij, proximior eidem erat; quamuis de per ſe conſiderato iure ſucceſ ſionis inter duas ipſas ſorores, videretur præferenda ſoror maior; quæ in propoſito noſtro memorabilis quidem videtur reſolutio, vt vides. Et hactenus de tertio caſu & eo difficili, quem etiam iterum enucleandum, atque explanandum ſuſcepimus capit. ſequenti, quod Ludouic. Caſanat. obſeruationum quarundam explicationem ibidem reliquerimus; quod etiam non ſemel, ſed iterum, atque iterum, de eodem controuerti viderimus; & adeò confusè & intricatè Recentiores loquutos, vt certam, & abſolutam reſolutionem vix inuenire valeat, qui ingenti ſtudio, & diligentia, hucvſque Scribentes omnes prælegerit, & idcirco ex profeſ ſo iterum inſiſtimus, vt vno, & altero loco prælecto, & annotationibus noſtris perpenſis, faciliùs vnuſquiſque veriorem, in propoſito caſu, & dubio ſententiam amplecti valeat. In hoc tamen ipſo tertio caſu, eiuſdem ſemper opinionis ſumus, & eandem ibi, quam hic, retinemus ſententiam; ſed addimus nonnulla, quæ hic omiſimus. Nono denique, & vltimo loco obſeruandum,[*] atque conſtituendum erit, pro maiori explicatione eorum, quæ hactenus dicta, adnotatáque fuere, neceſ ſarium eſ ſe inquirere, atque explanare, an, & quando in fideicommiſ ſis, & maioratibus, ſemel excluſus, perpetuò cenſeatur ſeu remaneat excluſus, vel non remaneat; cum hoc eiſdem hactenus dictis, & præcipuo Pelaez à Mieres fundamento, in quæ ſtione prædicta redintegrationis, non modò plurimùm conducat, ſed etiam omnino neceſ ſarium ſit. Et quò abſolutè, & di ſtinctè procedatur, admoneo, Interpretes noſtros variis in locis tradidiſ ſe permulta in propoſito, & aliquando in huiuſce regulæ applicatione, æquiuocè proceſ ſiſ ſe; idcirco regulis nonnullis, ac generalibus doctrinis traditis, eam explicandam, prout explicaſ ſe videntur, atque ex propoſito videndi ſunt poſt; ordinarios, & alios antiquos, quos ipſi referunt.   Tiraquellus, in l. ſi vnquam, in verbo, ſuſceperit liberos. ex n. 157. cum ſeq.   Socin. iun. in conſ. 76. n. 112. & ſeq. lib. 1. & in conſ. 110. & 114. lib. 2.   Albertus Brunus, de ſtatut. excludent, fœminas art. 10. principali, q. 5.   Pet. Paul. Pariſius, in conſ. 22. ex n. 17. . eam pluribus ſeq. lib. 1. & in conſ. 23. n. 58. & ſeq. eod. volum. & in conſ. 16. n. 5. & conſ. 72. n. 79. lib. 4.   Carolus Ruinus, in conſ. 9. n. 6. & ſeq. volum. 1.   Gozadinus, in conſ. 9. ex n. 58.   Aymon Crauet. in conſ. 326. col. vltim.   Rolandus, in conſ. 58. ex n. 65. lib. 3.   Natta, in conſ. 673. ex n. 74. volum. 4.   Gratus, conſ. 6. n. 6. & 20. lib. 1.   Ioannes Cephalus, in conſ. 313. n. 52. & in conſ. 345. n. 11. & in conſ. 330. n. 34. lib. 3.   Alciatus latè, in reſponſo 170.   Ioannes le Cerier, de primogenitura, quæ ſt. 21. per totam, vbi etiam latè.   Octauian. Cacheran. deciſ. Pedemontana 23. n. 51. in fine, verſ. Nec obſtat octauum argumentum, & n. 52. 53. & 54.   Tiber. Decian. in conſ. 54. n. 37. cum ſeq. lib. 2.   Nonius, in conſil. 1. n. 49. & 50.   Gama, deciſ. 354. vbi vide.   Hippolyt. Rimin. in conſ. 82. n. 8. volum. 1.   Ludou. Molin, de Hiſpan. primog. lib. 1. cap. 7. n. 22. per totum, & libro 3. cap. 10. num. 9. & 11.   Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. part, quæst. 7. n. 50. in fine.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. n. 30.   Velaq. Auend. in l. 40. Tauri, gloſ ſa 10. n. 78. & 79.   Graſ ſus, §. ſucceſsio ab intestato, q. 74.   Pater Ludou. Molin. tomo 3. diſp. 634. verſ. Sexto, quoniam admiſ ſo.   Menochius, in conſ. 1. num. 458. cum ſequent. lib. 1. & in conſ. 6. num. 20. eodem libro, & in conſ. 85. ex num. 44. eod. lib. & in conſ. 172. lib. 2. & in conſ. 220. num. 146. & 147. eodem lib. 2. in conſ. 315. num. 25. & 26. & in conſil. 318. ex num. 14. cum ſeq. libro 1. cum ſeq. lib. 4. & in conſi. 585. ex n. 35. lib. 7. & in conſ. 400. lib. 4. & in conſ. 930. n. 27. & in conſ. 940. & 976. lib. 10. vbi vide omnino, & in conſ. 1152. n. 2. lib. 12.   Burſat. in conſ. 63. ex n. 17. lib. 1. Berous, in conſil. 120. n. 41. & 42. Gaill. lib. 2. obſeruat. 47. n. 4. Iulius Clarus, §. feudum, q. 80.   Fuluius Pacianus, in conſ. 49. ex n. 54. vſque ad num. 62.   Alexand. Raudenſ. in conſ. 142. ex num. 22. cum ſeq. inter conſil. vltim. volunt. lib. 2.   Ioannes Griuellus, deciſ. Dolani Senatus, 135. num. 18. 31. & 72.   Stephan. Gratian. tom. 3. cap. 447. n. 25. & tom. 2. cap. 18. n. 85. & 86.   Ioſeph. de Seſe, deciſ. 254. n. 15. lib. 3. & vide omninò deciſ. 308. per totam, vbi latè, an, & quando fœmina ſemel excluſa, remaneat perpetuò excluſa   Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 27. n. 1.   Ludouic. Caſanate, in conſ. 4. ex num. 110. vſque ad num. 121.   Valençuela Velazq. in conſ. 83. ex n. 129.   Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommiſsis art. 22. ex n. 16. vſque in finem articuli, & in conſ. 24. ex num. 21. lib. 2.   Cardin. Tuſch. tom. 3. litera E concl 433. fol. 365.   Antonius Faber, de error. pragmatic. tom. 2. decad. 28. errore 4. & 5.   Sfortia Odd. in conſ. 13. ex n. 11.   Hondedeus, in conſ. 65. ex n. 54. lib. 2.   Achilles Pedrocha, in conſ. 22. n. 174.   Franciſcus Viuius, deciſ. 98. n. 174.   Cæ ſar Manent. deciſ. 115. n. 22. & 23. Ex his equidem, prima, & generalis regula, aut doctrina in hac materia ſit, Excluſum ſemel à ſucceſ ſione, perpetuò excluſum manere, licet exclusionis cauſa ceſ ſauerit; idque, ſiue maſculus aliquis, ſiue fœmina, ſiue etiam linea excludatur; quia linea ſemel excluſa, perpetuò excluſa cenſenda eſt, ex deciſione text. à. quo prædicta regula deriuatur, in cap. 1. §. quin etiam: Epiſcop. vel Abbat. in vſibus feudorum, per quem text. id notarunt decem, & ſex illi Authores, quos in vnum congeſ ſit, & ita pariter annotauit Molin, lib. 1. dict. cap. 6. n. 22. & cæteri relati ſuprà. Sic è contra, ſemel ad ſucceſ ſionem admiſ ſus, perpetuò debet remanere admiſ ſius; nec ob caſum ſuperuenientem excludi; ſicuti multorum authoritate comprobauit Menochius, in conſ. 315. n. 25. & 26. lib. 3. & latè Molina, dicto cap. 10. lib. 3. Decianus, in conſ. 49. num. 55. & 56. vbi videri poteſt, quia huius primæ generalis regulæ duplicem rationem aſ ſignat. Et ipſa regula procedit in omni materia, & ſucceſ ſione, tam legali, quàm teſtamentaria, quàm ſtatuti, quàm contractus, aut feudi; & generaliter in excluſione omni, quæ ad tempus mortis refertur; prout latius iſtã exten ſionem in omnibus comprobauit Ludouic, Caſa nate, dicto conſilio quarto, ex num. 110. vſque ad numerum 122. Peregrinus, dicto articulo 27. num. 16. & 17. cum ſequent. qui numero vigeſimo, ſingulariter explicat, quinque caſus principales diſtinguens, an fœmina excluſa in ſucceſ ſionibus fideicommiſ ſariis ob maſculum exiſtentem, perpetuò excluſa remaneat. Limitatur autem, ſiue explicatur eadem regula, vt procedat, quoties fœminæ, vel alterius excluſio facta fuerit ſimpliciter, ſed ſi facta fuerit cum verbis temporalitatem demonſtrantibus, veluti quandiu, vel donec, vel quovſque; tunc earum perſonarum excluſio, non perpetua, ſed temporalis erit, & in ſuſpenſo ſtare videbitur; ſicuti ex communi Interpretum ſententia tradiderunt Peregrinus, vbi ſuprà. Fuluius Padanus, dicto conſ. 49. num. 57. & 58. vbi latè comprobat, & conueniunt omnes ſuprà commemorati, dum diſtinguunt inter excluſionem ſimplicem, & ſuſpenſionem temporalem; vt in primo caſu perpetuò excluſus cenſendus ſit is, qui ſemel excluſus fuit, ſed admitti debeat, ceſ ſante excluſione. Refert, & ſequitur Molina, præcitato numero 22. dicti capit. 6. in fine, qui in verſiculo, Hæc autem regula, iuridicè obſeruat, quod regula prædicta excluſionis perpetuæ inducendæ, non procedit in Hiſpanorum primogeniis, propter eorum naturam, & perpetuitatem. Cùm enim primogeniorum ſucceſ ſio in primo, vel ſecundo ſucceſ ſore non finiatur, ſed perpetuò durare debeat; conſequens eſt, vt ſemel excluſus, non debeat cenſeri perpetuò excluſus, ſed ſolum ſuſpenſus ab ipſa maioratus ſucceſ ſione, donec durauerit perſona, quæ, ipſum excludit, ſeu eius deſcendentes. Ea autem abſque de ſcendentibus extincta, poterit ei, qui ſemel excluſus fuit, eiuſdem maioratus ſucceſ ſio deferri, non enim poſ ſet aliter maioratus ipſe perpetuus effici. Sequitur Blaſius Flores Diaz de Mena, in addition. ad dictam deciſionem Gamæ 27. vbi inquit in hunc modum: Communis reſolutio eſt. quod ſemel excluſus, manet ſemper excluſus, durante perſona, & cauſa excluſionis; aliàs finita perſona, & cauſa, potest denuò admitti: & hoc in ſucceſ ſionibus tractatum ſucceſsiuum habentibus, vt in primogeniis, & fideicommiſsis perpetuis; in aliis verò quæ vnico actu conſumantur ſemel excluſus, ſemper manet excluſus, &c. Sic etiam, & è contra, admiſ ſus ſemel ad ſuc[*] ceſ ſionem temporaliter, finito tempore, aut ceſ ſante cauſa admiſ ſionis, excludi ſolet; prout ipſi Authores antea relati notarunt; & in commentariis libri ſecundi, cap. ſecundo, numero vigeſimo ſecundo, ego ipſe conſideraui vnum caſum, in quo fœ mina ex maſculo, & ſic per lineam maſculinam deſcendens, admitti debet ad ſucceſ ſionem maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam maſ culinam deſcendunt, pro tempore vitæ ſuæ; & ea defuncta, filiis ipſius maſculis, & fœminis exclu ſis, ad aliam lineam, vel ad alios, qui ex inſtitutoris, aut legis diſpoſitione admitti debent, maioratum tranſire, defendi; & hoc eſ ſe minus inconueniens dixi, quàm fœminam à ſucceſ ſione excludere, quæ ſub vocatione, & ſubſtitutione de ſcendentium per lineam maſculinam, abſque dubio comprehenditur; vt latiùs eodem cap. ſecundo, oſtendi, & probaui. Dummodo non conſtet, quod maioratus inſtitutor, agnationem perpetuò conſeruare voluerit; prout etiam notaui ibidem, n. 17. & 18. Addo nunc eiſdem, ipſo cap. ſecundo, adnotatis, atque ſcriptis, & Authoribus ibi commemoratis, in eo dubio, an fœminæ per lineam maſculinam deſcendentes, admittantur ad ſucceſ ſionem fidei commiſ ſi, vel maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam maſculinam deſcendunt; iungendos eſ ſe, Valençuelam Velazquez, in conſil. 40. ex numero vigeſimo ſexto, And. Fachineum, controuerſiarum iuris, libro vndecimo, cap. vigeſimo quinto, Fuluium Pacianum, in conſ. 49. ex numero 45. vſ que ad numerum 89. Peregrinum, deciſione quarta, & in conſilio vndecimo, ex numero decimo quinto, libro ſecundo, Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonſtration. libro ſecundo, cap. quinto, numero vigeſimo ſecundo, per totum, & libro tertio, cap. decimo, vbi latè, Menochium, in conſilio 1053. libro vndecimo, Anton. Fabrum, de erroribus, decad. 28. errore decimo, folio 152. ex verſ. Frequens enim: Paſchalem, de viribus patriæ poteſt. quarta parte, cap. nono, ex numero 49. & numere 63. Molinum, de pact. matrimonial. libro tertio, quæ ſt. 24. ex n. 193. Deinde obſeruandum, quod reſolutiones traditæ eodem cap. 2. in fauorem fœminæ, per lineam maſculinam deſcendentis; procedunt in his terminis, in quibus ibi ſermonem inſtitui quando ſcilicet deſcendentes per lineam maſculinam vocantur; ſecus autem ſtatuendum eſ ſe, quando linea maſculina, aut linea virorum, ſeu maſculorum vocatur; tunc namque etiam omnes illi, qui pro fœmina reſponderunt, & ibi commemorantur, contrarium ſupponere videntur, & fœminam non comprehendi præ ſentiunt apertè. Alij autem multi, etiam in fortioribus, & eiſdem terminis, quando deſcendentes per lineam ma ſculinam vocantur, contra fœminam ipſam ſcripſerunt, prout etiam latiùs dicto cap. 2. & per Fuluium Pacianum, & Ruſticis, in locis tunc relatis. Et in propriis terminis ſic explicauit Gregorius Lopez, in l. 2. titul. 6. partit. 4. in verbo, linea de parenteſeo, in finalibus verbis, dicens, quod hic caſus, quando ſcilicet vocatur linea virorum, vulgò, de varones, ſiue maſculorum, eſt diuerſus ab eo, in quo deſcendentes per lineam maſculinam vocantur: & ratio eſt, quia licet fœmina ex ma ſculo, poſ ſit dicere, ſe venire per lineam maſculinam; nullatenus tamen dicere poteſt, quod eſt ipſa linea maſculorum; ita Corneus, in conſ. 190. num. 3. lib. 3. notat Mieres, 2. part. quæ ſt. 6. num. 54. Molina, libro primo, cap. 6. numero 38. & libro tertio, cap. quinto, numer. 69. Farinacius, nouiſ ſimarum Rotæ, anni 1618. deciſione 203. numero 4. & 5. 2. part. tom. 1. Item non procedent, quæ eodem cap. 2. lib. 2. dicuntur, quando teſtator fecerit diſcretiuam diſpoſitionem, ponendo ex vna parte ma ſculos, & ex alia fœminas: quia tunc in vocatione maſculorum non poſ ſunt comprehendi fœminæ, ſed vnuſquiſque ſuccedit, quando venit caſus ſuæ particularis vocationis, aut ſubſtitutionis; ita Baldus, communiter receptus, in l. in multis, ff. de ſtatu hominum, numero quarto, Molina, libro tertio, dict. cap. quinto, num. 55. & quod facta fideicommiſ ſaria ſubſtitutione inter omnes ex linea maſ culina, & ipſa linea maſculina, primo loco vocata; fœmina admitti non poſ ſit, quovſque linea maſculina finiatur; per text. in l. Titia Seio, §. Seia libertis, ff. de legatis ſecundo, tenuerunt Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 604. ex numer. 70. libro ſexto, Federicus Scotus, reſponſ. 13. numero octauo, & nono, libro quinto, tomo primo, Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro ſeptimo. titulo quinto, numero ſecundo, Menochius, libro quarto, præ ſumptione 62. n. 22. Peregrinus de fideicommiſ ſis, art. 13. n. 14. Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. part. dicta quæ ſt. 6. num. 54. vbi facit expreſ ſam mentionem Gregorij Lopez, in d. l. 2. tit. 6. partit. 4. & eum ſequitur. Obſeruandum etiam erit, Pelaez à Mieres, in loco nunc relato, tam in principio, quàm ante finem, & num. 55. & ſeptem ſeq. in fauorem fœminæ, ſe magis inclinare videri, vt ſcilicet in vocatione de ſcendentium per lineam maſculinam, ipſa comprehendatur, quoties de conſeruatione agnationis inſtitutor non egit, nec conſeruatam illam fuiſ ſe apparet; ad quod in terminis vltra alia, quæ ibi Pelaez adducit, expendit dicto numero quinquageſimo quarto, Bartholomæi Socini conſilium 61.[*] numero ſexto, libro quarto, qui etiam alio in loco expendi poteſt. ſcilicet in conſ. 227. numero quinto, circa finem, & numero ſexto, in principio, libro ſecundo, atque ex eo deduci, quod ſi inſtitutor maioratus ad ſucceſ ſionem vocauerit conſanguineos ſuos maſculos agnatos, & eius intentionis fuerit, quod voluerit ſucceſ ſionem eſ ſe perpetuam; quamuis appellatione agnati maſculi non veniat agnata, & teſtator vocauerit agnatos maſculos, tamen admittitur agnatis maſculis deficientibus; quod Socinus ibi expreſ ſim admittit in hæc verba: Vnde conſiderò, quod licet ex diſpoſitis in teſtamento, & aliis coniecturis, voluiſ ſet teſtator conſeruare familiam maſculorum; tamen pro hoc non tollitur, quominus illis verbis (quia voluit bona ſua in familia) non comprehendantur fœminæ; ſed interpretatio prædicta, quod voluerit conſeruare familiam maſculorum, operetur, quod adueniente caſu fideicommiſsi; prius maſculi de familia admittantur, & fœminis de familia præferantur. Et ſtatim num. 5. Socinus ipſe ſic ſcribit: Quod ſi ſtatutum excludit fœminas propter maſculos, & te ſtator inſtituat filios, quod ſtantibus maſculis, fœminæ non comprehendantur, eis autem deficientibus tempore mortis, non dixiſ ſe fœminas in diſpoſitione non comprehendi, quia vult, quod diſpoſitio reguletur ſecundum formam ſtatuti. Et dicit, quod hæc verba refert ex Bald. in tres fratres, primo notabili, ff. de pactis, & idem quod Socinus, tenet Corneus, in conſ. 145. l. 1. Socinus iunior, in conſ. 63. num. 7. lib. 4. & pulchrè Ruinus, in conſ. 117. num. 16. lib. 2. & in conſ. 140. n. 4. eod. lib. Et confirmatur ex quadam additione ad deciſ. 37. Anton. Theſauri, nouæ editionis, ſiue impreſsionis anni 1608. quæ additiones traduntur per dictum Authorem, & filium eius Gaſpar. Theſaur. & verba additionis eiuſdem, ſic ſe habent: Vlteriùs circa materiam huius deciſionis, non omitto vnum, quod contigit ex facto, & eſt notabile. Teſtator decedentibus inſtitutis, vocauit proximiorem de agnatione; dubitatum fuit, poſito, & admiſ ſo prout concedebatur, quod maſculi agnati fœminam excluderent agnatam, an nullis ſtantibus maſculis de agnatione, illa verba obtinerent locum in fœmina agnata, vt excluderet fœ minas cognatas proximiores, vel in pari gradu exiſtentes? Dubium faciebat, quia teſtator videtur agnationem consideraſ ſe ad excluſionem fœminarum, quatenus maſculi extarent, ſed illis deficientibus, ceſ ſat ratio, & mens teſtatoris, cum deficiat ratio conſeruandæ agnationis. Verùm hoc non obſtante, fuit deciſum in Senatu, agnatam fœminam, iſto caſu eſ ſe præ ſerundæ, quia teſtator voluit, agnatos præferri cognatis, & ma ſculis deficientibus, iſta qualitas cadit in fœminam agnatam. Et in comprobationem allegat doctrinam Molinæ de Hiſpanor. primogen, libro primo, cap, ſexto, numero trigeſimo octauo, & potuiſ ſet, potéſtque allegari inſigne Ruini conſilium in propoſito. 149. ſub numero decimo tertio, verſiculo, Nec obſtat, quod dictæ mulieres, libro ſecundo, qui facilius admittit fœminas, quando ipſ æ eſ ſent vocatæ in defectum deſcendentium maſculorum. Poteſt; edam in comprobationem expendi ra tio illa, quod quando teſtator, inſtitutórve maioratus vult, quod in deſcendentibus, qui ſucceſ ſuri ſint, concurrant duæ qualitates principales, agnationis ſcilicet, & maſculinitatis; ſi vnus concurrat qui agnationis qualitatem habeat, ſed non maſculinitatis, quia eſt fœmina; cum altero conſanguineo, qui habeat qualitatem maſculinitatis, ſed non agnationis; in hoc concurſu præferri neceſ ſariò debet, qui agnationis qualitatem habet, alteri habend maſculinitatis qualitatem duntaxat, & quod eius contemplatione deferatur illi ſucceſ ſio; quia quando dicta agnationis qualitas exprimitur per teſtatorem, videtur eam inſeparabilem facere à ſucceſ ſione, & quod fit per dictam qualitatem, ita quod ad eam ſemper attenditur. Signorolus, in con ſil. 1. column. 2. Crauetta, in conſ. 202. n. 13. qui latiùs exornat, atque comprobat. Ex his ergo fundari, & fulciri poteſt ius fœminæ agnatæ, vt deficientibus omnibus agnatis ma ſculis, ab inſtitutore deſcendentibus, fœmina ipſa agnata præferri debeat omnibus maſculis cognatis, idque maximè, ſi remotiores ſint, & fœmina agnata, vltimi poſ ſeſ ſoris reſpectu proximior; is enim ordo datus videtur, vt ſi agnatus maſculus inueniatur, is præferatur, quod ſi nullus exiſtat, fœmina agnata proximior præferatur, prout etiam cum aliis multis Authoriis reſoluit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 26. Socinus quoque iunior, in conſ. 94. n. 10. lib. 1. poſtquam firmauit, fœminam agnatam præ ferri, ſic ſcripſit: Et hoc nullam habet dubitationem, cum in caſu noſtro mihi præ ſupponitur, quod nullus alius de agnatione teſtatoris reperitur; cùm ceſ ſet omnis dubitatio, quæ eſ ſet, vbi cum maſculo agnato, licet remotiori, concurreret. Et cum eo tranſit Simon de Prætis, in conſ. 161. num. 40. Pinellus etiam, qui in terminis quæ ſtionis à me excitatæ, in commentariis libri ſecundi, dicto cap. 2. contra fœminam deſcendentem per lineam maſculinam ſcripſit; attamen quando nullus Maſculus agnatus remanſit, contrariam opinionem maiorem æquitatem habere, tradidit in l. 3. C. de bonis maternis, num. 29. verſ. Et hæc opinio, & eum referens Peregrinus de fideicommiſ ſis, articulo 25. num. 47. poſt medium, in verſ. Vel ſaltem, vbi ſic ſcripſit; Vel ſaltem in his caſibus fœ mina agnata non concurret cum cognato, ſed in eius defectum. Et repetit num. 51. in verſ. Et hæc verior eſt, in hæc verba: Et hæc verior eſt, quæ etiam ratione demonſtratiua probatur: nam ſtatutum non reddit incapacem fœminam, ſed maſculum ei præ ſen, ideóque ſi maſculus nolit, aut non poſsit eſ ſe hæres, aperitur locus fœminæ in ſucceſ ſione. Idcirco teſtatoris di ſpoſitio ſic erit interpretanda: conſequenter maſculus cenſebitur eſ ſe in primo gradu, fœmina autem in ſecando, vti ex pluribus dixi ſupra, num. 49. Idem Peregrinus in conſ. 47. num. 5. lib. 4. vbi defendit, ſororem agnatam excludere filios ſororis ſuæ in fideicommiſ ſis agnationis, nec diſ ſentit Pelaez à Mieres dicta q. 6. part. 2. n. 54. Verum enimverò, cum de prædictis ſermonem inſtituerit Proſp. Farinacius nouiſ ſim. Rotæ Romanæ, anni 1618. deciſione 203. num. 7. & 8. contrariam ſententiam ex aliis Authoribus probauit, & ſequutus etiam eſt Ludouic. Molin. lib. 3. cap. 5. num. 69. cuius contrarium ego metipſe reſolui ibi. 2. cap. 2. & fœminam agnatam deficientibus maſculis agnatis non admiſit. nam cum dixiſ ſet num. 2. eiuſ dem deciſ. 203. part. 2. tom. 1. fol. 219. quod agnatio per fœminas non conſeruatur, ſed in ipſis finitur, etiam ſi ſint agnatæ; & n. 7. quod fœmina in fideicõmiſ ſo facto fauore agnationis ſuccedit, deficientibus maſculis, idque ex ſententia quorun dam; inquit ſtatim num. 8. contrarium eſ ſe verum, & communiter obſeruatum, quoties maſculi & fœminæ diſcretiuè vocantur, aut quoties teſtator mouetur ratione conſeruandæ agnationis, & inde concludens, eodem num. 8. ſequitur ſententiam illam Molinæ, præcitato num. 69. & reiicit contrariam, quod fœminæ, ſtante fideicommiſ ſo cauſa conſeruandæ agnationis, dum viuunt, agnationem conſeruant, & poſt illarum vitam excluſis ipſarum filiis, tanquam cognatis, admittuntur agnati proximiores, ſi adſunt. Hanc autem partem contra Molinam, ego metipſe ſuſtinui, dicto cap. ſecundo, libro ſecundo. Verè tamen, adeò communi placito receptam ipſius Molinæ reſolutionem vidimus, & rationem ab eruditiſ ſimo eo viro adductam ita placuiſ ſe, vt cum difficultate ab eiuſ dem ſententia recedi poſ ſit, vel altera, quam ibi ſuſtinui, ſeruari; quamuis nonnulli Recentiores eam ſequuti fuerint, vltra relatos ſuprà, & libro ſecundo, dicto capite ſecundo, à me commemoratos; prout ſtatim referam eos. Sic ſanè, licèt crebriùs Ludouic. ipſius Molinæ ſententia obtinuerit, attamen articulus difficultatem habet, vti conſtat ex eiſdem referendis ſtatim, Molinæ autem ſententiam amplexa eſt Rota Romana, vt per Farinacium, dict. deciſ. 203. num. 8. cuius verba recenſere, atque tranſcribere placuit hoc loco, quia pro vna, & altera parte multos commemorat, atque ex n. 7. ſic ſcribit: Quibus non obſtat, quod ad fideicommiſ ſum veniant fœminæ, deficientibus maſculis, ex Socin. ſen. conſ. 227. n. 6. lib. 2. & Socin. iun. conſ. 94. n. 10. lib. 1. Ruin. conſ. 140. n. 4. & conſ. 154. num. 3. lib. 2. Pariſ conſ. 93. num. 16. lib. 3. Gabriele, conſ. 132. n. 54. lib. 1. Peregrino, dicto artic. 25. num. 47. verſic. Vel ſaltem. Pedrocha, conſ. 12. num. 34. & ſeqq. & con ſilio. 40. numer. 345. cum ſeqq. & Molina, vbi ſupra cap. 4. num. 10. & ſeq. Nam fœminæ agnatæ, etſi nupſerunt in aliena familia, dicuntur de agnatione, l. voluntas, vbi Baldus, num. 2. C. de fideicommiſsis, Socinus ſenior, dicto conſil. 227. num. 5. Zabarella, con ſil. num. 2. & ſeq. Decius, in conſilio 287. num. 12. quæ dum viuunt. conſeruant bona in agnatione; Pari ſius, conſilio 47. numero 61. 68. & 104. lib. 3. Iaſ. conſil. 142. num. 24. & 25. libro 2. & poſt ipſarum vitam excluſis earum filiis, ſiue maſculis, ſiue fœminis, tanquam cognatis, poſ ſent agnati proximiores, ſi reperirentur admitti, prout dixit Albert, Brun. de ſtat. exclud. fœmin. propt. maſcul. art 6. membro 2. quæ ſt. 3. Quia reſpondetur, prædicta procedere, & fœminas deficientibus maſculis, admitti ad fideicommiſ ſum, quoties maſculi, & fœmina (prout ſupra dicitur) diſcretiuè non vocantur, aut quoties testator non mouetur ratione conſeruandæ agnationis, vt notant Menoch. Mol. Pereg. & alij ſupra relati; in prædictis namque caſibus nullatenus fœminæ admiſ ſ æ cenſentur, etiamſi vocationes, & ſubſtitutiones fuerint factæ per verba quantumcunque collectiua, & apta comprehendere maſculos, & fœminas. Nec Molina, in dicto cap. quarto, numero decimo, tenet contrarium; cùm potius, in verſ. Quod etiam, teneat, quod quando fuit conſiderata agnationis conſeruatio, fœminæ non veniunt vocatæ etiam deficientibus maſculis, & hoc verum, atque ob ſeruari ſolitum affirmat, & pro iſta ſententia in dict. cap. 5. num. 38. adducit quamplures Doct. vltra ſuprà relatos. Nec facit quod in contrarium ponderabatur, quod durante vita fœminæ agnatæ, durabat conſeruatio bonorum in agnatione, & illa defuncta, poſ ſent proximiores agnati, qui reperirentur ſuccedere, Quia re ſponſ cum eod. Molina, dicto cap. quinto, num. 69. quod veriſimilius videtur, teſtatorem noluiſ ſe, admitti ad ipſum fideicommiſ ſum, pro conſeruatione agnationis inſtitutum, perſonam, per quam in poſterum agnatio ſupprimenda eſ ſet, & quæ finis agnationis futura eſ ſet, & cuius deſcendentes à talis fideicommiſsi ſucceſsione excluderentur: quo caſu deficientibus maſculis, dicendum eſt, tam ex teſtatoris voluntate fœminas non admittente, quàm ex iuris diſpoſitione, bona apud vltimum maſculum, fideicommiſsi poſ ſeſ ſionem libera remanſiſ ſe, ipſumque de illis, tanquam de liberis diſponere potuiſse. Contrarium tamen in hoc vltimo ex natura primogeniorum, niſi aliàs inſtitutoris voluntas repugnet, tuetur Mieres, 2. part. quæ ſt 6. n. 42. & vide dominum Ludou. Pegueram, deciſ. 117. qui id ipſum, quod Mieres tuetur, quamuis eum non referat. In primo autem dubio, Franciſc. Molinus de rit. nuptiar. & pact. matrim. lib. 3. q. 24. ex n. 193. vſque ad 200. conſtanter tuetur Ludou. Molinæ ſententiam, quod ſcilicet in vocatione deſcendentium per lineam maſculinam, vel ex linea maſculina, fœmina non contineatur: & reddit rationum, num. 98. quia licet ex linea ſit, ſub ipſa tamen linea non continetur: cum ſit lineæ principium. Et quando agnationis ratio habita fuit, ſiue agnationem conſeruare teſtator voluit, id ipſum reſoluit nouiſ ſimè Salzedo de Robles, de repræ ſentatione, lib. 1. cap. 12. num. 19. vbi quod fœmina à filio deſcendens, de linea dicitur maſculina, prout latius ibi comprobat; attamen quando in ea verſamur diſpoſitione, in qua habita fuit ratio conſeruandi bona in agnatione, & linea maſculina; quòd neptis ex filio non admittitur, iuxta ſententiam Ludou. Molinæ, lib. 3. dicto cap. 5. num. 69. Fachineus quoque, controuerſ. lib. 11. cap. 25. in verſ. Quæ tamen concluſio: Stephan. Gratian. tom. 3. cap. 428. num. 12. Valençuela Velazq. in conſ. 40. ex num. 24. vſque ad num. 31. vbi quod vocatio propinquioris conſanguinei per lineam maſculinam, ſolum verificatur in maſculis agnatis, procedentibus à maſculis, iuxta doctrinam Richardi de Malumb. non autem in fœminis, de qua idem iudicandum eſt, quod de deſcendentibus ab ea. Et dicendo teſtator, per lineam maſculinam, qualificauit ſuam diſpoſitionem vocando maſculos, quod inducit fœminarum excluſionem, & agnationis conſeruandæ rationem. Et ideo ed interpretatio facienda, vt primo omnes maſculi, etiam remotiores admittantur, & ſolum ipſis deficientibus fœminæ; prout tradiderunt Socinus, & Decianus, quos Valençuela ipſe retulit ibi, num. 30. & quod deficientibus maſculis ipſis agnatis, ſuccedant fœminæ, adnotauit quoque cum. aliis Franciſc. Molinus, vbi ſuprà, n. 196. Verum in eiſdem terminis excitata quæ ſtione, vtrum ſcilicet fœmina ex maſculo dicatur deſcendere per lineam maſculinam, & ad maioratum, aliáſque diſpoſitiones, ad quas vocantur deſcendentes per lineam maſculinam, admittatur; relatáque opinione Ludou. Molinæ, dict. num. 69. nouiſ ſimè omnium Franciſcus à Souſa ad l. fœminæ, ff. de regul. iur. videndus ex num. 26. cum ſeqq. fol. 9. ſcripſit, Ludou. Molinæ ſententiam probabilem eſ ſe ſed probabiliorem contrariam, quod ſcilicet fœ mina ad maioratum, emphyteuſim, & aliam di ſpoſitionem admittatur, ad quam deſcendentes per lineam maſculinam vocantur; eáque excitatur ratione principaliter, quod habilis ſit fœmina ipſa, & vocata, cùm per lineam maſculinam de ſcendat, & ita habeat ius certum de præ ſenti, ſibi competens; quod quidem propter id, quod poteſt de fututo contingere, non eſt ei auferendum, iuxta regulam l. non quemadmodum, ff. de iudiciis, præcipuè, quia ex eo, quod fœmina admittitur ad hanc ſucceſ ſionem, non ſequitur, quod eius deſcendentes admittuntur; aliàs ſequeretur, quod Clericus, vel ſenex ex linea maſculina deſcendens, eſ ſet excludendus, quia conſtat, in eis lineam maſculinam extingui; quod tamen nemo dixerit (inquit Souſa metipſe.) Item fœminæ competunt verba, cùm ſit deſcendens ex linea maſculina, & etiam mens, cum in ea conſeruetur agnatio, igitur excludi non debet in propoſito. Confirmatur item ea, quia lege duodecim Tabularum, & magis de media Iuriſprudentia, etiam in ſucceſ ſionibus ordinariis, maximè intendebatur conſeruatio agnationis, & quod ſucceſ ſio fieret per deſcendentes per lineam maſculinam; & tamen admittebatur filia, quia ſcilicet erat agnata, & per lineam maſculinam deſcendens; prout ibidem comprobat; & antea, num. 26. in principio. Sic igitur, & in propoſito, quinimo, & à fortiori (inquit idem Author:) nam in illa ſucceſ ſione, ſimul atque fœmina agnata admittebatur, etiam eidem ſuccedebant eius liberi, vtputà in hæreditate matris, ex S. C. Tertulliano, & ita deueniebat ſucceſ ſio ad agnatos, & cognatos, contra intentionem iuris; ſecus autem eſt in caſu præ ſenti, vbi mortua dicta fœmina agnata, non eſt neceſ ſe, quod maioratus perueniat ad eius liberos, nec enim maioratus defertur tanquam hæreditas, ſed ad deſcendentes per lineam maſculinam, iuxta ordinem inſtituentis, à cuius manu ſinguli ſucceſ ſores maioratum accepiſ ſe cenſentur. Denique concludit Souſa ipſe, quod pro hac ſententia facit l. prima, ff. de iure immunitatis, vbi filia admittitur, cum tamen excludantur deſcendẽtes ab ea, vt per Pinellum, quem ibi citat. Nec obſtant in contrarium adducta (addit Sou ſa idem num. 29. fol. 10.) Ad primum enim reſpondetur, prout ibi videri poterit. Ad 2. autem, & 3. in hæc verba reſpondet: Secundo dicto ſatisfacit, quod per fœminam noti impeditur perpetuitas ſucceſ ſionis Maioratus; ſuccedet enim is, qui ſecundum Ordinem ab inſtitutore datum, ſuccedere debet, ſcilicet proximus deſcendens per lineam maſculinam: quo etiam modo reſpondetur ad tertium: per fœminam enim peruenitur ad id quod inſtitutor voluit; ſiquidem non eſt neceſ ſe, quod postea ſuccedant eius deſcendentes, ſed is, quem inſtitutor vocat, ſcilicet proximus de ſcendens per lineam maſculinam; vt in ſpecie, Brunus, vbi ſupra. Ad vltimum reſpondetur, valere minimè argumentum de vno caſu ad alium, cum detur diuerſa ratio, vt ſupra in ſpecie Pinel. d. num. 29. in fine. Subdit ſtatim, num. 30. Souſa idem, ad dictam l. fœ minæ fol. 10. in fine, & 11. quod hæc ſententia notabiliter limitanda eſt, nec procedat, quando con ſtiterit, inſtitutorem, per lineam maſculinam, intellexiſ ſe lineam maſculorum, prout ſ æpè contingit; tunc enim fœmina excludetur, vt eleganter notauit Gregorius Lopez, in l. ſecunda, titulo ſexto, partita quarta, verbo, linea de parenteſco, & in verſiculo, Et iſta intellige: aut voluiſ ſe conſeruare agnationem, vt ſi expreſ ſim fœminas excludat, aut dixerit, quod maſculus, in quocunque, etiam remotiori gradu, fœminæ proximiori præferatur: aut ſi expreſ ſerit ſe maioratum inſtituere, cauſa con ſeruandæ agnationis: tunc tamen, memorabiliter idem Author, in eadem, quam antea ſuſtinuit, ſententia remanet ad fauorem fœminæ; & in hunc modum ſcribit, ſub numero trigeſimo tertio. Verum aduertendum eſt, fœminam ipſam puta filiam vltimi poſ ſeſ ſoris excludi, nullo modo placere poteſt: ſiquidem, quamuis fœmina ſit, tamen agnatam eſ ſe conſtat, §. cæterum, de legitima agnator. ſucceſ ſion. ac ideò non apparet cauſa ſufficiens, qua adiecta, remoneatur; nec enim ius certum, ſibi de præ ſenti competens, propter id, quod ex poſt facto poteſt ſuccedere, auferri debet, cum præ ſertim, ea mortua, maioratus, non ad eius de ſcendentes, ſed ad proximum agnatum defenditur, iuxta ordinem ſuccedendi ab instituente datum. Maxime, cum agamus de excludenda fœmina, vel in totum, vel propter maſculos remotiores, contra ordinarias regulas, & aequitatem naturalem. Statim autem idemmet Souſa, num. 34. id ipſum repetit, & explicat etiam in hæc verba: Tertius caſus eſt, quando maioratus inſtituitur pro deſcendentibus per lineam maſculinam: tunc enim, & fœmina, & eius deſcendentes excludi, tenent Molina, & alij de quibus habetur in dicto §. cæ terum; vbi latè probatur oppoſitum eſ ſe venus. Cum enim fœmina, verbi gratia vltimi poſ ſeſ ſoris filia, ſit deſcendens per lineam maſculinam, ius certum de præ ſenti ſibi competens, auferendum non eſt, iuxta verba, & mentem inſtituentis; iuxta quæ fuit reſolutum in caſu præ ſenti. Quod ſi retenta hac ſententia, placet defendere communem ſententiam, de qua in dict. caſu præcedenti, id fieri poteſt; præ ſertim, conſtituendo differentiam inter hunc caſum; & illum: quia ſcilicet in hoc caſu inſtitutor iubet maioratum diſcurrere per lineam maſculinam, ac ideo non debet fieri tranſitus à linea maſculina poſ ſeſ ſoris. interim dum aliquis ex ea ſupereſt; iuxta regulam text. in cap. 1. de natura ſucceſ. feud. Cùm ergo prædicta fœmina ſit de linea maſ culina vltimi poſ ſeſ ſoris, non poteſt ad aliam lineam tranſire ſucceſsio, imò ad eam fœminam pertinet; ſecus eſt in caſu præsenti, in quo inſtitutor ſolum expreſ ſit inſtituere maioratum gratia conſeruandæ agnationis: quibus verbis videtur voluiſ ſe præferre illum, per quem melius agnatio conſeruetur. Cum ergo per fœminam, quamuis agnata ſit, non tam bene, quàm per maſculum conſeruetur agnatio, vt habetur ad dictam ordinationem lib. 2. tit. 35. §. 14. nihil mirum ſi in d. caſu præcedenti aſ ſerat communis, agnatum ma ſculum etiam remotiorem eſ ſe præferendum agnatæ fœ minæ proximiori: licèt ſecus ſit in hoc noſtro caſu, vt ſupra reſoluitur: hæc tamen ſententia in hoc nostro caſu limitanda eſt, cum Gregor, in l. 2. tit. 6. partita 4. dicti. verbo. (linea de parenteſco) verſ. Et ita intelligi. Et hactenus de prædictis Franciſci Souſ æ annotationibus in propoſito, cuius ſententiam probauit etiam Antonius Faber (quem non citat) de erroribus pragmaticorum, decad. 28. errore 10. fol. 152. in verſ. At finge, vbi inquit, quod vbi concepta fuit ſubſtitutio, aut diſpoſitio, de liberis ex linea maſculina deſcendentibus, nepos ex filia, his verbis non continetur; quoniam deſcendit per lineam fœmininam, vt antea latiùs dixerat; ſed in nepte ex filio, aliud ſanè eſ ſe; quia quamuis ſit illa fœmina, non maſculus, negari tamen non poteſt quin deſcendat per lineam maſculinam; nec proinde, quin verba ei conueniant, ex proprietate loquendi, & citra vllam interpretationem. Filia quidẽ non eſt in linea maſculina patris ſui, hoc ſenſu, vt per eam linea maſculina patris conſtituatur, ſed neptis ex filio eſt in linea maſculina aui, quia linea nunquam incipit ab ea perſona, cuius linea eſ ſe dicitur, ſed a filio, aut filia, fitque linea maſ culina per filium, & fœmina per filiam: Exempli cauſa, ſi de Titij linea maſculina tractemus, non à Titio ipſo inchoanda erit linea, ſed ab ipſius filio, ſi quem habeat maſculum. Ita fiet, vt ipſius filia, ſi qua ſit, non poſ ſit dici eſ ſe in linea, aut ex linea maſculina Titij, & tamen in eadem linea maſculina Titij ſit neptis ex filio, quoniam linea maſculina Titij, qui filium habuit, à filio incæpit, nec defecit, niſi in perſona neptis, ſi ponas, Titij filium ſine maſculis, & ſola filia ſuperſtite, deceſ ſiſ ſe. Sexus enim diuerſitas non mutat qualitatem lineæ, niſi quantum ad perſonas vlterioris, gradus, ex inde procreatas: nihil igitur cauſ æ eſt, cur non ſub appellatione liberorum, per lineam maſculinam deſcendentium, neptis ex filio, perinde ac nepos contineatur. Quod latiùs, & eruditè quidem, atque concludenter, ibidem comprobat. Nec me mouerit (inquit folio 153. in principio,) ſi quis obiiciat, po ſitis in conditione, vel in diſpoſitione, ſolis liberis, per lineam maſculinam deſcendentibus, videri habitam fuiſ ſe rationem agnationis conſeruandæ, & perpetuandæ, quæ tamen per neptem ex filio non magis quàm per neptem ex filia conſeruari, & perpetuari poteſt. Nam illud primum negandum eſt, habuiſ ſe rationem agnationis conſeruandæ, illum, qui in conditione, vel diſpoſitione poſuit liberos omnes deſcendentes per lineam maſculinam, nulla facta ſexus, ſed tantum linea differentia; debuerat enim filios maſculos, qui ex maſculis eſ ſent, vocare, & ſub nomine non liberorum, ſed maſculorum, ſi id animo agitabat, vt agnatio perpetuaretur, Alioqui errabat, ſi putabat futurum, vt appellatione liberorum, per lineam maſculinam deſcendentium, neptis ex maſculo non contineretur. Deinde, vt maximè cogitauerit de agnatis vocandis, certum eſt, etiam neptem ex maſculo eſ ſe agnatam, cum ſit de nomine, ac familia patris ſui; cur non ergo cum cæteris agnatis admittetur, licet per eam futurum ſit, vt bona de nomine exeant, l. cùm pater 77. §. cum inter, ff. de legat. 2. Hactenus Anton. Faber, qui & vlterius id ipſum comprobat. Et tria (vt vides) firmiſ ſimè tradit. Primum, ſub vocatione liberorum, per lineam maſculinam deſcendentium, neptem ex filio contineri; quia negati non poteſt, quin ipſa deſcendat per lineam maſculinam. Secundum, agnationis conſeruandæ rationem habitam fuiſ ſe, ex ſimili vocatione, aut verborum conceptione deduci non poſ ſe, niſi aliàs ratio ipſa agnationis perpetrandæ expreſ ſa fuerit, vel maſculorum nomen expreſ ſum. Tertium, neptem ipſam ex maſculo, ſiue ex filio, admitti non poſ ſe, vbi ratio eadem agnationis conſeruandæ expreſ ſa ſit: quod ſi ſubintellecta, vel ex probatis, & manifeſtis coniecturis, aliiſque in diſpoſitione expreſ ſis, iuridicè & congruè deduci valeat; Faber metipſe non explicat, nec etiam in terminis Hiſpanorum primogeniorum, ſermonem inſtituit; ſic ſane ſecluſa agnationis expreſ ſione, aut quod ex aliis dictis, vel expreſ ſis, ipſa ſubintelligi debeat neptis ex filio admitti debebit; vbi verò agnationis ratio habita fuerit, tunc maior difficultas, cùm ipſa agnata ſit, quamuis finis agnationis, & per eam agnatio ipſa conſeruari non valeat; verbum tamen maſculorum, aut expreſ ſio agnationis conſeruandæ deficiat; quibus in terminis procliuior remanet Anton. Faber in eam ſententiam, quam dicto cap. 2. lib. 2. defendimus. Philip, autem Paſchalis de viribus patriæ poteſtatis, 4. parte, cap. 9. ex num. 49. vſque ad num. 69. fol. mihi 700. & 701. ſic diſtinguit in eodem articulo; quod ſi vocati ſunt ſimpliciter deſcendentes ex linea teſtatoris, abſque expreſ ſione qualitatis maſculinitatis, tunc indiſtinctè omnes deſcendentes veniunt, tam maſculi, quàm fœminæ, quod certum eſt, & conprobatur ibidem, num. 50. & quatuor ſequent. ſi verò vocati ſunt deſcendentes de linea maſculina, vel per lineam maſculinam; tunc contrarietatem maximam eſ ſe inter omnes Scribentes; nonnulli namque fœminas à maſculis deſ cendentes admittunt; alij autem, ita demum eas excludunt, ſi ſub nomine agnationis, vocatæ ipſ æ ſint. Alij verò indiſtinctè tenent, quod quando fit mentio de linea maſculina, fœminæ cenſentur excluſ æ; licèt enim de agnatione ipſ æ ſint, ac etiam de ſippo domus; negari non poteſt, quod in eis familia non conſeruatur, ſed extinguitur, & con ſequenter, cum ab ipſa fœmina incipiat diuerſa linea, nec deſcendentes eiuſdem admitti poſ ſint; potius credendum eſt, excluſas fuiſ ſe fœminas ip ſas, quàm admiſ ſas; cui opinioni libentius ipſe Paſchalis acceſ ſit, vt appparet ibidem, numer. 56. & quatuor ſeqq. Cùm verò vocati ſunt maſculi de linea teſtatoris, au tunc filius fœminæ ab ipſo te ſtatore deſcendentis comprehendatur, ipſe Paſ chalis explicatur ex num. 62. vſque ad num. 69. & di ſtinxit, quod quando expreſsè ſunt vocati deſcendentes de linea maſculina, vel erat in ſpecie contemplata agnationis conſeruatio, filius maſculus fœminæ ab ipſo teſtatore de condentis non comprehendatur, ipſe tamen admittatur, quando ſimpliciter vocantur maſculi de linea, & reddit differentiæ rationem. Ego autem in omnibus amplector Antonij Fabri obſeruationes, atque reſolutiones in hoc articulo, præcitata deca. 28. errore 10. per totum, & de his hactenus. ADDITIO. MVltis ab hinc diebus, poſt peractum, & ab ſolutum caput iſtud, ad manus meas peruenerunt Senatus Dolani deciſiones, authore Ioanne Griuello; & is quidem, deciſ. 108. in terminis excitauit quæ ſtionem prædictam, vtrùm nati, & concepti poſt conditionis euentum admittantur ad ſucceſ ſionem fideicommiſ ſi conditionalis, ita vt excludant eos, qui iam admiſ ſi fuerunt, vel ſaltem cum eis concurrant; & breuiter, & abſque vlla diſ putatione quæ ſtionem abſoluit, dicens in hac quæ ſtione reſolutum fuiſ ſe in Senatu, quod aut apertè conſtat, teſtatorem voluiſ ſe vocare non tantùm natos, ſed & naſcituros, poſt conditionis euentum, aut non conſtat: Primo caſu inquit, quod cum in conditionibus & fideicommiſ ſis primum locum obtineat voluntas teſtatoris, multi volunt eos eſ ſe admittendos; ita vt cum cæteris iam admiſ ſis concurrat; vel ſi ſint proximiores, eos excludant; & refert ita voluiſ ſe Bald. Caſtrenſem, Ruinum, Rolandum, Hippolyt. Riminald. Ludou. Molinam, & Pet. Surdum, & hic ſane caſus (vt ſuprà ego metipſe conſideraui) omnino certus eſt. Nec vllam habet dubitandi rationem. Secundo verò, quando de voluntate non conſtat, firmat, verba eſ ſe referenda ad tempus mortis, vt qui non ſint in rerum natura, tempore cedentis fideicommiſ ſi, non admittantur; idque ex communi illa ratione, toties repetita ſuprà, ne ſequatur abſurdum, quod dominium ſtet in ſuſpenſo, & in aëre, à tempore cedentis fideicommiſ ſi, vſque ad tempus natiuitatis eorum, qui poſtmodùm nati fuere; nam nullus interim verus eſ ſet, & certus dominus fideicommiſ ſi: At dominia rerum lex non facilè patitur eſ ſe in ſuſ penſo, §. 1. Inſtit. de vſucap. ſicuti nec defunctorum voluntates, ex dicta l. finali, in fine, ff. commun. præd. & numero 6. profitetur, cum hac opinione tranſiuiſ ſie Senatum, & veriorem viſam fuiſ ſe; quicquid contrarium dixerint Romanus, Ruinus, & Rolandus, & Fachineus, quos ibi commemorat; vere tamen reſolutio hæc accipienda, intelligendaque erit, iuxta reſolutiones, atque diſtinctiones latiùs adductas ſuprà, an ſcilicet verſemur in ſimplici, & merè conditionali diſpoſitione; an in pura, an etiam ea concurrant, de quibus latiùs ſuprà. Nouiſ ſime etiam Marius Giurba, deciſ. Siciliæ 76. poſt alios multos Authores quos citat, in dubium excitat, an ius retractus competat conſanguineo nato, aut concepto poſt venditionem, & proximitas quo tempore inſpicienda ſit; & in caſu alienationis rerum fideicommiſ ſi, vnum tantum verbum dicit ſub numer. 4. provt ibi videri poterit: vide etiam nouiſ ſimè Farinacium, Rotæ Romanæ nouiſ ſimarum, deciſ. 73. num. 3. prima parte, tomo primo, vbi duntaxat obiter dixit, bona prohibita alienari, ſi alienata fuerint, reuocari non poſ ſe ab his, qui non erant nati tempore alienationis: quod maiori indiget explicatione, vt vides; & deciſ. 155. eiuſdem partis, & tomi, vbi an feudum, quod ad fœminam tranſiuit, propter defectum maſculorum, ad maſculum poſtmodùm natum reuertatur? in quo dumtaxat duas opiniones contrarias commemorat, nec vllo modo articulum explicat, provt etiam ibi videbis: vide etiam Gaſpar. Anton. Theſaur, forenſ. lib. 3. quæ ſt. 84. qui nonnulla in propoſito enuntiat, nihil tamen firmum, aut omnino certum reſoluit. Franciſ. Molinum de ritu nupt. & pact. matrim. lib. 3. quæ ſt. 17. Ioan. Anton. Bellonium in conſ. 72. num. 51. & 52. vbi quod qui non eſt natus tempore aduenientis conditionis fideicommiſ ſi, licet poſtea naſcatur, non excludit admiſ ſum; & quod fideicommiſ ſum, ad quod plures collectiuè vocantur ſub conditione, defertur his tantùm, qui ſunt in rerum natura tempore aduenientis conditionis; non etiam his, qui poſtea naſcuntur; & citat permultos ita tenentes. Eundem quoque Marium Giurbam, ſuprà relatum, alio in loco, ad conſuetudines ſcilicet Senatus Meſ ſanenſis, cap. 1. glo. 4. parte 1. numer. 106. vbi poſt alios multos, quod proximior ad reuocandum alienationem admittatur, quamuis tempore alienationis natus non eſ ſet, quando fideicommiſ ſum perpetuum eſt; & ad perpetuam bonorum conſeruationem in familia. Vide denique Coſtam de retrotractione, cap. 8. caſu 17. Fachineum lib. 4. cap. 88. vide etiam D. Martam de ſucceſ ſ. legali, 1. par. q. 22. artic. 3. ex num. 18. pagina 488. Robles de Salçedo de repræ ſentat. lib. 2. capite 2. CAPVT XCII. Maſculorum vocatio ſola, abſque aliis coniecturis, an ſufficiat ad præ ſumendum, quod maioratus inſtitutor, conſiderauerit agnationis rationem? & de contrariis ſententiis, atque coniecturis in eo articulo, & latiùs infra, ex cap. 129. cum. seqq. Agnatio etiam, an tunc demum conſeruata dicatur, quando fœmina ſemper excluditur, & nullo caſu admittitur, de quo etiã in dict. cap. 129. cum ſeqq. an verò, ſimul ſtare poſ ſit, quod diſponens agnationem conſeruare voluerit, & fœminas nihilominus aliquando vocauerit, ſiue etiam ad certos gradus, & perſonas, agnationem reſtrinxerit; atque ita, an in vna, & eadem diſpoſitione, reſpectu quorundam dari, & conſiderari poſ ſit agnatio, aliorum verò reſpectu non: vbi adducitur communis, & recepta Scribentium ſententia, quæ diſtinxit, indefinitè, & abſolutè aliquando agnationem cõ ſeruari ; aliquando verò eam reſtringi, atque limitari ad certos gradus, vel perſonas, & pro maiori explicatione, quinque caſus principales di ſtinguendos, atque conſtituendos, duxit Author; quibus abſolutè, & diſtinctè magis, quàm antea eſ ſet, articulus explicatus manebit Rurſus; an fœminæ, deficientibus omnibus maſculis admittantur ad maioratum, à quo ipſ æ excluſ æ ſunt. Cùm etiam in defectum maſculorum vocantur, an ſuccedant fœminæ propinquiores grauanti, vel grauato, ſiue maioratus inſtitutori, an vltimo poſ ſeſ ſori; & de aſ ſumpto illo Caſtrenſis, in conſil. 198. libro ſecundo. Socini quoque ſenioris, & Cornei contrarietate & communi illa Interpretum diſtinctione, de qua per Ludouic. Caſanate in conſilio 23. ex numer. 6. & vide ſuprà, cap. 91. ex num. 69. cum ſeqq. Filiorum quoque appellatione, an, & quando nepotes comprehendantur, & veniant, de quo ſuprà, hoc eodem tractatu capite 66. ex numero 26. cum ſequent. Denique, filiæ maiores, aut filia maior, ſi in defectum filiorum, & deſcendentium maſculorum vocentur, adiecto pronomine, meum, tuum, ſuum, hoc eſt, ſucceda mi hija mayor, & ipſa filia ante delatam ſucceſ ſionem, & maſculo poſ ſeſ ſore maioratus viuente, decedat, qui abſque liberis maſculis poſtmodum moriatur, quis in ſucceſ ſione præferri debeat, an filia, vel ſoror vltimi poſ ſeſ ſoris, cuius pater etiam in maioratu ſucceſ ſit; an filia, defunctæ inſtitutoris, filius, vel filia, de quo nouè inquiritur, & fundamenta nonnulla expenduntur in fauorem deſcendentium ex maſculo vltimo poſ ſeſ ſore; atque ex præ ſumpta voluntate inſtitutoris ceſ ſare repræ ſentationem in hoc caſu, contenditur; Ibidem etiam, an ſoror vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, ſeu frater, dicatur ex linea eius, ex qua ille fuit. SVMMARIVM. -  1 Agnationis conſeruandæ ratio, & fœminarum proximioris lineæ, & gradus, propter maſculos remotiores excluſio, ex quibus coniecturis inducatur, néc ne, & de materia eius articuli, remiſ ſiuè. -  2 Maſculorum vocatio ſola abſque aliis coniecturis, an ſufficiat, ad præ ſumendum, quod diſponens agnationem conſiderauerit; & de contrariis Scribentium ſententiis in propoſito. -  3 Agnatio tunc demum conſeruata cenſetur, quando fœmina ſemper excluditur, & nullo caſu admittitur; idque ex ſententia quamplurimorum; quæ exornatur, provt hic videbitur. -  4 Contra verò ex ſententia aliorum, qui admittunt ſimul ſtare poſ ſe, quod teſtator, maioratúsve in ſtitutor agnationem conſeruare voluerit, & fœ minas nihilominus, aut fœminam, eiuſque deſ cendentes aliquo caſu vocauerit. Nec eſ ſe nouum, quod fœminas in vno caſu admittat ſtatutum, vel teſtator, & in aliis perſonis ex ſua familia agnationem conſeruet. Atque reſpectu quorundam detur, & conſideretur agnatio, aliorúmve reſpectu nec dari, nec conſiderari potuerit. -  5 Et ibidem Ludou. Molinæ, duobus in locis placita explicata; & ſtatim numero 7. -  6 Probata etiam communis ſententia, atque diſtinctio, quo limitatæ, & reſtrictæ, indefinitæ etiam, ſiue abſolutæ agnationis differentiam conſtituit; ſed dilucidè magis, quàm antea eſ ſet, enucleata; & latiùs infra, num. 11. vbi quinque caſus principales diſtinguntur, atque conſtituuntur, provt ibi videbis. -  7 Et pro ſententia communi Ludou. Molina duobus in locis ponderatur, & vide ſuprà, num. 5. -  8 Iacobus Menochius, pro eadem reſolutione expenditur. -  9 Petri Surdi, quatuor in locis ſingularia & notanda verba proferuntur pro ſententia, & diſtinctione communi, quod aliquando agnationis ratio indefinitè, & generaliter conſideratur; aliquando verò limitatè & reſtrictè, provt latiùs hic. -  10 Ludou. Caſanate in idem placitum, nonnullis in locis obſeruationes, & verba expenduntur, quibus communis diſtinctio probatur. -  11 Author verò ero exacta, & dilucida ipſius diſ ceptationis explicatione, quinque caſus principales diſtinxit, quibus articulus præfatus indefinitæ, & limitatæ agnationis, abſolutè, & di ſtinctè magis, quam antea eſ ſet, explicatus manebit. Et ibidem Primus traditur caſus. -  12 Fœminæ, omnibus maſculis deficientibus, an admittatur ad maioratum, à quo fœminæ ſunt excluſ æ, & agnatio conſeruata abſolutè. -  13 Secundus caſus in eodem propoſito adducitur, & Pelaez à Mieres locus expenditur. -  14 Tertius caſus in eodem dubio recenſetur. -  15 Quartus proponitur caſus pro explicatione ipſius articuli. -  16 Quintus denique & vltimus caſus ponderatur. -  17 Fœminis in defectum maſculorum vocatis, an ſuccedant fœminæ propinquiores grauanti, vel grauato, ſiue maioratus inſtitutori, an vltimo poſ ſeſ ſori. Et de contrarietate, ſiue varietate Interpretum in propoſito: de qua vide etiam omnino cap. 91. ex numer. 69. & 71. cum ſeqq. -  18 Ludouici quoque Caſanate, in ipſo articulo reſolutionem, quæ tribus caſibus diſtinctis, ſubſi ſtit. Et in duobus eundem, Author ſequitur, in altero verò latiùs inſiſtit, provt hic videbitur. -  19 Filia, aut filiæ, cum adiecto pronomine meum, tuum, aut ſuum, ad ſucceſsionem maioratus, deficientibus omnibus maſculis deſcendentibus inuitantur, de quibus filiabus teſtator, inſtitutòrve maioratus ſenſiſ ſe videatur; & num. ſeq. & maximè num. 30. -  20 Filij vel filiæ appellatione, quamuis in materia primogeniorum, vtpotè perpetua, & tractum ſucceſ ſiuum habente, etiam nepotes, & cæteris deſcendentes contineantur, & veniant. -  21 Et hoc procedat, etiam ſi teſtator, inſtitutórve maioratus vtatur verbo, filio, in ſingulari. -  22 Id tamen intelligi debet, atque locum obtinet, cùm agitur de conſeruanda perpetuitate maioratus, & ne extinguatur; ſecus verò, quando agitur de excludendo filio inſtitutoris, propter nepotem, aut alium deſcendentem; cùm in filio conſeruari poſ ſit, provt latiùs hic. -  23 Filij appellatione nepos venit, non quidem ex proprietate ſermonis, ſed per interpretationem, aut ex coniecturis, cùm veriſimilis, & præ ſumpta mens teſtatoris ita ſuadet. -  24 Affectio, & dilectio maior habetur ad iam natos, & cognitos, quàm ad eos, qui nec nati ſunt nec cogniti. -  25 Pater plus diligit proprias filias, quam neptes, vel alias deſcendentes, quantuncunque ex filiis maſculis proueniant. -  26 Quia filia eſt in primo gradu, neptis autem in vlteriori. -  27 Et ideo in caſu dubio filij iam nati & cogniti, non debent excludi à nepotibus incognitis, & minùs dilectus, niſi peculiaris aliqua ratio, aut voluntatis coniectura contrarium ſuadeat. -  28 Filij appellatione nepos non venit, quando diſ ponens fecit mentionem filij non ſimpliciter, ſed cum aliqua qualitate reſtrictiua ad filios primi gradus; ſiue, quæ nepotibus non conueniat. -  29 Qualitas nominis determinans verbum diſpoſitionem limitat, & reſtringit, adeò vt non ſit locus diſpoſitioni, niſi qualitas concurrat. -  30 Exornatur reſolutio tradita ſuprà, numer. 19. -  31 Filiorum appellatione nepotes non veniunt, quando teſtator diſcretiuè loquutus eſt de filiis, & de nepotibus. Vel quando extant filius & nepos, quia diſpoſitio poteſt verificari ſecundum ſermonis proprietatem. -  32 Et quando concurrunt duo, quorum alteri diſpo ſitio propriè conuenit, alteri autem per exten ſionem, aut interpretationem; is præfertur, cui propria conuenit. -  33 Lineæ, & gradus, & proximitatis reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, regulas ordinarias in primogeniorum ſucceſsione, & materia, & alias quaſ cunque, ex voluntate diſponentis ceſ ſare & locum non obtinere, vbi inſtitutor maioratus aliter voluit. -  34 Fœminis, ſiue filiabus, aut filiabus maioribus, in defectum maſculorum omnium vocatis indefinitè & ſimpliciter, de quibus diſponens in dubio ſenſiſ ſe videatur, & de explicatione articuli propoſiti ſuprà, numer. 17. quando in dubio verſamur, & indefinita oratio appoſita eſt, & numer. ſeqq. -  35 Lineæ, & gradus & proximitatis prærogatiuam, in maioratuum ſucceſ ſione primum locum obtinere, & ſeruandam eſ ſe regulariter; quod exornatur. -  36 Filiorum appellatio in maioratuum ſucceſsione vſque in infinitum protenditur, propter naturam, & perpetuitatem eorum. -  37 Filiorum appellatione nepotes veniunt in his diſ poſitionibus, quæ in incertum, ac futurum euentum conferuntur. -  38 Et quando materia eſt ſucceſsiua, & perpetua, & quæ tractum ſucceſsiuum ſui natura habet, vt in primogeniis, & vinculis perpetuis. -  39 Et quando diſpoſitio eſt fauorabilis, & non agitur de inducẽdo nouo grauamine; ſed ſolum declarari intenditur, quis in vocatione, aut ſub ſtitutione comprehendatur. -  40 Vel quando ſubſtitutio facta eſt à communi filiorum aſcendente. -  41 Et vbicumque teſtator talis eſ ſet, cui nepotes cum liberis eſ ſent ſucceſ ſuri. -  42 Et vbi eadem, & multo fortius, ſi maior militaret ratio in nepotibus, quàm in filiis. -  43 Ac denique, quando aliquid durum, abſurdum, vel irrationabile ſequeretur, ſi nepotes non venirent. -  44 Filiorum appellatione venire nepotes in primogeniorum ſucceſ ſione, etiam ſi adiectum ſit pronomen poſ ſeſ ſiuum meum tuum & ſuum, vel filius, filiave maior tantùm in ſingulari vocetur. -  45 Filius maior, & filius primogenitus, idem ſunt, vt linea primogenita cenſeatur ſemper vocata, quocunque eorum nomine inſtitutor vtatur. -  46 Eorum omnium, de quibus actum eſt ſupra, ex num. 17. ſumma, & reſolutio proponitur, & eadem retinetur, atque probatur, quæ antea placuit ſententia. Peregrini locus expenditur, & verba eiuſdem commemorantur. L. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legat. 2. deciſio quoque ponderatur. Et Tiberij Deciani, & aliorum ratio præcipua pro filiabus, aut fœminis, diſponenti, ſiue grauanti propinquioribus, diluitur. -  47 Fideicommiſ ſa, & primogenituræ Galliæ, & Italiæ, & aliarum regionum valde differunt à primogeniis Hiſpaniæ, & de illis ad maioratus horum Regnorum non recte infertur. -  48 Reſolutiones traditas ſuprà ex numer. 17. cum ſeqq. procedere non modo reſpectu filiarum, & deſcendentium fœminarum vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus; ſed etiam reſpectu ſororis eiuſdem, & num. ſeqq. -  49 Fratrum quilibet licèt propriam lineam conſtituat; attamen frater, & ſoror vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, dicuntur eſ ſe in linea fratris, contentiuè ſcilicet, non effectiuè, prout latius hic. -  50 Frater videtur eadem per ſona cum fratre, quia ferè alter dicitur. -  51 Linea recta primogenitorum ſemper cenſetur vocata in maioratus ſucceſsione in infinitum. -  52 Linea illius, qui ſemel ius primogenituræ acqui ſiuit, cæteris præferenda eſt nec alius admittendus, donec deficiant omnes, qui ex illa proceſ ſerint. -  53 Frater, vel ſoror, quod non dicatur de linea fratris, ex ſententia quorundam, quæ explicatur. -  54 Et Ludou. Molinæ locus expenditur, quo ſororis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris ius cum iure filiæ eiuſdem æquiparatur. -  55 In maioratus ſucceſ ſione lineæ recta debet ſemper ſuccedi, vt nec ſucceſ ſio retrocedat, neque de vna linea ad aliam tranſitus fiat. -  56 Linea vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus conſideranda primùm eſt, vt illi, qui ex ea procedunt, cæ teris præferantur. -  57 Fœminæ, aut filiæ maiores, demonſtratiuè, & non reſtrictiuè vocatæ cenſentur, cùm in defectum maſculorum vocantur. -  58 Filiæ maiores, aut filia maior, ſi in defectum filiorum, & deſcendentium maſculorum vocantur, adiecto pronomine, meum, tuum, ſuum, hoc, eſt, ſuceda mi hija mayor, & ipſa filia ante delatam ſucceſ ſionem, & maſculo poſ ſeſ ſore maioratus viuente, decedat, qui abſque liberis maſculis poſtea moriatur; quis in ſucceſ ſione præferri debeat, an filia, vel ſoror vltimi poſ ſeſ ſoris, an filiæ defunctæ filius, vel filia. Denique, nouè inquiritur, & fundamenta nonnulla expenduntur in fauorem deſcendentis ex maſ culo, vltimo maioratus poſ ſeſ ſore. -  59 Et Gregorij Lopez locus duplex in propoſito declaratur. -  60 Prædilecta aliqua perſona; videntur quoque prædilecti eius deſcendentes; quod declaratur. PRo dilucida & diſtincta huiuſce cap. [*] explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, me in commentariis controuerſiarum iuris, libro ſecundo, capite quarto, per totum, ex profeſ ſo ſuſcepiſ ſe tractatum, atque explicationem aſ ſidui admodum, & controuerſi illius articuli, an ſcilicet, & quando maioratus inſtitutor agnationis conſeruandæ rationem habuiſ ſe videatur, ſiue ex quibus coniecturis, & præ ſumptionibus agnationis ratio, & fœminarum proximioris lineæ, & gradus, propter maſculos remotiores excluſio inducatur, inductáve cenſeatur, tametſi ea expreſ ſa non fuerit. Hoc etiam Ipſo de. coniecturis vltimarum voluntatum tractacu, lib. 4. cap. 56. numero finali, nonnulla ſcripſiſ ſe, atque obſeruaſ ſe pro enucleatione, atque interpretatione Regiæ pragmaticæ, qua nouè, atque in fauorem fœminarum introductum eſt, ne aliter ipſ æ à ſucceſ ſione maioratus excludantur, excluſ ævè cenſeantur, quàm ſi expreſ ſa, & literalis adfuerit excluſio, idque futurorum negotiorum, non præteritorum reſpectu, prout latiùs ibidem adnotaui. Suprà quoque cap. 91. huiuſce libri, numer. 96. tetigi aliam quæ ſtionem, num. ſcilicet, quando agnati maſculi perpetuò vocantur, Ipſis deficientibus deſcendentibus inquam, fœminæ agnatæ admitti debeant, & omnibus maſculis cognatis præferri, de quo etiam latè, lib. 2. cap. 2. ego. metipſe egi. Addo nunc de eadem materia, cap. 4. lib. 2. excluſiua videlicet fœminarum proximioris lineæ, & gradus propter maſculos remotiores, & conſeruationis agnationis tractatu, vltra eos Authores, quos ipſomet cap. 4. longa ſerie commemoraui, videndos alios, quos poſtmodùm inueni, & perlegi; Ioannem Parladorium, poſt ſeſquicenturiam, quæ ſt. 1. per totam. Pet. Surd. in conſ. 443. ex numer 39. lib. 3. & in conſ. 475. lib. 4. & in conſ. 564. eod. libro. Anton. Theſaurum, forenſium lib. 2. quæ ſt. 12. & 64. Franciſc. Molinum de ritu nuptiar. lib. 3. cap. 24. Ioſephum de Ruſticis ad l. cum auus, lib. 3. cap. 10. & lib. 6. cap. 10. And. Fachineum in conſ. 35. lib. 1. & Ludo. Caſanate in conſ. 4. ex numer. 204. vſque ad num. 235. & in conſ. 15. ex num. 38. & in conſ. 38. ex num. 63. cum multis ſeqq. & in conſ. 50. ex numer. 15. cum ſeqq. & in conſ. 23. ex num. 1. vſque ad numer. 6. & nouiſ ſimè omnium Marium Giurbam, deciſ. Siciliæ 32. per totam, & alios quoque retuli infrà, cap. 117. num. 32. Addo etiam, eodem cap. 4. lib. 2. numer. 78. & quinque ſeqq. conſtanter me defendiſ ſe Ludou. Molinæ ſententiam, & reſolutionem, quod[*] ſcilicet verbum maſculos, ſui natura, abſque vlla ratione conſeruandæ agnationis, expreſ ſa, vel ſubintellecta, excluſiuum ſit fæminarum; atque ita, quod maſculinitatis expreſ ſio præbeat coniecturam, vt proſpectum ſit agnationi; ad quod ſubtiliter ponderaui textum, in §. cæterum, Inſtitut. de legit. agnat. ſucceſ ſion. prout ibidem, numero 81. & 82. & idcirco, quod ſi maioratus inſtitutor ſimpliciter & abſolutè maſculos vocauerit, nec de fœmina in aliqua parte diſpoſitionis meminerit, quamuis rationem conſeruandæ agnationis non expeſ ſerit; ex hoc ſolùm agnationem conſeruare voluiſ ſe videatur, fœminásque propter maſculos remotiores excludere. Et addidi numer 83. quod maſculinitatis qualitas reiterata, aut in pluribus ſubſtitutionibus repetita, oſtendit euidenter, atque indubitanter agnationi fuiſ ſe proſpectum. Et hactenus ibidem Nunc verò an maduer to, eiuſdem opinionis me eſ ſe, eamque exiſtimare veriſ ſimam; quamuis alij plures Authores profiteantur, ex maſculorum vocatione ſola, non præcisè rationem conſeruandæ agnationis conſiderandam eſ ſe; imò plures alias aſ ſignari poſ ſe, vt conſtat ex eiſdem Authoribus, antea relatis, & ibidem à me traditis; atque ita cùm Ipſa maſculorum vocatione, alias ſimul coniecturas requirunt, provt Pet. Surdus, cum aliis Authoribus requirere videtur in locis relatis numero præcedenti. Et reiteratæ, repetitæque maſculinitatis coniecturam prædictam admittunt, de qua ego ipſe, dicto numero 83. Cæterum ex ſola maſculorum vocatione, abſque aliis adminiculis, ſiue coniecturis, rationem conſeruandæ agnationis præciſam deducunt vltra relatos à me, dicto cap. 4. lib. 2. num. 78. Rolandus in in conſ. 82. numer. 34. volumin. 3. Peguera deciſ. 100. inter ciuiles, numer. 18. Peregrinus, vltra locum relatum, prædicto numero 78. de fideicommiſ ſis, articulo 25. numer. 26. & articulo 14. num. 28. & 39. & in conſ. 58. num. 6. libro 1. Fachineus dicto conſ. 35. numer. 8. libro primo. Franciſcus Souſa ad l. fœminæ, ff. de regul. iur. num. 35. & 47. Ioſephus de Ruſticis ad l. cum auus, libro quarto, capite 2. ex num. 14. vſque ad num. 30. fol. 526. qui firmiter aſ ſerit, ex maſ culorum expreſ ſa vocatione, etſi rationem conſeruandæ agnationis teſtator expreſsè non adiecerit, cenſeri voluiſ ſe agnationem conſeruare, atque fœ minas propter maſculos remotiores excludere, & hanc eſ ſe firmiſ ſimam coniecturam, & indubitatè magis procedere in ſucceſ ſionibus perpetuis, ſuie tractum ſucceſ ſiuum habentibus, provt in vinculis, & maioratibus; Pet. Surdus in conſ. 316. numer. 9. libro tertio, & in conſil. 443. numer. 16. eod. lib. 3. qui explicat ibidem, numer. 38. in verſiculo, Et licet aliqui velint: & num. 39. dicens, id procedere ex magis communi ſententia, quando maſculi ſunt diſpoſitiuè vocati; ſecùs tamen, quando ſolum ſunt in conditione poſiti. Ipſe tamen ſubdit, quod in teſtamentis, & hominum diſpoſitionibus non ſolet admittere, niſi cum maſculorum vocatione, aliis ſimul concurrentibus: & in conſ. 475. numer. 18. libro 4. & vide Ludou. Caſanate, dict. conſilio quarto, ex numer. 228. vſque ad num. 235. & in conſ. 15. num. 38. & 39. & in conſ. 38. ex numer. 63. cum ſeqq. atque ex num. 75. vſque ad num. 82. & num. 88. vſque ad num. 95. vide etiam in conſ. 50. num. 33. & ſeqq. vbi Ludou. Molinæ placitis, & reſolutionibus adhærere magis videtur, licet in ſuperioribus con ſiliis, cum eius ſententia non remaneat, ſed alias coniecturas vltrà requirat; ibi autem ſolam maſculorum vocationem ſufficere, & in primogeniis ſententiam Molinæ veram agnoſcit. Quam tamen ipſam ſententiam Molina idem explicat eodem libro tertio, capite quinto, præcitato numer. 29. in fine, in hæc verba: Quod tamen intelli[*] gendum erit, quando ſemper maioratus inſtitutor maſ culos ad eiuſdem ſucceſsionem, ſimpliciter, & abſolutè inuitauit, nec fœminam in aliqua parte maioratus admiſit; provt latius infra iſto cap. ſeptima concluſione dicemus. Et ſtatim ipſamet concluſione ſeptima, numer. 50. in hunc modum ſcribit: Septima conclu ſio, quod quoties in aliqua parte, ſeu clauſula primogenij, vocantur fœminæ, etiam ſi pluries in eo primogenio maſculi vocati fuerint, in eo non cenſetur habita agnationis ratio ſed ſolum prælatio maſculis tributa, itavt in eorum defectum, fœminæ eiuſdem gradus ſuccedant; quod dixit Baldus in conſilio 473. libro quinto, vbi inquit, tunc cenſeri agnationem conſeruatam, quando fœmina ſemper excluditur, & nullo caſu admittitur; & quod tunc quicunque agnatus, quantumcunque remotus, fœminam propinquiorem excludet. Id ipſum etiam notat Alexand. conſ. 115. numero decimo, libro ſecundo, vbi inquit, non cenſeri habitam rationem agnationis, vbi fœmina in aliquæ parte diſpoſitionis vocata inuenitur. Et citat Socinum vtrumque, Decium, Gozadinum, Curtium iun. Crauetam, & alios ita tenentes, & concludit in hunc modum: Quod eſt ſatis ſingulare ad hoc, vt in hoc caſu non poſ ſit ratione conſeruandæ agnationis, de caſu ad caſum primogenium extendi, cum ex huiuſmodi diſpoſitione, non fœminarum excluſio, ſed ſolum maſculorum præ latio, & prædilectio comprehendatur; ſicque vidimus hæc pluries ad fœminarum admiſsionem in forenſibus controuerſiis adduci. Idque verum eſt, quamuis inter ipſos maſculos, qui fœminis præferuntur, & illorum reſ pectu non dubitandum ſit, quin fœminæ excluſ æ cenſeantur. Hactenus Ludou. Ipſe Molina, qui edam voluit id ipſum aperté, libro primo, cap. 5. num. 36. & tenuerunt quamplures relati per Surdum, in conſ. 316. numer. 3. lib. 3. Pet. Anton. de Petra de fideicommiſ ſis, quæ ſtione 9. numer. 19. Peregrinus, artic. 25. num. 26. Ponte de poteſtate Proregis, titulo 9. de ſucceſsione mulierum, num. 27. vbi inquit, quod cum maſculi non ſunt indefinitè vocati, nec fœminæ perpetuò excluſ æ, nulla cenſetur habita agnationis ratio; & cum Menochio, Mantica, Craueta, Hieronym. Gabriele, Anto. Gabriele, Deciano, Hondedeo, Pedrocha, & aliis, nouiſ ſimè Marius Giurba, deciſione Siciliæ 32. num. 15. & 20. & cum Molina, & ab eo relatis, Mantica etiam, Ioanne Gutierrez, Peregrino, Prætis, Gabriele, Velazq. Auend. Deciano, Menochio, Hondedeo, & Pedrocha; ita quoque ego metipſe annotaui, atque ſcriptum reliqui, ſed amplius non declaraui, in commentariis controuerſiarum libri ſecundi, capite quarto, num. 178. Addo nunc, eiuſdem quoque ſententiæ, & reſolutionis fuiſ ſe Magonium, deciſione Lucenſi 7. num. 16. Socinum ſenior. Couar. Gozadinum, Calcanum, Socin. iun. & Tobiam Nonium, cum quibus, & cæteris is à me relatis, dicto numer. 178. ſic etiam annotauit Ludouic. Caſanate, in conſilio quarto, ex num. 205. vſque ad num. 212. vbi ex ſententia quamplurimorum tradidit, quod ex ſola vocatione fœminarum, alio non apparente, omnes agnationis coniecturæ deſtruuntur; provt tenent permulti commemorati ibi, dicto num. 205. Et addit, quod ex vocatione maſculorum deſcendentium ex fœminis, non cenſetur conſiderata agnatio, ſed ſolum perſonalis maſculinitatis qualitas: quia (vt ſubdit num. 206.) per fœminas non ſolum non con ſeruatur, imò deſtruitur agnatio, quia ſunt finis agnationis paternæ, & agnationis aliena principium, provt tenent Authores, quos ibi tetulit. Vnde ſubſtitutis agnatis, vel agnatione, neque fœ minæ, neque deſcendentes ex eis admittentur, vt ibidem etiam, num. 207. & data agnationis ratione, verba, quæ poterant maſculos, & foeminas continere, maſculos includunt, & fœminas excludunt, vt etiam ibi, num. 208. & deſcendentium maſculorum appellatione (data agnationis ratione) deſcendentes ex fœminis non veniunt, qui aliàs venirent, provt etiam ibi, num. 209. & ſequent. in effectu concludens, agnationem conſeruatam non videri, vbi fœminarum adeſt ſubſtitutio, & vocatio: & id ipſum repetit idem Caſanate in conſil. 23. numero quarto, & in conſilio trigeſimo octauo, numer. 69. & 70. & numero nonageſimo, & tribus ſequent. vbi dicto numero nonageſimo, ſic ſcripſit: Secundò reſpondeo, maſculinitatis qualitatem ad inducendam agnationis rationem, ſolum eſ ſe conſiderabilem, vbi maſculi ex maſculis ſimpliciter, & abſolutè vocantur, & fœminæ præcisè, & omni caſu excluduntur. Secus autem, vbi in aliquibus caſibus maſculi tantum vocantur, in aliquibus autem fœminæ, vel deſcendentes ex fœminis, vel cognati admittuntur; tunc enim ratio prædilectionis, ac prælationis maſculorum (ob ſolam qualitatem maſculinitatis) potius conſiderari poteſt, quàm ratio conſeruationis agnationis, ob qualitatem agnationis: Et citat Curtium, Decium, Socinum iun. Marcarium Cephalum, Bottam, Puteum, & Molinam; vt probet, quòd quoties in aliqua parte, ſeu clau ſula primogenij vocantur fœminæ, etiam ſi pluries in eo primogenio maſculi vocati fuerint, in eo non cenſetur habita agnationis ratio, ſed ſolum prælatio maſculis tributa, ita vt in defectum maſculi ſuccedant fœminæ eiuſdem gradus, & lineæ: repetit quoque idem aſ ſumptum in conſ. 50. numero 29. 30. & 31. Econtrario tamen, quod hæc duo ſimul ſtare poſ ſint, nec in ſe repugnantiam, aut contradictio[*] nem contineant, quod ſcilicet per teſtatorem, maioratúsve inſtitutorem agnationis ratio conſiderata fuerit, eámque conſeruare intenderit, & fœminas nihilominus, aut aliquam fœminam, eiúsque deſcendentes, aliquo caſu vocauerit: nec eſ ſe nouum, quod fœminas in vno caſu admittat ſtatutum, lex, vel teſtator, & in aliis perſonis ex ſua familia agnationem conſideret; atque ita reſpectu quorundam detur, & conſideretur agnatio, aliorum vero reſpectu nec dari, nec conſiderari, nec minus conſeruari potuerit; non obſcurè præ ſentit idem Molina, libro primo, capite quinto, numero trigeſi[*] mo ſeptimo, vbi admittit expreſsè, agnationis rationem haberi poſ ſe, habitamque cenſeri inter aliquas perſonas, inter alias verò non; nec inde excludi agnationis rationem, & conſeruationem, quod reſtricta ipſa fuerit ad certas perſonas, vel gradus, in aliis verò non habita, nec conſiderata, provt inferius dicetur: atque ita non excludit agnationis conſideratione m, atque conſeruationem ex eo, quod fœmina, ſeu maſculus ab eo deſcendens, aut alia perſona ad ſucceſ ſionem inuitetur, cui agnationis ius conuenire non valeat. Quod etiam ipſemet Molin. clarè quoque admiſit libro tertio, dicto capite quinto, numero quinquageſimo, in fine, in verſiculo, Ex quibus: nam cum retuliſ ſet Ancharani ſententiam, quam & Florianus, Baldus, Angelus, Corneus, Socinus, Gratus, Ruinus, Antonius Gabriel, & Gregorius Lopez, ibi relati, ſequuntur, ſcilicet non ideo ceſ ſare agnationis con ſeruandæ rationem, quod teſtator in aliqua parte fœminam, ſeu maſculum cognatum ad eius ſucceſ ſionem vocauerit; inquit ſtatim, vel eam opinionem falſam eſ ſe, vti deprehenditur ex his, quæ ipſe antea dixerat eodem numer. quinquageſimo, vel eſ ſe intelligendam vno ex duobus modis; Primo, quando ratio conſeruandæ agnationis à teſtatore expreſ ſa fuit; non autem, quando illam volumus ex vocatione maſculorum deducere; tunc namque illam deducere non poſ ſumus, quando in aliqua parte cognatus vocatus fuit. Secundo, quod cenſeatur conſiderata ratio agnationis quoad ſolas perſonas vocatas, non autem vt ex earum vocatione poſ ſimus eam diſpoſitionem ex ratione conſiderationis agnationis extendere ad alios nun vocatos. Sicque intelligendum eſ ſe text. in capite primo, de eo qui ſibi, & hæredibus ſuis: reſtringendo illum ad ſolos maſculos vocatos, ſi de illo ad primogeniorum materiam arguamus, hactenus Ludouicus Molina. Circa cuius obſeruationem, & placitum primum prædictum, in verſiculo, Primo, quando ratio; animaduertendum ego duxi, Ancharani, & ſequacium ſententiam veram eſ ſe, ſiue ratio conſeruandæ agnationis à teſtatore expreſ ſa fuerit, ſiue illam velimus ex maſculorum vocatione deducere; tunc namque, licet illam deducere non poſ ſimus abſolutè & generaliter, quando in aliqua parte diſpoſitionis cognatus vocatus fuit, limitarè tamen, & reſ pectu eorum, in quibus qualitas maſculinitatis expreſ ſa eſt, licèt agnationis conſiderationis ratio expreſsè habita non fuerit, rectè, & iuridicé deducemus; nec ex eo, quod in aliqua parte cognatus vocatus fuerit, deſinet agnationis ratio, ſiue expreſ ſa, ſiue tacita, ſuum effectum operari, eorum reſ pectu, quibus agnatio ipſa conuenit, & quorum ratione agnatio ipſa conſiderata cenſetur; quod ſi non eſ ſet verum, atque ita præcisè fatendum; nec ſtare poſ ſet eiuſdem Ludouic. Molinæ reſolutio, quam ipſe tradidit libro primo, dicto capite quinto, numero trigeſimo ſeptimo, cum tamen eò loci apertè ſenſerit id ipſum, quod contendimus; dum dixit, agnationis rationem, non indefinitè prolatam, ſiue ex maſculorum vocatione ſubintellectam, reſtringendam eſ ſe ad perſonas, in quibus expreſ ſa eſt, vel quibus conuenire valet, nec ad alias extendendam eſ ſe. Ecce vbi præ ſtantiſ ſimus, atque eruditiſ ſimus is Author non excludit agnationis rationem ex eo, quod reſtricta fuerit ad certas perſonas, & aliis conuenire non poſ ſit. Rurſus nec ſtare poſ ſet ſententia eiuſdem Molinæ, quod maſculorum vocatio ſola abſque aliis coniecturis, agnationis conſeruationis coniecturam inducit; quod ſi hoc verum eſt, (provt verum profitetur Molina) non debet differentia fieri, an ipſa agnationis ratio expreſ ſa fuerit, an ſubintellecta ex maſculorum vocatione, vt reſpectu earum perſonarum, quæ ſpecificatæ fuerint, aut quibus agnationis ipſa ratio conueniat, cen ſeatur agnatio ipſa conſiderata. Quod ſtatim agnoſ cere videtur Molina idem, dicto numero quinquage ſimo, capite quinto, libri 3. in verſic. Secundo quod: Non enim negat, agnationis rationem procedere poſ ſe, ſed eam non extendi, ſed reſtringi aſ ſerit, provt ſuprà retuli, & expreſsè tradidit eodem capite quinto, numero 18. & 19. & 20. Et id ipſum, quod ſcilicet reſpectu aliquorum conſiderari, & dari potuerit agnatio, reſpectu verò aliorum conſiderata non ſit; nec eſ ſe nouum, agnationis conſiderationis rationem reſtringi ad certos gradus, vel perſonas, & in aliis non conſiderari; tenuerunt permulti Authores, quos adducit Petrus Surdus in conſilio 443. numer. 42. & tribus ſeqq. libro tertio & in conſil. 475. numero 16. & 19. & 20. libro quarto, cuius verba, inferius commemorabuntur, idem Surdus, in conſ. 316. num. 13. verſ. Et quamuis teſtator; & num. 14. & duobus ſeqq. lib. 3. cuius etiam verba ad literam commemorabuntur ſtatim. Eiuſdem quoque ſententiæ fuere permulti illi iuris Interpretes, quos ſtudio, & diligentia congeſ ſit, & rem hanc optimè percepit, atque explicauit Ludouic. Caſanate, in conſ. 4. ex numero 217. vſ que ad numerum 223. & in conſilio 38. ex numero 82. vſque ad numerum 86. & dicto conſ. quarto, numero 217. retulit pro hac ipſa reſolutione Alexand. Socinum, Rubeum, Gozadinum, Purpuratum, Hippolyt. Riminaldum, Hondedeum, Petram, Corneum, Beretam, Vegium, Peregrinum, Menochium, Pedrocham, Decianum, Raudenſem, Rolandum, Albanum, Ruinum, Cephalum, Manticã , Thomadoccium, Tobi. Nonium, Alciatum, Crauetam, Socinum iun. Caualcanum. Velazq. Auendañum, & Surdum ipſum, non tamen in locis relatis ſed in conſilio 448. numero 13. libro tertio, & adiicit ipſe Caſanate, numero 218. non eſ ſe inconueniens, vt teſ tator in vna parte diſpoſitionis, non in alia velit agnationem conſeruare; ſicuti Ruinus, Socinus iunior, Menochius, & Pedrocha, quos ibidem refert, notarunt. Et id ipſum repetit in conſilio 38. numero 82. & duobus ſeqq. Idem quoque, quod ſcilicet agnationis ratio procedere, & conſiderari poſ ſit in aliquibus perſonis, aut gradibus ſpecificatis, & non in aliis; adnotarunt, tradiderúntque Antonius Theſaurus, deciſ. Pedemontana 118. numero decimo. Andr. Fachineus in conſilio 35. numero quinto, & conueniunt quamplures, quos cum ipſo Molina ego metipſe recenſui in commentariis, lib. 2. d. cap. 4. numer. 128. qui ſtatuum, agnationis conſeruandæ rationem attendendam non eſ ſe, niſi in gradibus, aut perſonis, in quibus expreſ ſa eſt, nec vltra extendi; quaſi ſupponentes pro certo, non eſ ſe inconueniens, nec etiam nouum, quod in aliquibus perſonis, & gradibus exprimi, atque conſeruari valeat agnatio, in aliis verò non; nec ideo, in perſonis, caſibus, aut gradibus expreſ ſis deſinat conſiderari, atque conſeruari agnatio metip ſa; quod etiam optimè conſiderauit Alciatus, in conſ. 15. num. 8. in verſ. Præterea extat. lib. 6. dicens, quod de iure bene compatiuntur hæc duo, quod teſtator voluerit agnationem conſeruare reſpectu aliquorum graduum, aut perſonarum, non verò reſpectu aliorum, circa quas æqualem affectionem non habet, vel alia diuersáque ratione excitatur. Caualcanus etiam, deciſione 18. numero tertio, parte 3. Franciſ. Molinus de ritu nuptiarum, lib. tertio, capite vigeſimoquarto, ex num. 116. & 128. & 133. & ſequent. Ex his ſanè communis deducitur reſolutio, ex[*] vocatione fœminarum in aliqua patre diſpoſitionis, inſtitutionísve maioratus, dici non poſ ſe, quod diſpoſitio ipſa in nulla parte, ſiue in nullo gradu dicatur agnationis; verè namque quoad gradus, & perſonas ſpecificatas agnationis, ratio manebit; terminatè tamen, & limitatè quoad perſonas ip ſas, & gradus, ita vt vltra non extendatur; atque ita ex vocatione fœminarum non impeditur, nec ſubuertitur agnationis ratio antea conſiderata; ſicuti eleganter adnotarunt, atque probarunt quamplurimi Authores, de quibus ex relatione Menochij, Petri Surdi, Ludou. Caſanate, & aliorum, ſtatim conſtabit. Et inter alios Rubeus, Mazolus, & Hieronym. Gabr. prout eos expendit Surdus ipſe, de quo inferiùs: Gratus, in reſponſo 111. num. 16. in verſ Secundò præ ſuppono, lib. 2. vbi ait, quod ſi paterfamilias non ſimpliciter conſiderauit agnationem, ſed eam reſtrinxit ad fauorem deſcendentium maſculorum, vocando poſt eos filias, fuit prudens eius conſilium conſeruandi agnationem, tantùm in ſuos deſcendentes maſculos, & eorum fauorem, non verò quo ad tranſuerſales, in quo caſu indubitanter in deſcendentibus tantum eſt conſideranda agnatio, & non in tranſuerſalibus, ſecundùm ipſum, num. 36. Et idem in terminis firmauit Craueta in conſ. 130. numer. 6. & 9. Curtius iunior in conſilio 113. numero 14. verſic. Quiaſatis nobis eſt: Socinus iunior in conſ. 6. In cauſa Thomæ. numer. 20. verſic. Vel ſuis: volumine primo, vbi dicit, quod ſi ſtatutum excludens fœminas, eas excludat ſimpliciter, & indefinitè, voluit fauere agnationi; hoc eſt, omnibus agnatis, qui coniunguntur per lineam tranſuerſalem patris, & aui; ſi verò præfiniret terminatè, non operabitur vltra eius terminos. Itaque admittenda, & probanda eſt communis opinio, & diſtinctio, quæ limitatæ, & re ſtrictæ, indefinitæ etiam, ſiue abſolutæ agnationis conſiderationis rationem conſtituit; & idcirco, ſi inſtitutor maioratus indiſtinctè ad eius ſucceſ ſionem maſculos omnes ex ſua familia inuitauerit, nec fœminas admiſerit, maioratus ipſe erit per petuæ, & abſolutæ agnationis (qui fœminis aliquo caſu vocatis, perpetuæ agnationis eſ ſe non poteſt) ſed ſi maſculis tantum deſcendentibus vocatis, aut agnationis ratione ad certos gradus, & perſonas reſtricta, fœminas poſt eos vocauerit, & prudenti illo conſilio (de quo per Gratum ſuprà) vtatur, tunc equidem adhuc maioratus agnationis manebit, dicíque debebit; reſtrictus tamen, & limitatus ad eas perſonas; ita vt eis extinctis amplius agnatio conſeruari, conſiderarive non poſ ſit; ſicuti ex Mazolo, & Hieronymo Gabriele, optimè perpendit Surdus, dicto conſilio 475. numero vigeſimo, libro 4. cum etiam in defectum omnium maſculorum ex ſua familia, fœminas inſtitutor ad ſucceſ ſionem vocauerit, dici quoque vere debebit, inſtitutorem metipſum infinitè, & abſolutè agnationi proſpexiſ ſe, eámque conſeruare voluiſ ſe; fœ minas tamen omnibus maſculis deficientibus, velut neceſ ſitate cogente, vocaſ ſe, vt perpetuitati maioratus, & memoriæ ſuæ, atque familiæ ſplendori conſuleret, ne in vltimo agnato maioratus finiretur, & bona libera remanerent: ſicuti cum iudicio annotauit Gregorius Lopez in l. tertia, titulo decimo tertio, partita ſexta, gloſ ſa ſecunda, verbo, mugeres: quæ ſtione quarta, verſiculo, Secundo præmittendum. Mieres etiam, ſecunda parte, quæ ſtione ſexta, numero ſexageſimo quinto, de quo infrà: & quidem pro hac communi ſententia, & recepta Interpretum diſtinctione, infinitas poſ ſem Scribentium auctoritates expendere, quas ideo ſciens, conſultóque prætermitto, quòd penes Menochium, Surdum, Caſanate, Marium Giurbam, & Peregrinum videri poſ ſint; eorundem tamen verba, hoc loco recenſere, & ad literam tranſcribere, ideo non modo opportunum, ſed etiam conueniens, & neceſ ſarium viſum eſt, quod vel hoc duntaxat, cap. prælecto, & annotato. alibi quærendi, atque huiuſce veritatis indagandæ labor excuſetur, & ſuperiores doctrinæ ex ipſorum Authorum ſcriptis, & reſolutionibus comprobentur omnino: vt etiam ca ſus nonnulli, quos inferius duxi conſiderandos, atque conſtituendos, dilucide magis appareant, & euidentius comprobati remaneant. In primis ergo, pro ipſa doctrina, & diſtinctio[*] ne præfata; expendi, ponderarique debet Ludou. ipſe Molina, qui quamuis lib. 1. d. cap. 5. numer. 36. & lib. 3. cap. 5. num. 29. in fine, & num. 50. in principio, aliter videatur contendiſ ſe, atque agnationis con ſiderationis rationem excluſiſ ſe, vbicunque fœminarum mentio facta fuerit, ipſ æque vocentur; id tamen ſemper intellexit ad modum prædictum, & cum diſtinctione limitatæ, & reſtrictæ, indefinitæ etiam, & abſolutæ agnationis; vt ſcilicet indefinita dicatur, & generaliter accipiatur, cùm fœ minæ numquam vocantur; quando verò ipſ æ vocatæ fuerint poſt maſculos, ſiue aliquas perſonas, aut gradus, quibus agnationis ratio conuenire valet, tunc etiam agnationis ratio habita, conſideratáque dicatur, reſtricta tamen, & limitata ad gradus, & perſonas expreſ ſas, vt vltrà non extendatur, finitiſque gradibus, & perſonis eiſdem finiatur; ſic ſane eodem cap. 5. lib. 1. numero 37. & cap. 5. num. 50. in fin. lib. 3. ſatis apertè id agnouit, & tradidit idemmet Molina, & in eum ſenſum (licèt non ita clarè, & expreſsè) Molinam expendit Petrus Surdus, in conſ. 343. numer. 42. lib. 3. & in conſilio 475. numer. 20. ad finem, lib. 4. Franciſ. Molinus, lib. 3. cap. 24. ex num. 133. & 136. & 128. & 117. vbi vide. Menochius etiam eiuſdem ſententiæ fuiſ ſe vi[*] detur, ſiue ita non obſcurè præ ſentire, quamuis non ſic apertè diſtinxerit, & explicauerit, vt dixi: is namque libro quarto, præ ſumptione 88. numer. 19. is namque libro quarto, præ ſumptione 88. numero 10. &. 20. dubitauit principaliter, de agnatione qui dicantur, & quando teſtator vult bona ſua con ſeruari debere in agnatione, qui comprehendantur; & inquit diſtinguendos eſ ſe tres caſus, Primus quorum eſt, quando fit mentio agnationis, habito reſpectu, & relatione ad perſonam teſtatoris, vt ſi teſtator dixit, conſeruentur in mea agnatione: & hoc caſu propriè continentur tranſuerſales agnati, vt putà frater ipſius teſtatoris, vel fratris filij, vel reliqui. Eſt ratio, quia non poteſt propriè intelligi de filiis, nepotibus, & aliis, ab Ipſo teſtatore deſcendentibus, cùm ij relatione habita adipſum teſtatorem, non dicantur agnati, ſed deſcendentes. Et hoc caſu loquuntur Laur. de Pinu, Decianus, & Cardinalis Mantica, prout ibi referuntur. Secundus eſt caſus, quando teſtator vocauit agnationem, habita relatione, & reſpectu ad perſonam filiorum ſuorum, vt ſi dixit, conſeruentur bona in agnatione filiorum meorum: hoc caſu intelligitur propriè de filiis, & deſcendentibus, qui inter ſe dicuntur agnati, l. penultima, ff. vnde legitimi, & latiùs atque ſingulariter comprobat aliis iuribus, prout ibi videri poteſt. Tertius eſt caſus, quando teſtator ſimpliciter & abſolutè vocauit agnationem, vt ſi dixit, bona conſeruentur in agnatione. Hoc ſanè caſu intelligitur, tam de propria ipſius teſtatoris, id eſt de tranſuerſalibus, quam de illa filiorum, & hoc caſu eſ ſe intelligendum Ancharanum, prout ibidem annotauit. Hactenus Menochij caſus, & reſolutiones, qui (vt vides) in verſiculo, Secundus eſt caſus, tractauit de agnatione non perpetua, ſiue indefinita, & abſoluta, ſed de limitata, & reſtricta ad filios, & deſcendentes te ſtatoris, qui inter ſe dicuntur agnati: in verſiculo, verò Tertius eſt caſus, egit de agnatione indefinita & abſoluta, tam reſpectu filiorum, & deſcendentium, quàm tranſuerſalium, vt in principio In ſtitut de legit. agnat. tutela: & in principio Institut. de legit. agnat. ſucceſsione. Petrus autem Surdus ſingulariter admodum,[*] & apertiùs rem ipſam explicauit quatuor in locis, quibus aliorum ſententia, & placita maturè perpendit; & congerendi, atque referendi ea, quò labor excuſetur, verba eiuſdem Authoris, hoc loco recenſere, viſum eſt conueniens, vt ſupra dixi: is itaque Author egregiè ſe in propoſito habuit; & in conſilio 316. numero decimo tertio, ex verſic. Et quamuis teſtator, & numero decimo quarto, libro tertio, ſic ſcripſit: Et quamuis teſtator in defectum maſculorum vocauerit fœminas, non tamen per hoc negari poteſt, quin ſuæ agnationi proſpicere voluerit, quia donec extabunt maſculi ex Alexand. filio, voluit eos ſuccedere, & excludere fœminas, atque ita ſuam agnationem voluit in ſuis deſcendentibus conſeruare; ceſ ſante autem ſua linea maſculina, tunc fœminas à ſe, & filiis deſcendentibus, prætulit fratribus. Bene verum eſt, quod non proſpexit ad vniuerſam agnationem, ſed ſolum ad ſuam lineam: & non eſt mirum, nec nouum, quod in vno caſu ſtatutum admittat fœminas, & in aliis agnationem conſideret, vt optimè declarat Socinus iunior in conſilio vigeſimo tertio, numero 35. volumine primo, vbi fortius loquitur, quando fœminæ fuerunt in diſpoſitione, primo loco vocatæ. Sed magis propriè idem Socin. iun. in conſ. 158. num. 42. in 2. vol. vbi dicit, quod etſi te ſtator fœminas admittat, deficientibus maſculis de ſcendentibus, per hoc non tollitur, quin inter deſcendentes voluerit agnationem conſeruare: & repetit in conſilio 116. numero 10. volum. 3. & quod ratio agnationis habita ſit, quando fœmina ſubſtituuntur in defectum maſculorum; tenuit Rubeus, conſilio 22. nu mer. 10. & clarius in conſil. 35. numero 4. Tiraquell, alios citans de iure primogen. quæ ſt. 13. num. 10. vbi vult, quod ſubſtituendo fœminas, maſculis vocatis non excludatur filia teſtatoris propter nepotem maſ culum ex filia hæredis; quia tunc ceſ ſat agnationis ratio, quæ à teſtatore præ ſumitur conſiderata: Et pulchrè Hieronym. Gabr. in conſ. 116. numer. 13. volumine 2. vbi ait, quod cenſetur habita agnationis ratio, quando maſculi deſcendentes ſunt vocati, licet ſubſtitutæ ſint fœminæ, poſt extinctos omnes maſculos. Ancharanus conſ. 359. Bald. conſil. 68. inter conſilia Angeli, & idem Angel. conſil. 69. Corn. conſ. 11. num. 10. vol. 1. Socin. conſ. 81. num. 12. volùmine quarto. Socinus iun. conſilio 25. num. 37. libro primo. Gab. comm. opinion. libro 6. titulo de ſtatutis, concluſ. 6. numero 1. vbi allegat Ruinum, & Gratum Bene verum eſt, quod teſtator voluit fœminas excludi propter agnatos à ſe deſcendentes, non propter tranſuerſales: ſed hoc non impedit, quin dicatur, agnationem inter deſcendentes conſideraſ ſe; dicimus enim, rationem agnationis attendi in caſibus expreſsis, non in aliis. Imola in l. ſi vero; §. de viro, circa finem, ff. ſol. mat. Decius in l. prima, num. 3. C. de ſucceſ ſor. edict. & in conſ. 315. colum. 2. multos alios citat Molina de primogen. Hi ſpanor. lib. 3. cap. 5. num. 20. Cephalus Conſ. 521. numer. 31. Sim. de Præt. lib. 3. interpret. 3. dubitat. 1. ſolut. 11. num. 71. Menoch. conſ. 243. numero 52. & conſilio 274. num. 26. Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 6. tit. 15. numer. 6. atque ita, quando agnatio eſt conſiderata, non extenditur; ergo infertur, quod poteſt conſiderari agnatio in aliquibus caſibus, & in fauorem aliquorum, & in aliis, vel in fauorem aliorum non conſiderari. Et ſanè, quæ alia potuit conſiderari ratio, quare teſtator inter ſuos deſcendentes vocauerit maſculos ſucceſsiuè in infinitum, & fœminas excluſerit; niſi quia decus familiæ reſpexit, quod autem proprias filias excluderet propter fratres, hoc non erat neceſ ſarium, niſi quando voluiſ ſet agnationem con ſeruare, non ſolum inter deſcendentes, ſed etiam inter collaterales. Et quod in vna ſubſtitutione facta de maſ culis, fuerit conſiderata agnatio, in alia verò non, quando agitur de fœminarum deſcendentibus, admittit, & probat Cardinalis Mantica, dicto libro 8. tit. 18. num. 17. & num. 63. & loquitur in caſu, quando teſtator vocauit proprias filias, deficientibus omnibus maſculis. Hactenus Petri Surdi verba, quæ egregiam, & notandam equidem præ ſtant reſolutionem in propoſito. Ipſe quoque Surdus in conſ. 443. num. 41. in verſ. porrò ex eo quod teſtator, & numer. 42. eod. lib. 3. in hunc modum reliquit ſcriptum: Porrò ex eo quod teſtator in aliquo caſu fœminas vocauerit, non minus videtur voluiſ ſe ſuam conſeruare agnationem, quia vocatio fœminarum aliquo in caſu facta, non tollit rationem conſeruandæ agnationis, quæ fuit expreſsè adiecta; declarat Molina, d. lib. 3. cap. 5. numer. 50. verſ. Primo quando circa finem. Et inferius ſtatim in hæc verba: Reſpondeo, quod testator potuit, & voluit agnationem conſeruare in omnibus, præ terquam in aliquibus caſibus; & ideo licet aliquo caſu fœminas vocauerit, non tamen ideo dici poteſt, quod agnationis fauorem non conſiderauerit, potuit enim, & voluit conſiderare in omnibus aliis. Et citat quamplures ſic tenèntes; & addit Crauetam, & Greg. Lop. in idem placitum, quod ſcilicet, etſi agnatio non ſit conſiderata eo caſu, cum fœminæ ſunt vocatæ, eſt tamen conſiderata in aliis caſibus, & iterum ibi: Reſpondeo, quod ſatis eſt, teſtatorem voluiſ ſe conſeruare agnationem inter ſuos deſcendentes; quamuis enim agnatio generaliter ſumpta, includat etiam collaterales, quia intelliguntur non ſolum effectiuè, ſed etiam contentiuè, vt poſt Salicet: Ruinum, & alios, docet Cardinalis Mantica, lib. 8. tit. 12. num. 12. vbi diſputat, an in dubio, vocata agnatione, veniant collaterales, &c. Idem etiam Surd. in conſ. 475. ex num. 14. in fin. verſ. Remouetur quoque, & quatuor ſeqq. lib. 4. in eodem placito remanſit, & num. 19. & 20. ſic, atque egregiè ſcriptum reliquit: Ratio autem, quæ in contrarium allegatur, non videri vocatam agnationem, quia fœminæ ſunt inuitatæ aliquo caſu, non ſolum ſecundum ſupra dicta destruitur; ſed imò retorquetur: quia fœminæ inuitantur, deficientibus maſculis id quod facit præ ſumi, quod fuerit conſiderata agnatio; & procederet ea ratio, ſi dum ſuperſunt maſculi, aliquo caſu eſ ſent vocatæ fœminæ, ſed quando fœminæ ſunt poſt maſculos vocatæ, & extantibus ipſis ſemper excluſ æ, non impediunt, quominus fuerit conſiderata agnatio, donec maſculi extant: ita declarat Rubeus, in conſ. 22. n. 10. & clarius cæteris declarat Mazol. in conſ. 6. n. 9. verſ. & reſpondendo formaliter: vbi dicit, quod fœminæ vocatæ poſt extinctam agnationem, non tollunt, quin fuerit conſiderata agnatio, donec aliquis extat de agnatione; licet poſt finitam, & extinctam agnationem, non poſsit conſiderari agnatio. Hoc etiam placuit Gabr. in conſ. 116. n. 13. in 2. volum. vbi ita reſoluit hoc ipſum motiuum: diſtinguenda itaque ſunt tempora; Vnum donec viuunt agnati, & tunc conſiderata, conſeruatáque dicitur agnatio. Alterum eſt, illis deficientibus, & eueniente tali caſu, in fœminarum ſucceſsione, non habetur ratio agnationis. Sic etiam è contra, quando in principio vocatæ ſunt fœminæ, & post eas maſculi, tali caſu, defectis fœminis, videtur conſiderata agnatio reſpectu maſculorum, poſt fœminas vocatorum, vt poſt Socin. ſen. concludit Socin. iun. in conſ. 23. numero 36. & ſeqq. volum. primo, & in con ſilio 116. numero 10. volumine 3. quinimò multi volunt id verum eſ ſe, etiam quando, donec extant maſ culi, aliquo caſu vocantur fœminæ; vt voluerunt Gratus, & Ruinus, in locis citatis à Gabriele, qui eos ſequitur, commun. opinion, lib. 6. titul. de ſtatutis, concluſ. 7. numer. 2. quod admittit etiam Molina lib. 3. cap. 5. num. 50. Denique ipſe Surdus, deciſ. 66. numer. 21. in verſ. Quod vero dictum eſt, & numero 22. vbi etiam multum ad propoſitum, & ſuperioribus conueniens; ſic ſcripſit: Quod vero dictum eſt, agnationem à te ſtatore minimè fuiſ ſe conſideratam, quia post filiorum mortem ſine filiis, vocauit proprias filias, non obſiſtit; quia ſat eſt, quod agnationem conſiderauerit quo ad ſuos deſcendentes; & inconueniens non eſt, quod teſtator non reſpexerit ad vniuerſam agnationem. Et citat quamplures Authores ſic tenentes, & dicentes, quod quando diſpoſitio excludit fœminas propter maſculos exiſtentes in certo quodam gradu, vult nihilominus, attendendam eſ ſe rationem agnationis, vſque ad illum gradum. Et concludit in hunc modum, Ex eo autem; quod filias vocauerit, deficientibus omnibus ſuis filiis, non infertur, quin ſuam agnationem quoad deſcendentes voluerit conſeruare; imò hoc argumentum retorquetur, &c. Superioribus autem Petri Surdi reſolutionibus[*] conuenit omnino Ludou. Caſanate in conſilio 4. ex numero 217. folio 75. vſque ad numerum 224. vbi in hæc verba ſcripſit: Septimò, nam quamuis fateamur, voluiſ ſe agnationem conſeruare; conſtat tamen, non voluiſ ſe eam conſeruare ſimpliciter, abſolutè, & omni caſu; ſed tantùm in certis caſibus, ſub certis conditionibus, & in certis perſonis. Quia neque fideicommiſ ſum perpetuum abſolutè conſcripſit, neque rationem agnationis expreſsit, nec vniuerſaliter, ſeu ſimpliciter, & abſolutè conſiderauit, ſed particulariter in certis caſibus, certis perſonis, & ſub certis conditionibus ſubſtitutiones diſpoſuit, Quæ inquam pluribus ſubſti tutionis partibus potuerunt deficere. Quia vinculum pluribus caducitatibus, & defectibus ſubiectum reperitur. Inde, quamuis ratio agnationis conſeruandæ potens ſit ad inducendum ſubſtitutiones, & fideicommiſ ſa ex vi comprehenſionis, quando ſimpliciter & abſolutè ratio conſeruandæ agnationis exprimitur, vel conſideratur: tamen, quando non ſimpliciter, & ab ſolutè, ſed certis tantum in caſibus, & perſonis reperitur expreſ ſa, vel certis tantum in caſibus, & perſonis reperitur contemplata: tunc ea generalis ratio agnationis conſeruandæ reſtringitur, & limitatur ſecundum ſubſtitutiones præcedentes, & in caſibus formaliter expreſ ſis, ad illoſque debet reſtringi, & coarctari, non ad alios caſus, aliáſve perſonas extendi. Ad quod citat Author metipſe infinitos iuris Interpretes; & concludit, non eſ ſe inconueniens, vt teſtator in vna parte diſpoſitionis, non in alia velit familiam conſeruare, & agnationem con ſiderare; prout d. numer. 217. & tribus ſeqq. & ſubdit numer. 221. in hunc modum: Eſt enim di ſtinguendum, an teſtator ſimpliciter, & abſolutè maioratum, vel ſubſtitutionem cauſa conſeruandæ agnationis inſtituit; an verò rationem agnationis certis perſonis, ſeu gradibus adiecit, ſeu illa tacitè per coniecturas eliciatur ex ſubſtitutione in certis caſibus, perſonis, & conditionibus facta. Nam quidquid procedat in primo caſu, tamen in ſecundo conſeruatio agnationis ad caſus expreſ ſos, & ad per ſonas nominatas reſtringitur, ad alioſque caſus, vel perſonas extendi nequit; l. quæ conditio, ff. de condit. & demonſt. Imola, Molina, & Auendañus, & Raudenſis, &c. Prout ibidem, & duobus numeris ſeqq. & id ipſum repetit in conſil. 38. numer. 82. & quinque ſeqq. & numer. 97. vbi ſingulariter, atque in hunc modum inquit: Sed reſpondeo, hoc fundamentum parui faciendum eſ ſe; nam ea clauſula non ponitur ſimpliciter, & abſolutè per viam regulæ, ita quod ad omnes gradus, & perſonas referatur; ſed ea clauſula poſt lineam tertio geniti, vel quarto geniti adiicitur ad comprehendendum quoſcunque alios filios maſculos, quos teſtatores habere ſperabant, & filiabus in primo gradu exiſtentibus, præferebant. Quo caſu non cenſentur maſculi ſemper vocati, neque fœ minæ ſemper excluſ æ; ita voluit Gregor. Lop. in l. 3. tit. 8. part. 6. in gloſ. verbo, mugeres, verſ. Sed quid ſi fœmina, vbi diſtinguit, an excluſio fiat in aliqua clauſula, de per ſe abſolutè poſita, & tunc referri debeat ad omnes gradus, & ad omnes vocationes: An verò excluſio fœminarum fiat intra certum capitulum alicuius gradus, ſeu vocationis; & ad ſolum illud referatur, & non ad alias vocationes, ſeu ſub ſtitutiones: & ita etiam loquitur Molina, d. numer. 62. Et hactenus de ſententiis, atque reſolutionibus prædictorum, & diſtinctione huiuſce materiæ, quam non ita digerit, & nimis abſolutè loquitur Ioann. Gutierr. in conſil. 13. num. 23. & 33. nec etiam Farinac, nouiſsimarum Rotæ Romanæ, deciſ. 203. ſecundæ partis, tom. 1. fol. 217. & deciſ. 217. fol. 236. & deciſ. 282. fol. 311. & deciſ. 354. fol. 390. & deciſ. 432. ead. part. 2. & tomo 1. Franciſc. Molinus de ritu nuptiar. lib. 3. d. c. 24. ex n. 133. & ſeqq. & n. 72. & ſeqq. Ego verò, eorundemmet Authorum, & ferè omnium, qui hactenus in propoſito ſcripſe[*] runt, & obſeruationibus, & traditionibus, originaliter, & attentè perlectis (vt moris habeo) nonnullos caſus diſtinguendos, atque conſtituendos duxi, quibus articulus metipſe, diſtinctè magis, & dilucidè admodùm explicatus manebit; nam licet Interpretes metipſi diſtinguendũ agnouerint, prout hactenus adnotaui, an indefinitè; & abſolutè agnatio conſiderata fuerit, an verò limitatè & reſtrictè, nec ideo agnationis conſeruationis rationem ceſ ſare ſtatuerint, quòd ad certas perſonas. vel gradus reſtricta fuerit, ſiue quòd fœ minæ aliquo caſu, ſiue generaliter in defectum maſculorum vocentur; non tamen ad eum modum caſus ſeparant, nec diſtinguunt. Sit itaque primus caſus, quando teſtator, maioratúſve inſtitutor, generaliter & abſolutè, ſiue indefinitè, & per viam regulæ generalis, maioratum cauſa conſeruandæ agnationis inſtituit, aut in perpetuum maſculos ad ſucceſ ſionem eius inuitauit, nec vnquam fœminas admiſit: tunc quidem iſta dicetur propria & vera, & abſoluta agnationis conſeruatio; quia in nulla parte de foeminis diſpoſuit teſtator, nec earum mentionem fecit: & de hac loquebatur, ſermonémque inſtituit Ludouic. Molina, libro tertio, dicto capite quinto, numero 50. in principio, & in eius terminis, & peculiari natura, atque ſignificatione exiſtens, dixit, quod agnationis ratio, habita conſideratáque dicitur, quando maſculi perpetuó ad ſucceſ ſionem vocantur, & fœminæ nunquam admittuntur, quia ſi aliquando admittantur, vel quia ratio ipſa con ſeruandæ agnationis generalis non fuit, nec indefinita, ſiue ad certos gradus, aut perſonas, ſpecificè reſtricta, tunc nec poteſt dici ſimplex, aut indefinita agnationis conſeruatio, nec etiam perpetuò durare: & in eo ſenſu, maturo equidem iudicio, & eruditè (prout adſolet) idemmet Molina ſe habuit præcitato numero 50. in principio. Iuridicè etiam, & rectè alij quamplures, qui eum ſequuntur, vnanimiter ſtatuerunt (prout eos commemoraui ſuprà, numero tertio,) non tamen excludunt, quin etiam agnationis ratio ſubſiſtat, conſiderarique valeat; quamuis ea limitata, reſtrictáque fuerit, vel aliquo caſu, aut generaliter in defectum maſculorum deſcendentium fœminæ vocatæ, prout ſuprà annotaui ex Petro Surdo, & aliis; & caſibus ſequentibus dicetur; & notauit Molinus, dict. c. 24. n. 131. & 3. ſequent. & n. 147. & ſeqq. Et in his terminis rectè excitatur dubium il[*] lud, an ſcilicet fœminæ, omnibus maſculis deficientibus, admittantur ad maioratum, à quo fœ minæ ſunt excluſ æ, & agnatio conſeruata abſolutè, quo in dubio Pelaez à Mieres de maioratu 1. part. quæ ſt. 2. num. 16. latiùs ſecunda parte, quæ ſt. 6. num 42. per totum, in ea opinione fuit, vt exiſtimaret, quod ſi quis faciat maioratum, & omnino à ſucceſ ſione excludat fœminas in perpetuum, ſi nullus tamen maſculus ſuperſit ex generatione te ſtatoris, ſed fœmina tantum; quod ea iuxta veri ſimilem, & præ ſumptam voluntatem inſtitutoris, naturam etiam, & finem primogeniorum, eorúmque perpetuitatem ſuccedere debeat; prout latiùs, ipſomet num. 42. fundauit, & mihi veriſ ſimum, atque menti inſtitutoris admodum conueniens videtur: Contrarium autem; vt libera remaneant bona in vltimo poſ ſeſ ſore, omnino repugnans; prout etiam annotaui cap. præcedenti, ſub num. 69. in fine; & ibidem dixi videndum D. Ludouic. Pegueram, deciſionem 117. qui id ipſum quod Mieres tuetur, quamuis eum non referat: & addidi ſententiam contrariam (niſi aliàs inſtitutoris voluntas adſit) Farinacij, nouiſ ſimar. anni 1618. Rotæ Romanæ, deciſ. 203. num. 7. & 8. mihi non placere, nec aliis forſan placituram, vt bona libera remanere in vltimo maſculo maioratus poſ ſeſ ſore, maioratúmque finiri, & ſuæ familia; memoriam, & con ſeruationem finiri, inſtitutor voluerit; ſed potiùs manere, atque conſeruari, ſaltem in fœminis, ſi in maſculis non poſ ſit, quia omnes deficiant, niſi aliud expreſsè ſtatuerit: prout etiam voluit Gregor. Lopez in l. 3. titulo 13. partita 6. verbo, mugeres, quæ ſtione quarta, in verſic. Quid autem, ſi conditor maioriæ. Et quidem in hoc primo caſu verè loquuntur Molina, dict. num. 50. cap. 5. & Pelaez à Mieres, dict. quæ ſt. 6. num. 42. & fœminam maſculúmque ex fœmina admitti ad ſucceſ ſionem, etiam vbi agnationis ratio fuerit expreſ ſa per teſtatorem, ſi maſculi omnes agnati deficiant, Ruin. ſcripſit in conſ. 154. num. tertio, libro ſecundo: & reſpondit, ſtante ſtatuto, fœminarum excluſiuo, non cenſeri eas excluſas, cum tempore purificati fideicommiſ ſi, maſculi non reperiuntur. Cephal. etiam in conſ. 252. num. 23. libro ſecundo. Mantica lib. 8. tit. 12. num. 7. Surdus in fortioribus terminis, etiam quando agnationis ratio habita fuit, deciſ. 84. & in conſ. 308. num. 9. lib. 3. refert & ſequitur Franciſc. Molinus, de ritu nuptiar. & pact. matrim. lib. 3. cap. 24. num. 216. & idem probabit antea, num. 196. Valençuela etiam Velazquez in conſ. 40. numer. 30. Ex his credimus, Ioſeph. Seſe, deciſ. 308. num. 9. & 10. & 11. folio 292. in fine, & 293. dum inquirit, an fœminæ perpetuò excluſ æ cenſeantur à ſucceſ ſione, etiam maſculis deficientibus; & quatuor concluſiones conficit, in 2. & 3. & 4. rectè quidem ſe habuiſ ſe, & iuridicè, & verè loquutum, prout ibi videri poteſt. In prima autem, dum ſtatuit, quod vbicunque maſculi ſimpliciter vocantur, vel contemplatur agnatio, perpetuò remanent excluſ æ fœminæ, etiam maſculis omnibus deficientibus, deceptum quidem, vbi teſtator, maioratúſve inſtitutor, etiam deficientibus maſculis, & omni caſu, & tempore, eas non excluſerit; cùm enim maioratus ſucceſ ſio, ſui natura perpetua eſ ſe debeat; potiùs credendum eſt, eas temporaliter, & dum maſculi extant, excluſas, vt maioratus perpetuò duret, vbi aliud cautum non eſt, & ita facilè exprimi poſ ſet; quàm eas perpetuò fuiſ ſe excluſas, cùm ea interpretatione, & maioratus, & inſtitutoris memoria perimeretur; quod ab eius præ ſumpta voluntate, & prudentis hominis deſiderio, multùm abhorret. Secundus caſus ſit, quando inſtitutor maiora[*] tus ipſe, agnationem perpetuò conſiderauit, atque conſeruare intendit, ſiue maſculos omnes agnatos, tam deſcendentes, quàm tranſuerſales in perpetuum vocauit, fœmináſque propter maſculos, etiam remotioris lineæ, & gradus excluſit; quia non ſimus in maioratu facto ex facultate legum huius Regni, in quo ſeruari debet ordo & forma l. 27. Tauri, quo ad tertiam partem bonorum, ex qua vinculum, aut maioratus perpetuus fiat; atque ita maſculi tranſuerſales fœminis de ſcendentibus præferri non poſ ſint; ſed in maioratu facto ex Regia facultate, in quo fœminas excludi poſ ſe, alio cap. diximus, 4. ſcilicet lib. 2. & per Molinam lib. 3. cap. 4. & 5. Mieres, 2. part. quæ ſt 6. cum infinitis aliis, ibi relatis, & ſuprà hoc eodem tractatu, lib. 4. cap. 36. In caſu itaque proponitur quæ ſtio, quo indefinitè, & abſolutè, dum extant maſculi, tam deſcendentes, quàm tranſuerſales, fœminæ excluduntur, ſiue in nulla parte diſpoſitionis, earum mentio ſit; attamen in defectum eorum omnium maſculorum, fœminæ Ipſ æ ad ſucceſ ſionem inuitantur (in quo iſte caſus à præcedenti differt; quia in illo, tametſi intelligeremus, agnationem perpetuò conſeruatam, atque con ſideratam; nunquam tamen, nec etiam in defectum maſculorum omnium, fœminæ vocantur, earúmve mentio fit: hic autem ab ipſo in ſtitutore, eo caſu ad ſucceſ ſionem admittuntur.) Tunc quidem fœminarum poſt extinctam agna tionem omnem ſubſtitutio, & vocatio non tollit, quin fuerit conſiderata, perpetuóque conſeruata agnatio, eáque verè, & propriè agnationis conſeruationis ratio ſit, donec aliquis extat de agnatione, cùm in defectum omnium maſculorum, vocationis fœminarum expreſ ſio non debeat id alterare; quod tacita, atque ex præ ſumpta mente in ſtitutoris ſubintellecta, prout ſuprà ſequutus placitum Pelaez à Mieres notaui, alterare non poteſt; poſt extinctam tamen, & finitam agnationem, omnibúſque maſculis deficientibus, non poterit amplius agnatio conſeruari; ſed antea mero iure ſubſiſtit, atque perpetuò conſeruata dicitur, ex quo maſculi omnes, tam deſcendentes, quàm trã ſ uerſales vocantur, ac ſi in eorum omnium defectum, fœminae non vocarentur; fœminæ autem non ex voluntate inſtitutoris maioratus libera, aut mera, ſed neceſ ſitate potius, & in defectum maſculorum vocantur, idque, vt perpetuitati, & memoriæ inſtitutoris, atque familiæ conſulatur, nec in vltimo agnato maioratus finiatur, & bona libera remaneant; ſicuti ex Gregor. Lop. placito adnotaui ſuprà, num. 6. atque ita apparet, maioratus inſtitutorem ipſum, quantum poſ ſibile fuit, perpetuæ agnationis conſeruationi proſpexiſ ſe, fœminas autem, eo ſolum reſpectu, ne maioratus finiretur, vocaſ ſe; quod quidem non tollit, quin agnationis ratio habita, cõ ſideratáque fuerit abſolutè, & quod verè & propriè exiſtat, ac ſi fœminarũ vocatio non interueniſ ſet, idq; dum agnati durauerint; eis namque extinctis, & agnationis conſeruatio, & ratio finiatur; quemadmodũ , & neceſ ſario finiri debebit altero caſu, præcedenti ſcilicet, quando perpetuò maſculi vocantur, & fœminæ mentio nunquam ſit; atque in hunc modum obtinent, accipiendæ que ſunt Interpretum ſententiæ, & reſolutiones illæ, quas egregiè adduxit, ponderauitque Petrus Surdus dicto conſ. 316. num. 13. & 14. & dicto conſ. 443. num. 42. lib. 3. & voluit apertè Marius Giurba nouiſ ſimè, dicta deciſ. Siciliæ 32. num. 19. dum dixit: Ex his ceſ ſat. prima, quam probauimus coniectura: nam procederet, ſi fœminas tantum vltimo in gradu ſubſtituiſ ſet teſtator. Qui tamen Petrum Surdum non citat in dictis conſiliis, ſed duntaxat, deciſionem eiuſ dem 66. num. 23. voluerunt etiam non obſcurè cæ teri commemorati ſuprà, num. 4. & Franciſc. Molinus, in locis relatis ſuprà, Molina autem, lib. 3. dicto cap. 5. num. 29. in fine, & num. 50. in principio, huiuſce caſus reſolutioni non contradicit, imo aſ ſentiret abſque dubio, ſi eum ita præ oculis habuiſ ſet, aut in his terminis propoſuiſ ſet: cum fateatur agnationis rationem, tunc habitam dici, quando maſ culi ſemper vocantur, & fœminæ nunquam admittuntur; hic namque, nunquam etiam admittuntur, dum maſculi omnes indiſtinctè, tam deſ cendentes, quàm tranſuerſales agnati extant, ſed poſt eos omnes extinctos ex neceſ ſitate magis, vt dixi, quàm ex mera voluntare vocantur. Et vel eò fortius, quod ita quoque Molina idem vellet, ſuadetur, quod etiam in fortioribus terminis, agnationis rationem non excluſerit, ſed potius eam conſiderauerit; quando agnatio ſcilicet ipſa ad certos gradus, & perſonas certas duntaxat reſtricta fuerit, prout ſuprà ponderaui. Et verè in eiſdem terminis iſtius caſus loquitur Mieres, de maioratu, parte ſecunda, dicta quæ ſtione ſexta, ſub numer. 65. in verſ. Iſta autem ſententia Socini, qui cum antea numero 42. loquutus eſ ſet in terminis caſus præcedentis, quando ſcilicet fœminarum nulla mentio facta fuit, ſicque nec poſt agnatos omnes vocantur; & tunc excitauit dubium illud, de quo ſuprà, hoc eodem cap. numer. 12. poſtmodùm in dicto verſ. Iſta autem ſententia Socini: loquitur, quando in defectum maſculorum omnium, fœmina; ipſ æ ab inſtitutore maioratus vocatæ fuere, ne maioratus in vltimo maſculo finiretur; atque ita, velut neceſ ſitate cogente, cùm ea vocatio fiat, quod agnationis ratio non ceſ ſet, quatenus maſculi agnati durauerint; ad quod ponderauit non modò text. in l. quæ. propter neceſsitatem, ff. de regul. iur, ſed & alia iura quamplurima, prout ibi videri poteſt. Loquitur etiam in ipſis terminis Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 25. numero 26. qui cum retuliſ ſet Ludouic. Molinæ ſententiam, libro tertio, cap. quinto, dicto numero 50. cum aliis, tunc ſcilicet agnationis rationem videri habitam, quando fœ mina ſemper excluditur, & nullo caſu admittitur. Et ſimul adduxiſ ſet contrariam aliorum opinionem, non ideo ceſ ſare rationem agnationis, quod in alia parte vocauerit fœminas teſtator, commemoraſ ſet etiam Petram, in eodem Ludouici Molinæ placito remanentem; tandem ſic putat dicendum: In iſta controuerſia putarem ſic dicendum, quod vbi teſtator in ſuis ſubſtitutionibus prætuliſ ſet deſcendentes, & agnatos ſuos maſculos, & in eorum defectum fœminas, & deſcendentes ab eis vocaſ ſet. agnationis habitam fuiſ ſe rationem; ſic enim clarè ſenſit Curtius iun. conſ. 113. ante num. 15. nam & ſtatuta ſolent per prius admittere agnatos, & in eorum defectum cognatos, & fœminas; attamen fauore agnationis prodiiſ ſe exiſtimantur. Diuerſum eſt, vbi ſtatutum, vel etiam teſtatoris ordinatio excluderet aliquam perſonam à ſucceſsione, non ſolum per exiſtentiam maſculorum. ſed etiam fœminarum certi gradus: tunc enim non in fauorem agnationis, ſed illarum perſonarum di ſpoſitio illa videretur facta, & in his terminis loquuntur plures allegati à Ludouic. Molina. Hactenus Peregrinus, qui in vno, & altero placito, iuridicè, & rectè ſe habuit, & in hoc vltimo verum eſt eiuſ dem aſ ſumptum, vt agnationis conſeruatio non inducatur; & comprobatur ex obſeruatis per Surdum, poſt Rubeum, & Mazolum, in conſ. 475. n. 19. lib. 4. Ludouic. Caſanate, in conſ. 23. num. 4. prout inferius dicetur num. 16. Denique & in eiſdem huiuſce caſus terminis, vt agnatio conſeruata dicatur, id ipſum cum aliis eleganter tradidit Surdus, ipſomet conſ. 475. n. 20. lib. 4. Tertius caſus ſit, quando inſtitutor maioratus[*] non adeò latè, & indefinitè, ſicut duobus præcedentibus, agnationem conſeruare intendiſ ſet, ſed certarum duntaxat perſonarum, aut graduum re ſpectu agnationis rationem habuiſ ſet; ſicque eam ad certos gradus, vel perſonas reſtrinxerit; & tunc quidem non minus dari, atque conſiderari agnationis ratio poterit, quod limitata, aut reſtricta fuerit, vtputà ſi inſtitutor ipſe inter filios, ac deſ cendentes ſuos maſculos conſeruari agnationem voluerit, ſicque & eorundem reſpectu, fœminarum, etiam proximioris lineæ, & gradus, excluſionem inducere; non verò inter tranſuerſales agnatos, quaſi in primo caſu, prudens patrisfamilias conſilium putauerit; in ſecundo verò, impium, & crudele, fœminas deſcendentes proximiores, propter maſculos tranſuerſales remotiores excludere: cùm ergo poſ ſit conſiderari agnatio in aliquibus caſibus, & in fauorem aliquorum, & in aliis, vel in fauorem aliorum non conſiderari, vt numeris præcedentibus annotaui, vere in hoc caſu agnationis rationem habitam dicimus, eámque durare, donec aliquis extat ex his, inter quos per inſtitutorem fuit deſiderata, eiſque finitis, extingui, quia ad gradus expreſ ſos, & ad perſonas nominatas re ſtringitur, nec in aliis non expreſ ſis attenditur. Et in hoc tertio caſu loquitur expreſsè, nec agna tionis conſiderationis rationem denegat, reſtrictam potius, & limitatam ad hunc modum concedit Ludouic. ipſe Molina lib. 1. cap. 5. numer. 37. & lib. 3. dicto cap. 5. numer. 50. ad finem, licèt indefinitam, & abſolutam negauerit in principio eiuſ dem numeri, prout ſuprà obſeruaui num. 5. & 6. ita pariter admittunt, atque agnoſcunt Authores commemorati ſuprà, num. 4. & 6. & cum multis Ludouic. Caſanate, in conſ. 4. num. 217. & ſeq. & num. 221. & dicto conſ. 38. ex num. 69. & ſeq. & n. 82. & 85. Alexand. Raudenſis, de analogis lib. 1. cap. 15. num. 330. & 335. & in his terminis verſabatur cum aliis multis Surdus, dicto conſ. 316. num. 13. & 14. & in conſ. 343. ex num. 43. lib. 3. qui ipſe, ſub num. 44. ſpecificè quoque caſum propoſitum con ſiderauit, quando teſtator voluit conſeruare agnationem inter ſuos deſcendentes maſculos, non tamen inter collaterales, prout verba eiuſdem ad literam recenſui ſuprà, ſub num. 9. Franciſc. Molinus, lib. 3. dicto cap. 24. ex num. 73. & 117. & 128. & 133. & 147. Quartus caſus ſit, cum inſtitutor maioratus[*] maſculos ad ſucceſ ſionem inuitauit, & ſimul maſ culos ex fœminis admiſit, vel cùm prius maſculos aliquos vocaſ ſet, filios ſtatim maſculos ex fœ minis vocauerit; tunc namque, vocatis maſculis deſcendentibus ex fœminis, vel mixtis cum maſ culis, ſimpliciter vocatis poſtmodum, cum antea maſculi ſimpliciter vocarentur; non cenſetur con ſiderata agnationis ratio, ſed ſolum perſonalis maſculinitatis qualitas; ſic ſanè ex ſententia Ancharani, Pariſij, Molinæ, Manticæ, & Crauet. tradidit Ludouic. Caſanate, dicto conſ. 4. ex num. 205. in fine, verſ. Et quia vocando. Et in conſ. 23. num. 4. in verſ. Et quamuis vbi fœminæ, & vltra eum Peregrinus, in conſ. 46. num. 5. volum. 5. Sfortia Oddi, in conſ. 44. num. 37. Mieres de maioratu, 2. part. dicta quæ ſt. 6. numer. 65. in illis verbis: Vnde ſiquis faciat maioratum, & vocet filios ex aliqua filia, quamuis prius maſculos vocauerit, veniunt maſculi ex fœminis in tali ſucceſ ſione maioratus. Addiderim ego, præfatos Authores ſatis apertè præ ſentire (ſpecificè tamen non declarant) nec inter maſculos, quibus agnationis ratio, & qualitas conuenire poſ ſet, agnationis rationem dari, conſiderativè poſ ſe in hoc caſu, nec præ ſumi poſ ſe habitam fuiſ ſe, ex quo maſculi ex fœminis ſunt expreſsè vocati, vel mixti cum aliis maſculis; atque ita loqui eoſdem, quando ſic inuenimus di ſpoſitum, & in dubio verſamur; tunc namque ex vocatione maſculorum ex fœminis, veriſimiliter credendum eſt, nullo modo agnationis rationem conſideratam fuiſ ſe, cùm ipſa maſculis ex fœminis non conueniat; ſicuti in commentariis lib. 3. capit. 29. egometipſe latius annotaui, & ſcripſi cum aliis multis, quos ibidem recenſui, vltra quos addo nunc Menochium, in conſ. 1029. num. 28. & quatuor ſeq. & in conſ. 1036. ex num. 5. cum ſeq. & in conſil. 1037. lib. 11. Surdum, in conſilio 573. lib. 4. Peregrinum. in conſ. 5. ex num. 11. & in conſ. 6. ex num. 1. lib. 1. Fontanel. de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ. 25. num. 12. cum ſeq. Fuluium Pacianum, in conſ. 49. Fachin. in conſ. 1. lib. 2. Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 3. cap. 10. & lib. 6. cap. 16. Anton. The ſaurum, forenſium lib. 2. cap. 12. ex num. 43. atque ita ſolam prælationem datam. Sanè aliud dicendum eſ ſet quando expreſsè, ſiue etiam tacitè ex coniecturis, quæ concludenter id inducerent, inter eos ſaltem, quibus conuenire poſ ſet, habitam fuiſ ſe agnationis rationem, conſtaret; vt inter eos, quandiu durarent, conſeruaretur; quod tamen in io præ ſumi non poteſt, niſi aliud expreſ ſim appareat, ex quo maſculorum ex fœminis vocatio, omnem elidit coniecturam, & præ ſumptionem; ſicuti Ludou. Caſanate, Mieres, & cæteri, ſuprà relati concedunt. Quintus & vltimus caſus ſit, ſi dum ſuperſunt[*] aliqui maſculi, & ſic agnati, aliquo caſu eſ ſent vocatæ fœminæ, atque ita non in defectum maſculorum agnatorum, ſed potius eis extantibus, & poſtpoſitis, inuitatæ fuerint ad ſucceſ ſionem; tunc namque non videbitur habita agnationis ratio vllo caſu, nec in aliqua perſona; ſic ſanè, atque in propriis terminis annotauit Pet. Surd. dicto conſil. 475. ſub n. 19. in verſ Et procederet ea ratio, ſi dum ſuperſunt maſculi, aliquo caſu eſ ſent vocatæ fœminæ. Et in idem tendit Peregrinus dicto art. 25. n. 26. in verſ. Diuerſum eſt, quem ſuprà expendi n. 13. infine, nec probari poteſt opinio eorum quæ etiam hoc caſu agnationis rationem admittunt, quos idem Surd. commemorauit ibi, n. 20. Si tamen à principio vocatæ eſ ſent fœminæ, & poſtea maſculi vocarentur, tali caſu defectis fœminis, quod videatur conſiderata agnatio, reſpectu maſculorum, poſt fœminas vocatorum, poſt Socin. ſen. & Socin. iun. duobus in locis, obſeruauit Surdus ipſe, eodem conſ. 475. n. 20. in principio, Quod tamen, cum à vocatione fœminarum incœperit diſpoſitio, difficultatem habere videtur; niſi aliàs ex probatiſ ſimis, concludentibúſ que coniecturis, cum in dubio ſimus, deprehendi poſ ſit, quòd teſtator, finitis fœminis agnationem conſeruare voluerit, vel ex multiplicatis maſculorum vocationibus, quibus agnationis ratio ſubintellecta conueniat, ſic deprehendi valeat aliàs contrarium dicendum eſ ſet: & tunc mirè vrgeret Ludou. Molinæ generalis illa obſeruatio, de. qua dicto cap. 5. lib. 3. n. 50. in principio. Et hactenus de prædicto articulo, & de explicatione vnius, atque alterius loci, eiuſdem Molinæ, & aliorum. Cum autem inquiritur, vocatis fœminis in de[*] fectum maſculorum, an ſuccedant fœminæ propinquiores grauanti, vel grauato, ſiue maioratus inſtitutori, an vltimo poſ ſeſ ſori; meminiſ ſe oportebit, me ſuprà, cap. 91. præcedenti, ex n. 69. cum ſequent. tres caſus principales diſtinxiſ ſe, atque conſtituiſ ſe. Nunc autem primo, & ſecundo caſui, hoc quoque loco conuenire, & aſ ſentire; nonnulla tamen tradere, quæ ibidem omiſi, & Ludou. Caſanate mẽ tionem facere, quem ibidem non commemoraui. Quoad ſecundum verò caſum, & differentiam illã , ſiue diſtinctionem, an filia vltimi poſ ſeſ ſoris, ſiue tranſuerſalis, ſuper ſucceſ ſione contendat cum fœ mina lineæ ſuperioris, aut diſponenti, ſiue inſtitutori maioratus proximiori; adhuc dubium reman ſiſ ſe, & de diſtinctione eadem, iterum diſceptationem aſ ſumere; quòd pro ſorore etiam, vrgentiſ ſimæ rationes, & maximè lineæ, ſaltem contentiuæ (ſi non primogenituræ) & proximitatis, vrgere videantur, & Pelaez à Mieres, pro ſororibus etiam, & tranſuerſalibus, inſtitutori maioratus proximioribus placitum illud, viderim permultis placuiſ ſe. Suſcipiens ergo diſceptationem eandem, in primis admoneo, Interpretes noſtros, diuerſimodè ſe habuiſ ſe in huiuſce dubij explicatione; nonnulli nã que exiſtimarunt, quod cum vocationes, & ſubſtitutiones à maſculis incipiunt, & in eorum defectum fit tranſitus ad vocationem fœminarum; ita quod fœminarum vocatio poſ ſit duplicem ſen ſum, ſiue intelligentiam recipere, vel quod intelligatur diſpoſitio de proximioribus teſtatori, ſiue maioratus inſtitutori, ac etiam de proximioribus vltimo poſ ſeſ ſori, intelligi, atque accipi debeat de fœminis proximioribus ipſius vltimi poſ ſeſ ſoris, ſiue grauati reſpectu, idque propter naturalem curſum ſucceſ ſionis, & prædilectionem lineæ grauati, ſiue vltimi poſ ſeſ ſoris. Alij verò è contrario ſtatuerunt, fœminas grauanti, ſiue maioratus inſtitutori proximiores præferendas eſ ſe, & præmaximè filias eiuſdem, vtpote magis prædilectas, quàm filias, aut fœminas, ab vltimo poſ ſeſ ſore deſcendentes. Sic ſanè contrarietatem præfatam deducet vnuſquiſque, qui originaliter perlegerit vltra relatos ſuprà cap. 91. ex num. 69. Paul. Caſtrenſem, in conſil. 198. Super primo quæ ſito, numer. 3. volum. 2. Socin. ſen. in conſ. 49. ſub numer. 10. lib. 1. Ioannem de Imola, in l. Gallus, §. inſtituens, ff. deliberis & posthum. Corneum, in conſ. 159. lib. 4. & in conſ. 304. ſub num. 16. lib. 3. Socinum iun. in conſ. 126. lib. 1. Ruinum in conſ. 159. & 188. & 191. lib. 2. Hieronymum Gabriel, qui eſt videndus omnino, in conſ. 96. ferè per totum, lib. 1. & maximè ex numero vndecimo, vſ que ad num. 24. & num. 33. & 39. & in conſ. 97. ferè per totum, Alciatum in conſ. 32. ex numero octauo, & conſ. 69. libro nono, Gozadinum in conſilio quarto, num 16. & 17. Philipp. Portium in conſilio 121. Antonium Cioffium in conſ. 7. ex num. 22. Bertazolum in conſ. 98. ex num. 20. cum ſeq. in ciuilibus, Neuizanum in conſ. 34. num. 4. Paulum de Montepico in conſ. 101. numer. 74. & 77. Pancirolum in conſil. 170. Decianum quem vide omnino, in conſil. 21. lib. 3. Angelum Matheacium in tractatu de via, & ratione iuris vniuerſi, lib. 2. cap. 21. numer. 8. & cum Cephalo, Riminaldo iunior. & Menochio, Peregrinum de fideicommiſsis, articulo 20. num. 5. Lu[*] douic. Caſanate, in conſ. 23. num. 6. & 7. & 8. qui etiam agnoſcit prædictam contrarietatem, & in effectu tres caſus principales conſtituit. Primus eſt, quando verba ad grauantem, vel ad grauatum referuntur, in quo non eſt dubium. Secundus eſt, quando apponitur pronomen poſ ſeſ ſiuum, meum, tuum, & ſuum, in quo etiam non videtur dubium eſ ſe. Tertius & vltimus, quando verba indefinitè proferuntur, abſque adiectione pronominis poſ ſeſ ſiui, & ad nullum verbis relatis, vt quia in defectum maſculorum, fœminæ ſimpliciter, & ab ſolutè vocantur; & tunc quidem in ea magis in ſiſit ſententia, quod fœminæ propinquiores grauanti, ſiue maioratus inſtitutori ſuccedant. Et id ipſum præ ſentire videtur in conſ. 58. numer. 6. & 7. nec citat Alexand. Raudenſem, variar. cap. 40. vbi latè in eodem propoſito articulo, prout dicto cap. 91. notaui: ego ſanè in duobus caſibus, indiſtinctè Authorem eundem ſequor; in altero verò, licet eiuſdem reſolutio, non modò probabilis ſit, ſed etiam in fideicommiſ ſis communiter recepta; attamen in primogeniis, & maioratibus perpetuis, attenta eorum natura, latiùs inſiſtendum dixi, & dubia admodum mihi videtur ea reſolutio, vt inferius oſtendam, & conſtat ex adnotatis ſuprà dicto cap. 91. ex num. 69. & num. 73. & ſeq. Et quod attinet ad primum caſum, quando verba ſubſtitutionis referuntur ad grauatum, vel ad grauantem, ſiue ad maioratus inſtitutorem, aut vltimum poſ ſeſ ſorem; nulli dubium eſt, quin in claris, & cum de voluntate diſponentis apparet, ea prædominetur, & primum locum obtinere, ſeruaríque debeat; prout iura vulgata, & ſ æpe hoc ipſo tractatu repetita, admonent. Sic proculdubio primus ipſe, & ſecundus caſus, quem Caſanate conſiderauit, de per ſe, ad vnum, eumdémque referri poterit, quando ſcilicet ad grauantem, vel ad grauatum verba referri, adeò clarè ex ipſa di ſpoſitione deduci valeat, vt de voluntate teſtatoris, inſtitutoríſve maioratus dubitari non poſ ſit; in claris ergo, & cum de voluntate apparet, du bium non procedit, nec excitatur; ſed cùm in dubio verſamur. Sic etiam, & alter caſus, quando pronomen poſ ſeſ ſiuum, meum, tuum, ſuum, & ſimilia apponuntur, ad eundem primum caſum referri poſ ſet, quia ad grauantem ipſum refertur, & de voluntate ſatis conſtare dicitur; & vbicumque de voluntate conſtiterit, ſiue expreſsè, ſiue etiam tacitè, ex probatis tamen, & concludentibus coniecturis, ea ſeruanda eſt, vt dixi, nec coniecturis, aut interpretationi locus erit. Eſt ergo veriſ ſimum, quod ſi teſtator, inſtitutórve maioratus in defectum maſculorum, adiecto dicto pronomine, dixerit, quod ſuccedat, filia tua, [*] aut ſua, aut filia mea; vel deficientibus omnibus maſculis deſcendentibus. ſuccedat filia mea maior, prout ſ æpè factum vidimus; tunc equidem maſ culis deficientibus, non filia, ſiue neptis, aut alia deſcendens vltimi poſ ſeſ ſoris ſuccedet, nec continuatio lineæ, aut proximitas reſpectu eius attendi debebit, ſed potius filia maior diſponentis, aut alterius, quæ eo ſigno, & pronomine vocata fuerit, ad ſucceſ ſionem admittenda erit, iuxta manifeſtam eiuſdem diſponentis voluntatem, & pronominis prædicti peculiarem naturam; ſic ſanè ex Pariſio, Deciano, Rolando, Socino iun. Riminaldo, Graſ ſo, & Peregrino, pro certo tradidit Caſanate dicto conſ. 23. num. 8. & ad excluſionem neptis, ex vi eiuſdem pronominis, probauit quoque in conſ. 58. num. 1. & 2. & num. 10. & duobus ſequent. & de eodem pronomine egerunt, & in propoſito conueniunt Pet. de Peralta, in l. hæredem, numer. 49. ff. de legatis 2. Menochius in conſ. 106. n. 169. cum ſeq. vſque ad n. 289. lib. 2. Probatur autem eadem reſolutio rationibus, at[*] que authoritatibus eorum Authorum, quos Ludouic. Caſanate recenſuiſ ſe, nunc diximus: & in primis, nam licèt in materia maioratuum, vtpote perpetua, & tractum ſucceſ ſiuum habente, filiæ, vel filij appellatio extendatur etiam ad nepotes, & neptes, & cæteros deſcendentes; vt per Molinam lib. 1. cap. 6. num. 28. Mieres, 1. part. quæst. 15. num. 8. verſ. Et hæc etiam concluſio. Infinitos alios ſciens, conſultóque prætermitto, quoniam commemoraui eos ſuprà hoc eod. tractat. cap. 66. n. 26. & ſeq. & hoc procedat, etiam ſi teſtator, inſtitutórve ma[*] ioratus, vtatur verbo, filio, in ſingulari, ex eodem Molina, lib. 1. cap. 1. num. 21. & cap. 5. num. 21. & 22. Alexand. Raudenſe in conſ. 15. numer. 43. & duobus ſequent. lib. 2. cum aliis, de quibus infrà. Id tamen intelligi debet, & locum obtinet, quando nepotum, & cæterorum deſcendentium comprehenſio, ſub verbo filius, vel filia, eſt neceſ ſaria ad conſeruationem maioratus, eiúſque perpetuitatem; quia aliàs ſi nepotes non venirent, comprehenſique dicerentur, maioratus perpetuus non eſ ſet, ſed po[*] tius finiretur, vocationéſque deficerent, vt per Molinam, dicto numer. 28. cap. 6. libri primi, dum dixit, in Hiſpanorum primogeniis, verbum filiorum, non ſolum nepotes, verùm etiam omnes alios deſcendentes in infinitum comprehendere; cum natura primogeniorum perpetua ſit in omnes deſcendentes, atque cæteros etiam tranſuerſales, qui ex propria inſtitutoris familia procedunt; & inde & con ſequenter ea interpretatio capienda ſit, ex qua perpetuitas ipſa in omnes deſcendentes conſeruetur, non autem ea, ex qua ſtatim ſubſtitutiones in primo gradu filiorum finiantur. Hactenus, atque egregiè Molina, ex quo dilucidè apparet, filiorum verbum ob rationem prædictam, eum effectum operari, & omnes deſcendentes in infinitum comprehendere, ne ſcilicet perpetuitas maioratus deficiat. Cæterum, quan do perpetuitas ipſa in tuto remaneat, ſaluáque ſit, nec de eius conſeruatione agatur, ne maioratus deficiat, ſed de prælatione inter filias ipſas inſtitutoris, vel alterius, quibus pronomen poſ ſeſ ſiuum conueniat, cum filiabus, ſeu deſcendentibus grauati, ſiue vltimi poſ ſeſ ſoris, atque ita, vt vel vna, vel altera perſona ſuccedat, quia plures concurrunt, & ſucceſ ſionem prætendunt, ſiue vt in vna, vel altera perſona linea ſumat initium; tunc equidem, cum ex natura dicti pronominis, tuum, meum, aut ſuum, vel ex aliis ſimilibus verbis, de voluntate apparet, ſiue aliàs legitimè apparere, conſtaréque poteſt; verbum filij, aut filiæ, vel filiorum, ſuam retinet, atque conſeruat naturam & proprietatem, nec alteratur, aut quouis modo extenditur: provt contingit in concurſu caſus propoſiti, & in terminis in quibus loquimur; quoniam non agitur de conſeruatione, aut perpetuitate maioratus, ſed de initio, atque ingreſ ſu ſucceſ ſionis in vnam, vel alteram lineam fœminarum, & à qua initium ſumere debet; ſicque finitis maſculis deſ cendentibus & accedente caſu vocationis fœminarum, quæ earum ſuccedere debeat, an propinquior diſponenti, & maioratus inſtitutori, an grauato, vel vltimo poſ ſeſ ſori. Sic ſane ad modum prædictum accipit Ludouici Molinæ locum relatum, Pet. Surdus, in conſ. 403. numero vigeſimo primo, libro tertio, Peregrini etiam, Zanchi, & aliorum traditiones ſimiles, & cum eos antea recenſuiſ ſet, in hunc modum ſcribit dicto numero vigeſimo primo: Tamen illi omnes loquuntur, ne extinguatur, vel finiatur diſpoſitionis effectus, ſicuti extingueretur, & non eſ ſet perpetua, ſi mortuis filiis non admitterentur nepotes: ſed in præ ſenti facto non agimus de excludendo nepotes à ſucceſ ſione, nec de ipſam diſpoſitionem reſtringendo ad ſolos filios; ſed quærimus, quando filius, & nepos concurrunt ad ſucceſ ſionem, quis præferatur; & in hoc caſu ceſ ſant omnes illæ conſiderationes, quibus Doctores aliquando mouentur ad dicendum, quod nepos venit appellatione filiorum. Et in dictis caſibus nunquam dicunt, quod excluſo filio, nepos admittitur, ſi tamen filius fuit ſub hoc nomine vocatus, quia nihil aliud eſ ſet, quam omiſ ſa veritate, vmbram ſectari, & neglecta proprietate vocabuli, ad coniecturas ſe vertere. Ecce egregium, & notandum locum in propoſito, cum finitis omnibus maſculis deſcendentibus, fœminæ duæ concurrant ad ſucceſ ſionem maioratus, filia ſcilicet, aut neptis vltimi poſ ſeſ ſoris, vel etiam ſoror eiuſdem, ex vna parte; ex altera verò filia teſtatoris, quæ adiecto dicto pronomine, mi hija, vel mi hija mayor, ad ſucceſ ſionem inuitata fuerit, vel alia, cui pronomen, ſua, aut tua conueniat; & quidem aduerſus eandem vltimi poſ ſeſ ſoris filiam, vel neptem, aut ſororem, quæ verbum filiæ, pro ſe expendere, ponderaréque velit, atque ex illo ſe iuuare, quaſi filiæ appellatione neptes etiam contineantur; & proprietas dicti verbi, & præ ſumpta mens, imò clara inſtitutoris voluntas, ex dicto pronomine mea, aliàs mi, deducta reſiſtit: nec locus Molinæ vrget, cum non de perpetuitate maioratus, ſed de prælatione in concurſu ſucceſ ſionis agatur, in quo filia vincere, & præferri debet, provt ex dicto loco Surdi, & declaratione obſeruationis Molinæ deducitur, cui in his terminis, & Petri Surdi placito conuenit Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonſtration. libro ſexto, cap. 12. numer. 25. & 26. conueniunt etiam maiori ex parte omnes fere Authores commemorati, atque conge ſti ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 66. ex numero vigeſimo ſexto, cum ſequent. Rurſus & ipſa pars probatur ex eo, quod filij ap[*] pellatione nepos veniat, atque contineatur, non quidem ex proprietate ſermonis, ſed per interpre tionem, aut ex coniecturis, cùm veriſimilis, & præ ſumpta mens teſtatoris ita ſuadet; id quod ſuprà hoc eodem tractatu, dicto cap. 66. ex numero trigeſimo, vſque ad numerum 53. dilucide quidem, & multorum allegatione, atque authoritate comprobaui, & per Surdum, dicto conſ. 403. num. 18. Ioſephum de Ruſticis, dicto libro ſexto, ad l. cum auus, cap. 11. & 12. & maximè numero 45. 46. & 47. vbi vide. Se ſe etiam, deciſione Aragonias 53. numer. 18. & 19. & deciſione 63. numer. 16. & 100. Cum ergo voluntas teſtatoris expreſ ſa aduerſatur, ſiue deducitur, nec interpretationi, ex qua filij appellatione nepotes veniunt, nec etiam coniecturis locus eſ ſe poteſt, ex quibus etiam nepotes venire, continerique poſ ſe, diximus, & ſuprà dicto cap. 66. latiùs probauimus: Sed ſermonis proprietate ſeruata, filia ea, quæ adiecto dicto pronomine, mea, deſignata, ad ſucceſ ſionémque inuitata eſt, ſuccedere debet de iure, vltimique poſ ſeſ ſoris filiam excludere, vtpote, cum maioratus inſtitutor, qui maſculis omnibus à ſe deſcendentibus finitis, filiam, aut filias adiecto dicto pronomine, meam, tuam, aut ſuam vocauerit, admittíque voluerit, ideo feciſ ſe manifeſtè videatur, quod filias eas, & maximè natas, & cognatas prædilexerit, & filiabus aliis, fœminisque cæteris ex familia, etiam à maſculis deſcendentibus, eas præ ferri voluerit; quia affectio, & dilectio maior habetur ad eos, qui ſunt nati, & cognati; quàm ad eos,[*] qui nec nati ſunt, nec cogniti, l. qui filiabus, ff. de legatis primo, l. alumnos, ff. de manumiſ ſis vindicta. Et cum aliis multis ego metipſe annotaui, atque ſcripſi in commentariis libri ſecundi. capit. 26. numero vige ſimo primo, Ludouic. Caſanate in conſ. 15. numer. 31. & in conſ. 45. numer. 128. per totum, & in conſ. 58. num. 8. & 9. & quam plura in huius rei comprobationem adducit Menochius in conſ. 150. num. 26. libro ſecundo, & in conſ. 204. ex numero trigeſi[*] mo, cum ſequent. & in conſ. 286. num. 19. libro tertio, & in conſ. 339. num. 19. libro quarto, Pater etiam plus diligit filias, quàm neptes, vel alias deſcendentes, quantumcunque ex filiis maſculis proueniant. argumento l. ſi viua matre, C. de bonis maternis, l. Publius; §. finali, ff. de condition. & demon ſtration. vt per Decium, in conſ. 15. numero ſecundo, Iaſonem, in conſ. 140. num. 22. & in conſ. 141. num. 16. volumine ſecundo, Rolandum, in conſ. 82. num. 12. volumine tertio, Menochium in conſ. 359. num. ſexto, libro quarto, & in conſ. 487. numero vndecimo, eodem libro, Seſe deciſione 63. num. 107. poſt Bartol. in l. liberorum, numero decimo tertio, de verborum ſignification. quia filia patri, vel matri eſt in primo gradu, neptis autem in vlteriori, & potentius eſt ius in cauſa immediata, quàm in cauſa mediata, vt per Rolandum, ibidem, num. 13. & 14. quia proxima cauſa magis influit, quàm remota, l. ſi mulier, vbi Gloſ ſa, & Bartol. ff. de actione rerum amotar. Angelus, in conſ. 118. Socinus ſenior, in conſ. 73. num. 21. libro quarto, Alferius, in conſ. 12. numero quarto, Menochius in conſ. 269. numer. 58. 59. libro tertio, & in terminis, quod quando dubitatur, an verbum, filia, intelligi debeat de filia propria teſtatoris, inſtitutorisvè maioratus, an de nepte, aut pronepte; quod de filia propria intelligi debeat, quando erat nata, & cognita per teſtatorem metipſum, ex aliis tradidit Ludouic. Caſanate, præ citato conſ. 58. numero ſeptimo, & octauo, & retentis terminis prædictis, & quando nulla alia ratio repugnat, vt filiæ iam natæ, cognitæ, & magis dilectæ excludantur, remotioribus, incognitis & minus dilectis admiſ ſis, nulla ratio poſtulat, vt contendit Decius in conſ. 95. numero octauo, Paulus de Montepico, in conſ. 101. numer. 77. Alciatus, in conſ. 526. numero quarto, Alpherius, in conſ. 12. numero quarto, Caſanate, dicto numero ſeptimo, & ſequent. optime Menochius in conſ. 200. numer. 29. libro ſecundo, & in conſ. 269. num. 58. & 59. libro tertio. Præterea, & ipſa pars probatur ex alia commu[*] ni, & recepta Scribentium ſententia, quod filij appellatione, quamuis in fideicommiſ ſis, & primogeniis, nepotes comprehendantur, & cæteri deſcendentes; id tamen ſemper intelligi ſolet, quando verbum ipſum filiorum ſimpliciter, & abſolutè profertur: ſecus tamen, ſi proferatur cum aliqua qualitate, reſtrictiua ad filios primi gradus, ſiue quæ nepotibus non conueniat, quia tunc nepotes non comprehenduntur; Socinus ſenior, in l. Gallus, §. inſtituens, num. 5. ff. de liber. & poſthum. Menochius libro quarto, præ ſumpt. 93. numer. 4. & in conſ. 315. num. 21. & 22. lib. 4. Hippol. Riminaldus in conſilio 38. num. 30. lib. 1. Hondedeus in conſ. 60. num. 66. lib. 1. eleganter, atque vtiliter Petrus Surdus in conſ. 403. num. 24. & 40. & 57. & ſequent. & 65. lib. 3. & de alimentis, titulo 9. quæ ſt. 36. numer. 16. & 39. quibus in locis latè comprobat, quod vbi filius natu maior, vel primogenitus vocatur, ſiue cum alia qualitate reſtrictiua, ita quod vocatio ſit reſtricta ad eum, qui tempore mortis eſt primogenitus, vel maior natu, vel habet aliquam qualitatem, non comprehenditur nepos; quia temporis limitati ea eſt vis, vt contineat contrariam diſpoſitionem. Et repetit numer. 60. & 61. & vide etiam dicto num. 65. vbi inquit multum ad propoſitum noſtrum, quod maior ætas vbi principaliter eſt conſiderata à diſ ponente, tunc niſi qualitas illa adſit, non verificatur diſpoſitio. Et reddit rationem numer. 66. quæ etiam eſt nultùm ad propoſitum, vt filiæ, ſiue aliæ fœminæ deſcendentes ex maſculis excludantur,[*] quando filia mea, aut filia ſua, aut tua, adiecto dicto pronomine, vocata eſt ad ſucceſ ſionem, quod qualitas nominis determinans verbum, diſpoſitionem limitat, & reſtringit, adeò vt non ſit locus diſ poſitioni, niſi qualitas concurrat; provt ibi comprobat, & apertè viſus eſt præ ſentire Ludou. Molina, de Hiſpanorum primogen. libro primo, cap. quinto, numer. 22. in fine, ibi: Nec ad certum filium referatur. Et elegantur in propoſito Socinus iunior in conſ. 108. num. 18. verſ. Et ſimiliter, & num. 27. lib. 2. vbi vide. Alciatus in conſ. 98. quod eſt in nouis conſ. 2. & incipit, Donationis verba, lib. 8. vbi etiam vide. Et in conſ. 328. n. 5. lib. 4. Peregrinus articulo 21. de fideicommiſ ſis, num. 44. in fine, & in conſ. 52. num. 10. volumine quinto, Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 9. num. 11. Alexand. Raudenſis, de analogis, in appendice, prima parte, numer. 56. & 166. Menochius in conſ. 215. ex num. 132. vſque ad num. 136. lib. 3. & id ipſum, quod ſcilicet appellatione filiorum non veniant nepotes, quando teſtator ſe retulit ad certos, & determinatos filios certi gradus, cum aliis adnotauit Ioſeph. de Seſe, deci ſione Regni Aragon. 51. num. 13. & deciſione 63. numer 92. vel quando appoſuit qualitatem reſtrictiuam, Ioſephus de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 4. num. 3. & 7. & 16. & hæc equidem fortiùs, atque extra omnem dubitationem procedunt,[*] quando non modò filius, aut filia maior, ſiue primogenitus, aut primogenita, cum prædicta qualitate maioris ætatis, aut primogenituræ vocati fuerint, ſed etiam adiectum fuerit prædictum pronomen, meus, mea, tuus, tua, aut ſuus, ſua, atque ita dictio, mi hijo, o ſuyo, Latinè meus, tuus, aut ſuus expreſ ſa fuerit; nam quoties ſubſtitutio, aut vocatio fit ſub verbis prædictis, & ſimilibus, eiuſmodi verba re ſtringunt nomen filiorum ad ſolos filios primi gra dus, & excludunt interpretationem vocationis nepotum. Sic equidem in terminis propoſitis ſuprà, quando deficientibus omnibus filiis, & deſcendentibus maſculis, filia maior inſtitutoris, adiecta dicta qualitate, aut pronomine, mea, vocatur, quod neptes ex maſculis deſcendentes non admittantur, ſed de filia maiori teſtatoris præcisè intelligatur vocatio; iuridicè, & rectè (provt ſuprà dixi) cum cæteris ab eis relatis obſeruat, & defendit Ludouic. Caſanate dicto conſ. 23. numer. 7. & 8. & deducitur ex textu, in l. cum pater 79. §. hæreditatem, ff. de legatis ſecundo, vbi in ſpecie eius text. atque diſpoſitione, de qua ibi, nepotes non fuerunt comprehenſi, quia ſubſtitutio facta fuit de filiis ſuis, provt in ſpecie docuit Socinus ſenior, in dicta l. Gallus, §. inſtituens: n. 5. dum declarat textum in dicto §. hæreditatem, & eleganter obſeruat, quod licet nepotes dicantur abſolutè filij, & filiorum appellatione comprehendantur, non tamen dicuntur filij talis, putà Titij, & firmat Iaſon, ibidem, n. 23. prope medium, provt eum, Alexand. Corneum, Crauetam, & Riminald. iun. refert Menochius de quo ſtatim. Et alio in loco, vltra relatum ibi, Riminaldus metipſe, ſcilicet in conſ. 786. numero quarto, lib. 7. Natta in conſ. 551. numer. 28. lib. 3. Paulus de Montepico, in conſ. 74. numer. 8. & 9. per totum, Prætis lib. 3. interpretat, 3. dubitat. 4. num. 36. Seſe, dicta deciſ. 53. num. 13. Menochius, in conſil. 215. numer. 51. & duobus ſequent. libro tertio, vbi in hunc modum ſcribit: Septimo accedit, quod dum teſtator inſtituit Ioan. Guillelmum filium ſuum, & ei morienti ſine filiis maſculis, dedit facultatem accipiendi ſexaginta mille ſolidos pro dotandis filiabus ſuis; & paulo poſt in ſubſtitutione, de qua nunc agimus, ita ſubiungit. Et reſiduum quod veniat ad filias dicti Ioann. Guillelmi, hæc verba, filiabus ſuis, & filias dicti Ioan. Guillelmi, ſignificant filias primi gradus, non autẽ neptes, ita in ſpecie docuit Socinus, in l. Gallus, §. inſtituens, num. 5. ff. de liber. & poſthum. dum declarat text. in l. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legatis ſecundo, & defendendo opinionem quandam Imolæ, dixit, quodſi teſtator vſus ſit his verbis, filiis ſuis; vel filiis Titij; tunc non continentur nepotes. Et idem quod Socinus ſcripſit Iaſon in dicto §. in ſtituens, numer. 23. prope medium; idem ſenſit Alexand. in conſ. 4. numer. 6. lib. 4. & huius traditiones ea poteſt eſ ſe ratio, quia teſtator reſtrictè, & limitatè loquitur, habita ſcilicet relatione ad certam per ſonam, atque ita de filiis immediatè loquitur, & propterea nepotes non continentur, cum immediatè filij dici non poſ ſint, ſicuti tradunt Corneus, in conſ. 47. columni. 13. lib. 4. Alexand. in conſilio 56. lib. 5. Craueta, in conſ. 98. num. 9. & Riminaldus iunior, in conſ. 173. num. 9. libro ſecundo. Hactenus Menochius, qui id ipſum repetit in conſ. 328. num. 14. & 15. lib. 4. in illis verbis: Sexto confert non parum, quod liberorum appellatione non continentur nepotes, & alij vlterioris gradus, quando teſtator reſtrictiuè loquutus eſt; ſicuti in iſto caſu, dum dixit, præterea ſi tempore mortis dicti Martini de Torrellas, filij mei, & liberorum ſuorum, &c. dixit, liberorum ſuorum, quæ dictio, ſuus re ſtrictiua eſt, & ſignificat quandam immedietatem. Et. adducit eoſdem Authores, relatos ſuprà. Præterea & ipſamet pars comprobatur; nam quod dicitur, filiorum appellatione nepotes venire, & comprehendi, ſaltem per interpretationem, atque ex coniecturis, vt ſuprà dixi, & per Menochium, dicto conſilio. 215. ex numer. 75. & decem ſequent. lib. 3. ſane non procedit in terminis ipſis, in quibus Caſanate, ex communi Scribentium ſententia, ca ſum iſtum conſtituit, dicto conſ. 23. numer. 7. & 8. quando ſcilicet maioratus inſtitutor, ſeu diſponens, non promiſcuè, & generaliter de filiis, & deſcen dentibus loquutus eſt, ſed vnumquemque diſtinxit, vocando ſcilicet filium maſculum, nepotem, & pronepotem, & cæteros maſculos ex eo deſcendentes, & ſic de ſingulis, & in defectum eorum, & aliorum omnium deſcendentium maſculorum, filiam ſuam maiorem vocauit, tunc namque cum de maſculis, & deſcendentibus ab eis maſculis, ſeparatim, & diſcretiuè loquatur, & poſtmodùm diſ cretiuè etiam de filiabus ſuis, non poſ ſunt equidem ſub eis vacationibus neptes ex maſculis comprehendi ad excluſionem filiarum eiuſdem inſtitutoris, vel diſponentis, quæ adiecto dicto pronomine, mea, tua, aut ſua, ad ſucceſ ſionem inuitatæ ſint; nepotes namque non veniunt ſub nomine filiorum, quando diſponens diſcretiuè loquutus eſt de filiis, & nepotibus; id quod fere in terminis noſtris, cum Corneo, Ruino, Gozadino, & Deciano obſeruauit Menoch. dicto conſ. 215. num. 69. lib. 3. & adducit ſimile num. 70. & repetit dicto conſ. 328. numer. 6. & 7. & 8. lib. 4. Petrus Surdus de alimentis, tit. 9. quæ ſt. 36. num. 18. & in conſ. 403. numer. 22. lib. 3. & in conſ. 554. numer. 9. lib. 4. Seſe deciſ. 63. numer. 110. & apertè probatur ex textu, in l. liberorum, ff. de verb. ſignifi. in verſ. Toties enim leges, aliàs autem, non modo filiæ, aut filiabus, dicto pronomine poſ ſeſ ſiuo vocatis, maximum inferri præiudicium contingeret, verum etiam contra manifeſtam inſtitutoris maioratus, ſiue diſponentis voluntatem ſucceſ ſione ipſ æmet priuarentur; quod ferendum non eſt; idcirco filij appellatione nepos non venit, quando extat filius, & nepos, quia diſpoſitio poteſt verficari ſecundùm ſermonis proprietatem; ſicuti relatis Cyno, Alexand. Curtio iun. & ſen. Socino iun. Gozadino, Ruino, Zancho, Deciano, Craueta, Graſ ſo, Mantica, & Menochio, tradidit idem Surdus, præcitato conſ. 403. num. 19. lib. 3. & d. q. 36. tit. 9. de alimentis, numer. 19. & tribus ſeq. vbi citat alios quamplures, Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſtione 15. numero 20. Sfortia Oddi, in conſ. 40. num. 46. & 56. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 22. numer. 62. verſ. Quibus accedit; Ludouic. Caſanate, in conſ. 58. num. 19. Seſe deciſ. 53. num. 12. & deciſ. 63. num. 104. Et ratio colligitur ex eiſdem Authoribus, & maximè Surdo, dicto num. 19. & 21. Coſta, in tractatu, de ſucceſsione maioratus, 2. p. numero 11. poſt Bartol. communiter receptum, in d. l. liberorum, num. 18. ff. de verbor. ſignificat. quod quando ad ſucceſ ſionem concurrunt duo, quorum vnus[*] habet propriam verbi ſignificationem; & alter, licèt ſub eo nomine venire comprehendíque poſ ſit, hoc tamen fit per extenſionem, interpretationem; aut coniecturam, tunc proculdubio, dum extant illi, quibus verbi proprietas congruit, ij præferendi ſunt; & ij qui veniunt per extenſionem, ſeu interpretationem, vel coniecturam; tantum videntur vocati, deficientibus primus; non verò illis extantibus; prout ipſimet Authores obſeruant. Baldus etiam, in l. vt in teſtato, ff. de ſuis, & legit. hæred. cum quo, & aliis Tiraquellus, de primogenitura, quæ ſt 40. numer. 219. Coſta, vbi ſupra, num. 9. in verſ. Confirmatur hoc argumentum, & 1. p. num. 8. Iacob. Mandellus de Alba, in conſ. 60. num. 5. Bellonus, in conſ. 50. num. 3. Peregrinus, art. 21. de fideicommiſsis, numer. 44. ad finem, Mantic. de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 9. numer. 11. & eandem reſolutionem, quod nepotes non veniant, quando teſtator diſcretiuè loquutus eſt de filiis, & nepotibus, tradiderunt Menochius, libro quarto, præ ſumptione 94. num. 6. & 12. Hondedeus, conſilio 60. ex num. er. 63. lib. 1. Seraphin. deciſ. 86. numer. 12. Petra, de fideicommiſ ſ. quæ ſt. 11. num. 24. Simon de Prætis, lib. 3. interpret. 3. dubitat. 4. ſolut. 1. numer. 43. fol. 206. Re manet ergo iuxta prædicta, & hactenus tradita Ludou. Caſanat. d. conſ. 23. num. 7. & 8. reſolutionem, atque ex ſententia communi diſtinctionem procedere, & ſeruandam eſ ſe, tam in primo caſu quando verba ad grauantem, vel grauatum, ſiue ad maioratus inſtitutorem, aut poſ ſeſ ſorem vltimum referuntur; & ve generaliter dixerim, quoties de voluntate expreſ ſa, vel tacita, legitimè conſtare poteſt, prout latiùs ſuprà; atque ex his qu æ ſuprà hoc eod. tractatu, d. cap. 66. ex num. 26. cum pluribus ſeq. latiùs annotaui, & ſcripſi: & traditis per Surdum, de alimentis, dicto titulo 9. quæ ſtione 36. numero 33. & 34. quam etiam in ſecundo caſu, de quo huc vſque, quando in defectum omnium maſculorum deſcendentium, filiam, aut filias proprias, vel alterius diſponens ad ſucceſ ſionem inuitauit, adiecto dicto pronomine, meum, tuum, & ſuum, ſicque fœminam cum ea qualitate exiſtentem, excludere debere filiam, aut aliam deſcendentem vltimi poſ ſeſ ſoris, etiam ſi ipſa à maſculo procedat; nec attendendam eſ ſe prærogatiuam li[*] neæ, & gradus, nec etiam reſpectu eiuſdem vltimi poſ ſeſ ſoris proximitatem; quoniam voluntas te ſtatoris præualet, prædominatur, & primum locum obtinet, & facit lineæ, gradus etiam, & proximitatis qualitatem non conſiderata; alterius lineæ, & gradus, & etiam remotioris perſonam admitti ex voluntate, & regulas omnes ordinarias ſucceſ ſionis primogeniorum ceſ ſare. Nec ideo contrauenitur prærogatiuæ, & iuri lineæ, ſed potius ipſa ſeruatur, dando principium lineæ fœmininæ, in perſona filiæ ſuæ, vel alterius; in qua lineam ip ſam incipere, diſponens; ſiue maioratus inſtitutor voluit, ex cuius voluntate, regulæ ipſ æ ordinariæ, & prædictæ conſiderationes ceſ ſare debent; iuxta deciſionem textus, in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo, ibi: ij ad petitionem eius admitti poſ ſunt, qui nominati ſunt. Et infra, ibi: Et qui ex his primo gradu procreati ſunt, niſi ſpecialiter defunctus ad vlteriores voluntatem ſuam extenderit. Et in l. hæredes mei 57. §. finali, ff. ad Trebell. ibi: Propter gradus fideicommiſ ſo præ ſcriptos. vbi Gloſ ſa dixit, id eſt; prænominatos. Pariſius etiam in conſilio trige ſimo ſeptimo, numer. 49. libro ſecundo, Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro octauo, titulo decimo octauo, numero 49. & 57. Molina, libro tertio, cap. nono, numero 12. & 17. quia prærogatiua tam lineæ, quàm ſexus gradus, proximitatis, & ætatis, ſubiiciuntur omnino teſtatorum, & diſponentium voluntati, qui poſ ſunt ad libitum anteponere, & poſtponere lineas, ſumendo initium à proximiori, vel remotiori, prout eis placuerit, & viſum fuerit, non attento iuris ordine; atque ideo regulariter voluntas teſtatoris conſideratur, qualis fuit, non qualis eſ ſe potuit, vt per Surdum, poſt alios, deciſione 41. numero decimo, Manticam, libro tertio, titulo decimo, numero primo, Ludouic: Caſanate, qui eos commemorat in conſilio 57. numero 42. Sic ſanè, cùm agitur de ſucceſ ſione ex teſtamento, non eſt abſurdum; quod ex diſpoſitione teſtatoris, remotior in gradu excludat, proximiorem, iuxta text. in dicto §. in fideicommiſ ſo, per quem Mantica, dicto numero 49. & 57. in principio, ſic annotauit, & refert Raphael. Fulgo ſium, in conſilio 85. ſub numero tertio, ſcripſiſ ſe, quod in ſucceſ ſionibus, quæ ex teſtamento deferuntur; ſ æpenumero accidit, vt vlteriores in gradu anteponantur; & hoc dicit, ſe plerumque vidiſ ſe; & addidit Mantica, certo certius eſ ſe, quia voluntas teſtatoris dominatur in teſtamentis, quæ ſola etiam ſpectatur in fideicommiſ ſis, l. cum quæ ſtio in fine, C. de legatis, l. penultima, ff. de legatis primo cum concordiis, l. 40. Tauri, in fine, ibi: Saluo ſi otra coſa eſtuuiere diſpueſta. Et in eadem lineæ præ rogatiuæ materia, quod ex voluntate teſtatoris non ſeruetur, & poſ ſit fieri tranſitus ad aliam lineam, ex Baldo, in Authentic. ceſ ſante, numero quinto, C. de legit. hæred. Corneo, in conſilio vigeſimo quarto, numero vigeſimo ſecundo, libro primo, Curtio iun. de feud. prima parte, tertiæ partis, numero vigeſimo tertio, Menochio, in conſ. 172. numero trigeſimo ſexto, libro ſecundo, Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro octauo, titulo decimo quinto, numer. 58. Socino, in l. Gallus, §. nunc de lege Vellea, numero quarto, alio capit. inferius adnotabitur, quo de coniecturis circa lineæ coniecturas, & prærogatiuam agendum eſt. Et apertè præ ſentit Ludouic. Caſanate, dicto conſilio vigeſimo tertio, numero ſexto, in verſ. Secundo nam prædicta regula; & num. 7. Et hactenus de ſecundo caſu principali. Tertius denique, & vltimus caſus ſit, de quo[*] etiam ſuprà, cap. 91. ex num. 73. cum ſequent. quando in dubio verſamur, quia primo vocantur filij, & deſcendentes omnes maſculi, & in defectum maſculorum omnium deſcendentium fœminæ ſub ſtituuntur, ſiue etiam filia maior, aut filiæ maiores, indefinitè, & abſolutè vocantur ad ſucceſ ſionem, omnibus maſculis deficientibus (vt dixi) & tunc quidem controuertitur, an ſuccedant fœminæ, ſiue filiæ maiores propinquiores grauanti, vel grauato, ſiue maioratus inſtitutori, an vltimo poſ ſeſ ſori? & in hoc dubio Interpretes noſtri diuerſimode ſe habent, provt ſuprà hoc eodem c. num. 17. obſeruaui, & Ludou. Caſanate diſtinctione relata, numer 18. in duobus caſibus, de quibus hucuſque actum eſt, probaui eam: in altero verò, qui præ ſens eſt, latiùs inſiſtendum putaui. Itaque Caſanate metipſe, in ea fuit ſententia & opinione, vt exiſtimauerit, quod quando primò vocantur deſcendentes maſculi, & in defectum maſculorum ſubſtituuntur fœminæ, illa indefinita ſub ſtitutio fœminarum ita intelligatur, vt ſicut inter maſculos primò vocabantur proximiores diſponenti, ita inter fœminas primo vocentur fœminæ proximiores diſponenti, nec habeant locum regulæ illæ vulgatæ pro filia vltimi poſ ſeſ ſoris, & pro continuatione lineæ, & proximitate grauati, vbi plures in fideicommiſ ſo vocantur per nomen complexiuum plurium graduum, & perſonarum, veluti familiæ, agnationis, cognatorum, & deſcendentium. Et in effectu ſequitur Decianum, in conſ. 21. lib. 3. Peregrinum, de fideicommiſ art. 20. num. 5. & alios, quos ibidem refert, & eorum fundamentum præcipuum expendit; & tandem in fine numer. 7. in vocatione prædicta fœminarum, aut filiarum indefinita, in defectum maſculorum, pro fœminis propinquioribus diſponenti; reſpondet, & articulum reſoluit contra filias, aut fœminas deſcendentes vltimi poſ ſeſ ſoris; provt cum aliis reſponderunt Decianus, & Peregrinus, qui dicto numero quinto, præcipuè excitatur ex textu, in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo, vbi extinctis primò nominatis, vocantur illi de familia, qui proximiores ſunt teſtatori, iuxta ſententiam Gloſ ſ æ, Baldi, & aliorum ibi. Ad hoc etiam dicit facere text. in l. is qui cum plures, ff. de legatis tertio, & in capit. primo, de natura ſucceſ ſionis feudi: & pro hac parte citat Decianum, Matheac. Port. Imolenſ. Cephalum, Riminaldum, Menochium, & Pancirolum. Subdit tamen in fine dicti numeri quinti, contrarium ſenſiſ ſe Socinum ſenior. & Socin. iunior. Ruinum etiam, & Alciatum, in locis ibi relatis: & pro fœminis, aut filiabus propinquioribus grauato, aut vltimo poſ ſeſ ſori, reſpondiſ ſe contra fœminas propinquiores grauanti. Raudenſis etiam (quem nullus prædictorum commemorat) variarum libro primo, cap. quadrageſimo, ferè per totum, in eadem videtur diſceptatione verſari; & adducit contrarietatem Doctorum in propoſito; ſemper tamen in ea videtur permanſiſ ſe ſententia, quod in dubio præ ſumendum ſit, filiam propriam excluſam ob maſculum, nepti ex filio teſtatorem præferre voluiſ ſe; & expendit pro ea parte Corneum, & alios, Caſtrenſem etiam, in conſilio 198. Super primo quæ ſito; ante num. 3. verſic. Nec etiam. Ipſorum autem rationibus, & fundamentis ponderatis, difficilis articulus videtur, provt ipſimet Authores perpendunt, qui etiam loquuntur in materia, & ſucceſ ſione, ſui natura diuidua, ad quam plures ſimul admitti, & concurrere poſ ſunt; ſic ſane in Hiſpanorum primogeniis, & maioratibus perpetuis, quæ ſui natura vni tantum deferuntur, & in quibus regulæ illæ ordinariæ fortius militant, quàm in ſucceſ ſionibus diuiduis, ego equidem multùm de opinione prædictorum dubito, & in eadem firmiter reſideo opinione, quam ſuprà dicto capit, nonageſimo primo, ex num. 73. ſuſtinui, & optime comprobaui, ex quo in dubio ver ſamur, nec de certa voluntate diſponentis nobis conſtat, an ſcilicet ſub indefinita ea vocatione fœ minarum, ſenſerit de fœminis ſibi propinquioribus, aut grauato, ſiue vltimo poſ ſeſ ſori; ac proinde ſecurior videtur interpretatio, & opinio, quæ iuris communis, & primogeniorum regulis ordinariis magis accedit, & qua eidem iuris communis diſpoſitioni inſtitutor ipſe, ſiue diſponens ſe conformare voluiſ ſe videatur, cum aliud non expreſ ſerit, & ita in dubio præ ſumendum ſit, ex quo ſimpliciter fœminas, aut filias maiores ſubſtituit, atque in defectum maſculorum omnium ad ſucceſ ſionem inuitauit, qui ſi prælationem fœminis, ſibi propinquioribus, & earum deſcendentibus, contra filias, & deſcendentes fœminas vltimi poſ ſeſ ſoris dare voluiſ ſet, non adeò dubium earundem ius reliquiſ ſet, ſed potius expreſ ſiſ ſet, aut pronomen præ dictum poſ ſeſ ſiuum, meum, tuum, aut ſuum adieciſ ſet; vnde contra ipſas fœminas, diſponenti propinquiores, argumentum non leue in propoſito deduci poſ ſet; iuxta ea, quæ ex communi Scribentium placito, ego metipſe annotaui, atque deduxi in commentariis libri ſecundi, capit, quarto, numero vigeſimo octauo, & duobus ſequentib. Burgos de Paz, in conſilio trigeſimo quarto, numero duodecimo. Veriſimilius ergo in dubio videtur, quod in terminis propoſitis per Ludouic. Caſanate, dicto conſ. 23. numero ſexto, videatur teſtator, ſiue maioratus inſtitutor, ſe cum diſpoſitione iuris communis, & regulis ordinariis, quæ in materia, & ſucceſ ſione primogeniorum obtinent, ſe conformare voluiſ ſe; & conſequentur filiam vltimi poſ ſeſ ſoris, aut ab eo deſcendentes admitti; quàm prælationem fœminis propinquioribus grauanti, ſiue maioratus inſtitutori concedere, quam ipſe non conceſ ſit; idque diſ ponentis voluntati magis conſentaneum videri, & multo magis procedere in deſcendentibus filiarum, aut fœminarum, quæ erant propinquiores grauanti, ſi concurrant cum fœminis maſculis, quæ ſunt ſibi agnatæ, vt Socinus ſenior, & eius ſequaces contendunt, quorum opinio in primogeniis, & maioratibus perpetuis probabilior videtur, quidquid in ſucceſ ſione diuidua, & cum plures ſimul concurrere poſ ſunt, aliter Caſtrenſis, & alij ſtatuerint, provt inferius dicetur; vt per Alexand. Rauden ſem, variarum, capit. 40. Quòd autem ſic intelligendo, atque interpretando, & in fauorem fœminarum proximiorum vltimo poſ ſeſ ſori, decidendo, diſpoſitio ea ad regulas ordinarias iuris communis, & ſucceſ ſionis primogeniorum reducatur; ex ſequentibus apparet manifeſte. In primis, quoniam certum eſt, lineæ præroga[*] tiuam primum locum obtinere in maioratuum, ſeu primogeniorum ſucceſ ſione, primóque loco conſiderari, vt illi, qui ex linea vltimi poſ ſeſ ſoris procedunt, cæteris præferantur, nec tranſitus fiat ad alias lineas, donec ex ea deſcendentes finiantur; ex textu, in capit. primo, de natura ſucceſsionis feudi, ibi: Ad ſolos, & ad omnes, qui ex illa linea ſunt, ex qua iſte fuit. Et ibidem Iſernia dixit, feudum deuolui ad ſolos, & ad omnes, qui ſunt deſcendentes ex ilia linea proxima, ex qua ſucceſ ſor mortuus deceſ ſit. Et cum aliis notarunt Couarruu. libro tertio variarum, capit. quinto, numero quinto, & practicarum, cap. trigeſimo octauo, numero ſexto, & duodecimo, Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro tertio, capit. quarto, numero decimo quarto, & capit. ſexto, numero trigeſimo tertio, & cap. decimo, numero ſexto, & libro primo, cap. tertio, numero duodecimo, & decimo quarto, & cap. ſexto, numero vigeſimo ſecundo, in fine, Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæ ſt. 6. numer. 29. & 49. Ioann. Gutierrez, practicarum lib. 3. quæ ſt. 67. numer. 65. & 66. & in conſ. 13. numer. 11. & 34. Menochius, in conſ. 172. numer. 34. lib. 2. & in conſ. 1082. numero 8. lib. 11. Alexand. Raudenſis, inter conſilia vltimar. voluntat. conſ. 142. numero 125. volumine ſecundo, Farinacius, nouiſsimarum Rotæ Romanæ, anni 1618. deciſione 627. numero quinto, partis ſecundæ, tomo ſecundo, & cum Afflicto, Caſtrenſe Socino ſen & Socino iun. Præpoſito, Cuiacio, Molina, & Mieres, notaui ſuprà, cap. præ cedenti: numero 62. Addo nunc Per. Surdum in conſ. 403. numer. 10. lib. 3. vbi ex communi placito tradidit, quod de linea primogeniti donec extat aliquis, ſecundogenitus, & qui ab eo deſcendunt, non admittuntur ad ſucceſ ſionem. Et ibidem, numero 16. vbi inquit, quod maioratus, cum ſemel vnam lineam eſt ingreſ ſus, ſemper in ea, & deſcendentibus ex ea conſeruatur; & donec aliqui extant, nunquam fit tranſitus in aliam lineam, etiamſi alij eſ ſent proximiores, inſpecta perſona primi acquirentis, quia defertur ſucceſ ſio ei, qui deſcendit à primogenito, cui ſemel fuit aperta ſucceſ ſio; vt per Bald. Afflict. Butrium, Ruinum, Pariſium, Ripam Fabium, Zanchum, Nattam, Rolandum, Cephalum, Menochium, & alios, quos ibidem adducit. Filia ergo, ſiue neptis vltimi poſ ſeſ ſoris, cùm pro ſe habeat lineæ prærogatiuam, videtur quod de neceſ ſitate præferenda ſit, cùm etiam habeat prærogatiuam gradus proximioris, quæ etiam multùm attenditur, ſecundùm Molinam, & cæteros nunc relatos. Menochium, in conſilio 269. numero 61. in verſ. Octauo, libro tertio, vbi multùm ad propoſitum dixit in hunc modum: Octauò, & vltimò, in dubio admitti debet dominus Carolus, tanquam proximior dominus Herculi, vltimo loco defuncti, quàm dominus Alphonſus remotior. Ita in claris bis terminis primogenituræ reſponderunt Alciatus. reſ ponſo 184. numero tertio, & Berous, conſ. 120. num. 83. prope finem, libro ſecundo. In ſucceſ ſione etiam maioratus, vltra lineam, & gradum, proximitas multùm attenditur, eáque, reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, non verò maioratus inſtitutoris, vt per Molinam, libro primo, capit. ſexto, numero 47. & libro tertio, capit. quarto, ſub numero decimo quarto, in verſiculo; Secundo conſiderandus eſt. Et libro tertio, cap. nono, cum infinitis aliis Authoribus, quos ideo nunc non repeto, quia commemoraui eos in commentariis, libri tertij, capit. decimo quinto, numero quinquageſimo primo, & capit. decimo nono, numere 138. & tribus ſequentib. & numero 279. verè autem omnia fundamenta, quæ pro illa parte, quam ſuſtinet, ponderauit Molina, dicto capit. nono, adeò pro hac ipſa ſententia faciunt, & vrgent vt concludere videantur, nec interminis propoſitis differentiæ ratio reddi poſ ſit; textus etiam, in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo, quo Decianus, Peregrinus, & alij, ac cum eis Ludouic. Caſanate, principaliter excitantur, provt ipſi ponderant, potiùs in contrarium expendi, inducique debet, atque in fauorem fœminarum lineæ vltimi poſ ſeſ ſoris; inducendo eum, provt eleganter per Molinam ipſum, libro tertio, dicto capit. nono, numero 12. & 17. vbi videri poteſt. Habent etiam fœminæ ipſ æ lineæ vltimi poſ ſeſ ſoris, lineam primogenitam, ſiue primo loco vocatam, quæ tanquam magis dilecta, cæteris aliis præ ferri debet, ſicuti conſiderari ipſe Molina, eodem cap. nono, numero decimo ſexto, in fine, in illis verbi: Similiter etiam non obſtat ſecunda ratio, quod ſcilicet maioratus inſtitutor cenſeatur magis dilexiſ ſe ſibi proximiores, quam eos, qui vltimo poſ ſeſ ſori proximiores fuerint. Nam hæc ratio etiam conuerti poteſt, dicendo, quod imo ſicut teſtator prædilexit vltimum poſ ſeſ ſorem, ita etiam eidem proximiores prædilexiſ ſe cen ſendus ſit, cum hi etiam ex eius familia procedant, & ab illa etiam linea deriuentur, quam inter cæteras præ dilexit, vel eidem ſaltem proximiores ſint. Linea namque maſculorum primò ad ſucceſ ſionem vocata fuit, vt ſuprà dixi, & terminos propoſui, atque ita circa eam maior affectio, & dilectio; atque ita prælatio etiam de iure præ ſumitur, idque per textum metipſum, in dicta l. cum ita legatur, §. in fideicommiſ ſo, l. qui ſoluendo 60. ff. de hæredit. inſtit. l. Publius Mæuius, §. Titia codicillis, ff. de condition. & demonſtration. Craueta, in conſilio 297. numero ſecundo, Menochius, in conſilio 434. numero trigeſimo octauo, volumine quinto, Caualcanus, deciſione vigeſima, numero 25. parte ſecunda, & alio capit. ſuprà hoc eodem tractatu, latiùs exornaui. Fœ mina autem, ſiue vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus filia, pro qua lineæ, & gradus prærogatiua adeſt, vt excludatur, vel ab alio præferatur, quod de voluntate teſtatoris, maioratúsve inſtitutoris, euidenter, & clarè conſtet, nec in dubium reuocari poſ ſit, neceſ ſarium eſt; vt per Molinam, libro tertio, dicto capit. quarto, numero 15. & 19. & 32. & 38. Mieres ſecunda parte, quæ ſtione ſexta, numero vigeſimo primo, Burgos de Paz, in proœmio legum Tauri, numero 44. Auendañum, in l. 40. Tauri, gloſ ſa nona, numero primo, & ſequent. & ego mentiſ in commentariis libri ſecundi, capit, quarto, numero 65. & duobus ſequentib. & numero 159. & 160. aliorum allegatione, atque authoritate comprobaui. Addo nunc Pet. Surdum, in conſilio 316. numero decimo octauo, libro tertio. Rurſus & ſecundo loco eadem pars, & ſenten[*] tia comprobatur, quoniam vocatio illa fœminarum, ſiue filiarum, aut filiarum maiorum, in defectum maſculorum omnium facta ſimpliciter, & indefinitè abſque aliqua adiectione qualitatis, ſiue pronominis alicuius poſ ſeſ ſiui, comprehendit filiam, aut filiam maiorem in infinitum; non modò, quia in maioratuum ſucceſ ſione id ita receptum communiter, ex eorum natura, vt per Molinam, libro primo, cap. ſexto, numero vigeſimo octauo, & vigeſimo nono, Mieres, prima parte, quæ ſtione decima quinta, numero octauo, Auendañum, in l. 40. Tauri, gloſ ſa decima, numero tertio, & quinto, Ioannem Gutierrez, practicarum, libro ſecundo, quæ ſtione nonageſima ſecunda, numero quarto, Ioſeph. de Seſe, deciſione quinquageſima ter tia, numere nono, & ſeq. Ludouic. Caſanate, in conſilio quinquageſimo octauo, numero tertio, Ioſeph. de Ruſticis ad l. cum auus, libro ſexto, cap. vndecimo, numero 29. & 42. & cap. duodecimo, numero vigeſimo quinto, & capit. decimo tertio, numero primo. Sed etiam ex regulis, & concluſionibus ordinariis, quæ per manus quotidie traduntur, quod ſcilicet filiorum appellatione nepotes conprehendantur, & veniant in his diſpoſitionibus, quæ in incertum, & futurum euentum conferuntur; vt per eun[*] dem Molinam, poſt alios multos, libro primo, dicto cap. ſexto, numero vigeſimo nono, Pet. Surdum, in conſ. 403. numero vigeſimo primo, libro quarto, Peregrinum, de fideicommiſ ſis, articulo vigeſimo ſecundo, numero quinquageſimo, Ludouic. Caſanate, in conſ. 58. numero tertio, & numer. 16. & 37. & in conſ. 58. numero primo. Seſe, deciſione 63. numer. 45. & 88. & 108. Ioſeph. de Ruſticis, ad dict. l. cum auus, libro ſexto, capit. 12. numero quarto, & decimoſexto, Menochius in conſ. 1154. num. decimo, volumine duodecimo. Vbi probauit, quod data facultate eligendi vnum ex filiis maſculis, & ipſis maſ culis deficientibus vnam ex filiabus; poteſt fieri electio inter nepotes, & neptes, vtpote, quæ filiorum appellatione comprehenduntur. Et filiarum appellatione, ita comprehendi filias filiorum te ſtatoris, ſcilicet neptes, ſicut filias immediatas te ſtatoris ipſius, etiam ſi filia in ſingulari vocetur, aut filiarum mentio ſimpliciter fiat; adnotarunt, atque probarunt Corneus, in conſ. 207. numero decimo tertio, libro ſecundo, & in conſilio 159. numero quarto, & quinto, libro quarto, Hieronymus Gabriel, in conſilio nonageſimo octauo, numero decimo octauo, libro ſecundo, Simon de Prætis, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione quarta, ſolutione prima, num. 61. Veniunt; etiam filiorum appellatione nepotes,[*] quando materia eſt ſucceſ ſiua, & perpetua, & quæ tractum ſucceſ ſiuum ſui natura habet, vt primogenij ſcilicet, & vinculi perpetui, idque per eundem etiam Molinam, libro primo, dicto capit. ſexto, numero 28. & 29. Menochium, in conſilio 926. numero vigeſimo ſeptimo, libro decimo, Peregrinum, dicto articula vigeſimo ſecundo, numer. 51. Surdum, in conſilio. 336. numero nono, verſiculo, Præcipuè, libro tertio, Mieres, dicta prima parte, quæ ſtione decima quinta Fachineum, controuerſiarum iuris, libro quinto, cap. 18. Ioſeph. de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, libro ſexto, dicto cap. duodecimo, num. 24. & 25. & quando diſpoſitio eſt fauorabilis, & in qua non agitur de inducendo nouo grauamine, ſed ſolum declarari intenditur, quis in diſpoſitione, aut vocationibus, & ſubſtitutionibus comprehendatur;[*] prout in terminis caſus præ ſentis, quando fœminæ, aut filiæ ſimpliciter vocantur; Bartolus, in l. liberorum, numero quinto, ff. de verborum ſignificatione, Curtius ſenior, in conſ. 45. num. 7. Decius, in conſ. 95. numero ſexto, Sfortia Oddi, in conſ. 90. numero ſecundo, Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſ. 60. num. 61. Peregrinus, articulo 22. numer. 61. Surdus dicto conſ. 403. numer. 36. & 37. libro tertio, eleganter Bertazolus, conſilio ciuili trigeſimo, numero 13. Caſanate conſ. 34. numer. tertio. Ioſeph. de Ruſticis, dicto cap. 12. numer. 9. & melius numer. 40. vel quando diſpoſitio, aut ſubſtitutio facta eſt à [*] communi aſcendente filiorum, & non per tranſ uerſalem, vt pet Surdum, de alimentis, tit. 9. quæ ſt. 36. num. 28. Peregrinum in conſ. 64. libro quarto, Ca ſanate, in conſ. 34. numer. ſecundo, & in conſ. 58. nu[*] mero 3. Seſe deciſ. 53. numer. 18. Ruſticis, lib. 6. ad d. l. cum auus, dicto cap. 12. numer. 63. & vbicunque teſtator talis eſ ſet, cui paritet nepotes cum li beris eſ ſent ſucceſ ſuri; tunc namque filiorum appellatione nepotes veniunt; ſicuti poſt alios Authores, ex communi tradiderunt Mant, de coniect, vltim. volun. lib. 8. tit. 8. numer. 15. verſ. Tertius caſus eſt, Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 94. in 7. coniectura, numero 30. Hippolyt. Riminal. in conſ. 389. numer. 20. libro tertio, Ioſeph. de Ruſticis dicto capit. duode[*] cimo, num. 61. & 62. vbi reddit rationem. Sic quoque, quando eadem ratio militat in nepotibus, quam in filiis, & multo magis, ſi maior militaret ratio, vt per Socinum iun. in conſilio 125. numero trigeſimo quinto, verſiculo, Et quando eadem; libro primo, & in conſilio 146. numero octauo, libro ſecundo, Manticam, dicto titulo octauo, numero decimo ſeptimo, Surdum, dicto titulo nono, quæ ſtione trigeſima ſexta, numero trigeſimo octauo, Caldas, de renouation. emphyteuſ. quæ ſtione decima quarta, numero vigeſimo ſexto, ac denique, quando aliquid[*] durum, abſurdum, vel irrationabile ſequeretur, ſi filiorum appellatione nepotes non venirent; vt pet Surdum in conſ. 85. numer, vigeſimo octauo, libro primo, Hippolyt. Riminaldum, dicto conſ. 389. numero decimo, libro quarto, & in conſ. 173. numero 42. libro ſecundo; & in conſ. 501. numer.. 11. libro quinto, Peregrinum, dicto articulo vigeſimo ſecundo, num. 46. & 48. Ruſticis, ad dictam l. cum auus, libro ſexto, cap. 12. numero ſeptimo, qui dicit, ita è contrario ad vitandum abſurdum, nepotes non venire appellatione filiorum, ex l. quod ſi nepotes, ff. de teſtamentaria tutela. Sane, ſi fœminis, aut filiabus, vel etiam filiabus maioribus, aut filia maiori vocatis ſimpliciter & indefinite in defectum maſ culorum deſcendentium, filia vltimi poſ ſeſ ſions maioratus, aut alia fœmina eiuſdem poſ ſeſ ſoris reſ pectu, in gradu proximior, non ſuccederet in maioratu, & ei auferatur lineæ, & gradus prærogatiua, & alia alterius lineæ & gradus præferatur contra peculiarem naturam maioratuum, & ordinarias ſucceſ ſionis eius regulas, durum id eſ ſet, & maximum abſurdum, vbi aliàs voluntas teſtatoris in contrarium expreſ ſa non repetitur, ſed ita indefinita, vt dixi. Sic equidem multùm ad propo ſitum noſtrum, filiam vltimi poſ ſeſ ſoris in articulo redintegrationis prætulit Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæ ſtione ſexta, num. 49. de quo latius ſupra, cap. præcedenti, & in fortioribus terminis pro filia vltimi poſ ſeſ ſoris, vide tradita per Gamam, deciſ. 354. Et licet prædictæ concluſiones, & reſolutiones, quibus, in caſibus commemoratis, filiorum appellatione nepotes contineri, & venire diximus, in terminis iuris communis aliquam difficultatem haberent, ac etiam contradictionem. vt conſtat ex infinitis illis Authoribus, quos ego metipſe cap. 66. huiuſce tractatus, ex numero vigeſimo ſexto, recenſui. Ex his etiam, quæ cum aliis multis ob ſeruarunt Ludouic. Caſanate, in conſilio trigeſimo quarto, ex numero primo, vſque ad numerum decimum tertium, & in conſilio 58. per torum, Surdus, dicto conſilio 403. numero decimo octauo, & de alimentis, dicto titulo nono, quæ ſtione trigeſima ſexta, Menochius, in conſil 215. libro tertio, Seſe, deciſione 53. & 63. Ioſeph. de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, libro ſexto, cap. 11. & 12. apud nos tamen in his Regnis, atque in primogeniorum ſucceſ ſione, in quibus, attenta eorum natura, & fine vnus duntaxat, iſque lineæ, & gradus prærogatiuam habens, ſuccedere debet, & cæteros alios excludit, abſque dubio procedunt, vt per Molinam, libro primo, dicto cap. ſexto, numer. 28. & 29. imo ſuccedendi[*] ius in eorumdem primogeniorum inſtitutione non reſtringitur, nec nepotes filiorum appella tione contineri deſinunt, vt perpetua ſit ſucceſ ſionis cauſa, quamuis in ſingulari filius maior vocetur, aut cum pronomine, meum, tuum, ſuum, dicatur, filius meus, aut, tuus, vel, ſuus ſuccedat; nam ſi maioratus perpetuus inſtitutus ſit, adhuc nepotes continentur, vt perpetua ſit ſucceſ ſionis cau ſa, quæ aliàs in filio finiretur, vt exemplum eſt in clauſula Regis Henrici, cuius tenor inſertus eſt hodie in l. vndecima, titulo ſeptimo, libro quinto, ibi: Que finquen al ſu hijo mayor legitimo. Et nihilominus perinde eſt, ac ſi dixiſ ſet in infinitum: Que finquen a ſus hijos mayores legitimos. Et ſic verbum, fijo mayor, comprehendit nepotes quoque, & omnes deſcendentes in perpetuum; ſicuti ex Palat, Rub. obſeruauit Molina, libra primo, cap. quinto, numero vigeſimo primo, in fine, & vigeſimo ſecundo, Matiençus, ibidem gloſ ſa octaua, atque in fortioribus terminis, ex aliis Authoribus ego metipſe annotaui, & tradidi in commentariis libri ſecundi, cap. vigeſimo ſecundo, numero decimo tertio, decimo quarto, & decimo quinto, & loquitur lex ipſa ſeptima, dum vtitur verbo illo reſtrictiuo, ſu hijo mayor, & verbo alio relatiuo, de cada vno de ellos, quæ iuxta communes opiniones Doctorum, in terminis iuris communis efficiunt, vt appellatione filiorum nepotes non veniant, vt ſuprà hoc eodem cap. ob ſeruaui; & nihilominus materia ſubiecta maioratuum facit, vt ad nepotes, & ad omnes deſcendentes maioratus protrahatur; idque (prout ego metipſe vltra prædictos Authores animaduerto) in neceſ ſariam conſequentiam, & præcisè venit deciſionis eiuſdem legis, & donationum ipſarum Regis Henrici, nam ex quo Rex ipſe ordinatum reliquit, quod donationes, quas fecerat, vinculatæ manerent donatariis per viam maioratus, vt diſpoſitio ſua effectum haberet, præciſum, atque neceſ ſarium fuit, quod verbum, ſu hijo mayor, ſupponat non ſolum pro filiis immediatis, ſed etiam pro nepotibus, & omnibus deſcendentibus in infinitum, ita vt intelligatur, implicitè remanſiſ ſe formatas omnes vocationes, atque ſubſtirtutiones neceſ ſarias ad perpetuitatem maioratus: aliàs enim ſi verbum ipſum, hijo mayor, intelligendum eſ ſet de ſolis filiis immediatis primi gradus, non poſ ſet eſ ſe maioratus, nec eius ſucceſ ſio conſeruari; prout iidem præ ſentire videntur Authores. Ex quo ergo propter ſubiectam materiam maioratus, & eius perpetuitatem, ita ſtatuitur, & omnes de ſcendentes in infinitum, non ſolum filij, & nepotes comprehenduntur, nec dictio vna reſtrictiua, & altera relatiua aliquid in contrarium operatur; ſatis opportunè lex ipſa in propoſito ponderari, adducique poteſt, atque ita præcisè ibi ſtatuit, vt dixi, & concludenter deducitur ex his, quæ cum eodem Molina, & infinitis aliis adnotata, atque ſcripta reliqui dicto cap. vigeſimo ſecundo, per totum, libri ſecundi. Et id ipſum apparet, ex l. 2. titulo decimo quinto, partita ſecunda, in illis verbis: Non lo ouieſ ſe ſino el fijo mayor. Et in illis verbis: Que ſi fijo varon non ouieſ ſe, la fija mayor heredaſ ſe el Reyno. Et nihilominus, quamuis dixerit, hijo mayor, declarat lex ipſa nepotem comprehendi, ibi: E aun mandaron, que el fijo mayor murieſ ſe, ante que heredaſ ſe. ſi dexaſ ſe fijo, o fija, que ouieſ ſe de ſu muger legitima, que aquel, o aquella lo ouieſse, e non otro ninguno. Et non obſtante etiam eo verbo, e non otro ninguno, comprehenduntur nepotes, & omnes[*] deſcendentes in infinitum, ex natura ſucceſ ſionis perpetuæ, & ſucceſ ſiuæ, & quæ alias conſeruari non poteſt. Sic ſanè communi placito receptum eſt, quod ſi ad ſucceſ ſionem maioratus vocatus fuerit filius maior, aut filia maior, nihilominus comprehenduntur vſque in infinitum omnes filij, & filiæ maiores primogeniti, vt per Molinam, libro primo, capit. quinto, numero vigeſimo primo, & vigeſimo ſecundo, Auendañum, in l. 40. Tauri, gloſ ſa decima ſeptima, numero vigeſimo tertio, Alexandrum Raudenſem, de analogis, libro primo, capit, decimo quinto, numer. 265. Menochium, in conſilio 981. numero 142. & 148. libro vndecimo, & non modo nepos comprehenditur, vt ſuccedat, ſi pater eius ſucceſ ſit, ſed etiam ſi pater adhuc non ſucceſ ſerit, tanquam comprehenſus ſub verbo, hijo mayor, ſuccedit, & patruum ſuum excludit, quia à pari procedunt, dicere, filium maiorem, quod dicere, filium primogenitum, & quocunque eorum nomine intelligitur conſiderata linea primogenita, & non ſolum perſona filij maioris; vt eruditè, & verè probauit Molina, lib. 3. cap. 8. numer. 18. & 19. vbi in fortioribus terminis id dixit, nec ex vocatione filij maioris, qui tempore mortis ſupererit, aut vixerit, repræ ſentationem excludi aſ ſeuerauit: quod idem, aliis quamplurimis relatis, defendi quoque in commentariis libri tertij, capit. 19. vbi materiam repræ ſentationis ſcripſi, ex numer. 324. Quod ſi replicet aliquis nec exemplum donationum Regis Henrici, nec deciſionem dictæ. l. ſecundæ, partitæ ſecundæ, concludere videri in propo ſito quæ ſtionis excitatæ: cum in terminis ipſis propoſitis, non tractetur de offendenda, aut con ſeruanda perpetuitate maioratus, quæ conſeruata permanet, nec dubium eſ ſe poteſt, an conſeruetur, ſed de eo duntaxat, finitis ſcilicet maſculis deſcendentibus, in quorum defectum fœminæ, aut filiæ ſimpliciter, & abſolutè vocantur; noua fœminarum, aut filiarum linea, à qua incipere debeat, ſiue qualiter ſucceſ ſio introduci, & eius initium ſumi debeat ex vocatione fœminarum, aut filiarum, vel etiam filiarum maiorum abſoluta; & an reſpectu diſponentis, ſiue maioratus in ſtitutoris, an vltimi poſ ſeſ ſoris proximitas, ſiue quæ ſucceſ ſura ſit, inſpicienda ſit. Si inquam ita replicetur; adhuc negari non poteſt, quin exempla dictarum legum multùm vrgeant, cùm non modò ipſ æ, perpetuitati maioratus prouideant, & conſuluerint, ſed etiam iura proximiorum reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris iuuare videantur, vt ex eiſ dem non obſcurè deduci valet, & maximè eorum, qui à primogenitis procedunt. Ex quibus equidem, atque ex hactenus adno[*] tatis, ſcriptis, veriorem arbitramur hanc ſententiam, & maioratuum naturæ, & regulis magis conuenire, quod ſcilicet in primogeniis, & maioratibus perpetuis, finitis maſculis, in quorum defectum fœminæ, aut filiæ vocantur abſolutè, admitti debeat fœmina propinquior, ſiue filia proximior, & maior, vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris reſpectu, non verò inſtitutoris; ſicut in filia grauati, ſiue vltimi poſ ſeſ ſoris; tradit Socinus iunior, in conſilio. 126. libro primo quem refert, & ſequitur Ioannes Cephalus, in conſilio 413. per totum, volumine 3. M. Antonius Peregrinus, in con ſilio 50. numer. 16. volumine primo, qui pro ipſa opinione expendit etiam Ruinum, Gozadinum, Alciatum, Rolandum, Simonem de Prætis, & alios. Et ita voluiſ ſe, ac pro certa habuiſ ſe hanc ſenterntiam, de qua dubitauit in tractatu de fideicommiſsis, dicto articulo 20. numer. quinto, aut quam magis probauit, apparet expreſsè ex ſummario, numer. 15. & 16. vbi ſic ſcripſit. Proximitas teſtatoris attenditur, vbi fideicommiſ ſo finito in maſculis, fit diuerſio ad fœminas. Sed contra plerique alij ſen ſerunt, & eſt verior ſententia, numero ſequenti. In contextu autem dicti numeri 15. & 16. in hunc modum loquitur: Alia tamen occurrit conſideratio non negligenda; nam teſtator ſubstituit deſcendentes ipſius hæredis, vocando primo maſculos, deinde fœ minas in infinitum; ideo deficientibus maſculis, cum. fideicommiſ ſum diuertat ad fœminas, videtur, vt fœminæ, à quibus (& ſic ab alio perſonarum genere) fideicommiſ ſum incipit, ſuccedant in fideicommiſ ſo pro earum proximitate reſpectu teſtatoris; conſequenter, vt neptis teſtatoris ex filio hærede ſuccedat, ſaltem in concurſu cum pronepte ex nepote te ſtatoris: quia ambæ æqualiter teſtatori ſucceſ ſiſ ſent, ad text. in §. cum filius, Inſtitut. de hæreditat. quæ ab inteſt. deferunt. & in ſpecie, quod vbi extincta maſculorum deſcendentia, fideicommiſ ſum diuertit ad fœminas, eo caſu attendatur ſucceſsio reſpectu teſtatoris, non reſpectu grauati, ſenſerunt Cephalus, dicto conſilio 493. num. 43. Decian. conſilio nono, numero 16. libro ſecundo, & conſilio 21. libro tertio, Menoch. conſilio 124. numer. 54. Pancirol. conſilio 170. numer. 16. Cardinal. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro octauo, titul. 12. numer. 31. Sed horum ſententia fundamentali ratione non nititur: nam nulla ſubeſt concludens ratio, quare inter maſculos proximitas grauatorum ſeruetur, vbi autem ob illorum defectum fit tranſitus ad deſcendentes alterius ſexus, ſeruari debeat proximitas grauantis; nihil mirum quod Scribentes in re hac indifferenter proximitatem grauanti ſeruari ſenſerunt, etiam vbi à maſculis ad fœminas fideicommiſ ſum diuertit. Sic in ſpecie Socin. dict. conſ. 249. loquitur enim in his terminis, & Socin, iun. in ſuo famoſo conſilio 126. Ruin. conſil. 117. numer. 25. con ſil. 159. in primo, & ſecundo dubio, 162. numero octauo, libro ſecundo, & conſil. 47. column, vltim. libro tertio, Gozadin. dict. conſ. 4. Alciatus, con ſil. 32. numer. octauo, libro nono, Roland, conſil. 100. libro primo, Pancirol. & ipſe conſil 100. Simon de Præt. & Ludouic. Molina, in locis præcitatis, & præcisè caſus illi ſuper teſtamentis, & fideicommiſsis, D. Ludouici de Placentia, Ioannis Iacobi, Decanibus, & Petribus Cherij, relati per me in articulo vigeſimo, ſub numero tertio, erant per prius maſculini, & deinde fœminini, nihilominus deciſum fuit pro fœminis proximioribus grauato, excluſis fœminis propinquioribus testatori. Quam ob rem concluſiuè, excepto caſu, quando teſtator vocat deſcendentes à ſe ipſi, in qua ſpecie pro proximitate teſtatoris multi ſenſerunt, & multa emanarunt iudicia, per me ſupra relata. In aliis caſibus, veluti cum teſtator vocat de ſcendentes ipſius hæredis, aut ſimpliciter loquitur, proximitas grauati intuenda eſt, vt qui ab inteſtato ſuccederet grauati, ſuccedat in fideicommiſ ſo, excluſis aliis, qui reſpectu teſtatoris eſ ſent pares in gradu, aut propinquiores. Nec diſtinguendum eſt, an fideicommiſ ſum a maſculis diuertat ad fœminas, & ſic ſ æpius deciſum fuit, & iudicatum; & ſic de iure tenendum puto. Hactenus Peregrinus, qui (vt vides) cum cæ teris, quos citat, in fauorem eiuſdem opinionis quam ſuſtinemus, articulum reſoluit, nec contrariam Tiberij Deciani, dicto conſilio vigeſimo primo, libro tertio, & conſilio nono, numero decimo ſexto, libro ſecundo, & aliorum admittit. Quam probauit dicto articulo vigeſimo, numero quinto, Eandem etiam noſtram ſententiam probare videtur Alexander Raudenſis, in reſponſo vigeſimo ſexto, numero quinto, & decimo ſexto, libro primo. Vbi caſum conducibilem adducit, & lineam totam eius, qui ſemel occupauit ſucceſ ſionem, eſ ſe euacuandam antea, quàm fiat tranſitus, & reuerſio ad aliam lineam, fundauit iuridicè. Stephanus etiam Gratianus nouiſ ſimè diſceptation. forenſ. tomo tertio, capit. 456. videndus ex numero trieſimo ſecundo, vſque ad numerum 40. qui tamen Tiberij Deciani placitum, dicto conſilio vigeſimo primo, libro tertio, magis videtur amplecti, dum ex aliis multis tradidit, proximitatem gradus debere ſpectari ab vltimo vaſ ſallo defuncto, quandiu aliquis ſupereſt ex ea linea, ad quam feudum peruenit, illi enim, qui ex ea ſunt, libi inuicem ſuccedunt, aliis lineis excluſis, quaſi hoc vſu receptum ſit, vt feudum non transferatur ad alias lineas; ex dicto capit. primo, in fine, de natura ſucceſ ſionis feudi. Quod non eſ ſe dicit, quando illa linea prorſus deficit, tunc enim, qui ſunt ex aliis lineis, proximiores primo inueſtito, debent admitti ad ſucceſ ſionem feudi. Etenim proximior vltimi defuncti, potior habetur, vt in eius linea feudum permaneat, nec ille, qui ex ea linea eſt proximior defuncto, excludatur à remotiore alterius lineæ, quamuis primo inueſtito ſit proximior. Vnde ſi nullus ex ea linea ſuperſit, proximitas à primo inueſtito metiri debet, cui in feudo ſuccedatur; idque iuxta diſtinctionem multorum, quos ibidem adducit, qui tamen improbantur ab aliis, prout etiam ibi. Verè tamen non loquitur Gratianus metipſe, in terminis eiſdem noſtris, cum in defectum maſculorum, fœminæ, aut filiæ, ſimpliciter & abſolutè ad ſucceſ ſionem inuitantur, nec eadem diſtinctio repugnat, vtpotè cùm linea maſculorum, ſiue maſculi vltimi finita non fuerit, ex quo fœminas deſcendentes ipſe reliquerit, quæ ex eius linea ſunt, & in concur ſu cum fœminis alterius lineæ, impedire debent tranſitum ſucceſ ſionis, donec omnes ex hac linea finiantur, vt etiam per Manticam de tacit. & ambig. conuent. lib. 23. tit. 29. numer. 10. quem idem Gratianus commemorat. Et quamuis filias, iam natas, & cognitas, videatur diſponens plus diligere, quàm naſcituras, & incognitas, atque ita magis filias eaſdem, quam neptes nondum procreatas, licèt à filiis maſculis procedentes, vt ſuprà diximus, & in terminis per Menochium, lib. 4. præ ſumpt. 94. numer. 17. & in conſil. 215. num. 17. lib. 3. poſt alios multos Ludouic. Caſanate in con ſil 58. ex numer. 7. cum ſeqq. Alexand. Raudenſ. in appendice de analogis, 1. par. num. 166. non tamen inde ſequitur, quod in vocatione fœminarum, aur filiarum maiorum ſimpliciter facta, cenſeantur vocatæ, & venire debeant propinquiores di ſponenti ſiue maioratus inſtitutori, vel ei, de cuius filiis fœminis agitur, imo argumentum iuridicè retorqueri poteſt, quia ſi diſponens ipſe vellet eas admitti, & præferri, facilè fuiſ ſet illi id exprimere, & exprimeret quidem, nec ita ſimpliciter diceret, filias maiores, aut fœminas in defectum maſculorum ad ſucceſ ſionem venire; ſed adiiceret pronomen poſ ſeſ ſiuum, meum, tuum, aut ſuum, aliámve qualitatem reſtrictiuam, quibus eas ſpecificè ſignificaret, ſiue nomina propria earum adiiceret; & cùm id non fecerit, apertè videtur de eis præ ſenſiſ ſe, quæ maiores, aut proximiores eſ ſent, reſpectu vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, & iuxta ordinem ordinarium ſuccedendi, in hiſce Regnis obſeruatum. Nec repugnat deciſio textus, in d. l. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legat. 2. cum in ſpecie illius textus ideo fideicommiſ ſum non debeatur nepotibus, quia fuit relictum filiis hæredis, appoſita demonſtratione illa reſtrictiua, ſuis, quę reſtrinxit, & limitauit diſpoſitionem ad filios immediatos hæredis, & impediuit extenſionem, aut interpreta tionem, quæ alias in fauorem nepotum fieri poſ ſet; prout ſuprà annotaui, atque ex adiectione pronominis meum, tuum, ſuum, ſiue alia reſtrictiua, fœminas propinquiores grauanti, ſiue maioratus inſtitutori venire, ſtatui; & non proximiores vltimo poſ ſeſ ſori. Quod edam poſt Socinum, & alios explicauit, & exempla adduxit Menochius, lib. 4. præ ſumpt. 94. num. 4. & 5. vbi vide, & in conſ. 328. num. 13. & 14. lib. 4. & dict. conſ. 215. num. 51. & ſeqq. lib. 3. Natta in conſ. 551. num. 28. lib. 3. Hippolyt. Rimin. in conſ. 173. num. 9. libro 2. Simon de Prætis, lib 3. interpret. 3. dubitat. 4. ſolut. 3. num. 45. fol. 207. Caldas Pereira, de renouat. emphyt. cap. 14. num 36. Secus verò ſtatuendum eſt, quando filiæ, aut filiæ maiores, aut fœminæ in defectum maſculorum, ſimpliciter ad succeſ ſionem inuitantur, vt tunc de propinquioribus ipſi grauato, aut vltimo maioratus, poſ ſeſ ſori, intelligere debeamus; vel ea etiam ratione; quia cum ſucceſ ſionis maioratus cauſa in perpetuum futura ſit, atque in futurum, incertúmque euentum conferatur, & in defectum maſculorum; non poteſt videri inſtitutor maioratus ad filias, aut fœminas, tunc proximiores ſe reſtrinxiſ ſe, ſed potius de futuris ſenſisſe; & de his, quæ delatæ ſucceſ ſionis tempore, propinquiores eſ ſent eidem vltimo poſ ſeſ ſori, cùm forſan eo ipſo tempore, iam deceſ ſiſ ſent filiæ, aut fœminæ, tempore factæ diſpoſitionis iam natæ: idque iuxta reſolutiones quamplurimorum, de quibus per Peregrinum de fideicommiſ ſ. artic 22. num 49. 50. & 51. Zanchum in l. hæredes mei §. cum ita, 4. par. num. 197. Molinam de Hiſpan, primog. lib. 1. cap. 6. num. 29. Menoch. in conſ. 215. num. 98. & 99. lib. 3. & quamuis ibi aliter ſtatuerit ex num. 100. vſque ad num. 106. vel in his ipſis terminis non loquitur, vel in fideicommiſ ſis exterorum placita eodem loco adducta, quando procedere poſ ſent, quæ dubia admodùm ſunt, ex traditionibus Peregrini, & aliorum, vbi ſuprà: in primogeniis tamen Hiſ paniæ, & maioratibus perpetuis, ex eorum natura locum obtinere non poſ ſent; vbi (vt dixi) ita ſimpliciter & abſolutè filiæ maiores inſtitutoris, vel alterius, ſiuè fœminæ abſolutè vocatæ fuerint, nec nomen proprium adiectum ſit, aliáve qualitas reſtrictiua expreſ ſa, ex qua ad fœminas proprias, vel alterius, ſiue filias maiores diſ poſitio fuerit accommodata. Et verè ſi ita non fecerit, quod adeo facilè exprimere potuit, ad eaſdem non videbitur diſpoſitionem ſuam reſtrinxiſ ſe, ſed potius in earum fauorem diſponere, quæ delatæ ſucceſ ſionis tempore proximiores ſint, & eas maiores, ſiue propinquiores reputaſ ſe, quæ tractu temporis, & cum ſucceſ ſionis vacantis caſus ſe offeret, propinquiores grauato, ſiue ipſi vltimo poſ ſeſ ſori apparuerint; quod de mente Ludou. Molinæ, lib. 1. dict. cap. 6. num. 28. & 29. PeIaez à Mieres, par. quæ ſt. 15. num. 8. Alexand. Raudenſ. conſ. 15. n. 42. & 43. lib. 2. procedit apertè. Nec etiam in contrarium vrget ratio potiſ ſima. quod cùm filiæ, aut filiæ maiores, vel fœminæ ſimpliciter & abſolutè, in defectum maſculorum ad ſucceſ ſionem inuitantur, ideo propinquiores grauanti, ſiue diſponenti, filiæ, aut fœminæ ſuccedere debeant, & non proximiores vltimo poſ ſeſ ſori; quia quemadmodum gradus, ſiue ſucceſ ſio maſculorum per proximiorem inſtitutori incœpit, ita quoque incipere debet. gradus, ſiue ſtitus fœminarum, & ſeruari idem ordo in fœ minarum ſucceſ ſione, qui ſeruatus fuit in primo gradu maſculorum, vt concludit Decianus, dicto conſ. 21. & maximè num. 6. cum ſeqq. volum. 3. quem ſequitur Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 12. ante finem, verſ. Et nouiſ ſime, Pancirolus in conſ. 170. num. 14. verſ. non obſtat. Peregrinus, Hieronymus Gabriel, & alij, cum quibus Caſanante dict. conſ. 23. num. 6. & 7. Caualcan. deciſ. 18. num 105. parte 3. quia regulariter vnus gradus ſubſtitutionis alium declarat, l. qui liberis, §. vltimo ff. de vulg. & pup. ſubſt. l. 1. C. de impuber & latè ego metipſe comprobaui. lib. 2. ex num. 11. cum ſeqq. & cap. 26. ex num. 15. & lib. 3. cap. 15. num. 30. & 31. Pet. Surdus in conſ. 416. num. 21. & 22. lib. 3. & con ſil. 455. ex num. 7. lib. 4. & conſ. 468. eod. lib. Ludou. Caſanate in conſ. 17. ex num. 25. & in conſ. 47. ex num. 36. & num. 60. & ſeqq. atque ita, ab eodem ordine, eadémque forma in ſucceſ ſione fœminarum ſeruanda, quæ in maſculorum ſucceſ ſione ſeruata fuit; adducuntur, excitanturque præcipuè præcitati Authores: Cephalus etiam in conſilio 581. num. 13. volumine 4. in illis verbis: Nam ex primo capite ſubſtitutionis, quæ ſit filiis maſculis, hæredibus inſtitutis, declaratur iſtud ſecundum ſubſtitutionis, quæ fit filiabus teſtatoris legatariis, cùm vna ſubſtitutio aliam declaret, iuxta l. qui liberis, in fine, de vulga. &c. Verè tamen, etiam in eiſdem terminis, & attento iure communi, nec ipſamet ratio placet, nec ſententia ea probatur; imò contraria defenditur ab aliis Authoribus, vt ſuprà probaui. Et rationi prædictæ ſatisfacit Peregrinus, prout ex verbis eius, relatis ſuprà apparet. Et ego metipſe ſatisfeci, reſponsúmque præbui ſuprà, dict. cap. 91. num. 78. ſatisfieri etiam poteſt, conſtituendo, ex vna parte diſpoſitionis ad aliam declarationem, ſiue interpretationem. deduci non poſ ſe, quando ratio eadem non militat, ſiue contraria ratio vrget, vel quando iuris, aut ſubiectæ materiæ ratio idem ius non patitur; prout iidem Authores, quos retuli ſuprà, obſeruant. Sic ſane in ſui principio, & quando ſucceſ ſio ſumit initium in gradu, aut ſtatu maſculorum, à proximioribus ſucceſ ſionem incipere, conſentaneum eſt, niſi teſtator, maioratúsve inſtitutor, ex facultate Regia ſibi conceſ ſa aliter ſtatuat, vel ex facultate legali l. 27. Tauri. dummodo ordinem ipſius non præuertar. Diuerſum verò eſt in ſucceſ ſionis progreſ ſu, & cùm iam ſumpſit initium, lineámque alicuius ingreſ ſa eſt; tunc namque niſi apertè diſponens in contrarium ſtatuerit, voluntatémque ſuam expreſ ſerit, potius attenditur lineæ prærogatiua, & ingreſ ſus, & ne ex vna linea ad aliam tranſitus fiat, quouſque omnes de illa linea finiantur, ipſique præferantur, vt ſuprà dixi, & per Molinam, lib. 1. cap. 2. num. 17. & lib. 3. cap. 4. num 13. & 14. & cap. 6. num. 22. & ſeqq. Peregrinum de fideicommiſ ſ. art. 22. num. 24. Surdus in conſ. 403. num. 16. lib. 3. Ioannes Gutierru. pract. lib. 2. quæ ſt. 67. ex num. 44. ego metip ſe annotaui, atque ſcripſi in commentariis, lib. 3. cap. 19. num. 227. quam gradus maſculorum ſucceſ ſionis ordo, & forma, vtpote, cùm in progreſ ſu militer diuerſa ratio, atque ex voluntate inſtitutoris præ ſumpta, ſic credendum ſit voluiſ ſe, ex eiſ dem Interpretibus. Imò & ipſimet, qui in contrarum expenduntur, & pro filiabus, aut fœminis proximioribus grauanti, ſiue inſtitutori ſcripſerunt, atque adducũ tur ; loquuntur in fideicommiſ ſis, non in primogeniis Hiſpaniæ, & ſunt exteri, Italiæ ſcilicet, & aliarum regionum. Fideicommiſ ſa autem, & primo[*] genia Galliæ, Italiæ, & aliarum Prouinciarum, valde differunt à primogeniis, & maioratibus perpetuis Hiſpaniæ, & ſunt diuerſ æ naturæ, deque ab illis non poteſt indiſtincta, aut abſoluta interpretatio deduci, id quod Pelaez à Mieres aguouit in initio primæ partis de maioratu, ſub num. 3. in verſ. Nec minus falluntur; & in hunc modum ſcripſit: Nec minus falluntur, & errant, qui ad definitionem litium, quæ ſunt in Hiſpania ſuper maioratibus, faciunt vrgentia argumenta de primogenituris Galliæ, ac Italiæ. Nam primogenita Hiſpaniæ, quoad ordinationem, & inſtitutionem, & reuocationem, ſunt indicanda ſecundum leges iſtius Regni, & quoad alia ſimilia. Et ius primogenituræ in Gallia, & Italia defertur vt legitima, & inferius ſub eodem num. 3. ibi: Et quod maioratus Hiſpaniæ, longe diſtent à primogenituris Galliæ, & Italiæ, colligere licet ex Doctoribus Gallis, qui hac de re loquuntur, &c. Molina etiam, de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 1. ſub num. 6. in illis verbis: Similiter etiam plura alia in Hiſpanis primogeniis ſtatuta ſunt, quæ (vt pluſquàm notiſ ſimum eſt) non omnino præ dictis primogeniis conueniunt. Ex quibus comprehendi poteſt, quantum diſtet Hiſpanorum maioratuum natura ab ea, quæ legis veteris, cæterisque aliorum Regnorum, ac Prouinciarum primogeniis ineſt. Similiterque quam diueſa eſ ſe debeat horum maioratuum ab illis tractatio. Et iterum ipſe Molina, eodem cap. 1. ſub num. 15. in illis verbis: cum igitur ex his, quæ in præcedentibus diximus, conſtet, Hiſpanorum primogenia non poſ ſe iuri primogeniorum exterarum nationum omnino adaptari, nec etiam praecisè fideicommiſ ſis conuenire. Ioannes Gutierrez canonicarum lib. 2. cap. 14. nu. 18. Ioannes Vincentius Hondedeus in conſ. 46. nu. 25. lib. 2. vbi id ipſum quod Molina, & Mieres profitetur, eóſque commemorat, & num. 27. ſic concludit. Et propterea quicquid dicendum ſit de testamente Hiſpani, & de primogenitura ab eo constituta, ceſ ſant omnes iſtæ difficultates in testamen to dicti D. Ioannis Baptistæ Florentini, & Molina, & alijque ſcriptores Hiſpani de primogeniis, ſeu maioratibus Hiſpanorum loquentes, nullo modo nocent, nec ad deciſionem propoſitæ quæ ſtionis allegari poſ ſunt. Et repetit eodem conſ. 46. num. 36. in hæc verba: Quæ ratio ſolum procederet in terminis maioratus Hiſpani, ſi in eo, iuxta conſuetudinem, & leges illius Regni præ dicta veniunt de natura maioratus, ſed attentis terminis iuris communis, ſecundum quod diſpoſitio teſtatoris Florentini regulanda venit, in hac institutione primogenituræ conſiderari debet ſola diſpoſitio teſtatoris, in qua eo iure, vltra expreſ ſa, aliud ex natura primogenituræ non continetur, vt dixi ſuprà ex ſententia eiuſ dem Molinæ in dict. lib. 1. cap. 1. num. 7. verſ. Vt autem, & num. 8. ideóque ſcripſit Molina, de maioratu Hiſpanorum, ad primogenituram inſtitutam à teſtatore Florentino adduci non poteſt ex tam dictis, quod eſt etiam de intentione Molinæ, in dict. cap. 1. num. 6. in fin. & num. 16. aſ ſerentis ea, quæ dicuntur de Hiſpanorum primogeniis, non poſ ſe iuri primogenitorum exterarum nationum omnino adaptari, & in conſilio præcedenti conſultus ſuper alio maioratu Italiæ, vt euitaret doctrinas Molinæ, Mieres, & aliorum huius Regni Interpretum, quas aduerſa pars ponderauerat, inquit, quod loquuntur in maioratibus Hiſpaniæ, atque ita ex cis inferri non poſ ſe ad fideicommiſ ſa, ſiue primogenita Italiæ, & aliarum regionum propter maximam differentiam, quæ inter ea verſatur. Sed & ipſimet exteri Authores maiori ex parte, non indiſtinctè propter filias, aut fœminas propinquiores grauanti, ſiue diſponenti, fœ minas, aut filias grauati, vltimíve poſ ſeſ ſoris proximiores excludunt, ſed tam vnius, quàm alterius fœminas, aut filias ſimul admittunt; quaſi verbum filias, tam de propriis teſtatoris filiabus, quàm de aliis, filiorum & deſcendentium maſculorum poſ ſit intelligi; prout ex eiſdem antea relatis Authoribus deprehenditur; atque ex Pancirolo in conſilio 170. numera 11. quæ in ſuc ceſ ſione indiuidua, & quæ ſui natura vni duntaxat defertur, qualis eſt maioratus, non ita facilè contra filias grauati, vltimívè poſ ſeſ ſoris reſ pondiſ ſent, ſi eas omnino excludendas putarent, ſed potius eas admiſiſ ſent, ſi primogeniorum Hiſpaniæ naturam, & regulas præ oculis habuiſ ſent. Idque, ſiue verſemur in filiabus, & deſcendentibus fœminis vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus,[*] aut grauati, ſiue etiam in ſororibus eiuſdem; cum & ipſ æ ex linea illa dicantur. Sic ſane promiſcuè de filiabus, & de ſororibus grauati, vel vltimi poſ ſeſ ſoris, hucuſque ſermonem inſtitui, & Interpretes ſuperiùs commemorati loquuntur, quoniam eadem ratio in vtriſque militat, aut ſaltem illa lineæ ſaltem contentiuæ, & proximitatis, quando altera primogenituræ deficiat; propter quam Pelaez à Mieres, 2. parte; dict. quæ ſt. 6. numero 49. & in 2. editione, numero 118. idem ius ſtatuit reſpectu proximiorum conſanguineorum vltimi poſ ſeſ ſoris, quod filiarum eius, & alij ſequuntur, prout vidimus ſuprà, dict. cap. 91. ex numero 60. & quamuis fortiores rationes vrgere videantur pro filiabus vltimi poſ ſeſ ſoris, prout eod. cap. 91. ex numero 71. & 72. contendi, quàm pro ſororibus, aut conſanguineis tranſuerſalibus; quibus adductus, atque excitatus, ſic diſtinxi, vt vidiſti; nec ſororibus, aut conſanguineis conceſ ſi ſucceſ ſionis ius, quod filiabus vltimi poſ ſeſ ſoris competere aſ ſeueraui; adhuc tamen dubium eſ ſe articulum, & ſuper eo maturè deliberandum exi ſtimo, cùm videam contrariam ſententiam aliis[*] placuiſ ſe, & dubium facere, quod quilibet fratrum conſtituat propriam lineam, vt cum aliis Authoribus probarunt Pelaez à Mieres de maioratu, 2. parte, quæ ſt. 7. num. 13. & 14. Ioannes Gutierrez in conſ. 13. num. 12. Canonicarum quæ ſtionum lib. 2. cap. 14. num. 55. attamen frater, ſiue ſoror vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, licèt ſint tranſuerſales, in recta linea dicuntur eſ ſe, ſiue verificatur in eis linea recta, licet ſint tranſuerſales, & ſic dicuntur ſtare in linea contentiua: nam linea dupliciter conſideratur, effectiuè ſcilicet, & contentiuè. Effectiua linea dicitur ea, quam pater efficit, & propterea ex ea linea non dicuntur, nec ſunt niſi hi, qui à patre ipſo deſcendunt. At verò ſi contentiuè accipiatur, tunc omnes dicuntur de linea paterna, qui ſunt ſub ea, in qua pater continetur, & hoc modo de linea paterna dicuntur, etiam tranſuerſales; ita poſt Baldum, & alios declarat Socinus in l. Gallus, §. nunc de lege Vellea, num. 3. Ruinus in conſ. 97. colum. 2. lib. 1. Decius in conſ. 379. num. 1. & 4. Pariſ. in conſ. 40. num. 41. lib. 2. Burgos de Paz poſt alios, quos citat, in conſ. 26. num. 40. 41. & 42. Menoch. in conſilio 234. num. 9. volum. 2. Ioannes Cephalus in loco ſtatim referendo; & cum linea recta effectiua locum habere non poſ ſit ad fauorem fratris, vel ſororis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, locus eſ ſe debet contentiuæ; prout Burgos de Paz, vbi ſuprà obſeruat, & ſingulariter Ioannes Cephalus in conſ. 313. numero 57. & 58. lib. 3. & in conſ. 664. num. 22. lib. 5. qui d. n. 57. & 58. egregiè, atque notanter ſcripſit vſque ad num. 62. Nonò conſidero in vtroque teſtamento expreſsè caueri, admittendos non eſ ſe in alia linea exiſtentes, etiam ſi ſint proximiores, donec eiuſdem lineæ aliqui ſuperſunt. Cæterum ipſi nepotes ex Fratribus Franciſc. Marij continentur in linea, in qua ipſe continebatur, adeo vt contentiuè omnes eiuſdem eſ ſent linea; igitur nepotes ipſi excludunt Iulium lineæ omnino diuerſ æ, ac ſeparatæ. Et quod res ita ſit, oſtendo; nam linea dupliciter conſideratur: aliquando enim ſumitur effectiuè, & aliquando contentiuè; exemplum in linea paterna, quæ. ſi ſumatur effectiuè, illa eſt, quam pater efficit, & propterea ex dicta linea non dicuntur niſi patris deſcendentes: contentiuè verò ſi accipiatur, omnes dicuntur de linea paterna, qui ſunt ſub ea, in qua pater continetur; & hoc modo de linea paterna dicuntur etiam patres, aſcendentes, tranſuerſales, & omnes ab eodem ſtipite deſcendentes, vt ſunt patres, fratres, & eorum deſcendentes. Ita poſt Bal. & alios, quos citat, declarat Socin. l. Gallus, §. nunc de lege, num. 3. de lib. & posth. & Ruin. conſ. 98. colum. 2. lib. 1. Dec. qui in eodem caſu conſuluit, con ſil 379. Requiſitus, num. 14. & Pariſij conſil. 40. numer. 42. lib. 2. quibus infero, cum isti nepotes contentiuè ſint de linea Franciſci Marij, cum omnes à Ioann. Hieronym. ſtipite deſcendentiam habuerint, meritò ſunt præferendi Iulio ex prædictis. Cum enim in propoſito linea recta effectiua locum habere non poſ ſit, locus eſ ſe debet contentiuæ, l. quotiens, de reb. dub. cum concord. & quamuis in caſu Ruin. & Dec. quos proximè citaui, linea contentiua reijciatur, id fuit ex eo, quod materia eſt renuntiationis, odioſa, ſtricti iuris, & ſtrictè intelligenda, in qua lineæ appellatio ſecundum ipſos verificari debet, duntaxat in recta effectiua, quæ eſt proprier, non autem etiam in contentiua tranſuerſali, non ita propria; quæ ratio odio ſ æ materiæ, cùm hic ceſ ſet, verbum lineæ indefinitum æquipollet vniuerſali, iuxta l. ſi pluribus, de leg. 2. & conſequenter debet intelligi non ſolum effectiuè, & ſic de linea deſcendentium; ſed etiam contentiuè, & ita etiam tranſuerſalium: Ruin. d. conſ. 98. colum. 2. in princ. lib. 1. Hactenus Ioannes Cephalus, qui etiam in conſ. 664. numer. 21. 22. & 23. lib. 5. ſic ſcripſit: Nec reſiſtit donatorem vocaſ ſe primogenitos de linea Ludouici, de cuius linea non videbatur Dominus Carolus, ſed de linea Comitis de Stropiliana. Nam reſpondeo, quod imò Dominus Carolus dicitur de linea Ludouici, cum linea ſit collectio perſonarum ab eodem ſtipite deſcendentium, gradus continens, & numeros diſtinguens, ſecundum Afflict. in cap. 1. §. fin. 3. notab. de natura ſucceſ. feud, vbi citat etiam Ancharan. conſ. 91. in quæ ſtione, quæ vertitur in ciuitate, & alios, vt per eum, licet igitur Dominus Carolus ſit filius Comitis de Stropiliana, ob id non fit, quin ſit de linea dicti Domini Ludouici, Didac. in 4. Decretal. titul. de conſanguin. ſub num. 5. quatenus poſt. Socin. quem citat in conſilio 33. colum. 5. lib. 3. inquit illam dici lineam paternam, cuius caput eſt pater; maternam autem, cuius caput mater ſit, & ab ea incipiat, cap. quod dilectio, & ibi gloſ ſ. de conſanguin. & affinitat. etiam ſi vocati ſint illi, qui ſunt de linea maſculina Ludouici, nam linea eius maſculina incœpit à Georgio, cuius deſcendentes omnes etiam fœminini generis dicuntur de linea maſculina Ludouici. Vt tradunt omnes, &c. vbi citat Authores nonnullos; & meritò quidem ita ſtatuitur, nam quod dicitur, patrem cenſeri vnam & eandem perſonam cum filio, l. fin. C. de impub. Tiraquell. in præfatione l. ſi vnquam, ex num. 15. cum aliis, quos ego metipſe recenſui in commentariis de vſufructu. cap. 63. num. 9. & 10. pariter obtinere videtur reſpectu fratris, vel ſororis cum frater ferè alter dicatur; vt cum aliis, quos citat, annotauit Cæ ſar Barzius deciſ. Bononiæ 130. numer. 74. & ſufficit dictæ ſorori vltimi[*] poſ ſeſ ſoris eſ ſe ex linea patris, cuius caput fuit pater ipſe, & ex qua frater idem proceſ ſit. Idque, ſiue pater metipſe ſucceſ ſiſ ſet, & ſucceſ ſionem præoccupaſ ſet, eóque mortuo frater eiuſdem ſororis, filius illius; ſiue etiam non ſucceſ ſiſ ſet pater, vocatus tamen fuiſ ſet, & ius prælationis habuiſ ſet, in habitu ſaltem, ſeu ſpe, & frater ſucceſ ſiſ ſet, nam in primogeniis vbi vocatus. eſt primus, cenſentur vocati omnes, eiuſdem de ſcendentes ſucceſ ſiuè, l. cum, ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis 2. vbi Doctores. Couarruu. pract. cap. 38. numer. 6. verſ Quæ quidem ratio: & numer. 11. Menoch. in conſ. 172. numer. 34. libr. 2. [*] Peregrinus de fideicommiſ ſ. articul. 27. numer. 15. Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 3. cap. 6. num. 29. in illis verbis: Sub vocatione namque primogeniti, non ſolum filius primogenitus, ſed nepos, & omnes primogeniti, ex eo deſcendentes in perpetuum, tam ex linea deſcendentium, quàm tranſuerfalium vocati eſ ſe intelliguntur, &c. Vbi multis Authoribus id[*] comprobat, & incluſio lineæ primogeniti, omnes alias lineas excludet, vſquequo omnes ij deficiant, qui ex eius linea proceſ ſerint; vt ibidem dixit ipſe Molina, n. 30. & 31. Ioann. Gutierrez in conſil. 13. n. 11. & quia linea vocata inducit ordinem ſucceſ ſiuum, l. fin. C. de verborum ſignificat. Hieron. Magonius, deciſ. Florentina 138. n. 1. & 2. Nec in contrarium vrgent, ſiue vim aliquam[*] faciunt quorundam Interpretum, ſententiæ, & obſeruationes, qui tradiderunt, quod ſoror, aut frater, licet ſit de latere fratris, non tamen ex eius linea, quia vnuſquiſque fratrum facit ſuum latus, ſicut ſuam lineam; ſicuti ex Iſernia deprehenditur in cap. 1. §. quin etiam, numer. 2. Epiſcop. vel Abbat. in verſ. Eſt ratio pro hoc. Nello de ſancto Geminiano, in tract. de bannitis, 1. parte, primi temporis, numer. 9. verſic. Qui autem venient: tomo 11. tractatuum, parte 1. fol. 359. in verſ. Sed quia frater licet ſit. Ioanne le Cerier de primogenitura, lib. 2. quæ ſt. 4. articul. 6. verſ. Si ergo mortuo tom. 11. tractat. 2. parte, folio 49. in verſ. Ratio quare inter. iſtos. Socino in conſil. 33. num. 8. volum. 3. Deciano in conſil. 379. num. 3. verſ. Non obſtat: & num. 4. volum. 2. quia fatemur, fratrem, ſiue ſororem non eſ ſe deſcendentem fratris, ſed ei collateralem; item nec de linea fratris eſ ſe, quatenus effectiuè ea accipitur; negamus tamen, non eſ ſe de linea contentiua, inſpecta perſona aſcendentis ſui, quod iidemmet Authores non negant: & Ludouicus Molina lib. 3. cap. 4. num. 42. expreſsè æquiparat sua ſororis, cum iure ſiliæ vltimi poſ ſeſ ſoris, & voluit etiam Burgos de Paz in conſil. 29. num. 28. & apparet, nam cùm ipſe Molina, num. 41. ſtatuiſ ſet, quod fœmina, quæ à maioratus ſucceſ ſione propter maſculos remotiores excludi prætenditur, lite in eiuſdem maioratus poſ ſeſ ſione tuenda, atque conſeruanda. erit, ſempérque in indicio poſ ſeſ ſorio obtinere debet, ex text. in cap. 1. §. inter filiam, ſi de feud. defunct. cont. ſit int. domi. & agna. ſubdit ſtatim, d. numer. 42. in hunc modum: Et quamuis text. in dict. §. inter filiam, loquatur in filia reſpectu ſucceſsionis patris: idem tamen dicendum eſt in ſorore reſpectu ſucceſ ſionis fratris, &c. Et id ipſum cum aliis multis Authoribus, Molina non relato, obſeruauit Burgos de Paz vbi ſuprà: id autem non ita ſtatuiſ ſet Molina contra maſculum, etiam remotioris lineæ & gradus, niſi pro certo ſuppoſuiſ ſet, ſororem ipſam continuando lineam fratris ſui, contentiuè ſcilicet, ad ſucceſ ſionem admitti debere, atque in poſ ſeſ ſione eiuſdem conſeruari. Atque ita, apertè ſatis, & velut expreſ ſim inſinuat, ex linea fratris dici ad modum prædictum, vt in ea, tanquam in filia vltimi poſ ſeſ ſoris poſ ſeſ ſio continuetur & tranſeat; expreſsè etiam agnouit Burgos de Paz vbi ſupra, iuncto conſ. 26. n. 40. & ſeqq. Concluditur ergo, in vocatione fœminarum, [*] aut filiarum, vel filiarum maiorum, ſimpliciter & ab ſolutè facta, in defectum maſculorum deſcendentiũ , filias, & deſcendentes vltimi poſ ſeſ ſoris, ac etiã ſororem eiuſdem præferendam eſ ſe filiabus, & fœ minis diſponenti proximioribus, & filiarum maiorum expreſ ſionem, potius demonſtratiuè cenſeri appoſitam, ad ſignificandum, quod finita linea maſculorum, qui primo loco vocati ſunt, ſucceſ ſura erat filia maior, ea autem quæ in linea ſaltem[*] contentiua eſ ſet, cum in maioratuum ſucceſ ſione, lineâ rectâ debeat ſemper ſuccedi, vt nec ſucceſ ſio retrocedat, nec de vna linea ad aliam tranſitus fiat, l. 2. tit. 15. partita 2. Ioannes Gutierrez, Cano[*] nicarum lib. 2. cap. 14. num. 46. qui citat Molinam, Cephalum, Mieres, & alios; & num. 48. conſtituit etiam regulam generalem, quoad lineam vltimi poſ ſeſ ſoris, vt qui ex ea ſunt, omnibus præferantur. Demonſtratiuè inquam, appoſitam videri qua[*] litatem illam, maiores, verbo filias, adiectam, magis quam reſtrictiuè dicendum eſt; idque iuxta ea, quæ multùm ad propoſitum ſcripſerunt Bartol. in l. cum pater, §. menſ æ, ff. de legat. 2. & in l. centurio. col. 2. verſ. Sed quid ſi dixit, ff. de vulgari, Craueta in conſ. 301. ſub num. 8. Ripa num. 40. ibidem, Rota Romana deciſ. 66. num. 3. parte 1. diuerſorum ſacri Palatij: Pet. Surd. in conſ. 365. num. 30. verſ. Nec dici poteſt, lib. 3. & latiùs de alimentis, tit. 4. quæ ſt. 26. ex num. 1. cum ſeqq. Camillus Gallinius de verborum ſignificat. lib. 8. cap. 28. num. 8. & hæc quidem dubiam reddunt rem hanc, ſuper qua tamen, & an potius ſuſtinenda ſit diſtinctio à me tradita ſuprà, dict. cap. 91. ex num. 69. aliis deliberandum atque cogitandum relinquo. Imò & in fortioribus terminis, & in caſu ſecun[*] do principali, ſuprà propoſito, quando ſcilicet in defectum filiorum, & deſcendentium maſculorum, filia maior teſtatoris vocata fuerit, aut filiæ eiuſ dem ſuo ordine vocentur, adiecto pronomine, mea, ſcilicet: Suceda mi hija mayor, o ſucedan mis hijas por ſu orden. Ego aliquando in caſu occurrenti dicebam, & iuridicè contendebam, quod ſi extincto vltimo maſculo, maioratus poſ ſeſ ſore, cuius etiam pater maſculus ſucceſ ſit, atque ita deficientibus omnibus maſculis, ad ſucceſ ſionem maioratus concurrant filia, aut ſoror eiuſdem vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, cùm filia, aut filius, aliusvè deſ cendens ex filia maiori, aut ex altera filia inſtitutoris maioratus, quæ ad modum prædictum, & adiectis dictis verbis, filia mea maior, aut filiæ meæ ſuo ordine ſuccedant; & antequam maſculi deficerent, & ſucceſ ſionis ius ſibi deferri poſ ſet, deceſ ſit, nec in eius perſona linea initium ſumpſit ad ſucceſ ſionem admittendus non eſ ſet ex huiuſmodi filia decedens, ſed potius filia, aut ſoror vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus præferenda, nec affectionem, atque prædilectionem conſideratam reſpectu perſonæ filiæ, aut filiarum diſponentis, quæ natæ, & ab co cognitæ erant, militare, locúmve facere debere in eius ſucceſ ſoribus, cùm nondum linea in perſona filiæ eiuſdem inſtitutoris initium ſumpſiſ ſet, nec ab inſtitutore ipſo filiæ, aut filij eiuſdem cogniti fuiſ ſent, vtpote nondum nati; & inde prærogatiuam videri conceſ ſam perſonæ filiæ, nec in eius ſucceſ ſoribus obtinere, ſi nondum in filia ipſa ſucceſ ſionis ius, & linea in cæpiſ ſet, quamuis deſcendentes eiuſdem aliàs ſuo ordine, ſuccedendi ius haberent, deficientibus deſcendentibus ex illa linea vltimi poſ ſeſ ſoris maſculi. Ad quod tenendum multùm mihi videbantur adſtringere rationes &, communes Interpretum noſtrorum reſolutiones, de quibus ſuprà, lineæ ſcilicet, & gradus, & proximitatis, reſpectu eiuſdem vltimi poſ ſeſ ſoris, præ rogatiuam, quæ primo loco conſideratur in primogeniorum ſucceſ ſione; atque ita fortiter vrgent in fauorem filiæ, aut ſororis eiuſdem vltimi poſ ſeſ ſo ris maioratus, cuius etiam pater in maioratu ſucceſ ſit. Deinde negari non poſ ſe, quin caſus dubius videatur, & à teſtatore non diſpoſitus, imò nec for ſan excogitatus, & difficultatem continens; in ca ſu autem dubio pro filia, aut ſorore vltimi poſ ſeſ ſoris, omnes iuris regulas, & ordinarias Interpretum traditiones in materia maioratum vrgere, nec lineæ, & proximitatis prærogatiuam excludi poſ ſe ab eo, aut ea, quæ ex linea altera, atque à fœmina, quæ nunquam ſucceſ ſit, procedit; niſi de iure, atque vocatione eiuſdem conſtaret euidentiſ ſimè, provt ex Ludou. Molina, & aliis, ſuprà probaui, & multùm ad propoſitum ſcripſit Petrus Surd. in Conſ. 316. num. finali, in finalibus verbis, lib. 3. Rurſus, dilectionis, atque affectionis, & præ lationis rationem, quæ in filia, aut filiabus inſtitutoris maioratus, à ſe cognitis, & ideo prædilectis, militabat, & quæ etiam militaret, ſi ipſa filia in maioratu ſucceſ ſiſ ſet, quæ ante ſucceſ ſionem delatam, & maſculo poſ ſeſ ſore viuente, deceſ ſit, nullatenus eius filiis, atque deſcendentibus militare, vtpote, cum ab ipſo inſtitutore cogniti non fuerint, & inde nec prædilecti cum nati non eſ ſent: ſic ſane, ceſ ſante ratione finali prædilectionis, & præ lationis in deſcendentibus filiæ, & ipſam prælationem ceſ ſare debere reſpectu lineæ vltimi poſ ſeſ ſoris, & eidem lineæ prælationem concedendam, ex quo ratio prædicta ceſ ſat; argumento eorum, quæ cum aliis Authoribus multùm ad propoſitum ſcrip ſit Ludou. Caſanate in conſ. 15. num. 32. & in conſ. 45. num. 128. & in conſ. 58. num. 8. & 9. Præterea, pro eadem vltimi poſ ſeſ ſoris filia, aut ſorore, velut manifeſtè vrgere præ ſumptam inſtitutoris maioratus, aut diſponentis mentem, qui ſi caſum iſtum conſideraſ ſet, & concurſum filiæ, aut ſororis vltimi poſ ſeſ ſoris cum filia, aut deſcendente filiæ ſuæ maioris, vel alterius ex filiabus ſuis præueniſ ſet, abſque dubio inter deſcendentes filiæ eiuſdem & vltimi poſ ſeſ ſoris maſculi, à ſe incognitos, vt pote non natos, præferret filiam, vel ſororem vltimi poſ ſeſ ſoris; nec veriſimiliter credendum eſt, quod deſcendentem ex filia incognitum præferret deſcendenti ex maſculo vltimo poſ ſeſ ſore, vel ſorori eiuſdem quo vel ſolum fundamento, Socin. ſen. Ruinus, & ſequaces pro nepte ex filio maſculo, contra filium ex filia reſponderunt; provt refert eos Alexander Raudenſ. variar. reſolut. capit. 40. num. 1. Et verè, quod Socin. ſenior, ibi relatus in conſ. 49. ſub num. 10. in verſ. Sed licet, lib. 1. ea ratione adductus, excitatúsque fuerit, certum eſt; ſi ipſe originaliter prælegatur, atque à Raudenſe commemoratur vbi ſuprà, numer. 1. & quamuis in fideicommiſ ſis aliarum Prouinciarum, dubium id habere poſ ſet, & contrarium tenuerit Caſtrenſis, quem alij ſequuntur, provt refert idem Raudenſis, & latiùs proſequitur ex num. 2. cum ſeqq. ibidem: attamen in Hiſpanorum primogeniis & maioratibus perpetuis, attenta eorum natura, & regulis ordinariis ſuccedendi, ſuprà relatis, id ipſum quod Socinus reſpondit, dicendum videtur, & præ ſumptam voluntatem ita ſuadere, quamuis in ſucceſ ſione diuidua, ad quamplures admitti poſ ſunt, res haberet difficultatem, vt conſtat ex traditis per eundem Raudenſem ibi, & cap. 41. ex num. 34. cum ſeqq. quò loci tradit nonnulla, quæ etiam in terminis propoſitis, & in concurſu filiæ, vel ſororis vltimi poſ ſeſ ſoris, cum filia, aut deſcendente filiæ inſtitutoris, ius & prælationem lineæ vltimi poſ ſeſ ſoris concedunt, provt ibi videri poteſt. Imò ex Caſtrenſe, & aliis Autoribus, quos Raudenſis idem, dict. cap. 40. variarum, expendit, de ducitur duntaxat, quod valeat iſta conſequentia, Teſtator, aut diſponens excluſit filias proprias, ergo videtur excluſiſ ſe etiam neptes, & deſcendentes earum: ècontrario tamen quod non valet conſequentia, Vocauit, & admiſit ad ſucceſ ſionem filias natas, & cognitas: ergo earum quoque filias, & deſcendentes vocaſ ſe videtur ad excluſionem filiarum, & ſororum vltimi poſ ſeſ ſoris: filias namque proprias ideo vocauit, atque in defectum maſculorum prætulit, vtpote ab eo cognitas, & dilectas, quia iam ipſ æ natæ erant; ſed non ita in carum deſcendentibus, qui non erant nati nec cogniti, atque ita non dilecti: vnde maxima verſatur, quoad dilectionem, & prælationem differentiæ ratio, & cum diſpoſitio quælibet reſtringi debeat ad veriſimile cogitatum, veriſimile non eſ ſe voluiſ ſe inſtitutorem, diſ ponentémve admittere filiarum deſcendentes ad excluſionem deſcendentium, aut ſororum vltimi poſ ſeſ ſoris, ſicuti multùm ad propoſitum noſtrum conſideraſ ſe, atque ſcripſiſ ſe videtur Hieronymus Gratus in reſponſo 112. nu. 23. & quatuor ſeqq. & meliùs numer. 46. lib. 2. cuius meminit; multùm etiam ad propoſitum Alexand. Raud. d. cap. 41. num. 35. facit etiam Menoch. in conſ. 269. num. 60. lib. 3. ſed prædilectionis, atque prælationis rationem debere ad ipſas filias reſtringi, niſi diſponens ipſe aliter ſtatuerit, vel in filia ipſa ſucceſ ſio initium ſumpſerit. Pro eadem etiam parte vrget Ruinas in conſ. 188. Circa quæ ſtionem lib. 2. Menochius in conſ. 958. num. 7. lib. 10. Gregorius Lopez in l. 2. tit. 15. parti. 2. glo. 17. quæ ſt. 2. vbi ſingulariter in noſtro propoſito ſcripſit. Pone quod pater fecit maioriam, in filium maiorem, & eius deſcendentes maſculos, & in eorum defectum in. filium ſecundum, & in eius deſcendentes, non repetens, de maſculis. Contigit, quod filius maior habet filiam, ſecundus etiam filiam, deinde moritur ſecundus filius, & poſtea primus; filia ſecunda petit maioriam, dicens non fuiſ ſe quoad eam repetitum, de maſculis; & quod filia primi debet excludi, quia vocando maſculos fœminam videtur excluſiſ ſe: filia verò primi filij dicit non eſ ſe veroſimile, quod pater voluerit præferre filium ſecundi filij, filiæ primi; reſoluit Gregor. pro filia primi facere illam legem, in illis verbis, fijo, o fija, & doctrinam Bartoli in l. Gallus, §. etiam ſi parente, numer. 5. ff. de liberis & poſthum. quem ſequutur Paulus ibi, num. 5. in fine. Baldus num. 3. verſ. Secundo quæro. Socin. num. 8. & Iaſon numer. 28. Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 8. tit. 14. num. 6. &c. Ecce vbi Gregorius Lopez ob præ ſumptam teſtatoris voluntatem, ita atque in fortioribus terminis ſtatuit, cum in eo caſu, lineæ, in qua maioratus principium ſumpſerat, prærogatiua in contrarium, & pro filia filij ſecundi vrgeret: quæ tamen in caſu noſtro, & in filia, aut ſorore vltimi poſ ſeſ ſoris militat, ea namque ex linea dicitur vltimi poſ ſeſ ſoris, prout ſuprà explicaui, deſcendens verò ex filia teſtatoris, ex alia linea eſt, in qua ſucceſ ſio principium non ſumpſit, vt ſ æpe dixi. Sic equidem lineæ, gradus, & proximitatis prærogatiuam pro ſe habet, ex filia verò deſcendens, nec lineam quidem, nec etiam diſpoſitionem, cum filiæ, aut filiabus duntaxat prælatio ſit conceſ ſa, caſus autem præ ſens, quod filia ſcilicet ipſa ante deceſ ſerit, non expreſ ſus, ſi concurrat eius deſcendens cum filia vltimi poſ ſeſ ſoris, atque ita vt omiſ ſus, ex regulis ordinariis ſucceſ ſionis maioratuum, & iuris diſpoſitione definiendus, ex quibus hi præferri debent, qui ex linea vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris ſunt, vt latiùs ſuprà, nec admittendus ad eius excluſionem ex filia deſcendens, qui eo caſu prælationem, aut vocationem expreſ ſam non habet, & ita non obſcurè voluiſ ſe, atque præ ſenſiſ ſe videtur D. Ludouic. Peguera, deciſ. 102. ſub num. 18. ad finem, in verſ. Vnde ſi aliquid abſurdi, ponderando verbum illud, ſi ſupereſ ſent, cùm apertè aliud voluerit, quando filiæ non ſupereſ ſent, etiam ſi earum deſcendentes extarent; inquit namque in hunc modum: Vnde ſi aliquid abſurdi conſequitur ex eo, quod filiæ includantur ſub filiorum appellatione, dicendum eſt, eas non includi: veluti ſi neptes excluderent filias ipſius teſtatoris, ſi ſupereſ ſent. Denique & pro eadem parte multum ad propo ſitum vrgere videntur, quorundam Interpretum obſeruationes, atque reſolutiones, & maximè Socin. ſen. in conſil. 51. lib. 4. Mieres de maioratu, parte 2. quæ ſt. 6. ſub num. 54. Hieronym. Gabr. in conſ. 97. num. 15. lib. 1. Cephal. in conſ. 413. numer. 25. volum. 3. & in conſ. 581. num. 23. lib. 4. Surdi in conſ. 403. num. 57. & 58. lib. 3. Crauetæ in conſ. 42. ex num. 1. cum ſeqq. Cardinalis Manticæ de coniect. vltim. volunt. lib. 8. tit. 18. num. 11. Peregrin. de fideicommiſ. artic. 27. num. 12. & art. 21. num. 31. Ioan. Gutierrez in conſ. 13. ad finem, vbi expreſsè præ ſentit differentiam prædictam inter filiam, aut ſororem vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, & filiæ inſtitutoris ipſius iam defunctæ deſcendentes, vt ſcilicet non idem fauor, eademque prærogatiua deſcendentibus filiæ, quæ nunquam ſucceſ ſit, fiat, & concedatur contra filiam aut ſororem vltimi poſ ſeſ ſoris, quæ eidem filiæ concederetur ſi viueret, prout etiam deducitur ex omnibus Authoribus ſuprà relatis, ex Baldo etiam in conſ. 200. & in conſ. 202. Feudum ſubſiſtit lib. 4. aliàs lib. 5. Peregrino in conſ. 24. numer 25. & 26. libro 2. Anton. Gama, deciſ. 354. numer. 6. & 7. & 10. maximè dict. numer. 7. in verſ. Non obſtat. vbi in hunc modum ſcripſit: Non obſtat, quod dicitur, voluiſ ſe teſtatorem, vt ſucceſ ſio prædicti maioratus tranſiiſ ſet de vna linea ad aliam, ex eo quod excluſ ìt fœminam exiſtente maſculo alterius deſcendentis, ibi: & non auendo deſcendentes varones; quoniam prædicta verba nullo modo montem teſtatoris explicant in hunc ſenſum, vt voluerit filiam vltimi poſ ſeſ ſoris excludere, & admittere maſculum alterius lineæ, in qua nunquam intrauerat ſucceſ ſio. Sumus itaque in ſpecie, in qua teſtator defectis maſculis deſcendentibus per virilem ſexum vocauit filiam, & deſcendentes ipſius filiæ, vt ex verbis te ſtamenti conſtat, ibi: Et ſe de todos os ſobreditos meus filios, hi non ouuer deſcendentes varones, & ouuer filias, &c. cum igitur clarè teſtator loquatur, non indigemus aliqua interpretatione; iuxta l. in his, ff. de condit. & demonſt. & tradit Alex. conſ. 52. numero 2. volumine 1. Sed nec iure repræ ſentationis admitti poſ ſunt in hoc caſu ex ipſa filia, aut filiabus inſtitutoris deſcendentes, quoniam de ipſis, maximè ad excluſionem filiarum, aut ſororum vltimi poſ ſeſ ſoris, nec expreſsè, nec tacitè in terminis prædictis in ſtitutor meminit, ſiue diſpoſuit, & veriſimilis eiuſdem voluntas, & mens præ ſumpta repugnat, iuxta rationes adductas hactenus; vt prædilectio ſcilicet, & prælatio perſonæ conceſ ſa fuerit, non verò filiæ, aut filiarum deſcendentibus, ſi earum author ante quam ſucceſ ſiſ ſet, deceſ ſerit; cum ergo à præ ſumpta mente, & voluntate, tota repræ ſentationis materia dependeat; & non modo ob expreſ ſam, ſed etiam ob coniecturatam voluntatem, repræ ſentatio ipſa locum non habeat; id quod longa Authorum relatione comprobaui, atque exornaui in commentariis libri tertij, capit. 19. numero 282. & ſequent. & numer. 291. deficiente quidem linea vltimi poſ ſeſ ſoris & in concurſu cum aliis ex familia, ex iure propriæ vocationis, aut repræ ſentationis iure admittentur, & ius matris, quæ ſi viueret, ſucceſ ſura eſ ſet, repræ ſentabunt, non verò filias, aut ſorores vltimi poſ ſeſ ſoris excludent, quamuis mater eorum excluſura eſ ſet; quia ratio excluſiua illi competens, & præ dilectionis vis in eis ceſ ſat omnino, & in eo ca ſu, quo mater ante ſucceſ ſionem decedat, prælationem eſ ſe conceſ ſam non apparet; ſicque ad regulas ordinarias ſucceſ ſionis, & terminos iuris communis res reducitur, vt ſuprà diximus, nec repræ ſentationis materia obtinet, iuxta eaſdem reſolutiones ibi traditas. Nec vrget in contrarium Gregor. Lop. obſer[*] uatio, & reſolutio, in l. 3. tit. 13. part. 6. gloſ ſ. 2. q. 20. vbi quærit ipſe: Facta fuit maioria in filium, & in maſculos deſcendentes ex eo, & ſi non haberet deſcendentem maſculum, ſuccederet filia fœ mina diſponentis: contigit, quod moritur di ſponens, & poſtea filia, relicto filio maſculo; demum moritur filius, in quem facta fuit maioria, relicta filia: an ſuccedat talis filia, vel filius filiæ? Et reſpondet; videtur quod filius filiæ, & non filia filij. Mouetur non ſolum auctoritate Bal. in §. filia verò, in fin. de ſucceſ. feud. vbi Bald. inquit; Pone, pater recepit feudum pro ſe, & maſculis, & fœminis, ex ſuo corpore descendentibus, vtrum contineatur filius filiæ? Reſpondeo ſic, vt in l. 1. C de cond. inſert. ex cuius dicto, & ex d. l. 1. iuncta Gl. verbo, defeciſ ſe, verſ. Item ideo, infertur, quod nepos ex filia dicitur deſcendere ex corpore aui, nam quamuis ſui patris, & non aui materni ſequatur familiam, verè deſcendit ex corpore aui materni, & continetur liberorum appellatione, Vt in l. cognoſcere 56. §. liberorum, ff. de verb. ſig. non autem infertur concluſio Gregorij, cùm non ſit iuridica conſequentia, Nepos ex filia deſcendit ex corpore aui: ergo præfertur in ſucceſ ſione maioratus nepti ex filio, eodemque vltimo poſ ſeſ ſore: cum pro nepte poſ ſint adeſ ſe plures rationes, per quas nepoti ex filia præferri poſ ſit. Vnde dicta concluſio remanet deſtituta fundamento, atque illæ omnes, quas Ludouic. Molina, lib. 3. d. cap. 9. ponderauit; & à me hactenus in propoſito expenduntur, firmitatem obtinent: verè namque nepos comprehenditur filiæ appellatione, vt ſcilicet ſuccedere poſ ſit, quando ſuccedendi caſus venerit; atque ita cum ex linea vltimi poſ ſeſ ſoris deſcendentes deficiant; ſed non ad excludendam filiam, aut ſororem vltimi poſ ſeſ ſoris, quæ pro ſe habet præ rogatiuam lineæ, & gradus, & proximitatis, præ ſumptam etiam teſtatoris voluntatem, quia ex linea prædilecta vltimi maſculi, maioratus poſ ſeſ ſoris procedit: verè etiam conſiderandum erit, an Gregorius ipſe Lopez decipiatur, dum præfert maſculum ex filia defuncta filiæ, aut ſorori vltimi poſ ſeſ ſoris ex eo, quod ſit maſculus, & concurrat cum fœmina: nam cum à filia, & ſic ex fœ mina procedat, atque deſcendat, in qua non poteſt conſiderari, nec conſeruari agnationis ratio, ſicut nec in filia matre eius, nihil intereſt, an maſ culus, an fœmina ſit, vt certum eſt; & longa ſerie à me comprobatum in commentariis lib. 3. cap. 29. & tamen in terminis, in quibus Gregor. idem quæ ſtionem propoſuit, teſtator adductus, & excitatus fuit ad excludendam filiam primi filij vocati, ob conſeruandam agnationem inter ſuos deſcendentes maſculos, pro tempore, quo poſ ſet conſeruari, & dum ipſi extarent, non autem ob ſolam maſculorum prælationem; atque ita non debet in conſideratione haberi, quod ſit maſculus, aut fœmina, ex filia deſcendens, cùm vterque agnationem conſeruare non poſ ſit, ſed præ ſum pta, & veriſimilis mens teſtatoris præualere debet, nec in deſcendentibus filiæ prælatio dati, niſi in ipſa filia linea initium ſumpſiſ ſet. Non etiam obſtat, ſi aduerſus Gregorij Lopez obſeruationem illam, de qua ſuprà, vbi ipſe præ lationem conceſ ſit filiæ filij maioris excluſ æ per filium maſculum ſecundum, & ſuos deſcendentes, & voluit excludere filiam filij eiuſdem ſecundi, quæ tamen comprehendebatur, & vocata erat ſub vocatione deſcendentium filij ſecundi; non inquam obſtat, ſi replices, fundamenta quæ pro ſe adducit Gregorius, pro eo non vrgere, atque inde, nec veram eam cenſeri. Et in primis ipſam re ſolutionem videri contra doctrinam Baldi, quem pro ſe ponderauit idem Gregorius, ſuppo ſito, quod in ea quæ ſtione fuerunt duæ vocationes, aut ſubſtitutiones præcipuæ. Prima filij maioris, & eius deſcendentium maſculorum, & in defectum eorum, ſecunda filij ſecundi, & eius deſcendentium, abſque qualitate maſculinitatis, ſiue maſculorum, vnde concurrentibus ad ſucceſ ſionem (provt concurrebant) duabus filiabus ex dictis duobus filiis præmortuis, videbatur, filiam primi vocati habuiſ ſe expreſ ſam, & literalem excluſionem, tam in diſpoſitiuo, quia ad poſitionem maſculorum, ſequitur excluſo fœminarum, vt per Molinam libro tertio, capite quinto, ex num. 25. vſque ad n. 38. & libro primo, capite quinto, num. 36. cum aliis multis, à me relatis in commentariis libri ſecundi, capite quarto, ex num. 78. cum ſeqq. Surd. in conſ. 316. lib. 3. Ruſticis, ad l. cum alius, lib. 4. cap. 2. ex num. 14. vſque ad num. 30. Caſanate in conſ. 38. ex numer. 63. & in conſ. 50. ex num. 33. quàm in conditional, in tran ſitu ad vocationem filij ſecundi, ibi; Et in eorum defectum, vbi remanſerunt poſiti in conditione ipſimet deſcendentes maſculi vocationis præcedentis filij maioris, iuxta reſolutiones Hieronym. Gabriel, in conſilio 69. numero quinto, libro ſecundo, & melius in conſil. 116. numero 26. eodem lib. in verſic. Secunda coniectura, Raudenſis in conſilio 35. numero 28. libro primo. Peregrini in conſ. 69. num. 1. & ſecundo, libro tertio, atque ita videtur, quod fœ minæ illius lineæ, filij ſcilicet maioris, totaliter & expreſsè remanſerint excluſ æ, iuxta doctrinam Bartoli, in l. cum auus, numer. 4. ff. de condit. & demonſt. quem cum multis ſequitur Molina, libro tertio, dicto capite quinto, ex numero trigeſimo, cum ſeqq. Caſanate, dict. conſ. 38. num. 80. & conſ. 50. n. 35. filia autem ſecundi filij vocati, non ſolum non fuit excluſa, ſed potius comprehenſa, & vocata ſub illis verbis: & in eius deſcendentes, quæ ſunt collectiua omnium deſcendentium, maſculorum, & fœminarum, omnium graduum in infinitum, vt cum alis Authoribus ego metipſe comprobaui, lib. 2. cap. 4. num. 102. & libro tertio, cap. 20. numero decimo tertio, Peregrin, de fideicommiſ ſis, articulo trigeſimo, numero ſecundo, & nono, & decimo quarto, maximè cùm à teſtatore non fuerit addita, nec repetita qualitas maſculorum, quam poſuit in vocatione filij maioris, atque ideo repetenda non ſit, iuxta reſolutionem magis communem Molinæ, libro tertio, cap. quinto, numero quinquageſimo ſexto, de qua latiſ ſimè ego metipſe libro ſecundo, dict. capit. 4. Ceuallos, 4. part. q. 905. num. 24. & ſequentibus, maximè cùm agatur, de filiis & deſcendentibus diuerſarum personarum, & poſt alios multos Authores in ſimili tradit Caſanate in conſ. 7. num. 21. Prætereà quod nec vrget dicta l. ſecunda, tit. 15. partita ſecunda, quam Gregor. expendit in illis verbis, ſi dexaſ ſe fijo, o fija, cum ea lex loquatur in vocationibus regularibus, in quibus fœmina non eſt excluſa, ſed potius de iure admiſ ſa, cùm ta men in quæ ſtione excitata per Gregorium excluſa fuerit. Ita quoque nec in conſideratione habenda videtur alia ponderatio eiuſdem Gregorij, ex coniectura legis cùm auus, deducta; quoniam in terminis ab ipſo Gregorio propoſitis, ceſ ſare videtur, cùm in eis maioratus inſtitutor vocationes, & ſubſtitutiones reſtrinxerit, ram in diſpoſitiuo, quàm in conditionali ad deſcendentes maſculos filij maioris; idque iuxta reſolutiones Molinæ, vbi ſuprà. Peregrin. de fideicommiſsis, artic. 25. numer, 11. Aluaradi de coniecturata mente defuncti, libro ſecundo, cap. tertio, §. quarto, num. 35. Denique nam & doctrina Baldi in l. Gallus, §. etiam ſi parente, in qua Greg. quoque ſe fundat, non poteſt terminis illius quæ ſtionis appropriari: nam etſi verum ſit, quod eodem modo, quo ſe habet hæres cum ſubſtituto, ad excludendum eum, propter maiorem prædilectionem, & affectionem, quam ex teſtatore habuit, propter priorem vocationem: ita pariter ſe habeant hæredis ipſius ſucceſ ſoris, & deſcendentes cum hæredibus, & de ſcendentibus ſubſtituti, excludendo eo ex prædilectione teſtatoris, iuxta text. in l. Publius Mæuius, §. fin. de condit. & demonſt. quæ eſt eadem ratio d. legis, cum auus, & l. cum acutiſ ſimi, & per Molin. lib. 3. d. c. 5. num. 53. id tamen intelligi debet, atque procedit, quando vnius & alterius ſucceſ ſores, atque deſcendentes æqualem habent qualitatem, vt clarè præ ſupponit Bald. ipſe in d. §. etiam ſi parente, num 3. verſ. Secundo quæro, in fine ibi: Quia tale videtur propoſitum teſtatoris, vt cæteris paribus, prædilexerit inſtitutum, & hæredes ſuos: quod eſt notandum. Quamuis itaque hæc omnia aduerſus Gregorij Lopez obſeruationem, & placitum vrgere videantur, non quidem ita præponderare, vt ab eiuſdem ſententia recedendum ſit, ob prædictam rationem, quòd in terminis illius quæ ſtionis non eſt æqualitas inter dictas fœminas, cùm fœmina, quam Gregorius admittit, videatur habere expreſ ſam excluſionem; altera verò, quam excludit, vocationem indubitabilem: negatur namque habere expreſ ſam excluſionem abſolutè, conceditur tamen, eam habere reſpectu maſculorùm, & ita licèt propter maſ culos excluſa fuerit, ad quod teſtator principaliter reſpexit, vt dum poſ ſet agnationem conſeruare, non tamen reſpectu fœminarum, quarum reſpectu habet tacitam vocationem, & voluntatem præ ſumptam eo caſu, quia teſtator eam excluſit propter maſculos, ſed non excluderet propter fœminas deſcendentes filij ſecundi, ſi eum caſum euenturum cogitaſ ſet, eumvè præueniſ ſet; tunc namque veri ſimiliter credendum eſt, quod filiam filij maioris præferrer, vnde id pro cauto & expreſ ſo habendum eſt; iuxta Gloſ ſ. in l. tale pactum, §. fin. ff. de pactis, de qua latè alio capite huius tractatus, Et hactenus de ſententia Gregorij Lopez, de qua tamen mature deliberandum, atque cogitandum erit, cum ca ſus ſe offeret, propter ea quæ in articulo redintegrationis ſcripta, atque reſoluta reliquimus ſuprà, capite 91. Vltimò etiam non obſtat, fi dicatur, prædilecta[*] aliqua perſona, videri quoque prædilectos omnes eius deſcendentes: vt quemadmodum illa, ita & ipſi præferantur in ſucceſ ſione, vt cum aliis multis Authoribus tradidit Peregrinus articulo vigeſimo ſeptimo, numero decimo quinio, fol. 248. & facit Molina libro tertio, c. 6. num. 29. Quia reſpondetur, ex præ ſumpta voluntate diſponentis id procedere, provt omnes Authores à Peregrino relati conſtituunt: & idcirco ex contraria, præ ſumpta, & veriſimili magis voluntate ceſ ſabit, vel quando deficiet ratio, ob quam perſonæ defunctæ prælatio conceſ ſa fuit, & ſic prædilectionis, vel in caſu dubio regulæ ordinariæ iuris, & ſucceſ ſionis maioratuum inſtant contra deſcendentes perſonæ prælatæ; vt per Socinum iuniorem, in conſilio 168. numero nonageſimo tertio, libro ſecundo, & eundem Peregrinum dicto numero decimo quinto, & verè cum in defectum maſ culorum deſcendentium, filia inſtitutoris vocatur, adiecto pronomine mea, magis dilectæ cenſetur filiæ, & fœminæ deſcendentes ex maſculo vltimo poſ ſeſ ſore, quam filiæ inſtitutoris deſcendentes, cum eiſdem expreſ ſa prælatio data non eſt, nec in filia ſucceſ ſio principium ſumpſit, provt latè obſeruaui ſuprà; & multum ad propoſitum facit Cephalus in conſilio 413. ex numero decimo quinto cum ſequent, libro tertio, qui in eo dubio, an neptes ex filio, vel filius ex filia admittendi ſint ad ſubſtitutionem factam, quod deficiente linea maſculina, ſubſtituatur filia, vel fœmina: adducit nonnulla, quæ etiam in fortioribus terminis vrgere videntur, provt latiùs, ibi. Facit etiam & multum ad propoſitum eorum, quæ ſcripta remanent, atque in fauorem filiarum, & ſororum etiam vltimi poſ ſeſ ſoris contra neptes, aut deſcendentes filiarum, Hieronymus Gabriel, in conſ. 90. ex numero 25. libro primo, quò loci in ſummario, in hunc modum ſcripſit: Neptes ex filiis intelliguntur prædilectæ ab auia neptibus ex filiabus. Et in contextu, vt id probet, in dubio procedere, ſic dicit: Neptes igitur ex filio cum agitur de ſuccedendo in emphyteuſi, quæ ad filium peruenit, ſicut iure ſunt communi potiores neptibus ex filia, ita putantur fuiſ ſe à Cæcilia prædilectæ, vt patet ex ſuprà dictis, maximè quia etiam non pari gradu ſucceſ ſionis, mulieres quoque videntur habere rationem agnationis mariti, & eius conſeruationis, vt notat Paulus conſ. 91. in fine, volum. 2. & vſus rerum patefacit, & conſequenter præ ſumuntur prædiligere neptes ex filiis maſ culis, quæ ſunt agnatæ, his quæ naſcuntur ex filiabus, Alexand. in d. l. Gallus, §. nunc de lege, num. 3. Claud. num. 11. com. conſ. 82. num. 6. vol. 3. ergo ex vocatione neptum ex filia colligitur clariſ ſime mens vocandi etiam neptes ex filio, ad legem Publius, § finali, de conditionibus & demonſtrationibus, l. ſi viua, C. de bonis maternis. Qua ratione quicquid concludatur, cum arguitur de excluſione prædilecti ad excluſionem minus dilecti, certè, cum quaeritur, num. vocato minus dilecto, intelligatur etiam vocatus prædilectus, videntur omnes propter rationem dictæ legis, ſi viua, concludere pro vocatione magis dilecti: Alex. conſ. 38. Colum. finali, Volum. 6. Paulus d. conſ. 198. columna 2. quia igitur neptes ex filio exiſtimantur prædilecta, &c. Et de his hactenus. CAPVT XCIII. De quo etiam infrà, cap. 138. & ſequent. Ex Lineæ teſtatoris, inſtitutorisve maioratus, vel alterius Tertij vocatione, aut ſub ſtitutione, & cum deſcendentes ex linea, vel per lineam vocantur, vel linea alicuius ad ſucceſ ſionem inuitatur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridica fieri debeat, & an de linea effectiua, an de contentiua diſpoſitio accipi, atque intelligi valeat, Baldique conſ. 321. lib. 1. & 334. lib. 3. ſiue Saliceti, inter conſ. Anchar. 95. provt alij exiſtimant. Rurſus exornantur, atque explicantur, & limitantur vtiliter regulæ, & concluſiones generales, quæ in maioratuum ſucceſ ſione, per manus circunferuntur quotidie; ac maximè illæ, quòd in ſucceſ ſione maioratus, primò conſideranda eſt linea, ſecundò gradus, tertiò ſexus, quartò ætas; & quòd ius primogenituræ non debet exire ex illa linea, in quam ſemel intrauit; & an debeat intelligi reſpectu deſcendentium ab vltimo poſ ſeſ ſore tantum, an verò procedentium ex linea, ſcilicet contentiua; & de nonnullis aliis aſ ſiduè occurrentibus & neceſ ſariis ad intellectum c. 1. de nat. ſucceſ. feud. vbi in effectu hæc ipſa linearum materia exornatur, atque illuſtratur. Ac etiam inquiritur, an linea maſculina dicatur deficere, quando maſculi nunquam naſcuntur, vt ſcilicet verbum, deficere, verificetur etiam in non natis; & de contrariis ſententiis in hoc articulo. Teſtator etiam, quando vocat expreſsè, vel tacitè genus, familiam, ſtirpem, poſteritatem, domum, cippum, proſapiam, deſ cendentiam, proximiores, liberos, aut agnationem, de quibus ſenſiſ ſe videatur, & de coniectura, atque interpretatione in propoſito. SVMMARIVM. -  1 Ex Lineæ teſtatoris, vel alterius Tertij vocatione, aut ſubſtitutione, & cùm deſcendentes ex linea, vel per lineam vocantur, vel linea alicuius ad ſucceſsionem inuitatur, coniecturam voluntatis deduci, atque iuridicam interpretationem fieri in caſu dubio. -  2 Interpretationis teſtatoris in caſu prædicto, & linearùm materiam, & tractatum ſuſcepiſ ſe Authores permultos, qui commemorantur hoc numero. -  3 In maioratuum ſucceſsione, primò Conſiderandu eſt linea ſecundò gradus, tertiò ſexus, quartò ætas; & numer. ſeq. -  4 Linea vltimi poſ ſeſ ſoris, vel eius, in quem maioratus ſemel intrauit, omnibus aliis praferenda eſt, nec debet fieri tranſitus de ea ad alias, vſ quequo omnes ex illa procedentes finiantur, & numer. ſequent. & numero decimo ſexto, & ſequent. & hoc num. exornatur. -  5 Linea recta primogenitorum, ſemper cenſetur vocatà in primogenij ſucceſsione in infinitum. -  6 Linea quod non poſ ſit incipere niſi ab illo, qui ſucceſsionem acquiſiuit, ſiue occupauit, qualiter inteiligendum ſit. -  7 Linea vltimi poſ ſeſ ſoris à linea primogeniti diſtinguitur. -  8 Ioannis Gutierrez, quoad primogeniorum ſucceſ ſionem, & linearum tractatum, & materiam, regulæ, ſiue concluſiones octo principales, & ip ſ æ frequentiores expenduntur, & breuiter commemorantur. Prima, de natura primogeniorum eſ ſe, vt ipſa de primogenito in primogenitum tranſeant ſuc ceſ ſiuè in infinitum, & ſic quilibet earum habet propriam vocationem, iure proprio, & non tranſmiſ ſo. Secunda, quod in maioratus ſucceſsione, lineâ rectâ debet ſemper ſuccedi, vt nec ſucceſsio retrocedat, nec de vna linea ad aliam tranſitus fiat. Tertia, quod linea recta, non ex omnibus, qui ab inſtituente, ſeu potius maioratus poſ ſeſ ſore deſ cendunt, ſed ex ipſis primogenitis, qui gradatim procreantur, tantummodò conſtituitur, vt inter filios, nepotes, & pronepotes, cæterósque deſcendentes primogeniti tantum lineam rectam conſtituant, & ſucceſsiuè admittantur. Quarta, quod linea vltimi poſ ſeſ ſoris conſideranda primùm eſt, vt illi, qui ex ea procedunt, cæ teris præferantur, nec tranſitus fiat ad alias lineas, donec ex ea deſcendentes finiantur. Deinde conſiderandus eſt gradus, ſexus, & ætas. Quinta, quod finita linea primogeniti maioris, ſtatim ſuccedit ſecundogenitus, eiúsque linea, & deſcendentia, & poſtea ſimiliter tertio genitus. Et filius primogenitus efficit primum caput in linea deſcendentium, & filius ſecundogenitus ſecundum, ac tertius tertiam, vt hoc ordine ad maioratus ſucceſsionem admittantur. Et filius ſecundogenitus nunquam dicitur primogenitus, dum aliquis filius, vel deſcendens à primogenito ſupereſt. Sexta, quod extincta linea recta deſcendentium, ad lineam primogeniti collateralium, maioratus ſucceſsio pertinere debet, & quomodo primogenitura inter collaterales conſiderari debeat. Septima, finita vna linea in ſucceſsione maioratus, non conſiderari perſonam proximiorem, ſed lineam proximiorem, & in ea linea quæri ſemper primogenitum. Et primogenitum dici, qui deſcendit per ipſam lineam rectam ex primogenito. Octaua, & vltima, quod l. 2. titu. 15. partita 2. quamuis loquatur in ſucceſ ſione Regni, ſeruanda quoque erit in ſucceſ ſione alterius cuiuſque maioratus particularis Hiſpaniæ. -  9 Ex linea vltimi poſ ſeſ ſoris contentiua qui procedunt, præferuntur omnibus aliis, qui ex alia linea ſunt, quantumuis ipſi proximiores ſint. Vbi exornatur textus in cap. 1. de natura ſucceſ ſion. feud. & Ludou. Molinæ obſeruationes nonnullæ in propoſito ponderantur; & numer. ſeqq. -  10 Ad qualificandum proximitatem in hac materia, duntaxat attendi debet linea, per quam ſucceſ ſio deriuatur, & cæteræ aliæ lineæ conſiderabiles non ſunt. -  11 Linea, quæ non cauſat prærogatiuam ſuccedendi non attenditur, nec etiam gradus, nec ſexus, quando eandem prærogatiuam noti cauſat, & infrà, numer. 21. -  12 Gradus proximitas in materia ſucceſsionum conſideratur ſecundum ordinem ſuccedendi. -  13 Gradus prærogatiua, quæ non producit effectum ſucceſsionis, non attenditur. -  14 Explicatur textus in dict. cap. 1. de natura ſucceſ ſionis feudi, & conſtituitur differentia inter feudum, & maioratum; nam in illo ſuccedunt deſcendentes à primo acquiſitore, non collaterales; in maioratu autem, in collateralibus quoque, perpetua debet eſ ſe ſucceſsio. -  15 Baldi conſilium 321. lib. 3. ſiue Ancharani 95. explicatur; & quod attinet ad prælationem lineæ, in Hiſpanorum primogeniis recipitur; quoad conſiderationem tamen proximi ſtipitis, vt ſi ſucceſsio finiatur ad perpetuam cæterorum excluſionem, ipſorum primogeniorum naturæ repugnare, & in bonis liberis ſolùm procedere, ſtatuitur. -  16 Linea vna ſemel admiſ ſa, ſemper durat admiſ ſio, donec ſupereſt aliquis eiuſdem lineæ, etiam ſi alij alterius lineæ, in pari, vel proximiori gradu exiſtant. Quod limitatur, quando id repugnaret voluntati, & intentioni teſtatoris. Vel quando clarè conſtat de voluntate, & diſpo ſitione teſtatorum in contrarium. Vel quando teſtator metipſe aliter diſpoſuit. Vel natura, aut qualitas in diſpoſitione requiſita, ita ſuadet. Aut ex taciturnitate, ſiue non reclamatione colligitur tacita quædam declaratio, ſiue interpretatio mentis teſtantium, quod non reſtrinxerint diſpoſitionem ad vnam lineam ſemel admiſ ſam. -  17 Vel quando reperiuntur aliqui ſpecialiter vocati, quia præferuntur in ſucceſ ſione etiam ſi ſint remotioris lineæ, & gradus, vbi explicatur tex. in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de leg. 2. -  18 Aut ſi teſtator fecit ſeparatim lineas maſculorum, & fœminarum, & priùs maſculos, quam fœ minas vocauit; quia tunc attenditur qualitas lineæ; & qui eam non habet, non cenſetur vocatus, ſed fit tranſitus ad aliam lineam, vbi ſit maſculus, aut perſona, quæ qualitatem requi ſitam habeat. -  19 Maioratus inſtitutor vbi primo loco poſuit maſ culos omnes, & in eorum defectum fœminas ſubſtituit; maſculi omnes, quamuis ſint diuerſorum filiorum, & deſcendentium, faciunt vnam lineam excluſiuam quarumcunque fœminarum. -  20 Nec fœminæ poſ ſunt introduci, quamuis in linea ſuperiori, & proximiori gradu ſint, prout latiùs hic. -  21 Quia non curatur de proximitate gradus, & lineæ, niſi inter illas perſonas, in quibus adeſt hæc prærogatiua, ſiue qualitas. Et linea duntaxat inſpicitur, quando habet eam prærogatiuam ſuccedendi, iuxta ipſius maioratus inſtitutionem, & ſuprà, num. 11. -  22 In linea, vel ſexu quandocunque eſt prioritas; remotior prioris lineæ, vel ſexus præfertur cuicunque proximiori poſterioris lineæ, vel ſexus. -  23 Petri Surdi, ad ea, quæ numeris præcedentibus dicta fuere circa prælationem lineæ, prærogatiuam ſuccedendi habentis; duobus in locis ob ſeruationes proferuntur. -  24 Et eorundem, ac maximè eorum, quæ ex num. 9. adnotantur, exemplum proponitur, & lineæ effectiuæ, atque contentiuæ diſtinctio communis adducitur. -  25 Text. in d. cap. 1. de natura ſucceſ ſionis feudi, iterum, atque ſingulariter, & vtiliter explicatur. Et ibidem etiam enucleatur text. in cap. 1. de beneficio fratris, & qualiter frater aut beneficium fratris ſuccedat. -  26 Linea intelligitur de recta & effectiua, non autem de contentiua, cum teſtator dixit, & ſucceſ ſiuè de primogenito in primogenitum, & ſubiunxit, donec eius linea maſculina durabit. -  27 Linea ex ſententia Hippoly. Riminal. à primo vocato conſtituitur, atque à filio, non a patre incipit. -  28 Illi dicuntur eſ ſe de linea alicuius, cuius ipſe eſt caput. -  29 Non autem qui attinent ex tranſuerſo. -  30 Tranſuerſales coniunguntur per duas lineas. -  31 Linea ex ſententia Hippolyti Riminaldi, incipit à filiis nominatorum, qui ſunt vt ſtipites, & exemplum datur. -  32 Linea apud Geometras, eſt longitudo abſque latitudine, cuius extrema ſunt duo puncta. Ita per metaphoram, linea in Arbore conſanguinitatis dicitur, quæ. ab vno ad alium per quoſdam gradus protenditur. Ita & linea margaritarum dicitur, quæ conſtat ex pluribus margaritis. -  33 In fauor abilibus idem de capite lineæ quod de linea iudicatur. -  34 Linea duplicis eſt ſpeciei, recta, & inflexa, rectàque duplex eſt, aſcendens, & deſcendens; quod eſt dicere, linea triplex eſt, aſ cendentium, deſcendentium, & collateralium. Et lineæ mentione facta in dubio cenſetur de linea recta, non autem de inflexa. Quod vtrumque exornatur. -  35 Linea quid, & qualiter accipiatur. -  36 Linea maſculina quæ ſit, & quæ fœminina. -  37 Marci Antonij Peregrini, in hac linearum (de qua agitur) materia, obſeruationes, atque re ſolutiones in medium proferuntur, & de ipſis agitur vſque ad num. 45. -  38 Verbum lineæ, ſumitur pro lineis. -  39 Verbum ſingularis numeri, plerumque plurale, etiam ex mente diſponentis conprehendit. -  40 Idem eſ ſe dicere, quod relinquitur primogenito familiæ, ac ſi diceretur, quod relinquitur primogenitis familiæ. -  41 Linea eſt nomen collectiuum plurium graduum, & perſonarum, & totam ſucceſ ſionem complectituri, & ſupra, ex num. 35. -  42 Linea recta attenditur, & ſemper teſtatores eam reſpiciunt. -  43 Liberi omnes vnam lineam conſtituunt, quia non conſideratur linea vniuſcuiuſque deſcendentium, qui inter ſe ſunt collaterales, ſed caput, ad quod reducuntur. -  44 M. Anton. Peregrini locus ſic explicatur, vt apertè oſtendatur, ex ſententia eiuſdem, cùm de linea alicuius in fideicommiſ ſis, & maioratibus fit mentio, exponi, accipique debere effectiuè, non contentiuè; aliquando tamen ex coniecturis, & facti circunstantiis, contentiuè accipi poſ ſe. -  45 Iacobi Menochij, in propoſito ipſo huiuſce materiæ reſolutiones, & placita adducuntur, quæ Peregrini ſententiæ, & reſolutioni conueniunt omninò, prout hic adnotatur. Et ibidem de linea contentiua, & effectiua, & quomodo ſumatur in fideicommiſ ſis. -  46 Ioan. Vinc. Honded. & Card. Domi. Tuſc. placita in propoſito recenſentur. -  47 Burgos de Paz. in conſ. 26. ex numer. 40. cum ſeqq. explicatur. -  48 Alex. Raudenſ. locus ponderatur, atque explicatur. -  49 Simonis de Prætis in hac ipſa linearum materia concluſiones, atque reſolutiones commemorantur. -  50 Ibidem etiam inquiritur, linea defectiuè & conditionaliter, quomodo accipiatur; & an dicatur deficere, quando maſculi nunquam naſcutur. Vt ſcilicet verbum deficere, verificetur etiam in non natis. Et dici poſsit deficere aliquid, quod non fuit. -  51 Ioſeph. de Seſe, deciſ. 49. Regni Arag. ex mente communi, placita, & reſolutiones, in ipſomet linearum articulo in medium proferuntur. -  52 Teſtator quando vocat expreſsè, vel tacitè genus, familiam, ſtirpem, poſteritatem, domum, cippum, proſapiam, deſcendentiam, proximiores, liberos, aut agnationem, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat; de quo latiùs, atque ex profeſ ſo magis infra. -  53 Conſanguineorum nomine, qui contineantur, & qualiter id nomen accipiatur. -  54 Conſanguinitas quemadmodum probari debeat ab eo, qui fideicommiſ ſi, aut maioratus ſucceſ ſionem prætendit; an probatio in genere ſufficiat, an verò requiratur graduum ſpecifica probatio. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce cap. explicatione, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, linearum quoque tractatum, maxima in conſideratione, in propoſito no ſtro habendum; atque ex lineæ, ſiue ex verbi, aut vocis lineæ expreſ ſione, & cum deſcendentes per lineam teſtatoris, vel ex linea alicuius ad ſucceſ ſionem vocantur; coniecturam etiam voluntatis deduci, atque interpretationem iuridicam fieri in caſu dubio: ſic ſane frequentiſ ſimè occurrere circa propoſitum dubia quamplura, & in materia linearum diuerſimodè controuerti; Quocirca, vtile non modò, ſed etiam adeo conueniens, & neceſ ſarium huic tractatui, vt nullo modo prætermitti poſ ſit, nobis viſum eſt, ſi de natura, vi, & effectu eiuſdem verbi, linea, & quemadmodum vocata linea alicuius, ſiue deſcendentes per lineam teſtatoris, vel alterius, cum ad maioratus ſucceſ ſionem vocantur, breuiter agamus, & quemadmodum duci, regíque debeamus, vt vel certas, & generales regulas à Doctoribus traditas obſeruemus, & in interpretatione voluntatis defunctorum non decipiamur, breui quadam reſolutione, atque diſtinctione explicemus, & obſeruemus. Et primò quidem, quod ex verbi, aut vocis, linea, expreſ ſione, ſiue lineæ teſtatoris, vel alterius vocatione, aut ſubſtitutione, coniectura voluntatis deducatur, & diuerſimodè interpretatio fieri ſoleat, provt ſubiecta materia, & teſtatoris præ ſumpta voluntas ſuadet; adnotarunt quamplurimi iuris Interpretes, qui de hac ipſa materia, & linearum vocatione, atque expreſ ſione egerunt ex propoſito; & videndi erunt omnino.   Cumanus in conſ. 2. per totum.   Baldus in conſ. 321. teſtamento cauetur; lib. 1.   Idem in conſ. 334. in quæ ſtione, quæ vertitur: libro tertio, & in conſ. 336. eod. lib.   Bartolus in conſ. 56. quia factum, libro ſecundo.   Angelus in conſil. 110. per totum, & in conſ. 38.   Socinus ſenior in conſ. 33. circa præ ſentem: libro tertio, & in conſ. 481. libro quarto.   Paulus Caſtrenſ. in conſ. 111. viſis & ponderatis: lib. 1.   Salicetus apud Ancharanum in conſ. 95. vbi vide.   Pariſius in conſ. 74. columna 2. libro ſecundo.   Corneus in conſ. 159. colum. penult. lib. 4.   Oliuerius in tract. de gradibus, q. 9. per totam.   Ruinus in conſ. 149. ex num. 6. & in conſilio 205. num. 3. lib. 2. & in conſ. 23. lib. tertio.   Berous in conſ. 77. ex numero 15. lib. ſecundo.   Decius in conſ. 227. numero octauo, & in conſil. 371. numero nono, & in conſilio 379. numero quarto, & in conſ. 365. colum. 3.   Socinus iunior in conſ. 97. numer. 65. & ſeqq. lib. 2.   Curtius ſenior in conſ. 52.   Tiraquellus de retractu lignag. §. primo, gloſ. 9. ex numero primo cum ſeqq. folio mihi 69. in nouiſ. & num. 244. ibidem fol. 99.   Rolandus à Valle in conſil. 23. numero 27. & 28. & numero quadrageſimo, volum. 4.   Homod. in conſ. 93.   Barbatia in l. cum acutiſ ſimi, C. de fideicom. ex numer. 125.   Alciatus reſponſo 494.   Ioannes Cephalus in conſ. 313. numero 57. & 58. libro tertio, & in conſ. 413. numero primo, & 5. & 18. & 19. & 35. libro eodem, & in conſilio 664. numero vigeſimo primo, & tribus ſeqq. libro quinto.   Hieronymus Gabriel in conſ. 90. ex numer. 32. cum ſeqq. lib. 1.   Antonius Cioffius in conſilio 28. lib. ſecundo   Iacob. Menoch. in conſ. 95. numer. 91. libro 1. & in conſ. 106. ex numer. 342. cum ſeqq. lib. 2. & in conſ. 205. ferè per totum, libro 3. & in conſilio. 233. numer. 18. & 19. & in conſ. 235. ex numero 7. vſ que ad numerum 12. eod. lib. 3. & in conſilio 326. ex numer. 81. vſque ad numerum 87. lib. 4.   Idem Menoch. in conſ. 1082. numer. 14. & in conſ. 1053. numer. 9. & in conſ. 1063. numer. 4. & in conſ. 1011. numer. 9. & in conſ. 1082. numer. 4. & in ſeqq. & in conſ. 1071. num. 13. lib. 11. & in conſ. 1250. ex num. 23. vſque ad 29. lib. 13.   Idem Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 88. num. 11. vbi vide omnino, & præ ſumpt. 67. num. 23. & præ ſumpt. 69. num. 10.   Salazar, de vſu, & conſuetudine, c. 12. ex num. 61.   Bonacina de matrimonio, q. 3. parte 5. §. 1. num. 4. fol. 118. & q. 3. part. 12. num. 4. fol. 169.   Burgos de Paz in conſ. 26. numer. 40. & tribus ſeqq. & in conſ. 29. numer. 48.   Anton. Theſaur. forenſ. lib. 2. q. 12. num. 7. & 12. & 13. & 18. & 44.   Alex. Raud. deciſ. 28. numer. 110. & de analogis, lib. 1. cap. 19. ſub. num. 6. & in conſ. 30. numer. 133. volum. 2.   Borgn. Caualc. deciſ. 31. num. 16. par. 4.   Petrus Surd, in conſ. 316. num. 11. & 16. lib. 3. & in conſ. 344. num. 14. eodem libro, & in conſ. 517. n. 10. & in conſ. 544. numer. 10. lib. 4.   Hippolyt. Riminaldus ia conſ. 117. ex numer. 11. & numero 53. & ſequentib. & num. 66. & duobus ſeqq. lib. 2. & in conſ. 371. ex num. 77. cum ſeqq. lib. 4. & in conſ. 412. num. 80. eodem libro, & in conſ. 741. numer. 22. lib. 3.   Ludou. Molina de Hiſpan. primog. lib. 1. cap. 3. num. 12. & 13. & lib. 3. cap. 4. num. 13. & 14. & cap. 6. ex num. 29. vſque ad numer. 37. & cap. 10. num. 10. eodem libro tertio.   Pelaez à Mieres de maiorat. 2. par. q. 6. num. 18. & q. 7. num. 10. & quatuor ſequentibus.   Ioannes Gutierrez in conſ. 13. num. 11. & Practicarum lib. 3. q. 68. num. 20. & tribus ſequentibus, & num. 44. & tribus ſeqq. Latiùs Canonicarum lib. 2. c. 14. ex num. 45. vſque ad num. 60. vbi in hac materia, & in primogeniorum ſucceſ ſione facit octo regulas, ſiue concluſiones præcipuas.   Simon de Prætis de interpret. vltimar. volun. lib. 3. interp. 2. dubitat. 1. ſolution. 11. ex num. 39. vſ que ad num. 57. fol. 152. & in conſ. 32. Vibi vde omnino.   Marc. Anton, Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 22. num. 28.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 4. n. 21. & quatuor ſequentibus, lib. 1.   Andr. Fachin. in conſ. 1. n. 23. lib. 2.   Azeuedus in conſ. 2. n. 13. & 14. & 15.   Cæ ſar Barzius deciſ. 12. n. 5. & num. 23. & duobus ſeqq.   Matiençus in l. 1. tit. 8. gloſ ſ. 2. lib. 5.   Rota Romanas, deciſ. 100. ex num. 1. vſque ad numer. 7. & deciſ. 209. num. 1. & 2. in nouiſsimis, parte ſecunda.   Ioſephus Seſe, deciſ. 49. per totam, 1. part.   D. Perez de Lara de capell. & anniuerſ. lib. 2. c. 2. ex n. 8. vſque ad n. 27.   D. Marta, voto 16. & in ſumma ſucceſ ſionis legalis, 1. part. quæ ſt. 12. art. 1. ex fol. 199. & 2. part. q. 1. art. 1. fol. 649. & 650.   Stephanus Gratianus, tom. 3. cap. 456. ex n. 32. vſque ad num. 40. & tom. 4. cap. 773. ex num. 1. vſque ad num. 7. fol. 491. & cap. 621. ex num. 3. vſque ad n. 8. & tom. 5. cap. 832. n. 10. & 13.   Gabriel Pereira, deciſ. Portugaliæ 59. n. 5. & 6. & 7. in fin.   Petrus de Gregorio de conceſsione feudi, part. 4. quæ ſt. 4.   D. Garcia Maſtrillus deciſ. 65. n. 1.   Valençuela Velazq. in conſ. 97. n. 6. & 10. & 11. & 13. & 92. & 110. & 167. & 173. & 199. & 22. & 148. & 161. & 198.   Alexand. Ludouiſ. deciſ. 383. n. 3. vbi quod lineæ appellatione veniunt omnes deſcendentes, tam maſculi, quam fœminæ, & etiam deſcendentes fœminarum: & comprobat ibi Oliuerius Beltraminus, in annotation. litera B. fol. 380.   Robles de Salzedo, de repræ ſentatione, lib. 2. cap. 30. num. 11. & 18. & 42. & 43. & lib. 3. cap. 4. num. 6. & ſeqq. & n. 15. & 16. & lib. 1. c. 12. num. 19. & 71. & 72.   Franciſcus à Souſa ad l. fœminæ, ff. de regul. iur. n. 16. & 106. & ſeqq. & n. 279. & ſeqq.   Philipp. Paſchal. de viribus patr. poteſtat. 4. p. c. 9. n. 51. & 52. & 63. & ſeqq.   Marij Giurbæ, poſt hæc ſcripta prælecti, ſpecificam mentionem faciam alio capite infrà, quo linearum etiam tractatus ſuſcipitur.   D. Chriſtophorus de Paz, de tenuta, & remedio poſ ſeſ ſorio, cap. 35. ex numero 11. cum ſequentibus.   Farinacius, nouiſsimarum anni 1618. deciſ. 429. ſecundæ partis, tom. 1. fol. 471. & deciſ. 627. n. 5. part. 2. tom. 2. & deciſ. 707. fol. 237. p. 2. tom. 2. & deciſ. 681. p. 2. tom. 2.   Martinus Laudenſis, in c. 1. §. & quia vidimus, n. 47. de bis qui feudum dare poſ ſunt.   Henriq. Roſentalis, de feudis, cap. 71. concluſ. 57.   Cardinal. Tuſchus, tom. 5. litera L. concluſ. 357. & 358. ex fol. 418.   Ioannes Griuellus deciſ. Dolana 109. n. 5. & n. 10. vſque ad n. 18. Rurſus obſeruandum eſt, per manus circumferri quotidie, & ſ æpiſ ſimè tradi, quod in primogeniorum, ſiue maioratuum Hiſpaniæ ſucceſ ſione, primo conſideranda eſt linea, vt ij ſcilicet, qui ex linea vltimi poſ ſeſ ſoris procedunt, exteris præ ferantur, nec tranſitus fiat ad alias lineas, donec ex ea deſcendentes omnes finiantur; cap. primo, de natura ſucceſ ſionis, ibi: Ad ſolos, & ad omnes, qui ex illa linea ſunt, ex qua iſte fuit. Et iterum ibi: Sed omnibus, ex hac de linea deficientibus, omnes aliæ lineæ æqualiter vocantur. Et ſtatim latè comprobabitur. Secundò conſiderandus eſt gradus, vt qui ſunt poſ ſeſ ſori magis coniuncti, præferantur re motioribus. Tertiò conſiderandus eſt ſexus, vt inter eos, qui ſunt eiuſdem lineæ, & gradus, præferantur maſculi. Quartò conſideranda eſt æras, vt inter pares linea, gradu, & ſexu, maior natu præferatur minori. Et in effectu quod non ſufficiat, quod quis ſit eiuſdem gradus, & maior natu, ſi non ſit eiuſdem lineæ, ſicuti hæc tradidit Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 3. cap. 4. numer. 13. & 14. & cap. 6. num. 32. Tiraquel. de iure primogeniorum, quæ ſt. 40. num. 156. Rota, in nouiſsimis, deciſ. 100. & deciſ. 109. num. 1. & 2. p. 2. Mieres, 2. part. quæ ſt. 6. num. 29. Burgos de Paz, in conſil. 29. numer. 48. & 49. Menoch. in conſil. 1082. numer. 8. lib. 11. Ioannes Gutierrez, in locis referendis infrà. Farinac. nouiſsimarum Rotæ Romanæ, anni 1618. deciſ. 627. num. 5. part. 2. tom. 2. Azeuedus, in conſil. 2. numer. 13. Valençuela Velazquez, in conſil. 97. num. 13. & 14. Franciſcus Souſa, ad l. fœminæ, ff. de regulis iuris, num. 16. & 181. & in commentariis lib. 3. cap. 15. num. 52. ego metipſe notaui, & comprobaui, & ſuprà etiam cap. præcedenti, numero 35. & repetit ipſe Molina, dict. cap. 6. lib. 3. numer. 30. & 32. vbi inquit, quod linea Vltimi poſ ſeſ ſoris, vel eius, in quem maioratus ſemel intrauit, omnibus aliis præferenda eſt, nec debet fieri tranſitus de ea ad alias, vſquequo omnes ex illa procedentes finiantur, prout latiùs ibi: & id ipſum, quod ſcilicet ex vna linea non fiat tranſitus, ſiue reuerſio ad lineam alterius, quouſque illa omnino extincta ſit; tradidit idem Molina, num. 14. & 33. eiuſd. cap. ſexti, & tradiderat antea, ipſo lib. 3. cap. 4. num. 14. & lib. 1. cap. 3. num. 12. & cap. 6. num. 22. in fine, & eodem, aliiſque pluribus commemoratis, ego metipſe ita notaui in commentariis tom. 3. cap. 19. de repræ ſentat. ex num. 166. & ſuprà cap. 91. num. 62. & cum Abbate, Pariſio, Ca ſtrenſe, Tiraquel. Hug. Celſo, Cephalo, Peregrino, Menochio, & Ioanne Franciſc. de Ponte, D. Garcia Maſtrillus, deciſ. 65. num. 1. Menochius etiam, in conſil. 172. numer. 34. lib. 2. & in conſil. 210. numer. 10. eodem libro, & in conſil. 1082. numer. 8. & 14. libr. 11. Burgos de Paz, in conſil. 29. numer. 48. & 49. Humada, in l. 2. tit. 15. part. 2. gloſ ſ. 17. num. 14. & 15. D. Perez de Lara, de Anniuerſariis, lib. 2. capit. 2. num. 8. Rota, in nouiſsimis, deciſ. 109. numer. 1. & 2. part. 2. Azeuedus, in conſil. 2. numer. 13. Alexander Raudenſis, in conſil. 142. numer. 125. inter conſilia vltimar. Volunt. lib. 2. Franciſcus Souſa, ad l. fœminæ, ff. de regul. iur. num. 279. & 181. & 283. & 289. D. Marta, in ſumma ſucceſsion. legal. 1. part. quæ ſt. 12. art. 1. num. 8. fol. 202. Gabriel Pereira, deciſione 58. num. 5. Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 8. tit. 18. num. 16. Menchaca, de ſucceſsion. creat. lib. 3. §. 27. num. 10. Valençuela Velazquez, in conſil. 97. num. 11. vbi quod linea, in quam intrauit ſucceſ ſio maioratus, debet omnino vacuari, antequam ad aliam fiat tranſitus: idque ad ſimilitudinem edicti Prætoris; quod loquitur de bonorum poſ ſeſ ſionibus: nam dum aliquis ex primo capite ſupereſt, nullus, qui ex ſecundo capite proueniat, admittitur; & vltra text. in dict. cap. primo, de nat. ſucceſsion. feud. citat bona iura in propoſito: text. inquam in l. tutela, §. ſed etſi ab hoſtibus, ff. de legit. tutor. ibi: Quia adnepos in familia patris ſui proximus eſt, 1. ſi filius qui patri, §. cum filius, ff. de bonis libertor. ibi: Et ſine dubio, qui ſequentis gradus ſunt, non admittuntur interim, 1. quandiu, ff. de acquirend. hæred. l. 1. §. ſi intra, ff. de ſucceſ ſorio edicto, ibi: Si mortuus ſit prior, ſtatim ſequens debet admitti. Et repetit ipſe Valençuela, ibidem, n. 110. & 111. Petr. Surdus, in conſil. 403. num. 16. vol. 3. Ioannes Gutierrez in conſ. 13. n. 13. & 14. & lib. 3. practicar. quæ ſt. 67. ex num. 17. & quæ ſt. 68. num. 20. & 21. D. Anton. Richardus, poſt principium, institut de hæreditat. quæ ab intestato deferunt, §. 3. de repræ ſentat. num. 22. 26. 29. & 36. Robles de Salçedo de repræ ſentatione, lib. 3. cap. 4. num. 8. 9. & 10. fol. 338. vbi quod omnes ex linea primi ſubſtituti præferuntur deſcendentibus ex linea ſecundò ſubſtituri; & de prima linea, ad ſecundam tranſitus non fit, quouſque omnes ex prima deficiant: etiam ſi alius reſpectu fundatoris proximior ſit; & quod id, etiam in tranſuerſalibus procedit. Et addit num. 15. & 16. quod in primogeniis tot lineæ principales ſunt, quot principales ſubſtituti: & tot lineæ nouæ pullulant, quot ſunt filij vltimi poſ ſeſ ſoris, & earum quælibet, ab eorum quolibet initium ſumit; attamen, quod omnes deſcendentes ex primo vocato, licèt inter ſe diuerſas lineas conſtituant, reſpectu fundatoris de vna linea dicuntur; & adhuc procedit indubitatè concluſio prædicta, quod de vna linea eorum tranſitus non fit ad aliam, quouſque omnes ex prima deficiant, Stephan. Gratian. tom. 4. cap. 773. num. 3. vbi poſt Ludou. Molin. Didac. Couarruu. Beccium, & Riminald iunior. quod ſi ſucceſsio ad vnam lineam deuenit, nunquam attenditur altera, niſi deficientibus omnibus illis, qui ex ea linea proceſ ſerunt, in qua ſic conſideratur perſeuerantia, vt non debeat exire ex illa, in quam ſemel ingreſ ſa eſt, ſiue ſimus in ſucceſsione fideicommiſsi ſeu feudi, ſeu primogenituræ, ſeu ſimilium. Et addit num. 4. id præ ſertim procedere, quando adduntur verba Deficiente linea, quæ important conditionem, tanquam prolata per ablatiuos ab ſolutos; adeò vt tranſuerſales non admittantur, niſi poſtquam defecerit linea vocata, vel moriantur omnes deſcendentes ex ea, & ſic purificata conditione, ſub qua fuit quis ſubſtitutus: maximè ſtante dictione, tunc, appoſita in caſu deficienti æ lineæ, quæ ſignificat extremitatem temporis, reſtringendo vocationem ſubſtitutorum ad caſum expreſ ſum, prout ibi comprobat: Et ij etiam omnes, hactenus præcitati vnanimiter conueniunt in alio, quod Ludouic. ipſe Molina, lib. 3.[*] dicto cap. 6. num. 29. tradidit, quod ſcilicet linea recta primogenitorum, ſemper cenſetur vocata in infinitum; ſucceſsiuè in primogenij inſtitutione, magis ex propria vocatione, quam ex iuris alterius tranſmiſsione, & incluſio lineæ primogeniti, quod omnes alias lineas excludit, vſque quo omnes ij deficiant, qui ex eius linea proceſ ſerint; prout ibi num. 30. & 31. & declarat num. 36. & 37. ſequuntur Ioannes Gutierrez practicar. lib. 3. q. 67. ex num. 17. Cald. Pereira, in conſ. 15. n. 16. 17. & 18. Valençuela Velazq. in conſ. 97. n. 9. Menoch. in cõ ſ . 1082. ex n. 8. vſque ad n. 13. lib. 11. D. Anton. Pichardus, poſt principium, Institut de hæreditat. quæ ab inteſtato deferunt. §. 3. de repræ ſentat. num. 26. fo. 1254. & ego metipſe notaui, atque aliorum Authorum relatione comprobaui in commentariis lib. 3. cap. 19. ex num. 166. & ſequent. Robles de Salçedo, de repræ ſentat. lib. 2. cap. 30. num. 41. ſed & num. 34. eiuſ dem cap. 6. lib. 3. explicat ipſe Molina, qualiter intelligeudum ſit id, quod dici ſolet communiter, & ſuperioribus contrariari videtur, ſcilicet quod linea non poteſt incipere, niſi ab illo, qui ſucceſsionem occupat, vt probatur ex text. in cap. primo, vbi per Scribentes, de ſucceſ ſione feudi, & in cap. primo, de gradibus ſucceſsionum, & reſpondet, conſtituendo, quod linea vltimi poſ ſeſ ſoris à linea primogeniti diſtinguitur; etſi quærimus de linea vltimi poſ ſeſ ſoris, non dicitur efficere lineam, niſi ille, qui in maioratu ſucceſsit. Si verò quærimus de linea primogenitorum, hic qui primò natus fuit, illico ius primogenituræ acquiſiuit, & lineam ſecundogeniti excluſit, prout latius ibi, & per Menochium, in conſ. 1082. ex num. 13. vſque ad num. 17. D. Chriſtophorum de Paz, de tenuta, ſeu remedio poſ ſeſ ſorio, prima parte, cap. 35. ex num. 11. vſque ad numer. 16. Valençuela Velazquez, in conſ. 97 num. 9. & 10. Robles de Salçedo, de repræ ſentatione, cap. 30. numer. 11. lib. 2. fol. 312. in fine Alexander Raudenſis, in conſ. 142. numer. 126. inter conſt. vltimar. volunt at. lib. 2. Franciſcus Souſa, ad l. fœminæ, ff. de regul. iuris, num. 289. fol. 81. vbi ad explicationem difficultatis eiuſdem, quod linea non poteſt incipere, niſi ab eo, qui ſucceſsionem occupat, conſtituit etiam, lineam, primogeniti di ſtinctam eſ ſe à linea poſ ſeſ ſoris, vt quamuis verum ſit, quod vt quis prærogatiuam habeat ratione lineæ poſ ſeſ ſoris; neceſ ſarium ſit, quod caput lineæ maioratus occupauerit eam, prout Doctores aiunt: tamen ſecus eſt in linea primogeniti; in ea enim ſatis eſt, quod caput linea primogenituræ obtinuerit, & ideo, quamuis moriatur viuo patre, adhuc tamen eius linea prærogatiuam ſuccedendi habet; id quod ego metipſe in commentariis lib. 3. capit. 19. de repræ ſentatione, pluribus in locis, & ſ æpe obſeruaui, & certiſ ſimum eſt: & pro certo quoque ſupponit Ioannes Gutierres, in locis relatis ſuprà, & maximè Practicarum lib. 3. dicta quæ ſt. 68. ex num. 20. & num. 44. & ſeqq. & Canonicarum lib. 2. dict. cap. 14. ex num. 45. vſque ad num. 60. qui in omnibus Molinæ reſolutionibus, & in hac materia, primogeniorúm quæ ſucceſ ſione, octo principales concluſiones, ſiue regulas generales recenſet. Prima eſt, de natura primogeniorum eſ ſe, vt ipſa de primogenito in primogenitum tranſeant; ad quod citat Authores permultos, dicto num. 45. Secunda, quod in maioratus ſucceſ ſione, lineâ, rectâ debet ſemper ſuccedi, vt nec ſucceſ ſio retrocedat, nec de vna linea ad aliam tranſitus fiat, ad quod poſt Molinã , & alios ponderat legem 2. tit. 15. part. 2. quæ licet loquatur in Regni ſucceſ ſione, procedit etiam in maioratibus Hiſpaniæ. Tertia regula, ſiue cõcluſio communis eſt, quod recta linea, non ex omnibus, qui ab inſtituente, ſeu quouis maioratus poſ ſeſ ſore deſcendunt, ſed ex ipſis primogenitis, qui gradatim procreantur, tantummodo conſtituitur, vt inter filios, ne potes, ac pronepotes, cæterô ſque deſcendentes, primogeniti tantum lineam rectam efficiant, & ſucceſ ſiuè admittantur, prout latius ibi, atque ex relatione multorum Authorum. Quarta, quod linea vltimi poſ ſeſ ſoris conſideranda primùm eſt, vt illi, qui ex ea procedunt, cæ teris præferantur, nec tranſitus fiat ad alias lineas, donec ex ea deſcendentes finiantur; ad quod citat Authores quamplurimos num. 48. 49. & 50. & Ludouic. Molin, lib. 3. cap. 4. n. 13. & 14. placita, & reſolutiones de linea, gradu, ſexu, & ætate cõmemorat . Quinta, quod finita linea primogeniti maioris, ſtatim ſuccedit ſecundogenitus, eiuſque linea, & deſcendentia, & poſtea ſimiliter tertiogenitus. Et filius primogenitus efficit primum capit in linea deſcendentium, & filius ſecundo genitus ſecundum, ac tertius tertium, vt hoc ordine ad maioratus ſucceſsionem admittantur. Et filius ſecundogenitus, nunquam dicitur primogenitus, dum aliquis filius, aut deſcendentes à primogenito ſupereſt; de quibus omnibus, dicto cap. 14. num. 51. & 52. & 53. Sexta, quod extincta linea recta deſcendentium, ad lineam primogeniti collateralium, maioratus ſucceſ ſio pertinere debet; prout latiùs ibi, num. 54. & 55. vbi, & practicar. lib. 3. quæ ſt. 68. num. 21. & 23. explicat, quo modo poſ ſit primogenitura conſiderari vnius tranſuerſalis ad alium; & inquit, quod conſideranda eſt, vt ſuccedere debeat, qui inter ipſos tranſuerſales fuerit primogenitus; & ſicut in deſcendentibus, linea primogeniti prius conſideranda eſt, vt dum aliquis ex eo ſupereſt, tranſitus ad lineam ſecundogeniti non fiat; idem obſeruandum ſit in linea tranſuerſalium, vt priùs admittantur, & vocentur ad maioratus ſucceſ ſionem inter tranſuerſales, qui ex linea primogeniti tranſuerſalis deſcendunt; eis autem omnibus finitis, admittuntur cæteri ex linea ſecundogeniti tranſuerſalis, & ſic de cæteris. Quia quilibet fratrum conſtituit propriam lineam, & alter de alterius linea non dicitur; prout ibi comprobat, & ego metipſe tradidi cap. præcedenti. Septima concluſio, ſeu regula communis eſt, quod in ſucceſ ſione maioratus, finita vna linea, nõ conſideramus perſonam proximiorem, ſed lineam proximiorem, & in tali linea proximiori quærimus eum, qui deſcendit per ipſam lineam rectam ex filio maiori, vt primogenitus eius lineæ præ feratur, vt reliquis, & ſic patruo ſuo. Primogenitus autem dicitur, qui deſcendit per ipſam lineam rectam ex primogenito; vnde reliqui alij, vt fratres, & filj fratrum, excluduntur omnino interim, dum reperitur aliquis in linea recta; ſicuti obſeruant Corneus, Berous, Couarru. & Guillelmus à Monſerr. ibi commemorati per Ioann. Gutierr. n. 56. & 57. Octaua concluſio, ſeu regula communis, & cæ teras complectens (vt Gutierr. ipſe profitetur eodem cap. 14. num. 58. & 59.) deſumitur ex l. 2. tit. 15. part. 2. ibi: Que los ſabios antiguos tuuieron per derecho, que el ſeñorio del Reyno no lo ouieſ ſe, ſino el hijo mayor deſpues de la muerte de ſu padre, y eſto vſaron ſiempre en todas las tierras del mundo, do quier, que el ſeñorio touieron por linage, e mayormente en Eſpaña, e por eſcuſar muchos males que ac accierion, e podrian ſer fechos, puſieron, que el ſeñorio del Reyno heredaſ ſen ſiempre aquellos, que vinieſ ſen por la linea derecha, e por ende eſtablecieron, que ſi fijo varon no ouieſ ſe, la fija mayor heredaſ ſe el Reyno, e aun mandaron, que ſi el fijo varon murieſ ſe ante que heredaſ ſe, ſi dexaſ ſe fijo, o fija, que ouieſ ſe de ſu muger legitima, que aquel, o aquella lo ouieſ ſe, no otro ninguno, pero ſi todos eſtos fallecieſ ſen, deue heredar el Reyno el mas propinquio pariente, &c. Quamuis enim hæc lex loquitur in ſucceſ ſione Regni, ipſius tamen diſpoſitio locum habet, & ſeruanda erit in ſucceſ ſione alterius cuiuſcunque maioratus particularis Hiſpaniæ; quod ita obſeruarunt quamplures Authores, ibi relati; & præ cæteris eleganter Ludou. Molina, lib. 1. cap. 3. numer. 12. & 13. vbi duas regulas generales, & quotidie allegabiles in hac materia deduxit. Prima eſt, quod ſicut in Regno Hiſpaniarum debet ſemper lineâ rectâ ſuccedi, vt nec ſucceſ ſio retrocedat, nec de vna linea ad aliam tranſitus fiat, vt probatur ex dict. l. 2. partitæ, ibi: Puſieron, que el ſeñorio del Reyno, heredaſ ſen ſiempre aquellos; que vinieſ ſen por la linea derecha. Id ipſum ſit in omnibus aliis maioratibus Hiſpaniæ ſeruandum, ad Regni ſimilitudinem. Secunda, quod ſicut in Regni ſucceſ ſione, deficiente linea recta deſcendentium, ſucceſ ſio defertur proximiori, etiam tranſuerſali, vt probatur expreſ ſe ex eadem lege Partitæ, ita in ſucceſ ſione maioratus dicendum ſit, vt deficientibus deſcendentibus, maioratus ſucceſ ſio proximiori, etiam tranſuerſali deferatur. Quod etiam adnotauit, atque exornauit latius ipſe Molina, lib. 3. dict, cap. 4. & 6. Et hactenus de obſeruatione ſuperiori, & præfatis regulis communibus, ſiue conclu ſionibus generalibus in hac materia, à Ioanne Gutierrez deductis, quæ omitti non potuerunt, ſed cum ipſ æ adeò huiuſce capit. materiæ, & tractatui conueniant, omnino neceſ ſarium fuit, admodum prædictum eas commemorare, & adducere. Ex eiſdem autem remanet certum, & firmum, quod in ſucceſ ſione maioratuum regulariter ſeruari debet ordo linearum, per lineam rectam diſ currendo, & præferendo omnes de linea, in quam ſemel ſucceſ ſio intrauit, & lineam rectam ſemper Conſiderando, idque tam deſcendentium, quam tranſuerſalium reſpectu, ex dicta l. Partitæ, quando deſcendentes deficiunt. Inde & conſequenter, quod ſi duo ſimul, atque eodem tempore concurrant, alter proximior, & alter remotior, ſi remotior ſit in linea vltimi poſ ſeſ ſoris, præferendus eſt proximiori, qui eſt vltra eam lineam, & in alia linea, & proximitas non conſiderabitur perſonarum reſpectu inter omnes conſanguineos, aut eos, qui ex familia inſtitutoris procedunt; ſed inter eos, qui in ea linea ſunt, quæ prærogatiuam habet, in qua proximior vltimo poſ ſeſ ſori, præfertur remotiori; vt probatur in dict. capit. primo, de natura ſucceſ ſionis feudi, ibi: Ad ſolos, & ad omnes, qui ex illa linea ſunt, ex qua iſte fuit, & hoc eſt, quod dicitur, ad proximiores pertinet, isti & verò proximiores eſ ſe dicuntur, reſpectu aliarum linearum. Ex quibus verbis manifeſtè deducitur, ius illud lineæ excludere omnes alios conſanguineos, qui ex ea linea non ſunt, vt in concurſu proximitatis non intrent; & reduci ſucceſ ſionem ad eos ſolos ex ea linea, qui habita ratione ad lineam dicuntur. proximiores, iuxta eorundem ſententiam quos ſuprà retulimus, & Ioannes Gutierrez recenſuit; Molina etiam, lib. 3. dict, cap. 4. num. 13. & 14. quo loci non loquitur Author ipſe de deſcendentibus vltimi poſ ſeſ ſoris, ſed de deſcendentibus lineæ vltimi poſ ſeſ ſoris, iuxta text. quem allegat in dict. cap. primo, ibi: Qui ex illa linea ſunt, ex qua iſte fuit. Atque ita non inquit, quod præferantur, qui ab vltimo poſ ſeſ ſore deſcendunt, quia ſi extarent deſcendentes vltimi poſ ſeſ ſoris, dubium non eſ ſet; ſed quod præferuntur, qui procedunt ex linea vltimi poſ ſeſ ſoris, iuxta ea, quæ inferius dicentur, & dicta fuere cap. præcedenti, num. 49. & 50. & in ſimili, vltra relatos per ipſum Molinam conſiderauit Baldus, in conſ. 334. num. 6. & 10. lib. 3. & id ipſum, quod ſcilicet proximitas conſiderari debeat reſpectu lineæ, & quod proximiores dicantur aliarum linearum reſpectu, qui ſint in eadem linea, nec requiratur, quod is, qui ſucceſ ſionem prætendit, ſit de ſcendens ab vltimo poſ ſeſ ſore, ſed quod procedat ab eadem linea, ex qua ille procedit; voluit apertè ipſe Molina, lib. 3. cap. 8. num. 17. in verſ. Cum enim linea, vbi in hunc modum ſcripſit: Cum enim linea primogenitorum cæteras lineas præcedere debeat, etſi deſcendentes ex illa in gradu remotiori constituti ſint, vt pluries in duobus capitibus præcedentibus oſtendimus; conſequens eſt, vt nullo pacto prærogatiua gradus poſsit lineæ prærogatiuam infringere: cùm linea, vt ibidem, atque ſupra iſto lib. cap. 4. numer. 13. oſtendimus, primo loco in primogeniorum ſucceſsione con ſideranda ſit. Poterunt autem illa verba intelligi, vt prærogatiua gradus inter eos, qui in eadem linea con ſtituti ſunt, ſeruetur; non autem inter eos, qui in potiori linea inueniuntur. Hi namque debent cæteros, ex alia linea procedentes, præcedere, etſi ab eis in gradus, proximitate præcedantur. Et ſequuntur Velazquez Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ ſa 20. num. 29. Ioannes Gutierres, practicarum libro tertio, quæ ſtione 68. num. 52. & 53. Sic etiam, quod in primogeniorum ſucceſ ſione, cùm per lineas ſuccedatur, principaliter attendatur, atque conſideretur, quis ſit proximior lineæ, in quam intrauit ſucceſ ſio, & quod hæc inter cæteras prædilecta dicatur, & cum deficit, conſideretur ea, quæ ipſi immediatè proximior eſt, non autem deficere videatur, dum proximiores vltimo poſ ſeſ ſori ex ea linea ad ſunt, quamuis ab eo non deſcendant, clarè ipſemet probauit Molina, eodem libro tertio, cap. nono, numero decimo ſexto, in fine, in verſic. Similiter, vbi ſingulariter admodùm ſic ſcribit: Similiter etiam non obſtat ſecunda ratio, quod ſcilicet maioratus inſtitutor cenſeatur magis dilexiſ ſe ſibi proximiores, quàm eos, qui vltimo poſ ſeſ ſori proximiores fuerint: nam hæc ratio etiam conuerti poteſt, dicendo, quod imo ſicut testator prædilexit vltimum poſ ſeſ ſorem, ita etiam eidem proximiores prædilexiſ ſe cenſendus ſit: cum hi etiam ex eius familia procedant, & ab illa etiam linea deriuentur, quàm inter cæteras prædilexit, vel eidem ſaltem proximiores ſint. Et ſequitur Ioannes Gutierrez, practicarum libo tertio dicta quæ ſt. 68. num. 45. 46. &. 47. Sic ſane ad qualificandum proximitatem, dun[*] taxat attendi debet linea, per quam, ſiue ex qua. ſucceſ ſio deriuatur in vltimo poſ ſeſ ſore, & cæteræ lineæ conſiderabiles non ſunt; quod latè probauit Angelus, in conſ. 110. per totum maximè ex num. 7. vbi ex hoc concludit, quod frater vterinus non ſuccedit in feudo poſ ſeſ ſo per fratrem, quia erat de alia progenie, nec dependebat à ſtipite, à quo feudum proficiſcebatur; quod etiam tradit Martinus Laudenſ. in cap. primo, §. & vidimus, num. 47. de his qui feudum dare poſ ſunt, & ibi Præpoſitus, num. 66. & 72. Afflictis, num. 7. Balcara, num. 22. Bald. n. capit. 1. §. quinta verò, num. 1. de ſucceſ ſ. fratr. vel gradib. ſuccedent, in feud. & alios quamplures in hanc ſententiam, & pro firmiſ ſima regula refert Henricus Roſental. de feudis, capit. 71. concl. 57. num. 2. vbi affirmat, in hoc neminem diſcrepare. Et ratio eſt manifeſta, quia in hac materia, linea, & proximitas, non attenditur reſpectu lineæ ſanguinis, ſed reſpectu lineæ ſucceſsionis; ſicuti probatur in eodem cap. primo, de natura ſucceſ ſionis feudi: quia linea, quæ non cauſat prærogatiuam ſuccedendi, non attenditur, nec etiam gradus, nec[*] ſexus, quando eandem prærogatiuam non cau ſant; quod pulchrè tradidit Corneus, in conſ. 22. num. 22. & 25. lib. 2. in conſ. 131. num. 9. eodem volumine, Alexander, conſ. 88. numero primo, libro primo, Pariſius conſ. 36. num. 3. lib. 2. Hieronymus Gabriel, conſ. 86. num. 3. lib. 1. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 21. num. 9. & 10. & idem tenet Hondedeus conſ. 70. numero 44. & 43. lib. 1. vbi in hunc modum ſcripſit: Primo, quod etſi regula ſ ìt, vt proximior ad ſucceſ ſionem admittatur; regula illa intelligitur, quando eſt proximior, non ſolum reſpectu gradus, ſed etiam ſucceſsionis; cum hoc caſu non conſideretur prærogatiua gradus tantum, ſed quis in ſucceſ ſione præferatur; vt dicit Corneus, in conſ. 131. column. 3. num. 9. verſ. Et ex hac; & in conſ. 22. num. 15. lib. 2. Alexander, in conſ. 88. columna prima, libro primo, Pariſius conſ. 36. num. 13. lib. 2. & poſt Angelum, Cumanum, & alios, Hieronymus Gabriel, in dicto conſ. 86. numero tertio. Quæ declaratio procedit non ſolum in ſucceſsione abinteſtato, ſed etiam in fideicommiſsis, in quibus potior dicitur, non ille tantum qui in gradu præcedit, ſed qui in ſucceſ ſione ab inte ſtato, de iure communi præfertur; ſecundum Socin. iun. in conſ. 126. num. 25. lib. 1. Rolandum in conſ. 68. n. 48. lib. 1. Et vide Peregrinum d. art. 21. num. 9. & 10. vbi[*] quod gradus proximitas in materia ſucceſsionum conſideratur ſecundum ordinem ſuccedendi: & [*] gradus prærogatiua, quæ non producit effectum ſucceſsionis, non attenditur. Rurſus ad text. in dict. cap. 1. de natura ſucceſsion.[*] feud. quatenus probat, quod in feudo mortuo vltimo poſ ſeſ ſore abſque filiis, aſcenditur ad proximum ſtipitem, & ſi ex eo deſcendentes non exi ſtant, aſcenditur ad alium immediatum illius lineæ, & ſic deinceps, per patres, auos, & proauos, vſque ad vltimum in illo genere, qui eſt primus, & caput illius lineæ; & quo vſque omnes ex illa procedentes deficiant, non intrat alia linea; animaduertendum inquam erit ad eum text. id quod ibi in feudo ſtatuitur, in primogeniorum ſucceſ ſione quoque, ſimul eſ ſe obſeruandum, & ſolum eſ ſe vnam differentiam, quod in feudo non ſuccedunt tranſuerſales primi acquirentis, cap. 1. § & quia verſic. Cum vero Corradus; qui feudum dare poſ ſunt, cap. 1. §. filia, de ſucceſ ſione feudi, Molina, lib. 1. capit. 4. num. 38. & num. 42. verſ. Nec obſtat. atque ita deficientibus deſcendentibus vltimi poſ ſeſ ſoris, aſcenditur quærendo continuationem lineæ primi poſ ſeſ ſoris gradatim, accedendo ſolum ad primum acquirentem; à quo non fit tranſitus: in maioratibus tamen aliud ſtatuitur, quia ſuccedant tranſuerſales primi poſ ſeſ ſoris, & inſtitutoris etiam; ſi deficiant deſcendentes vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, aſcenditur quærendo continuationem lineæ, non modo vſque ad primum poſ ſeſ ſorem; ſed etiam ſuos patres, qui ſunt ſuæ lineæ contentiuæ, & ita gradatim vſque ad vltimum de familia, vt aduertit Alciatus, in l. pronuntiatio, § familiæ, verbo, vltimi, de verborum ſignific. Molina, lib. 1. capit 4. num. 40. atque ita quantum ad hanc limitationem lineæ, non valet argumentum de feudo ad maioratum, cùm ſit de re, aut ſucceſsione limitata ad rem, ſiue ſucceſsionem, ſui natura perpetuam, & non limitatam, vt ipſemet Molina, aduertit d. c. 4. n. 42. in fine, vbi ſic ſcribit; Nec obſtat text. in dicto cap. 1. §. & quia, verſ. Cum vero Corradus, qui feud. dar. poſ ſ. Quia illa iura loquuntur in feudis, quorum natura eſt, vt ad ſolos filios ac deſcendentes acquirentis extendantur, vt in eiſdem iuribus cauetur. Ideoque eorum diſpoſitio ad Hiſpanorum primogenia trahenda non eſt, quorum propria natura eſt, vt ad omnes ex familia inſtitutoris, tam deſcendentes, quàm tranſuerſales, extendantur. Vt ſuperius dictum, & probatum eſt: ex quo fit, vt ex rationis diuerſitate, de vno ad aliud argumentatio non procedat, vt alibi dicemus, Valet tamen argumentum de feudo ad maioratum, ex illo textu deſumptum, quantum ad effectum prædictum, vt quovſque linea vltimi poſ ſeſ ſoris finita ſit, ideſt, ex qua ipſe proceſsit, ſucceſsio non tranſeat ad aliam lineam: quod ex ipſomet textu apertè colligitur. Sic etiam animaduertendum erit ad conſilium [*] illud Baldi 321. lib. 1. quod reperitur inter conſilia Ancharani, & eſt conſ. 95. & cum eo Salicetus, cui nonnulli conſilium illud tribuunt; nam cum in clauſula proximioris ex linea Franciſci, diſputaſ ſent, an deberet intelligi effectiuè, in linea procedente à Franciſco, vel contentiuè ex linea in qua Franciſcus continetur; & tandem reſoluiſ ſent, intelligendũ eſ ſe contentiuè; adiiciunt ſtatim, quod non ideo aſcendẽdum eſt in infinitũ , ad quæ rendum communem ſtipitem, & vt tranſuerſales omnes comprehendantur, ſed ſuperſedendum eſ ſe in immediato à Franciſco, qui eſt pater ſuus, & ab eo deſcendentes dicentur ex linea Franciſci, nec poterit ſuprà aſcendi ad quærendum alium aſcendentem remotiorem, veluti auum, & proauum: in maioratibus namque quorum ſucceſ ſio perpetua eſ ſe debet in collateralibus quoque; ſicuti ex Molina lib. 1. cap. 4. num. 39. ſuprà dicebam: non id obſeruabitur, quod in ſucceſ ſione bonorum liberorum, Baldus, & Salicetus. ſtatuunt, dum conſiderant proximiorem ſtipitem duntaxat, vt ibi ceſ ſet, ſiue detineatur ſucceſ ſio ad excluſionem perpetuam cæterorum; aliter namque in ip ſis maioratibus dicendum eſt, vt ſucceſ ſio ſcilicet in infinitum protrahatur, nec cæteri excluſi remaneant. Proximi itaque ſtipitis conſideratio illa, quam Baldus. & Ancharanus faciunt, maioratuum ſucceſ ſioni non applicatur, ob contrariam eorum naturam, idque ad aliorum etiam collateralium excluſionem, applicari tamen poſ ſet, & æquali ratione Hiſpanorum primogeniis applicatur, quoad prælationem duntaxat, vt ſcilicet extincta linea immediata illius ſtipitis, quæratur retro in ſequenti, atque ita aſcenſiuè, quouſque accedatur ad primum ſtipitem, qui fuit caput totius illiuis deſcendentiæ; vt in dicto cap. primo, de natura ſucceſsionis feudi. Propterea obſeruandum, atque conſtituendum[*] erit, vtrumque dictum ſuprà, quod ſcilicet, ius primogenituræ: non debet exire ex illa linea, in quam ſemel intrauit; & quod non poteſt incipere niſi ab illo, qui ſucceſ ſionem occupauit: ceſ ſare equidem, ſiue locum non obtinere, ſi de voluntate teſtatoris, inſtitutoríſve maioratus aliter appareat, ipséque aut contrarium expreſsè diſpo ſuerit, aut adeò clarè ex forma vocationum, ſiue verborum & clauſularum conceptione, ex conditionéve, aut qualitate adiecta deprehendi valeat, vt de eo ambigi non poſ ſit; ſic ſane regulam præfatam, quod vna linea ſemel admiſ ſa, ſemper durat admiſ ſio, donec ſupereſt aliquis eiuſdem lineæ, etiam ſi alij alterius lineæ in pari, vel proximiori gradu exiſtant, non procedere, quando id repugnaret voluntati, & intentioni teſtatoris, vel quando clarè conſtat de voluntate, & diſpoſitione reſtantium in contrarium, vel quando reſtator ipſe aliter diſpoſuit, vel natura, aut qualitas in diſpoſitione requiſita ſic ſuadet. Aut ex taciturnitate, ſiue non reclamatione colligitur tacita quædam declaratio, ſiue interpretatio mentis te ſtantium, quod non reſtrinxerint ſucceſ ſionem ad vnam lineam ſemel admiſ ſam, quando in alia linea exiſteret alius habilior, vel eam qualitatem habens, quam ſucceſ ſurum habere voluit diſponens: ita ſcilicet regulam prædictam declarauit, atque limitauit, deciſ. 100. Rotæ in nouiſsimis part. 2. ex numero primo, vſque ad num. 7. nam cum in caſu ibi propoſito, Domini perſtitiſ ſent in deciſis, Bartholomæum ſcilicet, tanquam habiliorem ratione maioris ætatis, & Sacerdotij, præferendum eſ ſe Franciſco in ſucceſ ſione bonorum, de quibus agitur: inquit deciſio ea, non obſtare ea, quæ de nouo pro parte Franciſci adducebantur: Et in primis non obſtare, quod vna linea ſemel admiſ ſa, ſemper durat admiſ ſio, donec ſupereſt aliquis eiuſdem lineæ, etiam ſi alij alterius lineæ in pari, vel proximiori gradu exiſtant; vt per Baldum, Caſtrenſem, & Benedict. de Benedict. firmat Cuman. cõ ſ . 263. n. 10. lib. 1. Natta poſt alios conſ. 22. numero primo, libro primo, Ruin. conſ. 9. num. 4. in fine, & conſ. 165. num. 4. libro primo, Pedemontan. deciſ. 23. num. 34. vnde cum ad bona, de quibus agitur, fuerit admiſ ſus Ioannes, vt qui erat maioris ætatis, quam Sanctius, cumque de linea Ioannis ſit Franciſcus, qui eſt illius nepos ſequitur, vt Franciſcus præferatur Bartholomæo, qui eſt alterius lineæ; nec Ioannes admiſ ſus excludatur à Sanctio ob qualitatem clericatus ſibi postea ſuperuenientem, quia oportebat illam adeſ ſe tempore euenientis caſus ſucceſ ſionis, ad tradita per Bald. Aluarato. Præpoſit. & Afflictis in capit primo, de eo qui ſibi vel hæredibus ſuis, & latius per Mandellum conſ. 106. fere per totum, & maximè num. 12. ſed huic fundamento pluribus reſ pondetur modis. In primis, quod ſi in caſu noſtro haberet locum regula, quod linea ſemel admiſ ſa, &c. Poſ ſet dari caſus, in quo de linea ſemel admiſ ſa, ſolum ſupereſ ſet fœmina, vel minor natu, vel laicus: ex alid verò extaret, vel maſculus, vel maior natu, vel clericus: & ſic ſequeretur, vt fœmina præferretur maſculo, vet ætate minor præferretur ætate maiori, vel laicus præferretur clerico, quod expreſsè repugnat voluntati & intentioni teſtantium. Secundò reſpondetur ex obſeruantia ſubſecuta. Nam Sanctius propter qualitatem clericatus, ſibi ſuperuenientem excluſit Ioannem iam admiſ ſum, cui excluſioni non conſtat, nec Ioannem, nec po ſtea Didacum eius filium per ſpatium ferè quadraginta annorum reclamaſ ſe. Vnde ex hac eorum taciturnitate, ſiue non reclamatione, colligitur tacita quædam declaratio, ſiue interpretatio mentis teſtantium, quod non reſtrinxerint ſucceſ ſionem ad vnam lineam ſemel ddmiſ ſam, quando in alia linea exiſteret aliquis habilior. Et pro huiuſmodi obſeruantia faciunt tradita per Aymon. conſ. 101. num. 3. & 4. vbi loquitur in caſu, huic noſtro conſimili: & certum eſt, hæredem poſ ſe declarare voluntatem defuncti, vt per Decium poſt Bartolumn in lege, edita, numero 50. verſ. His tamen non obſtantibus, C. de edendo; & maximè non in præ iudicium alterius, ſed proprium, & ſuorum hæredum prout in caſu noſtro, vt bene Ruinus, conſ. 128. num. 15. verſ. Etiam non obſtat, lib. 2. & hæc tacita declaratio idem operatur, quod expreſ ſa, lege, cum quid, ff. ſi certum petatur. Præ ſertim, quod taciturnitas Ioannnis, & Didaci durauit per ſpatium fere quadraginta annorum. Tertiò reſpondetur, tunc tractari de ſuccedendo Sanctio, non autem Ioanni, tum quia Sanctius; etiam ſi forſan non potuerit de iure ob ſuperuenientem qualitatem clericatus excludere Ioannem iam admiſ ſum, nihilominus poſt mortem Ioannis excludebat Didacum eius filium: tum quia Sanctius erat ætate maior, & clericus, & per conſequens habilior Didaco: tum etiam, quid Franciſcus quando petiit huiuſmodi bona, aſ ſeruit illa pertinere ad ipſum per mortem Sanctij, & propterea non intrat in caſu noſtro regula quod linea ſemel admiſ ſa, &c. Secundo non obstat, quod in Regno Hiſpaniarum vigeat ſtylus, & conſuetudo, vt anniuerſaria perpetua; quale eſt istud de quo agitur, indicentur & regulentur ad inſtar maioricatuum, & fideicommiſ ſorum, prout teſtes deponunt. Et propterea quemadmodum in maioratibus, & fideicommiſsis habet locum regula, quod linea ſemel admiſ ſa, &c. Ita etiam dicendum eſt de anniuer ſario iſto, vt latè hic per informantes Franciſci. Siquidem reſpondetur conſuetudinem prædictam procedere in ſimplici anniuer ſario, non autem in eo, in quo teſtator aliàs depoſuit, prout declarant teſtes. Quartus & octauus ſuper primo articulo, ac primus, tertius, ſextus, octauus, & nonus, iuxta tertium interrogatorium. Et ideo benè dicunt tertius iuxta decimum quintum, & quartus iuxta decimum ſextum, non poſ ſe firmari aliquam certam regulam, quia diſpoſitiones teſtatorum ſolent eſ ſe differentes. At in caſu noſtro, tam ex verbis teſtantium, quàm codicillorum, clarè conſtat de voluntate, & diſ poſitione teſtantium in contrariũ ex ſupra deductis, &c. Hactenus deciſionis præfata Rotæ 100. verba, quæ ideo ad literam tranſcribere, ſiue hoc loco inſerere placuit, quod ſingularem præ ſtent explicationem, atque reſolutionem huiuſce materiæ, & regulæ ſuperioris circa lineam alicuius ſemel admiſ ſam. Et idem tradidit Farinacius, nouiſsimarum Rotæ Romanæ, anni 1618. deciſ. 627. num. 5. part. 2. tom. 2. vbi quod linea vna ſemel admiſ ſa ad maioratum, ſeu fideicommiſ ſum, maioratus ipſe nunquam exit de illa linea, donec aliquis extet ex ea, niſi conſtet, teſtatorem aliud voluiſ ſe, provt latius ibi. Stephan. Gratian. etiam, tom. 4. cap. 621. num. 3. 4. & 5. fol. 46. vbi poſt Loffredum, Ludou. Ca ſanat. & alios, ſpecificè adnotauit, quod ſucceſ ſio per ſaltum tranſire poteſt de vna linea in aliam, etiã extantibus perſonis lineæ, in quam ſucceſ ſio intrauit; cùm ex mente, & coniecturis, & verbis teſtamenti appareat, diſponentem ita voluiſ ſe; & quod hoc caſu præ ſumptiones, & coniecturæ erunt liquidiſ ſimæ probationes, quamuis teſtator non apertè expreſ ſerit voluntatem ſuam, provt ibi comprobat. Sic etiam regula eadem non procederet, quan[*] do reperirentur aliqui ſpecialiter vocati; quia hi præferuntur, etſi ſint remotioris lineæ, & gradus; nec regulæ linearum, & graduum locum obtinent; quia ſpecialis vocatio, & clara diſponentis voluntas id excludit, vt per text. in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo, notarunt ibi Gloſ ſa ordinaria, & Doctores communiter, de quibus latiùs infra, Angelus in conſ. 306. Chariſ ſime frater, in fine. Alexander, in conſ. 123. num. 1. lib. 1. Ruin. in conſ. 101. num. 93. & 10. & 11. lib. 2. & in conſilio 134. num. 24. eod. lib. & in conſil. 169. num. 7. eod. lib. & in conſ. 163. num. 10. 11. & 12. lib. 3. Pariſ. in conſil. 18. num. 86. lib. 2. Socinus iunior, in conſ. 20. num. 8. lib. 3. Cephal. in conſ. 251. num. 18. verſ. Poſtremo, cum num. finali, verſ. Septimum vero, Paul. de Montepico, in conſ. 96. Federicus Scotus, in 1. part. lib. 6. reſponſ. 20. num. 20. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 12. tit. final. numer. 18. Pet. Surd. in conſil. 125. num. 16. 17. & 18. lib. 1. Menoch. in conſil. 200. ex num. 20. vſque ad numer. 26. lib. 2. & in conſ. 106. num. 39. eod. lib. Ludou. Molin. de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 4. numer. 33. Peregrin. art. 19. num. 22. & vere aſ ſumptum prædictum clarè, atque expreſ ſe probatur in d. §. in fideicommiſ ſo (quocunque modo textus ipſe accipiatur) inquit enim: In fideicommiſ ſo, quod familiæ relinquitur, hi ad petitionem eius admitti poſ ſunt, qui nominati ſunt, aut poſt omnes eos extinctos, &c. Sanè licèt in conſtituendo exemplo ad eum text. Gloſ ſa, & Doctores communiter variauerint; ſicuti con ſtat ex Gloſ ſa, Bartolo, num. 1. & 2. Paulo, num. 4. Alberico, & Imola, column. 1. Peralta, ibidem, num. 1. cum ſeq. Sarmiento, ex num. 1. vſque ad num. 6. Alciato num. 3. Menoch. d. conſ. 200. ex num. 10. cum ſeq. in eo autem conueniunt omnes, nominationem, atque ſpecificationem perſonatum, tribuere nominatis ius prælationis, & præcedentiam; ſicque in ſpecie vocatos, præferri vocatis, in genere, ſiue collectiuè; vt per Molinam, dicto num. 33. Manticam, dicto num. 18. Surd. d. num. 17. & 18. Menoch. d. conſ. 200. videndus ex num. 6. vſque ad numero 14. & num. 20. vſque ad num. 27. Conueniunt etiam maiori ex parte (licèt nonnulli diſ ſentiant) text. eundem loqui de nominatione, aut vocatione facta ſub nomine proprio, provt eos commemorauit Menochius, ibidem, num. 10. & 11. & num. 24. & 25. quocirca Accurſius intellexit §. Ipſum, quando fuit relictum fideicommiſ ſum familiæ, itavt primi ſuccederent Ioannes, & Petrus, atque ita in vocatione nominis proprij. & licet exemplum hoc indubitabilem reddat eiuſdem text. deciſionem, in ſe veriſ ſimum eſt, & probatur per Sarmientum ibi, num. 5. qui dicit eum eſ ſe verum intellectum ipſius § Bartol. quoque, dum intellexit ita fideicommiſ ſum fuiſ ſe relictum; Petro, & Ioanni, & fa miliæ meæ fundum relinquo, & prius Petrum, & Ioannem, poſtea ſequentes venire, qui ſint ex familia, id ipſum probauit, vocationem ſcilicet factam nomine proprio; quod certum eſt, & contrarium contendentes, decipiuntur. Bartoli autem intellectum communiter eſ ſe receptum, conſtat ex Peralta ibi, numer. 4. Mainerio, in l. in toto, numer. 8. de regul. iur. Molin. Menoch. & aliis relatis ſuprâ, quamuis illum reprehendant Baldus, Cumanus, & Alciatus, cum quibus etiam Sarmientus, num. 3. & 4. ea adducti principaliter ratione, quod iuxta ipſum exemplum, non eſ ſent præferendi nominati, ſed potius deberent ſimul cum proximioribus de familia admitti in partes viriles, idque per text. in l. ſi quis Titio, ff. de vſufruct. accreſcendo, l. interdum, ff. de hæred. Inſtitut. l. ſi pater filio, ff. de vulg. & pup. l. vnica, §. his ita, C. de caduc tollend. ſic ea duntaxat ratione confutauit Bartoli intellectum Sarmienuts ibi, numer. 3. in principio, in hæc verba: Sed hic intellectus non eſt verus, quia Petrus, & Ioannes videntur in ſimul vocati cum familia, ſecundum Bald. per text. in l. ſi mulieri cum liberis, ſup. de vſufruct. accreſcend. & in l. ſi quis Titio. Cæterum Bartoli interpretationem, & exemplum retinendo, facile poteſt, & vere fundamento prædicto, quo nituntur contra Bartol. Cumanus, Alciatus, & cæteri reſponderi, conſtituendo familiæ appellatione, certum eſ ſe comprehendi omnes perſonas de familia, aſcendentes, deſcendentes, agnatos, cognatus, & tranſuerſales, vt in lege finali, Codice, de verborum ſignificatione, & in lege, pronuntiatio, §. familiæ, ff. de verborum ſignific, & in dicto §. in fideicommiſ ſo, & cum multis adnotarunt Menochhius, lib. 4. præ ſumpt. 88. ex numer. 1. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 22. numer. 26. Molin. lib. 3. cap. 4. numer. 9. Sic ſane Petrus, & Ioannes, cum eſ ſent de familia teſtatoris, comprehendebantur in legato familiæ relicto, etſi ſpecialiter nominati non fuiſ ſent, vt planum eſt; idcirco cùm teſtator eos ſolos præcæteris nominauerit, & legato ſpecialiter honorauerit, euidens voluntatis coniectura deducitur, quod eos prædilexerit, & omnibus de familia præferri voluerit, idque ob ſpecialem vocationem, quæ euidentiorem arguit voluntatem, & maiorem affectionem inducit, iuxta Authores omnes relatos ſuprà, & per Ruin. in conſ. 115. numer. 19. libro tertio, Pariſium, in conſ. 39. numer. 8. & 16. libro ſecundo, Socinum iuniorem, in conſ. 20. numer. 8. lib. 3. & Manticam, lib. 12. dicto titulo finali, numer. 18. Menochium in terminis noſtris, dict. conſ. 200. numer. 11. & numer. 20. & ſeq. ſic etiam, quia aliàs otioſa, & ſine effectu aliquid operandi maneret dicta ſpecialis nominatio eorum, qui aliàs ſub generali familiæ nomine continerentur, niſi hanc prælationem inducerent; quod dicendum non eſt, ſed potiùs diſpoſitio teſtatoris ita interpretari, vt aliquid operetur; iuxta vulgatam allegationem legis, ſi quando, ff. de legatis primo, de qua latè alio capite libri quarti. Hæc autetn ratio ceſ ſat omnino in iuribus prædictis, quæ contra Bartolum ponderantur, vtpote cùm in eis nullum præceſiſ ſet nomen, vel genericum, vel collectiuum, ſub quo perſonæ nominatæ comprehendi potuiſ ſent, nec etiam coniectura voluntatis aliqua aderat, ex qua prælatio daretur; quæ in terminis dicti §. In fideicommiſ ſo, & exempli Gloſ ſ æ, aut Bartoli, omnino dari debuit ob rationem prædictam, & coniecturatam mentem teſtatoris, ex qua ſpecialiter vocati, primo loco admitti debent: idque abſque diſtinctione, an præcedat nomen familiæ, an verò ſequatur; nam ſemper ſpecialiter nominati præferri debebunt, tanquam magis dilecti, ſiue ſint proximiores, ſiue remotiores, quia eadem ratio, & coniecturata mens teſtatoris militat, atque ita procedit ex mente communi omnium Interpretum, in eodem §. in fideicommiſ ſo, & eorum, quos ſuprà commemoraui; & tenuerunt Socinus, in conſilio 113. numero quarto, libro primo, Alciatus, in dicto §. in fideicommiſ ſo, & ibidem Peralta, numero ſexto. Præferri quoque debebunt ſpecialiter nominati, non modò ſi nomine proprio, ſingulari, & indiuiduo nominentur, ſed etiam ſi nomine appellatiuo, aut etiam generali; idque argumento legis ſecundæ, & legis, Titius, ff. de liberis, & poſthumis, & tradiderunt Alexander, in conſilio 123. numero primo, libro primo, Socinus, in lege, Gallus, § etiam ſi parente, numero decimo, Curtius iunior, in l. finali, numero decimo quarto, C. de ſucceſ ſorio edicto, & agnoſcunt quamplures relati per Menochium, dicto conſilio 200. numero vigeſimo, & vige ſimo tertio, libro ſecundo, qui ipſe cum eis tradidit, quod nominati ſub nomine appellatiuo tantùm, veluti filiorum, vel liberorum, aut alio generali, aut collectiuo, comprehendente plures gradus, & per ſonas, præferuntur vocatis in genere, & collectiuè: & num. 24. & 25. improbat ſententiam eorum, qui dixerunt, textum in dicto §. in fideicommiſ ſo, loqui de vocatione tantum facta ſub nomine proprio: & defendit non ita eſ ſe reſtringendum, ſed potius intelligendum eſ ſe in nominatis nomine appellatiuo, vt latius ibi. Idcirco, ſi teſtator vocauerit fratres, & familiam; aut filios, & familiam, admitti prius debebunt ad fideicommiſ ſum fratres, quam cæteri de familia: quia licet fratres, aut filj non fuerint nominati nomine proprio, ſed appellatiuo, aut collectiuo, habent tamen magis ſpecialem nominationem quàm cæteri; quod negari non poteſt, & compertum eſt, ex quo gradus ipſe filiorum, aut fratrum magis ſpecialiter vocatur, quàm cæteri gradus de familia vocentur; vnde militat eadem ratio prædilectionis, & coniecturæ voluntatis, & vnuſquiſque ex filiis, aut fratribus, tanquam magis ſpecialiter vocatus, præferendus eſt, ex deciſione eiuſdem §. in fideicommiſ ſo, & l. hæredes mei §. finali, ff. ad Trebellianum, & eleganter agnoſcit Menoch. d. conſ. 200. ex num. 7. cum ſeqq. & numer. 20. & tribus ſequentibus, vbi ſingulariter obſeruauit, nominationem tribus modis fieri, generaliter, ſpecialiter, & ſingulariter. Et nominationem ſpecialem eſ ſe dicit, quando teſtator vocat filios ſuos, aut fratres ſuos, ſub hoc nomine appellatiuo, & hos præferri nominatis, in genere, vel collectiuè, prout latius ibi. Et hactenus de limitatione prædicta, quando reperiuntur aliqui ſpecialiter vocati, vt linea non attendatur, ſed ipſi præferantur in ſucceſ ſione, etiam ſi ſint remotioris lineæ, & gradus. Ita quoque regula ipſa non procedit, quando te ſtator fecit ſeparatim lineas maſculorum, & fœ minarum, & priùs maſculos, quàm fœminas vocauit, ſiue fœminas ipſas, non niſi in defectum[*] maſculorum omnium admiſit; prout in terminis, de quibus longa ſerie ſuprà capit, præcedenti, quia tunc attenditur qualitas lineæ, & non gradus, & dum adfuerit perſona, quæ habeat qualitatem maſculinitatis, non ſuccedit fœmina, quamuis ſit proximior, & maſculus remotior; atque ita maſculus alterius lineæ excludit fœminam, etiam proximiorem eius lineæ, in quam maioratus intrauerat, quia quæritur linea, vbi ſit maſculus, vel perſona, quæ habeat qualitatem à teſtatore requi ſitam, vt probatur in cap. primo, de eo qui ſibi, & hæredibus ſuis, vbi quamuis feudum non faciat tranſitum de vna linea ad aliam, ex vulgatis re gulis ſuperiùs adductis, & deciſione textus, in dicto capit. primo, de natura ſucceſsionis feudi, ſpecifica tamen diſpoſitio, qua omnes maſculi prius, quàm fœminæ ponuntur, & vocantur, efficit, vt fiat tranſitus ad aliam lineam, vbi maſculus inueniatur, ita Baldus in Authent. ceſ ſante, numero quinto, C. de legitimis hæredibus, ſequitur Corneus, in con ſilio vigeſimo quarto, numero vigeſimo ſecundo, Curtius iunior, de feudis, prima parte, tertiæ partis, numero decimo ſeptimo, Menochius in conſil. 172. numero trigeſimo ſexto, libro ſecundo, Mantica libro octauo, titulo decimo quinto, numer. 58. Socinus in l. Gallus, §. nunc de lege Vellea, numero quarto, Surdus referendus ſtatim, & per Molin. libro tertio, cap. 5.[*] numero 55. quia vbi maioratus inſtitutor primo loco poſuit maſculos omnes, & in eorum defectum fœminas ſubſtituit; tunc quidem maſculi omnes, quamuis ſint diuerſorum filiorum, & deſcendentium eorum, faciunt vnam lineam excluſiuam, quarumcunque fœminarum, cap. primo, § filia, de ſucceſ ſione feudi. Additio ad Iſerniam, in cap. primo, numero decimo, de eo qui ſibi, & hæredibus ſuis, Craueta, in conſil. 664. numer, 15. volum. 4. Burſat. in conſil. 63. num. 12. volum. 1. Hieronym. Gabriel, in conſil. 70. num. 11. volum. 2. Anton. Sola, in conſtitutione Ducatus Sabaudiæ & titulo de feudis, gloſ ſa vnica, 3. p. num. 1. & 2. fol. 77. Surd. in locis ſtatim referendis. Quocirca fœminæ nullo modo[*] introduci poſ ſunt, quamuis in linea ſuperiori, & proximiori gradu ſint, quia non inueniunt gradum, cum ſit formata linea de maſculo in maſculum, & quicunque eorum, qui abſque deſcendentibus maſculis deceſ ſerit, expreſsè reperitur ſubſtituta linea maſculi ſequentis; Burſatus, in conſil. 229. numer. 14. cum ſequentibus, volum. 3. Fabius de Anna, conſil. 53. numer. 81. & ſequentibus, Menochius conſil. 172. num. 12. lib. 2. & conſil. 400. numer. 43. lib. 4. Surdus ſtatim referendus: & ita[*] non eſt curandum de proximitate gradus, & lineæ, niſi inter illas perſonas in quibus adeſt hæc prærogatiua, ſiue qualitas; Peregrinus, articulo vigeſimo, numero vndecimo, Mantica libro octauo, titulo decimo octauo, numero quinto, & 54. Molina libro 3. cap. 8. numer. 8. quia inſpicitur linea, quæ habet prærogatiuam ſuccedendi, iuxta ipſius maioratus inſtitutionem, ex textu, in dict. cap. 1. de natura ſucceſ ſionis feudi, linea verò, in qua non reperitur prærogatiua ſuccedendi, non attenditur, ſicut nec ſexus, nec gradus; vt ſuprà dixi; & per Corneum, in conſil. 22. num. 22. & in conſ. 131. numer. 9. volum. 2. Alexand. in conſil. 88. Ex num. 1. lib. 1. Pariſ. in conſil. 36. num. 13. lib. 2. Hieronym. Gabriel, in conſil. 86. num. 3. lib. 1. Hondedeus in conſil. 70. ex num. 44. cum ſeq. lib. 1. Peregrin art. 21. numer. 9. Et ſicut, quando eſt prærogatiua in linea, remotior illius præfertur proximioribus, ex aliis lineis procedentibus, ex cap. 1. de natura ſucceſ ſionis feudi, ita vbi prærogatiua eſt in ſexu maſculino, remotior ex illo præfertur fœminæ proximiori, vt. ſuprà dixi; & eleganter tradidit Baldus, in conſil. 137. num. 1. ad finem, lib. 2. in hæc verba: Pro quo facit, quia quandocunque eſt prioritas in ſexu, vel linea, remotior lineæ, vel ſexus, præfertur cuicunque proximiori poſterioris lineas, vel ſexus: Gregorius Lopez, in l. 3. titul. 13. part. 7. gloſ ſa magna, quæ ſt. 21. Molina, de Hiſpanorùm primogen. lib. 3. cap. 8. num. 7. & 8. Cephal. in conſil. 251. num. 42. cum ſequent. & num. 70. & 71. lib. 2. ſingulariter Per. Surd. in conſ. 349. n. 1. & 2. & in conſ. 407. num. 35. & 36. lib. 3. vbi ea omnia quæ hactenus diximus, eruditè comprobat, atque conplectitur; & præcitato conſ. 349. in hunc modùm ſcribit: Optimum ius fouere videtur domina Eliſabetha Corſ ìna contra dominas ſorores de Bubalis nam ſi feudi naturam inſpiciamus, nullo iure ad illud aſpirare poterant mulieres, à quibus ſorores præ dictæ cauſam habent, viuentibus Corſinis maſculis: fuerat enim conceſ ſum pro hæredibus vtriuſque ſexus, quo caſu fœminæ, cenſentur ordine ſucceſ ſiuo vocatæ, & non ſuccedunt, donec extant maſculi, vt per Alexandrum, in conſilio nono, numero quinto, & ſexto, volumine quinto, Præpoſ. in capit. primo, §. hoc quoque, columna ſecunda, de ſucceſsione feudi, Gozadinus, in conſil. 90. numero octauo, Curtius iunior de feudis part. ſecundæ quæ ſt. 17. Pariſius conſ. 21. numero ſeptimo, volumine primo, Natta, in conſilio 564. numer. 14. Burſatus, in conſilio 63. numero nono, vbi dicit eſ ſe magis receptam ſententiam, quam etiam probauit Rolandus, in conſilio 84. numero decimo quarto, verſiculo, Secundò iſta ſententia: volumine quarto, Vegius, in con ſilio vigeſimo octauo, numero vigeſimo primo, verſiculo Tertiò reſpondeo: Menoch. in conſil. 391. numero decimo quinto, & iſto caſu maſculus deſcendens a primo ſtipite, excludit fœminam à feudo, quod poſ ſidebat pater, vel frater ipſius fœminæ: quia donec extat maſ culus aliquis, quamtumuis remotior, is ſuccedit, vt probat textus in cap. primo, de eo qui ſibi, & hæredibus maſculis. Vbi dicunt Doctores, quod etiam ſi feudum aliquando deueniat ad fœminam, tamen maſculi ex ea deſcendentes excludunt fœminam; & non eſt habenda ratio de progreſ ſu feudi, ſed primum ſtipitem attendere debemus; & in ſpecie hoc vult Aluar. in cap. primo, columna quarta, verſicula, Oppono cum gloſ ſa quarta: de natura ſucceſ ſionis feudi; vbi vult, quod maſculus remotior, deſcendens tamen ab acquiſitore feudi, excludat fœminam proximiorem à feudo quod exundo extra maſculi lineam, intrauerat lineam feminæ; & ibi hoc etiam voluit Nardus ad Iſern. ſub num. decimo, Craueta latè, alios citans, in conſilio 664. numero decimo quinto, vbi probat, nihil intereſ ſe, quod maſculu ſit ex vna, vel ex alia, linea, dummodo deſ cendat à primo; Burſat. dicto conſilio 63. numer. 12. vbi multos allegat, Gabriel, conſ. 70. num. 11. vol. 2. vbi reprobat Ruin. & vult, non attendi diuiſionem, ſed reſpiciendum eſ ſe ad verba primæ conceſ ſionis: Sola in conſtitution. Pedemonta. titulo de feud. gloſ ſa vnica, part. tertia, numero ſecundo; vbi dicit maſculum remotiorem excludere fœminam proximiorem; ex quibus videtur, non eſ ſe recedendum ab hac ſententia, ſecundum quam patet Eliſabetham excluſiſ ſe Mariam, & ſororem, quæ tanquam fœminæ non poterant ſuccedere niſi extinctis omnibus maſculis, cùm non ſint, vel non intelligantur vocatæ, niſi in totalem maſculorum defectum. Et dicto conſ. 407. numero 35. & 36. ſcribit idem Surdus: Circa primam itaque quæ ſtitonem dicebam, fœminam deſcendentem ab eo, cui in diui ſione totum obuenit feudum, excludere maſculum ex alterius fratris linea deſcendentem; adducebam Ruinum, Beroum, & Burſatum, qui mouentur ex textu in capite primo, de natura ſucceſsionis feudi, & vltra ſuprà citatos adduco pro hac parte Baldum in conſilio 249. numero primo, volumine ſecundo, Richar. de Salicet. in conſ. 205. in prima dubitatione, in quinto volumine, inter conſil, Bald. Angel. conſ. 321. Pariſ. de Put. cap. primo, de eo qui ſibi, & hæredibus ſuis maſculis, Bologninum, in conſilio primo, numere primo, & ſequentibus, Ioann. Mar. Riminald. in conſilio 251. numero 31. vſque ad numer. 40. vbi latè pertractat: & mouentur prædicti, quia cum feudum ex diuiſione ad vnum ex filiis peruenit, qui à domino ſolus inueſtitur, videtur factum nouum, & conſideratur ſola inuestiti linea, donec ex ea aliquis maſculus vel fœmina extat. Opponitur nunc, quod contrarium probat textus in cap. primo, de eo qui ſibi, & hæredibus ſuis maſculis: qui loquitur in fortioribus terminis. Sed reſpondeo, textum illum procedere, quando feudum fuit conceſ ſum pro maſculis; & his deficientibus, pro fœminis; & ita quando ex mente partium conſtabat, maſculos quoſ cunque, & ex quacunque linea prouenientes, eſ ſe fœminis præferendos: tunc enim, donec aliquis ſupereſt maſ culus ex aliqua linea, dummodo deſcendat ab acquirente, ille excludit fœminam: quia ita conſtat de expreſ ſa inueſtientis, & recipientis mente. Et voluit Baldus, in Authent. Ceſ ſante, columna finali, verſiculo, Dicas quod, C. de legitimis, hæredibus. Idem voluit Curtius iunior, de feud. part. 2. in 4. Princip. quæ ſt. column. penult. verſ. Hoc tamen non obſtante; vbi vult hoc obtinere propter expreſ ſam ipſorum diſponentium voluntatem; & ita reſoluit Menoch. conſ. 172. num. 36. & in conſ. 315. num. 40. vbi dicit, pro ſua parte tenuiſ ſe quoque Cephal. in conſ. 581. eiuſque reſolutioni, quod pertinet ad intellectum dicti textus, conſentit Cardinalis Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 8. tit. 18. num. 58. qui etſi contrarium concludat in facto principali ſuccubuit tamen in cauſa, & fuit pro contraria parte iudicatum, ſecundum conſilia Menochij & Cephali, vt refert Peregrinus qui eiuſdem fuit opinionis, in tractatu de fideicommiſ ſis, art. 26. num. 19. eandem reſolutionem poſuit Gabriel, in conſ. 70. numero 10. verſ. ex quibus apparet male; vbi dicit, in eo textu apparere ex verbis inueſtituræ, primum inueſtitum, qui ſolus feudum accepit, voluiſ ſe inter quoſcunque deſcendentes ſuos, maſculum præferri fœminæ, & omnes maſculos quoad hoc reputari, ac ſi eſ ſent eiuſdem lineæ: nos autem ſumus in caſu longè diuerſo, quia feudum fuit conceſ ſum pro hæredibus, tam maſculis, quàm fœminis, per quæ verba non conſtat, quod partes vo luerint quoſcunque maſculos deſcendentes ab inteſtato præferri fæminis: quinimo cum feudum conceditur pro maſculis, & fœminis, mens contrahentium intelligitur talis eſ ſe, quod fœminæ ſimul cum maſculis ſuccedant, vt expreſsè voluit, Aluar. in d. cap. quin etiam col. 2. verſ. Reſtringi ergo debet, vbi inquit, mentem contrahentium, & apertam verborum naturam hoc importare, & Aluar. ſequuntur Socin. Ruin. Pariſ. & alij, quos citaui in principio, in verſ. Confirmatur, quia feuda: aliud igitur eſt, quod feudum concedatur pro maſculis, & fœminis ſimpliciter, & abſolutè; aliud verò, quod detur pro maſculis, & eis deficientibus pro fœminis; vel detur pro maſculis, & fœminis; ita tamen quod maſ culi donec extabunt, excludant fœminas: quia primo caſu ſi feudum ex diuiſione perueniat ad vnam lineam, fœmina ex ea linea deſcendens, excludet maſculum prouenientem ex alia linea. Secundo verò caſu, ex quacunque ſit linea maſculus, dummodo deſcendat à primo inueſtito, excludet fœminam. Hactenus Petrus Surdus in locis relatis, & de ſuperioribus, quæ ſunt ſummè notanda, quia admodum vtilia, & neceſ ſaria, & quæ frequenter occurrere ſolent. Exemplum autem eorum, quæ ad interpretationem d. cap. 1. de natur. ſucceſ. feud. tradidi ſuprà, non obſcurè deduci valet ex verbis eiuſdem textus, vbi ſic ſcribitur; Dummodò ſcias, quod ſi quis habens beneficium, quatuor ſuperſtitibus filiis decedat: & feudum ad vnum ſolum ex diuiſione deueniat, & iſte ſuperſtitibus filiis duobus, vel tribus decedat, qui patrueles dicuntur; & ad vnum eorum beneficium feudi ex diuiſione perueniat: & ſimiliter iſte ſuperſtitibus filiis decedat, qui patrueles dicuntur, ad quorum vnum feudum ſimiliter peruenit, ſicut etiam ex aliis ſuperioribus, vel primis fratribus ſuperſunt maſculi, ſi ille qui feudum habet, deceſ ſerit nullo filio relicto: an ad omnes, vel ad quos perueniat quæritur? Reſpondeo ad ſolos, & ad omnes qui ex illa linea ſunt, ex qua iſte fuit; & hoc eſt quod dicitur, ad proximiores pertinere; iſti verò proximiores eſ ſe dicũtur reſpectu aliarũ linearũ , ſed omnibus ex hac linea deficiẽtibus , omnes alia linea æqualiter vocantur. Hactenus ille textus, pro cuius explicatione obſeruandum eſt, quod linea dupliciter con ſideratur communiter, effectiuè ſcilicet, & contentiuè; effectiua linea dicitur ea, quam pater afficit,[*] & propterea ex ea linea non dicuntur, nec ſunt ni ſi hi, qui à patre ipſo deſcendunt; at verò ſi contentiuè accipiatur, tunc omnes dicuntur de linea paterna, qui ſunt ſub ea, in qua pater continetur, & hoc modo de linea paterna dicuntur etiam tranſ uerſales; ita ſane poſt Bald. & alios, declarat Socin. in l. Gallus, §. nunc de lege Vellea, numer. 3. Ruin. in conſ. 40. numer. 42. libro ſecundo, Burgos de Paz, poſt alios, quos citat, in conſilio 26. numer. 40. 41. & 42. Rolandus, in conſilio 23. numero 40. libro 4. ſingulariter Ioann. Cephal. in conſ. 313. numer. 57. & 58. lib. 3. vbi vide & in conſ. 664. numer. 21. 22. & 23. lib. 5. Menoch. in conſ. 234. num. 9. vol. 2. & in conſ. 926. ex num. 11. cum ſeq. lib. 10. & in conſ. 1250. num. 23. 24. & ſeq. fol. 171. lib. 13. vbi quod linea in ſucceſsionibus, quædam eſt contentiua, & quædam effectiua. Effectiua linea recta dicitur, quam pater conſtituit. atque efficit, & ob id, hæc propriè incipit ab ipſo patre, & ad eius deſcendentes ſolummodò fluit. Contentiua autem, & comprehenſiua linea recta eſt, ſub qua & pater ipſe comprehenditur, atque continetur. Et hæc continet, & comprehendit non ſolum patrem ipſum, eiuſque deſcendentes, ſed etiam tranſuerſales; ſicuti egregiè reſpondit Salicet. inter conſilia Bald. & Salicet. provt ibi refert ipſe Menoch. & addit num. 24. quod hæc linea recta contentiua, alio nomine appellatur linea tranſuerſalis, ex quo in ea continentur tranſuerſales per rectam lineam, habito reſ pectu ad perſonam, à qua habuerunt originem; provt in ſpecie, & omnium clarius ſcriptum reliquit ex recentioribus Oliuerius Textatorius, in titulo de gradibus cognationum, c. 9. num. 16. quod inter conſanguineos tranſuerſales, quilibet eorum eſt in linea recta, habito reſpectu ad perſonam, à qua habuerunt originem, ita quod verba teſtatoris hæc ſunt, provt Menoch. d. conſ. 1250. numer. 25. & 4. ſeq. ea tranſcripſit: A perſona, à qua ipſi conſanguinei tranſuerſales deſcenderunt, oriuntur duæ linea deſ cendentes directæ, quæ quidem deſcendentes faciunt vnam tranſuerſalem: vt in hoc exemplo, filij duorum fratrum attinent ſibi in linea tranſuerſali, & tamen quilibet eorum deſcendit linea recta. Vnus in vna, & alius in alia, habito respectu ad communem perſonam, aui eorum, à quo deſcenderunt. Et ſic ſunt in duabus lineis rectis deſcendentibus: tamen inter ſe ſolum faciunt vnam lineam tranſuerſalem, in qua ſunt: hæc text qui num. 18. ita ſubiungit. linea tranſuerſalis ſubdiuiditur in lineam tranſuerſalem inferiorem, & pure tranſuerſalem; ſeu in aſcendentem, deſcendentem, & purè collateralem; ſecundum Gloſ ſ. in verbo, materiam, vbi Angelus in §. item amitam, ſuprà, de nuptiis, & Gloſ ſ. verbo, ex tranſuerſo, vbi Plat. & Ang. in §. 3. gradu, iſto eod. tit. in ſuperiori linea tranſuerſali ſunt auunculus, matertera, patruus, amita, patruus magnus, amita magna, auunculus magnus, matertera magna, propatruus, proamita, proauunculus, promatertera, abpatruus, abamita, abauunculus, abmatertera. Omnes iſti, & mihi ſunt ſimiles tranſuerſales, & ſuperiores. In inferiori linea tranſuerſali ſunt, fratris ſororiſque filius, filia; fratris, ſororiſque nepos, neptis; fratris, ſororiſque abnepos, abneptis, & ſimiles. Tales enim ſunt mihi tranſuerſales, & inferiores. Iſta probantur in gloſ ſ. allegata, & in l. ſtemmata, ff. de gradibus, & in § 3. 4. 5. & 6. huius tituli. Alij ſunt mihi tranſuer ſales propriè, & pure, qui non ſunt mihi ſuperiores, nec inferiores, vt frater, & ſoror, & ſimiles, §. 2. hoc eodem tit. cum ſimilibus, hactenus loco prædicto Menoch. Vltra quem, & id ipſum, quod ſcilicet linea dupliciter ſumatur effectiuè, & contentiue; adnotarunt etiam Valenç. Velazq. in conſilio 97. num. 6. 7. & 8. & 22. D. Mart. in ſumma ſucceſsionis legalis, par. 2. q. 1. art. 3. num. 5. fol. 650. & q. 4. Art. 6. num. 42. & tribus ſeq. fol. 756. Robles de Salced. de repræ ſen. lib. 2. cap. 30. num. 42. & 43. fol. 316. & qualiter in maioratu accipiatur, explicat ipſe Author, lib. 3. c. 4. num. 16. dicens, quod quando teſtator plures perſonas, eorumque deſcendentes vocauit, diuerſas conſtituiſ ſe lineas videtur, ita vt ex eorum quolibet omnes deſcendentes, ex illa ſint linea, cuius initium in perſona primi vocati, & ſic de cæteris ſuſceperit; & quamuis filij primi vocati, nouas inter ſe lineas conſtituant, quarum quælibet in cuiuſlibet filij perſona initium acceperit, & per con ſequens filius ex altero fratre de alia ſit linea diuer ſa, & admitti nequeat, dum ex primo filio deſcendentes ſuperſint, provt ſuprà ex eodem Authore retuli; nihilominus reſpectu maioratus fundatoris, omnes ex primo vocato deſcendentes, vnius ſunt lineæ, etſi inter ſe tranſuerſ æ lineæ, à prima dependentes, conſiderentur. Lineæ etiam effectiuæ, & contentiuæ diſtinctionem commemorarunt Philip. Paſchalis, de viribus pat. Poteſtatis, 4. p. cap. 9. num. 65. Ioan. Griuellus, deciſ. Dola. 109. ex numer. 14. fol. 296. & ego metipſe notaui ſup. cap. 92. num. 48. & 49. vt explicarem dubium illud, an frater, vel ſoror vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris de eius linea dicatur. Quod attinet verò ad explicationem d. cap. 1. De natur. ſucceſ. feudi, & in linea effectiua, quoad primogenia, vel maioratus, clarum eſt exemplum, conſtituendo, maioratus inſtitutorem filios habuiſ ſe, eorum primogenitum ſucceſ ſiſ ſe. ipſúmque relictis liberis deceſ ſiſ ſe eorundemque primogenitum ſucceſ ſiſ ſe etiam, & filios reliquiſ ſe, quorum primogenitus etiam ſucceſ ſit, & abſque liberis mortuus eſt, ita vt ex primo ſucceſ ſore, qui fuit filius inſtitutoris, filius, & nepos, qui inſtitutoris pronepos fuit, ſucceſ ſerit, & ſine prole (vt dixi) deceſ ſerit. Tunc namque ad eos maioratus ſucceſ ſio deuoluitur; quia ex ea linea ſunt, ex qua iſte fuit; nam & hi proximiores ſunt: Et quemadmodum, quando linea aſcendentium conſideratur, prius ad patrem, quam ad auum; & priùs ad auum, quam ad proauum, peruenitur; ita quoque in caſu prædicto deueniendum eſt ad proximiores ex eadem linea, antequam ad vlteriores perueniatur, ſic ſane deſ cendentes ex primo vocato, qui primam lineam conſtituit, & in quam prius venit ſucceſ ſio, potiores erunt in ſucceſ ſione, etiam ſi in remotiori gradu inueniantur, reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris; quia ſunt de linea prima, & de ea ad aliam tranſitus fieri nequit, quouſque finiatur, & omnes ex ea deſcendentes deficiant. In contentiua verò linea, in qua continentur omnes, qui ex eadem linea ſunt, ex qua fuit primus inſtitutor, ſi concurrat conſanguineus aliquis, qui vltimi poſ ſeſ ſoris reſpectu proximior ſit, cum aliquo ex eadem linea primi inſtitutoris, ſiue ex qua ille fuit, tunc procul dubio is præferri debet, etſi in remotiori gradu exiſtat, quia ex eadem linea eſt, ex qua ille fuit; & linea prius quàm gradus conſideratur, vt ſ æpè dictum fuit. Sic quoque ſi proponamus, maioratus inſtitutionem factam eſ ſe à tranſuerſali aliquo, veluti à patruo magno, & ab amita, vel alio conſanguineo, aut cognato quocunque; & vocaſ ſe cognatum vel conſanguineum aliquem, & eius lineam, aut deſ cendentes directè; & filium, atque nepotem tantum, vel etiam deinceps alios ex primo vocato ſucceſ ſiſ ſe; & tandem vltimum eorum, qui ſucceſ ſit, abſque liberis, & deſcendentibus deceſ ſiſ ſe; tunc namque finitis deſcendentibus eius, qui primo loco vocatus eſt, dubitari poſ ſet, an ſurſum aſ cendi debeat, & inueſtigare, an eiuſdem primi vocati ter aliquis exiſtat, vel etiam ex eo deſcendentes adſint, vt finita ſcilicet omni linea ipſius primi vocati, alia linea quæri debeat, ſcilicet ſe[*] cundo geniti ab ſtipite, nempe à patre primi met eiuſdem, qui primo loco ſucceſ ſit; quod nonnulli contendere poſ ſent, & facile decipi deciſione text. in d. cap. 1. de natur. ſucceſ. feud. vt ſcilicet ex regula eiuſdem text. deſcendentes omnes à primo vocato, ex eiuſdem etiam patre admitti debeant, & ſucceſ ſio computari, prout computatur, quando pater communis, ſeu aſcendens feudum acqui ſiuit, ſeu maioratum inſtituit: quod eſ ſet proculdubiõ contra deciſionem text. in cap. vnic. de benef fratris, & in d. cap. 1. de natur. ſucceſ. feud, quæ proculdubio ſolum habet locum in feudo paterno, hoc eſt in feudo, quod originem, & creationem traxit ab aſcendente parente communi totius familiæ, & ab eo proceſ ſit in ſua acquiſitione, atque fundatione, prout ex verbis textus ipſius deprehenditur manifeſtè. Ita quoque in primogeniis, ſi proponamus, maioratum inſtitutum fuiſ ſe ab aſcendente parente communi, quia cum ipſe inſtitutor ſit pater communis omnium ex eo de ſcendentium, omnibus equidem ab eo procedentibus quæ ſitum videtur ius ſuccedendi; habita priùs lineæ, ſexus, & gradus prærogatiua, & ſic finita vna linea vnius filij, ſubrogatur altera ſecundogeniti, & poſtea tertiogeniti, & ſic deinceps, quia quilibet eorum ſuam lineam conſtituit, vt cum Molin. & aliis tradidit Ioann. Gutierr. in con ſil. 13. num. 12. Mier. 2. p. cap. 7. num. 14. & deſcendentes vnius proximioris lineæ etiam remotiores gradu præferuntur proximioribus gradu alterius lineæ ſubſequentis, & hoc eſt quod dicitur in d. cap. 1. ad proximiores deuenire, & per Ioann. Gutierr. pract. lib. 3. quæ ſt 69. numer. 45. in fin. & 46. & 47. vbi ſic ſcribit: Quod etiam probatur, quiu finita vna linea in ſucceſsione maioratus, dum quærimus aliam lineam, non conſideramus perſonam proximiorem, ſed lineam proximiorem, vt conſtat ex ſupradictis, & in huiuſmodi linea proximiori quærimus eum qui deſcendit per ipſam lineam rectam ex filio maiori, vt primogenitus eius lineæ præferatur reliquis, & ſic patruo ſuo, vt vltra ſupra dictos concludit Gullielm. de Monſerr. in tractatu de ſucceſsione Regum Francorum volum. 13. tractat, in antiquis, ſuper primo dubio, vbi num. 8. inquit, quod finita vna linea, prius admittuntur, & ſuccedunt deſcendentes ex linea ſequenti, quam hi, qui ſunt in cæteris lineis, etiam ſi ſint propinquiores, quod ex ſupra dictis latius comprobatur. At verò quando maioratus inſtitutor, non fuit pater, nec aſcendens communis, ſed potius tranſ uerſalis, & vocauit conſobrinum, vel alium con ſanguineum, aut cognatum ex latere, & eius lineam; omnes deſcendentes huius primi vocati admittuntur, & vltimo abſque liberis decedente, finitur eius familiæ ſucceſ ſio, & non aſcenditur ad patrem primi vocati, & eius ſecundo, aut tertio genitum, nec ad deſcendentes ipſorum, quia hoc caſu excluſi ſunt, d. cap. vnico, de benef. fratris, non enim præ ſumitur, quod huiuſmodi inſtitutor vocare, atque ad ſucceſ ſionem inuitare voluerit, niſi deſcendentes primi vocati, quia cum non ſit pater communis totius eius familiæ, non videtur aliis, quam dictis deſcendentibus aliquod ius quæ ſitum, & ſic finito vltimo, qui à primo ipſo vocato procedat, atque deſcendat, reuertitur ſuc ceſ ſio ad fundatorem, ex text. in d. cap. vnico, de beneficio fratris, & qualiter frater in beneficium fratris ſuccedat, vbi ſic ſcribitur: Si quis acquiſierit beneficium, & ſine filio maſculo mortuus fuerit, & fratrem reliquerit: frater non ſuccedat fratri, ſed dominus habeat, niſi per inueſtituram à domino ordinatum fuerit, vt frater ſuccedat fratri, ſi mortuus fuerit ſine hærede maſculo, vel ſuccedat frater fratri morienti ſine filio, vel niſi beneficium de communibus bonis fuerit emptum, vel vtriuſque nomine domino ſciente: ſi inſimul ſteterint, vel in hoſtem Regis acquiſierint. Superiora autem non ſunt auctoritate, ſiue Interpretum noſtrorum ſententiis, atque traditionibus deſtituta; imò ſpecificè, atque ſingulariter comprobantur ex his, quæ quamplures in terminis adnotarunt; atque ſcripſerunt: & vt alios omittam, Hippol. Riminald. obſeruationibus ipſamet ſententia, & reſolutio comprobatur, is enim in conſil. 741. numer. 21. & 22. lib. 7. in hunc modum ſcribit: Præterea id confirmatur, nam poſt[*] quam teſtator dixit, & ſucceſ ſiuè de primogenito in primogenitum ſubiunxit, donec eius linea maſculina durabit; quæ verba veniunt intelligenda de linea recta, & effectiua, videlicet quam fecit D. Ioann. Felix; non autem de contentiua, quæ poſ ſet & tranſuerſales continere; prout declarat, poſt Bald. Socin. in l. Gallus, §. nunc. de lege, num. 3. de liber. & poſth. Ruin. con ſil. 98. colum. 2. volum. 1. Dec. conſ. 379. & Pariſ. conſ. 40. num. 42. volum. 2. illa namque verba donec eius S. Ioann. Felicis linea durabit, denotant lineam perſonæ ſuæ propter dictionem, eius, perſonaliſ ſimam; & excludunt tranſuerſalem, in qua eſt D. Horat. ſicut & dictio, donec, prout vtramque dictionem prius ponderauit. Idem Riminald. in conſ. 412. num. 80. lib. 4. vbi id ipſum tradit, & affirmat, lineam à [*] primo vocato conſtitui, atque à filio, non à patre incipere: & in conſ. 371. num. 77. & 78. & 79. lib. 4. ſic etiam ſcripſit: Illi enim dicuntur eſ ſe de linea alicuius, cuius eſt ipſum caput, ſecundum Bartol. in conſ. Gualterius Petri: &. conſ. In quæ ſtione prædicta[*] licèt aliàs: quem refert Corn. conſ. 198. col. fin. vol. 2. Ruin. conſ. 149. num. 6. & pleniùs conſ. 105. num. 3. volum. 2. Menoch. conſ. 106. num. 229. pari modo in ſecunda parte, quando teſtator dixit, quod bona perueniant in fratres ſuos, & eorum filios, & deſcendentes, intelligi debet de linea vniformi ipſorum fra[*] trum; videlicet, quod bona, quæ perueniſ ſent ad Chri ſtophorum fratrem, tranſire deberent in D. Oldrad. & Proſperum deſcendentes D. Chriſtophori diuerſ æ lineæ, illi enim non dicuntur de linea D. Nicolai, qui illi attinent ex tranſuerſo, vt declarant Bart. & Ruin. con ſiliis allegatis: tranſuerſales enim coniunguntur per[*] duas lineas, vt patet ad oculum ex arbore, & probatur in l. teſtamenta, cum ibi not. ff. de gradibus: & melius in cap. 1. de grad. ſuc. in feu. & ſic vnus ex collateralibus, & in vna linea, & alius in alia, non autem in vna, & eadem linea; vt ad vnguem concludit Ruin. in d. conſ. 149. num. 6. volum. 2. Idem Riminald. in conſ. 117. ſic ſcribit: num. 27. & 28. lib. 2. Quibus ex verbis apparet, quod cum teſtator locu[*] tus fuerit de linea maſculina hæredum nominatorum, qui ſunt Franciſcus, & D. Paulus, ipſi Franciſcus, & D. Paulus in linea conſiderata per teſtatorem non comprehenduntur, ſed illa incipere debet ab eorum filiis; ipſi vero Franciſcus, & D. Paulus remanent tanquam ſtipites, ita declarat in ſimili Bald. conſ. 448. Conceſ ſa eſt, volum. 3. vbi dicit, quod in numero generationis non computantur perſona patris, ſed ſtipes; quia non eſt generatio, ſed cauſa generationis: idemque clarius ponit Castr. in l. maritus, C. de procur. ſequitur Alex. in l. Gallus, §. nunc de lege, ff. de lib. & poſthum. & conſ. 43. col. 2. vol. 3. quod eſt repetitum conſ. 53. vol. 6. vbi dicit, quod linea maſculina Bartholomæi incipit in Gabriele illius filio. Confirmat hoc idem D. Alciat. reſp. 494. col. 2. vbi dicit, quod aliud eſt Dionyſius, aliud linea maſculina Diony ſij; ſicut aliud eſt ſtipes, aliud rami ſtipitis; aliud genitor, aliud generatum; argu. c. fin. de inſti. & cum prædictis conſentit in eodem caſu Ruin. conſ. num. 3. vol. 3. & melius etiam Pariſ. conſ. 74. colum. 1. volu. 3. inferens in terminis noſtris, quod ex quo pia cauſa ſub ſtituta fuit, deficiente linea maſculina Dionyſii, in qua ipſe non continetur, ipſi Dionyſio non dicitur ſubſtituta, eoque moriente pupillo, & ſic ſine filiis, talis caſus dicitur omiſ ſus à teſtatore, remanétque ſub diſpoſitione iuris communis, l. commodiſ ſimè, ff. de liber. & poſthum. l. ſi extraneus ff. de condict. ob cauſ. ſucceditque veniens abinteſtato proximior; vnde ſic & in noſtro venire debet D. Leonora ſoror dictorum hæredum, non autem ſocietas S. Crucis illis non ſubſtituta, qui ſine filiis ambo deceſ ſerunt. Et hactenus de ipſius Riminal. traditionibus, & obſeruationibus in propoſito, qui ipſe in conſil. 744. num. 22. & duob. ſeq. lib. 7. inquit: Quarto conſidero, quod teſtator non ſolum voluit, dictam domum remanere inter dictos de Pardis, ſed addidit per lineam rectam maſculinam; quæ verba nedum comprehendunt Hectorem filium Comitis Galeatij, ſed etiam Galeatium iuniorem, & Pardum illius filios; ſicut enim linea apud Geometras, eſt longitudo abſque latitudine, cuius extrema ſunt duo puncta: ita per metaphoram lineam in Arbore conſanguinitatis[*] dicimus, quæ ab vno ad aliũ per quoſdã gradus protenditur: l. Iurisconſultus, § ſunt & ex lateribus ff. de gradib. vnde ſunt dictæ lineæ aſcendentium, deſcendentium, & collater alium, vt per Ioan. And. & alios in lectura Arboris. Sicut & exemplo dicimus, lineam Margaritarum, quæ conſtat ex pluribus margaritis, l. lineam, ff. ad leg. falcidiam, & ego dixi conſil. 117. num. 68. merito non poſ ſumus dicere, quod ſubſtitus fuerit Hector tantum filius Com Galeatij, ſed etiam Hectoris filij ex coniecturata voluntate teſtatoris, ſubiicientis, quod dicta domus remaneat in dictos de Pardis per rectam lineam maſculinam, ſub qua illi comprehenduntur. Et in conſil. 830. ex num. 8. lib. 7. & id ipſum, quod ſcilicet, in dubio facta mentioue de linea, intelligatur de recta, ſiue quod verbum linea ad rectam referri debeat, non ad inflexam, ſiue tranſuerſalem, cum Bald. Dec. Socin. Caſan. & aliis, tradidit Burg. de Paz, in conſ. 29. numero 71. & dicit, id probari in l. Iurisconſultus, §. parentes, ff. de gradibus, & antea tradiderunt, numer. 21. Menoch. etiam, in conſ. 926. num. 11. & ſeq. lib. 9. vbi inquit, quod ſecundum ius commune, tot ſunt lineæ, quot ſunt filij, & linea à quolibet filiorum incipit; & linea hæc appellatur effectiua, quam vnuſquiſque filiorum efficit, & Interpretes noſtros communiter ſcriptum reliquiſ ſe, teſtatorem vocantem, lineam, intelligere de linea effectiua, & recta; & propterea tranſuerſales non dici vocatos, D. Mart. in ſumma ſucceſ ſionis legalis, p. 2. q. 1. art. 3. num. 5. fol. 650. vbi quod in dubio linea ſumitur effectiuè, hoc eſt, de illa, quæ a patre incipit, & ſolos deſcendentes, non autem tranſ uerſales comprehendit. Aliquando tamen, quod tranſuerſales quoque comprehendit, quando materia eſt fauorabilis, & repetit q. 4. art. 6. numer. 41. & 3. ſeq. fol. 756. Valenç. Velazq. in conſ. 97. num. 6. & 2. ſeq. vbi inquit, quod linea, proprie accipiendo, & in ſuo vero ſignificatu, intelligitur de effectiua, quamquiſque efficit, & conſtituit liberis ſuis; vt per Socin. & Menoch. ibi relatos, & ita, verba ilia: Por la linea derecha. de ipſa ſunt intelligenda, quamuis ſimpliciter lineæ mentio fiat, & non de, tranſ uerſali; & citat Celſ. Hug. Burg. de Paz, Ludou. Molin. & Ioan. Gutierr. ita tenentes, & l. 2. tit. 15. parti. 2. ibi: Heredaſ ſen ſiempre aquellos, que vinieſ ſen por la linea derecha. Et ita generaliter, & abſolutè (ſubdit num. 8.) quando teſtator loquitur de linea, aut ſubſtituit aliquos de linea, intelligitur loqui, & ſubſtituiſ ſe de eius lineà directa deorſum ver ſum, vel ſurſum deorſum, quæ propriè linea eſt, non autem de inflexa, & tranſuerſali; & citat plures Authores ita tenentes. Tenuit etiam Ioan. Griuell. deciſ. Dolan. 109. ex num. 10. vſque ad numer. 18. vbi etiam, quod lineæ appellatione, regulariter linea tantum recta intelligitur, non autem tranſ uerſalis. Idque maximè in materia exorbitanti, iuris communis correctoria, & ſtricte interpretanda; veluti in ſtatutis; non autem in materia fauorabili, vtputa in diſpoſitione fauore agnationis, aut etiam familiæ facta. Et addit, quod licet in dubio linea accipienda ſit effectiuè; attamen quando linea recta locum habere non poteſt, locus eſ ſe debet tranſuerſali contentiuè, vt docuerunt Curt. iun. & Cephal. ibi relati; & concludit, quod quando diſ poſitio, non tantum loquitur de linea paterna, ſed etiam de materna, neceſ ſe intelligi debet, non ſolum effectiuè de linea recta deſcendentium, ſed etiam contentiuè de linea tranſuerſali; eo quod linea materna non poteſt capi effectiuè, ſed tantùm contentiuè; vt per Ruinum, in conſ. 98. numero ſecundo, libro primo; mulier enim non poteſt eſ ſe cau ſa efficiens lineæ, cùm filij ab ea deſcendentes ſint de linea patris, eiúſque familiam ſequantur. & non matris; l familiæ, §. primo, ff. de verborum ſignification. Robles de Salcedo, de repræ ſen. libro ſecundo, capit trigeſimo, numero quadrageſimo primo, vbi inquit poſt Ioannem Gutierrez, Tiraquell. Menochium, & alios, in primogeniorum Hiſpaniæ inſtitutione, rectam primogenituram lineam, ſemper ceſeri vocatam ſucceſ ſiuè in infinitum, idque procedere, tam in deſcendentium, quàm in tranſuer ſalium linea recta; atque ita, inter tranſuerſales etiam, lineam primogenituræ, cum præcedentia fratris maioris, & ab eo deſcendentium, reſpectu fratris ſecundi etiam conſiderari. An autem in propo ſito dicatur linea recta, etiam ſi interuenerit aliqua fœmina intermedia, ſiue qualiter in omnibus deſ cendentibus verificetur? vide Valençuelam Velazque, d. conſ. 97. numer. 148. & 167. & 173. & 199. An etiam ſub his verbis: Por la linea, frater[*] comprehendatur? vide Burgos de Paz, dicto conſil. vigeſimo nono, numero ſeptuageſimo primo, vbi poſt Socinum, quem refert, asserit ſub dictis verbis, in ſcriptura maioratus adiectis, fratrem minimè comprehendi, atque ex arbore affinitatis ita ad oculum conſtate & melius probati in l. ſecunda, titulo ſexto, partita 4. & corroborari ex eo, quod dictio, de, cauſam proximam, & immediatam denotat: l. prima, §. nunc videamus, ff. de coniungend. cum emancipat. lib. Mieres etiam parte ſecunda, quæ ſtione ſexta, numero decimo octauo, & quæ ſtione ſeptima, nume decimo quarto, in principio, vbi ſcribit poſt Decium, in conſ. 579. quod coniuncti nobis ex fratre, non ſunt ex noſtra linea, licet ſint ex linea patris, vel aui: Sim. de Præt. lib. 3. interpret. 2. dubitat, 1. ſolut. 11. num. 41. fol. 152. Pereg. art. 22. num. 24. Seſe deciſ. 41. num. 3. Menoch. conſ. 233. n 10. lib. 3. & conſ. 234. n. 8. eod. lib. & præ ſumpt. 88. n. 11. 4. qui ipſe in conſ. 205. n. 8. & d. conſ. 234. num. ſeptimo, libro tertio, poſt Beroum conſ. 77. numer decimo quarto, & decimo quinto, libro ſecundo, ſcripſit etiam, quod linea eſt triplex, nempe ſuperior, quæ aſcendentium vocatur; inferior, quæ dicitur deſcendentium; tranſuerſalis, quam collatera lium nuncupamus; & ita probari in § 1. Inſtit. de gradibus, & refert Beroum dixiſ ſe, quod quælibet harum linearum habet maſculos, & fœminas, l. Iuris Conſultus, §. ſunt & ex lateribus, 8. verſ. & ſi ex inferioribus, ff. de gradibus, In dubio autem (ſubdit Menoch. de conſ. 234. num. 8.) ſtatutum, alteráve diſpoſitiode linea loquens, intelligitur de linea aſ cendentium & deſcendentium, cum illa ſit propriè linea recta; non autem intelligitur de tranſuerſali, quia linea recta propriè dicitur ſurſum, & deorſum, non autem ex latere; ſic ſanè, & multum ad propo ſitum eorum, quæ explicationem dicti cap. 1. de natura ſucceſ ſionis feudi, nunc annotaui, in hunc modum concludit: Debet ergo intelligi hoc ſtatutum de Dom. Margaritæ linea, quæ ab eius patre Domino Bortio incipit; non autem de tranſuerſali, quæ erat inter ipſum Dom. Bortium, & dominam Iuliam eius ſororem. Et adiicit num. 15. ipſe Menochius, quod linea tranſuerſalis non eſt conſiderabilis. Idem etiam tradidit Cardin. Tuſc. tom. 5. lit. E. concl. 357. & 358. folio 418. vbi quod linea eſt duplex, alia recta, alia tranſuerſalis; & vtraque eſt duplex, re[*] cta diuiditur in aſcendentes, & deſcendentes; tranſ uerſalis diuiditur in ſuperiorem, & inferiorem; ſuperior eſt, vt patruus, amita, auunculus, &c. inferior, vt fratris, ſororiſve filius, filia, &c. & quod in dubio, vbi fit mentio de linea, intelligitur ſemper de linea recta, non de obliqua; quia linea recta propriè dicitur ſurſum, & deorſum, non autem ex latere, non eſt ergo differentia, quod dicatur, quod linea eſt duplex ad modum prædictum, provt dicit Tuſc. d. concl. 357. vel quod dicatur, quod eſt triplex, aſcendentium, deſcendentium, & tranſ uerſalium, provt dicit Tuſc, ipſe concl. 358. ſtatim ſeq. Pat. Tho. Sanch. tom. 2. lib. 7. de impedimentis, diſp. 50. num. 2. vbi inquit, quod conſanguinitas diſtinguitur per lineas, & gradus, & quod linea dicitur, ordinata collectio perſonarum ab vno ſtipire deſcendentium, diuerſos continens gradus; & ibidem explicat, quid ſit gradus. Rurſus, quod[*] linea conſanguinitatis eſt triplex, quædam aſcendentium, in qua continentur perſonæ. à quibus origo deducitur, vt pater, auus, proauus. Alia deſcendentium, quæ claudit perſonas, originem ab eo ſtipite trahentes, vt filios, nepotes, pronepotes, abnepotes; & hæc duplex linea, eſt re ipſa eadem; nam eodem gradu aſcenditur, & deſcenditur in ſcala; di ſtinguitur autem ratione, quia quatenus per illam attenditur ad ſtipitem, dicitur aſcendentium: quatenus autem deſcenditur ad ſobolem, à ſtipite procedentem, dicitur deſcendentium: & hæc appellatur linea recta, quod contineat directos gradus, per quos ad progenitores aſcenditur; & ad neutrum latus deflectitur: Tandem eſt alia linea collateralis, ſeu tranſuerſa, in qua continentur perſonæ, quæ ex larere, & ex tranſuerſo iunctæ ſunt, à quibus nos non ducimus originem, nec ipſ æ à nobis, & tandem ab eodem ſtipite, & ſanguine deſcendimus, vt fratres, & eorum filij, patruus, amita. Hæc autem tranſuerſa linea eſt duplex, quædam æqualis, nimirum in qua continentur gradus conſanguineorum, æquè à ſtipite diſtantium. Vt ſunt duo fratres, aut duorum fratrum filia; alia verò inæqualis, nempe quando conſanguinei tranſuerſi, ſeu collaterales diſtant inæqualiter à communi ſtipite, in quo vniũ tur ; vt contingit in patruo, & amita, reſpectu con ſobrini, diſtat enim conſobrinus ab illis in ſecundo gradu diſpari, quod patruus, & amita diſtent à communi ſtipite, nempè ab auo conſobrini, in quo proximè vniuntur, in ſolo primo gradu vtpote qui eius filij ſunt. At conſobrinus diſtat ab auo in ſecundo gradu, tanquam eius nepos. Tandem diuidi ſo let linea in maternam, cuius ſcilicet eſt caput mater; & in paternam, cuius caput eſt pater; & eandem diffinitionem tradit Villadiego, lib. 4. de fuero juzgo, titul. 1. de los grados, in rubrica, vbi num. 1. quid ſit gradus, & quotuplex, & quod linea conſanguinitatis, eſt collectio perſonarum ab eodem ſtipite deſcendentium, gradus continens, & numeros di ſtinguens; & ſunt tres lineæ, aſcendentium, deſcendentium, & collateralium; & citat textum in cap. 1. 35. quæ ſt. 4. l. 1. l. Iuris Conſultus, ff. de gradibus, l. 2. tit. 6. partit. 4. l. 2. tit. 3. partita ſexta, Couarr. etiam, Anton. Gomezium, in locis de quibus ibi; Antonius Pichardus, ad principium tituli, Inſtitut, de gradibus cognat. nu. 3. & 4. folio mihi 1397. vbi eandem communem vocat lineæ diffinitionem dicto n. 3. & n. 4. quod linea eſt duplex tantùm, recta, & tranſuer ſa; & n. 5. quod linea recta continet aſcendentes, & deſcendentes; . tranſuerſa verò cognatos, & propinquos, qui ex latere ſunt; & n. 6. adducit gradus definitionem, & quare ſic dictus ſit. Cephalus quoque eandem recenſet diffinitionem lineæ in conſ. 664. n. 22. lib. 5. Petrus Surdus, in conſ. 344. n. 3. lib. 3. C æ ſar Barzius deciſ. Bononiæ 12. n. 5. Fachinæus, in conſ. 1. n. 23. l. 2. & dum inquit, pater Thomas Sanchez, d. diſ put. 50. quod linea diuidi ſolet in lineam maternam cuius ſcilicet eſt caput mater, & in paternam cuius caput eſt pater; adde Pelaez à Mieres de maioratu, parte ſecunda, quæ ſtione ſexta, n. 18. vbi id ipſum com[*] probat, & addit, quod linea maſculina incipit à filio maſculo ſtipitis, ſeu radicis; & linea fœminina à filia fœmina eiuſdem ſtipitis. Et quid ſit linea, & quotuplex, provt ibi: Et iunge Cephalum, in conſilio 413. n. 5. & 18. & 35. lib. 3. Mieres quoque ipſum eadem 2. parte, q. 7. n. 10. & 11. vbi eadem repetit, & addit poſt Bald. & alios, quod linea propriè dicitur illa, quæ eſt recta ſurſum & deorſum, & quod in ſucceſ ſionibus maior fauor adhibetur lineæ magis cõ iunctæ quam remotæ; & quod idem iudicandum eſt de principio lineæ, quod de ipſa linea, provt de his omnibus ibi videri poterit. Iunge quoque in hac eadem materia Menoch. in conſ. 205. lib. 3. etiam, quæ ſit linea maſculina, & quæ fœminina, & à quo propriè incipiat, & de aliis neceſ ſariis. Lineæ etiam definitionem, & quod multipliciter accipiatur, & quos comprehendat, & quod diuidatur in maſculinam, & fœmininam; tradiderunt etiam Philipp. Paſ chalis de viribus patriæ poteſtatis, 4. parte, cap. 9. n. 51. & 52. & 65. 66. Menoch. in conſ. 926. nu. 39. lib. 9. Valençuela Velazq. in conſ. 97. n. 92. & 93. & 161. & 198. vbi vide: Stephan. Gratian. diſcept. forenſ. tomo capit. 773. numero 1. & 2. deciſio Dolana 109. numero 5. Franciſ. Souſa ad l. fœminæ, ff. de regul. iur. numero 106. 107. & 108. & numero 279. Robles de Salcedo de repræ ſentatione, lib. 3. cap. 4. numero 16. Ex prædictis autem, atque relatis Authoribus manifeſtè deducitur, veram eſ ſe obſeruationem illam, quam ad text. in dict. cap. 1. de natura ſucceſsionis feudi, ſuprà adduxi. Quæ item comprobatur vltra ea, quæ dicta ſunt, Marc. Anton. Peregrin, reſo[*] lutionibus, atque obſeruationibus in ipſa linearum materia; is namque in commentariis de fideicommiſ ſis, articulo 22. numero 24. primum præmittit, quod linea eſt duplex, directa, & inflexa; recta autem ipſa duplex eſt, deſcendentium, & aſcendentium; paterna, & materna; & eſt nomen collectiuum plurium perſonarum, & graduum; vt per Salicetum, & Menochium ibi relatos; & vltra eos Rolandum in conſ. 23. ex num. 17. lib. 4. Cuman. in conſ. 2. n. 5. vbi etiam, quod verbum linea, ſumitur pro lineis; plerumque enim verbum ſingularis numeri, plurale etiam ex mente diſponentis comprehen dit, l. non eſt ſine liberis, ff. de verborum ſignificat. l. 1. §. quamuis, ff. de aſsignand. libert. l. cum inter, C. de fideicommiſ ſar. libert. vbi pulchrè dixit Bald. num. 2. id accidere, non ex vi verbi, ſed ex mente loquentis; & ex Corneo, Iaſone, & aliis, refert Molina[*] lib. 1. cap. 5. num. 21. & 22. vbi ſcribit, idem dicere, quod relinquitur primogenito familiæ, ac ſi dicere[*] tur, quod relinquitur primogenito familiæ; & id ipſum, quod linea ſit nomen collectiuum plurium graduum, & perſonarum, cum Menochio, Cel ſo, & aliis, tradidit Surd. in conſ. 134. num. 10. libro 3. Alex. Raudenſ. deciſ. 28. num. 110. & conſil. 30. num. 133. lib. 2. vbi inquit, quod verbum linea totam ſucceſsionem complectitur, filios ſcilicet, nepotes, & alios deſcendentes in infinitum: Surd. quoque dicto num. 14. & conſ. 316. num. 11. lib. 3. vbi ſcripſit, quod linea recta attenditur, & ſemper[*] teſtatores eam reſpiciunt: Rota deciſ. 209. num. 2. parte 2. diuerſorum, pagina 723. quare verbum, linea, tractam habet ſucceſ ſiuum, & capite lineæ aliquo facto, veniunt omnes deſcendentes in infinitum, etiam ex fœminis, vt per Farinacium, nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, anni 1618. deciſ. 424. ſecundæ partis, tom. 1. fol. 471. & eleganter Bald. ſcribit in conſ. 334. num. 10. lib. 3. Craueta in conſ. 250. num. 4. ad finem, volum. 2. vbi inquit, quod linea recta, ſiue effectiua deſcendentes omnes in ſe continet, qui materialiter habuerunt materiam, & effectum[*] à patre; nam liberi omnes vnam lineam conſtituunt, l. Iureconſultus 10. verſ. Parentes, & verſ. Sunt & ex lateribus, ff. de gradib. vbi Gloſ ſa verbo, item liberi: quia non conſideratur linea vniuſcniuſque deſcendentium, qui inter ſe ſunt collaterales, ſed caput, & ſtipes ad quem reducuntur; ex textu in dict. verſ. Sunt & ex lateribus, ibi: Et ſi ex inferioribus, &c. Tradit Ruinus in conſ. 149. num. 6. & 7. volum. 2. in conſ. 23. num. 4. volum. 3. Caualcan. deciſ. 31. num. 10. parte 4. Mieres, 2. parte, quæ ſt. 7. n. 11. Burgos de Paz conſ. 26. ex num. 40. ſubdit ſtatim ipſe Peregrinus, dicto numero 24. articulo 22. [*] in hunc modum: Et cum de linea fit mentio, intelligitur de recta, non de tranſuerſali; ideóque de linea Franciſci ſunt omnes eius deſcendentes vtriuſque ſexus, maſculi, & fœminæ: tranſuerſales autem non ſunt de linea Franciſci, ſed de alia linea, quamuis ab eodem ſtipite procedant; ſicuti contigit de duabus viis, quæ ab eodem principio diuertunt: nam duæ ſunt; & qui eſt in vna, non eſt in alia; ſis pulchrè declarauit idem Bald. ſiue Salicet. in præallegatis conſ. 321. In 1. 334. in 3. Decius conſ. 365. colum 3. ad hoc tex. notab. in cap. 1. in tit. de natura ſucceſsionis feudi, Gloſ ſa in cap. quod dilecto, ex t. de conſ. & affinit. & ſic quoque voluit Bart. in quodam ſuo conſilio, relatus per Socinum conſ. 33. num. 9. in 3. vbi inquit, quod linea alicuius accipitur, ſurſum, & deorſum, non per tranſuer ſum: ideo Nell. in tract, bannitorum, in 9. quæ ſt. primi tempor. dicebat; Banito Titio, & omnibus de eius linea, fratres Titij non contineri in banno: ſic etiam ſtautum loquens de coniunctis per lineam paternam, intelligitur de his, qui à patre defuncti procedunt. Socin. dict. conſ. Corneus 113. num. 2. in 4. Dec. conſ. 379. col. 2. Ruin. conſ. 98. col. 2. in 1. & conſ. 23. col. 2. in 3. & conſ. ſeq. quod etiam prius ante eos clare voluit Paul. Castrenſ in l. maritus, C. de procurator, vbi inquit, quod linea Titij incipit à filiis eius: ſequuntur Ia ſon, & alij. Decius dict. conſ. 365. num. 4. Ruin. conſ. 49. num. 6. in 2. non tamen, vt Titij perſona excludatur: nam lineæ originem præ ſtat, nempe à Titio ducitur, & principiat in filio, Socin. conſ. 81. col. 1. & 2. in 4. & eſt veritas. Hactenus Peregrinus qui in illis verbis ſequentibus: Quamobrem cum de linea alicuius in fideicommiſsis fit mentio, quemadmodum exponi debeat, ex præmiſsis poteſt colligi: innuit apertè (prout ex præmiſ ſis colligitur) quod effectiuè exponatur; quia in alium ſenſum, ex præ miſ ſis accipi non poteſt, id eſt, ex his, quæ antea dixerat; ex his quoque, quæ ſubiicit conſecutiuè: ſed quod contentiuè debeat accipi, ex facti circunſtantiis ſ æpenumero diiudicari poterit. Ecce vbi expreſsè, atque apertè fatis contendit, quod in fideicommiſ ſis, cùm de linea alicuius fit mentio, exponi, atque accipi debet effectiuè; ſ æpenumero tamen ex facti circunſtantiis diiudicari poſ ſe, quod contentiuè debeat accipi. Quocirca, an Io ſephus de Seſe in deciſ. 49. Regni Aragon. in alium & contrarium ſenſum, Peregrinum acceperit, alij viderint, atque iudicauerint. Et id ipſum quod Peregrinus antea reſoluit Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 88. num. 11. qui eidem conuenit omnino, & dict. num. 11. per totum, in hunc modum ſcribit: Cùm teſtator vocat lineam, vel dicit bona debere conſeruari inter eos, qui ſunt de linea; ſolemus dicere, lineam conſiderari altero de duobus modis, nempe effectiuè, & contentiuè. Effectiuè dicitur, cuius origo & cauſa efficiens eſt ipſe teſtator pater, atque ita comprehendit ſolummodo deſcendentes ab ipſo patre. Contentiuè autem ſumitur linea patris ſub qua pater ipſe continetur. Et hæc comprehendit non ſolum ipſum patrem, & eius deſcendentes, & eorum deſcendentes; ſed etiam tranſ uerſales. Ita auctoritate multorum reſpondi in conſilio 233. numero 18. lib. 3. In dubio, quando ſumus in odio ſis, intelligitur de linea effectiua, atque ita de deſcendentibus, non autem de tranſuerſalibus; ita Bald. in conſ. 321. Statuto cauetur, quod hæres, lib. 1. Ancharan, in conſ. 95. num. 7. Comenſ. in conſ. 2. col. Corn. in conſ. 92. col. vltima, & in conſ. 198. col. vltima, lib. 3. Socin. ſen. in conſ. 33. numero 10. lib. 3. Ruin. in conſ. 98. num. 4. libro 1. Decius in conſ. 379. num. 4. & 5. qui ambo de eadem facti ſpecie interrogati reſponderunt, quod linea eſt proprie illa, quæ recta eſt; & non collateralis, ſeu tranſ uerſalis. Idem manifeſtè reſpondit ipſe Ruinus in conſ. 153. num. 10. lib. 2. ita quoque Crauet. in conſ. 656. numero 5. qui alios refert ſic, & Socin. iun. in conſ. 97. num. 66. lib. 2. Et traditionem hanc ſecutus ſum in dict. conſ. 233. num. 19. quò loci num. 20. & num. 20. & 21. ſcripſi, hoc ſine controuerſia procedere, quando dictum fuit quod conſeruetur in linea ipſius testatoris, cum illud pro nomen ſignificet perſonalitatem, & in ſpecie ſic reſpondit Ruin. in dicto conſ. 153. num. 11. lib. 2. poſt Bald. quem recenſet, idem ſenſit Hieronym. Gabriel. in conſ. 132. num. 6. Cæterum diſ ſentit Comen. in conſ. 2. num. 4. qui re ſpondit, quod quando conſtat, teſtatorem voluiſ ſe con ſeruari agnationem, ſub nomine lineæ, continentur etiam tranſuerſales. Declaratur non procedere quando aliàs verba eſ ſent ſuperflua, Craueta conſil. 656. numero 6. idem Menochius in conſ. 234. videndus ex numero ſeptimo, & multis ſequentibus, vbi ſingulariter ſe habuit in hac materia. Et primùm ſcribit, quod linea dicitur triplex, nempè aſcendentium, deſcendentium, & tranſuerſalium. Vel duplex, vna aſcendentium & deſcendentium ſimul, altera tranſuerſalium, In dubio autem, ſtatutum, alteráve diſpositio de linea loquens, intelligitur de linea aſcendentium, & deſcendentium, cùm illa ſit propriè linea recta, non autem intelligitur de tranſuerſali; & ita in ſpecie reſpondiſ ſe Bartolum, Baldum, Corneum, Socinum ſeniorem, Ruinum, & Decium, qui docuerunt, lineam rectam propriè dici ſurſum, & deorſum, non autem ex latere. Deinde ſtatuit, quod linea (vt ſuprà dictum eſt) ſumitur altero de duobus modis, contentiuè, & effectiuè. Et quod effectiua, quam pater conſtituit, & ab eo propriè incipit, comprehendit ſolùm patrem ipſum, eiúſ que deſcendentes, non etiam tranſuerſales. Et in materia ſtrictè interpretanda, quod linea ſumitur effectiuè, hoc eſt, de ea intelligitur, quæ à patre incipit, & ſolùm eius deſcendentes, non autem tranſuerſales comprehendit; & inde concludit, quod cùm linea effectiua ſit magis propriè linea, ex quo eſt recta; & de ea intelligendo, minus læ datur ius commune; quòd diſpoſitio, lex, vel ſtatum debet intelligi de linea effectiua, non autem de contentiua: denique Menochius ipſe, num. 15. obſeruat, quod linea tranſuerſalis non eſt conſiderabilis; & adducit egregiam auctoritatem Cornei, in conſ. 198. columna vltima, lib. 3. qui reſpondit in ſpecie, cum ſtatutum excluderet matrem per proximiores de linea patris defuncti, de cuius ſucceſ ſione agebatur, quod patruus non potuit excludere matrem ipſius defuncti, ex quo ipſe patruus dici non poterat ex linea ipſius patris defuncti, cum ei attineret ex linea tranſuerſa, quæ con ſiderabilis non eſt. Adducit etiam Menochius, Socinum ſeniorem in conſ. 33. num. 8. verſ. Etſi dicatur. lib. 3. cum dixit, quod licet ſtater dici poſ ſit de linea, & agnatione paterna; attamen ſi agitur de ſucceſ ſione, & hæreditate filiæ alterius fratris, atque ita de ſuccedendo fratri, & ſtatutum excludat fœminas per maſculos ex linea defuncti, de cuius hæreditate agitur, patruus non excludet filiam ipſius fratris, cùm is patruus. non dicatur de linea illius defuncti; & licet patrui ſint inter ſe contuncti per lineam eorum patris, attamen non ſunt coniuncti per lineam eorum patris, nepotum, & ſic non dicuntur ſimpliciter coniuncti per lineam paternam, prout ibi videbis, & hactenus de obſeruationibus Menochij dict. conſ. 234. qui ipſe in eodem propoſito, & in terminis prædictis Baldi, præcitato conſ. 321. Teſtamento cauetur, libro 1. ſic ſcripſit in conſ. 326. numero octuageſimo primo, & 82. lib. 4. Primo quia teſtator vocauit deſcendentes à dicto Ioanne de Pamplona per rectam lineam, ſicque voluit bona debere reſtitui deſcendentibus à Ioanne per rectam lineam. At qui D. Michaël nepos Ioannis ex Alduncia eius filia, dici non poteſt ex recta linea dicti Ioannis aui ſui materni, ergo D. Michael non cenſetur vocatus, & comprehenſus in dicta ſubſtitutione. Illa minor propoſito probatur, quia illi dicuntur de linea recta, qui ſunt de linea patris: atque ita de ea, quæ à patre deſcendit. Ita Bart. in conſil. 56. Quia factum tale proponitur, colum. vltima, verſ. Præterea hoc patet, lib. 2. & Bald. in conſ. 321. Te ſtamento cauetur, quod hæres, lib. 1. quos ſecuti ſunt Corneus in conſil. 198. col. vltim. lib. 3. & in conſil. 112. num. 2. lib. 4. Socin. ſen. in conſil. 33. numer. 9. lib. 3. Idem quoque reſpondit Ruinus in conſil. 98. colum. 2. verſ. Sed præmiſ ſis: lib. 1. qui poſt Gloſ ſ. in cap. quod dilecto de conſanguin. & affinit. dixit, quod linea recta incipit ab ipſo patre; idem ſcripſit Decius in l. 2. colum. 1. C. de ſucceſ ſor. edicto, & in conſil. 365. numer. 4. Non ergo D. Michael de Garces de Marcilla dici poteſt de linea Ioannis de Pamplona aui ſui materni. Et ad rem hanc maximè pertinet, quod reſpondit Bald. in conſil. 321. Testamento cauetur lib. 1. Teſtator ſuo in teſtamento diſpoſuit, quòd ſi hæres ſcriptus non haberet legitimum hæredem à ſe deſcendentem non poſ ſet teſtari, & dimittere bona ipſius teſtatoris, niſi ſuis propinquioribus ex linea, ſeu prole patris ſuis Franciſc. reſpondit Bald. quod cum in dubio appellatione lineæ (vt etiam diximus ſupra) intelligatur de linea recta, non autem de inflexa, & obliqua, non continentur ſub illo nomine alij, quàm filij & deſcendentes recta ipſa linea à patre Franc. & ideo deficiente filio, vel alio deſcendente, non dicitur factus locus ſubſtitutioni ad commodum aliorum propinquiorum, dicti teſtatoris. Et Baldum ſecuti ſunt multi ex ſupra commemoratis, præ ſertim Socin. ſenior in dicto conſil. 33. num. 8. lib. 3. & illis addo Afflictum in cap. 1. § vltim. de natura ſucceſ ſionis feudi & ad rem quoque non parum confert, quod reſpondit Ancharan, in conſil. 339. Pro maiori: columna antepenultima, verſ. Tertio poſtquam: dum conſuluit in ſucceſsione Regni Aragoniæ admitti non debuiſ ſe Ferdinandum, ex quo non erat ex recta linea magni Regis, cum eſ ſet deſcendens ex fœmina; & ideo eo excluſo ſuccedere debuiſ ſe Iſabellam per rectam lineam à magno illo Rege deſcendentem: & ad rem pariter confert, quod cenſuit Sigiſmundus Lofredus in conſil. 39. numer. 14. cum reſpondi; quod immunitas conceſ ſa pro ſe, & deſcendentibus per rectam lineam, non cenſetur conceſ ſa pro nepote ex filia; quia is non dicitur descendens per rectam lineam. Ita quoque Alciatus in reſponſo 96. numer. 20. verſ. Quartò con ſuluit: quod promiſsio, vel pactum, vt in bonis ſuccederet filius maſculus, & deſcendentes ex eo, non comprehendit natum ex ſecundogenito; quia licet ambo ipſi filij, hoc eſt, primogenitus, & ſecundogenitus deſcendant ex eodem patre, ſicque ex eadem linea; attamen filius ſecundogeniti non dicitur ex linea primogeniti, ſed ex linea patris ſui primogeniti, & hoc maximè procedit noſtro in caſu, in quo teſtator dixit, de ſuarectea linea, illa dictio, de, in materia ſtricta, ſignificat cauſam immediatam, vt in his propè terminis reſpondit Barb. in conſilio quinquageſimo ſeptimo, columna quinta, libro ſecundo, cum dixit, quod priuilegium conceſ ſum illi, qui ſit de genere, intelligitur de genere immediatè, & ſic per lineam maſculinam, non autem per fœmininam. Superioribus etiam conuenit Ioann. Vincent.[*] Hondedeus conſil. 4. lib. 1. qui in hac ipſa linearum materia adducit quamplurima: & num. 2. ſtatuit, quod tranſuerſales, qui à patre non deſcendunt, non dicuntur de linea patris, & declarat vtiliter numer. 54. & 63. & numer. 21. ſtatuit, idem eſ ſe dicere ex linea patris, quod ex parte patris: & numer. 22. adducit diſtinctionem communem, quod linea quandoque effectiuè, pro linea effectiua à patre accipitur, in qua deſcendentes tantùm veniunt; quandoque contentiuè, vel comprehenſiuè pro linea, in qua pater continetur, & tunc veniunt etiam aſcendentes, & tranſuerſales: & inde numer. ſequenti diſputat, an linea accipiatur contentiuè ad limitationem reſolutionis Baldi, ne ſequatur abſurdum, & in effectu conuenit ſuperioribus (vt dixi) dum reſoluit, quod ſtatutum illud loquens de linea patris, intelligitur de linea contentiua, ob peculiares, & ſpeciales rationes, quæ ibi concurrebant, & ab ipſo expenduntur, & maximè, ne ſequatur abſurdum illud, de quo latè per totum conſilium, quaſi eis ceſ ſantibus contrarium dicendum eſ ſet, iuxta Bartoli, & Baldi con filia, relata ſuprà: conuenit etiam Cardinalis Tuſchus, tom. 5. litera L. concluſ. 358. fol. 418. vbi vide. Sic ſané, an nimis generaliter, & contra prædictorum ſententiam, & reſolutionem loquutus fuerit Bur[*] gos de Paz in conſil. 26. num. 40. & tribus ſequentibus, alij viderint: Primò namque explicat, lineæ dictio qualiter ſumatur; & adducit diſtinctionem communem, quod quandoque effectiuè, quandoque contentiuè linea accipitur; inquit etiam, an linea recta verificetur in tranſuer ſalibus, & an fratres, etſi ſunt tranſuerſales, in recta linea dicantur eſ ſe; lineæ de nique ſimplex nominatio, an vniuerſali ad æquetur; & reſoluit, quod vocatis aliquibus de linea, etiam de tranſuerſalibus intelligitur: inquit tamen alios contrarium tenere; cùm vere contrarium tenuerint omnes relati ſuprà; & ita temperari, atque explicari debeat is Author, prout ex ipſis ſuprà adnotatum eſt; accipi etiam in terminis, in quibus fratres, aut ſorores de linea fratris dici obſeruauimus cap. præcedenti, num. 49. & 50. dicuntur namque de linea fratris, vt ſuccedant, & alios ex aliis lineis excludant, quando regulares vocationes, aut etiam irregulares, vel quocunque modo factæ ſint; dummodo ſimus in terminis, de quibus ibi, & extra terminos Bartoli, & Baldi ſuprà relatos, & de linea teſtatoris, vel alicuius vocationes facta non ſint aut cum aliàs ſucceſ ſio maioratus, quæ ſui natura perpetua eſ ſe debet, finiretur; niſi tranſuerſales continerentur, vel abſurdum aliud ſequeretur; vt per Hondedeum dict. conſ. 4. lib. 1. quod eſt notandum. Ita quoque explicari debuit Alexand. Raudenſ. de analog. cap. 19. num. 6. dum ex communi quoque[*] Doctorum ſententia tradidit, quod teſtatoris linea accipitur contentiuè, vel effectiuè, ſed famo ſius ſignificatum. eſt, vt intelligatur de, effectiua deſcenſiuè, & aſcenſiuè; in quo omnibus, ſuperiùs relatis conuenit; & verum eſt, famoſius ſignificatum illud eſ ſe: attamen in teſtamentis, & vltimis voluntatibus ſic accipiendum, prout ex Peregrino, Menochio, & aliis ſuprà diximus: quibus etiam conuenit Farinacius nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ anni 1618. deciſ. 707. part. 2. tom. 2. qui in eo dubio, an familiæ verbum intelligi debeat effectiuè, an verò contentiuè, ita vt etiam comprehendantur tranſuerſales; ad coniecturam voluntatis principaliter decurrendum putat, an comprehendantur, prout latius ibi: Rurſus etiam Simon de Prætis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. ſolut. 11. ex num. 39. vſque ad[*] num. 57. fol. 152. & 153. latius, quàm alij fecerint, huiuſce linearum materiæ tractatum, atque explicationem ſuſcipere intendit, & plures adduxit concluſiones, atque obſeruationes: Primò namque conſtituit ex num. 40. quod linea diuerſimodè exprimitur; & diuerſimodè accipitur; nam quandoque ſimpliciter, quandoque effectiuè, vel contentiuè, quandoque effectiuè conditionaliter, quandoque, & vltimò ſucceſ ſiuè, ad continendum fideicõmiſ ſum . Primò ſimpliciter linea intelligitur ex lata, & generali ſignificatione verborũ , de tribus lineis, aſcendentium & deſcendentium, & trã ſuerſalium . In dubio tamen, & propriè quod intelligitur de linea directa, & maximè quando dictum ſit de linea Franciſci, vel hæredis: deinde num. 42. lineæ definitionem communem adducit: & num. 43. inquirit, linea, an accipiatur effectiuè, vel contentiuè; & refert communem ſententiam, quod effectiuè ſit accipienda, vt magis conueniens proprio ſignificato, & communi vſui loquendi in materia ſtricta ſtatutorum; adeo vt patruus non dicatur de linea patris, quia effectiuè linea patris eſt, quæ à patre ſumit initium, & in ea ſunt ſolum deſcendentes à patre, prout latiùs, & multis Authoribus relatis, ibi: In materia tamen fauorabili, vt in fideicommiſ ſo pro agnatione conſeruanda, quod etiam contentiuè linea accipiatur, vt etiam tranſuerſales ex mente teſtatoris veniant, magis probanit: ſic etiam, quod vbi linea recta effectiuè ceſ ſat, locum habet contentiuè, prout etiam ibi Quad autem in vltima teſtatoris diſpoſitione, & vbi in fauorem agnationis, & familiæ diſpoſitio perpetua fieret, quod linea contentiuè etiam acci piatur, vt tranſuerſales quoque contineantur, in indiuiduo probarunt Authores illi, quos ipſe Præ tis commemorat, & in maioratibus Hiſpaniæ, attenta eorum natura, & perpetuitate, id magis certum erit; cúmque ipſorum erectio, & inſtitutio fauorabilis, & Reipublicæ admodùm conueniens dicatur, vt per Molinam lib. 2. cap. 1. Ioannem Gutierrez, canonicar. lib. 2. q. 14. Pat. Molin. tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 578. & 576. num. 11. & 12. Petr. Surd. in conſ. 241. lib. 2. Mieres de maiorat, 1. par. q. 3. in effectu ergo id ipſum, quod Peregrinus probaſ ſe videtur. Præt. quod ſcilicet regulariter de linea effectiua, diſpoſitio accipiatur; de contentiua etiam accipi poſ ſit, ex his cauſis & rationibus, quas expendit; & maximè ob præ ſumptam di ſponentis mentem, vel cum diſpoſitio fit pro agnatione. vel familia conſeruanda, quod in primogeniis Hiſpanorum maximè procedit; & probatur per D. Perez de Lara in comment, de capellan. & anniuerſ. lib. 2. cap. 2. videndus in hac ipſa linearum materia, ex num. 2. vſque ad num. 27. quò loci obſeruat, quod ſi teſtator vocauit deſcendentes ſuç lineæ, ſolum veniunt deſcendentes ab ipſo teſtatore, non autem ab eius deſcendentibus, & hoc ſiue loquatur in propria perſona, dicendo de mea linea, ſiue in tertia perſona, dicendo de ſua linea; vel ſi dixerit, quod ſucceſ ſurus ſit ex linea fundatoris; prout ibi comprobat ex num. 9. vſque ad n. 15. ſtatim tamen adducit lineæ effectiuæ, & contentiuæ diſtinctionem; atque ſtatuit num. 17. quod ſi non adſint deſcendentes à linea effectiua fundatoris, admittentur deſcendentes ex linea contentiua, & ſic tranſuerſales teſtatoris: quia intellectus lineæ contentiuæ, eſt magis de mente teſtatoris, & in fauorabilibus; vel cum aliàs ſubiecta materia aliud ſuadet, diſpoſitio refertur quoque ad lineam contentiuam, etiam ſi teſtator dixerit, de mea linea, próut etiam Ibi. Vbi is author, Prætis obſeruationes amplectitur, quæ in ipſis maioratibus,[*] magis certæ ſunt, vt nunc annotaui. Dum autem idem Prætis inquirit, linea defectiuè, & conditionaliter, quo modo accipiatur; & an dicatur deficere, quando maſculi nunquam naſcantur, vt ſcilicet verbum, deficere, verificetur etiam in non natis, & dici poſ ſit deficere aliquid, quod non fuit; vide quoque Menochium in conſ. 106. num. 341. & 342. lib. 2. omnino Hippolytum Riminaldum in conſ. 117. num. 11. & 53. 54. & 63. lib. 2. latiùs in conſil. 412. ex numer. 72. vſque ad numer. 83. lib. 4. Cæ ſarem Barzium, deciſ. Bononiæ 12. ex numer. 23. Denique Ioſephus de Seſe, deciſ. Regni Ara[*] gonum, per totam, ipſammet linearum materiam pertractat, & facti ſpecies illa, quam in fine deci ſionis proponit, miré conuenire videtur obſeruationi, atque reſolutioni illi, quam ad textum in dict. cap. primo, de natura ſucceſsionis feudi, ſuprà adduxi; inquit enim quod, Maria Guillen diſpo ſuit, quod poſt mortem ſuam bona deuenirent, & reuerterentur ad Cippum Mariæ Terrado matris; Mortua Maria Guillen, altercantibus omnibus ſupradictis ſcilicet pronepotibus Mariæ Terrado, tanquam deſ cendentibus ab ea, & eius Cippo, & etiam Antonio, & Magdalena, tanquam deſcendentibus a Cippo Mariæ Terrado contentiuè, quia deſcendebant ab eodem Cippo, à quo deſcendebat Maria Terrado. Fuerunt dicta verba tanquam in dubio prolata; & adiecto nomine poſ ſeſsiuo, ipſius Mariæ Terrado, accepta effectiuè, & ſic pro deſcendentibus ab ea, & non fuerunt accepta contẽtiuè , vt ſic comprehenderent Anton. & Magdal. qui erant in eodem Cippo, in quo Maria Terrado; & ita obtinuerunt Andreas, & Gregorius Lazaro pronepotes Mariæ. Terrado, contra Anton. & Magdalen. coram Iudice loci decretanda, de conſilio aſ ſeſ ſoris, die 6. Iulij 1601. quæ ſententia fuit confirmata per Iudicem appellationis in Regia Audiẽ tia die 30. Martij anni 1602. & tandem iterum fuit confirmata in electione iuris firmæ Coram Iuſtit. Arago. die 26. Aprilis 1603. & fuit etiam ibi dictum, quod ſuprà dicta verba erant etiam intelligenda ſecundum communem loquendi vſum, qui vſus conformabatur cum ſupradicta ſententia. Sic autem ſpecie propoſita, ex num. 1. deciſionis eiuſdem, conſtituit nonnulla, quæ ex loco Peregrini ſuprà relato deduxit, videlicet, quod linea eſt duplex, recta, & inflexa, ſeu tranſuerſalis; recta duplex, aſcendentium, & deſcendentium: tranſ uerſalis duplex, ſuperior, vt patruus, amita, auunculus, matertera; inferior, vt frater, fratris filius; ſoror, ſororis filius, &c. Item cum facimus mentionem de linea alicuius, quod intelligitur de recta, non de tranſuerſali, ſeu obliqua; vnde de linea Franciſci ſunt omnes deſcendentes vtriuſque ſexus, maſculi, & fœminæ; tranſuerſales autem non ſunt de linea Franciſci, ſed de alia linea, licet ab eadem ſtirpe procedant; & natus ex conſanguinea mea, non eſt de mea linea, ſed patris eius. Familiæ etiam appellatione in genere, continentur effectiuè, omnes de familia; ſecùs ſi adiecto nomine puſ ſeſ ſiuo. Ac denique lineæ plures deſcendentium ab vno procedere poſ ſunt, & à quolibet inchoatur noua linea directa, & in effectu, quando vocantur aliqui de linea alicuius, ſola linea recta illius venit; vt latè per totam deciſionem, & hactenus præfati Authoris obſeruationes, atque ex mente, & ſententia communi reſolutiones in hac materia: dum tamen ipſe numero 6. in fine, conſtituit, quod in fideicommiſ ſis, quando de linea alicuius fit mentio, debet accipi contentiuè; & citat Peregrinum, dict. artic. 22. numero 24. alij viderint, atque diiudicauerint, qualiter intelligi debeat, vtpote, cum Peregrinus ipſe aliter, atque effectiuè quidem intelligendum, pro regula exiſtimauerit; crediderit tamen, ex facti circunſtantiis, ſ æpenumero diiudicari poſ ſe, quod continuè debeat accipi, atque intelligere vis eſt, cùm ipſe dixerit, ex præmiſ ſis poſ ſe colligi ſolutionem eius dubij, in fideicommiſ ſis ſcilicet, cum de linea alicuius fit mentio, quemadmodum exponi debeat; ex pręmiſ ſis autem, & dictis in initio illius numeri 24. id quod dixi, ac effectiuè quidem colligitur, & ipſe Sese ſic etiam intellexit eadem deciſ. 49. num. 10. & 11. & 12. & 13. & in fine deciſionis, in verſ. Fuerunt dicta verba. Et hactenus de his, quæ pertinent ad vocationem lineæ teſtatoris, vel alterius, vel cum deſcendentes ex linea, vel per lineam vocantur: quando autem teſtator vocat, vel expreſsè, vel tacitè genus, familiam, ſtirpem, poſteritatem, domum, cippum,[*] proſapiam, deſcendentiam, liberos, proximiores, aut agnationem, & alia ſimilia, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, & quæ perſonæ ſub his vocationibus contineantur, & quemadmodum ſuccedere debeant: alio loco huiuſce tractatus diſputandum ſuſcipiam; atque dilucide, & ſingulariter explicauerunt Cardinalis Franciſcus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 8. titu. 13. Menoch. lib. 4. praſumpt. 88. per totam, vbi vide omnino: Simon de Prætis, de interpretatione vltim. volunt. lib. 3. interpretat. 2. dubitat, 1. ſolutione 11. ferè per, totam, ex fol. 146. Peregrin, de fideicommiſ ſis, artic. 22. vbi longa ſerie agit de his omnibus, vt nihil intactum relinquat ex num. 20. vſque ad numer. 44. Ludouic. Molina de Hiſpanor. primogen. lib. 3. cap. 4. Hondedus in conſ. 4. ex num. 13. lib. 1. D. Perez de Lara de capellan. & anniu. lib. 2. cap. 2. ex num. 22. & remiſ ſiuè recenſuit Seſe dicta deiſ. 49. numero 14. & ſuprà hoc eodem libro capite 66. nonnullos ex his commemoraui. Conſanguineorum etiam nomine qui con[*] tineantur, & qualiter ea diſpoſitio, atque vocatio intelligatur, vide per eoſdem Authores, & per Peregrinum, dicto articulo 22. ex num. 35. & quemadmodum conſanguinitas debeat probari, in ſpecie[*] ſcilicet, ita vt graduum ſpecifica probatio requiratur, cum fideicommiſ ſi, aut maioratus ſucceſ ſionem quis prætendit; an verò probatio in genere ſufficiat, dictum fuit ſuprà, cap. 67. & infrà capite 117. & cap. 122. & vide Pelaez à Mieres de maioratu, par. 2. quæ ſt. 7. num. 15. Hondedeum in conſ. 4. num. 102. & 103. libro primo. Menoch. in conſ. 816. ex num. 30. lib. 9. Ludou. Molinam de Hiſpanor. primogen. lib. 3. cap. 9. num. 21. Ceuall. commun. contra commun. quæ ſt. 778. num. 49. cum ſequent. & quæ ſtion. 849. numer. 16. & 17. Farinacium nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, deciſ. 284. prima parte, primi tomi, Nicolaum Garciam de beneficiis, tomo 2. parte 7. cap. 15. numer. 28. & tribus ſeqq. fol. mihi 85. & 86. Peregrinum, & alios, referendos infrà, quorum nonnullos commemoraui ſuprà, cap. 67. numer. 43. & iuxta eiuſdem Nicolai, & cæterorum reſolutiones explicari, ſiue conciliari debebunt Ludouic. Molina, & Pelaez à Mieres; verè enim non ſunt contrarij, ſiue contraria placita non proferunt. Mieres namque dum exiſtimat non ſufficere quod quis probet ſe eſ ſe conſanguineum, ſed quod præcisè teneatur probare conſanguinitatis gradus, verè & iuridicè ſe habet, & iuxta ſententias eorum Authorum, quos recenſet; non enim perfectè, neque dilucidè conſtare poteſt, quem eſ ſe inſtitutoris maioratus, vel vltimi poſ ſeſ ſoris conſanguineum, niſi ipſe gradus probauerit conſanguinitatis, vt per eundem Mieres, Nicolaum, & præ dictos, Peregrinum etiam, & alios, de quibus infrà; ſi tamen quis probauerit ſe eſ ſe cognatum, aut conſanguineum vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, idque ad eum modum, ad quem Mieres, Nicolaus, & cæteri requirunt, gradus ſcilicet conſanguinitatis in ſpecie probando (quod Molina non negat) eo ipſo proximior præ ſumendus erit, niſi ex aduerſo probetur, alium eſ ſe proximiorem; quod duntaxat Molina contendit dicto cap. 9. lib. 3. num. 21. nec Palaez à Mieres placito, vllo modo repugnat, prout euidentius conſtabit, ſi vtriuſque Authoris verba in medium proferantur. Molina ergo, dict. num. vigeſimo primo, ſic ſcribit. Illud autem animaduertendum eſt, quod ſi quis aſ ſerat ſe eſ ſe proximiorem vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, atque idcirco ſibi eiuſdem maioratus ſucceſsionem pertinere contendat: probaueritque ſe eſ ſe eius cognatum, eo ipſo proximior præ ſumendus erit, niſi ex aduerſo probetur alium eſ ſe proximiorem; quod profitentur Alexand. num. 15. & Iaſon, numer. 83. in l. ſi poteſt, ff. de acquir. hæred, idem Alex. conſ. in fin. lib. 1. Corneus conſ. 95. n. 3. lib. 4. Anton. Gabr. qui plura refert, lib. 1. commun. opinion. concl. 6. nu. 23. cum ſequentibus; ſi verò quis prætendat ſe eſ ſe proximiorem vltimi poſ ſeſ ſoris, ex eo, quod is abſque liberis deceſ ſerit, probato ſe eſ ſe eiuſdem cognatum, non tenebitur probare, quod vltimus maioratus poſ ſeſ ſor abſque liberis deceſ ſerit, ſed in hoc habebit fundatam intentionem; cùm habere liberos, ſit facti; factáque non præ ſumantur, niſi probentur; quod dixit Bartolus in l. ex facto, § ſi quis autem. n. 1. ff. ad Trebellian. vbi Angel. & Paul. id ipſum opinantur quorum opinionem dixit cõmunem eſ ſe, Anto. Gabriel. dict. concluſ. 6. numer. 25. niſi conſtet vltimum poſ ſeſ ſorem aliquando liberos habuiſ ſe; tunc namque is qui dixit filios ante parentem deceſsiſ ſe, illud probare tenebitur: quod notat Ripa ſic diſtinguens inter opiniones contrarias, in dict. §. ſi quis autem, numero nono. Antonius Gabriel, qui alia refert, dict. concluſ. ſexta numer. 26. Hactenus Ludouic. Molin. Mieres verò, dicta quæ ſtion. 7. num. 15. ſic ſcripſit: Item pro perfectiori intellectu huius quæ ſtionis, & materiæ, Illud admonendos eſ ſe cenſeo lectores, quod ille qui prætendit ſe eſ ſe ſucceſ ſorem bonorum maioratus, non ſatisfecit, ſi probet ſe eſ ſe conſanguineum illius, qui maioratum inſtituit, vel vltimi poſ ſeſ ſoris, ſed præcisè tenetur probare con ſanguinitatis gradus: quod ex prædictis apertè infertur, & probatur in cap. licet ex quadam, in verſ. Testes autem, de teſtibus; & dicit Alexand. in conſ. 82. In cauſa vertente inter Petrum, lib. 1. quod ſtante ſtatuto, vt cauſ æ conſanguineorum compromittantur; non ſatis eſ ſe ſi testes interrogati ſuper con ſanguinitate dicant, eos eſ ſe conſanguineos, niſi gradus declarauerint; cuius opinionem ſequitur Dec. vbi latè hoc tractat, in conſ. 321. per totum, & in conſ. 524. & in conſ. 13. & in conſ. 222. & in cap. poſtremo, de appellation. Alciat. in tract. de præ ſumption. regul. 1. præ ſumpt. 28. num. 9. facit l. hoc iure, ff. de verborum ebligat. quibus adde omnino Alex. in conſ. 181. Viſo: lib. 7. vbi tractat. de probatione conſanguinitatis, quem ſti non referunt, & Anton. Rub. in conſ. 16. num. 15. & Paul. de Caſtro in conſ. 56. Super primo quæ ſito dicendum: num. 4. lib. 1. vbi tradit quod parentela non probatur per teſtes de auditu; quando non concurrunt notata in dict. cap. licet ex quadam, de teſtibus, ex quibus obtinui contra quoſdam, qui petebant quandam hæreditatem opulentam, tanquam conſanguinei, & ſucceſ ſores abinteſtato cuiuſdam defuncti; quia quamuis probauerint ſe eſ ſe conſanguineos defuncti, de cuius hæ reditate agebatur, non fecerunt graduum diſtinctiones, nec probatio fuit concludens: cùm poſ ſent eſ ſe con ſanguinei in gradu, in quo non eſt ſucceſ ſio in bonis his, quæ non ſunt maioratus; & ita victi fuerunt: Molinæ etiam obſeruationi, refereris eum, conuenit M. Anton. Peregrin, de fideicommiſ. art. 63. num. 60. & 61. vbi explicat, & primò conſtituit; quod agens ex fideicommiſ ſo, probare debet, ſe vocatum, & ſe eſ ſe talem, qualem contendit; quia in omni iudicio, vel ordinario, vel ſummario, ſemper perſona legitimanda eſt. Et qui vti agnatus agit, probare debet ſe agnatum eſ ſe; ſufficit tamen probare ſe agnatum, quamuis non probet ſe proximiorem; ad quod cum Molina ipſo refert alios quamplures. Pacianus etiam de probationibus, lib. 2. cap. 12. num. 26. & reddit rationem communem, quia alios extare proximiores, eſt quid facti; facta autem non præ ſumuntur, vt latiùs ibi. dict. num. 60. Limitat tamen ſtatim num. 61. & 62. vt non procedat prædicta ſententia, ſi con ſtaret, alium eſ ſe proximiorem, de cuius morte non appareat; is namque remotiori obſtabit, dum non appareat de eius morte, quia ob exiſtentiam prioris in gradu, interim ſequenti non eſt locus, prout etiam latiùs ibi: Limitat ſecundò, vt eadem ſententia non procedat, cùm proximiores ſubſtiuiti ſunt; nam agens, ſe proximiorem docere debet; quia qualitas hæc in ſubſtitutione de ſideratur. Subdit tandem Peregrinus ipſe, num. 63. quod agens, probare tenetur, ſaltem certum con ſanguinitatis gradum, quamuis non ſe proximiorem; quod multorum allegatione comprobat, & citat etiam Fuluium Pacianum de probat, lib. 2. cap. 12. num. 29. de ſtipite etiam, quod debeat probare, inquit num. 64. & num. 65. & quod ſufficit conſanguinitatis probatio in genere, vbi conſanguinitas infra certum gradum non requiritur. Conuenit etiam Pelaez à Mieres reſolutioni (ſed eum non citat) Maſcardus de probationibus, tom. 1. concluſ. 73. vbi quod agnatus dicens, ſe habere ius ſuccedendi, vel reuocandi, debet priùs probare, ſe talem, & quo gradu agnationis ſit coniunctus, quia probatio generalis agnationis non inducit proximitatem, vt poſ ſit ſuccedi, nec dicitur agnatio probata per teſtes, ſine expreſ ſione gradus deponentes, quæ non cadit ſub ſenſum te ſtatoris, ſed in iure conſiſtit; ſubdit tamen cum Decio (in quo Molinæ traditioni conuenit) Sed probando eſ ſe conſanguineos aliquo in gradu, videtur habere intentionem magis firmam, & ſtabilem, quaſi dicat, nullum alium eſ ſe proximiorem, ex quo aſ ſerit negatiuam, illa videtur probata, ſi contrarium non probetur, vt per Decium ibi. Idem Maſcardus tom. 3. concluſ. 1264. vbi inquit, proximiorem conſanguineum an eo ipſo quis ſe probet, quòd oſtendat ſe conſanguineum, ſi alius proximior non apparet; & diuerſas contrariáſque adducit ſententias; & tandem firmat, magis communem ſententiam eſ ſe affirmatiuam, quod ſcilicet proximior ex eo probetur, quod quis probat ſe conſanguineum, dummodo is; qui probauit ſe eſ ſe conſanguineum, probauerit quoque certum gradum ſuæ conſanguinitatis; quia non ſufficit probare ſimpliciter ſe eſ ſe conſanguineum, provt latiùs ibi n. 9. vbi etiam alias declarationes adducit, & eaſdem quas Peregrinus adduxit. Ita quoque quod probatio graduum ſit neceſ ſaria, & diſtincta eſ ſe debeat, tradit Rot. Rom. deciſ. 288. num. 2. in nouiſ ſimis, parte 2. & vide Ioſeph. Ludou. tom. 3. tit. de probat. concl. vnica, illatio. 57. pag. 471. vide etiam tradita infrà cap. 117. per totum, & cap. 122. & nouiſ ſimè omnium Stephan. Gratian. tom. 5. cap. 869. num. 11. 12. & 13. vbi explicat; qualitas proximioritatis quando ſit probanda, ita vt non ſufficiat probare proximitatem. CAPITIS XCIII. §. Primus, Ex diſpoſitione, quæ de primogenito loquitur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, & de quo teſtatorem ſenſiſ ſe præ ſumatur; vbi & dubia nonnulla, pet Cardinalem Franciſcum Manticam excitata, nouè ponderantur, Hiſpanorúmque primogeniis, ſiue vinculis, & maioratibus perpetuis, non inutiliter applicantur. Primogenitus, an is dicatur, qui tempore ſucceſ ſionis eſt natu maior, licèt alius, ante eum natus, mortuù ſque ſit, aut de medio ſublatus. Secundogenitus, mortuo ipſo primogenito, an in vero ſtatu primogeniti ita reponatur, vt propriè primogenitus dicatur, an verò impropriè; & de iudicio, atque di ſtinctione Authoris in propoſito. Primogenitus, & natu maior, an ſint idem, ſiue differant primogeniti, & maioris natu vocationes. Primogeniti filius, an dicatur primogenitus, ad ſecundogeniti excluſionem. Diligens equidem, & memorabilis reſolutio, atque explanatio, qua Iacobi Menochij conſilia plura explicantur, & maximè 95. lib. 1. 211. & 220. lib. 3. 440. lib. 5. 981. lib. 10. 1006. & 1023. & 1082. lib. 11. Tiberij etiam Deciani, conſ. 6. in 4. volum. & 71. in 3. Ioann. Cephal. 190. lib. 2. Franciſci Burſati 354. volumin. 3. Peregrin. 38. & 39. lib. 1. in medium proferuntur, atque enucleantur. Hippolyti Riminald, conſil. 544. per totum, lib. 5. commendatur, vti ſpeciali nota dignum, & editum ſuper teſtamento, in quo vocatus fuerat primogenitus, de quo profundè, & latiſ ſimè ſcripſit. Petri Surdi conſil. 413. num. 17. lib. 3. & 494. per totum, lib. 4. in ipſis terminis huiuſce diſceptationis ponderantur, & eiuſdem obſeruationes probantur. Antonij denique Galeacij Maluaſiæ, conſil. 22. per totum, lib. 1. & Ioannis Vincentij Hondedei conſil. 70. per totum, lib. 2. enucleantur in eodem propoſito; & cùm maior natu, pro tempore exiſtens, vocatus fuerat, an primogeniti deſcendentes præ ferri debeant. SVMMARIVM. -  1 Primogenitus, & maior natu, an idem ſint. Siue an differant, cum testator primogenitum, aut maiorem natu, ad ſucceſsionem vocauit. Et de contrariis ſententiis. -  2 Ex ſententia Authoris non differre, & num. ſequent. -  3 Primogenitus, & maior natu, ſunt ſynonyma. -  4 Et eiuſdem ſignificationis. -  5 Et inter ſe, effectualiter, & veré non differunt verbum hoc filius maior, & filius primogenitus. -  6 Ita vt maior de domo, accipiatur pro primogenito. -  7 Primogenitus, altero de duobus modis ſumitur; is primogenitus dicitur, qui primus omnium naſoitur, primúſque vuluam aperit. -  8 Sumitur & primogenitus, pro illo qui tempore mortis patris, eſt inter filios, natu maior. -  9 Et primogenito relictum videtur, ſi teſtator iuſsit hæreditatem deuolui ad maiorem natu, vel ad maiorem natu de domo. -  10 Primogenitus ille, qui primo natus eſt, in dubio præferendus eſt. -  11 Primogenitus, & primo natus, ex coniectura voluntatis, aliquando differunt. -  12 Primogenitus, licet quis ſit reſpectu matris ſuæ, vti primo loco natus; tamen non dicitur primogenitus, reſpectu teſtatoris; qui vocauit primogenitum naſcẽdum ex duabus filiabus, quando adeſt alius antea natus, ex vna ex dicits filiabus. -  13 Primogenitus, & maior natu, aut aetate, aliquando differunt, ex natura, & ſubiecta materia rei, de qua agitur, & exemplum adducitur. -  14 Stephani Gratiani obſeruationes quaſdam, in Hiſpanorum primogeniis, vinculiſque, & maioratibus perpetuis, in teſtamentariis etiam diſpoſitionibus, & in fideicommiſsis non obtinere, & num. ſequent. -  15 Succedat filius maior, aut maior ex deſcendentibus, idem importat. -  16 Primogeniti filius, dicitur primogenitus, vt ad fideicommiſ ſi ſucceſsionem, & hominis diſpoſitionem admittatur, non autem eius patruus. -  17 Idque etiam, ſi filius maior natu vocetur; nam adhuc patruum excludit. -  18 Et repræ ſentatio admittitur. -  19 Idem, ſi filius maior, qui ſupererit, aut ſuperſtes, vel etiam proximior vocatus ſit. -  20 Primogenito mortuo, primogenituræ ius tranſit, ſeu continuatur in perſonam filij ipſius primogeniti, qui filius, ſit & ipſe primogenitus recta linea. -  21 In primogenituræ institutione, cenſetur vocata linea recta primogenitorum, ſucceſ ſiuè in infinitum, de primogenito, in primogenitum, ex propria vocatione, etiam abſque alterius iuris tranſmiſ ſione. -  22 Sub vocatione primogeniti, vocati cenſentur ex eo deſcendentes in perpetuum, tam ex linea de ſcendentium, quam tranſuerſalium. -  23 Ideóque, dum ſupererit aliquis ex linea illius, qui ſemel ius primogenituræ acquiſiuit, nullus, qui ex alia linea procedat, admittendus erit. -  24 Primogenitus filius, quod ius, etiam viuente patre conſequitur, & in filios eius ſi viuo patre ipſo moriatur, continuatur. -  25 Lineæ primogeniti incluſio, omnes alias lineas excludit, vſquequo omnes deficiant, qui ex eius linea proceſ ſerint. -  26 Primogeniti, aut primò nati appellatione, filia continetur primogenita, aut primò nata. Quod exornatur, & infertur ad diſpoſitionem, qua primogeniti vocantur. -  27 Primogenitus, etiam dicitur is, qui ſolus natus eſt, licèt poſt eum, alij fratres minimè geniti fuerint. -  28 De primogenito loquens diſpoſitio, in ſecundogenito non verificatur, ex ſententia Baldi, & aliorum. -  29 Qui contendunt, verbum iſtud primogenitus, ſecundùm naturam intelligi debere de eo, qui primò natus eſt, nec de ſecundogenito intelligi poſ ſe. -  30 In Hiſpanorum primogeniis, vinculis, & maioratibus perpetuis, & aliis diſpoſitionibus, tractum ſucceſ ſiuum habentibus, de primogenito loquens diſpoſitio, in ſecundogenito verificatur. Et primogenito relictum, eo mortuo, ſecundogenito defertur. Quod longa ſerie exornatur; & num. ſequent. & vide num. 47. -  31 Primogenitus etiam dicitur filius ſecundogenitus, ſi ſolus ſuperſit, aut alios tempore delatæ ſucceſ ſionis antecellat. -  32 Filius natus ex ſecundo matrimonio, tanquam primogenitus ſuccedit, excluſis filiis tertij matrimonij, ſi extet ſtatutum, vel conſuetudo, quod filius primogenitus ex primo matrimonio ſolus ſuccedat in Baronia. -  33 Secundogenitus non dicitur is, quem nemo præ cedit, licèt ſecundo, vel poſteriori loco natus fuerit. Et ideo non admittitur ad legatum, vel fideicommiſ ſum relictum ſecundogenito. -  34 Primogenitus is dicitur, qui tempore ſucceſ ſionis eſt natu maior, licet alius ante eum natus, & mortuus ſit, & num. ſequent. in fine & num. 36. & ſeqq. hoc tamen improprie dici, ex ſententia Menochij, & aliorum, de qua infrà. -  35 Teſtator, quando vocauit maiores de domo, ſi primo illi exiſtentes tempore conditi teſtamenti deceſ ſerint, alij gradatim admittuntur. Quod in diſpoſitionibus habentibus tractum ſucceſ ſiuum, indubitanter procedit. -  36 Primogenitum dici eum, qui tempore delatæ ſucceſsionis talis reperiatur; tametſi alius ante eum natus, mortuùsque ſit. Quod exornatur & comprobatur, & num. ſequent. Et ſic qualitatem hanc primogenituræ, debere omnino adeſ ſe tempore mortis eius, de cuius ſucceſ ſione agitur. Quia ſucceſ ſio habet naturam relationis ad tempus mortis. Et ideo inſpicitur prioritas, quæ tunc eſt in rerum natura. -  37 Prior, ſiue primogenitus, debet intelligi, atque interpretari de illo, qui ſuperuiuit tempore mortis eius, de cuius bonis agitur, vel de aliis, per eius obitum, in aliis deriuandis. -  38 Primogenitus dicitur etiam ille, cuius frater, natu maior deceſsit. -  39 Patronus conſtituendo in Eccleſiam ius patronatus, ſi reſeruauit facultatem, quod ſemper primogenitus habeat præ ſentate, ſi primogenitus Religionem profiteatur, non ipſe amplius præ ſentabit, ſed ſecundo genitus. -  40 Diſpoſitio facta de primo, extenditur etiam ad eum, qui in eius locum ſubrogatur. -  41 Legatum factum ancillæ meæ, nomine Agatheæ, an ſi vendita ex, alia, cui idem nomen imponitur, ematur, debeatur illi ſecundæ. -  42 Tertio genitus, dicitur ſecundo genitus, ſublato ſecundogenito de medio, prout ſecundogenitus dicitur primogenitus, defuncto primogenito. -  43 Testator qui vocat ſecundogenitum, qui tunc erit, non videtur ſe ad aliquem ſecundo genitum re ſtringere, ſed vocare ſecundogenitum, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, aut purificatæ conditionis, talis reperietur. -  44 Teſtator vocans primogenitos filios Titij, intelligitur ſentire de eo, qui eſt primogenitus tempore exiſtentis conditionis. -  45 Hippoliti Riminaldi conſilium 544. per totum, libro quinto, commemoratur, quod eſt excellens, & memorabile in hac materia, & editum ſpecificè ſuper teſtamento, in quo vocatus fuerat primogenitus. -  46 Petri Surdi conſ. 413. num. 17. & 494. per tot. lib. 4. in eodem propoſito ponderatur. -  47 Ludouici Molinæ obſeruatio, de qua ſuprà num. 30. exornatur, & num. ſequent. -  48 Primogenitura qualitas nunquam moritur; ſed deficiente primogenito, ſecundo genitus, primogeniti locum acquirit. -  49 Maioratus perpetuus inducitur, ſi teſtator bona ſua, primogenitis propriæ familiæ reliquerit. -  50 Idem, ſi relinquatur primogenito familiæ; & infrà §. 3. -  51 Vocatio facta nomine appellatiuo, & facta nomine proprio, in quo differant. -  52 Legatum factum maiori natu, & ſic ſub nomine appellatiuo, in infinitum tranſit ſucceſsiuè ad alios quoſcunque natu maiores. -  53 Teſtator ſubſtituens proximiores de parentela, tunc viuentes; cenſetur, ipſis deficientibus, vocaſ ſe alios gradatim. -  54 Maioris natu qualitas ſ æpè repetita, manifeſtè ſignificat, teſtatorem ordinaſ ſe, at que conſtituiſ ſe primogenituram. -  55 Idem, ſi factis aliquibus vocationibus, dixerit, quod bona ſemper veniant in maiorem natu, de primogenito in primogenitum, ſucceſ ſiuè. -  56 Primogenituræ mentio ſucceſsiuè repetita, manife ſtè probat, primogenituram, ſeu fideicommiſ ſum perpetuum. -  57 Dictio in perpetuum, ſignifcat infinitatem, cum teſtator vocat ſucceſsiuè in infinitum. -  58 Fideicommiſ ſum perpetuum, aut maioratus perpetuus inducitur, cum teſtator digreſ ſus eſt ad plures gradus ſubſtitutionum. -  59 Item ex qualitate bonorum relictorum. -  60 Item, cum poſt agnator vocantur cognati cum onê re deferendi inſignia agnationis. -  61 Primogenitus vocatus, ſi extabit, dicitur vocatus ſub conditione; & nihilominus, hæc conditio poteſt per alium impleri, ſcilicet per ſecundogenitum. -  62 Secundogenitus, qui primogeniti locum ingreſ ſus ſit, cenſetur vocatus, etiam quando in præcedenti tantùm ſubſtitutione id factum fuit, non autem in vltima. -  63 Secundogenitus admittitur in locum primi in di ſpoſitionibus habentibus tractum ſucceſsiuum, & perpetuitatem denotantibus; etiam ſi id non contingat tempore mortis teſtatoris, vel delatæ ſucceſ ſionis. -  64 Ioannis Cephali conſ. 190. expenditur. -  65 Secundogenitus, mortuo ipſo primogenito, quod dicatur primogenitus, ſed impropriè, ex ſententia Menochij. Quod dicatur eſ ſe in vero ſtatu primogeniti, ita vt propriè primogenitus dici valeat, ex ſententia Hippolyti Riminaldi. Qui egregiè, & ſubtiliter loquitur, prout hic adnotatur. -  66 Et de ſententia Authoris in propoſito, & num. ſequent. -  67 Primogenitura, ex ſententia Authoris duplex, vna ratione natiuitatis; altera, attento tempore ſucceſsionis, quo primogenituræ qualitas ſpectatur. -  68 Iacobi Menochij, Tiberij Deciani, & Franciſci Burſati conſilia explicantur. Et Petri Surdi obſeruationes, iti eodem propoſito commemorantur. Authoris etiam placita nonnulla, in medium proferuntur. -  69 Antonij Galeatij Maluaſij conſ. 22. explicatur. -  70 Ioannis Vincentij Hondedei, conſil. 70. libro ſecundo expenditur in eadem cauſa, qua Maluaſia reſpondit, editum. Et eodem modo explanatur. -  71 Primogenitus, an ſolus admittatur, quando teſtator ſubſtituit filium hæredis inſtituti, & iuſsit, eum deferre nomen, & inſignia teſtatoris. Vbi, & obſeruatio quidam Authoris proponitur. -  72 Teſtator, ſi iuſsit, bona ſua poſt mortem hæredis inſtituti, indiuiſa peruenire ad proximiorem agnatum, an de primogenito, ſeu maiore natu ſenſiſ ſe videatur. -  73 Maioratus in dubio ſemper cenſetur inſtitutus in filio maiori. PRo dilucida, & diſtincta huius §. ex[*] plicatione, ante alia præmitto, linearum quoque rationem, obſeruationes, & communes Doctorum reſolutiones, adductas ſuprà, habere etiam locum, & ſeruandas fore, cum primogenitus, aut primogeniti, ad ſucceſ ſionem maioratus, ſiue fideicommiſ ſi perpetui innitantur, vt ſcilicet eis defunctis, primogeniti ſemper, atque in futurum, habita ratione lineæ, ſiue regulis linearum (de quibus ſuprà) ſeruatis, ſuccedere debeant, & lineæ, gradus, ſexus, & ætatis conſideratio præoculis habenda perpetuò ſit; idque maximè, attentis his, quæ ſuprà, cap. 90. obſeruaui, num. 45. vbi ex ſententia aliorum tradidi, quod filius maior, & filius primogenitus, idem ſunt, vt linea primogenita cenſeatur ſemper vocata, & regularum communium lineæ ratio habeatur, quocunque prædictorum nomine inſtituor vtatur. Quod vt apertiùs explicetur, & clara, & diſtincta magis, quàm antea tradita fuiſ ſet, reſolutio habeatur, primo quidem loco obſeruandum, atque conſtituendum erit, Interpretes noſtros dubicaſ ſe communiter, an primogenitus, & maior natu, idem ſint, ſiue an differant, quod teſtator, primogenitum, aut maiorem natu, ad ſucceſ ſionem vocauerit. Et quidem differentiam conſtituendam eſ ſe, ſcripſerunt Alexand. in conſ. 123. numer. 2. volum. 1. & in conſ. 4. num. 13. verſic. Item iura, volumine 4. Ancharan. in conſ. 82. in fine. Socin. ſeni. in conſ. 47. & in conſ. 88. volumine tertio. Decius in conſ. 443. numero 22. verſic. Et ex prædictis: Berous in conſil. 71. num. 19. & 23. volumine primo. Ioan. Lup. de Palac. Rub. Tiraquell. Anton. Gabriel, & alij cum quibus firmiter in hoc propoſito remanet, & differentiam admittit Doct. Marta in ſumma ſucceſ ſion. legal. 1. par. quæ ſtione 11. artic. 1. num. 5. & 6. fol 178. & part. 3. quæ ſtione nona, articulo 2. num. 11. & 14. & ſequent. fol. 1022. & plures alios pro eadem parte refert, & magis eam probat Hondedeus in conſ. 70. ex num. 11. & 12. cum ſequentibus, volum. 2. & inferius, num. 42. Farinac. nouiſsimar. Rotæ Romanæ, anni 1618. deciſ. 627. numero primo, & numere decimo, fol. 111. partis ſecundæ, tomo 2. Stephan. Gratian. tomo 4. diſput. 695. Numer. 1. & ſequentibus, nouiſ ſimè Robles de Salcedo, de repræ ſentation. lib. 3. cap. 14. ex num. 24. fol 415. vbi quod maxima differentia eſt inter primogenitum, & maiorem natu, & rationem differentiæ adducit. Menoch. autem in conſ. 442. n. 22. & ſequent. diſtinguendum putauit, quod aut loquimur de vno ſolo filio ex multis, ſicque reſpectu fratrum ſuorum, & tunc nulla eſt differentia quoad effectum, quod vocetur maior natu, vel primogenitus; cùm is, qui eſt maior natu, etſi alij fuiſ ſent iam nati, & defuncti, dicatur primogenitus, cùm nemo eum antecedat. Aut loquimur de vno ſolo, reſpectu tranſuerſalium, hoc eſt, filiorum ex fratribus, & tunc eſt magna differentia, quod vocetur primogenitus, vel maior natu, nam quis vocando primogenitum, relinquit rem dubiam; cùm primogenitus dicatur, non ſolum filius primò natus ex primogenito iam defuncto, ſed etiam ſecundo genitus, mortuo primo. At vocando maiorem natu, relinquit diſpoſitionem claram, cum intelligi ſolum poſ ſit de eo, qui reſ pectu ætatis maior eſt, & credendum eſt, diſponentem conſideraſ ſe hanc natu maioritatem, vt claram, & certam relinqueret diſpoſitionem; & vere retinenda eſt diſpoſitio magis certa, & clara; cap. iudicantem, 30. quæ ſtione prima, hæc inquit Menoch. ibi; quæ tamen nunquam nobis placuerunt, ſed ita dicendum putamus, vt inferiùs dicetur; Sic ſanè Menoch ipſe in conſil. 981. volumine decimo, contrarium firmiter, atque indiſtinctè probauit, quod ſcilicet primogenitus, & maior natu, idem ſint; ſic enim tenuerunt Bald. In l. cum antiquioribus, numero vndecimo, verſic. Et primo præmitto, C. de iure deliber. Caſtrenſ. in conſil. 164. numero primo, volumine ſecundo. Abbas in conſ. 85. numero tertio, verſ. Secundo probatur prima parte. Roman, in conſ. vigeſimo nono. Barbatia, Socin. ſen. Bolognet. Ioan. Lecirier, Pariſius, Tiraquell. Gratus, Didac. Couarru. & Ludouic. Molina, quos Menochius ipſe, vbi ſuprà, & Doct. Marta, dict. 3. parte, quæ ſtione nona, articulo ſecundo, numero decimotertio, recen ſent. Idem Menoch, in conſ. 318. numero decimo ſeptimo, libro quarto. Mandel. de Alba. in conſ. ſexageſimo, numero ſecundo, & apud omnes, ita ſeruari, quod inter iſtas vocationes, primogeniti ſcilicet, & maioris natu, nulla ſit differentia; imò quod vocatio primogeniti, idem ſit ac ſi vocetur maior natu, cum Baldo, Abbate, Pariſio, Socino, Tiraquello, Molina, Lecirier, & Rota Romana in nouiſsimis, nouiſ ſimè reſoluit Stephan. Gratian. tomo quinto forenſ. capite 834. numero ſecundo, & tertio, folio 88. & inferiùs numero vigeſimo ſexto, & vigeſimo ſeptimo, folio 90. vbi addit, ita quoque tenentem Burgos de Paz ciuilium, quæ ſtione prima, numero primo; & quæ ſtione ſecunda, numero octuageſimo quarto. Valençuela Velazquez in conſ. 97. numer. decimo octauo; & tribus ſeqq. fol. 743. in fine, & 744. in principio, & effectus huius inueſtigationis eſt, quoad nepotem primogeniti, contra patruum, an ſcilicet nepos primogeniti ſuccedat, & patruum excludat, cum te ſtator ſtatuit, quod maior natu ſuccederet; quo in dubio, nonnulli pro nepote, alij verò pro patruo reſpondent, vt conſtat ex eiſdem nunc relatis Authoribus, & Hondedeo, dicto conſilio ſeptuageſimo, volumine ſecundo. Maluaſia, conſilio vigeſimo ſecundo. Robles de Salzedo, libro tertio, dict. capite decimo quarto, ex numero vigeſimo quarto. Stephano Gratiano, tomo 3. capite 695. ex folio 228. & inferius dicendum eſt. Ego ſane, in Hiſpanorum primogeniis, vinculis[*] que perpetuis, & in fideicommiſ ſis, ſubſtitutionibus, & teſtamentariis diſpoſitionibus, primogenitum, & maiorem natu, differre non exiſtimo; imò potius idem eſ ſe arbitror; quod in commentariis de repræ ſentatione defendi, & inferiùs ſpecificè magis tradam: atque ita, vbi apertiſ ſima, atque clariſ ſima teſtatoris, diſponentisve voluntas in contrarium non adſit, & verba adeò manifeſta, & expreſ ſa ſint, vt cauillari non valeant, amplector ſententiam eorum, qui ſtatuunt, quod primogenitus, & maior natu ſunt ſynonyma, & idem denotant;[*] ſicuti etiam alio in loco, idem Menochius, cum eiſdem ſuprà relatis, firmiter reſoluit in conſil. inquam 1006. numero trigeſimo ſeptimo, libro vndecimo, & eiuſdem ſunt ſignificationis, quod cum Baldo, Aretino, Socino, Pariſio, Tiraquello, Co[*] uarruuia, & Molina notauit Peregrinus in conſilio trigeſimo nono, numero duodecimo, libro primo; & inter ſe effectualiter, & vere non differunt; provt etiam maioratus, & primogenituræ, quæ in ſub[*] ſtantia idem ſunt; Molina libro primo, capite primo, numero ſecundo, & libro tertio, capite octauo, numero decimo octauo, in illis verbis. Si enim id bene conſideremus, nulla differentia inter verbum hoc, filius maior, & filius primogenitus, poteſt aſ ſignari; imò verò vtrumque verbum, idem ſignificat: quod dixit Bald. &c. Et cum aliis tenuerunt Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ ſa decima ſeptima, numero vigeſimo tertio. Humada in l. ſecunda, titulo decimo quinto, partita ſecunda, gloſ ſa prima, numero primo. Ita vt maior de domo accipiatur pro primogenito, Man tica de coniecturis vltimarum voluntat. libro octauo titulo decimo, numero primo: primogenitus enim dicitur, qui primo loco natus eſt. Bald. Tiraquell. Menoch. & alij, cum quibus Farina. deciſione 627. numero primo, part. ſecunda, tomo ſecundo, fo lio 111. & cum aliis Hondedeus, dicto conſil. ſeptuageſimo, numero nono. Doctor Marta, de ſucceſ ſion. legali, part. prima, quæ ſtione vndecima, articulo decimo, numer, primo, folio 177. Menochius in[*] conſil. 97. numero primo, vbi inquit, quod Primogenitus, altero de duobus modis ſumitur, & quod is primogenitus dicitur, qui primus omnium naſ citur primùsque vuluam aperit, vt ſcriptum eſt Exodi, capite trigeſimo quarto, & Numer. capit. 13. quemadmodum, & primus is dicitur quem nemo præcedit, l. ex duobus, ff. de vulgari: quemadmodum etiam & is proximus dicitur, quem nemo præ cedit in gradu, l. proximus, ff. de verborum ſignifi[*] catione, Valençuela Velazquez, dict. conſil. 97. numero 19. Subiungit idem Menoch. deinde, quod ſumirut & primogenitus pro illo, qui tempore mortis patris, eſt inter filios natu maior; & id ſcribere egregiè Alciatum, & Guiliemum Bene[*] dictum relatos ibi numerõ tertio, & primogenito relictum videtur, ſi teſtator iuſ ſit hæreditatem deuolui ad maiorem natu, vel ad maiorem natu de domo: quod etiam dicto titulo octauo, libro octauo, Mantica, numero primo, ex Tiraquel. & [*] aliis annotauit. Et primogenitus ille, qui primo loco natus eſt, præferri debet vbi eſt quæ ſtio, quis ex duobus ſit primogenitus; Farinacius dict. deciſ. 627. numero ſecundo, vbi in hæc verba concludit: Et maximè; quia eſt primo loco natus, & conſequenter in dubio præferendus. Ex coniectura ta[*] men voluntatis, & præ ſumpta mente, primogenitus, & primo natus differre poſ ſunt aliquando, vt in caſu illo per Rotam deciſo, de quo Farinac. eadem deciſ. 627. Part. ſecunda, vbi in fine folio 113. ſic Farinac. Ipſe reſoluit: & antea ſtatuerat[*] numer. primo vbi dixit, quod licet primogenitus quis ſit, reſpectu matris ſuæ, vti primo loco natus; tamen non dicitur primogenitus, reſpectu te ſtatoris, qui vocauit primogenitum naſcendum ex duabus filiabus, quando adeſt alius, antea natus ex vna ex dictis filiabus. Aliquando etiam primogenitus & maior natu dif[*] ferre poſ ſunt, ſi ſubiecta materia, aut natura rei, atque præ ſumpta diſponentis voluntas, ita ſuadeat, vt ſi maior natu, & ætate vocetur, & habitus ſit reſpectus ad qualitatem antiquitatis, & maior ætas conſiderata per teſtatorem, propter gubernium, & adminiſtrationem, ac regimen ſtatus; ita vt huiuſmodi cauſa ſit radicata in per ſona maioris ætate, non in patrimonio; propter ſapientiam, & rerum experientiam; tunc enim maior natu, & ætate, à primogenito differt, nec filius primogeniti continetur, aut venit ſub inue ſtitura feudi, loquente de ſucceſ ſione danda illi, qui fuerit natu, ſeu ætate maior: idque maximè, quando teſtator non vocauit ſimpliciter maiorem natu, ſed addidit, quod ſit maior ætate, & tempore; provt notauit, & latiùs comprobauit Stephanus Gratianus tomo quarto, capite 695. per totum, ex folio 228. veré tamen omnia ea, quæ is Author eo loco notauit, in Hiſpanorum primo[*] geniis vinculisque, & maioratibus perpetuis, & in teſtamentariis, fideicommiſ ſariisque diſpoſitionibus, contra filium primogeniti obtinere; nec ſeruari apud nos poterunt, cùm filiorum primogeniti pars obtinuerit, etiam in terminis ab eo con ſideratis ibidem, numero decimo tertio, & decimo quarto, vt ſtatim dicam: Sic ſane, atque regulariter primogenitus, & maior natu non differunt, vt dictum eſt; nec fieri debet differentia, an primogenitus, an maior natu, à teſtatore vocetur; pro[*] vi etiam, non eſt facienda differentia, an dixerit teſtator, ſuccedat filius maior, vel ſuccedat maior ex deſcendentibus, vt per Decium, & Crauetam, cum quibus Gratianus, dicto capite 695. numero tertio. Ex his infertur primò, veriſ ſimam eſ ſe, & verio[*] rem etiam, & magis receptam opinionem eorum, qui in eo dubio, quo ambigi ſolet, an filius primogeniti, vel eius patruus dicatur primogenitus, vt ad fideicommiſ ſi ſucceſ ſionem admittatur; affirmarunt, filium primogeniti admitti, debere, excluſo patruo: quemadmodum longa, & diligenti diſputatione demonſtrauit Menoch. in conſil. 211. libro tertio, vbi numero trigeſimo ſecundo, commemorauit infinitos prope Doctores, qui hanc ſententiam probarunt, & in conſilio 1082. numer, vigeſimo, libro vndecimo, & in hac ipſa quæ ſtione idem etiam notauit, libro quarto. præ ſumptione nonageſimaſecunda, numero quarto. Mantica in eadem quæ ſtione, libro octauo, titulo decimo, numero nono, folio 342. vbi infinitos referens, concludit hoc eſ ſe verius, & receptius, quod ſcilicet nepos primogeniti, primogenitus dicatur, patruúmque excludat, quando ius ſucceſ ſionis, aut primogenituræ fuit à teſtatore ordinatum. Infinitos alios, ſciens conſulróque prætermitto, quoniam eos recenſui in commentariis libri tertij, capite decimo nono, de repræ ſentatione, ex numer. 105. cum ſequentibus: vbi hanc opinionem obtinuiſ ſe, atque præualuiſ ſe notaui, & egregiè comprobaui. Addo nunc Antonium Theſaurum, forenſium libro primo, quæ ſtione 43. vbi eandem reſolutionem communem ſequutus eſt Peregrin, in conſil. 39. libro primo, vbi etiam eandem communem opinionem amplectitur. D. Franciſc. Hieronym. Leo, deciſ. Valentiæ 109. per totam, vbi profitetur, eſ ſe magis communem opinionem, & quæ ſeruatur in toto ferè orbe terrarum, quod nepos ex filio primogenito, in ſucceſ ſione fideicommiſ ſi, aut maioratus, excludat patruum, ſcilicet filium ſecundo genitum, eique præferatur. Et nouiſ ſimè, quæ ſtionem etiam hanc tractauit Doctor Marta, de ſucceſ ſione legali, prima parte, quæ ſtione vndecima, articulo vndecimo, fol. 178. & primogenitum dici etiam filium primogeniti regulariter agnouit Gratianus, dict. cap. 695. numer. 4. Infertur ſecundò, id etiam procedere, tamet[*] ſi filius maior natu vocetur, nam quemadmodum filius primogeniti admittitur, quando primogenitus ad ſucceſ ſionem vocatur, patruúmque excludit, ita etiam quando filius maior natu vocatur: ita notanter Menoch. in conſil. 981. volumin. decimo, poſt infinitos alios, quos refert Doct. Marta de ſucceſ ſion. legali, parte tertia, quæ ſtione nona, articulo ſecundo, numer. decimo tertio, fol. 1022. qui tamen in explicatione huiuſce materiæ deci[*] pitur, dum repræ ſentationem non admittit in propoſitis terminis; quam tamen admittere debuit: idque velut concludenter conſtabit, ſi Velazquez Auendañus (quem ipſe non citat) prælegaturi in l. 40. Taur. gloſ ſa decima ſeptima, ex numero decimo ſeptimo, cum pluribus ſequentibus, vbi concludit numero 28. in fine, quod tam ex iute noſtro Regio, quam ex iuris communis receptiori ſententia, nepos ex præmortuo primogenito, in ea vocatione filij maioris, excluſo patruo comprehenditur. Et antea num. 15. eiuſdem gloſ ſtatuerat, quod nepos ex primogenito defuncto, dicitur verè primogenitus. Infinitos alios, conſultò etiam præ termitto, quoniam retuli eos, & in materia repræ ſentationis id ipſum ſuſtinui, vt repræ ſentatio admittatur, libero tertio, dict. cap. 19. de repræ ſentatione, num. 320. & ſequent. vbi id ipſum, tam deſcendentium, quàm tranſuerſalium reſpectu accepi, at que intellexi; eſtque ex deciſ. dict. l. 40. Taur. Certiſ ſimum, quicquid alio in loco Menoch. diſtinxerit, provt ſuprà retuli, rectiúſque Ludouicus Molina perpendit libro tertio, capite octauo, num. 18. & 19. Peregrinus etiam conſ. 39. per tot. libro primo, quicquid Gratianus, dict. capite 695. num. decimo quarto, aliter intelligat. Infertur tertiò, eandem reſolutionem proce[*] dere, tametſi filius maior ſuperſtes, vel maior, qui ſupererit tempore mortis, vocatus fuerit, aut etiam proximior, vel proximior ſuperſtes; nam adhuc filius primogeniti, aut qui alium repræ ſentat, primogenitus, ſeu maior dicitur, & patruum, vel alium excludit: id quod egometipſe dicto capite decimo nono, numera 341. & ſequentibus conſtanter defendi. Et vide ex numer. 336. & antea ex numer. 302. cum ſequentibus: defendit etiam Peregrin. dict. con ſil. 39. ferè per tot. libro primo, quicquid aliter Stephan. Gratian. dict. cap. 695. numer. decimo tertio, intellexerit, qui tamen ex propoſito non diſputat; & contrarium tenuerunt Authores illi, quos in vnum congeſ ſit Honded. dicto conſ. 70. num. 10. volum. 2. Quartò infertur, quod primogenito mortuo,[*] primogenituræ ius tranſit, ſeu continuatur in per ſonam filij ipſius primogeniti, qui filius ſit, & ipſe primogenitus recta linea: ſicuti Didac. Couar. practicarum, cap. 38. numero ſexto notauit, & Menoch. ſcripſit in conſilio 211. num. 10. 11. 12. 41. & 58. libro tertio, & in conſilio 1082. numero octauo, libro 11. vbi numero nono, commemorat Ludouicum Molinam, libro tertio, capite ſexto, numero vigeſimo nono, id, quod capitibus præcidentibus repetitum eſt in[*] primogenituræ inſtitutione, cenſeri vocatam lineam rectam primogenitorum, ſucceſ ſiuè in infinitum de primogenito in primogenitum, ex propria vocatione, etiam abſque alterius iuris tranſ miſ ſione. Sub vocatione namque (ſubiunxit idem Molina) primogeniti, ex eo deſcendentes in perpetuum, tam ex linea deſcendentium, quàm tran[*] ſuerſalium, vocati eſ ſe intelliguntur; ideóque (concludit) dum ſupererit aliquis ex linea illius, qui ſemel ius primogenituræ acquiſiuit, nullus, qui ex alia linea procedat, admittendus erit. Atque ex his infert idem Molina, quod filius primogenitus,[*] etiam viuente patre, hoc ius primogenituræ con ſequitur, & etiam ſi in vita parentis ipſe moriatur, ad nepotem ex filio primogenito, & eius deſ cendentes, maioratus ſucceſ ſio deferenda ſit, vt ſemper eiuſdem maioratus ſucceſ ſio lineam rectam primogenitorum ſequatur: cum incluſio lineæ primogeniti, omnes alias lineas excluſerit, vſquequo omnes ij deficiant, qui ex eius linea proceſ ſerint; & Molinam ſequuntur permulti alij,[*] quos capitibus præcedentibus commemoraui: & Menoch. dicto conſ. 1082. ex numer. 8. vſque ad num. 13. & in conſ. 981. ex numero ſexto, libro decimo, & in conſ. 542. ex numero vndecimo, & numer. 37. libro 5. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 3. quæ ſtione 67. ex num. 17. D. Antonius Pichard. ad titulum, Inſti. de hæreditat. quæ ab inteſta. defer. de repræ ſentat. numero 26. folio 1254. alios quam plures ſilentio præ tereo, quod in commentariis, de repræ ſentatione, dicto capite 19. ex num. 166. & ſequent. eos com[*] memorauerim, atque ita etiam notauerim, vbi videri poterit, & per Martam, de ſucceſsione legali, tertia parte, quæ ſtione prima, artic. 2. ex num. 10. cum ſequent. folio 812. Quintò infertur, primogeniti appellatione, in[*] hominis diſpoſitione, atque in fideicommiſ ſis, & Hiſpanorum primogeniis, ſiue vinculis, & maioratibus perpetuis, filiam etiam primogenitam con tineri, l. qui duos, ff. de legatis tertio, l. Iuſta, ff. de verborum ſignificat. l. illa verba, §. pueri, l. partem, & l. liberti, eod. titul. quia maſculinum concipit fœ mininum, & illud continet, l. ſi quis id quod cum vulgatis, ff. de iuriſdict. omni. iudic. & in terminis, quod primogeniti, vel primò nati appellatione, filia contineatur primogenita, cum aliis annotatuit Franciſc. Molinus de ritu nuptiarum, & pact. matrim. libro tertio, quæ ſtione 16. numero ſecundo, cum ſequent. folio 179. & inde concludit numer. 10. 11. & 12. quod donatione facta filio primogenito, in contractu matrimonij, filia primogenita ſuccedere debet, ſi non naſcantur niſi filiæ: & quod maſ culis eiuſdem lineæ, & gradus deficientibus, filia primogenita ſuccedit in Regnis, feudis Regalibus, maioratibus, & fideicommiſ ſis, niſi expreſ ſe fuerit excluſa: quod & ego metipſe latiùs comprobaui in commentariis, libr. ſecund. capite quarto, numero 65. & 95. & 159. & libro tertio, capite 19. num. 146. eandem quoque reſolutionem amplectitur D. Marta de ſucceſsion. legali, prima parte, quæ ſtione 11. articulo ſecundo, num. 13. & 14. folio 179. vbi inquit, quod ſi diſpoſitio aliqua vocaret primogenitum in genere, vel eum, qui primogeniti locum teneret, verba hæc, etiam fœminas primogenitas comprehendunt; ſed quia in primogenitura ſucceditur adin ſtar feudi, ideò fœmina primò nata admittenda erit, donec non ſuperſunt maſculi, ſicut in feudo; quamobrem, ſi teſtator vocauerit primogenitos ordine ſucceſ ſiuo, maſculus præfertur, quia hic eſt ordo primogenituræ, quod fœmina, exiſtente maſ culo, in primogenitura non ſuccedit; & ſubiungit Marta ipſe, dicto numero decimo quarto, id verum eſ ſe etiam in donatione ſimplici, quæ feudalis non ſit, nam ſi primogenitis ſucceſ ſoribus facta fuerit, etiam fœmina continetur, & citat Decium in conſilio 32. numero primo, & ſequent. & in conſilio 208. numero ſexto, & quod etiam in donatione feudi, facta ob benemerita, fœmina contineatur; idem Decius ſcripſit in conſ. 309. numer. decimo, & in conſ. 395. numer. 9. & in conſ. 607. num. 13. Sextò, & vltimò infertur, quod primogenito[*] vocato in aliqua diſpoſitione, intelligitur etiam de eo, qui ſolus natus eſt; nam & is dicitur primogenitus, etſi nullus alius, poſt eum natus eſt; cap. Io ſeph. de verborum ſignificat. & cum Tiraquello notauit Menochius libro quarto, præ ſumptione nonage ſima ſecunda numero ſecundo, & vltra eum Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro octauo, titulo decimo, numer. ſexto, vbi inquit, quod cum primogenito aliquid relictum fuerit, eum etiam primogenitum dicimus, qui primo natus fuerit; licet poſt eum, alij fratres minimè fuerint geniti. Et hactenus de prima obſeruatione in hac materia. Secundò deinde, atque principaliter obſeruan[*] dum eſt, ex ſententia quorundam iuris Interpretum, ſi aliquid ex diſpoſitione quacunque deferatur primogenito, eo mortuo filio ſecundogenito non deferri; ſed diſpoſitionem ipſam, morte primogeniti expirare; quod tradidit Baldus, in cap. primo, de filiis natis ex matrimon. ad morga. contract. vbi inquit, quod cum Regnum Siciliæ, ex pacto deferatur primogenito, ſi ipſe primogenitus moriatur ſine liberis, non ſuccedit ſecundo genitus, ſed ip ſum Regnum ad Papam deuoluitur; & ſequuntur Marti. Laud. & Cardinal. Alexand. ibidem, atque Georgius Natta, Iaſon, Palaci. Rubi. & Tiraquel. quos retulit Ludou. Molina, & Baldi ſententiam commemorauit, libro primo, capite ſexto, numero quadrageſimo ſecundo, & vltra eum; id ipſum comprobari poteſt ex multis, quæ in comprobationem relatæ doctrinæ Baldi congeſ ſit Menochius, in conſ. 97. ex num. 51. vſque ad num. 60. lib. 1. & repetit in conſ. 220. num. 101. & 3. ſeq. lib. 3. vbi inquit, quod verè & propriè ille dicitur primogenitus qui primò natus eſt; non autem, qui locum primogeniti mortui ingreſ ſus eſt; & ſubiungit, hanc aſ ſertionem, probare, legem diuinam, Pontificiam, & Cæ ſaream, prout ibi comprobat, vbi videri poterit. Item & ratione eam aſ ſertionem confirmari dicit: quod ſcilicet ætas perſonæ ineſt per modum ſubſtantiæ; is enim eſt homo in iure no ſtro, quem ætas demonſtrat, l. anniculus, ff. de verborum ſignific. & l. ſi infanti, C. de iure deliberandi, vnde eius primæ ætatis, ſeu primogenituræ, tanquam connaturale, & ſubſtantificum, atque ideò inſeparabile, in nullo alio ſubiecto verificari poterit; argum l. ſordidorum, C. de excuſation. muner. lib. 10. l. nam quod, ff. de penu legata, & l. 3. in princip. ff. de tutelis: & hac ratione, ad rem noſtram (inquit Menochius ipſe) poſt Lucam à Peña vſum eſ ſe Zaſium in conſ. 8. numer. 3. lib. 1. qui numer. 4. ſubiungit, quod is, qui eſt ſecundo genitus, nec fingi etiam poteſt pro primogenito quandoquidem ea, quæ generaliter per naturam verè conſtare non poſ ſunt; nec fingi poſ ſunt: l. adoptio, ff. de adoptionibus, & inſtitut. eodem, §. minorem. At facilè conſtat, nullum in natura, qui ſecundo genitus eſ ſet, primogenitum dici poſ ſe; igitur nec fingi poſ ſe: quibus & conſequens eſt (infert ipſe Zaſius) nec quoad effectum, iura primogeniti ſecundogenitum vſurpare poſ ſe. Accedit etiam, vt inquit Ancharanus, ſubdit idem Menoch. dicto conſ. 97. numer. 55. & 56. eſ ſe primogenitum, eſt ætatis beneficium, quod alteri cedi non poteſt; cùm ætas ſit quid perſonaliſ ſimum, quod cum perſona extinguitur, ſicut alia, quæ oſ ſibus inhæ rent. Et quod idem ſenſit Bald, ibi relatus, cum ſcripſit, iura primogenituræ, morte extingui: hæc ipſa aſ ſertio, multorum auctoritate probatur (addit idem Menochius præcitato num. 56.) nam Bald. alio loco ſcriptum reliquit, idem eſ ſe, dicere primogenitum, quod primo natum, id eſt, qui primò vidit lucem, cùm prius, & poſterius, tempore con ſiſtat, l. Arethuſa, ff. de ſtatu hominum; & ſubiungit[*] Bald. quod hoc verbum, primogenitus, ſecundum naturam intelligi debet, qui primò natus eſt: & Baldum alij ſequuntur. Reſpondit etiam ipſe Baldus, alio in loco, quod primogenitus intelligitur, id eſt primus in gradu naturæ. Idem alio quoque loco tradidit, primogenitum eſ ſe nomen naturæ: ita quoque Abbas inquit, quod primogenitus idem eſt, quod maior natura, vel ætate: & ſequuntur alij, ibi relati per Menochium, num. 59. qui num. eodem commemorauit etiam Baldum, in loco ſuprà relato dicendum, quod cum Regnum Siciliæ ex pacto deferatur primogenito, ſi ille primogenitus moriatur ſine liberis, non ſuccedet ſecundogenitus, quia de primogenita loquitur pactum, non autem de ſecundogenito: & citat textum in l. iubemus, §. vltimo, ad Trebellian, atque ita apertè ſentit Bald. eum eſ ſe primogenitum, & primogeniti iura conſequi, qui primò natus eſt: & Baldum ſequuti ſunt quamplurimi, quos ibidem Menochius adducit, & in effectu concludit, primogeniti appellatione non venire, nec contineri ſecundogenitum, qui efficitur primus per mortem primogeniti. Cæterum Ludouic. Molina, de Hiſpanor. pri[*] mogen. lib. 1. capite 6. numer. 43. ſecùs, & conſtanter reſoluit, quod hæc opinio in Hiſpanorum primogeniis, & aliis diſpoſitionibus tractum ſucceſ ſiuum habentibus, non procedit, nec admitti ſolet; cum enim eorum natura perpetua ſit, nec in primo actu ſucceſ ſionis conſumatur; con ſequens eſt, vt in eis dubitari non valeat, quin mortuo primogenito, ſiue ante delatam ſucceſ ſionem, ſiue poſt, ſecundo genitus in eius locum ſubintret; non enim aliter poteſt primogenium ipſum perpetuum effici: idque probari ex his, quæ latè adducunt Ancharan. Roman. Tiraquell. Ruin. Palac. Rub. & Pariſ. qui optimè id proſequitur in locis ibi relatis per Molinam, cuius ſententiam veriſ ſimam exiſtimo, & magis communiter receptam, atque ex pluribus comprobari, exornarique poſ ſe. Ac primò quidem ex iis, quæ Mantica de con[*] iectur. vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 10. num. 6. 7. & 8. fol. 341. in indiuiduo annotauit. dum dixit, quod primogenitus etiam dicitur filius ſecundogenitus, ſi ſolus ſuperſit, aut ſi primus deceſ ſerit, vt eleganter decidit Baldus in l. 2. numer. 5. C. de iure emphyt. vbi vult, quod ſi quis recipiat fundum in emphyteuſim, cum hoc, quod non tranſeat niſi ad primogenitum, intelligatur de eo, qui tempore mortis ſuperuixerit, licet eſ ſet ſecundo, vel po ſteriori ordine natus: quia conſideratur tempus, quo quis ſuccedere debeat, vt primogenitus dicatur quicunque alium ante ſe tunc non habet: & ſequuntur Alexand. & Alciat. ibi relati dicto numer. 6. & numer. 7. adduxit idem Mantica, Baldi etiam doctrinam poſt Iacob. de Aren. & Cynum,[*] & Salicetum, quod filius natus ex ſecundo matrimonio tanquam primogenitus ſuccedat in Baronia, excluſis filiis ſuſceptis ex tertio matrimonio, ſi ex primo matrimonio non ſunt filij primogeniti, tametſi Statutum, vel conſuetudo velit, filium primogenitũ ex primo matrimonio ſolùm ſuccedere, quia ſecundum etiam matrimonium dicitur primum, & tertium dicitur ſecundum, provt ibi comprobat: Menoch. etiam in conſ. 97. num. 15. & 16. & inde Mantica ipſe, dicto num. 8. in fine periculoſam putat contrariam ſententiam, quam Zaſius defendit in conſ. 20. num. 12. & ſequent. lib. 2. qui contra communes Doctorum traditiones cen ſuit, hanc primogeniti qualitatem, ad ſecundogenitum non deuolui, tametſi fuerit extinctus: & reddit rationem in hanc verba: Nam cum de ſuc[*] ceſ ſione agitur, primogeniti dicitur is, qui tempore mortis eius, cui ſucceditur, alios antecellit, vt Bald. & cæteri ſentiunt in locis ſupra citatis: & ſequitur Tiraquell. de iure primogen. quæ ſt. 80. numer. 2. Denique inquit Mantica dicto numer. 8. in princip. quod in tantum is dicitur primogenitus eſ ſe qui ſolus ſupereſt, vt ſi aliquid relictum ſit primogenito, ab huiuſmodi relicto ipſe excludatur, quamuis ſecundus in ordine natus fuerit: quia illud tempus ſpectatur, quo cedit dies legati, vel fideicommiſ ſi, vt Alciat. in Caſu ſibi propoſito reſpondit in con ſil. 101. lib. 9. & vide Menoch. in conſ. 97. n. 6. lib. 1. & in conſ. 220. n. 123. & 124. lib. 2. Addiderim ego & vltra Manticam eundem, id ipſum, quod ex Alciato relatum eſt, reſpondiſ ſe etiam Decianum, in conſ. 7. num. 59. & 60. lib. 5. vbi fundauit, mulierem quandam, nomine Annam, non poſ ſe admitti ad ſucceſ ſionem maioratus cuiuſdam Hiſpaniæ, ad quem ſecundogenitus vocabatur, quoniam ipſa etſi ſex fratres habuiſ ſet ærate maiores, attamen tempore delatæ ſucceſ ſionis, maior inueniebatur, & primogenita tunc, non autem ſecundogenita, cùm nullas ſuperuixerit qui eam præcederet. Idem etiam tenuit Petr. Surd. in conſ. 494. ſub num. 1. lib. 4. Ripa quoque eleganter comprobauit in reſponſo 131. Quamuis ergo concedamus, quod verbum hoc primogenitus, ſecũdùm naturam intelligi debeat, qui primò natus eſt, & quod primogenitus idem eſt, quod maior natura, vel ætate, iuxta Baldi, & aliorum auctoritatem, & ſententias, de quibus per Menochium vbi ſuprà; id tamen non excludit, quin quoad effectum ſucceſ ſionis, primogenitus etiam dicatur filius ſecundo genitus, ſi ſolus ſuperſit, aut ſi primus deceſ ſerit; cùm verum ſit, primogenitum eſ ſe, & maiorem natu eum, qui tempore mortis eius, cui ſucceditur, alios antecellit; quod cum Bald, ipſe ſ æpè dixerit, ſic quidem conciliari, atque explicari debet, ne is, quæ aliis in locis, ac illis quidem per Menoch. relatis, vbi ſuprà, contrarius omnino exiſtat; quod ſane ſingulariter etiam annotauit Franciſ. Viuius, deciſ. 502. per totam, lib. 4. ex fol. 277. vbi num. 1. quod primogenitus dicitur filius ſecundogenitus, ſi ſolus ſuperſit, aut ſi primus obierit; & num. 2. quod legatum relictum ſecundogenito, non debetur ipſi ſecundo in ordine nato, quando tempore, quo cedit dies legati, primogenitus eſt mortuus; quia ſecundus in ordine natus, dicetur primogenitus; & tertius in ordine natus, ſecundogenitus, cui debetur tale legatum; & citat Alciatum, Manticam, vbi ſuprà, & multis confirmat per totam deciſionem, & maximè numer. 8. & 11. imo & Menoch.[*] ipſe, libro 4. præ ſumpt. 92. numer. 3. indiſtinctè annotauit, primogenitum dici eum, qui tempore ſucceſ ſionis, eſt natu maior, & ſi alius ante eum natus, & mortuus ſit; poſt alios Authores, quos citat. Aſ ſerit tamen, hoc dici impropriè, quo in placito ſemper fuit, & ſ æpè repetit dicto conſ. 97. & dicto conſil. 220. Demum, eadem præ ſumpt. 92. num.[*] 6. notatu dignum illud eſ ſe credidit, quod ſi teſtator vocaret maiorem de domo, ſi primi illi extantes tempore conſtituti teſtamenti, deceſ ſerint, alij gradatim admittantur; idque ex ſententia Ancharan. Molin. & Burg. de Paz, quamuis alij ab ea ſententia diſ ſentiant, provt etiam ibi ſcripſit; verè tamen, Ancharani ſententiam ſeruandam, & in diſpoſitionibus tractum ſucceſ ſiuum habentibus, omnino obtinere certum eſt; & alio cap. infrà dicetur, quamuis etiam ab eodem placito, quod primogenitus dicatur is, qui tempore ſucceſ ſionis eſt natu maior, licèt alius ante eum natus, & mortuus ſit, diſ ſentire videatur ipſe Menoch. dict. conſ. 97. lib. 1. & dicto conſ. 220. lib. 3. attamen in diſpoſitione, quæ ſui natura tractum ſucceſ ſiuum habeat, id ipſum, quod Ludouic. Molin, ſuſtinuit, & tradidit ſpecificè, vbi ſuprà, & in conſ. 106. numer. 354. lib. 2. vbi inquit, quod diſpoſitio loquens de primogenito, intelligitur de eo, qui reperitur primogenitus tempore, quo[*] defertur ſucceſ ſio, idque ex ſententia Baldi, Alexand. Decij, & Tiraquelli, quos ibi refert, aut tempore, quo exiſtit conditio, provt ibidem num. 357. & in conſ. 269. num. 10. libro tertio, vbi quod primogenitus dicitur, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, talis reperitur: & in conſ. 220. n. 58. eodem lib. 3. vbi quod primogenitus & ille dicitur, qui cum ſecundo natus eſ ſet, mortuo primo, eius locum eſt ingreſ ſus. Idem Menoch. in conſ. 211. num. 57. lib. tertio, Franciſc. Viuius, dicta deciſ. 502. numer. 8. vbi inquit, quod primogenitus is dicitur, etiam quod ſit ſecundo ordine natus, qui tempore mortis, & caſus ſucceſ ſionis ſuperuixerit; & quod id procedit in primogenitura ex teſtamento; ſecùs verò in caſu, in quo is, qui verè erat primogenitus, reliquit filium, ſed ſi filium non reliquiſ ſet, tunc ſecundogenitus admitteretur, provt comprobat ibidem num. 9. & 10. & num. 11. quod primogenitus ille dicitur, qui ſolus ſupereſt; in tantum, quod ſi aliquid relictum ſic ſecundo genito, à tali legato ipſe excludatur, vt ſuprà dixerat, quamuis in ordine ſecundò natus extiterit, cùm poſt mortem primoge niti, is ſecundo ordine natus, dicatur primogenitus: ſed ſi huiuſmodi legatum factum eſ ſet tertiogenito, & mortuus foret ſecundogenitus ante mortem teſtatoris relicto filio, admitteretur per ſubintrationem in locum patris, vt excluderetur patruus tertiogenitus, qui diceretur ſecundogenitus, licet in ordine tertiogenitus eſ ſet. Idque comprobat numer. ſequent. Stephan. etiam Gratian. tom. 5. cap. 834. numer. 26. & 27. Valençuela Velazquez in conſ. 97. numer. 19. 20. & 21. vbi quod extincto primogenito, ſecundogenitus eiuſdem lineæ, dicitur primogenitus, & is qui tempore, quo feudum aperitur, in rerum natura eſt. Et ſecundogenitus, ſi ante ſe nullum habeat tempore ſucceſ ſionis delatæ, ius primogenituræ ſibi acquirit, provt ibi comprobat: Mandellus etiam, in conſ. 60. num. 13. lib. 1. Decian. in conſ. 7. n 60. volum. 1. & addit Valençuela ipſe, dicto n. 21. id apud nos clarum eſ ſe, attenta l. 2. tit. 15. partit. 2. & l. 40. Tauri, deciſ. & ita tenendum eſt, quicquid Robles de Salcedo de repræ ſentat. lib. 3. cap. 14. ex num. 24. vſque ad 27. aliter contenderit, & voluerit, quod primogenitus dici non poteſt ſecundogenitus, niſi interpretatiuè, & adduxerit differentiam inter maiorem, & primogenitum. Rurſus & ſecundo loco, eadem Ludouici Molinæ, & Cardinalis Franciſci Manticæ reſolutio comprobatur ex his, quæ longa ſerie annotauit Menochius idem, dict. conſ. 97. ex numer. 5. vſque ad nu. 20. lib. 1. & dicto conſ. 220. ex numer. 58. cum pluribus ſequentibus, & numer. 121. vſque ad numer. 128. lib. 3. vbi dixit, quod ſecundogenitus, in caſu ſibi propoſito, non cenſetur comprehendi in illa ſubſtitutione, quia qualitas primogenituræ non adfuit in co, tempore delatæ ſucceſ ſionis; ſicuti lex requirit, vt probat l. ex facto, §. ſi quis autem, ff. ad Trebellianum, & in ſpecie reſpondit Bald, in conſ. 275. Quod pro regula, col. penul. lib. 2. cum dixit, eum eſ ſe primogenitum de iure, qui tempore, quo feudum aperitur, eſt in rerum natura, ſicque eſt primogenitus, & ſic voluit Bald, quod ad hoc, vt ſecundogenitus poſ ſit dici ingreſ ſus locum primogeniti prædefuncti, debet eſ ſe talis, ſaltem tempore delatæ ſucceſ ſionis. Et reſponſum hoc Baldi in ſpecie probauit Bolognetus, in conſ. 9. numer. 70. hoc idem apertiùs ſentit idem Bald. (inquit Menoch.) in l. 2. num. 5. C. de iure emphytheutico, quo loco Mantica eum retulit, vt ſuprà dixi, cum ſcripſit, quod emphytheuſis, quæ ex pacto ad primogenitum tranſire debet, tranſit ad primogenitum, qui reperitur tempore mortis vltimi emphytheutæ, ob cuius mortem, ſit locus ſucceſ ſioni; & ea quidem ratione motus eſt Bald. quia ſucceſ ſio habet naturam relationis ad tempus mortis, & ideò (inquit Bald.) inſpicitur prioritas, quæ tunc eſt in rerum natura, manifeſtè ergo ſentit Bald. quod hæc qualitas primogenituræ debet adeſ ſe tempore mortis eius, de cuius ſucceſ ſione agitur. Et Baldum alij ſequuntur, qui in ſpecie etiam tradiderunt, requiri omnino, quod qualitas primogenituræ adſit tempore mortis eius, de cuius ſucceſ ſione agitur, provt etiam Ancharanus notauit dicens, quod prior,[*] ſiue primogenitus debet interpretari de illo qui ſuperuiuit tempore mortis eius, de cuius bonis agitur, vel de aliis, per eius obitum, in alios deriuandis. Cõ probatur etiam hæc ſententia, vt inquit Menoch. ipſe, authoritate Iſerniæ, dum ſcripſit, quod ſi extat conſtitutio, qua primogenitus in feudo ſuccedat, ſi moriatur primogenitus ante delatam ſucceſ ſionem, ille ſecundogenitus, eius loco ſuccedit, quia hoc caſu primogenitus dicitur. Et Iſerniam ſequuntur alij, qui ea ratione adducti ſunt, quod tempus de maioris nati attendi tempore delatæ ſucceſ ſionis. Huc etiam ſpectare inquit ipſe Menoch. dicto conſ. 97. num. 11. Martini Laudenſ. obſeruationem aliam, quod ſi primogenitus Principis, ad quem principatus pertinebat, repudiat; ſecundogenitus illum obtinebit. Conferre etiam, quod reſpondit Imola, dum ait, quod primogenitus dicitur, cuius frater, natu maior deceſ ſit. Adductus ex[*] capit. nam & ego, de verborum ſignificat. quò loci, vnigenitus appellatur, qui & fratrem habuit, qui tamen eſt mortuus, quaſi natus non videatur, qui non durauit. Adfert & cap. vltimum, §. Item opponitur, 22. quæ ſt. 2. vbi ſecundogenitus appellatur primogenitus, decedente primo. Huc etiam pertinere, inquit Menoch idem dicto conſ. 97. num. 14. [*] doctrinam Rebuſ. cùm is Author ſcripſit, quod ſi patronus conſtituendo in Eccleſiam ius patronatus, reſeruauit facultatem, quod ſemper primogenitus habeat præ ſentare, ſi primogenitus Religionem profiteatur, non ipſe amplius præ ſentabit, ſed ſecundogenitus; cùm eo caſu, ſecundogenitus cenſeatur primus. His & alia adiungit. idem Menoch. ibidem num. 12. 13. 19. & 37. 38. ſic quo[*] que ad fauorem ſecundogeniti argumentatur: Hic ſecundogenitus, & legis, & teſtatoris diſpoſitione ſubrogatus eſt loco illius primogeniti defuncti; atqui diſpoſitio facta de primo, extenditur & ad eum, qui loco primi ſubrogatur; ergo diſpoſitio huius teſtatoris, etſi ſit de primogenito illo, qui tunc viuebat, tamen extenditur ad hunc ſecundogenitum, qui loco primi ſubrogatus eſt. Et illam minorem propoſitionem probat ex textu notabili, in l. filiæ, §. Titia. de condition, & demonstration. [*] vbi teſtator legauit ancillam, nomine Agatheam, quam tunc temporis habebat; & deinde eam vendidit, aliámque alterius nominis emit, & nomen Agatheæ ei impoſuit: reſpondit Paulus, hanc ſecundam Agatheam, cenſeri à teſtatore legatam. Ea videtur ratio, quia hæc loco primæ ſubrogata fuit: & refert idem Menoch. dicto num. 38. hinc docuiſ ſe nonnullos, quod ſi teſtator legat frumentum, quod habet tunc in horreo, & illud deinde vendat, aliúd. que loco illius primi reponat, hoc repoſitum deberi. Et hactenus de doctrinis, atque Doctorum traditionibus in propoſito, per Menoch. congeſtis. Ex quibus planè euincitur, veriſ ſimum eſ ſe id, quo ſuprà annotaui; quod quamuis concedamus, quod verbum, primogenitus, ſecundùm naturam intelligi debet de eo, qui primo natus eſt; attamen quoad effectum ſucceſ ſionis, primogenitus etiam dicitur ſecundogenitus, cùm loco illius primogeniti ſit ſubrogatus; atque ita diſpoſitio comprehendere debeat ſubrogatum, & tempore ſucceſ ſionis, quo qualitas primogenituræ adeſ ſe debet, in eo adſit, ipsóque tempore, is ſecundogenitus alios omnes antecellat; non quidem per fictionem, vt Menoch, contendebat dicto conſ. 97. num. 38. ſed quia verè qualitas primogenituræ in eo concurrit, vt inferiùs dicetur. Præterea & tertio loco, eadem reſolutio comprobatur ex his, quæ Menoch. ipſe ſcripta reliquit in conſ. 1023. num. 12. in verſ. Tertia eſt dubitatio, & tum. 13. lib. 12. vbi ſuperiora confirmat. Et probat, primogenitum etiam dici illum, qui mortuo primogenito, reperitur natu maior ex ſuperſtitibus; & conueniunt Marçarius, in conſ. 28. ex num. 27. Cephalus in conſ. 608. num. 82. dict. 5. vbi ait, hanc eſ ſe primogenituræ naturam, vt primogenito defuncto, ſuccedat ſecundogenitus. Idem Cephalus, in conſ. 313. num. 3. & 4. lib. 3. vbi quod ſecundogenitus[*] dicitur primogenitus, ſublato primo de medio; & tertiogenitus dicitur ſecundogenitus, ſublato ſecundogenito: Scotus etiam, in conſilio primo, num.[*] 229. lib. 2. tom. 1. nec diſ ſentit Menochius, in conſ. 981. lib. 9. Sic ſane, qui vocat ſecundogenitum, qui tunc erit, non videtur ſe ad aliquem ſecundogenitum reſtringere, ſed vocare omnem, & quemcunque ſecundogenitum, qui talis reperiatur tempore delatæ ſucceſ ſionis, aut purificatæ conditionis, vt cum Ripa, duobus in locis ſcripſit Pelaez à Mie res, de maioratu, ſecunda parte, quæ ſt. 6. numero 40. in noua edit. folio 470. & inferiùs, numero 152. quod diſpoſitio, quæ loquitur de primogenito præferendo, intelligitur de illo, qui reperitur primogenitus tempore illius, de cuius ſucceſ ſione agitur, ídque ex ſententia Alexand. & Iſerniæ, quos ibi commemorat: inferiùs etiam eadem quæ ſt 6. num. 218. quod ſi teſtator vocat primogenitos filiorum Titij, intelligitur ſemper ſentire de eo, qui eſt[*] primogenitus tempore exiſtentis conditionis, & ſic ſcripſiſ ſe Roman. & Tiraquell, in locis relatis ibi. Quarto etiam loco, eadem ſententia Ludouici Molinæ, & Cardinalis Manticæ comprobari poteſt ex his, quæ eruditè, & egregiè ſcripſit, atque aunotauit Hippolyt. Riminald. in conſ. 544. per tot.[*] vol. 5. quod eſt exceſ ſens, & memorabile in hac materia, & ſpecificè editum in caſu, & teſtamento, in quo vocatus fuerat primogenitus. Et maximè num. 214. & 224. & duobus ſequentib. & num. 212. vſ que ad num. 189. & num. 250. vſque ad num. 256. & num. 225. & 228. & his locis, multorum Authorum ſententiis, & doctrinis comprobat, quod primogenitus dicitur, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, talis reperitur, licèt viuente primogenito, diceretur ſecundogenitus, & ſecundogenitus, primogenitus dicitur vſque adeò deficiente primogenito, vt ſecundogeniti qualitas in eo deficiat, & quamplurima adducit, quæ ſcitu, & notatu ſunt digna, multiſque negotiis practicis conducibilia, prout ibi videri poterit. Quinto denique & vltimo loco comprobatur ex his, quæ Petrus Surd. in conſ. 413. n. 17. lib. 3. & in conſ. 494. ferè per tot. lib. 4. egregiè tradidit; vbi con ſtanter tuetur, quod quamuis dominus Ioannes[*] Maconius Mirandulenſis, deficiente linea Bartholomæi fratris ſui, vocauerit primogenitum lineæ Antonij, alterius fratris; ad ſucceſ ſionem admitten. dum eſ ſe dominum Bartholomæum iuniorem, dicti Antonij filium ſecundogenitum, excluſa fratalea viri Rochi, quæ fuit ſubſtituta in caſu deficientiæ lineatum Bartholomæi ſenioris, & Antonij, quia dominus Bartholomæus iunior, tempore delatæ ſucceſ ſionis per mortem Domini Franciſci fratris ſui primogeniti, reperitur primogenitus, ideò ſuccedit; quia ſecundogenitus admittitur tanquam primogenitus, quando de primogenito eſt facta mentio; & quando primogenitus fuit de medio ſublatus, tunc ſecundogenitus dicitur primogenitus, ſicuti vno, & altero loco comprobat, & adducit, Iacob. de Arenis, Cyni, Alberici, & Baldi doctrinam, quam Mantica retulit, (ſed Manticam ipſum non citat) vbi in conſuetudine vocante primogenitum, voluerunt, quod primogenitus is dicatur, qui tempore ſuccedendi primum obtinet locum, & loquuntur in fortioribus terminis, quando ſcilicet primogenitus, ex primo matrimonio vocatur, & dicunt verificari etiam in eo, qui ex ſecundo matrimonio ortus eſt. Adducit etiam Bolognet. & Alciat. qui notarunt, in tantum hunc ſecundogenitum, qui primũ obtinet locum tẽpore delatæ ſucceſ ſionis, dici primogenitũ , quod nõ erit admittendus ad partẽ , quæ ſecundogenito fuit relicta; & concludit, hanc eſ ſe commu nem & veram ſententiam, vt primogenito defuncto, ſuccedat ſecundogenitus; quod veriſ ſimum eſt, atque ita indubitanter tenendum, iuxta reſolutiones communes, de quibus hactenus. Atque ex eiſdem, pro dilucida, & abſoluta explanatione huius materiæ, infertur primò, reſolutionem ipſam communem, vt primogenito ſu[*] blato de medio, ſuccedat ſecundogenitus, indubitanter magis procedere, vbi teſtator maioratum perpetuum, aut abſolutum fideicommiſ ſum, ſiue vinculum inter omnes de familia inſtituere voluerit, aut ſucceſ ſionis perpetuæ iura introducere; ſic ſane Ludouicum Molinam, lib. 1. capit. 6. numer. 43. veriſ ſimè, & eruditè adnotaſ ſe id, quod recenſui ſuprà numer. 30. videlicet, quod in Hiſpanorum primogeniis, & in diſpoſitionibus habentibus tractum ſucceſ ſiuum, de primogenito loquens diſpoſitio, in ſecundogenito verificatur, & primogenito relictum, eo mortuo, ſecundogenito defertur; non enim aliter poſ ſet primogenium ipſum perpetuum effici, nec ſucceſ ſio tractum ſucceſ ſiuum habere: quod etiam præ ſentit Pelaez à Mieres 2. part. quæ ſt. 6. numero 40. & 152. & 218. licet non ita ſpecificè declaret Ioannes Cephal. in conſ. 608. num. 82. lib. 5. vbi dicit hanc eſ ſe primogenituræ naturam, vt primogenito defuncto, ſuccedat ſecundogenitus; Surdus etiam dicto conſ. 494. ſub num. 1. ad finem, vbi etiam commemorauit Molinam, alio tamen loco, non loco relato nunc; ſcilicet lib. 1. cap. 5. num. 20. vbi ſcripſit, quòd pri[*] mogenituræ qualitas nunquam moritur, immò in infinitum procedit, cùm deficiente primogenito, ſecundogenitus illico primogeniti locum, ac den ominationem accipiat. Idem Surd, inferiùs num. 2. in verſ. Hæc ſententia: Hippolyt. Riminald. latiſ ſimè dicto conſ. 544. num. 160. & pluribus ſequent. Menoch. in conſ. 1023. ex num. 8. cum ſequentib. libro 11. & in conſ. 1195. num. 18. & 19. lib. 12. Ioſeph. de Ruſt. ad l. cum auus, lib. 6. cap. 12. numer. 25. folio 841. & alio cap. infrâ, hoc eodem tractatu, notaui, & retuli Molinam, dicto capit. 5. lib. 1. num. 18. vbi[*] ſcripſit, quod ſi teſtator, primogenitis proximioribus propriè familiæ bona ſua reliquerit, ex hoc videtur maioratum perpetuum inſtituiſ ſe, inter omnes, qui ex eius familia proceſ ſerint, etſi aliud non expreſ ſerit; de quo etiam Menochius dicto conſ. 1023. num. 7. & ſequentibus; & id ipſum dicen[*] dum eſ ſe, etiam ſi in numero ſingulari, filio primogenito ex propria familia bona reliquerit; profitetur ipſe Molina ibidem num. 21. Hippolyt. Riminald. dicto conſ. 544. num. 21. & ſeq. qui cum antea arguendo, num. 12. propoſuiſ ſet, quod primogenitum in numero ſingulari vocando teſtator, non admittitur ſecundogenitus, eo defuncto; poſtmodum decidendo, in fideicommiſ ſis perpetuis, & in diſpoſitionibus, quæ tractum habent ſucceſ ſiuum, ſtatuit contrarium. Et id ipſum antea ſtatuerat num. 108. Surd. etiam d. conſ. 495. num. 7. Menoch. in conſ. 1082. num. 10. lib. 11. Seſe, deciſ. 362. num. 63. vbi quod primogeniti vocatio inducit maioratum, quando diſpoſitio habet tractum ſucceſ ſiuum: Peregrin, in conſ. 38. num. 22. lib. 1. vbi in ſummario, in hæc verba ſcripſit: Primogenito vocato, ex mente teſtatoris, diſpoſitio non in primo finitur, vbi poteſt colligi extenſiua voluntas. Et cùm num. 2. arguendo contrarium præpo ſuiſ ſet, tandem inferiùs ſic reſoluit vt dixi; Menoch. etiam facit in conſ. 97. num. 35. & 36. lib. 1. melius in conſi. 220. n. 20. & tribus ſequent. vbi expendit Crauetam in conſ. 98. num. 7. & dixit, quod quando teſtator plures ſubſtituit ſub nomine appellatiuo, nempè primogenitum; & primogenitos, ſignificat, ſe non ſolum primum, & ſecundum, ſed etiam vlteriores vocare, & grauare. Et Crauetam eundem adducere differentiam inter vocationem[*] factam appellatiuo nomine; & factam nomine proprio; ſubſtitutionem inquam factam nomine proprio, cenſeri limitatè factam, & propterea extingui cum ipſa perſona, primo, vel ſecundo loco ſuccedente: factam verò nomine appellatiuo, deſcendere ad alios ſucceſ ſiuè. Et num 22. ſubiun[*] git, idem Menochius, quod legatum factum maiori natu; & ſic ſub nomine appellatiuo, in infinitum tranſit ſucceſ ſiuè ad alios quoſcunque natu maiores. Et num. 23. quod teſtator ſubſtituens proximiores de parentela, tunc viuentes; cenſetur, ipſis deficientibus, vocaſ ſe alios gradatim, prout latiùs ibi, [*] & vide etiam Hippolyt. Riminald. conſ. 544. num. 155. & 250. & ſequent. Secundò infertur adnotata obſeruatione ſuperiori, extra omnem dubitationem procedere, quoties qualitas maioris nam reiterata, & repetita[*] fuerit; ea namque manifeſtè ſignificat, teſtatorem ordinaſ ſe, atque conſtituiſ ſe primogenituram, ſiue maioratum perpetuum, cum natu maior, & primogenitus, idem ſint, prout ſuprà dixi; & notauit Menoch. in conſ. 1006. num. 37. lib. 11. vbi alios Authores commemorat. Et idem, ſi factis aliquibus vocationibus, dixerit, quod bona ſemper perueniant in maiorem natum maſculum ex ipſis vocatis, de[*] primogenito in primogenitum ſucceſ ſiuè, & tunc idem teſtator cenſetur in perpetuum vocaſ ſe primogenitos, tam vocatorum, quàm filiorum, & deſ cendentium eorum; quod ipſe Menoch. tradidit in conſ. 1023. n. 13. in verſ. Præterea ſi ſpectamus, lib. 11. atque ex num. 7. vſque ad num. 14. ſex ponderauit coniecturas, & præ ſumptiones; quibus apertè con ſtat, teſtatorem voluiſ ſe ordinare primogenituram, ſeu fideicommiſ ſum perpetuum. Prima eſt,[*] primogenituræ mentionem ſucceſ ſiuè repetitam, manifeſtè probare primogenituram, ſeu perpetuum fideicommiſ ſum; prout ibi comprobat nu. 7. Secunda eſt, dictionem perpetuum, ſignificare infi[*] nitatem, cùm teſtator vocat ſucceſ ſiuè in infinitum, prout ibi num. 8. Tertia eſt, cum teſtator di[*] greſ ſus eſt ad plures gradus ſubſtitutionum, tunc namque perpetuum fideicommiſ ſum, ſiue maioratus perpetuus inducitur; prout ibidem comprobat num. 9. Quarta coniectura deducitur ex qualitate[*] bonorum relictorum. vt caſtri, domus, & ſimilium prout ibi n. 10. & latiùs comprobaui alio cap. ſuprà. [*] Quinta coniectura eſt, cum deficiente linea maſculina teſtatoris, vocantur primogeniti filiorum. Sexta cùm poſt agnatos vocantur cognati cum[*] onere deferendi inſignia agnatorum. Tertiò infertur, reſolutionem prædictam, quod primogenitus dicitur etiam ille, cuius frater natu[*] maior deceſ ſit, aut ſuccedere non poteſt, procedere etiam, ſi teſtator vocauit primogenitum, ſi extabit, & ſic ſub conditione, nam adhuc hæc conditio poteſt per alium impleri, & ſic per ſecundogenitum, ſicuti tradidit Menoch. in conſ. 106. n. 357. li. 2. Mieres, 2. p. quæ ſt. 6. num. 40. & num. 218. in noua editione; egregiè Hipp. Rimin. in conſ. 544. num. 244. & tribus[*] ſeq. f. 221. vbi notabiliter id probauit; & vide n. 158. & tribus ſeq. vbi inquit quod ſecundogenitus, qui primogeniti locum ſit ingreſ ſus, cenſetur vocatus, etiam quando in præcedenti tantum ſubſtitutione id factũ fuit, non autem in vltima; quia primogenitus dicitur, qui nunc talis reperitur, licet viuente primogenito, diceretur ſecundogenitus; & quamuis primogenitus vocatus, ſi extabit, dicatur vocatus ſub conditione, prout latiùs ibi cõprobat . Et n. 169. vbi inquit, quod ſecundogenitus admittitur in[*] locum primi, in diſpoſitionibus habentibus tractum ſucceſ ſiuum, & perpetuitatem denotantibus; etiam ſi id non contingat tempore mortis teſtatoris, vel delatae ſucceſ ſionis; quia (vt inquit num. 173.) conſeruatio bonorum in familia non aliter fieri poteſt, niſi ſecundogenitus admittatur, defuncto primogenito; prout latiùs ibi contra Menochium: & vide num. 225. vbi in propoſito huiuſce materiæ expendit notabile, & ſingulare Ioannis Cephali conſ. 190. lib. 2. quod edidit pro magnifico D. Hieronymo, Prælato Mediolanenſi, & ibi teſtator filium inſtituerat, & eo decedente ſine filiis maſculis, ſubſtituerat primogenitum Martini, & Ludouici fratrum ipſius teſtatoris,[*] poſtea mortuo illo, & filio ſine filiis, deceſ ſerat etiam Martinus ſine filiis, vnde ſucceſ ſerat in totum Ludouicus, relictis tribus filiis, videlicet Ioanne Ambroſio, Hieronymo, Balthaſare. Po ſtea Ioannes Ambroſius primogenitus ſucceſ ſor deceſ ſerat, & Hieronymus frater ſecundogenitus ſucceſ ſerat, ſed ei controuerſiam mouebat Baltha ſar. ea ratione, quia teſtator vocauit fratrum primogenitos, non autem fratrem primogeniti, qui erat ſecundo genitus, vnde Hieronymus videbatur omiſ ſus; nihilominus Cephalus determinauit contrarium, videlicet, quod Balthaſari non competebat ius adimendi bona à prædicto Hieronymo: latiùs fundat, multáque, ad propoſitum prę ſens conuenientia adducit, quæ ibi videri poſ ſunt, & penes Riminald. d. n. 225. & ſeq. Quartò infertur ad explicationem dubij ſ æpè [*] reiterati, & propoſiti ſuprà, & quòd nunc explicandum eſt; in eo namque Interpretes noſtri contrarij exiſtunt, nec certam tradunt doctrinam aut reſolutionem, vtrùm inquam ſecundogenitus dicatur primogenitus, mortuo, vel non ſuccedente primogenito, ſed impropriè; an verò dicatur eſ ſe in vero ſtatu primogeniti, ita vt primogenitus dici valeat, & quidem contrarias ſententias retulimus ſuprà numer. 28. & ſequent & numer. 34. & adduximus Menoch. in conſ. 97. numer. 101. & alibi ſ æpè lib. 1. & conſ. 220. num. 58. & 59. lib. 3. vbi etiam ſ æpè repetit. Et lib. 4. præ ſumpt. 92. n. 3. qui in ea opinione fuit, vt exiſtimaret, quod ſecundogenitus dicitur quidem primogenitus, mortuo primogenito, non tamen propriè, ſed impropriè; vnde cum à proprietate ſermonis recedendum non ſit, l. non aliter, ff. de legat. 3. ſequitur, te ſtatorem non ſenſiſ ſe de ſecundogenito, in locum primi ingreſ ſo; ſed de co, qui verè & propriè primogenitus fuerit. E contrario tamen Hippolyti Riminald. in conſ. 544. num. 164. & 166. & inferiùs num. 212. 213. & ſequent. Conſtanter contrarium tuetur, quod ſcilicet ſecundogenitus, dicitur primogenitus, mortuo ipſo primogenito, & eſ ſe in vero ſtatu primogeniti, & ei dici poteſt, Tu es primogenitus, licèt fueris antea ſecundogenitus: quod latiſ ſimè comprobat, & fundamentis omnibus contrariæ partis ex propoſito ſatisfacit, concludènſque præbet reſponſum, prout ibi videri poterit, quoniam tranſcribendi vitium ſemper abhorreo, & adeò latè ſententiam hanc Author ipſe confirmat, vt nihil vltra deſiderari valeat. His autem nonnulla ego adiiciam, & ſenten[*] tiam meam, vt in medium proferam, dum inquiritur, an ſecundogenitus dicatur propriè, & verè primogenitus, ſublato de medio primogenio? di ſtinguendum quidem eſ ſe exiſtimo tempus natiuitatis, & dum vixit primogenitus, à tempore ſucceſ ſionis delatæ: ſi tempus natiuitatis inſpicitur, impropriè ſecundogenitus dicitur primogenitus, etiam ſi ſolus ſuperſit, & primogenitus de medio ſublatus ſit cum, verbum hoc primogenitus ſecundùm naturam intelligi debeat de eo, qui primò natus eſt, vt Bald, in locis relatis ſuprà, ſcripſit; vt primogenitus intelligatur, id eſt primus in gradu naturæ; vt Bald. ipſe, aliis in locis tradidit, & retulit Menochius, dict. conſ. 97. ex n. 56. & verum ſit, ſecundogenitum, tempore natiuitatis natum non fuiſ ſe primogenitum, id eſt, maiore natu, vel ætate; cùm alius, ante eum natus fuiſ ſet; verum etiam id ipſum ſit omni tempore, quo primogenitus in rerum natura fuit, & vixit; quo omni tempore, ſecũ dogenitus non potuit dici primogenitus, vt ipſe Riminald. ſuo ore profitetur; & in hunc ſenſum rectè Menoch. ſemper aſ ſeuerauit, impropriè hoc dici, ſcilicet ſecundogenitum, primogenitum; ſublato de medio primogenito: cùm verè, nec tempore natiuitatis nec dum vixit primogenitus, ſecundò ipſe genitus, primogenitus fuerit. Aut verò tẽpus ſucceſ ſionis delatæ, ſiue mortis eius, cui ſucceditur, exiſtentiſvè conditionis inſpicitur, & effectus ipſe ſuccedendi conſideratur; & tunc verè, & propriè ſecundogenitus dici poteſt primogenitus: quoniam nullus alius eum antecellit, & tempore ipſo ſucceſ ſionis, & quo qualitas primogenituræ adeſ ſe debet, primogenitus reperitur; & qui ante eum natus, ſed iam mortuus fuit, perinde ſit, ac ſi nunquam natus fuisſet: quemadmodum & primus dicitur, quem nemo præcedit, l ex duobus, ff. de vulgari. Et proximus, aut proximior dicitur, quem nemo in gradu præcedit, l. proximus, ff. de verborum ſignificat. nec attenditur, aut in conſideratione habetur, quod aliquo tempore alius eum pręcederet, quia tempus ſucceſ ſionis inſpicitur, & tunc qualitas primogenituræ ſpectatur; vt Bald. ipſe, & alij ſ æpè repetunt; & in hunc ſenſum, & poſtquam ſecundogenitus in locum primogeniti ingreſ ſus eſt, rectè Riminaldus tuetur, quod verè & proprie ſecundogenitus dicitur primogenitus, & in vero ſtatu primogeniti conſideratur, Alciat. etiam, in dict. l. proximus, iuridicè annotauit, quod primogenitus ſumitur pro illo, qui tempore mortis patris eſt in[*] ter filios natu maior. Vnde duplex conſtitui poteſt primogenitura, vna, ratione natiuitatis quam cum Rebuffo, Bellamera, & Tiraquell. conſiderauit Menoch. dict conſ. 97. n. 14. altera verò, attento tempore ſucceſ ſionis, quo primogenituræ qualitas ſpectatur, & hoc (prout ego conſidero) Rebuf namque ipſe dixit, altera, quod ſit primo cognitus à iure, prout Menoch. ibidem commemorat, & voluit Rota Roman. deciſ. 128. part. 2. diuerſ. Sacri Palatij, n. 1. ibi. Secundum Domini pariter affirmatiuè reſoluerunt, quia primogenitus non ſolùm is dicitur, qui verè primo loco genitus, ſed is quoque, qui illum proximè & immediatè ſequitur ex fratribus; is namq; mortue primogenito, ſine liberis, iura primogenituræ conſequitur. D. Franciſc. Hieron. Leo. deciſione Valentiæ 209. n. 8. & 9. fol. 598. vbi quod cum primogenitus maſculus abſque liberis deceſ ſit, filius ſecundogenitus maſ culus, tanquam filius maior, ac primogenitus admittendus erit, vbi maſculus filius maior ſubſtitutus fuit, quia loco primogeniti, ac filij maioris maſculi habetur, & iura primogenituræ conſequitur. Sic etiam primogenitus, & maior natu non differunt inter ſe effectualiter, & verè vi ſuprà ob ſeruaui num 2. 3. & 4. ſeq. nam qui primogenitus eſt, & natu maior eſt, prout d. deciſ. Valentiæ adnotatur, ſicut verſa vice, qui natu maior eſt, verus primogenitus eſt: quod ſi primogenitus, aliquando non ſit maior natu, prout in primogenito filij defuncti contra patruum contingit, & nihilominus ei prælatio datur; adhuc qui maior natu non eſt, maior natu, & primogenitus reputatur; nã in locum primogeniti ingreſ ſus, ac modò dici cœpit propriè primogenitus quoad ſucceſ ſionis effectum, licèt viuente patre primogenito, dici non poterat; primogenitus enim qui præcedebat, de medio ſublatus eſt, & primogenituræ ius in eum tranſlatum, atque continuatum: & quemadmodum ſecundogenitus, ſublato de medio primogenito, incipit eſ ſe primogenitus, & dici propriè poteſt quoad effectum ſucceſ ſionis; ita patre de medio ſublato, filius eius primogenitus, rectè dici poteſt primogenitus, cum in locum patris ingreſ ſus, iura eius conſequatur, ad quod mirè vrget Hippolyt. Riminald. locus, d. conſ. 544. n. 218. Ex his planè conſtat, me ſuprà, n. 33. in fine, & num. 41. in fine, iuridicè, & rectè obſeruaſ ſe; quod quamuis concedamus, quod verbum hoc primogenitus, ſecundum naturam intelligi debeat de eo, qui primo natus eſt, attamen quoad effectum ſucceſ ſionis, primogenitus etiam dicitur ſecundogenitus, cùm qualitas primogenituræ adeſ ſe debeat eo tempore quo ſucceſ ſio defertur, & eo tempore, is alios omnes antecellat: Ita etiam, & eo tempore attento, & ſucceſ ſionis die conſiderato, maior natu dicitur, qui primò natus non fuit; nec differre, primogenitum, aut natu maiorem, tempore ipſo, & ſucceſ ſionis delatæ conſiderato; idque maximè, cùm verbum, filius maior, nullam relationem habeat ad tempus naſcendi præteritum, atque ita optimè accommodatur filio, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, maior inuenitur; licèt ab initio, tempore inquam natiuitatis, maior non fuerit, ſicuti poſt Emmanuelem Coſtam, recté annotauit d. deciſ. Valent. 209. num. 10. fol. 599. in princip. & quamuis verbum, primogenitus, habeat participium præteriti temporis, quod verificatum fuit in ipſo naſcendi tempore, non ideo primogenitus deſinit eſ ſe; ac propriè, attento præ ſenti ſtatu, & tempore delatæ ſucceſ ſionis, dicitur is, qui tunc primogenito ſublato de medio, vel non valente ſuccedere, primogenitus reperitur, iuxta ea quæ ſuprà diximus, nec ita explicauit Robles de Salcedo, lib. 3. d. cap. 14. num. 25. & 26. fol. 416. Quintò infertur, Iacob. Menoch. dicto conſ. 97.[*] lib. 1. & dict. conſ. 220. lib. 3. his, quæ hactenus annotata, atque ſcripta reliquimus (ſi verè & genuinè ipſ è intelligatur) nequaquam contradicere, nec etiam negare id, quod hactenos contendimus, imo in primogenitis, & in his diſpoſitionibus, quæ ſui naturâ, tractum ſucceſ ſiuum, & perpetuitatem inducunt, in eadem ſemper fuiſ ſe ſententia, & opinione, quam probamus; videlicet, quod primogenitus dicitur is, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, eſt natu maior, licet aliùs ante eum natus ſit: ſi tamen mortuus, aut de medio ſublatus: id quod dicta præ ſumpt. 92. num. 3. & pluribus conſiliis relatis ſuprà firmiter, & ſecurè tradidit, prout ſuprà obſeruaui. Et in terminis, ad dictum conſilium Menochij 220. reſpondet Petrus Surdus, in conſil. 494. numero tertio, in fine, in verſ. His vero non obſtant: & num. ſequent. vſque ad n. 7. ſatisfacit Deciani, & Burſati conſiliis, qui in contrarium expendi ſolent, & in hæc verba ſcripſit: His vero non obſtant conſilia Menochij 220. Deciani 16. in quarto volumine, & Burſat. 354. qui in eodem facto contrarium dixerunt: Reſpondeo enim, quod in contrarium eſt communis opinio Doctorum: nituntur namque deciſion. Baldi in capit. primo, de fil. natis ex. matrim. ad morg. contract. quæ. in ſpecie reprobatur à Nicol. de Peruſ. in tractat. ſucceſsion. abinteſt. in prima parte, in 6. ſpecie filior. column. 4. verſiculo, Auum dicit, qui multum dubitauit. de Bald. Idem dicit Picus, in l. quod te. in gloſa 1. ff. ſi cert. petat. dubitauit etiam Roman. in conſ. 98. num. 2. Iaſon, in l. is poteſt. num. quadrageſimo, ff. de acquirend. hæreditat. & reprehendit eam expreſsè Afflict. Tiraquel. & alij; præterquam quod, idem Bald. contrarium tenet aliis in locis, per me ſupra relatis. Reſpondetur etiam, quod in caſu Menochij Deciani, & Burſati, non aderat expreſ ſit illa ratio, quia testator volebat quod bona ſua conſeruarentur in familia, &c. Hactenus Surd. qui per totum conſilium, id ipſum latè comprobauit, atque defendi: & in conſ. 413. n. 17. lib. 3. in finalibus verbis, vbi etiam ſatisfacit, reſponſúmque præbet conſiliis eiſdem Menochij, Deciani, & Burſati; & concludit, ea non procedere in maioratibus Hiſpaniæ, & vbi indefinitæ ſunt vocationes plurium deſcendentium: & addit, idcirco contra ſecundogenitum reſpondiſ ſe Menoch. vt is primogenitus non dicatur, mortuo primogenito; quia non apparebat, quod teſtator fideicommiſ ſum perpetuum relinquere voluiſ ſet, quod à primogenito vocato, in ſequentes deriuaretur; prout n. 62. ſtatuit Hippol. Rimin. d. conſ. 544. & latiùs ex n. 160. cum pluribus ſequent. vbi omnibus Menochij fundamentis, ſuo ordine reſpondit. Item, quod in caſu ipſo, per Menochium propoſito, teſtator nunquam viſus eſt ſenſiſ ſe de ſecundogenito, ſicuti multis argumentis, & rationibus ibi demonſtrauit Riminald. imo contrarium voluiſ ſe, prout etiam ibi, n. 60. & 87. in fine, & 91. in verſ. Verum huic argumento, & n. 120. in fine. Addiderim etiam, eodem modo reſponderi, ſatisfierique poſ ſe iis, quæ Menochius ipſe, præcitato conſ. 97. longa ſerie congeſ ſit, & reſolutioni, quam contra ſecundogenitum ſuſtinuit, vt ipſe primogeniti locum non ingrederetur, ſiue primogenitus non diceretur; verè namque, in ſpecie ibi propoſita, non conſtabat, quod teſtator primogenituram, ſiue fideicommiſ ſum perpetuum inſtiturre voluiſ ſet; aut iura ſucceſ ſionis perpetuæ introducere, quo caſu, libenter agnoſcit, & ſ æpè repetit idem Menoch. & maximè n. 113. in fine, in verſiculo, Non obſtat vndecima comprobatio, n. 116. in verſic. Non obſtat ſecundum, ſecundogenitum, in locum primogeniti ingredi. Denique, quod in eodem ca ſu, teſtator de ſecundogenito non ſenſiſ ſet, ex alio etiam conſtabat, quod ipſe Menochius ponderauit num. 59. in verſiculo, Secundo admiſ ſo, & num. 60. vbi videri poterit. Remanet ergo, firmiſ ſimè tenendum, quod primogenitus is dicitur, & etiam natu maior, quoad iura, & effectus ſucceſ ſionis, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, eſt natu maior; licèt alius, ante eum natus, mortuúſque ſit: & fundamenta omnia, quæ in contrarium expendi, adducique poſ ſunt, adeò ſigillatim, & concludenter per Riminaldum elidi, vt nihil vltra deſiderari valeat. Item fundamenta omnia, & doctrinas, quæ in fauorem ipſius ſententiæ, quam defendimus, vrgent, & ponderantur; ſic in tuto, & illæ ſas manere, vt Menochij annotationes, atque reſponſiones nullam vim eis detrahant; ſicuti apparet ex iis, quæ Riminald. ipſe, dict. conſil. 544. ex numer. 78. cum infinitis ſequentibus, notanter, & longa ſerie annotauit. Ex quibus etiam temperati, atque explicari[*] debent ea, quæ Antonius Galeatius Maluaſia, eruditè, & ſubtiliter ponderauit, atque ſcripſit in conſil. 22. per totum, libro primo, vt explicaret clau ſulam illam: Maior natu, pro tempore exiſtens, præ feratur: ſuper qua totum illud conſilium edidit; verè namque in Hiſpanorum primogeniis, & maioratibus, vinculiſque perpetuis, in teſtatorum etiam diſpoſitionibus, quæ tractum futurum, & perpetuitatẽ denotarẽt , maxima cũ difficultate ob tinerent annotationes, atque reſolutiones illæ, quæ forſan in caſu illo, ex mente concedentis, & propter feudi qualitatem, & nouum ordinem datam, ſtare poſ ſent, ſecus autem in aliis diſpoſitionibus, iuxta ea quæ numeris præcedentibus, & in commentariis libri tertij, cap. decimo nono, de repræ ſentatione, longa ſerie adnotaui, & ſcripſi; iuxta ea etiam, quæ Hieronym. Gratus, in conſilio ſexto, & ſeptimo, libro primo, & Alciat. inter conſilia Grati, conſ. 8. in eadem cauſa, & pro contraria parte, latè ſcripſerunt, qui loquuntur in propriis terminis, per Maluaſ. excitatis, & propterea, etiam quando diſpoſitio loquitur de maiore natu, deſcendentem à primogenito præferri debere ſecundogenito, ac illius deſcendenti, etiam ſeniori, aſ ſeuerarunt, non ſolùm Gratus, & Alciat. ſed etiam Berous qui in eadem cauſa, cum Alciato reſpondit. Didacus Couarruu. Caſtrenſ. Socin. Abb. & Barbat. quos ad hunc modum retulit Hondedeus, conſilio ſeptuageſimo, numero decimo, libro ſecundo, [*] qui tamen, numero vndecimo, & ſequenti, & per totum conſilium contrarium tuetur, & eaſdem, quas Maluaſ. partes defendit, quod ſcilicet, deſcendens ex primogenito, non præferatur ſecundogenito, ætate maiori, quando maior natu, ad feudum vocatus eſt, & eiſdem, quibus Maluaſ. rationibus, & fundamentis excitatur, & maximè propter inue ſtitutæ tenorem, & quod maiori natu, ideò conceſ ſio facta fuerit, vt maior ætate, & ſic ſenior demonſtraretur, cùm feudum fuerit conceſ ſum cum mero, & mixto imperio; & ſic, vt maior ætate ſemper ſuccederet, quia is præ ſumitur ſapientior, & prudentior, provt latius ibi comprobat, ſicque, eodemmodo, quo Maluaſiam explicaui, & ipſe Hondedeus explicari, intelligíque debebit, nec in Hiſpanorum primogeniis, vinculiſque & maioratibus perpetuis, aut in alia etiam ſucceſ ſione, quæ tractum ſucceſ ſiuum habeant, procedere poſ ſet, provt certum arbitror, & comprobatur ex obſeruationibus, atque Doctorum traditionibus, de quibus ſuprà, & maximè, numero decimo ſexto, decimo ſeptimo, & decimo octauo, & in terminis etiam iuris communis, id ipſum, quod contendimus, defendunt plures Authores, quos refert idem Hondedeus, dicto conſilio ſeptuageſimo numer. decimo, provt ſuprà obſeruaui. Sic ſane, quamuis Hondedei mentionem non fecerim in commentariis de repræ ſentatione, nec eum retulerim, ſpecificè tamen Maluaſ eundem recenſui, & explicaui capit. decimo nono, libro tertio, numer. 320. & numer. 327. in indiuiduo aſ ſeueraui, poſt editam conſtitutionem legis 40. Tauri, id indubitanter procedere. Adduxi etiam numer. 322. Alexand. Raudenſ. qui in Hiſ panorum primogeniis, ſiue in Hiſpania, ſemper fatetur, quod hæc vox Maior, in famoſiori ſignificatu ſignificat, atque conſiderat maioritatem, reſ pectu lineæ, cùm in maioratu lineâ rectâ ſemper ſuccedendum ſit; certum autem eſt, linea conſiderata, ab eo, qui lineam ſemel occupauit, procedentes præferri debere his, qui in alia linea fuerint, quamuis natu maioribus; prout ibidem notaui, & Maluaſiæ fundamentis, vel vno verbo reſponſum præbui. Sextò infertur ad explicationem quorundam,[*] quæ in hac ipſa primogeniti materia, quando ſcilicet de primogenito mentio facta eſt, de quo præ ſumatur teſtatorem ſenſiſ ſe, Cardinal. Franciſc. Mantic. libro octauo, titulo decimo, numer. quarto, annotauit, quò loci dubitauit, ſi teſtator inſtituit ſibi hæredem Titium, & ſubſtituit eius filium legitimum, & naturalem, & iuſ ſit, eum deferre ſuum nomen, & arma; & contingat, ipſum Titium, reli ctis duobus filiis legitimis & naturalibus, decedere; an ſolus primogenitus, vel vterque, vel neuter eorum, propter incertitudinem admittatur, & dubitandi ratione propoſita, in hunc modum, dubium ipſum reſoluit: Sed verius eſt, vt ſolus primogenitus ex coniectura voluntatis admittatur, quia veriſimile eſt teſtatorem, qui voluit ſubſtitutum, eius nomen, & arma deferre, de vno tantum ſenſiſ ſe; & conſequenter de primogenito, argumento legis, eum qui calendis; in principio, verſiculo, Si autem, de verborum obligation. l. boues, §. hoc ſermone, ff. de verborum ſignification. & l. hæc conditio, la primera, de condition. & demonſtrat. & ita cenſuit Guido Pap. in deciſione 467. Teſtator; dicens, ita fuiſ ſe in curia parlamenti Delfinatus pronuntiatum, & ſequitur Guillelmus Benedictus, in repetition. capit. Raynunt. de teſtamentis, in verbo, in eodem teſtamento relinquens, num. 174. & Tiraquel, in tractat. de primogen, quæ ſtione ſexage ſima quarta. Hactenus Mantica, qui licet confuſ è quæ ſtionem propoſuiſ ſe videatur (cum tamen di ſtinctè admodum, & clarè ſemper loquatur) non enim aperit, an Titius inſtitutus, teſtatoris filius, aut deſcendens fuerit, an extraneus? apertè tamen inſinuat, ſubſtitutum, arma, & nomen teſtatoris ipſius grauatum fuiſ ſe deferre; ex quo quidem veriſimile eſt, aut non obſcurè deduci poſ ſe videtur, quod hæres ipſe inſitutus, ex familia teſtatoris eſ ſet; & ſic quidem reſolutio ea comprobari poteſt ex his, quæ inferius, alio capit. adnotabuntur; ex dictis etiam ſuprà numer. 60. & 61. ex Menochio, etiam, ibidem relato, & per Molin, libro ſecundo, capit, decimo quarto, numero ſeptimo, Aluaradum de coniecturata mente defuncti, libro ſecundo, §. primo, numer. vigeſimo ſecundo, Martam, voto 73. numero primo, Cald. Pereiram, in l. ſi curatorem habens, verbo, vel aduerſarij dolo, numer. 70. in principio, & numero ſeptuageſimo ſecundo, Theſaur. deci ſione 270. numero vigeſimo ſecundo, Franciſcum Molinum, de ritu nuptiarum, & pact. matrimon. libro tertio, quæ ſtione vigeſima quarta, numer. 191. quod ſcilicet ex conditione à teſtatore adiecta, vt ſucceſ ſores nomen, & arma propriæ familiæ deferant, cenſeantur bona maioratui ſubiecta, etſi aliter id non expreſ ſerit teſtator: verè tamen, cum Molina ipſe loquatur, quando non vni tantum filio, ſed ſucceſ ſoribus præceptum, indefinite impoſitum eſ ſet, vt nomen, & arma propriæ familiæ deferant; quamuis in terminis per Manticam ipſum excitatis, coniectura voluntatis recta iuris ratione deduci potuerit, vt primogenitus ſolus videatur vocatus; an tamen in perpetuum primogenitis bona deferri debeant, ſiue fideicommiſ ſum perpetuum, vltra primogenitum Titij, hæredis inſtituti, in perpetuum inducatur, difficile videtur, nec ab ipſo Mantica definitum; ſic ſane quamuis primogenitus ipſe iuridicè admitti valeat, vt dixi, an tamen vltrà primogenitorum aliorum ratio haberi debeat, difficile quidem eſt, ve dico; nam coniectura ea, quæ ad primogeniti admiſ ſionem ſufficit, debilis ſola eſt, vt primogenitura perpetua inducatur, ni ſi aliunde ex legitimis, & probatis aliquibus coniecturis conſtare poſ ſet, teſtatorem voluiſ ſe perpetuum fideicommiſ ſum inducere: poſ ſunt enim ſimul ſtate, quod primogenitus ſolus admittatur, & dubitetur etiam, an primogenitis vltra ius adquiratur, ſicuti in hac ipſa primogeniti vocati materia, ſed in aliis terminis, & Franciſci Manticæ relatione non facta, notauit Petrus Surdus, dicto, conſilio 494. in finalibus verbis; ſic quidem, cùm totum hoc ad coniecturam voluntatis reducatur, inſpiciendum, & maturè deliberandum erit, quibus verbis, diſpoſitio concepta, factáve eſ ſet, & an aliunde coniectura perpetui fideicommiſ ſi deduci valeat. Septimò infertur ad explicationem eius, quod Cardinal, ipſe Franciſ. Mantica, libro octauo, dicto titulo decimo, numero quinto, ſolio 341. in dubium excitauit; & in hæc verba reſoluit: Hoc etiam loto quæret aliquis opportunè, ſi teſtator iuſ ſit bona ſua poſt mortem hæredes inſtituti, indiuiſa peruenire ad proximiorem agnatum, & plures ſint in proximiori gradu, an maiori natu duntaxat, vel omnibus debeantur, vel eorum nulli, aut potius debeat eſ ſe locus gratificationi; & quidem in hac ſpecie reperio, eximium Iurisconſultum, Tiber. Decian. ex facto conſultum re ſpondiſ ſe in conſilio ſeptuageſimo primo, volumine tertio, fideicommiſ ſum omnibus proximioribus deberi, ita vt bona diuidantur, non quoad proprietatem, ſed quoad vſum fructum, niſi teſtator ſpecialiter dixerit, quod bona indiuiſa reddantur vni ex proximioribus, tunc enim putat, vnum ex eis à iudice eligendum, & ita locum eſ ſe gratificationi; quod tamen non omnino affirmat, quia poſ ſet (inquit) forte defendi, hæreditatem deberi ſeniore, vel maſculo, vel digniori; argument. legis vltim. ff. de fide inſtrumentorum. Et quod notat Bald in l. procurator. numero ſecundo, C. de edendo, & quidem in dubio teſtator magis videtur de primogenito, ſeu maiore natu ſenſiſ ſe, vt ex prædictis patet. Hactenus Cardinal. Mantica qui verè quidem, & iuridicè, ſic ſtatuiſ ſe videtur in fauorem primogeniti, maioris natu; ſed non explicat, an inde fideicommiſ ſum perpetuum, in fauorem omnium agnatorum remaneat inſtitutum, etiam poſt mortem primogeniti, aut maioris natu, quem ibi ex coniectura voluntatis admiſit. Ex quo tamen, bona indiuiſa peruenire ad proximiorem agnatum teſtator ſtatuit, ſatis probabiliter dici poteſt, quod fideicommiſ ſum perpetuum, & apud nos vinculum, ſiue maioratum perpetuum inſtituere voluerit, atque ſic veriſimiliter colligi, tam ex eo, quod bona indiuiſa peruenire ſtatuit, quam quod in fauorem proximioris agnati ita ſtatuerit, atque diſpoſuerit, quod vtrumque primogeniorum naturæ, & ipſorum inſtituendorum fini conuenire videtur; ſicque, quod vnus ſolus, iſque primogenitus, ſiue natu maior ſuccedat, ídque maximè ſi aliæ ſimul, aut alia coniectura concurrerent, & iuxta reſolutiones Ludouic. Molin. libro primo, cap. quinto, de quibus latius infrà, hoc eodem tractatu. Maioratus namque ſem[*] per in dubio cenſetur inſtitutus in filio maiori, ſicuti ex ipſo Molina, & aliis notauit Velazquez, Auendañus, in l. 43. Tauri, gloſ ſa tertia, numero primo, & ſecundo. Quod autem fideicommiſ ſum perpetuum inſtituere voluerit inpropoſita ſpecie, ſatis fundari, & comprobari poteſt ex his, quæ Molina idem, libro primo, cap. quinto, numero vigeſimo quinto, iuncto numero vigeſimo ſexto, ſcripta reliquit, dum dixit, quod ſi teſtator reliquit bona propriæ agnationi, ſeu familiæ per verba denotantia tractum ſucceſ ſiuum, ex eo cenſetur maioratum inſtituere. Et dicto numero vigeſimo ſexto, ſtatuit, idem eſ ſe, legare cognatis, ſeu agnatis, ac ſi legetur agnationi, ſeu cognationi. Et quamuis Molina ipſe loquatur, quando agnatis legatum eſt, tamen id ipſum dicendum erit, ſi agnato proximiori, in ſingulari relictum fuerit, ſi in ſtituendi maioratum voluntas, aliunde deprehendi poſ ſit, ſicuti conſtat ex his, quæ numero vigeſimo primo, ibidem Molina ſcripſit, vbi pro certo tradidit, idem eſ ſe dicere, quod relinquitur primogenito familiæ, ac ſi diceretur, primogenitis familiæ, & ſuprà diximus numero quadrageſimo nono, & quinquageſimo, & §. ſequenti dicetur. Aliunde autem, ſatis conſtare de voluntate dicimus ex quo bona indiuiſa peruenire ad proximiorem agnatum, teſtator ſtatuit; & conſequenter, vt proximiores agnati, primogeniti inquam, aut maiores nati, in futurum inuitari cenſeantur, magis per fideicommiſ ſariam, quàm per vulgarem; iuxta ea, quæ dicto capit. quinto, numero vigeſimo ſeptimo, & ſequent. idem Molina ſcripſit: quod eſt ſingulare, & ad explicationem Franciſc. Manticæ notandum. §. II. Teſtator, ſi factis aliquibus vocationibus, ſe ideo eam diſpoſitionem facere expreſ ſerit, vt bona in agnatione perpetuò con ſeruentur, an maioratum perpetuum in ſtituere velle videatur, vbi Ludouici Molinæ locus, & maioratus tacitè inſtituti, coniectura exornatur; & tres caſus principales diſtinguuntur in eo articulo, an fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum inducatur inter agnatos, etiam in caſu mortis; & vnus cenſeatur vocatus poſt alium gradatim, ordine ſucceſ ſiuo, quando teſtator expreſ ſit, aut tacitè voluit, quod bona in agnatione permanerent, Petri Surdi traditiones, in conſilio 67. & in conſilio 96. libro primo, & in con ſilio 443. libro tertio, expenduntur, & nonnulla egregiè, & ſingulariter adnotantur. Rurſus tacitè inſtituti maioratus coniecturæ aliæ commemorantur; & inquiritur, fideicommiſ ſum an cenſeatur perpetuum & reale, & impoſitum rebus, quando te ſtator voluit bona conſeruari in agnatione? & horum omnium dilucida, & notanda reſolutio traditur. SVMMARIVM. -  1 Teſtator, ſi factis aliquibus vocationibus, ſe ideo eam diſpoſitionem facere expreſ ſerit, vt bona in agnatione perpetuò conſeruentur; maioratum perpetuum inſtituere voluiſ ſe videtur, quamuis alienationis bonorum prohibitionem non adijciat; & numero tertio. -  2 Pelaez à Mieres notatur, dum agnationis coniecturam, ex ſola alienationis bonorum prohibitione deduxit. -  3 Fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum inducitur inter agnatos, ſiue ad fauorem agnationis, etiam in caſum mortis, & vnus cenſetur vocatus poſt alium gradatim, quando teſtator expreſ ſit, quod bona in agnatione permanerent. Quod exornatur. -  4 Et in Hiſpanorum primogeniis, vinculìsque, & maioratibus perpetuis, maiori, & fortiori ratione ſeruandum, ſtatuitur. -  5 Et communis ſententiæ concludens ratio expenditur. -  6 Et inquiritur, an id procedat, quando etiam tacitè colligitur, aut præ ſumitur, quod teſtator voluit bona conſeruari in agnatione. -  7 Et an cenſeãtur omnes de agnatione, collectiuè ſaltẽ vocati, tametſi nomine proprio vocati non ſint. -  8 Et collaterales etiam includantur, ratione prædicta expreſ ſa. -  9 Agnationis ratio, ex ſola rerum, quæ donantur, aut relinquuntur, qualitate, præ ſumi, aut deduci non poteſt. -  10 Maioratus tamen perpetui coniectura, & iuridicè, & rectè deducitur. Quod exornatur, & Petri Surdi placitum in contrarium, nouè confutatur. -  11 Maioratus perpetui coniectura, ex delationis nominis, & armorum grauamine deducitur, ſed non agnationis. -  12 Et idem, ex ſolo delationis nominis præcepto; quod explicatur. -  13 Fideicommiſ ſum abſolutum, & maioratus perpetuus, an inducatur, quando nulla vocatione, aut ſubſtitutione præcedente, nec etiam alienationis prohibitione expreſ ſa, teſtator dixerit, ſe velle, quod bona ſua in agnatione perpetuò conſeruentur; quod ſingulariter exornatur. -  14 Fideicommiſ ſum perpetuum cenſetur inductum à teſtatore, quando vſus eſt verbis importantibus tempus, & tractum ſucceſsiuum. -  15 Maioratus inſtitutor, ſi verba proferat, quæ perpetuam ſucceſ ſionis cauſam denotent apertè, perpetuum maioratum inſtituere videtur. Et quæ verba perpetuitatem inducant. -  16 Teſtator, ſi relinquat bona propriæ agnationi, ſeu familiæ, & talia verba proferat, quæ tractum ſucceſ ſiuum denotare videantur, maioratum perpetuum inſtituere videbitur, tametſi verbo maioratus vſus non fuerit. -  17 Fideicommiſ ſum relictum in fauorem familiæ, cen ſetur perpetuum, & abſolutum. -  18 Et idem, ſi teſtator cauerit, vt bona in ſua poſteritate conſeruentur. -  19 Fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum, an inducatur, quando teſtator, præcedente aliqua vocatione, aut factis aliquibus ſubſtitutionibus, non tamen expreſ ſa alienationis bonorum prohibitione, adiecerit clauſulam prædictam, quia vult, bona in agnatione perpetuò conſeruari, aut manere. -  20 Quid etiam, quando diſpoſitione, & vocatione aliqua præcedente, atque etiam expreſ ſa alienationis bonorum prohibitione, clauſula prædicta adiecta ſit. -  21 Ludouic. Molinæ locus egregiè explicatur. -  22 Fideicommiſ ſum cenſetur perpetuum, & abſolutum, & reale, quando teſtator voluit, conſeruari bona in agnatione, & num. ſequent. -  23 Prohibitio alienationis extenditur de tempore ad tempus, ſi facta eſt, quia vult, bona remanere in agnatione. -  24 Prohibitio alienandi facta hæredi ſub nomine proprio, tranſit ad hæredem hæredis, ſi facta est cum clauſula, quia vult bona remanere in agnatione. -  25 Prohibitio alienationis extenditur de re ad rem, quando facta eſt cum clauſula, quia vult, bona remanere in agnatione. -  26 Prohibitio alienandi extenditur de caſu ad caſum, quando extat clauſula, quia vult bona, &c. -  27 Prohibitio alienandi non reſtringitur ad peſonas grauatas fideicommiſ ſo, & ſubſtitutas. -  28 Ratio agnationis conſeruandæ attendi debet principaliter in fideicommiſ ſo, quando eſt expreſ ſa. -  29 Teſtator, qui expreſ ſit ſe velle, quod bona ſua in agnatione perpetuò conſeruentur, agnatos tantum ad ſucceſ ſionem inuitare videtur. -  30 Teſtator, qui profitetur ſic ea ratione maioratum instituere, vt bona ipſa perpetuò in agnatione conſeruentur, fœminas, atque etiam maſculos ab eis deſcendentes excludere videtur. PRo maiori explicatione eorum[*] quæ ex Franciſco Mantica, cap. præ cedenti adnotaui, in eadem etiam linearum materia, & vt prædictæ & regulae ſucceſ ſionis primogeniorum, quod lineâ inquam rectâ ſuccedendum ſit, & aliæ ſimiles ſemper locum habere debeant in his diſpoſitionibus, quæ tractum habent ſucceſ ſiuum, & perpetuitatem inducunt, ſiue familiam ſuam in genere, ſiue in ſpecie quis vocauerit, iuxta diſtinctionem illam, quam cum aliis adduxit Gabr. Pereira, deciſ. 8. num. 3. in verſ. Suam autem, fol. 46. in fine; Obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco; quod ſi teſtator, factis aliquibus vocationibus, ſe ideo eam diſpoſitionem facere expreſ ſerit, vt bona in agnatione perpetuò conſeruentur, maioratum perpetuum inſtituere voluiſ ſe videtur, quamuis alienationis bonorum prohibitionem non adiiciat: ſic ſanè Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primog. lib. 1. cap. 5. num. 16. poſt Crauet. Decium, Socin. iun. Curt. & Anton. Gabr. ſpecificè adnotauit, & ſequuntur Velazquez, Auend. in l. 41. Tauri, gloſ ſa tertia, numer. 18. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. cap. 18. n. 37. vbi inquit quod ſi ex verbis, aut rationibus à te ſtatore quocunque modo expreſ ſis, etiam ſi enuntiatiuè verba exprimantur, dignoſci valeat quod teſtator voluerit conſeruare, agnationem, inducitur maioratus perpetuus, & refert Pelaez à Mieres, ita tenuiſ ſe de maioratu, 2. part. quæ ſt. 5. per totam, qui tamen, de coniectura hac Ludouic. Molinæ non agit per totam illam quæ ſtionem, imò nec aliqua eius parte, aliquid certum reſoluit, ſed numer. 27. inquirit duntaxat, an valeat conſequentia, teſtator voluit bona conſeruare in agnatione, ergo inducitur fideicommiſ ſum, & ſe remittit ad Alexand. Dec. Rub. Curt. Crauet. Menoch. & [*] Maſcard. nec certam tradit reſolutionem vt dixi: Poſtmodùm etiam, num. 40. in verſ. Quinimo maiores noſtri: in hunc modum ſcribit: Quinimo maiores noſtri, tantam vim habere prohibitionem alienationis, existimauerunt, quod dicunt, talem prohibitionem inducere, quod teſtator voluerit præferre deſcendentes maſculos fœminis, vt tradidit Ripa, in dicta l. hæredes mei, §. cum ita, num. 76. ex Anton. conſ. 1. in primo dubio, & ſenſit Iaſon, in conſ. 140. lib. 2. quod reputo ſingulare, & notandum ad ea quæ ſcribo in quæ ſtione ſequenti; ſed cautè eſt practicandum. Hactenus Pelaez à Mieres, qui indiſtinctè nimis loquitur, nec Authorum placita, & doctrinas digerit, maiores namque noſtri, alienationis prohibitioni nunquam tantam vim tribuerunt, quod ex ea agnationis coniecturam, & maſculorum remotiorum aduerſus fœminas proximiores excluſionem induxerint; ſane ex prohibitione alienationis, adiecta ratione, vt bona perpetuò ili familia conſeruentur, inducitur ſimplex, & abſolutum fideicommiſ ſum, inter omnes de familia, etiam in caſum mortis, ex ſententia multorum; contra verò ex ſententia aliorum: in Hiſpanorum tamen primogeniis, rectè affirmatiuam opinionem probauit Molina, libro primo, dicto cap. 5. num. 17. Burgos de Paz, ciuilium, quæ ſt. 2. num. 61. & 104. Auend. in l. 41. Tauri, gloſ ſa tertia, num. 11. Caldas, de nominatione emphytheutica, quæ ſtione. 1. num. 59. Peguera deciſ. 113. Farinac. deciſione vndecima, numero ſecundo, in nouiſ ſimis, Ioann. Franciſc. de Ponte, in conſ. 46. num. 28. & 29. Mantic. lib. 6. titul. decimo quarto, num. 24. Pedrocha, in conſ. 38. num. decimo nono, & ſpecificè, latiúſque, alio cap. explicauimus infrà. Cæterum, quod agnationis tacita coniectura, ex eo quod bona prohibeantur alienari, & ea etiam ratio expreſ ſa ſit, vt bona in familia perpetuò conſeruentur, inducatur, nunquam Interpretes dixerunt; & Ludou. Molin, dicto numero decimo ſexto, duntaxat ſtatuit, fideicommiſ ſum ſimplex & abſolutum, etiam in caſum mortis induci inter omnes de familia, vbicunque alienationem bonorum prohibuerit, adiecta ratione, vt bona in agnatione perpetuò conſeruentur, vel etiam, ſi alienationis prohibitionem non adiecerit, dummodo rationem eandem, vt bona in agnatione perpetuò conſeruentur, expreſ ſerit; ſicuti conſtat vtrumque ex dicto n. decimo ſexto, & in eo ſenſu, Burg. de Paz, Velazq. Auendañ. & cæteri relati ſuprà, & alij referendi infrà, Molinam, ipſo numer. 16. ſequuntur. Agnationis ergo ratione, à teſtatore ſpecificè non expreſ ſa, ſiue alias ex coniecturis clarè deducta, ex ſola alienationis bonorum prohibitione, nunquam Interpretes noſtri, agnationis coniecturam, & maſculorum remotiorum incluſionem contra fœminas induxerunt; alias ſequeretur maximum abſurdum, quod eo ipſo, quod alienationis bonorũ expreſ ſa prohibitio adeſ ſet (quæ à maioratuum inſtitutione nunquam abeſt, imo ſemper exprimitur, aut ex natura ipſorum maioratuum, ſemper ſubintelligitur) agnationis conſeruandæ ratio induceretur; quod eſ ſet quidem inauditum, durum, inhumanum, & omni iuris rationi contrarium. Sic ſanè, quod ſi teſtator expreſ ſerit rationem prædictam, vt bona in agnatione perpetuò conſeruentur, inducatur maioratus perpetuus, & ratio generalis, conſeruationis bonorum in agnatione, inducat ſimplex, & abſolutum fideicommiſ ſum inter omnes de agnatione. Si autem bona prohibeantur alienari, ea ratione expreſ ſa, vt in familia perpetuò conſeruentur, quod ex huius rationis expreſ ſione cenſeatur inductum fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum inter omnes de familia, etiam in caſum mortis, etſi expreſsè iniunctum non ſit, duntaxat ſtatuit Molina, dicto numero decimo ſexto, in princip. nec de inducenda agnatione, aut fœ minis excludendis, verbum aliquod expreſ ſit. Idque extendit, quod etiamſi non adſit alienationis prohibitio, ſi tamen teſtator, ſe ideo eam diſpoſitionem facere expreſ ſerit, vt bona in agnatione perpetuò conſeruaretur, inducatur ſimplex, & abſolutum fideicommiſ ſum inter omnes de familia, tametſi alienationis prohibitio non exprimatur, neque etiam hoc ſecundo caſu, de excludendis fœ minis propter maſculos remotiores, aliquid dixit; & in hoc ipſo ſecundo caſu ſequuntur Ludou. Mol. D. Perez de Lara, de anniuerſar. lib. 1. cap. 5. n. 39. ibi: Nam vltra oneris impoſitionem fuit habitus reſpectus ad agnationem, &c. Burgos de Paz, iun. quæ ſt. 2. numero 61. & 104. Ludouic. Caſanate, in conſilio 38. numero 86. & ego metipſe notaui ſuprà, hoc eodem tractatu, capit. nono, numero 66. exterorum etiam permulti, id ipſum vnanimiter probarunt, videlicet, quod fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum inducitur inter agnatos, ſiue ad fauorem agnationis, etiam in caſum mortis, & [*] vnus cenſetur vocatus poſt alium gradatim, quando teſtator expreſ ſit, quod bona in agnatione permaneant, Fachineus inquam, in his terminis quæ ſtionem propoſuit, libro quarto, cap. 49. Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſtione quinta, numer. 43. vbi refert multos ita tenentes Angel. Matheacius de legatis, & fideicommiſ ſ. libro primo, cap. 22. Simon de Prætis, libro tertio, interpretatione tenia, dubitatione ſecunda, ſolutione decima, Mantica de coniecturis, libro ſexto, titulo 14. numero 24. Cephal. in conſ. 137. numero quarto, Pedrocha, in conſ. 38. numer. 145. & 146. Franciſc. Merlinus deciſione 97. numer. 34. & 35. & 38. Menoch. libro quarto, præ ſumptione 68. numer. 8. & 9. & 12. & præ ſumptione 69. numero nono, & ſequent. & in conſ. 904. numero duodecimo, libro decimo, Peregrin. de fideicommiſ ſis, articulo 14. numer. 14. & 15. Theſaur. deciſ. Pedemon. 248. numer. 4. & 14. Ancharan. Regienſ. familiarium, quæ ſtione 75. numero 15. libro primo, Osaſcus, deciſ. Pedemontan. 50. numero ſecundo, Caualcan, deciſ. 5. numer. 74. part. 3. Franciſc. Molin, cum aliis multis, libro tertio, cap. 24. numer. 118. & tribus ſequent. vbi quod fideicommiſ ſum perpetuum, & maioratus perpetuus inducitur inter omnes de familia, quando per modum rationis, & cauſ æ diſponens ſtatuerit, ſe velle bona ſua in agnatione ſua conſeruari. Farinac. nouiſsimarum Rotæ Roman. deciſ. 105. numer. 7. prima parte, tom. 1. vbi quod fideicommiſ ſum perpetuum tacitè inducitur, quando teſtator habuit reſ pectum ad conſeruandam agnationem; & deciſ. 181. numero quinto: vbi etiam, quod fideicommiſ ſum inducitur perpetuum, quando poſt deſcendentes vocantur tranſuerſales; & deciſ. 193. numero ſecundo, eadem prima parte, tomi primi, & deciſ. 300. numero 15. & ſequent. & vide num. 5. & 25. & 30. vbi explicat, fideicommiſ ſum, an, & quando dicatur inductum ex eo, quod dicatur teſtatorem in teſtamento habuiſ ſe rationem conſeruandæ agnationis; & deciſ. 203. numero tertio, 1. p. tomi ſecundi, vbi quod fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum cenſetur inductum ad fauorem agnationis, etiam in caſum mortis, ex prohibitione alienationis, facta cum expreſ ſione cauſ æ finalis; quia vult, bona conſeruari in agnatione; & deciſ. 344. numer. 16. 19. & ſequent. 1. p. tomi ſecundi, & deciſ. 681. numero primo, 2. part. tom. 2. Stephan. Gratian, forenſium diſceptat. tom. 3. cap. 536. numero 61. & libro quarto, cap. 774. numer. 52. vbi quod fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum inducitur inter omnes de familia, ordine ſucceſ ſiuo, ob rationem conſeruandi bona in agnatione, quæ non poſ ſunt conſeruari, niſi vnus ſit grauatus alteri reſtituere, tanquam teſtator conſiderauerit actum ſucceſ ſiuum. Cardinal. Seraphinus, deciſ. 579. numero nono, Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum quæ ſtione quinta, numero ſexto, Surd. deciſ. 84. numero primo, & deciſ. 85. numero primo, & in conſ. 443. numer. 19. & 20. libro tertio, & in conſ. 494. numero ſecundo, libro quarto, vide omnino Surdum eundem in conſ. 67. ex num. 1. vſque ad numer. 44. lib. 1. vbi melius quàm alibi, hæc comprobantur atque exornantur: & in conſ. 96. ex numer, 14. vſque ad numer. 26. & n. 36. cum ſequentibus, eodem lib. 1. vbi ſingulariter etiam exornauit. Ego ſane, cum viderim Ludou. Molin. Blaſ. Flores de Mena, D. Perez de Lara, Franciſ. Molin. Pelaez à Mieres, Velazq. Auendañ. P. Ludou. Molin. & alios articulum prædictum ex profeſ ſo non explicare, ſed aliorum Authorum relationibus tantum, ſiue reſolutionibus vulgatis contentos fuiſ ſe, vt quid Interpretes omnes, in terminis iuris communis, quo ad fideicommiſ ſa ſtatuerint, huius etiã Regni Authores quemadmodum in maioratibus Hiſpaniæ intellexerint, atque acceperint, dilucidè, & diſtinctè explicem, nonnulla conſtituenda atque obſeruanda duxi, quæ ita accuratè, & egregiè ab ipſis, neque explicata, nec digeſta fuerant, neque etiam nouiſ ſimè per Stephan. Gratian. tomo. 5. cap. 917. Ioſeph. de Seſe, deciſ. 232. Et in primis conſtituo, mihi equidem veriſ ſimum, & certiſ ſimum videri id, quod ex communi Doctorum ſententia tradidi ſuprà, videlicet, quod fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum inducatur inter omnes agnatos, & vnus cenſeatur vocatus poſt alium gradatim, quando teſtator expreſ ſerit rationem, & cauſam, quia vult, bona ſua conſeruari in agnatione ſua perpetuò; in quo vnanimiter magis DD. conuenire videntur, quod ſi in fideicommiſ ſis ita ſtatutum, atque ſeruatum erat, iuridice equidem, & vere id ipſum deduxiſ ſe Ludouic.[*] Molin. in primogeniis, maioratibúſque Hiſpaniæ ſeruandum fore: cæteros etiam huius Regni Authores, rectè cum ſequutos; non modò enim eadem, aut æqualis; ſed etiam maior, & fortior ratio in ipſis primogeniis, & maioratibus, quàm in fideicommiſ ſis militat, & vrget, prove ex ipſa primogeniorum natura, & perpetuitate, compertum quidem, & notum eſt. Secundò obſeruandum, atque conſtituendum[*] eſt, reſolutionis prædictæ rationem veram, & concludentem in promptu eſ ſe, atque ex mente omnium Antiquorum, & Recentiorum, quos hactenus commemoraui, deduci, ex traditis etiam nouiſ ſime per D. Franciſ. Hieronym. Leo, deciſ. Valentiæ 170. per totam, libro ſecundo, quod in vltimis voluntatibus ſemper teſtatoris mentem inſpicimus, quæ prædominatur, & primum locum obtinet, l. in conditionibus primum locum, ff. de condition. & demonſtration. & ſuprà hoc eodem tractatu, latiſ ſimè comprobaui capite ſeptimo, & ſequenti: idque, ſiue voluntas ſit expreſ ſa, ſiue tacita, ex mente, atque ex coniecturis deducta, & reſultans; l. licet Imperator, ff. de legatis primo, l. cum proponebatur, ff. de legatis ſecundo, & ſuprà, hoc eodem tractatu, capit. ſeptimo, octauo, & ſequent. latiſ ſimè comprobaui, & fideicommiſ ſum inducitur ex coniecturis, & tacita te ſtatoris voluntate, l. hæredes mei, §. cum ita, vbi omnes DD. ff. ad Trebellianum, & ſufficit nuda voluntas, l. penultima, ff. de legatis primo, & ſuprà, capit. decimo, huiuſce tractatus, vbi longa ſerie exornaui; & alio cap. infrà dicendum eſt. Et in fideicommiſ ſis ipſis potius quàm verba, mens attenditur; ſicuti etiam ex propoſito comprobaui dicto capit. ſeptimo, & ſequent. huius tractatus. Ex illis autem verbis, quia vult, aut quia volo, bona perpetuò remanere in agnatione, ſatis apertè deprehenditur, teſtatoris, ſeu diſponentis mentem fuiſ ſe, quod bona conſeruentur in agnatione ſua; ideo, ex hoc ſolo iuridicè, & rectè deducitur, quod fideicommiſ ſum perpetuum & abſolutum teſtator, aut diſponens inducere voluerit inter omnes de agnatione ſua; cùm enim bona non poſ ſint conſeruari in agnatione, niſi de vno in alium perpetuò tranſeant, l. peto, §. fratre, ff. de legat. 2. cenſetur vnus de agnatione gradatim poſt alium granatus reſtituere, vt per Bart. & DD. in l. ſi cognatis, ff. de reb. dub. & omnes Authores ſuprà citati notarunt, quia qui vult conſequens, videtur veſ ſe omne neceſ ſarium antecedens; l. ad rem mobilem, ff. de procuratoribus, & non poteſt aliter ſatisfieri voluntati teſtatoris, quàm ſi bona in agnatione perpetuò conſeruentur; provt ſingulariter adnotarunt Craueta, in conſ. 130. num. 10. Pariſ. in conſilio trigeſimo, numero 22. & ſequent. volumine ſecundo, & cum aliis Pet. Burd. in conſ. 96. numer. decimo quinto, libro primo, melius in conſilio 443. numero decimo octauo, in verſ. His verò ſic præmiſ ſis, & numero decimo nono, idem Surd. in conſil. 67. ex numero nono, atque ex numero vigeſimo nono, & notabiliter numero decimo ſexto, in verſ. Ex eo itaque; dicta deciſ. Valentiæ 170. Gratianus, tomo 4. cap. 774. ex numero decimo octauo, cum ſequent. Rurſus obſeurandum eſt, fideicommiſ ſum perpe[*] tuum, & abſolutum, induci inter omnes de agnatione; non modò, quando teſtator, aut diſponens expreſsè dixerit, ſe eſ ſe bona ſua in agnatione perpetuò manere, aut conſeruari; ſiue cùm prohibita bonorum alienatione, rationem adiiciat per modum cauſ æ finalis, quia vult, bona in agnatione ſua conſeruari; provt DD. præcitati loquuntur; nouiſ ſimè etiam Stephanus Gratianus, tomo quinto, cap. 828. ex num. 23. cum pluribus ſequentibus, & numer. 33. & ſequent. & numero 39. & ſequent. Sed etiam, quando ex mente, atque ex coniecturis, legitimè, & iuridicè deductis, id deduci congruè poſ ſit, quod ſcilicet bona in agnatione ſua perpetuò conſeruari, aut manere diſponens voluerit, ſeu intenderit; atque ita communem reſolutionem præ dictam procedere, nedum quando expreſsè, ſed etiã quando tacitè de voluntate conſtiterit, intendiſ ſe inquam diſponentem, quod bona in agnatione perpetuò manerent, quia tunc etiam res cenſentur fideicommiſ ſo perpetuo ſubiectæ, & agnati, ad eiuſ dem ſucceſ ſionem, gradatim admittuntur; id quod Petrus Surdus, in conſ. 67. num. 10. vbi in hæc verba ſcripſit: Vbi enim, nedum expreſsè, ſed etiam tacitè cõ ſtat , teſtatorem voluiſ ſe, fundum aliquem in ſua agnatione conſeruari, inducitur eo ipſo fideicommiſ ſum, &c. Et numero vndecimo, in fine, in illis verbis: Dicunt eniminduci fideicommiſ ſum eo ipſo, quod conſtat teſtatorem voluiſ ſe bona in agnatione conſeruari: & ſi hæc procedunt in tacita teſtatoris voluntate, multo magis locum vendicabunt in expreſ ſa. Idem Surdus, dicto conſil. nonageſimo ſexto, n. decimo quinto, ibi: Et id procedit nedum, quando expreſsè apparet de voluntate teſtatoris, ſed etiam quando ex coniecturis, vel aliter tacitè conſtat, quod teſtator voluerit, rem aliquam conſeruari in agnatione, quia etiam tunc ea res cenſetur fideicommiſ ſo ſubiecta, & agnati admittuntur ad illius ſucceſ ſionem gradatim. Idem Surdus, dicto conſ. 443. num. 19. in fine, & num. 20. vbi notabiliter etiam, quod in propoſito, idem operatur tacita, atque ex conieicturis deducta voluntas, quod expreſ ſa: Et idem cum aliis Authoribus admiſit, atque annotauit Farinacius, nouiſsimarum, Rotæ Roman. deciſ. 300. numer. 5. & 25. & 30. 1. par. tom. 1. & deciſ. 14. numer. 1. eadem parte: notabiliter etiam, atque nouiſ ſimè Stephan. Gratian. tomo 5. capit. 828. videndus ex numer. 32. vſque ad numer. 45. ex folio 73. qui ſuperiora amplectitur, & comprobat, & extendit quoque, vt procedant etiam ſtante clauſula re ſtricta ad perſonas comprehenſas in ratione, vt adhuc fideicommiſ ſum abſolutum induci debeat, imo inducatur etiam inter lineas diuerſas deſcendentium inſtitutorum, & ſubſtitutorum, etiam ſi verba non ſint expreſ ſa, & quod ſufficiant coniecturæ, aur quod extet neceſ ſarium antecedens, ſiue nomina collectiua adiecta ſint, aut prohibitio realis interuenerit; provt latiùs ibi, & memorabiliter ex n. 39. vſque ad 45. vbi inquit in hæc verba: Et cum ex prædictis ſit inductum fideicõmiſ ſum deſcenſiuum, vigore clauſulæ prohibitionis inter deſcendentes inſtitutorum, & inter deſcendentes ſubſtitutorum, erit etiam ex hoc inductum fideicommiſ ſum reciprocum inter lineas præfatas, adeo vt extincta linea maſculina deſcendentium ab inſtitutis per mortem Calcidonij iunioris ſine filiis maſculis, ſit admittenda linea deſcendentium à ſubſtitutis, ex quibus eſt D. Nerius, nam quamuis reciproca nunquam intelligatur inducta inter duas lineas, niſi verbis expreſ ſis, vel coniecturis neceſ ſariis, Cephal. conſ. 401. per tot. lib. 3. Seraphin. deciſ. 1023. num. 3. nihilominus iſta procedunt, quando vel verbis expreſ ſis, vel in vim neceſ ſarij antecedentis, vel vigore no minum collectiuorum, & tractum temporis importantium, vel ex vi prohibitionis realis, non poteſt conſiderari, quod ſit inducta reciproca; ſecus vbi aliquis ex dictis modis concurreret, tunc enim reciprocum fideicommiſ ſum inducitur: Peregrin. de fideicommiſ artic. 13. numer. 75. vſque ad 81. & conſ. 33. num. 1. vſque ad 4. lib. 3. & conſ. 59. numer. 6. & 7. libro 4. In caſu autem noſtro, non ſolum vnus ex præ dictis modis concurrit, ſed omnes adſunt; nam habemus verba expreſ ſa teſtatoris, & coniecturas neceſ ſarias, quæ inferunt quod ab vna in aliam lineam bona debeant tranſire mediante ſubſtitutione reciproca, cùm prohibuerit alienationem, quia voluit, quod eadem bona in perpetuum peruenirent in poſteros mares dictorum ſuorum hæredum inſtitutorum, & ſubſtitutorum, & eorum in perpetuum deſcendentes; ex quibus verbis inter omnes iſtos reſultat reciprocum fideicommiſ ſum, quia aliàs ſine eo bona in perpetuum non conſeruarentur; cum etiam ex illa prohibitione reſultet abſolutum fideicommiſ ſum: Dec. conſ. 38. Circa primum dubium, colum. 1. & 2. & conſ. 425. in primo dub. Ruin. conſ. 108. numer. 13. lib. 2. Pariſ. conſ. 18. num. 7. & 20. lib. 3. Rolan. conſ. 23. numer. 23. lib. 4. Ancharan. conſ. 152. Plura, col. 1. Decian, conſ. 50. numer. 12. lib. 1. Peregrin. de fideicommiſ artic. 13. num. 79. Adſunt etiam in caſu noſtro nomina collectiua, & tractum temporis ſignificantia in poſteros mares ſuorum hæredum inſtitutorum, & ſubſtitutorum, & eorum in perpetuum deſcendentes maſ culos; ex quibus verbis colligitur voluntas teſtatoris reciproci fideicommiſ ſi in neceſ ſariam con ſequentiam, cùm aliàs non poſ ſet reſultare effectus perpe ui tranſitus bonorum de vno in alium: Ruin. conſ. 151. numer. 7. lib. 2. latè Peregrin. de fideicommiſ. artic. 13. num. 76. verſ. Sed contra, & numero 77. vbi teſtatur de veriori opinione: Aim. conſ. 130. num. 6. Gabr. conſ. 132. num. 59. lib. 1. Hactenus Stephan. Gratian. ex quo, & cæteris ſuprà commemoratis, velut manifeſtè deducitur, facta diſpoſitione, & adiecta ratione ad modum præ dictum, quia voluit bona ſua, in agnatione ſua con ſeruari; omnes quidem agnatos gradatim admittendos eſ ſe ordine ſucceſ ſiuo, etiam ſi ſpecificè nominati non ſint; ſatis enim eſt, eos fuiſ ſe vocatos nomine collectiuo agnationis; idque in Hiſpanorum primogeniis certum eſ ſe, & de plano procedere, attenta eorum natura, fine, & perpetuitate; & comprobari concludenter ex traditis per Ludouic. Molinam, lib. 1. dict. cap. 5. numer. 4. 19. & 23. & ſequent. & antea numer. 18. & ferè per totum cap. vbi congerit quamplurimas coniecturas, ex quibus maioratus tacitè inſtituti, velut euidens præ ſumptio, ſeu coniectura deducitur; tametſi id verbis expreſ ſum non ſit. Et ferè ſemper exempla proponit, quando nomine collectiuo, non autem ſpecificè, ij qui de familia inſtitutoris procedunt, vocati ſunt. Et in fideicommiſ ſis, atque eodem, quo verſamur, articulo, ſingulariter annotauit Surdus, dicto conſ. 96. miner. 18. in fine, & num. 19. vbi notabiliter inquit, quod non obſtat in caſu illo, quod D. Bernardinus non ſit in teſtamento nominatus, nec à teſtatore nominatim vocatus, & de eo non loquatur ſubſtitutio, ſed de eius parte. Ad hoc enim reſpondeo, quod ex quo teſtator voluit bona conſeruari in agnatione, cenſetur omnes de agnatione, & familia vocaſ ſe. Appellatione enim familiæ, & agnationis veniunt omnes: l. fin. C. de verborum ſignif. vbi Oldrad. Bald. & Caſtr. Gl. in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legat. 2. licèt itaque proprio nomine non fuerit vocatus: ſatis tamen eſt vocatus nomine collectiuo familiæ, vel agnationis: & id ſufficit; vt probatur in dict. §. in fideicommiſ ſo, & quamuis expreſ ſa illa ſubſtitutio facta caſu, quo omnes filij teſtatoris decederent ſine filiis, non loquatur de D. Bernardino, neque illum includat; id tamen nihil refert, quia D. Bernardinus non præ ſupponit ſe ex ea vocatum, nec eius vigore aſpirat ad ſucceſ ſionem: ſed eam petit virtute fideicommiſ ſi generalis, quod induci probauimus per generalem illam cauſam, quia voluit teſtator omnia eius bona permanere in agnatione. Licèt itaque ſit in vna ſubſtitutione exclu ſus, eſt tamen per aliam tanquam agnatus teſtatori, & grauato proximior incluſus, & vocatus. Hactenus Petrus Surdus, cui conuenit, & in[*] finitos Authores commemorat pro Hac ipſa reſolutione, nouiſ ſimè Farinacius, Rotæ Romanæ, deciſ. 93. & 300. prima parte, primæ partis, & deciſ. 203. numer. 3. ead. par. Infertur etiam, ad modum præ dictum facta diſpoſitione, & adiecta generali ratione, quia voluit bona in agnatione ſua perpetuò con ſeruari, non modo deſcendentes, ſed etiam transuerſales, ſiue collaterales vocatos cenſeri; idque in Hiſpanorum primogeniis, & quando quis, eius voluntatis fuiſ ſe præ ſumitur; atque ita ex coniecturis colligitur, quod voluerit maioratum perpetuum, ſeu vinculum inſtituere; indubitatum quidem eſt, attenta primogeniorum natura, & perpetuitate, fine etiam eorundem inſtituendorum præcipuo: & ſatis comprobatur ex his, quæ Ludouicus Molina, lib. 1. cap. 4. numer. 37. cum ſequent. vſque ad numer. 44. ſcripta reliquit, dum dixit, maioratus inſtitutionem & ſucceſ ſionem, non ſolum in deſcendentibus primi inſtitutoris, ſed etiam in collateralibus perpetuam eſ ſe debere, & eum ſequuti fuere omnes communiter, ſicuti manifeſtè deprehenditur ex reſolutionibus, & traditionibus à me propoſitis in commentariis lib. 2. ferè per totum, & vltra relatos ibi, tradidit etiam Valençuela Velazquez in conſ. 40. ex num. 34. & 37. & 38. & in fideicommiſ ſis, idem etiam in hoc ipſo articulo, & in materia, in qua verſamur, obſeruauit Petrus Surdus dict. conſ. 443. numer. 45. verſ. Reſpondeo: quod ſatis eſt, fol. 846. & ita tenendum eſt; quicquid, errore deceptus, contrarium, nullo præhabito examine, nec Surdo relato, tenuerit Pelacz à Mieres de maioratu, 2. parte, quæ ſt. 5. num. 74. in vltima editione: vbi in hunc modum, ſed malè quidem, ſcriptum reliquit: Et quod non præ ſumatur inductum fideicommiſ ſum in fauorem filiorum, qui non ſunt ex deſcendentibus, ſicut in fauorem deſ cendentium; volunt Salicet. Iul. Clar. & Cephal. In alio tamen Surd. ipſe in conſ. 67. numer 10. in verſ Vt probat Bald. & dict. conſ. 96. numer. 16. defecit quidem, & deceptus eſt, fortaſ ſis hoc ideo, quod aſ ſecutus non fuerit primogeniorum Hiſpaniæ peculiarem naturam, & crediderit, de natura maioratuum Hiſpaniæ ineſ ſe, quod eo ipſo, quod maioratus perpetuus inſtituitur, cenſeatur agnationis conſideratio habita, & agnatio conſeruata dicatur: cum tamen frequentiùs, maioratus regulares in Hiſpania inſtitui ſoleant, & abſque ratione conſeruandæ agnationis fiant; provt alio cap. huiuſce tractatus, notabitur infrà, & Surdi placitum confutabitur, nec valeat conſequentia, Maioratus inſtitutus fuit, ergo agnationis ratio habita; vt de ſe compertum eſt: deficit ergo vir adeò eruditus, dum exiſtimat, tacite videri agnationis[*] rationem habitam, & inter agnatos inductum fidei commiſ ſum perpetuum, ex qualitate rei relictæ, Turris ſcilicet, vel Dumus, aut fundi magni valoris Maiorum, ſiue anteceſ ſorum, iuxta doctrinam Baldi in l. quoties, num. 8. C. de fideicommiſ. de qua[*] ego metipſe egi ſuprà. hoc eodem tractatu, cap. 85. & ſtatim etiam dicendum eſt. Quamuis enim tacitè deduci poſ ſit coniectura, quod ex qualitate rei, fideicommiſ ſum perpetuum, & apud nos maioratus perpetuus inſtitutus cenſeri debeat, vt etiam ſtatim dicetur; tamen ex eo ſolum, quod diſpoſitio facta ſit cum vocationibus quorundam, & verbis etiam amplſ ſimis tractum ſucceſ ſiuum denotantibus, ſi agnaionis mentio facta non ſit, neque etiam agnati ſolùm vocati, aut agnationis ratio aliàs conſiderata, ſine fœminæ, atque cognati excluſi; ex qualitate quidem rerum, quod deducatur, aut induci poſ ſit maioratus agnationis, inauditum ſane eſt, nec dici poteſt; coniecturam autem eſ ſe, quod maioratus perpetuus inſtitutus fuerit, regularis tamen; non agnationis, iuridicè dici poteſt, provt ſtatim dicetur. Quòd ſi agnationis maioratum eſ ſe, aliquis contendat; ſola rei, aut rerum qualitas non ſufficiet, nec agnationis coniectura à ſola rerum qualitate deduci poteſt; ex aliis tamen, legitimis, & probabilibus coniecturis, agnationis conſideratio deduci debebit, non autem a ſola rei, aut rerum qualitate, à qua tamen, maioratus perpetuò inſtituti, ſed regularis, coniectura legitimè deducitur: ſic ſanè Ludouic. Molina, lib. 1. cap. 11. num. 18. licet ex rerum donatarum, aut relictarum qualitate, fideicommiſ ſum abſolutum, & maioratus perpetui coniecturam elici poſ ſe adnotauerit, & Gloſ ſ æ in dict. l. quoties, & doctrinæ Baldi, ibi mentionem fecerit, & refert ad alios ita tenentes; nunquam tamen agnationis coniecturam, aut conſiderationem deduci poſ ſe excogitauit. Alij etiam quamplures, licet ex rerum qualitate, coniecturam fideicommiſ ſi, & maioratus perpetui deducant: Agnationis tamen maioratum, ex co ſolùm inſtitutum Videri, nunquam dixerunt; ſed totum contrarium ſupponunt apertè, quaſi indubitatum id ſit; vt videre licet apud Auend. in l. 41. Taur. gloſ. 3. num. 8. 9. & 10. qui ex qualitate rerum duntaxat maioratus in ſtituti coniecturam deducit; & addit num. 10. id maximè procedere, quando res, quæ donatur, aut relinquitur fuiſ ſet Maiorum teſtãtis ; quia tunc efficacior coniectura maioratus deduci deberet, atque euidentius colligitur, voluiſ ſe teſtatorem perpetuò eam rem in familia conſeruare; & notauit triam Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. capite 18. num. 41. & 42. vbi inquit, quod licèt res dubia ſit, in praxi tamen ſeruatur dicta concluſio, quæ ex qualitate rei deducitur, putà quia erat Maiorum, aut quia eſ ſet magnæ æ ſtimationis, & quantitatis, & teſtator poſitus in dignitate, aut Nobilis. Ecce vbi non modò, agnationis maioratum, ex rerum qualitate conſiderat; ſed etiam rem dubiam eſ ſe dicit, an maioratus perpetui coniectura diduci poſ ſit. Pelaez etiam à Mieres de maioratu, 1. parte, quæ ſt. 51. num. 133. in verſ. Et huius officinæ: & 2. parte, quæ ſt. 5. num. 29. & melius num. 39. vbi refert Alciat. Roland. Petram, Ripa, Capyc. Grat. Matienç. & alios, qui vnanimiter adnotarunt, quod fideicommiſ ſum perpetuum inducatur ex qualitate rei relictæ. Et repetit ipſe Mieres, num. 91. vbi inquit, quod. vbi res quæ relinquitur, fuit Maiorum teſtatoris; præ ſumi debet, quod voluerit maioratum perpetuum inſtituere, & quod ad ſuos ſucceſ ſores perpetuò progrederetur: & vide ibidem, numer. 41. Menoch. etiam, aliis in locis, à Mieres non relatis, ſcilicet in conſ. 1006. numer. 1. & 2. lib. 11. & in conſ. 1195. ex num. 20. lib. 13. & præ ſumpt. 68. num. 27. lib. 4. vbi quod prohibitionis realis, & perpetui fideicommiſ ſi ſignum eſt, quod à qualitate rei deſumitur, vt ſi eſt Domus egregia, & inſignis, vel Caſtrum: Simon de Prætis, lib. 3. interpretat. 3. dubitat. 2. ſolut. 10. num. 8. Mantica de coniectur. lib. 6. tit. 15. num. 14. Caſanate in conſ. 33. n. 11. Farinac. nouiſsimar. deciſ. 231. n. 3. 1. part. tom. 2. Stephan. Gratian. tom. 2. c. 280. ex numer. 18. vſque ad nu. 25. vbi etiam fideicommiſ ſi perpetui, & prohibitionis alienationis realis coniecturam deducit à qualitate rerum, quæ donantur, aut relinquuntur; & tom. 3. capit. 487. num. 16. & tom. 4. cap. 776. ex numer. 22. vſque ad numer. 31. Remanet ergo, ex qualitate rerum, coniecturam, quæ ſumitur, ad maioratus perpetui, regularis tamen, & ordinarij inſtitutionem, atque inductionem, non verò ad maioratum agnationis, trahi poſ ſe; niſi agnationis eiuſdem ratio, aliunde atque legitimè, & iuridicè deduci valeat, quod ita explicatum non fuit ſuprà, cap. 85. vbi tamen de coniectura, à qualitate rerum deducta, nonnulla diximus. Ita quoque, quamuis ex armorum, & nominis[*] grauamine inducatur maioratus perpetui coniectura; agnationis tamen conſeruandæ coniectura minimè inducitur; ſicuti in hac ipſa materia, & pro coniectura maioratus inſtituti, notauit ipſe Molina lib. 1. dict. cap. 5. numer. 34. & lib. 3. capit. 5. numer. 7 ù s lib. 2. cap. 14. & maximè num. 7. Mieres, 2. part. quæ ſt. 5. numer. 62. Ioan. Garcia de nobilitate, in diuiſione, num. 40. Auend. in l. 41. Tau. num. 19. idem Mieres 4. parte, quæ ſtione 12. num. 4. Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. quæ ſtio. 18. numer. 40. D. Perez de Lara lib. 1. cap. 5. numer. 46. Caſanate conſ. 38. num. 87. & conſ. 4. num. 246. & 247. Gratian. tom. 2. cap. 288. numer. 14. & 26. Franciſc. Molin. de ritu nupt. & pact. matrim. lib. 3. cap. 24. num. 192. Alex. Raud. de analogis, cap. 30. numer. 1. Et coniectura eadem ſumi debebit ex delationis[*] nominis ſolo præcepto, & grauamine; quamuis armorum grauamen omiſ ſum fuerit: familiæ namque conſeruatio, magis in nomine, quàm in armis conſiſtit; & arma ſunt loco cognominum, vt cum Caſanate tradidit Ioann. Franc, de Ponte, in conſ. 4. numer. 4. in fine, & numer. 41. vnde dixit Ioannes Coraſius, commentariorum lib. 2. cap. 15. num. 6. quod Iulius Cæ ſar. Octauianus, & Tiberius ad conſeruationem familiæ, nihil aliud fecerunt, quàm inſtituere hæredes, & inhere ferre nomen ſuum. Et hactenus de tertia obſeruatione in principali huiuſce capitis articulo. Quartò deinde obſeruandum, atque conſtituendum eſt in ipſo propoſito, vtrum inquam, fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum inductum cenſeatur ex eo, quod teſtator expreſ ſerit ſe facere eam diſpoſitionem, vt bona in agnatione perpetuò conſeruentur; tres poſ ſe caſus principales conſtitui, atque conſiderari. Primus caſus eſt, quando nullam ſpecialem, aut indiuiduam vocationem teſtator fecerit, nec etiam boncrum alienationem prohibuerit, ſed duntaxat dixerit, volo talia, & talia bona aut talem rem, aut bona mea manere perpetuo in agnatione mea, & [*] in ea conſeruari; & hic caſus ferè nunquam occurrere, aut euenire poterit, is namque, qui maioratum, aut vinculum perpetuum inſtituere intendit, aut fideicommiſ ſum abſolutum erigere, à communiter accidentibus, ſemper facit aliquas ſubſtitutiones, aut vocationes, & poſtmodum apponit clauſulam prædictam, quia volo, quod bona in agnatione mea perpetuò remaneant, atque conſeruentur. Et in his terminis, quando nulla vocatio, aut ſubſtitutio præceſ ſit, ſpecifica ſcilicet, & indiuidua, non loquitur Molina, libr. 1. dict. cap. 5. num. 16. in fine, nec cæteri alij, nullus etiam, quando nulla ſubſtitutione facta, ea clauſula adiecta eſt, ſermonem inſtituit, ſolus Pet. Surd. in conſ. 67. num. 12. & 13. libro primo, fol. 332. colum. 1. in princ. vbi in hunc modum ſcripſit: Et prædicta procedunt, quando teſtator nulla facta ſubſtitutione, nulla alienationis prohibitione præmiſ ſa ſimpliciter dicit, eſ ſe quod bona ſua conſeruentur in agnatione, quia eo caſu fideicommiſ ſum inducitur propter verbum, volo quod impoſtat di ſpoſitionem l. 2. C. communia de legat. l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, vbi Cuman. ff. de legat. 2. & ita præcisè voluit Socin. in l. qui Romæ, §. cohæredes, num. 18. ff. de verbor. obligat. dicens illa verba ſimpliciter, & de per ſe prolata inducere fideicommiſ ſum; & in conſil. 12. numer. 18. volum. 3. ſequitur Dec. qui tamen non meminit de Socino in conſil. 23. num. 4. Curt. iun. in conſil. 22. num. 19. vbi dicit, ſe hoc fundamentum ſemper reputaſ ſe fortiſ ſimum, & ineuitabile, & in conſil. 43. circa finem, vbi dicit, quod pro hac parte ſtant nouem. illa fundamenta, quæ refert Socin. in conſil. 227. volum. 2. circa principium, idem repetit in conſil. 112. & conſil. 114. numer. 18. dicens, hoc eſ ſe ſine dubio, Crot. in conſil. 48. num. 20. vbi inquit, ea verba prolata de per ſe inducere ſine dubio fideicommiſ ſum: Pariſ. in conſil. 90. num. 22. volum. 2. vbi tamen neminem citat ex prædictis: Alba. in conſ. 54. num 2. vbi ait, id verum eſ ſe, ſiue apponantur illa verba principaliter per ſe, ſiue per modum rationis: Crauet. in conſ. 130. num. 10. deciſ. Pedemon. 50. num. 2. ſi igitur teſtator diſponendo ſimpliciter dixiſ ſet, velle quod domus ſua remaneret in agnatione, inductum fuiſ ſet fideicommiſ ſum ſucceſ ſiuum inter eius deſcendentes; idem Surdus in conſ. 96. num. 13. fol. 459. vbi in hunc modum ſcripſit: Et vbi etiam nulla præcederet ſubſtitutio, ſeu nulla alienandi prohibitio, illa verba ſola, quia te ſtator vult bona in agnatione permanere, ſufficerent ad inducendum fideicommiſ ſum, vt concludit Socin. in l. qui Romæ, §. cohæredes, num. 18. ff. de verbor. oblig. & in conſ. 12. num. 18. volum. 3. idem voluit Dec. licet de Socino non faciat mentionem in conſ. 23. num. 4. Curt. iun. in conſ. 22. num. 19. vbi ſubdit hoc fundamentum ſemper ſe fortiſ ſimum, & ineuitabile reputaſ ſe; idem tenuit in conſil. 43. circa fin. vbi dicit ſtare pro hac parte nouem illa fundamenta, quæ refert Socin. in conſ. 227. circa principium, & hoc etiam repetit in conſ. 112. & in conſil. 114. num. 18. dicens eſ ſe ſine dubio: Crot. in conſil. 48. num. 10. vbi inquit illa verba prolata de per ſe inducere fideicommiſ ſum ſine dubio: Pariſ. in conſ. 90. num. 22. volum. 2. vbi tamen ex prædictis neminem citat: Alba, in conſ. 54. num. 2. vbi dicit ea verba inducere fideicommiſ ſum, ſiue ponamur principaliter de per ſe, ſiue per modum cauſ æ: Crau. in conſ. 130. num. 10. deciſ. Pedemon. 50. num. 2. Hactenus Petri Surdi placitum, & aſ ſumptum in propoſitis terminis, quando neque ſub ſtitutio, aut vocatio aliqua, neque etiam alienationis prohibitio interuenerit, ſed duntaxat dictum ſit, prout ſuprà figuraui, bona mea, aut talia bona, aut talem, vel talem rem, putà fundum, aut domum, volo in agnatione mea conſeruari; & tunc voluit, quod agnati ſuccedant gradatim, & ordine ſucceſ ſiuo in perpetuum. In Hiſpanorum tamen primogeniis, & vinculis, & maioratibus perpetuis, caſus iſte maximam difficultatem haberet, ſi nec maioratus, nec vinculi verbum, aut nomen expreſ ſum eſ ſet; aut aliæ etiam coniectu ræ ſimul non concurrerent; nam ſi proponeretur, aliquem dixiſ ſe, ſe velle maioratum, aut vinculum perpetuum inſtituere, & ita ſpecificè enuntiaſ ſe; maioratus, aut vinculi nomen exprimendo, & velle, quod omnia bona, aut talia bona, aut aliqua res, perpetuò remanerent in agnatione ſua, maioratus equidem perpetuus inſtitutus maneret, & id ſolum sufficeret, ob maximam vim, & efficaciam expreſ ſionis verbi maioratus, ob quam omnia neceſ ſaria, ad maioratus perpetui inſtitutionem, & con ſeruationem, velut expreſ ſa intelligi deberent; ſicuti longa ſerie comprobari poſ ſet ex his, quæ ego metipſe annotaui, & ſcripſi in commentariis libri ſecundi, cap. 22. ex num. 1. cum ſeqq. & alio cap. infrà in memoriam repetuntur. Imò, & verbo, mayorazgo, aut. vinculo, omiſ ſo, & aliis non concurrentibus coniecturis, adhuc ex verbo, perpetuò, aut alio ſimili, quod tractum ſucceſ ſiuum denotet; ex quo etiam ſimul dixerit, ſe velle bona in agnatione ſua perpetuò conſeruari, ac manere; maioratus equidem perpetui inſtitui coniectura deduci poſ ſet legitima; quoniam fideicommiſ ſum perpetuum cenſetur inductum à teſtatore, quando vſus[*] eſt verbis denotantibus tempus, & tractum ſucceſ ſiuum, ſicuti cum aliis ſcripſit Farinacius, deciſ. 125. numer. 2. prima parte, tomi primi, Menoch. in conſil. 1195. lib. 12. & in maioratu obſeruauit Perez de Lara de anniuerſariis, lib. 1. cap. 5. numer. 41. & inquit num. 42. id maximè procedere, vbi adeſt dictio in perpetuum, ex cuius natura ſumitur coniectura maioratus: quod antea tradidit Ludouic. Molina, dict. c. 5. lib. 1. n. 33. & ego quoque notaui dict. cap. 22. n. 89. 90. & 91. vbi ſcripſi. quod maioratus inſtitutor, ſi verba proferat, quæ perpetuam ſucceſ ſionis cauſam denotent apertè, vt in perpetuum, ſemper, omni tempore, in infinitum, & alia[*] ſimilia; perpetuum maioratum inſtituere videtur. Et addidi, quòd dictio, ſemper, appoſita in diſpo ſitione, ſignificat tractum temporis, & omni ca ſu, & tempore. Et ſimiliter dictio, in perpetuum, habet tractum ſucceſ ſiuum in futurum, & denotat tempus in ſ æcula ſ æculorum. Ibidem quoque, n. 29. caſum hunc ipſum conſideraui, & dixi, quod teſtator, ſi relinquat bona propriæ agnationi, ſeu familiæ, & talia verba proferat, quæ tractum ſuc[*] ceſ ſiuum denotare videantur, maioratum perpetuum inſtituere videbitur; tametſi verbo, maioratus, vſus non fuerit. Et in comprobationem adduxi Molinæ locum, eodem cap. 5. lib. 1. num. 23. vbi coniecturam, quod quis voluerit maioratum perpetuum inſtituere, ponderat ex eo, quod teſtator relinquat bona propriæ cognationi, agnationi, ſeu familiæ, etſi verbo maioratus vſus non fuerit, prout ibi comprobat: Petri autem Surdi mentionem non feci dict. num. 29. ex quo tamen, in locis antea relatis, mirè comprobatur Ludouic. Molinæ placitum illud, ex Menochio etiam lib. 4. præ ſumpt. 68. n. 28. Farinac. deciſ. 10. n. 4. in nouiſ ſimis, 1. parte, tomi primi. Vbi inquit, quod fideicommiſ ſum relictum in fauorem familiæ, cenſetur perpetuum, & abſolutum, & hoc caſu omnes de familia, ordine[*] ſucceſ ſiuo cenſentur vocati. Mieres etiam (de quo ſupra mentionem ſeci) 2. part. dict. q. 5. n. 27. dubitauit, an ſi teſtator præcipiat, bona in agnatione remanere, inducatur fideicommiſ ſum perpetuum? nihil tamen reſoluit, ſed ad nonnullos Authores ſe remittit; & antea n. 6. ex relatione Petræ dixerat, quod fideicommiſ ſum inducitur reale, quando eſt inductum in fauorem agnationis. Et quod ex verbo, perpetuò, inducatur primogenitura perpetua ſtatuit ipſe Mieres, ibidem num. 80. & vide num. 73. vbi inquit, quod ſi quis caueat per ſcripturam, quod relinquit bona, vt in ſua poſteritate remaneant, & conſeruentur, cenſetur induxiſ ſe fideicõ miſ ſum reale, & perpetuum; & citat Caſtren. Curt. iun. & Pariſium: quod ego dupliciter accipi poſ ſe intelligo (Mieres enim ipſe non explicat) aut cùm factis aliquibus vocationibus, ita teſtator cauerit; & tunc credo, id indubitanter procedere, & confirmari ex traditis per Molin. dict. n. 23. c. 5. aut cùm nullis factis vocationibus, ita cauerit, prout Mieres ſcribit; & tunc idem quoque dici poſ ſe, iuxta ea, quæ ex Petr. Surd. ſuprà retuli, & tradita per Molinã , dict. n. 23. imò tentari poſ ſet, etiam in his terminis loquutum Molinam, dict. n. 16. eiuſdem c. 5. in verſ. Imò plus dixit: ex quo non exprimit, vocationes aliquas factas fuiſ ſe, quamuis in initio eius cap. ante n. 1. in his terminis, quæ ſtionem non propo ſuerit, ſed quando aliquæ vocationes factæ fuerint, & retentis eiſdem terminis, ſemper loqui videtur per diſcurſum eius cap. Secundus caſus principalis eſt, quando præceſ [*] ſit aliqua ſubſtitutio, aut vocatio, vel etiam aliquibus præcedentibus vocationibus, nulla tamen expreſ ſa alienationis prohibitione, teſtator ſe ideo facere eam diſpoſitionem expreſ ſerit, vt bonæ in agnatione perpetuò conſeruentur; tũc enim inducitur ſimplex, perpetuum, & abſolutum fideicommiſ ſum inter omnes de agnatione: & in his terminis loqui videtur Molina lib. 1. dict. c. 5. n. 16. in verſ. Imò plus dixit. idque attẽtis terminis propoſitis ad initium eius cap. ante num. 1. quamuis (vt nunc dicebã ) tentari poſ ſet, quod etiam in terminis caſus præ cedentis loquatur. Quando tamen nulla adeſt prohibitio alienationis, loquitur expreſsè; & in eiſdẽ terminis loquuntur alij plures, relati ſuprà: & pro certo tradidit ſ æpiſ ſimè Surdus, dict. conſ. 67. & 96. & maximè dict. conſ. 67. ſub n. 13. & n. 14. in illis verbis: Si igitur testator diſponendo, impliciter dixiſ ſet, &c. idem Surdus dict. conſ. 96. ſub n. 16. in verſ. & idem eſt, vbi ſic ſcripſit: Et idem eſt, quando vt in præ ſenti facto, teſtator poſt aliquam diſpoſitionem, vt poſt ſubſtitutionem, dicit, ſe ideo ita diſpoſuiſ ſe, quia vult bona ſua ſtare in agnatione: nam hæc verba inducunt fideicommiſ ſum. Verba enim etiam enuntiatiua, prolata per modum cauſ æ, inducunt diſpoſitionẽ , Bart. in l. ſocer, §. Lucìus, n. 4. ff. ſoluto matrimonio. In eiſdem quoque terminis, quãdo nulla præcedente prohibitione, poſt factas ſubſtitutiones, adiecit clauſulam teſtator, quoniam vult bona ſua in agnatione ſua perpetuò manere; loquitur expreſsè Farinacius; & dicit, ſimplex, perpetuum, & abſolutum fideicommiſ ſum induci inter omnes de agnatione, & latiùs explicat deciſ. 196. n. 6. & ſeqq. 1. part. tom. 1. fol. 261. vbi ſpecificè dixit, fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutũ cen ſeri inductum à teſtatore, quando nulla præcedente prohibitione alienationis, poſt factas ſubſtitutiones, adiecit clauſulam, quoniã vult, bona ſua, &c. deuenire ad proximiores deſcendentes maſculos, legitimos, & naturales de caſata, & agnatione ipſius teſtatoris, & continuò penes eos permanere. Et ita tenuiſ ſe permultos Authores ibi relatos, & præcipuè id procedere, quando verbum, volo, eſt prolatum per viam vltimæ voluntatis, prout in hoc caſu: tunc enim, quia teſtator dicta verba protulit per modũ rationis, diſpoſitionem operantur; ſicuti etiã , multis Authoribus relatis id comprobat: & addit n 7. quod quando ratio eſt generalior dicto, prout in ipſo caſu præ ſenti, tunc declarat dictum, & illud ampliat ad limites rationis; ex l. cum pater, §. dulciſ ſimis, ff. de legat. 2. l. regula, §. ſi quis, ff. de iuris & facti ignorantia, idque maximè in fideicommiſ ſis, in quibus per rationem ipſa extenduntur, & ampliantur ad limites ipſius rationis. Et addit, vſque adeò id procedere, quod quamuis ex primis ſubſtitutionibus induceretur fideicommiſ ſum perſonale, & ad fauorem inſtitutorum, & de ſcendentium ab illis, ex prædicta ratione à teſtatore expreſ ſa, ampliatur hoc fideicommiſ ſum, & fit reale, & extenditur ad omnes perſonas deſcendentes maſculos de caſata, & agnatione ipſius te ſtatoris in perpetuum. Ex his ſanè velut manifeſtè deducitur, huiuſce caſus reſolutionem, in Hiſpanorum primogeniis, vinculiſque, & maioratibus perpetuis, attenta eorum natura, & perpetuitate, fortiori, & efficaciori ratione procedere; quod de ſe adeo euidenter conſtat, vt maiori comprobatione non indigeat. Tertius caſus principalis eſt, quando poſt di[*] ſpoſitionem, & vocationem alicuius, ſeu aliquorum, & alienationis prohibitionem, eidem, aut eiſdem factam, teſtator metipſe dixerit, ſe eam facere prohibitionem, quia vult, bona ſua in agnatione conſeruari, aut manere perpetuò; & tunc quidem inducetur ex his verbis fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum inter omnes de familia, gradatim, & ordine ſucceſ ſiuo, non ſolum in ca ſum alienationis, ſed etiam in caſum mortis. Et in Hiſpanorum primogeniis, vinculiſque, & maioratibus perpetuis, multò magis id locum obtinebit, attenta eorum natura, & perpetuitate. Et ita in his terminis voluerunt Aretin. Socin. Pariſ. Crot. Rube. Craue. Alban. Alciat Cephal. Ancharan. iun. Roland. Anton. Gabr. Mantic. & Beccius, quos in his ipſis terminis refert, & ita obſeruat Pet. Surd. dict. conſ. 67. num. 14. Verſ. & per hanc rationem dicunt in propoſ ìto DD. & num. 15. & d. conſil. 96. ſub num. 16. in verſ. Proinde inferunt in propoſito: in eiſdem quoque terminis loquutus videtur Molina, d. cap. 5. lib. 1. num. 16. in princ. & ſtatim dum refert Crauetam in conſ. 130. num. 10. id ipſum admiſit expreſsè, quando alienationis prohibitio non adeſt, ſed teſtator profitetur, ſe ideo eam diſpoſitionẽ facere, vt bona in agnatione perpetuò conſeruarentur: ſic ſanè (prout verè, & nouè ego conſidero) Ludouici Molinæ locus, d. num 16. omnibus tribus caſibus prædictis applicari poteſt; Primo quidem, quia non exprimit, vo[*] cationem aliquam, aut ſubſtitutionem præceſ ſiſ ſe; ſed tantum dicit, quod ſi non adſit alienationis prohibitio, ſi tamen teſtator profiteatur, ſe ideo eam diſpoſitionem facere, vt bona in agnatione perpetuò remaneant, inducitur fideicummiſ ſum perpetuum, & abſolutum; & maioratus perpetui inſtitutio fortiùs induci debebit; quamuis veriſimilius ſit, quod Molina ipſe loquatur iuxta terminos à ſe propositos ad initium d. cap. 5. ante num. 1. quando ſcilicet factis aliquibus vocationibus, te ſtator dixit, &c. Secundo etiam caſui applicari poteſt Molina, quando nulla precedente prohibitione alienationis, ſubſtitutione tamen, aut di ſpoſitione facta, ſic dixit, quia volo, &c. Et huic ſecundo caſui, magis propriè eiuſdem Molinæ verba conueniunt. Tertio denique caſui, quando vocatio, & diſpoſitio, atque alienationis prohibitio præceſ ſit, propriè applicatur ipſius Molinæ locus, iuxta ea, quæ d. n. 16. in princ. annotauerat. Quintò deinde obſeruandum, atque conſti[*] tuendum eſt in hac ipſa materia, quod in omnibus tribus caſibus ſuperioribus, ſic diſtinctis, & cõ ſideratis , vt dixi, & in vnoquoq; eorũ , ratio illa per modũ cauſ æ finalis adiecta, quia vult, bona in agnatione perpetuò remanere, aut cõ ſeruari ; efficit, vt onus fideicommiſ ſi cenſeatur iniunctum, non tam per ſonis, quàm rebus, ita quod eo onere res affician tur, & in quemcunque poſ ſeſ ſorem; onus eas comitatur; ex quo enim teſtator, onus rebus imponit, videtur gradatim vocare eos omnes ad quos res tranſeat, atque eos eodem ordine grauare onere reſtituendi; ſicuti ex ſententia Barto. Caſtren. Iaſon. Decij, Alba. Beccij, Pariſ. Barba. Curt ſen. & Socin. obſeruauit Surd. dicto tonſil. 67. numer. 18. & latè confirmat ex numer. 22. vſque ad numer. 40. & num. 39. ſingulariter ſcripſit, quod fideicommiſ ſum cenſetur reale, & impoſitum rebus, quando teſtator voluit, bona conſeruari in agnatione: & num 43. quod prohibitio alienationis extenditur[*] de tempore ad tempus, ſi facta eſt, quia vult, bona remanere in agnatione: & num. 44. quod prohibitio alienandi, facta hæredi ſub nomine proprio, tran[*] ſit ad hæredem hæredis, ſi facta eſt cum clauſula, quia vult, bona remanere in agnatione: & num. 45. quod prohibitio alienandi extenditur de re ad rem, quando facta eſt cum clauſula, quia vult, bona remanere in agnatione: & num. 46. quod prohi[*] bitio alienandi extenditur de caſu ad caſum, quando extat clauſula, quia vult bona, &c. & n. 47. [*] quod prohibitio alienandi non reſtringitur ad perſonas grauatas fideicommiſ ſo, & ſubſtitutas; & num. 50. quod ratio agnationis conſeruandæ attendi debet principaliter in fideicommiſ ſo, quan[*] do eſt expreſ ſa; & eadem omnia placita probauit Farinac, nouiſ ſimarum, deciſ. 193. per totum 1. part. 1. tom. Mieres, 2. part. quæ ſt. 5. num. 6. Franciſc. Molin.[*] de pact. matrim. lib. 3. cap. 24. numer. 121. idque in Hiſpanorum primogeniis, ſiue vinculis, & maioratibus perpetuis, attenta eorum natura, & fine, fortiori equidem ratione procedere, notum, & compertum eſt; & pro certo ſupponit Molina, d. c. 5. lib. 1. per totum. Sextò & vltimò obſeruandum, atque conſtituendum eſt; omnes ferè iuris Interpretes, commemoratos ſuprà, pro certo ſupponere, in propo ſitis, & diſtinctis caſibus, & quando per modum cauſ æ finalis adiicitur clauſula prædicta, quia voluit teſtator, bona ſua in agnatione conſeruari perpetuò; eo ipſo præ ſumi, quod teſtator intendit agna[*] tionem conſeruare, ſiue ex agnatione ſua perſonas procedentes, in perpetuum admitti, atque fœ minas, quæ finis agnationis, & principium cognationis ſunt, l. pronuntiatio, §. familiæ, ff. de verbor. ſignificat. excludere, & maſculos etiam cognatos, ſolóſque maſculos, ex agnatione ſua ad fideicommiſ ſum, ſeu maioratuum, gradatim, & ſuc[*] ceſ ſiuo ordine in perpetuum vocare; aliàs enim, verborum proprietas violaretur, & teſtatoris voluntas non ſeruaretur, ſi cognati, aut fœminæ admitterentur, non enim in agnatione ſua, bona conſeruari, aut manere poſ ſent perpetuò, admiſ ſis his, qui ex agnatione teſtatoris non ſunt; & ita pro certo ſupponunt omnes Authores relati ſuprà, ad initium huius capitis, dum ſtatuunt, adiecta dicta clauſula; quia voluit bona ſua in agnatione manere, aut conſeruari perpetuò, induci ſimplex, & abſolutum fideicommiſ ſum; etiam in caſum mortis inter omnes de agnatione; & multis aliis Authoribus relatis, tradidit Petr. Surd. dicto con ſilio 67. & dicto conſilio 96. & maximè num. 15. vbi ſpecificè dixit, quod fideicommiſ ſum inter agnatos inducitur, & vnus cenſetur vocatus poſt alium gradatim, quando teſtator vult, bona permanere in agnatione: idem Surd. in conſil. 443. & maximè numer. 15. & ſequent. & numer. 18. in verſ His vero ſic præmiſ ſis: volum. 3. & in conſ. 494. num. 2. volum. 4. & in terminis annotauit Molina lib. 3. cap. 5. n. 1. & quatuor ſequent. & exornat num. ſeqq. & vltra eum, idem quoque notarunt Petra de fideicommiſ. quæ ſt. 5. ex num. 9. Farinac. d. deciſ. 193. num. 61. part. 1. tom. Franciſc. Molinus, lib. 3. dict. cap. 24. num. 119. & 4. ſequent. fol. 206. & ego metipſe notaui etiam in commentaris tom. 2. cap. 4. numer. 76. & 77. & in omnibus his caſibus, linearum rationem haberi debere ad eum modum, quem diximus ſuprà, cap. 93. planum, & compertum eſt; nec quoad linearum tractatum attinet, differentiam conſtitui poſ ſe, an nomine proprio, an appellatiuo, ij vocentur, qui ex familia, aut agnatione, ſiue cognatione teſtatoris, inſtitutoríſve maioratus procedunt. §. III. Ex vocatione primogenitorum proximiorum propriæ familiæ, teſtantis, aut diſponentis, aut primogenitorum familiæ ſimpliciter, vel etiam primogeniti ex ipſa familia, aut cum primogenitis, aut primogenito propriæ familiæ bona relinquuntur; vtrum maioratus perpetuus inſtitutus cenſeri debeat, tametſi teſtator non expreſ ſerit, ſe facere maioratum, vbi Ancharani conſ. 27. exornatur, atque illuſtratur; & Crauetæ conſ. 161. in eodem propoſito explicatur. Adducitur quoque Aluari Valaſci, conſult. 121. egregia, & notanda reſolutio, vt vocati nomine proprio cenſeantur magis dilecti, quàm vocati nomine collectiuo; & ideo præferantur etiam proximioribus in gradu. Nominatim aliquid fieri, quòd dicatur, cùm vel nomen proprium exprimitur, vel aliis circunſtantiis, quibus vice nominis vtimur, res deſignatur. Et huiuſce coniecturæ, quam Ludouic. Molina perpendit, egregia, & notanda reſolutio, atque explanatio traditur. SVMMARIVM. -  1 Maioratus perpetuus inſtitutus videtur, tametſi teſtator id non expreſ ſerit, ſi bona ſua primogenitis propriæ familiæ relinquat. -  2 Idem ſi duobus ancianis familiæ bona reliquerit. -  3 Aut etiam primogenito propriæ familiæ, in numero ſingulari; & infrà n. 12. & ſequent. Quæ omnia exornantur, & num. ſequent. -  4 Ancharani in conſ. 27. facti ſpecies proponitur. -  5 Ludou. Molinæ placitum probatur. -  6 Rolandum à Valle egregiè explicaſ ſe Ancharani præcitati conſilium. -  7 Nominatim aliquid fieri dicitur, cum vel nomen propriũ exprimitur, vel aliis circunſtãtiis , quibus vice nominis vtimur, res deſignatur; & n. 9. -  8 Aliqui de tali progenie, ſi ad ſucceſ ſionem maioratus vocentur in defectum aliorum, cenſentur ſpecialiter nominati, quamuis propriis nominibus Vocati non ſint. -  9 Nominatim aliquid fieri dicitur, non modò, quando ſpecialiter, & expreſsè quid exprimitur; ſed etiam ſi demonſtratione corporũ , aut alio modo, quo perſona; aut res certificari poſsit, oſtenditur. Quod exornatur. -  10 Vocati, & nominati nomine proprio, præ ſumuntur magis dilecti, quàm vocati nomine collectiuo, & ideo præferuntur, etiam proximioribus in gradu. Et ibidem Aluari Valaſci, conſultatione 121. per tot. obſeruationes probantur. -  11 Fideicommiſ ſum perpetuum induci in terminis consilij Ancharani, & quando relictum eſt duobus antiquioribus propriæ familiæ; agnationis tamen coniecturam deduci non poſ ſe. -  12 Primogenitis familiæ, in plurali numero an primogenito, in ſingulari numero relinquatur, nihil in propoſito intereſ ſe. -  13 Singulare, quando conuertatur in plurale, vel idem importet. -  14 Pelaez. à Mieres notatur, atque explicatur. -  15 Maioratus inſtitutor, ſi poſt factas ſpeciales aliquas vocationes, generalem clauſulam in fine diſpoſitionis ſubijciat; qua ſignificet ſe velle familiæ, ſuæ, aut generi conſulere, perpetuum maioratum inſtituere videtur. -  16 Sub verbo, linage, aut agnationis, comprehenduntur omnes collaterales, & cenſentur vocati in diſpoſitione ipſius fauore facta. -  17 Crauet. conſ. 161. num. 5. ponderatur, atque explicatur. Et ibidem Cardinal. Franciſ Manticæ conſideratio probatur. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce §.[*] explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit vnum, quod §. 1. num. 49. & 50. ſuprà notaui, & quamplurimorum. Authorum relatione comprobaui; maiori tamen explicatione indiget, & ad linearum tractatum, ipſarùmque, & maioratuum coniecturas pertinet omnino; videlicet Ludouicum Molinam, lib. 1. capite 5. ex numero 18. vſque ad numerum 23. aliam, eámque notabilem adduxiſ ſe coniecturam, ex qua, quis maioratum perpetuum; inſtituere cenſendus erit, tametſi. id non expreſ ſerit. Si inquam primogenitis proximioribus propriæ familiæ, bona ſua reliquerit; ex hoc namque, maioratus perpetuus inter omnes, qui ex eius familia proceſ ſerit, inducitur; etſi aliud teſtator non expreſ ſerit. Idque comprobat ex eleganti doctrina. Ancharani, conſ. 27. columna tertiæ, & quarta, vbi in fortioribus terminis inquit, quod ſi teſtator relinquat bona ſua duobus antiquioribus ex ſua familia, nomina propria non exprimendo, quod ex hoc inſtituere cenſetur fideicommiſ ſum perpetuum inter omnes, qui ex familia propria proceſ ſerint, ita ve ſemper duo antiquiores ex illa, in eiſdem bonis ſuccedant; ex quo enim, ad qualitatem antiquitatis reſpexit, ea qualitas in familia nunquam deficere poteſt, argum. cap. quoniam Abbas, de offic. deleg. pari ratione, fideicommiſ ſum ipſum nunquam deficere debeat, ſed mortuis duobus primis antiquioribus de domo, ad alios duos antiquiores, ex ipſa familia procedentes, protrahatur. Et ad primogenitos etiam, optimo iure trahi poteſt (inquit Molina numero vigeſimo,) hæc enim primogenituræ qualitas numquam moritur, imò in infinitum procedit, cum deficiente primogenito, ſecundogenitus illicò primogeniti locum, ac denominationem accipiat, prout ipſe Molina comprobat, & extendit num. 21. id nedum verum eſ ſe, quando[*] primogenitis familiæ fideicommiſ ſum relinquitur, ſed etiam quando filio primogenito ex ipſa familia in numero ſingulari, indefinitè defertur. Plerumque enim, verbum ſingularis numeri plura le etiam ex mente diſponentis comprehendit; prout num. 21. & 22. ibi comprobat, & in effectu concludit, quod quamuis teſtator non expreſ ſerit ſe facere maioratum, ſi tamen factis aliquibus vocationibus, iuxta terminos, quos ipſe ante numerum primum dicti cap. quinti propoſuerat. Vel etiam nullis factis vocationibus, iuxta terminos, quos ex ſententia aliorum §. præcedenti conſideraui; bona ſua proximioribus primogenitis propriæ familiæ reliquerit, aut primogenitis propriæ familiæ, quamuis verbum, proximioribus, non adiiciat (prout ego obſeruo,) aut etiam nedum in plurali numero, ſed etiam in ſingulari, primogenito ex ipſa familia indefinitè, ex hoc maioratum perpetuum inſtituere cenſendus erit; quod ego metipſe ſupra, §. primo, numero quadrageſimo nono, & quinquageſimo, aliis pluribus relatis ſequutus ſum, & nunc ex profeſ ſo magis inſiſtens, & rem hanc altius aſ ſumens, veriſ ſimum, & certiſ ſimum arbitror, nec verba prædicta ad alium finem adiici poſ ſe, quàm vt in fauorem primogenitorum omnium de familia teſtantis, maioratus perpetuus inſtitueretur, inſtitutũ ſque perpetuò maneret; cùm enim indefinita ſint, & fauorem omnium primogenitorum propriæ familiæ reſpiciant, tractúmque ſucceſ ſiuum habeant; omnes primogenitos indefinitè, & in futurum comprehendere debent, nec maior ratio conſiderari, aut excogitari poteſt, quare vnos potiùs quam alios, aut magis primos, ſiue tunc proximiores, quàm vlteriores comprehendat; ſic ſanè Ludouici Molinæ placitum, & reſolutionem ſequuntur relati ſuprà dicto §. primo, & in indiuiduo, quoad maioratus ipſos Hiſpaniæ, Pat. Ludou. Molina, tom. 3. diſputat. 590. ver. Tertia eſt: folio 162. D. Perez de Lara, de anniuerſar. libro primo, capite quarto, numero 39. & 43. Flores Diaz de Mena, variarum libro primo, capite,18 numero 33. & 34. qui tamen in terminis propoſitis per Ludouicum Molin. d. nu. 18. & 21. quando primogenitis, aut primogenito fideicommiſ ſum relictum eſt, non loquitur; ſed in aliis terminis; ita tamen ipsis, ſicut in dictis Molinæ terminis, eius reſolutio procedit. Pelaez à Mieres, 1. p. quæ ſt. 5. num. 13. fol. 460. in vltima editione; vbi quod fideicommiſ ſum, abſolutum, & maioratus perpetuus inducitur, quando teſtator vocat primogenitum, vel natu maiorem. Velazquez Auendañ in l. 41. Tauri gloſ ſ. 3. num. 13. qui in ipſis terminis, in quibus Ludouicus Molina loquitur, & inquit, quod euidens coniectura maioratus in ſtituti, eſt, quando teſtator primogenitum vocauerit, ſeu primogenitos de ſua familia, quia ex ea vocatione, omnes in infinitum primogeniti ſucceſ ſiuè, vnus poſt alium, ordine ſucceſ ſionis maioratus admittendi ſunt; & citat quam plurimos ita tenentes. Mantica etiam de coniect. vltim. volunt. lib. 6. tit. 15. num. 11. & 12. vbi quod præ ſumitur, teſtatorem voluiſ ſe conſeruare familiam, aut fauore totius familiæ fideicommiſ ſum relinquere, quãdo duobus proximioribus de domo reliquit. Roland. in conſ. 70. n. 31. & ſeq. volum. 3. Tiber. Dec. in conſ. 2. num. 11. & 12. volum. 2. & in conſ. 10. num. 76. volum. 3. Menoch. in conſ. 117. n. 14. & 15. lib. 2. poſt Ancharan. Roma. & Crauet. quos ibi refert, & copiosè declarat; & in conſ. 220. n. 34. lib. 3. & præ ſumpt. 68. n. 11. & præ ſumpt 69. num. 15. vbi inquit, fideicommiſ ſum induci, factúmque cenſeri. ad fauorem familiæ, quando teſtator ſubſtituit ſuos deſcendentes, vel agnatos, ſub nomine appellatiuo, vt ſi ſubſtituit Primogenitum Domus; vel Maiorem natu: idem Menoch. in conſil. 1095. numero 18. & 19. lib. 12. vbi notabiliter loquitur; & in conſ. 1006. num. 49. ad finem, verſ. Ludouicus Molina: vbi Molinæ obſeruationes commemorat, & eas ſequitur; & videndus eſt num. 48. & 49. ſequuntur etiam Molinam eundem Hippolyt. Riminald. Surd. Menoch. Peregrin. & Seſe, in locis relatis ſuprà, §. 1. num. 49. & 50. Secundò deinde obſeruandum, atque conſtituendum eſt, me in propoſito huiuſce capitis ob ſeruaſ ſe, atque adnotaſ ſe nonnulla, ad quæ præcitati nunc Authores, non ita animaduertunt, nec ea ponderant: Ac primo quidem loco, Ancharan. in conſ. 27. Non ſeruato ordine colum. 3. & 4. de hac fa[*] cti ſpecie interrogatum reſpondiſ ſe, teſtator ſub ſtituerat duos antiquiores de Domo, & progenie ſua de Calcagnis, cum hoc onere, quod in perpetuum ſingulis menſibus deberent dare vnum ſextarium frumenti pauperibus. Dubitatum fuit, an ſubſtitutio illa reſtringeretur ad duos illos antiquiores ſolummodo. qui tunc extabant; vel potius extenderetur ad alios futuros. Reſpondit Ancharan. extendi etiam ad futuros. Ea ratione motus eſt Ancharan. quod teſtator non nomine proprio, ſed appellatiuo nominauerat duos illos Antiquiores. Quo quidem nomine (inquit Ancharanus) ſignificauerat teſtator. affectionem ſuam fuiſ ſe erga agnationem, & familiam, non autem erga ſingularem aliquorum perſonam. Et ob id agnatis primis ſublatis, alios ſucceſ ſiuè cenſeri vocatos: ſicuti in ſimili (ait Anchar.) obſeruatur in caſu cap. quoniam Abbas, de officio delegati, vbi ſi cauſa delegata eſt ſub nomine Dignitatis, ſicque appellatiuo, mortuo primo delegato, continuatur delegatio in perſonam ſuccedentis in eadem Dignitate: ſecus verò, quando delegatio facta eſt ſub nomine proprio; & Anchar. ſpecificam mentionem fecit Menoch. dicto conſ. 106. ſub n. 49. & dicit ab eo non receſ ſiſ ſe in conſ. 85. num. 125. & in conſ. 97. num. 116. verſ. Non obſtat ſecundo. lib. 1. & ſe ipſum declaraſ ſe in conſ. 117. num. 16. lib. 2. & in comprobationem re ſolutionis Ancharani citat. Roman. in conſ. 438. num. 13. qui reſpondit, onus fideicommiſ ſi iniunctum maiori natu, hoc eſt, primogenito ſucceſ ſiuè, gradatim, non nominatim, ſeu nomine proprio, ſed ſub nomine appellatiuo, extendi ad alios; & ibidem num. 14. refert, & ſequitur Ancharan. ſuprà citatum: refert etiam Fulgoſium in conſ. 68. Matthæus col. 2. qui reſpondit, legatum factum maiori natu ex nepotibus, atque ita ſub nomine appellatiuo, perpetuò, & in infinitum tranſite ad alios quoſcunque ſucceſ ſiuè natu maiores. Barbatiam quoque & alios retulit idem Menoch. Iaſon. Socin. ſen. Ruin. Felin. Dec. Curt. iun. Pariſ. Tiraq. Burg. de Paz, Alba. Natr, Riminald. iun. Franciſc. Picina, & Ludou. Bolog. qui reſpondit in conſ. 62. col. vltima, de maioratu quodam Hiſpaniæ; & inquit, quod poſt primogenitum, & eius filios, qui extingui non faciunt conditionem, admitti debet ſecundogenitus, & ita ſucceſ ſiuè. Citat etiam Menoch. Ludou. Molin, dum ſcripſit, ex vocatione primogenitorum, aut primogeniti in ſingulari numero, induci maioratum perpetuum, & dicit, eundem Molinam ſequutum ſe fuiſ ſe in locis ibi relatis, ſequi etiam Pelaez, Salon de Paze, & Beretam. Secundò obſeruaui, Ludouicum Molinam, optimo quidem iudicio obſeruaſ ſe, atque reſoluiſ ſe, quod ſi teſtator, primogenitis propriæ familiæ proximioribus, aut primogenitis ſimpliciter, vel[*] etiã primogenito familiæ bona ſua reliquerit, ex hoc videatur perpetuum fideicommiſ ſum, & maioratum conſtituiſ ſe; idque ob rationem conſideratam ſuprà, quod verba ea indefinitè prelata, om nes primogenitos comprehendant, & tractum ſucceſ ſiuum, atque omnium primogenitorum vocationem continere videantur; cùm indefinita æquipolleat vniuerſali, nec ſit maior ratio, vt vnos, quàm alios in infinitum comprehendant. Optimo etiam indicio ponderaſ ſe Molinam eundem Ancharani conſilium. Et quidem, quando primogenitis, aut primogenito fideicommiſ ſum relictum eſt, (in quibus terminis Molina loquitur) minus dubium eſ ſe, fortiúſque verba vrgere, vt tractum ſucceſ ſiuum, omniúmque primogenitorum vocationem, in perpetuum inducant, quàm in terminis Ancharani, quando duobus antiquioribus, &c. Sic quidẽ , fortiores eſ ſe, & magis dubitabiles Anchara. ni terminos, agnouit Molina metipſe, dicto capit. 5. numero decimo nono. Satis tamen conſtare videri in eiſdem Ancharani terminis, de volũtate teſtatoris, atque ex his, quæ ibidem expreſ ſa fuere, coniecturam deduci, vt fideicommiſ ſum perpetuum inter omnes, qui ex ſua familia proceſ ſerint, videatur inductum; atque ira Ancharani traditionem, Molinam, & alios rectè ſequutos; recte etiam rem hanc percepiſ ſe Petram de fideicommiſ ſis, quæ ſtione quinta, numero 180. & ſingulariter, atque egregiè Ancharanum ipſum explicaſ ſe Rolandum à Valle, in conſ.[*] 70. num. 31. & 32. lib. 3. vbi commemorauit eandem Ancharani facti ſpeciem, & eius reſolutionem probauit, & ſtatim ſatisfacit, reſponsúmque præbet obiectioni cuidam, quæ in contrarium excitari poſ ſet, in hæc verba. Nec obſtat, ſi dicatur, quod Anchar. apertè non dicit, quod venire poſ ſint duo Antiquiores nati etiam poſt mortem teſtatoris: Quia reſpondetur, quod hoc infert ſua prima ratio, & reſponſio data ad dictam l. boues, §. hoc ſermone, dum dicit, quod ibi nulla erat probabilis coniectura deriuandi diſpoſitionem in alios, quàm in primos, ſed in caſu ſuo affectio, & charitas te ſtatoris ad Domum ſuam, diuerſam interpretationem inducit: vnde ſicut vult, quod illa diſpo ſitio trahatur vltra duos primos, quamuis regulariter ſit contrarium; & ex hoc conſtat, quod Domui, & agnationi voluit prouidere; eadem ratione eſt dicendum, quod trahatur ad conceptos etiam poſt mortem teſtatoris, & ſic quod etiam illi dicto ordine ſint vocati; licèt regulariter ſit ſecus, dict. l. ſi cognatis, ita in terminis dixit Ruin. in citato conſ. 203. num. 12. Hactenus & vere quidem Rolandus. Tertiò deinde obſeruaui, primogenitos, aut primogenitum, aut antiquiores ex familia vocare; ſiue primogenitis, aut primogenito, aut duobus antiquioribus ex ſua familia procedentibus, fideicommiſ ſum relinquere, idem eſ ſe, ſiue operari, ac ſi vnicuique nominatim fideicommiſ ſum relictum eſ ſet,[*] ſiue ipſi nomine proprio, ad maioratus ſucceſ ſionem inuitarentur; nominatim namque aliquid fieri dicitur, cùm vel nomen proprium exprimitur, vel aliis circunſtantiis, quibus vice nominis vtimur, res deſignatur; ſicuti ſcribunt omnes in l. 1. ff. de lib. & poſthum. & clariùs docuit Gloſ ſ. in c. constitutione, in verbo nominatim, de ſententia excommu. in 6. Curt. ſen. in conſilio 49. Memoriæ col. 14. in princ. quò loci multis probat, nominatim id fieri, quod fit verbis generalibus, quibus omnia comprehenduntur: quod Menoch. in conſilio 3. numero 27. intelligit, cum conſtat de mente diſponentis, & inquit copiosè tradere Pariſium, & Tiraquellum ibi relatos, & probare textum in l. posthumus, §. nominatim, ff. de iniuſto rupto. Siquidem demonſtratio, vice nominis fungitur, l. certum, ff. ſi certum petatur, & l. nominatim, ff. de condit. & demonstr. ita etiam dicitur exhæreda tio, nominatim facta, quæ appellatiuo nomine, quo perſona ſignificatur, fiat; vt reſpondit Ruin. in conſ. 134. num. 24. lib. 2. & in caſu ſibi propoſito, ita expendit Menoch. d. num. 27. idque Pelaez à Mieres in alio propoſito, ſingulariter conſideraſ ſe videtur, 2. p. q. 12. num. 8. & ſequent. vſque ad num. 16. nam cum antea dixiſ ſet, num. 5. quod di ſpoſitio generalis facientis maioratum, tantum valet, quantum ſpecialis; & num. 6. quod expreſ ſum dicitur, quod in genere exprimitur; & num. 7. quod generalis derogatio legum tantum opera[*] tur, quantum ſpecialis: infert ſtatim num. 8. & ſequent. vſque ad numer. 16. quod ſi teſtator in vocationibus maioratus, vocet aliquos de quadam progenie ad maioratum in defectum aliorum; quod tales de progenie cenſentur expreſsè, & ſpecialiter nominati, quamuis propriis nominibus non ſint nominati, ad hoc, vt alij tanquam priùs nominati, & magis ſpecialiter præferantur: & pro hac illatione, eſt textus expreſ ſior cæteris in l. nominatim, ff. de manumiſ. teſtament. vbi nominatim videntur ſerui manumiſ ſi, qui ex aliquo artificio ſunt. Ex qua lege dubia redditur ſententia Telli in l. 31. Tauri, num. 6. vbi quibuſdam auctoritatibus motus, inquit, quòd commiſ ſio nominandi executorem vnum de certo genere, non valet tanquam incerta. Et adduco caſum notabilem in l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de legat. 2. ibi: Si de falcidia quæratur; perinde omnia ſeruabuntur, ac ſi nominatim ei, qui poſtea electus eſt, primo teſtamento fideicommiſ ſum relictum eſ ſet: & eſt bonus tex. in l. 3. § nominatim, ibi, quicunque mihi naſcetur, ff. de iniuſto rupt. irritóque fact, teſtam. & §. maſculos, Inſtit. de exhæred. liber. ibi: Niſi nominatim exhæredarent, hoc ſcilicet modo, quicunque mihi genitus fueris, l. certum, ff. ſi cert. pet. l. nominatim, ff. de legat. 3. ibi: Nominatim legatum accipiendum eſt, quod à quo legatum ſit intelligitur, licet nomen pronuntiatum non ſit. Et ſic, ſi teſtator vocet illos ex familia, vocati cenſentur, ac ſi propriis nominibus teſtator eos vocaſ ſet, ſecundum Bald. in l. peto, §. fratre, oppo ſitione 4. ff. de leg. 2. pro quo eſt textus expreſ ſus in l finali. C. de verbor. ſignif. & faciunt ſcripta per Curt. iun. ad hoc omnino legenda in conſ. 161. n. 3. Ex quo dixit Alex. conſ. 80. num. 8. & 9. lib. 1. quod ſi in ſtatuto dicatur, quod non ſtante aliquo de contentis in ſtatuto, ſuccedant alij de iure communi; licèt auia non ſit in ſtatuto nominata, adhuc comprehenditur in ſtaturo; quia illud dicitur nominatum, quod ſingulariter exprimitur, vel etiam per quam cunque aliam demonſtrationem, vnde nomen, auus, poſitum in ſtatuto habita relatione ad ſtatutum, quod maſculinum genus demonſtrat etiam auiam: verificatur etiam in auia, & dicitur nominata. Et nominatim dicitur quid fieri, ſi quid ſpecialiter expreſsè, aut demonstratione corporum, aut alio modo, quo perſona cer[*] tificari, aut res poſ ſit, oſtendatur: Gloſ ſ. in §. facta, in verbo, nominatim, de electione in pragm. Menoch. in conſ. 3. num. 27. Pariſ. in conſ. 110. & vlt. lib. 3. num. 46. & in conſ. 122. num. 3. & 4. lib. 1. cum concordan, vt per Rebuff in l. 6. pagin. 73. ff. de verbor. ſignification. Quod autem fieri nominatim dicatur, exponit bene l. 47. titul. 18. part. 3. Peralta in l. quod alicuius, numero primo, cum ſequentibus, pagina. 315. ff. de legatis ſecundo. Et idem eſt fieri aliquid ſpecialiter, quod nominatim, vt tradit Menochius in tractatu præ ſumpt. lib. 2. præ ſumptione vige ſima prima, numero ſexto, pagina 140. Et id dicitur ſpecialiter fieri, quod exactum eſt à generalitate verborum, l. vxorem, §. feliciſ ſimo, ff. de legatis 3. notat Matthæus ab Afflictis, deciſione 122. numer. 3. Et nominatim fieri dicitur, quod ex verbis generalibus comprehẽditur . Et ſtatim ſubiungit, quod ex his infertur confirmatio eius; quod ſcribit Tellus in l. 31. Tauri, num. 19. vbi probat, quod in caſu illius legis ſufficit nominare hæredem per aliquam certam demonſtrationem; & dicitur nominatim nominatus: pro quo facit l. 6. titul. 3. part. 6. ibi: Ciertamente deue el fazedor, &c. Et ibi: Qualquiera ſemejantes de eſtas. Ad quod etiam facit ſingularis doctrina Baldi, in capite cum dilecta, in fine, de reſcriptis, vbi dicit, quod ſpecialia ſunt, quæ certum ſignificant, licet multa contineant generalia, quæ prædicantur de pluribus differentibus ſpecie, ideo obſcuritatem pariunt. Et hactenus de his, quæ dicto in loco tradidit Mieres. Quartò obſeruaui, ex ſuperioribus apertè deduci, verum eſ ſe id quod ego metipſe notaui in Commentariis, lib. 2. capite vigeſimo ſecundo, numero trigeſimo, vbi ſcripſi, quod ſi maioratum inſtituens, certum ſuccedendi ordinem non deſignauerit, ſed conſanguineos, aut coniunctos ſuos vocauerit, aut ſe facere maioratum ex bonis ſuis in fauorem ſuorum conſanguineorum, aut coniunctorum profiteatur; maioratum perpetuum in ſtituere videtur in fauorem ſuorum conſanguineorum, aut coniunctorum; & perinde eſ ſe, ac ſi ſpecificè, & nominatim vnumquemque eorum vocaſ ſet; debent enim ſuo ordine, & gradu, & attentis regulis ordinariis ſucceſ ſionis maioratuum Hiſpaniæ ſuccedere. Quod etiam probauit Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. quæ ſt. 18. numero 33. & 34. Hæc tamen ita temperari ſolent, vt Interpretes[*] noſtri crediderint, quod vocati, & nominati nomine proprio, præ ſumuntur magis dilecti, quàm nominati nomine collectiuo; ſicuti ex textu, in l. cum ita, §. in fideic ommiſ ſo, ff. de legat. 2. notarunt ibi Scribentes communiter: & cum Socino, Alexand. Decio, Ruino, Cephalo, & Anton. Rub. tradidit Aluar. Valaſc. conſult. 121. per totam, & maximè n. 3. idque multis confirmat, & nonnulla obſeruat, quæ veriſ ſi. na ſunt: & eiuſdem Authoris reſolutionem commcmorauit Pelaez à Mieres, d. quæ ſt. 12. part. 2. num. 14. in fine. Quintò notaui, atque obſeruaui, veriſ ſimum eſ ſe id, quod probaui ſuprà, quod ſi teſtator reliquit duobus Antiquioribus de Domo, præ ſumi perpetuò conſeruari; & ideo induci fideicommiſ ſum perpetuum ordine ſucceſ ſiuo inter omnes, qui ex ipſa familia proceſ ſerint, ſicuti antea notaui: deceptos tamen nonnullos ex Interpretibus noſtris, qui exiſtimarunt, probabilem coniecturam agnationis conſeruandæ ex hoc deduci; prout eſ ſe probabilem coniecturam agnationis conſideratæ, dixerunt nonnulli relati per Manticam, lib. 6.[*] tit. 15. num. 11. qui ipſe ita eos recenſet, & alij ex his, qui ſecuti ſunt Ancharanum eundem, & commemorati ſuprà, nam licèt, ex hoc deducatur probabilis, & vrgens coniectura relinquendi fideicommiſ ſum perpetuum inter omnes de familia gradatim, & ſucceſ ſiuo ordine; non tamen induci poteſt coniectura aliqua conſeruandæ agnationis, quæ nun quam intelligitur, vbi non reperitur expreſ ſa, vt latè comprobauit Molina libro 3. cap. 5. Mieres, 2. part. quæ ſt. 6. & ego metipſe longa ſerie notaui in commentariis, tom. 2. capite quarto, & ſuprà, & infrà, aliis capitibus notaui. Et latiſ ſimè explicauit Franciſc. Molin. de pactis matrimonial. lib. 3. quæ ſtione 24. Sic ſanè eruditiſ ſimus Molina, lib. 3. dict. cap. 5. numer. 19. quamuis ex hoc deduxerit fideicommiſ ſi, & maioratus perpetui coniecturam, nunquam tamen agnationis conſideratæ coniecturam eſ ſe dixit, neque eam vllo modo expreſ ſit, prout nec cæteri huius Regni Interpretes expreſ ſerunt. Et idcirco, hos terminos agnationis, & familiæ conſeruandæ diſtinguere debuerunt ij, qui Ancharani conſilium expendunt, & exornant, nec ipſos confundere, cum valde diſtet vnum ab altero, & in terminis conſilij eiuſ dem Ancharani, concedamus, ſemper fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum induci; & primogeniis Hiſpaniæ, conſilium idem rectè applicatum per Molinam: impugnemus tamen traditionem eorum, qui ad rationem conſideratæ agnationis id extendunt: ſane fideicommiſ ſum, aut maioratum perpetuum induci inter omnes de familia ordine ſuccedendi gradatim ſeruato, certiſ ſimum, & conpertum eſt; agnationis autem rationem inde deduci poſ ſe, falliſ ſimum quidem; nec à Ludouico Molina, eiuſque ſequacibus, vllo modo excogitatum. Sextò etiam obſeruaui Molinam eundem, dict.[*] cap. quinto libro primo numer. vigeſimo primo, rectè & iuridicè ſtatuiſ ſe Ancharani præfatum conſilium, & reſolutionem, quam adduxit idem Molina, numer. 18. nedum procedere, quando primogenitis familiæ, in plurali numero fideicommiſ ſum, aut maioratus relinquitur, ſed etiam quando primogenito in ſingulari numero relinquatur; & inter hæc differentiam non eſ ſe. Verè namque, eadem voluntas inducitur, & reſultat in propoſito, eadémque ratio militat, cùm primogenito ex familia, aut cùm primogenitis relinquitur; cùm vno, & altero caſu, verbum ipſum, ſiue in plurali, ſine in ſingulari proferatur, tractum ſucceſ ſiuum in futurum contineat, perpetuam familiæ conſeruationem reſpiciat, provt ipſe Molina, optimo iudicio perpendit; & voluit quoque libro tertio, capite ſexto, numero vigeſimo nono; & comprobatur ex his, quæ ego metipſe longa ſerie comprobaui, & ſcripſi infrà hoc eodem tractatu, cap. 120. ex num. 23. cum ſequentibus, & numero trigeſimo tertio, & quadrageſimo, & capite 121. numero quadrageſimo octano, vbi ex ſententia aliorum obſeruaui, quod ſingulare conuertitur in plurale, vel idem importat,[*] ſi ſit collectiuum, vel rationis paritas, & identitas, aut connexitas, ſubiecta materia, aut præ ſumpta diſponentis mens ita ſuadeat. Quod mirè conuenit noſtro propoſito, tam enim primogeniorum ſubiecta materia, & natura, & collectiuæ vocationis ratio, quàm præ ſumpta diſponentis voluntas ſic ſuadere videntur, quando in ſingulari relinquitur primogenito propriæ familiæ, ac ſi in plurali relictum eſ ſet. Scripſi etiam dictis in locis, & maximè numero 51. dict. cap. 121. ſingulare in plurale connecti in fauorabilibus maioratus autem in fauorem familiæ inducendi, & perpetuandi coniecturam, fauorabilem eſ ſe, alio capite infrà latiùs oſtendam, atque deducitur ex his, quæ Ludouicus Molina notauit lib. 2. cap. 1. Addidi etiam eodem cap. 121. numer. 52. quod numerus ſingularis pro plurali ponitur, quando verbum eſt aptum comprehendere plura, atque ita ex traditionibus[*] aliorum ſcripſit Ioſeph. de Ruſtic. ad l. cum auus, lib. 6. cap. 7. numer. 30. 31. & 32. folio 799. & antea num. 2. & 3. & 5. & ita tenendum eſt, quicquid Pelaez à Mieres, 2. parte, quæ ſtione 12. numer. 70. in noua editione, re aliter non examinata, & ſolo Craueta relato, dixerit, quod in fideicommiſ ſis, quia odioſa ſunt, numerus ſingularis non refertur ad pluralem; ſane fideicommiſ ſa, potius fauorabilia reputantur, quam odioſa, quando de conſeruatione Domus, & familiæ agitur principaliter; & quando in fideicommiſ ſis res eſ ſet dubia, in Hiſ panorum tamen primogeniis, fauorem potius, quàm odium conſiderari, ſiue fauorabilia iudicari, & non odioſa primogenia, alio cap. infrà ſingulariter comprobabo, & in commentariis tomi ſecundi, cap. 22. num. 84. ex ſententia aliorum ſcriptum reliqui; numerum etiam ſingularem ad pluralem referri ex ratione ſubiectæ materiæ aut præ ſumpta voluntate diſponentis; dicto capite 120. & 121. infrà latiùs piobabo, & Ioſephus de Ruſticis, vbi ſuprà ſcripſit. Septimò denique obſeruaui, quod ſi teſtator, fa[*] ctis aliquibus vocationibus, iuxta terminos con ſideratos per Molinam, lib. 1. d. cap. 5. ad initium, ante num. 1. vel etiam non factis, diceret, ſe relinquere bona ſua, aut relinquere aliqua bona, alos de ſu linage, vel in fauorem generis ſui, proculdubio induceretur maioratus perpetui coniectura; tametſi non expreſ ſerit, ſe maioratum facere; quemadmodum inducitur ex ſententia Molinæ, eodem cap. 5. numer. 23. & cap. præcedenti dixi, quando familiæ, ſeu agnationi fideicommiſ ſum relinquitur: quia verbum, de mi linage, au generis mei, eſt collectiuum plurium perſonarum, & tempus inſinitum comprehendens, atque ita aptum inducere fideicommiſ ſum, & maioratum perpetuum inter omnes de familia, aut del linage teſtatoris, gradatim, & ordine ſucceſ ſiuo, iuxta ea, quæ cap. praecedenti notauit; & annotata per Antonium Petram, de fideicommiſ ſis, cap. 5. num. 179. & ſequent. & in noſtro propoſito, num. 185. in fine; habet enim tractum ſucceſ ſiuum inter omnes, qui ex genere teſtatoris procedant, atque ita inducit fideicommiſ ſum perpetuum, ſicuti ego metipſe notaui in commentariis lib. 2. cap. 22. num. 86. dicens, quod ſi maioratus inſtitutor, poſt factas ſpeciales aliquas vocationes, generalem clauſulam in ſine diſpoſitionis adiiciat, qua ſignificet, ſe velle generi ſuo, aut familiæ conſulere, maioratum perpetuum in ſtituere videtur: & addidi numer. 88. quod ſub ver[*] bo, linage aut agnationis, comprehenduntur omnes de familia, & collaterales etiam cenſentur vocati in diſpoſitione facta fauore ipſius: & vrget mirabiliter Pelaez à Mieres, 2. p. q. 6. num. 424. & quatuor ſeqq. fol. 501. in noua editione, vbi inquit, quod in Hiſpania, hoc verbum, agnatio, aut cognatio, non eſt in vſu; ſed verbum, linage, magis in vſu aſ ſiduo verſatur; & comprehendit omnes de familia, aut del linage diſponentis. Et hoc eſ ſe ponderandum ad fundationem maioratus, quùm quis dixit, quod fundat ad perpetuandum ſuum genus, per hoc verbum, linage. Infert etiam, quod hoc verbum, quod bona maneant in conſanguinitate, & non exeam à lignagio, ſignificet agnationem, & ita tradidiſ ſe Cephalum, ſuper ſucceſ ſione, ſtatus de Alburquerque & poſtea dictum fuit in ſucceſ ſione ſtatus de Cabra. De quo tamen, alio loco, ex profeſ ſo diſputationem aſ ſumã ; interim tamen ferre non poſ ſum, Pelaez ipſum credidiſ ſe, agnationis conſiderationem aut rationem deduci poſ ſe ex dictis verbis, quod bona maneant in conſanguinitate, & non exeant à lignagio: ſanè ex dictis verbis, maioratus perpetui, in fauorem omnium de familia, coniecturam, vtpote cum ipſa collectiua ſint, libenter admittimus; agnationis tamen maioratum, ex his duntaxat verbis induci poſ ſe, vbi aliàs agnationi conſultum, & proſpectum non fuerit, negamus ſecurè. Et vltra ea quæ dict. numer. 86. & 88. dixi d. capite 22. lib. 2. Addo nunc, id ipſum dicendum eſ ſe, quando vocationes nullæ præceſ ſiſ ſent, nam ſi vocationibus nullis præcedentibus, teſtator diceret, ſe relinquere bona ſua, aut aliqua bona generi ſuo, aut alia ſimilia verba proferret, quibus perpetuitatem denotare videre tur tametſi non expreſ ſerit ſe facere maioratum, maioratus perpetui coniectura deduci debebit: neque eſt differentia, an familiæ (in quibus terminis maioratus perpetui coniecturam admiſit ſ æpè Molina, dicto capite quinto) an generi fideicommiſ ſum, ſiue maioratus relinquatur; idque indubitanter procedere, ſi aliæ ſimul concurrerent coniecturæ, aut alia vehemens coniectura ſuaderet, teſtatorem voluiſ ſe maioratum perpetuum inſtituere, quamuis ex ſola verbi, familiæ, aut linage, maioratum perpetuum inſtituti, & hæc verba familiæ, aut generis æquiparari, dict. num. 86. ſpecificè ego notauerim, & antea num. 77. & de verbo, familiæ, quod inducat maioratum perpetuum, ibidem notaui, numer. 18. & ſequent. & num. 64. & ſequent. In confirmationem etiam prædictæ obſeruationis ponderandum eſt Crauetæ. conſ. 161. num. 5. verſ. Venio nunc: iuncta declaratione Cardin. Franciſ. Manticæ de con[*] iect. vlti. vol. lib. 6. tit. 15. num. 12. fol. 251. ibi namque Crauet. contra Anchar, d. conſ. 27. conſuluit, quod ſi teſtator vocat ad fideicommiſ ſum proximiorem generis ſui, de primo tantum gradu intelligatur; & in eadem facti ſpecie, ad rationes Anchar, quæ ſibi videbantur obſiſtere, poſtea ſigillatim reſpondet in conſil. 180. verè tamen (quod optimè Cardi, ipſe Mantic. animaduertit) ſi attentè, & originaliter Crau. ipſe inſpiciatur, in d. conſ. 161. num. 9. videtur fateri, quod fiat extenſio ad ſubſequẽtes gradus fauore agnationis, vt bona cõ ſeruentur in familia, quando eius conſideratio habita eſt à teſtatore; quæ ratio conſeruandæ, agnationis, in caſu ſibi propoſito, ſecundũ eum considerari non poterat, proptereà quòd non erat ſubſtitutus proximior de familiæ, ſed proximior generis; & ideo ea ceſ ſante, retorquet deciſionem Ancharani: atque ita cùm teſtator habuit rationem conſeruandæ agnationis, non videtur à ſententia Ancharani diſ ſentire. Et concludit ipſe Mantica, quod ita reſpondit ex facto in ſimili caſu. Vides ergo, quod ex ſententia horum Authorum, ſi ad fideicommiſ ſum teſtator vocaret proximiorem generis ſui, & haberet animum conſeruandæ familiæ, aut ex alio ſimul is animus deprehendi valeret, induceretur fideicommiſ ſum perpetuum, provt Manticia ſpecificè agnouit; quanto ergo magis induci debebit, quando teſtator in fauorem generis ſui, non ſe reſtringendo ad proximiorem, ſed ita indefinitè, & collectiuè loquendo, fideicommiſ ſum, & bona ſua relinquat, cum fortior, & maior ratio tunc vrgeat. § IV. Teſtator, qui reliquit bona, vt in eis ſuccedatur, ſeruato ordine primogenituræ, an maioratum perpetuum inſtituere velle cenſendus ſit, & ſi id non expreſ ſerit; & de ſpecifica Ludouic. Molinæ obſeruatione in propoſito. Quid ſi dictione, ſemper, & dictione, perpetuò, & aliis ſimilibus vſus fuerit. Quid ſi primogenituram conſtituerit. Aut ſpecificè dixerit, quod bona ſint in vno ſolo poſ ſeſ ſore. Aut bonorum diuiſionem prohibuerit. Vel proximiores de parentela vocauerit. Aut ſi mandauerit, bona tranſire de vno in alium. Vel aſ ſumi nomen, arma, & inſignia ſuæ familiæ; & ſuprà §. 2. num. 11. SVMMARIVM. -  1 Teſtator ſi reliquerit bona, vt in eis ſuccedatur ſeruato ordine primogenituræ maioratum perpetuum inſtituere, cenſendus erit, & lineæ rectæ ratio haberi debebit; & numeris ſequent. -  2 Maioratus perpetui coniectura ſumitur ex dictione, ſemper, & dictione, perpetuò, & aliis ſimilibus, & numer, ſequent, -  3 Teſtator, qui primogenituram conſtituit, fideicommiſ ſum perpetuum & reale in fauoran omnium ex ſua familiæ relinquere velle cenſetur. -  4 Primogenituram conſtituere, aut dicere quod in bonis relictis ſuccedatur iure primogenitura, idem eſt, ac ſi maioratus inſtitueretur. -  5 Maioratus perpetuus inſtitutus cenſetur, ſi teſtator, factis aliquibus vocationibus, dixerit, quòd bona ſemper ſint in vno ſolo poſ ſeſ ſore. -  6 De natura maioratus eſ ſe, quod vnus ſolus ſuccedat, & bona in eo indiuiſibilia remaneant. -  7 Maioratum perpetuum inſtituere velle videtur, qui bonorum diuiſionem prohibuit. -  8 Aut ſi digreſ ſus fuit ad plures gradus ſubſtitutionum. -  9 Vel proximiores de parentela vocauerit. -  10 Aut mandauerit, bona tranſire de vno in alium. -  11 Aut ſi per nomina, aut verba collectiua, & ſignificantia tempus ſucceſsiuum, ſubſtitutiones, aut vocationes fecerit. -  12 Vel iuſ ſerit aſ ſumi nomen, arma, & inſigna ſua familiæ; & ſupra §. 2. num. 11. -  13 Succeſ ſorũ nomine, plures comprehẽduntur gradus. A Liam etiam adducit Ludouic. Mo[*] lina, coniecturam, lib. 1. d. cap. 5. num. 32. & 33. ex qua maioratum perpetuum inſtituere quis cenſendus erit, tametſi id non expreſ ſerit, quando ſcilicet teſtator reliquit bona ſua alicui filio, vel cognato, vt in eis ſuccedatur perpetuò, ſeruato ordine primogenituræ, Vel vt ſemper, ſeu in infinitum in eis primogenitus ſuccedat. Idem namque eſt dicere, quod ſuccedatur ordine primogenituræ ſeruato, ac ſi diceretur, ſeruato ordine maioratus: maioratus enim, & primogenitura (ſubiungit Molina) idem ſunt. Et nihil aliud eſt ordo maioratus, quàm quod filius maior ſemper succedat: & ad literam ſequitur Pat. Ludou. Molina, tom. 3. diſput. 590. verſic. Quinta in qua. folio 162. Velazquez Auendañus, in l. 41. Tauri, gloſ ſa 3. numer. 14. 15. & 16. vbi etiam tradidit, & multorum Authorum allegatione comprobauit,[*] quod maioratus perpetui coniectura ſumitur ex dictione ſemper, & dictione, perpetuò, & aliis ſimilibus; & ratione comprobat, & in verbo, ſemper, & in verbo, ſucceſ ſiuè, exemplum ponit Petrus Surd. in conſ. 241. lib. 2. vbi ſ æpè notauit: Stepha. Gratianus, tomo. 2. c. 285. num. 18. &c. 288. num. 22. & 23. & ego metipſe notaui in commentariis, tom. 2. cap. 22. num. 89. 90. & 91. atque ex aliorum Interpretum traditionibus ſcripſi, quod maioratus inſtitutor, ſi verba proferat, quæ perpetuam ſucceſ ſionis cauſam denotent apertè, vt in perpetuum, ſemper, in infinitum, & alia ſimilia, perpetuum maioratum inſtituere videtur. Et quod dictio, ſemper, appoſita in dispoſitione, ſignificat tractum temporis, & omni caſu, & tempore. Et ſimiliter, dictio, in perpetuum, habet tractum ſucceſ ſiuum in futurum, & denotat tempus in infinitum. Simon de Prætis, lib. 3. interpretation. 3. dubitat. 2. ſolut. 10. vbi de dictione, ſemper, & de dictione, perpetuò: Pet. Anton. de Petra de fideicommiſ ſis, quæ ſtione 5. ex numer. 11. vſque ad numerum 16. Mieres, 2. parte, quæ ſtione 5. numer. 93. folio 465. in noua editione: vbi quod verba prædicta, & alia ſimilia inducunt fideicommiſ ſum perpetuum: & antea numer. 80. quod primogenitura inducatur, ex verbo, perpetuò. Et in fortioribus terminis, omiſ ſa ſcilicet dictione, ſemper, aut perpetuò, annotauit Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 68. numer. 28. quando teſtator con[*] ſtituit primogenituram; tunc namque fideicommiſ ſum perpetuum, & reale, in fauorem omnium ex ſua familia relinquere velle cenſetur. Et verè quidem Menoch. ita ſtatuit; nam (vt ex Molina retuli ſuprà ) primogenituram conſtituere, aut dice[*] re, quod in bonis relictis ſuccedatur perpetuò iure primogenituræ, idem eſt; ac ſi ſpecificè maioratus conſtitueretur, aut teſtator diceret; ſi autem verbum maioratus exprimeretur, ex ſola huius verbi expreſ ſione, maioratum perpetuum induci longa ſerie comprobaui in commentariis tom. 2. c. 22. & alio cap. inferiùs dicam. Et id ipſum dicendum eſ ſet, ſi factis aliquibus[*] vocationibus teſtator diceret, quod bona ſemper ſint in vno ſolo poſ ſeſ ſore, Hiſpano ſermone: que ſiempre eſten en vn ſolo poſ ſeedor; tunc namque maioratus perpetuus cenſeretur inſtitutus, & ita ea verba præcisè denotarent, in rem, & bona; non in perſonas diſpoſitionem dirigi, & realem, perpetuámque fideicommiſ ſi, aut maioratus ſucceſ ſionem efficerent; ſicuti deducitur ex his quæ notauit Molina, lib. 1. cap. 4. numer. 36. verſ. Non etiam obſtat tertium: Mieres, qui multos alios refert, 2. p. quæ ſt. 5. numer. 30. & 31. fol. 461. Surd, in conſ. 67. & 96. lib. 1. Steph. Grati. tom. 2. cap. 285. numer. 4. & numer. 5. & ſeqq. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 68. numere 22. & ſequent. vſque ad numer. 29. vbi ſcripſit, fideicommiſ ſum cenſeri reale, & perpetuum ex ſignis, & coniecturis; & nonnulla ſigna recenſet, Primum, quando alienationis prohibitio cohæret ipſi rei, vt ſi teſtator ita dixit, prohibeo bona mea alienari, quia cum hæc verba imperſonalia ſint, provt ſunt prædicta, quod bona ſemper ſint in vno ſolo poſ ſeſ ſore, in rem eſ ſe dicuntur: ſicuti ſcripſerunt permulti ibi relati, num. 24. Franciſ. Molin, de pact. nuptial, lib. 3. c. 24. num. 248. in fine, natura etiam propria, & genuina maioratus id induceret, quæ in eo conſiſtit, vt bona conſeruentur ſemper in vno[*] ſolo ſucceſ ſore, ſiue quod vnus ſolus ſuccedat, ſicuti conſtat ex diffinitione maioratus, quam tradidit Ludou. Molin. lib. 1. capite 1. n. 22. & antea numer. 7. & capite 3. numer. 6. & capite 11. per tot. Petrus Surdus inconſ. 241. numer. 14. lib. 2. Aluar. Valaſ. conſult. 82. numer. 5. & cùm debeant eſ ſe in vno ſolo poſ ſeſ ſore, is quidem intelligitur primogenitus, aut natu maior, vt. cum Angelo, Alexand. Greg. Lop. & Anto. Gomezio obſeruauit Molin. lib. 1. c. 11. num. 9. Gamma deciſ. 224. num. 10. Surd. in conſ. 369. num. 13. lib. 3. Aluar. Valaſc. dict. num. 5. Pelaez à Mieres, dict. 2. parte quæ ſt. 5. num. 17. vbi quod fideicommiſ ſum, & maioratus perpetuus inducitur in propoſitis terminis, & probat l. 2. tit. 15. p. 2. & in terminis, quod maioratus perpetui coniectura in propoſita ſpecie inducatur, Flores Diaz de Mena annotauit lib. 1. variarum, dicta quæ ſt. 18. num. 38. in illis verbis: Si teſtator dixit, quod perueniant ad vnum poſ ſeſ ſorem, inducetur ma[*] ioratus. Et idem eſ ſet, ſi teſtator prohiberet bonorum diuiſionem, quia eo ipſo videretur maioratum perpetuum inſtituere; id enim propriè & verè conuenit maioratûs naturæ, eſ ſentiæ & fini, . quod ſcili cet vnita, & vinculata bona ſemper conſeruentur, Molina lib. 1. capite 3. num. 17. & lib. 2. capit. 1. & lib. 4. capit. 1. Pariſ. in conſil. 72. num. 81. lib. 4. Tiraquel. de iure primog. quæ ſt. 71. num. 2. Couarr. variar. lib. 1. capit. 15. circa finem, & lib. 3. cap. 5. num. 5. verſ. Tertiò eadem opinio: Petr. Surd. in conſ. 241. num. 14. & in conſ. 375. num. 13. vbi inquit, quod cùm præcipuus finis primogeniorum ſit, vt familiarum dignitas, & memoria conſeruetur; non aliàs id contingere poteſt, quàm ſi bonorum diui ſio prohibeatur, ea namque eſt ordinata ad deſtructionem ſubiecti; & nullum eſt tam pingue patrimonium, quod non multiplici diuiſione redigatur ad minimum; dignitas autem, decus, & ſplendor familiæ maximè defenditur, ſuſtinetur, & propagatur per diuitias; certum autem eſt quod familia, & bona melius, & honorabilius conſeruantur, ſi nulla fiat diuiſio, & vniuerſa ſubſtantia ſit penes vnum, quam ſi diuidatur in plures partes; nam per diuiſionẽ ampliſ ſima quoque patrimonia corrumpuntur: provt hæc, aliorum multorum Authorum relatione comprobauit Surd. dict. numer. 13. & 14. atque ex his manifeſtè deducitur, quod qui bonorum diuiſionem prohibuit, videatur maioratum perpetuum in inſtituere; ex quo enim diuiſionem abhorruit, maioratus inſtitutionem, & finem præ cipuum primogenituræ reſpexiſ ſe videtur, vt ſcilicet ad vnum tantum bona deuenirent, iſque primogenitus eſ ſet; & in terminis notauit Flores Dias de Mena, d. quæ ſt. 18. num. 38. in illis verbis: Si teſtator dixit, quod bona non diuidantur, inducitur[*] maioratus, Idem quoque dicendum eſt, ſi teſtator digreſ ſus ed ad plures gradus ſubſtitutionum, tunc namque velut manifeſta coniectura eſt, quod voluerit fideicommiſ ſum abſolutum, & maioratum perpetuum inſtituere, & fideicommiſ ſum ipſum, ſeu maioratum, in omnes de familia eſ ſe repetitum, tã quam conſiderauerit actum ſucceſ ſiuum, & quod non aliàs in familia poſ ſent bona cõ ſeruari , niſi vnus ſit grauatus alteri reſtituere, ſicuti ex aliis notauit nouiſ ſimè Gratianus, tomo quarto, capite 774. numer. 52. & vltra eum, Menoch. in conſil. 117. num. 9. lib. 2. & præ ſumpt. 68. num. 10. lib. 4. & in conſ. 1006. ſub num. 44. in verſ. Primo monet, libro 11. & in conſ. 1195. numero 17. lib. 12. folio mihi 273. vbi pro hac ſententia commemorauit Caſtrenſ. Corn. Socin. ſen. Curt. ſen. Dec. Gratum, Curt. iun. Pariſi. Portium Imo. Crauet. Cephal. Marçar. Decian. Riminal. iun. Pancirol. Paul. Leon. Achil. Perſonal. Michael. Graſ ſum. Ioſeph. de Ruſtic. & Theſaur. & ſecundum hanc opinionem iudicaſ ſe Collegium luriſconſultorum Paduæ, teſtatur Peregrin, de fideicommiſ ſ. art. 29. numer. 40. qui tamen refert multos diſ ſentientes, eóſque ſuo ordine commemorauit Menoch. dicto num. 17. quicquid autem in terminis iuris communis, articulus contrarietatem, & difficultatem haberet; apud nos tamen, atque attenta conſuetudine Hiſpaniæ, & præ ſumpta eius voluntate qui plures ſubſtitutionum gradus fecit, etiam extra perſonas nominatas, aut gradus expreſ ſos, fideicommiſ ſum, aut maioratus perpetuus induci deberet, modò ex aliis circunſtantiis, & coniecturis, id ipſum, & voluntas inſtituendi maioratum facilè deprehendi poſ ſet; ſicuti Molina notauit lib. 1. cap. 5. numer. 38. Pelaez à Mieres, 2. p. dicta quæ ſt. 5. num. 31. vbi indiſtinctè, etiam nullis aliis concurrentibus coniecturis, ex eo ſolùm quod teſtator digreditur ad plures gradus ſubſtitutionum, quod videatur iniungere onus fideicommiſ ſi ad omnes gradus, reſolutiuè ſuſtinet. Et num. 89. id etiam apertè voluit. Surdus quoque dicto conſ. 241. num. 13. Deciſ. Valentiæ 60. num. 7. prima parte. Ita etiam, ſi teſtator ſubſtituent, & vocauerit proximiores de parentela, cum antea vocaciones aliquas, aut ſubſtitutiones feciſ ſet, aut aliæ ſimul coniecturæ concurrerent, ſicuti Mieres ipſe dicta quæ ſtione quinta, numer. 89. iuncto num. 85. aperté voluit: & in Hiſpanorum primogeniis, ſiue vinculis, & maioratibus perpetuis, & quando aliæ ſimul coniecturæ, aut præ ſumptiones concurrerent, id ego credo veriſ ſimum. Exiſtimo etiam maioratus in ſtituti maximam coniecturam eſ ſe, ſi teſtator factis aliquibus vocationibus, proximiores ſibi con ſanguineos vocauerit; ex hoc namque, maioratum perpetuum inſtituere videbitur, provt Aluarus Valaſcus, conſult. 82. num. 3. & inferiùs num. 9. & ſequent. admittit, dummodò aliæ ſimul coniecturæ concurrant, imo quod ſi teſtator apponat onus, & ad ſucceſ ſionem vocet filium, aut aliquem certum conſanguineum, vel alium, & poſt eius mortem vocet conſanguineum proximiorem, quòd etiam aliis vocationibus non factis, inducatur maioratus perpetuus, reſoluit Flores Diaz de Mena, dicta quæ ſt. 18. num. 35. vbi reddit rationem. Et[*] idem dicendum eſt, ſi teſtator mandauerit bona tranſire de vno in alterum; vt per Menoch, libro 4. dicta præ ſumptione 68. num. 7. & 8. Seſe, deciſ. 232. num. 15. Surdum, num. 91. dicto conſ. 241. numero 31. & 32. vbi quod fideicommiſ ſum inducitur perpetuum, quando teſtator ſtatuit, quod bona tranſirent de vno in alterum, aut quod vnus ſuccedat alteri; & id maximè procedere ſi dixerit, quod bona tranſeant ſemper de vno in alterum, dictio enim ſemper ſignificat omni caſu, & omni tempore. Et cum aliis Authoribus egò metipſe notaui ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 44. & comprobari poteſt ex his, quæ tradidit Gratianus, tom. 2. cap. 285. num. 14. & 15. & num. 18. Maioratus quoque perpetui coniectura induci[*] poterit, ſi per nomina, aut verba collectiua, & ſignificantia tempus, & tractum ſucceſ ſiuum ſubſtitutiones, aut vocationes fecerit, provt notauit Gratianus ipſe dicto cap. 285. num. 14. vbi inquit, quod fideicommiſ ſum ad omnes propagatur, ſi relinquatur fundus poſteris, ſeu deſcendentibus, liberis, familiæ, proli, vel ſimilibus. Et num. 18. & duobus ſequent. vbi ex aliis ſcripſit, quod ſubſtitutio facta per nomina collectiua, cui adiicitur aliquid futurum ſignificans tempus, & tractum ſucceſ ſiuum, intelligitur non ſolum per vulgatem, ſed etiam per fideicommiſ ſariam, vt ordine ſucceſ ſiuo omnes de familia admittantur; idem Gratianus cap, 288. numer. 22. & 23. Vel denique, ſi teſtator iuſ ſerit aſ ſumi nomen[*] & arma, & inſignia ſuæ familiæ, quod videatur maioratum perpetuum inſtituere, ex Pariſio, Marcario, & Menoch. notauit Mieres, 2. part. dicta quæ ſt. 5. num. 62. fol. 463. Gratianus, tom. 2. dicto cap. 288. numer. 26. 27. vbi quod fideicommiſ ſum cenſetur eſ ſe perpetuum, & tacita, præ ſumptàque voluntas teſtatoris colligitur, ex quo mandauit aſ ſumi eius nomen, & cognomen, atque in ſignia familiæ, per quorum delationem conſeruatur memoria, tam Domus, quàm agnationis, & cognationis, vt per Pariſium ibi relatos. Ita vt ex hac conditione aſ ſumendi nomen & arma familiæ, à reſtatote adiecta, cenſeatur fideicommiſ ſum inductum; quamuis de eo non appareat, quod tamen inquit Gratianus ipſe intelligendum eſ ſe iuxta di ſtinctionem adductam per Molinam lib. 1. cap. 5. numer. 34. & libro ſecundo, cap. 14. numer. 7. vbi ex armorum, & nominis grauamine induci maioratus coniecturam notauit, quod & tenent alij Authores, quos retuli ſuprà, hoc eodem cap. §. 2. nu mer. 11. ita tamen id procedere, Molina exiſtimat, quando alienationis prohibitio, & aliquæ primogenitorum vocationes, vel alia maioratus veſtgia concurrunt; ſi verò ſola nominis, ſeu armorum delationis conditio alicui, cui aliqua bona ſimpliciter relinquuntur, apponatur, ex eo ſolo difficile eſ ſet, hæc bona maioratui ſubiecta pronuntianda eſ ſe, obtinere, provt Molina ipſe concludit, & ſequitur D. Franciſc, Hieronym. Leo. deciſ. 60. Valentiæ numer. 36. vbi in hunc modum ſcripſit: Nec obſtantin contrarium adducta, nam in primis grauamen deferendi arma, & inſignia familiæ, non inducit fideicommiſ ſum, vel maioratum, vt ait Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 5. numer. 34. in fine. Nec Doctores in contrarium allegati à Menoch. conſ. 1006. numer. 1. & 2. lib. 11. (ad probandum conditionem vel modum deferendi arma, vel inſignia familiæ, primogenituram apud Hiſpanos inducere, & con ſtituere) hoc dicunt, ſed tantum coniecturam facere in caſibus à dictis DD. relatis, & ipſe Menoch. de præ ſumpt. lib. 4. præ ſumpt. 69. num. 19. tantum refert hanc ſeptimam coniecturam ad recedendum à conſ. Oldrad. 21. quando teſtator vocauit primò agnatos maſ culos, deinde agnatorum primogenitos adiecta hac conditione, quod illi primogeniti agnatorum aſ ſumerent arma, & inſignia familiæ teſtatoris. Hoc enim (inquit) caſu, præ ſumptio eſt magna, teſtatorem voluiſ ſe filios, & agnatos ſuos eſ ſe perpetuò grauatos reſtituere fideicommiſ ſum; & noſter caſus diuerſus eſt; nam domina Beatrix de Borja ſenior, tantum grauauit primum hæredem, & filios maſculos primi gradus illius, qui eſ ſent ſucceſ ſores in hæreditate, vt deferrent nomen, & arma de Borja, abſque mixtura aliqua, & ſic tantum cenſetur vocare ad fideicommiſ ſum filios Roderici primi hæredis, iuxta ea, quæ dixi ſuprà num. 8. Hactenus deciſio Valentiæ, de qua tamen, & de[*] opinione Ludou. Molinæ, latius agendum eſt infra alio c. Et vide deciſionem eandem, numer. 6. vbi quod ſucceſ ſorum nomine, ſiue cum teſtator ſucceſ ſores alicuius vocauit, plures gradus comprehenduntur, ex l. hæredis appellatio 65. ff. de verbor. ſignificat. vbi Rebuf. in verſ. Amplia, pagina 447. quod ea lex de hærede dicit, vt ſcilicet hæredis appellatio, non ſolum ad proximum hæredem, ſed etiam ad vlteriores refertur; ad ſucceſ ſorem quoque trahit, vt idem ſit de ſucceſ ſore, quod de hærede: idque deciſio eadem Valentiæ, numer trigeſima ſeptimo, explicauit. §. V. Teſtator, ſi relinquat bona maſculis ſuæ familiæ, ita vt vnus eorum, ac proximior ſuccedat, an cenſeatur inter eos maioratum perpetuum inſtituere, quæ ſuit altera Ludou. Molinæ coniectura, ex qua maioratum perpetuum, tacitè induci voluit. Fideicommiſ ſum perpetuum & abſolutum, an videatur relinquere, qui maſculos vocauit, aut voluit quòd bona haberentur à maſculis. Maioratus perpetui coniecturam, an inducere videantur verba, de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de hærede in hæredem, vel de maſculo in maſculum, vel de deſcendente in deſ cendentem, & alia ſimilia. SVMMARIVM. -  1 Teſtator ſi relinquat bona maſculis ſuæ familiæ, ita vt vnus eorum, ac proximior ſuccedat, cenſetur inter eos maioratum perpetuum inſtituere. -  2 Fideicommiſ ſum abſolutum, & perpetuum videtur inſtituere, qui dixit, quòd bona ſua haberentur à maſculis, aut qui maſculos vocauit. -  3 Maioratus perpetui coniecturam inducere videntur verba de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de hærede in hæredem, vel de maſculo in maſculum, vel de deſcendente in deſcendentem, & alia ſimilia. -  4 Iacobi Menochij obſeruationes in propoſito huiuſce articuli expenduntur, atque commemorantur. -  5 Simonis etiam de Prætis, in ipſomet propoſito, annotationes nonnullæ recenſentur. -  6 Et prædictorum ratio concludens redditur. A Liam etiam coniecturam conſide[*] rauit Ludouic. Molina, eodem capit. 5. libri primi, numer. 35. & 36. ex qua maioratus perpetui coniectura inducitur, tametsi teſtator id non expreſ ſerit, cum teſtator ſcilicet maſculis propriæ familiæ, bona ſua relinquat, ita vt vnus eorum, ac proximior, in eiſ dem bonis ſuccedat. Expreſ ſio namque maſculinitatis præbet coniecturam, vt proſpectum ſit agnationi. Idque latius explicat numer. 37. & 38. dicens, quod id procedit, quando fideicommiſ ſum maſ culis ex familia teſtatoris procedentibus indeſinitè relictum eſt: ſecus autem, ſi filio primogenito, vel alij agnato, vel cognato, & ſuis filiis, ac deſcendentibus maſculis, fideicommiſ ſum relinquatur. Tunc namque, quamuis inter eos, qui ſpeciſicè vocari ſunt, cenſeatur habita agnationis ratio, hæc tamen conſideratio agnationis, & fideicommiſ ſi effectus, perſonas nominatas non egreditur, nec totam agnationem comprehendit, ſed his maſculis, qui nominati fuerunt, deficientibus, illico fideicommiſ ſum ipſum expirat, niſi ex aliis coniecturis conſtet, teſtantem, maioratum, vel fideicommiſ ſum perpetuum, inter maſculos propriæ familiæ efficere voluiſ ſe; provt ibidem Molina notauit numer. 38. in fine; cuius reſolutionem, & propoſitam concluſionem ſequuntur Pater Ludouic. Molina, tom. 3. diſput. 590. verſ Septima, ſi teſtator, folio 163. Blaſius Diaz de Mena, variarum libro primo, quæ ſt. 18. numer. 35. & 37. D. Peres de Lara, de anniuerſar. libro primo, cap. 4. numer. 46. in principio, Valazq. Auendañus, in l. 41. Tauri, gloſ ſa tertia, numero 17. & 18. Pelaez à Mieres, ſecunda parte, quæ ſt. 5. num. 26. in principio, & 36. vbi tamen nihil certum reſoluit: nex etiam antea numer. 16. vbi Simone de Prætis, duobus in locis relato, inquit, quod ex vocatione maſculorum inducitur fideicommiſ ſum perpetuum, Pariſius etiam id ipſum notauit in conſ. 91. libro primo, Paſchal. Saulius, in tractatu de alienand. reb. fideicommiſ ſo ſubiect. quæ ſt. 7. numer. 9. Vbi quod fideicommiſ ſum perpe[*] tuum inducitur, ſi teſtator dixerit velle, quod bona ſua habeantur à maſculis; & ego metipſe ita quoque notaui, & nonnullos retuli ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 9. numer. 44. infine, & numer. 48. vbi etiam Roſentallum commemoraui, & multos alios, in commentariis tom. 2. cap. 22. numer. 79. & 80. Iacob. Menochius, in conſ. 1006. numer. 3. lib. 11. vbi quod fideicommiſ ſum perpetuum videtur velle inſtitue re, qui vocat maſculos: & in conſ. 1193. numero 9. & 15. lib. 12. Pedrocha, in conſ. 5. numer. 34. Puteus, deciſ. 175. libro ſecundo, Berous, in conſ. 120. num. 15. & 16. libro ſecundo, Petrus Surdus, in conſ. 241. numero 11. & 51. libro ſecundo, Stephanus Gratianus, tom. 2. cap. 285. numer. 11. & quatuor ſeq. Vbi inquit, quod ſi vocatio eſt cum qualitate maſculinitatis, & cum excluſione fœminarum, colligitur non poſ ſe dici hoc factum alia ratione, quàm vt bona conſeruentur in familia, vnde inducitur fideicommiſ ſum ex mente teſtatoris, & tractus ſucceſ ſiuus, etiam inter deſcendentes, vt per Rotam Romanam in caſu ibi relato, Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 8. titulo 12. num. 11. poſt principium, verſ. Sed ſi fideicommiſ ſum; ita vt iſta perpetua conſeruatio, appoſita in prima inſtitutione deſcendentium, ex ſe referatur etiam ad ſubſtitutionem immediatè continuatam, cùm propter coniunctionem orationis, & propter continuationem debeat intelligi repetita; quicquid aliud ſit, quando ambæ ſubſtitutiones non regerentur ab eodem verbo, & adeſ ſet repetitio; quia tunc non videretur onus repetitum, putà, ſi inciperet noua ratio, & diſpoſitio, quæ non ſtat repetitiuè, ſed incœptiuè, & continuatiuè, vt per Menochium, pariſium, & alios ibi relatos. Quod (vt vides) ad explicationem reſolutionis Ludouic. Molinæ neceſ ſarium eſt. Addit ſtatim num. 14. & 15. ipſe Gratianus, quod ſi relinquatur fundus poſteris, ſeu deſcendentibus, aut liberis, familiæ, de prole, de progenie, de poſteritate, de ſtirpe, de ſanguine, de proſapia, de linea, vel de generatione alicuius, vel ſimilibus; hoc caſu fideicommiſ ſum ad omnes propagatur; quia illa nomina habent implicitum tractum temporis, deſignando filios, nepotes, pronepotes, abnepotes, & vlteriores, & plures diuerſorum graduum, & temporum. Aliud autem, ſi diceretur (& hoc in comprobationem explicationis Ludoui. Molinæ, quam antea tradidi, ſed eum non citat) agnatis, cognatis, & coniunctis, conſanguineis, propinquis, agnationi, aut cognationi; tunc enim fideicommiſ ſum non complectitur niſi eos, qui agnati erant tempore teſtamenti, aut mortis teſtatoris, vel tempore exiſtentis conditionis, non ſeruata inter eos prioritate gradus: nam poſtea nati non cõtinebuntur , quaſi non habeant iura cognationis, & agnationis, & conſequenter, neque debeant habere implicatum tractum temporis, niſi teſtator voluntatem ſuam extendiſ ſet ad vlteriores, vt latè declarat Peregrinus, de fideicommiſ. art. 19. numer. 33. & art. 22. num. 27. & hactenus Stephani Gratiani locus, & his quidem, quæ ex Ludouic. Molina ſuprà relata ſunt, conueniens; vltra eum tamen addiderim, id quod dicit, de fundo, agnatis, cognatis, coniunctis, conſanguineis, &c. Limitandum quidem eſ ſe, prout ipſe Molina limitauit ea, quæ antea tradiderat, dicto numer. 38. in fine, cap. 5. niſi ex aliis coniecturis conſtaret, teſtatorem, fundum illum iure maioratus, aut perpetui vinculi agnatis, cognatis, conſanguineis, &c. relinquere voluiſ ſe; tunc namque ex coniecturis, alitet dicendum eſ ſe, certum eſt. Provt etiam certiſ ſimum, quod ſi diſ poſitione ita facta, aut legato ſic relicto, maioratus verbum, aut etiam vinculi exprimeretur, indubitanter maioratus perpetuò inſtitutus videretur, ita vt agnati, cognati, aut conſanguinei, gradatim, & ſuo ordine admitti deberent, vocatique cenſerentur; iuxta ea, quæ in commentariis libri ſecundi, cap. 22. ex num. 1. cum pluribus ſequent. latiùs ego metipſe adnotata, atque ſcripta reliqui. Aliam etiam maioratus tacitè inſtituti; coniecturam adducit Ludou. Molina, eodem cap. 5. libri primi, num. 39. quando ſcilicet teſtator reliquerit bona primogenito filio ſuo, ita vt deinde in eis ſuccedatur, ſeu vadant, & tranſeant de maiori in moiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de hærede in hæredem, vel de maſculo in maſ culum, gradatim, vel ſucceſ ſiuè: ex his namque verbis, ſeu aliis ſimilibus inducitur perpetuus maioratus inter omnes, qui ex familia teſtantis proceſ ſerint, vt cenſuit Socinus, & ſequuntur alij, ibidem relati. Pater etiam Ludou. Molina ſequitur reſolutionem Molinæ, tomo tertio, diſputatione 590. verſiculo, Octauò, ſi teſtator, folio 163. Flores Diaz de Mena, variarum libro primo, dicta quæ ſtione 18. numero 38. Cæ ſar Barzius, deciſione prima, numero octuo & nono, Stephanus Gratianus, tomo ſecundo, cap. 285. numer. 18. 19. & 20. Iacobus Menochius, libro quarto, præ ſumptione 68. ex numer, ſeptimo, cum pluribus ſequentibus, vbi quod fideicom[*] miſ ſum inducitur perpetuum, quando teſtator dixit, quod bona tranſirent de hærede in hæredem, aut de deſcendente in deſcendentem, Et aliis caſibus multis ibidem commemoratis, ex dicto numer. ſeptimo, vſque ad numerum vigeſimum primum, quinque & decem recenſet caſus, ſeu coniecturas, ex quibus fideicommiſ ſum tacitè inducitur. Addiderim ego, eiſdem quoque caſibus, maioratus perpetuò inſtituti coniecturam validè deduci poſ ſe, dummodo ea obſeruientur, ſiue ſimul interueniant, atque concurrant, quæ ex Ludouic. Molina, libro primo, dicto capit, quinto, hoc ipſo §. & præcedentibus obſeruauimus Aliquando namque in eiſdem caſibus, per Menochium congeſtis, vel ſaltem in aliquibus eorum, tametſi iure communi, fideicommiſ ſum perpetuum induci poſ ſet, maioratus perpetuò inſtituti coniectura deduci non debebit, ſiue maioratus perpetuus inſtitutus non remanebit, niſi ex aliis ſimul, quæ concurrant, aut ex aliis coniecturis deduci manifeſté valeat, teſtatorem voluiſ ſe maioratum perpetuum inſtituere, Atque ita coniecturæ illæ omnes, ſiue caſus, à Ludouic. Molina, præcitato cap. quinto, obſeruati, maturè perpendi debent, & ſingulari iudicio traduntur, nec ita digeruntur ab aliis, & maximè à Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæ ſtione quinta, per totam, Vbi congeſ ſit quamplurima, vt explicaret, an & in quibus caſibus fideicommiſ ſum, & maioratus tacitè induceretur, ſed non ita dilucidé, nec radicitus, provt Ludou. ipſe Molina explicauit. Ita quoque accipi debebunt ea, quæ Simon de[*] Prætis, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione ſecunda, ſolutione decima, ex numero decimo ſexto, vſque ad numerum vigeſimum quartum, longa ſerie annotauit, fol. 142. & 143. vbi inquit, quod fideicommiſ ſum extenditur per verba expreſ ſa adſcripta in expreſ ſione cauſ æ, vt ſemper verbum, aut verbum, perpetuò, aut verbum, in infinitum, & alia ſimilia, qui inducunt fideicommissum duraturum ſine tẽporis præfinitione, Et idem ſtatuit de verbo, deſcendentes, & de verbo, de hærede in hæredem, & de verbis, vadant ſemper de maſculo in maſculum: idem, de vno in alterum: idem, quia voluit, bona, & iura ſuæ hæreditatis, ſucceſ ſiuè venire de gradu in gradum ſuorum deſcendentium: aut quòd vnus, alteri ſuccedat; aut ad deſcendentes gradatim; aut ordine ſucceſ ſiuo; aut quod omnino bona remaneant in familia; aut donec, & quouſque deſcendentes ſupereſ ſent, vbi. latiùs explicat. Idem quando perpetuitas deuolutionis bonorum ad poſteros eſ ſe non poteſt, niſi etiam filij filiorum, & hæredes hæredum cenſeantur grauati. Et numero vigeſimo, multùm ad propoſitum no ſtrum, & tractatûs, atque reſolutionis in materia linearum, ſcribit, quod fideicommiſ ſum de liberis in liberos, de hærede in hæredem, de gradu in gradum, ſic intelligi videtur, vt donec ſuperſunt filij vnius lineæ, ſuccedant ſuperſtites illius lineæ: demum vna linea finita, tunc tranſitus fiat ad alios alterius lineæ: & vide Prætis eundem, eodem libro, & loco, ſolutione nona, per totam, fol. 134. in fine, & 135. vbi multa ex ſuperioribus repetit; & agit, an, & qualiter fideicommiſ ſum inducatur, quando vocationes, & ſub ſtitutiones, nominibus collectiuis fiunt. Conuenit etiam Pelaez à Mieres, ſecunda parte, dicta quæ ſtione quinta, ex numero trigeſimo quarte, cum ſequent. & hæc etiam, & alia relatis permultis, Rolando inquam, Deciano, Surdo, Beccio, Peregrino, Menochio, Cephalo, Bertazolo, Fabio de Anna, Mantica, Flores Diaz de Mena, Burgos de Paz, & aliis; ego ipſe notaui ſupra hoc eodem tractatu, capit. nono, ex numero quadrageſimo ſecundo, vſque ad numerum 46. vbi tamen, Simonis de Prætis dictum locum non adduxi, Ludouic. autem Molinæ, libro primo, dicto capit, quinto, numero trigeſimo nono, & coniecturæ præfatæ, ex qua maioratum perpetuum induci, dixit ibi Molina, ſpeciſicam mentionem feci, provt ibi videri poterit. Et tandem horum omnium veram, & concluden[*] tem rationem expendi ipſo capit, nono, numero quadrageſimo ſexto, quod cum non poſ ſit res de vno in alterum tranſite, vel de vno in alterum peruenire, niſi mediante reſtitutione, & inducto fideicommiſ ſo perpetuo; qui vult conſequens videtur velle & neceſ ſarium antecedens fideicommiſ ſi, aut maioratus perpetui; idque in Hiſpanorum primogeniis fortius militate, & vrgere, vtpote, cum primogenia ipſa non aliàs perpetua eſ ſe poſ ſint, quàm ſi multorum, de vno in alterum ſucceſ ſio detur; nec vna ſola, aut aliquibus ſucceſ ſionibus contenta ſint. §. VI. Maioratum tacitè inſtitutum videri, atque ex coniecturis induci poſ ſe, quamuis te ſtator expreſsè non dixerit ſe maioratum inſtituere; quod Ludouic. Molina, libro primo, cap. quinto ſ æpè profitetur) & nonnullis exornatur ſupra hoc eodem tractatu, capit. octauo, & nono, & cap. 69. quàm verum ſit, ſiue qualiter intelligi, atque explicari debeat. Quæ etiam, ſiue cuius qualitatis coniecturæ in propoſito neceſ ſariæ ſint. Vbi & Antonij Fabri locus inſignis in propoſito expenditur. Et duabus primis coniecturis, quas Ludouic. Molina conſiderauit dicto cap. quinto, libr. primo, ex numero primo, vſque ad numer. 16. breuiter explicatis, circa tertiam magis inſiſtit autem; vtrùm ſcilicet ex prohibitione alienationis bonorum, facta ea cauſa, vt bona perpetuò in familia conſeruentur, maioratus perpetuò inſtituti coniectura probabilis, & iuridica deduci poſ ſit; & Ludou. Molinæ placitum nonnullis conſiderationibus egregiè illuſtratur, atque exornatur. Articulus etiam ille, ita intricatus, & difficilis, provt vulgatus, vtrum fideicommiſ ſum ſimplex, abſolutum, & perpetuum inter omnes de familia inducatur per prohibitionem alienationis, adiecta ratione, vt bona perpetuò remaneant, aut conſeruentur in familia; dilucidé admodum, & memorabiliter explicatur. Quid etiam, ſi dictio, perpetuò, non fuerit expreſ ſa; aut alienationis prohibitio ad perſonas referatur, ſiue reſtringatur; & quantum inter ſit, an prohibitionis verba in rem, & bona; an in perſonas dirigantur. An etiam, & quando fideicommiſ ſum præ ſumatur reale, vel perſonale. Denique Marc. Antonij Peregrini, in materia fideicommiſ ſorum obſeruationes nonnullæ, an in Hiſpanorum primogeniis (attenta eorum perpetuitate, & natura) procedere poſ ſint. Vbi horum omnium diligens, & ſpeciali nota digna traditur reſolutio, atque explanatio, & Ludouic. ipſius Molinæ traditiones omnes, præcitato c. quinto, relictæ, dilucide, & notabiliter, hic, & §§. præcedentibus, atque ſubſequent. enucleantur, atque declarantur. SVMMARIVM. -  1 Maioratum tacitè inſtitutum videri, atque ex coniecturis induci poſ ſe, quamuis expreſsè teſtator non dixerit, ſe maioratum inſtituere. Quod Ludouic. Molina, libro primo, capit. quinto, ſ æpè profitetur; quàm verum ſit ſiue qualiter intelligi, atque explicari debeat. Quæ etiam, ſiue cuius qualitatis coniecturæ in propoſito neceſ ſariæ ſint. Et in comprobationem intenti Molina eiuſdem, memorabilis, & vtilis diſcurſus fit. Et hæc exornantur permultis Antonij etiam Fabri locus inſignis in propoſito expenditur. -  2 Maioratus tacitè inſtituti coniectura prima expenditur, quam Ludouic. Molina conſiderauit, atque comprobauit. -  3 Et noué exornatur, & illuſtratur. -  4 Atque extenditur -  5 Et Petri Antonij de Petra, ex ſententia aliorum reſolutiones nonnullæ Hiſpanorum primogeniis noué applicantur. -  6 Maioratus tacitè inſtituti coniectura alia adducitur, quam ſecundo loco Ludouic. Molina ponderauit. -  7 Ex prohibitione alienationis bonorum facta ea. cauſa, vt bona in familia conſeruentur, inducitur euidens coniectura quod teſtator, diſponènsve, maioratum perpetuum inſtituere voluerit. Quod exornatur, & multipliciter explicatur per totum cap. -  8 Et Pat. Ludouic. Molinæ locus explicatur, eiuſ démque Authoris placitum confutatur. -  9 Alienationis prohibitio, quando conſtat de voluntate teſtatoris, non modo expreſ ſa, ſed etiam ex legitimis coniecturis deducta, extra perſonas nominatas, & in infinitum extenditur, & realis efficitur, tametſi perſonalis videatur. Idque maximè in Hiſpanorum primogeniis, & quando præ ſumpta mens ſuadet, teſtatorem maioratum inſtituere voluiſ ſe. -  10 Fideicommiſ ſum ſimplex, perpetuum, & abſolutum inter omnes de familia, an, & quando cen ſeatur inductum per prohibitionem alienationis, expreſ ſa ratione, vt bona perpetuò remaneant, aut conſeruentur in familia. Vbi infiniti iuris vtriuſque Interpretes, in vnum congeruntur, qui articulum hunc longa ſerie explicarunt. Et eorundem placita nonnulla recenſentur. Sfortiæ quoque Oddi poſt hæc abſoluta, atque ſcripta, prælecti, ſpecifica mentio facta; provt hic videbitur. -  11 Et in eodem propoſito, prima traditur Authoris obſeruatio. Et probatur communis intellectus Bartoli ad text. in l. pater filium, §. fundum Titianum, ff. de legatis tertio. -  12 Secunda Authoris obſeruatio, in eodem dubio profertur. -  13 Tertia in ipſomet articulo Authoris obſeruatio adducitur, & tres præcipuè Doctorum ſententiæ in eodem dubio excitato ſuprà, numero decimo, referuntur. -  14 Quarto in eodem Doctorum conflictu obſeruatio proponitur. Et agitur de effectu indagationis prædictæ. -  15 Quinta Authoris in ipſamet diſceptatione, ob ſeruatio. Vbi & Ludouic. Molina explicatur. -  16 Noué etiam adnotatur, ſecundam, & tertiam Interpretum ſententiam in articulo ſuperiori, quoad primogenia, ſiue maioratus Hiſpaniæ, obtinere non poſ ſe. -  17 Peregrini etiam annotationes, & reſolutiones nonnullas in terminis fideicommiſ ſorum iuris communis, eiſdem Hiſpaniæ. primogeniis, ſeu maioratibus non conuenire. -  18 Sexta traditur Authoris obſeruatio in hac ipſa materia; & ibidem inquiritur, an prohibitio alienationis, cum cauſa, aut ſine cauſa facta, valida ſit, rerumque alienationem impediat. -  19 Secundæ, & tertiæ opinionis in eadem diſceptatione, de quibus ſuprà, numero tertio fundamentum præcipuum, quoad primogenia Hiſpaniæ ceſ ſare omnino. Idque ex noua, & egregia Authoris obſeruatione in propoſito. -  20 Rotæ Romanæ deciſionum, & Farinacij annotationum, locus inſignis expenditur, ex quo ſuperiorum confirmatio emanat. -  21 Ex prohibitione alienationis, quia vult teſtator, bòna in familia ſua perpetuò conſeruari, aut manere, an inducatur perpetuum fideicommiſ ſum inter omnes de familia; tametſi prohibitionis verba ad perſonas certas reſtricta, ſiue relata fuiſ ſe videantur. Et ibidem, quantum interſit, an prohibitionis verba in rem, & bona; an in perſonas dirigantur. An etiam, & quando fideicommiſ ſum reale, aut perſonale præ ſumatur. -  22 Qualiter etiam res ipſa in Hiſpanorum primogeniis accipi, atque intelligi debeat. -  23 Fideicommiſ ſum abſolutum, & perpetuum cen ſetur inductum per prohibitionem alienationis, & adiecta cauſa, vt bona remaneant penes ſuos ſucceſ ſores. -  24 Vel ad memoriam teſtatoris, & ſubſtentationem familiæ. -  25 Fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum quod inducitur, quia voluit teſtator bona perpetuò remanere in familia, & alienatio nem antea prohibuit, an inducatur, ſi non eſt appoſita dictio perpetuò. Egregia, & notanda Authoris conſideratio in propoſito. Pro qua Ludouic. Molinæ locus, egregiè, & ſingulariter ponderatur. PRo dilucida, & notanda explicatione[*] huiuſce §. & eorum, quæ in ipſius diſceptatione aſ ſiduè occurrunt in vſu forenſi, obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, Ludouic. Molinam, de Hiſpan. primog. lib. 1. c. 5. & ante num. 1. in ea ſententia, & opinione fuiſ ſe, vt exiſtimauerit, quod quis maioratum, ſeu vinculum inſtituere cenſendus ſit, ex aliquibus verbis, atque ex coniecturis nonnullis, tametſi id non expreſ ſerit. Et primo loco præmittere caſum, quando expreſsè profitetur teſtator ſe maioratum inſtituere, ex cuius verbi, maioratus ſcilicet, expreſ ſione, res de plano procedit, & maioratus perpetuus, in perpetuum remanet inſtitutus, prout antea longa ſerie oſtenderat cap. 4. eiuſdem lib. 1. & diligenter ego metipſe abſolui in commentariis tom. 2. cap. 22. per totum. Poſtmodùm autem, Molinam ipſum inquirere, quando teſtator id non expreſ ſerit, quid dicendum ſit, & an tunc ex coniecturis, maioratus, ſeu primogenij inſtitutio induci valeat, quamuis maioratus expreſsè inſtitutus non fuerit, idque in hæc verba: Hactenus ſatis abunde ostenſum fuit, qualiter Hiſpanorum primogeniorum finis præcipuus, ſit memoriæ, ac familiæ ipſius inſtitutoris perpetua conſeruatio: adeò vt eorum qui expreſsè nominati ſunt morte, ſeu incapacitate primogenium ipſum non extinguatur; ſed ad cæteros proximiores ex ipſa familia inſtitutoris procedentes, perpetuò deferendum ſit: quod quando expreſsè teſtator ſe maioratum inſtituere profitetur proculdubio procedit; ſed quia plerumque euenire ſolet, vt is, qui maioratum inſtituere vult, id expreſsè ac ſpecificè non declaret, nec dicat, quod maioratum ex bonis ſuis in perſona filij ſui, ac de ſcendentium inſtituit: ſed hoc prætermittens, plures ſubſtitutiones inter eos, qui ex ſua familia procedunt, faciat; alienandique prohibitiones adiiciat: operæ pretium duximus oſtendere, ex quibus verbis, ſeu coniecturis, ipſe maioratus in ſtitutor maioratum inſtituere cenſeatur, etſi id ſpecificè non declaret. Vidimus enim lites innumeras, quæ ex huius verbi, maioratus, prætermiſ ſione contigerunt. Hactenus Ludouic. Molina, qui in effectu contendit vnum, ad quod Pelaez, de maioratu, 2. part. q. 5. per totam; non ita attendit, licèt quamplurima euoluat non ſine ingenti ſtudio, & diligentia; videlicet ſufficere, vt maioratus perpetuus inſtitutus dicatur, quòd expreſ ſum fuerit, ſiue ſcriptum id, quod in ſubſtantia, & in eſ ſentia conſtituit maioratum perpetuum; quamuis teſtator, ſeu diſponens formaliter vſus non fuerit, verbo, mayorazgo. Prout etiam Gama probauit deciſ. 226. n. 10. dicens in fine, ſic fuiſ ſe indicatum: & in terminis quoque donationis, ſic fuiſ ſe deciſum in Rota Auenionen. refert. Hieronym à Laurentiis, deciſ. 16. n. 13. in illis verbis: Nec fuit opus vti verbo, dono, cum ſufficiat per æquipollens, voluntatem donandi demon ſtrari. Et poteſt ponderari textus inſignis in l. 1. C. ſi minor ab hæreditate ſe abstineat, ibi; Fides veritatis, verborum adminicula non deſiderat. Sic ſané, quando ex verbis, quæ præciſa eſ ſe videantur, & maioratus inſtituendi voluntatem enixam inducant, ita quod ex mente, & voluntate teſtatoris colligi valeat, voluiſ ſe ipſum, bona in familia perpetuò conſeruari, quod maioratus perpetuus inſtitutus remaneat, tam in deſcendentium, quàm in tranſuerſalium fauorem; ego metipſe, præcitato cap. 22. lib. 2. num. 63. & ſequent. & 71. & ſequent. & 86. & 89. & 92. & ſequent. non dubitaui admittere, prout etiam, ſuprà hoc eod. tractatu, cap. 9. quamuis ex numero 44. dict. capit, 22. aliter ſtatuerim, vbi verba non eſ ſent adeò præciſa, vel con ſeruandi bona in familia voluntatem non adeò ſtrictè inducerent. De quo tamen, & eorum, quæ ex dicto numero 44. ſcripta reliqui, latiùs agemus alio loco. Si ergo in ſubſtantia, & eſ ſentia diſpoſitum fuerit id, quod maioratum perpetuum con ſtituit, vtputà, quod bona conſeruentur perpetuò in vno ſolo ſucceſ ſore familiæ, aut generis, iuxta definitionem maioratus, quam tradidit Molina, libro primo, cap. primo, numero 22. Mieres, in initio primæ partis, numero primo, Salazar, de vſu & conſuet, cap. 12. numero 2. & 33. Pat. Molina, tomo tertio, diſputatione 577. Hondedeus, in conſilio 46. numero 32. libro ſecundo, Stephanus Gratianus, tomo quarto, cap. 771. numero 14. & 18. aut in vno ſolo poſ ſeſ ſore, vt ſuprà alio §. diximus: ita quod ea verba bona ad bona relata fuerint, & grauamen dicatur in rem ſcriptum, & ſic afficiat rem, ad quemcunque vadat, & extendatur onus in omnes; vt per Molinam, libro primo, cap. 4. numero 22. Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 8. titulo 2. numero 6. Hippolyt. Riminald. in conſilo 739. numero 48. & 49. libro 7. Surdum, in conſilio 415. numero 19. circa finem, lib. 3. Caualcan. deciſione 18. numero 54. parte tertia, & deciſione 19. numero 91. & 92. eadem parte, Petram, de fideicommiſ ſis, quæ ſtione 5. numer. 16. & ſequent. & latiùs infrà dicendum eſt: aut bona alienari prohibita ſunt, vt in familia conſeruentur, vt inferiùs dicemus: perpetuitatis quoque verbum adiiciatur, appoſita dictione, ſemper, aut in perpetuum, iuxta ea, quæ §§. præcedentibus ſcripſimus: indiuiduitas etiam, aut quod bona non diuidantur, provt inducitur ex verbo, en vn ſolo poſ ſeedor, ò ſucceſ ſor; quod eſt magis ſubſtantiale maioratus attributum; vt per Molinam, libro primo, cap. primo, numero 7. & cap. 6. numer. 3. & cap. 11. per totum. Et ſi bona in vno ſolo poſ ſeſ ſore manſuta ſunt, intelligitur equidem, quod ſit primogenitus, vt per Molinam, poſt alios, libro primo, dicto cap. 11. numero 9. Surdum, in conſil. 369. numero 13. lib. 3. Gamam, deciſione 224. numero 10. aut ſi etiam ferendi nomen, & arma teſtatoris præceptum impoſitum ſit, iuxta ea quoque, quæ eiſdem §§. præ cedentibus ſcripta remanent; vel qualitas teſtatoris, aut diſponentis, quia ſit illuſtris, aut de familia nobili; vel qualitas bonorum, quæ reliquit, ita ſuadeat; vt per Zaſium, in conſilio ſecundo numero 13. libro primo. Manticam, , libro 6. titulo finali, numero primo. Mieres, in initio ſecundo partis, num. 38. vbi de qualitate, & præ ſumptione circa viros Nobiles, quod ſcilicet ij ſuam familiam, & progeniem propagare deſiderent. Et de qualitate bonorum, ob quam inducitur coniectura fideicommiſ ſi, aut maioratus perpetui diximus ſuprà alio. §. huiuſce cap. & alio cap. quoque, & per Molinam, lib. 1. c. 11. n. 18. Burgos de Paz, ciuil. q. 2. n. 90. & 98. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 68. n. 14. Mantic. lib. 6. tit. 12. n. 8. Si inquam hæc concurrant, aut aliqua eorum, in quibus ſubſtantia, & eſ ſentia conſiſtit maioratus perpetui, iuxta ea, quæ § §. ipſis præcedẽtibus dixi; tunc maioratus ipſe perpetuus conſtitutus manebit, quamuis (vt dixi) teſtator formaliter vſus non fuerit verbo maioratus; atque ita linea recta ſemper ſuccedendum erit, & regulæ omnes ordina riæ ſucceſ ſionis maioratus, & linearum, de quibus ſuprà, locum habebunt, ac ſi expreſsè, & ſpecificè dictum fuiſ ſet, maioratum inſtitui; ſatis enim apertè expreſ ſiſ ſe videtur, qui ſuperiora, aut aliqua eorum expreſ ſit: quod nouiſ ſimè omnium, ex aliis multis annotauit, atque ſcripſit D. Franciſc. Hieron. Leo, in reſponſo iuris, inter deciſ. Valentiæ, lib. 2. inſerto, ex num. 24. vſque ad num. 34. fol. 324. vbi in primis conſtituit, ex coniecturis probari, maioratum fuiſ ſe inſtitutum, tametſi teſtator, aut diſponens non expreſ ſerit ſe maioratum inſtituere. Et ſtatim primam coniecturam adducit numer. 25. quam ex grauamine nominis, ſeu armorum delationis inducit, vt maioratus perpetuus inſtitutus dicatur, quam etiam adduxit deciſ. 60. numer. 4. de ea tamen du bitauit num. 36. Secundam adducit. d. reſponſo, numer. 26. & 27. quam deducit ex maſculinitatis qualitate, atque ex vocatione filiorum maſculorum, prout etiam deduxerat eam, d. deciſ. 60. numer. 5. & idem ſtatuerat quando ſucceſ ſorum mentio facta fuit, prout ibi num. 6. Tertiam adduxit, num. 28. in d. reſp. ſcilicet, quod vocatio ſecundi poſt primum, & quod ita ſequatur de Vno in alterum, vſque ad vltimum morientem, peculiaris eſt ſucceſ ſionis maioratus. Et num. 29. idem ſtatuit, quando in defectum omnium de ſcendentium, collateralis proximior vocatur, vel ex digreſ ſione ad plures gradus ſubſtitutionum, prout ibi num. 32. vel ex nobilitate teſtatoris, qualitate, ſeu conditione, quæ facit præ ſumi voluiſ ſe ſuam familiam conſeruari, & maioratus perpetuò inſtituti coniecturam inducit, d. reſponſo, num. 31. & d. deciſ. 60. num. 13. & 14. vbi tamen numer, 39. inquit, quod quamuis ea coniectura ſufficiens eſ ſe ſoleat, tamen in Regio illo Senatu contrarium fuit declaratum, vel ex qualitate bonorum, quando ſunt oppida, vel ca ſtrum; quæ inducit coniecturam maioratus inſtituti, prout dicto reſponſo, numero 30. & dicta deciſ. 60. numero 11. vbi tamen, numero 38. dicit, contrarium ſtatuiſ ſe Senatum illum. Et eandem aliáſque coniecturas adduxit Menochius, in con ſil. 1023. ex numero 7. vſque ad numerum 14. & quamuis nonnullæ ex his solæ de per ſe coniecturæ non ſufficerent aliquæ autem etiam de per ſe ſuſ ſiciant, plures tamen ſimul iunctæ, quod ſufficere debeant, pro certo ſupponit Deciſio ipſa Valentiæ 60. ex num. 29. cum ſeq. vel quando non extant aliæ magis efficaces, vt ibidem, & d. re ſponſo iuris tradidit D. Franciſc. Hieron. Leo, n. 33. Iuxta hæc igitur, Ludouicus Molina, libro primo, dicto cap. 5. ante numer. 1. rectiſ ſimè, & iuridicè ſtatuit, maioratum tacitè inſtitutum videri, atque ex coniecturis induci poſ ſe, quamuis expreſ ſe teſtator non dixerit, ſe maioratum inſtituere. Decémque enumerat coniecturas per diſcur ſum eiuſdem cap. ex quibus tacita, & iuridica maioratus inſtituendi voluntas deducitur apertè. Harum nonnullas adduxi, atque explicaui § §. præcedentibus, vt ſuprà notaui aliàs nunc explicandas ſuſcipimus hoc §. &. ſequentibus Molina autem ipſe, ibidem, numero 40. 41. & 42. in hunc modum, atque notabiliter ſcripſit: Decimo & vltima coniectura maioratus erit, ſi ante factum teſtamentum, te ſtator profeſ ſus fuit, ſe maioratum inſtituere velle; nam ſi poſtea in ipſo teſtamento aliquas vocationes primogenitorum fecerit, ſeu alia diſpoſuerit, quæ coniecturam maioratus, non tamen omnino concludentem, arguere poſ ſint; hoc probato, diſpoſitio ipſa, tamquam verus maioratus cenſenda erit Quod in ſpecie dixit Bart. in l. 2. num. 4. ff. de vulgari: vbi in quit, quod voluntas teſtantis, comprehenditur ex his, quæ ipſe teſtator dixit ante teſtamentum: cuius dictum ſequuntur Alex. n. 32. Iaf n 36. Ripan, n. 50. & alij Scrib. ibidem, Corneus, conſ. 239. n. 6. lib. 2. Alex. conſ. 100. n. 10. lib. 4. Pariſ. conſ. 75. n. 76. & 77. lib. 2. ad quam voluntatem probandam, duo tantum teſtes ſufficient, vt prædicti DD. in ſpecie profitentur. Ex his igitur coniecturis, & aliis ſimilibus; quæ ex eiſdem facilè deduci poterunt, comprehendi poterit, teſtantem, vel donantem, maioratum perpetuum inſtituiſ ſe, quæ à iudicantibus penſanda, ac pendenda sunt. In quorum arbitrio, vt plurimùm pendet voluntatis quæ ſtio, vt probat text. in l. voluntatis, C. de fideicommiſ ſis. Quod ſi aliqua coniectura in diſpoſitione inueniatur, quæ iudicanti non ſatisfaciat, reſpiciendum erit: vtrùm ſimul cum ea, alia etiam concurrat; ſolent enim plures coniecturæ ſimul iunctæ id efficere, quod vna per ſe ſumpta efficere non poteſt, l. 2. §. 1. ff. de excuſat. tutor. l. inſtrumenta, vbi Gloſ. C. de probat, quod in alio propoſito ſentit Ripa, in dict. l. Centurio, n. 165. & Alex. d. conſ. 64. lib. 5. Gra tus, conſ. 32. n. 23. lib. 2. & Iulius Clarus, lib. 3. ſentent, §. teſtament. q. 79. in finalibus verbis: Quod etiam, vt ipſe inquit, iudicantis arbitrio, ac Religioni committendum erit. Hactenus Ludou. Mol. placita, & reſolutiones in propoſito; ipſe tamen, n. 40. dum notauit, voluntatem teſtatoris, quod voluerit maioratum inſtituere, comprehendi ex his, quæ dixit ante teſtamentũ : non ſatis id explicat, & maiori diſtinctione, atque explicatione indiget: nec etiam ſatis dilucidè explanauit Pelaez à Mieres, 2. p. q. 5. n. 13. quamuis attigerit. Et idcirco videnda ſunt omnino ea, quæ ego metipſe tradidi, atque ſcripſi ſuprà hoc eod. tract. c. 18. per tot. vbi ſpecificè in dubium excitaui, vtrum coniecturæ, ex quibus fideicommiſ ſum, aut maioratus induci poteſt, debeant deduci præcisè ex verbis expreſ ſis in teſtamento, ſeu in diſpoſitione; an verò aliunde, atque extra teſtamentum elici iuridicè valeant. Et vltra ibi à me relatos, iunge etiam Steph. Gratian. tom. 4. c. 637. n. 11. & 12. vbi ſpecificè dubium hoc attingit: Petram etiam, de fideicommiſ q. 5. num. 60. cum ſeq. dictis etiam per Molin. d. n. 42. iunge D. Franciſc. Hieron. Leo, deciſ. Valentiæ 60. n. 15. vbi ex aliis notauit, quod coniecturæ plures ſimul iunctæ, demonſtrant, maioratum perpetuum inſtitutum fuiſ ſe, ſingula enim, quæ non probauit, multa collecta iuuant; & circa concluſionem prædictam, quod maioratus ex coniecturis induci valeat, etiam ſi expreſsè ſe maioratum inſtituere teſtator non dixerit, vide omnino à me tradita ſuprà, c. 69. huiuſce tractatus, &c. 8. per totum, vbi ex propoſito explicaui, an fideicommiſ ſa ex ſola voluntate, etiam abſque verbis diſpoſitiuis, & expreſ ſis induci valeant. Et c. 17. & 18. eiuſ dem tractatus, in co dubio, an voluntas expreſ ſa dici poſ ſit ea, quæ ex coniecturis, & præ ſumptionibus colligitur; de quo etiam Ludou. Molin. l. 1. c. 4. n. 19. 20. 21. 24. 25. & 28. Et id ipſum, quod fideicommiſ ſa, & maioratus inducantur, ex coniecturis, & præ ſumptionibus, longa ſerie notauit, & omnia dubia, per Ludou. Molin. excitata, excitauit Pelæz à Mieres, 2. part. dict. q. 5. Et quod coniecturis ſolis, maioratus ſubſiſtant, inſtitutique cenſeantur; vide ibidem ex n. 1. vſque ad n. 12. & n. 16. & 21. vſque ad n. 26. & n. 110. & 112. Auend. in l. 41. Tauri, gloſ ſ. 3. per tot. vbi agit de coniecturis, ex quibus maioratus tacitè inducuntur, atque inſtituti videntur: D. Perez de Lara, de anniuerſ. lib. 1. cap. 4. num. 14. & 46. Flores Diaz de Mena, variar, lib. 1. q. 18. per tot. & maximè num. 9. & 19. & 32. Hondedeus, in conſil. 65. numer. 22. & 23. lib. 1. Petr. Surd, in conſ. 241. num. 3. & 4. & 24. vbi latè comprobat, quod fideicommiſ ſa, & maioratus inducuntur per mentem, & coniecturas: Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 68. ferè per totam, Angel. Mattheatius, de legatis, & fideicommiſ ſis lib. 2. cap. 3. pertot. Ludou. Caſanat. in conſ. 16. num. 20. & in conſ. 20. num. 4. Gabr. Pereira, deciſ. Portugaliæ 5. num. 3. Stephan. Granan. diſceptation. tom. 2. cap. 265. num. 10. & 12. & 23. & vide cap. 285. & 288. & tom. 3. 6. 536. n. 44. cum ſeq. D. Ioan. Franciſc. del Caſtillo, deciſ. 152. num. 1. & 4. & 28. Hugo Donellus, commentariorum, iur ciuil. lib. 7. cap. 18. D. Franciſc. Hieron Leo. deciſ. 60. per tot. lib. 1. & in reſponſo edito inter deciſiones lib. 2. ex n. 24. vſque ad num. 34. ex fol. 324. Ioann. Anton. Bellon. in conſ. 12. & in conſ. 49. lib. 1. Aluar. Valaſcus, conſult. 82.[*] per tot. Petra etiam, de fideicommiſ. q. 9. per tot. Farinac. nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, deciſ. 14. 1. par. tom. 1. &. deciſ. 519. tom. 2. 1. par. & quales, cuiuſque qualitatis debeant eſ ſe coniecturæ in propoſito, & an efficaces, graues, neceſ ſariæ, & concludentes, vide ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 18. vbi ex propoſito explicaui; & iunge Petram, de fideicommiſ. quæ ſt. 9. num. 62. & ſeq. & num. 146. & ſeq. D. Perez de Lara, de anniuerſ lib. 1. cap. 4. num. 44. & 45. Iacob. Gallum, in conſ, 44. Stephan. Gratian. tom, 3. cap. 537. n. 55. & duob. ſeq. & tom. 2. cap. 275. num. 17. & 18. D. Franciſc. Hieronym. Leo, d. deciſ. Valentiæ 60. n. 17. 19. & 21. & 29. & nonnulla tradidi etiam. ſupra, cap. 69. fideicommiſ ſa etiam, & maioratus, quod faciliùs inducantur ex coniecturis, & præ ſumptionibus, quando diſpoſitio, & vocationum, ſeu ſubſtitutionum forma, tractum ſucceſ ſiuum inducere videatur, quando etiam verbis collectiuis concepta fuerit; & de vi, effectu, & virtute diſpoſitionis, per verba collectiua factæ, aut quæ plurium fauorem, & tractum ſucceſ ſiuum reſpicere videatur: vide omnino Petram, de fideicommiſsis, q. 5. ex n. 174. cum ſeq. vſque in finem quæ ſtionis: Angel. Mattheatius, lib. 1. 24. Peregrin. de fideicommiſ. artic. 30. per tot. Prætis, lib. 3. interpret. 3. dubit. 1. ſolut. 9. & 10. ex fol. 135. & fol. 139. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. cap. 18. ex num. 32. cum ſeq. D. Perez de Lara, de anniuerſar. lib. 1. cap. 4. ex num. 39. cum ſeq. Farinac, deciſ. 14. numer. 3. 1. part, tom. 2. Franciſc. Molin, de pact. nupt. lib. 3. cap. 23. numer. 81. 82. & 91. & dum dicimus, fideicommiſ ſa, & [*] maioratus, ex coniecturis, & præ ſumptionibus, atque ex tacita mente poſ ſe deduci, ſemper quidem intelligendum, atque temperandum eſt, dummodo voluntas ipſa quoquo modo colligi poſ ſit ex verbis, ſaltem ſecundùm impropriam eorum ſigniſicationem, ſecus autem, ſi omnino verba deficiant; prout ego ſingulariter explicaui ſupra hoc eodem tractatu, cap. 8. num. 7. & cap. 18. ex num. 44. cum ſequent. & eò tendunt D. Franciſc. Hieronym. Leo, dicta deciſ. 60. traditiones, & maximè ex numer. 17. vſque ad num. 22. & num. 35. vſque ad numer. 42. Addo nunc Antonij Fabri locum inſignem, & noſtris placitis conuenientem omnino, quem duobus locis commemoraui ſuprà dict. capit. 8. num. 19. ſed hunc locum omiſi, vbi hæc quidem egregiè, & veré explicauit, atque percepit, decad. 26. errore 1. fol. 4. vbi notanter, atque in hæc verba ſcripſit: Etſi enim fideicommiſ ſa, quæ à defuncto relicta ſunt, fauorabilia creduntur, vt & cæ teræ omnes defuncti hominis voluntates, quas effectum habere publicê intereſt, l. vel negare 6. ff. teſtamenta quemadmodum aperiantur: §. noſtra, Inſt. de legat. & tit. de fideicommiſ. hæred. in princip. Nec minus ſi extraneis, quam ſi deſcendentibus relicta ſint; quan do quidem vtroque caſu voluntas testatoris, ſi nihil repugnet, omnino ſeruanda eſt; tamen non vſque adeò fauorabilia videri debent, vt facilè. & temerè induci poſ ſint; id eſt, tametſi nullis fideicommiſ ſi verbis teſtator vſus ſit, & ad inducendum fideicommiſ ſum accommodatis. Fuerunt enim ſemper fideicommiſ ſorum quæ dam verba ſolemnia, quæ ſi deeſ ſent eo caſu, quæ tamen manifeſta æquitatis ratio ſuadere deberet, vt fideicommiſ ſum induceretur, opus fuit Imperatorum conſtitutionibus, aut Senatus auctoritate, non ſatis in eam rem ſufficiente Prudentum auctoritate, vt ſcripſimus lib. 14. coniect, cap. 2. & ſequentibus, ex l. filiusfamilias 114. §. vt quis hæredem, ff. de legatis primo, iuncta l. ex facto 17. in principio, ad Senat, conſult. Trebellian, dicta l. vnum ex familia 67. §. vltimo, de legatis ſecundo, aliiſque eiuſmodi plurimis locis. Et quod toties à Iureconſultis noſtris proditum eſt, in fideicommiſ ſis ſolam teſtatoris voluntatem ſpectari oportere: l. penult. de legat, 1. l. cum proponebatur 64. de legat. 2. l. cum hæ redes mei 57. §. cum ita, ff. ad S. C. Trebell. I. cum virum, C. de fideicomm. non cum ſenſum habet, quem vulgo Interpretes putant, vt ex nuda voluntate fideicommiſ ſum induci poſsit ſine verbis, ſed ad fideicommiſ ſorum interpretationem pertinet, vt cum dubitari non poteſt, quin relicta ſint, ſed tantum de iis interpretandis controuertitur, id vnum ſpectare potiſ ſimum debeamus, quid teſtator ſenſerit, non quid ſcripſerit. Quemadmodum, & quod dici ſolet. Etiam nutu fideicommiſ ſum relinqui poſ ſe, l. nutu 21. de legatis tertio, l. & in epiſtola 22. C. de fideicommiſ neceſ ſariò ſic accipiendum eſt, ſi quis cum teſtare collocutus, fideicommiſsi verba idonea vel dixerit, vel ſcripſerit, ad quæ poſtea nutu teſtator reſponderit. Alioqui fideicommiſ ſis plena erunt omnes omnium hæreditates, ſi teſtatoris nutus quilibet pro fideicommiſ ſo habeatur. Hicque proculdubio primus Interpretum noſtrorum error fuit, qui tam abſurdæ, & improbabili quæ ſtioni cauſam dedit, quod existimarunt, nullis quoque, fideicommiſsi verbis interuenientibus fideicommiſ ſum ex ſola coniectura voluntatis induci poſ ſe: quod tamen non magis vllo, vel vno iuris loco, quam ratione aliqua probare poſsint. Hactenus Antonij Fabri locus, & memorabilis, atque notandus quidem. Ex quo etiam confirmatur, atque comprobatur obſeruatio altera, à me tradita quoque, ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 12. numero 8. vbi ex ſententia, & placitis aliorum adnotaui, regulam illam, ſiue vulgatum Doctorum aſ ſumptum, quod dubia teſtatoris diſpoſitio interpretationem recipit ab eo, quod veriſ ſimiliter ipſe reſpondiſ ſet ſi fuiſ ſet interrogatus, ita intelligendam eſ ſe, atque procedere, modo ex ipſo te ſtamento, & verbis teſtatoris, id percipi valeat, atque congruenter deduci; non aliàs: prout latiùs dicto numero 8. & ſequent. Ita etiam, & axioma aliud DD. quod per manus circunfertur quotidie, & ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 11. explicaui; an ſcilicet teſtatoris voluntas elici valeat ex eo, quod contenditur, ipſum voluiſ ſe; quod tamen non apparet, in diſpoſitionem tranſiſ ſe: atque ex aliorum ſententiis tradidi, teſtatoris voluntatem, dici in diſpoſitionem tranſiſ ſe, & ſeruari debere, quando de coniecturata voluntate conſtare poteſt, vel apparet, ſaltem ex impropria verborum ſignificatione, quæ tamen congruenter menti reſpondeat: aut quoties mens ſequatur ad aliud diſpoſitum expreſ ſum, ſiue ex aliis coniecturis in teſtamento, aut verbo aliquo generaliter prolato elici, ac deprehendi valeat voluntas, etiam ſi de ea non con ſtet per verba, non aliàs; & eò tendit fundamentum illud, dict. deciſ. Valentiæ 60. num. 18. quam ibi non retuli. Addo etiam nunc in eodem propoſito, don Iuan Franciſco del Caſtillo, deciſione Sici liæ 152. ex numer. 76. cum pluribus ſequentibus. His ita conſtitutis, primam maioratus tacitè [*] inſtituti coniecturam, adducit Lud. Molina, lib. 1. d. c. 5. n. 1. in hæc verba: Prima igitur coniectura ex qua quis maioratum facere cenſetur, erit, ſi in ipſius diſpo ſitionis proœmio dixerit, cupiens memoriam meam conſeruare, atque illam perpetuam efficere in omnibus primogenitis familiæ, meæ, vel quoniam ex maioratuum inſtitutione reſultat familiarum conſeruatio, vel alia verba ſimilia adiecerit. Poſteaque inter aliquos primogenitos ex ſua familia procedentes ſpeciales ſub ſtitutiones faciat, alienandique prohibitiones adiiciat; nam etſi in verbis diſpoſitiuis ſe facere maioratum expreſsè non profiteatur, iste verus, ac indubitatus maioratus erit: ita vt omnia, quæ prædiximus, in eo, ſicut in cæteris maioratibus ſeruanda ſint. Illud namque, quod colligitur ex præfationibus dicitur expreſsè actum, & ſi id deficiat in diſpoſitione: lex finalis, ff. de hæredib. inſtituend. text. vbi Bartol. & cæteri, in l. fin. ff. de teſtament, tutel. Alciatus, in l. 1. ff. ſi certum petatur. Quando enim proœmium eſt generale, quamuis poſtea ſubijciantur verba ſpecialia, tamen virtute proœmij generalis, reſultat etiam generalis diſpoſitio: l. regula, circa finem, ibi, nam initium conſtitutionis generale eſt, ff. de iuris & fact. ignoran, per quem textum dicit Bart, in proprio loco, quem ſequuntur communiter Scriben. quod ſi præfatio legis ſit generalis, lex ipſa generice intelligenda eſt: quamuis in ſequentibus ſpecificè diſponat, & præfationes præstant lumen di ſpoſitioni, & per eas tollitur incertitudo, & præfatio cauſam finalem diſpoſitionis oſtendit, ex qua diſpoſitio ipſa extenditur, & ampliatur, dicta l. finali, ff. de hæredibus inſtituendis. Hactenus Ludouicus Molina, ex numer. 1. vſque ad num. 7. cuius reſolutionem ad literam probauit Pat. Ludouic. Molina, tom. 3. diſput. 590. verſic. Prima eſt, colum. 1. fol. 160. probarunt etiam & alij, à me commemorati in commentariis, lib. 2. cap. 22. num. 97. & 3. ſequent. & comprobari poteſt vltra ea, quæ ibidem dixi, ex traditis per Menoch lib. 4. præ ſumpt. 68. num. 2. per Angel. Mattheatium, de legat. & fideicomm. lib. 1. cap. 24. num. 20. 21. & 22. fol. 52. per Stephan. Gratian, tom. 1. cap. 104. n. 43. & 44. fol. 281. per Mantic, lib. 6. titul. 15. num. 13. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. cap. 18. num. 37. Velazq. Auend. in l. 41. Taur. gloſ. 3. & maximè num. 11. D. Perez de Lara, lib. 1. cap. 4. num. 39. & 46. qui in his ipſis terminis loquitur, in quibus Molina coniecturam conſtituit: confirmatur etiam eiuſdem Ludouici Molinæ reſolutio ex his, quæ ego metipſe tradidi dicto cap. 22. ex num. 24. & ſup. hoc eodem tractatu cap. 9. num. 66. & ex traditis cap. 47. vbi latè comprobaui axioma prædictum, quod à præfatione, aut proœmio diſpoſitionis deducitur. Et vltra textum, quem citat Ludouic. Molina, dict. cap. 5. num. 3. in dicta l. regula, ibi: Nam initium conſtitutionis generale eſt. Facit etiam textus, in l. Seia. ff. de donation, cauſa mort, ibi: Propter legem in exordio datam. Et in l. 3. ff. de fundo inſtructo, & in l. 2. ff. de coniungend. cum emancip. lib. Ludouici etiam Molinæ ſpecificam mentionem fecit, eumque ſequutus eſt Menoch. in conſil. 1023. num. 7. lib. 11. fol. 88. Addiderim ego vltra eundem Molinam, & cæ [*] teros hucvſque Scribentes, quod veré in terminis prædictis, & à Molina propoſitis dicto cap. 5. numero 1. velut expreſ ſa & manifeſta diiudicari debet teſtatoris voluntas, quod maioratum perpetuum efficere voluerit; nam cùm dixerit, Cupio memoriam meam conſeruari, atque illam perpetuam efficere in omnibus primogenitis familiæ meæ. Videtur, quod apertius non potuerit mentem ſuam explicare, & maioratus perpetuò inſtituendi de ſiderium oſtendere; tum quia dixit, in omnibus primogenitis familiæ meæ, quod in effectu eſt, perpetuas omnium primogenitorum vocationes, atque ſubſtitutiones facere: ex quo dubitari non valet, quin maioratus perpetuus inſtitutus cen ſeri debeat; ſufficit namque, primogenitis, aut primogenito familiæ; fideicommiſ ſum, aut maioratum relinquere, vt maioratus perpetuus conſtitutus dicatur; ſicuti alio §. ſuprà latè comprobaui; & ſpecificè notauit Molina, eodem cap. 5. num. 18. cum ſequentibus, vſque ad numerum 23. Menochius, dicto conſilio 1023. numero 7. libro 11. vbi quod primogenituræ, aut primogenitorum mentio, oſtendit manifeſte, teſtatorem voluiſ ſe conſtituere primogenituram, ſiue fideicommiſ ſum perpetuum. Vrget etiam pro eadem Molinæ obſeruatione Pelaez à Mieres, 2. part, quæ ſtione 5. numero 73. vbi dicit, quod ſi quis caueat in aliqua ſcriptura, quod relinquit bona vt in ſua poſteritate conſeruentur, Videtur facere fideicommiſ ſum reale, & perpetuum; etiam ſi non expreſ ſerit, ſe facere fideicommiſ ſum, aut maioratum perpetuum; & citat Caſtrenſem, Curtium iuniorem, & Pariſium, ita tenentes. Tum etiam, quia dixit, cupiens memoriam meam conſeruari: vnde, cùm memoriæ, & familiæ ſuæ conſeruationem intenderit, conſequens eſt, quòd perpetuas vocationes, & perpetuum maioratum efficere voluerit; familiæ namque, & memoriæ conſeruatio dari, aut con ſiderari non poteſt, niſi per admiſ ſionem, & ſubrogationem omnium de familia, ita vt omnes ex ipſa familia procedentes, etiam collaterales veniant, cùm & ipſi familiæ appellatione contineantur, ſicuti aliis paragraphis huiuſce capitis, ſuprà notaui, & ſpecificè tradidi in commentariis lib. 2. cap. 22. num. 64. & 65. Quando autem teſtator dixit: Vel quoniam ex maioratuum inſtitutione reſultat familiarum conſeruatio. Res quidem in ambiguo eſ ſe non poteſt; ſed difficultate prorſus carere videtur: tum, quia verbum, maioratus expreſ ſum eſt, etſi enuntiatiuè; maioratus autem verbum, fideicommiſ ſi, aut maioratus perpetuò inſtituti coniecturam inducit; etiam ſi ex verbis enuntiatiuis, id colligi, aut deprehendi valeat, vel ex verbis, quæ tractum temporis, aut perpetuitatem denotant; prout ego metipſe ex ſententia aliorum annotaui ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 9. numer. 66. & verbi ipſius maioratus expreſ ſio, manifeſtam inſtituendi maioratum perpetuum voluntatem inducit, quomodocunque illa facta fuerit; iuxta ea, quæ in commentariis tomi ſecundi, dicto cap. 22. ex numer. 1. cum ſequentib. latiſ ſimè ego obſeruaui. Tum etiam, quia teſtator finem, & cauſam principalem, ſiue finalem maioratuum inſtituendorum expreſ ſit, con ſeruationi ſcilicet familiarum, & memoriæ inſtitutoris, vt per Molinam, lib. 1. cap. 1. & lib. 2. cap. 1. numer. 1. & ſequentib. Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. quæ ſt. 18. Franciſc. à Souſa, ad legem fœ minæ, ff. de reg. iur. n. 11. fol. 3. In caſu itaque prædicto, & quando proœmium ita generale eſt, quamuis poſtea ſubiiciantur verba ſpecialia, dubitari non valet, quin maioratus perpetuus inſtitutus cenſeri debeat, tam ex rationibus, & fundamentis Ludouic. Molinæ, quàm ex antea à me propoſitis, atque conſideratis. Et id ipſum obſeruandum eſ ſe, quando teſtator, alia ſimilia verba adiecerit, quæ tractum ſucceſ ſiuum, atque perpetuitatem denotare videantur; in eiſ dem namque, & aliis ſimilibus caſibus, maioratus perpetuò inſtituti coniectura rectè deduci valebit. Vnde ad extenſionem, atque ornatam Ludouic. eiuſdem Molinæ exempla conſiderari poſ ſunt, in[*] quibus idem ius ſtatui debebit; & maximè, quod in omnibus illis caſibus, quos adduxit, & conſiderauit Petrus Anton. de Petra, de fidei commiſ. quæ ſtione 5. ex numero 1. vſque ad numerum 28. & cum aliis multis exiſtimaui, in terminis iuris cõmunis , inductum cenſeri ſimplex, & abſolutũ fideicõmiſ ſum inter omnes de familia, quicquid alij Authores, ibidẽ relati cõtradicant ; in eiſdem probabiliter deſendi poterit, maioratũ perpetuum inſtitutum cenſeri, & velut manifeſtè de voluntate teſtatoris conſtare videri, quod maioratum inſtituere voluerit, ſi dixerit, ſe velle bona ſua in familia perpetuò conſeruari, vel non exire, vel non alienari extra familiam, vel conſeruari in domo ſua, aut in deſcendentibus ſuis, aut quod bona remaneant in deſcendentes ſuos, aut quod perpetuò poſsideantur per maſculos, aut bona perſeuerare in filijs, aut quod non exeant de nomine ſuo, vel familia, & in aliis caſibus ab eodem Petra conſideratis. Et hactenus de prima Ludouici Molinæ coniectura, ex qua tacitè maioratus inſtitutus cenſeri debet. Secunda principalis coniectura, qúam ipſe Molina, præcitato cap. 5. libro 1. ex numero 7. vſque ad numerum 16. conſiderauit, vt crediderit, quod quis cenſendus ſit maioratum perpetuum inſtituere, etſi id non expreſ ſerit, in eo conſiſtit, quod ex dicto numero 7. in hæc verba ſcripſit: Secunda coniectura erit, ſi poſt factas aliquas vocationes primogenitorum, diſponens, adiecerit hæc verba, vt ſcilicet dicta bona perpetuò in familia conſeruentur, vel ſi bona prohibeat alienari ea ratione expreſ ſa, vt in familiæ primogenitis conſeruentur. Ex his namque verbis, vel ſimilibus comprehenditur, teſtantem voluiſ ſe maioratum perpetuum inter eos, qui ex ſua familia proceſ ſerint, conſtituere; ac ſi id verbis expreſsis diſpoſuiſ ſet. Ratio enim ſic diſponit, prout diſponere verba ſolent diſpoſitiua, text. in l. emptor. § fin. ff. de rei vendicatione, vbi Bartol. & Alberis. per quem, text, id cenſuit Bald. in cap. dilectus filius, de reſcriptis, columna 1. numero 2. Decius, in cap. ſecundò requiris, de appellation. numero 1. & conſilio 15. numero 2. & conſilio 64. numero 6. & iterum conſil. 227. numero 3. ex quibus dixit Fortis. Garcia, in l. Gillus, §. idem credendum, ff. de liber. & poſthumis, numero 19. Quod quamuis verba diſpoſitiua propriè non decidant certum caſum; ſi ratio diſpoſitionis illum decidit, ille, caſus dicitur propriè eſ ſe in diſ poſitione: quod etiam repetit Curtius in l. venia, numero 29. C. de in ius vocando. Ideóque vulgo dici ſolet, quod, ratio diſpoſitionis eſt ipſa diſpoſitio, vel ſaltem eſt potior pars ipſius: quia eſt anima, & ſpiritus ipſius diſpoſitionis: prout dixit Bald. in l. ſi quis seruo, n. 7. Et non ſolum in ea ratione, quæ verè & realiter expreſ ſa eſt, verum eſt; ſed etiam quando vna ſola ratis aſsignari poteſt. procedit: tunc namque ea ratio habetur pro expreſ ſa, operatúrque omnes illos effectus, quos ratio expreſ ſa in quacunque diſpoſitione operari ſolet: gloſ ſ vbi per Scrib. in l. quamuis, C. de fideicommiſ. quibus adiicitur, expreſ ſum dici illud, quod ſub ratione comprehenditur, quamuis verbis omiſ ſum ſit, l. ſcio quæ ſitum, ff. de teſtib. l. ſi poſtulauerit, §. ſed ſi negauit, ff. ad l. Iuliam, de adulter. quod ea ratione procedit, quod ex hac ratione expreſ ſa ſemper colligitur mens teſtantis, & cauſa finalis diſponendi, quæ eſt, vt bona perpetuo in familia conſeruentur, vt exiſtimat Bald. in l. generaliter, numero 3. C de ſacroſanct. Eccleſ. Hactenus Ludouicus Molina, cuius reſolutionem ad literam tranſcribit Pat. Ludouicus Molina, tomo 3. diſputation. 590. in verſic. Secunda eſt, fol. 160. in fine, & 161. & id ipſum, in terminis prædictis probare videtur, licèt confusè loquatur Pelæz à Mieres, ſecunda parte, quæ ſtione. 11. numero 88. & 89. nam etſi in terminis iuris communis aliquam ſentiat difficultatem, in primogeniis tamen Hiſpaniæ, quando apponitur onus reale, quod bona ſcilicet perpetuò conſeruentur in familia, vel conſanguineis, pro certo tradit, quod maioratus perpetuus inſtitutus cenſeri debeat: prout etiam Pariſius, Curtius ſenior, Burſatus, Iaſon, & Beroius, ibi commemorati, probarunt. Conueniunt quoque eiuſdem Molinæ reſolutioni Velazquez Auendañus, in l. 41. Tauri, gloſ ſa 3. numero 12. Flores Diaz de Mena, variar. libro primo, quæ ſtione 18. numero 33. & 36. D. Perez de Lara, libro primo, cap. 4. numero 39. & 46. Cardinalis Franciſc. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 6. tit. 15. num. 13. latiùs Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis, quæstione 5. numero primo, & ſequent. vſque ad numer. 28. vbi latiſ ſimè, & contrariis relatis ſententiis Ludouic. Caſanate, in conſil. 33. num. 14. & 15. & ſequent. & verè in propoſito multùm vrget fundamentum illud Ludouic. Molinæ, adductum ſuprà, & præ ſumpta teſtatoris, inſtitutoriſve maioratus voluntas, imò velut expreſ ſa & clara, qui dum ſtatuit, bona in familia perpetuò conſeruari, manifeſtè voluit, bona indiuiſa, & penes vnum familiæ perpetuò manere; non enim aliàs in familia conſeruari poſ ſent; prout iidem nunc relati Anthores probarunt: Angelus etiam Mattheatius, de legat. & fideicommiſ. libro primo, cap. 22. & ſequent. Alciatus, Cephalus, Berretta, Marzarius, Alban. Peregrin. Decian. Hippol. Riminald & alij, quos ego metipſe in vnum congeſ ſi, in commentariis lib. 2. cap. 22. num. 78. & 79. & 80. vbi ſpecificè notaui, quod fideicommiſ ſum ſimplex, & abſolutum inter omnes de familia inducitur, quando teſtator procedit diſponendo, quia vult, bona ſua perpetuò conſeruari in familia: & quod familiæ conſeruandæ ratio, generaliter adiecta, efficit, vt omnes de familia comprehendantur, quamuis non fuerint ſpecialiter nominati. Et hactenus de ſecunda Ludouic Molinæ coniectura. Tertia deinde & principalis coniectura, ex qua[*] maioratum quis inſtituere cenſendus eſt, tametſi id non expreſ ſerit; adducitur, atque conſideratur. per Molinam, eodem cap. 5. libri primi, numero 16. vbi inquit, quod quando bona prohibentur alienari, ea ratione expreſ ſa, vt in familia perpetuò conſeruentur; ex huius rationis expreſ ſione, vt in familia perpetuò conſeruentur, inducitur euidens coniectura, quod teſtator, diſponenſve induxerit fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum inter omnes de familia, etiam in caſum mortis, non modò in caſum cõtrauentionis , & alienationis, etſi expreſsè iniunctum non ſit; vt cenſuerunt Bartol. Aretin. Socin, & cõmuniter Scribentes, in l. qui Romæ, §. cohæredes, ff. de verborũ obligation. Bartolus, in l. pater filium, §. fundũ Titianum, ff. de legatis tertio, Socinus, Decius, Celſ. Curt. iun. Loazes, Couarruu. Alban Porcius, & Alciatus; & addit num. 17. quod his non refragatur deciſio textus in dicta l. pater filium, §. fundum Titianum, vbi teſtator fundum alienari prohibuit, adiiciendo hæc verba: Ita enim fiet, vt fundus Titianus nunquam de nomine veſtro exeat, Et tamen ex his verbis, iuncta alienationis prohibitione, non inducitur abſolutum, nec ſimplex fideicommiſ ſum inter omnes de familiæ. Nam ideò hæc verba, in ea lege non inducunt fideicommiſ ſum, quia non per modum rationis expreſ ſa fuerunt, ſed ſolum fuerunt enuntiatiua cuiuſdam futuri euentus, quem teſtator ex ſua diſpoſitione euenturum ſperabat: ſecus autem dicendum erit, quando per modum rationis exprimuntur, tunc namque inter omnes de familia fideicommiſ ſum inducunt, vt cenſuit Bartol. in dicto §. fundum Titianum, quem ſequuntur communiter Scribentes. Et ſic etiam declarant Iaſon, Ruinus, Curtius iunior, & Crotus, quos ibi Molina ipſe retulit: Cephal. Burſatus, Graſ ſus, Pedrocha, Petra, & Fachineus, quos ego metipſe reſenſui; & ita quoque textum eundem explicaui in commentariis libri ſecundi, cap. 22. numer. 85. atque ex numer. 82. eandem Ludouic. Molinæ reſolutionem probaui, & adduxi quamplurimos ita tenentes, & contrarias aliorum traditiones dilui, rationéque ſententiam ipſam comprobaui. Addo nunc ipſam quoque Molinæ reſolutionem probare, & alios huius Regni Authores, vltra Couarruu. ibi relatum, Burgos inquam de Pace, in conſilio 44. numer. 8. Menchacam, de ſucceſ ſionum creatione, tertia parte, libro 1. §. 26. ex numer. & 81. vſque ad numerum 95. Rodericus Suarez, Pinellum, Dueñam, Couarruuiam, alio in loco, & Gregor. Lopez, quos retuli, & hanc opinionem tutiorem, & magis con ſonam voluntati teſtatoris, qui ſemper intendit facere maioriam perpetuam, dixit Ceuallos, quæ ſtione 725. ex numer. 25. vſque ad numerum 14. & inferiùs num. 33. & 34. Burgos de Paz iunior, ciuilium, quæ ſtione 2. ex numer. 115. vſque ad numerum 121. Velazquez Auendañum, in l. 41. Tauri, gloſ ſa 3. numer. 11. vbi quod euidens coniectura inducendi maioratum perpetuum deducitur ex prohibitione alienationis bonorum adiecta ratione, vt bona in familia perpetuò conſeruentur; idque probare textum, in dicto §. fundum Titianum, qui tamen textus contrarium probat, provt rectius Molina ponderauit, & eidem reſponſum præbuit; ſequitur etiam Flores Diaz de Mena, variarum, libro primo, quæ ſtione 18. numer. 36. D. Perez de Lara, de anniuerſariia libro primo, cap. 4. numer. 39. Pelaez autem à Mieres, in hoc ipſo articulo, & propoſito recenſet nonnulla, 2. parte, de maioratu, quæ ſtione 5. num. 12. vbi refert Guid. Pap. deciſ. & aliorum Authorum traditiones, quod ex verbis ſequentibus inducitur fideicommiſ ſum, ſcilicet, prohibeo, ne alienes, aut iubeo in mea familia permanere, vel peto quod fundus de familia non exeat, nec aliter explicat; & numer. 14. vſque ad numerum 26. adducit contrarias, & diuerſas ſententias quorundam, quod ex prohibitione alienationis, fideicommiſ ſum inducatur; aliorum autem, quod non inducatur. Et Antonij Gabriel, commun. concluſion. lib. 4. titulo de fideicommiſ ſis, concluſione 9. mentionem facit, quo loco ille exactè articulum explicandum aſ ſumpſit. Et numer. 29. ipſe Mieres, inquit quod prohibitio alienationis facta in maioratu, primo vocato, extenditur ad alios deſcendentes; & citat Gregorium Lopez, ita in terminis dicentem. Et numer. ſequent. alia quoque adducit, vt oſtendat, an ex prohibitione alienationis, fideicommiſ ſum inducatur; ſed articulum prædictum non explicat, nec aliquid certum reſoluit; imò nec Molinæ mentionem facit in loco relato, ſcilicet d. cap. 5. num. 16. Alter autem Molina, tomo 3. diſputat. 590. in[*] verſic. Secunda eſt, fol. 161. Ludouic. Molinæ doctrinam refert, & dicit, ſe exiſtimaſ ſe eam eſ ſe veram, quando vocatis aliquibus primogenitis expreſ ſis ad inſtitutionem adiecit prohibitionem ab ſolutam, miniméque directam ad ſolos ita vocatos, qua abſoluté prohibuit ea bona alienari, reddita ea ratione, vt perpetuò in familia conſeruentur ſecus autem, ſi vocatis expreſ ſim aliquibus primogenitis, ipſos prohibuit ea bona alienare: quamvis enim tunc rationem reddat, vt perpetuò in familia conſeruentur; id quidem erit ratio motiua, & finalis earum particularium vocationum, & prohibitionis, qua ita vocatos alienare ea bona prohibuit; atque hæc duo erunt media conducentia, & partialia, vt is finis ſequatur, ſi vltimus ex ita vocatis, & prohibitis alienare, idem poſtea, & alij ſimiliter efficiant: non tamen ex tali prohibitione, & ratione reddita, ſufficienter colligetur inſtitutio maioratus, aut fideicommiſ ſi perpetui in ea familia: id quod apertè colligitur ex l. pater filium, §. fundum, Titianum, ff. de legatis tertio, vbi, cum pater fundum Titianum filio reliquiſ ſet, ac prohibuiſ ſet filium eum alienare, rationémque eius prohibitionis hanc reddidiſ ſet; ita demum fiet, vt fundus Titianus de nomine veſtro (hoc eſt de veſtra familia (nunquam exeat; definitur, non induci fideicommiſ ſum familiæ, ſed ſucceſ ſorem tali filio in eo fundo, poſ ſe illum alienare. Neque ſanè eſt negandum, illum in eo textu appoſitum, fuiſ ſe rationem, ac finem, cur is pater filio prohibuerit alienationem eius fundi, vt negare videtur Molina, vbi ſupra, numero 17. Eſt tamen ratio, ac finis vnde ſuit motus, vt ad cum finem ſolum adhibere intenderit id conducens partiale medium. Vnde Couarruu. & alij ſolum loquuntur, quando prohibitio alienandi eſt abſoluta, miniméque directa ad ſolos aliquos expreſ ſim vocatos; & redditur ea ratio, vt perpetuò ea bona in familia con ſeruentur. Hactenus Pat. Ludouicus Molina, qui præfata limitatione, magis videtur accedere quorundam iuris Interpretum ſententiis, in terminis iuris communis, qui ita reſtrinxerunt, ſiuè fideicommiſ ſi realis, & perpetui coniecturam admittere noluerunt, quàm primogeniorum Hiſpaniæ naturæ, quam præ oculis Ludouicus Molina habuit, eorùmque inſtituendorum finem præcipuum reſ pexit; quippe cum aliquibus vocationibus, & ſub ſtitutionibus factis, & expreſ ſis verbis ex quibus colligi poſ ſit, atque coniectura deduci, quod teſtator voluerit maioratum inſtituere, & rationem prædictam adiecerit, aut aliam ſimilem, etiam ſi prohiberet, vocatos metipſos bona alienare, dicens tamen, quod bona in familia perpetuò conſeruentur, atque maioratum perpetuum inſtituere velle, cenſendus erit, & ad res ipſas, aut bona relicta magis, quàm ad perſonas honoratas, prohibitione alienationis reſpicere. Nam (vt inferius dicetur obſeruatione ſeptima principali, & eruditè poſt Baldum, & alios obſeruauit Molina, libro 1. cap. 4. numero 22.) maioratus inſtitutio, in rem, non in perſonam dirigitur, & prohibitio alienationis realis cenſetur, & non perſonalis, & in rem ſcripta, vt afficiat res ipſas, vbicunque vadant; & non ſolum comprehendat primum ſucceſ ſorem, ſed etiam omnes ſucceſ ſores in infinitum, ideóque inſtitutio maioratus perpetua ſemper cenſenda eſt, provt etiam Ceuallos, d. quæ ſt. 725. numer. 7. & tribus ſequent, recté notauit, Quamuis ergo in terminis iuris communis, limitatio ea, ſiuè ad locum Ludouici Molinæ reſtrictio, quam conſiderauit Pat. Ludou. Molina, multorum Authorum ſententia, & opinione comprobari poſ ſet, & cum multis Fachineus, & Sfortia tenuerint in locis referendis infrà; apud nos tamen, & in his Regnis Hiſpanoùmque primogeniis, attenta eorum natura, & præ ſumpta teſtatoris mente, aliter, & provt Ludouicus Molina ſtatuit d. num. 16. & 17. dicendum videtur; nec abſque maximo myſterio Molina metipſe, maiorem eius articuli diſceptationem non aſ ſump ſit, ſed conſultò forſan, eam, & relationem contrariarum ſententiarum in terminis iuris communis omiſit, quod apud nos in Hiſpania, factis aliquibus vocationibus, & ſubſtitutionibus, & prohibita alienatione, adiecta ratione, vt bona perpetuò in familia conſeruentur. pro certo crediderit, aut qua ſi indubitatum ſupponat, in Hiſpania obtinere non poſ ſe contrariam ſententiam eius, quod dicto num. 16. & 17. reſoluit; nec minùs traditiones quaſ dam, & Doctorum diſtinctiones, de quibus Authores, nunc referendi, agunt: non etiam, aliorum diſtinctio, an in rem aut in bona, an in perſonas prohibitio alienationis dirigatur, cum adiectis dictis verbis: Vt bona perpetuò in familia mea conſeruentur. Etiam ſi vocati alienare prohibeantur, aut in cos prohibitio dirigi videatur, magis bona ipſa & res, quàm perſonæ grauatæ videantur, atque ita bona ipſa perpetuò debent remanere cum onere fideicommiſ ſi perpetui; idque euidenter comprobari poteſt, ex his, quæ ego metipſe ſcripta reliqui in commentariis lib. 2. c. 22. num. 47. & ſequent. & [*] ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 83. vbi ſcripſi, quod alienationis prohibitio, quando conſtat de voluntate teſtatoris expreſ ſa, vel ex coniecturis legitimis deducta, extra perſonas nominatas, atque in infinitum extendi, & perpetua iudicari debet; ex his quoque, quæ ibidem annotaui ex num. 78. vſ que ad num. 89. & d. cap. 9. huiuſce tractatus, n. 15. Nunc autem pro maiori huiuſce materiæ, & Ludouici Molinæ loci explicatione, vtrùm ſcilicet ex prohibitione alienationis bonorum, adiecta ratio[*] ne, vt bona perpetuò remaneant, aut conſeruentur in familia, inducatur ſimplex, perpetuum, & abſolutum fideicommiſ ſum inter omnes de familia teſtantis, tam in caſu alienationis, & contrauentionis, quam in caſu mortis, quod Molina omiſit, fortaſ ſis (vt dixi) quod pro certo crederet, apud nos certam futuram ſemper reſolutionem, quam tradidit; nec contrarias ſententias, aut opiniones in Hiſpania obtinere poſ ſe propter frequentiam maioratuum inſtituendorum, præ ſumptam teſtantium voluntatem, & vim prædictorum verborum. Pelaez etiam à Mieres, & cæteri huius Regni Authores; nonnullis, Burgos inquam de Pace, Ceuallos, & aliis exceptis, non diſputarunt obſeruandum, atque conſtituendum erit, pro accurata eiuſdem, quæ ſtionis explanatione, ſequentes Authores eſ ſe originaliter prælegendos, & me ingenti ſtudio. & diligentia eos perlegiſ ſe, & alios etiam conſultò omittere, quoniam ab eiſdem commemorantur.   Sunt itaque in propoſito dubio videndi omnino Anton. Gabriel, commun concluſion. lib. 4. titulo de fidicommiſsis, concluſ. 9. per totam.   Michaël Graſ ſus, receptar. ſententiar. §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 5. vbi latè in propoſito, & de contrariis DD. ſententiis.   Iacob, Philip. Portius, lib. 1. commun, opinion. concluſ. 38. per totam, vbi etiam contrarias ſententias, & quorundam diſtinctiones, ſeu conciliationes adducit.   Rolandus à Valle, in conſilio 23. per totum, lib. 4. Marcabrunus, in conſ. 85. num. 139. & pluribus ſequent.   Tiberius Decianus, in conſ. 3. num. 61. & ſequent. lib. 1. & in conſ. 106. num. 1. lib. 3. & in conſil. 26. num. 21. & in conſ. 2. num. 72. lib. 2. & in conſ. 50. num. 12. & pluribus ſequent. lib. 1.   Ioannes Cephalus, in conſ. 19. num. 6. & 7. lib. 2. & in conſ. 67. num. 24. lib. 1. & in conſ. 330. numer, 27. & ſequent. lib. 3. & in conſ. 729. & num. 34. lib. 5. & in conſ. num. 22. & ſequent. lib. 1. & in conſil. 157. num. 48. & ſequent. lib. 2.   Siluanus, in conſ. 6. ex num. 20. cum ſequent.   Pet. Paul. Pariſius, in conſ. 26. lib. 2. & in conſ. 30. num. 22. & ſequent. & in conſ. 31. & in conſ. 52. eod. libro 2.   Curtius iunior. eruditè admodum, & egregiè in conſ. 218. per totum, vol. 3.   Iacobus Menochius in conſ. 85. numer. 103. & ſequent. lib. 1. & in conſ. 197. ferè per totum, lib. 2. & in conſ. 50. num. 14. & ſequent. lib. 1. & in conſ. 1088. num. 8. lib. 11. & præ ſumptione 67. num. 17. & 2. ſequent. lib. 4.   Alciatus, in l. peto, §. fundum, num. 6. ff. de legatis 2. & in conſ. 36. numer 9. volumine 9. & in conſilio 102. num. 3. 4. eodem volum.   Franciſcus Burſatus, in conſ. 52. ex num. 39. cum. ſequent. lib. 1. & in conſ. 262. num. 16. lib. 2. & in conſ. 156. & in conſ. 165. eodem lib. 2.   Villalobos, commu, opinion. verbo, alienatio, numero 90.   Bareta, in conſ. 18. per totum.   Marzarius, de fideicommiſ. quaeſt. 27. part. 2. & in conſ. 4. M. Anton. Eugenius, in conſil. 81. per totum.   Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 147. lib. 2. & in conſ. 279. per totum lib. 3. & in conſ. 528. ex num. 8. cum ſeq. lib. 6.   Franciſcus Vegius, in conſ. 66. numer, 10. cum ſequent & in conſ. vltimo, ex num. 326. cum ſequent. vſque ad num. 503. vbi vide omnino.   Ioannes Franciſcus de Ponte, in conſilio 46. ex num. 21.   Octauianus Cacheranus, Senatus pedemont. deciſ 50.   Caldas Pereira, de nominat. emphyteut. quæ ſt. 1. num. 59.   Ciofius, in conſil. 27. ex numero 9. cum ſequent.   Hieronymus Magonius, deciſ. Lucenſi 33. ex num. 1. cum ſeq.   Rota Romana, deciſ. 568. in 1. parte, in nouiſ ſimis, & deciſ. 694. ead. part. & deciſ. 12. part. 2.   Achilles Perſonalis, longa ſerie, & pleniſ ſima manu in tractatu adipiſcendæ. poſ ſeſ ſionis, ex num. 192. vſque ad num. 233.   Ambroſinus, deciſ. Peruſina 3. ex num. 6. & deciſ. 7. ex num. 18.   Alexand. de Neuo, in conſ. 38. per totum.   Ancharanus iunior, quæ ſt. 72. per totum 1. p. vbi latiſ ſimè.   Hieronymus Gabriel, in conſ. 132.   Petrus Surdus, in conſ. 67. & 96. lib. 1. & in conſ. 116. n. 16. eod. lib. 1. & in conſ. 11. num. 9. eod lib. & deciſ. 85. & deciſ. 123. num. 5.   Vimius, in conſ. 229. ex numer. 40. & con ſi 302. num. 23.   Borgnin. Caualcan. deciſ. 16. ex num. 17. cum ſequentib. parte 3. & deciſ. 5. num. 74. ead. part. & deciſ. 18. ex num. 6. ibidem.   Burgos de Paz, ciuilium, quæ ſtione 2. ex num. 115. vſque ad num. 121.   Cornazan, deciſ. Lucenſi, 122. ex num. 19.   Hieronym. Ceuallos, quæ ſtion. 725. per totam.   D. Ioan. Franciſcus del Caſtillo, deciſion. 143. ex num. 22. cum ſeq.   Ludouic. Caſanate, in conſ. 32. ex num. 14. cum ſeq. & in conſ. 34. num. 18. & 19.   D. Marta, verſ. 3. per totum.   Puteus, deciſ. 448. part. 2.   Bolognetus, in conſ. 15. ex num. 54.   Franciſcus Molinus, de ritu nuptiar. & pact. matrimon. quæ ſt. 24. num. 118. & 4. ſequentib. & num. 131. & 132. & 246. & duob. ſequentib.   Anton. Theſaurus, deciſ. Pedemontana 248. num. 4. & 14.   Alexand. Raudenſis, variar, cap. 39. ex num. 81.   Cardinalis Franciſ. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. titul. 14. num. 24. vbi vide. Petrus Anton. de Petra, de fideicommiſsis, quæ ſt. 5. ex num. 41. fol. 51. vſque ad num. 248. vbi dicto numero 41. & 42. adducit opinionem negatiuam, quod ex prohibitione alienationis bonorum, adiecta ea ratione, quia vult ea bona conſeruari in familia ſua, non inducatur fideicommiſ ſum, niſi in caſu alienationis tantum, & quamplurimos Authores pro ea commemorat. Statim autem ex num. 43. vſque ad numerum 46. Contrariam opinionem affirmatiuam recenſet, quod ſcilicet inducatur ſimplex & abſolutum fideicommiſ ſum, tam in caſu alienationis, quàm in caſu mortis; & inquit, quod hæc opinio crebrior videtur, & ſi authoritatibus certandum eſt, dubio procul numero, & pondere vincit contrariam; quod ſi rationibus agatur, multominus ab hac poſteriori ſententia recedendum videri. Poſtmodùm autem, ex num. 46. cum pluribus ſeqq. exiſtimat, quod hæ opiniones poſ ſint conciliari, conſideratis caſibus nonnullis, & factis aliquibus concluſionibus, de quibus latiùs ibi. Andreas Fachineus, controuerſ. lib. 4. cap. 49. per totum, fol. 454. vbi vide omnino; & is quidem affirmatiuam opinionem magis probauit, quod ſcilicet ſimplex & abſolutum fideicommiſ ſum inducatur, expreſ ſa ratione prædicta, quia vult. bona ſua perpetuò in familia conſeruari. Fachineus idem lib. 10. c. 19. fol. 1269. vbi aliter ſtatuit, quando alienationis prohibitio relata videtur ad perſonas eorum, qui honorati, aut inſtituti fuere, quaſi ad ipſas videatur reſtricta. Simon de Prætis, lib. 3. interpret, 3. dubit. 3. ſolut. 10. per totum, ex fol. 138. vbi affirmatiuam opinionem, magis probare videtur, & fideicommiſ ſum abſolutum, & generale, ex dicta ratione induci; prout latiùs ibi. Pancirolus in conſ. 64. & 193. Angelus Matheatius, de legatis & fideicommiſsis, lib. 1. cap. 24. per totum, fol. 51. vbi diuerſos caſus, ſpeciéſque diuerſas conſiderat; & neque vnam, neque alteram opinionem conſtanter tuetur. Cæ ſar Barzius, deciſione Bononiæ prima per totam, vbi affirmatiuam opinionem quod ſimplex, & abſolutum fideicommiſ ſum inducatur magis probauit. M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, artic. 14. per totum, ex fol. 127. vbi dubium prædictum propoſuit numer. 10. & numer. 14. negatiuam retulit opinionem; & numer. 15. affirmatiuam. Poſtmodum autem, diuerſas fideicommiſ ſorum formulas conſiderauit, numer. 15. in fine, & numer. 16. & ſequentibus atque ex numer. 18. vſque ad numer. 25. con ſtanter tuetur negatiuam opinionem, quod ſcilicet non inducatur ſimplex & abſolutum fideicommiſ ſum, etiam in caſu mortis, ſed dumtaxat in caſu alienationis; & contrariæ opinionis fundamentis ſatisfacit, reſponſúmque præbet; eam tamen modificat ex ſententia aliorum, prout inferius videbitur, & latiùs ipſe notauit. Bertazolus, conſil. ciuili 6. lib. 1. vbi latè. Caballinus, milleloquio 461. 1. parte. Stephanus Gratianus, tom. 2. cap. 280. per totum, fol. 341. & tom. 4. capit. 774. num. 18. 19. & 20. fol. 495. vbi affirmatiuam opinionem magis probauit; & cap. 776. num. 14. 15. & 16. 17. fol. 499. Cardinal. Tuſchus, tom. 3. liter. F. concluſ. 262. & 263. ex fol. 815. Achilles Pedrocha, in conſ. 19. ex num. 40. vſque ad num. 46. & num. 56. & in conſ. 38. num. 141. & 144. 145. & in conſil. 40. num. 322. vbi vide. Maluaſ ſia, in conſ. 50. num. 17. & ſeqq. Anton. Faber. coniecturarum libro 14. capit. 7. & 8. & 9. & 11. vbi explicat iura nonnulla, quæ ad propoſitum faciunt. Intrigliolus; deciſ. Siciliæ 39. num. 27. Franciſcus Merlinus, deciſ. 97. num. 36. & 37. vbi Bartoli, & ſequacium opinionem affirmatiuam probauit, quod cenſeatur inductum perpetuum abſolutum fideicommiſ ſum inter omnes de familia; & quod cenſeantur grauati vnus poſt alterum reſtituere bona; atque ex prædicta ratione, quia voluit bona perpetuò conſeruari in familia, extendi fideicommiſ ſum vltra perſonas nominatas, & cen ſeri reale; & adducit plures Authores ita tenentes. Gaſpar Theſaurus, forenſium libro 3. quæ ſt. 117. fol. mihi 100. & 101. vbi contrarias ſententias adducit, & decem caſus principales, pro explicatione dictæ quæ ſtionis conſtituit; & in primogenitura, ſiue maioratu veriorem opinionem exiſtimat affirmatiuam; atque ita conuenit Ludouici Molinæ reſolutioni, prout ibi videri poterit. Seraphinus, deciſ. 883. Rotæ, & deciſ. 568. num. 9. part, 1. diuerſorum, & deciſ. 100. num. 7. p. 1. D. Garc. Maſtrill. deciſ. 266. ex n. 32. atque ex n. 53. Alexand. Ludouiſius, deciſ. 433. num. 12. fol. 432. Oliuerius Beltraminus, ibidem lit. B. num. 22. Ioſephus de Seſe, deciſ. 232. per tot. vbi quatuor principales concluſiones conficit in hac materia; & deciſ. 254. num. 92. & ſequent. vbi aſ ſerit, opinionem Bartoli eſ ſe magis communem, eámque probauit, prout ibi videri poteſt. Idem ſeſe, deciſ. 233. per tot. vbi excitat dubium an verba, de vno in alium, inducant fideicommiſ ſum perpetuum. Camillus de Medicis, in conſ. 126. Fabius Turretus, in conſ. 82. ex num. 39. volum. 1. Valençuela Velazquez, in conſ. 40. ex num. 1. vſ que ad numer. 24. vbi notabiliter, & vtiliter conſiderauit nonnulla in hac materia, & ad primogenia Hiſpanorum neceſ ſaria, videlicet quod familiæ relictum, debet eſ ſe perpetuum, tranſeundo de vno in alium. Et quod diuiſio eſt ſpecies alienationis, & diuiſionis prohibitio continet alienationis prohibitionem; & diuiſione prohibita, quod prohibetur omnis actus, per quem illa loqueretur. Et vnio eſt conformis naturæ vinculi, diuiſio contrariatur illi. Et diuiſio tendit ad di ſtinctionem ſubiecti; & diuiſione fit paruum, quod magnum eſt. Et diuiſio ampliſ ſima patrimonia corrumpit, & diuiſa bona, minus vtilia ſunt, quam vnita. Et diuiſio facultatum in plures partes, facit familiam vileſcere. Et familiarum honeſtas, & dignitas, non conſeruatur ſine diuitiis; & diuitiæ conſeruant familias, & ſine ipſis deprimuntur. Et cauſa aſ ſignata à teſtatore, quia deſiderabat bona con ſeruari in familia, inducit realem prohibitionem non alienãdi . Et verbũ , perpetuamente, intelligitut ſine temporis præfinitione. Et verbum, perpetuamẽ te , inducit abſolutum fideicommiſ ſum in fauorem familiæ. Et prohibitio alienationis, etiam in dubio cenſetur facta contemplatione familiæ; & paria ſunt diſponere, quod bona conſeruentur, vel quod non alienentur extra familiã Et teſtator, quando eſt Nob ilis præ ſumitur familiam conſeruare voluiſ ſe per bona ſua nobilia; & fideicommiſ ſum inducitur, & repetitum cenſetur ex qualitate rerum, & bonorum, & intereſt, bona ſtabilia, qualificata conſeruari in familia, & conſeruare conſanguineis bona immobilia. Hactenus is Author; & notabiliter quidem in propoſito eorum, quæ hoc §. & præcedentibus tradidimus; idcirco ipſius concluſiones, hoc loco inſerere placuit. Sfortia Oddi, de fideicomm. per alienat. prohibition. inducen. 3. part. quæ ſt. 11. articul. 1. & ſequent. vſque ad quæ ſt. 12. ex fol. 69. vſque ad fol. 87. qui primo loco explicat artic. 1. Fideicommiſ ſum in caſu contrauentionis, quod ſit; Et quod in caſu mortis, fideicommiſ ſum etiam ſimplex quod ſit; & quod duplex; & quod abſolutum; & nonnullas differentias adducit. Et articulo ſecundo ex propoſito explicat, vtrum ex propoſitione alienationis, ſemper oriatur fideicommiſ ſum in caſu contrauentionis; & dicit communem opinionem eſ ſe pro affirmatiua, quod ſcilicet oriatur fideicommiſ ſum abſolutum. Et articulo tertio, inquirit, an ex prohibitione alienationis oriatur fideicommiſ ſum etiam in caſu mortis, ſiue abſolutum; & inquit eſ ſe dubium ampliſ ſimum, & diſtinguendos eſ ſe plures caſus ad mentem Doctorum, & per articulos ſeparatos, & primus articulus eſt, quando teſtator principaliter diſponit, bona ſua in familiæ conſeruari; & tunc inquit communem opinionem eſ ſe pro affirmatiua parte, nempe oriri hoc caſu fideicommiſ ſum abſolutum, etiam in caſu mortis; & adducit nonnulla exempla. Et articulo quarto dubitat, vtrùm fideicommiſ ſum, etiam in caſu mortis reſultet, quando teſtator ſimpliciter prohibuit alienationem extra familiam, videlicet, prohibeo bona mea alienari extra familiam meam, ſiue de nomine meo, ſiuè agnatione mea exire: & inquit, magis communiter receptam opinionem negatiuam, quamuis affirmatiuam nonnulli tenuerint. Et articulo quinto inquirit, vtrùm fideicommiſ ſum perpetuam, & abſolutum reſultet, etiam in caſu mortis; ex prohibitione alienationis, quando teſtator expreſ ſit fauorem familiæ, per modum cau ſ æ, ſed enuntiatiuè tantùm, non diſpoſitiuè. Et tunc diſtinguit, an prohibitio alienationis eſ ſet per ſe nuda; an valida, & veſtita? & concludit, quod quando prohibitio eſ ſet veſtita, induceretur fideicommiſ ſum perpetuum & abſolutum, & plura exempla adducit. Ex quo placitum, & re ſolutionem Ludouici Molinæ, lib. 1. dicto cap. 5. numero 16. comprobat apertè; cùm in Hiſpanorum primogen. & apud nos, ſemper cauſa cenſetur eſ ſe veſtita, & in fauorem omnium de familia facta, quod ſ æpè hoc ipſo tractatu diximus. Et articulo ſexto, eandem reſolutionem tuetur, quando adiecta di cauſa, ſiuè ratio iſta, per viam diſpoſitionis expreſ ſ æ, nempè, Prohibeo bona mea alienari, quia volo illa in familiæ mea conſeruari; provt latiùs ibi videri poterit. Tandem Sfortia ipſe, eadem quæ ſt. 11. artic. 8. generaliter ſtatuit, vel vnam, vel alteram opinionem, affirmatiuam ſcilicet, vel negatiuam limitati, declarari, vel cum alia conciliari poſ ſe pluribus in caſibus, quos ibidem adducit; & generaliter ex coniecturis; atque præ ſumpta mente fideicommiſ ſum dici debete ſimplex, & abſolutum; quod longa ſerie ibi comprobat, & quamplurima exempla adducit. Denique, & de eadem materia, atque diſceptatione huiuſce capitis eſt videndus Farinacius, nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ anni 1618. deciſ. 10. per totam, & 11. per totam, & 14. per totam, & deciſ. 35. numer. 13. & 14. & deciſ. 44. & deciſ. 143. & 125. & 193. per totam, vbi vide omnino; & deciſ. 300. per totam, vbi etiam vide omninò, tomo 1. par. 1. & deciſ. 144. numer. 16. & 19. & ſequent. & deciſ. 182. num. 4. & deciſ. 203. & 231. tomo 1. partis 2. & deciſ. 267. eadem parte, & tomo. Ex quò quidem nihil certum deduci poſ ſe videtur; nam aliquando primam opinionem affirmatiuam probare videtur, atque ſtatuere, quod fideicommiſ ſum ſimplex, & abſolutum cenſetur inductum ad fauorem familiæ, ex prohibitione alienationis, vt bona in familia remaneant, vel vt in familia conſeruetur, tam in caſu mortis, quam alienationis. Aliquando verò contrariam opinionem amplectitur, & in caſu alienationis induci duntaxat fideicommiſ ſum, nec extendi, ſi ad certas perſonas fuerit reſtrictum, aut relatum. Aliquando etiam conſiderat, an fideicommiſ ſum fuerit reale, vel perſonale; ſiuè an perſonas tantum, an res, & bona, prohibitio ipſa reſpiciat. Aliquando etiam diſtinguit, an dicta clauſula, vt bona remaneant in familia, ſtet diſpoſitiuè, an con ſequutiuè cum præcedentibus ſubſtitutionibus, & ad illas acceſ ſoriè veniat: ſiuè nulla præcedente prohibitione alienationis, poſt factas ſubſtitutiones, adiiciat teſtator clauſulam illam, quoniam vult bona in familia ſua perpetuò conſeruari, prout videre licet dicta deciſione 193. & deciſione 300. vbi principaliter tractauit materiam. Aliquando denique ex varietate rerum, cauſarum, & perſonarum, coniecturarúmque vi, & virtute, ex verbis etiam collectiuis, aut non collectiuis, aut tractum ſucceſ ſiuum habentibus, ſiuè perpetuitatem denotantibus, vel non, diuerſimodè ſtatuit, & Rotam Romanam ſtatuiſ ſe profitetur, nec omnibus caſibus, & negotiis poſ ſe diſtinctiones illas applicari, ſed pro qualitatibus diuerſorum negotiorum diuerſiſque rerum, & perſonarum, & coniecturarum circunſtantiis, diuerſisve verbis, aut ſubſtitutionum conceptione, diuerſimodè etiam ſtatuendum, prout ibidem deprehenditur manifeſtè. Conſtat ergo, miram varietatem, & contrarietatem etiam in propoſito articulo penes Scribentes omnes reperiri, prout poſt Curtium iuniorem, notauit Mantica, libro 6. tit. 14. numer. 24. in principio. Ego verò omiſ ſis quamplurimis, quæ in terminis iuris communis excogitaueram, atque in medium proferre poſ ſem, & conſideratis his, quæ huius Regni diſpoſitionibus, & ſucceſ ſionibus, Hiſpanorumque primogeniis magis conducunt, atque conueniunt, nonnulla obſeruanda, conſtituendàque duxi, ex quibus Ludouic. Molinæ placitum, & coniectura illa, de qua d. cap. 5. lib. 1. numer. 16. & articulus prædictus, iure ipſo communi adeò controuerſus, dilucidè, & in vſu forenſi vtiliter explicabitur. In primis ergo conſtituo, articulum prædictum, vtrùm fideicommiſ ſum ſimplex, perpetuum, & ab ſolutum cenſeatur inductum per prohibitionem alienationis, expreſ ſa dicta cauſa, vt bona perpetuò in familia conſeruentur; eſ ſe quidem difficilem, & intricatum, & ab Interpretibus quamplurimis longa ſerie (vt vidimus) ſed à multis non ſatis diſtinctè, nec abſolutè explicatum, nec certa lege, certóve aliquo iure non ita deciſum, nec definitum, vt dubitandi, & vnam, vel alteram opinionem amplectendi, anſam, & occaſionem auferre potuerint. Iura namque, quæ pro vtraque parte expendi ſolent communiter, nihil concludenter probant, & facili negotio dilui poſ ſunt; ſicuti ex eiſ dem, anteà præcitatis Authoribus apparet. Et ad textum in dicta l. pater filium, §. fundum Titianum, poſt Bartolum, ſpeciſicè reſpondit Molina, dicto cap. 5. numer. 17. & ſequuti ſunt alij, à me relati, lib. 2. cap. 22. numero 85. Caldas etiam Pereira, de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 1. num. 59. fol. mihi 16. vbi alium intellectum Socini adducit, eùmque improbat, & Bartoli interpretationem amplectitur. Reſpondet etiam eidem textui Petra, de fideicommiſ. quæ ſtio 5. numero 81. Farinac. deciſ. 11. numer. 2. primæ partis, tomo 1. Textus etiam, in §. mater, eiuſdem legis, pater filium, & in l. peto, §. fratre, ff. de legatis 2. eundem articulum non decidit, & facile vitari poteſt ex his, quæ Anton. Faber. coniecturarum lib. 14. cap. 7. & 8. & 9. & 11. ſubtiliter adnotauit; & in terminis eidem reſpondit Petra, dicta quæ ſt. 5. num. 29. 30. & 31. Fachineus, lib. 4. dicto cap. 49. in fine, quod ſi rationibus certandum eſt, omnia quidem, quæ vnius, & alterius partis ſectatores, pro vna, & altera parte expendunt, facile etiam ſubuerti poſ ſunt, & qui vnam, vel alteram opinionem amplectuntur, contrariæ opinionis fundamentis ſatisfaciunt, reſ ponſ ùmque præbent, ſicuti Petra, Peregrinus, Menoch. Sfortia, & Fachineus, reſponderunt. Nec iure ergo certo, nec ratione aliqua concludenti, ita vt eidem ſatisfieri non valeat, definiri, aut reſolui poteſt propoſita altercatio. Diſtinctiones quoque eorundem, & caſus nonnulli, pro conciliatione opinionum, diuerſimode excogitati; vel ex capite aliquando procedunt, imaginariique videntur, vel in eaſdem communes opiniones contrarias, vnam ſcilicet, vel alteram reincidunt, ſicuti ex eiſdem Authoribus apparet manifeſtè. Secundò deinde obſeruandum, atque conſti[*] tuendum erit, eoſdem Authores commemoratos ſuprà, ſibi metipſis aliquando non conſtare, ſed modò vnam, modò aliam opinionem probaſ ſe; & nunc tueri eam ſententiam, quam olim confutarunt; ſicuti Menochium, & alios feciſ ſe, compertum eſt. Nec id mirum eſ ſet, ſi variatis caſibus, aut factorum ſpeciebus mutatis, ſententias quoque mutarent; verè tamen in eiſdem dubiis, eiſdémque caſibus, & in articulo principali, de quo hactenus, varij aliquando, & aliquando contrarij exiſtunt; ſicuti profitetur Curtius iunior, in conſ. 116. num. 8. Decius etiam, in conſ. 584. in principio, quod eſt repetitum in conſ. 637. dicit, hanc quæ ſtionem, in alto pelago agitari, & Doctores variè loqui, & ſe ip ſum ſecundum varietatem accidentium, & diuerſitatem factorum, variè quoque conſuluiſ ſe. Alciatus etiam, in conſ. 36. numer. 12. lib. 9. ſecundum vnam opinionem conſuluit; & ſecundum alteram, & contrariam, in conſ. 102. num. 3. & 4. eodem libro: provt vtrumque commemorauit Cardinalis Franciſcus Mantica, lib. 6. tit. 14. num. 24. in princip. fol. 247. & col. 1. eiuſdem numeri, in verſic. Et hæc opinio fol. 248. Tertiò conſtituendum, atque obſeruandum erit,[*] in ipſomet articulo, ſiuè diſceptatione propoſita, tres fuiſ ſe præcipuas Scribentium ſententias; vnam affirmatiuam, videlicet, quod fideicommiſ ſum purum, & abſolutum inducatur, etiam in caſu mortis; & huius ſententiæ fundamentum præcipuum eſt, quod fideicommiſ ſum inducitur quibuſcunque verbis, ſi modò ex eis voluntas teſtatoris colligatur, l. penul. ff. de leg. 1. l. cum proponeretur, ff. de leg. 2. l. cum virum, C. de fideicom. atque ex coniecturis etiam, fideicommiſ ſa elici poſ ſe, latè probaui ſuprà, ad initium huiuſce §. ſed ex verbis illis, quibus teſtator declarat, ſe velle vt bona conſeruentur, aut remaneant in ſua familia; voluntas teſtantis, quod fideicommiſ ſum perpetuum voluerit relinquere, velut manifeſtè deprehenditur; neque enim in familia bona conſeruari poterunt, niſi fideicommiſ ſum inducatur perpetuum & abſolutum 3 per quod ad eos, qui ſunt in familia, perueniant; atque ideò fideicommiſ ſum ipſum, perpetuò inſtitutum, cen ſeri debet. Et hanc rationem in terminis aſ ſignauit ex communi DD. traditione Fachineus, d. cap. 49. in princip. lib. 4. & alias adiungunt cæteri relati ſuprà. Ceuallos etiam, d. quæ ſt. 725. & Petra, in lo co commemorato ſupra. Et ſequuti. ſunt hanc reſolutionem cum aliis multis, Surdus, in conſ. 412. num. 14. & in conſ. 443. numer. 23. lib. 3. Franciſcus Merlinus, deciſione 97. num. 36. & viginti & ſex Authores, pro eadem ſententia, quod ex prohibitione alienationis, adiecta dicta ratione, videatur teſtator voluiſ ſe conſtituere ſimplex & absolutum fideicommiſ ſum; non ſolùm in caſu alienationis, ſed etiam in caſu mortis; adduxit Menochius, & ita reſoluit: cùm tamen aliis in locis contrarium ſu ſtinuiſ ſet, in conſ. 1078. num. 8. lib. 11. Corneum inquam, Crot. Riminal. ſenior, Socin, ſenior. Iaſ. Ruin. Decium, Gozadinum, Curt. iun. Durand. Ripam, Alban. Crauet. Cephal. Roland. Anton. Gabriel. Simonem de Prætis, Beccium, Decianum, Molinam, Petram, Alciat. Collegium Papienſe, Oſaſcum, Rot. Roman. & concludit, hanc eſ ſe veram, & receptam opinionem, pro qua etiam extant, & alij permulti, quos retuli ſuprà, & qui ab eiſdem quoque præcitantur. Altera verò, contrariaque opinio fuit, non induci ſimplex, & abſolutum fideicommiſ ſum, etiam in caſu mortis, ſed duntaxat in caſu alienationis, & contrauentionis. Et huius opinionis præcipuum fundamentum eſt, quod prohibitio alienationis facta ſine cauſa, non valet; l. filius familias. §, Diui, ff. de legatis 1. ideo vt valeat, adiicitur clauſula illa à teſtatore, quia vult bona ſua in familia conſeruari, & conſequenter talis clauſula hoc tantùm operatur, vt prohibitio valeat; & ſi res alienentur, actio illis competat, qui ſunt in familia; non autem, vt ſimplex, & abſolutum fideicommiſ ſum inducatur. Et ita pro hac parte extant, quamplurimi iuris Interpretes, ſicuti conſtat ex his, quos ordine recenſui ſuprà, & à Petra commemoratis, dicta quæ ſt. 5. num. 41. Sfortia, in loco ſuprà relato, & conſtanter eam tuetur, & contrariæ opinionis fundamentis reſpondet, eiſque ſatisfacit Peregrin. de fideicommiſ. dict. art. 14. ex num. 11. vſque ad num. 25. & pro hac ipſa opinione vndecim Authores expendit Menochius, dicto conſ. 178. num. 8. Alexand. inquam, Socin. ſen. Ruin. Decium, Socinum iun. Cephal. Mantic. Oſaſc. Peregrin. Sfort. & Surdum, qui & alios plures recenſere poſ ſet, provt Peregrin, vbi ſupra, numer. 15. recenſuit. Tertia fuit aliorum ſententia, qui diſtinctione adhibita, articulum prædictum explicarunt vt ſcilicet, ſi prohibitio alienationis valeat, & non ſit nuda, ſed cum cauſa facta, hoc eſt, contemplatione, & fauore certæ perſonæ, vel cauſ æ; tunc ex ea clauſula adiecta, quia voluit bona in familia perpetuò conſeruari, abſolutum inducatur fideicommiſ ſum, vt putà, ſi teſtator prohibuerit bona alienari extra familiam; ex eo enim apparet, eum habuiſ ſe conſiderationem familiæ ſuæ, vt bona ſcilicet tranſitent ad eos, qui ex ſua familia eſ ſent, ſi verò prohibitio nuda eſ ſet, tunc ex clauſula ipſa, quia voluit, &c. Fideicommiſ ſum inducatur in ca ſum alienationis duntaxat. Et ratio communis huius tertiæ opinionis eſt; quia cum prohibitio nuda eſt, non valet, abſque vlla cauſa adiecta; & ſic cau ſa quæ adiicitur, robur illi affert, vt valeat; & ideo non poteſt alium præterea effectum producere, & ſic fideicommiſ ſum inducere. Sed cum prohibitio per ſe valet, ne cauſa illa expreſ ſa, quia voluit bona conſeruari in familia, fruſtra adiecta videatur, ſiue ſuperflua remaneat, inducit ſimplex & abſolutum fideicommiſ ſum. Et eandem opinionem cum aliis ſequutus eſt Caſanate, in conſ. 33. num. 12. & 13. & in conſ. 34. num. 18. & tenuit etiam Farinac deciſ. 193. num. 6. 1. part. tom. 1. fol. 261. & deciſ. 300. num. 15. & ſequent. eadem parte, & tomo, fol. 391. Alios plures pro hac ipſa parte retulit Sfortia, de fideicommiſ. per alienation. prohibition. inducen. quæ ſt. 11. a. 5. fol. 73. vbi & fundamenta huiuſce di ſtinctionis adducit; verè tamen fundamentum prædictum, quo dicebatur, eam clauſulam efficere, vt valeat prohibitio, non autem vt inducatur fideicommiſ ſum; parum adſtringit, vtpote, cum apta, & potens ſit vtrumque operari; atque verba ipſa manifeſtam oſtendunt teſtatoris mentem, & familiæ, omniumque ex ea procedentium ſucceſ ſioni conſulere volentis, atque ita ex cauſa prohibitionem facientis: & ſimul bona ipſa, perpetuò in familia conſeruari, & manere deſiderantis; quod non aliter contingere poteſt, quàm ſi fideicommiſ ſum inducatur perpetuum, per quod, ad eos, qui ſunt de familia, perueniat. Quartò conſtituo, indagationis prædictæ diſcep[*] tationem, non eſ ſe ſine effectu, aut verbalem tantùm, ſed realem potius, atque effectus notabiles producentem; provt eos notarunt, atque aſ ſignarunt Hieronym. Magonius, deciſione Lucenſi 33. num. 2. & tribus ſequent. fol. 57. Peregrin, de fideicommiſ. d. artic. 14. numer. 7. & 8. Sfortia vbi ſupra, quæ ſt. 4. 5. & ſequent. & id ipſum notauit, quatuórque differentias principales inter fideicommiſ ſum in caſu alienationis, & fideicommiſ ſum ab ſolutum etiam in caſu mortis, adduxit Angel. Mattheatius, de legat. & fideicommiſ. lib. 1. cap. 24. numer. 17. & ſequen. quæ tamen omnes differentiæ, & earum tractatus, conſultò à me omittuntur; quoniam Hiſpanorum primogeniis, ſiue vinculis, & maioratibus, qui in Hiſpania frequenter fiunt adaptari, non poſ ſunt; attenta eorum natura, & perpetuitate; quod adeò certum, & compertum eſt, vt maiori comprobatione non indigeat. Sic ſane Ludou. Molina, dicto cap. 5. lib. 1. dicto numer, 16. & 17. non abſque myſterio maiorem tractatum harum rerum non aſ ſumpſit, ſed ex propoſito omiſiſ ſe videtur, ideo quod exiſtimaret ex generali huius Regni conſuetudine, & his, quæ frequentiùs accidunt, teſtatores non ad alium finem, prædictam clauſulam adiicere, quàm vt velint iure perpetui vinculi, aut maioratus, bona in familia ſua perpetuò remanere, etſi non expreſ ſerint ſe maioratum facere; & onus reale iniungere bonis ipſis; vt ad initium huius §. dixi, & inferius repetam; nec ad eas differentias attendant, quas prædicti Authores excogitarunt, quod credimus veriſ ſimum, & teſtatorum menti admodùm conueniens. Quintò conſtituo, Ludouicum Molinam, dicto[*] num. 16. & 17. ſequutum fuiſ ſe affirmatiuam ſententiam relatam ſuprà, quæ fuit Bartoli, in dicta l. pater filium, §. fundum Titianum, num. 1. vbi Bartolus dixit, quòd ſi pater prohibuit filio hæredi in vita ſua alienare, adiecta ratione; & cauſa; quia vult bona ſua nunquam exire de domo ſua, ex hoc reſultat perpetuum fideicommiſ ſum: & ſequuntur innumeri relati ſuprà, & à Petra, dicta quæ ſt. 5. ex num. 43. & per Menoch. dicto conſ. 1078. numer. 8. lib. 12. & eſt ponderandum, verba illa prohibitionis ad perſonam filij hæredis inſtituti relata fuiſ ſe, & adhuc tantam vim facere Bartolum in verbis ſequentibus, quæ generaliter, atque in rem concepta ſunt, vt perpetuum fideicommiſ ſum inductum eſ ſe, acutiſ ſimo igenio crediderit. Vnde etiam ponderandum eſt, in Hiſpanorum primogeniis, ſiue vinculis, & maioratibus id ipſum Molinam, acuto indicio apertè voluiſ ſe, ex quo Bartoli doctrinam ponderat, atque amplectitur, ſicque maioratum perpetuum induci, expreſ ſa dicta ratione, tametſi prohibitionis verba, ad vocatos, vel ſubſtitutos, per ſonaliter relata fuerint; & id ipſum voluit Hippolyt, Riminald. in conſ. 482. lib. 5. in caſu quodam, in quo, cùm præceſ ſiſ ſent vocationes perſonales filiorum, hæc verba adiecit teſtator: Prohibens inſuper, & expreſsè vetans dictis filiis ſuis, & hæredibus, & eorum deſcendentibus venditionem, & alienationem quamcunque bonorum ipſius teſtatoris; quia vult ea. bona perpetuò remanere in familia ipſorum de Panchalis. Et concludit num. 33. Ex dictis verbis inductum fuiſ ſe fideicommiſ ſum perpetuum; pro conſeruatione familiæ: Et num. 34. inquit; Sicque concludit etiam Ripa, in dicto §. Diui, numer. 112. Quare patet, etiam fauore tranſuer ſalium id habere locum. Et idem probauit Petra, de fideicommiſ. dicta, quæ ſt. 5. numer. 42. Cum ſequent. Ludouicus itaque Molina, affirmatiuam hanc opinionem Bartoli, amplexus fuit, vel quod crederet, veriorem eam eſ ſe, etiam in terminis iuris communis, provt etiam veriorem, & crebriorem, cum aliis multis dixit Petra, numer. 43. Merlinus, dicta deciſ. 97. numer. 36. Marta, voto 3. Franciſc. Molinus, & alij multi relati ſuprà, & in ſtricta diſputatione, magis probauit Fachineus, lib. 4. dicto cap. 49. aut quod forſan, crediderit, quod poſito, quod in terminis iuris communis, & fideicommiſ ſorum aliarum Nationum, ſiuè pròuinciarum, articulus eſ ſet dubius, & contrarietatem haberet; in Hiſpania tamen, vbi maioratuum inſtitutio adeò aſ ſidua, & frequens eſt, de ipſa ambigi non valeret; vtpote, cùm menti, & præ ſumptæ teſtatorum huius Regni voluntati, & deſiderio, adeò conueniens eſ ſet; provt præ ſumptam teſtatoris, voluntatem, & pro ea ponderauit expreſsè poſt Alciat. Mantic. lib. 6. dicto tit. 14. num. 24. in verſ. Et meritò inquit, folio 284. vbi in hæc verba ſcripſit: Et merito (inquit) quia quando teſtator dicit ſe velle, quod bona in familia conſeruentur, hæc verba non debent reſtringi, tanquam appoſ ìta ſine cauſa confirmandæ prohibitionis, ne videatur nuda, provt ipſe ſenſit: ſed generaliter intelligi, vt declarent mentem teſtatoris ſimpliciter fideicommittere volentis, Et aduertendum eſt, quia loquitur etiam quando teſtator ſimpliciter ſcripſit, ſe prohibere alienationem, & poſtea rationem ſubiunxit, quia velit bona in familia conſerueri. Nam in hoc etiam caſu dicit, fideicommiſ ſum abſolutum induci, ſecundum opinionem Aret. in dict. §. cohæredes, quam putat veriorem: quia verba illain vim rationis adiecta debent ampliare præcedentem diſpoſitionem. Hactenus Cardin. Franciſcus Mantica, cæteri etiam huius Regni Scriptores, Pelaez inquam à Mieres, Velazquez Auend. Pat. Ludouic. Molina, Flores Diaz de Mena, & D. Perez de Lara, qui etiam articuli prædicti exactam explicationem omiſerunt, & ſequuti ſunt Ludouici Molinæ reſolutionem, pro certo quoque crediderunt, ſententiam eam affirmatiuam, in maioratibus Hiſ paniæ, abſque dubio procedere, & obtinere debere: quod & ego ipſe arbitror, & in terminis etiam iuris communis, admodum probabilem videri; quamuis negari non poſ ſit, quin iure ipſo communi attento difficultatem, & contradictionem haberet. Atque ex his, in neceſ ſariam conſequentiam in[*] fertur, in Hiſpanorum primogeniis, & maioratibus, vinculísque perpetuis, quæ aſ ſiduè in his Regnis inſtituuntur, & fiunt; ſecundam opinionem negatiuam minimè obtinere poſ ſe, & minùs tertiam aliam opinionem diſtinguentem, de quibus ſuprà: ſicque in conſideratione haberi non debere, an præcedat nuda, & ſimplex prohibitio, & poſtmodùm expreſ ſa ſit ratio generalis, quia volo, bona mea in familia, aut domo mea, perpetuò conſeruari; an verò prohibitio alienationis, quæ præceſ ſit nuda non ſit, ſed veſtita; provt Mantica, Peregrinus, Farinac. Caſanate, alij relati ſuprà diſtinguunt: vno namque, & altero caſu, maioratum perpetuum inducendum, inſtitutúmque cen ſeri, dicendum eſ ſe: ad quod non modò peculiaris maioratuum Hiſpaniæ natura, & perpetuitas, præ ſumptáque teſtatorum voluntas, à conſuetudine huius Regni, & maioratuum inſtituendorum frequentia deducta, ſed etiam ratio ipſa in terminis iuris communis per Fachineum, & alios conſiderata, concludit, quod maioratus perpetuus inſtitutus cenſeri debeat ex adiectione prædictæ clau ſulæ; tametſi teſtator non expreſ ſerit ſe maioratum inſtituere. Rurſus, quod in Hiſpanorum primogeniis, & in teſtatoribus huius Regni, ratio illa, quæ à nudo præcepto prohibitionis, ſiuè prohibitione nuda, fundamentum ſumit, attenta ipſorum natura, & præ ſumpta teſtatorum voluntate, ceſ ſauerit omnino, prout ſtatim dicetur; nunquam enim nuda dici poterit, ex quo ob fauorem totius familiæ, bonorúmque, & memoriæ teſtatoris conſeruationem perpetuam, facta ſemper videbitur, provt eruditè, Ludouicus Molina obſeruauit, lib. 1. cap. 6. numer. 30. Pelaez à Mieres, 4. par. quæ ſt. 1. numer. 5. Valen. Velaz. in conſil. 40. ex numer. 1. cum ſequent. & mirè vrgent, ea quæ conſiderarunt Petra, de fideicommiſsis, quæ ſt. 1. ex numer. 62. & numer. 85. Angelus Mattheatius, de legat. & fideicommiſ. lib. 2. cap. 22. ex. num. 3. Ex dictis quoque infertur, atque in neceſ ſariam conſequentiam, quod in omnibus illis caſibus, & exemplis conſideratis à Petra, dicta quæ ſt. 5. num. 110. vſque ad num. 166. vbi adduxit 21. exempla, vt explicaret prædictum articulum, id ipſum obſeruandum erit, quod ex Molina aſ ſerimus, maioratum inquam in Hiſpania inſtitutum cenſeri, tamet ſi maioratus expreſ ſio facta non ſit: cùm in primogeniis ipſis, fortiùs, & vrgentiùs quàm in fideicommiſ ſis iuris communis, reſolutiones illæ Petræ vrgeant, & procedere debeant. Et idem quoque ſtatuendum eſ ſe, diximus ſuprà alio §. in omnibus exemplis adductis à Simone de Prætis, lib. 3. interpr. 3. dubitat, 3. ſolut. 2. ferè per totam, folio 139. idem etiam obſeruandum erit in omnibus illis, variísque fideicommiſ ſorum formulis, quas conſiderauit Angelus Mattheatius de legat. & fideicommiſ. d. cap. 24. per tot. vt ſcilicet maioratus perpetuus in ſtitutus ſemper videatur, id quod apertè deduci debebit ex reſolutione Molinæ, lib. 1. dicto cap. 5. numero 16. & datis, figuratiſque terminis, ab eodem Molina conſideratis ibi. ante num. 1. Infertur denique, ex hactenus dictis, atque in[*] neceſ ſariam conſequentiam eorum, quæ ſcripſimus; Peregrini etiam, de fideicommiſ ſis, artic. 30. ex numer. 2. vſque ad num. 20. fol. 274. & 275. annotationes, & reſolutiones nonnullas in terminis iuris communis, eiſdem Hiſpaniæ primogeniis, ſeu maioratibus, atque præ ſumptæ teſtatorum menti, à conſuetudine in hiſce Regnis teſtandi deductæ, non conuenire; imò in eiſdem caſibus, ibidem à Peregrino adductis, & in quibus temporalia fideicommiſ ſa eſ ſe dixit, & non perpetua; apud nos contrarium quidem dicendum, & imò eſ ſe perpetua, aut maioratum perpetuum inſtitutum videri, dicendum eſ ſe, etiam ſi teſtator id non expreſ ſerit, vbicunque teſtator ita in Hiſpania diſpoſuerit; provt diuerſos caſus Peregrinus ipſe conſtituit, & eoſ dem ferè quos Petra, Prætis, & Matheatius adduxerunt; atque ita apertè deduci ex his, quæ ego meripſe ſcripta reliqui in commentariis lib. 2. cap. 22. numer. 47. & 78. & ſequent. & 85. vſque ad num. 89. Marta etiam, voto 3. ex num. 3. Mieres, 2. par. quæ ſt. 6. numer. 379. Mattheatius, lib. 2. cap. 8. Petr. Surd. in conſ. 241. numero 8. & 9. & 37. & 38. & 49. & 50. Farinacius, deciſ. 125. per tot. 1. parte, tomi 1. & deciſ. 143. num. 5. & 10. & deciſ. 300. num. 3. eadem parte, & tomo. Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 11. Menoch in conſ. 1006. n. 5. & 46. lib. 11. Sic ſanè Peregrinum ipſum temperandum, & in nonnullis reſolutiones eius obtinere non poſ ſe; in aliis verò ſeruandas; & in hiſce Regnis, attenta dicta conſuetudine teſtandi, multo fortiùs procedere. Sextò & principaliter obſeruandum, atque con[*] ſtituendum eſt, iure communi attento, certiſ ſimum eſ ſe, quod prohibitio alienationis facta per teſtatorem, ſine cauſa, nullius quidem momenti eſt; dicitúrque nudum præceptum, quod ſucceſ ſores non adſtringit, nec alienationem impedire ſolet; vt probatur ex textu in l. pater filium, §. Iulius Agrippa, ff. de legat. 3. & in l. filius familias, §. Diui, ff. de leg. 1. & vtrobique communiter Scribentes, l. Lucius, in princip. ff. de legat. 3. l. quoties C. de fideicommiſ. l. 44. titul. 5. part. 5. & cum multis notarunt Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 5. per tot. Michael Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 5. numer. 1. Angel. Mattheatius, de legat. & fideicommiſ. lib. 1. cap. 24. in princip. & exornarunt Peregrin. de fideicommiſ. artic. 14. num. 1. per tot. Molina, lib. 1. cap. 6. ex numero 30. & lib. 4. cap. 1. num. 5. Mieres, 4 p. quæ ſt. 1. num. 5. Caſanate, in conſ. 33. num. 10. & 11. Stephan. Gratian. tom. 2. cap. 280. per tot. vbi adducit quamplurima, Azeuedus, in conſ. 18. num. 7. & pro certo ſupponit Mantic. lib. 6. tit. 14. num. 24. Prætis, lib. 3. interpret. 3. dubit. 2. ſolut. 10. à prin. & ego metipſe ita notaui ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 16. Valida autem eſt alienationis prohibitio, cùm repetitur facta fauore certarum perſonarum; & prohibito, contrà faciente, res alienata per fideicommiſ ſarium vendicatur; in quo etiam vnanimiter ſuperiores conueniunt, & notanter tradidit Peregrin. d. art. 14. num. 3. fol. 128. In Hiſpanorum autem primogeniis, propter peculiarem ipſorum naturam, & finem, in quem diriguntur, aliter ſtatuendum eſ ſe dixi ſuprà; & Molina notauit num. 31. & 32. dicto cap. 6. & ego ipſe notaui ſuprà hoc eodem tractatu, capite nono, num. 84. Inde & conſequenter apparet, ceſ ſare omnino,[*] quod attinet ad primogenia, & maioratus Hiſpaniæ, fundamentum illud, quo negatiuæ, ſecundæque opinionis relatæ ſuprà Authores adducuntur, atque excitantur præcipuè, quod ſcilicet prohibitio alienationis facta ſine cauſa non valet; ideò vt valeat, illa clauſula adiicitur à teſtatore, quia vult bona ſua in familia conſeruari, vnde clauſula ea hoc tantùm operatur, vt prohibitio valeat; & ſi res alienentur, actio illis competar, qui ſunt in familia; non autem, vt abſolutum fideicommiſ ſum inducatur. Ceſ ſare etiam, & tertiæ opinionis diſtinguentis fundamentum quoque præcipuum, quod cùm prohibitio nulla ſit, & non valeat abſque illa clauſula adiecta; tunc cauſa, quæ adiicitur robur illi affert, vt valeat; & ideo non poteſt alium prætereà effectum producere, vt fideicommiſ ſum abſolutum inducat; ſed cùm prohibitio per ſe valet, tunc clau ſula ipſa, quia volo, bona conſeruare in familia, ne fruſtra adiecta videatur, fideicommiſ ſum inducit; provt ſuprà rationem hanc expendi. Apparet ergo ex his, in Hiſpanorum primogeniis, & in his Regnis, attenta conſuetudine teſtandi, & fine, in quem diriguntur diſpoſitiones, per verba collectiua factæ, aut quæ tractum habent ſucceſ ſiuum, id omnino ceſ ſare; tùm quia quod attinet ad ſecundam opinionem, & eius fundamentum, prohibitio alienationis, nunquam ſine cauſa facta videbitur; ſed eo ipſo quod in fauorem familiæ, aut omnium de familia, aut agnationis, aut Domus, aut alio ſimili modo teſtator diſpoſuerit, velut expreſ ſa diſponendi cauſa diiudicari debet, & inde fideicommiſ ſum abſolutum induci, cum aliàs nihil operaretur, & etiam in terminis iuris communis, valida eſt alienationis prohibitio, cùm fauore certarum perſonarum reperitur, aut præ ſumitur facta. Tùm etiam, quia quod attinet ad tertiam opinionem diſtinguentem, & eius fundamentum præcipuum, cùm prohibitio per ſe valet, ratio illa, aut cauſa adiecta, quia vult bona conſeruari in familia, fruſtra adiecta eſ ſe videretur, & prorſus ſuperflua exiſteret, ſi fideicommiſ ſum abſolutum non induceret; ex eiſdem ergo iuris communis Theoricis, & doctrinis, cum prohibitio alienationis in maioratibus, aut in di ſpoſitionibus Hiſpaniæ, ob rationem dictam ſuprà, & conſuetudinem ad conſeruationem familiæ reſtandi, de rebúſque propriis diſponendi, nunquam ſine cauſa facta videri poterit; ſed ſemper ineſ ſe videbitur cauſa prædicta fauoris familiæ, & conſeruationis nominis, & memoriæ te ſtatoris; atque ideo abſolutum fideicommiſ ſum induci debebit; vtpote, cùm prohibitio nunquam ſine cauſa, ſed cauſa potius veſtita, diiudicanda ſit; quod etiam in terminis iuris communis, & non habita conſideratione naturæ primogeniorum Hiſpaniæ, nec conſuetudinis teſtandi, boná que in perpetuum vinculandi, obſeruauit Fachineus, libro quarto, dicto capite quadrageſimo nono, vt ſuprà retuli; atque ex mente communi omnium procedit, quando prohibitio alienationis, quæ præ ceſ ſit, non erat ſimplex & nuda, ſed veſtita aliqua cauſa; prout prohibitio alienationis, adiecta præ dicta ratione, quæ generaliter ſubſequitur, quia vult bona conſeruari in familia, veſtita ſemper cen ſetur; & ideò abſolutum fideicommiſ ſum inter omnes de familia inducere debet, etiam in caſu[*] mortis, prout etiam egregiè, & notanter deciſum in Rota Romana tradidit Farinacius, nouiſsimarum Rot. Roman. deciſione centesima nonageſima tertia, numero ſexto, primæ partis, tomo primo, folio 261. & repetit deciſione 300. eadem parte, numero decimo quinto, vbi vide. Et hæc ſunt notanda, quia ſingularia quidem, & ingenti ſtudio ſic digeſta, atque reſoluta, nec alibi ita explicata. Septimò & principaliter obſeruandum, atque[*] conſtituendum eſt, & deducitur ex eiſdem, quæ obſeruatione præcedenti adnotaui, & ſcripſi, quod ſi ratio illa, generaliter, & per modum cauſ æ finalis expreſ ſa fuerit, ſcilicet, quia vult bona ſua in familia ſua perpetuò conſeruari, quamuis prohibitionis verba ad perſonas aliquas dirigantur; adhuc perpetuum, & abſolutum fideicommiſ ſum induci debebit, non reſtrictum ad præcedentes ſubſtitutiones, ſiue ad perſonas nominatas: & quamuis in terminis fideicommiſ ſorum iuris communis, articulus hic difficultatem habere videretur, vt ad initium huius §. dixi, multique contrarium ſtatuerint; alij etiam, & è contra, fideicommiſ ſum ab ſolutum, in caſu quoque mortis induci, exiſtimauerunt; idque ob vim, virtutem, & effectum rationis generalis, quæ ad perſonas ſpecificatas, aut ad terminos ſubſtitutionis præcedentis reſtringi non debet; ſicuti ex eiſdem, multiſque antea relatis Authoribus apparet; & per Fachineum libro 10. cap. 19. folio 1269. Petram, de fideicommiſ ſis, quæstione 5. numero 52. 79. 81. & 84. vbi oſtendit, quantum interſit, an prohibitionis verba, in rem, & bona, an in perſonas dirigantur: an etiam, & quando fideicommiſ ſum reale, aut perſonale præ ſumatur. Ceuallos etiam, quæ ſtione 725. Cæ ſar Barcius, deciſione Bononiæ 1. numero 18. & 19. latè D. Garcia Maſtrillus, deciſione 266. ex numero 53. vſque ad numerum 64. vbi vide. Prætis, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione ſecunda, ſolutione 10. numer. 25. folio 143. & poſt alios multos The ſaurus, forenſium libro tertio, quæ ſtione 117. videndus ex numero 17. folio 101. vbi notabiliter inquit, quod prohibitio facta certis perſonis, quando fuit adiecta prædicta ratio, non reſtringitur ad ipſas perſonas tantùm, & refert opiniones contrarias Doctorum in propoſito, & improbat Menochij traditionem, in conſilio 972. & conſtanter tuetur, fideicommiſ ſum eſ ſe reale in propoſito, ſiue in rem ſcriptum, & ad omnes de familia porrigi ex præ ſumpta teſtatoris mente, qui voluit, prohibita alienatione, & expreſ ſa prædicta ratione, quia vult, &c. ampliare, non reſtringere diſpo ſitionem, & vocationem: imò comprehendere omnes perſonas de familia, etiam non ſpecificatas, vt latiùs ibi comprobat ex numero 18. vſque ad numerum 25. vbi ſuo ordine reſpondet rationibus, quæ per Menochium, & alios, in contrarium con ſiderantur, prout latiùs ibi videri poterit. Et in Hiſpanorum primogeniis id indubita[*] tum magis erit, ſiue in diſpoſitionibus, quæ in Hiſpania, & in his Regnis per nomina collectiua, & ad modum prædictum fiant, ex quo maioratus inſtitutio in rem, non in perſonam dirigitur, atque ideo ſemper perpetua cenſenda eſt, vt Ludouicus Molina, lib. 1. cap. 4. num. 22. rectiſ ſimè notauit: & in contrarium male dubitauit Pelaez à Mieres, 2. p. q. 5. num. 41. duntaxat enim inſpiciendum erit, an ratio generaliter adiiciatur, & ad bona ipſa generaliter referatur, prout contingit; quando dicitur, quia volo quod bona in familia mea perpetuò conſeruentur, nec tunc ad perſonas expreſ ſas, aut ſubſtitutionem præcedentem, reſtrictio fieri poterit: quod alio loco Pelæz ipſe, rectiùs norauit, eadem ſcilicet quæ ſt. 5. num. 31. & 37. & poſt Baldum tradidit Molina, lib. 1. dicto cap. 4. numer. 22. & cum aliis multis Mantica, lib. 8. titul. 2. num. 6. Hippol. Riminald. in conſ. 739. num. 48. & 49. lib. 7. Surdus, in conſ. 415. num. 19. circa finem, lib. 3. Barçius, deciſ. Bononiæ 1. num. 18. & 19. Præ tis, lib. 3. d. ſolut. 10. num. 25. fol. 143. Gratianus, tom. 2. cap. 285. numer. 5. 6. & 7. fol. 362. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 68. numer. 22. & ſequent. Franciſc. Molinus, de pact, matrim. lib. 3. cap. 24. num. 248. Farinac. deciſ. 193. numer. 2. fol. 260. 1. par. tomi 1. idem Farinac. deciſ. 143. num. 4. l. par. tomi 2. vbi quod fideicommiſ ſum dicitur reale, quando verba teſtatoris ſunt directa in rem (prout in terminis noſtris dirigunt) & non in perſonam, afficitque omnes perſonas, & quoſcunque poſ ſeſ ſores; & deciſ. 125. num. 4. & 5. vbi quod fideicommiſ ſum perpetuum cenſetur inductum à teſtatore per prohibitionem alienationis realem; & non perſonalem, par. 1. & tom. 2. & deciſ. 231. num. 1. & deciſ. 268. num. 1. eadem par. vbi quod fideicommiſ ſum dicitur reale, vbi verba ſunt directa in rem, aut in perſonas, & operatur grauamen reale, & afficit omnes perſonas, & quoſcunque poſ ſeſ ſores. Idque in Hiſpanorum primogeniis eruditè aduertit Molina, eodem cap. 4. lib. 1. num. 36. Gaualc. etiam deciſ. 28. num. 54. 1. & numer. 63. idem Caualcan. deciſ. 19. num. 91. & 92. eod. p. 3. vbi caſus ibi propoſiti verba fuerunt, ſed volo, quod reſtarent in domo, & familia mea; & concludit, quod teſtator ex his verbis, conuertit primam ſubſtitutionem perſonalem in realem, afficiendo bona, vt perpetuò ſint inalienabilia, & perpetuò remaneant in familia. Surdus etiam, in conſ. 67. ex num. 22. vſque ad numer. 40. & in conſ. 96. num. 22. & 42. libro 1. Farinacius, nouiſ ſimarum Rotæ Rom. deciſ. 14. num. 3. par. 1. tom. 1. vbi quod fideicommiſ ſum perpetuum, ſimplex & abſolutum cenſetur inductum à teſtatore per prohibitionem alienationis, vt bona remaneant[*] penes ſuos ſucceſ ſores. Et deciſ. 44. num. 1. eadem par. & tomo, vbi quod fideicommiſ ſum perpetuum cenſetur inductum per prohibitionem alienationis ad effectum, vt bona remaneant perpetuò ad memoriam teſtatoris, & ad ſustentationem familiæ. Octauo denique, & vltimo loco obſeruandum,[*] atque conſtituendum erit, ſilentio prætermitti non poſ ſe vnum, ad quod alij non ita animaduertunt, videlicet dubitari poſ ſe, vtrùm id, quod ha[*] ctenus diximus, fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum induci per prohibitionem alienationis factam à teſtatore, expreſ ſa ratione, vt bona in familia perpetuò conſeruentur, aut remaneant, procedat duntaxat, locúmque obtineat, quando dictio perpetuò appoſita fuerit expreſsè, an etiam etſi omiſ ſa fuerit? Et quidem in terminis iuris communis, & in fideicommiſ ſis exterarum Nationum, aliquando Conſulentes omnes illi commemorati ſuprà, alij etiam Authores, ibidem relati; caſus, & ſpecies proponunt, in quibus dictio, perpetuò, aut alia ſimilis inuenitur expreſ ſa: & in his etiam terminis, quando in ratione generali, quia volo, &c. dictio, perpetuò, exprimitur, loquutus eſt Molina, lib. 1. dicto cap. 5. num. 7. & 16. & alij quamplurimi loquuntur, vt conſtat ex omnibus ſuprà relatis; alij vero ex ſola prohibitione alienationis, adiecta ratione generali, vt bona in familia, aut in Domo conſeruentur, etſi dictio, perpetuò, fuerit omiſ ſa, id ipſum ſtatuunt; quaſi ratio ſola generalis conſeruationis bonorum in familiæ poſt prohibitionem alienationis adiecta, id operari debeat, & perinde haberi ac ſi dictio, perpetuò, expreſ ſa fuiſ ſet; cùm prohibido ipſa, & ratio generalis ſubſequuta ſic ſuadeat, & de mente teſtatoris ſatis euidenter apparere videatur: idcirco quamplurimi Authores hos terminos non ſeparant, nec ita diſtinguunt, ſed promiſcuè loquuntur; & ſuppoſita alienationis prohibitione, & ratione illa generali expreſ ſa, ſic ſtatuunt, vt dixi; & aliquando adiecta ea dictione; aliquando verò, ea omiſ ſa, loquuntur: Ij etiam, qui contra Bartolum opinionem negatiuam tuentur, non faciunt vim in eo, quòd dictio, perpetuò, expreſ ſa, ſiue omiſ ſa fuerit; ſed ex alio principaliter excitantur, prout ſuprà vidimus, & tradidit Fachineus, lib. 4. dicto cap. 49. Farinacius autem, deciſ. 143. numer. 2. fol. 172. 1. p. tom. 2. in nouiſsimis, quæ ſtionem excitauit in terminis, & in ea remanet opinione, vt exiſtimet, quod quando ratio ipſa, & prohibitio, in res magis, & bona, quàm in perſonas dirigitur; ſiue quando teſtator vſus eſt nomine collectiuo, at verbis, tractum temporis ſucceſ ſiuum denotantibus, tunc idipſum dicendum ſit, omiſ ſa dictione, perpetuò, quod ea expreſ ſa; prout latiùs ibi videri poterit: & verè reſolutio ea, in terminis iuris communis, & in fideicommiſ ſis aliarum Nationum edita, multo magis in diſpoſitionibus, quæ ad eum modum in hiſce Regnis fiant, procedere debebit, ob coniecturam à generali con ſuetudine huius Regni deductam; & in Hiſpanorum primogeniis, vinculiſque, & maioratibus perpetuis, vel expreſ ſis, vel ſubintellectis; ex coniecturis antea traditis, & per Molinam conſtitutis, dicto cap. 5. per totum, abſque dubio procedit (vt arbitror:) nam cùm maioratus, in rem, non in perſonam dirigantur ſuâ naturâ, & ſic ſemper perpetui iudicari debeant, & prohibitio, ratióque adiecta, magis realis, quàm perſonalis cenſenda ſit, ſicuti ex Molina eodem libro 1. cap. 4. numer. 22. & numer. 36. in versic. Neque etiam obſtat tertium, ſuprà notaui; eo ſanè ipſo, quod quis maioratum inſtituere intendat, atque ex coniecturis ita legitimè deprehendi valeat, quamuis non expreſ ſerit ſe maioratum inſtituere, quòd voluerit inter omnes de familia, bona perpetuò conſeruari, & maioratum perpetuum inſtituere, dicendum eſt neceſ ſariò, & rationis adiectæ, quia volo, &c. vis ſufficere debebit, etſi dictio, perpetuò, omiſ ſa fuerit; qui enim maioratum inſtituere intendit, ſiue expreſ ſe id dixerit, ſiue ex coniecturis ita colligatur, ſatis eſt, quod expreſ ſerit, vt bona in familia remaneant, aut conſeruentur, quamuis dictionem perpetuò omi ſerit; ex natura namque diſpoſitionis, perpetuitas ipsa ſubintelligitur. Sicquidem Ludouic. ipſe Molin. lib. 1. d. cap. 4. num. 36. in d. verſ. Nec etiam ob ſtat tertium, dum dicit, quod quando prohibitioni adiectus eſt aliquis terminus, ex quo realis, non autem perſonalis cenſenda ſit prohibitio, vt ſi adiiciatur verbum, maioratus, vel ratio conſeruandi bona in familia, tunc quidem alienationis prohibitio, etiamſi ad perſonas referatur perpetua cen ſenda erit: velut expreſsè dubium propoſitum diluit, atque in fortioribus terminis vrget; inquit namque, prohibitionem eſ ſe realem, & perpetuam cenſendam eſ ſe, non modò, quando conſeruandi in bona familia ratio exprimitur, & dictio, perpetuò, non adiiciatur (quam dictionem inibi Molina non exprimit) ſed etiamſi prohibitio ad perſonas referatur, adhuc namque prohibitio realis cenſetur, & maioratus perpetuus remanet in ſtitutus. Is ſanè locus Ludouici Molinæ, quo dictio, perpetuò, omiſ ſa eſt (vt ibi videbis) Farinacij etiam locus relatus ſuprà, aliorum etiam Interpretum, maximè Prætis, Manticæ, Peregrini, & Mattheatij, caſus, & ſpecies figuratæ, quibus dictio ipſa, perpetuò, non reperitur expreſ ſa; ita decidit dubium propoſitum, vt reſolutio noſtra veriſ ſima videri debeat, & duntaxat attendi an ex coniecturis voluntas inſtituendi maioratum deprehendatur, ratióque generalis, vt bona in familia, aut in Domo remaneant, ſiue conſeruentur, expreſ ſa fuerit; eo enim ipſo remanebunt bona perpetuò in familia, & conceſ ſo antecedenti, aut legitimè deducto, maioratus inquam inſtituendi. perinde eſ ſe debebit, ac ſi dictio, perpetuò, expreſ ſa fuiſ ſet; quod eſt notandum. Et in terminis etiam iuris communis, omiſ ſa dictione ipſa, perpetuò, ſimplex, & abſolutum fideicommiſ ſum induci inter omnes de familia, conſtanter probauit Fachineus libro quarto, cap. 49. nec in conſideratione habuit, an dictio ipſa expreſ ſa fuiſ ſet, vel non; ſicuti conſtat apertè, tam ex contextu eiuſdem capitis, quam ex ſummario, vbi in hunc modum quæ ſtionem propoſuit, Ex prohibitione alienationis, ea clauſula adiecta, Quia teſtator voluit, bona conſeruari in agnatione, & familia, inducatúrne abſolutum fideicommiſ ſum, an ſimplex, an verò in caſu alienationis tantùm? Ecce vbi omiſ ſa dictione, perpetuò, ſicut contendo, Fachineus intellexit. Petra etiam, de fideicommiſ ſis, dicta quæ ſtione quinta, ex numero primo, cum infinitis ſequentibus, in omnibus ferè caſibus, & exemplis quamplurimis ibi adductis, dictionem, perpetuò, non expreſ ſit; & adhuc extare fideicommiſ ſum abſolutum defendit. Et idem ſtatuerunt, atque ipſo modo ſe habuerunt quamplurimi Authores quos commemorauit numero quadrageſimo tertio, & in initio numeri ſecundi, & numero vigeſimo octauo, & numero quadrageſimo primo, in eiſdem terminis loquutus eſt; & dictionem, perpetuò, ſemper omiſit. In eiſdem etiam terminis loquitur Petrus Surdus, in conſilio ſexageſimo ſeptimo, ferè per totum, & maximè numero duo decimo, & vigeſimo ſecundo. Stephanus Gratianus, tom. 4. cap. 774. num. 18. §. VII. In teſtamento, aut alia diſpoſitione, ſi inueniantur aliqua verba, quæ maioratus coniecturam præ ſe ferre videantur, non tamen adeò vrgentia, vt ex eis ſolis poſ ſit præcisè maioratus induci; an ſi ſimul cum eis concurrat conſuetudo in eiſdem bonis iure maioratus ſuccedendi per decennium, ex vno & altero ſimul, maioratus perpetui coniectura induci poſ ſit. Et quemadmodum ſcriptura maioratus ambigua declaretur ex modo, & conſuetudine ſuccedendi per decennium, vt in poſterum ita ſuccedatur, nec triginta, vel quadraginta annorum præ ſcriptio neceſ ſaria ſit. Obſeruantiæ ſubſequutæ vim, effectum maximum eſ ſe, pro cuiuſlibet diſpoſitionis interpretatione, & declaratione. Quod permultis exornatur, atque illuſtratur, quæ in vſu forenſi frequentiſ ſimè occurrunt. SVMMARIVM. -  1 Maioratus perpetui coniectura an ſumi poſ ſit ex verbis ambiguis ſcripturæ, aut diſpoſitionis, ſi ſimul cum eis concurrat conſuetudo in eiſdem bonis iure maioratus ſuccedendi. Et quemadmodum ſcriptura maioratus declaretur ex modo, & conſuetudine ſuccedendi per decennium, vt in poſterum ita ſuccedatur. -  2 Obſeruantiæ ſubſequutæ vim, & effectum maximum eſ ſe, pro cuiuſlibet diſpoſitionis interpretatione, atque declaratione. Quod exornatur, atque illuſtratur permultis; & numeris ſequentibus, vſque in finem §. -  3 Scripturæ, cùm fuerunt antiquæ, & ſecundùm earum tenorem obſeruatum, non poteſt tractari an fuerint ſolemnes, nec non. -  4 Priuilegij fides augetur ex longa eius obſeruantia. -  5 Ab obſeruantia diſpoſitionem omnem interpretationem recipere, quando ipſa effectum declaratiuum habet. -  6 Nec melior eſt interpretatio quam ea, quæ ex ſub ſequentibus, & obſeruantia confirmatur. -  7 Teſtatoris verba dubia interpretatur ſecundum obſeruantiam, & practicam præcedentem; maximè, quando minus corrigitur ius commune. -  8 Obſeruantia in rebus dubiis eſt lex non ſcripta, & ſequi debet. -  9 Et pro deciſione allegari poteſt, abſque aliis iurium allegationibus. -  10 Et ſufficit, de facto etiam ita obſeruari. -  11 Nec ab ea eſt recedendum. -  12 Eſt enim obſeruatio optima & fida interpres men tis dubiæ. -  13 Et extendit diſpoſitionem. -  14 Obſeruantiæ vltimus ſtatus attenditur, etiam ſi variè eſ ſet actum. -  15 Vel attenditur quod frequentiùs fuit obſeruatum, ſi diuerſimodè obſeruatum ſit. -  16 Obſeruantia facit præ ſumere, quod fuit plus dictum, & minus ſcriptum. -  17 Obſeruantia circa interpretationem inducitur ex vnico actu. A Liam etiam coniecturam maioratus tacitè inſtituti conſiderauit Ludouic. Molina, libro primo, eodem capit. 5. numero trigeſimo nono, in fine, in hæc verba: Nona coniectura maioratus erit, ſi in ſcriptura inſtitutionis eiuſdem, aliqua verba inueniantur, quæ coniecturam maioratus præ ſe ferant; non tamen adeò vrgentia, vt ex eis ſolis poſ ſit precisè maioratus induci: nam ſi ſimul cum eis concurrat conſuetudo in eiſdem bonis iure maioratus ſuccedendi; etſi ea immemorialis non ſit, ex verbis ipſius ſcripturæ, ſimul cum eiuſdem executione, ac ſuccedendi conſuetudine, perpetuum primogenium inductum eſ ſe comprehendetur; prout infra lib. 2. cap. 6. n. 57. dicemus. Hactenus Ludouic. Molina, qui libro ſecundo, capite ſexto, numero quinquageſimo ſeptimo (ad quem locum ſe remittit) in hunc modum ſcriptum reliquit: Illud autem etiam animaduertendum erit, quod ſi inueniatur ſcriptura, qua eiuſdem inſtitutor clarè maioratum non instituat, ſed in ea inueniantur aliqua verba, quæ quodammodo maioratus inſtitutionem, non tamen præcisè inducere videantur diſpo ſitióque ipſa dubia ſit, atque interpretationem requirat; ſi ſimul cum hac ſcriptura interueniat conſuetudo ſuccedendi in eiſdem bonis, iure maioratus, ſaltem per decennium, ex hac ſola decennij conſuetudine inducetur ſcripturæ eiuſdem interpretatio, vt in bonis in ea contentis iure primogenituræ perpetuò ſuccedendum ſit: conſuetudo, namque non ſolum eſt interpretatiua legum, ſed priuilegiorum, atque ſcripturarum, quæ ex decennij lapſu interpretantur, atque declarantur: text. in cap. cum dilectus, de conſuetudine. Quod, adeò verum eſt, vt etiamſi ad præ ſcribendum, requireretur tempus immemoriale, ad hoc tamen ſola decem annorum conſuetudo ſufficiens ſit. Non enim hic agitur de præ ſcriptione, ſed de interpretatione; ad quam efficiendam ſufficit tempus decem annorum. Idque opinatur Paul. dicto conſilio 347. num. 14. & 15. qui in id eſt videndus omninò, & eſt de mente Scribentium quos ſuperiùs pro iſta parte citauimus. Quod etiam in præ ſcriptione primogenij dicendum erit, vt quamuis in vim præ ſcriptionis, immemorialis præ ſcriptio, ſeu quadraginta annorum cum titulo neceſ ſaria foret, in vim tamen interpretationis decem annorum lapſus ſufficiens ſit. Hactenus Ludouic. Molinæ verba, & traditiones, quem in hoc omnes ſequuti fuere communiter, tam huius Regni, quàm exteri, ſiue aliarum Nationum Authores, & ſpecificè obſeruationem eam probarunt Par. Ludouic. Molina, tomo tertio, diſputat. 590. verſic. Nono ſi in ſcriptura, Pelaez à Mieres, de maioratu, quarta parte, quæ ſtione vigeſima; ex numero 324. vſque ad numer. 332. fol. 234. in noua edit, vbi quod ſcriptura maioratus dubia declaratur ex modo, & conſuetudine ſuccedendi per decennium, vt in poſterum ita ſuccedatur: Et ſi dubitetur, qualis ſuerit mens Principis donantis, & feudum, qualiter fuerit conceſ ſum, ſiue quæ perſonæ admitti debeant, id quidem obſeruantia ſubſequuta oſtendit, atque declarat: Et quod copia inſtrumenti probat, quando ſecundum eius. tenorem, aliquid fuit ob ſeruatum; quia ex tali obſeruatione, cenſetur copia approbata, & priuilegium magis interpretatur ab vſu, & conſuetudine, quam à iure; cap. cum dilectus, de conſuetudine. Et hæc, multis Authoribus relatis, latè comprobat Mieres ipſe, & ſpecificè citat Molinam, lib. 2. cap. 6. numero 58. Pereiram, de renouat. emphyteu. quæ ſt. 9. num. 17. & alios, & in hunc modum concludit, quod in conſuetudine interpretatiua non requiritur temporis præ ſcriptio, ſed ſufficit aliquo tempore ſic fuiſ ſe ob ſeruatum; & allegat Putei deciſionem ad hoc, quod priuilegium non ſoluendi decimas, interpretatur à conſuetudine, ſintnè ordinariæ, vel extraordinariæ. Flores Diaz de Mena, variarum, libro primo, cap. 18. numero 43. folio 134. vbi inquit, quod quando non verſamur in terminis legis 41. Tauri, nec conſuetudo eſt principaliter inductiua maioratus, ſed ſolum declarat verba obſcura te ſtamenti, aut voluntatem teſtatoris, ſufficit eſ ſe decennalem, aut vicennalem. Et ad deciſionem Gamæ 205. parte 2. folio 9. vbi in additione ſic ſcripſit: Quibus etiam adde, quod ex conſuetudine decennali, etiam probato vno ſucceſ ſionis actu, cum aliis coniecturis præ ſumitur maioratus constitutus, & tranſ fertur in aduerſarium onus probandi contrarium. Quod nota, quia latiùs ſic conſului. Velazquez Auendañus, in l. 41. Tauri, gloſ ſa prima, numero 17. folio 142. vbi inquit, quod ſufficit ordinaria conſuetudo, ſeu præ ſcriptio, cum de interpretandis aliquibus verbis dubiis inſtitutionis maioratus principaliter ageretur. D. Perez de Lara, de anniuerſariis, libro primo, cap. 5. numero 46. & tribus ſequent. vbi inquit, quod quando in fundatione anniuerſarij, ſeu maioratus ſunt aliqua verba, quibus dubia redditur diſponentis voluntas, an voluerit, nécne, quod bona deferantur iure primogenituræ; tunc ſi probetur conſuetudo ſuccedendi in illis bonis iure maioratus, ſaltem per decennium, ſufficiet, vt deinceps talis ordo in eorum ſucceſ ſione ſeruetur. Nam obſeruantia ſubſequuta, in omni materia, declarat actum præcedentem, & non requiritur, quod obſeruantia ipſa ſit præ ſcripta, & ſufficiunt duo, vel tres actus, etiam minori tempore decem annorum; & refert Burgos de Paz iunior, Ioannem Garciam, Molinam de Medrano, Ioſeph. Ludouic. Alexand. Raudenſem, & Caualcanum ita tenentes. Petrus Surdus, in conſilio 140. ex numero 43. vſque ad numerum 47. libro primo, & in con ſiI. 241. numer. 33. libro 2. Valençuela Velazquez, in conſil. 97. numer. 204. fol. 760. vbi in hunc modum ſcripſit: Et quando aliquod dubium adeſ ſet, ſublatum eſt per obſeruantiam, cum in his maioratibus ſucceſ ſerit, & eos poſ ſederit dicta D. Agnes Enriquez, & D. Gomeçius eius filius perſona directæ lineæ, vt inquit Beccius, conſilio 101. numero 47. & ſequent. libro primo. Socinus iunior, conſilio 168. numero 42. Beroius, conſil. 113. numero 25. lib. 2. Laur. Syluan. conſil. 88. numer. 27. libro 2. dicens, quod obſeruantia quæ ſubſequitur, multùm prodeſt ad declarationem cuiuſcunque diſpoſitionis, vt notatur in cap. cum dilectus, de conſuetud. & tenent alij quos refert numer. 28. ſequitur Ioannes Gutierrez, conſil. 2. num. 10. dicens non eſ ſe neceſ ſariam præ ſcriptionem in obſeruantia declaratiua, ſed ſufficeret ita fuiſ ſe aliquoties factum; & Cephal. conſil. 28. numer. 32. tenuit ſufficere bis ita factum fuiſ ſe; imò ſecundum Ioſeph. Ludouic. deciſ. Peruſina 29. numer. 31. ſufficit ſemel factum: faciunt, quæ tradit Vdalr. Zaſ. conſil. 14. à numer. 86. libro primo. Surdus, de alimentis, titul. 4. quæ ſt. 16. numer. 26. Stephanus Gratianus, deciſione 24. numer. 8. Idem etiam obſeruauit Burgos de Pace, in l. prima Tauri, numer. 181. cum multis ſeqq. & num. 224. Georgius de Cabedo, deciſ. 121. conuenit etiam Cardin. Tuſ chus, & eandem reſolutionem conſuetudinis, aut obſeruantiæ interpretatiuæ admiſit tomo 5. concluſ. 59. lit. O. fol. 1022. & 1023. Pet. Fontanel. de pactis nuptialibus, tom. 1. clauſ. 1. ex num. 33. cum ſeq. fol. 4. Camiſ ſus Gallinius, in conſil. 122. num. 3. & 4. Farinac, nouiſsimarum anni 1618. deciſ. 136. fol. 163. primæ part. tom. 1. vbi explicat, obſeruantia interpretatiua quomodo probetur, & quando ſit attendenda; & num. 5. & 6. quod obſeruantia interpretatiua non requirit determinatum, & præ ſcriptum tempus. Fontanella idem nouiſ ſimè tomo 2. clauſula 6. gloſ ſa 3. part. 2. num. 14. folio 460. vbi ſpecificam mentionem facit Ludou. Molinæ, lib. 2. dicto cap. 6. num. 57. Peregrin. in conſil. 1. numero 1. volumine 5. vbi loquitur in caſu, quo ob ſeruantia ſuccedendi ſolum erat viginti, aut viginti quinque annorum. Et ij omnes vnanimiter ſtatuunt, obſeruantiæ ſubſequutæ vim, & effectum maximum eſ ſe, pro cuiuſlibet diſpoſitionis interpretatione, & declaratione: & notarunt, atque exornarunt, multiſ que caſibus, & negotiis practicis, qui occurrebant, applicarunt (vt alios omittam) Authores ſequentes.   Alexander, in conſil. 218. lib. 6. & in conſ. fin. numer. 11. lib. 4. & in conſil. 224. num. 4. lib. 2. & in con ſil. 24. num. 2. eod. lib. & in conſil. 113. n. 5. lib. 1.   Bald. in conſil. 176. lib. 2.   Fulgoſ. in conſ. 1. in fin. & in conſil. 205. circa fin. & in conſil. 231.   Paul. Caſtrenſ. in conſ. 314. ad fin. & in conſil. 347. nu. 5. lib. 1. latiùs in conſil. 108. per tot. lib. 1. vbi vide, & in conſ. 110. in fin. eod. lib. 1.   Socin. ſen. in conſ. 145. ferè per tot. lib. 1. & in conſ. 68. col. 3. lib. 3. & in conſ. 145. lib. 1.   Ioann. de Amicis, in conſ. 138. col. 5.   Signorolus, in conſ. 51. per tot. vbi multa cumulat, quæ, ex vi, virtute, & efficacia obſeruantiæ re ſultant.   Decius, in conſil. 284. ex num. 3. & in conſ. 286. col. 1. & 2. & in conſ. 344. & in conſ. 11. col. 5.   Socin. iun. in conſil. 25. numero 16. & numer. 28. lib. 1.   Iacob. Mandel. de Alba, in conſ. 119. numer. 24. & in conſ. 428. num. 10.   Aimon Craueta, in conſ. 211. numer. 8. & in conſ. 201. num. 3. & num. 10. & ſeq. lib. 2. vbi vide omninò, & in conſ. 226. num. 6. & in conſ. 273. numer. 13. eod. lib. 2. & in conſ. 836. num. 9. & 10. lib. 5. & in conſ. 459. num. 21. lib. 3.   Hieron. Gratus, in conſ. 46. num. 7. & ſeq. lib. 1.   Natta, in conſ. 406. numer. 28. lib. 3.   Rolan, à Valle, in conſ. 69. numer. 48. & ſeq. lib. 2. & in conſ. 85. ex numer. 9. cum ſeq. lib. 4.   Pariſ. in conſ. 56. num. 35. & 36. lib. 2.   Ioan. Cephal. in conſ. 272. num. 144. lib. 2.   Marzarius, in conſ. 54. num. 8.   Ioan. Ferret. in conſ. 83. num. 3.   Hippolyt. Riminal. in conſ. 153. num. 3. vſque ad num. 10. & in conſ. 214. numero 36. & 37. lib. 2. & in conſ. 275. numer. 49. cum ſequent. lib. 3. & in conſ. 352. num. 83. lib. 4. & in conſ. 659. num. 13. lib. 6.   And. Tiraquel. in tractatu, le mortſaiſit, in 2. par. declaratione 16. num. 4. Tiberius Decianus, in conſilio 22. numero final. libro primo, latiùs in conſilio 31. numer. 15. & ſequent. eodem libro primo, & in conſilio 87. numero 22. libro ſecundo, & in conſilio 6. numero 35. lib. 4. & in con ſilio 124. libro 3. vbi vide omnino, numer. 7. & ſequent. & numero 15. inquit, quod verba dubia in vltima voluntate, ex obſeruantia ſubſequuta inter pretationem recipiunt; & numero 12. idem generaliter ſtatuit in omni actu, materia, & diſpoſitione, & in omnibus verbis generalibus dubijs. Et vide etiam in conſilio 44. numer. 6. cum plurib. ſeq. lib. 2.   Marcus Antonius Peregrinus, in conſilio primo, ex numero primo, volumine 5. & in conſilio 5. num. 16. & 17. lib. 1. & in conſ. 16. num. 11. lib. 2. & in conſil. 30. num. 15. lib. 4.   Achilles Pedrocha, in conſilio 1. numer. 31. & ſequent.   Ioſeph. Ludouic. commun. tit. de conſuetudine, concluſ. vltima, per totam, & titulo, de obſeruantia ſubſequuta, concluſ. 38.   Ioannes Vincentius Hondedeus, in conſilio primo, num. 36. & 37. lib. 2. & in conſil. 4. num. 81. eodem libro, & in conſilio 92. ex numer. 27. vſque ad numerum 32. lib. 1. vbi quod obſeruantia ſubſequuta deſeruit ad declarationem cuiuſcunque diſpoſitionis; & quod etiam verba priuilegij ex ea declarantur; & etiam omnis alia diſpoſitio legis, vel hominis; inter viuos, & in vltima voluntate; & id procedere quamuis obſeruantia eſ ſet contra verum intellectum diſ poſitionis. Item etiamſi non fuiſ ſet aliquid obſeruatum longiſ ſimo tempore ſufficienti ad præ ſcriptionem.   Franciſ Beccius, in conſ. 101. ex num. 49. cum ſeq.   Corneus, in conſ. 188. lib. 4.   Cumauus, in conſ. 162. col. 2.   Neuizan. in ſylua nuptial. lib. 5. numer 94. verſic. Nec requiritur.   Iacobus Menochius, in conſil. 32. num. 44. & ſequentibus, num. 64. & in conſilio 21. num. 15. & in con ſilio 37. num. 97. & in conſilio 49. num. 21. & 22. & in conſil. 75. num. 56. lib. 1. & in conſil. num. 29. & in conſilio 138. numer. 8. & in conſilio 147. num. 34. & in conſilio 163. num. 5. & in conſil. 192. num. 12. & in con ſilio 156. num. 28. & in conſilio 189. n. 19. & in conſilio 191. n. 19. lib. ſecundo. Vbi quod obſeruantia declarat actus naturam Et in conſilio 187. num. 54. 56. & 57. eodem lib. 2. Et in conſil. 201. num. 167. lib. tertio, & in conſil. 244. num. 28. & in conſilio 247. num. 18. lib. tertio, & in conſil. 265. num. 7. & ſequent. eodem libro, & in conſil. 390. num. 16. & ſequent. lib. 4. & præ ſumptione 8. lib. 2.   Franciſcus Viuius, deciſ. 297. lib. 2.   Ioannes Botta, in conſ. 18. ex numero 34. Cum ſeq.   Aluarus Valaſcus, conſultatione 132. ex numero 16.   Cæ ſar Barçius, deciſ. 98. num. 1. & ſeq. & deciſ. 125. num. 10.   Petrus Surdus, deciſ. 133. num. 16. & deciſ. 134. num 9. & in conſ. 94. num. 38. & in conſ. 140. ex n. 43. vſque ad num. 47. lib. 1. & in conſ. 353. num. 26. & 27. & in conſ. 370. num. 19. in conſ. 362. & in conſ. 321. num. 11. lib. 3. & in conſil 262. num. 46. & in conſ. 289. num. 14. lib. 2. & in conſil. 426. ſub num. 5. lib. 4.   Hercul. Mareſcotus, variarum lib. 2. cap. 102. vbi quemadmodum obſeruantia ſit probanda, & à quo.   Antonius Queſada, diuerſar. quæ ſtion iuris, cap. 10.   Cæ ſar de Graſ ſis, deciſ. 13. aliàs 2. de electione.   Rota Romana, in nouiſ ſimis, deciſione 502. num. 2. & deciſione 67. num. 3. & ſequent.   Octauian. Cacheranus, deciſione Pedemontana 21. numero 17. & ſequent. & deciſ. 22. numer. 34. & ſequent. & deciſ. 88. num. 10.   Alexand. Raudenſ. in conſ. 17. numer. 44. & 46. & numero 217. & in conſ. 18. numero 38. & 40. 1. par.   D. Perez de Lara, de anniuerſar. lib. i. cap. 5. n. 38. & 39. vbi quod obſeruantia facit præ ſumere, quod fuit plus dictum, & minus ſcriptum, & num. 46. vſ que ad num. 50.   Borgninus Caualcanus, deciſ. 28. num. 63. & 64. parte 2. & deciſione 2. numer. 17. & deciſ. 5. num. 19. & deciſ. 11. num. 51. & deciſ. 13. numer. 60. 1. parte, & deciſ. 36. num. 482. parte ſecunda, & deciſione 32. numer. 14. & deciſ. 20. num. 76. & deciſ. 26. numer. 36. & deciſ. 18. num. 124. & 129. par. 3.   Card. Tuſc. tomo 5. litera O. concluſ 59. numer. 6. & 7. num. 11. cum ſeq. & 22. cum ſeq.   Burgos de Paz iunior, ciuilium, quæ ſt. 2. ex numero 129. cum ſeq.   Lud. Caſanate, in conſ. 10. num. 208. & in conſ. 44. num. 33. & in conſ. 35. num. 22. & in conſ. 45. num. 144. & 145.   Flaminius Cartharius, deciſ. 67.   Pet. Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula prima, ex num. 33. cum ſequent. folio 4. Idem Fontaneſ ſa, tomo 2. clauſula 6. gloſ ſa 3. par. 2. ex num. 20. fol. 458. vſque ad num. 45. vbi quod legatum purum, vel conditionale iudicatur ex ob ſeruantia ſubſequuta, & quod non requiritur, quod ſit præ ſcripta; & adducit dubium ſibi cònſultum in propoſito circa quoddam vinculum, vtrùm eſ ſet reale, vel perſonale; pro cuius definitione, axioma prædictum ab obſeruantia ſubſequuta, expendebatur; & addit quod obſeruantia, & conſuetudo ſuccedendi in aliqua domo, aut in bonis teſtatoris, vel vt liberis, vel vt vinculatis, facit ius. Et quod obſeruantia ſubſequuta declarat melius, quàm aliud, quomodo aliquod dubium, quod oritur ex aliqua ſcriptura, ſit intelligendum. Et quod mens præ ſumitur fuiſ ſe talis, qualem ſubſequuta obſeruantia declarauit, & præbet meliorem coniecturam actus. quàm aliud quidpiam præbere poſ ſet, & præualet omnibus aliis coniecturis, & tollit dubitationem diſpoſitionis præcedentis, & eſt regina omnium interpretationum. Et habet vim te ſtium deponentium ſuper veritate facti, & eſt optima legum interpres in declaranda dubia voluntate defuncti. Et conſuetudo ſuccedendi iure maioratus, interpretatur dubiam ſcripturam maioratus, vt ita debeat in futurum deferri ſucceſ ſio, & con ſuetudo diſponendi de bonis, tanquam liberis, efficit vt libera debeant iudicari. Et efficit, vt ca ſus obſeruatus, cenſeatur in ſcriptura comprehen ſus, etiam ſi clarè non dicatur. Et vt operetur ſuum effectum obſeruantia, ſufficit, quod ſit decem annorum. Et maioricatus verbum non habet ſuam propriam ſignificationem, ſi in bonis aliud ſit obſeruatum, in ordine ad diſponendum de eis. Et hactenus Fontanella, cuius obſeruationes, atque annotationes adeò materiæ prædictæ, & reſolutioni Molinæ conueniunt, . vt prætermitti non potuerit ſpecifica eorum relatio, atque commemoratio; ex eiſdem namque nunc relatis, & ibidem ſcriptis, quamplurimorum reſolutio deduci poterit. Ioſephus de Seſe deciſ. 236. ex numero 30. cum pluribus ſequent. & 284. numer. 6. & 347. numero 8. libro 3. & deciſ. 392. numer. 13. lib. 4. vbi ipſummet axioma, & vim, atque efficaciam ab obſeruantia deductam exornat permultis. Marius Giurba, ad conſuetudines Senatus Meſ ſanenſis in proœmio numero 28. 29. & 30. fol. 7. & 8. D. Franciſ. Hieron. Leo, deciſ. Valentiæ 29. numer. 8. & 10. & deciſione 41. num. 16. & deciſione 99. numer. 10. & deciſ. 208. num. 31. Ioann. Anton. Bellonius, in conſil. 80. numero 8. & 9. & 10. vbi quod obſeruantia ſubſequuta, dicitur optima legum, & conſtitutionum interpres; & quod obſeruantia declaratiua non indiget præ ſ criptione, ſed ſufficit quandocunque ſic fuiſ ſe ob ſeruatum; provt tenent quamplurimi, ibi commemorati, & maximè Menochius & Surdus, nonnullis in locis. D. Marta, in ſumma ſucceſ ſion. legal. par. 1. quæ ſt. 8. artic. 4. num. 8. & 9. & 10. fol. 146. Valençuela Velazquez, in conſil. 52. numer. 49. & in conſil. 53. numer. 9. & 10. & in conſil. 63. num. 193. & in conſilio. 79. numer. 28. & in conſil. 97. nu. mero 204. Stephan. Gratianus, tomo 2. cap. 377. numer. 22. vbi quod obſeruantia in omnibus diſpoſitionibus eſt attendenda, quamuis non ſit præ ſcripta; &. cap. 377. numer. 18. & 19. & tomo 3. cap. 417. numero 19. & ſequent. & cap. 544. numer. 31. & capit. 522. numero 3. & cap. 560. numero 7. & 8. & cap. 576. numer. 33. & 36. & cap. 577. numer. 34. & cap. 586. numer. 31. & 38. & tomo 4. cap. 642. numero 12. & cap. 655. numer. 62. vbi quod obſeruantia dirimit omnia dubia; & cap. 675. numer. 14. 30. & 31. vbi quod inducit nouum contractum, & declarat voluntatem contrahentium, & non requirit antiquitatem temporis. Et cap. 666. numer. 29. vbi quod aperit dubiam mentem teſtatoris. Et cap. 716. numero 20. & 756. numer. 15. vbi quod non indiget præ ſcriptione. Idem Gratianus nouiſ ſimè, tomo 5. capit. 978. numer. 27. & cap. 941. numero 21. & cap. 871. numero 16. & cap. 896. numer. 20. & cap. 925. numer. 11. & cap. 973. numer. 39. & cap. 867. numer. 45. & cap. 825. numer. 14. & cap. 892. numer. 37. & cap. 947. numer. 17. & cap. 969. numer. 28. & cap. 846. numer. 19. & cap. 893. numer. 42. & cap. 908. numer. 16. & cap. 978. numer. 30. vbi inquit, quod interpretatiua obſeruantia non inducitur, vbi verba ſunt clara. D. Garcia Maſtrillus, deciſione 206. numer. 19. & 256. numer. 13. & 257. numer. 11. & 12. & 281. numer. 32. & 33. & 250. numer. 65. & deciſione 112. numer. 35. vbi inquit, quod obſeruantia ſub ſequuta declarat, an conceſ ſio ſit realis, vel perſonalis. Idem Maſtrillus, deciſione 265. numer. 19. & 20. vbi notabiliter ex ſententia aliorum tradidit, quod obſeruantia, & conſuetudo, vt locum habeat, neceſ ſe eſt, vt in contradictorio iudicio locum obtineat, & vniformis appareat; quod alij non ita ſpecificè animaduertunt. Alexand. Ludouiſius, deciſione 184. numer. 5. & 6. vbi Oliuerius Beltraminus, numero 8. litera C. ſingulariter explicat in hæc verba Et quod obſeruantia interpretatiua non admittatur in claris: Aretinus, conſil. 115. numer. 2. Rota deciſione 39. num. 11. parte ſecunda, diuerſ. Seraph deciſione 1410. num. 24. & 25. Rota, deciſione 126. numer. tertio, & deciſ. 216. numer. quarto, parte ſecunda, in recent. Aduertendum, eſt tamen quod ſi verba non ſunt ita clara, vt non excludant contrarium intellectum tunc attenditur ob ſeruantia interpretatiua; non obſtante, quod contrarius intellectus ſit de iure verior: Rota, deciſione 574. numero tertio, parte prima diuerſ. & eſt videnda ad hoc propoſitum deciſio. 608. num. 6. parte ſecunda, in recent. vbi dicitur, quod regula Cancellariæ, priuilegia Apoſtolica, & ſimilia ſubiacent obſeruantiæ interpretatiuæ, etiamſi intellectus datus pro obſeruantia ſit malus, & de iure non tenendus; quod etiam benè probat Honded. conſil. 92. numer. 30. libro primo, & facit, quia magis attenditur interpretatio deducta ex obſer uantia, quàm proprietas verborum ipſius diſpoſitionis: Craueta reſponſo pro Genero, num. 317. verſic. vſque adeò. Menochius, conſ. 390. n. 20. Idem Alexand. Ludouiſius, deciſ. 451. n. 7. vbi quod obſeruantia non releuat, niſi probetur particulariter, & in ſpecie. Et deciſione 469. num. 5. vbi quod obſeruantia poteſt ſupplere defectum ſcripturæ, non tamen poteſt facere, quod illa ſit authentica, & in forma probante, vbi Oliuerius Beltraminus, litera B. fol. 471. in hæc verba ſcripſit: Obſeruantia tribuit robur ſcripturæ etiam aliàs informi: Rota deciſione 18. ſub numero primo, parte ſecunda; in recent. & deciſione 703. ſub numer. 8. eadem par. ſecunda, in recent, & deci ſione 482. numer. 6. & numer. 11. parte prima, in recent. etiamſi non conſtet de obſeruantia ſcripturæ in omnibus capitibus in ea contentis: Rota deciſ. 569. in fine, parte quarta, in nouiſ ſimis. Et etiamſi obſeruantia fuerit contra tertium, vt fuit dictum in Ferrarien. bonorum, ſeu Palatij 21. Aprilis 1603. coram Cardinali Millino, ſed quoad hoc in contrarium facit Rota deciſione 375. ſub numer. 8. verſic. Secundo, parte prima diuerſor. Idem Alexand, Ludouiſius, deciſ. 509. numer. 6. vbi explicat. Farinacius, nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ anni 1618. deciſ. 365. num. 1. & 2. vbi declarat, prima parte, tomi ſecundi. & deciſione 463. numer. 2. & deciſione 194. numer. 4. vbi quod obſeruantia ſubſequuta facit ius, & tollit omne dubium: & deciſione 663. num. 6. & 9. ſecunda parte, tomi ſecundi, vbi quod obſeruantia ſubſequuta, eſt magnæ conſiderationis in interpretatione vltimarum voluntatum: & deciſione 597. num. 4. eadem parte ſecunda, tomi primi; & deciſione 169. numer. primo, parte prima, tomi ſecundi, vbi quod obſeruantia declarat teſtamentum, & fideicommiſ ſum, in eo contentum: Et deciſione 419. numer. 6. & 448. numer. 3. eadem prima parte, tomi ſecundi, vbi quòd obſeruantia eſt optima interpres cuiuſcunque diſpoſitionis, nec requiritur quòd ſit præ ſcripta; ſed ſufficit, quòd aliquando ſic fuerit obſeruatum, quando agitur de obſeruantia interpretatiua. Vide etiam nonnulla, quæ in propoſito tradidit Burgos de Pace, in proœmio legum Tauri, numero 225. & ſequent. & in l. prima Tauri, numero 94. & 102. & 176. & 181. & multis ſequent. & n. 212. & ſeqq. & 220. & ſeq. Idem Burgos de Paz, in conſil. 15. num. 3. & 7. & [*] ſequent. vbi ex aliis multis obſeruat, quod ſcripturæ cum fuerunt antiquæ, & ſecundum earum tenorem obſeruatum, non poteſt tractari, an fuerint ſolemnes, vel non. Stephanus Gratianus, diſceptation. tom. 5. cap. 951. num. 8. & 9. folio 429. vbi inquit, quod ſcriptura longo tempore obſeruata, quamuis ſit informis, tranſit in fidem veri, nec requiritur ob ſeruantia præ ſcripta, nec longiſ ſima, cùm ſufficiat ita aliquando fuiſ ſe obſeruatum; vt per Crauet. Siluan. Bertazolum, & Ludouic. Caſanate, ibi relatos. Ita etiam, quod priuilegij fides augeatur ex[*] longæua eius obſeruantia, notauit Burgos ipſe de Paz, in conſil. 46. num. 25. Et quod obſeruantia effectum declaratiuum, atque interpretatiuum ha[*] beat, vel dubij iuris, vel omiſ ſi, vel verborum dubiorum, ſeu ambiguorum, & omnem diſpoſitionem declaret, atque interpretetur, longa ſerie iidem Authores ſuprà relati obſeruarunt; & per text, in l. ſi de interpretatione, vbi omnes, ff. de legib. l. ſemper in ſtipulationibus, ff. de regulis iuris, l. ſi ſeruus plurium, §. finali, ff. de legatis primo, Burgos de Pace, in l. prima Tauri, numero 214. Tiber. Decian. in conſil. 6. numero 35. libro 4. nulla enim me[*] lior eſt interpretatio, quàm ea, quæ ex ſubſequenti vſu, & obſeruantia confirmatur, l. qui in aliena, verſic. ſed ſi non adierit, ff. de acquirenda hæreditate, l. ſi filius, C. de petit. hæredit. l. cum poſt, ff. de iure dotium: Socinus vterque, Roman. Craueta, Caſtren ſis, & Riminaldus, cum quibus Decianus, dicto conſil. 6. num. 35. Mandellus de Alba, in conſil 428.[*] numer. 10. (Quocirca, verba dubia teſtatoris interpretantur ſecundùm obſeruantiam, & practicam præcedentem; maximè, quando minus corrigitur ius commune; Borgnin. Caualcan. poſt alios plures, deciſione 26. numero 36. part 3. Decianus, in con ſil. 124. numero 15. libro 3. Menochius, in conſilio 122. numero 29. & in conſil. 156. numero 28. lib. 2. Quoniam obſeruantia in rebus dubiis eſt lex non[*] ſcripta, & ſequi debet, prout latè comprobauit Ioſeph. Ludouic. commun. quæ ſt. 38. fol. 84. & 87. verſic. Infertur 56. & verſic. 114. Caualcanus, deciſ. 32. part. 3. num. 14. vbi annotauit ex aliis multis, quod opinio, quæ eſt in obſeruantia, in dubio ar[*] ticulo eſt ſequenda, & pro deciſione allegari poteſt, abſque aliis iurium allegationibus, vt ex Ioanne de Amicis, Craueta, Socino, Natta, Rebuffo, & Tiraquello; ſcripſit Caualcanus idem,[*] dicta deciſione 32. numer. 14. part. 3. & ſubdit in fine, quod sufficit, etiam de facto ita obſeruari, ex Purpurato, & Decio, ibi relatis. Nec ab ea eſt receden[*] dum. imò attendi multùm debet in omni materia, & diſpoſitione, Craueta, in conſil. 211. numer. 11. Ioann, de Amicis, in conſil. 138. columna 5. Caualcanus, cum aliis multis, deciſ. 5. num. 19. part. 1. & deciſ. 28. num. 61. & 62. parte 2. & deciſ. 20. num. 76. & deciſ. 26. num. 36. part. 3. Eſt enim obſeruantia,[*] optima, & fida interpres mentis dubiæ, Menochius, dicto conſil. 122. num. 29. lib. 2. Burſatus, cum aliis, in conſil. 162. num. 31. lib. 2. Caualcanus, deciſ. 26. num. 482. part. 2. vbi inquit, quod ſi verborum virtus, aut natura, vel contractus clarè non exprimitur, vel aliquam repugnantiam habet, ob ſeruantia extendit diſpoſitionem, ex Socino, & [*] Craueta, ibidem relatis. Et ibidem in fine, dicto num. 482. quod obſeruantiæ vltimus ſtatus attenditur, etiam ſi variè eſ ſet actum; quod tenuit Ferretus, in conſil. 87. numer. 3. vel attenditur quod frequentius fuit obſeruatum, ſi diuersè obſeruatum eſt;[*] Franciſcus Beccius, in conſil. 101. numer. 50. in fine, Tuſch. tomo 5. litera O. concluſ. 59. num. 95. & vide Caualcanum enudem, deciſ. 39. num. 53. & deciſ. 41.[*] numer. 22. parte 2. vbi contrarium videtur apertè tenere, quod ſcilicet obſeruantia non inducatur ex varietate, & diuerſo modo ſeruato; quod verum non videtur ex his, quæ Beccius ipſe ſcripſit, vbi ſupra, & Caualcanus idem, in loco nunc relato; vide etiam ipſum Caualcan. deciſ. 28. num. 64. parte ſecunda, vbi quod obſeruantia probatur per duas vices Et facit præ ſumere, quod fuit dictum plus, & ſcriptum minus, ſicuti ex Tiraquel. & Raudenſe notauit D. Perez de Lara, lib. 1. cap. 5. num. 38. & non requiritur, quod obſeruantia ſit præ ſcripta, vt interpretationem, atque declarationem inducat, & obſeruari debeat, ſed ſufficit probare ita obſeruatum, & etiam minori tempore decem annorum; quod omnes ferè commemorati ſuprà Authores notarunt; & tradidit Caualcanus, deciſ. 28. num. 63. & 64. part. 2. & deciſ. 26. num. 36. parte 3. Alexand. Raudenſ. in conſil. 17. num. 44. & 46. & [*] in conſ. 18. num. 38. & 40. parte 2. cum quibus D. Perez de Lara, dicto cap. 5. num. 49. & vltra eum, quod obſeruantia, circa interpretationem, & declarationem dubiæ diſpoſitionis, etiam ex vnico actu inducatur, nec requiratur præ ſcriptio, tenuerunt infiniti verè, quos ego ſuprà, hoc eodem §. recenſui, & cum aliis Tuſchus, dicta concluſ. 59. nam. 30. & 40. & 47. Menochius etiam, in conſ. 49. n. 21. & 22. lib. 1. vbi quod obſeruantia declarat diſpoſitionem quamcunque, nec indiget præ ſcriptione omnino perfecta: in quo ego amplius non inſiſto, nec explicandum aſ ſumo, quòd Burgos de Pace (quem nullus commemorat) in l. 1. Tauri, num. 181. cum ſequent. & num. 215. & ſequent. optimè id explicauerit, & ſpecificè attigerit, an, cùm obſeruantia allegatur, atque probatur, decennium probari ſit neceſ ſarium; & quid, quando obſeruantia eſt interpretatiua diſpoſitionis cuiuſlibet. Et hactenus de prædictis, & cum de interpretatione, non de præ ſcriptione, ſuper ſucceſ ſione maioratus contentio eſt, & quæ præ ſcriptio tunc ſufficiat, & de obſeruationibus Ludouic. Molinæ in propoſito. An autem in rebus ipſis maioratus, præ ſcriptio dari poſ ſit, ſiue bona maioratus, aliquo tempore præ ſcribi valeant? An etiam vna linea contra aliam præ ſcribere, aut modum ſuccedendi alterare, ſiue nouum inducere valeat? An denique vna familia, aut pars ciuitatis conſuetudinem ſuccedendi iure maioratus; vel quod bona primogenitis, iure maioratus deferantur, introduci poſ ſit? Molina metipſe explicauit lib. 2. cap. 6. per totum, & lib. 4. cap. 10. per totum. Verè tamen diſceptatio, quæ hiſce de rebus ſumitur, difficilis admodum, & intricata eſt; Ludouici etiam Molinæ annotationes in eo propoſito, maiori explicatione, & indagatione indigent; & idcirco ſatis vtiliter, & ingenti quidem ſtudio, & diligentia. tribus §§. ſequentibus Dubia omnia, ad explanationem eorum articulorum neceſ ſaria, & in vſu forenſi aſ ſiduè occurrentia, diſtinctè, & accuratè ſatis explicabuntur. Idque vel ideo magis, quod ad tractatum noſtrum, & præ ſumptam, atque coniecturatam mentem pertineant omnino; nec prætermitti valeat res adeò Pragmaticis frequens, & neceſ ſaria. §. VIII. Ex coniectura voluntatis, atque præ ſumpta mente eorum, qui primogenia, ſiue maioratus inſtituunt, ex natura etiam primogeniorum ipſorum, & in fine, in quem diriguntur, vtrùm præ ſcriptio in bonis, maioratus admittenda ſit, nec ne, in præ iudicium ſucceſ ſorum; & an immemorialis præ ſcriptio ſufficiat. Immemorialis etiam, quæ dicatur, ſiue quod tempus, & quæ requirat, & quos effectus producat. Et de variis attributis, quæ Interpretes noſtri communiter immemoriali præ ſcriptioni tribuerunt. Alienatione quoque prohibita, an, & quando præ ſcriptio prohibita cenſeatur. Quadraginta annorum præ ſcriptio cum titulo, an, & quando æquiualeat immemoriali; ſiue eundem, quem immemorialis, operetur effectum; & maximè in hac ipſa, qua verſamur, bonorum maioratus præ ſcriptionis materia, tam cùm agitur de præ ſcribendis rebus maioratus, in præiudicium ſucceſ ſorum, quam de inducen do, aut conſeruando maioratu: qui articulus accuratè, & dilucidè, aliter etiam, quam cæteri Recentiores feciſ ſent, explicatus relinquitur, & nonnulla adnotantur, quæ memorabilia ſunt, & egregia, prout hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Præ ſcriptio, vtrùm in bonis maioratus admittenda ſit, & per totum caput. -  2 Maioratus bona, ex propria natura alienari prohibita ſunt, ſiue alienationis prohibitio ex propria natura ineſt. -  3 Præ ſcriptio longi temporis, decem, vel viginti annorum, nullo modo admittitur in bonis maioratus, etiam cum titulo, & bona fide, & etiam ſi res non à prohibito, ſed ab alto tertio empta fuerit. -  4 Alienatione prohibita, vtrum cenſeatur prohibita præ ſcriptio. -  5 Adducitur vera ratio legis finalis, §. ſin autem, C. communia de legatis: & ratio communis confutatur. -  6 Præ ſcriptio longi temporis, decem, vel viginti annorum, currit in bonis maioratus, quando res, non à prohibito, ſed ab alio habita fuerit bona fide, ex ſententia aliorum contra Ludou. Molinam, de quo ſuprà n. 3. -  7 Præ ſcriptio, triginta, vel quadraginta annorum procedit in rebus maioratus, in feudis, & in rebus alienari prohibitis, atque reſtitutioni ſubiectis. -  8 Præ ſcriptio triginta, vel quadraginta annorum, aduerſus poſ ſeſ ſorem maioratus, cum quo impleta eſt, admittitur; non verò contra alios ſucceſ ſores. Et inde, nondum natis, aut his, qui nondum ſucceſ ſerant ſiue ius ſucceſ ſionis delatum non eſt, & generaliter his qui agere non potuerunt, non nocet: quod exornatur, & multorum Interpretum auctoritate comprobatur. -  9 Et vera ratio aſsignatur, atque ex aliorum placitis illuſtratur. -  10 Præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, an ſufficiat, tam cùm agitur de maioratu de nouo inducendo, in terminis l. 41. Tauri, quàm cùm agitur, de illo deſtruendo, aut de præ ſcribendis bonis maioratus iam inſtituti, in præiudicium ſequentium ſucceſ ſorum, & vocatorum. Et de opinione quorundam, quæ firmiter ab Authore probatur; & num. ſequent. & vide omnino infra, num. 14. & ſeq. -  11 Præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, an & quando immemoriali æquiualeat, & infrà numer. 17. -  12 Pelaez à Mieres opinio, in dubio propoſito ſuprà n. 10. confutatur. -  13 Ludouic. Molinæ, locus explicatur, & infrà, num. 20. -  14 Et noua quædam conſideratio in ipſo propoſito adducitur. -  15 Præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, non ſufficit ad præ ſcribendum bona maioratus, in præiudicium ſequentium ſucceſ ſorum. Et ſuprà ex n. 10. -  16 Pro qua firmiſsimum fundamentum ex deciſione legis 45. Tauri, deducitur, prout hic adnotatur. -  17 Alterum etiam, & validiſ ſimum fundamentum, pro eadem ſententia ponderatur. -  18 Præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, quando immemoriali æquiualeat; quod inquiritur etiam ſuprà n. 11. -  19 Gregorij Lupi, & Roderici Suarez, pro ſententia communi de qua ſuprà, num. 14. placita commemorantur. -  20 Præ ſcriptio, quæ in fauorem maioratus inducendi tendit, ſufficit, ſi ſit quadraginta annorum cum titulo: & de ratione. Et vide ſuprà num. 13. & 14. -  21 Didac. Couarru. locus expenditur, & pro ſententia communi ponderatur. -  22 Burgos de Pace, & Velazquez Auendañus confutantur. -  23 Præ ſcriptio contra ſucceſ ſorem maioratus admittitur, quando ab illo denuò incœpit. -  24 Præ ſcriptio currit etiam contra ſucceſ ſorem maioratus, alienationem ſcientem, quando res fuit expreſsè prohibita alienari. -  25 Impeditus non videtur, qui facilè impedimentum tollere poteſt. -  26 Ludouic. Molinæ obſeruatio quædam probatur. -  27 Præ ſcriptio immemorialis, in rebus maioratus admittitur, & præiudicat omnibus ſucceſ ſoribus, etiam nondum natis, & qui agere impediuntur. Quod exornatur, & numeris ſequentibus illu ſtratur. -  28 Præ ſcriptione immemoriali tollitur ius primogenituræ, & maioratus, etiam in præiudicium de ſcendentium, qui nondum nati ſunt. -  29 Ius patronatus Eccleſiaſticum, & ſeculare tollitur præ ſcriptione temporis immemorialis. -  30 Præ ſcriptio immemorialis, in fideicommiſsis, in feudis, & primogeniis, ex ſententia quorundam non admittitur. Quorum placita, & reſolutiones commemorantur. -  31 Et Iacobi Menochij locus expenditur. -  32 Atque eiſdem ſatisfacit, reſponſumque præbet Author. Et latiùs num. ſequentibus. -  33 Immemorialis poſ ſeſsio, ſeu præ ſcriptio habet vim tituli, & priuilegij, & facit præ ſumi, omnia, & quæcumque neceſ ſaria, & ſolemnia ad effectum præ ſcriptionis interueniſ ſe, & nullum requiſitum deficere. Quod exornatur, & num. ſequent. -  34 Habet etiam vim priuilegij, ex certa ſcientia, atque legitimè obtenti. Et vim legis. -  35 Et habetur pro veritate, & ſolemni priuilegio, & vt conſtitutio. -  36 Et habet vim conditionis expreſ ſ æ ab eo, qui dare poterat. Et elidit omnem præ ſumptionem iuris in contrarium. Et tantum poteſt quantum Princeps. Et tollit neceſ ſitatem probandi alium titulum. Vt nec titulum allegare neceſ ſe ſit. Et præ ſtat omnem ſecuritatem poſ ſidenti, donec clarè probetur defectus tituli, vel mala fides. Et ſcientia non eſt probanda in immemoriali præ ſcriptione. -  37 Præ ſcriptione, quæ acquiri non poſ ſunt, ſiue in quibus ius commune reſiſtit, præ ſcriptione immemoriali acquiruntur. -  38 Præ ſcriptione ſublata, ſeu excluſa, nunquam cen ſetur ſublata immemorialis, niſi de ca ſpecifica mentio fiat. -  39 Et bona fides, iuſtúsque titulus, ſiuè iuſta cauſa poſsidendi, probata immemoriali, præ ſumitur, neque eſt neceſ ſe allegare bonam fidem. -  40 Immemorialis omnis præ ſtat, & ſupplet illud quod aliquando potuit eſ ſe. -  41 Adeò vt det poſsidenti ius pleniſsimum ex fortiori cauſa, quæ, excogitari poſ ſit. Et fortiorem, ac meliorem titulum, ſiuè qui magis proſit, ſupponit. -  42 Tempus, cuius initij memoria non extat, facit verum omne poſsibile. -  43 Immemorialis ſemper refertur ad tempus magis vtile. Quod exemplis demonſtratur, & nonnullis exornatur. -  44 Ioannis Garciæ placitum quoddam in hac materia, concludenter confutatur. -  45 Præ ſcriptio immemorialis in bonis maioratus admittitur contra omnes ſucceſ ſores, etiam ſi expreſ ſa adſit alienationis bonorum maioratus prohibitio. Et etiamſi in facultate Regia, ad maioratum ip ſum inſtituendum, exprimatur. -  46 Alienatione prohibita, immemorialis præ ſcriptio prohibita non cenſetur. -  47 Bona maioratus, multis de cauſis alienari poſ ſe, ſi ad id Regia facultas interuenerit. -  48 Ad eſ ſentiam immemorialis præ ſcriptionis requiri, quod non conſtet de initio, aut origine tituli, atque ita quod appareat memoriam non extare. Quod exornatur. -  49 Et differre, quod probetur, Contrarium actum fuiſ ſe, ſeu quod detur immemorialis præ ſcriptionis initium. -  50 Aut ſi conſtet, memoriam extare intra centum annos, aut vltra centum annos; provt latiùs remiſsiuè. -  51 Præ ſcriptio centenaria, an in effectu ſit immemoriales præ ſcriptio, vel non. An etiam ſufficiat ad præ ſcriptionem maioratus, in terminis l. 41. Tauri. Et de contraris opinionibus, veriorique ſententia in propoſito. -  52 Immemorialis præ ſcriptio dicitur quæ centum annos excedit. -  53 Et multo magis ſi excedat annos 200. -  54 Immemorialis dicitur, centum & octo annorum poſ ſeſsio. -  55 Et centum & viginti. -  56 Et centum & triginta. -  57 Et centum & quadraginta annorum. -  58 Et centum & quinquaginta annorum. -  59 Et centum & ſeptuaginta annorum. -  60 Præ ſcriptio, aut conſuetudo immemorialis, vtrùm per inſtrumenta, aut ſcripturas probari valeat; remiſ ſiuè. -  61 Initium ex principio priuilegij, vel inſtrumentis, ſiuè quod initium poſ ſeſsioni dedit, à centum annis citra, an vitiet immemorialem, remiſsiuè. PRæ ſcriptio vtrùm in bonis maioratus admittenda ſit, néc ne, Interpre[*] tes noſtri aſ ſiduè dubitare, atque in vſu forenſi frequentiſ ſimè altercare ſolent. Et verè dubium hoc (provt ego arbitror) vel ideò magis adſtringit, & ad no ſtrum tractatum pertinet omnino, quod ex coniectura voluntatis, atque præ ſumpta mente inſtitutorum, ex natura etiam ipſa, & fine primogeniorum Hiſpaniæ, ſiuè ex rationibus illis, ob quas, primogenia, ſeu maioratus inſtitui, conueniens, neceſ ſariúmque fuit, eadémque in vtroque foto ſuſtineantur, videatur omnis præ ſcriptio bonorum maioratus omnino excluſa, & tacitè ſubintellecta prohibitio, ſicut & alienatio bonorum ipſorum maioratus tacitè ſubintelligitur, ex natura ipſa maioratuum, & ſi expreſ ſa non fuerit; vt per Molinam, lib. 4. cap. 1. per tot. & ſpecificè num. 2. vbi dixit, quod bona maioratus, ex propria natura alienari prohibita ſunt, ſiuè alienationis prohibitio ex[*] propria natura ineſt; Pelaez etiam à Mieres, 3. par. quæ ſt. 9. & 4. par. quæ ſt. 1. ex n. 1. cum pluribus ſequent. Hõdedeus , in conſ. 45. n 2. & 3. & 49. & in conſ. 46. num. 9. & 19. & 20. & tribus ſequent. lib. 2. Riccius, collectanea 466. & in commentariis de alimentis, comprobauimus etiam. Quemadmodum ergo, bonorum maioratus alienatio, naturæ, & fini maioratuum ipſorum, atque præ ſumptæ menti ea inſtituentium repugnat, vt dixi; ita præ ſcriptio repugnare omnino videtur, cum idem effectus, atque maioratuum extinctio, ex vtroque reſultet; quod vel vno tantum verbo adnotauit Molina, lib. 4. cap. 1. in principio, dum in hunc modum reliquit ſcriptum: Solent etiam præ ſcriptione, bona maioratus extingui. Idcircóque, de hoc etiam extinctionis genere, in hac parte agendum erit: vt autem in propoſito dubio, an in bonis maioratus præ ſcriptio admittenda ſit, vera reſolutio deinceps haberetur. tres communes, ac generales regulas, & concluſiones præmittendas eſ ſe, Ludou. ipſe Mol. ſtatuit lib. 4. d. cap. 10. Prima eſt, in bonis maioratus præ ſcriptionem longi temporis, decem, vel viginti annorum nullo pacto admittendam eſ ſe; idque per text. in l. fin. §.[*] ſin autem ſub conditione, C. Communia de legans, ibi: Vt nec vſucapio, nec longi temporis præ ſcriptio contra legatarium, vel fideicommiſ ſarium procedat. Per quem text, id in longi temporis præ ſcriptione, communiter Scribentes notant. Hancque opinionem communem eſ ſe profitetur Anton. Gabr. qui plura in idem adducit, lib. 5. commun. opinion. tit. de præ ſcript. concluſ 13. num. 1. Quod procedit, etiam ſi adſit titulus, & bona fides in præ ſcribente; vbi namque lex inhibet vſucapionem, bona fides poſ ſidenti nihil prodeſt; l. vbi lex, cum ſimilibus, ff. de vſucapion. & etiam ſi res, non ab ipſo prohibito, ſed ab alio tertio empta fuerit bona fide; cum enim alienandi prohibitio, in bonis maioratui ſubiectis, non in perſonam, ſed in rem directa ſit, provt §. 6. ſuprà notaui, non eſt attendendum à quo res alienata fuerit, ſed vtrùm alienata ſit: omnis namque, qui illam alienat, aduerſus prohibitionem efficit, & ſi maioratus ſucceſ ſor non ſit, & perinde ad quemcunque alienantem, deciſio text. in dicto §. ſin autem ſub conditione, & rationes, quibus DD. hanc opinionem probant, adaptari poterunt. Quæ opinio (inquit Molina, dicto cap. 10. num. 1.) quod vera ſibi videtur, illámque veriorem eſ ſe profitentur Gregor. Lop. Suarez, & Anton. Gomet. aduer ſus plures quos referunt Pinellus, & Anton. Gabr. & hactenus Ludouici Molinæ placitum, & reſolutio, cui in hac 1. concluſ. conuenit Ioann. Matien çus, in l. 8. titulo 7. gloſ ſa 5. ex num. 11. vſque ad numerum 19. vbi excitat articulum illum vulgatum, vtrùm alienatione prohibita, cenſeatur prohibita præ ſcriptio: & concludit, longi temporis præ ſcriptionem prohibitam cenſeri; quod latiſ ſimè comprobat, & Arij Pinelli placita nonnulla confutat. Idem etiam, relatis duabus opinionibus contrariis in eodem articulo, vtrum alienatione prohibita,[*] cenſeatur prohibita præ ſcriptio; vna ſcilicet affirmatiua, & altera negatiua; admiſit Ceuallos, quæ ſt. 13. num. 2. & 3. D. Spino, in ſpeculo, gloſ ſa 19. de maioratu, num. 88. cum ſequent. vſque ad num. 92. fol. 489. vbi quod in bonis maioratus non procedit præ ſcriptio longi temporis, & diluit contraria nonnulla, quæ ibidem adduxit D. Chriſtoph. de Paz, ad legem ſtyli 200. num. 44. & 53. Gabriel Pereira de Caſtro, deciſione Portugaliæ 52. numer. 3. per totum, vbi adductis opinionibus contrariis in eodem dubio, an in rebus alienari prohibitis præ ſcriptio procedat? concludit, quod in maioratibus, & in aliis, quibus alienandi prohibitio obſtat, præ ſcriptio ordinaria, longi ſcilicet temporis, decem, vel viginti annorum, admittitur: Ioan. Parladorius, lib. 3. differentia 24. §. 2. num. 1. fol. 121. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 41. num. 10. Caldas Pereira, receptar. iur. ſententiar. lib. 1. quæ ſtione 23. num. 100. folio mihi 273. & 274. vbi quod in rebus alienari prohibitis, aut ſubiectis fideicommiſ ſo, & reſtitutioni, præ ſcriptio ordinaria longi temporis, decem, vel viginti annorum, omnino excluditur, & improbat contrariam, ſententiam, háncque admittit in bonis maioratus; & latiùs exornat, quod res legata, vel prohibita alienari, non præ ſcribitur longo tempore, quia alienatio eſt nulla, & ſine titulo non poteſt procedere præ ſcriptio longi temporis; l. nullo, C. de rei vendicat. Sfortia etiam Oddus, in tractatu de fideicommiſ ſis per alienationis prohibitionem inducendis, quæ ſtione 18. articulo 5. ex numer. 74. cum pluribus ſequentibus, fol. 180. cùm in eodem articulo verſaretur; Primò adduxit quamplurimorum ſententiam, quod ſcilicet non poſ ſit præ ſcribi id, quod prohibitum eſt alienari, ſtante prohibitione alienationis, Secundo deinde loco, ex numer. 78. cum ſequent. contrariam recenſuit ſententiam, quod præ ſcribi poſ ſit. Tandem numer. 87. 88. & 89. quando ſumus in præ ſcriptione decem, vel viginti annorum, quæ dicitur longi temporis, primam opinionem magis probauit, & nonnullis rationibus comprobauit. Pro qua etiam extant Albanus, in conſilio 354. num. 22. Surdus, in conſil. 276. numer. 11. lib. 2. Petra, de fideicommiſsis, quæ ſt. 14. numer. 159. Pancirolus, in conſ. 96. numer. 60. & ſequent. Cornazanus, deciſione 40. numer. 5. & ita apparet, communem fuiſ ſe omnium ſententiam, nec diſ ſentit And. Fachineus, lib. 13. cap. 80. licet aliter di ſtinguere videatur. Et ipſamet communis opinio fundamentum ſumit ex textu, in l. fin. §. penult. & vltimo, C. communia de legat. vbi conſtituit Iuſtinianus, quod ſi hæ [*] res, eam rem, quam legati iure, alij dare, aut per fideicommiſ ſum reſtituere iuſ ſus eſt. vendiderit, aut alio modo alienauerit, ſiue purè, ſiue in diem certam, incertámve, ſiue ſub conditione relicta eſ ſet, non ſolum venditio, & alienatio nulla ſit ipſo iure, ſed etiam neque vſucapio, neque longi temporis præ ſcriptio vlla contra legatarium, vel fideicommiſ ſarium procedat. Et veram rationem adduxit, communémque confutauit Anton. Faber, de erroribus pragmaticorum, decad. 88. errore 5. per totum, ex folio 454. & maximè in verſic. ex quo apparet, folio 455. in hæc verba: Ex quo apparet, non eam Iuſtinianeæ conſtitutionis rationem eſ ſe, quæ vulgo ab Interpretibus adfertur, quod non valenti agere non currit præ ſcriptio, l. 1. §. vltimo, C. de annali exceptione, l. prima, in fine; iuncto authentico, niſi tricennale, C. de bonis maternis: l. in rebus 30. §. vltimo, C. de iure dotium: an non enim agere ſtatim poteſt is, cui res purè data eſt, ſiuè legati iure, ſiuè fideicommiſsi, & tamen non magis vſucapere, aut longa poſ ſeſ ſione ſibi acquirere rem poteſt emptor, quam ſi in diem, aut ſub conditione data eſ ſet. Ratio igitur conſtitutionis petenda ex eo eſt, quod tunc quoque cum vendita ab hærede res eſt, quæ purè legata, vel per fideicommiſ ſum relicta fuerat, nulla venditio eſt, tanquam facta contra expreſ ſam legis prohibitionem, ac multo magis, quàm non niſi in diem, vel ſub conditione data fuiſ ſet. Tanto enim maior iniuria fit legatario, vel fideicommiſ ſario, quanto certius eſt, eam rem, quæ ab hærede venditur, ad legatarium, vel fideicommiſ ſarium iam pertinere. Porro ad vſucapionem, & longi temporis poſ ſeſsionem non minus requiritur iuſtus titulus, quam. bona fides continuaque poſ ſeſsio. Nec poteſt quis pro emptore vſucapere, ſi emptio nulla interceſsiſ ſet, nec ſi putet interceſsiſ ſe, adeóque nec ſi re vera, & de facto, vt aiunt interceſ ſerit, ſiuè iure non valuit, tametſi errore iuris putauerit emptor eam valere. Hactenus Anton. Faber. Addiderim ego, id ip ſum & aſ ſequutum videri Cald. Pereiram, receptar. iur. ſententiarum, lib. 1. d. quæ ſt. 23. num. 100. in fine, dum confutauit rationem Cyni ad tex. in d. l. final. §. vltimo, & intellexit, text. illum procedere, ſiuè legatum illud ſit purum, ſiuè conditionale; vt etiam poſt aduentum conditionis, nulla aduerſus legatarium, vel fideicommiſ ſarium currat vſucapio, vel præ ſcriptio longi temporis. Et inde improbauit placitum commune, ex quo ideo procedit con ſtitutio illa, quod contra impeditum agere, nulla currit præ ſcriptio; verè namque, nec contra eos, qui nullum impedimentum habebant, currere poteſt, provt adeò clarè textus ipſe exprimit. Et ideo Caldas ipſe rectiùs ſtatuit, rem alienari prohibitam, non præ ſcribi longo tempore, quia alienatio eſt nulla, vt ſuprà dixi. Dum autem Ludouic. Molina, dicto cap. 10. num. 1. tradidit, quod præ ſcriptio longi temporis nullo modo admittitur in bonis maioratus, etiam cum ti[*] tulo, & bona fide, & etiamſi res ab alio habita fuerit, non autem ab ipſo prohibito; quod notauit quoque Anton. Gomezius, in l. 40. Tauri, numer. 90. in verſic. Tertio. Et rationem ſuprà relatam tradidit: obſeruandum eſt, Baldum, Francum, Crotum, Ripam, Loazes, & Pinellum probaſ ſe contrariam ſententiam, eóſque ſequutum fuiſ ſe Cald. Pereiram, dicta quæ ſtione 23. num. 107. & 108. vbi inquit, quod text. in dicta l. finali. §. ſin autem, non procedit, quando titulus habetur ab alio tertio, non à prohibito, & reſpondet fundamento illi, quo excitatus fuit Ludouit. Molina, quod ſcilicet prohibitio legis tantum procedat, quando prohibitus alienauit; & licèt prohibitio teſtatoris ſit generalior, ea tamen ſola impedire non poteſt præ ſcriptionem, quæ fundata eſt ſuper bono publico; l. prima, ff. de vſucapionibus, cui teſtator derogare non potuit, l. quod de bonis, §. 1. ad leg. falcid. & in ſpecie tradiderunt Æmilius, & Pinellus, ibi relati. Addiderim ego, & vltra Cald. eundem, in ipſomet placito fuiſ ſe, & tradidiſ ſe contrarium eius, quod Ludouic. Molina ſcripſit, Didac. Couar. (quem Caldas non citat) in regula, poſ ſeſ ſor, de regul. iur. in 6. 3. parte, §. 3. colum. 2. verſic. Ex quo illud eſt obſeruandum: Matien çum etiam, in l. 8. titulo 7. gloſ ſa 5. num. 33. & pro eo videri textum, in l. 1. C. ſi quis ignorans rem minoris. Rurſus, Anton. Fabrum, tomo 4. de error, pragmaticor. decad. 28. errore 5. folio 462. & 463. in eodem placito firmiter manſiſ ſe, & conſtanter aſ ſeueraſ ſe, quod ad hunc caſum conſtitutio Iuſtiniani non pertinet; ſed ad illum ſolum, quod facta ſit alienatio per prohibitam perſonam, ideſt, per eum, qui fideicommiſ ſi reſtitutione oneratus eſt, ſiue hæ res ille ſit, ſiue. legatarius, ſiue fideicommiſ ſarius. Quod ergo à Iuſtiniano innouatum non eſt, cur aliter quam ex iuris veteris ratione interpretabimur? ſiquidem agere duntaxat Iuſtinianus voluit, vt in hæredis poteſtate non eſ ſet, aut alterius grauati cuiuſlibet, quomodo erat antea, ſpem fideicommiſ ſi decipere, non magis quam rem per legatum, aut fideicommiſ ſum datam purè, alienare. At rem fideicommiſ ſo, ſiuè puro, ſiuè in diem, aut condi tionali obnoxiam facere inalienabilem, & quaſi reali qualitate illa, ne dicam vitio afficere, propo ſitum certè Iuſtiniano non fuit, vt ex ipſo Ca ſtrenſi iam docuimus. Alioqui nec poſt diem fideicommiſ ſi cedentem, poſ ſet currere vſucapio, longive temporis præ ſcriptio, nullo ſcilicet titulo præcedente, l. Celſus 17. ff. de vſucapion. l. diutina 4. C. de longi temp. præ ſcrip. Itaque fatendum eſt non alio caſu prohibitam fuiſ ſe à Iuſtiniano vſucapionem, aut præ ſcriptionem rei fideicommiſ ſariæ, quàm quo prohibita eſt eiuſdem alienatio, id eſt, ita demum ſi ille ipſe vendiderit, qui fideicommiſ ſo grauatus fuit, non ſi alius tertius, cui non magis prohibitum fuit alienare rem fideicommiſ ſariam, quàm rem aliam quamlibet; quare nec ita Iuſtiniani conſtitutio loquitur, vt prohibeat grauato, ne rem vſucapi, aut præ ſcribi patiatur, ſed tantum ne ipſe alienet; nec ita rurſum, vt vſucapionem, omnémque longi temporis præ ſcriptionem inhibeat, ſed eam ſolam, qua velit ſe iuuare is qui à grauato emerit. Et verò, an non eſ ſet abſurdum prohiberi emptorem, qui & bonam fidem, & titulum habeat, quo minus iure publico vtatur, ſibique & actionem, & dominium quærat facto ſuo, cum nihil contra leges fecerit, etiam ſi nihil ſit, quod poſ ſit fideicomiſ ſario imputari; vt in l. Pomponius 29. ff. quibus modis vſusfructus amittat. Nec enim odio negligentium præcipuè comparata ſunt iura vſucapionis, & præ ſcriptionis longi temporis, ſed fauore potiſ ſimum poſ ſeſ ſionis, quæ titulum comitem habeat, & bonam fidem. Hactenus Antonius Faber, ex quo quidem, & ratione illa, propoſitum Iuſtiniani non fuiſ ſe, rem fideicommiſ ſo, ſiuè purè, ſiuè in diem, aut conditionali, obnoxiam, facere inalienabilem, & quaſi reali qualitate illam afficere, ſatis dubia redditur Ludou. Molinæ propoſita concluſio, atque obſeruatio, quando non à prohibito, ſed ab alio tertio, res bona fide empta fuerit. Et hactenus de prima ipſa concluſione. Secunda deinde concluſio eſt, in bonis maiora[*] tui, vel fideicommiſ ſo ſubiectis vel aliàs alienari prohibitis, præ ſcriptionem longi temporis 30. vel 40. annorum admittendam eſ ſe: cum enim text. in d. §. ſin autem ſub conditione, ſolam præ ſcriptionem longi temporis excludat: conſequens eſt, vt ſub ea excluſione, longi temporis præ ſcriptio non comprehendatur: imò ea à contrario ſenſu neceſ ſariò admittenda ſit. Quod cenſuerunt Corneus conſ. 38. num. 10. lib. 1. & conſil. 117. num. 6. cum ſeq. eodem lib. Ripa 113. Crotus num. 140. Loazes num. 191. Alciatus num. 48. & communiter Scrib. in l. filius familias, §. Diui, ff. de leg. 1. Grat. conſ. 21. num. 36. lib. 2. Pinellus, qui plura refert in d. authent. niſi tricennale, numer. 22. Anton. Gabr. qui hanc communem opinionem eſ ſe profitetur, libro 5. commun. opin. concl. 13. numer. 9. & alibi ſ æpè Scrib. eáque opinio vera eſt: tametſi contrariam, imò quod in bonis maioratus, nec etiam longiſ ſimi temporis præ ſcriptio aduerſus poſ ſidentem maioratum admittenda ſit, probare tentauerit Anton. Gomez in d. l. 40. Tauri, numer 90. verſ. Certe ego teneo contrariam: Hactenus Ludou. Molinæ concluſio ſecunda, & in hac materia reſolutio; quam amplexi fuere Ioan. Matienç. in l. 8. tit. 7. lib. 5. numer. 20. & 21. & 23. & 24. & inferiùs num. 32. vbi conſtanter, quod in bonis maioratus, & in re alienari prohibita, re ſtitutionique ſubiecta, habet locum præ ſcriptio triginta, vel quadraginta annorum: Hieronym, Ceualios, quæ ſt. 13. numer. 2. & 3. Ioannes Parladorius, lib. 3. differentia 24. §. 2. numer. 1. D. Spino, in ſpeculo, gloſ. 19. de maioratu, numer. 91. Petra, de fideicommiſ. quæ ſt. 14. numer. 159. & 160. Peregrin. de fideicommiſ. art. 41. numer. 10. Gabriel Pereira, deciſione Portugaliæ 52. num. 3. & 4. vbi quod in maioratibus, & in rebus alienari prohibitis, admittitur præ ſcriptio longiſ ſimi temporis, & multo fortius ſi titulus extet: Rolandus, in conſ. 3. numer. 86. lib. 1. Crauet. in conſil. 67. num 9. Albanus in conſil. 355. num. 22. & cum multis Sfortia Oddi, de fideicommiſ ſis per alienat. prohibit. inducen. quæ ſt. 19. art. 5. num. 85. fol. 180. & latiſ ſimè omnium comprobat, contrariiſque ſatisfacit, & reſponſum præbet Cald. Pereira, receptar, ſententiar. lib. 1. dicta quæ ſt. 23. num. 103. per totum, folio 174. vbi quod in feudis, in maioratibus, & in bonis alienari prohibitis, re ſtitutionique ſubiectis admitti debeat præ ſcriptio longi temporis triginta ſcilicet, vel quadraginta annorum; licet enim præ ſcriptio longi temporis, in dicto §. ſin autem, excludatur, non tamen longiſ ſimi; quoniam illa, pleniſ ſimam ſolet tribuere ſecuritatem. Tertia concluſio ſit, præ ſcriptionem longi tem[*] poris triginta, vel quadraginta annorum in bonis primogenio ſubiectis ſolùm procedere aduerſus maioratus poſ ſeſ ſorem: non autem aduerſus cæ teros ſucceſ ſores, quorum dies nondum ceſ ſit. Cum enim hi non valeant ante diei in quem vocati ſunt aduentum agere. Conſequens eſt, vt nec aduer ſus illos præ ſcriptio procedere poſ ſit, nec etiam aduerſus naſcituros. Impeditis namque agere, vel his qui non ſunt in rerum natura, tempus currere non poteſt, nec etiam negligentia imputari. Quod dixit Paulus, qui huius opinionis præcipuus author eſ ſe cenſetur, conſilio 467. incipit, In caſa præmiſ ſo, numero ſecundo, & tertio, libro ſecundo. Quem ſequutus fuit in rebus maioratus loquens Suarez, allegatione tertia, vbi notabiliter proſequitur materiam, etſi non bene citet dict. conſil. Pauli, Dec. conſilio 445. numero 47. Crotus in dicta l. filius familias, § Diui, num. 146. vbi Ripa num. 116. & Loazes num. 191. Alciatus numero 48. & communiter Scribentes id notant: Curtius iunior, con ſilio 181 numero 5. & in fine eiuſdem conſil. Rubens conſilio 84. numer. ſexto. Pariſius conſilio 23. num. 119. libro primo, Idem in cap. cum non liceat, numer. 18. in fine, de præ ſcriptionibus, Pinellus, qui plura refert, dicens hanc eſ ſe communem opinionem in dict. authent. niſi tricennale, numero 49. iterum numero 5. in principio, tametſi ſtatim eodem numer. contrariam opinionem; imò, quod præ ſcriptio longiſ ſimi temporis aduerſus omnes maioratus ſucceſ ſores, tam natos, quàm naſcituros extendatur, probare tentauerit; ſed communem opinionem ſequutus fuit Antonius Gabriel libro quinto commun. opinionum, titulo de præ ſcriptionibus, concluſione 11. & 13. vbi plures eandem ſequentes refert, illámque in Hiſpanorum maioratibus loquentes, probant Gregor, in dicta l. 10. titulo 26. partita 4. verbo, ni le empece, columna octaua, verſ. Sit ſecundus caſus, atque Antonius Gomez in l. 40. Tauri, num. 90. verſ. Quod tamen ſubintellige, eaque opinio proculdubio vera & communis eſt. Hactenus Ludou. Molina, cuius reſolutionem, relatis alijs multis Authoribus, (quos ideo omitto, quia commemorantur ab his quos nunc refero) probarunt, & ſequuti ſunt Ioannes Matiençus, in l. 8. tit. 7. lib. 5. gloſ ſa 5. ex numer. 25. vſque ad numero 33. vbi ſ æpè eandem concluſionem repetit, eamque comprobat, & amplectitur. Atque ex numero 27. vſque ad numer. 32. confutat opinionem illam Pinelli, quam Ludou. Molin. confutauit, & eiuſdem Pinelli fundamentis præcipuis, ex propoſito reſpondet, & velut concludenter ſatisfacit, & idcirco non repeto, nec latius inſiſto quoniam tranſcribendi vitium ſemper abhorreo, tenuit etiam eandem reſolutionem Molinæ, D. Spino in ſpeculo. gloſ ſa 19. numer. 92. vbi firmat, indiſtinctè tenendum eſ ſe, præ ſcriptionem etiam longiſ ſimi temporis (quæ tamen currit contra eum, contra quem cœpta fuit) non procedere aduerſus poſ ſeſ ſores maioratus, qui ante aduenientem diem ſucceſ ſionis, impediti erant agere: & improbat quoque Pinelli, & Cornei contrariam ſententiam; & refert Menchacam, qui etiam communem reſolutionem probauit, & Pinelli fundamentis reſpondit: Caldas Pereira, dicta quæ ſtione 23. num. 102. folio 277. vbi inquit, quod quamùis præ ſcriptio triginta, vel quadraginta annorum habeat locum aduerſus maioratus poſ ſeſ ſorem, vel res fideicommiſ ſo, aut re ſtitutioni ſubiectas poſ ſidentem; attamen aduer ſus alios ſucceſ ſores, ſeu fideicommiſ ſarios, quorum dies reſtitutionis nondum ceſ ſit, nec venit, ſecus dicendum eſt; cùm enim vocati ad ſucceſ ſionem, ſeu fideicommiſ ſum, ante diei aduentum agendi, ſeu experiundi in iudicio facultatem non habeant, conſequens eſt, vt tam aduerſus præ ſentes, ſiuè iam natos, quam futuros, atque naſcituros de familia, præ ſcriptio procedere non poſ ſit, cùm ij agere ſint impediti; illis verò, negligentia, cur non citius ius ſuum in iudicium deduxerunt, imputari non valeat: vnde præ ſcriptio non currit, cùm vtrique impediantur iuris, & facti impedimento, l. vltima, §. donec, C. de iure deliberandi, l. prima, & ibi D D. C. de bonis maternis, l. prima, in fine. C. de annali exceptione, l. in rebus, C. de iure dotium, cap. quia diuerſitatem, de conceſsione præbendæ, Idem etiam quod Molina, probauit Ioannes Parladorius, libro tertio, differentia 24. §. ſecundo, numero ſecundo Pelaez à Mieres, quarta parte, quæ ſtione 21. ex numero primo, vſque ad numerum 14. in noua editione, folio 238. & numero 22. & 75. & 76. vbi infinitos referens, longa ſerie comprobauit, præ ſcriptionem longiſ ſimi temporis, in bonis maioratus præiudicare ei, contra quem præ ſcribitur; minimè tamen nocere ſucceſ ſoribus, aut ſubſtitutis, & vocatis, quibus nondum apertum erat fideicommiſ ſum, aut ſucceſ ſionis ius nondum erat delatum, ſiuè qui agere non poterant, aut nondum erant nati. Superioribus etiam conuenit Petrus Surdus, deciſione 151. numero quarto, & quinto, & deciſione 236. numero 14. & 17. Oſaſcus, deciſione Pedemontana 177. numero primo, & ſequent. & in conſilio 15. numero 32. 38. & 47. Velazquez Auendañus, in l. 41. Tauri gloſ ſa prima, numero 5. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 41. numero 8. & 16. & in conſilio 28. numer. 14. & ſequentibus, libro primo, & in conſilio 103. num. 39. libro tertio. D. Valdeſius, in additione ad allegationem tertiam Roderici Suarez, numero primo, folio mihi 18. in fine, Iacobus Cancerius, variarum, reſolutionum, tomo ſecundo, cap. tertio, numer. 24. Ioſephus de Seſe, deciſione 384. tomo quarto. Iacobus Menochius, in conſilio 1035. ex numer. 7. libro 11. & antea, in con ſilio 701. numer. 100. & 103. tomo ſeptimo, vbi poſt Iſerniam, Aluarot. Præpoſit. Calcaneum, Curtium ſen. Iaſon. Decium, Afflict. Brunum, Pariſium, Rubeum, Marinum Frecciam, & Hippolytum Riminaldum, quem refert, ſingulariter, atque in hæc verba ſcripſit: Cum vrbs hæc Sablonetæ conceſ ſa fuerit Perſicis illis primis pro ſe, & eorum filiis, & deſcendentibus, &c. ſicque in feudum, quod appellatur ex pacto, & prouidentia; iuxta ea, quæ ſcribunt multi à me relati in conſilio 104. numer. tertio, libro primo; quod inquam præ ſcriptio decurſa nocere non potuit omnibus ipſis filiis, & deſcendentibus: quandoquidem tot ſunt conceſsiones, quot ſunt gradus deſcendentium, quibus ſingulis dicitur facta conceſ ſio: & propterea vnus deſ cendentium non habet cauſam ab altero: ſed vnuſ quiſque venit ex propria perſona ordine ſucceſsiuo, & conſequenter (vt diximus) præ ſcriptio nocere non potuerit aliis deſcendentibus nondum natis: Flores Diaz de Mena; ad deciſion. Gamæ 26. numer. 5. & ad deciſion. 84. Petra, de fideicommiſsis, quæ ſt. 14. num. 157. & 158. Ioannes Bota, in conſilio 48. Hieronym. Portoles, in tractatu de conſortibus, & fideicommiſ ſo legali, cap. 20. ex numero 11. cum ſequentibus, Fabius Turretus, in conſil. 69. ex num. 26. lib. 1. Bereta, in conſ. 134. numer. 14. & 37. Hartman. Piſtor. libro 2. quæ ſt. iuris, quæ ſt. 8. num. 6. & 3. ſeq. D. Chriſtophor. de Paz, ad leges ſtyli, l. 200. num. 46. in prin. & num. 52. vbi ex ſententia aliorum tradidit, quod bona maioratus non præ ſcribuntur contra non natos. Et num. 53. 54. & 55. fol. 597. vbi inquit, quod licet bona maioratus, aut reſtitutioni obnoxia, poſ ſint præ ſcribi legitimo tempore, intelligitur tamen reſ pectu illius, contra quem eſt decurſa præ ſcriptio; reſpectu tamen ſequentium, qui poſtea ſuccedunt in dictis bonis, præ ſcriptio nocere non poteſt; præcipue de iure huius Regni, extante lege 45. Tauri, vbi cauetur, in ſucceſ ſores, primogenij, mortuo anteceſ ſore, transferri poſ ſeſ ſionem ciuilem, & naturalem bonorum primogenij, etiam ſi ab alio occupata ſint; quo fiet, vt ille tertius, qui occupauerat, præ ſcribere nequeat; cùm non habeat poſ ſeſ ſionem ciuilem, & illa reſideat penes ſequentem ſucceſ ſorem: cùm ciuilis poſ ſeſ ſio ſit cau ſa præ ſcriptionis; & contra ciuiliter poſ ſidentem, nequaquam præ ſcribi poſ ſit; prout tenent Gloſ. Gregor. Lopez, Anton. Gomezius, & Pinellus ibi relati, idem quoque tenuit Sfortia Oddi, de fideicommiſ. per prohib. alienat. inducen, quæ ſt. 19. artic. 5. num. 106. fol 182. in hæc verba; Primus caſus eſt, quando iſti fideicommiſ ſarij non ſunt adhuc nati, quia contra eos præ ſcriptio non currit. Et num. 107. in hæc verbæ: Secundus caſus erit, quando iſti fideicommiſ ſarij, licet ſint nati, ſunt tamen remotiores; & ſic non poſ ſunt agere, quia à iure ſunt impediti; & ſic contra eos non currit præ ſcriptio. Gabriel Pereira, deciſ. Portugaliæ 52. numero 4. vbi poſt Decium, Caſtrenſem, Balbum, Crotum, Rodericum Suarez; Molinam, Menchacam, Oſaſcum, Hieronymum Gabrielem, Menochium, Cephalum, Gamam, & Peregrinum, quod præ ſcriptio triginta, vel quadraginta annorum operari non poteſt perpetuam excluſionem quoad omnes, quoad eos ſcilicet, qui nondum nati erant, aut impediti agere. Et ibidem inquit, Corneum, & Pinellum, qui contra communem inſurgunt, reſpuendos eſ ſe. Et repetit numer. 10. vbi etiam Pinelli traditionem improbat, & ea, quæ inuoluit Gilchenius, de præ ſcriptionibus, parte tertia, cap. 13. & adducit doctrinam Baldi, in cap. 1. §. quid ergo, de inueſtit. de re aliena quod qui non poteſt nocere pacto, pariter nec præ ſcriptione. Et inferius, num. 22. vbi inquit, quod poſ ſeſ ſor maioratus, licet ad vitam dominus ſit, non tamen eſt plenè dominus nec poteſt ex voluntate ſua pati, vt præ ſcribi poſ ſit dominium perpetuum, quod ipſe reſtrictum habet ad vitam ſuam. Debet ergo (concludit Author ipſe) eius voluntas cenſeri reſtricta, ad ius, quod habebat, vt contra eum ſolum, eo ſpatio quadraginta annorum præ ſcribantur. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 339. n. 65. & 66. & 115. lib. 3. vbi aduertit, quod hæ præ ſcriptiones currunt ſicut edictum ſucceſ ſorium, cuius terminus nunquam incipit contra gradum inferiorem, quovſque ſuperiores deficiant: Socinus iun. conſ. 76. num 27. vol. 1. Petr. Surd. in conſ. 577. num. 42. vol. 4. Petra de fideicommiſ. quæ ſt. 14. nu. 329. Ioan. Anton. Bellonus, in conſil. 44. num. 70. & 71. Cardoſus, in praxi aduocator. & iudic. verbo, præ ſcriptio, num. 63. fol. 285. vbi quod præ ſcriptio quadraginta annorum currit in maioratu, ſed quilibet ſucceſ ſor interrumpit præ ſcriptionem decurſam contra ſuum anteceſ ſorem, & non nocet præ ſcriptio niſi illi, contra quem præ ſcribitur, & non ſequentibus ſucceſ ſoribus, qui non capiunt à mediis ſucceſ ſoribus, ſed à primo inſtitutore. l. 3. ff. de interd. & relegat. l. vnum ex familia, § ſi de falcidia, ff. de legatis ſecundo, l. cohæredi, §. cum filiæ, ff. de vulgari, cap. 1. de ſucceſ. feudi. Vnde quicquid fecerunt poſ ſeſ ſores, aut omiſerunt, patiendo præ ſcribere aduerſarium, non nocet ſucceſ ſoribus. Idem quoque adnotarunt Roſental. de feud. cap. 9. membro 2. concluſ. 84. per totam, folio 647. vbi inquit, quod agnatis reuocare non valentibus, præ ſcriptio non currit, etiam ſi præ ſcriptionem contra ſe compleri paſ ſ ſint. Et repetit numer. 4. vbi quod poſterioribus, agere impeditis, nec quadraginta annorum præ ſcriptio obſtat; & quod ita Camera iudicat. Et concluſione 85. fol. 648. & 649. vbi numero 5. quod qui alienando, agnatis præiudicare nequit, hic nec patiendo præ ſcribi, obeſt. Et quod præ ſcriptio contra patrem completa, filiis non obeſt in feudo ex pacto, reiecta opinione Piſtoris: adeò vt non priuetur; licet patiens præ ſcribi, non minus feudo priuetur, quam ob alienationem illicitam. Et numero ſexto, quod feudum a perſona extranea comparatum bona fide; longo tempore, contra etiam nondum natos, præ ſcribi quidam docent: ſed contrarium verius eſt, provt ibi. Et numero 7. vbi quod natis, quibus ius nondum delatum eſt, nulla currit præ ſcriptio, & ita minùs non natis. Et numero 11. Alciati re ſtrictiones duas, quod non natis præ ſcribatur, reijcit. Idem quoque tenet Berolus, in conſilio 151. numero 34. lib. 2. Hondedeus, in conſilio 14. numero 60. lib. 2. Don Garcia Maſtrillus, deciſione 105. numero 18. & 19. Alexand. Rauden. de analogis, capit. 17. numero 182. cum ſequentibus, D. Marta, ſumma ſucceſ ſionis legalis, parte, 3. quæ ſtione 3. articulo 5. numero 33. & 34. folio 94. in fine, & 95. & in feudo, aut alia ſucceſ ſione ſimili obſeruauit cum multis aliis, quos refert, Marius, Giurba, deciſ. 50. nu[*] mer. 70. & reddit rationem, quæ ſucceſ ſoribus maioratus, ſiuè primogeniis Hiſpaniæ mirê conuenit, quod in feudo pacti, & prouidentiæ, tot ſunt præ ſcriptiones, quot ſunt perſonæ; & ideo in vnius poſ ſeſ ſoris perſona præ ſcriptio inchoata, aut perfecta, ſucceſ ſoribus non poteſt præiudicare, ſed in vniuſcuiuſque perſona præ ſcriptio perfecta requiritur, eáque, vt ipſi poſ ſeſ ſori nocere poſ ſit, non autem ſequentibus ſucceſ ſoribus, nondum natis, aut agere impeditis; quia nondum ſucceſ ſionis ius delatum fuerat; & ſequentium ſucceſ ſorum ius, ex propria perſona, ſublato de medio præcedenti poſ ſeſ ſore, non autem ex iure ab eodem ſibi tranſmiſ ſo prouenit; ſicuti eleganter Ludouicus Molina tradidit, lib. 1. cap. 1. nu. 17. vbi inquit, quod ex Hiſpanorum primogeniis, tot ſub ſtitutiones, ſeu donationes reſultant, quot perſonæ ad eorum ſucceſ ſionem vocantur, ac ſi vnicuique eorum nominatim, atque ſpecificè facta fuiſ ſet vnaquæque donatio, aut ſubſtitutio; & ſequuti ſunt Mieres, ſecunda parte, quæ ſtione prima, ex num. 9. & 11. & quæ ſtione 24. numer. 47. Valençuela Velazquez, in conſilio 23. numero 9. meliùs in con ſilio 60. numer. 14. & 15. & in conſilio 69. ex numero 50. Gratianus, tomo 4. cap. 751. ex numer. 23. reſ pectu itaque ſucceſ ſorum, & ſequentium vocato rum, perinde haberi debent, ac ſi nulla præceſ ſiſ ſet, aut interueniſ ſet præ ſcriptio, cum vnuſquiſ que proprio iure, & propria vocatione ſuccedat, nec ius vnius ab alterius iure dependeat: quæ veriſ ſima propoſitæ reſolutionis ratio, & conſiderata etiam per Maſtrillum, vbi ſuprà. Atque ex præ ſumpta non modo, ſiuè tacita; ſed etiam velut expreſ ſa voluntate inſtituentium primogenia deducitur: eo namque ipſo, quod maioratus inſtituunt, præ ſcriptionem, provt & alienationem quamcunque prohibere videntur, cùm eorum perpetuitati, & conſeruationi vſque adeò repugnet, quod ex præ ſcriptionis, aut alienationis permiſ ſione, primogenia eadem extinguãtur , Pelæz etiam à Mieres, 4. parte, quæ ſtione 21. numero 15. & 16. dum reddit rationem reſolutionis prædictæ, diſ ſentire non videtur; inquit namque, quod ſucceſ ſores in maioratibus, habent ius ſucceſ ſionis à primis fundatoribus, quod ius non defertur vſque ad diem mortis vltimorum poſ ſeſ ſorum, & antè non oritur actio; & contra adictionem non natam, non naſcitur præ ſcriptio; l. decem. ff. de verbor. obligat. I. cum notiſ ſimi, §. illud, C, de præ ſcript. triginta annorum, idque exornat nonnullis: & numer. 19. vbi in hunc modum ſcribit: Et dicta ſententia, quod præ ſcriptio uon procedit in bonis maioratus contra nondum natos, alia concludenti ratione confirmatur, quia tum quilibet ex vocatis ad maioratum ſit donatarius de per ſe, & tot dicantur donationes, & ſubſtitutiones, quot ſunt per ſonæ vocatæ, & tradunt Andreas de Iſernia, in cap. 1. § præterea ducatus, de prohibita feudi alienatione, per Federic. & alij. quos citat Molina, lib. 1. de primogen. c. 1. n. 17. fol. 14. & ego trado in 1. q. iſtius 4. p. à. n. 7. ſequitur euidenter, quod negligentia illius, qui paſ ſus fuit rem præ ſcribi, nullatenus poteſt præiudicare ſucceſsori, qui dominium, & donationem habet de per ſe non dependentem à dominio anteceſ ſoris, & alteri per alterum non debet iniqua conditio afferri; iuxta regulam, non debet, de regulis iur. in 6. cum concordantibus. Ex quibus non ſine magna ratione dubitari poteſt de reſolutione gloſ. Pariſ. lib. 4. de primog. c. 9. n. 38. fol. 187. vbi ſcribit, quod remedium læ ſionis enormiſsimè competens ſucceſ ſori in maioratu aduerſus tranſactionem, præ ſcribitur triginta annis aduerſus omnes ſucceſ ſores, & aduerſus non natos. Rurſus, quod præ ſcriptio non procedat in bonis maioratus, probatur; quia bona maioratus, tam ex iure, quam ex diſpoſitionibus teſtatorum, perpetuò eſ ſe debent apud vocatos, & ſucceſ ſores: vbi autem perpetuò aliquid competit, præ ſcriptio non habet locum; ſecundum gloſ. in l. quod ſi nolit, § ſi quid interuenerit. ff. de ædilit. edict. vbi Bald. & Angel. idem Angel. & Imola, in l. 1. ff. de vſucap. Bart. Socin. conſilio 86. num. 11. lib. 1. & alij, quos citat Tiraq. lib. 1. de retractu, §. 1. gloſ. 2. num. 17 pag. 814. ad quem addo Zaſium, conſ. 15. De quo puncto, latè agit Tiraq. in dicto loco; & quod vbi aliquod priuilegium perpetuò competit, tollatur præ ſcriptio, tradunt Riminald. in conſ. 338. num. 20. lib. 2. Ioan. Garcia, in lib. 2. de nobitil. §. 1. gloſ. 1. numer. 79. f. 58. Hactenus Pelæz à Mieres, cui conueniunt etiam & alij qui vnanimiter ſtatuerunt, nondum natis, aut non valentibus agere, præ ſcriptionem longiſ ſimi temporis, ideo non nocere in fideicommiſ ſis, & maioratibus, quod ordo gradualis vocationum ſeu ſubſtitutionum repugnet; vnuſquiſque namque gradus, ſiue vnaquæque ſubſtitutio con ſtituit vnum titulum de per ſe diuerſum ab alio, ac ſi vnuſquiſque vocatorum, ſpecificam pro ſe haberet nouã actionem, & ſcripturam non incluſam in prima, ſiue in ea, quæ omnibus vocatis eſt communis; ſed omnino ſeparatam: vt per Steph. Gratian. tot. 2. c. 247. n. 10. & 11. vbi notabiliter, atque in hunc modum reliquit ſcriptum, fol. 217. Secunda concluſio, in terminis donationis cum ſubſtitutionibus, & fideicommiſ ſis, de quibus ſupra; verius eſt vt non ſit vnica donatio, ſed ſint plures; ita vt vna ab altera non dependeat, vel deſcendat, nec ſit acceſ ſoria ad aliam, ſed ſingulæ principales, & ſeparatæ, quas ab ip ſo donatore debent donatarij recognoſcere, cùm ſemper ſit inſpicienda origo, quæ operatur, vt vltimus ſucceſ ſor tanquam habens cauſam à donante, ab eo donata recognoſcat; vnde vna donatio erit reſpectu primi donatarij, vſque ad certum tempus; alia, per quam tranſtlato ilio medio tempore, donatur ſecundo; quaſi dominia poſ ſent dari ad tempus, & poſteà illo elapſo alteri, l. fin. C. de legatis, l. donationis, §. ſpecies, ff. de donat. & ita in ſpecie concludit Caſtrenſ. in l. ſi pecuniam 5. colum. 3. poſt princ. verſ. Breuiter mihi videtur, num. 11. & 14. ff. de condict, cau. dat. Pariſ. conſ. 123. num. 130. cum ſeq. lib. 1. Roderi. Suar. in l. quoniam in prioribus, in declarat. l. Reg. q. 8. Verſ. Præterea vltra prædicta folio 477. C de inoffic. teſtamen. Ludou. Moli. de Hiſpan. primog. c. 1. lib. 1. num. 17. Socin. iun. conſil. 118. num. 8. lib. 2. late Menoch d. conſ. 1153. numer. 1. & 2. & num. 53. lib. 12. poſt Didac Burgenſem q. ciuil. cap. 10. num. 40. cum ſeq. Idem dicimus in feudo conceſ ſo pro ſe, filiis, & deſcendentibus: non enim dicitur vnica dispoſitio: ſunt enim plures conceſ ſiones, quarum ſingulæ incipiunt à ſingulis perſonis ſuccedentibus, quæ nihil à ſuo anteceſ ſore recognoſcunt; ſed ab ipſo concedente, & donante ſolo: Bald. in cap. 1. col. 2. in fin. verſic. Pone dicit Dominus, ante num 4. ſi vaſ ſallus feud. priuet. Roland. conſil. 15. num. 13. lib. 4. Dec. conſ. 389. Viſa longa ſerie, in princip. & conſ. 606. Sereniſ ſime Imperator col. 5. in princip. verſ. vnde videndum numer. 15. Menoch conſ. 99. num. 113. lib. 1. provt etiam eſt in emphyteuſi & ſimilibus caſibus, idem Menoch. conſ. 1153. num. 4. lib. 12. Hactenus Stephan. Gratianus, cui etiam conuenit Tiberius Decian, in conſ. 117. ex num. 33. vſ que ad num. 36. vol. 3. Peregrinus deciſ. 159. & in conſ. 28. ex num. 10. vſque ad num. 18. vol. 1. vbi etiam notabiliter, & adeò egregiè in propoſito loquitur, vt locum eiuſdem omnibus notum eſ ſe, & huic loco inſerere, admodum neceſ ſarium, & vtile mihi viſum fuerit. Peregrinus ergo, ex dicto num. 10. fol. 84. ſic ſcribit: Tertiò conſidero, quòd deſcendentes à primo acquiſitore habent ius ex pacto & prouidentia primi acquiſitoris, & quilibet gradus inferior ius habet ex ſtipulatione, & pacto primi ſtipitis, non autem ius habet à patre immediato ſuo genitore: ſic clarè And. Iſern. d. cap. 1. in tit de inueſtitura de re aliena, col. 3. verſ. non tamen: vbi expreſsè inquit, quod in feudis deſ cendentes non habent cauſam vnus ab alio; ſed omnes à primo ſtipite, & ſuit de mente Bart. conſ. 59. colum. 2. Vbi quòd vnus capit ex ſtipulatione primi, occaſione mortis alterius & idem Bart. in l. ſi mihi & Titio, col. vlt. ff. de verbor, obligat, clarè Bald. in cap. 1. col. 2. in princip. tit. de eo qui ſibi, & hæredib ſuis, vbi quod ſemper debet conſiderari primus ſtipes, & qui ab eo deſ cendunt, ab illo habent: ſequitur pro notabili Afflictis ibi num. 10. Iaſ. conſ. 7. col. 4. verſic. Idem feudum, lib. 3. & plures ad hoc congerunt Pariſ. conſ. 65. num. 15. Infra lib. 3. Cephal. conſ. 301. num. 89. & 90. Rimin. iun. conſilio 5. num. 42. & conſ. 75. num. 53. adeò vt ſinguli perſonarum gradus iure proprio ex ſtipulatione aſcendentis ſint vocati non ex perſona patris, quaſi repetita ſtipulatione in ſingulis gradibus: ſic vt in effectu quot ſunt gradus, vt cenſeantur inueſtituræ & ſtipulationes, § ſic ſenſit Andr. d. c. Calcan. conſ. 78. num. 14. Decian. conſ. 117. num. 33. lib. 3. & vt dicebat Ruin. conſ. 38. num. 16. & 17. in primo, filij, & deſcendentes non habent feudum iure ſucceſsionis, ſed iure conuentionis, etiam quod ſit feudum mixtum, § ibi plures ad hoc adducit & vltra hoc addo Iſerniam in cap. 1. §. præterea Ducatus col. penult. in tit. de prohibita feudi alienat. per Federic. vbi quod tot cenſentur donationes, quot ſunt gradus perſonarum in inueſtituris comprehenſi, pulchrè Pariſ. conſ. 23. num. 129. 130. in primo. Marin. Freccia, de ſubfeud. lib. 3. Quæ ſt 20. Inde infertur, præ ſcriptionem non currere aduerſus illos, qui ſunt in decimo gradu, donec extant perſonæ octaui, & noni gradus, quia interim non aperitur ius & actio perſonis decimi gradus: multo minus poteſt dici decurſa præ ſcriptio illis, qui adhuc non ſunt nati: præ ſcriptiones enim non incipiunt currere ante conditionis euentum, l. cùm notiſ ſimi, §. illud, C. de præ ſcrip. 30. vel 40. Annorum: nec etiam antequam incipiat actio competere, l. ſicut, in fine principij, C. de præ ſcript. 30. ann. Gloſ. ibi, verbo, ſeruanda, vbi pro regula traditur, vt non volenti de iure agere non currat præ ſcriptio: l. 1. § fin. C. de annali exceptione: Bart. poſt Guliel. in l. ſenatus. ff. de offic. Præ ſ. Ac ideò, quia nemo ſine actione experiri poteſt, l. ſi pupilli, §. videamus, ff. de negot. ge ſtis; ante natam actionem præ ſcriptio currere nequit: nec mirum, quia præ ſcriptio eſt pœna negligentiæ non petentis: Bald. in auth. niſi tricennale. num. 40. C. de bon. matern. nulla autem negligentia adſcribi poteſt ei, qui agere nequit. Quocirca de ſubſtantia præ ſcriptionis, vt currat, eſt, vt ille agere potuerit: latè Balb. de præ ſ cription. in 1. par 6. p. principal, ſub num. 16. & infra, Arius Pinel. in repet. de auth. niſi tricennale num. 40. C. de bon. matern. vnde vbi non adeſt neceſ ſitas, vel occaſio petendi, non currit præ ſcriptio etiam millenaria, Bart. in l. cùm ſcimus, C. de agricol. lib. 11. Matta ocnſil. 204. num. 9. Et in fideicommiſ ſariis ſucceſ ſiuis, quod præ ſcriptio non incipiat currere aduerſus non natos, & antequam aperta ſit actio, tradiderunt Alex, conſ. 101. num. 21. & 23. lib. 7. Crot. In repet. § Diui, num. 143. & illic Ripanum. 116. Alciat. num. 48. Gratus couſ. 101. nu. 42. in 2. vbi quod præ ſcriptio decurſa contra patrem in iſtis non nocet filio, qui poſt mortem patris iure proprio agit, & ante agere non poterat: Decian. conſ. 60. num. 3. lib. 1. Rimin. iun. conſ. 514. num. 43. & pulchrè Natta conſ. 437. num. 5. vbi quod non currit præ ſcriptio, nec centenaria, nec millenaria aduerſus eum, cui non fuit nata actio, qui agere nequiuit: & ibi inquit, quòd ratio naturalis ſic docet, quod vbi non eſt negligentia, non etiam inſit præ ſcriptionis pœna: & in propoſito Bal. notabiliter in Rubric. ff. de rer. diuiſ. ſub num. 2. dicebat impoſsibile eſ ſe, vt contra infantes, & nondum natos præ ſcriptio currat. Et in feudalibus, quod præ ſcriptio non currat non natis, nec gradibus ſequentibus, donec extant priores gradus, quia iſti agere non poſ ſunt, expreſsè decidit Andr. Iſern. in d. c. 1. § quid ergo col. penult. ad fin. & in col. vlt. vult quòd donec extant de agnatis, & deſ cendentibus à primo inueſtito, non currat præ ſcriptio domino feudi circa feudum: quia domino non poteſt aperiri feudum, donec extat aliquis de agnatis: quoniam præponuntur domino, & habent agnati, non vt ex nunc, ſed vt ex tunc tempore conceſ ſionis. Hæc Andreas, cui ſubſcripſit Afflict, ſub num. 20. & idem Andr. in c. 1. §. hoc quoque, col. penult, de ſucceſ. feud. vbi inquit quod in feudo vocati ſunt illi de genere & ordine ſucceſsiuo vnus poſt alium, & nati, & conceſsi poſt reuocant alienationes prædeceſ ſorum ſuorum: Et in 2. col. apertè dicit: ſi primus in gradu non conſenſit, reuocabit alienationem: ſi ipſe non reuocat, reuocare poteſt ſecundus, § poſt eum tertius, & deinceps, & quod datur priori, nec denegatur poſteriori: ad l. cùm pater, §. libertis, ff. de legat. 2. ſequitur Aluar. ibi. in penul. col. verſ. Quæro ab extra: vbi inquit, quòd mortuo agnato conſentiente, omnes alij ſequentes ſucceſ ſiuè in gradu proximo ſemper vendicabunt feudum, d. § libertis, & omnes agnati, qui etiam non erant nati, aut concepti tempore alienationis; quia prouiſio eſt generalis omnibus de agnatione, nec eſt dare rationem diuerſitatis. Et cum deferantur à genere, non à patre, debent remanere incolumia: & contra eo non poterit opponi de præ ſcriptione quia præ ſcriptio eſt alienationis ſpecies, l. alienationis: ff. de verbor. ſignificat. Hæc Aluar. Sequitur Præpoſitus in penult. col. verſ. Quæro ſi agnatus. Bald. de præ ſcript. in 4. par. 4. partis princip. n. 62. Et idem Mat. Afflict. In c 1. §. ſi quis per 30. in tit. ſi de feudo fuer. controu. vbi expreſsè inquit in feudalibus, non valenti agere ob iuris impedimentum, non currere præ ſcriptionem; & d. Iſern. ſequuti ſunt Lofredus conſ. 10. n. 22. Decian. conſ. 60. n. 3. lib. 1. Et præter hos addo Bald. conſ. Proponitur ſub n. 4. in 2. vbi accepto feudo pro maſculis & fæminis, quia non patet locus fæminis, donec extant maſculi; proinde concludit, fæminis in feudalibus nullam currere præ ſcriptionem, donec extant maſculi, quia agere non poſ ſunt: & latè Dec. conſ. 445. n. 46. & in ſuo conſ. 496. n. 22. Vbi etiam in præ ſcriptione immemoriali. Et in ſpecie in præ ſcriptione centenaria, & immemoriali, vt non currat non valenti agere, ſcripſit Abb. conſ. 101. l. 1. col. 3. & ſentit conſ. 22. lib. 2. vbi inquit non videri ſilere, qui non poteſt loqui: ad l. eius, ff. de acquir. hæredit. ſentit clarè Corneus conſ. 43. nu. 13. lib. 2. Rub. Alexan. conſ. 84. n. 6. vbi quod præ ſcriptio decurſa aduerſus patrem, item & aduerſus filium non nocet nepoti. Pariſ. in terminis conſ. 23. n. 193. & 199. in primo, & in cap. Auditis, ad finem, extra, de præ ſcript. & in eodem ca ſu inter feudalia, Ioan. Bapt. Vincemala conſ. 1. n. 190. & Ioan. Gallicus in conſ. 2. n 99. vbi in centenaria, & ducentenaria: clarè Natta dict. conſ. 437. n. 5. & 6. Rimin. Iun. qui & ipſe ſubſequitur conſ. 339. n. 142. & infrà, Cacherannus in Pedemontana deciſione 177. per plures col. & clarè Hieronym. Gabriel conſi. 63. n. 16. & 17. vbi ſic voluit, & nouiſ ſimè Canet, in extrauag. Volentes, §. operæ pretium n. 10. vbi quòd in feudis tot currunt præ ſcriptiones, quot ſunt gradus vocabolum. His addo Crauet. de antiquitate tempor. p. 4. §. materia iſta n. 68. vbi concludit verius eſ ſe præ ſcriptionem centenariam non currere non valenti agere. Et ego prius in hãc opinionem conſen ſi in tractatu de fideicõm . art. 41. ſub n. 16. & 17. & de iure fiſci, in tit. de præ ſcriptionib. n. 17. Hactenus, & egregiè, vt dixi, Peregrin, cui etiam conuenit Hector Æmilius de iure feudali, quæ ſt 32. n. 43. Caputaquenſ. deciſ. 378. l. 2. Ioan. Baptiſta Surd. in c. 1. §. Titus n. 12. & 13. ſi de feudo fuerit controuerſia, vbi eamdẽ rationem addunt, quod vnuſquiſque capit ſucceſ ſionem ex iure, quod incipit à ſe ipſo, c. 1. § hoc notandum, de his qui feudum dare poſ ſunt. And, de Iſern. in c. Imperialem. §. præterea Ducatus n. 38. & 39. de prohibita feudi alienatione, per Federic. vbi ponit exemplum in conceſ ſione, quã facit Princeps certæ familiæ, & eius deſcendentibus, qui ſunt, & fuerint perpetuò: & inquit, quòd tunt non currit præ ſcriptio longiſ ſimi temporis; guia ſunt tot donationes, ſeu conceſ ſiones, quot ſunt perſonæ vocatæ; & mortua vna, Princeps videtur reaſ ſumere feudum, & de nouo illud concedere alteri ex familia ſuperuiuẽti ; atque ita actus, ſiue tempora præ ſcriptionis, quæ præceſ ſerunt contra ſucceſ ſionem, aut donationem præteritam, non attendũt ad donationẽ , ſeu cõceſ ſionem , quæ de nouo introducitur fauore immediati, ſequẽtiſque ſucceſ ſoris, provt in primogeniis ſupra ſtatui: nam cùm ſubſtitutiones graduales perpetuæ ſint, perpetua quoque erit cauſa, quæ præ ſcriptioni reſiſtat, ita vt neceſ ſarium ſit, quòd vnuſquiſ que vocatorum, aut ſubſtitutorũ , ſuo loco, & tempore conſentiat præ ſcriptioni metipſi: patientia enim hæc, aut ſilentium, ſiue negligentia præde ceſ ſoris, non eſt conſenſus, nec patientia eius, qui poſtmodùm ſucceſ ſurus eſt. Remanet ergo firmiſ ſima reſolutio, quod extraneus poſ ſeſ ſor, qui occupauit bona feudi, aut maioratus alienæ familiæ, quãuis præ ſcribat cõ tra vnum ſucceſ ſorem, aut poſ ſeſ ſorem, cuius ſub ſtitutio, & vocatio iam erat purificata; non tamen præ ſcribit contra ſequentem. qui nondum ſucceſ ſit, aut cuius ſucceſ ſio ſuſpenſa eſt, quouſque præ cedens gradus deficiat; & id ipſum ſeruandum eſ ſe, in cæteris gradibus, de vno in alium, vt ſciliect præ ſcripto iure antecedentis, de nouo incipere debeat ſequentis præ ſcriptio; provt omnes ſuprà commemorati Authores probarunt. Extenditur nunc caſus prædictus, præ ſcriptio[*] nem ſcilicet, triginta, vel quadraginta annorum, contra poſ ſeſ ſorem maioratus impletam, non nocere ſequentibus ſucceſ ſoribus remotioribus, ſiuè nondum natis, aut quibus ſucceſ ſionis ius delatũ nondum eſt; vt procedat etiamſi cum præ ſcriptione quadraginta annorum concurrat titulus: nã adhuc præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, ſufficiens non eſt ad præ ſcriptionem bonorum maioratus, in præiudicium ſequentium vocatorum, aut ſucceſ ſorum inducendam; quamuis ad inducendum primogenium, aut maioratum, ſufficeret; ſic ſané, fundamentis nonnullis, pro vna, & altera parte ponderatis, rectè obſeruarunt, atque comprobarunt D. Chiſtophor. de Paz, ad l. 200. ſtyli, ex n. 44. vſque ad n. 56. ex fol. 577. Gabriel Pereira, deciſ. Portugaliæ 52. per totam, vbi etiã comprobat, & contrariis ſatisfacit, reſponſúmque præ bet; & nonnulla iura explicat: & n. 13. notabiliter in propoſito, atque in hæc verba ſcripſit: Nec ob ſtabunt, quæ ex Molina, lib. 2. c. 6. n. 51. § 52. adduci ſolent; vbi teſtatur communẽ , quod quadragenaria præ ſ criptio æquipolleat immemoriali; nam ſi attentè legatur, agit ibi Molina de praeſcribendo maioratu, & in fauorem ipſius contra tertios, reſpectu quorum non dubitamus, illa duo per viam regulæ illis caſibus æquiparari peſ ſe; quia in maioratu conſtituendo tripliciter præ ſcribitur, vel tẽpore longiſ ſimo & immemoriali, vel quadraginta annis cum titulò, vt per Molin. vel per binum actum cum temporis longiſ ſimi curſu, ex regul. c. cum de benefic. de præbendis, in ſexto. Gama, deciſione 218. n. 2. Valaſcus conſultatione 111. n. octauo, & 132. n. 21. Cabedo, deciſione 121. n. 3. Surdus, conſ. 140. nu. 45. lib. 1. licèt Ordinat. lib. 1. titulo 62. § 51. etiam ad præ ſumendum maioratum immemoriale tempus requirat, ibi: que ha memoria dos homes, &c. At verò contra ipſum maioratum, in quo expreſ ſa, vel ſaltem tacita datur alienandi prohibitio commixta cum prohibitione legis, quæ titulum inficiunt propter iuris reſiſtentiam, nulla præ ſcriptio admitti poteſt; niſi illa, in qua titulus neceſ ſarius non eſt (licet ius, & eius præ ſcriptio reſiſtat) qualis eſt immemorialis, & ab ea opinione in iudicando, & conſulendo non eſ ſe recedendũ dicit Menchaca, dicto §. 26. n. 131. & ſuper Ducatu de Bejar, ſe ita obtinuiſ ſe: nec aliud probat dict. cap. cũ perſonæ, in quo nihil probatur ex his, ad quæ adducitur, vt per Salazar, de vſu & conſuetud. c. 1. n. 36. nec talis ſententia vera eſt ex ſupradictis, nec ex illo textu deducitur. Nec obſtat, quòd ſeruitus diſcontinua, quæ non niſi immemoriali tempore præ ſcribitur, l. prima, §. finali, l. ſecũda , §. penultimo, ff. de aqua pluuia arcenda, cũ aliis, vt docẽt Borrel. conſ. 46. n. 21. Caldas Pereira, receptarum, quæ ſtione quinta, n. 33. Caualcan. quinta parte, deciſione tertia, n. 50. Laudenſis in repetit. l. ſeruitutes, n. 2. Vital lib. 2. variarũ lection. c. 13. Caſtillo, de vsufruct. c. 68. n. 6. & 7. & tamen in hac ſeruitute præ ſcribenda admittunt Doctores temporis ordinarij curſum, non ſolam cum titulo, ſed cũ allegatione ipſius: Maſcard. concluſ. 1042. n. 68. & 74. Borrel, dicit. conſ. 46. n. 23. cõmunem dicit Caldas Pereira, vt ſupra, n. 35. Caualcanus, dict. deciſ. 3. n. 8. & deciſ. 6. n. 28. Caſtillo cap. 68. n. 9. Quia reſpondetur, quod in hac præ ſcriptione nulla reperitur de non alienãdo prohibitio, & ſic nil mirum ſi cum titulo non reprobato à lege, ad iuris ordinarij regulas talis præ ſcriptio reducatur. Hactenus Gabriel Pereira, & id ipſum probarunt Peregrinus, de fideicõmiſ . articulo 41. n. 16. folio 375. Caldas Pereira, receptar. iur. ſententiarũ , lib. 1. quæ ſt. 23. nu. 101. in fine, vbi quod præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, immemoriali præ ſcriptioni æquiualet, ſiue æquiparatur; adeò vt[*] quoties lex immemorialẽ præ ſcriptionẽ requirit, præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo ſufficiat; ex textu in cap. cum perſonæ, §. quod ſi tales, de priuilegiis, lib. 6. &c. 1. iuncta Gloſ ſa, verbo, legitimè, de præ ſcription. lib. 6. & Ludouic. Molina, lib. 2. dict. cap. 6. n. 51. & 52. id tamen intelligendũ ad hoc, vt præ ſcriptio primogenij procedat, & bona vnita, & indiuiſibilia, tanquam maioratus remaneant; non autem vt primogenium diſ ſoluatur. ſiuè maioratus bona, in præiudicium ſequentiũ ſucceſ ſorum, & ad extinctionem ipſius; provt expreſsè ibi Caldas conſtituit, & ita intelligit Molinam, in loco relato. Et ſatis apertè voluit Blaſius Flores Diaz de Mena, in addition. Ad deciſ. Gamæ 84. fol. mihi 45. vbi dixit, quod in præiudicium ſucceſ ſorum non operatur præ ſcriptio longiſ ſimi temporis; poſ ſe tamen tentari, quod quadragenaria præ ſcriptio cum titulo inualido ſufficeret, ex Molina, dict. nu. 51. ſed id intelligendũ , quando titulus habitus fuit ab eo, qui poterat dare; non autem, quando eſt omnino reprobatus. Ecce vbi in Hiſpanorum primogeniis, ſiuè maioratibus Hiſpaniæ, pro certo is Author tradit, præ ſcriptionẽ quadraginta annorũ cum titulo non ſufficere, vbi titulus eſt omnino reprobatus; in primogeniis autem ipſis, alienationis cuiuſlibet titulus, ex eorum natura, atque ex inſtitutorum voluntate reprobatur, atque impeditur, quæ titulum vſque adeo inficiunt, propter iuris, & inſtitutoris ipſius, atque naturæ, & finis primogeniorum reſiſtentiam, vt nulla præ ſcriptio procedere valeat contra ſucceſ ſores (immemoriali excepta) ex qua titulus legitimus, Principis facultas, & inſtituentis maioratum voluntas præ ſumitur; provt ipſimet Authores relati ſuprà, rectiſ ſimè notarunt; & ſpecificè tradidit Gabriel Pereira, d. deciſ. 52. n. 5. & inferius dicetur. Concedimus itaque, præ ſcriptionem quadraginta annorum cum titulo, immemoriali æquiualere, ex dictis iuribus, & Ludouic. Molina, lib. 2. dict. cap. 6. n. 51. & 52. vbi etiam expendit l. 1. tit. 10. lib. 5. nouæ collection. Regiæ, iuncta l. 1. tit. 15. lib. 4. nam cùm d. l. 1. tit. 10. dixiſ ſet, iuriſdictionem realem præ ſcribi non poſ ſe, niſi per immemorialem; inquit, d. l. 1. tit. 15. ſufficere, præ ſcriptionem quadraginta annorum cum titulo: ſed ſic eſt, quod bona Regiæ Coronæ ſunt maioratus, l. 2. tit. 15. part. 2. ergo ad præ ſcriptionem bonorum maioratus, tam efficax videri debebit præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, quàm immemorialis præ ſcriptio. Et id ipſum, quod ſcilicet præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, immemoriali æquiualeat, tenuerunt Burgos de Paz, in conſ. 33. n. 26. & in conſ. n. 10. Balbus, de praeſcription. 2. p. 4. p. Quæ ſt. 1. n. 3. Couarru. in reg. poſ ſeſ ſor, 2. par. §. 4. n. 5. & lib. 1. variar. cap. 17. n. 7. & 8. Auendañ. de exequend. Mandat. reg. cap. 4. n. 20. Maſcard. de probat tom. 1. concl. 214. n. 6. & 7. Matienç. in l. 1. tit. 10. gloſ ſa 29. n. 4. & 5. Decian. in conſ. 24. n. 119. l. Belluga, in ſpeculo Principum, rub. 22. § quia quotidiana, n. 62. in fine. & n. 64. Loazes, in allegatione pro Marchione de los Velez, num. 10. verſic. iam ſi titulum fol. 453. Stephan. Gratian. tom. 3. cap. 499. n. 7. & tom. 4. cap. 614. n. 9. & cap. 620. n. 5. & ſequent. Valençuela Velazquez, in conſ. 43. n. 34. fol. 341. Pelaez à Mieres, 4. Parte. Quæ ſt. 21. ſub num. 54. & quæ ſt. 20. num. 366. Phæbus, deciſ. 82. Conceſ ſo itaque aſ ſumpto prædicto, ſiuè admiſ ſa æquiparatione, aut æquiualentia præ ſcriptionis quadraginta annorum cum titulo, & immemorialis; adhuc id ipſum, quod diximus, probandum erit in Hiſpanorum primogeniis, propter eorum naturam, & finem, legisque, & inſtitutorum voluntatem; propter reſiſtentiam etiam, atque ciuilis, & naturalis poſ ſeſ ſionis bonorum maioratus tranſlationem, ex deciſ. l. 45. Tauri, ipſo iure inductã ; & quia æquiparatio ipſa non eſt admittenda, vbi ſubiectæ materiæ, aut rei, de qua agitur, natura aliud ſuadeat, provt primogenia extinguendi ratio ſuadere videtur; & ſic eius comparationis ratio nec æqualiter militat, nec vrget, vbi de præ ſcribendis rebus maioratus, ad ipſius maioratu extinctionem, & in præiudicium ſequentium vocatorum, aut ſucceſ ſorum agitur: ſecus tamen, vbi de inducendo maioratu ageretur, in terminis l. 41. Tauri, & iuxta eius conſtitutionem; quibus in terminis Ludoui. Molina, ſpecificè ſermonem inſtituit, atque exemplum propoſuit lib. 2. d. cap. 6. n. 51. & 52. & iterum n. 53. & eodem lib. 2. cap. 7. n. 11. Azeued. in l. 1. tit. 7. lib. 5. n. 23. Stephan. Gratian. d. cap. 499. n. 7. & in eiſdem terminis l. 41. Tauri, videtur loquutus Mieres, 4. par. dicto quæ ſt. 20. n. 366. in vltima editione, fol. 237. & n. 371. vbi in hunc modum ſcripſit: Et an ad probandum maiorantum, ſufficiat præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, qui poſ ſit præ ſtare iuſtam cauſam præ ſcribendi, latè reſoluit Molina, lib. 2. cap. 6. num. 51. qui hanc vltimam illationem probat. Ipſe tamen Mieres, alio in loco, hoc eſt, quæ ſt. 21. eiuſdem 4. par. n. 54 in[*] verſic. Sed an quæ dicta, fol. 242. ſpecificè, atque in terminis tener contrarium eius, quod tuemur; atque ex D. Chriſtophoro de Paz, & aliis Authoribus ſuprà probauimus, & tanquam nouum, & ſingulare id tradit; dicens, in praxi ſeruandum, ſicuti conſtat ex illis verbis: Sed an quæ dicta, & probata ſunt in præ ſcriptione immemoriali, procedant in præ ſcriptione quadraginta annorum cum titulo Regali, ita quod talis præ ſcriptio præiudicet ſucceſ ſoribus, ſicut præ ſcriptio immemorialis; videtur idem dicendum eſ ſe, ex cap. 1. de præ ſcript. in 6. & aliis quæ ſcripſi in quæ ſt. 20. præcedenti, & ex duabus legibus regalibus ſimul iunctis, quæ in iſta materia ſunt ſingulares, videlicet l. 1. tit. 15. lib. 4. recopilat. quæ probat, quod per præ ſcriptionem immemorialem, præ ſcribuntur contra Regem ciuitates, villæ, & alia ſimilia, quæ ſunt de corona Regali, & per. l. 1. titulo 10. de las donaciones, lib 5. recopilat. vbi titulus Regius ſimul cum præ ſcriptione quadraginta annorũ , ſufficit ad præaſcribendum bona regalia; vt latius in dictis legibus cauetur. Igitur ſi hoc procedit in bonis Regni, & Regalis Coronæ, quod eſt caput maioratuum Regni, vt in aliis locis animaduerto, idem dicendum eſt in aliis ſtatibus, & maioratibus particularibus; & à fortiori hoc procedere debet: quæ aduertentia, & reſolutio, tanquam noua, & ſingularis eſt menti tenenda pro intellectu eorum, quæ ſupra tradita ſunt, & in practica eſt valde vtilis. Hactenus Pelaez à Mieres obſeruatio, & omnino contraria his, quæ ſuprà probauimus, & ſemper tuemur; non tamen vera, nec ſecura quidem, ſicuti conſtat ex his, quæ ex deciſ. Portugaliæ, & Gabriele Pereira, qui eam commemorat, ex D. Chriſtophoro de Paz, & aliis relatis ſuprà, qui contrarium tenent, notauimus; & verè, ipſa legis, & inſiturorum maioratuum voluntas, naturáque primogeniorum vſque adeò repugnat, atque reſi ſtit, vt titulus validus, & cauſatus ab eo, qui dare poſ ſet, haberi non potuerit; quod in præ ſcriptione immemoriali ceſ ſat omnino: quod etiam aperte probaſ ſe videtur Matiençus in l. 8. tit. 7. gloſ ſa 5. num. 31. & in l. 1. eiuſdem tit. 7. gloſ. 1. num. 6. & 7. Remanet ergo, iuxta ſuperiora, Ludouic. Moli[*] nam præcitato cap. 6. num. 51. & 52. loquutum quidem in caſu, quo de inducendo, aut conſeruando maioratu agitur; quo caſu faciliùs, ac ſolam quadraginta annorum cum titulo præ ſcriptionem admiſit, quoniam illa continuatur, & vna vice operatur, fauorabilisque reputatur, cum ad con[*] ſeruationem bonorum in familia, omniúmque, ex ipſa familia procedentium fauorem tendat, atque ita nullus eorundem opponere poteſt de gradu in gradum, quod ſcilicet tot dicantur, præ ſcriptiones, quot ſunt perſonæ; aut quod præ ſcriptio contra cum incipere deberet, anteceſ ſore poſ ſeſ ſore defuncto; & quod præ ſcriptum contra anteceſ ſorem ipſum, ei non noceat; cùm proſit, fauorabilisque ſit (vt dixi) tam maioratus conſeruationi, quàm omnium ſucceſ ſorum ſucceſ ſioni in futurum, nunquam autem nociua. Quando autem agitur de annullando, aut deſtruendo maioratu iam conſtituto, ſiuè aliqua parte, aut re maioratus eiuſdem, atque ita de præ ſcriptione excluſiua maioratus iam conſtituri, difficiliùs quidem præ ſcriptio procedit, nec ſola quadraginta annorum, etiam cum titulo ſufficit. Nunquam etiam Ludou. Molina, tam lib. 2. cap. 6. quàm lib. 4. cap. 10. alia, quàm immemoriali præ ſcriptione, eáque legitimè inchoata, & completa, contentus eſt. Sic ſane, licèt d. cap. 6. num. 51. quæ ſtionem propoſuerit, quando de inducendo, aut conſeruando maioratu agitur, an præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo ſufficiat, nunquam tamen alteram quæ ſtionem excitauit, an ſcilicet ad deſtruendum maioratum, & in præiudicium con ſeruationis eiuſdem, atque ſucceſ ſorum in futurum, ſiué ad præ ſcribenda bona maioratus, præ ſ criptio ipſa quadraginta annorum cum titulo procederet, quaſi indubitatum ſibi ſemper fuiſ ſet, in Hiſpanorum primogeniis, contra maioratum ip ſum, ſucceſ ſores, nullam aliam, quàm immemorialem præ ſcriptionem procedere poſ ſe; idque, velut concludenter probari ex obſeruationibus; atque Interpretum traditionibus adductis per Peregrinum, dicto conſ. 28. lib. 1. quæ licet immemorialis præ ſcriptionis reſpectu obtinere non poſ ſint quicquid Peregrinus ipſe cõtendat , de quo tamen infrà; reſpectu tamen præ ſcriptionis quadraginta annorum cum titulo, ſtrictiſ ſime vrgẽr , & idcirco integrimi eius Authoris locum recenſui ſuprà. Cæterùm, quia ſuperiora aſ ſidue occurrere ſolent, nec vllus Scribentium omnium, etiam recentiorum, ea radicitus, neque accuratè, nec minus ex propoſito explicauit, & verè maiori diſtinctione, atque declaratione indigent; adducto ſupra fundamento illi, quod ſcilicet præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, æquiualeat immemoriali, & eundem debeat operari effectum, quem immemorialis etiam in propoſito noſtro, & cum de præ ſcribendis bonis maioratus, in præiudiciũ ſequentium ſucceſ ſorum agitur; facilè, ac ſpecificè magis reſponderi poterit. Et primò quidẽ reſpondetur, cõ ſtituendo , quod[*] ad præ ſcriptionem bonorum maioratus in præ iudicium ſucceſ ſorũ , præcisé, & necceſ ſariò requiritur immemorialis, nec vlla alia præ ſcriptio ſufficit, etiam centenaria, vel quadragenaria, cum titulo; id quod Rodericus Suarez, Gregorius Lopez, Didac. Couar. Anton. Gomez. Menchaca, Molina, Matiençus, Ioannes Garcia, & alij permulti, ſequenti concluſione referendi, vnanimiter probarunt; & articulum quadragenariæ præ ſcriptionis cum titulo, vel omiſerunt, vel non attigerunt; quia pro certo habuerunt, ſolam immemorialem præ ſcriptionem ſufficere. Secundò deinde obſeruo, atque conſtituo, huiuſce ſententiæ, quam veriſ ſimam exiſtimo, & in vſu forenſi ſeruandam omnino admoneo, ſeruatámque in Granatenſi Prætorio vidimus; duas aſ ſignari rationes firmiſ ſimas, quæ velut concludentes in iſta materia ſemper ſunt præ oculis habendæ, atque repetendæ. Prima eſt, quod ex diſpoſitione d. l. 45. Tauri, [*] poſ ſeſ ſio ciuilis, & naturalis bonorum maioratus, à morte vltimi poſ ſeſ ſoris, tranſit ſtatim miniſterio legis, in ſequentem ſucceſ ſorem, & in proximo gradu exiſtentem, quamuis bona in tertium alienata fuerint; vſque adeò, vt tertio metipſi ſola quædam detentatio remaneat: inde cùm ſucceſ ſor habeat veram poſ ſeſ ſionem ciuilem, & naturalem, & alter tertius inquam, nullam poſ ſeſ ſionem obtineat, nullo pacto, aut modo, qui non poſ ſidet, præ ſcribere poteſt contra eum, qui veram habet bonorum maioratus poſ ſeſ ſionem; quia ſine poſ ſeſ ſione, præ ſcriptio non procedit, cap. ſine poſ ſeſ ſione, de regul. iur. in 6. Secunda ratio eſt, quod in præ ſcriptione bo[*] norum maioratus, agitur de præiudicio eorum, qui vel nondum nati ſunt, aut nondum ſucceſ ſerunt, atque ita impediti ſunt agere, ac proinde contra eos præ ſcriptio currere non poteſt, nec quadragenaria nocere; vt multis iuribus, & Interpretum authoritatibus probaui ſuprà: ex quo quidem reſultat, quod non ſufficit præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, nec centum etiam annorum cum titulo, ad præ ſcribendũ bona maioratus in præiudicium ſucceſ ſorum; quia concurrunt rationes hæ duæ, quæ præ ſcriptionem impediunt; ſufficit tamen immemorialis, quia hæc habet vim tituli, & priuilegij, & ea probata, præ ſumitur, quod omnia neceſ ſaria interuenerint, provt dicendum eſt concluſione ſequenti. Nec obſtat dicere, quod præ ſcriptio quadraginta annorum[*] cum titulo, habet vim immemorialis, ex dicto cap. primo, de præ ſcription. lib. 6. cum ibi notatis, & dict. cap. cum perſonæ, §. quod ſi tales, de priuilegiis, eodem libro. Quia notabiliter reſpondi ſuprà, & nunc quoque reſpondeo, æquiparationem prædictam præ ſcriptionis quadraginta annorum cum titulo, & immemorialis præ ſcriptionis, procedere, & veram eſ ſe, data paritate & habilitate terminorum, vbi ſcilicet, in eo, qui præ ſcribit, poſ ſeſ ſio datur, & perſona certa exiſtit, contra quam præ ſcribatur, quæ non ſit impedita agere; & his duobus interuenientibus, provt in caſibus illorum iurium interueniebant, nec ſubiectæ materiæ ratio, teſtatorísque voluntas reſiſtebat, præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo ita operatur, & potens eſt, ſiuè tanti effectus, provt immemorialis: at verò quando agitur de præ ſcribendis bonis maioratus, in præiudicium ſequentium ſucceſ ſorum, & vocatorum, ambo extrema deficiunt, quoniam ex parte præ ſcribentis deficit poſ ſeſ ſio, ſine qua præ ſcriptio non procedit; atque ex parte eius, contra quem præ ſcriptio prætenditur, alius terminus, cùm cæteri ſucceſ ſores, contra quos præ ſcribitur, ſint impediri agere, ac proinde contra eos præ ſcriptio currere non poſ ſ ſit Sic ſane, quamuis in caſu Roderici Suarez, al[*] legatione 3. titulus interuenerit, & quadraginta annorum poſ ſeſ ſio, vt conſtat ibi, num. 3. adhuc defendit, quod non potuit dari præ ſcriptio in preiudicium ſequentium ſucceſ ſorum, & Rodericum ipſum Suarez allegant, atque ſequuntur omnes ferè, qui poſtmodùm hac de re ſermonem inſtituerunt. Et conuenit Gregorius Lopez, in l. 4. titulo 26. partita 2. verbo, no le empece: præ ſupponit namque, titulum interueniſ ſe, vt apparet ibidem, columna 2. in principio, & nihilominus aſ ſerit, quadraginta annorum poſ ſeſ ſionem cum titulo non ſufficere, niſi immemorialis probetur: & columna finali, verſic. Sit tertius caſus, dicit hoc procedere,[*] etiam ſi præ ſcribens habeat titulum à tertio; quod ad modũ prædictam, & in præiudicium ſucceſ ſorum, verum credimus. At verò, quando agitur de præ ſcribendo non contra maioratum, aut ſucceſ ſores eius, ſed in fauorem potius maioratus, vt bona ſcilicet, de quibus contenditur, fiant, aut diiudicentur bona maioratus, tunc quidem ſufficiet quadraginta annorum præ ſcriptio cum titulo, ob contrariam rationem eius, quam aſ ſignaui ſuprà, cùm agitur de præ ſcribendis bonis maioratus, hoc eſt, quia non agitur de præ ſcribendo contra non natos, aut eos, qui nondum, ſucceſ ſerunt, & ſic impeditos; nec in eo, qui præ ſcribit, poſ ſeſ ſio deficit; quam differentiam, & diſtinctionem, licet non ita ſpecificè, ac diſtinctè tradiderint; non obſcurè, videntur præ ſentire Ludouic. Molina, & alij relati ſupra. Ioann. etiam Gutier. practicarum, lib. 3. quæ ſtione 63. n. 12. nam cum agitur de præ ſcriptione bonorum maioratus in præ iudicium ſequentium ſucceſ ſorum, præcisè requirunt, quòd præ ſcriptio ſit immemorialis, provt inferiùs videbimus; & apparet in caſibus, in quibus conſuluerunt Decius, in conſ. 445. Anton. Rubeus in conſ. 84. Sigiſm. Neapolit. in conſ. 10. vbi titulus aderat ſimul cum lapſu quadraginta annorum, & nihilominus reſoluunt nullam currere præ ſcriptionem naſcituris, & agere impeditis, vt Decius oſtendit ibi n. 47. Rubeus n. 6. Sigiſmundus n. 22. ſed & Pinellus in authent. niſi tricennale. 55. C. de bon. mat, ſuo ore fatetur, hanc ipſam ſententiam eſ ſe communem, & ferè ab omnibus eſ ſe receptam, n. 49. Ad finem: & d. n. 55. in princip. verſic. ſed contra tot grauiſ ſimos Patres, licèt ipſe contra[*] rium probet, lenibus quibuſdam fundamentis, quibus Menchaça, vt Matienzus, ſatisfaciunt, vt ſuprà dixi Didac. autem Couarruu. in addit. ad regul. Poſ ſeſ ſor, tertia parte, §. finali, in recentiori editione, non tenuit opinionem contrariam; imo profitetur ibidem, veram eſ ſe, & communem opinionem prædictam; quod ſcilicet quadraginta annorum poſ ſeſ ſio cum titulo non ſufficiat ad præ ſcribendum bona maioratus in præiudicium ſucceſ ſorum. Et rurſus col. final. inquit, quod fundamenta, quæ ibi adducit contra hanc communem opinionem, non expendit eo animo; quòd à paſ ſim recepta ſententia diſcedatur, cuius auctoritatem, in indiciis; & in conſiliis magni faciendam eſ ſe cenſet. Et columna penultima, verſicul. Non me latet, [*] dicit ſe non poſ ſe inſiſtere in reddendo reſponſo ad fundamentum quod pro communi adducitur ex deciſion. l. 45. Tauri: fortaſ ſis hoc ideò, quòd viderit, atque agnouerit, nullum congruum dari poſ ſe reſponſum. Et hæc quidem ſi ita conſideraſ ſet, aſ ſequutù ſve fuiſ ſet Burgos de Paz, in conſilio 41. ex n. 10. cum ſequentibus, non ſcripſiſ ſet, quòd in bonis maioratus non habet locum præ ſcriptio quadraginta annorum ſine titulo; attamen. cum titulo, quod ita procedit, ſicut immemorialis, ad præ ſcribendum bona maioratus in præiudicium ſequentium ſucceſ ſorum; immemor quidem eorum, quæ ſuprà adnotaui, & nullum etiam firmum fundamentum pro ea reſolutione adducens; provt nec adducit Didacus ipſe Couarruuias dicta regula, poſ ſeſ ſor: ſecunda parte § ſecundo, n. 8. & §. tertio, n. 4. verſi. Eadem ratione: Loazces, in allegatione pro Marchione de los Velez, dubio tertio, n. 10. nec minùs Velazquez Auendañ. In l. 41. Tauri, gloſ ſa ſexta, n. 6. vbi id ipſum probauit, & præ ſcriptionem bonorum maioratus admiſit, quando adeſt titulus, & præ ſcriptio quadraginta annorum interuenit. Et antea gloſ ſa prima, n. 10. in qui quidem decipitur. Nunc autem, tertia ipſa Ludouici Molinæ concluſio, lib. 2. dict. cap. 10. n. 3. & ea, quæ hactenus diximus, limitantur primo, vt non procedant, ſi[*] præ ſcriptio in vita inſtitutorìs, & ante ipſius maioratus inſtitutionem cæpta fuerit. Tunc namque res maioratus tempore ordinario, cum titulo & bona fide præ ſcribi poterunt, eaque præ ſcriptio aduerſus omnes maioratus poſ ſeſ ſores protrahenda erit: quod probatur ex textu in l. ſi fundum, ff. de fundo dotali, vbi alienationis prohibitio ſuperueniens poſt inchoatam præ ſcriptionem non efficit rem impræ ſcriptibilem; imò, ea non obſtante, præ ſcriptio perfici poteſt: quem textum ad id notat Bartol. in l. fin. C. in quibus cauſis in integrum reſtitutio non eſt neceſ ſaria. Bald. in. l. 1. n. 29. C. de ſeru. fugitius. Abb. n. 7. & Pariſius n. 17. in cap. cùm non liceat, de præ ſcriptionibus. Idque in rebus fideicommiſ ſo ſubiectis, ſeu alias alienari prohibitis, verum eſ ſe cenſuerunt Crotus, n. 141. Loazes, n. 191. Alciatus, n. 417. in dict. l. filiusfamilias, §. Diui: Anton. Gabriel, qui plura refert dicto titulo, de præ ſcriptionibus, concluſione 13. n. 8. Quod pari ratione in præ ſcriptione cœpta poſt maioratus inſtitutionem, eo tempore, quo maioratus reuocari poterat, dicendum erit: cum eo tempore non ſit, quid obſtet inſtitutori, quin poſ ſit bona maioratus alienare, & quin etiam aduerſus ipſum præ ſcriptio valeat inchoari. Hactenus Ludouicus Molina, eodem cap. decimo lib. 4. n. 4. per totum, cuius reſolutionem probare ſolent omnes Scribentes communiter: & ſpecificè amplectuntur Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 41. n. 18. Menochius in conſ. 701. numero finali, Caldas Pereira, receptarum ſententiarum lib. 1. quæ ſtione 23. num. 105. Anton. Gomez, tomo ſecundo variarum, cap. finali, columna antepenultima. D. Spino, in ſpeculo, gloſ ſa 19. n. 91. Matiencus in l. 8. tit. 7. gloſ ſa 5. n. 31. in fine. Gabr. Pereira deciſione 52. n. 18. Et ij omnes vnanimiter probarunt ſecundam, & tertiam eiuſdem Ludouici Molinæ limitationem, eodem cap. 10. vide[*] licet quod adueniente die fideicommiſ ſi, vel ſucceſ ſionis maioratus, præ ſcribi poſ ſit aduerſus ſequentem ſucceſ ſorem; dummodò ab illo denuò præ ſcriptio longi temporis incipiat; idque iure communi conſiderato, verum eſ ſe; provt tenuerunt Caſtrenſ. Bulgoſ. Corneus, & Ancon. Gabriel relati dicto n. 6. non tamen poſ ſe adaptari ad Hiſ panorum maioratus: cùm enim in illis, adueniente die ſucceſ ſionis, dominium ac poſ ſeſ ſio ciuilis, & naturalis bonorum maioratus in ſucceſ ſorem pertranſeant, etſi in vita prædeceſ ſoris, ea bona alienata fuerit, non poterit aduerſus maioratus ſucceſ ſorem præ ſcribi: cùm in præ ſcribente deficiat poſ ſeſ ſio ciuilis, atque etiam naturalis, & ſiuè poſ ſeſ ſione ciuili; præ ſcriptio non procedat, regul. ſine poſ ſeſsione, de regul, iur. lib. 6. & etiam contra habentem poſ ſeſ ſionem ciuilem, præ ſcribi non poſ ſit: l. malè agitur, cum ſimilibus, C. de præ ſcription. 30. vel 40. annorum, in quo equidem eruditè, & ſingulari ingenio ſe habuit Molina, & ſuperiori ratione confirmat rationem illam, ſuprà aſ ſignatam, ex qua contendimus præ ſcriptionem 40. annorum cum titulo, aduerſus ſequentes ſucceſ ſores non procedere. Tertia limitatio eiuſdem Molinæ eſt, quando res[*] maioratus expreſsè alienari prohibentur: cùm enim alienatis rebus maioratus, à proximiori maioratus ſucceſ ſore ſtatim vendicari poſ ſint, etiam non adueniente die fideicommiſ ſi, conſtat etiam contra eumdem ſucceſ ſorem, alienationem ſcientem, ſtatim incipere currere præ ſcriptionem: quod Ludouic. ipſe Molina eodem c. 10. l. 4. num. 7. eo comprobat fundamento: nam ratio præcipua, in qua fundatur opinio dicentium non præiudicare præ ſcriptionem ſequentibus ſucceſ ſoribus, eſt quia agere non poſ ſunt, niſi adueniente die fideicommiſ ſi: cum igitur in his terminis ſtatim ſequens in gradu agere poſ ſit, ex die alienationis aduersùs illum præ ſcriptio procedet. Imò non ſolùm in caſu præ ſenti, præ ſcriptio currere poterit aduerſus primum maioratus ſucceſ ſorem; ſed etiam aduerſus ſequentes ſucceſ ſores, alienationem rerum maioratus ſcientes: cùm enim ipſi, quã uis vlteriorem gradum teneant, poſ ſent primum ſucceſ ſorem requirere, vt alienationem reuocet, & illo, negligente, de eius reuocatione agere, vt in l. peto, §. fratre, ff. delegat. 2. contra illos etiam poterit currere præ ſcriptio, cum non dicatur impeditus agere,[*] qui facilè impedimentum remouere poteſt, l. qui poteſt facere, ff. de regul. iur. l. quibus diebus, ff. de condit. & demonſtrat per quæ iura ibi in ſpecie, de qua agimus, notarunt Alex. Paul. Rubeus, & Loazes, quos refert Molina num. 8. d. cap. 10. & Molinam ip ſum ſequutus eſt Caldas Pereira lib. 1. dicta quæ ſt. 23. num. 103. & 104. Hæc tamen limitatio ſublimitanda eſt inquit idem Molina ibi num. 9. Niſi in maioratu dictum ſit, quòd maioratus poſ ſeſ ſore, bona eiuſdem maioratus alienante, vel alienare incipiente dominium, & poſ ſeſ ſio bonorum maioratus in ſequentem pertranſeant, ac ſi poſ ſeſ ſor naturaliter mortuus fuiſ ſet: cùm enim ſtatim facta alienatione, dominium, & poſ ſeſ ſio ciuilis, & naturalis bonorum maioratus in ſequentem ſucceſ ſorem pertranſeant, nec ſine poſ ſeſ ſione præ ſcriptio procedere poſ ſit, conſequens eſt, vt nec aduerſus ſucceſ ſores maioratus præ ſcribi valeat. Ad quod animaduertendũ eſt, ne in applicatione harũ limitationum ad Hiſpanorum primogenia æquiuocè procedatur. Hactenus Ludouici Molinæ declaratio, qui tamen ita ſemper temperari, atque explicari debebit, vt aduerſus eos, cum nondũ nati ſunt, ſiue qui agendi facultatem non habuerunt, præ ſcriptio minimè currat, nec aduerſus alios ſucceſ ſores impeditos agere, locum habere poſ ſit. Et hactenus de tertia concluſione Ludouic. Molinæ; in propoſita huiuſce Capitis diſceptatione. Quartam denique & vltimam concluſionem Ludouicus ipſe Molina tradidit l. 4. dicto c. 10. n. 10. in[*] hæc verba: Quarta limitatio ſit, quando præ ſcriptio memoriam hominum excedit: ea namque omnibus ip ſius maioratus ſucceſ ſoribus præiudicabit ex eo, quod ex tanti temporis lapſu Regia facultas, & omnia ad id neceſ ſaria præ ſumantur: quod in Hiſpanorum maioratibus verum eſ ſe conſuerunt Suarez, d. allegat. 3. pag. 3. Gregor. in l. 10. titul. 26. part. 4. verbo, ni le empece, col. 8. finalibus verbis: Anton. Gomez in l. 40. Tauri, n. 90. ad finem, Quibus adiiciendum eſt, aſ ſenſum Regium in alienatione feudi requiſitum, ex antiquitate temporis præ ſumendum eſ ſe, prout opinatur Matthæus de Afflictis, qui plura in idem adducit in cap. Imperialem, verſiculo, Vigeſimoquartò quæro, de prohibit, feu, alien, per Federi. n. 27. vbi reſoluit triginta annorum lap ſum ad id præ ſumendum ſufficere: hoc autem vltimum in maioratibus admittendum non erit. Hactenus Ludouicus Molina, cui permulti alij iuris Interpretes vnanimiter conueniunt, qui aſ ſeuerarunt firmiſ ſimè præ ſcriptionem immemorialẽ in bonis maioratus, cõtra omnes ſucceſ ſores admitti, atque ita nondum etiam natis, & futuris omnibus ſucceſ ſoribus, in perpetuum nocere, Rodericus inquam Suarez, allegatione tertia, Gregorius Lopez, in l. 10. titulo 26. part. 4. verbo, no Le empece, ad fin. verſic. Sit quintus caſus: Couarruuias, in regula, poſ ſeſ ſor, 3. par. §. 3. n. 4. verſic. Tertia concluſio: Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 90. verſic. Limita: Menchaca, de ſucceſsion. creat. §. 16. num. 131. Ioannes Garcia, de nobilitate, gloſ ſa 6. num. 38. ver ſic. Nono: Arias Pinellus, in Authent. niſi tricennale, num. 23. & 34. & 39. Loazes, Caſtrenſ. Decius, Crotus, Ripa, Alciatus, Corneus, Pariſius, Curt. iun. Gratus, Anton. Gabriel, Alexand. Rubeus, Affictis Lecirier, & Tiraq. quos refert D. Chriſtophor. de Paz, ad l. 200. ſtyli, num. 44. & 45. & de tenuta, ſecunda parte, cap. 53. n. 1. fol. 115. vbi ex ſententia communi tradidit, quod bona maioratus non præ ſcribuntur, niſi ex immemoriali, quoad poſ ſeſ ſionem tamen, quod bona maioratus præ ſcribi poſ ſunt, prout latiùs ibi, vbi videri poterit: Tiberius Decianus in conſilio 24. n. 111. cum ſequent. volum. 1. vbi concludit, quod præ ſcriptio immemorialis, in fideicommiſ ſis, & in maioratibus præiudicat omnibus ſucceſ ſoribus, etiam nondum natis: Pat. Ludou. Molina, tom. 2. de iustitia & iure, tractatu 2. diſputatione 79. pagin. 47. Burg, de Paz, in conſ. 41. ex num. 10. Pelæz à Mieres, quarta parte, quæ ſtione 21. num. 3. & numer. 46. 47. 49. & 50. in noua editione. Ioann. Matiençus, in l. 8. tit. 7. lib. 5. gloſ. 5. num. 36. Velazquez Auendañus, in lib. 41. Tauri, gloſ ſa 1. n. 6. & 16. Hieronym. Portoles, in tractatu de conſortibus & fideicommiſ. cap. 20. ex n. 11. Hieron. Ceuallus, quæ ſt 13. num. 6. Ioann. Gutierres, practicarum, lib. 3. quæ ſt. 67. num. 4. & per totam quæ ſtionem, ſemper id pro certo ſupponit: D. Spino, in ſpeculo, gloſ. 19. de maioratu, num. 93. Bereta, in conſ. 134. num. 14. & 37. Ioannes Parlad, tom. 3. differentia 24. §. 2. num. 2. & ſequent. fol. 121. vbi aſ ſerit, hanc eſ ſe magis veram, & receptam opinionem, quod ſcilicet immemorialis præ ſ criptio omnibus ſucceſ ſoribus noceat, etiam qui nõ dum nati erant, vel qui iuſto impedimento agere nõ potuerunt. Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 84. Roland. in conſ. 23. numero 90. lib. 1. Menoch. in conſil. 701. num. 102. 103. & ſequent. vbi quod deſcendentes omnes, & quicunque vocati, etiam qui nondum nati ſunt, præ ſcriptione immemoriali excluduntur; nec conſideratur minor ætas, & non exiſtentia. Et quod tollitur[*] etiam præ ſcriptione immemoriali ius primogenituræ, & maioratus, etiam in præiudicium deſcendentium, qui nondum nati ſunt, ius quoque patronatus Eccleſiaſticum, & ſeculare præ ſcribi tempore immemoriali aduerſus Eccleſiam, vel alios[*] laicos, & tamen futurus Prælatus, vel deſcendentes agere impediuntur. Cardoſus, in praxi iudic. & aduocat. verbo, præ ſcriptio, num. 63. fol. 283. D. Franciſ. Hieronym. Leo deciſ. Valentiæ 83. n. 14. & 15. Gabriel Pereira, deciſ. Portugaliæ 52. num. 2. & 6. & 12. & 13. in verſic. At verò contra: Petrus Gregorius, de conceſ ſione feudi, lib. 2. quæ ſt. 10. num. 47. & 48. Caldas Pereira, receptarum ſententiarum, libro primo, quæ ſtione 23. num. 109. folio 280. vbi quod immemorialis præ ſcriptio, omnibus ſucceſ ſoribus, etiam nondum natis nocebit. Ex his ergo apparet, ab hac recepta, & commu[*] ni, atque frequentiſ ſimè in vſu forenſi admiſ ſa ſententia, recedendum non eſ ſe; tametſi Salicetus, Corneus, Pariſius, & Hieronymus Gabriel contrarium tentauerint, videlicet præ ſcriptionem centenariam, aut immemorialem non præiudicare naſ cituris, in bonis prohibitis alienari: quos rectè confutauit, & communem ſententiam amplexus eſt Pelaez à Mieres, quarta parte, , dicta quæ ſtione 21. n. 49. folio 242. Hieronymi quoque Gabrielis opinionem improbauit, & eidem reſponſum præbuit Menoch. conſ. 701. num. 111. & quatuor ſequent. vbi pro eadem Gabrielis ſententia citat Decium, Pari ſium, Salicet. & Corneum: Ioann. etiam Garciam dicentem, res quæ conſtat eſ ſe maioratus, neque immemoriali præ ſcriptione, etiam mille annorum, acquiri poſ ſe, rectè improbauit Ioannes Parladorius, lib. 3. differentia 24. dicto §. 2. num. 3. & 4. fol. 121. & inferiùs dicetur: Peregrinus etiam, in conſil. 28. volum. 1. & deciſ. 159. ex n. 22. vſque ad n. 25. & de fideicommiſ. artic 41. n. 17. fol. 375. licet contra communem tentauerit in feudalibus deſcenſiuis, vel agnatitiis, non natis, vel agere non valentibus, nullam currere præ ſcriptionem; idque ex ſententia quamplurimorum, quos ibidem recenſet; & adiecerit, quod licèt Ludouicus Molina, lib. 4. cap. 10. & Tiber. Decian. in conſ. 24. volum. 1. aliud attentauerint, vt præ ſcriptio maximè centenaria noceat ſucceſ ſoribus; tamen eorum doctrina reiecta fuit in Rota Rom. & pro contraria parte definitum, & ſequutus eſt Iacob. Cancer, variarum tom. 2. Cap. 3. num. 25. & 26. licet inquam Peregrin. & cæteri nunc relati ita contenderint; adhuc communis ipſa ſententia ſeruanda, & probanda erit omnino: & notandum, Peregrinum ipſum, dictis in locis non loquutum in immemoriali præ ſcriptione ſpecificè, quamuis dicto articulo 41. numero 17. in initio, dixerit in feudalibus nullam currere præ ſcriptionem. Præterea, Molinam (quem ipſe redarguit) non loqui in centenaria præ ſcriptione (quæ aliquando non erit immemorialis, aut cum immemorialis non ſit) vt inferiùs dicetur: ſed in immemorialis ſemper loquutum, dicto cap. 10. num. 10. lib. 4. in qua quidem ſemper retinenda erit ſententia ipſa communis: & præcipuis Authorum præ dictorum argumentis, ſiuè fundamentis contra communem reſponderi poterit, prout reſpondit Menochius dicto conſil. 701. ex num. 111. vſque ad[*] num. 116. fol. 9. lib. 7. vbi in hunc modum ſcriptum reliquit: His intelligimus, verum non eſ ſe, quod reſ pondit Hieronymus Gabriel, in conſilio 163. num. 16. & 17. cùm dixit, præ ſcriptionem temporis immemorialis, non nocere filiis, & deſcendentibus nondum natis in feudo ex pacto, & prouidentia; ex qua quidem opinione fuerunt etiam Decius in conſilio 498. numero 22. & Pariſius in dicto conſilio 23. numero 199. libro primo: horum enim rationes, & argumenta dilui facilè poſ ſunt, præ ſertim, quoad caſum no ſtrum. Et dum primò dicunt, quod nulla currit præ ſcriptio his non valentibus agere, ex quo nondum ſunt in rerum natura, lib. 1. in fine, C. de annali exceptione: Et in ſpecie, præ ſcriptionem immemorialis temporis non currere non valenti agere, dixerunt Salicet. in l. cum notiſ ſimi, § ex his, C. de præ ſcription. triginta, vel quadraginta annorum, & Corneus in conſilio 43. n. 13. lib. 2. Reſpondetur, quod licèt nondum nati agere non poſ ſint, atque ita ab eorum perſonis incipere non poſsit præ ſcriptio: attamen cœpta contra ſuos anteceſ ſores, in ipſos deſcendentes, poſtquam nati erunt, continuat; cùm eam ipſi ſcientes decurrere, non interrumpant: ita enim dicimus, præ ſcriptionem non poſ ſe incipere decur rere contra filium, dicta l. prima, §. vltimo, C. de annali exceptione, vel mulierem exiſtentem ſub poteſtate mariti, l. in rebus, §. omnis, C. de iure dotium: Et tamen iam cæpta contra eos continuat, ſicuti tradunt Gloſ ſa in l. prima, C. ſi aduerſus vſucap. & in l. vltima, C. in quibus cauſ. in integr. reſtitut. non eſt neceſ ſaria; vbi Bartol. & reliqui; ſic etiam reſpondit Ia ſon, in conſilio 226. colum, 1. l. 2. & alia ſcribit Franciſcus Balbus, in tractatu de præ ſcript. in ſexta, & vltima parte, n. 33. qui ait, currere etiam contra nondum natos. Non etiam repugnat ſecunda conſideratio Gabrielis, dum dixit, hanc præ ſcriptionem non currere, quando conſtat de mala fide; ſicuti de ea apparet in his contrahentibus, qui ſciunt bona hæc debere. reſtitui deſcendentibus. Nam reſpondetur hanc malam fidem ceſ ſare in caſu noſtro, in quo ille Ioann. Franciſ. primus habuit titulum, & bonã fidem, & multo mugis eius ſucceſ ſores, vt ſupra demonſtrauimus. Non etiam obſtat, quod ſubiungit Gabr. in dicto conſilio 163. numero 17. verſic. Addo quod id, &c. cùm dixit rationem illam, quod præ ſcriptio immemorialis habet vim priuilegij, tituli, & legis, procedere, quando veriſimile eſt, quod illa potuerint interuenire: ſed in caſu hoc, quando deſcendente s adhuc nati non ſunt, non eſt veriſimile, nec poſsibile, quod illi conceſ ſerint titulum, vel priuilegium. Nam reſpondetur deſcendentes ipſos deinde natos, præ ſumi alienaſ ſe aliquo titulo in præ ſcribentem, ac etiam Principem reuocaſ ſe conceſsionem factam illis anteceſ ſoribus, & in hunc præ ſcribentem contuliſ ſe. Hactenus Menochius; vere quidem, prout ex dicendis infrà, euidentiùs conſtabit. Atque ex eiſdem, etiam interueniente immemoriali præ ſcriptione, ſubſiſtere non poteſt D. Garciæ Maſtrill. placitum, deciſ. 105. num. 18. & 19. quamuis etiam articulum prædictum, vtrum præ ſcriptio longiſ ſimi temporis, non natis, & qui nondum ius ſucceſ ſionis habuerunt, præiudicet, vel non; latè explicandum reaſ ſumpſerit Petrus Guilrenius, de præ ſ criptionibus, 3. par. cap. 13. per totum, & contra communem Scribentium ſententiam, quæ ſtionem reſoluerit contra non natos, prout reſoluit quoque Pinellus, confutatus communiter vt ſuprà vidimus; atque ita in terminis præ ſcriptionis longiſ ſimi temporis ſuſtineri non poſ ſit: attamen euiſdem Authoris rationes, & fundamenta, interueniente immemoriali præ ſcriptione, vſque adeò concludunt, vt communis ipſa, qui ex immemoriali præ ſcribi poſ ſe bona maioratus admiſit, præciſa, & coacta ratione debeat ſeruari. Vere namque,[*] termini illi habiles, qui ad præ ſcriptionem ordinariam longiſ ſimi temporis triginta inquam, vel quadraginta annorum, aut etiam quadraginta annorum cum titulo, inducendam, non reperiuntur; cum de præ ſcribendis bonis maioratus, contra eos, qui nondum ſucceſ ſerunt, aut nondum nati ſunt, & agitur, de quibus ſuprà diximus: interueniente immemoriali præ ſcriptione, vſque adeò habiles iudicantur, vt nihil in contrarium, ob vim eiuſdem immemorialis præ ſumi iuridicè valeat, imò verificetur requiſitum aliud Alexan. Raudenſ. in conſ. 1. numero 468. & 469. lib. 2. quod in præ ſcriptionibus requiritur aptitudo in præ ſcriptiuo agenti, & in præ ſcriptiuo patienti, in hoc namque vltimo extremo, in quo actus conſummantur, omnia neceſ ſaria, ob eandem virtutem, & vim immemorialis præ ſcriptionis, vſque adeo concurrunt, vt nihil deficere, præ ſumi neceſ ſariò debeat, imò interuenire ea ſimul, quæ in præ ſcriptione longiſ ſimi temporis non adeſ ſe, diximus ſuprà; & notauit Molina, lib. 4. dicto cap. 10. num. 6. in fine. Quod dilucidè magis conſtabit, ſi communis eiuſ dem reſolutionis, quam probamus, rationem communem reddamus, videlicet præ ſcriptionem immemorialem, omnibus maioratus ſucceſ ſoribus præiudicare, quoniam illa habet vim tituli, & priuilegij, l. hoc iure §. ductus aqua, ff. de aqua quotid. & æ ſtiu. cap. ſuper quibuſdam, §. præterea, de verbor.[*] ſignificat. atque ea probata, præ ſumitur. quod præ ceſ ſerit licentia, & facultas Regia ſufficiens cum iuſta, & legitima cauſa, ad alienandum bona maioratus; quòd etiam omnia, & quæcumque ad id neceſ ſaria, & ſolemnia præceſ ſerint; & quod nihil deficiat, ſicuti ex Roderico Suarez, Gregor. Lopez, & Antonio Gomezio, ſpecificè notauit Molina, lib. 4. dicto cap. 10. numero 10. & in eiſ dem terminis, præ ſcriptionis inquam immemorialis contra ſucceſ ſores omnes, tradiderunt etiam Mieres, 4. par. quæ ſt. 21. numero 46. in noua editione. Caldas Pereira, recepter. ſentent. lib. 1. d. quæ ſt. 23. numero 109. fol. 280. vbi nonnullis exornat: D. Chriſtophor. de Paz, ad l. 200. ſtyli, numero 47. Matiençus, in lib. 8. tit. 7. libro 5. gloſ. 5. numero 6. § 7. fol. 166. Ceuallos, dicta quæ ſtione 13. numero 8. D. Spino, gloſ. 19. de maioratu, numero 93. Fachineus, lib. 13. cap. 82. Iacob. Cancerius, tomo 2. cap. 3. numero 25. D. Franciſ. Hieron. Leo, deciſ. 83. Valentiæ, numero 14. Iacob. Menoch. & cæteri omnes relati ſuprà, numero 27. 28. & 29. & generaliter quod immemorialis poſ ſeſ ſio, ſeu præ ſcriptio habeat vim tituli, & priuilegij; & faciat præ ſumi, quod interueuerint omnia, & quæcunque neceſ ſaria, & nullum requiſitum deficere, tradiderunt, & quamplurimis exornarunt Anton. Gabriel. commun. concluſ. libro 5. titulo de præ ſcriptionibus, concluſione prima, numero 44. Menochius libro 3. Præ ſumptione 132. numero 70. & 71. libro 6. Præ ſumptione 79. numero 5. & in conſilio 90. numero 65. libro primo, & dicto conſilio 701. ex numero 8. idem Molina libro 2. cap. 6. numero 13. Menchaca, controuerſ. illuſtr. libro 2. cap. 81. num. 13. & cap. 84. num. 10. Ioannes Garcia, de nobilitate, gloſ ſa 12. numero 54. & ſequentibus, Mieres quarta parte, quæ ſtione 20. numero 248. & quæ ſtione 21. numero 49. in vltima editione, Ioann. Gutierrez, practicar. libro 3. quæ ſtione 14. numero 20. & 21. & 35. & 57. & ſequent. & numero 71. cum ſequent. Cardin. Tuſchus, tomo 6. litera P. concluſine 550. ex folio 411. & latiùs tomo 7. concluſione 40. per totam. Stephanus Gratianus. tomo 4. cap. 800. numero 2. & 9. & tomo 5. cap. 871. numero 17. & 18. & cap. 918. numero 39. & 40. & tomo 3. cap. 620. numero 8. Seſe deciſione 125. numero 25. cum ſequent. libro 2. & deciſione 300. numero 17. tomo. 3. & deciſione 393. numero 16. & 30. & deciſione 394. numero 14. tomo 4. & deciſione 362. numero 25. cum ſequent. Alexand. Ludouiſ. deciſ. 196. numero 1. & deciſione 252. numero 3. & 15. & deciſione 298. numero 1. & 12. & deciſione 434. Numero 11. & 449. numero 9. & 467. numero 14. & 578. numero 14. Valençuela Velazquez in conſilio 33. numero 7. & 27. & in conſilio 8. numero 12. & 13. & in conſilio 79. numero 92. & in conſilio 93. numero 39. & in conſilio 79. numero 116. Farinac. deciſione 419. numero 6. & deciſ. 448. numero 3. & deciſione 482. numero 3. prima parte, tom. 2. & deciſ. 126. numero 3. & deciſione 170. numero 4. & deciſione 194. numero 4. ibidem, & deciſione 11. numero 2. & 3. prima parte, tom. 2. & deciſione 614. ex numero 1. cum ſequent. habet etiam vim priuilegij ex certa ſcien[*] tia, atque legitimè obtenti, & vim legis, dicto cap. ſuper quibuſdam, § præterea, vbi Gloſ ſa, & Doctores, l. 5. titulo 2. libro 5. nouæ collect, Regiæ, ibi: Que tienen por priuilegio, o por coſtumbre antigua que el derecho y guala al priuilegio: l. prima. § vltimo. l. ſecunda, in principio. ff. de aqua pluuia arcenda, Valençuela Velazquez, dicto conſilio 33. numero 7. & 27. & in conſilio 20. numero 52. & in conſilio 95. numero 100. Farinacius, in locis relatis ſuprà, & dicta deciſione 614. numero 2. vbi inquit, quod immemorialis, & priuilegium Apoſtolicum,[*] pari paſ ſu ambulant, & habetur pro veritate, & ſolemni priuilegio, & vt conſtitutio, & eſt efficacior lege; Valençuela Velazquez, dicto conſil. 93. numero 102. & numero 117. & habet vim conditio[*] nis expreſ ſ æ. ab eo, qui dare poterat, & elidit omnem præ ſumptionem iuris in contrarium, & tantum poteſt quantum Princeps, & tollit neceſ ſitatem probandi alium titulum; vt probat textus in cap. primo. de præ ſcriptionibus, libro 6. vt nec titulum allegare neceſ ſe ſit, etiamſi ius commune reſiſtat præ ſcribenti, Valençuela Velazquez dicto conſilio 93. numero 104. & præ ſtat omnem ſecuritatem poſ ſidenti, donec clarè, & euidenter probetur defectus tituli, vel mala fides; & ſcientia non eſt probanda in immemoriali præ ſcriptione, quia ipſa procedit ſine ſcientia & patientia eius contra quem præ ſcribitur; ita ſanè ſuperiora omnia tradiderunt, & comprobarunt Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dicta quæ ſtione 14. ex numero 69. vſque ad numerum 82. folio 126. in fine, & 127. Ludouic. Molina, lib. 2. dicto cap. 6. ex numero 13. vſque ad numerum 19. Antonius Gabriel, & Tuſchus in locis relatis ſuprà; Riccius, collectan. 233. Fuluius Pacianus, in conſilio 20. ex numero 50. cum ſequent. Roland. à Valle, in conſilio 3. ex numero 81. volumine 1. Mieres, quarta parte, quæ ſtione 20. ex numero 242. cum ſequent. in noua editione, folio 228. & 229. Ioan. Garcia, dicta gloſ ſa 12. ex numero 54. Burſatus, in conſilio 127. ex numero 43. libro ſecundo. Camillus de Larata, in conſilio 83. per totum, Hieronym. Gonçalez ad regulam 7. Cancellariæ, gloſ ſa 33. ex numero 4. Maſcard. de probation, conluſione 1377. ex numero 16. cum ſequent. Farinac. Gratianus, & Seſe in locis relatis ſuprà, Valençuela Velazquez, in conſido 20. & in conſilio 33. & in consilio 8. numero 12. & 13. & in conſilio 79. ex numero 92. & in conſilio 93. ex numero 100. cum ſequent. Ac denique immemorialis ipſa poſ ſeſ ſio, ſeu præ ſ criptio efficit, quod omnia, etiam reſtitutioni, & vinculo maioratus ſubiecta, ſiue alias alienari prohibita, poſ ſint præ ſcribi in præiudicium omnium ſucceſ ſorum, eorum etiam, qui nondum nati ſunt, iuxta veriſ ſimam ſententiam, atque in vſu forenſi, & in praxi, in hiſce Regnis receptam, quam probauimus ſupra: & firmiter ſemper ſuſtinemus. Nam & quæ præ ſcriptione acquiri non poſ ſunt, ſiue in quibus ius commune ei reſiſtit, præ ſcriptione im[*] memoriali acquiruntur, provt iidem nunc relati Authores tenuerunt, & cum aliis Valençuela Velazquez, dicto conſilio 33. numero 206. & in conſilio 93. num. 104. Habet enim pro ſe præ ſumptionem iuris & de iure, & habetur pro veritate; Valen çuela ipſe, in conſilio 8. n. 13. & in conſilio 93. n. 117. & inducit bonam fidem, Valençuela idem, dicto con[*] ſilio 8. n. 12. & ſublata, ſeu excluſa præ ſcriptione, nunquam cenſetur ſublata immemorialis, niſi de ea ſpecifica mentio fiat, ſicuti ipſi quoque notarunt, & ſpecifice Anton. Gabriel. dicta concluſione prima, n. 27. Gonçalez vbi ſupra, dicta gloſ ſa 33. n. 2. Mieres, dicta parte quarta, quæ ſtione 20. numero 264. & ſequent. Auendañus in l. 41. Tauri, gloſ. 1. numero 6. Roſental. de feud. cap. 9. concluſione 97. numero 37. Farinacius deciſione 614. numero 1. ſecunda parte, toma ſecundo, in nouiſsimis, & bona fides, iuſtuſ que titulus, ſiuè iuſta cauſa poſ ſidendi, probata immemoriali, præ ſumitur, Ioannes Gutierrez dicta quæ ſt. 14. numero 72. in fine, Cephalus in conſilio 316. ex numero 45. volumine 3. Peregrinus in con ſilio 19. numero 15. volumine primo, Cardoſus in praxi, verbo, præ ſcriptio, numero 19. Rolandus in conſilio 89. ex numero 28. cum ſequent. libro 2. Tuſ chus, tomo 6. litera P. dicta concluſione 550. numero 32. & 33. & 41. & tom. 7. concluſione 40. numero 45. folio 21. Valençuela Velazquez, in locis rela[*] tis ſuprà, ſupplet etiam Immemorialis omne illud, quod aliquando potuit eſ ſe, vt cum Barbatia notauit Ioannes Gutierrez, libro 3. dicta quæ ſtione 14. numero 59. adeò vt det poſ ſidenti ius pleniſ ſimum[*] ex fortiori cauſa, quæ excogitari poſ ſit, & ſupponat fortiorem, ac meliorem titulum, ſiuè qui magis proſit; vt cum eodem Barbatia, & Decio, notauit ibi Ioannes Gutierrez, numero 74. Hieronymus Gonçalez, dicta gloſ ſa 33. numero 4. & gloſ ſa 18. numero 45. Ioannes Garcia dicta gloſ ſa 12. numero 58. Gratianus, tom. 4. cap. 800. numero 2. Farinacius deciſione 677. numero quarto, ſecunda parte, tomo 1. & deciſione 614. numero 1. parte ſecunda. Burſatus in conſilio 127. numero 28. volumine 2. Menchaca, controuerſ. illuſtr. libro 2. cap. 81. numero 17. vbi notabiliter inquit, tempus, cu[*] ius initij memoria non extat, facere verum omne poſ ſibile, & vt videantur interfuiſ ſe omnia quæ adeſ ſe oporteret, & quibuſcunque opus eſ ſet, ad perficiendam talem præ ſcriptionem, vt in dicto cap. 1. de præ ſcriptionibus, libro 6. & ſemper refertur Imme[*] morialis ipſa ad tempus magis vtile ei, qui illam allegat, atque probat, vt notauit Alexand. in conſilio 6. numero 5. libro 1. Burſatus in conſilio 127. numero 28. volumine 1. Mieres cum aliis, 4. parte, dicta quæ ſtione 20. numero 361. ad finem Valençuela Velazquez in conſilio 93. numero 115. fol. 584. & in conſilio 79. numero 116. vbi inquit, quod Immemoriali inductum, præ ſumitur ſemper fuiſ ſe. Et ſingulariter Anton. Gomezius in lib. 40. Tauri, numero 90. in fine, quia Immemorialis in dubio præ ſupponit titulum eius, qui ex ipſa Immemoriali ſe iuuat, anteriorem tempore fuiſ ſe, ſiuè tempore habili præceſ ſiſ ſe ante quam bona vincularentur, aut alienari prohiberentur, Antonius Gomezius dicto numero 90. in fine, Matiençus in l. 8. titulo 7. libro 5. gloſ ſa 5. numero 36. in fine, in hæc verba: Et quamuis in conſtitutione maioratus ſit habita mentio huius rei, de cuius præ ſcriptione tractatur, ſciri non poteſt, an ante, vel poſt eandem conſtitutionem, qui præ ſcripſit, eam poſsidebat, vt dixit Anton. Gomezius in dicta l. 40. Tauri, numero 90. in fine; imò præ ſumptio eſt pro præ ſcribente, quod ante maioratum eam poſ ſederit, &c. Menchaca etiam, de ſucceſsionum, creatione, libro 3. §. 26. numero 125. vbi loquitur in maioratu, cuius inſtitutio habet centum & quinquaginta annos antiquitatis; & nihilominus dicit, probata Immemoriali, præ ſumi quod fundans ſe in ea, habebat bona ante quam maioratus fieret. Idem Menchaca, controuerſiarum illu ſtrium libro 2. dicto cap. 81. numero 16. vbi egregiè quoque ſcriptum reliquit, quod data Immemoriali, ſi ad iuſtiſicandam poſ ſeſ ſionem, conceſ ſio Imperatoris, vel Pontificis neceſ ſaria foret, eam interfuiſ ſe, præ ſumeretur: & ſi ad talem effectum, mille rerum, aut qualitatum concurſus forent neceſsarij, omnes interfuiſ ſe viderentur; ſi Summorum Pontificum mille diſpenſationes neceſ ſariæ, omnes quoque interfuiſ ſe præ ſumendum eſ ſet. Burſatus etiam ſingulariter dicto conſilio 127. ex n. 29. cum ſequentibus, libro ſecundo, optimè Ludoui cus Molina libro ſecundo, cap. ſexto, numero 73. in illis verbis: Quod præ ſertim in immemoriali præ ſcriptione dicendum eſt, que omnia illa, quæ, ad eius iu ſtificationem neceſ ſari ſunt, præ ſupponit, & ſi plura, atque difficilia ſint, vt Scribentes, in locis, de quibus ſuperius meminimus, reſoluunt. Imò & præ ſumi poteſt, quod ab eo ipſo, qui maioratum inſtituit, titulum habuerit is, qui ex immemoriali præ ſcriptione ſe iuuat; id quod ſingulariter atque ſpecificè adnotauit Menochius in conſilio 701. num. 109. folio 9. ibi: Et demum ſi curſus iſte immemorialis temporis haberet vim tituli, vt Gabriel in dicta concluſione prima, n. 44. multorum auctoritate affirmat: ſi etiam habet vim pacti, & conſenſus, vt ſubiungit ibidem Gabriel, n. 69. dicere poſ ſumus, præ ſumi, quod ille Ioannes Franciſcus, primus Marchio Mantuæ habuerit etiam titulũ à primis illis Perſicis inueſtitis à Duce Mediolani, nẽpe quod illi Perſici cõ ſenſerint , & pacti ſint, quod ipſe Ioann. Franc. obtineret vrbem hanc Sablonetæ. Atque ex his credimus, ſubuerti omnino placi[*] tum quoddam Ioannis Garciæ, de nobilitate, gloſ ſa duodecima, numero 80. folio 272. vbi inquit, quod ſi per rerum naturam, & rei veritatem, nunquam potuit contingere titulus, qui erat præ ſumendus ex Immemoriali, immemorialis poſ ſeſ ſio nihil valet, etiam ſi immemorialis iſta ſit mille annorum. Pone, & eſt quotidianum in foro, (dicit is Author:) vetuit teſtator rem alienari, conſtat legitimè de diſpo ſitione teſtatoris; conſtat item legitimè, quadres aliqua, de qua agitur fuit teſtatoris & quod de ea diſpo ſuit ne alienaretur; tandem abhinc centum annos & eo amplius, reperitur res apud te, & probas immemorialem poſ ſeſ ſionem, ex qua præ ſumptiuè alienationis titulum vis probare; certè nihil releuat Immemorialis, etiam ſi ſit mille annorum, quia ille titulus alienationis qui eſt præ ſumendus ex Immemorialis, nunquam per rerum naturam, nec in rei veritate vtiliter potuit contingere, nec vnquam tota illa diſpoſitio teſtatoris, nec per Principem potuit mutari, nec deſtrui; ita veriſsimè roſoluit D. Didacus Couarruuias, variarum reſolutionum, l. 3. c. 6. n. 9. Burgos de Paz in proœmio legum Tauri, n. 325. verſic. Ex quibus, ad medium. Simancas Catho. inſti. titulo 9. n. 269. Anton. Gomez. in l. 40. Tauri, n. 89. Menchaca, de ſucceſsion. creat. lib. 1. §. 1. num. 32. aliqua D. Franciſ. Sarmient. lib. 1. ſelect. quæ ſt. cap. 8. num. 22. tenet Molina, de Hiſpan primog. libro 4. cap. 3. numero 10. tenet poſt Hoſt. Mieres, de maiorat. in initio 2. par. à num. 46. apud quos conſtantiſ ſimum eſt, non poſ ſe vltimam diſpoſitionem à Principe, nedum ab alio, nec infringi, nec mutari, nec in aliquo alterari, quæ ſine Principis facultate facta ſit, & ita in hoc caſu remanet Immemorialis in nuda ratione temporis, quod quidem non ſolum inducere obligationes non poteſt, verum nec tollere per ſe ſolum, l. obligationum fere, §. placet, ff. de action. & obligatio. & ita ſentit & optimè Bal. Hactenus Ioannes Garcia, qui aduertere debuiſ ſet, Antonij Gomezij, Ludouici Molinæ. Ioannis Matienzi, & aliorum obſeruationes traditas ſuprà, omnino obſeruationem eius ſubuertere; & verè probata immemoriali poſ ſeſ ſione, nec eiuſdem principio cognito, ſiue dato, omnia neceſ ſaria præ ſumi interueniſ ſe, ex quibus res alienari legitimè aut alio modo ad poſ ſidentem peruenire potuit; nec intereſ ſe, quod ſpecificè res illa vinculata fuerit, aut in maioratu incorporata; nam adhuc Immemorialis ipſa efficit, vt videatur ante maioratum ipſum in ſtitutum poſ ſeſ ſa, vel ab eodem inſtituente, aut ab aliquo ſucceſ ſore, legitimè, & validè alienata, atque ſubtiliori, & validiori, ſiuè meliori titulo, quo potuit, ad eum perueniſ ſe, qui Immemorialem probat, vt ſuprà dixi. Sic ſanè, communis eadem reſolutio, quam con[*] ſtanter ſuſtinemus, quod ſcilicet immemorialis præ ſcriptio in bonis maioratus, procedat indiſtinctè contra omnes, obtinet, etiam ſi alienatio bonorum maioratus ab inſtitutore expreſsè prohibita ſit; vel etiam ſi in facultate Regia, prohibitio ipſa contineatur, vbi ex facultate Regia, maioratus inſtitutus fuerit; quod vnanimiter, & velut expreſsè, atque ſpecificè amiſ ſiſ ſe videntur Interpretes omnes, ſuprà commemorati pro ipſa communi ſententia, qui indiſtinctè præ ſcriptionem immemorialem in bonis maioratus procedere admittunt; & velut certum ſupponunt, alienationis bonorum prohibitionem expreſ ſam interuenire, quæ ab his, quæ frequentius, & communiter accidunt, ſemper apponitur; aut ſi aliquando omittatur, tacitè ſemper ſubintelligitur, ex ipſorum maioratuum natura; vt per Molinam, lib. 4. cap. 1. numero 2. & 3. Mieres, 4. par. quæ ſt. 1. ex numero 1. cum ſequent. & ſuprà diximus; & nihilominus abſolutè tradiderunt, præ ſcriptionem ipſam immemorialem omnibus ſucceſ ſoribus nocere; nec di ſtinguunt, an expreſ ſa alienationis prohibitio ad ſit, vel non. Idque velut concludenter deducitur ex his, quæ ſuprà obſeruaui, alienatione ſcilicet prohibita, nunquam cenſeri prohibitam præ ſcriptionem longiſ ſimi temporis, triginta ſcilicet, vel quadraginta annorum; & tenuerunt Franciſcus Baldos, de præ ſcriptionibus, 4. parte, 4. partis principalis, quæ ſt. 12. ex num. 9. cum ſequent. Burſat. in conſ. 46. numero 9. vol. 1. & cum multis Roſental. de feudis, cap. 9. concl. 97. ex numero 19. gloſ ſa g. & gloſ ſa h. & gloſ ſa i. & quando id aliquam difficultatem haberet, iuxta tradita ab eodem Roſental. d. gloſ ſa 1. in Immemoriali quidem omnes conueniunt,[*] alienatione prohibita, non cenſeri prohibitã præ ſ criptionem immemorialem, etiam ſi lex, aut alia quælibet diſpoſitio prohiberet omnem alienationẽ , aut præ ſcriptionem, verbis vniuerſalibus, quia non operatur vt præ ſcriptio, ſed vt verus, proprius titulus, qui prohibitus non eſt, iuxta adnotata per Mandellum de Alba, poſt Decium, & alios, in con ſil. 290. n. 7. Roman. in l. 1. num. 4. ff. de vſucapionibus, Pariſium in conſil. 27. num. 85. & ſequent. volum. 1. Baldum, de præ ſcriptionibus, 1. p. 5. par. q. 7. num. 17. & (vt ſuprà dixi) vt præ ſcriptio immemorialis remaneat excluſa, neceſ ſaria eſt expreſ ſa, & ſpecialis prohibitio in legis vel in hominis diſpoſitione; nec generalis prohibitio alienationis, vel præ ſcriptionis ſufficit, vt per Anton. Gabrielẽ , l. 5. titulo de præ ſcriptionibus, concl. 1. num. 72. Burſat. in conſ. 23. num. 22. & 23. volum. 1. Roſental. de feudis, cap. 9. concluſ. 97. numero 36. Stephanum Gratianum, tomo 4. cap. 800. num. 3. Hieron. Gonçalez, in reg. Cancellariæ, gloſ ſa 33. per tot. & maximè num. 3. cum ſequentibus, & num. 12. alios plures ſupra commemoraui. Vnde ſi prohibitio expreſ ſa legis, ſtatuti, priuilegij, vel hominis, cuiuſcunque alienationis, aut prohibitionis, etiam verbis negatiuis vniuerſalibus concepta, non excludit immemorialem præ ſcriptionem, non ſpecificè excluſam; quanto minus poterit eam excludere prohibitio tacita præ ſcriptionis, producta ex præcepto impo ſito de non alienando, etiamſi in inſtitutione maioratus, & facultate Regia ad illum conceſ ſa, appoſitum ſit: cum tacita, & ſubintellecta, minoris ſoleant eſ ſe roboris, quàm expreſ ſa; vt per Tiraquellum, ad. leg. connubia gloſ ſa 5. numero 60. verſic. Et plerumque. Petram, de fideicommiſsis, quæ ſtione 4. numero 427. & ſequent. & ego metipſe notaui ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 17. n. 43. in verſic. Rurſus & tertiò. Facit etiam pro eadem reſolutione, bona maio[*] ratus, expreſsè alienari prohibita multis de cauſis alienari poſ ſe, ſi facultas Regia interueniat, vt per Molinam, l. 4. cap. 3. Petram, de poteſtate Principis cap. 24. per totum, & in commentariis de alimentis, latiùs comprobabo; immemorialis ergo præ ſcriptio efficit, vt præ ſumi debeat, bona maioratus, tanto tempore ſeparata, & diuiſa, & penes actum exiſtentia, legitimè, & cum facultate Regia, atque ex iuſta cauſa, ab eodem maioratu extracta fuiſ ſe, omniáque neceſ ſaria, & ſolemnia in ſeparatione interueniſ ſe, ſiue ante maioratum inſtitutum, poſ ſeſ ſa; vt antea notaui, atque ita prohibitio expreſ ſa, ſiue tacita præ ſcriptionis, aut alienationis obſtare non debet, & facultati Regiæ ſubiecta manet, quæ ex immemoriali præ ſcriptione præ ſumitur, vt voluit apertè Molina, libro quarto, cap. decimo, numero decimo, & vndecimo, dum indiſtinctè loquitur: Mieres etiam, quarta parte, quæ ſtione vigeſima prima, num. quadrageſimo ſeptimo; & ſpecificè probauit Gabriel Pereira, deciſione Portugaliæ quinquageſima ſecunda, num. 13. verſic. At verò contra ipſum maioratum, vbi in hunc modum ſcripſit: At verò contra ipſum maioratum, in quo expreſ ſa, vel ſaltem tacita datur alienandi prohibitio commixta cum prohibitione legis, quæ titulum inficiunt, propter iuris reſiſtentiam, nulla præ ſcriptio admitti poteſt, niſi illa, in qua titulus neceſ ſarius non eſt (licet ius, & eius præ ſumptio reſiſtat) qualis eſt Immemorialis, & ab ea opinione in indicando, & conſulendo non recedendũ dicit Menchaca dicto §. 26. n. 131. & ſuper Ducatu de Bejar ſe ita obtinuiſ ſe; nec aliud probat dict. cap. cum perſonæ; in quo nihil probatur ex his, ad quæ adducitur; vt per Salazar, de vſu, & con ſuet. c. 1. nu. 36. nec talis ſententia vera eſt, ex ſupra dictis, nec ex illo tex. deducitur. Sed tunc agitari, atque controuerti frequentiſ ſi[*] mè ſolet, præ ſcriptio immemorialis quæ dicatur? Quo in dubio præmittendum eſt, Interpretes no ſtros vnanimiter ſtat uiſ ſe, ad eſ ſentiam immemorialis præ ſcriptionis requiri, quod non conſtet de initio, aut origine tituli, nec memoria in contrarium exiſtat: atque ita ad immemorialis præ ſcriptionis probationem requiri, quod probetur, memoriam non extare; nam ſi ex inſtrumento, aut ex teſtibus, vel aliàs legitimè conſtet de initio tituli, ſiuè memoria in contrarium extet, non poteſt dici præ ſcriptio immemorialis, vt probatur ex textu in l. ſecunda, §. idem Labeo ait, ſi in agro, ibi: Aut cuius memoria non extat. l. hoc iure, §. ductus aquæ, ff. de aqua quotidiana & æ ſtiua, ibi: Cuius origo memoriam exceſ ſerit. l. ſi arbiter, ff. de probationibus, ibi: Sed cum omnium hæc eſt opinio, nec audiuiſ ſe, nec vidiſ ſent, cum id opus fieret, neque ex his audiuiſ ſe, qui vidiſ ſent, aut audiuiſ ſent. l. ſecunda, titulo 22. partita prima, ibi: E que nunca vieron, ni cyeron dezir lo contrario, Et cum aliis multis Authoribus notarunt Ludouicus Molina, l. 2. cap. 6. n. 61. & 65. & explicauit numeris ſequentibus. Ioannes Matiençus, in l. octaua, titulo ſeptimo, libro quinto, gloſ ſa quinta, numer. final. Velazq. Auendañ. in lib. 41. Tauri gloſ ſa prima, numero 11. & 13. & 14. ibi: Quæ in eo principaliter conſiſtit, quod nemo recordetur de initio præ ſcriptionis. Et ibidem numero 16. Mieres, quarta parte, quæ ſtione 20. numero 229. & 230. folio 227. Ibi: Præ ſcriptio immenorialis dicitur illa, de cuius principio non apparet. Otalora, de nobilitate, tertia parte, cap. ſeptimo, numero 17. Ioannes Garcia; de expenſis, cap. nono, numero 25. & ſequentibus, Caldas Pereira, receptarum ſententiarum, libro primo, quæ ſtione 23. numero 110. folio 280. Gabriel Pereira, dicta deciſione 52. n. 9. Pat. Ludo uicus Molina, tom. 1. tractatu 2. diſputatione 76. litera C. Petrus Gilren. de præ ſcript. 3. part. cap. 8. num. 32. Iacob. Put. deciſ. 456. numero 2. lib. 1. Seraphin. Oliuar. deciſ. 454. num. 4. Alexand. Ludouiſ. deciſ. 467. n. 6. & 7. Alex. Rauden. in conſil. 2. n. 24. vol. 1. Valeçuela Velazquez, in conſ. 46. n. 15. fol. 363. vbi quod corruit Immemorialis ſi conſtat de initio: Seſe deciſ. 394. n. 14. tom. 4. vbi quod præ ſcriptionis immemorialis principium, & finis ſemper ignoratur: Stephan. Gratian. tom. 5. cap. 918. ex num. 39. vnde memorabiliter Ludouic. ipſe Molina notauit lib. 2. d. cap. 6. num. 65. diuerſa eſ ſe, quod probetur contrarium actum fuiſ ſe, ſeu quod detur immemorialis præ ſcriptionis initium, prout latiùs ibi explicat, & notabiliter antea diſtinxit ex numero 60. & ſequuntur Velazquez Auendañ. in l.[*] 41. Tauri. gloſ ſa prima, num. 16. fol. mihi 142. vbi in hunc modum ſcripſit: Et in contrarium adductis reſpondetur, fore intelligenda quando conſtat de initio præ ſcriptionis, ſeu actu contrario ipſius citra centum, annos, tunc enim nec nos negamus non poſ ſe admitti Immernorialem, cùm hominum memoriam deficere nõ dicatur. & verò non conſtet de initio, licet actus contrarius reperiatur vltra centum annos, aut ducentos, per ſcripturam, teſtes, ſeu aliter; non ideo eliditur Immemorialis, quæ potuit poſt actum contrarium incipere, tranſactis ducentis, aut pluſquam centum annis, & de eius initio neminem recordari conſtat. Longè enim di ſtant, dari præ ſcriptionis initium, aut actum eidẽ contrarium, cum dato actu contrario, non inde conſtet initium; & antea, vel poſt, potuiſ ſet incipere præ ſcriptio: vt ipſe Molina fatetur. d. c. 6. n. 55. Caldas Pereira, dicta quæ ſt. 23. num. 110. fol. 280. Pat. Ludouicus Molina tom. 1. diſputatione ſeptuage ſima ſexta, litera C. in verſic. Illud verò animaduertendum eſt: Menchaca, de ſucceſ ſionum creatione, lib. 3. §. 26. n. 125. verſicul. Quod dicendum: Rota Romana, diuerſorum S. Palatij, tertia parte, libro tertio, deciſ. 243. per tot. Alexand. Ludou. deciſ. 51. vbi etiã Rotæ deciſiones adduxit: & ibi Oliuer. Beltramin. diſtinctionem Molinæ communem dixit. Et iterum eandem diſtinctionem probauit ad ipſum Alex. Ludou. deciſ. 298. annotatione prima, n. 13. Ioan. Bapt. Coccinus, deciſione 466. n. 1. & 2. differre etiam,[*] conſtet, memoriam extare intra centum annos, aut vltra centum annos, prout latiùs per Molinam, & cæteros vbi ſupra. Rurſus præmittendum eſt, præ ſcriptionem ipſam centenariam, eſ ſe in effectu immemorialem præ ſ [*] criptionem, ex ſententia Cyni, & aliorum; imò præ ſcriptionem centenariam potiorem eſ ſe, quàm immemorialem: ideóque vbi lex requirit probationem centum annorum, non ſufficere, quod Immemorialis probetur; ex ſententia etiam quorundam, è contrario tamen, quod centenaria, nec ſit immemorialis præ ſcriptio, nec eiuſdem effectum ſortiatur, atque ita nec ſufficiat ad præ ſcriptionem primogenij; in terminis l. 41. Tauri niſi ea omnia concurrant, quæ ex eiuſdem legis diſpoſitione requiruntur: Inde etiam, quod centenaria præ ſcriptio, immemoriali potior non ſit, ſed potius inferior, alios plures Authores ſuſtinuiſ ſe, & hanc vltimam partem crebrius receptam, & à Ludouico Molina probatam lib. 2. dicto cap. 6. ex numero 43. vſque ad numerum 51. vbi contrariam opinionem confutauit, & vnam, & alteram adduxit. Pelaez etiam à Mieres, quarta parte, quæ ſtione 20. ex numero 223. folio 226. in noua editione, vſque ad numer. 239. vbi etiam contrarias opiniones cõmemorat , & concludit præ ſcriptionem centenariam, & immemorialem differre, & minorem eſ ſe centenariam. Item, quod in caſibus, in quibus requiritur immemo rialis præ ſcriptio, non ſufficit præ ſcriptio centum annorum, niſi ex aliqua lege, in illomet caſu, ſufficiat præ ſcriptio centum annorum. Ac denique quod de proprietate vocabuli, præ ſcriptio immemorialis dicitur, id eſt, quia memoria non extat, igitur cùm memoria extat, etiamſi ſic centum annorum, non poteſt dici immemorialis. Quod latiùs explicat Mieres ibi, numero 230. folio 229. & repetit quarta parte; quæ ſtione 21. numero 53. folio 242. in noua editione, vbi inquit, quod ad præ ſ criptionem bonorum maioratus non ſufficit præ ſcriptio centenaria, quæ non eſt tanti momenti, ſicut præ ſcriptio immemorialis. Et id ipſum, quod ſcilicet præ ſcriptio centum annorum, & immemorialis differunt, cum Ioanne Oroſcio, & Didaco Couarruuia, probarunt Azeuedus in l. prima, titulo ſeptimo, libro quinto, numero 23. Ioannes Gutierrez practicarum, libro tertio quæ ſtione 63. numero nono, & decimo. Fuluius Pacianus in conſilio 20. ex numero 50. Fontanella de pactis nuptialibus, tomo primo, clauſula quarta, gloſ ſa 18. parte quinta, ex numero 69. folio 309. Velazquez Auendañus in l. 41. Tauri, gloſ ſa prima, numero 15. qui exi ſtimauit regulariter centenariam præ ſcriptionem non eſ ſe immemorialem, & Cyni ſententiam ſu ſtineri, quando centenaria cum qualitatibus immemorialis probaretur, hoc eſt (prout ego explico) quando de initio non conſtaret, & alia ſimul concurrerent, quæ ad immemorialis præ ſcriptionis probationem neceſ ſaria ſunt, quod rectè, & iuridicè procedit, aliàs autem Ludouici Molinæ ſententia, & ſequacium, de quibus ſuprà, probanda, atque ſeruanda erit omnino. & repetit ip ſe Auendañus, gloſ ſa ſexta, eiuſdem lib. 41. numero quinto. Cardinalis Tuſchus, tomo octauo, litera T concluſione 39. per totam, folio 18. vbi etiam opiniones contrarias adducit & concludit, iuxta veriorem, & communiorem ſententiam, centenariam præ ſcriptionem, & præ ſcriptionem immemorialem eſ ſe diuerſa, maiúſque priuilegium Immemoriali, quàm centenariæ præ ſcriptioni conceſ ſum. Ex his ſane apparet, iuxta ſententiam quorundam, præ ſcriptionem centenariam dici immemorialem; quo in placito fuere omnes illi, qui centenariam præ ſcriptionem, & immemorialem æquiparant, atque eiuſdem eſ ſe virtutis affirmant, quorum ſuprà mentionem feci; & cum aliis tradiderunt Antonius Gabriel, communium concluſionum libro quinto, titulo de præ ſcriptionibus, concluſione prima, ex numero 71. cum ſequentibus, Fuluius Pacianus in conſilio 20. numero 15. & 49. & 60. Canetius in extrauaganti, volentes, folio 28. numero 37. & 46. & 49. Ferdinand Loazes, in allegatione pro Marchione de los Velez, dubitatione tertia. folio 499. Gregorius Lopez, in l. 15. titulo 31. partita tertia, in verbo, pueden acordar, alios retuli ſuprà, & recenſuit Pelaez à Mieres, quarta parte, quæ ſtione 20. numero 223. & ſequentibus. Hæc tamen opinio ita demum admitti, atque in vſu forenſi, & apud Pragmaticos ſeruari poterit, ſi concurrant ea, quæ ad explicationem Velazquez Auendañi, in l. 41. Tauri, gloſ ſa prima, numero 15. nunc diximus, non aliàs, quando ſcilicet de initio non conſtaret, & alia ſimul interuenirent, quæ ad præ ſcriptionis immemorialem probationem, neceſ ſaria ſunt; tunc namque centenaria præ ſcriptio, immemorialis dici poſ ſet, & verè eſ ſet ex dictis ſuprà. Quando verò præ ſcriptio centum annos excedit,[*] quod Immemorialis dicatur; ex eiſdem Authoribus relatis ſuprà, euidenter apparet; & tradidit Molina lib. 2. dicto cap. ſexto, numero 61. in verſic. Sic vero factum, & numer. 64. in verſic. Non tamen dicunt, vbi quod Immemorialis dicitur, quæ accedit ad 200. annos; & multo magis, ſi 200. ipſos annos excedit; præ ſumitur namque, quod tanto tem[*] pore elapſo, non poſ ſit hominum memoria extare, quod eſt de ſubſtantia, atque eſ ſentia præ ſcriptionis immemorialis, vt ſuprà dixi; & in eadem poſ ſeſ ſione, quæ accedit ad 200. annos, vel illos excedit, id ipſum ſtatuit Rolandus à Valle, in con ſilio 3. per totum, volumine primo, & maximè numero 80. & ſequentibus, ibi: Sed per ducentos annos, & ſic per tanti temporis ſpatium, cuius initij memoria non eſt in contrarium. In ipſa quoque poſ ſeſ ſione, aut præ ſcriptione excedente 200. annos, loquitur Burſatus in conſilio 27. numero ſeptimo, libro primo. Et in poſ ſeſ ſione centum & octo annorum, quod immemorialis dicatur, ſcripſit Socinus iunior, in conſilio ſexto, ex numero 16. libro tertio; quod ta[*] men ſemper eſt intelligendum, dummodo de initio tituli, aut poſ ſeſ ſionis non conſtet, ſiue hominum memoria in contrarium non extet, eáque ſimul concurrant, quæ ad Immemorialis probationem interuenire debent, de quibus per Molinam, libro ſecundo, dicto cap. ſexto. Mieres, quarta parte, dicta quæ ſtione 20. & 21. In poſ ſeſ ſione quoque[*] centum & viginti annorum, quod immemorialis dicatur, tradit Iaſon in conſilio 208. num. 8. libro 2. & in conſilio 140. columna prima, numero 8. libro 4. [*] poſ ſeſ ſionem etiam centum & triginta annorum, eſ ſe immemorialem, firmauit Anton. Natta, in conſ. 446. numero 11. & in conſilio 456. numero 14. Rota deciſione 545. parte prima diuerſorum: Et in[*] poſ ſeſ ſione centum & quadraginta annorum, quod immemorialis dicatur, latè Burſatus in con ſilio 160. libro ſecundo: Et in poſ ſeſ ſione centum & [*] quinquaginta annorum, idem firmauit Sochi. iun. in conſ. 76. num. 57. & 73. & 90. lib. 1. Natta in con ſil. 446. num. 11. & in conſ. 456. Hieronymus Gabriel in. conſ. 164. lib. 4. Burſatus in conſilio 127. num. 25. libro 2. Et in poſ ſeſ ſione 174. ann. Tiberius Decianus in conſilio 40. numero 54. volumine primo. Vtrùm autem conſuetudo, aut præ ſcriptio im[*] memorialis, per inſtrumenta. aut ſcripturas probari valeat; vide mirabilem diſtinctionem Hercul. Mareſcoti, variarum, libro ſecundo, cap. 100.[*] numero 15. & 16. folio 186. & iunge Mieres, quarta parte, dicta quæ ſtione 20. numero 279. & 294. Farinacium, deciſione 37. numero 2. nouiſsimarum, prima parte, & deciſione 58. numero 3. parte ſecunda. Alexand. Ludouiſium, deciſione 51. numero 4. & ibidem Oliuerium Beltraminum, in annotat. numero 10. An[*] etiam initium ex principio priuilegij, vel inſtrumenti, ſine quod initium poſ ſeſ ſioni dedit à centum annis citra, vitiet immemorialem? vide deci ſionem Rota 445. prima parte diuerſorum, Mandellum de Alba, in conſilio 64. numero 58. Rotam etiam deciſione 214. tertia parte diuerſorum, libro 2. & deciſione 243. libro tertio, parte tertia diuerſorum, Decianum, in conſilio 24. numero 10. verſicul. Quia omnia, aut ſequent. libro primo. Ioann. Garciam, de nobilitate, gloſ ſ. 12. num. 69. 70. & 71. & 78. Et de his hactenus; de quibus etiam, & de præ ſcriptione bonorum maioratus, nonnulla ego metipſe ſcripſit ſupra, cap. 89. n. 233. ADDITIO. POſt hæc abſoluta, & ſcripta, inuenio Ioſeph. de Seſe, deciſ. 362. Regni Aragon. n. 25. & 26. folio 18. & 19. n. 30. & 31. fol. 21. hiſce diebus à me perlectum, nonnulla adnotaſ ſe, & tradidiſ ſe, quæ reſolutis ſuprà mirè conueniunt, & ea ſatis comprobant, atque exornant. Inter alia autem illud notabile, & ſingulare eſt, quod in materia præ ſcriptionis, expreſsè confirmat rationem illam quam aſ ſignaui ſuprà, quare ſcilicet præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo etiam, nocere non poſ ſit futuris ſucceſ ſoribus, ſiue non natis, ſiue qui agere impediti fuerint, quia nondum ſucceſ ſerant; & in hunc modum ſcribit d. numer. 25. Ratio eſt, quia per præ ſcriptionem, non poteſt acquiri ius contra futuros, naſcituros, & omnes impeditos, & non exiſtentes; eſt enim præ ſcriptio pactum tacitum, habens duo extrema, vnum agentis, aliud patientis, in cathegoria Agere, & Pati; & vbi vnum deficit, non datur præ ſcriptio: ſi igitur in præ ſcriptione agitur de præ ſcribendo iure contra futuros ſucceſ ſores non natos, qui ſicut conſentire, ſic nec contradicere valent, ergo non procedet in eis: præ ſcriptio enim vni acquirit, & alteri aufert in particulari, Craue. de antiq. 4. p. verſ. Tranſeo, num. 21. quod omne non cadit in ſubiecto, quod noni eſt, ſiue actiuè, ſiue paſsiuè; & ita dici ſolet, quod præ ſcriptio eſt ius diſpoſitum, conſuetudo verò ius diſponens, Crauet. conſil. 21. num. 30. in 3. Bellamera conſ. 10. ver. Tertio: & cùm ſecundum Bart. conſ. 72. ad inducendam conſuetudinem requiratur, quod inducens eam, habeat poteſtatem legis condendæ, Crauet. vbi ſupra num. 13. quam ſemper habuit præ ſens familia Yxarenſium, cum in terris ſuis habeat imperium, & iuriſdictionem; Bartol. vbi ſupra, num. 2. & 3. merito conſuetudo dicenda eſt. Et nec huic obſtant, quod quando præ ſcribitur contra Vniuerſitatis, acquiritur ius in vniuerſum contra omnes Vniuerſitatis, præ ſentes, & futuros, qui nondum ſunt; & currit præ ſcriptio: Quia reſpondetur, quod tunc omnes præteriti, præ ſentes, & futuri repræ ſentantur per Vniuerſitatem, ſicuti ſi eſ ſent præ ſentes; quia Vniuerſitas eſt tota ſimul omnes comprehendens, & ſic non conſideratur præ ſcriptio contra futuros, ſed contra corpus constans, perfectum ab omni numero, licèt per mortem vnius, & ſubrogationem alterius renouetur; Nos deciſ. 149. vbi latè. Denique extra perſonas repræ ſentatiuas, & corpora iſta ciuilia myſtica, in particularibus non datur præ ſcriptio contra non valentes agere, & quia in conditionalibus non currit præ ſcriptio: vnde merito Doctores omnes eam conſuetudinem appellant, quæ eſt tacitum pactum populi, & quaſi lex tacita poteſt comprehendere præteritos, præ ſentes, & futuros; & ſicut lex potuiſ ſet deferre bona primogenito, ſic etiam conſuetudo immemoriales, ſuppoſito quod ſit introducta, debita iuris ſolemnitate obſeruata, & requiſitis: quod nota, quia non inuenies ſic declaratum. Hactenus is Author, & memorabiliter quidem, qui inferius quoque num. 30. & 31. rectè ſtatuit ad comprobationem eorum, quæ hoc ipſo §. ſuprà diximus, quod cum Immemorialis dicatur illa, quæ memoriam hominum excludit, & de cuius initio memoria hominum non datur (quod neceſ ſariò probari oportet ad illius introductionem) conſequitur, quod ſi de contraria memoria conſtiterit, certa, & indubitata, taliter quod euidentiſ ſimè conſtet de initio illius, nec poſ ſit illud ſubterfugi, tunc deſtruetur immemorialis præ ſcriptio; & ſequitur Ludouic. Molinæ reſolutionem, libro 2. cap. 6. num. 64. & antea num. 63. quod ſi appareat titulus, ex quo detur immemorialis præ ſcriptionis verum, & indubitatum initium, etiam vltra centum annos, vel ducentos, iam non dicetur Immemorialis; & hoc non ſolùm, ſi aduerſarius doceat de initio illo, veluti, quia ego articulo, à Titio cœpiſ ſe præ ſcriptionem; & aduerſarius probet, Titium diuiſiſ ſe bona libera; corruet immemorialis, quia euidenter falſa apparent: & multo magis, quando probans Immemorialem, deduceret certum, & indubitatum initium illius; nam à fortiori corrueret, prout latiùs ibi. §. IX. Vna linea, vtrùm poſ ſit præ ſcribere ſucceſ ſionem, ſiue ordinem ſuccedendi contra aliam lineam in primogeniis, ſiue maioratibus Hiſpaniæ; & de conſil. Socini 47. lib. 3. Modus etiam ſuccedendi à teſtatore, ſiue ab inſtitutore maioratus præfixus, num præ ſcriptione contraria immutari, aut alterari valeat. Breuis equidem, & vtilis, atque neceſ ſaria reſolutio, & explanatio; & de nonnullis, quæ in propo ſito huiuſce cap. maiori diſtinctione, atque declaratione indigebant. SVMMARIVM. -  1 Vna linea vtrùm poſsit præ ſcribere ſucceſsionem, ſiue ordinem ſuccedendi contra aliam lineam. Et de conſilio Socini 47. lib. 3. Quod in maioratibus Hiſpaniæ non admitti, nec procedere poſ ſe, vrgentiſ ſimus rationibus oſtenditur. -  2 Ius ſucceſsionis præ ſcribi non poſ ſe, ſiue ex præ ſcriptione alterari. -  3 Tempus non poteſt efficere verum ſucceſ ſorem eum, qui non eſt; nec ius, & nomen veri hæredis præ ſcribi poteſt, etiam mille annis. -  4 Ius primogenituræ præ ſcribi non poteſt. -  5 Feudum præ ſcribit vnus vaſ ſallus contra alium ſpatio triginta annorum. -  6 Vna linea contra aliam non præ ſcribit ſucceſ ſionem, aut modum ſuccedendi, niſi immemoriali tantum præ ſcriptione. Vnus tamen contra alium præ ſcribit tempore ordinario. -  7 Et Velazquez Auendaño, & D. Perez de Lara placita, atque reſolutiones in propoſito probantur. -  8 Cum de interpretandis verbis dubiis diſpoſitionis, aut maioratus agitur, non de præ ſcribendis bonis maioratus ipſius, ordinaria præ ſcriptio ſufficit. Et latiùs ſupra §. 7. -  9 Georgij de Cabedo, & Gabrielis Pereiræ annotationes in hac materia explicantur. -  10 Velazquez Auendañ, obſeruatio quædam confutatur. -  11 Pelaez à Mieres in hac eadem materia obſeruationes commemorantur, atque explicantur. EX his, quæ §. præcedenti adnotata, atque ſcripta reliquimus in eo articulo, vtrum ſcilicet, quadraginta annorum præ ſcriptio cum titulo admittatur in bonis maioratus, in præiudicium omnium ſucceſ ſorum; facilè deduci poteſt vera reſolutio, atque explicatio alterius quæ ſtionis; vtrùm ſcilicet vna linea poſ ſit præ ſcribere ſucceſ ſionem, ſiue ordinem ſuccedendi contra aliam lineam? Et quidem, licet Socinus, in conſilio 47. libro tertio, contendat, inter col[*] laterales procedere præ ſcriptionem triginta an norum vnius lineæ contra aliam, contra diſpoſitionem teſtatoris; hæc opinio, ſiue reſolutio, in maioratibus Hiſpaniæ non procedit: quod apertiſ ſimè, atque euidenter oſtendi, & comprobari poteſt ex duabus illis rationibus, ſiue firmiſ ſimis fundamentis, quæ in propoſito dubio, vtrùm præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo admittenda ſit in bonis maioratus, adduxi, & ponderaui §. præcedenti: ipſ æ namque æqualiter militant in hoc caſu, quod ſcilicet ex diſpoſitione l. 45. Tauri, poſ ſeſ ſio ciuilis, & naturalis bonorum maioratus, à morte vltimi poſ ſeſ ſoris, miniſterio eius legis, tranſit ſtatim ipſo iure in ſequentem in gradu, quamuis bona alienata ſint, & penes tertium exiſtant, & duntaxat remanet nuda detentatio illi tertio, qui ea detinet: vnde cùm ſucceſ ſor habeat veram poſ ſeſ ſionem ciuilem & naturalem, altera autem nullam habeat, præ ſcribere nullo pacto poteſt is, qui non poſ ſidet, contra eum, qui habet veram poſ ſeſ ſionem; quia ſine poſ ſeſ ſione præ ſcriptio non procedit, regula, ſine poſ ſeſ ſione, de regulis iuris, libro ſexto, & etiam contra habentem poſ ſeſ ſionem ciuilem, præ ſcribi non poſ ſit, l. male agitur, C. de præ ſcriptione triginta, vel quadraginta annorum, & notauit Molina, libro 4. cap. 10. numero 6. in fine. Quam rationem in eiſdem, in quibus verſamur terminis con ſiderauit Pelaez à Mieres, quarta parte, quæ ſtione 21. numero 28. & 29. folio 240. in noua editione, vbi in hunc modum ſcripſit: Et iſta concluſio, quod bona maioratus ſunt impræ ſcriptibilia, procedere videtur, non ſolum inter extraneos, qui velint vſucapere bona maioratus, ſed etiam inter collaterales, & inter illos de familia, qui ordine ſucceſsiuo vocati ſunt ad maioratum; quia vnus in præiudicium alterius vocati non poteſt vſucapere ius ſuccedendi in maioratu, excluſo proximiori; quod ratione vrgenti probatur, quiæ cum ex diſpoſitione l. 45. Tauri, defuncto poſ ſeſ ſore bonorum maioratus continuò tranſeat in ſucceſ ſorem proximum in gradu poſ ſeſ ſio, tam ciuilis, quam naturalis, quamuis in vita poſ ſidentis bona maioratus, ea alij tradiderit, vel alius quiſpiam occupauerit, vt latius in dicta l. cauetur, apertè patet, quod alius, qui non ſit proximus, & vocatus ex diſpoſitione maioratus, non poteſt bona vſucapere; quia cum in proximiore vocato, ſit vtraque poſ ſeſsio, non ſolum ciuilis, ſed etiam naturalis; & duo non poßint in ſolidum posſidere; & alius non proximior nullam habeat poſ ſeſ ſionem, & ſine poſ ſeſsione non procedat, ex reg. ſine poſ ſeſ ſione, de regulis iuris, cum concordatis, in ſexto; ſequitur euidenter, quod non procedit vſucapio in præiudicium primi vocati ante alium, qui bona maioratus occupauit ſub aliquo colore. Hactenus Pelaez à Mieres, qui rationem ſuperiorem optimè conſiderauit, atque perpendit; præ poſterè tamen, & contra rationem eandem, quam prę oculis habuit, ſequutus fuit Socini opinionem prædictam, vt ſtatim videbimus. Secunda quoque ratio firmiſ ſimè militat, quod ſcilicet in præ ſcriptione bonorum maioratus agitur de præiudicio nondum natorum, aut eorum qui nondum ſucceſ ſerunt; & ſic, qui impediti ſunt agere; ac proinde eis præ ſcriptio currere non poteſt: ex l. vnica, C. de annali exceptione, cum aliis traditis, §. præcedenti. Ex quo reſultat, non ſufficere præ ſcriptionem triginta, vel quadraginta annorum, etiam cum titulo, nec centum annorum cum titulo, ad præ ſcribendum bona maioratus in præiudicium ſucceſ ſorum; quia hæc duo concurrunt, quæ præ ſcriptionem impediunt: ſufficit tamen Immemorialis, quia hæc habet vim tituli, & priuilegij, & per eam præ ſumitur, quod præceſ ſerit facultas, & licentia Regia, aut quod legitimè ordo ſuccedendi variatus fuerit, vt latiùs tradidi §. ipſo præcedenti, & notauit Molina, lib. 4. dicto cap. 10. num. 10. Et hanc rationem, in ipſis etiam in quibus verſamur terminis, tradidiſ ſe videtur Velazquez Auend. in l. 41. Tauri, gloſ ſ. 1. n. 5. & 6. & 7. Cùm enim dubium excitaſ ſet num. 3. an in probandis qualitatibus ſucceſ ſionis maioratus, ſiue ad probandam variationem eius, ſit neceſ ſaria immemorialis præ ſcriptio: vtputà, ſit prætenderetur. fœminam excludi à maſculo, cœptam primogenituræ lineam turbando; vel non admitti repræ ſentationem, nonum ſuccedendi ordinem inducendo; vel aliter debere variari ſucceſ ſionem de vna in aliam lineam ſucceſ ſorum maioratus: primò inquit videri, ſic poſ ſe diſtingui, prout ibidem diſtinxit dicto num. 3. ſtatim tamen, dicto n. 5. & 6. & 7. inquit, longè veriorem opinionem eſ ſe, quod tantum Immemorialis, iuridicè probata, ſufficiat ad nouum ſuccedendi ordinem inducendum, & in hunc modum ſcripſit: Sed his non ob ſtantibus, contrariam. ſententiam longè veriorem exiſtimamus, Contrariam Immemorialem iuridicè probatam ſufficere credimus ad nouum ſuccedendi ordinem inducendum: ex eo, quod ſucceſ ſoribus impeditis agere quibus nondum venerat dies ſucceſ ſionis, vel qui in rerum natura non erant, præ ſcriptio currere non poterat, cum ante diei aduentum in quem vocati fuerunt, agere non valeant; ex Paul. conſil. 467. lib. 2. in caſu præmiſ ſo, num. 2. & 3. libro 2. Pariſius in cap. cum non liceat, num. 18. de præ ſcriptionibus. Crotus in l. filius familias. §. Diui, num. 143. de legatis primo, & alij quamplurimi per Molin. lib. 4. de Hiſpan. primog. cap. 10. num. 3. Niſi ea præ ſcriptio ſit immemoriales, quæ cùm vim priuilegij obtineat, & nunquam cenſeatur excluſa, etiam ſi omnis præ ſcriptio excludatur, ex gloſ ſa notanda in authent. vt de cætero non fiant commutat. verbo, præ ſcriptione, quam ſequitur Boerius deciſ. 39. n. 12. Felinus in rubri. de præ ſcript. num. 18. & ex modernioribus Otalora de nobilitate, tertia parte, cap. 7. n. 11. Couarruu. lib. 3. variar. cap. 13. num. 5. Tiraquell. de ratract, conuen. §. 1. gloſ ſ. 2. num. 25. cum aliis. Menc. in l. 2. num. 29. C. de ſeruit. & aqua. Auend. reſp. 16. num. 1. Mieres, in tract, de maioratib. 4. par. quæst. 20. num. 51. merito ad præiudicandum naſcituris, quibus nondum venerat dies ſucceſ ſionis, ea tantum Immemorialis ſufficeret: vt aduertunt plurimi per Molin. relati & ſequuti, lib. 4. cap. 10. num. 10. Quod quidem ex eo confirmatur, quia ſecundum veriorem, & receptiorem ſententiam, vna familia non poteſt inducere conſuetudinem ſuccedendi, vel aliam ſimilem, niſi ea ſit immemorialis, ex latè traditis per Molin. lib. 2. cap. 6. per totum, & in ſpecie, num. 6. & conſequenter eam, qua prætenditur modum ſuccedendi variari debere, eſ ſe immemorialem conſtat; quam ſententiam licet ſatis confusè, tenet. Mieres, de maioratu, 4. part. quæ ſt. 20. num. 40. ad medium, referens Deci, conſil. 85. num. 6. & Socinum conſil. 67. num. 27. qui parum ad propoſitum faciant. Hactenus Velazquez Auend. qui ſuperioribus, ſatis comprobat ſecundam rationem adductum ſuprà. Vrget etiam, & tertio loco, alia & tertia ratio[*] pro eadem parte; ius inquam ſucceſ ſionis præ ſcribi non poſ ſe, ſiue ex præ ſcriptione alterari, aut variari, ex dictis ſuprà, & tradendis infrà: quia tempus non poteſt efficere verum ſucceſ ſorem eum, qui non eſt; nec ius, & nomen veri hæredis[*] præ ſcribi poteſt, etiam mille annis, vt notabiliter Baldus ſcripſit in l. vnica, num. 7. & 8. verſic. Præ terea, & verſic. Quarto reuoco in dubium: C. quando non petentium partes, idem Bald. in conſ. 28. Ponitur, quod inueſtitura, lib. 1. vbi in ſpecie variationis ſucceſ ſionis contra inueſtituræ tenorem, quod non ſufficiat conſuetudo, etiam antiquiſ ſima contraria, reſpondit. Et ſequuntur Caſtrenſis, & Decius,[*] cum quibus Velazquez Auend. dicta gloſ ſa prima, num. 12. & quod ius primogenituræ præ ſcribi non poſ ſit, probauit Tiraq. de iure primogenituræ, q. 30. in fine. Quartò etiam vrget, quoniam fundamentum[*] Socini deducitur ex textu, in cap. 1. §. ſi quis per triginta, de prohibita feudi alienatione, per Federic. & tamen text. ille loquitur in feudo, quod ſpatio triginta annorum præ ſcribitur, ſicuti poſt alios Authores notauit Mieres de maioratu, 4. part. quæ ſt. 21. num. 34. fol. 241. in princip. in maioratibus tamen Hiſpaniæ, nec iſta, nec alia præ ſcriptio admittitur, ſed ſola immemorialis ſufficit, prout latiſ ſimè comprobatum remanet §. præcedenti, & in terminis aduertit Gregorius Lopez, in l. 10. tit. 26. p. 4. verbo, no le empece, colum. final. verſic. Præterea loquitur Socinus. Rurſus, nec Socinus ipſe dixit, quod talis præ ſcriptio noceat ſucceſ ſoribus, prout etiam aduertit Gregor. Lopez, dicto verbo, no le empece, column. fin. in princip, verſic. & quia Socin. non dicit: & ita etiam Socinum declarauit, atque intellexit Gama, deciſ. 93. colum. fin. verſic. Nec obſtare: & ante eum Pinellus, in authent. niſi tricennale, num. 49. verſ. ex quo etiam: vbi admonet, cautè legendum Socinum, in dicto conſil. 47. quia eius concluſio, ſecundum communem opinionem, reſtringitur ad præ ſentem poſ ſeſ ſorem maioratus, neque extenditur contra ſucceſ ſores; & eodem modo intellexit Mieres, 4. part. dict. quæ ſt. 21. num. 45. poſt alios, quos citat Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dict. deciſionem Gamæ 93. in finalibus verbis, fol. 48. vbi[*] ſic ſcripſit: Vltima concluſio, vna linea non præ ſcribit ſucceſ ſionem contra aliam, niſi per tempus immemoriale, vt per Velazq. Auendañum, vbi ſuprà: vnm tamen contra alium, pro eius vita præ ſcribit tempore ordinario, vt per Authorem hic. Sic ſanè opinionem prædictam. quod vna linea contra aliam non præ ſcribit, niſi tempore immemoriali; aut quod ius ſuccedendi in maioratu, contra inſtitutoris di ſpoſitionem, minori tempore, quàm immemoriali non præ ſcribatur, tenuit Ludouicus Molina, lib. 1. cap. 3. num. 22. in verſic. Quod intelligendum eſt, in hæc verba: Quod intelligendum eſt, niſi immemoriales conſuetudo, actum etiam ſuccedendi modum admiſerit; is namque, co caſu ſeruandus erit. Et vno caſu indiſtinctè admiſit Mieres, 4. part. dicta quæ ſtione 21. num. 43. in noua editione: aliis autem in caſibus, diuerſimodè explicauit, vt ſtatim videbimus eandem quoque opinionem, quod ſola immemorialis præ ſcriptio ſufficiat, tenuit Auend. vt ſuprà retuli, in dicta l. 41. Tauri, gloſ ſa 1. ex num.[*] 3. vſque ad num. 15. vbi diſtinxit, quod aut maioratus conſtat ex conſuetudine, aut ex ſcriptura: vbi ex conſuetudine conſtat, defendit conſtanter, ſolam immemorialem ſufficere, vt nonus ſuccedendi ordo inducatur, vel ſucceſ ſio varietur de vna linea in aliam lineam ſucceſ ſorum: in ſecundo caſu, quando maioratus conſtat ex ſcriptura, & agitur de probando ordine ſuccedendi contra expreſ ſum tenorem ſcripturæ inſtitutionis maioratus, à qua conſtat originem ſumpſiſ ſe, immemorialem etiam præ ſcriptionem iuridicè, & verè requirit; prout ibi comprobat ex n. 11. vſque ad n. 15. Cùm verò principaliter agitur de interpretãdas aliquibus verbis dubiis inſtitutionis maioratus, quod ſufficiat ordinaria præ ſcriptio, vel conſuetudo; iuridicè quoque reſoluit, prout ſuprà diximus §. 7. & inferiùs dicemus. Blaſius quoque Flores de Mena, rectè probauit reſolutionem eandem, & immemorialem præ ſcriptionem neceſ ſariam eſ ſe ſcripſit, ad dict. deciſ. Gamæ 93. vt ſuprà vidimus. Eandem quoque apertè amplexus eſt D. Perez de Lara, de anniuerſar. lib. 1. cap. 5. ex num. 37. vſque ad num. 50. folio 37. vbi inquit, quod cum agitur de inducendo maioratu cum onere anniuerſarij, ex eo quod diu ſucceſ ſum eſt in aliquibus bonis iure primogenituræ, immemorialis præ ſcriptio neceſ ſaria eſt, eámque præcisè requirit, prout ibi, num. 41. & quatuor ſequent. quando vero non poteſt immemorialis probari, quod aut in fundatione anniuer ſarij ſunt aliqua verba, quibus dubia redditur di ſponentis voluntas, fuerit ne: quòd bona deferantur iure primogenituræ; & tunc ſi probetur conſuetudo ſuccedendi in illis bonis, iure maioratus, ſaltem per decennium ſufficiet, vt deinceps talis ordo in eorum ſucceſ ſione ſeruetur; quod ibidem comprobat: & concludit, quod cum de in[*] terpretandis verbis dubiis diſpoſitionis, aut maioratus agitur, non de præ ſcribendis bonis maioratus ipſius, ordinaria præ ſcriptio ſufficit; ſicuti ex eodem Authore, Ludouicus Molina, & aliis multis exornauimus ſuprà, dicto §. 7. Hoc igitur ſolo caſu excepto, in cæteris, immemorialem præ ſcriptionem D. ipſe Lara, præcisè (vt dixi) requirit, & ſpecificè in terminis noſtris voluit nouiſ ſimè Ioann. Petr. Fontanella, de pactis nuptial. tom. 2. clauſula 6. gloſ ſ. 3. p. 2. n. 41. fol. 460. vbi tamen non ex propoſito inſiſtit. Ex his quidem credimus, ſuſtineri non poſ ſe[*] Gabr. Pereiræ de Caſtro, deciſ. Portugaliæ 21. n. 8. reſolutionem: is namq; in ſummario eiuſdem numeri, ſic ſcripſit: Modus ſuccedendi præ ſcribitur per quadraginta annorum ſpatium. Et in contextu ſic loquitur: Cui reſolutioni non obſtat temporis ſpatium, quo hæc Capella per electores poſ ſeſ ſa eſt: quia licet ſuccedendi modus, vel vt vna linea alteri præferatur, per 40. annos mutari poſ ſit, Cabedus deciſ. 121. num. 2. &c. Verè namque in terminis propoſitis ad initium huius §. ea reſolutio probari non poteſt; & tempus immemoriale requiritur præcisè, vt vna linea contra aliam ſuccedere poſ ſit, ſiue modus ſuccedendi alterari: in aliis autem terminis, ſiue caſu vltimo, quo Auend. dicta gloſ ſa prima. l. 41. Tauri, num. fin. loquitur, & D. Perez de Lara, relatus ſuprà, hoc eſt, in terminis propoſitis ſupra, hoc eodem §. num. 8. procedere quidem poteſt, & in eis terminis loquuntut Aluar. Valaſcus, & Pet. Surdus, ibi relati per eundem Pereiram. Et minus procedere poteſt Georgij de Cabedo obſeruatio, præcitata deciſione 121. is namque per totam deci ſionem, in hæc verba ſcripſit: Pertractata fuit in Senatu quæ ſtio hæc, an quando teſtator in inſtitutione maioratus, Clericum de familia vacauit, admitti deberet laicus; cùm conſtaret, quod conſuetudine legitimo tempore introducta, laici in tali maioratu ſuccederent, non obſtante clauſula inſtitutionis. Et quamuis forma institutionis maioratus: ad vnguem obſeruanda ſit, & pro lege habeatur, auth. de nup. §. diſponat, collatione 4. tradit Molin. de primogen. lib. 1. cap. 2. num. 27. & in iſta videretur, quod instituens non vocauerit laicum de familia, ſed quod Clericus de familia ad bona prædicti maioratus admitteretur; tamen cùm constaret de conſuetudine ſuccedendi in hoc maioratu, ex qua laici de familia hanc admini ſtrationem longiſ ſimo tempore habuerunt, admiſ ſus fuit laicus de familia ad prædictam adminiſtrationem, excluſo Clerico, qui modo ſuccedere volebat ex vi illius clauſulæ, contra quam conſuetudo obtinuerat in fauorem laici de familia. Nam talis conſuetudo ſuccedendi in maioratu, ex vno actu inducitur, quando executionem ſortita eſt. Palat. in repetitione c. §. 8. n. 37. & ex text. in cap. cum de beneficio, de præbend. lib. 6. vbi conſuetudo facit, vt res taliter cenſeatur, ſeu reguletur, prout per quadraginta annos conſueuit cenſeri, ſeu regulari. Facti regul. text. in l. quod ſi nolit. §. ſi plures, verſ. qui aſ ſidua, de ædilitio dicto, & quod notat Innoc. in c. olim, de verborum ſignifi. Sic ergo in præ ſenti conſuetudo facere potuit, vt laici de familia ad hanc administrationem admitterentur, excluſo Clerico; cùm conſtaret, quod laici, per plures actus adminiſtrationem hanc habuerunt, nec Clericus reus inficeretur: faciunt & tradita per Molin. de primogen. lib. 2. cap. 6. Auend. in dictionario, verbo, coſtumbre. Gutierr. in practic. quæ ſt. lib. 3. quæ ſt. 62. num. 25. & 26. Hactenus is Author; verè tamen, iuxta ea, quæ hactenus diximus, non potuit in maioratu con ſuetudo illa modum à teſtatore datum, immutare, niſi immemoriali probata conſuetudine, aut præ ſcriptione, nec ſola quadraginta annorum præ ſcriptio ſufficere, cum teſtator Clericum de familia, in inſtitutione maioratus, expreſsè vocaſ ſet, & contra expreſ ſam teſtatoris eiuſdem voluntatem, modúmque ſuccedendi ab eo ſtatutum, ſola immemorialis potens eſ ſe potuit, vt ſuprà diximus & Velazquez Auend. dicta gloſ ſa 1. l. 41. Tauri, ex num. 3. vſque ad num. 15. & D. Perez de Lara, lib. 1. dicto cap. 5. num. 45. & ſequent, ſpecificè tradiderunt, vſque adeò, vt nec præ ſcriptio quadraginta annorum cum titulo, ſufficiens eſ ſet ad alterandum, ſiue immutandum ordinem ſuccedendi à teſtatore præfixum, prout ſufficiens non eſt ad præ ſcriprionem bonorum maioratus, in præiudicium ſequentium ſucceſ ſorum, inducendam; ſicuti eodem §. præcedenti defendi, & malè quidem[*] probauit Velazquez Auend. contrarium, eadem gloſ ſa prima, num. 10. qui in cæteris, & in diſtinctione ibidem propoſita, rectè, & iuridicè ſe habuit (vt dictum eſt) deceptus autem ideo fuit, quod exiſtimaret, ad præ ſcriptionem bonorum maioratus, in præiudicium ſequentium ſucceſ ſorum, præ ſcriptionem quadraginta annorum cum titulo ſufficere, ſicut ſufficiens eſt ad inducendum verum maioratum. Et inde ſufficere eam quoque ad alterandum ordinem ſuccedendi, à teſtatore præfixum, vel vt vna linea contra aliam præ ſcriberet; verè tamen, ſicut non ſufficit ea præ ſcriptio contra ſucceſ ſores ad præ ſcribendum bona maioratus, ita neque ad alterandum, aut immutã dum ordinẽ ſuccedendi à teſtatore datum ſufficiet, ſed ſola immemorialis potens erit id operari, licet ad inducendum maioratum ſufficiat. vt §. præcedenti dixi, & rationem differentiæ adduxi. Sic ſanè, nec admittimus Pelaez à Mieres pla[*] cita nonnulla in hac ipſa, qua verſamur, quæ ſtione; is namque 4. par. quæ ſt. 21. ex num. 28. vſque ad num. 46. fol. 240. & 241. aliqua tradidit, quæ ſu ſtineri non poſ ſunt, & in effectu diſtinxit, num. 37. & 38. & num. 44. quod ſi ille, qui ſe defendere nititur præ ſcriptione bonorum maioratus, eſt de vocatis per teſtatorem in defectum aliorum, tunc habet locum præ ſcriptio bonorum maioratus, quia ceſ ſat ratio prohibitionis alienationis: & idem eſ ſe in præ ſcriptione quadraginta annorum cum titulo: ſi autem ille, qui præ ſcribere vult, vocatus non fuit, quamuis ſit de familia, vel generatione teſtatoris, minimè præ ſcribere poterit. Et rationem adduxit antea idem Mieres ſuprà, eadem q. 21. n. 37. & 38. in hæc verba: Et hæc fulciuntur, quia teſtatores prohibentes bonorum maioratus vſucapionem, ea ratione mouentur ad prohibendam vſuecaptionem bonorum vinculatorum, quod nolunt propria bona in extraneas familias tranſire: quæ ratio ceſ ſat vbicunque ille, qui ea præ ſcribit, eſt de familia, & testatoris generatione, & ab eo vocatus; & cum ista ratio ceſ ſet, ceſ ſare debet eius diſpoſitio: dicta l. cum pater, §. dulciſsimis, ff. de legatis ſecundo. Et in iſto caſu non vſucapiuntur bona maioratus, ſed ius ſuccedendi, quod eſt præ ſcriptibile, ſicut alia pleraque iura; vt longè agit Tiraquell. lib. 1. de retra. §. 36. gloſ ſa 2. num. 36. cum ſequent. quem refero prima parte huius operis, quæ ſtione 6. & pro hac opinione eſt text. notabilis iuxta doctrinam Dominici, num. 3. & Franci, num. 5. in cap. cum de beneficio, de præbend. libro 6. quæ concluſio erit magis certa, & plana, vbicunque cum præ ſcriptione quadraginta annorum concurrat titulus Regalis, iuxta text. in cap. 1. de præ ſcript. in 6. cum concordant, quæ ſcribo in quæ ſtione 20. præcedenti, vbi inter alia refertur doctrina Molin. lib. 2. de primogen. cap. 6. num. 51. quod vidi in practica, in ſucceſsione cuiuſdam Status, pro qua concluſione faciunt quæ ſcribo infra. Hactenus Pelaez à Mieres ad cuius explicationem, quam cæteri huius Regni Interpretes omi ſerunt, obſeruandum erit, diſtinctionem eam, nec veram eſ ſe, nec procedere poſ ſe; & contrarium tenere omnes, qui in dubio propoſito, vtrum vna linea contra aliam præ ſcribere poſ ſit, immemorialem præ ſcriptionem requirunt; atque ita ſpecificè loquuntur, quando aliqui de familia contra alios præ ſcribunt, & intendunt ordinem, à teſtatore, ſiue maioratus inſtitutore, aſ ſignatum præ uertere, ſiue alterare; & nihilominus ad præ ſcribendum ius, ſiue modum ſuccedendi, immemorialem præ ſcriptionem neceſ ſariam eſ ſe, exprimunt; ſicuti ad præ ſcriptionem bonorum maioratus, in præiudicium omnium ſucceſ ſorum, neceſ ſaria eſt. Nec differentia conſtitui poteſt inter vocatum, aut non vocatum à teſtatore, cùm vnus, & alter ex familia procedat, prout in his qui ex familia procedunt, expreſsè loquitur ipſe Mieres, & duntaxat fundamentum facit in hoc, quod vocatus fuerit, vel non, à teſtatore maioratúſve inſtitutore; quod nulla iuris ratione ſubſiſtere poteſt vbi immemorialis præ ſcriptio non datur, ſicut nec alterum, per Cabedum adnotatum ſuprà, quod ſcilicet contra expreſ ſam teſtatoris voluntatem, & modum ſuccedendi ſtatutum, aliqua præ ſcriptio procedere poſ ſit, niſi ea immemorialis ſit, prout ibi obſeruaui. Vbicunque autem cum præ ſcriptione quadraginta annorum concurreret titulus Regalis, & Princeps ex certa ſcientia, atque de omnibus in ſtructus, & informatus, & his omnibus ſimul interuenientibus, quæ ego metipſe requiri præcisè, ſcripſi in commentariis tomi tertij, cap. 28. teſtatoris voluntatem, ſiue clauſulas, & modum di ſpoſitionis alterare, ſiue reformare vellet (quod abſque cauſa publicæ vtilitatis nunquam faciet, nec præ ſumendum eſt quod facere vellet) tunc poſ ſet eiuſdem Mieres declaratio, d. num. 38. procedere, non alias, atque ita temperandum eundem Authorem, ipſo num. 38. in illis verbis: Et iſta concluſio erit certiſsima, vbicunque Princeps in facultate facit bona libera, vel alio quocunque modo derogauit clauſulis maioratus: non enim aliàs Princeps id faciet, quam exiſtente publica, ſiue publicæ vtilitatis neceſ ſaria cauſa. Vnde (& deterius quidem) mirandum eſt, quod Pelaez ipſe, eadem quæ ſt. 21. num. 40. auſus fuerit dicere, quod cùm is, qui eſt de vocatis ad, maioratum, habeat poſ ſeſ ſionem ciuilem, & naturalem, vſucapere poteſt aduerſus proximiorem vocatum ante eum; & iſte ſecundus efficitur primus, propter alterius negligentiam. & taciturnitatem: verè namque, ciuilis, & naturalis poſ ſeſ ſio bonorum maioratus duntaxat reſidet penes verum poſ ſeſ ſorem, aut ſucceſ ſorem bonorum maioratus, non autem penes alium reſidere poteſt; etiam ſi ſit ex vocatis ab inſtitutore ipſo maioratus, atque ita ſola immemorialis poſ ſeſ ſio, ſiue præ ſcriptio ſufficere poteſt in propoſito, & niſi ita accipiantur, atque temperentur Pelaez obſeruationes, ex dicto num. 28. vſque ad num. 46. ſunt quidem plenæ periculi, nec probari, aut ſuſtineri poſ ſunt. §. X. Vna familia, ſeu progenies, aut parentela, vtrum poſ ſit inter ſe conſuetudinem introducere, vt in ea, iure primogenituræ, aut certo modo, ſiue ordine ſuccedatur; breuis reſolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Vna familia, vtrum poſsit inter ſe conſuetudinem introducere, vt in ea, iure primogenituræ, aut certo ordine, & modo ſuccedatur. Vbi Ludouic. Molinæ obſeruationes in propoſito probantur. -  2 Et aliorum traditiones commemorantur. -  3 Velazquez etiam Auendañi placitum confutatur. -  4 Marci Antonij Peregrini reſolutio probatur. -  5 Et Iacobi Menochij annotatio declaratur. -  6 Bona ſemper libera, non autem maioratui ſubiecta præ ſummuntur. Q Væstionibvs duabus præcedentibus,[*] quibus actum eſt, vtrùm in bonis maioratus præ ſcriptio procedat, admittendáque ſit, an etiam vna linea contra aliam præ ſcribere poſ ſit circa ordinem, & modum ſuccedendi. proxima eſt alia indagatio, & reſolutio, num. vna familia, ſeu progenies, aut parentela poſ ſit inter ſe conſuetudinem introducere, vt in ea iure primogenituræ ſuccedatur? quam quæ ſtionem vt breuiter abſoluam, nec ab aliis reſoluta tranſcribam, in terminis excitauit Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 6. ex num. 1. vſ que ad num. 9. quo loco duas opiniones contrarias recenſuit, & ſecundam, negatiuam ſcilicet, quod non poſ ſit vna familia huiuſmodi conſuetudinem introducere, magis probauit, & ſemper ſibi veriorem viſam fuiſ ſe ſcripſit, adductus ſolidiſ ſima ratione, ad quam non poteſt congruum reſpon ſum aſ ſignari (vt ipſe inquit) quod conſuetudo ſcilicet non poſ ſit, niſi ab omni populo, vel eius maiori parte introduci, l. de quibus; vbi Bart. num. 6. & communiter Scriben ff. de legibus, Canoniſtæ in cap. fin. de conſuetudine, l. 5. titulo 2. part. 1. ibi: E tal pueblo como eſte, o la maior partida del. Et numer. 4. explicat textum in l. 2. §. deinde cum eſ ſet, ff. de origine iuris: infert, erroneum eſ ſe id, quod dixit Rodericus Suarez ibi commemoratus, quod quando vna familia adeò creuit, vt tertiam, vel quartam partem ciuitatis conſtituat, poteſt quoad modum ſuccedendi iure primogenituræ, conſuetudinem introducere, & quod id iuris principiis repugnat: attamen tribus in caſibus, eam opinionem ſuſtineri poſ ſe, quos ibidem commemorat num. 5. & 6. vbi videri poteſt: tandem concludit num. 7. & 8. duos caſus principales, in hæc verba conſtituit: In quo tamen obſeruandum erit, ex deciſione huius legis 41. Tauri, ceſ ſare hodie primos duos caſus, de quibus ſuperius mentionem fecimus, & omnia ea, quæ Scriben. antiqui, & moderni circa ea ſcripſerunt. Nam aut in hac conſuetudine tempus immemoriale interuenit, & tunc nec eſt neceſ ſarium, quod familia, ſeu primogenies conſtituat maiorem, vel tertiam, vel etiam quartam ciuitatis partem, nec quod habeat iuriſdictionem, nec quod ad eam confirmandam tacitus populi conſenſus interuenerit: Aut in ea non interuenit tempus immemoriale, & tunc etiam ſi familia magnam partem ciuitatis conſtituat, iuriſdictionémque habeat, ad idque tacitus populi conſenſus interuenerit, ipſa conſuetudo nullius momenti proculdubio cenſendo, eſt. Idque probatur ex dicta l. 41. Tauri, quæ etiam de conſuetudine loquens, temporis immemorialis conſuetudinem non minorem requirit; prout conſtat, ex verbis eiuſdem leg. ibi: Aſsi miſmo por co ſtumbre inmemorial. Quod ea præcipua ratione comprobari poteſt, quia dicenti aliqua bona eſ ſe maioratus, iuris communis di ſpoſitio reſiſtit, cum ex iuris præ ſumptione bona ſemper libera, non autem primogenio, nec maioratui ſubiecta præ ſumantur, l. altius, vbi per Scribentes, C. de ſeruitut. text. in cap. 1. §. inter filiam, verſic. defuncto, ſi de feud, defunct. content, ſit int. dom. & agnat. vaſall. in vſib. feud. Decius, qui plura refert in conſil. 542. num. 7. & 8. & in conſil. 467. num. 9. ideóque ad huiuſmodi præ ſcriptionem, vel conſuetudinem meritò tempus immemoriale neceſ ſarium eſt; text. in cap. 1. cum ſimilibus, de præ ſcription. lib. 6. quod eſt ſingulare, ad dict. l. 41. Tauri intellectum. Hactenus Ludouicus Molina, qui in effectu (vt[*] vides) ad prædictam conſuetudinem introducendam, tempus immemoriale requirit, & eidem conuenit ſatis apertè Mieres, quarta parte, quæ ſtion. 20. numer. 363. in noua editione, fol. 237. qui cum in propoſito dubio, Andreæ de Iſernia, Guid. Pap. & aliorum ſententiam retuliſ ſet, inquit, quod nos ſeruare debemus diſpoſitionem d. l. 41. Tauri, & Molinam expendit in loco nunc relato. Relatis quoque opinionibus contrariis, & Authorum huius Regni ſententiis adductis, tandem eandem Ludouici Molinæ reſolutionem amplexus eſt D. Chriſtophor. de Paz, de tenuta, ſeu remedio poſ ſeſ ſorio, parte ſecunda, quæ ſt. 58. num. 12. & 13. ex folio 277. & veriorem, & receptiorem ſententiam dixit Velazquez Auendañus in l. 41. Tauri, gloſ ſa 1. num. 7. qui tamen ſtatim limitat, ſi cum conſuetudine familiæ concurreret alia totius ciuitatis,[*] ſeu Prouinciæ, quia cum ea præualeret: quod tamen ſtante deciſione d. l. 41. Tauri, procedere non poteſt: nec eſt admittendum; & rectiùs contrarium defendit Ludouic. Molina, prout ſuprà eum retuli, atque indiſtinctè Auendani, & aliorum placitum confutauit D. Chriſtophorus de Paz, vbi ſuprà, n. 13. in fine. Ex his credimus, Ioannem Garciam, in tractatu de nobilitate, in diuiſione operis, num. 55. (quo loco Ludouici Molinæ mentionem non facit) Andr. de Iſernia, Roderici Suarez, & ſequacium ſententiam malè ſequutum, & contrariam opinionem Molinæ amplecti eum debuiſ ſe. Malè etiam æquiparaſ ſe, ſiue confudiſ ſe caſum illum, quo de interpretanda conſuetudine agitur cum altero, quo familia, aut parentela, de inducenda, non de interpretanda conſuetudine agit, cùm hic caſus longè inter ſe differant, vt §. præcedenti vidimus, & Molina metipſe d. cap. 6. lib. 2. diſtinxit, atque notauit, verè namque quod de inducenda conſue tudine Garcia ſcripſit, poſt editam d. l. 41. Tauri, conſtitutionem, nullo pacto ſtare poteſt. Ex eiſdem quoque credimus M. Anton. Pere[*] grinum, de fideicommiſsis, artic. 51. num. 36. folio 486. in ipſomet dubio, vtrum progenies, aut familia inducere valeat conſuetudinem diuerſam à lege ſcripta, vtputà, ne fœminæ ſuccedant, ſed maſculi de familia, dotatis fœminis: poſt alios, quos citat, rectiſ ſimè ſtatuiſ ſe id ipſum, quoad vniuerſalem ſucceſ ſionem; & eadem excitatum ratione, quam conſiderauit Molina, ſed eum non refert: quod ſcilicet priuati non poſ ſunt leges condere, nec conſuetudines contra leges inducere. Et addit vltra Molinam, & cæteros Authores relatos ſuprà, quod conſuetudines, aut pacta huiuſmodi tenerent, ſi acceſ ſiſ ſet Principis ſupremi confirmatio ex certa ſcientia, aut de plenitudine poteſtatis; idque poſt Decium, in conſ. 516. num. 8. quod veriſ ſimum credimus: ex quo enim Princeps facultatem Regiam concedere poteſt, vt maioratus inſtituantur, & clauſulas, ac formam vocationum, ſiue conditiones, inſtitutoris ipſius maioratus voluntati relinquere; ita etiam, & con ſuetudines, aut pacta ad eum modum Regia auctoritate confirmare. Denique & vltimo, ex ipſis etiam dicimus, Ia[*] cob. Menoch, non ita diligenter, articulum prædictum explicaſ ſe in conſil. 251. num. 18. lib. 3. dum ſupponit, conſuetudines familiarum, iuri communi contrarias, ex quibus ſucceſ ſionis ius, atque ordo alteratur, vtputà, quod maſculi fœminas ſemper excludant, & legitimæ eiſdem non debeantur, obſeruari in ipſis familiis debere, ac ſi leges, & contractus forent, ſi conſuetudines ipſ æ probentur; & quod maſculi excluſerint fœminas in vim illius conſuetudinis: idque ex ſententia Guidonis Papæ, Iaſonis, & aliorum; quam tamen improbauimus ſuprà, & cum aliis confutauit quoque D. Chriſtophor. de Paz in loco ibi relato: verè namque, id ita ſimpliciter, & indiſtinctè verum non eſt, nec procedere poteſt; aut maiori declaratione, & diſtinctione indiget, etiam in terminis iuris communis; prout alio in loco agnouit ipſe Menoch. ſcilicet in conſil. 501. num. 37. volum. 6. vbi cùm ſtatuiſ ſet, valere conſuetudinem inter eos, qui de familia ſunt, vt certo ordine, & modo ſuccedatur, idque ex ſententia Guidonis ipſius, & aliorum, cuius contrariam multi alij ſuſtinent, ſicuti ex Molina, & Paz, in locis relatis ſuprà apparet; inquit ſtatim, id multo magis procedere in caſu illo, in quo allegabatur conſuetudo temporis antiquiſ ſimi in illa familia, quæ in caſtris, & oppidis illius maioratus habent pote ſtatem ferendi legem; & citat Molin. lib. 2. cap. 6. num. 5. atque ita videtur apertè ſupponere, non aliàs conſuetudinem introduci poſ ſe in aliqua familia, vt certo ordine, aut modo ſuccedatur, quàm ſi conſuetudo temporis antiquiſ ſimi probetur iuxta traditionem Ludouici Molinæ, d. cap. 6. qui num. 8. rectè conſtituit, ex iuris præ ſumptione, bona ſemper libera, non autem primogeniei, nec maioratui ſubiecta præ ſumi: idque multis exornarunt Pelaez à Mieres, 4. p. q. 20. ex num. 24. vſque ad num. 32. in noua editione: Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. q. 62. num. 30. & ego metipſe notaui ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 1. & ſeq. & vltra Authores relatos ibi addo nunc Stephan. Gratian. tom. 4. c. 736. n. 59. & 67. Iacob. Gallum in conſ. 32. & 33. Anton. Bellon. in conſ. 44. Seſe deciſ. 362. num. 12. vbi quod bona ſemper præ ſumuntur libera, niſi oſtendatur ſcriptura feudi, vel maioratus. §. XI. Maioratus perpetui coniectura, & inſtitutio, vtrùm inducatur, inductáve cenſeatur ex impoſitione oneris anniuerſarij perpetui: ſiue ex eo, quod teſtator bona aliqua cum eo onere reliquerit, atque grauauerit; vbi tres præcipuæ commemorantur opiniones in hoc propoſito, & communis diſtinctio, quæ apud Pragmaticos obtinuiſ ſe videtur, ab Authore probatur; & accuratè magis, quàm antea fuiſ ſet, articulus ipſe enucleatus, atque explicatus relinquitur. SVMMARIVM. -  1 Fideicommiſ ſi, & maioratus perpetui fortiſsimam coniecturam eſ ſe, quando teſtator voluit, per hæredes ſuos perpetuum anniuerſarium fieri. -  2 Voluntatis teſtatoris coniectura, & interpretatio deducitur ex onere impoſito. -  3 Maioratus, ſeu fideicommiſsi perpetui coniectura, an deducatur ex impoſitione oneris anniuerſarij perpetui, ſiue ex eo, quod bona cum eo onere relicta fuerint. Attigiſ ſe, atque tractaſ ſe Authores quamplures qui hoc num. commemorantur. -  4 Maioratus perpetui coniectura deducitur ex ſola oneris pij anniuerſarij perpetui impoſitione; ex ſententia quorundam. -  5 Et an alij rectè expendantur pro eadem ſententia. -  6 Et de primo eiuſdem opinionis fundamento. Quod ex placito Authoris ſubuertitur. -  7 Secundum eiuſdem opinionis fundamentum adducitur. Quod ex ſententia Authoris conuincitur. -  8 Tertium ipſius opinionis fundamentum proponitur. Et eidem reſpondetur. Atque explicatur l. annua 20. §. fin. & l. annuam 6. ff. de annuis legatis. -  9 Quartum fundamentum, pro eadem parte ponderatum. Et eidem quoque concludenter reſpondetur. -  10 Quintum fundamentum, pro ipſamet opinione, ex obſeruatione quadam Feliciani de Solis expenditur. Et eidem quoque reſponſum præbetur. -  11 Maioratus perpetui coniecturam, ex ſola oneris anniuerſarij impoſitione deduci non poſ ſe, ex ſententia aliorum iuris Interpretum. -  12 Quorum fundamentum primum expenditur, & in tuto relinquitur. -  13 Secundum eiuſdem ſententia fundamentum ponderatur, & in propoſito concludere, oſtenditur. -  14 Tertium eiuſdem opinionis fundamentum adducitur, & Oldradi conſ. 21. explicatur. -  15 Quartum & vltimum pro eadem opinione fundamentum profertur, & l. nihil proponi, ff. de legatis primo, & l. fundi Trebatiani, ff. de vſufructu legato, in propoſito ponderantur. -  16 Maioratus perpetui coniecturam, & inſtitutionem, ex ſola oneris anniuerſarij perpetui impoſitione non induci, non exiſtentibus aliis ſimul coniecturis. Induci autem, ſi aliæ ſimul coniectura concurrant. Idque ex ſententia, & diſtinctione aliorum. Quæ crebriùs apud Pragmaticos obtinuit. Et per Authorem probatur. Et ibidem plures coniecturæ connumerantur. -  17 Et Iudicis arbitrium commendatur. PRo abſoluta, diſtincta huiuſce §.[*] explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, fortiſ ſimam quoque fideicommiſ ſi, ſiuè maioratus perpetui coniecturam eſ ſe, quando teſtator voluit, per hæredes ſuos, perpetuum anniuerſarium fieri, ſicuti ex Matthæo Gribaldo, & Porcio annotauit Hippolytus Riminaldus, in conſ. 279. num. 20. lib. 3. & alij innumeri obſeruarunt, quorum ſpecifica mentio ſtatim[*] fiet. Ita quoque, quod ex onere in propoſito habeatur optima coniectura, & declaratio voluntatis teſtatoris, aut diſponentis; ex aliis pluribus tradidit Simon de Prætis, libro 3. interpretatione 3. dubitatione 2. ſolutione 9. numer. 15. fol. 137. de inter coniecturas alias, ex quibus fideicommiſum, aut maioratum, tacitè inſtitutum cenſeri, Interpretes noſtri exiſtimant; eam enumerant, quæ ex impoſitione oneris anniuerſarij perpetui deducitur; non tamen vniformiter id accipiunt, ſiuè in idem placitum non conueniunt, ſed diuerſimodè potius rem hanc accipiunt: quocirca, cùm diſceptatio præ ſens adeò neceſ ſaria, & frequens ſit, vt aſ ſiduè occurrat, & per manus apud Pragmaticos circunferatur quotidie, in hoc tractatu prætermitti non potuit, idque, vel eo maximè, quod regulæ illæ, & communes Doctorum traditiones, circa linearum tractatum, & prærogatiuam, in his quoque terminis locum habere, certum eſt; quando ex huiuſmodi onere, maioratum, ſeu fideicommiſ ſum perpetuum induci, dicamus. Inquirunt ergo Interpretes frequentiſ ſimè, an[*] maioratus perpetui coniectura iuridicè deduci valeat per impoſitionem oneris anniuerſarij perpetui; ſiuè ex eo, quod bona cum eo onere relicta fuerint alicui, & eius filiis, aut hæredibus, aut etiam pluribus aliis, & dubitari, an inter omnes de familia, fideicommiſ ſum perpetuum videatur relictum gradatim, & ſucceſ ſiuo ordine, ita vt in eis bonis, cum eo onere anniuerſarij perpetui relictis, iure maioratus ſuccedendum ſit. Et ante alia meminiſ ſe oportebit, diſceptationem hanc, & propoſiti articuli explicationem ſuſcepiſ ſe Authores nonnullos, quorum placita, & reſolutiones, radicitus ſumi non poſ ſent, niſi originaliter, & attentè ijdem prælecti fuiſ ſent; & horum numero ſequentes ex propo ſito magis videndi ſunt.   Ancharanus inquam, in conſ. 27. col. 3. 4.   Ludouic. Romanus, in conſ. 438. in cauſa nu. 14.   Socin. ſen. in conſ. 13. num. 7. latiùs in conſ. 77. lib. 1.   Bertrandus, in conſ. 9. numero 25. lib. 4.   Fulgoſius in conſil. 68. col. fin.   Curtius iunior in conſ. 87. ex num. 6. lib. 1.   Socinus iunior, in conſ. 181. numer. 45. lib. 2. & in conſ. 136. numer. 24. lib. 3. & in conſ. 90. num. 9. & 10. lib. 1.   Decius in conſ. 336. & in conſ. 374. numer. 4.   Natta in conſ. 531. numer. 28. & 29.   Ancharan. Regien, quæ ſt. 72. numer. 26. parte prima.   Aymon Craueta, in conſ. 180. ad fin.   Ripa in l. 1. §. ſi hæres præcepto, numer. 14. ff. ad Trebel.   Guido Pap. deciſ. 576.   Matthæus Gribaldus, in conſ. 40. numer. 13. inter conſilia Porcij.   Porcius ipſe, in conſ. 46. numer. 17. verſ. Quarta ſit.   Hippolyt. Riminald. in conſil. 279. ex numer. 15. vſque ad num. 22. & num. 63. vſque ad num. 69.   Cardinal. Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. libro 6. tit. 15. numero 15. in verſ. Sed rurſus in caſu.   Tiber. Decian. in conſil. 2. num. 11. & 12. volum. 2. & in conſilio 10. num. 76. volum. 3.   Marçarius, in conſi. 1. num. 36. & 37.   Simon de Prætis, libro 3. interpretatione 3. dubitatione 2. ſolutione 9. num. 5. fol. 137.   Vveſembecius in conſilio 82. à num. 9. lib. 2.   Puteus in conſ. 40.   Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 5. num. 26. in fine, & num. 74. & 141. & q. 6. num. 45.   Didacus del Caſtillo in l. 74. Tauri, in gloſ ſa, parte en ella, verſic. Ex his etiam.   Petrus Salazar, de vſu & conſuetu. cap. 12. numero 43.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. numero 27. verſ. Infero etiam, & §. 2. numero 24.   Ioſeph. de Ruſt. in tract. an, & quando lib. in con. poſi. lib. 5. cap. 5. num. 10. & 3. ſeq fol. 76.   Anton. Gama, deciſ. Portugaliæ 30. & 48. & 224. num. 8. & deciſ. 286. num. 1. & deciſ. 345. num. 1.   Aluarus Valaſcus, conſult. 27. numer. 3. & con ſult. 82. per totam.   Iacob. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 76. numer. 71. & 72.   Pelaez à Mieres, ſecunda parte, quæ ſt. 5. num. 94. 95. & 96. in noua editione, fol. 465.   Velazquez Auendañus in l. 41. Tauri, gloſ ſa 3. num 12. antea in l. 40. gloſ ſa 2. num. 62.   Gaſpar Rodericus, de annuis redditibus, libro ſecundo, quæ ſtione 9. num. 64. fol. 190.   Ioannes Garcia, de expenſ. & melior. cap. 4. numero 9.   Flores Diaz de Mena, ad deciſ. Gamæ 30. vbi vide, & ad deciſ. 48. & 224. latius lib. 2. variarum, quæ ſt. 18.   D. Perez de Lara, de capell. & anniuer. lib. 1. cap. 1. & latius cap. 4. per tot.   Felicianus de Solis, de cenſibus. tomo 2. ad cap. 3. libro 1. ex verſ. vidi tamen controuerti, fol. 112. & 113.   Stephan. Gratian. tomo 1. cap. 116. ex numer. 5. vſque ad num. 11.   Aloyſius Riccius, collectanea 1702. verſic. Sed quæ ſtionis eſt, parte quinta, fol. mihi 134.   Hieronymus Fernandez de Otero, diuerſarum quæ ſtion. iur. prima parte, quæ ſt. 5. fol. 9. qui nullum ex prædictis omnibus Authoribus commemorat; ex his tamen, quæ ſcripſit, deprehenditur velut manifeſtè. D. Perez de Lara, Flores Diaz de Mena, & aliorum Recentiorum huius Regni ſcripta præ legiſ ſe.   Nouiſ ſimè omnium Robles de Salçedo, de repræ ſentatione, lib. 3. cap. 3. num. 2. & 3. fol. 334. Et ego metipſe, ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 9. & num. 80. de hoc ipſo, ſed non ex profeſ ſo ſermonem inſtitui. Ex his quidem apparet, tres fuiſ ſe præcipuas in[*] propoſito articulo ſententias, & opiniones. Prima fuit opinio eorum, qui exiſtimarunt maioratus, & anniuerſarij perpetui coniecturam induci ex ſola impofitione oneris pij, Miſ ſarum ſcilicet, vel alterius rei grauamine, ita vt ſuccedendum ſit perpetuo iure maioratus inter omnes de familia, ordine ſucceſ ſiuo; & ſolam hanc coniecturam, impoſitionis ſcilicet oneris perpetui anniuerſarij, quod annexam habeat piam cauſam, etiam ſi nulla ali. adſit coniectura, ſufficere: ſic ſane, hanc ſententiam, & opinionem tuentur Authores nonnulli relati à Mieres, 2. parte, d. quæ ſt. 5. num. 94. Aluarad. libro 2. cap. 1. §. 1. numer. 27. vbi exiſtimant, quod fundus grauatus onere perpetui anniuerſarij, pro anima teſtatoris, non poteſt extra familiam alienari; pro hac etiam parte Felician. de Solis, in loco relato ſuprà, ſcilicet tomo 2. fol. 112. verſic. Contrariam tamen, quatuordecim Authores commemorauit; quorum tamen nonnulli, ita ſimpliciter expendi non valent, vtpote, cùm in caſibus ab eis propoſitis, non modò oneris anniuerſarij impoſitionis coniectura adeſ ſet; ſed & alia ſimul interuenirent, ex quibus adducti, excitatique fuere, vt fideicommiſ ſum perpetuum inductum eſ ſe dicerent: imò & iidemmet Authores præ ſenſerunt apertè, quod ſola ea coniectura minimè ſufficeret, niſi & aliæ quoque, vel alia coniectura ſimul concurrerent, aut verborum expreſ ſorum ius, ſiuè præ ſumpta diſponentis voluntas, ex alio ſimul deducta, ita ſuaderet; ipſe tamen Felicianus ſecurè concludit, ex ſola impoſitione oneris pij induci anniuerſarium, & maioratum perpetuum, etiamſi nulla alia coniectura interueniat; idque multo magis procedere, vbi adiicitur dictio, in perpetuum, quæ inducit fideicommiſ ſum perpetuum inter omnes deſcendentes in infinitum, provt ibi ex ſententia quorumdam Authorum comprobat. Verè tamen Felicianus metipſe non rectè adducitur ex ſententia Ancharani d. conſ. 27. vt exiſtimauerit, quod ſola oneris pij anniuerſarij impoſitio, maioratus perpetui effectum inducere poſ ſit; vtpote, cum in caſu Ancharani, vltra impoſitionem grauaminis illius, & onus, quod in perpetuum fuit iniunctum duobus illis antiquioribus de Domo, adeſ ſet etiam velut manifeſta teſtatoris voluntas inducendi fideicommiſ ſum perpetuum, & quod bona inter omnes de familia conſeruarentur; ſicuti §§ præcedentibus obſeruaui; & notauit ſingulariter Craueta in conſ. 180. dum ad rationes Ancharani, quæ ſibi videbantur obſiſtere, ſpecificè reſpondet. Et in conſ. 161. num. 9. qui pro intellectu obſeruationum Ancharani, omnino videndus eſt. Rurſus, in caſu illo Ancharani, teſtator reliquit bona ſua duobus antiquioribus ex ſua familia, nomina propria non exprimendo, atque ideo, cùm non ad perſonas duorum antiquiorum de Domo, ſed ad qualitatem antiquitatis reſpexerit, eáque qualitas nunquam in familia deficere poſ ſit, argum. text. in cap. quoniam Abbas, de officio delegati: Pari ratione, fideicommiſ ſum etiam nunquam deficere debuit, ſed mortuis duobus antiquioribus de Domo, ad duos alios antiquiores, ex ipſa familia procedentes, protrahi; ſicuti obſeruauit Molina, lib. 1. cap. 5. num. 19. Ita ſimiliter, in terminis excitatis per Matthæum Gribaldum, Porcium, Ruſticis, & Menochium, in locis ſuprà relatis, non modo oneris perpetui impoſiti coniectura, ſed & vis verborum, quibus hæredes, & deſcendentes vocati fuere, aderat; & alia ſimul concurrebant, ex quibus præ ſumpta teſtatoris mens elici iuridicè potuit; quæ ſi non eliceretur ex alio, vltra oneris anniuerſarij impo ſitionem, id quidem minimè induceret, quod Felicianus cum aliis contendit: & ita ad eum modum, quod alia ſimul ibi concurrerent vltra oneris perpetui impoſitionem, aut quod vis verbi expreſ ſi ſic ſuaderet præciſsè teſtatorem voluiſ ſe; prædictos Authores expendit Hippolyt. Riminald. dicto conſilio 279. numero 63. 64. & 65. volum. 3. Rodriguez etiam, de annuis redditibus, libro 2. quæ ſt. 9. numero 65. atque ita melius reſponderi, ſatis fierique poteſt Ancharani traditioni eo loco, quam ſatisfaciat Aluarus Valaſcus, conſultatione 82. ſub nume. 10. verſicul. Porrò, vbi nihil concludens adducit. Denique, Blaſius Flores Diaz de Mena, in addiditionibus ad deciſionem Gamæ 30. quaſi ſuam ſententiam probauerit, non potuit ita indiſtinctè per Felicianum ponderari vbi ſupra, ipſe enim adeo varius eſt, & dubius, provt ibi apparet, & ſpecificè dixit, communiter concludi contrarium in rigore iuris, attamen quod in praxi ſolet aliter practicari. Statim autem, adeò confuſe loquitur, vt vix eius mens valeat deduci, nec admitti praxis, quæ contra iuris rationem, & rigorem, fuerit introducta; quoniam neque verborum expreſ ſorum vis, nec præ ſumpta diſponentis voluntas aliud ſuadeat, In addition, etiam ad deciſionem 225. Flores idem de Mena, ita variare in propoſito articulo, aut diuer ſimodè ſe habere videtur in propoſito articulo, vt vix etiam eius intentum deduci poſ ſit: in principio namque additionis, totum contrarium eius, quod Felicianus voluit, dixit expreſsè: & idem quoque voluit poſtmodùm tertia columna, dum ſcribit, quod conſilium Oldradi 21. non deſineret eſ ſe verum ob ſolum onus anniuerſarij impoſitum, niſi aliæ ſimul, coniecturæ concurrerent; ex quibus fatetur, quod Conſilium ipſum, & reſolutiones Oldradi ceſ ſarent; & cùm hæc ita antea tradidiſ ſet, quibus expreſsè magis non potuit affirmare contrarium eius, quod Felicianus intendit; ſtatim ad finem additionis (quo loco pro ſua opinione, Felicianus ipſe eum expendit) ſic ſcribit: Imò & eco ſemper tenui, & teneo, quod ex impoſitione oneris anniuerſarij, & ex vocatione proximioris in defectum filiorum primi vocati, colligeretur, coniectura maioratus, & non eſ ſet locus con ſilio Oldradi, ſed magis communis opinio eſt in contrarium, núncque de eo lis pendet, cogita. Ecce vbi profitetur, magis communem opinionem eſ ſe, quod ſola oneris anniuerſarij perpetui impoſitio non ſufficiat, vt maioratus, aut vinculi, perpetuò in ſtituti coniectura deduci valeat, & adeò confusè loquitur, vt firmiter in aliquo nunquam reſidere videatur. Alio tamen in loco, Flores ipſe de Mena, variarum ſcilicet, libro primo, quæ ſtione 18. numer. 31. ſuo ore profitetur, hanc opinionem, quod ex ſola operis pij anniuerſarij impoſitione, maioratus perpetuus inſtitutus videatur, in puncto iuris eſ ſe omnino falſam. Eiuſdem autem opinionis primæ (quam Felicia[*] nus tuetur, & defendit etiam Hieronymus Fernandez de Otero, diuerſarum quæ ſtion. iur. prima parte, quæ ſtione 5. fol. 9.) fundamenta omnia, ad ſequentia breuiter reducuntur. Primum eſt, maioratus, & fideicommiſ ſa, ex coniecturis ſolis induci, quod §§. præcedentibus, longa ſerie comprobaui; ſuprà etiam hoe eod. tract. cap. 9. num. 21. & 22. & in hac ipſa quæ ſtione expendunt Flores Diaz de Mena, d. q. 18. num. 19. D. Perez de Lara, lib. 1. c. 4. num. 14. coniecturam autem ſatis manifeſtam videri, quæ exoneris perpetui anniuerſarij impoſitione deducitur, atque ex natura ſucceſ ſionis, & frequenti vſu re ſtantium, qui ad hæc anniuerſaria vocant maiores, & familiæ conſeruationem prætendunt. Vere tamen fundamentum hoc nihil concludit, fatemur namque, fideicommiſ ſa, & maioratus, ex coniecturis induci, quod ſ æpè notauimus, dummodo illæ multùm probabiles, & concludentes & velut manifeſtæ ſint. Item maioratus, ob familiæ, & memoriæ teſtatorum conſeruationem introduci, eorúmque bona inalienabilia, & indiuiſibilia remanere ſemper debere; negamus tamen, ex ſola oneris anniuerſarij perpetui impoſitione, niſi aliæ ſimul coniecturæ concurrant, vrgentem, ſiuè euidentem coniecturam de duci, ex qua maioratum perpetuum inſtituere, bona indiuiſibilia remanere, omnium de familia vocationes, illiúsque conſeruationem inducere teſtator voluerit; niſi vel id expreſ ſerit, quod adeò facile ilii eſt; vt in quæ ſtione etiam maioratus, ego metipſe obſeruabam ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 4. vel alia adiecerit, ex quibus id facilè, & apertè deprehendi valeat. Et quidem oneris perpetui anniuerſarij impoſiti conſeruationem, abſque eo, quod maioratus perpetui coniectura fiat, ſiuè maioratus perpetuus inſtitutus videatur, contingere; perpetuò onus duraturum, tametſi maioratus inſtitutio non inducatur; ſicuti ſecundæ, & tertiæ, & opinionis Authores fatentur; & ipſe Flores agnoſcit dicta quæ ſtione 18. num. 26. vbi etiam profitetur, rationes omnes, quæ pro hac prima opinione expendi ſolent, parum concludentes eſ ſe, & ad eas omnes reſponderi poſ ſe, & nullo iute, nulláque lege reperiti cautum, quod ex oneris perpetui impoſitione, maioratus perpetuus inſtitutus cenſeri debeat, aut quod bona indiuiſibilia pertinere debeant ad maiorem, cùm poſ ſint ad plures pertinere ſimul; fine bona ipſa, ſuper quibus opus pium impoſitum eſt, alienari; in tertiósque, & extraneos poſ ſeſ ſores tranſire, & nihilominus perpetuum & firmum onus impoſitum ſemper manere; atque ex his præ ſtatur etiam congruum reſponſum ad ea, quæ Hieronym. Fernandez de Otero dicta quæ ſtion. 5. notauit, vt ex ſola oneris pij impoſitione, etiam nulla alia concurrente coniectura, maioratum perpetuum induci firmaret. Secundum eiuſdem opinionis fundamentum eſt,[*] quod eius oneris impoſitio, indiuiduitatem inducit; argumen. text. in l. cui fundus, ff. de conditionibus, & demonſtrationibus, & cùm ea bona vni ſo ſint deferenda, is ſenior cæteris eiuſdem gradus eſ ſe debet, argumento text, in l. vltima, ff. de fide inſtrumentor. l. cum pater, §. pater pluribus, ff. de legatis 2. Ex quo neceſ ſariò infertur (inquit Felicianus ipſe) eius oneris impoſitionem inferre, & inducere maioratum: & ita argumentatur vbi ſuprà, folio 113. verſic, Facit etiam. Et ante cum ita quoque argumentatur Flores Diaz de Mena, dicta quæ ſtione 18. numer. 21. Perez etiam de Lara, libro primo, dicto capit. quarto, ex numer. 4. vſque ad numerum 12. & addidit Hippolytus Riminaldus, dicto conſ. 279. numer. 17. & 18. quod non poſ ſet oneris perpetui anniuerſarij impoſitio effectum ſortiri, niſi fideicommiſ ſum perpetuum gradatim eſ ſet inductum; idque ex ſententia Cumani, & aliorum; atque ira, quod ſicut teſtator voluit, illud legatum, aut onus anniuerſarij ſemper durare; pariter idem de fideicommiſ ſo dici debet, provt hoc quoque ibidem comprobat. Verè tamen, nec iſtud fundamentum aliquid vrget, aut concludit; tum ex bis, quæ nunc diximus; tum etiam quia negamus, oneris pij anniuerfarij impoſitionem inducere indiuiduitatem, ex qua vinculi, aut maioratus perpetui inſtitutio, ſiue coniectura deduci iuridicè valeat, niſi aliunde teſtantis voluntas deprehendi legitimè poſ ſit, aut præcisè vni ſolum, ea bona deferenda eſ ſe ex eo duntaxat, quod onus perpetuum iniunctum ſit, cum & pluribus ſimul deferri poſ ſent, & adhuc onus impoſitum, illæ ſum, & perpetuum manere, aut bona ipſa alienari etiam, & cum eo onere, ſemper tranſire: quod ſi vni deferantur duntaxat, ſiue applicentur, non ex hoc res variabitur, aut maioratus inſtitutio inducetur, quæ ab initio non fuit; nec alienandi facultas eidem denegabitur, ſi aliunde quoque maioratus inſtituti coniectura non deducatur. Sic ſanè Feliciani de Solis conſideratio ea, quæ ex mente aliorum proceſ ſit, obtineret quidem, conceſ ſo prius vel habito pro certo, quod ex impoſitione oneris perpetui, maioratus perpetui inſtitutio procederet; cùm autem antecedens, quo ipſe innititur præcipuè, maioratum ſcilicet ex eo ſolum induci, falſum ſit, nec procedat, conſequens etiam ſtare, aut procedere non poteſt. Nec ſequitur, fideicommiſ ſum perpetuum, gradatim fuiſ ſe iniunctum ex eo, quod teſtator voluerit, illud legatum, aut onus eſ ſe perpetuum: hæc enim diuidua, & ſeparabilia ſunt; cum onus, aut legatum perpetuum ſtare, & perpetuò durare poſ ſit, in omnésque bonorum poſ ſeſ ſores, & in res ipſas tranſire; fideicommiſ ſum autem, auc maioratus perpetuus non inducatur, niſi ex aliis ſimul coniecturis ita deducatur; ſicuti Riminaldus ipſe, vt fundamento prædicto ſatisfaceret, dicto conſilio 279. numero 66. & 67. reſpondit: Aluar. etiã Valaſcus, dicta conſultat. 82. ex numer. 7. apertiſ ſimè voluit. Ita pariter, alia duo fundamenta, quæ pro eadem parte expendit Flores Diaz de Mena, variarum, d. q. 18. num. 22. 23. & 24. nihil euincunt, aut concludunt, vt ex ſola oneris perpetui impoſitione, maioratus perpetui coniectura, aut inſtitutio deduci valeat; nam licèt concludant, intereſ ſe Reipublicæ, maioratus inſtitui; & inſtituto maioratu, non poſ ſe bona, niſi ad vnum ſolum deuenire, certum ſit; attamen id procedit, ſuppoſito priùs antecedenti neceſ ſario, ſcilicet maioratum induci, inſtitutúmque fuiſ ſe; quod tamen negamus ſupponi poſ ſe, niſi aliunde id, ſiuè ex aliis coniecturis, quàm ex ſola oneris pij impoſitione, maioratus inſtitutio deducatur. Tertium eiuſdem partis fundamentum deſumi[*] tur ex eo, quod quando res relinquitur ſub onere annuatim adimplendo, cenſetur inductum fideicommiſ ſum perpetuum, ex deciſione l. annua 20. §. fin. ff. de annuis legatis, quam ponderauit Aluar. Valaſc. d. conſultat. 82. num. 2. Felicianus de Solis, d. tom. 2. fol. 113. in verſ. Pro eâque opinione facit textus: & eundem tex. expendit D. Perez de Lara, lib. 1. cap. 4. num. 1. vbi etiam allegat l. annua 6. ff. eod. titul. Sed. neque ex his iuribus (provt ego conſidero) certum aliquid, aut quod concludat, deduci poteſt, vt inde probetur, ex ſola oneris perpetui impoſitione, anniuerſariivè perpetui grauamine, maioratus coniecturam, aut inſtitutionem eliciendam. Et in primis ad textum, in d. l. annua, §. finali, reſpondet Aluarus Valaſcus, d. conſultatione 82. numer. 9. quod non ſequitur, Eſt perpetuum fideicommiſ ſum, ergo, eſt maioratus: quia cenſus eſt etiam onus perpetuum, & tamen non eſt maioratus: & de fideicommiſ ſis perpetuis loquuntur multa iura Digeſtorum, quæ tamen maioratus eſ ſe noſtrorum temporum, nec Iureconſulti ſignificarunt, nec quiſquam alius. Et ſolutionem hanc ad literam ſequutus eſt D. Perez de Lara, lib. 1. d. c. 4. numer. 23. & 28. Ego vero exiſtimo, textum illum nullo modo induci, aut ponderari potuiſ ſe in propoſito huiuſce diſceptationis, nec aliquid probare, vtpote cùm Iureconſultus ibi non dixerit, induci fideicommiſ ſum perpetuum in fauorem eorum, qui ex familia teſtatoris procedant idque ex oneris annuatim adimplendi impoſitione contingere; de quo quidem nullũ verbum ibi exprimitur, nec eius intentionis Iureconſultum fuiſ ſe, aliquo modo deprehendi poteſt, vt textus ipſe induci potuerit; ſed duntaxat probat, ex illo onere à teſtatrice impoſito, quæ ex redditu cœnaculi, & horrei iuſ ſerat dari denaria decem Sacerdoti, inductum videri perpetuum fideicommiſ ſum: cœnaculi autem, aut horrei fideicommiſ ſum perpetuum, inter procedentes ex familia teſtatricis inductum, Scæuola, legis illius author non reſpondit. Modeſtinus etiam, in dicta l. annuam 6. id non decidit, nec exprimit fideicommiſ ſum induci in fauorem familiæ teſtatoris, ſed fideicommiſ ſum quotannis Reipublicæ præ ſtandum, reſpondit duntaxat, idque ex eo quidem, quod cum annuam pecuniam ad ludos ciuitatis teſtator reliquiſ ſet, ita indefinitè, & ſimpliciter; non videtur generale adeò, & abſolutum legatum, nec ad aliquod tempus reſtrictum, ex adiectione illa, quod ludis hæredes præ ſiderent, reſtringere, ſed perpetuò, atque in futurum, onus id imponere; ſicuti verba eiuſdem text. apertè ſignificant. Nos autem id ipſum tuemur, quod eis iuribus expreſ ſim probatur, oneris anniuerſarij impoſitionem perpetuam eſ ſe debere, & perpetuò duraturam, résque, aut bona cum ſua cauſa, in alios ſemper transferenda; negamus tamen, ex ſola oneris impoſitione, fideicommiſ ſum aut maioratum perpetuum induci. Animaduerto etiam, in dicta. l. annuam: onus illud non fuiſ ſe impoſitum ſuper re aliqua, ſed abſolutè relictum (vt dixit) illudque magis reale, quàm ad vitam hæredum reſtrictum videri, ob rationem ibi aſ ſignatam. Quartum etiam partis ipſius fundamentum de[*] duci poteſt ex eo, quod principaliter Felicianus de Solis, tomo ſecundo, de cenſibus, dicto folio 113. in verſiculo, Nec obſtat textus, conſideraſ ſe videtur; videlicet fauore animæ teſtatoris ipſius, fideicommiſ ſum perpetuum induci debere, quod aliàs non induceretur: quæ tamen ratio (vt vides) nihil concludit, nec euincit; fauor namque animæ teſtatoris, qui onus perpetuum impoſuit, verè non conſi ſtit in eo, quod maioratus coniectura deducatur, vel non; ſiue quod maioratus tacitè inſtitutus cen ſeri debeat; ſed in alio quidem, quod ſcilicet onus anniuerſarij firmum, & perpetuum maneat, & quod in fututum conſeruetur; conſeruari autem poſ ſe illud, etiamſi maioratum non induci, ex ſola oneris pij impoſitione dicamus (provt ſemper tuemur) de ſe conſtat apertè; res namque cum ſua cauſa, & onere, in quemcunque poſ ſeſ ſorem tran ſibunt, provt cenſui obnoxia bona tranſeunt; nec ideo cenſus ipſe perpetuus eſ ſe deſinit, Fauor ergo animæ, non in eo, quod maioratus inducatur con ſiſtit; ſed in alio, vt dixi, quòd inquam oneris impoſito in tuto maneat perpetuò, quam tamen in tuto ſemper manſuram profitemur, & omnes hucvſque ſcribentes, tam vnius, quàm alterius partis Sectatores, pro certo tradiderunt. Sed & quintum quoque fundamentum deſumi[*] poteſt ex alio, quod Felicianus ipſe de Solis, maxima in conſideratione habuiſ ſe videtur, an ſcilicet adiecta fuerit dictio, in perpetuum, quæ inducit fideicommiſ ſum perpetuum inter omnes de familia in infinitum, provt ponderat tomo fecundo, dicto folio 113. verſiculo, Quia verius, & receptius eſt: quod tamen in eum ſenſum, in quem ipſe expendit, non concludit; non enim dictionem, in perpetuum, ipſe refert ad diſpoſitionem ipſam, ſeu vocationes, aut ſubſtitutiones; quo caſu, ſi factis vocationibus nonnullis, teſtator adiiceret dictionem, in perpetuum, id proculdubio eſ ſet maximæ conſiderationis vt fideicommiſ ſum reale, & abſolutum, atque perpetuum diiudicari deberet; quamuis aliquæ duntaxat vocationes, aut ſubſtitutiones præceſ ſiſ ſent; ſicuti §§. præcedentibus tradidimus, & Molina notauit libro primo, cap. quinto, numero 33. Velazquez Auendañus in l. 41. Tauri, gloſ ſa tertia, numer. 14. 15. & 16. ſed dictionem, in perpetuum, refert Feli cianus ad ipſam oneris anniuerſarij impoſitionem, atque in eum ſenſum, à ſe antea reſolutum provt fuerat, ex oneris ſcilicet anniuerſarij impoſitione ſola, maioratum perpetuum inſtitutum videri; magis, aut maximè procedat, vbi adiicitur dictio, in perpetuum, hoc eſt, quod onus impoſitum, perpetuo duret. Et vere in eo ſenſu, abſque dubio, dictio, in perpetuum, operabitur, vt onus impoſitum, ſemper in futurum, & in perpetuum firmum, & ſtabile maneat; non tamen maioratus perpetui coniecturam, & inductionem operari valebit; cùm etiam abſque eo quòd maioratus, aut vinculi inſtitutio inducatur, perpetuò duraturum onus ipſum fateamur, & Authores omnes conſentiant vnanimirer. Quòd ſi dictionem, in perpetuum, non ad eum modum Felicianus accepit, vt ſcilicet ad onus impoſitum, eam referret; ſed potius, vt ad vocationes relata fuiſ ſet, tunc ſanè in eandem communemque diſtinctionem reincidere videretur, quam inferius probauimus, Et haſtenus de prima opinione in propoſito articulo, pro qua nihil firmum, nec concludens ponderatur (vt vides.) Succedit ergo ſecunda, & contraria omnino opi[*] nio eorum, qui exiſtimarunt, maioratus perpetui coniecturam deſumi non poſ ſe ex ſola oneris anninerſarij impoſitione, nec ex eo ſolùm inſtitutum videri poſ ſe maioratum, vt in eo gradatim, & ordine ſucceſ ſiuo ſuccedendum ſit, quòd teſtator aliqua bona cum onere anniuerſarij perpetui reliquerit, ſicque bona ipſa liberè alienari poſ ſe, ſalua tamen oneris ipſius cauſa; ſiuè ita, quod in poſ ſeſ ſorem quemcunque onus ipſum pertranfeat: & pro hac parte Aluarus Valaſcus, dict, conſultatione 82. numer. 8. citat Ripam, Guidonem, & Gamam; & concludit numer. 7. quod ex dicto onere non inducitur maioratus, etiamſi adiiciatur, quod fundus, aut res grauata dicto onere, deueniat ad proximiorem in defectum, quod primus legatarius liberos non habeat; & quod ſi conditio deficiat, res remaneat libera cum ſuo onere: atque ita, quòd nec adiectio oneris, nec vocatio proximioris in defectum conditionis inducunt maioratum. Pro hac etiam ſecunda opinione, Blaſius Flores Diaz de Mena, variarum libro primo, dicta quæ ſtione 18. numero 3. refert Ripam, Guidonem & Valaſcum. Velazquez etiam Auendanum, in l. 41. Tauri, gloſ ſa tertia, numer. 12. & antea in l. 40. gloſ ſa ſecunda, numero 62. refert etiam Flores idem de Mena, Anton. Gamam, quaſi huius opinionis negatiuæ authorem. Et ſe ipſum in addition, ad deciſion. 30. & 224. aliàs 225. quaſi eiuſdem opinionis authorem commemorauit, provt ibidem apparet. Et vide numero 31. dictæ quæ ſtionis 18. vbi huic opinioni magis accedere videtur, & ſuo ore agnoſcit, primam opinionem, ſuprà relatam, in puncto iuris falſam eſ ſe omnino, nec aliquam earum omnium rationum, quæ pro ea conſiderari ſolent, vrgere, aut aliquomodo concludere, quod oneris iniuncti impoſitio ſola, ſufficiens ſit coniectura, vt maioratus perpetuus inſtitutus cenſeri debeat; provt eadem quæ ſtione 18. numero 26. pro hac etiam opinione, quod ex ſola oneris anniuerſarij impoſitione ſimplici non inducatur vinculum maioratus, retulit D. Perez de Lara, libro primo, dicto cap. 4. numer. 15. Aluar. Valaſc. Anton. Gamam, Flores de Mena, & Pet. Salazar. duntaxat: Felicianus etiam, tomo 2. ad cap. 3. libri ſecundi, ſub numer, 15. verſic. Vidi tamen, folio 112. pro eadem ſententia, quod ex tali grauamine, & impoſitione oneris pij non inducatur maioratus; & propterea, quod res affecta eo onere, vendi, alienari, & hypothecæ ſubiici poſ ſit; retulit Guidon. Ripam, Gamam, Valaſcum, Salazar. Auendañum, & Flores de Mena, non in locis relatis, ſuprà, dictæ quæ ſtionis 18. ſed in vna addition, ad deciſion. Gamæ: Gaſp. quoque Rodericus, de annuis reditibus, libro ſecundo, quæ ſtione 9. ſub numer. 65. & nouiſ ſimè omnium Robles de Sal çedo, de repræ ſentatione, libro 3. cap. 3. numero 3. folio 334. vbi reprobata opinione prima, quam ſuprà adduximus, inquit veriorem opinionem eſ ſe eorum, qui affirmant, ex ſimplici onere anniuerfarij perpetui, cuius virtute quotannis Miſ ſ æ celebrari debent, aut eleemoſynæ elargiri, virgines in matrimonium collocari, & alia ſimilia, perpetui maioratus vinculum, aut coniecturam induci non poſ ſe. Huius autem ſecundæ opinionis fundamenta,[*] ad ſequentia breuiter reducuntur. Primò, quod bona in dubio, libera ſemper ex iuris præ ſumptione, non autem primogenio, aut maioratui ſubiecta, præ ſumi debent, niſi ſpecifica maioratus ſcriptura oſtendatur; atque ita in terminis noſtris argumentatur Aluar. Valaſc. d. conſultat. 82. numer. 6. D. Perez de Lara, lib. 1. d. cap. 4. numer. 17. & alij notarunt, quos ego metipſe commemoraui ſuprà, §. 10. numer. fin. & hoc ipſo tract. c. 9. numer. 1. Et quamuis coniecturis & præ ſumptionibus, ab ca regula recedi ſoleat, quoties coniecturæ probabiles, neceſ ſariæ, & concludentes ſuadeant, teſtatorem voluiſ ſe fideicommiſ ſum ſimplex, & abſolutum inter omnes de familia inducere, aut maioratum perpetuum inſtituere, & velle bona ſua, maioratus vinculo ſubiacere, ſicuti ego metipſe dilucidè explanaui eodem c. 9. numer. 68. & 69. attamen ex ſola operis pij anniuerſarij impoſitione, coniectura ea deſumi non poteſt, nec ſola ipſa potens eſt, vt maioratus tacitè inſtitutus videatur; non enim concludit; ita teſtatorem voluiſ ſe, cum oneris pij impoſitio perpetuò durare poſ ſit, & duratura ſit; nec inde ſequatur, quod maioratus perpetui coniectura inducatur, cùm vnum abſque alio conſiſtere poſ ſit, vt ſuprà annotauit. Secundum fundamentum in idem tendit, fidei[*] comiſ ſum inquam odioſum eſ ſe, & in dubio non præ ſumendum, & ita interpretationem fieri debere, vt potius remoueatur, quam inducatur; & ſic non extare in dubio: & quod ſi teſtator maioratum inſtituere voluiſ ſet, in aliqua parte diſpoſitionis id expreſ ſiſ ſet; & id, quod teſtator non dixit, nec nos dicere debemus; & alia ſimilia, quæ ego metipſe adduxi, latéque comprobaui ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 2. & ſeq. vſque ad numer, 10. quo loco, hanc etiam ſecundam opinionem recenſui numer. 9. & in terminis, licet non ita exactè, fundamentum hoc expendit Flores de Mena, dicta quæ ſtione 18. num. 9. Et quamuis præ ſumptionibus etiam, & coniecturis, à regulis prædictis recedatur, & fideicommiſ ſum extare, maioratúmque tacitè inſtitutum videri, dici probabiliter, & iuridicè poſ ſit, quamuis teſtator id non expreſ ſerit; provt §§. præ cedentibus, ex propoſito oſtendi: id tamen procedit, quando neceſ ſariæ, & velut manifeſtæ, & concludentes coniecturæ ſic ſuadent, non aliàs; provt vtrumque notaui, atque exornaui, dicto cap. 9. huiuſce tractatus, num. 70. & trib. ſequent. Aut quando verba collectiua, ſiue tractum temporis ſignificantia ita euincunt, provt eiſdem §§. præcedentibus ob ſeruaui. Coniectura autem, quæ ex ſola oneris anniuerſarij impoſitione deducitur, non eſt potens id operari, atque ita maioratus inſtitutionem inducere non poteſt. Nec verè rationi huic, ſiue fundamento ſatisfacit Flores ipſe de Mena, eædem quæ ſt. 18. num. 28. imò ſolutio, quam ibi tradit, conuincitur manifeſtè ex his, quæ numeris præcedentibus, ibidem ſcripſerat; ex his etiam, quæ inferius adduxit num. ſubſequen. Quod etiam dicitur, primogenia fauorabilia potius, quàm odioſa diiudicari debere; procedit quidem quando primogenia ipſa eſ ſe inſtituta, & in eſ ſe producta apparet manifeste, ſiuè ex neceſ ſariis, & concludentibus coniecturis ita colligitur; non verò quando nec de eorum inſtitutione apparet, nec etiam concurrunt concludentes coniecturæ, quæ ita ſuadeant, aut quæ maioratus inſtituti coniecturam euidentem præ ſeferant, provt ſola oneris pij impoſitio concludens non eſt, & ita quoque d. cap. 9. huiuſce tractatus, ex num. 70. cum ſeq. obſeruaui: poteſt enim ſtare, & perpetuò durare onus ipſum, abſque eo, quod maioratus perpetuus tacitè inducatur, vt ſ æpè dixit, & notabiliter conſiderauit Aluarus Valaſcus d. conſult. 82. ſub. num. 7. in hæc verba: Nec oberit. ſi dicas, etiam coniecturis maioratum conſtitutum probari, vt pro parte contraria diximus: quia illud verum, quando coniecturæ, ex quibus maioratum inſtitutum aſ ſeueramus probabiles ſunt; vt quia facta eſt prohibitio alienationis ad conſeruandam agnationem, vel ſaltem familiæ. In hac autem ſpecie, nec clauſula prohibitionis alienationis reperitur, nec item clauſula agnationis, & familiæ conſeruandæ, nec aliqua coniectura ſufficienter concludens ad maioratum conſtituendum; ex multis quæ tradiderunt Molina, & Pelaez in locis iam citatis, igitur inciuile videtur, in hoc caſu maioratum fuiſ ſe conſtitutum indicare. Nam quod dicitur teſtatricem diſpoſuiſ ſe, quod pro eius anima Sacra celebrarentur ex redditibus bonorum; & cum hoc onere, proximiori reliquiſ ſe; quia iam nunc dubitari deſinit onus Miſ ſarum impoſitum bonis, quæ alicui relinquuntur, vt perpetuò de illorum redditibus celebrentur, non con ſtituere maioratum, ſed duntaxat cenſeri bona illa onerata tali onere, & cum eo poſ ſe tranſire ad quemcunque, iuxta l. nihil proponi, in principio, ibi, ſalua cau ſa legati, ff. de legat. 1. & non poſ ſe diuidi propter onus Miſ ſarum indiuiduum, argum. l. cui fundus, ff. de condit. & demonſtrat. & hoc ita receptiſ ſimum eſt his temporibus apud omnia Tribunalia Regni, quamuis olim à noſtris anteceſ ſoribus aliter indicaretur, & idem deducitur ex Guidon, deciſ. 576. Ripa in l. 1. §. ſi hæ res, num. 14. ff. ad Trebel. & aliis, vt per Gamam deciſ. 30. & 224. numer. 8. & 48. numer. 10. qui te ſtatur ita ſ æpiſsimè in Senatu noſtro iudicatum; cuius rei ego antiquus, & oculatus ſum teſtis. Tertium fundamentum deducitur ex conſilio [*] Oldradi 21. vbi ex onere perpetuo, etiam cum pluribus ſubſtitutionibus conditionalibus, ſi ſine liberis &c. & deficientibus conditionibus, vtpote, quia grauati habuerant liberos, & nihil erat diſpoſitum à teſtatore, in caſu exiſtentium liberorum, non ſolum non. iudicat Oldrad. inductum fideicommiſ ſum perpetuum, ſed imo dicit, bona libera remanere cum onere. Et quamuis à ſententia Oldradi recedendum eſ ſe, quando in contrarium extant coniecturæ, vnanimiter probauerint permulti illi iuris Interpretes, quos ego metipſe in vnum congeſ ſi ſuprà hoc eodem tract. c. 89. & cum multis Flores Diaz de Mena, ad deciſ. Gam. 225. & variar, lib. 1. d. q. 18. num. 10. Menoch. in conſ. 1006. ex num. 40. & num. 53. lib. 11. & in conſil, 1195. numer. 6. & 29. verſ. non obſtat, lib. 12. Surd, in conſ. 241. Ex numer. 41. lib. 2. Caſanat. in conſ. 33. ex num. 28. id tamen intelligitur, dummodo coniecturæ, ex quibus à ſententia ipſa Oldrad. recedendum intenditur, ſint probabiles, neceſ ſariæ, & concludentes, provt iidem Authores explicant: & tamen ea, quæ ex ſola oneris pij anniuerſarij impoſitione reſultat, non concludit, maioratum inſtitutum fuiſ ſe; ſiue maiora tus inſtitutio ex ea neceſ ſariò non infertur. atque ita attendi non debet vt ex ſolo eo grauamine, inter omnes de familia inductum perpetuum fideicommiſ ſum, aut maioratum dicamus. Quamuis etiam in Hiſpanorum primogeniis, & maioratibus perpetuis, conſilium Oldradi 21. locum non habeat, attenta eorum natura, & perpetuitate, vt per Molinam libro primo, cap. 6. numer. 18. & ſequent. Mieres, 2. par. quæ ſt. 12. Ludouic. Caſanat. in conſ. 4. ex numer. 90. cum ſequent. & latiùs dixi ſuprà d. cap. 89. id tamen intelligitur, atque procedit, quando non ambigitur, an inſtitutus fuerit maioratus, néc ne; ſed apparet inſtitutum fuiſ ſe, vel quia expreſsè inſtitutus fuit, aut ex neceſ ſariis, probabilibus, & concludentibus coniecturis ita colligere præciſum videtur; provt §§. præcedentibus explicaui, & Molina, & Mieres, in locis nunc relatis, latè notarunt; non vero quandò eiuſmodi coniecturæ non concurrunt, ſiue, vt dicamus, teſtatorem tacitè voluiſ ſe maioratum inſtituere, coniecturæ neceſ ſariæ deficiunt; provt in caſu præ ſenti, quando ſola oneris pij anniuerſarij impoſitio adeſt, quod deficiant, fateri vis eſt, vt ſuprà dixi, niſi alia ſimul concurrant, vt inferiùs dicetur. Atque ex his apparet, Flores Diaz de Mena ſolutionem, d. q. 18. numer. 29. non vrgere, vtpote, cum exiſtentibus coniecturis probabilibus, & veriſimili teſtatoris mente, ab Oldradi conſilio recedi fateamur ingenuè, & in no ſtris etiam terminis maioratum induci poſ ſe concedamus; ſolam autem oneris pij impoſitionem non concludere, nec veriſimilem teſtatoris mentem id inducere, firmiter, & iuridicè contendamus. Quartum & vltimum fundamentum deducitur[*] ex textu, qui per manus circunfertur quotidie, & ſemper allegatur ad hoc propoſitum, in l. nihil proponi, §. 1. ff. de legat. 1. vbi ſic ſcribitur: Nihil proponi, cur prohibeatur hæres aedificia diſtrahere, ex quorum redditu, ſportulæ ſunt relictæ, ſalua tamen cauſa legati. Et huic adiungitur etiam textus in l. fundi Trebatiani 58. ff. de vſufructu legato, vbi Iureconſultus reſpondit, vendi poſ ſe fundum, cuius redditus quis legauit vxori, quandiu viueret: atque ita, hæc iura probant apertè, ex oneris impoſitione non induci fideicommiſ ſum, quod rei alienationem prohibeat, imò rem ipſam diſtrahi poſ ſe, ſalua tamen cauſa legati: his iuribus, vt reſpondeat Felicianus de Solis, tomo 2. de cenſibus, ad cap. 3. lib. 2. ſub num. 19. verſic. nec obſtat textus, folio 113. pro certo exiſtimat, Iureconſultum ibi tractare de onere temporali, ex quo non inducitur fideicommiſ ſum; ſecus tamen eſ ſe, quando onus impoſitum perpetuum eſ ſet, & in fauorem animæ inſtitutum, provt contingit, quando anniuerſarium perpetuum relinquitur, tunc enim eo ipſo credit, fideicommiſ ſum, & maioratum perpetuum induci ex ſola oneris impoſitione; & eodem modo explicauit ea iura Hieron. Fernandez de Otero, diuerſar, quæ ſt. iur. 1. p. quæ ſt. 5. fol. 9. Flores Diaz de Mena d. quæ ſt. 18. numer. 5. in princ. quamuis ſtatim aliter ea iura interpretetur. Verè tamen hæc ſolutio, aut interpretatio non placet; nam licèt in d. l. fundi Trebatiani, Iurecon ſultus dixerit, redditus vxori relictos, quandiu ea viueret; non tamen ex eo, quod onus temporale eſ ſet, & ad vitam vxoris reſtrictum, videtur alienandi facultatem conceſ ſiſ ſe, ſiue poſ ſe vendi fundum reſpondiſ ſe; ſed ex alio Iureconſultum excitatum ibi, vt diceret, relicto redditu alicuius fundi, non eſ ſe præ ſtandum præcisè fundum, videlicet, quia conſtabat ita voluiſ ſe teſtatorem velut manifeſtè, iuxta communem interpretationem, quam cum aliis adduxit Petrus Surdus in conſ. 319. n. 15. vbi videri poterit, & in dicta l. nihil proponi. Diuerſa quidem ratio militare videtur; ibi namque non modò apparet, onus impoſitum temporale fuiſ ſe, ſed totum potius contrarium denotatur non obſcure; maximè attenta declaratione Gloſ ſ æ ibi: Et quando id dubium videretur an ſcilicet onus temporale, an perpetuum fuerit, verè Iureconſultus non ex eo excitatur, quod temporale onus fuerit, ſed ex alio, quod à reſolutione alterius dubij pendet, vtrùm inquam ædificia illa, ex quorum redditu ſportulæ relictæ fuere, maneant hypothecata pro ipſarum ſportularum ſolutione; au etiam aſ ſignatio illa ædificiorum, vnde ſportulæ ſoluantur, inducat conditionem, an verò demonſtrationem; & vtrumque articulum longa ſerie, & vtiliter tractauit Ioann. Garcia, de expenſis, cap. 4. ex numero 30. cum ſequent. vſque ad numerum 52. Salazar etiam, de vſu, & conſuetudine, cap. 11. numero 20. Decianus in conſilio 70. ex numero 17. libro quinto, Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 4. numero 57. & 58. Simon de Præ tis libro 4. ſolutione tertia, folio 430. ex numero 13. cum multis ſequentibus. Gualden. de arte teſtandi, titulo 6. de legatis, cautela 59. & alio cap. huiuſce tractatus dixi, & vide etiam D. Perez de Lara de anniuerſ. lib. 1. cap. 15. maximè ex num. 20. & in hoc ipſo articulo conſiderauit Flores Diaz de Mena, d. quæst. 18. num. 5. 6. & 7. Vbi ex hoc actum intellectum deducit ad eum textum, prout ibi videri poterit; & eundem intellectum adducit Hieron. de Otero, in locò relato ſuprà. Vtcunque tamen res ſe habeat, & quicumque aſ ſignetur intellectus, textus ipſe cauillari, aut vitari non poteſt, cùm Iureconſultus expreſsè dixerit, ædificia diſtrahi poſ ſe, ex quorum reditu ſportulæ relictæ fuere, ſalua tamen cauſa legati: atque ita onus illud non inducere fideicommiſ ſum aliquod inter eos, qui ex familia teſtatoris procederent. Et hactenus de ſecunda opinione principali. Tertia denique, & vltima fuit opinio, & ſen[*] tentia eorum, qui in propoſito articulo exiſtimarunt, ſecuréque tradiderunt, maioratus, ſeu vinculi perpetui coniecturam deduci non poſ ſe, & conſequenter, in fideicommiſ ſum perpetuum, aut maioratum ordine ſucceſ ſiuo, & gradatim inter omnes de familia cenſeri inductum, quando nullæ aliæ maioratus inſtituendi coniecturæ interuenerint: ſi tamen præter onus ipſum anniuerfarij adſint aliæ coniecturæ maioratus, ſiue quæ veriſimiliter præ ſumptam teſtatoris voluntatem oſtendant, quod maioratum inſtituere voluerit, tunc ex dicto onere, iunctis aliis probabilibus, & veriſimilibus coniecturis, maioratus perpetui inſtitutionem præ ſumi, & bonorum alienationis prohibitionem induci, omnéſque de familia te ſtantis, ſuo ordine, & gradu, ſeruatiſque regulis ordinariis primogeniorum, lineæ ſcilicet, gradus, ſexus, & ætatis admittendos fore: ita ſanè ex ſententia, & mente aliorum Aluarus Valaſcus tradidit dicta conſultatione 82. numero ſeptimo, prout ſuprà ad literam expendi eum; & ita debet intelligi ab eodem Authore traditum, conſultatione 27. numero tertio, eandem quoque diſtinctionem probauit Velazquez Auendañus in l. 41. Tauri, gloſ ſa tertia, numero ſecundo, & in l. 40. gloſ ſa ſecunda, numero 62. vbi dicta gloſ ſa tertia, numero 12. in hæc verba ſcripſ ît: Sed an ex oneris impoſitione, quæ celebrandi annuatim ſacrificia cauſa alicui, & eius liberis relinquitur, inter omnes de familia fideicommiſ ſum perpetuum videatur inductum, in quo iure maioratus ſuccedatur? pauci ex noſtris explicarunt; quo rum vera reſolutio eſt, quod ſi teſtator aliquibus verbis perpetuitatem, aut indiuiduitatem, aut bonorum inalienationem importantibus vſus fuerit, ſeu vocationes de maiore primogenito, genere, agnatione, parentela, maſculis, vel alias ſimiles fecerit, quibus conectura poſ ſet deduci maioratus; dicendum eſ ſet ex eiſdem bonis, verum primogenium fuiſ ſe inſtitutum: ſi verò prædictis rebus onus tantum celebrandi annuatim ſacrificia fuerit iniunctum, ex ſola ſimilis oneris impoſitione, neque maioratus cenſeretur, neque bona alienari prohiberentur, ſed liberè diuidi valerent, oneris cauſa ſalua, & permanente: quæ reſolutio clarè deducitur ex his, quæ probauimus in l. 40. Tauri, in gloſ ſa ſecunda, in ampliatione, anniuerſaria; & ex traditis à Guidone deciſone 576. Deci. con ſilio 336. & 377. Anton. Gam. Luſitano, deciſ. 30. & 48. & 200. per totam, vbi nouiſsimè id re ſoluit. Hactenus Auendañus, qui idem ſtatuit, & coniecturam euidentem maioratus, aut vinculi perpetui inſtituendi deducit, numero 13. quando teſtator primogenitum vocauerit, ſeu primogenitos de ſua familia, aut quando aliqua verba perpetuitatem denotantia protulerit, vt ſi dictionibus, perpetuò, ſucceſsiuè, ſemper, vel aliis ſimilibus vſus fuerit, prout ibi numero 14. Eandem etiam reſolutionem probauit Gaſpar Rodericus, de annuis redditibus, libro 2. quæ ſtione 9. ſub numero 65. folio 190. Pelaez etiam à Mieres, ſecunda parte, quæ ſtione 5. numer. 96. vbi dixit hanc diſtinctionem communiter approbari; & idem voluit antea, numer. 88. ſequitur etiam Flores Diaz de Mena, ad deciſ. Gamæ 30. ad quam ſe remiſit in additionibus ad deciſionem 48. Idem Author ad deciſ. 225. in princip. & id ipſum, quod ſcilicet ex ſola oneris pij anniuerſarij impoſitione non inducatur maioratus perpetui coniectura, aut inſtitutio, non extantibus aliis ſimul coniecturis; quòd autem inducatur, ſi aliæ ſimul coniecturæ concurrant; verius credidit Flores ipſe de Mena, dicta quæ ſtione 18. numer. 26. & dicto numero 31. & recenſet quamplures coniecturas, ex numero 32. vſque ad numerum 47. vbi videri poterit. Eandem quoque diſtinctionem admiſit D. Perez de Lara, de anniuerſariis, lib. 1. dicto cap. 4. ſub numero 39. verſic. Quare dic, & numero 46. & veré eiuſdem ſententiæ, & opinionis fuerunt quoque & alij plures ex relatis ſuprà ad initium huius §. qui non modò ex ſola oneris impoſitione, ſed ex aliis etiam coniecturis, & circunſtantiis, quæ occurrebant, adducti, excitatique fuere, vt fideicommiſ ſum perpetuum inter omnes de familia inducerent, nec ſola oneris impoſitione, ira reſpondiſ ſent. Sic ſanè Iudicis arbitrium multùm in propoſito valiturum, compertum eſt; is namque ex verbis, & tenore diſpoſitionis, ex circunſtantiis, & coniecturis, quæ occurrent, atque ex præfatione di ſpoſitionis, faciliùs deprehendere poterit, quod voluerit, aut quod principaliter intenderit teſtator. Faciliùs etiam, fideicommiſ ſum perpetuum, & maioratum, ex aliis ſimul coniecturis deducet, & ſolam oneris pij anniuerſarij perpetui impoſitionem non ſufficere ſtatuet, vt maioratus perpetui coniecturam deducat; cùm etiam non inducto, nec inſtituto maioratu; oneris pij impoſitio ſtare, & perpetuò durare poterit, vt ſuprà dicebam. Sic ſanè iudicis arbitrium rectè in propoſito expendit Flores Diaz de Mena, dicta quæ ſtione 18. numero finali; vbi tamen nonnulla ita indiſtinctè tradidit, vt iuxta ſuperiora temperari, atque explicari neceſ ſariò debeat; & verè ex prohibitione alienationis, iuncta cum onere anniuer ſarij perpetui, faciliùs induci poterit perpetuus maioratus, vt poſt Decium tradit Gama. d. deciſ. 30. ad finem, Aluarus Valaſcus dicta conſuetudine 82. num. 7. Cabed. deciſ. 96. num. 1. in prima parte, Florez Diaz de Mena, dicta quæ ſtione 18. num. 36. aut ſi teſtator plures vocationes fecit, præferendo maſculos fœminis, ex hoc enim, iuncta oneris perpetui impoſitione, maioratus perpetui reſultat, vt probauit Flores ipſe dicta quæ ſt. 18. num. 23. D. Perez de Lara, dicto cap. 4. num. 46. aut teſtator dixit, quod bona de maiori in maiorem deferantur, aut quod diuidi nequeant, & perueniant ad vnum ſucceſ ſorem, Flores dicta quæ ſt. 18. num. 38. aut quando iuſ ſit, hæredem portare nomen & arma, idem Flores num. 40. Perez de Lara dicto num. 46. aut ſi res grauata, erat magnæ æ ſtimationis, ipſe Flores eadem quæ ſt. 18. numer. 41. & 42. & in aliis caſibus confidentis ſupra §. 1. & 7. ſeq. Atque ex his quidem ſatis opportunè inferri poteſt ad explicationem quæ ſtionis illius, vtrùm inquam Hiſpanorum primogenia fauorabilia, an odíoſa cenſeri debeant; ex quo enim, etiam abſ que expreſ ſa diſpoſitione, ſiue expreſ ſione verbi maioratus, induci poſ ſe in omnibus prædictis caſibus, & in cæteris commemoratis ſuprà, ex dicto §. primo, cum ſequentibus, ex coniecturis maioratus probatum eſt; conſequens videtur, vt fauorabiles potiùs, quam odioſi diiudicari debeant. Quod tamen capit. ſequent. inferiùs latiùs explicabitur. Et hactenus de his, quæ ad diſceptationem huius §. attinent: ex qua quidem apparet, tertiam opinionem, ſiue diſtinctionem Interpretum communem veriorem eſ ſe, quam & apud Pragmaticos obtinuiſ ſe, & in hoc Regio Granatenſi Prætorio aliquando ſeruatam vidimus. §. XII. Ex clauſula de gradu in gradum, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, fideicommiſ ſis, & aliis diſpoſitionibus; & de quibus teſtatorem ſenſiſ ſe, præ ſumendum ſit. Teſtator, ſi factis aliquibus vocationibus dixerit, ſe velle, quod bona ſua, in deſcendentes, vel in conſanguineos ſuos deueniant de gradu in gradum, & alienationem eorundem expreſsè prohibuerit, vel etiam id omiſerit, vtrum maioratus, tacitè inſtituti coniectura deduci valeat iuridicè; tametſi teſtator, ſe maioratum facere non expreſ ſerit. Petri Surdi obſeruationes nonnullæ in hac materia, an Hiſpanorum primogeniis (attenta eorum natura & fine) applicari iuridicè valeant, nécne, & de ſententia, atque iudicio Authoris in propoſito. Et Vide Ioſephum de Seſe deciſ. 311. numero 79. & 80. SVMMARIVM. -  1 Teſtator, ſi nonnullis ſubſtitutionibus, aut vocationibus, inter eos qui ex ſua familia procedunt, factis, quod bona vadant de gradu in gradum dixerit, vtrùm maioratus perpetui coniectura deducatur, tametfi ſpecificè id non expreſ ſerit. Et de interpretatione, atque declaratione clau ſulæ prædictæ, de gradu in gradum, numer. ſequent. -  2 Gradatim, aut de gradu in gradum, nihil aliud eſ ſe dicere, quàm de vno in alium. Quia gradus dicitur, quando de proximo in proximum, & ſic de vno in alium fit tranſitus; & num. 5. -  3 Gradus definitio proponitur. -  4 Verbum, gradatim, quid ſignificet in l. final. C. de verbor. ſignific. -  5 Ioann. Petri Fontanellæ, ad explicationem clauſulæ de gradu in gradum, annotationes quædam referuntur. -  6 De gradu in gradum clauſulæ prædictæ virtus, vis, & effectus, ex ſententia Petri Surdi. Et de obſeruatione quadam eiuſdem in propoſito. Et vide infrà n. 8. -  7 De gradu in gradum clauſula dicta quemadmodum accipi debeat, iuxta obſeruationes Domini Martæ. -  8 Petri Surdi obſeruatio alia, eáque notabilis, in medium profertur. -  9 Quæ ſtionis propoſitæ ſuprà, num. 1. reſolutio traditur, & comprobatur numer. ſequenti & vide num. 13. -  10 Gradus, & generatio, pro eodem accipi, & pone ſolent. -  11 Petri Surdi obſeruatio illa, ſeu diſtinctio, de quæ ſuprà, n. 8. Vtrùm in Hiſpanorum primogeniis obtinere, atque procedere poſsit. -  12 Fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum cen ſeri inductum per clauſulam de gradu in gradum. Quemadmodum inducitur, quando dicitur quod hæ reditas vadat de hærede in hæredem. De antiquiore in antiquiorem. De maſculo in maſculum. Vel ſimpliciter, de vno in alium. Vel in infinitum. -  13 Et ibidem, Tiberij Deciani duobus in locis placita commemorantur. -  14 Clauſula de gradu in gradum operatur, vt ſuccedatur ordine ſucceſ ſiuo, & in perpetuum, quando ex mente testatoris ita colligitur. -  15 De gradu in gradum, aut ſeruata gradus præ rogatiua, vel gradatim vt ſuccedatur, cum cauetur, an repræ ſentatio admittatur. EX clauſula etiam de gradu in gradum, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, fideicommiſ ſis, & aliis diſpo ſitionibus, & de quibus teſtatorem, diſponentémve ſenſiſ ſe, præ ſumendum ſit; ambigi, & dubitari ſolet; & huic tractatui, his etiam, quæ §§. præcedentibus tradita ſunt, adeò conuenit, vt prætermitti nullo pacto valeat; idque, vel eo magis, quod Ludouicus Molina, Pelaez à Mieres, & alij huius Regni Interpretes, clauſulæ prædictæ ſpecificam mentionem non fecerint eiſdem §§. præ cedẽtibus ; cum tamẽ huiuſce rei reſolutio non mo[*] diçe vtilitatis eſ ſe poſ ſit, propter diuerſas teſtatorũ diſpoſitiones, qui diuerſimodè diſponere ſolent; & aliquando contingat, teſtatorem, qui filios, aut de ſcendentes habet, aut etiam qui eis caret, nõnullis ſubſtitutionibus, inter eos, qui ex ſua familia pro cedent, factis, alienandi prohibitionem adiicere, vel etiam omittere, & addere, quod ita bona vadant de gradu in gradum, aut gradatim; & tamen licet maioratum inſtituere intenderet, id tamẽ ſpecificè, & expreſsè non declarauerit, & tunc dubitatur, an ex his verbis, poſt aliquorum vocationes prolatis, maioratus perpetuò inſtituendi coniectura deduci valeat iuridicè. Et vt diſtincta, & breuis reſolutio habeatur, in[*] primis præmitto, nihil aliud eſ ſe dicere, gradatim, aut de gradu in gradũ , quã de vno in aliũ , quia gradus dicitur, quando de proximo in proximum, & ſic de vno in alium fit tranſitus, vel aſcendentis, vel deſcendentis, l. Iuriſconſultus, §. gradus, ff. de gradibus, Othomannus, de regulis iuris, verba, gradus: Tiberius Decianus in conſ. 31. n. 110. volum. 1. Sic ſanè, gradus eſt habitudo, ſeu menſura diſtantium per[*] ſonarum, qua cognoſcitur, quota conſanguinitatis diſtantia aliqui conſanguinei coniungantur, & ſunt gradus ad ſimilitudinem ſcalæ, per quos à proximo in proximum tendimus, ſurſum aſcenſuri, aut deorſum deſcenſuri, vt d. l. Iuriſconſultus, §. gradus atque ex Franciſco Connano, Petro Gregorio, & aliis, tradidit Anton. Pichard, ad titul. In ſtit. de gradibus cognationum, ex n. 6. vſque ad n. 17. fol. 1398. vbi materiæ graduum explicationem aſ ſumpſit, & prædictam definitionem adduxit. Pat. etiam Thomas Sanchez, tom. 2. de ſponſalibus. lib. 7. de impedimentis, diſp. 50. n. 2. ſuperior etiam obſeruatio, quod idem ſit dicere gradatim, aut de gradu in gradum, quod de vno in vnum, deducitur ex l. fin. C. de[*] verbor. ſignific. vbi textus ille vtitur verbo, gradatim, quod idem eſt, ac de gradu in gradum debere perueuire bona, familiæ relicta, de vno ſcilicet proximiore in alium. Sic Decianus, in conſ. 23. n. 4. lib. 4. interpretatus eſt verbum, gradatim, id eſt, proximiorem, ſecundo ordinem ſucceſ ſionis ab inte ſtato. Petrus autem Fontanella, qui ſpecificè magis[*] de proprietate verbi, aut clauſulæ, de gradu in gradum, egit, de pactis nuptial. tom. 1. clauſula 4. Gloſ ſa 9. part. 3. ex n. 1. vſque ad n. 12. fol. 95. in ea opinione fuit, vt exiſtimaret, clauſulam hanc, de gradu in gradum, idem importare, ac ſi dictum fuiſ ſet, de maiore in maiorem ſucceſ ſiuè, atque ira Senatum illum definiſ ſe; quia conſtabat ex communi vſu loquendi in villa, & termino, vnde donator ille erat oriundus, verba illa, id importare. Quod ſi communis vſus loquendi eius loci, in quo diſpoſitio facta eſt, non exter, aut non probetur, clauſulam prędictam, de gradu in gradum, interpretatum fuiſ ſe Senatum illum, vt ſcilicet teſtator cenſeatur voluiſ ſe vocare, nedum filios primi gradus, ſed & vlterioris, prioribus non exiſtentibus; atque ita omnes filios ad hæreditatem admittere, nulla facta inter maiorem & minorem, nec inter maſculum & fœminam, differentia. Et hactenus Fontanella, qui in initio eius quæ ſtionis caſum propoſuit, cùm per contractum, ſiue actum inter viuos, aliquis ad ſua bona vocauit filium, & filios eius, ex eo procreandos, de gradu in gradum; & tunc dubitandi rationem excitauit: ſtatim tamen, ceſ ſante, aut non probato communi vſu loquendi, Senatus eiuſdem, pro interpretatione d. clauſulæ, definitionem adduxit: ſed quod attinet ad Hiſpanorum primogenia, & dubium, quod propoſui ſuprà, nihil expreſ ſit; nec Senatum eundem definiſ ſe, recenſuit. Sed & Petrus Surdus, in conſil. 554. ex num. 39.[*] lib. 4. vbi ſpecificè de vi, & virtute d. clauſulæ, de gradu in gradum, ſermonem inſtituit, ſecurè ſcripſit, quod ſi poſt nonnullos ſpecificè vocatos, ſiue præcedentes aliquas ſpecificas vocationes, adiicitur verbum hoc, de gradu in gradum, fideicom missum vltra non extenditur ad alias perſonas, quam ſpecificè expreſ ſas; & ſic verbum ipſum operari duntaxat inter ſpecificè vocatos, vt vnus poſt actum ſuccedat, & dict. n. 39. in hunc modum ſcripſit: Minus turbare debent illa verba de gradu in gradum, quia vt dixi reſtringi debent ad caſus ſupra expreſ ſos, ita ſcilicet, vt omnes deſcendentes in caſibus prædictis, in quibus vocati de gradu in gradum, non autem vt extra illos caſus cenſeantur vocati; ita Ruin. d. conſil. 102. num. 11. & ſequent. vbi dicit de liberis in liberos: Craueta conſil. 385. num. 10. vbi de clauſula, perueniat ſemper de vno ad alterum, dicit, quod non inculcatur nona ſubſtitutio, ſed præcedentes declarantur: Menoch. conſ. 328. num. 29. vbi loquitur in fortioribus terminis, quando ſubſtituti ſunt deſcendentes ma ſculi ſucceſsiuè de vno ad alium, & tamen vult, quod restringitur ea clauſula ſecundam anteriores ſubſtitutiones, & erit ſenſus, quod in caſibus quibus ſuprà filij & deſcendentes ſunt vocati, intelligi debent vocati de gradu in gradum, non omnes ſimul, & id comprobatur ex adiectis verbis ſeruata continua prærogatiua proximitatis, id eſt, quod veniant de gradu in gradum, prout quiſque caſu fideicommiſ ſi ſupradicto eueniente reperietur, & erit proximior. Hactenus Pet. Surd. qui antea num. 38. ſic ſcri[*] pſerat: Et hoc modo intelligendo non. obſtant verba illa, perpetuò vocentur, quia referendo ad præcedentes ſubſtitutiones, intelliguntur, quod deſcendentes in ca ſibus ſupra expreſsis vocentur, & intelligantur perpetuò vocati, non autem in aliis caſibus; ita declarat Ruinus in conſ. 102. num. 11. & 12. Volum. 1. vbi loquitur de verbo, infinitum, iuncto alij clauſulæ, de liberis in liberos; qui caſus eſt magis dubius: ita etiam Alban. reſpondit dicto conſ. 1. num. 5. verſ. Reſpondeo aduertendum: eodem modo reſpondit Cephal. in conſ. 17. n. 9. verſ. Tertio igitur loco: ante eos Dec. d. conſ. 636. num. 12. vbi de verbo, ſemper, de quo etiam Crauet. conſ. 385. num. 10. & tunc dictio, in perpetuum, denotat ſucceſ ſiuum fideicommiſ ſum, quando ponitur in oratione diſpoſitiua, vt in caſibus citatis à Cephal. in conſ. 353. num. 78. & Riminaldus conſ. 371. num. 146. Et id[*] ipſum, quod Pet. Surd, ad literam commemorat Doctor Marta, de clauſulis, part. 3. clauſula 14. fol. 122. vbi inquit, quod hæc clauſula, de gradu in gradum, reſtringenda eſt ad caſus expreſ ſos, vt ſcilicet deſcendentes in caſibus prædictis, de gradu in gradum ſuccedant, non autem extra illos caſus vocati cenſeantur. Et refert Ruinum, qui loquitur in clauſula, de liberis in liberos: & Crauetam qui loquitur de clauſula, de vno ad alterum, & dicit, quod non inculcatur noua ſubſtitutio. Et Menoch. qui loquitur, quando ſubſtituti ſunt deſcendentes maſculi de vno in alium: & ſubiungit ipſe Marta, num. 2. quod ſi addita eſ ſet clauſula in perpetuum, vel in infinitum, illa. etiam reſtringenda eſ ſet ad ca ſus expreſ ſos, in quibus cenſentur perpetuò vocati, non autem in aliis caſibus; & citat Ruinum, Decium, Crauetam, Cephalum, & Albanum; & concludit n. 4. in hunc modum: Ergo hæc clauſula non operatur, quod fideicommiſ ſum cenſeatur repetitum de primo ſubſtituto in alterum, nec de linea vnius ſubſtituti ad alteram lineam, vt probat Menoch. ita pluries fuiſ ſe iudicatum in conſ. 433. num. 37. ſed tunc demum deſcendentes ex altera linea ſuccedunt quando prima linea extincta eſt: Corneus in conſ. 11. col. 3. & probat ex pluribus Simon de Prætis, &c. Addit Petr. Surd, dicto conſil. 454. num. 40. in hæc verba: Non eo inficias, quin verba, continuò, perpetuò, de gradu in gradum, inter eos, & ſimilia ſufficere poſ ſint ad inducendum perpetuum, & reciprocum fideicommiſ ſum: ſed dico illud tunc demum effici, quando poſita ſunt in oratione præcisè, in capitulo ſe parato, & in oratione diſpoſitiua; vt quando dicitur, quia volo bona mea perpetuò tranſire ad deſcendentes; vel, volo bona de gradu in gradum deferri ad deſcendentes; vel, volo quòd continuo ſint in deſcendentibus; vt apud Bertazol. conſil, 101. num. 30. & ſeq. at vbi oratio non eſt diſpoſitiua, & non conſtat de per ſe, ſed ſtat continuatiuè, & eſt poſita ad declarandum, vel reſtringendum præcedentia, tunc meo iudicio non eſ ſet ſani capitis, per eam, extendere voluntatem teſtatoris ad nouas ſubſtitutiones; & per hanc diſtinctionem conciliantur quæcunque poſ ſunt allegari deciſiones in contrarium. Et tandem in fine conſilij concludit, nullum extare fideicommiſ ſum in toto teſtamento, quod includat caſum, qui tunc euenit; prout latiùs ibi: & hactenus Petri Surdi placita, & reſolutiones. Deinde & ſecundo obſeruandum, atque con[*] ſtituendum erit, ad explicationem, & reſolutionem quæ ſtionis principalis propoſitæ ſupra ad initium huius §. quod ſi teſtator, factis aliquibus vocationibus, aut ſubſtitutionibus inter eos, qui ex ſua familia procedent, & alienatione bonorum prohibita, aut etiam ea forſan omiſ ſa, quando aliæ ſimul coniecturæ concurrent, rationem expreſ ſerit, quia vult bona ſua perpetuò tranſire, aut deferri in deſcendentes, vel conſanguineos ſuos, vel de gradu in gradum, ad deſcendentes, & conſanguineos, tunc quidem videtur maioratum perpetuum inter omnes procedentes ex ſua familia inſtituere, etiam ſi expreſsè non dixerit, ſe maioratum ex bonis ſuis inſtituere; verè namque iuxta ſupradicta, nihil aliud eſt dicere, gradatim, aut de gradu in gradum, quod de vno in alium, & de proximiore in proximiorem; & conſequenter ſucceſ ſionem per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia conſtituere; ex quo quidem maioratus perpetui coniectura admodum probabilis deducitur; & maximè, ſi alienationis bonorum prohibitio expreſ ſa adfuerit; aut ea etiam omiſ ſa, alia ſimul concurrant, quæ maioratus perpetuò inſtituendi voluntatem detegant apertè; iuxta ea, quæ Ludouicus Molina ſcripta reliquit, lib. 1. cap. 5. ante num. 1. & inferiùs n. 23. ex eo etiam, quod Molina ipſe adnotauit ibidem num. 39. quod verba de maiori in maiorem, de primogenito in primogenitum, & alia ſimilia inducant maioratus coniecturam, prout de aliis verbis collectiuis, ſuprà notauimus §§. præcedentibus, & multorum allegatione comprobauimus, quæ in dicta clauſula, de gradu in gradum, æqualiter militant; & notauit quoque nouiſ ſimè Stephanus Gratianus, tom. 5. cap. 836. numer. 18. fol. 93. vbi poſt alios Authores ſcripſit, æquiparari, & eundem effectum inducere clauſulas, ordine ſucceſsiuo, de vno in alium, ſeu de gradu in gradum, ſeu de vno ad alterum, ſiue ſalua gradus prærogatiua, & alias ſimiles. Præterea, quia gradus, & generatio, pro eodem[*] accipi, & poni ſolent, ſiue idem ſignificant; ſicuti ex Baldo, & aliis Authoribus notauit Simon de Prætis, in conſil. num. 88. at ſi teſtator, poſt factas aliquorum ſpecificas vocationes diceret, quod & generationi ſuæ bona relinquebat, & alienationem ſimul bonorum prohiberet, aut etiam ea omiſ ſa, alia ſimul concurrerent, aut quod in generatione bona ſua remanerent, diſponeret, videretur maioratum perpetuum inſtituere velle, atque ita id ipſum dicendum, appoſita dicta clauſula, de gradu in gradum, poſt ſpecificas aliquas vocationes, quæ præceſ ſerunt. Probatur etiam ex verbis ipſis Petri Surdi antea relatis, & eiuſdem diſtinctione, de qua ſuprà, num. 8. vbi notauit, verba, ipſa, de gradu in gradum ſufficere poſ ſe ad inducendum perpetuum, & reciprocum fideicommiſ ſum; prout etiam Bertazol. tradidit in conſ. 101. num. 31. & ſequent. & quamuis Surdus ipſe diſtinxerit, an oratio ſit diſpoſitiua, & de per ſe conſtans, vt quando dicitur, quia volo bona mea, &c. vt ſuprà recenſui; an verò nun ſit diſpoſitiua, ſed ſtet continuatiuè, vt etiam ſupra retuli: verè quidem, quando teſtator, nonnullas, eáſque ſpecificas vocationes antea fecerat, & ſimul alienationem bonorum expreſsè prohibuit; aut prohibitione omiſ ſa, aliud ſimul adiecerit, deprehendíve poſ ſit, ex quo maioratum perpetuum inſtituendi voluntas, atque intentio deduci valeat iuridicè, difficilè (vt arbitror) apud nos diſtinctio ea Petri Surdi obtinere poſ ſet, ex natura pri[*] mogeniorum, & conſuetudine, & frequentia in ſtituendorum maioratuum, & bona perpetuo vinculandi in his Regnis; etiam ſi teſtator expreſsè, atque ſpecificè non dixerit, ſe maioratum inſtituere: idque non imaginariè, aut ex capite noſtro, ſed iuxta reſolutiones eiuſdem Ludouici Molinæ, lib. 1. cap. 5. & 6. & ea, quæ §§. ipſis præcedentibus ſcripta, & adnotata reliqui: ex quibus, in ſimilibus caſibus, & verbis collectiuis appoſitis, maioratum perpetuum inſtitutum cenſeri, Molina ipſe conſtanter tuetur, & ibidem comprobaui. Idcirco, quamuis in aliis Prouinciis, & Nationibus, & in fideicommiſ ſis ordinariis diſtinctio eadem à Surdo tradita obtinere poſ ſet; apud nos tamen, ob dictam frequentiam maioratus inſtituendi, & vim dictæ clauſulæ, verbique collectiuè prolati, de gradu in gradum, aliiſque ſimul concurrentibus, admittenda non eſ ſet Surdi eadem diſtinctio. Probatur quoque intentum noſtrum ex ſenten[*] tia eorum, qui Petri Surdi diſtinctione omiſ ſa, generaliter, & indiſtinctè aſ ſeuerarunt, fideicommiſ ſum perpetuum & abſolutum cenſeri inductum per clauſulam, de gradu in gradum: quemadmodum inducitur, quando dicitur, quod hæreditas vadat de hærede in hæredem, vel de antiquiore in antiquiorem, vel de maſculo in maſculum, vel ſimpliciter de vno in alium, vel in infinitum; ſic ſanè, cum teſtator ſubſtituit ſuos deſcendentes maſculos, de gradu in gradum, vel cæteris modis nunc relatis, vel aliis ſimilibus, quod inducatur fideicommiſ ſum perpetuum & abſolutum, ex ſententia aliorum tradidit Cephalus in conſ. 523. num. 1. & tribus ſeq. vol. 4. Beroius in conſ. 41. num. 4. & in conſil. 42. num. 7. & in conſ. 83. num. 13. ſequent. Simon de Prætis lib. 3. dubitat. 3. ſolut. 10. num. 19. fol. 142. quem & alios recenſui ſuprà alio §. & in d. clauſula, de gradu in gradum, ſic etiam notaui: nunc tamen de ipſa clauſula ſermonem ſpecificè inſtituere, & ſuperiora commemorare conueniens, neceſ ſariúmque viſum fuit, quoniam aliquando ſuper clauſula ipſa altercatum, & controuerſum vidimus. Et ſuperiori reſolutioni conueniunt etiam Pariſius in conſ. 72. num. 90. volum. 4. Tiberius De[*] cianus (quem nullus refert) in conſ. 44. ſub num. 64. volum. 3. in illis verbis: Ergo neceſ ſe eſt, quod voluerit teſtator, istos vocare ex testamento de gradu in gradum, & ſecundum graduum prærogatiuam, & ſic eos ad inuicem, & reciprocè ſubſtituere; nam aliàs linea maſculina non ſemper fuiſ ſet ſucceſ ſura de gradu in gradum. Quæ ſunt ſingularia, & notabilia verba in propoſito noſtro, & pro reſolutione quæ ſtionis principalis propoſitæ ſuprà, quando ſcilicet factis aliquibus vocationibus, teſtator adiicit, quod ita bona vadant, aut deueniant inter ſuos deſcendentes, aut cõ ſanguineos de gradu in gradũ , aut etiã ſi dictionẽ , perpetuò non expreſ ſerit, ſi bonorũ alienationẽ ſpecificè prohibuerit; vel etiã ea non prohibita, ſi verbũ , perpetuò, ſemper, in infinitũ , aut aliud ſimile expreſ ſum fuerit, ex quo maioratum inſtituendi voluntas colligatur; prout etiam voluit Dec. in conſ. 44. num. 66. in fine, eodem volumine, melius in conſ. 31. num. 109. volum. 1. fol. mihi 484. vbi in hunc modum ſcripſit: Decimo con ſidere, non recedendo à primo capite, quod alienationis prohibitio facta eſt, vt poſ ſit relinqui filiis, & de ſcendentibus de vno in alium ſeruato ordine genituræ: ista enim omnia verba denotant ordinem ſucceſsiuum, & quondam tranſitum de vno in alium, quod quidem fieri non poteſt, niſi per viam fideicommiſ ſi: nam qui vult conſequens, videtur velle omne neceſ ſarium antecedens; & ita in terminis ad inducendum fideicommiſ ſum, arguit ex illis verbis, de hærede in hæredem, Dec. conſil. 38. num. 4. Et præter eum idem etiam in terminis prohibitæ alienationis voluit Soc. conſ. 57. num. 5. verſic. Sed in caſu nostro, in 3. volum. præter quos etiam facit, nam omnes fatentur, quod quando prohibita eſt alienatio, quia voluit peruenire bona ad certas perſonas gradatim, quod tunc dicitur inductum fideicommiſ ſum abſolutum, l. fin. C. de verbor. ſignificat. l. eum ita, §. in fideicommiſ ſo, de legatis ſecundo, & in l. ſi cognatis, vbi Socin. de reb. dub. & in l. qui Romæ, §. Cohæredes, de verbor. obligat, & ita etiam hanc rationem in terminis prohibitæ alienationis conſiderat Gozadin, conſ. 102. num. 8. & num. 10. verſic. Quinto: & nemo negare non poteſt, nil aliud eſ ſe dicere gradatim, quam de vno in alium: quia gradus dicitur quando de proximo io proximum, & ſic de vno in alium fit tranſitus. vel aſcenſus, aut deſcenſus: l. Iuriſconſultus, §. gradus, ff. de gradibus, ita & hic noluerunt poſ ſe alienari, niſi in deſcendentes, de vno in alium, ſeruato ordine genituræ, & ſic de primogenito in maiorem natu. Et quod quando dictum eſt, de hærede in hæredem, inductum ſit fideicommiſ ſum abſolutum, tradit etiam Pariſ. conſ. 19. num. 19. & 20. in tertio: ex hoc, quia denotat quendam ordinem ſucceſsiuum, qui ſeruari non poteſt, niſi per fideicommiſ ſum. Hactenus Tiberij Deciani verba, quæ mirè quidem propoſitum no ſtrum, & reſolutionem prædictam corroborant, & confirmant (vt vides:) cùm ergo ſubſtitutiones, aut vocationes factæ per dictam clauſulam, de gradu in gradum, in gradibus conſiſtant, conſi[*] derata prioritate gradus, & ſic proximiorum præ cedentia, vt proximus quiſque ſuo loco admittatur, prout Decianus vbique profitetur; clauſula metipſa operatur, vt ſuccedant ordine ſucceſ ſiuo in perpetuum; quoniam ex mente, aliis ſimul concurrentibus, ita colligitur, & iuxta mentem ipſam præ ſumptam ita tenendum eſt; Alciatus in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, num. 11. ff. de legatis ſecundo. Pariſius in conſilio 36. numero 12. & in con ſilio 40. numero 10. & tribus ſequentibus, volumine ſecundo. Decianus vbi ſupra, Idem in conſi. 9. n. 41. volumine 4. vbi quod dictio, gradatim, intelligitur ordine ſucceſ ſiuo in inſtitutione, & ſubſtitutione: ipſe etiam, in conſil. 24. num. 4. eodem volumine, vbi inquit, quod ſi teſtator iuſ ſit domum non alienari extra familiam, ſed ſemper remanere in deſcendentibus ſuis gradatim; intelligitur, vt tranſeat gradatim, id eſt, de proximiore in proximiorem, ſecundum ordinem ſucceſ ſionis ab inteſtato, iuxta l. vltimam, C. de verbor. ſignific. & per Decium in conſil, 1. Pariſium, in conſil. 36. numer. 13. volumine 2. Sciens, conſultoque omitto quæ ſtionem illam,[*] an adiecta clauſula prædicta, de gradu in gradum, vel ſalua gradus prærogatiua, aut quod gradatim ſuccedatur, repræ ſentatio admittatur, nécne; quam excluſam, quamplures arbitrantur ex eo, quod quando teſtator conſiderauit gradus, conſi deraſ ſe videtur, quod proximiores ſuccedant; non autem quod vnus intret in gradum alterius ex iuris interpretatione; ſicuti poſt Decium, & Pariſium, conſiderauit Decianus dicto conſilio 44. numero 65. & 66. volumine 3. & cum multis Ludouic. Caſanate in conſ. 34. numer. 15. & nouiſ ſimè cum aliis Stephanus Gratianus, tom. 5. cap. 836. numer. 19. & 20. fol. 93. omiſi inquam hæc, quoniam ex profeſ ſo explicaui diſceptationem hanc in commentariis, libro 3. cap. 19. ex num. 315. cum ſequentibus, vbi contrarium conſtanter defendi; & nunc veriſ ſimum arbitror, quicquid etiam nouiſ ſimè Robles de Salcedo contrarium intenderit, commentariis de repræ ſentatione, lib. 3. cap. 30. & antea cap. 6. §. XIII. Proximitas in maioratuum ſucceſ ſione, Hi ſpanorumque primogeniis, vtrùm reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, an primi maioratus inſtitutoris conſiderari, atque attendi debeat, eáque tam deſcendentium, quàm tranſuerſalium, eidem vltimo poſ ſeſ ſori proximiorum fauore; & de contrariis opinionibus in propoſito, diligentique omnium hucvſque Scribentium inueſtigatione, & lectura; quid etiam, ſi ad fauorem familiæ, & deſcendentium alicuius extranei, maioratus inſtitutus fuerit. Quid denique, ſi in defectum deſcendentium, aut poſt ſpeciales aliquas vocationes factas, proximiores ſibi, vel ex ſuo genere proximiores, maioratus inſtitutor ad ſucceſ ſionem inuitauerit: & de nonnullis conſiderationibus in propoſito, ad quas alij Recentiores non ita attendere ſolent; provt hic videbitur. Rurſus, quod quando teſtator aliquid di ſponit fauore familiæ, intelligitur de propria, non hæredis; quod exornatur. SVMMARIVM. -  1 In maioratuum ſucceſ ſione, vtrùm proximitas re ſpectu inſtitutoris, an vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris conſideranda ſit; & per totum §. Vbi ingenti ſtudio, & diligentia, infiniti, iuris vtriuſque Interpretes commemorantur, atque aggregantur, qui huiuſce diſceptationis explicationem, ex propoſito aſ ſumunt. -  2 Proximitas in deſcendentibus vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, vel ab ipſo vltimo poſ ſeſ ſore, ex communi omnium placito, & abſque vlla contradictione conſideranda erit. Quod exornatur. -  3 Vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris proximitas conſideranda non eſt, ſi eidem proximior, ex familia, aut parentela primi maioratus institutoris non procedat. -  4 In maioratus ſucceſsione, qui ad fauorem familiæ, & deſcendentium alicuius extranei inſti tutus ſit, proximitas quemadmodum conſiderari debeat. -  5 Proximitas in maioratum ſucceſsione, quemadmodum conſideranda ſit, an primi inſtitutoris, an vltimi poſ ſeſ ſoris reſpectu, ex voluntate diſ ponentis expreſ ſa, atque etiam tacita, ex legitimis tamen coniecturis deducta; diiudicandum, & definiendum eſ ſe; provt hic adnotatur, atque exornatur. Poteſt namque inſtitutor, proximiores ſibi ad ſucceſsionem inuitare, aut etiam eos, qui vltimo poſ ſeſ ſori, proximiori gradu attingant. -  6 Proximitas inter tranſuerſales vltimi poſ ſeſ ſoris, vtrùm ab ipſo, an à primo inſtitutore conſideranda ſit. Difficillimus equidem articulus, & admodum controuerſus, & qui Regia declaratione indigeret. -  7 Vnius enim, & alterius opinionis Authores eundem textum, ſcilicet in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. delegatis 2. pro vna, & altera opinione ponderarunt, provt hic adnotatur. -  8 Apud nos tamen receptam communiter opinionem illam, quæ reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, proximitatem inſpiciendam probauit. Quam communis, atque totius Hiſpaniæ, obſeruatio, huc vſque probauit. -  9 Maioratus inſtitutor, ſi in defectum deſcendentium, aut poſt ſpeciales aliquas vocationes factas, proximiores, aut ſibi proximiorem, vel ex genere, aut agnatione, vel familia ſua proximiorem vocauerit; an, & qualiter proximitas conſideranda ſit. Et de opinione crebriùs in terminis iuris communis recepta. Et quæ apud nos verior videri debeat. Et de conſiderationibus nonnullis Authoris. Vbi & Tiberij Deciani locus ſpecificus in propo ſito expenditur. Et Franciſci Viuij obſeruationes nonnulla multùm ad propoſitum inducuntur. -  10 Familiæ fauore, quando teſtator aliquid diſponit, intelligitur de propria, & non hæredis. AD linearum quoque tractatum, & ex[*] plicationem eorum, quæ §§. præcedentibus attigimus, pertinet explanatio, atque reſolutio alterius quæ ſtionis, quæ licet vulgatiſ ſima ſit, & per manus circunferatur quotidie; hoc tamen ipſo tractatu prætermitti nullo pacto poteſt, vtpote, cum coniecturalis adeò, & præ ſumpta ſit, & dubitari frequenter ſoleat, an proximitas inter diuerſas lineas conſideretur, ſicuti dubitauit, atque explicauit Marius Giurba, ad conſuet. Senat. Meſ ſanen. cap. 11. gloſ ſa 6. parte prima, numer. 18. fol. 666. Dum ergo aſ ſiduè inquiritur, & in vſu forenſi controuertitur, vtrum proximitas, in maioratuum ſucceſ ſione, reſpectu inſtituroris, an vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris conſideranda ſit, admoneo lectorem, me quidem ingenti ſtudio, & diligentia, infinitos fere iuris vtriuſque Interpretes euoluiſ ſe, atque in vnum aggregaſ ſe, qui huiuſce diſceptationis explanationem ex propoſito aſ ſumunt; & omiſ ſis ordinariis, atque aliis multis antiquis, qui ab eiſdem nunc referendis commemorantur, ſequentes erunt ordine enumerandi, atque prælegendi.   Rolandus à Valle, poſt Socinum vtrumque, multis in locis, in conſ. 100. lib. 1. & in conſ. 38. lib. 4. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 687. numero 68. lib. 6.   Tiberius Decianus, in conſ. 9. numer. 19. lib. 2. & in conſ. 21. numer. 6. & in conſ. 25. lib. 3.   Idem Decianus, longa ſerie, & eruditè admodum, atque vnius, & alterius partis fundamentis adductis, in conſ. 100. eod. lib. 3. vbi vide omnino. Laderchius Imolenſis, in conſ. 45. per totum. Ioannes Cephalus in conſ. 46. ex num. 20. lib. 1. & in conſilio 313. & 416. lib. 3. & in conſilio 489. ex numer. 67. & in conſilio 493. ex numer. 1. lib. 4. & in conſ. 600. lib. 5.   Didac. Couarru. Praticar. cap. 38. vbi eruditè agit, atque ex profeſ ſo.   Marçarius in conſ. 2. & de fideicommiſ ſ. quæ ſt. 35.   Porcius Imolenſis, in conſ. 55. libro primo, & in conſ. 122. ex numer. primo.   Franciſc. Burſat. in conſ. 157. numer. 13. & in conſ. 170. numer 23. lib. 2. & in conſ. 61. ex numero 18. & in conſ. primo, numer. 14. lib. 1.   Iacob Menoch. in conſ. 124. lib. 2. & in conſilio 904. ex num. 30. lib. 10.   Anton. Theſaur. deciſ. 64. & 65.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 12. ex numer. 30. cum ſeqq.   Zanchus in l. hæredes mei, §. cum ita, par. 9. Ex numero 3.   Anton. Galeat. Maluaſia in conſ. 31. vbi vide.   Ioannes Botta, in conſ. 7. numer. 11. & ſequent.   Antonius Gabriel, commun, concluſ. lib. 4. titulo de fideicommiſ ſis, concluſione 3.   Petr. Surdus, deciſione 66. & in conſil. 120. libro primo, & in conſ. 241. num. 10. & 47. & 48. lib. 2. & in conſ. 370. num. 10. lib. 3.   Petrus de Peralta, in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, numer. 24. vbi vide.   D. Franciſcus Sarmientus, in eodem §. num. 12.   Burgos de Paz, in conſilio 39. num. 51.   Ludouicus Molina, libro primo, cap. 6. numero 46. & cap. 3. numer. 15. lib. 3. cap. 9. per totum, vbi eruditè, vt adſolet; & relatis ſententiis contrariis, earumque rationibus, ſeu fundamentis, ponderatis; vbi vide omninò.   Ferd. Vazquez de Menchaca, de ſucceſsion. creation. §. 26. numer. 11. & §. 27. num. 4.   Bonifacius Rogerius, in conſilio 43. lib. 1.   Franciſcus Viuius, commun. opinione 848.   Anton. Gama deciſione 7. & deciſione 206. numer. 23. & deciſione 364. num. 10.   Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit, ad d. deci ſion. 7. vbi vide, & ad deciſione 206. numer. 23. fol. 7. p. 2.   A. Humada, in l. 9. titulo primo, parte 2. gloſ ſa ſecunda, numer. 1. & in l. ſecunda, titulo 15. partita ſecunda, gloſ ſa 18. numer. 4.   Emanuel Suarez, receptarum ſententiar. verbo, proximitas.   Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. parte, quæ ſt. 8.   Ioann. Matiençus, in l. 8. titulo 11. lib. 5. gloſ ſa 3.   Cald. Pereira, de nominat, emphyteut. quæ ſt. 24. numer. 90. & receptar. ſententiar. lib. 1. quæ ſtione 19. numer. 16. & ſequent. & in conſ. 5. ex numer. 37. & in conſ. 27. num. 2.   And. Fachineus, lib. 4. cap. 85.   Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. numer. 2. & 64. & 73.   Alexand. Trentacinquius, de ſubſtitution. 4. par. cap. 12. per totum.   Ioannes Franciſcus à Ponte, in conſ. 4. num. 67.   Silueſt. Aldobrandin. in conſ. 31. num. 26. lib. 1.   Ioannes Monteſperello, in conſ. 125. ex num. 8. cum ſeq.   Iulius Clarus, §. teſtamentum, quæ ſtione 76.   Michael Graſ ſus, § fideicommiſ ſum, quæ ſt. 18.   Simon de Prætis, lib. 3. interpretatione 3. dubi tatione 4. ſolutione 3. ex numero 33. cum ſeq.   Aluar. Valaſc, de iure emphyt. quæ ſt. 50. numer. 34. & conſultat. 121. num. 7. & trib. ſeq.   Tellus Fernandez, in l. 27. Tauri, num. 7.   Peregrinus, de fideicommiſsis, articulo 20. & in conſilio 50. lib. 1. & deciſione 132. num. 2.   Velazq. Auend. in l. 40. Tauri, gloſ. 20. ex numero 17.   D. Spino, in ſpeculo, gloſ ſa 19. de maioratu, numer. 58.   Ioſeph. de Ruſticis, in conſ. 2. numer. 102. & multis ſeqq.   Idem ad l. cum auus, lib. 2. cap. 10. num. 30. & 31.   Ludou. Ponte, de gradibus ſucceſsion. cap. 23. numero 37.   Alexand. Raudenſis, in appendice poſt tractatum de analogis, prima parte, ex numero 3. vſque ad numerum 67. & numer. 118.   Idem Raudenſis, in conſil. 14. Num. 14. cum multis ſeq, & variar. lib. 1. cap. 40. ex num. 20.   Sfortia Oddi, in conſ. 39. ex num. 29. & de fideicommiſ ſis per prohibit, alienat, fol. 57.   Ioſeph. de Seſe, deciſione 310. num. 3. & deciſione 308. & deciſione 264. num. 56. & 57.   Nicolaus Intrigliol. de ſubſtitut. centuria 3. cap. 78. numer. 10.   Mantua in conſ. 258. per totum.   Caballus, in conſil. 60. ex num. 6.   Magonius deciſ. Lucenſi 83. num. 16. & ſeq.   Rota Romana, deciſione 72. parte prima, & deciſione 22. numer. 3. libro 3. Parte 3.   Oſaſcus in conſ. 71. num. 16.   And. Gaill, lib. 2. obſeruatione 149.   Anton. Faber, de errorib. pragmatic, decade 54. errore 7.   Anton. Pichardus, in d. l. cum ita §. in fideicommiſ ſo, cap. 20. fol. 171.   Ioann, à Rojas, in Epitome ſucceſ ſion. cap. 32. numero 14.   Angel. Matheacius, de via, & ratione iur. lib. 2. cap. 20. de fideicommiſsis, lib. 2. cap. 15.   Ceuallos, quæ ſtione 398.   Pat. Ludou. Molina, tomo 3. diſputatione 628.   Aguirre, in apologia, prima parte, num. 65.   Roſentalis, de feudis, cap. 7. concluſ. 57. num. 10. & 11.   Nicolaus Garçia, de beneficiis, tom. 2. cap. 15. numero 19. fol. 83.   Brunus in conſilio 151. num. 14. & ſeq. lib. 2.   Valençuela Velazquez in conſ. 97. numer. 17. & num. 213. & 214.   Gabriel. Pereira, deciſ. Portugaliæ 5. ex numer. 4. & ſeq.   And. Molfeſius, ad conſuetud. Senat. Neapolit. 4. p. quæ ſt. 56. fol. 162. & in conſil. 50. vbi vide.   Cæ ſar Barzius, deciſ. 11. per totam.   Camillus de Medicis, in conſilio 2. numero 29. & ſequent, & numer. 43. & ſequent.   Iacob. Cancerius, variarum reſolution. tomo 1. cap. 1. num. 59. & tomo 2. cap. 21. de tranſmiſsionibus, ex num. 322.   Iacobus Gallus, in conſ. 20. num. 7. & num. 9. & 35.   Ioann. Anton. Bellon. in conſ. 2. numer. 68. & ſequent. & in conſ. 11. numer. 35. & 46. & in conſ. 17. ex num. 33. & in conſ. 61. num. 8.   Franciſc. Molinus, de ritu nup. & pact. matrimonial. lib. 3. quæ ſt. 24. ex num. 332. fol. 222.   Stephanus Gratianus, tomo ſecundo, cap. 285. numero 21. & 22. & cap. 456. ex numer. 32. & cap. 493. ex numero 13. cum ſeqq. & cap. 645. numero 11. cum ſeqq.   D. Marta, in ſumma ſucceſ ſion. legal. prima parte, quæ ſtione 12. articulo primo, folio 200. & parte tertia, quæ ſtione, prima, articulo ſecundo, ex numer. 42. fol. 818.   Franciſcus Aluarez de Ribera, de ſucceſ ſione Regni Portugaliæ, folio 8. litera H. numer. 23.   D. Chriſtophorus de Paz, de tenuta, cap. 39. numero 8. & cap. 85. numer. 63. & 64.   Farinacius, nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, deciſione 116. numero 8. prima parte, tomi primi, & deciſione 627. ſecunda parte, tomi ſecundi, & deciſione 681. eadem parte.   Ioann. Gutierr. practicar. lib. 3. quæ ſt. 66. num. 7. & 8.   Proſper Paſetus, in conſ. 41. num. 5. & in conſ. 92. num. 18.   Borgninus Caualcanus, deciſione 17. num. 5. & 73. par. 3.   Nouiſ ſimè omnium Franciſcus Souſa ad l. fœminæ. ff. de regul. iur. ex num. 54. cum ſeqq.   Gerard. Maynardus deciſ. Toloſ. 52. ex numer. 1. lib. 5.   D. Perez de Lara, de anniuerſarijs, lib. 2. cap. 2. numero 7.   Melchior Phæbus, deciſione 44. num. 5. & 6.   Ioann. Vincent. Hondedeus, in conſ. 70. num. 2. atque ex num. 44. lib. 1. Et ego metipſe in commentariis, lib. 3. cap. 15. numer. 51. & latiùs cap. 19. num. 138. & ſequent, & ſuprà hoc eodem tractatu cap. 91. num. 74. nonnulla tradidi in propoſito, ſed non ita ex profeſ ſo, provt hoc §. agendum duxi. Ij autem omnes, ſuperius præcitati Authores,[*] vnanimiter, atque ſpecificè tradiderunt, ſiue aperte præ ſentiunt, quæ ſtionem hanc indubitabilem eſ ſe, ſiue abſque vlla difficultate procedere, reſ pectu deſcendentium vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus; cum eadem ratione, qua maioratus inſtitutor præ tulit in eius ſucceſ ſione vltimum maioratus poſ ſeſ ſorem, eadem etiam cenſendus ſit, eius deſcendentem prætuliſ ſe; ſicuti apertiſ ſimè probatur ex l. cum auus, ff. de condition. & demonſtration. ex l. cum acutiſsimi, C. de fideicommiſsis, & apertius redditur ex communi regula, quam in maioratus ſucceſ ſione tradidimus ſuprà, capit. 93. quod quoties maioratus ſucceſ ſio in vnam lineam ingreſ ſa eſt, de illa ad alias non debet, fieri tranſitus, donec aliquis ex ea linea ſuperſit. Item quod linea recta ſemper continuanda eſt in maioratuum ſucceſ ſione. Cùm igitur ſucceſ ſio maioratus ad vltimum eius ſucceſ ſionem deuenerit, deſcendentes eius, omnibus aliis præferri debent, tametſi maioratus inſtitutori proximiores non ſint: ita ſane obseruarunt veriſ ſimè Didacus Couarruuias, practicarum, capit. 38. numer. 1. verſic. Secunda concluſio, qui licet crediderit, proximitatem reſpectu maioratus inſtitutoris conſiderandam eſ ſe; in caſu tamen, quo vltimi poſ ſeſ ſoris deſcendentes exi ſtunt, contrariam ſententiam veriorem eſ ſe profitetur, eósque indubitanter admittit. Et ſequitur Ludouicus Molina, libro 3. cap. 9. numer. 1. Pelaez à Mieres, ſecunda parte, quæ ſtione 8. numero 1. qui eandem rationem expendit, quod ſicut teſtator prædilexit inſtitutum, ita credendum eſt, prædilexiſ ſe illius inſtituti, & cuiuslibet vltimi poſ ſeſ ſoris ſucceſ ſores, & poſteros. ex eiſdem iuribus, quæ Molina adduxit; & l. 10. titulo 4. partita 6. idem etiam ex communi omnium placito probauit Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſ. Gamæ 7. verſic. Quintus caſus, ibi: Tunc quiæ maioratus, & primogenitura à principio linea, naturaliter deſcendit ad omnes, qui ex illa lineæ deſcendunt; & ea finita, vadit ad lineam ſecundogeniti, & melius conſeruatur per lineas rectas deſcendentium, & proximiorum poſ ſeſ ſoribus, qui & ipſi ex deſcendentibus ſunt, & ex immediata linea, quam ſuperiorum tranſuerſalium, in hoc caſu ſeruanda omnino eſt, propter præ ſumptam defunctorum mentem, Socini opinio; cui omnium Prouinciarum vſus applaudit: & ita Simon de Prætis, plures allegando, fatetur, & Epiſcopus Couarruuias, & alij. Et idem tenet ipſe Flores de Mena in verſicul. Sextus caſus eſt, Et vltra eos Ruinus in conſil. 159. num. 6. cum ſequentibus, libro 2. & in conſ. 191. numer. 7. eodem libro, Alciatus in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, num. 8. ff. de legatis ſecundo, & in reſ ponſ. 480. num. 13. Cephalus in conſ. 233. numero 16. & 17. libro tertio. Menochius, qui licet con ſtanter tueatur partes proximiorum teſtatoris, in conſ. 124. libro 2. Attamen, cum extant deſcendentes vltimi poſ ſeſ ſoris, in fauorem eorum, hoc agnoſ cit eſ ſe veriſ ſimum ibi numero 54. Idem Menochius in conſil. 823. num. 25. & 26. lib. 9. Cardinalis Mantica, lib. 8. titulo 12. numer. 30. in fine, verſic. Sed hæc ſententia: Laderchius in conſil. 45. numero 12. Socinus iunior in conſilio 126. num. 21. & ſequentibus, volumine 1. Peregrinus cum aliis, deciſ. 132. num. 2. qui mouetur per textum, in cap. primo, de natura ſucceſsionis feudi. Antonius Pichardus in dicto §. in fideicommiſ ſo, num. 18. fol. 174. cap. 20. Farinacius, nouiſsimarum Rot. Roman, anni 1618. deciſione 681. num. 3. fol. 184. partis ſecundæ, tom. 2. Franciſcus à Souſa nouiſ ſimè, in repetitione l. fœminæ, numero 56. fol. 19. ff. de regulis iuris, atque ex his quidem manifeſtè deprehenditur, propoſitam quæ ſtionem, vtrùm proximitas attendatur reſpectu inſtitutoris, an vltimi poſ ſeſ ſoris, nunquam excitatam fuiſ ſe, nec vllo tempore dubitabilem, reſpectu filiorum, & deſcendentium vltimi poſ ſeſ ſoris; ij namque abſque diſputatione præferuntur ſemper cæteris, etiam inſtitutoris deſcendentibus, & proximioribus: & ratio eſt, quia in primogenij inſtitutione, ſemper cenſetur vocata linea recta primogenitorum ſucceſ ſiuè in infinitum de primogenito in primogenitum, vt aduertit Molina lib. 3. cap. 6. num. 29. itavt eo ipſo, quod vltimus poſ ſeſ ſor ſe incluſit, omnes eius deſcendentes incluſi, & prælati remaneant; & dum ſupererit aliquis ex linea illius, qui ſemel ius primogenituræ acquiſiuit, nullus qui ex alia linea procedat, admitti poſ ſit; vt idem Molina notauit dicto cap. 6. num. 29. 30. & 31. Mieres, ſecunda parte, quæ ſtione 6. num. 49. Menochius in conſ. 1082. ex num. 8. cum ſequentibus, libro 11. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæ ſtione 67. ex numer. 17. Caldas Pereira, in conſil. 15. numer. 16. 17. & 18. Valençuela Velazquez in conſil. 97. num. 9. & ego quoque notaui in commentariis libri 3. ex numero 167. Ex his apparet, pro ipſiſmet vltimi poſ ſeſ ſoris ſiliis, & deſcendentibus, tegulas prædictas lineæ rectæ primogenitorum, & incluſionis eorundem, vſque adeò vrgere, & adſtringere, vt nulla alia coniectura neceſ ſaria ſit, ſiuè aliunde coniecturas, aut præ ſumptiones, pro eiſdem deſcendentibus quærere, neceſ ſitas vlla non immineat. Sic ſanè Farinac. d. deciſ. 681. num. 4. fol. 184. quamuis dixerit, quod ſuperior reſolutio non habet difficultatem, concurrentibus coniecturis, (quas tamen concurrere, neceſ ſe non eſt, provt ego conſidero, atque ex prædictis deprehenditur) ſtatim tamen agnoſcit, quod vbi diſpoſitio continet tractum ſucceſ ſiuum, & in fauorem familiæ, aut agnationis facta eſt, nulla alia coniectura, pro eiſdem filiis, & deſcendentibus grauati requiritur, quaſi teſtator non habuerit reſpectum ad perſonas, ſed tantum ad ſanguinis ſucceſ ſionem. Et concludit, hanc eſ ſe coniecturam communiter receptam, & idem vtiliter notauit Alex. Raudenſ. in conſ. 14. num. 22. lib. 1. Ipſi quoque Authores, præcitati ſuprà, vnani[*] miter tradiderunt, diſceptationem eandem, vtrùm proximitas reſpectu inſtitutoris, an vltimi poſ ſeſ ſoris conſideranda ſit, non procedere, vbi is, qui vltimo poſ ſeſ ſori proximior eſt, ex familia primi in ſtitutoris non procedit: ipſe namque, à quocunque alio remotiori, qui ex familia primi maioratus inſtitutoris deſcendat, excludetur: id quod Ludouicus Molina, libro 3. cap. 9. numer. 2. optimo iudicio præmittit; & rationem reddit, in hæc verba. Cum enim maioratus ſucceſ ſio ad eos ſolos, qui ex familia inſtitutoris proceſ ſerint, deferenda ſit; conſtat, eum, qui ex primi inſtitutoris familia non deſcendit, non poſ ſe aliquo pacto prætendere eiuſdem maioratus ſucceſ ſionem, etſi vltimo poſ ſeſ ſori, proximiori gradu coniunctus ſit. Idque etiam veriſsimum eſt. Hactenus Ludouicus Molina, quem cæteri ſequuntur, ſicuti conſtat ex Burſato in conſil. 170. numer. 25. & libro 2. Flores Diaz de Mena, ad dict. deciſ. Gamæ 7. in verſic. Vltimus caſus: & notarunt Gama ipſe, & Co ſta, cum quibus Franciscus à Souſa, ad dict. l. fœminæ, ff. de regulis iuris, numero 57. folio 19. Antonius Pichardus in dicto §. in fideicommiſ ſo, numero decimo ſexto, Decianus in conſil. 100. numero decimo ſexto, lib. 3. Iidem tamen Authores omittunt vnum quod[*] vtile eſ ſe poteſt, & aliquando in vſu foren ſi occurrere, in maioratus inquam ſucceſ ſione, qui ad fauorem familiæ, & deſcendentium alicuius extranei inſtitutus ſit, proximitas quemadmodum conſiderari debeat. Specificè tamen, atque in terminis dubium hoc excitauit Peregrin, de fideicommiſ. artic. 20. numer. 27. folio 183. & inquit, pro reſolutione huius caſus videri textum in l. is qui cum plures, ff. de legatis tertio: atque ideo, quod non ſeruetur gradus proximitas, ſed teſtatoris affectio, quæ ad omnes æqualis eſt: & ita omnes concurrant. Vbi tamen diſpoſitio tractum ſucceſ ſiuum haberet, vel in fauorem familiæ fideicommiſ ſum relictum fuiſ ſet, aliter, & recté, atque iuridicè ipſe ſtatuit in hæc verba: Quocirca omnes admittendi videntur, conſiderata teſtatoris affectione: & ſic illum textum ad extraneos de alia cognatione traxit Socinus ibi numer. 32. & in conſilio 249. numer. 25. verſic. Tertius. Verùm Socini ſententia in fideicommiſ ſo reſtitutorio deſcenſiuo mihi non placet; vnde crederem ſucceſ ſiuo ordine deferri inter illos, iuxta ordinem præ ſcriptum à lege communi, aut municipali inter fideicommiſ ſarios nunc inſtitutos; & ſic clare ſenſit Socinus ipſe con ſilio 51. numer. 30. in 4. Ruinus conſil. 141. numero 5. in 2. Neque obſtat text. in dicta. lis qui cum plures; nam Bartol in 1. oppos. de textu in §. fratre, intelligit illum textum, quod omnes colliberti erant in gradu æquali; ex cuius verbis colligitur, in fideicommiſ ſo ordinato ad fauorem familiæ alicuius extranei quod tractum temporis importet, eos de familia ſucceſ ſiuo ordine vocari: & ſic plenius dixi in articulo 25. numero 49. reliqua autem pertinentia ad hunc tractatum explanabo in articulo proximè ſequenti. Hactenus Peregrinus, ex quo equidem vera, & notanda reſolutio deduci valet quoad primogenia, ſiuè maioratus Hiſpaniæ, vt ſcilicet proximitas con ſiderari, & attendi debeat reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, non autem primi vocati; quamuis alius eidem primo vocato proximior eſ ſet. Verè namque, rationes omnes illæ, quæ in fauorem proximioris primo maioratus inſtitutori conſiderari ſolent quando ad fauorem propriæ familiæ, maioratus inſtituitur; in his terminis, & quando maioratus ad fauorem familiæ, & deſcendentium alicuius extranei inſtitutus fuit, non vrgent. Rationes autem, ſiuè fundamenta contraria, quæ in fauorem vltimo poſ ſeſ ſori proximiorum expenduntur, concludenter admodum, hanc ipſam ſententiam confirmant. Et maximè illud, quod quoties fideicommiſ ſum, ſeu maioratus defertur familiæ, agnationi, ſeu cognationi, in eo fideicommiſ ſo ſuccedendum eſt eo ordine, quo in ſucceſ ſione abinte ſtato ſucceditur; lex final. C. de verborum ſignificatione; in ſucceſ ſione autem abinteſtato, ſemper proximitas conſideratur reſpectu vltimi morientis; ergo id ipſum dicendum erit in ſucceſ ſione maioratus, quæ ad inſtat ſucceſ ſionis ab inteſtato regulanda eſt. Præterea facit ratio illa, quod eadem affectio, ex qua motus fuit maioratus inſtitutor ad præferendum vltimum maioratus ſucceſ ſorem cæteris, videtur conſideranda ad hoc, vt ſimiliter cenſeatur aliis præferre omnes illos, qui eidem proximiores ſuerint: quæ ratio ſicut concludit in deſcendentibus vltimi maioratus ſucceſ ſoris; quando maioratus ad fauorem propriæ familiæ inſtitutus fuit, & in tranſuerſalibus ex præ ſumpta quadam voluntate teſtantis; ita & multo fortiùs concludere videtur neceſ ſariò reſpectu proximiorum vltimo poſ ſeſ ſori, non autem teſtatori, ſiue, inſtitutori, quando maioratus ad extraneorum familiæ fauorem inſtitutus ſit, ex quo teſtatoris affectio ad omnes æqualis eſt; ſicuti poſt Bartolum, Socinum, & alios, annotauit Peregrinus dicto articulo 20. numer. 27. & hoc vtile eſ ſe poterit aliquando, vt dixi, ſi proponamus, teſtatorem in fauorem alicuius extranei, & eorum, qui ex illius familia procedent maioratum inſtituiſ ſe; propter propenſiorem animum, & affectionem, quam ad eum habebat.[*] Rurſus omnes ferè ſuprà præcitati Authores pro certo ſupponunt, & nonnulli eorumdem ſpecificè tradunt, propoſitam diſceptationem, vtrum proximitas reſpectu inſtitutoris, an vltimi poſ ſeſ ſoris conſideranda ſit; procedere, & in dubium excitari, quando in dubio verſamur, nec de certa te ſtatoris, inſtitutorisve maioratus voluntate con ſtare apertè poteſt; vbi cunque namque teſtator expreſsè diſpoſuerit circa hoc, voluntas eius omnino ſeruanda erit; vade vltra propoſitum, & inanis eſ ſet diſputatio, vbi de voluntate manifeſtè con ſtaret: quod Ludouicus Molina, libro tertio, dicto cap. 9. numero 20. in fine, in ſpecie annotauit, dum dixit: Niſi teſtator aliud diſpoſuerit, tunc namque eius dispoſitio ſeruanda erit. Petrus de Peralta in dicta l. cum ita. §. in fideicommiſ ſo, numer. 23. & 24. verſic. Primus eſt fol. 376. vbi inquit, quod ſi teſtator expreſsè, vel tacitè diſponit, quod in proximitate conſideratur eius perſona; super diſpoſitione certa & cognita non poteſt formari quæ ſtio, nec dubium prædictum excitari: & idem dicendum eſ ſe, quando ſtatuerit, quod perſona hæredis, vel granati attendatur; quia controuer ſia duntaxat reducitur ad caſum dubium, & eo ipſo quod teſtator, aut inſtitutor declarauerit, cuius reſpectu proximitas regulanda ſit, ceſ ſabunt omnes coniecturæ rationes, & fundamenta. Idem etiam tenuerunt Pelaez à Mieres, ſecunda parte, dicta quæ ſtione octaua, numer, primo, ibi: Niſi aliud appareat ex verbis, & mente teſtatoris. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro tertio, quæ ſtione 66. numero 11. ad medium, ibi: Niſi teſtator. Flores Diaz de Mena, variarum, libro primo, queſtione 19. numero 28. in ver ſic. Niſi conſtet: Franciſcus à Souſa in repetitione dict. l. fœminæ, 1. p. numer. 58. fol. 19. ibi: Secundò Colligitur, hanc concluſionem procedere in dubio; ſecus vbi inſtitutor aliud diſpoſuerit, vel expreſ ſerit. Sed an ad id ſufficiant coniecturæ, an verò requiratur expreſ ſa diſpoſitio; reſpondetur, ſufficere coniecturas ſufficientes, &c. Et id ipſum, quod ſcilicet voluntas teſtantis principaliter in propoſito ſeruanda ſit, ſiuè expreſ ſa, ſiuè ex coniecturis deducta, & provt ipſe voluerit, proximitas regulanda, tenent etiam Socinus in conſilio 37. numero 5. volumine tertio. Socinus iunior in conſilio 116. numero 15. & in con ſilio 126. numero 47. volumine primo. Couarruuias, practicarum, dicto cap. trigeſimo octauo, numero tertio, verſic. Secunda concluſio. Surdus in conſilio trigeſimo primo, numero 33. & in conſilio 120. numero 5. volumine primo & in conſilio 370. numero 13. verſic. Vbi autem, volumine 3. Ioannes Antonius Bellonus in conſilio 17. numer. 33. & quatuor ſequentibus, folio 128. & 129. vbi inquit, quod licet controuerſa admodum ſit alia quæ ſtio, an in fideicommiſ ſis ſpectetur proximitas teſtatoris, vel grauati: circunſcripto tamen articulo, ſine dubio ſpectari debet proximitas grauati, quando ex coniecturis apparet, talem fuiſ ſe mentem teſtatoris. Sicut è contrario ſpectatur proximitas teſtatoris ſine dubio, quando ex coniecturis apparet, de ea teſtatorem cenſuiſ ſe; & addit verba nonnulla, ex quibus mitè comprobatur id, quod ad declarationem loci Peregrini, & inferendo ad primogenia, & maioratus Hiſpaniæ, notauit, ſuprà numero quarto in hæc itaque verba Bellonus ſcribit dicto conſilio 17. numero 35. In caſu autem noſtro adeſt huiuſmodi coniectura, quia teſtator reſpexit non ad ſuam, ſed ad grauatorum familiam, dum ita loquutus eſt, prohibens ad aliquem actum deueniri, per quem bona ipſa, ſic, vt ſupra reſpectiuè legata, & in quibus inſtituti fuerunt hæredes reſpectiuè, exirent extra familiam eorum, & eius hæredem; quæ verba ſine dubio intelliguntur de familia eorum, aut eius, qui alienauerit, & ſic grauati. Quo fit, vt ex hoc ſumatur euidens coniectura voluntatis teſtatoris volentis ſpectari proximitatem grauatorum; non propriam, vt in ſpecie tradiderunt Socinus ſenior conſilio 51. numere 30. volumine quarto. Alciatus in l. Peto 71. §. fratre, numero quinto, de legatis ſecundo. Gabriel in conſilio 107. nu mero octauo, verſic. accedit, volumine primo. Decianus conſilio 26. numere 76. verſiculo, Quintus, volumine ſecundo. Mantica, de coniecturis, libro octauo, titulo 12. numer. 31. verſicul. Et ſiquidem. Graſ ſus in §. fideicommiſ ſum, quæ ſtione 18. numero 5. verſicul. Quartus caſus. Surdus, conſilio 370. numero 11. Et hæc quidem certè, & indubitatè procedunt, vel ab dixi; cùm poſ ſit teſtator cauere, vt ab eo, vel ab hærede, proximitas reguletur; ſicuti in ſpecie notauit D. Chriſtophorus de Paz, de tenuta, ſeu remedio poſ ſeſ ſorio, cap. 85. num. 65. Præterea iidem quoque antea relati Authores[*] notarunt, diſceptationem propoſitam, & dubium excitatum, vtrum proximitas reſpectu inſtitutoris, an vltimi poſ ſeſ ſoris conſideranda ſit, in eo ſolum caſu verſari, quo vltimus poſ ſeſ ſor, abſque deſcendentibus deceſ ſit, atque de. ſucceſ ſione maioratus inter tranſuerſalem proximiorem vltimi poſ ſeſ ſoris, ex familia primi inſtitutoris procedentem; & alterum primi inſtitutoris reſpectu proximiorem, reſpectu verò vltimi poſ ſeſ ſoris, remotiorem, de maioratus ſucceſ ſione contenditur; ſicuti quæ ſtionem, & dubium in his terminis propoſuit Molina, libro tertio, dicto cap. 9. numero 3. Antonius Pichardus, in dicto §. in fideicommiſ ſo, cap. 20. numero 19. folio 174. in hæc verba: Difficultatem in eo caſu ver ſari, quando vltimus poſ ſeſ ſor liberos non reliquit & duo eiuſdem familiæ tranſuerſales contendunt; alter, quia proximior vltimo poſ ſeſsori, alter, quia proximior teſtatori, ſiue fundatori, Et hunc quidem diffi cilem eſ ſe articulum, arduum, & admodum controuerſum, & qui Regia declaratione indigeret, ferè omnes ſupra citati Authores agnouerunt: iidem[*] etiam, vnum, & eundem textum, pro vna, & altera opinione ponderant; ſiue deciſione text. in dicta l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo, excitantur; & in vtramque ſententiam, illum inducunt; vt ſpecificè aduertit, atque ponderat textum ipſum Ludouicus Molina, dicto cap. 9. numer. 6. & inferiùs numer. 12. Cùm enim Iureconſultus dixerit: Et qui ex his primo gradu procreati ſunt: ea verba ad nominatos referunt Interpretes illi, qui ad fauorem proximiorum grauati, ſiue vltimi poſ ſeſ ſoris reſponderunt: vt quemadmodum prima pars eiuſdem text. Et poſt eos omnes extinctos, qui ex nomine defuncti fuerint eo tempore, quo teſtator moreretur: non de aliis loquitur, quàm qui fuerunt ex nomine defuncti, tempore mortis inſpecto; ita quoque poſterior, non ad alios pertinere videatur, quàm qui procreati ſunt ex his, qui ex defuncti nomine fuerunt; ac proinde, qui ipſis prioribus fideicommiſ ſariis proximiores sunt, non qui teſtatori; vt non malè deducit D. Antonius Pichardus in dicto §. in fideicommiſ ſo, numer. 3. fol. 171. qui tamen pro contraria parte, & ad fauorem proximioris te ſtatori, ſiuè maioratus inſtitutori, rectè textum eundem, & ingenuè magis ponderat, atque inducit inferiùs, numer, 10. fol. 174. in hæc verba: Quibus primò fauet Modeſtinus, in hoc noſtro §. in fideicommiſ ſo, iiſdem illis ponderatis verbis: Et qui ex his primogradu procreati ſunt. Quæ, non alium ſenſum habent, quam ſi ſcriptum eſ ſet, Et ex his, qui ex nomine defuncti fuerunt eo tempore, quo moriebatur; quos paulò ante dictum eſt admitti debere ad petitionem fideicommiſ ſi, poſt extinctos omnes nominatos; illi præ ferendi ſunt, qui primo gradu procreati ſunt, relatione ſcilicet ſemper facta ad nomen, & familiam teſtatoris, & ad perſonam ipſius; non ad perſonam hæredis, aut prioris fideicommiſ ſarij, &c. Vbi eundem intellectum Pichardus proſequitur, & latiùs exornat, Rationes etiam, & fundamenta quamplurima,[*] pro vtraque parte expendi ſolent communiter, eáque ordine recenſuit Ludouicus Molina, libro tertio, dicto cap. 9. & retenta opinione, quam firmiter ſuſtinet, proximitatem inquam reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris conſiderandam eſ ſe, non autem inſtitutoris; fundamentis contrariæ partis magiſtraliter ſatisfacit, reſponſ ùmque præbet. Et eadem fundamenta in fauorem proximioris teſtatori, longa ſerie expendunt Rolandus, Menoch. & Decianus, in locis relatis ſuprà. Et Decianus ipſe ſatisfacit etiam argumentis, ſeu rationibus pro eadem parte, quod proximitas attendatur reſpectu teſtatoris. Sic etiam pro eadem parte, quod proximitas, grauantis, non grauati attenditur, nouem fundamenta congeſ ſit Petrus Surdus dicto conſilio 120. numer. octauo, per totum, fol. 579. & 580. & ibidem ponderat textum in dicto §. in fideicommiſ ſo, in verſic. Octauo id probatur. Deinde quatuor fundamentis adductis pro altera parte, quod proximitas grauati attendatur, non grauantis, ex propoſito reſpondit, & ſimul explicauit textum, in cap. primo, de natura ſucceſsionis feudi, provt etiam pleniſ ſima manu, hæc aſ ſumpſit Menochius dicto conſilio 124. vbi à principio vſque ad numerum 54. defendit eam ſententiam in fauorem proximiorum teſtatoris grauantis; & reſpondet ſigillatim omnibus fundamentis contrariæ partis. Et quidem in terminis iuris communis & quoad fideicommiſ ſa illius temporis, & quæ familiæ relinquuntur, fortiter vrgere videtur deciſio textus in dicto §. in fideicommiſ ſo; vbi dicitur, quod in fideicommiſ ſo relicto, primo loco admittuntur pri mò nominati; pò ſt verò hi, qui defuncto teſtatori erunt proximiores: atque ita datur intelligi, quod proximitas non attenditur reſpectu grauati; nam ſi ea attenderetur, non admitterentur hi, qui eſ ſent proximiores teſtatori, ſed potius proximiores nominatis, quorum erat prima cauſa ſucceſ ſionis. Multum etiam adſtringunt eadem fundamenta iſtius ſententiæ, quamuis eiſdem alij reſpondeant, & etiam in terminis ipſis iuris communis, contrariam ſententiam conſtantiſ ſimè tueantur, quod ſcilicet proximitas reſpectu grauati, & non teſtatoris conſideranda ſit. Sic ſanè pro ea opinione, quod proximitas attendi debeat reſpectu teſtatoris, non autem grauati; infinitos fere iuris Authores congeſ ſit Menochius dicto conſilio 124. num. 34. & dicto conſilio 904. num. 30. lib. 10. quibus in locis, ex ordine vnum ſupra quadraginta recenſet Authores exiſtimantes, proximitatem à teſtatore non à grauato metiendam eſ ſe. Pro contraria tamen parte, & quod proximitas reſpectu grauati, non autem teſtatoris attendatur, ſexaginta & ſeptem Authores commemorauit Franciſcus Molinus, de ritu nuptiarum, & pact, matrimonial, libro 3. quæ ſtione 24. num. 333. fol. 222. in fine, & 223. & tuta conſcientia non poſ ſe, contra hanc opinionem iudicari, firmauit Rolandus dicto conſilio 100. libro primo. Pro eadem etiam parte, quod attendatur proximitas grauati, & non grauantis, in fideicommiſ ſis, alios adduxit Farinacius nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ deci ſione 681. numero 2. parte 2. tomi 2. fol. 183. & ipſe firmiter ſuſtinuit; in terminis tamen iuris communis negari nõ poteſt, quin res ipſa maximam habeat difficultatem, vt dixi. Apud nos tamen, & in his Regnis, crebrius, & frequentius receptam vidimus Ludouici Molinæ, & ſequacium opinionem, qui reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, proximitatem conſiderandam ſcripſit. Eámque communis vſus, atque totius Hiſpaniæ obſeruatio huc vſque probauit; ſicuti annotauit ipſe Molina dicto capit. 9. numero 20. in fine, & ſequuntur omnes ferè huius Regni Interpretes, in locis relatis ſuprà, ad initium huius §. & vltra eos, quod eſt verior, & communior opinio, & expreſsè confirmatur ex l. Regia Portugaliæ, notauit Franciſcus Aluarez à Ribera, de ſucceſsione Regni Portugaliæ, numero 23. folio 8. Franciſcus à Souſa, ad dict. l. fœminæ, numero 56. & 58. Pelaez à Mieres, ſecunda parte, quæ ſtione 8. ex numero 1. Antonius Pichardus in dicto §. in fideicommiſ ſo, numero 19. folio 175. qui licet in terminis iuris communis, atque ex deciſion. text. in dicto §. in fideicommiſ ſo, aliter cenſuerit; in maioratibus tamen Hiſpaniæ Ludouici Molinæ ſententiam admiſit. Et eandem probauit Valençuela Velazquez in conſilio 97. numero 17. & 18. & numero 214. & 215. vbi pro hac ſententia ponderat legem 2. tit. 15. partita ſecunda, ibi: El mas propinquo pariente que ouieſ ſe: Gregorius Lopez, gloſ ſa magna, columna fin. verſic. Nota: & gloſ ſa verbo, en Eſpa ña, verſic. Sed pone, quod mater: & in lib. 9. titulo primo, partita ſecunda, ibi; Que ſon mas propinquos parientes a los Reyes al tiempo de ſu finamiento. Et expendit etiam Mieres dicta quæ ſtione 8. numero 3. vbi ponderat legem eam expreſsè vrgere, cùm in maioratibus Hiſpaniæ, ſicut in Regno ſuccedatur. Et fundamentis comprobauit Ludouicus Molina libro 3. dicto capit. 9. ex numero 11. cum ſequentibus. Et egomet ipſe ſequutus ſum in commentariis libri 3. capit. 25. numero 51. & capit. 19. ex numer. 138. & ſuprà hoc eodem tractatu, capit. 91. numero 74. Et nonnullis in caſibus non diſ ſentit Flores Diaz de Mena in additionibus ad deciſion. Gamæ ſeptimam; qui tamen, vbi de volun tate teſtatoris, quæ primum locum obtinet, & ſeruari debet, aliter non apparet, indiſtinctè poſ ſet in maioratibus Hiſpaniæ Ludouic. Molinæ, placita & reſolutiones probare; & maxima quidem reprehenſione, & nota dignus eſt, dum Ludouicum eundem Molinam arguit, quod periculoſas exten ſiones in materia repræ ſentationis adduxerit, quod etiam leuibus fundamentis excitatus fuerit, lib. 3. dicto cap. 9. cùm verè Molina metipſe eruditè admodum, & maximis ex fundamentis ſe habuerit, atque excitatus fuerit, ſicuti deprehendi facile poterit ex his, quæ in locis ibi relatis, ſcripta reliquit. Omiſit tamen Molina idem vnum, quod in vſu[*] forenſi aſ ſiduè occurrere poteſt, & in praxi neceſ ſarium eſt; ſi maioratus inſtitutor, in defectum deſcendentium, aut poſt ſpeciales aliquas vocationes factas, proximiores, aut ſibi proximiorem, vel ex genere, aut agnatione, vel familia ſua proximiorem vocauerit; an, & qualiter proximitas conſideranda ſit, reſpectu ſcilicet vltimi poſ ſeſ ſoris, an maioratus inſtitutoris: & quidem Pelaez à Mieres, ſecunda parte, dictæ quæ ſtione 8. numer. 2. in fin, omni diſputatione prætermiſ ſa, refert duntaxat Gam. deciſ. 206. num. 27. & deciſ. 354. num. 10. & deciſ. 7. ad hoc, quod proximitas conſideretur reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris in maioratibus Hiſpaniæ, & in fideicommiſ ſis quæ habent tractum ſucceſ ſiuum, etiam ſi dicat diſpoſitio, ſuccedat conſanguineus meus proximior. Et inferius numer. 9. ſic ſcribit: Non tamen omitto ſententiam Ripæ, in l. filius familias, §. Diui, numer. 31. ff. de legatis primo, vbi affirmat, quod ſubſtitutio facta de proximiore ſui generis, intelligitur de proximiore ipſius teſtatoris, & non heredis, aut generali, notat Tellus in l. 27. Tauri, numer. 7. quem ſequitur Rojas in Epitome ſucceſ ſion. cap. 32. numer. 4. pag. 312. Et eundem Gamam retulit Franciſcus à Souſa, ad d. l. fœminæ, ff. de regulis iur. prima parte, numer. 58. folio 19. in illis verbis: Notat poſt alios Gama, & notabile tradit exemplum, ſi inſtitutor dicat, ſuccedat proximior conſanguineus mihi, aut meus proximior conſanguineus; videtur enim tunc, vt habeatur reſpectus ad ipſum inſtituentem petius, quam ad vltimum poſ ſeſ ſorem, vt in ſpecie videtur tenere Simon de Prætis. Contrarium tamen fuit indicatum in dicto Regno, vt habetur in deciſ. 7. numero 3. ex ſubtili interpretatione, de qua ibi: quæ quidem in explicanda vera cuiuſque teſtatoris, ſeu maioratum inſtituentis diſpoſitione, plus iuſto ſubtilis videtur. Hactenus is Author, qui vt vides de ſententia Senatus illius dubitauit, eámque ſubtilem admodum iudicauit: videamus nunc, qua ratione principaliter Senatus ille Portugaliæ adduci, excitarique potuerit. Et quidem Anto. Gama, dicta deci ſione 7. in ſummario, in hunc modum ſcripſit: In ſucceſ ſione maioratus præferendus eſt proximior con ſanguineus vltimi poſ ſeſ ſoris, proximiori inſtituentis; etiam ſi inſtitutio maioratus facta ſit per hæc verba, æ omen parente mais chegado. Poſtmodum autem dict, numer. 7. in hunc modum ſcripſit: Pro noſtra itaque ſententia, & ius commune Imperatorum, & noſtrum inuictiſsimi Regis Luſitaniæ pugnat, non obſtante finali parte noſtræ nouæ legis, cùm ait, quando oprimeiro instituidor non declarat ob deſpoſ ſeer em outra maneira, per quam iunctis iam verbis relatis, meu parente mais chegado, conantur Aduocati proximioris inſtituenti maioratum, probare ipſum inſtituentem voluiſ ſe ſuum proximiorem præferre: at verò non vident, aut videre nolunt, quod verbis claris, & expreſ ſis, id non declarat instituens, vt lex requirit: declaratione autem non facta, credendum eſt, testatorem voluiſ ſe ſe cum iure communi conformare, argumento notabili in l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellianum. Neque oberit verbum, meu parente mais chegado, quia, verbum, meus, intelligi poteſt ad excluſionem conſanguineorum cuiuſlibet poſ ſeſ ſoris, ſi nullam habeant cum testatore conſanguinitatem; ſicque voluit, vt ſuccederet ſemper is qui de ſuo genere, ac conſanguinitate eſ ſet: & verbum, mais chegado, intelligatur ſecundum ius nostrum, vltimo poſ ſeſ ſori, eſt denique fatendum, quod in verbis prædictis clarè, ac distinctè, non legimus, testatorem excluſiſ ſe proximiorem vltimo poſ ſeſ ſori, & proximiorem in gradu ſibi ipſi admiſiſ ſe, vt poſ ſimus dicere legi nouæ locum fore. Hactenus Anton. Gama; cuius tamen Additionator ibidem ver ſic. Sextus caſus eſt, folio 12. inquit, quod ſi teſtator in terminis caſus quarti & quinti, quos antea adduxerat, poſt ſpeciales vocationes vocauit ſuum proximiorem conſanguineum, tunc in caſu quarto abſque dubio ſemper ſuccedet proximior teſtatori, finitis primis vocationibus, ſalua diſpoſitione, l. cum auus, ff. de condition. & demonſtration. in deſcendentibus à teſtatore, & primo nominatis ſimul, non in aliis. Et in caſu quinto, finitis lineis primorum vocatorum, poſt quos vocatus eſt ſuus conſanguineus proximior in primo ſucceſ ſore, vt proximiore, quia ipſe nullam aliam lineam continuat, nec ingreditur, ſed caput lineæ eſt, conſiderabitur proximitas reſpectu teſtantis; poſt verò eius deſcendentes in primogeniis, lineis rectis ſuccedent; non in fideicommiſ ſis; nec aliam interpretationem patiuntur verba, ſuus, meus, & ſimilia. Et inquit Additionator ipſe, quod hæc eſt communis opinio, & concludit, vt vides, quod poſt ſpeciales vocationes, ſi facta ſit vocatio proximioris conſanguinei, & ſimus in tranſuerſalibus vltimi poſ ſeſ ſoris, non autem in deſcendentibus eiuſdem, tunc quidem ſuccedet proximior inſtitutori, non autem vltimo maioratus poſ ſeſ ſori, atque ita tenet contrarium eius, quod in Senatu Portugaliæ definitum profitetur Anton. Gama; vltra quem, & cæteros ſuprà relatos, animaduerto, id ipſum ſtatuiſ ſe, quando vltimus poſ ſeſ ſor abſque filiis, & deſcendentibus deceſ ſit, quod ſcilicet ſuccedat proximior teſtatori, ſiue maioratus inſtitutori, non autem vltimo poſ ſeſ ſori, ſi ipſe in deſectum aliquorum, vel poſt factas aliquas vocationes, ſibi proximiorem, aut generis ſui proximiorem vocauerit, vt putà ſi dixerit, ſuccedat mibi proximior, aut Hiſpano ſermone, el mas propinquo de mi, Mantuan. ſcilicet in conſ. 258. ex numer. 2. vſque ad fin. conſ. vbi vide omnino. Matthe. Laymannum, in defenſione cauſ æ Onoldinæ, numero 114. Simonem de Prætis libro 3. interpretatione 3. dubitatione 4. ſolutione 3. num. 34. folio 230. Angel. Mattheatium, de via, & ratione iuris, lib. 2. cap. 21. num. 6. & 7. Roland. in conſil. 70. numer. 73. & 78. vol. 3. Ruin. in conſ. 96. num. 16. lib. 2. Theſaurum deciſ. 64. num. 6. col. fin. Cephal. in conſ. 333. num. 8. & per totum. Decian. in conſil. 26. num. 75. vol. 2. Petram, de fideicommiſsis, quæ ſt. 11. numer. 78. Peregrinum, de fideicommiſ ſis, articulo 20. numero 9. vbi quod proximitas reſpectu teſtatoris, aut diſponentis conſideratur, quando teſtator vſus fuit verbis relatiuis ad ſui perſonam. Idem Peregrinus in con ſilio 30. numero 26. volum. 3. vbi etiam ſcripſit, intuendam eſ ſe proximitatem teſtatoris, ſi ex diſ poſitis in teſtamento appareat, teſtatorem ipſum contemplaſ ſe proximitatem reſpectu ſui. Idem Pcregri. in conſ. 42. numer. 11. vol. 5. Alexand, Raudenſis variar, lib. 1. cap. 40. numer. 20. & 22. Ludou. Ponte, de gradibus ſucceſ ſion. cap. 23. numer. 37. Rot. diuerſor. libro 3. p. 3. deciſ. 22. numer. 3. verſic. Quia conſtabat, fol. 113. Michaël Graſ ſus §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 18. numer. 3. vbi poſt Bartol. Ripam Loazes, Fabian. Acaromb. Iaſon. Rubeum, & Decianum, quod attenditur proximitas teſtatoris, non autem grauati, quando teſtator expreſsè vocauit proximiores ſuos, etiam ſi non ſit dictum meis. Ioann. Anton. Bellonas, in conſilio 11. numer. 45. & 46. vbi quod in maioratibus, proximitas conſiderari debet reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris. Et tamen limitat in conſil. 17. numer. 37. quando ex adiectione, meus, aut ſuus, aliter appareret. Petr. Surdus in conſ. 120. num. 8. in fine, Verſic. Nonò, res, vbi quod proximitas teſtatoris conſideranda eſt, quando teſtator cauit, quod bona ſua remaneant in proximioribus agnatis de agnatione ſua, provt latiùs ibi comprobat. Cogita tamen, vtrum forſan tentari poſ ſit, in his Regnis, & apud nos, cùm ex dicta l. 2. titulo 15. partita 2. atque ex d. l. 9. titulo 1. partita 2. proximitas ſemper conſideranda ſit reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, non autem inſtitutoris eiuſ dem, provt eas leges ponderauit Mieres, ſecunda parte, dicta quæ ſtione 8. numer. 3. & 4. id ipſum dicendum eſ ſe, etiam ſi teſtator proximiorem ſibi, aut proximiorem de ſuo genere, aut familia vocauerit; vbi aliunde, atque euidentius non appareat, aliter eum voluiſ ſe; & ſe in dubio conformare voluiſ ſe cum dictis legibus Regiis, & conſuetudine huius Regni; & eum proximiorem ſibi intellexiſ ſe, qui iuxta eaſdem leges & conſuetudinem in his Regnis communiter obſeruatam, proximior ſit, vltimo ſcilicet maioratus poſ ſeſ ſori, dummodo ex ſua familia procedat: atque ita proximiorem ſibi vocaſ ſe, habita relatione ad diſpoſitionem legum, & conſuetudinem huius Regni, ex quibus proximior vltimo poſ ſeſ ſori ſuccedit, vt dictum eſt; isque proximior iudicatur, quamuis primo inſtitutori ſit alius proximior; teſtator enim in dubio videtur ſe referre ad leges, & conſuetudines eius Regni, aut Prouinciæ, in qua diſponit; & proximiorem eum intellexiſ ſe, atque ſuccedere voluiſ ſe, qui ex conſuetudine Prouinciæ, aut legibus Regni proximior iudicari conſueuit, & ſe cum illis conformare voluiſ ſe; iuxta traditiones communes Doctorum in l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. quemadmodum in articulo repræ ſentationis, vocatio con ſanguinei proximioris, non excludit repræ ſentationem, quamuis revera alius proximior ſit, intelligitur enim, quod teſtator eum proximiorem diiudicauerit, qui ex lege proximior eſt, quamuis re vera proximior alius ſit, ſicuti poſt Ludoui. Mol. lib. 3. cap. 8. ex numer. 11. cum ſeq. Velazq. Auend. in l. 40. Taur. gloſ. 20. ex numer. 16. Ioan. Guiter. practic, lib. 3. q. 67. longa ſerie ego metipſe defendi in commentariis de repræ ſentatione. Probabiliter itaque tentari poteſt, quod teſtator in dubio non videatur à legibus & conſuetudine huius Regni recedere, ſed potius cum illis ſe conformare voluiſ ſe, & eum ſibi proximiorem exiſtimaſ ſe, qui iuxta leges Regias, & dictam conſuetudinem huius Regni, proximior reputetur ad ſuccedendum con ſiderata ſcilicet proximitate, quæ reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, & non teſtatoris, aut inſtitutoris maioratus, in his Regnis attenditur, iuxta ea, quæ ſuprà hoc eod. tract. c. 35. per totum, latè annotaui. Et multum ad propoſitum noſtrum, quod teſtator in dubio videatur ſe conformare voluiſ ſe cum deciſ. d. l. 2. tit. 15. p. 2. etiam ſi dubium faceret vocatio, aut ſubſtitutio, & diuerſimodè accipi poſ ſet; & quod coniectura hæc, quod teſtator ſe conformare voluerit, &c. ſuperet, & vincat coniecturas alias, notauit Menoch. in conſ. 802. num. 26. & 27. lib. 9. & comprobatur ex eiſdem, à me traditis, d. c. 35. & huiuſce tract. ex his etiam, quæ ex aliis pluribus annotauit Franciſ. Viuius deciſ. 295. per tot. lib. 2. fol. 401. vbi memorabiliter in propoſito inquit, numer. 1. quod teſtator in dubio cenſetur ſe conformare cum iure communi, quando teſtatur in loco, vbi ſeruatur ius commune: & idcirco infert num. 2. quod ſi ſtatutum non adeſ ſet in loco, & teſtator vocaret ad fideicommiſ ſum proximiores, tunc vtique venirent hi, qui iure communi inſpecto, reſpectu ſucceſ ſionis proximiores forent, quamuis reſ pectu naturæ eſ ſent, reperirenturque vlteriores gradu: & citat Glof. & Imol. in d. l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, & alios plures ita tenentes: & num. 3. ſubiungit, quod ſi ſtatutum adſit iuri communi contrarium, tunc proximioribus vocatis, hi veniunt, qui ſecundum diſpoſitionem ſtatuti abinteſtato præferuntur; ſicuti tenuerunt plures Authores ibi relati, & notanter Simon de Prætis in conſ. 37. numer. 11. vol. 1. Socin. iun. in conſ. 135. num. 4. vol. 1. Beroius in conſ. 144. num. 11. vol. 2. Brunus in conſ. 151. num. 14. & ſeq libro 2. & addit numer. 4. idem Viuius, quod quamuis prædicta reſolutio contradictores habeat, quando ad fideicommiſ ſum vocati ſunt proximiores, & addita ſint verba (ſalua gradus prærogatiua) ſecundum Decium ibi relatum: Attamen contradictio hæc in puncto iuris nullatenus vera extat, vt probauit Simon de Prætis, d. conſ. 37. num. 25. & ſequent. & verior, & magis communiter recepta opinio eſt prædicta, ſiuè proximiores ſimpliciter vocentur, ſiuè vocarentur gradatim, aut salua gradus prærogatiua, provt tenent alij Authores, quos ibi refert. Ecce vbi proximioribus vocatis ſimpliciter, aut gradatim, vel ſeruata gradus prærogatiua, hi veniunt, vocatique cen ſentur ad fideicommiſ ſum, qui ſecundum diſpoſitionem iuris, aut conſuetudinis, qua viuitur in loco factæ diſpoſitionis, proximiores reputantur, & abinteſtato præferuntur; quod mitè comprobat intentum noſtrum, & obſeruationem propoſitam: ſuper qua cogitandum diximus. Et reddit rationem Viuius ipſe, num. 5. 6. & 7. dict. deciſ. 295. in hæc Verba: Et ratio eſt euidens, quia cenſetur teſtator præ diligere, & vocare ad fideicommiſ ſum, vel ad ſucceſ ſionem, non eos, qui naturæ gradu inſpecto proximiores ſunt: ſed qui ſunt proximiores reſpectu ſucceſ ſionis, vt firmauere Doctores in l. Gallus, §. quidam recte, ff. de lib. & poſth. & in d. §. in fideicommiſ ſo, & in d. l. finali, vnde ſit, vt proximioribus vocatis veniant illi, qui tales ſunt reſpectu ſucceſsionis abinteſtato, iuxta diſpoſitionem iuris, quod in hoc loco ſeruatur; ita Bald. conſ. 334. num. 3. volunt. 3. Dec. conſil. 321. num. 3. Ruinus conſil. 151. num. 4. volum. 2. Secinus conſ. 252. ante num. 18. vol. 2. & conſ. 51. ante numer. 20. vol. 4. Corn. conſ. 22. num. 15. vol. 2. Et quod filia ſit teſtatori propinquior, natura inſ pecta, nihil referre, firmat expreſsè Corn. d. conſ. 22. num. 15. & alij DD. præcitati; qui tradunt attendi gradum ſucceſsionis. Et tanto magis, cum ſtatutum, quo fœminæ excluduntur, ponat ordinem prælationis, teſte Baldo in l. fratres, in fine, C. de inoffic. teſtam. Et denique re ipſa concludo, quod filia, quæ erat in primo gradu, reſpectu natura, ſit in tertio, vel quarto gradu ſucceſ ſionis, ſi ei vigore ſtatuti præferatur con ſtitutus in ſecundo, vel tertio gradu, reſpectu naturæ, vt declarat Brunus d. conſ. 151. num. 14. & ſeq. lib. 2. Hactenus Franciſcus Viuius, & adeò memorabiliter in propoſito noſtro, vt nihil vltra deſidetari poſ ſit. Et id ipſum notauit quoque And. Molfeſius in conſil. 50. num. 46. & 47. Tiberius quoque Decianus in conſilio 100. num. 15. verſic. Non obſtat ſecundum, & numer. 16. folio 586. volum. 3. mirabiliter vrget in confirmationem eiuſdem conſiderationis noſtræ, dum in hunc modum ſcripſit: Non obstat ſecundum, ponderatio ſcilicet illius relatiui, meis conſanguineis, nam fateor, quod dum primo loco dixit expreſsè, dimitto conſanguineis proximioribus meis, quod intellexit de proximioribus conſanguineis ipſius testatoris, & ſic directo, ſed poſtquam primus proximior admiſ ſus eſt, dico, quod illa tacita ſubſtitutio aliorum proximiorum ordine ſucceſsiuo & gradatim, quæ à lege per interpretationem inducitur, proculdubio debet intelligi de proximioribus ſecundum diſpoſitionem iuris communis, quod extendit, & interpretatur talem ſubſtitutionem comprehendere omnes gradatim, quæ, diſpoſitio iuris communis eſt vt proximior proximioris primo loco admiſ ſi ſuccedat, ſicut ſuccederet abinteſtato, vt ſupra etiam deduxi in tertio fundamento. Ita quod ſufficit, quod illud relatum, meis, ſit verificatum in primo proximiore, qui ſucceſsit. Et quamuis Decianus ipſe ſtatim fateatur, id habere difficultatem; adhuc tamen inſiſtit, quod rei abſolui deberent: & abſque vlla difficultate procedere, ſi teſtator diceret, quod ſuccederent proximiores ſucceſ ſiuè de hærede in hæredem, quod eſt memorabile, & aſ ſiduè applicari poteſt maioratibus Hiſpaniæ, & in hunc modum ſcribit: Sed omnis prorſus difficultas tollitur in caſu noſtro, quia teſtator non quieuit in illis verbis, dimitto proximioribus conſanguineis meis; quod ſi feciſ ſet, maiorem haberet difficultatem, licet & eo caſu deberent abſolut rei, vt ſuprà latè concluſum fuit; ſed proceſsit ad aliam qualitatem, & modum adiecit, vt ſcilicet proximiores ſucceſ ſiuè ſuccederent de hærede in hæredem; quæ verba non poſ ſunt verificari in hærede immediato ipſius teſtatoris, ſed de hærede hæredis ipſius teſtatoris, & ſic mediatè, &c. Denique, intentum ipſum noſtrum, ſiue cogitatio, aut obſeruatio prædicta, quod poſtquam aliquis ex vocatis, aut nominatis ad maioratum ſucceſ ſit, & ſine deſcendentibus deceſ ſit, adhuc proximior ei ſuccedere debeat, & proximitas re ſpectu eiuſdem vltimi poſ ſeſ ſoris, non autem in ſtitutoris conſideranda ſit; etiam ſi teſtator proximiores ſuos, adiecto verbo, meos, vel mihi, ſub ſtituerit, aut vocauerit, probatur notabiliter ex his, quæ Decianus ipſe, præcitato conſilio 100. ſub num. 16. in verſic. Non obſtat, in hæc verba ſcripta reliquit: Non obſtat tertium: quia verum eſt, quod teſtator legando cognatis, videtur intellexiſ ſe de cognatis ſuis, vt ſcilicet legatum hoc debeatur cognatis teſtatoris: quia oportet, quod ſemper ſint cognati teſtatoris, quod & nos fatemur in caſu noſtro, in quo dixit, con ſanguineis meis: nam ſi iſti rei non forent de familia, vel conſanguinei dicti teſtatoris, certum eſ ſet, quod non admitterentur: quia non eſt veroſimile, quod voluerit ad alios extraneos tranſire fideicommiſ ſum. Sed difficultas eſt in caſu noſtro: quia teſtator vocauit non tantum conſanguineos ſuos, ſed vocauit etiam ſub alio nomine collectiuo proximiores, quod verbum primo loco certum eſt, quod verificari debuit in conſanguineis proximioribus ipſius teſtatoris; ſed ex quo poſt ipſos, vel ipſum primo loco admiſ ſum, lex interpretatur, quod etiam cæteri conſanguinei proximiores admittantur gradatim, & ordine ſucceſ ſiuo, dubitatio eſt, quo modo conſiderari debeat iſta proximitas, an reſpectu perſonæ, testantis, vel reſpectu perſonæ granatæ: & de hoc nullum verbum Bartolus: in quo tamen dicendum eſt, attendendam eſ ſe perſonam grauati, non teſtatoris, per ſupradicta. Ex quo inter eos, qui ordine ſucceſ ſiuo admittuntur per interpretationem legis, is ordo ſeruanduss eſt, qui ſeruaretur, ſi abinteſtato ſucceſ ſuri forent, vt ſupra latè concluſum fuit. Et de his hactenus, de quibus etiam vnum verbum ſcripſit Mieres, ſecunda parte, d. quæ ſt. 8. numer. 14. fol. 522. in hæc verba: Et quid quando teſtator vſus ſit nomine poſ ſeſsiuo, ipſius, vel ſuam, an debeat intelligi de de ſcendentibus ipſius teſtatoris, an aliorum; tradit Mantica lib. 8. titul. 12. num. 12. & addo Pariſium in con ſilio 85. numero 36. libro 2. Rolandum in conſilio 70. numero 76. cum ſequentib. libro 3. Et addit ipſe Mieres poſt alios, quod ſi teſtator reliquit mulieri domum ad habitandum, & poſt mortem illius cauit, quod veniat ad hæredes eius, & ſucceſ ſores, intelligitur de ſucceſ ſoribus & hæredibus ipſius teſtatoris, & non de hæredibus mulieris. Et concludit ipſe Mieres numer. 15. quod verba, ad ſuos hæredes, intelliguntur ipſius teſtatoris, prout ibi comprobat; & vltra eum, quod verba in te ſtamentis poſita, ſemper referri debent ad perſonam teſtatoris, non hæredis, docuerunt Bartolus in l. cum in teſtamento, ff. de auro & argento legato, Decius in l. finali, num. 4. C. de impuberum: & in conſil. 371. num. 4. verſic. Iſta enim verba: Ioſeph. de Ruſticis in conſil. 2. numer. 110. quod habetur poſt tractatum, an, & quando liberi in condit, poſi. cenſean. voca. Hieronym. à Laurentiis deciſ. 37. nu[*] mer. 2. & ſimiliter, quando teſtator aliquid diſponit fauore familiæ, intelligitur de propria, & non de familia hæredis; prout magiſtraliter docuit Bartol. in l. peto, §. fratre, num. 1. ff. de legatis 2. & in l. ſi cognatis, numer. 2. ff. de rebus dubiis, Socinus ſenior in conſ. 249. num. 11. verſicul. Prima difficultas: Beroius in conſ. 176. num. 72. & 73. lib. 2. Cephalus in conſ. 313. num. 14. & 76. & in conſil. 333. num. 12. libro 3. Peregrinus, de fideicommiſsis, artic. 22. num. 20. & articulo 32. num. 83. & eſ ſe generale, quod in prohibitione, aut diſpoſitione facta fauore familiæ, attendatur familia contentiua teſtatoris, non familia hæredum, quibus prohibitio fit, tenent Salicetus in l. quoties 1. num. 3. C. de fideicommiſsis, Curtius iunior in conſ. 40. num. 14. Siluanus in conſ. 6. num. 22. Ruinus in conſ. 198. num. 9. lib. 2. Crotus in l. filiusfamilias, §. Diui, numer. 160. & ibi Loazes num. 203. Iaſon in conſ. 215. in principio lib. 2. vbi inquit, expeditum eſ ſe, quod ſi eſt factum fideicommiſ ſum proximioribus de agnatione, ſeu familia de Surreda, intelligitur de familia teſtatoris, & non hæredis. Idem Iaſo in conſilio 159. columna 1. lib. 2. Rolandus in conſil. 70. num. 7. lib. 1. §. XIV. Maioratus poſ ſeſ ſore viuente, vtrum quis petere poſ ſit, quod declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius, atque ita actionem proponere, & iudicium ſuper futura ſucceſ ſione, quam prætendit, inſtituere; vbi & de materia l. 1. C. de fideicommiſsis, & l. diffamari, C. de ingen. manumiſ ſ. & an, & quando ius ſuperueniens, pendente iudicio, conualidet illud, & proſit actori ad victoriam; memorabilis equidem, & egregia reſolutio, atque explanatio, qua ingenti ſtudio, & diligentia, res hæc peragitur, provt videbitur. SVMMARIVM. -  1 Maioratus vltimo poſ ſeſ ſore viuente, vtrum poſsit quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius. -  2 Pro parte affirmatiua, quod poſ ſit, vrgere octo fundamenta principalia, quæ expendi ſolent communiter. -  3 Aliud etiam, quod Iudex compellere poſsit debitorem, vt debiti etiam conditionalis, vel in diem, inſtrumentum creditori faciat. -  4 Sed & alia iura, & fundamenta vrgere, prout hic adnotatur. -  5 Denique, quod fideicommiſ ſarius petere poteſt, vt ſibi per hæredem grauatum caueatur, de reſtituendo legato, vel fideicommiſ ſo, eueniente caſu, ſeu conditione. -  6 Et quod ita ſpecificè Authores nonnulli tenuerunt, & aſ ſeuerarunt, litem eam, viuente maioratus poſ ſeſ ſore, agitari poſ ſe. -  7 E contrario tamen, quod maioratus vltimo poſ ſeſ ſore viuente, non poſ ſit quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius; fortiſ ſimis, & validiſsimis comprobari fundamentis, de quibus infra, n. 9. -  8 Et ſic ſecundam hanc opinionem negatiuam, magis communiter tenuiſ ſe alios, prout hic adnotarat. -  9 Et eorum fundamenta ad ſummam rediguntur. -  10 Maioratus poſ ſeſ ſore viuente, quod poſsit quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius; opinionem primam, relatam ſuprà num. 1. & ſequent. veram non eſ ſe, nec vnquam Authori placuiſ ſe, & num. ſeq. -  11 Explicatur l. 1. C. fideicommiſ ſis & num. ſeq. -  12 Legatum annuum, an poſsit peti pro futuro tempore, itavt hæres ad ſoluendum ſingulis annis condemnetur, adueniente die. -  13 Explicatur l. 1. C. de ſentent, quæ ſine cetra quantitate proferuntur. -  14 L. in lege Aquilia, ſi deletum, ff. ad leg. Aquiliam, intellectus adducitur. -  15 L. ſi finita, §. eleganter, ff. de damno infecto, declaratur. -  16 Leges nonnullæ explicantur. -  17 Maioratus poſ ſeſ ſore viuente, quod non poſsit quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius; opinionem ſecundam negatiuam relatam ſuprà, veriorem eſ ſe; ex ſententia Authoris. -  18 Pro qua nonnulla expenduntur, & Regij Senatus Valentiæ deciſ. 35. nouè explicatur. -  19 Extenditur etiam, etſi is, qui viuo poſ ſeſ ſore iudicium instituere vellet, probabile, & firmum ius ſuccedendi, ſiue proximam, & immediatam cau ſam ſuccedendi haberet. -  20 Itavt proxima ſpes ſuccedendi, effectum agendi non inducat. Prout egregiè, & notanter hic adnotatur. -  21 Et idem ius in filio ſtatuitur. Et in fratre ſucceſ ſuro fratri, qui liberos, aut deſcendentes non habeat. Et nonnulli contrarium tenentes confutantur. -  22 Ioann. Cephali, & aliorum eadem ſententia pariter improbatur. -  23 Franciſci Viuij, deciſ. 403. lib. 3. diſtinctio reijcitur. -  24 Maioratus poſ ſeſ ſore viuente, poteſt quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius, vbi ſuper iure de futuro, quod tamen pendeat ab eo, quod eſt de præ ſenti, iudicium instituatur. Vel iusta, & probabilis aliqua cauſa interueniat de præ ſenti, quæ ſuadeat eum admitti. Nam ex iuſtis cauſis, etiam tractatus futari temporis ſpectat ad iudicem. Et ſuper iure de futuro procedit actio. Quod exornatur. -  25 Et totius huiuſce materiæ ſumma, & memorabilis, atque notanda reſolutio proponitur. -  26 Notabilis etiam alia conſideratio adducitur. -  27 L. diffamari, C. de ingen. manumiſ ſ. vtrùm in propoſito quæ ſtionis prædictæ expendi valeat. Et an procedat in aliis cauſis, vltra cauſam ingenuitatis, & ſtatus, in qua loquitur. -  28 Et de eius materia remiſsiuè. -  29 Aluari Valaſci obſeruatio quædam confutatur. -  30 Maioratus poſ ſeſ ſore viuente, ſi quis petat ſe declarari ſucceſ ſorem poſt mortem eius, & pendente lite, poſ ſeſ ſor ipſe decedat, an indicium ſu ſtineatur. -  31 Ius ſuperueniens, pendente iudicio, an, & quando conualidet illud, & proſit actori ad victoriam. -  32 Maioratus poſ ſeſ ſor, an teneatur de re ipſius maioratus reſtituenda ſatisdare, aut cauere; remiſ ſiuè. -  33 D. Ioann. de Barahona, in quæ ſtione principali huiuſce cap. diſtinctio commemoratur. -  34 Maioratus poſ ſeſ ſore, bona eiuſdem dilapidante, an poſ ſit ſequens ſucceſ ſor, in vita eiuſdem, maioratus ſucceſsionem vendicare; remiſsiuè. PRO dilucida, & diſtincta huiuſce §.[*] explicatione, obſeruandum, atque conſtituendum eſt primo loco; quæ ſtionem illam, vtrum poſ ſit quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem alicuius; eſ ſe arduam, atque frequentiſ ſimam, & pluries in forenſibus controuerſiis, ad vtramque partem controuerti ſolitam, & adeò difficilem ſemper reputatam eſ ſe, vt de eadem re, in ſupremis horum Regnorum Tribunalibus, in cauſis grauiſ ſimis contrariæ ſententiæ obtentæ fuerint: ſicuti profitetur Ludouicus Molina, lib. 3. cap. 14. in initio, ante num. 1. qui ex num. 1. vſque ad[*] num. 10. pro parte affirmatiua, quod viuente vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, & lis agitari valeat, & petere quis, vt poſt mortem eius declaretur ſucceſ ſor; octo præcipua fundamenta expendit. Primum ex l. 1. C. de fideicommiſ. Secundum ex l. 1. C. de ſentent. quæ ſine cert. quantit. proferun. Tertium ex l. in lege Aquilia ſi deletum, ff. ad leg. Aquiliam. Quartum ex l. rem alienam 1. §, fin. ff. de pignorat. action. l. ſi mandauero tibi 1. ff. mandati. Quintum ex l. ſi finita, §. eleganter, ff. de damno infecto. Sextum ex l. ſi contendat, ff. de fideiuſ ſoribus, Septimum ex l. ſi duo patroni, in principio, ff. de iureiurando, & in l. vtifrui, §. vtrum, ff. ſi vſusfr. petat. Octauum, hæc omnia apertius videri procedere, ſi diffamatio ex parte maioratus poſ ſeſ ſoris, vel alterius, eius ſucceſ ſionem prætendentis, concurrat; ex hac namque diffamatione, nulli dubium fuerit, quòd poſ ſit faciliùs iudicium hoc intentari, vt alter ab ipſa diffamatione, ſeu iactatione deſiſtat, ſeu ſibi de ea prætenſione, in poſterum perpetuum ſilentium imponatur, ex textu in l. diffamari, C. de ingenuis manumiſsis, qui ſimile remedium genericè concedit ei, qui de aliquo iure, quod ſibi competit, diffamatur. Et hactenus Ludouici Molinae fundamenta pro hac opinione, quæ ad literam recenſet Pat. Ludouicus Molina, tomo 3. diſput. 649. colum. 1. & 2. fol. 665. & 666. eadem etiam ponderaue[*] rat Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, n. 79. duobus exceptis, vno ſcilicet, quod ex dict. l. in lege Aquilia ſi deletum: & altero, quod ex text. in d. l. ſi duo patroni, in princip. deducitur. Addidit tamen alterum fundamentum, quod priùs ponderauerat Roderic. Suar. allegat. 4. num. 2. debitorem inquam poſ ſe à Iudice compelli, vt ipſe faciat inſtrumentũ debiti; per quod facilius creditor cõ ſequatur debitum, ne ſuper debito probando habeat litigare; vt in l. ſi cum datam, C. de liberali cauſa, & per DD. in cap. ſignificauit, de teſtibus: etiam ſi debitum eſ ſet conditionale, vel in diem, vt probatur in l. in omnibus, ff. de iudiciis. Eadem etiam octo Ludou. Molinæ fundamenta, pro hac parte affirmatiua, in caſu quodam, coram Senatu Valentiæ controuer ſo, adduxit D. Franciſc. Hieron. Leo deciſ. 35. Valentiæ, ex num. 6. vſque num. 15. de quo inferiùs ſpecificè loquar. Pro hac etiam opinione ponderari[*] poteſt text. in cap. cum ſuper, de conceſ. præbendæ, quem Molina, & ſuperiores omittunt, ſed eum expendit, atque explicauit Arias Pinellus, 3. par. l. 1. C. de bonis maternis, num. 78. ad finem, in verſic. Eodem modo, expendi etiam poteſt, text, in l. in diem addicto, ff. de apua pluuia arcen. in verſi. Non autem ſolius eius, ad quem ius aquæ pertinebit & text. etiam in l. his conſequenter, §. ſed & cum monumentum, ff. familiæ herciſcundæ, in illis verbis: Idem tamen tentat, quia hæredum intereſt, quos ius monumenti ſequitur, præ ſcriptis verbis poſ ſe experiri, vt monumentum fiat ponderandus eſt, ob ius futurum, vt denotat verbum illud, quos ius monumenti ſequitur: poſ ſe agere, vt voluntas defuncti impleatur, eos, qui intereſ ſe futurum ſperant. Denique & pro hac parte aliud expendunt fun[*] damentum Ioann. Cephal. in conſilio 385. num. 29. & ſequentibus volumine tertio, Petra, de fideicommiſsis, quæ ſtione decima, numero decimotertio, & decimaquarto. D. Franciſcus Hieronymus Leo dicta deciſione Valentiæ, trigeſima quinta, numero decimo. Quod ſcilicet fideicommiſ ſarius, & ſubſtitutus in diem, vel ſub conditione, petere poteſt, vt ſibi caueatur per hæredem, & prohibitum alienare, de reſtituendo legato, & fideicommiſ ſo, eueniente caſu, ſeu conditione, vt habetur ff. &c. vt legator. nomine caue. & in l. peto, §. fratre, ff. de legatis ſecundo, & l. in omnibus bonæ fidei, ff. de iudiciis, & in l. inter omnes, ff. qui ſatis dare cogantur. Eadem quoque fundamenta omnia expendit Ioann. de Montealegre in praxi ciuili, cap. 2. lib. 1. ex num. 35. fol. 25. vſque ad num. 46. vbi etiam ponderat text. in l. ſicut datam, C. de liberali cauſa, & in l. 3. c. qui bon. cedere poſ ſunt, prout ibi, num. 37. & 38. atque ex num. 46. in confirmationem eiuſdem patris affirmatiuæ, alia plura fundamenta, pro ipſa ſententia ponderat vſque ad n. 64. vbi videri poterunt, quoniam tranſcribendi vitium ſemper abhorremus. Ex his ergo, propoſitam concluſionem, quod[*] ſcilicet maioratus ſucceſ ſionem, quam quis, mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, expectat, eo viuente præ tendere valeat, & actionem proponere, vt poſt mortem eiuſdem verus ipſius maioratus ſucceſ ſor declaretur, circunfertur communiter tenuiſ ſe Roderic. Suar. allegat. 4. quem pro hac parte Ludouicus Molina d cap. 14. num. 9. commemorauit: cum tamen Rodericus ipſe contrariam ſecurè probaſ ſet allegatione tertia, & dicta allegatione quarta, in aliis terminis aliter ſtatuerit, ſiue tradita ibi limitauerit, prout inferiùs dicam. Pro eadem etiam affirmatiua opinione recenſet ibidem Molina, Didac. Couarru. lib. 1. variar. reſolut. cap. 18. num. 8. Didac. de Simancas, de primogen. Hiſpan lib. 1. cap. 28. eandemque apud ſuprema tribunalia, pluries in forenſibus controuerſiis receptam ſe vidiſ ſe, teſtatur ipſe Molina, d. num. 9. & num. 17. aſ ſerit, litem quæ vertebatur ſuper ſucceſ ſione Comitatus de Buendia, & etiam alias grauiſ ſimas, viuentibus maioratuum poſ ſeſ ſoribus, ventilatas fuiſ ſe, & ventilari. Tenet etiam eandem opinionem Velazquez Auend. in l. 40. Tauri gloſ ſ. 1. num. 35. & 36. vbi in filio loquitur. Otalora, de nobilitate, 2. p. 3. p. prin. cap. 9. num. 9. Mieres, de maioratu, in initio 2. p. ex num. 571. vſque ad num. 589. in noua editione, folio 390. Gregor. etiam Lopez, pro hac parte citatur in l. 1. tit. 2. part. 3. gloſ. 2. verbo, en el tiempo que es por venir, qui tamen, ita ſimpliciter allegari non poteſt, cum hanc opinionem non probet, niſi de præ ſenti fiat aliquid, per quod ius de futuro damnificetur, vt inferiùs dicam. Didac. Perez in l. 1. titul. 2. lib. 1. col. 1. & in fideicommiſ ſis loquentes, Borgnin. Caualcan. deciſ. vſufructu mulieri relicto, numer. 194. Cacheran. deciſ. Pedemont. 230. in fin. Ioan. Cephal. in conſ. 181. lib. 3. Petra, de fideicommiſ art. 10. num. 11. & ſequent. Fabius de Anna in conſ. 10. videndus etiam in conſ. 126. Stephan. Gratian. di ſceptat. forenſ. tom. 3. cap. 456. ex num. 95. cum ſequent. & in ea magis videtur inſiſtere Franciſc. Viuius, deciſ. 403. num. 4. & ſequent. & num. 10. & ſequent. vbi tamen diſtinctionem quandam conſiderauit: D. Franciſc. Hieronym. Leo, d. deciſ. Valentiæ 35. qui conſtanter tuetur hanc primam opinionem affirmatiuam, Philippus Paſchalis, de viribus patria poteſtat. p. 4. cap. 10. num. 34. & 35. fol. mihi 714. qui dicit, pro hac parte iudicatum fuiſ ſe in Senatu Neapolitano, vt refert Vincentius de Franchis deciſ. 695. 4. part. eámque nouiſ ſimè plenè confirmaſ ſe D. Garc. Maſtrill. deciſ. 118. & D. Ioan. Franciſc. del Caſtillo deciſ. 17. per tot. qui tamen ita ſimpliciter, pro hac opinione expendi non poſ ſunt; ſed loquuntur quando aliqua cauſa præ ſens concurrit, vt inferiùs dicetur. Prout etiam loqui videntur Seſe, de inhibition. cap. 2. §. 4. num. 2. & ſequent. fol. 197. Camillus de Medicis, in conſ. 148. Coſta, de remed. ſubſid. remed. 50. num. 32. & remed, 68. num. 6. & indiſtinctè primam hanc opinionem affirmatiuam, quod ſcilicet ſucceſ ſor maioratus ſit admittendus, viuente poſ ſeſ ſore, vt declaretur verus ſucceſ ſor poſt mortem poſ ſeſ ſoris; firmiſ ſimè tuetur, & inquit, veriorem, & probabiliorem ſemper ſibi viſam fuiſ ſe, Ioann, à Montealegre lib. 1. dicto cap. 2. videndus ex numer. 35. vſque ad numer. 82. E contrario tamen, quod maioratus vltimo[*] poſ ſeſ ſore viuente, non poſ ſit quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius, & iura alia, & fortiſ ſima fundamenta ſuadere, atque probare videntur; & horum ſex præcipua, ſuo ordine ponderauit Ludou. Molin. lib. 3. d. cap. 14. ex n. 10. vſque ad numer. 17. & eadem ad literam recenſuit Pat. Ludou. Molin. tom. 3. diſp. 639. ex verſic. Hæc. ſententia confirmatur, fol. 567. vſque ad verſic. Ad primum ergo argumentum, fol. 570. nonnulla etiam eorum, ſed non ita exactè ſicut Molina, commemorauit D. Franciſc. Hieronym. Leo dicta deciſione Valentiæ 35. ex num. 2. vſque ad num. 6. duo etiam, & magis principalia ex his, quæ expendit ipſe Molina, propoſuit Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, ſub num. 79. in verſic. Sed his non obſtantibus ego: præcipua etiam ipſorum, quæ Molina adducit, ante omnes conſiderauit Rodericus Suarez, allegat. 3. numer. 5. & 6. iura etiam ſingularia, & antea non ponderata ab aliis, pro hac negatiua opinione, quod viuente maioratus poſ ſeſ ſore, indicium ſuper ſucceſ ſione ſub ſiſtere non valeat, ingeniosè, & eruditè induxit Arias Pinellus, 3. par. l. 1. C. de bonis maternis, num. 78. in verſic. Pro hac parte facit: Peregrinus etiam, de fideicommiſsis, artic. 41. num. 4. fol. 377. & 378. Sarmientus etiam ſelectar. lib. 7. c. 6. num. 6. fol. mihi 396. huiuſce quoque partis fundamenta retulit Petra, de fideicommiſsis, quæ ſt 10. ex nnm. 1. vſque ad numer. 11. nonnulla Gabriel Pereira, deciſione Portugaliæ 129. num. 1. fol. 583. Dom. Garcia Maſtrillus, deciſion. 118. eadem quoque huius ſecundæ opinionis fundamenta expendit Ioannes à Montealegre, lib. 1. praxis ciuilis, cap. 2. num. 65. & quinque ſequent. atque ex illis, ſecundam hanc opinionem, quod ſucceſ ſor maioratus non ſit admittendus viuente poſ ſeſ ſore, vt iudicium, & actionem ſuper ſucceſ ſione intentet, veriorem eſ ſe, & omnino amplectendam, & contrariam de iure non procedere, aſ ſeuerarunt Rodericus Suarez, qui in Hiſpanorum primogeniis, & in filio etiam, poſt mortem patris vocato, vt patre ſuperſtite ad petendum non admittatur, loquitur ſpecificè, allegatione 3. num. 5. & 6. nec ab ea opinione receſ ſit, ſiue contrariam non ſuſtinuit (vt nonnulli malè arbitrantur) allegat. 4. vtpote cùm eo loco, potiùs tradat limitationem, atque declarationem ad ea, quæ allegatione 3. tradiderat; quod ſcilicet ex cauſa, & cauſa iuſta, & quæ de præ ſenti videatur ius, & facultatem litigandi tribuere viuente patre, aut poſ ſeſ ſore, filius, aut is, qui ſucceſ ſionem prætendit, indicium ſuſcipere valeat. Arias Pinellus, dicta 3. p. l. 1. C. de bon. matern. num. 78. qui aſ ſerit, ita fuiſ ſe in cauſa arduiſ ſima pronuntiatum per grauiſ ſimos viros. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, d. num. 79. vbi quod proximior ſucceſ ſor maioratus non poteſt in vita poſ ſeſ ſoris petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius. Menchaca, de ſucceſ ſion. creat. §. 6. num 46. (quo loco eum allegauit Molina) & de ſucceſ ſionum progreſ ſu, parte prima, lib. l. §. 26. num. 129. quo loco non allegatur ab aliis D. Anton. de Padilla, in l. 1. C. de fideicommiſ. numer. 31. vbi inquit, ſic ex Pinciani prætorij decreto deci ſum fuiſ ſe. Ludouic. Molina, lib. 3. d. cap. 14. qui num 17. in fine, concludit, quod quamuis quæ ſtio hæc ſatis dubia, atque controuerſa ſit, ipſe tamen, hanc ſecundam opinionem, tanquam veriorem, & probabiliorem elegit. Et addidit eodem num. 17. quod hanc opinionem, loquendo in fideicommiſ ſis, ſequuti fuere Boërius deciſ. 154. num. 3. Calcaneus in conſ. 21. num. 1. Æmilianus in conſ. 155. circa finem, Franciſcus Marçarius, de fideicommiſ ſis, 3. parte, quæ ſt. 61. vbi inquit, eam opinionem eſ ſe in Rota Florentina Canonizatam, atque ſecundum illam fuiſ ſe ſ æpè iudicatum. Eandem quoque ſententiam, vltra relatos à Molina ſequuti ſunt, & in maioratibus Hiſpaniæ probarunt Gregorius Lopez in l. 10. tit. 26. part. 4. verbo, no le empece tiempo, colum. 1. qui ipſe in l. 1. tit. 2. part. 3. gloſ ſa 2. in contrariam ſententiam allegari ſolet; ſed malè quidem, cum in caſu limitationis loquatur, atque verſetur eo loco; non autem vt intenderet repetere contrariam ſententiam, vt inferiùs aduertam. De Baraona, in addit. ad Palaci. Rubi. in cap. per veſtras §. 44. qui regulariter, huic opinioni firmiter accedere videtur, ex cauſa tamen ab ea recedere, vt inferius quoque dicendum eſt, & conſtat ibi, in addition. litera A. in verſic. aut vero nulla, fol. 310. Eandem etiam apertè probare viſus eſt D. Valdes in addit. ad dictam allegat. 4. Roderici Suarez, litera A. dum ad Authores huius opinionis ſequaces ſe remittit. D. Franciſc. Sarmientus, ſelectar. lib. 7. cap. 6. num. 6. vbi conſtanter, quod non poteſt quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem alterius. Ioannes Gutierrez, in conſ. 13. numer. 1. vbi ſcripſit, quod vera reſolutio, ac ſententia, quam praxis accepit, & recepit in Regalibus auditoriis, & tribunalibus ſupremis, eſt, ſucceſ ſorem maioratus id minimè petere poſ ſe in vita poſ ſeſ ſoris eiuſdem, eo inuito, ſed tantum poſt ipſius mortem. Ioann. Garcia, de nobilitate, gloſ ſa 47. videndus ex n. 9. vſque ad num. 19. fol. 366. & 367. vbi ſecundam hanc opinionem, quod ſucceſ ſor maioratus non poſ ſit agere de futura ſucceſ ſione, viuente poſ ſeſ ſore, regulariter exiſtimat veriſ ſimam: ex cauſa tamen eam temperat, & iuridicè quidem, optimoque iudicio, vt inferiùs dicam. Tenet etiam ipſam ſententiam negatiuam Caldas Pereira, forenſium lib. 1. q. 23. n. 103. Petr. Cenedus, collectanea 10. ad Decretales, n. 2. Anton. Gama, deciſ. 6. n. 6. Flores Diaz de Mena, ibidem, in addition. vbi agnoſcit, regulariter hanc eſ ſe communiorem ſententiam; ex cauſa tamen aliter arbitratur dicendum, vt etiam infrà adnotabitur. Aluarus Valaſcus, conſultatione 184. num. 19. & ſequent. vbi ſpecificè hanc ſententiam probauit, & per totam conſultationem, alios caſus diſtinxit, de quibus infrà Pat. Ludou. Molina, tom. 3. de iuſtitia & iure, diſp. 639. vbi vetiorem exiſtimat, & ſequitur eam. D. Paz, in praxi, tom. 3. §. 3. n. 2. fol. 128. Caldas etiam, de nomination. emphyt. q. 1. n. 5. D. Spino, in ſpeculo, gloſ ſ. 19. n. 66. Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ ſa 9. part. 5. num. 27. & ſequent. fol. 122. qui ceſ ſante iuſta cauſa, ex qua ius de præ ſenti oriri videatur, hanc ipſam ſententiam retinet regulariter. Ioſeph. de Seſe, deciſ. 115. n. 35. vſque ad n. 53. D. Garcia Maſtrillus, deciſ. 118. ex. num. 3. & tribus ſequent. vbi regulariter in hanc magis inclinauit ſententiam, quamuis contrariam poſtmodùm referat num. 29. Pet. Barboſa in l. non poteſt videri, ff. de iudiciis, videndus ex num. 12. vſque ad num. 19. folio 278. vbi concludit, quod filius etiam non poteſt petere ſe declarari ſucceſ ſorem maioratus, poſt mortem patris; nam cùm ius iſtud ſit omninò conditionale (vt ipſe enuntiat) & etiam incertum, ea petitio, tanquam inepta, reiicienda eſt à iudicio, & tantum quis admittitur, vbi dubium eſt, vtrùm ſibi competat actio de præ ſenti, Gabr. Pereira de Caſtro deciſ. Portugal. 129. num. 1. vbi hanc opinionem negatiuam certiſ ſimam eſ ſe dicit, & veriſ ſimam, & à Senatu illo approbatam, atque nonnullis rationibus comprobat eam. Et in fideicommiſ ſis, ipſammet opinionem, quod fideicommiſ ſarius, ante diem, contra grauatum agere non poſ ſit, tenuit, & optimè comprobauit, atque explicauit Peregrinus, de fideicommiſsis, articul. 41. num. 4. & 5. vbi regulariter eam veriorem, & iuris principiis, magis conſentaneam exiſtimat; ex cauſa tamen, ab ea recedendum fore, prout inferiùs dicetur. Idem Peregrinus in conſ. 4. numer. 63. lib. 1. Alexand. Raudenſis in conſil. 29. num. 5. & 6. lib. 2. Ioſeph. Ludou. commun. concluſ. 8. col. 5. verſic. Amplia vndecimò. Roſentalis, de feudis, cap. 9. membro 2. concluſ. 83. num. 18. Coſta, & Camillus de Medicis, in locis relatis ſuprà. Iacob. Menoch. in conſ. 1195. num. 30. lib. 12. fol. mihi 276. vbi in hunc modum ſcripſit: Quæ ſitum etiam à me fuit, an ipſe D. Horatius petere nunc poſsit declarari, an decedenti dicto D. Honorato iuniore, ſucceſsio ad ſe pertineat, excluſis dictis fœminis? reſpondi agere non poſ ſe; vt in ſpecie poſt Anton. Gomezium, tradit Arias Pinellus in l. 1. in 3. p. C. de bonis maternis. Huius autem ſecundæ opinionis fundamenta[*] quamplurima adducunt ſuperiores iuris Interpretes, vt ſupra annotaui, & maximè Ludou. Molina, dict. cap. 14. num. 10. & ſequent. poſt Anton. Gomezium, & Rodericum Suarez; quæ breuiter, & in effectu, ad ſummam ſic rediguntur; quod ſcilicet ſuper iure, quod nondum eſt, ſed eſ ſe ſperatur, non poſ ſit fundari indicium, cum tractus futuri temporis non ſpecter ad iudicem, l. 1. §. 1. ff. de vſuris, l. ad te ius ait, §. in hoc iudicio, ff. de aqua pluuia arcenda, l. non poteſt. de iudiciis, & iudicium non poſ ſit eſ ſe de futuro, & conditionali, cuius dies nondum ceſ ſit; ex textu in l. non quemadmodum, ff. de iudiciis: iudicium enim requirit fundamentum iuris agentis, l. 1. in principio, ff. ſi pars hæreditat. petat. ſed ceſ ſat fundamentum, cum nondum ius ſit in agente, licet ſperetur; ex d. l. non quemadmodum, quod egregiè ponderauit Rodericus Suarez, dicta allegat. 3. num. 5. & eò tendit deciſio textus in l. ſi ita ſcriptum, §. 1. ff. de legat. 2. ibi: Nec pertinet ad nos, antequam dies veniat. Et in 1. ſi filius qui patri, §. cum filius, ff. de bonis libertor. ibi: Differri controuerſia debebit. Deinde, quia ſi in vita poſ ſeſ ſoris poſ ſit iudicium fundari, & ſic ante euentum diei, vel conditionis mortis eius, iudicium ipſum poſ ſet manere inane, ac fruſtratorium reddi ex multis; nec ſolum illuſorium, ſed iniquum, & producens inconuenientia plura; nam poſ ſet filius, aut alius, qui ſucceſ ſionem prætendit, decedere priuſquam pater, aut poſ ſeſ ſor maioratus: poſ ſet etiam non exiſtere conditio: quæ omnia voluit tollere text. in d. l. non quemadmodum; & ſic ante alios annotauit Rodericus Suarez, dicta allegatione 3. num. 6. vbi dicit, quod illius legis hæc fuit ratio, ſecundum Innocentium, & Caſtren ſem, quia iudicium non debet eſ ſe illuſorium, l. ſi prætor, ff. de indiciis, nec iudex debet hoc pati, l. litigatores, §. finali, ff. de arbitris, l. final. §. penult. C. bonis quæ liber. l. 26. titulo 4. part. 3. & Roderico Suarez non commemorato, quem tamen priùs retulerat; ſic etiam obſeruauit, & inconuenientia maturo indicio perpendit Ludou. Molina, lib. 3. d. cap. 14. num. 10. 11. & 12. nec ſatisfacit huic fundamento, quod deducitur ab inconuenientibus, & abſurdis pluribus, quæ inde reſultare poſ ſent, ſi in vita poſ ſeſ ſoris maioratus, iudicium in ſtitueretur ſuper eius ſucceſ ſione; Stephanus Gratianus, tom. 3. c. 456. n. 98. Præterea, quia cum proximitas, in maioratus ſucceſ ſione conſideranda ſit eo tempore, quo ipſius maioratus ſucceſ ſio defertur, nec ante mortem vltimi poſ ſeſ ſoris, vllo pacto ſciri poſ ſit, cùm ſoleat ex tempore non ſemel variari, & tam filios poſtmodum habere poſ ſeſ ſor ipſe maioratus, quàm alius proximior naſci poſ ſit, conſequens eſt, vt qui ante tempus mortis maioratus poſ ſeſ ſoris, prætendit eius ſucceſ ſionem, non habeat actionem, & per conſequens agere non poſ ſit; cùm nemo ſine actione experiatur: l, ſi pupilli, §. videamus, ff. de negot. gest. Denique, quia ſi maioratus ſucceſ ſor timeat, ne probationum copia ſibi depereat, poſ ſit petere, & facere, quod teſtes ad perpetuam rei memoriam examinentur; quod ex pluribus iuribus permiſ ſum eſt. Atque ſimiliter, mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, valeat iudicium ſummarium, atque executiuum, quod ex l. 45. Tauri, ſibi competit, in Regio conſilio proponere, quod longe vtilius ſibi futurum erit, quam in vita vltimi poſ ſeſ ſoris, iudicium ordinarium incipere. Et hactenus de prædictis duabus opinionibus contrariis, & de fundamentis earum. Ego verò, vt in propoſita diſceptatione, quæ adeò ardua, & controuerſa eſt (vt vides) iudicium, & ſententiam meam in medium proferam, nonnulla obſeruanda, atque conſtituenda duxi, ex quibus dubium metipſum accuratẽ , & abſolutè explicatum manebit, & nonnulla adnotabuntur, quæ ita ſpecificè, & diſtinctè non erant anteà obſeruata, nec eo ordine compoſita. Et in primis conſtituo affirmatiuam primam[*] opinionem de qua ſuprà, ex num. 1. vſque ad num. 7. quod ſcilicet maioratus poſ ſeſ ſore viuente, poſ ſit quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius, nec veram eſ ſe, nec iuris rationi conſenta neam, nec etiam placere vnquam mihi potuiſ ſe. Non etiam iure aliquo, aut fundamento ita muniri, quod in propoſito ita vrget , vt aut adſtringere videatur, ſiue ſpeciale aliqui inducere iuxta ſubiectam materiam, ex quo ſuper iure de futuro, & conditionali, ſicque omnino incerto, iudicium incipere, aut ſubſiſtere valeat. Sic ſanè, iura omnia, quæ per Ludouicum Molinam lib. 3. dict. cap. 14. ex numer. 1. vſque ad numer. 10. ponderantur, non probare aſ ſumptum prædictum aut pro iure futuro, incerto, & conditionali iudicium in ſtitui, & fundari poſ ſe, non decidere, nec probare vllo pacto; imò procedere, quando agitur de iure de præ ſenti, vel ſi ius futurum dependeat ab eo, quod eſ ſet de præ ſenti: quod Ludouicus Molin. d. cap. 14. ex num. 18. vſque ad num. 32. dum eiſdem iuribus, & fundamentis, pro eadem opinione affirmatiua antea ponderatis, reſpondet magiſtraliter, & verè demonſtrauit. Et in primis ex l. 1. C. de[*] fideicommiſ ſ. vbi probatur, legatarium poſ ſe agere pro legatis annuis, non ſolum ſibi debitis, verumetiam in futurum debendis, & præ ſtandis, quorum dies nondum ceſ ſerat; non poſ ſe ſimpliciter deduci id, quod Interpretes, eius opinionis ſequaces contendunt, quod ſuper iure de futuro iudicium inſtitui valeat; vtpote, cùm lex illa procedat, & locum habeat, quando de præ ſenti competit ius aliquod deducibile in iudicium, & in eius conſequentiam venit aliud ius futurum, ſeu conditionale; tunc enim propter ius de præ ſenti toleratur, vt in eius conſequentiam, ius futurum, ſeu conditionale, in iudicium deducatur; ſecus autem, quando nullum ius præ ſens competit, ſed ſolum ius futurum in iudicium deducitur, vt in caſu de quo agimus; tunc namque certiſ ſimum eſt, quod tale ius futurum, ſeu conditionale, non poteſt in iudicium deduci; ſicuti poſt Gloſ ſ. & DD. communiter in eadem l. 1. explicauit Molilia dicto numero 18. & poſt Bartol. Ripam, Aretinum, Deciſ. Pedemont. Decian. Cephal. Æmilianum, Menoch. Surd. & eundem Molinam dicto num. 18. ita pariter intellexit D. Garcia Maſtrillus, deciſ. 118. num. 15. ſequitur etiam ipſum intellectum, & actum ſimilem aſ ſignat Pat. Ludouic. Molin. tom. 3. diſputation. 639. verſ. Ad primum ergo argumentum, folio 569. nec diſ ſentit Marius Giurba, deciſ. 17. pluribus eius locis. Addiderim ego, eandem Ludouici Molinæ ſolutionem, quæ ex ſententia communi procedit, comprobari, atque exornari ex his, quæ Petr. Surdus deciſ. 120. ferè [*] per tot. maximè ex num. 6. vſque ad num. 16. eruditè adnotauit in eo dubio, an legatum annnum peti poſ ſit pro tempore futuro, ita vt hæres ad ſoluendum ſingulis annis condemnetur, adueniente die; in quo arguendo, ex num. 1. vſque ad num. 6. propoſuit nonnulla fundamenta pro parte contraria, tandem ſtatuit, contrariam partem elegiſ ſe Senatum, & hæredem condemnaſ ſe ad ſoluendum legatum pro tempore antè acto, nec non & pro futuro, ſingula die adueniente; & motum fuiſ ſe principaliter ex textu in d. l. 1. C. de fideicommis. vbi loquendo in annuo legato, dicitur, quod peti poteſt pro futuro tempore. Et quamuis text. ipſe loquatur in alimentis; tamen Gloſ ſa, & omnes Doctores communiter, idem eſ ſe aſ ſerunt in aliis legatis annuis, ex teſtamento; debitis, prout ibi comprobat d. num. 6. Poſtmodùm autem num. 13. in fine, & n. 14. & 15. vt reſpondeat fundamentis, à ſe in contrarium adductis ex n. 1. cum ſequent. inquit, non obſiſtere, quod legatum annuum ſit conditionale pro annis ſequentibus: l. ſi in ſingulos, ff. de annuis legat. l. Senatus, §. fin. ff. de donationibus cauſa mortis: ideo a , aut obligatio nondum nata, exerceri non potest: l. cedere diem, ff. de verbor. ſignif. reſpondet enim. hoc eſ ſe verum, quando ageretur ſolùm pro futuro; ſed vbi agitur pro tempore iam elapſo, pro suo actio datur de præ ſenti, tunc acceſ ſoriè potest etiam pro futuro agi: argum. l. 1. §. illud, & §. planè ff. de vi & vi armata: quando id oritur ex eodem fonte, l. libertis, §. 1. ff. de alim. & cib. legat. & l. 1. C. de fideicommiſ. & quod ita declarat Bartol. in l. non quemadmodum, ff. de indiciis, num. 2. dicens, quod ſuper futuro non poteſt eſ ſe iudicium, ſi de præ ſenti nihil debeatur; ſed ſi aliquid de præ ſenti debeatur, tunc eius ratione ſuſtineat etiam futurum. Et idem notauit Bartol. alijs in locis, ibi relatis; vbi dicit, quod occaſione iuris de præ ſenti competentis, agitur etiam pro futuro, & hoc modo videtur agi pro præ ſenti. Et Bald. in eadem l. 1. num. 22. in princip. ſcripſit, quod futuræ obligationes poſ ſunt venire in iudicium; tanquam annexa, non tanquam principalia. Aretin. etiam dixit, id procedere in quacunque diſpoſitione inter viuos, vel vltimæ voluntatis. In eadem etiam l. 1. numer. 7. dixit Iaſon, quod ſi debitum futurum, quale eſt conditionale, ſit de per ſe debitum, non poteſt peti de præ ſenti; ſi verò eſt adiunctum debito de præ ſenti, vt in legato annuo, quod pro aliquo anno ceſ ſit, tunc ſicuti debitum de præ ſenti poteſt ſtatim peti, ita & debitum de futuro, ne cogatur ſingulo anno agere: & tenent alij multi, per Surdum ibi relati, numer. 14. & 15. vbi notabiliter, atque in hunc modum concludit: Et in prædictis locis reſpondem ad regulam, quodius de futuro, non poſsit in iudicium deduci, & quod futuri temporis tractus non ſpectat ad indicem. Quare vis conſiſtit in modo proponendi, ſi enim agatur pro futuro, nulla ſequitur condemnatio, quia nihil eſt in actione, vel obligatione, ſuper quo quieſcere poſ ſit petitio; ſed ſi agatur pro eo, quod debetur de præ ſenti, tunc acceſ ſoriè poterit agi quoque pro futuro, & hic vnus erit ex caſibus, in quibus ratione adiunti, quis conſequitur commodum. Hactenus Petri Surdi, ex ſententia aliorum Authorum, & maximè Bartoli, Baldi, & aliorum antiquorum doctrinæ, & reſolutiones, quæ adeò ſingulares, & ad propoſitum præ ſens opportunæ ſunt, vt prætermitti non potuerint: ex ipſis namque apparet, nullam vim facere text. in d. l. 1. C. de fideicommiſ. in fauorem eius, qui viuente poſ ſeſ ſore maioratus petit, vt declaretur ſucceſ ſor eius, niſi de præ ſenti, competat ſibi ius deducibile in iudicium, ex eo duntaxat, quod quis contendat, ſe declarati ſucceſ ſorem poſt mortem alterius, & vocatum eſ ſe; niſi ex alio, ius ipſum de præ ſenti oriatur: ſicuti Roderic. Suarez, Ludou. Molina, & ſequaces, iuridicè, & cum iudicio aſ ſeuerauerunt: quicquid D. Franciſ. Hieronym. Leo, d. deciſ. 35. Valentiæ, num. 9. & 10. aliter contendat, vbi tamen ſuperiora non annotauit. Ita etiam explicari debet text. in l. 1. C. de ſent.[*] quæ ſine certa quant. proferun. qui pro eadem prima affirmatiua opinione ponderatur, vt ſuprà dixi, quatenus probat, valere ſentenciam latam ſuper vſuris nondum debitis, ſed debendis omni tempore, quo ſolutio in poſterum differri contigerit; non enim inde ſequitur, deduci poſ ſe generaliter, iudicium ſuper iure futuro ſuſtineri, vtputà cum debitum ibi, eſ ſet plurium annorum, ſeu menſium, & ne daretur occaſio, quod ſuper debito cuiuslibet anni, vel menſis, vna lis fundaretur, permiſ ſum eſt, vt ſimul cum debitis præteriti temporis, ius futurum etiam deducatur; ſicuti poſt Gloſ ſam ibi, rectè intellexit Molina d. cap. 14. num. 18. ad fin. & ſe quutus eſt Pat. Mol. tomo 3. diſputat. 639. verſic. Ad ſecundum, fol. 570. Ioann. Garcia, de nobilit. gloſ. 47. num. 15. & ante alios eruditè percepit Roderic. Suarez, allegat. 4. num. 4. vbi optimè ponderauit vtrumque text. & conſiderauit, ius futurum, quod ibi proponebatur dependere ab eo, quod erat de præ ſenti: cùm autem quis petit, ſe declarari ſucceſ ſorem alicuius poſt mortem eius, deducit ius incertum omnino, futurum, & conditionale, & quod non dependet ab aliquo iure, quod ſit de præ ſenti; nam licet de præ ſenti ipſe contendat, ſe ſucceſ ſorem futurum, & vocatum eſ ſe, non tamen de præ ſenti competit ſibi ius aliquod, ſed in futurum, & conditionaliter competere forſan poterit; ſuper quo tamen iudicium non ſubſiſtit, nec fundari poteſt, vt ſupra dictum fuit, & inferius dicetur; & cum aliis notauit D. Garda Maſtril. d. deciſ. 118. num. 13. 14. & 15. dicens, quod omnia iura probantia, quod traditis futuri temporis non ſpectant ad iudicem, procedunt, niſi tale ius dependeret ab eo, quod eſ ſet de præ ſenti; & ad id inquit, eſ ſe textum ſingularem in d. l. 1. C. de ſentent. quæ ſine certa quanti. profe. & repetit num. 27. & 30. Marius Giurba d. deciſ. 17. num. 2. & 23. & ſequent. & 18. & ſequen. Et ita veriſ ſimum eſt, quicquid ipſe D. Franciſ. Hieronym. Leo, præcitata deciſ. Valentiæ 35. num. 11. aliter contenderit Tertium etiam fundamentum, quod deducitur[*] ex text. in lege Aquilia, ſi deletum chirographum: ff. ad leg. Aquil. minus concludit, ſuper iure de futuro iudicium, ſiue actionem inſtitui poſ ſe; ibi namque, ideò permittitur, debitum conditionale in iudicium deduci, quia debitor in dolo fuit, chirographum delendo, vt debitum ab illo non exigeretur, ideóque ceſ ſante dolo, eiuſdem legis deciſio ceſ ſare debet; ſicque eam legem intellexerunt Accurſius, Bartol. & DD. communiter, & ſequutus eſt Mol. d. c. 24. num. 19. Pat. Moli, vbi ſuprà, verſ. Ad tertium, fol. 570. Arias Pinellus in l. 1. C. de bon. mater. 3. p. num. 78. in verſ. Nec obſtant quæ adducebat, fol. 241. vbi inquit, non obſtare illum text. vbi contra delentem chirographum conditionale, agitur ad æ ſtimationem damni, vt ſequuta condemnatione, exactio condemnationis fiat; quia verum non eſt, quod ibi ſentit Bart. & exprimit Florianus, nu. 4. dicentes poſt Gloſ. in caſu eiuſdem legis, ius eſ ſe de præ ſenti, licet exactio ſit de futuro: ſi enim reſpicias principale debitum, chirographo contentum, nullo modo præ ſens dici potuit, cùm conditionale eſ ſet; iuxta l. cedere diem, ff. de verbor. ſignif. Eſt igitur expendendum (inquit Pinellus) in ea lege, delentem chirographum, conueniri ex culpa propria, vt Bald. ibi relatus voluit; dicens, in eo text. ſpeciale eſ ſe, odio delinquentis: in his autem, qui iura ſucceſ ſionis maioratus deducere volunt, viuente poſ ſeſ ſore ipſo, nullam cauſam dari de præ ſenti, nec admittendas fore intempeſtiuas has petitiones ante tempus; cauſam autem, tunc quodammodo neceſ ſariam in ea l. vrgere; vt teſtibus probetur, quod in chirographo continebatur, ne ex valetudine, vel ſenectute teſtium, facilè probatio pereat; qua ex cauſa teſtes ibi ante tempus aſ ſumuntur, atque in eo eſt tex. notabilis, & melior de iure, ſecundum Bald. quẽ refert Pinellus, & ſingulariter oſtendit, text. ipſum pro affirmatiua opinione expendi non poſ ſe. Rodericus tamen Suarez dicta allegatione 4. numer. 4. (quem Molina non refert) intellectum Gloſ. & Bartol. ibi probauit, & ponderato caſu text. in dicta l. in lege Aquilia, ſi deletum; in hunc modum ſcribit: Reſpondet Gloſ ſa hic, præ ſens damnum, præ ſens obligatio, & præ ſens actio, vel executio: ſic intelligenda, & limitanda eſt regula illa, ſcilicet tractus futuri tẽpo ris non ſpectare ad indicem, vt intelligitur, quando ius eſt omnino de futuro; ſicus ſi de præ ſenti, licet exactio ſit de futuro: & hanc dicit Bartol. ibi eſ ſe veriſ ſimam lecturam eiuſdem leg. Hactenus Rodericus Suarez, quem ad literam ſequitur Ioann. Garcia, dicta gloſ ſa 47. ſub numer. 15. quamuis eum non referat. D. Garcia Maſtrill. d. deciſion 118. numero 16. Ego ſanè, omiſ ſis his quæ Aluarus Valaſc. con ſultat. 184. num. 11. & 12. Petra, de fideicommiſ. cap. 10. numer. 12. & relati ſuprà, ad explicationem eius leg. conſiderarunt; pro certo exiſtimo, text. ipſum in d. l. in l. Aquilia, ſi deletum (quocunque modo is intelligatur, atque accipiatur) non probare primam ſententiam affirmatiuam regulariter, ſiuè ex eo, quod delens chirographum, conueniatur ex culpa propria, & delicto, ſiuè quod ius agendi eſ ſet de præ ſenti propter damnum præ ſens; & vnum, & alterum intellectum in idem tendere, cum ius agendi, vtcunque conſideretur, ex facto illo præ ſenti delendi chirographum, quod ex culpa proceſ ſit, competere incæperit: pro limitatione tamen opinionis negatiuæ, quando ſcilicet iuſta cauſa agendi, aut ius de præ ſenti conſiderari valeat, textum ilium allegari poſ ſe, provt Rodericus Suarez, Ioannes Garcia, Maſtrillus, & alij allegare ſolent, & inferius dicetur. Negari itaque non poteſt, quin Gloſ ſa, Bartolus, & communis rectiſ ſimè ſtatuerit, ius eſ ſe de præ ſenti; licet exactio ſit de futuro: quamuis enim principale debitum, chirographo contentum, nullo modo præ ſens dici potuerit, cum conditionale eſ ſet; non agitur tamen ad æ ſtimationem damni, vt de præ ſenti exactio condemnationis fiat; ſed quia cauſa, aut culpa (quod in idem reincidit) præ ſens eſt, ex culpa propria ſtatim conuenitur delens, vt ſequuta ſcilicet conditione, exactio condemnationis fiat; & quia ex defectu probationum, ius agentis deficere poterat, ſi teſtibus non probaretur id quod in chirographo continebatur, rectiſ ſimè ſtatuitur ibi, te ſtes ante tempus aſ ſumi, idque propter iuſtam cau ſam de præ ſenti, fiuè culpam propriam delentis chirographum. Sic etiam exiſtimo, ſolutionem eandem Ludou. Mol. quam alij ſequuntur, non ſubuerti ex eo, quod Franciſ. Hiero. Leo, præcitata deciſ. Valentiæ 35. num. 8. conſiderauit, quod ſcilicet lex ipſa ſit intelligenda, & procedat, quamuis non à debitore, ſed à tertio chirographus ſit deletus, idque ex ſententia Bart. ibidem, ante numerũ 1. quam recenſet: nam ſi proponamus, debitorem ipſum deleuiſ ſe chirographum, rectè quidem aduerſus eum, ex culpa propria, indicium inſtituitur: quod ſi alius eſ ſet, & non debitor, cum eo quoque ſtatim, propter delictum proprium in delendo chirographum commiſ ſum, agi poteſt; & ratio eius textus vrget, quamuis ipſius textu. deciſio pro prima affirmatiua opinione non vrgeat provt etiam non vrgere text. in l. si finita, §. eleganter, ff. de damno infecto rectè ob[*] ſeruauit Ludouic. Molina, lib. 3. d. cap. 14. num. 21. dicens, id eſ ſe ſpeciale propter dolum, & cauillationes aduerſarij, vel quia damnum futurum cum damno præ ſenti ſimul in iudiciam deducebatur. Et ſequuntur Par. Ludou. Molin. tom. 3. d. diſput. 639. verſ Ad quintum, fol. 571. & vere Roder. Suar. (quem Mol. non citat) d. alleg. 4. num. 6. optimè explicat, atque ponderat eum text. provt inferius dicetur: Pinellus etiam, d. 3. p. l. 1. num. 78. in verſic. Nec obſtat aliud fundamentum: ſolutionem autem Molinæ non impugnat D. Franciſ. Hieron. Leo, à. deciſ. Valentiæ. 35. numer. 13. Sed inquit, ſatis ipsam verificari in caſu illo, ex quo Magdalena ilia, hæres grauata, negabat fideicommiſ ſum. Pinellus autem, vel vno verbo reſpondet doctrinæ Bartoli, quam deciſio Valentiæ expendit, dicens, quod Bartolus loquitur, quando actio terta eſt, nec effectu carere poteſt; ſicque non obſtare in propoſito, nec probare primam opinionem affirmatiuam. Præterea, nec in contrarium vrget textus in l.[*] ſi duo patroni 13. ff. de iureiurando, & in l. vti frui, §. vtrum, ff. ſi vſusfructus petat. vbi diſponitur, quod ille, cui competit aliquod ius, poteſt petere, vt declaretur ſibi competere, quia reſpondet Molina dicto cap. 14. numer. 22. in verſic. Eo denique pacto, quod hæ leges, in iure etiam, quod de præ ſenti competebat, non autem iure de futuro diſponunt. Nec contradicit D. Franciſcus Hieronymus Leo, dicta deciſione 35. numer. 6. in verſic. Primo per text. & iunge Ioannem Garciam, de nobilitate, gloſ ſa 47. numer. 15. Antonius Gomez in l. 40. Tauri, numero 79. in fine. Ita etiam, in l. ſi contendat, ff. de fideiuſ ſoribus, non dicitur, quod reus poſ ſit ius futurum in iudicium deducere, ſed quod valeat, ius, quod de præ ſenti ſibi per viam exceptionis competebat, per viam actionis proponere; atque ita in ea l. nihil tractatur de iure futuro in iudicium deducendo. Quod attinet verò ad textum in l. diffamari, C. de ingenuis manumiſ ſis, & in l. ſi rem alienam 9. §. final. de pignoratitia action. cum ſimilibus; quæ etiam pro opinione prima affirmatiua ponderari ſolent, inferiùs agetur. Ad textum autem, in cap. cum ſuper, de conceſ ſione præbendæ, ſingulariter reſpondet Arias Pinellus, dicta tertia parte, l. primæ, C. de bonis maternis, dicto numero ſeptuageſimo octauo, in verſicul. Eodem modo ceſ ſat argumentum, vbi videri poteſt. Et hactenus de prima obſeruatione in hac materia. Secundo deinde, & principaliter obſeruandum,[*] atque conſtituendum eſt, opinionem ſecundam negatiuam, de qua ſuprà ex numer. 7. quod ſcilicet maioratus vltimo poſ ſeſ ſore viuente, non poſ ſit quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius, veriorem equidem eſ ſe, & magis communiter receptam, & omnino tenendam, atque iuris principiis adeò conuenientem, vt contraria prima opinio diſpliceat omninò. Sic ſanè ſententiam ip ſam communem negatiuam, adeò concludenter comprobari ex his, quæ Ludou. Mol. & eius ſequaces conſiderant, vt ea maiori comprobatione non indigeat. Et verè concludere, quod ſuper iure[*] conditionali, & de futuro, quod nondum eſt, ſed eſ ſe ſeparatur, non poſ ſit fundari iudicium, cum tractus futuri temporis non ſpectet ad iudicem, & iudicium non poſ ſit eſ ſe de futuro, & ſuper iure incerto, vt in d. l. non quemadmodum, ff. de indiciis, quia non eſt nata actio, nec obligatio, nec ius agendi, ex l. cedere diem, ff. de verbor. ſignific. l. item quia, in princip, ff. de pactis, & ſine actione nemo experitur, l. ſi pupilli. §. videamus, ff. de negotits geſtis. Sicque in relictis ſub conditione, vel in diem incertum, qui in vltimis voluntatibus, pro conditione habetur, l. dies incertus, ff. di conditionibus & demonſtrationibus, planum eſt, ante aduentum diei, aut conditionis agi non poſ ſe, nec ad condemnationem, nec ad declarationem iuris de futuro; id quod Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 41. numere 4. ſingulariter, & verè annotauit. Et ponderauit textum optimum in l. dicta, §. ſi ſub conditione. ff. ad Trebellianam elegans proponitur ratio: quia si ante conditionis aduentum, fideicommiſ ſarius agere poſ ſet, plus sibi tribueretur, quàm teſtator volut; quod abſurdum reputat ille text. & ratio ipſa facit ad ea, quæ in diem incertam relicta ſunt, & ad maioratus Hiſpaniæ mirabiliter (provt ego conſidero) nam licet ex deciſione l. 45. Tauri, & præ ſumpta maioratuum inſtitutorum voluntate, poſ ſeſ ſio bonorum maioratus tranſeat ipſo iure in eum, in quem ex legis, aut inſtitutoris diſpoſitione tranſiri debet: id tamen ſemper intelligitur, vltimo maioratus poſ ſeſ ſore defuncto, attamen, quod viuente eo, lis ſuper ſucceſ ſione agitari, vel iudicium de futuro, & conditionali, & quod forſan nunquam verificabitur, inſtitui, & fundari valeat, nullibi eſt ſcriptum, ſed potius ab omni ratione iuris extraneum reputatur, & voluntati quoque fundatoris repugnans, qui vnumquemque ex ſubſtitutis, & vocatis, aut qui ex ſua familia proceſ ſerint, ſuo loco, & gradu, & tempore vacantis, delatæque ſucceſ ſionis, non autem viuente legitimo maioratus poſ ſeſ ſore admitti voluit; cùm iudicium, antequam aliquid debeatur, accipi non poſ ſit, vt in principio, Inſtitu. de action. & in d. l. non quemadmodum, & poſ ſit actor interim mori, & iudicium illuſorium effici; & ita Iureconſultus ſtatim cognitionem prohibet in l. non oportet, ff. de legatis 2. inquit enim: Non oportet prius de conditione cuiuſquam quæri, quam ad eum hæ reditas, legatumve pertineat. Quem text. optime in hoc ipſo propoſito ponderauit D. Franciſcus Sarmientus. ſelectarum, libro 7. cap. 6. num. 6. fol. 396. nonnulla etiam conſiderauit Gabriel Pereira, dicta deciſione Portugaliæ 129. num. 1. & vere fundamenta illa ſex, quæ pro hac ſententia Ludouicus Molina lib. 3. dicto cap. 14. ex numero 10. vſque ad numerum 17. ponderauit, adeò fortiter vrgent, vt Recentiorum omnium hucvſque ſcribentium, nullus eorum vim diluerit, aut minuerit vllo modo. Sic ſanè D. Franciſcus Hieronymus Leo, præcitata deciſ. Valentiæ 35. numer. 16. 17. 18. & 19. quamuis eiſdem reſpondere conetur, eorundem fundamentorum vim non eneruat, ex quo Author metipſe ſemper in ſiſtit, in caſu illo, de quo in Senatu controuertebatur, ex iure, quod de præ ſenti inerat, dependere ius futurum & conditionale, & admittendi Vincentium, & Hieronymum fratres, in vita Magdalenæ, iuſtiſ ſimam cauſam Senatum illum habuiſ ſe; quoniam Magdalena de præ ſenti negabat, dictos fratres in fideicommiſ ſo ſucceſ ſuros; ſicque deciſionis illius definitio potius comprobat limitationem huius opinionis negatiuæ, quando ſcilicet adeſt iu ſta cauſa litigandi in vita poſ ſeſ ſoris maioratus, quàm opinionem ipſam ſubuertat; ſicuti conſtat ex locis Roderici Suarez, ibidem ponderatis. Remanet ergo, regulariter hanc ſecundam opi[*] nionem eſ ſe veriorem, & omnino tenendam; nec dici poſ ſe, Petrus, aut Ioannes habent ſpem, aut probabile ius ſuccedendi, ſiuè etiam immediatam, & proximam cauſam ſucceſ ſionis, ergo iudicium ſuper ſucceſ ſione, viuente etiam maioratus poſ ſeſ ſore inſtituere poterit: nam etſi certiſ ſimum ius habeant, adhuc litem ſuper iure de futuro, & conditionali excitari non poterit; pendet namque ex futuro, & incerto euentu, cùm ipſe poſ ſit poſ ſeſ ſori præmori, atque ex die incerta mortis eiuſdem poſ ſeſ ſoris, quæ conditioni æquiparatur, & ſic non eſt nata actio, nec obligatio, nec ius agendi ante mortem poſ ſeſ ſoris eiuſdem; quemadmodum in fideicommiſ ſis, & hæ reditatibus, ante mortem grauati non naſcitur, & ius agendi impedit, quia incertum eſt omnino iudicium; l. pecuniam, ff. ſi certum petatur: l. non ſolum, ff. de liberatione legata, l. qui ſuperſtitis, ff.[*] de ac hæredit. Et quamuis ſpes proxima ſuccedendi, in conſ habeatur, vt per Socin. in l. Gallus, §. nunc videndum, numero 3. Ruinum in conſil. 204. num. 4. in conſil. 295. num. 5. lib. 1. Cephal. in conſ. 381. num. 7. & latè comprobat Tiraquel. in legib. connubialibus, gloſ ſa 2. ex num. 1. cum ſequent. & plures effectus operari ſoleat, provt ego metipſe, in commentariis lib. 3. cap. 15. num. 78. & cap. 19. num. 188. ex multis aliis Authoribus obſeruaui. Velazquez etiam Auendañ, notauit in l. 40. Tauri, gloſ ſa 1. num. 31. & ſequent. idque maximè in Hiſpanorum primogeniis, ſiuè vinculis, & maioratibus perpetuis, in quibus duæ lineæ conſiderari ſolent, vna ſcilicet ſucceſ ſionis effectiuæ, poſtquam ſucceſ ſio defertur, ſiuè deuenit ad vnumquemque ex vocatis; & alia primogenituræ, pendente die fideicommiſ ſi, & vtraque linea pendeat, ex iure eſ ſentiali, & tranſmiſ ſibili, Ægidius Bellamera, deciſione 72. num. 17. Molina, lib. 3. cap. 6. Alexand. Raudenſis in conſil 2. num. 126. lib. 1. & in conſ. 30. ex num. 73. lib. 2. & in ipſis locis, nunc relatis, ego notaui; licèt inquam hæc ita ſe habeant, & vera ſint, procedunt tamen quoad ius tranſmiſ ſionis, & repræ ſentationis, cuius reſpectu ius primogenituræ, etiam ante delatam ſucceſ ſionem ita operatur, ſi primogenitus, aut is, qui nondum ſucceſ ſerat, deceſ ſerit, ac ſi iam ſucceſ ſiſ ſet, vt in ſucceſ ſoribus reſidere videatur, & ſic operetur ex iure tranſmiſ ſo, atque ex vi repræ ſentationis, ac ſi ſpes ſuccedendi in authore non defeciſ ſet, ſue ipſe ſucceſ ſiſ ſet; provt multis in locis dicto cap. 19. libri tertij, annotaui, ac comprobaui; non tamen, vt ſuper eo iure, quod vere eſt ius conditionale, & incertum, atque ex morte poſ ſeſ ſoris dependens, iudicium in ſtitui valeat, poſ ſeſ ſore ipſo maioratus viuente: aliud enim eſt, proximam & immediatam cauſam ſuccedendi habere, eámque ad hæredes tranſmittere ex vi primogenituræ, ita tamen vt tunc operetur quando dies ſucceſ ſionis venerit, ſiuè per mortem ſucceſ ſionis vacauerit poſ ſeſ ſio; aliud verò, viuente poſ ſeſ ſore velle iudicium inſtituere, & litem ſuper iure conditionali & de futuro excitare; quod admitti non poteſt, ſicuti ſecundæ opinionis negatiuæ Authores omnes probarunt; quamuis hæc non ita adnotauerint, neque etiam diſtinxerint. Quæcunque ergo de linea effectiua, & de linea contentiua, & de linea, in quam intrauit ſucceſ ſio; & de linea primogenitorum, eorùmque deſcendẽtium , & de proximitate in Hiſpanorum primogeniis, reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris conſideranda, Interpretes omnes tradere ſolent, & ex cap. 93. cum §§. præcedentibus notauimus ſuprà, non vrgent, ſiuè vim aliquam non faciunt in comprobationem opinionis primæ affirmatiuæ; vt pote, cum ea omnia procedant, cùm dies ſucceſ ſionis venerit, ſiue mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore ſucceſ ſio delata ſit, non autem, vt de viuente, de iure conditionali, & de futuro, iudicium inſtituit, & formari valeat; & idcirco, propoſitam diſceptationem hoc loco reaſ ſumpſi, t notarem, hucvſque reſoluta nullo modo adſtringere, vt primam opinionem affirmatiuam amplecti valeamus, imo potius vt ſecundam negatiuam con ſtanter tueamur, vno caſu limitationis, ſiuè declarationis excepto, quando ſcilicet iuſta datur litigandi cauſa eàque de præ ſenti conſideratur. Superiora autem adeò vera ſunt, vt nonnulli in[*] terpretes in filio quoque, qui proximam, immediatam, & infallibilem ſuccedendi cauſam habet, eam admiſerint. & ſecurè tueantur, non poſ ſe filium, viuente parte, maioratus poſ ſeſ ſore, petere, vt ipſe declaretur ſucceſ ſor poſt mortem patris; & id quidem veriſ ſimè, & iuridicè, cùm ratio illa, quod super iure de futuro, incerto, & conditionali non poſ ſit iudicium ſubſiſtere, neque fundari, & quod ſilius patri præmori poſ ſit; ita in filio, vel alio deſ cendente, ſicut in quocunque alio militet, locumque obtineat, nec differentiæ ratio reddi valeat, cum æqualiter vrgeat dict. legis, non quemadmodum, ff. de indiciis, deciſio. Sic ſanè, contra filium ipſum, agentem viuo patre, legem eam cum iudicio expendit Roder. Suar. alleg. 3. numer. 5. fol. mihi 17. qui etiam alleg. 4. ex num. 1. cum ſeq. idem defendit, interueniente tamen iuſta cauſa, filium primogenitum, petentem in vita patris, admittendum eſ ſe, defendit; quæ non defendiſ ſet, ex deciſ. d. l. non quemadmodum, ſi interuentus iuſtæ cauſ æ deficeret, provt ibi apparet. In terminis etiam, contra filium vt viuente patre, non poſ ſit is ſuper ſucceſ ſione iudicium inſtituere, loquitur Arias Pinellus d. 3. p. l. 1. num. 78. verſ. Pro hæc parte: & contra filium ponderat etiam test. in l. 1. §. ſi impuberi, ff. de collatione bonorum, & alia iura. Et inquit, quod ius non admittit intempeſtiuas has petitiones ante tempus, niſi ex iuſta cauſa: & inferius, in verſ. Nec obſtat aliud fundamentum, ſpecificè etiam, & notanter loquitur contra filium ipſum, fol. 242. in hæc verba: At ius filij pendens à morte patris, aliisque caſibus, nullam certitudinem præ ſtat ad agendum de præ ſenti, talisque ſpes cenſetur vana, vt notat Bart. in l. fin in fine 1. lectu. C. de pact. nec producit effectum conſiderabilem regulariter, vt explicat Bart. in l. is poteſt, numer. 7. & 9. ff. de acquir. hæred. Contra nepotem etiam, vt viuente auo poſ ſeſ ſore, cui ipſe ſucceſ ſurus erat, non poſ ſit iudicium ſuper ſucceſ ſione inſtituere, loquitur Gabr. Pereira, d. deciſ. 129. num. 1. & mirabiliter intellexit Aluar. Valaſc. d. conſultat 184. num. 20. & 21. is namque Author, cùm num. 19. & 20. pro certo tradidiſ ſet, quod maioratus poſ ſeſ ſore viuente, non poteſt quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor port mortem eius, & fundamenta communia breuiter expendiſ ſet, ſtatim d. num. 20. & 21. reſoluit, id etiam in filiis procedere, nec attendi, quod ſui hæredes dicantur, & quodammodo domini in vita patris reputentur; provt eruditè, & latius ibi explicat. Et eidem conuenit Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſ. 6. Gammæ, num. 6. in illis verbis: Præterea, licet ſucceſ ſor habeat ius in ſpe, attamen ius illud ſolum, debile admodum eſt, vt in eo fundetur iudicium abſque alia occaſione, vel cauſa. Et in fortioribus terminis voluit Pat. Ludouic. Molina, tomo 3. diſput. 639. in verſ. Cæterum intelligenda eſt ea lex, fol. 572. notauit quoque Philip. Paſchalis, de viribus patr. poteſt. 4. par. cap. 10. num. 34. & 35. vbi inquit, quod licet regulariter ius futurum, contradicente reo, in iudicium trahi non poſ ſit, ex regula textus in dicta l. non quemadmodum, eãque procedat etiam reſpectu filij, attamen interueniente iuſta cauſa, aliter dicendum; & ſi pater eſ ſet diſ ſipator, poſ ſe filium iudicis officio facere declarari bona, quæ per patrem poſ ſidentur, ad ſe poſt eius obitum, titulo maioratus, ſpectare. Ex his credimus, deceptos quidem Pelaez à Mieres, in initio ſecundæ partis, de maioratu, ex numero 571. vſque ad numerum 588. folio 390. in noua editione, Auendañum in l. 40. Tauri, gloſ ſa prima, numer. 35. & 36. exiſtimantes, filium viuente patre, maioratus poſ ſeſ ſore, petere poſ ſe, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius, & ſpei ſuccedendi tantum attribuentes, vt ex ea ſola inſtitui poſ ſe iudicium ſuper iure de futuro, & conditionali, aſ ſeuerauerint; cùm tamen fundamenta omnia, in fauorem ſecundæ opinionis negatiuæ ponderata ſuprà ita vrgeant 3 & militent contra filium, ſicut contra alium quemcunque, cùm & ipſe poſ ſit patri præmori, provt ſuprà dixi; & latiùs comprobaui: atque ex eiſdem ſubuertuntur etiam tradita per Io ſephum de Seſe, decis. 115. numer. 46. dum cona tur reddere rationem differentiæ in comprobationem eius, quod Mieres, & Auendañus contendunt quod ſcilicet in aliis, ſpem ſuccedendi habentibus, non datur, tale ius proximum, certum & formarum ſicut in primogenito, in quo non poteſt ius illud elidi, variari, aut euaneſcere, ſed iam ſit immutabile, & perpetuum; provt latiùs ibi: Sed minus quidem verè, cum ius filij à morte patris dependeat, & conſequenter à futuro, & conditionali, ſicque iudicium ſuper eo fundari, & inſtitui, impediatur omnino, vt ſuprà notaui. Et cum aliis in terminis firmauit Barboſa in l. non poteſt videri, ff. de iudiciis. num. 17. & 18. folio 278. vbi concludit contra filium, vt viuente patre, non poſ ſit ſuper ſucceſ ſione, & iure de futuro agere. Imò (provt ego con ſidero) eadem ratione, quam Seſe ponderauit, ego vbi ius aliquod de præ ſenti, vel iuſta & legitima cauſa non interueniret, filium, aut deſcendentem, vel etiam fratrem, proximum, & immediatum fratris filios non habentis ſucceſ ſorem non admitterem, ſi patre, aut fratre viuente, peteret ſe declarari ſucceſ ſorem poſt mortem eius: nam quanto magis certum, proximum, & formatum ius ſuccedendi habent, & illud immutabile, tanto inutilius, aut otioſum & fruſtratorium videtur iudicium de futuro, quod ab cis ſuſcipitur, atque inſtituitur, quibus viuentibus, & patri, aut fratri ſuperſtitibus, ius ſucceſ ſionis deficere, aut auferri non poteſt, quod ſi patri, aut fratri præ moriantur, omnia inconuenientia illa reſultant, quæ Ludou. Molina, d. cap. 14. lib. 3. & maximè, num. 12. conſiderauit, & tam in filiis, & fratribus, quàm in aliis, qui ius, & ſpem ſuccedendi habeant, militant pari ratione. Nec conſtituenda eſt differentia, an ſit filius, aut frater, vel remotior conſanguineus, qui viuente poſ ſeſ ſore maioratus contendat, ſe ſucceſ ſorem declarari poſt mortem eius, nec iure aliquo de præ ſenti, aut iuſta aliqua cauſa innitatur, vt dictum eſt, & obſeruatione ſequenti notabitur. Spes enim ſucceſ ſionis, quantumcunque proxima, & immediata illa ſit, iudicium de futuro, & conditionali validare non poterit; ex dictis hactenus. Ex quibus etiam deprehenditur, deceptum quo[*] que Ioan. Cepha. in conſ. 385. fere per tot. & maximè num. 5. & 6. & 35. lib. 3. dum ipſe exiſtimauit, viuente grauato, pro iure conditionali, & de futuro, agere poſ ſe fideicommiſ ſarium, & iudicium de futuro, & conditionali, ex ſola ſpe probabili, aut iure in ſola ſpe conſiſtente fundari, & validari poſ ſe, etiam ſi is, qui agit, non filius, aut frater, ſed alius quicunque ſit; quod tamen, quantum iuris rationi & ſuperioribus reſolutionibus, ac maximè deciſioni d. l. non quemadmodum, repugnet, nemo eſt qui non videat apertè. Et eodem modo decipitur Petra de fideicommiſ. q. 10. n. 15. & 16. fol. 225. qui ex ſola ſpe probabili, in bonis alienari prohibitis, adducebatur præcipuè, vt ibidem apparet; & Ceph. placitum probauit indiſtinctè; quod etiam licet ponderauerit D. Garcia Maſtrill. d. deciſ. 118. num. 21. non tamen in eo reſidet, ex quo in caſu illo, alia vltra concurrerent, quæ ibidem ipſe diligenter ponderauit. Ex his etiam intelligimus, Franciſ. Viuium deciſ.[*] 403. lib. 3. errore lapſum in hac ipſa materia; ibidem namque num 4. retulit ipſe ſententiam quorumdam, quam probauimus ſuprà, fideicommiſ ſarium inquam, conditione pendente, non poſ ſe agere, vt condẽnetur grauatus, ad ſibi relaxandũ bona fidei cõmiſ ſi , eueniẽte caſu, aut cõditione , Et n. 6. contrariũ defendit, & Marçarij opinionẽ cõfutauit , quam potius probare debuiſ ſet. Et n. 10. & 11. eam declarauit, ſiue diſtinguendum putauit in hæc verba: Et ex hoc percommode quidem conciliari poſ ſet illa opinio adducta de fideicommiſ ſario, qui non poſ ſit agere, vt condemnetur reus ad ſibi reſtituendum, & relaxandum bona ſubiecta fideicommiſ ſo, eueniente caſu, ſecundum Marçarium in d. quæ ſt. 61. in 3. p. tractatus de fideicommiſ. Pinellum, ac Rot. Florenti. & alios ab eodem Marçar, relatos, vt iſthæc ſententia locum quippe obtineat, vbicunque tempus reſtitutionis ipſius fideicommiſ ſi eſ ſet omnino incertum, ac penitus incertam diem contineret; ſecus verò contingeret, quando contineret certum tempus reſtitutionis, etiam quod eſ ſet conditionale fideicommiſ ſum, exemplificando in debente reſtituere poſt mortem: vtpote quia huiuſce conditio non eſt omnino certa; ſecus autem in debente reſtituere, ſi ſine Liberis deceſ ſerit, vel alia ſimili conditione poteſtatiua, & penitus habente incertam quidem diem: & alia opinio in debitore ex vltima voluntate, quia teneatur cauere de ſoluendo adueniente tempore, licet debitor ſit conditionalis, quam quidem ſententiam communem fore manifeſtauimus, atque pariter fundatam etiam in l. inter omnes ff. qui ſatiſdar cogant. & tanquam communem amplexam fore, à Iaſon. Vrſi. Cephal. Ioſeph. Ludouic. in locis præmemoratis. Hectenus Franciſci Viuij diſtinctio & verè contraria omnino ſecundæ opinioni negatiuæ, quam defendimus, & communioribus quoque Scribentium placitis, de quibus ſuprà: vtpote, cum agi dicatut ſuper iure de futuro, & conditionali, etiam quando dies fideicommiſ ſi, aut ſucceſ ſionis, ex morte alterius, & ſic ex die incerta, quæ pro conditione habetur, pendet omnino; vnde iudicium ſuper eo inſtitui non valet, iuxta ſuperiora; quæ ita æqualiter militant in vno, ſicut in altero caſu diſtinctionis, cum fideicommiſ ſarius præ mori poſ ſit vtroque caſu, atque ex conditionali, & incerto dependeat; ex eiſdem antea ponderatis, & reſolutionibus Roderici Suarez, Ludouici Molinae, Peregrini, & aliorum, de quibus ſuprà. Tertiò deinde, & principaliter obſeruandum,[*] atque conſtituendum eſt, ſuperiora omnia hactenus obſeruata, temperanda eſ ſe, provt numer. præ cedentibus inſinuaui, vt ſcilicet non procedant, vbi ſuper iure de futuro, quod tamen pendeat ab eo, quod eſt de præ ſenti, iudicium inſtitueretur, ſiuè iuſta, & probabilis aliqua cauſa interueniat de præ ſenti, quæ ſuadeat, ſtatim debere audiri, & admitti eum, qui viuente maioratus poſ ſeſ ſore, petit ſe declarati ſucceſ ſorem poſt mortem eiuſ dem: nam ex iuſtis cauſis res temperatur, & tractus etiam futuri temporis ſpectat ad iudicem, non ad hoc, vt exequatur ante aduentum diei, vel conditionis, ſed vt pronuntiet, & declaret actionem, & ius competere agenti; atque ita præcedente aliqua iuſta, & probabili cauſa, etiam ſuper iure de futuro, procedit actio, & poteſt petere quis, vt declaretur ius ſibi competere in futurum; id quod Rodri. Suar. d. alleg. 4. numer. 2. & 3. & ſeq. vſque ad numer. 9. adeò eleganter, & eruditè probauit, vt Recentiorum omnium nullus, elegantius, aut melius perceperit. Et Author metipſe, nonnulla iura ex his, quæ pro opinione prima affirmatiua ponderantur, rectè pro hac ſententia, & declaratione, ſiuè limitatione induxit, & maximè tex. in d. l. 1. C. de fideicommiſ. & in d. l. 1. C. de ſenten. quæ ſine certa quantitate profer. & in d. l. in lege Aquilia ſi deletum, & in d. l. ſi finita, §. eleganter, iuncta Gloſ ſa, ff. de damno infecto, quem mirabiliter perpendit, & alia iura allegat. Finge, patrem, ſeu aſcendentem, aut fratrem, vel alium conſanguineum, qui maioratum poſ ſideat, incipere bona de facto diſ ſipare, aut ea alienare, aut male tractare, aut contendere bona non eſ ſe maioratus, ſiuè maioratum, aut maioratus vocationes in eo finiri, aut poſ ſe de illis liberè diſponere, aut talem, vel talem non poſ ſe ſuccedere, qui tamen proximam, & immediatam ſucceſ ſionis cauſam, aut etiam ius optimum ſuccedendi habeat, vel alium eſ ſe ſucceſ ſorem, aut quod de præ ſenti bona occultet, ſiuè ſcripturas, & titulos inſtitutionis maioratus, & bonorum; aut quod de facto velit in actum poſ ſeſ ſor ipſe bonorum maioratus poſ ſeſ ſionem transferre, aut renuntiationem facere, idque animo alium fraudandi, vel vt illi graue præiudicium inferat, aut litigandi difficiliorem cauſam ei præ ſtet, & hoc, vel illo, aut alio quocunque modo de præ ſenti alij inferre damnum, vel præiudicium conſiderabile, aut reſpectu bonorum, & iuris ſucceſ ſionis; vel etiam qualitatis, dignitatis aut ſtatus perſonæ; & in his quidem omnibus, & aliis ſimilibus caſibus, quos iudicis prudentis arbitrio, & religioni, ſatius eſt relinquere, quam vt certa, aut generali regula circunſcribi valeant, ex quo interuenit iuſta & legitima cauſa de præ ſenti, etiam ſuper iure de futuro, & conditionali rectè inſtitui, & formari iudicium valuit; ſicuti Rodericus Suarez, dicta allegatione 4. ſub numer. 6. in verſic. Sed quod in propo ſito, notabiliter admodum conſiderauit. Et addit numer. 7. quod vbicunque filius timet moleſtari à parte, vel grauari ex facto eius in iure, & bonis, atque filius prætendit actionem, poteſt talis filius ſe prouidere per officium iudicis ante factum, ne fiat id, quod ad iuris ſui conſeruationem non fieri oportet, & ad hoc eſ ſe text. notabilem in l. 3. C. qui bonis cedere poſ ſunt, & in l. ſi duo patroni, in principio, ff. de iureiurando, provt ibi ea iura expendit, eandem quoque reſolutionem, & ſuperioris negatiuæ opinionis limitationem admiſit expreſ ſe Antonius Gomezius in dicta l. 40. Tauri, numero 79. ad finem, in verſicul. Tertiò non obſtat tertium fundamentum: Arias Pinellus, dicta tertia parte l. primæ, C. de bonis maternis, numer. 78. vbi quod ex iuſta cauſa, prout ex diſ ſipatione, vel alienatione, ante tempus agi poteſt, & ſic viuente adhuc poſ ſeſ ſore, per text. in l. Imperator, ff. ad Trebellianum, & in l. peto, §. fratre, ff. de legatis ſecundo, & quod in his terminis limitatur prædicta reſolutio communis, quod viuente poſ ſeſ ſore maioratus agi non poteſt ſuper iure de fututo. Et in eiſdem terminis, id agnoſcit veriſ ſimum Mieres, in initio 2. par. de maioratu, numero 570. fol. 390. Ludou. Moli. lib. 3. d. cap. 14. vbi ſemper ita explicat, provt Roder. Suarez intelligit, dum reſ pondet fundamentis omnibus primæ opinionis affirmatiuæ, ex numer. 18. vſque ad numer. 31. & numero 32. notanter inquit in hæc verba: Hæc tamen ex his, quæ ſuperius dicta ſunt limitari poterunt niſi vltimi maioratus ſucceſ ſor prætendat bona maioratus eſ ſe libera, illàque tanquam libera alienare, vel diſ ſipare cæperit, vel ſcripturam maioratus raſerit, cancellauerit, ſeu deleuerit, vel quidquam aliud ſimile fecerit, ex quo iuri maioratus ſucceſ ſoris præiudicari poſ ſet, niſi ius futurum ſimul cum iure præ ſenti in iudicium deduceretur; tunc namque cum indicium ex dolo poſ ſeſ ſoris, atque ex cauſa de præ ſenti fundetur; non dubitandum eſt, quin etiam in vita eiuſdem ſuper iure præ ſenti, & futuro ſimul fundari, & continuari valeat; quod ex legibus, & rationibus, quas pro contraria opinione adduximus, facile comprobatur; ſicque intelligendum eſt, quod dixit Roder. Suar. allegation. 4. prout ex Verbis eiuſ dem apertiſsimè comprehenditur, in qua ſolùm ſpecie eius opinio admitti poterit; ita tamen vt non temerè, & ex quacunque leui occaſione, ſed. ex magni, & graui cauſa, ad id efficiendum iudices inducantur. Eandem etiam reſolutionem admittir Ioannes Gutierrez in conſ. num. 1. qui pro hac ipſa ſententia commemorauit Gregor. Lopez, Didac. Couarr. & Padillam, D. Barahona, in additionibus ad Palac. Rubi. in cap. per veſtras, §. 44. litera A folio 310. vbi etiam ſubſiſtente iuſta cauſa, limitat opinionem negatiuam, quam expreſsè ſu ſtinet: Ioann. Garcia, de nobilitate, gloſ. 47. num. 16. & 17. & 18. & antea num. 14. in fine, vbi cum retuliſ ſet opiniones contrarias in propoſito articulo, inquit d. n. 14. in fine, tantam concertationem verſari in iure omnino de futuro, quod tamen nullum habeat omnino de præ ſenti fundamentum; quia ſi adſit aliquod damnum, aliqua iniuria præ ſens, denique aliquid, quod præ ſens interſit, quamtuncunque minimum, certè ſuſtinetur iudicium; & quod ita tenent Roderic. Suarez, Pinellus, Molina, & omnes. Et in confirmationem eadem iura ponderat, quæ illi ponderarunt. Aduerte tamen, quia Molina, & cæteri per eum citati; non modo ſtatuunt, quodcumque damnum, quantumcunque minimum ſufficere, vt indicium ſuper futuro, & conditionali ſuſtineatur, imò contrarium expreſsè aſ ſerunt; Roderic. namque Suarez, iuſtis de cauſis, quæ ſimul interueniebant, dict. allegatione 4. adducebatur, atque excitabatur, vt con ſtat ex verbis eiuſdem ibi num. 6. verſ. Sed quod in propoſito ſint: Molina etiam d. num. 32. expreſsè aſ ſerit contrarium eius, ad quod Ioan. Garcia illum expendit, vt conſtat ex illis verbis: Ita tamen, vt non temerè, & ex quacunque leui occaſione, ſed ex magna, & graui cauſa ad id efficiendum, indices inducantur. Progreditur vlterius Ioann. ipſe Garcia, & num. 16. & notanter, & verè communem ipſam opinionem negatiuam amplectitur, & limitat quoque eam, quando iuſta cauſa de præ ſenti contrarium ſuadeat. Idem etiam admiſit Fabius de Anna, in conſil. 11. ex num. 4. vſque ad num. 8. vbi ex iuſta cauſa, quod ſcilicet poſ ſeſ ſor maioratus, bona dilapidet, aut alienet, aut quod contendat, ea eſ ſe libera, & non ſubiecta fideicommiſ ſo, indubitanter admittit, quod poſ ſit quis viuente poſ ſeſ ſore maioratus, aut fidei commiſ ſario, petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius. Et in ipſis terminis defendi poſ ſe videtur, & forſan loquutus (quod nullus Recentiorum aduertit) Ioann. Cephal. d. conſ. 381. lib. 3. prout conſtat ibi ſub num. 10. verſ his ita præmiſ ſis, in illis verbis: Quo caſu præ ciſo, cum domini aduerſarij iactent ſe dicta bona habituros, ac ſuper iure ſuo diffamare prædictum D. Hieronymum, merito poteſt agere, vt moleſtiam, & diffamationem repellat; l. diffamari, &c. Et inferiùs num. 19. & 22. vbi expreſsè id inſinuat. Eandem etiam ob ſeruationem communem, quando vltra diffamationem, poſ ſeſ ſor bona maioratus alienat, vel diſ ſipat, vel adeſt. iuſta cauſa litigandi; tenet Aluarus Valaſc. conſul.184 num. 10. & 11. Seſe deciſ. 115. ex num. 53. & num. 80. Fontanella, de pact. nupt. clauſ. 4. gloſ ſ. 9. p. 5. num. 27. & ſeq. fol. 122. Philip. Paſchalis, de viribus patr. poteſtat. 4. p. cap. 10. num. 34. per tot. fol. mihi 714. Maſtrill. deciſ. 118. ex num. 13. vſque ad num. 21. vbi eadem repetit, & ſequitur, quæ ex Roder. Suarez, & Molina, nunc recenſui; & addit, Menochium in conſ. 38. num. 36. lib. 1. Decianum in conſ. 3. num. 124. lib. 1. & in conſil. 17. num. 42. & ſequentibus lib. 2. Surdum in conſil. 167. num. 21. lib. 1. & in conſil. 398. num. 23. lib. 3. ita quoque tenuiſ ſe: & num. 30. concludit ipſe Maſtrillus, indubitanter admitti indicium de futuro quando præ ſens aliqua datur cauſa. Gabriel etiam Pereira deciſione Luſitaniæ 129. num. 2. D. Franciſcus Hieronymus Leo, deciſione Valentiæ 35. num. 15. notabiliter Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſionem Gamæ ſextam, num. 6. ibi: Et communior reſolutio eſt. Et ibi: Sed vt diximus, noſtra reſolutio verior eſt. Et ibi: Quæ omnia iura. Eandem etiam reſolutionem, & communis, verioriſque opinionis limitationem tradidit Peregrinus, de fideicommiſsis, artic. 41. ex num. 5. vſque ad num. 8. cum enim retuliſ ſet antea num. 4. contrarias duas opiniones; & negatiuam, quam regulariter probamus, veriorem agnouiſ ſet, inquit d. num. 7. quod pro ſolutione huius difficultatis ſatis controuerſ æ, exiſtimat ipſe, in nonnullis caſibus, pro iure de futuro, etiam conditionali, agi poſ ſe de præ ſenti ad declarationem eius iuris, & eos caſus enumerat, & eiſdem conuenit, quos ſuprà propoſuimus. Ac denique in comprobationem ipſorum opportunè vrget lex prima, titulo 2. partita 3. vbi cum ſtatutum eſ ſet, petitionem, & indicium ſuper rebus præteritis, aut præ ſentibus inſtitui debere, in hunc modum ſcribitur: Eſ ſo miſmo de lo que atiende, que deue de auer en el tiempo que es por venir, de que el ſemeja que le fazen coſa, porque adelante puede ſer embargado, o perdido todo. Et ibi Gregor. Lopez, gloſ ſa 2. verbo, en el tiempo que es por venir, ſpecificè dixit: Nota multùm iſtam legem; ex qua habes, quod licet tractus futuri temporis non ſpectent ad iudicem, l. non quemadmodum, ff. de iudiciis: ſi tamen de præ ſenti fit aliquid, per quod habens ius de futuro, damnificatur, ſeu poſ sit damnificari in tali iure, poteſt agere de præ ſenti ad declarationem, & conſeruationem talis iuris de futuro. Et legis illius ſpecificam mentionem fecit Molina, lib. 3. d. cap. 14. num. 19. in fine, quamuis Gregorij Lopez verba prædicta non expenderit. Eandem quoque legem commemorat Mieres in initio 2. p. ſub. n. 572. fol. 390. verſ & ſignificatur iſta concluſio. Ex dictis hactenus deprehenditur manifeſtè,[*] totam hanc materiam reduci in effectum ad hoc, quod ſuper iure de præ ſenti litigetur, iudiciúmque inſtituatur; quamuis illud ex iure de futuro, & conditionali dependeat; hoc eſt, quod de præ ſenti ius aliquod, aut intereſ ſe conſiderabile detur, & verè interueniat, quod & iudicium neceſ ſarium efficiat, & vtile, atque ita ex iuſta aliqua cauſa de præ ſenti fundetur, licet à futuro, & conditionali dependeat. Sic quidem non ſufficit ius ſucceſ ſionis, quantum cunque firmum, aut ſpem ſuccedendi poſt mortem poſ ſeſ ſoris habere, niſi ſimul cum iure, & ſpe proxima ſuccedendi, iuſta, & neceſ ſaria cauſa interueniat, ex qua ius de præ ſenti oriri, & iuſtificari videatur; aliàs iudicium ſuper futuro, & conditionali non admittitur; ex deciſ. d. l. non quemadmodum. Et ita in ſumma, hæc materia intelligi, & explicari debet; quam in hoc vltimo ſubobſcurè explicaſ ſe videtur Florez Diaz de Mena, ad d. deciſ. 6. Gamæ, in verſic. Quæ. omnia iura pro vtraque parte. Ex eiſdem etiam deprehenditur, quod quemad[*] modum iuſta, & legitima cauſa non interueniente, ius quantumcunque firmum in ſpe non attenditur, nec in conſideratione habetur futurus euentus, ex quo is, qui petit ſe poſt mortem alterius ſucceſ ſorem declarari, ſi poſ ſeſ ſori non præmoriatur, ſuccedere poterit, & ſuccedet neceſ ſariò, quia tractus futuri temporis, & quod ille ſucceſ ſurus ſit, ſi non præmoriatur, in conſideratione non habetur cauſa iuſta de præ ſenti non interueniente: ita è contrario, ſi iuſta & legitima cauſa litigandi de præ ſenti, pro iure de futuro interueniat, attendi etiam non debet futurus euentus, quod ſcilicet is, qui petit ſe declarari ſucceſ ſorem poſt mortem alterius, poſ ſit præmori, quia tractus futuri temporis, & quod poſ ſit præmori, non etiam ſpectat ad iudicem, ſed duntaxat tempus præ ſens conſiderare debet; & perpendere, an cum quis iudicium inſtituit, iuſtam & legitimam cauſam litigandi habeat; ſic ſanè iuſta interueniente cauſa, futurum euentum, quod poſ ſit euenire, vt is, qui litem excitat, ſuccedat, vel non, non attendi, omnes ferè Authores ſuprà commemorati vnanimiter præ ſentiunt. Sed in terminis noſtris, atque ſpecificè aduertit eruditiſ ſimus Rodericus Suarez, d. allegat. 4. ſub num. 4. in verſ. Nec obſtant allegationes, vbi vide. Et Roderici ſpecificam mentionem fecit Stephan. Gratian. tom. 3. cap. 456. num. 98. Ludouic. etiam Molina, lib. 3. d. cap. 14. licèt num. 12. inconuenientia nonnulla con ſiderauerit ex eo, quod iudicium ſuper ſucceſ ſione futura inſtituatur, maioratus poſ ſeſ ſore viuente: Ac primò illud, quod ſi iudicium in vita vltimi poſ ſeſ ſoris ſuper maioratus ſucceſ ſione fundari permitteretur, iudicium ipſum poſ ſet inane, ac fruſtratorium eſ ſe, cùm poſ ſet is, qui de ſucceſ ſione contenderet, etſi eſ ſet filius eiuſdem poſ ſeſ ſoris, parenti præmori, & ſic inane iudicium reddi; attamen inconueniens ipſum in conſideratione non habuit, nec futurum euentum attendendum putauit, quando iuſta & legitima cauſa de præ ſenti daretur: ex ea namque (quicquid poſtmodùm eueniat) iudicium legitimè inchoari, & tractum futuri temporis ad iudicem ſpectare, pro certo tradidit in fine d. cap. 14. num. 32. vt ſuprà recenſui. Rurſus obſeruandum, atque conſtituendum[*] eſt, text. in d. l. diffamari, C. de ingenuis manumiſ ſ. ſpecificè loqui in diffamatione, quæ ſuper cauſa ingenuitatis, ſeu cauſa ſtatus facta fuerit; non verò in ea, quæ ſuper maioratus, vel bonorum patrimonialium ſucceſ ſione fiat. Item, quando diffamatus ſuper iure, quod ſibi competit de præ ſenti; petit vt diffamans à iactatione, & diffamatione deſiſtat, ſeu ſibi perpetuum ſilentium imponatur; non verò, quando quis ſuper iure non de præ ſenti, ſed de futuro diffamatur: & idcirco, text eum, qui continet præ ſentem diminutionem ſtatus, non poſ ſe induci in fauorem opinionis primæ affirmatiuæ, quod maioratus vltimo poſ ſeſ ſore viuente, poſ ſit quis petere; vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius: quia cùm difficultas conſiſtat in eo. an ius de futuro, & conditional poſ ſit in iudicium deduci, ad text. in d. l. non quemadmodum, ff. de indiciis, lex ipſa nihil vrgere videtur, quæ in præ ſenti diffamatione ſe fundat; quod quidem Ludouicus Molina, lib. 3. d. cap. 14. ex num. 23. eruditè aduertit, & ſingulariter obſeruat Ioann. Garcia, d. gloſ ſ. 47. ex num. 9. vſque ad num. 14. Anton. Gomez. in l. 46. Tauri, num. 79. ad finem, Flores Diaz de Mena, in additionibus ad d. deciſ. Gamæ 6. colum. fin. Seſe deciſ. 115. ex num. 58. Pat. Molina, tom. 3. diſput 639. col. fin. agnoſcimus itaque, text. in d. l. diffamari, in fauorem opinionis ipſius primæ negatiuæ non vrgere, nec pro ea expendi, allegarive poſ ſe: idque magis ob rationem prædictam, quod lex ipſa contineat præ ſentem diminutionem ſtatus, qui in exiſtimatione conſiſtit, Vt in l. cognitionum, ff. de variis & extraordinar. cognit. & de iure, quod de præ ſenti competit, loquatur; non verò procedat ſuper iure de futuro; quàm ex his, quæ cum aliis obſeruauit Aluarus Valaſcus, dicta conſultatione 184. n. 4. & ſequent. vel ex eo etiam, quod lex ipſa in diffamatione tantùm ſtatus, ſtrictè intelligi debeat; cum potiùs lex ea, in diffamatione ſtatus loquens, ad diffamationem aliarum rerum, & cauſarum, ex identitate rationis trahi debeat; ſicuti magis communiter annotare ſolent Authores permulti, qui legis ipſius materiam tractarunt; licèt alij repugnent, & D. Franciſ. Sarmientus conſtanter contradicat, cui eruditè ſatisfacit Molina, cap. 14. lib. 3. ex num. 24. cum ſequent. Secundam ergo opinionem negatiuam illæ ſam, & veram remanere, non obſtante d. l. diffamari, deciſione, pro cerio ſtatuimus; probamus tamen Ludou. eiuſdem Molina placitum, quod Ioannes Garcia, d gloſ ſa 47. num. 17. & 18. probauit, & Pat. Ludou. Molina ſequutus eſt, quod licèt lex ipſa, in cauſa ſtatus loquatur; ratio tamen ipſius, quæ eſt præ ſens inquietatio, & diminutio ſtatus, facit, & concludenter vrget, vt ad diffamationem, vel de primogenij, vel alterius patrimonij ſucceſ ſione factam, ex identitatis ratione trahenda ſit & ad alias cauſas eiuſdem generis, provt etiam, ſtatim referendi Authores notarunt. Inde, & conſequenter, textum metipſum in dict. l. diffamari, qui in fauorem dictæ primæ opinionis affirmatiuæ allegari, aut expendi non poteſt ſimpliciter, nec pro ea vrget; in fauorem tamen limitationis, aut declarationis, quam ad ſecundam opinionem negatiuam (quam defendo) adduxi, mirè vrgere, quando ſcilicet ex cauſa iuſta & legitima, & quæ de præ ſenti vrgeat, non ex cauſa de futuro, quamuis a ſucceſ ſione de futuro, & conditionali dependeat, iudicium ſuſciperetur; quicquid Aluarus Valaſcus, vbi ſuprà, & alij aliter intelligant; & nimis deciſionem eiuſdem leg. quoad propoſitum noſtrum reſtringat Pat. Ludouic. Molina, tom. 3. d. diſput. 639. colum. finali, in verſic. Cæterum ſi intelligenda eſt ea lex, fol. 572. Finge, maioratus poſ ſeſ ſorem, aut etiam alium tertium, qui intereſ ſe prætendat, contendere Petrum, vel Ioannem non ſucceſ ſurum, qui tamen ius ſuccedendi iuridicè prætendere valeat, vel proximam, & immediatam ſucceſ ſionis cauſam habeat, atque ita eum publicè diffamari in maioratus ſucceſ ſione, quia maioratus ipſe poſ ſeſ ſor publicè iactat, ad eum maioratum non pertinere; tunc quidem negari non poteſt, quin diffamatio hæc contineat præ ſentem diminutionem ſtatus, qui in exi ſtimatione conſiſtit, d. l. cognitionum: & quod graue etiam damnum, & præiudicium irrogatur maioratus ſucceſ ſori ex eo: vidimus namque (vt Ludou. Molina, lib. 3. d. cap.14 n. 28. & 29. expreſ ſit) ius ſuccedendi in aliquo primogenio, ſeu alio magno patrimonio, maximi æ ſtimatum fuiſ ſe; atque frequentiſ ſimè eos, qui in maioratu ſucceſ ſuri sunt, vxores ditiſ ſimas inuenire, ac eorum poſ ſeſ ſores, ita filios ſuos collocare ſolitos fuiſ ſe, ac ſi iam eis ſucceſ ſio delata fuiſ ſet, quæ omnia ex diffamatione amitti ſolent, pluráque etiam alia damna incurri, adeò vt hæc diffamatio, diffamationi ſtatus meritò adæquari debeat, cum cauſ æ, quæ ſuper maximo patrimonio verſantur, cauſis etiam ſtatus comparari ſoleant; patrimonium namque, & pecunia ſunt vita hominis: vt vtrumque Ludou. ipſe Molina comprobauit ibidem, d. num. 29. Negari ergo non poteſt vllo pacto, quin diffamatione, & iactatione præcedenti, quæ ad maioratus ſucceſ ſionem adeò graue præiudicium ſucceſ ſori irrogat; & quæ præ ſentem diminutionem ſtatus, & dignitatis, atque bonorum continet, ita is, qui verè ſucceſ ſor eſt, aut qui iuridicè ſucceſ ſionem præ tendit, remedium eius legis intentare poſ ſit, ac ſi de cauſa ingenuitatis, vel ſtatus ageretur, cùm ex diffamatione notabiliter præiudicari poſ ſit iuri maioratus ſucceſ ſoris. Sic ſanè, Aluari eiuſdem Valaſci reſolutionem, d. deciſ. 18. ex num. 4. & ſequent. num. 9. qui ex ſola diffamatione, aut iactatione poſ ſeſ ſoris maioratus non poſ ſe indicium inſtitui; exiſtimauit, niſi aliud ſimul concurrat; non amplectimur, ſed contrariam potius ſententiam; & Ludou. Molinæ, Ioannis Garciæ, aliorúmque placitum probamus. Nec etiam Pat. Ludouic. Molinæ nimiam reſtrictionem, in d. verſ. Cæterum intelligenda: admittimus, quando ex diffamatione conſiderabile damnum, & præiudicium ſucceſ ſoris daretur, ita quod diminutio ſtatus de præ ſenti conſiderari valeret. Fatemur ergo, ex ſola diffamatione, aut iactatione, non ita de difficili iudicium inſtituendum, quàm vbi alia ſimul concurrunt; eam tamen ſufficere ſolam, cum de præ ſenti ius ſuccessoris negetur, & eidem damnum inferatur, vbicunque illud conſiderabile ſit, & ita conueniens iudici viſum fuerit; prout ex ſola negatione, quia ſcilicet bona fideicommiſ ſi poſ ſidens, negabat, ad fratres quoſdam poſt mortem ſuam pertinere, Senatui Valentiæ conneniens viſum eſt, vt apud D. Franciſ. Hieron. Leo. præcitata deciſ. Valentiæ 35. expreſ ſum reperitur; & comprobari poteſt ex his, quæ circa explicationem dict. l. diffamari, & eius materiam, ex profeſ ſo[*] tractantes, multisque exornantes deciſionem illam, tradiderunt poſt alios Anton. Gabriel. commun. concluſion. lib. 2. titulo de actionibus; concluſ. 6. Anton. Gomezius, tomo 3. variar. cap. 1. de delictis, ex num. 17. cum ſeqq. Didac. Couarr. variar. reſolut. lib. 1. cap. 18. D. Franciſcus Sarmientus, ſelectar. lib. 1. cap. 2. & lib. 7. cap. 6. Cacheranus, deciſ. Pedemontana 151. Vuéſembecius in conſ. 96. lib. 2. Blauerius, in repetitione leg. eiuſdem, vbi latiſ ſimè, & maximè in propoſito cap. 2. & 3. Borgninus Caualcanus, dec. 9. p. 4. Ioan Gutierr. in conſil. 51. D. Paz in praxi, 1. part tom. 1. tempore primo, ex num. 78. cum ſequent. And. Gaill. lib. 1. obſeruatione 9. & tribus ſeq. vbi latè etiam Bernard. Græueus, eius Additionator, Mynſingerus, centuria 2. obſeruatione 78. & 86. & centuria 5. obſeruatione 81. & centuria 6. obſeruatione 90. Ludou. Molina, & Pelaez à Mieres, in locis relatis ſuprà: Menoch. in conſil. 366. lib. 4. Ioannes Garcia, de nobilitate gloſ. 47. Antonius Faber, de erroribus pragmaticorum, tomo 3. decad. 51. errore 1. & 2. Petr. Barboſa in l. ſi quis poſteaquam, ex numero 98. cum ſequent. ff. de indicijs D. Marta, voto 95. Flaminius Chartarius, deciſ. 44. Ioſeph de Seſe, deciſ. 115. per totam, tomo 2. fol. 57. Peregrin. de fideicommiſ. artic. 41. num. 7. Iacob. Cancerius variar. reſolution. tomo 2. cap. 1. num. 54. & ſequent. Stephanus Gratianus, tomo 1. cap. 85. per totum, & tom. 4. cap. 686. num. 11. 12. & 13. Gabriel. Pereira deciſ. 72. per totam D. Franciſc. Hieronym. Leo. d. deciſ. Valentiæ 35. num. 14. Atque ex his, quæ iidem, nunc relati Authores adnotarunt, & ſuprà tradidi, redditur dubia Aluari Valaſci reſolutio, d. conſultatio[*] ne 184. num. 9. qui cum caſus nonnullos in ipſo propoſito huius cap. ſiuè quæ ſtionis prædictæ ſtatuiſ ſet, atque ex ſola diffamatione poſ ſeſ ſoris maioratus, iudicium inſtitui non poſ ſe, reſoluiſ ſet ex num. 4. cum ſequent. niſi ſimul vltra diffamationem, bona maioratus alienaſ ſet, vel diſ ſipaſ ſet, prout etiam ibi num. 8. ſtatim num. 9. quartum ca ſum in hunc modum conſtituit: Quartus caſus eſt, quando non pater poſ ſeſ ſor maioratus, ſed alij filij, & fratres illius, qui ius primogenituræ prætendit in bonis, publicè aſ ſerunt, ac iactant, bona non eſ ſe maioratus, ſed patrimoni alia, ac diuiſibilia. Et etiam iſto caſu non competere remedium primogenito aduerſus illos diffamantes in vita patris, palam eſt, ex his quæ diximus in ſuprà proximo caſu. Hactenus Valaſci reſolutio, & ſententia, quæ dubia quidem redditur (vt nunc dicebã ) ex eiſdem, quæ cum Molina, Ioanne Garcia, & aliis annotaui ſuprà; nam cum ex ea diffamatione, quamuis illa non ex iactatione poſ ſeſ ſoris ipſius, ſed aliorum intereſ ſe tamen prætendentium, procedat, negari non poteſt, quin ius ſucceſ ſoris, & ſtatus ipſius, qui in exiſtimatione conſiſtit, admodùm lædatur; atque ex illa graue præiudicium ei inferatur; ac maximè illud, quod Ludou. Molina relatus ſuprà conſiderauit: atque ita ſtatim ſucceſ ſor agere valeat, propter damnum præ ſens, quod ſtatim ei ex diffamatione irrogatur, quamuis ſuper ſucceſ ſione de futuro, & conditionali; quod tamen arbitrio prudentis, & diſcreti Iudicis relinquitur, qui iuxta qualitatem diffamationis, & rerum ſimul, & perſonarum, & alia, quæ occurrent, definire congruentiùs valebit, quid fieri debeat, & an indicium ſuper ſucceſ ſione in vita poſ ſeſ ſoris iuſtificetur, vel non. Deinde obſeruandum, atque conſtituendum eſt, quod ſi maioratus poſ ſeſ ſore viuente, quis petat ſe declarari ſucceſ ſorem poſt mortem eius, & quamuis litigandi de præ ſenti nullam cauſam iu ſtam, & legitimam habuerit, ex his ſcilicet, quas ſuperiùs conſideraui, iudicium tamen vlteriùs proceſ ſerit, eóque pendente, poſ ſeſ ſor ipſe maioratus deceſ ſerit, tunc quidem non erit neceſ ſarium, nouam actionem ſuper ſucceſ ſione intentare, aut proponere, ſed iudicium progredietur; prout iſtum caſum, inter alios etiam conſiderauit Aluar Valaſc. ipſamet conſultatione 184. n. 2. & 3. & in ea fuit[*] opinione, vt exiſtimaret, quod ſi ſucceſ ſor poſtuler, vt declaretur ius ſuum ad maioratum poſt mortem poſ ſeſ ſoris, & pendente tali lite, licèt perperam intentata, poſ ſeſ ſor decedat, actio intentata procedet: vnóque ſolum adducitur fundamento principaliter, quod quando ius intentarum, ſeu actio intentata, licèt præmaturè, ſuperuenit pendente iudicio, ex cauſa competenti de præterito, poteſt ſequi ex eadem actione condemnatio, per tex. ſingularem in l. ſi rem, la 1. § finali & ibi notant. Bartol. & omnes, ff. de pignorat. act. & in l. ſi mandauero tibi, ff. mandati, cùm ergo ius ad maioratum competat ex prima inſtitutione l. 3. ff. de interdict. & relegat. l. vnum ex familia, §. ſi de falcidia, ff. de legat. 2. Et ſic ex cauſa de præterito, ſequitur planè, quod ſi pendente indicio, poſ ſeſ ſor maioratus moriatur, poterit actio licèt à principio non rectè intentata, ad finem perduci, & actor quod ſua intereſt, conſequi; vt in d. §. final. exprimitur. Et[*] hactenus Aluarus ipſe Valaſcus, qui ſilentio omi ſit Ludou. Molin. libro 3. cap. 14. nec commemorauit eum ibi num. 20. vbi dilucide, & diſtinctè magis hæc explicauit, & notabiliter conſtituit, vt reſponderet quarto fundamento primæ opinionis affirmatiuæ, quam confutauit, quod text. in d. l. ſi rem alienam, §. finali, & in d. l. ſi mandauero tibi, procedunt, quando ius futurum, tanquam præ ſens, non autem tanquam futurum in iudicium. deductum fuit; tunc namque; ſi ius præ ſens, pendente iudicio, ſuperueniat, ex eo ſequi poteſt condemnatio; ſecus autem, quando tanquam ius futurum deductum fuit, tunc namque iudicium, nullo pacto validari potuit: etiam ex iure ſuperuenienti, ſicuti iura ea, Paul. Caſtrenſis declarat, vel (quod verius eſt, inquit ipſe Molina) loquuntur, quando ius futurum in iudicium deductum fuit, & ex partis tolerantia continuatum; tunc namque, ſi ius futurum, pendẽte indicio ſuperueniat, poterit de illo pronuntiari; ſecus autem, quando à principio id à parte oppoſitum fuit, eo namque caſu non peterit indiciũ continuari, nec per conſequens ſuper iure ſuperueniente, abſque noua inſtantia pronuntiari; quod ex dictis iuribus comprobatur, atque ex textu in cap. Abbate ſanè, de re indicata, lib. 6. Hactenus Ludouic. Molinæ egregia, & notanda reſolutio, cui etiam & alij conueniunt (ſed nullus ita diſtinctè explicat) Antonius inquam Gomezius in l. 40. Tauri, num. 79. circa finem, Pat. Ludou. Molina, tom. 3. diſput. 639. fol. 571. Stephan. Gratian. tom. 3. cap. 456. numer. 95. Leo deciſ. Valentiæ 35. num. 11. Peregrinus, de fideicommiſ ſ. artic. 41. num. 6. per totum, vbi inquit, quod ſi ius futurum in iudicium deductum ſuerit, tanquam ius præ ſens, ſuperueniens poſtea, lite pendente, prodeſt actori, ex eiſdem iuribus, quæ Molina, & Valaſcus allegarunt; ſecus ſi fuerit deductum in iudicio, vti ius conditionale, & de futuro, nam tunc libellus eſ ſet ineptus, prout ibi comprobat. Et addit, ſemper iura intelligenda, dummodo ius ſuperueniat ante concluſum in cauſa; nam ſuperueniens poſt, non prodeſ ſet. Addit etiam, quod actor debet condemnari in expenſis, vſque ad diem iuris ſuperuenientis. Ac denique, quod iudicium, ex iure ſuperuenienti confirmatur, quando generaliter actum fuit, nulla cauſa expreſ ſa; ad textum in d. cap. Abbate. Idem etiam adnotarunt, & articulum hunc, an ſcilicet, & quando ius ſuperueniens, pendente iudicio, conualidet actionem propoſitam, & actori proſit ad victoriam, poſt infinitos alios explicarunt longa ſerie Fuluius Pacianus in conſ. 8. ex num. 55. vſque ad num. 75. & numer. 85. & ſeq. Flores Diaz de Mena, in addition. ad deciſ. Gamæ 318. Iacob. Cancerius, variarum tom. 2. cap. 3. de priuilegiis, ex num. 463. cum ſequent. Pet. Barbo ſa in l. non poteſt videri, ff. de iudiciis, num. 14. & latiùs num. 64. cum ſequent. Marius Giurba, deciſion. 17. per totam. Denique & vltimo loco obſeruandum, atque[*] conſtituendum eſt, & alium etiam caſum in hac materia adduxiſ ſe, atque conſideraſ ſe Aluar. eundem Valaſcum, præcitata conſultatione 184. ex num. 14. vſque ad num. 19. dum inquirit, an maioratus poſ ſeſ ſor teneatur de rebus ipſius maioratus re ſtituendis cauere, aut ſatisdare? in quo conſulto non inſiſto; quoniam diſceptatio ea egreditur terminos, & materiam huiuſce cap. atque ex profeſ ſo explicatur per Molinam, lib. 1. de Hiſpanor. primogen. cap. 15. Pelaez à Mieres, 4. par. quæ ſt. 34. Pat. Molinam, tom. 3. diſputat. 619. Laderchium Imolenſem, in conſil. 85. lib. 1. & iunge Cephal. in conſil. 381. num. 29. & ſequent. lib. 3. Petram, de fideicommiſsis, quæ ſt. 10. ex numer. 13. Franciſc. Viuium, deciſ. 403. lib. 3. & hunc etiam caſum, in eodem, in quo verſamur propoſito conſiderauit D. Baraona, in addit. ad Palaci. Rub. in repetition. cap. per vestras, §. 44. litera A fol. 310. vbi circa expli[*] cationem quæ ſtionis principalis huius cap. ſic di ſtinxit, & rectè percepit iſtam materiam, dum inquirens, an maioratus poſ ſeſ ſore viuente, poſ ſit quis petere, quod declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius, in hunc modum diſtinxit: Aut enim nulla ſubſiſtente cauſa petitur ſententia per ſucceſ ſorem, ſuper iure ſuccedendi in vita poſ ſeſ ſoris, eritque quæ ſtio ſpectans ad text. in l. non quemadmodum, ff. de iudiciis, & l. in lege, Aquilia ſi deletum, & l. 1. in fine, titul. 2. partit. 3. aut etiam ſine cauſa petitur ordinaria cautio, & hoc pertinet ad text. in l. 1. & per totum, ff. vt legator. & l. peto. & fratre, de legat. 2. vel agitur contra diffamantem, & recurrendum ad l. diffamari, aut contra diſsipantem poſ ſeſ ſorem, quo caſu videndus erit textus cum materia in l. Imperator, ff. ad Trebellian. & in l. in omnibus, de iudiciis. Et de hoc vltimo, an ſcilicet[*] maioratus poſ ſeſ ſore, bona maioratus dilapidante, poſ ſit ſequens in vita, eiuſdem maioratus ſucceſ ſionem vendicare, vide Molinam, lib. 1. c. 16. Mieres 4. p. q. 34. Pat. Lud. Molin. tom. 3. diſp. 655. Philip. Paſchalis, de viribus patriæ potestat. 4. p. c. 10. n. 34. & 35. fol. mihi. 714. & de his hactenus. §. XV. Suorum appellatione, qui contineantur, tam in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, quam in contractibus, & in Hiſpanorum primogeniis, ſeu vinculis, & maioratibus perpetuis. Teſtator, ſi factis, aut non factis aliquibus vocationibus, Ioannem, & ſuos ſubſtituerit, ſiue vocauerit an maioratum perpetuum inſtituere velle cenſendus ſit, etſi id non expreſ ſerit? dubium ſingulare, & neceſ ſarium; quod Ludou. Molin. intactum omnino reliquit; Pelaez autem à Mieres, vel vnum tantùm verbum ſcripſit: & latiorem explicationem requirit, prout hic adnotatur, & ſingularis reſolutio, atque explanatio traditur. SVMMARIVM. -  1 Teſtator, ſi factis aliquibus vocationibus ſubſtituerit aut vocauerit Ioannem & ſuos, an videatur maioratum perpetuum inſtituere, & ſi id non expreſ ſerit. Et quod hæc quæ ſtio, quatuor modis proponi, & formari poteſt, prout hic adnotatur. Et reſolutio traditur infra n. 11. -  2 Teſtator ſi ad ſucceſ ſionem maioratus, aut primogenituræ, vocauerit aliquam perſonam, & ſuos, an videatur maioratum perpetuum inſtituere. Et Pelaez à Mieres locus explicatur. -  3 Suorum appellatione, qui contineantur, & veniant. Quod exornatur. -  4 Teſtator, ſi ſubſtituit Titium, & ſuos, de quibus cenſuiſ ſe intelligatur. Siue ſuorum appellatione, qui contineantur, & veniant in teſtamentis, & vltimis voluntatibus. Et ibidem ſuus hæres quis dicatur, & quare, & quæ requirantur. -  5 Suorum appellatione, an veniant ſui teſtatoris, an inſtituti vel ſubstituti. -  6 Subſtitutio facta de ſuis, an intelligatur per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam. -  7 Etſi per fideicommiſ ſariam, an in infinitum, an duntaxat vſque ad quartum gradum. -  8 Suorum appellatione, qui veniant, ex ſubiecta materia deprehendi. -  9 Suorum appellatio, in materia ad hæredes extraneos non tranſitoria, qui contineantur. -  10 Et quid ſi ſit tranſitoria. -  11 Dubium propoſitum ſupra ad initium huius §. explicatur. -  12 Suorum appellatione, qui contineantur in contractibus. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce §. explicatione, quam Ludouicus Molina intactam omnino reliquit Pelaez autem à Mieres propoſuit duntaxat, & vel vnum tantùm verbum ſcripſit; obſeruandum erit primo loco, ſuorum appellatione, qui contineantur, diuerſimodè Interpretes noſtros explicaſ ſe, & vnanimiter agnouiſ ſe, ſuorum appellationem varias habere ſignificationes; ſicuti poſt alios multos ob ſeruarunt Prætis, Mantica, Peregrin. Menoch. Theſaur. & Molinus, in locis, de quibus infrà ſpecifica mentio fiet. Quod attinet tamen ad noſtrum propoſitum, & Hiſpanorum primogenia, ſiue maioratus, tripliciter formari poſ ſe quæ ſtionem, ſiue dubium præ ſens proponi. Primo, ſi quis facto te[*] ſtamento, & hærede inſtituto, ſiue vocato aliquo, ſubſtituerit, aut poſt eum vocauerit Ioannem, & ſuos, de quibus cenſuiſ ſe intelligatur, & an maioratum perpetuum inſtituere cenſendus ſit, tametſi id non expreſ ſerit. Vel etiam & ſecundo, atque in terminis conſideratis per Molinam lib. 1. cap. 5. ante num. 1. ſi teſtator expreſsè, ac ſpecificè non declarauerit, ſe velle maioratum ex bonis ſuis inſtituere, ſed hoc prætermittens, aliquas vocationes inter eos, qui ex ſua familia procedant, faciat, & poſtmodùm Ioannem, & ſuos ad ſucceſ ſionem inuitauerit, vtrùm ex hoc, maioratum perpetuum inſtituere velle cenſendus ſit, quamuis vt dixi, id non expreſ ſerit. Aut etiam & tertio, ſi quis ad ſucceſ ſionem bonorum ſuorum vocauit aliquam perſonam, & ſuos, an id ipſum intelligendum ſit; & omitto quartum exemplum, quando teſtator diceret, quod vocat ad ſucceſ ſionem maioratus, vel primogenituræ, Petrum, aut Ioannem, & ſuos; tunc namque, ob vim verbi maioratus expreſ ſi, dubitandum non eſ ſet, quin teſtator[*] videretur maioratum perpetuum inſtituere velle, etſi aliud non exprimeret; idque iuxta reſolutiones à me ipſo traditas aliis §§. ſuprà, & in commentariis lib. 2. c. 22. & id ipſum eſ ſet dicendum, quando exprimeret, quod ad ſucceſ ſionem primogenituræ, vocat aliquam perſonam & ſuos, iuxta ea etiam, quæ aliis §§. ſuprà tradidi: & quia in Hi ſpania, idem eſt Maioratus, quod Primogenitura, ſiue idem operatur expreſ ſio verbi Primogenitura, ſicut verbi, Maioratus; ſicuti ex ſententia Ludouici Molinæ, & aliorum, notauit Burgos de Paz ciuilium, quæ ſt. 1. numer. 1. Et verè hoc caſu, nulla poteſt eſ ſe difficultas (vt ego arbitror) nec reſtrictio fieri poteſt ad ſolos deſcendentes, prout re ſtrinxit minùs iuridicè Pelaez à Mieres, 2. par. q. 5. num. 59. fol. 463. in noua editione, vbi in hunc modum ſcripſit: Et est animaduertendum in iſta materia, quod ſi quis vocauit ad ſucceſ ſionem primogenitura aliquam perſonam, & ſuos, ſuorum appellatione veniunt deſcendentes in infinitum, vt probatur in l. penult, ff. de precario, & in l. cum vſufructuarius, ff. de vſufructu, & in l. plenum, §. idem Nerua, ff. de vſu & habitatione; quæ iura, & alia ad hoc ponderat Re buf in l. liberorum, §. etenim, ff. de verbor. ſignific. col. 69. qui ad hæc etiam refert Guid. Pap. deciſ. 230. Petrus, & deciſ. 548. Mulier, & in conſ. 133. Antonius, col. 1. Guillem. Benedict. in cap. Rainutius, de teſtamentis, in verbo, & vxorem, num. 77. Bertran, in conſil. 138. Pro faciliori, lib. 3. quod vidi in facto in ſucceſsione Status, & Ducatus de Sogorbo. Hactenus Pelaez à Mieres, qui quidem (prout ego exiſtimo) ſtatuere debuiſ ſet, in eis terminis, expreſ ſoque verbo, primogenituræ, maioratum perpetuum in ſtitutum cenſeri. Inde & conſequenter, non modò deſcendentes in infinitum (prout ipſe dicit) ſed etiam tranſuerſales, & omnes ex familia teſtantis procedentes, venire debere, & vocatos cenſeri iuxta diſtinctionem & reſolutionem, de qua infrà Cùm ergo, quæ ſtionem præfatam Ludouic. Molina omiſerit, & Pelaez à Mieres, aliter non explanauerit, quàm vt dixi, ipſéque profiteatur, ſe in facto eam vidiſ ſe; conueniens non modò, ſed etiam præciſum, & neceſ ſarium mihi viſum eſt, eam ex propoſito enucleare, & ante alia præmittere, ſuorum appellatione qui contineantur, & veniant, diuerſimodè Interpretes noſtros explicaſ ſe, vt ſuprà dicebam; & idcirco vim eſ ſe, quorundam, in terminis iuris communis, placita, & reſolutiones commemorare; poſtmodùm autem eaſdem, Hiſpanorum primogeniis, ſeu vinculis, & maioratibus perpetuis applicare, atque ſententiam in medium proferre, & nonnulla vtiliter, & diſtinctè adnotare. Primo itaque loco, in propoſito dubio, ſuorum appellatione qui contineantur, Simon de Præt. lib. 3. interpret. 2. dubit. 1. ſolut. 5. num. 43. fol. 78. retulit Bald, in conſ. 80. Deſcendentibus, alias 78. lib. 4. dicentem, ſuorum appellatione qui veniant, eſ ſe pulchrum paſ ſum, atque ideò ibi proſequi plures huius vocabuli interpretationes, & ſignificationes, & eſ ſe ſecundum ſubſtantiuum ei datum, quã doque ſtrictè, vt ſuus hæres intelligatur pro eo, qui habet iura ſuitatis, quandoque largè pro eo, qui non habet iura ſuitatis, quandoque largiſ ſimè, ſuus dicitur agnatus, & cognatus, & ſuus dicitur proximus: quod tamen difficultas puncti ſtat in hoc, vt con ditio ſuorum ſubſtantietur in ſe ipſa, non habente ſubſtantiuum aliquod, deſignans veritatem, & in dubio intelligitur de proximo, vſque ad ſeptimum gradum. Et ibidem plura alia adducit d. n. 43. 44. & ſequentibus, de ſignificatione verbi ſuos, & quemadmodum in fideicommiſ ſis verbum ipſum operetur, atque accipi debeat. Peregrinus etiam, de fideicommiſ ſ. artic. 22. n. 38. commemorat Bald. ſed eius doctrinam non refert: Gaſpar quoque Anton. Theſaur. quæ ſt. forenſ. lib. 2. quæ ſt. 95. n. 7. retulit etiam Bald. & nonnulla notauit ex num. 8. vbi repetit id ipſum, quod Prætis dixit; & num. 8. in hunc modum ſcripſit: Verius tamen eſt, pronomen hoc, ſuum, eſ ſe analogum, atque ſumi per prius, & per poſterius. Per prius, & propriè ſub hoc nomine omnes deſcendentes à primo nominato, vel nominante continentur: per poſterius vero, & impropriè veniunt alij non habentes iura ſuitatis, vt agnati, hæredes, cognati, proximiores, & quandoque etiam familiares; & in hoc omnes conuenire dicit Peregrinus dicto num. 38. Craueta conſilio 22. num. 1. Ozaſc. conſilio 22. numero 12. Vnde ſuorum appellatio à legitimis plerumque, diſtinguitur, l. poſthumus, in principio. ff. de inofficioſo teſtamento, & ob id concepta eſt rubrica de ſuis & legitimis hæred. & alio modo quis efficitur ſuus, & alio modo legitimus, vt authen. quibus modis nat. effic. legitim. & ſic ſub hoc nomine per prius venire deſcendentes; inde collaterales ordine ſucceſ ſiuo cenſuit Senatus in cauſa Valinoti 1592. 21. Iulij, referente Illuſtriſsimo Domino Senatore Cortina. Ex hac theorica infertur in praxi ad multos caſus, qui tamen conſiderandi ſunt iuxta ſubiectam materiam, de qua agitur, ad quam prudens, & oculatus iudex eculos conuertere omnino debet. Inquit præterea Prætis, dicto num. 430. quod latiùs vocabuli, ſuorum, ſignificationem proſequitur etiam Ioann. Raynau. & alij explicant, & concludunt, ſuorum appellationem intelligi debere ſecundum ſubiectam materiam, & comprehendere quandoque non ſolum deſcendentes, ſed collaterales etiam, & tam maſculos, quam fœminas. Et conuenit Cardinalis Mantica, qui etiam verbi, ſuorum, interpretationem, atque effectum aſ ſumpſit, de coniecturis, lib. 8. tit. 14. num. 19. Peregrinus dict. art. 22. n. 38. Menoch. verò, lib. 4. præ ſumpt. 89. n. 58. duntaxat ſcripſit, quod appellatione ſuorum, veniunt agnati, ad differentiam extraneorum, vſque ad ſeptimum gradum. Camillus quoque Gallinius, de verborum ſignificatione, lib. 3. cap. 6. num. 2. fol. 37. col. 3. rem hanc ex propoſito non explicauit, ſed vnum tantum verbum dixit. Provt etiam Petra, de fideicommiſ. quæ ſt. 5. numer. 178. in fine Franciſ. Hieronym. Leo. deciſ. Valentiæ 143. latiùs autem, atque ex profeſ ſo explicauit Gaſpar. Anto The ſau. forenſium, lib. 2. quæ ſt. 95. per totam, vt ſuprà dixi. Idque tam in vltimis voluntatibus, quàm in contractibus, & aliis diſpoſitionibus quibuſcunque; & infert ex numer. 12. cum ſequent. ad nonnulla, quæ Prætis, Mantica, Peregrin. Menoch. & Camillus omittunt, de quibus ſuprà Caldas Pereira, de nominat. emphyteu. quæ ſt. 24. numer. 40. & 41. vbi tamen breuiter nimis ſe habuit: Iacobus Cancerius, variarum reſolut. lib. 3. cap. 7. numer. 331. in donatione filio & ſuis facta, dubium excitauit, qui ſcilicet ſuorum appellatione contineantur, nec illud explicauit. In eodem tamen dubio, donatione ſcilicet facta in contractu matrimoniali, filio, & ſuis, qui contineantur, & an filios hæredes eſ ſe oporteat, latiùs ſcripſit Franciſcus Molinus. de ritu nuptiarum, & pact. matrim. libro 3. cap. 15. fol. 176. vbi longa ſerie explicat propoſitam quæ ſtionem, & ſuorum appellatione, qui contineantur, & veniant, tam in teſtamentis, quàm in alia diſpoſitione quacunque, provt ibi videri poterit; & nouiſ ſimè omnium Ioann. Anton. Bellonus, in conſ. 26. ex numer. 5. vſque ad numer. 18. fol. 160. vbi etiam concludit, communem vſum loquendi, & vſum, & conſuetudinem eius prouinciæ, aut regionis, in qua teſtamentum, aut diſpoſitio facta eſt, multum attendi debere; & regulariter ſolos deſcendentes venire; aliquando tamen etiam tranſuerſales; ſicuti Prætis, Peregrin. Mantica, & alij notarunt, & alio in loco Mieres etiam tradidit, 2. inquam parte, quæ ſt. 6. numer. 397. His ita præmiſ ſis, obſeruandum deinde, atque conſtituendum eſt, me in propoſito huius §. & cum inquiritur, ſuorum appellatione, qui contineantur, & veniant; tres caſus principales diſtinguere, atque conſtituere ſolitum, quo diſtinctè magis res ipſa explicari valeat. Primus caſus pertinet ad vltimas voluntates. Secundus, ad Hiſpanorum primogenia, ſiuè maioratus, aut vincula perpetua Tertius & vltimus ad contractus. Quoad primum caſum; qui ad teſtamenta, & [*] vltimas voluntates pertinet, qui ſcilicet ſuorum appellatione contineantur, cùm teſtator ſubſtituit, aut vocauit Titium, & ſuos: negari non poteſt, quin hæc verba, & ſuos, ſint ambigua, & pluribus modis accipi posſint, provt rectè notauit Mantica, lib. 8. tit. 14. numer. 19. in princip. notabiliter Ioannes Antonius Bellonus, in conſ. 26. numer. 14. vbi in hunc modum ſcripſit: Primo quia illa verba, & ſuos ſunt ambigua, nec habent certam, & determinatam ſignificationem, ſed variam, ſecundum varietati circuſtantiarum, quæ neceſ ſariò debent conſidetari: nam cum dictio, ſuus, tamquam adiectiua, nullam per ſe vim habeat, niſi quatenus refertur ad aliquam ſubſtantiam, puta rem, vel perſonam, & perſona ad quam poteſt referri ſit varia, vel enim eſt hæres vt filius, vel nepos, aut alius deſcendens, vel agnatus, vel cognatus, qui omnes vulgari modo poſ ſunt dici fui, ideò cum ſimpliciter profertur, inſpecta vi verbi, non poſ ſumus determinare, dicere loquentes ſenſiſ ſe de filiis, aut omnibus deſcendentibus, aut etiam agnatis, vel cognatis: ſed neceſ ſariò debemus recurrere ad eas circunſtantias, ex quibus verborum ambiguorum interpretatio deduci ſolet Itaque, vel à præcedentibus verbis, vel à ſequentibus, vel à ſubiecta materia, vel à commumi vſu loquendi, ant diſponentium, aut regionis colligere debemus, de quo ſenſerint loquentes: l. ſi seruus plurium, 35. §. vltimo, ff. de legat, 1. l. non aliter 67. §. 1. l. numis 73. ff. de legat. 3. Analogum etiam eſ ſe pronomen, ſuus, aut ſuos, ex Theſauro, forenſium, libro 2. quæ ſt. 95. numer. 8. ſuprà recenſui: poſ ſunt namque dicta verba intelligi de filiis, atque iſta ſtrictè de ſuis hæredibus: §. ſui, de hæred. qualit. & differt. & notarunt omnes Authores relati ſuprà. Sui hæredes qui dicantur, & quare? diuerſimodè explicant Cuiacius, Viglius, Duarenus, Forſt. Alciat. Goueanus, Forcatulus, Balduinus, Baconius, Forn. Coraſ. Baro, Anton. Faber, Hugo Donellus, & alij, quos recenſet, & ſubtiliter explicat Oſualdus ad Donellum ipſum, lib. 7. cap. 2. fol. mihi 131. Anton. Picardus, ad §. ſui autem & neceſ ſarij 2. Inſtitut de hæred qualit. & differ. ex num. 1. fol. 802. Angel. Mattheacius, de legat. & fideicommiſ ſis, lib. 3. cap. 8. & ego metipſe notaui in commentariis, lib. 3. cap. 22. vbi longa ſerie, atque ex propoſito egi. Sui hæredes ſunt liberi, qui in peteſtate morientis fuerunt, & quos, mortis illius tempore, nemo proximiori gradu anteceſ ſit: provt notat Antonius Pichardus ex num. 10. vſque ad numero 16. vbi ſuprà, & ibi exornat. Vt ſuus quis ſit, tria requiruntur, poteſtas, proximitas, gradus; itaut in familia proximum à patre gradum obtineat, vt bona ad eum perueniant, ideſt, hæreditatis adeptio, quod Oſuald. idem ſubtiliter admodum pro ſequitur. Suus hæres dicitur, quaſi ſui ipſius hæ res, qui ſibi ipſi hæres, ſeu ſe ipſum ſibi ſuuceſ ſorem habet. Suus enim poſ ſeſ ſiuum eſt, ergo vt meus hæres, dicitur, qui mihi; tuus, qui tibi; ita ſuus, qui ſibi ſucceſ ſit; provt etiam ſubtilizat idem Oſ ualdus; & ego quoque dict. cap. 22. exornaui, vbi vide. Remanet ergo, quod prædicta verba, ſubſtituit Titium, & ſuos, poſ ſunt intelligi de filiis, atque ita ſtrictè de ſuis hæredibus, & qui ſint ſui hæredes, explicatum ſuprà. Item dicta verba, de deſcendentibus intelligi poſ ſunt, vt Decius animaduertit in conſ. 217. num. 2. verſ. Et hoc idem confirmatur, & in conſ. 128. num. 2. & in conſil. 254. numer. 2. in fine. & referunt Prætis, Mantica, & Peregrin. in locis relatis ſupra, & cum Decio, Craueta, Oſaſco, Ancharano, Mantica, Peregrino, & Menochio, Ioann. Anton. Bellonus, dicto conſ. 26. numer. 25. vbi quod reſpectu deſcendentium, omnes conſentiunt; reſpectu tamen aliorum, res eſt controuerſa. Franciſcus Molinus, de ritu nuptiarum, & pact. matrimonial. lib. 3. d. quæ ſt. 15. numero 20. Theſaurus d. quæ ſt. 95. num. 4. & 8. Attento tamen communi vſu loquendi, qui attendi, & præ ualere debet (provt alio loco dicendum eſt ex profeſ ſo) & iuxta vulgarem, & communem interpretationem, atque intelligentiam, verba ea intelligenda ſunt de proximioribus conſanguineis venientibus abinteſtato, ſecundùm gradus prærogatiuam, vt per Gloſ ſam (quam iidem, nunc citati expendunt) in l. ſi fœmina C. ad S. C. Turpill. & in l. 2. verbo, ſuorum, ff. de accuſation. & in l. 1. §. 1. in verbo, vel ſuis, ff. ad leg. Cornel, de falſis, & ſequuntur relati ſupra Authores. Ita tamen, vt filij prius vocati cenſeantur, & cæteri poſtmodùm deſcendentes; & his deficientibus collaterales conſanguinei; ſicuti poſt Caſtrenſem in conſ. 374. num. 4. & in conſil. 404. num. 1. volum. 1. Alexand. in conſ. 26. n. 5. & 6. lib. 1. Crauetam in conſ. 22. n. 1. Celſum Hugon. in conſil. 55. num. 4. reſoluit Peregrin, de fideicommiſ. artic. 22. num. 38. Simon de Prætis, lib. 3. interpretatione 2. dubitatione 1. ſolutione 5. ſub num. 43. fol. 78. vbi improbat Alciati obſeruationem in hac materia, quam etiam Cardinalis Mantica improbauit iuridicè, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. d. tit. 14. numer. 19. fol. 356. vbi ſingulariter percepit, atque explicauit, & in hunc modum ſcripſit: Sed quæret aliquis, ſi teſtator ſubſtituit Titium, & ſuos, de quibus ſenſiſ ſe intelligatur; hæc enim verba ſunt ambigua, & pluribus medis accipi poſ ſunt; nam poſ ſunt intelligi de filis, §. ſui, Inſtitut. de hæred, qualit. & differ. item de deſcendentibus, vt Dec. intelligit in conſ. 217. numer. 2. verſic. & hoc idem confirmatur: & in conſil. 228. num. 2. & in conſil. 24. num. 2. in fine, adduxit Alex. in conſ. 26. num. 5. & 6. in fine, vol. 5. ſed Alex. vult, quod hæc verba intelligantur de liberis, vel hæredibus, ſecundum ſubiectam materiam, vt Crauet. etiam animaduertit in conſ. 22. num. 1. Sed in propoſito no ſtro reſpondit Paul. Caſtrenſ. in conſil. 374. numer. 4. in conſ. 404. numer. 1. volum. 1. hæc verba intelligenda ſecudùm communem, & vulgarem interpretationem de proximioribus conſanguineis venientibus abinteſtato, iuxta notata in l. ſi fœmina, C. ad Turpil. & in l. 2. in verbo, ſuorum, ff. de accuſationibus, & in l. 1. §. 1. in verb. vel ſuis, ff. ad l. Cornel. de ſicariis, & ſequitur Ruis. Alex. in conſ. 141. num. 4. & Brun. Aſt. in conſ. 43. vol. 2. poſt medium, & in hoc Doctores conueniunt, vt hæc verba intelligantur per prius de liberis, ſeu deſ cendentibus, tanquam proximioribus ſuccedentibus abinteſtato: ſed his deficientibus admittamur etiam collaterales, vt Paul. expreſ ſit, & ita teſtatur Crau. & ſequitur in d. conſ. 22. num. 1. ſed tamen Alciat. in l. Gallus, §. quidam rectè, in prima lectura, num. 33. de liber. & poſthum. putat hæc verba de ſuis hæredibus duntaxat intelligenda eſ ſe, de quibus loquitur text. in d. §. ſui, Inſtitut de hæred, & qual. & in l. in ſuis, eodem tit. de lib. & poſthum. & ita ait proditum eſ ſe ab Alex. in conſil. 26. volum. 2. qui tamen nihil prorſus loquitur, & quidem Paul. Caſtrenſ. in dict. conſ. 374. num. 4. volum. 1. dicit hoc verbum, ſuos, non ita ſtrictè intelligendum eſ ſe, quia plerumque teſtatores de tam ſubtili interpretatione iuris non cogitant. Quod autem Alciat. eodem num. 33. ſubiunxit, ſuis etiam hæ redibus in caſu propoſito nihil iuris poſ ſe acquiri, ſed eorum mentionem ea ſola ratione fuiſ ſe factam, vt oſtenderetur, teſtatorem voluiſ ſe id ius per Titium in ſuos tranſmitti poſ ſe: l. quicunque 2. C. de omni agro deſerto, lib. 11. repugnat voluntati teſtatoris, qui non ſolum Titium, ſed etiam ſuos expreſ ſim ſubſtituit, & ideo iure proprio, & ex perſona ſua, non iure tranſmisſionis ex defuncti perſona, duntaxat admitti debent, vt Paulus reſondit, & cæteri ſequuntur. Nec officit, quod teſtator, erga eos tanquam incognitos nullam potuerit habere affectionem, quia ijs etiam quos teſtator non cognouit, iure relinqui poteſt; l. extraneum, C. de hæred. in ſtit. §. vlt. Inſtit. eod. titulo. Hactenus & notabiliter quidem Cardinalis Franciſcus Mantica, cuius verba non otiosè, aut extra neceſ ſitatem, ſed ob clatiorem intelligentiam, atque reſolutionem eorum, quæ inſerius dicenda ſunt quoad primogenia, ſiue maioratus Hiſpaniæ, hoc loco tranſcribere duxi. Et eandem reſolutionem ſequitur Franciſcus Molinus, lib. 3. d. quæ ſt. 15. n. 21. Gaſp. Anton. Theſaur. d. quæ ſt. 95. n. 8. & 9. & n. 16. rectiſ ſimè etiam cenſuit, eo ca ſu, qua vocauit quis Titium, & ſuos, nullo modo reſ piciendam eſ ſe opinionem illorum, qui tenuerunt, ſuorum nomine venire proximiores teſtatoris, & eos, qui ſunt illi, non autem inſtituto, vel ſubſtituto, proximè coniuncti provt poſt Pariſium, & alios voluit Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 8. tit. 14. n. 20. dicens ita conſuluiſ ſe, & obtinuiſ ſe. Nam id obtinere poſ ſet, quando vel proximiores ſimpliciter, vel ſuos, aut agnatos teſtator vocaſ ſet, tunc etenim, cum dubiam haberet relationem, magis eſt, vt ad teſtatoris perſonam referatur, & inquit The ſaurus ipſe, hoc voluiſ ſe Pariſium, & Manticam. Sed ſi fuerint vocati ſui, præpoſito nomine Titij, aut Sempronij, vt Titium, & ſuos. Sempronium, & ſuos, ſiuè illi in inſtitutione, ſiuè in ſubſtitutione vocati fuerint, verius eſt, vt ſui vocatorum admittantur. Idque veriſ ſimum ego arbitror, nec contrariam ſententiam probare poſ ſum in terminis prædictis; quam tamen probauit Franciſ. Molinus, de pact. matrimon. lib. 3. q. 15. num. 22. Præterea, Theſaur. ipſe, dicta quæ ſt. 95. n. 12. 13.[*] & 14. dubitauit, quando teſtator inſtituit Sempronium, & illi ſubſtituit Titium, & ſuos, an ſui veniant ad ſubſtitutionem cum Titio; an verò cenſeantur vocati per vulgarem, vt Titio admiſ ſo, ſui non veniant; an verò magis per fideicommiſ ſum, vt primò veniat Titius, inde ſuorum nomine primo veniat filius, vel nepos, In poteſtate exiſtens; aut deſ cendentibus non extantibus, veniant agnati, prove proximiores nominati reperiuntur? Et adducit contrarias ſententias; Primam Crauetæ, & aliorumquod ſcilicet ſui cenſeantur vocati ordine ſucceſ ſiuo, & per viam fideicommiſ ſariæ ſubſtitutionis Secundam autem Peregrini, & aliorum, quod imò cenſeantur vocati per vulgarem, provt latiùs ibi explicat. Et eandem ſententiam, quod ſcilicet ſui cen ſeantur vocati, non ſolum per vulgarem, ſed etiam per fideicommiſ ſariam, vt euenit in omnibus caſibus, in quibus diſpoſitio fit per nomen collectiuum plurium perſonarum, & graduum, cum aliis multis reſoluit Ioann. Anton. Bellon. in conſ. 26. n. 5. & tribus ſequent, quod quando conſtaret, ſiuè colligi poſ ſet, teſtatorem tractum ſucceſ ſiuum reſpexiſ ſe, ſiuè præoculis habuiſ ſe, verius quidem videretur, & maximè apud nos, quando legitimè deduci poſ ſet quod teſtator maioratum perpetuum inſtituere vellet, tametſi id non expreſ ſerit, tunc namque Crauetae, ſententia ſeruanda eſ ſet, & certior redderetur, quando aliqua alia coniectura, vltra expreſ ſionem verbi, ſuos, id ſuaderet. Et in his terminis, & quando concurreret ſimul alia coniectura, ſui venirent ordine ſucceſ ſiuo, non modo vſque ad quartum[*] gradum, ſed etiam in infinitum; quicquid in terminis iuris communis dubium eſ ſet, ſicuti con ſtat ex Theſauro dicta quæ ſtione 95. num. 15. idque iuxta ea, quæ ego metipſe reſolui in commentariis tomi ſecundi, cap. 22. numer. 47. & confirmatur etiam ex communi aliorum Doctorum placito in hac materia, ſuorum inquam appellatione qui veniant, & [*] comprehandatur, ex ſubiecta materia diiudicandũ ; ſicuti ex Alexandro, Decio, & Guid. Pap. obſeruauit Prætis libro 3. dicta ſolutione 5. ſub numer. 43. folio 78. vbi etiam refert Imolam in conſilio 21. numero 4. dicentem, verbum, ſuos, intelligendum de hæredibus etiam extraneis, in rebus trã ſmiſ ſibilibus ad omnes hæredes. Et idem etiam cum Alexand.[*] & Crauet. notauit Mantica libro 8. titulo 14. numero 19. vbi quod verbum, ſuos, intelligatur de liberis, vel hæredibus, ſecundum ſubiectam materiam, & cum Alexandro notauit quoque Pere[*] grinus dicto articulo 22. numero 38. in fine, Gaſp. Anton. Theſau. libro ſecundo, dicta quæ ſtione 95. numero 6. Molinus libro 3. dicta quæ ſtione 15. num. 3. & ſequentibus, & numer. 24. & 25. vbi tamen materia non eſ ſet tranſitoria ad extraneos hæredes, ſui naturâ, ſed ſtrictam interpretationem reciperet, vt in feudo, & aliis ſimilibus, tunc quidem extranei hæredes non venirent, ſed facta inueſtitura Titio & ſuis, ſoli deſcendentes vocati dicerentur, nec venirent agnati, ſi feudum ſit nouum; quod The ſaur. ipſe notauit ibi numero 19. & latiùs Molinus, vbi ſupra. Et hactenus, ſuorum appellatione, qui contineantur, & veniant, in teſtamentis, ſubſtitutionibus, & fideicommiſ ſis. Quoad ſecundum verò caſum, ſuorum appella[*] tione, quemadmodum accipi, atque intelligi debeat in Hiſpanorum primogeniis, ſiue cum inquiritur, an teſtator maioratum perpetuum inſtituere voluerit, & de eo dubitatur, quæ ſtionem hanc, quatuor modis formari, & proponi poſ ſe, dixi ſuprà ad initium huius §. primo, cum quis teſtamento facto, & hærede inſtituto, ſiue ad ſucceſ ſionem bonorum ſuorum aliquo vocato, ſubſtituerit, aut poſt eum vocauerit Ioannem, & ſuos, & quidem hoc caſu, qui ſuorum appellatione contineantur, & veniant; & an per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam, ſuprà explicaui. Dubium in eo nunc conſi ſtit, an ex his verbis, maioratum perpetuum in ſtituere cenſendus ſit teſtator, etſi id non expreſ ſerit? Et verè, ſi nihil aliud vltrà interuenerit, ſiuè diſpoſitio hæc, & ſuorum ſubſtitutio, & vocatio, nulla alia coniectura probabili adiuuetur, ex qua teſtator maioratum perpetuum inſtituere velle videatur, dici non poterit, quod maioratus perpetui coniectura ex ſolis his verbis deduci poſ ſit, vbi nec alia coniectura, aut alienationis bonorum prohibitio, aut alia verba, quæ ſucceſ ſionis perpetuitatem, & tractum ſucceſ ſiuum in futurum inducant, adiecta non fuerint, ſed duntaxat Ioannis, & ſuorum ſubſtitutio, aut vocatio interueniat. Nec enim veriſimile eſt, quod ſi teſtator ex bonis ſuis maioratum inſtituere vellet, dato quod verbum maioratus omitteret, aut ſe maioratum facere non exprimeret, aliud, vltra verbum, ſuos, non adiiceret, ex quo animum, ſiue intentum inſtituendi maioratum oſtenderet. Niſi dixeris, verbum ipſum, ſuos, collectiuum eſ ſe, & plurium graduum perſonas comprehendere, liberos inquam, & deſcendentes. Item conſanguineos, & collaterales, vt ex ſententia Manticæ, & aliorum ſuprà probaui. Atque ita, ſub vno verbo, ſuos ſcilicet, plures gradus, & perſonas contineri, & perinde eſ ſe, ac ſi ſpecificé exprimerentur. Item ex quo per fideicommiſ ſariam, & non per vulgarem, adiecto eo verbo, ſuos, ſuccedendum eſ ſe aſ ſeuerarunt quamplures, vt ſuprà vidimus, & non per vulgarem, id magis ſuadere poſ ſe, vt maioratus perpetui iure, bona relicta fuerint, quam vt libera habeantur. Idque magis in ſecundo caſu, conſiderato etiam ſuprà ad initium huius §. quando ſcilicet teſtator, etſi ſpecificè non expreſ ſerit ſe maioratum inſtituere, aliquas tamen vocationes, aut ſubſtitutiones fecerit, & poſtmodum Ioannem, & ſuos ad ſucceſ ſionem vocauerit; tunc namque tentari poſ ſet, & cogitandum relinquimus, quod probabilis maioratus perpetui coniectura, adiecto d. verbo, ſuos, poſ ſit deduci; quemadmodum, quando teſtator propriæ familiæ, cognationi, aut agnationi bona ſua reliquerit, maioratum perpetuum induci, etſi teſtator ipſe id non expreſ ſerit, ex ſententia Ludouici Molinæ, lib. 1. cap. 5. numero 23. ſupra alio §. notaui, & comprobaui; cum & nomen ipſum, ſuos, vniuerſale ſit, ac familiæ nomen, plurium ſcilicet perſonarum, aſcendentium inquam, deſcendentium, & tranſuerſalium collectiuum; ſicuti obſeruaui ſuprà ex placito multorum exiſtimantium, quod cum teſtator ſubſtituit Titium, & ſuos, hæc verba intelligantur per priùs de liberis, & deſcendentibus; & his deficientibus, per poſteriùs, de collateralibus etiam: ſemper tamen difficillimum indicamus, maioratus perpetui coniecturam, & inſtitutionem ex ſolo verbo, ſuos, deducere; vbi teſtator, nec bonorum alienationem prohibuit, nec bona ipſa, in familia perpetuò conſeruari dixit, nec verbum aliquod perpetuitatem ſignificans expreſ ſit, quod adeò facilè efficere poſ ſet. Idque maximè in terminis primi caſus propoſitis ſuprà, in quibus nullo pacto videtur, quod maioratus perpetui coniectura deduci poſ ſit. Sic ſanè Pelaez à Mieres, 2. part. quæ ſt. 5. num. 59. folio 463. in noua editione, ſpecificè caſum propoſuit quando quis vocauit ad ſucceſ ſionem primogenituræ aliquorum perſonam, & ſuos; & tunc ſtatuit, ſuorum appellatione venire omnes de ſcendentes in infinitum. Atque ſtatuere etiam debuiſ ſet, his deficientibus, collaterales etiam admittendos, provt ſuprà animaduertebam. Et verè is Author iuridicè ſe habuit, dum expreſ ſit, ad ſucceſ ſionem primogenituræ vocatam aliquam perſonam, & ſuos; quo ſignificat apertè, alicuius, & ſuorum vocationem, non inducere perpetuam omnium deſcendentium vocationem, aut maioratus inſtituti coniecturam, niſi verbum primogenituræ expreſ ſum fuiſ ſet; quod idem eſt, ac ſi maioratus verbum exprimeretur, vt ſupra dixi. Atque ita ſpecificè decidit caſum præ ſentem in terminis ſpeciei, primo loco propoſitæ ſuprà. Quando autem, aliquas vocationes teſtator feciſ ſet, & poſtmodùm Ioannem, & ſuos, vocaſ ſet; non adeò facilis eſt reſolutio, & explicatio; ſed potiùs difficultatem facit, quod (vt dictum eſt) cùm teſtator propriæ familiæ, agnationi, aut cognationi bona ſua reliquit, etiamſi non expreſ ſerit ſe maioratum inſtituere, maioratum perpetuum induci, probauerit Molina dicto numer. 23. & ſuprà alio §. latiùs comprobauimus. Videtur namque, quod alia ratione adduci, atque excitari non potuerit, quam ex vi verbi vniuerſalis, ſiue collectiui plurium graduum, & perſonarum: quod etiam ex vi verbi, ſuos, contingere adnotarunt relati ſuprà numer. 5. Quando verò vltra dictas aliquas vocationes, & verbi, ſuos, expreſ ſionem, aliqua alia coniectura ſimul concurreret, faciliùs maioratus perpetui coniectura induci poſ ſet; quæ tamen in terminis primi caſus, non ita deduci valebit, niſi aliæ ſimul concurrant coniecturæ, quæ velut manifeſtam maioratus inſtituendi voluntatem oſtenderent. In tertio verò caſu, ad initium etiam huius §. conſiderato, quando ſcilicet teſtator ad bonorum ſuorum ſucceſ ſionem aliquam perſonam, & ſuos vocauit, nec aliquæ vocationes præceſ ſerunt, res videtur ſemper facilior, vt maioratus perpetui coniectura deduci non valeat, niſi cum verbo ipſo, ſuos, & vocatione, aut ſubſtitutione, ad modum propoſitum ſuprà, ad initium huius §. alienationis bonorum prohibitio, aut verbum aliud perpetuitatem denotans adiectum eſ ſet, ſiue alia coniectura probabilis interueniret, aut bona conſeruari in familia exprimeretur, aliàs namque maioratus perpetuus inſtitutus non videretur. In quarto verò caſu, ſeu exemplo conſiderato ſuprà, numero ſecundo, quando ſcilicet teſtator expreſ ſit verbum maioratus, aut primogenituræ, & vocauit aliquam perſonam, & ſuos; dubitandum non erit, quin maioratus perpetuus inſtitutus videatur, prout ibi explicaui. Ex quo enim ad maioratus, ſeu primogenituræ ſucceſ ſionem aliquis, & ſui vocantur inter omnes ex familia maioratum perpetuum inſtitutum cenſeri, ſiue omnia neceſ ſaria ad conſeruationem eorum bonorum, maioratúſque inſtitutionem expreſ ſa, & præmiſ ſa videntur; ſicuti ex Ludouico Molina, & permultis aliis iuris Authoribus, ego metipſe longa ſerie adnotaui in commentariis lib. 2. cap. 22. ex num. 1. cum ſeq. Quoad tertium denique, & vltimum, caſum[*] ſuorum ſcilicet appellatione, qui contineantur in contractibus; vt putà ſi quis donet Titio, & ſuis; aut ſi in capitulis matrimonialibus, filio, & ſuis donatio fiat; quem caſum propoſuit, ſed non re ſoluit Iacobus Cancerius, variar. reſolution, lib. 3. cap. 7. num. 331. dicendum eſt, ſuorum appellatione venire deſcendentes omnes, & collaterales vſ que ad quartum gradum, l. ad petitionem, C. de Aduocatis diuerſ. iudic. ſicuti ex aliis explicauit Franciſcus Molinus, lib. 3. dicta quæ ſt. 1. num. 27. & cen ſeri vocatos ordine ſucceſ ſiuo; prout Gaſp. Anton. Theſaur lib. 2. dicta quæ ſt. 95. num. 17. notauit: quod ſi dubitaretur, an ex ea donatione, maioratus perpetui coniectura, & inſtitutio induci poſ ſet; difficilè quidem id admittendum foret, vbi ſimul euidentes, & vrgentes coniecturæ non interuenirent, aut alienationis bonorum prohibitio non exprimeretur, aut bona donationis perpetuò, vel ſemper in familia conſeruari dictum non eſ ſet, atque ita in dubio, bona ipſa, libera potiùs, quam maioratui ſubiecta, diiudicari deberent, ex vul gatis iuris regulis, & doctrinis, quas ego metipſe expendi ſuprà, alio §. & cap. 9. huiuſce tracta tus. Et de his hactenus, & Prætis, Peregrin. Card. Mantic. Gaſp. Anton. Theſau. & Franciſ. Molini, aliorumque traditionibus, ex quibus facilè deduci valebit, in omni actu, materia, & diſpoſitione, ſuorum appellatione, qui contineantur, & veniant, & an maioratus coniectura ob ſolam eorum verborum expreſ ſionem deduci iuridicè valeat, vbi aliæ ſimul coniecturæ, iſtæque euidentiſ ſimæ, & vrgentiſ ſimæ non concurrant, vel maioratus verbum expreſ ſum non fuerit, aut etiam primogenituræ, quod idem ſignificat. Et quidem, vbi de agnatione agitur conſeruanda, aut etiam in fauorem familiæ diſpoſitio tendit, ſuorum appellatione venire omnes, qui illius generis ſunt, & Domus, tam de ſcendentes, quam collaterales, abſque graduum limitatione: l. pronuntiatio, §. communi iure, vbi Bart. ff. de verb. ſignifi. l. Iuriſconſultus, ff. de gradib. & notauit Molinus, d. q. 15. num. 13. idque maximè procedere, vbi maioratus inſtituendi voluntas deprehendi iuridicè valeret, tunc namque omnes de familia, ſuo loco, & gradu inuitati cenſerentur, admittendique eſ ſent iuxta maioratuum ipſorum naturam, tam deſcendentes quàm tranſuerſales, vſque in infinitum: Sed ob ſolam verbi, ſuos, expreſ ſionem, maioratus coniectura concludens ſumi non valeret, vbi alia ſimul non concurrerent quæ id euidenter inducerent, vt dixi. Secluſa tamen maioratus inſtitutione, attento communi vſu loquendi, & vulgari intelligentia, atque interpretatione, ſuorum appellatione venirent proximiores ſucceſ ſores ab inteſtato, filij inquam, & deſcendentes omnes; & his deficientibus, collaterales. Tunc autem, an per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam ſuccedendum ſit; controuertere Scribentes communiter, & contrarios exiſtere; Crauetæ autem, & Peregrini contrarietatem expendiſ ſe, & rem hanc explicaſ ſe Theſaurum, & Bellonum, in locis relatis ſuprà. Et ad hæc in ſumma, præ ſentem diſceptationem reduci. De qua etiam vide Ioann. Pet. Fontanellam, de pact. nuptial. tom. 1. clauſ. 4. gloſ ſ. 9. p. 3. ex num. 30. fol. 97. cum pluribus ſeqq. vbi eaſdem communes reſolutiones adducit, Senatúſque illius deciſiones commemorat, & quatuor dubia principalia proponit vſque in finem d. gloſ ſ. & ſecurè firmat, ex dictis verbis fideicommiſ ſum perpetuum non induci quod mirè comprobat ea, quæ ſuperius annotaui, & ſcripſi; prout ibi originaliter videri poſ ſunt. Et de his hactenus. §. XVI. Familiæ, agnationi, cognationi, aut his, qui ex ſua familia procedunt; ſiue agnatis, aut cognatis, cùm teſtator bona ſua reliquerit, vtrùm maioratum perpetuum in ſtituere velle cenſendus ſit, tametſi ſe maioratum inſtituere non expreſ ſerit, §§. præcedentibus actum, atque explanatum fuiſ ſe; nunc autem inquiri, Familiæ verbum, Agnationis etiam, Cognationis nomen, quid ſignificet; quos contineat, & comprehendat; ſiue quemadmodum accipiatur tam in fideicommiſ ſis, quàm in primogeniis, & maioratibus Hiſpaniæ; & de permultis, quæ non ita diſtinctè alij Recentiores attigerant, nec explicauerant, & ſpeciali nota ſunt digna, primogeniiſque Hiſpanorum admodum conducibilia. Ibidem etiam, an fœminæ conſeruent familiam, & memoriam, eiúſque arma, & inſignia deferant. Illegitimi denique, de familia, agnatione, ſeu cognatione vtrùm dicantur, vel non, & an arma, & inſignia parentum deferre poſ ſint. SVMMARIVM. -  1 Hiſpanorum primogeniis, ſiue vinculis, & maioratibus perpetuis, vtrùm æqualiter adaptari, & conuenire videantur ea, quæ in terminis iuris communis, circa fideicommiſ ſa Interpretes tradiderunt. -  2 Pelaez à Mieres, in propoſito huiuſce altercationis, qualiter ſe habuerit. -  3 Familiæ appellationem, ſeu denominationem, qui diligenter inueſtigauerint; & num. ſequent. -  4 Familiæ fideicommiſ ſa frequentiſsimè à teſtatoribus relinqui. -  5 Familiæ nomen eſ ſe collectiuum plurium graduum, & perſonarum. -  6 Sumi pro agnatione ſpecialiter, ſi appareat, quod testator agnationi prouidere voluerit. -  7 Et vbi extat ſtatutum, quod fœminæ excludantur, exiſtentibus maſculis. -  8 Et coniectura voluntatis, latiùs accipiendam, & continere non ſolum maſculos, ſed etiam fœ minas. Et non ſolum deſcendentes, ſed etiam alios coniunctos, & collaterales. -  9 In Hiſpanorum primogeniis, vinculíſque & maioratibus perpetuis, id indubitanter procedere. Et infra num. 12. -  10 Familiæ nomen, cum teſtator de ſua familia loquitur, non intelligi effectiuè, ſeu actiuè; ſed contentiuè, & paſ ſiuè; ex crebriori, & veriori ſententia. -  11 Et in Hiſpanorum primogeniis, ſiue maioratibus perpetuis, id indubitanter procedere. -  12 Familiæ verbum, in Hiſpanorum primogeniis, qualiter accipiatur, ſiue quos comprehendat. Et num. ſequent. -  13 Familia per fœminas conſeruatur ſicut per maſculos; & ipſ æ admittuntur ad maioratum ob conſeruationem familiæ expreſsè inſtitutum. -  14 Memoria etiam conſeruatur per fœminas, ſicut per maſculos; & ſuccedunt in maioratu ob conſeruationem memoriæ inſtituto; atque ex generali conſuetudine huius Regni fuerunt nomen, & arma, ſicut maſculi. -  15 Iacobi Menochij, ex ſententia aliorum, reſolutio quædam confutatur. -  16 Pelaez à Mieres notatur. -  17 Familiæ nomen hodie iuxta communem intelligentium, pro agnatione non ſumi. -  18 Familiæ fideicommiſ ſo relicto, quemadmodum hi, qui ex familia ſunt, admittantur. -  19 Et quid in Hiſpanorum primogeniis, ſiue vinculis, & maioratibus perpetuis. -  20 Familiam teſtator vocans, cenſetur intelligere, vt ſeruetur proximitas gradus. -  21 Familiæ quando fideicommiſ ſum relinquitur, an intelligantur hi, qui de familia ſunt, vulgariter ſubſtituti; an per fideicommiſ ſum. -  22 Et quid in Hiſpanorum primogeniis, vinculiſque, & maioratibus perpetuis. -  23 Ad legatum familiæ relictum admittuntur hi tantum, qui tempore mortis teſtantis nati ſunt. -  24 In Hiſpanorum primogeniis indiſtinctè omnes admittuntur, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, & conditionis impletæ, nati inueniuntur. -  25 Familiæ fideicommiſ ſum relictum, ad quem vſque gradum extendatur. -  26 Et quid in maioratibus Hiſpaniæ perpetuis. -  27 Familiæ alienæ affectionem, ſicut propriæ conſiderari, quando teſtator maioratum inſtituere voluit: quod exornatur. -  28 Familiæ mentio intelligitur de familia teſtatoris, qui in dubio agnatis, cognatis, & familiæ ſuæ prouidiſ ſe videtur. -  29 Conceſsio pro ſe, & hærede maſculo, intelligitur de deſendentibus, non de extraneo. Et quando includat hæredes extraneos. -  30 Legitimus hæres dicitur agnatus. -  31 Vni ex familia ſi testator fideicommiſ ſum reliquerit, nec appareat, de quo ſenſerit, cui præ ſtari debeat. -  32 Et quid in maioratibus Hiſpaniæ, vinculiſque perpetuis. -  33 Maioratus indiuiduus eſt ſui naturâ, nec poteſt in eo niſi vnus ſolus ſuccedere. -  34 Et maioratu præcedit cæteros. -  35 Maioratus ſucceſ ſio, ſemper ad proximiores defertur. -  36 Et perpetua eſ ſe debet. -  37 In maioratuum ſucceſ ſione, qui per præ ſcriptionem inducti ſint, quemadmodum ſuccedatur. -  38 Agnationis nomen, quid ſignificet, & quas perſonas contineat. -  39 Fœmina à maſculo deſcendens, in vocatione agnatorum comprehenditur. -  40 Quid in Hiſpanorum primogeniis. -  41 Quid etiam, vbi agnatio conſeruata fuerit. -  42 Fœmina, quæ à maſculo deſcendit, comprehenditur appellatione deſcendentium per lineam ma ſculinam. -  43 Quid in Hiſpanorum primogeniis. -  44 In agnatione bona ſua conſeruari cum teſtator voluit, ſiue cum agnationi ſuæ fideicommiſ ſum, aut progenium reliquit, vtrum agnati tranſuerſales admittantur. -  45 Et quid in Hiſpanorum primogeniis, ſiue vinculis, & maioratibus perpetuis. -  46 Et an vltra decimum etiam gradum, & in infinitum. -  47 Cognatio in ſpecie quæ, & qui eo nomine ſignificentur, & veniant. Siuè cognati qui dicantur. Quemadmodum in fideicommiſsis, & Hiſpanorum primogeniis, verbum, cognatio, aut cognati, accipiatur. -  48 Illegitimi, vtrum de familia, agnatione, & cognatione dicantur, nécne; & an arma, & inſignia parentum deferre poſsint. PRo dilucida, & diſtincta, huius §. expli[*] catione, eorum, quæ nunc adnotantur, atque traduntur, obſeruandum erit, Familiæ, Agnationi, Cognationi, aut his, qui ex ſua familia procedunt, ſiue agnatis aut cognatis, cùm teſtator bona ſua reliquerit, vtrum maioratum perpetuum inſtituere velle cenſendus ſit, tametſi ſe maioratum inſtituere. non expreſ ſerit, §§. præcedentibus actum, atque dilucidè explanatum fuiſ ſe; nunc autem inquiri principaliter, familiæ verbum, agnationis etiam, & cognationis nomen quid ſignificet, quos contineat & comprehendat, ſiue quemadmodum accipiatur, tam in fideicommiſ ſis, quàm in primogeniis, & maioratibus Hi ſpaniæ. An etiam ea, quæ in terminis iuris communis Cardinalis Mantica, Marçarius, Prætis, Menochius, Peregrinus, Ruſticis, Matheatius, & alij in materia ſubſtitutionum, & fideicommiſ ſorum, in propoſito adnotarunt, atque tradiderunt, Hiſpanorum primogeniis adaptari, applicarique valeant, ſiue qualiter accipi, atque intelligi debeant, vt primogeniis ipſis conuenire, aut non conuenire videantur: nam ex horum adiectione, atque expreſ ſione, quæ collectiua ſunt, & plures gradus, & perſonas continent, facilè deduci poteſt legitima, & congrua coniectura, vt maioratum inſtitutum fuiſ ſe dicamus, etiam ſi maioratus verbum, teſtator non expreſ ſerit, prout ipſis §§. præcedentibus diximus. Et ſpecificè attigimus dubium prædictum. De alio autem, quod ad examen, & diſputationem nunc reducimus, vel vnum tantùm verbum diximus ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 66. num. 5. & nos retulimus ad Menochium, Prætis, & Peregrinum, nec aliquid adnotauimus, quoniam huic loco opportunius, & congruentius reſeruari exiſtimauimus. Vel ex alio etiam, huiuſce cap. explanationem,[*] atque reſolutionem ſuſcipere, viſum fuit neceſ ſarium, & præciſum omnino, quod ea, quæ ad præ ſentem diſputationem pertinent, adeò confusè Pelaez à Mieres, ſecunda parte, quæ ſtione 6. ex numero 383. vſque ad numerum 429. in noua editione tradiderit, vt vix quid certum reſoluerit, ſiue ex eius ſcriptis, certa reſolutio deduci non poſ ſit, cùm tamen in ipſa ſecunda editione nouiſsima, ingenti ſtudio, & diligentia ſe habuerit, & Ludouici Molinæ, aliorúmque permultorum traditiones perlegerit. Quod attinet ergo ad primum, obſeruandum[*] eſt, familiæ appellationem, ſeu denominationem, diligenter inueſtigaſ ſe Bald. & Caſtrenſ. poſt Gloſ. ordinariam, in l. peto, §. fin. ff. de legat. 2. Caſtren ſem eundem, Cumanum, & alios, in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, vbi etiam Petrus de Peralta, eodem titulo, Iaſonem, in l. ſuggeſtioni, numero 21. C. de verborum ſignificatione, Alciatum in l. pronuntiatio; numero 3. & ſequent. & in l. familiæ appellatione, ff. de verborum ſignificatione, & in conſilio 33. Est diffusè numero 12. libr. 9. Pariſium in conſilio 33. ex num. 44. lib. 1. Socin. iun. in conſilio 126. num. 3. lib. 1. & in conſ. 2. num. 14. lib. 2. Curtium iun. in conſ. 49. num. 3. Crotum in conſ. 48. num. 49. Ruin. in conſ. 22. num. 13. lib. 2. Beroium in conſilio 80. num. 4. & 10. & in conſ. 176. num. 63. & ſequentibus, lib. 2. Marçarium, de fideicommiſ ſis, quæ ſtione 43. Romulum, ad l. filius familias, §. Diui, num. 102. & ſequentibus, Cephalum in conſ. 362. num. 12. lib. 3. & in conſilio 386. num. 10. eodem libro, Veggium in conſilio 58. num. 50. & in conſilio 66. num. 62. & 67. Cottam, in memorabilibus, prima parte, verbo, familiæ appellatio: Franciſ. Molinum, de pact, matrimon. lib. 3. quæ ſtione 24. num. 25. & 30. & 36. Prætis, Manticam, Peregrinum, Menochium, & alios ſtatim commemorabo, & hos quidem vnanimiter tradidiſ ſe, atque obſeruaſ ſe nonnulla. Primò, familiæ fideicommiſ ſa frequentiſ ſimè à [*] teſtatoribus relinqui, & Iure conſultorum reſpon ſis mentionem fieri, in l. filius familias, §. cum pater, ff. de legatis primo, l. vnum ex familia, cum ſuis §§. l. peto, §. prædium, & §. fratre, l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, l. cum pater, §. libertis, ff. de legatis ſecundo, l. pater filium ff. ad leg. falcid l. pronuntiatio, §. familiæ, ff. de verbor. ſignific. Et eſ ſe nomen colle[*] ctiuum plurium graduum, & perſonarum, provt in dictis iuribus, & maximè in d. §. familiæ, & in d. l. familiæ, & in l. fin. C. de verbor. ſignificat. probatur, & cum aliis nouiſ ſimè exornarunt Ioſephus de Se ſe deciſione 365. per totam. Gabriel Pereira deciſione 8. Deinde quod Familia ſignificat agnationem, idemque eſ ſe familiam, agnationem, vel Domum,[*] ſiuè pro agnatione ſumi ſpecialiter, ſi apparet quod teſtator agnationi voluerit prouidere: Et vbi extat ſtatutum, quod fœminæ excludantur, exiſten[*] tibus maſculis, vt ferè per totam Italiam, Mantica, num. ſeptimo, & octauo in loco ſtatim referendo, & cum aliis multis ſpecificè notauit D. Marta, in ſumma ſucceoß in. legat. prima parte, quæ ſtione prima, articulo ſecundo, num. decimo ſexto, folio duodecimo, & num. decimo octauo, folio decimo tertio, in principio, ibi: Familia nihil aliud ſignificat, quam agnationem. Et citat Bartolum, Brunum, Tiraquellum, Manticam, & Prætis, & repetit numer. 19. eodem fol. 13. Menochius etiam num. 4. de quo infrà: Ioſephus de Seſe dicta deciſione 365. num. tertio, & [*] ferè per totam. Notarunt etiam & quarto loco, ex coniectura voluntaria, familiæ nomen, latiorem, recipere interpretationem, ſiué largius accipi; nam per text. in dicta l. vltima, C. de verborum ſignificatione, ad fideicommiſ ſum familiæ relictum admittuntur neu ſolum maſculi, ſed etiam fœminæ; & non ſolum deſcendentes verum etiam alij coniuncti, & collaterales; quin etiam admittuntur hi, qui neque agnatione, neque cognatione aliqua ſunt coniuncti; ſicuti Cumanus deduxit, & poſt alios notauit Mantica, de quo ſtatim. Quinto quoque notarunt, in Hiſpania, in qua prædictum ſtatutum non extat, ſed maiori ex parte, atque frequentius maioratus regulares inſtitui ſolent, familiæ, nomen, non modò ex coniectura voluntatis, ſed etiam ex commum vſu loquendi, ſiue intelligentia communi, omnes deſcendentes, & coniunctos atque tranſ uerſales, & etiam maſculos, ſicut fœminas comprehendere; quod Ludouicus Molina veriſ ſimè anno[*] tauit, & alij ſequuntur, de quibus infrà. Et in Hiſ panorum primogeniis, ſiuè vinculis, & maioratibus, perpetuis Hiſpaniæ, id indubitanter procedere,[*] provt infrà etiam dicendum eſt ex numero nono. Sextò notarunt ijdem, familiam dupliciter accipi poſ ſe; primo effectiuè, ſeu actiuè pro familia teſtatoris ipſius, quia familia ex eo deſcendit, & ipſe eſt causa efficiens, & originalis, vt in dict. l. pronuntiatio, §. familiæ, ff. de verborum ſignificatione, & in allis iuribus relatis ſuprà: Et hæc dicitur familia ſpecialis te ſtatoris. Secundo modo accipi, contentiuè ſcilicet, ſeu paſ ſiuè, vt familia intelligatur de omnibus agnatis, etiam tranſuerſalibus eius, cuius mentio familiæ habita deprehenditur; ſic & idem teſtator ex ipſa agnatione genitus eſt, vt probat text. in eodem §. familiæ. Dubitari ergo, cum teſtator de ſua familia loquitur, an intelligatur effectiuè, ita vt deſcendentes ab eo tantùm ſignificentur; an verò contentiuè accipiatur, itaut omnes ex illa familia procedentes contineantur, ſub qua inſpecto communi ſtipite, teſtator continetur? Et verè eſ ſe duas, contrariásque opiniones, quas Prætis, Peregrinus, in locis ſtatim referendis, recenſent. Communiori tamen Interpretum placito receptum, quod familia, ſecundo modo accipiatur, atque ita non reſtringatur ad ſolos teſtatoris deſcendentes, ſed etiam collaterales omnes, & coniunctos, conſanguineósque contineat, quam Prætis, & Peregrinus, Mantica[*] etiam, veriorem credunt; & iura velut expreſ ſa pro ea ponderant: ipsámque in Hiſpanorum primogeniis, ſiuè vinculis, & maioratibus perpetuis Hiſ paniæ, indubitanter procedere, propter peculiarem ipſorum naturam, & finem, certum eſt; & licèt non ita ſpecificè attingat, pro certo, & indubitato ſupponit Ludouicus Molina; ex quo, non modo deſcendentes, ſed etiam collaterales omnes, ſub verbo, familiæ, contineri, & ad fideicommiſ ſum relictum familiæ admitti, reſoluit; provt inferiùs referam éam. Et quidem ſuperiores annotationes, quas hactenus deduxi, magis communiter probari ſolent ab Interpretibus noſtris, & his maximè, quos nunc reliqui commemorandos, Prætis inquam lib. tertio, interpretatione ſecunda, dubitatione prima, ſolutione vndecima, numero vigeſimo quinto, & vigeſimo ſexto, per totum, folio 150. vbi tamen, non ita diſtinctè, & dilucidé, hæc reſoluit: Peregrinum, de fideicommiſ ſis, artic. 22. numer. 26. per tot. fol. 196. vbi de his breuiter agit: Mantic. de coniect. vlt. volun. lib. 8. tit. 12. num. 6. & 7. & 8. & numer. 12. per tot. Iacob. Menoch. (qui breuiter nimis explicat, & multa prætermittit) lib. 4. præ ſumpt. 88. num. 2. & 3. & trib. ſeq. Petr. Surd, in conſ. 67. num. 17. & 18. lib. 1. & in conſ. 96. num. 6. & 19. & 28. eod. lib. qui ſub nomine familiæ, venire omnes deſcendentes, tam maſculos quàm fœminas, profitetur ſecurè, vbicunque agnationis ratio expreſ ſa non fuerit, atque ita, ex vi verbi, familia, agnationis coniecturam, ſiuè conſiderationem non deducit, niſi de mente teſtatoris aliter, atque euidenter appareat, provt Cardinalis Mantica, in loco nunc relato dixit, & pro indubitato Ludouicus Molina ſupponit, vt inferiùs notabo. Conueniunt etiam Io ſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 2. c. 5. numer. 4. fol. 171. Farinac. nouiſsimar. Rotæ Rom. anni 1618. deciſ. 663. num. 19. & deciſ. 697. 1. p. tom. 2. & deciſ. 707. p. 2. to. 2. Pelaez à Mieres, de maioratu, p. 2. q. 6. num. 421. in noua editione, fol. 501. vbi duntaxat ſcripſit, quod familiæ appellatione. veniunt, latè ſumpto vocabulo, cognati; & id probari in l. cum pater, §. cum inter, ff. de legatis ſecundo, & in dicta l. vltima, C. de verborum ſignificatione, Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſium tomo 2. capit. 215. num. 15. & 17. & cap. 218. num. 20. & capit. 381. num. 24. melius tomo 4. cap. 641. num. 2. & tribus ſequentibus, fol. 101. vbi notabiliter, atque in hunc modum, poſt Manticam tamen, Prætis, & alios, ſcriptum reliquit. Familia autem pro agnatione accepta duobus modis intelligitur, primo modo actiuè, ſeu effectiuè, eo quod familia ex teſtatore deſ cendat, & quod ipſe ſit cauſa efficiens, & originalis, quo caſu veniunt filij, nepotes, & deſcendentes ex eo Secundo modo contentiuè, ſeu paſsiuè, comprehendendo omnes agnatos, etiam tranſuerſales, vt per Simon de Prætis d. ſolut. 11. num. 25. Pariſ. conſilio. 51. num 10. lib. 2. Gabri conſ. 132. num. 58. cum ſeqq. lib. 1. Cardin. Manti. de coniect. vltim. lib. 8. tit. 22. num. 12. Peregrin, de fideicom. art. 22. num. 26. fol. 196. latè Rot. deciſ. 193. num. 10. p. 2. in recentior. Cum autem ſimpliciter familiæ relinquitur, non intelligitur, de propria familia ipſius teſtatoris effectiuè, ſed contentiuè, & ſic non de deſcendentibus ab eo, ac de ſuo colonello tantùm, ſed de omnibus, qui continentur ſub illa familia: nam qui relinquit familiæ, nullam habet rationem perſonarum, ſed agnationis, itaut exi ſtimetur voluiſ ſe vocare omnes agnatos, & cunctos, qui ſunt eiuſdem nominis, & agnationis, & qui eadem arma, & inſignia portant, quamuis non ſint ſanguine coniuncti: Gabr. conſ. 132. q. 6. num. 59. lib. 1. Quidquid contrarium ſenſerit Ruin. conſ. 153. n. 10. lib. 2. Nam eius opinio non admittitur, vt latè per Card. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 8. tit. 12. num. 12. Pereg. de fideicom. art. 22. n 26. Card Seraphin. deciſ. 1438. num. 4. quæ fuit confirmata coram R P. D. Pamphilio, deciſ. 707. p. 2. in recentior. vbi quod contraria opinio procedit quando aliquo modo conſtaret, quod teſtator ſenſiſ ſet de familia effectiuè putà ſi additum fuiſ ſet pronomen poſ ſeſ ſiuum ipſius, vel ſuam, cum ſimilibus verbis. Menoch. conſ. 233. num. 20. & 21. lib. 3. & con ſil. 1171. num. 3. lib. 12. Cardin Seraphin. d. deciſ. 1438. num. 11. Gabr. conſ. 132. num. 60. lib. 1. Simon de Præt. de interpretat. vltimar. volunt. lib. 3. ſolut. 11. num. 27. fol. 290. Hactenus Stephan. Gratian. qui ipſe eaſdem tradidit reſolutiones, tom. 3. cap. 530. num. 13. & 14. & 20. & tom. 5. cap. 866. num. 6. Sfortia Odd. de fideicom. per aliena, prohibit. inducen. q. 8. art. 2. vbi latè quot modis accipiatur hoc verbum, familiæ: & quod accipitur largiſ ſimè, largè, ſtrictiſ ſimè, & ſtrictè, Et quod magis communiter refertur ad vtramque familiam, ideſt, tam contentiuam, quam effectiuam: & comprehendit vniuerſam cognationem, & parentelam, tam per maſculos, quam per fœminas. Idem Sfortia art. 4. fol. 51. & vbi an verbum ipſum, familia, intelligatur de familia agnatorum tantum, an verò & cognatorum; & de contrariis ſententiis in propoſito: & art. 5. per tot. fol. 52. & 53. vbi iterum, an intelligatur de familia effectiua tantum, an verò etiam de contentiua, itaut non exi ſtentibus teſtatoris deſcendentibus, & ſic familia effectiua, dicantur vocari in eius defectum collaterales etiam, & omnes conſanguinei, & ſic qui ſunt de familia contentiua. Et in caſu, quo, pro vna, vel pro altera parte, coniecturæ non extant, magis probauit opinionem Bart. vt ſcilicet veniant, & comprehendantur omnes, non ſolum, qui ex effectiua, ſed etiam contentuia procedunt, Alex. Ludouiſ. deciſ. 464. num. 2. vbi poſt Farin. & Beroi. quod fœ mina venit ſub nomine familiæ, & deciſ. 293. ex num. 2. vbi Oliue. Beltram. in addit. num. 22. & 23. fol 281. poſt Rot. Roman. & alios, quod fœminæ ſunt de agnatione, & dicuntur agnatæ, & veniunt ſub vocatione de Domo, & familia, & ſub nomine Cippi, & ſub nomine familiæ de Rubeis, idque etiamſi ſint nuptæ: Valençuela Velazq. in conſ. 97. num. 91. & 92. fol 750. in illis verbis: Et hoc procedit, etſi teſtator vtatur nomine familiæ, in quo veniunt non ſolum agnati, & cognati, ſed fœminæ; l. cum pater, §. cum inter, & §. libertis, ff. de leg. 2. l. fin. C. de verb. ſignif. §. cæterum, Inſtit. de legit. agnator ſucceſ ſ. & citat Socinum, Decium, Alciat. & Rebuff. ita tenentes, Va[*] lençuela metipſe, in conſilio 40. num. 37. & 38. & 39. vbi dixit, quod verbum, familia, non ſolum comprehendit deſcendentes ab inſtitutore, ſed pari ra tione omnes, qui eidem fuerunt tranſuerſales, qui omnes ab illa antiqua familia, ex qua inſtitutor procedit, deſcendunt; prout eleganter oſtendit Iureconſultus in d. l. pronuntiatio, §. familiæ, ff. de verbor. ſignificat. inquit enim textus: Item appellatur familia plurium perſonarum, quæ ab eiuſdem vltimi genitoris ſanguine proficiſcuntur: ſicut dicimus familiam Iuliam. Ponderando cum Alciato ibi, verba illa, vltimi genitoris, intelligenda eſ ſe retrò computando, vnde in familiæ relicto, omnes propinqui comprehenduntur, vt apertiſ ſimè probat text. in l. cum ita §. in fideicommiſ ſo, de legat. 2. in d. l. fin. C. de verbor. ſignific. & addit num. 39. quod Familia, & Domus, pro eodem ſumuntur, provt ibi comprobat. Conuenit etiam ſuperioribus, Ludou. Moli. lib. 1. cap. 5. num. 40. 41. & 42. vbi notabiliter, inquit id, quod ex Valençuela Velazquez nunc retuli, & addit num. 42. quod Familia pro Cognatione capi ſolet, atque ita ex eius verbi natura, tranſuerſales etiam comprehenduntur, vt apertè oſtendit Iureconſultus in l. 1. ff. de gradibus cognat. & inde infert, quod cum verbum, familia, tranſuerſales etiam comprehendat, conſequens eſt, vt eorum bonorum ſucceſ ſio, quæ ex ſui natura debet perpetuò in familia conſeruati, ad tranſuerſales etiam, deficiente linea deſcendentium, deferatur. Iuxta hæc igitur ſpecificè agnouiſ ſe videtur Molina, familiæ nomen, in Hiſpanorum primogeniis, ſiuè vinculis, & maioratibus perpetuis Hiſpaniæ, contentiuè, & paſ ſiuè, atque ita largè, non autem effectiuè, & actiuè tantum, atque ita ſtrictè accipiendum eſ ſe; quod & in fideicommiſ ſis, etiam in terminis iuris communis, vbi in contrarium de mente teſtatoris, ex manifeſtis coniecturis non conſtaret, magis communiter probarunt Scribentes; ſicuti ex locis Præ tis, Peregrini, Sforciæ, & aliorum, quos ſuprà retuli, conſtat manifeſtè: Et iterum annotauit ipſemet Molin. lib. 3. cap. 4. num. 9. vbi etiam, quod verbum, familia, latè ſumptum, non ſolum agnatos, verum etiam cognatos comprehendit. Et antea numer. 8. quod fœminæ admitti debent ad ſucceſ ſionem maioratus ob conſeruationem familiæ ex[*] preſsè inſtituti per fœminas namque, & eos, qui ex ipſis deſcendunt, familia conſeruatur, ſicut per maſculos; Mieres, 2. par. quæ ſt. 6. numer. 415. Valençuela Velaquez d. conſ. 97. numer. 89. & ſequent. Franciſ. Molinus, de pact. matrimonial. lib. 3. quæ ſt. 14. numer. 184. & ſequent. fol. 212. vbi quod fœminæ admittuntur ad fideicommiſ ſum ad familiæ conſeruationem inſtitutum; nam licèt ex propria, & ſtricta ſignificatione, nomen familiæ, pro agnatione vſupetur, & agnatos tantùm contineat, ex ſententia quorundam; ex aliorum tamen placitis, familiæ appellatio latiùs accipitur; & tam deſcendentes, quàm tranſuerſales continet; ſicuti tenuerunt Peregrin. & plures alij Authores, ibi relati; in Hiſpanorum tamen primogeniis, rem hanc omni carere diſputatione, & abſque controuerſia receptum eſ ſe, fœminas de familia dici, atque ideò admitti ad ſucceſ ſionem fideicommiſ ſi, aut maioratus, ob conſeruationem familiæ inſtituti: & citat Menchacam, ita tenentem, de ſucceſsion. creation. lib. 3. §. 27. numer. 12. Et id ipſum procedit, etiam[*] ſi inſtitutor maioratus, cauſa memoriam ſuam con ſeruandi, illum inſtituerit; memoria namque etiam per fœminas conſeruatur; & ideò admittuntur ad maioratum ob conſeruationem memoriæ inſtitutum; Molina lib. 3. dicto. capit 4. numer. 6. Velazquez Auendañus in l. 40. Tauri, gloſ. 9. numer. 14. & 15. vbi fœminas admittendas dixit ad maioratum, ad memoriæ, vel familiæ conſeruationem, expreſsè inſtitutum. Et addit numero 16. quod verbum familiæ, latiùs ſumptum, provt ex communi intelligentia, & vſu communi loquendi accipi ſolet, atque ex præ ſumpta diſponentis voluntate, cognatos etiam omnes comprehendit; atque ita fœminas etiam, vbi non conſtiterit, maioratus inſtitutorem agnationem conſeruare voluiſ ſe: Franciſ. Molinus d. quæ ſt. 24. numer. 87. & duob. ſequent. fol. 212. vbi citat etiam Gregor. Lop. Burg. de Paz, Couarr. Aluarad. & Pelaez à Mieres, ita tenentes. Et vltra eum Valençuela Velaquez d. conſ. 97. numer. 90. vbi quod memoria, & familia inſtitutoris maioratus, per fœminas, ſicut per maſ culos conſeruatur. Et quod ex generali Hiſpaniæ conſuetudine ferunt nomen, & arma familiæ, ſicut maſculi; provt ibi notauit num. 121. & 124. & ego quoque notaui in commentariis lib. 2. capit. 22. numer. 26. & 27. Ex his quidem credimus, Hieronym. Gabrielem, Ruinum, ac cum eis Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 88. numer. 5. deceptos quidem, dum exiſtimarunt, quod quando teſtator reliquit fideicommiſ ſum familiæ, & pro eius conſeruatione; ſub eo familiæ nomine non comprehendentur fœminæ; quæ familiam conſeruare non poſ ſunt; & rectius ſtatuiſ ſe contrarium alios permultos; ſicuti conſtat ex his, quos Molina, Molinus, Auendañus, & Valençuela commemorarunt, idque maximè, cum Menoch. idem antea ſtatuiſ ſet num. 3. & 4. ſub hoc nomine familiæ, contineri etiam fœminas. Et priuilegium familiæ conceſ ſum, fœminas quoque comprehendere: cum etiam Hieronym. Gabriel probaſ ſet, hoc nomen familiæ, intelligendum eſ ſe de familia teſtatoris, non tantum in ſpecie; vt ſcilicet ſolos deſcendentes comprehendat, provt Menochius contendit, vbi ſuprà, numer. 2. per tot. ſed etiam in genere, vt comprehendat etiam agnatos, & alios conſanguineos, & ſic contentiuè, non autem effectiuè; provt in hoc propoſito refert, & improbat eum Menoch. ibidem. Secundo deinde credimus, non modo in Hiſ [*] panorum primogeniis, ſiuè vinculis & maioratibus perpetuis Hiſpaniæ, in quibus dubium eſ ſe non poteſt, ſed etiam in fideicommiſ ſis procedere non poſ ſe, nec obtinere diſtinctionem illam, quam ex Carolo Ruino adducit Mieres, 2. p. quæ ſt. 6. numero 383. in noua editione, folio 494. vbi Ruinus in conſ. 164. numer. 7. lib. 3. conſtituit differentiam inter fideicommiſ ſum relictum deſcendentibus, aut poſteris, & relictum familiæ, vel cognatis; vt in primo caſu, verba ſint apta ad comprehendendum infinitatem, cum perſonas, & omnes gradus in infinitum contineant. In ſecundo verò caſu, verba ſint collectiua perſonarum, & graduum præ ſentium, non futurorum. Verè namque, Pelaez à Mieres contrarium ſtatuere debuiſ ſet, aut ſaltem auimauertere, differentiam eam apud nos, ſiuè maioratus Hiſpaniæ procedere non poſ ſe. Et manife ſtè conuinci ex his, quæ ad explicationem nominis, aut verbi, familia, annotauit Ludou. Molin lib. 1. cap. 4. ex numer. 40. vſque ad num. 43. Item ex his, quæ Molina idem ſcripſit eod. lib. 1. cap. 5. numer. 19. 20. & 23. Poſ ſet autem diſtinctionem eam comprobare Mieres ex his; quæ longa ſerie tradidit nouiſ ſimè Ioſephus de Seſe deciſ. 365. per tot. tom. 4. quibus etiam, eiuſdem Ludouic. Molinæ annotationes illæ, ſatis reſiſtunt, prout inferius etiam dicam. Tertiò etiam exiſtimamus, ex dictis hactenus,[*] & duobus locis Molinæ præcitatis cæterorumque reſolutionibus, Auendañi inquam, Molini, & Valençuelæ ſatis manifeſtè, deduci ex eo ſolum, quod teſtator ad ſucceſ ſionem bonorum ſuorum fami liam ſuam vocauerit, ſiuè familiæ ſuæ fideicommiſ ſum reliquerit (quo caſu maioratum perpetuum inſtituere velle videtur, prout ipſe Molina notauit lib. 1. dict. cap. 5. num. 23.) nequaquam videri agnationis rationem habuiſ ſe, ſiuè agnationem ſuam conſeruare voluiſ ſe, ſed ex communi intelligentia, loquéndique vſu communi, ex coniectura quoque voluntatis præ ſumptæ, tam fœminas, quàm maſ culos admitti, & tam collaterales, aut tranſuerſales, quàm deſcendentes. Sicque familiæ nomen, pro agnatione ſumi non poſ ſe ad eum effectum, vt te ſtator agnationi proſpexiſ ſe, & maſculos etiam remotiores, fœminis proximioribus præferri voluiſ ſe videatur; ſed neceſ ſariò requiri, vt de agnationis conſeruatione, teſtator expreſsè cauerit; aut adeò manifeſtis, & euidentibus coniecturis, de ea appareat, vt agnationi ipſi conſultum, dubitari non valeat. Quæ tamen, ex nouæ pragmaticæ Regiæ conſtitutione, hodie in his Regnis non ſufficerent, ſed expreſ ſa diſpoſitio, agnationísque ſpecifica expreſ ſio neceſ ſariò requiritur. Sic ſanè Ludou. Molina, Auendañus, Molinus, & Valençuela, poſt alios multos, rectè ad ſucceſ ſionem maioratus admittunt fœminas, eorúmque deſcendentes, quamuis ob conſeruationem familiæ maioratus in ſtitutus fuiſ ſet. Vnde, & id ipſum procedere, velut manifeſtè præ ſentiunt, quando familiæ fideicommiſ ſum relictum dicatur, idque per verba tractum temporis ſignificantia, provt in his terminis loquitur expreſ ſe Moli. d. numer. 23. cap. 5. nec in ipſis vrgere poſ ſunt deciſ. prædicta Regni Arag. reſolutiones. Quarto quoque loco credimus, quod cum fa[*] miliæ fideicommiſ ſum relictum eſt, omnes qui in familia fuerint, fideicommiſ ſum petere poſ ſunt: ſed ſi non ſint eiuſdem gradus, ita res temperari debebit, vt proximus quiſque, primo loco videatur inuiratus, nec tamen ideo ſequentium cauſa, propter ſuperiores in poſterum lædi debeat, ſed ita proximus quiſque, admittendus eſt, ſi paratus ſit cauere, ſe familiæ reſtituturum, quod ex fideicommiſ ſo acceperit: l. peto §. fratre, ff. de legat. 2. & in fideicommiſ ſo, quod familiæ relictum eſt, ij ad petitionem eius admittuntur, qui nominati ſunt, aut poſt eos omnes extinctos, qui ex nomine defuncti fuerunt eo tempore, quo teſtator moreretur, & qui ex primo gradu procreati ſunt, niſi ſpecialiter defunctus ad vlteriores voluntatem ſuam extenderit; l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de leg. 2. & ita notauit Cardinalis Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 8. tit. 12. num. 3. fol. 344. atque in terminis iuris communis certiſ ſimum eſt, & probarunt etiam Scipio Rouitus, in conſ. 28. ferè per totum Stephanus Gratianus, tomo 4. cap. 645. num. 11. & 12. fol. 102. vbi ex ſententia communi, quod quando ad fideicommiſ ſum familia vocatur, intelligitur vocata indine ſucceſ ſiuo, ſecundum gradus proximitatem, eámque ſeruari, teſtatorem cenſeri voluiſ ſe: Tiraquel. ibi non relatus de primogen. quæ ſt. 40. num. 284. & 287. Matienç. etiam, in loco referendo infrà: Surd. in conſ. 241. num. 27. lib. 2. In Hiſpanorum tamen primogeniis, vinculiſque & maioratibus perpetuis, aliam quidem eſ ſe rationem, diuerſúmque ius ob ſeruandum; tamen licèt proximus quiſque, ſuo loco videatur inuitatus, & ſpecialiter nominati præ ferantur, vt Mantica, & cæteri notarunt; nunquam[*] tamen plures ſimul, etiamſi eiuſdem gradu ſint, ſuccedere poterunt, ſed ſuo ordine, & gradu, vnique duntaxat ſucceſ ſio maioratus defertur, & inter plures eiuſdem gradus ſenior quidem, ſiuè maior natu[*] ſecundum gradus proximitatem, & regulas maioratus, aut is, quem præfert teſtator voluerit, ſiue qui ex legis diſpoſitione ſuccedere debet. id quod Ioan. Matiençus in l. 5. tit. 7. lib. 5. gloſ. 3. num. 2. fol. 171. rectè percepit in hæc verba: Vocati enim ſub nomine collectiuo, aut indefinito, vt familiæ, vel agnationis, ſuccedunt ordine ſucceſ ſiuo, non omnes ſimul, ſed tantum proximiores primo loco, & deinde ſuo ordine ſequentes. In maioratu ſuccedit vnus duntaxat, & is ordine ſucceſ ſiuo, qui proximior eſt vltimo poſ ſeſ ſori, quique in gradu proximior eſt, & inter duos euiſdem gradus, qui maior eſt. Et quod maioratus ſui natura, vni duntaxat, & non pluribus deferri poſ ſit. ſ æpè notauit Ludou. Molin. & maximè lib. 1. cap. 3. num. 6. & cap. 11. per totum, vbi latè comprobat, Hiſpanorum primogenia, ſiue maioratus, ex propria natura indiuiſibilia eſ ſe, ſolíque primogenito deferri. Quamuis ergo ſimpliciter teſtator, familiam ſuam ad ſucceſ ſionem vocauerit, ſiue familiæ primogenium, aut maioratum reliquerit, & nihil aliud adiiciat, in huiuſmodi bonis, idem ſuccedendi ordo ſeruabitur. qui in ſucceſ ſione Regni ſeruatur, & vnus ſolus ſuccedet, iſque ſeruaris regulis ordinariis lineæ, gradus, ſexus, & ætatis, vt ipſe Molina tradit eleganter lib. 1. d. cap. 3. num. 1. & num. 6. Mieres, 2. par. quæ ſt. 6. num. 16. & 17. & in initio 3. par. num. 4. D. Chriſtoual de Paz, de tenuta, cap. 89. Vlteriùs obſeruo, in terminis iuris communis[*] certum eſ ſe, quod ſi fideicommiſ ſum ſimpliciter familiæ relictum eſt, ordine quidem ſucceſ ſiuo relictum intelligitur; ita tamen vt vulgariter tantummodò illi de familia videantur ſubſtituti; quo fit, vt proximioribus admiſ ſis, cæteri ſint perpetuò excluſi, l. poſt aditam, C. de impuber. & alijs ſubſt. ſed ſi fideicommiſ ſum familiæ relictum ſit, itaut bona remaneant in familia, quoniam habet tractum futuri temporis, intelligitur relictum ordine ſucceſ ſiuo, itaut vnus poſt mortem alterius admittatur; l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, de legat. 2. Et poſt Cuman. Caſtrenſ. Socin. ſen. Ruin. Socin. iun. Pariſ. Cephal. & Alciat, obſeruauit Cardin. Mantica. lib. 8. tit. 12. num. 11. Petra, de fideicommiſ ſ. quæ ſt. 5. num. 147. & multis ſequent. Ludou. Molin. lib. 1. cap. 6. num. 14. vbi inquit, quod quando plures ad ſucceſ ſionem vocantur nomine collectiuo, cen ſentur vocati per vulgarem ſubſtitutionem, non autem per fideicommiſ ſum. Et addit num. 15. quod[*] hæc communis opinio in Hiſpanorum primogeniis nullo pacto ſuſtineri poteſt; cùm enim eorum natura perpetua ſit, ſemper in illis ea interpretatio capienda eſt, ex qua diſpoſitio duret, non autem ea, ex qua illico finiatur: ſicque fideicommiſ ſi coniectura, ex qua memoria inſtitutoris conſeruetur; non autem vulgaris ſubſtitutionis, ex qua deſtruatur, ac omninò aboleatur, accipienda erit. Et expendit Cuman. in d §. in fideicommiſ ſo, n. 4. vbi eruditè diſtinxit, quod quando plures ſunt vocati ſub nomine collectiuo, in materia non habente tractum ſucceſ ſiuum perpetuum, cenſentur vocati ordine ſucceſ ſiuo per vulgarem, itaut primo adeunte, reſpectu omnium vocatorum expiret ſubſtitutio. Si autem materia ipſa, tractum ſucceſ ſiuum. perpetuum requirat, tunc cenſeantur vocati per fideicommiſ ſum, itaut vno. etiam poſt aditionem alterius mortuo, cæteri ordine ſucceſ ſiuo in infinitum admittendi ſint. Et latiùs id comprobat ipſe Molina, & ego quoque comprobaui §§. præcedentibus. Et infrà cap. 110. num. 51. vbi ſcripſi, fideicommiſ ſum & primogenium familiæ relictum, eſ ſe perpetuum; & omnes de familiæ Genſeri vocatos gradatim, & ordine ſucceſ ſiuo, & per fideicommiſ ſariam. & perinde haberi, ac ſi vnuſquiſque de familia ſpecificè vocatus fuiſ ſet. Addo nunc Regni Aragonum, ſiue Senatus illius deciſionem egregiam in hac materia, quam commemorat Ioſephus de Seſe, & Cumani diſtinctionem exornat deciſ. 365. per totam, tom. 4. fol. 54. Ex eiſdem etiam infertur, ad legatum familiæ [*] relictum, admitti eos tantum, qui tempore mortis teſtantis nati ſunt, ſicuti reſoluit Molin. lib. 1. d. cap. 6. num. 48. & vltra relatos ab eo, Mantica lib. 8. dict. tit. 12. num. 14. Peregrin. de fideicommiſ ſ. art. 22.[*] num. 9. & ſeq. In Hiſpanorum tamen primogeniis admittuntur, non ſolum nati tempore inſtitutionis, ſed omnes, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, & conditionis impletæ, nati inueniuntur. Imò & in terminis iuris communis, concepti etiam poſt mortem teſtatoris admittebantur, quando tractum futurum diſpoſitio continere videbatur, vel ex præ ſumpta teſtatoris voluntate ita colligebatur; ſicuti Mantica, & Peregrinus, in locis nunc relatis obſeruarunt: Seſe etiam. deciſione 365. [*] Infertur quoque ad explicationem alterius dubij, quod excitauit Cardin. ipſe Mantica, lib. 8. d. tit. 12. num. 37. & 38. fideicommiſ ſum inquam relictum familiæ, ad quem vſque gradum extendatur; in quo diuerſimodè ſe habuit, & diuer ſas protulit ſententias, prout etiam Simon de Prætis lib. 3. interpret. 2. dubit. 1. ſolut. 11. num. 26.[*] fol. 150. Vere tamen ipſorum reſolutio, in Hiſpanorum primogeniis, vinculíſque, & maioratibus perpetuis, non modò obtinere non poterit, quando expreſsè conſtiterit, quod teſtator familiæ fideicommiſ ſum relinquendo, maioratum perpetuum inſtituere voluit, quo caſu certum, & indubitatum eſt, ſucceſ ſionem ad nullum gradum re ſtringi, prout in terminis iuris communis præfati Authores reſtringebant; ſed etiam vltra decimum gradum, & in infinitum porrigi: quod Didac. Couarr. (quem Mantica refert d. num. 37.) veriſ ſimè ſtatuit, & inferiùs comprobabitur: ex quo enim, familiæ fideicommiſ ſium relinquendo, maioratum ſe inſtituere teſtator dixit, bona velle in ſua familia perpetuò conſeruare cenſendus eſt, & omnes ſubſtitutiones feciſ ſe, quæ neceſ ſariæ ſunt, ad hoc vt bona in familia perpetuò conſeruentur, prout ipſe Molina lib 1. cap. 4. num. 13. & 14. ſingulariter comprobauit. Et ego quoque exornaui in commentarijs lib. 2. cap. 22. ex num. 1. cum ſequentib. Sed etiam id ipſum dicendum erit, quando maioratus nomine non expreſ ſo, per verba tractum temporis ſignificantia, fideicommiſ ſum familiæ reliquerit; atque ita quando tacitè, atque ex coniecturis deducitur, quod maioratum perpetuum in ſtituere teſtator voluerit: tunc namque maioratus ſucceſ ſio, etiam his defertur, qui decimum gradum egrediuntur, & in infinitum omnibus de familia: Ad quod ponderandus eſt Molina metipſe, duobus in locis, quibus ſententiam hanc, & Didaci Couar. placitum probat expreſsè. Primò, dict. cap. 5. lib. 1. num. 23. vbi adnotauit, quod ſi teſtator relinquit bona propriæ agnationi, ſeu familiæ, per verba tractum futurum, & ſucceſ ſiuum denotantia, ex eo cenſetur maioratum perpetuum inter omnes de familia, perpetuò, atque vltra decimum gradum, & in infinitum inſtituere. Atque ita loquitur ſpecificè, quando maioratus coniectura tacitè deducitur ex eo, quod agnationi, aut familiæ te ſtator bona reliquerit, nec ſe maioratum inſtituere expreſ ſerit, & nihilominus perpetuò, & in infinitum maioratus durabit. Secundò, eodem lib. 1. cap. 6. in fine, verſic. His adijcienda ſunt, vbi ſtatuit ea omnia, quæ in terminis iuris communis, circa fideicommiſ ſa Interpretes tradiderunt communiter, in Hiſpanorum primogeniis locum non ha bere; & inter alia illud, quod dicebant, fideicommiſ ſa quartum gradum non tranſcendere; quartum namque gradum egrediuntur, & in infinitum durant. Remanet ergo, iuxta ſuperiora, maioratus, & vincula, ſiue expreſsè inſtituta, ſiue tacitè, atque ex coniecturis inducta, vltra decimum gradum & in infinitum trahi, & perpetuò durare debere; nec in eis locum habere dubium prædictum excitatum per Manticam, & alios, fideicommiſ ſum relictum familiæ, quovſque extendatur. Extenditur namque vſque in infinitum, vbi per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia, fideicommiſ ſum familiæ relictum fuiſ ſe proponitur. Et id ipſum, quod ſcilicet maioratus ſucceſ ſio vſque ad milleſimum gradum deferatur, probauit Molin. lib. 1. cap. 3. n. 14. & cap. 4. n. 11. 12. 29. & 30. Couarru. variarum lib. 3. c. 5. n. 4. fol. 727. Rojas in Epitome ſucceſsionum, cap. 32. n. 25. Mieres 2. parte, quæ ſt. 6. n. 140. 141. & 304. & quæ ſt. 7. eiuſdem ſecundæ partis, num. 70. Monter. à Cueua deciſione 16. num. 6. in fine, Peregr. in conſ. 47. volum. 2. Mantica lib. 8. titulo 12. num. 37. in fine, verſ. Vnde idem etiam Didacus: Ioan. Anton. Bellon. in conſ. 11. num. 17. & 18. Et ego quoque notaui in commentariis libri 3. cap. 19. num. 142. Infertur etiam, ſuperiora, hactenúſque anno[*] tata, nedum procedere quando teſtator primogenium in propria familia inſtituerit, ſed etiã quando in perſona alienæ familiæ maioratum inſtituat: eo namque ipſo, quod familiæ alicuius teſtator reliquit fideicommiſ ſum, per verba tractum temporis ſignificantia, ſiue perſonæ alienæ familiæ, ac eius deſcendentibus, fideicommiſ ſum quis reliquit; ſiue in perſona alienæ familiæ, ac deſcendentium eiuſdem, quis maioratum inſtituit, videtur illa bona, in ea familia velle perpetuò conſeruare: atque ita familiæ alienæ affectio, ſicut propriæ conſideratur, quando teſtator, non modò expreſsè ſe maioratum inſtituere dixit, in quibus terminis loquuntur Molina lib. 1. cap. 4. num. 43. Mie res 1. par. quæ ſt. 51. num. 287. ſed etiam quando tacitè inducitur, quod maioratum inſtituere voluerit; fideicommiſ ſum inquam alienæ familiæ, per verba tractum temporis ſignificantia, relinquendo; quod non ita expreſ ſit Molina d. n. 43. nec in his terminis quando ſcilicet familiæ alienæ fideicommiſ ſum relictum eſt, per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia, abſque expreſ ſione verbi maioratus, loquebatur, d. num. 43. eadem tamen ratio militat, & expreſsè vrgẽt doctrina Bartoli, quem ipſe ibi expendit, in l. ſi cognatis num. 5. ff. de rebus dubijs, vbi æquiparat Bartolus, fideicommiſ ſum relictum fuiſ ſe familiæ alicuius tertij, ac ſi propriæ teſtantis familiæ fuiſ ſet relictum. Et exornari poteſt ex his, quæ tradidit Simon de Præt. lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. ſolut, 11. num. 28. & duob. ſequent. vbi fol. 151. in hunc modum, atque memorabiliter, & notabiliter in propoſito ſcripſit: Iſto enim caſu familiæ teſtatoris vocatæ, inter iſtos de familia procedit ſucceſsio, ordine, proximitatis gradu ſeruato, per d. §. fratre, & d. l. fin. C. de verbor. ſignificat. ſecus eſt vbi vocata ſit familia alicuius extranei, quia omnes exiſtentes de familia, quando cedit dies relicti, admittuntur nullo proximitatis gradus diſcrimine habito, ſed æqualiter: quia ceſ ſat ratio cõiunctionis perſonæ defunctæ, tenet Bart. in l. ſi cognatis. in fiue, de rebus dubijs, vbi Socin. ſub numer. 32. ſequitur, reputat notatu dignum, & comprobat per l. is qui complures, de legatis 3. & I. ſi quis Titio §. fin. de legatis 2. & conſilio 37. colum. 2. lib. 3. Hoc autem procedere intelligo in fideicommiſ ſo ſimplici momentaneo ſemel præstando familiæ, non ita in fideicommiſ ſo ſucceſ ſiuo, & duraturo in familia hoc modo, vt permaneat in familia, vel ſemper, in perpetuum, in infinitum conſeruetur in familia; quia tunc cenſeo fore neceſ ſarium fideicommiſ ſum præ ſtari gradatim proximiori nominati extranei, ratione voluntatis testatoris vt fideicommiſ ſum vtile ſit, & diuturnum gradatim in proximiorem dandum, & non in tantos pluries etiam diuiſum, cum diuiſo de ſtruat: per alleg. ab Aym. conſilio 256. in princ. & in ſpecie per Caſtrenſem conſ. 383. Notãdum , col. 1. verſic. de mente verò, lib. 1. præ ſcripta à me conſ. 203. n. 8. & 9. lib. 1. ac ratione generalitatis, d. l. cum ita §. in fideicommiſ ſo, & d. l. peto § fratre, maximè ex temperamento ibi in textu conſiderato, & per d. l. fin. C. de verbor. ſignific. & per Cuman, in d. §. in fideicommiſ ſo, & ibi Caſtrenſ. n. 3. Ruin. conſ. 22. n. 13. lib. 2. quem intelligo bene loqui in hac ſpecie propoſita in fideicommiſ ſo, duraturo, in familia, quæ ideo continet præ ſentes de familia, & naſcituros, vt ibi per eum, & Iaſon. dicentem hoc ſummè notandum, in l. quoties, verſic. Secundò limita: C. de fideicommiſsis; & conſequenter vbi legatarius ſit extraneus, intelligitur de familia ipſius extranei, non teſtatoris: Salicet in d. l. quoties, num. 3. nempe tertius, cuius familiæ relictum eſt fideicommiſ ſum, venit appellatione familiæ: per text. in d. l. familiæ, in princip. de verb. ſignificat. Hactenus Simonis de Prætis locus, & is egregius quidem in propoſito noſtro, vt idem ius ſtatutum per Molinam libro 1. cap. 4. dicto n. 43. quando lineæ familiæ fideicommiſ ſum relictum eſt, cum expreſ ſione verbi maioratus, ſiuè quod teſtator expreſ ſit ſe velle maioratum inſtituere in perſona extraneæ familiæ, & deſcendentium eius; procedat quoque, & locum obtineat, etiam ſi maioratus verbum expreſ ſum non fuerit, ſiuè ſe velle maioratum inſtituere, teſtator non dixerit; ſi tamen familiæ ipſi extraneæ, per verba perpetuitatem, aut tractum ſucceſ ſiuum denotantia, relictum fuerit. Imò quod differentia fieri non debeat, an propriæ, an alienæ fideicommiſ ſum relictum ſit, quando per verba ſignificantia tractum ſucceſ ſiuum, illud relictum fuiſ ſe dicatur, prout Prætis notauit; & Bart. in dict. l. ſi cognatis num. 5. tradiderat, Ludou. itaque Molinæ, d. num. 43. obſeruatio, ſingulariter explicatur, vt procedat non modò, quando in fauorem familiæ extraneæ, maioratus expreſ ſe inſtituitur, ſiuè cum teſtator. qui verbum, maioratus, expreſ ſit, aut ſe facere maioratum dixit, familiam alicuius extraneam vocauit (quod iam vidimus, & teſtatorem, qui nec liberos, nec deſcendentes habebat, nec etiam fratres, in fauorem extranei, & eius deſcendentium, atque conſanguineorum diſpoſuiſ ſe, maioratúmque inſtituiſ ſe) ſed quod etiam obtinere, atque procedere debeat eadem reſolutio, quando ex coniecturis, legitimè, & iuridicè deprehendi valeat, voluiſ ſe teſtatorem in fauorem extraneæ familiæ, maioratum perpetuum inſtituere, etſi id non expreſ ſerit, ſiuè maioratus verbum non adiiciat. Eadem enim ob ſeruantur iura in maioratibus tacitè, atque ex legitimis coniecturis deducta, quæ in primogeniis, expreſsè inſtitutis; vt Molina metipſe, lib. 1. cap. 5. per totum, longa ſerie oſtendit Mieres etiam, ſecunda parte, quæ ſt. 5. per totam, & §. præ cedentibus, latè comprobatum eſt. Quemadmodum ergo teſtator, qui reliquit bona propriæ agnationi, cognationi, aut familiæ, per verba, quæ denotent tractum ſucceſ ſiuum, cenſetur maioratum perpetuum inſtituere, tametſi id non expreſ ſerit, vt per Molinam d. cap. 5. n. 23. ita quoque & in ſtituiſ ſe maioratũ videbitur, ſi alienæ familię, agnationi, aut cognationi relinquat, & verba ſignificã tia tractum temporis ſucceſ ſiuum, vel aliud ſimile expreſ ſerit, ex quo maioratus inſtituendi animus, & voluntas probabiliter, & euidenter deduci valeat; vis namque rationis, aut differentia non conſiſtit in eo, quod propriæ, aut extraneæ familiæ, fideicommiſ ſum relinquatur; prout expreſsè agnouit Molina lib. 1. cap. 4. num. 42. in fine, verſic. Quæ omnia, & dicto num. 43. ſed in eo, quod diximus, teſtatorem ſcilicet voluiſ ſe maioratum perpetuum inſtituere, quæ voluntas, & inſtituti maioratus ſignum, ſicut expreſsè, ita quoque deduci poteſt tacitè; quod eſt notandum, atque ex notatis à Simone de Prætis, loco antea relato, deducitur manifeſtè; vbi etiam Prætis ipſe, num. 27. rectè notauit, quod ſi teſtator reliquit aliquid familiæ, agnatis, ſeu cognatis, in[*] telligitur reliquiſ ſe familiæ ſuæ, & agnatis, cognatíſque ſuis, non autem intelligitur ſenſiſ ſe de extraneis; ſic ſanè, familiæ mentionem, in dubio intelligendam eſ ſe de familia teſtatoris, Bartol. ſcripſit in l. ſi cognatis, num. 2. de rebus dubijs, & ibi Socin. ſen. num. 31. per l. cum acutiſsimi, Cod. de fideicommiſ ſ. & l. peto, §. fratre, ff. de legat. 2. ſequitur Mantica, lib. 8. tit. 12. num. 1. qui inde notauit poſt Decium, & Pariſ. quod qui petit fideicommiſ ſum, debet probare ſe eſ ſe ex colonello teſtatoris. Conuenit Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 88. num. 2. qui cum Ripa, Alexand. Decio, Beroo, & Marſilio notauit, quod teſtator in dubio intelligitur vocaſ ſe proprium genus, familiam, ſtirpem, Cippum, Domum, lineam, vel agnationem, non autem hæredis; cùm verba, à teſtatore prolata, intelligi poſ ſunt tam de familia hæredis, quàm teſtatoris; vtputà ſi à notario ſcriptum eſt; & dictus teſtator, vltimo loco ſubſtituit proximiorem generi ſui, vel ſuæ familiæ. Idem etiam probauit Peregrin, de fideicommiſ ſ. art. 22. n. 20. vbi etiam, quod teſtator in dubio videtur prouidiſ ſe familiæ ſuæ, agnatis, & cognatis ſuis. Et quod familia, & agnatorum mentio, intelligitur de familia teſtatoris; & alio §. comprobauimus, & notauimus etiam hoc ipſum. Et vide etiam Mieres, 2. p. q. 6. num. 417. Cald. Pereiram de nominatione emphyteutica, quæ ſt. 24. num. 37. & 38. [*] vbi ex ſententia aliorum tradidit, quod conceſ ſio pro ſe, & hærede maſculo, intelligitur de deſcendentibus, non de extraneo. Et quando includat hæ [*] redes extraneos. Et quod legitimus hæres dicitur agnatus, ex aliis notauit, & comprobauit Mieres, d. quæ ſt. 6. num. 420. Vltimo denique infertur ad id, quod Cardin.[*] Mantic. lib. 8. tit. 12. num. 2. folio 344. ſcriptum reliquit poſt Angel. quem refert, quod ſi teſtator, vni ex familia fideicommiſ ſum reliquerit, nec apparet, de quo ſenſerit, omnibus præ ſtandum eſ ſe; per text. in l. ſi quis Titio, §. vltimo, de legatis 2. id namque, in terminis iuris communis, & in fideicommiſ ſis ordinariis de plano procedit. Attamen ſi teſtator,[*] expreſsè maioratum inſtituerit, aut etiam tacitè inſtituere voluerit, idque ex legitimis coniecturis apertè deprehendatur, tunc quidem vni duntaxat ex familia maioratus deferri debebit, ſiue bona te ſtatoris præ ſtabuntur, non autem pluribus ſimul præ ſtari poterunt; idque ſeruatis regulis ordinariis ſucceſ ſionum maioratus, lineæ inquam, gradus, ſexus. & ætatis: primogenito ergo ex familia, aut maiori, ſiuè ſeniori præ ſtanda eſ ſent bona, aut maioratus ſucceſ ſio deferri deberet, Et ſi plures in eodem gradu eſ ſent, ſexus, & ætatis conſideratio haberetur, maſculoque ſeniori, bona iure maioratus poſ ſidenda præ ſtarentur, vbicunque, vt dixi, teſtatorem voluiſ ſe inſtituere maioratum perpetuum, clarè con ſtare poſ ſet. Quod quidem deprehenditur manife ſtè, ex notatis per Molinam, lib. 1. cap. 2. numero 6. [*] quod maioratus indiuiduus eſt, nec in eo poteſt niſi vnus ſolus ſuccedere; & n 7. quod maior naru præcedit cæteros; & numero 13. quod maioratus ſucceſ ſio ſemper ad proximiores defertur: & nu[*] mer. 14. quod maioratus ſucceſ ſio ſemper perpetua eſ ſe debet; ex dictis etiam per eundem Molinam[*] ibi num. 22. vbi ſcripſit, quod in primogeniis, quæ [*] abſque inſtitutionis ſcriptura, ex ſola temporis antiquitate conſtant, nec de eorum legibus, aut con[*] ditionibus apparet, is ordo, quoad ſucceſ ſionem ſeruandus erit, qui in Regni ſucceſ ſione, legibus Regiis reperitur expreſ ſus; provt latius ibi comprobat. Et ego metipſe nonnulla in propoſito ſcripſi in commentariis lib. 2. cap. 22. ex numer. 33. vſque ad numer. 39. Et hactenus familiæ verbum quid ſignificet, quos contineat, & quemadmodum accipi debeat, tam in fideicommiſ ſis, quam in primogeniis; ſiuè vinculis & maioratibus perpetuis; & de pluribus, quæ ſingularia ſunt, & notanda, nec antea fuerant ita ſpecificè, atque dilucidè obſeruata. Nunc verò de agnationis nomine agendum eſt,[*] quid inquam agnationis verbum ſignificet, quos comprehendat, & quemadmodum accipi debeat, tam in fideicommiſ ſis, quàm in primogeniis Hiſ paniæ; quod etiam admodum neceſ ſarium eſt, nec prætermitti poteſt, ex quo alio §. ſupradictum, quod ſi teſtator propriæ agnationi bona ſua reliquerit per verba, tractum ſucceſ ſiuum denotantia, maioratum perpetuum inſtituere cenſendus ſit; nec dubium nunc propoſitum explicatur ibidem. Et quidem agnatio eſt per mares conſanguinitas, & coniunctio, l. vna autem 7. ff. de legitimis tutoribus, §. ſin autem, Inſtitutionum, eodem titul. §. ſunt autem agnati 1. de leg. agnat. ſucceſ Agnati igitur ſunt, qui per virilis ſexus perſonas cognatione iuncti ſunt, veluti frater, ſoror, ex eodem patre nati; fratris filius, nepósve ex eo: item, & patrui filius, nepósve ex eo, vt explicat Anto. Pichard. in d. §. ſunt autem agnati, num. 3. & 5. atque ita agnationis nomen continet omnes perſonas cuiuſcumque gradus, per virilem ſexum coniunctas, deſ cendentes, aſcendentes, & tranſuerſales, maſculos, & fœminas, per maſculos coniunctas. Ita ſanè ex communi omnium Interpretum ſententia, rectè obſeruauit Peregrinus, de fideicommiſsis, articulo 22. numer. 25. vbi ex hoc infert, quod filius patri agnatus eſt, item filia quoad patrem, ſoror conſanguinea, ſoror patruelis, & amita, ius agnationis habent; nam omnes iſtæ perſonæ per maſculos coniunguntur: l. leges, C. de leg. hæred. §. cæterùm, Inſtit. de leg. agn. ſucceſ ſ. & inde infert, quod fideicommiſ ſum relictum agnatis, teſtatoris, aut agnationi, quod idem eſt; non ad deſcendentes, & aſ cendentes reſtringendum eſt, nam & tranſuerſales continebit, quia hi omnes ſunt de agnatione, & quidem propriè, ſeruatis tamen gradibus; ſicuti legitur in d. l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, & comprobat Peregri. d. numer. 25. Simon de Præt. lib. 3. interpret. 2. dubit. 1. ſolut. 11. numer. 10. & 11. & 12. & 13. fol. 148. & inferius nu. 33. fol. 151. & num. 66. fol. 155. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 88. num. 19. & 20. vbi inquit, quod cum teſtator vocat agnationem, vel dicit bona conſeruari debere in agnatione, diſtinguendi ſunt tres caſus. Primus quorum eſt, quando fit mentio agnationis, habito reſ pectu, & relatione ad perſonam teſtatoris; vt ſi te ſtator dixit, conſeruentur in mea agnatione, hoc caſu non modo continentur deſcendentes tantùm, ſed etiam tranſuerſales, qui tamen poſt deſcendentes ſolummodo admitti debent: atque ita propriè continentur tranſuerſales agnati: vt putà frater ipſius teſtatoris, vel fratris filij, vel reliqui, provt rationem concludentem ibi aſ ſignat Menoch, & in caſu occurrenti, iam aliquando obtentum. atque definitum in hoc Regio Granatenſi Prætorio vidimus. Secundus caſas eſt, quando teſtator vocauit agnationem, habita relatione, & reſpectu ad perſonam filiorum ſuorum, vt ſi dixit, conſeruentur bona in agnatione filiorum meorum, hoc caſu intelligitur propriè de filiis, & deſcendentibus, qui inter ſe dicuntur agnati, l. penultima. ff. vnde legitimi, & latiùs comprobat ipſe Menochius ibi. Tertius eſt caſus, quando teſtator ſimpliciter, & abſolutè vocauit agnationem, vt ſi dixit, bona conſeruentur in agnatione: hoc ſane caſu intelligitur tam de propria ipſius teſtatoris agnatione, id eſt, de tranſuerſalibus, quàm de illa filiorum, prout ibi comprobat Menochius idem; & in effectu in propoſito dubio, agnationis nomine qui contineantur, conuenit ſuperioribus Authoribus. Conuenit etiam, ſed non diſtinctè explicat Mieres, 2. part. quæ ſt. 6. num. 370. in noua editione, & num ſequent. Ludou. Molina, lib. 1. cap. 6. num. 39. vbi ſcripſit, quod fœmina à maſculo deſcendens,[*] in vocatione agnatorum comprehenditur. Quod etiam tenuit Peregrin d. artic. 22. num. 25. videndus ex verſ Sed hic aduertendum eſt, & eiuſdem opinionis ſunt alij ibi relati, & per Mantic. lib. 8. tit. 12. num. 8. in verſ. Et quod diſpoſitio, vbi tamen ipſe contrarium tenet. Verè tamen, in terminis iuris communis, &. in fideicommiſ ſis ordinariis, crebrius obtinuit, fœminas agnatas contineri; vbi aliunde, atque ex legitimis coniecturis dilucidè non conſtaret. quod teſtator fœminas etiam agnatas excludere voluiſ ſet aut inter maſculos tantùm agnationem conſeruari. In Hiſpanorum tamen[*] primogeniis, in agnatorum vocatione. fœminas à maſculo deſcendentes, non comprehendi, con ſtanter defendit, Molina d. cap. 6. num. 40. & 41. vbi etiam quod fœmina agnata non comprehenditur[*] ſub agnatorum vocatione, vbi de agnationis con ſeruatione agitur. Et antea Molina ipſe, eod. cap. 6. lib. 1. num. 37. obſeruauit, quod fœmina, quæ à [*] maſculo deſcendit, comprehenditur appellatione deſcendentium per lineam maſculinam in Hiſpanorum tamen primogeniis, quibus vocantur hi, qui per lineam maſculinam deſcendunt, quod non comprehendatur fœmina per lineam maſculinam[*] deſcendens; conſtanter defendit ibidem numero 38. de quo tamen ego metipſe duobus in locis huiuſ ce tractatus, latius ſermonem inſtitui, vbi vide omnino, & in commentarijs libri 2. cap. 2. per totum, & vide Ioſephum de Ruſticis, ad l. cum auus, libro 2. cap. 5. numero 22. per totum Menochium in conſilio 946. per totum, libro 10. & in conſilio 1053. libro 11. Stephan. Gratian. tomo ſecundo, cap. 295. & tomo 3. cap. 428. ex num 9. Valençuelam Velazquez in conſil. 50. ex numero 26. cum ſequentibus, Franciſ. Molinum, de pactis matrimonial libro 3. quæ ſtione 24. ex numer. 193. Farinacium nouiſsimarum Rotæ Romanæ. deciſion. 203. num. 5. & ſequentibus, ſecundæ partis, tomo 1. folio. 218. Ioann. Anton. Bellonum in conſ. 73. D. Franciſc. Hieron. Leo, deciſ. 170. ex n. 11. Quando autem expreſ ſum eſt, quod bona remaneant in agnatione teſtatoris ipſius, ſiuè quod agnati teſtatoris ſuccedant, aut fideicommiſ ſum, ſeu primogenium relictum eſt agnationi teſtato[*] ris; dubitari ſolet, an id intelligendum ſit de agnatione teſtatoris effectiuè, ſeu actiuè; vt ſit ſenſus. vt bona remaneant in illis de agnatione ipſius teſtatoris, id eſt, quæ, habuit originem à teſtatore, & cuius teſtator ipſe fuit cauſa efficiens; atque ita ſecundum iſtum ſenſum, agnati duntaxat deſcendentes ab ipſo teſtatore vocati cenſean tur: an verò hæc verba. de agnatione teſtatoris ſcilicet contentiuè accipienda ſint, hoc eſt, quod bona remaneant in illis de agnatione teſtatoris, in qua ſcilicet continetur ipſe teſtator, atque ita agnati etiam tranſuerſales contineantur teſtatoris ipſius? quo in dubio contrarias opiniones retulit Cardinalis Mantica, libro 8. titulo 12. numero 12. folio 345. & magis probauit, quod teſtator in dubio videatur quoque de tranſuerſalibus ſenſiſ ſe, cum etiam collaterales ſint propriè agnati te ſtatoris; & ideo deſcendentibus deficientibus, ip ſi admitti debeant; prout alij tenuerunt, cum quibus Mantica ibi, qui optimè id comprobat, & conuenit Iacobus Menochius, lib. 4. dicta præ ſumptione 88. num. 19. & 20. dum tres illos caſus diſtinxit, atque conſtituit. quos recenſui ſuprà. In Hiſpanorum tamen primogeniis, vinculiſ que, & maioratibus perpetuis, & non modò quando expreſsè apparet, quod teſtator, diſpo[*] nénſve, maioratum inſtituere voluerit; quia ita dixerit; aut verbum maioratus expreſ ſerit; ſed etiam quando tacitè, atque ex coniecturis legitimis ita colligitur; prout in terminis noſtris, quando agnationi bona ſua reliquerit, per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia, ſcripſiſ ſe Molinam lib. 1. d. cap. 5. num. 23. ſuprà retuli; Menochij diſtinctio, d. præ ſumpt. 88. num. 19. & 20. quam adduxi ſuprà, ſeruari, aut procedere non poterit quoad ſecundum caſum; ſed quemadmodum in primo, & tertio, quos conſiderauit, non modò deſcendentes agnatos, ſed etiam tranſuerſales agnatos contineri iuridicè ſtatuit; ita quoque in ſecundo caſu perpetua eſ ſe debet ſucceſ ſio, & idem ſtatuere debemus, . quod in primo, & tertio; vt omnes ſcilicet agnati, etiam tranſuerſales, ſuo loco, & gradu admittantur; nam cum maioratus, ſui naturâ perpetuò durare debeat, teſtator quidem, qui agnationi primogenium reliquit, ea omnia feciſ ſe videtur, ſiuè omnes vocationes præ ueniſ ſe, ac ſi ſpecificè eas feciſ ſet, ſine quibus ſucceſ ſio durare non poſ ſet perpetuò; prout ipſe Molina, eleganter probauit, lib. 1. cap. 4. per tot. atque ita ad ſolos filios, aut deſcendentes, ſucceſ ſionem non reſtrinxiſ ſe, ſed finitis eis, tranſuerſales quoque admitti voluiſ ſe, aliàs namque maioratus ſucceſ ſio non eſ ſet perpetua. Idque magis certum redditur, conſideratis his, quæ Mol. idem, d. c. 4. num. 37. & ſequent. annotauit ſubtiliter. Ita quoque nec in Hiſpanorum primogeniis, vinculiſque & maioratibus perpetuis, ob eandẽ rationem, nunc aſ ſignatã , procedere poterit obſeruatio alia Pereg. in. hac eadẽ , qua verſamur materia, de fideicom. d. art. 22. n. 25. ad princip. verſ. Quibus in[*] locis dicitur, vbi ex ſententia aliorũ tradidit, agnationis nomen non proferri de iure ciuili vltra decimũ gradũ , quoad effectũ ſuccedendi. Iure namq; ciuili, deficientibus deſcendentibus, legitima hæ reditas agnatis deferebatur quoad decimum gradũ . ſeruata cuiuſque gradus prærogatiua; ſicuti deduxit D. Anton. Pichard. ad. §. cæterũ 2. inſtit. de legit. agnat ſucceſ. n. 1. & 5. pag. 1360. nam cùm maioratus ſucceſ ſio perpetua ſit, ſui naturâ, vt ſepè dixi, ad decimum, nec ad alium gradum reſtringi non poteſt; ſed in infinitum, & vſque ad milleſimum gradum maioratus deferri debet, qui agnationi relictus ſit; ſicuti ex Didac. Cou. Lud. Molin. Pelaez à Mierez, & aliis multis, in fideicommiſ ſo, aut maioratu, familiæ relicto, obſeruaui ſuprà. Et id ipſum dicendum eſt, cum cognationi, aut cognatis, primogenium relictum ſit; non enim ad decimum gradum reſtringi poterit, prout etiam, reſtringi voluit Peregrinus, eodem loco, fideicommiſ ſum cognatis, aut cognationi relictum, ſed in perpetuum; atque in infinitum protrahendum eſt, vt maioratus perpetuò duret. Nunc denique, de cognatis, aut cognatione[*] agendum eſt, cognationis ſcilicet nomen, quid ſignificet, quos comprehendat, & quemadmodum accipi debeat, tam in fideicommiſ ſis, quàm in primogeniis, ſiuè maioratibus Hiſpanorum; quod etiam neceſ ſarium eſt, nec prætermitti poteſt; cùm dicto cap. 5. libri primi, numer. 23. Ludouicus idem Molina ſtatuerit, quod ſi cognationi propriæ re ſtator bona ſua reliquerit per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia, maioratum perpetuum tacitè inſtituere cenſendus erit, tametſi id non expreſ ſerit, & ſuprà alio §. explicaui. Cognatio eſt ius quoddam inter certas perſonas, quæ natura vel legis fictione inter ſe cognatæ ſunt; & hæc duplex eſt, naturalis, & ciuilis; l. nec ei 17. § primo, ff. de adoption. l. non facile 4. §. cognationis, ff. de gradibus; Naturalis cognatio eſt communio ſanguinis, quam inter ſe habent ij, qui ex eodem progenitore orti, quaſi riuuli ex eodem fonte deducti dimanarunt; l. prima. ff. vnde cognati, dicta l. non facile, § primo, Specialis cognatio naturalis eſt, per fœminas coniunctio ſanguinis; quia quemadmodum agnati ſunt, qui per virilis ſexus perſonas cognatione iuncti ſunt, vt ſuprà diximus; ita cognati dicuntur, qui per fœminas nobis iunguntur, vt filius ſororis, filiá ve; filius, aut filia amitæ, & eius deſcendentes, ſiuè maſculi ſint, ſiuè fœminæ. Et in hoc agnati, & cognati differunt, quod cognati nomen generale eſt, agnati ſpeciale; & tamen qui agnatus eſt, cognatus ſimiliter. eſt, vt putà patris frater, non autem èconuerſo; nam matris frater cognatus eſt, non agnatus; l. inter agnatos 5. ff. vnde legitimi, l. Iuriſconſultus 10.§. primo, ff. de gradibus; & latiùs comprobat D. Antonius Pichardus, ad principium, Inſtitut. de legitim. agnat. tutela, num. 4. & ſequentibus, pigna 175. & ad §. ſunt autem agnati 1. de legit. agnat. ſucceſ ſion. numero primo, & ſequentibus, pagina 1358. & 1359. Ciuilis verò cognatio contingit ſine naturali coniunctione, quæ, & legitima appellatur, & per adoptionem conſtituitur, ſicuti ex dicto §. ſunt autem, & aliis iuribus probat ipſe Pichardus, in duobus locis nunc relatis. Cognati deſcendentes, olim ab inteſtato, iure ciuili non admittebantur ad ſucceſ ſionem cognati; ſecus hodie nouo iure, quo Iuſtinianus introduxit, atque ſtatuit, deſcendentes ex filio, & deſcendentes ex filia, æqualiter ad aui ſucceſ ſionem vocandos eſ ſe, exclu ſis penitus agnatis, & ſine vlla diminutione trientis, vel quadrantis; authent. de hæred. ab inteſt. venien. § ſi quis igitur, & §. nullam verò, collation. 9. §. item venuſtas, de legitim. agnat. ſucceſ ſion. l. 3. titulo 13. partita 6. ibi: Quien ſean varones, quien ſean mugeres. Atque antiquo iure commemorato, notauit D. Pichardus, ad dictum §. item vetuſtas, pagina 1353. & 1354. & iterum in §. hoc etiam 3. pagina 1362. atque ita hodie inter cognatos ſuccedatur, l. prima, ff. de ſucceſ ſorio edicto, & notauit ipſe Pichardus, ad §. placebat, de legitima agnator. ſucceſsion. pagina 1365. & 1366. & maximè num. 4. & permixtis ſecundo, & tertio ordine ſuccedendi, ſcilicet vnde legitimi, & vnde cognati, nulláque habita agnationis, & cognationis differentia, prove ipſe Pichardus comprobauit ad principium de ſucceſ ſion. cognat. num. 4. pagina 1392. Palaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæ ſtione 6. numero 401. in noua editione, folio 499. vbi quod hodie in ſucceſ ſionibus abinte ſtato, eſt ſublata differentia agnationis, & cognationis, & æqualis eſt ſucceſ ſio maſculorum, & fœ minarum. Et id ipſum. tradiderunt Ruin, in conſi lio 161. volumine 2. vbi explicat, vtrum vocatis his, qui ſunt de familia, & domo, veniant cognati; refert Card. Mantic. lib. 8. tit. 12. numer. 36. nec aliter explicat Peregr. de fideicomm. art. 22. ſub num. 25. in principio, in verſ. Quibus in locis dicitur, vbi inquit, cognationis nomine, eos ſignificari, & in materia fideicommiſ ſorum venire, qui per fœminas coniunguntur; & iterum infra, num. 39. idem Peregrinus, vbi quod cognatorum nomen generale, & ſpeciale eſt; generaliter includit coniunctos per maſculos, & per fœminas; ſpecialiter autem, qui per fœminas tantum coniunguntur; l. 1. ff. vnde cognati, l. inter agnatos ff. vnde legitim. & l. non facile, §. cognationis, ff. de gradib. affinit. Vnde infert, quod ſi vocati ſint illi de familia cognationis, & de domo, adeò vt de agnatione ſenſum videatur, ad hos ſignificatio reſtringitur, vt per Soci. ſen. in conſ. 63. in 3. n. 15. verſ. Ex quibus. Addiderim ego, ex ſola vocatione eorum, qui ſint de familia cognationis, & de domo; non modò agnatos, ſed etiam cognatos contineri, nec verba, de familia, & de domo, agnationis coniecturam inducere, provt ſuprà probaui, & §. ſeq. dicetur; imò cognatos etiam comprehendere; verbum autem illud cognationis, omnem agnationis coniecturam excludere videri, vbi ex euidentiſ ſimis, & manifeſtis coniecturis non conſtiterit, de agnatione teſtatorem ſenſiſ ſe; Mieres 2. parte, quæ ſt. 6. n. 386. in noua editione, vbi quod hodie cognati dicuntur de familia, & fœminæ habent cognatorum familiam, provt ex aliis Authoribus ibi comprobat. Et repetit inferiùs, numer. 421. vbi etiam, quod familiæ appellatione, veniunt cognati; & refert alios, ita tenentes. Et vltra eum, quod familia pro cognatione capi ſoleat; & cognationis nomen, quod ſit naturale, & tam aſcendentes, quàm deſcendentes, & etiam collaterales comprehendat; certiſ ſimum eſ ſe, dixit Molina lib. 1. cap. 4. numer. 42. & ponderat l. 1. ff. de gradibus cognat. vbi ſic ſcribitur: Gradus cognationis, alij ſuperioris ordinis ſunt, alij inferioris, alij ex tranſuerſo ſiuè à latere. Atque ita iuridicè, & rectè, idem Molina, ex n. 37. & maximè n. 39. defendit, maioratus ſucceſ ſionem perpetuam eſ ſe debere, non ſolum in deſcendentibus primi inſtitutoris, ſed etiam in collateralibus, ſi teſtator in perſona alicuius cognati maioratum inſtituit, provt latius ibi. Ex his colligimus manifeſtè deduci, quod ſi in terminis excitatis per eundem Molinam, lib. 1. d. cap. 5. num. 23. quando ſcilicet cognationi propriæ teſtator bona ſua reliquerit, per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia; quo caſu, tacitè maioratum inſtitutum videri reſoluit, & alio § ſuprà, ſequuti, ſumus; ſi inquam in his terminis quæratur, cognationis, aut cognatorum nomine, qui contineantur, & veniant, ſatis apertè ex ſuperioribus id deduci, & Ludouic. eiuſdem Molinæ locum eſ ſe expreſ ſum, lib. 1. d. cap. 4. numer. 42. vbi cognationis nomen, quos comprehendat, ſpecificè explicauit. Familiæ quoque appellatione, non modo agnatos. ſed etiam cognatos, & tranſuerſales conſanguineos contineri; latè probauit Sfortia Odd. de fideicommiſ. per alienat. prohibit. inducend. quæ ſtione 9. artic. 5. per totum, folio 55. & 56. qui ipſe artic. 1. eiuſdem[*] quæ ſtionis, folio 54. excitat aliud dubium, vtrum ſcilicet naturales, & Baſtardi filij, omnésque illegitimi, de familia, de agnatione, de cognatione, & de modo dicantur eſ ſe vel non; & an nomen, arma, & inſignia parentum deferre poſ ſint; & concludit negatiuè, dicens eſ ſe ita communem opinionem; & refert Bart. Bald. Capram, Corneum, & Laurent. de Palat. ita tenentes. Idem quoque tenuerunt, & illegitimos non eſ ſe de domo, neque de familia, probarunt Afflict. deciſ. 96. numer. 4. Cardin. Paleot. de nothis, & ſpuriis filiis, cap. 39. num. 4. cap. 59. numer. 3. & 4. & cum aliis multis Ludou. Mol. lib. 1. cap. 4. num. 45. 46. Aſcanius Clemens, de pat. pot. cap. 5. numer. 23. Pelaez à Mieres, 2 p. quæ ſt. 2. ex num. 93. cum ſequent. Iacob. Menoch. in conſ. 117. num. 51. & 52. & in conſ. 164. numer. 10. & præ ſumpt. 88. num. 13. lib. 4. Peregrin, de fideicommiſ artic. 22. ex num. 81. vſque ad numer. 90. Azeued. in conſ. 24. ex numer. 13. Ioann. à Rojas, in Epitom. ſucceſ ſion. cap. 21. numer. 41. & 42. & numer. 81. & ſequent. & numer. 116. Ioannes Garcia, de nobilitate, gloſ ſa 20. numer. 17. Alexan. Raudenſ. de analogis, lib. 1. cap. 30. numer. 90. & duob ſequent. Garcia, de beneficiis, 2. tomo, par. 7. cap. 15. numer. 36. & 37. Theſaurus, forenſium lib. 2. quæ ſt. 45. Stephan. Gratian. cap. 218. ex. num. 13. vſque ad numer. 25. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. quæ ſt. 16. artic. 2. §. 2. num. 14. Barboſa, in remiſsionibus Doctor. fol. 223. num. 4. D. Franciſ. Hierony. Leo, deciſ. Valentiæ 80. num. 11. & ſequent. Petra, de fideicommiſ. quæ ſt. 11. n. 202. in fine. Velazq. Auendañ. in l. 40. Tauri, gloſ. 11. num. 44. Anton. Bagnaſac. in conſ. 140. num. 4. inter conſil. vltimar. voluntat. volum. 2. Alex. Ludouiſ. deciſ. 433. num. 17. Valençuela Velazquez in conſ. 97. num. 65. D. Carolus de Tapia in additionibus ad Franciſ. Aluar. de Ribera, de ſucceſ ſion. Regni Portugaliæ, 2. par. litera C. ad numer. 25. folio 28. & ego metipſe notaui ſuprà, cap. 82. num. 50. §. XVII. Domus, ſeu Caſatæ nomen, quid ſignificet, & an familiam. Teſtator, quando relinquit fideicommiſ ſum, aut primogenium Domui; qui comprehendantur, & veniant appellatione eorum de demo; & an cognati, & fœminæ etiam; an agnati tantùm? Teſtator, ſi relinquat fideicommiſ ſum, aut primogenium Domui ſuæ, Hiſpano ſermone: A mi caſa, o a los de mi caſa, o a los de tal caſa , an cenſendus ſit maioratum perpetuum inſtituere inter omnes, qui ex Domo procedant, tametſi id non expreſ ſerit; egregia equidem, & memorabilis reſolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Domus nomen, cum à teſtatore profertur, multiplicem habet ſignificationem. -  2 Et inter alia ſignificat familiam, ſicut quando te ſtator relinquit fideicommiſ ſum, aut primogenium Domui; aut inſtituit, vel ſubſtituit Domum ſuam, aut aliquorum. Et tunc continentur omnes, qui ſunt de familia. -  3 Et verbum, Domus, in aliis prouinciis, & nationibus, accipitur pro agnatione: quod exornatur numer. ſequent. -  4 Et pro his, qui deferunt eadem inſignia, & arma: & num. ſequent. -  5 Teſtator ſi reliquit fideicommiſ ſum, aut primogenium Domui ſuæ, Hiſpano ſermone, a micaſa, o a los de mi caſa, o a los de tal caſa, idque per verba tractum ſucceſsiuum denotantia, an videatur maioratum perpetuum inſti tuere, tametſi id non expreſ ſerit, & nu. 9. & 10. -  6 Pelaez à Mieres, circa verbi, Domus, ſignificationem, obſeruationes nonnullæ commemorantur. -  7 Domus nomen, ſecundum communem intelligentiam, & Hiſpaniæ conſuetudinem, comprehendit eos, qui ſanguine coniuncti ſunt; ſiue agnati, ſiue cognati ſint. Et tam maſculos quàm fœminas. -  8 Iacobi Menoch. locus expenditur. -  9 Maioratum ex bonis ſuis, ſi teſtator ſe facere dixerit, & illud relinquere Domni ſuæ, Hiſpano ſermone, a ſu caſa, o a los de ſu caſa, etſi alias vocationes non fecerit, maioratus perpetuus inſtitutus videtur. -  10 Et id ipſum dicendum eſ ſe in terminis propoſitis ſuprà, numer. 5. tametſi verbum maioratus non expreſ ſerit. -  11 Verbum, aut nomen de Caſata, quemadmodum accipiatur, ſiuè quid ſignificet. DE verbo, Domus, nunc principaliter[*] hoc §. agendum eſt, quid inquam illud ſignificet, & quos comprehendat, ſiuè quemadmodum in fideicommiſ ſis, Hiſpanorúmque primogeniis accipi debeat? Et quidem cum à teſtatore profertur verbum, Domus, multiplicem habet ſignificationem; ſicuti ex Socio. iuniore, & aliis annotauit Menochius, lib. 4. præ ſumpt. 88. num. 12. in princip. & inter alia ſingulariter ad propoſitum noſtrum dixit, quod Domus nomen ſignificat familiam; ſicuti, quando teſtator relinquit fideicommiſ ſum, aut primogenium Domui; aut inſtituit, vel ſubſtituit Domum, puta Bardorum, continentur omnes, qui ſunt ex familia ipſa Bardorum, provt ex ſententia Bartoli, Calcanei, & Socini iunioris, comprobat ibi, num. 12. & in hoc caſu, quando vocantur hi, qui de domo ſunt teſtatoris, vel cùm proximiores de domo ad ſucceſ ſionem inuitantur, vel quod bona perueniant ad illos, vel ad proximiores de domo, exprimitur, quod interpretatione intellectiua accipiatur verbum ipſum Domus pro agnatione, ſiuè quod agnati tantum vocati cen ſeantur, & in fauorem agnationis, & agnatorum facta diſpoſitio, poſt Bartol. duobus in locis, Ancharan. Alexand. Corneum, Gratum, Tiraquellum, & Socin. iun. tradidit Cardin. Mantica, de coniect. vlt. volunt. lib. 8. tit. 12. num. 17. fol. 347. vbi etiam addidit, quod diſpoſitio ea, aut verbum, Domus, accipi debet pro his, qui deferunt eadem arma, & in ſignia. quod etiam ex aliis Authoribus obſeruauit Menoch. d. num. 12. in verſic. Cæterum ſi diſpoſitio reſ picit: Simon de Prætis, lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. ſolut. 11. num. 22. fol. 149. vbi etiam, quod hæc diſ poſitio intelligitur quoque de agnatis teſtatoris tranſuerſalibus. Et quod proximiores gradatim, ordinéque ſucceſ ſiuo vocati cenſentur. Quod etiam notauit Menoch. d. præ ſumpt. 88. dicto num 12. in illis verbis: Verum inter eos tantum, qui ſunt de domo, atque ita, qui eadem deferunt arma, & inſignia quoad ſucceſsiones in fideicommiſ ſis datur certus ordo, vt proximiores admittantur; ita Corneus, præcitatis in locis. Et inferius num. 15. pro certo tradit ipſe Menoch. verbum idem Domus, pro agnatione ſumi, ſicque agnatos tantùm vocatos cenſeri. Et conuenit Peregrin, de fideicommiſ art. 22. numero 27. vbi inquit, quod ſi de domo, in fideicommiſ ſis dictum fuerit, perinde eſt, ac ſi de agnatione fuiſ ſet expreſ ſum, aut de familia. Inquit etiam, quod appellatione illorum de domo, veniunt omnes, qui portant eadem inſignia, vel arma; licèt inter ſe agnati non ſint. Ac denique ſubiungit, proximiorem ſemper præ ferri, ex deciſione l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, de leg. 2. Quæ cùm in fideicommiſ ſo, familiæ relicto, loquatur; æquali ratione, in fideicommiſ ſo, Domui relicto procedit, cùm Domus (vt dictum eſt) pro familia accipiatur. Stephan. Gratian. tom. 4. cap. 645. num. 14. & 15. fol. 102. vbi quod appellatione Domus veniunt hi, qui portant nomen Domus, ſeu familiæ, ſeu identitatis ſanguinis, & ge ſtant eadem arma, & inſignia. Et quod inter iſtos proximior præfertur, quando ipſi ſimpliciter vocantur; ſecùs tamen, ſi cum qualitate maioris natu, tunc enim iſta qualitas attenditur, & eſt verificanda. iuxta mentem teſtatoris: Burſat. in conſil. 1. num. 42. lib. 1. Menoch. alio in loco, in conſilio inquam 1017. num. 4. lib. 11. Hondedeus in conſil. 4. num. 15. volum. 1. D. Marta, in ſumma ſucceſ ſionis legalis, 1. part. quæ ſt. 1. artic. 2. numer. 17. pag. 12. vbi quod idem eſt dicere de domo, quod de agnatione: & infert ad ſtatutum excludens fœminas propter eos, qui ſunt de domo. vt perinde accipiatur, ac ſi diceret, qui ſunt de agnatione. Eandem etiam re ſolutionem, quod ſcilicet verbum, Domus, aut pro domo mea, ſiue exiſtentibus de domo mea, inducat fideicommiſ ſum agnationis, & fœminarum excluſiuum, & vt ordine ſucceſ ſiuo, & gradatim admittantur, qui de domo ſunt, ſcribit Caldas Pereira, de nominat. emphyteut. quæ ſt. 24. num. 60. fol. 287. qui Barbat. Socin. iun. & Burdos de Paz, duntaxat commemorat Pelaez à Mieres, 2. part. quæ ſt. 6. ex num. 411. vſque ad num. 418. in nona editione, fol. 500. vbi in hac materia, nullam tradit certam re ſolutionem, nec proponit quæ ſtionem in terminis, quam proponere poſ ſet (prout Ludouic. etiam Molina, ſilentio eam præteriit) num. ſcilicet cùm teſtator reliquit fideicommiſ ſum, ſeu primogenium Domui ſuæ, Hiſpano ſermone, a mi caſa, o a los de mi caſa, per verba tractum ſucceſ ſiuum de[*] notantia, aut etiam, a los de tal caſa, cenſeatur maioratum perpetuum inſtituere, tametſi id non expreſ ſerit. Nam ſi dicimus, quod teſtator, cum bona ſua propriæ familiæ reliquit, aut agnationi, vel cognationi ſuæ, maioratum perpetuum inſtituere cenſendus ſit, tametſi id non expreſ ſerit, dummodo verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia adiecerit; prout expreſsè Ludou. ipſe Molina ſcripſit lib. 1. cap. 5. num. 23. & alio §. explicaui ſuprà. Nomen autem, ſeu verbum Domus, aut de domo, pro familia, & agnatione ſumitur, ſicuti ſtatuerunt omnes Interpretes relati ſuprà: Probabiliter quidem, atque iuridicè id ipſum dici debet in fideicommiſ ſo, aut primogenio, para ſu caſa, o para los de ſu caſa, relicto, per verba ſignificantia tractum temporis, quod in fideicommiſ ſo, ac primogenio, familiæ, agnationi, aut cognationi relicto Ludou. Molin. ſtatuit, qui quidem, ſi dubium hoc in terminis attigiſ ſet, id ipſum ſanè reſpondiſ ſet, cùm nulla poſ ſit differentiæ ratio aſ ſignari. Statuiſ ſet etiam, proximiori, & maiori natu deferendum gradatim, & ordine ſucceſ ſiuo, & per fideicommiſ ſariam, non per vulgarem ſuccedendum fore, & ſeruandas regulas ordinarias lineæ, gradus, ſexus, & ætatis. Diceret quoque, primogenium hoc regulare eſ ſe ſui naturâ, & tam maſ culis, quàm fœminis deferendum, prout hoc vltimum ſpecificè eum dixiſ ſe, referam ſtatim: nec in his Regnis ſeruandum id, quod in Italia, & in aliis prouinciis, & nationibus receptum videmus, iuxta Authores relatos ſupra. Pelaez autem à Mie[*] res, qui hæc non attigit, nec certam aliquam tradidit reſolutionem, vt dicebam ſupra; duntaxat ſtatuit 2. part. d. q. 6. ex num. 411. cum ſeq. quod ſi te ſtator vocat perſonas de ſua, aut de tali domo, veniunt ſoli agnati, & vt dignoſcatur, qui ſint de domo; legendum Decianum in loco, ibi relato. Addit etiam, quod portantes arma teſtatoris dicuntur de domo, de conſuetudine; & quod Domus accipitur pro agnatione, aut illi dicuntur de domo, qui ſunt de agnatione. Poſtmodùm aduertit, quod in ſacra Pagina, de domo dicuntur deſcendentes etiam per lineam fœmininam, & ita obſeruaſ ſe. Authores nonnullos. Et ſtatim profitetur n. 413. primam opinionem magis communem eſ ſe, & ſeruandam videri, quod ſcilicet Domus pro agnatione ſumatur, & ſolum agnati maſculi vocati videantur. Et cum ita ſtatuerit eo numero, & videatur velle, ita tenendum, licet in contrarium arguant Burg. de Paz, & Ludou. Molin. (prout ipſe exprimit) totum contrarium admittit ſtatim, numer. 415. fol. 500. dicens, quod mulier poteſt con ſeruare Domum, arma, & inſignia. Et quod fœ minæ, atque ex illis deſcendentes admittuntur in Hiſpania, ad maioratus, in quibus vocantur illi, qui ſunt de domo, prout. tradit Burgos de Paz in proœmio legum Tauri, num. 118. & in conſ. 29. n. 76. cæterum Ludou. Molin. (quem ipſe Mieres referre, & probare, ſiue eius veſtigia, & placita etiam ſequi poſ ſet, aut ea impugnare, ſi ſibi non placerent) rectiùs quidem, atque eruditè, ſuperiora percepit Molin. de Hiſpan. primogen. lib. 3. cap. 4. numer. 10. & 11. vbi notabiliter ſcripſit, quod fœ mina, maſculo deficiente, admittenda eſt ad maioratum, ob fauorem Domus, atque Caſatæ, expreſsè inſtitutum. Nam quamuis ex ſtricta horum vocabulorum ſignificatione, atque ex Italiæ con ſuetudine, verba hæc ſolùm ad agnatos referenda ſint, prout ſcripſerunt Authores ibi relati: Attamen ſecundum aliam ſignificationem, verbum Domus, ſeu Caſatæ, comprehendit eos, qui ſanguine coniuncti ſunt, ſiue agnati, ſiue cognati ſint; ſicuti Bart. notauit, & alij ſequuntur. Atque ex his dubiam eſ ſe Petri de Peralta obſeruationem, quam idem Molin. adducit num. 11. d. cap. 4. dum exiſtimauit, ſub nomine Domus, ſolos agnatos comprehendi. Contrarium enim verius eſ ſe, & in Hiſpa[*] nia communiter obſeruari ſolitum, rectiſ ſimè aduertit idem Molina, & ſequuntur D. Perez de Lara, de anniuerſariis, lib. 2. cap. 3. num. 25. fol. 289. vbi quod appellatione illorum de domo, veniunt omnes de domo indiſtinctè; vbi tamen Molin. & alios non commemorat. Velazq. Auend. in l. 40. Tauri, gloſ. 9. num. 18. & 19. vbi quod ſi teſtator ob conſeruationem Domus, atque Caſatæ, maioratum expreſ sè inſtituat, non videtur agnationem conſeruare, ſed potius totam deſcendentiam cognatorum, & agnatorum reſpicere, atque omnes ordine ſucceſ ſionis maioratus admittere, & ita ex recepta conſuetudine Hiſpaniæ, & ſecundum teſtantium præ ſumptam voluntatem inductum, Conuenit etiam expreſsè Franciſc. Molin. de ritu nup. & pact. matrim. lib. 3. q. 24. num. 187. fol. 112. vbi inquit, quod quando ad primogenium vocantur hi, qui de domo, & Caſata ſunt, continentur ſub ea vocatione omnes agnati, & cognati, tam deſcendentes, quam tranſuerſales. Alex. Ludou. deciſ. 293. & ibi Oliuerius Beltramin. in additione, lit. C. num. 23. fol. 281. poſt Rot. Roman. deciſ. 282. p. 2. in recentior. vbi quod fœminæ veniunt ſub vocatione de domo, & familia, & ſub nomine proximiorum. Poſ ſet ſanè communis ſententia ſuſtineri, quan[*] do aliàs ex legitimis, & manifeſtis coniecturis conſtaret, quod teſtator voluiſ ſet agnationem con ſeruare, ſiue agnationi ſuæ proſpicere, non aliàs, quod (vt arbitror) ſatis apertè, atque in noſtris terminis ſignificauit Menoch. lib. 4. d. præ ſumpt. 88. num. 12. in fin. iuncto num. 15. nam cùm dixiſ ſet d. num. 12. in fin. quod ſub hoc nomine Domus, fœ minæ etiam continentur, quando agitur de primogenitura, & conſeruatione Domus, & citaſ ſet Molin. in loca relato ſuprà, inquit d. num. 15. quod in hoc caſu, quando ſcilicet aliquid eſt relictum illis de domo, pro conſeruatione agnationis, & familiæ, ſub illo nomine, Domus, fœminæ non continentur; & ita reſpondiſ ſe Corneum, & Gozadinum, quos ibi refert. Loquitur ſanè Menoch. (ne in continenti ab eo, quod antea dixerat, recedere videatur) & placitum Molinæ, quod probauit, impugnare, id procedere, quando teſtator habuit animum conſeruandi agnationem, atque ita legitimè conſtaret. Verè tamen Menoch. non ita di ſtinctè, prout Molina ſe habet, ſed potiùs confundit terminos Domus, & Agnationis; cùm tamen in Hiſpanorum primogeniis, ex ſola expreſ ſione verbi Domus, agnationis coniectura deduci non valeat, niſi aliunde conſtiterit, agnationis conſiderationem habitam fuiſ ſe; quod ipſe Molin. lib. 3. d. cap. 4. num. 10. in fine, in verſ. Non enim ex his verbis, ſpecificè adnotauit: Et tradidit etiam Auend. d. gloſ. 9. l. 40. Tauri, num. 19. ibi: Ex eorum adiectione, abſque aliqua euidenti coniectura, dicendum non eſt, voluiſ ſe inſtitutorem, agnationem conſeruare. Et conuenit Alexand. Ludouiſ. d. deciſ. 293. n. 16. & 25. & Beltraminus ibi in additione n. 25. Ex his quidem ſatis compertum eſt, quod ſi te[*] ſtator dixerit, ſe ex bonis ſuis maioratum inſtituere, & illum relinquere Domui ſuæ, Hiſpano ſermone, a ſu caſa, o a los de ſu caſa, quamuis aliud, non exprimeret, ex vi verbi, maioratus, expreſ ſi, maioratus perpetuus inſtitutus videbitur, & omnia neceſ ſaria facta ad conſeruationem maioratus ipſius, iſque ſuccedere deberet, quem maioratu facto, & perſonis non vocatis, ſucceſ ſurum, ipſe Molina obſeruauit lib. 1. cap. 4. & longa ſerie ego explanaui in commentariis lib. 2. cap. 22. num. 1. & plurib. ſeq. gradus inquam, lineæ, ſexus, & ætatis regulis ordinariis ſeruatis, ita quod proximior, iſque ætate maior, & maſculus ſuccedere deberet. Quod ſi teſtator non exprimeret, ſe maiora[*] tum inſtituere, aut verbum maioratus non adiiceret, adhuc id ipſum dicendum eſ ſe, ſi vocaret illos de domo ſua, aut domum ſuam, aut eos, qui eſ ſent ex tali domo, & verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia adiiceret, cum (vt ſuprà dixi) in hac. vocatione, aut diſpoſitione, non poſ ſit diuerſum ius conſiderari ab eo, quod in primogenio relicto familiæ, agnationi, aut cognationi, ſtatuit Molin. lib. 1. c. 5. n. 23. Et hæc omnia æqualiter ſeruanda ſunt, quan[*] do verbum, aut nomen, de Caſata expreſ ſum eſ ſet; tunc namque ſub vocatione illorum de Caſata (quo tamen Hiſpani nunquam vtuntur) ita comprehenderentur fœminæ, & cognati, ſicut maſculi, & agnat; ſicuti Ludou. Molin. lib. 3. d. cap. 4. n. 10. & 11. expreſsè notauit, & ſequuti ſunt Perez de Lara, Molinus, & alij relati ſuprà, nec ſeruandam in Hiſpania, iuxta receptam omnium conſuetudinem, ſententiam eorum, qui exiſtimarunt, Caſatam accipi pro agnatione; quamuis nonnulli alij repugnarent, vt conſtat ex Menoch. vbi ſuprà: Simon de Præt. lib. 3. interpret. 2. dubit. 1. ſolut. 11. num. 17. & 18. Marta, in ſumma ſucceſsion. leg. 1. part. quæ ſt. 1. artic. 2. numer. 18. §. XVIII. Stirpis, cippi, generis, gentis, generationis, progeniei, ſobolis, proſapiæ parentelæ, parentum, attinentium, propinquorum, & coniunctorum appellatione, qui contineantur; & in fideicommiſ ſorum, atque primogeniorum materia, ex coniectura voluntatis, atque communi loquendi vſu Hiſpaniæ, venire, comprehendi dicantur; ſiue hæc nomina quid ſignificent, & quemadmodum accipiantur; communéſque Scribentium reſolutiones, in terminis iuris communis, an Hiſpanorum primogeniis, vinculiſque, & maioratibus perpetuis conuenire, & applicari poſ ſe videantur; ſingularis, & notanda reſolutio, atque explanatio, & de verbo ipſo generis, aut Hiſpanè, linage, vide omnino infrà, §. 21. SVMMARIVM. -  1 De ſtirpe qui dicantur, & contineantur, cum te ſtator vocat ſtirpem; vel ſtatuit, bona debere conſeruari in ſtirpe. Et n. 3. -  2 Cippus quid denotet, quando teſtator dixit, velle bona ſua peruenire ad Cippum ſuum. -  3 Genus, gens, & generatio, quid ſignificet, quos comprehendat, & quemadmodum accipiatur. Siue qui dicantur eſ ſe de genere, de gente, aut generatione alicuius. -  4 Et de ſententia Authoris in propoſito. Et vide omnino infrà, §. 21. per totum. -  5 Fœminam admitti ad ſucceſ ſionem maioratus, ob fauorem generis, aut gentis, instituti. -  6 Niſi aliunde, atque ex legitimis coniecturis contrarium teſtatorem voluiſ ſe colligeretur, aut ſubiecta materia repugnaret. -  7 Fœminam admitti ad ſucceſsionem maioratus, ob fauorem progeniei, inſtituti. -  8 Sobolis, & prolis verbum, quid ſignificet; & quos comprehendat in fideicommiſ ſis, & Hi ſpanorum primogeniis, & an hæc verba ſynonyma ſint. -  9 Proſapia, quæ propriè dicatur, ſiue quid ſignificet, & quos comprehendat. -  10 Parentela quemadmodum accipiatur. -  11 Parentes, qui propriè dicantur ſecundùm vulgarem vſum loquendi, & in fideicommiſ ſariis di ſpoſitionibus veniant. -  12 Attinentium appellatione, qui veniant in fideicommiſ ſis, & ſubſtitutionibus. -  13 Propinquorum nomine, qui ſignificentur & veniant. -  14 Coniunctorum appellatione, qui contineantur, & veniant. AD eandem quoque materiam & coniecturas, ex quibus tacitè quis maioratum perpetuum inſtituere cenſendus erit, tametſi id non expreſ ſerit, ſi verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia adiiciat, pertinent & alia nomina, ſiue verba, in quibus etiam id ipſum dicendum videtur, quod cum teſtator bona ſua propriæ familiæ, agnationi, aut cogna tioni relinquit, Ludou. Mol. ſtatuit. lib. 1. d. c. 5. num. 23. & quando Domui relictum eſt, §. præcedenti obſeruauimus. Et primò videamus de nomine ſtirpis; & quidem,[*] cum teſtator vocat ſtirpem, vel ſtatuit, bona debere conſeruari in ſtirpe, nonnulli exiſtimant, contineri ſolum à ſe deſcendentes, non autem collaterales: cum ſtirps propriè dicatur incipere ab ipſomet patre teſtatore; ſicuti probat li ſi quis in ſuo, in princip. C. de inoffic. teſtam. & eos retulit Menoch. Lib. 4. præ ſumpt. 88. num. 9. nec aliter explicat. Dubitat etiam, an fœminæ ſub hoc nomine comprehendantur, nec etiam explicat, ſed dicit, latè explicaſ ſe Pariſi. in conſ. 35. col. 1. lib. 3. nec videtur diſ ſentire Peregrin. art. 22. num. 29. Marta etiam, de ſucceſsion. lega. 1. p. q. 1. art. 2. num. 17. & 18. Caldas Pereira, qui ad Barbat. & Pinel, ſe remittit, de nominat. emphyteut. q. 24. ſub. num. 65. fol. 287. Pelaez à Mieres, 2. p. q. 6. num. 398. in noua editione, fol. 499. vbi inquit, quo ſtirpis appellatione comprehenduntur deſcendentes alicuius, ſed non conſanguinei ex parte matris, Auend. in l. 40. Taur. gloſ. 9. num. 23. de quo infrà. Et in Cippo id ipſum ſtatuunt poſt alios plures[*] Menoch. lib. 4. d. præ ſumpt. 88. num. 21. vbi quod hoc nomen eſt vulgare, potius ruſticorum, quàm aliorum, & accipitur pro ipſa familia; ſed non omnes, qui ſunt ex ea familia, & qui eadem ferunt arma, & inſignia, continentur; ſed ſolum illi, qui ſunt fundamentum, & ſtabilimentum Domus, & familiæ: quocirca reſpondiſ ſe nonnullos (addit ipſe Menoch.) quod quando teſtator vult bona ſua peruenire ad Cippum ſuum, intelligitur, quod maſculi tantùm ſuccedant, excluſis fœminis, quæ Cippum, id eſt, agnationem, & familiam conſeruare non poſ ſunt. Mantica etiam lib. 8. tit. 18. num. 16. vbi. explicat Sim. de Præt. lib. 3. interpr. 2. dubit. 1. ſolut. 11. num. 19. fol. 149. & num. 68. fol. 155. vbi etiam explicat: Peregrin. d. art. 22. num. 29. vbi quod Cippus, Domus denotant ſtipitem, vnde in relicto illis de Cippo, deſignantur agnati, & vocatur pro eorum proximitate, ordine ſucceſ ſiuo; & non veniunt fæminæ etiam ex maſculis, ſecundum Curtium, & Comenſem, quos ibi citat. Sed contrarium quoad hoc, imò quod fœminæ veniunt, determinaſ ſe Pariſ. in conſ. 34. col. 1. & in conſ. 47. lib. 3. D. Marta, in ſumma ſucceſsionis legalis, 1. p. q. 1. art. 2. num. 16. pag. 12. vbi etiam, quod Cippus accipitur pro ſtipite agnationis, & in ſubſtitutione facta de Cippo domus, agnati tantum ſunt vocati, quia ipſi ſunt ſtipes agnationis, videlicet maſculi, per lineam maſculinam deſcendentes; non autem fœminæ, quoniam licet ſint de agnatione, tamen non poſ ſunt dici de Cippo domus, provt latiùs ibi. Et nullo ex prædictis relato, quod vocans Cippum domus, videatur fæminas excludere, ex Curtio iun. (quem ſolùm refert) notauit Mieres, 2. p. d. q. 6. num. 409. in fi. in noua edition. fol. 500. Cald. Perei. de nomin. emphy. q. 24. num. 66. Mantica autem, lib. 8. d. tit. 12. numer. 16. contrarias opiniones adducit, & Pariſij ſententiam commemorat; ibidémque ſuppoſito ſtatuto, quod excludi fœminas propter maſculos, inquit, quod vehemens eſt coniectura voluntatis, quod teſtator ſimiliter voluerit fœminas excludere; atque ita præ ſentit apertè, quod ceſ ſante ſtatuto, coniectura agnationis, aut quod fœminas propter maſculos remotiores excludere teſtator voluerit, ceſ ſat omnino. Idque præ ceteris, eleganter perpendit, atque notauit Ludou. Mol. lib. 3. c. 4. num. 11. vbi ſcripſit in hunc modum, Ex quibus dubia videntur eſ ſe ea, quæ dixit Petr. de Peralta in l. cum ita legatur, §. in fideicommiſ ſo ff. de leg. ſcilicet quamuis ſub nomine generis, familiæ, poſterorum, deſcendentium, & ſimilium, fœminæ, & maſculi, comprehendantur: Secus tamen eſt ſub nomine Domus ſtirpis, ſeu Cippi; ſub his namque nominibus ſoli agnati comprehenduntur. Cum enim hæc nomina aſ ſiduè conſundi ſoleant, idque præ ſertim in Hiſpania communiter obſeruari ſolitum ſit, vt pluſquam notiſsimum eſt: non debemus ex eis verbis coniecturam agnationis deducere; niſi alia id ſuadeant: nullo namque pacto percipere poſ ſumus, qui diſtet Domus à familia, ſeu ſtirpe, à genere, ſeu progenie, ſaltem ſecundum communem atque vſitatam ſignificationem. Ideóque plus certo arbitramur, idem de domo, & ſtirpe, & Cippo, quod de familia, genere, ſeu progenie in Hiſpania, vbi deſunt ſtatuta Italiæ, cognatos propter agnatos excludentia, dicendum, ac reſoluendum eſ ſe. Hactenus, atque veriſ ſimè Ludo. Mol. quem ſequuti ſunt Velazq. Auend. in d. l. 40. Taur. gloſ. 9. num. 23. vbi inquit, ſub vocatione ſtirpis, ſeu Cippi, etiam cognatos, & fœminas contineri, cum hæc nomina, atque ſimiila, aſ ſiduè confundi ſoleant; præ ſertim in Hiſpania, vbi non principaliter inſtitutores, agnationis conſeruationem reſpiciunt, ſed ad totius deſcendentiæ agnatorum, & cognatorum generationem, & dilectionem familiæ, reſpectum habent. Caldas Pereira, d. q. 24. num. 66. D. Perez de Lara, de anniuerſar. lib. 2. c. 3. num. 25. Franciſ. Molinus, de pact. matrim. lib. 3. q. 24. num. 187. & duob. ſeq. vbi etiam. quot ſub vocatione Cippi, veniunt, & continentur non ſolum maſculi, ſed etiam fœminæ. Genus autem, gens, & generatio, quod nihil à fa[*] milia differant, & illi dicantur eſ ſe de genere, de gente, aut generatione alicuius, qui ſunt de eius agnatione, aut qui ex linea maſculina deſcendunt; non autem deſcendentes à fœminis: atque ita relictum generi, genti, aut generationi, aut ex genere, gente, aut generatione alicuius procedentibus, quod agnatis ſolis, & non cognatis debeatur; quamplures ex noſtris tradiderunt: Alij verò, totum contrarium ſtatuunt & deberi etiam cognatis, ſicque fœ minis, & earum deſcendentibus, affirmant; ſicuti contrarias ſententias refert Menochius lib. 4. d. præ ſumpt. 88. num. 7. & ante in conſ. 233. numer. 20. & 21. lib. 2. Sim. de Præt. lib. 3. interpret. 2. dubit. 1. ſolut. 3. num. 34. & 3. ſeq. fol. 252. vbi etiam contrarias ſententias adducit, circa prædicta nomina, genus, gens, & generatio: ipſe tamen, quamuis tenere videatur, quod verbum, gens, verificetur in agnatis, & in cognatis; attamen, quod verbum, genus; & generatio, agnationem, & agnatos ſignificet, atque ita ſub eis nominibus veniant illi, qui deſcendunt per lineam maſculinam; non autem fœminæ, nec eorum deſcendentes, magis probauit; ſed adduxit Authores alios, contrarium tenentes. Contrarias etiam opiniones recenſuit Aguirre in Apologia, 4. p. n. 41. & 44. & 45. Mantica lib. 8. tit. 12. num. 19. vbi etiam contrarias opiniones commemorauit, ipſe tamen magis videtur accedere Crauetæ, & aliorum placito, quod ſcilicet generis, & generationis appellatione, cognati etiam admittantur, & veniant. Mantica ipſe, de tacit. & ambig. conuen lib. 22. tit. 15. per tot. fol. 419. vbi latè, quod verbum, generi, & generationi, comprehendat maſculos, & fœminas. Couarr. in cap. Rainald. in princip. num. 13. de teſtam Ioan. Garcia, de nobilitate, gloſ ſ. 1. §. 1. num. 37. & 40. Cald. Pereir. de nominat, emphyt. quæ ſt. 24. numero 31. & inferiùs num. 65. Peregrinus articulo 22. num. 28. qui etiam contrarias opiniones breuiter recen ſuit, & magis probauit ſententiam eorum, qui affirmant quod dicta nomina deſignant omnes deſcendentes, maſculos, & fœminas, & etiam deſendentes à fœminis, idque per text, in §. hos in authent. de mandatis Principum, & in cap. nouit, de iudiciis, vbi dicit eſ ſe caſum: agnoſcit tamen, quod ſi dictum fuerit de generatione maſculina, fœ mina ex maſculo proueniens non admittatur; ſicuti Corneus, & Menoch. ibi relati obſeruarunt. Pelaez autem, à Mieres, non diſtinctè, & conſecutiuè, aut vno tantum loco, ſed pluribus locis, diuerſiſque numeris, de eiſdem nominibus agit. Et in primis, num. 383. in fine Bald. & Crauet. ſententiam, quam Peregrin, & Mantica probarunt, amplecti videtur, quod ſcilicet in vocatione à teſtatore facta de ſuo genere, maſculi, & fœminæ comprehendantur. Statim verò num. 389. dicit venire generis appellatione deſcendentes ex fœminis, niſi ſubiecta materia repugnet; quia ſiquis conſtituit maioratum in aliquos de certo genere, & cùm venit ad expreſ ſionem vinculorum, grauaminum, & conditionum, ſunt talis qualitatis, quòd fœminis conuenire non poſ ſunt, nec ab eiſdem exerceri, fœminæ non veniunt generis appellatione; idque conſtare ex notabili reſolutione Baldi, quam ibi multùm commendat. Citat etiam Bertrandum dicentem, quod generis appellatione non venit fœ mina, propter vocationem cognominis. Et eundem, alio loco notantem, quod ſi teſtator vocet ad fideicommiſ ſum eos, qui ſunt de generatione, cum adiectione nominis, & familiæ, non veniunt fœminæ. Et num. 391. addit etiam ex eodem Bertrando, idem eſ ſe, aliquem vocari de genere alicuius, quod de agnatione illius, Et num. 392. inquit, quod verbum, generationis, etiam ad, fœminas, & eos, qui ex illis nati ſunt, porrigitur. Et citat Greg. Lop. dicentem, generis appellatione, ſeu omnium de genere, comprehendi omnes conſanguineos, & cognatos. Et ita tenere permultos Authores ibi relatos. Et infra num. 393. quod ſi quis habeat facultatem faciendi maioratum in aliquem de generatione, poteſt facere talem maioratũ in conſanguineum, ſiue ex parte matris, ſiue ex parte patris, & id eſ ſe notandum ad aliam quæ ſtionem, quam ibi proponit. Et ſtatim num. 396. inquit idem Mieres, quod in materia feudali, generis appellatione, non venit fœmina. Et numer. 417. nonnulla etiam dicit, & quod veniant ſolum agnati, ſub nomine generis, notauit Marta, de ſucceſsione legali, 1. p. q. 1. art. 2. num. 21. fol. 14. Contrarium tamen, imò quod generis, & generationis appellatione, maſculi, & fœminæ contineantur, & veniant, ex aliis probauit Tuſchus, tom. 4. lit. G. concl. 37. & 38. Valençuela Velazq. in conſ. 97. n. 139. vbi ex ſententia multorum probauit, quod deſcendens à fœmina, eſt propriè de generatione. Et num. 142. vbi quod de ſcendens à fœmina, venit appellatione generis, & citat l. 1. ff. de liberali cauſa, ibi: Suo generi, & antea num. 92. Franciſ. Molin. de pact matrim. lib. 3. q. 24. num. 190. Ego ſanè magis probo ſententiam illorum, qui[*] exiſtimarunt, prædictorum nominum expreſ ſio ne, generis, ſcilicet, gentis, & generationis; tam ma ſculos, quam fœminas ſignificari, & contineri; atque ita generi, genti, aut generationi relictum, deberi etiam cognatis, ſicque deſcendentibus ex fœminis. ſicuti Craueta reſpondit in conſ. 180. n. 1. & ex Baldo, & aliis, ſequuntur Mantica, Peregri. & alij multi ex relatis ſuprà: Gregor. etiam Lop. quem refert Mieres, d. num. 382. idque indubitatè magis procedere in Hiſpanorum primogeniis, vinculíſque, & maioratibus perpetuis, & ſecundum Hiſpaniæ conſuetudinem, & communem in[*] telligentiam, iuxta quam, hæc nomina confundi ſolent. Atque ita ex ipſis verbis, agnationis coniecturam, aut fœminarum excluſionem induci non poſ ſe; ſed potiùs admitti fœminam ad ſuc[*] ceſ ſionem maioratus, ob fauorem generis, aut gentis, inſtituti; niſi aliunde, atque ex legitimis coniecturis colligi poſ ſet contrarium teſtatorem voluiſ ſe: quod eleganter, & verè adnotauit Molin. lib. 3. cap. 4. num. 10. & idem reſoluit Ioan. Garcia, de nobilit d. gloſ ſ. 1. §. 1. n. 40. Humada in l. 2. tit. 15. p. 2. gloſ ſ. 18. num. 3. Velazq. Auend. in l. 40. Taur. gloſ ſ. 9. num. 20. & 21. vbi ſpecificè dixit, quod ſi teſtator, maioratuſvè inſtitutor, poſt ſpecialiter vocatos, ſequentes de ſuo genere ad primogenium inuitauerit, maſculi ex fœminis, & fœminæ ipſ æ admittuntur, & veniunt, vbi aliàs non conſtiterit, quod teſtator vellet agnationem conſeruare, vt quia vocauit maſculorum, aut virorum generationem. Aliunde ergo, quam ex dictorum nominum expreſ ſione, & ſignificatione, agnationem conſeruare teſtatorem voluiſ ſe, deduci debebit, ſicuti Molin. & Auend. affirmant, optimè Gregor. Lop. in l. 2. tit. 15. p 2. fol. 47. ex verſ. Sed pone, quod inſtrumento maioriæ cauetur. Nec diſ ſentire, imò in hoc ſe rectè, & iuridicè habuiſ ſe videtur Mieres, 2. p. d. q. 6. num. 387. & 2. ſeq. fol. 498. vbi dixit, quod generis appellatione, fœminæ veniunt, & deſcendentes ex illis, niſi ſubiecta materia repugnet, prout latiùs ibi; & confirmat Caſtrenſ. doctrina, quam adducit Menochius lib. 4. præ ſumptione 88. n. 8. Et idem quoque ſtatuit Ludou. ipſe Molin. d.[*] cap. 4. num. 10. quando maioratus in fauorem progeniei fuiſ ſet inſtitutus, vt tunc ſcilicet agnati, & cognati, & fœminæ etiam ad ſucceſ ſionem admittantur. Quod Mieres, 2. part. q. 6. num. 423. in verſ. & quod progeniei, non ita conſiderauit; & Molin, ipſo non relato, malè conſtituit progeniei appellatione, comprehendi omnes deſcendentes ex maſculina tantùm prole; cùm verè communis Hiſpaniæ loquendi vſus, atque intelligentia communis, contrarium ſemper admiſerit. Statim autem Mier. ipſe, num. 427. notauit, verbum progenies, ſignificare non ſolum filios, ſed nepotes, & pronepotes, ex l. fin. C. de naturalibus liberis. Et iunge Simon, de Prætis, ab eo non relatum, lib. 3. interpretat. 2. dubitatione prima ſolutione 11. num. 60. fol. 154. Quod ſi ſoboli, aut proli fideicommiſ ſum, pri[*] mogeniúmve relictum ſit, qui ſobolis, & prolis appellatione veniant, & contineantur in fideicommiſ ſis, & Hiſpanorum primogeniis, Ludouic. Molin. dicto cap. 4. numero 10. & 11. non explicauit. Mieres autem, ſecunda parte, dicta quæstion. 6. num. 402. fol. 499. duntaxat ſcripſit, quod hæc verba, proles, & ſoboles, ſunt ſynonyma; l. cum quis, C. de naturalibus liberis. Et inferiùs num. 407. inquit, quod ſobolis appellatione, qualiter fœminæ comprehendantur, explicauit. Socin. in conſ. 31. num. 6. lib. 1. repetit etiam num. 402. Caldas Pereira, de nominat. emphyt. q. 24. num. 31. ad fin. & num. 57. vbi concludit, quod verbum, pro ſobole, aut ſoboli, comprehendit deſcendentes, tam ex maſculis, quàm ex fœminis; & ita tradidiſ ſe Barbatiam, in l. cum acutiſsimi, num. 105. C. de fideicommiſ ſ. & latiùs explicat Ioſeph, de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 2. cap. 6. num. 14. & seq. fol. 180. vbi videri poteſt, atque ex traditis ibi, atque d. num. 10. & 11. c. 4. lib. 3. per Mol. notatis, circa alia nomina, quæ idem ſignificant, atque deſignant, manifeſtè deprehenditur, prolis, & ſobolis appellatione, deſcendentes omnes, tam ex filiis maſculis, quam ex fœminis comprehendi, & venire. Et verè cum apud nos ea nomina in vſu non ſint, quód attinet ad maioratuum inſtitutiones ſiue etiam teſtatorum alias diſpoſitiones, non enim eis vocabulis teſtatores vti ſolent, ſed his frequentius, de quibus, Molina ipſe ibi, ſpecificam fecit mentionem; ex propoſito potiùs, quàm negligentia, eorum tractatum Molina idem omi ſit: ſiue etiam quod exiſtimaret, idem ius ſtatutum ibi circa nomina, aut vocabula illa, ſtatuendum quoque circa alia ſimilia. De proſapia autem, Pelaez à Mieres, 2. parte,[*] dicta quæ ſtione 6. num. 416. duntaxat ſcripſit, ex ſententia Gloſ ſ æ, & Pariſij, quod terminus hic, proſapia, accipitur pro familia, & agnatione, nec aliter explicat, ſiue nullum alium Authorem commemorat. Menochius etiam, libro 4. d. præ ſumptione 88. numero 8. licet in ſummario ſic ſcripſerit, Proſapia quid ſignificet. In contextu tamen nihil tradidit, nec de proſapia loquitur. Prætis verò, libro 3. interpretatione 2. dubitatione 1. ſolutione 11. numero 62. fol 154. duntaxat notauit, quod proſapia accipitur pro familia. Peregrinus etiam, de fideicommiſsis, articulo 22. numero 30. id non explicat, ſed remittit ſe ad Iaſonem, & Pariſium. Pariſius autem, in conſilio 51. numero 11. & in conſilio 93. numero 33. libro 2. ex reſolutione aliorum tradidit, quod terminus, proſapia, pro familia, & generatione accipitur, & quod terminus, familia, continet omnes, qui ex eodem ſanguine proditi ſunt, & ex maſculis nati; & ſic venit fœmina, nata ex maſculis, & virili ſexu, provt dicto numero 11. comprobat; & dicto conſilio 93. numero 33. inquit, quod appellatione proſapiæ, venit generatio, & familia alicuius, & ſic veniunt illi, qui continentur appellatione generationis, & familiæ, vt tradunt Bald. & Philip. Franc. ibi relati. Marta etiam, in ſumma ſucceſ ſion. legal. prima parte, quæ ſtione prima, articul. 2. numero 20. pagina 13. vbi poſt Pariſium, quod proſapia idem ſignificat, quod generatio, vel familia, & non veniunt niſi deſcendentes ex ma ſculo. Sanè quidquid in terminis iuris communis Scribentes noſtri tradiderint, & diuerſimodè ſe habeant; iuxta conſuetudinem tamen Hiſpaniæ, & communem intelligentiam, ſiue loquendi vſum, compertum eſt, familiæ, generis, & generationis nomine, ſiue appellatione, tam maſculos, & fœminas, quàm ab eis deſcendentes contineri; nec ſolos maſculos, atque maſculos ex eis deſcendentes venire, ſed etiam fœminas, & earum deſcendentes, ſiue agnatos, & cognatos: ſicuti fœminas venire ad maioratus ſucceſ ſionem, ob fauorem familiæ, aut generationis, inſtituti; ex Ludouic. Molina, & aliis pluribus, tradidimus ſuprà. Atque ita, cùm proſapia, idem quod generatio, aut familia, ſignificet, habemus determinationem, ſiue reſolutionem ſpecificam Molin. eiuſdem, libro 3. dicto cap. 4. numero 10. & 11. vt proſapiæ nomine, agnati, & cognati, & maſculi, & fœminæ comprehendantur, & vocati cenſeantur ad fideicommiſ ſum, ſiue primogenium, in fauorem proſapiæ inſtitutum. Et idem etiam dicendum eſt de verbo, parente[*] la, quod ex communi vſu loquendi, atque Hi ſpaniæ intelligentia communi, latiſ ſimè accipitur; & comprehendit etiam cognatos, cap. cum in tua, de teſtibus, niſi ex mente Statuti aliud colligatur, ſicuti ex aliis obſeruauit Mieres, 2. part. dicta quæ ſtione 6. numero 395. in noua editione, fol. 499. & vltra eum, Simon de Prætis, lib. 3. interpretatione ſecunda, dubitatione prima, ſolutione 11. numero 59. folio 154. vbi quod appellatione illorum de parentela, veniunt. omnes de parentela, ſicut appellatione familiæ, veniunt illi de familia, idque ex ſententia aliorum: & antea num. 57. poſt alios dixerat, quod cum parentes ad fideicommiſ ſum inuitantur, attento vulgari, & communi vſu loquendi, pro agnatis, & cognatis poſ ſe accipi; atque ita, tam maſcu[*] los. quàm fœminas, & eorum deſcendentes venire. Menochius etiam, lib. 4. dicta præ ſumpt. 88. num. 18. duntaxat ſcripſit, quod verbum, parentes, ſecundum vulgarem hominum appellationem, ſignificat eos, qui ſunt de eadem agnatione, & familia; & idem de nomine parentelæ ſcribit, poſt Tiraquel. & Gozadin. quos refert. Peregrinus autem, de fideicommiſsis, art. 22. num. 31. cæteris præ ſtantiùs rem ipſam explicat, & inquit, Parentum nomen, vtriuſque parentis ſexum propriè, vſque ad Tritauum ſignificare, & omnes appellatione parentum contineri, l. Iuriſconſultus, §. parentes, ff. de gradibus, I. 4. §. parentes, ff. de in ius vocando. Parentes autem, ſecundum vulgarem vſum loquendi, eſ ſe, qui iure agnationis, aut cognationis iunguntur; niſi dictum fuiſ ſet de parentibus maſculis, nam agnati viderentur deſignati, non cognati maſculi. Et in Statutis res eſ ſet clara. Poſtmodùm autem, ipſo n. 311. ad finem, Peregrinus idem in hunc modum ſcribit: Quicquid autem ſit in fideicommiſ ſariis diſpoſitionibus, fortè ſecundum communem vſum loquendi, tutum eſ ſet, vocem hanc interpretari: ad l. librorum, §. quod tamen Caſ ſius, ff. de legatis tertio, niſi appareret teſtatorem familiæ, & agnationis rationem habuiſ ſe; ſicuti in Statutis talis ratio conſiderari ſolet, velati plenè deducit Marian, nam ceſ ſante ratione agnationis, veniunt coniuncti omnes, maſculi, & fœminæ: Deciſ. conſil. 527. In ciuitate. Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gloſ. 8. numer. 3. & 4. Craueta conſ. 8. n. 12. Hactenus, & optimè quidem Peregrinus, iuxta quem, & ea, quæ numeris præcedentibus obſeruaui, ſi proponeretur, te ſtatorem. maioratúſve inſtitutorem. poſt factas aliquas vocationes, aut in defectum deſcendentium ſuorum, vel primò vocati; aut vlteriorum, cæteros parentes, aut eos, qui de parentela eſ ſent, ſubſtituiſ ſe, ſiue vocaſ ſe; tunc abſque dubio, ſub huiuſ modi vocatione venirent omnes conſanguinei, ſiue omnes de parentela, ſeruatis tamen regulis ordinariis ſucceſ ſionis maioratus, lineæ inquam, gradus, ſexus, & ætatis. aur quod vnuſquiſque gradatim ſuo loco, & gradu admitti deberet. Sic etiam, ſi proponeremus, teſtatorem, bona ſua, his, qui de parentela ſua eſ ſent, ſiue ſuis parentibus reliquiſ ſe, per verba ſignificantia tractum ſucceſ ſiuum, & eorum prohibuiſ ſe alienationem, aliáve adieciſ ſe, ex quibus maioratum inſtituendi coniectura deduci poſ ſet legitima; id ipſum dicendum eſ ſet, quod cùm familiæ, agnationi, aut cognationi bona relinquuntur, Lud. Mol. ſcripſit lib. 1. c. 5. n. 23. eadem enim ratio vrget. Idem etiam Molina, lib. 3. cap. 4. num. 10. & 11. quamuis de parentela, aut de parentibus, ſpecificè non loquatur, attamen certum eſt, id ipſum eum ſentire, de omnibus aliis nominibus, ſiue vocabulis, quæ ibi expreſ ſis ſimilia ſint, eadem enim ratio militat, prout nunc dicebam. Attinentium autem nomen, quod agnatos tan[*] tùm comprehendat, cum ex parte patris teſtatoris attingant; ſcripſit Pariſi. in conſ. 23. num. 16. & ſeq. lib. 2. qui in conſ. 49. num. 12. eod. lib. dixit, arbitrio iudicis relinqui, Attinentes qui ſint. Et ſequutus fuit Simon de Prætis, lib. 3. d. ſolut. 11. num. 15. fol. 149 Attamen, quod attinentium appellatione, ma ſculi, & fœminæ comprehendantur, poſt Angel, & Socin. reſoluit Mieres, 2. p. q. 6. num. 385. fol. 498. in noua editione. Et idem repetit numer. 411. dicens, quod attinentium appellatione, veniunt cognati. Et num. 426. fol. 501. ſe remittit ad Simon de Prætis in loci ibi relatis, Peregrin, verò, de fideicommiſ ſ art. 22. n. 41. fol. 198. exactè magis rem explicat, & inquit, attinentium nomen complecti omnes vtriuſ que ſexus coniunctos, idque in hac, qua verſamur, fideicommiſ ſorum materia; niſi ratione adiuncti, ad maſculos reſtringeretur; quia ſuperiùs de maſculis dictum fuiſ ſet; vel quia dictum fuiſ ſet de attinentibus, de domo, de familia, vel de agnatione, quia de agnatis videretur ſenſum, non de cognatis, prout Ruin. ibi relatus ſcripſit. Id autem verum ego eſ ſe arbitror vbi de maſculis agnatis, aut de agnatione expreſ ſe ageretur, vel ex legitimis, & probabilibus coniecturis deduci poſ ſet, actum fuiſ ſe: ex eo tamẽ , quod nomini, aut verbo, attinentium, adiungeretur de demo, aut de familia, in Hiſpanorum primogeniis, vinculiſque, & maioratibus perpetuis, nequaquam maioratus agnationis induci poſ ſet; niſi agnationem conſeruatam fuiſ ſe, aliunde, atque legitimè conſtaret; cum adiunctum illud, de domo, aut de familia, ita fœminas, earùmque deſcendentes, ſicut maſculos comprehendat; prout alio §. ſuprà probaui, & tradidit Ludouic. Molina lib. 3. cap. 4. num. 9. & 10. & 11. Propinquis verò, cum legatum, vel fideicom[*] miſ ſum relictum eſt, his intelligi relictum, qui vocantur iure ciuili ad ſucceſ ſionem abinteſtato; ex Bald. ſiuè Salicet. notauit Mantic. lib. 8. tit. 12. nu. 37. verſ. Quod ſi legatũ fol. 350. & propinquorum appelatione, venire etiam fœminas; ex Bald. & Dec. tradit Mieres, 2. p. d. q. 6. n. 383. in fin. fol. 498. & n. 394. ex Burſato, Decio, Celſ. & Tiraquell. dixit, propinquorum appellatione, venire fœminas, niſi coniecturæ, & præ ſumptiones in contrarium vrgeant, quod eſt iuridicè, & rectè dictum. Et num. 423. fol. 501. idem Mieres ſcripſit, quod verbum, propinquos, eſt generale, & propriùs refertur ad cognatos, & eos, qui coniunguntur per fœmininum ſexum, vt per Oldrad. & Alciat. ibi relatos, & probari, ex l. 1. C. de bon. poſ ſ. ſecund. tabulas, l. item præ tor ff. de ſuis & legit. Superioribus etiam cõueniunt , & tam maſculos, quàm fœminas, propinquorum appellatione contineri; obſeruarunt Ioannes Garcia de nobilitate, gloſ ſ. 1. §. 1. num. 40. Cald. Pereir. de nominat. emphyt. quæ ſt. 24. num. 29. Molina etiam, lib. 1. cap. 4. num. 41. notauit verbum, propinquos, generale eſ ſe, non ſolúmque deſcendentes, ſed etiam tranſuerſales comprehendere, vt l. fin. C. de verb. ſignific. & in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, vbi Scribentes aduertunt. Propinquiores etiam cum vocantur, quod veniunt, comprehenduntúrque fœ minæ, & maſculi ex fœminis; cum aliis obſeruauit Valençuela Velazquez, in conſ. 97. num. 141. Mieres etiam, dict. quæ ſt. 6. num. 383. Coniunctorum denique appellatio, maſculos, & [*] fæminas continet, ſanguine coniunctos, niſi ex verbis diſpoſitionis aliter appareat; ſicuti cum aliis notauit Peregrin. de fideicommiſ ſ. art. 22. num. 32. fol. 197. & vltra eum, ex Barbaria, Gozadino, & Mieres, id ipſum tradidit Cald. Pereira, de nominat. emphyt. dict. quæ ſt. 24. num. 65. in verſic. Pro coniunctis, vbi quod Coniunctorum appellatione, veniunt fæminæ, ſicut maſculi: Ioan. Garcia, gloſ ſ. 1. §. 1. num. 40. §. XIX. Conſanguineorum nomẽ quid ſignificet, quos comprehendat, & qualiter in fideicommiſ ſis, Hiſpanorúmque primogeniis accipi, atque intelligi debeat. Deinde, proximorum, & proximiorum ap pellatione, qui etiam in eadem materia comprehendi, & venire dicantur. Teſtator, qui ad ſucceſ ſionem bonorum ſuorum, vocauit conſanguineos ſuos, per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia, an maioratum perpetuum inſtituere cenſendus ſit, tametſi id non expreſ ſerit. Egregia equidem, & notanda reſolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Pelaez à Mieres placitum, ſeu obſeruatio quædam probatur. -  2 Et Ludouic. Molinæ annotatio eadem (quam Pelaez omittit) ponderatur. -  3 Teſtatores, & ij, qui primogenia ſeu maioratus in Hiſpania inſtituunt, quibus formulis & verborum conceptionibus, in vocationibus, & ſubſtitutionibus vti ſoleant. -  4 Filiorum appellatione, aut cum filij ſimpliciter vocantur, qui veniant, ſeu contineantur in fideicommiſ ſis. -  5 Et quid in Hiſpanorum primogenijs, vinculiſque & maioratibus perpetuis, & in diſpoſitionibus, quæ pro ſui natura habent tractum ſucceſsiuum & perpetuum. -  6 Deſcendentium appellatione, aut cum deſcendentes, ſimpliciter vocantur, qui veniant. -  7 Conſanguineorum nomen, quid, ſignificet, quos contineat, & quemadmodum accipiatur in ſub ſtitutionibus, fideicommiſsis, & teſtamentis. Quod exornatur. -  8 Ad maioratus ſucceſsionem, in fauorem conſanguineorum inſtituti; cognati, & fœminæ, ſicut maſculi admittuntur. -  9 Teſtator, qui ad ſucceſsionem bonorum ſuorum vocauit conſanguineos ſuos, per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia, maioratum perpetuum inſtituere videtur, tametſi id non expreſ ſerit. -  10 Et tunc ſucceſ ſio in infinitum defertur, nec ad decimum gradum reſtringitur. -  11 Conſanguinei cùm à teſtatore indefinitè, aut generaliter vocantur intelliguntur ordine ſucceſ ſiuo vocati, & vt proximior primo loco admittatur. -  12 In maioratus ſucceſ ſione, non fit tranſitus de vna linea ad aliam propter maſculos. -  13 Sed debet ſemper lineâ rectâ ſuccedi. -  14 Et vltimi poſ ſeſ ſoris linea omnibus alijs præferenda eſt, vſquequo omnes ex illa deſcendentes finiantur. -  15 Nec Albani, Peregriníque obſeruatio quædam obtinere poterit; prout hic obſeruatur. -  16 Proximorum appellatio, quos includat, & comprehendat. -  17 Proximiores de genere, aut proximiores conſanguinei, cum vocantur, qui contineantur, & veniant. PRo dilucida huiuſce §. explicatione ob ſeruandum eſt, ex communi horum Regnorum vſu, & conſuetudine, ex forma etiam, ſeu verborum, & vocationum conceptione, quibus fideicommiſ ſa, & primogenia ſiuè maioratus perpetui inſtitui, aut relinqui ſolent; raro quidem teſtatores, nonnullis ex his verbis, aut nominibus, quæ §§. præcedentibus explicantur, vti ſolere; eorundem tamen interpretationem, atque explicationem omitti non potuiſ ſe, cum omnes, qui de fideicommiſ ſis tractatum ſuſcipiunt, ac etiam Ludouicus Molina, Pelaez à Mieres, Velazq. Auend. & alij huius Regni ſcriptores, de éiſdem quoque nominibus egerint, & non ſatis distinctè, & abſolutè (vt arbitror) & verè in aliis prouinciis, & nationibus, de ipſis nominibus dubitari ſ æpè contingit: apud nos etiam, forſan aliquando diſceptatio eadem neceſ ſaria erit, cum teſtatores, & tabelliones etiam, diuerſis, variisque loquendi formulis vti ſoleant: & idcirco vtile quidem fuiſ ſe dictorum verborum, & aliorum, de quibus, hoc §. & ſeq. etiam, explanationem ſuſcipere, & vim, atque ſignificationem eorundem proponere, Hiſpanorúmque primogeniis applicare. Sic ſanè, quod ex communi horum Regnorum vſu, & conſuetudine, prædictis nominibus teſtatores vti non ſoleant, agnouit Caldas Pereira, de nomina. emphyt. q. 24. numer. 31. in fine, folio 284. & eum non referens, quod præ dicta nomina, ſecundum communem vſum loquendi noſtrum, intelligi debeant ad interpretationem clauſularum maioratuum, qui præfertur propriæ etiam verborum ſignificationi; vt iura vulgata exclamant. Et quod omiſ ſis his quæ de iure commu[*] ni, circa prædicta nomina ſtatuta ſunt, omnino amplectendus ſit communis vſus loquendi, vt dignoſcamus, quando in vocationibus maioratuum, & in clauſulis iurium patronatus, maſculi, & fœ minæ etiam vocati cenſeantur, rectiſ ſimè annotauit Mieres, 2. p. d. q. 6. numer. 419. fol. 500. qui ta[*] men expendere poſ ſet Ludou. Mol. quem omiſit, lib. 3. cap. 4. num. 9. 10. & 11. vbi specificè dixit (provt ſ æpè retuli eum) communem intelligentiam, & loquendi vſum, conſuetudinemque Hiſ panorum, magis attendi debere, quàm ea, quæ circa prædicta nomina Interpretes tradiderunt, cum maiori ex parte excitari ſoleant ſtatutis Italiæ, & aliarum prouinciarum, vbi fœminarum exclu ſiua ſtatuta adſunt, quæ in Hiſpania non vigent, provt notanter ibi notauit; & comprobari poteſt authoritate Socini in conſil. 37. num. 8. lib. 3. Teſtatores itaque & hi qui primogenia, aut ma[*] ioratus in Hiſpania inſtituunt, non ſolent prædictis nominibus, aut verbis vti, cum Hiſpano ſermone, & non Latino teſtentur, aut diſponant, licet aliquando forſan contingere poſ ſit, quod eiſ dem vtantur, & nonnullis eorum ſ æpè vtuntur; frequentiùs autem ad ſucceſ ſionem bonorum ſuorum, qui liberos, aut deſcendentes habent, primogenium, aut maioratum perpetuum inſtituunt, vocant filium ſuum maiorem, & filij eius filium maiorem, & alios eiuſdem deſcendentes, & in defectum eorum, alios filios, & filias, & deſcendentes eorum. Aliquando non à filio, aut nepote, ſiue deſ cendente maiori, vocationem initium ſumunt, ſed ab alio ex filiis, aut nepotibus vel deſcendentibus, quod ex legum Tauri conſtitutione licere, compertum eſt, quando ex permiſ ſione legum earundem, meliorationes vinculatas faciunt. Ex forma etiam facultatum Regiarum, cùm primogenia inſtituunt, filios, nepotes, & deſcendentes vocant, aliquando etiam profitentur, ſe maioratum ex bonis ſuis in ſtituere, & filios, & deſcendentes vocant generaliter, nec ſpecialem aliquam vocationem faciunt; quod tamen rarò, aut nunquam eueniet; quod ſi eueniter, ex eo ſolum, maioratus perpetuus inſtitutus maneret, ſicuti in commentariis lib. 2. cap. 22. ex num. 1. cum ſeq. longa ſerie explicatum reliqui. Notauit etiam Bereta in conſ. 134. num. p. vbi dixit, quod ſi bona in aliquem quis contulerit iure maioratus, etſi alias leges, aut conditiones non adiiciat, videtur maioratum perpetuum inſtituere. Qui verò filios ſeu deſcendentes non habent, & memoriae, atque familiæ ſuæ, ſiuè Domus, bonorum etiam ſuorum conſeruationem deſiderant, conſanguineum aliquem, eiusque filios, & deſcendentes ad ſucceſ ſionem maioratus inuitare ſolent, & in eorum defectu, alium, vel alios conſanguineos, eorúmque filios, & deſcendentes. Aliquando etiam proximiores conſanguineos vocare ſolent; & rarò aliis, teſtando, aut diſponendo, nominibus, aut formulis vtuntur, quamuis eos, qui ſunt de ſua familia, agnatione, aut cognatione, vel Domo vocare, ſ æpè. contingere poſ ſit; & ideò de his tractatus omninò neceſ ſarius fuit. Filiorum appellatione, aut cùm filij ſimpliciter[*] vocantur, qui veniant, diuerſimodè Interpretes no ſtri explicarunt. Cum de liberis loquuntur, generaliter ſtatuunt, liberorum appellatione, filios, nepotes, & alios deſcendentes in infinitum contineri, tam maſculos, quàm fœminas, idque ex l. liberorum, & l. cognoſcere, §. liberorum, ff. de verb. ſignif. l. non eſt ſine liberis, eod. tit. filiorum verò verbum, non ita latè accipiunt. Alij verò, inter verbum, liberos, & filios, nullam differentiam conſtituunt, ſed idem ſignificari eo verbo intelligunt, & quod omnes deſcendentes, tam maſculi, quàm fœminæ comprehendantur, ex l. filij, ff. de verb. ſignif. atque ex ſententia multorum contendit Simon de Præt. lib. 3. interpret, 4. ſolut. 2. n. 17. & 18. & ſeq. fol. 183. & eod. lib. 3. dubit. 1. ſolu. 3. ex n. 10. fol. 129. & in hunc ſen ſum, nonnullos iuris Interpretes ego metipſe recen ſui in commentariis lib. 3. c. 29. n. 14. Alij verò, contrarias ſententias commemorant; Primam affirmatiuam, filiorum appellatione, nepotes, & alios deſ cendentes contineri proprie, & tam maſculos, quàm fœminas. Secundam negatiuam, propriè non contineri, ſed iuſta interpretatione, ſiuè ex coniectura voluntatis; vt videre licet penes Mantic. lib. 8. tit. 7. & 8. vbi latè Peregrin, de fideic ommiſ. art. 22. ex n. 43. vſque ad n. 63. & art. 25. per. tot. innumeros alios ſciens, conſultoque prætermitto, quoniam longa ſerie commemoraui eos ſuprà c. 63. per tot. & quia, vtcumque res ſe habeat, ſiuè quod appellatio filiorum, ex propria ſignificatione, nepotes, ſeu alios deſcendentes non comprehendat, nec etiam ex vi comprehenſina, aut interpretatiua, quando agitur de interpretatione fideicommiſ ſi, quod onus continere cenſetur; ſicuti ex aliis Authoribus verius credidit Mol. lib. 1. c. 6. n. 27. refert Velazq. Auend. in l. 40. Tau. gloſ. 10. ſiuè quod iuſta interpretatione, atque ex coniectura voluntatis, appellatio filiorum, nepotes, & alios deſcendentes comprehendat, vt Cardinalis Mantica, & Peregrin. latè comprobant vbi ſupra. Et etiam fœminas, ſicut maſculos, provt ex multis probauit Ludouic. Caſanate, in conſilio 6. ex numero 9. vſque ad numerum 15. & numero 21. cum ſequentibus, Fuluius Parianus in conſilio 17. M. Anton. Eugen, in conſilio 84. Io ſeph. de Ruſt. ad l. cum auus, libro 6. cap. 11. 12. & 13. Auendañ, dicta gloſ. 10. Fachineus controuerſ. libro 5. cap. 18. & in conſilio 35. libro 1. Quicquid inquam, interminis iuris communis, contrariæ ſen[*] tentiæ ſint; in terminis tamen noſtris, & in Hiſpanorum primogeniis, vinculisque, & maioraribus perpetuis, & in aliis diſpoſitionibus, quæ pro ſui natura habent tractum ſucceſ ſiuum & perpetuum, verbum filiorum, non ſolum nepotes, verumetiam omnes alios deſcendentes in infinitum comprehendit; ſicuti oſtendit, & probat Molina libro 1. capit. 6. numero 28. & 29. & ſequuntur Auendañus dicta gloſ ſa 10. lib. 40. Tauri, ex numero 3. cum ſequent. Mieres, prima parte, quæ ſtione 15. numero 19. & ſequent. Peregrinus dicto articulo 22. numer. 50. & ſequent. Caſanate in conſilio 58. numer. 3. Ruſticis, ad dictam l. cum auus, lib. 6. dicto cap. 11. num. 29. & 42. & cap. 12. num. 1. & 4. & cap. 13. num. 1. Ioannes Antonius Bellon. in conſ. 2. vbi latè. Deſcendentium appellatione, aut cum deſcendentes, ſimpliciter vocantur, veniunt omnes[*] vtriuſque ſexus deſcendentes in infinitum, tam maſculi, quàm fœminæ; & tam ex maſculis, quàm ex fœminis deſcendentes; ex textu in authent. de hæred, abinteſt. venient, in princip. §. ſi quis igitur, & in l. vltima. C. de ſuis, & legitim. hæred. cum concordantibus; de quibus poſt alios multos, per Decianum in conſilio 127. numero 1. libro 3. Manticam, de coniectur. vltim. volunt. lib. 11. titulo 11. numero 1. & titulo 18. numero 1. & 3. Menochium in conſilio 1. numero 198. lib. 1. & in conſilio 231. numero 8. lib. 3. & præ ſumptione 91. numero 1. cum ſequentib. lib. 4. Ioanne Garcia de nobilitate, gloſ ſa 1. §. 1. numero 36. Simon de Prætis, lib. 3. interpretatione 2. dubitatione 1. ſolutione 11. numero 24. per totum, folio 150. & lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 2. numero 108. folio 515. Peregrinum, de fideicommiſ ſis, articulo 19. numero 11. articulo 25. numero 8. articulo 30. numero 14. Pelaez à Mieres, 2. parte, quæ ſt. 6. numero 379. & 380. in ſecunda editione, Fabium Turretum in conſilio 77. numero 20. & 21. & in conſilio. 81. numero 70. Caſanate in conſilio 33. numero 1. Aldobrandinum in conſili 3. numero 1. Surdum in conſil. 370. num. 22. lib. 3. & in conſil. 316. num. 1. & eod. lib. & deciſ. 84. num. 6. Barzium deciſ. Bononiæ prima, num. 14. & deciſ. 4. num. 18. & 36. Tuſchum tomo 2. litera D. concluſ. 220. fol. 594. Et ego metipſe notaui in commentariis lib. 3. cap. 29. num. 13. idque in vinculis, & maioratibus perpetuis, ſiuè Hiſpanorum primogeniis, attenta eorum natura & perpetuitate, indubitatum eſt; ſicuti pro indubitato tradidit Mieres, d. num. 379. & 380. Conſanguineorum autem appellatione, vt qui contineantur, & veniant, dignoſcatur; præ [*] mittendum eſt, quod conſanguinei dicuntur à particula con, & ſanguine, & quaſi communem habentes ſanguinem, & communi ſanguine nati; ſicuti ex gloſ ſa, Hoſtienſe, & Rebuſ ſo obſeruauit Mieres, 2. part. dict. quæ ſt. 6. num. 400. & antea dixerat num. 399. quod conſanguinei accipiuntur pluribus, modis, atque ita colligi ex l. poſt conſanguineos ff. de ſuis & legitim. hæred. & facere etiam l. 1. & 2. tit. 6. part. 4. & l. 37. tit. 6. part. 1. Deinde conſanguineorum nomine, ſiuè cum conſanguinei ad fideicommiſ ſum vocantur ex ſentencia quorundam venire agnatos tantum, ſiuè agnationis rationem habitam videri, per ſolam conſanguineorum expreſ ſionem, tametſi aliud de agnatione non caueatur; ſicuti ex ſententia Alexand. Curtij iun. Cornei, Beroi, & Grati, refert Simon de Præt. lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. ſolut. 11. num. 21. fol. 149. quamuis. ipſe aliter reſoluat, prout inferiùs dicetur. Idem etiam tenet Albanus in conſil. 69. & cum Alexandro, tribus in locis, Corneo, duobus in locis, & Baldo, in hanc partem magis inclinare videtur Peregrinus, articulo 22. num. 35. in verſic. Propriè autem conſanguinei: vbi inquit, quod propriè conſanguinei ſunt agnati, non autem cognati; & ad id iura nonnulla allegat, & maximè text. in l. ſi ſpurius, ff. vnde cognati, vbi dicitur, quod iura conſanguinitatis, & agnationis, à patre oriuntur. E contrario tamen, quod conſanguinitatis nomine, etiam cognati, per fœminas coniuncti, contineantur; videri probari ex textu in cap. tua nos, & in cap. non debet, de conſangu. & affin. & in cap. poſtremo, de appellat. Vnde diuerſimodè, ea iura conciliari, atque explicati poſ ſe, & maximè conſtituendo differentiam inter ius Pontifi cium, & Cæ ſareum. Sed quod etiam inſpecto iure ciuili, conſanguineorum nomine, cognati quoque, & per fœminas etiam coniuncti contineantur, alios Authores tenuiſ ſe; prout hæc omnia, latiùs ibi Peregrin. commemorat. Et tandem d. num. 35. in fine, in hunc modum ſcribit: Adeò vt concludendum ſit, ſtrictè ſecundum propriam iuris ciuilis acceptationem, conſanguinitatis titulo deſignari agnatos, qui per maſ culos coniunguntur; largè etiam cognatos: ideóque in relicto conſanguineis, agnati, & agnatæ, cognatis præ feruntur. Alban. d. conſ. 69. Idem etiam, quod con ſanguineorum nomine, ſoli agnati comprehendantur, firmarunt Rolandus, & alij, quos expendit Pelaez à Mieres, ſecunda parte quæ ſt. 6. num. 398. in verſic Appellatione autem, & num. 410. verſic. Et quod conſanguineorum. Ex ſententia verò aliorum, totum contrarium ſtatui; imò quod conſanguineorum appellatio, maſculos, & fœminas, atque ex fœminis, ſicut ex maſculis deſcendentes contineat, quando materia eſt eſt indifferens, veluti in fieeicommiſ ſariis ordinationibus: ſecùs autem, vbi materia eſ ſet differens, veluti in ſtatuto prohibente mulieres contrahere ſine conſenſu duorum conſanguineorum, tunc namque fœminæ non continentur, tenuerunt alij, quos ipſe Peregrinus retulit ibi numero 34. & firmauit Ioannes de Imola in l. cum quidam, § quod dicitur, ff. de acquiren hæredit. & voluit Bart. in authent. quib. mod. natur. effic. ſui, per illum textum in §. ergo: Gregorius Lopez in l. 22. per illum text. tit. 13. p. 2. gloſ ſ. vlt. Socin. iun. in conſ. 10. num. 9. cum ſequent. lib. 2. & videtur probare Mantica libro 8. titulo 12. num. 37. verſic. Et ſi relictum: & magis probauit Mieres, ſecunda parte, dicta quæ ſtione 6. num. 403. vbi ſcripſit, conſanguineorum appellatione, venire fœminas; quicquid alijs numeris retulerit alias Authores contrarium tenentes. Et pro hac parte vrgete videtur text. in l. 1. §. poſt ſuos, & in l. 2. ff. de ſuis & legit. hæred. & in l. hac parte, ff. vnde cognati, & in l. 6. Tit. 15. part. 2. prout eam ponderat Mieres, ibidem, num. 399. Alij verò diſtinguunt, conſanguineorum nomen, quatuor modis accipi; prout refert Peregr. d. num. 35. in prius. qui ad fin. num. ipſius, ſic abſoluit quæ ſtionem, vt ſuprà retuli. Alij denique Alexand. ſcilicet. Bald. Caſtrenſ. & alij, quos refert Tiraquell. de retractu lignag. §. 1. gloſ ſ. 1. num. 5. exiſtimarunt, in propoſito attendi debere conſuetudinem, & communem vſum loquendi; nam ſi ex communi intelligentia: & loquendi vſu, conſanguineorum appellatione, cognati etiam deſignari ſolerent; venirent etiam in legato conſanguineis relicto, & iuxta communem vſum loquendi, verba accipi deberẽt , tam de maſculis. quàm de fœminis, atque ex deſ cendentibus earum; quòd autem ita ſe habeat cõ munis loquendi vſus, ex Federico, & aliis tradidit Tiraq d. num. 5. nec in hoc videtur diſ ſentire Peregrin. d. art. 22. ſub d. num. 35. verſ. intelligit tamen poſt Baldum, amplecti etiam videtur expreſ ſe, & ad cõ munem intelligentiam verbi, conſanguineos, attendere, atque ita omnes cognatos venire ſecundum communem loquendi vſum, in diſpoſitione facta pro conſanguineis, Simon. de Præt. lib. 3. d. ſolut. 11. num. 21. in fine folio 149. Alex. Ludouiſ. deciſ. 293. ex num. 3. fol. 280. vbi ſic ſcribit: Et ſub nomine conſanguineorum veniunt etiam fœmina, Tiraq. poſt. Bald. & Corn. quos allegat, de retract lignag. §. 1. gloſ ſ. 9. n. 202. Socin. iun. conſ. 10. num. 14. lib. 2. item ſub nomine propinquorum, Bald. conſ. 134. num. 5. lib. 3. cum alijs per Hondedeum, conſ. 12. num. 8. & 9. lib. 1. prout etiam ſub nomine deſcendentium, &c. Ego ſané, quamuis ex ſtricta dicti verbi, con[*] ſanguineos, ſignificatione, atque ex Italiæ, & alia rum prouinciarum conſuetudine, verbum ipſum ad agnatos ſolum referendum eſ ſe, nonnullis vi ſum fuerit, iuxta opinionem eorum, quos retuli ſuprà: quod tamen difficultatem habere, negari non poteſt, iuxta opinionem aliorum, relatam quoque ſuprà. Tamen ſecundum Hiſpaniæ consuetudinem, & communem intelligentiam, loquendíque vſum ordinariam, & communem, ſemper exiſtimaui, atque obtinuiſ ſe, & ſeruari ſolitum fuiſ ſe vidi, conſanguineorum nomen, nunquam ſtrictè, ſed latiſ ſimè ſemper acceptum, pro con ſanguinei. ſcilicet omnibus, tam agnatis, quàm cognatis; & tam fœminis, quàm maſculis; ſicque, ſub vocatione conſanguineorum, tam agnatos, quam cognatos, & tam maſculos, quam fœ minas contineri, atque conſanguineos omnes de ſignari; & in his terminis, ex conſuetudine ſcilicet, & communi loquendi vsu, quod conſanguineorum nomine, etiam cognati deſignentur, crebriùs obtinuiſ ſe; & iuridicè, & rectè ita ſtatuiſ ſe eos, quos commemoraui ſuprà. Idcirco, ad maioratus ſucceſ ſionem, in fauorem conſanguineorum inſtituti; cognatos, & fœminas admitti, prout admitti, quando in fauorem familiæ, generis, ſtirpis, domus, aut progeniei, maioratus inſtitutus fuiſ ſet, reſoluit Molin. lib. 3. cap. 4. n. 9. & 10. & 11. & latiùs comprobaui § § præcedentibus: & idem de verbo, conſanguineis, ſtatuiſ ſet, ſi de illo dubium habuiſ ſet. Et in terminis, quod conſanguineorum appellatione, veniant, § contineantur fœminæ, vt in maioratu ſuccedant, ex Greg. Lop. & Socin. iun. obſeruauit Mieres, 2. p. d. q. 6. num. 403. vt ſuprà retuli. Et cùm verba, conſanguinei, familia progenies, & proſapia ſint ſynonyma vt aduertit ſpecificè D. Perez de Lara, de anniuerſariis, lib. 2. cap. 2. num. 25. id ipſum in conſanguineorum vocatione, quod in vocatione eorum, qui ſunt ex familia, progenie, aut proſapia dicendum eſt: & conſequenter, maſculos, & fœminas, agnatóſque & cognatos contineri, prout ſub nomine familiæ, & ſimilium contineri, dixit Molina in loco nunc relato. Et pro certo ſupponit Perez ipſe de Lara, d. cap. 2. ex num. 7. cum ſequent. & num. 22. & ſeqq. Nicolaus Garcia, de beneficiis tomo 2. part. 7. cap. 15. num. 16. & ſequent. & licet in indiuiduo, de verbo, conſanguineos, mentionem non faciat Molina, d. numer. 9. 10. & 11. attamen idem ſentire in eo, & aliis ſimilibus. quod in verbo, familiæ, & aliis ibi expreſ ſis, velut manifeſtè deprehenditur ex eiſdem, quæ ibidem notauit. Indèque, admiſ ſa dictorum verbo[*] rum æquiparatione, cum ſynonyma ipſa ſint, deduci iuridicè valebit, quod ſi teſtator ad ſucceſ ſionem bonorum ſuorum vocauerit conſanguineos ſuos, per verba ſignificant tractum ſucceſ ſiuum; vel factis aliquibus vocationibus, conſanguineos ſuos generaliter vocauerit, maioratum perpetuum inſtituere cenſendus erit; tametſi id non expreſ ſerit: ſicuti quando teſtator bona ſua reliquit familiæ, agnationi, vel cognationi; idque maximè, quando bonorum alienationem prohiberet, vel aliud ſimul concurreret, quod inſtituendi maioratum perpetuum coniecturam induceret; iuxta ea, quæ cum Ludouic. Molin. lib. 1. cap. 5. num. 23. §§. ipſis præcedentibus notauimus. Et in[*] his terminis, ſucceſ ſio in infinitum deferenda eſ ſet conſanguineis, ex natura primogeniorum, eorùmque perpetuitate, & ſeruatis regulis ordinariis, lineæ; inquam, gradus, ſexus, & ætatis, vt etiam eiſ dem §§. comprobaui, & Didac. Couarr. variar. re ſolut. lib. 3. c. 5. n. 4. Ludou. Molin. lib. 1. cap. 4. n. 39. & cap. 6. in fine. ſingulariter adnotarunt. Nec reſtringi poſ ſet ad ſeptimum gradum, prout reſtringi, quan do conſanguinei vocantur, ex Caſtrenſe, & Alciato, voluit Simon de Prætis, lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. ſolut. 11. n. 21. verſ. Aduertè conſanguineos, fol. 149. non etiam reſtringeretur vſque ad decimum gradum, quia co vſque defertur ſucceſ ſio; ſicuti Mantica notauit, de coniect. vlt. volunt. lib. 8. tit. 12. n. 37. verſic. Et ſi relictum, ſed perpetuò, atque in infinitũ , ſucceſ ſio inter omnes conſanguineos duraret, nec alia voluntatis cõiectura neceſ ſaria foret. Eo namque ipſo, quod maioratus inſtituendi voluntas, legitimè deduceretur, atque deprehenderetur, aliunde voluntatis coniecturam inquirere neceſ ſiarium non eſ ſet, quicquid aliter intelligat, & Didaci Couarr. placitum malè impugnet Mantica ipſe, vbi ſuprà. Hoc etiam caſu, quando bona ſua teſtator con[*] ſanguineis ſuis reliquit per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia, ſiue in fauorem conſanguineorum ſuorum ſe facere maioratum expreſ ſit, aut quod inſtituere voluerit maioratum perpetuum, deprehendatur legitimè, quamuis id non expreſ ſerit; ſi ſpecificam aliquam vocationem non fecerit, ſed generaliter conſanguineos ſuos vocauerit; vnus quidem, iſque proximior, ad ſucceſ ſionem admitti debebit, cæterique gradatim, & ordine ſucceſ ſiuo, & per fideicommiſ ſariam, non per vulgarem. Quoniam maioratus ſucceſ ſio ſemper ad proximiores defertur, vt ſ æpè diximus; & notauit Molina, lib. 1. cap. 3. num. 13. & in terminis, quando conſanguinei, aut hi, qui de parentela, aut familia ſunt, vocantur, quod tunc proximior admitti debeat; cum aliis multis obſeruauit Nicolaus Garcia, 2. tomo de beneficiis, p. 7. c. 15. ex n. 17. & ante notauerat Mieres, 1. part. q. 72. num. 1. In noua editione, vbi alios refert, & inquit, quod quando plures perſonæ ſunt vocatæ ſub termino generali, aut indefinito, vel collectiuo, putà familiæ, generis, cognatorum, & similium, intelligitur ordine ſucceſ ſiuo, vt ſcilicet proximior primo loco; & hoc ceſ ſan te vel deficiente, is qui eum proximè ſequitur; & cæ teri deinceps, prout iure, & authoritate latiùs comprobat ibi. Et cum in ſucceſ ſione maioratus non fiat tran[*] ſitus de vna linea ad aliam, propter maſculum, vel agnatum; ſed maſculo eiuſdem lineæ & gradus deficiente, filia fœmina cæteris maſculis remotioribus præferatur, l. 2. titul. 15. partita ſecunda, Molina lib. 1. cap. 3. num. 9. latiùs lib. 3. cap. 4. & 5. & ſemper lineâ rectâ ſuccedendum ſit, vt per eundem Molinam ibi, num. 12. lineaque vltimi poſ [*] ſeſ ſoris attendatur, cæteriſque præferatur, vſquequo omnes ex illa linea deſcendentes finiantur;[*] vt per ipſum Molinam, lib. 3. cap. 4. num. 14. D. Perez de Lara, poſt alios, quos citat, libro 2. cap. 2. numer. 8. & ſ æpè diximus, ſi maioratus legitimè vnam lineam ingrederetur, non fieret ex ea tran ſitus ad aliam, propter maſculos, aut agnatos, ſed ex illa linea procedentes, ſiue maſculi, ſiue fœminæ, ſiue agnati, ſiue cognati præferri deberent agnatis alterius lineæ; nec obtinere, aut habere locum poſ ſet obſeruatio illa Albani in conſ. 69. & Peregrini, de fideicommiſ ſis, d. artic. 22. num. 35. in[*] fine, dum ſcribunt, quod in relicto conſanguineis, agnati, & agnatæ præferuntur conſanguineis; non enim præferri poſ ſent apud nos, obſtantibus regulis ordinariis ſucceſ ſionis maioratus, de quibus ſuprà. Si autem proximi ad ſucceſ ſionem inuitentur,[*] tam maſculi, quàm fœminæ, & tam agnati, quàm cognati continentur, & veniunt; l. 1. §. Proximus, ff. vnde cognati, & veniunt omnes coniuncti vſque ad decimum gradum, nec ad ſeptimum gradum ſucceſ ſio reſtringi poteſt; ita ſanè cum aliis atque ex ſententia communi reſoluit Peregrin, d. art. 22. num. 33. & in Hiſpanorum primogeniis, vinculíſ ve, aut maioratibus, quod ſub vocatione proximorum fœminæ comprehendantur, ex Portio, Marçario, Tiraquello, & Burgos de Paz, ſcripſit Velazq. Auend. in l. 40. Tauri gloſ ſ. 9. num. 24. nec tunc poſ ſet ſucceſ ſio ad decimum gradum reſtringi, ſed vſque in infinitum protrahi, & durare deberet, prout ſuprà ſcripſi. Proximiores vero ſi vocentur ſimpliciter, aut[*] conſanguinei proximiores cùm vocantur; veniunt omnes coniuncti, & tam maſculi, quam fœ minæ; ſicuti ex ſententia aliorum, ſpecificè notauit Pelaez à Mieres, 2. p. d. q. 6. n. 383. in fine. & 384. & tradiderunt Baldus, Craueta, & Rebuffus. quos ibi recenſet. §. XX. Verbum, de nomine meo, aut Hiſpano ſermone, de mi nombre y apellido, vtrum agnationis coniecturam inducat; an verò commune ſit agnatis, & cognatis, maſculiſque, & fœminis, & earum deſcendentibus. Et vide § ſequenti, vbi Ioannis Garciæ obſeruationes nonnullæ in propo ſito examinantur, & ideò conſultò hic omittuntur. Teſtator, ſi factis aliquibus vocationibus, aut etiam non factis, bona ſua reliquerit illis de nomine, aut de cognomine ſuo; aut dixerit, quod bona ſua deueniant, a los de ſu nombre y appellido, an cenſendus ſit, maioratum perpetuum inſtituere, tametſi id non expreſ ſerit; ſingularis reſolutio, atque explanatio: vbi etiam Senatus Valentiæ deciſ. 170. lib. 2. memorabiliter enucleatur. SVMMARIVM. -  1 Verbum, de nomine meo, aut Hiſpano ſermone, de mi nombre y apellido, an agnationis coniecturam inducat; an verò commune ſit agnatis, & cognatis, maſculiſque, & fœminis, earúmque deſcendentibus. -  2 Pro affirmatiua parte, quod pro agnatis tantum diſpoſitio hæc facta videatur, ſiue agnati tantùm admitti debeant; nonnulla ponderantur. -  3 Tandem contrarium defenditur, quod ſcilicet dictum verbum, maſculos, & fœminas, agnatóſque, & cognatos contineat. -  4 Et fundamenta nonnulla expenduntur. -  5 Explicatur, atque ponderatur l. is qui cum plures, ff. de legat. 3. & num. ſeqq. -  6 L. cum ita, § in fideicommiſ ſo, de legat. 2. vtrùm probet id, ad quod Pelaez à Mieres, eam expendit. -  7 Alexandri locus declaratur. -  8 Petri de Peralta obſeruatio quædam ponderatur, & confutatur. -  9 Teſtator, ſi factis aliquibus vocationibus, aut etiam non factis, bona ſua reliquerit illis de nomine, aut de cognomine ſuo, aut dixerit, quod bona ſua deueniant, a los de ſu nombre y apellido, an cenſeatur, maioratum perpetuum inſtituere, tametſi id non expreſ ſerit. -  10 D. Franciſc. Hieronym. Leo, deciſ. Valentiæ 170. annotationes in propoſito huiuſce § commemorantur. EX eiſdem, quæ §§. præcedentibus annotauimus, atque reſoluimus, petenda eſt explanatio, & reſolutio quorundam, quæ in ipſomet propoſito excitauit, ſed non perſecit Paz à Mieres, nec prætermitti poſ ſunt, cum admodum neceſ ſaria ſint, & frequenter euenire poſ ſint, atque ita pleniùs ea attingere oporteat, iuxta text. in l. legaui, 22. ff. de liberat, legat. is ergo Author, in commentariis de maioratu, p. 2. q. 6. num. 390. & 391. fol. 498. in vltima editione; & numer. 424. & duobus ſeqq. & num. 428. fol. 501. nonnulla obſeruauit, quæ in his Regnis, iuxta communem intelligentiam, loquendique vſum, & Hiſpaniæ conſuetudinem obtinere non poterunt,[*] nec à Pragmaticis probabuntur. Primo itaque inquit, quod verbum, de nomine meo, agnationis coniecturam inducit, vt agnati ſcilicet, & non cognati vocati videantur in dubio, atque ita fœ minæ, & eorum deſcendentes excluſi; verba hæc, de nomine meo, Hiſpano ſermone (vt exemplis di ſtinctè magis procedamus) ita exprimi poſ ſe videntur in hominum, atque ita teſtatorum, ſiue diſponentium elogiis; vel quod teſtator, bona ſua reliquerit conſanguineis ſuis, de ſu nombre y apellido, vel a los de ſu nombre y apellido; vel quod vocationibus nonnullis, priùs factis, & maioratu expreſsè, aut tacitè etiam inſtituto, dixerit, quod ſucceſ ſuri de nomine ſuo ſint, aut ſucceſ ſores grauauerit expreſsè, quod nomine ſuo denominentur: Dubitatur itaque, vtrùm in his terminis, agnationis coniectura iuridicè deduci valeat, vt cognati omnes, atque ita fœminæ, & earum deſcendentes excluſi videantur, & agnati ſoli admiſ ſi. Pro parte affirmatiua, & ad cognatorum, & [*] fœminarum, earúmque deſcendentium excluſionem, nonnulla ponderauit Mieres, in locis nunc relatis. Primo Bertrandi conſilium 15. Numero 48. libro primo, quod ſi teſtator vocauerit ad fideicommiſ ſum eos, qui ſunt de generatione, cum adiectione nominis, & familiæ, non veniunt, nec comprehenduntur fœminæ, ſed tantum maſculi. Secundò ponderat eiuſdem Bertrandi conſilium 30. numero primo, libro primo, vbi voluit, generis appellatione, fœminas non venire propter cognomen. Tertiò adducit Alexand. in conſil. 125. numer. 6. lib. 7. qui ex ſententia Gloſ ſ æ, in l. is qui complures; in verbo, nomine ſuo, ff. de legat. 3. in terminis ſcripſit, verbum, de nomine meo, inducere agnationem; & inquit, ad hoc eſ ſe caſum clarum in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, de legata. 2. ibi: Qui ex nomine defuncti fuerunt. Et pro eadem ſententia expendit Decium; Roland, etiam, in con ſil. 110. num. 114. & in conſ. 24. n. 25. lib. 2. & in consil. 70. num. 25. & quinque ſeqq. vol. 3. & hactenus Pelaez à Mieres, qui vltimò tandem obſeruat, legenda eſ ſe ea, quæ ſcripſit Ludouic. Molin. lib. 2. cap. 14. num. 6. & ſeq. & lib. 3. cap. 5. numer. 78. quæ tamen, etſi attentè, & originaliter prælegantur, nihil in propoſito deduci poterit, quod placitum prędictum confirmer. Imò in contrarium Mol. ipſe vrget apertè, ex quo firmiter ſtatuit, ex grauamine, aut præcepto ferendi nomen, & arma, à maioratus inſtitutore, ſiue per viam modi, ſiue conditionis appoſito, nequaquam agnationis coniecturam deduci poſ ſe, vbi aliunde, atque legitimè non con ſtiterit, agnationi conſultũ fuiſ ſe; quod & alio c. infrà latiùs cõprobabo . Verè itaque, prædictũ verbũ , quocunque modo, ex conſideratis ſuprà, expreſ ſum, agnationis coniecturam inducere potens non eſt, ſed commune potius, tam agnatis, quam cognatis, & tam maſculis, quam fœminis, & earum deſ cendentibus, atque ideò, maſculos, & fœminas comprehendit, & regularem quidem, non irregularem maioratum inducit. Nullibi namque cautum extat quod agnatio, quæ non præ ſumitur, niſi expreſ ſa fuerit, aut ex manifeſtis, & concludentibus[*] coniecturis deducatur; ſicuti ſ æpè admonuit Molin. lib. 3. cap. 4. & 5. Mier, idem, eadem quæ ſt. 6. partis 2. & ego metipſe notaui in commentariis lib. 2. cap. 4. & aliis capitib. ſup. hoc eod. tractat. Franciſ. Molinus, de pact. matrim. lib. 3. quæ ſt. 24. ex d. verbo, de nomine meo, deduci iuridicè valeat, cum de nomine teſtatoris, maioratúsve inſtitutoris, tam agnati, quam cognati eſ ſe intelligantur. Et ſecundum conſuetudinem Hiſpaniæ, communemque intelligentiam, & loquendi vſum, de nomine eius dicuntur quicunque, qui eiuſdem nominis fuerint, ſiue maſculi, ſiue fæminæ, ſiue agnati, ſiue cognati; qui communis loquendi vſus, non modò attendi, ſed etiam præualere debet; provt in hac ipſa, qua verſamur nominum, ſiue vocabulorum diſceptatione, notauit Ludo. Molin. lib. 3. d. cap. 4. num. 9. & 10. & 11. & magis ad communem ipſam intelligentiam, loquendique vſum attendit, quam ad ea, quæ Authores exteri, circa alia nomina, aut vocabula, similia tradiderant. Et conuenit Mier. ipſa quæ ſt. 6. num. 419. & §§. præcedentibus, latiùs exornaui. Idque maximè, cum cognati ipſi, & fœminæ, atque earum deſcendentes, & nomen, & memoriam, & familiam inſtitutoris, ita conſeruare, & repræ ſentare valeant, ſicut maſculi agnati conſeruant; prout etiam eiſdem §§. præcedentibus ob ſeruaui; & notauit ſpecificè Molina, eod. cap. 4. numer. 9. & in noſtris ferè terminis, Pelaez idem, d. quæ ſt. 6. num. 93. Præterea, Bertrandi Alexand. & Rolandi authoritates, de quibus ſuprà nihil obſtant, quia licèt ex ſtricta illorum vocabulorum ſignificatione, atque ex Italiæ conſuetudine, ſolum ad agnatos ipſa referenda eſ ſent; attamen ſecundum Hiſpaniæ con ſuetudinem, aliud obſeruandum, & ram maſculos, quam fæminas nomina ea, ab eiſdem Authoribus ex preſ ſa, continere, ſecundum communem loquendi vſum, dubitandum non eſt; provt ipſis §§. præ cedentibus oſtendi; & notabiliter annotauit Molina, libro tertio, dicto cap. quarto, ex numero nono. Specificè autem loquendo, quod dictum ver[*] bum, de nomine meo, agnationem inducat, nullibi quidem ſcriptum, aut cautum, vt antea dicebam. Nam in dicta leg. is qui complures, de legatis tertio, aliud quidem diuerſum, non autem aliud, quod ad agnationis conſiderationem pertineat, expreſ ſum eſt. Inquit namque textus, quod is, qui complures libertos reliquerat, tribus ex his fundum legauerat, & perierat, vt curaretur, ne de nomine ſuo exiret; & reſpondet Iureconſultus, fundum alij colliberto etiam à teſtatore nominato, relinqui poſ ſe; quod ſi nulli dederit, omnibus deberi. Agnationis coniectura, ex propoſita facti ſpecie, neſ cio quo pacto diurnari, aut deduci potuerit, nec minus ex expoſitione Gloſ ſ æ ibi, verbo, nomine, vbi ſic ſcribitur: Nomine ſuo, id eſt familia ſua, vel dic, libertorum. Quam ſequitur Bartolus ibi, qui in ſummario dixit, appellatione familiæ, etiam contineri eos, qui à teſtatore non ſunt nominati. Quamuis ergo, omnes de illa familia, & nomine illo, etiam non nominati contineantur, & in propoſito no ſtro contineri omnes de nomine teſtatoris, etiam ſi ſpecificè nominati non fuerint, fateamur; non inde ſequitur, agnationis coniecturam elici poſ ſe, quæ aliunde, atque legitimè non deducatur. Inde & conſequenter, nec Alexandri placitum, iuxta[*] conſuetudinem Hiſpaniæ, & communem loquendi vſum, ſeruandum eſ ſe; licet eum ſequutus fuerit Petr. de Peralta; in dicta leg. cum ita; §. in fideicommiſ ſo, ſub numero decimoſeptimo, verſic Præmiſ ſis etiam, folio mihi 563. quem tamen in explicatione nominum quorundam similium dicto verbo, de nomine meo, deceptum fuiſ ſe, iuxta conſuetudinem Hiſpaniæ, communèmque loquendi vſum; profitetur idem Molina, libro tertio, dicto capit. quarto, numero vndecimo, textus etiam, in dicta leg. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, Induci, aut expendi nullo pacto poteſt, vt probet, dictum verbum, de nomine meo, agnationem inducere. Ex eo namque, quod Iureconſultus dixerit: Aut poſt eos omnes extinctos, qui ex nomine defuncti fuerunt: duntaxat deducitur, eos admittendos, qui ex familia teſtatoris fuerunt eo tempore, quo teſtator moreretur. Familiæ autem verbum, de quo in eo §. & per Gloſ ſ & Bartol. in dicta leg. is qui complures, tam in cognatis, quàm in agnatis verificari, ſiue non ſolum agnatos, ſed etiam cognatos comprehendere, in Hiſpanorum primogeniis, ſiuè vinculis, aut maioratibus perpetuis; expreſsè agnouit Molina metipſe, numero nono, dicto cap. quarto, libri tertij, & latiùs comprobani alio §. ſuprà. Remanet ergo, ſub dicto verbo, de nomine meo, maſculos, & fœminas, atque agnatos, & cognatos contineri, nec reſolutiuè auſum fuiſ ſ è Pelaes à Mieres aſ ſerere contrarium, ex quo dixit, legenda eſ ſe ea, quæ ſcripſit Molina, libro ſecundo, dicto cap. decimo quarto, ex numero ſexto, & libro tertio, cap. quinto, numer. 78. quæ ſi legantur, potius tenendum eſt contrarium, & id quod contendimus, provt ſuprà dicebam. Ex his conſequutiuè infertur ad duo. Primò ad[*] dictium conſilium Alexandri 125. numero ſexto, libro ſeptimo, aliàs 135. vbi dixit, quod quando teſtator ſimpliciter nominat eos, qui ſunt de certo genere denominati, vt ſi dixiſ ſet, res deueniat per fideicommiſ ſum ad illos de Columna, vel de Vrſinis, vel de Petramala. Et ſi qui ſunt de illuſtribus cognomentis; etiam ſi non faciat mentionem de Domo, vel familia; venirent ad tale fideicommiſ ſum ſoli agnati gradatim, & ordine ſucceſ ſiuo, etiam fœminæ agnatæ. Secundò ad obſeruationem quandam Petri de[*] Peralta, in d. §. in fideicommiſ ſo, ſub numer, 17. verſ. præmiſ ſis etiam, d. fol. 363. vbi ſic ſcripſit, poſtquam dictum conſilium Alexandri commemorauit: Quod verbum eſt memorabile in eo, quod dicit de fœmina; ſed ſano modo eſt intelligendum per id, quod prædixi, quod agnatio finiatur in fœmina, & eam non tranſgrediatur, & ſic deſcendentes ex ea ad tale fideicommiſ ſum non poſ ſunt admitti, &c. Infertur ergo primò ad dictum conſilium Alexandri, vt in terminis illis, apud nos, atque in Hiſpania, iuxta communem intelligentiam, loquendique vſum, non ſoli agnati, ſed etiam cognati gradatim, & ſuo ordine venirent, provt etiam fœminæ, earumque deſcendentes, ad primogenium, ſeu maioratum, etiam ſi teſtator faceret mentionem, de domo, ſeu de familia, nam cum ex his verbis, domo, ſcilicet, & familia, & de nomine meo, aliiſque ſimilibus, agnationis coniecturam non deduci; & tam cognatos, quam agnatos, fœminaſque, & maſculos admitti, hoc §. & præcedentibus, ex Hiſ pana conſuetudine, & communi loquendi, vſu probauerim; & Ludou. Molin. atque aliorum reſolutionem, in terminis ponderauerim, quod teſtator de domo, vel familia faciat mentionem, nihil intereſt, niſi aliunde, atque legitimè agnationis coniecturam deducamus. Secundò ad dictam obſeruationem Peraltæ eiuſdem infertur, quod cum ex communi vſu loquendi, Hiſpaniæque conſuetudine, & intelligentia, ex dicto verbo, de nomine meo aut de familia, vel domo, agnationis coniectura aliqua non deducatur, ſed dicta verba maſculos, & fœminas, agnatoſque, & cognatos comprehendant; prout ſ æpè dixi, & aſ ſerit Molin. d. cap. 4. lib. 3. num. 9. & 10. & 11. Velazq. Auend. in d. l. 40. Tauri gloſ. ex numer. 15. cum ſeq. & aliunde agnationis coniecturam deducere neceſ ſarium ſit, non ſoli agnati, & etiam fœminæ agnatæ, ſed cognati quoque, atque ex fœminis deſcendentes admitti deberent, ſi caſus eueniret, ex quo agnationis conſeruatio, aut conſideratio, ob ſolam dictorum nominum, aut vocabulorum expreſ ſionem non inducitur. Inde etiam, & ceſ ſat omnino dubium illud filiorum, & deſcendentium fœminæ agnatæ, vtrum inquam ipſi admitti debeant, quod Pet. ipſe de Peralta excitauit, & haberet locum duntaxat, quando agnationis fuiſ ſe fideicommiſ ſum pro certo traderetur: cuius tamen contrarium, firmiter tuemur, atque dubitari apud nos hodie non poterit id, de quo Peralta ambigit, ſed potius ſeruatis regulis ſucceſ ſionis maioratuum, & lineæ, gradus, ſexus, & ætatis, ita fœminæ, eorúmque deſcendentes, prout & maſculi admitti deberent. Infertur denique & vltimo loco, quod ſi teſta[*] tor, factis, antea aliquibus vocationibus, vel etiam non factis, bona ſua reliquerit illis de nomine, vel de cognomento ſuo, vel dixerit, quod bona ſua deueniant, a los de ſu nombre y a pellido, vel conſanguineis, de ſu nombre y a pellido, per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia, & quæ vnius ſucceſ ſionis momentaneæ actum excludant, perpetuitatémque, & bonorum conſeruationem denotent apertè; quod tunc videatur, maioratum perpetuum in ſtituere, tametſi id non expreſ ſerit. Concludit namque Ludou. Molinæ reſolutio, lib. 1. d. cap. 5. num. 23. cum teſtator bona ſua reliquit agnationi, cognationi, aut familiæ ſuæ; eadem namque ratio, & vis nominis collectiui vrget, vt vides; idque indubitatè magis procederet, ſi alia ſimul interuenirent, quæ maioratus perpetui inſtituendi animum detegerent manifeſtè, vt ſi bonorum alienationem, perpetuò prohibuiſ ſet, vel aliud ſimile expreſ ſiſ ſet. Ad quod mirè vrget Petri de Peralta, poſt Alexandrum, traditio prædicta, qui ex hoc induci fideicommiſ ſum gradatim, & ordine ſucceſ ſiuo ſpecificè adnotarunt Et tunc quidem proximior ex eo nomine ſuccederet, & regulæ ordinariæ lineæ gradus, ſexus, & ætatis ſeruari deberent, prout §§. præcedentibus ſemper admonui. Et quod in his terminis, & adiecta prohibitione alienationis bonorum, inſtitutus videri deberet maioratus perpetuus; noniſ ſimè omnium agnouit D. Franciſc. Hieronym. Leo, deciſione Valentiæ, 170. ex[*] num. 1. vſque ad num. 9. ex fol. 275. & 276. qui in hoc conuenit obſeruationi ſuperiori. Antea tamen traditis, diſ ſentit expreſsè, & maioratum agnationis induci firmiter aſ ſerit, Petrique de Peralta placitum illud, quod confutamus, & in aliis vocabulis, aut nominibus ſimilibus, ſecurè confutat Molina, amplectitur ipſe. Vno autem vel tantùm fundamento adducitur principaliter; quod ſcilicet, exprimere teſtatorem, ne bona ex ſuo nomine exeant, idem eſt, ac ſi diceret, de agnatione; quia nomen familiam ſignificat: familiæ autem nomen, communi iure, agnationem ſignificat. Et ita diuerſis Regiis ſententiis, aſ ſerit fuiſ ſe declara tum in præ ſtantiſ ſimo illo Valentiæ Senatu. Apud nos tamen, & in his Regnis attento communi vſu loquendi, & Hiſpaniæ intelligentia cõmuni , aliter dicendum eſ ſe, nec familiæ nomen; quod ſtrictè acceptum, ſiue in aliis Nationibus, & Prouinciis, agnationem forſan inducit; agnationis con ſiderationem inducere poſ ſe, ſed potiùs commune eſ ſe, & tam maſculis, quam fœminis, cognatiſque, ſicut agnatis conuenire; ex his deprehenditur manifeſtè, quæ Ludou. Molina, dicto cap. 4. lib. 3. numero 9. 10. & 11. Auendañus, dicta gloſ ſa nona, l. 40. Tauri, ex numero 15. cum ſequent. & alij relati §§. præcedentibus adnotarunt. Probamus ergo, & iuridicam admodum cenſemus reſolutionem illam, & Senatus eiuſdem inſignem definitionem, quod ſcilicet prohibitio alienationis, ea ratione expreſ ſa, quià teſtator voluit, in ſuo nomine, ſiue agnatione bona conſeruari, inducat ſimplex & abſolutum fideicommiſ ſum in caſu mortis, Item quod num. 17. deciſione eadem definitur, fideicommiſ ſum perpetuum induci, quando teſtator diſpoſuit, bona in nomine parentelæ ſuæ ſemper eſ ſe, & remanere: dubitamus tamen, agnatitium debere eſ ſe fideicommiſ ſum ipſum, ſed regulare potiùs, & ordinarium apud nos futurum credimus; idque propter authoritatem Molinæ, & ſequacium, qui verbum familia, ad cognatos quoque, & fœminas referunt, iuxta communem loquendi vſum, Hiſpaniæque conſuetudinem, & intelligentiam, quæ quidem, cum forſan diuerſa ſit in Regno illo, iuridicè excitari, atque adduci potuit grauis adeò, & egregius Senatus, vt ita definiret; prout latiùs deciſione ipſa 170. videri poterit. Et de his hactenus, de quibus vide etiam omnino §. ſequenti, vbi Ioan. Garciæ placita omnia in propoſito commemorabo. §. XXI. Teſtator, maioratúſve inſtitutor, ſi profiteatur, ſe maioratum ex bonis ſuis inſtituere ad conſeruandum, & perpetuandum ſuum genus, Hiſpano ſermone, ſu linage; vel pro conſeruatione, & perpetuitate ſui generis; an videatur maioratum agnationis conſtituere. Vbi etiam, quid ſi prohibuerit alienationem bonorum, vt perpetuò illa maneant in conſanguinitate, ac lignagio, nec vnquam exeant ex eo, an cenſeatur voluiſ ſe agnationem ſuam conſeruare. Quid etiam, ſi deinde vocet maſculos, an inducatur repetitio maſculinitatis in cæ teris gradibus, in quibus filij ſunt vocati. Quid denique ſi in proœmio maioratus in ſtitutor dixerit, quod facit maioratum, vt conſeruet nomen ſuum, & vocet maſculos, deinde filios, aut deſcendentes, an inducatur repetitio maſculinitatis. Egregia equidem, & memorabilis reſolutio, atque explanatio, qua Ioannis Garciæ, Ioannis Cephali, Ludouici Molinæ, Pelaez à Mieres, & aliorum placita nonnulla, (ad quæ, Recentiores alij, non ſic animaduertunt) ſingulariter enucleantur, atque declarantur. SVMMARIVM. -  1 Teſtator, ſi profiteatur, ſe maioratum ex bonis ſuis inſtituere ad conſeruandum, & perpetuandum ſuum genus, Hiſpano ſermone, ſu linage, vel pro conſeruatione, & perpetuitate ſui generis, an videatur maioratum agnationis inſtituere; & reſolutio traditur n. ſeq. -  2 Teſtator, ſi prohibuit alienationem bonorum, vt perpetuò illi maneant in conſanguinitate, ac lignagio, nec vnquam exeant ex eo, an cenſeatur voluiſ ſe agnationem ſuam conſeruare, & re ſolutio traditur num. ſeq. -  3 Teſtator, maioratúſve inſtitutor, ſi in proœmio di ſpoſitionis dixerit, quod inſtituit maioratum ad conſeruationem generis ſui, & deinde vocet maſculos, an inducatur repetitio maſculinitatis in cæteris gradibus, in quibus filij ſunt vocati. -  4 Maioratus inſtitutor, ſi in proœmio dixerit, quod facit maioratum, vt conſeruet nomen ſuum, vulgò, ſu apellido, & vocet maſculos, deinde filios, aut poſteros, aut deſcendentes, an inducatur repetitio maſculinitatis. Et vide infrà, num. 11. -  5 Teſtator, in terminis propoſitis ſuprà numer. 1. quod non videatur agnationem conſeruare voluiſ ſe. Et idem ſi dixerit, ſe maioratum facere, por conſeruar ſu nombre y apellido, niſi ex adiunctis, aut aliunde, iuridicè, & legitimè, agnationis coniectura deduci valeat. Quod latè comprobatur, & num. ſeq. -  6 Et Ioan. Garciæ locus expreſ ſus pro hac parte expenditur, & infrà n. 11. -  7 Teſtator ſi dixerit ſe vocare, a los de ſu linage, veniunt etiam tranſuerſales, & omnes conſanguinei. -  8 Gregor Lup. notandus, & ſingularis locus, pro ſententia Authoris ponderatur. -  9 Verbum, de mi linage, iuxta ſubiectam materiam, aliquando cognatos etiam comprehendit, aliquando verò ad ſolos agnatos maſculos refertur. -  10 Ioannes Cephalus, in conſ. 25. 1. lib. 2. ſingulariter explicatur. -  11 Ioan. Garc. annotationes quædam in terminis propoſitis ſup. n. 3. & 4. explicantur. -  12 Ludou. Molin. honorifica mentio facta. -  13 Maſculinitatis qualitas, in certis gradibus, ſubstitutionibus, aut perſonis expreſ ſa, an, & quando in aliis repetita cenſeri debeat; remiſ ſiuè. -  14 Maioratus natura, ex ſententia Ioannis Garc. ea eſt, vt agnationem conſeruet. Et Ioannis Cephali, in eodem aſ ſumpto placitum & conſenſus. Quod concludenter conuincitur. VLtra ea, quæ de verbo generis, gentis, & generationis, ſcripſi atque an[*] notaui ſupra §. 18. numer. 3. & tribus ſeq. obſeruanda erunt nonnulla, quæ Hiſpanorum primogeniis fatis vtilia, & conducibilia eſ ſe poſ ſunt. Ac primo loco inſtituendum, Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. p. q. 6. num. 424. fol. 501. in noua editione. In terminis excitaſ ſe dubium, vtrum ſcilicet verbum, linage, ſignificet, & inducat agnationem. Et dicit, id eſ ſe neceſ ſarium, & ponderandum ad fundationem maioratus, quem quis dixit ſe facere ad perpetuandum ſuum genus, expreſ ſo d. verbo, linage, & d. num. 424. apertè innuere videtur, ex dictis verbis, & cum teſtator, maioratù ſve inſtitutor profitetur, ſe maioratum ex bonis ſuis inſtituere ad conſeruandum, & perpetuandum ſuum genus, Hiſpano ſermone, ſu linage, agnationis conſeruationem induci; & conſequenter ſolos agnatos maſculos, non autem fœminas, nec earum deſcendentes vocatos cenſeri; & Pelaez idem (qui nec diſtinctè, nec abſolutè ſatis rem explicat) tribus excitari, atque adduci videtur fundamentis principaliter. Primò ex l. 3. tit. 21. p. 2. prout ibi eam ponderat. Secundò ex his, quæ tradit Ioan. Cephal. in con ſil. 251. n. 53. & 54. lib. 2. prout eum refert ibi n. 426. & Cephal. ipſe ibi, in hunc modum ſcripſit: Item, & quia nouiſsimo loco vocauit etiam proximiores ſuæ agnationis, & prohibuit alienationem, & confiſcationem, vt perpetuò maneat in conſanguinitate, ac lignagio, nec vnquam exeat ex eo, vt diſponitur in c. vbi cauetur: maioratum ipſum non poſ ſe confiſcari; quæ verba arguunt fauorem agnationis, iuxta Bartolum, & cæteros; l. filiusfamilias, §. diui, de legat. 1. in l. peto, § fratre, de legat. 1. in l. qui Roma, §. cohæredes, de verb. obligat. & alij ſ æpiſ ſimè. Quo ſtante, quod D. teſtator voluerit eius agnationem conſeruare, quod puto indubitatum, hæc agnationis ratio pariter militat contra fœminas, tam proximiores, quam remotiores, ſecundum Decium conſ. 466. num. 9. & melius 495. num. 15. verſ. & iſta ratio agnationis. Hactenus Ioan. Cephal. qui conſilium illud edi[*] dit ſuper ſucceſ ſione ſtatus de Alburquerque; & inquit Mieres ipſe, quod legit poſt ſcripta ea, quæ num. præcedentibus tradiderat, & quod idem fuit in ſucceſ ſione ſtatus de Cabra. Et quod reputat notabile, & quod tractat etiam de eodem Ioann. Garc. de nobilitate, in diuiſion, n. 34. fol. 11. Tertio itaque loco, pro eadem parte expendi poſ ſe videtur Ioan. Garc. d. n. 34. conſideratio illa, quod ſi teſtator in principio diſpoſitionis dicat, quod facit, & inſtituit maioratum, ad conſeruationem generis ſui, & poſtea vocationes incipiat à maſculis, deinde vocet filios per hoc nomen indefinitum, quod ex natura ſua comprehendit ma ſculos, & fœminas, l. iusta, ff. de verb ſignif. qualitas maſculina cenſenda eſt eſ ſe repetita, ex ratione poſita in proœmio; quia etiam ſi verbum, genus Hiſpanè, linage, ex generica ſua ſignificatione cõ prehendat deſcendentes inſtitutoris, & tranſuerſales etiam; attamen in propoſito ad agnatos ſolos referendum videtur. Idque confirmat Ioann. ipſe Garc. n. 36. ex eo, quod nonnulli, ibi relati, ſcripſerunt; quod ſi feudum conceſ ſum ſit alicui, & generi ſuo, tale feudum non tranſit ad fœminas. Et quod appellatione generis veniunt tantum deſcendentes per lineam maſculinam; ad quod alios iuris Interpretes recenſui ſuprà §. 18. n. 3. & ſeq. indèque deducit Garcia, quod cum in proœmio teſtator dixerit, quod inſtituit maioratum ad conſeruationem generis ſui, hoc eſt, de ſu linage, & poſtea incipiat vocationem à maſculis, etiam ſi poſtea in tertiis, & vlterioribus ſubſtitutionibus, vtatur verbo filij; ſumma coniectura voluntatis erit, quod voluit cõ ſeruare agnationem, quæ verbo generis ſignificatur, attenta materia, de qua agitur. Ex alio quoque, idem Garcia confirmat, quod cum natura maioratus ſit, eáque genuina, & naturalis, vt agnationem, & familiam conſeruet, ad quod citat Tiraquellum, & alios n. 39. & poſ ſet etiam citare Cephalum d. conſ. 251. n. 48. iunctis vocationibus ma ſculorum ſtatim factis, proculdubio, qui bis vocibus vtitur in proœmio, & maioratum inſtituit, & incipit vocare maſculos, etiam ſi poſtea vocet filios, intelligendus eſt de his filiis ſentire, d e quibus ſuperiùs cenſuerat; alias ſi fœmina admitteretur, nec familia, nec agnatio, nec genus conſeruaretur; cùm per fæminas, omnia hæc corruant; & inueniret inſtituto viam, per quam perpetuitas, quam deſideraſ ſe videtur, dum maioratum perpetuum inſtituiit, corrueret; quod non eſt admittendum, l. 3. ff. de milit. teſtam. Aliud quoque conſiderat Ioan, ipſe Garcia, ex num. 40. vſque ad num. 49. in confirmationem annotationis præcedentis, quod magis conuenire, quam contrariari videtur reſolutioni traditæ §. præ cedenti, provt idem Author ſpecificè animaduertit, dum Ludou. Molinæ traditiones explicat. Inquit ergo quod idem intelligendum eſt, repetitionem ſcilicet maſculinitatis perpetuam fore, ſi teſtator in proœmio maioratus dicat, ſe facere, inſtituere maioratum perpetuum ad conſeruandum nomen ſuum, vulgo, para la conſeruacion de ſu nombre y apellido, & præmiſ ſa hac clauſula, incipiat ſuas vocationes à maſculis, quia tunc videtur familiam, & agnationem velle conſeruare; ideo etiam ſi po ſtea alicubi vocet filios, repetitio maſculinitatis ex ratione, proœmij intelligenda eſt, provt ibi comprobat. Et addit, quod ex hac vocatione datur conſeruatio agnationis: & quod conſeruatio nominis excludit fœminas, Monachos, alias perſonas similes, quæ agnationem non poſ ſunt conſeruare. Et adiicit, quod quando teſtator, aut alius quiuis in quacunque ſua diſpoſitione vocat eos, qui ſunt de ſuo nomine, voz, y apellido, & incipit ſuas vocationes à maſculis, ſi deinde vocet filios, de filiis maſculis, repetita qualitate illa intelligendus eſt; & quod videatur voluiſ ſe conſeruare agnationem, & excludere fæminas; ſicuti pluribus Authoribus relatis, ibi comprobat. Et in confirmationem nonnulla conſiderat vſque ad num. 49. & num. 43. & 44. in hunc modum ſcripſit: Ideoque ſemper eſt interpretanda diſ poſitio, vt conſeruetur familia, Signorol. De homo deis, d. conſ. 173. & pertinet ad publicam vtilitatem, quod conſeruetur maſculina proles, & augeatur & honore, & diuitiis; & ita conſeruetur domus, nomen, & agnatio, Ioan. And. ad ſpeculator. tit. ſucceſsione ab inteſtato, verſ. Sciendum, nec conſeruatur nomen per fœminas, ſed perditur; tex. & ibi Faber in §. cæterum, Inſtit. de legit. agnat. ſucceſ. Cuma, melius conſ. 20. fœmina enim nomen, domum, & familiam patris transfert in alienos, l. quicunque de re militari, lib. 12. l. aduerſus, C. de crimine expila. hæred, quapropter in noſtro caſu, poſtquam teſtator ait, quod vult. conſeruare nomen ſuum, & Maiorum; & deinde incipit vocare maſculos, per quos intendit conſeruationem ſuſtinendam, proculdubio inducitur in cæteris vocationibus, in quibus de filiis eſt mentio, repetitio eius qualitatis; & in hac interpretatione verſatur fauor publicus & inuenitur aperta voluntatis conſeruandæ agnationis; ſecus verò in caſu illo, quem diſputat Mol. vbi reperitur ſolum grauamen, aut conditio: & hoc eſt, quod adnotauimus ſuperiùs ad verbum genus & verbum po ſteros, & verbum, deſcendentes, & verbum hæredes legitimi, vt quamuis hæc verba ſint communia, & indifferenter ſe ſe habeant æque ad maſculos, & fæminas de ſui natura; attamen ex ratione ſubiecta materiæ ad maſculos tantum applicentur, ex Curtio, & Grego. vbi ſupra, itaque licet in filia nomen poſsit ſecundum naturam conſeruari, perſpecta tamen materia, de qua agimus in ea diſpoſitione, vbi inſtitutor dicat velle ſe conſeruare, ſu voz, y appellido, & deinde ipſemet vocet maſculos, quaſi ſe ipſum explicans, proculdubio intelligendum eſt, repetitionem maſculinitatis induxiſ ſe in cæteris vocationibus, vbi de filiis ſolum loquutus eſt, quia repetitio ex coniectura admittitur, & ſ æpè ex vnius, vel alterius verbi interpretatione, & fit ſ æpe fideicommiſsi extenſio de caſibus expreſsis ad non expreſ ſos, ex veroſimili coniectura, l. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & poſthum. leg. fin. C. de poſthum. hæred. Et hactenus de his, quæ in fauorem annotationis Pelaez à Mieres, d. num. 424. cum ſeq. pondera[*] ri, conſiderarique poſ ſunt. Quæ verè nec concludunt, nec ita vrgent, vt eidem aſ ſentire poſ ſimus. Imò contrarium verius, & tenendum omnino credimus, & cum caſus occurret, ſic definiendum, ni ſi ex verbis, aut tenore diſpoſitionis, vel ratione adiuncti, aut ſubiectæ materiæ, aliter teſtatorem, diſponentemvè voluiſ ſe, & agnationis conſeruationis conſiderationem habuiſ ſe, dilucidè, & manife ſtè conſtare poſ ſit. Non ergo ſufficiet, quod teſtator, inſtitutórve maioratus dixerit, ſe maioratum inſtituere ad perpetuandum ſuum genus, vel pro conſeruatione, & perpetuitate ſui generis, per hoc verbum, linage, in quibus terminis, quæ ſtionem propoſuit Mieres. Vel ad conſeruandum nomen ſuum, vulgo, ſu nombre, y appellido, in quibus terminis verſatur Ioann. Garcia d. num. 34. & ſeq. & d. num 40. & ſeq. vt videatur agnationi conſultum, eàve conſeruata; niſi ex aliis de voluntate legitimè conſtiterit (vt dico) atque ita in tuto manere credimus, & veriſ ſima eſ ſe ea, quæ §. præcedenti ſcripta, atque reſoluta reliqui, verbum ſcilicet de nomine meo, Hiſpanè, aut vulgò, de mi nombre, y appellido, agnationis coniecturam non inducere, ſed commune eſ ſe agnatis, & cognatis, maſculiſque, & fæminis, & earum deſcendentibus. Agnationi autem coniecturam inducere poſ ſe, & maſculis agnatis tantum conuenire ex aliis adiunctis, aut ex legitimis, & euidentiſ ſimis coniecturis; in quibus terminis Ioan. ipſe Gar. loqui videtur, nec ſimpliciter tenere, quod verbum ipſum, de mi nombre y appellido, agnationis coniecturam indiſtinctè inducat, ſed tantum adiunctis aliis ſimul, vt putà, quando præmiſ ſa dicta clauſula in proœmio diſpoſitionis, à maſculis vocationes incipiunt, aut cum alia ſimul concurrunt, quæ ita ſuadent. Pro hac autem ſententia, & opinione, multum vrgent ea, quæ §. ipſo præcedenti ponderaui, vt verbum ipſum, de nomine meo, non ſolùm agnatis maſ culis, ſed etiam cognatis, & maſculis & fœminis, earùmque deſcendentibus conueniat; quæ ideò hic non repeto, quoniam ibi tradita ſunt. Secundo deinde, fortiſ ſimè vrgent etiam ea, quæ ad explicationem verbi eiuſdem, & verbi, generis gentis, & generationis, adduxi ſuprà, §. 18. numero tertio, & trib. ſeq. vbi oſtendi, ex communiori Interpretum placito, verba ea, in fideicommiſ ſorum, & primogeniorum tractatu, ita cognatis, & fœminis, ſicut maſculis conuenire; & poſito, quod in terminis iuris communis, aut in aliis Nationibus id difficultatem aliquam, aut contradictionem haberet, provt eodem §. 18. dixi, apud nos indubitatum eſ ſe, ſicuti ex aliis Authoribus comprobaui. Et retuli Pelaez ipſum à Mieres, id ipſum expreſsè, & ſuo ore ſ æpè confitentem, & tenentem in verbo, generis. aut ex genere, quod idem eſt latinè, quod Hiſpanè, linage, ſicuti Ioann. Garcia, Gregor. Lopez, & Perez de Lara, de quibus infrà expreſsè agnoſcunt; & tamen in verbo, linage, dubitauit Mieres dicto numer. 424. & ſequent. de eo quod ſpecificè probauit ipſa quæ ſtione ſexta, numero 383. vbi dixit, quod ſubſtitutio facta de proximioribus ſui generis, vel propinquiori, comprehendit maſculos, & fœminas; & numero 387. vbi ſcripſit, generis appellatione, venire fœminas, & earum deſcendentes, niſi ſubiecta materia repugnet; & repetit numero 389. & numero 392. vbi retulit Gregor. Lopez, dicentem in l. 22. titulo 13. partita ſexta, gloſ ſa vltima, in fine, per illum text. quod generis appellatione, ſeu omnium de genere vocatione, comprehenduntur om nes conſanguinei tam agnati, quàm cognati; & idem voluit numer. 417. Michaël etiam Aguirre comprobauit in apologia, quarta parte, numer. 44. & 45. Valençuela Velazquez, in conſ. 97. num. 92. vbi ſpecificè obſeruauit poſt Decium, & Tiraquel. quod ſub verbo, aut appellatione linage, veniunt etiam fæminæ. Et citat text. in l. eum, qui, ff. de interdict. & relegat, & in l. communium, §. ſi verò, C. de natural, liber. Tertiò pro eadem parte vrgent Ludouic. Molin. obſeruationes libro 3. capit. 4. numer. 9. 10. 11. de quibus §§. præcedentibus, quod licet ex ſtricta eius vocabuli, & aliorum ſimilium ſignificatione, atque ex Italiæ conſuetudine, verba ea ſolum ad agnatos referenda ſint, idque ſine præiudicio veritatis; attamen ex Hiſpaniæ conſuetudine, & communi loquendi vſu, & intelligentia, tam ad agnatos, quàm ad cognatos referuntur, & tam ad maſculos, quàm ad fæminas, & earum deſcendentes. Et ſequitur Valazquez, Auendañ. In l. 40. Tauri gloſ ſa 9. num. 20. & 21. vbi expreſsè, quod fæminæ, & earum deſcendentes comprehenduntur ſub vocatione generis, & admittuntur ad maioratum, ob conſeruationem generis inſtitutum, Valençuel. Velazq. d. conſ. 97. numer. 142. Franciſc. Molin. de pactis matrimonial. lib. 3. quæ ſt. 24. num. 187. & 188. Quartò pro ipſa parte faciunt expreſsè Ioann.[*] Garciæ obſeruationes in loco relato ſuprà, hoc eſt, in diuiſione operis, ex num. 34. cum ſeq. & numer. 40. & ſeq. vtpote, cum ipſe dubium excitauerit, quando in proœmio diſpoſitionis teſtator expreſ ſit ſe maioratum inſtituere ad conſeruationem generis, ſui, Hiſpanè, de ſu linage, vel nominis, vulgo, de ſu nombre, y apellido, & verbum, maſculos adiecit, ſiue maſculorum vocationes, aut ſubſtitutiones fecit; & tunc id dubitauerit, quod ſupra propo ſui, & inferius dicendum eſt. Secluſa autem agnationis coniectura, quam à vocatione maſculorum deſumit, totum contrarium ſtatuere videtur numer. 44. vt inferius dicetur: & iterum notauit gloſ ſa 1. §. 1. numer. 40. vbi inquit, quod nomen generis, deſ cendentium; coniunctorum, generationis, domus, progeniei, vel, propinquorum, trahitur ad fæminas, ſicut, ad maſculos: attamen quod ex ſubiecta materia ad maſculos reſtringitur. Quintò etiam faciunt ea, quæ tradidit D. Perez de Lara, de anniuerſar. libro 2. cap. 2. ex numero 22. vſque ad numer. 26. vbi quod ex communi vſu loquendi, & eius interpretatione, verbum, linage, ſemper intelligitur de omnibus conſanguineis, non facta diſtinctione an ſint agnati, vel cognati. Sicut appellatione illorum de parentela, veniunt om[*] nes de parentela, atque ita ex his deducitur manifeſtè, quod ſi teſtator dixerit, ſe vocare a los de ſu linage, veniunt etiam tranſuerſales, & omnes conſanguinei, tam maſculi, quàm fœminæ, & earum deſcendentes; ſicuti iidem, nunc, & ſuprà relati Authores tradiderunt; & notanter Gregorius[*] Lop. in l. 2. tit. 15. p. 2. quæ ſt. 2. verſ. Sed pone, quod inſtrumento, fol. 47. quem retuli ſuprà §. 18. ſed non ita ſpecificè commemoraui. Dubitat namque in terminis, ſi in inſtrumento maioriæ cauetur, quod deficientibus filiis, & cæteris deſcendentibus, maioria deueniat in proximiorem de genere ſuo, an intelligatur de agnato, vel ſufficiat, quod ſit cognatus, & ſic de genere ex parte matris? Et primò arguit, videri, quod requiratur vt ſit coniunctus ex parte patris, & de genere patris, & adducit fundamenta nonnulla. Poſtmodùm dicit, quod in contrarium videtur text. in l. 1. ff. de liberali cauſ æ, vbi habetur, quod appellatione generis, etiam cognati comprehenduntur, dicuntur enim cognati de ge nere, provt ibidem comprobat Gregorius ipſe. Et concludit, quod iſtud vltimum, eſt forte verius, niſi ex aliis appareret, de contraria voluntate diſponentis, vt quia iuſ ſit portate arma de genere paterno, & vocaretur nomine talis generis paterni; cum enim iſta non cadant niſi in illis, qui ſunt de illo genere, non videntur alij vocati. Vel niſi ex aliis conſtet, habuiſ ſe teſtatorem reſpectum ad agnationem. Hactenus, & vere quidem eruditiſ ſimus Gregor. Lopez, qui firmiter ſtatuere poſ ſet, & abſ que verbo, forte, quod iſtud verius eſt. Cum apud nos verius eſ ſe, iuxta communem Hiſpaniæ loquendi vſum, & intelligentiam ambigi non poſ ſit, & tot Scribentium placitis, atque reſolutionibus comprobetur, vt dixi. Nec obſtant fundamenta illa, quæ in contra[*] rium, atque in fauorem eius, quod Pelaez à Mieres contendit, adduxi ſuprà. Non primum ex legibus quibuſdam Partitæ, quibus probare voluit is Author, quæ ſt. 6. partis 2. d. num. 424. & 425. verbum, linaje, referri non poſ ſe niſi ad agnatos, & ſic con ſanguineos ex parte patris, ex qua nobilitas conſideratur. Quia reſpondetur, quod hoc nomen, genus, Hiſpanè, linaje, intelligendum eſt neceſ ſario iuxta ſubiectam materiam, de qua agitur, vt aliquando comprehendat ex fœminis etiam procedentes, atque ita cognatos, & fœminas, ipſas, earumque deſ cendentes. Aliquando verò ad agnatos ſolùm pertineat, reſtringique debeat, vbi veriſimiliter de agnatis, non de cognatis, diſponentem ſenſiſ ſe, atque intellexiſ ſe intelligitur, atque deprehenditur; ſicuti ex Franciſc. Curtio, & Greg. Lopez, rectiſ ſimè obſeruauit Ioannes ipſe Garcia, in diuiſione, numero 35. verſ. Attamen Franciſcus, folio vndecimo. Sic ſane in materia nobilitatis verbum, linage, præ cisè accipiendum eſt ex parte partis, & aui paterni, cum aliunde, vel ex parte matris non proueniat, atque ita ſubiecta ipſa materia, & nobilitatis definitio, id ſuadeat. In aliis tamen materiis, & maximè ſucceſ ſionibus fideicommiſ ſariis, & in Hiſpanorum primogeniis, ſiue maioratibus perpetuis, cum ſubiecta primogeniorum natura id non ſuadeat, & tam regulares, quam irregulares maioratus procedant, ac frequentiùs regulares inſtitui ſoleant, nec agnationis ratio ſubintelligi poſ ſit, de qua expreſsè, aut legitimè non apparet, verbum ipſum, de mi linage, refertur etiam ad cognatos, & fæmininas, earúmque deſcendentes, nec ad maſculos ſolos agnatos, reſtringi poteſt, vbi ex adiunctis, aut alias legitimè id non deducitur, provt Ioann. idem Garcia, alio in loco expreſsè agnouit, gloſ ſa inquam prima, §. primo, num. 35. atque ita ex legibus partitæ, ab eodem Mieres ponderatis, nihil quod vrgeat, deduci poteſt, nec ipſe deduxſ ſet, ſi hæc ita præoculis habuiſ ſet, & Gregorij Lopez placitum probaſ ſet. Non obſtat etiam fundamentum ſecundum,[*] quod deducebatur ex his, quæ Ioannes Cephalus, in conſ. 251. ex numer. 53. lib. 2. tradidit. Quia reſ pondetur, in eo conſilio pro conſtanti Cephalum ipſum habuiſ ſe, quod teſtator ille volebat agnationem conſeruare, ſicuti ſ æpè dixit, & pro certo ſcripſit num. 55. atque ex pluribus, quæ ſimul concurrebant, deducit n. 22. & n. 23. verſ. Secundò quod eſt fortius, & n. 33. & n. 22. vbi nonnulla ponderauit, vt id comprobaret, atque oſtenderet. Ex illis ergo, quæ ſimul concurrebant, & Cephalus ipſe eruditè expendit, inde ſtatuit, quod teſtator ille agnationem ſuam conſeruate voluit. His & alia adiunxit n. 50. 53. & 54. & hæc quidem, quæ de per ſe non ſufficerent, vt agnationis conſeruatio deduci poſ ſet, cum arma, & inſignia maioratus inſtitutoris, ac etiã nomen eius afferre, cognatis quoque, & fœminis conueniat, vt cap. 136. inferiùs dicemus. Et notauit Valençuela Velazquez, in conſ. 97. num. 122. & 124. nec ex eo, quod nomen, & arma deferri, te ſtator iuſ ſerit, agnationis maioratus inſtitutus videatur, prout etiam dicto cap. 136. latiùs comprobatur; cum etiam in conſanguinitate, & lignagio manere bona perpetuò poſ ſent; tametſi cognati admitterentur, iuxta conſiderationes præcedentes, & Authores ibi relatos, Valençuelam etiam, dicto num. 124. & num. 90. & ſequentib. & num. 142. hæc inquam, quæ ſola non ſufficerent, aliis pluribus adiuncta, euidentem potuerunt inducere agnationis coniecturam, & Authorem eum in placitum illud excitare, qui exeo ſolo, quod verbum generis, aut lignagij appoſitum fuiſ ſet, non excitaretur. Potiùs itaque in contrariam ſententiam, & in fauorem eius, quod intendimus, quam vt Pelaez à Mieres intentum probet, Cephalus ipſe expendi debebit, vt vides. Sed nec tertium quoque obſtat fundamentum,[*] quod deducebatur ex his, quæ annotauit, atque ſcripſit Ioannes Garcia, de nobilitate, in diuiſione, num. 34. & ſequent. & num. 40. & ſequent. quia vt dixi ſuprà, num. 6. reſoluta ibi, in fauorem eiuſdem opinionis, quam tuemur, vrgent potiùs, quàm quod poſ ſint contra eam aliquo modo ponderari: vtpotè, cum Ioannes Garcia non dixerit, ex eo videri teſtatorem, agnationem conſeruare voluiſ ſe, & cognatos, fœmináſque excludere, quod maioratum, ad perpetuationem, & conſeruationem ſui generis, hoc eſt, de ſu linage, vel nominis ſui, vulgò, de ſu nombre y apellido, ipſe inſtituerit; quo ca ſu in contrarium vrgeret: ſed dubitauerit, an ſi teſtator in proœmio diſpoſitionis dixerit, quod facit, & inſtituit maioratum ad conſeruationem ſui generis, aut nominis, & poſtea vocationes, aut ſubſtitutiones incipiat à maſculis; deinde vocet filios; per hoc nomen indefinitum, quod ex natura ſua comprehendit maſculos, & fœminas, l. iu ſta, ff. de verborum ſignific. qualitas maſculinitatis cenſenda ſit repetita; & concludit, repetitam ſemper videri, ex ratione poſita in proœmio, & vocatione maſculorum; ſemperque facit vim in eo, quod adiecta ratione illa in proœmio diſpoſitionis, ad conſeruationem ſcilicet ſui generis, vel vt conſeruet nomen ſuum, ſe maioratum inſtituere, incipit vocationes à maſculis: & num. 41. explicat Ludou. Molinæ locum, lib. 2. cap. 14. num. 8. vbi dixit, ex delationis nominis, & armorum præcepto, aut grauamine, ab inſtitutore maioratus iniuncto, non induci agnationis coniecturam. Vt ſcilicet non loquatur Molina in terminis prædictis, quando teſtator in proœmio diſpoſitionis dixit, ſe velle conſeruare genus ſuum, aut nomen ſuum, & deinde incipit vocationes, aut ſubſtitutiones à maſculis, licet poſtea filios ſimpliciter vocet. Sed quod loquitur, quando teſtator ex bonis ſuis maioratum ſimpliciter inſtituit, & poſtmodùm adiecit grauamen deferendi nomen, & arma, ex quo agnationis conſideratio deduci non poteſt. Idque repetit Garcia metipſe, & latiùs proponit numer. 44. prout ſuprà ad literam recenſui eum, & verè placitis, atque reſolutionibus illis, neceſ ſariò ego addendum exiſtimo, maſculinitatis qualitatem in terminis ipſis à Garcia propoſitis, d. num. 34. & 40. repetitam cenſeri in vocationibus filiorum, poſtmodùm indefinite factis, non ita abſolutè dicendum, prout Author ille contendit; ſed præcisè temperandum, atque explicandum ex his, quæ Ludou. Molina, vir equidem maximi no[*] minis, atque egregius, & inſignis Iureconſultus, & nunquam ſatis laudatus pro ingenij, & eruditionis præ ſtantia, & minus decenter, atque condignè commemoratus, & confutatus per Garciam ibi, numer. 40. in fine, vbi dixit, attentius videnda eſ ſe, quæ Ludou. Molin. ſcribit, quia ille ſ æpe multa cumulat, vt ſcripta accepit, quæ tamen indigent luce, & diſtinctione. Re quidem vera, nunquam is cumulat, prout ab aliis ſcripta accipere, aut habere potuit, ſed adeo diſtinctè, & magiſtraliter explicat quæcunque præ manibus ſcribenda, & declaranda ſuſcepit, vt ſumma diſtinctione, & reſolutione ea abſoluat, nec aliquando maiori luce indigeant. Explicandum ergo, atque temperandum erit id, quod Ioannes Garcia voluit, vt repetitionem maſculinitatis induceret, vt intelligi debeat præcisè iuxta ea, quæ Lud. Molin lib. 3. cap. 5. num. 18. & 19. & ſeqq. & num. 25. & num. 30. & seqq. & maximè num. 56. & ſeqq. ſcripſit in eo dubio, qualitas maſculinitatis, in certis gradibus, ſubſtitutionibus, aut perſonis expreſ ſa, an, & quando in aliis repetita cenſeri debeat. De quo[*] ego metipſe, ſermonem inſtitui longa ſerie in commentariis lib. 2. cap. 4. per totum, & ibidem Abbatis, & Ananiæ contrarietatem, ſingulariter certíſque adhibitis obſeruationibus, explicaui, & compoſui. Prout etiam pleniſ ſima manu explicauit Franciſc. Molin. de ritu nupt. & pact. matrim. lib. 3. q. 24. ex num. 71. vſque ad numer. 84. & aliis cap. huiuſce tractatus, diſceptationis eiuſdem commemorationem feci, & alios plures retuli Authores, in ipſomet dubio inſiſtentes, vltra relatos d. cap. 4. Niſi ergo alio ſimul concurrerent, vel ea interuenirent, ex quibus induci, aut ceſ ſare repetitionem, diximus ibidem, non ita facilè induci repetitio poſ ſet, prout Garcia ſtatuit. Imò ex eo duntaxat, quod in proœmio diſpoſitionis inſtitutor maioratus dixiſ ſet, ad conſeruationem generis ſui, Hiſpane, de ſu linage, vel nominis ſui, vulgò, de ſu nombre, y apellido, etſi ſtatim à maſculis vocationes inciperet, non poſ ſet vlla agnationis coniectura induci, nec minus qualitatis maſculinitatis repetitio, ſi aliundè, atque legitimè agnationis ratio non deduceretur. Quod velut euidenter ex eo deprehenditur, quod hactenus hoc §. & §. præcedenti diximus, atque probauimus; verbum ſcilicet generis, aut nominis, non eſ ſe inductiuum agnationis, ſed ita cognatis, & fœminis, ſicut maſculis, & agnatis conuenire. Et per cognatos, & fœminas, memoriam, familiam, genus, & nomen teſtatoris conſeruari, ſicut per maſculos. Et communem Hiſpaniæ loquendi vſum, atque intelligentiam, ſemper ita accepiſ ſe, & intellexiſ ſe. Rurſus, nec poſ ſe coniecturam agnationis ex prima maſculorum vocatione deduci, ſiue ex eo, quod à maſculis vocationes, aut ſubſtitutiones incœpiſ ſet; cùm ſtatim vocet filios, per hoc nomen indefinitum, quod ita fœminis, & cognatis, ſicut agnatis, & maſculis, propriè conuenire, nullus ambigit, & ipſe profitetur: cùm etiam maſculi, aut maſculorum vocatio ad ingreſ ſum diſpoſitionis, aut ſucceſ ſionis, ſolum de ſignet ordinem, non excluſionem fœminarum; vt poſt Bald. Lofredum. Afflict. Brunum, & Beroum, notauit Valençuela Velazquez, in conſ. 97. n. 78. fol. 749. Seſe etiam, deciſ. 254. num. 45. nec maſculinitatis repetitio fiat de vna perſona ad aliam, aut de vno gradu ad alterum; prout ex aliis probauit ipſe Valençuela ibi, num. 75. neſcio etiam, ſiue aſ ſequi non poſ ſum, quo pacto, aut fine, Molinam Garcia ipſe recenſere, aut adducere eo loco potuerit, cum ipſe in terminis, quos propoſuit, nunquam loquutus fuerit, quod Garcia idem profitetur, vt ſuum intentum corroboret, & ſuprà recenſui. Sed & alia eiuſdem Ioannis Garciæ obſerua[*] tio, de qua ibidem, ſcilicet in diuiſione operis, numer. 38. ſilentio prætermitti non poteſt: ibi namque ſcripſit, maioratus naturam, eámque genuinam, & naturalem eſ ſe, vt agnationem, & familiam conſeruet; cùm tamen maioratus frequentiùs, ſiue maiori ex parte, & à communiter accidentibus, regulares ſint, & vt familiam, noménque teſtatoris conſeruent, inſtitui ſoleant, non verò agnationem. Aliàs autem ſequeretur, quod omnes maioratus agnationis eſ ſent, ſi ſui natura, genuina, & naturali, eo ipſo quod inſtituuntur, vt agnationem conſeruent, facti dicerentur. In quo mirandum eſt, virum equidem doctum, & ingenioſum, & ſimul Hiſpanum defeciſ ſe, qui primogeniorum Hi ſpaniæ finem, & conſeruationis nominis, familiæ, & aliorum rationem ignorare non potuit, cum eam adeo ex profeſ ſo Ludou. ipſe Molina tradidiſ ſet, lib. 2. cap. 1. & innumeri alij, quos alio loco commemorabo eandem exornaſ ſent permultis. Exterorum autem deficere in eodem placito nonnullos, qui eo ipſo, quod maioratus in ſtituuntur, eos agnationis eſ ſe dixerunt, non ita mirum videtur, quippe cum iidem non ita in eorundem natura, & intentione verſati eſ ſent. Sic autem intellexiſ ſe, & lapſum Ioannem Cephalum, certum eſt; is namque d. conſ. 251. num. 46. lib. 2. ſpecificè dixit, quod ideo inuentus eſt maioratus, vt agnationem conſeruet. Cum tamen, vt familiam, non vt agnationem conſeruet, frequentiùs inſtitui ſoleat. Et in eodem lapſus fuit Pet. Surd, in conſ. 241. lib. 2. pluribus in locis, vt alio loco ſuprà notaui. Ex his autem Authoribus, quos Garcia commemorauit, exteri duntaxat id dicunt; Didac. namque Couarr. D. Ant. de Padilla, Ludouic. Molina, & Pelaez à Mieres, nunquam ſic perceperunt, nec maioratuum inſtitutiones ob conſeruationem agnationis proceſ ſiſ ſe dixerunt, ſed ob conſeruationem bonorum, & familiarum introductas, agnouerunt expreſsè Ludou. autem Molina, lib. 1. cap. 18. (quo loco Garcia eum refert) numer. 1. ſcripſit, Hiſpanorum maioratuum inſtitutiones, quæ ad familiarum conſeruationem præ cipuè ordinantur, & diriguntur, ob bonum publicum introductas fuiſ ſe, in earúmque conſeruatione, ius etiam publicum verſari: quod etiam repetit lib. 2. d. cap. 1. nunquam autem dixit, ad agnationis conſeruationem introduci; imò in dubio contrarium præ ſumi, vbi id expreſ ſum non fuit, vel ex euidentiſ ſimis coniecturis colligitur, aſ ſeuerauit ſ æpè lib. 3. cap. 4. & 5. vbi etiam notauit, quod maſculus non obtinet contra fœminam, niſi in caſu certo; & refert Valençuela Velazq. d. con ſil. 97. num. 74. Mieres etiam, 1. part. q. 1. num. 34. in noua editione, vbi adducit rationes, ob quas, maioratuum inſtitutiones, iuſtè, & iuridicè proceſ ſerunt, nunquam ob fauorem agnationis conſeruationis, maioratus ipſos inſtitutos dixit: agnouit etenim, frequentiùs non inſtitui ob fauorem agnationis; aut agnatorum, ſed ad fauorem, & commodum omnium de familia, ſiue illi agnati, ſiue cognati, ſiue maſculi, aut fœminæ ſint. Aliàs autem ſequeretur vnum maximum abſurdum, quod vbi maioratus non eſ ſent agnationis, prout regulariter non ſunt, eorum natura deficeret; aut ex ſui natura, abſque agnatione ſtare non poſ ſent. Quod tamen pro certo ſupponit Garcia metipſe, dum dixit, quod natura maioratus ea eſt, vt agnationem conſeruet. Sequitur ergo, quod ſi agnationem non conſeruat, eius natura corrumperetur, quod dici non valet vllo pacto. Niſi forſan ſaluando eundem Authorẽ dixeris, verbum ipſum agnationis, latè ipſum ſumpſiſ ſe; quaſi idem quod familia, agnatio ipſa contineret: Quod tamen ab eius mente fuiſ ſe alienum, ſed ſtrictè pro agnatione accepiſ ſe, quæ ad fœminarum, & earum deſcendentium excluſionem inducitur, præciſa ratione fatebitur vnuſquiſque qui ex n. 34. vſque ad n. 49. eundem perlegerit. §. XXII. Posterorum, ſeu poſteritatis appellatione, qui contineantur, & veniant; & an fœminæ, earumque deſcendentes, ſi poſteris, aut poſteritati fideicommiſ ſum, aut primogenium ſit relictum; vel poſteri, aut hi, qui ex poſteritate fuerint, ad ſucceſ ſionem inuitentur. Et l. primæ, §. finali, ff. de iure immunitatis, deciſio, an, & qualiter procedat; ſingularis equidem & diſtincta reſolutio, atque explantio. SVMMARIVM. -  1 Poſterorum, ſeu poſteritatis appellatione, qui contineantur, & veniant ſi poſteris, aut posteritati fideicommiſ ſum, aut primogenium relictum ſit. Et de contrariis Scribentium ſententiis in propoſito. -  2 Quorum nonnulli arbitrantur, fœminas, & earum deſcendentes, in eo relicto, aut diſpoſitione non contineri. Alij verò, quo contineantur, tuentur. -  3 Et horum ſententiam Author probauit, eámque appellationem, æquè referri ad fœminas, & earum deſcendentes, ſicut ad maſculos. -  4 Poſteritatis nomen vtriuſque ſexus deſcendentes continere. Et diſcrimen inter poſteros, & poſteritatem, verum non eſ ſe. -  5 Marc. Anton. Peregrin. in propoſito, atque explicatione huiuſce articuli, iuridicè, & verè ſe habuiſ ſe. Vbi in fideicommiſ ſariis ſubſtitutionibus ſub dicto nomine, vtriuſque ſexus deſcendentes contineri, & venire contendit. -  6 Fœminas, & earum deſcendentes admitti ad ſucceſ ſionem maioratus in fauorem, poſteritatis, & poſterum instituti. -  7 L. primæ, §. fin. ff. de iure immunitatis, materia exornatur, & communis intellectus probatur; & num. ſeqq. -  8 Ex verbis eiuſdem text. excludi tantum deſcendentes ex fœminis, non verò filias ipſas. -  9 Et deſcendentes ex fœminis, non in omni priuilegio, ſed in eo duntaxat, quod Republicæ affert incommodum. -  10 Ad maioratum inſtituendum in vnum ex poſteris ſi facultas concedatur, fœminas, & earum de ſcendentes contineri. N Vnc videndum eſt, poſterorum, ſeu poſte[*] ritatis appellatione, qui contineantur, & veniant; ſi poſteris, aut poſteritati, fideicommiſ ſum, aut primogenium ſit relictũ ; vel poſteri, aut hi, qui de poſteritate fuerint, ad ſucceſ ſionem inuitentur: hanc ſanè quæ ſtionem, breuiter nimis explicarunt Marçarius, de fideicommiſ ſis, 2. p. q. 43. vbi in fauorem fœminarum, & earum deſcendentium, illam abſoluit. Quod maſculi ſcilicet, & fœminæ contineantur, Simon de Præ tis, lib. 3. interpret. 2. dubitatione 1. ſolutione 11. numero 61. fol. 154. qui vel vno tantùm verbo dixit, poſterorum appellatione, liberos contineri; id eſt, natos ex maſculis, non ex fœminis; & citat text. in l. quod his, §. primo, ff. de legat. 3. & Albericum duntaxat, nec aliter inſiſtit. Mantica autem, lib. 8. tit. 12. & Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 88. vbi de aliis vocabulis, ſeu nominibus, huic ſimilibus & quæ dicunt eſ ſe ſynonyma, agunt; de poſteris, aut de po ſteritate, nullum verbum ſcribunt. Peregrinus verò, de fideicommiſ ſis, artic. 22. num. 23. nomen poſteritatis ſynonymum eſ ſe, ſpecificè annotauit; & numer. 37. latiùs explanauit, & dixit, quòd poſterorum nomine continentur omnes, qui ab illo proueniunt, maſculi, & fæminæ. Poſtmodùm refert ſententiam quorundam exiſtimantium, in fideicommiſ ſo relicto poſteris, non contineri deſcendentes à fœminis. Ipſe autem abſolutè intelligit, poſterorum nomine, etiam deſcendentes à fæminis contineri; nam aut alienatio fuit prohibita fauore poſterorum, in terminis l. filius familias §. diui, ff. de legat. 1. & hoc caſu, quia materia eſt fauorabilis, planum erit, eos contineri: aut poſteri fuerunt prohibiti alienare; & non videt, cur magis ſint grauati deſcendentes à maſculis, quàm deſcendentes à fæminis. Et in eodem placito remanet, nec contrariam probat ſententiam Didac. Couar. in cap. Rainaldus, in principio, num. 13. de teſtamen. Cald. Pereira, de nominat. emphyt. quæ ſt. 24. num. 44. & num. 58. vbi concludit, quod conceſ ſio emphyteuſis, facta pro poſteris, comprehendit etiam fæminas, & deſcendentes ex eis. Ludou. etiam Molina, & Velazq. Auendañ. in locis referendis infrà, idem quoque ſtatuunt in fauorem fæminarum, & deſcendentium ex eis. Conuenit etiam Pelaez à Mieres, 2. parte, quæ ſt. 6. num. 394. & num. 402. Stepha. Gratian. tomo 3. cap. 530. ex numer. 7. vbi quod appellatione poſterorum, veniunt fæminæ: & citat Manticam, de tacit. & ambig. conuent. lib. 22. tit. 14. numer. 21. & explicat ipſe Grat. num. 8. & 9. & 10. vbi contrarias recenſet opiniones, & concludit num. 46. quod in conceſ ſione facta poſteris, aut ſi diſpoſitio fiat in fauorem po ſterorum, veniunt fæminæ; & to. 4. cap. 666. nu. 11. vbi quod fæminæ non continentur nomine poſterorum, & deſcendentium, ſi extat ſtatutum, illas excludens propter maſculos, aliàs ſecus. Ex his ap[*] paret (vt vides) in propoſito Interpretes noſtros diuerſimodè ſe habuiſ ſe, & nonnullos exiſtimaſ ſe, poſterorum, ſeu poſteritatis nomine, fæminas, & earum deſcendentes non contineri: quo in numero fuerunt & alij, quos commemorauit Michael Aguirre, in apologia, ſiue reſponſo pro ſucceſ ſione Regni Portugaliæ, 4. parte num. 41. fol. 100. alios verò, & magis communiter Scribentes, contrarium ſtatuiſ ſe, poſterorúmque, & poſteritatis appellationem, ad fæminas quoque trahi, & ad deſcendentes ex eis, aſ ſeueraſ ſe; & horum numero, ex antiquis fuiſ ſe quamplures, quos Michael ipſe Aguirre retulit vbi ſuprà, num. 46. fol. 102. Ego verò, vt ſententiam meam in medium pro[*] feram, & diſtinctè, & dilucidè magis, quàm alij Recentiores fecerint, rem hanc explicem, ſequentia obſeruanda, atque conſtituenda duxi. Ac primò quidem, veriorem, & omnino amplectendam eſ ſe ſententiam eorum, qui tenuerunt, poſterorum, & poſteritatis appellatione, non modo agnatos, ſed cognatos etiam, & maſculos, & fæminas, & earum deſcendentes contineri, & venire. Pro hac autem parte, ponderaſ ſe iura nonnulla, velut expreſ ſa Didac. Couar. Michael. Aguirre, & alios relatos ſuprà, & vrgere text. in l. Iuriſconſultus, §. parentes, ff. de gradibus, & in l. quod his verbis, §. finali, ff. de legat. 3. iuncta l. cognoſcere, §. fin. ff. de verbor. ſignific. l. 1. C. de imponen. lucrat. deſcript. lib. 10. cap. 1. §. contra natos, de ſchiſmaticis, lib. 6. & cum Bart. Cardinale, Imola, Caſtrenſe, Butrio, Decio, Gozadino, Socino ſen. Socino iun. Rubeo, Mantua, Ruino, Pariſio, Mandello, Cephalo, vt certum tradit, atque reſoluit Ioſeph. de Ruſticis ad l. cum auus, lib. 2. cap. 5. numer. 2. fol. 170. vbi quod poſterorum appellatio, ſeu nomen, tam maſculos, quam fæminas comprehend it: tenuerunt etiam, & vltra eum Authores relati ſuprà: Pet. Surd. in conſ. 140. numer. 8. lib. 1. vbi quod poſterorum appellatione, æ què fæminæ, ſicut maſculi continentur, vbicunque materia ſubiecta non repugnat: & repetit num. 56. vbi dicit: falſam eſ ſe opinionem contrariam eorum, qui exiſtimarunt, ad fæminas nomen poſterorum non referri; aut ſaltem obtinere duntaxat, quando ſubiecta materia, natura rei, de qua agitur, aut præ ſumpta mens diſponentis ita ſuadeat: ſicuti Comenſis, Decius Barbatia, & Tiraquellus, quos refert d. numer. 8. probarunt. Et ipſe ſequitur eos, & ſubiungit malè loquutos eos qui indiſtinctè ad fæminas, dictum verbum non referri, ſcripſerunt. Quos etiam improbauit Stephan. Gratian. in locis relatis ſuprà: Burſatus, in conſ. 1. numero 21. & 23. & 33. & 34. vbi quod appellatione proximorum, ſeu propinquorum, aut poſteriorum, veniunt tam maſculi, quàm fæminæ, & ordine ſucceſ ſiuo vocati intelliguntur; & d. numero 33. quod fæminæ dicuntur de familia, & de genere, & nomine patris, ac de poſteris; & ſicuti fæminæ ſuccedunt, ita maſculi ex eis deſcendentes. Et quod agnatio non præ ſumitur à teſtatore conſiderata, cùm prædicti ad ſucceſ ſionem vocantur, provt ibi numero 34. Secundò deinde obſeruandum eſt, Interpretes[*] noſtros, qui poſterorum appellationem, æquè referri ad fœminas; ſicut ad maſculos, ſcripſerunt, non diſtinxiſ ſe terminos hos, poſterorum, aut po ſteritatis, ſed æqualiter in vno, & altero ſtatuiſ ſe, poſterorum, ſeu poſteritatis appellatione, maſculos, & fæminas contineri: quod ex eiſdem Authoribus hactenus commemoratis deprehenditur manifeſte. Et in terminis, poſteritatis nomen, vtriuſque ſexus deſcendentes continere, diſcriménque, inter poſteros, & poſteritatem, verum non eſ ſe; agnoſcunt Ruinus, in conſ. 58. num. 4. lib. 5. Mandellus de Alba, in conſ. 85. num. 8. & eandem differentiam refutat Tiraquellus, de retractu lignag. §. 1. gloſ. 9. numer. 202. verſ. Sed & idem: & num. 239. verſ. Et tamen ſatis conſtat: Ioſeph. de Ruſticis, ad dict. l. cum auus, lib. 2. cap. 5. numer. 3. fol. 171. qui inquit, ex l. cum acutiſsimi, C. de fideicommiſ. apertè probari, poſteritatis appellatione, virtualiter vtriuſque ſexus deſcendentes includi, & Authores contrarium dicentes confutat ibidem. Tertiò obſeruandum eſt, M. Anton. Peregri[*] num de fideicommiſsis. articul. 22. numer. 37. quò loci eum retuli ſuprà, optime percepiſ ſe, atque explicaſ ſe ea, quæ ad præ ſentem articulum attinent, & iuridicè ſtatuiſ ſe, ad fideicommiſ ſum poſteris relictum, maſculos, & fæminas admitti; cum poſterorum nomine contineantur omnes, qui à teſtatore deſcendunt, maſculi, & fæminæ: atque ita rectè conſideraſ ſe Ioannem Crotum malè ſenſiſ ſe contrarium. Michaëlem etiam Aguirre, cum aliis pluribus, in apologia, 4. parte, num. 46. & 44. quo ad ſucceſ ſionem Regni, & primogeniorum, rectiſ ſimè idem ſtatuiſ ſe; & d. num. 47. in fine, ſic concludere: Quamobrem, vt concludamus, cum deſcendentes ex fœminis ſint de genere, generatione, & poſteritate aui; conſequens eſt, Philippum Dominum noſtrum deſcendere ex genere Emmanuelis aui. Ex his liquidò conſtat, Simonem de Prætis, in loco relato ſuprà, ad initium huius §. deceptum quidem, & male rem hanc explanaſ ſe, dum ſcripſit, poſterorum appellatione, natos ex maſculis tantùm contineri; non autem ex fæminis. Quartò obſeruandum eſt, reſolutionem ſuperio[*] rem, poſterorum, & poſteritatis appellatione, fæminas ſicut maſculos contineri, atque deſcendentes etiam ex ipſis fæminis; in his Regnis, Hiſpanorúmque primogeniis, ſiue vinculis, & maioratibus perpetuis, iuxta Hiſpanam conſuetudinem, communémque intelligentiam, & vulgarem loquendi vſum, indubitanter magis procedere, & ſeruari debere: nam licèt ex ſtricta verbi ſignificatione poſteritatis, nomen, familiæ videatur, quæ illos tantum afficit, qui per ſexum maſculinum procedunt, l. familiæ, in fine, ff. de verbor. ſignific. & in l. vacatio, ff. de muneribus, & honorib. vbi quod poſteritas ad familiam refertur: & cum Alexand. & Ancharan. notauit Ruſticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. cap. 5. num. 2. in verſ. Et quamuis textus, fol. 171. Ex communi tamen loquendi vſu, & coniecturali, atque præ ſumpta diſponentis mente, contrarium obtinuit, nec deduci ſolet agnationis coniectura, niſi ea aliunde, atque legitime deduci valeat: aut in caſibus conſideratis à Petr. Surdo, quem ſuprà recenſui, & Stephano Gratian. tom. 3. cap. 566. num. 8. 9. & 10. Sic ſanè, eruditiſ ſimus Moli. lib. 3. cap. 4. num. 10. ſpecificè probauit, fæminam admitti ad ſucceſ ſionem maioratus, ob fauorem poſteritatis inſtituti. Et ſequuntur Velazq. Auendañus, in l. 40. Tauri, gloſ. 9 num. 24. vbi ita notauit, & idem ius ſtatuit in verbo poſterorum, quod in verbo poſteritatis, & iuridicè quidem, vt anteà dixi. Pelaez à Mieres, 2. part. q. 6. num. 393. in fine, & 402. in fine, qui in maioratuum ſucceſ ſione, id ipſum admittit, dum dixit, poſterorum appellatione, venire fæminas, niſi ſubiecta materia aliud ſuadeat; quod eſt iuridicè, & rectè dictum. Quintò principaliter obſeruandum eſt ſuperio[*] ribus, & hactenus dictis non reſiſtere deciſionem text. in l. 1. §. fin, ff. de iure immunitat, vbi Vlpianus ſcripſit: Perſonis datæ immunitates, hæredibus non relinquuntur; ſed & generi, poſterisque datæ, cuſtoditæ que, ad eos, qui ex fœminis nati ſunt, non pertinent. In huius text. explicatione, & pro vera eius interpretatione, atque ratione reddenda, quamplurima Interpretes effundere ſolent, & diuerſimodè eum explicant Decius, Alexand. Tiraquel. Cattelian. Cotta. Rubeus, Ripa, Pariſius, Couar. Afflict. & alij multi, quos in vnum congeſ ſit, & egregiè admodum explicauit, & multa noue, & acutè conſiderauit Arias Pinel. in l. 3. C. de bon. matern. ex numer. 30. vſque in finem legis, ex fol. 338. mihi. Ioan. Garcia de nobilit. gloſ. 1. §. 1. ex n. 33. vſque ad numer. 42. Pet. Surd. videndus omnino in conſ. 140. lib. 1. maximè ex num. 1. vſque ad numer. 9. & 27. & ſequent. & num. 48. vſque ad num. 59. vbi ſex modis limitat illam legem, & notabiliter eam explicat. Ioſephus etiam de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 16. num. 5. & 6. fol. 881. Peregrinus de fideicommiſ. dict. artic. 22. num. 37. Parladorius, in ſeſquicentur. different. 13. §. 2. num. 5. & 6. fol. 81. Ioann. Anton. Bellon. in conſ. 72. num. 47. & 48. apud quos receptior intellectus fuit, textum illum, ratione particulari procedere in priuilegio immunitatis, quod cenſetur contrarium communi vtilitati, cum excuſet priuilegiatum à muneribus publicis, & idcirco aliter ſtatuendum in hominum diſpoſitionibus, & maximè in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, quæ publicae vtilitati non refragantur, & latam interpretationem accipiunt; ſicuti poſt alios multos notauit, atque exornauit Pinel. vbi ſuprà, Bellon. dict. num. 47. & 48. Petr. Surd. longa ſerie, dict. conſ. 140. vbi ſemper reſidet in hoc, quod ille textus procedat duntaxat in immunitate, ex priuilegio conceſ ſa, & quod ea diſpoſitio, cum ſit odioſa, debeat reſtringi ad illum caſum. Conuenit etiam Ruſticis, vbi ſupr. vbi adducit communes intellectus; & numer. 6. eis omiſ ſis, nouam (vt putat) interpretationem adducit, quæ verè in commune placitum reincidit, nec nouitatem aliquam continet. Remanet ergo, in eo textu deciſum, ad fideicommiſ ſa, defunctorúmque vltimas voluntates, & alias diſpoſitiones, quæ communi vtilitati contrariæ non ſint, trahi non poſ ſe, & minus ad Hiſpanorum primogenia, provt in fideicommiſ ſis, & vltimis voluntatibus, recte intellexerunt Peregrin. Surd. Gratian. & alij relati ſuprà, & in primogeniis, Molina, Auend. Mieres, & Bellon. in eiſdem locis, antea relatis. Inter alia autem, quæ notanter aduertit Pinell.[*] in dict. l. 3. num. 30. illud ſingulare eſt, ex verbis illius legis excludi tantum deſcendentes ex fæminis, non verò filias ipſas. Et ſic textus ipſe, non tantum filium, ſed filiam admittit eius, cui honor, vel priuilegium conceditur, deſcendentes autem tantum ex filio, non ex filia. Quod acutiſ ſimè comprobat ibi, & errorem arguit eorum, qui aliter intellexerunt. Et in eodem errore ſuit Parlador. vbi ſupra, intelligens, quod lex illa excludit fæminas, quia non ſunt de genere, cui priuilegium datum eſt, cum verius ſit, filias ibi non excludi. Rectius quidem Petrus Surdus percepit dict. conſ. 140. num. 5. & 6. vbi cum aliis annotauit, quod in eo textu non veniunt nati ex fœmina, veniunt tamen filiæ ipſ æ. Singulare etiam illud eſt, textum illum non pro[*] cedere in omni priuilegio, ſed in eo tantum quod Reipub. incommodum affert, ſicuti eleganter deduxit Pinellus vbi ſuprà, num. 32. verſ. Infertur ſecundo. Et conueniunt Surdus, & Bellon, in locis relatis ſuprà, atque ita vim deciſionis eius textus non conſiſtere in verbo, poſteris, ſed ex qualitate priuilegij, provt eleganter, & vere deduxit contra alios ipſe Pinell. ibidem in verſ. Infertur quartò. Qui etiam in verſ. Infertur ſeptimò, ſingulariter infert ad[*] licentiam ordinandæ maioriæ in vnum ex poſteris, an veniant deſcendentes ex fœminis; & affirmatiuè cõcludere videtur. Et veriſ ſimè quidem, nam quemadmodum fœminæ; & earum deſcendentes continentur, & veniunt, quando primogenium in fauorem poſteritatis, aut poſterorum inſtituitur, vt ſuprà dixi; ita quoque contineri debeant ſub licentia, aut facultate Regia ad ipſum maioratum inſtituendum conceſ ſa, vt compertum eſt; eadem enim ratio militat, nec differentia reddi poteſt. §. XCIV. Ex his, quæ pœnæ nomine in teſtamentis, vel codicillis ſcribuntur, vel relinquuntur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque in caſu dubio interpretatio fieri debeat; vt iuxta iuris regulas, & communes Doctorum ſententias pro cedamus, & dignoſcatur, quemadmodum pœna diſtinguatur à conditione & è contra. Pœnæ nomine an licuiſ ſet apud Iureconſultos, quorum reſponſis vtimur, ſiue iure Digeſtorum legare, etiam ſi in eo, quod teſtator fieri voluit, nulla eſ ſet turpitudo; quæ res accuratè, & diſtinctè peragitur, & nonnulla iura explicantur. Teſtator etiam, quemadmodum poſ ſit ſub conditione, & priuationis pœna hæredibus ſuis, aut ſucceſ ſoribus, vel à ſe vocatis, & honoratis, onus quodcunque, aut grauamen imponere, contrauenientésque hæreditate, aut ſucceſ ſione priuare, ſicque apponere pœnam priuationis inobedienti ad commodum alterius, voluntatem ſeruantis, & de obligatione, qua hæres, aut honoratus adſtringitur, adimplendi ea, quæ teſtator diſpoſuit, & quando cadat, & hæreditatem amittat, non adimplens onera ſibi iniuncta. Pœna etiam quando incurratur, vel ab ea quis excuſetur, & an monitio, ſeu interpellatio neceſ ſaria, aut moræ purgatio admittatur. Voluntas teſtatorum, quemadmodum ſeruanda; & quando lex reſiſtit, aut turpe, impoſ ſibile, vel contra bonos mores aliquid continet. Ademptio, ſeu tranſlatio in vim pœnæ an fieri poſ ſit, etiam quando pendet à facto Tertij: priuatio, & amiſ ſio hæreditatis an pœna ſit, & idcirco in caſu priuationis, & pœnæ à teſtatore adiectæ, ſtricta interpretatio, in quantum poteſt, fieri debeat, nec à caſu, aut perſonis expreſ ſis recedatur. Rurſus, de legato vſusfructus omnium bonorum, vxori à marito, ſtantibus filiis legitimis, relicto; & an ſuſtineatur ſolum in vſufructu Quinti bonorum, nec compenſatio æ ſtimationis valoris Quinti fiat: Item de ipſo legato vſusfructus omnium bonorum, & in caſu contrauentionis, aut moleſtiæ, ex parte filiorum ipſorum, vxori illatæ: de legato Quinti bonorum, eidem vxori, in pœnam moleſtiæ, & contrauentionis facto, & an caſus iſte comprehendatur ſub 2. parte, & limitatione, aut exceptione l. vnicæ, C. de iis, quæ pœnæ nomine. Filiis quoque à patre in omnibus bonis hæ redibus inſtitutis, ſi vnus eorum grauetur alicui decem ſingulis annis præ ſtare, & in caſu contrauentionis, aut non ſeruatæ voluntatis parentis, alij filij meliorentur, an diſpoſitio valeat, nécne; & pœna dicatur cadere ſuper actu nullo, & inualido; ad Gloſ ſam in l. ſi patronus, §. patronum, ff. ſi quid in fraudem patroni. Grauamen etiam in legitima, an, & qualiter ſuſtineatur, quando vltra legitimam pater reliquit, vel meliorauit filium. Deinde multũ intereſ ſe, an aliquid legibus interdictum ſit, vel improbetur ratione turpitudinis, vel etiam ratione publicæ vtilitatis principaliter, an fauore alicuius perſonæ, cuius vtilitatem lex principaliter intueatur. Denique caſus eſ ſe nonnullos, in quibus onerari quis poteſt, plus dare, quam acceperit; ſiue grauari in plus, quam honoratus fuerit: vbi horum omnium egregia admodum, atque diſtincta traditur explanatio, & reſolutio. SVMMARIVM. -  1 Pœnæ priuationis, à teſtatore in caſu contrauentionis, aut inobedientiæ impoſitæ, tractatus, & effectus pendet omnino à voluntate teſtatoris, tam reſpectu priuationis, quàm tranſlationis. -  2 Voluntas teſtatoris ſeparat conditionem à pœna: & infrà, num. 18. Et ſufficit voluntas, ex coniecturis declarata. -  3 Pœnæ nomine an licuiſ ſet. apud. Iureconſultos, ſiue iure Digeſtorum legare, etiam ſi in eo, quod teſtator fieri voluit, nulla eſ ſet turpitudo. Vbi diuerſ æ non modo, ſed etiam contrariæ ſententiæ in medium proferantur. Et agitur de intellectu. l. 1. ff. de his, quæ pœnæ cauſa relinquuntur: & l. vnicæ, C. eod. tit. & §. fin. Inſtitu. de legat. Leg. etiam primæ, cum ſeqq. ff. de penu legata, & l. mulcta, 6. & l. in teſtamento, 27. ff. de condit. & demonſt. & infrà numero 7. & 9. Et pro vera articuli explicatione, ſex principaliter Author obſeruat, quæ ſuo ordine recenſentur. -  4 Prima obſeruatio; Iureconſultorum tempore, quorum reſponſis vtimur, pœnæ nomine relinqui non potuiſ ſe. Et ius illud Iuſtinianum ſuæ noua conſtitutione emendaſ ſe. -  5 Secunda obſeruatio, deceptos iuris Interpretes, qui Iuſtiniani conſtitutionem, & emendationem, ad mediam iuriſprudentiam, ſiue ad ius illud, quod ante tempora Iureconſultorum vigebat, retulerunt provt latiùs hic. -  6 Tertia obſeruatio, ante tempora Iuſtiniani, quare pœnæ nomine relinqui non potuiſ ſet, hodiè verò poſ ſit ex noua eiuſdem conſtitutione. -  7 Quarta obſeruatio, Iureconſultorum tempore, pœ næ, nomine relinqui non potuiſ ſe, quando duntaxat coërcendi hæredis cauſa relinquebatur; ſecus verò, ſi teſtatoris, vel legatarij cauſa id fieret, provt latiùs hic explicatur. -  8 Quinta obſeruatio; Cumani diſtinctionem (quam Recentiores nonnulli probarunt) ad modum numero præcedent dictum explicari, accipíque poſ ſe; provt nouè hic adnotatur. -  9 Sexta & vltima obſeruatio ad explicationem l. 1. ff. de his, quæ pœnæ nomine relinquuntur. -  10 Teſtator poteſt adicere conditionem, vel modum ſuæ diſpoſitioni; & vbi illis locus non eſt transferre in alium hæreditatem ſuam. -  11 Poteſt etiam ſub conditione, & priuationis pœ na, hæredibus ſuis, aut ſucceſ ſoribus; & vocatis, onus quodcunque, aut grauamen imponere; contrauenientéſque hæreditate, aut ſucceſ ſione priuare; ſicque apponere pœnam priuationis ipſi inobedienti ad commodum, & beneficium alterius obſeruantis. Idque directè, antequam ſit adita hæreditas, & post aditam, per fideicommiſ ſum. Et pœna huiuſmodi, & tranſlatio, iuſta, & honeſta, & valida eſt, & omnino ſeruanda. Etiam in foro animæ. Quia non adimplens voluntatem defuncti ſucceſ ſioni renuntiare videtur, & excludi debet. Et conditiones iuſtæ, & honeſtæ (quæcunque ſint) ab hæredibus, & ſucceſ ſoribus ſeruandæ ſunt: & non ſeruantes, ſucceſsione priuandi. Sic conditio aſ ſumendi cognomen, & arma teſtatoris continet præceptum honestum, validum, facile, & voluntarium, & præcisè obſeruandum eſt. Provi hæc omnia latiùs exornantur, & multorum iuris Interpretum auctoritate, & ſententiis comprobantur per totum numerum. Expenditur quoque Franciſci Burſati conſil. 167. lib 2. vbi latè de obligatione, qua hæres, aut obligatus adstringitur. adimplendi ea, quæ te ſtator diſpoſuit; & quando iure cadat, & hæreditatem amittat, non adimplens onera ſibi iniuncta. Pœna etiam amiſsionis hæreditatis, quando committatur; & incurratur, vel ab ea quis excu ſetur. Et an monitio neceſ ſaria ſit, & moræ purgatio admittatur. Rurſus, an valeat donatio facta in pœnam reuocationis testamenti, codicillorum, vel alterius vltimæ voluntatis, de quo eleganter, & latè Pet. Surd. in conſ. 348. lib. 3. -  12 In vltimis voluntatibus præcipuè ſpectandam, ſeruandámque eſ ſe teſtatoris voluntatem, & magis quàm verba inſpici, & prædominari, primúmque locum obtinere, & totum facere, quod exornatur. -  13 Teſtatorum voluntates quandoque non ſeruari, ſed inualidas potius eſ ſe, ſi lex reſiſtat, ſi illicitum, turpe, vel inhoneſtum, aut contra bonos mores aliquid contineant; quod exornatur remiſsiuè. -  14 Ademptio, ſiue tranſlatio hæreditatis, ſucceſ ſionis, vel legati, an in vim pœnæ fieri poſsit, etiam quando pendet à facto, & inobedientia Tertij. Vbi quatuor principales Doctorum ſententiæ commemorantur. Peregrini reſolutiones expenduntur. Menochij etiam, Surdi, & aliorum placita, in medium proferuntur. -  15 Et eiuſdem Menochij obſeruationes in conſil. 78. lib. 1. nouè & verè explicantur, & numer. ſeqq. -  16 Renuntiare quis poteſt iuri ſuo, tacitè, & expreſsè. -  17 Petitio hæreditatis præ ſcribitur triginta annis de iure Codicis, & quo modo de iure prætorio. -  18 Pœna quomodo diſtinguatur à conditione: ſiue adempito quando videatur inducta per modum conditionis, & quando per modum pœnæ; & num ſeqq. Vbi ante omnia præmittitur, & pro certo ſupponitur id, de quo ſuprà, n. 2. quod voluntas teſtatoris ſeparat conditionem à pœna, & è contra. Atque ita ex voluntate dijudicandum, an pœna, an conditio ſit; & num. ſeqq. Indubio autem an præ ſumatur pœna, vel conditio, atque ita diſpoſitio teſtatoris interpretetur in vim conditionis, ſeu in vim modi, ſic declarandum, atque explicandum, prout explicatur per diſcurſum totius numeri. Vbi ex profeſ ſo agitatur, an aliquod præceptum præ ceſ ſiſ ſe oporteat, vt diſpoſitio, ſeu ademptio in vim pœnæ facta cenſeatur. De aliis etiam, ex quibus pœna, aut conditio digno ſcitur in propoſito. -  19 Priuatio, & amiſ ſio hæreditatis pœna eſt. -  20 Ad quam nemo agit, niſi liquidò probet dolum, & culpam contrauenientium. -  21 Et in materia excluſiua, priuatiua, & punitiua, illud quod non eſt expreſ ſum non inducit priuationem, ſeu punitionem. -  22 Idcirco pœna per teſtatorem adiecta, debet ſtrictè interpretari, quantum fieri potest, & in dubio debet excludi, non autem extendi, etiam ſi tractetur de fauore Eccleſiæ. -  23 Nec egreditur limites, caſus, & perſonas, in quas dirigitur. Quia in pœnis à perſona non receditur. -  24 Hæres hæredis, in pœnalibus, adiecta hæredi pœna non continetur. -  25 Vſusfructus omnium bonorum legatum, vxori, vel alteri, à marito filios legitimos habẽte , relictum; & in pœnam contrauentionis, aut moleſtiæ, vxori eidem illatæ, quintæ partis bonorum, vtrùm de iure ſubſiſtere debeat, nécne; & an contineatur ſub deciſione, aut exceptione l. vnicæ, C. de his quæ pœnæ nomine, & multis num ſeqq. -  26 Legitima relinquenda eſt filiis abſque vllo grauamine, tam in proprietate, quàm in vſufructu. -  27 Legitima filiorum de iure huius Regni, ſunt omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum diſponere poſ ſunt parentes. -  28 Vſusfructus omnium bonorum legatum, ſtantibus filiis, vel deſcendentibus legitimis, vxori factum, de iure huius Regni valet duntaxat in quinta parte, de qua parentes diſponere poſ ſunt, nec admittitur compenſatio æ ſtimationis vſuſ fructus aliarum quatuor partium, in quibus non valet legatum vſusfructus, cum proprietate dictæ quintæ partis. -  29 Niſi manifeſtè conſtiterit, voluiſ ſe teſtatorem, quod prædicta compenſatio fieret, provt hic adnotatur. -  30 Termini quæ ſtionis propoſitæ ſuprà, ex numer. 25. in quo differant à terminis quæ ſtionis, quam ex Ioanne Gutierrez & aliis, Author metipſe recenſuit, atque excitauit in commentariis de vſufructu, C. 45. ex n. 13. cum ſeqq. Vbi & Gaſpar. Roderici, in tractatu de annuis redditibus, obſeruatio commemoratur. -  31 Expenditur primum, ac præcipuum fundamentum pro parte negatiua, vt non valeat relictum quintæ partis bonorum in quæ ſtione propoſita ſuprà ex n. 25. cum ſeqq. -  32 Præcepto à iure improbato non obtemperans, non delinquit, nec pœnam incurrit. -  33 Pœna adiecta non tenet, quando principalis diſpo ſitio eſt à lege prohibita. -  34 Teſtator vſufructuario cautionem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri remittere non poteſt per modum diſpoſitionis, neque per modum conditionis, nec minus pœnæ, aut tranſlationis, cum communi; & infrà, n. 43. Ibidem etiam, quod per modum diſpoſitionis induci non poteſt, id ſimiliter per modum priuationis, vel pœnæ non poteſt induci. -  35 Teſtator, ſi inſtitutis omnibus filiis ſuis hæredibus in omnibus bonis, vni iniungat onus, vt det decem alicui extraneo ſingulis annis in alimenta, & ſi huiuſmodi non paruerit grauamini, meliorauerit alios filios in Tertio, & Quinto bonorum, ſi filius grauatus onus non adimpleat, an alij filij meliorati remaneant, & infrà, num. 44. -  36 Filij non ſeruantes iuſ ſum, & præceptum teſtatoris, ſub pœna priuationis hæreditatis eis impoſitum, pro reſiduo eius, quod eſt vltra legitimam, pœ nam priuationis incurrunt. -  37 Legitimæ filiorum, ad quem modum grauamen iniungi poſsit, ex communi Doctorum ſententia. -  38 Expenduntur, atque adnotamur nonnulla, quæ fortiter adſtringunt, vt in terminis caſus propoſiti ſuprà, ex num. 25. legatum quintæ partis bonorum, in caſu moleſtiæ, aut contrauentionis factum, ſuſtineri debeat, & valeat; prout latiùs hic. -  39 L. vnica, C. de his quæ pœnæ nomine in teſtament. vel codic. ſcrib. vel relinq. in verſiculo, Vel legibus interdictum: ſingulariter, & egregiè explicatur. -  40 Multum intereſ ſe, an aliquid legibus interdictum ſit, vel improbetur ratione turpitudinis, vel etiam ratione publicæ vtilitatis principaliter; an verò ſecundariò ratione publicæ vtilitatis, vel in odium, aut fauorem, vel vtilitatem alicuius perſonæ principaliter provt hic explicatur. -  41 Teſtator diſponere poteſt, quod legatarius ingrediatur poſ ſeſsionem rei legatæ propria auctoritate, & hæredi, ſi contraueniat, pœnam imponere. -  42 Expenduntur, atque ex antea hoc ipſo cap. adnotatis, repetuntur nonnulla, ex quibus concludens apparet reſponſum ad ea, quæ tradita fuere ſuprà, ex n. 31. cum ſeqq. -  43 Cautio de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, quare remitti non poſ ſit vſuſructuario, remiſ ſiuè. -  44 Confutatur, atque explicatur Ludou. Mexiæ opinio, de qua ſuprà, n. 35. -  45 Caſus eſ ſe nonnullos, in quibus onerari quis poteſt plus dare, quàm acceperit, ſiue grauari in plus, quàm honoratus fuerit; de quibus remiſsiuè. -  46 Ioannis Fabri locus expenditur, atque explicatur. EX his etiam, quæ in teſtamentis,[*] & vltimis voluntatibus, in pœnam inobedientiæ, aut contrauentionis relinquuntur, adimuntur, vel tranſ feruntur, coniectura voluntatis deduci, atque in caſu dubio interpretatio fieri poteſt, & frequenter fit, vtpote, cùm aſ ſiduè teſtatores aliquid dari, aut fieri, hæredibus, & aliis honoratis præcipiant; & in caſu contrauentionis, aut mole ſtiæ pœnam ſtatuant, emolumentóve, aut commodo relicto priuent; ſic ſane quod in hac ipſa materia, coniectura voluntatis præualeat, & mens ſit ſpectanda, totúmque hoc à voluntate teſtatoris dependeat, tam reſpectu priuationis, quam tranſ lationis; tradiderunt Baldus, & Corneus, in l. 1. C. de his quæ pœnæ nomine. Caſtrenſis, & Socinus, n l. 2. ff. eod. titul. Alexander, in conſ. 138. n. 24. volum. 1. & in conſ. 52. in principio, & in conſ. 57. volumine 2. ſubdens, purgationem moræ tunc non admitti: Decius, in conſ. 273. & in conſ. 290. Socinus, in conſ. 221. in princip. volum. 2. Pariſius latè, in conſ. 8. n. 32. & in conſ. 91. n. 66. volum. 2. latiùs in conſ. 26. n. 15. cum ſeqq. volum. 4. Mandoſ. ad Lapum, allegation. 87. n. 3. & 4. Craueta, in conſ. 1. n. 6. Hippolyt. Rimin. in conſ. 54. n. 2. lib. 1. Coſta, in l. cum tale, §, ſi arbitratu, ampliatione vltima, ex n. 37. Hieron. Gabr. in conſ. 105. n. 6. lib. 1. Ruinus, in conſ. 105. n. 9. & 10. lib. 3. Socinus iun. in conſ. 129. n. 19. & 20. lib. 3. Simon de Prætis, lib. 4. dubit. 4. n. 14. & 15. fol. 397. Burſat. in conſ. 167. n. 8. lib. 2. Pet. Surd. deciſ. 7. n. 12. & his non relatis Leand. Galgan. de condit. 7. & demonſt. p. 2. c. 5. q. 3. pluribus in locis illius quæ ſtionis, fol. 305. Ioſeph. de Ruſtic. ad l. cum auus, de condit. & demonſtr. lib. 6. cap. 5. pertotũ , ex fol 786. & 787. Acacius Antonius de Ripoli, ad l. Titio centum 71. eiuſdem tituli, ex num. 34. vſque ad n. 42. Paulus Duran, de condit. & mod. impoſ ſib. à iure prohibitis, 3. p. c. 9. Iacob. Cancer. variar. lib. 3. c. 7. de pactis, ex n. 270. cum pluribus ſeqq. &c. 20. de legatis, ex n. 385. cum ſeqq. vbi latè diſputat, an valeat conditio, filiæ, aut alteri impoſita, vt nubat cum con ſenſu, vel ad arbitrium alicuius, & ſi non nupſerit, in pœnam contrauentionis priuetur magna parte hærediratis ſibi relictæ. De quo etiam latè Ripoli, vbi ſuprà, quocirca Iureconſultus Martianus, in l. 2. ff. ne his quæ pœnæ nomine relinquuntur, vt pœnam à conditione ſepararet, & regulam certam, atque generalem conſtitutet, qua id explicaret, in hunc modum ſcripſit: Pœnam à conditione voluntas teſta[*] toris ſeparat, & an pœna, an conditio, an tranſlatio ſit, ex voluntate defuncti apparet; idque Diui Verus, & Antoninus reſcripſerunt: & ita ſuperius præcitati Authores notarunt Cumanus etiam, & Imola in l. 1. ff. de condit. inſtitut. vbi Cumanus, n. 6. inquit, ſufficere, voluntatem ex coniecturis declaratam, & cum Cæpola, Hieronym. Gabriele, Paſeto, Prætis, & Molina, tradidit Surd, d. deciſ. 7. n. 12. Emmanuel Coſta, d. ampliat. vlt. n. 37. & vide infrà hoc eod. cap. num. 18. Deinde obſeruandum, atque conſtituendum[*] erit apud Interpretes noſtros in dubium controuerti communiter, an pœnæ nomine licuiſ ſet, apud Iureconſultos, ſiue iure Digeſtorum legare, etiamſi in co quod teſtator fieri voluit, nulla eſ ſet turpitudo; idque admodùm difficilè, & intricatum viſum fuiſ ſe ex eo, quod iidemmet Iurecon ſulti non ſatis explicauerint, & aliquando affirmatiuè, aliquando verò negatiuè reſpondiſ ſe videantur: Iuſtinianus verò adeo clarè, atque expreſ sè ius nouum ſtatuerit, & de nouo introducere dixerit, vt ipſius conſtitutiones ſubuerti quouis modo non valeant; nec ita intelligi, vt probari poſ ſit, apud Iureconſultos, quorum reſponſis vtimur, valuiſ ſe, quæ pœnæ nomine relinquerentur. Sanè ſi Interpretes eoſdem hucvſque ſcribentes, originaliter, & attentè prælegeris, ad quatuor præcipuas eorundem ſententias, & reſolutiones reduces. Primò ſcilicet ius Digeſtorum corrigi ex noua Iuſtiniani conſtitutione in l. vnica, C. de his quæ pœ næ nomine, & in §. vltimo, Inſtit. de legat. & conſequenter eodem iure, & tempore non valuiſ ſe relicta nomine pœnæ, provt Gloſ ſ æ ordinariæ, & Doctores in eiſdem iuribus ſtatuunt. Secundo verò, atque è contrario, de iure Dige ſtorum valuiſ ſe, quæ pœnæ nomine relinquebantur, & potuiſ ſe in vltima voluntate adiici pœnam; prout omnes concludere, teſtatur, Corneus, in eadem l. vnica, C. de his quæ pœnæ nomine, n. 7. & tunc intelligunt de media iuriſprudentia ius antiquum, quod in eiſdem iuribus corrigi dicitur, provt Corneus ibidem teſtatur, atque Emmanuel Coſta, Iacob. Cuiac. & Hug. Donel. ſtatim referendi adnotarunt, & confutarunt; diuerſimodè. etiam explicatunt Africani reſponſum in d. l. 1. ff. de his quæ pœnæ nomine, vt per Coſtã . ſelectar. lib. 1. cap. 12. Cuiacium, & Donel. in ead. l. vnica Pichar. & alios in d §. vltim. Inſtit. de legatis. Tertiò verò alios diſtinxiſ ſe poſt Cuman. quem Pichar. ipſe ſequutus eſt, & Coſta ex profeſ ſo commemorat: Quædam fuiſ ſe, quibus teſtator potuit vtiliter pœnam adiicere; quædam verò, quibus pœna adiecta non valeret. Nam quæcunque teſtator non inutiliter potuit cauere, vt, ab hærede fierent vel darentur, in his adiicere pœnam, eidem non fuit prohibitum: ſed in his quæ nullam iuris efficaciam per ſe haberent, diſ poſita in teſtamento, pœnam adiicere ſuit inutile. Finge enim, hæredem fuiſ ſe rogatum, vt filiam ſuam Mæuiam Titij matrimonio collocaret nullo iuris remedio potuit hæres ex teſtamento, aut propter teſtamentum, compelli ad faciendum, quod teſtator iuſsit, argum. l. filius. §. ſecundum vulgarem, ſupra de legat. 1. Finge hæredem rogatum ſimpliciter, vt Stichum ſeruum alienaret, non aditecta perſona, in quam alienare eum deberet; æque nudum præceptum contemni potuit: l. filius fami. §. diui, ſupra de legat. primo, l. fin. infra de manum. teſtam in his igitur, & in ſimilibus ſpeciebus, negatum eſt teſtatoribus, per adiectionem pœnæ voluntates ad effectum perducere, dict. §. fin. Inſtit. de leg. ſed vbi quod diſponebant, ita iure ratum erat, vt hæres alioqui compelli poſ ſet, tunc iuuare voluntatem dabatur, appoſita etiam pœna, vt in ſimili not. in clemen. Ne Romani, in verb. tolli. de electionibus. Secundum quæ in l. prima, cum ſimilibus, infrà de penu lega. etiam ſi demus, legatum ſequens eſ ſe pœnale, ſupra dicta ratione dicetur valuiſ ſe: huic etiam traditioni aptabimus d. l. mulcta. & d. l. in testamento, infra de condit. obſeruantes, hæredem, qui ſimpliciter iuſ ſus eſ ſet, monumentum teſtatori facere, compelli potuiſ ſe: l. Quintus Mutius, ſupra, de annu. lega. l. hæreditas ſupra de petit, hæredit. vnde ſi non faceret mulcta ei apponi potuit, vt etiam in l. pater familias, ſupra, de hæred. inſtituend. Quartò denique alij intellexerunt, tunc ſolum[*] dici, pœnæ cauſa legari, cum coercendi hæredis, vel legatarij cauſa legatur, vt inquit Iuſtin. in d. §. vltimo. de legatis, & tunc conſequens eſ ſe (quo pacto omnia iura, quæ Digeſtorum tempore loquuntur, aptius explicari videntur) non videri legatum eſ ſe, pœnæ nomine; ſiquidem teſtator iuſ ſit, aut legatarij, aut ſui ipſius cauſa, prout Cuiacius, & Donellus contendunt, & ius digeſtorum corrigi ex noua Iuſtiniani conſtitutione tuentur. Ego verò in ea hactenus ſui, & ſum opinione & ſententia, vt exi ſtimem, negari non poſ ſe, verba Iuſtiniani tam in d l. vnica, quàm in d. §. vltimo. Inſtit. de legat. adeo fortiter adſtringere, vt neceſ ſario fateri debeamus, verum eſ ſe, quod Iuſtinianus metipſe ibidem profitetur, in totum pœnæ cauſa legatum datum, olim non voluiſ ſe, & id ius ſe primum emendaſ ſe, vt huius generis legata itidem valerent, ſicut cætera; ſicque quod pœnæ cauſa legatur, vel adimitur, vel transfertur, olim quidem ante conſtitutionem d. l. vnicæ, & d. §. vltimi, in totum nullius momenti erat; provt generaliter ſcriptum eſt in d. §. fi. & apertè demonſtratur in l. ſi ita legatum 12. ff. de condi. & demonſt. (provt Emman. Coſta, & Hug. Donel. rectè ponderarunt eum textum) in ſpecie namque, quæ ibi proponitur, reſpondetur, legatum valere; & additur ratio, quia in legato cauſa addita eſt, non pœna, qua ratione declaratur, ſi legatum pœnæ cau ſa datum eſ ſet, futurum fuiſ ſe, vt non valeret: textus hic ſane vitari nullo pacto poteſt, vt patrem iſtam, atque ſententiam probemus; idque fortius, ſi verba eiuſdem perpendamus, vbi in hunc modum Vlpianus reliquit ſcriptum: Si ita legatum ſit. Quoniam filius meus maior ex arca decem ſustulit, hæres minor filius decem è medio ſumito: debetur legatum: quia id circo relictum eſt, vt conditio filiorum exæquaretur: & ſane hæc cauſa eſt: nam cauſa in præteritum, pœna in futurum confertur. Abſque dubio ergo procedit quod Iuſtinian. ait in d. l. vnica, antea prioribus legibus, pœnæ cauſa legatum, in totum non valuiſ ſe; quod eſt ante ſcriptum in d. §. vltimo, Inſtit. de legat. atque ex ipſius conſtitutione hactenus non valet, ſi teſtator iuſ ſit aliquid impoſ ſibile, vel legibus interdictum, vel turpe, & niſi fieret, pœnam adiecit, dum vel aliquid legat ab eo, qui non fecit, vel quod ei legarat, adimit, aut in alium transfert; provt rem hanc pluribus explicauit Iuſtin. ipſe in eodem §. vltimo, & eruditè, atque bene obſeruauit Hug. Donell. in commentariis ad d. l. vnicam, vbi exempla adducit, pœnæ nomine quando aliquid relinqui, quando etiam adimi, aut transferri intelligatur; & lib. 8. commentariorum, c. 16. verſ. Pœnæ. idque Iuſtinianus vel vno tantum verbo in eodem §. vltimo oſtendit, cum ait pœnæ cauſa relinqui, cum relinquitur coërcendi hæredis, vel legatarij cauſa, quo magis aliquid faciat, vel non. De hoc igitur genere hoc ius fuit (vt mirabiliter idem Donellus expreſ ſit) vt quamuis teſtator poſ ſibile aliquid iuſ ſiſ ſet nec turpe, nec illicitum; tamen quicquid pœnę cauſa legaſ ſet, aut ademiſ ſet, aut tranſtuliſ ſet, ob id quod hæres, vel legatarius præcepto teſtatoris non paruiſ ſet, placebat nihilo magis, legatũ , aut ademptionẽ , aut tranſlationem valere; & contrarium in hac ſpecie Iuſtinianus ſtatuit; idque ob eam rationem quæ inferiùs adducitur, & id ipſum ingeniosè, & ſubtiliter defendit Emmanu. Coſta, ſe lectarũ , lib. 1. d. c. 12. qui in ſummario n. 1. in hunc modum ſcripſit: Pœnæ nomine non licebat indiſtinctè apud Iureconſultos legare, etiã ſi in eo, quod teſtator fieri voluit, nulla eſ ſet turpitudo: in quo (vt vides) Hug. Donel. ſententiæ conuenit omninò: cõ uenit etiã Iacob. Cuiac. in comment. ad eandem l. vnicam, C. de his quæ pœnæ nomine, vbi in hæc verba ſcribit: Conſtitutio huius tituli, eſt etiã noua, de legatis, & fideicommiſ ſ. & hæreditatibus, & libertatibus datis, vel ademptis, pœnæ cauſa; & (vt ex vno exemplo, cætera cognoſcamus) legatũ relinquitur pœnæ cauſa, quod non relinquitur legatarij gratia, ſed in odiũ , & pœnã hæredis: hoc modo. Hæres meus ne Caio filiã ſuam deſpondeat; ſi deſpondeat, decem millia Seio dato. Seio relinquitur legatum pœnæ cauſa, non ſui gratia. non beneficij cauſa. Et adimititur legatum pœnæ cauſa hoc modo: Illi, cui fundum legaui, ſi filiam ſuam Caio deſponderit, fundum illum neque do, neque lego. Et ſimiliter transfertur pœ næ nomine hoc modo: Quo Titio legaui, ſi id fecerit quod ne faceret, vetui, putà ſi filiam ſuam Caio deſponderit, id Mæuio do, lego. Transfertur legatum pœnæ cauſa, & eodem modo ſine exemplo licebit ibi ponere hæreditatem, aut fideicommiſ ſum. aut libertatem datam pœnæ cauſa. Quæ omnia iure veteri non valebant, ſiue datum eſ ſet, ſiue ademptum, ſiue tranſlatum pœnæ cau ſa legatum, aut fideicommiſ ſum, aut hæreditas, aut libertas: hactenus Cuiacius, qui verè & ſubtiliter ſuperiora percepit, & conuenit etiam Oſuald. Hilligerus, in enucleationibus, ad Hug. Donel. commentar. lib. 8. d. c. 16. fol. mihi 647. vbi Donelli reſolutiones amplectitur, & concludit, pœnæ cauſa relictum, olim non valuiſ ſe; hodiè verò valere ex conſtitutione Iu ſtinian. in d. l. vnica, & in d. §. vltimo. Et hactenus de prima obſeruatione, vt meam ego proferrem in propoſita diſceptatione ſententiam. Secunda verò obſeruatio ſit, ex hactenus dictis[*] deduci euidenter, errore manifeſto lapſos, eos, qui exiſtimarunt, ſeculo, & ætate Iureconſultorum, quorum reſponſis vtimur, potuiſ ſe nomine pœnæ relinqui, ſiue valuiſ ſe ea, quæ pœnæ nomine relinquebantur; ſic ſanè ſtatuunt, ab initio pœnæ cauſa legatũ non valuiſ ſe, vt ſcriptum eſt in eadẽ l. vnica, ſed temporibus Iureconſultorum, ante conſtitutionem illam Iuſtiniani, ius ſecundum inualuiſ ſe, quo placuit, legatum eiuſmodi valere: His namque refragatur manifeſtè conſtitutio eadem Iuſtiniani, tam in ipſa l. vnica; quam in d. §. fin. vbi Iuſtinianus metipſe, emendat ius, quod ante ſe proximè in vſu fuiſ ſe refert; aliàs enim (vt Emmanuel Coſta in initio d. cap. 12. ſelectar. lib. 1. rectè annotauit) actum iam ageret, ſi ius antiquiſ ſimum, quod abolitum eſ ſet, abrogaret; aut nihil emendaret in veteri iure: (vt Donellus animaduertit) quod contra ſe facere, initio profitetur. Nec verò eſt quod dubitemus, ante tempora Iuſtiniani, pœnæ cauſa legatum non valuiſ ſe, prout etiam Cuiacius in eadem l. vnica probauit, Pichard. etiam, in d. §. vltimo, numer. 3. eandem interpretationem communem, & antiquorum ætatis ante tempora Iureconſultorum intellectum confutauit. Remanet ergo, ante tempora Iuſtiniani, pœnæ cauſa legatum non valuiſ ſe, provt Donel. Cuiac. & Coſta defendunt, & Gloſ ſ. ordinaria in d. l. vnica obſeruauit, Portius. etiam, & Ioannes Faber, in præcitato §. vltimo, de legat. & cum ipſis alij ante eos contendunt, ius ibi emendatum ab Imperatore, fuiſ ſe in vſu apud Iureconſultos, provt Emmanuel Coſta eodem c. 12. in prin. commemorauit. Tertia obſeruatio ſit, Interpretes eoſdem di[*] uerſimodè quoque explicaſ ſe, quare ante tempora Iuſtiniani, pœnæ cauſa legari, aut relinqui non potuiſ ſet; ex conſtitutione verò Iuſtiniani ipſius contrarium ſtatutum ſit, dummodo teſtator non iuſ ſerit aliquid impoſ ſibile, vel legibus, interdictum, vel turpe; & niſi fieret, pœnam adiiciat; vt per Theophilum in d. §. vlt. Instit. de legat. vbi rationem assignat: Vveſenbec. & Mynſing. ibidem numer. 2. & Hotomannum, enuntiatione 1. Coſtam lib. 1. ſelectar. d. cap. 12. ad fin. in verſ. Etenim ratio: qui duntaxat ſtatuit, quod ratio, quæ non permittebat valere legata pœnalia, non erat naturalis, ſed ſcrupuloſa; & meritò hodie emendata. Idem verò, & cæteri magis communiter eam rationem assignãt , quod legata ex beneuolentia, & affectione in legatarium, non ex odio in hæredem proficiſci debent, prout Oſuald. refert in addition, ad Hug. Donel. d. cip. 16. fol. 647. verſ. Vbi Theophilus: & Vveſembec. de quo inferiùs. Cùm ergo legatum pœnæ nomine relictum, ab ea ratione, affectionis ſcilicet, & beneuolentiæ legatarij, magis quam odij hæredis abhorreat, iuxta text. in l. nec adiecit, ff. pro ſocio, valere non debuit: quod Cuiacius etiam ſingulariter animaduertit in eadem l. vnica, in principio, in verſ. Et ratio hæc erat: in hæc verba; Et ratio hæc erat quia hæreditates, legata, fideicommiſ ſa, libertates dantur beneficij & honoris cauſa, & inuenta ſunt hæc beneficiorum genera; vt quos diligimus, honore afficiamus, non vt illis pœnas infligamus: Pactum quod eſt contra naturam contractus, dicitur non valere: l. cum precario, ff. de precario. §. 1. Inſtit. de ſocietat. Hoc, eſt contranaturam legati, fideicommiſsi, hæreditatis, libertatis, vt detur pœ næ cauſa, ergo non valet. Et tamen Iustinianus in con ſtitutione huius tituli, ne quid fiat contra voluntatem teſtatoris, hæc omnia admittit, & probat quæ pœnæ cau ſa relinquuntur; & non obtemperante hærede præcepto teſtatoris, vult ea omnia præ ſtari, & competere. Vve ſembecius etiam, de quo inferius, qui & aliam rationem aſ ſignat, Iuſtiniani verò inſtitutio noua, qua ius Digeſtorum emendatur, rationem illam habuit, quod non minus in hac parte, voluntas te ſtatoris ſeruanda fuerit, quam in cæteris, vbi voluntas moribus ſimul & legibus naturæ non aduerſatur. Et congruit cum lege veteri, Vti quiſque legaſ ſit, ita ius eſto: l. verbis legis ff. de verb. ſignif. quod Hug. Donel. in d. l. vnica, in princ. in verſ. Iuſtinianut in hac ſpecie, ſingulariter annotauit, & de mente communi Scribentium procedit, prout alij obſeruarunt, de quibus inferiùs. Ea verò ratio cum ceſ ſaret, quando teſtator iuſ ſit aliquid impoſ ſibile, vel legibus interdictum, vel turpe; & niſi fieret, pœ nam adiecit; vtpotè cùm ſeruari non debeat voluntas, qua legibus contrarium aliquid, aut turpe teſtator ſtatuerit; ſicut latiùs exornarunt, atque comprobarunt Cuiacius, & Donellus vbi ſuprà; meritò Iuſtinianus metipſe excipit ea legata; pœ næ, nomine relicta. Quarta obſeruatio ſit, iure ipſo Digeſtorum, & [*] apud Iureconſultos extare iura nonnulla, quibus probari videtur, ante tempora Iuſtiniani, pœnæ cauſa legatum valuiſ ſe; atque eorundem reſponſis adductos communiter Interpretes, tradidiſ ſe, apud Iureconſultos ipſos valuiſ ſe, quæ pœnæ nomine relinquebantur, ex text. ſcilicet, in l. 1. ff. de penu legata, l. 1. §. cum ita, ff. ad leg. falcid. l. cum ſine, l. ſi penum ff. quando dies legat. cedat, l. mulcta 6. in princip. l. in teſtamento 27. ff. de condit. & demonſt. argumento eſt etiam textus, in l. 1. ff. de his quæ pœnæ nomine, quo ideò non valet pœna, quia præceſ ſerat diſpoſitio turpis; inquit enim Africanus, in pœnam relictum, nullius eſ ſe momenti, ſi illicitè aut probrosè datum ſit; quare ſi quod teſtator fieri voluiſ ſet, nõ eſ ſet turpe, aut illicitum, probroſúmvè, manifeſtè oſtendit, pœnam valituram; & definitio eadem traditur, quæ in conſtitutione Iuſtiniani inuenitur; atque ita declaratur, ſi quid illicitè, aut probrose non ſit iussum, etiam tunc valuiſ ſe, cum eius legis auctor id ſcribebat; provt ponderauit Hugo Donell. in d. l. vnica, colum. 1. in princip. ſub verſ. Iu ſtinianus in hac ſpecie, in fin. Verè tamen iura omnia prædicta id non probant, ad quod communis Doctorum ſententia ea expendit, vtpotè, cum tunc dicatur pœnæ cauſa legari, cum coërcendi hæredis gratia duntaxat legatur, atque ita vt pœnæ nomine legatum, aut relictum dicatur, neceſ ſarium eſt, vt teſtator nullam aliam cauſam relinquendi habeat, quam vt hæres coërceatur: argumento text, in l. 1. §. cum tamen, ff. depoſiti, provt eum textum nouè expendit Donell. ipſe, in d. l. vnica, ſub n. 2. in verſ. Quod intelligatur: Quod non verificatur in ipſis iuribus, vbi magis relictum intelligitur, quo magis legatario, aut voluntati teſtatoris ipſius conſulatur, quam vt hæres coërceatur tantum. Sic ſanè atque generaliter, non videtur legatum eſ ſe pœnæ nomine, quotieſcumque teſtator aliquid iuſ ſit, aut legatarij cauſa, aut ſua ipſius cauſa, quo magis id quod diſpoſuit, ipſius, vel alterius gratia impleatur; at legatarij cauſa, totum hoc legatum comparatum eſt, hæres meus vxori penum dato, ſi non de deris, centum dato; de quo in d. l. 1. ff. de penu legata, eum ſimilibus ſuprà relatis. Hoc autem comparatum eſt teſtatoris cauſa; hæres meus mihi monumentum ædificato, ſi non ædifices, centum dato. In vtraque enim ſpecie non dicitur pœnæ cauſa legari, ſed confirmandi magis legati, aut diſpoſitionis gratia id fieri, provt Donellus ſingulariter hæc iura explicauit in eadem l. vnica, ſub n. 2. & commentariorum lib. 8. d. c. 16. vbi Oſualdus eius Additionator ſequutus eſt; & id ipſum tenuit, atque ita rem hanc explicauit Cuiac. in ead. l. vnica, in princip. in illis verbis: Et (vt ex imo exemplo cætera cognoſcamus) legatum relinquitur pœnæ cauſa, quod non relinquitur legatarij gratia, ſed in odium, & pœnam hæ redis, hoc modo, &c. Quamuis ipſe Cuiac. tract. 5. ad Africanum, aliter explicauerit text. in d. l. mulcta, & in d. l. in teſtamento, prout etiam ad alium modum ea iura accepit, & quæ ad iſtam interpretationem ſpectant, non attigit Emmanuel Coſta, ſelectarum lib. 1. d. cap. 12. Iacob. Cancer. variar. lib. 3. titulo de legatis, numer. 397. in fin. Ioan. Philipp. in ſumma vtriuſque iuris, ad titulum, ff. de his quæ pœnæ cauſa relinquuntur, vbi quod legare pœnæ nomine is dicitur, qui in legato aliquid expreſ ſit, quod coërcendi hæredis gratia relinquitur, quo magis hæres aliquid faciat, vel non faciat: & exemplum adducit provt Vveſembecius, de quo ſtatim: Ripoli. in d. l. Titio centum 71. num. 37. Pet. Duran, de condit. & mod. impoſi. c. 9. tertiæ partis, ex numer. 2. & num. 12. & 13. Matthæus Vveſembec. in paratitla in pandectas, ad tit. ff. de bis quæ pœnæ cauſa relinquuntur, fol. mihi 919. vbi in hunc modum ſcribit: Ex Antonini Pij conſtitutione, ſicut eſt apud Capitolinum, etiam pœnæ nomine legata relicta deficiebant; adeò vt ne à patre quidem, aut domino legata pœnæ nomine relicta, hærede filio, aut ſeruo inſtituto, valerent. l. 1. hoc tit. Pœnæ nomine relinquitur, hoc modo: hæres meus, ſi filiam Titio in matrimonium collocarti, vel non collocarti, Seio decem dare damnas eſto. Hæc legata ideo non valuiſ ſe; veriſimile eſt: Primo, quod penderent à voluntate hæredis, cuius in poteſtate eſ ſet, legati conditionem implere, aut non; euiſmodi autem legata obligationem non habent, cum ea ad defuncti, non hæredis voluntatem, referri, indéque vim accipere debeant: l. 1. cum ibi notat. ſup. de legat. 2. Deinde, quia non ex pœna hæredis, ſed beneuolentia, & amore legatarij proficiſci legata oportet: l. nec adiecit. 9. ſup. pro ſocio, Po ſtremo, quod non ad pœnas irrogandas, ſed ad vltimam voluntatem conteſtandã , teſtamentorum iura inuenta[*] ſunt. Verum Iuſtinianus etiam hæc legata vale voluit, niſi conditionibus probroſis, & illicitis ſint adiecta: §. fi. Iuſti. de leg. quem caſum etiam Africanus hic in l. 1. hoc titulo, excepit. Quinta obſeruatio ſit, iuxta ſuperiùs reſoluta, & interpretationem prædictam, ſuſtineri poſ ſe, atque explicari, vt in tuto ipſa remaneat; Cumani di ſtinctionem, atque Theoricam illam (quam Emmanuel Coſta, & D. Antonius Pichardus, in locis relatis ſuprà. probaſ ſe videntur) quædam fuiſ ſe, quibus teſtator potuit vtiliter pœnam adiicere; quæ dam verò, quibus pœna adiecta non valeret, &c. Nam quæcumque teſtator potuit non inutiliter cauere, vt ab hærede fierent, vel darentur, in his adiicere pœnam, non fuit eidem prohibitum; ſed in his, quæ nullam iuris efficaciam per ſe haberent, diſpo ſita in teſtametõ ; pœnam adiicere fuit inutile. Sanè diſtinctio hæc in prima ſui parte nullo modo contradicit, ſed potius conuenire videtur omnino reſolutioni prædictæ, quam ex Cuiacio, & Donello amplectimur; item & deciſ. d l. 1. ff. de penu legata, cum ſimilib. & d. l. mulcta, & d. l. in teſtamento, ff. de condit. & demonſt. vt in caſu eorum iurium, & aliis ſimilibus, in quibus potuit teſtator ita diſponere, & cauere, vt aliquid ab hærede daretur, vel fieret, in his adiicere pœnam non erit eidem prohibitum; dummodò Cumani dictis, & doctrinæ addatur, tunc dici potuiſ ſe, ſic teſtatorem cauere, & non vtiliter diſponere, quoties ſui, vel legatarij gratia diſponebat, & cauebat; non coërcendi hæredis gratia duntaxat; & caſu, quo ab hærede id non fieret, aut daretur, quod ſui ipſius, aut legatarij cauſa iuſ ſit pœnam adiiciebat; tunc namque adiicere pœnam non fuit prohibitum, ſed quando hæredis, neque legatarij cauſa, aut fauor aderat, provt ſuperiùs probaui. Cumani itaque ſententia in parte diſtinctionis, ſic ſuſtinetur, & oſtenditur, quando non inutiliter potuit teſtator diſponere, ſeu cauere, vt aliquid ab hærede fieret, vel daretur, vt adiicere pœ nam, eidem non eſ ſet prohibitum: & exemplum, quando teſtator potuit non inutiliter cauere, ex d. l. 1. ff. de penu legata, & d. l. mulcta, cum ſimilibus, deducitur. Idem & generaliter conſtituitur, quoties teſtatoris, vel legatarij cauſa adfuerit, vt non coërcendi hæredis duntaxat ratio conſideretur. In ſecunda verò ſui parte, planè procedit diſtinctio eiuſ dem Cumani, in his ſcilicet, quæ nullam iuris effica[*] ciam per ſe haberent; cuius exempla duo recte con ſiderauit Emmanuel Coſta, d. c. 12. ſelectarum, & vnum, Anton. Pichard. in d. §. vltimo de legatis. Sexta & vltima obſeruatio ſit, Interpretes no ſtros circa explicationem, & intellectum d. l. 1. ff. de his quæ pœnæ nomine, diuerſimodè ſe habuiſ ſe; quo circa, Emmanuel Coſta, præcitato c. 12. lib. 1. ſelectarum, nouam adducit interpretationem ad eum textum; & diſtinguit, an in pœna hæredis relictum ſit, an verò in pœnam patris, vel domini; quod ideo non concludit, nec forſan placebit, quod eadem videatur vtriuſque ratio circa prohibitionem huius, legati; & alia ratione adductus etiam videatur Africanus ibi. Donellus verò, in commentariis ad d. l. vnicam, in verſ. Quod attinet ad d. l. 1. vt locum tanquam ab Africano ſcriptum accipiat, fatetur; Quod illicitè pœnæ nomine relictum eſt, non valuiſ ſe, vt illic ſcribitur; ſed malè inde inferri, aut non ideò rectè colligi, valuiſ ſe cætera, quæ eodem modo relicta ſunt: quod etiam ideo non concludit, aut for ſan non placebit, quod ita accipiendo, malè videatur Iureconſultus ipſe Africanus ſe habuiſ ſe, aut rem indubitatam propoſuiſ ſe, ſiue verba ſuperflua adieciſ ſe: nam ſi ante tempora Iuſtiniani pœnæ cau ſa relictum non valebat, vt hactenus defendimus, etiamſi in eo, quod teſtator fieri voluit, nulla eſ ſet turpitudo; indubitati iuris eſ ſet, multo magis non valiturum, ſi pœnæ nomine non modò, ſed etiam illicitè, aut probrosè datum ſit; ſecurior ergo videtur Cuiacij ſententia, in eadem l. vnica, in fi. ſcilicet quod ex conſtitutione Iuſtiniani, in ipſa l. vnica, & in d. §. vltimo, addita fuerint à Triboniano verba ea, illicitè, aut probrosè, vt ius ipſum Digeſtorum, quod iam immutatum erat, cum eo nouo iure Iu ſtiniani concordaret; ex quo Iuſtinianus introduxit, legatum pœnæ nomine relictum valere, niſi illicitè, aut probrosè datum ſit: quod & multoties Tribonianum feciſ ſe, poſt Duarenum, Baro. & Vulterium adnotauit Oſualdus, in addit, ad Donellum, lib. 8. d. c. 16. fol. 648. in fin. & hactenus de intellectu dictorum iurium, & de Theorica diſceptationis huiuſce capitis. Nunc verò atque ſecundo loco & principaliter[*] obſeruandum, atque conſtituendum erit, ex dictis hactenus, & deciſione dictæ legis vnicæ, C. de his quæ pœnæ nomine, & d. §. vltimi, Inſtit. de legat. certum, & indubitatum manere, teſtatori non modò licere adiicere conditionem, vel modum ſuæ diſ poſitioni, & vbi illis locus non ſit, transferre in alium hæreditatem ſuam; vt de conditione extat tex. in l. ſi ita fuerit, in principio, ff. de manum, teſta. & de modo probatur in l. ſi hæres, ff. de condict. ob cauſ. & in l. 2. C. de his quæ ſub modò, & latiùs pro[*] bauit Pariſ. in conſ. 19. ex numer. 132. cum ſeqq. lib. 2. Menoch. in conſil. 78. ex numer. 7. lib. 1. ſed etiam ſub conditione, & priuationis pœna, in eadem diſ poſitione, & in eodem teſtamento poteſt teſtator hæredibus ſuis, aut à ſe honoratis, & vocatis onus quodcunque, aut grauamen imponere, contrauenientésque, ſeu ſi aliquid iniunctum ab eo, fecerint, vel non fecerint, hæreditate, aut ſucceſ ſione priuare, ſicque apponere pœnam priuationis ipſi inobedienti ad commodum & beneficium alterius obſeruantis, idque directò, antequam ſic hæreditas adita; & poſt aditam, per fideicommiſ ſum; & pœna huiuſmodi, & tranſlatio à teſtatore appoſita, iuſta, & ho neſta, non turpis, nec legibus interdicta, valida eſt, & omnino ſeruanda; provt ex iuribus ſuprà commemoratis probatur. Item ex tex. in c. Rainald. de teſtament. & vnanimiter ſic concludunt variis in locis, infiniti iuris vtriuſque Interpretes, quos recenſet, & longa ſerie, atque vtiliter comprobauit P. Paul. Pariſ. præcitato conſ. 19. ex num. 132. vſque ad num. 155. lib. 2. vbi quod non adimplens voluntatem defuncti, excludendus venit, & admitti debet adimplens eius voluntatem. Et quod videtur renuntiaſ ſe hæreditati, qui non adimplet; & renuntiando, ſucceſ ſio defertur ſequẽti , & adimplenti voluntatem; & qui contrauenit teſtamento, non poteſt ſe iuuare ex illo; & quod teſtator diſponens aliquid fieri, addens aliud, additum illud, vt pœna habetur; & ſi primò vocatus non vult parere conditionibus per teſtatorem appoſitis, ſuccedit ſecundus, & in ſtitutio hæredis non obſeruãtis voluntatem teſtatoris, reducitur ad cauſam caduci, & propter talem inobedientiam admittitur ſecundo loco vocatus; & quod renuntiatio tacita inducta lapſu temporis, vel propter inobedientiam, magis operatur, quam expreſ ſa repudiatio, ad excluſionem ita tacitè repudiantis; & ſic quod tacita repudiatio, inducta per inobedientiam ſufficiens eſt: ſicuti latiùs has, & alias quamplurimas iuris, & Interpretum communes reſolutiones, & concluſiones adduxit, & latè comprobauit ibi ipſe Pariſius; & antea ex num. 21. vſque ad num. 34. vbi inquit, quod quando præcipitur aliquid fieri certo modo, ſub pœna, illud dicitur tradi pro forma; & aliter factum, non tenet. Et quod conditio aſ ſumendi cognomen, & arma te ſtatoris, continet præceptum honeſtum, validum, facile, & voluntarium, & præcisè eſt obſeruandum, & tendit ad memoriam ipſius, & conſeruationem honoris. Hactenus Pariſij traditiones, ex quibus exornatur, atque illuſtratur concluſio prædicta, quod teſtator poteſt in pœnam contrauentionis, aut inobedientiæ priuare hæredem à ſe ſcriptum, vel auocare ſucceſ ſionem ab eo, quem honorauit, & vocauit: quod idem concludunt Ludou. Molina, lib. 2. c. 14. Mieres, parte 2. q. 4. illat. 8. Anton. Theſau. deciſ. Pedemont. 270. Alex. Raudenſ. poſt tract. de analogis, in appendice, 1. parte, ex num. 69. cum ſeqq. Marcabrũ . in conſ. 36. per totum, vbi vide Pat. Molinam, tom. 3. diſput. 615. Martam, deciſ. 73. Io ſeph. de Ruſtic. ad l. cum anus, lib. 4. c. 3. num. 41. & duobus ſeqq. Ludouic. Caſanate, conſ. 4. num. 247. Aluarad. lib. 2. §. 1. num. 22. Auendañ. in l. 40. Tauri, glo. 9. num. 25. & ſeqq. Idem Molina, c. 12. eiuſdem lib. 2. num. 31. & 32. vbi inquit in hunc modum: Illud autem prætermittendum non erit, quod propè in omnibus maioratibus adiici ſolet, vt prædiximus; quod ſi maioratus poſ ſeſ ſor eiuſdem conditiones non adimpleuerit, maioratus ſucceſ ſio tranſeat in ſequentem ſucceſ ſorem, ac ſi primus ſucceſ ſor mortuus fuiſ ſet. Quæ videtur quædam ſucceſ ſionis ademptio; & in alium tranſlatio, in pœnam facta; eáque pœnæ appoſitio, cum iuſta, atque conſeruationi ipſorum maioratum conueniens ſit, proculdubio ad vnquam ſeruanda erit; l. 1. & 2. ff. de his, quæ pœnæ nomine: l. vnic. C. eodem titulo. Vbi probatur ademptionem, vel tranſlationem legati, vel inſtitutionis. vel quidpiam aliud in pœnam adiectum, non valere, ſi pœna ex cauſa iniuſta, ac turpi procederet. Si verò ex cauſa honeſta procedat, validam eſ ſe: quod ibidem communiter Scribentes profitentur; probaturque ex l. mulcta: & ex l. in teſtamento: la primera, ff. de cond. & demonſt. & ex l. 1. §. item ſi ita, ff. ad leg. falcid. & ex l. ſi pœnam, ff. quando dies lega. ced. Quod etiam ex pluribus legibus, ff. de adimen. lega. deduci poterit. Ideóque in caſu, de quo agimus, leges de ademptione, & tranſlatione legatorum, vel de quibuscunque aliis rebus, quæ ſub pœna præcipiuntur, ad Hiſpanorum primogenia, hac diſtinctione præmiſ ſa, deduci poterunt: quod optimè in primogeniis loquens, conſiderat Pariſ. d. conſ. 19. n. 134. lib. 2. vbi latiſ ſimè proſequitur materiam. Et n. 34. idem Molina generaliter ſtatuit: quod conditiones iuſtæ, & honeſtæ, quæcumque ſint, à ſucceſ ſoribus maioratus ſeruanda ſunt; & non ſeruantes, à ſucceſ ſione priuandi: impoſ ſibiles verò, turpes, & inhone ſtæ (ſubdit n. 35.) in primogeniis appoſitæ, implendæ non ſunt. quod etiam num. 1. ipſiusmet c. 12. profitetur; & notauit Couarr. in d. c. Raynaldus, num. 6. in fin. & num. 7. dicens poſt Gloſ ſam ibi, poſ ſe à teſtatore pœnam ſtatui contra hæredem, aut legatarium, eius voluntatem non ſeruantem, vt vel omnia bona, vel eorum partem amittat; & hanc pœnam omnino deberi in foro animæ: oportere tamen, vt pœ na locum obtineat, præceptum teſtatoris iuſtum eſ ſe; alioquin ſi illicitum ſit, aut ignominioſum, aut impoſ ſibile, adiectio pœnæ non valeat: & ante hæ reditatem aditam poſ ſe quem directò priuari, poſt aditam verò per fideicommiſ ſum: Iul. Clar. recept. §. teſtamentum, q. 96. dicens, communem reſolutionem eſ ſe, quod poteſt teſtator priuare hæredem hæ reditate, ſi aliquid fecerit, vel non fecerit, contra eius voluntatem: ſicut enim licet teſtatori rei ſuæ adiicere quamcunque conditionem voluerit, non turpem, neque improbam; ita & licere ei debet, in ipſius conditionis defectum, hæredem priuare hæ reditate ſibi relicta; non vt talis priuatio ipſo iure operetur, ita vt hæres deſinat eſ ſe hæres; ſed in vim fideicommiſ ſi, vt ſciſicet ſi contra fecerit, teneatur hæreditatem reſtituere per fideicommiſ ſum: Hipoly. Rimi. in conſ. 54. num. 2. & tribus ſeqq. lib. 1. & in conſ. 676. ex num. 69. & numer. 88. lib. 6. Iacob. Mandel. de Alba, conſ. 57. num. 11. & ſeqq. vbi ait non eſ ſe dubium, quin poſ ſit teſtator priuare hæ redem, vel legatarium, ſi voluntatem teſtatoris non ſeruauerit; ex d. l. vnica, C. de his quæ pœnæ nomine: & quin poſ ſit teſtator in pœnã ſubſtituere; & quod purgatio moræ, eo caſu admittitur: Simon de Præt. lib. 2. interpr. 2. dubit. 2. ſolut. 2. num. 69. & num. 135. & ſeqq. & num. 154. & lib. 4. dubi. 4. num. 2. & 3. & 4. & num. 12. & ſeqq. & num. 17. & 18. & 26. & 27. fol. 397. Fabius Turre, in conſ. 26. numer. 7. Menchaca, de ſucceſ. creat. lib. 1. §. 7. numer. 33. Mieres, 2. par. q. 4. illat. 8. ex num. 1. vſque ad num. 7. Menoch. conſ. 78. lib. 1. & præ ſumptione 98. Pet. Anto. de Petra, de fideicom. q. 1. ex num. 119. cum ſeqq. Iacob. Thoming. deciſ. 13. num. 64. Brunor. à Sole, in compend. comm. opin. verbo, conditio, num. 1. fol. 240. Franciſ, Burſa in conſ. 167. ex num. 7. vſque ad num. 13. & & num. 15. & 19. & 20. & 29. & 30. lib. 2. vbi inquit, quod volutas teſtatoris omnino ſeruanda eſt, in facto, & in modo; & quod hæredem, ſucceſ ſorem priuare poteſt bonis ſibi relictis, ſi contraueniat eius voluntati; ex communi: & quod priuatio hæreditatis ante tempus, ſi hæres contraueniat, in vim fideicommiſ ſi ſuſtinetur: quod hæres tenetur probare ſe adimpleuiſ ſe, vel legata ſoluiſ ſe: & negatiua non ſolutionis factæ per hæredem, quomodo probetur per allegantes: & quod priuatio inducitur ipſo iure, ex verbis temporis præ ſentis, vel ex clauſula, ex nunc, provt ex tunc, ex communi; & citra monitionem, vbi dies, & pœna à teſtatore in diſpoſitione apponitur. Et quod dolus arguitur, non implendo diſpoſita à teſtatore: & quod moram hæ res incurrit, quamprimùm non exequitur voluntatem teſtantis: & quod purgatio moræ ſit tantum in continenti; provt hæc, & alia, multùm ad propoſitum huiuſce cap. adducit, & latiùs ibi comprobat. Andreas etiam Fachineus, conſil. 27. num. 25. lib. 1. vbi etiam expendit textum in d. l. vnica, C. de his quæ pœna nomine, quod pœnam priuationis hæreditatis poſ ſit teſtator imponere hæredibus, aut à ſe honoratis, non adimplentibus eius voluntatem, ſeu illi contrauenientibus. Petrus Surdus deciſ. 7. numer. 1. & ſeq. & conſ. 268. ex numer. 62. lib. 2. & conſilio 348. maximè ex numer. 6. cum ſeq. lib. 3. quò loci ſingulariter explicat illam quæ ſtionem, an valeat donatio, facta in pœnam reuocationis teſtamenti, codicillorum, vel alterius vltimæ voluntatis; & an dicatur facta ſub turpi, aut legibus interdicta conditione, & adducit quamplurima in propoſito conducibilia; concludens, donationem valere, quando eſt alicuius rei, ſiue certorum bonorum; ſecus verò quando continet omnia bona. Eandem quoque reſolutionem, & communem allegationem dictæ legis vnicæ, expendit atque exornat Stephanus Gratianus, diſ ceptation. forenſium, lib. 1. cap. 36. ex num. 45. cum ſeq. & lib. 2. capit. 220. vbi etiam explicat, per ſpecialem executorem teſtamenti, quando eximatur hæres à pœna, non adimplendo iuſ ſa per teſtato. rem; & in vltimis voluntatibus reſpectu commiſ ſionis pœnæ, quo caſu recedatur à perſona; & non adimplens iudicium defuncti, quando priuetur hæreditate, & monitio ſit neceſ ſaria, tam in facto affirmatiuo, quàm negatiuo; & an hæ res excuſetur non adimplendo præceptum imperfectum; & tomo 5. cap. 828. num. 38. Hondedeus, in conſ. 42. ex num. 20. lib. 2. deciſio Dolani Senatus 87. D. Franciſc. Hieronym. Leo, deciſione Valentiæ 69. Farinac, nouiſ ſimarum 1618. deciſ. 389. ex num. 7. par. 2. tomo primo. Cardinalis Tuſchus, tom. 6. litera P. concluſ. 142. fol. 170. & tom. 4. litera H. concluſ 55. fol. 254. & 255. Leand. Galganetus, in commentariis de condit & demonſtrat. part. 2. cap. 5. quæ ſt, 1. fol. 297. vbi quærit, vtrum teſtator in euentum, in quem eius præceptis non pareatur, poſ ſit non parenti pœnam imponere; & diſtinguit, nam aut pœna incipit ab impoſ ſibili, vel turpi præcepto, ſeu conditione, & non poteſt; aut conſiſtit in adimendis hæreditatibus, legatis, vel libertatibus, aut in tranſlatione in alterum abſque turpi, ſeu impoſ ſibili præcepto, & poteſt imponi; iuxta textum in dicta l. vnica: aut pœna conſiſtit in grauiori onere, quam ſit commodum relictæ rei; & ſi eſt adiecta quantitati, non valet; ſi verò ſit appoſita ſpeciei, & ſit grauior commodo, valet; vt latiùs ibi: & vide quæ ſtione quarta, vbi explicat, an pœna appoſita in vltimis voluntatibus, poſ ſit ſimul cum relictis peti: & quæ ſt. 10. vbi etiam, quod pœna priuationis relicti, poteſt à teſtatoribus apponi; & quod hæres præcepta teſtatoris non ſeruans, ſiue eius voluntati contraueniens, venit excludendus; de quo latiùs ibi; & per Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 5. ferè per totum, ex fol. 286. vbi quamplurimis relatis obſeruat, hæredem, vel honoratum, ſpernendo teſtatoris præceptum. illíque inobediendo, odioſum ipſi teſtatori effici; quinimo teſtatorem iniuria afficere, & teſtamentum impugnare dici eum, qui non implet voluntatem teſtatoris; & idcirco hæreditate ſibi relicta indignum effici, & hæredis inſtitutionem ad cau ſam caduci ob hæredis inobedientiam reduci, ipsóque facto ante aditam hæreditatem eundem priuari, & hæredem eſ ſe deſinere, ipſámque hæ reditatem aliis applicari; poſt aditam verò hæ reditatem, priuationem hæreditatis non ipſo iure, ſed per fideicommiſ ſum induci, & Trebellianicam non detrahi ab hærede priuato hæreditate, ac per fideicommiſ ſum illam poſt aditionem reſtituente; legitimam tamen detrahere filium, paterna hæreditate priuatum, ob non impletam con ditionem, ſiue præceptum in teſtamento appoſitum. Rurſus ſubdit num. 6. hæreditatis commodo priuari hæredem, ex legis diſpoſitione, te ſtanti voluntatem non adimplentem, qui cenſetur illi commodo ex non paritione renuntiaſ ſe. Rurſus, & num. 7. vltra abſolutam legis prouiſionem prædictam, nuncupatim, & ſpecificè poſ ſe teſtatorem priuare hæredem, vel legatarium, ſi eius voluntatem non ſeruauerit, poſ ſéque teſtatorem in pœnam ſubſtituere, dicta l. vnica, C. de his, quæ pœnæ nomine: l. vxorem, §. hæres, ff. de legatis 3. leg. paterfamilias, ff. de hæred. inſtit. & hæreditatem ſubſtituto applicari; vel non extante ſub ſtituto, adiici cohæredi; vel non extante cohæ rede, venientibus abinteſtato, & deinceps iuxta deciſionem textus in dict. Authent, hoc amplius, C. de fideicommiſsis. Deinde dubitat, an priuatione incurſa per aliquem in pœnam, ſibi priùs imminentem, vel comminatam, etiam filij priuati remaneant, prout ibi videbis. Præterea ſtatuit. num. 15. inobedientem, non ſolum hæreditate priuari, etiam poſt eius aditionem, ſed vlterius ad fructuũ medio tempore perceptorum reſtitutionem teneri; idque ex eorum Authorum ſententia, quos ibi commemorat: Negatiuæ autem probationem, vt per teſtatorem appoſita conditio, vel præceptum impletum ab hærede non fuerit, alleganti incumbere; prout ibi quoque num. 17. Tandem ex num. 18. cum ſeq. vſque in finem cap. inquirit, an monitio neceſ ſaria ſit, vt quis priuationem hæreditatis incurrat, ob non impletam conditionem à te ſtatore appoſitam, & refert ſententiam eorum, qui indiſtinctè exiſtimarunt monitionem requiri; ipſe autem ex ſententia quamplurimorum iuris Interpretum diſtinguit, atque reſoluit, vt in præ cepto negatiuo, monitione, aut interpellatione opus non ſit; monitionémque ipſam in facto affirmatiuo, vbi dies, & pœna eſt appoſita, non etiam requiri: monitionem tamen, vbi dies tantum appoſita eſt, exigi: monitionem denique, appoſita tantum pœna, ſine die, vel termino, neceſ ſariam eſ ſe; vel ſaltem partis interpellatione, prout etiam ibi videri poterit. Et per Stephanum Gratianum, diſceptation. forenſium tomo ſecundo, cap. 220. num. 32. & cap. 223. num. 44. & cap. 307. num. 19. Peregrinus quoque, qui huiuſce materiæ tractatum, & reſolutionem aſ ſumpſit, de fideicõmiſ ſis , articulo 11. videndus, num. 85. vſque ad num. 94. ex folio 96. in fine, & 97. eaſdem concluſiones dictæ l. vnicæ, C. de his quæ pœnæ nomine: expendit; & concludit, conditiones iuſtas, & honeſtas (quæcumque illæ ſint) ab hæredibus, & ſucceſ ſoribus adimplendas; & non adimplentes, ſucceſ ſione, aut hæreditate priuari; ſecus verò ſi illicitae, aut probroſ æ, vel legibus interdictæ, aut impoſ ſibiles ſint prout latiùs ſuprà. Prioris partis ratio eſt, in vltimis voluntatibus[*] præcipuè ſpectandam, ſeruandámque eſ ſe teſtatoris voluntatem, & magis, quam verba inſpici, & prædominari, primumque locum obtinere, & totum facere; etiam tacitam, quæ tamen colligitur ex coniecturis neceſ ſariis, aut valde probabilibus; id quod infinita iurium, & Authorum allegatione comprobarunt Mantica, lib. 3. titulo tertio. Simon de Prætis, lib. 5. interpretatione prima, dubitatione prima, ex folio 439. & lib. 2. interpretatione 2. dubitatione 2. ſolutione ſecunda, folio 221. Petra, quæ ſt. 1. num. 8. & ſeq. & latiùs quæ ſt. 9. per totam, D. Franciſcus Sarmientus, ſelectarum lib. 1. cap. 8. num. 23. Peregrinus, artic. 11. num. 1. cum ſeq. Camillus Gallinius, lib. 2. cap. 22. idcirco in rebus ſuis, & in his, quæ pendent ab eius voluntate, expreſ ſa, aut præ ſumpta, poteſt teſtator facere quicquid vult, exprimendo ſuam voluntatem, & conditionem, aut modum, aut pœnam priuationis adiicere; quia liberam habet rerum ſuarum adminiſtrationem, & moderationem, prout ipſimet Authores notarunt, & exornauit Peregrinus dicto art. 11. num. 71. & 72. & ſeq. Ad quod reducitur ratio communis, quare Iuſtinianus, in dicta l. vnica, C de his quæ pœnæ nomine, & in dicto §. vltimo, Instit. de legatis, emendauerit ius illud Dige ſtorum, & Iureconſultorum, quorum reſponſis, vtimur; & pœnæ nomine relinqui poſ ſe, ſtatuerit generaliter; prout Iacobus Cuiacius, Hugo Donellus, Emmanuel Coſta, & alij adnotarunt, de quibus ſuprà mentionem feci. Et ij expendunt textum, in dicta l. verbis legis, ff. de verborum ſignificatione, cuius, & ſimilium ratione adductus, excitatúſque principaliter fuit Iuſtinianus metipſe. Secundæ partis rationem, cum illicitum, aut probroſum, ſiue impoſ ſibile, legibúſve interdictum ſit id, quod teſtator iuſ ſit, ad eandem Iu ſtiniani conſtitutionem, ex ipſo Cuiacio, & Donello, ibidem deducendam, diximus ſuprà (& verè in eo conſiſtit) rerum ſuarum adminiſtrationem, liberámque diſpoſitionem hactenus teſtatoribus conceſ ſam, quatenus ex legibus non reperiatur ea interdicta; ſicque eorundem voluntatem quandoque non ſeruari, ſed inualidam potius eſ ſe, ſi lex reſiſtat, ſi illicitum, turpe, vel inhoneſtum, aut contra bonos mores aliquid contineat; ſicuti latiùs etiam explicarunt Mantica, lib. 3. d. tit. 3. num. 16. Simon de Prætis, d ſolut. 2. lib. 2. num. 69. cum ſeq. folio 224. & num. 135. & ſeq. folio 226. & lib. 5. d. dubitat. 1. ex num. 58. cum ſeq. folio 442. Petra, d. q. 1. ex num. 42. Surdus, deciſ. 101. num. 5. Peregrinus, d. art. 11. ex num. 71. vſque ad. num. 85. vbi latiſ ſimè, & vel vno verbo, atque magiſtraliter docuit Baldus, in l. nulla, num. 5. per textum, C. de ture dotium, dicens in adminiſtratione, ac diſ poſitione rei ſuæ omnia generaliter cenſeri permiſ ſa, niſi ſpecialiter aliqua de cauſa ex legibus ſint interdicta & hactenus de obſeruatione ſecunda principali in hac materia. Tertiæ deinde obſeruandum, atque conſtituendum erit, dubium eſ ſe, an ademptio, ſiue trã ſlatio hæreditatis, ſucceſ ſionis vel legati, in vim pœnæ fieri poſ ſit. Etiam quando pendet à facto Tertij, & ſic propter inobedientiam Tertij, voluntati, ſeu[*] præcepto teſtatoris, non. parentis; nulláque data inobedientia, ſeu contrauentione honorati, ſeu vocati. In quo articulo, ſi hucuſque Scribentes omnes originaliter perlegeris, quatuor præcipuas inuenies eorundem ſententias; primámque negatiuam, quod ademptio, ſiue tranſlatio in vim pœ næ fieri non poſ ſit, quando pendet à facto Tertij, quoniam iniquum videtur, quem alterius facto, ſiue culpa, aut inobedientia prægrauari, l. ſi quis in ſuo, §. fin. C. de inofficioſo teſtamento, l. quidam ita, §. ſi quis filium, ff. ad Trebellian. l. non debet alteri, ff. de regulis iuris, & pœna ſuos non debet tranſ cendere authores, l. ſancimus, C. de pœnis, l. ſi hæ redis ſeruus §. fin. ff. de legatis primo. Sicque nec ſu ſtineri priuatio, quæ ob Tertij alicuius factum, vel non factum, imponitur; l. pater familias, vbi Bartolus, & communiter Doctores ſic notant, ff. de hæred. inſtit. Secũda verò opinio affirmatiua fuit ad emptio, nem, ſiue tranſlationem in vim pœnæ fieri poſ ſe, etiam quando pendet à facto Tertij, ſi de voluntate teſtatoris apparet manifeſtè, voluiſ ſe propter contrauentionem, aut inobedientiam Tertij, in ſtitutum vocatum, aut honoratum priuare; & quod valebit huiuſmodi priuatio, reputata magis quia ſic placet teſtanti, quàm in vim pœnæ; voluntas etenim (vtcunque poſ ſit) ſeruanda eſt, & ſeruari debebit, prout iura proclamant; & in eiſ dem, in quibus verſamur, terminis; cum aliis annotauit, atque ſcripſit Simon de Prætis, ſtatim referendus. Tertiæ verò opinionis ſectatores cum Bartolo, & aliis pluribus ita diſtinguunt; aut teſtator aliquid primò dat purè, & ſimpliciter; deinde diſpo ſitionem ſubnectit, qua in caſu contrauentionis, à facto Tertij dependentis, adimit; & tunc nullius eſt effectus ademptio illa; d. l. pater famil. aut præcedit teſtatoris diſpoſitio, non purè, ſed ſub conditione, commodum inſtitutionis tribuens, & deinde ſubſequitur ademptio, ſi conditio non eueniat; tunc valet ademptio, ſuúmque effectum conſequitur, etſi à facto Tertij pendeat; ita intelligunt, & explicant l. ſi ita fuerit, in principio. ff. de manum. teſt. Ea fortè eſt ratio, quod priore ca ſu ex facto Tertij adimitur, quod iam purè datum eſt; id quod iniquum eſ ſe videtur; ſecundo verò caſu nihil adimitur; cum pendente adhuc conditione, nihil datum; l. ſi quis ſub conditione dandorum decem, ff. ſi quis omiſ ſa cauſ. teſt. Quarta denique, & vltima opinio fuit eorum, qui exiſtimarunt, ademptionem, ſeu tranſlationem, in vim pœnæ fieri poſ ſe, etiam quando pendet à facto Tertij, dummodò Tertius ille, ſit adminiſtrator, aut ſimilis perſona, qui gerat vices & perſonam pupilli, Eccleſiæ, filij, & ſimilium; ſecus verò, quando Tertius eſ ſet penitus extraneus, qui nec adminiſtrationem, ex legis, vel hominis diſpoſitione habeat, nec etiam intereſ ſe habiturus ſit, ex eo quòd honoratus retineat, aut amittat ſibi relictum; ſic ſane opiniones prædictæ deducuntur ex doctrinis, & reſolutionibus Bartoli, in dicta l. pater familias, Baldi, in dicta leg. prima, oppoſitione quinta, C. de his quæ pœ næ nomine relinq. Didaci Couarru. in dicto capit. Rainaldus, §. primo, numero ſeptimo, Guil. Benedict. in capit. Rainuntius, verbo, ſi abſque liberis moreretur, el ſegundo, numero 219. Hieronym. Gabriel. in conſ. 105. numero vndecimo, cum ſequentibus, libri primi, Hippolyt. Riminald. in conſilio 116. numero 39. & ſequentibus, & numero 54. libro ſecundo, Durandi, de arte teſtandi, libro tertio, cautela quarta, Iacobi Menochij, in conſilio ſeptuageſimo octauo, libro primo, Cephali, in conſilio quinquageſimo ſecundo, libro primo, Petri Surdi, deciſione 101. Paſ ſerati, conſilio quadrageſimo. numero quinto, & conſilio nonageſimo primo, numero ſeptimo, Simon de Prætis, libro quarto, dubitatione quarta, ex numero duodecimo, vſque ad numerum decimum ſextum, folio mihi 397. Leand. Galganeti, de condition. & demonſtration. parte ſecunda, cap. quinto, quæ ſtione ſecunda, folio 298. & 299. & quæ ſtione tertia, numero vigeſimo quinto, Peregrin, de fideicommiſsis, articulo vndecimo, ex numero octuageſimo ſexto, vſque ad numerum nonageſimum ſecundum, Stephani Gratiani, diſceptationum forenſium tomo ſecundo, capite 220. ex numero trigeſimo primo, vſque ad numerum trigeſimum quartum, qui vltimam opinionem amplectitur, & in hunc modum ſcriptum reliquit: Quod cum non fuerit adimpletum, debet eſ ſe locus pœnæ per teſtatorem impoſitæ, quam poteſt idem rebus ſuis imponere, ita vt eo ipſo committatur, quod contrauenitur diſpoſitioni eiuſdem defuncti. §. fin. Inſtit. de leg. 1. vnic. C. de his quæ pœnæ nom. l. 1. & 2. ff. de eod. Imol. & alij in l. paterfamilias 44. ff. de hæred. inſtituend. Adeò vt non ſolum pœna per teſtatorem poſ ſit infligi inobedienti, ſed etiam ei, qui paruit ob factum non parentis; ideo tranſlatio, ſeu ademptio ab vno in alium fieri poterit in pœnam purè honorati, & quando pendet à facto Tertij; Socin. iun. conſilio 129. vſque ad num 22. libro tertio, Menoch. conſilio 78. num. 19. cum ſequentibus, libro primo. Intelligendo tamen in adminiſtratoribus, & ſimilibus gerentibus vices, & perſonam pupilli, Eccleſiæ, vel ſimilium; nam in pœ nam tutorum. ſeu adminiſtrantium, qui non ſeruarunt iuſ ſa teſtatoris, poteſt fieri tranſlatio legati facti Eccleſiæ, vel pupillo, in alium; iſti enim priuabuntur legato ob factum illorum, cùm videatur quaſi factum ip ſorum principalium, cùm illis etiam ſuccurratur aduer ſus adminiſtratores negligentes; ſecus autem, quando eſ ſemus in Tertio extraneo inobediente; videlicet ſi fuerit iuſ ſum à teſtatore, quod commiſ ſarij faciant aliquid intra certum tempus; & ſi non fecerint, hæres debeat ſoluere mille; quia tunc illud præceptum non eſt rationabile, neque onerat hæredem: Bald. in leg. vnica, numero decimo, C. de his quæ pœnæ nomine: Socin. con ſilio 21. Viſo teſtamento, in principio, libro tertio, & ita intelligendus eſt Angel. conſilio 168. columna ſecunda. Ruin conſilio 27. numero, ſeptimo, libro ſecundo, Ripa, in leg filius familias, §. diui, numer. 36. de legatis ſecundo, Socinus, in leg. quibus diebus, §. Termilius numero 17. de condition. & demonſtration. provt in ſpecie ita diſtinguit, & concordat opiniones Peregrin, de fideicommiſ ſis, articulo decimo numero 89. vſque ad numerum 91. vbi ita declarat: Menoch. dicto conſilio 78. numero 19. quod etiam voluit Gab. conſilio 105. numero vndecimo, vſque ad numerum decimumtertium, libro primo, Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, in verb. ſi abſque liberis moreretur, el ſegundo, num. 219. de teſta. Hactenus Gratianus qui (vt vides) ita exiſtimat concludere, atque diſtinguere Peregrinum, in locis relatis. Videamus nunc, an Peregrinus metipſe ita concludat: & quidem dicto articulo vndecimo, num. 86. ſic primam concluſionem in propoſito articulo elicit, quod conditio voluntaria dependens à facto Tertij, adiecta inſtitutioni, aut alteri relicto, ſi ab illo non impleatur, faciat deficere relictum, vbi relictum ab initio eſt conditionale; l. ſi ita fuerit, ff. de manumiſ ſis teſtamento. Ratio eſt, quod poteſtatiua conditio, depẽdens à facto Tertij, quoad honoratum caſualis cẽ ſetur ; ac ideo illius defectus ceſ ſare facit diſpoſitionem, provt latiùs ibi comprobat. Secundam verò cõcluſionem ſic conficit n. 87. ſecus dicendum eſ ſe, vbi datio eſt purè facta, & conditionalis ademptio pendet à facto Tertij, quia tunc defectus conditionis, ob factum illius Tertij, non impedit acquiſitionem; idque per textum, in dicta leg. Pater familias, ff. de hæredibus inſtituendis, & communem illorum Interpretum traditionem, qui poſt Bartolum diſtinguunt, an relictum in ſui figura ſit conditionale: & procedit concluſio præcedens: an verò purum, & ademptio ſit conditionalis; & locum habeat concluſio hæc; idque ex ſententia multorum, quos ibidem commemorat, ac maximè Menochium, præcitato conſilio 78. libro primo. Sed adhuc alios contrarium tenere, annotauit numero 88. ea ratione, quod in vltimis voluntatibus, ſi quid purè datum ſit, & illud poſtea ſub conditione fuerit ademptum, diſpoſitio tota conditionalis redditur, quaſi illud ſub contraria conditione datum fuerit; l. quibus diebus, §. quidam Titio, l. aliquando, ff. de conditionibus & demonſtrationibus, l. ſi legatum purè, ff. de adimendis legatis. Qua ratione Cephalus (provt idem Peregrinus refert) arguit, & decidit, hoc caſu ob non implementum conditionis, facto Tertij, deficere relictum; quia de iure quærendo conditionali agitur, quod quidem purificari non poteſt, ob conditionis defectum: & ad textum, in dicta leg. paterfamilias, reſpondet, provt etiam idem Peregrinus commemorat, & alias conſiderationes ad eundem textum adducit; concludit tamen, à Bartoli ſententia communiter recepta, non facilè recedendum eſ ſe: & numer. 89. & 90. tertiam elicit concluſionem in hæc verba: Tertia eſt concluſio, vbi teſtator poſt rem quæ ſitam, iubet alium aliquid facere; & ſi non fecerit, voluit hæredem ſcriptum exhæredem eſ ſe, vel legatarium priuari relicto: hoc quidem caſu, pœna ademptionis illicita eſ ſe exiſtimatur, per caſum in dicta leg. paterfamilias, & per dicta ſupra, numer. 58. Nam lex iniquum exiſtimat, quem alterius facto præ grauari leg. ſiquis in ſuo, §. legis, C. de inofficioſo te ſtamento, & leg. nemo debet, ff. de regulis iuris, & ſic in indiuiduo decidit Bald. in dicta leg. vnica, numero decimo, C. de his quæ pœnæ nom. vbi quod aut pœna infligitur inobedienti, & valet; dicta leg. vnica, aut obedienti ob factum inobedientes, & non valet dicta leg. pater familias. Vnde infert; ſi teſtator iuſ ſerit, quod intra certum tempus commiſ ſarij faciant capellam, & ſi non fecerint, hæres dare debeat mille; præ ceptum iſtud pœnale, vti irrationabile, non onerare hæredem; quia pœna tenet culpæ authores, & non alios; dicta leg. ſancimus, ideóque infert ad aliud, ſi teſtator faciat me hæredem, & iubeat, quod pater meus non me moleſtet & in caſu moleſtiæ priuet me hæ reditate; eiuſmodi priuationem non valere. Et ſic quoque infert, non valere pactum, quod pater cadat à feudo ob delictum filij: ſequitur Ruinus, dicto conſ. 122. numero nono, in ſecundo, & omnes relat ſuprà, numero octuageſimo ſeptimo, Cephalus, dicto conſilio 52. numero octauo, & nono; vltra hos Alexand. in leg. hæreditas, in fine, C. de indign. & præcisè Hieronym. Gabriel, conſilio 105. numero duodecimo, & decimo tertio. Contra verò concludit Menoch. dicto conſilio 78. numero 19. vbi opinatur, tranſlationem, ac ademptionem ab vno in alium fieri poſ ſe, in pœnam purè honorati, ob alterius factum; quia id nec iniquum ſit, nec ratione careat. Mouetur auctoritate Alexandri, in dicta leg. hæreditas, in fine, qui id non dicit, ſed contra. Secundò, auctoritate Socini iun. conſ. 129. numero 17. 18. & 19. in tertio. Cuius tamen deciſio non tuta eſt, vt conſtat ex ſcriptis in articulo 18. numer. 30. Denique mouetur auctoritate Ang. conſilio 168. teſtator, columna ſecunda, vbi decidit, tranſlationem legati. Eccleſiæ facti, valere in pœnam adminiſtratorum ipſius Eccleſia, qui teſtatoris iuſ ſa non impleuerunt: ſecutus eſt Ruin. conſil. 27. numero ſeptimo, libro ſecundo, & præterea Ripa in repet. §. diui, numer. 36. vbi in tutore; & præter hos, ſic quoque decidit Socin. in leg. quibus diebus, §. Termilius num. 17. ff. de condition, & demonſtration. ſed iſtæ deciſiones non vtique pertinent ad cauſam de extraneo tertio; nam loquuntur præmiſsi Authores in Prælato adminiſtrante rem Eccleſiæ; & in tutore, rem pupilli; qui propterea ſuſtinent vices pupilli, & Eccleſiæ; ſic & rectè Gabriel, dicto conſilio 105. in fine, nam pœna inobedienti ad eius incommodum iniungi poteſt, ad ablationem hæreditatis, legatorum, & fideicommiſ ſorum dicta leg. vnica, C. de his qua pœnæ nomine, & §. fin. Inſtit. de legat. omnia enim ſupradicta de hæreditatibus & inſtitutionibus, locum quoque habent in relictis particularibus, vti præcitati Doctores dixere: Raynerius, Angel, & Imol. in dicta leg. Pater familias, Bald, dicta leg. vnica, Socin. dict. conſ. 21. Gabriel. d. conſ. 105. num. 12. & probatur ex d. l. ſi ita fuerit, ex qua Doctores omnes in hac materia argumentati ſunt. Hactenus Peregrinus, qui (vt vides) omnino adhæret illi ſententiæ, quam cum tenere firmauit Stephanus Gratianus, libro ſecundo, di cto cap. 220. ex n. 31. cum ſequentibus, nec diſ ſentit Petrus Surdus, dicta deciſione 101. non enim ſimpliciter probauit, ademptionem, ſiue tranſlationem in vim pœnæ fieri poſ ſe, etiam quando pendet à facto Tertij; ſed duntaxat accepit, atque intellexit eam opinionem veram, quando Tertius ille eſ ſet pater; & ſic perſona, cui ex hereditate emolumentum poterat deuenire; vel quando conſtat de voluntate teſtatoris, & præceptum apponitur coniuncto, aut affini legatarij, vel honorati, & maximè parenti (vt dixit) quia perinde præcipi coniuncto, vel affini poteſt, qui, ne legatarius legatum perdat, eſt veriſimiliter obtemperaturus teſtatori, ac ſi ipſimet legatario præciperetur, l. hæres meus, §. finali, ff. de conditionib. & de monſtrationib. leg. Titia, vbi Bartol. ff. de verborum obligationibus, & id ipſum ſtatuit in adminiſtrationibus, provt ſuprà cum Gratiano, & Peregrino retuli. Atque ita eiuſdem cuius ipſe videtur fuiſ ſe Surdus opinionis, & ſententiæ: Prætis quoque, libro quarto, dicta dubitatione quarta, ex numero duodecimo, vſque ad numerum 17. qui etiam loquitur, quando Tertius ille contraueniens, vel cui præceptum impoſitum eſt, eſ ſet pater, licet is Author, quando de voluntate teſtatoris apparet, etiam per coniecturas, in quocũque , etiam extraneo, videatur aliam opinionem probare. Galganetus etiam, in commentariis de conditionibus, & demonſtration. 2. part. cap. 5. quæ ſtionæ ſecunda, folio 298. & 299. eiuſdem fuit opinionis, dum dixit, ex facto adminiſtratoris, quando paret manifeſtè de teſtatoris voluntate, poſ ſe quem puniri priuatione relicti; item ex facto coniuncti, vel affinis, & multo magis parentis, provt Surdus tradidit, quem ipſe refert. Et ſequitur, & concludit, quod vbi imponitur pœna ex facto alterius, cui ex hæreditate emolumentum aliquod poteſt obuenire, ceſ ſat omne dubium, & ad rationes prioris, communis ſententiæ, ipsámque negatiuam ſententiam, quod propter inobedientiam, aut contrauentionem Tertij, pœna imponi non poſ ſit, ſic reſpondet numer. 9. Contrarium quod fuit ſupra firmatum, pœnam non tranſcendere ſuos authores, procedit, vbi agitur de alimendo purè relicto, & vbi agitur de delicto alicuius prorſus extranei, in honoratum, non delinquentem, puniendo vltra modum relicti, ſeu per pactum in contractu, vel vbi teſtator poſt rem quæ ſitam, hæredi iubet, alium aliquid facere; & ſi non fecerit, voluit hæredem ſcriptum, vel legatarium hæreditate, ſeu legato priuati; hoc enim caſu pœna ademptionis exiſtimatur illicita, per caſum in dicta l. pater familias, ff. de hæredibus inſtit. vbi Bald. per textum in l. vxorem, §. hæres ff. de legatis tertio, & quia pœnæ demerentibus, non merentibus, pro ſui natura imponuntur, d. l. ſancimus, C. de pœnis, & pœna ſine culpa eſ ſe non poteſt, vi ibi, & in l. aliud eſt fraus, ff. de verborum ſignificat. nam lex iniquum exiſtimat, quem alterius facto prægrauari; l. ſi quis in ſuo, §. legis, C. de inofficioſo teſtamento, & l. nemo debet, ff. de reg. iuris, & ſic in puncto decidit Bald. in dict. l. vnica, num. 10. C. de his quæ pœnæ nom. quicquid dicat in contrarium Menoch. in conſ. 78. numero 19. auctoritate Alexan. qui hoc non dicit, in l. hæreditas, in fi. C. de his, quib. vt indignis, & Socin. iun. in conſ. 129. num. 17. & ſeq. libro tertio, & Ang. in dict. conſ. 8. Ruin. conſ. 27. numero ſeptimo, libro 2. Ripa, in repetitione §. diui, numero 36. Socinus, in l. quibus diebus, §. Termillius, num. 17. ff. de condition. & demonſtration. ſed deciſiones iſtæ non pertinent ad cauſam de tertio extraneo; nam præallegati Doctores loquuntur in Prælato, adminiſtrante lem Eccleſiæ, & ſuſtinente alterius vices; vt re cte Gabriel. in conſilio 105. in fine. Ex his ſanè apparet, communiorem eſ ſe Bartoli doctrinam, & diſtinctionem prædictam, provt Peregrinus, Gratianus, Galganetus intelligunt, atque diſtinguunt. Menochius autem, præcitato conſ. 78. lib. 1. nec in vna, nec in altera opinione reſidet firmiter (provt ego arbitror) atque ita nec pro ſecunda principali ſententia; quòd ademptio, & tranſ latio in vim pœnæ fieri non poſ ſit, etiam quando pendet à facto Tertij, quicunque ille Tertius ſit, etiam extraneus, allegari poteſt, quia firmiter in ea non reſidet, nec etiam pro diſtinctione ſuperiori, an Tertius ſit extraneus, vel parens, affinis, conſanguineus, aut pater, vel adminiſtrator; licet in vnum & alterum ſenſum Peregrinus, Gratianus, & Galganetus cum expendant; quod ad oculum demonſtrabitur, ſi animaduertamus, eundem Menochium, præmiſ ſa facti ſpecie illa, de qua in ſummario dubitaſ ſe, An licuerit teſtatori, ita diſponendo, provt ibi, ob homicidæ facinus priuati filiam Paulam, à ſe iam hæredem inſtitutam; & vt non licuerit, ob Tertij factum priuare, quatuor adducit fundamenta: poſtmodùm contrarium, vt ſcilicet licuerit, verius exiſtimat; & Primó conatur probare, tranſlationem illam hæreditatis, in vim potius conditionis, quàm pœnæ fuiſ ſe factam; atque ita, teſtatorem, iuxta legis diſpoſitionem voluiſ ſe diſponere, non autem adiicere pœnam innoxiæ filiæ; poſtmodùm verò contendit, admiſ ſo etiam, tranſlationem illam factam fuiſ ſe in vim pœnæ, adhuc illam fieri potuiſ ſe, cum à iure non improbetur; & tunc adducit quorundam Interpretum loca, & traditiones, quæ (vt Peregrinus vbi ſuprà animaduertit) in aliis terminis loquuntur, ſicque eiſdem reſponſum præbuit Peregrinus metipſe, vt oſtenderet, traditiones, atque auctoritates eaſ dem non vrgere pro ipſo Menochio, vt tranſlatio in vim pœna fieri poſ ſet abſolute, etiam quando pendet à facto Tertij, cum iidem per Menochium relati, loquantur in adminiſtratore Eccleſiæ, minoris, vel alterius, vel in patre ipſo prout ipſe Peregrinus annotauit, & ſuprà tradidi; quod cum ipſemet Menochius præ ſentiret, & præ oculis haberet, auctoritates ipſas illorum Authorum, ad ca ſum ſibi conſultum, propriè non conferre, cum in adminiſtratore loquantur, de eadem opinione affirmatiua, quod tranſlatio in vim pœnæ fieri poſ ſit, etiam quando pendet à facto Tertij, dubitauit expreſsè, atque ex alio capite ius Hoſpitalis Brixiæ tuetur, ex conſenſu ſcilicet eiuſdem filiæ Paulæ, hæ redis inſtitutæ, & vi tacitæ, atque expreſ ſ æ renuntiationis; ſic equidem pro opinione ſecunda, à me ſuprà cõmemorata ; expendi non poteſt Menochius, quia firmiter (vt dixi) in ea non reſidet, quamuis pro ea parte, eum expendat Peregrinus, vt dixi; non etiam allegari poteſt in fauorem diſtinctionis communis illius, quam ex Stephano Gratiano, Peregrino, Galganeto, & aliis ſuprà quoque comme, moraui, vtpote, cum ipſe Menochius doctrinas illas non ponderauerit ad eum ſenſum, nec vt vellet diſtinctione illa vti; ſed potius, vt corroboraret, atque comprobaret id, quod dicto numer. 19. conabatur probare; adhuc in vim pœnæ tranſlationem fieri potuiſ ſe; vtrumque autem aſ ſumptum euidentius apparebit; ſic etiam nec pro vna, nec pro altera ſententia Menochium expendi poſ ſe, ſi eiuſ dem verba ad literam tranſcribamus; ibi namque ex num. 19. vſque ad numerum 24. ita. ſcriptum ille reliquit: Quintò, admiſ ſo, tranſlationem hanc factam fuiſ ſe in vim pœnæ; adhuc opinor, illam fieri potuiſ ſe cum à iure non improbetur, non enim (vt mox dicam) ratione caret, nec iniqua eſt. Quod translatio in vim pœnæ fieri poſ ſit, etiam quando pendet à facto Tertij, probat textus dicta leg. ſi ita fuerit, in principio, ff. de manumiſ. teſtam. ibi niſi aliud expreſ ſerit teſtator, & ibi prout teſtatorem voluiſ ſe apparebit. Atque ita clarè docuit Alexand. in leg. hæreditas in fine, C. de his quib. vt in dig. & magis clarè in his terminis idem reſpondet Socinus iun. conſ. 129. num. 16. 17. lib. 3. & in leg. 4. §. Cato, num. 45. ff. de verborum obligation. ita intelligens d. l. ſi ita fuerit. Et ad rem melius confert reſpon ſum Angeli, conſ. 167. Teſtator in omnibus, columna ſecunda, verſ. Super tertio vero: dum reſpondit, tranſ lationem legati, Eccleſiæ facti, valere in pœnam adminiſtratorum ipſius Eccleſiæ, qui teſtatoris iuſ ſa non impleuerunt: voluit enim Angelus, Eccleſiam potuiſ ſe priuari ob factum adminiſtratorum, etſi aliàs eorum factum Eccleſiæ. non noceat, vt inquit Gloſ ſ. in cap. 2. de ord. cog. Sed hoc procedit, quia ita testatori placuit. Angelum ſecutus eſt Ruinus conſi 27. num. 7. libro ſecundo, qui ſubiungit, tunc Eccleſiæ ſuccurri aduerſus adminiſtratorum dolum, & negligentiam. Idem ergo dicendum eſt in caſu noſtro: confert, quod dixi ſuperiore fundamento, ex doctrina Socini in l. quibus, §. Termilius, num. 17. verſ. Aliquando, & ſecundo de condition. & demonſtrat. Sextò, admiſ ſo etiam, quod non licuerit teſtatori in[*] vim pœnæ adimere, & quod nec in vim conditionis teneat hæc diſpoſitio. Attamen clarè conſtat Do. Paulam ex ſuo proprio conſenſu ſe ipſam ab hac ſucceſsione excluſiſ ſe. Nam & tacitè, & expreſsè iuſ ſa eſt iuri ſuo renuntiare tacitè, quoniam paſ ſa eſt per triginta ferè annos hæreditatem hanc ab Hoſpitali poſsideri; & tamen clari iuris eſt, petitioni hæreditatis præ ſcribi ſpatio annorum triginta, de iure ciuili, leg. licet, C. de præ ſcript, 30. vel 40. annorum; & anno de iure præ torio, vt ſcribunt permulti relati à Boerio, quæ ſt. 96.[*] numero ſeptimo, qui in his terminis, imò fortioribus loquitur; expreſsè etiam ius ſuum remiſit D. Paula, per tranſactionem cum ipſo Hoſpitali, anno 1540. initam, in qua quidem tranſactione fatetur ipſum Hoſpitale hæredem eſ ſe dicti domini Hieronymi teſtatoris. Quartò etiam obſeruandum, atque conſtituen[*] dum erit, Interpretes noſtros diſputaſ ſe, atque in dubium excitaſ ſe communiter, pœnæ in propoſito diſceptationis prædictæ, quomodo diſtinguatur à conditione; ſiue ademptio, quando videatur inducta per modum conditionis, & quando per modũ pœnę? Qua in re ante omnia ipſimet ſupponũt , & pręmittũt pro certo, quod volũtas teſtatoris ſeparat conditionem à pœna, & quod ſufficit voluntas ex coniecturis deducta; ſicuti ex Surdo, & aliis recenſui ſuprà, hoc eodem cap. num. 2. atque ita ex voluntate diiudicandum erit, an pœna, an conditio ſit, & voluntatem ſeruandam, ſicuti reſponderunt relati etiam ſuprà, hoc eodem cap. num. 1. & probauit Simon de Prætis, lib. 4. dicta dubitatione quarta, numer. 15. & 17. fol. 397. Ruinus, in l. centurio, ff. de vulgari, & pupillari ſubſtitutione; numero 71. cum ſequentibus, & cum multis Leander Galganetus, de conditionib. & demonſt. 2. part. cap. 5. q. 3. vbi ſ æpè repetit per diſcurſum illius capit. Supponunt etiam, quod in dubio ademptio, ſeu tranſ latio pro pœna præ ſumitur facta; quemadmodum interrogatus reſpondit Ruinus, in conſ. 20. num. 5. lib. 2. ex ſententia Alexandri, in l. Ita ſtipulatus, la magna, columna vltima, verſ. Per quam opinionem limitatur: de verborum obligation. & clariùs Pariſius, conſ. 19. num. 138. lib. 2. quos retulit Menoch. dicto conſ. 78. num. 4. lib. 1. ipſe tamen num. 27. in verſic. Non obſtat ſecundum: eiſdem ſatisfacit, reſpon ſúmque præbet; & id ipſum tenuit Bertachinus, in conſ. 76. num. 20. & 60. in ciuilibus, Couarr. in cap. Rainaldus, §. 1. num. 7. vbi ait, quod iſtæ eædem partes, vel fiunt, vel præ ſumuntur fieri nomine pœnæ, ideò minimè probantur à iure, niſi hæredis culpa præuia ſit ad earum effectum; retulit Surdus, dicta deciſ. 7. num. 24. E contrario tamen, quod in dubio ſumenda ſit interpretatio, qua in vim conditionis, & non pœnæ ſit facta ademptio, ſiue tranſlatio; atque ita, quod in dubio iudicari debet conditio, non pœna; probauit Gloſ ſa prima, ſi rectè perpendatur, in l. 2. ff. de his quæ pœnæ nomine: Hieronymus Gabriel, in conſil. 105. num. 5. volumine primo, vbi allegat Bartolum, Baldum, & Decium, ita tenentes; & dicit, quod pœna nunquam cenſetur impoſita, niſi euidentiſ ſimè de hoc appareat, ſed magis conditio: Coſta, in leg. cum tale, §. ſi arbitratu, in vltima ampliatione, num. 38. ff. de condition. & demonſtration. vbi mouetur, vt actus potius valeat, quam pereat, & in quinta limitatione, num. 6. & cum Paſ ſeto, & Menochio, Surdus, eadem deciſ. 7. num. 23. Ego equidem totum hoc à coniecturis, & præ ſumpta voluntate pendere arbitror ſicuti Prætis, & Galganetus contendunt eruditè: Ludouicus Molina, de quo ſtatim; & vbi de voluntate liquidò apparuerit, quod potius pœ na, quàm conditio diiudicari debet, vt Hieronymus Gabriel nunc relatus notauit, & conuenit Galganetus, vbi ſuprà; in dubio autem, vel his regulis, atque doctrinis, quibus Doctores excitantur in propoſito, vt pœnam à conditione ſeparent, & è contra, rem hanc definiendam, atque explicandam; vel potiùs in dubio, quod in vim condi-x tionis, quàm pœnæ ſit facta tranſlatio, aut ademptio, interpretationem ſumendam; ſicuti Menochius, eodem conſil. 78. numer 12. Coſta, ob rationem relatam, & ſequaces poſt Bartolum, & Baldum, notarunt; & quidem vt dignoſcatur, an in vim conditionis, vel pœnæ facta ſit diſpoſitio, vel ademptio, Aretinus in leg. ſi ita, columna 3. verſiculo, Sed ita: de verborum obligat. Magiſtraliter docuit, provt refert Peregrinus, dicto articulo vndecimo, numero vigeſimo nono, in hæc verba: Quod vbi præ cedit inſtitutio pura, & poſtea teſtator ſub conditione illam adimit, ademptio quidem conditionalis reddit inſtitutionem ſub contraria conditione conditionalem: ita vt tam inſtitutio, quàm ademptio, conditionales ſint; ſub aduerſis tamen conditionibus: ſi verò teſtator poſt inſtitutionem iubet, hæredem aliquid facere, et ſi non fecerit, priuat illum relicto; tunc inſtitutio purè facta, non efficitur conditionalis: ſed, eſt pœna, adiecta à teſtatore, quæ reſoluit ius purum, & quæ ſitum; dicta l. vxorem, §. hæres, & ſic fuit de mente Bartoli, in dicta leg. Paterfamilias, in verſ. Prædicta vera: & clarè in leg. prima, §. item ſi ita, columna ſecunda, ff. ad leg. falcidiam, in verſ. Quid dicemus; vbi inquit, quod ſi hæres iuſ ſus ſit dare penum, & ſi non dederit, det centum: relictum de penu, purè peti poſ ſe; centum autem, in pœnam hæredis non facientis, videri relicta propter onus hæredi iniunctum, ſub conditione, ſi oneri non paruerit: ſecùs, ſi ſub alia conditione, quæ onus hæredis non ſpectet: ſequitur Alexand. ibi propè finem, & in leg. in ſubſtitutione, in fine primæ columnæ, ff. de vulgari, & eſt communis reſolutio: Ruin. dict. conſ. 122. ſub num. 10. columna penultima, in 2. & in eodem volumine conſilio vigeſimo, numero quinto, & conſilio quadrageſimo octano, numero quarto: & ſic quoque, vbi præceptum præcedit, quod in contrarium adijcitur, pœna ſit, notauit Alberic. in leg. ſecunda, ff. de his quæ pœnæ nomine: Iaſon, in leg. talis ſcriptura, numero decimo quarto, ff. de legatis primo, Pariſius, conſilio decimo nono, numer. 138. libro ſecundo, Menoch. dicto conſilio ſeptuageſimo octano, numero octano. Conuenit Menochius, dicta conſil. 78. numero quarto, vbi inquit, quod vt in vim pœnæ valeat, aut cenſeatur facta diſpoſitio, præceptum aliquod præcedere debet: & inquit ita tenere omnes, in dicto §. vltimo, Inſtit. de legat. Ruin. etiam, Socinum, Iaſonem, & Pariſium, quos ibi commemorat; & id ipſum tenuit etiam Hieronym. Gabriel, dict. conſil. 105. numero ſexto, & ſeptimo, libro primo, Petrus Surdus, in conſilio 248. numero ſexageſimo quarto, libro ſecundo, in illis verbis: Et dicitur in propoſito pœna, quando ponitur poſt præceptum, ſeu onus à teſtatore iniunctum. Et citat Ioannem Fabrum, Aretinum, Cephalum, Imolam, & Ruinum, ſic tenentes, Ludouicus autem Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 12. numer. 13. cum materiam dictæ leg. vnicæ, C. de his quæ pœnæ nomine: breuiter attigiſ ſet; num. 31. & 32. nec ex profeſ ſo eiuſdem tractatum, atque explicationem ſuſciperet, in hac eadem materia, vt conditionem à pœna, & è contra ſepararet; vel vnum ſolum obſeruauit, quod ex veriſimili teſtatoris voluntate deducendum putauit, & in hunc modum ſcriptum reliquit, dicto numero trigeſimo tertio: In hoc tamen conſiderandum eſt, difficile eſ ſe conditionem à pœna diſcernere; cum propè ſimilibus verbis apponi ſoleant; ſed obſeruandum erit, quod pœna à conditione, vel modo, ex veriſimili maioratus inſtitutoris voluntate diſtinguitur; prout inquit Iuriſconſultus, in l. ſecunda, ff. de bis quæ pœnæ nomine: Idque ex rei qualitate, atque verborum conceptione comprehenditur; provi optimè declarant Paul. Caſtrenſ. in l. vna, C. de his quæ. pœn. nom. num. 8. Imola, in l. Titia, columna 3. ff. de verborum obligation, atque omnium latiſ ſimè Emmanuel Coſta, in dicta rep. l. cum tale, §. ſi quis arbitratu, ff. de condit. & demonſt. ampliat. vltima, num. 37. Quæ omnia ſatis notanda ſunt; non enim ſic ad Hiſpanorum primogenia deducta, alibi inuenientur. Hactenus, atque eruditè (vt adſolet) Ludou. ipſe Molin. Galganet. denique, in commentariis de condit. & demonſtrat. 2. p. cap. 5. q 3. per tot. ex fol. 300. cum ſeqq. qui latiùs articulum hunc proſequitur, quæ rit in terminis, vtrùm pœna incipere debeat præ cisè à præcepto, an etiam à conditione incipere poſ ſit; atque ex num. 1. vſque ad num. 8. refert communem Scribentium ſententiam, quod non dicitur diſpoſitio in pœnam, quæ incipit à conditione, ſed quæ incipit à præcepto; atque ita, tunc demum ademptionem, ſeu tranſlationem in pœ nam contingere, quando præceſ ſit pura diſpoſitio, continens præceptum affirmantium; vel vt Faber ibi relatus obſeruauit, quod non eſt pœna, niſi quando præcedit diſpoſitio de dando, vel de faciendo, ad confirmationem diſpoſitionis, per verba negatiua: atque ita in effectu, quod debeat incipere à præcepto firmaſ ſe, atque ſcripſiſ ſe Bartol. Bald. Angel. Imolam, Ioannem Fabrum, Aretinum, Portium, Socinum, Pariſium, Rolandum, Cephalum, Riminaldum, Ruinum, Durandum, & Peregrinum, quos ibi recenſet; ac idcirco ego metipſe ſilentio prætermiſi eos ſuprà. Reddit rationem communem, pœnam conſiderari non poſ ſe, quando id adimitur, quod fuerat ſub conditione datum, quia conditio nihil ponit in eſ ſe: l. ſi quis ſub conditione, ff. ſi quis omiſ ſa cauſa teſtamenti. Et cum non ſit datum, non poteſt adimi, quia priuatio præ ſupponit habitum, l. decem, de verborum obligation. & relictum ſub conditione, non dicitur relictum in pœnam, l. ſi ita fuerit, §. ſecundo, ff. de manumiſ ſis teſtamento. Statim tamen Galganerus metipſe, ex num. 8. cum multis ſequentibus, vſque in finem quæ ſtionis, eiuſdem, quam antea propoſui, & Ludou. Molinæ ſententiæ, & opi nionis fuiſ ſe videtur, vt totum hoc, an in vim pœnæ, an in vim conditionis relictum, ademptúmve ſit, à voluntate teſtatoris dependeat; & quando de eiuſdem voluntate ac mente appareat, non eſ ſe neceſ ſarium præceptum præcedens; nec referre, an à præcepto, vel conditione initium ſumat, quòd voluntas teſtatoris quibuſcunque verbis expreſ ſa fuerit, eſt præceptum, atque attendi debet, & mens eſt ſpectanda, vtcunque res ſit; imò quod & ſine præcepto pœna poteſt induci, quando extat coniectura voluntatis; & in hoc, in effectu, licet verbis multum multiplicatis, reſidet per totam illam quæstionem, & num. 14. & ſequentibus, rationi communi, in contrarium ponderatæ ſuprà, ſatisfacit, reſponſumque præbet, vt mox dicetur: & quidem, id quod ipſemet Author aſ ſerit, vel vno ſolùm verbo probauimus ſuprà, & Ludouicus ipſe Molina tenuiſ ſe videtur, atque veriſ ſimum, & indubitatum credimus. Id autem eſt, de quo quærimus, & in quo difficultas conſiſtit, quid in dubio dicendum, provt ſuprà attigi, atque explicaui; & Galganetus ipſe omittit: quocirca id idem, quod tunc obſeruaui, obſeruandum quoque exiſtimo, & vel præ ſumpta voluntate, atque coniectura, vel eiſdem regulis, & doctrinis, quibus Doctores adducuntur, atque excitantur, dignoſ cendum, an pœna, an conditio ſit, vbi ex verbis diſpoſitionis, atque ex coniecturis id dignoſci non poſ ſit. Galganetus ergo ex dict. numer. 8. dictæ quæ ſtionis tertiæ, verè contendit, nihil referre, quod pœna à præcepto, vel conditione, principium ſumat; quia voluntas teſtatoris, quibuſcunque verbis expreſ ſa, eſt præceptum, l. cum proponebatur, in fine, ff. de legatis ſecundo, & per verbum, rogo, hæres cenſetur rogatus reſtituere hæreditatem; l. fideicommiſ ſa, §. hæc verba, ff. de legatis tertio, l. ſecunda, in principio, C. communia de legatis, & latiùs ibi comprobat; inducit etiam textum. in l. pater Seuerinam, ff. de conditionibus, & demonſtrationibus, & in l. quoties eodem titulo: vt probet, non referre, an à conditione, an à præcepto incœptum ſit, vt inducatur pœna; quia mens principaliter eſt ſpectanda. Nec obſtat (ſubdit idem Author numer. 18.) quod pœna non poſ ſit conſiderari, quando adimitur id quod fuerat prius ſub conditione datum, ex quo non dicitur datum: quia adimitur ſpes, quæ dicitur data: & cum præcedens conditio importet iuſ ſum, aut præceptum, vtique importat pœnam, quando adimitur, quod ſub conditione datum fuerat. Vltra quod, quando conſtat de mente teſtatoris, non eſt neceſ ſarium præceptum præcedens. Addit etiam num. 15. cætera contraria tolli, confitendo, quod non dicatur pœna, niſi præcedat iuſ ſus, vel præceptum; ſed ſatis iubere, vel præcipere teſtator dicitur, quando permittit relictum ſub vna conditione, & ſub contraria adimit; quod ſecùs, quando nullum præcedit relictum, & nulla conditio: & ratio differentiæ eſt, quia vbi vnica eſt diſpoſitio conditionalis, putà, Relinquo prædium, ſi non nupſerit, non poteſt dici pœna, ex quo in euentum contrariæ conditionis, nihil fuerat relictum; & vbi non datur priuatio, non cadit pœna. Item pœna non cadit, vbi non eſt delictum, & delictum ei obiici non poteſt, cui nihil fuit iniunctum; ſed vbi præcedit relictum ſub conditione, & ademptio ſub conditione contraria, tunc cadit pœna, ſi prima conditio non ſeruatur, quia qui non implet conditionem, peccat, & lædit voluntatem teſtatoris. Hactenus Galganetus, qui eadem quæ ſtione tertia, numero vigeſimo quarto, ſic ſcribit: Imò etiam ſine præcepto pœna poteſt induci, quando extat coniectura voluntatis vt per Coſtam in l. cum tale, §. ſi quis arbitratu, ampliatione vltima, numero trigeſimo ſeptimo, & ſequent. ff. de condition. & demonſtration. ſequitur Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro ſecundo, capit. duodecimo, numero trigeſimo tertio, per textum, in l. 2. ff. de his quæ pœnæ. Et alios ibi allegatos: & ideo nihil refert, quomodo incipiat, quando adſunt coniecturæ, quod voluit teſtator inducere pœnam, per allegata ſuperius. Ego vero vt in propoſito articulo ſententiam meam in medium proferam, eiuſdem, quam ſatis apertè demonſtraui ſuprà, ſum opinionis, & exiſtimo, nonnulla obſeruanda, quibus dilucidè, & diſtinctè magis ipſa explicata manebit: & in primis mentem ſpectandam, voluntatémque te ſtatoris ante omnia inſpiciendam, & obſeruandam, non modò expreſ ſam, ſed etiam tacitam, & præ ſumptam, dummodò ea ex coniecturis probabilibus, & neceſ ſariis, atque ex verbis, & intentione teſtatoris colligatur; ſic ſanè ex mente, voluntatéque, ſiue expreſ ſa ſiue tacita, & verbis di ſpoſitionis dignoſci poterit, an in vim pœnæ, an potius conditionis, vel è contra diſpoſitio facta ſit: & ſi de voluntate apparet, nihil refert quod à præcepto, vel à conditione, pœna principium ſumat, cùm voluntas præualere debeat, atque ita iuridicè procedere ea omnia, quæ in huius placiti comprobationem, adducit Leander Galganet. vbi ſuprà: item & eius reſolutionem, d. q. 3. per totam. Et verè iſto caſu, quando expreſ ſa, vel tacita adeſt voluntas, & de mente apparet, omnes hactenus Scribentes vnanimiter conuenire; cùm mens ante omnia ſit ſpectanda in vltimarum voluntatum tractatu, & materia, vt per Manticam, libro 3. titulo tertio, per totum: & in eiſdem terminis huiuſce quæ ſtionis adnotarunt, & tradiderunt Interpretes omnes illi, quos ſuprà hoc eodem cap. num. 1. & 2. & n. 18. recenſui. Deinde & ſecundò obſeruandum erit, in caſu dubio, quando de voluntate certa non apparet, maximæ conſiderationis eſ ſe, vt pœnam à conditione ſeparemus, & è contra; communem Doctorum reſolutionem, atque diſtinctionem, an præceptum præcedat, vel non: ex ipſa namque dignoſci facilius, & commodius poterit, an ſimus in caſu pœnæ, vel conditionis: in dubio autem, & quando probabiliter dubitari valeat, potius in vim conditionis, quàm pœna; factam diſpoſitionem dicemus, idque ob rationem illam, quam ex Emmanuel. Coſta, ſuprà commemoraui, & communi Doctorum ſententia, de qua etiam ſuprà: niſi verba adeò repugnent huic interpretationi, vt ſalua ratione recti terminis, ipſa ſumi non poſ ſit: voluntas namque ſemper præualere debet, vt ſuprà dixi, & latè Galganetus probauit. Tertiò obſeruandum erit, facilius ſumendam interpretationem, in vim pœnæ, quam conditionis; quando id, quod teſtator iuſ ſerit, in poteſtate honorati eſ ſet, idque iuxta eandem Galganeti ob ſeruationem. d. q. 3. num. 20. quando etiam eſ ſemus in his caſibus, quos adduxit, & conſiderauit Surdus, præcitata deciſione 7. ex num. 7. vſque ad numerum 17. vbi videri poterit: ex ipſis namque, an pœna, an conditio ſit, facilè dignoſci, diiudicarique poterit: nec eoſdem caſus enumeramus, cum ibidem ipſi tradantur, & tranſcribendi vitium ab inſtituto, & conditione noſtra multùm abhorreat. Quartò obſeruandum erit, quod priuatio, & [*] amiſ ſio hæreditatis, pœna eſt, l. in criminali, C. de iuriſdictione omnium iudicum, dicta l. prima, C. de his quæ pœnæ nomine: Craueta, de antiquitate tem porum, 4. part. num. 89. pagin. 245. Burſatus, conſ. 167. num. 1. lib. 2. Hippolyt. Riminald. in conſ. 676. n. 118. [*] ad quam nemo agit, niſi liquidò probet culpam, & dolum contrauenientium: vt cum Alex. Craueta, Redoan. & Couarr. obſeruauit ipſe Burſatus, d. num. 1. Ioann. Anton. Bellonus, in conſ. 24. num. 8. & 9. & in materia excluſiua, priuatiua, & punitiua, illud quod non eſt expreſ ſum, non inducit priuationem, ſeu punitionem, vt cum Baldo, & Croto, notauit Riminaldus, vbi ſuprà, num. 119. idcirco[*] pœna per teſtatorem adiecta, debet ſtrictè interpretari, quantum fieri poteſt, & in dubio debet excludi, non autem extendi, etiam ſi tractetur de[*] fauore Eccleſiæ: vt notauit, atque egregiè comprobauit Decius, in conſilio 290. & in conſilio 273. columna ſecunda, & in conſ. 287. columna quinta, Albanus, in conſ. 97. num. 41. Iacob. Mandellus de Alba, in conſ. 97. num. 41. Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſtione prima, num. 122. nec accipitur[*] vltra limites, caſus, & perſonas, in quas dirigitur, ſed cum his duntaxat intelligitur, cum quibus loquitur, quia in pœnis à perſona non receditur; l. multa, in principio, ff. de conditionibus, & demonſtrationibus, vbi Bartolus, & cæteri notant. Baldus, in l. finali, quæ ſt. 22. C. de hæredibus instituend. Decius, in l. qui per ſucceſ ſionem, in tertia fallentia, ff. de regulis iuris, Alexander, qui de hac re videndus eſt omnino, in conſ. 140. lib. 6. & cum Romano, Iaſone, Tiraquello, Croto, Loazes, & Hippolyt. Riminald. Peregrin, articul. 32. num. 71. fol. mihi 293. qui inde[*] deducit, quod hæres hæredis in pœnalibus, adiecta hæredi pœna, non continetur; quod idem notauit Simon de Prætis, lib. 4. dubitat. 4. numer. 36. & 40. fol. 400. & hactenus de prædicta quæ ſtione, & articulo. Nunc vero quinto loco, & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit, ex his, quæ ſuperiùs diximus, & hucvſque in hac materia ob ſeruatis, & reſolutis deducendam reſolutionem quæ ſtionis admodum practicæ, & quæ aſ ſiduè euenire poteſt: ſic eam aliquando in Granatenſi[*] Prætorio controuerſam vidimus; ſi ponamus, patrem inſtituiſ ſe filios ſuos hæredes vniuerſales omninm bonorum ſuorum, & vxori, vel ſorori, aut conſanguineæ pauperi, ſeu etiam extraneo reliquiſ ſe vſumfructum eorundem omnium bonorum, pro tempore vitæ ſuæ, vel vſque ad id tempus, quo filij metipſi, aut vnuſquiſque eorum ſtatum ſumeret; & adieciſ ſe, cum pœna, quod ſi voluntati ſuæ filij non acquieſcerent, ſiue vxorem, vel ſororem quominus ipſa vteretur, frueretur, moleſtarent quouis modo, tunc eidem relinquebat quintam bonorum ſuorum partem, vel id, quod de iure relinquere poterat; an ſcilicet hoc legatum vſusfructus valeat, & teneat in omnibus bonis, & ſic etiam in legitimis filiorum; vel tantum in quinta parte, de qua parens poterat liberè teſtari, iuxta legem fori, de qua in l. 12. titul. 6. lib. 5. & filiis ipſis, non modò contradicentibus, quoad ſuas legitimas, legato vſusfructus, ſed etiam proprietati quintæ partis; & contendentibus, ſolùm eius quintæ partis vſumfructum deberi, in proprietate verò Quinti non ſubſiſtere; quid in hac ſpecie dicendum, & an ſolus vſusfructus quintæ ipſius partis debeatur, in proprietate verò legatum ideo non ſubſiſtat, quod in pœnam eius, quod grauando legitimas filiorum, in vſufructu, antea relictum fuerat, factum appareat; parens namque idem dixit: Con pœna, que ſi la inquietaren, &c. Et pro dilucida, atque diſtincta huiuſce dubij explicatione, neceſ ſarium erit omnino in memoriam reuocare, atque hoc loco repetere nonnulla ex his, quę in commentariis de vſufructu, cap. 45. num. 11. & 13. & 14. & 15. ego metipſe adnotata, atque ſcripta reliqui. Ac primum equidem, ex noua conſtitutione Authent. nouiſ ſima, C. de inofficioſo teſtamento, ibi: Cuius portionis nec in vſufructu defraudari poſ ſunt liberi à parente. Et in §. prohibemus, in Authent. de triente, & [*] ſemiſ ſe, collatione tertia, parentes teneri filiis legitimam in proprietate, & vſuſructu plenè, & integrè relinquere, nec poſ ſe eiſdem in vſufructu grauamẽ aliquod imponere; & ſic ampliari deciſionem l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, & corrigi deciſionem l. vxori meæ, ff. de vſufructu legato, ſicuti ex multis aliis Authoribus, & maximè huius Regni ſcriptoribus, tradidit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quæ ſt. 57. aliàs 58. num 8. & 9. & num. 11. & vltra relatos ab eo, Graſ ſus, Menochius, & Theſaurus, quos ego ipſe præcitato cap. 45. n. 11. commemoraui, & ita quoque notaui. Addo nunc vltra relatos ibi, Morquechum, de diuiſione bonorum lib. 4. cap. 11. ex numer. 54. & 53. & vide ex num. 44. Menochium, in conſ. 1135. num. 4. & 26. lib. 12. Stephanum Gratianum, tom. 1. cap. 70. num. 48. & ſequentibus, Mareſcotum, variarum lib. 1. cap. 39. per totum, Peregrinum, de fideicommiſsis, art. 12. num. 92. Queſadam, diuerſarum quæ ſtionum iuris, cap. 24. n. 20. Gaſparem Rodericum de annuis redditibus, lib. 1. quæ ſt. 5. num. 22. ſic quoque eodem cap. 45. ex n. 13. vſque ad num. 16. annotaui, & multorum allegatione comprobaui, hodie de iure huius Regni, legitimam filiorum eſ ſe omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum diſponere poſ ſunt parentes. Deinde, vſusfructus omnium[*] bonorum legatum, ſtantibus filiis, vel deſcendentibus legitimis, vxori factum, de iure ipſo huius Regni, valere tantum in quinta parte, de qua pa[*] tres diſponere poſ ſunt, nec compenſari æ ſtimationem vſusfructus aliarum quatuor partium, in quibus non valet legatum vſusfructus, cum proprietate dictæ quintæ partis; niſi conſtiterit manife ſtè, voluiſ ſe teſtatorem, quod prædicta compenſatio fieret; & retuli Ioannem Gutierrez, practica[*] rum lib. 3. quæ ſt. 57. aliàs 58. num. 13. quò loci reddit ipſe rationem in hunc modum: Quia cum ſit honoratus, & grauatus hoc modo, provt potest, nempe cauſatiuè, & ſic in legitima minimè grauetur, obſeruanda erit voluntas patris, iuxta præd. l. fori, & l. Regias, permittentes parentibus, extantibus deſcendentibus legitimis, liberè diſponere de quinta parte bonorum ſuorum in proprietate, & vſufructu; etſi enim filius videatur grauatus in vſufructu legitimæ, attamen id non fit præcisè, ſed cauſatiuè; nempe, vt ſi velit proprietatem quintæ partis prælegatæ, conſentiat legato vſusfructus omnium bonorum, in fauorem vxoris facto, vel ſit contentus ſua legitima portione in proprietate, & vſufructu, in qua eum hæredem inſtituit; hoc enim modo ſatisfacit pater legibus prædictis. Hactenus Ioannes Gutierrez, nec diſ ſentit Ga[*] ſpar Rodericus, d. q. 5. num. 22. & 23. prout ſtatim videbitur. & Morquechus, d. num. 54. & 55. Sanè (prout nouè nunc animaduerto) termini caſus à me hoc capite propoſiti, non omnino conueniunt terminis caſus illius, quem Ioannes Gutierrez loco nunc relato propoſuit; & ego quoque ex d. numer. 13. recenſui: nam in caſu præ ſenti negari non poteſt, quin ad ſint duæ diſpoſitiones principales; prior, per quam vxori, vel conſanguineæ relinquitur vſusfructus omnium bonorum parentis, pro tempore vitæ ſuæ, vel quovſque filij ſtatum aſ ſumant: proprietas verò alicuius partis eorundem bonorum nullo modo relinquitur, nec eiuſdem mentio habetur, nec etiam proprietas aliqua eo legato contineri poteſt, ex ratione illa, quam ex Gaſpare Roderico ſtatim expendam. Ex ſecunda verò, & pœnali diſpoſitione, quinta duntaxat pars bonorum vxori relinquitur ſimpliciter, & ſic pleno iure quoad vſumfructum, & proprietatem; nec eſt differentia, an quinta pars ſimpliciter, & ſpecificè relinqueretur; an verò id, quod de iure relinqui, legatíque poſ ſit, relinquatur, & quintæ partis mentio non fiat; quia cùm certum ſit, poſ ſe parentes, filiis legitimis exiſtentibus, de quinta ipſa parte, vel in fauorem extraneorum, vel quocunque modo voluerint, diſponere, ex. l. 28. Tauri, & d. l. 12. tit. 6. lib. 5. idem eſt dicere, quod in caſu, quo filij vxorem moleſtauerint, quominus ipſa vſufructu omnium bonorum vtatur & fruatur, eidem id totum, vel id quod de iure poſ ſet, relinquitur; ac ſi diceret ſpecificè, quod quintam bonorum partem ei relinquebat, cuius duntaxat liberam diſpoſitionem, & admini ſtrationem obtinet. In terminis itaque, à me hoc ipſo cap. propoſitis, adeſt ſecunda, expreſsáque diſpoſitio, qua quinta bonorum pars, aut id, quod de iure relinqui poteſt, relinquitur in caſu mole ſtiæ, aut contrauentionis filiorum; quantumuis ea ſit pœnalis, provt verba illa, con pœna, &c. ſonant; in terminis autem, quos ipſe Ioannes Guttierrez, dicto cap. quinquageſimo ſeptimo, aliàs quinquageſimo octano, propoſuit, & ego ipſe dicto capit. quadrageſimo quinto, ex numero decimo tertio, recenſui; nec ſecunda, nec vlla adeſt diſpoſitio; qua in caſu contrauentionis, & moleſtiæ, quintæ partis bonorum legatum fiat; ſic in illis terminis, vt non modò in vſufructu omnium bonorum legatum non valeat, ſed nec etiam compenſatio fiat cum proprietate quintæ partis, vt in ea quoque vſusfructus legatum conſiſtat: ſicuti ibidem reſolui, atque ex veriori ſententia Ioannes Gutierrez, & Rodriguez notarunt; rectéque expenditur vulgatum illud axioma, Quod potui, nolui; & quod volui, adimplere nequiui: prout numer. 4. Ioann. Gutierr. expendit, & eleganter Gaſpar Rodericus, dicta quæ ſtione quinta, numer. 22. in hæc verba: Sed iure Regio, omnia bona parentis, excepto Quinto, ſunt filiorum legitima; ergo legatum vſusfructus vxori relictum, in quatuor bonorum partibus inutile erit; & ſolùm in quinta ſuſtinebitur, quoad vſumfructum tantùm ipſius Quinti, non quoad Quinti proprietatem. Nec inficior, patrem prædicto caſu potuiſ ſe vxori legare non ſolùm quintæ bonorum partis vſumfructum, ſed etiam proprietatem, vt inquit Ayora, vbi ſuprà; tamen quod potuit, noluit; quod voluit, adimplere nequiuit: potuit inquam Quinti proprietatem legare, ſed noluit; quia verba legati non pertinent ad proprietatem ſed ad vſumfructum, nec à verbis teſtamenti recedendum eſt, niſi aliunde constet mens teſtatoris, l. non aliter, ff. de legatis tertio: voluit omnium bonorum vſumfructum relinquere, quod nequiuit adimplere: dict. Authent. nouiſsima: nec vllo iure fieri poteſt vſusfructus, & proprietatis compenſatio, vt dicebat Suarez, quia proprietas legata non eſt. Nec refert, quod filiis relinquatur, vltra legitimam, Quinti proprietas; quia quod pater vltrà legitimam filiis relinquit, non compenſatur cum grauamine, legitimæ, impoſito; l. ſcimus, §. cum autem, C. de inoffic. Molina, de primogeniis, libro ſecundo, capit. primo, numero 29. Igitur dicendum eſt, vxorem ex dicto legato non habituram, niſi Quinti bonorum vſumfructum; quæ ſententia communis eſt. Hactenus, atque eleganter Gaſpar Rodericus; remanet itaque, differentiam eſ ſe inter hunc caſum, & illum: quod in caſu præ ſenti adeſt, diſpo ſitio, qua quinta pars, in caſu contrauentionis, aut moleſtię relinquitur: in illo verò nõ adeſt, ſed ſolus vſusfructus legatum: atq; ita compenſatio excludi tur; ea tamen, etiam abſque expreſ ſa diſpoſitione admittitur, quando ex præ ſumpta, coniecturatáque voluntate, atque ita tacita, legitimè conſtaret voluiſ ſe teſtatorem, quod prædicta compenſatio fieret; ſicuti ex Ioanne Gutierrez ibidem numero decimo tertio, & dicto cap. quadrageſimo quinto, in commentariis de vſufructu ſuprà commemoraui. Ex quo tentari poſ ſe videtur, quod ſi tacita voluntas id operari valet, abſque expreſ ſa diſpoſitione, in illis terminis; multo magis expreſ ſa diſ poſitio in terminis præ ſentibus operari debebit, vt valeat quintæ partis bonorum legatum in caſu contrauentionis, aut moleſtiæ relictum, vt magis voluntas, quam pœnæ nomine facta diſpoſitio attendatur; ſi verum eſt, vt ſuprà probaui, nihil referre, an à conditione, an à præcepto, ſeu pœ na diſpoſitio incipiat, quando de voluntate apparet manifeſtè; prout ex Galganeto, & aliis retuli num. præcedentibus. His itaque ad modum prædictum ſuppoſitis, pro negatiua parte, vt ſecunda diſpoſitio, & legatum quintæ partis non valeat, ſequentia vrgere, expendique poſ ſe videntur fundamenta. Ac primum equidem, quòd vt dictum legatum quintæ partis, vel eius, quæ de iure legari poſ ſet, ſubſi ſtat, firmitatémque obtineat; ex aliqua prædi[*] ctarum duarum diſpoſitionum fundamentum, & vim capere debet; ex prima non poteſt; quia per eam, duntaxat relictus eſt vſusfructus omnium bonorum, nec maritus ipſe teſtator vltrà proceſ ſit ad legandum quintam partem; atque ita non modò abſurdum videtur, Quintum, non relictum, vxori præ ſtari; ſed etiam directò, voluntati eiuſ dem contrarium, qui nec expreſsè, nec tacitè voluit compenſationem æ ſtimationis vſusfructus, & quintæ partis fieri; ac ideo compenſationem eam excludunt permulti illi iuris Interpretes, quos Ioannes Gutierrez, Gaſpar Rodericus, & cæteri relati ſuprà, commemorarunt: & ſequuti ſunt; & ego ipſe d. cap. 45. probaui: ſoliúſque quintæ partis vſumfructum deberi aſ ſerunt; compenſationem autem duntaxat admittunt, quando teſtator ita expreſsè diſpoſuiſ ſet, vel ex eius diſpoſitione manifeſtè conſtaret, quod habuiſ ſet animum compenſationis eius inducendæ; ſicuti ex Ioann. Gutierrez conſideratione ſuprà obſeruaui, qui animus ex verbis præ ſentis diſpoſitionis, & caſu de quo agitur, non apparet; cùm ex prima diſpoſitione, vſumfructum duntaxat omnium bonorum reliquerit vxori teſtator, nec de quinta parte meminerit, nullum quoque verbum in eadem prima diſpoſitione inſeratur, ex quo compenſationes ipſius admittendæ, ſiue quintæ partis relinquendæ, animus deduci, deprehendíve poſ ſit. Ex ſecunda quoque diſpoſitione videtur, quod legatum quintæ partis bonorum, aut eius, quod de iure relinqui poteſt (quod idem eſt) vires nõ ſumat, nec firmitatem obtineat; quamuis in eadem diſpoſitione voluntas adſit manifeſta quintæ partis relinquendæ, idq́ue ob eam rationem principalem, quod diſpoſitio metipſa pœnalis fuerit, prout denotant verba eadem adiecta per teſtatorẽ , ibi, con pena, & ſententia eiuſdem diſpoſitionis principalis, ſiquidem continet priuationem, & ademptionem eius, quòd puré filiis priùs erat relictum, hoc eſt, proprietatis quintæ partis, cum cæteris partibus; & hoc propter contrauentionem, aut moleſtiam vxori illatam; ex quo diſpoſitio pœnalis cenſeri debet, iuxta ea, quæ ſuperiùs adduximus, & reſoluimus. Cadit etiam ſuper eo, in quo adeſt iuris interdictio, ſeu prohibitio, continet enim grauamen in legitimis filiorum, quæ abſque vllo onere, & grauamine, tã in vſufructu, quàm in proprietate relinqui debent, & ſi grauamen adiiciatur, à lege remouetur ipſo iure, ex l. quoniã in prioribus, C. de inofficioſo testamento, & dicta Authentica, nouiſ ſima, C. de eodem, l. 11. titulo quarto, partita ſexta, de quibus latiùs ſuprà, cap. ſexageſimo quarto, ac per conſequens, cenſeri etiam debet prohibitum, filios adſtringere, & obligare ad id faciendum, quod lex non permittit, idque per medium diſpoſitionis pœnalis; vel ſi non fiat id, quod teſtator iuſ ſerit, pœnam priuationis eius, quod priùs relictum eis fuerat filij metipſi incurrant; nam etſi Iuſtinianus ius antiquum emendauerit, & generaliter ſtatuerit, pœnæ nomine relinqui poſ ſe, & legata pœnæ nomine hodie valere, quæ olim non valebant; id tamen reſtrinxit, atque intellexit, dummodo id, quod teſtator iuſ ſit, non eſ ſet illicitum, aut probro ſum, aut legibus interdictum, vt ſ æpè diximus ſuprà, & notauit Surdus, dicta deciſione 7. ex numero primo vſque ad numerum ſextum, vbi inquit, quod extat textus generaliter loquens de pœna adiecta cuicunque diſpoſitioni, de iure vel de facto impoſ ſibili, vel prohibitæ; vel quomodocunque à legibus interdictæ, vt ſcilicet ſit nulla; ex deciſione dictæ legis vnicæ, & §. vltimi Inſtit. de legatis, & reddit rationem Surdus: Quia pœna cenſetur, appoſita in fraudem legis, vt inquit Bald. in l. prima, numero octauo, C. de his quæ pœnæ nomine hinc dixit Cuman. in l. Lucius §. tres hæredes, numero quarto, verſiculo, pone exemplum, ff. ad Trebellianum, quod ſicut pater non poteſt filium ſpurium inſtituere; ita non poteſt pœnam imponere ei. qui ſpurium moleſtaret: Menoch. in tractatu præ ſumption. libro quarto, præ ſumptione nonageſima octaua, numero quinto: Aliam rationem ponit Caſtrenſ. in rubric. ff. de his quæ pœnæ nomine, quia non obtemperans præcepto, à iure improbato, non delinquit; ergo pœnam non incurrit; & multa ad hoc egregia congerit Lancelot. Gal[*] gan. ad conſuetudin. Alexand. in verſiculo. Non poteſt, quæ ſtione decima quinta, numero primo, vſque ad finem: & eſt regulare, quod vbi principalis diſpoſitio eſt nulla, tunc pœna adiecta non valet; Gloſ ſa in l. ſi patronus, §. patronum, ff. ſi quid in fraud. patron. [*] Alexander., in conſilio trigeſimo ſecundo, numero primo, & ſexto, volumine ſecundo, Ruin. in conſilio 95. numero decimo quinto, volumine ſecundo. Alba. conſilio 41. Numero ſexto, Bertazol, conſ. ciuili 25. numero ſexto, & quod non poteſt fieri diſpoſitiuè, & purè, non fit ſub conditione; l. Seius & Augerius, ff. ad leg. falcidiam, Bald. in l. filia, in fine, C. famil. erciſcundæ, Salicet. Alexand. & Iaſon, in l. cum donationis, C. de tranſactionibus, Iaſon, in l. ſtipulatio hoc modo concepta, numero primo, & tertio, ff. de verborum obligationibus, vbi loquitur in ſpecie. Idem Surdus, in conſilio 348. numero ſeptimo, libro tertio, vbi cum aliis tradidit, quod pœnalis diſpoſitio, tunc tantum prohibetur, quando accedit diſpoſitioni, quæ à legibus eſt interdicta; & ſubdit octauo numero, communem eſ ſe regulam, quod pœna non tenet, quando principalis diſpoſitio eſt nulla, & prohibita à lege, iuxta Gloſ ſam ſingularem, in l. ſi patronus, §. patronum, ff. ſi quid in fraudem patroni: Quam ſequuntur Authores, ibi relati. Et per Mexiam in loco ſtatim referendo, Pater Thomas Sanchez tomo primo, diſputatione ſeptima, numero 17. Rurſus, & pro hac parte non mediocriter vrgent ea, quæ cum multis authoribus, ex communi Interpretum ſententia tradidit Menchaca, de[*] ſucceſ ſionũ . creatione libro primo §. ſeptimo, num. trigeſimo tertio, vbi in dubium excitat, an teſtator vſufructuario cautionem remittere poſ ſit, per modum diſpoſitionis, vel conditionis, vel pœnæ, aut tranſlationis; & tandem cum Iaſone, & communi reſoluit, talem pœnæ adiectionem nullius eſ ſe momenti, hæredémque poſ ſe impunè cautionem ab vſufructuario exigere; non ſecùs, quàm ſi talis pœna appoſita non eſ ſet; per textum in l. Seius, & Augerius, ff. ad leg. falcidiam, & in dicta l. vnica, C. de his quæ pœna nomine, & in dicto §. vltimo, Inſtit. de legat. & latiùs comprobat ibidem dicto numero trigeſimo tertio, per totum, & eiuſdem re ſolutionem, relatis etiam Pinello, Ioanne Gutierrez, Socin. iun. Anton. Gabriele, Pedrocha, & Prætis, ego metipſe recenſui, & ſequutus ſum in commentariis de vſufructu, cap. decimo quinto, numero quinto. Denique & vltimo loco fortiter adſtringere videtur Ludouic. Mexiæ obſeruatio, ad l. Toleti, fundamento, partis ſecundæ, numero trigeſimo octauo, qui cum antea retuliſ ſet, numero trigeſimo ſeptimo, ſententiam Gloſ ſ æ, in dicta l. ſi patronus, §. patronum, ff. ſi quid in fraudem patroni, quæ dicit, pœnam ſuper contractu nullo, aut inualido, non tenere; inde deducit, dicto numero trigeſimo octauo, iu hæc verba: Cuius gloſ ſ æ argumento poteſt deduci, quod cum grauamen filio in legitima imponi non poſ ſit, vulgata l. quoniam in prioribus, ſi teſtator inſtituat filios ſuos hæredes in omnibus bonis, & vni eorum iniungat, vt decem alicui det extraneo ſingulis annis in alimenta, & ſi huiuſ modi non paruerit grauamini, quod meliorat in Tertio, & Quinto bonorum alios filios, licèt filius[*] grauatus nolit dare dicta decem, alios filios melioratos non eſ ſe, nec talis valebit melioratio: per paulò antè citatam Gloſ ſam: cùm in pœnam facta ſit, & ad intimidandum ipſum filium appoſita, & in fraudem dictæ legis, & legitimæ, ipſa lege, filio debitæ: bonus eſt textus in l. final, ff. de conſtitut. pecun. & in l. quod de bonis, & primo, ff. ad legem falcidiam & in ſimili ſpecie, ita notabiliter reſpondiſ ſe Petrum ab Ancharan, reperto in conſil. 128. incipien. & huic Franciſco. Hactenus de fundamentis prioris, negatiuæ que partis, vt legatum quintæ partis non valeat; è contrario tamen fortiſ ſima vrgere videntur fundamenta alia, vt filij pœnam quidem incurrant amiſ ſionis, aut priuationis quintæ partis bonorum, quam cum aliis partibus conſequerentur, ſi voluntati teſtatoris non paruerint, quæ pœna eſt proprietatis dictæ quintæ partis, ſed non paſ ſuros præiudicium aliquod circa legitimas ſibi debitas. Hoc probatur primùm; quia voluntas teſtatoris adeſt expreſ ſa, qui ita fieri, itàque ſeruari voluit in caſu moleſtiæ filiorum, aut quod ipſi vſuſ fructus omnium bonorum legato contradicerent: & illa primum locum obtinet, ſeruarique debet, non modò expreſ ſa, ſed etiam tacita, atque ex coniecturis deducta; provt eſt compertum, & comprobaui ſuprà, numer. 12. & in terminis no[*] ſtris, quod filij non ſeruantes iuſ ſum, & præceptum teſtatoris, & quod ipſe fieri, adimplerique iuſ ſit, ſub pœna priuationis hæreditatis, incidant in pœnam, & ſola legitima retenta, pro re ſiduo hæreditatis, ſine eius, quod eſt vltra legitimam, priuatio, & pœna locum obtineat; per textum in §. ſi quis autem non implens, in Authent. de hæred. & falcid. firmarunt Caſtrenſis, in conſilio ſeptuageſimo ſeptimo, Viſis, & conſideratis, columna ſecunda, verſiculo, breuiter his non obſtantibus; repetito in conſilio 302. libro primo, comprobat Ruinus, in conſilio 136. numero decimo tertio, libro ſecundo, quaſi magis debeat filius adimplere votum, & de ſiderium parentis, Gloſ ſa, in l. Celſus, §. finali, in verſiculo, filio, ff. de legatis ſecundo, refert Prætis, libro 5. interpretatione prima, dubitatione prima, numero trigeſimo ſexto, fol. 441. & ſuprà hoc eodem tractatu, cap. ſexageſimo quarto, id ipſum notaui, atque comprobaui, & probatur etiam ex textu in dicta l. vnica, C. de his quæ pœna nomine in teſtamento, vel codicillis ſcribunt, vel relinqui. vbi Iuſtinianus dicit, licere teſtanti, pro implenda ſua voluntate, vel pecunias dari præcipere, vel aliam pecuniariam pœnam inferre, quibus voluerit; tam in adimendis hæreditatibus, vel legatis, vel fideicommiſ ſis; quàm in præcipiendo, ad alias perſonas ea transferri, ab eo, cui relicta ab initio ſint; vel aliquid aliud ab eis dari, ſi hæres, vel legatarius diſpoſitionibus ſuis parere noluerit: ex qua Iuſtiniani conſtitutione, quoad omnes honoratos, obſeruaui ſuprà, n. 11. per tot. vbi latè cõprobaui , præcepta teſtatoris eſ ſe ſeruanda, & pœnam priuationis relicti, eiſdem non ſeruantibus illa, poſ ſe iniungi; & per Galganetum, de conditionibus, & demonſtrationibus, 2. part. cap. 5. quæ ſt. 10. folio 306. idque in filiis quoque procedere, in eo quod eſt vltra legitimati, vt latiùs per Marçarium de fideicommiſ ſis, quæ ſtione quinquageſima, Cucchum, in tractatu de legitima, ſub titulo. Legitima nullum grauamen admittit, ex numero 27. cum ſequentibus, & in terminis probauit Andreas Fachineus, in conſilio vigeſimo ſeptimo, numero vigeſimo quarto, & vigeſimo quinto, & vigeſimo ſexto, libro primo; itaque in prima dictæ l. vnicæ, parte, expreſsè probauit Iu ſtinianus concluſionem prædictam; in ſecunda verò eiuſdem l. parte, & dictæ regulæ generalis, ſeu partis primæ exceptione, aut limitatione, caſum præ ſentem non comprehendi, nec in mente Iuſtiniani contineri, inferiùs adnotandum, obſeruandúmque eſt, prout ſtatim videbitur. Secundò pro eadem parte vrget, quod etſi le[*] gitima filiorum grauari non poſ ſit præcisè, ita vt præcisè filij teneantur grauamini conſentire, imò grauamen de legitima reijciatur ipſo iure, tam in proprietate, quàm in vſufructu, vt ſuprà obſeruaui, & comprobaui; cauſatiue tamen, & relicto aliquo vltra legitimam, filiis metipſis in legitima grauamen apponi poteſt, ita quod non modò ſu ſtineatur in eo, quod eſt vltra legitimam, ſed etiam in ipſa legitima, cauſatiuè ſcilicet, ſi filij velint relictum vltra legitimam conſequi; aliàs id, quod eſt vltra legitimam, amittant; & pœnam priuatonis à teſtatore appoſitam incurrent, ſi grauamini aſ ſenſum non præ ſtiterint; quod ſuprà hoc eodem tractatu, cap. ſexageſimo quarto, & alio cap. infrà, longa ſerie comprobaui, atque exornaui. Tenet itaque de iure diſpoſitio parentum qua filiis in legitima grauamen iniungitur, relicta eiſ dem aliqua hæreditatis parte vltra legitimam, & pœna priuationis apponitur, ſi præcepto à parentibus iniuncto non paruerint: nec ideo pœnæ appoſitio vitiatur, quod ſuper grauamine legitimæ cadat: cùm non præcisè grauamen ipſum iniungatur, ſed eorum voluntati res relinquatur, vt ſi vltra legitimam velint conſequi, præcepto parentis obediant: ſi verò parere noluerint, id amittant, quod ex iuris diſpoſitione eiſdem relinquere, vel non, in parentum poteſtate fuit conſtitutum: nec eiſdem præcisè relinqui debet: de hoc itaq; &. poſ ſe ad modum prædictum, grauamen in legitima apponi, ſub pœna priuationis, nec priuationẽ , aut ademptionem vitiari ex eo, quod cadat ſuper grauamine legitimę nullus hactenus dubitauit, ſed omnes hucvſq; Scribentes vnanimiter obſeruarũt , atque fieri poſ ſe firmarũt : ſicuti retuli quamplures ſic tenentes, ſuprà hoc eodem tract. c. 64. & alio c. in feriùs dicetur. Nullus etiam in dubium hucuſque excitauit, an caſus iſte contineretur vllo modo ſub exceptione, aut limitatione dicta legis vnicæ, in 2. ſui parte: ſed tanquam indubitatum ſupponunt, pœnam iniungi poſ ſe, eámque effectum ſortiri in eo, quod eſt vltra legitimam, aut reſidui vltra legitimam reſpectu, poſ ſe parentes libere diſponere, & tam ſub modo diſpoſitionis, & conditionis, quàm pœnæ filiis præcipere, quod voluerint; dummodo non turpe, non illicitum, non impoſ ſibile, aut legibus interdictum illud ſit; non autem eius generis, nec exceptionis eiuſdem legis vnicæ reputant, aliquid vltra legitimam relinquendo, vel in eo quod eſt vltra legitimam liberè diſponendo, & præcepta inungendo, pœ nam priuationis filiis imponere, ſi præceptis non paruerint; & in effectu, quod pareant, vel non, legitimam liberam conſequantur, & abſque vllo grauamine eorum voluntati relinquere; ita tamen, quod ſi præcepto non paruerint, relictum vltra legitimam, amittant, & pœnam priuationis incurrant. Sic ſanè vnanimiter obſeruarunt, atque ſpecificè, & pro certo tradiderunt plures. Alij verò prout indubitatum ſupponunt ex his, quos ſuprà hoc eodem tractatu, dicto cap. 64. in vnum recenſui; & Didacus Couarruuias, in cap. Rainuntius, §. 2. n. 3. de teſtamentis; pro certo etiam ſupponit, & expreſsè aſ ſerit n. 4. totum hoc voluntati filij relinquens, vt ſcilicet grauamen ſuſtineatur, non modo in tertia, & quinta partibus; ſed & in legitima portione, ſi conſenſus filij acceſ ſerit, aliàs ſi non acceſ ſerit, legitimã liberam conſequatur filius, & Tertium, & Quintum meliorationis amittat, ſi priuationis pœna appoſita fuerit in caſu, quo filius grauamini non conſentiat, & alius filius ſubſtitutus ſit in caſu ipſo contrauentionis: quòd latè, vt dixi, comprobaui ſuprà, & infra alio capite, vbi videri poterit, Et per Parladorium, quotidianarum quæ ſtionum, tertia parte poſt ſeſquicent. quæstione tertia, qui cum dubitaſ ſet, quæ vti cautione poſ ſimus, vt grauari in legitima filius valeat? poſ ſe eum ad modum prædictum grauari, reſoluit; & in hunc modum, num. 3. & 4. ſcribit: Et hoc modo conſentiunt Noſtrates, poſ ſe filio grauamen in legitimam à patre adiici; & in primis hoc placet Roderico Suarez, in l. quoniam in prioribus, ampliatione 10. num. 48. & illius Addit. Valdeſio, & Palacio Rubio, in repetitione rubricæ, limitatione prima, §. 47. & Couarru. in cap. Raynaldus, de testament. §. 2. numero 3. quibus etiam accedit Gregor. Lopez, in l. 10. titulo nano, part. 6. Molina, de primogeniis, libro ſecundo, cap. tertio num. 35. & cap. vndecimo, numero ſeptimo, Baeça, de non meliorandis filiabus, cap. nono, numero nono, Emmanuel Coſta, in cap. ſi pater, de testam. in 6. verbo, vt debita, numero decimo, Gutierrez, in repetitione legis, nemo poteſt, numer. 144. & rurſus in cap. quamuis pactum, de pactis in 6. num. 32. qui omnes tradunt, ſi nolit filius patris parere voluntati, perdere meliorationem trientis, & quincuncis; ſin autem pareat, iam ex ſuo conſenſu legitima obſtricta manet fideicommiſ ſi vinculis; conſentiunt etiam cum eis ex extraneis, Guillelmus Benedictus, in cap. Raynuntius verbo, relinquit, num. vigeſimo octauo, Ripa, reſponſo 15. libro tertio, & Boërius, deciſione 87. & 104. Pariſius item conſ. 33. Hactenus Parladorius, qui & nonnullos alios omiſit ex his Authoribus, quos ego metipſe dictis duobus cap. huiuſce tractatus præcitaui. Et maximè Pat. Ludouic. Molinam, tomo primo, tractatu ſecundo, diſputatione 177. columna quarta, in fine, ſub verſiculo, dixi hoc locum habere. Ibi, ſi item pater grauamen, folio 1061. in fine, & 1062. in principio, vbi id ipſum optimè probauit. Remanet itaque, melioratione Tertij, & Quinti, aut Tertij, vel Quinti facta, vel aliquo vltra legitimam filio relicto, in ipſa legitima eiuſdem grauamen adiici poſ ſe, & in caſu contrauentionis, amiſ ſionis, aut priuationis pœnam apponi, pœnamque locum obtinere, & priuationem induci, ſi filius non aſ ſentiat grauamini; nec legibus interdictum reputari, penes omnes Authores, legitimæ grauamine appoſito, in caſu, quo filius grauamini non aſ ſentiat pœnam priuationis eius, quod vltra legitimam relinquebatur, apponere; legitimam verò liberam, & abſque vllo onere relinquere. Quod ſi res ita ſe habet, quis dubitare quouis modo poterit, id ipſum in caſu propoſito dicendum, & eadem ratione, filis hæredibus inſtitutis in omnibus bonis, atque ita in quinta etiam parte, quae vltra legitimam relinquitur, & liberè cuicunque extraneo potuit relinqui, ſi adiiciatur grauamen in legitimis ipſis, vſusfructus reſpectu (quia omnium bonorũ vſusfructus vxori relinquitur) & in caſu moleſtiæ, & contrauentionis, pœnæ nomine, Quintũ ipſum bonorum vxori eidem relinquitur (quod ab initio eidem relinqui potuit) diſpoſitionem valituram, nec ſub limitatione, aut exceptione dictæ legis vnicæ, in ſecunda ſui parte, contineri, & conſequenter, vel filios conſenſum adhibere debere legato vſusfructus omnium bonorum, vel quintam bonorum partem amiſ ſuros, in caſu contrauentionis, aut moleſtiæ, atque eandem vxori præ ſtandã . Quod & tertio loco, in fortioribus quoque ter[*] minis comprobatur ex his, quæ cum Ioanne Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæ ſt. 57. aliàs 58. n. 13. & his, quæ in commentarijs de vſufructu, cap. 45. n. 13. vſque ad n. 16. ego metipſe annotaui, atque ſcripſi; & ſuprà hoc eod. cap. tradidi, n. 28. & 29. ibidem nã que ex eiſdem Authoribus, & Gaſpare Roderico lib. 1. de annuis redditibus, q. 5. num. 22. eorundem, & aliorum ſententiam probaui, quod ſcilicet legatum vſusfructus omnium bonorum vxori factum, ſtantibus filiis legitimis, valeat dũtaxat in quinta parte vſusfructus bonorum, de quæ poterat parens liberè diſponere; nec fieri debeat æ ſtimatio, ſeu cõ penſatio proprietatis aliatum quatuor partium, conſiderando æ ſtimationem Quinti bonorum, in quo pater poteſt grauare filios, vt tantũdem vſuſ fructus vltra vſumfructum etiam quintæ partis præ ſtetur: quod verius credidi, atque magis probaui, reiecta contraria ſententia Roderici Suarez, & aliorum; idque propter fundamenta, & rationes eiuſdem Ioannis Gutierrez, & maximè ea, quæ Gaſpar Rodericus, d. n. 22. annotauit contra Rod. Suar. ex mente communi, & nihilominus iidemmet Authores limitarunt ipſam ſententiam, vt nõ procederet eo caſu, quo parens expreſsè præciperet, aut aliàs legitimè conſtaret voluiſ ſe, quod fieret prædicta compenſatio proprietatis quintę partis, cum vſufructu legitimæ, tunc enim aut filius deberet hoc acceptare, ſi vellet proprietatẽ Quinti, aut aliàs eſ ſe contentus cum ſua legitima ſolum, in proprietate, & vſufructu, quia cum ſit honoratus, & grauatus hoc modo, (prout poteſt cauſatiuè, licet non poſ ſit præcisè) tenetur voluntati parentis aſsẽ ſum præ ſtare. vel id, quod eſt vltra legitimam, amittet; vt Ioannes Gutierrez, d. n. 13. Iuridicè probauit, & ſuprà retuli. Sane reſolutio hæc fortius adſtringit, vt id ipſum ſeruandum multo magis ſit in caſu præ ſenti, quando non ex mente, ſiuè tacitè ex coniecturis, ſed expreſsè, atque ſpecificè, de voluntate parentis apparet, qui ipſe in caſu mole ſtiæ expreſsè Quintũ , vel id, quod de iure poterat, quod idem eſt, (vt ſ æpè dixi) vxori reliquit. Adieciſ ſe autem verbum illud, con pœna, ſiue pœnæ nomine ademptionem feciſ ſe, & tranſlationem in aliũ , non modò non nocet expreſsè adiectum, quod tacitè non nocere ſupponunt Ioannes Gutierrez, & ſequaces pro certo; imo in his, in quibus verſamur terminis, grauaminis inquam legitimæ adiecti, & in caſu contrauentionis, priuationis, aut tranſlationis pœna adiectæ, in co quod eſt vltra legitimam, maximæ conſiderationis, imò neceſ ſarium reputant iidem huius Regni Authores, quos Parladorius retulit, & alio infra capite, ego ipſe recenſui: an in caſu contrauentionis pater vltra proceſ ſerit, & pœnam priuationis appoſuerit, aliúmque vocauerit, aut honorauerit in ea parte, quæ eſt vltra legitimam, an verò vltra non proceſ ſerit, ad pœnam priuationis, & alterius vocationem; vt primo caſu grauamen effectum ſortiatur, filiúsque meliorationem amittar. Secundo verò caſu non amittat; atque ita, non modò dicunt, pœnam priuationis nocere, aut vitiare, ſed eandem, & alterius vocationem, in caſu contrauentionis, neceſ ſariam eſ ſe; vt filius non obſeruans votum parentis, commodo relicti vltra legitimam priuetur; ſicuti cap. 64. huiuſce tractatus, & infrà alio cap. adeò diligenter & ſingulariter comprobaui, prove ibidem videri poteſt. Pœnæ itaque nomine in caſu præ ſenti adiectionem non vitiare, nec cadere ſuper eo, quod legibus interdictum ſit, aut ſub exceptione, aut limitatione dictæ legis vnicæ, non contineri, pluſquam certum, & compertum eſt; & ſtatim notabitur. Idque multo facilius videbitur procedere his qui Roderici Suarez & ſequacium ſententiam in fortioribus terminis tueri contendunt, dum compenſationem æ ſtimationis quintæ partis admittunt, etiam abſque vlla teſtatoris diſpoſitione, quam etiam Gutierrez, & Rodriguez impugnarunt, vt ſuprà retuli. Quartò. deinde pro eadem parte vrget in vim pœnæ illud relinqui non poſ ſe, quod in vim diſ poſitionis principalis relinqui non poteſt; ſecus tamen, ſi purè, aut in vim diſpoſitionis principalis, relinqui poſ ſet; ſicuti poſt Bart. & alios plures, ex textu, iuxta communem Doctorum interpretationem, in l. Seius, & Augerius, ff. ad legem falcidiam, tradidit Menchaca, lib. 1. §. 7. numer. 33. At vero id, quod per modum diſpoſitionis relinqui poſ ſet, id ſimiliter per modum priuationis, vel pœnæ poteſt induci, ſicuti Menchaca metipſe, & ab eo commemorati Authores pro certo ſupponunt; ſic ſanè Iu ſtinianus, in d. l. vnica, C. De his quæ pœnæ nomine: id principaliter intendit, Iureconſultorum iure, & reſponſis emendatis, quod ſcilicet voluntas teſtatorum adimpleatur; atque eiſdem liberè liceat, pœnam adiicere, ſi aliquid fiat, vel non. Id autem quod excipit, caſum præ ſentem non concinet; vt potè cum ipſe aliquid illicitum, turpe, probroſum, impoſ ſibile, vel legibus interdictum non contineat, vt (ſtatim dicetur; & pœnæ nomine ſcribi, vt relinqui prohibet duntaxat id, quod purè, & directò relinqui non poteſt, ne pœnæ metu, arceantur hæ redes, legatarij, vel honorati, ad id quod de iure, directò non poſ ſunt; quæ eſt vera illius legis interpretatio, & Iuſtiniani mens, provt inferius quoque dicetur. Cum ergo in caſu præ ſenti, Quintum bonorum, aut quatenus de iure poteſt, per modum diſ poſitionis principalis relinqui poſ ſet (quod nullus ambigit) per modum etiam pœnæ, relinqui poſ ſe, nec id contradicere dictæ legis vnicæ deciſioni, in ſecunda ſui parte, pluſquam certum eſt. Quintò, & pro eadem parte facit, quod Iuſtinia[*] nus, in d. l. vnica, C. de his quæ pœnæ nomine, duo principaliter decidit. Primum, valere relicta, vel in alium tranſlata, nomine pœnæ, iure Digeſtorum correcto; vt magis voluntas, quam ſcrupuloſa illa ratio iuris eiuſdem antiqui, attendatur, atque obſeruetur. Secundum, quod ſi aliquid facere, vel legibus interdictum, vel aliàs probroſum, vel etiam impoſ ſibile, iuſ ſus aliquis eorum fuerit, tunc ſine vllo damno, etiam neglecto teſtatoris præcepto, ſeruabitur; provt ipſe Iuſtinianus ſcriptum reliquit. Sanè dum inquit Iuſtinianus, vel legibus interdictum, intelligi debet de rebus à lege interdictis, il[*] lius generis, de quibus ſtatim ſe ipſum explicans, loquitur; de interdictis ſcilicet, quod probroſa, vel illicita, vel etiam impoſ ſibilia; atque ita de his, quæ impoſ ſibilitatem, vel etiam turpitudinem continent, & contra bonos mores ſunt; vel ea, quæ in fauorem publicæ vtilitatis introducta ſunt principaliter; aut delinquendi, aliúdve in detrimentum Reipublicæ introducendi, occaſionem præ ſtant, non verò de his, quæ licèt legibus interdicta ſint, non tamen ideo, quod turpitudinem aliquam in ſe contineant, vel delinquendi, aut quid in detrimentum Reipublicæ introducendi occaſionem præ ſtent; vel quæ publicam vtilitatem principaliter non reſpiciunt, nec lædunt; ſed in fauorem, & gratiam alicuius priuatæ perſonæ principaliter ſunt interdicta; ita quod eius vtilitatem reſpiciant principaliter, provt prohibitio grauaminis, in legitima filiorum apponendi, & impoſiti reiectio ipſo iure, in fauorem filiorum ipſorum principaliter tendit, nec ſub dictis verbis vllo modo continetur; ſicut nec ex mente Iuſtiniani venit, prout ſuprà ob ſeruaui. Vere igitur Iuſtinianus, ad, modum præ dictum, verba illa, vel legibus interdictum, adiecit, & de his intellexit, quæ ob dictam rationem interdicuntur. Et quia turpitudinem, facti intrinſeci in ſe contineant, & propter ſe, quod ſunt mala; vel in damnum Reipublicæ, & contra bonos mores tendunt, ſunt prohibita; non verò de interdictis in ordine ad fauorem, alicuius perſonae, cuius priuatam vtilitatem lex intueatur; de his, enim Iuſtinianus non meminit. Et hæc quidem diſtinctio non ex capite procedit, aut imaginaria eſt, ſed ex mente Doctorum originem trahit; ſic ſane Paulus Caſtrenſ. in l. Seius, § Augerius ff. ad legem falcidiam, num. 4. in verſ. Oppono, quod multa, opponit contra illam legem, quod multa per modum conditionis poſ ſint fieri: l. Mæuius, ff. de conditionibus, & demonſtrationibus: licet non per modum diſpo ſitionis: l. ſeruo alieno, in fine, & ibi notatur, ff. de legat, 1. & reſpondit in hæc verba: Solutio, ibi ſuper eo, quod non erat iure improbatum, tanquam contra publicam vtilitatem, vel tanquam contra bonos mores, licet ius ei non aſ ſiſteret, tanquam fatuè vel inutiliter factum; aliàs procederet, quod hic dicitur. Bartolus etiam, in eadem l. ſeruus, num. 4. magiſtraliter diſtinxit, quædam à lege improbari ratione turpitudinis, vel etiam ratione publicæ vtilitatis principaliter; & hæc dicit, non firmari iuramento, & contineri ſub deciſione illius legis; & id quod non poteſt fieri per modum diſpoſitionis, nec etiam fieri poſ ſit per modum conditionis, aut præcepti; quædam verò eſ ſe quæ reprobantur ratione publicæ vtilitatis ſecundariò, vel in odium alicuius perſonæ aut etiam in fauorem, vel vtilitatem alicuius perſonæ, & ea iuramento firmari, nec contineri ſub deci ſione legis eiuſdem: & vtriuſque generis interdictionis, aut priuationis exempla adducit, provt ibi videri poterit; & latiùs per Barboſam, prima parte l. 1. ex numer. 62. vſque ad num. 75. ff. ſolutio matrimonio. Idem quoque multis exemplis comprobari poſ ſet, de quibus Bartolus, & Doctores communiter, in repetitione l. nemo poteſt, ff. de legati. primo, quo loci ita pariter diſtinguunt, vt explicent, an generaliter, ſiue qualiter intelligendum ſit vulgatiſ ſimum illud Doctorum axioma, quod teſtator in teſtamento ſuo cauere non poteſt, ne leges in ſuo teſtamento locum obtineant; intelligunt namque, quatenus leges aliquid ſtatuunt, vel præcipiendo, vel prohibendo, propter publicam vtilitatem principaliter; vel quod in damnum Reipublicæ tendit, aut turpitudinem, vel quid probroſum, aut illicitum continet, vel etiam impoſ ſibile, aut quod delinquendi occaſionem præ ſtat; non verò quatenus priuatam alicuius vtilitatem reſpiciunt principaliter, nec aliquid in ſe intrinſecè malum, vel probroſum continent, ſed gratia, & fauore alicuius perſonæ fiunt principaliter; cuius rei exempla plura adduci poſ ſent, vt dixi; & deducuntur ex his, quæ longa ſerie annotauit, atque ſcripſit Ioannes Gutierrez, in repetitione ad dict. l. nemo poteſt: Prætis etiam latiſ ſimè, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. Interpret. 2. dubit. 2. ſolutione 2. per totam, ex fol. 22. vſque ad fol. 230. vbi longa ſerie de his agit, & de materia dict. l. nemo poteſt. Aliis tamen exemplis, conſultò ſcienterque omiſ ſis, adducitur vnum, mirè propoſito noſtro[*] conueniens, quod Ioannes Faber, in §. vltimo. In ſtitu. de legatis, adduxit; & dubium, quod ibidem propoſuit num. 4. ad modum prædictum, & iuxta diſtinctionem relatam, explicauit, idque in hæc verba: Sed quid ſi legauit alicui fundum, & voluit, quod adipiſceretur poſ ſeſ ſionem auctoritate propria; & ſi hæ res impediret, adiecit pœnam; nunquid hæres in pœnam incidit, ſi impediat? Videtur quod non; quoniam huiuſmodi præceptum eſt contra legis interdictum: certum eſt enim quod inter dictum eſt per ius legatario, ne auctoritate propria adipiſcatur legatum, ſcilicet ſine voluntate hæredis, ff. quorum legat. l. 1. igitur tale præ ceptum non valet, nec adiectio pœnæ; vt hic: C. de his quæ pœnæ nom. l. 1. Hoc non credo; imò teſtator hoc poteſt ordinare, quod legatarius auctoritate propria adipiſcatur: vt ff. de legat. 2. l. Titia cum teſtamento, §. Lucius, & ibi not. idcirco valet pœnæ adiectio. Vnde aduerte quod vbi aliquid eſt per ius diſpoſitum, quod teſtator immutare non poteſt, vt quia forte ob ius publicum, vel fauorem, tunc obtinet hæc lex; & potes ponere exempla, ff. de teſta. tute. l. iure noſtro: de admi. tut. l. quidam. C. de condi. inſer. l. 2. ff. de lega. primo l. nemo poteſt: ſed in his quibus poteſt diſponere contra iuris ordinationem, ſicut in cautione de legato præ ſtand. vt C. vt in poſ. legat. l. ſcire; vel de non faciendo inuentario, C arbi. tu. l. fin. hæc lex non obtinet, nec vbi ordinatio eſt præter legem: vide ff. ad leg. falc. l. quod de bon. §. 1. C. de pact. l. pacta. Hactenus Ioan. Faber, & de prædicto ſecundo fundamento pro hac parte; ex quo velut concludenter probatum remanet, ex verbo illo (vel legibus interdictum) quod in d. l. vnica inuenitur, argui non poſ ſe vllo modo, ſiue concludens fundamentum deduci, vt inde inferii valeat ad diſpoſitionem, qua grauamen in legitima filiis apponitur, quod lege prohibetur, & in caſu contrauentionis pœna adiicitur; vt potè, cum non ſit ex his, quæ legibus interdicuntur, ob rationem primi membri diſtinctionis, ſed in vtilitatem, & commodum filiorum principaliter tendat, quorum etiam voluntati relinquitur, an velint grauamini aſ ſenſum præ ſtare, nec ne; non enim præcisè legitima grauatur, quo caſu pœnæ adiectio non teneret, ſicut nec diſpoſitio ipſa principalis qua legitimæ grauamen iniungeretur; ſed cauſatiuè, ſi velint conſequi id, quod vltra legitimam à parentibus eorum relinquitur: quod quemadmodum fieri poteſt directò, & per viam diſpoſitionis, (directò namque in Quanto bonorũ , aut in eo, quod eſt vltra legi timã , filij grauari poſ ſunt) ſic etiam, & per viam conditionis, ademptionis, tranſlationis, & pœnæ, provt ſupra obſeruaui, & Ioannis Fabri doctrinam nuc relatam ſequitur Ioannes Gutierrez, in repetitione l. nemo poteſt, num. 367. & latè explicat ex numer. 345. cum multis ſeqq. Sexto denique & vltimo loco facit, negari non[*] poſ ſe, quin legatum hoc, de quo agitur in præ ſenti, non poſ ſit dici pœnale, ſiue nomine pœnæ relictum, quod (vt numeris præcedentibus obſeruaui, & Cuiacium, Donellum, Ioannem Philippum, & Vve ſembecium, ſic explicantes recenſui) legata pœnalia, ſiue pœnæ nomine relicta, dicuntur, quæ non fauore, aut cauſa legatarij vel teſtatoris, ſed odio hæredis duntaxat relinquebantur: at verò ea, quæ cauſa, aut gratia legatarij, aut teſtatoris ipſius relinquebantur, valida etiam ante tempora Iuſtiniani, & Iureconſultorum, quorum reſponſis vtimur, ſeculo: teſtatoris ſcilicet; vt, Monumentum hæ res facias, & ſi non feceris, centum dato: legatarij; vt, Penum vxori dato; ſi non dederis, centum dato: provt etiam comprobaui ſuprà; qui ipſimet ca ſus præ ſentis termini ſunt. Cum ergo deciſio dictæ legis vnicæ, C. de his quæ, pœnæ, quo magis, non quominus voluntates defunctorum adimpleantur, exitumque obtineant, edita fuerit; abſurdum maximũ ſequeretur, ſi poſt conditam eiuſdem legis conſtitutionem, diſpoſitio ea vitiaretur, quæ ante Iuſtinianum metipſum, & Iureconſultorum temporibus valida fuiſ ſet, & multis eorundem reſponſis comprobata, de quibus ſuprà, hoc eodem cap. numer. 3. & 7. Quod ſi replices, in legato penus eo modo facto, vel cum hæres grauatur monumentum con ſtruere, non adeſ ſe aliquid legibus interdictum; ac proinde, cum cauſa teſtatoris, aut legatarij ad ſit, & non odium hæredis principaliter, legatum ad eum modum conceptum, & pœnæ adiectionem valere: At verò cùm vſusfructus omnium bonorum vxori relinquitur, & ſic legitimæ filiorum grauantur in vſufructu, adeſ ſe quid legibus inter dictum, id eſt grauamen in legitima, quæ tam in vſufructu, quàm in proprietate libere, & abſque vllo grauamine relinqui debet; vt ſuprà notaui; & tamen Iu ſtinianus à ſua conſtitutione excipit caſum, quando teſtator quid iuſ ſerit, quod legibus ſit interdictum, & pœnam adiiciat; tunc equidem ex his rationibus, atque fundamentis, quæ expendimus pro hac ſecunda parte, & opinione, quam veriſ ſimam exiſtimamus, adeò concludenter huic rationi (quæ vnica principaliter vrget) ſatisfieri, reſponſ ùmque præberi poteſt, vt nihil vltra deſiderari valeat, nec vllus ſcrupulus remanere; vtpote, cùm euidenter probatum fuerit, legatum ipſum, de quo agimus, non contineri ſub ea parte, aut limitatione dictæ l. vnicæ, nec ſub illo verbo, legibus interdictum, ſed intelligendum de eo, quod ideo legibus interdictum ſit, quod turpitudinem facti intrinſeci, aut impoſ ſibile aliquid continet, & propter ſe prohibitum, quod malum, aut in damnum publicæ vtilitatis principaliter, non verò in ordine ad priuatam perſonam; cuius vtilitatem priuatam lex intueatur principaliter, quamuis indè & ſecundariò in Reipublicæ bonum redundet, provt ſuprà ſingulariter adnotaui, & per Barboſam, dict. 1. parte, l. 1. ff. ſoluto matrimonio, ex num. 26. cum pluribus ſeqq. Ioann. Gutierrez, in, repetitione l. nemo poteſt, ff. de Legat, 1. num. 471. & ſeqq. ſic etiam nec comprehendi ea, quæ directò, & per modum diſpo ſitionis relinqui poſ ſent; quoniam ea, & per modum pœnæ, aut ademptionis, vel tranſlationis relinqui poſ ſe certum eſt, & probaui ſuprà Sic Iuſtinianus in ipſamet l. vnica, duntaxat intendit excipere à ſua generali conſtitutione, ea, quæ non poſ ſunt fieri per modum diſpoſitionis, vt quæ impoſ ſibilia, probroſa, vel legibus interdicta; vt ilia etiam per modum pœnæ, aut conditionis fieri non poſ ſint; ratio eſt, quod permitteretur per indirectum, quod directò non poteſt; quod fieri non debet: ſicut per illum textum notauit Paul. Caſtrenſ. in d. l. Seius, & Augerius. num. 3. non tamen agit de his, quæ neque turpitudinem, aut impoſ ſibilitatem aliquam in ſe continent, aut quæ legibus interdicta fuerint; non quod in ſe turpia, aut probroſa, vel contra bonos mores aut in damnum Reipublicæ principaliter, ſed propter alicuius perſonæ fauorem principaliter introducta, & quorum exitus, & finis ipſorum voluntati, quorum fauore lex aliquid introduxit, relinquitur; ſic ſanè cùm Quintum bonorum à principio, purè, & ſimpliciter, & per viam diſpoſitionis relinqui poſ ſet à parentibus, cuicunque etiam extraneo, & in filiorum voluntate totum reponatur, an velint, nec ne, grauamini aſ ſentire; grauaménque cauſatiuè, non præcisè procedat, nihil proculdubio conſiderari poteſt, quod reſiſtat validitati dicti legati, in fauorem vxoris facti, in caſu moleſtiæ, aut contrauentionis filiorum. Id verò quod ex communi Doctorum ſententia tradidit Menchaca, de quo ſuprà, hoc eodem cap.[*] numero 34. nihil etiam in propoſito viget, vt pote cùm cautio de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, ideo vſufructuario remitti non poſ ſit, etiam per modum conditionis, pœnæ, vel tranſlationis, quod delinquendi, & fraudes committendi, occa ſio daretur, & Tertio præiudicium maximum cau ſaretur, ſi communem Doctorum ſententiam amplectimur; vel ex aliis etiam rationibus, de quibus plena manu, ego metipſe egi, in commentariis, de vſufructu, capit, 15. ex numero 22. cum ſeqq. vſque in finem cap. vbi videri poteſt: vel etiam, quod contrariam ſententiam alij tueantur; provt etiam ibidem quoque obſeruaui, & quamplurimos iuris Interpretes in vnum recenſui. Id autem quod tradidit Ludouic. Mexia, in loco relato ſuprà, num. 35. [*] nec iuris ratione, nec probabili aliquo fundamento ſubſiſtit; nam cùm ex diſpoſitione legum huius Regni, & maximè lib. 27. Tauri conſtitutione, licuerit patri ab initio aliquem, vel aliquos ex filiis meliorare in Tertio & Quinto bonorum, & alios dimittere, nec meliorationis partem eis date, & in effectu per viam diſpoſitionis principalis, eos meliorate potuerit, atque ex generali deciſione eiuſdem l. Tauri, provt voluerit, inter filios meliorationem facere poſ ſit; ita pariter, & per aliam diſpoſitionem quamcunque acceſ ſoriam, vel etiam pœ nalem, eos meliorare poterit in caſu, quo aliquis ex filiis eius præcepto non aſ ſentiat, ſiue contraueniat; & Tertium & Quintum, quod ex cauſa meliorationis, per viam diſpoſitionis principalis, & directò relinqui poteſt, & ab initio purè, & validè relinqui poſ ſet, & in vim pœnæ, aut per viam tranſ lationis, vel ademptionis, aut conditionis, ſeu pœ næ relinqui valet; provt ſuprà remanet comprobatum: ita quoque, cum poſ ſet pater ab initio, integra ſola legitima filio relicta, alium, vel alios filios meliorare, & Quintum bonorum cuicunque, etiam extraneo relinquere; dum honorauit filium, in ſpecie, quam dictus Author adduxit, non adimendo ei partem Tertij, quam adimere poſ ſet, & aliis filiis dare, eos meliorando; nec etiam relinquendo partem Quinti, quæ extraneo relinqui poteſt, iure potuit filium ipſum grauare onere præ ſtandorum decem ſingulis annis, cui pater ipſe voluerit; atque in ea parte, in quæ grauamen Quinti bonorum partem ad eum filium pertinentem non excedit, (cum cætera bona, legitima reputentur, & legitima libera, & abſque vllo grauamine debet ſemper remanere) tenebitur filius præcepto, & voluntati patris parere; aut alij filij meliorati manebunt, ip ſ èque commodum partis Tertij & Quinti bonorum amittet, quam haberet, ſi patris diſpoſitioni paruiſ ſet; qui ſicut directo ab initio & per viam diſ poſitionis principalis, id efficere pater poſ ſet, ſic & per viam tranſlationis, ademptionis, conditionis, aut pœnæ, iuxta doctrinas, numeris præcedentibus adductas. Quod ſi ita digeſtum, atque animaduer ſum, præ oculis Ludouic. Ipſe Mexia vidiſ ſet, non ſic firmaſ ſet; ſed contrarium potius tenuiſ ſet; non etiam deciperetur ſententia, & auctoritate Gloſ ſ æ, in dicta l. ſi patronus § patronum ff. ſi quid in fraudem patroni, cùm vere pœna illa, meliorationis ſcilicet aliorum filiorum, in caſu, quo filius decem ſingulis annis non præ ſtet; non cadat ſuper actu nullo, & inualido, ſed potius ſuper actu firmo, valido, & à iure probato; vtpote cum ab initio validè potuerit filio grauamen, decem ſingulis annis præ ſtandorum, iniungi, vt in eo, quod eſt extra legitimam, & extraneo potuit relinqui, ſuſtineatur: quatenus verò legitimam attinet, reiiciatur; iuxta deciſionem l. ſcimus §. cum autem C. de inofficioſo teſtamento, de quæ latè egimus ſuprà, hoc eodem tractatu, capite 64. & alio cap. infrà agetur: Cadit etiam ſuper actu valido, cùm ab initio validè melioratio fieri poſ ſet, atque ita ſic & po ſtea potuit in vim pœnæ, aut in caſu contrauentionis, vt dictum eſt. Nec minus quoque deciperetur idem Mexia auctoritate, & ſententia Ancharani quem citat. Verè namque termini, in quibus loquitur, à terminis caſus præ ſentis longè di ſtant, nec propoſito noſtro, eiuſdem Ancharani placita & reſolutiones applicari valent, imò in contrarium expendi poſ ſent, ſi res hæc adeo concludenter probata non remaneret, vt maiori comprobatione non indigeat. Remanet ergo, grauamen prædictum, decem ſingulis annis præ ſtandorum, filio, impoſitum, de iure validum fuiſ ſe, quatenus non excedat partem eam, quam ex Quinto bonorum patris, filius eſ ſet habiturus; quia pro ea parte grauamen ipſum ſubſiſtit: reſpectu verò omnium aliorum bonorum reiicitur, cùm cæ tera omnia bona, legitima ſint filiorum, quæ grauari non poſ ſunt, niſi Tertij tantum, aut Tertij & Quinti melioratione facta inter ipſos filios, grauamina, & ſubmiſ ſiones adiiciantur, iuxta ordinem, & formam dictæ l. 27. Tauri: in fauorem vero alicuius extranei grauamen iniungi non poteſt, niſi pro rata Quinti: pro ea igitur parte, & ſi dictum legatum decem ſingulis annis, eam non excedat, obtemperare tenebitur patri filius, aut alij filij meliorati manebunt, & pœna locum habebit; quod (vt dictum eſt) cadit ſuper actu valido, & grauamine, quod de iure poteſt imponi; vltra ratam verò Quinti caderet ſuper actu nullo, & grauamen non ſubſiſtet; nec ideo conualeſcet, quod alios filios meliorando, plus ei adimere potuit pater ab initio, quàm per legatum adimat; quia cum cætera bona reputentur legitima, nec in eis cadat grauamen in fauorem extranei; quod meliorare potuerit parens alios filios, vel non, in conſideratione non habetur, cum eos non meliorauerit, nec fecerit id, quod potuit; ſed attenditur duntaxat id, quod ex liberalitate vltra legitimam ei relinquitur, ve ſi velit illud conſequi, & pœnam meliorationis vitare, cauſatiuè teneatur præcepto patris parere, aliàs melioratio ſuum ſortiatur effectum; nam in eo duntaxat, quod ex gratia, & liberalitate parentis accipit, grauari poteſt; l. ſi filius familias, §. apud Marcellum, de legatis primo, l. cum pater, §. Titio, de legatis ſecundo, l. ſciendum, de legatis tertio, l. ab eo, C. de fideicommiſ ſis, §. poteſt, Inſtit. de ſingulis rebus per fideicommiſ ſum relictis. Et quamuis[*] ſint caſus nonnulli, in quibus onerari quis poſ ſit plus dare, quàm acceperit; ſiue grauari in plus, quam honoratus fuerit, de quo commendo Angelum Matheacium, de legatis & fideicommiſ. libro ſecundo, capite primo, ex numero vigeſimo ſexto, vſque ad numerum trigeſimum ſextum, vbi ſingulariter proſequitur. Et iunge Couarru. in cap. Rainuntius, § 3. num. 3. Antonium Gomez. tom. 1. capite duodecimo, numero 54. Galganetum, de condit. & demonſtrat. ſecunda parte, cap. 5. quæ ſtione prima. Commendo etiam Caldam Pereiram, tertia parte, de poteſtate eligendi & nominationis reuocatione, quæ ſtione decima ſexta, & vide quæ ſtione 17. numer. 11. Peregrinum de fideicommiſ ſis articulo 4. numero 46. 47. & 48. in filiis tamen id non procedit, cùm eorum legitima ſalua, & integra debeat ſemper remanere, & grauari in ipſa non poſ ſint, niſi cauſatiuè, vt ſ æpe dixi, quod plus quam ex legitima conſequi poterant, eis relictum ſit. Sic ſane, & iuxta ſuperiora explicati, intelligí[*] que debebunt ea, quæ Ioannes Faber, in dicto § vltimo, Inſtitut. de legatis, ſub numero tertio, in finalibus verbis, ſcripta, adnotatáque reliquit; nam cum ex numero tertio, attigiſ ſet articulum illum, an impoſ ſibilitas vitiet diſpoſitionem extremam? & di ſtinxiſ ſet, provt ibi videri poteſt; tandem infert dicto numero tertio, in fine, in hæc verba: Vnde ſi filium grauaret in portione legitimæ, ſique locus ſit querelæ, & apponeret pœnam; ſi contraueniret, non committeretur. Hactenus Ioannes Faber, cuius locus, & reſolutio, in ſe certiſ ſima eſt, nec vllam habet difficultatem; non etiam caſui præ ſenti applicari poteſt, vtpote, cum termini longé diuerſi ſint; loquitur namque is Author, quando legitima portione duntaxat filio relicta, pater grauaret in ea filium ipſum, & apponeret pœnam, ſi contraueniret; tunc equidem, extra omnem dubitationem erit, quod quemadmodum grauamen in legitima parte appoſitum, nullum eſt, & reiicitur ipſo iure; ita quoque & pœ na ipſa, nulla eſ ſe debet, nec committeretur, ſi filius contraueniret; quia apponitur ſuper eo, quod neque per viam diſpoſitionis principalis neque per modum pœnæ grauari poteſt; hoc eſt, ſuper legitima; & grauamen præciſum eſt, non cau ſatiuum, vtpote cùm nihil vltra legitimam relictum fuerit; nec; in voluntate filij poſitum, an velit acceptare, vel non grauamen; in caſu verò præ ſenti, ſupponitur, & filios hæredes inſtitutos à patre in omnibus bonis, atque ita in Quinto etiam bonorum, non in ſola legitima; quod Quintum, & per modum diſpoſitionis principalis, & per modum pœnæ, vxori & alij extraneo, cuicunque relinqui poſ ſet, vt ſuprà probauimus; concluditur ergo, nihil intereſ ſe, an ſola legitima filio relicta, & grauamine adiecto, pœna adiecta fuerit eidem filio; ſi contraueniret, & tunc quidem, ſicut grauamen nullum eſt, ita, & pœna nulla eſ ſe debet, nec committitur, ſi filius contrauenerit; ſecus verb eſ ſe, ſi filio, aut filiis, quibus aliqua pars relicta eſt vltra legitimam, grauamen imponatur, quod tangat etiam legitimas, & in caſu contrauentionis, pœnæ nomine relinquatur vxori, vel alteri id, quod per viam diſpoſitionis principalis relinqui poſ ſet, quod eſt Quintum; quia tunc & grauamen ſuſtinetur reſpectu eius, quod eſt vltra legitimam, & pœna tenet, quoniam adiicitur, diſponendo per modum pœnæ, de eo, quod ab initio per modum diſpoſitio nis relinqui poſ ſet; item, cùm pluſquam legitima relictum ſit, grauamen in legitimis non intelligitur præciſum, ſed voluntarium, ſi, filij conſequi velint id, quod eſt vltra legitimam; quod ſecus eſt, quando ſola legitima relicta, grauamen apponitur, & pœna adiicitur. Et hactenus de his, quæ pertinent ad materiam, & deciſionem dictæ legis vnicæ, C. de his quæ pœnæ nomine: quæ ſunt notanda, quia ſingularia, & ingenti, aſ ſiduóque ſtudio ſic digeſta, atque reſoluta. CAPVT XCV. Ex regula illa, Generi per ſpeciem derogari, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in caſu dubio; axiomáque, ſiue documentum prædictum, adeò inter Doctores vſitatum, & aſ ſiduè ponderatum, vt generi per ſpeciem derogari, per manus circunferatur quotidie; an, & quando, ſiue qualiter, non modò in teſtatorum diſpo ſitionibus, & elogiis; ſed etiam in omni alio actu, materia, & diſpoſitione obtinere, & procedere debeat, nec ne; dilucida admodum atque vtilis, & diligens explanatio, & reſolutio. SVMMARIVM. -  1 Generi per ſpeciem derogari. -  2 Idque in omni actu, materia, & diſpoſitione. -  3 Et de ratione; vbi etiam Hugon. Donelli, in propoſito locus inſignis expenditur. -  4 Generi per ſpeciem derogari, etiam ſi in generali diſpoſitione, nulla ſit facta mentio ſpeciei, neque illi ſit derogatum. -  5 Et ſiue genus præcedat ſpeciem, ſiue ſequatur. -  6 Et quamuis generalitas habeat clauſulam derogatoriam. -  7 Aut verba habilia comprehendere ſpecialem. -  8 Generi per ſpeciem an derogetur non ſolum in eadem, ſed etiam in diuerſis diſpoſitionibus. Et de contrariis Interpretum ſententiis in propoſito. -  9 Generi per ſpeciem derogatur in legibus. -  10 Lex noua, tunc ſine dubio antiquam corrigit, quando lex antiqua eſt generalis, noua vero ſpecialis, & illi generali repugnans, & contraria. -  11 Leges, vel ſtatuta antiqua, an, & quando nouis præ ſumantur correcta, & mutata, remiſ ſiuè. -  12 Generi per ſpeciem derogatur in ſtatutis. -  13 In conſuetudine. -  14 In compromiſsis. -  15 In laudo. -  16 In feudis. -  17 In iudiciis. -  18 Et in reſcriptis. -  19 Et in mandatis de prouidendo. -  20 Et in mandatis ad indicia, ſeu lites. -  21 Sicut in reſcriptis, an ita in priuilegiis, generi per ſpeciem derogetur. -  22 Et quid in iuriſdictionalibus. -  23 Generi per ſpeciem derogari in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, legatis, fideicommiſsis, inſtitutionibus, & ſubſtitutionibus, quod exornatur. -  24 L. cohæredi §. qui patrem, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. expenditur, & inferius explicatur. -  25 Generi per ſpeciem derogari in legatis, demonſtratur exemplis quamplurimis. -  26 Generi per ſpeciem derogari, nec ne, in vltimarum voluntatum tractatu, totum ex cõiectura voluntatis, atque præ ſumpta mente teſtatoris pendere. Ex qua aliquando derogatur, aliquando verò non; provt latiùs, atque ſingulariter hic explicatur, & exemplis comprobatur; & num. ſeqq. -  27 L. libertis quos, 18. ff. de aliment, legat. explicatur. -  28 Item & l. Stichus, 20. & l. alimenta, 16. §. ba ſilicæ, eiuſdem tituli. Et l. Seiæ. 20. ff. de fundo inſtructo. -  29 Generi per ſpeciem non derogari, quando indiuidua exprimuntur, & non ſpecies. Et ibidem de ratione l. primæ. §. item ſi dux ſtatuæ, ff. de auro, & argento legato. -  30 Generi per ſpeciem an derogetur, ſi eidem genus, & ſpecies legata fuerit. Ibidem etiam, ſpecierum enumeratio, genus reſ ciens, aut etiã non reſpiciẽs , qualiter intelligẽda . Et de intellectu. l. quæ ſitũ , §. item, ſi fundum, pi- & l. ſi mancipia, & l. cum de lanionis, §. quidam, ff. de fundo inſtructo. De communi quoque Interpretum ſententia, in dubio interpretationem fieri debere; quod genus non reſtringatur per ſpeciem. -  31 L. ſi tibi homo, §. ff. de legat, 1. explicatur. -  32 Item & l. Titia, §. qui Marco, ff. de annuis legatis. -  33 D. Sahagun de Villaſante, in propoſito articulo, generi per ſpeciem an derogetur, néc ne, in legatis, fideicommiſ ſis, & aliis vltimis diſpoſitionibus; ſententia commemoratur, & eiuſdem placita, atqùe propoſitiones probantur. -  34 Generi per ſpecies derogatur, quando inuicem ſunt contrariæ, & oppoſitæ, & ſimul ſtare non poſ ſunt; aliàs, ſecus. -  35 Generi per ſpeciem non derogatur, nec prouiſio ſpecialis tollit generalem, quàndo vtraque tendit ad finem diuerſum. -  36 Vel cùm conſtat ſpecies non fuiſ ſe expreſ ſas gratia reſtrictionis, ſed ad alium finem. -  37 Generi per ſpeciem non derogatur, quando genus exprimitur per verba diſpoſitiua, ſpecies autem per verba enuntiatiua. -  38 Generalis clauſula non reſtringitur ad ſpecies præcedentes, ſi nonus caſus adiiciatur. -  39 Generalis clauſula ſubſequens, an, & quando re ſtringatur, vel non, àd caſus in ſpecie prouiſos, remiſsiuè. -  40 Generi per ſpeciem non derogatur, quando genus eſt certum, determinatum, & præciſum, ſed tunc ſpecierum enumeratio cenſetur per imperitiam, vel abundantiam facta. -  41 Generi per ſpeciem derogari, quando vtraque diſ poſitio ſpecialis, & generalis incidunt circa vnam, & eandem rem; ſecus verò, ſi incidant circares diuerſas; quod exornatur. -  42 Generalis diſpoſitio trahitur ad ea, in quibus facta fuit ſpecialis, quando vtraque non eſt in eodem capitulo, ſed in diuerſis, & ſeparatis. -  43 Generi per ſpeciem non derogatur, quando præcedit diſpoſitio particularis, facta de certis per ſonis particularibus; & ſequitur generalis, vel vniuerſalis, de perſonis generaliter, provt hic adnotatur. -  44 Specialem prouiſionem habens, non excluditur à generali, ſiue generi per ſpeciem non derogatur, quando verba generalis prouiſionis non poſ ſunt verificari, niſi referantur ad eos, quibus fuit ſpecialiter prouiſum. Aut quando diſpoſitio ſequens, eſt concepta verbis adeò latis, quod reſtringi non poteſt ad diſpoſitionem præcedentem. Quod exornatur; & explicatur textus in l. fin. ff. ad Senat. Conſult. Trebellian. EX verbis generalibus, ſiue generaliter prolatis à teſtatore, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque intepretatio fieri debeat; longa ſerie, atque plena manu explicatum fuit ſuprà, hoc eodem tractatu; ibidem quoque, breuiter tamen attigimus, an generalitas referatur ad ea, quæ ſpecialem, & expreſ ſam determinationem habuerunt; ſiue an clauſula, aut diſpoſitio generalis[*] reſtringatur ad ſpecialitatem præcedentem, aut ſub ſequentem; generi etiam per ſpeciem, an, & qualiter derogetur in omni materia, & diſpoſitione, provt ibi num. 18. n. 28. cum ſequentibus. Sed quia de his breuiter nimis, & velut ſummariè, & remiſ ſiuè actum eſt dicto in loco; & aſ ſiduè videmus occurrere articuli ipſius diſceptationem, generi ſcilicet per ſpeciem, an, & qualiter ſiue quibus in caſibus derogetur, vel non; & in grauiſ ſimis cauſis, atque negotiis ad vltimas voluntates attinentibus, de hiſce controuerti ſolet, non abſque maxima vtilitate vi ſum eſt, ſi hoc capite, de eiuſdem dubij exactiori re ſolutione, atque explicatione ageremus, & generi per ſpeciem, an, & quando derogetur, nonnullis propoſitis doctrinis, atque regulis generalibus, ſic explicemus, vt reſolutionis huiuſce placita, multis vltimarum voluntatum dubiis, atque controuerſiis conducibilia, & vtilia ſint; conſultò itaque prætermiſ ſis his, quæ ipſomet cap. 41. ex numer. decimo octauo, vſque ad n. 28. in propoſito adnotauimus, & nonnullis ibidem congeſtis Authoribus obſeruandum, atque conſtituendum duximus primo loco, negari non poſ ſe; Quin hæc ipſa materia, qua de axiomate prædicto agitur, multum periculoſa videatur, propter varietatem Doctorum, & quia ipſimet certis doctrinis, aut reſolutionibus eam non circunſcribunt, nec explicant. ſic ſane agnouit Felinus, in cap. ſedes, numer. quarto, in ſine, de reſcriptis, Refert Tuſchus, tomo quarto, litera G. concluſion. 36. numer. 2. fol. 159. vbi etiam inquit poſt Angelum, in. conſ. 355. Vtrum per ſtatutum, in principio. Quod hæc eſt brocar dica materia, in qua variant Gloſ ſ æ, & non poteſt bene fundari deciſio, & adiicit quod eſt profunda materia, vt per Bartol. in. l. quæ ſitum, §. ſi quis fundum, in principio, ff. de fũdo inſtructo. Et per Deciũ , in l. in tota ff. de regu. iuris, vbi addit Decius, quod in alto pelago agitur. Oportet igitur, quò diſtinctè, & abſolutè procedatur, in primis obſeruare, in toto iure; generi per ſpeciem derogari, & illud potiſ ſimum haberi, quod ad ſpeciè directum. eſt; provt in d. l. toto, exprimitur; § id ipſum habetur in regula, generi, eodẽ titulo, lib. 6. & in cap. dudum, de præbendis, eodem libro, ibi: Per ſpeciem generi derogatur, quanquam de genere in derogante ſpecificè mentio nulla fiat: c. quamuis, eodem titulo, & libro, c. 2. de officio legati, c. 1. c. pa ſtoralis, §. 1. c. Abbate, de reſcriptis, l. ſi quis procuratorio, §. 1. ff. de procuratoribus, l. ſanctio, ff. de pœnis, l. vxorem, §. feliciſsimo, l. ſeruis vrbanis §. penultimo, ff. de lega. 3. l. ſi peculium, ff. de manumiſ. teſta. l. cohæredi, §. cohæres, & § qui patrem, ff. de vulg. & pupil. ſubſtitut. & conducit l. doli clauſula 119. ff. de verborum obligationibus, ſic[*] ſanè Generi per ſpeciem derogari, in omni actu, materia, & diſpoſitione, vnanimiter Interpretes noſtri adnotarunt multis in locis, atque ex communi Doctorum ſententia tradiderunt Decius in dicta l. in toto iure, ex numero 7. Hieronym. Cagnolus, ibidem numero 7. vbi aduerit, verba illa, in toto iure: explicanda, id eſt, in omnibus negotiis, quæ in iure tractantur; indéque omnia negotia eum textum comprehendere cùm in omnibus ipſe locum obtineat; & propterea Summum Pontificem, qui hanc regulam poſuit in dicto cap. generi, omiſiſ ſe illa verba, in toto iure, clariúsque, & compendioſiùs loquendo, dixiſ ſe, generi per ſpeciem derogatur; ſic enim omnia comprehendit; & id ipſum Petrus Faber in eadem l. in toto iure, in principio, adnotauit: Caſtrenſis quoque in conſil. 476. Videtur quod præ dictus, in principio, lib. 2. vbi inquit, quod in omni materia ſpecialis diſpoſitio derogat generali, ſi ſunt incompatibiles: Angelus in conſilio 160. numero 2. Petrus Pechius in dicto cap. generi, in principio. Bartol. in l. quæ ſitum §. Penultimo. ff. de fundo inſtructo, & in l. 3. §. Diuus, ff. de ſepulchro violato, Baldus conſilio 207. libro. 2. Neuizanus conſil. 9. numer. 13. Natta conſilio 7. num. 5. Beroius conſ. 57. num. 10. volumine 3. Tiraquellus, de legibus cõnubialibus gloſ ſa 7. num. 125. Beccius conſ. 101. num. 72. Ancharanus iunior, quæ ſtione 62. Botta conſ. 41. num. 20. Iacobus Mandellus de Alba, conſ. 585. ex num. 6. Anton. Gabr. commun. opinionum, lib. 6. titulo de clau ſulis, concluſione 9. num. 8. Paulus Æmilius, deciſione Rotæ 41. parte 3. Decianus conſilio 78. numer. 28. lib. 3. Petrus Surdus, de alimentis, titulo 11. quæ ſtione 8. num. 1. & in conſ. 352. num. 1. lib. 3. & in con ſilio 56. num. 1. lib. 1. vbi inquit, quod id procedit etiam vbi regula iuris eſt in contrarium; Menoch. lib. 6. Præ ſumptione 38. num. 9. Vincentius Carro cius, deciſione 56. num. 5. & 19. Fachineus conſ. 26. num. 30. conſ. 80. num. 3. lib. 1. Magonius deciſione 14. num. 14. Franciſcus Viuius deciſione 466. num. 1. & 2. Stephanus Gratianus diſceptationum foren ſium lib. 1. cap. 62. num. 9. & tomo 2. cap. 350. num. 2. & tom. 3. cap. 546. num. 26. & 29. & tom. 4. cap. 766. num. 11. & cap. 792. num. 8. & cap. 757. num. 11. & tom. 5. cap. 922. vbi explicat, ſpecies narratæ poſt generalem diſpoſitionem; quo caſu cenſeantur poſitæ limitatiuè, ſeu gratia demonſtrationis. Et quando genus legatum reſtringatur per ſpecies poſtea enumeratas. Valençuela Velazquez in conſ. 8. numer. 22. & 23. vbi explicat, an, & quando generi per ſpeciem derogetur, & conſuetudo ſpecialis vincat generalem? D. Garcia Maſtrillus, deciſione 216. numer. 50. Ioſephus de Seſe deciſione 50. num. 20. & deciſione 248. num. 38. & 49. D. Franciſc. Hieronym. Leo, deci ſione Valentiæ 60. num. 7. & deciſione 191. numer. 25. Alexand. Ludouiſius deciſione 257. num. 7. cum ſequentibus, vbi explicat, an, & quando expreſ ſio ſpecierum reſtringat genus, quando legatum vniuerſale, aut generale præceſ ſit, vt putà mobilium? & nonnulla tradidit; ibidem etiam Oliuerius Beltraminus, eius Additionator, num. 13. fol. 240. in fine: Ioannes Antonius Bellonus in conſ. 10. num. 13. Cæ ſar Manente in conſ. 166. numer. 8. Ludouic. Caſanate in conſ. 15. num. 1. & 17. & in conſ. 57. num. 15. Tuſ chus tomo 4. litera G. concluſione 36. num. 5. §. 53. & 67. Hercules Mareſcotus variar. reſolut. lib. 1. cap. 30. num. 18. D. Sahagun de Villaſante, in commentariis ad titulum de reſcriptis, cap. 1. numer. 1. in principio, vbi inquit, generale iuris documentum eſ ſe, generi per ſpeciem derogari; & hanc regulam ad omnes iuris diſpoſitiones confici, provt ibi comprobat: Hugo Donellus in l. ſtipulationes commodiſ ſimum 53. ff. de verborum obligationibus, num. 6. vbi eandem regulam generalem proponit, & eiuſdem[*] rationem adducit, ſicque, atque eleganter, & eruditè loquitur: Prius quidem ratio iuris facit, vt quæ ita ſpecialiter comprehenſ æ ſunt, hæ de generali doli clauſula, quæ ſubiecta eſt, exceptæ intelligantur. Sic enim eſt regula iuris, In toto iure, generi per ſpeciem derogari: l. in toto, in fin. de regulis iuris: l. ſanctio, infra, de pœnis; cuius hæc eſt ſententia, quoties de re aliqua generaliter, & in vniuerſum conſtitutum quid eſt, ſi quid de ſpecie vna aut pluribus, ei generi ſubiectis. ſpecialiter cautum ſit, ſemper ſpeciem ex genere exemptam videri, eóque ad definitionem generalem non pertinere; idque obſeruari non ſolum in legibus, ſed etiam in priuatorum voluntatibus, tum ſupremis, tum contrahentium; d. l. ſanctio, de pœn. l. ſi peculium, ſup. de manumiſ. teſtam. ducta quidem regula eſt ex hominũ more, & ſenſu, quorum in his, quæ agunt, ea mens, & cogitatio eſ ſe intelligitur, vt aliquid agant; néve fruſtra fecerint quid, aut ſibi cauerint; fruſtra autem de quibuſdam ſpecialiter ſibi cauent, ſi volunt ea ad definitionem generalem, quam ſubiiciunt, pertinere. Sed quia hæc mens non occurrit omnibus, cum in coniectura voluntatis poſita tantum ſit; ideo ſatius eſt, de eo ex regula iuris ſtatui; ea eſt autem, quam dixi, ſemper ſpeciem ex genere eximi. Et ſtatim num. 7. magiſtraliter explicat textum in l. ſi ſeruus, §. cum eo, ff. ad legem Aquiliam, nouum non eſ ſe, vt lex ſpecialiter quibuſdam enumeratis, generale ſubiiciat verbum, quo ſpecialia complectatur. Rationem etiam, quare generi per ſpeciem derogetur, expendit Petrus Pechius in dicto cap. generi, numer. 4. in hæc verba: Ratio verò decidendi eſt, quia nemo præ ſumitur ſe corrigere, vel ſibi contrariari velle, quemadmodum generaliter non præ ſumitur mutatio, niſi probetur. Quin prius ſi partes conueniunt facere vnum, & contrarium faciunt, præ ſumuntur potius per errorem feciſ ſe, quam quod voluerint ſe corrigere, aut ſibi contrariari. Atque in propoſito, niſi ſpecies derogaret generi, neceſ ſaruim eſ ſet dicere, quod diſponens, vel actum agens, ſibi contrariaretur, aut ſe corrigeret, & quod in hac obſcuritate omnia occurrerent: quod ne fiat, lex ſuccurrit benigna interpretatione, & præ ſumit, eum, qui ſpecialiter aliquid diſpoſuit, voluiſ ſe id ipſum à generalitate eximere, vt ſic vtraque diſpoſitio, generalis, ſcilicet, & ſpecialis ſubſiſtat. Iſta quidem, in caſu ſpecialiter excepto, illa verò in omnibus reliquis, quia incluſio vnius, eſt excluſio omnium aliorum. Aliam rationẽ ponit Ioannes Monach. hic, ſcilicet, quod ſpecies ſub genere cõtinetur , potentia, ſeu habitu. ſed habitus, ſeu potẽtiæ ad ſpeciem iam alij cõceſ ſam , referri non poteſt. Hactenus Petrus Pechius, cui in effectu conuenire videtur (ſed eum non refert) D. Sahagun. de Villaſante, in d. cap. 1. de reſcriptis, num. 2. dum inquit, quod in eo dubio, generi per ſpeciem quare derogetur? aliis omiſ ſis, ea ratio ſecurior eſt, animi ſcilicet mutationem, homine prudenti, & induſtio indiguam eſ ſe, ac proinde à lege non præ ſumi: l. cum qui, ff. de probationib. l. cum hic ſtatus, in principio, ff. de donationibus inter. Alciat. & Menoch. in locis ibi relatis. Ideo contra diſpoſitionem, ex errore potius, quàm ex animi inconſtantia venire: l. quoties, §. tantundem, ff. de hæred. inſtituen. Vnde ſi aliquis generaliter, & ſpecialiter diſpoſuerit, ſi de certa eius voluntate apparuerit, illud vtique obſeruabitur; ſin autem, non apparuerit, ſi vtraque incerta fuerit, corruat; l. duo ſunt Titij, ff, de teſtam. tutel. l. Paulus, ff. de regul. iur. c. ad hæc, de reſcript. Si verò verſatur in dubio, vt actus vterque valeat, & firmior ſit, lex procurat; l. 3. ff. de teſtam. l. quoties, la 2. ff. de rebus dubiis. Qua de cauſa ad vitandam animi mutationem, atque ne diſponens ſibi contrarius videatur, vtramque, ſpecialem & generalem valere; ſpecialem, in illa duntaxat cauſa; generalem in cæteris omnibus, benigna iuris interpretatione factum eſt; provt ipſe D. Sahagun in loco prædicto annotauit. Et Petrus Pechius in dicto cap. generi, num. 2. in fine, extendit, vt locum habeat regula eadem, generi ſcilicet per ſpeciem derogari, etiam ſi in generali diſpoſitione, nulla ſit facta mentio ſpeciei, neque illi ſit derogatum, quia lex ex coniecturata mente diſponentis, id actum præ ſumit, quod generalis diſpoſitio ad generalem non referatur; & citat Felinum, & alios in dicto cap. primo, de reſcriptis, per illum textum: & verè in his terminis, & quando in generali diſpoſitione non eſt facta mentio ſpeciei, loquuntur omnes iuris Interpretes, relati ſuprà, & alij infrà referendi. Sicut etiam priuilegio generali, ſecundum ius commune obtento, derogat ſpeciale reſcriptum, de eo etiam mentionem non faciens; sicuti ex text. in dict. cap. 1. de reſcriptis, vnanimiter ibi omnes deduxerunt, atque ex communi ſententia ſummauit D. Sahagun, in initio relectionis eiuſdem textus. Et poſtmodum numer. 2. in fine, extendit etiam regulam ipſam Pe[*] trus Pechius, vt procedat, ſiue genus præcedat ſpeciem, ſiue ſequatur; quia generalis diſpoſitio, quæ ſequitur, non magis refertur ad deciſionem ſpecialem præcedentem, quàm ea, quæ antecedit; vnde reſcriptum ſpeciale derogat generali, ſiue fuerit priùs impetratum, ſiue poſtea; ex text. in eodem cap. 1. & cap. paſtoralis, de reſcriptis, & ipſum tenuerunt Bald. conſil. 253. circa fin. verſ. 5. quia, lib. 5. Fulgoſius in conſil. 215. in principio: Ioannes de Imola in conſil. 139. num. 7. & conſil. 140. numer. 3. in fine, Romanus conſil. 308. numer. 4. verſ. Nec hui: Decius in dicta l. in toto iure, num. 7. ver ſic. Et iſta concluſio, vbi comprobat: & num. 14. verſ. Et ampliatur: Decianus conſil. 122. num. 15. lib. 3. Iacobus Mandellus de Alba, in conſil. 385. numer. 7. Tuſchus tom. 4. litera G. dicta concluſ. 36. num. 31. & 32. & 92. vbi extendit, vbi id procedat, etiam ſi generalitas ſit poſterior, & habeat clauſulam[*] derogatoriam, quia adhuc ſpecialitas attenditur; & citat Fulgoſium in conſ. 135. per totum, maximè columna 3. extendit etiam ipſe Tuſchus numer. 34. vt generalis diſpoſitio ſequens non præiudicet ſpeciali, etiam ſi generalis habeat verba habilia[*] comprehendere ſpecialem: & citat Imolam in consil 140. n. 3. in fine. Procedere etiam regulam eandem, quod generi[*] per ſpeciem derogetur, non ſolum in eadem, ſed etiam in diuerſis diſpoſitionibus, aut ſcripturis; præcipuè quando ſpecies eſt generi contraria; quamuis faciliùs obtineat, quando tam ſpecialis, quam generalis prouiſio eſt facta in eadem diſpo ſitione; cum Ruino, Hormanot. & aliis tradidit Petr. Surd. d. conſ. 56. num. 1. lib. 1. & de alimentis, titul 9. q. 8. in princip. num. 1. & 2. Roman. etiam, in conſ. 308. num. 2. vbi quod procedit dicta regula; ſiue in eadem vltima voluntate, ſiue in diuerſa, di ſpoſitio fiat: & in diſpoſitione hominis, hanc ipſam ſententiam admittit Dec. in d. l. in toto iure, numer. 10. in fin. quamuis in legibus aliter diſtinguat; & dicat, generi per ſpeciem derogari, in eadem lege; ſecus in diuerſis: idque explicet, quando lex generalis, & ſpecialis, non ſibi contradicunt, quia diuerſimodè loquuntur; ſecus verò, ſi ſpecies contraria ſit generi, quia tunc ſemper ſpecies derogat generi. Et id ipſum, quod ſcilicet, quando in lege ſunt verba ſpecialia, & generalia, ſpecies deroget generi; cum Angelo, & Lapo, ſcripſit Tuſchus, d. concluſ. 36. num. 57. & extendit numer. 58. vt idem ſit, quando ſpecies, & genus ſunt in aliis, & diuerſis legibus, & ſe non compatiuntur, neque conſtat de mente, quia ſpecies derogat generi: cum eodem Angelo, Lapo, & Fulgoſio; & num. 112. citat Signorolum, in conſ. 87. num. 7. & 8. ad hoc, quod in diuerſis diſpoſitionibus diuerſo tempore factis, non habet locum regula, quod generi per ſpeciem derogetur; ſed contraria, quod vltima, quantumcunque generalia, derogant primis: quod etiam admiſit Petrus Pechius, in dicta regula, generi, ſub numer. 4. verſ. Neque mouet prima dubitatio, vbi in hunc modum ſcripſit: Neque mouet prima dubitatio: quia regula nostra locum non habet, niſi quando ſpecialis, & generalis diſpoſitio fit in vna, eadémque ſcriptura, aut promiſ ſione: non, ſi in diuerſa: Zazius in d. l. doli clauſula. nam vt ait Signorol. in conſ. 21. num. 28. tunc ſuccedit regula, quod poſteriora derogant prioribus, etiam ſi prima ſint ſpecialia: nam quamuis non præ ſumatur, quod quis in vna, & eadem ſcriptura ſe corrigere, aut ſibi contrariari velit incontinenti, tamen ea præ ſumptio variationis, ex circunſtantiis facilius deſumitur in diuerſis ſcripturis: Socin. in conſil. 1. in fin. lib. 4. Ego verò, quod ad vltimas voluntates attinet, verum exiſtimo, regulariter locum eſ ſe regulæ prædictæ, quod generi per ſpeciem derogetur, prout inferiùs dicetur, idque ſiue in vna, eadèmque: ſiue in diuer ſis diſpoſitionibus verſemur; faciliùs tamen id obtinere, quando tam ſpecialis, quàm generalis prouiſio eſt facta in eadem diſpoſitione; prout Surdus, in loco relato ſuprà obſeruauit. Sic equidem variationis præ ſumptionem faciliùs etiam deſumi, & maximè ex circunſtantiis, in diuerſis ſcripturis, prout Socin. animaduertit; nec contrarium ex diuerſitate diſpoſitionum, aut ſcripturarum generaliter ſtatuit; vtpote cùm ex coniectura voluntatis, atque ex circunſtantiis totum dependeat, prout ex coniectura, & præ ſumpta mente ſtatuit Iureconſultus in l. libertis quos, ff. de adimendis legatis, quam in contrarium Pechius metipſe expendit, & inferiùs adducam, & ex ipſa coniectura, atque præ ſumpta mente, in diuerſis quoque ſcripturis, generi per ſpeciem ſoleat derogari, ac derogetur nonnullis in iuribus, de quibus inferiùs. Generi ergo per ſpeciem, an derogetur, nec ne in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, idque in vna & eadem, ſiue in diuerſis di ſpoſitionibus, totum ex coniectura, & præ ſumpta mente teſtantis dependet; prout dependere, & aliquando derogari, aliquando non, exemplis oſtendunt Pechius metipſe, in dicta regula, generi: Petrus Faber in d. l. in toto iure, de quibus inferiùs, & cum Abbate, & Pariſio apertè conuenire videtur Cardinalis Franciſcus Mantica, lib. 9. tit. 6. numer. 25. in fine, in illis verbis: Et hoc quidem procedit, ſtantibus aliis coniecturis: aliud enim eſt, ſi coniecturæ ſuadent contrarium intellectum, Abbas, qui itæ opinionem Bartoli reſtringit, in conſ. 4. num. 6. lib. 2. & Pariſius in conſ. 97. num. 21. volum. 2. Nec diſ ſentit Petrus Surdus, de alimentis, titul. 2. quæ ſt. fin. ex num. 130. & tit. 9. quæ ſt. 8. vbi num. 5. in fine, & num. 9. in hunc modum ſcribit: Et in propoſito opiniones contrarias adducit: Prædicta ego vera exiſtimo, ſiue in eadem, ſiue in diuerſa ſcriptura fiat vtrumque legatum, dummodo ab eadem perſona: licet aliqui declarando regulam ſupradictam, velint, generi per ſpeciem non derogari, quando ſcripturæ ſunt diuerſ æ; ſecundam Bartolum in l. 1. §. hoc autem edictum, num. 6. ff. de oper. nou. nunt. vbi ita diſtinguit inter vnam & diuerſas ſcripturas, Angelus in conſ. 214. & in conſil. 355. col. 3. Alexand. in conſ. 113. num. 9. volum. 2. Decius in l. in toto, num. 10. ff. de reg. iuris, & in l. certi condictio, in princip. num. 3. verſ. Quinto & vltimò, ff. ſi certum petatur, cum alij contrarium velint, quod generi per ſpeciem derogetur ſolum, quando agitur de diuerſis diſpoſitionibus, non de eadem: vt per Bartolum in l. quæ ſitum, §. fin. Col. fin. verſ. Vlterius habeo. ff. de fundo inſtructo, ponit Cephalus in conſil. 372. n. 27. & num. 30. Specialitas autem in propoſito conſideratur quinque modis, vt per Tuſchum d. concl. 36. num. 33. vbi ſic ſcribit: Specialitas conſideratur quinque modis, primo reſpectu cauſ æ; ſecundo reſpectu perſonarum; tertio reſpectu tempori; quarto reſ pectu ordinis; quinto reſpectu pœna, vel deciſionis; quia ſpecialis diſpoſitio in aliquo ex præmiſ ſis derogat generali diſpoſitio in ita quod ſi vna diſpoſitio eſt ſpecialis quoad vnum ex præmiſsis, alia generalis, generali per ſpecialem derogatur. Bald. d conſ. 253. numero 4. verſ. Modo ad propoſitum, lib. 5. Cum ergo regula prædicta, generi per ſpeciem derogari, in omni actu, materia, & diſpoſitione; generaliter procedat, vt dictum, ac probatum remanet; compertum equidem eſt, in legibus metipſis procedere; ſic enim probatur in l. ſanctio legum, ff. de pœnis, & notarunt, atque explicarunt[*] Dec. in d. l. in toto, ex num. 7. vſque ad num. 13. Cagnol. ex num. 8. Pet. Faber in princi. Pet. Pechius in d. c. generi, in princip. & iterum in verſ. Ad pœnas autem, vbi adducit exemplum Bart. in eadem l. ſanctio legum, ſi ſtaturo cautum ſit, quod falſarius teſtis infra menſem accuſari poſ ſit; & aliud ſtatutum generaliter habeat, quod omnis falſarius poſ ſit puniri infra decem annos; hæc generalitas reſtringetur per ſtatutum ſpeciale de falſo teſte: Iacob. Mandellus de Alba in conſ. 585. num. 7. Hugo Donellus in dict. l. ſtipulationes commodiſsimum, de verbor. obligat. num. 6. Tuſch. tom. 4. lit. G. concluſ. 36. num. 53. & 57. & ſeq. D. Sabagun, in commentarijs ad textum in d. c. 1. de reſcriptis, in princip. Menoch. lib. 6. præ ſumptione 38. num. 8. & 9. & 10. vbi inquit, quod quando lex antiqua eſt generalis, no[*] ua verò ſpecialis, & illi generali repugnans, & contraria; hoc caſu ſine controuerſia, nona corrigit, & mutat antequam, ex ratione illa, qua generi per ſpeciem derogatur, prout latiùs ibi comprobat. Et per totam illam præ ſumptionem, latè explicat, leges, vel ſtatuta antiqua, an, & quando ex præ ſumpta mente legiſlatorum, nouis legibus, vel ſtatutis, vel priuilegiis conceſ ſis, & pro[*] mulgatis, correcta & mutata dicantur. In ſtatutis quoque, quod ſpecies deroget generi, adnotarunt, atque explicarunt Dec. in d. l. in toto iure, ex num. 7. Cagnol. ibidem, num. 8. Pet. Pechius in d. regul. generi, in principio, de ſtatutis[*] generalibus, & ſpecialibus, in terminis tradunt Baldus, Ioan. de Imol. & Alex. in l. cohæredi, §. qui patrem, per illum text. ff. de vulgari, & pupillari, Iacob. Mandel. de Alba, d. conſ. 585. num. 7. idem Alex. in conſ. 89. Circa primum, num. 10. lib. 6. Bald. in conſ. 78. Duo ſunt ſtatuta lib. 1. & quamplurima exempla adducit Angel. in conſ. 555. Vtrum per ſtatutum, per totum, exornat Card. Tuſch. tom. 4. lit. G. d. concl. 36. ex num. 10. vſque ad num. 28. & declarat num. 48. & 52. In conſuetudine etiam obtinere eandem regulam; & ſpecialem derogare generali, & attendi[*] debere; poſt Bald. & Crauetam ſcribit idem Tuſch. ibi num. 9. & 41. & cum Bald. in conſ. 180. lib. 1. Anchar. in. conſ. 255. & 271. Petr. Pechi. in eadem regula, generi, col. 1. In fine. Et in commiſ ſis, prout exemplum adducens, Anania annotatur Tuſch. vbi ſuprà, num. 37. & in[*] laudo, in quo generi per ſpeciem derogatur, vt cum Angelo, & Fulgoſio, ſcribit Dec. in d. l. in to[*] to iure num. 18. & in feudis, vt cum Bald. tradit Tuſch. ipſe, d concluſ. 36. num. 18. & in iudiciis, in[*] cap. ſtuduiſti, de officio legat. D. Sahagun in d. cap. 1. ſub num. 1. verſ. Sexto constituo: In reſcriptis quo[*] que generi per ſpeciem derogari, probatur expreſ ſim in c. 1. de reſcriptis. Ex quo notant omnes, ſe[*] cundùm communem intellectum, quod priuilegio generali ſecundum ius commune obtento, ob ſtat ſecundum reſcriptum ſpeciale, etiam de eo mentionem non faciens, quando per primum generale non eſt quæ ſitum, niſi tantum ius ad rem; prout ibi deducunt Abb. num. 1. in. fin. Felin. num. 3. Dec. n. 4. Ripa, n. 75. Beroi. n. 36. Mantua, num. 15. & cum Rebuf. Dec. & Roderic. Suar. Aluar. Valaſc. conſultat. 72. n. 2. in fine, qui explicat n. 14. & per totam conſultationem agit de duabus prouiſionibus Regiis, diuerſis perſonis conceſ ſis ad primum officium vacaturum: Decius in d. l. in toto iure, num. 19. Cagnol. num. 16. & Petr. Faber. Ibidem in princip. Pet. Pechius in d. c. generi, 1. col. in princip. D. Sahagun in eod. cap. 1. de reſcriptis, num. 1. in princip. & num. 14. Tuſch. tom. 4. lit. G. d. concl. 36. num. 53. Menoch. con ſil. 36. num. 4. lib. 1. & id ipſum in mandatis ſtatuunt Dec. & Cagnol. in locis nunc relatis. Et in mandatis[*] de prouidendo, D. Sahagun, d. n. 1. ante fin. per text. in dicto cap. dudum, cap. quamuis, de præbend. in 6. Tuſch. d. concl. 36. num. 4. & 69. Aluar. Valaſ cus d. conſultat. 72. num. 3. vbi etiam expendit text. in d. c. quamuis, & in d. c. dudum, de quibus vide ibi num. 19. & in mandato ad iudicia, ſeu lites, Bald.[*] in conſ. 88. quæritur vtrum in princip. lib. 2. vbi quod per mandatum generale poſterius, non reuocatur mandatum ſpeciale anterius; refert Tuſch. eadem concl. 36. num. 43. & vltra eum, Petr. Pechius in d. regul. generi, per ſpeciem. col. 1. in verſic. In primis igitur, vbi inquit, quod ſi procurator generalis conſtituatur, non propterea cenſetur reuocatus is, qui priùs erat conſtitutus in ſpecie; ex quo genus non derogat ſpeciei; ſed contrà ſpecies generi; ideóque regula, quod per conſtitutionem ſecundi procuratoris, cenſetur prior ipſo iure reuocatus, etiam ſi nihil dicatur de primo; intelligi debet, quando vterque fuit ſpecialis, vel generalis procurator; ſed ſi vnus fuit ſpecialis, non cenſetur derogatur eius ſpeciali mandato, per generale mandatum, alteri poſtea datum: l. ſi quis cum procuratorio, §. final. ff. mandati: & id ipſum admiſit D. Sahagun, in commentariis ad text. in dict. cap. 1. de reſcriptis num. 25. 26. & 27. vbi explicat textum in l. ſi hominem, ff. mandati. [*] In priuilegiis tamen, non obtinere regulam prædictam, nec ſecundum priuilegium ſpeciale derogare primo generali, ſiuè ſpeciali, ex communi Interpretum ſententia tradiderunt Decius in dicta l. in toto iure, num. 20. Cagnolus num. 17. Petrus Faber in principio Menoch. in conſ. 36. lib. 1. videndus ex num. 2. vſque ad num. 12. §. num. 42. vſque ad num. 94. Tuſchus dict. concluſ. 36. num. 82. & 99. & 100. D. Sahagun in dict. cap. 1. de reſcriptis, num. 17. per totum, qui tres opiniones in propoſito adducit, & communem hanc ſequitur; prout ibi latiùs videri[*] poteſt. Et vide etiam num. 30. & ſeq. vbi latè explicat, an generi per ſpeciem derogetur in iuriſdictione. Et commendo Petrum Surdum in conſil. 56. per tot. lib. 1. vbi latè, atque eruditè admodum in propoſito articulo. & num. 36. cum communi affirmat, generi per ſpeciem non derogari in iuriſdictionibus: Decius etiam in dict. l. in toto iure, num. 21. & Cagnolus num. 18. Antonius Faber in princip. ibidẽ . Afflictis deciſ. 41. n. 2. Tuſch. d. concl. 36. n. 102. In contractibus autem, generi per ſpeciem derogari; certum equidem eſt, & communi Doctorum ſententia receptum; prout tradit Decius in d. l. in toto iure, n. 12. Antonius Faber, in principio verſ. Eam autem obſeruationem: & Cagnolus num. 12. Petrus Pechius in d. regul. generi per ſpeciem, in principio Hugo Donellus in dicta l. ſtipulationes commodiſsimum, per illum textum, ff. de verbor. obligat. Tuſch. præcitata concl. 36. num. 53. & 64. D. Sahagun in d. cap. 1. num. 1. ad fin. Quod attinet verò ad vltimas voluntates, & [*] inſtitutum noſtrum præcipuum; certum etiam eſt, & communi Interpretum placito receptum, in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, legatis, fideicommiſ ſis, inſtitutionibus, & ſubſtitutionibus, generi per ſpeciem derogari, prout de ſingulis ſtatim dicetur; & in terminis obſeruarunt, atque comprobarunt Decius in d. l. in toto iure, ex num. 13. vſque ad num. 18. Cagnolus ibidem num. 11. & 13. & 15. & Petrus Faber, colum. 1. ex verſ. de inſtitutionibus. Petrus Pechius in dicta regula generi per ſpeciem, colum. 1. ex verſ. Pari modo in vltimis voluntatibus, & col. 4. num. 3. ex verſ. Ratio dubitandi eſt varia, Franciſcus Viuius deciſ. 466. ex num. 1. & 2. Hippolyt. Riminald. conſ. 265. num. 6. lib. 3. & conſ. 736. num. 48. lib. 7. qui ex regula prædicta, in caſu ſibi conſulto, adducebatur, vt pro certo haberet, quod teſtator voluiſ ſet, per ſpecialem ſubſtitutionem ibi factam, derogare generali poſtea ſubiectæ: idem Riminald. in conſ. 628. ex num. 50. & ſequent. lib. 6. Fachineus in conſ. 26. num. 36. lib. 1. Alexand. Raudenſ. deciſ. Piſana 22. num. 44. Hugo Donellus, vbi ſupra num. 6. Cardinalis Mantica, lib. 9. tit. 6. num. 22. & 23. in tractatu de coniectur. vltim. volunt. Peregrinus in conſ. 37. num. 18. lib. 1. Petrus Surdus, de alimentis, tit. 2. quæ ſt. 15. num. 130. latiùs titul. 9. quæ ſt. 8. & in aliis locis, de quibus inferiùs: Stephanus Gratianus, diſceptationum forenſium lib. 2. cap. 350. Tiberius Decianus, conſ. 103. num. 7. volum. 2. Ludouicus Caſanate conſ. 57. num. 15. conſ. 19. num. 1. & 17. & conſ. 36. num. 3. & conſ. 37. num. 30. conſ. 44. num. 5. D. Sahagun in commentariis ad textum in dicto cap. 1. de reſcriptis, num. 1. ad fin. & latiùs num. 28. per totum: Cardinalis Thuſcus, tomo 4. litera G. concluſ. 36. num. 7. & 27. & 38. & 45. & 55. & 93. De inſtitutionibus, exempla ſumuntur primùm[*] ex l. cohæredi, §. qui patrem, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. vbi patrem, & filium, pro parte hæredis inſtitutos, inuicem teſtator ſubſtituit; deinde, reliquis hæredibus inſtitutis, aſ ſem expleuit; & addidit, hos omnes inuicem ſubstituo; Iuriſconſultus reſ pondit, propter ſpecialem inter patrem & filium ſubſtitutionem, magis eſ ſe veriſimile, vt hæc po ſtrema verba, ad cæteros omnes, non etiam ad filium pertineant: & ita iſtum textum expendit Decius in d. l. in toto iure, num. 13. qui ſubdit, facere etiam textum in eadem l. cohæredi, §. qui diſcret as, eo titulo, & textum ipſum, in eodem §. qui patrem, expendit quoque Petrus Surdus in conſ. 426. num. 5. lic. 3. dicens, quod ibi ſubſtitutio, vniuerſali ſermone facta de omnibus, non refertur ad eos, quibus ſuprà fecerat particularem ſubſtitutionem; & inde colligere Doctores, quod generalis prouiſio non extenditur ad eos, quibus facta fuit ſpecialis; præcipuè, quando ſpecialis præcedit generalem, vt per Bartolum, Beroum, Crauetam, & Gabrielem, quos ibidem expendit. Eundem quoque textum expendit, D. Sahagun, in dicto cap. primo, de reſcriptis ſub numero primo, ad finem, ver ſiculo, Quoad vltimas voluntates: Petrus Faber in dict. l. in toto iure, in principio, qui aliud exemplum conſtitui poſ ſe dicit, ex l. ex facto, §. item quæro, ff. de vulg. & pup. ſubſtitut. vbi ita facta proponitur ſubſtitutio filius meus, ſi intra decem annos deceſ ſerit, Titius hære s sto; ſi intra 14. Mæuius: filius octo annorum deceſ ſit, atque ideò intra decem, & 14. vtrum ſolus Titius, an & Mæuius ex ſubſtitutione cum Titio admittatur, quæri oportuit? & magis eſt, in vtroque eorum tempus ſuum ſeparatim ſeruari; niſi contra ex voluntate teſtatoris apertè oſtendatur; ſpeciéſque temporis detrahit generi; vt ibi Accurſius notat. Aliud denique exemplum, poſt Capram in conſilio 132. numero 9. adduxit Petrus Pechius in dicta regula, generi, columna prima, verſiculo, Pari modo: nam ſi teſtator Petro, vel Ioanni quid relinquat, & deinde vxori, aut executori teſtamenti ſui det poteſtatem vendendi omnia pro arbitrio, per hoc non intelligitur reuocaſ ſe ſpeciale legatum; ſed generali poteſtati de vendendo derogat, ſcilicet vt ea pietas, ad hoc legatum ſe non extendat. De legatis verò, exempla quamplurima conſtituit Pe[*] trus Faber in dicta l. in toto iure, columna prima, ex verſic. Delegatis aliquod: ac primum quidem ex l. alimenta, §. Baſilicæ 1. ff. de adimendis legatis: Secundum ex l. penultima. ff. de peculio legato: l. ſeruo manumiſ ſo, eiuſdem tituli: l. ſi peculium, in principio, ff. de manumiſ ſis teſtamento: Tertium ex l. legatum, §. vltimo, ff. de adimendis legatis. Quartum ex l. cum ita, §. primo ff. de optione legata, & l. ſi domino ſtichus, ff. de legatis primo. Quintum ex l. ſeruis vrbanis, §. vltimo, ff. de legatis primo, vbi ſi alij ſerui vernæ, alij curſores legati ſint; qui ſimul, & vernæ ſunt, & curſores, non communicabuntur; ſed curſorum potius legato, non vernarum cedent; quia ſemper generi ſpecies derogat, vt Iuriſconſultus ait, quæ videlicet habet nomen ſeparatum; quod ibi explicat Faber ipſe, & expendit textum in l. Titiæ textores, verſic. Hoc enim; ff. de legatis ſecundo. Sextum ex l. vxori, §. fœliciſ ſimo, ff. de legatis tertio, quam ibi Bartolus ſummauit, dicens, generi per ſpeciem derogatur. Ex aliis etiam iuribus de quibus latiùs ibi, & maximè ex textu in l. cum de lanionis, §. cui fundum, & §. quidam cum: ff. de fundo inſtructo, l. prima, ff. de auro & argento legato, & l. prima, ff. de ſupellectile legata, ex quibus omnibus apparet regulam prædictam, generi per ſpeciem derogari, locum habere regulariter in legatis, & fideicommiſ ſis, aliquando tamen in ipſis legatis, & fideicommiſ ſis non obtinere, ex aliis Iureconſultorum reſponſis, & deciſionibus apertè deducitur, prout ſtatim oſtenditur. Sic ſanè obſeruandum, atque conſtituendum erit, totam hanc materiam, qua in tractatu vltimarum voluntatum diſcutitur, an generi per ſpeciem derogetur, nec ne? coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam, & ad coniecturas reduci; nam licèt regulariter, generi per ſpeciem derogetur in eiſdem vltimis voluntatibus, cum id ex præ ſumpta teſtatoris voluntate contingat, prout contingere, ex omnibus iuribus apparet, quibus regula metipſa fundatur, & fulcitur; ita ex contraria præ ſumpta voluntate, generi per ſpeciem non derogatur; prout relatis, & rectè ponderatis iuribus nonnullis, oſtendit Petrus Pechius in dicta regula, generi per ſpeciem: Ex cuius exemplis apparet, vt dixi, à præ ſumpta, & coniecturata mente defuncti totum hoc pendere, & gubernari debere, an generi derogetur per ſpeciem, vel non; ſicut etiam deprehenditur ex iuribus, & exemplis adductis à Petro Fabro in dicta l. in toto iure, & cum aliis probauit Petrus Surdus in conſilio 426. numero 36. libro 3. vbi in hunc modum ſcribit: Secundo reſpondeo, quod generalis prouiſio refertur etiam ad eos, quibus fuerat in ſpecie prouiſum, quando conſtat de voluntate diſponentis; ita poſt Alexand. Gozadin. & Pariſ. reſoluit Roland. in conſ. 54. n. 11. volumine 4. & ego addo in terminis Bartol. in l. finali, ff. ad Trebelliã . vbi dicit. quod ſi ex coniecturis, vel aliter conſtat de volũtate defuncti, ſubſtitutio non reſtringitur ex præcedenti diſ poſitione, licèt regulariter eſ ſet reſtringẽda : ſequuntur. Angel. ibi, & Imola, in ſummario. Et per illum textum limitatur § qui patrem: Et aduertatur, quod ibi leuis aderat coniectura, quia ſcilicet in ſubſtitutione excepta erant bona materna; hic autem intentio Statuti, quod etiam filij extremi matrimonij ſuccedant in ea medietate: patet ex pluribus, quæ deduxi ſupra ad fundandum hanc partem, ergo illa ſpecialis prouiſio non excluditur à generali. Idem Surdus in conſ. 352. num. 14. eod. lib. 3. vbi in hunc modum ſcribit: Octauò, ſpecies non derogat generi regulariter, niſi ex aliquibus conſtet de cõtraria diſponentis volũtate , ſed ſpecies cenſetur expreſ ſa demonſtrationis gratiâ; ita per multa probat Socinus in conſ. 300. n. 2. & ſequent. volumine 2. vbi conſiderat verba geminata, & dicit, quod conſtare debet ex aliquibus, quod ſpecies fuerit adiecta ad limitandum, Afflictis in deciſione 106. n. 2. vbi dicit, id maximè procedere, quando ex antecedentibus apparet, hanc fuiſ ſe diſponentis voluntatem. Quod optimè noſtro caſui conuenit, in quo bis fuit amplitudo facultatis expreſ ſa. Craueta in conſ. 227. n. 7. 8. & 9. vbi conſiderat mentem diſponentis. Cephalus in conſil. 372. num. 26. & 27. vbi ſequitur dictam Afflicti deci ſionem. Sic etiam Mazol. conſ. 88. num. 29. Marçabrunus dicto conſ. 71. num. 126. & ſequentibus, volumine primo. In caſu autem præ ſenti nedum non concurrit modo aliquo voluntas diſponentis; ſed etiam expreſsè repugnat. Caſanate conſ. 44. num. 45. verſic. Et facit: idem etiam agnoſcit Peregrinus in conſil. 37. ex numero 18. & 19. cum ſequentibus, libro primo, qui in eo dubio, an generis ſignificatio reſtringatur ad ſpecies ſubiunctas, ex præ ſumpta voluntate principaliter adducitur; & numero 19. inquit, quod mobilibus omnibus legatis, & ſupellectilibus domus legatum non reſtringitur ad ſupellectilia. Et numero 20. quod generis ſignificatio non reſtringitur ad ſpecies ſubiectas, ſed magis ad locum ſubiectum. Et numero 21. quod generis ſignificatio re ſtringitur per ſpecies ſubiectas, quæ reſpiciunt actum legandi. Et numero 22. quod genus non re ſtringitur per ſpeciem, copulatiuè adiectam ſingulari quodam reſpectu. Et numero 23. & 24. quod genus in medio poſitum inter ſpecies, reſtringitur ad illas, vbi ſpecies numerantur diſpoſitiuè, non declaratiuè: atque ita in effectu, ex voluntate præ ſumpta, atque ex coniecturis, generi derogatur per ſpeciem, vel non, in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; ſiuè regula prædicta admittitur, aut receditur ab ea; vt etiam per Stephanum Gratianum, lib. ſecundo, diſceptationum forenſium, cap. 350. numero 7. & tomo 3. cap. 404. Tuſchum, tomo 4. litera G. dicta concluſione 36. numero 85. vbi ſcribit in hunc modum: Limita, quia imò generalis prouiſio derogat particulari prouiſioni, & facit recedere ab ea, quando conſtat de intentione; quia contraria ex præ ſumptione procedunt. Lap. allegatione 88. Commune Florentiæ, numero 5. verſiculo, In contrarium. Et eſt Conſilium Collegij Peruſini, inſertum in dicta allegatione, vbi hoc limitat, quando ex verbis generalibus conſtat de mente contraria, vbi quod per generalia voluit ſpecialibus derogare; Angelus conſilio 214. num. 2. verſ. Secundo eſt videndum. Huius autem reſolutionis, generi ſcilicet per ſpeciem derogari in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ex præ ſumpta, atque coniecturata mente defuncti, exempla plura, & iura adducta ſunt ſuprà, & Petrus Faber ea ponderauit, provt ibi retuli. Non verò derogari, ex eadem præ ſumpta volunta[*] te, primum exemplum ſit ex l. libertis quos 18. ff. de alimentis legatis, vbi Iureconſultus Sceuola in hunc modum ſcripſit: Libertis, quos teſtamento manumiſerat, alimentorum nomine menſtruos decem legauerat: deinde codicillis, generaliter omnibus libertis menſtruos ſeptem, & annuos veſtiarij nomine, denos legauerat; quæ ſitum eſt, ex teſtamento, an ex codicillis libertis fideicommiſ ſum hæredes præ ſtare debeant; reſpondi, nihil proponi, cur non ea; quæ codicillis data proponerentur, præ ſtari deberent: Nam ab his quæ teſtamento cibariorum nomine legata eſ ſent, receſ ſum eſt propter ea, quæ codicillis relicta ſunt. Ex iſto textu deduxit Bartolus in ſummario, per clauſulam generalem appoſitam in vltima voluntate, circa idem, videri receſ ſum à ſpeciali; tantundémque primis illis libertis, quantum reliquis omnibus, & ſingulis deberi; ſicque clauſulam generalem ſequentem, diſpoſitioni ſpeciali teſtamentariæ derogare, & à priore legato receſ ſum eſ ſe. Idcirco de iſto textu arguit in contrarium Petrus Pechius in dicta regula, generi per ſpeciem, numero 3. verſic. Et primo quidem ex eo. Et ſub numero 4. in verſic. Neque mouet prima dubitatio, reſpondit in hunc modum: Neque mouet prima dubitatio, quia regula noſtra locum non habet, niſi quando ſpecialis, & generalis diſ poſitio fit in vna eademque ſcriptura, aut promiſ ſione, non, ſi in diuerſa; nam vt ait Signorolus, tunc ſuccedit regula, quod poſteriora derogant prioribus, etiam ſi prima ſint ſpecialia. Nam quamuis non præ ſumatur, quod quis in vna eademque ſcriptura, ſe corrigere, aut ſibi contrariari velit incontinenti; tamen ea præ ſumptio variationis ex circunſtantiis facilius deſumitur in diuerſis ſcripturis. Tum verò nulla eſt æquitas ſi ſpeciei genus non derogaret in lege contraria; te ſtator enim oſtendit, ſe plus cæteris dilexiſ ſe libertos, quibus in primis, & ante alios omnes legauit: igitur ſi poſtea omnibus alijs, quos minus dilexit plus legauit; certè iniquum non eſt ſi dicamus, eum à priore ſpeciali minore legato receſsiſ ſe, & ſaltem hoc voluiſ ſe, quod illi primi legatarij cæteris pares eſ ſent. Hactenus Petrus Pechius, cui omnino conuenit D. Sahagun, in commentariis ad textum in dicto cap. 1. de reſcriptis, ſub numero 29. in verſiculo, Nec obſtat textus in dicta l. libertis. Ego equidem, magis exiſtimo, ex præ ſumpta, atque coniecturata mente te ſtatoris, quam ex diuerſitare ſcripturarum adductum, atque excitatum fuiſ ſe Iureconſultum in dicta l. libertis, quos: ſcilicet diuerſitas quoque diſpo ſitionis multum vrgeret; præ ſumpta autem teſtatoris voluntas ex eo colligitur manifeſtè, quod Petrus Pechius notauit; nam ex quo teſtator oſtendit, ſe plus cæteris dilexiſ ſe libertos, quibus in primis, & ante alios omnes legauit, ſi poſtea omnibus aliis, quos minus dilexit, plus legauit; euidenter colligitur, quod ipſe voluerit, quod primi illi legatarij magis dilecti, cæteris pares eſ ſent, & non deterioris conditionis, qui magis dilecti fuere, quod eſ ſet abſurdum; ex l. ſi viua matre, C. de bonis maternis, l. Publius, ff. de condit. & demonſt. Sic ſanè, & ècontrario, ex præ ſumpta metipſa voluntate, diſpoſitio generalis non refertur ad ea, de quibus circa eandem cauſam ſpecialiter eſt prouiſum; pro[*] vt deduxit Bartolus in ſummario, ex l. ſtichus 20. ff. eodem titulo, de alimentis legatis, vbi idem Sceuola Iuriſconſultus in hæc verba ſcripſit: Stichus nutricis meæ nepos, liber eſto; cui decem aureos annuos dari volo: qui deinde interpoſitis nominibus, eidem Sticho contubernalem eius, & liberos legauit: his quoque, quæ viuus præ ſtabat. Deinde alio capite, libertis omnibus, quæ viuus præ ſtabat, dari iuſsit. Quæro, an Stichus præter ſuum legatum, & alimenta percipere poſsit? reſpondi ſecundum ea, quæ proponerentur, non poſ ſe. Ex eadem etiam coniectura, atque mente te ſtatoris præ ſumpta, in legato non reiterabili, diſ poſitio generalis non refertur ad ea, de quibus ſpecialiter eſt prouiſum; ſicuti ex l. alimenta, §. Baſilicæ, ff. eodem titulo, de alimentis legatis, deduxit etiam Bartolus in ſummario, & Iureconſultus metipſe Sceuola, in hunc modum ſcripſit: Baſilicæ libertæ decem dedit, quæ apud Epictetum, & Calliſtum libertos eſ ſe voluit, vt cum fuerit Baſilica annorum vigintiquinque, cum vſuris quincunoibus reſtituerentur, ita vt ex vſuris aleretur, prout ætatem ampliaret: Quæ ſitum eſt, an ex alio capite, quo generaliter libertis, libertabúſque cibaria, & veſtiaria, & habitationem reliquit, etiam Baſilicæ deberentur; Reſpondi, ſecundum ea quæ, proponerentur, non deberi; niſi hoc quoque ei datum probaretur. Claudius. Quia deſtinauerat alimentis eius vſuras pecuniæ, quam ſpecialiter ei prælegauerat. Pro communi autem interpretatione ad textum in dicta l. libertis quos: non leuiter vrgent ea, quæ Petrus Surdus in tractatu de alimentis, titul. 9. quæ ſt. 8. adnotauit, atque congeſ ſit. Item & textus in l. Seiæ 20. in principio, ff. de fundo in ſtructo, vbi genus relictum in teſtamento, reſtringitur ad ſpecies, in ſequentibus codicillis ſpecificatas: & idem Sceuola in hæc verba ſcribit: Seiæ ex parte hæredi inſtitutæ, ſi hæres erit, fundos per præ ceptionem dederat inſtructos cum ſuis villicis, & reliquis colonorum: & codicillis ita ſcripſit; Poſtea mihi venit in mentem, Seiæ fundos quos reliqui, ita vt ſunt inſtructi ruſtico inſtrumento, ſupellectile, pecore, & villicis, cum reliquis colonorum, & apotheca, habere volo. Quæ ſitum eſt, an etiam ea quæ patris familias vſus quotidiani cauſa in fundo fuerant, legato continerentur? Reſpondi, teſtamento quidem vt proponeretur, Seiæ inſuper fundum legatum, verùm non amplius deberi, quam in codicillis, quos ſanè, poſt obliuionem teſtamentariæ ſcripturæ feciſ ſet inſtructi appellatione contineri ſe velle, manifeſtè oſtendiſ ſet. Hactenus Iurecon ſultus. Bartolus autem in ſummario, ſic ſcrip ſit. Per dinumerationem ſpecierum factam in codicillis, reſtringitur legatum generis factum in teſtamento. Rurſus, præ ſumptæ eiuſdem voluntatis, vt generi per ſpeciem non derogetur, ſecundum exem[*] plum ſit, quando indiuidua exprimuntur, & non ſpecies; vt quia teſtator legauit vni marmor, & duas ſtatuas marmoreas: tunc namque aliæ ſtatuæ non videntur legatæ, l. hæres meus, §. primo, ff. de legatis tertio, l. cum de lanionis, §. cui fundum, ff. de fundo inſtructo: l. 1. § idem ſi duæ ſtatuæ, ff. de auro & argento legato, & cum Dyno, & Bartolo notauit Decius in dicta l. in toto iure, numero 17. in fine, Petrus Faber, ibidem, columna vltima, in verſiculo, Qua etiam ratione, vbi inquit, quod ſi nominatim teſtator, ſtatuas duas marmoreas, & inde ipſi omne marmor legauerit, præter duas, nullam ſtatuam deberi, nec relictam præ ſumi; quoniam duas ſtatuas legando, poſ ſit videri, non putaſ ſe in marmore ſe ſtatuas legare. Ideo autem poſ ſet videri, quoniam non vt cætera metalla, quæ ideo materiæ potentia victa, nunquam vires eius effugiant; ſic & marmor, talis naturæ ſit, vt ſ æpiùs in ſua redigi poſ ſit initia, l. quæ ſitum, §. illud fortaſ ſe, ff. de legatis tertio. Cum igitur in ſuperiore caſu ſtatuarum, quas dari vellet, numorum ſpeciem teſtator expreſ ſerit; nihil mirum, ſi marmore omni legato, cæteræ ſtatuæ marmoreæ non debentur; vt enim ſpeciem de genere, ita indiuiduum de ſpecie placet eximi: & cum Petro Fabro, Dyno, & Zaſio, ſic in effectu concludit D. Sahagun in commentariis dict. cap. primi, de reſcriptis, num. 29. & cum Baldo, & Craueta notauit Tuſchus tom. 4. litera G. dicta concl 36. n. 27. & 38. Præterea, eiuſdem præ ſumptæ voluntatis, vt generi per ſpeciem non derogetur aliud exem[*] plum ſit, quod eidem genus, & ſpecies legata ſit; quia tunc ſpecies non derogat generi in dubio, quia ſpecies videntur expreſ ſ æ, gratiâ tollendæ dubitationis; l. quæ ſitum, §. item ſi fundum, ff. de fundo instructo, ita Dynus in dicta regula, generi per ſpeciem, dicens, quod ille textus videtur loqui in dubio. Ad idem, textus in l. ſi mancipia, in principio, eo titulo, quem expendit, & ita reſoluit Decius in dicta l. in toto iure numero 15. 16. & 17. vbi inquit, quod ſic videtur, quod in dubio ſpecies causâ demonſtrationis, & tollendæ dubitationis exprimatur; & quod id procedit, quando ſpecies, quæ exprimuntur, reſpiciunt actum legandi, dicta l. quæ ſitum, §. idem Neratius, dum ibi dicitur, quod legauit fundum cum ſupellectili: illa enim verba, cum ſupellectili, exprimendo ſpecies, reſpiciunt verbum, legauit; & ſic actum legandi: ſecùs, ſi numeratio ſpecierum reſpiciat genus, ſeu verbum ſignificatiuum generis, quia tunc enumeratio ſpecierum videtur facta causâ determinationis, & legatum reſtringitur; l. cum de lanionis, §. quidam, ff, de fundo inſtructo, vbi teſtator legauit villam, prout ipſe poſ ſidebat; illa verba, provt ipſe poſsidebat, faciunt genus, & illud genus reſpiciunt ſpecies nominatæ ibi, dum dicitur, quod ipſe poſ ſidebat cum ſupellectili, menſis, mancipiiſque, &c. Et quod ita dixit Bartolus in dicta l. quæ ſitum, §. finali, vbi latiùs proſequitur materiam; & dicta Bartoli reaſ ſumit Abbas, in cap. ſedes, de reſcriptis, ſequitur etiam Petr. Faber, ibidẽ , columna vltima, in verſiculo, Ex diuerſo autem. Vlpianus ibi commemorat deciſionem dictæ legis quæ ſitum, §. item ſi quis fundum, quod ſi quis fundum, ita vt inſtructus eſt, legauerit, & adiecerit, cum ſupellectili, vel mancipiis, vel vna aliqua re (quæ modò nominatim expreſ ſa non ſit) non videri minutum legatum, ſed potius ex abundantia adiectam ſpeciem; & ideo nihil generali legato derogare potuiſ ſe: meritò ſanè (prout Petr. Faber eruditè adnotauit) nam ſi quæ dubitationis tollendæ cauſa contractibus inſeruntur, ius commune non lædunt, l. quæ dubitationis 81. ff. de regulis iuris, cur ea, quæ teſtamentis continentur, læderent, quæ ſolent pleniùs accipi, atque interpretari; l. in teſtamentis, ff. de regulis iuris. Hactenus Petrus Faber, cui conuenit Petrus Pech ius, in dicta regula, generi per ſpeciem, verſiculo, Sexto non obstat, & præ ſumpta teſtatoris voluntate adducitur, dum inquit in hæc verba: Sexto non obſtat, quod adhuc in dubitationem adductum eſt. Quia in reſponſo, vnde ea dubitatio orta eſt, cenſetur ſpecies adiecta, expreſ ſa eſ ſe gratiâ maioris demonſtrationis, vt ſcilicet demonſtraret testator, velle ſe, & ea quoq; quæ exprimebat, ſub genere contineri. Ideoque cum hoc ad fauorem legatarij, factum fuerit, non debet in eius diſpendium retorqueri, aut diminutionem operari. Conuenit etiam D. Sahagun in dicto cap. primo, de reſcriptis, numer. 28. in principio, in primo membro diſtinctionis ſuæ, de qua inferius: Tuſchus, tom. 4. dicta concluſione 36. numer. 114. Guido Pancirolus, variarum lectionum, lib. 2. cap. 89. Petrus Surdus in conſil. 352. numer. 15. libro 3. vbi in hunc modum ſcribit: Nono, vbi ſumus in dubio, an voluerit diſponens per ſpeciem re ſtringere genus, fit interpretatio, quod non reſtringatur; ita Gloſ ſ. in l. quæ ſitum, §. finali, ff. de fund, in ſtruct. vbi Bartol. colum. 2. verſic. Sed ſi eſ ſet dubium, & ſequitur Corn. Afflictis, & Decius, quos citat, approbando, Cephal. in d. conſil. 72. numer. 29. Pariſ. d. conſil, numer. 4. volum. 1. vbi quod intelligitur poſita ſpecies ad tollendum dubitationem, & exempli gratia, & in conſil. 43. numer. 7. volum. 3. Marcabrun. dict. conſ. 71. numer. 133. Lofred. in conſil. 43. numer. 14. Decius dicta l. in toto iure, numer. 16. vbi addit Caſtrenſ. & probat, quod in dubio ſpecies adiecta cenſetur gratia demonſtrationis. Ludouicus Caſanate in conſilio 44. numer. 45. vbi ſcribit. Secundo reſpondeo, quod vbi ſumus in dubio, an voluerit diſponens per ſpeciem reſtringere genus, fit interpretatio, quod non reſtringitur; Gloſ ſa in l. quæ ſitum, §. finali, ff. defuncto inſtructo, vbi Bartolus columna 2. verſic. Sed ſi eſ ſet dubium: Corn. Afflict. & Decius, quos citat approbando; Cephalus, conſil. 72. num. 29. Pariſius conſil. 92. num. 41. lib. 1. vbi dicit, in dubio potius debere præ ſumi, quod fuerit adiecta ſpecies ad tollendam dubitationem, & exempli gratia, vel ad alium finem, quàm quod in dubio præ ſumatur adiecta ad reſtringendum genus. Idem Pariſius conſil. 43. num. 70. lib. 3. Marcabrunus conſ. 71. num. 133. Sigiſmund. Lofred. conſil. 43. num. 14. Decius in dictal l. in toto iure, num. 16. dicens, quod ſpecies in dubio, potius debet cenſeri adiecta, gratiâ demonstrationis, vel ad alium finem; quàm gratiâ restrictionis. Quid ergo in præ ſenti, vbi constat, aldeas non fuiſ ſe ſpecificatas ad restringendum, ſed ad alium finem diuerſum, gratiâ ſcilicet demonstrandi, quæ aldeæ haberent furnos, & molendina. Et facit, quod ſpecies non derogat generi, nec illud restringit, niſi quando ex aliquibus conſtat de contraria diſponentis voluntate. Socinus conſil. 300. num. 2. lib. 2. Afflict. deciſ. 106. num. 2. Crauet. conſ. 227. num. 7. 8. & 9. Cephal. conſ. 372. num. 27. Mazol. conſ. 88. num. 29. Marcabrun. conſ. 71. num. 126. Pariſ. conſ. 92. num. 34. lib. 1. In caſu autem præ ſenti, nedum non concurrit voluntas diſponentis, quod voluerit genus per ſpecies enumeratas reſtringi; imò clarè, & euidenter constat, fuiſ ſe aldeas in ſpecie enumeratas ad alium finem, & non gratia restrictionis: & vltra eos Burgos de Paz. in conſilio 2. num. 91. vbi cum Dyno, & Decio, & Grato notauit, quod ſemper fieri debet interpretatio, vt ſpecies ſub genere comprehendatur, & ei non deroget. Præ ſumptæ quoque eiuſdem voluntatis, vt gene[*] ri per ſpeciem non derogetur, exemplum aliud adducitur à Petro Pechio, in dicta regula, generi, ver ſiculo, Octauò: ex eo quod ait Iulianus in l. ſi tibi homo, § primo, ff. de legatis primo; id namque vel ex eo contigit, quod vt Iaſon, ibidem exiſtimauit, & Petrus Pechius in fine, in verſiculo, Octauò non obſtar, ſequutus eſt; cenſetur poſtea mutata fuiſ ſe voluntas teſtatoris, vel (vt propriùs dixerim) ex præ ſumpta teſtatoris voluntate ita ſtatuitur; ipſe namque, ex quo ſemel tantum legatum præ ſtari, & ad legatarium peruenire voluit, conſequenter voluiſ ſe videtur, vt ſi Mæuius litis æ ſtimationem con ſequutus fuerit, ipſo iure vindicari ſtichus ex codicillis non poſ ſit. Vltimum denique exemplum ſit ex l. Titia, §.[*] qui Marco, ff. de annuis legatis, vbi Iureconſultus Sceuola in hunc modum ſcripſit: Qui Marco homini docto certa omnia præ ſtabat, teſtamento ita cauit; Domina ſanctiſsima, ſcio te de amicis meis curaturam, nequid his deſit: veruntamen & Marco volo dari octingenta. Quæ ſitum eſt, an Marcus præ ſtitis ſibi ex cauſa legati octingentis, annua quoque conſequi debeat? Reſpondi, nihil proponi cur non ſecundum ea, quæ in conſultationem collata eſ ſent, debeantur. Bartolus autem, in ſummario deduxit, Legato generali, per ſpeciale non derogatur, quando fit ſimpliciter, non ob eandem cauſam; textum etiam ipſum, vt explicet Petrus Pechius, in eadem regula, generi, in fine, cum Zaſio ibidem reſpondet, quod aliquando adimitur ſpecies generi, & veluti ex corpore generis euellitur, ſicut ouis de ouili, & tunc procedit regula illa, generi per ſpeciem derogari; aliquando verò diſponitur ſuper ſpecie, non vt euellatur à genere, ſed vt adiiciatur, ſicut coadiutor datur Epiſcopis ægrotis; & tutores honorarij adiiciuntur legitimis quod cùm fit, regula, generi per ſpeciem derogari locum non habet; & quod ita procedit text. in dicto §. Marco: teſtator enim legauit Marco homini docto & pauperi, vt adiiceret generi; & generali legato, ſpeciale legatum, propter magnam affectionem ſuam erga eundem, non vt reſtringeret genus; atque ita ex præ ſumpta voluntate teſtatoris textus ille præcipuè excitatur; provt etiam agnouit Gloſ ſa ordinaria ibi, verbo, debeantur, vbi Accurſius in hæc verba ſcripſit: Præ ſumenda ex viuentis vſu, eiuſ dem morientis voluntate, vt infra titulo primo l. Sempronio, §. finali, Sed videtur contra, infra de alimentis legatis, l. alimenta, §. Baſilicæ, & l. penultima, §. primo, & l. Stichus, in principio. Sed ibi aliud apparet dicendum ex voluntate expreſ ſa defuncti. Tuſchus, tomo quarto, litera G. dicta concluſione 36. numero 38. ſic ſcripſit Limita, quando ſpecialis prouiſio ſubſequitur per modum augendi, veluti per dictionem, hoc amplius; per dictionem, etiam; quia tunc ſpecialis prouiſio non derogat generali; Baldus conſilio 329. Caſus talis eſt, in fine, verſiculo, In contrarium facit, libro primo. Remanet itaque, iuxta prædicta, regulam præfatam, generi per ſpeciem derogari, vel non in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, ex coniectura, atque voluntate teſtatoris præ ſumpta[*] pendere; & locum habere, vel non, provt hactenus comprobaui; & optimè aſ ſequutus videtur D. Sahagun, in commentariis ad textum, in dicto capit. primo, de reſcriptis, numero vigeſimo octauo, per totum: is namque Author, vt explicet dubium propoſitum, an generi per ſpeciem derogetur in vltimis voluntatibus, & maximè in legatis? in primis conſtituit, veram non eſ ſe diſtinctionem communem, an legatum generis, & ſpeciei ad diuerſas perſonas, vel ad eandem referatur; atque ita, etiam ad eandem perſonam, legato generis, & ſpeciei relato, regulam ipſam, generi per ſpeciem derogari, locum obtinere; idque ex l. cum de lanionis, §. cui fundum, & ſequenti, ff. de fundo inſtructo, l. legata ff. de ſupellect legata. Statim verò tribus propoſitionibus exiſtimat, materiam hanc comprehendi: Prima eſt, cum poteſt ex verbis, vel mente diſponentis comprehendi, ſpeciem ad generis legatum ampliandum, & declarandum, tollendámque iuris, vel facti dubitationem, exprimi; & omnia comprehendi, legatarióque deberi, obſeruandum eſ ſe, ex dicto §. ſi quis fundum, l. legata, ff. de ſupellectili legata: l. pediculis 32. §. Labeo, de auro & argento legato, vbi Iulius Paulus rationem aſ ſignat ibi: Sed non mutat ſubſtantiam rerum, non neceſ ſaria verborum multiplicatio. Inde eſt orta regula legis, Quæ dubitationis 81. l. non ſolent 94. ff. de regulis iuris. Secunda eſt, ſi ex verbis, vel mente deprehenditur, voluiſ ſe minuere, ſpeciemque à genere, ſicut ouem ab ouili ſeparare; tunc proculdubio ſpeciei legatum dumtaxat debetur, obtinétque regula in legatis, d. §. fœliciſ ſimo, dict. l. ſeruis, §. finali, d. l. in toto iure, cap. generi, noſter textus, & cap. paſtoralis, infra. Tertia eſt, in dubio, & ad augendum, & declarandum potius, quàm ad minuendum & detrahendum, ſpeciem exprimi, interpretationem accipi, ita reſpondiſ ſe in dicto §. ſi quis fundum, dict. l. legata, dicto §. Labeo, l. Titia 19. §. qui Marco, ff. de annuis legatis, vbi in dubio, generis, & ſpeciei legatum, legatario deberi, Sceuola reſpondet; ita interpretatur Dynus in dicto cap. generi, numero 7. & 9. probatur à Bartolo in dicto § ſi quis fundum, ab Alberico, Decio, numer. 16. Cagnolo 15. in dicta l. in toto iure. Ioanne Andrea, Francho num. 2. Pechio ad nonum argumentum, in dicto cap. generi. Abbate, Felino n. 3. in cap. ſedes, & infra. Zaſio in dicta l. doli clauſula, n. 16. ff. de verborum oblig. Gabriele conſilio 58. numero 38. Ti berio Deciano conſilio 103. num. 7. volum. 2. cum alijs inſrà. Rurſus obſeruandum, atque conſtituendum erit,[*] regulam dictæ l. cohæredi, §. qui patrem, ff. de vulg. & pup. ſubſt. quod generi per ſpeciem derogetur in vltimis voluntationis, obtinere, & procedere, quando caſus ſpecialis cum generali non compatiatur, ſed vna & altera diſpoſitio ſpecialis, & generalis ad inuicem contrariantur; ſicuti contigit in eodem §. qui patrem, vbi inter patrem & filium reciproca ſubſtitutio facta fiuit, & poſtmodum reciproca generalis inter omnes; illæ autem ſub ſtitutiones erant in compatibiles, & directò contrariæ: per primam namque ſpecialem pater & filius ad omnia erant vocati ſine concurſu, aut vocatione aliorum cohæredum: per ſecundam autem generalem vocantur ad eam duntaxat partem, quæ ad eos pertineret in concurſu aliorum cohæredum, qui reciprocè erant inſtituti; atque ideo, vt non reſultaret adeò præciſa contrarietas, quælibet ſubſtitutionum ſeruata fuit, & obtinuit in ſuo caſu; & generali per ſpecialem derogatur: ſic ſanè Papinianus fuiſ ſe quæ ſtionem reſpondit, atque ex præ ſumpta teſtatoris mente ſic decidit, vt dixi; & ex eo reſponſo Bartol. ibi deduxit in ſummario, quod ſubſtitutio breuiloqua non refertur ad eos, quibus ſpecialiter eſt ſubſtitutum; & ad modum prædictum intelligunt Imola, Angelus, Paulus, Alexander, & cæteri communiter: Crotus in conſilio 28. num. 7. libro primo, & cum Decio, Cagnolo, Ruino, Francho, Hormanot. Menochio, & Marcabruno, Petr. Surd. in conſilio 352. numer. 13. lib. 3. & in con ſilio 395. numer. 41. eodem libro, vbi inquit, quod generi per ſpeciem non derogatur, quando genus, & ſpecies ſe inuicem compatiuntur; ſed tunc ſolum quando ſunt oppoſita, & non poſ ſunt ſimul ſtare: & citat etiam Marcabrunum in conſilio 71. numer. 129. vbi dicit, quod ſpecialis prouiſio non derogat generali, niſi illi opponatur: idem Surdus, atque ſingulariter in conſilio 426. n. 38. & 39. in verſi. Quarto ad l. cohæredi, vbi ſic ſcribit: Quarto ad l. cohæredi. §. qui patrem, reſpondeo, quod procedit, quando ſpecialis prouiſio non compatitur cum generali, ſed eſt generali contraria, & ita fuit ibi, quia ſi primo facta eſt reciproca ſubſtitutio inter patrem & filium, poſtea verò fit inter omnes; ſi eam intelligeremus, etiam quoad patrem & filium factam eſ ſe, vtique reſultaret contrarium eius, quod primo loco fuerat diſpoſitum: primo enim pater vel filius vocabatur ad totam portionem præmorientis: ſed attenta generali admitteretur cum cæteris ad ſolam partem illius portionis: ne igitur inducatur repugnantia, vel contrariet as, dicitur, quod ſequens generalis diſpoſitio non includit ſpecialem; vt enim ea non inducatur, fieri debet omnis diſtinctio, & diuiſio: l. item videndum, in principio, ff. de petit. hæ reditatis Cumanus in conſilio 148. in primo dubio: vbi quod vniuerſalia verba debent ſecundum præcedentia reſtringi. Alexand. in conſilio 170. num. 6. vbi ne ſequatur correctio, vult. ſequens generale pactum re ſtringi; latè Craueta, pro genero, n. 301. vſque ad 310. præcipuè quando correctio induceretur incontinenti, & in eadem diſpoſitione. Quod euitari debet. At vbi non extat contrarietas, nec ſuſpicio correctionis, tunc non derogatur generali diſpoſitioni per ſpecialem, Bartol. in l. ſciendum, in principio ff. qui ſatis dare cogant. Caſtr. Aretin. Corneus, & Calcan. quos citat, & ſequitur Craueta conſilio 144. numero 14. vbi dicit, quod ſi vtræque diſpoſitio verificari poteſt, non fit derogatio; & hoc eſt, quod voluit Angelus in dicto §. qui patrem, dum inquit, generalem prouiſionem includere ſpecialem quando fit de re diuerſa; & dixi ſuprà, in prima reſolutione huius argumenti. Et hoc ſenſit quoque Dy nus in cap. generi, columna penultima, in fine, de regulis iuris in ſexto, dicens, in §. qui patrem, ideo generalem ſubſtitutionem non referri ad ſpecialem præcedentem, quia vtraque erat reciproca; at in l. finali, ff. ad Trebellian. aliud fuiſ ſe deciſum, quia erant ſubſtitutiones diuerſ æ, vna ſcilicet vulgaris, & reciproca; altera verò fideicommiſ ſaria, idem voluit Gloſ ſa in dicta l. finali, in verſiculo, Subſtituerat: Curt. in dicto conſilio 125. numero 6. verſic. Primo quod illa verba. Et id ipſum obſeruarunt Craueta in conſilio 144. numer. 14. & conſilio 674. num. 24. Menochius in conſilio 141. num. 37. lib. 2. & præ ſumptione 38. num. 14. verſicul. Declaratur primò, hic caſus: Decianus, conſilio 132. num. 7. lib. 3. Sebaſtianus Medices, in tractatu de regulis iuris, numer. 44. Alexand. Raudenſis deciſione Piſana 22. numero 54. 1. parte, in illis verbis: Nec obſtat quod generalis diſpoſitio non trahitur ad ſpecialem; quia motiuum procederet, ſi ſpecies aduerſaretur generi, aliàs ſecus, &c. Tuſchus etiam, tomo 4. litera G. d. concluſ. 36. numero 90. & 95. vbi pro eadem reſolutione citat Cagnolum, Rolandum, Romanum, Decianum, & Bartolum; Ludouicus Ca ſanata in conſ. 44. numero 43. in hæc verba: Nam quod dicimus, generi per ſpeciem derogari, & genus ad ſpecies reſtringi; procedit, quando genus, & ſpecies ſunt inuicem contraria; ſed quando, non ſunt contraria, non eſt locus illis regulis, l. ſi alij, §. Sempronius, ff. de vſufructu legato. Decius in l. in toto iure, numero 14. infine, ff. de regulis, & ibi Cagnolus, numero 9. Ruinas conſilio 54. numero 6. lib. 3. & l. 1. §. hoc edictum, numero 57. ff. de op. nou. nunt. Menoch. con. 141. n. 37. & de præ ſumpt. lib. 6. præ ſum. 38. num. 14. Marcabrun. conſ. 71. num. 128. In propoſito autem, non ſunt contrariæ; ſed diuerſ æ diſpoſitiones; quia prima meminit de nonnullis aldeis, quoad effectum declarandi, quæ al deæ haberent furnos, & molendina; ſed poſtea fit mentio de aldeis indefinitè, quoad effectum exercendæ iuriſdictionis; & ſic ſunt diuer ſ æ, & per vnam ſpecialem, ad vnum finem prolatam, alia generalis prolata ad alium finem non reſtringitur, vt per Cagnolum in d. l. in toto iure, num. 9. & 15. ff. de reg. iuris. Et vltra eum id ipſum obſeruauit Petrus Surdus, dicto conſ. 359. num. 93. lib. 3. & poſt Caſtrenſem, Decium; Socin. iunior, Ruin. Ri[*] pam; & Menoch. quos citat, ſcripſit; quod quando generalis, & ſpecialis prouiſio tendunt ad finem diuerſum, tunc vna tollit aliam; vt dicimus de prouiſione hominis, & legis; ſic ſanè cum con ſtat, ſpecies non fuiſ ſe expreſ ſas, gratia reſtrictionis, ſed ad alium finem diuerſum, generi per ſpe[*] ciem non derogatur; vt idem Caſanate adnotauit ibidem, numero 48. & idem concludit Stephanus Gratianus diſceptation. forenſium, tomo 3. cap. 304. numero 5. & tribus ſequentibus, vbi ſic ſcribit: Neque obſtat ſpecificatio, & nominatio bonorum, facta à teſtatrice; familia non poteſt dici, quod fuerit occaſione reſtringendi fideicommiſ ſum vniuerſale præcedens, ſed ſolum gratia maioris expreſ ſionis, & ad abundantiorem cautelam, vt ſcirent hæredes omnia eius bona, in quibus alienationem prohibuit; vt in ſpecie concludit Pariſius conſil. 43. numero 68. cum ſequent. lib. 3. Corneus conſil. 289. colum. 4. poſt medium, ver ſic. Nec faciunt vim, lib. 4. ob illam rationem, quia quando præcedit diſpoſitio generalis, quamuis ſubſequatur dinumeratio rerum, talis ſpecificatio ſequens nõ debet reſtringere genus præcedens, tanquam facta ex abundanti; l. legata ſupellectili, in principio, de ſupellect. legat. l. quæ ſitum, §. ſi quis fundum, ff. defundo inſtructo. Maximè, quia ſemper dinumeratio ſpecierum cen[*] ſetur facta gratiâ demonſtrationis, non limitationis, aut derogationis generis; vnde alleganti incumbit probatio, quod ſpecies fuerit adiecta ad limitandum: So cinus conſil. 300. num. 2. lib. 2. Afflictis deciſ. 106. n. 2. latè Surd. conſil. 352. numer. 14. vbi quod magis procedit, prout in caſu noſtro, quando conſtat ex antecedentibus de voluntate generali diſponentis: Cephal. con ſil 372. numer. 26. & 27. lib. 3. & ita etiam in ſpecificatione bonorum, quod non intelligatur facta reſtrictio diſpoſitionis generalis, concludit Aimon conſ. 228. numer. 8. Sic quoque generi per ſpeciem non derogatur quando genus, & ſpecies, ad idem ius non referuntur; ſicuti Surdus ipſe, eodem conſil. 359. numer. 45. poſt Bartolum, Decium, Cagnolum, Ruinum, Rolandum, & Cardinalem Manticam, adno[*] tauit; & idem ſtatuit in conſ. 352. numer. 17. eodem lib. 3. quando genus exprimitur per verba diſpoſitiua, ſpecies autem per verba enuntiatiua; tunc namque generi non derogatur per ſpeciem, vt eſt textus clarus in l. Titia. §. Lucius Titius, ff. de legat. 2. & declarat Bartolus, in locis ibi relatis, & Surdo non relato, adnotauit quoque Ludouicus Caſanate, d. conſ. 44. num. 47. dicens, id ipſum. Et vide in[*] conſ. 20. num. 54. & 55. & in conſ. 19. ex num. 9. vſque ad num. 19. vbi quod generalis clauſula non reſtringitur ad ſpecies præcedentes, ſi nouus caſus adiiciatur. An etiam reſtringatur, vel non, ad caſus in[*] ſpecie prouiſos, de quo longa ſerie ibi agit? Generi etiam per ſpeciem, an derogetur, quando genus eſt certum, determinatum, & præciſum? vide per eundem Surdum d. conſ. 352. num. 11. in verſ. Sextò [*] quia generi, vbi ſic ſcribit: Sexto, quia generi per ſpeciem non derogatur, quando genus eſt certum, determinatum, & præciſum, ſed tunc ſpecierum enumeratio cenſetur per imperitiam, vel ad abundantiam facta; licet aliud ſit, quando genus eſt dubium, quia tunc per ſpeciem certam declaratur. Ita per multa concludit Siluan. in conſ. 81. numer. 24. Ruinus in conſ. 119. num. 3. volum 4. Facit, quia generi non detrahitur per ſpeciem per viam reuocationis, ſed quia ex ſpecie colligitur, quod diſponens noluit illum caſum includi, & ita ſpecies declarat voluntatem diſponentis, vt per Bart. & Aretin. Pulcrè declarat Ruin. in conſ. 38. n. 18. volum. 5. vbi genus eſt certum & determinatum, ita quod declaratione non indiget, tunc ſpecies non derogat generi: in facto autem modo genus erat certum, quia ſupra conceſ ſa fuit facultas alienandi per quamcunque vltimam voluntatẽ ; ergo ea non debet reſtringi ad legatum. Præterea ad explicationem d. l. cohæredi §. qui pa[*] trem ff. de vulg. & pup. ſubſtitu, obſeruandum erit, quod textus ille procedit, atque intelligi debet, quando diſpoſitio ſpecialis, & generalis incidunt circa vnam & eandem rem, non verò ſi incidant circa res diuerſas; ita quod prouiſio ſpecialis ſit vnius rei, generalis autem alterius diuerſ æ; tunc namque ad fideicommiſ ſum, aut legatum generale admittetur etiam particularis fideicommiſ ſarius, aut legatarius; ſicuti adnotarunt Angelus & Alexan. numer. 7. & reliqui in d. §. qui patrem, & cum Ioanne de Imola, & aliis Mercabrunus in d. conſ. 71. num. 130. cum ſeq. Pariſius in conſ. 49. num. 46. vol. 2. Paulus de Motepico in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cum nuberet, numero 89. ff. de legat. 2. vbi ſcribunt, quod quando ſpecialis prouiſio eſt facta de per ſe, & habet ſuam cauſam particularem, ad quam refertur; generalis verò conſiſtit in alia, & diuerſa re, tunc ſpecialis diſpoſitio non derogat generali, cum vna & altera in ſuo caſu poſ ſit locum habere, & de per ſe ſubſiſtat; atque ita quod regula dicta non procedit, quando genus & ſpecies concurrunt circa diuerſa, ſiuè continentur ſub diuerſis, ita quod vnum non reſpicit aliud, ſiuè in diuerſa re proferuntur, ſiuè inter caſus diuerſos, aut res diuerſas, ſiuè ſpecies de diuerſo generere prædicatur; & latè quoque comprobant Socin, ſen. in conſ. 1. num. 16. vol. 4. Dec. in d l. in toto iure, num. 14. vbi Cagnol. num. 13. Ruin, in l. 1. §. hoc autem, num. 67. vbi Hormanot. num. 21. ff. de nou. oper. nuntiat. idem Ruin. in conſ. 40. numer. 8. vol. 2. Roland. in conſil. 8. num. 37. vol. 2. Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 9. tit. 6. num. 22. & 23. Sebaſt Medices, de regul. iur. regula 1. num. 44. Petrus Surd. in conſ. 426. n. 35. verſ. Ad ſextum motiuum, lib. 3. vbi inquit, quod etſi regulariter generalis prouiſio eos non includat, quibus ſpecialis facta fuit, vt in d. l. cohæredi, §. qui patrem, id tamen intelligitur, quando vtraque facta eſt de eadem re; at ſi de vna re fuit ſpecialiter vni proui ſum, & de alia generaliter pluribus, tunc ad legatum generale admittitur etiam particularis legatarius: ita Angel. in d. §. qui patrem, in fine, vbi infert, quod ſi Priori fuerunt relicta Biblia, & ſingulis, fratribus Cappa; Prior habebit Cappam, & Bibliam; ſequitur Alex. ibi, num. 7. in princip. & in con ſil. 49. n. 46. vol. 2. vbi infert, quod ſi alicui Attinenti fuerunt facta particularia legata, deinde, verò cuique Attinentium reliquit triginta Ducatos, legatarij perſonaliter nominati habebunt legata particularia; & vlteriùs tanquam Attinentes, conſequentur triginta Ducatos. Idem etiam firmauit Ioan. Crot. in conſ. 28. num. 4. vol. 1. vbi dixit quod textus in d. §. qui patrem, procedit, quando diſpo ſitio eſ ſet facta in genere de eo, quod factum fuerat in ſpecie; ſecus quando ſit de re diuerſa, hoc enim caſu generalis prouiſio includit ſpecialem. Ita pariter deciſio d. §. qui patrem, non procedit[*] quando ſub diuerſis capitulis, & præ ſertim de rebus ſeparatis, facta fuit ſpecialis, & generalis diſ poſitio, tunc namque caſus ſpecialis vnius capituli, non derogat generali alterius; net generalis diſ poſitio trahitur ad ea, in quibus facta eſt in alio capite ſpecialis prouiſio, quando vtrumque in ſuo caſu verificari poteſt; textus eſt in l. fin. ff. de dote prælegata, declarat Bart. in l. fin. §. hæc autem ff. de nou. oper. nuntiat. & tradit Roman. in conſil. 308. numero 4. verſ. Nec huic. determinationi. Craueta in conſ. 170. num. 6. Sfortia Oddus in conſ. 95. num. 52. vbi poſt Bart. Pariſ. Neuizan. Gabriel. Cephal. & alios, inquit, regulam, generi per ſpeciem, non procedere, quando quælibet ſubſtitutio præcedens & ſubſequens, ſunt ad inuicem ſeparatæ, & in diuer ſis capitulis poſitæ: Surd, etiam in conſ. 359. num. 44. vol. 3. vbi poſt Bartol. Crauet. & Menoch. ſcrip ſit, quod ſpecies non derogat generi, & generalis diſpoſitio trahitur ad ea, in quibus facta fuit ſpecialis, quando vtraque non eſt in vno, & eodem capitulo, ſed in diuerſis & ſeparatis capitulis. Et ſubdit, quod licèt Bart. videatur loqui de diuerſitate ſcripturæ, tamen Doctores intelligunt, idem eſ ſe in eadem ſcriptura, ſi tamen capitulum ſit ſeparatum; provt etiam intellexit Menochius in conſ. 141. numero 17. verſic. Maximè quando, lib. 2. Sic etiam, quando præcedit diſpoſitio particu[*] laris, facta de certis & particularibus perſonis. & ſequitur generalis, vel vuiuerſalis de perſonis generaliter; tunc generi per ſpeciem non derogatur; ſed generalis, etiam perſonas primò in particulari nominatas, includit; ſic ſanè Bart. docuit in l. quæ ſitum § fin ff. de fundo inſtructo, & in l. 4. ff. de ſtipulat. ſeruor. Angel. & Alex. in d. §. qui patrem, Pariſ in conſ. 49. n. 47. & 48. lib. 2. vbi exemplum adducit, & ex mente Doctorum communiter receptum, dicit Berous in conſ. 81. n. 27. verſ. Secundò. reſpondetur: Craueta in conſ. 227. n. 9. Cephal. in conſil. 372. n. 28. lib. 3. Denique & vltimo loco non procedit deciſio[*] text. in d. l. cohered §. qui patrem, quando verba ſaluari non poſ ſunt, niſi illi includantur, quibus facta eſt ſpecialis prouiſio; indéque habens ſpecialem prouiſionem, non excluditur à ſequenti generali, quando verba generalis prouiſionis ſequentis non poſ ſunt verificari, niſi referantur etiam ad eos, quibus fuit generaliter prouiſum; idque ex textu, quem Doctores communiter expendere ſolent, in l. finali, ff. ad Trebellian. vbi non obſtante reciproca ſubſtitutione ſpecialiter facta, generalis ſubſtitutio ſequens trahitur etiam ad eos, quibus ſpecialiter erat prouiſum; quia dictio, eis, poſita in ſub ſtitutione generali, non poterat aliter verificari: & ita notauit Bartol. in dicto §. qui patrem, dicens, quod ſpecialiter prouiſus, includitur, & admittitur ex generali, quando aliter verba generalis prouiſionis non poſ ſent verificari. Baldus etiam, & Angelus ibidem, qui docuerunt, quod ſi ita ſermo concipiatur, quod de neceſ ſitate oportet relationem fieri etiam ad ſpecialiter prouiſos, tunc fallit regula illius textus. Imola quoque, Paul. Alex. & Cuman. id ipſum notarunt ibi, & in eadem l. fin. vbi etiam Gofredus: Curtius iunior in conſilio 125. numero 6. Socin. ſenior in conſilio 49. numero 2. volum. 1. Ruin. in conſilio 168. colum. 2. vol. 4. Craueta in conſ. 357. num. 9. Ioan. Crotus in conſ. 28. numero 5. volum. 1. vbi etiam tradit, quod regula d. §. qui patrem, non procedit, quando diſpoſitio ſubſequens eſt concepta verbis, adeò latis, quod reſtringi non poteſt ad diſpoſitionem præcedentem: Hippol. Riminald. in conſilio 556. numero 51. vol. 5. Sfortia Oddi in conſilio 95. numero 57. & exemplum, atque caſum adducit Bart. in ipſa l. fin. ff. ad Trebel idque ad limitationem §. qui diſcretas, d. l. cohæredi, videlicet, quod teſtator quidam inſtituit filiam in ſpecie, in certa quantitate; & alios duos filios hæredes vniuerſales poſtmodùm adiecit, quod ſi quis eorum deceſ ſerit, eius pars ad ſuperſtites deueniat; vnus duorum filiorum deceſ ſit, & dubitatum fuit, an filia ſimul ſuccedere deberet cum fratre ſuperſtite ad portionem fratris defuncti. Contra filiam vrgere videbatur ratio text. in d. §. qui diſcretas, item quod frater erat re, & verbis coniunctus in inſtitutione cum fratre ipſo defuncto; eidem etiam dicebatur obſtate deciſio d. §. qui patrem, quia ſpecialiter fuerat in certa quantitate inſtituta. Nihilominus tamen contrarium reſpondit, & verius exiſtimauit Bart. ibidem, & filiam cum fratre ſimul eſ ſe admittendam ad defuncti portionem, ſuſtinuit; quia verba illa ſubſtitutionis, ad ſuperſtites deueniat, pluralis numeri, in ſolo fratre verificari non poſ ſunt; & ratio recti ſermonis non patitur, quod alter tantum ex coniunctis fuerit vocatus; & textus ille locum non habet, quoties verba repugnant; ſicuti cum ipſo Bartolo, & aliis quamplurimis ſcrip ſerunt, atque anotarunt Menoch. in conſ. 50. num. 18. in verſic. Tertio dico, lib. 1. Decia. in reſponſo 62. numer. 2. in fine, volum. 2. Aliud etiam exemplum adduxit Ancharan, in conſ. 68. vbi egregiè, & ſingulariter in ſecundo dubio dixit, quod erat facta inſtitutio ſpecialis filiarum in certis rebus, & ad inuicem ſubſtitutio, & poſtea filiorum vniuerſaliter; & cùm dixiſ ſet teſtator poſt eorum inſtitutionem: Et ſi deceſ ſerint omnes, hæreditas deueniat ad filium baſtardum: dubitabatur, an ea verba ſubſtitutionis vniuerſalia referantur tantum ad filios maſculos, an etiam ad fœminas. Et primo arguit Ancharan, metipſe, quod de ſolis maſculis intelligantur, quia circa filias fuerat in præcedenti particula ſpecialiter prouiſum; idque argumento text. in præcitato §. qui patrem, d. l. cohæredi, tandem reſolutiuè in contrarium reſ pondit, & dixit, quod verbum illud, omnes, quod ſalua ratione recti ſermonis non aptè adaptatur ad ſolos maſculos, ſed referatur tam ad maſculos vni uerſaliter inſtitutos, quam ad fœminas ſpecialiter in certis rebus inſtitutas. Et refert, & ſequitur Socin. ſen in conſ. 49. num. 2. volumine 1. & conſtanter tuetur Auguſt. Berous in conſ. 81. num. 19. cum ſeq. volum. 1. qui in caſu illo conſultus, defendit, prohibitionem, & diſpoſitionem generalem de non alienando bona omnia immobilia, vltimo loco po ſitam, referri etiam ad domum, de qua ſpecialis prouiſio facta erat, propter verba vniuerſalia, omnia. Et ſubdit in hæc verba: Nec obſtat text. in d. l. cohæredi, §. qui patrem, vbi clauſula, ſeu prouiſio vniuerſalis facta de omnibus, non comprehendit illos, quibus de per ſe, & ſpecialis facta eſt; nec refertur ad caſum ſpecialiter prouiſum: quoniam hoc eſt verum, niſi vltima diſpoſitio, ſeu prouiſio eſ ſet facta per verba vniuerſalia, & prægnantia, tunc enim ad omnia præcedentia eſt referenda, quibus etiam ſpecialis prouiſio facta eſ ſet. Quia dictio vniuerſalis, omnes, ſalua ratione recti ſermonis non poteſt referri, niſi ad omnes, & comprehendit omnia, & ſingula priùs expreſ ſa. Marcabrunus quoque, Beroio non relato, id ipſum probauit in conſ. 81. num. 12. cum ſeq. & n. 200. ſcripſit, quod in caſu Ancharani, aderat fortiſ ſima illa clau ſula & ſi omnes deceſ ſerint, quæ ſalua ratione recti ſermonis, non aptè, neque congruè adaptatur ad ſolos filios maſculos, ideò de neceſ ſitate veniebant fœminæ. Sic quoque, atque eleganter declarat Petr. Surd. in conſ. 426. num. 37. lib. 3. maximè in verſ. Augetur hæc reſponſio. Et de his hactenus. CAPVT XCVI. Hæredum mentio, quemadmodum in te ſtamentis, & vltimis voluntatibus accipiatur, & quibus in caſibus ad hæredes ſanguinis, ſiue ad liberos, & deſcendentes duntaxat reſtringatur, quando etiam extraneos quoque hæredes complectatur. Deinde, hæredum appellatione, in his caſibus, in quibus filij, & deſcendentes duntaxat veniunt, an neceſ ſe ſit, quod ipſi hæredes ſint cum effectu, & ita concurſus vtriuſque qualitatis requiratur, quod ſint filij, & hæredes ſimul; & de differentia communi inter contractus, ſiue conceſ ſiones inter viuos, & vltimas voluntates; & quid in feudalibus. Rurſus, hæredum appellatione, an omnes hæredes in infinitum comprehendantur, primi ſcilicet, ſecundi, & vlteriores; idque tam in vltimis voluntatibus, quàm in conceſ ſionibus, & diſpoſitionibus inter viuos; & in gratiis, aut beneficiis Principum; quando etiam hæredum mentio ad primos hæredes reſtringatur; ſingularis, & diſtincta reſolutio, atque explanatio, qua de bis omnibus, quæ ad propoſitum attinent pleniùs, & dilucidè magis agitur, quàm actum fuerit, capite quinquageſimo ſexto, ex numero vigeſimo quarto, huiuſce tractatus; vbi etiam in propoſito traduntur nonnulla, & articulus ille, in materia ſubſtitutionis, & quando teſtator de propriis hæredibus mentionem fecit, nunquid appellatione hæredis veniat hæres hæredis, melius ibi, quam hoc loco enucleatur. Hæres etiam contra factum defuncti, an, & quando poſ ſit venire. Ac denique, ſi legatum fiat alicui de aliqua domo, vſque ad decem annos, & quòd poſteà reuertatur ad hæredes, ſi hæ res moriatur ante dictos decem annos, an legatum remaneat liberum penes legatarium, an verò tranſmittatur in hæredem hæredis. SVMMARIVM. -  1 Hæredum appellatione, extraneos etiam hæredes ex propria ſignificatione comprehendi; atque ita non modo hæredes ſanguinis, ſed etiam extraneos, qui ſint ſucceſ ſores bonorum defuncti: quod exornatur. -  2 Et bonorum poſ ſeſ ſores, quia vice hæredum ſunt. -  3 Hæredis nudum nomen, citra hæreditatis aditionem, in iure non conſideratur, ſed de eo intelligitur, qui per hæreditatis aditionem factus fuit hæres. -  4 Hæres accipitur pro eo, qui hæreditatem agnouerit. -  5 Verba cum effectu accipi debent in omni materia. -  6 Aliquando ſufficit, hæredem appellari habitu, licèt non actu: de quo latiùs num. ſeq. -  7 Nominis hæredis quadruplex differentia adducitur. -  8 Hæredis verbum ad hæredes ſanguinis reſtringitur, nec de hæredibus extraneis accipitur, cùm in oppoſitum teſtantis voluntas coniecturatur. Sic ſanè ex coniecturis totam hanc materiam pendere, atque ex illis definiri debere, an de ſolis hæredibus, & ſucceſ ſoribus ſanguinis: an etiam de extraneis hæredibus teſtator ſenſerit. Quod exornatur, & num. ſeqq. -  9 Hæredum appellatione in materia indifferenti, veniunt omnes hæredes, etiam extranei: in materia autem differenti veniunt ſoli hæredes ſanguinis. Et quæ dicatur in propoſito, indifferens, aut differens materia. -  10 Hæredis verbum, in fideicommiſ ſis inter filios, ac deſcendentes factis, de liberis interpretari. Et ibidem exornatur deciſio l. ex facto, §. vltim, ff. ad Trebellianum, & infra n. 15. -  11 Hæredis mentionem ſi continet diſpoſitio, reſpectu, ſeu ratione coniunctionis, intelligitur de filio, vel de hærede ſanguinis. Si verò reſpectu ſucceſ ſionis, mentio hæredis fit, tunc intelligitur de hærede vniuerſali. -  12 Enumerantur coniecturæ permultæ, ex quibus hæ redis verbum ad hæredes ſanguinis reſtringitur, deprehenditúrque, teſtatorem de eiſdem duntaxat ſenſiſ ſe. Primò, cùm hæredum mentio relata eſ ſet ad vitam alicuius, quia tunc neceſ ſariò intelligi debet de filio, qui viuo patre dicitur hæres. -  13 Secundò, ſi verbum hæres profertur in materia, quæ ſui natura non eſt tranſmiſ ſibilis, niſi ad de ſcendentes. Veluti in feudalibus, & in emphyteuticis Eccleſiæ. Niſi conceſ ſio facta fuerit, etiam pro quibuſcunque, aut pro omnibus hæredibus. Quia hæredibus quibuſcunque infeudatio facta, etiam extraneos hæredes comprehendit. -  14 Hæredis appellatio intelligitur de extraneis, quando ſupra facta fuit mentio da hæredibus ſanguinis. -  15 Tertiò quando reſultaret abſurdum, iniquum, vel impoſ ſibile, vel quid repugnans voluntati diſ ponentis; quia tunc hæredis verbum ad hæredes ſanguinis reſtringitur. Abſurdum, vt in terminis l. ex facto §. vltimo, ff. ad Trebellian. de qua etiam ſupra numer. 10. Et per Peregrinum, in loco hic relato, vbi ſingulariter, & vtiliter explicauit materiam. -  16 Quartò, hæredum verbum, de filijs intelligi, quoties teſtator filium inſtituit, & ſi deceſ ſerit ſine liberis, Titium, eiuſque hæredes ſubſtituit; præ defuncto namque Titio, relictis extraneis hæredibus; extranei filij hæredes admittuntur, exclu ſis extraneis Titij hæredibus. Idque ex ſententia Bartoli, qui fuit Richardi de Malumbris, & probatur: & contraria Angeli, & ſequacium confutatur. Ipſáque Bartoli opinio explicatur, atque temperatur. -  17 Testator ſi legauerit vxori, & poſt eius mortem reuerti voluit ad filias inſtitutas, & earum hæ redes: intelligendum eſt de hæredibus ſanguinis, & quare. -  18 Hæredum verbum, de filijs, ac deſcendentibus intelligi, nec pro omni hærede, etiam extraneo accipi, quando deſcendentes ab extraneis excluderentur. -  19 Vel ſequeretur, quod minus dilectus præferretur magis dilecto. -  20 Vel cum testator refert ad liberos, de quibus ſupra loquutus fuerat: aut veriſimiliter credendum eſt, quod ſe referre voluerit ad eos, de quibus ſuprà in alia parte testamenti mentionem fecit. -  21 Idem eſt, cùm ex communi vſu loquendi, hæredum mentio liberos deſignat. -  22 Vel cum dictum fuiſ ſet de hærede in hæredem. -  23 Aut de hæredibus maſculis. -  24 Idem quoque eſt, cum vocantur hæredes & deſcendentes; ſecus cùm vocantur deſcendentes, & hæredes. -  25 Vel cùm vocantur legitimi hæredes. -  26 Idem ſimiliter eſt, cùm vocantur hæredes vtriuſque ſexus. -  27 Hæredum ex corpore procreatorum, appellationem, ad filios ex ſanguine restringi, etiam in materia, ad quoſcumque hæredes tranſitoria. -  28 Verbum, hæredes, à recipiente prolatum, in re ad quoſcumque hæredes tranſitoria, de extraneis etiam intelligi. -  29 In gratijs tamen Principum ad liberos reſtringitur. -  30 Si teſtator ſubſtituit Titium, & ſuos, de quibus ſen ſiſ ſe intelligatur. -  31 Verba ambigua magis referuntur ad perſonam te ſtatoris, quàm hæredis. -  32 Filius viuo patre, an poſ ſit petere legatum, quod eſt relictum Titio, & eius hæredibus. -  33 Hæredum appellatione, in his caſibus, in quibus filij, & deſcendentes duntaxat veniunt, an neceſ ſe ſit, quod ipſi hæredes ſint cum effectu. Et ita concurſus vtriuſque qualitatis requiratur, quod ſint filij, & hæredes ſimul. Et de differentia communi inter contractus, ſiue conceſ ſiones inter viuos, & inter vltimas voluntates. Et quid in feudalibus, & quando feuda hæreditaria, quando etiam ex pacto, & prouidentia dicantur; & quid in dubio. Vbi Antonij Gabrielis, Cardinalis Franciſci Manticæ Iacobi Menochij, Sfortiæ Oddi, Pet. Anton. de petra M. Anton. Peregrini, & Ioſephi de Ruſticis, ex mente communi, & cæterorum reſolutione placita, & obſeruationes in medium proferuntur. -  34 Hæredum appellatione, omnes in infinitum venire, & comprehendi, primos ſcilicet, ſecundos, & vlteriores; quod exornatur. -  35 Et quinque modis ampliatur, prout hic adnotatur. -  36 Ampliatur etiam, vt procedat, ſiue hæredis nomen proferatur in numero ſingulari, ſiue in plurali. Quia indefinita loquutio æquipollet vniuerſali. Idque in vltimis voluntatibus, & contractibus etiam, ex communi ſententia. In priuilegijs verò, aut conceſ ſionibus contrà, ex ſententia quamplurimorum. Idem verò ex ſententia aliorum, ex quibus nihil intereſt, an priuilegium concedatur pro ſe, & hæ redibus. Quod magis probatur. Et Alexandri Raudenſis placita in propoſito commemorantur. Sed communis ſententia magis probatur. -  37 Hæredum appellatione non veniunt omnes hæredes in infinitum, quando facta ſit mentio de hæredibus, cum adiectione, ſupra ſcriptis, vel infra ſcriptis; quod explicatur. -  38 Hæres hæredis in pœnalibus non continetur, nec etiam in odioſis. -  39 Hæredis appellatione, an omnes hæredes comprehendantur ex propria verbi ſignificatione, an verò impropriè, ex mente tamen, atque ex vtilitate. -  40 Hæredum mentio, an omnes in infinitum comprehendat, tam in vltimis voluntatibus, quàm in contractibus, quàm etiam in legibus, & ſtatutis, & aliis diſpoſitionibus, vt abſolutè, & radicitus explicetur, plures caſus conſtituendos eſ ſe, prout hic obſeruatur. Simonis de Prætis placita nonnulla commemorantur, ex quibus ad duos duntaxat caſus materia hæc reducitur, atque reſtringitur. M. Antonij Peregrini concluſiones, atque ob ſeruationes in medium proferuntur, & probantur. Et ſententia aliorum confutata, Baldi, Angeli, Alexand, Saliceti, & aliorum antiquorum opinio recipitur, quod hæredum mentio, in re etiam, quæ ad hæredes ſui natura non tranſit, in infinitum proferatur. Præterquam in vſufructu, ex natura ipſius, provt latiùs hic. -  41 Hæredum mentio in vltimis voluntatibus, de hæredibus testatoris intelligitur in dubio. -  42 In materia ſubſtitutionis, & quando teſtator de propriis hæredibus mentionem fecit, nun quid appellatione hæredis, veniat hæres hæ redis. Et de conſilio Ancharani 130. communique Scribentium ſententia. De contraria etiam, de qua latiùs ſuprà hoc eodem tractatu, capite quinquageſimo ſexto, ex n. 24. vſque ad n. 60. -  43 Hæredes hæredum, & legatariorum poſ ſunt graua ri provt hæredes, & legatarij poterant; quod explicatur, & limitatur. -  44 Quemadmodum hæres contrafactum defuncti venire non potest, ſed illud ſeruare tenetur; quod exornatur remiſsiuè. -  45 Ita etiam hæres primi hæredis non poteſt venire. -  46 Legatum ſi fiat alicui de aliqua domo, vſque ad decem annos, & quod poſtea reuertatur ad hæredes, ſi hæres moriatur ante dictos decem annos, an legatum remaneat liberum penes legatarium, an verò tranſmittatur in hæredem hæredis. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce cap. explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, contingere ſ æpiſ ſimè, in legatis, in fideicommiſ ſis, & ſubſtitutionibus, & generaliter in vltimis voluntatibus, fieri mentionem hæredum, aliquando diſpoſitiuè, aliquando etiam conditionaliter; & propterea ambigi quibus de hæredibus præ ſumatur teſtator ſenſiſ ſe; ſiue hæredis verbum quemadmodum accipi debeat, & an ex propria ſignificatione, ad hæredes quoque extraneos referatur; quando etiam, ſiue quibus in caſibus, ad hæredes ſanguinis, ex coniecturis, & præ ſumpta mente reſtringatur: & cùm ad hæredes ſanguinis referri, reſtringíque debet, an requiratur, quod qualitas hæreditaria concurrat, hoc eſt, quòd filij ſimul, aut deſcendentes, quódque hæredes ſint. Demum hæredum appellatione, nunquid omnes hæredes in infinitum comprehendantur, idque maximè in fideicommiſ ſorum, & ſubſtitutionum materia: quod adeò frequenter occurrit in hac eadem coniecturali, & præ ſumpta materia, in qua verſamur, vt nihil frequentius, aut quod magis neceſ ſarium ſit; ſed adeo plena, & diffuſa manu, multiſque in locis, ab Interpretibus noſtris agitatum, vt diſceptationem hanc omnino prætermittere, & ad ipſorum reſolutiones me remittere, aliquando, atque ideo intendiſ ſem, quod tranſcribendi vitium ab inſtituto, & conditione mea multùm abhorreat, nec in referendis aliorum placitis, ſed magis in explicandis his, quæ accuratè ſatis, & abſolutè ſcripta, explicatáque non ſunt, inſiſtere, atque elaborare vellem: poſtmodùm tamen, ne ſi rem ipſam adeo neceſ ſariam, & aſ ſiduè præ manibus euenientem prætermittam, notari poſ ſem; mutato conſilio, congruentius, & ſecurius viſum eſt, nonnullas, & generales regulas, atque Doctorum placita frequentiora, & magis communiter probata, breuiter attingere: in aliis verò ad eoſdem me referre iuris Interpretes, qui hiſce de rebus ex profeſ ſo magis ſermonem inſtituunt. Quod vt diſtinctione, & reſolutione abſoluatur; ante omnia præmitto, ſupra hoc eodem tractatu, cap. 56. ex num. 24. vſque ad num. 60. me in propoſito huiuſce materiæ præ ſentis tradidiſ ſe, atque adnotaſ ſe nonnulla, in quibus ex profeſ ſo magis inſiſtere, & accuratiùs ea proſequi, atque perficere, fuit omnino neceſ ſarium; vtpotè, cùm maiorem explanationem requirant. Rurſus, ibidem, ex num. 46. vſque ad num. 52. Peregrini diſtinctiones, de fideicommiſ ſ. art. 32. ex num. 60. vſque ad num. 75. adduxi, quæ etiam neceſ ſariæ admodum ſunt, & recenſentur inferiùs. Denique in eo articulo, an ſubſtitutiones, & fideicommiſ ſa conditionalia tranſmittantur ad hæredum hæredes, cum alicuius hæredes vocati reperiuntur; & an hæredum appellatione in materia ſubſtitutionis, & fideicommiſ ſaria, veniat hæres hæredis, longa ſerie me habui, prout ibidem apparet; & Hippolyt. Riminald. conſ. 252. lib. 3. expendi, atque ex propoſito explicaui; de quo etiam, ſed non ita latè, infrà n. 42. Nunc verò in primis conſtituo, hæredum appel[*] latione extraneos etiam hæredes, ex propria ſignificatione comprehendi, atque ita non modò hæredes ſanguinis, ſed etiam extraneos, qui ſint ſucceſ ſores bonorum defuncti: ad quod allegatur communiter textus, in l. ſciendum, ff. de verbor. ſignif. qui verè id non probat; ſed duntaxat, quod appellatione hæredis veniunt hæredes, non modò primi, ſed vlterioris gradus; ſicuti Anton, Gabr. & Franciſcus Viuius, ſtatim referendi, rectè annotarunt; ad idem allegatur text. in l. in annalibus, C. de legatis: qui etiam textus ſecundum Decium non probat, niſi illud idem, quod probat text. in d. l. ſciendum; verè tamen induci poteſt, vt probet regulam generalem prædictam, dicit enim, hæredis appellatione contineri omnes hæ redes; ergo etiam extranei, qui hæredes quoque dicuntur; prout ipſemet Anton. Gabr. optimè aduertit: alia quoque iura pro eodem aſ ſumpto ponderauit Peregrin. & Ruſtic. in locis ſtatim commemorandis, & regulam prædictam deduxit, atque tradidit Bartol. in l. Gallus, §. etiam ſi parente, ff. de liberis & poſthum. quem ſequuntur ibi Bald. Angel. Imola, Caſtrenſis, Aretinus, Alexander, Iaſon, Claudius, Socinus, & cæteri communiter: & cum aliis multis, communem ſententiam profitentur Andreas Tiraquellus, de retractu conuentionali, §. 1. in gloſ ſ. 6. num. 26. Anton Gabriel. commun. concluſ lib. 6. tit. de verborum ſignificatione concluſione 2. num. 1. qui ampliat num. 2. etiam ſi dictum ſit de hærede ſuo in materia tranſmiſ ſibili ad omnes hæredes. Eandem etiam regulam tradit Franciſcus Viuius, commun, opinion. opinione 245. Regula eſt. Hippolytus Riminaldus, in conſil. 252. num. 22. lib. 3. vbi poſt Baldum expendit quoque textum, in dicta l. in annalibus, C. de legatis, vbi dicit Imperator, In annalibus legatis, & fideicommiſ ſis, quæ teſtator non ſolum certæ, perſonæ, ſed etiam eius hæredibus præ ſtari voluit, eorum exactionem omnibus hæredibus, & eorum hæredum hæredibus conſeruari per voluntatem teſtatoris: Sic enim patet, quod ille textus vult, fideicommiſ ſum pertinere ad quoſcunque hæredes hæredum; ſine vlla dubitatione nunquid. ſint deſcendentes, vel extranei: & iterum ipſe Riminaldus, ibidem, num. 102. in illis verbis: Item tale verbum, hæredis, nedum intelligitur de hærede ſanguinis, ſed etiam de extraneo, & quidem propriè ſecundum Decium, conſ. 294. in principio. Idem Riminaldus, ex numer. 47. cum pluribus ſeqq. Cephalus, conſ. 158. num. 22. lib. 2. & conſ. 9. numer. 15. lib. 1. Rolandus à Valle, conſ. 70. numer. 39. lib. 3. Guido Pap. quæ ſt. 230. Cardin. Mantica, lib. 8. tit. 14. num. 1. & 2. vbi præmittit, quod hæredis nomen accipitur quatuor modis, Primò, pro hærede vniuerſali, etiam extraneo, ex l. hæreditas, ff. de verbor. ſignificat. iuncta. l. ſciendum eiuſdem tit. Secundò, pro hærede, nomine tantum: l. qui ſe patris, C. vnde liberi. Tertiò, pro hærede inſtituto ex re certa: l. ex facto, la grande ff. de hæredibus inſtituendis. Quartò. pro deſcendentibus, qui dicuntur hæ redes, ſeu ſucceſ ſores ſanguinis: l. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebellianum. Regulariter autem, quod intelligitur de quolibet hærede, etiam extraneo, qui ſit ſucceſ ſor bonorum defuncti: quod repetit ſub numer. 6. in verſiculo, Sed contrariam ſententiam: in principio, & num. 21. Iacobus Menochius, in conſil. 158. num. 12. verſ. Quartus eſt caſus: lib. 2. & præ ſumpt. 130. num. 2. & 3. lib. 4. vbi pro regula con ſtituit, legatum, vel fideicommiſ ſum relictum Caio, & hæredibus, intelligi de hæredibus quibuſcunque, ſiue ſint extranei, ſiue ex ſanguine, modo bonorum hæredes ſint. Nam hæc (ſubdit ipſe) propria eſt ipſius nominis ſignificatio, l. ſciendum, ff. de verborum ſignificatione, & manifeſtè probat l. in annalibus, C. de legatis: cùm enim res legata ſui natura eſt tranſitoria, etiam ad extraneos, & nullum reſultat abſurdum, nulláve iniquitas; hæredis nomen, etiam extraneum hæredem continet: quod ampliat, & exornat vſque ad numer. 8. Eandem etiam regulam, quod ſcilicet hæredum nomen, nedum intelligatur de hærede. ſanguinis, ſed etiam de extraneo, adduxit Hondedeus, in conſ. 29. num. 101. lib. 1. Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 3. cap. 3. num. 3. fol. 358. Cardinalis Tuſchus, tomo 4 litera H. concl. 80. fol. 285. vbi latè, hæredum appellatione venire omnes hæredes, etiam extraneos: Antonius Cardoſus, in praxi iudic. & Aduocat. litera H. num. 22. fol. 164. Prætis, lib. 3. interpret. 1. dubitat. 3. ſolut. 5. num. 1. fol. 16. M. Antonius Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 32. ex num. 16. vſ que ad num. 31. vbi generalem tradit concluſionem, quod hæredis appellatio deſignat ſucceſ ſorem bonorum, ac ideo comprehendit quemlibet hæredem ab inteſtato, vel ex teſtamento, coniunctum, vel etiam extraneum; ſicuti probatur, Inſtit. de hæred. qualit. & differentia. & ff. &c. de hæredibus inſtituendis, & l. pater filium, §. finali, ff, de legat. 3. & l. in annalibus, C. de legatis, & in contractibus, l. ſi pactum, ff. de probationibus, & l. veteris, C. de contrahend. ſtipulatione: & reddit rationem, poſt Bartolum, & communem, quod hæres idem eſt, quod dominus; ideo quicunque bonorum ſucceſ ſor continetur, in quem rerum dominium tranſit. Sic denique, quòd hæredis appellatio quoſcunque ſucceſ ſores complectitur; annotauit Anton. Pichardus, ad rubricam, Inſtitut. de hæred. qualit. & differentia: num. 2. Et bonorum poſ ſeſ ſores, quia vice hæredis ſunt l. 2. ff. de bonorum poſ ſeſ ſion. l. hæreditatis appella[*] tione, ff. de verborum ſignificatione: Et pro hærede ſ æpè accipiuntur: l. in conditionibus, §. ſi patronus, ff. de conditionibus & demonſtrationibus l. qui hæredi, in principio, & §. primo, ff. eodem, iuncta l. is qui, § finali ff. de legatis præ ſtandis, & l. prima, §. bonorum, ff. ad Trebellian. vbi Bartolus, & Doctores: Alexander Raudenſis, de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 45. & ſequentibus, Peregrinus, dict. art. 32. num. 26. in principio, qui ipſe num. 2. eiuſdem articuli, tradidit, quod nudum nomen hæredis, in eo qui noluit, vel non potuit hæreditatem ſibi delatam adire, in iure non conſideratur: vt in l. 2. §. ſed ſi ſint ſui, ff. ad Tertyllianum, & in l. Lucius, la primera, ff. de fideicommiſ ſariis libertatibus. Etiam ad commodum illius, qui fuit hæres ſcriptus; vt eſt textus notabilis, in l. ex duobus, §. primo, ff. de vulgari & pupillari: quamuis in ſubſtitutionibus directis, vt eis locus ſit, ſufficiat, illum fuiſ ſe hæredem ſcriptum, & aptitudine potuiſ ſe ſuccedere; vt per Baldum ibi relatum: ideóque (infert num. 3.) cum de hærede[*] fit mentio, intelligitur de eo, qui hæreditatem adiuerit, & per ſucceſ ſionem factus ſit defuncto hæres: l. hæredis appellatio, & l. ſciendum, ff. de verborum ſignificatione, l. ſi in diem, ff. de conditionibus & demonſtrat. per quem Bartolus ibi notauit, quod iuſ ſus dare hæredi intra certum tempus, temporis curſu non præ ſumitur dediſ ſe, niſi poſt aditam hæ reditatem; & eſt etiam textas, in l. 4. §. ſi quis hæ redi, ff. de ſtatuliberis, Gloſ ſ etiam notabilis, in l. finali, §. cum igitur, C. de iure deliberandi, vbi quod tempus conficiendi inuentarium, à lege præ ſcriptum hæredi, currit ex die aditæ hæreditatis. quia ante aditam hæreditatem hæres non eſt, prout ibi comprobat num. 4. & adiicit num. 5. quod hæres accipitur pro eo, qui hæreditatẽ agnouerit, & inde adiectionem eam, ſi talis hæres erit, ex poni, ſi adierit hæreditatem, adeo vt non ſufficiat, eum eſ ſe hæredem ſcriptum, per text. in l. 3. §. ſi quis itu, ff. de hæredibus inſtit. vbi Imola ſic deduxit, & reddit rationem, num. 6. Peregrinus ipſe, quia verba in omni materia debent intelligi cum effectu, l. prima, §. hæc[*] autem verba. ff. quod quiſque iuris, cum aliis vulgatis. Aliquando tamen, iuxta ſubiectam materiam,[*] ſufficere, hæredem appellari habitu, licèt non actu; cum Caſtrenſe, & Pariſio notauit, exemplúmque adduxit Simon de Prætis (quem Peregrinus non citat) lib. 3. interpret. 1. dubitat. 3. ſolut. 5. num. 8. in fin, fol. 17. & numer. 9. ex Baldo adducit[*] quadruplicem differentiam nominis hæredis, quod primò ſcilicet nomen hæredis ponitur pro filio, etiam repudiante, dummodo faciat actum, non concernentem rem familiarem, ſed naturalem effectum. Secundò ponitur pro hærede habitu, & non actu. Et tertio modo pro hærede habitu, & actu; & eſt, quando ſe immiſcuit, vel adiuit hæreditatem. Quartò, pro haerede ſanguinis: & citat Beroum, in conſil. 110. lib. 2. vbi plura adducit in propoſito. Et vide eundem Prætis, ibi, num. 33. & 34 & num. 40. & 41. fol. 27. vbi latiùs explicat, an, & quando hæres capiatur habitu, deſtinatione, & aptitudine, licèt effectu non ſit hæres, materia ſic expoſtulante ſubiecta. Et quando per nomen proprium quis vocatur in diſpoſitione, quod non requiratur, quod ſit hæres, idque maximè in ſubſtitutionibus: Attamen, quod hæres eſ ſe debet actu, & effectu, cum in teſtamento nominatur hęres inactu grauaminis ferendi, aut in actu commodi conſequendi, verbis maximè, mente, ac veriſimilitudine concurrentibus, quod ſit hæres effectu, de quibus omnibus exempla ibidem adducit, vbi videri poterit: & hactenus de prima obſeruatione in hac materia. Secundò deinde obſeruandum, atque conſti[*] tuendum erit, quod licèt verum ſit, hæredum appellatione, extraneos etiam hæredes, ex propria ſignificatione comprehendi, vt ſuprà probatum remanet: Plerumque tamen, à lata huius verbi ſignificatione recedendum, ac recedi communiter, & ad deſcendentes illam reſtringi: ex cauſa namque, & cum in oppoſitum teſtatoris voluntas coniecturatur, interpretatio ſumitur, ac neceſ ſariò ſumenda eſt vt de hærede ſanguinis teſtator ipſe ſenſerit, ad cùmque hæredis appellationem re ſtringere voluerit: ſic sanè admittendi, vel excludendi extraneos hæredes, aut conſanguineos hæ redes duntaxat admittendi, diſceptatio hæc, ad coniecturas, & præ ſumptam mentem reducitur ſicuti ex coniecturis totam hanc materiam pendere, atque ex illis definiri debere, an de ſolis hæ redibus, & ſucceſ ſoribus ſanguinis, an etiam de extraneis hæredibus teſtator ſenſerit: concludit Paul. Caſtrenſ. in conſ. 453. vol. 2. Cornens in conſil. 272. volum. 4. Socin. iun. conſ. 158. ex num. 3. vol. 2. Cardinalis Franciſc. Mantica, lib. 8. tit. 14. num. 8. & n. 18. Iacob. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 130. ex n. 8. cum ſeqq. Simon de Prætis, lib. 3. interpret. 1. dubitat. 3 ſolut. ſub num. 2. & num. 4. & in fine, & folio 16. & 17. in fine, Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 252. ex num. 64. lib. 3. Ioann. Vincent. Honded. in conſ. 29. num 102. & ſeqq. lib. 1. Peregrin, de fideicommiſ ſis, artic. 32. ex num. 18. cum ſeqq Cardinalis Tuſchus, tom. 4. lit. H. concluſ. 8. num. 1. & 6. folio 285. quò loci num. 42. & 43. & 52. expendit ſingulare con ſilium Angeli 306. Chariſ ſime frater per totum: Alexandri conſ. 36. lib. 3. vbi ad explicationem, huiuſce articuli, pro regula generali conſtituunt, quod in materia indifferenti, appellatione hæredum veniunt omnes hæredes, etiam extranei; in materia[*] autem differenti veniunt ſoli hæredes, quibus materia differens congruit ſecundum ipſam differentiam. Dicitur autem materia differens, vbicunque non eſt eadem ratio, vt tam hæredes qualificati quàm omnes extranei comprehendantur. Et differentia cauſatur, quando ſi extranei hæredes admitterentur reſultaret abſurdum, aut impoſ ſibile, aut iniquum, aut natura rei, vel diſpoſitionis repugnaret, ſiue mens diſponentis, prout latius ibi: & per Riminald. d. conſ. 252. num. 47. & ſeqq. & numer. 103. vbi ex communi ſententia ſcribit, quod vbi ſumus in materia indifferenti, videlicet ad omnes hæredes tranſitoria, appellatio hæredis omnem hæredem complectitur, tam ſuum, quàm extraneum: ſecùs verò in materia differenti, in qua non continetur omnis hæres, ſed ille ſolum, cui ſecundum ſubiectam materiam, talis appellatio congruit. Differentémque materiam eſ ſe dixit, vbicunque non eſt eadem, & vniformis ratio, comprehendendi omnem hæredem: vel reſultaret ab ſurdum, vel iniquum; prout etiam Peregrinus, articulo 32. num. 26. Ioannes Vincent. Hondedeus, dicto conſil. 29. ex num. 101. cum ſequentibus, vbi inquit, quod licèt hæredum appellatione omnes, etiam extranei, Veniant; illud non procedit, vel quando in inſtrumento alia adſunt verba; ex quibus oſtenditur, diſponentes de deſcendentibus tantùm intellexiſ ſe, quia ratione adiuncti, verbum ſuam mutat naturam, vel ſi res, de qua diſ ponitur, non ſit ad hæredes extraneos tranſitoria; vel ſi alias coniectura voluntatis adſit in contrarium, prout ibi comprobat. Ioſephus de Ruſticis,[*] ad l. cum auus, lib. 3. cap. 3. num. 3. & 4. quò loci ex aliis multis Authoribus adnotauit, quod cum in oppoſitum voluntas teſtatoris coniecturatur, à lata huius verbi ſignificatione recedendum, & de hæ redibus ſolùm ſanguinis, diſpoſitionem intelligendam: & citat Hieronymum Zanchum, in repetitione l. hæredes mei, §. cum ita, ante numer. 231. verſiculo, Cæterùm: dicentem, in propoſito certam doctrinam dari non poſ ſe; ſed cùm huius vocis ſignificatio ad vtramque intelligentiam aptari poſ ſit, totam hanc indaginem à coniecturata te ſtatoris mente pendere, ipſámque ex variis accidentibus colligi poſ ſe, vt per eum nonnulla huc pertinentia declarantem. Demum Ruſticis ipſe expendit, & ſequitur Angeli, & Alexand. conſilia relata, an ſimus in materia indifferenti omnino, ſiue in materia differenti, prout ſuprà dictum eſt. Nec diſ ſentit Prætis ſolut. 5. num. 2. & num. 4. fol. 17. vbi & aliam, proponit in propoſito Theoricam, ex mente, & ſententia aliorum; quod ſi diſpoſitio continet mentionem hæredis, respectu, ſeu ratione coniunctionis, intelligitur de filio, vel de hæ rede ſanguinis, per textum in l. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebellianum, vbi ſi quis ita fideicommiſ ſum[*] reliquerit; fidei tuæ, fili, committo, vt ſi ſine hærede moriaris, reſtitutas Seio hæreditatem: ex reſcripto Diui Pij probatur, videri eum de liberis ſenſiſ ſe; quia cùm conditio debeat ſe habere ad eſ ſe, & non eſ ſe; aliàs propriè conditio non dicatur, l. cum ad præ ſens, l. itaque, ff. ſi certum petatur: & rarò eueniat, aliquem ſine hærede decedere; cùm ſaltem ei fiſcus hæres exiſtat: l. prima. C. vnde vir & vxor, taliter quod nunquam poſ ſet conditio deficere; ne ſubſtitutio eluſoria reddatur, verbum hæres, ad liberos tantum coarctatur; vt concludit Ruſticis, lib. 3. dicto capit. 3. numero primo, & ſecundo, quò loci pro ornatu, & explicatione dict. l. ex facto, §. vltimo, infinitos iuris vtriuſque Interpretes in vnum recenſet; ſi verò (ſubdit Prætis ipſe) reſpectu ſucceſ ſionis mentio hæredis fit, tunc intelligitur de hærede vniuerſali: per textum in l. quædam, §. 1. ff. de edendo. Prætereà & tertio loco obſeruandum, atque[*] conſtituendum erit, Interpretes noſtros multis in locis artigiſ ſe, atque cumulaſ ſe coniecturas permultas: ex quibus colligi, deprehendique poſ ſit, de hærede ſanguinis teſtatorem ſenſiſ ſe; & hæredis verbum ad eos duntaxat debet reſtringi: & harum quamplurimas adduxiſ ſe Antonium Gabriel. commun. concluſ. lib. 6. titulo de verborum ſignificatione, concluſ. 2. ex num. 4. cum pluribus ſeqq. qui regulam generalem, quod verbum hæres regulariter verificatur in quolibet hærede; id eſt, tam in hærede ſanguinis, quàm etiam extraneo, Primò limitat, ſi ſit facta mentio de hærede alicuius viuentis: quia cum viuens non habeat hæredem, reſpectu ſucceſ ſionis debet intelligi de hærede ſanguinis: Tuſchus, tomo 5. litera H. concluſione 79. numero quinto, ſequitur Cardinalis Franciſcus Mantica, libro octauo, titulo 14. numero ſecundo, verſiculo, Primus caſus eſt: Peregrinus de fideicommiſsis, artic. 32. num. 44. qui adeo exiſtimat, dictum præ ſumi eo caſu de filiis, aut deſcendentibus ſanguinis, quia filius viuente patre, quodammodo dominus eſt bonorum paternorum: l. in ſuis, ff. de liberis & po ſthum. & hæres idem eſt, quod dominus: l. his. verbis, ff. de hæred, inſtit. & latiùs ibi explicat: notauit etiam Tuſch. tom. 4. litera H. concluſ. 79. numer. 5. Secundò limitat Anton. ipſe Gabriel, num. 5. ſi ver[*] bum hæres profertur in materia; quæ ſui natura non eſt tranſmiſ ſibilis niſi ad deſcendentes: quod ſtatim ſublimitat, ſi in diſpoſitione adiecta fuerit dictio, quibuſcunque, nam tunc in ea etiam extranei comprehenduntur, vt latiùs inferius adnotauit: & id ipſum tradidit Cardin. Mantica, lib. 8. dict. titulo 14. num. 3. vbi reſtringit, regulam propoſitam, vt non procedat, quando verbum hæres profertur in materia, in qua extranei non ſuccedunt, vt in feudo: tunc enim hæres accipitur pro filio, prout ibi comprobat. Simon de Prætis, lib. 3. interpretatione prima, dubitatione 3. dicta ſolutione 5. num. 19. fol. 18. Peregrinus, dict. art. 32. num. 5. & 52. & 53. & 54. vbi etiam, quod cùm fit hæredum mentio in re non tranſmiſ ſibili ad extraneos hæ redes, tunc moderatur ad hæredes ſanguinis, pro rerum, & perſonarum conditione, veluti in feudalibus, & in emphyteuticis Eccleſiæ. Et limitat, niſi vſus, & conſuetudo regionis etiam extraneos hæredes admiſerint, vel niſi inueſtitura facta fuerit, etiam pro quibuſcunque, aut pro omnibus hæredibus: quia hæredibus quibuſcunque infeudatio facta, etiam extraneos includit, prout hæc omnia latius ibi. comprobat. Hactenus Peregrinus & id ipſum reſoluit Tuſchus, tomo 4. litera H. concluſ. 79. num. 7. & antea num. 1. Hippolytus Riminaldus, conſ. 252. numer. 57. vbi inquit, quod emphyteuſis conceſ ſa alicui, pro ſe, & hæredibus, reſtringitur ad liberos: limitat autem, niſi dictum fuerit, pro ſe, liberis, & hæredibus, quia de extraneis intelligitur verbum, hæredibus: & eodem numer, 56. & num. 57. tradidit ipſe Riminaldus, quod hæredis[*] appellatio intelligitur de extraneis, quando ſuprà facta fuit mentio de hæredibus ſanguinis. Tertiò limitat Antonius ipſe Gabriel, dicta concluſ. 2. ex numer. 8. vſque ad num. 15. quando reſultaret abſurdum, iniquum, vel impoſ ſibile, vel quid repu[*] gnans voluntati diſponentis; abſurdum autem, quod ſequi videretur, ſi conditio, ſi grauatus deceſ ſerit ſine hærede, intelligeretur de hærede ſucceſ ſionis, & non de hærede ſanguinis, ex ratione prædicta: quia ſemper, quis decedit cum hæ rede ſucceſ ſionis. Et idem eſ ſe, ſi dictum ſit de legitimo hærede in ſubſtitutione conditionali. Contra voluntatem autem diſponentis quod eſ [*] ſet, vt appellatione hæredis veniret extraneus in caſu quæ ſtionis Richard. Malumbr. quam poſuit Bartolus: nam ſi ſubſtitutio ſit facta Titio inſtituto, de Caio, & eius hæredibus, ſub conditione ſi deceſ ſerit Titius ſubſtitutus ſine liberis, quo caſu extranei hæredes Titij, non faciunt deficere conditionem ſubſtitutionis: eodem modo non eſt veriſimile, vt quando teſtator inuitauit Caium, & eius hæredes ad ſubſtitutionem; quod voluerit vocare extraneos hæredes Caij: quæ fuit opinio multorum, quos Antonius Gabriel ibi commemorat, & ſequitur: quamuis dixerit, Angelum, & alios contrariam ſententiam ſuſtinuiſ ſe. Et limitat eandem opinionem ibidem num. 12. vt per Caſtrenſem, ibi relatum: & ſubdit numer. 13. quod etiam eſ ſet contra voluntatem teſtatoris, quando; ſi verbum hæres, pro omni hærede, etiam extraneo acciperetur: descendentes teſtatoris excluderentur ab extraneis: quod quidem repugnare videtur voluntati ipſius teſtatoris. Et idem generaliter (prout etiam ibi numer. 14.) quando, ſi verbum hæres acciperetur, pro hærede iure ſucceſ ſionis, ſequeretur, quod minus dilectus præferetur magis dilecto. Hactenus Antonius Gabriel; circa cuius reſolutiones inſiſtendo, animaduertendum ante alia erit, veriſ ſimum eſ ſe id, quod ex communi Author ille tradidit, quod ſcilicet ſequeretur abſurdum, ſi pro quibuſcunque hæredibus, etiam extraneis, verbum hæres accipiatur in eo caſu, quando quis hæres fuerit inſtitutus, & rogatus reſtituere hæreditatem, ſi deceſ ſerit ſine hæredibus; nam cum conditio poſ ſit exiſtere, & non exiſtere, l. cum ad præ ſens, cum ſequentibus, ff. ſi petatur, abſurdum eſt intelligere de extraneis hæredibus; quoniam conditio non poſ ſet vnquam deficere, cùm nemo ſine hærede ſaltem extraneo, decedat: l. prima, C. vnde vir & vxor. Igitur vt abſurdum ceſ ſet, hæc conditio, ex coniectura voluntatis, de filiis intelligitur, dict. l. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebellianum: ſic ſanè annotauit etiam Mantica, libro octauo, dicto titulo decimo quarto, numero quinto. Simonde Prætis, libro tertio, dicta ſolutione quinta, numero ſeptimo, folio 17. Peregrinus, dicto articulo 32. numer. 36. per totum, Tuſchus etiam idem notauit, tomo quarto dicta concluſione 79. numer. 3. fol. 284. & cum infinitis Ioſephus de Ruſticis, ad l. cum auus, libro 3. cap. 3. numero primo, vbi agit de ratione, & interpretatione textus, in dicta l. ex facto, §. vltimo, de qua & ipſius materia commendo Peregrinum, ipſomet articulo 32. ex numero 13. vſque ad numerum quadrageſimum, vbi latè explicat, in ſubſtitutionibus conditionalibus, poſt mortem hæredis ſcripti, ſi ſine liberis deceſ ſerit, de Titio, & eius hæredibus; an complectatur hæredes extraneos, & an ſignificet liberos, ita quod non extraneos hæredes? Et quid cum ſubſtitutio facta fuit, non expreſ ſa conditione, ſi ſine filiis? & de aliis multis, in propoſito valdè neceſ ſariis. Quoad ſecundum verò, quod Antonius ipſe Gabriel annotauit, quod ſcilicet contra volũtatem diſponentis eſ ſet, vt appellatione hæredis, veniret extraneus; in caſu illo quæ ſtionis Ricardi de Malumbr. quem ponit Bartolus, in l. Gallus, §. etiam ſi parente, ff. de liberis & posthum. obſeruandum erit, poſt Bartolum, numero quinto, & Doctores communiter ibi; dubitasse Interpretes noſtros, ſi teſtator filium inſtituit; & ſi deceſ ſerit ſine liberis, Titium, eiúſque hæredes ſubſtituit; an hæ redes extranei Titij ex dicta ſubſtitutione admittantur; ſi contingat, Titium antè decedere: qui extraneos filij hæredes excludant? & concludit Bartolus, quod non; ſed verbum hæredes de filiis intelligatur, vt dixit Richardus de Malumbris, in quadam ſua diſputatione, quem ipſe refert. Eandem etiam opinionem tenuerunt Bald. Paul. Ca ſtrenſis, Aretinus, Iaſon, Claudius de Seyſell. Aquenſis, Fulgoſius, Ruinus, Alexand. Curtius ſenior, Decius, Riminaldus ſenior, Craueta, Alciatus, Crotus, Socinus iunior, & alii, quos referunt Antonius Gabriel, in loco relato ſuprà. Mantica, libro octauo, dicto titulo 14. numero ſexto, & ſeptimo, vbi quæ ſtionem propoſitam diſputat, & firmat veriorem eſ ſe opinionem relatam à Bartolo, quod fideicommiſ ſum intelligatur relictum filiis duntaxat ipſius Titij, non etiam extraneis haeredibus; quia ſi de extraneis intelligatur, ſequeretur abſurdum, & iniquum contra veriſimilem teſtatoris voluntatem: nam ſicuti filium ſuum teſtator prædilexit, & prætulit ſubſtituto; ita eſt veriſimile, eum prædilexiſ ſe hæredes filij, & voluiſ ſe eos extraneis hæredibus ipſius Titij ſubſtituti anteponere: præ ſertim, ſi hæredes filij eſ ſent ex agnatione teſtatoris: argumento l. Publius, in fine, ff. de conditionibus & demonſtrat. igitur (concludit ipſe Mantica) in caſu propoſito, ex coniectura voluntatis, filij ipſius Titij duntaxat intelliguntur ſubſtituti: & contrariam Angeli, & aliorum ſententiam recenſet, eorúmque præcipuum fundamentum expendit: ac denique Bartoli opinionem probauit, quæ eſt magis communis: & in conſulendo, & iudicando ſequenda: prout ibidem notauit. Sequitur etiam Prætis, libro tertio, interpretatione prima, dubitatione 3. ſolutione 5. numero 10. per totum, folio 17. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 130. num. 16. & tribus ſequentibus, vbi etiam ſequitur opinionem Bartoli: & reſoluit, quod ſi teſtator ita dixit: filium meum inſtituo, & eius hæredes, & ſi ipſe deceſ ſerit ſine liberis, reſtituat hæreditatem Caio, & eius hæredibus: quod non veniunt extranei: etiam explicat vſque ad numer 19. quid quando dixit, & ſi filius meus deceſ ſerit ſine hæredibus, reſtituat Caio, & eius hæredibus: Et quid ſi dixit, inſtituo filium meum, & ſi ipſe deceſ ſerit ſine liberis, reſtituat Caio, & eius hæredibus. Et quid ſi dixit, & ſi filius meus deceſ ſerit ſine filiis, reſtituantur bona Caio, & omnibus eius hæredibus, prout ibi videri poterit: & per Peregrinum, in loco relato ſuprà, ex numerò 31. cum ſequentibus, vſ que ad numerum 40. Bartoli etiam reſolutionem probauit Tuſchus, torno 4. litera H. concluſ. 79. numer. 14. fol. 284. & latiſ ſimè articulum propoſitum diſputauit, Bartolique, & Angeli contrarias ſententias, & eorundem fundamenta principalia commemorauit Ioſeph. de Ruſtic. ad l. cum auus, lib. 3. cap. 3. ex num. 10. vſque ad num. 24. & tandem reſoluit, quod non auderet ab opinione Bartoli recedere; & inquit frequentiori calculo eam receptam eſ ſe; & hæredum verbum, de ſanguinis hæredibus reſpectu ſubſtituti, clariùs intelligi, ſi teſtator dixiſ ſet, ſi filius meus ſine hærede deceſ ſerit, Titium ſubstituo, & eius hæredes. Ac etiam, ſi eſ ſet dictum, filium, & eius hæredes inſtituo, & ſi deceſ ſerit ſine liberis, Titium ſubſtituo, eiuſque hæredes. Et ſubdit, numer. 21. & 22. ex communi Interpretum ſententia, hæredum verbum, de ſanguinis hæredibus, reſpectu ſubſtituti, non in telligi; opinionémque Bartoli, ac Ricardi de Malumbris, reſtringi, ſi non adiecta conditione, ſi ſine liberis, ſimpliciter Titium ſubſtituiſ ſet,[*] eiuſque hæredes; hocque ſublimauit, filio teſtatoris inſtituto. Vbi autem teſtator legauit vxori, & poſt eius mortem reuerti voluit ad filias inſtitutas, & earum hæredes, quod intelligendum ſit de hæredibus ſanguinis, & quare, tradit Menoch. d. præ ſumpt. 130. num. 20. & hactenus de quæ ſtione Bartoli, & Ricardi. Subdit quoque Antonius ipſe Gabriel de ver[*] bor. ſignificat. d. concluſ. 2. quod etiam eſ ſet contra voluntatem veriſimilem teſtatoris, hæredum appellatione venire extraneos hæredes; quando, ſi verbum hæres, pro omni hæredes, etiam extraneo acciperetur, deſcendentes teſtatoris excluderen[*] tur ab extraneis; cum id repugnare videatur voluntati teſtatoris; argum. text. in l. cum acutiſsimi, & in l. cum auus. Et idem generaliter, quando; ſi verbum, hæres acciperetur pro hærede iure ſucceſ ſionis, ſequeretur, quod minus dilectus præferretur magis dilecto: & reſoluit Peregrin. d. art. 32. num. 40. vbi vide Ioſeph. de Ruſtic. ad d. l. cum auus, lib. 3. d. cap. 3. num. 5. vbi etiam in te ſtamento declarauit, quales deberent eſ ſe perſonæ, ad quas bona ſua peruenire volebat; nam ſi in prohibitione poſtea alienationis dixerit, quod volebat venire ad hæredes ſuos, intelligitur de talibus hæredibus ſenſiſ ſe, de quibus ſuprà in alia parte teſtamenti loquutus fuerat; vt per Socinum, quem ibi refert; & ſequitur Peregrinus, dicto articulo 32. numero 41. vbi ſic ſcribit: Limita[*] tertiò, tum teſtator diſponens de hæredibus, referret ſe ad liberos, de quibus in alia teſtamenti parte locutus fuiſ ſet; quia dixiſ ſet, dicti hæredes: ſic Bartolus, dicto conſil. 52. Salimbene Ioannis. Vel licet expreſsè non ſe referret, conſtaret tamen, quod dum de hæredibus diſponit, loquitur de liberis, de quibus ſuprà diſpoſuerat; Socinus, dicto conſilio 249. numero decimo quinto, & 16. & dict. conſil. 75. num. 5. in 3. Vel[*] quando communis vſus loquendi ſe haberet, vt verbum hæres, pro deſcendenti acciperetur, vt per Anton. Gabr. eadem concluſ. 2. num. 16. & 21. [*] Peregrin, d. artic. 32. num. 41. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 130. num. 21. ita etiam, ſi dictum fuerit, quod hæreditas vadat de hærede in hæredem, vt cum Pariſio probauit idem Gabriel, num. 20. Man[*] tica, lib. 8. d. titul. 14. num. 8. Peregrin. d. artic. 32. num. 43. Ruſticis, lib. 3. d. cap. 3. num. 35. & vide Simon de Prætis lib. 3. ſolut. 5. num. 16. fol. 18. aut ſi dictum ſit de hæredibus maſculis, vt ipſe An[*] ton. Gabr. annotauit, d. concluſ. 2. num. 19. & latius Concluſ. 3. per totam, Mantica, d. tit. 14. num. 5. Peregrin. d. artic. 32. numer. 45. & duobus ſeqq. Idem quoque eſt, cum teſtator vocaſ ſet hæredes, & de[*] ſcendentes; nam intelligerentur vocati hæredes, qui ſint de deſcendentibus: ſecus ſi dictum fuiſ ſet pro ſe, deſcendentibus, & hæredibus; nam hæredum adiectio ſtaret augmentatiuè, vt cum Cæpola, & Burſato tradidit Peregrin, dict. art. 32. num. 48. qui[*] idem ſtatuit num. 49. cum teſtator legitimos hæ redes vocaſ ſet: nam eo caſu hæredes extranei non continerentur: ſed illi, quibus ex lege ab inteſtato defertur hæreditas, prout latiùs ibi comprobat. Ruſticis, lib. 3. d. cap. 3. numer. 36. qui num. 37. [*] idem obſeruat, quando hæredes vtriuſque ſexus vocari eſ ſent; quia verba iſta de liberis intelligerẽ tur , quæ extraneis hæredibus minimè conueniunt: prout etiam comprobat eod. c. 3. n. 25. & n. 24. cum aliis Authoribus ſcripſit, idem eſ ſe. ſi dictum fuerit, ſine hæredibus, ex ſuo corpore procreatis: tunc enim hæredum vox abſque dubio ad filios, & ſic ad hæredes ſanguinis reſtringitur; etiam ſi ſimus in materia ad omnes hæredes, etiam extraneos, tranſitoria: & vide eundem Ruſticis, ipſo cap. 3. num. 44. vbi Bartoli ſententiam communiter receptam commemorat; quod in re ad quoſcumque[*] hæredes tranſitoria, ſi verbum hæredes à recipiente proferatur, de extraneis etiam intelligendum ſit, cùm recipiens videatur velle cuicunque hæredi, etiam extraneo prouidere, prout comprobat. Attamen in gratioſis Principum conceſ ſionibus[*] de re aliqua pro ſe, & ſuis hæredibus, quod pro de ſcendentibus ab illo, maſculis, & fœminis, conceſ ſio facta interpretetur; ipſe Peregrinus adnotauit, de fideicommiſ ſis, d. art. 32. n. 59. & de iure fiſci, lib. 1. tit. 2. n. 110. vbi latiùs. Et ſi teſtator ſubſtituit[*] Titium, & ſuos, de quibus ſenſiſ ſe intelligatur, vide plenè per Manticam, de coniectur. vltim. volunt. lib. 8. tit. 14. num. 19. per totum, Prætis, lib. 3. ſolut. 5. num. 15. fol. 18. qui obſeruant, hæc verba eſ ſe ambigua, & pluribus modis accipi poſ ſe; nam poſ ſunt intelligi de filiis, item & deſcendentibus; ſed tamen quod intelligantur de proximioribus con ſanguineis venientibus abinteſtato, & quidem per priùs de liberis, ſeu deſcendentibus, tanquam proximioribus ſuccedentibus ab inteſtato; & his deficientibus, vt admittantur collaterales, rectè tradidiſ ſe, poſt Caſtrenſem Interpretes communiter, prout latiùs Mantica obſeruat d. n. 19. & n. 20. vtiliter explicat in hæc verba: Illud autem aduer[*] tendum putò, quod hæc verba ſubſtituit Titium, & ſuos hæredes, in dubio ſi nihil impediat, magis debent intelligi de hæred. ipſius teſtatoris, quam Titij: l. ſi quis à Titio, cum Gloſ ſa de vſufructu: & ita conſuluit Pariſ. in conſ. 88. num. 36. vol. 2. & hoc eſt tritum, vt verbum, ſuus, quod poteſt referri ad perſonam alterius, & teſtatoris: magis referatur ad perſonam ipſius testatoris: l. debitor ibi, filiæ ſuæ. id eſt teſtatoris: ff. ad Trebell. & l. ex facto, in princip. cum Gloſ ſa, eod. titul. & ibi Bart. Imol. & Alex. & Aretin. in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, in tertio notabili, de liber. & poſth. Ruin. in conſ. 15. n. 19. vol. 4. Curtius iunior in conſ. 70. n. 78. vol. 3. & ego quoque cum attinentes ſui eſ ſent ſubſtituti, de attinentibus teſtatoris intelligendum eſ ſe factam ſubſtitutionem, ex facto reſpondi. Quam ſententiam pluribus aliis coniecturis comprobaui, & ita praenunciatum fuit, vt relatum eſt mihi. Et hactenus de tertia hac ob ſeruatione; ex qua dilucidè apparet, an, & quando in vltimis voluntatibus appellatione hæredis veniat tantum hæres ſanguinis, & quando etiam extraneus. Et quid maximè in ſubſtitutionibus? de quo vide Anton. Gabrielem, commun. lib. 6. tit. verborum ſignificatione, concluſ. 2. n. 17. Hippolyt. Riminald. in conſi. 252. lib. 3. Peregrinum de fidei[*] commiſ ſ. d. art. 32. ex num. 30. Et ſi teſtator dixerit, lego Titio, & eius hæredibus decem; an filij ipſius Titij poſ ſint petere legatum, viuo patre? vide Manticam, lib. 8. dict. tit. 14. n. 9. & ſeqq. [*] Quartò deinde principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit, illud valde apud Interpretes noſtros controuerti communiter; num. ſcilicet in his caſibus, in quibus hæredum appellatione, filij, & deſcendentes duntaxat veniunt; an neceſ ſe ſit, quod ipſi hæredes ſint cum effectu, & ita concurſus vtriuſque qualitatis requiratur, quod ſint filij, & hæredes ſimul? & in hoc caſu quamplures ita diſtinguunt; quod aut diſpoſitio eſt facta de liberis hæredibus, & tunc vtraque qualitas requiritur, videlicet, & quod ſint deſcendentes, & quod ſint etiam hæredes. Si verò in diſpoſitione ſimpliciter ſit fact mentio de hæredibus maſculis, tunc non requiritur, & quod ipſi deſcendentes ſint hæ redes; ſic ſanè ex ſententia multorum retulit An tonius Gabriel, commun. opinion. lib. 7. titulo de verborum ſignificatione, concluſ. 3. num. 2. & 3. qui numero quarto, teſtatur, proptereà dixiſ ſe Decium, quod ſi inueſtitura dicat, pro ſe, & hæredibus, ex ſe deſcendentibus, vtriuſque ſexus, non dicatur feudum hæreditarium. Et num. 5. adducit opinionem contrariam quamplurimorum, vt etiam ſi dictum ſit de hæredibus maſculis, requiratur, quod filij ſint hæ redes; & pro iſta opinione inquit, videri caſum in capit. primo, iunctis his, quæ ponit lib Iacobus de Behuiſ. Aluar. & Card in titulo, de eo qui ſibi, & hæredibus ſuis: vbi textus loquitur, de eo qui ſibi & hæredibus maſculis fuit ſtipulatus; & tamen concludunt ibi Doctores, feudum eſ ſe hæreditarium, ita vt nonpoſ ſit tranſire in deſcendentes, niſi ſint hæ redes: & num. 7. ipſe Anton. Gabriel, hanc vltimam opinionem, tanquam magis communem amplectitur: atque ex illa infert, vt ſi inueſtitura dicat, pro ſe, & hæredibus, illud dicatur feudum hæreditarium. Et idem ſi dictum ſit pro filiis hæredibus. Idem etiam & aliis pluribus modis, de quibus per totam illam concluſionem, vbi videri poterit: & per Menochium, in conſil. 158. ex num 9. vſque ad num. 18. lib. 2. latiùs conſ. 255. ex num. 15. vſque ad num. 35. lib. 3. vbi longa ſerie proſequitur articulum propoſitum, & octo principales caſus, conſtituit, atque diſtinguit: vt explicet, an conceſ ſio facta pro ſe filiis, & deſcendentibus; aut facta pro ſe, filiis, & hæredibus: aut pro ſe filiis, & de ſcendentibus, & hæredibus, ac ſucceſ ſoribus, præ ſumatur facta filiis, non tanquam filiis, ſed tanquam hæredibus, & è contra; vbi concluſiones metipſ æ originaliter videri poterunt, & adeò plenè conficiuntur, vt nihil vltra adnotari valeat. Mantica etiam, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 8. titul. 14. num. 11. pertotum, eandem quæ ſtionem attigit, ſed breuiter admodum; provt etiam Sfortia Oddus, in tractatu de compendioſ. ſubſtit. particula ſexta, art. 5. in principio, Petrus Antonius de Petra, defideicomrniſ ſis, quæ ſt. quinta, numer. 179. & ij quidem, ac infiniti alij, quos ipſi recenſent, magis communiter concludunt, quod in vltimis voluntatibus, ſi fiat mentio hæredum, ſufficit quòd ſint filij, licèt non ſint hæredes; ſecus tamen, ſi in contractibus: in quibus ſi adiiciatur verbum, hæredibus, vt filij ſuccedant non ſufficit quod ime filij, ſed præcisè requiritur quod ſint hæredes; ſic ſanè ex Alexandro, & Cephalo re ſoluit Ludouicus Caſanate, in conſ. 45. numer. 173. & dici: eſ ſe communem differentiam inter vltimas voluntates, & contractus: & eundem Cephalum reddidiſ ſe differentiæ rationem; quia ſcilicet in contractibus ſtrictiſ ſimè proceditur, nec verba impropriantur, l. quicquid aſtringenda, l. ſi ita ſtipulatus, §. Chryſogonus, ff. de verborum obligation. quæ ratio cessat in vltimis voluntatibus, in quibus verba latiùs interpretantur; l. in teſtamentis, vbi Cagnolus, ff. de regulis iuris, cap. cum dilecti, de donation. & quia fauorabiliores ſunt. Et idem in effectu contendit Tuſchus, tomo quarto, litera H. concluſione 80. ex folio 285. Attamen licet differentia prædicta probari ſoleat; non tamen ipſa generaliter, aut abſolutè adeò procedit, nec ratio differentia concludit; ſed plerumque potiùs diuerſimodè ſtatuitur, & diſtinguitur, vt aut aliquando contrarium ſeruetur, net res ipſa accuratè ſatis explicari valeat, niſi plures caſus conſtituantur, & exactiùs diſceptationis eiuſdem ſermo in ſtituatur; prout Peregrinus, & Ioſephus de Ru ſticis ſuſceperunt. ille de fideicommiſsis, art. 32. ex n. 9. vſque ad n. 26. iſte In commentariis ad l. cum anus ff. di conditionibus. & demonſtrationibus, lib. 3. cap. 2. per tot. ex folio 372. Et quidem Peregrinus, dicto numero nono ſententiam eorum commemorat, qui exiſtimant, quod in his caſibus, in quibus hæredum mentio, aliqua de cauſa reſtringitur ad hæredes ſanguinis, ita vt extranei non includantur, non ſufficit, quod aliquis ſit de deſcendentibus, ſed vlterius qualitas hæreditaria, in eo requiratur: ad quod expendere ſolent eius partis ſequaces textum in dicta l. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebellianum, vbi conditio ſi ſine hæredibus, exponitur, ſi ſine de ſcendentibus; nam vt conditio deficiat, oportet, illos eſ ſe deſcendentes, & hæredes; quod inquit tenuiſ ſe Bartolum, Alexand. Claud. Aquenſ. Guid. Pap. Aretinum, Alciatum, Socinum, Crauetam, Decianum, & Manticam, ibi relatos; & rationem aſ ſignat. Contrarium tamen alios quamplures, de quibus etiam ibi, amplexos, in fideicommiſ ſariis Ordinationibus, atque ita in vltimis voluntatibus, diſpoſitiuam de hæredibus maſculis mentionem, intelligi de hæredibus ſanguinis, net neceſ ſarium eſ ſe, quod ſint hæredes bonorum, indéque eos admittere communem diſtinctionem inter contractus, & vltimas voluntates; Vt in fideicommiſ ſis ſcilicet, & ſubſtitutionibus, hæredes ſanguinis veniant, etiam ſi non ſint hæredes bonorum, ad quod quamplurimos iuris Authores commemorat, prout ibi videri poteſt dicto num. 9. & num. 10. & 11. vbi inquit eoſdem ſecùs concludere in feudalibus, in quibus hæredum mentio pro liberis accipitur; net ſufficit, quem eſ ſe de liberis, niſi quoque in eo concurrat qualitas hæreditaria; mediatè, vel immediatè; provt tenent permulti Interpretes ibi relati; & idem eſ ſe, nedum in feudalibus, ſed & in aliis cauſis, in quibus conceſ ſio reperiretur facta alicui, & hæredibus ſuis maſculis, vel eius legitimis hæredibus, aut hæredibus ex ſuo corpore deſcendentibus, in quibus cauſarum figuris planum eſt, hæredes extraneos non contineri; liberos autem non alias ſuccedere, niſi hæredes quoque ſint: & ſubdit, in conceſ ſionibus inter viuos, hane eſ ſe communem reſolutionem; non tamen in ipſa ſpecie defuiſ ſe quamplures magni nominis contradictores, tenentes, qualitatem hæreditariam non eſ ſe neceſ ſariam; prout etiam videbis d. n. 11. & hactenus Peregrinus qui (vt vides) diſtinctionem illam communem probauit inter contractus, & conceſ ſiones inter viuos, & vltimas voluntates. Statim tamen dubitat num. 12. quid in conceſ ſione facta per copulam, puta alicui, & eius filiis, & hæredibus; & refert Bartoli ſententiam communiter receptam, quod in feudalibus requiritur concurſus qualitatis hæreditariæ; nec ſufficit, quod de liberis ſit is, qui ſucceſ ſionem prætendit: ratio eſt, quia aliàs copulata illa adiectio, & hæredibus, otiosè ſtaret, quandoquidem ampliatiuè ſtare nequeat, ad incluſionem extraneorum. Omne autem verbum, vel etiam ſyllaba ſic accipi debet, vt ſtet cum aliquo effectu operatiuo, prout ibi comprobat num. 13. & num. 14. ſtatuit idem Peregrinus quod in emphyteuſi, & aliis conceſ ſionibus inter viuos, ſiquidem ageretur de re non tran ſitoria ad extraneos hæredes, vt quia eſ ſet emphyteuſis Eccleſiæ, non ſolita progredi ad hæredes extraneos, hoc caſu abſque dubio, illa adiectio ſtaret qualificatiuè, ita vt liberi non ſuccederent, niſi quoque hæredes dicent, immediatè, vel mediatè; ſi verò ageretur de re tranſitoria ad hæredes extraneos, planum equidem eſ ſe, quod filius rem habere non poſ ſet, repudiata paterna hæreditate: & reddit Peregrinus rationem num. 15. quia pater, & aſcendens ſemper præ ſumitur ſtipulari pro fil o, vti eius hærede; non pro filio ſimpliciter, pro vt ibi comprobat. Et n. 16. adiicit, quod in hoc caſu, in re ad extraneos tranſitoria, adiectio illa, & hæ redibus, ſtaret ampliatiuè, vt non ſolum filij hæredes, ſed etiam extranei admittantur, provt etiam ibi comprobat: & reddit rationem, num. 17. Sanè in contractibus, & in conceſ ſionibus inter viuos, ita reſolutiuè tradit Peregrinus, vt vides. Ego vero in eiſdem etiam terminis, & feudali materia, lectorem admoneo, ſeruandas eſ ſe reſolutiones illas Menochij, dum latiùs diſtinguit, & octo caſus principales conſtituit, in locis relatis ſuprà; non enim aliàs abſolutè, & radicitus explicari articulus ipſe poterit, quàm ſi ita ex profeſ ſio, & caſibus illis diſtinctis, procedatur quoad vltimas autem voluntates, eam eſ ſe communiorem ſententiam, quam recenſui ſuprà; & quidem ſi relictum ſit Ti tio, & eius filijs, & hæredibus, variare quidem Doctores; nam Paulus Gaſtrenſis, expreſsè diſtinguit, quod aut relictum fuit Titia, & filij, & ſufficiat filios eſ ſe, licet non ſint hæredes patris; aut dictum fuit Titio, & eius filijs, & hæredibus, & eo caſu requiratur concurſus vtriuſque copulati, ſcilicet, quod ſint filij, & hæredes; vnde ſenſit, extraneum hæredem non eſ ſe vocatum: item nec filium, qui hon ſit hæres: & Paulum ſequuntur nonnulli relati per Peregrinum, d. art. 32. num. 18. vbi rationem aſ ſignat, & ſubdit, contra clarè ſenſiſ ſe Bartolum, quod illa adiectio, & hæredibus, ampliet etiam ad hæredes extraneos, niſi ratione abſurdi vitandi reſtringatur ad hæredes ſanguinis, veluti in caſu propoſito per ipſum Bartolum, ideoque in eo relicto admitterentur filij, etiam non hæredes, item & hæredes extranei; & Bartolum ſequuntur alij, quos ipſe Peregrinus recenſet d. num. 18. & addit num 21. quod cùm in filiis, & deſcendentibus requiritur concurſus qualitatis hæreditariæ, tunc ſufficit, hæredem eſ ſe in aliqua quota, vel etiam habere titulum inſtitutionis in re aliqua particulari: quod tenent permulti ibi relati; in hærede verò hæredis, quod requiratur vt ſit hæres vniuerſalis, prout ibi latiùs num. 22. & vide num. 23. vbi explicat, cùm hæreditaria qualitas in liberis requiritur, an iubet, quod hæreditas non ſit delata; hactenus Peregrini traditiones, atque obſeruationes in propoſito. Ioſephus verò de Ruſticis, in loco relato ſuprà cap. ſcilicet ſecundo libri tertij, aliter equidem, atque diuerſimodè huiuſce tractatus reſolutionem, & explicationem ſuſcepiſ ſe videtur. Primum etenim inquirit, quid iuris, quando in conditione fuit expreſ ſum, ſi ſine filijs, & hæredibus; & tunc inquit videri concludendum, quod ſi nolint filij, vel non poſ ſint hæredes eſ ſe, ſubſtitutionem non deficere, ſicuti ex ſententia Caſtrẽ ſis , voluerunt Ioannes Dilectus, & Sfortia Oddi, quos ibi commemorat; & pro hac parte quatuor principalia fundamẽ ta expendit, & adducta quoque contraria ſententia Baldi, quod ſuſ ſiciat in propoſito, quem eſ ſe filiũ , licèt non haeredem, & quoad copulam ſic poſ ſe di ſtingui, provt latius ibi, num. 4. & 5. reſolutiuè firmauit, non eſ ſe recedendum ab opinione Pauli Gaſtrenſis; quicquid Baldus aliter ſenſerit: quod ego quoque veriſ ſimum exiſtimo. Secundus caſus eſt (inquit Ruſticis ipſ e num. 9.) quando dictum fuit, ſi ſine hæredibus deceſ ſerit; & tunc nes alij caſus ſunt conſiderandi. Primus, quando teſtator in vna parte teſtamenti vocaſ ſet filios, vel liberos ſimpliciter; in alia verò parte hæredes; & iſto caſu opus non eſt, filios hæ redes eſ ſe, ſed appellatione hæredum filios intelligi, qualitate huiuſmodi hæredis reiecta; idque ſecundum Caſtrenſem, & Crauetam, ibi relatos. Secundus caſus eſt (provt etiam ibi, numero 10.) quando eſ ſet dictum, ſi ſine hæredibus maſculis, & hoc caſu de filiis intelligi, licet haeredes non ſint; tenuiſ ſe quamplurimos, quos eodem numero decimo, Ruſticis recenſet. Et infert numero vndecimo, ex ſententia quamplurimorum, quos congerit, feudum receptum pro ſe, & haeredibus maſculis, non hæ reditarium, ſed ex pacto, & prouidentia cenſeri: quod etiam tuetur numer. 12. & 13. Et id ipſum ſtatuit num. 14. cum feudum tibi, & hæredibus tuis, ex corpore legitimè deſcendentibus daretur, nam non hæ reditarium, ſed ex pacto, & prouidentia diceretur; licet aduerſus hanc concluſionem plures inſiſtant, provt ibi numer. 15. & numero 16. idem dicendum putat in feudo pro ſe, & hæredibus legitimis, nam ex pacto, & prouidentia cenſebitur; ſicuti ſcribunt quampluces, ibi commemorati. Feudum quoque in dubio, ex pacto, & prouidentia, non autem hæreditarium præ ſumi debere; affirmarunt permulti, quos Ruſticis ipſe adducit ibi num. 17. & numer. 18. inquit, tertium eſ ſe caſum, quando eſ ſet dictum ab ſolutè, ac ſimpliciter, ſi ſine hæredibus; & in hoc tertio caſu duas eſ ſe Scribentium opiniones. Prima eſt, quod idem ſit, ac ſi ſimpliciter dictum fuiſ ſet, ſi ſine filiis, & propterea fore diſtinguendum, vt in ſequenti quarto caſu explicat. Et eodem numero decimo octauo, recenſet alteram opinionem, ſuperiori contrariam, quod niſi filij hoc caſu hæredes ſint, non dicatur impleta conditio; & ita concludere permultos iuris Interpretes, qui referuntur ibidem. Et infertur numero decimo nono, ex ſententia quamplurimorum, quod quamuis feudum pro ſe, & hæ redibus receptum, ſolum filios includat, non tamen ad feudum vocantur, niſi hæredes ſint. Quartus caſus principalis eſt (inquit Ruſticis ipſe, numero 20.) quando eſ ſet dictum ſi ſine filiis, & ex mente Bartoli, ac aliorum Scribentium, tunc duos alios caſus Author ipſe conſiderat. Primus eſt, quando filij hæredes eſ ſe poſ ſent, ſed nollent, & tunc concludit, filios, etiam ſi hæredes non ſint, ſubſtitutum excludere; idque ex ſententia quamplurimorum, quos ibi recenſet; & ſecundum caſum adducit numero vigeſimo primo, quando vellent, ſed non poſ ſent hæredes eſ ſe; & tunc duos alios caſus dicit ſubdiſtinguendos eſ ſe; primus eſt, quando non poſ ſunt ob ipſorum incapacitatem, putà, quia banniti, vel Religioſi alicuius Ordinis, ſiue Religionis, non valentis in communi aliquid retinere; & concludendum eſ ſe ex intentione omnium fere Scribentium, fideicommiſ ſum non deficere; licet contrarium tenuerint alij quamplures, quos ibidem commemorat; & explicat text. in l. cohæredi, §. cum filiæ, ff. de vulg. & pup. ſubſtit. & in l. ſtatius Florus, §. Cornelio Felic, ff. de iure fiſci, provt ibi videri poteſt dicto numero 21. & 22. & 23. Secundus caſus eſt, quando ex diſpoſitione legis poſ ſent, quia inquam capaces eſ ſent, ſed facto, aut diſpoſitione hominis nequirent; vt quia exhæredati fuerint, vel præ teriti ab his, quorum præteritio pro exhæredatione habetur, ſcilicet matre ipſorum, §. finali, Inſtitut. de exhæredat. liberor. Et in hoc ſecundo caſu duas eſ ſe Scribentium ſententias; prima eſt, quod iſti filij faciant fideicommiſ ſum deficere; alia verò & ſecunda in contrarium, de quibus idem Ruſticis latè ibidem, ex num. 24. cum ſequentibus, & num. 28. profitetur, primam opinionem magis communem eſ ſe. Et huc vſque Ioſephi de Ruſticis obſeruationes, & reſolutiones in propoſito dubio, & de quarta principali obſeruatione in hac materia. Nunc verò obſeruandum, atque conſtituendum[*] erit, hæredum appellatione, omnes in infinitum venire, & comprehendi; primos ſcilicet, ſecundos, & vlteriores; l. hæredis appellatione, l. ſciendum, vbi certi caſus excipiuntur, & l. hæredis appellatio, ff. de verborum ſignification. l. qui per ſucceſ ſionem, ff. de regulis iuris, l. 3. §. finali, ff. de petitione hæred. l. quamuis, ff. ad Trebellian. l. in annalibus, C. de legatis l. finali, C. de verborum ſignification. vbi quod hæ res hæredis dicitur hæres defuncti teſtatoris. Et cum infinitis aliis Authoribus, quos ipſi referunt, exornarunt, atque explicarunt ſequentes.   Alciatus, in dicta l. hæredis appellatione, vbi vide.   Decius, in dicta l. qui per ſucceſ ſionem, vbi etiam vide.   Hieronymus Cagnolus, in eadem l. qui per ſucceſ ſionem, vbi eleganter, & vtiliter.   Pet. Paul. Pariſius, in conſilio 137. libro quarto.   And. Tiraquellus, de retractu conuentionali, §. primo, gloſ ſa ſexta, ex numero 17. cum ſequentibus, & in tractatu, le mort ſaiſit, in ſecunda parte, declaratione 5. ex num. 6. cum ſeq.   Pet. de Peralta, in l. hæredem, num. 25. & ſeq. & num. 37. & ſeq. ff. de legatis ſecundo.   Alexander, in conſ. 36. lib. 3.   Comenſis, conſi. 37. lib. 1.   Bertrandus, conſ. 26. lib. 3.   Ioann. Lup. de Palat. Rub. in rubrica, de donat, inter vir. & vxor. §. 69. ex num. 20. cum ſeq.   Ioannes de Platea, in l. vnica, C. ſi Imperial, liberal. ſocius ſine hærede deceſ ſ. lib. 10.   Mari. Frecc. de ſubfeud. lib. 2. quæ ſtione 35. num. 35. & quæ ſt. 59. num. 3. & lib. 3. ſecunda forma inueſtituræ, ex num. 1. cum ſeq.   Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 252. ferè per totum, ſed maximè ex num. 3. cum ſeq. & num. 22. cum ſeq. vſque ad numerum 46. & numer. 100. & ſequent. libro tertio.   Nicolaus Bellon. libro quarto, ſupputationum iuris, cap. 16. numer. 30.   Cardinalis Franciſcus, Mantica, de coniectur vltimar. volunt. lib. 8. tit. 14. num. 21. per totum.   Antonius Gomezius, tomo primo variarum, cap. 11. num. 14. & cap. 15. num. 16.   Simon de Prætis, libro tertio, interpretatione prima, dubitatione tertia, ſolutione quinta, ex numer. 22. folio 18. vſque ad 31.   Sigiſmundus Lofredus, in conſ. 7. ex num. 25.   Ioann. Cephalus, in conſ. 392. ex. numero 37. libro 3.   Carolus de Tapia, ad l. finalem, ff. de conſtit. princip. tertia parte ſecundæ partis, ex numer. 35. vſque ad numerum 43. folio 193.   Per. Surdus, in conſ. 113. num. 35. lib. 1.   Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 32. ex num. 60. cum multis ſeq. vſque in finem cap. vbi vide omnino, & articulo 33. num. 31.   Alexander Raudenſis, de Analogis libro primo, capit, decimo, ex numer. 19. vſque ad numerum 27. folio 34. & 35. in principio, & cap. decimo quinto, ex num. 50. & num. 70. cum ſeq. & num. 102. 108. & 347.   Cotta, in memorab. verbo, decreto Mediolanenſi, & verbo, executores teſtamenti, columna prima, & verbo, heredis appellatione.   Rubeus Alexandrinus, in conſ. 121. Domin. Ioannes column. 2.   Iacob. Cuiacius, ad titul. C. de legatis, columna quarta, verſ. de annuis legatis eſt lex 22. & ad tit. C. de hæred. inſtit. colum, finali, in fine.   Ceſar Barzius, deciſione Bononiæ 26. numero 22. & 23.   Cardinalis Dominicus Tuſchus, practicarum concluſion. iur. tomo quarto, litera H. concluſ. 74. folio 277. & concluſ. 80. in princip. fol. 285. Et ego metipſe, in commentariis de vſuſructu, cap. 61. ex num. 25. & maximè num. 29. ita pariter annotatui, & ſcripſi. Et ſupra hoc eodem tractatu, cap. 56. ex num. 24.   Addo nunc Rolandum, in conſ. 32. numer. 7. volum. 4.   Cephalum, in conſ. 46. num. 6. lib. 1.   Guid. Papæ, quæ ſt. 230. Valençuelam Velazquez, in conſ. 29. numero vigeſimo primo, fol. 137. vbi quod hæres hæredis eſt hæres teſtatoris, ideo contra eum executoria mandari poteſt executioni, ſicut contra hæredem. Ioann. Vincent. Hondedeus, in conſ. 25. lib. 1. vbi explicat, fideicommiſ ſarius, in quibus caſibus agere poſ ſit, ſi prius ſibi facta non fuit reſtitutio fideicommiſ ſi, ſaltem verbo ab hærede hæredis grauati. Stephan. Gradan, diſceptation. forenſ. tomo 1. cap. 104. vbi latè comprobat, quod hæres hæredis dicitur propriè hæres teſtatoris; & appellatione hæredum veniunt omnes hæredes in infinitum: Et quod hæres hæredis venit etiam appellatione hæredis infraſcripti; & ideo legatum annuum, aut alimẽ torum , quod teſtator mandauit prædari per hæredẽ infra ſcriptum, præ ſtandum quoque eſ ſe per hæredem hæredis. Et quod onus relictum, ab hæredibus præ ſtandum, cenſetur quoque ab hæredibus hæredum relictum; de quo etiam ipſe Gratianus agit cap. 131. ex num. 7. cum ſeq. Idem Gratianus, tomo ſecundo, capit. 166. num. ſexto, & tribus ſequentibus, vbi inquit, verius eſ ſe, quod appellatione hæredis, venit tam hæres defuncti, quam hæres hæredis illius, etiam in conditionalibus, & indiſpoſitionibus ſtricti iuris; provt eſt ſententia, & remedium Saluiani interdicti; & quod non debet conſiderari, quod in libello, vel ſententia quis petat aliquid tanquam hæres alicuius, licet poſtea probetur, ſe eſ ſe hæredem hæredis illius, cum hoc ſuffici t ad obtinendum in cauſa, quaſi per nomen hæredis veniant omnes in infinitum, non ſolum primi, ſed vlteriores, etiam per multas ſucceſ ſiones, quicquid aliud ſit in caſibus ſpecialibus, qui ratione quadam priuata non tranſeunt ad vlteriores hæredes, niſi de eis fiat ſpecifica mentio; provt explicat Tiraquellus, ibi relatus num. 9. Gratianus metipſe, tomo quarto, cap. 709. num. 35. & 36. vbi quod remedium Quorum bonorum competit non ſolum hæredi abinteſtato, ſed etiam hæredi hæredis. Eſt etiam videndus D. Marta, in ſumma, ſucceſ ſionis legalis, parte ſecunda, quæ ſtione tertia, articulo 6. numero octauo, fol. 683. Cæ ſar Manente, in conſ. 127. ex fol. 57. vbi explicat, an, & quando ius deliberandi ad hæredes tranſmittatur, & an ad hæredes hæredum. Item, an reſtitutio in integrum competar hæredi hæredis ad deliberandum, provt ibi, num. 12. D. Franciſcus Hieronymus Leo, deciſione Valentiæ 46. vbi explicat, an mala fides hæredis primo loco, tranſeat in ſecundum hæredem, qui primo hæ redis hæres dicitur. Idem author, deciſ. 143. numer. 78. & 9. vbi quod in materia indifferenti hæredis appellatio comprehendit nedum hæredes, ſed etiam hæredum hæredes, & ſucceſ ſores bonorum titulo vniuerſali, aut bonorum poſ ſeſ ſores, ſiue coniunctos, ſiue extraneos. Ioannes Antonius Bellonus, in conſ. 55. ex num. 50. cum ſequentibus; vbi in caſu illo ſibi propoſito, inquit videri primo aſpectu, quod hæres hæredis non poteſt contrauenire facto ſui anteceſ ſoris, ſed tenetur illud ſeruare, nam hæres hæredis eſt hæres teſtatoris, qui non poteſt facto defuncto contra uenire, provt ibi comprobat. Inferius autem, ex numero 58. vſque ad numerum 77. ex profeſ ſo, atque ſatis vtiliter, quinque caſus principales diſtinguit, ve abſolutè explicet articulum prædictum, an hæ res hæredis poſ ſit venire, vel non, contra factum ſui anteceſ ſoris: an etiam teneatur implere onus, quod à ſe nominatim relictum eſt, vel etiam ab hæ rede immediato ſpecificè, vbi vide omnino. Et regulam prædictam, quatuor modis amplia[*] uit Iaſon, in dicta l. finali, C. de hæred, inſtit. & in l. ſi quis filium, §. finali, ff. de acquirend, hæred. quinque modis Cagnolus, in dicta l. qui per ſucceſ ſionem. Prima ampliatio eſt, vt procedat etiã in alio ſucceſ ſore, provt ibi. numero ſecundo. Secunda, vt procedat etiam in eo, qui non eſt hæres hæredis, verùm ei ſucceſ ſit alio titulo vniuerſali, non hæreditario, vt dicatur hæres principalis defuncti, quamuis non ſit hæres hæredis, provt etiam ex aliis tradit ipſe Cagnolus, numer, tertio. Tertia, vt regula procedat etiam in implemento conditionum, quæ licet in forma ſpecifica impleri debeant, dando tamen hæredi hæredis, impleri dicuntur; provt idem Cagnolus comprobat numero quarto, Decius num. primo, in principio, & Peregrinus, dicto articulo 32. num. 73. Quarta, etiamſi dicatur, ſcriptis hæredibus, quia venit hæres hæredis, vt per eundem Cagnolum, numero quarto, & quinto. Quinta, non ſolum in hærede vniuerſali primi teſtatoris, ſed etiã in hærede milleſimæ partis, ſicuti Cagnolus idem notauit numer. 6. Ampliatur etiam & ſexto modo, hæredum ap[*] pellatione intelligi non ſolum de primis hæredibus, ſed etiam de vlterioribus, ſiue hæredis nomen proferatur in numero ſingulari, vel plurali, quia indefinita loquutio æquipollet vniuerſali, l. ſi pluribus, ff. de legatis ſecundo, l. ſi plures, ff. de legatis tertio Sic ſane ſcriptum reliquit, & docuit Bartolus, in l. Gallus, §. etiam ſi parente, numero ſeptimo, ff. de liber. & poſthum. vbi refert, & reprobat ſententiam eorum, qui ita diſtinguunt; aut teſtator dixit, Relinquo Titio, & eius hæredi; & tunc de primo tantum hærede intelligendum eſt, vt in l. antiquitas, C. de vſuſructu, aut verò teſtator dixit, Relinquo Titio euiſque hæredibus; & tunc omnibus relictum videtur: l. ſciendum, ff. de verborum ſignification. ita pariter tenuiſ ſe cum Bartolo magis cõmuniter Scribentes, apparet ex his, qui referentur ſtatim; & tenuit cum aliis Cardinalis Mantica, libro octauo, dicto titulo 14. num. 21. in principio, Peregrinus, dicto articulo 32. num. 61. Simon de Prætis, libro tertio, interpretatione prima, dubitatione tertia, dicta ſoluitone quinta, num. 29. fol. 19. qui Bartoli ſententiam amplectitur, & Petri diſtinctionem, quam Bartol. reprobauit, ipſe quoque confutat, ex dicta l. ſi pluribus, & dicta l. ſi plures, ex textu etiam, in dicta l. hæ redis appellatio: Et in dicta l. hæredis appellatione, ff de verborum ſignific. quæ ſub ſingulari expreſ ſione nominis hæredis faciunt extenſionem ad omnes hæ redes, & ſucceſ ſores in plurali, & in infinitum. Idem etiam cum Bartolo defendit, & permultos commemorat, ſic tenentes, Carolus de Tapia, addict. l. finalem, ff. de conſtitut. princip. cap. tertio, ſecundæ partis, ex num. 35. cum pluribus ſequentibus, & quod attinet ad vltimas voluntates, & contractus etiam, ita magis communiter probari certum eſt. In priuilegiis tamen, & conceſ ſionibus Principum, alitet videtur ſtatuere Bartolus ipſe, alio in loco, quem ſequuntur nonnulli per eundem Carolum de Tapia relati, vbi ſuprà, num. 35. in verſ. Licet Bartolus: Prætis quoque, dicta ſolutione quinta, num. 29. fol. 19. verſ. Poſ ſet autem procedere. Qui. poſtquam in vltimis voluntatibus, Battoli ſenten tiam amplexus eſt, & antiquorum diſtinctionem confutauit, ſubdit, in priuilegiis poſ ſe eam procedere, vt priuilegio conceſ ſo alicui ſub mentione hæredis, vel hæredum; ſolùm tranſeat ad primum hæredem. Et id ipſum reſolutiuè ſuſtinuit Alexand. Raudenſis, de analogis, libro primo, dicto capit 10. ex num. 19. vſque ad numerum 26. vbi concludit, quod licet vox hæres, prolata à teſtatore in materia fauorabili, complectatur hæredes vlteriores; dicta l. in annalibus, dicta l. hæredis appellatione, dicta l. ſciendum, ff. de verborum ſignification. tamen in materia odioſa intelligitur per prius; & hinc eſ ſe, quod priuilegium tibi, & hæredi tuo conceſ ſum, cũ ſit ſtricti iuris, intelligitur in primo tantum hærede. Nec obſtare dictas leges, & ſimiles: nam pro earum explicatione exiſtimat, eſ ſe aduertendum, magnam eſ ſe differentiam, quærere, an appellatione hæredis contineatur hæres hæredis, vel an ſimpliciter facta mentione hæredis, in diſpoſitione ſtrictè interpretanda, fiat relatio ad hæredem hæredis. Primo enim caſu, in effectu eſt poſitio quæ ſtionis in abſtracto. Vnde oporret reſpondere etiam ſuper eo, quod eſt per poſterius, quod propriè ſignificat: quare Legiſlator. in dicta l. hæredis, & in dicta l. ſciendum, dicit referri etiam ad vlteriores hæredes, ſeu accipi per multas ſucceſ ſiones, cum & hæredis hæres, & deinceps hæredis appellatione contineatur. Scopus enim Legiſ latoris, ſub titulo de verberum ſignification. eſt determinare, quidnam ſub verbis includatur. At in ſecundo caſu, quæ ſtio eſt in concreto odioſo, in quo facienda eſt interpretatio ſtricta per prius, & ſic retorquetur dicta l. ſciendum: in exceptionibus ibi poſitis. quæ omnes habent materiam odioſam; vnde cum exceptio facta in aliquibus caſibus, ad ſimiles porrigatur, ſequitur quod quotieſcumque materia eſt odioſa, intelligendum eſt de primo hærede; prout hæc omnia latiùs ibi exornat. Nihilominus tamen verior videtur, & magis recepta contraria ſententia, videlicet hæredis mentionem etiam in priuilegiis, & conceſ ſionibus, omnes hæredes in infinitum comprehendere; idque ex regula, & deciſione dictorum iurium, quæ ex propria verbi ſignificatione, ſic adeóque generaliter ſtatuunt, vt in omni actu, materia, & diſpoſitione procedant, net reſtringi poſ ſint ad modum prædictum, nec maximè ita, prout Raudenſis nunc relatus exiſtimauit. Sic ſane ex ſententia Bartoli, & aliorum probauit, & magis communiter receptum, dixit Carolus de Tapia, ad dict, l. finalem ff. de conſtitut. princip. capit. tertio, partis ſecundæ, numero trigeſimo quinto, verſ. Tamen contrarium eſt, & numero 37. qui poſtquam reſpondit ad text. in l. antiquitas, C. de vſu fructu, in hæc verba ſcripſit: Ex quibus omnibus apparet hanc poſteriorem ſententiam veriorem eſ ſe, & vt arbitror, magis communem, ſi bene ponderentur authoritates, & numerus Doctorum. Ad posterioris autem ſententiæ confirmationem facit, quod ſicut indefinita, à lege prolata, æquipollet vniuerſali, ita etiam indefinita à Principe prolata, vniuerſalis vim debet obtinere, vt cum aliquid pro ſe, & hærede conceditur, pro omni hærede conceſ ſum eſ ſe intelligatur; ita in ſimili arguit D. Marcus Mantua, in l. Imperium, num. 115. de iuriſdiction. omnium iudicum. Corroboratur hæc concluſio ex doctrina Gregorij Lop. in l. ſexta, titulo 26. partita quarta, dum aſsignans rationem dictæ l. diſponentis feudum ſimpliciter conceſ ſum, vſque ad ne potes tantum tranſire, ait id eſ ſe, ne proprietas reddatur inutilis, vel minus vtilis. Præterea, cum negari non poſsit, huiuſmodi conceſsionem Principis, ſatis fauorabilem eſ ſe, vt in hac l. vbique latiſsimè demonstrauimus, tunc ſuccedit illa regula, qua tradiderunt Scribentes, indefinitam in materia fauorabili æquipollere vniuerſali; ita etenim primus omnium docuit Bartol. in l. ſi plures, de legtis ſecundo, quem ſequutur Geminianus, in dicto cap. vt cirea: Felinus in capit. auditis, num. 24. de præ ſcript. ex quo apparet, falſo ſcripſiſ ſe Mari. Frecc. libro ſecundo, quæstione quinquageſima ſexta, officium pro ſe, & hærede conceſ ſum. non extendi vltra primum hæredem; magíſque falſum eſ ſe apparet, quod voluit Grammaticus, dicta deciſione 59. num. 13. conceſsionem pro menſa, pro ſe, & hæredibus, non extẽdi vltra primum hæredem. Hactenus Carolus de Tapia, dicto in loco, & id ip ſum, reiecta differentia, an mentio hæredis in ſingulari, vel plurali fiat, non modo in vltimis voluntatibus, & in contractibus; ſed etiam in priuilegiis, & conceſ ſionibus admiſit Peregrinus, de fideicommiſsis, dicto art 32. num. 62. Et huc vſque de ampliationibus ad regulam prædictam, quod hæ redum appellatione omnes in infinitum comprehendantur. Nunc verò limitatur regula metipſa, vt non[*] procedat, quoties facta ſit mentio de hæredibus, cum dictione, ſupra ſcriptis, vel infra l. ſcriptis, quia tunc non venirent hæredes hæredum, niſi militarer eadem ratio, & tunc magis ex mente, & vtilitate, quàm ex propria vocabuli ſignificatione, ſicuti poſt Bartol. in l. qui liberis, §. hæc verba per illum text. ff. de vulg. & pup. reſoluit Cagnolus, in dict. l. qui per ſucceſ ſionem num. 8. & 9. Decius ibidem num. 4. verſ. Secundo regula iſta; Mantica, libro 8. dict. tit. 14. num. 2. Prætis, libro tertio, dicta ſolutione quinta, num. 27. folio 18. Peregrinus, dicto articulo 32. num. 79. vbi vide. Vide etiam num. 69. vbi explicat, cùm teſtator expreſse, aut relatiuè, ad hæredes inſtitutos nominatim ſe refert; & num. 74. & 75. cum prouiſio facta fuit per teſtatorem hæredi ſuo, an tunc referatur ad hæredem ſcriptum in teſtamento, an etiam ad hæredem hæredis. Secundò limitatur eadem regula in pœnalibus,[*] & odioſis, in quibus hæres hæredis non continetur, ſi teſtator grauaſ ſet hæredem ſub pœna aliquid facere, quia in pœnis à perſona non receditur; l. multa, in principio, ff, de condition. & demon ſtrat. atque ex communi Interpretum ſententia tradiderunt Decius, numero quinto, & Cagnolus, in dict. l. qui per ſucceſ ſionem, numero decimo, Peregrinus; dicto articulo 32. numero 71. Tuſchus, tomo quarto, litera H. concluſ. 74. num. decimo. Alexand. Raudenſis, de analogis; libro primo, dict. cap. decimo, ex num. vigeſimo tertio. Tertiò limitatur, ſiue declaratur, prædicta pro[*] cedere largo modo, & impropriè; ſecus verò ex proprietate ſermonis, ſicuti fundant Decius, n. 3. & Cagnolus n. vndecimo, in eadẽ l. qui per ſucceſsionẽ , & vt reſpondeant ad tex. in d. l. finali, C. de verborum ſignification. qui vtitur verbo eſ ſe, quod veritatem, & proprietatem importat, poſt Iaſon. concludunt, quod hæres hæredis, vere & proprie dicatur te ſtatoris hæres, licet per mediam perſonam, in his ſcilicet, quæ iuris ſunt; quia verè & propriè in hæ redem hæredis tranſmittuntur; prout notat Baldus, per Decium relatus; qui inde infert, quod hæ res hæredis contraueniendo, incidit pœnamquæ fuit promiſ ſa, ſi hæres contrauenerit. Sic etiam, quod hæredis ſignificatio lata, vt primum & immediatum, ſic & cæteros in infinitum comprehendat, idque verè & propriè; non modò ex mente, & vtilitate; ex communi relata per Iaſon. & Socin. tradidit Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 252. num. 100. & duobus ſeq. lib. 3. Quartò limitatur ſecundùm eundem Cagno[*] lum, in dicta l, qui per ſucceſ ſionem; numero duode cimo, regulam prædictam procedere, vbi fit mentio hæredis ſuper re tranſitoria ad hæredes; regulariter enim intelligitur de quocunque hærede in infinitum, iuxta iura præallegata. Secus vbi fit mentio hæredis ſuper re, de ſui natura non tran ſitoria ad hæredem; quia de primo hærede intelligitur, vt in vſufructu, l. antiquitas, C. de vſufruct. ne proprietas domino reddatur inutilis, ſublata ſpe conſolidationis; & in quibuſdam aliis caſibus, provt ipſemet Cagnolus notauit. Et ita regulariter, & communiter receptum eſ ſe tradidit Pariſius, in conſ. 33. num. 38. volumine primo; & Tiraquellus, de retractu conuent. §. primo, in gloſ ſa ſexta, numer. 21. & originaliter ita diſtinxit Bartolus, quem, & alios commemorauit Cardinalis Mantica, libro octauo dicto titulo 14. num. 21. Sequuntur etiam alij relati per Carol, de Tapia, ad dict. l. finalem, ff. de conſtitut. princip. cap. tertio, partis ſecundæ numer. 36. & quos ego metipſe recenſui in commentariis de vſufructu, cap. 61. numero 28. in verſ. Nec vrget in contrarium: Prætis quoque cum aliis Authoribus, communem ipſam diſtionem amplectitur, libro tertio, interpretatione prima, dubitatione tertia, ſolutione quinta, numero 24. & quatuor ſeq. folio 18. columna tertia, & quarta, qui vt materiam hanc breui ſumma, & di ſtinctione explicaret; totam eam ad duos principales caſus reducit, & reſtringit. Primus eſt, quando de eo, quod diſpoſitiue euenire, vel fieri voluerit teſtator, modo aliquo apparere poteſt, intentionem diſponentis eſ ſe directam in perſonam certam, &. certi hæredis, & tunc quod in iſto poteſt, & debet venire, & per iſtum fieri, quod voluerit teſtator, vel diſponens, & non per hæredis hæredem. Secundus eſt, quando in re aliqua iure conuenienti, non tranſitoria ad hæredes, diſponendo; fit mentio hæredis, res ipſa per hanc mentionem non tran ſit vltra primum hæredem, nec ad hæredis hæredes. Et ſubdit, quod vltra iſtos duos caſus antiqua regula procedit, quod hæres hæredis, &c. Et tran ſitoria ad primum hæredem, tranſeunt ad vlteriores in infinitum. Et quoad primum caſum inquit Præ tis metidem, numero 27. quod vis eſt, in facto percipere, & cognoſcere, quomodo, & quando diſponentis intentio ſit directa in perſonam certam, & certi hæredis. Et quod percipitur ex factorum exemplis, adductis per Doctores, & ex ratione à contrario dictæ l. ſciendum, ibi: Quia incertus eſt. Et per l. cohæredi, §. hæc verba, ff. de vulg. & pup. per quam Baldus ibi relatus dixit, quod affectio teſtatoris extenſa erat ad certum hæredem, & ideo non intelligitur de alio. Et idem docuit, quando commiſ ſio ſit à reſtatote, ſub appellatione nominis hæ redis, demonstrante affectionem ad certam perſonam, de exequendo teſtamentum, quæ ideo non tranſit ad hæredem hæredis. Et ſubſtitutio, ſi aliquis hæredum meorum deceſ ſerit ſine filiis, per pronomen meorum, reſtricta tantum ad vocatos, & ſcriptos hæredes, non continet hæredes hæredum; quod dicit probaſ ſe Oldrad. & Doctore, ibi relatos Et præceptum implendi conditionem, vel de non alienando, factum in perſonam hæredis, vel nominando cum nomine proprio præcedente, vel per dictiones relatiuas, dictum, vel ſupra ſcriptum, vel infra ſcriptum, non ſic extendit ad hæredem hæredis; idque ex communi Docturum ſententia, de qua ibi; & Iaſonis notanda reſolutione, quæ ibidem etiam traditur. Et ſemper intelligitur, ſalua voluntate teſtatoris, & niſi appareat in contrarium cauta adiecta, vt quid perpetuò fiat, vel con ſeruetur in familia, vel grauamen, vel quid aliud ſcriptum, & impoſitum rei, vel bonis appareat; provt etiam comprobat Prætis metipſe. Et numero 28. ſtatuit, quoad ſecundum caſum, iure conuenienti ſancitum fuiſ ſe, mentionem hæredis, in terminis dictæ l. antiquitas, C. de vſufructu, & in aliis caſibus, de quibus ibi, non extendi vltra primum hæredem, provt ibi videri poteſt; & vere is Author maiori explicatione indiget; & reſolutiones, atque obſeruationes, quas adducit, ſic temperari, atque intelligi debent, prove latiùs ſuprà, & infra, & per Peregrinum ſingulariter, de quo ſtatim. Idque vel ideo etiam, quod non adnotauerit, concluſionem, & diſtinctionem Bartoli, ſuprà relatam, improbaſ ſe Bald. Angel. & Salicet. in eadem l. antiquitas, Guliel. Bald. Salicet. Fulgoſium, Alexandrum, & Iaſonem, in dicta l. in annalibus, C. de legatis, Bald. etiam, in dicta l. finali. C. de hæred, inſtitu, in 5. & 6. oppoſitione. qui dicunt rationem text. in dicta l. antiquitas; quare relictum vſusfructus, pro ſe, & hæredibus; in primis finiatur; eſ ſe, ne perpetuò abſcedente vſufructu, proprietas reddatur inutilis; ex quo colligitur aperta concluſio contraria, provt eam ex aliis Authoribus deducit Peregrinus, dicto artic. 32. n. 65. quod etiam in non tranſmiſ ſibilibus ad hæredes, mentio hæredum, ſiue in ſingulari, ſiue etiam in plurali, omnes in infinitum comprehendat; quam euincunt ex textu, in dicta l. in annalibus, C. de legatis. Nam legatum annuum pro primo anno purum eſt, & pro ſequentibus condicionale, ideo ad hæredes non tranſmittitur; l. in ſingulos, & l. ſi in ſingulos, ff. de annuis legatis. Attamen annuum legatum relictum alicui, & hæredibus ſuis, ad omnes primos, & vlteriores hæredes tranſit; dicta l. in annalibus. Siue etiam relictum ſit ad alimenta, vt latiùs Peregrinus ibi deducit; qui vt materiam ex profeſ ſo, atque abſolutè explicet, torum articulum in duas principales conſiderationes diuidit, ex n. 62. verſ. Redeundo ad articul. illum. Prima eſt, cum hæredis nomen profertur ab homine. Secunda, cum profertur à lege, & primam ſubdiuidit in tres; nam quandoque fit mentio hæredum illius in quem dirigitur diſpoſitio, interdum verò fit mentio hæredum alicuius Tertij defuncti, aliquando autem de hæredibus ipſius diſponentis. In prima autem conſideratione, cum mentio fit de hærede illius in quem dirigitur diſpoſitio, & cui facta fuit prouiſio, refert Peregrinus concluſiones duas, quas Bartol. in dicto §. etiam ſi parente conſtituit. Prima eſt, quod in re tranſitoria ad quoſcunque hæredes, nomen hæredis, ex parte eius, in quem ſermo dirigitur, & cui conceditur, omnes in infinitum continet, ſiue in contractibus, ſiue in vltimis voluntatibus. Et inde deducit, pactum de retrouedẽdo pro ſe & hæredibus ſuis, non in primis conſumi, ſed ad vlteriores extendi; & omnes conceſ ſiones factas per contractus, maximè oneroſos; in ſtipulatoris gratiam, nullo iure ad primos, coarctari. Imò etiam in materia ſtricti iuris, veluti in conceſ ſione immunitatis, pro ſe, & hæredibus ſuis, omnes contineri, provt hæc omnia ex relatione aliorum Authorum comprobat ibi Peregrin. n. 63. & 64. & n. 65. adducit ſecundam concluſionem, quod in re, pro ſui natura, non tranſmiſ ſibili ad hæredes extraneos, hæredum mentio ad primos reſtringitur, per text. in d. l. antiquitas, C. de vſufructu, & in d. l. in annalibus, & iſtam concluſionem cum aliis Authoribus improbat idem Peregrinus, & diſtinctione Bartoli reiecta, contrariam ſententiam amplectitur, vt ſuprà retuli, reſpondet etiam ad text. in d. l. antiquitas, provt ſuprà quoque retuli, & ego metipſe in commentariis de vſufructu, dict. capit. 61. numero 28. ita quoque reſpondi, & dixi, qua principaliter ratione textus ille procedat, provt ibi videri poteſt, dixit etiam Cuiacius ad. titul. C. de legatis, columna quarta, verſ. De annuis, legatis eſt l. 22. In ſecundo autem caſu, cùm ſit mentio hæredis alicuius tertij iam defuncti, quod de primis, ipſi teſtatori cognitis, videatur facta diſpoſitio, & idcirco vlteriores non contineantur, veluti non ex illius iudicio vocati; & quod ita præcisè conſuluerit Ancharanus, & malè eum reprehenderit Riminaldus iunior, reſolutiuè firmauit ipſe Peregrinus, dicto articulo trigeſimo ſecundo, numero ſexageſimo ſexto, de quo, & de aliis, ab eodem inferiùs traditis, latiùs ego metip ſe tradidi ſupra hoc eodem tractatu, cap. 56. ex numero 46. & ſeq. & num. 24. & ſeq. vbi vide. In tertio autem caſu, cum diſpoſitio refertur ad hæredem diſponentis, inquit Peregrinus ipſe, adhuc ſubdiuidere oportere; nam quandoque teſtator grauat hæredem, quandoque prouidet; in primo caſu, cum procedit granando, tunc conſtituit num. 67. & latiùs explicat tribus numeris ſeq. quod ſi primum hæ redem, quem magis dilexit, & ſibi cognitum grauauit, fortius ſucceſ ſorem incognitum, & ſibi minùs dilectum grauaſ ſe præ ſumitur; ideóque omnes hæredes teſtatoris ſucceſ ſiuè grauati intelliguntur; vt eſt caſus in l. annuam, ff. de annuis legatis. Provt ibi comprobat, exornat atque declarat, vbi videri poterit; & numer. 72. obſeruat, quod in ſecundo membro, cum proceditur prouidendo, in contractibus abſolutum eſt, omnes hæredes contineri, primos, & vlteriores in infinitum, quod iure, & auctoritate comprobat. In vltimis autem voluntatibus, numer. 73. & 74. & 75. latiùs explicat, provt ibi videre neceſ ſarium erit, ne ab alio Authore plenè dicta, & diſtinctè reſoluta, tranſcribamus; effectu tamen concludit, quod continentur, cùm onus haeredum hæredes comitatur, idque operari vim correlationis, quando prouiſio facta per teſtatorem hæredi ſuo, correlatiua eſt oneri iniuncto hæredi, de quo ibi exemplum proponit; & numero ſeq. magis ex profeſ ſo explicauit. Cùm verò, hæredis nomen profertur à lege, vel ſtatuto quod omnes in infinitum contineantur; plenè comprobat num. 82. & quod in vltimis voluntatibus, hæredum mentio de haeredibus teſtatoris intelligatur in re dubia, vide ibi num. 83. Succeſ ſorum etiam appel[*] latione, qui contineantur, an duntaxat vniuerſales haeredes, an etiam ſingulares ſucceſ ſores, quando dictum fuiſ ſet pro ſucceſ ſoribus quibuſcunque aut quando dictum eſ ſet pro ſe, hæredibus, & ſucceſ ſoribus; vide ibidem, num. 84. Ex his ſane temperari, atque explicari debebunt quamplmimorum Interpretum doctrinæ, & reſolutiones admodum generales, qui vt explicent materiam praedictam, aliter equidem ſe habent, & in vltimis voluntatibus, nimis abſolutè ſtatuunt contrarium, vel ita diſtinguunt, provt Cagnolus in d. l. qui per ſucceſ ſionem: ſcripſit, atque diſtinxit num. 13. vbi dixit, regulam illius textus, quod hæredis appellatione veniunt omnes hæredes in infinitum, procedere, quando terminus hæres, profertur à lege, vel ſtatuto; ſecus verò, ſi proferatur à teſtatore, quia intelligitur de primo tantum, non de aliis; idque per text. in l. qui liberis, §. hæc verba, ff. de vulg. & pup. ſecundum Angel. Bald. & Paul. ibi, quorum ſententiam Iaſ. in tertio notabili reprobat per text. in d. l. in annalibus, C. de legatis, & in dicta l. finali, C. de hæred, inſtit, vbi verbum hæres à teſtatore profertur; & tamen intelligitur de hæredibus in infinitum. Et propterea concludit Iaſ. poſt communem, iura præallegata loqui, quando teſtator facit mentionem de haeredibus alterius, non de ſuis; eoque caſu non ſolùm de primis intelligi, ſed in infinitum; quia ratio, cur teſtator ibi non magis intellexerit de primo, quàm de aliis hæredibus, eſt, quia fortè non magis cog noſcebat primos, quàm alios; ſecus quando teſtator mentionem fecit de haeredibus propriis, tunc enim intelligitur de primis, ad quos intelligitur habuiſ ſe affectionem, vt in dicto §. hæc verba. Hactenus Cagnoli, ex mente communi, & Iaſonis re. ſolutione, obſeruationes; quæ ita tẽperari , explicaríque debent, vt ſuprà dixi, & ſtatim dicetur. Idque maximè, cùm iidem vnanimiter aſ ſentiant, in materia ſubſtitutionis, & quando teſtator de propriis[*] hæredibus mentionem fecit, appellatione hæredis non venire hæredes hæredis. Sicuti ex aliis Authoribus apertè reſoluit Prætis, libro tertio, interpretatione prima, dubitatione tertia, dicta ſolutione quinta, num. 27. columna quarta, folio decimo octauo, Cardinalis Franciſcus Mantica, libro octauo, dicto titulo decimo quarto, ſub num. 22. ex quo enim citat An charanum, in conſil. 130. numero tertio, & quarto, videtur eius diſtinctionem, & reſolutionem probare omnino, dum in hunc modum ſcribit. Et pro hac ipſa ſententia, quod vbi ſunt inuitati heredes alicuius, veniant non ſolum primi hæredes, ſed etiam poſteriores, conſuluit, &c. Sed debet reſtringi, niſi ex coniecturis concipi poſsit, teſtatorem ſe retuliſ ſe ad hæredes alicuius ſuperuiuentis, tempore teſtamenti; vel niſi affectio teſtatoris dirigatur ad certos hæredes, venientes ex eius iudicio, iuxta dictam l. qui liberis, §. hæc verba, & conſuluit Ancharanus, in conſ. 130. numero tertio, & quarto. Tuſchus etiam ſequitur como quarto, litera H. concluſione 74. numer. 9. fol. 268. in hæc verba: Limita, quia in ſubſtitutionibus, ſi verbum hæ res, profertur ab homine, intelligitur de primo hærede, ſi profertur à lege, intelligitur de omni hærede, Ancharanus, &c. Carolus etiam de Tapia, ad dictam l. finalem, ff. de conſtit. princ, dicto cap. 3. partis ſecundæ, num. 42. id ipſum probaſ ſe videtur; nam cum latè probaſ ſet, hæredis appellatione, non modo in vltimis voluntatibus, & contractibus, ſed etiam in priuilegiis, & conceſ ſionibus, omnes hæredes venire; vt id limiter, atque declaret, ſubdit in hunc modum: Generaliter autem, quando hæredis appellatio reſtringatur, optime declarat Angelus conſilio 182. quem ſequitur Alexand. conſ. 36. libr. tertio, qui declarat id procedere, quando reſultaret aut impoſsibilitas, aut ab ſurditas, aut repugnantia. Impoſsibilitas, cum refertur ad hæredem viuentis, iniquitas, cum interpretatio repugnaret intentioni diſponentis, vt in l. qui liberis, §. hæc verba, de vulg. & pup. abſurditas, vt in vſufructu, ex natura rei; vt in feudo, quod non tran ſit ad omnem hæredem, cap. 1. de ſucceſ. feudi, &c. Sed & Peregrinus, dicto articulo 32. licèt adeo generaliter ſtatuiſ ſet, hæredum appellatione omnes hæredes venire in infinitum, idque in vltimis voluntatibus, & in contractibus, & in legibus, & ſtatutis; in ſubſtitutionibus tamen, & cum teſtator ſe refert ad primos hæredes, aliter ſtatuit num. 74. licèt firmiter in eo placito non remaneat; inquit enim, quod adhuc non quieſcit animus eius, provt ibi videbis, & per Ancharan, d. conſ. 130. vbi quod hæredes hæredum non veniunt ex iudicio primi te ſtatoris. Et Ancharani reſolutionem, atque eiuſ dem fundamenta latè expendit Hippolyt. Riminald. d. conſ. 252. ex num. 4. vſque ad num. 14. ipſe tamen per totum illud conſilium, maximé que ex numer. 22. cum infinitis ſequentibus, conſtanter defendit, & vrgentibus fundamentis comprobat, quod hæredis mentio, in ſubſtitutionibus etiam, & quando fit ab homine, intelligitur non ſolum de primo hærede, ſed etiam de hærede hæredis. Ad quod Alexand. Bertrandi, & aliorum ſententias, & authoritares expendit, & plura fundamenta adducit, vt dixi, contrariæque partis fundamentis reſpondet; provt ex profeſ ſo, atque originaliter ibi videre neceſ ſarium erit; forſan enim, niſi affectionis ratio particularis concurrat, vel alia coniectura contrarium ſuadeat, etiam in ſubſtitutionibus, & maximè in diſ poſitionibus, quæ tractum ſucceſ ſiuum in futurum habeant, quando materia eſ ſet indifferens, nec præ ſumpta mens contrarium ſuaderet, ſuſtineri poſ ſet Hippolyti Riminaldi aſ ſertio, atque opinio, & tunc facile reſponderi ad text. dicto §. hæc verba: provt eidem adeò concludenter ipſe reſpondet, quod maturè erit deliberandum, nec de facili à ſententia communi recedendum, de qua tamen, & de prædictis, atque Hippolyti Riminaldi traditionibus egi, & vide ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. quinquageſimo ſexto, ex num. vigeſimo quarto, vſque ad num. 60. vbi latius ſcripſi. Notandum etiam, ex regula prædicta, hæredis[*] appellatione venire omnes hęredes in infinitum, inferre Interpretes noſtros, ad nonnulla, ſicuti con ſtat ex relatis ſuprà, numero trigeſimo quarto. Ac primùm equidem, quod hęredes hęredum, & legatariorum poſ ſunt grauari per fideicommiſ ſa vniuerſalia, & particularia, ſicuti poterat grauari hęres, & legatarius; vt eſt caſus in l. ſi fuerit, & in l. ſed ſi ſic, ff. de legatis tertiò, vbi Bartolus, & omnes notant. Et eſt ratio, quia hęres reprę ſentat perſonam defuncti. leg. hæres, & leg. hæreditas, ff. de vſucapionibus, & notauit Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 12. numero quinto, & explicat num. 23. vt teſtator non poſ ſit in plus grauare hęredem hęredis, quam hęredem ipſum; explicat etiam num. ſexto, vt in dubio fideicommiſ ſum, magis prę ſumatur relictum ab hę [*] rede ſcripto, quàm ab hęredibus hęredis, ſicuti poſt Bartol. colligit, & exemplum ponit. Deinde, vt quemadmodum filius hæres patris, aut matris, vel alius hæres non poteſt venire contra factum defuncti, ſed illud ſeruare tenetur; per regulam l. cum à matre, C. de rei vendic. l. ex qua per ſona, ff. de regul. iur. cum aliis. De quo commendo Ludouic. Molinam, de Hiſpanor. primogen. lib. 4. cap. 1. ex num. 21. cum ſeq. Pinellum, Burgos de Paz, Valdes, Suarez, Aluar. Valaſcum Menoch. Hippolyt. Riminald. Burſatum, Cephal. Fabium Turretum, Portol. Matienç. Boërium, Caualcan. Roland. Tiraquel. & alios, quos in vnum congerit Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 8. num. 6. & ad deciſ. 322. verſ. Ad ſecundum, qui ipſe explicat, & communes reſolutiones adducit; & vltra ibi relatos, Cæ ſ. Barç. deciſ. 64. per tot. Graſ. §. hæreditas, q. 12. ex num. 6. cum ſeq. Peregrinum, de fideicommiſ ſis, art. 33. Phanucium, de inuentario hæredis, p. 7. num. 110. & ſeq. Prætis latiſ ſime, lib. 5. interpret. 2. dubitat. 2. à num. 60. cum multis ſeq. fol. 492. & 493. Hondedeus, in conſ. 4. ex num. 47. vſque ad 55. lib. 1. Iacob. Cancerium, variarum cap. 3. de inuentario, num. 176. & 209. & ſeq. Flauium á Mendola, in addit. ad deciſionẽ primam Vincentij de Fran[*] chis, ex n. 62. vſque ad n. 70. ita etiam nec hæres, primi hęredis poſ ſit venire, ſicuti poſt alios multos tradidit, & defendit Menoch. conſ. 89. n. 126. & ſeq. lib. 1. Hondedeus, d. conſ. 4. num. 54. Hippolyt. Riminald, in conſ. 219. num. 4. & 21. lib. 3. Peregrinus, dicto articulo 33. num. 15. Cæ ſar. Barçius, dicta deciſione 64. num. 39. Infertur denique ad nonnulla, quæ nouiſ ſimè [*] tradidit Iacob. Cancerius variarum tom. 2. nouiter edito, anno 1618. cap. 20. de legatis, ex num. 48. cum ſequent. fol. 426. & maximè illud, de quo agit num. 31. ſi legatum factum eſt Titio de aliqua domo, vſ que ad decem annos, & quod poſtea reuertatur ad hæredem, moritur hæres ante dictos decem annos, an dictum legatum maneat liberum penes legatarium, an verò tranſmittatur in hæredem hæredis; & reſolutiuè, atque iuridicè firmauit, quod tranſibit in hæredem hęredis, quia relictum temporale cenſetur eo animo factum à teſtatore, vt tempore legati finito, conſolidetur cum hæreditate, & ſic tranſeat in illum, in quem tranſiuit hæreditas; vt voluit Bartol. in l. Titia 35. §. finali, num. ſecundo, ff. de legatis ſecundo, & res, quę ex diſpoſitione teſtatoris pertinent ad aliquem ad tempus, poſt illud tempus redire debent ad hæreditatem; argumento text. in l. ita liber, ff. de ſtatuliberis, & latius ibi comprobat; vbi videri poterit. CAPVT XCVII. Ex regula, ſiue ratione vniformis determinationis, & vnitatis ſermonis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in teſtamentis, & vltimis diſpoſitionibus quibuſlibet non modò, ſed etiam in omni actu, & materia; vbi axioma illud adeò vulgatum, & aſ ſiduè allegabile, vt per manus circunferatur quotidie, quod determinatio vna reſpiciẽs plura determinabilia, æqualiter, & vniformiter determinat quoad effectum: aliud etiam ſimile, ſcilicet quod vna & eadem res non debet diuerſo iure cenſeri; ſingulariter explanantur, atque illuſtrantur. SVMMARIVM. -  1 Ex regula, ſiue ratione vniformis determinationis, & vnitatis ſermonis, coniecturam voluntatis, frequenter deduci, atque in fideicommiſ ſis, ſubstitutionibus, & aliis diſpoſitionibus vltimis, interpretationem, & argumentum fieri aßiduè. -  2 Verba ſub vnica determinatione poſita, pariformiter determinari debent. -  3 Diſpoſitiones duæ ſi contineantur ſub eodem contextu, ſunt pari modo determinandæ. -  4 Determinatio vna reſpiciens plura determinabilia, æqualiter, & vniformiter determinat quoad effectum: quod exornatur permultis. -  5 Determinatio vna reſpiciens plura determinabilia, non determinat æqualiter nec vniformiter, quã do ſubeſt diuerſa ratio determinandi, vel quando maior ratio eſt in vno determinabilium, quàm in altero idque ex ſententia communi. -  6 Determinat æqualiter, etiam ſi in vno ex determinabilibus ſubſit diuerſa ratio; ex ſententia Alexandri. -  7 Quia articulum eundem concludit, diſtinguendo, provt hic adnotatur. -  8 Et Mariani Socini iunioris in eodem propoſito ſententia commemoratur, quæ in præ ſumpta diſ ponentis voluntate præcipuè ſubſiſtit. -  9 Et Simonis de Prætis, atque Cardinalis Franciſci Manticæ in ipſo dubio reſolutiones expenduntur, & probantur. -  10 Determinatio vna reſpiciens plura determinabilia, propter conſeruandam teſtatoris voluntatem præ ſumptam, non determinat æqualiter. -  11 Vel quando æquali determinatione facta, non valeret diſpoſitio quoad omnia determinata. -  12 Aut ſi vtrique determinabilium non conuenit æqualiter, ſed tunc determinat, prout naturæ cuiuſque conuenit. -  13 Vel ſi determinabilium natura ad inuicem repugnat. -  14 Aut in eo quod tacitè intelligendum eſ ſet ex lege in vno, & in altero non. -  15 Vel vbi adeſt perſonarum diuerſitas. -  16 Maiorisve prædilectionis ratio conſideratur erga vnum, quàm erga alterum. -  17 Vel ſumus in diſpoſitione negatiua. -  18 Induceretúrve ex æquali determinatione correctio legis, aut iuris communis. -  19 Vel alteri præiudicium magnum infertur, prout hic adnotatur. -  20 Aut in diſpoſitione neceſ ſaria, prout hic explicatur. -  21 Vel quando vnum ex determinabilibus eſ ſet fauorabilius altero, in quo contrarietas Authorum quorundam proponitur, & inferiùs explicatur. -  22 Determinabile vnum aliquando eſt fauorabilius altero ex mera legis diſpoſitione, ſine aliqua præ ſumpta mente teſtatoris, & tunc admittitur inæqualis determinatio. -  23 Aliquando verò vnum determinabile eſt fauorabilius altero, non ſimplici diſpoſitione legis, ſed ex tacita, & interpretatiua mente teſtatoris, & tunc æqualis ſit determinatio, etiam ſi inter ea ſit diuerſa ratio, vel vnum ſit fauorabilius. -  24 Caroli Ruini, & Achil. Pædrocha duobus in locis contrarietas diluitur; & agitur, an determinationis regula procedat in his quæ ex iure ſpeciali procedunt. -  25 Determinationis æqualis regula non procedit, quando vtraque determinatio eſt clara, non autem ambigua, vel quando ſi fieret, violarentur verba. -  26 Aut quando diſponens non poterat ſuper omnibus æqualiter prouidere. -  27 Et quando determinationes plures reſpiciunt vnum verbum, quia quælibet per ſe determinat verbum. -  28 Determinatio æqualis ad hoc vt fiat, ſufficit, illam in genere fieri, licèt non fiat in ſpecie. -  29 Vna & eadem res, vel diſpoſitio non debet diuerſo iure cenſeri. -  30 Niſi ex diuerſis reſpectibus. -  31 Aut ex diuerſis cauſis, vel rationibus. -  32 Aut ex diuerſis temporibus. -  33 Vel vbi clarè conſtaret de mente diſponentis in contrarium. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce cap. explicatione conſtituendum, atque[*] obſeruandum erit primò, & principaliter à regula etiam, ſiue ratione vniformis determinationis, & vnitatis ſermonis, coniecturam voluntatis frequenter deduci, atque in fideicommiſ ſis, in ſubſtitutionibus, & aliis diſpoſitionibus vltimis, interpretationem & argumentum fieri ſ æpiſ ſimè; provt ſecundum iſtam regulam arguunt Bartolus, in l. Lucius, columna penultima, & ibidem Ripa, numero 47. de vulgari. Idem Bartolus, in conſilio 60. Factum tale eſt: Angelus, in conſilio 144. Titia videntur, in fine Romanus, in conſilio 231. Præmiſ ſorum Aretinus, in conſilio 55. Crotus in conſ. 84. numero octauo, Decius, in conſ. 416. numer. 16. & in l. in teſtamento, numero octauo, C. de teſtamento militis, Rubeus, in l. Gallus, §. quidam rectè, numero ſeptimo, de liberis & poſthum. Albanus, in conſ. 9. numer. ſexto, in conſ. 29. numero ſeptimo, Teberius Decius, in conſilio primo, num. 232. libro ſecundo, & in conſilio decimo, poſt numerum 41. lib. 3. Carolus Ruinus, in conſil. 3. num. 20. conſ. 106. num. quinto, conſ. 165. num. 7. lib. 2. & conſ. 86. numer. nono, libro quinto, Curtius iunior, conſ. 37. numer. 3. P. Paulus Pariſius, in conſ. 74. num. 54. volumine tertio, Hieron. Gratus, in conſ. 129. ex numer. ſexto, volumine ſecundo, Franciſcus Mantica, libro 4. titulo 8. num. 9. & lib. 11. tit. 5. num. 22. Cephalus, in conſ. 353. numer. 84. lib. 3. Rebuff. conſ. 176. volum. 7. in 3. quæ ſtione, Simon de Prætis, Surd. Menoch. & alij plures, quos ſciens, conſultóque hic prætermitto, quoniam ſtatim referam eos: Iacob. Mandellus de[*] Alba, in conſ. 623. numer. 1. vbi quod determinari debent pariformiter verba poſita ſub vnica determinatione. Et in conſil. 463. num. 15. vbi quod diſpo ſitiones duæ, ſi contineantur ſub eodem contextu,[*] ſunt pari modo determinandæ, & de præfato argumento, à regula, & ratione vnitatis ſermonis, & determinationis, ex qua vulgò circumfertur, & traditur per manus quotidie, quod determinatio vna reſpiciens plura determinabilia, æqualiter, & vniformiter determinat quoad effectum; l. iam hoc[*] iure, l. Lucius, ff. de vulgari & pupillari ſubſtitutione, l. quamuis, l. hæreditatem, C. de impuberum, vbi æqualis determinatio fit, vt ſubſtitutio vna reſ piciens plures perſonas inſtitutas, & ſubſtitutas, & plures caſus ſubſtitutionum determinabiles, determinet eas vniformiter in vulgari, vel in pupillari, vel in aliis ſubſtitutionibus, l. in teſtamento, C. de teſtamento militis, facit text. in l. finali, C. de ſent. & interloc. omn. iud. & quod ibi Bartol. notat, videlicet, quod quando duo vocabula veniunt ad determinationem eiuſdem verbi, debent ſic intelligi, vt vniformiter operentur; textus etiam, in l. ſi legatarius, §. cum ita, & quod ibi Bartol. notat, ff. de legat. 3. ita ſanè regulam ſuperiorem ex determinatione vna, quæ plura determinabilia reſpicit, deduxerunt, & exornarunt permultis, atque ex ea quamplurimas quæ ſtiones deciſas, recenſent Bartol. in d. l. iam hoc iure, in princip. Paul. Caſtrenſ. numer. 5. & num. 10. Ioan. Imol. num. 4. Alex. num. 5. Aretin. notabili, 5. idem Alexand. in d. l. in teſtamento, C. de teſtamento militis, col. 1. & in conſ. 158. lib. 6. & in conſ. 51. ex num. 17. lib. 7. Iaſon. in d. l. 1. iam hoc iure; ex numer. 10. cum ſeq. & in d. l. in teſtamento; ex num. 5. Decius ibidem, num. 8. per tot. & in conſ. 416. ex numer. 12. in conſ. 456. num. 6. & in conſ. 94. num. 3. Socinus ſenior, in conſ. 291. col. 7. lib. 2. & in conſ. 5. colum. finali, lib. 4. & regul. 543. in nouiſ. Berous, in conſ. 120. n. 15. lib. 2. & conſ. 116. n. 20. lib. 1. Socin. iunior, in conſ. 121. num. 27. lib. 1. & in conſ. 80. num. 15. & in conſ. 158. num. 4. & in conſ. 185. n. 11. l. 2. Curtius iunior. in conſ. 161. col. 5. & conſ. 114. num. 11. Hiero. Gratus, in conſ. 18. num. 20. & in conſ. 129. numer. 7. lib. 2. Carol. Ruin. in conſ. 165. num. 7. lib. 2. in conſ. 3. num. 10. & in conſ. 64. numer. 8. & in conſil. 106. numer. 6. eod. lib. 2. & in conſ. 64. numer. 7. lib. 3. & in conſ. 86. numero nono, libro quinto, Ripa, in l. Lucius, numer. quarto de vulgari, & pupillari ſubſtit. Picus, in l. Titia cum teſtamento, §. Titia cum nuberet, num. 33. de legatis ſecundo, Ioannes Crotus, in conſil. 84. numer. octauo, P. Paulus Pariſius, in conſil. 37. ex numer. 49. libro tertio, Roland. in conſilio 84. ex numer. 12. cum ſequentibus, libro ſecundo, Iacobus Mandellus de Alba, in conſilio 223. numer. 51. & in conſilio 358. numero tertio, & in conſilio 463. numero 15. & in conſilio 623. numero primo, Guillem. Benedictus, in cap. Rainuntius; de teſtamentis, in verbo, ſi abſque liberis, el ſegundo, ex numero 33. cum ſequentibus, Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro quarto, titulo 8. numero 9. & libro 11. tit. 5. num. 22. Hieron. Zanch. in l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebell. num. 1227. Ioannes Rubens, in l. Gallus, §. quidam rectè, numer. 7. ff. de liberis & poſthumis, Marianus Socinus iunior, in eodem §. num. 26. Fortunius Garc. ibidem, col. 17. Tiberius Decian. in conſ. 6. num. 38. lib. 4. Ioann. Cephal. in conſ. 67. numer. 22. lib. 1. & in conſ. 416. num. 58. & in conſ. 413. num. 3. & 4. lib. 3. & in conſ. 616. n. 39. & in conſ. 625. num. 15. & 16. lib. 5. Hippolyt. Riminald. in conſ. 50. num. 23. & 24. & num. 51. vſque ad n. 61. lib. 1. & in conſ. 607. ex num. 19. vſque ad num. 33. lib. 6. & in conſ. 747. num. 87. lib. 7. Petrus Surd. in conſ. 31. num. 15. & in conſ. 67. num. 4. & 19. in conſ. 150. num. 19. & 109. & duobus ſequentibus, lib. 1. & in conſ. 127. num. 69. eodem lib. 1. & in conſ. 426. ex num. 40. in fine, & 41. & 42. lib. 3. & in conſ. 455. num. 11. lib. 4. Merlinus, deciſ. 30. num. 6. Ioann. Vincent. Hondedeus, in conſ. 14. num. 79. & 86. vſque ad num. 89. lib. 2. Ioſephus de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 1. cap. 12. num. 13. & ſeqq. & num. 35. & lib. 2. cap. 10. num. 2. & num. 10. vſque ad num. 17. Franciſcus Burſatus, in conſ. 12. num. 27. lib. 1. & in conſ. 151. num. 5. & n. 50. vſque ad num. 56. lib. 2. Simon de Prætis, lib. 3. interpretat. 2. dubitat. 1. ſolut. 9. ex num. 18. cum ſequentibus, fol. 113. Ioannes Gratianus, reg. 131. per tot. Pelaez á Mieres, de maioratu, 1. part. q. 22. num. 29. & num. 30. per totum, qui applicat regulam hanc vniformis determinationis, ad quæ ſtionem ſingularem meliorationis, aut maioratus facti per contractum oneroſum, an ſcilicet reuocari poſ ſit ex cauſa ingratitudinis, ſicut poteſt donatio, tradita etiam poſ ſeſ ſione, aut ſcriptura bonorum maioratus, ſic limitata deciſione l. 17. & 44. Tauri, quæ cum hos tres caſus quoad irreuocabilitatem æquiparet, in præfato caſu videtur idem vniformiter determinandum, ſicut in duobus prędictis, vt inſiſtit Ioannes Matiençus in l. 2. titulo 9. gloſ ſa 3. num. 3. lib. 5. nouæ collectionis, Angelus Matheacius, de legatis & fideicommiſ ſ. lib. 1. cap. 6. num. 16. & cap. 8. num. 22. Achilles Pedrocha, in conſ. 1. num. 76. 77. & 78. & in conſ. 20. num. 3. & 4. Ludouicus Caſanate, in conſ. 45. num. 164. & 165. in conſ. 46. num. 63. Iacob. Menoch. qui eandem regulam variis in caſibus expendit vtiliter, in conſ. 10. num. 14. & in conſ. 76. ex num. 14. cum ſeq. lib. 1. & in conſ. 166. num. 124. & ſeq. & num. 337. & 338. lib. 2. & in conſ. 123. num. 32. eodem lib. 2. & in conſ. 139. num. 13. eodem lib. 2. & in conſ. 204. num. 16. & in conſ. 221. n. 41. & in conſ. 269. num. 37. lib. 3. in conſ. 328. num. 65. & 66. lib. 4. & in conſ. 376. num. 60. cum ſequentibus eodem lib. 4. & in conſ. 597. num. 6. & 7. lib. 5. & in conſ. 556. num. 4. lib. 6. & in conſ. 1040. ex n. 7. lib. 11. & in conſ. 1047. num. 25. eod. lib. & 4. præ ſumpt. lib. 4. præ ſumpt. 75. n. 3. & præ ſumpt. 76. num. 4. & 51. & præ ſumpt. 79. n. 33. & præ ſumpt. 82. num. 31. & præ ſumpt. 139. num. 24. & num. 9. & præ ſumpt. 124. num. 14. & præ ſumpt. 89. num. 141. & tribus ſeq. & in conſ. 1179. num. 6. lib. 12. Ioſeph. de Seſe, deciſ. 66. num. 22. & deciſ. 160. num. 22. lib. 1. D. Garcia Maſtrillus, deciſ. 190. num. 27. Cæ ſar Manente, deciſ. 3. numer. 10. & 11. Alexand. Ludouiſ. deciſ. 85. num. 19. fol. 71. & deciſ. 190. num. 2. Valençuela Velazquez, in conſ. 83. num. 137. & 138. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. c. 70. num. 39. tomo 1. & tomo 3. cap. 563. num. 3. & tom. 5. cap. 940. num. 23. Ceuallos, quæ ſt. 797. num. 20. & in commentariis de vſufruct. capit. 63. num. 20. regulam eandem vniformis determinationis expendi, & nonnullos ex ſuperioribus Authoribus retuli; nunc autem (vt vides) plures alios adiicio. Verũ primo loco regula metipſa limitatur, atq; [*] declaratur cõmuniter , vt ſcilicet determinatio vna reſpiciens plura determinabilia non determinet ęqualiter, & vniformiter, quãdo ſubeſt diuerſa ratio determinãdi ; & ſic neceſ ſe eſt, vt eadẽ adſit ratio in vno, & altero determinabiliũ , vt procedat vniformis determinationis traditio prædicta; aliàs nõ fit æqualis determinatio in eiſdẽ , ſed diuerſa; ita ſanè explicarunt, atque obſeruarunt Ioannes de Imola, in l. Caius, col. 3. ff. ſoluto matrimon. Bald. in l. ſi cum dotem in principio, in 3. col. ff. ſoluto matrimonio, Angelus, in §. hinc nobis, in vltimis verbis, in Authen. de hæred. & falcid. column. 1. Caſtrenſis, in l. finali, in fine, C. de ſententiis, & interlocut. omn. iud. quos refert Ia ſon, in dicta l. iam hoc iure. n. 11. in verſ. Secundo iſtam, Decius, in l. in teſtam. num. 8. C. de teſtam. militis, & in conſ. 594. n. 3. & in conſ. 456. columna vltima, vbi refert alios ſic tenentes: Socinus, in conſ. 291. colum. 7. lib. 2. Ripa, in l. 1. n. 68. de vulg. Socin. iun. in conſ. 121. n. 27. lib. 1. Picus, in l. Titia, §. Titia, n. 33. de legatis 2. Iacob. Mandellus de Alba, in conſ. 322. num. 51. Roland. in conſ. 47. num. 13. lib. 2. Pariſius, in conſ. 73. n. 49. lib. 3. Ruinus, in conſ. 165. num. 7. lib. 2. Hieronym. Zanchus, in dicta l. hæredes mei, §. cum ita, num. 1227. Gratus. in conſ. 18. num. 20. lib. 2. & conſ. 129. num. 7. eod. lib. Guil. Benedict, dicto verbo, ſi abſ que liberis, el ſegundo, num. 34. Mieres, 1. p. quæ ſt. 22. num. 30. Simon de Prætis, lib. 3. d. ſolut. 9. num. 21. fol. 113. Iacob. Menoch. in conſ. 76. num. 13. lib. 1. & in conſ. 123. num. 32. lib. 2. & in conſ. 106. num. 338. eod. lib. 2. & in conſ. 204. num. 16. lib. 3. & in conſ. 221. numer. 41. & in conſ. 269. num. 37. lib. 3. & in conſ. 376. num. 61. lib. 4. & in conſ. 497. num. 6. & 7. lib. 5. & in conſ. 1040. num. 8. lib. 11. & in conſ. 1047. num. 25. eodem libro, & præ ſumptione 124. num. 14. lib. 4. vbi inquit, leuem eſ ſe coniecturam hanc, quæ à regula vniformis determinationis deducitur; cùm regula ipſa ceſ ſet, quando inter vnam & alteram rem extat diuerſa ratio: Achilles Pedrocha, in conſ. 20. numer. 3. Hippolyt. Riminald. in conſ. 607. num. 20. libro ſexto, Petrus Surdus, in conſ. 67. num. 19. lib. 1. & in conſ. 150. num. 110. eodem lib. 1. & in conſ. 426. numer. 41. in fine: vbi id ipſum ſtatuit, quando maior ratio eſt in vno, quàm in altero. Adrianus Gilmannus, deciſione ſexta, num. 272. Ioſephus de Ru ſticis, ad dictam l. cum auus, libro ſecundo, cap. decimo, numero decimo, vbi quod quando vna determinatio non poteſt: vniformiter determinare propter difformem determinabilium rationem, difformiter tunc determinat; & dicit eſ ſe textum in §. hinc nobis, in Authen. de hæred. & falcid. & citat quamplurimos iuris Interpretes, qui huic communi ſententiæ acceſ ſerunt: Ludouic. etiam Ca ſanate in conſ. 45. num. 164. & 165. D. Chriſtophor. de Paz, ad l. 200. ſtyli num. 140. & 143. vbi expendit text. pro hac declaratione communi in l. ſi Titio & ei, ff. de legatis ſecundo, & in l. mulieri & Titio, ff. de conditionibus, & demonſtrationibus, pro hac etiam ſententia ponderauit Iaſon, in d. l. iam hoc iure, num. 12. textum in l. cohæredi, §. qui diſcretas, ff. de vulgari, & eidem reſpondit; atque numer. 11. retulit Alexand. qui vbique (vt inquit ipſe Iaſon) hoc eſt, tam in eadem, l. iam hoc iure, quam in d. §. quidam rectè, in quinta columna, & alibi ſ æpè, reprehendit dictam limitationem Imolæ, ex eo quod ſecundùm eum, ſit contra textum, in dicta l. iam hoc iure: nam ratio ſuaderet, quod reſpectu pupilli ſubſtitutio eſ ſet pupillaris, non reſpectu maioris, cùm illi fieri non poſ ſit; & tamen regula illa probatur in eo textu, etiam quod eſ ſet diuerſa ratio, vt ibi probatur; & Alexand. ſequitur Ia ſon, in eadem l. iam hoc iure; & ſubdit, numer. 12. quod ex nonnullis fundamentis, ibi adductis, ſemper putauit quòd doctrina Imolæ, & Angeli falſa ſit. Idem Iaſ. in conſ. 362. n. 18. lib. 2. Alexan. quoque ſententiam contra communem probauit Carolus Ruin. ſibi contrarius, in conſ. 86. num. 9. lib. 5. Gratus, in conſ. 18. n. 20. & in conſ. 129. num. 6. & 7. lib. 2. Achilles Pedrocha, ſibi contrarius etiam, in conſ. 1. num. 77. vbi dicit, quod determinatio vna, quæ plura reſpicit determinabilia, debet ea pariformiter & æqualiter determinare, etiam ſi in vno ex determinabilibus eſ ſet diuerſa ratio. Alij etiam plures Alexand. traditionem ſequuntur: Alij verò contrarias has ſententias conciliant, ſicuti con ſtat ex Simone de Prætis, Ioanne Cephalo, & Bur ſato, in locis antea relatis, vt vix certum quid deduci poſ ſit in hoc articulo, tametſi hucvſque Scribentes omnes originaliter prælegantur. Cæterum Alexand. ipſe, in loco iam relato, articulum eundem concludit, diſtinguendo, quod in diſpoſitione hominis, determinatio vna reſpiciens plura determinabilia, debet pariformiter determinare, etiam vbi adeſt diuerſitas determinationis, ſiue diuerſa ratio; ſed in diſpoſitione legis, ſecus dicendum: atque in ea procedere limitationem Imolæ, prout Iaſon retulit in dicta l. iam hoc iure, num. 11. in fine, & alio in loco, hoc eſt in d. l. in te ſtamento, non ita abſolutè intellexit Alexander ipſe, ſed vbi diuerſitas rationis tollit facultatem æqualiter determinandi: & ſequitur Alexand. Ioannes Gratianus, dicta regul. 131. num. 2. Senten[*] tiæ quoque Alexandri contra communem, mentionem facit Marian. Socinus iunior, in l. Gallus, §. quidam rectè, num. 26. per totum, & diuerſimodè intelligit, vt ibi videbitur. Demum concludit, quod regula illa vniformis determinationis, toties repetita, non procedit, vbi iuris regula videtur repugnare, vel vbi præ ſumpta voluntas diſponentis videtur contraria: quando autem præ ſumpta mens non contradicit, quod procedit regula, etiam quòd reſpectu determinabilium apparere videatur diuerſa ratio; vt probatur in dicto §. primo, l. iam hoc iure, ff. de vulgari: nam licet videatur ratio diuerſa inter pupillum, & maiorem; tamen præ ſumpta voluntas teſtatoris eſt, quod vtrique dicatur facta eadem ſubſtitutio, attento quod eos inuicem, & reciprocè ſubſtituit. Et Socini ſententiam in effectu ſequitur Simon de Prætis, lib. 3. dicta ſolution 9. numer. 21. fol. 113. vbi præ ſumptam[*] mentem diſponentis, magis quam aliud conſiderat in propoſito. An etiam duo determinabilia ſint poſita in diuerſis orationibus, vel in eadem, & ſub eodem verborum compendio, vt magis præ ſumatur, vel non, diſponentis voluntas. Et verè reſolutio hæc habet adeò fortem, atque expreſ ſum textum, in dicta l. iam hoc iure, vt ſuſtineri debeat omnino; nec aliàs propter diuerſitatem rationis, à regula præfata vniformis determinationis recedi, quam ſi diuerſitas metipſa, diſponentis voluntatem contrariam legitimè arguere, atque oſtendere valeat; cùm totum hoc à præ ſumpta di ſponetis voluntate dependeat; vt præfati Authore aſ ſeuerarũt . Socin. etiam ſen. Carol. Ruinus, Curt. iun. Alex. & Berous, cum quibus Prętis idẽ , d.n. 21. rectè obſeruauit, ex coniecturata mente teſtatoris recedi à regula collectiua rationis, & vniformis determinationis. Idem etiam reliquit ſcriptum Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 11. tit. 5. num. 22. vbi quod ab eadem regula facilè receditur ex coniectura voluntatis, ſicuti receditur à proprietate ſermonis; & inquit probari in dicta l. in teſtamento, in fine, C. de teſtamento militis, Hondedeus etiam, in conſ. 14. num. 86. lib. 2. Sic etiam propter conſeruandam volunta[*] tem teſtatoris præ ſumptam, quod determinatio vna reſpiciens plura determinabilia, non determi net vniformiter, ſcripſit alio in loco Marian. Socin. iun. hoc eſt, in l. hæredes mei, §. cum ita, num. 90. ff. ad Trebellian. & ſimiliter, quod determinatio[*] vna reſpiciens plura determinabilia non determinet æqualiter, quando æquali determinatione facta, non valeret diſpoſitio quoad omnia determinata, ſed quod tunc inæqualis accipiatur determinatio, vt actus ſuſtineatur quoad omnia; poſt alios ſcripſit, atque explicauit Simon de Prætis, lib. 3. d. ſolut. 9. num. 27. fol. 114. & hactenus de prima limitatione in hac materia, ex qua & duæ aliæ reſultant, vt vides. Limitatur deinde regula metipſa, vt vna deter[*] minatio plura determinabilia reſpiciens, æqualiter non determinet, quando æqualiter determinari nequeunt, vel quando vtrique non conuenit æqualiter, tunc namque determinat, prout naturæ cuiuſque conuenit; ita ſanè ſcribunt Alexand. Angelus, Andreas Siculus, Abbas, & alij, cum quibus Decius, in d. l. in teſtamento, numer. 8. verſ. Tertio regula: Bartol. Paul. Aretinus, Iaſon, Ruinus, & alij, cum quibus Mieres, 1. p. q. 22. num. 30. Ioannes Gratianus, d. regula 131. num. 4. Iaſon, in d. l. iam hoc iure, num. 12. in fine, verſ. Sed ad illum textum, Iacob. Mandellus de Alba, in conſ. 322. num. 51. Simon de Prætis, lib. 3. dicta ſolutione nona, num. 21. & num. 22. fol. 113. & 114. poſt Caſtrenſ. Aretin. Decium, Boërium, Ripam, Sapiam, & Tiraquell. quos ibi refert. Et ſubdit, id probari per text. in l. cohæredi, §. qui diſcretas, vbi notant Caſtrenſis, & Aretinus, ff. de vulgari, & pupillari ſubſtitutione; & eſ ſe impoſ ſibilem æqualem determinationem, propter diuerſam naturam rerum, & perſonarum, deductarum in diſpoſitione, aut in oratione; tunc namque iura ea non procederent, & eadem oratio diuerſimodè acciperetur; ſicut vnum & idem verbum relatum ad plura, propriè, & impropriè intelligitur; prout notatur communiter per Gloſ ſ. in l. 2. ff. de officio Proconſulis, & Legati, ſic quoque eandem regulam vniformis determinationis limitant, & declarant Ludou. Caſanat. conſ. 45. num. 165. Iacob. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 89. num. 144. dicens, quod effectus vnius diſpoſitionis impeditur quandoque ob vnitatem alterius diſpoſitionis, qui effectum illum parere non poteſt; ſicuti videmus in caſu dictæ legis, iam hoc iure, vbi ſi pater vna ſimul ſub ſtituit puberi, & impuberi, licet quoad impuberem debeat intelligi facta etiam pupillaris; attamen illa impeditur, quòd alteri filio puberi pupillariter ſubſtitui non poteſt. Sic etiam quando na[*] tura determinabilium ad inuicem repugnat, æqualis non fit determinatio, vt poſt Ruin. & Iaſon. obſeruarunt Roland. in conſ. 74. num. 15. lib. 2. & id ipſum tenuerunt Cardinalis, in cap. olim, ex literis, per illum textum, de reſcriptis, Iaſ. Ruin. Roland. & alij, cum quibus D. Chriſtophor. de Paz, ad leg. 200. ſtyli, num. 142. Ioſeph. de Ruſticis, ad. d. l. cum auus, lib. 1. cap. 12. num. 35. vbi quod regula æqualis determinationis non procedit, repugnante natura determinabilium; tunc enim ſecundum naturam vniuſcuiuſque determinabilis, debent determinari: Ioan. Vincent. Hondedeus, in conſ. 14. n. 86. & 87. lib. 2. vbi quod dicta regula non procedit, quando diuerſimodè diſponitur à iure inter caſus, quos vna determinatio reſpicit; tunc enim vnuſquiſque ſecundum ſuam naturam debet interpretari, vt per Tiraquel. & Rotam Romanã , cum quibus ibi Simõ de Prætis, lib. 3. dict. ſolut. 9. n. 23. fol. 114. qui num. 28. eod. fol. 114. idẽ ſtatuit in eo, quod tacitè intelligẽdũ eſ ſet ex lege, in vno, & altero non; quod in hoc, tacitũ ipsũ ceſ ſans, facit ceſ ſare ęqualẽ determinationẽ , quia ſufficit ſimilitudo, & adęquatio in eo, quod poteſt fieri; & ponit ibi exemplum in compendioſa continente vulgarem, & fideicommiſ ſariam; quia in fideicommiſ ſaria intelligitur conditio, ſi inſtitutus deceſ ſerit ſine filiis, per legem, cum auus, de condition. & demonſtration. & ſecus eſt in vulgari, quod in ea non intelligitur talis conditio tacita, vt Decius ibi relatus defendit. Alij verò relati etiam ibidem, etiam in fideicommiſ ſaria contrarium tuentur. Addiderim ego articulum hunc (quia ad noſtrum tractatum, & inſtitutum, maiorem indagationem non exigit, nec permittit) eſ ſe admodum difficilem, & diuerſimode explicatum ab Interpretibus; ſicuti aduertit Menochius, & dilucidè explicat lib. 4. dict. præ ſumpt. 89. ex num. 139. vſ que ad num. 150. Sic etiam determinatio vna reſpi[*] ciens plura determinabilia; pariformiter non determinat, vbi adeſt diuerſitas perſonarum; ſicuti poſt Ruinum, Rebuffum, Socinum ſeniorem, Decianum, Cephalum, & Menochium, ſcripſit nouiſ ſimè Ludouicus Caſanate conſil. 46. num. 63. & vltra eum, id ipſum ſingulariter annotauit Petr. Surd. in conſil. 426. num. 40. in fin. verſ. Declinatur & ſeptimum, lib. 3. vbi quod regula æqualis determinationis procedit, quando vnica eſt determinatio, plura reſpiciens determinabilia, non autem in pluribus determinabilibus, de diuerſis rebus factis, & reſpectu diuerſarum perſonarum determinationis. Non etiam regula æqualis determina[*] tionis procedit, vbi conſideratur ratio maioris prædilectionis erga vnum, quàm erga alterum, Curtius iunior in conſil. 161. colum 5. verſ. Ad vltimum. Simon de Prætis, lib. 3. dict. ſolut. 9. num. 21. in finalibus verbis, fol. 113. vel vbi ſumus in diſpo ſitione negatiua; vt per Guil. Benedict. in dict. cap.[*] Rainuntius, de teſtamentis, verbo, ſi abſque liberis, el. 2. num. 35. Gratianum, dict. regul. 131. num. 6. vel vbi ex æquali determinatione, induceretur correctio[*] legis, aut iuris communis, quia potius fit inæ qualis determinatio, vt iuri communi minus derogetur, vt per textum, in cap. cum dilectus, de con ſuet. Cardinalem, Abbatem, Ruinum, & Rolandum adnotauit Simon de Prætis, dicta ſolutione 9. numer. 25. & vltra eum Iacob. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 140. numer. 9. Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 1. capite 12. num. 34. & 35. Hippolyt. Riminald. in conſ. 607. numer. 25. lib. 6. vbi ex communi ſententia Doctorum tradidit, quod non procedit regula æqualis determinationis, quando ex ea induceretur correctio legis, aut iuris communis; tunc enim potius inæqualis determinatio fieri debet, vt minus præiudicetur iuri communi; D. Chriſtophus de Paz, ad dictam l. ſtyli 200. num. 141. & numer. 143. vbi in id expendit etiam textum, in l. ſi ita ſcriptum fuerit, ff. de manumiſ. teſtam. & in l. ſi ſeruus liber, ff. de ſtatuliberis, aut quando[*] ſit alteri præiudicium, & conſequenter habet locum regula illa vniformis determinationis, quando non fit præiudicium, quid ſolum fauor pupillaris ſubſtitutionis remouetur, ſecus ſi agatur de maiori præiudicio, Aretin. in conſil. 55. Periculoſum eſt: column. 2. proſequitur; refert, & ſequitur Decius, in d. l. in teſtamento, C. de teſtamento militis, n. 8. in fin. Simon de Prætis, d. ſolut. 9. num. 26. fol. 114. vbi inquit, regulam præfatam non habere locum, vbi ageretur de magno & graui præiudicio vnius vocati in determinatione, quia tunc non fit æqualis determinatio, maximè in tempore, pro fideicommiſ ſaria inducenda contra impuberem, ad eius grauamen; vt adducunt Authores, ibi relati: quibus addendum neceſ ſariò duxi, limitationem hanc, quæ in magno, aut graui præiudicio duntaxat fundatur, ita demum locum obtinere, niſi præ ſumpta diſponentis voluntas aliud ſuadeat; ex ipſa namque regulam ipſam vniformis determinationis, toties repetitam, ceſ ſare, aut induci debere, certi iuris eſt; & ſpecificè fuit obſeruatum. Aut denique in diſpoſitione neceſ ſaria, aut quando alterum determinabile ex diſpoſitione neceſ ſaria[*] prouenit; quamuis ſecus ſit in diſpoſitione voluntaria, in qua determinatio vna reſpiciens plura determinabilia, æqualiter determinat; vnde ſi te ſtator inſtituat in teſtamento filium, & nepotem ex eo, non intelligitur pariformiter inſtituere, ſed neceſ ſitate validitatis teſtamenti in futurum, & ſic vt filius ſit hæres; ſed ſi contingeret, quod filius moreretur, nepos eſ ſet hæres, quia nepos eſt inſtitutus ex cauſa neceſ ſaria, ne teſtamentum rumpatur; vnde intelligitur vocare nepotem, in quo neceſ ſitabatur cum inſtituere: ita probat l. Gallus, §. quidam rectè, & ibi Gloſ ſa ordinaria, de liberis & poſthum. & poſt Alex. & alios antiquos ſic ſcripſerunt Iaſon, in dict. l. iam hoc iure, num. 13. & in dict. §. quidam rectè, num. 16. vbi Socinus iun. n. 26. Fortunius Garc. colum. 17. ſequuntur Mantica, lib. 4. tit. 8. num. 9. Hippolyt. Riminald. in conſ. 50. n. 60. lib. 1. Menoch. in conſ. 76. num. 16. lib. 1. Gratianus, dict. regula 131. n. 3. Simon de Prætis, lib. 3. d. ſolut. 9. num. 14. fol. 114. Rurſus, regula metipſa vniformis determina[*] tionis limitatur, vt non procedat, quando vnum ex determinabilibus eſ ſet fauorabilius altero; tunc namque, in eo quod eſt fauorabilius ſortiretur effectum diſpoſitio, & ceſ ſaret in altero, ſicuti per textum in l. ſi ita ſcriptum, ff. de manumiſ ſ. teſtament. vbi Benedict. de Plumbino, ad hoc notat cum; ſcripſerunt Alex. & Decius, in d. l. in teſtamento, num. 8. C. de teſtamento militis, Iaſon, in d. l. iam hoc iure, num. 11. Ioannes Gratianus, poſt Iaſonem, Socinum, Gratum, & Guil. Benedictum, quos refert dict. regula 131. num. 5. Hippolyt. Riminald. in conſil. 607. numer. 23. & 24. lib. 6. Surd. conſ. 426. num. 41. lib. 3. Ruſticis, ad dictam l. cum auus, lib. 1. cap. 12. ſub num. 35. Mieres de maioratu, prima parte, quæ ſt. 22. num. 70. in fine, qui applicat ad quæ ſtionem ſingularem maioratus, in terminis l. 17. & 44. Tauri. Pedrocha, in conſ. 20. numer. 3. qui tamen in conſ. 1. num. 78. ex ſententia Grati, duobus in locis ibi relatis, contrarium tenuit, & regulam vniformis determinationis procedere dixit, etiam ſi vnum determinabile eſ ſet fauorabilius altero; idque per textum, in d. l. iam hoc iure, & in d. l. quamuis, & in d. l. hæreditas, C. de impuberum. Cæterùm alio in loco (vt dixi) cum communi tranſit, vt etiam tranſeunt Simon de Prætis, lib. 3. dict. ſolut. 9. n. 20. per totum, fol. 113. Rolandus, in conſ. 74. num. 14. lib. 2. D. Chriſtophorus de Paz, in d. l. 200. ſtyli, num. 143. Iacob. Menoch. in conſ. 76. num. 15. lib. 1. qui lib. 4. præ ſumpt. 89. num. 141. & 142. ex ſententia Ruini, in conſ. 3. n. 20. verſ. Vel ſecundo poteſt: lib. 2. latiùs, atque eleganter[*] declarat; & inquit, quod aliquando vnum determinabile eſt fauorabilius altero ex mera legis di ſpoſitione, ſine aliqua præ ſumpta mente teſtatoris, & hoc caſu admittitur inæqualis determinatio, quia lex non præ ſumit, quod diſponens voluerit æqualiter determinare; & ita Ruinus intelligit l. ſi[*] ita ſcriptum, ff. de legat. 2. l. hac conſultiſ ſima, §. ex imperfecto, C. de teſtament. Aliquando verò vnum determinabile eſt fauorabilius altero, non ſimplici diſpoſitione legis, ſed ex tacita, & interpretata mente teſtatoris, aut diſponentis, & tunc æqualis fit determinatio, etiamſi inter ea ſit diuerſa ratio, vel alterum ſit fauorabilius; vt probant l. iam hoc iure, ff. de vulgari, & l. in teſtamento, C. de teſtamento militis, & ſic procedit l. cum auus, ff. de conditionibus & demonſtrat. quę interpretatio, quam lex facit; à ſe præ ſumptæ voluntatis teſtatoris; ſic etiam (vt ego animaduerto) concordari poteſt Achillis Pedrochæ, duobus in locis antea relatis cõ trarietas [*] illa, & eiuſdem Ruini in conſ. 106. num. 5. lib. 2. & Curtij iunioris, in conſ. 33. n. 3. traditio æqualem determinationem non fieri, quando duo caſus vniuntur ſermonis vnitate, alter tamen iure ſpeciali, alter vero iure communi procedit, per textum, in l. mulieri, & Titio, ff. de condit. & demonſtrat. vbi conditio reiicitur de legato facto mulieri, non autem de parte relicta Titio, atque ita legatum factum mulieri, non recipit eandem interpretationem, cum illo facto Titio; & hoc quidem, quia quoad mulierem conditio reiicitur de iure ſpeciali: ſic etiam, quod regula prædicta æqualis determinationis procedat in his, quæ ex iure communi proueniunt, non autem in his, qua: ex iure ſpeciali; cum aliis multis obſeruauit Io ſeph. de Ruſtic. ad d. l. cum auus, lib. 1. cap. 12. num. 15. D. Chriſtophor. de Paz, ad d. l. 200. ſtili n. 143. Non etiam fit æqualis determinatio, nec procedit regula dictæ l. iam hoc iure, quando vtraque determinatio eſt clara, non autem ambigua, vel quando ſi fieret, violarentur verba; vt per Menochium in conſil. 370. num 60. lib. 4. Surdum, in conſil.[*] 426. num. 42. lib. 3. qui id ipſum ſtatuit, quando diſ ponens non poterat ſuper omnibus æqualiter[*] prouidere, vt tunc determinatio vna non determinet æqualiter; in conſ. 150. num. 109. lib. 1. ita quoque, quando plures determinationes reſpiciunt vnum verbum, quælibet per ſe determinat[*] verbum, nec determinãtur inuicẽ dictæ determinationes; prout eſt doctrina Bartoli ſingularis, in l. prætor. 4. §. ſi quis aduentu, ff. vi bonorum raptorum, quam declarat per illum textum. Dicitur enim edicto Prætoris; Prætor ait, cuius dolo malo in turba damnum quid datum, vel factum eſ ſe dicetur: iſtud participium datum, vel factum eſ ſe, habet iſtas duas determinationes, quod ſi datum in turba, & quod ſit datum dolo malo; tamen non requiritur quod turba ſit coadunata dolo malo; quod dicit Bart. eſ ſe ad multa tenendum menti. Et ſequuntur Natta, in conſ. 110. in fine, Surdus, in conſ. 150. num. 115. lib. 1. refert Hippolyt. Riminald. in con ſilio 607. numer. 26. lib. 6. qui ſubdit numer. 27. [*] egregiè dixiſ ſe Ruinum, ibi relatum, quod ad hoc, vt dicatur fieri æqualis determinatio, ſatis eſt, quod fiat in genere, licèt non fiat in ſpecie; & adducit exemplum de conditione vniformi, prout ibi videri poterit. Et hactenus de axiomate, aut regula prædicta vniformis determinationis. Nunc verò & ſecundo loco, atque principaliter obſeruandum, & conſtituendum erit, & regulam eſ ſe aliam vulgatam, & quæ per manus quotidie traditur, ſicut præcedens, frequenter etiam allegabilis, multísque caſibus, & negotiis condu[*] cibilis; videlicet, quod vna & eadem res, vel diſ poſitio; non debet aduerſo iure cenſeri, l. eum qui ædes, ff. de vſucapionibus, quam exornarunt nonnulli: Abbas, in conſil. 71. lib. 2. Tiraquel. in l. ſi vnquam, in verbo, donatione largitus, num. 232. & ſub num. 284. Menoch. recuperandæ poſ ſeſ ſionis, remedio primo, num. 36. 37. & 38. & in conſ. 36. num. 38. libro primo. Martinus Monter-à-Cueua, deciſ. 5. Regni Aragon, num. 79. & hos quidem lib. 2. harum quotidianarum controuerſiarum iuris, cap. 23. num. 28. retuli; adiicio nunc, exornaſ ſe etiam præfatam regulam, Crauetam, Stephanum de Fede. Neuiz. Rochum de Curte, & alios, quos congeſ ſit Simon de Prætis, lib. 3. interpretat. 2. dubitat. 1. ſolut. 9. num. 29. & 30. & 31. vbi inquit, quod regula iſta in di uerſis materiis, & diſpoſitionibus ſ æpè obſeruata reperitur; & quod Rochus de Curte octo limita[*] tiones adducit ad eam; quæ reducuntur in effectu, vt eadem res, vel diſpoſitio, diuerſo iure cenſeatur quandoque, ex diuerſo reſpectu; verba enim interpretantur ſecundum reſpectum pertinentem ad rem, de qua agitur, per iura in materia vltimarum voluntatum. Quandoque ex diuerſis cau[*] ſis; & rationibus; quandoque ex diuerſis temporibus; & plura congerit ibidem, de diuerſitate ra[*] tionum, & diuerſitate perſonarum, locorum, temporum, rerum, ac nominum, & de diuerſitate tractatuum, & terminorum, & diuerſitate facti; & de diuerſitate locutionis, orationis, & perſonarum. Addiderim ego Decium in l. in teſtamento, C. de teſtamento militis, num. 8. in principio, quò loci ſingulariter dixit, regulam hanc d. l. eum qui ædes, limitari, & intelligi eodem modo, quod regula illa vniformis determinationis; ac præcipuè, vt non procedat ſi ſubſiſtit ratio diuerſitatis, ſiue ratio eadem non militet; quod etiam ſcribit Menoch. (quem Prætis non citat) lib. 4. præ ſumpt. 140. num. 8. in fin. & recuperanda poſ ſeſ ſionis remedio 1. num. 36. & 37. vbi quod vna & eadem res diuer ſo iure cenſeri poteſt, cum diuerſi conſiderantur reſpectus, vt eſt textus in l. miles, §. pro parte, de legat. 2. & probant multi iuris Interpretes, ibi commemorati; ſic etiam ex traditione Decij prædicta,[*] & his, quæ ad regulam ſuperiorem latiùs adnotauimus, ex præ ſumpta diſponentis voluntate, & regula, hoc procedere, aut ceſ ſare debebit; quod ex omnibus hucuſque à me prælectis, expreſ ſim aduertit Curtius iunior, in conſ. 114. num. 11. vbi quod vna & eadem res poteſt cenſeri diuerſo iure, vbi clarè conſtat de mente diſponentis: & Curtium retulit Menoch. dicto remedio 1. num. 38. idem Menoch. in conſ. 376. num. 60. lib. 4. vbi etiam quod regula æqualis determinationis nõ procedat, vbi de voluntate diſponentis, aliter apparet; & id ip ſum, quod regula illa, quod vna & eadem res, diuerſo iure cenſeri non debeat, minimè procedat diuerſis reſpectibus, vel cùm ratio diuerſa militat, aut quando plures intelligendi formæ in ea concurrunt, & aliis modis, tradiderunt Menoch. in conſ. 106. num. 125. lib. 2. & in conſ. 1040. num. 6. & 7. & 8. lib. 11. & præ ſumpt. 140. num. 9. lib. 4. Surd. in conſ. 150. num. 111. lib. 1. Mazol. videndus in conſ. 116. ex num. 53. Honded. in conſ. 29. num. 32. lib. 2. Tiraq. de retract. linagier, §. 1. gloſ ſ. 18. num. 22. & ſeqq. Ludouicus Caſanate in conſilio 10. numero 57. vbi vide. CAPVT XCVIII. Ex eadem cap. præcedentis regula, ſiue æqualis, & vniformis determinationis doctrina, cuius occaſione infertur ad nonnulla admodùm neceſ ſaria, & aſ ſiduè in praxi occurrentia; num ſcilicet Taurinæ l. 27. conſtitutio, quatenus de ſubſtitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, reſtringi debeat duntaxat ad naturales, qui tempore factæ meliorationis nati, conceptive erant; an verò indi ſtinctè intelligẽda ſit de filiis naturalibus, etiam poſtmodum natis, aut conceptis; & conſequenter, vtrùm naturales indiſtin ctè præferendi ſint (quocunque tempore ipſi nati ſint, & ſucceſ ſio deferatur) tranſ uerſalibus, & extraneis, nec hi admitti poſ ſint, dum illi extiterint. Ordo vocationum, & ſubſtitutionum, qui in eadem l. 27. Tauri præ ſcribitur, quod ſit præciſus, & ſubſtantialis, nec vllo modo præuerti, aut alterari poſ ſit; & inter deſ cendentes intelligatur, nulla maioris proximitatis habita diſtinctione; & quod vnus ſolus, aut plures poſ ſunt ſubſtitui; patri tamen, ſiue aſcendenti, ſemper electio detur. Præciſus etiam, & ſubſtantialis dicatur, non modò in ſubſtitutionibus deſcendentium legitimorum, ſed etiam illegitimorum, & aliorum, qui in ipſa Taurina lege enumerantur. Pater meliorans filium, aut deſcendentem alium in Tertio bonorum ſuorum, ſi in vocationibus, grauaminibus, aut ſubſtitutionibus non ſeruauerit ordinem, & formam, quæ in dicta l. vigeſima ſeptima Tauri ſtatuitur, vtrùm melioratio in totum corruere debeat, an verò reducenda ſit ad ordinem, & formam in ea lege prę ſ criptam. De quo dubio, longa ſerie, atque ex propo ſito egit Author metipſe in commentariis lib. 2. cap. 7. per totum; nunc autem adduntur nonnulla, & retenta eadem diſtinctione ibidem tradita (quæ apud Pragmaticos, poſt illius cap. editionem ſemper obtinuit) nouus caſus conſideratur, qui ipſo cap. 7. non modo deciſus, ſed nec excitatus, nec etiam excogitatus fuerat. An ſcilicet, ſi facta melioratione per viam vinculi, aut maioratus perpetui, filij, & deſcendentes omnes illegitimi, expreſsè, ſpecificéque à ſucceſ ſione excludantur, & duntaxat legitimi admittantur, atque ita naturales quoque excluſio comprehendat; ipſamet diſtinctio, tradita dict. cap. 7. lib. ſecundi, admitti debeat, nécne, vt vocationes ſcilicet ſuppleantur, & reducãtur ad ordinem præcitatæ l. Tauri 27. an verò caſu eueniente, quo filius, aut deſcendens naturalis erat ſucceſ ſurus, diſ poſitio vitietur, vt bona in vltimo poſ ſeſ ſore libera remaneant, & maioratus finiatur. Vbi inter omiſ ſionem eorum, qui iuxta ordinem legis illius vocari debuerunt, & eorundem excluſionem, conſiderabilem eſ ſe videri differentiæ rationem, & negari non poſ ſe, quin articulus difficultatem habeat, egregiè adnotatur, atque obſeruatur; & Andr. Anguli, Pelaez à Mieres, Azeuedi, & Ioannis Parladorij placitis, ad examen, & accuratam diſputationem redactis, inſignis, & notanda traditur hu iuſce articuli explanatio, & reſolutio, provt hic videbitur. Denique, an, & quando actus, qui non valet, vt agitur, valere debeat omni meliori modo, quo poſ ſit; vtiliter explicatur. SVMMARIVM. -  1 Præcipuum huius cap. dubium proponitur; de quo latius in initio argumenti infra. -  2 Ordo vocationum, & ſubſtitutionum, qui in l. 27. Tauri præ ſcribitur, præciſus eſt, & ſubſtantialis, nec vllo modo præuerti, aut alterari poteſt. -  3 Eſt enim de ſubſtantia actus, vt denotat verbum illud, con tanto, quod inducit conditionem. -  4 Quæ conditio in ſpecifica forma debet adimpleri. -  5 Subſtitutio in terminis l. 27. Tauri, fit inter deſ cendentes, nulla maioris proximitatis habita ratione, nec diſtinctione. Atque ita ſubſtitui poteſt vnus ſolus; & plures ex voluntate parentis ſubſtituuntur. Et lex ipſa Tauri non denegat parentibus electionem inter filios, & deſcendentes, ſed ſolum prohibet, quod deſcendentibus, aut aliquo eorum, excluſis, tranſuerſales ad meliorationem vocentur. -  6 Meliorationem tertia partis bonorum ſuorum faciens, tenetur præcisé ſeruare ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri, non ſolum in ſubſtitutionibus deſcendentium legitimorum, ſed etiam illegitimorum, & aliorum qui in eadem lege enumerantur. -  7 Pater meliorans filium aut deſcendentem alium legitimum, ſi in ſubſtitutionibus non ſeruauerit ordinem & formam legis ipſius 27. Tauri vtrum melioratio corruat, an verò reducatur ad ordinem, & formam ibi præ ſcriptam. -  8 In quo dubio eadem diſtinctio, de qua cap. 7. libri ſecundi, probatur, & exornatur. -  9 Et D. Chriſtophori de Paz conuenientes omnino, & longa ſerie comprobatæ reſolutiones proponuntur, de quibus latiùs hic. Traduntur etiam nonnulla, quæ præcitato cap. 7. nec deciſa nec etiam in dubium excitata fuere per Authorem. Ac maximè illud memorabile, neceſ ſarium admodum, & quod aßiduè occurrere poteſt. -  10 Si facta melioratione per viam vinculi, aut maioratus perpetui, filij illegitimi, atque ita naturales etiam, ſpecificè atque expreſsè excludantur a ſucceßione in perpetuum, & legitimi tantum, aut legitimi atque ex legitimo matrimonio nati, tantum inuitentur, an vocationes ſuppleri & reduci debeant ad ordinem ſi formam dict. l. 27. Tauri, an verò eueniente caſu, quo naturalis, iuxta ordinem legis ipſius erat ſucceſ ſurus, diſpoſitio vitietur, ita vt bona libera remaneant in vltimo poſ ſeſ ſore, & maioratus finiatur, & numer. ſeqq. -  11 Actus qui non valet, vt agitur, an valere debeat omni meliori modo, quo poßit: quod explicatur, atque exornatur. -  12 Tolerabilius eſ ſe, inutilem reddi diſpoſitionem te ſtatoris, quam aliquid admitti contra eius voluntatem. -  13 Verba, quando ſaltem improprie non poſ ſunt accommodari ad alium ſenſum, quàm ad expreſ ſum in diſpoſitione, tunc accipiendus eſt is, qui ex verbis colligitur, quamuis inutilis reddatur diſpoſitio. -  14 Actus quando deficit in forma, nullo modo ſu ſtineri debet. -  15 Pro validitate actus præ ſumptio, cedit contrariæ præ ſumptioni, quod actus fuerit factus in fraudem legis, quia hæc eſt potentior. -  16 Interpretatio, quæ odium testatoris excludit, fauorabilis dicitur, licet inutilis reddatur diſ poſitio. -  17 And. Anguli locus expenditur, & dilucidè explicatur, atque hactenus dictis applicatur. -  18 Taurinæ l. 27. conſtitutio, quatenus de ſubſtitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, num reſtringi debeat ad naturales qui tempore factæ meliorationis nati, conceptive erant; an verò intelligenda ſit indiſtinctè de filiis naturalibus, etiam poſtmodùm natis, aut conceptis. Et conſequenter, vtrum naturales indiſtinctè præferendi ſint (quocunque tempore ipſi nati fuerint, & ſucceſ ſio deferatur) tranſuerſalibus, & extraneis, nec hi admitti poſ ſint, dum illi extiterint. -  19 Et in fauorem deſcendentium naturalium, qui poſtmodùm nati, conceptivè fuere; prima ratio expenditur. -  20 Secunda etiam ratio proponitur. -  21 Tertia quoque ponderatur. -  22 Sed & quarta, eàque vrgens admodùm conſideratur ratio pro eadem parte. Obſtaculum quoque ſubmouetur concludenter, quod ex verbis eiuſdem legis Tauri, fuerat deductum. -  23 Pelaez etiam à Mieres, & Alphonſi Azeuedi opinio contraria confutatur. -  24 Ac denique Ioannis Parladorij locus expenditur, eiúſque placitum improbatur. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce capitis explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit, ex his, quæ capite præcedenti adnotata; ſcriptáque fuere, & axiomate illo, adeò plenè exornato, quod ſcilicet vna, & eadem determinatio reſpiciens plura determinabilia, æqualiter determinat: inferri equidem poſ ſe ad quæ ſtiones quamplurimas, & caſus quoque diuerſos, prout ipſimet præcitati ibi Authores inferre ſolent, & variis, infinitiſque locis pro deciſione cauſarum, eandem regulam, & doctrinam expendunt, prout ibidem dixi; ſed aliis[*] ſcienter, conſultoque omiſ ſis, infertur ad vnum admodum neceſ ſarium, & aſ ſiduè contingens, quod ab ipſamet regula æqualis determinationis, interpretationem, atque reſolutionem recipere poſ ſe videtur: vtrum inquam ſtatutum indiſtinctè, atque ſimpliciter diſpoſitum in l. 27. Tauri conſtitutione, quæ hodie eſt l. 11. titul. 6. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, circa ſubſtitutiones filiorum, de ſcendentiumque legitimorum, æqualiter intelligendum, terminandumque ſit in ſubſtitutionibus illegitimorum, de quibus ea lex ſermonem inſtituit, vt quemadmodum in vocationibus legitimorum, non modò nati tunc, ſed etiam ij qui poſtmodum naſcituri ſunt, ſuo ordine præferri debent, aut prælati cenſebuntur, caſu adueniente: ita quoque, & æquali, vniformique determinatione, in ſubſtitutionibus illegitimorum id intelligendum, & ſeruandum ſit, cum illius legis determinatio hæc duo determinabilia reſpiciat, nec vnum ab altero ſeparauerit, diuerſimodéve expreſ ſerit, circa vocationes, aut ſubſtitutiones illegitimorum quam legitimorum; id ergo nunc inquiritur, num Taurinæ l. 27. conſtitutio, quatenus de ſubſtitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, reſtringi debeat ad naturales, qui tempore factæ meliorationis nati, conceptivè erant; an verò indiſtinctè intelligenda ſit de filiis, & deſcendentibus naturalibus, etiam poſtmodùm natis, aut conceptis: & conſequenter vtrùm naturales indiſtinctè præferendi ſint, quocunque tempore ipſi nati fuerint, & ſucceſ ſio deferatur, tranſ uerſalibus, & extraneis; nec hi admitti poſ ſint dum illi extiterint. Finge, tempore factæ meliorationis, nec parentes, qui meliorauerunt: nec etiam eorum filios legitimos, habuiſ ſe filium aliquem naturalem, poſtmodùm autem tractu temporis (prout quotidie contingit) extinctis omnibus filiis, & deſcendentibus legitimis, extare vnum deſcendentem naturalem, filium inquam alicuius filij legitimi, eorum ſcilicet, qui è vita iam deceſ ſerunt, & contentionem eſ ſe ſuper ſucceſ ſione vinculi inter ipſummet, & aliquem conſanguineum eius, qui meliorationem fecit, atque ita inter naturalem deſcendentem, & conſanguineum tranſuerſalem; naturalis contendit, non antea admitti poſ ſe tranſuerſales, aut extraneos, quàm ſi omnes filij, & deſcendentes, tam legitimi, quàm naturales deficiant; conſanguineus contradicit, & inquit, nec eum à teſtatore vocatum, nec etiam tempore factæ meliorationis in rerum natura extitiſ ſe, ſicque nec comprehendi ſub deciſione dictæ l. 27. Tauri, quam de his naturalibus intelligendam concludit, qui tunc extabant, quando melioratio fiebat, & à parente, qui meliorauit, cogniti erant; non verò de his, qui poſtmodùm nati fuere; & ſic quod neceſ ſitas ſubſtituendi, intelligitur reſpectu eorum, qui iam nati, & cogniti erant, non verò eorum, qui poſtmodum nati fuere: nec conſtare poterat, an naſcituri eſ ſent, nécne: circa quos etiam nec legis, nec teſtatoris affectio cadere, aut conſiderari poſ ſe videtur. Legitimorum reſpectu, res quidem caret omnino dubitandi ratione: cum eis exiſtentibus, & tunc, ſiue poſtmodum natis, tranſuerſales admitti non poſ ſint, de quo nullus hactenus dubitauit; naturalium etiam reſpectu, id ipſum dicendum eſ ſe: ſuadere videtur argumentum prædictum, à vi, & effectu æqualis determinationis deſumptum. Affectio quoque, & fauor illius legis circa naturales, abſolutè, & indiſtinctè militare, ac procedere, quotieſ cunque naturalis, & tranſuerſalis ſimul concurrant, & legitimi deſcendentes deficiant; nec in eo concurſu conſiderari poſ ſe aliquam differentiam, ſiue illi tempore factæ meliorationis nati fuiſ ſent, ſiue poſtmodum naſcantur, cum ad prælationem eorum, reſpectu tranſuerſalium, & extraneorum, paria ſint vel ab initio extare, natóſque fuiſ ſe; vel tempore delatæ, vacantiſvè ſucceſ ſionis apparere, & cum eodem tranſuerſali, aut extraneo concurrere; idque maximè, quando per viam vinculi perpetui melioratio facta fuerit, quo caſu habilitas, & capacitas ad ſuccedendum, inſpicitur tempore, quo ſucceſ ſio ipſa defertur, nec vllo modo requiritur, quod is, qui ſucceſ ſionem prætendat, natus, conceptuſve fuerit eo tempore, quo in ſtitutus fuit maioratus, iuxta ea, quæ ſuprà hoc eodem tract. c. 90. & 91. plena manu explicaui, atque ſcripſi, cum in ſucceſ ſionibus tractum ſucceſ ſiuum habentibus, nec requiratur natiuitas tempore factæ diſpoſitionis, aut inſtitutionis vinculi, nec etiam poſ ſibile ſit, omnes de familia, qui poſtmodum ſucceſ ſuri ſunt, natos eſ ſe: ſic ſanè Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. c. 4. n. 16. cum dixiſ ſet, nouum non eſ ſe, vt ex vnico verbo, plures ſubſtitutiones deducãtur , l. cohæredi, §. qui di ſcretas, ff. de vulgari, & pupillari ſubſtit. Indéque ex ſola verbi maioratus mentione, omnium de familia vocationes, & ſubſtitutiones induci, & tot ſubſtitutiones, & donationes reſultare, quot perſonæ ad eorum ſucceſ ſionem vocantur, ac ſi vnicuique ſpecifica facta fuiſ ſet ſubſtitutio: & repetit lib. 2. c. 11. num. 39. & lib. 1. cap. 1. num. 17. ſtatim extendit n. 18. non ſolum ad eos, qui tempore maioratus, inſtitutionis nati erant, ſed etiam ad naſcituros, vt quilibet eorum, quando ſucceſ ſio ei deferatur, gradum faciat: Peregrinus etiam, de fideicommißis, artic. 16. num. 103. & pro accurata, dilucidáque, & diſtincta huiuſce articuli explicatione, præmittenda erunt nonnulla ex his, quæ ad explicationem dictæ Taurinæ conſtitutionis 27. ego metipſe in commentariis lib. 2. quotidianarum harum controuerſiarum, cap. 7. & cap. 30. ſcripta, atque ingenti ſtudio elaborata reliqui: ea namque clariorem, & perfectiorem præ ſtabunt huiuſce rei reſolutionem, atque intelligentiam. Et in primis præmitto, atque conſtituo, quod[*] ordo vocationum, qui in eadem l. 27. Tauri præ ſcribitur, præciſus eſt, & ſubſtantialis, & ad vnguem obſeruari debet, ſic vt nullo modo præuerti[*] poſ ſit, nec alterari; eſt enim de ſubſtantia actus, vt denotat verbum illud, con tanto, quod inducit conditionem, quæ conditio in ſpecifica forma debet adimpleri: ſic ſanè, relatis Palacios Rub. Gomez[*] Arias, Caſtillo, Tello Fernandez, Velazquez de Auendaño, Matienço, Azeuedo, Couarruuia, Molina, Mieres, Angulo, & Ioanne Gutierrez, obſeruaui, atque annotaui, dict. cap. 7. lib. 2. numer. 2. & dict. cap. 30. eiuſdem libri, num. 1. Addo nunc Dom. Chriſtophorum de Paz ad l. 200. ſtyli ex numer. 67. vſque ad num. 27. fol. mihi 581. quò loci ſcribit, ex his, quæ ipſe antea tradiderat ex num. 61. cum ſequentibus, quod ſcilicet lex illa 27. formam inducat, inferri, formam illam vtpote ſubſtantialem, eſ ſe præcisè obſeruandam; & in qualibet parte etiam minima, immutari non poſ ſe, prout latius ibi: & num. 71. refert Andr. Anguli opinionem, quod forma vocationum illius legis, potiùs ſit modalis quàm conditionalis. Ita tamen, vt dummodo ſubſtitutio inter deſcendentes fiat, nulla maioris proximitatis habeatur ratio, nec ſubſtitui[*] debeant plures, ſiue omnes deſcendentes, nam & vnus ſolus ſubſtitui poteſt: ſic ſanè, atque eruditè, & verè adnotauit vtrumque Tellus Fernandez in eadem l. 27. Tauri, num. 4. & 5. vbi inquit in hæc verba, in textu ibi: Con tanto, que los hagan entre ſus deſcendientes: Intellige, cuiuſcunque gradus ſint, nulla maioris proximitatis habita diſtinctione, ſic & quemadmodum melioratio cadit in nepotem, vel pronepotem, etiam filiis primi gradus in medio exiſtentibus, ex l. 18. ſuprà; ita in ſubſtitutionibus dicendum eſt. Sed eſto, quod teneatur ſubſtitutionem facere inter deſcendentes, an omnes debent ſubstitui, vel vnus? & in hoc expeditum eſt, ſubſtitutionem hanc poſ ſe fieri vni, vel pluribus; ex l. 18. & 19. & 21. vbi melioratio poteſt fieri vni, vel pluribus ex deſcendentibus: & idem ſtatutum eſt in l. humanitatis, C. de impuber. & al. vbi parentes, qui filio furioſo, vel mente capto, exemplariter ſubſtituunt, deficientibus liberis mente capti, tenentur ſubſtituere illi alios fratres eiuſdem; poteſt tamen vnum, vel cæteros, vel omnes ſubſtituere. Et Tellum eundem in hunc ſenſum ego ipſe retuli, atque accepi præcitato cap. 7. num. 9. vbi dixi, huiuſce Authoris mentem eam fuiſ ſe, vt probare voluerit, quod cum melioratio ſit à parente filio, vel deſcendenti, ſufficiat, duos tantum, vel etiam vnum ſolum ſubſtituere, nec omnes ſubſtituere neceſ ſarium ſit; non tamen, quod vnum, vel duos deſcendentes ſubſtituendo, ad collaterales deuenire poſ ſit, aliis deſcendentibus omiſ ſis, ad quod expendi quoque Ioannem Gutierr. practic. lib. 3. quæ ſt. 53. numer. 4. & adduxi exemplum ex l. humanitatis, C. de impuberum: prout Tellus adduxit, & antea dixeram, numero quarto, & numero ſexto, quod in melioratione Tertij, deſcendentes primo ſubſtituendi ſunt; & his deficientibus aſ cendentes, & ſtatim tranſuerſales. Ita quod dum adfuerint deſcendentes, & aſcendentes, ſiue ma ſculi, ſiue fœminæ, tranſuerſales non admittantur, nec poſ ſint vocari; & dum adſunt tranſuer ſales, ſimiliter extranei nec admitti, nec vocari debeant; ſicuti tenuerunt Authores, à me ibi commemorati; & dict. num. 6. ſcripſi, quod pater meliorans in Tertio, vocando, aut ſubſtituendo vnum ex deſcendentibus, non poteſt alios ex de ſcendentibus dimittere, & tranſitum facere ad collaterales, aut extraneos; ſed antequam ad collaterales deueniat, debet priùs omnes deſcendentes ſubſtituere, nec ſufficit, vnicum tantum deſ cendentem ſubſtituiſ ſe, aut etiam plures, vt ad collaterales, aut extraneos deueniri poſ ſit, aliquo ex deſcendentibus prætermiſ ſo, aut præpoſterato: ſicuti Azeuedus, Ioannes Gutierrez, & Velazquez Auendañus obſeruarunt, quos ìbidem retuli. Angulus etiam, ad leges meliorationum, l. 2. gloſ. prima, num. primo, & gloſ ſa 4. num. primo, & gloſ ſ. 5. num. primo, & in l. 11. gloſ ſ. 5. numero primo, & gloſ ſ. 9. numero primo, gloſ ſ. 11. numer. 4. & gloſ ſ. 8. numer. 1. vbi ſic ſcripſit. Poterit ergo ſubſtituere quos voluerit, non habita ratione maioris proximitatis, cum nec in ipſo meliorato hæc proximitas conſideretur: l. 2. ſuprà eod. & intellige vnum, vel plures poſ ſe ſubſtitui, ex dicta l. 2. & in l. 3. ſuprà eod. & ibi dixi, & idem diſponitur in l. humanitatis, C. de impub. in ſubſtitutione exemplari, cuius ordinem ſequuta eſt hæc lex. Idem etiam tenet Matiençus in l. 6. titul. 6. gloſ ſ. 4. num. 2. & 3. lib. 5. & in eodem placito, cum aliis Authoribus conuenit D. Chriſtophorus de Paz ad l. 200. ſtyli quæ ſt. 5. ex num. 145. vſque ad num. 150. vbi concludit, quod parens, qui filio meliorato ſubſtitutionem fecerit, non tenetur præcisè omnes deſ cendentes ſubſtituere, ſed poſ ſe quos voluerit vocare, alioſque omittere; ſi verò ad certas vocationes ſe non reſtrinxerit, (prout poteſt) ſed vltra progrediatur, tenetur priùs omnes deſcendentes vocare, atque inter illos grauamina, & ſubſtitutiones adſcribere, & poſtmodum inter cæteros gradus, iuxta ordinem illius legis: ſic ſanè lex ipſa Tauri non denegat parentibus electionem inter filios, & deſcendentes; ſed ſolum prohibet, quod deſcendentibus excluſis, tranſuerſales ad meliorationem admittantur, atque vocentur: quod in addit. ad cap. 12. lib. 2. num. 53. & 55. eleganter animaduertit Molina, in addition. num. 10. in hæc verba: Lex namque Tauri ſolum prohibet, quod deſcendentibus excluſis, tranſuerſales ad meliorationem admittantur; non autem parenti inter ſuos deſcendentes electionem denegat. Et ſequitur D. Chriſtophorus de Paz, vbi ſuprà, d.q. 5. per totam. Secundò deinde conſtituendum, atque obſer[*] uandum erit, quod meliorationem tertiæ partis bonorum ſuorum faciens, tenetur præcisè ſeruare ordinem, & formam in dict. l. 27. Tauri præ ſcriptã , non ſolùm in ſubſtitutionibus deſcendentium legitimorum, & aliorum, qui in eadem l. enumerãtur , ſed etiam illegitimorum, in quo amplius non inſi ſto; ſed ad ea, quæ dicto c. 30. lib. 2. & dict. c. 7. longa ſerie adnotaui, atque ſcripſi, me refero; vbi hanc partem conſtanter defendi, & contrariæ partis fundamentis ſatis feci, atque ingenti ſtudio, & diligentia præbui reſponſum Addo nunc, in eodem placito fuiſ ſe manifeſtè; quamuis dubium metipſum ſpecificè non attingat, D. Chriſtophorus de Paz in d. l. 200. ſtyli, num. 67. & ſeqq. & numer. 145. & ſeqq. Rurſus, & tertiò conſtituo, me in commentariis[*] lib. 2. d.c. 7. illud principaliter in dubium excitaſ ſe; Pater ſcilicet meliorans filium legitimum, aut deſ cendentem alium in Tertio bonorum ſuorum; ſi in vocationibus, grauaminibus, aut ſubſtitutionibus non ſeruauerit ordinem, & formam, quæ in l. 27. Tauri ſtatuitur, vtrùm melioratio in totum corruere debeat; an verò reducenda ſit ad ordinem, & formam, in ea lege præ ſcriptam; ibidémque ex num. 2. vſque ad num. 14. quorundam huius Regni Interpretum traditiones, quæ in propoſito conducibiles videbantur, ponderaſ ſe, atque expendiſ ſe; quamuis[*] iidemmet Authores in terminis dubium hoc non excitauerint; tandem diſtinctione adhibita, atque ſingulari reſolutione eandem diſceptationem abſoluiſ ſe; & Primò obſeruaſ ſe ex num. 14. vſque ad numer. 25. quod ſi is, qui fecit meliorationem, ſiue in teſtamento, ſiue in contractu inter viuos, iure perpetui vinculi, aut maioratus, meliorationem poſ ſideri voluit, ita vt vinculum perpetuum inſtituat, & in ſubſtitutionibus, ſubmiſ ſionibus, aut vocationibus, l. 27. Tauri ordinem non ſeruauerit, ſed alterauerit illum; tunc in ea ſpecie diſpoſitio non vitietur, imò potius vires habebit, & valebit; vocationes tamen, atque ſubſtitutiones ad ordinem, & formã eius legis reduci debebunt; & ſic valebit melioratio in perpetuum quo ad omnes; ad quod probandũ vrgentia fundamenta, & concludentes rationes ibi adduxi, vbi videri poterunt. Expendi quoque poſ [*] ſunt iura omnia, quæ in ſimili quæ ſtione ponderauit D. Chriſtoph. de Paz, in commentariis de tenuta, q. 34. ex numer. 42. vſque ad numerũ 155. quaſi ip ſe expreſsè voluerit, in terminis illis ſuſtinendum primogenium perpetuò, iuxta ordinarium, & regulatem modum ſuccedendi, & ad eum reduci debere, non verò vitiari. Addo nunc eiſdem d.c. 7. lib. 2. ob ſeruationibus, poſt commentaria ipſiusmet libri, à me in lucem edita anno 1605. D. eiuſdem Chri ſtophori de Paz, ad leges ſtyli ſcripta ſuperueniſ ſe, quæ anno 1608. in publicum prodita fuere; ibidem autem ad l. 200. q. 7. principali, num. 160. & 4. ſeq. fol. mihi 604. fuiſ ſe ipſum eiuſdem ſententiæ, & opinionis, quam defendi; nam cùm in ſummario propoſuiſ ſet eam in hunc modum: An forma l. 27. non ſeruata, ſubſtitutionibúsque inualidatis, bona libera remaneant; an verò reſtitutioni ſubiecta; & num. ſeq. Poſtmodùm in contextu inquit, quod in hac quæ ſtione verior opinio eſt, bona perpetuo, reſtitutioni manere obnoxia, ſi quis primogenium perpetuum inſtituere velit, licet in eo formam, & ordinem à d. l. 27. præ ſtitutum non obſeruauerit; lex enim vocationes; & ſubſtitutiones ſupplet; idque nonnullis iuribus, & rationibus comprobat, provt ibi videri poteſt; & quamuis num. 164. ſubobſcurè loqui videatur, id tamen ipſum apertè contendit, dum expreſsè inquit, quod ſeruetur voluntas, & perpetuò duret, quæ reſpexit primogenij perpetuitatem, & nullo tempore bona deſinant reſtitutioni eſ ſe obnoxia. Et eiſdem terminis retentis, credendum eſt, excitaſ ſe Authorem ipſum quæ ſtionem alteram, de qua in eadem l. 200. ſtyli, q. 8. num. 165. & 166. vbi aſ ſerit, filium, vel deſcendentem omiſ ſum, vel excluſum, nullatenus concurrere poſ ſe cum deſcendente vocato, & ſubſtituto, ſed ſolum prælationem habebit inter omnes aſcendentes, & tranſuerſales; non tamen ſubſtitutis deſcendentibus præferen dus erit, licèt ſubſtitutus nominatus, & vocatus, eſ ſet Monachus, vel fœmina, vel furioſus; & excluſus eſ ſet maſculus, laicus, & primogenitus. Lex enim, eius vocationem ſupplet, eum conſtituit in eo gradu, ſubſtitutione, & vocatione, quam in ſtitutor primogenij ei tollere nequit, ſecundum formam dict. l. 27. non tamen eum collocat in eo gradu, loco, & ſubſtitutione, qua inſtituens eum priuare potuit, admittitur enim filius excluſus legis 27. prouiſione, non vero diſponentis voluntate: dum hæc igitur abſque iuris læ ſione ſeruari poteſt, ſemper à lege conſeruatur; quando verò lex repugnat, nihil operatur excluſio; & ideo hic excluſus, incluſus manere non poteſt cum his, qui ei præferri potuerunt, ſed ſolum cum illis, qui eum excludere nequiuerunt, & inter eos habet primum locum, & gradum ſubſtitutionis, provt ibi comprobat idem Author, qui etiam in eiſdem terminis videtur excitaſ ſe dubium alterum in ipſa l. 200. q. 6. per totum ex num. 150. cum ſeq. Quærit namque, an gradus ſubſtitutionis inualidus prætextu formæ non adhibitæ, ſtatim nullus ſit; an verò quando caſus contigerit, vt ſi teſtator nonnullos deſcendentes vocaret, aliumve, vel alios excluderet, vel omitteret in fauorem tranſuerſalium; & tunc inquit, verius eſ ſet, non ſtatim reſ cindi poſ ſe trã ſuerſalium ſubſtitutionem, ſed quando caſus contigerit, ſolúsque extaret deſcendens excluſus; idque iuxta text. in l. 3. in princip. iuncto verſ. Ex his apparet, ff. de iniuncto, rupto, & alia iura, quæ numer. ſeq. adducit, vbi latius videri poterit. Itaque dubia ea duo, ſiuè quæ ſtiones illas, octauam ſcilicet, & ſextam, neceſ ſariò intelligendum eſt, excitaſ ſe, atque reſoluiſ ſe ad eum modum, Authorem ipſum, ad quem præcitata quæ ſt. 6. ex d. num. 150. & quando iure perpetui vinculi, aut maioratus, bona meliorationis poſ ſideri voluit inſtitutor, quo caſu ex lege ſuppleri vocationes, & ſubſtitutiones diximus. Alterius namque caſus (de quo ſtatim) terminis retentis, nec dubia eadem conuenirent, nec etiam ſupplentur vocationes, aut ſubſtitutiones, aut id fieri poſ ſet, quod dictus Author contendit. Remanet itaque, præfatum Authorem, eius opinionis & ſententiæ fuiſ ſe dictis in locis, cuius ego metipſe fui d. cap. 7. num. 14. vſque ad num. 25. Angelus verò ad leges meliorationum l. 11. gloſ. 4. in noua edit. aucta, videndus ex num. 14. vſque ad n. 21. fol. mihi 598. 599. 600. & 601. in princip. an omnino eidem noſtræ reſolutioni conueniat, nécne, ſiuè cuius opinionis, & ſententiæ fuerit, inferius dicendum, vt vno, vel ſolum loco, ſiuè relatione vnica, eiuſdem Authoris loci commemoratio fiat, ſic enim eius mens, atque intentio melius percipi poterit. Deinde & ſecundò, eod. cap. 7. lib. 2. ex numer. 25. cum ſeq. ego metipſe obſeruaui, atque ſcripſi, quod ſi meliorationem Tertij bonorum ſuorum iure maioratus poſ ſideri non expreſ ſit, nec voluit teſtator, ſed tantum reſtitutionis grauamen appoſuit, aut inter aliquas perſonas ſubſtitutiones fecit, quoad eas tantùm, in quibus ordo, & forma d. 27. Taur. fuit omiſ ſa, vitiabitur diſpoſitio, & rata manebit quoad reliquas, quæ ſecundum ordinem, & formam vocatæ fuere; itavt in vltimo, qui vtiliter, & ſecundum formam legis ipſius vocatus eſt, bona libera maneant, & diuiſibilia, & ab onere reſtitutionis immunia; ſicque diuerſum ius conſtituatur ex eo quod bona iure vinculi, aut maioratus perpetui relicta non fuerint; quod eodem numer. 25. & ſeq. comprobaui, & iuxta eandem ſententiam, d. numer. 14. & 25. traditam, iterum atque iterum in hoc Granatenſi Prætorio pronuntiatum, & conformibus ſententiis definitum vidimus: in Pinciano quoque, iuxta ipſam diſtinctionem, an ſcilicet is, qui meliorationem fecit, iure perpetui vinculi eam poſ ſideri voluerit, atque expreſ ſerit, ſiuè non, pluries pronuntiatum ſcimus. Addo nunc, ipſummet D. Chriſtophorum de Paz, ad d. l. 200. ſtyli, quæ ſt. 4. principali, per tot. ex num. 72. vſque ad num. 145. eiuſdem etiam fuiſ ſe placiti, & opinionis, & prædictæ noſtræ diſtinctioni, atque reſolutioni conuenire omnino; inquirit namque, an forma grauaminis contenta in d l. 27. ſit indiuidua; an verò in quolibet gradu ſubſtitutionum? & adducit exemplum eius dubij, ſi teſtator faciat vocationem deſcendentium, & aſcendentium, & tranſuerſalium; in ſubſtitutione autem deſcendentium aliquem omittat, vel excludat in fauorem tranſuerſalis; tunc enim quæ ſtio erit, an hæc diſpoſitio valeat quoad deſ cendentes, & illos, quos potuit, & debuit præ ferre teſtator, impugnetúrque quoad tranſuerſales, quos nulli deſcendenti, vel aſcendenti anteponere potuit; an verò tota diſpoſitio, & ſub ſtitutio, quoad omnes corruat, & pro non ſcripta habeatur? In hac autem diſceptatione, duas eſ ſe opiniones affirmat. Prima eſt formam dictæ Taurinæ. indiuiduam eſ ſe, itaut debeat ſeruari in totum; nulla, etiam minima parte deficiente, aut immutata, alioquin totum actum factum contra legis formam, & ordinem, irritum eſ ſe, & nullius effectus. Et pro hac parte decem & ſex fundamenta principalia ponderauit vſque ad num. 99. quibus ſatisfacit, reſponſumque præbet ex num. 120. vſque ad d. n. 145. & d. num. 99. inquit: ſecundam opinionem (quam ipſe tuetur) eſ ſe, vt diſ poſitio vitietur, quoad tranſuerſales, eósque. qui deſcendentibus & anteriori gradui, qui ſubſtitui debebat, præferri non potuerunt; valeat tamen quoad deſcendentes, & eum gradum, & perſonam, quam potuit teſtator præferre. Et hanc ip ſam ſententiam, noſtræ diſtinctioni conformem, latè ipſe comprobat n. 100. vſque ad n. 120. Præcipuum autem ipſius fundamentum, de quo ibid. n. 100. & 101. in eo conſiſtere exiſtimat, quod ego quoque tradidi d. c. 7. ex n. 25. ſtatim autem concludit n. 104. & 105. in hunc modum: Ex quibus concluditur, diſpoſitionem, quæ peccauit in forma, præferendo gradum tranſuerſalium alicui perſonæ ex deſcendentibus, vel aſcendentibus, non eſ ſe nullam, dum extent nonnulli ex aſcendentibus, vel deſcendentibus vacati, tunc tamen nulla efficietur, quando illa perſona, cui antepoſitus tranſuerſalis fuit, cum eo concurrat: quibus accedit viua ratio deducta ex d. l. 27. quæ formam tantum præ textu finis adhibuit, hic autem fuit, vt omnes vocati, & ſubstituti ſuccederẽt ordine, ab ea præfixo, & ſic ſi nullus fieret alius gradus, niſi ille, qui anteriori præferatur, ipſi legi fraus fieret, cuius intentio fuit ſolum, nullam facere illam vocationem, in qua forma non fuerit ſeruata: ſuccedit itaque ratio l. ſi mater, C. de inſtitut. & ſubſtitut. vbi non curatur de forma, quando reſultat effectus à lege contemplatus, & ibi notat Iaſon, n. 1. & ſimilis text. eſt in l. vlt. C. de donat, quæ ſub modo. Ex quo ſumpta fuit l. 4. tit. 5. part. 5. exemplóque patet, propter abſurdum euitandum. Supponamus enim, patrem filium melioraſ ſe, eíque ſubſtituiſ ſe omnes deſcendentes, & aſcendentes, mox extraneos; ſtatim tranſ uerſales præpoſterato in hoc vltimo ordine vocationum ipſius legis Taurinæ, quis hoc caſu auderet dicere; diſ poſitionem eſ ſe nullam; reſpectu deſcendentium, & aſ cendentium. Quia inter tranſuerſales, & extraneos forma ſeruata non fuiſ ſet: ex quo exemplo planè con ſtat, formam accipi debere, vt ſupra monſtratum eſt reſpectiuè, & diſtributiuè vni cuique gradui, & per ſonæ; non tamen toti diſpoſitioni; conſequens itaque eſt, nullum effici non potuiſ ſe, niſi tantum gradum illum in quo egreditur forma legis; ad hoc enim, vt nulla eſ ſet tota diſpoſitio, neceſ ſaria erat expreſsio, vtpote ſi lex diceret, & exprimeret, vt omnes vocationes, & ſubſtitutiones ordine non ſeruato, corruerent, etiam ſi in aliquibus ordo obſeruatus fuiſ ſet, tunc enim forma reſpiceret vniuerſalem diſpoſitionem, & non diſtributiuam cuilibet gradui. Hactenus de dictis duobus caſibus, & diſtinctione adhibita, d. c. 7. lib. 2. num. 14. & 25. de his etiam, quæ in eodem dubio (me tamen non commemorato) longa ſerie adnotauit, atque ſcripſit D. Chriſtophorus de Paz. vbi ſuprà, qui tamen in hoc vltimo, de quo d. q. 4. ex num. 72. loquitur iuxta terminos ſecundæ partis diſtinctionis noſtræ, de qua d. n. 25. & quando is, qui meliorationem fecit, iure vinculi, aut maioratus perpetui eam poſ ſideri non expreſ ſit; quando autem ſic poſ ſideri voluit, aut expreſ ſit, loquitur in locis relatis ſuprà; & ſic in primo caſu, quando maioratum perpetuum inſtituere intendit is, qui meliorationem ſecit; ſuppleri vocationes, & reduci ſubſtitutiones ad formam dict. l. 27. Tauri, net pretextu ordinis prætermiſ ſi, aut prælationis eius, qui præferri non potuit, vitiari diſpoſitionem, ſed in perpetuum conſeruari, latè comprobauit, prout ſuprà ex initio num. 9. apparet, vbi huius Authoris placita, & re ſolutiones recenſui. In ſecundo autem caſu, quando maioratus, aut vinculi mentio facta non eſt, aliter ſtatuit ex d. n. 72. cum multis ſeq. nam licet meliorationem tueatur quoad eos, qui vtiliter, & ſecundùm formam legis vocati fuere; quoad eos tamen, qui contra ordinem, & formam legis eiuſdem vocãtur , aliter ſtatuit, net vocationes, aut ſubſtitutiones ſuppleri, aut reduci voluit, ſed potius in vltimo ex his, qui ſecundum formã legis vocatus fuerit, meliorationem finiri, & bona libera remanere. Eidem quoque diſtinctioni, & reſolutioni no ſtræ aſ ſentire videtur And. Angulus, dict. l. 11. meliorationum gloſ ſ. 4. in noua editione num. 14. 15. & 16. cuius inferius ſpecifica mentio fiet, ſic enim eiuſ dem placita, & reſolutiones, meliùs percipi valebunt, prout ſuperiùs dixi. Vltra hos autem, & ea quoque, quæ ipſomet c. 7. l. 2. annotata, atque ſcripta reliqui, animaduertendũ , atque inferendum erit ad vnum, quod ſummè neceſ ſarium eſt; quia aſ ſiduè occurrere poteſt, & [*] hactenus non modo explicatum, ſed net tactum quidem; num. ſcilicet reſolutio ea, de qua ſuprà in primo caſu diſtinctionis, & d. cap. 7. ex num. 14. vſque ad num. 25. quæ in coniectura voluntatis, atque præ ſumpta mente eius, qui meliorationem fecit, fundatur, vt ſcilicet quando iure perpetui vinculi, aut maioratus, bona meliorationis poſ ſideri in perpetuum, ſiuè perpetuum vinculum, aut primogenium inſtituere, qui meliorauit, voluerit, vocationes, & ſubſtitutiones ſuppleantur, & ad ordinem, & formam prædictæ l. Tauri 27. reducantur, ne diſpoſitio corruat; ex quo conſtat, voluiſ ſe meliorantem, perpetuum maioratum in ſtituere; procedere etiam poſ ſit, nécne, quando expreſsè, ſpecificèque contraria voluntas eiuſdem meliorantis, aut diſponentis apparet; vt putà, quia parens, vel aſcendens metipſe, qui meliorando tenebatur præcisè ſeruare ordinem, in eadem l. Tauri præfixum, non modo ſeruauit illum, non etiam eum tacitè alterauit, de vnius ſcilicet vocatione, aut ſubſtitutione ad alium ſe transferendo, & ordinem præuertendo, naturaléſq; filios, aut alios, qui vocari debebant, omittendo; ſed expreſsè præuertit illũ , atque in inſtitutione vinculi, aut maioratus, filios illegitimos expreſsè excluſit, & ſic naturales, & eos omnes, qui ſucceſ ſuri eſ ſent legitimos eſ ſe, atque ex legitimo matrimonio natos, net aliàs admitti, quàm ſi legitimi eſ ſent, ſtatuit ſpecificè; tunc namque dubium facit, nos in claris eſ ſe, & in expreſ ſis, & aliud videri, ſilentio prætermiſiſ ſe aliquem gradum, aut perſonam ex his, quæ ea in lege enumerantur, vt tunc coniectura admittatur, atque ex præ ſumpta mente, ſiuè coniecturata voluntate, ſubſtitutiones ſuppleantur, & ad ordinem illius legis reducantur, ex dictis eodem cap. 7. lib. 2. aliud verò, gradum filiorum, & deſcendentium naturalium excluſiſ ſe, cum is, qui meliorationem fecit, illegitimos perpetuò exclu ſerit, quo caſu ex coniectura voluntatis, is gradus naturalium, neque ſuppleri, neque reduci poteſt, cùm ſpecifice, expreſséque excluſio naturalium, ſub excluſione illegitimorum adſit, ceſ ſátque omnino coniectura, illa ex qua ſuppleri, reducique vocationes, diximus ſuprà, &. d. c. 7. num. 14. Sanè ſi naturales excluſi non admitterentur, deciſio Taurinæ conſtitutionis deſtrueretur omnino, & ordo ibi pro forma præfixus, præuerteretur contra expreſ ſam ipſam conſtitutionem. quod ſi ipſi admittantur ſuo loco, & gradu, offenditur, & violatur omnino ipſius inſtitutoris voluntas, qui quod potuit, noluit; & quod voluit, adimplere nequiuit. Vnde cum lex eadem Tauri dixerit: Y que de otra manera no puedan poner grauamamen alguno, ni condición el dicho Tercio: Ex quo clauſula annullatiua, & decreti irritantis inducitur, nam vltra formam, quam tradit; ſi contra fiat; lex eadem annullando, procedit; prove aduertit, & fundat D. Chriſtophor. de Paz, ad l. 200. ſtyli num. 77. & 78. potius dicendum videtur, quod actus vitietur, ſiuè maioratus finiatur, quando is caſus, quo naturalis ex diſpoſitione d. l. Tauri ſucceſ ſurus eſ ſet, eueniat; quam quod duret maioratus, & ſuſtineatur diſpoſitio, provt melius poſ ſit; atque ita reducatur ad ordinem legis eiuſdem, & vocationes ſuppleantur; idque ex doctrina ſingulari Dominici Geminiani, in c. 1. §. idem quoque, num. 9. de deſponſatione impuberum, lib. 6. quod quando id, quod agitur, non valet, vt agitur, propter defectum poſ ſe, & ſic eſt defectus in cauſa efficienti, tunc ſi lex reſiſtit, & ſi non valet vt agitur, neque etiam vt valere poteſt, & idem te ſtatur Ludou. Ranenſis, in l. 1. §. ſi quis ita, de verbor. obligat. & cum eo Felin, in c. cum ſuper Abbatia, de officio delegati, poſt Abbatem, ibi, num. 12. per tex. in eod. cap. cum ſuper Abbatia, in illis verbis: Voluntate, & poteſtate, ſibi mutuo aduerſantibus; cum noluerit, quod potuerit; & quod voluit, adimplere nequiuerit. Et id ipſum concludit Vdalricus Zaſius in d. l. 1. §. ſi quis ita, de verb. obligat. vt ſcilicet, ſi forma appoſita in lege, cum clauſula prohibente aliter fieri, non ſeruetur in indiuiduo, actus vitietur; net eo modo, quo poſ ſit, reducatur, aut con ſeruetur. Et Zaſij mentionem, eius verba referendo, facit D. Chriſtophor. de Paz, in d. l. 200. ſtyli, num. 8. cui conueniunt, quoque communes Interpretum noſtrorum reſolutiones, qui in eo dubio, an actus qui non valet vt agitur, valere debeat omni[*] meliori modo quo poſ ſit; de quo latè per Barto. & Scribentes omnes ordinarios, in d. l. 1. §. ſi quis ita, de verb. oblig. vbi longa ſerie Iaſ. Crot. Ripa, Galiaula, Alciat. Butigel. Niger. Paul Leonius, Gul. Pontanus, Bolognetus, Aquilinus quoque, ex num. 58. vſque ad num. 113. & Dec. in d. c. cum ſuper Abbatia, Camil. Galli. de verb. ſignif. lib. 9. c. 36. per tot. quos ego metipſe commemoraui, & nonnulla in propoſito ſcripſi, d. c. 7. lib. 2. ex n. 18. cum ſeq. ij. inquam, & cæteri magis communiter, huiuſce articuli reſolutionem ad nonnullas concluſiones reducunt, quarum quælibet, id, quod contendimus, concludit euidenter; in primis namque ſtatuunt quod actus, qui non valet vt agitur, valere debet, ac ſeruari omni meliori modo, quo poſ ſit, quando apparet de voluntate diſponentis, idque intelligunt in omni genere diſpoſitionis, provt latius cõprobat Gallin. vbi ſupra, ex n. 10. & ſeq. & limitat ſtatim n. 16. & 17. cum ſeq. multum ad propoſitum noſtrum, niſi voluntas eſ ſet, vt valeret in ea forma, in qua ex legis diſpoſitione reperiretur inualidus; cum formam à iure introductam, non ſit in facultate diſponentis alterare, ſiuè præuertere quouis modo; quia tunc vitiaretur actus, & obtineret regula l. multum intereſt, C. ſi quis alteri, vel ſibi, & d. c. cum ſuper Abbatia: Quod potui nolui, & quod volui, adimplere nequiui. Secunda quoque eiuſdem materiæ concluſio, id ipſum cõ probat apertè, videlicet, quod actus, qui non valet vt agitur, non valet etiam alio modo, quando apparet de voluntate, & intentione diſponentium, nolentium alio modo valere, quam eo, quo agitur; provt latius exornat, atque comprobat Gallin. ipſe, d. c. 36. num. 28. & 4. ſeq. vbi vide. Sed & tertia eorundem Interpretum concluſio idem quoque ſuadet, quod actus, qui non valet vt agitur, non valet etiam vt geri potuit, quando coniecturæ voluntatis diſ ponentis ſunt in contrarium, vt ſcilicet noluerit diſponens ipſe aliter valere, quàm eo modo, quo diſpoſuit; ſicuti è contrario valeret, ſi coniecturæ voluntatis apparerent, ex quibus deprehendi poſ ſet, quod voluerit diſponens, valere actum meliori modo, quo poſ ſit; prove latius Gallin, idem explicat, vbi ſuprà, num. 66. & ſeq. & numer. 52. & ſeq. Sanè in caſu propoſito, non modò coniecturæ ſunt in contrarium, vt noluerit per eas, qui meliorationem fecit, actum illum, qui non valet, vt geritur; non valere, etiam vt geri potuit: imo expreſ ſa quoque voluntas in contrarium adeſt, ex quo naturales expreſsè à ſucceſ ſione excluſit, illegitimos perpetuò excludendo, & legitimos ſolos vocando; & quamuis dubitari probabiliter valeat eo caſu; quo maioratus, aut vinculi inſtitutio ſubſtitutio non valeat ad modum à meliorante expreſ ſum, quia defuncto vltimo poſ ſeſ ſore, ſuccedere debeat filius, aut deſcendens naturalis, cui ſuccedendi ius iuxta ordinem dicta legis 27. Tauri, incœpit competere, au reduci potius ad ordinem, & formam eius legis vocationes debeant ex præ ſumpta inſtitutoris mente, quàm maioratus ipſe finiri in vltimo, ad quem vſque legitimè, & iuxta ordinem illius legis vocationes factæ fuerint; negari equidem non poteſt, quin incertiſ ſimum, quid in eo caſu, is, qui meliorationem fecit, & illegitimos, atque ita naturales quoque expreſsè excluſit, facere voluerit, an potius naturales admitti, quando aliud eſ ſe non poſ ſit, & ſic maioratum, aut vinculum perpetuum conſeruare perpetuò, quàm eiſdem excluſis, maioratum ip ſum extingui; an verò voluntatem ſuam, & naturalium excluſionem obſeruari omnino, net naturales admitti, quamuis maioratus ipſe extingueretur. Vnde ſuccedit alia eorundem interpretum concluſio, quod actus, qui non valet vt agitur, non valet etiam alio meliori modo, quando incerti ſumus, quid agere voluerunt diſponentes; hæc namque incertitudo quæ vitiat id, quod principaliter actum fuit, & diſpo ſitum, vitiat quoque quod geri potuit; iuxta text, in l. ſi ita fuerit, ff. de rebus dubiis, & ea quæ latius expendit Gallinius, dict. cap. 36. num. 43. & duobus ſequentibus, & vide num. 46. ſequentibus. Iuxta hæc igitur dubium admodum redditur, an diſtinctio illa, à me tradita, dicto cap. 7. ex numero 14. vſque ad numerum 25. & ſuprà hoc eadem capit. poſt initium, procedere, atque obtinere locum poſ ſit in caſu prædicto, quando ſcilicet filij, & deſcendentes naturales expreſsè excluſi fuere, vt ſcilicet vocationes naturalium ſuppleantur, atque reducantur ad ordinem dict. l. 27. Taur. ad conſeruandam perpetuitatem vinculi, aut maioratus, quem perpetuum eſ ſe, ac perpetuò durare voluit inſtitutor; cum diſtinctio metipſi fundetur in coniecturata, & præ ſumpta voluntate eius, qui meliorationem iure perpetui vinculi poſ ſideri, & con ſeruari ſemper intendit, provt ego ſemper contendi ibidem; hæc autem coniectura, & præ ſumptio duntaxat adaptari poteſt ad perſonas, & gradus omiſ ſos, ſed non ad eos, qui expreſ ſ è excluſi fuerint; ſic ſanè numer. 15. & 16. dict. cap. 7. in hunc modum egomet ſcripſi: Nam cum ex natura diſpoſitionis, & maioratus, bona perpetuò debent inter omnes de familia teſtatoris; aut inter eos, qui ſucceſ ſuri ſunt, con ſeruari; vt latiſ ſimè probant Molina de Hiſpanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. per totum, Mieres, de maioratu, 4. par. quæ ſt. 29. Burgos de Paz iunior, ciuiliuns quæ ſt. 2. Velazquez de Auendaño in l. 27. Tauri, gloſ. 2. numer. 12. ſeruanda etiam eſt inter eos iuris diſ poſitio, non obſtante vocatione illius, quem præpoſterè nominauit teſtator, quæ haberi debet pro non ſcripta; & loco illius ſuccedere debet nominatio, & vocatio facta à lege, ſic vt extinctis his, qui ritè, & iuxta legis formam nominati ſunt, maioratus ſucceſsio deuenire debeat, non ad eos, qui contra eiuſdem legis formam, nominati fuerint, ſed ad proximiores non nominatos, & eos, qui ordine dictæ legis Tauri, in proximiori gradu ſint. Ecce, vbi dixi, deuenire debete maioratum ad proximiores, non nominatos, non autem dixi, ad proximiores, & id ipſum expreſsè voluit Angulus in dict. l. 11. gloſ ſa 4. numer. 18. in ſecunda editione. Ratio autem huius differentiæ eſt in promptu, quia in omiſ ſis, & iuxta diſpoſitionem illius legis non vocatis, poteſt cadere vocatio quæ libet coniecturalis, & præ ſumpta, ex tacita diſponentis voluntate, quatenus perpetuum vinculum inſtituere intendit; cæterum in eo, qui expreſsè excluſus fuit, nulla via vocatio aliqua induci, aut cadere poteſt, cùm nulla coniectura adeò efficax, & potens eſ ſe valeat, quæ ſit potentior voluntate expreſ ſa; quæ coniecturas omnes, & præ ſumptiones excludit omnino; l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legat. 3. l. continuus, §. cum ita, ff. de verbor, obligat. l. ſi alij, ff. de vſufructu legato, cum aliis vulgatis, de quibus ſuprà hoc eodem tractatu, alio cap. latè actum eſt. Et per Mantic. lib. 1. tit. 1. num. 1. in commentariis etiam, lib. 2. cap. 22. num. 73. alios plures Authores ego ipſe congeſ ſi, atque commemoraui. Minus itaque intereſ ſe videtur, quod maioratus, ex melioratione Tertij & Quinti, vt perpetuò duret, iuxta ſui naturam factus diſ ſoluatur, atque finiatur, ex ordine d. l. 27. Tauri non ſeruato, & bona remaneant libera in vltimo ex filiis, aut deſcendentibus legitimis, quam quod legitimis ſpecificè vocatis, & illegitimis expreſ ſim excluſis, filius naturalis admittatur, contra expreſ ſam vinculi inſtitutoris voluntatem; quia tolerabilius eſt, inutilem red[*] di diſpoſitionem teſtatoris, quam aliquid admitti contra eius voluntatem; l. verbis ciuilibus, ff. de vulgari, & pupillari ſubſtitutione, vbi Paul. & Iaſ. Mantica, de coniect, vlt. volun. lib. 12. tit. fin. numer. 14. in verſ. Item tolerabilius, eleganter Petr. de Peralta in l. Mæuius, numer. 2. & 3. de legat. 2. Conſiderandum igitur erit, & matura deliberatione definiendum, quod nullibi hactenus ſic obſeruatum, nec etiam tactum, an illegitimorum, & ſic naturalium etiam excluſio expreſ ſa, & legitimorum tantùm vocatio, atque admiſ ſio præualere debeat, vt diſ poſitio vitietur, & maioratus finiatur, finitis vocationibus, & ſubſtitutionibus eorum, qui legi timè, & iuxta ordinem, & formam d. l. 27. Tauri, vocati fuere; an verò, non obſtante expreſ ſa illegitimorum excluſione; præualere debeat interpretatio, & coniectura pro validitate, & conſeruatione actus, vt tunc etiam interpretatio fauorabilior ſumatur, vt ſcilicet; qui iure perpetui vinculi, & maioratus bona meliorationis reliquit, & perpetuò vinculum durare, deſiderauit, illegitimos tamen, atque ita naturales etiam, perpetuo à ſucceſ ſione excluſit, eueniente caſu prædicto, eos forſan admitti potius vellet, ſi id ſciret, aut cogitaret; quàm maioratum extingui; cùm vnum, aut alterum vix ſit concedere, vel maioratum finiri, finitis his qui legitimè, & iuxta ordinem illius legis vocati ſunt, vel excluſos ab eo, qui iure vinculi perpetui meliorationem fecit, admitti contra expreſ ſam eius diſpoſitionem, nec ſimul ſtare poſ ſit vnum & aliud, cum vno caſu offendatur tenor, & diſpo ſitio d. l. 27. Taur. ſi naturales non admittantur; altero verò caſu, contra voluntatem expreſ ſam diſponentis, ipſi ſuccedant. Sic ſanè, ex quo expreſ ſa teſtatoris, aut meliorantis voluntas offenditur; communes etiam DD. concluſiones, & doctrinæ in d. l. 1. §. ſi quis ita, de verb. oblig. violantur. Maturè res hæc deliberanda, atque definienda erit, vt dixi; ſi finitis omnibus filiis, & deſcendentibus legitimis, filius, aut deſcendens naturalis, qui tunc ſuccedere deberet, iuxta ordinem eiuſdem l. 27. Taur. inueniat ſe eſ ſe excluſum, ex quo illegitimi excluduntur, & legitimi tantum ad ſucceſ ſionem inuitantur, nec pro maioratu ſuſtinendo, aut quod vocationes ſuppleantur, & reducantur, coniectura illa voluntatis præ ſumptæ ſe iuuare poſ ſit, quo principaliter adducti, excitatique ſumus, d. cap. 7. ex numero 14. vſque ad num. 25. vt ſucceſ ſionem prætendat, alio tranſuerſali conſanguineo, ſucceſ ſionem eandem, & ſe præferendum, contendente, pro quo etiam, & contra ipſum filium naturalem facit, quod etiam & aliæ doctrinæ. atque reſolutiones communes violarentur, ſi contra expreſ ſam voluntatem naturalis ipſe filius, aut deſcendens admitteretur, de quibus per Mantic. lib. 12. d. tit. finali, numero 13. & 14. & 15. Quod quando verba ſaltem[*] impropriè non poſ ſunt accommodari ad alium ſen ſum, quàm ad expreſ ſum in diſpoſitione, tunc accipiendus eſt is, qui ex verbis colligitur, quamuis inutilis reddatur diſpoſitio; l. in ambiguo, & ibi Socinus ſenior, in quarto notabili, ff. de rebus dubiis; quod ibi Bart, etiam ſenſit, & apertiùs Paul. Ca ſtrenſ. & ita tenet etiam Aretin. in l. à Titio, num. 3. de verbor. oblig. quod Ruin. etiam ſequitur in conſ. 7.[*] num. 12. vol. 3. Item, quod quando actus in forma deficiat, nullo modo ſubſtineri debet, nec interpretatio ſumi, vt suſtineatur, vt per eundem Manticam, dicto numer. 14. poſt Imolam, & Aretinum, qui & rationem aſ ſignat, quia is, qui facit actum, qui non habeat formam requiſitam à lege, præ ſumitur ſcire, eum eſ ſe nullius momenti, vt per Alciatum in regula 3. præ ſumptione 3. num. 2. in fine. & numer. 3. atque ita excluditur interpretatio pro validitate actus, quæ aliàs ſumi poſ ſet. Item illa præ ſumptio, quæ eſt pro validitate actus, cedit contrariæ præ ſumptioni, quod actus fuerit factus in frau[*] dem legis (provt in fraudem dictæ legis 27. naturales excluduntur) quia hæc eſt potentior, provt ex facto reſpondit Alciatus, in conſilio 52. ex num. 2. lib. 5. & refert Mantica, vbi ſupra. Denique, quia fauora[*] bilis eſt illa interpretatio, quæ odium teſtatoris, excludentis naturales, qui ex deciſione dictæ legis 27. vocari debent in defectum deſcendentium legitimorum, excludit, licet inutilis reddatur diſpoſitio teſtatoris, maioratúsque finiatur, finitis deſcenden tibus legitimis l. 2. & ibi notant DD. & maximè Imol. & Aretin. n. 2. & Alex. n. 4. de liber. & poſthumis, Iaſon, n. 6. in l. cum quidam, eodem titulo, & Mantica, d. numer. 7. Verè tamen licet fortiter vrgeant rationes, & fundamenta prædicta, vt finitis vocationibus, & ſubſtitutionibus, vtiliter, & ſecundum formam dictæ legis 27. Tauri factis, finiri quoque maioratum dicamus, & teſtatori imputandum, qui ad eum modum diſpoſuit, & illegitimorum deſcendentium excluſione, viam ſibi præcludere viſus eſt, vt actus non valeat, provt melius valere poſ ſit nec reductio fieri debeat iuxta ordinem, & formam legis ipſius, vtpote, cùm expreſ ſe ipſe excludere quoque reductionem videatur, ex quo non legitimos deſcendentes excluſit; Attamen in caſu dubio ſecurius videtur, ac validitati actus, & maioratus con ſeruationi magis conueniens, præ ſumptæ quoque, & veriſimili eiuſdem voluntati veriſimilius, vt maioratus ipſe non finiatur in vltimo ex his, qui ſecundum formam legis eiuſdem vocatus fuerit, ita vt in ipſo bona libera remaneant, ſed potius, quod in perpetuum duret, ac etiam eo caſu reductio vocationum fiat, & finitis vocationibus eorum, qui vtiliter, & ſecundum legem vocati fuere, hi admittantur, qui ab initio ex legis eiuſdem conſtitutione vocari debuerunt; atque ex lege ipſa vocantur; ſic enim maioratus perpetuò conſeruabitur, & durabit, quem perpetuò durare diſponens ipſe voluit expreſsè. Dato autem, quod ſimul ſtare non poſ ſent, maioratum conſeruari, & durare, atque illegitimos, naturales ſcilicet non admitti; ex quo naturales ſuo loco, ex lege ipſa Tauri vocantur, veriſimiliter, ac certo quidem credendum eſt, maioratus inſtitutorem voluiſ ſe potiùs maioratum durare, & reductionem vocationum, & ſubſtitutionum fieri, iuxta formam legis eiuſdem, quàm in vltimo eorum, qui vtiliter, & ſecundum formam legis vocati fuerunt, extingui maioratum, bonáque libera remanere; cùm ergo abſque dubio, ſi id præ oculis habuiſ ſet, is, qui diſpoſuit, aut caſum iſtum præueniſ ſet, ſic ſtatuiſ ſet, & potius conſeruationem, quàm extinctionem maioratus vellet; ita forſan videbitur neceſ ſario dicendum: nam licèt illegitimos diſponens ipſe excluſerit, generaliter, id ita demum voluiſ ſe videtur, ſi ſimul maioratus ſtare, & conſeruari poſ ſet: poſito autem, quod præcisè maioratus extingui deberet, aut filiorum naturalium admiſ ſio concedi, præ ſumendum videtur, quod potius maioratum conſeruari voluerit, & eoſdem admitti, quàm extingui ipſum, vt iidem non admitterentur, qui in hoc caſu ex veriſimili, præ ſumptáque voluntate, excluſi non cenſentur; ſed tantum eo caſu, quem teſtator excogitauit, ſtare ſcilicet ſimul poſ ſe, quod maioratus durare, conſeruarique poſ ſet, & quod ipſi illegitimi, & ſic naturales, quoque ad ſucceſ ſionem, non admitterentur, aliàs verò contrarium: quod ſingulariter animaduerti, vnicuique videbitur. Animaduertendum etiam And. Angul. ad leg. meliorationum, l. 11. gloſ. 4. ex num. 14. vſque ad nu. 21. in noua editione aucta, adnotationes, atque ob ſeruationes ex propoſito me huic loco reſeruaſ ſe, net ſupra adduxiſ ſe; vt in quo conueniant, nec ne, ſuperioribus; dictis etiam, atque à me annotatis d. cap. 7. lib. 2. ex num. 14. diſtinctè magis, & ſimul hic oſtenderem. Inquirit ergo Angulus dicta gloſ ſa 4. ex num. 13. [*] quid in caſibus ab eo conſideratis dicendum, ſtatuendúmque ſit; caſus autem vt meliùs perciperentur, verba eiuſdem originaliter, & ad literam tranſ cribere placuit, quæ ad eum modum proferuntur: Sed videamus, vtrum vocationes teſtatoris, con trariæ ordini huius legis, debeant in totum vitiari, vel ad ordinem legis reduci? Et quidem, ſi vinculum fieret ex Tertio & Quinto quod ad Quintum attinet, omnino ſeruaretur diſpoſitio teſtatoris, etiam contraria huic textui, cum is non procedat in Quinto, quod omnino liberum eſt, vt diximus gloſ ſa prima. Quoad Tertium autem, aduertendum eſt in text. ſignari quinque ſubſtitutionum gradus, deſcendentium ſcilicet, legitimorum, & illegitimorum, aſcendentium, collateralium, & extraneorum. Et quamuis quilibet iſtorum graduum diſtinguatur in alios plures gradus, & perſonas. inter eos tamen non attenditur aliquis ordo proximitatis, ſed id arbitrio diſponentis relictum eſt, vt ſuis locis explicauimus. Hoc vno obſeruato, quod non deueniatur ad alium gradum, ex expreſsis in lege, extantibus per ſonis gradus præcedentis. In hoc enim conſiſtit totus ordo legis: quo prætermiſ ſo, licet textus iſte in illis verbis, y que de otra manera, videatur omnia ſubuertere; intelligendus eſt ſecundum iuris regulas: vt vtile per inutile, in quantum de iure poſ ſit, non vitietur, cap. vtile, de regulis iuris in 6. maximè, cum vtrumque poſsit ſeparari, ſecundum Din. ibi, provt in noſtro caſu. Eſt enim vniuſcuiuſque perſonæ vocatæ diuerſa ſubſtitutio, ſeu diuerſa donatio, aut prælegatum, ſecundum Paul. in l. ſi pecuniam, n. 11. ff. de condictione ob cauſam, & conſ. 164. n. 19. & ſeq. Iſer in c. Imperialem, §. præterea ducatus, n. 4. de prohibita feudi alienatione, per Fede. Roder. in l. quoniam in prioribus, in declaratione legis Regni, q. 8. n. 6. Decium conſ. 498. n. 19. Pariſ. conſ. 65. n. 17. lib. 3. Alcia. lib. 8. Parergon. cap. 15. ad fin. Tiraq. de primogen. q. 40. n. 108. cum ſeqq. Molina, lib. 1. cap. 1. n. 17. non ſolum ſi vocatio fuit ſpecifica, ſed etiam ſi generalis, per primogenij inſtitutionem: argum. legis cohæredi, §. qui diſcretas, ff. de vulgari, vbi poſt Aret. notat. Iaſ. n. 5. & retulit Molina, lib. 1. cap. 4. n. 15. atque ita contrarius ordo teſtatoris in ſubſtitutionibus Tertij non annullabitur in totum, ſed in quantum ordinem huius legis exceſ ſerit. Quod potius videntur ſignificare verba legis, y que de otra manera, quibus ſolum annullatur exceſ ſus, & ſic omiſ ſio formæ ſolum vitiat in parte omiſ ſa, non in totum, vt declarat Menchaca, de ſucceſ. creat. §. 4. n. 5. & tradit Felin. in capit. cum dilecta, de reſcriptis, n. 14. verſ. & inter alia. Pro quo etiam facit, quia licet ordo vocationum ſit requiſitus pro forma, ex quo eſt requiſitus per dictionem, dummodò, con tanto, eſt forma modalis, quæ non reſoluit in totum, ſed obligat ad obſeruantiam, ſecundum Bald. in cap. dudum, el 2. de election. num. 6. & ex aliis reſoluit Molin. lib. 2. cap. 15. num. 28. vt vel ſic ſolum annulletur, quod contra ordinem fuerit attentatum. Quocirca, ſi quidem teſtator deſcendit ad omnes gradus, & vocationes, quæ ſunt expreſ ſ æ in lege, præ poſterauit autem ordinem, vt quia primo vocauit aſ cendentes, quam deſcendentes, vel primo collaterales, quam aſcendentes. Tunc quia omnes ſunt vocati, & teſtator voluit, fideicommiſ ſum eſ ſe perpetuum, præpo ſteratio reducetur ad ordinem legis, & ſecundum eum omnes admittentur, ex rationibus ſupra dictis, & per ea, quæ tradit Felinus, vbi ſupra; vbi tradit, quod præ poſteratio ordinis ſubſtantialis ſemper reducitur ad ordinem legitimum. Ordo autem contrarius teſtatoris reiicietur, tanquam impoſsibilis de iure, argumento legis obtinuit, de condition. & demonſtration. vel provt ſolet grauamen reiici de legitima, l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento. Si autem teſtator vocauit per saltum vlteriores, omiſ ſis intermediis: vt quia vacatis deſcendentibus, vocauit conſanguineos, cum haberet aſcendentes, vel vocauit extraneum, cum haberet conſanguineos. Tunc, ſi quidem excluſio fuit expreſ ſa, vt quia dixit, nolle ſe in eo vinculo ſuccedere aſcendentes, vel conſanguineos, ſed ſtatim poſt filios, & eorum deſcendentes, deueni re ai extraneum. Quamuis quoad priores vocationes, in quibus ſit legis forma obſeruata, planum ſit nõ vitiari, ſed ſuſtineri, ex rationibus ſuprà dictis. Quoad vlteriores tamen, licet ſi tempore, quo ſuccedere debeant, vocati vltimo loco, non extarent, & deceſ ſiſ ſent intermedij, qui fuerunt excluſi, valeret, & ſuſtineretur vocatio vltimorum, cum eo tempore, quo ſuccedunt, ſit eorum habilitas conſideranda; l. mea res, l. eum qui, ff. de condit. & demõ ſtrat . l. interuenit de legat. præ ſt. l. cætera, § 1. de legat. 1. tanquã vocati poſt mortẽ prædeceſ ſorum, quæ vocatio eſt conditionalis: l. dies incertus, ff. de condit. & demonſtrat. l. huiuſ modi quando dies legat. cedat. ſi tamen extarent intermedij, neque ij admitterentur, quia excluſi. neq; vltimo vocati, propter prohibitionẽ legis: ita vt illis obſtares voluntas, iſtis impoſ ſibilitas: cùm nemo poſ ſit facere quin leges in ſuo teſtamento locum habeãt , l. nemo poteſt, de legat. 1. & cùm verum ſit, patrẽ in vinculo Tertij non teneri deſcendere ad omnes gradus, qui ſunt expreſsi in lege, vt dicemus infra, gloſ. finali: vinculum finietur in vltimo, iuxta huius legis formã vocato, & in eo bona remanebunt libera, vt ibi dicemus: Et quãuis ex iis rationibus videatur, idẽ futurũ eſ ſe quando aliqua perſona, quæ excludi nõ poterat, excluderetur propter conditionẽ , iuxta ea quæ dicebamus ſupr. n. 10. cum datum ſub cõditione , ſub contraria videatur ademptum d. aliquando, ff. de cond. & demonſtr. l. ſi quis ita hæres ff. de condit. inſtit. vt eo etiam caſu, nec ille, nec reliqui admitterentur, ſed vinculum finiretur in vltimo, iuxta formã legis vocato. Eſt tamẽ caſus diſ ſimilis: nam ibi ſupponimus, eam per ſonam nominatim, vel per æquipollẽs fuiſ ſe expreſsè vocatam, & eam vocationem ſustinemus, non obſtante tacita ademptione, ex defectu conditionis, quam, tanquam grauame, & impoſsibilem de iure reijcimus, remanente in reliquo, diſpoſitione, & vocatione valida, l. obtinuit, de conditionibus & de menſtrationibus, l. quoniã in prioribus, C. de inofficioſ. teſtam. ſi tamen intermedius gradus non fuit expreſsè excluſus, net expreſsè vocatus, ſed fuit tacitus, quia eius non fuit facta mentio: poſ ſet non ſine iuſta ratione dubitari, vtrum perſonæ eius gradus ſint ſupplendæ: an verò, tam illæ, quam etiã vltimo expreſsè vocati, ſint excludẽdi , . iuxta ſupradicta: & videtur, per ſonas intermedias, quæ non fuere expreſsè excluſ æ, ſupplendas, & admittendas: cùm ſine eis, non poſ ſit deueniri ad vlteriores vocatos, vt testator, qui voluit vlteriora, cẽ ſeatur etiam voluiſ ſe intermedia: prout qui vult con ſequens, videtur velle neceſ ſarium antecedens, l. 2. ff. de iuriſidictione omnium iudicum. Sed contrarium videtur verius, vt iſto caſu ſit idem, quod in ſuperiori, quando intermedij fuere expreſsè excluſi, ex illis rationibus, quas referemus infra: gloſ ſa fin. in illa quæ ſtione vtrum maioratus extendatur vltra perſonas expreſ ſas. Quod ſi teſtator proceſ ſerit, annullando vinculum, ſi ſuus ordo, contrarius huic textui, non poſ ſit ſubſistere, aut obſeruari; tunc omnis diſpoſitio reddetur inutilis, cum net teſtator acquieſcat legi, net lex teſtatori, argumen. conditionis impoſsibilis, quæ cum reijciatur, remanente diſpoſitione valida, l. obtinuit, de conditionibus & demonſtrat. l. reprehendenda, C. de inſtitut. & ſubſtitut. ſi tamen testator, eo non obſtante, præcipiat obſeruari, annullabitur diſpoſitio: argum. l. ſeruo manumiſso, ff. de condict. indebit. Vbi hoc ipſum operatur conditio impoſ ſibilis, quam teſtator falsò putabat poſsibilem, provt omnes ibi intelligunt. A fortiori, idem operabitur expreſ ſa voluntas diſponentis, argum. l. cum ex filio, §. 1. de vulgari: tradit Menuchaca, de ſucceſsionum creatione, §. 10. n. 168. cum ſeqq. Hactenus And. Angulus, qui (vt vides) in omnibus conuenit ſecundæ parti diſtinctionis à me propoſitæ, dicto cap. 7. ex num. 25. & his, quæ hoc ipſo tractatu, ſuprà obſeruaui; dummodo intelligatur, quando non iure perpetui vinculi melioratio facta eſt, in quo confusè loquitur, quia in prin cipio proponit quæ ſtionem, ſupponendo, vinculum inſtitutum fuiſ ſe; & tamen vinculo inſtituto, reſolutio ea procedere non poteſt, ſed contraria obſeruari debet, de qua etiam ſuprà, & dicto cap. 7. lib. 2. ex numer. 14. Item, ſi vinculum perpetuum inſtitueretur, non poſ ſet ſeparari Quintum à Tertio, contra peculiarem vinculi, ſeu maioratus naturam, ſed in vtroque, Tertio ſcilicet, & Quinto, id fieri deberet; quod ex dicto num. 14. ibidem obſeruaui: diuiſio namque ea Quinti & Tertij repugnaret non modo naturæ maioratus, ſed etiam præ ſumptæ menti fundatoris, provt alio cap. ſtatim latè probabitur; aut ergo vitiaretur in totum, finitis omnibus vocationibus, legitimè factis, aut in totum reduceretur ad ordinem legis 27. Et quidem à principio videtur ipſe loqui, quando per, viam vinculi melioratio facta eſt, cùm ex num. l. 17. proſequatur per eum modum, Quocirca, &c. Et tamen deberet hos terminos ſeparare, & diſtinguere, prove ſuprà, & dicto capit. 7. diſtinxi; proſequendo ergo ex dicto verſ. Quocirca, ſic ſcribit, atque reſoluit, prove ſuprà vidimus: in quo omnino conuenit primæ diſtinctionis parti, de qua ſuprà, Et dicto cap. 7. num. 14. proſequitur vlterius, & inquit etiam num. 18. provt ſuprà vidiſti, in quo etiam omnino confirmat placita illa noſtra, de quibus eodem cap. 7. & ſuprà addita ad ea, quæ ipſomet cap. 7. adnotaui, & ſcripſi, quando ſcilicet filius naturalis expreſsè repetitur excluſus, quia legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, & illegitimi excluduntur, atque ita ſub ea excluſione comprehenditur, & eam partem Angulus ſuſtinet, vt maioratus finiatur, net vltra progrediatur; adiicit etiam num. 19. Si tamen intermedius gradus: & infra, vſque ad ver ſic. Quod ſi teſtator proceſ ſerit; id quod ſupra quoque originaliter ſcripſi: in quo etiam confusè loquitur, net animaduertit, ſiue conſtituit an differentia ſit inter omiſ ſionem, & excluſionem; & quidem quando omiſ ſio interuenerit alicuius gradus eorum, qui in ipſa lege enumerantur, ſi iure vinculi perpetui melioratio facta ſit, certum erit, ſuppleri, & reduci vocationes, vt maioratus duret, & conſeruetur perpetuò, provt ſuprà dixi, & dicto cap. 7. lib. 2. niſi teſtator vltra proceſ ſerit, annullando vinculum, ſeu diſpoſitionem, ſi ſuus ordo, contrarius ordini legis ipſius 27. non ſeruaretur, tunc enim diſpoſitio redderetur inutilis, finitis vocationibus legitimè factis nec amplius maioratus duraret, cum nec teſtator acquieſcat legi, nec lex teſtatori, . provt eadem gloſ ſ. 4. numer 20. profitetur ipſe Angulus. Si verò gradus expreſsè excluſus fuerit, non modò omiſ ſus; tunc res erit difficilior (vt dixi) quia in caſu ſuperiori omiſ ſionis, præ ſumpta, coniecturatáque mens te ſtatoris, qui iure perpetui vinculi meliorationem fecit, iure expenditur, vt eo ipſo, quod vinculum perpetuũ inſtituit, perpetuóq; durare voluit, videatur reductionem, & ſuppletionem eo ipſo voluiſ ſe, ſi aliter perpetuitas ipſa, quam ipſe deſiderauit, cõ ſiſtere non poſ ſet, provt latiùs comprobaui d. c. 7. lib. 2. ex dict. n. 14. Altero verò caſu expreſ ſ æ exclu ſionis illegitimorum, & ſic naturalium etiam, vel aliorũ , qui ex lege illa vocari debuerũt ; res eſt difficilior, & maiorem dubitationem in ſe continet; cùm probabiliter dubitari valeat, an eadem præ ſumpta voluntate, & metis coniectura iuuari poſ ſimus: Sed vt etiam in hoc ſecundo caſu expreſ ſ æ excluſionis, id ipſum, quod in altero omiſ ſionis, iure ſtatui poſ ſit, & probabiliter eadem prę ſumpta mens põderari eius, qui perpetuũ maioratum inſtituere intẽdit , fortiter vrget ratio illa, de qua ſuprà, hoc eod, c. illegiti morũ , & aliorum, qui excludi non poſ ſent, excluſionem proceſ ſiſ ſe, habito pro certo, & ſupponendo, maioratum adhuc perpetuò ſubſi ſtere poſ ſe, etiã excluſis, õn admiſ ſis, & excluſione ſeruata; & ſic in caſu, quoad conſeruationem, & perpetuitatem maioratus excluſorum admiſ ſio neceſ ſaria ſit, nec aliter maioratus conſeruari, & durare poſ ſit, voluntatem etiam præ ſumptam di ſponentis expendi poſ ſe; ne maioratus finis, atque extinctio detur, quod diſponentem ipſum abhorruiſ ſe, credendum eſt veriſimiliter. Sic ſanè, quando iure perpetui vinculi melioratio facta eſt, quod etiamſi adſit expreſ ſa excluſio alicuius gradus, vel perſonæ, quæ ex eadem l. 27. Tauri vocari, ſubſtituique debuit, maioratus non extinguatur in vltimo ex his, qui ſecundum formam, & ordinem eius legis vocatus fuerit, ſed quod adhuc duret, & in perpetuum protrahatur, ſubſtitutiones autem ſuppleantur, & reducantur, vt eo loco, & gradu excluſi admittantur, qui vocari debuerunt, atque ex illa lege Tauri vocantur, pro certo ſupponit; nec inter omiſ ſionem, aut excluſionem conſtituit differentiam, quando (vt dixi) iure perpetui vinculi, aut maioratus melioratio facta eſt, & ordo non ſeruatus, ſed vno, & altero caſu reductionem admiſit D. Chriſtophorus de Paz ad dict. l. 220. ſtyli, q. 8. num. 165. & 166. & q. 6. ex num. 150. & num. 156. vbi vide: expreſsè namque is Author maioratum in perpetuum conſeruat, quando iure vinculi, aut maioratus perpetui diſpoſitio facta eſt, etiam ſi aliquis excluſus ſit ab eo loco, & gradu, in quo vocari debuit: & inquit ipſe quod lex ſupplebit vocationes, atque ſubſtitutiones, & operabitur vt ſuccedat excluſus, ac ſi à ſucceſ ſione non excluderetur; intelligendo tamen, prout dicto num. 166. quæ ſt. 8. explicauit, quod (vt dixi) multum probabiliter defendi, & probari poſ ſet; dummodo intelligatur, atque limitetur, niſi vltra excluſionem, vlterius diſponens proceſ ſerit, & actum annullauerit, ſi contra fiat; tunc namque ex ratione illa And. Anguli; quod nec teſtator legi, net lex teſtatori acquieſcit, finitis vocationibus legitimè factis, finiretur, atque extingueretur maioratus, nec ſuppleri, aut reduci vocationes, & ſubſtitutiones poſ ſent contra expreſ ſam diſponentis voluntatem, qui non modo excluſit eos expreſsè, quos ex lege ipſa Tauri vocare, & ſubſtituere debebat, quod non ſufficeret, vt vocationes, atque ſubſtitutiones non ſupplerentur, & reducerentur, ſed etiam vitra ad annullationem actus, ſeu diſpoſitionis proceſ ſit, ſi contra quam ipſe diſpoſitum reliquit, fieret: quæ ſunt notanda, quia ſingularia quidem, nec alibi ſic digeſta, nec reſoluta. Ex his autem quatuor caſus conſtitui, conſiderarique valent. Primus eſt ille; de quo ſupra, & dict. c. 7. ex n. 14. vſque ad n. 25. Secundus caſus eſt, quando non modo omiſ ſus eſt gradus, vel is, qui ex lege Tauri vocari, ſubſtituique debuit, ſed etiam expreſsè excluſus, vt adhuc obtinere probabiliter poſ ſit eadem reſolutio. de qua ipſo num. 14. vſque ad num. 25. quamuis iſte caſus expreſ ſ æ excluſionis. difficilior ſit, quam alter omiſ ſionis, vt ſupra dixi: & nonnulla dubitandi rationem inducant. Tertius caſus eſt, quando in caſu omiſ ſionis, aut expreſ ſ æ excluſionis, teſtator, ſiue diſponens vltra proceſ ſit, & ita ſeruari, prout diſpoſuit, præ cisè iuſ ſit, atque ordinauit, & in contrarium actum annullauit, quia tunc ex ratione ipſa And. Anguli, finiretur maioratus in vltimo ex his, qui iuxta formam eius legis vocatus fuerit, nec amplius durabit: non etiam obtinebunt tradita eodem cap. 7. lib. 2. ex dicto num. 14. cum nec teſtator legi, net lex teſtatori, ſiue diſponenti acquieſcat. Quartus caſus ſit ille, quem eodem cap. 7. ex numer. 25. conſideraui, & adduxi, & etiam ſuprà, in quo id ipſum ſtatuo, ſtatuendumque erit, quod ibidem obſeruaui, atque reſolui, net aliquid aliud addendum erit. Denique & vltimo loco obſeruandum, atque conſtituendum eſt, pro explicatione dubij principalis, de quo ſuprà ad initium huius cap. Taurinæ [*] inquam legis 27. conſtitutio, quatenus de ſubſtitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, num. reſtringi debeat ad naturales, qui tempore factæ meliorationis nati, conceptive erant; an verò indiſtinctè intelligenda ſit de filiis naturalibus, etiam poſtmodùm natis, & conceptis; & conſequenter, vtrùm naturales indiſtinctè præ ferendi ſine (quocunque tempore ipſi nati fuerint, & ſucceſ ſio deferatur) tranſuerſalibus, & extraneis, nec hi admitti poſ ſint dum illi extiterint, idque iuxta terminos, & exemplum propoſitum ſuprà ad initium huius cap. Obſeruandum inquam[*] erit, in fauorem eorundem filiorum naturalium, fortiter vrgere rationes illas duas, ſiue fundamenta duo, quæ ex dicitis ad initium huius cap. deducuntur expreſ ſim. Primum ex verbis dictæ legis 27. Tauri, quæ à ſui principio ſic dicit: Mandamos, que quando el padre, o la madre mejoraren a alguno de ſui hijos, o deſcendientes legitimos en el Tercio de ſus bienes, en teſtamento, o en otra qualquier vltima voluntad, por contrato entre viuos, que le pueda poner el grauamen que quiſiere, aſ ſi de reſtitucion, como de fideicomiſ ſo, y hazer en el dicho Tercio los vinculos, ſubmiſ ſiones, y ſubſtitutiones que quiſiere, con tanto que los hagan entre ſus deſcendientes legitimos. E a falta dellos, que lo puedan hazer entre ſus deſcendientes ilegitimos, que ayan derecho de los poder hæredar. E a falta de los diſchos deſcendientes, que lo puedan hazer entre ſus aſcendientes. Y a falta de los ſuſodichos, puedan hazer las dichas ſubmiſ ſiones entre ſus parientes. E a falta de parientes, entre los eſtraños; y que de otra manera no puedam poner grauamen alguno, ni condicion en el dicho Tertio. Ecce vbi determinado, atque diſpoſitio eius legis reſpicit plura determinabilia. Primum ſub ſtitutionis deſcendentium legitimorum. Secundum illegitimorum, in defectum legitimorum. Tertium aſcendentium, in defectum legitimorum, & illegitimorum deſcendentium. Quartum con ſanguineorum tranſuerſalium ſubſtitutionem, in defectum omnium prædictorum, atque ita æqualiter determinat reſpectu omnium, iuxta iura, & authoritates vulgatas, de quibus ſuprà. Legitimorum ergo reſpectu, cum certum, indubicatúmque ſit, comprehendi omnes deſcendentes, non modo natos, ſed etiam poſtmodùm naſcituros (non enim reſtringitur legitimorum deſcendentium vocatio, atque ſubſtitutio, ad natos tantum tempore factæ meliorationis, ſed in futurum, in perpetuúmque deſcendens legitimus præferri debebit. Cæteris, poſt deſcendentes legitimos, in ea lege vocatis, id ipſum dicendum videtur, vt æqualis determinatio ſit illegitimorum reſpectu, nec vlla poteſt conſtitui differentia: ratio, cum adeò indiſtinctè, & generaliter lex ipſa 21. Tauri loquuta fuerit, & eodem modo loquendi vſa fuerit in vocatione, atque ſubſtitutione deſcendentium illegitimorum, ſicut antea loquuta eſt in ſubſtitutione legitimorum, id quod infinitis Interpretum authoriratibus, & in ſimili caſu, reſponſis, & conſiliis cõprobari poſ ſet, de quibus etiã cap. præcedenti. Aliis tamẽ omiſ ſis. filẽtio prætermittẽdus non erit Menochius qui poſt Decium, conſil. 425. columna 2. & Rubeum, in l. Gallus, §. quidam rectè, numer. 7. de liberis & poſthumis, & Decianum conſilio primo, numero 232. libro primo, ſic argumentatur ad propoſitum noſtrum in conſil. 328. numero 65. libro 4. Quarto vrgere videtur, quod vna determinatio reſpiciens plura determinabilia, æqualiter determinat; l. iam hoc iure. ff. de vulgari & pupillari ſubſtitutione, & l. quamuis, C. de impuberum, & alijs ſubſtit. Atqui ſub ſtitutio ita fuit facta de poſterioribus liberis, & deſ cendentibus, ſicuti de primis: quemadmodum ergo ad commodum primorum liberorum fuit inductum fideicommiſ ſum: ita dicendum videtur inductum fuiſ ſe ad commodum poſteriorum: ita argumentati ſunt Decius in conſil. 125. colum. 2. & Rubens in l. Gallus, §. quidam rectè, num. 70. ff. de liberis & poſthum, nouè clariſ ſi. Decianus in conſil. primo, num. 232. lib. primo. Surdus quoque, conſ. 31. num. 15. libro 1. vbi ſic inquit: Sed his, & alijs nequaquam monentibus, intrepide teneo, ſorores conſanguineas tantum, ſimul admittendas eſ ſe cum vtrinque coniunctis: dicit enim te ſtator, quod aliqua ipſarum decedente, vna ſuccedat alteri, & hæ ſubſtitutio, quia reſpicit tam vtrinque coniunctas, quàm conſanguineas, ſine aliqua diſtinctione debet æqualiter determinare, quod omnes cenſentur vocatæ, l. iam hoc iure, ff. de vulgari, l. Lucius, ff. eodem titulo, l. quamuis, & l. hæreditatem, C. de impuberum: Cardinal, in Clement. conſtitutionem, §. inſuper, colum. 3. verſ. Tertio inducit, de electione: Roman, in conſil. 231. l. ſi legatarius, vbi Bartol, ff. de legat. 3. l. mulieri, & Titio, vbi Socinus, ff. de condition. & demonſtration. idque donec poſ ſibile eſt, Aretin. in l. cohæredi, col. 3. verſic. Sed reſpondendum, ff. de vulgari: etiamſi vnum ſit altero magis fauorabile, Ruin. in con ſil. 3. num. 20. volum. 2. vbi idem dicit, quando diuerſa aliqua ſubeſ ſet ratio, quia nihilominus æqualis eſ ſe debet determinatio, idem Ruin, in conſ. 177. num. 6. volum. 2. & quod fieri debeat æqualis determinatio, ponit Pariſius in conſ. 45. num. 77. vol. 1. Chaſ ſaneus in conſ. 67. num. 28. Natta in conſ. 14. num. 19. Cephal. in conſ. 67. num. 22. Crotus in conſ. 1. num. 44. & in conſ. 100. num. 65. Bellon. in conſ. 51. num. 4. D. Becc. conſ. 101. num. 65. Ipſe Surdus, conſ. 150. numer. 18. eodem lib. 1. vbi inquit poſt alios multos, quod ea ſumi debet actus interpretatio, quæ omnibus pariformiter conueniat, quamuis alterum ex determinatis, altero fauorabilius ſit; vt per Cephalum in conſ. 67. num. 22. lib. 1. Beccium in conſ. 101. num. 65. Hondedeum in conſ. 14. num. 79. & num. 86. & ſequent. lib. 2. Deinde & ſecunda illa ratio, de qua etiam ſu[*] prà, ad initium huius cap. fortiter quoque vrgere videtur, videlicet, quod fauor, & affectio Taurinæ illius conſtitutionis, circa filios naturales, hos ſcilicet, quos habere ius ſuccedendi, ipſamet lex expreſ ſerit; ita militat, ac ſeruari debet, reſpectu eorum, qui poſtmodum nati fuere, ſi deficientibus deſcendentibus legitimis ſuper ſucceſ ſione contendant, & ſe admittendos præcisè dicant ex legis ipſius diſpoſitione, tranſuerſaléſque excludendos, cum quibus controuerſia, & diſceptatio ſit, quam reſpectu eorum, qui tempore factæ meliorationis nati, conceptivè fuerint; quandocunque enim caſus ſuccedendi contigerit, certum erit, deſcendentes legitimos, præferendos primo loco; & in eorum defectum, illegitimos, naturales ſcilicet, qui ius ſuccedendi habent, & cæteris poſtmodùm vocatis, in ipſa l. Tauri, præferendos, ordinémque literæ illius legis ſeruandum perpetuò, à quo affectio illa, & fauor deſumptus, perpetuus eſ ſe debet; ordo namque ille literæ, & locutionis ſeruari debet continuò, prout iacet, & fa uorem, & prælationem continuam denotat, prout ab ordine literæ deſumi, latè adnotaui, atque comprobani, ſuprà, alio capite huiuſce tractatus, & probatur ex l. quoties, ff. de vſufructu, ex qua notat Bartolus, quod ordo ſcripturæ deſignat ordinem voluntatis, & proceſ ſus, Bald. in authent, hoc amplius, C. de fideicommiſ ſis, vbi ſcripſit, illud quod primo loco nominatur, haberi pro principali; & quod ſecundo loco, haberi pro acceſ ſorio; & multis exornarunt poſt alios quamplurimos, Franciſcus Viuius deciſ. 255. lib. 2. Peregrin, conſ. 42. ex num. 1. cum ſequent. lib. 4. Hippolyt. Riminald. conſ. 244. numer. 45. & 46. lib. 3. & conſ. 313. num. 56. & ſequentib. lib. 3. & conſi. 517. num. 39. & tribus ſequent. lib. 5. & conſ. 662. num. 49. & ſeqq. lib. 6. & conſ. 782. num. 9. & ſequent. lib. 7. Aluarus Valaſc. conſultatione 121. ex num. 1. Tuſchus, tom. 5. litera O. concluſion. 196. fol. 1099. Caſanate conſ. 15. num. 30. Præterea, reſpectu conſanguineorum tranſ [*] uerſalium, id intelligendum æqualiter, & eam legem accipiendam, non modo de conſanguineis tranſuerſalibus, iam natis, ſed etiam poſtmodùm naſcituris, & qui in futurum naſcantur, nullus equidem negauit, qui ex primogeniorum natura, & perpetuitate, non aliàs conſeruari ipſum in perpetuum poſ ſe, dignoſcat, quàm ſi in perpetuum naſcituri admittantur: ſi enim iure vinculi perpetui melioratio facta fuerit, quis in dubium excitabit, an in defectum omnium deſcendentium, conſanguinei tranſuerſales admittantur, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis, in rerum natura extiterint, conceptivè fuerint; & in proximiori gradu conſtituti ſint, quamuis multo poſt factam meliorationem, nari fuerint; idque iuxta reſolutiones Ludouici Molinæ, libro primo, cap. primo, num. 17. & 18. Id ergo quod tranſuerſalium reſpectu ſtatuitur neceſ ſariò, nec vllus negauit, multo fortiùs ſtatuendum, atque intelligendum eſt eorundem naturalium deſcendentium reſpectu; aliàs naturales, primo loco vocati, & in ordine literæ prælati tranſuerſalibus, & ſic magis dilecti, deterioris conditionis eſ ſent, quam ipſi tranſuerſales, qui in hoc eſ ſent melioris conditionis; quod eſ ſet maximum abſurdum: l. Publius, §. finali, ff. de condition. & demonſtrat. vbi Paul. num. 3. & 4. Imola num. 4. & cum aliis multis notarunt Decianus conſ. 84. num. 21. lib. 3. Alexand. Raudenſ. in conſ. 36. num. 81. lib. 3. Fabius de Anna, conſ. 10. num. 45. Peregrin. de fideicommiſsis, artic. 25. num. 43. & 44. Hieronymus Gabriel conſ. 96. num. 21. lib. 1. Arias Pinellus in l. ſi viua matre, per illum textum, num. 16. C. de bonis maternis, Ludou. Caſanat. conſ. 15. n. 25. & 16. conſ. 20. n. 44. conſ. 48. n. 46. Sed & quarta vrgens admodum ratio pro ipſa[*] met parte expendi poteſt, eáque pro interpretatione legis ipſius 27. Tauri, vt ſcilicet vincula, ſubmiſ ſiones, & ſubſtitutiones, quæ filio meliorato apponũtur , primò incipere debẽt à deſcendentibus legitimis, & illegitimis etiã , que ayan derecho de heredar, modò ſint nati, ſiue etiam non nati tempore factæ meliorationis, idque in hunc modum, quod ſi filius melioratus, vel alias etiam ſuorum fratrum, poſt factam meliorationem, habuerit filium legitimum, vel etiam naturalem tantum, qui tempore mortis meliorati, aut eius, qui ei ſucceſ ſit, exiſtat, non poteſt melioratio, aut vinculum tran ſire in alium gradum perſonarum, naturalium ſcilicet; & ſi naturalis extiterit, non poteſt tranſire in aſcendentem; & ſi ſit aſcendens, non tranſibit in cõ ſanguineum collateralẽ ; & ſi collateralis exiſtat, in extraneum tranſire non poterit; ſic ſanè lex ipſa Tauri, non abſque maximo myſterio, eo loquendi modo generali vtitur: Con tanto que lo hagan entre ſus deſcendientes legitimos, &c. Sic enim eo diſponendi modo, lex non reſpexit, nec præoculis habuit, perſonas certas, aut particulares natas, aut non natas; ſed genericè intendit comprehendere omnes deſcendentes, qui ex filiis melioratis inuenirentur, atque exiſterent tempore quocunque; & ob id vſa eſt verbo, deſcendientes, quod in infinitum ſignificat, quocumque gradu exiſtant hi, qui ab ea perſona deſcendunt, cuius deſcendentes vocati ſunt, verbum enim, deſcendientes, eſt, quod correſpondet verbo, liberi, quo verbo, cùm lex, aut diſpoſitio loquitur, omnes deſcendentes in infinitum comprehenduntur, l. liberorum, ff. de verborum ſignificatione, ibi: Toties enim leges, &c. Et. idem probatur in §. primo, de hæred, abinteſtato venient. & in l. finali, C. de ſuis & legitimis hæredibus, & ita omnes, qui à primo proueniunt, propriè ſunt de illius liberis, poſteris, & deſcendentibus, l. Iuriconſultus, §. parentes, ff. de gradibus: Peregrinus, & alij ſtatim referendi, & idcirco in fideicommiſ ſis inſtitutis, atque ordinatis fauore deſcendentium, omnes in infinitum comprehendi præcisè, etiam ſine adiectione, in perpetuum, aut in infinitum, quia verbum ipſum deſcendentium, ſui natura id ſignificat; latè comprobauit: Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo trigeſimo, numero 14. & antea num. 2. & num. 19. Barzius etiam, deciſione Bononiæ, prima, numero 14. & deciſione quarta numero 15. & 16. & deciſione ſeptima, numero primo, Menochius, Surdus, Decianus, Mantica, & Aldobrandinus, cum quibus ego metipſe ita quoque adnotaui, & ſcripſi in commentariis libri tertij, cap. 29. num. 13. commentatores etiam eiuſdem legis 27. Tauri, & legum huius Regni Interpretes, eiſdem verbis vtuntur, quibus lex ipſa Tauri, nec ſe referunt ſpecificè ad aliquam perſonam, filium ſcilicet, nepotem, aut pronepotem: ſed cum eadem illius legis generalitate loquuntur: & meritò quidem, quoniam à communiter accidentibus, quando parentes meliorationem tertiæ & quintæ partis bonorum ſuorum faciunt, vix eorundem filiorum, filij, aut nepotes exiſtunt, ſicque multùm reſtringeretur ea lex, & rarò effectum produceret, ſi duntaxat deſcendentes filiorum, qui meliorati fuere, nati tempore factæ meliorationis, ius ſuccedendi haberent; & tunc non nati, ſed poſtmodùm procreati, ſuccedere non valerent, ipſiſque exiſtentibus, & in locum patrum ſuorum ingreſ ſis, tranſiret melioratio, aut vinculum ad tranſuerſalem conſanguineum; quod eſ ſet maximum abſurdum, & contra intentionem manifeſtam dict. l. 27. Tauri, & verba adeò comprehenſiua legis ipſius, contra mentem quoque Scriptorum omnium, qui ad dictam l. 27. Tauri, hactenus commentaria ediderunt; omnes namque (tribus exceptis, de quibus ſtatim) licet quæ ſtionem iſtam, & dubium non attingant, ſic tamen ſupponere videntur apertè, & generaliter (vt dixi) eam accipiunt, nec inter natos, & non natos, vnquam diſtinguunt. Nec poteſt proculdubio verbum collectiuum, deſcendentium, quod natos, & naſcituros comprehendit (vt ſuprà probaui) reſtringi per adiunctum illud, que ayan derecho de los poder hæredar, vt innatis tãtum verificari debeat, quaſi ius illud ſuccedendi, habere non poſ ſint nondum nati, cùm non entis nullæ ſunt qualitates, l. prima, ff. de hæred. vel act. vend. l. eius qui in prouincia, ff. ſi certum petatur, & ſine ſubiecto qualitas eſ ſe non poſ ſit; l. ſecunda, ff. de vſufructu, cum vulgatis, atque ita re ſtringatur ex dictis verbis, que ayan derecho, quod verbum, ayan, eſt præ ſentis temporis, & ſic requirere videtur eam qualitatem tempore factæ meliorationis, nec dixit, que tuuieren derecho, vt ſignificaret, qualitatem ipſam debere eſ ſe de præ ſenti, qualitas enim adiuncta verbo, debet intelligi ſecundum tempus verbi, & quando requiritur certo tempore, eo præcisè interuenire debet, net poſtmodùm ſuperueniens, in conſideratione habetur, pro vtrumque cap. 90. & 91. huiuſce tractatus, longa ſerie comprobaui, atque exornaui: ex verbo itaque illo, ſiue adiuncto, ayan, adduci principaliter videntur, qui contrariam opinionem, & ſententiam tueri contendunt, contra naturales, qui poſtmodùm nati, conceptivè fuere; ſed decipiuntur equidem (prout ego exiſtimo) & ad veram explicationem legis eiuſdem 27. id præ ſupponendum erit, quod lex ipſa ſpecificè dicit, quod ſcilicet grauamina, vincula, & ſubmiſ ſiones primo apponi debent in perſonis deſcendentium legitimorum, & in eorum defectum in illegitimis, que ayan derecho de poder heredar, quæ verba appoſita fuere, vt declararetur, qui deſcendentes illegitimi neceſ ſariò vocandi ſint, in defectum legitimorum; nam cùm hoc verbum, illegitimos, contraponatur in ea lege, verbo, legitimos, & in ſui generalitate omnes, & quoſcumque illegitimos comprehendebat, ſiue hi eſ ſent naturales, ſiue ince ſtuoſi, ſiue ſpurij, vt generalitas ipſa modificaretur, atque in dubio non remaneret, ſed potius lege ipſa qualificaretur, qui ex deſcendentibus illegitimis ſubſtitui, atque vocari deberent, appoſita ſunt verba ea, que ayan derecho de los poder hæredar, quæ ita interpretata, atque accepta communiter fuere, vt ad ſolos filios naturales, legis ipſius deciſionem reſtringant, prout reſtringi, aut limitari, communiter, agnoſcunt Tellus Fernandez, in eadem l. 27. Tauri, numero vndecimo, Matiençus, in l. vndecima, titulo ſexto, libro quinto, gloſ ſa quinta, Azeuedus, ibidem, numero quadrageſimo quarto, Velazquez Auendañus, in dict. l. 27. gloſ ſa ſecunda, numero decimo quarto, Angulus, in dicta l. vndecima, gloſ ſa vndecima, per totam, vbi dicit, hanc eſ ſe, communem eius legis interpretationem, quamuis ipſe reſtringere voluerit ad ſolos illegitimos naturales, reſpectu matris, & inde communiter reprobatur, prout aduertit Azeuedus, dicto numero quadrageſimo quarto, & in hunc ſenſum, quod gradus deſcendentium legitimorum, præferri debet gradui deſcendentium illegitimorum naturalium, & poſtmodùm naturales vocandi ſint, ita quod ſi in medio exiſtat perſona vnius gradus, vel generis, non poſ ſit intrare, net vocari perſona alter in generis, vel gradus; accepit etiam, legem ipſam Ioannes Gutierrez, practicarum libro ſecundo, quæ ſtione 67. numero quarto, vbi concludit in hunc modum: In eodem tamen genere perſonarum, videlicet deſcendentium, legitimorum, vel illegitimorum, & aſ cendentium, bene locum habebit prædicta electio, & prælatio, eodem, vel diſpari gradu; ſed fieri tranſitus de vno genere ad aliud minimè poterít, niſi prius vocatis omnibus illius prioris, atque præcedentis generis. Quod etiam in commentariis libri ſecundi, cap. trigeſimo, ego metipſe agnoui; agnoſcit etiam Angulus, ad dictam l. vndecimam, meliorationum, gloſ ſa decimatertia, numero tertio, & quarto, & quinto, qui præ oculis habens, quam certum, & irrefragabile ius habeat filius naturalis vltimi poſ ſeſ ſoris, ex deciſione prædictæ legis Tauri 27. inquit, quod naturali filio duntaxat præferri poterit deſcendens illegitimus eius, qui meliorationem fecit, ſed ipſe præferendus erit omnibus conſanguineis tranſuerſalibus, qui à meliorante non deſcendant; idque iuridicè intelligit in hæc verba: Illud in propoſito huius legis ſummè notandum eſt; quod nemo tangit; quod licet in ſimilibus ſucceſ ſionibus lex iſta permittat vocare filios, & deſcendentes illegitimos, eósque præferre collateralibus, & collaterales non ſolum dicantur illi, qui ipſi inſtitutori tranſuerſales ſunt; ſed & ij etiam, qui licet ab eo deſcendant, ab vltimo tamen poſ ſeſ ſore non deſcendunt, ſed ei per lineam tranſuerſam coniunguntur; vt latè probat Molina, libro tertio primogeniorum, cap. ſeptimo, numero octauo; tamen quoad iſtam finem excludendi deſcendentes naturales vocatos, non dicentur tranſuerſales, qui ab inſtitutore deſcendunt, licet vltimo poſ ſeſ ſori per lineam tranſuerſalem coniungantur. Itaque ſi decedat vltimus poſ ſeſ ſor, relicto filio naturali, qui ſi capax, iſte excludetur à legitimo proximiori collaterali, reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris: dum tamen ab inſtitutore deſcendat; & eſt ratio manifeſta; quia deſcendentes naturales non poſ ſunt vocari in præ iudicium. deſcendentium legitimorum, vt expreſsè præ cipit iſte text, ſolùm poſ ſunt præferri collateralibus in ſtitutoris, non tamen collateralibus vltimi poſ ſeſ ſoris, qui ab inſtitutore defendunt. Sed ſi collateralis deſcendens ab inſtitutore, laboret eodem vitio cum filio vltimi poſ ſeſ ſoris, vt quia ambo erant naturales, net extarent alij collaterales legitimi deſcendentes ab ipſo inſtitutore; in pari cau ſa, linea vltimi poſ ſeſ ſoris eſ ſet præferenda, ex ſuperioribus. Imò etiam ſi collateralis eſ ſet legitimus, deſcenderet tamen à naturali, eſ ſet præferendus naturalis vltimi poſ ſeſsoris; cum alter deſcendat ab infecta radice per repræ ſentationem, quo etiam inter illegitimos locum habet, vt notat Gomez, in l. nona Tauri, numero ſexto; & verſetur eadem ratio in filio legitimo ex filio naturali, ſicut in ipſomet naturali. Hactenus Angulus, qui id ipſum antea dixerat gloſ ſa vndecima, eiuſdem l. 11. numero quarto, in hæc verba: Cæterum quocunque modo id ſit, illud advertendum eſt, hanc vocationem illegitimi, in his ſub ſtitutionibus Tertij, ſolum habere locum, non extantibus deſcendentibus ipſius meliorantis, provt lex expreſsè ſignificat: quod eſt vtile ad id, quod notauimus infrà gloſ. 13. Nec vim aliquam facere debent trium Autho[*] rum huius Regni obſeruationes, & authoritates, quæ in contrariam partem ponderari, adducíque poſ ſent; Pelaez inquam à Mieres, Alphonſi Azeuedi, & Ioannis Parladorij, in locis, de quibus ſtatim: Mieres namque, ſecunda parte, quæ ſtione 6. num. 25. quæ ſtionem propoſitam non excitauit ex profeſ ſo, nec eam diſputauit; ſed generaliter dixit, inferri poſ ſe limitationem ad dictam l. 27. Tauri, idque in hæc verba: Et ex hac ratione differentiæ, poteſt inferri egregia limitatio, & intellectus ad dictam l. 27. quod licet parentes teneantur vocare prius omnes deſ cendentes ad meliorationem Tertij, intelligendum eſt de his, qui ſunt in proximis gradibus, & qui iam nati ſunt, & tempore factæ meliorationis habent iam ius ſuccedendi; quod ſuadetur ex verbis prædictæ legis, ibi: Con tanto que los hagan entre los deſcendientes legitimos, que ayan derecho de los poder hæredar. Nam qualitas adiuncta verbo, intelligitur ſecundum tempus verbi; l. in delictis, §. ſi extraneus, ff. de noxa l. Titius, ff. de teſtament. militis. Hactenus Mieres ipſe, qui verè in ponderatione dictorum verborum, manifeſtè decipitur, verba enim illa: Que ayan derecho de los poder hæredar: non vniuntur verbis illis: Con tanto que los hagan entre ſus deſcendientes legitimos. Siuè hæc verba non referuntur, quod eſ ſet neceſ ſarium, vt eiuſdem Authoris ponderatio locum haberet; quia eo modo non qualificaret, qui deſcendentes legitimi habe rent ius ſuccedendi, cùm omnes æqualiter illud habent; & videbantur reſpicere ſolum tempus natiuitatis: cùm ergo verba eadem, que ayan derecho de los poder hæredar, non ſint in ea parte, in qua ipſe exiſtimauit, ſed in clauſula ſubſequenti: Y a falta dellos, que lo puedan hazer entre ſus deſcendientes ilegitimos, que ayan derecho de los poder hæredar. Verba præfata: Que ayan derecho de los poder heredar , non reſpiciunt tempus ſucceſ ſionis, ſed duntaxat apponuntur ad qualificandum deſcendentes illegitimos, qui vocari debent, ac ſucceſ ſuri ſunt poſt deſcendentes legitimos. Et ſecundum hæc, illatio, ſiuè ponderatio relata, nec reſpectu deſcendentium legitimorum, nec etiam illegitimorum procedere poteſt, cum non naſcendi tempus attendi debeat, ſed duntaxat, an hi, qui ſuccedere velint, ea lege Tauri ad ſucceſ ſionem qualificati fuerint, quod ex verbis legis eiuſdem negari non poteſt. Azeuedus etiam in contrarium expendi non poteſt: is enim Author, in d. l. 11. titulo 6. lib. 5. num. 43. duntaxat commemorauit, exiſtimaſ ſe Pelaez à Mieres, limitandam, ac reſtringendam deciſionem legis eiuſdem Tauri 27. vt ipſa intelligeretur, ſolum in deſcendentibus natis, tempore factæ meliorationis; nec approbauit, nec etiam diſputauit, an id verum eſ ſet; ſed retulit tantum, ſic dixiſ ſe Pelaez (ve dixi) & inter legitimos, aut illegitimos non diſtinxit: quemadmodum ergo legitimorum reſpectu id falſiſ ſimum eſt, ita quoque illegitimorum, qui ſuccedendi ius habent, naturalium, ſcilicet, cùm ad iam natos reſtringi non poſ ſit, vt hactenus cõtendimus . Sed neque Ioannes Parladorius, poſt, ſeſquicen[*] turiam, quæ ſt. 6. num. 3. in fine, diſceptationem præfatam ex propoſito ſuſcepit, nec etiam eius reſolutio obeſ ſe poterit reſolutioni ſuperiori, & opinioni, quam defendimus; is enim Author, cùm dubium propoſuiſ ſet, de quo ab initio dictæ quæ ſtionis, & tractaret de quadem emphyteuſi, conceſ ſa vni, ſibi & hæredibus ſuis, quam ipſe per viam meliorationis vinculauit in ſua familia, & cum deſcendens vltimus nominaſ ſet in ea filiam naturalem fratris ſui, & nominationem confirmaſ ſet dominus directi dominij & lis verteretur inter agnatum proximiorem, & filiam ipſam naturalem: Paladorius autem, agnati partes tueretur ea ratione, quod emphyteuſis conceſ ſa fuiſ ſet ſibi, & hæredibus ſuis, atque ita præ ualere deberet agnatus hæres, & filiam naturalem vincere, quæ qualitatem iſtam non habebat, & vt ſatisfaciat deciſioni dictæ l. 27. Tauri, quæ pro filia naturali vrgere videbatur, ſic ſcribit dicto num. 3. in fine: Neque huic filiæ naturali proderit, ſi dixerit, ſe ſubſtituendam fuiſ ſe ab auo, antequam ſubſtituantur tranſuerſales, iuxta l. 27. Tauri, quæ eſt hodie l. 11. titulo 6. lib. 5. recopilationis; nam ſubſtitutiones, quas lex illa facere iubet, patrem, aut auum meliorantem; intelligendæ ſunt, de deſcendentibus, qui nati ſunt tempore, quo teſtamentum ſit. Nam qui eo tempore nati, aut concepti non ſunt non poſ ſunt teſtamentum impugnare: l. ſi quis filio exhæredato §. 1. ff. de iniuſto, rupto: & tradit Tiraquel. de retractu lignag. §. primo, gloſ ſa 9. numero 98. Hactenus Parladorius, qui (vt vides) non reſpondet ſpecifice ad l. ipſam Tauri 27. quod reſpectu deſcendentium illegitimorum, naturalium ſcilicet loquatur, intelligendavè ſit, in naturalibus iam natis, ſed generaliter accipit ipſam, vt non procedat in omnibus deſcendentibus, non natis; in quo equidem labitur manifeſtè; nam cum emphyteuſis iure vinculi, aut maioratus perpetui relicta fuerit generi, familiæ vé, aut aliter nomine collectiuo, apto comprehendere natos, & non natos, id neceſ ſario verificandum eſt, poſt mortem eorum, qui grauati fuere, atque ita non nati etiam tempore factæ diſpoſitionis comprehendantur: l. peto, §. fratre, ff. de legatis ſecundo, ibi: Omnes fideicommiſ ſum petent, qui in familia fuerint. Et ſtatim comprobabitur, dummodo ſint in rerum natura, quando euenit caſus ſucceſ ſionis, quia filij, & dependentes legitimi, & illegitimi ſubſtitui, vocarique debent, antequam tranſuerſales vocentur; & cùm ſucceſ ſio deferatur in tempus mortis eorum, & incertum ſit, an tunc, filij, & deſcendentes legitimi habeant, néc ne, filios; veniunt filij, etiam poſtmodùm nati; vt per Rolandum in conſil. 70. num. 10. volumine 3. Cephalum in conſilio 16. numer. 63. volumine primo, Manticam, 4 coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo 22. numero 14. & ſuprà hoc eodem libro, & tractata, cap. 90. & 91. longa ſerie comprobaui, atque exornaui, in ſucceſ ſionibus, quæ futurum tempus reſpiciunt, ſiuè habent tractum ſucceſ ſiuum, admitti quoque eos, qui poſtmodùm nati, conceptive ſint; dummodò tempore, quo ſucceſ ſio deferatur, nati, conceptive fuerint, provt latè ibi. Idque in terminis legis eiuſdem Tauri 27. coacta ratione fatendum eſt; nam cùm lex ipſa in fauorem filiorum generaliter diſpoſuerit, quod ſi in Tertio fuerint meliorati, & grauati, grauamina, ſubmiſ ſiones, & ſubſtitutiones priùs fieri debeant in fauorem filiorum, & deſcendentium legitimorum; & in eorum defectum, illegitimorum, antequam ad tranſuerſales deueniri poſ ſit; non poteſt equidem in ea ſubſtitutione, quæ verificanda eſt poſt mortem meliorati, conſiderari differentiæ ratio, ſiuè ſpecialitas aliqua reſpectu deſcendentium iam natorum, aut eorum qui poſtmodùm nati fuerint; atque ita nati, & non nati, tempore factæ diſ poſitionis, qui tamen tempore, quo ſucceſ ſio defertur, nati ſunt, admitti, præferrique debent omnibus tranſuerſalibus, quia verum eſt eos deſcendere à meliorante: idque optimè ponderauit atque conſiderauit Caſtrenſis in conſilio 247. numero 3. circa finem, volumine 3. Surdus in conſilio 120. libro primo, & latiùs comprobaui ego metipſe, ſuprà dicto cap. 91. Sic ſanè ratio illa fundamentalis, qua in commentariis lib. 2. cap. 30. præcipuè excitatus, adductúsque ſui, vt defenderem cum aliis huius Regni Authoribus, contra Angulum, & alios, filiorum naturalium vocationem, & ſubſtitutionem præciſam eſ ſe, etiam reſpectu patris, ſic æqualiter militat reſpectu eorum, qui poſtmodùm naſcantur, & cùm tranſuerſalibus ſuper ſucceſ ſione contendant, quàm eorum, qui iam nati erant. Imò niſi ad naſcituros quoque in futurum referatur, nunquam ea conſideratio locum haberet; quæ propriè, atque ex deciſione Taurinæ dictæ legis, quoad omnes deſcendentes, abſque diſtinctione debet obtinere. Quocirca, eandem, quam ſuſtineo, & veram arbitror opinionem, videtur apertè tenuiſ ſe And. Angulus, ad leges meliorationum dicta l. 11. gloſ ſa 3. numer. 7. in noua e datione, folio mihi 585. & 586. & gloſ ſa 13. num. 3. & nu. 5. & ſequentibus. Ibi namque, quando ſubſtitutio eſt perpetua maioratus, quoad vocationes, & iura eorum, qui in dicta l. 27. Tauri continentur, æquiparat ius natorum, & naſ citurorum, nec diſtinguit inter legitimos, & illegitimos; provt etiam deficientibus legitimis deſ cendentibus, quoad iura illegitimorum, non diſtinxit dicta gloſ ſa 13. ex n. 3. cum ſeq. & de his hactenus. CAPVT XCIX. A ſucceſ ſione primogenij, aut vinculi perpetui, ex tertia bonorum parte, atque ex facultate l. 27. Tauri, facti, Monachos, Religioſos Moniales, Clericos, fœ minas, & alios deſcendentes, aliquam qualitatem habentes, non poſ ſe excludi, & ordinem illius legis præciſe ſeruandum, etiam horum reſpectu; dum Interpretes huius Regni vnanimiter, generaliter tamen ſtatuerunt, net vlterius progrediuntur, vt explicent, quid inde in ca ſu excluſionis eorundem fieri debeat, quemadmodum accipi, intelligique debeant; an ſcilicet, vt diſpoſitio eatenus duret, quatenus vocationes, & ſubſtitutiones, vtiliter, & ſecundum formam eius legis factæ fuerint, & ex tunc diſpoſitio vitietur, bonáque libera remaneant; an verò; vt excluſione non obſtante, finitis omnibus aliis deſcendentibus, ſiuè etiam inter eos, suo loco, & gradu, ipſimet deſcendentes excluſi ſuccedere debeant, ſicque maioratus firmiter ſubſi ſtat, & conſeruetur; egregia equidem, memorabilis, atque notanda indagatio, & reſolutio, provt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Religioſi, Monachi, Moniales, Clerici, & fœminæ deſcendentes, cum à ſucceſsione vinculi, aut maioratus, ex tertia bonorum parte, atque ex facultate l. 27. Tauri, facti excluduntur per parentes; an in defectum aliorum aſcendentium, vel etiam inter eos ſuo loco, & gradu admitti debeant, ac ſi excluſi non fuiſ ſent, vt vinculi perpetuitas duret. An verò in vltimo ex deſcendentibus finiri debeat, & bona libera remaneant, vel ſaltem tranſuerſalium duntaxat reſpectu, prælatio eiſ dem concedi. Quod egregie, & vtiliter examinatur, atque re ſoluitur. -  2 Religioſi, Moniales, Clerici, & fœminæ deſcendentes, quod à ſucceſ ſione primogenij, aut vinculi facti de Tertio bonorum ex facultate d. l. 27. Tauri, excludi non poſsint; dum Interpretes huius Regni tradiderunt, ad quem ſenſum ſiuè modum accipi debeant. -  3 Vbi Telli Ferdin. placitum, & obſeruatio, primo loco recenſetur. -  4 Ludouici etiam Molinæ, duobus in locis adnotationes referuntur. Cui Pelaez à Mieres conuenire omnino videtur licet non ita dilucidè explicet. -  5 Et D. Chriſtophori de Paz nouiſsima reſolutio commemoratur. -  6 Andreæ quoque Anguli, in ipſomet propoſito re ſolutiones expenduntur. -  7 Et patris Ludouici Molinæ ſententia in medium profertur. -  8 Ioannis quoque Gutierrez locus adducitur. -  9 Ac denique, dubij principalis, hoc capite excitati, egregia admodum, noua etiam, & notanda reſolutio traditur, provt latiùs hic videbitur. -  10 Lex vbi aliquid de nono inducit cum certis modificationibus, illud reputatur pro forma, ve ſi forma ipſa à lege tradita non ſeruetur, actus ſit nullus, -  11 Idque magis; vbi in caſu contrauentionis decretum irritans apponitur. -  12 Verbum, non poſ ſit, priuat potentiam; & actum in contrarium gestum, reddit nullum. PRo dilucida, & notanda huiuſce cap. explicatione obſeruandum atque conſtituendum erit primo loco, ipſius reſolutionem deducendam quoque ex eadem regula vniformis determinationis; quod ſcilicet vna & eadem determinatio reſpiciens plura determinabilia, æqua. liter determinat. Item, quod vna, & eadem res diuerſo iure cenſeri non debeat; de qua cap. 97. ſuprà; actum fuit longa ſerie; ex his denique, quæ cap. præcedenti, & libro ſecundo, cap. 7. adnotata, comprobatáque fuere, formam ſcilicet in ordine vocationum, & ſubſtitutionum, ex lib. 27. Tauri præ ſcriptam, quoties parentes ex tertio bonorum ſuorum meliorationem faciunt, ſubſtantialem eſ ſe, & ad vnguem omnino obſeruandam; ſic vt nullo modo præuerti, nec alterari poſ ſit; & con ſequenter Primo loco vocandos, & ſubſtituendos deſcendentes legitimos (data parentibus inter eos libera electione, vt capit. præcedentibus ſcripſi) Secundo in eorum defectum illegitimos, naturales ſcilicet. Tertio in defectum legitimorum, & illegitimorum aſcendentes. Quarto tranſuerſales; & in eorum defectum extraneos, Præterea (quod Interpretes huius Regni omiſerant) quid inde fieri debeat, ſi contingat, ordinem illum à meliorante præuerti; prout dicto capite ſeptimo, libri ſecundi annotaui, ſic explicandum, prout ibi, & cap. præcedenti, ex profeſ ſo explicatur. Rurſus (quod eodem capit. præcedenti additum fuit his, quæ ipſomet cap. ſeptimo, libri ſecundi, ego metipſe tradideram) explicatum quoque, quid ſi in primo caſu, quando iure perpetui vinculi poſ ſideri meliorationem, teſtator, aut diſponens voluit, is, qui attento ordine, & forma dictæ l. 27. Tauri ſuccedere debebat, inueniat ſe expreſ ſe excluſum, licet non nomine proprio ſpecificè, genericé tamen, quia aliquam qualitatem habeat, vel non habeat, ob quam generalis excluſio expreſ ſa fuerit, veluti ſi excludantur illegitimi, atque legitimi vocentur, ſub qua excluſione filij naturales genericè continentur, quia non legitimi; Addo nunc, eodem cap. præcedenti. circa iſtam tertiam obſeruationem, & naturales filios, in dubium excitatum, atque definitum, quando illegitimi generaliter excluduntur, in qua exclu ſione naturales continentur (vt compertum eſt) quid inde geri debeat. Obſeruatum etiam, multum differre, aliquem in ordine vocationum, & ſubſtitutionum fuiſ ſe omiſ ſum, & ſilentio præ termitti, aut fuiſ ſe excluſum ſpecificè, vt in expreſ ſa excluſione difficilius reddatur, an ſuppleri vocationes, & ad ordinem legis illius Tauri reduci poſ ſint; cùm in contrarium adſit expreſ ſa diſpo ſitio, ſicque à præ ſumpta voluntate videatur argui non poſ ſe; in omiſ ſis verò, ex veriſimili, & præ ſumpta voluntare, mentisq́ue coniectura, reductiones, & ſuppletiones fieri poſ ſe, cùm in contrarium non adſit expreſ ſa excluſio, adſitque voluntas expreſ ſa maioratus inſtituendi, qui aliàs perpetuò conſeruari non poſ ſet, quàm ſi iuxta ordinem dictæ legis reductio fiat, prout latiùs ibi; vbi etiam in caſu excluſionis expreſ ſ æ, id ipſum probabiliter dici poſ ſe viſum eſt, quamuis nonnulla in contrarium adſtringere viderentur, vtpote cùm excluſio ea facta fuerit, ſupponendo pro certo, maioratum perpetuò ſubſiſtere, & exclu ſos non ſuccedere, ſimul ſtare poſ ſe; iu caſu autem, quo maioratus perpetuitas deficeret, ipſ è que extingueretur, à veriſimili etiam, præ ſumptáque mente argui poſ ſe, vt excluſi ad ordinem, & formam illius legis reducantur potius, quàm quod maioratus extinguatur, quamuis in hoc caſu res ſit magis dubia, prout ibidem dixi. Nunc autem excitari quoque in dubium, & controuerti, non modo circa illegitimos, expreſsè excluſos; ſed etiam circa filios, deſcendentes le[*] gitimos, ſi etiam ij excluſi fuerint generaliter, caſu quo aliquam qualitatem haberent, vel non haberent, vt putá, ſi facta melioratione Tertij, & remanentis Quinti bonorum, iure maioratus, & vinculi perpetui, pluribúſque factis vocationibus, & ſubſtitutionibus, & ordine, & forma eiuſ dem legis non alterato, atque ita prius filiis, & deſcendentibus omnibus legitimis vocatis, cæteriſque ſubſtitutionibus, ordine illius legis factis, generalis clauſula adiecta fuerit, qua fœminæ, monachi, Religioſi, Clerici, mente capti, & alij excludantur perpetuò, prout ſ æpè vidimus; tunc namque, cum Interpretes omnes noſtri huius Regni (qui ſtatim ſuo ordine commemorabuntur) duntaxat ſtatuerint, à ſucceſ ſione primogenij, aut vinculi facti de Tertio bonorum ex facultate legis Regni, fœminas, Religioſos, monachos, moniales, Clericos, & alios deſcendentes non poſ ſe excludi; non autem explicent, nec attingat, quid inde fieri debeat eo caſu, ſi deſcendentes etiam ipſi eius qualitatis excluſi fuerint; explicare omnino neceſ ſarium fuit, an obſeruari debeat primum caput diſtinctionis illius, de qua d. cap. 7. lib. 2. ex num. 14. vt ſcilicet ſuppleantur vocationes, & ſeducantur ad ordinem eius legis Tauri; ex queo iure maioratus perpetui, melioratio facta eſt; atque ita ſuo loco, ac eo quidem, quo admitti deberent ad ſucceſ ſionem maioratus, ſi excluſio expreſ ſa non fuiſ ſet, admittantur perſonæ prædictæ qui ſiuè deſcendentes ſint, ſiuè non, ſub generali excluſione continentur, vt non obſtante ea excluſione admitti debeant ſuo loco, & gradu deſ cendentes hi, qui prædictæ qualitatis fuerint, cum Tertium bonorum, tranſuerſalium, atque extraneorum reſpectu, legitima ſit: ſicuti ex aliis Authoribus annotaui, atque ſcripſi in commentariis, lib. 2. cap. 13. num. 17. à qua filij, & deſcendentes excludi non poſ ſunt, quamuis Religioſi, Clerici, aut fœminæ ſint: & conſequenter, an iſto caſu expreſ ſ æ excluſionis prædictarum perſonarum, locum obtineat ſtatutum, atque à me reſolutum cap. 7. lib. i. ex num. 14. an verò vitiati debeat diſ poſitio, ſiue maioratus finiri, quando venerit ca ſus, & locus quo ipſi excluſi ſucceſ ſuri eſ ſent, ſi excluſi non fuiſ ſent, & duntaxat ſubſiſtat maioratus reſpectu eorum, qui legitimè, & iuxta ordinem dictæ legis vocati fuerint, ſiuè etiam circa omnes deſcendentes, in vltimo tamen deſcendentium, qui Clericus, aut religioſus non ſit, bona libera remaneant, vt ipſe de eis disponere valeat, ſi nullus deſcendens ſecularis ſuperſit, ſed Clericus, Religioſus, aut fœmina ſit deſcendens, ſucceſ ſionem prætendens, & cum eo tranſuerſalis concurrat, aut etiam fœmina, quando fœminæ excluſ æ non fuerunt. Et quidem hoc caſu id ipſum contendi poſ ſe videtur, quod in excluſione illegitimorum (qua naturales etiam cõtinentur ) cap. procedẽti expendimus cùm ira pariter expreſ ſa voluntas, expreſ ſáque diſ poſitio ſit, qua prædictæ perſonæ, à ſucceſ ſione vinculi, aut maioratus perpetuò excluduntur. Vnde repeti poſ ſent fundamenta omnia, quæ ibidem ponderantur, quibus contendimus probare, teſtatoris voluntatem videri neceſ ſariò ſeruandam, & ita reductionem non fieri, ſed potius maioratum extingui; idque ex his rationibus, quas ibi ex profeſ ſo contra filios naturales recenſui; vt quemadmodum ſi parens, qui præcisè non tenetur omnes filios, aut deſcendentes ſubſtituere in terminis eiuſdem l. Tauri vigeſimæ ſeptimæ; ſed inter deſcendentes electionem habet, vt vnum tantum, vel plures ſubſtituere poſ ſit, & ad certos gradus, aut per ſonas certas vocationes reſtringere, nec gradus proximitatem ſeruare; ſic ſubſtitutiones ipſas reſtrinxiſ ſet, voluntas eius ſeruari deberet, & in vltimo ſubſtituto, & maioratus, & vocationes, ſubſtitutiones finirentur; ita quoque finiantur, cùm nullus deſcendens exiſtat, qui Religioſus, aut Clericus non ſit; net ipſi admitti poſ ſint contra expreſ ſam voluntatem parentum, qui ſicut eos excludere aut non vocare potuerunt, quamuis Religioſi, Clerici, aut fœminæ non eſ ſent, ſubſtitutiones, & ſucceſ ſiones ad certas perſonas reſtringendo; ita quoque non reſtringendo, ſi eius qualitatis fuerint; atque ita maioratus finiatur in vltimo eorum, qui legitimè vocati ſunt, & potius diſpoſitionis, & vinculi perpetuitas deficiat, actúſque vitietur, quàm contra expreſ ſam voluntatem quis admittatur, aut ſuccedat. E contrario tamen, an potius conſeruari diſpo ſitio, & vinculi perpetuitas debeat, vt maioratus non finiatur, ſed potius perpetuò duret, & vocationes, atque ſubſtitutiones reducantur ad formam, & ordinem legis ipſius Tauri, vt ſcilicet ſuo ordine, & gradu, Religioſi, Clerici, & fœminæ, reiecta ea conditione admitti debeant, & in maioratu succedant, ac ſi excluſi non fuiſ ſent. Quod etiam cõ ſanguineis tranſuerſalibus proderit potius, quàm quod maioratus finiatur, cùm deſcendentibus omnibus extinctis, ipſi admittendi ſint, & ſuo ordine, tractu temporis, forſan ſuccedant, ſi maioratus durauerit. Et quidem pro hac parte, vt maioratus perpetuò cõ ſeruetur , & duret, & deſcendentes ob dictam qualitatem excluſi, ſuo loco, & gradu admittantur, ac ſi excluſi non fuiſ ſent; eadem vrgent fundamenta, quæ capit. præcedenti in fauorem filiorum, & deſcendentium naturalium expendimus, cum illegitimi expreſsè excluſi fuere, vt nihilominus ipſi ſuccedant. Et quamuis in caſu expreſ ſ æ excluſionis, res ſit magis dubia, quàm in ca ſu omiſ ſionis, & tranſitus ad vocationem aliorum, ordine illius legis non ſeruato, abſque expreſ ſa tamen excluſione, provt ſupra, & ibi dixi; id tamen ipſum, quod circa ipſos filios naturales defendi poſ ſe, cap. ipſo præcedenti diximus, & in excluſione Religioſi, Clerici, aut fœminæ concedi, & defendi poſ ſe videtur; & fundamentum illud præcipuum, à præ ſumpta voluntate deductum in caſu omiſ ſionis, & in terminis excitatis dicto capit. ſeptimo, libri ſecundi, ex numero decimo quarto, & ſuprà, capit, præcedenti, ponderari quoque poſ ſe, & vrgere in caſu excluſionis expreſ ſ æ: vtpote, cum etiam in claris, & apertis ſimus, voluiſ ſe parentem iure vinculi perpetui meliorationem facientem, quod vinculum ipſum perpetuò duraret, & bona vnita, & indiuiſibilia manerent, nec eorum diui ſio, aut maioratus extinctio vllo pacto daretur; Religioſos autem, Clericos, & fœminas excluſiſ ſe, excludique voluiſ ſe, ſupponendo pro certo, aut cùm exiſtimaret, vtrumque ſimul ſtare poſ ſe, quod maioratus, aut vinculi cauſa perpetuò duraret, & quod ipſi excludi poſ ſent de iure: Dato autem, quod vnum, aut alterum deficere, vis esset, nec ſimul vtrumque ſtare poſ ſet, videri neceſ ſariò præ ſumendum, quod diſponens voluerit potius, earundem perſonarum excluſionem deficere, ſiue eos ſuccedere, quàm maioratum extingui, cuius cauſam perpetuam eſ ſe voluit; ſicque, hoc etiam caſu coniecturam voluntatis, & præ ſumptam mentem non deficere, ſed potius vrgere, & vinculi extinctioni omnino repugnare. Nec valere, quod dicitur, potuiſ ſe parentes ad certos gradus, & per ſonas, ſucceſ ſionem, & vocationes, atque ſubſtitutiones reſtringere, nec vltra progredi, atque ita efficere, quod ipſi deſcendentes, etiam ſi in ſeculo remanſiſ ſent, aut maſculi eſ ſent, non ſuccederent, diſpoſitionem ſcilicet ad certas perſonas, aut gradus reſtringendo: id enim efficere parentem potuiſ ſe, indubitatum eſt, & coacta ratione concedimus; attamen, ſi ſucceſ ſionem non reſtrinxerit, nec ad certos gradus, aut perſonas ſe arctauerit, ſed vltra progrediatur, & vinculum perpetuum efficiat, non poterit vllo modo ordinem d. l. 27. Tauri præuertere, nec efficere, quin deſcendentes, ſuo ordine & loco ſuccedant; hoc eſt, finitis aliis omnibus deſcendentibus, quibus prælatio concedi potuit, & tacitè conceſ ſa videtur; & ſic eorundem deſcendentium reſpectu, excluſio locum habebit, etiam ſi remotiori gradu ſint (de quo tamen latiùs infrà) non tamen reſpectu tranſuerſalium, qui eiſ dem præferri non potuerunt; ſed neceſ ſariò vocantur, quamuis religioſi, clerici, aut fœminæ; nec excluſio efficere poteſt, quin deciſio dictæ l. 27. Tauri locum habeat: quod eſt notandum, & ſingulare, nec ita explicatum, nec etiam tactum ab huius Regni Interpretibus, qui ad leges Regias Tauri, & nouæ collectionis, commentaria ediderunt: ex quo iidem duntaxat ſtatuunt generaliter, Religio ſos, Moniales, Clericos, & fœminas deſcendentes non poſ ſe excludi à ſucceſ ſione primogenij, aut vinculi facti per viam meliorationis de Tertio bonorum ex facultate dicta l. Tauri 27. per tranſuer ſales, aut eos, qui in remotiori gradu exiſtunt, ſed non vltra progrediuntur; nec explicarunt, quid inde fieri debeat, num. ſcilicet, quod remanente, & conſeruato maioratu, ipſi excluſi ſuccedant, & tranſuerſalibus præferantur, aut etiam deſcẽdentibus , qui in remotiori gradu ſunt: an verò, quod diſpoſitio vititur, & maioratus finiatur in vltimo ex deſcendentibus legitimè vocatis, quia quod potuit, noluit diſponens; & quod voluit, adimplere nequit. Verè tamen, provt ego arbitror (ſed ipſi mentem ſuam non aperiunt, nec detegunt quouis modo) Authores iidem præ ſentire magis videntur, & in eum finem, eamque ſententiam tendere, vt maioratus ipſe duret, & conſeruetur; & Religioſus, Clericus, aut fœmina ſuccedat ſuo loco, hoc eſt, finitis omnibus deſcendentibus: nam cùm inter deſcendentes electio libera parenti detur, potueritque liberè abſque gradus, & proximitatis ordine, & prælatione, quos voluerit ex deſcendentibus vocare & ſubſtituere, & præferre; id feciſ ſe tacitè, velut expreſsè tamen videtur; nec eorum vocationes ob excluſionem aliorum ſubuertere: finitis itaque deſcendentibus omnibus, quod ipſimet excluſi ſuccedant, & ordo dictæ l. Tauri ſeruetur, ſiue ad eum vocationes reducantur, excluſione non obſtante, ſupponere videntur apertè, dum dicunt, perſonas eaſdem excludi non. poſ ſe à ſucceſ ſione vinculi, facti de Tertio bonorum, per viam meliorationis. Id autem, vt dilucidè magis appareat, quibus verbis, & loquendi modis rem hanc explanauerint, & intentionem ſuam detexerint, videre licebit. Et in primis Tellus Fernandez, qui in fæmina proximiori deſcendente exemplum proponit, & dubium explicat (eius tamen reſolutio æqualiter confert Religioſi, aut Clerici proximioris deſcendentis præ lationi) in commentariis ad dictam l. 27. Tauri, numero 16. in hunc modum ſcripſit: Ex ordine tamen huius legis notate vnum, quod eſt maximè importantiæ, & confert honorem, & commodum, nec alibi inuenietis; quod vbicumque melioratio Tertij fuerit facta ſiue in contractibus, ſiue in vltima voluntate, nunquam à conſtituente, fœmina proximior deſcendens excludi poteſt per tranſuerſalem remotiorem, quia peruerteretur ordo huius legis; nam primo deſcendentes legitimi ſubſtituendi ſunt; & in eorum defectum, deſ cendentes; qui habent ius ſuccedendi in potentia; & iis deficientibus, aſcendentes, & ſtatim tranſuerſales. Itaque, dum adfuerint deſcendentes legitimi, ſiue maſ culi, ſiue fœminæ, tranſuerſales non admittentur, nec poſ ſunt vocari, etiam ſi ſint maſculi: itaque in hoc caſu non poteſt conſiderari agnatio, cum ex hac lege ſit datus ordo in ſubſtitutionibus; & ita vnico verbo ſentit hic ſolus Gomez de Arias, num. 59. tenendo, quod hic ordo ſit neceſ ſarius, & formalis. Hactenus Tellus Fernandez, cui omnino con[*] uenit Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogen. lib. 2. cap 12. numero 53. 54. & 55. vbi in hunc modum ſcribit: In hac autem re animaduertendum eſt, quod quamuis, is qui ex Regia facultate primogenium inſtituit, filias fœminas propter maſculos tranſuerſales, à maioratus ſucceſ ſione excludere poſ ſit; is tamen, qui ex legum Regiarum facultate, ex tertia bannorum ſuorum portione, primogenium inſtituit, nullo pacto poterit ab eius ſucceſ ſione, filias fœminas propter maſculos agnatos tranſuerſales excludere, cum enim in Tertij prælegato, ex l. 27. Tauri, parenti conceſ ſa ſit facultas faciendi quaſcumque vocationes, ac ſubſtitutiones, dummodo priùs teneatur vocare deſcendentes; & eis deficientibus, tranſuerſales; iſque ordo adeò præ cisè debeat obſeruari; vt illud quod in contrarium factum fuerit, nullum futurum ſit; conſequens eſt, vt eo ordine, tam in fæminis, quam in maſculis præpo ſterato, maioratus ſubſiſtere non poſ ſit, cùm verbum, deſcendentes, tam maſculos, quam fæminas comprehendat. Quod in ſpecie, in ea l. verum eſ ſe cenſuit Arias Gomez, num. 59. quem refert, & ſequitur Tellus Fernandez ibidem, num. 16. quod verum, atque probabile mihi videtur. Sed dubitari etiam ſolet, vtrum maioratus ea lege, vel conditione inſtitui poſsit, vt in eo Monachus, Religioſus, ſeu Clericus, vel Monialis ſuccedere non poſ ſit; vel ea conditio, tanquam turpis, & Religioni contraria potius ab ipſo maioratu reiicienda ſit? In qua quæ ſtione dicendum eſt, eam conditionem in maioratus inſtitutione licitè apponi poſ ſe, cùm non in odium Religionis, ſed potius ob familiæ conſeruationem propoſita cenſenda ſit; & etiam, quamuis à Religione quodammodo amouere videatur, ad matrimonium tamen, ac familiæ propagationem alliciat; nec legibus prohibitum ſit, vt quis de bonis ſuis ita diſponere poſsit, vt monaſterium in eis non ſuccedat. Imo id iure concedendum eſt, cum primogeniorum ſucceſ ſio, nec Clericis, nec Monachis, vt notiſ ſimum eſt, conueniat. Et proſequitur, aliósque Authores, ſic tenentes recenſet; & dicto numero 55. ſic concludit: Quod in maioratu ex Regia facultate inſtituto intelligendum erit, parentes namque ex Tertio primogenium instituentes, non poterunt filios clericos, religio ſos, vel furioſos, vel mutos, & ſurdos, ſeu etiam filias moniales excludere, cùm neceſ ſariò teneatur ordinem à lege 27. Tauri præ ſtitutum obſeruare, eáque lex id non permittat, prout in præcedenti quæ ſtione, in fœminarum excluſione dictum, & probatum eſt. Hactenus Ludouic. Molina, quem ego metipſe in commentariis lib. 3. cap. 12. numer. 64. & 65. recen ſui, & commemoraui. Is autem (vt vides) ad modum prædictum, non explicat dubium propoſitum; ſed duntaxat ſtatuit, quod ordo dictæ l. 27. Tauri, tam in fæminis, quam in maſculis, ſi præ poſteretur, maioratus ſubſiſtere non poſ ſit. Et ſtatim duntaxat etiam inquit, quod parentes, ex Tertio primogenium inſtituentes, non poterunt filios clericos, religioſos, vel furioſos, ſeu filias moniales excludere; non tamen vlterius progreditur nec declarat id, quod adeò præciſ è neceſ ſarium erat, ſcilicet non poſ ſe ſubſiſtere maioratum, aut perſonas prædictas excludi non poſ ſe, quemadmodum accipi, atque intelligi debeat, vt non ſub ſiſtere intelligatur, id eſt, quod vitiari debeat, an verò vitietur, aut non ſubſiſtat ad eum modum, reducatur tamen ad ordinem, & formam eiuſdem l. Tauri, atque ita conſeruetur, & duret iuxta modum, quem lex ipſa præfinxit; & in effectu, cum excludi non potuerint ipſ æmet perſonæ, ſuo loco, & gradu admittantur, an verò in totum diſpoſitio vitietur, ſiue quid eis verbis, & loquendi modo Molina idem contenderit; quibus etiam, eodémque loquendi genere vtitur. Nec etiam aliter explicat Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda part, quæ ſtione ſexta, num. 25. & 26. Auendañus etiam, in l. 27. Tauri, gloſ ſa 2. num. 11. Angulus in l. 11. gloſ ſa 7. num. 4. Sed neque in additionibus, atque annotationibus ad dictum num. 53. & 55. ſuperiora explicauit ad modum ipſum præfatum Ludou. idem Molina, cùm ſtatuerit duntaxat numer. 10. vnum, quo ſuperius dubium non explicatur; licèt alia, quæ Author ipſe tradiderat, explicité magis declarauerit, & in hunc modum ſcripſit; Idem eodem libro 2. cap. 12. num. 53. & 55. dixi. in maioratu, ex tertia bonorum portione, à parente ex legibus Regiis, abſque Regia facultate inſtituto, non poſ ſe ipſum parentem filias fœminas, nec etiam filios religioſos, clericos, vel mente captos, & ſimiles defectus patientes propter maſculos tranſuerſales excludere. Qua. in re annotandum eſt, poſ ſe parentes, etiam abſque Regia facultate, fœminam proximiorem, atque etiam vltimi poſ ſeſ ſoris filiam, à maioratus ſucceſ ſione excludere ptopter maſculos remotiores ipſius vltimi poſ ſeſ ſoris tranſuerſales, dummodo ab ipſo inſtitutore deſcendant; ſimiliterque poſ ſe excludere filios, ac deſcendentes vltimi poſ ſeſsoris religioſos, clericos, vel furioſos, vel ſimiles defectus patientes propter alios agnatos, vel cognatos, eidem vltimo poſ ſeſ ſori tranſuerſales, dummodo à primo inſtitutore deſcendant. Lex namque Tauri ſolum prohibet, quod deſcendentibus exclu ſis, tranſuerſales ad meliorationem admittantur, non autem parenti inter ſuos deſcendentes electionem denegat. Et dictum Ludou. Molinæ locũ in annotationibus, [*] explicauit D. Chriſtophorus de Paz ad l. 200. ſtyli, numer. 124. ad eum ſcilicet modum vt, ſi deſcendens aliquis excluſus fuerit in tranſuerſalium fauorem, non irritetur diſpoſitio propter omiſ ſionem fomæ dictæ Taurinæ legis, quoad deſcendentes etiam, non modò quoad tranſuerſales, ſed in alium quidem, ac cum ſenſum, quod ſcilicet excluſio deſcendentis, tantum irritam efficiat vocationem tranſuerſalium, non tamen aliorum deſcendentium, qui vocari potuerunt, & excluſo præferri. Atque ita locum eum Molinæ intellexit. Alterum verò eiuſdem Molinæ. d. num. 53. & 55. lib. 2. explicauit etiam in ipſa l. 200. ſtyli, quæ ſt. 6. n. 157. & 158. & 159. nam cum in principio excitaſ ſet quæ ſtionem illam, quam etiam ego metipſe cap. præcedenti propoſui, an ſcilicet gradus ſubſtitutionis inualidus, prætextu formæ non adhibitæ, ſtatim nullus ſit; an verò quando caſus contigerit? & exemplum propo ſuiſ ſet, quando teſtator nonnullos deſcendẽtes vocaſ ſet, aliumvè, vel alios excluderet, vel omitteret in fauorem tranſuerſalium; & in eo articulo reſoluiſ ſet, verius eſ ſe, non ſtatim reſcindi poſ ſe tranſ uerſalium ſubſtitutionem, ſed quando caſus contigerit, ſolúſque extaret deſcendens excluſus, tunc enim rumpet tranſuerſalis ſubſtitutionem; quod latè comprobat quinque numeris ſequent. & tandem dicto numero 156. & tribus ſequentibus, ex propoſito quæ ſtionem attigit, & pro eius explicatione in hæc verba ſcripſit: Ad cuius rei cognitionem ſuppono. patrem vocaſ ſe filios, & deſcendentes; excluſiſ ſe verò aliquem, vtputà ſi eſ ſet mutus, clericus, vel monachus, ex aliáve cauſa, eique tranſuerſales prætuliſ ſe, eos ſcilicet ſubſtituendo, hoc nempe caſu ſi deſcendens vocatus extat, nullus patet aditus excluſo; tunc verò caſum contingere dicemus, quando nullus alius extaret deſcendens; ſed quæ ſtio ſit inter tranſuerſalem, vocatum, & ſubſtitutum, & deſcendentem excluſum; hic enim præfertur, & ſubſtitutionem tranſuerſalis rumpit, alioqui enim ſubuerteretur Taurina ſanctio, & ordo ab ea præ ſcriptus, ille ſcilicet, vt dum adſint deſcendentes, ſiue hi ſint muti, ſiue fœminæ, monachi, vel clerici, tranſuerſales non admittantur; docet Gomez. Arias, in dicta l. 17. numero quinquageſimo nono, Tellus ibidem numero decimo ſexto, exactius Molina, de primogeniis, libro ſecundo, capit, duodecimo, numero quinquageſimo tertio, & duobus ſequentibus. Ita, quamuis in primogenio quod teſtator inſtituit ex tertia portione, non debeat excludi deſcendens, monachus, nec furioſus, fœmina, nec clericus, eorum tamen præteritio, vel excluſio, & exhæredatio, valida, vel inualida erit, provt caſus acciderit; nam ſi extent alij deſcendentes vocati, valet prædicta excluſio; ſi non extent, ſed ſolũ tranſuerſales, qui vocati, & ſub ſtituti fuerunt, non valet; perindéque monachus, monialis, mutus, vel fœmina, admittuntur, ac ſi exclu ſi non eſ ſent. Neutiquam ergo dicendum, clericum, & ſimiles, nullatenus excludi poſ ſe, ſed ex accidenti, vtputà, quando fiat concurſus clerici, vel monachi, & tranſuerſalis, caſus enim contingentia hanc excluſionem, & diſpoſitionem, diuiduam, vel indiuiduam efficiet, propter diuerſitatem nempe ſubſtitutorum; nam quamuis vna, & eadem ſit, ſunt tamen ei ſubſtituti alij deſcendentes, rurſus & tranſuerſales; quoad illos ſuſtinetur, quoad hos irrita fit; non ſtatim, ſed ſi tempore delatæ ſucceſ ſionis, deſcendentes, vel alij anterioris gradus extent, qui præferri neceſ ſariò debuerunt tranſuerſali, ſecundum ordinem, & formam prædictæ legis 27. conditio itaque hæc diuidua efficitur, prætextu perſonarum, l. ſi ita ſcriptum, ff. de manumiſ te ſtamento, leg. cui fundus ff. de condition. & demon ſtration. in hæc verba. Nam quamuis ſumma vniuer ſ æ conditionis ſit ſcripta, enumeratione tamen perſonarum poteſt videri eſ ſe diuiſa. Nec enim eſt in iure nouum, vnam & eandem conditionem ſcindi, & diuidi, quando alioquin ſuſtineri nequit, l. Plautius, ver ſiculo, item ſcinditur, ff. de condition, & demonſtration. Nec contrarium ſenſit Molina, dicto capit. duodecimo, numero quinquageſimo quinto, ibi: Parentes namque ex Tertio primogenium inſtituentes, non poterunt filios Clericos, Religioſos, vel furioſos, vel mutos, & ſurdos, ſeu etiam filias moniales excludere, cum neceſ ſario teneantur ordinem à dicta l. vigeſima ſeptima Tauri præ ſtitutum obſeruare, eàque lex id non permittat, provt in præcedenti quæ ſtione in fœminarum excluſione dictum, & probatum eſt. Ex quibus ſane verbis nonnulli falſo autumant, eum, qui ex legum Regiarum facultate, ex tertia bonorum ſuorum portione, primogenium inſtituit, non poſ ſe prædictos deſcendentes excludere; & ſi contra fiat, diſpoſitionem infirmari. Mens etiam Molinæ fuit, illud verbum, non poterunt, ad tranſuerſales referre; vt ſit ſenſus, clericos, furioſos, & ſimiles propter tranſuerſales excludi non poſ ſe, & quoad hos, cùm caſus contigiſ ſet, teſtamentum infirmari, & non alioqui; vt ipſe Molina explicuit in numero quinquageſimo tertio præcedenti, ibi: Nullo pacto poterit ab eius ſucceſ ſione filias fœminas, propter maſculos agnatos tranſuerſales excludere, & quod in hoc numer, arbitratus eſt in fœminarum excluſione, idem numer. ſequenti, in monachi furioſi, & aliorum excluſione ſtatuit, vt conſtat ex illis vltimis verbis dicti numer 55. ibi: Provt in præcedenti quæ ſtione, in fœminarum excluſione dictum, & probatum eſt. Hactenus D. Chriſtophorus de Paz, qui id ip ſum tenuiſ ſe, atque reſoluiſ ſe videtur in ipſa l. 200. ſtyli, quæ ſtion. octaua, folio 605. provt cap. præcedenti, annotaui, & quæ ſtione ſeptima, ex numer. 160. vbi in dubium excitauit, an forma l. 27. Tauri, integrè non ſeruata, ſubſtitutionibúſque, vel exclu ſionibus aliquibus inualidatis, bona libera remaneant; an verò reſtitutioni ſubiecta? Et inquit, veriorem opinionem eſ ſe, bona perpetuò reſtitutioni manere obnoxia, ſi quis primogenium perpetuum inſtituere velit, licèt in eo formam, & ordinem, ex dicta l. 27. Tauri præ ſtitutum non obſeruauerit, lex enim vocationes, & ſubſtitutiones ſupplet. Angulus autem ad leges meliorationum, dicta l.[*] 11. in antiqua impreſsione, gloſ ſa ſeptima, ex numer. quarto, cum ſequent, id ſtatuit, atque obſeruat, quod ſuprà, numero quarto, ante finem, recenſui; quò loci, in effectu Ludou. Molinæ reſolutioni adhæret, nec aliter explicat. In noua autem editione, gloſ ſa quarta, ex numero ſexto, cum ſequentibus, folio mihi 594. in fine, & 595. inquit quod non ſolum non poterunt fieri vocationes expreſ ſ æ ſucceſ ſorum, contra ordinem eius legis, ſed nec valebunt conditiones, ex quibus tacitè veniant excludendi ij, qui ex diſpoſitione eius legis ſunt vocandi. Neque generalis diſpoſitio, aut etiam conditio poteſt plus operari, aut extendi, quàm extenderetur expreſ ſa. Nec præceptum generale poteſt extendi ad caſum, qui in ſpecie non poſ ſet præcipi. Vnde à ſucceſ ſione excludi nõ poſ ſent ignobiles tacitè, quemadmodum nec expreſsè; & ſimiliter, ſi apponeretur conditio, quod in tali vinculo ordinato ſecundúm vocationes l. ipſius 27. Tauri, non ſuccedat fœ mina, Clericus, aut Monachus, non valeret conditio, niſi in fauorem eius, qui à teſtatore potuit expreſsè præferri; provt hæc omnia latius ibi comprobat, & in hunc modum concludit numer. nono, in fine: Adhuc verius videtur, conditiones non obeſ ſe ei, qui ſecundum ordinem legis non potuerit expreſ sè excludi, nec eo prætermiſ ſo, vinculum poſ ſe ad collaterales, aut extraneos tranſire. Sed iſtud legis prohibitione Comprehendi, cum ſtantibus deſcendentibus, nulla ratione, tacite, vel expreſ ſe poſsit deuenire ad tranſuerſalem. Ex verbis, & reſolutione Anguli (vt vides) non etiam firma, aut certa reſolutio deduci valet, ad modum ſcilicet, quem adhuc propoſui, quamuis eidem noſtro placito, & reſolutioni; ſatis accedere videatur; ac vnum ſpecificè, & apertè præ ſentire, & probare, videlicet fœminas, Clericos, Monachos, & alios deſcendentes, excludi non poſ ſe à maioratu, ex tertia bonorum parte inſtituto, ex facultate legum huius Regni, niſi in fauorem eorum, qui a teſtatore potuerunt expreſsè excludi; atque ita, eos excluſos admittendos in defectum eorum omnium, qui eiſdem præferri potuerunt, deſcendentium ſcilicet omnium inter quos electio, & prælatio datur. Et conſequenter expreſ ſim agnoſcit, deſcendentes métipſos exclu ſos, non admitti ſuo loco, & gradu; ſed his omnibus extinctis, deſcendentibus ſcilicet, qui expreſsè potuerunt. Pater verò Ludouic. Molina, tomo tertio, de iu[*] ſtitia, & iure diſputatione 612. numero duodecimo fol. 272. duntaxat Ludouic. Molinæ reſolutiones commemorat; deſcendentes ſcilicet, aliquem defectum patientes, fœmináſve, aut Religioſos, ſeu Clericos non poſ ſe excludi à maioratu, in hoc Regno, ex Tertio bonorum abſque facultate Regia inſtituto; ad quem autem modum id accipi, ſiuè intelligi debeat, & an duret perpetuò maioratus, nécne, non explicat. Addit tamen id ipſum, quod ex angulo nunc recenſui, deſcendentes inquam, propter aliquem defectum, aut qualitatem, quam habeant, excluſos, non ſuccedere, niſi finitis iis omnibus, deſcendentibus ſcilicet, quibus tacita, & expreſ ſa prælatio concedi potuit per meliorantem: quod in hæc verba exprimit: Quod intellige de omnimoda excluſione, ita vt ordo in ea lege præ ſcriptus non ſeruetur; ſecus verò intra limites eius ordinis, vt ſcilicet, ſi alius deſcendens primi in ſtitutoris exiſtat, non ſuccedat deſcendens, qui eis qualitatibus ſit, affectus, & ita de aſcendentibus, & tranſ uerſalibus. Ioannes denique Gutierrez, canonicarum libro[*] ſecundo, capit. vigeſimo quinto numero ſexto; minus ſuperiora, à me ab initio huius capit, propoſita, explicat; duntaxat enim Ludouic. Molinæ reſolutiones commemorat, nec aliud adiicit; à maioratu ſcilicet, ex tertio bonorum authoritate legum huius Regni inſtituto, non poſ ſe filios clericos, religioſos, ſeu etiam filias moniales excludi: cùm neceſ ſariò teneantur parentes ordinem, à dicta l. vigeſima ſeptima Tauri, præ ſtitutum, obſeruare. Et hactenus de prædictis Authorum huius Re[*] gni obſeruationibus in propoſito: ex quibus facilè diiudicari poterit, quid in prædicto articulo iidem præ ſenſerint, aut voluerint, & cum caſus occurret, ſeruari debeat: crebriùs autem ea ſententia obtinuit, vt non obſtante excluſione, ipſimet filij, aut deſcendentes clerici, religioſi, fœ minæ, aut alij excluſi ſucceſ ſuri ſint, ac. ſi exclu ſi non eſ ſent; nec maioratus finiatur, ſed potius conſeruetur, & duret, & vocationes, atque ſub ſtitutiones reducantur ad ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri; quaſi ea ſententia magis conſona, & conformis videri debeat præ ſumptæ voluntati teſtatoris, inſtitutorisve maioratus; is namque, ex quo maioratus, & vinculi perpetui iure meliorationem fecit, perpetuúmque maioratum inſtituere voluit, & eum perpetuò durare, iuxta ſui naturam; videtur ſané, finitis omnibus aliis deſcendentibus, & adueniente caſu, quo ex forma, & deciſione dictæ l. 27. Tauri, maioratum omnino extingui, bonáque libera remanere, aut ipſo conſeruato, & ſubſiſtente, Clericos ipſos fœminas, & Religioſos ſuccedere, vis ſit, potius velle, & quod ita reſponderet, veriſimiliter credendum eſt, fide eo interrogatus fuiſ ſet. Remanet itaque, iuxta ſuperiora, filios, & deſ cendentes Religioſos, Clericos, & fœminas eius, qui meliorationem Tertij bonorum, iure vinculi, aut maioratus perpetui reliquit, non poſ ſe ab eius ſucceſ ſione per parentes excludi, ſed maioratum conſeruari, & non extingui in vltimo eorum; qui ſecundum tenorem dictæ l. 27. Tauri, vocati fuerint; ſuppleri tamen, & reduci vocationes, & ſubſtitutiones ad ordinem, & formam legis ipſius, idq́ue ex præ ſumpta etiam inſtituentis vinculum, voluntate, aliàs conſeruari non poſ ſit; quem tamen conſeruari, & perpetuò durare, parens diſ ponens voluit, & vellet quidem, & excluſos genericè admitti, ſi caſum eum præueniſ ſet. Id autem indubitanter procedere, quoad hoc, deſcendentes ipſi, Monachi, Religioſi, Clerici, & fœminæ, tranſuerſalibus omnibus præferantur; nec aliquis ex conſanguineis familiæ. qui ex tranſ uerſo fundatorem attingunt, ante ipſos ſuccedere poſ ſit; cùm ordo legis eiuſdem Tauri præuerti non potuerit in damnum deſcendentium, & fauorem tranſuerſalium, ipſos ſcilicet deſcendentibus anteponendo, aut priùs vocando, ſiue illos excludendo, ſi eius qualitatis eſ ſent; ſicque tacitè tranſuerſales ipſos non modò admittendo, ſed etiam præferendo, ex quo iidem excluduntur expreſsè. Tunc autem nouum dubium occurrere, nec hactenus excitatum, an ſcilicet deſcendentes ij, Religioſi, Clerici, aut fœminæ, ſuo loco, & gradu admittendi ſint; ita vt etiam deſcendentes alios fundatoris excludant, ſi in remotiori gradu illi exiſtant, aut in alia linea; an verò ipſimer excluſi, non niſi in defectum omnium deſcendentium admitti debeant, & tranſuerſalibus duntaxat præferri? Dubitandi ratio conſiſtit in eo, quod parens, qui iure perpetui vinculi meliorationem ex Tertio bonorum fecit, non debuit inter deſ cendentes gradus proximitatem ſeruare, ſed eligendi facultatem habuit, ita vt quos vellet, eligere poſ ſet, etiam remotioris lineæ, & gradus, eóſ que ad ſucceſ ſionem inuitare; vt cap. præcedenti obſeruaui? Quemadmodum ergo expreſsè præ ferri potuerunt, & præferri deberent ſi anteponerentur; ita & tacitè prælati omnes deſcendentes videntur, vt Clericis ſcilicet, Religioſis, & fœ minis pręferãtur etiam ſi ij in gradu, & linea præ lationem aliàs haberent; & poſito quod ſuppleri, & reduci vocationes debeant, id tamen, non ni ſi in defectum omnium deſcendentium fiat, cùm ipſi expreſsè, & tacitè præferri potuerint; & tacitè (vt dixi) ſatis tamen apertè prælati videãtur his, qui expreſ ſe excluſi fuerunt; & excluſio ad minus videatur, quòd ſuum effectũ ſortiri debeat inter eos, inter quos de iure potuit obtinere, inter deſcendentes ſcilicet, inter quos licitum eſt alios aliis præferre, & anteponere: nec gradus proximitatem ſeruare: ſicque ab initio maſculi deſcendentes, fœminis; ſ æcularéſque Religioſis, & Clericis, iuridicè præferri potuerunt; quod certum eſt, & ſuprà, eod. cap. præcedenti, plenè comprobatum. E contrario tamen cogitandũ erit, an tentari poſ ſit, quod ex quo reductio fieri debet, & vocationes, atque ſubſtitutiones ſupplentur, vt filij, ac deſcendentes Monachi, Religioſi, Clerici, & fœminæ, ſic ſuccedant, ac ſi excluſi non fuiſ ſent: an ea reductio, & ſuppletio ad eum modum fieri debeat, vt eo loco, & gradu deſcendentes ipſi exclusi ſuccedant, quo ſuccederent, ſi excluſio ipſorum expreſ ſa non fuiſ ſet, atque ita ſeruata gradus, & lineæ prærogatiua: nam ſi reductio fit, & ſupplentur vocationes, ac ſi nihil diſpoſitum fuiſ ſet nec dictę perſonę excluſ ę, videtur quod ſeruata gradus proximitate fieri debeat, vt plena reductio, atque ad terminos, & ordinem dictæ l. 27. Tauri, reſtitutio dicatur. Sed cùm ipſis Religioſis, & Clericis præferri cæteri deſcendentes, ab initio potuerint; & inter deſcendentes ipſos pro libito parentis meliorantis, electio, atque prælatio dari; adhuc videtur dicendum, quod ipſi excluſi tranſueſalibus omnibus præ ſerantur, ſed non niſi in defectum omnium aliorum deſcendentium, ad ſucceſ ſionem admittantur; vt ita in quan tum de iure poteſt ſeruari voluntas, excluſióque diſponentis, ſeruetur; ſed vltra limites poteſtatis non extendatur: Id quod apertè voluiſ ſe, atque præ tendiſ ſe videntur Authores nonnulli, ſuprà commemorati; ac maximè Pat. Ludou. Molin. & And. Angulus, de quibus ſuprà; Sed adhuc, licet hæc opinio, & ſententia, probabilis admodum videatur, atque auctoritate dictorum comprobetur; cogitandum erit; an verè in caſu prædicto, Clerici, Religioſi, fœminæ, & alij deſcendentes excluſi, non finitis omnibus deſcendentibus, ſed ſuo loco, & gradu ad excluſionem etiam deſcendentium remotioris lineæ, & gradus, ſic ſuccedere debeant, ac ſi excluſi non fuiſ ſent; ita vt excluſio, ſicut operari non poteſt, reſpectu tranſuerfalium, ita quoque nec reſpectu deſcendentium, qui in remotiori linea, & gradu conſtituti ſint; quia quod potuit, noluit te ſtator, hoc eſt Clericos, Religioſos, & fœminas deſ cendentes, omnibus aliis deſcendentibus poſtponere, & expreſsè cauere, ne deſcendentes, dictam qualitatem habentes, ſuccederent, dum descendentes ſeculares, aut maſculi, ſiue dictam qualitatem non habentes, extarent; atque ita præferre ſeculares, & maſculos, etiam remotioris lineæ, & gradus perſonis prædictis; & quod voluit, adimplere nequiuit, hoc eſt, Clericos, Religioſos, & fœminas deſcendentes, abſolutè, & indiſtinctè excludere; atque ita, vt actus vitietur, ſuccedunt omnes regulæ, & doctrinæ communes, cap. præcedentibus relatæ, & traditæ in l. prima, §. ſi quis ita, de verborum obligation. idque, vel eo magis, quod parentes præ cisè teneantur in vocationibus, & ſubſtitutionibus ſeruare ordinem dictæ legis Tauri (vt toties repetitum eſt) nec poſ ſint aliter diſponere; & ſi aliter diſpoſuerint, ſic lex ipſa Tauri operetur, & ſubſtitutiones, atque vocationes ſuppleat, & in contrarium factas annullet, ac ſi ipſi deſcendentes, ſuo loco, & gradu vocati fuiſ ſent, ſiue excluſi non eſ ſent, in contrarium factum annullando, & reiiciendo; atque ita videtur, quod non modò iidem deſ cendentes ſuccedere debeant, & tranſuerſalibus præferri, ſed etiam deſcendentibus aliis, qui in remotiori linea, & gradu exiſtant; ſi verum eſt, quod perinde habetur, ac ſi excluſi non fuiſ ſent, & quod lex operatur, vt dixi; quod autem operetur, euidenter oſtenditur ex verbis eiuſdem legis Tauri 27. ibi: Con tanto que le hagan, quæ inducunt conditionem; quæ conditio in ſpecifica forma debet adimpleri, ſicuti in commentariis, libri ſecundi, cap. 30. numero primo adnotaui, & multorum allegatione comprobaui; præ ſtant etiam formam, quæ vt ſubſtantialis iudicatur, l. cum hi, §. ſi prætor, ff. de tranſact. Bald. in l. comparationes, in tertia oppoſitione, C. de fide inſtrumentorum, Tiraquellus, de retracta linag. §. 36. gloſ ſa ſecunda, numero 29. Beccius, in conſilio 12. numer. 15. Octauianus Cacherannus, deciſione Pedemontana 165. numer. 16. Surd. conſ. 124. numero quinto, libro primo, conſ. 282. ſub numero decimo, libro ſecundo, ita vt omnia, à lege ſtatura, debeant omnino ſeruari, quia indiuidua eſt forma, & inſeparabilis; l. hæredes palam, §. finali, l. ſi is qui vbi Bald. ff. de teſtamentis, & quælibet mutuatio in parte, totum vitiat, vt cum Baldo, & aliis multis notauit Tiraquellus, de retractu linagier, §. primo, gloſ ſa 21. numero 12. Beccius dicto conſ. 12. num. 30. vbi poſt Brunum dicit, quod in his, quæ funt de forma, ſi receditur à parte, receditur à toto, refert Surdus, dicto conſ. 282. numero decimo. Cum ergo lex ipſa Tauri aſ ſignauerit modum, & formam, iuxta quam vocationes, & ſubſtitutiones fieri debeant; nec in totum, nec in parte alterari potuit, nec reſpectu deſcendentium qualitatem Cle ricatus, aut Religionis habentium, præuerti; ad quod conducit textus ſingularis, in l. magis puto, §. ſi æs alienum, ff. de rebus eorum, in illis verbis: Prætori enim non liberum, &c. Pedrocha, conſ. 37. ex numer. 21. forma quoque, quæ ſubſtantialis inducitur ex aliis verbis ſ æpè repetitis, y a falta dellos, &c. Quia vbi lex aliquid de nouo inducit, cum certis modificationibus, illud reputatur pro forma, vt ſi forma ipſa à lege tradita, non ſeruetur, actus[*] ſit nullus, vt per Decium, in conſ. 434. numer. primo, Crauettam, in conſ. 182. numero decimo, Beccium, dicto conſ. 12. numero 24. Deciſ. Pedemont. 165. numer. 11. Surdum, dicto conſ. 182. numero decimo, Pariſium, in conſ. 19. numero 187. volumine primo, Pedrocham, dicto conſ. 37. ex numer. 20. cum ſequentibus. Idque magis in terminis legis eiuſdem Tauri, [*] vbi etiam in caſu contrauentionis, decretum irritans, apponitur, ex quo indubitanter forma ſub ſtantialis, & actus in contrarium geſti nullitas inducitur, ſicuti ex multis Authoribus obſeruauit Pedrocha, dicto conſ. 37. ex numero 19. Hondedeus, conſ. 27. numero 28. libro primo, & in ipſis terminis dictæ legis 27. Tauri, ſpecificè obſeruauit, & doctrinas ſuperiores confirmauit, D. Chriſtophorus de Paz, ad. l. 200. ſtyli, quæ ſtione tertia, per totam,[*] ex numer. ſexageſimo primo, vſque ad numerum ſeptuageſimum ſecundum, & quæ ſtione quarta, numer. 73. & 74. apponitur etiam verbum illud, no pueda, quod priuat potentiam, & actum etiam in contrarium geſtum reddit nullum, iuxta Gloſ ſam receptam, in cap. primo, verbo, non poteſt, de regulis iuris, in ſexto, Couarruu. in regula, poſ ſeſ ſor, ſecunda parte, §. quarto, numero quarto. Rolandus, in conſilio ſecundo, numero 40. libro ſecundo, Pariſius, in con ſilio 58. numero trigeſimo quinto, libro quarto, Gratianus, deciſione 51. numero ſexto, & ſeptimo, & octano, Surd, in conſilio nonageſimo octauo, ex numero primo, libro primo, & conſilio 364. numero decimo quarto, lib. 3. Gratianus, regula 484. ſed ſi actus nullus redditur ac ſi factus non fuiſ ſet; videtur neceſ ſariò dicendum, quod prædicti deſcendentes excluſi, eo loco, & gradu ſuccedere debeant, quo ſucceſ ſuri eſ ſent, ſi excluſi non eſ ſent; ſi autem non excluderentur, certum eſt, quod ſuccederent, ſalua gradus, & lineæ prærogatiua, ſi aliter diſponens non cauiſ ſet, nec diſpoſuiſ ſet; & tamen licet inter deſcendentes poſ ſet gradus prærogatiuam alterare, non tamen alterauit, nec aliter diſpo ſuit; quod cùm caſus contingat, maturè deliberandum erit; in eo tamen ſemper firmiùs inſiſtimus, quod ſcilicet diſpoſitio non vitietur, nec vinculi, aut maioratus perpetuitas deficiat, etiam in caſu expreſ ſ æ excluſionis deſcendentium, qui aliquam qualitatem obtineant, ſed quod potius maioratus conſeruari debeat, & reductio ad ordinem eius legis fieri; imo & contraria alia ſententia, de qua ſupra, ve non niſi in defectu omnium deſcendentium iidem admitti debeant, fatis probabilis videtur, vt ſuprà dixi, & eam amplectuntur apertè ipſimet Authores, quos ſuprà recenſui, nec dictas perſonas ad ſucceſ ſionem admittunt, niſi in defectum omnium deſcendentium, etiam remo tioris lineæ, & gradus; quibus prælatio ſicut expreſ ſ è dari potuit, ita & tacitè conceſ ſa videtur, aut videri poteſt ver ſimiliter, & de his hactenus. CAPVT C. Ex ipſamet capitum duorum præcedentium materia, & l. 27. Tauri, conſtitutione, vbi principaliter ad examen, & diſputationem reducitur, admiſ ſa ſententia, & re ſolutione illa, quod ſcilicet Religioſi, Clerici, fœminæ, naturales, & alij deſcendentes, ob aliquam qualitatem excluſi, ad maioratum factum ex tertia bonorum parte, atque ex facultate dictæ Taurinæ legis, non obſtante excluſione, admittantur; an in Tertio tantum, (quod extraneorum reſpectu legitima eſt) an etiam in Quinto & Tertio ſimul ſuccedere debeant, ſi Tertium & Quintum, aut remanens Quinti ſimul vinculatum fuerit, ita quod Quintum ipſum à Tertio ſeparari non valeat, ſed vtrumque vnitum, & vinculatum, perpetuò conſeruari; ſingularis equidem, & vera reſolutio, atque explanatio, qua And. Anguli, in eo dubio; an in Quinto ſubſtitutionum ſeruandus ſit ordo dictæ l. Tauri 27. placita & obſeruationes, concludenter & veré conuincuntur, & cõfutantur ; atque ex natura ipſa primogeniorum, & præ ſumpta inſtitutoris maioratus mente, qui vtrumque ſimul vinculatum manere cauit, contrarium conſtanter defenditur; & vide infra, cap. 128. num. 21. 22. & 23. SVMMARIVM. -  1 Ad Succeſ ſionem primogenij, aut vinculi, facti de Tertio bonorum, ex facultate l. 27. Tauri, cùm Religioſi, Clerici, fœmina, & alij deſcendentes, non obſtante eorum excluſione admittuntur, an in Tertio tantum, an verò in Tertio, & Quinto etiam ſimul ſuccedere debeant, ſi vtrumque ſimul vinculatum fuerit, nec vnum ab altero ſeparetur; & num. ſequent. per totum cap. -  2 Parentes liberè poſ ſunt de Quinto bonorum diſponere, illùdque in vita donare, vel in morte relinquere, cui voluerint, quia non eſt legitima filiorum. -  3 Ordo & forma vocationum, atque ſubſtitutionum, de qua in l. 27. Tauri, non procedit reſpectu meliorationis Quinti, in quo quodcunque grauamen, etiam in fauorem extraneorum, apponi poteſt. -  4 Vinculum ſi fiat ex Tertio, & Quinto bonorum, quoad Quintum ſeruari debet teſtatoris diſpo ſitio, etiam contraria deciſioni, & ordini d. l. 27. Tauri, nec quoad illud vacationes reducuntur ad ordinem legis ipſius. Idque ex ſententia And. Anguli qua inferiùs improbatur num. 28. & Quintum ipſum à Tertio non ſeparandum, contenditur. -  5 Argumentum de perſonis ad res, validum, & probabile in iure. -  6 Vtile per inutile non vitiari in his, quæ ſeparabilia ſunt: quod exornatur remiſsiuè. -  7 In donando, in legando, vel alio quouis modo dando, aut relinquendo, cum exceditur in quantitate, vel in tempore, vel in modo, à iure permſsis; in exceſ ſu diſpoſitio vitiatur: ſuſtinetur verò in eo, quod lege permittente datur, vel relinquitur, quod exornatur, & num. ſeqq. -  8 Parentes ſi relinquant extraneo Tertium bonorum, aut aliquid vltra Quintum, reducitur legatum ad Quintum, & in exceſ ſu vitiatur. -  9 Donatio excedens quingentos ſolidos, ſi non eſt in ſinuata, vitiatur in exceſ ſu, ſed firma in reliquo manet. Et de intellectu l. ſancimus C. de donat. remiſ ſiuè. -  10 Donatio facta extraneo in præiudicium legitimæ filiorum, non reuocatur in totum: ſed in eo tantum, in quo legitima læditur. -  11 Arrarum promiſsio excedens ſummam à lege taxatam, vitiatur tantum in exceſ ſu, in quantitate verò à lege permiſ ſa firma permanet. -  12 Locatio, aut in emphyteuſim Conceſsio rerum Eccleſiasticarum vltra triennium, non vitiatur in totum, ſed in exceſ ſu tantum; de quo latius remiſ ſiuè. -  13 Quæ ſtionis propoſitæ ſuprà, num. præcedentibus vera reſolutio traditur, & Quintum à Tertio non ſeparandum, ſed in vtroque ſimul ſuccedendum, defenditur, & comprobatur. -  14 Vtile per inutile vitiari in his, quæ ſui natura diuiſionem, aut ſeparationem non recipiunt. -  15 Vna, & eadem res non poteſt diuerſo iure cen ſeri: quod exornatur. -  16 Indiuidua quot modis dicantur. -  17 Maioratus ſui natura indiuidui ſunt, nec in eis poteſt ſuccedere niſi vnus. -  18 Maioratus, aut vinculum ex Tertio & Quinto bonorum, cùm instituitur: principalis, & conſiderabilis magis pars reputatur Tertium: dignior etiam, & potentior, vt ad ſe trahat Quintum, & efficiat, quod eiſdem legibus, & conditionibus gubernetur, quibus Tertium ip ſum: Quintum autem minus principalis pars eſt, & velut acceſ ſoria Tertij. Sic leges omnes huius Regni quæ de meliorationibus loquuntur, ſemper nominant priùs Tertium, quàm Quintum: quod vtrumque exornatur. -  19 Ex duobus vnitis fieri vnum corpus, & vnitum perdere ſuam naturam, & aſ ſumere naturam, illius, cui vnitur: & vnitorum idem eſ ſe iudicium, eandemque determinationem: quia ea eſt vnionis natura, vt vnita reducat ad eandem eſ ſentiam, ita quod vnum ab altero non poſsit diuelli, nec ſeparari: quod exornatur. -  20 Exhæredatio fieri non poteſt, niſi ex cauſa legitima à parente expreſ ſa, & ab hæredibus probata. -  21 Forma exhæredationis, quoad ſolam legitimam ſeruanda eſt, non quoad bona, quæ vltra legitimam filio relinquuntur: niſi iure maioratus legitima ſimul cum aliis bonis filio relinquatur. -  22 Grauamen in exceſsu legitimæ, an ſuſtineatur, quando filius inſtituitur in maiori parte, quàm ſit legitima. -  23 Fundamento cuidam adducto ſuprà, reſponſum concludens aſsignatur. -  24 And. Anguli ſententia, de qua ſuprà, num. 4. confutatur. & præcipua eius ratio diluitur. -  25 Fundamentis duobus, contra ſententiam, quam defendit Author, ponderatis ſuprà, vere, & concludenter reſpondetur. -  26 In maioratibus, & vinculis perpetuis, vniuſcuiuſque perſonæ vocatæ diuerſa eſt ſubſtitutio, ſeu donatio, aut prælegatum; & quemadmodum id intelligatur. -  27 Pelaez à Mieres in ipſum Authoris placitum, conueniens ſententia ponderatur. PRo dilucida, atque diſtincta huiuſce cap. explicatione obſeruandum, & conſtituendum erit primò, admiſ ſa ſententia, & reſolutione tradita cap. duobus præcedentibus, quod Religioſi, moniales, Clerici, fœminæ, filij naturales, & alij deſcendentes, aliquam qualitatem habentes, non obſtante excluſione, ad maioratum factum ex tertia bonorum parte, atque ex facultate l. 27. Tauri, admitti debeant eo loco, & gradu, quo eiſdem obſeruatur cap. ac ſi excluſi non fuiſ ſent; tunc dubium admodùm neceſ ſarium occurrere, an in tertia dumtaxat bonorum parte (quæ extraneorum reſpectu legitima eſt) an etiam in quinta, ſimul cum tertia ſuccedere debeant, ſi Tertium & Quintum, aut remanens Quinti ſimul vinculatum fuerit (provt aſ ſiduè ſimul vtrumque vinculari ſolet) nec vnum ab altero ſeparari valeat. Et verè pro vtraque parte, rationes, & fundamenta expendi poſ ſe videntur. Ac primum quidem, vt filij, & deſcendentes ex[*] cluſi, Quintum, aut remanens Quinti prætendere non poſ ſint, nec in eo vinculum, aut maioratus conſeruari (quicquid in Tertio dictum fuerit) pri[*] mò vrgere, quod poſ ſunt parentes liberè de quinta bonorum parte diſponere, eámque in vita donare, & in morte relinquere cui voluerint, quia Quintum non eſt legitima filiorum, Tertium autem (vt nunc dicebam) legitima reputatur extraneorum reſpectu, vt ſtaturum eſt in l. 9. titulo 5. & in l. 7. titulo 12. libro 3. fori, & in l. 28. Tauri, quæ eſt l. 12. titu. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, & ex aliis Authoribus, ego metipſe adnotaui, atque comprobaui in commentariis lib. 2. cap. 13. numer. 27. & eleganter aduertit Tellus in eadem l. 27. Tauri, num. 3. vbi in hunc modum ſcripſit. Secundo ex hac lege clariùs probatur, quam ex alia, quod Tertium reputatur legitima, & habet eius effectus, & fortè maiores: Quod patet; nam cum Tertium extraneo relinqui non poſ ſit, vt ſuperius diximus, ex hac l. diffinitur, non ſolum directè extraneo relinqui non poſ ſe, ſed nec indirectè, & ſic per viam ſubſtitutionis, niſi in defectum deſcendentium, aſcendentium, & tranſuerfalium, & in hoc iſta lex eſt noua, & ſingularis, introducta fauore generis meliorantis. Tertio etiam ex hac lege probatur, quod Quintum non habet inſtar legitimæ, quia licet in eo poſ ſint fieri vincula, conditiones ſubſtitutiones, & reſtitutiones, ſicut in Tertio, non tamen grauatur parens, vt relinquat cæteris perſonis hic numeratis, ſed quibus voluerit; itaque clarè probatur, Quintum poſ ſe fieri cuilibet. Hactenus Tellus, qui (vt vides) veré, & expreſsè firmat, quod lex ipſa Tauri 27. non loquitur in Quinto, quia iſtud quæ [*] cunque grauamina recipit indiſtinctè, etiam in fauorem extraneorum; atque ita, quod in Quinto ipſo non tenetur parens, qui meliorationem fecerit, ſeruare ordinem ſubſtantialem, nec formam legis illius, & id Ipſum quod Tellus, reſoluunt etiam Gomez Arias, in l. 25. Tauri, numer. 18. qui reſpondet obiectioni cuidam, quæ poſ ſet fieri ex verbis eiuſdem legis, ibi: Ora ſe hagan en el dicho Tertio de majora, ora en el Quinto. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quæ ſtione 52. numer. 12. Azeuedus, qui in vtroque refert, & ſequitur in l. 11. titu. 6. lib. 5. numer. 55. per totum: Pelaez à Mieres, de maioratu, in præfatione primæ partis, numer. 11. Matiençus, in dicta l. 11. tit. 6. gloſ. 2. vbi quod meliorationi Quinti quodcunque grauamen. apponi poteſt, etiam in fauorem extraneorum; & gloſ 10. vbi quod melioratio Quinti non requirit obſeruaruiam formæ dicta legis, in appoſitione grauaminis: Velazquez Auendañ. in ipſa l. 27. Tauri, gloſ. 1. num. 7. & 8. Andr. Angulus, ad leges meliorationum, gloſ. 1.[*] numero 2. legis 11. & gloſ. 4. numer. 14. qui inde deduxit vnum, quod etiam dubium facit quæ ſtioni propoſitæ; videlicet, quod ſi vinculum fiat ex Tertio & Quinto bonorum, quo ad Quintum attinet, omnino ſeruaretur diſpoſitio teſtatoris, etiam contraria ipſimet legi 27. Tauri, nec quo ad illud vocationes contrariæ reducerentur ad ordinem illius legis cum ipſa non procedat in Quinto, quod liberum eſt, vt ſuprà dixi; quo ſane dubium præ ſens videtur adeò expreſsè decidere is Author, ac ſi quæ ſtionem eandem, de qua nunc præ ſens diſputatio, propoſuiſ ſet in terminis. Videtur ergo iuxta ſuperiora, & quod parentes potuerint, quatenus attinet ad ſucceſ ſionem Quinti, excludere Clericos, Religioſos, Monachos, fœ minas, & illegitimos deſcendentes, cùm & deſ cendentes omnes, etiam laicos, eámque qualitatem non habentes, indiſtinctè excludere poſ ſent; idque argumento textus ſingularis, in l. iuris gentium, §. adeo, ff. de pactis, ibi Si igitur in totum poteſt, cur non & pars eius pactione mutari poteſt. Secundò deinde vrgete videtur, in iure noſtro[*] validum, & probabile eſ ſe argumentum de perſonis ad res, vt notant Albericus, & Baldus, in l. qui furere, per illum text. ff. de ſtatu hominum, probatur etiam in l. ſi quis inquilinos, §. ſi ita legatum ff. de legat. 1. & in l. ſi quis filio exhæredato, in verſ. ergo, ff. de iniuſto, rupto: & cum aliis adnotauit Nicolaus Euerardus, in loco, a perſona, ad res, fol 530. quemadmodum ergo, quando pater, qui meliorauit in Tertio bonorum aliquem ex filiis, ordinem, & formam d. l. 27. Tauri, in vocationibus, & ſubſtitutionibus earum perſonarum, de quibus ibi, non ſeruat; quod contra ordinem, & formam ipſam factum eſt, annullatur; & in ſuo robore manet legitimè factum, vſque ad eam perſonam excluſiuè, quæ contra legis eiuſdem ordinem ſubſtituta fuerit; provt diſtinxi, & latius explicaui cap. præcedentibus, & lib. 2. cap. 7. ex n. 14. Gutierrez etiam, practicarum lib. 3. q. 51. num. 15. D. Chriſtophorus de Paz, ad l. 20. ſtyli, quæ ſt. 4. ex n. 99. cum pluribus ſeqq. Angulus etiam, in d. l. 11. gloſ. 4. ex num. 14. cum ſeqq. atque ita in eo, quod de iure fieri poteſt, ſeruatur voluntas, in alio verò non ſubſiſtit; ita quoque, quando pater, aut aſcendens meliorauit in Tertio & Quinto, & Religioſos, & Clericos, & illegitimos excluſit generaliter; videtur dicendum quod voluntas, atque excluſio ſeruetur in eo, quod de iure, & lege permittente, fieri poteſt, hoc eſt in Quinto, à quo deſcendentes omnes generaliter excludi poſ ſunt, in Tertio verò diſpoſitio vitietur, vtpote contraria deciſioni d. l. 27. Tauri. Tertio in idem propoſitum confert, in his melio[*] rationibus ſeparabile eſ ſe Tertium à Quinto, & ècontra Quintum à Tertio; & ſic quemadmodum in aliis materiis, atque diſpoſitionibus, vtile per inutile non vitiatur in ſeparabilibus; ſicuti ex aliis multis Authoribus, ego metipſe obſeruaui, atque comprobaui, quotidianar. controuerſiar. iur. lib. 2. d. cap. 7. n. 27. & vltra relatos ibi, exornat quamplurimis Caldas Pereira, de emptione & venditione, cap. 32. ex n. 32. cum multis ſeqq. Fontanella, de pact. nuptial. clauſula 4. gloſ. 21. 1. p. n. 27. cum infinitis ſeqq. & num. 70. Surd. in conſ. 450. n. 53. & ſeqq. lib. 3. Mieres de maioratu, 1. p. in initio, num. 70. & ſeqq. Ex quibus equidem, quamplurima exempla, & iura deduci poſ ſent, atque expendi; in quibus quando[*] exceditur, tam in donando, quam in legando, quam in alio quouis modo dando, aut relinquendo, in quantitate, in tempore, aut in modo, à iure permiſ ſis, in exceſ ſu diſpoſitio vitiatur; in eo verò, quod lege permittente datur, vel relinquitur, ſuſtinetur; prout ſtatim etiam comprobabitur. Sic ſané diſpoſitio aſcendentium excludens Clericos, Religioſos, fœminas, illegitimos, & alios à melioratione Tertij & Quinti iure vinculi perpetui relicta, quæ reſpectu Quinti vtiliter fieri potuit, in ea parte non debet ideo vitiari, quod in Tertio ſit inutilis, ſed potius ſeparari debet vtile ab inutili, & iuxta iuris rationem, & diſpoſi[*] tionem diuidi; idque iuxta ea, quæ Gomez Arias, in l. 25. Tauri, num. 6. ſcripſit, vbi expreſsè atque ſpecificè cõ ſtituit nõ vitiari vtile ab inutili, ſi parentes relinquant extraneo Tertium bonorum, aut aliquid vltra Quintum, ſed potius reduci legatum ipſum ad Quintum, & in exceſ ſu vitiari, vt legitima filiorum non lædatur, quod etiam Cifuentes tradidit in l. 28. Tauri, num. 6. Rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus, ampliatione 10. num. 23. verſ. Primus eſt: Baeza, de non meliorand. dot. rat. filiab. cap. 9. num. 9. Azeuedus, in l. 12. tit. 6. lib. 5. num. 5. Angulus ibidem, gloſ ſ. 1. num. 2. & 3. & num. 6. & ſeqq. Ioannes Gutierrez, practicarum libro tertio, quæ ſt. 57. num. 7. & 8. & facit. text in l. ſi mihi, & Titio 57. §. primo, ff. de legat. 2. vbi hæreditas relicta ei, qui totam capere non poteſt, diuiditur; & ipſe honoratus retinet partem ſibi competentem, reſiduum verò hæredibus abinte ſtato defertur: textus etiam, in l. ſancimus C. de donat, vbi donatio vltra quingentos ſolidos facta,[*] quæ de iure abſque inſinuatione non ſubſiſtit, ſu ſtinetur in ipſis quingentis, & vitiatur tantùm in exceſ ſu; l. 9. tit. 4. part. 5. & vide Fontanellam, d. gloſ. 21. numer 31. & tribus ſeqq. vbi communem eius legis allegationem defendit: Ludou. Molinam, de Hiſpanor. primog. lib. 1. cap. 8. numer. 19 quò loci regulam generalem facit, quod quando quis donat, vel legat aliquid vltra id quod poteſt, valet legatum, vel donatio in eo quod poteſt, & ſolum vitiatur in eo, quod ſuperfluum eſt; idque per text. l. d. l. ſancimus, & in l. generali, §. vxori, ff. de vſufructu legato, & in l. qui quartam, ff. delegat. 1. indèque deducit, quod ſi patet fecerit filio ſuo tertiæ & quintæ portionis hæreditatis præ legatum, quod valere debet in Tertio, & Quinto bonorum, etiam ſi in tertia & quinta hæreditatis portione non valeat; & citat l. 7. tit. 12. lib. 3. fori, ibi: Y ſi mas diere, non vala la donacion en aquello, que es mas, e vala en aquello, que puede valer. Idque probat l. 26. Tauri, quæ hodie eſt l. 10. titu. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, idem Molina, lib. 2. cap. 1. numer. 29. Matiençus, in d l. 10. gloſ. finali, facit etiam l. 8. tit. 4. partita 5. vbi donatio facta extraneo, in præiudicium legitimæ filio[*] rum, non reuocatur in totum, ſed in eo tantum, in quo legitima læditur. Anton. Gomezius, tomo 2. variar, cap. 4. ſub num. 11. Baëza, de non meliorand. cap. 9. ex num. 32. cum ſeqq. Matiençus, in l. 3. gloſ. 3. num. 3. tit. 6. lib. 5. facit etiam textus, in l. rogatus, ff. mandati, in l. ſiue generalis ff. de iure dotium, in l. pecuniæ, & in l. placuit, ff. de vſuris, l. cum allegas, C. eod. titulo, l. ſcimus, §. cum autem, C. de inofficioſo te ſtamento, provt ea iura latiùs expendit Fontanella, præcitata gloſ 21. ex numer. 35. vſque ad numer. 42. facit quoque textus, in l. hac edictali, C. de ſecund. nupt. & Roderici Suarez, aliorúmque hu ius Regni Interpretum communis reſolutio, de qua per Azeuedum, in l. 2. tit. 2. n. 20. lib. 5. quod ar[*] rarum promiſ ſio, excedens ſummam à lege taxatam, vitiatur tantum in exceſ ſu; in quantitate verò à lege permiſ ſa, firma manet Sic etiam, & extra[*] uagans, Ambitiosè, de rebus Eccleſiæ non alienand. iuncta communi illa Interpretum ſententia, quod locatio rerum Eccleſiaſticarum, aut in emphyteu ſim conceſ ſio vltra triennium, non vitiatur in totum, ſed in exceſ ſu tantum. Et licèt alij Interpretes vitiari eam omnino contenderint, communis tamen probari videtur in authent. de non alienand, §. nec illud, collatione 2. & vide latius poſt Redoanum, Couarr. & alios, Ioan. Gutierrez, Canonicar. lib. 2. c. 13. per totum, Molinam, de Hiſpan. primog. l. 1. c. 21. n. 28. Blaſium Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 156. Pat. Ludou. Molinam, de iu ſti. & iure, diſputatione 467. per totam, Ceuallos, q. 199. n. 15. & cum multis, quos ego metipſe commemoraui in cõmentariis de vſufructu. c. 54. n. 25. Fõ tanell . clauſ. 4. d. glo. 21. n. 76. & 77. & alios quamplurimos caſus, præcedentibus ſimiles, iidemmet Authores, & longa ſerie Caldas Pereira vbi ſuprà, conſiderant, atque expendunt. Superioribus tamen rationibus, ac fundamen[*] tis minimè refragantibus, contraria ſententia verior eſt, & omnino tenenda; videlicet, quod Clerici, Religioſi, fœminæ, & alij deſcendentes, in caſu prædicto ſuccedere debeant in Tertio & Quinto ſimul, nec vnum ab altero ſeparari poſ ſit, ſi vtrumque ſimul iure vinculi perpetui relictum fuerit, & finitis omnibus deſcendentibus, prædictæ perſonæ exiſtant, & ſuper ſucceſ ſione cum tranſuerſali contendant; quia non modò in Tertio, ſed etiam in Quinto ei præferri debebũt ; nec conſeruato vinculo ipſo, eiſdémque perſonis, non obſtãte excluſione, admiſ ſis, partis tantũ conſeruatio dari poteſt; ſed totũ ſimul con ſeruandũ eſt: idque tã ex legis diſpoſitione, quàm ex vinculi ipſius, aut maioratus natura, quàm etiã ex præ ſumpta teſtatoris, eiúsve, qui maioratũ in ſtituit, & meliorationẽ fecit, volũtate . Veré nãque , ex quo ſimul iure perpetui vinculi relictum fuit Tertiũ , & Quintũ , vtrũque vnitũ , & inſeparabiliter incorporatũ manet, ſic vt totũ efficiatur vnum vinculũ indiuiſibile, & vnus duntaxat poſ ſit in eo ſuccedere; ex quo igitur in vtroque ſimul appoſitũ fuit grauamen excluſionis Clericorum Religioſorum, illegitimorum, & aliorum, ab vtroque ſimul grauamẽ tolli debet; & quemadmodum à Tertio tollitur quod efficit maiorem partem, & quantitatem, tolli etiam debet à Quinto, quod ſimul cum Tertio relictũ eſt, & minorẽ partem cõtinet , quàm Tertiũ ; quia in indiuiduis, & in his, quæ ſui natu[*] ra diuiſionẽ , ac ſeparationẽ non recipiũt , vtile per inutile vitiatur; ſicuti poſt Bartol. in l. Græcè, §. illud, n. 2. ff. de fideiuſsoribus, obſeruarunt permulti Authores, quos ego metipſe in cõmentariis , lib. 2. c. 7. ex n. 27. recenſui: Seraphinus etiam, de priuilegiis iur amenti, priuilegio 107. n. 30. Surdus, deciſ. 7. n. 35. Fontanella, dict. clauſ. 4. gloſsa 21. n. 71. fol. 328. & quod dignius eſt trahit ad ſe minus dignum in ip ſis indiuiduis, eiuſque naturam in omnibus ſequi debet, & facit ſuſtineri id, quod aliàs inualidum eſ ſet, ex adiunctione dignioris. Non enim poteſt[*] vna & eadem res diuerſo iure cenſeri, l. eum qui ædes, in fine. ff. de vſucap. l. nam abſurdũ ff. de bonis libertor. & exornarũt , atque cõprobarunt quamplurimis, quæ multũ ad propoſitũ expendi poſ ſent, Tiraquellus, de retractu lignag §. 30. gloſ. 1. n. 9. Iacob. Mandellus de Alba, in conſ. 157. n. 37. Menochius, recuperãdæ poſ ſeſ ſionis, remedio primo, ex n. 36. & præ ſumpt. 140. n. 9. l. 4. & in conſ. 36. n. 38. lib. 1. Mazolus, in conſ. 116. ex num. 53. Decianus, in conſ. 3. num. 36. volum. 2. Pet. Surd. in conſilio. 426. num. 41. & 42. lib. 3. Hondedeus, in conſ. 14. num. 87. & in conſ. 29. num. 32. lib. 2. & cùm regula prædicta, quod in indiuiduis vtile per inutile vitiatur, ex eiſdem omnibus Authoribus, relatis ſuprà, & à me commemoratis cap. 7. ex num. 27. lib. 2. Fontanella etiam, de pact. nuptial. dict. gloſ. 21. numer. 72. procedat in[*] omnibus ſpeciebus indiuidui, & maximè in indiuiduis ratione voluntatis diſponentis, ſicuti ex communi Doctorum ſententia, ibidem tradidit Fontanella; planum equidem, & compertum eſt, in caſu prædicto, & in melioratione Tertij & Quinti, ſimul facta iure perpetui vinculi, & vt bona vnita, & incorporata ſimul, in perpetuum remaneant, procedere abſque dubio; vt ſcilicet conſeruato, & remanente vinculo in perpetuum, vitiatáque excluſione Clericorum, Religioſorum, illegitimorum, & aliorum deſcendentium, inutiliter, & contra legem facta, quo ad Tertium ipſum vitiari quoque debeat quoad Quintum, cum vnitum, & indiuiſibiliter incorporatum remaneat, ſicque nec poſ ſit vnum ab altero ſeparari; idque tam ex legis diſpo ſitione, vt dixi ſuprà, quàm ex vinculi ipſius, aut[*] maioratus natura, cum ex vno, & altero capite, maioratus indiuidui ſint, net in eis poſ ſit ſuccedere niſi vnus; vt in l. 2. titu. 15. partita 2. & per Malinam, de Hiſpanor. primog. lib. 1. cap. 3. numer. 6. latiùs cap. 11. per totum, eiuſdem lib. 1. vbi longa ſerie comprobat: quàm etiam ex ipſius meliorantis, vinculúmque facientis præ ſumpta, coniecturatáque voluntate; qui dum vinculum inſtituit, & ſtatuit, ne bona diuidantur, net alienentur, ſed quod iure maioratus ſimul poſ ſideantur; velut ſpecifice etiam, contingente caſu prædicto, & omni alio quocunque, id ſtatuiſ ſe videtur; ve inde, atque in neceſ ſariam conſequentiam, quod excluſio non operetur, nec operari valeat ſuum effectum, & vt maioratus conſeruari debeat, bona omnia indiuidua efficiantur, fine nullam diuiſionem patiantur; idque iuxta ea, quæ multùm ad propoſitum noſtrum obſeruarunt Barbatia, in conſ. 10. numero 1. libro 2. Alciatus, reſponſo 11. numer. 21. lib. 4. Tiraquellus, de primogenitura, quæ ſt. 51. num. 21. Menchaca, de ſucceſ ſion. creation. lib. 3. §. 26. numer. 91. Paul. Caſtrenſ. in conſ. 179. ex numer. 1. lib. 1. Alexand. Raudenſ. variar. cap. 44. num. 48. Clericos namque, Religio ſos, illegitimos, & alios deſcendentes quamuis diſ ponens ipſe excluſerit, ſi tamen cogitaſ ſet, aut præ oculis habuiſ ſet, contingere poſtmodum poſ ſet, vt iidem ad ſucceſ ſionem admitti debeant neceſ ſariò, net ipſum poſ ſe ſua diſpoſitione, cum effectu excludere, ſtante dictæ l. 27. Tauri conſtitutione; tunc ſané propoſito dicto caſu, quo eoſdem ſuccedere, ac ſi excluſi non fuiſ ſent, vis eſ ſet, ex deci ſione l. illius, quod integrè ſuccedant, net Quintum à Tertio ſeparetur, nec bona quouis modo, vel caſu ſeparentur, veriſimiliter voluiſ ſe, credendum eſt; & quod ita reſpondiſ ſet, atque ſtatuiſ ſet, bonáque ſemper vnita, & indiuiſa manere cauiſ ſet, ſi de eo interrogatus fuiſ ſet, vnde id ipſum pro expreſ ſo, & diſpoſito habendum eſt; iuxta Gloſ ſam ſingularem in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, & ea, quæ multum ad propoſitum tradiderunt Cra ueta, in conſ. 98. n. 1. & in conſ. 62. n. 10. & 14. Tiberius Decianus, in conſ. 41. nu. 134. lib. 1. & in conſ. n. 100. eod. lib. & in conſil. 137. ex n. 62. lib. 2. Berous, in conſ. 148. n. 34. & ſeqq. lib. 2. Pancirolus, in conſ. 93. n. 24. Ioannes Cephalus, in conſ. 513. n. 51. lib. 4. Hippolyt. Riminald. in conſ. 476. num. 54. & in con ſil. 458. num. 80. & ſeqq. lib. 4. Iacob. Menoch. in conſ. 173. num. 66. & ſeqq. lib. 2. Burgos de Paz, in conſ. 34. ex num. 29. cum ſeqq. Pet. Surd, in conſ. 125. num. 14. & 90. libro 1. & in conſ. 443. num. 24. lib. 3. Fabius de Anna, in conſ. 84. num. 29. cum ſeqq. Atque ita quidem, ſi ad Clericum, Religioſum, aut alium excluſum, vinculi, aut maioratus ſucceſ ſio deueniat, diuidi quouis modo maioratus, aut vinculum ip ſum, ſiue Quintum à Tertio ſeparari, nullo pacto poteſt, cùm omnia ſuperiora diuiſioni, ſeu ſeparationi repugnent, & perſonas eaſdem in totum excludi, aut in totum ſuccedere, non modo ex iuris diſpoſitione, & maioratus ipſius natura, ſed etiam ex voluntate inſtitutoris ineſ ſe, credendum ſit; cùm ex vna parte, expreſ ſam eiuſdem diſpoſitionem habeamus, ne ad Clericos, aut Religioſos maioratus perueniat, expreſ ſámque eorundem excluſionem. Ex alia verò parte, expreſsè quoque inſtitutor ipſe cauerit, ne maioratus diuidatur, néve bona eiuſdem ſeparentur, aut diuidantur; ſi ergo voluntas ſeruari non poſ ſit, ſed ad Clericum, aut Religioſum maioratus deueniat, quia ordo dictæ l. 27. Tauri repugnat, & alteratus reducitur ad formam legis ipſius; tunc equidem integre, & abſque vlla diminutione, ſeu diuiſione reductio fieri debet, ex ipſius maioratus natura; qui ſi remanet, & conſeruatur, diuiſionem non patitur; & ea interpretatio ſumenda eſt, ne vna, & eadem res in indiuiduis ſui natura, diuerſo iure cenſeatur; cum nulla ratio differentiæ militet, quare Quintum ſeparari poſ ſit à Tertio, aut in eo volunt as, excluſionisque clau ſula obtinere, ex quo vtrumque ſimul vinculatum eſt net ſeparari, aut diuidi, diſponens ipſe voluerit; ſed potius diuiſionem prohibuerit, nec etiam voluiſ ſet, ſi eum caſum excogitaſ ſet, aut præueniſ ſet; ſic ſane, cùm id, quod poſ ſet, non expreſ ſerit an eo ſcilicet caſu, Quintum à Tertio ſeparandum eſ ſet; & quod voluit, hoc eſt, à Tertij melioratione Clericos, Religioſos & alios deſcendentes excludere, adimplere nequin erit; in caſu dubio potius ſumenda eſt interpretatio, qua maioratus integre, & abſ que diminutione conſeruetur, nec diuidatur, cum in Tertio ipſum conſeruari, vis ſit, ex deciſione dict. l. 27. Tauri, quam vt diuidatur, atque ſeparetur; cum diuiſio, aut Quinti & Tertij ſeparatio, & legis diſpoſitioni, & ipſius maioratus peculiari naturæ, præ ſumptæq; inſtitutoris menti repugnet; idque iuxta ea, quæ ſcripſerunt, atque adnotarunt Menoch. l. 6. præ ſumpt. 4. & ſeqq. Mantica, de coniectur. vltimar, voluntat. libro 3. titulo ſecundo, ex n. 19. cum ſequent. Clarum itaque ex his redditur, quod ex quo parens, qui meliorationem fecit, & iure perpetui vinculi in ea ſuccedi perpetuò, diſpoſuit; Tertium & Quintum ſimul reliquit vinculatum, & vtrumque ſimul iunxit, apertè videatur voluiſ ſe, quod Quintum ipſum, eiſdem legibus, & conditionibus, quibus Tertium reguletur, atque ita non debet diuerſum ius in vno, quàm in altero ſtatui, ſed potius vinculi perpetui ratio, & relatio æqualiter ad vnum & alterum fieri, iuxta mentem diſponentis eiuſdem, ita vt illi non contraueniatur; vt per Anton. Gabrielem, commun, concluſion. lib. 6. titulo, de clauſulis, concl. 9. Hippolyt. Riminald. in conſ. 358. numer. 106. lib. 4. & alio cap. huiuſce tractatus, latiùs comprobaui. Idque ex alio etiam; nam cum vinculum ex Tertio, & Quinto bonorum ſimul inſtituitur, conſiderabilis magis, & principalior pars reputatur Tertium, dignior etiam, & potentior, vt[*] ad ſe trahat Quintum, & efficiat quod eiſdem legibus, & conditionibus gubernetur, quibus Tertium ipſum ex deciſ. d. l. 27. Tauri gubernatur; Quintum autem, minus principalis pars eſt, & velut acceſ ſoria Tertij, in, quo contineri, Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quæ ſt. 57. num. 4. cum aliis Authoribus ſcripſit: atque ita aſ ſumit naturam ſui principalis, Tertij ſcilicet; & mutat ſuam; & regulatur ſecundum illud; vt de eo idem cenſeatur, quod de Tertio: l. 1. §. ſi ſub conditione, ff. vt legat. nom. caueat. l. ſub conditione. §. fin. de honor, poſ ſeſ ſion. contra tabul. Crotus, in conſ. 63. num. 28. Tiraquellus, de conſtit. 13. limitat, num. 42. & cum Alex. Decio, Cagnolo, & aliis Pet. Surdus, in conſ. 217. num. 18. & 19. lib. 2. Quintum autem, quod ſit inferor pars, & principalior Tertium, velut expreſsè innuunt omnes leges Tauri, & nouæ collect. Regiæ, quia de his meliorationibus loquuntur; ſemper namque habentes pro parte magis conſiderabili, & principali vinculi, Tertium, priùs illud nominant, & poſtmodum Quintum; provt apparet in l. 19. Tauri, ibi: El Tercio y quinto de majora, in l. 20. ibi: Del. valor del Tertio, ni del. Quinto, & ibi: La dicha majora del Tercio y Quinto, & in fine ibi: El valor del Tercio y Quinto, & in l. 21. ibi: Mejorado en Tertio y Quinto, & in l. 22. ibi: No pueda hazer la dicha mejora de Tertio, ni de Quinto, & ibi: En el dicho Tertio y Quinto, & in l. 24. ibi: En el qual ouiere meiora de Tercio y Quinto, & ibi: Ni menos dexe de valer el dicho Tercio y Quinto, & in l. 26. ibi: Que lo meioraen el Tertio, y en el Quinto, Vbi, & in aliis legibus, ſ æpe ſit mentio priùs Tertij, tanquam illud ſit pars principalis, & poſtmodum Quinti, tanquam partis minùs principalis; atque ita (vt dixi) tam ex iuris ratione & diſpoſitione, quàm ex præ ſumpta voluntate diſponentis, Tertium trahit ad ſe Quintum, vt qui in Tertio ſucceſ ſurus ſit, ſuc[*] cedat quoque in Quinto, nec Quintum ipſum à Tertio ſeparari poſ ſit, ſed potius ſit eiuſdem iuris, cuius eſt principale, hoc eſt, tertium idem, cui vnitum, & adiunctum eſt; idque argumento l. prædiis, §. qui domum, & l. vxorem §. legauerat, ff. de legatis 3. l. ſi fundus, in principio & §. ſi res, & l. Paulus, §. domus, ff. de pignoribus, & eorum, quia multum ad propoſitum docuerunt Bartol. Bald. & Caſtrenſis, in l. ſi conuenerit, § nuda, ff. de pignorat. act. idem Bartol. in l. 2. quæ ſt. 37. C. quia ſit longa conſuetudo. Curtius, ſenior, in conſ. 57. column. 6. Alexander, in conſ. 178. lib. 1. Guid. Pap. quaeſt. 165. Boërius, deciſ. 50. num. 19. Ripa, reſponſorum, lib. 1. de legibus, reſponſo 1. num. 66. Caſ ſad deciſ. 13. ſuper regulis. Sic etiam, quod ex duobus vnitis, qualia ſunt Tertium & Quintum, quia vnica, & eadem diſpoſitione vniuntur, & ſimul adiunguntur, fiat vnum corpus, & vnitum perdat ſuam naturam, & aſ ſumat naturam eius, cui vnitur; tradiderunt, & quamplurimis ad propoſitum conducibilibus, exornarunt Oldrad. in conſ. 257. ex num. 16. cum ſeqq. Federicus de Senis, in conſ. 200. Alexand. in conſ. 140. libro 5. Romanus, in conſ. 330. circa primum ex num. 14. cum ſeqq. Angelus, in conſ. 147. Punctus: Curti. ſen. in conſ. 49. num. 36. verſ. Primo igitur. Ripa, in l. 1. n. 5. ff. de legat. 1. & ibidem Bolognetus, num. 81. in verſ. Similiter infertur, columna 44. Felinus, in cap. in no ſtra, numer, 30. verſ. 33. corollarium: Iaſon. in l. ſed ſi plures, §. 1. num. 3. colum. 1. vbi etiam Ioannes de Imola per illum text. ſcripſit num. 4. quod vnitorum idem debet eſ ſe iudicium, atque eadem determinatio; & non debet fieri eorum ſeparatio, ſed vniformis debet eſ ſe diſpoſitio: Iaſon etiam, in dict. l. 1. ff. de legat. 1. num. 24. & 34. vbi quod diſpoſitum in vno ex duobus ſimul coniunctis, aut vnitis, cen ſetur etiam in altero diſpoſitum; idem Iaſon, in l. 2. eiuſdem tituli, n. 23. & ibidem Ripa, n. 21. Baldus, in conſ. 354. in fine, volum. 4. Romanus, in conſ. 32. ſub n 9. & in conſil. 121. n. 3. & in conſ. 383. n. 3. Alexand. in conſ. 207. n. 26. volum. 6. Menoch. in conſ. 26. n. 26. lib. 1. vbi inquit, quod ea eſt vnitorum, & vnionis natura, vt vnita reducat ad eandem eſ ſentiam, ita quod vnum non poſ ſit ab altero diuelli, nec ſeparari: l. in rem §. item quiacunque, ff. de rei vendicat. & quod adiungitur; ſiue vnitur alteri acceſ ſoriè, aſ ſumit naturam rei principalis, vt in ſpecie probat lex vltima, C. de alluuionibus Baldus etiam, in l. 2. C. communia de legatis, n. 1. multum quoque ad propo ſitum noſtrum ex illo textu deduxit, atque notauit, quod in vnitis; dignius trahit ad ſe minus dignum. Item quod plurimum poteſt, quòd trahit ad ſe, quod minimum poteſt, & communicat illi ſuam propriam dignitatem, & priuilegia, & hoc quando veniunt in vnam eſ ſentiam, & virtutem. Et hactenus de fundamento prædicto in comprobationem huiuſce ſententiæ; pro quo etiam mirè vrgent quamplurima, quæ congeſ ſit Mieres 3. parte, q. 8. ex num. 1. vſque ad num. 26. vt probaret quod eorum, quia vniuntur ſimul ea eſt natura, vt ad vnam eſ ſentiam reducantur, ſiue vnitum retineat eandem naturam eius, cui vnitur. Et idem de vno, quod de altero debeat diiudicari, nec vnum ab alio ſeparari, provt latiſ ſimè ibi comprobat, & ego metipſe notaui infrâ, hoc eodem tractatu, c. 128. n. 21. & 22. & idem, quod nunc ſcrip ſi, atque reſolui. Rurſus, & pro eadem parte non mediocriter vr[*] get Ludou. Molinæ locus de Hiſpanor. primog. lib. 1. cap. 9. ex n. 18. vſque ad n. 22. eo namque, notanter admodum, atque concludenter probat id, quod contendimus; cùm enim ipſe ſtatuiſ ſet num. 15. quod quando agitur de maioratu in perſona deſcendentium, quibus legitima debetur, inſtituto; dicendum eſ ſe, filium, aut deſcendentem, ad maioratus ſucceſ ſionem vocatum, non poſ ſe ab eius ſucceſ ſione excludi ex cauſa ingratitudinis, vel inimicitiæ, qualiſcunque ea ſit, niſi à patre, vel aſcendente exhæ redatus fuerit, cauſa exhæredationis expreſ ſa, atque ab hæredibus probata, adeo vt etiamſi ea cauſa ab hæredibus probetur, non ſufficiat, ad hoc vt filius, vel deſcendens à maioratus ſucceſ ſione excludatur, niſi à patre, vel auo cum cauſ æ legitimæ expreſ ſione exhæredati fuerint. Omnia namque iſta copulatiuè requiruntur, ad hoc, vt teſtamentum validum ſit, nec nullitati, nec querelæ ſubiaceat; quod iure, & authoritate, latiùs ibi comprobat. Et inquit procedere, ſiue maioratus in teſtamento, ſiue in contractu, ſiue iure legati, vel fideicommiſ ſi, vel donationis, vel alio quocunque modo inſtitutus ſit; provt etiam comprobat ibidem, n. 18. & inquirit ſtatim, n. 19. an hæc ſerunda ſint ſolum in ea parte bonorum maioratus, quia legitimam prortionem comprehendit, an etiam in aliis bonis maioratus, quia ſunt extra legitimam portionem in maioratu, in perſona eius, cui legitima debetur, de legitima, ac aliis bonis ſimul inſtituto; & Primò inquit, videri dicendum, hæc omnia ſolum in legitima portione ſeruanda eſ ſe; cum text, in §. aliud quoque capitulum: in authent. vt cum de appellat. cognoſcit. collat. 8. in ſola legitima filiorum, vel deſcendentium loquatur, provt etiam text. in l. omnimodo in princip. C. de inoffic. teſtam. in eo namque, quod vltra legitimam filio relinquitur, exhęredatio neceſ ſaria nõ eſt, ſed ſola reuocatio, ſen voluntatis mutatio, abſq; exhęredatione ſufficit. Non enim neceſ ſaria eſt forma ad exhæredandum filium ab eo, quod neceſ ſariò eidem relinquendum non erat. Ex quo videatur, quo ad id, quod legitimam portionem excedit, dicendum eſ ſe, prout in maioratu in perſona agnatorum, vel cognatorum tranſuerſalium inſtituto; ſtatim idem Molina dixit. Qui tandem, vt quaeſtionem diſ ſoluat, ac etiam pro reſolutione dubij, à me ſupra propoſiti, expreſ ſim vrgeat; in hæc verba ſcribit dicto num. 19. & 20. & 21. Sed quamuis hoc prima facie verum videatur, mihi tamen id exactius conſideranti,[*] contrarium iure verius eſ ſe ſatis compertum eſt. Quamuis enim, quando maioratus in perſona eorum quibus legitima non debetur, inſtituitur, dicendum ſit (provt inferius dicemus) in maioratu tamen, in perſona eorum, quibus legitima debita eſt, inſtituto, ea omnia, quæ ſuperius dicta ſunt, indiſtinctè ſeruanda erunt, tam quo ad legitimam portionem, quam quoad alia bona, quia extra legitimam ſunt, quando maioratus de legitima, atque aliis bonis extra legitimam ſimul inſtitutus fuit. Quod probatur ſolidiſ ſima ratione, maioratus namque indiuiduus eſ ſe debet, diuiſióque eiuſdem maioratus naturæ ex diametro repugnat, vt infrà iſto lib. cap. 11. apertiſ ſimè oſtendemus. Cum igitur filius, vel deſcendens ab ea parte bonorum maioratus, quia ſub legitima comprehenditur, excludi non poſ ſit, niſi ad id exhæredatio, ſolemniter facta, interueniat: neceſ ſariò dicendum erit, pari ratione, à reliquis bonis non excludi, ne maioratus ipſe contra eiuſdem naturam, ac ſub ſtantium, atque inſtitutoris voluntatem diuidatur. Quod ex aliis pluribus etiam rationibus comprehenditur. Exhæredatio namque, aut in tota hæreditate fieri debet, aut in totum vitiari, nec poteſt quis pro parte exhæres fieri, l. cum quidam, ff. de liber. & poſth. cùm igitur in parte principali, ac digniori, hoc eſt, in legitima exhæredatio non valeat, conſequenter dicendum erit, etiam in reſiduo non valere: idque præ ſertim ex eo probatur, quod (vt prædiximus) maioratus ex propria natura indiuiduus ſit. Ideóque ſuccedit regula, quod in his, quæ indiuidua ſunt, id quod dignius eſt, trahit ad ſe minus dignum, eiù ſque naturam in omnibus ſequi debe, ſuſtinetúrque id, quod aliàs inualidum eſ ſet, ex adiunctione dignioris, ne vna, eadémque res, diuerſo iure cenſeatiir, &c. Hactenus Ludou. Molina, qui in terminis videtur noſtrum caſum decidere, cum in terminis ab eo excitatis, de excluſione deſcendentis tractetur, quæ habet eandem vicem, quam exhæredatio, aut reuocatio; atque ita ſuppoſito, quod eſt inualida quo ad Tertium (quod tranſuerſalium, & extraneorum reſpectu legitima eſt) & eſt dignius, & in materia indiuidua, debet etiam effici inualida quoad Quintum, quod non eſt legitima, & reſpectu indiuiduitatis vnius & alterius, atque naturæ peculiaris maioratus, cum eadem legitima ſimul ſemper manere, nec ab eo ſeparari poteſt. Verè itaque Ludou. Molinæ locus; non modo in ſui re ſolutione vrget, & multum ad propoſitum expenditur; ſed etiam rationes, quibus ipſe principaliter adducitur, atque excitatur, mirè conueniunt, cùm à ratione indiuidui, & naturæ maioratus, quæ bonorum diuiſionem non patitur, & à digniori, & ne vna, & eadem res, bonorúmque ſimul relictorum vinculum, diuerſo iure cenſeatur, præcipuè moueatur; quibus etiam ego principaliter adductus, excitatúſque ſum, ne Quintum à Tertio ſeparari poſ ſit; cum vtrumque, ſimul vinculatum, relictum fuerit, ſed eodem iure Quintum, quo Tertium, debeat diiudicari; idque (vt ipſe quoque Molina aduertit ſpecificè) non modò ex iuris ratione, & diſpoſitione, ſed ex præ ſumpta etiam inſtitutoris maioratus mente, prout ſuprà recen ſui, & Molinam retuli etiam infrà, c. 128. n. 23. Denique & vltimo loco facit reſolutio illa[*] communis, de qua poſt Greg. Lop. Coſtam, Peralt. & Menchac. Velazq. Auend. In d. l. 27. Tauri, gloſ. 1. num. 10. Molina etiam, de Hiſpan. primog. lib. 2. cap. 1. num. 36. Angulum, Azeued. & alios plures commemoraui ſuprà, hoc eodem tract. cap. 64. quod ſcilicet, quando filius inſtituitur in maiori parte, quam legitima, ita quod in exceſ ſu videatur melioratus, & grauamen reſtitutionis, vel ſubſtitutionis adiectum ſit, quod non ſolùm grauamen reiicitur à legitima, ſed ab exceſ ſu quoque: ergo per argumentum à contrario ſenſu, quando grauamen ſuſtinetur in legitima, non minus ſuſtineri debet in exceſ ſu; idque cùm legitima, dignior res ſit: imò argumentum fortius militat in noſtro caſu, quàm in illo; quoniam in illo, grauamine ſublato à legitima, remanet ipſa legitima libera, & exceſ ſus, tanquam res ſeparata, in quo poſ ſet procedere regula præ dicta, quod vtile per inutile non vitiatur, cum exceſ ſus ſui natura grauamen quodcunque patiatur, cum etiam in vno caſu agatur de conſeruanda indiuiduitate, in altero verò de ea deſtruenda. Retenta itaque ſententia, & opinione prædicta,[*] non obſtant fundamenta illa, quia pro contraria parte expendi, & ponderaui ſuprà: nam ad primum facilè reſponſum præbetur, ſi conſtituamus, indubitati iuris eſ ſe, quod poſ ſint parentes liberè de quinta bonorum parte diſponere, eamque in vita donare, & in morte relinquere, cui voluerint: ita etiam, quod lex ipſa Tauri 27. non loquitur, nec procedit in Quinto; quia iſtud quæcunque grauamina recipit indiſtinctè, etiam in fauorem extraneorum, atque ita quod in Quinto ipſo non tenetur parens, qui meliorationem fecerit, ſeruare ordinem ſubſtantialem, nec formam legis illius; ſic ſanè, ſi parens ipſe dictum ordinem non ſeruaret in diſpoſitione Quinti ipſius, ſiue extraneo illud expreſsè relinqueret, aut eiuſdem Quinti reſpectu, Clericos, Religioſos, illegitimos, fœminas, & alios excluderet ſeparatim, voluntas eius ſeruari omnino deberet; nec res iſta aliquam dubitandi rationem haberet, cùm de ipſius voluntate, eo caſu ambigi non poſ ſet; vtpote expreſ ſa: nec etiam de poteſtate; cum ex legis diſpoſitione, quod attinet ad Quintum metipſum, liberam habeat facultatem, provt voluerit, de eo diſponendi: diuerſum autem ius ſtatuitur, quando de Quinto ipſo, non ſeparatim, nec de per ſe parens metidem diſpoſuit, ſed Tertium & Quintum ſimul in fauorem filiorum, ac deſcendentium, vnitum, incorporatum, atque iniunctum, & ſic vinculatum reliquit, & vtriuſque, etiam ſimul alienationem, atque diuiſionem prohibuit, clauſulámque generalem adiecit, quia Clericos, & Religioſos, & alios deſcendentes, aliquam qualitatem habentes, excluſit generaliter; ſic vt omnes, eius qualitatis deſcendentes, indiſtinctè ipſa excluſione comprehenderet; tunc namque, dato caſu, quo ipſos excluſos ſuccedere, vis eſ ſet, nec attenta deciſione præciſa d. l. 27. Tauri, eorundem ſucceſ ſio vitari poſ ſet aliquo pacto; potiùs credẽdum eſt, ipſum, qui alienationem prohibuit, & ne bona vinculata diuiderentur, cauit, vnumque & alterũ , Tertium ſcilicet, & Quintum, vnitum, & ſimul incorporatum, & vinculatum reliquit, voluiſ ſe; & quod ita reſpondiſ ſet, ſi de eo interrogatus fuiſ ſet, aut eum pręoculis habuiſ ſet, quod in Tertio & Quinto ſimul ſuccedat is, qui in Tertio præcisè ſuccedere debet, vt maioratus natura, & finis con ſeruetur, nec deſtruatur, quam quod Quintum ipsũ à Tertio ſeparetur, ſicque id ſeruari debere, atque ex præ ſumpta ipſius voluntate deducendum, quod hactenus defendimus: cum & legis diſpoſitio, & actus geſti natura, id etiã ſuadeat, eáque interpretatione, in totum maioratus ſuſtineatur. nec bonorum diuiſio, aut plurium ſucceſ ſio ſimul contingat, quam diſponens metipſe abhorruit, atque prohibuit expreſsè. In ſumma itaque, ſi de Quinto ipſo meliorans, provt vellet, diſponeret ſeparatim, & de per ſe, aut in excluſione diceret, quod excluſi, etiam deſcen dentes, in Quinto non ſuccederent, quando in tertio eos ſuccedere, vis eſ ſet, res hęc (vt dixi) dubitandi ratione careret; in dubio autẽ , & quando ſimul de Tertio & Quinto diſpoſuit parens, id obſeruã dum , quod diximus, quia indiuidui materia, & natura aliud non patitur, iuxta doctrinas, & rationes ſuperiùs adductas. Et verè indiuiſibilitas, & indiuiduitas hæc in materia maioratuũ , quod ex propria ipſorum natura cauſetur; in ſpecie annotauit Ludou. Molin. lib. 1. c. 10. n. 2. Tiraquel. de primogen. q. 51. n. 1. Menchac. de ſucceſ. creat. lib. 3. §. 26. n. 91. quod etiam ex volũtate inſtitutorum maioratuum inducatur, cum ſtatuant ſemper, bona pro indiuiſo poſ ſideri, & non alienari, nec diuidi, And. Barbatia tradidit in conſ. 10. n. 1. vol. 2. & conueniunt Molina, & cæteri nunc relati. Idcirco, manifeſtè lapſus videtur And. Angul. in[*] d. l. 11. gloſ. 4. n. 14. dum dixit, quod ſi vinculum fiat Tertio & Quinto, quoad Quintum erit ſeruanda teſtatoris diſpoſitio, etiam contraria deciſ. d. l. 27. Tauri, vtpote, cũ eo ipſo, quod de Tertio, & Quinto vinculum factum ſit, atque ita vtrumque ſimul vnitum, & incorporatum, nec diuidi, nec ſeparari vnum ab altero poſ ſit aliquo modo, ſed in vnum, vel alterum, eúmque ſolum, indiuiſum, & vnitum, ex ſui natura, atque ex legis diſpoſitione debeat tranſire. Idque euidentiùs conſtabit, ſi animaduertamus, præcipuum eiuſdem Authoris fundamentum in eo conſiſtere, quod ſcilicet vtile per inutile non vitietur in his, quia diuiſionem, aut ſeparationem recipiunt; quo vel ſolo fundamento, lapſus eius euidentiùs detegitur, verè namque conſiderauit idem eam diuiſionem, tanquam rem materialem, & conſiſtentem in duabus quotis, in Tertio ſcilicet, & Quinto, quarum quaelibet de per ſe diuiſionem recipit; id tamen intelligere deberet, dũ modo de vtroque vinculum ſimul factum non ſit; nam eo ipſo, quod de vno & altero ſimul vinculum inſtituitur, remanet factum indiuiduum ciuile, tam ex legis diſpoſitione, quàm ſecundùm voluntatem teſtatoris, ſiue vinculi inſtitutoris, qui expreſsè cauit, ne ea bona diuidi, aut alienari poſ ſint, ſic ſumus in connexis, & indiuiduis, vbi omnino procedit regula contraria, ſcilicet quod vtile per inutile vitiatur, ſicuti ex communi Interpretum ſententia explicarunt Authores omnes relati ſuprà, n. 14. & 19. Menoch. in conſ. 111. n. 33. lib. 2. Andr. Gaill. practic. obſeruat. lib. 2. concluſ. n. 12. Ludou. Molin. lib. 1. cap. 12. ſub n. 28. in verſ. In prima ſpecie dicendum eſt proculdubio. Et ante alios originaliter docuit Bartolus, in l. Græcè, §. illud. n. 13. de fideiuſ ſoribus. Atque ex his rationibus diluitur etiam omninò [*] tertium fundamentum, in contrarium ponderatũ ſuprà. Item & omnes illæ doctrinæ, & reſolutiones communes, ex quibus contendimus, quod quando quis legat, vel donat aliquid vltra id, quod poteſt, valet legatum, vel donatio, aut etiam alia diſpoſitio in eo, quod de iure poteſt, & ſolum vitiatur in eo, quod ſuperfluum eſt, aut de iure non poteſt; vtpote cùm ipſ æ procedant, quando verſamur in his, quæ diuiſionem, aut ſeparationem ſui natura, atque ex legis diſpoſitione recipiunt; ſicq́ue, quando materia ſubiecti indiuidui non repugnat, nec contrarium actus ipſe geſtus, atque præ ſumpta di ſponentis voluntas ſuadet, vt ſuprà dicebam, atque ex Authoribus ibidem relatis deducitur euidenter. Remanet ergo, quod licèt parens, vel aſcendens, ſi per ſe, & ſeparatim de quinta bonorum parte di ſponat, pro libito poſ ſit cõditiones , vincula, & grauamina apponere, illamque liberè, cui voluerit, aut vinculatam cum Clericorũ , & Religioſorũ exclu ſione, relinquere; attamẽ , ſi Tertiũ ipſum, & Quintum vnitum, & incorporatum, & cum dictione, y el Quinto, ſcilicet, el Tercio y Quinto relinquat, ſicut in Tertio tenetur ſeruare ordinem, & formã d l. 27. Tauri, ita etiam, & in Quinto videtur voluiſ ſe id ipſum ſeruari, ex quo facit vnum vinculum, & eo ipſo cẽ ſetur voluiſ ſe ſeruare leges, & conditiones, & naturam eiuſdẽ Tertij, quibus, & deciſioni eiuſ dem Taurinæ legis ſubeciſ ſe videtur Quintũ ipsũ , iuxta reſolutiones communes Doctorum, in d l. 1. §. ſiquis ita, de verbor, obligat. & conſequenter indiuiduum omni reſpectu vinculum manere, nec pro parte, pro Quinto ſcilicet diuidi poſ ſe, contra doctrinas, relatas ſuprà; ſicque And. Anguli fundamentũ primũ euinci, atq; deſtrui manifeſtè, provt ex dictis apparet; poteſt namque de Quinto liberè diſponere, ſed non liberè diſpoſuiſ ſe videtur, cum de vtroque, Tertio ſcilicet, & Quinto ſimul diſpo ſuit, & iure vinculi perpetui illa reliquit, vt ſ æpè dictũ eſt; ſed potiùs Tertij naturę cõditioni , & fini, Quintũ ipſum adſtringi voluiſ ſe, prę ſumendũ eſ ſe. Aliud etiam & ſecundũ fundamentũ eiuſdẽ An[*] guli ad firmandam eandẽ reſolutionem, euidenter deſtruitur; inquit enim Angulus ipſe, ideo quoad Quintũ voluntatem teſtatoris ſeruandã , etiam cõ trariam deciſioni d. l. Tauri 27. quod vniuſcuiuſq; perſonæ vocatæ diuerſa ſubſtitutio, ſeu diuerſa donatio, aut prælegatum ſit; idque non ſolùm, ſi vocatio fuit ſpecifica, ſed etiam, ſi generalis, per primogenij inſtitutionem; provt Roderic. Suar. Lud. Molin. & alij Authores, ibi relati, aſ ſerunt; vnde infert, quod cum diuerſ ę ſint donationes, & ſubſtitutiones, in vnaquaq; perſona remaneãt ſeparabiles donationes ipſ æ, & vincula, in quo equidem decipi videtur, cum iidem Authores, quos refert, dũtaxat (& iuridicè equidem ſtatuerint) ex Hiſpanorũ primogeniis, tot ſubſtitutiones, ſeu donationes reſultare, quot perſonæ ad eorum ſucceſ ſionem vocantur, & ita vnamquamq; perſonam ſucceſ ſiuè ſuam habere inſtitutionẽ , & donationẽ ; ſed non inde inferri potuit, quod vno, & eodem tẽpore omnes vocati, aut ſubſtituti, ſimul admitti poſ ſint, aut ſuis donationibus, & ſubſtitutionibus frui: nec minus; quod ſeparatio, aut diuiſio bonorũ poſ ſit induci: & ratio eſt, quia cũ plures ſunt perſonæ vocatæ, earũ reſpectu plures sũt donationes, & vniuſcuiuſq; re ſpectu vna donatio dicitur, vt per Bald. in l. ordo, n. 10. verſ. Quaero de duobus, C. de execut. rei iudicatæ, Alex. in l. iuſte poſ ſidet, n. 12. ff. de acquir. Poſ ſeſ. ſed propterea non plures & ſeparabiles erũt donationes, ſed vna circa quamlibet perſonã ; pro vt mirabiliter aſ ſequutus fuit Molin, lib. 1. c. 1. n. 17. dum dixit, nõ eſ ſe mirũ , ſi ex vnica diſpoſitione, ſeu etiã ex vno verbo, plures donationes, ſeu ſubſtitutiones reſultẽt ; provt etiam eod. lib. 1. c. 4. n. 16. oſtendit; & lib. 2. c. 11. n. 39. & lib. 3. c. 6. n. 39. Peregr. quoq; de fideicõ miſ . art. 16. n. 103. Palac. Rub. in d. l. 27. Tauri, n. 14. & 15. quaſi diceret, & aperte velit Molin. quod diſpo ſitio, quia bona, & ſucceſ ſionẽ reſpicit, vnica eſt, & indiuidua; ſubſtitutiones verò, & donationes, quæ perſonas reſpiciũt , plures ſint, cũ plures tractu tẽ poris ſucceſ ſuri ſint, vt maioratus perpetuò duret, & vnuſquiſque ſuam propriam donationem, & ſubſtitutionem habere videtur; ita tamen, vt vnus duntaxat, & vnica, & indiuidua diſpoſitione ſucceſ ſurus ſit, nec bona vinculo maioratus vnita, & relicta, diuidi valeant, ſiue plures ſimul, ſed vnus tantum ſuccedere. Sic etiam, nec ſecundum fundamentum, quod in contrarium quoque expendimus, aliquo modo vrget, nec obſtat, videlicet, quod ſi in melioratione tertiæ partis bonorum non ſeruatur à parentibus ordo, & forma d. l. 27. Tauri, quod in contrarium factum eſt, annullabitur; manet tamen firmum, ac in ſuo robore, legitimè, & iuxta ordinem eius legis factum, vſque ad eam perſonam, quia legitimè vocata eſt; quod idem eſt, ac ſi diceretur, perſonam non vocatam, ſeu omiſ ſam, & quia ex ordine legis ipſius vocari debuit, ſuum gradum, & locum aſ ſumere, cæteras autem ſubſtitutiones, non ſeruata forma legis eiuſdem factas, ſuo loco, & tempore reſeruatas manere; atque ita, iuxta modum ſuccedendi, & quantum ad perſonas ſucceſ ſuras, ſi ſtatutum, provt dixi: diuerſum tamen eſ ſe, quantum ad res, & bona, eorúmque diuiſionem, & ſeparationẽ , vtpotè, cùm bona ipſa indiuidua ſint, indiuiſáque manere debeant ſui natura, tanquam vinculata, & prohibita diuidi, & alienari, ſicq́ue vna ab aliis ſeparari non poſ ſunt, nec vllo modo Quintum à Tertio diuidi, cum eorundem donatio, adeo naturæ maioratus repugnet; nec argumentum de per ſonis ad res, quod probabile, & validum eſ ſe dixi, procedit indiſtinctè; ſed venit intelligendum, vt procedat, quando eadem eſt ratio in vno, quæ in alio, ſecus tamen, vbi diuerſa militat ratio, ſicuti adnotauit Iaſ. per illum text. in l. ſed etſi poſ ſeſ ſori, §. fin. cum l. ſeq. ff. de iureiuran. & Bald. in l. cum quid, ff. ſi cer. pet. Euerardus, in dict. loco, à perſona ad res, in fine, fol. 530. & hactenus de diſceptatione huiuſce cap. in qua etiam Pelaez à Mieres, qui multum poſt ſcriptum, & confectum cap. iſtud. in lucem prodiit, & ad manus meas peruenit, eandem, quam defendo, videtur amplecti ſententiam, 3. p. q. 8. ex n. 17. cum ſeqq. fol. 27. in noua editione, licet non ita diſputet, neque explicet, prout ibi videbitur. CAPVT CI. Ex arbitrio, & deſiderio viuentium, ad interpretandam vltimam voluntatem moriendum quamcunque, quemadmodum coniectura voluntatis valeat deduci in caſu dubio; & communis allegatio l quoniam deſideria, C. de naturalibus liberis, an generaliter procedat; provt communis Doctorum ſententia intelligit, an duntaxat in ſpecie ibidem propoſita? quod breuiter explicatur, & Simonis de Prætis placitum confutatur. SVMMARIVM. -  1 Voluntates, & deſideria morientium, ex arbitrio colligi viuentium. Atque ex ipſo, in caſu dubio, coniecturam colligi, non iniuſta ratione, quod exornatur. -  2 Ex actu viuentis colligitur, & interpretatur voluntas morientis. -  3 Coniectura, quia reſultat ex communi ſenſu naturali omnium, potentiſ ſima eſt; maximè in interpretandis vltimis voluntatibus. -  4 Coniectura efficax ſumitur ad interpretationem ſuæ diſpoſitionis, ex teſtatoris arbitrio, ſiue ex eo quod viuus faceret, atque vt præ ſumatur id ipſum voluiſ ſe, ab hæredibus, aut ſucceſ ſoribus ſuis fieri, ſiue obſeruari. -  5 Voluntates morientium non colligi ex arbitrio viuentium ſed duntaxat ex arbitrio viuentis eiuſ dem, qui diſpoſuit; ex ſententia Simonis de Præ tis, qui ſic reſtringit rationem generalem l. quo niam deſideria, C. de natural. liber. -  6 Contra verò ex ſententia Authoris, quæ probatur concludenter, provt hic adnotatur. PRo breui, & diſtincta huiuſce cap. ex[*] plicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit principaliter, voluntates, & deſideria moriẽtium , ex arbitrio quoque colligi viuentium, atque ex ipſo, in caſu dubio, coniecturam colligi non ſine iuſta ratione, & interpretationem deduci, vt ſcilicet id videatur te ſtator voluiſ ſe, quod alij viuentes, boni & recti iudicij faciunt, aut in ſimili ſpecie facerent, ſiue facere æ ſtimarent, vt inquit Imperator, in l. quoniam deſideria, C. de naturalibus liberis, in hæc verba: Quoniam deſideria morientium ex arbitrio viuentium, non ſine iusta ratione colligimus. Per quem text. ita adnotarunt, & nonnullis in caſibus deduxerunt coniecturas in propoſito, Pet. Anchar. in conſ. 237. Quia in primo quaeſito: col. 2. circa principiũ , & in conſ. 302. De viribus additionis, circa medium: Ioan. de Anan. in in conſ. 28. Viſis, & ponderatis, col. 2. verſ. ſuperuenit: Laurent. Calca. in conſ. 8. n. 41. & in conſ. 48. num. 16. Crauet. in conſ. 98. in fin. & in conſ. 151. in fin. & in conſ. 245. n. 8. Signo in conſ. 175. n. 6. Iacob. Menoch. in conſ. 399. n. 29. lib. 4. Roland, in conſ. 6. n. 25. lib. 4. Cardin. Franciſc. Mantic. de coniect. vltim. volun. lib. 3. tit. 2. n. 6. Simon de Prætis de interpr. vltim. volun. lib. 1. interpr. 2. dubit. 2. ſolut 10. n. 1. & 2. fol. 116. Fului. Pacian. in conſ. 15. n. 12. & 13. vbi id ipſum notauit, & ſingulariter explicauit in hæc verba: Vltimo non obſtat, quod teſtes dicant, quod ſicut ipſi intelligebant, quod illud legatum tranſmitteretur ad filios, ita etiam credunt, quod idem, domina testatrix intellexerit; quæ coniectura videtur eſ ſe vrgens, quia voluntates, & deſideria morientium colliguntur ex veriſimili voluntate viuentium, vt dicitur in l. quoniam deſideria, C. de natu. libe. Quia reſpondetur, quod prædicta teſtimonia nihil valent, ſed omnino debent reijci, cum ad officium teſtis non pertineat iudicare, ſed teſtificari. Nec quicquam refragatur, quod deſideria morientium colligantur ex arbitrio viuentium: Quia reſpondetur, quod quamuis ex arbitrio viuentium poſsit coniecturari, qualia fuerint deſideria morientium, non tamen propter hoc ſequitur, quod illa deſideria coniecturata debeant valere, niſi in diſpoſitionem fuerint redacta; cum ſupra dictum ſit, quod non ſufficit, teſtatorem ita voluiſ ſe, niſi etiam ita diſponat, vt ait Decius, &c. Notauit quoque id ipſum Perez de Lara, de anniuerſariis, lib. 1. cap. 21. num. 59. Peregrin. in conſ. 23. num. 18. volum. 5. vbi etiam, quod deſideria morientium, non ſine iuſta cauſa, ex arbitrio viuentium colliguntur, & colligi debent. Et reddit rationem in hæc verba: Nimirum, quia homines ſunt naturales, ac ideo veriſimiliter creduntur voluiſ ſe ea, quæ ſunt ſecundum naturam, & diſcurſui naturali congruunt, ad l. final. C. de his qui ven. ætat. impetran. & inde notauit Baldus, tradidit edam Ioann. Vincent.[*] Honded. in conſ. 57. num. 8. lib. 2. vbi inquit, nulli dubium eſ ſe, quod ex actu viuentis colligitur, & interpretatur voluntas morientis; & citat text. in l. damnas, §. 1. ff. de vſufruct. legato, l. ſi cui, ff. de legat. 3. Signorolum quoque, & Manticam commemorat, & inferiùs explicat num. 36. in hæc verba: Nec puto vim fieri poſ ſe in quinto argumento, quoniam ſi teſtator viuẽs ſubueniſ ſet nepotibus, de neceſ ſariis pro ſtudio legum, ſeu medicinæ ex eo, quod ipſe ſeruauit, eliceretur præsũptio volũtatis teſtatoris, quod eodẽ modo, pro eiſdẽ ſtudiis, ab hæredibus ſit eiſdẽ ſubueniẽdũ ; & hoc eſt, quod probatur in l. damnas, §. 1. & in l. ſi cui; ſed ſi conſtaret tantũmodo de animo domini Ioſephi teſtatoris viuentis, retinendi nepotes in vrbe ad ſtudia humanitatis, ex hac voluntate non oſtẽditur conſuetudo teſtatoris, cum potuerit pœnitere: & vt ex conſuetudine teſtatoris ſumatur argumentum, opus eſt, conſtare de factis, quæ teſtatoris conſuetudinem oſtendant. Et quia illa interpretatio ſumitur ex vſu viuentis, quando diſpoſitio eſt dubia, vt iuribus multis probat Simon de Præt. in d. ſolut. 5. n. 40. & legatum, de quo agitur, eſt clarum, continens tantum expenſas pro diuerſis ſtudiis, &c. Adrian. quoque Gilman. lib. 1. rer. iudicatar. Germaniæ, deciſ. 6. numer. 57. qui dicit numer. 158. rationem eſ ſe, ne teſtator videatur ſtatim ſe correxiſ ſe, atque ita annihiletur, aut repugnans reddatur ipſius diſpoſitio, per tex. in l. in ambigua, & ibi Alberic. ff. de legibus, Gloſ. in l. qui dotem, ff. de dote prælegata, Fulgoſ. in conſilio 80. & Caſtrenſem, in conſilio 214. ſuperiorem etiam allegationem, in interpretatione, vltimarum voluntatum communem, expendit Pelaez à Mieres, in initio ſecundæ pertis, de maioratu, numer. 38. vbi inquit, quod videri ſuo, hæc eſt importantiſ ſima, & principalis coniectura ad capiendas defunctorum voluntates in fundatione maioratuum, & præ manibus Iudices, & Aduocati eam ſemper habere debent. Subdit etiam, quod vt recto tramite, iſta coniectura percipiatur, eſt inſpicienda qualitas teſtatoris; nam ſi Nobilis eſt, veriſimile erit, quod vult id, quod appetunt Nobiles illius conditionis; ſi Illuſtris, quod Illuſtres; ſi plebeius, quod plebeij; ſi ex genere infimo, quod deſiderant illius conditionis homines; ſi Clericus, quod Clerici; ſi mulier, quod mulieres, ex conditione, & qualitate teſtantis, & ſic de ſingulis; & addit, ad id facere tex. in l. quod ſi nolit, §. mancipia, ibi: Nationis ſunt non infamatæ, ff. de ædilitio edicto, quem etiam expendit nu. 42. in fin. ita etiam Tiber. Decian, in conſilio 89. nu. 34. lib. 4. vbi quod coniectura, quia reſultat ex communi ſenſu naturali omnium, potentiſ ſima eſt; maximè in interpretandis vltimis voluntatibus. Quod[*] ante ipſum tradiderunt Bald. Socin. Tiraquel. & alij Authores ibi relati. Ex eiuſdem quoque teſtatoris arbitrio, ſi viuus[*] eſ ſet, ſiue ex eo, quod viuus faceret, coniectura ſumitur efficax ad interpretationem ſuæ diſpoſitionis; & vt præ ſumatur, id ipſum voluiſ ſe ab hæredibus, aut ſucceſ ſoribus ſuis fieri, ſiue obſeruari, idque per text. ſingularem in l. cum ſeruus, ff. de condit. & demonſtr. vbi ita dicitur, & in l. item legato, §. 1. in, fine, ff. de legat. 3. ibi: Adſignaturus, ſi vixiſ ſet. l. Ab exhæredati ſubſtituto, ff. de legat 1. Ibi; Quæ ille ſi viueret, &c. l. Poſtulante, ff. ad Trebellian. Ibi; Cæterum exiſtimo idem in hærede eius eſ ſe conſtituendum, quod in illo conſtitutum eſt. Decius, in conſilio 376. colum. 2. Simon de Prætis, lib. 1. interpret. 1. dubitat, 3. ſolut 5. numer. 51. fol. 32. Menoch. lib. 4. præ ſumption. 189. numer. 7. & numer. 103. & præ ſumpt. 190. numer. 14. & in commentariis, lib. 2. c. 26. numer. 24. ita etiam ego metipſe obſeruaui, atque ſcripſi. Cæterum Simon de Prætis, de interpretat. vlti[*] mar. Volunt. lib. 1. interpretat. 2. ſolut. 10. numer. 2. fol. 116. aduerſus communem allegationem text. in d. l. quoniam deſideria: inſurgit. & putat, textum illum non eſ ſe intelligendum, provt intelligunt communiter Scribentes, nec ita ſimpliciter procedere, vt per eos adducitur, quia cauſam ſeu rationem, & dictum eius legis ſimul iungendo, intelligitur quod deſideria morientium intelliguntur arbitrio viuentium, ſcilicet eorundemmet, quando viuebant, & non aliorum viuentium; provt allegant Ductores ad hoc d. l. idque inquit, expreſsè patere ex deciſione eiuſdem l. quod ex eo quod quis filium naturalem habens, illum dat, & aggregat Curiæ, quod dicitur arbitrium viuentis, idem determinatio facta in vita, manifeſtat certiſ ſimè, eundem filium debita affectione elegiſ ſe ſuum vniuerſalem ſucceſ ſorem, quod dicitur deſiderium morientis, id eſt, eius, quod deſiderat eſ ſe poſt mortem, vnde (ſubdit idem Prætis) quod verius, & magis conſonans verbis illius legis credit, eam poſ ſe allegari ad hoc, quod voluntas alicuius poſt mortem colligitur, & habetur ex eo quod dixit, vel fecit in vita; & ſic iungi, & addi his, quia aliis ſolutionibus, & interpretationibus dixerat circa dicta, vel facta teſtatoris in vita. Ac denique ipſe concludit, quod ſolam rationem legis ipſius intuendo, videtur ſtare non poſ ſe, quod voluntates teſtatorum ita ſubiiciantur arbitrio aliorum viuentium, contra deciſionem tex. in l. illa inſtitutio, ff. de hæred. Inſtit. & l. 1. cum aliis, ff. de legat. 2. quarum occaſione, verbis importantibus liberum arbitrium, aut voluntatem liberam, ſiue arbitrium boni viti, dicit nonnulla ea ſolutione, quæ tamen ad propoſitum huius cap. non faciunt, nec coueniunt rationi d. l. quoniam deſideria, vbi[*] de arbitriis huiuſmodi non ſentit Imperator, nec agit; quocirca, quamuis negari non poſ ſit, quin appoſita ab Imperatote, ratione illa, deſideria morientium ex arbitrio viuentium colligi, ſubiiciatur ſpecies illa, quando quis filium naturalem habens, illum aggregat Curiæ, vt ex eo, eundem filium debita affectione elegiſ ſe ſuum vniuerſalem ſucceſ ſorem videatur; ex quo tamen ratio ipſa generalis eſt, non ideo reſtringi debet ad ſpeciem propoſitam, ita vt generaliter accipi non valeat, quando nec ex alia parte diſpoſitionis, nec ex præcedentibus mediis, aut ſubſequentibus, vel aliis legitimis coniecturis, de mente teſtatoris non apparet; in dubio namque, & cum caſus occurret, in quo de voluntate diſponentis non appareat, atque ita in dubio verſemur, ex deſiderio viuentium in caſu ſimili, aut ex eo, quod veriſimiliter creditur, deſiderare eius qualitatis, & condicionis homines, non ſine iuſ ta ratione deſideria morientium colligimus; & ſic non modò ex arbitrio eiuſdem, qui diſpoſuit, quando viuebat, ſed ex arbitrio quoque aliorum, coniectura legitima deducitur in caſu dubio, iuxta communem Doctorum ſententiam per eum text. textum etiam, in l. regula, §. & licet, ff. de iur. & fact. ignor. ibi: Nam initium conſtitutionis generale eſt. Et ea, quæ ad propoſitum eius tradiderunt Authores illi, quos ego metipſe commemoraui in commentariis, lib. 2. c. 22. numer. 99. & 100. idque verificari poteſt in exemplis illis, quia Mieres, in loco relato ſuprà, propoſuit, & in aliis ſimilibus. Et ſecundum hæc, Prætis metipſe aliorum errorem carpens circa intellectum, & allegationem dictæ l. quoniam deſideria: decipitur equidem, nec quia de arbitrio libero, aut libera voluntate adducit, repugnant his; vtpote, cum diuerſa valde ſint nec dicamus aliorum viuentium arbitrio, deſideria morientium ſubiici præcisè, ſed in caſu dubio ex eo poſ ſe colligi, quid diſponens voluerit veriſimiliter, coniecturando voluntatem ipſius, atque interpretationem faciendo ex arbitrio aliorum, quando ex ſua diſpoſitione, aliiſque coniecturis legitimis conſtare non poteſt apertè, quid ipſe voluerit, quidve præ ſenſerit; ſic enim tam ex proprio ipſius arbitrio, quando viuebat, quam ex aliorum viuentium in caſu ſimili, deſiderio, & arbitrio, voluntas eiuſdem dubia coniecturari, atque interpretari debebit, provt ex communi textus ipſius allegatione, agnoſcunt vnanimiter Authores onmes relati ſuprà. CAPVT CII. Ex opinione teſtatoris, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt non ſecundum veritatem, ſed ſecundum teſtatoris opinionem in caſu dubio procedatur; veritásve opinioni, & è contra, opinio veritati, quando præferatur; idque cum explicatione iurium quorundam; breuis, & di ſtincta explanatio, atque reſolutio; ſed memorabilis quidem, & notanda, provt hic videbitur; vbi & impoſ ſibilium conditionum, quia teſtamentis adiiciuntur, dicuntur nonnulla. SVMMARIVM. -  1 Ex Opinione teſtatoris ad interpretationem vltimarum voluntatum, vſque adeo coniecturam colligi quod vbi agimus de intelligenda atque interpretanda teſtatoris voluntate eius opinionem attendimus; eaque facit ius. -  2 Et ſic in caſu dubio interpretatio fieri debet, non quemadmodum ſe habet veritas, ſed ſecundum ipſius teſtatoris opinionem. Et magis inſpicitur quod ipſe opinabatur, quàm quod verum ſit. Quia pro vero accipiendum eſt, quod teſtator credidit, verum eſ ſe. Illùdque inſpici debet, quod teſtator cogitauit. -  3 Quoniam teſtatoris diſpoſitio, ab eius opinione ſub ſtantiam capit, non verò à ſubſtãtia terminorũ . -  4 Et ideo nec verborum proprietas conſideratur, ſed opinio teſtatoris. -  5 Ex ipſ àque opinione teſtatoris magis attenditur cauſa accidentalis, quàm naturalis. -  6 Opinio teſtatoris, magis quam veritas inſpicitur, quando ipſa facit valere diſpoſitionem; ſecus, verò, ſi eam deſtruat. -  7 Veritas magis inſpicitur, quàm opinio teſtatoris quando ob eam diſpoſitio ſuſtinetur. -  8 Opinio teſtatoris non attenditur quando ſequitur aliquid, quod ſit contra iuris diſpoſitionem. -  9 Veritas opinioni, & è contra, opinio veritati, quando præferatur; cum explicatione quorundam iurium: & numero ſequenti, vbi ſententia Authoris in medium profertur. -  10 L. Barbarius Philippus, ff. de officio prætoris, materia, & deciſio exornatur remiſ ſiuè. -  11 L. ſeruo manumiſ ſo, 58. ff. de condictione indebiti, explicatur. Et ibidem, impoſ ſibilium conditionum, quæ teſtamentis adiiciuntur, dicuntur nonnulla. PRo diſtincta, & breui huiuſce cap. explicatione obſeruandum, atque con[*] ſtituendum erit principaliter, ex opinione teſtatoris ad interpretandam vltimam voluntatem quamcunque, vſque adeo coniecturam colligi, quod vbi agimus de intelligenda, atque interpretanda teſtatoris voluntate, eius opinionem attendimus, eáque facit ius; provt Baldus ſcripſit in l. fin. §. 1. C. communia de legatis, Socin. in conſilio 124. numero 4. lib. 4. & in conſilio 62. ſub numero 9. lib. 3. Corneus, in conſilio 26. colum. 3. verſ. Et aliàs: & in conſilio 87. colum. 3. verſic. Ex quo relictum: lib. 2. Craueta, in conſilio 88. numero 15. Pariſ. in conſilio 19. numero 167. lib. 2. Neuiza. in conſilio 62. numero 35. Bereta, in conſilio 74. Numero 43. lib. 1. Pet. Surd. deciſ. 241. numero 16. nonnullos alios ſtatim commemorabo: Quocirca cum teſtatoris voluntas primum locum obtineat, l. in conditionibus, [*] cum multis aliis vulgatis, ff. de condit. & demonſt. in caſu dubio interpretatio fieri debet, non quemadmodum ſe habet veritas, ſed ſecundum teſtatoris ipſius opinionem, & ſic teſtatoris opinio, ex eo interpretationem recipit, quod ipſe opinabatur, non ex eo, quod verum ſit; nam pro vero accipiendum eſt, quod teſtator credidit verum eſ ſe, illudque inſpici debet, quod teſtator cogitauit; nam (vt nunc dixi) voluntas teſtatoris ex opinione illius coniecturanda eſt, l. quo loco, §. 1. & ibi notatur cum Gloſ ſa, in verbo, alterum, ff. de hered, inſtit ſequuntur Bart. Bald. Angel, Imol. Caſtrenſ. & cæ teri, idemque notat Gloſ. per illum tex. in. l. ſeruo manumiſ ſo, ff. De condict. indebiti, & ibidem Iaſ. numero 20. & exornarunt nonnullis, Ioann. Crot. in l. qui Romæ, § duo fratres, numero 16. ad fin. de verbor, obliga. & in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, numero 29. de liber. & poſthu. & in conſilio 48. numero 15. & 16. Hippoly. Rimin. in conſilio 22. numero 79. lib. 1. Roland. in conſilio 6. numero 25. lib. 4. Craueta, in conſilio 88. numero 6. Alciat lib. 3. de verb. ſignif. numer. 5. Pet. Surd. d. deciſ. 241. numero 15. & 16. Anton. Pichard. in §. Impoſsibilis, ex numero 22. Inſtit. de hæred, inſti. Paul. Duran. in tract. de condit. & mod. impoſ ſib. c. 1. 2. partis, ex nu. 40. fol. 12. &c. 7. partis tertiæ. Ioan. Vincent. Hon ded. in conſ. 30. num. 37. libro 2. Menochius, libro 4. præ ſumptione 26. num. 30. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 3. titu. 10. per totum, vbi numer. primo, quod verba teſtamenti debent intelligi ſecundum opinionem teſtatoris, non ſecundum ſubſtantiam veritatis; quoniã [*] teſtatoris diſpoſitio (vt Angelus ibi relatus docuerat) ab eius opinione ſubſtantiam capit, non verò à ſubſtantia terminorum. Et ideo nec verborum pro[*] prietas conſideratur, ſed opinio teſtatoris, vt poſt Pariſium ipſe Mantica obſeruauit dicto numer. primo, in fine, Simon de Prætis, lib. 2. interpret. 3. dubitatione 1. ſolutione 3. num. 9. & 4. ſeqq. folio 265. vbi quod opinio teſtatoris, & illud quod exiſtimabat eſ ſe, vel fieri poſ ſe, licet non eſ ſet in veritate, facit interpretari mentem, & diſpoſitionem teſtatoris, ſecundum eius opinionem, & non ſecundum veritatem, in his potiſ ſimum, quia ab eius pendent voluntate, vel iuri non repugnant. Et ſubdit num. 12. quod ex opinione teſtatoris magis attenditur[*] cauſa accidentalis, quàm naturalis; per tex. in l. hæreditatem, in principio, ff. de caſtrenſi peculio Semper autem intelligitur doctrina prædicta quando opinio teſtatoris facit valere diſpoſitionem, tunc enim opinio metipſa magis inſpicitur, quàm[*] veritas, quia eam poſ ſit deſtruere; iuxta tex. cum materia, in l. vltima, vbi Baldus, numer. 51. C. de hæred. Inſtit. & in his terminis Prætis intelligit, Mantica etiam, d. tit. 10. numer. 2. in fine. Pichardus, in locis, de quibus infra. Quod ſi inſpecta veritate,[*] poteſt valere diſpoſitio, quia, ſi falſa opinio ſpectetur, eſ ſet inutilis; tunc equidem veritas magis inſpicitur, quàm opinio teſtatoris; quoniam hoc agitur, vt diſpoſitio teſtatoris magis valeat, quàm pereat; ſic late explicauit Ioann. Crotus, in dicto §. & quid ſi tantum numer. 57. per tex. in §. ſi quis rem ſuam, iuncto §. ſed ſi rem legatarij, In ſtitu. de legat ſequitur Mantica, lib. 3. dict. tit. 10.[*] num. 3. Menoch. lib. 4. præ ſumption. 26. num. 32. qui vnanimiter agnoſcunt, opinionem teſtatoris eſ ſe attendendam, niſi ſequatur aliquid, quod ſit contra iuris diſpoſitionem, vt Simon de Prætis, in loco relato ſuprà, ſcripſit. Et exemplum ponens, adnotauit Mantica, dict. titu. 10. numer. 9. nec diſ ſentit Anton. Pichard. in §. ſi quis rem ſuam. 12. Inſtit. de legat. qui vt explicet, quando veritas opinioni, & quando opinio veritati præferatur; ſemper eò [*] tendit, vt voluntas conſeruetur teſtatoris; & cùm eodem §. Imperator dixerit, quod ſi quis rem ſuam quam alienam, legatariive eſ ſe putauit. legauerit, validum eſt legatum, quia plus valet quod in veritate eſt, quam quod in opinione: l. 2. §. à pupillo, ff. pro emptore, l. regula, §. qui ignoranti, ff. de iur. & fact. ignor. l. ſi pater. 4. §. quoties, ff. de manum. vind. id ipſe explicat, atque intelligit, quando in veritate non deficit aliqua voluntas, vt in dicto §. ſi quis rem ſuam, & in dict. § quoties, vbi ſi quis ſeruum proprium, quem alienum eſ ſe putabat, manumittat, valet manumiſ ſio, ea ratione, nam ſi alienum manumittere volebat, longe magis manumitteret proprium; & ob id ſi teſtator leget rem propriam, tanquam legatarij, valebit legatum, quia credimus, ſimiliter fuiſ ſe legaturum, ſi ſciuiſ ſet ſuam; idque in vltimis voluntatibus admitti, (inquit Pichardus ipſe) quia eas, vt exitum habere poſ ſint, latiùs interpretamur; l. in teſtamentis, ff. de regul. iur. l. vel negare, ff. quemadmodum teſtamen, aperi, & ſubdit, in contractibus hanc interpretationem non ſumi, ſed totum actum inutilem iudicari; idque ex textu, in l. tertia, §. ſubtilius, ff. de condict, ob cauſ. & inducendo text, in §. Impoſsibilis, inſtitut. de hæ red. Inſtit, & §. ſi impoſ ſibilis, Inſtitut. de inuti. ſtipulat. Addit denique idem Pichardus, quod in his, quæ in ſolo animo conſiſtunt, quia omnimoda requiritur certitudo, opinio veritati præfertur, ex l. is qui putat 15. ff. d. acquiren. hæred. item etiam, vbi publica vtilitas dictat, vt opinio præ ualeat, veritas non attenditur, §. ſed cum aliquis, Inſtit. de teſtam. vbi Pichardus metipſe latiùs explicat, & in propoſito expendit deciſionem l. Barbarius Philippus, ff. de officio prætoris, eámque exor[*] nant nonnullis, provt ibi videri poteſt. Et vltra nonnullos Authores, quos citat, vide Federicum de Senis, in conſilio 13. Socinum, in conſilio 22. libro primo, Tuſchum. tomo 5. litera O. concluſ. 157. fol. 1083. Anton. de Amatis, deciſ. 21. Viuium, concluſion. ſiue regular. lib. 2. regul. 11. Et hactenus Antonij Pichardi. obſeruationes in propoſito, qui breuiter equidem, atque recte ſe habuiſ ſe videtur, in explicatione, & ratione dictæ diſceptationis, & iurium illorum, & ſemper principaliter conſideraſ ſe, an in actu, qui geritur, voluntas ex parte actum gerentis interueniat, nécne; vt præcipue inſpiciẽdum ſit, an voluntas non deficiat, nec interſit, an actus reddatur nullus, vel validus; ſicuti Paul. Caſtr. de quo ſtatim, ſingulariter animaduertit, & docet. Cum ergo totum hoc à præ ſumpta voluntate, & mentis coniectura dependeat, & in d. §. ſi quis rem ſuam, Inſtitu. de legat. & in l. 4. §. quoties, ff. de manumiſ. Vindicta, præ ſumptio voluntatis, & coniectura mentis daretur; ſicuti Pichardus ipſe, ex ſententia communi tradidit; rectè ſtatutum eſt, plus valere, quod in veritate, quam quod in opinione; idque in vltimis voluntatibus, quia fauorabiliores ſunt, quam contractus; non ita regulariter in contractibus ipſis cum in eis, nec ita fauorabilis interpretatio ſumatur, nec etiam coniectura mentis ſic præ ſumatur, quamuis aliàs actus ſit inualidus; licet aliquando in actibus etiam inter viuos, qui à duorum voluntate dependent, facilius, quam in aliis negotiis, quia à ſolo animo vnius, id admittatur; quod Caſtrenſis de quo etiam ſtatim, obſeruauit magiſtraliter. Econtrario autem, cum in dependentibus ab animo, omnimoda certitudo requiratur, & de iure ſuo non certus, nec velle, nec nolle habere videatur, ad actum autem acquiſitionis, vel repudiationis hæreditatis, certitudo omnimoda, conſenſus. & voluntas requiratur, quia in ignorante, aut de iure ſuo non certo, non datur; is, qui putat ſe neceſ ſarium, cum ſit voluntarius, non poterit repudiare. Et ècontrario, qui ſe putat neceſ ſarium, voluntarius exiſtere non poteſt; nam plus eſt in opinione, quàm in veritate, vt dicit Vlpianus Iurecõ ſultus , in l. is qui putat. 15. cum l. ſeq. ff. de acquiren. hæred. quaſi diceret, plus attenditur opinio, iuxta quam, in ignorante, aut de iure ſuo dubitante, voluntas non datur, cum de iure ſuo certus non ſit, vt in l. nec is, 18. eiuſ dem tituli, quàm veritas; iuxta quam, cum deficiat voluntas, actus validitas non conſideratur; quia cũ totum hoc à voluntate dependeat, vbi ea deficit, magis opinio, quàm veritas attenditur. Sic ſane (provt ego conſidero) vnius, & alterius textus ratio, ſcilicet dict. §. ſi quis rem ſuam; & dictæ l. is qui putat, licet in ſe generalis videatur, ſubiici tamen ſpeciei, ibi propoſitæ, aut intelligi debet iuxta ſubiectam materiam exiſtentis, vel deficientis voluntatis, nec ita extendi, vt generaliter ipſa procedat; generaliter namque eam procedere vel ſtare non poſ ſe, ex eo certum redditur, cum alioquin vnus alteri textus ex diametro contradiceret, & totum oppoſitum contineret; ſcribitur enim pro opinione aliquando, & aliquando pro veritate. Et in dicto §. ſi quis rem ſuam; plus valere, quod in veritate eſt, quam quod in opinione, dicitur, iuxta ſubiectam materiam caſus, quem Iuſtinianus propoſuit, atque ita generaliter, non aliàs ab eadem argumentum deduci poterit, quam vbi exiſtentis voluntatis, ſubiectæ materiæ, & coniecturæ mentis teſtatoris præ ſumptio, & æqualis ratio adeſ ſet; in dicta l. verò is qui putat, ſcribitur, plus eſ ſe in opinione, quam in veritate, iuxta caſum etiam illum, ab Vlpiano propoſitum, & ſubiectæ materiæ rationem, qua omnimoda certitudo requiritur: atque ita eadem ratio, & aliis caſibus conueniet, in quo eadem certitudo neceſ ſria ſit, & ipſa ratio militet, provt in d. §. ſubtiliùs, quem rectè ponderauit Pichardus, vt differentiã conſtitueret inter cõtractus , & vltimas voluntates; non verò vbi præualente opinione, voluntatis quoq; coniectura, & præ ſumptio daretur; vt in exemplo Caſtrenſis, de quo inferius, & per Balduinum, de quo etiam infra. Non ergo poteſt certa, aut generalis regula pro veritate contra opinionem, vel pro opinione contra veritatem conſtitui, vt quia alteri præferatur, generaliter oſtendatur, ſed iuxta ſpeciem propoſitam, & ſubiectæ materiæ rationem, voluntatíſque præ ſumptionem, & mentis coniecturam, id totum definiendum, & diiudicandum, erit, quemadmodũ Legiſlatores metipſi, ob eandem ratiouẽ , diuerſimodè quoque definierunt, atque diiudicarunt, ſicuti ex eiſdem iuribus apparet dilucidè Et hæc quidem ex ſentẽtia , & mente cõmuni Doctorum, in eadem l. is qui putat, procedunt, vbi Bartol. quærit numero primo, quid velit dicere textus ille, dum cauet, plus eſ ſe in opinione, quam in veritate; & reſpondet ſic: Aditio conſiſtit in animo ſolo, vt in l. pro hærede, §. primo, eiuſdem tituli. Ergo in ea debet magis inſpici opinio, quæ eſt in animo, quam veritas, ſed hæc opinio erat erronea, ergo vitiatur repudiatio. Et inferius, num. ſecundo, & tertio, ſic ſcribit: Solus enim error cauſ æ, acquiſitionis impedit aditionem, vt infra eodem, l. ſi is ad quem. Ratio, quia impedit voluntatem, & in aditione, quia. conſiſtit in ſolo animo, magis inſpicitur opinio, quàm in his, quæ. in ſolo animo non conſiſtunt. Ecce vbi ſemper Bartol pro ratione deciſionis eius textus, & declaratione iurium materiæ facit totum fundamentum, in exiſtentia. aut defectu voluntatis, cum ab ea principaliter dictorum iurium ratio gubernetur, & dependeat; & numero quarto, ſingulariter repetit in hæc verba: Declaro, error talis impedit voluntatem, ergo impedit aditionem, quæ conſiſtit in voluntate: quod impedit voluntatem, patet; ſi putem me voluntarium, cum ſim ſuus, ergo habeo voluntatem acquirendi de nouo, non autem habeo voluntatem immiſcendi me, quod eſt approbare acquiſitionem, mihi factam à iure. Cum ergo acquiſitionem ipſam ego ignorem, non tenet aditio. Eodemmodo, ſi repudio, habeo animum, ne acquiratur mihi de nouo; non autem habeo voluntatem abiiciendi acquiſitionem factam à iure, ideo vitiatur acquiſitio, & repudiatio. Hactenus Bartol. quem communiter omnes ſequuntur, ſicuti conſtat ex traditis per Iaſonem ibi, numero primo, & ſecundo, & numero ſeptimo, & octauo, Damaſum, Brocardico 115. & 117. libro ſecundo, Francof. libro decimotertio, regul. verbo, opinio. Sequitur etiam Caſ trenſis, numero tertio, vbi in hunc modum reliquit ſcriptum, & in contractibus totum contrarium eius, quod Pichardus, obſeruat; vere tamen, cum textus à Pichardo ipſo ponderatus, in dicto §. ſubtilius, fortiter adſtringat, ſic diſtingui, atque explicari debet, provt ſuprà notaui. Sic ergo inquit Ca ſtrenſis: Nota etiam, quod magis inſpicitur id quod eſt in opinione, quam id, quod eſt in veritate, poſito, quod id, quod eſt in opinione, tendat ad reddendum actum illum, vt valeat; & id, quod eſt in veritate, tendat in oppoſitum. Sed contra magis inſpicitur, quod eſt in veritate, vt ſupra, de iur. & facti ignorant. l. regula, §. qui ignorauit, & infra, pro emptore, l. ſecunda, §. primo, & in aliis legibus allegatis hic in gloſ ſa finali, pro contrariis ſolut. hic in his, quæ dependent ex mera voluntate, vt eſt aditio hæreditatis, in qua inſpicitur potius opinio, quam veritas: Quoniam opinio habet alterare voluntatem. Contraria loquuntur in his, quæ non dependent ex ſola voluntate vnius, ſed etiam alterius, vt in contractibus, & in tranſlatione dominij, vbi inſpicitur veritas. Vnde ſi emis à domino, & credis eum non dominum, nec acquiri dominium, nihilominus acquiris inſpecta veritate. Et ècontra ſi tradens eſt dominus, licèt putet ſe non eſ ſe, tradendo ex cauſa habili, transfert dominium, ſi ſuo nomine tradat; non ſic, ſi alieno, & tanquam procurator illius, quem putat dominum; vt l. ſeruum Titij, & ibi notatur in gloſ ſa, ſupra, mandati: Menochius etiam, in conſilio 106. ex num. 341. & tribus ſequentibus, libro ſecundo, vbi in illo ca ſu, ab opinione teſtatoris, & quod ipſe cogitauit, totum fundamentum facit. Surdus etiam in conſ. 89. numero 45. libro primo, Ripol. ad l. cum auus, numero 20. de condition. & demonſtration. Mieres etiam ſecunda parte, quæ ſtione ſexta, numero quarto, & quæ ſtione 12. numer. 67. & 68. Rurſus, & in confirmationem obſeruationum ſuperiorum, quibus an conſenſus, & voluntas, in actu, qui geritur, deficiat, vel interueniat, principaliter attendendum dixi, pro his etiam omnibus, quæ ex Antonij Pichardi placitis, ſupra cõmemoraui ; extat Franciſci Balduni locus egregius, ea omnia comprehendens, in §. ſed ſi rem legatarij, in verſ. Plus valet, &c. folio mihi 304. vbi ſingulariter ad modum ſe habuit, & Pichardi reſolutionem tradit in hæc verba: Plus valet, quod in veritate eſt; nempe, vbi non minus ſuffragari videtur veritati, quam opinioni voluntas; & id quod agitur, veritatis nomine ſuſtinetur, quod alioqui opinionis error ſubuerteret. Vt magis valere veritatem, quam errabundam opinionem, voluiſ ſe teſtatorem merito coniiciamus. Sic & vbi dominus ſeruũ admittit ſuum, quem putat eſ ſe alienum, rata eſt manumiſsio, l. ſi pater, §. quoties, de manu. vind. at vbi pugnat cum voluntate opinio, non poteſt non opinionis errore ſubuerti, quod à certa pẽdet voluntate. Recte itaque Vlpianus, is (inquit) qui putat ſe neceſ ſarium, cum ſit voluntarius, non poterit repudiare, namque plus eſt in opinione, quàm in veritate (ſed etſi legatarij) increſcit orationem hic non modo. error te ſtatoris, ſed & quaedam ludificationis ſuſpicio, quæ promit coniecturam benignioris voluntatis ſubeſ ſe videtur. Et ſane in contractibus inter viuos, facit hæc ſuſ picio ludicrum, & inutile, quod agitur. Eóque pertinet, quod ait Vlpianus in l. tertia, §. ſubtilius, de condict. cauſ. dat. cauſ. non ſecut. cum tibi nummos meos, quaſi tuos do; non facio tuos. Verum facilior eſt ineundæ obligationis ratio in vltimis voluntatibus, quas non temere patitur lex ſubuerti cõmento alicuius coniecturæ. Vnde & conditio impoſ ſibilis, quæ vitiaret ſtipulationem, non vitiat vltimam voluntatem; nec omnino ſane ex eo, quod teſtator putauit rem eſ ſe legatarij, ſtatim ſequitur eum ludere voluiſ ſe; quid enim ſi fuerit ignarus huius iuris, quo dicimus, rem noſtram inutiliter nobis legari (quia exitum) hic præter rationem ſuperiorum duorum caſuum, latet etiam quædam ratio diſcriminis, cur non valeat legatum, quando ab ignorante res aliena legatur, vt propria; cum tamen valeat ex diuerſo, ſi propria res legetur per errorem, vt aliena, quod iam dicimus. Nempe quia priori caſu non ita facile poteſt inuenire exitum voluntas defuncti cui integrum non eſt, aut liberum rei alienæ dominium in legatarium transferre. Nec temere cenſetur voluiſ ſe hæredem ſuum onerare difficili conditione comparandæ rei alienæ niſi conſtet, ſciuiſ ſe alienam rem eſ ſe, quam legabat; at in altero caſu, de quo hic agitur facillimè poteſt, & expeditiſ ſimè exitum habere voluntas defuncti, cum omnino res legata ſit teſtatoris, nec aliquid obſit, quominus ſtatim fieri poſ ſit legatarij. Et quando licet, vt habeat exitum, etiam Reipublicæ intereſt, vt ſciribit Paulus, l. vel negare, quem ad. teſtam aperiantur. Hactenus Balduini locus, quo (vt vides) mirabiliter eorum iurium rationem aſ ſequitur, & reddit, & principaliter conſiderat, an opinioni, an veritati magis ſuffragetur voluntas, vt vna alteri iuxta rationem voluntatis præferatur, vel non; quod idem egregie tradit Mynſingerus, in eodem §. ſi quis rem ſuam, & in fine, ad verſ. Sed etſi, ſic ſcribit: Amplificat quod ſupra dixit, videbatur tamen, ſi putauit legatarij rem eſ ſe, quia ſua erat, legatam non valere. Nam ſi quis legandi animum non habet, non conſiſtit legatum; conſtat autem, rem legatarij propriam inutiliter legari, & teſtator præ ſumitur hoc ſcire; ergo ſi crediderit rem eſ ſe legatarij, eàmque ipſi legauit, videtur legandi animus abfuiſ ſe. Item, quemadmodum ſi rem meam tibi trado, credens tuam eſ ſe, non, transfero in te dominum, l. 3. §. ſubtilius, ff. de condict. cauſ. dat. ſic etiam ſi rem meam tibi lego, tuam putans, non deberet valere legatum. Verum Imperator hic valere ſcribit, quod ſolo fauore vltimæ voluntatis conſeruandæ receptum videtur, quaſi ſatis ſit, vt defuncti voluntas exitum habere poſsit. Et hic quoque veritas opinioni præualere debet, cùm voluntati legantis reſpondere queat. Voluit quippe teſtator eam rem legare, ſi potuit, & vtique, potuit, cum re vera non legatarij, ſed ip ſius teſtatorís fuerit propria. Hactenus Mynſigerus, cui & Hotm., ibidem conuenit. apertè. Et ij quidem, & cæteri relati ſuprà, ſic explicant; nec reddunt diſcriminis rationem illam, aut doctrinam, quam Ioannes Borcholtem in eodem § ſi quis rem ſuam, In ſtitut. de legat. adducit videlicet, quod ſemper cùm quæritur, opinio potiùs ſpectanda ſit, quam veritas; aut contrà, veritas potius, quam opinio? ad differentiam iuris, & facti recurrendum eſt: vt ſi in facto erratum ſit, veritatem potius, quam opinionem ſpectemus, de quo nonnulla ibidem con ſtituit exempla. Si in iure erratum fuerit, opinionem potius, quàm veritatem inſpiciamus; idque propterea. quod iuris error nocet, facti error non nocet, dicto. l. regula, in princip. de iur. & fact. ignor. & vt noceat iuris error, opinionem potiùs, quàm veritatem ſpectamus; & contra, vt facti error non noceat, veritatem potiùs, quàm opinionem inſpicimus, quod ipſe Author latiùs exornat. Congruentius tamen ad exiſtentiam voluntatis, & conſenſus, vel eius defectum, ſuperiores Authores rem hanc reduxerunt, vt vidimus: an ſcilicet opinioni, an veritati magis ſuffragetur voluntas: quibus & Pater Thomas Sanchez aſ ſentit ſpecificè, is namque tomo 1. de ſponſalib. & matrimon. libro 2. diſputat. 33. propoſita quæ ſtione, de qua ibi, & inter alia adducto in contrarium fundamento ex dicta l. ſi quis putat; ſic eidem legi reſpondet num. 4. vt voluntati, & conſenſui principaliter effectum inueſtigationis prædictæ tribuat; prout in dicta diſputatione videri poteſt. Denique & pro eadem reſolutione propoſita ſuprà, & obſeruatione illa à me tradita in verſ. Sic ſanè (prout ego: credo) quod vnius & alterius textus ratio generalis ſubiici debeat ſpeciei ibi propoſitæ, aut iuxta eam, & non generaliter intelligi; egregius, & notandus extat Hug. Donell. locus, commentar. iur. ciuil. lib. 8. c. 11. ad finem, vbi in hunc modum reliquit ſcriptum: Quid ſi testator è conuerſo leget rem ſuam, quam alienam putat, ſemper valet legatum, §. 11. de legatis, vbi ratio, quia plus valet quod in veritate eſt: quam quod in opinione: Imò plus eſt in opinione, l. 15. de acquirend. hæreditat. Vtrobique oratio ad ſpecies propoſitas reſtringenda; plus eſt in veritate in hac ſpecie quia falſa opinio non efficit, quominus legare teſtator poſsit, ſi rem ſuam ſciret, imò eò facilius relicturus præ ſumitur, §. quarto, h. t. plus eſt in opinione in dicta l. 15. quia ibi opinio impedit, quominus adire, aut repudiare poſsit hæres, cùm ad aditionem requiratur ſcientia, non æquè ad relictionem legati; quare quoties falſa opinio gerenti non obstat, quominus velit, & poſsit id, in quo errat, plus eſt in veritate. Contra, quoties impedit, quominus fiat, quod fieri poterat, ſi quis ſciret quod in re eſt, plus eſt in opinione. Et hactenus de text. in dicta l. is qui putat 15. & [*] in dicto §. ſi quis rem ſuam; cum aliis, & de aſ ſumpto illo, an plus valeat quod in opinione eſt, quam quod in veritate: & è contra. Nunc vero, & vltimo loco obſeruandum, atque conſtituendum erit, ex doctrinis adductis ſuprà, ad mitium huius cap. teſtatoris ſcilicet opinionem magis ſpectari, quàm veritatem, licet ex ea reddatur inutilis diſpoſitio, & in caſu dubio interpretationem fieri debere, non quemadmodum ſe habet veritas, aut iuris diſpoſitio, ſed ſecundum teſtatoris opinionem, inferri ad interpretationem textus in l. ſeruo manumiſ ſo 58. ff. de condict. Indebiti; nam licet conditio impoſ ſibilis appoſita in vltimis voluntatibus, habeatur pro non ſcripta, & conſequenter non vitiet, l. prima, ff. de condition. institut. l. obtinuit, ff. de condition. & demonſtration. §. impoſsibilis, Inſtitut. de hæred. inſtitut. l. tertia, tit. 4. part. 6. & exornant poſt Mynſingerum, Balduinum, Hotomannum, Cuiacium, Duarenum, Donellum, & alios, Antonius Pichardus, in dicto §. Impoſsibilis, Anton. Gomezius, tomo 1. variarum, capit. duodecimo, numero 67. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius: verbo, reliquit, ex numero vndecimo, cum ſequentibus, Mo lina, de Hiſpanorum primogeniis, libro ſecundo, capit. 12. ex numer. 34. D. Spino, in ſpeculo, gloſ ſa rubricæ, prima parte, ex num. 38. & gloſ ſa 14. ex numer. 158. Emmanuel Coſta, Sarmientus, & alij, quos commemorat idem Pichardus, in §. ſi impoſ ſibilis, Inſtitut. de inutil. ſtipulat. Leand. Galganetus, de condition & demonſtration. prima parte, cap. ſecundo, ex numero ſeptimo, cum ſequentibus, & ſecunda parte, cap. primo, quaeſt. 83. Ex fol. 208. Antonius Faber, coniecturarum lib. 6. cap. 12. per totum, Paulus Duram, de condit. & modis impoſsib. cap. primo, ſecundæ partis, ex num. 40. cum pluribus ſeq. idque tam vltimarum voluntatum fauore, vt ipſ æ exitum habeant, obtinuiſ ſe; cùm non leuis hac de re inter Veteres fuiſ ſet controuer ſia; intereſt enim Reipublicæ vltimas defunctorum voluntates exitum habere, l. vel negare, ff. quemadmod. te ſtament. aperi. quam ex coniectura mentis teſtatorum eorundem, qui impoſ ſibiles conditiones adiiciunt; non enim videntur vltimam ſuam voluntatem voluiſ ſe ſubuertere, ſed potius valere; cum veriſimile non ſit, fruſtra & inutiliter eos te ſtari voluiſ ſe, ac proinde longè vtilius, & humanius viſum fuit, admiſ ſa ea interpretatione fauorabiliori, impoſ ſibilem conditionem reiici, quam ſuprema defunctorum iudicia intercidere: Quod ita in contractibus admiſ ſum, & receptum non fuit, nam qui ſciens contrahit ſub impoſ ſibili conditione, videtur ludere, & eius cogitationis eſ ſe, vt nihil agi exiſtimet, l. non ſolum 31. ff. de obligat. & action. & cum in contractibus obligatio naſci non poſ ſit, niſi ex vtriuſque contrahentium conſenſu, & in ea re, quæ ex duorum, pluriúmve conſenſu naſcitur, non ita facilè admitti potuit, ex errore magis, quàm ex certo indicio fuiſ ſe admisſam conditionem; nec ita fauorabiles ſint contractus ipſi, ſicut teſtamenta, & vltimæ voluntates; l. in teſtamentis, ff. de regul. iur. & imputandum ſit vtrique contrahentium, cur ita contraxerint: quod hæredi, vel legatario imputari non poteſt; ſic potius eorundem contrahentium voluntati conueniens viſum fuit, ex ratione dictæ l. non ſolum, quàm impoſ ſibiles conditiones vitiari. Ad quod in effectu reducuntur, rationes omnes, quas Interpretes noſtros tradidiſ ſe vidimus, vt inter contractus, & vltimas voluntates differentiæ rationem aſ ſignarent; ſicuti conſtat ex his, quæ Franciſcus Balduinus ſcripſit, in d. §. impoſ ſibilis, Inſtitut. de hæred. inſtitut. & latiùs in d. §. ſi impoſ ſibilis, de inutil, ſtipulat. vbi explicat materiam, & deciſionem dict. l. obtinuit: Mynſingerus, in eodem §. impoſsibilis, num. 5. in hæc verba: Sed quæ eſt diuerſitatis ratio, quod aliud in teſtamentis, aliud in contractibus obſeruatur. Reſpondeo in contractibus omnium contrahentium voluntas ſpectari debet, quibus imputandum eſt, nec veriſimile eſt, quicquam eos agere, qui conditionem apponunt, quam ſciunt impoſ ſibilem: in vltimis voluntatibus latiorem facimus interpretationem pleniù ſque mentem teſtantium interpretamur, propter publicam vtilitatem, cui expedit, ſuprema hominum iudicia exitum habere. Vnde. tametſi conditionem impoſ ſibilem teſtator adiecerit, perinde tamen erit, ac ſi purè diſpoſuiſ ſet. Neque enim credendum eſt, aliquem quicquam teſtamento ſuo adijcere voluiſ ſe ad impugnandum ſuum indicium. Conuenit etiam Ioann. Borcholt. in eodem §. Impoſsibilis, ex num. 2. & ibidem latiùs exornat. Anton. Pichard. num. 12. & 13. Hugo Donellus, commentarior. iur. lib. 6. cap. 18. litera 1. vbi etiam Additionator, Anton. Faber. coniecturar. lib. 6. d. c. 12. in princip. Galganet. De condit. & demonſt. 1. p. d. c. 2. ex n. 7. & 8. cum ſeq. Paul. Duran, de condit. & mod impoſsib, 2. p. c. 1. ex n. 40. cum ſeq. fol. 11. Cum ergo ex coniectura voluntatis, & mente præ ſumpta teſtatorum id procedat, & impoſ ſibiles conditiones dum ab vltima diſpoſitione reiiciuntur, ex diſponentis coniecturata voluntate fiat; vt omnes relati, animaduertunt, & eleganter Emmanuel Coſta, in capit. ſi pater, 1. part. verbo, in re certa, num. 7. de teſtam. in 6. ſequitur ſanè, ex voluntatis coniectura, mentiſque præ ſumptæ ratione, poſ ſe non minus vltimis voluntatibus, quàm contractibus nocere conditionem impoſ ſibilem, ſi coniectura voluntatis ſuadeat id ipſum, quod in contractibus præ ſumi, diximus; atque ita Franciſ cus Balduinus, in d. §. ſi impoſsibilis, dum explicat dictam l. obtinuit: ſingulariter deduxit, atque annotauit numero tertio, dicens, in vtroque genere obtinere, quod Paulus generaliter etiam reſpondit in l. cum hæres, 4. §. non eſt ſtatu liber, ff. de ſtatu lib. libertatem inutiliter dari, ſi tam difficilis conditio adiiciatur, vt aliunde ea libertas obtingere non poſ ſit, quia nec animus tunc ſit dandæ libertatis, appoſita ea conditione, ſi hæredi millies dediſ ſet; aut ſi teſtator ſeruum, cùm moreretur. liberum eſ ſe iuſ ſiſ ſiet; atque ita ex coniectura voluntatis: Quia nec animus ſit dandæ libertatis; ſic Iureconſultus re ſpondit. Verè tamen conditio ea quamuis difficillima, impoſ ſibilis tamen non eſt impedimento naturali; atque ita ex defectu coniecturæ voluntatis vitiat libertatis relictum; provt latiùs Faber ipſe explicat dicto cap. 32. per totum, lib. 6. Antonius Pichardus, in dicto §. impoſ ſibilis, num. 17. & quatuor ſeq. vbi etiam ex propoſito declarat eum text. & id ipſum apertè voluit Pat. Thomas Sanchez, lib. 5. diſput. 3. per totam, tom. 1. de ſponſalibus, in di ſcurſu explicationis text. in cap. finali, de condition. appoſitis. Sic quoque, quamuis impoſ ſibilis conditio, appoſita in vltimis voluntatibus, habeatur pro non ſcripta (vt dixi) tamen, ſi teſtator credidit eam eſ ſe poſ ſibilem, non reiicitur conditio, ſed vitiat diſ poſitionem; quia deficit coniectura illa voluntatis præ ſumptæ, & credens, rem eſ ſe aliter, quam verè ſit, dicitur errare; & qui errat, non conſentit; l ſi per errorem, ff. de iuriſdict. omnium iudic. & cum Gloſ ſa, Bartolo, Angelo, Imola, Caſtrenſe, Socino, Pari ſio, Croto, Craueta, & aliis tradidit ex communi Doctorum ſententia Cardinalis Mantica, lib. 3. tit. 10. num. 7. & cum Beroo, Menchaca, Deciano, & Surdo, Galganetus; de condit. & demonſtrat, part. 2. cap. 1. q. 83. n. 2. Paulus Duran. de condit. & mod. impoſsib. 2. part. cap. 1. num. 40. & duobus ſeq. & cap. 3. ſeptimæ partis, num. 2. & tribus ſeqq. Mynſingerus quoque ſic eum text. explicauit in d. §. Impoſsibilis, num. 5. in fine; & ibidem Balduinus; & in d § ſi impoſ ſibilis, num. 2. vbi dixit, aliquando poſ ſe impoſ ſibilem conditionem, propter coniecturam voluntatis, vitiare legatum, vt in ſpecie dictæ l. ſeruo manumiſ ſo, vbi teſtator ſeruum eſ ſe putabat, & conditionem, quam adſcribebat, propterea eſ ſe poſ ſibilem, neque aliàs relicturum fuiſ ſe fideicommiſ ſum apparebat. Pichardus etiam, in dicto §. Impoſsibilis; de hæred, inſtitut. num. 22. & 23. intellectum communem ad dictum text commemorauit, & poſt Coſtam, & Sarmientum, fortiter equidem, & velut concludenter confutauit, per text. in l. ab omnibus 104. §. in teſtamento, ff. de legatis primó: & alia Coſtæ, & Sarmienti fundamenta, ex quibus ab ipſo intellectu communi receſ ſit, & alium, quem inſinuauit Accurſius, & Sarmientus exornauit, ſuſtinet num. 24. Idque iuridicè equidem, & probabiliter fieri potuit, prout ibidem videbitur. Nicolaus autem de Paſ ſeribus, in commentariis ad conciliationem legum iuris ciuilis, folio mihi 912. num. 95. 96. & 97. duntaxat proponit contrarietatem d. leg. ſeruo manumiſ ſo, cum l. obtinuit, ff. de condit. & demonſt. & nihil certum reſoluit, ſed duntaxat ſe remittit ad Authores nonnullos, quos ibi adducit. Propoſita etiam contrarietate text. in d. l. is qui putat, cum d. §. ſi quis rem ſuam, fol. 459. 460. & 461. refert communem intellectum, & eum improbat; ſed nihil etiam firmum proponit, quo dicta iura, & alia eis ſimilia explicata remaneant dilucidè, prout ibi quoque videri poteſt. Refert tamen Ferrandum Adduenſem, lib. 1. ſuarum iuris explicationum, in eadem l. is quis putat, exiſtimaſ ſe, falſum eſ ſe, ab Vlpiano in d. l. regulam conſtitui, plus videlicet eſ ſe in opinione, quam in veritate, contra id, quod Iuſtinianus tradidit in d. §. ſi quis rem ſuam: Sed dictum illud duntaxat referri ad caſum illius legis, prout ipſe Ferrandus latiùs comprobauit. Quo (vt vides) comprobatur etiam placitum illud, ſiue obſeruatio à me propo ſita ſuprà, atque ex traditione Hug. Donelli confirmata, quod ratio d. l. is qui putat, generaliter accipi non valeat, prout ibi recenſui. Et hactenus de prædictis, ex quibus in materia impoſ ſibilium conditionum, quæ teſtamentis, & vltimis voluntatibus adiiciuntur, obſeruo vnum, quod licet ex mente Doctorum, & ratione differentiæ inter contractus, & vltimas voluntates deducatur; non tamen ita ſpecificè, atque in indiuiduo aliquis Scriptorum tradidit, ſiue annotauit, videlicet materiam hanc, qua de impoſ ſibilium conditionum tractatu circa vltimas voluntates, ſermo inſtituitur; coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam; ſiue ex coniecturis, & mente præ ſumpta eius, qui diſpoſuit, ſiue teſtamentum condidit, omnino pendere; ſic ſanè ex coniectura illa de qua Interpretes omnes ſupra commemorati, & præ ſumpta mente diſponentis, quibus fauorabilior iuris interpretatio fauet; & impoſ ſibiles conditiones, teſtamentis adiectas, pro non ſcriptis haberi; nec vitiare diſpoſitionem, & hoc pro regula generali traditum in dicta l. obtinuit. Contrariis tamen coniecturis, & præ ſumptionibus, ſiue ob præ ſumptam mentem diſponentis in contrarium; ab ea regula recedi, & diſpoſitionem vitiari, adiecta impoſ ſibili conditione, quando coniectura illa generalis deficiat, & alia in contrarium vrgeat; ſicuti in exemplis relatis ſuprà, ſcilicet l. quarta, §. 1. ff. de ſtatuliber. & ibi: Quia nec animus dandæ. libertatis eſt. Et in dicta l. ſeruo manumiſ ſo; iuxta communem interpretationem; & vbicumque coniectura alia probabilis id ſuadeat, ſicuti Balduinus, quem ſupra retuli; ſingulariter animaduertit. CAPVT CIII. Ex filiis naturalibus tantum & non legitimis, ſi extent filij, ſeu nepotes, vel alij deſcendentes legitimi, atque ex legitimo matrimonio procreati, an admittantur ad ſucceſ ſionem maioratus, ad quam filij ipſi naturales non admitterentur, ſi viuerent, quia filij legitimi tantum inuitantur, vel illegitimi excluduntur; & conſequenter, ſi filius ſit inhabilis ad ſuccedendum, an idem cenſeatur de eius deſcendentibus, etiam legitimis? vbi articulus hic ex profeſ ſo, atque egregiè admodum explana tur, & aſ ſumptum illud vulgatum, quod excluſa, vel ſuccedere prohibita vna per ſona, cenſeantur omnes excluſ æ, quæ ab ea deſcendunt, exornatur, atque illuſtratur vtiliter, & Ioannis Cephali, in conſ. 103. lib. 1. Franciſci Beccij, in conſ. 138. lib. 2. Guidi Panciroli, in conſ. 169. lib. 1. placita, & reſolutiones, diligenter adeò, atque accuratè ſubuertuntur, vt Cardinalis Franciſci Manticæ contraria ſententia in tuto manere videatur; nec l. finalis, C. de naturalib. liber. deciſio ſubuerti in futurum valeat, provt hic demonſtratur. SVMMARIVM. -  1 A Filiis naturalibus deſcendentes, an admittantur ad maioratum, ad quem filij ipſi naturales ſi viuerent, non admitterentur, & num. ſeq. per diſ curſum totius cap. -  2 Auus poteſt hæredem inſtituere nepotem legitimum ex filio ſpurio, & ei quouis titulo relinquere. -  3 Filij, vel nepotes hæretici, an poſ ſint in maioratu ſuccedere: & vide infra, num. 19. Et in eo crimine, an nepotes afficiantur eadem pœna, quæ filiis inflicta eſt. -  4 Accuſans teſtamentum de falſo, non prohibetur ſuccedere hæredi teſtatoris. Idem in filio exhæredato, & in filio deportati. -  5 Nepos legitimus, ex filio illegitimo, vt in maioratu ſuccedere valeat, vrgens expenditur fundamentum, & diluitur infra, n. 21. -  6 Maſculi ex fœmina, maſculorum appellatione continentur, quando agnationis ratio habita non fuerit; de quo latiùs remiſ ſiuè; & infrà, n. 12. & 13. & 22. -  7 Excluſo aliquo à ſucceſ ſione, tunc demum eius de ſcendentes excluſi cenſentur, quando eadem ratio excluſionis militat in illis; ſecus ita tamen, ſi æqualiter non militat. Vel ſi ille excluderetur ob aliquam qualitatem, quæ in eius deſcendentibus ceſ ſaret. -  8 Excluſa vna perſona, vel ſuccedere prohibita, eius deſcendentes tunc demum excluſi cenſentur, quando ex perſona excluſi venirent: ſecus tamen, quando ad ſucceſ ſionem venirent ex perſona propria, & proprio iure. -  9 In maioratuum inſtitutionibus, tot ſubſtitutiones, & & vocationes reſultant, quot perſonæ ad eorum ſucceſ ſionem vocantur. Et inde omnes deſcendentes, atque ex familia inſtitutoris maioratus procedentes, ex propriis per ſonis, & vocationibus ſuccedunt, non ex iure tranſmiſ ſo. Et vnuſquiſque ſucceſ ſor cenſetur inſtitutoris immediatus donatarius. -  10 Nepotes, & alios deſcendentes legitimos, ab illegitimis filiis procedentes, ſuccedere poſ ſe, & debere in maioratu, ad quem filij legitimi, & de legitimo matrimonio vocantur: tametſi pater eorum ſuccedere non poſ ſet. Idque ex ſententia quorumdam Authorum, de qua latiùs num. ſeq. -  11 Contra vero ex ſententia Authoris, de qua latè, vſque in finem cap. vbi contra legitimos, procedentes ab illegitimis, vt ipſi ſuccedere non poſ ſint, provt latiùs hic. -  12 Maſculi ex fœminis, an admittantur ad ſucceſ ſionem maioratus, ad quam maſculi deſcendentes inuitantur ſimpliciter. Et ibidem contra legitimos, ab illegitimis procedentes, in terminis quæ ſtionis ſupra propoſitæ, ponderatur textus in l. finali, C. de naturalibus liberis. Ponderãtur etiam ea omnia, quæ contra maſculos ex fœmina expendi, ponderarique ſolent in articulo ſuperiori. -  13 Nepotes, aut alios deſcendentes, ex legitimo matrimonio natos, ab illegitimo tamen procedentes, reſpectu aui. vel deſcendentis, non poſ ſe dici de ſcendentes legitimos, & medium inhabile impedire coniunctionem extremorum, provt ſingulariter hic adnotatur. -  14 Congeruntur etiam authoritates Interpretum quamplurimæ, quæ eò tendunt, vt excluſa vna perſona, vel ſuccedere prohibita, cenſeantur omnes ab eo deſcendentes excluſi, vel prohibiti ſuccedere. Et filios non debere eſ ſe melioris conditionis, quàm eorum parentes. Et non poſ ſe quem admitti ad ſuccedendum. niſi præ cedens gradus ſit ſucceſsibilis: & de ſtructo ordine, deſtrui ordinabile. Et medium impertinens impedire tranſitum ad extrema. Et principium, atque originem vitioſam in deſcendentibus deriuari. Et in effectu non poſ ſe plus iuris eſ ſe in cauſato, quam in influẽti potẽtia cauſ æ provt latiùs hic. -  15 Franciſci Beccij, contra legitimos ab illegitimis procedentes, vt ipſi admitti non poſsint ad ſucceſsionem, ad quam de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur: fundamenta quinque præcipua concludere, nec diluere vim eorum Authorem metipſum in ſuis reſponſionibus, provt hic adnotatur. -  16 Nepotem, aut alium deſcendentem legitimum, & de legitimo matrimonio natum non admitti ad ſucceſ ſionem, ad quam legitimi, & de legitimo matrimonio nati & procreati vocantur, ſi pater eius naturalis fuerit, & non legitimus. Idque ex ſententia Cardinalis Franciſci Manticæ, & aliorum, provt hic adnotatur: & probatur ſuprà, ex n. 11. -  17 Ludou. Molin. quid in propoſito dubio ſenſiſ ſe videatur, & vellet, ſi eiuſdem diſceptationem ſu ſcepiſ ſet. -  18 L. finalis, C. de natural. liber. explicatur. -  19 Filius, nepos, vel deſcendens hæretici, ex delicto patris, vel matris, qualiter puniatur, & de ſucceſ ſione eorum in bonis parentum. -  20 Explicantur tradita ſuprà, n. 4. -  21 His, quæ pro legitimis, ab illegitimis procedentibus, tradita fuere ſuprà, n. 5. reſponſum præbetur. -  22 Explicantur ponderata ſuprà, n. 6. -  23 Excluſionis filiorum naturalium à ſucceſsione, ratio præcipua, quæ maioratus inſtitutorem excitare potuit, & ſolet: ita fortiter militare in eius filiis, & deſcendentibus, quàm in ipſis filiis naturalibus. -  24 Excluſa vna perſona, cenſentur omnes excluſi, qui ab illa deſcendunt, ſiue veniant ex perſona propria, ſiue ex perſona excluſi. Idque ex ſententia Petri Surdi contra communem. -  25 Ex ſententia vero Authoris, quando diſtinctio communis admitteretur, an ſcilicet ex propria perſona quis veniat, & ſucceſsionem prætendat, an ex perſona alterius, nihil intereſ ſe in fauorem legitimorum, ex illegitimis venientium, cum ex radice infecta ipſi procedant, provt hic obſeruatur. -  26 Nec verè poſsint ex propria perſona venire, nec ſucceſsionem prætendere, cum de eis teſtator, inſtitutórvè maioratus non ſenſerit, ſicque nec proprij iuris, aut perſonæ propriæ conſideratio detur. Provt eleganter, & egregiè hic adnotatur. -  27 Et Franciſci Beccij conſideratio quædam nouè diluitur. -  28 Interpretum quorundam auctoritates, & ſententiæ ponderate ſuprà, numero decimo, in fauorem legitimorum ex illegitimis procedentium, ſic explicantur, vt in primogeniorum ſucceſ ſione locum non habeant, nec militent; provt latiùs hic. -  29 Ludouic. Caſanate, ac cæterorum, quos ipſe commemorauit, placita, & reſolutiones vllo modo non vrgere, nec pro eiſdem legitimis, ab illegitimis deſcendentibus facere; vt hic obſeruatur. -  30 Eorum omnium, quæ per diſcurſum totius capit. traduntur, & ab Authore in comprobationem opinionis, quam tuetur, obſeruantur, ſumma, breuiſque, & memorabilis reſolutio. PRo dilucida, atque diſtincta explicatione huius cap. obſeruandum, atque conſtituendum erit, quod in præ ſenti adduntur, atque adnotantur nonnulla, quæ omnino neceſ ſaria ſunt ad maiorem explicationem eorum, quæ ſup. hoc eod. lib. & tractatu cap. 67. obſeruata, & ſcripta fuere n. 31. & maximè illud, quod in verſ. Et hactenus de prima obſeruatione, adnotatum reliqui; videlicet, quod quemadmodum filij naturales ſi viuerent. ad ſucceſ ſionem maioratus non admitterentur regulariter, ſed potius excluderentur, niſi ex verbis, aut ſerie diſpoſitionis aliter appareret, provt ibidem d. n. 31. in principio, & latiùs cap. 82. per tot ſup. hoc eod. lib. & tractatu, vbi ex profeſ ſo, & ſingulariter id declaratur; ſic etiam, nec filij, aut de ſcendentes eorundem naturalium filiorum ad ſucceſ ſionem admitti poterunt, ſed potius excludi debebunt, etiam ſi legitimi ſint, atque ex legitimo matrimonio procreati; admitti tamen eoſdem in caſibus, in quibus filij metipſi naturales admitti poſ ſent, de quo etiam d. cap. 82. inſuper, & in aliis diſpoſitionibus, & relictis piis, quæ non in modum maioratus perpetui, aut familiæ, & memoria, perpetuò conſeruandæ gratia, ſed per viam eleemoſynæ, & operis pij relicta, factáque fuerint, quid obſeruari debeat, prout de his omnibus, latiùs d. c. 67. per diſcurſum totius n. 31. vbi etiam de filiis ſpuriis, & eorundem filiis, & deſcendentibus, ex legitimo matrimonio natis, actum eſt, vt explicaretur, an ad dicta opera pia, & primogenia admitti poſ ſint. Pro maiori itaque explicatione propoſiti arti[*] culi, an ſcilicet filij legitimi, & naturales, atque ex legitimo matrimonio procreati, & alij deſcendentes à filiis naturalibus tantum, ad ſucceſ ſionem maioratus admittantur, ad quam filij metipſi naturales, ſi viuerent, non admitterentur, ſed potiùs ab ea excluderentur omnino; vel quia legitimi tantum ab inſtitutore vocantur, vel illegitimi excluduntur ſpecificè; in primis conſtituo, in fauorem ipſorum deſcendentium legitimorum, qui à filio naturali deſcendunt, ſequentia videri vrgere, & ad ſtringere fundamenta, vt ipſi ſuccedere debeant. Et primo loco, l. fin. C. de natural. liber, conſtitu[*] tio, quæ probatur, quod incapacitas filiorum non porrigitur ad nepotes, vt conſtat ex illis verbis: Filiis enim naturalibus relinqui conſtitutiones quantum voluerint, ideo parẽtisbus prohibuerunt, quia vitium pa ternum refrænandũ eſ ſe existimarunt; in nepotibus autẽ non eadẽ obſeruatio in præfatis ſpeciebus eſt cuſtodiẽda , vbi legitima ſoboles non eſt impedimento. Et idcirco eius textus diſpoſitio procedit etiam in nepote ex filio ſpurio; vnde nepos legitimus, & naturalis ex filio clerico, poteſt ab auo hæres inſtitui; & quemadmodum pater tenebatur alimenta præ ſtare filiis ſpuriis, & naturalibus, ita auus tenetur alimentare nepotes ſpurios, aut naturales; & filius inceſtuo ſus, vel adulterinus, licet à patre non poſ ſit hæres inſtitui, ab auo tamen poteſt; ſic ſanè in eiſdẽ terminis quæ ſtionis præ ſentis argumentatur, & reſolutiones has, ex reſolutione multorum Authorum cõprobat Pelaez à Mieres de maioratu, 2. p. q. 2. n. 6. 7. & 8. & n. 12. & tribus ſeq. vbi etiam commemorat Couar. Pinel. Tell. Greg. Lop. Guil. Benedict. Coſt. Ant. Gomez. Tiraq. & alios permultos, prout ibi videri poterit, quia (vt ſ æpè dixi) tranſcribendi vitiũ ab inſtituto, & conditione noſtra multùm abhorret; & id ipſum ex cõmuni omniũ Interpretũ ob ſeruatione tradiderunt Cardin. Paleotus, de nothis, & ſpuriis filiis, c. 53. Matienç. in l. 6. tit. 8. gloſ. 8. n. 21. lib. 5. Gonçalez, ſuper regula Cancellariæ, §. 1. gloſ. 5. n. 116. Georg. de Cabed. deciſ. 135. 1. p. vbi quod pater licet nõ poſ ſit inſtituere filium ſpurium, poteſt tamen nepotem ex ipſo ſpurio hæredem facere, Franc. Bec. in conſ. 138. n. 34. & 41. lib. 2. Franciſ. Veg. in conſ. 66. n. 180. & ſeq. & cum infinitis Pet. Surd. in conſ. 177. ex n. 1. cum ſeq. & n. 18. & ſeq & ferè per tot. conſil. lib. 2. vbi latè, quod anus poteſt quouis titulo, ſiue vniuerſali hæreditatis, ſiue particulari legati, aut fideicommiſ ſi relinquere nepoti legitimo ex filio ſpurio: Mantic. de conecti. vlt. volunt. lib. 8. tit. 5. n. 15. Ioan. Ceph. in conſ. 103. n. 21. lib. 1. Ludou. Ca ſanat. in conſ. 8. n. 17. & ij quidem præfatæ reſolutionis reddunt plures rationes, & eam præcipuè, quia vitium patris nocet filio in his ſolum, quæ ex patris perſona deſcendunt in filium l. 3. ff. de interd. & relegat. ſed nepos non capit à patre, ſed ab auo. Sic etiam, licet deportatus non ſit capax ſucceſ ſionis, eius tamen filius poteſt capere ex teſtamento, l. 1. §. qui filium, ff. de bonor. poſ ſeſ. contra tabul. & notauit Surd. Vbi ſuprà, poſt Ceph. d conſ. 103. n. 16. & quatuor ſeq. vbi aliis pluribus confirmat. Cũ ergo in Hiſpanorum primogeniis, non à parte immediatè, ſed à primo inſtitutore ſucceſ ſio proueniat, vt per Mol. de Hiſpan. primog. lib. 2. c. 4. num. 6. & lib. 4. c. 11. n. 51. & alibi ſ æpè, videtur, quod nepos, aut deſcendẽs legitimus in maioratu ſuccedere poſ ſit, etiamſi pater eius ſuccedere non potuiſ ſet, quia naturalis tantum, & non legitimus eſ ſet. Præterea & ſecundo loco, vt deſcendentes à [*] filiis illegitimis, ſint capaces ad ſuccedendum in maioratu, facit ratio text. in l. cognouimus, & in authent. in Neſtorianis, C. de hæreticis, vbi pater hæreticus non obeſt filio orthodoxo; & in c. ſtatutum, & in c. vt commiſ ſi, de hæret. in 6. vbi probatur, quod licet filij ſint incapaces vſque ad primam, & ſecundam generationẽ , vlteriores tamen incapaces non ſunt, ſed ſuccedere poſ ſunt; & facit text. in l. quiſquis, §. C. ad l. Iul. maieſtat. & in l. 6. tit. 27. p. 2. & in noſtris terminis ſic argumentantur Ceph. d. conſ. 103. n. 18. lib. 1. Mieres, 2. p. d. q. 2. n. 11. idem Mieres, 4. p. q. 23. per tot. vbi explicat, an filij, nepotes, & deſcendentes hæreticorum in maioratu ſuccedere poſ ſint; Lúdou. Molin. lib. 4. c. 11. maximè ex n. 49. Cum ſeqq, Aluarad. de coniect. mentis defuncti, lib. 2. c. 3. ex n. 19. cum ſeq. Ioan. Gutier. practic. lib. 2. q. 66. Pat. Ludou. Mol. tom. 3. de iuſt. & iur. diſp. 656. & ſeq. Alex. Raud. de analogis, lib. 1. c. 31. per tot. & aſ ſumptũ prædictum incapacitatis, aut priuationis ſucceſ ſionis vſque ad primam, vel ſecundã generationem dũtaxat , exor narunt latiſ ſimè Couar. variar. lib. 2. c. 8. n. 2. Farinac. de hæreſi, q. 191. per tot. Pat. Thom. Sanch. In præ ceptis Decalogi, lib. 2. c. 30. per tot. Tertiò facit text. in l. qui Titij teſtamentum, ff. de[*] his quib. vt indign. vbi licet ille qui accuſauit teſtamẽtum de falſo, aliquo prætextu, & ſuccubuit, non poſ ſit ei ſuccedere; tamen non prohibetur ſuccedere hæredi illius, vel alteri, ad quem bona peruenerunt: facit etiam text. in l. vlt. ff. de leg. 3. in princip. vbi filius exhæredatus non prohibetur poſtea ſuccedere hæredi patris; nec culpa filij, per quam eſt exhæredatus, nocet nepoti: l. ſi quis filium, C. de inoffic. teſtam. filius quoq; deportatus non poteſt ſuccedere, & tamen non nocet nepoti, l. 1. §. qui filium, ff. de bonor. poſ ſeſ. contra tabul. quam expendi ſuprà n. 2. ſic ſanè in propriis terminis quæ ſtionis præ ſentis argumentatur Pelaez à Mieres, d. q. 2. p. 2. n. 17. Ioann. Cephal. d. conſ. 103. num. 17. & 19. lib. 1. Franciſ. Bec. d. conſ. 138. n. 38. lib. 2. vbi quod filius exhæredatus, nepotibus ano ſuccedere volentibus, non eſt impedimento, l. 2. C. de liber. præterit. & antea n. 32. id ipſum notauit, quod de filio deportati nunc diximus: & addit Corneum dicentem, quod nepos intrat in locum filij deportati, non tanquam filij deportati, ſed tanquam filij ſimpliciter, quaſi qualitas illa deportationis, non ſit in nepotem tranſlata; quia qualitas illa, quæ cohærebat perſonæ patris, non tranſit in nepotem; provt ibi ex Iaſ. & aliis comprobat: & vide n. 33. vbi etiam comprobat, & ratione confirmat, quod nepos in poteſtate ex filio deportato, vel emancipato, ſine dubio ſuccedit auo abinteſtato, quamuis filius deportatus ſit inſucceſ ſibilis, & emancipatus eſ ſet incognitus de iure ciuili, quia qualitas, quæ eſt in filio, non cadit in nepote, provt latiùs ibi. Prætereà & quartò facit, ad ſucceſ ſionem maio[*] ratus in caſu propoſito, vocatos fuiſ ſe filios legitimos, & de legitimo matrimonio natos, atque ita filium legitimum filij naturalis ſuccedere debere, quia ipſe legitimus eſt, & talis, in quo concurrunt qualitates à teſtatore requiſitæ, l. 1. ad fin. C. quorum bonorum, l. non ignorat, vbi Bald. & alij, C. qui accuſare non poſ. ita quidem in terminis ipſis quæ ſtionis præ ſentis argumentatur, & multis rationibus cõ probat Ioann. Cephal. in conſilio præcitato 103. n. 5. vbi multis rationibus comprobat numeris ſequent. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltim. voluntat. lib. 11. tit. 12. num. 34. in principio, Franciſc. Beccius, dict. conſ. 138. num. 25. & 26. & alia ratione comprobat n. 39. & n. 42. in verſ. Poſtremò, & n. 43. vbi quod verba teſtatoris vocantis filios legitimos, & de legitimo matrimonio natos, conueniũt filiis legitimis & naturalibus filij naturalis tantùm, cùm verè legitimi ſint; & ideo conuenire etiã eiſdem debet diſpoſitio, prout latiùs præcitatis numeris, vbi videri poterit. Ergo in propoſito noſtro, cum filij, & deſcendentes diſponentis vocentur. ad ſucceſ ſionem ſimpliciter, abſque adiectione verbi, legitimis, ſiue cùm adiectione eiuſdem verbi, legitimis, ſiue etiam legitimi, atque de legitimo matrimonio nati ad ſucceſ ſionem inuitentur, & naturales filij excludantur, iuxta caſus illos à me diſtinctos ſuprà hoc eod. lib. & tractus, cap. 82. videtur neceſ ſariò dicendum, quod eiuſmodi deſcendentes à filio naturali, qui ſint legitimi, & de legitimo matrimonio nati, admitti debeant, quia propria verborum ſignificatio eos complectitur, & verè legitimi ſunt, atque ex legitimo matrimonio nati. Rurſus & quintò facit, quod quamuis fœminæ [*] ſint excluſ æ à maioratu, ſeu fideicommiſ ſo perpetuo, & maſculi duntaxat vocentur; maſculi ex fœ mina, maſculorum appellatione continentur, & ſuccedunt, vbi de conſeruanda agnatione principaliter non agitur, ſed diſpoſitio ſolùm in maſculinitate fundatur; ſic in propoſito eiuſdem articuli præ ſentis argumentatur Hieronym. Gonçalez, ſupra regulam 8. Cancellariæ, n. 117. fol. 110. atque ex Ludouic. Molina, Pelaez à Mieres, & infinitis aliis Authoribus, quos ibi commemoraui, & in vnum congeſ ſi; ego metipſe annotaui, & ſcripſi in commentariis lib. 3. cap. 29. Per tot. vbi longa ſerie articulum hunc explanaui, & coniecturalem eſ ſe, & prę ſumptum, reſolui, an ſcilicet habita fuerit ratio agnationis, vel non: Addo nunc vltra Authores ibi relatos, Cauallum in conſ. 118. vbi latè: Anton. Fabrum, de erroribus pragmaticorum, decad. 28. errore 8. & duobus ſequent. Anton. Theſaurum, lib. 2. foren ſium, cap. 22. Fontanellam, de pact. nuptial. clauſulæ quarta, gloſ ſa 25. ex num. 12. cum ſequent. Ioſeph. de Ruſticis ad l. cum auus, lib. 3. cap. 10. Latiùs lib. 6. c. 16. Fuluium Pacianum, in conſil. 49. Fachineum, in conſil. 1. lib. 2. Menochium in conſ. 1029. num. 28. & quatuor ſequent. & in conſil. 10. 6. ex num. 5. cum ſequent. & in conſ. 1037. libro 12. Peregrinum in conſil. 5. ex num. 11. & in conſil. 6. ex num. 1. cum ſequent. lib. 1. ita pariter dicendum videbatur in caſu præ ſenti, quod quamuis filij naturales ſuccedere non poſ ſint, ſiue excluſi fuerint; filij tamen, ac de ſcendentes ipſorum, qui qualitatem legitimorum habeant, ab inſtitutore maioratus requiſitam, ſuccedere poſ ſint, ac debeant. Sextò quoque vrget pro eadem parte; excluſo[*] aliquo à ſucceſ ſione, tunc demum eius deſcendentes excluſos cenſeri, quando eadem ratio exclu ſionis militat in illis: ſecus tamen, quando ratio æqualiter non militat; vel ſi ille excluderetur ob aliquam qualitatem, quæ in eius deſcendentibus ceſ ſaret; ita Bartolus, & magiſtraliter quidem, in l. liberorum, ff. de verb, ſignif. col. 5. vbi tradit regulam generalem, quod quando lex loquitur de filio non ſimpliciter, ſed reſpectu alicuius qualitatis, quæ eſt in filio, ſi illa qualitas non eſt in nepote, non trahitur ad nepotem; & Bartoli doctrinam ſequuntur, communiter Scribentes, vt conſtat ex multis, quos refert Cardin. Franciſc. Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 8. tit. fin. num. 45. & 49. & latiùs n. 71. & ſeq. & num. 75. vbi congerit in vnum quamplures Doctorum reſolutiones, quæ in id tendunt, vt excluſa vna perſona, omnes ab eo de ſcendentes excluſi cenſeantur; & limitantur, atque intelliguntur, vt procedant, quando eadem ratio excluſionis æqualiter militat, aliàs ſecus; vel ſi in deſcendentibus detur qualitas ca, quæ in excluſi perſona deficiebat, & id ipſum tenuerunt, atque exornarunt permulti iuris Interpretes, quos ego metipſe commemoraui, & recenſui, in commentariis lib. 3. c. 15. ex n. 63. vſque ad n. 67. cùm ergo illegitimi excludantur, ob qualitatem legitimitatis eis deficientem, videtur dicendum, filios, ac deſ cendentes eorum, qui eam qualitatem habeant, & legitimi ſint. atque ex legitimo matrimonio nati, ſuccedere in maioratu poſ ſe, ad quem filij legitimi vocantur, & illegitimi excluduntur, quamuis pater eorum ſi viueret, ſuccedere non poſ ſet; vtpote, cùm excluſionis ratio ceſ ſauerit; & ita in eiſdem, in quibus verſamur terminis, argumentatur Franciſc. Becci, d. conſ. 138. num. 33. & 35. & 39. & nonnullis exornat Cauallus, d. conſ. 18. per tot. Facit etiam & ſeptimo loco aliud, quo præcipuè [*] adduci, excitarique ſolent ij omne, iuris Interpretes, qui pro legitimis deſcendentibus, qui ab illegitimo procedunt, reſponderunt, atque ſcripſerunt; ex quo etiam Cephal. & Becci. principaliter excitantur, ſicque ſ æpè illud repetunt, quaſi totum fundamentum in eo conſiſtat; videlicet regulam l. ſi viua matre, C. de bon. matern. cum ſimilibus, vt excluſa vna perſona, aut ſuccedere prohibita, eius dependentes cenſeantur excluſi, tunc demum procedere, quando filij, aut deſcendentes ad ſucceſ ſio[*] nem veniunt ex perſona patris, matris, vel alterius aſcendentis, per repræ ſentationem, tanquam ingredientes eorum locum, & gradum, vel ex iure tranſ miſ ſo: ſecus tamen, quando ad ſucceſ ſionem venirent ex perſona propria, & iure proprio, veluti ſi exiſtant proximiores in gradu, tunc enim non con ſideratur medium, à quo procedunt, nec impediuntur ex inhabilitate, aut excluſione parentum, ita Barrolus in l. 1. §. ſi ſit nepos, ff. de collat. dot. & in l. 1. §. ſi ſit filius, ff. de coniungend. cum emancip. liber. Bald. in l. ſi auia, in 4. oppoſit. C. de liber. præterit. & in authent. ceſ ſante, C. de legitim. hæred. Socin, ſen. Fulgoſ. Rubeus, Alex. Socin. iun. Iacob. Mandel, de Alba, Anton. Bagnaſacus, Berous, Cephal. Roland. Pancirol. Mantica, Peregrin. Menoch. Honded. & Mol. quos ego metipſe recenſui, & ita notaui in commentariis lib. 3. c. 15. ex num. 70. vſque ad num. 73. Caballus etiam in conſ. 118. num. 5. cùm ergo in Hiſpanorum primogeniis filij, & cæteri deſcendentes in infinitum, ex propriis perſonis, atque vocationibus, in caſu præ ſenti ſucceſ ſionem prætendant, non ex iure tranſmiſ ſo, vt pet Mol. lib. 1. c. 1. num. 17. & duob. ſeq. Mieres, 2. p. q. 10. num. 4. Auend. in l. 40. Tauri, gloſ. 11. num. 30. vbi Molina meripſe tradidit, ex Hiſpanorum primogeniis tot ſubſtitutiones, ſeu donationes reſultare, quot per[*] ſonæ ad eorum ſucceſ ſionem vocantur; & inde omnes deſcendentes, atque ex familia inſtitutoris maioratus procedentes, ex propriis perſonis, & vocationibus ſuccedere, non ex iure tranſmiſ ſo, ita vt vnuſquiſque ſucceſ ſor cenſeatur inſtitutoris immediatus donatarius, vt per eundem Mol. lib. 4. c. 11. num. 48. Burg, de Paz, ciuil. q. 10. ex num. 40. Menoch. in conſ. 1053. num. 1. & 3. & 52. & 53. & 59. lib. 12. videtur dicendum, quod nepos, vel alius deſ cendens legitimus, qui à patre illegitimo procedit, atque ex propria perſona, non ex alterius perſona ſucceſ ſionem prætendit, & ſic ſuccedere intendit ex proprio iure, & vocatione legali, quam habet, tanquam proximior in gradu de familia; ſuccedere poſ ſit; nec inhabilitas patris ei nocere poſ ſit; & hoc eſt præcipuum fundamentum, quo huius partis ſectatores maximè vtuntur, vt ſuprà dixi; & tradidit Cephal. dict. conſ. 103. num. 6. Cum ſeq. vſque ad num. 21. vbi latè comprobat. Franciſ. Becci. d. conſ. 138. num. 29. & 38. & 46. in verſ. Atque hæc quidem; Guid. Pancirol. in conſ. 169. num. 13. lib. 1. vbi etiam totum fundamentum facit in eo, quod ex proprio iure, & propria perſona, & ſucceſ ſione legali quis ſuccedat, provt ibi videri poterit. Denique & vltimo loco facit ſententia & autho[*] ritas eorum, qui ita in terminis reſpondiſ ſe, atque eius opinionis fuiſ ſe videntur, vt nepotes, & alij deſcendentes legitimi, qui ab illegitimis filiis procedunt, ſuccedere poſ ſint, & debeant in fideicommiſ ſo, & maioratu, ad quem filij legitimi, & de legitimo matrimonio vocantur, tametſi pater eorum ſuccedere non poſ ſet; inter quos præcipue fuere Ioannes Cephalus, d. conſ. 103. in 1. vol. vbi defendit, cùm teſtator vocaſ ſet deſcendentes, ex legitimo matrimonio procreatos, nepotem legitimè natum, ſed ex patre legitimato deſcendentem, admitti ad fideicommiſ ſum, ratione illa, de qua ſuprà, quoniam ſuccedit ex propria perſona, non patris: Franciſ. Becci. d. conſ. 138. per totum, lib. 2. Guid. Pancirol. d. conſ. 169. num. 13. lib. 1. Anchara. etiam, Anton. de Butrio, Rochus de Curte, & Lambertinus, cum quibus Ioan. Gutierr. in conſ. 3. num. 13. & 14. Nauarrus in conſ. 4. de iure patronatus, Hierony. Gonçalez, in commentariis ad regul. 8. Cancellar. §. 1. gloſ. 5. ex num. 109. vſque ad num. 125. fol. 110. & 111. Ludou. Caſanate, in conſ. 8. num. 17. Chriſtoph. Torniolus in conſ. 85. num. 18. In verſ. Secundo quia etiam, lib. 1. qui contra ſubſtitutum iſtius nepotis legitimi reſpondit. Cæterum, re ipſa diligentiſ ſimè perpenſa, atque[*] examinata, contrariam ſententiam amplexi ſumus, & veriorem atque primogeniorum naturæ, fini, & inſtituto præcipuo, inſtitutorúmque menti magis conſentaneam exiſtimamus; & ideo reſolutiuè dicendum, filios, & alios deſcendentes legitimos, qui à filiis naturalibus procedunt, ad maioratus ſucceſ ſionem admitti non poſ ſe in omnibus caſibus, in quibus pater, vel aſcendens eorum non admitteretur, nec ſuccedere poſ ſet, ſi viueret; provt ſuprà, hoc eod. lib. & tractatu, c. 67. ſic obiter, nec latius inſiſtens, reſolui: nunc verò, vt veritas magis eluceſcat, & per diſputationem accurata magis reſolutio remaneat, latiùs inſiſtendum, & agendum duxi, & pro hac ipſa ſententia, fundamenta ea expendere, quæ magis principaliter vrgent. Et in primis opportune equidem, & multùm ad[*] prepoſitum expendi poſ ſunt ea omnia, quæ in articulo illo, an maſculi ex fœminis admittantur ad ſucceſ ſionem maioratus, ad quam maſculi deſcendentes inuitantur ſimpliciter; nec adiicitur, maſculi ex maſculis; vt excludantur maſculi ipſi ex fœminis, poſt infinitos alios, quos ibi commemoraui in commentariis lib. 3. cap. 29. adduxi, imò in fortioribus terminis ea vrgere videntur; nam in vocatione maſculorum deſcendentium, ex propria perſona, & vocatione propria videntur ipſimet maſculi ex fœminis comprehenſi, vt ſuccedere poſ ſint, quia verè maſculi deſcendentes ſunt; ſed in vocatione filiorum, & deſcendentium legitimorum, nullo modo eorum deſcendentes illegitimi comprehenduntur, nec comprehenſi videri poſ ſunt, vt ex propria perſona ſuccedere poſ ſint; ſicuti per argumentum non obſcurè probat text. in cap. cauſam, quæ, qui filij ſint legitimi, & expreſ ſe in l. fin. C. de naturalib. liber. in illis verbis: In omnibus itaque talibus dubitationibus, cum nulla legitima conſequentia in huiuſ modi perſonis cuſtoditur; ſed interuentu ſobolis naturalis, nullum ius legitimum ſub eſ ſe poteſt. Et Gloſ ſa ibidem, verbo, conſequentia, ſic dixit: Quia nec filius, nec nepos legitimus eſt auo, vt ſubiicit in duobus vltimis exemplis. Et ex Baldo, & aliis tradiderunt Mieres, 2. p. d. q. 2. num. 22. Surdus, & alij, de quibus ſtatim, & nihilominus maſculi ex fœminis non admittuntur, vbicunque agnationis rationem teſtator, ſiuè maioratus inſtitutor habuit, eámque con ſeruari voluit, vt latiùs eodem cap. 29. lib. 3. obſeruaui, & infinitos Authores ita tenentes retuli, & alios addidi hoc ipſo cap. ſuprà, num. 6. Vnius igitur, & alterius partis Interpretes, tam pro maſculis ex fœminis, quàm contra ipſos ſcribentes, eorumque rationes in propoſito vrgent. Et in his quidem, qui contra maſculos ex fœminis reſponderunt, dubium non eſt; cùm præcipuum ipſorum fundamentum deducatur ex ratione l. ſi viua matre, C. de bonis matern. & aliis rationibus, de quibus ego metipſe eod. cap. 29. num. 3. ex verſ. Quod filia, vel fœmina; vſ que ad verſ Econtrario vero. Sane rationes illæ omnes fortius in hoc caſu militant, ſi quidem propo ſitis, & conceſ ſis dictis terminis, matrem ſcilicet, ex qua maſculi deſcendunt, eſ ſe legitimam, ex quo, deſcendentia legitimorum non impeditur nec ſinitur, authent. de hæred, ab inteſt. venient, ibi: Siue ex Maſculorum genere, ſiuè fœminarum deſcendent. Et in §. item vetuſtas, Inſtitut. de hæred. quæ ab inteſt. ab ea deſcendentes maſculi excluduntur, propter eiuſ dem inhabilitatem, ſeu incapacitatem. Quo ad alios verò Authores, qui pro maſculis ipſis ex fœ minis reſponderunt, & ſcripſerunt, dubitari quoque non poteſt, quin etiam eorundem ratio præcipua pro eiſdem maſculis multùm vrgeat, & mirè conueniat propoſito noſtro, ſcilicet non ſuccedere eos ex perſona matris; quo caſu ſucceſ ſionem præ tendere non poſ ſent, ſed ex propria perſona, & vocatione, proprióque iure, ex quo conprehenſos ſe in ſubſtitutionibus, & vocationibus, qù æ pro maſ culis deſcendentibus fiunt, contendunt; cùm ipſi verè ſint deſcendentes, & maſculi, provt eodem cap. 29. ex infinitis Authoribus, latiùs comprobaui, & in terminis quæ ſtionis, hoc ipſo cap. propoſitæ, legitimi, qui tamen ab illegitimis procedunt, non Comprehenduntur, nec vllo modo comprehenſi cenſeri debent ſub vocationibus, & ſubſtitutionibus, quibus legitimi deſcendentes vocantur, vt ex perſona propria ſuccedere poſ ſint, quia cum neque expreſ ſam. aut ſpecificam ſubſtitutionem, nec etiam generalem habeant vocationem, nullo pacto ex per ſona propria ſuccedere poſ ſunt; quod ſpecialem, aut generalem non habeant, certum eſt; ſpecialem, quia legitimi ex illegitimis non vocantur in indiuiduo, & ſpecificè; non generalem, quia non comprehenduntur ſub vocatione deſcendentium legitimorum; non enim auo, aut inſtitutori ſunt legitimi, nec de eis ipſe ſenſit, quia ſenſit de his, qui ſibi metipſi ſunt legitimi; non patri ſuo; provt egregiè adnotabitur inferius ad ſolutionem ſeptimi argumenti. Et deducitur manifeſtè ex textu qui[*] in propoſito cauillari vlla ſolutione, aut interpretatione non poteſt; inquit enim expreſsè, legitimos ex patre illegitimo, auo legitimos non eſ ſe, in l. fin. C. de natural, liber. & innuit apertè, verba, quibus legitimi deſcendentes vocantur non ſolum reſipicere perſonam aliquam, vel perſonas de per ſeconſideratas, ſed deſcendentiam totam ſimul acceptam, atque ita non poſ ſe verificari in eo, qui deſcendit per medium perſonæ, quæ non ſit legitima, quia deſcendentia legitima corrumpitur in per ſona filij naturalis, & qui ab eo procedunt: quamuis enim ex legitimo matrimonio fuerint procreati, non tamen ſunt legitimi reſpectu patris eiuſ dem filij naturalis, hoc eſt, reſpectu aui, vel aſcendentis; nec alio modo poteſt conſiderari, quod legitimus, ab illegitimo procedens, ſit deſcendens aſ cendentis, ſiuè eius, qui maioratum inſtituit, quam vt medio huius deſcendentiæ, conſiderato ipſo filio naturali, qui eſt medium, iungens extrema patris ad deſcendentes; vt pulchrè conſiderauit Bald. in conſ. 4. num. 1. & 2. lib. 3. & cum aliis Aldobrandinus in conſ. 3. num. 56. cùm autem medium ſit inhabile, & vitioſum, impedit coniunctionem extremorum provt obſeruant Authores quamplurimi, qui ſtatim expenduntur, atque commemorantur. Quæcumque ergo in propoſito expendi poſ ſunt, & ſolent fundamenta contra legitimè natos, ab il[*] legitimis tamen procedentes, in idem tendunt, in quod fundamenta ipſa contra maſculos ex fœminis, ſcilicet eos ſuccedere non poſ ſe, tanquam natos ex infecta radice, & patre non nato ex legitimo matrimonio, & excluſa vna perſona, vel ſuccedere prohibita, cenſeri omnes ab eo deſcendentes excluſos, vel prohibitos ſuccedere; & filios non debere eſ ſe melioris conditionis; quàm eorum parentes; & non poſ ſe quem admitti ad ſuccedendum, niſi præcedens gradus ſit ſucceſ ſibilis; & deſtructo ordine, deſtrui ordinabile; & medium impertinens impedire tranſitum ad extrema; & principium, atque originem vitioſam in deſcendentibus deriuari; & in effectu non poſ ſe plus iuris eſ ſe in cauſato, quã in influenti potentia cauſ æ. Et ita in eiſdem terminis quæ ſtionis præ ſentis argumentatur Ioann. Cephal. in conſ. 101. num. 1. & 2. & in terminis alterius quæ ſtionis maſculi ex fœmina, in conſ. 581. lib. 4. & in eiſdem Menoch. in conſ. 17. ex num. 1. vſ que ad num. 8. lib. 2. Mieres etiam in ipſis terminis caſus præ ſentis, d. 2. p. q. 2. ex num. 18. vſque ad nu. 25. vbi nonnullas Interpretum doctrinas congerit in propoſito, & maximè, quod cum extremum à quo, à filio ſcilicet illegitimo, quis deſcendit, ſit inhabile, & incapax, impedit coniunctionem alterius extremi, ſcilicet illius, qui ſucceſ ſionem præ tendit; quia vbi extrema ſunt vitioſa, non coniunguntur, l bonorum ff. rem ratam haberi, cum aliis iuribus, quæ ibidem adducit; Goncalez quoque ad d. regul. 8. Cancellar, d. gloſ. 5. §. 1. ex num. 109. vſque ad num. 115. Silueſt. Aldobrandi. in conſ. 3. ex num. 33. cum ſeq. & in conſ. 5. ex num. 1. cum ſeq. Tiraq. Simon de Præt. Mantic. Ludou. Moli. Mieres. Menoch. Pereg. & alios recenſui, & ita etiam notaui in commentariis lib. 3. c. 15. num. 60. &c. 29. in. num. 3. & 4. Pet. Surd. in conſ. 175. ex num. 4. cum ſeq. lib. 2. & in conſ. 355. num. 43. lib. 3. & in conſ. 85. num. 10. ex verſ. Attamen prædictis, lib. 1. vbi etiam, quod excluſo patre, vel matre, remanent etiam excluſi filij, quia fructus prouenientes à radice infecta, non minus reiiciendi ſunt, quam radix ipſa; & non debent filij melioris eſ ſe conditionis, quam pater; ad quod ponderauit text. in d. l. fin. C. de natural. liber. & iura, quæ de filiis ſtatuunt, in nepotibus quoque locum habent: & eadem, imò maior ſemper excluſionis ratio militat in nepotibus, quam in filio: & abſurdum eſ ſet, ſi pater, aut mater proximior excluderetur, & nepos, aut neptis, quæ eſt remotior admitteretur. Et ſucceſ ſio non fit per ſaltum, & ideo non poteſt quis admitti ad ſuccedendum, niſi præcedens gradus ſit ſucceſ ſibilis: & medium impertinens, impedit tranſitum ad extrema; & niſi in capite principium ſumat linea, non poterit vlterius produci, vt Bald, dixit, & infert, quod, excluſa matre, non admittitur filius, quia venire non poteſt, niſi tanquam matris imago, & filius aſ ſumit à patre formam ſuccedendi, ſicut originem naſcendi; & proinde, ſi mater ſit inhabilis, filius quoque remouebitur. Et ſucciſa vena, deficit curſus, vel fluxus; & rupto medio, non fit aſcenſus ad extrema, & ſuccedere aliquo prohibito, vel à ſucceſ ſione excluſo, eius etiam deſcendentes remanent excluſi, provt hæc omnia latiùs ibi comprobat, & multa alia adducit ſimilia. Sic ſanè diuerſis mediis, & argumentis, contra[*] legitimum, ab illegitimo deſcendentem, argumentatur Franciſ. Becci. d. conſ. 138. Ex num. 1. vſque ad num. 13. lib. 2. Sed in idem, atque ſuperiores doctrinas, & rationes tendunt. Primo namque arguit ibi n. 1. quod in caſu, quem in initio conſilij, propoſuit, ſicut D. Raphael, filius naturalis, tantum prædicti D. Marchionis quamuis legitimatus in ampliſ ſima forma, admitti non deberet, vtpote, qui non eſ ſet de legitimo matrimonio natus, & procreatus, vt teſtator ibi requirit; ita nec admittendus videtur eius filius, quamuis legitimus, & naturalis, & de legitimo matrimonio natus, & reddit rationem, quia quando vna perſona prohibetur ſuccedere, pariter & deſcendẽtes ab ea, tanquam ab infecta radice procedentes, prohibiti videntur; quod enim à radice oritur, eius naturam ſequi conuenit. Et cõfirmari (ſubdit idem Beccius) quia nõ debet eſ ſe melioris conditionis nepos, quã filius, ſicut & ſucceſ ſor nõ debet eſ ſe melioris cõditionis , quam eius author, à quo cauſam habuit; vnde vitium authoris debet ad ſucceſ ſorem manere; provt ibi comprobat ex num. 1. & 2. ſeq. & hoc eſt primum Bec. fundamentum contra ipſos legitimos, ab illegitimis procedentes. Deinde & ſecundò comprobat num. 7. quod cum pater ſit incapax, vt quia non ſit legitimus, & naturalis, & de legitimo matrimonio natus, & ita medium ſit inhabile, conſequens neceſ ſarium videtur, vt extrema coniungi non poſ ſint, l. qui ſella, §. vlt. ff. de ſeruitut. ruſticor. & ſicut prædium, quod non ſeruit, impedit ſeruitutem, d. l. qui ſella, §. in ruſticis, ita & pater incapax impedire debet ne filius admittatur, quia quandocunque de vno extremo ad alium fit tranſitus per medium, ſi illud medium ſit inhabile, tranſitus impeditur: & tranſmiſ ſio fieri non poteſt, vbi perſona media, per quam fieri debet, eſt ad tranſmiſ ſionem inhabilis: ſicuti Caſtr. Craueta, Neuizan. Berous, Cephalus, & Tiraquellus, ibi rea ti, latiùs probarunt. Tertiò comprobat ipſe Beccius, num. 8. in præcitato conſ. 138. quia ſucceſ ſio non fit per ſaltum, ideò oporter, vt gradus præcedens ſit ſucceſ ſibilis, quia deſtructo ordine, deſtruitur & ordinabile: l. tria prædia, ff. de ſeruit. ruſtic præd. & ad deſtructionem antecedentis, ſequitur etiam deſtructio conſequentis, l. 1. §. huius rei, ff. de offic. eius, cui manda. eſt iurid. Quartò inquit ipſe Beccius, magis in ſpecie videri facere text. in l. vlt. C. de natural. liber. vbi quod ſicut filius legitimus non ſuccedit patri, ita nec nepos ex eo, etiam legitimus, tanquam ex inſecta radice procedens; & citat Gloſ. ibidem, Tiraq. & alios Authores, fortius tamen, & ſtrictè magis eum textum expendi, vt vidiſti ſuprà. Quintò denique adducit num. 10. in verſ. poſtremo, repugnare videri voluntatem teſtatoris, quia cum vocauerit legitimos, & naturales, & de legitimo matrimonio procreatos, & ſic illegitimos, & non de legitimo matrimonio natos excluſerit; argum. l. cum prætor, ff. de iudic. veriſimile eſt, eum quoque excludere voluiſ ſe deſcendentes ex illis, qui non eſ ſent legitimi, nec de legitimo matrimonio nati. Nam cum aliquis eſt excluſus à ſucceſ ſione, deſcendentes ab eo pariter ab eadem ſucceſ ſione, quaſi ex inutili germine deſcendentes, ac medio, ſeu legitima conſequentia non interuenientibus, cenſentur ſubmoti, vt d. l. vlt. C. de natural. liber. l. Diuo Marco. C. de quæ ſtionibus, & ita arguere Fulgoſium. in conſ. 86. Hactenus Franſ Beccij fundamenta, quæ (vt vides) nihil aliud, ſed id ipſum, quod ſupra adnotaui, continent; & quamuis eiſdem reſpondere contenderit ipſe num. ſeqq. & reſponderit; verè tamen ſolutiones non concludunt, nec diluunt vim rationum ſuperiorum; quæ adeò fortiter adſtringunt, & velut concludenter eam partem fundant; ſicuti deprehenditur ex his, quæ num. ſequen. traduntur, ex his quoque, quæ ſuprà obſeruaui. Quocirca, ſententiam hanc ipſam, & opinionem,[*] quam defendimus, nepotem ſcilicet, aut alium deſ cendentem legitimum, & de legitimo matrimonio natum, non admitti ad ſucceſ ſionem, ad quam legitimi, & de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur, ſi pater eius naturalis fuerit, & non legitimus, atque ita ſuccedere non poſ ſet; rectius tuetur, & eruditè, atque magiſtraliter comprobat eam Card. Franciſ. Mantic. de coniect. vlt. volun. lib. 11. tit. 12. ex num. 33. vſque ad n. 37. qui ipſe commemorat etiam pro hac parte, Ruin. in conſ. 158. n. 7. vol. 1. vbi ſcripſit, quod ad emphiteuſim Eccleſiaſticam non admittitur nepos, qui legitimè natus eſt ex filio na turali legitimato, & alios ſic tenẽtes refert, & ſequitur Anto. Gabr. commu, concl. tit. de hæred, inſtituen. n. 17. concluſ. 3. citat quoque Mantic. Tiber. Decian. in conſ. 3. nu. 39. vol. 1. qui tamen citari debet ibidem n. 98. & 99. & verè loquitur Decianus in filiis legitimis filij ſpurij, qui quamuis ex legitimo matrimonio nati, procreatique ſint, ſuccedere non poſ ſunt, quia à radice in fecta, & principio naſcendi illegitimo procedunt. Et pro eadem ſententia expendit Alex. Anchar. Cuman. & Capram, ſed perinde eius rationes concludunt, ac ſi loqueretur in filiis legitimis filij naturalis, nam cum naturalis non poſ ſit regulariter in primogeniis ſuccedere, eadem ratio militat. Citat etiam Mantic. idem pro eadem ſententia Cephal. in conſ. 581. libro 5. qui verè loquitur in terminis articuli, & quæ ſtionis maſculorum ex fœmina, cum ſimpliciter maſculi ad ſucceſ ſionem inuitantur: rationes tamen, fundamenta; & doctrinæ, quas ipſe Cephal. ibidem expendit ex n. 34. cum ſeq. ita fortiter, & concludenter adſtringunt in caſu præ ſenti, & articulo legitimorum ab illegitimo deſ cendentium, ſicut in illo maſculorum ex fœmina procedentium; imò & fortius, & concludenter magis, provt ſuprà ponderaui. Ita quoque, quod deſcendentes legitimi, & de legitimo matrimonio nati, & à filiis tamen naturalibus, aut ſpuriis procedentes, non admittantur ad maioratum, ad quem filij, & deſcendentes legitimi vocantur; conſtanter tuetur, & latè comprobat Pelaez à Mieres, 2. p. d. quæ ſt. 2. ex num. 18. cum ſeq. videndus ex num. 6. Nicolaus0020etiam Garcia, de benefic. tom. 2. p. 7. cap. 15. ex n. 40. & maximè n. 45. & pro eadem parte extant alij Authores, de quibus ſpecifica mentio fiet infrà, ad finem huius cap. Farinac. quoque nouiſsimar. Rot. Roma. anni 1618. deciſ. 395. num. 3. & 4. fol. 517. 1. p. tom. 1. vbi inquit, quod filij illegitimi vbi ſunt excluſi, cen ſentur etiam excluſi prodeuntes ab ipſis illegitimis, etiam quod ſint nati ex legitimo matrimonio. Expendi etiam pro eadem parte poteſt Silueſt. Aldobrand. in conſ. 3. & in conſ. 5. cum eius rationes, & fundamenta, ita genuinè caſui huic conueniant, & contra legitimos ab illegitimis procedentes, vrgeant, ſicut caſui illi, & vocationi maſculorum ſimplici, cum maſculi ex. fæminis ſucceſ ſionem præ tendunt. Ludou. autem Mol. de Hiſpan. primog. lib. 1. cap. 4.[*] num. 54. & ſeq. & lib. 3. cap. 3. num 41. & ſeqq. vbi excitat, & explicat quæ ſtionem illam an filij naturales in maioratu ſuccedere poſ ſint; articulum hunc legitimorum filiorum, ex filio naturali procedentium non excitat, nec circa cum aliquid obſeruat, aut dicit; qui tamen ſi dubium ipſum mouiſ ſet, ſic reſoluiſ ſet, provt contendimus, & filios, etiam legitimos, atque ex legitimo matrimonio procreatos, à filio tamen naturali procedentes, non admitteret vllo modo ad ſucceſ ſionem; cum adeò indiſtinctè, & abſolutè, filios ipſos naturales à ſucceſ ſione maioratus excluſerit, etiam cùm filij, & deſcendentes, abſque adiectione verbi, legitimis, ad ſucceſ ſionem vocantur; cùm etiam id non obſcurè deprehendi valeat ex his rationibus, & doctrinis, quas adducit lib. 3. cap. 5. num. 41. & duob ſeq. Tenendo itaque ſententiam prædictam quæ ve[*] rior eſt, & omnino amplectenda, non obſtante argumenta, ſinè fundamenta omnia, quæ in contrarium, atque in fauorem filiorum legitimorum, ex filio naturali procedentium adducta, ponderat à que fuere ſuprà ex n. 1. cum ſeq. Et in primis non ob ſtat primum, quod deducitur ex l. fin. C. de natural. liber. quia ille tex. procedit in diſpoſitione teſtamentaria, quando ſcilicet nepos ab auo expreſ ſ è hæres inſtituitur, quo caſu ad ſucceſ ſionem eius iuridicè admittitur; atque ita fatemur libenter, nepotem legitimum, etiam ex filio ſpurio capere, atque ex voluntate ſuccedere poſ ſe: ab inteſtato tamẽ , quod ipſi legitimi, ab illegitimis procedentes, non ſuccedãt , clarè idem text. oſtendit, & notauit; atque in terminis ſic reſpondit Pelaez à Mieres, d. q. 2. p. 2. n. 26. vbi rectè expendit verba illius legis, quæ in ſucceſ ſione ex teſtamẽto , non ab inteſtato loquuntur. Ita quoq; & ipſimet Authores, qui contrariam ſententiam tuentur, intelligunt; Beccius ſcilicet d. conſ. 138. num. 9. & 41. Cephal. d. conſil. 103. num. 23. Sane ſi in caſu præ ſenti, & articulo excitato, filij legitimi, ab illegitimis tamen, naturalibus ſcilicet procedentes, vocationem, aut ſub ſtitutionem haberent, ſiuè ſe ex diſpoſitione vocatos, aut verbis eiuſdem comprehenſos, contenderent; iuridicè, & rectè expendi poſ ſet text. in d. l. fin. C. de natural. liber. Ex quo tamen expreſ ſam, etiam verbis generalibus tantum, vocationem non habent, ſicque nec diſpoſitionem pro ſe allegare poſ ſunt; text. idem non vrget in propoſito. Idque maximè, quia nec tacitè cenſeri poſ ſunt vocati; ex quo præ ſumendum non eſt veri ſimiliter, inſtitutorem maioratus de eis ſenſiſ ſe, quorum authores, aut radicem expreſsè exclu ſerit, ſiuè ſuccedere eos velle, non expreſ ſerit; iuxta rationes, & fundamenta, de quibus ſuprà. Non obſtat ſecundum fundamentum, pro cuius[*] explicatione in memoriam reuocare, & repetere neceſ ſarium eſ ſet ea, quæ in ipſo propoſito, an ſcilicet filius, nepos, vel deſcendens hæretici in maioratu ſuccedere poſ ſit; de quo articulo longa ſerie egerunt, & videndi ſunt Authores relati ſuprà num. 3. qui plenè explicant; atque ex ipſorum re ſolutionibus apparet, contra filios, & nepotes ſtatuta in pœnam delicti parentum, cum diſtinctione, an patris, vel matris delictum fuerit; pœ narum quoque, quæ ad filios, & nepotes reſtrictæ fuerunt, nec ad cæteros deſcendentes porriguntur, rationem, ſiuè argumentum non procedere quoad terminos caſus præ ſentis, cum longè diuer ſa ratio militet, vt inde fundamentum aliquod deduci valeat, ad probandum; ſic etiam, neque inhabilitatem originis medij, ſiuè etiam principij ſicque parentis illegitimi, ab eo procedentibus, & ſequentibus, non nocere, vtpote, cùm totum hoc non ex alia ratione, quàm ex præ ſumpta voluntate maioratus inſtitutoris dependeat, ſicque duntaxat attendi debeat, an de eiuſmodi deſcendentibus ſenſerit, nec ne; & non ſenſiſ ſe, probabilius videatur, & veriſimilius, ex quo eorum authorem excluſit, ſiuè non admiſit, quæ in vlterioribus, ſicut in primis procedit; nec poteſt differentiæ ratio reddi, ex quo radix fuit infecta, & principium inhabile: quoad hæreticos tamen, quamuis ex lege iuſtitiæ, abſque culpa, & cauſa nemo ſit puniendus, quandoque tamen ex cauſa, etiam abſque culpa, diuino, & humano indicio pœna infertur; & filij, ac nepotes pœna afficiuntur; ſicuti Couarr. variar lib. 2. cap. 8. n. 1. in princip. & in verſic. Quarta, eleganter probauit; eàmque lex ad filios, & nepotes reſtringit; quia ſic viſum fuit magis conueniens, & legi iuſtitiæ conſentaneum; ſicuti latiùs ipſe Couar. & infiniti alij relati per Farinacium, de hæreſi, q. 91. §. 1. In noſtro tamen propoſito, quod diuerſam continet rationem, inter primos, & vlteriores differentiæ ratio non conſtituitur, ſed ob præ ſumptam voluntatem diſponentis ſic ſtatuitur, vt latiùs ſuprà. Tertium etiam non obſtat fundamentum, cu[*] ius equidem, ac corum, quæ ibidem adduxi, longè diuerſa ratio militat; vtpote, cùm in caſu præ ſenti, inſtitutoris maioratus, ſiuè diſponentis voluntas repugnet omnino, nepotum, ſiuè deſcendentium filij naturalis reſpectu, ſicut eiuſdem filij ratione præhabita, vt ſuprà obſeruaui, & inferius dicetur; ibi autem nulla ratio repugnat, quin indignus, vel exhæredatus, non eidem, ſed alteri ſuccedere poſ ſit, cum per eius aditionem iam deſierit eſ ſe hæreditas teſtatoris, & effectum ſit proprium patrimonium defuncti; ſicuti ex Gloſ ſa, & communi Interpretum ſententia, multis Authoribus relatis, ego metipſe comprobaui in commentariis de vſufructu, cap. 2. num. 64. & verè quicquid ſit in aliis caſibus, à ceſ ſante ratione, ſecundum iuris diſpoſitionem, nos verſamur in caſu claro, cum teſtator ad ſucceſ ſionem vocauerit tantummodo legitimos, & de legitimo matrimonio natos; & idcirco in claris non eſt opus coniecturis, nec diſ putatione; l. ille, aut ille, §. cum in verbis, ff. de leg. 3. l. continuus, §. cum quis, in fin. de verb. oblig. Quartum præterea, quod vrgere magis videba[*] tur, argumentum non obſtat; quia ſingulariter, atque concludenter reſpondetur, prout reſpondit Card. Franciſ. Mantic. lib. 11. tit. 12. n. 34. in hæc verba: Item non valet hæc conſequentia; propria verborum ſignificatio hos liberos complectitur, ergo iſti liberi excludunt ſubſtitutum. Nam etiam ſi teſtator dixerit, ſi quis deceſ ſerit ſine liberis maſculis, nepotes maſ culi ex filia ſunt propriè liberi maſculi, & tamen non excludunt ſubſtitutum, vt latè conſuluit Bald. in conſ. 40. volum. 3. & poſt multos alios, quos refert, ſcribit Corneus in conſil. 124. n. 24. vol. 2. quia etſi verba hoc ſignificant, tamen mens teſtatoris aliud vult, vt de verbis legis dicitur, in l. ſcire oportet, §. aliud. de excuſat. tutor. Hactenus, & erudite quidem is Author, cui (vt mea fert ſententia) adhærendum erit omnino: verè namque, licèt verba ſonent, atque ſignificent, legitimos, & de legitimo matrimonio natos admittendos ad ſucceſ ſionem, tamen mens, & præ ſumpta voluntas aliud ſuadet, hoc eſt, non ſufficere eos eſ ſe legitimos, & de legitimo matrimonio natos, ſed eam legitimitatem ex perſona patris, eiúſ que origine, & principio naſcendi habuiſ ſe, qua diſponentis, inſtitutorisve maioratus voluntati ſatisfactum plenè fuerit: non enim ſufficit, quem legitimum eſ ſe, ſed ita legitimum, neceſ ſarium eſt, vt eius legitimitate, diſponentis voluntati ſatisfiat omnino: provt in legitimatis per ſubſequens matrimonium in alio articulo, quando ſcilicet legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur ad ſucceſ ſionem: latè obſeruaui, atque comprobaui ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 31. Non ergo ſufficit, appellatione filiorum, aut deſcendentium legitimorum ipſos venire, & legitimos eſ ſe, atque de legitimo matrimonio natos, legitimos autem ad ſucceſ ſionem ſemper vocari: Nam reſpondetur, id non habere locum in materia, in quæ pater eorum eſt excluſus, quia naturalis, & non legitimus, & legitimi, atque de legitimo matrimonio procreari tantum ſunt incluſi, ne ſequatur abſurdum: l. ſi viua matre, cum ſimilibus, C. de bonis matern. & propter vim earum rationum, quas expendi ſuprà, num. 14. poſ ſent igitur contineri deſcendentes legitimi, appellatione filiorum, & deſcendentium legitimorum, vbi pater quoque, vel aſcendens, in materia ſubiecta eſ ſet habilis ad ſuccedendum, atque ita legitimus, aliàs ſecus, quia voluntas diſponentis repugnat, ſicuti in vocatione deſcendentium maſculorum, ad excluſionem maſculorum ex fœmina, conſiderauit eleganter, & verè Ioan. Cephal. d. conſ. 581. num. 33. lib. 4. Concluditur itaque (provt Cardinalis Mantica, cum iudicio obſeruauit) quod etſi verba id ſignificent, tamen mens teſtatoris aliud vult; & principium, atque originem naſcendi ſimul cum legitimitate conſiderat. Sed & quintum contrariæ partis argumentum[*] ſiuè fundamentum nullam vim habet, vtpote, cùm maſculi à fœmina deſcendentes, in vocatione ab ſoluta, & ſimplici maſculorum deſcendentium, tam ex propria vocabuli ſignificatione, quàm ex præ ſumpta mente teſtatoris, maioratúsve inſtitutoris admitti, veniréque dicantur, quando agnationis rationem, ſeu conſiderationem ipſe non habuit, nec eam expreſ ſe, ſiuè etiam tacitè, manifeſtis tamen, & concludentibus coniecturis, ſeruari dixit: ſic ſanè quando agnationis rationis conſiderationem habuiſ ſet, iidem maſculi non admittuntur, quia licet maſculi ſint, repugnat tamen diſponentis voluntas, qui non modo de maſculis, ſed etiam de maſculis ex maſculis ſenſit, provt latius reſolui, & obſeruaui ego metipſe, in commentariis lib. 3. d. c. 29. ita pariter in vocatione legitimorum, & de legitimo matrimonio natorum filiorum, & deſcendentium, non venirent legitimi, & de legitimo matrimonio nati, niſi etiam eorum author, ſiuè pater, ſiue aſcendens legitimus fuerit; quia nõ ſufficit, eos eſ ſe legitimos, ſed legitimos ex legitimis anteceſ ſoribus, neceſ ſarium eſt; provt Cardinalis ipſe Mantica, lib. 11. d. tit. 12. ex num. 34. ſenſit apertè, & veriſ ſimum eſt, atque adnotatum ſuprà, num. 12. & 13. Non obſtat etiam ſextum argumentum, quo[*] niam negamus, rationem excluſionis filiorum naturalium, quæ teſtatorem, aut maioratus inſtitutorem mouit, vt filios, & deſcendentes non legitimos à ſucceſ ſione excluderet, & ſolos legitimos, atque ex legitimo matrimonio procreatos inuitaret; ex eo ceſ ſaſ ſe, quod nepotes, aut alij deſcendentes, qui à filio naturali procedant, legitimi ſint; vtpote, cum in eis multo magis militet, effectúmque ſortiri debeat, quam in ipſorum parentibus, nec aliàs eorundem legitimitas in conſideratione habeatur, quam ſi eorum progenitores legitimi fuerint, & à radice infecta, principióque, & origine naſcendi non legitimo non proceſ ſerint, vt ſuprà latiùs probaui, atque ex his deducitur manifeſtè, quæ numeris præcedentibus, ac maximè num. 14. ex multorum ſententiis cumulaui. Addo nunc Card. Franciſc. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 11. d. tit. 12. ſub num. 34. vbi ſingulariter, atque in hunc modum, vt fundamento eidem partis contrariæ reſponderet, in terminis quæ ſtionis præ ſentis ſcriptum reliquit: Vnde etiam in propoſito ego puto inſpicendam eſ ſe teſtatoris voluntatem, quæ. in conditionibus primum locum tenet, l. in conditionibus primum locum, de condit. & demonſt. at ipſe teſtator nulla alia ratione fuit loquutus de filiis natis ex legitimo matrimonio, niſi quia videtur odio habuiſ ſe filios, qui ex illicito concubitu naſcuntur, propter honorem, & dignitatem familiæ, vt ſuperius diximus. Hæc autem ratio, quæ mouit ipſum teſtatorem, ni fallor, videtur habere locum in omnibus deſcendentibus ex ipſo filio legitimato, qui illegitimè natus eſt, quia omnes deſcendunt ex radice infecta, & ſatis abſurdum videtur, eos admitti, quorum repelluntur authores, vt dicitur in cap. licet ex quadam, de teſtibus, & argumento eſt tex. in l. ſi viua matre. C. de bon. matern. &c. Hactenus, atque egregiè, & verè quidem Mantica, ex quo etiam diluuntur omnino rationes illæ Franciſci Beccij, d. conſil. 138 num. 34. in verſ. hæc autem, & num. 35. & 36. quod ſcilicet pater iam remotus, quia legitimus non eſt, non debeat nepoti obeſ ſe; quia imo obeſ ſe ſemper debebit, ex quo remouetur, quia qualita tem legitimitatis non habet, quam teſtator, inſtitutór ve maioratus deſiderauit, & eo remoto, atque in eius capite, linea principium non ſumente, neque vlterius produci poſ ſit, vt ex Baldo, Surdo, & aliis multis, ſupra commemoraui. Nec ex radice infecta, fructus naſci, quia non datur principium producens, & medium eſt inhabile, vitiúmque originis vitioſ æ, quod à radice deducitur, in deſcendentes deriuetur; ſicuti ex reſolutionibus Pelaez à Mieres, & maximè eiuſdem Petri Surdi, ſuprà adnotaui. Septimum quoque fundamentum non ita forti[*] ter adſtringit, provt adſtringere, atque vrgere, exi ſtimarunt Ioan. Cephal. Franciſ Beccius, & Guid. Pancirolus, in locis ſuprà commemoratis, & in eodem fundamento adductis; imò diluitur euidenter ex ſequentibus obſeruationibus, & conſiderationibus. Et in primis, quia ſi originaliter prælegantur quamplurimi Authores, qui in propoſito loquuntur, & excluſa vna perſona, cenſeri excluſos omnes ab ea deſcendentes, ſtatuunt, apparebit equidem eoſdemmet non diſtinguere, an filij, vel deſ cendentes veniant ad ſucceſ ſionem ex propria per ſona, vel aliter, & ideò debent indiſtinctè intelligi, eo etiam caſu, quo vellent iure proprio ſuccedere; ſicuti ita in terminis adnotauit, & ſcripſit Petr. Surd. in conſ. 85. num. 11. lib. 1. qui num. ſeq. conſtanter defendit, inanem, & friuolam eſ ſe hanc diſtinctionem, qua dicitur, aliud eſ ſe, quod iure proprio, & ex propria perſona ſuccedat quis, aliud, quod ex paſona patris, vel matris ſuccedat. Et inde, iure proprio ſemper ſuccedere quem, nec eſ ſe diſtinguendum, an ex propria perſona, vel patris, vel matris quis ſuccedat; & d. num. 11. & 12. ſic reliquit ſcriptum: Præterea inanis, & friuola eſt hæc di ſtinctio, qua dicitur, aliud eſ ſe, quod iure proprio, & ex propria perſona ſuccedat, aliud, quod ſuccedat neptis ex perſona matris. Nam etſi deſcendentes ſuccedant aliquando in gradum, & locum aſcendentium præmortuorum, tamen eo etiam caſu non dicuntur ex perſona demortuorum, vel per eorum iura venire, ſed ex per ſona propria, & iure proprio, licet agatur de ſucceſsione patrui, vt declarat B art. in l. 1. §. ſi ſit nepos, col. 1. de collat. dot. vbi inquit, quod licet ex perſona patris vellet nepos ſuccedere, non poſ ſet, cum patri non ſit delata hæreditas: idem dicitur in l. 1. §. ſi ſit filius, col. 1. de coniung. cum eman. lib. Bald. Salicet Alex. Corn. Areti. & Iaſ. quos refert, & ſequitur Tiraq. de primogenit. q. 40. num. 19. & præter eos Curtius iun. in l. illam, num. 22. C. de collat. & Bald. in l. ſi anus, C. de liber. præterit. dicit, quod nepotes tranſmiſ ſiuè non veniunt ex præterit. dicit, matrum, ſed priuatiuè. Sequitur Rubeus in conſ. 22. num. 14. ſi igitur ſemper dicitur ex propria perſona ſuccedere, etiam quando cum patruo concurrit filia, quid hoc eſt, quod tantopere inſtatur ſuper differentia ſuccedendi ex perſona propria potius, quam ex perſona matris: Et ſi dicatur, nonne vbi nepos concurrit cum patruo, neceſ ſe eſt, ſi ſuccedere vult, quod intret in locum patris, cum alias præferatur patruus proximior; Reſpondeo, verũ id eſ ſe, ſed non facere ad propoſitum, quia aliud eſt, in locum patris ſuccedere, aliud ſuccedere ex perſona patris: quando quidem vbi inter nepotes ex diuerſis fratribus eſt concurſus ad ſucceſ ſionem patrui, eóque caſu intrant locum patris, vt concludit Bart. in l. liberorum, n. 15. de verbor. ſignificat. vanum eſt igitur diſtinguere, an ex propria perſona, vel potius matris ſuccedant, cum ſemper iure proprio ſuccedant. Item confunditur hæc differentia, ex alio; nam quando nepotes concurrunt cum patruo, licet tunc intrent locum matris, tamen hoc eſt, quia eandem portionem conſequuntur, quam mater habuiſ ſet: ſed eo caſu non dicũtur ex perſona, vel iure matris ſuccedere, ſed ex perſona propria, & ideo non excluduntur renuntiatione, vel repudiatione facta à mat re, provt excluderentur, ſi materno inniterentur iure, &c. Hactenus Pet. Surd. qui id ipſum repetit in conſ. 185. n. 6. lib. 2. & in conſ. 355. numer. 49. lib. 3. vbi conſtanter tuetur excluſa vna perſona, cenſeri omnes excluſos, qui ab illa deſcendunt, ſiuè veniant ex perſona propria, ſiuè ex repræ ſentatione perſonæ excluſ æ; nec eſ ſe diſtinguendum, an ex propria perſona, vel ex perſona patris, aut matris quis ſuccedat. Et quidem ſi hæc ſententia vera ſit, non eſ ſet neceſ ſaria in reſolutione, & explicatione propoſiti argumenti amplius inſiſtere; & vere negari non poteſt, quin probabilis videatur, & fortiter vrgeant rationes per Surdum conſideratæ; ſed quia durum videbitur, à communi Scribentium diſtinctione recedere, quam ego metipſe amplexus fui in commentariis lib. 3. cap. 15. numer. 70. & 72. Peregrin. etiam probauit, de fideicomm. art. 26. numer. 6. Cauallus in conſ. 118. cum aliis multis ibi commemoratis. Poteſt & ſecundo loco reſponderi, non poſ ſe quem admitti ad ſuccedendum, niſi præcedens gradus ſit ſucceſ ſibilis, quia deſtructo ordine deſtruitur ordinabile; & ita cum non poſ ſit ſuccedere filius naturalis, quia à ſucceſ ſione excluſus, deficit ſucceſ ſio in filiis, & deſcendentibus eius; medium enim impertinens impedit tranſitum ad extrema, & niſi in capite principium ſumat linea, non poterit vlterius produci; quia filiùs ſumit à patre, vel à matre formam ſuccedendi, ſicut originem naſcendi; & proinde, ſi pater, vel mater ſit inhabilis, filius quoque remouebitur, quia rupto medio, non fit aſcenſus ad extrema; provt hæc omnia, ſuprà recenſui, & egregiè comprobaui Surd. in conſ. 85. num. 8. & 9. in verſ. Attamen prædictis non mouentibus: Mieres, de maioratu, 2. p. d. quæ ſt. 2. num. 18. & ſeq. non ergo filiis, & deſcendentibus legitimis quicquam prodeſt, venire ex perſonis propriis, & eos eſ ſe legitimos; quia cùm ſint nati ex infecta radice, & procedant ab his, qui ſunt inhabiles ad ſuccedendum, ſuccedere non poſ ſunt, etiam ſi ex proprio iure, & perſonis propriis venirent; vt per Gloſ. & DD. in l. fin. C. de natural. liber. & in l. illam, cum ſimilibus, C. de collat. Tiraq. de primogenit. q. 12. num. 13. Ruin. in conſ. 18. num. 10. lib. 3. Cephal. qui ita in terminis fundat d. cauſ. 581. num. 34. lib. 4. & doctrinis, atque reſolutionibus, ibi ponderatis, deſtruit omnia ea, quæ pro legitimis ab illegitimo deſcendentibus, ſtatuit d. conſ. 103. lib. 1. & ad eaſ dem rationes, non habendum in conſideratione, quod quis ex propria perſona ſuccedat, quando di ſtinctio præfata, an quis ex propria perſona, vel ex perſona alterius ſuccedat, defendit Surdus in conſiliis relatis ſuprà. Denique & tertiò, atque veriſ ſimè, & concluden[*] ter reſpondetur, admiſ ſa etiam diſtinctione communi, multum ſcilicet intereſ ſe, an ex propria per ſona, & iure proprio, an ex perſona alterius veniat aliquis; non obſtare argumentum prædictum, vt legitimi ab illegitimo procedentes, ſuccedere poſ ſint; nam quod dicitur, excluſa vna perſona à ſucceſ ſione, non cenſeri excluſos ab eo deſcendentes, ſi proprio iure, atque ex perſona propria ſucceſ ſionem prætendant; procedit equidem, quando ipſimet, qui ex propria perſona ſuccedere intendunt, vocati, comprehensíve fuerint in diſpoſitione, ita quod ſpecificè ad ſucceſ ſionem inuitati, ſiuè generaliter ſaltem in ſubſtitutionibus, & vocationibus comprehenſi ſint; iure namque proprio, ſiuè ex perſona propria ſuccedere, nihil aliud eſt, ſiuè non aliud denotat, quam in ex propria ſiuè le gali vocatione, aut ſubſtitutione; ſiuè illa ſpecifica, ſiuè generalis ſit, in diſpoſitione, ſaltem verbis generalibus (vt dixi) contineri, propriamque vocationem, & ſubſtitutionem habere; ſicut in primogeniorum ſucceſ ſione, tot dici vocationes, atque ſubſtitutiones, quot ſunt perſonæ vocatæ; ex Ludou. Moli. lib. 1. cap. 1. num. 17. Obſeruaui, & cum aliis multis ſic explicaui lib. 3. cap. 15. num. 72. dum[*] autem iuridicè negamus, legitimos, ab illegetimis procedentes, ſpecificè ad ſucceſ ſionem vocatos, ſiuè etiam generaliter non comprehenſos, firmamus, nec ſub his nominibus, quibus in primogeniis vocationes, & ſubſtitutiones fiunt, contineri contendimus, vt de eis teſtatorem maioratus vè inſtitutorem ſenſiſ ſe, dicere valeamus, ſed potius non comprehenſos, quia nec ſpecifice. Ipſi vocati, nec etiam tacitè comprehenſi; aſ ſerimus, qua ſi ex radice infecta, & medio inhabili procedentes, & ab his, qui inhabiles ſunt ad ſuccedendum; planè ſequitur, nec de eiſdem legitimis, ab illegitimis tamen procedentibus, diſponentem ſenſiſ ſe; nec vocatos, aut comprehenſos eos vllo modo, indèque, nec ex perſona propria, aut iure proprio admitti poſ ſe, nec ex perſona authoris illegitimi, aſcendentis ſcilicet, cùm illegitimi expreſsè excluſi fuerint; quod ex mente Cephali, Surdi, & aliorum, de quibus ſuprà, procedere videtur; ſed ſi omnes huc vſque ſcribentes originaliter prælegeris, non ita dilucide, & diſtinctè explicatum inuenies, nec etiam Surdum metipſum, locis tribus ſupra commemoratis, artigiſ ſe. Vere tamen Cardinalis Franciſcus Mantica, apertè ita præ ſentit, & obiecto prædicto, inhabilitatem patris nocere non debere nepoti, ex propria perſona ſuccedere contenden i, vt reſponſum præberet; ſic videtur voluiſ ſe, libro 11. d. tit. 12. ſub num. 34. In verſ. Nec obſtat, vbi ſpecificè profitetur, de legitimis, qui ab illegitimo procedunt, non videri teſtatorem ſenſiſ ſe, nec eos admitti voluiſ ſe, propter notam ipſius patris, & radicem infectam. Idque intelligit poſt Romam. Socin. Ruin. Cephal. & alios, procedere etiam, quando vellet quis ſuccedere ex per ſona propria; ſic enim ſcripſit: Nec obſtat quod ipſi velint ſuccedere ex perſona propria; quia in propoſito videndum eſt, an faciant deficere conditionem; quod totum pendet ex voluntate teſtatoris, an de his ſenſerit; & quidem non videtur ſenſiſ ſe propter notam ipſius patris, & radicem infectam. Idque ratione, doctrinis, & authoritate comprobat, provt ibi videri poteſt. Quando ergo admitteretur diſtinctio illa communis, an ex perſona patris, an ex propria velit quis ſuccedere, quam Surdus ſemper confutauit, vt ſuprà vidimus, adhuc legitimiti ex illegitimis ſuccedere non poſ ſunt in maioratu, in caſibus, in quibus naturales filij ſuccedere non poſ ſunt; quia vt ex propria perſona ſuccedere poſ ſint, omnino neceſ ſarium eſt, quod de eis teſtator ſenſerit; ſicque, quod vocationem, aut ſubſtitutionem habeant; quod tamen negatur, & non modo de eis teſtatorem, aut diſponentem ſenſiſ ſe, ſed totum oppoſitum contenditur; verè namque, nec vocati ſunt, nec comprehenſi, nec de eis teſtatorem ſenſiſ ſe creditur, qui eorum patres, vel aſcendentes excluſit, dum legitimè tantum natos ad. ſucceſ ſionem admitti voluit; provt Cardinalis Franciſcus Mantica, & eius ſequaces affirmant; & non male videtur velle Nicolaus Garcia, de beneficiis, to. 2. p. 7. cap. 15. num. 50. fol. mihi 88. ſic etiam, neque rationem excluſionis patris, vel aſcendentis in eis ceſ ſare, imò durare, & militare; quia ſi ipſorum author excluditur, multo magis credendum eſt, eos excluſos fuiſ ſe, ſiuè de ipſis teſtatorem non ſenſiſ ſe, vt ſupra diximus, Et hæc ſunt notanda, quia ſingularia equidem, & ingenti ſtudio, & diligentia ſic digeſta, & reſoluta. Ex ipſis autem diluuntur omnino fundamenta præcipua Cephali, & Beccij, quibus ipſi adducti, excitatique fuere principaliter, provt ſuprà animaduertebam, nec etiam vim aliquam facit aliud, quod vt de legitimis, ab illegitimis procedentibus, teſta[*] torem ſenſiſ ſe dicamus, expendit, ponderauitque Beccius ipſe, d. conſ. 138. num. 43. in verſ. Rurſus, & num. 44. in hæc verba: Rurſus, quamuis teſtator vocauerit agnatum proximum, de legitimo matrimonio natum, & naturales, & non ortos de legitimo matrimonio excluſerit, nihil tamen dixit de filiis legitimis, & naturalibus, procreatis de legitimo matrimonio à patreſpurio, vel naturali tantum. Vnde, cùm id non expreſ ſerit, nec voluiſ ſe eos excludere dicendum eſt; ſi enim id voluiſset, facile erat ei exprimere, argu. l. vnicæ § fin autem ad deficientis, C. de cadu. tollen. &c. Hactenus Beccius, cuius argumentum, atque illud, quod ex d. § ſin autem ad deficientis, deducitur, fallax quidem eſt, debile etiam & infirmum, vt per Decian. in conſ. num. 132. lib. 1. nec adeò æ ſtimandum, vt contra voluntatem teſtatoris redundet; idque iuxta reſolutiones, & doctrinas eorundem Authorum, quos ipſe Decianus adducit. Sic potius in contrarium retorqueri poſ ſet, nam ſi agnatum proximum de legitimo matrimonio natum, vocauit, & naturales omnésque de non legitimo matrimonio natos, excluſit; ſequitur, quod tam proximos, quàm ſequentes, vel remotos; tam filios, quàm nepotes, & cæteros deſcendentes, legitimos eſ ſe voluit; nec poſ ſe nepotem, aut alium deſcendentem in conſideratione haberi ad ſuccedendum, niſi in eius patre ea qualitas legitimitatis adſit, quam in eo, & in omnibus interuenire, teſtator voluit; nec fuerit neceſ ſarium id exprimere, quod ex qualitate legitimitatis, in omnibus ſucceſ ſoribus repetita, & requi ſita, adeò neceſ ſariò deducebatur. Denique non obſtat vltimum fundamentum,[*] quod ex authoritate quorundam iuris Interpretum, pro legitimis, ex illegitimo natis reſpondentium, ſiue ſcribentium ſubſiſtit; verè namque, ex his omnibus, qui ibidem commemorantur, ſolus Cephalus, Beccius etiam, & Guid. Pancirolus, ad propo ſitum faciunt, & vrgent, prout hactenus adnotaui. Et tres quidem ipſi Authores id ipſum reſponderent, & Cephalus reſpondit, etiam dato, quod filius non fuiſ ſet plenè legitimatus; nam adhuc nepotem eius legitimum admittendum, putauit. Cæteri autem in diuerſis terminis loquuntur, & in his quidem, qui ad primogeniorum ſucceſ ſionem. attenta eorum natura, & fine, adaptari non poſ ſunt, propter diuerſam, & ſubiectam materiam. Sic ſanè Ancharanus, Anton. de Butrio, Rochus de Curte: Lambertinus, Nauarrus, & Ioann. Gutierrez, in eum ſenſum à Hieronymo Gonçalez expenduntur, & adducuntur, ad d. regul. Cancellar, gloſ ſ. 5. num. 118. fol. 110. qui eſt videndus ex num. 109. vt eorundem ſententiis, & placitis contendat, in Cappellaniis, Ordinibus, Beneficiis, Dignitatibus, honoribus, di ſtributionibus, annuis relictis, & operibus piis, quæ in fauorem conſanguineorum deſtinantur, admitti poſ ſe; & habilem, atque idoneum reputari nepotem legitimum, quamuis deſcendat à patre ſpurio, vel illegitimo: & num. 121. & 122. reſpondet fundamentis eorum, qui teneat, quod filius legitimus, natus ex patre ſpurio, non dicatur de familia, diſtinguendo; an teſtator, ſeu fundator loquatur per verba ciuilia, aut per verba naturalia, prout ibi traditur; & latiùs ego metipſe recenſui, ſuprà hoc eodem libro, & tractatu, cap. 67. ſub num. 31. Vbi illegitimos, & eorum deſcendentes legitimos, vt ad prædicta admittantur, idoneos eſ ſe dixi, & adduxi quoque Azeuedum in conſilio 24. ex num. 13. cum ſequent. & Nicolaum Garciam de beneficijs, tomo 2. parte 7. quæ ſtione 15. ex num. 36. vſque ad numerum 49. qui in eodem placito fuere, prout latius ibi, & per eoſdem Authores. Quod attinet verò ad primogeniorum ſucceſ ſionem, nequaquam id ipſum ſtatuunt, aut legitimos ab illegitimis procedentes admittunt, imò totum contrarium apertiſ ſimè videtur velle Gonçalez, eadem gloſ ſa 5. num. 123. & 124. in hæc verba: Itaque in ſumma, attendenda eſt in hoc mens, & voluntas teſtatoris, & communis vſus loquendi, & an materia, de quæ agitur, ſit proportionabilis, vt in ea includatur, vel excludatur talis ſpurius, aut filius legitimus, ex illo deſcendens: veluti teſtator reliquit legatum, aut perpetuum anniuerſarium, pro alendis pauperibus ſcholaribus ſtudio, aut clericis, aut maritandis virginibus de genere, aut de agnatione ſua; quo caſu minimè ſunt excludendi; nec ſpurius, neque multo minus filius legitimus ex eo, &c. Hactenus is Author, qui attendendam eſ ſe mentem, & voluntatem teſtatoris, primo loco ſtatuit. Item, an materia, de qua agitur, ſit proportionabilis, vt in ea includatur filius legitimus illegitimi; quaſi ſpecificè ſentiat, in ea, de qua ibi ſermonem inſtituit; & cum teſtator reliquit legatum, aut perpetuum anniuerſarium, pro alendis, & maritandis pauperibus ex ſua familia, legitimos illegitimorum, imò & ipſos illegitimos admitti poſ ſe: ſecus tamen ſtatuendum eſ ſe in materia non proportionabili, qualis eſt ſucceſ ſïonis maioratus; in qua, ſi mens diſponentis principaliter attendatur, provt attendi debet, non videtur equidem, quod de his inſtitutor ſenſerit, ſed de legitimis tantum, qui à legitimis procedant, provt ſuprà dixi, & Cardinalis Franciſcus Mantica, cæteris, omnibus præ ſtantiùs animaduertit. Admittit etiam expreſsè Nicolaus Garcia, dicto cap. 15. partis 7. ex num. 36. cum ſequent. & maximè num. 45. ibi: Aut niſi ſubiecta materia, quæ hic eſt attendenda, & multum inſpicienda, aliud ſuadeat, vt materia ſucceſsionis maioratus, ſeu iuris patronatus, vt per Molinam, ſupra: Mieres, dicta quæ ſtione 2. & alios, quicquid velit Ioannes Gutierrez, conſil. 3. ex num. 10. Ecce vbi is Author, verbis expreſ ſis id aſ ſeuerauit, & retulit Mieres. qui contra legitimos ex illegitimis, niſi in defectum omnium de familia, & tunc ne maioratus finiatur; conſtanter ſcripſit, prout ibi latiùs apparet. Cæteri etiam, qui cum Ludou. Caſanate dicto conſilio 8. num. 17. recenſentur, nullam vim faciunt, vtpote, cum loquantur in terminis illis, in quibus Gloſ ſa ordinaria, in dicta l. final. Cod. de naturalib. liber. nepotis ſcilicet legitimi, ex filio illegitimo, quem ab auo, titulo vniuerſali inſtitutionis, & etiam particulari legati, vel fideicommiſ ſi, honorari poſ ſe, ſuprà obſeruaui; & tenent omnes per eundem Ludou. dicto num. 17. relati, & in argumento adducti: hic autem non verſamur in claris, nec in diſpoſitione expreſ ſa, qua iidem legitimi ex illegitimis procedentes vocentur, quo caſu res careret dubitandi ratione; ſed in dubio inquirimus, an de eiſ dem diſponens, inſtitutórve maioratus ſenſiſ ſe videatur, nécne; & non videri eum ſenſiſ ſe de ipſis, recta iuris ratione defendimus. Ad ſummam itaque, & breuem reſolutionem, diſceptationis præfatæ articulum reducendo, concluditur ex hactenus dictis, in vocatione filiorum, & deſcendentium legitimorum, & de legitimo matrimonio natorum, filios legitimos filij naturalis, nec ex iudicio inſtitutoris maioratus venire, nec de eiſdem ipſum videri ſenſiſ ſe, atque ita ſub dictis verbis, aut vocatione non comprehendi; filij namque legitimi vocantur; ipſi autem, quamuis reſpectu patris ſui ſint legitimi, ſunt tamen auo, ſiue aſcendenti illegitimi, ſicut pater eorum illegitimus eſt; non autem patri, ſed primo inſtitutori ſucceditur in primogeniis, & maioratibus, qui cùm eam conditionem adiecit, ſenſit de filiis ſibi legitimis, nec legitimitate reſpectu patris eorum contentus eſt. Sic inſtitutorem, neque de eis ſen ſiſ ſe, nec ex iudicio eius venire, dicimus; quia ſi legitimi non ſunt eius reſpectu, certum eſt, de eis non ſenſiſ ſe, qui illegitimi ſunt. Vtrumque probatur in dicta l. finali, C. de naturalib. liber. non eſ ſe legitimos auo, quamuis ſint legitimi patri ſuo. Non venire ex eius iudicio, atque ita abinteſtato non ſuccedere, quamuis ex teſtamento poſ ſint, provt in omnibus exemplis ibi adductis oſtenditur. Et ſecundum hæc apparet, Cardinalem Franciſcum Manticam, virum equidem præ ſtantiſ ſimum, & inſignem iuris interpretem, pro certo habuiſ ſe, hanc eſ ſe veram ſententiam, & voluntati teſtatoris conformem, verba tamen illa adieciſ ſe, propter modeſtiam, & animi ſui ſolitam præ ſtantiam, cùm aliorum opiniones confutat: non quod de ea dubitaret, vt compertum eſt, & euidenter deducitur ex ipſiſmet. quæ ibidem tradidit; & ideo, Cephali, Beccij, & Panciroli contrariam ſententiam ſuſtineri non poſ ſe; ſed eam, vel vno duntaxat verbo conuinci, atque attenta deciſione dictæ l finalis, ſtate non poſ ſe. Sic ſanè eandem Manticæ opinionem tuentur & alij, quos refert, & ſequitur Tiraquellus, de primogenit, quæ ſt. 13. & in ſucceſ ſione feudi, quod ſicut excluditur filius naturalis, excludatur legitimus ex eo, tradit. Afflict. cap. 1. §. naturalis, ſi de feudo fuer. content. num. 3. & ibi Præpoſitus, num. 6. Decius in conſ. 85. numer. 9. Craueta in conſ. 104. num. 2. & alios referens Ro ſental. de feudis, cap. 7. concluſ. 19. in addit. litera A. Alexand. Raudenſ. deciſ. Piſana 42. n. 43. Cæ ſar Barzius deciſ. Bononiæ 3. n. 4. & 5. vbi vide. CAPVT CIV. Filiationis, & probationis eius materia (quæ coniecturalis eſt, & præ ſumpta) dilucidè, & diſtinctè explicatur; commemorantur etiam, atque exornantur coniecturæ omnes, & præ ſumptiones, ex quibus, in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis quis conſtituitur, ſiue filiatio metipſa ſubſiſtit, & probatur. Exactè etiam explanatur articulus ille, an filius exiſtens in quaſi poſ ſeſ ſione, filiationis, teneatur probare, ſe filium, ſiuè an filiationis quaſi poſ ſeſ ſio ſufficiat in præ paratoriis iudiciorum, & in iudiciis ſummariis, ad transferendum onus probandi in aduerſarium; non verò ſufficiat, quando ſumus in petitorio, id eſt, in deciſoriis, vel in vtroque ſufficere debeat. Deinde, l. miles, §. defuncto, ff. ad l. Iuli de adulter. præ ſumptio illa vehemens, filium dominatum, ex viro, & vxore, ſcienti bus vicinis, præ ſumi legitimum, quamuis adulterium mater commiſerit, exornatur quamplurimis. Rurſus, an filiatio probetur ex coniectura deſumpta à ſententia lata ſuper ea; vbi diſtinguitur, quando ſententia fuit lata principaliter ſuper ipſa filiationis cauſa, & quando in iudicio aliquo poſ ſeſ ſorio, vel præ ſtationis alimentorum, aut ſimili. Præterea, ſi filiationis cauſa principaliter in iudicio deducta non fuerit, nec ſuper ipſa actum principaliter, nec etiam pronuntiatum; ſed ſuper alimentis, ab eo, qui ſe filium, aut fratrem contendit, lis conte ſtetur, in omnibus tamen ita plenariè procedatur, ac ſi filiationis cauſa deducta fuiſ ſet; an ſententia ipſa ſuper alimentis, ius faciat quoad omnes, ſiue obſtet in iudicio plenario, ſi ipſe, qui in alimentorum lite obtinuit, ſuper petitorio, aut maioratus succeſ ſione litem mouerit. De exceptione etiam rei iudicatæ, & quando illa obſtet, nec ne: & de tribus illis, quæ copulatiuè requiruntur, identitate ſcilicet cauſ æ, perſonarum, & rerum; idque vtiliter explicatur. An etiam ſententia lata in iudicio ſummario, noceat, & obſtet in plenario, quando plenè, & ſolemniter fuit cognitum, tam reſpectu iudicis, quàm partium; quod exornatur. Sed & acta facta in vno iudicio, probationes etiam in ſummario iudicio factæ, nunquid in alio iudicio, ſiuè in plenario fidem faciant, quando plenariè fuit cognitum, & plenariæ probationes factæ. Pro alimentis quoque, mortuo patre, an contra tertium bonorum poſ ſeſ ſorem agi poſ ſit. Et quid contra ſingularem rei ſucceſ ſorem, & donatarium omnium bonorum. Et quid contra hæredes eius, qui alimenta præ ſtabat, de iuréve præ ſtare tenebatur. Frater etiam maioratus poſ ſeſ ſor, quod non teneatur alere, nec dotare fratres ſpurios, ſeu ſorores ſpurias (quod Ludouic. Molina contendit) an verum ſit, & de explicatione ipſius, duobus in locis, & Petri Surdi ſententia contraria confutata. Denique, ſpurium an alere teneantur auus, & alij aſcendentes ex parte patris; & de intellectu l. 5. tit. 19. part. 4. SVMMARIVM. -  1 Filiationis probationis, ex coniecturis, & præ ſumptionibus diſceptationem atque reſolutionem ex profeſ ſo ſuſcepiſ ſe Authores permultos qui hoc numero præcitantur. Et inter alios quamplures, Gabrielis Paleati, Iacobi Menochij, Ioſephi Maſcardi, Petri Surdi, Petri Anton. de Petra, & Fuluij Paciani commentaria in propoſito magis commendantur. -  2 Filiatio, cùm ſit quid facti, non præ ſumitur, ſed ab eo probanda eſt, qui in ea ſe fundat. Idque non modo, quando quis agit, ſed etiam quando ab altero conuenitur, atque ita ab excipiente etiam filiatio probari debet, quando eſt fundamentum exceptionis. Idque, ſiue quis ſe filium legitimum appellet, ſiue naturalem, vel ſpurium ſe dicat: quod exornatur. -  3 Qui vult admitti, vel petit aliquid, vt talis, debet ſe talem docere, aliàs ſuccumbit. -  4 Expenditur text. in l. quidam quaſi, ff. de probat. -  5 Filius exiſtens in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, an teneatur ſe probare filium. Siue an filiationis quaſi poſ ſeſ ſio ſufficiat in præparatoriis iudiciorum, & in iudiciis ſummariis, ad transferendum onus probandi in aduerſarium; non verò ſufficiat, quando ſumus in petitorio, id eſt, in deciſoriis, vel in vtroque ſufficere debeat. Articulus equidem controuerſus, & difficilis. In quo duæ extant opiniones contrariæ, altera affirmatiua, altera negatiua; alia verò, diuerſimodè diſtinguens, & declarans prout latiùs hic adnotatur. Ac denique Authoris obſeruationes nonnullæ in medium proferuntur, quibus articulus metipſe, abſolutè, & dilucidè ſatis explicatus manebit. Ibidem etiam, an coniecturæ, quæ ſingulæ per ſe non probant poſ ſeſsionem filiationis, vel ad petitorium non ſufficiunt, an ſimul iunctæ probent, & ſufficiant. -  6 Filiationis probationem, non modò difficilem, ſed & penè impoſsibilem reputari, & ideo coniecturas, & præ ſumptiones ſufficere; eáſque in arbitrio iudicis poſitas eſ ſe: quod exornatur, atque declaratur. Et ibidem, probationem filiationis triplicem eſ ſe. -  7 Filiatio probatur ex eo, quid dominatus ſit aliquis ſcientibus vicinis, ex viro, & vxore; idque quamuis adulterium mater commiſerit. Et ibidem, l. miles, §. defuncto. ff. ad l. Iul. de adulter, allegatio communis Doctorum exornatur, eorundémque in ipſo propoſito obſeruationes permultæ recenſentur remiſ ſiuè. -  8 Filiatio probatur ex tractatu, & educatione; & quemadmodum id procedat. Ibidem etiam enumerantur actus quamplurimi, quibus quis dicitur tractatus vt filius. -  9 Filiatio probatur ex eo, quod filius fuit baptizatus de ordine patris, & leuatus de ſacro fonte. -  10 Et an probetur ex libro Baptiſmi. -  11 Filiationem probat ſcriptura patris. -  12 Filiatio, an ex ſola nominatione, aut confeſsione parentum probetur, & de communibus Doctorum regulis, & doctrinis in hac materia. -  13 Filiatio, communi voce, & fama, an, & qualiter probetur. -  14 Filiatio an probetur ex educatione, & alimentis præ ſtitis filio. -  15 An etiam ex ſimilitudine, & effigie. -  16 Filiatio an probetur per actum inſtitutionis. -  17 Filiatio vt concludenter probetur, quo pacto articuli ſint concipiendi. -  18 Si ſuper filiationis probatione inter ſe repugnantes, ſiue contrariæ coniecturæ concurrant, quæ potiores ſint, aut præualere debeant. -  19 Filiationis quaſi poſ ſeſsio, & præ ſumptio; in omnibus caſibus, in quibus inducitur, & præ ſumitur; nunquam excluditur probandi contrarium facultas, ſed ſemper admittitur, qui onus probandi contrarium in ſe aſ ſumat. -  20 Filio in quæ ſi poſ ſeſ ſione filiationis existenti, quamuis pater neget eum filium, etiam nulla præ miſ ſa ſummaria cognitione, alimenta debentur, donec intentetur, vel finiatur plenarium iudicium ſuper proprietate. Quod ſi filius non erat in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, tunc vt ei decernantur alimenta, debet præ cedere ſummaria cognitio, provt latius hic. -  21 Filiatio, an probetur ex coniectura deſumpta à ſententia lata ſuper ea. Vbi diſtinguitur, quando ſententia fuit lata principaliter ſuper ipſa filiationis cauſa, vt tunc faciat plenum ius, atque ita præiudicet aliis filiis, agnatis, & ſimilibus. Secus verò ſi lata fuit in iudicio aliquo poſ ſeſ ſorio, vel præ ſtationis alimentorum, aut ſimili, vt tunc ſolum faciat ius quoad caſum illum; & infra, num. 36. -  22 Filiationis cauſa, ſi principaliter in iudicio de ducta non fuerit, nec ſuper ipſa actum principaliter, nec etiam pronuntiatum, ſed ſuper alimentis, ab eo, qui ſe filium, aut patrem contendit, iis conteſtetur, in omnibus tamen ita plenariè procedatur, ac res ipſa diſcutiatur, vt cauſa ipſa alimentorum terminetur, ac ſi filiationis cauſa deducta fuiſ ſet: an ſententia ipſa ſuper alimentis, ius faciat quoad omnes, ſiue obſtet in iudicio plenario: ſi ipſe, qui in alimentorum lite obtinuit, ſuper petitorio, aut maioratus ſucceſ ſione litem mouerit. Cuius dubij caſus, latius hic proponitur, & egregie examinatur, & num. ſeqq. -  23 Sententia correſpondere libello, & illi conformis eſ ſe debet. -  24 Paria ſunt, in ſententia aliquid eſ ſe expreſ ſum, vel neceſ ſariò præ ſupponi. -  25 Exceptio rei iudicatæ, vt obſtet, tria copulatiuè requiruntur, identitas ſcilicet cauſ æ, perſonarum, & rerum. Quod ſcilicet eadem res petatur, eadem ſit cauſa petendi, & eadem conditio perſonarum, ſiue eæ dem ſint perſonæ. Quod exornatur. -  26 Et ſufficit identitas perſonarum, aut rerum, vera, vel interpretatiua. -  27 Exceptio rei iudicatæ obſtat, vbicunque ſecundum indicium venit ad reſciſ ſionem eius, quod in primo eſt determinatum, & quando examinatur id, quod iam fuit deciſum in primo. -  28 Et quando actio eſt diuerſa, ſed idem eſt medium concludendi. -  29 Et licet ad rem diuerſam agatur, ſi pendet ex eodem fonte, & eadem eſt origo. -  30 Exceptio rei iudicatæ vt obſtet, requiritur, quod ſuper eo fuerit iudicatum, quod nunc venit in controuerſiam. -  31 Exceptio rei iudicatæ non obſtat, quando post latam ſententiam ſuperuenit cauſa agendi. -  32 Exceptionem rei iudicatæ non obſtare, in dubio pronuntiandum eſt. -  33 Nec quando actum fuit in vno iudicio, etiam plenario, ad vnum finem, ſi in alio poſtmodùm ad alium finem agatur. -  34 Sententia lata in iudicio ſummario, non nocet, nec obſtat in plenario, etiam inter eaſdem per ſonas. -  35 Probationes factæ in cauſa ſummaria, non probant in plenario: & infra, n. 42. -  36 Sententia ſuper alimentis lata, non præiudicat in cauſa filiationis, & ſuprà n. 21. vbi latiùs. -  37 Sententia lata in iudicio ſummario, nocet, & obſtat in plenario, quando plenariè, & ſolemniter fuit cognitum, tam reſpectu iudicis, quàm partium: quod exornatur. -  38 Et id ipſum in ſententia ſuper alimentis lata, cùm plenariè fuit cognitum, vt noceat, & obſtet in cauſa filiationis; idque ex opinione quorundam. -  39 Contra verò ex ſententia aliorum. -  40 Ex ſententia verò Authoris adnotantur nonnulla, prout hic videbitur. -  41 Acta facta in vno indicio, an, & quando fidem faciant in alio remiſ ſiuè. -  42 Probationes in ſummario iudicio factas, in plenario iudicio fidem non facere, vt dictum fuit ſuprà, n. 35. poſ ſe tamen in iudicio plenario reproduci, & repeti. -  43 Plenariæ probationes, in ſummario iudicio factæ, an probent in ſecundo iudicio, in quo plenaria. cognitio requiritur. -  44 Dubij principalis propoſiti ſuprà, n. 22. egregia, & memorabilis, atque notanda traditur explanatio, & reſolutio. -  45 Pro alimentis, mortuo patre, an contra Tertium bonorum poſ ſeſ ſorem agi poſ ſit. -  46 Et quid contra ſingularem rei ſucceſ ſorem. -  47 Hæredes extranei alimenta tenentur præ ſtare filio defuncti naturali, vel ſpurio; ſicut hæredes filij alunt patrem, vel matrem; & vide infra, n. 52. in fin. -  48 Et quid de hæredibus fratris. -  49 Quid etiam de donatario omnium bonorum. -  50 Frater fratrem, vel ſororem, quibus in caſibus alere teneatur, remiſ ſiuè. -  51 Frater maioratus poſ ſeſ ſor non tenetur alere, nec dotare fratres ſpurios, ſeu ſorores ſpurias. Idque ex ſententia Ludouic. Molinæ, & aliorum. -  52 Contra verò ex ſententia Petri Surdi, quæ improbatur. Et Authores, quos pro ea parte ipſe commemorat, id non probare, oſtenditur. Et latiùs hac de re in tractatu de alimentis, ab Authore nunc primùm edito. -  53 Spurium an alere teneantur auus, & alij aſcendentes ex parte patris; & de intellectu l. 5. titul. 19. partita 4. & ſuprà ſub num. 51. de quo latius, atque ex profeſ ſo in dict. tractatu de alimentis. PRo dilucida, & diſtincta, egregia[*] etiam, & notanda huiuſce cap. explicatione, & reſolutione, qua de coniecturis, & præ ſumptionibus, quibus filiatio probatur, ſermo inſtituitur; idque tam reſpectu legitimorum, & naturalium filiorum, quam etiam illegitimorum, ſiue naturalium tantum, aut etiam ſpuriorum; obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, circa diſceptationem eandem, & filiationis probandæ, ſiue coniecturandæ præ ſumptiones, & coniecturas permultas ſcripſiſ ſe, longáque ſerie, & plena manu ſe habuiſ ſe quamplures iuris Interpretes, qui ex profeſ ſo adeò in pro poſito progrediuntur, vt eorumdem nonnulli vix aliquid intactum reliquerint, ſed omnia ad ipſum tractatum pertinentia, ita abſolutè attigerint, atque perfecerint, vt vel alia addere neceſ ſarium non eſ ſet, vel ad eoſdem lectorem remittere, ſufficere videri poſ ſet. Ex quo tamen, adeo. frequens, & aſ ſidua diſputatio eadem eſt, vt quotidie per manus tradatur, non inutile, ſed admodum neceſ ſarium fuit, & ita huic tractatui conueniens, vt abſque vitio omitti non poſ ſet; ſic ſanè, ſuo ordine, in vnum congeſtis, & commemoratis Recentioribus ferè omnibus, qui eiſdem de rebus, latius, & vtilius egerunt, & ordinariis, & aliis quamplurimis conſultò prætermiſ ſis, quoniam iidem referuntur ab ipſis, qui ſtatim commemorabuntur: nonnullas regulas, & doctrinas generales, atque concluſiones illas, quibus in hac ipſa, omnino coniecturali, & præ ſumpta materia, duci, & gubernari debemus principaliter, in medium proferamus, eáſque diſtinctione, & reſolutione explanemus; in aliis verò, atque ipſarum regularum, ſeu concluſionum ſtricta, & accurata magis diſputatione, ad eoſdem me referrem Authores, qui (vt dixi) nihil, quod contingere, aut excogitari poſ ſit, intactum reliquerint. Et idcirco, cum de vnaquaque earumdemmet regularum, ſiue concluſionum generalium, quæ hoc ipſo cap. proponuntur, diſceptatio, & controuerſia ſit, eoſdemmet Authores ex propoſito, atque originaliter prælegendos.   Videndi itaque omnino ſunt circa præ ſentem[*] materiam, & tractatum Pet. Paul. Pariſ. in conſ. 10. per totum, lib. 2. vbi latiſ ſimè.   Rolandus à Valle, in conſ. 22. per totum vol. 3.   Æmilianus, in conſ. 94. per totum.   Hippolyt. Rimin. in conſ. 289. lib. 2.   Tiberius Decianus, in conſ. 1. vol. 3. & in conſ. 40. volum. 5.   Franciſcus Marcus, deciſ. Delphinat. 457. p. 2.   Franciſcus Burſatus, in conſ. 88. & ſeqq. conſ. & in conſ. 98. lib. 1.   Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de teſtamentis, verbo, quæ filium ex eo relinquens.   Franciſcus Viuius, commun. opin. lib. 2. concl. 124.   Pet. Dueñas, reg. 341. & regul. ſeq.   Berous, familiarium, q. 90. per totam.   Gabriel Paleotus, in tractatu de nothis ſpuriiſque filiis, cap. 21. & quinque ſeq. vbi vide originaliter, & omnino.   Franciſcus Beccius, in conſ. 194. vbi vide omnino.   Antonius Gabr. commun. concl lib. 1. titulo de præ ſumpt. concl. 14.   Iacob. Menochius, qui hiſce de rebus, egregie admodum, & ſingulariter ſcripſit, & idcirco ex propoſito videndus eſt in lib. 2. de arbitrariis iudicum, caſu 89. per totum, & præ ſumpt. lib. 6. præ ſumpt. 53. per totam.   And. Alciatus, regul. 3. præ ſumpt. 37. & ſeqq.   Matthæus Afflict. deciſ. 23.   Ioannes de Monte-ſperello, in conſil. 262. per totum.   Anton. Galeat. Maluaſia, in conſ. 42. n. 28. & 29. & in conſ. 54. & in conſ. 64.   Paſetus, in conſ. 40. per totum.   Pontanus, in tractatu, de alimentis, c. 3. vbi latè in propoſito.   Anguiſ ſola, in conſ. 79. lib. 6.   Marcabrunus, in conſ. 13.   Aluarus Valaſcus, conſultat. 176. per totam.   Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 11. & in conſil. 36. n. 6. & in conſ. 80. n. 6.   Fernand. Vazq. de Menchaca, controuerſ. illuſt. c. 85. ex n. 20.   Pelaez à Mieres, de maioratu, 3. p. q. 15.   Magon. deciſ. 86.   Ioann. Garcia, in tract. de nobilit. gloſ ſ. 20. ex n. 4. vſque ad n. 12.   Ioſeph. Maſcard. qui ingenti ſtudio, & diligentia, omnia ad materiam pertinentia cumulat, & reſoluit, & idcirco videndus erit originaliter, de probat. tom. 2. concl. 786. & ſeqq. vſque ad concl. 798. ex fol. 109.   Petrus Surdus, in conſ. 1. num. 7. & 8. & 9. numero 35. vſque ad num. 68. lib. 1. vbi vide omnino, & in conſ. 552. ex n. 17. vſque ad n. 25. lib. 4.   Idem Surdus, deciſ. 83. & in tractatu de alimentis, tit. 1. q. 112. & q. 126. & tit. 9. q. 7.   Per Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 11. ex num. 240. fol. 269. vſque ad num. 465. vbi de omnibus, quæ ad hunc tractatum ſpectant, latiùs inuenies ſcriptum, atque reſolutum, quàm alibi. Et idcirco ex propoſito ipſum Authorem prælegere, neceſ ſarium erit.   Franc. Merlinus, deciſ. 65.   Cæ ſar Barz. deciſ. Bonon. 91. & 92.   Cald. Pereir. in conſ. 9. n. 35. & 36.   Rota Romana, deciſ. 1. & 2. & 3. & 238. in nouiſ ſimis, 1. p. & deciſ. 470. eadem parte.   Nicolaus intrigliolus, deciſione Siciliæ 35. ex numer. 38. vſque ad n. 52.   Fuluius Pacianus, in conſ. 1. ex num. 6. vſque ad num. 40. lib. 1. & in commentar de probat. lib. 2. cap. 6. & cap. 16.   Ioſeph. de Ruſtic. ad l. cum auus, de condit, & demonſt. lib. 4. c. 10.   Cardoſus in praxi Aduocator. & Iudic. verbo, filius, num. 2.   Georgius de Cabedo, deciſ. 73. n. 12. p. 2.   And. Fachin. controuerſ. iur. lib. 1. c. 73.   Pet. Barboſa, 1. part. rubricæ, ff. ſoluto matrimonio, ex num. 15. vſque ad num. 23. & in l. Titia. 35. num. 13. eiuſdem tituli.   D. Marta, voto 26.   Stephan, Gratian. diſceptation. forenſ. lib. 1. cap. 135. ex num. 40. vſque in finem cap. & cap. 157. n. 9. & ſeqq. & lib. 2. cap. 267. ex n. 17. cum ſeqq. & c. 236. num. 43. & tomo 3. cap. 496. n. 27. & 36. & cap. 562. num. 24. & cap. 567. n. 27. & ſeqq. & tom. 4. cap. 650. num. 23. & cap. 653. num. 57. & cap. 732. num. 20. & cap. 744. n. 8. & tom. 5. c. 969. n. 3. & 6.   Paulus Duran. de condit. & mod. impoſ ſib. 3. p. c. 3. ex n. 6. cum ſeqq.   Cæ ſar Manente, in conſ. 136. n. 37. & in conſ. 139. n. 21. & in conſ. 143. n. 1. & 2.   Camillus de Medicis, in conſ. 43. n. 11.   Statilius Pacificus, deciſ. Rotæ 84. per totam.   Fontanella, de pact. nupt. tom. 2. p. 4. gl. 2. clauſula 6. n. 3. cum ſeqq. fol. 405.   Ioſeph. de Seſe, deciſ. 13. num. 8. & 9. & deciſ. 277. num. 4.   Alexand. Ludouiſ deciſ. 223. num. 2. & deciſ. 448. num. 11. & ſeqq. & ibi eius Additionator, num. 15. litera B. & deciſ. 349. n. 5. & ibi Additionator ipſe, n. 8. & deciſ. 422.   Ioann. Baptiſt, Lupi. de illegitimis lib. 2. comment. 2. §. 3. per totum, ex fol. 142. vſque ad fol. 165. vbi vide latiſ ſimè.   Philip. Paſchal. de viribus patriæ poteſtatis, 2. part. cap. 2. ex n. 13. vſque ad n. 32. fol. mihi 250. & 251.   Ioann, à Montealegre, in praxi, lib. 2. c. 1. §. 35. per totum, vſque ad fol. 97.   Farinacius, nouiſ ſimarum Rotæ, anni 1618. deciſ. 176. prima parte, tom. 1. melius deciſ. 289. vbi vide, & deciſ. 444. & 472. parte eadem, & tomo.   Alexand. Trentacinq. variar. lib. 1. tit. de filiatione, reſolutione prima, fol. 74. & de verborum ſignif. re ſolut. 4. n. 8. fol. 213.   Anton. Theſaurus, forenſ. lib. 3. q. 103.   Cardinalis Dominicus Tuſchus, practicar. tom. 3. litera F. concl. 343. & ſeqq. ex fol. 903.   Antonius Mornacius, ad l. filium eum definimus, ff. de his qui ſunt ſui, vel alien. iur.   Hieronymus Ceuallos, 5. tomo tractatu, de cognitione per viam violentiæ, 2. part. q. 4. ex n. 7. cum multis ſeqq. ex fol. 142. Prima itaque obſeruatio, ſiue regula generalis,[*] & doctrina in hac ipſa materia ſit, filiationem, quid facti eſ ſe, & ob id non præ ſumi, ſed qui ſe filium aſ ſerit, id probare debere, & qualitatem filiationis oſtendere, alioquin in iudicio ſuccumbere; atque ita, quod ei, qui allegat filiationem, incumbit onus probandi, ſiue alleget eam principaliter ſiue incidenter; in quo vnanimiter conueniunt omnes iuris interpretes, ſuprà commemorati, atque ex relatione multorum obſeruarunt ſpecificè Iacob. Menoch. lib. 6. præ ſumpt. 53. num. 1. Maſcard. de probat. tomo 2. dicta concluſ. 786. per totam, Petrus Surdus, dict. conſ. 1. ex num. 38. cum ſeqq. lib. 1. Cardinalis Tuſchus, tomo 3. litera F. concluſ. 343. per totam, fol. 903. qui ad id allegat l. primam ff. de probat. & l. finalem, C. de alend. liber. Ioannes Garcia, de nobilit. gloſ. 20. num. 4. Mieres de maioratu, part. 3. quæ ſt. 15. num. 23. Cæ ſar Barzius, deciſ. 91. numer. 5. & deciſ. 92. à principio. Fuluius Pacianus, dicto con ſilio primo, numero ſexto, vbi etiam notauit, quod filiatio cum ſit quid facti, non præ ſumitur, ſed ab eo probanda eſt, qui in ea ſe fundat; ſiue quis dicat, ſe filium ſimpliciter, ſiue ſe dicat naturalem, ſiue legitimatum, ſiue ſpurium; ad quod citat Baldum, Alexand. Fulgoſium, Angel. Abbatem, Ca ſtrenſem, Iaſonem, Butrium, Decium, Rolandum, Socin. iun. Nattam, Beroum, & alios: & ſubdit num. 7. quod hæc concluſio non ſolum procedit, quando quis agit ad aliquid obtinendum, tanquam filius, vt ex prædictis iuribus innoteſcit; verumetiam, quando quis eſt in poſ ſeſ ſione, & ab altero conuenitur; nam ſi excipiat, rem ad ſe pertinere, quia filius eſt, debebit nihilominus hanc filiationis exceptionem probare, quando intentio actoris de iure communi fundata foret, vbi poſ ſeſ ſor non eſ ſet filius; atque ita tenuiſ ſe Caſtrenſem, Angelum, Butrium, Nattam, Ruinum, Abbatem, Præpoſitum, & Alexand. de Næuo, quos ibidem commemorat. Maſcard. etiam id ipſum notauit d. concl. 786. num. 2. Fuluius ipſe Pacianus, in commentariis de probat. lib. 2. dicta concl. 7. ex num. 1. vſ que ad num. 10. fol. mihi 22. vbi addit, id procedere non ſolum reſpectu illius, qui dicit, ſe filium eſ ſe; verumetiam reſpectu illius, qui vel dicit, ſe filios habere, vt probatur in dicta l. prima, ff. de probat. & ibi Gloſ ſa; vel qui dicit, talem, vtputà Titium eſ ſe filium alterius; nam & hoc ipſum à dicente probandum eſt, vt patet in l. ſi competenti, C. de alendis liberis, ex quo infert num. 5. & 6. quod qui petit hæreditatem tanquam filius, debet ſe filium probare; idque tam agendo, quàm excipiendo: & num. 7. quod id procedit, ſiue quis ſe filium legitimum appellet, ſiue naturalem, vel ſpurium ſe dicat, prout Cephalus, Natta, & alij ibi relati obſeruant. Concludit denique Pacianus ipſe n. 8. [*] illud generale, ac perpetuum eſ ſe, vt quicunque vult admitti; vel petit aliquid, vt talis, debeat ſe talem docere, aliàs ſuccumbit; vt notarunt Baldus, Salicet. Iaſon, Angelus, Decius, Pariſius, Marſilius, & alij, quos ibidem recenſet, & in materia filiationis idem quoque tradidit Stephan. Gratian. diſceptat. forenſ. lib. 2. cap. 236. n. 4. & de omnibus prædictis à Fuluio Paciano traditis, Petra etiam, de fideicommiſ. d. p. 11. ex num. 473. cum ſeqq Rota Romana, deciſ. 470. in nouiſsimis, prima parte, fol. mihi 283. vbi adducit regulas nonnullas ad oſtendendum, quis in hac materia probare teneatur, actor ſcilicet, an reus. Regula tamen, ſiue concluſio prædicta limita[*] ri ſolet communiter, vt non procedat, quando filius eſt in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, nam tunc transfert onus probandi in aduerſarium negantem ipſum eſ ſe filium, vt probatur in l. quidam qua ſi, ff. de probat. & ibi Fulgoſius, & Albericus, & Florianus, & Salicetus, in principio: & cum Bartolo, Baldo, & Alexandro, Iacobo de Sancto Georgio notauit Fuluius Pacianus, de probat. lib. 2. d. cap. 6. num. 10. qui intelligit, id eſ ſe verum, quando circa filiationem ſumus in dubio; ſed ſi con ſtaret, illum talem non fuiſ ſe filium, tunc quaſi poſ ſeſ ſio filiationis illi nihil prodeſ ſet, etiam ſi per mille annos in quaſi poſ ſeſ ſione ſtetiſ ſet, quia ius filiationis nullo tempore præ ſcribitur, vt tradit Barbatia, in conſ. 17. Scripſit, colum. finali, volum. primo. Verè tamen, quoniam iſta quaſi filiationis poſ ſeſ ſio non ſemper transfert onus probandi in aduerſarium, ſed aliquando ſic, aliquando verò non; & textus, in dicta l. quidam quaſi, non ſimpliciter loquitur in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, cum præter illam concurrat ibi quoque poſ ſeſ ſio hæreditatis paternæ. & teſtimonium partis aduer ſ æ, quæ confeſ ſa fuerat poſ ſeſ ſorem eſ ſe filium defuncti, adeo vt minus admirari debeamus, ſi onus probandi tranſlatum ſuit in aduerſarios, qui per ſonam filij approbauerant, vt Fuluius ipſe Pacianus, eodem num. 10. deduxit iuridicè: operæ pretium eſt, nonnullas Interpretum ſententias, doctrinas, & concluſiones referre, quibus eiuſdem[*] rei difficultas enodari poſ ſit, atque ex propoſito explicari articulus ille, an filius exiſtens in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, teneatur, ſe probare filium; ſiue an filiationis quaſi poſ ſeſ ſio ſufficiat in præ paratoriis indiciorum, & in iudiciis ſummariis ad transferendum onus probandi in aduerſarium, non verò ſufficiat, quando ſumus in petitorio, id eſt, in deciſoriis, vel in vtroque ſufficere debeat: & quidem opiniones duas contrarias, alteram affirmatiuam, alteram negatiuam in propoſito recenſuit Iacob. Menochius, in lib. 2. de arbitrariis iudicum, d. caſu 89. num. 70. 71. & 72. vbi ſcripſit, quod etſi in iudicio petitorio neceſ ſe ſit probare titulum, ſiue dominium, l. ſicuti, §. ſed etſi res, ff. ſi ſeruitus vendicetur, l. cum res, C. de probat. idque obtineat, cum quis petit hæreditatem ſibi tanquam filio decerni; attamen, quod eo in caſu ſufficiat probare quaſi poſ ſeſ ſionem, quæ ex tractatu, & educatione prouenit; quam ſententiam probauit Barto. in l. 1. §. 1. ff. de quæstionibus, & in l. non modis, C. de probat. tenuerunt etiam Alexand. Decius, Pariſius, Abbas, Craueta, Rubeus, Albanus, Gozadinus, & alij, quos commemorat ipſe Menoch. d. n. 70. & ſubdit, duo eſ ſe huius communis opinionis fundamenta. Primum eſt, quod quaſi poſ ſeſ ſio in iuribus perſonalibus ſatis operatur, vt is releuetur ab onere probandi, & aduerſ æ parti, filiationem neganti, onus incumbat probandi contrarium: l. circa, ff. de probat. & ibi Bartol. ſecus in realibus: d. l ſicuti, ff. ſi ſeruitus vendicetur. Cùm ergo nos in iuribus per ſonalibus verſemur, dicendum eſt, ſufficere illam quaſi poſ ſeſ ſionem. Nec huic fundamento ſatisfacit, quicquid ſatisfacere intenderit, Andr. Fachin. controuer. iur. lib. 1. c. 73. fol. 94. in verſ. Non obſtat argumentum: Alexand. Trentacinq. variar. lib. 1. titul. de filiatione, reſol. 1. ſub n. 7. Secundum fundamentum eſt, quia hæc quaſi poſ ſeſ ſio non repugnat origini, & primo ſtatui filiationis, imo conuenit, cum præ ſumptio ſit, filium ex legitimo matrimonio eſ ſe natum; ſed quotieſcunque quaſi poſ ſeſ ſio non repugnat origini, tunc etiam in petitorio iudicio ſufficit illa quaſi poſ ſeſ ſio, ad demonſtrandum, rem ita ſe habere, vt per Barto. Iaſon. Ruinum, Alciat. & Boſ ſium, quos refert idem Menochius, num. 71. & concludit, malè ſentire eos, qui dixerunt, hanc quaſi poſ ſeſ ſionem in petitorio non ſufficere; in quorum numero (ſubdit Menochius metipſe) fuiſ ſe Baldum, Albericum, Salicet. & Alciatum, quos ibidem refert. Fuit etiam eiuſdem negatiuæ opinionis, quod ſcilicet quaſi poſ ſeſ ſio filiationis in petitorio non ſufficiat, cum Petro, Cyno, Baldo, Alberico, Saliceto, Iaſone, Caſtrenſe, Decio, Alciato, Beroo, Cephalo, & Rolando, Andr. Fachineus, lib. 1. dicto cap. 73. & magis communem, & veriorem, cum eiſdem Authoribus, à Fachineo relatis, Barbatia etiam, Couarr. & Menchaca, Alexandr. Trentacinquius, dicta reſolutione prima, ſub numer. 7. in verſ Secunda eſt opinio: & huiuſce partis præcipuum fundamentum eſt, nos hic in petitorio verſari, vbi neceſ ſaria eſt probatio tituli, & proprietatis, dicta l. ſicuti, §. ſed ſi, ff. ſi ſeruitus vendicetur Ergo hæc quaſi poſ ſeſ ſio non ſufficit. Sed lene eſ ſe hoc fundamentum, atque ex fundamentis partis contrariæ dilui, Menochius credidit, dicto num. 71. qui & ſecundo illi reſponderi poſ ſe ex ſententia Alexandri, ibi relati, annotauit; quod vbi cauſa poſ ſeſ ſionis & proprietatis ſimul eſt, iudex ex officio poteſt, cui ſibi videtur, probandi onus iniungere; l. cum de ætate, ff. de probat. ſed hoc in caſu, cum cognouit iudex filium ex educatione, & tractatu, quaſi poſ ſeſ ſionem probaſ ſe, poteſt, imò debet reiicere onus probandi contrarium in aduerſarium, qui ſi nihil probauerit, efficiet, vt is filius ſit iudicio ſuperior, l. ſi filius, ff. de probat. & ob id obtinebit in vtroque. Eandem etiam opinionem ſuſtinuit idem Menochius, libro 6. dicta præ ſumptione 53. numer. 22. Rota Romana, deciſione 470. numero finali, prima parte, in nouiſ ſimis, Paleotus, de nothis, ſpuriiſque filiis, cap. 22. ex numer. 4. verſ. Exiſtimauit autem Baldus, & numer. 5. & 6. folio mihi 145. & 146. qui hanc eandem ſententiam, pluribus rationibus, & eruditè quidem comprobat, prout ab eo accepiſ ſe Menochium, quæ dicto caſu 89. ex num. 70. tradidit, compertum eſt. Et inquit, plures maxima: auctoritatis viros, & rectiſ ſimè ſenſiſ ſe, & generaliter ſtatuiſ ſe, quod ſi quis ſe vt filium tractatum doceat, ſat illum, niſi contrarium probetur, ſe filium & docuiſ ſe, & vt filium admittendum, licet hæ reditatem petat. Ex his autem rationibus, & fundamentis, quæ ibidem Paleotus adducit, adeo concludenter Trentacinquij, Fachinei, & aliorum pro contraria parte, conſiderationes confutantur, vt nihil vltra de ſiderari valeat, ſed loco illo, originaliter prælecto, affirmatiua ipſa pars, vt quaſi poſ ſeſ ſio, etiam in petitorio iudicio ſufficiat; ſingulariter comprobetur, & contrariæ negatiuæ rationes euincantur, prout ibi videbitur. Eiuſdem quoque affirmatius ſententiæ fuiſ ſe videtur Ioannes Garcia de nobilitate, dicta gloſ ſa 20. numero 7. in fine: nam cum dixiſ ſet, quod quaſi poſ ſeſ ſio ſufficit, & prodeſt ad quaſi poſ ſeſ ſionem in materia filiationis, proprietas verò eiuſdem filiationis ad proprietatem bonorum, & quod probatio ad proprietatem, fortior ſit, & plenior, ad poſ ſeſ ſionem verò infirmior, & debilior, ad quod expendit l. finalem, tit. 19. partita 4. ideo ſi filius agat de totali effectu filiationis, debet filiationem plenè probare, ſi verò ad poſ ſeſ ſionem, minor probatio requiritur; ſubdit in hunc modum: Namque quaſi poſ ſeſ ſio prodeſt ad quaſi poſ ſeſ ſionem, proprietas verò filiationis ad proprietatem bonorum, imò ipſa quaſi poſ ſeſsio rapit bona in petitorio, quandiu contrarium non apparet: ita Menochius vbi ſupra, numer. 69. & 70. vbi vide. Hactenus is Author, qui (vt vides) Menochij placitum & reſolutionem amplecti videtur, dum ad eum ſe refert. Rurſus & pro hac ipſa parte affirmatiua, quod etiam in petitorio, & in deciſoriis, quaſi poſ ſeſ ſio filiationis ſufficiat, & transferat onus probandi contrarium in aliam partem, plures Authores recenſet Petrus Antonius de Petra, de fideicommiſsis, quæ ſtione vndecima, num. 283. Albanum ſcilicet, Pariſium, Menochium, Burſatum, Crauetam, Paleotum, Gratum, & alios: vbi etiam & pro negatiua. quamplurimos adducit, quod ſcilicet, vbi agitur de pleno præiudicio non ſufficiat quaſi poſ ſeſ ſio in petitorio, ſed aliud adminiculum debeat probari, latiùs ipſe Petra, ex num. 478. vſque ad numer. 486. vbi inquit, quod quando principaliter, & in iudicio deciſorio, quæritur de filiatione, & legitimitate, multi tenuerunt non ſufficere quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis, & legitimitatis, ſed adhuc oportere melius probare ſe talem, & ita concludere poſt Cynum per eum citatum, Baldum, Iaſonem, Alciatum, Couarruu. Pacianum, Anguiſ ſolam, Cephalum, Decium, & Beroum, ibi commemoratos; qui ipſi concludunt, quod quaſi poſ ſeſ ſio filiationis non ſufficit, niſi ad coadiuuandum probationem in alia cau ſa; & ideo, quod vbi principaliter agitur de filiatione ſuper petitorio, quia prætenditur, hæreditatem ad aliquem, tanquam ad filium pertinere, ſola quaſi poſ ſeſ ſio tractatus, aut nominationis, vel confeſ ſionis non ſufficiat, quia in deciſoriis petitorij non ſufficit poſ ſeſ ſorium. Econtrario tamen, vt ſcilicet etiam ad effectum ſuccedendi, & petendi, & obtinendi ſucceſ ſionem, ſufficiat quaſi poſ ſeſ ſio filiationis; tenuiſ ſe Bart, pluribus in locis, & eam in effectu fuiſ ſe intentionem eius, quod quaſi poſ ſeſ ſio filiationis proſit quoad omnia, donec contrarium probetur; & Bartoli doctrinam ſequutos Caſtrenſ. Salicet. Decium, Socinum, Menchacam, Menochium, Burſatum, Boſ ſium, Pariſium, Alcíatum, ſibi ipſi contrarium, & Albanum refert ipſe Petra, num. 482. & num. ſeq. pro concordia credit poſ ſe dici, quod opinio Bartoli procedat, vbi non ſolum concurrit ſimplex quaſi poſ ſeſ ſio per tractatum, aut nominationem a, ut famam; ſed vltra tractatum concurrat etiam alia coniectura, ſcilicet fama, vel confeſ ſio parentum, vel quando multæ coniecturæ ſimul concurrerent; aut eſ ſemus in antiquis; vel quando agitur ſolum de hæreditate, & bonis illius, qui conſtituit filium in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis: aut quando incidenter de filiatione quæritur; vel filius contendit ſe manuteneri in ſua quaſi poſ ſeſ ſione filiationis; aut ſumus in præparatoriis iudicij; aut filius petit alimenta; quia in his ſola quaſi poſ ſeſ ſio ſufficit. Et eandem concordiam adducit, ſed Petram non commemorat, Trentacinq. lib. 1. d. tit. de filiatione, d. concl. 1. num. 7. Petra metipſe, eadem quæ ſt. 11. numer. 511. vſque ad num. 515. vbi eaſdem Bartoli, & contrarias opiniones repetit, & nonnullas concordias adducit, quarum nullam firmiter ſuſtinet, nec certum aliquid reſoluit. Et vide eundem Authorem, ex num. 467. vſque ad num. 478. vbi vt explicet, an probata filia tione, mediis, de quibus infra, pet tractatum ſcilicet, nominationem, aut famam; ſatis etiam dicatur probata legitimitas? conſiderat caſus nonnullos, qui ad concordiam etiam propoſiti articuli conferunt. Ita pariter, quando admitteretur Baldi doctrina, & ſingulæ coniecturæ non ſufficerent; attamen plures ſimul iunctæ, quod ſufficere deberent; ex aliis Authoribus obſeruauit idem Petra eadem quæ ſt. 11. num. 461. & quatuor ſeqq. Et quamuis in contrarium Authores nonnullos expenderit, veriorem eam ſententiam exiſtimat, & eam ſ æpe vidiſ ſe in foro ſeruari teſtatur. Sequitur etiam, & plures iuris Interpretes pro ea recenſet Aluarus Valaſcus, dicta conſultat. 176. numero 17. qui numer. 21. communem, & veriorem opinionem eſ ſe Bartoli ſuprà relatam, teſtatur; & plures Authores pro ea recenſet, quod ſcilicet filiationis probatio in quaſi poſ ſeſ ſione, ſufficiat ad obtinendum, donec contrarium probetur, & onus probandi in aduerſarium transferat, non ſolum quando filiatio deducitur incidenter, ſed etiam ſi agatur principaliter, & in ea ſe fundet quis, vt petat hæreditatem; & ſic non ſolum in poſ ſeſ ſorio, ſed etiam in petitorio; & id ipſum profitetur Nicolaus Intrigliolus, deciſ. 35. num. 45. Stephanus Gratianus, diſceptationum forenſium, tomo 3. cap. 562. num. 76. & 77. vbi etiam, quod hæc eſt verior opinio, provt ibi latius. Maſ card. autem de probationibus, tomo 2. concluſ 386. ex num. 3. vſque ad numer. 7. quamuis veriorem exi ſtimauerit Baldi opinionem, ſcilicet, quod qui dicit ſe filium alicuius, debet probare plene filiationis qualitatem; etiam ſi eſ ſet in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, nec ſola quaſi poſ ſeſ ſio ſufficiat, maxime vbi principaliter, & non incidenter agitur de filiatione; attamen Bartoli opinionem probauit, & procedere dixit, ſi agatur de quaſi poſ ſeſ ſione filiationis quæ ſita, ſolùm incidenter; alteram verò locum habere, quando agitur de quaſi poſ ſeſ ſione quæ ſita per tractatum. Probauit etiam, cum filius eſt in poſ ſeſ ſione bonorum, & forſan peteret eam diuidi cum cohæredibus; in quo quidem iudicio, oportet de titulo docere? vel ſi alia ſimul concurrerent? tunc namque, quod quaſi poſ ſeſ ſio filiationis, ex tractatu deducta, ſufficit, pro obtinendo in petitorio, provt, idem Maſcardus ſcripſit concluſ. 789. numer. 19. & 20. Cæterum concluſ. 790. numer. 13. & 14. vbi etiam Bartoli, & Baldi ſententias contrarias adducit, magis probauit Baldi ip ſius ſententiam, quaſi poſ ſeſ ſionem ſcilicet filiationis, ortam ex nominatione parentum, non ſufficere in petitorio, nec onus probandi in aduer ſarium transferre, & quando multa ſimul contra præ ſumptionem quaſi filiationis concurrerent, quod ipſa non ſufficiat in petitorio, alias autem ſufficere: & Bartoli opinionem ſeruandam ſcripſit Pet. Surd. deciſ. 83. num. 21. qui tamen in conſil. 1. lib. 1. exactè magis, & eruditè (vt ſolet) diſceptationem eandem ſuſcipit. Et primo loco, numer. 8. in verſ. Et non obſtat: & numero 9. recenſet Baldi, & aliorum ſententiam, quod ſcilicet nominatio, tractatus, inſtitutio, & alia probant poſ ſeſ ſionem filiationis, non autem proprietatem, vel ſubſtantiam filiationis, nec ſufficiunt in indicio poſ ſeſ ſorio; & commemorat Beroum, in conſ. 158. num. 5. vol. 2. dicentem, quod probatio filiationis fit dupliciter, primò probando ſubſtantiam, & veritatem; ſecundò probando quaſi poſ ſeſ ſionem: & licèt quaſi poſ ſeſ ſio ſufficiat, quando agitur iudicio poſ ſeſ ſorio, vt ſi probetur nominatio, tractatio, & educatio, quæ non inferunt neceſ ſariò filiationem, ſed inducunt præ ſumptionem, vt loquitur l. 1. C. quorum bonorum, & l. 1. C. de Carboniano edicto, tamen in petitorio iudicio non ſufficit quaſi poſ ſeſ ſio, nec præ ſumptio; ſed neceſ ſe eſt proprietatem poſ ſeſ ſionis probare, quia in poſ ſeſ ſorio probationes admittuntur magis debiles, & ſummariæ, in petitorio verò plenæ & concludentes requiruntur: poſtmodum autem Surdus metipſe c. ex num. 62. cum ſeqq. Bartoli opinionem amplectitur, & quamplurimis Authoribus relatis, inquit, non obſtare, quod in contrarium adducebatur, quod ſcilicet educatio, nominatio, tractatus, fama publica, legitimatio, & inſtitutio probant ſolam poſ ſeſ ſionem, non autem proprietatem, & ideo non ſufficiat in petitorio iudicio; quia reſpondet, contrarium verius eſ ſe, & quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis, quæ probatur ex fama publica, tractatu; & educatione, ſufficere etiam in petitorio iudicio, filius namque habet ſuam intentionem fundatam ſuper quaſi poſ ſeſ ſione, & aduerſarius tenetur contrarium probare. Secundò reſpondet ipſe Surdus, quod contraria ſententia procederet, ſi ſimplex quaſi poſ ſeſ ſio filiationis conſideraretur; nam tunc verum eſ ſet dicere, quod quaſi poſ ſeſ ſio non ſufficit in petitorio iudicio. Sed conſiderandum eſt id, quod antea dixerat, ex quaſi poſ ſeſ ſione reſultare præ ſumptionem filiationis, quæ præ ſumptio ſufficit, tam in petitorio, quàm in poſ ſeſ ſorio iudicio, quia transfert onus probandi in aduerſarium, l. fin in princ. ff. quod metus cauſa, l. ſiue poſsidetis, C. de probat. l. ſiue nuptura, in fin. ff. de iure doti. & adducit infinitos Authores, ad probandum, quod ex quaſi poſ ſeſ ſione filiationis oritur præ ſumptio, quæ ſola ſufficit ad obtinendum; quia licet non probetur verè proprietas ipſa filiationis, tamen præ ſumptiuè probatur per nominationem, educationem, tractatum, famam, legitimationem, & inſtitutionem; quod ſat eſt, cum ad obtinendum ſufficiat præ ſumptiua probatio, & ea probatio differt à vera probatione proprietatis, quia illa non recipit probationem in contrarium; ſed contra hanc præ ſumptionem admittitur probatio, quia præ ſumptio veritati cedit; l. cum de indebito, ff. de probat. vnde Surdus idem ſic concludit: Erit igitur reſolutio, quod vbi non ſufficiat ad obtinendum in petitorio iudicio quaſi poſ ſeſsio: tamen ſufficiet præ ſumptiua probatio, & hoc modo euitantur contrariorum dicta, quæ ſunt fundata ſuper ſola quaſi poſ ſeſsione. Sed & tertio loco Surdus metipſe reſpondet, quod ſola poſ ſeſ ſio, ſeu quaſi, filiationis non ſufficit, quando de ipſa filiatione principaliter ageretur in petitorio iudicio: Sed quando incidenter de ea quæritur, non requiritur exacta probatio, ſed ſufficit quaſi poſ ſeſ ſio; quia quando incidenter cadit quæ ſtio ſuper aliquo articulo, non requiruntur exactæ illæ probationes, quæ ſunt neceſ ſariæ, vbicunque de eo principaliter tractatur. Et refert Butrium, Abbatem, Præpoſitum, Decium, Felinum, Corneum, Pariſium; & alios dicentes, quod vbi tractatur de ſuccedendo alicui, vel de hæreditate acquirenda, tunc ſufficit tractatum filiationis probare, quia tunc quæ ſtio filiationis incidenter cognoſcitur, non autem principaliter, & ita ſolus tractatus ſufficit, etiam in deciſoriis, & ad obtinendum hæreditatem; quod latius ibi comprobat. Quarto denique loco idem Author reſpondet, quod quaſi poſ ſeſ ſio filiationis, quando non ſufficeret in iudicio petitorio, moto per filium, quia cum ipſe ſit actor, tenetur intentionem ſuam probare plenè, & quia tunc tractatur de petitorio, non ſufficeret eum probate quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis, ſed neceſ ſe haberet edocere de proprietate, quia aliud eſt poſ ſeſ ſio, aliud proprietas, & qui deducit dominium, & probat poſ ſeſ ſionem ſuccumbit; ſed quando filius conuenitur, & eſt reus, tunc principaliter non attenditur, qualis per eum facta fuerit probatio, ſed quid perfecerit actor, quo non probante, reus abſoluitur, etiam qui nihil præ ſtiterit, non enim curamus de iure poſ ſoris, ſed de iure petitoris; & ideo tunc ſola quaſi poſ ſeſsio ſufficeret ad obtinendum etiam in petitorio: provt hæc omnia latiùs ibi comprobat Surdus; qui tamen Bartoli opinionem firmiter probaſ ſe videtur per diſcurſum eius conſilij, ſeu quia caſui ſibi propoſito, & ſuper quo conſilium illud edidit, ſufficiebant (etiam Baldi opinione contraria, abſque veritatis præiudicio admiſ ſa) doctrinæ, rationes, & ſolutiones, de quibus ſuprà; ſic reſpondet pluribus modis, vt vidimus; verè tamen ſi caſus litis eiuſdem, & controuerſiæ illius ad contratrietatem Bartoli, & Baldi reduceretur; ſententiam, & doctrinam eiuſdem Bartoli amplecteretur abſque dubio, provt numeris ſequentibus amplexus fuerat; quaſi poſ ſeſ ſionẽ ſcilicet filiationis, etiam in petitorio, & in deciſoriis ſufficere, vt onus probandi in aduerſarium transferatur. Fuluius autem Pacianus, in commentariis, de probat. lib. 2. cap. 6. ex num. 11. vſque ad numer. 24. cum diſceptationem eandem ſuſcepiſ ſet, primò præ mittit, certi iuris eſ ſe, in præparatoriis iudiciorum, quaſi poſ ſeſ ſionem ſufficere, & transferre onus probandi in aduerſarium; quod ibi comprobat, & ſubdit, quod in ſimili videmus, quod iudicium familiæ erciſcundæ competit hæredi; & tamen ſi quis negetur hæres; ſufficit ei probare ſe poſ ſidere pro hærede, vt ad iudicium admittatur, licet poſtea plenius in progreſ ſu iudicij diſcutiatur, quia in præ ambulis, & in præparatoriis iudicij ſufficit ſemiplena probatio: l. 1. ff. familiæ erciſcundæ. Secundò præmittit alterum, quod inquit parum differre à præcedenti, quando ſumus in iudicio ſummario, & pariter hoc in caſu ſufficit quaſi poſ ſeſ ſio filiationis, l. ſi quis à liberis, §. ſi vel parens, ff. de liber. agnoſ & notat Fulgoſ. ibi relatus, qui ait, quod quaſi poſ ſeſ ſio filiationis ſufficit in iudicio poſ ſeſ ſorio: ex quo fit, quod cùm cauſa alimentorum, quæ petit quis tanquam filius à patre, & cau ſa Carbonianæ poſ ſeſ ſionis, ſit vtraque ſummaria, vt in d. §. ſi vel parens, & in l. 1. §. ſummatim ergo, ff. de Carbon. edicto. in huiuſmodi iudiciis ſummariis quaſi poſ ſeſ ſio filiationis ſufficiet: ratio eſt, quoniam in prædictis cauſis ſummariis non infertur plenum præiudicium partibus, cum in iudicio ordinario plenior cauſ æ cognitio ſit adhibenda, vt tradit Bart, in d. l. ſi quis à liberis, §. ſi quis ex his, ſub num. 3. verſ. Quæro in iſtis: vbi notat, quodquæ dam eſt cauſa ſummaria, quæ facit plenum præ iudicium, & tunc requiritur plena probatio, licet dilationes dentur breuiores, Clementina, ſ æpè, de verb. ſignif. quædam veró eſt cauſa ſummaria, quæ modicum, vel quaſi nullum præiudicium parit, vt in actione ad exhibendum, & tunc ſufficit probatio per iuramentum: quædam eſt cauſa ſummaria, quæ non plenum; ſed quale quale præiudicium parit, vt eſt cauſa alimentorum, & poſ ſeſ ſio Carboniani edicti, & tunc requiritur qualis qualis probatio. Tertiò præmittit ipſe Pacianus, d. cap. 6. num. 17. id quod principaliter ibidem inquirit quando ſumus in petitorio, id eſt, in deciſoriis, & tunc ex ſententia Baldi, & aliorum multorum, quos recenſet, plena filiationis proactio requiritur, nec ſufficit quaſi poſ ſeſsio, niſi ad coadiuuandum aliam cauſam probationis; & n. 18. commemorat in eadem opinione videri ſtare Bart. in l. non nudis, in 2. lectura, C. de probat. vbi ait: quod filiatio aut deducitur in iudicio incidenter, tunc ſufficit quaſi poſ ſeſ ſio filiationis, donec contrarium probetur; aut deducitur principaliter, & tunc non ſufficit quaſi poſ ſeſ ſio, ſed filiatio plenè probanda eſt: & idem confirmaſ ſe Florian. Iaſ. Angel. Alciat. & Cephal. quos refert: & numer. 20. ſubdit, contraria in ſententia quamplurimos fuiſ ſe, vt ſcilicet indiſtinctè quaſi poſ ſeſ ſio filiationis ſufficiat in deciſoriis, in quibus agitur de petitorio, etiam principaliter: & inde cognoſci, differentiam eſ ſe inter quaſi poſ ſeſ ſionem iuris perſonalis, & iuris realis; nam primo caſu, quaſi poſ ſeſ ſio releuat ab onere probandi; at ſecundo caſu, ſecus. Denique Fuluius idem Pacianus, in ea Doctorum diſ ſenſione putat, vtramque opinionem poſ ſe ſuſtineri; eum tamen rectius eſ ſe facturum, qui vltra quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis, ex tractatu orientem, adhibuerit alia adminicula, vtputà famam, vel conſeſ ſionem parentum, quando ſcilicet agatur de auferenda hæreditate à manibus illius, qui eſt in poſ ſeſ ſione, vt ait Alciatus, præ ſumpt. 38. n. 7. regula 3. putat etiam, quod qui vellet eorum ſententiam amplecti, qui dicunt, quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis ſimpliciter ſufficere, ampliabit, vt ea non ſolum procedat, quando quis propoſuit ſe velle probare prædictam quaſi poſ ſeſ ſionem, ſed etiam quando propoſuit, ſe velle probare filiationis proprietatem, & nihilominus probauit ſolam quaſi poſ ſeſ ſionem, quoniam in tali caſu poterit iudex ex ſuo officio transferre onus probandi contrarium in aduerſarium, & eo non probante, proferre ſententiam in fauorem illius, qui filiationis quaſi poſ ſeſ ſionem probauerit, vt notat Albericus, in l. prima, num. 6. verſic. Item quærit colum finali, de probat. vbi ait, quod quando eſt quæ ſtio poſ ſeſ ſionis, & proprietatis ſimul, ſicut poteſt iudex ex officio videre, cui incumbat probatio, illique onus probandi iniungere: l. cum de ætate, ff. de probat. ita etiam, ſi cognouerit, me quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis probaſ ſe, iniunget onus probandi aduerſario, qui ſi nihil probauerit, ego ex quaſi poſ ſeſ ſione obtinebo. Et Albericum ſequuntur Alexand. Florianus, Paleot. & Menoch. ibidem relati, & hactenus Fuluij Paciani, & aliorum obſeruationes in propoſito. Philipp, autem Paſchal. de virib. patr. poteſt. 2. parte, cap. 2. num. 27. & tribus ſequent. contrarias ſententias, in ipſomet articulo recenſet; & videtur magis probare, quod ſola quaſi poſ ſeſ ſio non ſufficiat, ad plenè probandum filiationem in iudicio ordinario, ſed quando plures præ ſumptiones concurrerent, quod eam probarent. Statim autem non videtur diſcedere ab opinione Menochij. Rolandi, & Surdi, quod imò ex ſola poſ ſeſ ſione oriatur filiationis præ ſumptio, quæ ſufficit ad obtinendum in petitorio, imò ſequitur eam, provt expreſsè apparet ex ſummario num. 30. Montealegre etiam, dicto §. 35. lib. 2. c. 1. num. 4. fol. 89. Ioannes autem Baptiſt. Lupi, dict. commentario 2. §. 3. num. 53. per totum. vbi contrarias retulit opiniones fol. 156. magis probauit, filiationis quaſi poſ ſeſ ſionem non ſufficere in petitorio iudicio, in quo de ſucceſ ſione ageretur, licet aliud ſit in iudicio poſ ſeſ ſorio, in quo ſufficit leuior probatio: explicat tamen, niſi cum qua ſi poſ ſeſ ſione concurrant adminicula, aut coniecturæ aliæ, quas iudicis arbitrio, & religioni relinquit. Ego verò, vt in eadem quæ ſtione, & diſceptatione ſententiam meam in medium proferam, & eorundem, quos ſupra commemoraui, Authorum placitum, & reſolutiones explicem, ſequentes duxi ob ſeruationes, & concluſiones, caſúsque conſtituendos, quibus articulus ipſe circunſcribatur. Primò quidem conſtituendum, dubium propoſi tum, difficile quidem, nec certa lege, certóve iure definitum, contrariisque opinionibus diuiſum; vtramque autem opinionem, & fundamenta vrgentia, & magnæ auctoritatis viros pro ſe habere; Bartolum ſcilicet, & ſequaces pro affirmatiua. quod quaſi poſ ſeſ ſio in petitorio, & in deciſoriis ſufficiat, pro negatiua autem, quod non ſufficiat, Baldum, & alios permultos, vt ſuprà vidimus. Eoſdem tamen Authores, aliquando ſibi metipſis contrarios exiſtere, nec in certa opinione ſubſiſtere, cum & ipſe Bartolus, eandem, quam Baldus ſententiam probaſ ſe videatur in l. non nudis, in ſecunda lectura, C. de probat. ſicuti ex Fuluio Paciano ſuprà recenſui. Verè tamen in contraria opinione Bartolus remanſit, ac in affirmatiua quidem, provt communiter pro ea parte allegatur ab omnibus. Secundò deinde conſtituo, affirmatiuam eandem Bartoli opinionem mihi equidem veriorem videri, vt ſcilicet ſufficiat; ſi quis ſe, vt filium tractatum doceat, & in quaſi poſ ſeſ ſione exiſtere, etiam ſi hæreditatem petat, vel in deciſoriis verſemur, dummodo contrarium non probetur, atque ita probationem in contrarium non excludi. ſed quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis ſolam ſufficere, vt onus probandi contrarium in aduerſarium ipſa transferat, provt tenuerunt permulti iuris Interpretes, ſuprà relati, & Nicolaus Intrigliolus, deciſ. Siciliæ 35. numero quadrageſimo quinto. Tertiò conſtituo, eandem Bartoli opinionem concludenter admodùm ex his rationibus comprobari, quas Menochius & alij Neoterici adducunt, ſed vrgentius quidem, & præ ſtantius eas vrgere, ſi Paleotus ipſe originaliter prælegatur, à quo iidem deduxerunt, vt dixi, ex eodem etiam Paleoto, contrariæ partis, negatiuæ ſcilicet fundamentis, concludenter ſatisfieri, reſponſúmque præberi poſ ſe; ex his quoque, quæ Petrus Surdus, dicto conſilio primo, libro primo, egregiè tradidit, opinionem ipſam exornari, atque declarari. Quartò conſtituo, ipſammet Bartoli, & ſequacium ſententiam, facilius, atque ex vnius, & alterius partis ſectatoribus admitti, quandocunque quaſi poſ ſeſ ſio filiationis, quæ ex tractatu nominatione, educatione, aut alio ex modis à iure approbatis deducitur, aliis ſimul adminiculis adiuuaretur, vel longo tempore in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis quis extitiſ ſet: aut paternam hæreditatem poſ ſideret, & conueniretur, atque ita per modum exceptionis quaſi poſ ſeſ ſionem deduceret; provt hos tres caſus ex communi Interpretum mente conſiderauit, Alexandr. Trentacinquius, variarum, libro primo, titulo, de filiatione, reſolutione prima: numero ſeptimo, folio ſeptuageſimo quinto, & ante eum in indiuiduo annotauit ipſe Pet. de Petra, de fideicommiſ ſis dicta quæ ſtione vndecima, numer 478. cum ſequent. Fuluius Pacianus, de probat. libro ſecundo, dicto capite ſexto, numero vigeſimo ſecundo, in illis verbis: Qui vltra quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis, ex tractatu orientem, adhibuerit alia adminicula, vtputa famam, vel confeſ ſionem parentum, quando ſcilicet agitur de auferenda hæreditate à manibus illius, qui eſt in. poſ ſeſ ſione. Nicolaus Intrigliolus, dicta deciſione trigeſimaquinta, qui cùm probaſ ſet numero quadrageſimo quinto quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis, etiam in petitorio, probare; ſubdit ſtatim numer. 46. & 48. & 51. id maximè procedere, quando tractatus filiationis fuiſ ſet iunctus cum natiuitate in domo, vel ex fama, iunctis aliis adminiculis, vel ex alimẽ tis præ ſtitis, iunctis aliis coniecturis: vel etiam, quando plures, & ſimul iunctæ coniecturæ, non ſingulæ concurrerent: tunc namque faciliùs Bartoli doctrina procedit, provt ſuprà ex aliis notaui; & retuli Valaſcum dicta conſultatione 176. num. 17. Petram, dicta quæ ſt. 11. n. 461. & tribus ſeq. Intrigliolus vbi ſupra. Quintò conſtituo, vtcunque res ſit, negari non poſ ſe, quin iuridicè, atque ex vnius & alterius opinionis Authoribus procedat reſolutio, atque ob ſeruatio illa Petri Surdi, dicto conſilio primo, num. 63. & ſequentibus, libro primo; ex quaſi poſ ſeſ ſione reſultare præ ſumptionem filiationis, quæ præ ſumptio ſufficit, tam in petitorio, quàm in poſ ſeſ ſorio, quia transfert onus probandi in aduerſarium; ex quaſi poſ ſeſ ſione namque filiationis oritur præ ſumptio, quæ ſola ſufficit ad obtinendum; licet ergo per nominationem, educationem, tractatum, famam, & alia ſimilia non probetur verè proprietas ipſa filiationis, præ ſumptiuè tamen probatur, donec aduerſarius probet contrarium, vt latiùs Surdus ipſe deducit, & comprobat vbi ſupra, atque ex mente omnium huc vſque ſcribentium procedit, ſicuti ex relatis antea conſtat euidenter. Sextò denique & vltimò, in præparatoriis iu[*] diciorum, in iudicio ſummario, in cauſis alimentorum, quando ſcilicet aliquis petit alimenta, vt filius, vel quando filius ipſe contendit ſe manuteneri in ſua quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, aut quando incidenter de filiatione, & legitimitate quæ ritur; ſolam quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis ſufficere; ſicuti ex relatione aliorum Pet. Anton, de Petra, dicta quæ ſtione 11. n. 485. & tribus ſequentibus, obſeruauit; eruditè, latiúſque probauit Fuluius Pacianus, lib. 2. dicto cap. 6. num. 12. & ſequentibus; Nicolaus Intrigliolus, dicta deciſ. 35. num. 51. & hactenus de prima obſeruatione, ſiue concluſione, aut doctrina generali in hac materia, & in eo pronuntiato communi Doctorum, quod ei, qui allegat filiationem; aut contendit ſe filium alicuius, incumbit onus probandi. Secunda verò, ac etiam generalis in hac ipſa materia concluſio, ſeu doctrina ſit, filiationis probationem, non modò difficilem, ſed & pene impoſsibilem, iure noſtro reputari, & ideo factum eſ ſe, vt opinentur omnes, coniecturas, & præ ſumptiones ſufficere. eáſque in arbitrio iudicis poſitas eſ ſe; ſic ſane poſt Bartol. Bald. Alexand. Decium, Pariſium, Marſilium, Alciatum, & alios, tradidit Menochius, in lib. 2. de arbitrariis iudicum, dicto caſu 89. num. primo, & ſecundo, & vndecimo, qui inde deducit numero tertio, & ſequentibus, triplicem eſ ſe filiationis probationem, neceſ ſariam, probabilem, & præ ſumptiuam. Neceſ ſariam, quoad ſolam matrem intelligimus, quæ ſemper eſt certa; probabilem quoad patrem, cum domi natus eſt filius, l. filium, ff. de his qui ſunt ſui vel alieni iur. præ ſumptiuam, quæ ex coniecturis, & præ ſumptionibus colligitur, vt per Baldum, in l. 1. numero 52. C. de his qui accuſ. non poſ. Probatione neceſ ſaria probari filiatio minime poteſt, quoniam certa ſcientia illa eſ ſe dicitur, quando aliquis de certo, & proprio ſenſu atteſtati poteſt; ſed filiorum procreatio cadere non poteſt in certum hominis ſenſum, cum teſtificari nemo poſ ſit, talem ab illo genitum, aut conceptum fuiſ ſe; vere ergo probari non poteſt: quod Menochius ipſe admodum ſingulariter comprobatur; & inde infert ad explicationem textus, in l. Lucius, la primera, ff. de condition. & demonſtration. per quem affirmat communis Doctorum traditio, conditionem illam: Si filium ſe probauerit; ideò annullare teſtamentum, quia illi hæres ſatisfacere non poteſt, ſiue quod ipſa impoſ ſibilis eſ ſet. Verius tamen exiſtimaſ ſe Decium hæredis inſtitutionem ibi, non vitiari ex eo, quod verè conditio impleri non poſ ſit, quia illa impoſ ſibilitas per Iureconſultum non conſideratur; nec impoſ ſibilitas eadem eſt in cauſa, vt corruat teſtamentum; ſed illud euenit, quia ibi filius fuit à patre ſub ea conditione, quæ non poteſtatiua, ſed potius mixta dicitur, inſtitutus; cùm pendeat illa conditio à teſtibus, & aliis probationibus, ſub qua quidem mixta conditione filius inſtitui non poteſt; l. ſuus quoque, §. puto, ff. de hæred. inſtit. l. ſi pater, C. de inſtitut. & ſubſtitut. & ſequuntur Decium alij iuris Interpretes, qui ibidem à Menochio commemorantur: Coſta etiam in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, quinta parte, numero 41. & in effectu Menochius idem per totum illum caſum, & libro ſexto, præ ſumptione 53. per totam, concludit, filiationem ex parte patris eſ ſe difficilis probationis; & repetit in conſ. 813. num. 25. volumine nono, & ideò ſufficere probationes per coniecturas, & præ ſumptiones, etiam in vulgo conceptis, vt idem Menochius concludit in conſ. 816. numero 51. volumine nono, Socinus iunior, in conſ. 67. volumine quarto, Natta, in conſ. 473. numero 39. & 44. Burſatus, in conſ. 88. & 89. & in conſ. 98. & 99. lib. primo, Cauall. in conſ. 22. numero 50. volumine tertio, Nicolaus Intrigliolus, deciſione Siciliæ 35. numero 38. & 39. libro primo. Ioannes Garcia, de nobilitate, gloſsa 20. numero quinto, Gabriel Paleotus, de nothis, ſpuriíſque filiis, capit. 21. per totum, Ioſeph. Maſcardus, de probation. tomo ſecundo, concluſione 787. per totam, vbi vide originaliter de omnibus per Menochium traditis, & latè comprobatum, ad filiationem probandam, ſufficere probationes per præ ſumptiones, & coniecturas, dummodo illæ ſint legis, & non hominis; & nedum filiationem legitimam probari per coniecturas, & præ ſumptiones, ſed etiam naturalem, ſpuriorum, & filiorum, qui vulgò concepti nuncupantur. Non tamen ſemper, & ſimpliciter præ ſumptiones, & coniecturas inducere probationem filiationis, ſed quandoque poni in arbitrio iudicis; idque ex Baldo, Alexandro, Pariſio, & Alciato, quos Maſ cardus ipſe, numero 18. recenſet. Eandem etiam regulam, & doctrinam generalem, quod filiatio, quia eſt difficilis probationis, coniecturis, & præ ſumptionibus probetur; tradidit Aluarus Valaſ cus, conſultatione 176. numero primo, & duobus ſequentibus, Fuluius Pacianus, de probation. tomo ſecundo, cap. ſexto, ex numero 24. cum ſequentibus, & cum infinitis Authoribus, quos adducit, Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis quæ ſtione 11. ex numero 240. vſque ad numerum 255. Petrus Surdus, de alimentis, titulo primo, quæ ſtione 112. numero ſecundo, & deciſ. 83. numero quarto, latiùs in conſilio primo, ex numero 38. vſque ad numerum 44. libro primò, vbi latè, quod filiatio ex parte patris difficilè probatur, & ideo præ ſumptiuè, & per coniecturas ſufficit eam probari, quia indicia, & coniecturæ ſufficiunt in his, quæ ſunt difficilis probationis, provt ibi latiùs comprobat. Cæ ſar Barçius, deciſione Bononiæ 92. numero primo, & duobus ſequentibus, vbi quod filiationem probandi materia, tota in ſtatu coniecturali verſatur. Alexander Trentacinquius, variarum libro primo, titulo de filiatione, dicta reſolutione prima, in principio, folio 74. Mieres, de maioratu, tertia parte, quæ ſtione 15. numero ſexto, Mornacius, ad dictam l. filium eum definimus, in principio, vbi profitetur, totam hanc materiam in coniecturis poſitam eſ ſe: Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. libro tertio, cap. 562. num. 1. & ſeq. & numero 58. Cardinalis Tuſchus, tomo tertio, litera F. concluſione 347. ex fol. 905. Prima autem coniectura, & præ ſumptio, qua[*] filiatio probatur, illa eſt; cùm eſt probatum, aliquem eſ ſe natum ex vxore illius viri, ita clarè probat text. in dicta l. filium eum definimus, l. non epiſtolis, C. de probation. l. ſi vicinis, C. de nuptiis, capit. per tuas, de probation. cap. tranſmiſ ſa, qui filij ſint legitimi, quæ ſanè coniectura, non ſolam quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis, ſed ipſam proprietatem reſpicit. Idque procedit, etiam ſi probatum fuerit, mulierem illam cum adultero eo tempore conſuetudinẽ habuiſ ſe; ſicuti ex Baldo, Curt. iun. Pariſio, Cremenſe, Gozadino, & Alciato obſeruauit Menochius, lib. ſecundo, dicto caſu 89. num. 19. 20. & ſeq. vbi ad id dicit afferri communiter text. in l. miles, §. defuncto, ff. ad l. Iul. de adulter. cuius deciſionem, & doctrinas communes Doctorum, ex eo §. deductas, exornat, atque explicat ex num. 21. vſque ad numerum 61. vbi videri poteſt. Idem Menochius, libro ſexto, dicta præ ſumptione 53. ex num. ſecundo, vſque ad numerum 21. Paleotus, de nothis, ſpuriisque filiis, cap. 22. numero tertio, & quarto, Anton. Gabriel, commun. concluſion. libro primo, titulo de præ ſumption. conclu ſione 14. Hippolyt. Riminald. in conſ. 611. libro ſexto, Anton. Gomez. in l. 9. Tauri, ſub numero ſecundo, Roias, in epitome ſucceſsio. cap. ſecundo, numero 25. & cap. 10. ex numero 46. & cap. 11. per totum; Guil. Benedictus, in capit. Rainuntius, verbo, quæ filium ex eo ſuſcipiens: Couarruu. in 4. ſecunda parte, cap. 8. §. 3. Mieres de maioratu, ſecunda parte, quæ ſtione ſecunda per totam; & tertia parte, quæ ſtione 15. num. 31. Matiençus, in l. 9. titulo octauo, gloſ ſa tertia per totam, Maſcardus, tomo ſecundo, concluſ. 788. per totam; vbi latè, quod coniectura omnium prima, &. præ ſumptio filiationis illa eſt, quando aliquis eſt natus ex vxore in domo mariti, cohabitantibus, & vicinis ſcientibus, filius namque mariti præ ſumitur, etiam ſi tempore conceptionis vxor eſ ſet adultera; & longa ſerie explicat text. in eodem §. defuncto, Ioannes Garcia, de nobilitate, dicta gloſ ſa 20. numero nono, Aluarus Valaſcus, conſultatione 176. numero quarto, & duobus ſequentibus, Pet. Surdus videndus omninò, dicto conſilio primo, num. 55. cum, ſequentibus; vſque ad numerum 62. & deciſione 83. numero 19. & 20. Pet. Barboſa, prima parte rubricæ, ff. ſolutio matrimonio, ex numer. 17. vſque ad numerum 22. Fuluius Pacianus, de probationib. libro ſecundo, cap. 16. ex num. 21. vſque ad numerum 52. idem in conſilio primo, ex numero ſexto, vſque ad numerum 40. libro primo, Nicolaus Intrigliolus, deci ſione Siciliæ 35. num. 41. 42. & 43. D. Marta, voto 26. ex num. primo, vſque ad numerum 7. Dueñas, regula 344. prima parte, Cæ ſar Barçius, deciſ. 92. ex numero ſexto, cum ſequentibus, Alexand. Trentacinquius, variarum, libro 1. titulo de filiatione, re ſolutione prima, ex numero octauo, vſque ad numerum 22. Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis, dicta quæ ſtione 11. ex numer. 324. vſque ad numerum 415. Cardinalis Tuſchus, tomo tertio, litera F. concluſione 347. Ioan. Baptiſt. Lupi, de illegitimis commentario 2. §. 3. ex num. 12. vſque ad numerum 27. fol. 143. Secunda coniectura probandi filiationem, illa[*] eſt, quæ ex tractatu, & educatione prouenit; nam ſi filius domi educetur, & à patre ita tractetur, vt filij loco eum habere verè videatur, is in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis conſtituitur, húncque parit effectum, vt vere filius credatur, niſi contrarium probetur; idque procedit, etiam patre mortuo, & quamuis dein de pater reſpuat filium ipſum. Et etiam ſi adeſ ſet vnicus ſolus tractationis actus, modo aliqualis nominatio concurrat, niſi nouus tractatus, primò contrarius, interceſ ſiſ ſet: vel cauſa pietatis tractacus fieret; ita ſane obſeruat, extendit, atque limitat, & ex profeſ ſo comprobat Menochius de arbitrariis, libro ſecundo, dicto caſu 89. num. 69. 72. & quatuor ſequentibus, vbi vide; & præ ſumptione 53. ex num. 21. vſque ad numerum 34. Gabriel Paleotus, de nothis, ſpuriiſque filiis, cap. 22. num. 7. & 8. & 9. Ioannes Garcia, de nobilitate, dicta gloſ ſa 20. num. ſexto, Ioſeph, Maſcardus, de probation. tomo ſecundo, concluſione 789. qui decem modis eam coniecturam ampliat, & declarat, provt ibi originaliter videre, neceſ ſarium erit. Et inquit num. 25. procedere etiam in filio, illegitimè nato, & ſpurio, ſiue adulterino; nam vt probetur filiatio iſtius generis, ſufficit quod pater adulter tractauerit natum, vt filium; idque per tractatum conuenientem ſpurio, veluti per alimentationem. Limitat etiam coniecturam metipſam quinque modis, provt ibidem etiam ex num. 28. vſque ad numerum 38. vbi etiam vide; atque ex num. 38. vſque ad finem concluſionis, vndecim actus enumerat, quibus dicitur quis tractatus, vt filius, & quibus filiatio, ſiue eius quaſi poſ ſeſ ſio probatur. Primus eſt, ſi tempore natiuitatis eius, qui dicitur filius, fuerit factum gaudium, & lætitia in domo, vt de filio ſibi nato. Secundò, ex lactatione, Tertiò, mittendo eum ad ſcholas. Quartò, faciendo ei veſtimenta, differentia ab aliis. Quintò emancipare illum. Sextò, ex datione tutoris. Septimò, legitimare. Octauò legate, vel exhæredare. Nonò, vbi filius eodem nomine vocatus eſt, quo is, qui dicitur pater, denominatur. Decimò, ex educatione ſiue alimentis. Vndecimò, ſcribere eum in libro natalium filiorum: Paſchalis ſecunda parte, cap. ſecundo, num. 114. & 115. Montealeagre, libro ſecundo cap. primo, §. 35. ex numero octauo. Ioan. Baptiſt. Lupi, de illegitimis, libro ſecundo, commentario 2. §. tertio, ex numer. 27. vſque ad numer. 44. vbi vide omninò: Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis, dicta quæ ſtione 11. ex numero 309. in fine, vbi eandem coniecturam exornat, quæ ex tractatu deducitur; & inquit, quod hæc præ ſumptio eſt efficacior quam ea, quæ conſiſtit in nudis verbis. Idque etiam ſi adſit ſolus tractatus, abſque alio adminiculo, dummodò ipſe concludenter probetur, atque ad eum modum, quem Maſ cardus, vbi ſuprà obſeruauit, & non modo in filiis legitimis, ſed etiam in illegitimis, & ſpuriis, vel adulterinis, provt ibidem latè comprobat ipſe Petra, num. 332. & 416. atque ex num. 420. folio mihi 295. vſque ad numerum 439. eoſdem in effectu actus, quos Maſcardus enumerat, quamuis duodecim adducat, quia actum inſtitutionis, & legati ſeparat ab exhæredationis actu, Maſcardus verò eos coniunxit. Eandem etiam coniecturam, quæ ex tractatione deducitur probauit Paleotus, dicto capit. 22. num. ſeptimo, & duobus ſequentibus, Fuluius Pacianus, de probat, libro ſecundo, cap. ſexto, num. 29. & 30. Pet. Surdus, in tractatu de alimentis, titulo primo, quæ ſtione 112. numero octauo, & titulo nono, quæ ſtione ſeptima, num. 12. vbi quod filiatio magis probatur per tractatum, quam per nominationem. Et antea dixerat dicta quæ ſtione 112. dicto numero octauo, quod filiatio probatur ex tractatu, vel ſaltem ex eo conſtituitur quis in quaſi poſ ſeſ ſione. Idem Surdus, deciſione 83. numer. quarto, & in con ſilio primo, num. 46. libro primo; vbi etiam, quod magis præ ſumitur filius, qui vti filius alitur, quàm qui vti filius nominatur, quia alimentatio magis naturali charitati coniuncta; & ita procedere in filiatione legitima, quam illegitima, provt latius ibi, & num. 45. quod filiatio probatur ex eo, quod[*] filius fuit baptizatus de ordine patris, & leuatus de ſacro fonte. Aluarus Valaſcus, dicta conſultatione 176. num. 12. & 13. Nicolaus Intrigliolus, deci ſione Siciliæ 35. num. 44. 45. & 46. qui ſubdit poſt Alexand. Signorolum, Barbatiam, Corneum, Præpoſitum, & Maſcardum, id fortius procedere, quando tractatus filiationis fuiſ ſet iunctus cum natiuitate in domo, quia tunc ex eis vera filiationis probatio oriretur, D. Marta, voto 26. numero ſeptimo, & octauo. addit, quod liber baptiſmi[*] non probat, quem eſ ſe filium alicuius, prout ibi comprobat, & Corneum, & Crauetam, ita tenentes commemorat. Alexander Trentacinquius, variarum, libro primo, titulo de filiatione, dicta reſolutione prima, numero ſecundo, & titulo, de morte naturali, & ciuili, reſolutione quarta, numero octauo. Stephanus Gratianus, diſceptatio. forenſ. tomo tertio, cap. 362. ex numero primo, cum ſequentibus; & numero 74. & 76. & ſequent. Cæ ſar Bar çius; deciſione Bononiæ 92. numero tertio, & quarto, & quinto, vbi etiam quod filiatio ex tractatu, & educatione probatur; & hæc probatio nedum poſ ſeſ ſionem, ſed etiam proprietatem reſ picit filiationis, & quod filiationis tractatus vndecim modis probatur. Vide etiam numero decimo, vbi quod filiationem probat ſcriptura patris:[*] Surdum, in conſilio primo, numer 52. libro primo, vbi poſt alios tradidit Authores, quod liber patris, in quo ſcripta reperitur natiuitas filij, probat eius filiationem. Maſcardus etiam, de probation. tomo ſecundo, concluſ. 794. ex num. 4. cum ſeq. Tertia eſt coniectura, ducta à nominatione, & [*] confeſ ſione patris nominantis, & confitentis aliquem eſ ſe filium ſuum, quæ aliquando recipitur; vt probet filiationem, aliquando vero reiicitur; regulariter tamen ſola per ſe debilis eſt; nec ideo aliquem, vt filium probat; l. non epiſtolis, l. non nudis, C. de probation. l. neque profeſsio, C. de teſtamentis, l. ſi pater, C. de hæred, inſtitu. l. Caius, ff. de iure patronatus. Et rationem concludentem aſ ſignat eleganter Gabriel Paleotus, de nothis, ſpuriiſ que filiis, cap. 23. numero primo, ſolio mihi 149. vide etiam Cald. Pereiram, in conſ. 9. numero 35. Quòd ſi hæc nominatio in eo actu, ac eo modo facta eſ ſet, ve non niſi filio conueniret, vt ſi in iudicio confeſ ſus eſt, aliquem filium ſuum eſ ſe, vel etiam extra indicium data opera, filio præ ſente, aut ſi diem natiuitatis filij in propriis libris quotidianis ſcripſit; aut ſi geminata eſ ſet nominatio; aut confeſ ſio, aut in antiquis eſ ſemus: his ſane ca ſibus, ſic nominatus conſtituitur in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, atque ita filiatio probatur; ſic quidem ex communi Interpretum ſententia tradiderunt, & latius cum ampliationibus, & declarationibus explicarunt Gabriel Paleotus, dicto c. 23. numero primo, & ſecundo; Iacob. Menochius, de arbitrariis, libro ſecundo, dicto caſu 89. ex numero 77. vſque ad numer 86. & latiùs declarat libro ſexto, dicta præ ſumptione 53. ex numero 34. vſque ad num. 43. Ioſeph. Maſcardus; de probation. tomo ſecundo concluſione 790. per totam, vbi etiam numero primo, pro regula conſtituit negatiua, filiationem ex ſola nominatione, aſ ſertione, profeſ ſione, vel confeſ ſione non probari, has enim voces eiuſdem eſ ſe effectus cum Baldo, rectè obſeruauit; & numero tertio, huiuſce concluſionis reddit rationem, eámque tripliciter ampliat, & nouem modis limitat, & regulam ipſam generalem, inquit adeò veram eſ ſe, numero nono, & decimo, vt nec onus probandi contrarium, ex tali nominatione transferatur in aduerſarium, niſi cum nominatione ipſa, aliquæ aliæ coniecturæ concurrerent; nam tunc vtique præ ſumeretur pro nominato; ſecus tamen, ſi extaret tantummodo nominatio: Ioannes Garcia, de nobilitate, dicta gloſ ſa 20. numer ſexto, in fine, D. Marta, voto 26. numero 12. & 13. Aluarus Va laſcus, conſultatione 176. numero 9. & 10. vbi etiam, quod nominatio ſola non ſufficit, ad probandam filiationem, ſecundum communem ſententiam, niſi pater nominauerit in actu, ſoli filio competente: Fuluius Pacianus, de probation, libro ſecundo, cap. ſexto, numero 32. qui cum antea ſtatuiſ ſet numero 29. filiationem altero ex tribus modis probari, id eſt, tractatu, fama, & nominatione; explicat dicto numero 32. id procedere, quando quis nominatus fuiſ ſet filius à parte non ſemel, ſed pluries, nec perfunctoriè, ſed principaliter, ac enixè; maxime in actu, qui ſoli filio conueniat. Petrus Surdus, de alimentis, titulo primo, quæ ſtione 112. numero nono, & decimo, vbi quod filiationis quali poſ ſeſ ſio non indicitur ex nominatione, niſi fiat in actu, qui ſoli conueniat filio. Idem Surdus, in conſilio primo, numero 47. & deciſione 83. numero 7. & 7. & 21. Alexand. Trentacinquius, variarum libro primo, titule de filiatione, numero 14. & titulo de morte ciuili, & naturali, reſolutione quarta, numero octauo, in verſ. Tertia coniectura eſt: Stephanus Gratianus diſceptation. forenſi, tomo tertio, cap. 562. n. 24. & 25. & 78. & 79. Cardinalis Tuſ chus, tomo tertio, concluſione 347. ex numer. 57. cum ſequent. Pet. Anton, de Petra, de fideicommiſ ſis, dicta quæ ſtione 11. ex numero 257. vſque ad numerum 310. vbi latiſ ſimè in propoſito: Barboſa, prima parte rubricæ, ff. ſoluto matrimonio, numero 15. Paſchalis, ſecunda parte, dicto capit. ſecundo, ex num. 16. Montealegre, §. 35. ex numero 15. vbi vide Ioan. Baptiſt. Lupi, de illegitimis, lib. 2. d. commentario 2. §. 3. n. 44. Quarta eſt coniectura, & præ ſumptio, qua fi[*] liatio probatur, nempe communis vox, & fama, hæc enim ſufficit ad conſtituendum filium in qua ſi poſ ſeſ ſione filiationis, ita ſcripſit, & authoritate quamplurimorum, quos ibi congerit, comprobauit Iacob Menochius, in libro ſecundo, de arbitrariis iudicum, dicto caſu 89. ex numero 86. vſque ad numerum 97. vbi rationem aſ ſignat, & ſubdit, in iudiciis obſeruari ſolitum, vt omnia coniunctim deducantur, Primò, illum natum eſ ſe ex viro & vxore, ſimul commorantibus, ſcientibus vicinis. Secundò, ſic à patre habitum fuiſ ſe, & tractatum. Tertiò, ſic ab eo ſ æpiùs nominatum, & appellatum. Quartò, ſic ab omnibus, communi fama, & voce habitum, & creditum. Animaduertendum tamen, provt ipſe Menochius concludit numero 96. in fine, neceſ ſe minimè eſ ſe, relata omnia, ſic deducta probare, nam alterum ex eis probare ſufficit, vt reſponderunt Decius, & Pariſius, ibidem commemorati; & vide numero 93. vbi improbat opinionem eorum, qui exiſtimarunt, famam ſemiplenè tantum probare, quia imo plenè probat in his, quæ ſunt difficilis probationis; & ideo in filiationis tractatu plenè probare debet, cùm ipſa adeò difficilis, immo & fere impoſ ſibilis probationis diiudicetur. Et id ipſum reſoluit libro ſexto, dicta præ ſumptione 53. n. 43. & 44. qui ſubdit, quod hæc coniectura multo magis locum habet in antiquis, & quod non habet locum, quando communi voci, & famæ repugnat aſ ſertio, & nominatio illorum; qui mater, & pater creduntur prædicti filij; nam aſ ſertio hæc, & nominatio præualet illi famæ. Maſcardus autem, de probation, tom. 2. conclu. 791. per totam, latiùs in eiuſdem coniecturæ, quæ à communi voce, & fama deducitur, explicatione ſe habet; & Primò adducit ſententiam quamplurimorum exiſtimantium, per famam, & communẽ opinionem populi, filiationẽ probari, ex eáque filiũ in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis cõ ſtitui . Poſtmodũ refert contrariam multorum opinionem, quod ſola fama non probetur filiatio; & inquit, ſic componi poſ ſe eam contrarietatem vt prior ſententia tunc demum procedat, quando cum fama concurrerent alia adminicula; poſterior autem, quando eſ ſet ſola fama; nam tunc verum eſt, non probare. Et quod verè, ſi rectè conſiderentur omnes Doctores, qui de huiuſmodi fama loquuntur, ſemper illam aliis adminiculis, coniecturis, & præ ſumptionibus fulciunt, & tunc quidem procedere etiam in filiatione illegitima probanda; modo fama ipſa, & communis vox populi; eis modis probetur, quibus neceſ ſarium eſ ſe eam probari, notauit ibidem; & alia concurrant, de quibus latiùs ibi videri poteſt, & per Paleotum, de nothis, ſpuriiſque filiis, cap. 23. num. tertio, & quarto, & quinto folio 150. & 151. vbi etiam in propoſito contrarias opiniones recenſet, & in effectu eam magis conſtanter tuetur partem, quod fama ſola per ſe ad filium aliquem probandum, abſque aliis ſufficereret coniecturis; quod quidem multùm apparentibus rationibus comprobare videtur, provt etiam ibi videri poteſt. Et eandem opinionem, quam Paleotus, & Menochius, tenuit etiam Fuluius Pacianus, de probation. libro ſecundo, dicto capit. ſexto, numero 31. Aluarus autem Valaſcus, dicta conſultatione 176. numero ſeptimo, & octauo, duntaxat adducit prædictas duas opiniones, alteram affirmatiuam, quod publica vox, & fama conſtituat filium in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis: Et negatiuam, quod fama ſola non ſufficiat. Et cùm ſufficit, inquit quòd debet eſ ſe orta ex iuſtis, & probabilibus cauſis, & à fide dignis. Menochij quoque reſolutionem, quod fama ſola probet filiationem, & in eius quaſi poſ ſeſ ſionem filium conſtituat, vt ipſum releuet ab onere probandi; tenuit Pet. Surd. dicto conſilio primo, num. 48. libro primo. Contrariam verò, niſi cum fama alia concurrant D. Marta, voto. 26. n. 14. & 15. & 16. quod autem ſola fama ſuf ſiciat, maximè iunctis aliis adminiculis, Nicolaus Intrigliolus credidit, dicta deciſione Siciliæ 35. n. 48. Montealegre, d. §. 35. ex numer. 21. vſque ad 26. vbi quod fama ſemiplenè probat & in antiquis plenè: Ioann. Baptiſt. Lup. libro ſecundo, commentar. 2. d. §. 3. num. 45. & 46. fol. 153. vbi quod fama inducit quaſi poſ ſeſ ſionem filiationis in antiquis, vel ſi cum ea, alia ſimul concurrerent adminicula. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. libro tertio, capit. 562. numer. 73. Per. Anton. de Petra, de fideicommiſsis, dicta quæ ſtione 11. ex num. 439. vſque ad numerum 456. vbi latè explicat præ ſentem articulum, & adductis contrariis opinionibus, in eam procliuior videtur, vt fama ſola in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis conſtituat; & onus probandi contrarium in aduerſarium transferat. Et quod id procedat in filiatione quoque illegitima; id tamen intelligit cum nonnullis declarationibus, & reſtrictionibus, de quibus ibi. Tandem Alexand. Trentacinquius, variarum libro primo, titulo de filiatione, reſolutione prima, num. 12. 13. & 14. folio 77. cum ex profeſ ſo eiuſdem diſceptationis reſolutionem ſuſcepiſ ſet, & contrarias opiniones retuliſ ſet, nonnullósque caſus diſtinxiſ ſet, concludit vtramque opinionem, diſputando, defendi poſ ſe; ſed ipſum putare, ſic diſtinguendum; Quod ſi adeſt ſola publica vox, & fama, abſque alio adminiculo, tunc fama ſola non probat, quia in re maximi præiudicij fama ſola non ſufficit; cap. præterea, de teſtibus. Si verò cum fama, & voce publica adeſt aliud adminiculum, tunc fama, iuncto alio adminiculo ſufficiat, provt latiùs ibi: quòd tamen (vt vides) de mente aliorum Authorum procedit, & expreſsè obſeruauit Maſcardus, in loco citato ſuprà: Qui ipſe, con cluſione 795. cum in eo dubio verſaretur, an filiatio probari poſ ſit ex educatione, & alimentis præ ſtitis filio, & contrarias adduxiſ ſet ſententias, ita pariter diſtinguit, ſcilicet quod ſi ſolum, & nudum adeſ ſet nutrimentum, ſiue educatio, tunc ex eo ſolum non probaretur filiatio, at ſi vna cum alimentis concurrerent aliæ filiationis coniecturæ, tunc alimenta ſola filiationem probarent, ſi diu, & tanquam filio, fuerint præ ſtita, provt latiùs ibi, & per Intrigliolum, dicta deciſione 35. numer. 51. Aluarum Valaſcum, dicta conſultatione 176. num. 13. & vide Surdum, de alimentis, titulo primo, quæ ſtione 126. ex numer. ſeptimo, & titulo nono, quæ ſt. 7. num. 10. & 11. [*] Quinta coniectura ad filiationem probandam, eſt ſecundum aliquos ſimilitudo, ſeu effigies; ex ſententia verò aliorum aliter ſtatuitur; atque in ea firmiter magis inſiſtit Menochius, dicto caſu 89. numero 97. & ſeq. vbi vide omnino; & de præ ſumpt. lib. 6. præ ſumptione 53. numer. 45. & duobus ſequentibus, vbi latè probauit, ſimilitudinem, & effigiem non facere coniecturam filiationis, ſed qualem qualem duntaxat ſuſpicionem, quæ in iudicis arbitrio relinquitur; provt etiam Maſcardus concludit, de probationib. tomo ſecundo concluſione 792. Per. Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis, dicta quæ ſtione 11. numero 438. & duobus ſequentibus, Intrigliolus, dicta deciſione 35. numero 49. Aluarus Valaſcus, dicta con ſultatione 176. num. 14. [*] Sexta coniectura ad probationem filiationis eſt, quæ ab inſtitutione deducitur, quia non eſt veriſimile, quod quis inſtituatur, vt filius, niſi verè ſit filius; ita ſane, licet articulum difficilem, & ancipitem fateatur, reſoluit, & latiùs explicat Ioſeph. Maſcardus, tomo ſecundo, concluſione 793. per totam, vbi vide: Petrus Surdus, in conſilio primo, num. 50. libro primo, Intrigliolus, qui refert permultos ita[*] tenentes, dicta deciſione 35. numer. 50. Paſchalis, ibi ſupra, numer. 20. Filiatio verò ipſa, vt concludenter probetur, quo pacto articuli ſint concipiendi; ex reſolutionibus Menochij, dicto caſu 89. & dicta præ ſumptione 53. & aliorum, de quibus ſuprà, ſatis apertè deducitur, & plenè explicauit Maſcardus, tomo ſecundo concluſione 797. per totam, vbi[*] vide omnino. Rurſus, ſi ſuper filiationis probatione, inter ſe repugnantes, ſiue contrariæ coniecturæ concurrant, quæ potiores ſint, aut præualere debeant; vt dignoſcatur, commendo in propoſito Paleotum, d. tractat. de nothis, ſpuriiſque filiis, cap. 24. & 25. ex folio 153. vſque ad folium 164. & vide omnino ea, quæ ego metipſe annotaui, atque ſcripſi ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 24. per totum; vbi egi de præcedentia, & victoria coniecturatum in ipſarum conflictu, ſiue cum plures ſimul concurrunt, & inter ſe pugnant; & generaliter obſerua in hac ipſa probandæ filiationis materia, vt in omnibus[*] caſibus, in quibus filiatio præ ſumitur, ſemper audiatur quis, volens probare contrarium, cum ſemper debear eſ ſe locus veritati in his, quæ non poſ ſunt induci niſi ab ipſa naturali veritate; quod cum Felino, & Baldo, rectè aduertit, & commendat Maſcardus, tomo ſecundo, concluſione 794. num. 12. idque ex mente communi, & vniformi omnium Interpretum ſententia procedit, vt nullus diſ ſentiat, nam dum adducunt coniecturas, ex quibus præ ſumitur, & probatur filiatio, cum effectum principaliter conſiderant, vt onus probandi contrarium, in aduerſarium tranſeratur, non verò vt facultas probandi contrarium excludatur, ſicuti ex his omnibus, quos adhuc adduximus, apparet. Ex eiſdem quoque deprehenditur quaſi poſ ſeſ ſio[*] nis filiationis effectum maximum eſ ſe, quoad alimentorum præ ſtationem, atque obligationem, nam quando filius eſt in dicta quaſi poſ ſeſ ſione, quamuis pater neget eum filium, tamen cogitur illum alere, etiam nulla præmiſ ſa cauſ æ cognitione ſummaria, quod ſecus eſt, cum filius nullam habet quali poſ ſeſ ſionem; tunc enim, vt eidem decernantur alimenta, requiritur ſummatim conſtare, eum eſ ſe talem, filium ſcilicet; quo conſtito, pater cogitur alere donec intentetur, vel finiatur plenarium iudicium ſuper proprietate filiationis: ſicuti ex communi Doctorum ſententia reſoluunt Stephanus Gratianus, diſceptat. forenſ. libro 2. capit 136. numer. 43. folio 163. Petr. Barboſa, prima parte rubricæ, ff. ſoluto matrimonio, numer. 19. fol. 13. qui inquit, pro hac differentia videri textum, in l. ſi quis à liberis, §. ſi vel parens, ff. de liber, agnoſ cend. dum probat, quod vt filio decernantur alimenta, oportet ſummatim conſtare, eum filium eſ ſe; & ſi ita conſtiterit, pater cogetur filium alere, donec in iudicio plenario cauſa filiationis finiatur. Concordat. l. penult. ff. de his qui ſunt ſui, vel alien, iur. hæc enim iura (vt ipſe Barboſa rectè obſeruat) neceſ ſariò intelligenda ſunt, quando filius non erat in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis; nam tunc, vt ei decernantur alimenta, debet præcedere ea ſummaria cognitio, de quæ notabiliter agit Couarruu. practicarum, cap. ſexto, numero octauo, aliàs ſi filius ſit in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, nulla erit neceſ ſaria, etiam ſummaria cognitio, ſed pater cogetur interim eum alere, provt eleganter ibi; & per Surdum, de alimentis, tit. 1. q. 112. num. 3. Septima denique & vltima coniectura, qua fi[*] liatio probatur, deſumitur à ſententia Iudicis, ſuper ea lata; & quidem ſi ſententia inter patrem & filium ſuper filiatione lata fuerit, plenum ius facit, atque ita præiudicat aliis filiis, agnatis, & ſimilibus; ſic ſanè Bartolus ſcripſit in l. prima, §. plane, ff. de liber, agnoſcend. & ſequuntur relati per Maſcardum, tom. 2. concluſ. 94. numer. 1. & 2. Petram, de fideicommiſsis, dicta quæ ſt. 11. ex num. 456. & 457. Decianus etiam, in conſil. 1. num. 85. libro tertio, Ruinus, in conſil. 174. numer. 11. & 13. libro primo, Fuluius Pacianus, de probat, tomo ſecundo, cap. ſexto, numer. 15. & 16. Menochius, libro ſexto, dicta præ ſumptione 53. numer. 48. & 49. qui ipſi vnanimiter hoc intelligunt, ſi ſententia fuit lata principaliter ſuper ipſa filiationis cauſa; ſecus verò, ſi fuit pronuntiata in iudicio aliquo poſ ſeſ ſorio, vel præ ſtationis alimentorum, & ſimili; nam tunc ſententia hæc non facit ius in cauſa principali filiationis, ſed ſolum quoad caſum illum; ita probat text, in l. ſi quis à liberis, §. ſi vel parens, ff. de liber, agnoſcend. & in l. penult. ff. de his qui ſunt ſui, vel alie. iur. & cum Lara, Couarruu. Natta, & aliis, iidem nunc relati Authores re ſoluunt. Marta etiam, voto 184. And. Fachineus, libro 10. cap. 80. folio mihi 1351. Petrus Surdus, Barboſa, & alij, qui inferius commemorabuntur. Atque ita intelligenda, accipiendaque videtur Cæ ſaris Barzij, deciſione Bononiæ 92. num. 15. re ſolutio quædam, dum ex aliis tradidit Authoribus, filiationem alicuius, ex ſententiis ſuper filiatione latis concludenter probari; itaque ſi latæ fuerint principaliter ſuper ipſa filiationis cauſa, id certum, & verum erit; ſecus verò, ſi pronuntiatæ fuerunt in iudicio aliquo ſummario, vel præ ſtationis alimentorum, vt prædicti Authores ob ſeruant. Petra etiam, dicto numero 447. qui poſt Bartol. ſubdit, quod illa ſententia in, iudicio ſummario, parit tale quale præiudicium. Menochius idem, alio in loco, vltra relatum ſuprà lib. ſcilicet 1. præ ſumpt 35. n. 39. vbi poſt Decianum, in conſ. 66. column. 3. verſ. Qua aſsignatio, libr. 2. ſcripſit, quod alimentorum aſ ſignatio, & impenſarum, nullum facit præiudicium cauſ æ, & iudicio principali. Sed tunc oritur neceſ ſarium admodum, & quod[*] frequenter occurrere poteſt, dubium; an ſcilicet, ſi in iudicio, & cauſa, quæ ſuper alimentis præ ſtandis, lis principaliter controuertebatur, plenariè actum, & cognitum fuerit de eo, quod deducitur in iudicio plenario, licet ſuper ipſo plenario, hoc eſt, filiationis cauſa, principaliter actum non fuerit, nec pronuntiatum principaliter, aliquem eſ ſe filium; an tunc ſententia huiuſmodi plenum ius faciat, & in cauſa principali ipſius filiationis obſtare poſ ſit, & in modum exceptionis rei iudicatæ opponi, aut etiam is, qui agit, ea ſe iuuare, vt in alio iudicio obtineat: Ponamus à patre, vel à fratre aliquem, alimenta ſibi præ ſtanda, eo præ textu principaliter intendiſ ſe, atque in iudicio petere, quod contendat ſe filium legitimum, & naturalem; aut naturalem tantùm, vel etiam ſpurium, idque principaliter deduxiſ ſe ſe ſcilicet eius, à quo alimenta petit, filium, aut fratrem eſ ſe; & idcirco ſibi alimenta deberi, iuxta qualitatem, quantitatẽ , & alia, quę vt alimenta decernantur, præ oculis habentur, à iudicibúſque æ ſtimantur; atque ita in libello id ipſum concludat, ſibi ſcilicet, tanquam filio, aut fratri alimenta deberi. Reus conuentus re ſpondet, ſe alimenta non præ ſtiturum, nec debere contendit, illúmque filium, aut fratrem negat; lis conteſtatur, partes ad probationes recipiuntur, te ſtium publicatio fit, in cauſa concluditur, & in omnibus ita plenariè, ac ſi in cauſa ipſa principali filiationis lis mota fuiſ ſet, proceditur; & ſententia fertur, qua reus (pater, vel frater; vel etiam hæres eius, qui alimẽta præ ſtare debebat, quicumque ille ſit) ad ipſorum alimentorum, ſingulis annis in certa quantitate præ ſtationem, vel pro vna vice, in certa quantitate condemnatur; illud certum eſt, filij, aut fratris eiuſdem agentis fundamentum prę cipuum, & vnicum in eo conſiſtere, quod ſe filium, aut fratrem contendat, & quod reus non aliàs condemnaretur, quàm ſi ita conſtaret, ipſéque actor probaſ ſet: Reus (vt dixi) in alimentis condemnatur, ſed filiationis cauſa metipſa principaliter non deducitur, nee etiam ſententia terminatur; tunc quidem (vt dicebam) aſ ſiduè euenire poteſt, vt dubitetur, an ſententia ipſa ſuper alimentis, ius faciat quoad omnes, & quoad cauſam filiationis principalem, & cætera, quæ ab ea dependent; vtputà ſi petitorio iudicio agatur ſuper petitione hæreditatis, aut ſuper ſucceſ ſione vinculi, aut maioratus, lis moueatur, & ipſe, qui in alimentorum iudicio obtinuit, cum eodem ibis victo, vel etiam cum alio litiget, & contendat, ſe in petitorio iudicio, aut ſuper ſucceſ ſione maioratus, certum ius habere, ex quo certum ſit eius ius, ſi vel id ſolum conſtet, ſe ſcilicet filium legitimum, vel etiam naturalem, in terminis l. 27. Tauri, vel etiam ſpurium, reſpectu matris; ſe autem filium, vel fratrem, ex ſententia ipſa ſuper alimentis lata, ſatis conſtare dicat, eiúſ que exceptionem obſtare, ſi forte poſ ſidens conueniretur, aut ius prodeſ ſe, ſi agat, & petat, ex quo cum litigauit ſuper alimentis, non aliàs obtinuiſ ſet, quàm ſi ſe filium, aut fratrem oſtendiſ ſet, idque plenarie actum fuerit. E contrario autem contenditur, ſententiam ſuper alimentis latam, præiudicium non generare in iudicio plenario, ſiue ſententiam in ſummario iudicio, non præiudicare in plenario. Huiuſce autem articuli reſolutio, admodum neceſ ſaria (vt dixi) cum frequenter ſuper alimentis lis moueatur ad modum prædi ctum, & plenariè agatur, atque diſcutiatur, ac ſi ſuper cauſa principali filiationis ageretur, & in ſupremis tribunalibus, à ſententia, ſuper eiſdem alimentis lata, ſupplicetur ad eoſdem iudices, & ita plenariè in examine teſtium, & cæteris proceditur, ac ſi cauſa filiationis principaliter excitata fuiſ ſet, & in gradu reuiſionis lis terminatur. In primis ergo pro parte affirmatiua, quod ſententia lata in cauſa alimentorum, ſuper qua plenariè actum, & cognitum eſt, obſtet in iudicio plenario, & faciat ius quoad omnes; vrgere videtur, à filio, vel fratre actum fuiſ ſe, & alimenta petita in eo iudicio, ſuper alimentis, tanquam à filio, vel fratre, & eo principaliter inniti ipſum & concludere, quod ſe filium, aut fratrem, contenderit (hoc eſt enim vnicum, & præcipuum fundamentum, quod adducit) ſententia autem, cùm correſpondeat libello, & illi conformis eſ ſe debeat, l. vt fundus, ff. communi diuidũdo , cap. licet Heli, de ſimonia; & exornat Iaſon. in l. vinum, ex n. 23. cum ſequentibus, ff. ſi[*] cert. petat. Burgos de Paz, conſ. 4. num. 5. Adrianus Gilmanus, lib. 2. rerum indicatur. Germaniæ, deciſ. 1. num. 27. Cardinalis Tuſchus, tom. 7. litera S. concluſ. 135. per totam, ex fol. 176. ex. quo filius ipſe, vel frater litigans, ſic concludit, ſe ſcilicet filium, aut fratrem eſ ſe, aduerſarius negat; & cùm ita concludat, non obſtante aduerſarij negatione, in alimentorum præ ſtatione ipſe condemnatur; videtur, quod ſententia eadem virtualiter (cum conformis debeat eſ ſe libello) declaret implicitè, illum filium eſ ſe, aut fratrem, quamuis ſpecificè non declaret, illum eſ ſe talem; id enim virtualiter præ ſupponere videtur, cum aliàs, ſi deficeret ea qualitas, aut probata non eſ ſet, in alimentorum iudicio non obtinuiſ ſet: & paria ſunt, in ſententia aliquid eſ ſe expreſ ſum, vel neceſ ſariò præ ſupponi; Paulus Caſtrenſis, in l. pri[*] ma, num. 1. C. quando prouocare non eſt neceſ ſe. Bartol. Bald. Decius, & alij, quos refert, & ſequitur Oſaſ cus, deciſ. 64. numer. 3. Rota Genuenſis, deciſ. 103. num. 1. & ſeqq. Stephanus Gratianus, diſcept. forenſ. tom. 3. cap. 445. n. 20. vbi vide. Secundò pro eadem parte expendi poteſt fundamentum illud, quod in eo articulo, an exceptio rei iudicatæ in iudicio ſummario, obſtet in ordinario, adducit expenditque Fachineus, controuer ſiarum lib. 10. cap. 80. fol. 1351. quod ideo ſententia lata in ſummario, non præiudicat in ordinario, & plenario; quia in ſummario ſemiplena probatio, l. 3. §. cauſ æ cognitio, ff. de Carboniano edicto. Hæc ratio ceſ ſat, vbi probationes factæ in iudicio ſummario, ſunt plenæ, ergo ceſ ſare debet iuris diſpo ſitio. Reſpondet ipſe, non ceſ ſare prorſus rationem legis, quia potuiſ ſet pars eſ ſe diligentior, ſi ordinarium fuiſ ſet iudicium, vt dicebat Aretinus, in cap. cauſam quæ, n 29. de teſtibus & atteſtat. Fortiùs quidem (vt ego exiſtimo) adſtringit fundamentum propoſitum ſupra, cui verè, & concludenter ſatisfieri, & reſponderi poteſt ex his, quæ pro parte negatiua adnotabuntur inferiùs. Ex eo etiam, quod verum ſit, ſuper filiatione non pronuntiatum, nec filium, aut fratrem litigantem declaratum; quod neceſ ſarium eſ ſet, ve ſtatim notabitur. Tertiò deinde facit, exceptionem rei iudicatæ [*] obſtare, vbi tria ſimul concurrunt, identitas ſcilicet cauſ æ, perſonarum, & rerum, quod ſcilicet eadem res petatur, eadem ſit cauſa petendi, & eadem conditio perſonarum, ſiue eædem ſint perſonæ; & hæc tria copulatiuè requiruntur, l. cum quæritur, cum duabus ſequentibus, ff. de except. rei iudicatæ, cap. finali, de exceptionibus: in 6. & ita ex communi Doctorum ſententia tradiderunt, atque latius exor narunt Pet. Surdus, in conſ. 114. num. 21. & in conſ. 165. num. 11. & in conſ. 173. num. 83. lib. 1. & in conſ. 312. num. 1. lib. 3. & de alimentis, tit. 1. quæ ſt. 126. num. 2. Fabius de Anna, in conſ. 17. num. 1. & in conſ. 99. num. 1. Intrigliolus, deciſione 3. num. 157. lib. 3. And. Gail, lib. 1. obſeruatione 70. num. 17. Lanarius, in conſ. 69. num. 19. Caballus, in conſil. 84. numer. 1. Merlinus, deciſione 75. Tuſchus, tomo 3. litera E. concluſione 384. per totam, ex folio 316. & 317. vbi vide & tomo 70. litera S. concluſion. 175. fol. 241. Marius Giurba, deciſione 20. numer. 1. Vincent. de Franchis, deciſione 289. Per. Barboſa, in l. diuortio, §. finali, num. 62. ff. ſoluto matrimon. fol. 1247. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. tomo tertio, cap. 445. numero vndecimo. Vbi etiam, quod exceptio rei iudicatæ obſtat, quando concurrunt illa tria, videlicet idem corpus, & quantitas petita; idem ius, & cauſa petendi; & eadem conditio perſonarum. Eleganter Franciſcus Duarenus, ad titul. ff. de exception. rei iudicatæ, qui cap. primo, eius tituli, atque exceptionis rei iudicatæ introductionis rationem aſ ſignat; & cap. ſecundo, de cauſa huius exceptionis agit, cap. tertio, de re petita, cap. quarto, de perſonis, & cap. quinto, de cauſa petendi, vbi vide omnino. Vide etiam Hug. Donellum, commentariorum lib. 22. cap. 5. de exceptione rei iudicatæ, quibus, & aduerſus quos, & qua de re competat, fol. mihi 1241. vbi etiam eruditè, atque eleganter explicat; & ibidem eius Additionator, Sebaſtian. Næuius, ad eundem titul. de exception. rei iudicat, ex l. ſi quis cum totum, cum ſequent. Ioan. Philip, in ſumma, ad eundem titulum, vbi breuiter explicat. Vide etiam omnino in eadem materia; an, & quando exceptio rei iudicatæ obſtet, vel non, & quæ debeant interuenire? Valençuelam Velazquez, in conſilio. 40. num. 48. & ſequent. & in conſ. 68. per totum, & in conſil. 72. per totum, Ioann. Anton. Bellonum, in conſ. 31. num. 16. cum ſeq. Pedrocham, in conſ. 4. num. 96. Maſtrill, deciſ. 148. num. 9. & 10. Seſe, deciſ. 157. num. 96. tom. 2. Gratian. eundem nouiſ ſimè, tom. 5. cap. 966. num. 11. 15. & 17. Camill. de Medices, in conſ. 16. num. 3. & in conſ. 40. num. 37. & in conſ. 99. num. 4. & in conſ. 150. num. 52. cum ſeqq. Cæ ſar Manente, deciſ. 11. per totam, & deciſ. 14. num. 56. cum ſeqq. & deciſ. 15. num. 39. & 40. deciſ. Valent. 78. per totam, fol. 497. & deciſ. 208. numer. 29. & 30. & deciſ. 317. numer. 3. & 7. Magonium, deci. Florent. 78. num. 1. Et ſufficit identitas perſonarum, aut rerum,[*] vera, vel interpretatiua, vt obſtet exceptio rei indicatæ, provt latiùs Surdus explicat dicto conſ. 312. num. 11. & 26. lib. 3. Lanarius, in conſ. 34. num. 15. Ponte, in conſ. 49. num. 4. Tuſchus, dicta concluſione[*] 384. numer. 33. Marius Giurba, dicta deciſione 20. num. 2. Ita etiam rei iudicatæ exceptio obſtat, vbicunque ſecundum iudicium venit ad reſciſ ſionem eius, quod in primo eſt determinatum, & quando examinatur id, quod iam fuit deciſum in primo; ſicuti etiam exornat Surdus ipſe, eodem conſil. 312. num. 9. Barboſa, in dicta l. diuortio, §. finali, numero 59. Lanarius, dicto conſilio 34. num. 15. & 16. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. tomo 3. ca[*] pite 445. numer. 10. Ponte, in conſilio 49. numero 3. Marius Giurba, dicta deciſione 20. numero 3. qui ſubdit numero 4. exceptionem rei iudicatæ obſtare, quando actio eſt diuerſa, ſed idem eſt medium concludendi: quod etiam comprobauit Surdus, dicto conſilio 312. numero 22. maximè, ſi ad eundem finem actum eſt; Hondedeus, in conſil. 30. numero 50. libra primo. Ponte, in conſilio 90. numero 12. & 13. Giurba, dicto numero 4. qui addit numere 5. Quod rei iudicatæ obſtat exceptio, licet ad rem diuerſam agatur, ſi pendet ex eodem fonte, & eadem eſt origo; hoc enim potiſ ſimùm in exceptione rei iudicatæ eſt, vt totum à cauſa, id eſt, origine petitionis pendeat; vſque adeo, vt ſi eadem res ex alia cauſa petatur, quàm ex illa, ex qua primò petita erat, ideſt, ſi alia eſt origo petitionis, rei iudicatæ non obſtat exceptio, & dicitur diuerſa res. Et è contra, ſi verè agitur de re di[*] uerſa, ſed eadem eſt origo petitionis, dicitur per interpretationem eadem res, & rei iudicatæ ob ſtat exceptio, vt vt in l. ſi mater, ff. de except. rei iudicatæ, & tradit Surdus, dicto conſilio 312. num. 26. Ponte, in conſilio 49. numero 3. & 8. & 9. Lanarius, in conſilio 65. ex numero nono. Sanè ſi in propoſito doctrinæ prædictæ perpendantur maturè, & caſui præ ſenti iuridicè applicentur, videntur mirabiliter vrgere, ſiue filius ipſe, qui in cauſa alimentorum obtinuit, poſ ſidendo hæreditatem, vel maioratum, conueniatur, vt ſcilicet rei iudicatæ exceptionem obiicere poſ ſit; ſiue etiam, vt ſi ex eadem cauſa, quia ſe filium, aut fratrem prætendit, hæreditatem, vel maioratum petierit, & cauſa filiationis ab aduerſario poſ ſidente negetur, id iam ſententia terminatum, & definitum dicere poſ ſit, ac ita obtinere debeat, ac ſi ſuper filiatione ipſa, ſententia lata fuiſ ſet, cùm non obtineret, (vt dixi) niſi ſe filium probaſ ſet: is namque, qui cum alio litigauit, & tanquam filius, aut frater, cùm alimenta peteret, obtinuit; ſi poſtmodùm ſuper petitione hæreditatis, maioratus ſucceſ ſione, aut cauſa ipſa filiationis, in cauſa proprietatis litiget, videtur, quod neceſ ſariò res iudicata operari debeat, & ipſius exceptio obſtare propter ſententiã in cauſa alimentorum latam, quia eadem perſona petit, & identitas cauſ æ concurrere videtur, quia ex eodem modus, aut cauſa agendi procedit nunc, ex quo ſuper alimentis proceſ ſerat, qui eſt ex co, quod ſe filium, aut fratrẽ prætendit; aliàs ſi cõtra eum, qui ſuper alimẽtis ipſis obtinuit, ſententiam in petitorio proferri, contingeret, & ſententiæ contrariæ in eadẽ agendi cauſa darentur, & reſcinderetur id, quod per ſententiam in cauſa alimentorum terminatum fuerat, quo caſu rei iudicatæ obſtare exceptionem, ſuprà probauimus. Sed adhuc ſecundum hoc fundamentum, & doctrinæ ſuprà in eius comprobationem ponderatæ, vrgere non videntur, ſiue non concludere, cùm id procedere duntaxat dixerimus, vbi tria illa ſimul & copulatiuè interueniunt, identitas ſcilicet cauſ ę, perſonarum, & rerum; quæ ita in propoſito non concurrunt, & fortiùs non concurrerent, ſi ſuper alimentis contra vnum actum fuiſ ſet, contra patrem ſcilicet, aut fratrem; poſtmodùm autem, quia tractu temporis, ſuper hæreditatis petitione, aut ſucceſ ſione maioratus lis ſuperuenit; (ſiue legitimus ſit is, qui ſucceſ ſionem prætendat, ſiue naturalis tantum, in terminis l. 17. Tauri, ſiue ſpurius etiam reſpectu matris) contra alium ſuper ſucceſ ſione maioratus, aut petitione hæreditatis, aut alterius iuris prætenſione is ipſe ageret, qui ſuper alimentis obtinuit, & rem indicatam, ſeque filium, aut fratrem aut deſcendentem alicuius, ex vi ſententiæ in cauſa alimentorum prætenderet, nec alio iudicio ſuper filiatione agendum contenderet; cùm perſona varietur, item & cauſa agendi, etiam ſi contra eundem lis moneretur; quia tunc ſuper alimentis, mine verò ſuper ſucceſ ſione, aut petitione hæreditatis lis controuertitur: & verè licet Iudex principaliter adductus, excitatúſque fuerit, vt ſententiam pro alimentis, in fauorem eius proferret, quod ſe filium, aut fratrem probaſ ſet, eó qué principaliter idem innitetur, attamen, quia tunc de alimentis principaliter, nunc verò de iure ſuccedendi, aut ſuper filiatione agitur, rei iudicatæ exceptio non debeat obſtare, nec in vim auctoritatis eiuſdem, qui ſe filium, aut fratrem contendit, aliud iudicium ſubire, recuſare ſuper iure ipſo, aut cauſa filiationis; quemadmodum èconuerſo non obſtaret, ſi contra eum ſententia lata in cauſa alimentorum, poſtmodùm in alio iudicio, ſuper petitione hæreditatis, aut maioratus ſucceſ ſione, aut filiationis cauſa litem moueret. Exceptio namque rei iudicatæ, vt obſtet, re[*] quiritur, quod ſuper eo fuerit indicatum; quod nunc venit in controuerſiam, aliàs non impedit alterius indicij progreſ ſum; l. ſi inter te & me, ff. de exception. rei iudicatæ, l. quod in diem, §. ſi rationem, vbi Caſtrenſis, ff. de compenſation. Petrus[*] Surdus, dicto conſilio 312. numero ſecundo. Ita etiam, exceptio rei iudicatæ non obſtat, nec dicitur eadem, ſed diuerſa cauſa, quando poſt latam ſententiam ſuperuenit cauſa petendi, l. ſi mater, §. eandem, ff. de exception, rei iudicat. & ibi Bartolus, & alij. Ipſe Surdus, ibidem, numero quarto. Sane ſuper petitione hæreditatis, aut maioratus ſucceſ ſione iudicarum non fuit in cauſa alimentorum, ſicque res iudicata impedimentum non præ ſtat, vt in alio iudicio quis agere, aut reſpondere cogatur; & maximè, ſi poſtea ius ſuperuenit, vt dixi. Et[*] quando in dubio eſ ſemus, aut res dubitationem haberet, in dubio pronuntiandum eſ ſet, non ob ſtare exceptionem rei iudicatæ, vt Surdus idem probauit ibi, numero ſeptimo. Marius Giurba,[*] dicta deciſione vigeſima, numero decimo ſexto, & verè ſententia lata in vno iudicio, etiam plenario, ad vnum finem, alimenta ſcilicet petendi, non præiudicat in alio, ad alium finem, hæreditatis ſcilicet petitionem, aut maioratus ſucceſ ſionem; prout latè deduxit Romanus, in conſilio 223. per totum. Bartolus, in conſilio quadrageſimo tertio Super quæ ſtione, numero ſecundo, libro primo, Ioannes de Imola, in conſilio quadrageſimo ſexto, numero ſeptimo, in fine, Cardinalis Tuſchus, tomo ſeptimo, litera S. concluſ. 175. num. vigeſimo tertio, & vige ſimo quarto fol. 242. Rurſus & tertiò pro eadem parte facit, quod[*] quamuis ſententia lata in iudicio ſummario, non noceat, nec obſtet in plenario, etiam inter eaſdem perſonas. Sic etiam, & probationes factæ in cauſa[*] ſummaria, non probant in plenario; prout vtrumque obſeruat, & comprobat Pet. Surdus, in tractatu, de alimentis, titulo primo, quæ ſt. 126. numero tertio, & quarto. D. Marta, voto 184. Vincent. de Franchis, deciſione 289. And. Fachineus, controuerſiarum iur. libro primo, cap. 80. in principio, Barboſa, in dicta l. diuortio, §. finali, numero 55. folio 1243. Tuſchus, tomo ſeptimo, litera S. concluſione 174. n. 17. & 36. & ſequent. folio 243. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. tomo tertio, cap. 445. ex numero primo, vſque ad numerum ſeptimum. Sic etiam ſen[*] tentia lata ſuper alimentis, non præiudicat in cauſa filiationis, quia non pronuntiatur, illum eſ ſe filium, ſed ali debere; prout ſuprà annotaui numero 21. & probat text, in l. ſi quis à liberis, §. ſi vel parens, in verſ. Meminiſ ſe, ff. de liber, agnoſcend. vbi Bartol. Baldus, & alij dicunt, quod ſententia lata ſuper poſ ſeſ ſione bonorum, ita demum facit ius in cauſa filiationis, ſi pronuntiauit iudex, illum eſ ſe filium; ſecus, ſi nihil dixit de filiatione; quod idem confirmat l. finalis, titulo 19. partita ſexta, eſt etiam de hoc text. in leg. penultim. ff. de his qui ſunt ſui, vel alieni iur. vbi Baldus expreſsè dicit, quod pater dãnatus alere filiũ , poteſt nihilominus in prin cipali iudicio negare, illum eſ ſe filium, & ex communi omnium ſententia tradidit Surdus, titulo primo, dicta quæ ſtione 126. num. 1. & ſequent. & titulo nono, quæ ſtione ſeptima, numero octauo, Corduba de Lara, in dicto §. ſi vel parens, numer. 14. Marta, dicto voto 184. Barboſa, dicto numer. 55. Tuſchus, vbi ſupra, & alij, de quibus, hoc eodem cap. numer. 21. Attamen non idem dicendum eſt, vbi in iudicio ſummario fuit plenè cognitum de eo, quod deducitur in iudicio plenario, & plenæ probationes interuenerunt; tunc namque exceptio rei iudicatæ obſtat, & nocet in plenario; ſicuti tenuerunt Alexand. Decius, Panormitan. Ripa, & So[*] cin. iunior, quos pro ea parte commemorauit, & eorum fundamenta adduxit And. Fachineus, controuerſiar. lib. 10. d. cap. 80. in principio, Tuſchus, dicta concluſione 174. numer. 17. & 36. & ſequent, qui pro ipſa parte recenſet Caſtrenſem, Signorolum, Socinum, Decium, & Iaſon. Barboſa, in dicta l. diuortio, §. finali, numer. 55. qui id admittit, nec aliter diſputat, quando plenè, & ſolemniter fuit cognitum, tam reſpectu iudicis, quàm partium; nam cùm dixiſ ſet, quod quando de cauſa fuit cognitum in iudicio ſummario, ſi illud proponatur in ordinario, non obſtabit exceptio rei iudicatæ, & idem ſi oppoſitum fuerit incidenter, & poſtea principaliter agatur; quod vtrumque ibi comprobat: ſubdit ſtatim in hæc verba: Et quamuis Panormitanus, conſilio 50. columna tertia, libro primo, & Decius, conſilio 96. numero primo, in fine, id limitet, niſi in cauſa ſummaria de cauſa fuiſ ſet plenè cognitum, id tamen explicandum eſt, quando plenè, & ſolemniter fuit cognitum, tam reſpectu indicis, quam partium: Socinus, in conſil. 255. num. 6. lib. 2. Et idipſum, relatis Baldo, Abbate, Romano, Decio, Ripa, Alexandro, Felino, Natta, & Claud. Aquen, tradidit Surdus, de alimentis, titulo primo, dicta quæ ſtione 126. numer. 10. & 11. dicens, iudicatum ſuper ſummario, aut incidenti, obeſ ſe cauſ æ principali, ſi ſuper ſummario, aut incidenti ſuit plenè cognitum; & inde probationes plenas factas in iudicio ſummario, nocere in plenario; quod etiam notauit, & exornauit Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. tomo tertio, dicto cap. 445. ex numero primo, vſque ad numer. 7. qui eiuſdem placiti fuit, & obſeruationis, cuius Barboſa nunc relatus, ſed eum non commemorat; ſic enim numer. 6. eius capit. ſcribit: Maxime, quia in caſu noſtro, non filum iudex plenè cognouit, ſed etiam re ſpectu partis fuit pleniſ ſimè cognitum, cum pars conata fuerit producere, & probare, ſicut ſi ordinariè actum fuiſ ſet: itavt non potuiſ ſet maiorem diligentiam facere in iudicio ordinario: quod facit, vt tunc dicatur, plenè cognitum, & oriatur exceptio rei iudicatæ; Socinus, conſ. 255. n. 2. & 7. lib. 2. Barzius, deciſion. Bononiæ 82. num. 24. & 25. Simon de Prætis, conſ. 107. n. 13. in fine. Et ij quidem omnes vnanimiter id, admittunt,[*] tam in iudicio alio ſummario, quàm in alimentorum iudicio, vt ſi plenè de cauſa fuit cognitum, tam reſpectu iudicis, quàm partium probationes etiam plenariæ factæ; ſententia ſuper alimentis lata, præiudicet in cauſa filiationis. Sic ſanè ipſimet Authores, ſimul allegant l. à Diuo Pio, §. ſi ſuper rebus, de ſentent. & re iudicata, l. tertia, §. cauſ æ cognitio, ff. de Carboniano edicto, dictam l. ſi quis à liberis, §. ſi vel parens, & dictam l. penultim. & dictam l. finalem, titulo 19. partita ſexta, quaſi velint, ea iura procedere duntaxat, quando alimentorum cauſa ſummariè tractatur, & ſummaria informatione alimenta ipſa præ ſtantur: ſecus verò, quando plenariè de cauſa cognitum fuerit, & plenæ probationes fiant, ita quod tam reſpectu iudicis quàm partium, ſit pleniſ ſimè cognitum; provt contingit, quando aliquis, tanquam filius alterius, alimenta petit; & reus ſuper alimentis conuentus, contradicit, partéſque ipſ æ ad probationem recipiuntur, plenariè cauſa diſcutitur, & plenæ probationes fiunt, ita vt tam actor, quàm reus non potuiſ ſet minorem diligentiam, aut probationem in iudicio ordinario, & plenario facere. Idque vrgentiſ ſimè comprobatur ex his, quæ in terminis tradidiſ ſe videtur Valençuela Velazquez, in conſ. 68. num. 62. & tribus ſequentibus, in hæc verba: Et quamuis non deduxiſ ſet principaliter filiationem, ſed incidenter; cùm tamen de ipſa fuiſ ſet plenè cognitum, & diſcuſ ſum: abſolutoria, quæ fuit ſequuta, parit exceptionem rei iudicatæ in perpetuum, vt plenè notatur per Gloſ ſ. DD. in l. ſecunda, C. de ordi, cogni. Feder. de Senis q. 198. num. 4. & quia ſententiæ probant, non ſolum in eis expreſ ſum, ſed etiam omne neceſ ſarium antecedens, l. quod in diem, ff. de compenſation. l. 1. & 2. C. ſi ex falſis inſtru. Gloſ ſ. in cap. ſuborta, verbo, reprobaſ ſe, de ſentent. & re iudi. l. duobus, ff. de except. rei iudicat. ibi, ſi oppoſuerit exceptionem rei ſibi antè pignoratæ, & nihil aliud notum, & validum adiecit: ſine dubio obſtabit: eandem enim quæ ſtionem reuocat in indicium: & propterea dixit Cæ ſar de Graſ ſis deci ſion. Rotæ 13. de appellation. num. 9. quod quando tacitum infertur de neceſ ſitate ab expreſ ſis, ſententia præ iudicat: Socin. conſ. 251. num. 4. lib. 2. Idem etiam in fortioribus terminis voluit Cald. Pereira, in conſ. 9. num. 36. Verè tamen in terminis caſus propoſiti, nec[*] hoc ipſum fundamentum concludit. Tùm, quia in contrarium aliorum iuris Interpretum ſententiæ extant, qui non dubitarunt aſ ſerere, exceptionem rei iudicatæ in iudicio ſummario, & in cauſa alimentorum, non obſtare in plenario, etiam ſi plenè diſcuſ ſum fuerit, & plenæ probationes factæ ſint in iudicio ſummario; ſic enim docuerunt Aretinus, in Cap. cauſam quæ, num. 29. de teſtibus, Baldus, in l. ſecunda, in fine, C. de edendo, Crotus, in l. qui Romæ, §. duo fratres, de verborum obligation. quos refert, & ſequitur And. Fachineus, lib. 10. dicto capit. octuageſimo, & inquit, hanc opinionem ſibi magis placere, quia leges, quibus cautum eſt, ſententiam latam in ſummario iudicio, non præiudicare in ordinatio, vel plenario, non diſtinguunt, ſint nè probationes plenæ, vel non; ſiue an plenè fuerit cognitum, vel ſummariè; quod fundamentum mihi vrgens videtur; verè namque text. in dicta l. penultim. & in dicto §. ſi vel parens, & in dicta l. partitæ, non diſtinguunt, ſed duntaxat conſiderant, an iudex pronuntiauerit, illum eſ ſe filium, vel non; aut alendum duntaxat dixerit, & cùm eum ali debere duntaxat pronuntiauit Iudex, ſicque filium eſ ſe non declarauit, nequaquam videntur admittere, ex eo quod plenariè actum fuerit, cauſam filiationis videri deductam, ſuper qua pronuntiatum non eſt; ſicque, cum pronuntiatum non fuerit, illum eſ ſe filium, vel rei iudicatæ exceptionem non obſtare, ſi ſuper filiationis cauſa, aut petitorio iudicio agatur, vel agi non poſ ſe poſtmodùm plenario iudicio. Et videtur velut expreſsè admittere, Ioannes Baptiſt. Lupus, de illegitimis, libro ſecundo, commentario ſecundo, §. tertio, numero 61. folio 159. vbi in ſummario: folio 142. in principio, in hunc modum ſcripſit: Sententia ſuper alimentis præ ſtandis, non præiudicat in cauſa filiationis: & qualiter intelligatur. In contextu autem refert Surdi, & aliorum ſententiã , quod ſcilicet ſententia noceat in cauſa principali, quãdo in iudicio alimẽtorũ facta fuiſ ſet plena diſcuſ ſio ſuper filiatione; ipſe tamen explicat, vt præiudicium, & damnum in cauſa principali, dicatur hoc eſ ſe, quia inducit præ ſumptionem; nam res inter alios acta nocet tertio quoad ſemiplenam probationem; non autem, vt pariat exceptionem rei iudicatæ, vel noceat, vt cauſa principalis videatur deciſa. Aliud verò fundamentum, quod Fachineus adducit, debile admodum mihi videtur, & concludenter conuinci ex dictis ſuprà, cùm aliorum Interpretum ſententia contraria, relata ſuprà, admiſ ſa, probatáque fuerit duntaxat, quando plenariè actum, & cognitum fuerit, tam reſpectu partis, quam Iudicis, & in iudicio ſummario adeò plenè adhibita diligentia, prout in plenario adhiberi potuit, vt ſuprà quoque diximus. Præterea, quando opinio metipſa Alexandri,[*] & ſequacium ſuſtineretur, nec contrarietas præ dicta fuiſ ſet inter Scribentes, exceptionem ſcilicet rei iudicatæ in iudicio ſummario, obſtare in ordinario, vbi plenè actum fuerit, & plenæ probationes fierent; adhuc ipſummet fundamentum in terminis propoſitis ſuprà, numero vigeſimo ſecundo, non vrgeret nam iidemmet Authores, qui aſ ſeuerarunt, ſupponunt pro certo, in iudicio ordinario, & plenario deduci poſtmodum id ipſum, quod in ſummario, in quo plenè actum fuit, deductum fuerat, ita vt tria illa concurrerent, quæ ſimul concurrere debere, vt exceptio rei iudicatæ ob ſtet, diximus ſuprà: identitas ſcilicet perſonarum, rerum, & cauſ æ; quorum ſi aliquod deficiat, exceptio rei iudicatæ non obdat, vt ſuprà quoque comprobaui: & in ipſis terminis no ſtris notauit Surdus, de alimentis, titulo primo, dicta quæstione centeſima vigeſima ſexta, numero ſecundo, tunc autem ſtatuunt, exceptionem obſtare in plenario, quando in ſummario plenè actum fuerit, qui ſecùs dicerent, atque neceſ ſario ſtatuerent, ſi identitatem rerum deficere, vel ſuper alio in iudicio plenario agi, non de eo, de quo in ſummario, ſupponerent quod certiſ ſimum eſt, atque ex eiſdem colligitur apertè. Sanè, cum ſententia lata ſuper alimentis, ex quæ Iudex filium ali debere dixit, ſed non pronuntiauit eum eſ ſe filium; ſuper petitione hæreditatis, vel maioratus ſucceſ ſione, aut cauſa ipſa filiationis lis mouetur principaliter; tunc equidem non de eo ipſo, quod in iudicio alimentorum actum fuit, ſed de alio lis excitatur: ibi namque de allinentis tantum, & ad eum finem, vt filius alatur; hic verò ſuper petitione hæreditatis, aut maioratus ſucceſ ſione, vel cauſa ipſa filiationis, & ſic ſuper alio, & ad alium finem agitur, ita vt rei iudicatæ exceptio obſtare non poſ ſit; vel filius ipſe, qui ſuper alimentis litigauit, & obtinuit, prætendere ex vi, & auctoritate rei iudicatæ, ſuper cauſa ipſa alimentorum, ſatis ſuper filiatione ipſa probatum, & iudicatum etiam contendere poſ ſit, vt obtinere debeat; ſed in petitorio, aut filiationis cauſa concludenter intentionem ſuam probare tenetur. Sic equidem Petrus Surdus, de alimentis, titulo primo, dicta quæ ſtione 126. & dicto titulo nono, quæ ſtione ſeptimæ, nunquam auſus fuit certum quid in propoſito ſcriptum relinquere, ſiue affirmare, ſententiam latam ſuper alimentis, præiudicare in cauſa filiationis, cùm plenariè diſcuſ ſum, & actum fuit in cauſa ipſa, alimentorum, provt ſtatim adnotabitur. Pro contraria itaque parte, vt in ipſo caſu, & terminis propoſitis ſuprà, numero vigeſimo ſecundo, ſententia ſuper alimentis lata, non obſtet, nec faciat præiudicium in cauſa filiationis, vel in pe titorio iudicio, ſuper ſucceſ ſione, vel hæreditate, etiam ſi plenariè actum fuerit, ea concludenter vrgent, quæ ex dictis, atque obſeruatis nunc deducuntur, quæ verè ſubuerti non poſ ſunt, vtpote cùm text. in dicta l. ſi quis à liberis, §. ſi vel parens, & in dicta l. penultim. ff. de his qui ſunt ſui, vel alieni iur. ſi ponderetur ita fortiter, provt nunc ponderabatur, reſponſum non habeat, dum probat; ſententiam ſuper alimentis latam, non præiudicare in cauſa filiationis, cum de ipſa ad alium effectum agatur principaliter; nec diſtinguat, an plenariè actum fuerit, nécne in cauſa ipſa alimentorum; ſed duntaxat conſiderauerit, an Iudex pronuntiauerit ſuper filiatione, & ſi non pronuntiauit Iudex, illum eſ ſe filium, ſed ali debere tantum, attendi non debeat, an plenariè actum fuerit, vel non provt ſuprà obſeruaui, & ideo latiùs non inſido, nec repeto. Deinde & ſecundò, nam vt exceptio rei iudicatæ obſtet, ſiue ſententia ſuper alimentis lata, præ iudicium facere poſ ſit in cauſa filiationis, neceſ ſarium eſ ſet, quod tria illa ſimul concurrerent, quæ copulatiuè concurrere debere, vt obſtet exceptio rei iudicatæ, ſuprà adnotaui, identitas ſcilicet per ſonarum, rerum, & cauſ æ, quæ in eiſdem terminis propoſitis, concurrere non poſ ſunt, vt etiam nunc dixi; nam ſi is, qui ſuper alimentis obtinuit, & ſententiam pro ſe habuit, poſtmodùm ſuper hæreditate, aut maioratus ſucceſ ſione litem mouerit, ſicque filiationis cauſam principaliter deducat, & contra alium, non contra eum, contra quem in iudicio alimentorum obtinuit, actionem ſuam dirigat, vtpote, ſi mortuo eo, quem ſuper alimentis ipſis conuenerat, ſuper ſucceſ ſione maioratus, quem ipſe poſ ſidebat, aut hæreditate eiuſdem experiatur, vel etiam alterius (in hoc differentia non eſt) tunc equidem rei iudicatæ auctoritas nocere, aut prodeſ ſe non poteſt; vtpote cùm nec rerum identitas detur, quia tunc ſuper alimentis agebatur, nunc verò ſuper ſucceſ ſione lis mouetur; nec etiam perſonarum, quia contra alium, ſuper hæreditate, aut ſucceſ ſione lis excitatur. Si verò contra eundem, adhuc etiam, eiuſ dem ſententiæ ſuper alimentis, ius, & effectus extendi non poteſt ad cauſam ſucceſ ſionis, cum nec etiam rerum identitas detur. Aliud enim ed, ſuper alimentis litem proſequi, & obtinere; aliud verò ſuper ſucceſ ſione litigare, idque maximè, quando perſonarum identitas non datur, ſed perſonæ diuerſ æ interueniunt. Finge, Petrum, aut Ioannem, tanquam filium alimenta petere, & contra patrem, aut fratrem obtinuiſ ſe, poſtmodum patre, aut fratre defuncto (quiſquis ille fuerit, qui ſuper alimentis victus fuit) ſuper hæreditate, aut maioratus ſucceſ ſione litem mouiſ ſe, contra alium tamen, quia ſe filium legitimum contendit, aut etiam naturalem in terminis legis 27. Tauri, vel ſpurium quoque, reſpectu ſucceſ ſionis maternæ; reus conuentus filiationem negat; actor metipſe, rei iudicatæ auctoritatem in cauſa alimentorum allegat; tunc quidem, nec prodeſ ſe, nec nocere poteſt res iudicata in alimentorum iudicio, ſed experiundi & excipiendi quoque facultas datur, prove ſuprà contendi. Nunc autem inquirendum erit, an probationes in eo iudicio alimentorum, fidem faciant, & probent in altera cauſa filiationis, vel in petitorio ſuper filiatione, aut ſucceſ ſione maioratus? quod ſi radicitus explicandum eſ ſet, communes Doctorum reſolutiones in medium proferri[*] deberent in eo dubio; an, & quando acta, facta in vno iudicio, fidem faciant in alio; de quo egerunt Panormitanus, Felinus, & omnes, in capit, cauſam quæ, de teſtibus, Bald. Iaſon, & cæteri, & latiſ ſimè omnium Bolognetus, in l. ſecunda, C. de edendo, Socinus, regula quarta, ſexta ſeptima, & octaua. Maſ cardus, de probationibus, tomo primo, concluſione trigeſima tertia, per totam Tuſchus, tomo primo, litera A. concluſione nonageſima prima. Marta, de iuriſdictione, quarta parte, centuria ſecunda, caſu 169. fol. 277. Franciſcus Viuius, deciſione 313. libro ſecundo, Carauita, in ritu 241. And. Gail, libro primo, obſeruation. 103. Anton. Gabriel, commun. concluſion. libro ſecundo, titulo de exception. concluſione ſecunda, Alexand. Trentacinquius, variar. libro ſecundo, titulo de probation, reſolutione prima, ex fol. 145. Ad propoſitum tamen ipſum noſtrum accedendo, & alia ſcienter, conſultóque prætermittendo, id dun[*] taxat nunc obſeruandum erit, probationes in ſummario iudicio factas, in plenario iudicio fidem non facere, provt dixi ſuprà, numer. 35. & per text. in capit, veniens, el ſecundo, de teſtibus, & in dicta l. penult. de bis qui ſunt ſui, vel alie. iur. & communem Doctorum ſententiam reſoluit Gail, vbi ſupra, numero tertio, & ibidem Bernardus Græueus, eius Additionator. folio mihi 273. quamplures alios Authores ſic tenentes recenſet. Tenuit etiam Alexand. Trentacinquius, vbi ſupra, nam. 30. fol. 151. qui huius reſolutionis rationem aſ ſignat. Poſ ſunt tamen in plenario iudicio reproduci, & repeti, vt poſt Abbatem, Felinum, Menochium, Farinacium, & alios tradidit Græueus ibidem, numer, tertio; Trentacinquius, num. 33. Cæterum, quando in ſummario iudicio plenè actum fuiſ ſet, plenaria cauſ æ cognitio adhibita, ita quod teſtes plenariè eſ ſent examinati, ac ſi plenarium iudicium eſ ſet; tunc quidem, quod etiam in plenario iudicio probarent; tradidit ipſe Gail, vbi ſuprà, numero quarto, & ibi Græueus, eodem numero quarto, Alexander Raudenſis, in conſ. 17. num. 54. volumine primo. Antonius Gabriel dicta concluſione ſecunda, tituli de except. numero octauo, & latiùs diſputat Alexand. Trentacinquius, libro ſecundo, titulo de probat, dicta[*] reſolutione prima, num. 31. per totum, qui in indiuiduo excitat dubium metipſum, an ſcilicet ſi in ſummario iudicio ſit plenè probatum, tales probationes plenariæ faciant fidem in alio iudicio, in quo requiritur plena cognitio, & inquit duas eſ ſe in hac diſceptatione Doctorum opiniones, & primam eſ ſe negatiuam, quod fidem non faciant; aliam verò affirmatiuam, quod fidem faciant, eámque ipſe comprobat, & defendit, quando probationes metipſ æ in iudicio ſummario, fuerint receptæ plenariè, quoad ſubſtantiam probationis, & quoad modum procedendi; alias ſecus, prout latius ibi explicat, vbi videri poteſt. Ex his igitur omnibus, vera, & certa (vt arbi[*] tror) conficitur reſolutio in hac materia, & articuli propoſiti ſuprà, ex numero vigeſimo ſecundo, dilucida, & egregia traditur explicatio; ſententiam ſcilicet ſuper alimentis latam, non præiudicare in cauſa filiationis regulariter, nec ita ius facere, vt agendi ſuper cauſa ipſa filiationis, aut in petitorio iudicio, excipiendi etiam ex parte eius, contra quem agitur, facultas non detur; nec enim petitorio, & cauſae filiationis præiudicat, quod ludex ali litigantem pronuntiet, niſi illum eſ ſe filium pronuntiauerit; & in his terminis loquuntur iura prædicta ſ æpè allegata, textus ſcilicet, in dicta l. ſi quis à liberis, §. ſi vel parens, in verſ. Meminiſ ſe, & in dicta l. penultim, de his qui ſunt ſui, vel alien, iur. & in dicta l. finali; titulo decimo nono, partita ſexta, ac verè, cum aliquis tanquam filius aut frater alimenta petit, & iudicio ſummario præhabito, eum ali debere Iudex pronuntiat, vt tunc ſcilicet ſententia ſuper alimentis lata, in cauſa filiationis non præiudicet. Deinde, id ipſum obſeruandum, etiam ſi ſuper cauſa ipſa alimentorum, non ſummariè, ſed plenariè proceſ ſum fuerit, ita quod plenaria cognitio, tam reſpectu Iudicis, quàm partis adhibeatur, lis conteſtetur, probationes plenariæ fiant, teſtium publicatio fiat, & concludatur in cauſa; nam adhuc, agendi, & excipiendi facultas datur; ſi ſuper petitorio, aut cauſa ipſa filiationis, lis poſtmodùm excitetur, quæ ſuper alimentis tantùm excitata, finitáque antea fuerat, ſi ibidem petitorij, aut filiationis cauſa principaliter non deducitur, nec etiam ſuper filiatione pronuntiatur. Tunc autem inquirendum, an probationes in eo iudicio factæ fidem faciant in altero petitorij, aut filiationis; & quidem certum eſ ſe, eas reproduci, & repeti poſ ſe (provt aſ ſiduè fit, & ex aliis authoribus ſuprà obſeruaui) fidem quoque facere, ex communi ſententia, quamuis nonnulli contrarium tenuerint, vt ſuprà quoque dixi: atque ita, vt omnis ceſ ſet difficultas. eoſdem reproducere, & repetere teſtes, vtile, & ſecurius videri, cùm eoſdem reproducendo, quod adeò facile fieri poteſt, idem effectus reſultet, ac ſi eas probationes in cauſa alimentorum, fidem facere in petitorio indiſtinctè obſeruaremus. Præterea, procedere id ipſum quoque, etiam ſi (vt ſemper dictum eſt) is, qui ſuper alimentis litigauit, eò principaliter, atque finaliter adductus fuerit, vt in iudicio, & cauſa alimentorum obtineret, quod ſe filium, aut fratrem contenderet, atque ita eius qualitatis, filiationis ſcilicet prætextu litigauerit; nam adhuc ſi filiationis cauſam principaliter non deduxerit, nec Iudex, illum eſ ſe filium, pronuntiauerit, quamuis eum ali debere dixerit; quamuis etiam enuntiatiuè dixerit, eidem tanquam filio alimenta decerni, niſi principaliter id deducarur, & filiationis cauſa terminetur, procedit reſolutio ſuperior, & deciſio dictæ l. penultim. & dicti §. ſi vel parens, in verſiculo; meminiſ ſe. Ex quo tamen eidem in eo iudicio, alimenta tanquam filio decernuntur, ſiue etiam ſi probatum fuiſ ſet in ipſo iudicio, eum tanquam filium tractatum, plurimùm id operaretur, vt in petitorio, aut ſuper filiatione, de qua poſtmodùm in alio iudicio filius obtineret; vt cum Bartolo, Baldo, & Mar ſilio annotauit ſingulariter Surdus, de alimentis, titulo nono, quæ ſtione ſeptima, numero decimo, folio 581. non tamen operaretur, vt agendi, aut excipiendi facultas, eo prætextu denegetur, quod ſuper alimentis Iudex pronuntiauerit, cùm ſuper filiatione non actum principaliter fuerit, nec etiam terminatum. Quod apertè videtur præ ſentire Surdus, ſed non ira diſtinctè explicat dicto numero decimo, iuncto numero octauo, & nono, apertius tamen explicaſ ſe, & eo etiam caſu, cùm plenariè ſcilicet actum eſt in iudicio, & lite alimentorum, agendi, & excipiendi ſuper cauſa filiationis, facultatem non negauit, nec minus rei iudicatæ exceptionem obſtare, ſiue auctoritatem eius allegari poſ ſe dixit; immò totale præiudicium non facere, ſed aliquale damnum, fatetur expreſsè. Vere tamen perpendere Surdus debuit, non modo aliquale damnum, ſed etiam maximum, ex ſententia in cauſa alimentorum, in eis terminis reſultare, quamuis rei iudicatæ exceptio, aut auctoritas non obſtet, nec allegari poſ ſit, vt in cauſa filiationis, lis impediatur. Surdus itaque ipſe, alio in loco, hoc eſt, titulo primo, de alimentis, quæ ſtione 126. numero nono, in fine, & ſequentibus, folio 162. in hanc modum ſcribit: Sed quod ſupra diximus, ſententiam in cauſa præ dicta ſummariè latam pro alimentis, nullum facere praiudicium in cauſa principali, non procedit, quando in eo facta fuit plena diſcuſ ſio filiationis; per ea, quæ ponit Innocentius, in capit. ſuborta, de re iudicata, vbi dicit, rem indicatam ſuper incidenti, obeſ ſe cauſ æ principali, ſi ſuper incident i fuit plenè cogitum. Et alij plures ibi relati ſcribunt, quod plena probatio facta in ſummario iudicio, & ſententia inde ſequuta, nocent in iudicio plenario. Et ſequuntur alij, qui etiam ibidem commemorantur per Surdum. Tandem ipſe ſic continuat: Rurſus dici poteſt, quod etſi ſententia decernens alimenta, non noceat in cauſa principali quoad totale præiudicium; tamen facit aliquale damnum. Ex quo enim Iudex non poteſt alimenta decernere, niſi cognito ſummariè de bono iure actoris, & niſi pro actore ſtet præ ſumptio, iam negari non poteſt, quin ex ſententia deſcendat ſemper quædam præ ſumptio iuſtitiæ: videmus enim, & c. Hactenus Petrus Surdus; & id ip ſum videtur voluiſ ſe Ioannes Baptiſta Lupus, in tractatu, de filiis illegitimis, commentario ſecundo, §. tertio, numero ſexageſimo primo, non ſcilicet, quod plenaria cognitio, aut plenariæ probationes ſuper cauſa alimentorum, litis exordium, & progreſ ſum ſuper cauſa filiationis in alio iudicio, ſuper filiatione ipſa, impediant, ſed quod plurimùm operentur, & efficiant ad victoriam in ipſo iudicio filiationis, & reproduci, repetíque valeant, ac etiam ex magis communi opinione fidem facere. Colerius etiam, in tractatu de alimentis, libro 3. cap. 1. Denique & vltimò id ipſum procedere, vt in caſibus, in quibus quis in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis conſtituitur, & idcirco onus probandi in aduerſarium transfert, etiam in deciſoriis, & in petitorio iudicio, provt ſuprà remanet reſolutum; multo magis id habere locum, dicendum ſit, lata ſententia in fauorem eius ſuper alimentis, quæ ideo lata præ ſumitur, quod actus, ex quibus quaſi poſ ſeſ ſio filiationis conſtituitur, probati dicantur, aut id probatum, quod ad eorum victoriam ſufficere debuit, & idcirco onus probandi contrarium transferatur in aduerſarium, ſi cum ſententia ipſa aliquis actus quaſi poſ ſeſ ſionis concurrat, quem concurrere, & probatum fuiſ ſe, ambigi non poteſt, ex quo in fauorem eius, qui alimenta petit, pronuntiatum eſt; ſemper tamen erit vtile, teſtes eoſdem reproducere, & repetere in alia cauſa, qua de filiatione, aut ſuper ſucceſ ſione agatur; idque, tam contra patrem, quàm contra fratrem, vel alium, in caſibus, in quibus pro alimentis, contra ipſos experiundi facultas ab initio fuit in cau ſa alimentorum. Certum enim eſt, non modo à patre alimenta peti poſ ſe, ſed etiam ab hærede patris. Pro cuius rei diſtincta explicatione obſeruandum erit, quod ſi de alimentis agatur contra ter[*] tium paternorum bonorum poſ ſeſ ſorem, mortuo patre, nulla filio actio competit, nec contra eum agi poteſt, niſi vel in contractu bona ſint pro alimentis obligata, vel in eorum ſatisfactionem fuerint aſ ſignata, aut in teſtamento à patre relicta alias non erunt hypothecata, vt contra emptorem, vel alio titulo tertium poſ ſeſ ſorem agi poſ ſit: ſic ſane ex communi Scribentium ſententia tradiderunt Couarruu. in quartum Decretal. ſecunda parte, cap. octauo, §. ſexto, numero decimo quarto, Negu ſantius, de pignoribus, quarto membro, ſecundæ partis, ſub num. 164. Theſaurus, deciſione 221. numero octauo, Corduba de Lara, in l. ſi quis à liberis, §. ſi quis ex his, num. 43. & 81. Surdus, de alimentis, titulo octauo, priuilegio 51. numero tertio, & ſexto, & vide per totum; folio mihi 510. vbi latius declarat. Stephanus Gratianus, deciſione 129. numero decimo tertio, Seſe, deciſione 25. numero decimo ſeptimo, Ceuallos, commun. contra commun, quæ ſtione 692. numero ſeptimo, Per. Barboſa, tertia parte, l. primæ, ff. ſoluto matrimonio, numero vigeſimo nono, & quarta parte, numero 73. in verſ. Quæ tamen: Laderchius, in conſilio 163. Matiençus, in l. octaua, titulo octauo, libro quinto, gloſ ſa prima, numero vigeſimo ſecundo, & multis relatis nouiſ ſimè Marius Giurba, deci ſione quinta, numero 13. & 43. qui inde infert, idem[*] etiam dicendum, ſi ſingularis ſucceſ ſor ſit; contra eum namque pro alimentis agi non poteſt, vt etiam cum aliis obſeruarunt Barboſa, vbi ſuprà. Theſaurus, quæ ſtion. forenſium libro ſecundo, quæ ſtione 67. numero 20. Ceuallos, quæ ſtione 692. num. 2. & tertio, & ſeptimo, & quæ ſtione 779. num. 78. & vide Surdum titulo 1. q. 50. Contra hæredem tamen pa[*] tris, etiam extraneum, ac pro ea quantitate, quam pater, ſi viueret, præ ſtare teneretur; certum eſt, quod pro alimentis agere poſ ſint; etiam filij ſpurij, & illegitimi; quia hæredes extranei tenentur alere filium defuncti naturalem, vel ſpurium; ſicut hæredes filij alunt patrem, quia hæres repræ ſentat perſonã defuncti, nec debet eſ ſe melioris conditionis, quàm defunctus ipſe; provt vtrumque exornat, & latiùs comprobat Surdus, de alimentis, titulo primo, quæ ſtione 23. per totam; maximè numero 1. & 3. & 4. & 7. & 8. & 14. & 22. vbi quod hæredes filij alunt matrem, & aſcendentes per eam: Molina, de Hiſpanorum primogen. libro ſecundo, cap. 15. numero 43. idem Surdus, eodem titulo, quæ ſtione 24. per totam, Ceuallos, quæ ſtione 779. numero 76. & 77. vbi expendit l. octauam, titulo 13. partita ſexta, quæ loquitur de obligatione præ ſtandi filiis alimenta, qua tenentur hæredes patris, & l. ſi quis à liberis, §. item reſcriptum, ff. de liber. agnoſcend. quæ loquitur de hæredibus filij, qui tenentur alere patrem egenum: Rojas, in epitome ſucceſ ſion. cap. 21. numera 56. & 57. Couarru. in quarto Decr. ſecunda parte, cap. octauo, §. ſexto, numero 14. Corduba de Lara in d. l. ſi quis à liberis, §. idem reſcripſit, numero 79. Molina, de iuſtitia & iure, tomo primo, diſ putation. 178. Barboſa, quarta parte, l. prima, ff. ſoluto matrimonio; ſub numero 63. in verſ. Namque mireris, folio 368. Seſe, deciſione 26. numer. 13. D. Spino, in ſpeculo, gloſ ſa 10. numero 107. Coler. de alimentis, libro primo, cap. ſecundo, numero 61. & latè comprobat Marius Giurba, deciſione quinta, numero 44. & 45. & deciſione ſexta, numero ſexto, & ſeptimo, Ceruantes, in l. 7. Tauri, ex numero 24. vſque ad numerum 27. vbi etiam, quod hæredes eius, qui te[*] nebatur alere filios ſpurios, & naturales, tenebuntur ipſos alere. Et inde, quod frater in caſu, quo fratrem ad alimentorum præ ſtationem compellere poterat, poterit etiam ea ab hæredibus ſuis petere, prout latiùs ibi: ita etiam, quod donatarius omnium bonorum, donatoris filios alere debeat, etiam naturales, & ſpurios; ex aliis Authoribus obſeruauit Ceuallos, dicta quæ ſtione 779. nu[*] mero 78. Theſaurus, deciſione 211. numero octauo. Seſe, deciſione 26. numero 14. & cum Ripa, Tiraquello, Carpano, Surdo, Theſauro, Coler. & aliis Marius Giurba, dicta deciſione quinta, numero 45. quibus autem in caſibus frater fratrem alere[*] teneatur, necne; vide latè per Surdum, de alimentis, titulo primo, quæ ſtion. 25. per totam, Molinam, de Hiſpanorum primogen., libro ſecundo, capit. 25. ex numero 61. cum ſequentibus, Barboſam, quarta parte, leg. primæ, ff. ſoluto matrimonio, Laram, in dicto §. idem reſcripſit. Et Molina metipſe, cum ſtatuiſ ſet, ibi numero 64. quod frater diues, maioratus poſ ſeſ ſor, non ſolum tenebitur ex fructibus maioratus, fratres, atque ſorores inopes, tam conſanguineos, quàm vterinos legitimos dotare, ſeu alere, ſed etiam naturales: quia frater diues tenetur fratres, ſeu ſorores naturales alere; prout ibi comprobat; addit ſtatim numero 65. 66. [*] quod ſororem ſpuriam, ſeu etiam fratrem ſpurium maioratus poſ ſeſ ſor alere non teneatur; & reddit rationem, quia æquitas textus, in cap. cum haberet, de eo qui duxit in mat. quam pol. per adult, ſolum in patre, de quo ille textus loquitur, verſatur; ideóque ad fratrem extendenda non erit, in quo longè minor ratio, quàm in patre militat, ſed iura ciuilia præcisè in hoc caſu obſeruanda erunt, Quod in fortioribus terminis inquit, verum cen ſuiſ ſe Gregorium Lopez, per text. ibi, iuncto textu, in dicto cap. cum haberet, in l. quinta, titulo 19. partita 4. in gloſ ſa, verbo, que ſuben: idque loquendo in fratre, verum ſi videtur; quamuis loquendo in auo, vel proauo, vt loquitur Gregorius Lopez, de eius dicto meritò dubitari poſ ſit; provt dubitauit Padilla, ibi relatus. In illis namque videtur, eandem rationem, quæ in patre, militare, quando pater ipſe non habet vnde filium alere poſ ſit. Concludit itaque Molina, (vt vides) fratrem maioratus poſ ſeſ ſorem, non teneri alere, nec dotare fratres ſpurios, ſeu ſorores ſpurias: & præ oculis habuit legis prædictæ Partitæ deciſionem, quæ cum tractaret de alimentis filiis ſpuriis præ ſtandis, patrem duntaxat teneri ea præ ſtare, non alium ex parte patris ipſius, videtur apertè probare, & cum iudicio Gregorius ipſe, ibidem deducere, quamuis in auo, & proauo, rectè Molina dubitauerit. Et contra Molinam metipſum, in eis terminis, quo frater ſpurius alimenta petit à fratre, eo prætextu, quod maioratum poſ ſideat, nullus Scriptorum omnium huius Regni, nec etiam exterorum hactenus tradidit. Et Pelaez à Mieres, quarta parte, quæ ſtione vigeſima ſeptima, & vigeſima octaua, intactum reliquit. Et quamuis communiter enuntiari ſoleat, exiſtimaſ ſe Molinam metipſum, eodem cap. 15. ex numero 42. fratrem maioratus poſ ſeſ ſorem teneri alere fratrem ſpurium, ſi pauper ille ſit; non abſolutè id Molina probauit, cùm contrarium adeo reſolutiuè annotauerit, d. num. 66. ſed vno ſolùm ca ſu loquitur, quando ſcilicet pater vtriuſque maioratum inſtituit, ita quod filij eiuſdem maioratus poſ ſeſ ſoris, & filij ſpurij fundator pater fuerit, quo caſu iuridicè & æque iſta ſtatuitur, quoniam alendi obligatio ad parentis hæredes, ſeu ſucceſ ſores transfertur, vt quemadmodum pater idem, qui maioratum inſtituit, filium ſpurium alere, & filias ſpurias dotare debebat, ſic & ſucceſ ſor, qui bona eius poſ ſidet, teneatur. Quod autem ad hunc modum intelligi debeat, loquutúſ que fuerit Molina, conſtat apertiſ ſimè; nam cùm ſtatuiſ ſet dicto numero 42. parentem, nedum filios legitimos, verum etiam naturales, ſpurios atque inceſtuoſos, ex æquitate Canonica alere adſtrictum eſ ſe; & idcirco, cùm maioratum ex omnibus bonis, cum facultate Regia inſtituit, nedum legitimis filiis, ſed etiam naturalibus, ſpuriis, ac inceſtuoſis, & cæteris, cuiuſcunque qualitatis exiſtant, alimenta relinquere debere: Et ſtatim numero 43. obſeruaſ ſet, eam alendi obligationem, ad parentis hæredes, ſeu ſucceſ ſores transferri, ſicut cæteræ obligationes transferuntur; quod vtrumque multorum Authorum allegatione comprobat; ſubdit ſtatim numero 44. in hunc modum: Quamobrem in caſu dicendum erit, provt de aliis debitis maioratus inſtitutoris, ſupra, lib. 1. cap. 10. num. 1. cum ſeqq. oſtenſum eſt, quod ſcilicet, ſi maioratus ex omnibus bonis conſtet, maioratus ſucceſ ſor ad huiuſmodi onera inſolidum teneatur: ſi vero ex portione hæreditaria, pro rata hæreditariæ portionis: ſi autem ex quota, pro rata eiuſdem quotæ, hoc onus ab eo implendum ſit. Sicque intelligenda ſunt verba facultatum, quæ ad inſtituenda primogenia conceduntur: quamuis enim ex earum tenore, ſolis filiis legitimis alimenta relinquenda ſint, ex iuris tamen diſpoſitione, hæc alimenta filiis ſpuriis relinquenda erunt, tanquam debita ab inſtitutore, ſicut cætera debita eiuſdem, à maioratus ſucceſ ſore pro rata ſoluenda erunt, quamuis de eis Regia facultas non meminerit. Remanet ergo, Ludou. Molinam, lib. 2. dicto c. 15. num. 65. & 66. rectiſ ſimè id ſtatuiſ ſe quod diximus, atque ex dicto num. 42. cum ſeqq. iuridicè quoque profiteri, alendi filios naturales, & ſpurios, nedum legitimos, obligationem, ad hæredes quoque, & ſucceſ ſores tranſire, eius ſcilicet ipſius, qui maioratum inſtituit; de hoc enim alimentorum debito, ad quod pater ipſe, maioratus inſtitutor tenebatur, idem iudicatur, quod de aliis debitis, quorum ſoluendorum obligatio ad ſucceſ ſores tranſit, prout ibidem dixerat, dict. n. 44. & apertè in initio d. numero 42. non vero vt id ipſum intelligatur de aliis maioratus poſ ſeſ ſoribus, non immediatis primi inſtitutoris ſucceſ ſoribus; ij namque ſororem ſpuriam, ſeu etiam fratrem ſpurium alere, ſeu dotare non tenẽ tur ; prout dicto n. 66. firmauit Molina, contra quem cæterorum omnium nullus ſcripſit; ſolus Pet. Sur[*] dus expendi poteſt in contrarium, in tractatu de alimentis, titulo primo, quæ ſtione vigeſima quinta, numero finali, vbi in ſummario deduxit duntaxat ſic: Frater alit fratrem ſpurium, in contextu autem in hæc verba ſcripſit: Quod dictum eſt de fratre naturali, intellige etiam in ſpurio, ſecundum Socinum, in l. prima, ff. ſoluto matrimonio, quem allegat ad hoc Lupus, dicto cap. per veſtras, in 3. notabili, §. 24. numero tertio. Sequitur Corduba, in dicio §. idem reſcripſit, numero 89. idque credo verum; non inueni Socinum, hoc dicentem; rationes tamen allegatæ per Cordubam, concludunt, hactenus Surdus. Authores autem, quos recenſet, id non probant, ſi originaliter prælegantur; Socinus namque de fratre ſpurio nullum verbum loquitur; ſed ex n. 45. vſque ad num. 50. agit de alimentis, quæ parens filio præ ſtare tenetur. Quod idem Surdus fatetur; & ſe non inueniſ ſe Socinum ita dicentem agnoſcit. Palacios etiam Rub. in loco, ab ipſo Surdo relato, nec in §. anteced. & ſeq. id non dixit, ſed in §. 23. n. 12. ex communi ſententia tradidit, teneri patrem ex æquitate dicti cap. cum haberet, alere filios ſpurios, & ita pariter eius hæredes, & ſucceſ ſores; quod certum eſt, vt ſuprà obſeruaui, atque idem Molina profitetur dicto numero quadrageſimo tertio. Quod ſi Surdus, alio in loco recenſere voluit eundem Lup. de Palaci. Rub. ſcilicet in §. 27. non etiam eo loco vrget, cum referat duntaxat Socinum in dicta l. prima, ff. ſoluto matrimonio. Socinus autem id non probet, vt nunc dicebam. Sicque referenti, aut tenenti aliquam opinionem ex relatione aliorum Authorum, credendum non ſit, ſi ipſi relati, quorum auctoritate innititur, id non probent; vt poſt Baldum, Butrium, & alios tradidit Achilles Pedrocha, in con ſilio octauo, numero 212. minus autem, id quod Surdus reſoluit, Corduba de Lara probauit in dicto §. item reſcripſit, numero 89. nec rationibus ab eo adductis excitari potuit, cum potius totum contrarium affirmet Lara metipſe; licèt enim inter duos fratres ſpurios ex parte matris, quorum vnus alteri alimenta petit, alimenta præ ſtari debere à diuite pauperi, reſpectu ſucceſ ſionis matris, quam habent, ſtatuat ex numero octuageſimo nono, tamen in terminis excitatis per Molinam, numero 65. & 66. dicti cap. 15. id ipſum ſtatuit, quod Molina, & cæteri profitentur, & in hæc verba ſcrip ſit: Hæc de fratribus ſpuriis, ex eadem matre procreatis, ſcripta ſunt; ſed ſi eodem patre progeniti ſunt, frater ſpurium fratrem alere non tenetur; quia æquitas cap. cum haberet, locum tantum habet in perſonis parentum, vt doctè conſiderauit Ludou. Molina, lib. 2. cap. 15. num. 66. Ecce vbi totum contrarium is Author dixit, & ſequutus eſt Molinam; atque ita concluditur, fratrem non aliàs teneri fratrem ſpurium alere, quam ſi patris hæres ſit; eiúsque bona poſ ſideat; idque Lara etiam metidem, in §. item reſcriptum, num. 9. ex ſententia aliorum reſoluit, & ſtatuit, quod hæres patris cogitur alere filium ſpurium te ſtatoris, & hæres filij ſpurij cogitur patrem alere; & latius ex num. 1. cum ſeqq. in eodem §. item reſcriptum, & in d. §. idem reſcripſit, numer. 79. vbi dixit, quod ſi pater mortuus eſt, nec quicquam ſpurio reliquit, quod hæredes eius teneantur filium ſpurium alere, quia onus alendi filios ſpurios, quo pater ad ſtringitur, reale eſt, tranſitque cum rebus ipſis paternis, provt latè ibi; vbi Couarru, Anton. Gomez Dueñas, & alios commemorat. Et quamuis contrariam ſententiam alij tenuerint; provt notauit numero 80. ſuperiorem tamen magis probauit, provt ibi videbitur, & per Azeuedum, in l. octaua, titulo octauo, libro quinto, numero quarto, vbi quod hæredes tenentur filio ſpurio præ ſtare alimenta, ſi nulla ei pater reliquit, quaſi velit aperte, fratrem non aliàs teneri, quàm ſi patris hæres ipſe fuerit, vel in maioratu à patre ipſo inſtituto ſucceſ ſerit: latiùs Matiençus, in eadem l. 8. gloſ. 1. num. 19. & ſequent. vbi latè id comprobat Pater Molina, de inſtitia & iure, tomo 1. diſputatione 228. in verſ. Vtrum frater, fol. 2425. in principio, vbi & de fratre naturali dubium habuit, an ſcilicet fratrem naturalem alere[*] teneatur frater, vide etiam Matiençum in dicta l. 8. titulo 8. dicta gloſ ſa prima, num. 23. folio mihi 232. vbi ex aliorum ſententia obſeruauit, non ſolum patrem, & matrem adſtrictos eſ ſe ad alendos filios illegitimos, naturales, vel ſpurios, verum etiam auum, & proauum, cæterósque his maiores, ſi parentes carent facultatibus, eadem ſiquidem æquitatis ratio in eis viget, & ex ſententia eorundem reſpondet ad l. 5. tit. 19. partita 4. quod ea lex debeat intelligi iuxta rigorem iuris ciuilis, non autem attenta æquitate iuris Canonici, quatenus dicit, auum, & proauum ex parte patris, non teneri alere nepotem, vel pronepotem ſpurium, niſi ex proprio marte id facere velint, quemadmodum eis liceret extraneos quoſcumque alere; matrem verò, & cæ teros aſcendentes ex patre matris, ad id teneri. Subdit etiam Matiençus ipſe, quod eam legem aliter fuit interpretatus Gregor. Lopez, ibidem, in verbo, que ſuben, dum dixit, de patre legem illam nihil decidere, conſiderata forte æquitate iuris Canonici, ex d. c. cum haberet, ſed de auo, & cæteris aſcendentibus ex parte patris, quos liberos eſ ſe pronuntiat ab onere alimentandi nepotes, vel pronepotes ſpurios, vel inceſtuoſos; qua in ſpecie aſ ſerit limitari ius Canonicum, & d. c. cum haberet, quod in patre duntaxat loquitur, non in cæteris aſcendentibus per lineam paternam, & quia maior ratio viget in patre, quàm in cæteris aſcendentibus; & id ipſum voluiſ ſe Ferd. Vazq. de Menchaca, de ſucceſ ſion creat. §. 20. num. 318. & 319. ſed nihilominus, (concludit Matiençus) veriorem videri, & receptiorem priorem ſententiam, quia ipſe non detegit congruam differentiæ rationem inter patrem, & cæteros aſcendentes, cùm auus teneatur alere nepotem, ſi patri alendi facultas non adſit, & ſic de cæteris, prout Matiençus contendit dicto numer. 23. per totum, & in effectu firmauit, auum, & alios aſ cendentes ex parte patris, teneri alere ſpurium, ſi pater alere non poſ ſit, & eandem in aſcendentibus militare rationem, quæ in patre conſideratur. Quod idem reſolutiuè aſ ſerit Ludou. Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 15. numer. 66. provt retulit ſuprà ſub numer. 51. & Molinæ mentionem non fecit Matiençus, dicto num. 23. vterque tamen in fauorem ſpurij, etiam reſpectu aſcendentium ex parte patris, quæ ſtionem reſoluit (vt vides) & id ipſum tenuit Pat. Ludouic. Molina, de iuſtitia & iure, tomo primo, diſputatione 168. columna 2. in verſ Non ſolum parentes, fol. 955. & diſputat. 228. colum. 6. in verſ. Quæ de filiis legitimis, fol. 1422. vbi vide. Ego vero vt meam ſententiam in propoſito, in medium proferam, arbitror, equidem, deciſionem dictæ l. 5. titulo 19. partita quarta, ita fortiter aſtringere, vt aſcendentes ex parte patris, ab onere præ ſtandi alimenta ſpuriis deſcendentibus, immunes ſint, nec alere ipſos teneantur, vt verba legis eiuſ dem adeò aperta, & expreſ ſa, retorqueri non valeant; nec quauis interpretatione ſubuerti: & idcirco, eruditiſ ſimum Gregorium Lopez, cum iudicio legem ipſam notaſ ſe, vt æquitas dicti cap. cum haberet, non procedat in aſcendentibus per lineam paternam, ſumpto argumento à verbis legis eiuſ dem. Nihilominus tamen, ex quo ipſa lex magis iuris ciuilis rationem, & rigorem, quam iuris Pontificij æquitatem præ oculis habuiſ ſe videtur; iuridicè poſ ſe eandem iuris Pontificij æquitatem, quæ in patre abſque dubio procedit, trahere ad auum, & proauum, & ſic ad aſcendentes ex patre patris, cùm ipſa æquitas, caſu, quo pater ſpurios filios alere non poſ ſit, negati non valeat, quin ita in aſ cendentibus, ſicut in patre ipſo militet, provt Ludouic. Molina, Matiençus, & Pat. Ludouic. Molina, rectè obſeruarunt, & in praxi eorundem ſententiam ſeruandam, vt ſecuriorem admoneo. Quam etiam ex aliis Authoribus probauit (ſed Molinam vtrumque, nec Matiençum non citat) Petrus Surdus, in tractatu de alimentis, titulo primo, quæ ſtione 12. numer. 8. & 9. folio mihi 20. vbi etiam, quod auus tenetur alere nepotem ſpurium, ex æquitate iuris Canonici, non obſtante lege Regia Hiſpaniarum, provt latius ibi, & de his hactenus. CAPVT CV. Filij legitimi, & de legitimo matrimonio procreati, cùm ad ſucceſ ſionem maioratus vocantur; vtrùm filij nati ex matrimonio, ſuper cuius radice Romanus Pontifex diſpenſauit, admittantur; admiſsique ex præ ſumpta inſtitutoris voluntate cen ſeantur; & conſequenter, an qualitate ea legitimationis ſatisfiat, atque coniectura iuridica ſatisfactum videri debeat clau ſulæ prædictæ, quæ ad eum modum vocationes, & ſubſtitutiones concipiuntur. Deinde, cum Romanus Pontifex in radice matrimonij irritè contracti diſpenſat, an efficere poſ ſit, diſpenſationem retrotrahi, tanquam ſi à principio tale impedimentum non adfuiſ ſet; & quod legitimatio, etiam extra loca Eccleſiæ, quoad bona temporalia, fideicommiſ ſorúmque, & primogeniorum ſucceſ ſiones, etiam in præiudicium Tertij, ſuum effectum ſortiatur. Prætereà, Iudex aliàs incompetens, ſiue etiã incapax, an ratione incidentiæ competens fiat. Denique, legitimationis cauſa, quando principaliter tractata fuit coram iudice Eccleſiaſtico, & declaratum, aliquem eſ ſe legitimum, & is deinde coram ſeculari agat ad ſucceſ ſionem bonorum; an ei rei iudicatæ auctoritas proficiat, vt ipſius exceptione ſe tueri poſ ſit, quemadmodum ei obſtabit exceptio rei iudicatæ, id eſt, illegitimitatis, ſi declaratum fuit, eum eſ ſe illegitimum. Vbi tex. in cap. tuam, de ordine cognition, illuſtratur, & articulus hic accuratè magis, quàm antea fuiſ ſet, explicatur. SVMMARIVM. -  1 Præcipuus diſceptationis huiuſce cap. articulus proponitur, & dubitandi eiuſdem ratio potiſ ſima ponderatur. -  2 Iudex aliàs incompetens, ratione incidentia fit competens. -  3 Incidens in cauſa principali, ſi merè ſit Eccleſia ſticum, de quo Iudex laicus eſt penitus incõpetens , remittitur, ad iudicem Eccleſiaſticum, ac interim in executione cauſ æ principalis ſuper ſedetur per ipſum Iudicem laicum. -  4 Natalium, ſiue matrimonij cauſa, quæ ſpiritualis eſt, ad iudicem Eccleſiaſticum ſpectat, nec incidenter etiam coram ſeculari, vbi hæreditatis, & bonorum cauſa agitatur, expediri poteſt; ſed ſtatim eſt ad iudicem Eccleſiaſticum remittenda. -  5 Quando tantum dubitatur, an matrimonium ſit inter aliquos contractum, iudex ſecularis competens eſt, & de meri facti quæ ſtione cognoſcere poteſt, idque ex ſententia multorum. Contra verò ex ſententia aliorum; & de vera re ſolutione latiùs remiſ ſiuè. -  6 Iudex laicus an poſ ſit cognoſcere de cauſa illegitimitatis poſtquam Eccleſiaſticus iudex pronuntiauit ſuper illegitimitate; & numer, ſeq. & vide etiam num. 10. & ſeq. -  7 Iudex laicus non debet examinare proceſ ſum ei remiſ ſum ad exequendum à iudice Eccleſiaſtico; & num. ſeqq. -  8 Iudex Eccleſiaſticus, an per cenſuras compellere poſ ſit iudicem ſecularem, vt in cauſa hæreditatis, & bonorum, procedat ſecundum finem deciſionis articuli legitimitatis, coram ipſo iudice Eccleſiaſtico deciſi. -  9 Iudex ſecularis debet exequi, & non inquirere an iuſte, vel iniuſtè Iudex Eccleſiaſticus pronuntiauerit, quando cauſa non eſt criminalis, ſed merè ciuilis; & maximè ſi ſit merè Eccleſia ſtica, vel ſpiritualis; quod exornatur. -  10 Legitimitatis cauſa, quando principaliter tractata fuit coram iudice Eccleſiaſtico, & declaratum fuit, aliquem eſ ſe legitimum, & is deinde coram ſeculari agat ad ſucceſ ſionem bonorum, an ei rei iudicatæ auctoritas proficiat, vt ipſius exceptione ſe tueri poſsit; quemadmodum ei obſtabit exceptio rei iudicatæ, id eſt, illegitimitatis, ſi declaratum fuit, eum eſ ſe illegitimum: & num. ſeqq. -  11 Explicatur text. in cap. tuam, de ordine cognitionum. -  12 Et in articulo ſuperiori, obſeruatio prima proponitur. -  13 In eodem etiam obſeruatio ſecunda profertur. -  14 Tertia in ipſomet articulo adducitur obſeruatio. -  15 Ad tex. in cap. 1. & in cap. perlatum, qui filij ſint legitimi, communis intellectus probatur. -  16 Quarta pro explicatione eiuſdem articuli, eáque notanda admodum obſeruatio commemoratur. -  17 Iuriſdictio Eccleſiaſtica, & ſecularis diſtinguuntur, & ſeparantur, vt quemadmodum iudices ſeculares in cauſis Eccleſiaſticis ſe intromittere non poſ ſunt, ita neque Eccleſiaſtici ſe intromittant in his, quæ ſecularis & temporalis iuriſ dictionis ſunt. -  18 Romanus Pontifex non poteſt legitimare ſibi non ſubditum ratione dominij, ac iuriſdictionis temporalis, ad hoc vt poſsit in bonis temporalibus ſuccedere; quemadmodum nec Princeps ſecularis legitimare poteſt ad effectum, vt aliquis poſ ſit Eccleſiaſtica beneficia obtinere. Et ibidem explicatur l. 4. tit. 15. parti. 4. -  19 Romanus Pontifex in radice matrimonij irritè contracti diſpenſando, an poſ ſit efficere, diſ penſationem retrotrahi, tanquam ſi à principio tale impedimentum non adfuiſ ſet; & quod legitimatio, etiam quoad bona temporalia, & fideicommiſ ſorum, atque primogeniorum ſucceſsiones ſuum effectum ſortiatur; & numer. ſeq. -  20 Vbi in primis adducitur opinio negatiua. -  21 Eiuſdem etiã fundamenta remiſsiuè expenduntur. -  22 Et contraria opinio, quod ſcilicet poſsit Pontifex diſpenſando in radice matrimonij irriti prolem ex eo natam legitimare, etiam quo ad temporalia, per Authorem probatur. -  23 Pro qua expenditur tex. in clementina vnica, de immunitate Eccleſiarum. -  24 Rationes etiam, & fundamenta Communis, loco Pat. Thomæ Sanchez commemorato, circunſcribuntur. -  25 Et concluditur, ſtante maritali affectu; cum copula, vel matrimonio de facto contracto, poſ ſe ſine dubio Romanum Pontificem remouere tale impedimentum iuris tantum Canonici, & diſpenſare in radice matrimonij, indéque oriri legitimitatem filiorum, quoad vtrumque forum; & quoad ſucceſ ſiones in quibuſcunque bonis, & locis, etiam in terris Imperij. -  26 Conſecutiuè quoque præiudicium Tertij oriri, cui aliàs ſucceſ ſio eſ ſet deferenda; quod exornatur. -  27 Et Pat. Ludou. Molinæ contrariæ reſolutioni, fundamentísque in contrarium ponderatis, verè, & concludenter reſpondetur; & num. ſeq. -  28 Lex, vel Legiſlator efficere poteſt, vt pro non facto habeatur aliquid quantum ad iuris effectum, ſiue rei ipſius validitatem; quod exornatur. -  29 Diſpenſatio in radice matrimonij inducitur, quando Roman. Pontiſ. diſpenſat per hæc verba, In veſtro ſic contracto matrimonio remanere valeatis. -  30 Verbum remanere, ſignificat continuationem actus præcedentis cum perſeuerantia; quod exornatur. -  31 Diſpenſatio in radice matrimonij inducitur per clauſulam illam, qua cauetur, prolem ſuſceptam, ſi qua ſit, & ſuſcipiendam exinde, legitimam decernendo. -  32 Pat. Thomæ Sanchez locus, & reſolutio explicatur. -  33 Filij legitimi, & de legitimo matrimonio procreati, cum ad ſucceſ ſionem maioratus inuitantur; vtrum filij nati ex matrimonio ſuper cuius radice Romanus Pontifex diſpenſauit, admittantur, admiſsique ex præ ſumpta inſtitutoris voluntate cenſeantur. Et conſequenter, an qualitate ea legitimitatis ſatisfiat, ſatisfactúmque videri debeat clauſulæ prædictæ, qua ad eum modum vocationes concipiuntur, quod latè exornatur, atque explicatur; & num. ſeq. -  34 Legitimatio ex diſpenſatione in radice matrimonij, an adæquari debeat legitimationi, de qua in cap. tanta, qui filij ſint legitimi. -  35 Legitimati per ſubſequens matrimonium, an admittantur ad primogenia, ad quæ filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur. EX his ipſis, quæ cap. præcedentibus hu[*] iuſce libri, & tractatus annotata, longáque ſerie comprobata fuere, ſcilicet, quod qualitas à teſtatore expreſ ſa, ſiue ad ſuccedendum neceſ ſaria, & requiſita, præcisè adeſ ſe debet eo tempore, quo ſucceſ ſio defertur, aut dies ſubſtitutionis cedit; nec ſufficit antea exiſtens, ſi tunc ceſ ſet; nec etiam poſtmodum ſuperueniens, cùm tempore delatæ ſucceſ ſionis neceſ ſariò interuenire debeat. Inſuper quod capacitas, & habilitas ad ſuccedendum, requiritur actu ipſo, & tempore ſucceſ ſionis vacantis; provt ibidem obſeruaui, & Molin. de Hiſpan. primog. lib. 1. c. 13. numer. 36. & 37. & lib. 3. cap. 2. numer. 16. & cap. 10. num. 3. & 8. ſequent. eiuſdem libri tertij, & alios quamplurimos ſic tenentes commemoraui; infertur etiam ad explicationem quæ ſtionis alterius, admodum controuerſ æ, & practicæ, & quæ à coniectura, & interpretatione voluntatis dependet; vtrum ſcilicet filius primogenitus, natus ex matrimonio, inter conſanguineos de facto contracto, in maioratu ſuccedat, ad quem filij legitimi, atque ex legitimo matrimonio nati perpetuò inuitantur, aut etiam filij legitimi ſimpliciter vocãtur , ſi Romanus Põtifex ſuper radice matrimonij diſpenſauerit, efficiẽdo diſpenſationem retrotrahi, & illud fuiſ ſe legitimũ , declarans; & conſequenter, an diſpenſando in radice matrimonij irriti, poſ ſit prolem ex co naram legitimare, etiam quoad temporalia, & ſic filij ita legitimi in maioratu ſuccedant, ac ſi tempore ipſo natiuitatis ex matrimonio, verè, & ritè contracto nati fuiſ ſent, nec coniectura voluntatis teſtatoris deſtituti videantur. Et quidem dubium in eo principaliter conſiſtit, quod ex vna parte filij legitimi, ex legitimo matrimonio nati, ad ſucceſ ſionem vocantur, & ſic qualitas ea natiuitatis ex legitimo matrimonio, tempore ipſo naſcendi videtur requiſita, & verè non adfuit; nec diſpenſatio, quamuis retrotrahatur, efficere poteſt, vt tempore ipſo natiuitatis, quis verè legitimus, aut ex legitimo matrimonio natus fuerit, cùm ex irrito, & non legitimo tunc natus ſit. Econtrario verò, ſiue ex altera parte, cum capacitas, ſeu habilitas ad ſuccedendum, requiratur actu ipſo, & tempore delatæ ſucceſ ſionis, nec ante id tempus exiſtens, aut deficiens, in conſideratione habeatur, provt dictis cap. adnotaui; & non modò vacantis, aut delatæ ſucceſ ſionis tempore, quo habilitas, & capacitas ad ſuccedendum requiritur, ex diſpenſatione in radice matrimonij, filius capax, & habilis ad ſuccedendum inueniatur, ſed etiam diſpenſatio ipſa retrotrahatur, & matrimonium provt ex tunc validauerit, legitimósque effecerit filios ex eo natos, ac ſi ex vero, & legitimo, & nulla ratione irrito matrimonio, nati eſ ſent; videtur quòd in maioratu ſic inſtituto, ſuccedere debeat primogenitus, nec aliquid eius ſucceſ ſionem impediat. Quam equidem dubitandi rationem, velut potiorem, & magis pro vna, & altera parte adſtringentem, expendunt quamplurimi iuris vtriuſque Interpretes, qui ſtatim commemorabuntur, provt etiam expendunt in altera quæ ſtione, an ſcilicet filius naturalis, per ſubſequens matrimonium legitimatus, ſuccedat in eo primogenio, in quo vocãtur filij legitimè nati, vel ex legitimo matrimonio procreati; de quo longa ſerie ſcripſi, egique ſuprà, c. 31. huiuſce tractatus, lib. 4. & quò radicitus, atque abſolutè, materiæ huiuſce tractatum, atque explicationem ſuſcipiam, nonnullis obſeruationibus, provt moris habeo, ipſam enucleandam, atque explanandam duxi; ſic enim, & clarior, & ſecurior eiuſdem principalis quæ ſtionis, quoad primogeniorum ſucceſ ſionem, & voluntatis coniecturam attinet, reſolutio apparebit. Et primò obſeruandum, atque conſtituendum[*] erit, certiſ ſimi iuris eſ ſe, quod Iudex aliàs incompetens, ratione incidentiæ efficitur competens; ſic ſane, quandocunque in cauſa principali aliquod incidit, de quo iudex ipſe non poſ ſet eſ ſe iudex, de incidenti cognoſcere poſ ſet. l. quoties, l. nulli, C. de indiciis, l. pariter, ff. de liberali cauſa, & in rubrica, & per totum titulum, ff. de quibus rebus ad eundem iudicem eatur. l. nullum, C. de teſtibus, l. cum proponas, C. de rebus creditis, cap. de prudentia, de donat. inter vir. & vxorem, in illis verbis: Quia igitur vos, qui de matrimonio principaliter cognouiſtis, & de dote, quæ eſt cauſa incidens, acceſ ſoriè cognoſcere valuiſtis, & ſententialiter diffinire. Et cum infinitis aliis Authoribus tradiderunt Auendañus, de exequend. mandat. cap. primo, num. 33. verſic. Vigeſimæ cauſa: Ioannes Oroſcius, in l. 2. num. 27. ff. de iuriſ dict. omn. iudic. & ibidem Cardinalis Albanus, num. 12. Padilla, in l. ſi aedibus, num. 7. C. de ſeruitutibus, Ioannes Garcia, de nobilitate, gloſ ſa prima, num. 27. & 28. & 33. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 16. numer 7. Afflictis, deciſione 230. Vincent. de Franchis, deciſione 512. in principio, Pet. Barboſa, in l. Titia 35. numero 21. ff. ſoluto matrimonio, Marta, de iuriſdictione, ſecunda parte, cap. 8. ex numero 12. Ceuallos, commun. contra commun. quarta parte, quaeſtione 897. ex numero 952. vſque ad numerum 98. vbi latè. Attamen, quando incidens eſ ſet merè Eccleſia[*] ſticum, de quo index laicus eſt penitus incompetens, non procedit deciſio text. in dicta l. quoties, provt etiam Iacob. & alij, ibidem dixerunt; & habet locum conſtitutio tex. in cap. tuam, de ordine cogni. capit, lator, qui filij ſint legitimi, vbi communiter Scribentes concludunt, quod in eo caſu articulus iſte ad indicem Eccleſiaſticum remittitur, & interim ſuperſedetur per iudicem laicem in executione cauſ æ principalis. Atque ex cõmuni omniũ Interpretum traditione adnotarunt Afflictis, in rubrica, quæ ſint Regalia, §. bona contrahentium, num. 16. Vincent. de Franchis, deciſ. 36. & d. deciſ. 312. in principio, vbi inquit, quod eo iure quotidie vtuntur Senatus Regij in eo Regno in iudiciis petitionis hæ reditatis, dotiũ , ante facti, & profeſ ſionum, per iura prædicta, textũ ſcilicet in d. c. tuã , vbi nataliũ cauſa, quæ coram iudice Eccleſiaſtico tractari debet, nec incidenter coram ſeculari, vbi hæreditatis, & bonorum cauſa agitanda eſt, expediri poteſt, nec etiam iudex Eccleſiaſticus, qui de cauſa matrimonij cognoſcit, de cauſa hæreditatis cognoſcere poteſt; & in d. c. lator, &c. cauſam, quæ, qui filij ſint legitimi, vbi quæ ſtio natiuitatis, propoſita petenti hæreditatem coram iudice ſeculari, eſt ad iudicem Eccle ſiaſticum remittenda, donec cauſa natalium fuerit terminata; vt ipſemet nunc relati Authores notarunt: Mieres etiam, de maioratu, tertia parte, quæ ſtione 15. numer. 14. & 19. Ioannes Garcia, de nobilitate, dicta gloſ ſa prima, ex numer. 27. cum ſeqq. Marta, 2. parte d. quæ ſt. 8. ex num. 1. & numer. 10. Iacob. Menoch. in conſ. 366. numer. 36. lib. 4. Barboſa, in d. l. Titia, num. 21. & 22. Ceuallos, d. quæ ſt. 897. ex nu. 961. & 963. & ante alios originaliter tradiderunt Abb. num. 9. Anton. de Butrio, numer. 17. & Imola, numer. 4. & 7. in d. cap. tuam: Couar. in 42. parte, cap. 8. §. 3. num. 4. in illis verbis: Cauſa verò iſta, an quis ſit filius legitimus, ad iudicem Eccleſiaſticum ſpectat, cap. tuam, de ordine cog. c. cauſam quæ, cap. lator, qui filij ſint legitimi: vnde ſi incidat in iudicium, quod ſuper hæreditate tractatur coram laico, ad Eccleſiam, & eius iudices nihilominus eſt remittenda. Proſp. Farinac. in praxi criminal, quæ ſt 8. num. 25. & num. 149. ibi: Et ideo, ſi quando coram iudice ſeculari de hæreditatis ſucceſsione tractatur, incidat quæ ſtio, an quis ſit legitimus, nec ne; & an matrimonium, ex quo natus eſt, fuerit legitimum, aut nullum; tunc talis cauſa ad Eccleſiaſticum iudicem remittenda erit. Et id ipſum duabus legibus partitæ comprobatur, quas expendit Burgos de Paz, in conſ. 40. num. 8. & 9. & 10. vbi in hunc modum, atque ſingulariter inquit: Secundo, quia haud dubiè eſt Rotæ, de dicta illegitimitate cognoſci potuiſ ſe, quæ ſuboritur ex matrimonio ſuorum parentum, mala fide contracto vt con ſtat in cap. referente, qui filij ſint legitimi, & ibi Abb. & DD. in cap. ex tenore, eod tit. & in cap. 1. & in cap. lator, & in c. cauſam, eod. tit. & in cap. tuam, de ordine cogn. & horum Regnorum legibus, ita eſt etiam definitum, vt in l. 56. tit. 6. partita 1. ibi: O ſobre naſ centia de hombre, o de muger, ſi es legitima, o no. Et in eadem l. ad finem, ibi: Todas eſtas coſas ſobredichas, y las otras ſemejantes dellas pertenecen a juyzio de ſanta Igleſia: quibus & accedat text. in l. 11. tit. 22. parti. 3. ibi: Oſi el juzgador dieſ ſe iuyzio ſobre coſa eſpiritual, que deuieſ ſe ſer juzgada por ſanta Igleſia: idem & conſtat in l. 1. tit. 13. partita 4. ibi: Si ſueſ ſen acuſados algunos dellos ante juez de la ſanta Igleſia. Quinimo, & iure eſt conſtitutum, quod etſi ante laicum, coram quo ſucceſsionis cauſa tractatur, quæ ſtio illegitimitatis incidat, quod ad iudicem Eccleſiaſticum ipſa illegitimitatis cauſa eſt remittenda: & quod laicus cauſam ſuſpendere interim, eſt obnoxius ex d c. tuam, & in d. c. lator, & in d. cap. cauſam, & aliis iuribus, quorum Recentiores memores ſunt in l. Titia, ff. ſoluto matrim. in quo loco etſi Scribentes quidam dicant indicem ſecularem de illegitimitatis incidentis cauſa cognoſcere poſ ſe; id tantum concedunt, cum de facto, non de iure agitur, at non verò cum agitur de declarando ex probationibus factis an de iure illegitimitas ipſa conſtet. Hactenus Author ille, qui etiam expendere poſ ſet legem aliam Partitæ, ſcilicet l. 8. tit. 10. partit. 4. in illis verbis: E deſtende la ſanta Igleſia. que en mano de tales omes no ſea metido pleyto de matrimonio. Et inferiùs, ibi: La otra razon es, por que el matrimonio es eſpiritual, e porende tal pleyto como eſte no le puede otro librar, ſino aquellos que tienen lugar en la Igleſia de nueſtro Señor Ieſu Chriſto, e iuridicion para lo hazer. Et in Tridentino, ſeſ. 24. de reformatione matrimonij, Canone 12. Remanet ergo, cauſam matrimonij ſpiritualem eſ ſe, & eius cognitionem pertinere ad iudicem Eccleſiaſticum, & idcirco, ſi de illegitimitate, aut validitate matrimonij agatur, quod ſpirituale eſt, & vnum de ſeptem Sacramentis ſanctæ Eccleſiæ, nec etiam incidenter ea cauſa tractari poteſt coram iudice ſeculari; ſicuti ex dictis antea, & relatis Authoribus apparet dilucidè; & latè comprobauit Marta, 2. parte. d. cap. 8. ex num. primo, vſque ad numerum 12. Barboſa, in dicta l. Titia 35. numer. 21. vbi inquit: Quod ſi dubium vertitur, vtrum matrimonium contractum, fuerit validum, & legitimum, nec ne; huiuſmodi cognitio pertinet ad iudicem Eccle ſiaſticum, c. cauſam quæ. 2. qui filij ſint legitimi: cap. tuam, de ordine cogn. & eſt ratio quia matrimonium eſt vnum de ſeptem Sacramentis Eccleſiæ. c. ad abolendam, de hæreticis, & ſic cenſetur quid ſpirituale, ſiue Eccleſiaſticum: clem. diſpendioſam, de iudic. cognitio igitur, vtrum ritè fuerit contractum, & vtrum valuerit, nec ne, ad Eccleſiaſticum pertinere debet; cap. 2. de iudic. ex qua ratione colligitur vera ratio c. tuam, de ordine cogn. &c. lator, qui filij ſint legitimi; in quibus probatur, quod ſi quæ ſtio bonorum principaliter motæ ſit, & in ea incidat quæ ſtio validitatis matrimonij, cauſa hæc incidens remittenda eſt ad iudicem Eccleſia ſticum; & donec ea cauſa finiatur, ſuperſedendum eſt in cauſa bonorum: quorum iurium deciſioni nimis videtur obstare regula l. quoties, C. de iudiciis, vbi ratione incidentiæ, iudex aliàs incompetens, de cauſa incidenti cognoſcere poteſt: Sed reſpondendum eſt, regulam procedere in Indice aliàs incompetenti; ſed in caſu prædictorum iurium, non ſolum iudex ſecularis eſt incompetens quoad cauſam incidentem, ſed etiam eſt incapax prædictæ cognitionis, cap. 2. de iudic. & regula d. l. quoties, non habet locum, quando iudex eſt incapax cognitionis cauſ æ incidentis, vt ibi tradunt omnes. Quando autem quæ ſtio, quod quis ſit filius le[*] gitimus & naturalis, eſt quæ ſtio facti, non autem iuris, cum ſolummodò in ea diſputari contingat de mero facto, nempe an fuerit contractum matrimonium inter parentes, & an ex eis natus ſit iſte, qui filium legitimum & naturalem ſe aſ ſerit, tunc equidem, tanquam de quæ ſtione facti, à qua abeſt omnis ſpiritualitas, cognoſcere poteſt laicus, ita ſane tradiderunt infiniti prope Authores, quos in vnum congeſ ſit Menoch. in conſ. 366. num. 11. & 12. & 36. lib. 4. vbi etiam recenſet Capycium, in deciſ. 7. n. 2. Crauet. in conſ. 253. num. 3. Couarr. in 4. 2. parte, cap. 8. §. 12. num. 3. qui dixerunt, iudicem laicum poſ ſe cognoſ cere, an matrimonium fuerit inter aliquos contractum, & conſequenter an ex eis nati ſint legitimi; & ſingulariter explicat ipſe Menoch. ibidem numero 49. & 50. Vincent. de Franchis, deciſ. 36. 1. parte, Marta, de iuriſdict. 2. parte, d. quæ ſt. 8. num. 12. & ſeqq. latius Barboſa, in l. Titia. 35. num. 22. in verſ. Secunda concluſio, & numer. 23. 24. & 25. ex. fol. 767. qui pro hac parte commemorauit Bart. Alexan. Vincenti. Panormit. Felin. Iaſon. Alciat. Franch. Couarruu. Afflict. Ioan. Gutierr. Albertum, Dominicum, & Aufrerium. Deinde dubitandi rationes aduerſus hanc communem ſententiam adducit, & Authores recenſet, qui ab ea recedunt; tandem communem ipſam ſententiam tuetur, & rationibus contra communem ponderatis reſpondet, provt latius ibi videri poteſt; & per Fachineum controuerſiar. iur. libro 1. cap. 44. vbi etiam inquirit, vtrum iudex ſecularis, de cauſa ſpirituali, & Eccleſiaſtica, quoad ea, quæ in facto conſiſtunt, cognoſcere, & iudicare valeat? & duas, contrariásque retulit opiniones. Deinde & ſecundò obſeruandum, atque conſti[*] tuendum erit, vſque adeo natalium, & matrimonij cauſam ad iudicem Eccleſiaſticum pertinere, quod poſtquam ipſe ſuper illegitimitate oppoſita pronuntiauit, ſecularis iudex ab eo inhiberi valeat, vt in cauſa ſucceſ ſionis, niſi ſecundum Eccleſiaſticorum iudicium non pronuntiet; ſic ſane poſt Anton. in cap. lator, columna ſecunda, qui filij ſint legitimi, obſeruauit Burgos de Paz, dicto conſilio 40. numero 12. & vltra eum videndus eſt omnino Iacobus Menochius, in conſilio 366. numero 46. & 47. & 48. libro quarto qui in eo dubio, an legitimitatis cauſa, cauſ æ bonorum ſit præiudicialis, nécne; quatuor caſus principales diſtinguit. Primus eſt, quando vno & eodem tempore[*] coram diuerſis iudicibus, putà Eccleſiaſtico, & ſeculari, tractatur cauſa legitimitatis, & cauſa bonorum. Hoc caſu, cauſa legitimitatis eſt præiudicialis cauſ æ bonorum; quia ſi conſtaret, illum petentem ſucceſ ſionem, eſ ſe illegitimum, iudicium cauſ æ bonorum redderetur inane, & eluſorium. Et ideo potius pertractanda eſt cauſa legitimitatis, & interim ſuperſedendum in cauſa bonorum. Ita procedit textus, in dicto cap. tuam, vbi Imola, in 4. notabili, ita etiam loquitur Præpoſit. in cap. cau ſam quæ, el 2. in 5. notabili, dum inquit, quod quando concurrunt cauſa legitimationis, & cauſa hæreditatis, quæ ſtio legitimitatis eſt præiudicialis. Loquitur enim Præpoſitus, quando concurrunt, hoc eſt, quando eodem tempore vna & altera pendent. Secundus caſus (qui ad noſtrum propoſitum attinet) eſt, quando tractata fuit cauſa legitimitatis principaliter coram iudice Eccleſiaſtico, & declaratum fuit, aliquem eſ ſe illegitimum, & is deinde coram ſeculari agat ad ſucceſ ſionem bonorum. Hoc in caſu (inquit Menochius) ei obſtabit exceptio rei iudicatæ, id eſt illegitimitatis. Et quod in hoc caſu loquuntur Innocentius, in dict. c. cau ſam quæ. num. 2. & ibidem Præpoſitus, num. 3. verſ. Quære, primo. Tertius caſus eſt, quando cauſa bonorum fuit prius pertractata coram iudice ſeculari, & diſputatum fuit de legitimitàte, & illegitimitate ipſius petentis ſucceſ ſionem, quæ diſputatio admittitur reſpectu quæ ſtionis facti. an ſcilicet contractũ , vel non contractam fuerit matrimonium inter patrẽ , & matrem; & pronunciatum fuit à iudice ſeculari, matrimonium fuiſ ſe contractum inter prædictos patrem, & matrem; inde ſequitur illum petentem, ſecundum ius ciuile, eſ ſe filium legitimum, & ſucceſ ſibilem. Deinde is, contra quem fuit lata ſententia, agit coram iudice Eccleſiaſtico, aſ ſerendo, quod etſi inter patrem, & matrem ſui aduerſarij fuerit contractam matrimonium, attamen contrahi non potuiſ ſe ob aliquod impedimentum, & conſequenter eorum filium eſ ſe illegitimum. Hoc in caſu (ſubdit idem Menochius) ſententia lata à indice laico, non facit aliquod præiudicium in iſto caſu, ex quo hic non negatur, contractum fuiſ ſe matrimonium, ſed dicitur, contrahi non potuiſ ſe. Quartus eſt caſus, quando iudex laicus pronuntiauit, contractum non fuiſ ſe aliquod matrimonium, ex quo inde ſequitur, filium illum eſ ſe illegitimum. Hoc in caſu (Menochius ipſe inquit) ſententia hæc parit præiudicium in cauſa legitimitatis, quæ coram Eccleſiaſtico tractatur. Ea eſt ratio, quia ſi iam apparet, nullum fuiſ ſe contractum matrimonium, manifeſtum fit, hunc non eſ ſe legitimum: & latiùs ibi comprobat: & tandem n. 48. in hunc modum ſcribit: Nec repugnant autho ritates Innocentij, in cap. cauſam quæ, el 2. numero ſecundo, & Præpoſiti ibidem num. 3. & 9. quando quidem Innocentius dicit, quod ſententia lata ſuper illegitimitate, præiudicium facit in cauſa bonorum, quando is declaratus illegitimus, vellet experiri coram iudice competenti in cauſa bonorum. Idem apertius ſcribit in eodem loco Præpoſitus, numero tertio, qui ambo non con ſtituunt differentiam, à quo lata ſit ſententia, qua illegitimitas detecta eſt, vel à laico, vel ab Eccleſiaſtico. Etſi enim dicat Praepoſitus, cauſam legitimitatis pertinere ad Eccleſiam, ſecundum terminos dicti cap. cau ſam quæ, & quod declaratus illegitimus ab Eccleſia, non poteſt agere ad ſucceſ ſionem bonorum: non tamen negat, quin idem ſit, quando à iudice laico declaratus eſt illegitimus eo modo, vt diximus, quando laicus declarauit, nullum fuiſ ſe contractum matrimonium inter illius patrem, & matrem. Nam eadem eſt ratio, vt impediatur iſte ſic declaratus poſse experiri coram alio iudice, etiam Eccleſiaſtico: quia alioqui iudicium laici eſ ſet inane, & eluſorium; & Canones tollerent iuriſdictionem, & poteſtatem iudicis laici: quod dicendum non eſt. Hactenus Menochius, qui vere, & fideliter retulit Innocentium, in dicto cap. cauſam quæ, el 2. nam. ſecundo, is enim ita in indiuiduo notauit in hæc verba: Et ex hoc colligitur, quod ſi pronuntiatus illegitimus, poſtea agat contra eum, qui obtinuit in cauſa illegitimitatis ſuper hæreditate, vel aliis, quæillegitimus petere non poteſt, quod obſtabit exceptio rei iudicatæ. Et idem tradidit inferius num. 7. & ſequitur Præpoſit. Alexandrinus, in dicto cap. cauſam quæ, numero 3. qui etiam vere per Menochium citatur, ſic enim eò loci Præpoſitus ſcripſit: Quæro primo, quia hic dicitur, cauſam legitimationis ad Eccleſiam pertinere; pone quod pronuntietur, aliquem non eſ ſe legitimum per Eccleſiam, & poſtea, qui contra eum obtinuit in cauſa legitimationis, dum iſte agit ſuper hæreditate, vel aliis, quæ illegitimus petere non poſ ſit, vult opponere exceptionem rei iudicatæ, an poſ ſit? ſoluit Innocent. & Ioannes And. quod obſtabit exceptio rei iudicatæ. Sic etiam, quod poſ ſit coram iudice ſeculari[*] opponi de exceptione rei iudicatæ, ex ſententia lata per Eccleſiaſticum; Dominicus notauit numero quarto, in cap. vltimo, numero quarto, de exceptionibus, libro ſexto, & ibidem Francas, numero ſecundo, imò & in fortioribus terminis, quod iudex Eccleſiaſticus poſ ſit per cenſuras compellere iudicem ſecularem, vt in cauſa hæreditatis, & bonorum procedat ſecundum finem deciſionis articuli legitimitatis, coram ipſo iudice Eccleſia ſtico deciſi, & quod deciſio illa faciat rem iudicatam quoad iudicium bonorum coram ſeculari, non dubitauit aſ ſerere Anton. de Butrio, numero ſeptimo, in dicto cap. lator, in hæc verba: Nota ſexto, quod vbi coram iudice ſeculari incidit quæ ſtio legitimitatis inſurgens ex matrimonio, hæc quæ ſtio eſt remittenda ad curiam Eccleſiaſticam, & interim ſilet, & ſuſpenditur quæstio ſuper hæreditate principali, donec ſopiatur quæ ſtio incidens; ad hoc, cap. tuam, de ordine cognition. & nota, quod deciſa quæ ſtione legitimitatis, vel habita pro deciſa, poteſt, & debet iudex Eccleſiaſticus inhibere, ſeu mandare vt in cauſa hæreditatis procedatur ſecundum finem deciſionis articuli legitimitatis coram iudice Eccleſiaſtico, &c. Et ſequitur Præpoſitus Alexandrinus, ibidem, numero ſecundo, vbi ſic ſcripſit: Nota ſecundo, quod quæ ſtio natiuitatis ſpectat ad Eccleſiam, non ad iudicem ſecularem, etiam incidenter: vnde incidenter nota; quæ ſtio legitimitatis, debet mitti ad curiam Eccleſiaſticam, & ſuſpenditur quæ ſtio principalis ſuper hæreditate, donec terminetur quæ ſtio incidens, dicto capit. tuam: & nota, quod deciſa quæ ſtione legitimitatis, vel habita pro deciſa, poteſt, & debet iudex Eccleſiaſticus inhibere, vel mandare, vt in cauſa hæ reditatis procedatur ſecundum finem deciſionis articuli legitimitatis, expediti coram Eccleſiaſtico, &c. Andr. de Iſernia, ſuper feudis, in rubrica, quæ ſunt regalia, §. contrahentium, numero trigeſimo ſeptimo, in fine, ibi: Habebit tamen neceſ ſe iudex temporalis habere pro vero, quod pronuntiauit Eccleſia. Et ibidem Matthæus de Afflictis, num. 15. in illis verbis: Et quod iudicatum per Eccleſiam eſt in cauſa matrimoniali, iudex ſecularis, coram quo agitur de cauſa dotali, debet tenere pro vero; putà agitur ad dotis reſtitutionem coram ſeculari, quia dicitur, quod matrimonium contractum, nun eſt matrimonium: replicatur, quod eſt matrimonium: & ſic cauſa remiſ ſa ad iudicem Eccleſiaſticum, iudex Eccleſiasticus declarauit, matrimonium eſ ſe legitimum: certè iudex ſecularis habebit parere, & tenere pro vero id, quod indicatum eſt per iudicem Eccleſiaſticum, &c. Et num. 19. ibi: Et ſic patet ſecundam Andream hic, quod iudex ſecularis habere debet pro vero id, quod pronuntiauit Eccleſia, ſuper matrimonio, vel alia cauſa, cuius cognitio pertinet ad Eccleſiam, quod tene menti. Idem etiam ex communi Doctorum ſententia tradidit eleganter Vincent. de Franchis, deciſione 512. num. 3. vbi ſic ſcripſit: Et hoc iure quotidie vtimur in iudiciis petitionis hæreditatis, dotium, & ante facti, & profeſ ſionum: nam quando dubitatur de validitate matrimonij, vel profeſ ſionis, & de ſeparatione matrimonij, remittimus deciſionem validitatum, vel inualiditatum ad iudicem Eccleſiaſticum, & interim nos in cauſa ſuperſedemus: & hoc adeò procedit, quod lato decreto per iudicem Eccleſiaſticum ſuper articulo merè ſpirituali, in cauſa petitionis hæreditatis, coram iudice laico, & per eum remiſ ſo ad iudicem Eccleſiaſticum, debet, imò cogitur ſecularis iudex in cauſa hæreditatis iudicare ſecundum finem deciſionis articuli legitimitatis, coram iudice Eccleſiaſtico deciſi. Et refert iuris vtriuſque Interpretes nonnullos. Et repetit etiam deciſione 551. num. 2. ibi: Nos in cauſa principali indicamus, habito reſpectu ad id, quod iudicauit Eccleſiaſticus. Et iterum num. 9. ibi: De quo iudex laicus non modò eſt incompetens, ſed penitus incapax ex toto genere. Imò iudex ſecularis cogitur ſuam deciſionem expectare, & ſecundum eam decidere. Et id ipſum reſoluit Marta, de iuriſdict. 4. p. q. 169. num. 14. & concludit Matth. Afflict. in cap. 1. num. 119. de natura ſucceſsionis feudi, dicens, quod ſatis eſ ſet hæreticum, dicere contra determinationem Sedis Apoſtolicæ. Et refert Emmanuel Coſta, in tractatu, de patruo, & nepote, prima parte, num. 12. idem quoque tenuit Burgos de Paz, dicto conſ. 40. num. 10. in verſicul. Ex prædictis, provt ſuprà retuli: plenè igitur, & iuridicè, legitimationis cauſa deciſa per Eccleſiam, non poterunt iudices ſeculares, qui de cauſa bonorum, & ſucceſ ſionis cognoſcunt, de iuſtitia, aut iniuſtiria ſententiæ Eccleſiæ cognoſcere; quia cùm ſecularis iudex non poſ ſit de cauſa matrimonij, quæ ſpiritualis eſt, non modò principaliter, ſed nec incidenter etiam cognoſcere, vt ſuprà obſeruaui; & per Barboſam, in dicta l. Titia 35. numero 21. minus de iuſtitia, aut iniuſtitia ſententiæ, per iudicem Eccleſiaſticum latæ, cognoſcere valebit, ſed iudicium Eccleſiæ ſeruare debebit, vt iidem nunc relati Authores probarunt. Butrius etiam, in cap. primo, de officio ordinarij, num. 24. & Imola, num. 16. poſt. Innocent, num 2. & Abb. num. 12. Dec. in cap. at ſi Clerici, numer. 15. de indiciis. Nauarrus, in cap. tum contingat, de reſcriptis, remed. 1. num. 25. & remedio 2. num. 2. & 12. Auend. de exequend. man dat. reg. 1. part. cap. 22. numero primo. Chaſ ſaneus, in conſuet. Burgund. rubrica prima, §. 8. numero 14. folio 86. Rebuffus, ad leges Regias, titulo de literis requiſit. in principio, numero 21. Belluga, in ſpeculo Principis, rubrica 11. §. tractandum, num. 2. in verſ. non eſt tamen in tantum ſpeciale, qui omnes concludunt quoque, quod iudex ſecularis debet exe[*] qui, & non inquirere, iuſtè, vel iniuſtè iudex Eccleſiaſticus pronuntiauerit, quando cauſa non eſt criminalis, ſed merè ciuilis; & maximè, ſi ſit merè Eccleſiaſtica, vel ſpiritualis. Vnde nec poterit examinare proceſ ſum ei remiſ ſum ad exequendum à iudice Eccleſiaſtico. Rurſus & tertio loco obſeruandum, atque con ſtituendum erit, ex dictis hactenus, & obſeruatione præcedenti adnotatis, deduci, quod quando tractata fuit cauſa legitimitatis principaliter coram iudice Eccleſiaſtico, & declaratum fuit, aliquem eſ ſe illegitimum, vel etiam legitimum, ſi is deinde coram ſeculari agat ad ſucceſ ſionem bonorum, hoc in caſu obſtabit exceptio rei iudicate, id eſt illegitimitatis, ſi ipſe illegitimus declaratus fuit; taliter, quod condemnatus in eo iudicio, & in cauſa natalium, habetur pro condemnato in cauſa petitionis hæreditatis, aut ſucceſ ſionis bonorum; quia per ſententiam iudicis Eccleſiaſtici, qui illegitimum aliquem declarauit, conſtat notoriè de eius iniuſtitia, & quod nullum ius habet ad dictam ſucceſ ſionem, & ſic tanquam agens ſine actione, reiici debet, ſi ad iudicium veniat; l. ſi pupilli, §. videamus, ff. de negot. geſt. quod voluit Gloſ ſa ordinaria in d. cap. tuam, in verbo, dependentem, ibi: Ex hoc ſatis apparet, quod ſi quæ ſtio præiudicialis incidat in cauſa, de ea ſola eſt primò cognoſcendum, antequam de principali, quia ea probata, principalis quæ ſtio eſt perempta. Et tenent Authores omnes ſuprà relati. Sic & è contra, & rei iudicatæ auctoritas ei proderit in iudicio, & cauſa petitionis hæreditatis, aut ſuper ſucceſ ſione bonorum, ſi in indicio Eccleſiæ ſuper cauſa natalium declaratum fuit, eum eſ ſe legitimum; quod ex ipſis Authoribus, ſuprà relatis, manifeſtè deducitur; atque ex mente communi reſoluit Vincent. de Franchis, dicta deciſ. 512. & deciſ. 551. n. 2. & 9. Verè tamen Gloſ ſa ordinaria, in dicto cap. tuam, [*] nunc relata, Innocentius etiam, & Præpoſitus, cum quibus Menochius, præcitato conſ. 366. numero 46. verſ. Secundus caſus, & numero 47. & 48. & Anton. de Butrio, cum quo Burgos de Paz, dicto conſilio 40. numero 12. loquuntur in primo caſu, quando ſcilicet tractata fuit cauſa legitimitatis coram iudice Eccleſiaſtico, & declaratum fuit, aliquem eſ ſe illegitimum; nam ſi is deinde agat coram ſeculari ad ſucceſ ſionem bonorum, hoc in ca ſu conſtituunt, quod ei obſtabit exceptio rei iudicatæ, ideſt, illegitimitatis, ex eadem ratione, qua dicta Gloſ ſa innititur. An verò altero caſu, exceptio rei iudicatæ proficiat, cum ſcilicet declaratum fuerit, aliquem eſ ſe legitimum, itavt obiici poſ ſit. cum de ſucceſ ſione bonorum agatur coram ſeculari; nequaquam ipſi explicant, nec etiam attingunt. Alij verò, qui ſuperius etiam commemorantur, præ ſentiunt non obſcurè, quod in hoc ſecundo caſu teneatur iudex ſecularis in cauſa ſucceſ ſionis bonorum iudicare ſecundum finem deci ſionis articuli legitimitatis coram iudice Eccle ſiaſtico. Alij quoque expreſsè id aſ ſerunt, provt Vincent, de Franchis, & alios ita tenentes, ſuprà commemoraui. Non tamen ſpecificè concedunt, vt hoc ſecundo caſu obſtet, ſiue obiici valeat exceptio rei iudicatæ, quam in primo caſu, quan do declaratum fuit, aliquem eſ ſe illegitimum, obiici poſ ſe aſ ſerebant; provt ſuprà annotatui. Quocirca inquirere, atque diligenter inueſtigare neceſ ſarium erit, quid iuris in ipſo ſecundo caſu ſtatuendum ſit, cum adeò frequenter contingat, ſuper bonorum, & primogeniorum ſucceſ ſione in ſupremis, Regiíſque Caſtellæ Prætoriis lites excitari; ſummáque controuerſia proſequi, & petenti ſucceſ ſionem, illegitimitatis exceptionem ſtatim opponi, itavt de validitate, aut legitimitatis iure quæ ſtio, & lis moueatur, & eiuſdem definitio ad Eccleſiam, ſiue Rotæ auditorium remittatur, & ſuper ſucceſ ſionis bonorum iudicio ſuperſedeatur, donec legitimitatis articulus coram iudice Eccleſiaſtico definitus fuerit; tunc namque, ſi declaratum fuerit, eum, qui ſucceſ ſionem prætendit, legitimum eſ ſe, atque ex legitimo matrimonio natum, dubitari opportunè, atque iuridicè poterit, an rei indicatæ authoritas ei proficiat, vt ſecundum finem deciſionis Eccleſiæ, teneatur iudex ſecularis articulum ſucceſ ſionis definire; idque maximè, quando ex eo ſolum ius eius dependet, an ſcilicet legitimus ſit, ſine ex legitimo matrimonio natus, ita vt ſi legitimus ſit, dubitari non valeat, quin ad ſucceſ ſionem maioratus inuitatus fuerit, admittique debeat. Sic equidem inquiritur, an Regij Senatores, qui oppoſita dicta exceptione illegitimitatis, cauſam ad Eccleſiam, Rotæque iudicium remittunt, ſi pro legitimitate, matrimoniivè valore, ibi declaratum fuerit, & litigantem legitimum, atque ex legitimo matrimonio natum, definitum; an iuxta finem eius deciſionis Eccleſiæ, teneantur ipſi ſuper cauſa, & indicio ſucceſ ſionis definire, ſi nihil aliud, quam illegitimitatis oppoſitæ obſtaculum, ſucceſ ſionis iuri impedimentum præ ſtaret. Et pro vera reſolutione huius articuli, qui ad[*] modum prædictum, à nullo hactenus excitatur, nec explicatur, in memoriam reuocare neceſ ſarium erit, quid in propoſito Honorius Tertius, Romanus Pontifex in dicto cap. tuam, de ordine cognitionum, deciſum, atque ſcriptum reliquerit. Et verè, ſi textus ipſe maturè perpendatur, nihil in propoſito decidit, ſed ex litera, atque integra ipſius duntaxat deducitur, quod filia Henrici Secundi, Comitis Campanorum in Gallia, & Iſabellæ Reginæ Hieruſalem, & Cipri, à qua obtinuit Regnum Cipri, idque tranſmiſit ad filiam ſuam, ſibi vendicabat Comitatum Campaniæ aduerſus Theobaldum Sextum, actionémque ſuper eo propoſuit, & controuerſiam excitauit coram Philippo Auguſto, Rege Francorum, eóque defuncto, pendente lite, coram Ludouico Octauo, filio eiuſdem Philippi. Ei autem Theobaldus in modum exceptionis obiiciebat natalium originem, dicens, non eſ ſe originem eius legitimam, auiam ſcilicet non fuiſ ſe vxorem legitimam Henrici Secundi, & vtrumque Regem admonuiſ ſe Honorium Tertium, ne ante iudicarent de Comitatu Campaniæ, quàm Pontifex ipſe cognouiſ ſet de exceptione, & cauſa natalium, quod inſit in ea quæ ſtio de matrimonio, vt in cap. 1. & 7. qui filij ſint legitimi: quæ tanquam ſpiritualis pertinet ad forum Eccleſiaſticum, vt cum Barboſa, Marta, & aliis ſuprà probaui, & annotauit etiam Iacobus Cujacius, ad titul. de ordine cognition. ad cap. primum, & tertium, in verſic. Idem etiam in eadem ratione obſeruatur: qui communi Interpretum ſententiæ aſ ſentit apertè, prius ſcilicet coram Rege Franciæ à Regina actum fuiſ ſe ſuper Comitatu prædicto, & ei oppoſitam fuiſ ſe exceptionem illegitimitatis, & inde illegitimitatis cauſam dela tam fuiſ ſe ad Pontificem, & ſuſpenſam cauſam ſucceſ ſionis; quod cum aliis rectè obſeruarunt Imola, Bellamera, & Abbas, ibi numero 7. & ſequutus eſt Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 2. numero 13. ſic equidem iuridicè, & propriè Honorius Tertius reſcripſit: Cauſam natalium ad examen noſtrum eſ ſe delatam. Quæ verba denotant, & ſignificant, cauſam ſucceſ ſionis prius fuiſ ſe propoſitam coram Rege, & quia illegitimitatis exceptio oppoſita fuit, cau ſam illam illegitimitatis fuiſ ſe delatam ad Pontificem ex tribunali ſeculari. Propriiſ ſimè etiam Summus ipſe Pontifex adiecit verba illa, patienter expectes: quæ etiam euidenter denotant, ſucceſ ſionis cauſam prius propoſitam coram Rege fuiſ ſe ſuſpenſámque propter cauſam illegitimitatis, & inde Regem debere expectare, & in ea non procedere, quovſque ſuper illegitimitate pronuntiatum, definitúmque fuerit. Sed an expectare Rex debuerit, Vt præcisè ſecundum finem deciſionis Eccleſiæ, ipſe decidere debeat articulum ſucceſ ſionis bonorum, Honorius idem Tertius non aperit, nec ſpecificè decidit, adiicit tamen verba illa, dependentem ex illa: quæ non referuntur ad ordinem priorem, vel poſteriorem iudicij, vt ex ſcriptis, & notatis per Cujacium apparet; ſed ad ſubſtantiam, quia ex natalium definitione pendebat omnino hæreditatis, & ſucceſ ſionis definitio. Et ſic verbum, incipere, referri debet ad perſonam Regis Ludouici, qui proſequebatur cauſam, iamdiu incæptam à Rege Philippo, patre ſuo, ſicuti ex originali eiuſdem textus con ſtat, & ex noua Plantini impreſ ſione, cum caſtigatione Antonij Contij: eiuſdem itaque Ludouici Regis reſpectu incipere dicitur, provt Doctor Sahagun in commentariis eiuſdem textus, in indiuiduo adnotauit, ſcriptúmque reliquit, & ſucceſ ſionis cauſam pendere à cauſa natalium, & illegitimitatis oppoſitæ; provt etiam dicit text. in cap. 1. & in c. cauſam quæ qui filij ſint legitimi, quaſi diceret, ab euentu cauſ æ illegitimitatis; & inde, ſi in iudicio Eccleſiæ, Regina illegitima pronuntietur; iuxta eiuſdem definitionem procedendum erit in cauſa ſucceſ ſionis, ad excludendum eam à ſucceſ ſione, & rei iudicatæ exceptionem opponendam, iuxta Gloſ ſ æ, Innocentij, Præpoſiti, Menochij, & aliorum traditiones, de quibus ſuprà. Si verò pronuntietur legitima, an tunc procedendum ſit in iudicio ſeculari, iuxta definitionem etiam Eccle ſiæ, vt in vno, & altero caſu æqualitas ſeruetur, ibidem Honorius non exprimit, vt dixi; magis tamen innuere videtur textus metipſe, vt Rex idem, qui vſque ad definitionem Romani Pontificis, expectare debet patienter, poſt definitionem ipſam procedat in iudicio ſucceſ ſionis, vt inquirat, & definiat, an ei ſucceſ ſio competat; & ſi nihil aliud impedimentum præ ſtet, ei ſucceſ ſionem competere declaret, quem eſ ſe legitimum Eccleſia declarauit; ad id namque expectare debere eum, videtur textus denotare, vt iuxta legitimitatis, vel illegitimitatis definitionem, articulum ſucceſ ſionis ipſe definiat, provt ex mente communi non obſ curè videntur præ ſentire Imola, Abbas, & Bellamera, vbi ſuprà. Ego verò vt dilucidè, & diſtinctè rem hanc explicem, & mentem Doctorum aperiam, ſequentia obſeruanda, atque conſtituenda duxi, ex quibus accuratè, & abſolutè, articulus ipſe declaratus manebit. Et in primis conſtituo, rem prorſus carere du[*] bitandi ratione, quando tractata fuit cauſa legitimitatis principaliter coram iudice Eccleſiaſtico, & declaratum fuit, aliquem eſ ſe illegitimum; nam ſi is deinde coram ſeculari agat ad ſucceſ ſionem bonorum, hoc in caſu ei obſtabit exceptio rei iudicatæ, id eſt, illegitimitatis; ſic ſanè ex mente communi, &. multis iuris Interpretibus relatis, adnotaui ſuprà, ex num. 6. cum ſeq. & in initio num. 10. ex ſententia Gloſ ſ æ ordinariæ in dicto cap. tuam, rationem aſ ſignaui. Secundò conſtituendum erit, delata ex tribu[*] nali iudicis, aut iudicum ſecularium, ſiue ex Senatu, cauſa natalium, & legitimitatis ad forum Eccleſiaſticum, manere adhuc cognitionem cauſ æ ſucceſ ſionis bonorum, aut petitionis hæreditatis coram eiſdem iudicibus ſecularibus, vel in Regio Senatu, qui cauſam ad forum Eccleſiaſticum remiſit; & deferri duntaxat legitimitatis cauſam, non verò ſucceſ ſionis, aut bonorum iudicium; ad quod extant expreſ ſa iura, quæ vllo pacto cauillari non poſ ſunt, in dicto cap. tuam, & in cap. lator. 5. qui filij ſint legitimi, & in fortioribus terminis textus ſingularis, & notandus, in cap. cauſam quæ, el 2. eiuſdem tituli, qui propoſitæ ibi quæ ſtioni, ſpecificè, & ad noſtrum propoſitum reſpondet in hæc verba: Nos attendentes, quod ad Regem pertinet, non ad Eccleſiam de talibus poſ ſeſ ſionibus iudicare, ne videamur iuri Regis Anglorum detrahere: qui ipſarum iudicium ad ſe aſ ſerit pertinere: Fr. V. mandamus, quatenus Regi poſ ſeſ ſionum iudicium relinquentes de cauſa principali, videlicet vtrum mater praedicti R. de legitimo ſit matrimonio nata, plenius cognoſcatis, & cau ſans huiuſmodi terminetis; licet incongruum videatur, vt matrimonium genitricis præfati R. impetatur, quod ea viuente, non fuit (vt dicitur) impetitum. Ita ſanè, atque ex dictis iuribus adnotarunt Anton. de Butrio in dicto cap. tuam, numer. 4. notabili tertio, & in dicto cap. cauſam quæ, numero primo, & quarto, Abbas ibidem in ſummario, & numero ſecundo: Innocentius in dicto cap. tuam, & ibi Baldus, & Bellamera, numero tertio, Imola, numero quarto. Couarruuias in 4. ſecunda parte, cap. octauo §. tertio numero quarto. Ioannes Garcia, de nobilitate, gloſ ſa prima, ex num. 27. Vincentius de Franchis, Menochius, Marta, & cæteri relati ſuprà, qui ab hoc placito non diſ ſentiunt; aſ ſerunt tamen, quod ſi tractata principaliter coram iudice Eccleſiaſtico cauſa natalium, & legitimitatis alicuius, declaratum fuerit, eum eſ ſe illegitimum, tunc equidem, quamuis ab initio cauſa ſucceſ ſionis, & bonorum apud iudicem ſecularem remanſerit, & natalium tantum cauſa ad forum Eccleſiaſticum fuerit delata, ſi cauſam ipſam ſucceſ ſionis, & bonorum coram eodem iudice ſeculari proſequatur is, qui illegitimus declaratus eſt coram Eccleſiaſtico, ob ſtabit ei exceptio rei iudicatæ, nec ſecularis proſequi poterit in cauſ æ ſucceſ ſionis bonorum cognitione; quia probata exceptione illegitimatis, & eo, qui ſucceſ ſionem prætendebat, condemnato in ea cauſa natalium, & illegitimo declarato per ſententiam Eccleſiæ, contra quam nihil deduci, replicarivè poteſt, conſtat notoriè, quod ipſe victus in cauſa natalium, ius agendi non habeat, atque ita repelli debet ab agendo, quia ſine actione venit ad iudicium; ſicuti ex ſententia Gloſ ſ æ ordinariæ in dicto cap. tuam, quatenus dicit, quod principalis quæ ſtio eſt perempta, & cum aliis Authoribus adnotaui ſuprà, num. 6. & ſeqq. & numer. 10. Sic etiam, quando ſententia Eccleſiæ ſuper articulo legitimitatis profertur in fauorem actoris, quia declaratur, eum eſ ſe legitimum, operatur etiam definitio ea rem iudicatam, quantum ad exceptionem ipſam illegitimitatis, vt amplius de illegitimitate excipi, aut opponi non poſ ſit in cauſa, & iudicio ſuper ſucceſ ſione, coram ſeculari, ſed iudex ipſe litem proſequatur, & habens eundem actorem pro legitimo, quem Eccleſia habuit, nec admittens amplius illegitimitatis exceptionem, cauſam eandem ſucceſ ſionis bonorum iuxta iuris rationem definiat, & ei ſucceſ ſionem, & bona adiudicet, ad quem de iure, & iuxta teſtatoris, vel inſtitutoris maioratus diſpoſitionem pertinere dignoſcat; vſque adeò, vt ſi iudex ipſe ſecularis dictam illegitimitatis exceptionem, iterum oppoſitam coram ſe admiſerit, cùm deberet eam, propter auctoritatem rei iudicatæ per Eccleſiam repellere, poſ ſit iudex Eccleſiaſticus eum inhibere, & per cenſuras compellere, vt ſententiæ Eccleſiæ, quoad dictum articulum legitimitatis, acquieſcat omnino, & iuxta eius deciſionem in cauſa ſucceſ ſionis procedat; quod equidem indubitatum eſt, atque communi placito receptum ab his omnibus Authoribus, quos ſuprà, ex num. 6. cum ſeqq. commemoraui, & per Anton. de Butrio in d. cap. lator, num. 7. & Alexand. de Næuo, ibidem, num. 2. & in cap. 1. num. 7. eiuſdem tituli, & in d. cap. de prudentia, num. 6. de donat. inter. in illis verbis: Quod Papa non iubet hæreditatem reſtitui; ſed prohibet, mulierem turbari occaſione legitimitatis. Tertiò conſtituendum, atque obſeruandum[*] erit, Eccleſiæ, ſiue iudicis Eccleſiaſtici ſententiam, qua declaratum fuerit, aliquem eſ ſe legitimum, rei iudicatæ exceptionem coram ſeculari iudice ſuper ſucceſ ſione bonorum, quoad effectum præ dictum producere, ne amplius de illegitimitate opponi, excipivè poſ ſit; non verò vt impediat cognitionem, & progreſ ſum cauſ æ, & litis ſuper ſucceſ ſione ipſa, aut bonorum petitione, cùm ea ad iudicem Eccleſiaſticum, ſiue ad Eccleſiam delata non fuerit, ſed penes ſecularem remanſerit, vt dixi. Et idcirco principalem quæ ſtionem non eſ ſe peremptam, quoad impediendam cognitionem cauſ æ eiuſdem ſucceſ ſionis bonorum, quæ in alio caſu perempta remanet. Sic equidem, iudicem ipſum ſecularem procedere in eadem cauſa ſucceſ ſionis, & bonorum poſ ſe, quamuis declaratum fuerit in iudicio Eccleſiæ, legitimum eum eſ ſe, qui bona, aut ſucceſ ſionem prætendit, nec quoad dictam cognitionem cauſ æ ſucceſ ſionis, obſtare rei iudicatæ ſuper legitimitate exceptionem, quoniam res iudicata tantum aperit illi viam, vt iuridicè agere, atque experiri in iudicio valeat, & ſub cognitione, & definitione iudicis ſecularis remanet omne id, quod ad ius ſucceſ ſionis attinet, tam ex legis & iuris, quàm ex diſponentis, inſtitutoriſvè maioratus diſpoſitione: Eccleſiæ namque, aut iudicum Eccleſiaſticorum ſententia, duntaxat declarauit aliquem eſ ſe legitimum; ſecularis autem iudicis, ſiue Senatus ſententia declarata eſt, an iuxta diſponentis, inſtitutoriſve maioratus fundationem, ant diſpoſitionem, is admitti debeat, nécne, ad ſucceſ ſionem: non enim præcisè, aut neceſ ſariò ſequitur; Legitimus ille declaratus eſt per ſententiam Eccleſiæ, ergo neceſ ſariò ſuccedere debet, aut hæreditas ei defertur: ſed adhuc cognitio, & definitio neceſ ſaria eſt, quia fortaſ ſis, ita clauſulæ, aut ſubſtitutiones conceptæ ſunt, vt ſuccedere non valeat, iuxta fundatoris ipſius di ſpoſitionem, ſed aliud ei obſtet, etſi legitimus declaratus ſit. Id quod eleganter, & magiſtraliter aduertit Abbas, in eodem c. tuam, n. 9. in illis verbis: Quia non ſequitur, eſt legitimus, ergo hæres: quia poſ ſet obſtare conſuetudo patriæ, ideo ſuper hæc remittenda eſt quæ ſtio ad ſecularem. Henric. Bohic. ibidem, in fine, ibi: Nec ſequitur, quod ſi legitimus est, ſibi hæreditas debeatur, poteſt enim eſ ſe aliud impedimentum, vel patriæ conſuetudo. Notarunt etiam Curtius iunior, in conſil. 136. num. 6. Alciatus in conſilio 6. in principio, lib. 4. qui cum aliis tradiderunt, ius, ſiuè cau ſam ſucceſ ſionis diuersã eſ ſe omnino à cauſa legitimitatis, ita quod poſ ſit quis legitimus remanere quoad omnia, & tamẽ ius ſuccedendi non habere. Quocirca, ex communi tribunalium ſuperiorum Caſtellæ praxi (quæ iuris ſtricta ratione ſub ſiſtit) quamuis illegitimitatis articulus, & exceptio oppoſita coram ſeculari, remittatur ad Eccle ſiam, ſiuè Rotæ Romanæ auditorium; attamen bonorum, & ſucceſ ſionis cognitio, & articulus reſeruatur, vt cum pronuntiatum fuerit ſuper legitimitatis, ſiuè natalium articulo per Eccleſiam; Senatores ipſi, ſiuè iudices Regij poſ ſint, ac debitis modis teneantur ſuper cauſa ſucceſ ſionis bonorum procedere, eámque terminare. Imò quamuis iidem ſimpliciter remiſerint legitimitatis, & natalium cauſam ad Eccleſiam, adhuc ex iuris ip ſius diſpoſitione, & dicti cap. tuam, cap. lator, & dicti cap. cauſam quæ, deciſione, ius ipſum cognitionis reſeruatum videbitur; aliàs namque (vt ſingulariter in eodem cap. tuam; Baldus ſcripſit) iudices ſeculares in iſta materia eſ ſent ſicut cyfra, & chimæra, nec Summus ipſe Pontifex in eodem bonorum articulo ſe intromittit, ſed potius ius ipſum reſeruare quoque videtur iudicibus ſecularibus, nec Eccleſiaſticis, aut delegatis à ſe iudicibus conceſ ſiſ ſe, niſi eſ ſemus in terris, & locis patrimonij Eccleſiæ, in quibus Romanus Pontifex[*] temporalem quoque habet iuriſdictionem, ſicut Eccleſiaſticam, & ſpiritualem; & ſic vtramque iuriſdictionem committere poteſt, prout vtramque, cognitionis ſcilicet legitimitatis, & poſ ſeſ ſionis etiam, aut iuris bonorum, vel hæreditatis commiſ ſiſ ſe creditur ex verbis nonnullis dicti cap. primi, & cap. per latum, qui filij ſint legitimi, prout intellexit Gloſ ſa ordinaria, in eodem cap. primo, verbo, hac occaſione, in fine, ibi: Vel Papa habet hic vtramque iuriſdictionem. Innocentius ibidem, ad finem, ibi: Vel erat de iuriſdictione Eccleſiæ temporali. Et Abbas, numero 3. Imola, in dicto cap. tuam, numero 6. vel ſi intellectus hic diſpliceat, quia reprobatur ab aliis, vt per Hoſtienſem, in dicto cap. primo, & ibidem Cardinalem, numero 2. & 3. Butrium, numero 6. circa finem, Abbatem, numero 3. & Ancharan. num. 5. adhuc ex ſententia Innocentij (quem ipſi communiter ſequuntur) non refragatur eorum iurium deciſio prædictæ reſolutioni, nec poteſt ex ipſis inferri, quod Romanus Pontifex nolit, ius cognitionis cauſ æ bonorum temporalium iudicibus ſecularibus illæ ſum reſeruare, quoniam (vt magiſtraliter Innocentius ipſe ſcripſit) non iubet ibi Papa hæreditatem reſtitui, ſed prohibet, illum turbari ea occaſione, quod ſit illegitimus: ius verò, quod alia ratione, aut occaſione procedat, iudicibus ipſis ſecularibus ſemper reſeruare videtur; quoniam (vt dixi) natalium & matrimonij cauſa ad Eccleſiam, bonorúmve, & ſucceſ ſionis articulus ad iudicem ſecularem pertinet, durátque ſucceſ ſionis, & bonorum eadem cognitio, quamuis matrimonij cauſa ad Eccleſiam remiſ ſa fuerit, vt latius quoque ſuprà probaui. Quartò conſtituendum, atque obſeruandum[*] erit, quod licèt verum, ac certum ſit, in fauorem eius, cui illegitimitatis exceptio opponebatur, & ſic pro legitimitate ſententiam ab Eccleſia, ſiuè Rotæ Romani Auditoribus fuiſ ſe prolatam, adhuc ſententiam ipſam exceptionis rei iudi catæ effectum non producere, nec vllo modo impedimentum præ ſtare iudicibus ſecularibus, quo minus ipſi, articulo eodem legitimitatis, ab Eccleſia definito, in cauſa, & indicio ſucceſ ſionis bonorum procedere poſ ſint, & cauſam debito fine, & iuxta iuris rationem, ac diſponentis, inſtitutoríſve maioratus voluntatem decidere; indéque eorundem cognitio, & in cauſa progreſ ſus non impediatur, quia in dicto cap. tuam, ea non aufertur, patienter namque expectari iubetur, non verò poſt definitum articulum legitimitatis, procedi per iudices ſeculares in cauſa bonorum, prohibetur. Attamen, ſi ex diſpoſitione ipſa aut teſtamento, vel ex maioratus inſtitutione, & eius clau ſulis, de cuius ſucceſ ſione agitur, apertè appareat, quod petenti hæreditatem, aut primogenij ſucceſ ſionem, nihil aliud obiici poſ ſet, nec hodie poteſt, quàm ipſa illegitimitatis exceptio, iam per Eccleſiam definita, & quod legitimo eo exi ſtente, ac de legitimo matrimonio nato; vel ſi tempore ſuæ natiuitatis; verè & realiter legitimus, atque ex legitimo matrimonio natus fuiſ ſet, omnino ſuccedere deberet, quia in linea, & gradu proximior, & cum omnibus qualitatibus à teſtatore ipſo, vel inſtitutore maioratus requiſitis, inueniretur; tunc equidem ſi Romanus Pontifex, aut Rotæ auditorium, ſiuè iudex Eccleſiaſticus, vocatis, & auditis partibus, & cum plena, integráque ex omni parte cauſ æ cognitione, articulum eundem legitimitatis, aut illegitimitatis definiſ ſet, & matrimonium, quod impugnari, contendebatur, vel quod nullum prætendebatur, validum, & firmum, filióſque ex eo natos, legitimos, & de legitimo matrimonio natos declararet, & diffinitiuè pronuntiaretur; ſiuè tunc pro valido, vero, & firmo, matrimonium ipſum declararetur, ſiuè ex. diſpenſatione Romani Pontificis in radice matrimonij, provt ex tunc, & à tempore matrimonij contracti, pro valido, & vero, matrimonium ip ſum daretur; videtur proculdubio neceſ ſariò dicendum; quod Iudex ipſe ſecularis, aut Senatus, ſi ex tenore diſpoſitionis, aut inſtitutionis, nihil aliud impedimentum præ ſtaret (vt dixi) teneretur præcisè iuxta finem deciſionis ſuper legitimitatis articulo, ſucceſ ſionis, & bonorum articulum definire, & ſucceſ ſionem ei adiudicare, ſiue ſucceſ ſorem eum à tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris declarare n qui ab Eccleſia legitimus, & de legitimo, & valido matrimonio natus declaratus eſt, & quem pro legitimo Eccleſia habet; ſiuè nunc pro valido, & vero, matrimonium declarando, de cuius valore, & vi dubium vertebatur; ſiuè in radice matrimonij, diſpenſatione antea à Romano Pontifice conceſ ſa, prout ex tunc matrimonium ipſum valuiſ ſe, & filios legitimos natos fuiſ ſe declarando, aliàs namque Eccleſiæ definitio nihil operaretur, nec legitimum quem declaratum fuiſ ſe, ei proficeret, & Iudices ſeculares omnia iura Canonica, ac effectus eorum euerterent ac derogarent, ſi in eorum poteſtate, & facultate eſ ſet, effectus diſpenſationis in radice matrimonij, quouis modo impedire, vel ad ſucceſ ſionẽ non admittere eum, qui per ſententiã , aut Rotæ executoriales, pro legitimo, ac de legitimo matrimonio nato, declaratus eſt. Quamuis ergo Rotæ, aut iudicis Eccleſiaſtici definitio, cognitionem, & in cauſa ſucceſ ſionis bonorum progreſ ſum non impediat (vt ſ æpè dixi) ſi Iudices ipſi ſeculares diſpenſationem in radice matrimonij, cum debita forma factam inueniant, & Rotæ eiuſ dem auditorij determinatio adſit, ex qua, prout ex tunc, validum, verum, & legitimum matrimonium declaretur, & ſimul filij ex eodem matrimonio nati, veri, & legitimi, & de legitimo matrimonio nati, declarati fuerint: ſiuè Rotæ ipſius, aut iudicis Eccleſiaſtici definitio exiſtat, ex qua matrimonium ipſum, de cuius validitate, modo quocunque dubitabatur, atque ita de illegitimitate opponebatur, pro vero, & valido, provt ex tunc, datum, & declaratum fuerit, filij etiam pro legitimis declarentur, nec ex tenore, aut clauſulis diſpoſitionis, aut maioratus inſtitutionis, ſuper qua lis vertitur, excluſi ſint filij legitimi, & qui eam qualitatem legi timitatis ex legitimo matrimonio habeant; imò in ipſa inſtitutione nihil aliud requiritur, quam quod ſucceſ ſuri in futurum, ſint ex legitimo matrimonio procreati; tunc ſane, effectus ipſos à iure Canonico inductos, non poterunt Iudices ſeculares vitare, nec minùs eis derogare, atque ita, nec eum à ſucceſ ſione excludere, quem pro legitimo ius ipſum Canonicum, & Rotæ determinatio habuerit, ſi in diſpoſitione ipſa, aut maioratus inſtitutione aliud expreſ ſum non inueniant, quod eorundem ſucceſ ſioni reſiſtat: & in his terminis æqualiter equidem procedere debent, & verè procedunt illorum omnium Interpretum authoritates, & ſententiæ, quas adduxi ſuprà, ex numero ſexto, cum ſequentibus; cùm his terminis datis, æqualiter militent, ſicuti in alio caſu, quando illegitimus quis declaratus fuit, vel quando legitimus, ad effectum, vt amplius de illegitimitate opponi non poſ ſit. Et differentia duntaxat in eo conſiſtat, quod quando illegitimus quis declaratus eſt, obſtet exceptio rei iudicatæ, quia principalis quæ ſtio eſt perempta; quando verò legitimus declaratus eſt, non obſtat, quia quæ ſtio ſucceſ ſionis non eſt perempta; attamen, ſi iuxta diſpoſitionem eius, de cuius ſucceſ ſione agitur, nihil aliud, quàm illegitimitas reſiſteret, ea iam ſublata per diffinitionem Rotæ, aut Eccleſiæ, pro legitimitate declarantis, ſucceſ ſio ipſa auferri non poteſt eidem, qui legitimus declaratus eſt; aliàs enim non operaretur Eccleſiæ definitio. Nec erit diuerſum ius conſtituendum quoad finem, & exitum, licet quoad opponendam exceptionem rei iudicatæ, iuridicè conſtituatur inter determinationem in fauorem legitimitatis, cùm per eam reducamur ad ius primæuum, & inter illegitimitatem quæ non adeò fauorabilis eſt. Sic equidem Vincentius de Franchis, dicta deciſ. 512. & dicta deciſ. 511. indiſtinctè annotauit, & dixit, quod Senatus ille in cauſa principali iudicat, habito reſpectu ad id, quod iudicauit iudex Eccleſiaſticus, vt ſcilicet ſi pro legitimitate iudicauerit, ſic & iudex ſecularis, aut Senatus iudicare teneatur: ècontrario verò, ſi pro illegitimitate, ſic etiam definire debeat. Et vna, & altera deciſione concludit, quod Iudex ſecularis non modò cogitur deciſionem Eccleſiaſtici expectare, ſed etiam ſecundum eam decidere; nam velut monſtrum videretur, tanquam illegitimum priuare aliquem ſucceſ ſione, quem pro legitimo, ac de vero matrimonio natum Eccleſia habuit, atque ita inanem reddere Eccleſiæ ipſius declarationem quoad cum effectum; quæ vnanimiter operari debet quoad omnia, & quoad iſtum legitimitatis eſ ſectum. Menochius etiam, & cæteri, quos ipſe commemorat dicto conſ. 366. ex numer. 46. cum ſequent. lib. 4. hoc non negarunt, quia (vt ſuprà obseruaui) indiuidualiter loquuntur, quando declaratum fuit, aliquem eſ ſe illegitimum, & is deinde coram ſeculari agat ad ſucceſ ſionem bonorum; & tunc dicunt, quod ei obſtabit exceptio rei iudicatæ, id eſt, illegitimitatis. Nec in caſu præ ſenti contrarium ſtatuunt, quia eum in terminis non attingunt: quia ſi ipſum attingerent, aut proponerent, id ipſum, quod contendo, reſoluerent; idque colligitur ex traditis per eundem Menoch. poſt alios Authores ibi, num. 46. in verſic. Quartus eſt caſus, & num. 47. & 48. vbi reſolutiuè firmauit, quod in caſu, in quo Iudex ſecularis poteſt cognoſcere de cauſa matrimonij, quatenus factum concernit, quod ipſe in ſuo foro determinarit, ſeruandum erit etiam in foro Eccleſiaſtico. Et reddit rationem, quia ſi Canones ipſi concedunt, laicum poſ ſe de his cau ſis cognoſcere, fruſtra id conciderent, quando lata ipſa ſentẽtia , nõ obſeruaretur in foro Eccleſiaſtico, quia per indirectum tolleretur poteſtas hæc iudicis laici. Hactenus Menochius, cuius reſolutio multùm confert ad propoſitum, vtpote, cùm in fauorem ſententiæ latæ per iudicem ſecularem, ſic ſtatuerit, & eo principaliter adductus, excitatús que fuerit fundamento, quod ſcilicet eo ipſo, quod ius Canonicum ei conceſ ſerit, vt eo caſu cognoſcere poſ ſit, ſententia eiuſdem Iudicis ſecularis ſeruari debet in foro Eccleſiaſtico. Ex hac ſanè reſolutione, & ratione prædicta, euidenter quoque deducitur, quod ex quo natalium, ſiuè matrimonij cau ſam, quæ ſpiritualis eſt, priuatiuè ius Canonicum Eccleſiæ, aut iudicibus Eccleſiaſticis commiſit, vt de cauſa illegitimitatis cognoſcere valeant; ſi pro legitimitate, decreuerint, & aliquem eſ ſe legitimum, atque ex legitimo matrimonio natum declarauerint; eorundem determinatio, & ſententia, non modò in foro Eccleſiaſtico obſeruanda eſt, ſed etiam in foro ſeculari, quando ſucceſ ſionis cauſa agitatur, aut petitionis hæreditatis in iudicium deducitur; quando nihil aliud prætendenti ſucceſ ſionem bonorum, quam illegitimitas obiiciebatur, nec tenor diſpoſitioni s, aut clauſularum repugnat; quia eadem Menochij ratio, & fortius quidem in hoc caſu concludit, quod fruſtra de illegitimitatis cauſa Eccleſia cognoſceret, quando lata ipſa ſententia in fauorem legitimitatis, non ob ſeruaretur in foro ſeculari, in quo ſucceſ ſionis bonorum articulus agitatur, & per indirectum tolleretur poteſtas Eccleſiæ, & effectus ſententiæ, niſi in foro ipſo ſeculari eum produceret, vt ſcilicet iudices laici, pro legitimo habere debeant eum, quem pro tali Eccleſia, aut Rotæ auditorium habuit, & ipſi hæreditatem, aut maioratus ſucceſ ſionem adiudicent, cui nec tenor diſpoſitionis, nec quicquam aliud, quam legitimitatis defectus obſtare poterat. Aliàs autem fruſtra natalium, aut matrimonij cau ſa ad Eccleſiam remitteretur, & Eccleſiæ eiuſdem iudicium, atque determinationem patienter expectari, in dicto cap. tuam, diceretur; ſi ab Eccleſia ip ſa definitum, attendi non deberet ad determinationem in cauſa ſucceſ ſionis bonorum, & in eo iudicio ſeruari; nullus etenim actus referri debet ad aliquẽ caſum, quo poſ ſit fieri illuſorius, Petrus Surdus, in conſilio 29. numero 13. & 14. libro primo, & in conſilio 270. numero 10. & 11. libro ſecundo. Hippolytus Riminaldus, in conſilio 22. num. 77. & 78. libro primo, & in conſilio 809. numero 54. & ſequent. libro 7. Fuluius Pacianus, in conſil. 9. num. 16. Solent itaque ſupremi, Regiique Caſtellæ Senatus, cùm ſuper ſucceſ ſione alicuius maioratus controuerſia excitatur, & alicui ſucceſ ſionem præ tendenti, illegitimitatis exceptio obiicitur, in cauſa ſucceſ ſionis, & bonorum, ſuperſedere; & cauſam natalium ad Eccleſiam, ſiuè Rotæ auditorium deferre, non quidem vt à ſe abdicent ſucceſ ſionis cauſ æ cognitionem, quam de iure habent, nec enim abdicare intendunt; ſed quia vis eſt, vt exceptione illa oppoſita, cauſam eandem legitimitatis, & matrimonij, quæ ſpiritualis eſt, ſic remittant, & illius euentum expectent; eáque ibi defini ta, & terminata, ad eum, modũ ſucceſ ſionis cauſam determinent, ad quem Eccleſia ipſa definierit, vt ſi ſuper legitimitate dubium vertebatur duntaxat, an ſcilicet legitimus, atque ex legitimo matrimonio natus eſ ſet ipſe, qui ſucceſ ſionem prætendit, nec ſucceſ ſioni eiuſdem aliud obſtabat, & Eccle ſia legitimum eum, atque ex legitimo matrimonio natum definierit, & matrimonium ipſum, prout ex tunc, validum, & legitimum iudicauerit; ipſi quoque eundem pro legitimo habeant, & ſatisfieri, ſatisfactúmque exiſtiment clauſulis maioratus, quibus legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, & conſequenter eum ſucceſ ſorem declarent, quem legitimum eſ ſe Eccleſia iudicauit; aliàs namque (vt dixi) fruſtra expectaſ ſe Eccleſiæ definitionem, fruſtra etiam Eccleſiam ipſam pro legitimitate definiſ ſe, diceremus, ſi Eccleſiæ eiuſ dem definitioni vniformem ſententiam non proferrent, aut ſi pro legitimitate, ab Eccleſia lata ſententia, effectus omnes legitimitatis, ac eum maximè, ſucceſ ſionis ſcilicet non operaretur; & in vno tribunali legitimus, in alio verò illegitimus, vnus & idem diiudicaretur; aut ſi à iudice ſeculari excluderetur tanquam illegitimus is, quem Eccleſia legitimum iudicauit, & tanquam legitimum habere debemus quoad omnes effectus, & maximè quoad ſucceſ ſionem, cuius occaſione lis ſuper legitimitate mota, atque eius cauſa definita fuit. Et de his hactenus, quæ ad obſeruationẽ quartam huius cap. pertinent, & ſunt quidem notãda , quia ſingularia, & ingẽti ſtudio ſic explicata, nec alibi antea, ita diſtinctè reſoluta, nec digeſta. De aliis verò, quæ ad explicationem textus in dicto cap. tuam, pertinent, & eiuſdem cum textu in cap. cauſam quæ, el 2. & in cap. lator, qui filij ſint legitimi, conciliationem; vide Authores relatos ſuprà, & Ioannem Garciam, de nobilitate, gloſ ſa prima præcitata, ex n. 27. vbi in verſ. Hæc duo iura, ex eorundem iurium deciſione comprobari inquit praxim Hiſpaniæ, ex qua in ſupremo Caſtellæ Senatu, vbi aguntur cauſ æ poſ ſeſ ſoriæ, & tenutæ, ſeu poſ ſeſ ſionis iudicium deciditur, etiã ſi incidat quæ ſtio de legitimitate, & matrimonio, nunquam cauſa illa poſ ſeſ ſionis, ſeu poſ ſeſ ſorij iudicij tenutæ ſuſpenditur, ex quo nullum periculum eſt, cum iudicium proprietatis remaneat, prout latiùs ibi adnotatur, vbi videri poterit. Rurſus & quinto loco, atque principaliter ob[*] ſeruandum, & conſtituendum erit, iuriſdictionem Eccleſiaſticam, & ſecularem diſtingui, & ſeparari, ſiuè diſtinctas, & ſeparatas fuiſ ſe, vt quemadmodum Iudices ſeculares in cauſis Eccleſiaſticis ſe intromittere non poſ ſunt; ita neque Eccleſiaſtici ſe intromittant in his, quæ ſecularis, & temporalis iuriſdictionis ſunt: quod latè comprobauit Nauarrus, in repetitione cap. nouit, de iudiciis, notabili 3. ex numero 88. cum ſequent. & numer. 23. & ſequent. Marta, de iuriſdictione, prima parte, capite 17. Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſt. 897. num 34. & probatur in dicto cap. nouit, in verſ. Non putet aliquis, & verſic. Non enim intendimus: cap. irrefragabili, de officio ordinarij, cap. per venerabilem, qui filij ſint legitimi, cap. ſolitæ, de maioritate & obedientia, cap. ſi duobus, §. denique, de appellat. cap. quo iure, 8. diſtinct. cap. cum ad verum. 98. di ſtinct. cap. duo ſunt, ead. diſtinct. cap. nos ſi incompetenter, §. ſed notandum, 2. q. 7. l. 1. tit. 1. part. 2. in verſ. Otro ſi dixeronlos ſabios: l. 14. tit. 1. lib. 4. nouæ collect. Regiæ, in verſ. Porque aſsi como Nos queremos. l. 5. tit. 3. lib. 1. eiuſdem collect. in verſic. Aſ ſi como Nos queremos. Inde & conſequenter infertur, Romanum[*] Pontificem non poſ ſe legitimare ſibi non ſubditum ratione dominij, ac iuriſdictionis temporalis, ad hoc vt poſ ſit in bonis temporalibus ſuccedere, ſed tantum quoad beneficia, ordines, ac Eccleſiaſtica officia; quemadmodum nec Princeps ſecularis legitimare poteſt ad effectum, vt aliquis poſ ſit Eccleſiaſtica Beneficia obtinere, nec quoad cætera Eccleſiaſtica, eo quod careat iuriſdictione; ſic ſanè ex communi Interpretum ſententia, & textu in cap. per venerabilem, qui filij ſint legitimi, & ibi Gloſ ſa ordinaria, verbo, habeat poteſtatem, tradiderunt Anton. Abbas, Ferrarius, Guil. Benedictos, & Didac. Couar. cum quibus Ludou. Molina, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 3. cap. 2. n. 11. Pat. Molina, de iuſt. & iur. tomo 1. tractatu 2. diſ putatione 173. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 23. num. 11. & 12. & 13. ſequent. Ioan. Baptiſta Lupus, in tractatu de natural. & illegit. lib. 2. commentario 3. §. 3. num. 1. & ſequent. & num. 26. & ſequent. Pat. Thomas Sanchez, tomo 3. de diſpenſat. lib. 8. diſputatione 7. num. I. fol. 816. Cardinal Tuſ chus, tomo 5. litera L. concluſion. 220. num. 18. & in hoc caſu veré loquitur l. 4. tit. 15. part. 4. dum dixit, poſ ſe Romanum Pontificem diſpenſare circa Eccleſiaſtica, non verò circa temporalia; idque in hæc verba: E maguer diſpenſe con ellos para auer dones, e las otras coſas ſobredichas, no puede diſpenſar con ellos, en quanto a las coſas temporales, fuexas ende, ſi fueſ ſen de ſu temporal juridicion. Et vide Ioannem Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. ex numero 8. Infertur quoque, dubium maximum eſ ſe, quan[*] do impedimentum, ob quod matrimonium fuit irritum. eſt iure Pontificio inductum, prout eſt inter conſanguineos in gradibus prohibitis; vtrùm Romanus Pontifex poſ ſit diſpenſare in radice matrimonij irrite contracti, efficiendo diſpenſationem retrotrahi, tanquam ſi á principio tale impedimentum non adfuiſ ſet, & reddere habiles cõ trahentes , ac ſi à principio fuiſ ſent; & conſequenter, an ea legitimatio quoad bona temporalia, & ſucceſ ſiones fideicommiſ ſorum, & primogeniorũ , ſuum effectum ſortiatur; quo in dubio duplex reperitur, eáque contraria opinio, & ſententia. Pri[*] ma ſuſtinet, Romanum Pontificem diſpenſare non poſ ſe in radice matrimonij ad effectum prædictum; & pro hac parte expenduntur Anton. de Butrio, Milis, Pater Ludouic. Molina, Cerbantes, & Nauarrus; quos Pater Thomas Sanchez, tomo 8. lib. 9. de diſpenſat. diſputatione 7. num. 3. in fine, commemorat: Et per totum tum numerum, [*] tria in effectu fundamenta pro ea parte expendit, ad quæ aliorum Interpretum fundamenta omnia reducuntur. Primum fundamentum eſt, ex verſ. Prima ſuſtinet, id non poſ ſe. Secundum, ex verſ. Et confirmatur. Tertium, ex verſ. Quia fictio. Et eiſdem tribus fundamentis ipſe reſpondit ibidem, n. 13. & verè in idem tendunt rationes, ſeu fundamenta communia, quod ſcilicet ex ea legitimitate reſultet maximum Tertij præiudicum cui in temporalibus præiudicare non poteſt Romanus Pontifex, ſicut nec ſecularis Princeps in ſpiritualibus, & Eccleſiaſticis, vt ſuprà notaui, & ipſe tradidit eadem diſputatione 7. num. 1. & 8. & 11. Ioannes Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. ex numero 8. indéque ſequeretur, quod per diſpen ſationem in radice matrimonij, fili j remaneant legitimi, & bonorum temporalium capaces: & quod poſ ſit Romanus ipſe Pontifex indirectè facere, quod directè facere non poteſt, hoc eſt, in terris ſibi non ſubditis, quoad temporalia legitimare; prout ſuprá comprobaui numero 18. pro eadem quoque opinione negatiua, relata expendi ſolet Puteus, deciſ. 483. incip. Matthæus, verſic. non obſtat. lib. 2. Pater etiam Ludou. Molina, tomo 3. diſputatione 624. numero 13. qui conſtanter tuetur, Romanum Pontificem non poſ ſe diſpenſare in radice matrimonij irritè contracti, ad effectum efficiendi, vt matrimonium valeat, virèsque obtineat, provt ex tunc, ſiuè vt diſpenſatio retrotrahatur: & his principaliter adducitur, excitatùrque rationibus, quas pro opinione prædicta negatiua, Pater idem Thomas Sanchez ponderauit dict. numer. 3. atque ex eiuſdem ſolutionibus, & ratione illa principali, qua excitatur, vt contrariam ſententiam tueatur, concludens, reſponſum reddi poteſt ad ea, quæ Molina idem conſiderat, & redditur in indiuiduo numeris ſequent. vbi videbitur. Ex eiſdem denique reſponderi, ſatisfierique poterit his omnibus, quæ Ioannes Gutierrez, in commentariis de matrimonio, cap. 84. per totum, ponderauit. Vere tamen ipſe pro hac opinione negatiua recenſeri non poteſt, cum conceſ ſa diſpenſatione in radice matrimonij, & in pleniſ ſima forma, contrariam ſententiam, & affirmatiuam defendat, de qua ſtatim. In contrarium autem frequentior, ac etiam ve[*] rior ſententia, & opinio ſe habet, quod ſcilicet Romanus Pontifex in radice matrimonij irriti diſ penſare poſ ſit, vt ex tunc verum matrimonium remaneat, tanquam ſi à principio tale impedimentum non adfuiffet, & Romani Pontificis diſpen ſatio præceſ ſiſ ſet: & conſequenter, quod per huiuſmodi diſpenſationem poſ ſit prolem ex eo natam legitimare, etiam quoad bona temporalia, & fideicommiſ ſorum, atque primogeniorum ſucceſ ſiones, & indirectè, & per quandam conſequentiam, in iure ciuili, eiù ſque effectibus, modo expoſito, diſpenſare; quamuis directè id facere nequeat. Et pro hac parte Pater ipſe Thomas Sanchez dicta diſputatione 7. numer. 4. in vnum congerit ſeptem & triginta Authores, & eam conſtanter tuetur. Nicolaus etiam Garcia. in tractatu de beneficiis, tomo 2. parte 7. cap. 2. num. 41. eandem quoque ſententiam ſequuntur Marc. Anton. Eugenius, in conſil. 53. ex numer. 52. cum ſeq. Hieron. Gabr. in conſ. 21. num. 17. Cardinalis Tuſchus, tomo 2. litera D. concluſ. 477. numer. 10. Anton. de Petra, de pote ſtate Principis, cap. 24. num. 188. & ſequent. fol. 380. Ioannes quoque Gutierrez, quando in radice matrimonij, in pleniſ ſima forma diſpenſatur, id ipſum ſemper tuetur, de matrimonio, dicto cap. 84. maximè num. 20. & 23. & 25. & 31. in verſic. Quartum vero loquitur. Et num. 32. in verſic. Ad ſextum reſpondemus. Et numer. 34. Quando verò non ita plenè, nec in ampliſ ſima forma in radice matrimonij diſpen ſatur, procedunt ab Authore ipſo quamplurima, cumulata ibidem, provt ipſe eiſdem numeris ob ſeruat. Eorundem autem, quos Pater Thomas Sanchez, & Nicolaus Garcia commemorant nonnulli expreſ sè aſ ſeuerarunt non modò, quod Papa poſ ſit in radice matrimonij diſpenſare, & legitimare retrò, etiam quoad ſucceſ ſiones, & temporalia; ſed etiam, quod in neceſ ſariam conſequentiam legitimitatis, & indirectè præiudicium tertio generetur, atque inferatur. Alij verò, quamuis de præiudicio Tertij ſpecificè non meminerint, ſiuè per legitimationem in radice, Tertio præiudicium generari, in indiuiduo non expreſ ſerint; ſatis tamen apertè id præ ſentire, aut etiam quodammodo expreſ ſiſ ſe videntur, ex quo expreſ ſim firmarunt, quod quando diſpenſatio procedit à radice matrimonij, poteſt Papa legitimare prolem ſuſceptam, quoad tem poralia, & quoad ſucceſ ſiones: nam ex quo per legitimationem ſuccedere poteſt, qui alias ea deficiente non ſuccederet, certum eſt, quod ei præ iudicium inferatur per legitimationem, qui aliàs ſucceifurus eſ ſet, aut ius ſuccedendi haberet, ſi in radice matrimonij diſpenſatio non præceſ ſiſ ſet. Et hæc ſecunda ſententia, adeò communiter[*] recepta, præcipuum fundamentum ſumit ex deci ſione Clementinæ primæ, de immunitate Eccleſiarum, vbi Romanus Pontifex reuocat nonnullas conſtitutiones Anteceſ ſorum ſuorum, & earum effectus, & in hunc modum ſcribit: Quicquid ex eis ſequutum eſt, vel ob eas penitus reuocamus, & eas haberi volumus pro infectis. Et ibi Gloſ ſa, verbo, pro infectis, dixit: Per hoc puto, quod excommunicatus ex viribus illius conſtitutionis, abſolutione non egeat; & vide quanta eſt Papalis poteſtas circa ea, quæ ſimpliciter ſunt de iure poſitiuo, quia reuocat illa, vt ex tunc; & facit ad ea, quæ ſcripſt, qui filij ſint legitimi, per venerabilem, gloſ ſa prima. Et Gloſ ſ æ doctrinam ſequuntur ibidem Cardinalis, numero 6. oppoſtione 1. Ancharanus, num. 5. Imola, num. 6. Tiraquellus, de iure Conſtituti, ſecunda parte, limitatione 7. numero 47. idque fundamentum habet ex iure antiquo; nam poteſt lex, vel Legis lator facere, vt pro non facto habeatur aliquid, quantum ad iuris effectum, ſiuè rei ipſius validitatem, provt ibi Tiraquellus ſcripſit, & inferius comprobabitur. Ratione etiam, & fundamento ſubſiſtit. provt[*] rationes, & fundamenta ab eiſdem antea relatis Authoribus deduci poſ ſent, ſi ea omnia in effectu non reducerentur ad ea, quæ ex mente communi, & aliorum traditionibus ponderauit Pater idem Thomas Sanchez, dicta diſputatione 7. numero 4. per totum, vbi originaliter vide omnino, quia eo loco prælecto, & verbis ipſius ponderatis, non modò, concludens huius opinionis ratio deducitur, ſed etiam quæcunque ferè in contrarium excitari poſ ſunt, ſubuertuntur. Ex eodem itaque Authore, &. infinitis aliis ibi relatis, atque ex veriori, & communiori Interpretum ſententia deducitur ſané, ſtante maritali effectu, cum copula, vel matrimonio de facto contracto, poſ ſe ſine dubio Romanum[*] Pontificem remouere tale impedimentum iuris tantùm Canonici, & diſpenſare in radice matrimonij; illùdque approbare, provt ex tunc (vt Doctores dicunt communiter) perinde, ac ſi matrimonium ab initio validum interueniſ ſet. Rurſus, quod in conſequentiam diſpenſationis huiuſmodi in radice matrimonij, oritur legitimitas filiorum quoad vtrumque forum, & quoad ſucceſ ſiones, in quibuſcunque bonis, & locis, etiam in terris Imperij; provt docuerunt communiter Doctores, in dicto cap. per venerabilem, vbi Hoſtienſis, Ioann. And. Abbas, Cardinalis, Ancharanus, Alexand. de Næ uo, & Præpoſitus, & notarunt omnes Authores, quos Pater Thomas Sanchez longa ſerie recenſet dicto numero 4. & relati ſuprà numer. 22. Hoſtien ſis in ſumma, tit. qui filij ſint legitimi §. qualiter & à quo, ſub numer. 11. verſ. Salua reuerentia, vbi ponit rationem, quia ſi potuit facere filios illegitimos, prohibendo matrimonium in certis gradibus, multo magis poteſt facere legitimos, remouendo impedimentum Canonis prohibitiui. Et repetit in dicto cap. per venerabilem, numer. 8. Ancharanus in conſ. 909. numero 4. & 5. Peregrinus, de fideicommiſsis, articul. 24. numer. 77. verſic. Aut vtitur; & numeris ſequent. Hieronymus Gabriel. in conſ. 21. numer. 17. Valent. Forſter. de ſucceſ ſion. libro 6. cap. 34. quæ ſt. 2. numer. 17. verſ. Aut legitimat: Puteus deciſ. 483. numer. 4. lib. 2. Guil Benedictus, Celſus Hugo, Martin. Laudenſ. Cephalus, Couarruuias, Molinas, Nicolaus de Vbaldis, & Alij quamplures, quos dicta diſputat. 7. num. 4. Pat. Thom. Sanchez commemorauit, & ſuprà retuli d. num. 22. Conſecutiué quoque, ex eadem diſpenſatione,[*] in radice matrimonij facta, oritur præiudicium Tertij, cui propter impedimentum contrahentium matrimonium, ſucceſ ſio eſ ſet deferenda; vnde ſublato dicto impedimento per diſpenſationem in radice, præiudicium Tertij, quod conſequutiué venit, non attenditur: quod etiam vnanimiter tradiderunt ijdemmet Authores, dicto n. 4. per eundem Thom. Sanchez præcitati. Qui ipſe in fortioribus terminis, quando ſcilicet parentes iam obierunt, & cedat in Tertij damnum; ſic etiam ſuſtinet num. 6. in terminis etiam, quod Tertij præiudicium, quod venit conſecutiué, non attendatur; tenent Ruinus in conſil. 189. num. 16. lib. 2. Ancharanus dicto con ſil. 409. ſub num. 5. verſ. Canonica igitur conſtitutio: Puteus dicta deciſione 483. num. 2. & 4. lib. 2. Craueta in conſ. 704. numer. 4. lib. 4. Felinus in cap. quæ in Eccleſiarum, ſub num. 21. In ſecunda amplicatione, in verſ. Adde: de conſtit. Decianus in conſ. 5. numer. 67. & ſequent. lib. primo. Valentinus Forſter. lib. 6. dicto cap. 34. quæ ſtione 2. num. 17. in fine, verſicul. Nec obſtat: & vltra eos, quos Pater idem Thomas Sanchez retulit, eleganter Baldus in conſ. 64. Totum pendet, lib. 6. Nouiſsimo, à num. 3. vſque ad numerum 10. in illis verbis: Concludo ergo, quod quædam eſt legitimatio pleniſ ſima, & hæc eſt, qua diſponit in radice matrimonij, & hanc ſolus Papa poteſt facere, & ſola Canonica lege quoad omnes effectus; nam ſi legitimus non diceretur quoad ciuiles actus, quaſi mon ſtrum eſ ſet, quod legitimus, & illegitimus foret: quod argumentum ſumitur ex principio dicti cap. per venerabilem, diſpenſando ergo in radice matrimonij legitimatur quoad omnem effectum conſecutiuum, & quoad vtrumque forum. Eleganter quoque Alexander. in additione ad Bartolum, quæ incipit, Trahatur retro, in fine, ad l. Gallus. §. & quid ſi tantum, vbi vide omnino. Vide etiam omnino verba ſingularia Antonij de Petra, in tractatu de poteſtate Principis, & inferiorum ab eo, cap. 24. numer. 188. cum duobus ſequentib. Ioſephum de Ruſticis, ad l. cum auus. ff. de condition. & demonſtrat. lib. 2. cap. 16. numer, 25. & numer. 32. Denique deducitur, ex hactenus dictis, apparere adeò concludenter eorum omnium, quæ in contrarium adducta fuere, adducique poſ ſent, ſolutiones, vt conſultò prætermittantur hoc loco; idque vel eo maximè, quod tribus illis fundamentis, pro contraria, negatiuáque parte, á ſe ponderatis num. 3. reſponderit ſpecificè Pater ipſe Thomas Sanchez, dicta diſputatione 7. numer. 13. iuncto num. 4. & ſequent. vbi ſuperiùs reſolutis conuenit[*] omnino. Et idcirco, Pat. Ludouic. Molinæ loco, & placitis ſatisfacere, atque reſpondere, duntaxat erit nunc neceſ ſarium, de quo ſuprà, numer. 21. Is namque Anchor, tom. 3. de iuſtitia & iure, dicta diſ putatione 624. negatiuam partem, de qua dicto numero 21. & contrarium eius, quod ex dicto numer. 22. cum Communi defendo, conſtanter tuetur; & contendit, filios natos ex matrimonio affectuali, ſuper cuius radice Romanus Pontifex diſpenſauit, non ſuccedere in primogeniis, nec comprehendi in diſpoſitionibus, quibus filij legitimi, & de legitimo matrimonio vocantur; & inde diſpenſationemipſam in radice non operari in temporalibus, quoad ſucceſ ſiones, nec in præiudicium Tertij; idque contra communem, & receptam omnium ſententiam, de qua Pater Thomas Sanchez, dicta diſpu tatione 7. num. 4. Vnico autem, eoque præcipuo adducitur, atque excitatur fundamento Molina, vt à communi ipſa recedat, videlicet, quod Summus Pontifex non habeat ad præterita potentiam, vt validum matrimonium efficiat, quod validum re ipſa non fuit; & quod non adfuerit impedimentum illud Canonicum, quod adfuit tempore contracti illius matrimonij, quia nec Deus poteſt facere, vt factum. non ſit factum: ad quod allegat Ancharanum, in conſ. 409. qui verè contrarium probat, vt ex verbis ipſius Ancharani apparet ibidem, dum dicit: Ex quibus proculdubio concludendum videtur, Dominum noſtrum Papam, matrimonium, de quo quæritur, approbare potuiſ ſe, & per conſequens, etiam, ex eo prolem ſuſceptam, vt ex tunc legitimam declarare. Sic ſané in hunc ſenſum, atque in fauorem communis ſententiæ, Ancharani conſilium expendunt Boërius, deciſione 674. num. 36. Puteus deciſione 483. numer. primo, & ſecundo, & Alij ex his, quos Pater ipſe Thomas Sanchez, dicto numer. 4. commemorauit; qui quamuis fundamentum hoc Pat. Molinæ præ oculis habuerint, non ideo à communi ſententia receſ ſerunt, ſed facile illud dilui poſ ſe arbitrantur; ſicut & aliud, in quo maiorem vim idemmet Author facere videtur, quod ſcilicet, ſine nouo con ſenſu contrahentium, & nouo matrimonio contracto poſt diſpenſationem obtentam, non poſ ſit inter eos eſ ſe legitimum matrimonium; ac proinde, vt Summus Pontifex non poſ ſit efficere, vt antiquus conſenſus ſufficiat, & legitimum matrimonium, diſpenſando in Canonico impedimento; quod aderat tempore talis conſenſus; ſed quidem non concludit, quia cum de iure naturali matrimonium inter conſanguineos de facto contractum, validum eſ ſet, ſi Summus Pontifex auferat, aut auferendo impedimentum iuris Canonici, provt ex tunc, & reualidando primum illum conſen ſum naturalem; matrimonium validum, & firmum manebit: quod autem poſ ſit Summus Pontifex id efficere, & diſpenſare in radice matrimonij, provt ex tunc, & efficere; vt res factæ habeantur pro in ſectis, etiam quoad effectus præteritos, ex textu; in dicta Clementina prima, de immunitate Eccleſiarum, iuncta Gloſ ſa, verbo, pro infectis: & communi Doctorum ſententia, de qua Pat. Thomas Sanchez. dicto num. 4. & per Tiraquellum, de iure Conſtituti, ſecunda parte, limitatione 7. num. 47. vnanimiter deduxerunt vtriuſque iuris Interpretes. Et res ipſa de iure antiquo fundamentum ſumit; nam poteſt lex, vel Legiſlator efficere, vt pro non facto habea[*] tur aliquid, quantum ad iuris effectum, ſiuè rei ip ſius validitatem; per textum in l. iubemus nulli §. primo, in fine, C. de Sacroſanct. Eccleſiis, l. non dubium, C. de legibus, l. creditoris, in fine, C. de donat. inter. l. hac conſultiſsima. in principio, C. de teſtament. l. prim §. ſed à volentibus, ibi: pro non facto eſt: ff. de his quæ in teſtam. delen. & eſt textus ſingularis, in cap. quia circa, de conſanguinitate, & affinitate, & in cap. quod nobis, qui filij ſint legitimi, & exornarunt Tiraquellus, vbi ſupra, ex num. 44. cum ſequent. Decius in l. verum eſt, num. 3. ff. de regul. iur. & Mainerius, ibidem, num. 5. Bartolus in l. ſi maritus 15. §. legis Iuliæ, numero primo, ff. de adulteriis, & melius, & in propria materia legitimationis, in l. ſi is qui pro emptore, ff. de vſucap. num. 29. ſequuntur Ioannes de Imola, ibidem, num. 15. Iaſon, num. 127. & num. 223. & 224. Alciatus, num. 86. & Ioannes Crotus, num. 91. vbi latè exornant doctrinam prę dictam, quod lex efficere poſ ſit, vt pro non facto habeatur aliquid, quantum ad iuris effectum; latè Peregtinus, in conſil. 7. num. 26. cum duobus ſequent. volum. 2. Ioſephus de Ruſticis, ad l. cum annis, lib. 2. c. 16. n. 148. & 149. Sextò & principaliter obſeruandum, atque con ſtituendum erit, inquirendum eſ ſe, ex quibus; dignoſci, deprehendíue poſ ſit, Romanum Pontificem in radice matrimonij diſpenſaſ ſe, vt inde effectus prædicti reſultent? Ac primum quidem id deprehenditur manifeſtè, quoties in diſpenſatione adiecta fuerit clauſula illa, In veſtro ſic contracto[*] matrimonio remanere valeatis. Ex quo enim licentia conceditur remanendi in ſic contracto matrimonio, matrimonium, prout erat iam contractum, approbatur, ſublatis impedimentis, nec aliàs daretur licentia manendi in peccato, & in coniunctione illicita; & perinde eſt, ac ſi fuiſ ſet dictum, in matrimonio, ſicut eſt contractum remanere; ad quod eſt textus ſingularis, in cap. quia circa, de conſang. & affini. vbi expreſsè probatur, quod data licentia permanendi in matrimonio ſic contracto, dicatur diſpenſatum in radice; & ita illum textum intelligit Abbas, in cap. per venerabilem, ſub numero 25. in fine, qui filij ſint legitimi: Silueſter, in ſumma, verbo, legitimus, ſub numero nono. Celſus Hugo, in conſilio 16. ſub numero 13. & in conſilio 31. numero 6. & 7. Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogeniis, libro 3. cap. 2. numero 12. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 24. numero 79. Antonius de Roſellis, libro ſecundo, de legitimatione, numero 19. Hieronymus Gonçalez, ſuper regula 8. Cancellariæ, gloſ ſa 5. §. 9. numero 57. Nicolaus Garcia, de beneficiis, tomo 2. parte 7. cap 2. numero 42. & confirmatur, ponderando verbum illud, remanere, [*] quod ſignificat continuationem actus præcedentis cum perſeuerantia, l. ſed ſi manente, ff. de precario, l. ſed hoc ita, ff. dere indicata, l. amiſsione, in fine, ff. de cap. diminutione, cap. ſi ex bono, de pœnitentia, diſtinctione 4. l. vxorem, §. teſtamento, verſic. Manente. ff. de legatis tertio. Rebuffum in l. alienatum, in verbo, manet, vbi plura congerit, & in verbo, remanere ff. de verborum ſignificatione, Briſ ſonius, libro 11. de verborum ſignificatione, in verbo, manere, & libro 16. in verbo, remanere: Garcia, dicto n. 42. Caſtrenſis in conſilio 389. n. 1. vol. 1. Craueta in conſ. 684. num. 1. & 2. vol. 4. Tiberius Decianus in conſil. 11. n. 18. & 19. vol. 1. Inducitur quoque diſpenſatio in radice matri[*] monij per clauſulam alteram, qua Romanus Pontifex ita cauerit, prolem ſuſceptam, ſi qua ſit, & ſuſ cipiendam ex inde, legitimam decernendo: Nam ſicut proles ſuſcipienda, erit ſine dubio legitimata in radice matrimonij, ita proles antea ſuſcepta; quia non poteſt, nec debet diuerſo iure cenſeri, l. eum qui ædes, in fine, ff. de vſucapionibus, & adæquatorum idem eſt iudicium, l. prima, ff. de legatis primo l. ſecunda, C. communia de legatis, cap. tranſlato, de conſtitut. latè Camillus Gallinius, de verborum ſignificatione, libro 5. cap. 17. numero 8. & cum verba determinentur ab eodem verbo, legitimum decernendo, æqualis debet eſ ſe determinatio, l. iam hoc iure cum vulgatis, ff. de vulg. & pup. ſubſit. & alio cap. huiuſce tractatus ſuprà, longa ſerie explanatur. Et ita argumentatur, & optimè comprobat Cephalus, in loco ſtatim referendo. Et quod ex dicta clauſula inducatur diſpenſatio in radice, matrimonij; obſeruarunt Nauarrus, in conſilio primo, libro 4. in titulo, qui filij ſint legitimi, Celſus Hugo, in conſilio trigeſimo primo, num. 6. Cephalus, in con ſilio 367. ex num. 52. cum pluribus ſequent. præcipuè numero 55. qui cum iudicio ſtatuit, & iuridicè quidem, dictam clauſulam non fuiſ ſe neceſ ſariam propter filios natos poſt diſpenſationem in figura matrimonij: ſed bene fuiſ ſe neceſ ſariam propter filios, antea natos. Et eandem partem amplecti videtur Pater Thomas Sanchez, libro 8. dicta diſ [*] putatione 7. numero 22. nec contrarium probauit ibidem, num. 23. loquitur enim, quando poſt initum matrimonium inualidè, diſpenſaret Pontifex, vt validè iniretur, addita clauſula, Prolem ſuſceptam, ſi qua ſit, & ſuſcipiendam exinde legitimam decernendo. Quia cum dicta verba: Vt validè matrimonium iniretur, ſignificent propriè, vt de nouo contrahatur matrimonium, quod antea nullum erat, & relinquendo illud nullum, provt antea erat; certum eſt, quod Summus Pontifex non poſ ſit efficere legitimos, & de legitimo matrimonio eos, qui antea erant nati ex matrimonio, quod remanſit nullum. Et idcirco, quoad prolem antea habitam, vis eſt, vt verbum illud ſignificet duntaxat legitimationem quoad ſpiritualia, & ad temporalia in terris Eccleſiæ, vt in cap. per venerabilem, qui filij ſint legitimi, quoad prolem verò poſtmodùm ſuſcipiendam, veram, & propriam legitimationem, ita vt eo caſu non poſ ſit operari ratio æqualis determinationis, quæ ſolet vtrumque verbum æqualiter determinare. Et cùm Romanus ipſe Pontifex duntaxat diſpenſet, vt validè iniretur matrimonium, quod antea erat nullum, non eſt credendum, quod adiiciendo verba ſequentia, Prolem ſuſceptam, & ſuſcipiendam, ex ſola vi æqualis determinationis, voluerit ſe incontinenti corrigere, concedens duntaxat diſpenſationem matrimonij, quod habuit pro nullo, & nullum adhuc reliquit, ex regula l. nam ad ea, ff. de conditionibus & demonſtrationibus: & quia ex diuerſitate rationis, vel vbi abſurdum daretur, ceſ ſat regula ipſa dict. l. iam hoc iure, vt etiam alio cap. huiuſce tractatus, latiùs comprobaui: & in terminis, quod in caſu prædicto non videatur Romanus Pontifex in radice matrimonij diſpenſare; tenet Ioannes Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. num. 22. & 23. Septimo denique, & vltimo loco obſeruan[*] dum, atque conſtituendum erit, dubium eſ ſe, vtrum ex diſpenſatione in radice matrimonij, præcedente affectu maritali, vſque adeo filij legitimi efficiantur, atque ex legitimo matrimonio nati dicantur, vt ipſimet comprehendantur, comprehen ſique cenſeantur indiſpoſitionibus, ſubſtitutionibus, & primogeniorum, vinculorùmque inſtitutionibus, in quibus filij ex legitimo matrimonio nati, vocantur perpetuò; adeò vt ea legitimitate ſatisfiat, ſatisfactúmque præ ſumatur diſpoſitioni prædictæ, qua ad eum modum vocationes, & ſub ſtitutiones concipiuntur; perinde ac ſi ab initio legitimum & verum matrimonium interueniſ ſet, nec diſpenſatio vlla in radice neceſ ſaria fuiſ ſet. Et quidem huiuſce articuli reſolutio, atque explanatio, ex dictis, & reſolutis antea dependet, ſicuti pendere præ ſenſit rectè Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 24. numero 80. Cum autem in Hiſ panorum primogeniis capacitas perſonarum ad ſuccedendum, inſpiciatur duntaxat tempore vacantis, & delatæ ſucceſ ſionis, nec antea deficiens, aut exiſtens, aut poſtmodum ſuperueniens, attendatur, l. intercidit, ff. de conditionibus & demonſtrationibus, l. non oportet, ff. de legat, præ ſtand. ſi cognatis, vbi Socinus numero 29. ff, de rebus dubiis, Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro primo, capite 13. numero 36. & lib. 3. cap. 2. numero 16. & tempore ipſo delatæ ſucceſ ſionis maioratus, cum ea qualitate, ſcilicet, quod ſit natus legitimus, & de legitimo matrimonio, virtute diſpenſationis in radice inueniatut is, qui ſucceſ ſionem prætendit; ſuccedere debet omnino, idque iuxta diſpoſitionem ipſam inſtitutoris; quia (vt dixi) id operatur diſpenſatio in radice ex qua Romanus Pontifex tollit omnino impedimentum, quod fuerat à principio; provt interminis ſcripſit Abbas, in dicto cap. per venerabilem, numer. 21. in illis. verbis: Et efficitur proles legitima quoad. vtrumque forum, quia Papa poteſt tollere impedimentum inductum per Canonem, & ſic remanſit matrimonium validum. Et ibidem ſequitur Alexander de Nę uo, num. 26. & Doctores communiter, Guil. Benedictus, in capit. Rainuntius, verbo, & vxorem, nomine Adelaſiam, num. 202. Cephalus, in conſ. 307. ex num. 49. cum ſequentib. lib. 3. Tuſchus, tomo 5. litera L. concluſione 220. num. 37. & cum infinitis, quos refert Pater Thomas Sanchez, tomo 3. libro 8. dicta diſputatione 7. num. 4. & ij omnes conueniunt, Romanum Pontificem in radice matrimonij diſ penſare poſ ſe in toto mundo; & diſpenſando, provt ex tunc, validari matrimonium, & perinde haberi, ac ſi ab initio matrimonium interueniſ ſet. Deinde ex diſpenſatione in radice matrimonij facta, induci, vt filij ſuccedant in omnibus, & quibuſcunque bonis, ſicuti filij, ex legitimo matrimonio nati ſuccedunt. Denique, ex eadem diſpenſatione oriri in neceſ ſariam conſequentiam, ſiue conſecutiuè præ iudicium Tertij, vt ipſimet filij ita excludant Tertium, & alium quemcunque, qui aliàs ſucceſ ſurus eſ ſet, ſi diſpenſatio interueniret, ac ſi ab initio, diſ penſatione præcedente, matrimonium contractam eſ ſet, provt iidem Authores, á Patre Thom. Sanchez, d. num. 4. relati, obſeruarunt. Sequitur ergo neceſ ſariò dicendum, quod filij huiuſmodi, ex matrimonio, in cuius radice diſpenſatum eſt, nati, ſic ſucccdere debeant in maioratu, ad cuius ſucceſ ſionem filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur; ſicuti hi, qui abſque vlla diſpenſatione legitimi naſcuntur; nam ſi ius ipſum, pro legitimis & de legitimo matrimonio natis, reputat eos, qui ex diſpenſatione in radice matrimonij legitimantur, & ipſos, vt tales, ad omnia bona, & ſucceſ ſiones quaſcunque admitti, quoad verumque forum, vt dictum eſt; teſtatores autem regulariter, & in dubio videntur, & præ ſumuntur videri ſe conformare cum diſpoſitione iuris communis voluiſ ſe, & intendiſ ſe, vt diſpoſitiones ſuæ, atque ſubſtitutiones intelligantur ad eum modum, & ſenſum, & provt ius ipſum eas intelligit, atque accipit; ſicuti Bart. & DD. communiter adnotarunt in l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellian. Honded. in conſilo 59. num. 69. & in conſ. 46. num. 22. & 23. & 26. & in conſ. 48. num. 41. & ſeq. lib. 2. Viuius deciſ. 265. lib. 2. Surdus in conſ. 116. n. 16. & 67. & 68. lib. 1. dicendum quidem, atque ex coniectura voluntatis præ ſumendum eſt, quod ipſi etiam teſtatores, aut diſponentes habuerint pro legitimis, & de legitimo matrimonio natis, eos, quos pro talibus ius idem habet ex diſpenſatione in radice matrimonij, nec aliud præ ſumi poſ ſit, niſi iidem expreſ ſerint ſpecificè; vt per Peregrinum, in conſ. 42. num. 2. lib. 3. & in conſ. 44. num. 7. lib. 1. Hondedeus, dicto conſ. 48. num. 42. & ſeq. atque ita, quod plenè, integre ſit ſatisfactum clauſulæ, & diſpoſitioni, qua filij ex legitimo matrimonio nati vocantur. Rurſus eadem pars comprobatur, quoniam legi[*] timatio ex diſpenſatione in radice matrimonij, adæquatur legitimationi per ſubſequens matrimonium, de qua in cap. tanta eſt vis, qui filij ſint legitimi, vt per Abbatem, in dicto cap. per venerabilem, ſub num. 25. in fine. Achilles de Graſ ſis, deciſ. 5. tit. qui filij ſint legitimi, num. 8. in fine. Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de teſtament. verbo, & vxorem nomine Adelaſiam, num. 202. & 208. & cum aliis tradidit Nicolaus Garcia, in addit, lib. 2. de beneficiis, par 7. cap. 2. num. 42. ad finem, imò legitimatio ex diſpenſatione in radice, plenior, & potentior eſt, quam ca, quæ ex virtute dicti cap. tanta eſt. vis, inducitur: quod patet euidenter, nam in ſpecie eiuſdem cap. non eſt neceſ ſaria radix matrimonij, id eſt affectuale matrimonium, & de facto, quod præcedat copulam; in diſpenſatione autem in radice, non aliàs Romanus Pontifex poteſt diſpenſare, nec diſpenſatio ipſa ſuum effectum operatur, niſi radix præceſ ſerit matrimonij ex affectu, vel con ſenſu, ſicuti Ioannes Andreas, & cæteri Doctores notarunt communiter in dicto cap. per venerabilem, atque ita effectus diſpenſationis in radice reducuntur ad primum illum conſenſum maritalem, qui neceſ ſariò debet præcedere, quod in dicto cap. tanta, non eſt neceſ ſarium, quia effectus illi producuntur virtute matrimonij ſubſequentis; provt Authores omnes ſuprà relati latiùs comprobarunt. Sed in[*] maioratibus, ad quorum ſucceſ ſionem filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, comprehenduntur, comprehenſique cenſentur ex veriſimili diſponentis voluntate, ij, qui per ſubſequens matrimonium legitimati fuere; vt per Molinam, de Hiſpanor. primoge. lib. 3. cap. 1. num. 10. vbi te ſtatur, ita pronuntiatum in ſupremo Caſtellæ Senatu. Menochium in conſ. 227. num. 13. lib. 3. & infinitos alios, cum quibus Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 2. cap. 16. ex num. 126. vſque ad num. 181. Garciam, de beneficiis, tomo 2. parte 7. cap. 2. num. 43. Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. §. 3. num. 15. & ſeqq. & num. 28. & ſeqq. & latiùs diſ putaui, atque explicaui ſupra hoc eodem tractatu, cap. 31. vbi contrarias opiniones recenſui. Ergo multo magis ſuccedere poterunt, atque debebunt ij, qui ex diſpenſatione in radice matrimonij, legitimati fuerint. Denique & vltimo loco eadem pars, & ſententia comprobatur auctoritate, & reſolutione grauiſ ſimorum iuris Interpretum, qui in terminis reſ ponderunt, atque docuerunt, quod in vocationibus, & ſubſtitutionibus, in quibus filij legitimi, & de legitimonio matrimonio nati vocantur, veniunt, & comprehenduntur filij legitimati in radice matrimonij, abſque eo, quod in conſideratione habeatur præiudicium Tertij, quod per indirectum, & in conſequentiam diſpenſationis in radice venit; ita equidem tenuerunt Socin. in l. Gallus, S. Seius, ſub num. 5. verſ. & ad argumentum: de liberis & poſthumis, Celſus, in conſ. 31. ex num. 7. Boëtius, in conſ. 23. num. 13. volum. 2. & in conſ. 180. numer. 11. & 15. eod. volum. Beroius, deciſ. 264. numer. 7. Collegium Patauinum, conſil, 3. num. 63. inter conſilia vltimar. volunt. volum. 2. Cephal. in conſ. 307. ex num. 51. libr. 3. Nicolaus de Vbaldis, in tractatu de ſucceſ ſion. ab inteſtato, prima parte, numer. 106. Hierony. Gabriel, in conſil. 21. numero 17. libr. 1. Antonius de Roſellis, de legitimationibus, lib. 2. in principio, numer. 22. Valent. Forſter. de ſucceſ ſionibus, libr. 6. cap. 34. quæ ſtione 2. numer. 17. ver ſic, Aut legitimat: Martinus Laudenſis, de legitimat. §. nunc Seniori, ſub numer. 85. Laderchius Imolenſis, in conſil. 24. numer. 38. Baptiſta Lupus, in tractatu de illegitimis, & naturalibus, commentario 4. §. primo, numer. 56. fol. 252. vbi alios Authores pro hac parte commemorat, in fideicommiſ ſis, & primogeniis idem firmarunt Couar. in quarto Decret, ſecunda parte. cap. 8. §. 8. numero 15. Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogeniis libro 3. cap. 2. ſub numero 12. in verſic. Si vero impedimentum: Ioſeph. de Ruſticis, d. l. cum anns, libro ſecundo, capit. 16. numero 90. & 91. Nicolaus Garcia, in addit. de beneficiis, tomo ſecundo, parte 7. capit. 2. numer. 41. & 42. Et cùm diſpenſatio in radice matrimonij, integre, & in ampla forma facta eſt; id ipſum admittit Ioannes Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. num. 26. 27. & 28. & maximè in fine eiuſdem capit. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 23. numer. 45. verſ Quam tamen concluſionem, & melius capit. 24. numer. 80. vbi ſic ſcripſi. Ex præ miſ ſis itaque concluſio ſit, quod vbi Papa diſpenſat in radice matrimonij, illud ab initio confirmando, vel retrò legitimat matrimonium, filij inde ab initio nati, legitimi ſunt, imo de legitimo matrimonio quoniam in bis Papa ſupremam habet poteſtatem, & facere poteſt, quouſque matrimonium ab initio fuerit legitimum, ſic dicit Ancharanus, dicto conſilio 409. columna 2. per text. in capit. quod nobis, qui filij ſint legitimi. Statim autem, vt prober, filios naros ex matrimonio huiuſmodi, ſuper cuius radice diſpenſatum eſt, ſuccedere in fideicommiſ ſis, ad quæ filij nati ex matrimonio legitimo vocentur, ſic infert, atque ſcribit, ex quibus inferri poteſt, quid ſtatuendum ſit in fideicommiſ ſis, ex quibus vocentur legitimi, & naturales, ſeriè nati de legitimo matrimonio. Et de his hactenus. ADDITIO. POſt per actum, & ſcriptum caput iſtud, totúmque opus abſolutum, ad me peruenerunt proſ peri Farinacij, noniſ ſimarum Rotæ Romanæ deciſionum commentaria, quibus deciſione e 455. prima partis, tomi primi, exfolio 594. deciſione 687. partis ſecunda, tomi ſecundi, ex folio 195. Rotæ Romanæ deciſiones adducens, ex propoſito explicat, num Romanus Pontifex diſpenſare poſ ſit in radice matrimonij, approbando ſcilicet matrimonium, de facto inter conſanguineos contractum, ita quod filij ex eo nati, reputentur legitimi, etiam in præiudicium venientium ab inteſtato, provt dicta deci ſione 455. ſummauit. Quando etiam Papa approbando matrimonium, nulliter contractum inter con ſanguineos, in radice diſpenſaſ ſe cenſeatur, etiam in præiudicium Tertij, provt late, & notanter dicta deciſione 687. & in effectu eaſdem ſuſtinet concluſiones, & reſolutiones, quas ex communioribus Interpretum placitis, ſupra adduximus; matrimonium ſcilicet contrahi non poſ ſe inter conſanguineos coniunctos, tertio, quarto, & quinto gradu. Deinde, Papam in materia matrimonij, & legitimationis liberorum diſpenſare poſ ſe, & ſic diſpenſare valere in radice matrimonij, de facto contracti inter con ſanguineos in ſecundo, tertio, quarto, & quinto gradu, illudque approbare perinde, ac ſi matrimonium, ab initio validum interueniſ ſet. Præterea, filios, ex eo matrimonio natos, effici legitimos, ſi Papa per diſpenſationem illud approbauit, perinde, ac ſi matrimonium validum ab initio interueniſ ſet, idque procedere etiam in præiudicium venientium ab inteſtato, aut aliorum qui vocati eſ ſent, aut ius ſuccedendi haberent. Denique explicat, Papa an, & quando dicatur diſpenſare in radice matrimonij, de facto Contracti inter con ſanguineos, ita quod filij ex eo nati, cenſeantur, atque efficiantur legitimi, etiam in præiudicium Tertij, provt eadem deciſione 455. numero nono, cum ſequentibus; & latiùs dicta deciſione 687. per totam, vbi etiam numero octauo, quod Papa poteſt, matrimonium, inter conſanguineos, de iure po ſitiuo nullum, diſpenſando, verum & validum reddere, provt ex tunc, ac ſi diſpenſatio illud præ ceſ ſiſ ſet, & prolem legitimare, ac ſi ab initio le gitime nata fuiſ ſet, & quod tunc non requiritur nouus conſenſus, ſed sufficit ille primus, cum affectu maritali præ ſtitus, & quod diſpenſatio huiuſ modi in radice, operatur etiam in præiudicium tertij, ad ſucceſ ſionem vocati, idque maxime, quando diſpenſatio fuit à parentibus petita, & etiam poſt mortem alterius ex coniugibus. Et quæ debeant præcedere, vt dicatur diſpenſatum in radice matrimonij. Et an matrimonium, inter conſanguineos in radice diſpenſatum cenſeatur ex ſolo verbo remanere, poſito in diſpenſatione, prout ibidem de his, & aliis, de quibus ſuprà. Et vide Farinacium eundem, deciſione 280. per totam, fol. 309. primæ partis, tomo primo. Ioſephum de Seſ ſe, deciſ. 231. per totam, tomo tertio, ex folio quarto, vſ que ad folium 26. vbi latiſ ſimè quoque de diſpenſatione in radicem matrimonij, & cumulans multa. CAPVT CVI. Filij legitimati per reſcriptum, & gratiam Principis, an & quando ex præ ſumpta te ſtatoris voluntate, atque ex coniecturis deficere faciant conditionem, atque ita ſubſtitutum excludant, vel non. An etiam, filiis legitimis deficientibus, ad maioratus ſucceſ ſionem, ex coniectura quoque voluntatis admitti valeant, admiſ ſique, & vocati cenſeantur, & de opinione Ludouic. Molinæ, quæ dilucidè, & ſingulariter explicatur; & articulus ſubſtituti, originali Scribentium omnium lectura, ingentique ſtudio explanatur. Legitimationis denique materia, quoad primogeniorum ſucceſ ſionem; & iuri acquirendo, ſiue acquiſito ſubſtitutorum, aut vocatorum, an, & quando derogare valeat Princeps, ſiue non? breuiter, & diſtinctè explicata; & ibidem Ludouic. Molinæ concluſiones, atque obſeruationes, probatæ, & exornatæ. Et vide ad finem capit, in additione. SVMMARIVM. -  1 Pro ingreſ ſu, ornatu, & dilucida explicatione eorum, quæ hoc cap. peraguntur, nonnulla præ mittuntur, atque adnotantur, quæ ſcitu, & notatu ſunt digna. -  2 Filij legitimati excludunt ſubſtitutum ſub conditione ſi ſine liberis, idque ex ſententia communi. -  3 Quæ probatur, & ratione concludenti confirmatur. -  4 Sed an in Hiſpanorum primogeniis, & maioratuũ ſucceſ ſione, ea obtinere poſsit, controuertitur; & ſingulariter explicatur, provt hic videbitur. Ludouic. Molinæ locus, originaliter expenditur. Pelaez à Mieres locus alius adducitur, qui mirè caſui præ ſenti conuenit. Et Ludouic. eiuſdem Molinæ, alio in loco obſeruatio alia, quæ eidem propoſito conducit, ponderatur. -  5 Filij legitimati per reſcriptum Principis, non excludunt ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine filiis legitimis, & naturalibus, idque exſententia quamplurimorum. -  6 Quorum fundamenta recenſentur, & in effectu ad ſummam rediguntur. -  7 Eáque non concludere, & vrgens reſponſum habere oſtenditur, prout hic adnotatur. -  8 Filij legitimati per reſcriptum Principis, excludunt ſubstitutum ſub conditione, ſi ſine filiis legitimis, & naturalibus; id quod tuentur infiniti ferè iuris Interpretes. -  9 Quorum fundamenta præcipua expenduntur, & ad ſummam rediguntur. -  10 Et argumentis, ſiue fundamentis, pro contraria, negatiuáque parte adductis ſupra, numero 6. concludenter ſatisfieri, reſponſúmque præberi poſ ſe, provt hic adnotatur. -  11 Filij legitimati ſubſtitutum non excludunt contra voluntatem teſtatoris expreſ ſam, vel etiam tacitam, ex legitimis coniecturis deductam; quod exornatur. -  12 Legitimati, ad Hiſpanorum primogenia, ſiue vincula, & maioratus Hiſpaniæ, ad quæ. filij legitimi & naturales vocantur, an admittantur. Vbi Ludouic. Molinæ opinio probatur, & exornatur, atque aliorum Authorum, in idem placitum conuenientes ſententiæ proferuntur. Et Ferdin. Uazq. de Menchaca opinio contraria confutatur. -  13 Legitimatio Principis non poteſt tollere ius his, quibus in legitimati defectum ſucceſ ſio maioratus deferenda eſ ſet, niſi ea legitimatio citatis ſubſtitutis facta fuerit; quod exornatur. -  14 Princeps non poteſt derogare iuri ſubſtitutorum, abſque eo, quod vtatur clauſula, Ex certa ſcientia, ſeu de plenitudine poteſtatis. -  15 Clauſulæ, Ex certa ſcientia, ſeu de plenitudine poteſtatis, à Principe abſque cauſ æ cognitione apponi non poſ ſunt. -  16 Citatio debet interuenire, vbi cauſ æ cognitio requiritur. -  17 Princeps non poteſt derogare iuri, etiam in ſpe, ex contractu competenti. -  18 Facultas contrahendi ex iure gentium proceſsit, ſicut facultas teſtandi. -  19 Deus ſubiecit Principi leges, non tamen ſubiecit illi contractus. -  20 Imperator quamuis ſit ſuper caput iuris ciuilis, eſt tamen ſub pedibus iuris gentium. -  21 Ius naturale potentius eſt iure principatus. -  22 Princeps etiam ex poteſtate abſoluta non poteſt tollere ius competens ex contractu, etiam inter ſubditos. -  23 Cauſa publica requiritur, vt Princeps poſ ſit auferre ius in ſpe competens ad maioratus ſucceſ ſionem, & quod præ ſtetur bonum cambium. -  24 Cauſa publica requiritur, ad hoc vt Princeps poſ ſit filium, in præiudicium vocatorum ad maioratus ſucceſ ſionem, legitimare. -  25 Citatio ſubſtitutorum, & cauſ æ Cognitio requiritur eo tempore, quo gratia in eorum, præiudicium expeditur. -  26 Legitimatio ſimplex non ſufficit ad hoc, vt ex illa, iuri ſubſtitutorum derogatum eſ ſe cen ſeatur. -  27 Filius ad maioratus ſucceſ ſionem, expreſsè, atque ex certa ſcientia, à Principe legitimatus, vtrùm ſubſtitutos excludat. -  28 Opinio dicentium, Principem, etiam abſque cau ſa, & citatione ſubſtitutorum, poſ ſe iuri ſibi ad maioratus ſucceſsione in ſpe quæ ſito præiudicare, taxatur. -  29 Ex legitimatione, etiam ad feuda facta, non poteſt derogariiuri, quod in eius defectum, aliis ex inueſtitura antiqua competebat. -  30 Quamplurimorum iuris Interpretum placita, & reſolutiones, Ludouici Molinæ concluſionibus, & obſeruationibus conuenire, & ſic temperandas, atque intelligendas, provt ipſe temperauit, atque intellexit. Idque in hac legitimationis, & iuris ſubſtitutorum derogationis materia, provt hic adnotatur. -  31 Velazq. Auendani, in eodem propoſito, & legitimationis in præiudicium Tertij materia, conclu ſiones, & reſolutiones, ad ſummam rediguntur, & eorum ſenſus adducitur. -  32 Filij legitimati non excludunt ſubſtitutum ſub conditione, ſi. ſine filiis legitimis, & naturalibus deceſ ſerit, quando is, qui fideicommiſ ſum reliquit, erat nobilis, & illuſtris vel aliàs perſona in dignitate conſtituta. -  33 Filij legitimati non excludunt ſubſtitutum, quando fideicommiſ ſum relictum fuit ſub conditione, ſi ſubſtitutus abſque filiis, legitimè natis, ſiue ex legitimo matrimonio procreatis, deceſ ſerit. -  34 Idque etiam, ſi legitimatio facta ſit adiecta clau ſula, quod ſit, & habeatur perinde, ac ſi eſ ſet de legitimo matrimonio natus, & procreatus; ex ſententia communi. -  35 Contrà, ex ſententia aliorum quæ hic explicatur. -  36 Filij legitimati non excludunt ſubſtitutum, vbi ex communi vſu loquendi, ſub appellatione legitimorum, legitimati non comprehenduntur. -  37 Idque multo magis in Hiſpanorum primogeniis, & maioratuum ſucceſsione attenta eorum natura, provt hic adnotatur. -  38 Filij legitimati non excludunt ſubſtitutum, quando maioratus inſtitutor, aut teſtator ad eius ſucceſsionem filios, & filias inuitauit; & vide numero ſeq, -  39 Vel quando ſubſtituiſ ſet alterum eius filium. -  40 Filius non legitimatus, ſed diſpenſatus, nunquam excludit ſubſtitutum ſub conditione, ſi inſtitutus abſque filiis legitimis deceſ ſerit. -  41 Filius ſpurius legitimatus, non excludit ſubſtitutum ſub conditione, ſi inſtitutus abſque filiis legitimis deceſ ſerit, quia non poteſt dici legitimatus, ſed diſpenſatus. -  42 Legitimatus per reſcriptum, qui tempore impetratæ legitimationis potuit ex ſubſequenti matrimonio legitimari, non excludit ſubſtitutum. Et hoc defectu infringuntur quamplurimæ legitimationes. -  43 Legitimatus non excludit ſubſtitutum, quando ipſe ſubſtitutus eſt perſona, in maxima dignitate conſtituta, vel Eques auratus, vel Eccleſia. -  44 Legitimati non excludunt ſubſtitutum, nec continentur ſub verbis, ſine filiis legitimis, quando teſtator expreſsè prohibuit bona alienari; quod explicatur. PRo dilucida, & diſtincta, breui[*] etiam abſoluta tamen huiuſce cap. explicatione, quod diffuſam, & latam materiam continet, obſeruare, atque in memoriam etiam reuocare neceſ ſarium erit, me in commentariis ipſis huiuſce tractatus, cap. 22. ex numero 40. vſque ad numerum 64. quamplurima adnotaſ ſe, atque tradidiſ ſe, quæ ad eundem tractatum, & legitimationis filiorum, ex gratia, & reſcripto Principis, non recognoſ centis ſuperiorem, materiam pertinent omnino; id tamen eodem cap. principaliter explanare intendiſ ſe, quæ ſcilicet vere, & propriè legitimatio dicatur, & quæ diſpenſatio, & vtriuſque qualis, & quanta ſit virtus, vis, & effectus; atque ita hiſce de rebus, quæ adeò exactè, & dilucidè, ipſo cap. vigeſimo ſecundo, ſcribuntur, nihil hoc loco repetere, aut tranſcribere oportere, ſed duntaxat inſiſtere circa vnum, quod á coniectura voluntatis interpretationem recipere, & á mente diſponentis præ ſumpta, ſiue ex coniecturis totum pendere, vnanimiter Interpretes noſtri, multis in locis tradiderunt communiter, nec dicto cap. vigeſimo ſecundo, ad examen, & di ſputationem reducitur; remiſ ſiuè namque duntaxat attigi ibidem, numero quadrageſimo quarto, an legitimati filij, filiis legitimis deficientibus, ad maioratus ſucceſ ſionem admittantur, nécne; id quidem, quod altiorem diſceptationem requirit, provt eam ſuſcipit Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogen. libro tertio, cap. tertio, ferè per totum, & ab alterius articuli reſolutione explicationem atque reſolutionem recipit; legitimati inquam ex reſcripto Principis, quando ex præ ſumpta teſtatoris voluntate deficere faciant conditionem, atque ita excludant ſubſtitutum, vel non; de qua infinitiiuris Interpretes egerunt latiſ ſimè vt mox videbitur, & dicto cap. vigeſimo ſecundo, referuntur. Sic ſanè, quæcunque rationes, fundamenta, auctoritates, & ſententiæ in eo articulo, quoad ſubſtitutum, & fideicommiſ ſa iuris communis expenduntur, communiori Doctorum placito recipiuntur, primogeniorum ſucceſ ſioni, & dubij propoſiti reſolutioni genuinæ adaptantur: eiſdem namque conferunt omnino, ſed in Hiſpanorum primogeniis, aut vinculorum ſucceſ ſione, fortiùs adſtringunt, & militant quæcunque iidemmet Authores pro negatiua parte aſ ſerunt, vt ſcilicet filius legitimatus non excludat ſubſtiutum, ſub conditione, ſi ſine liberis, ea namque fortiori ratione, in eorundem maioratuum ſucceſ ſione obſeruari debebunt. Quod attinet itaque ad examen propoſitæ quæ ſtionis, nunquid filij legitimati excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine liberis, aut ſi ſine liberis legitimis, aut ex legitimo matrimonio, deceſ ſerit; an etiam ad maioratus ſucceſ ſionem, filiis legitimis deficientibus admittantur, quo diſtinctè admodum procedatur, obſeruare, atque præmittere neceſ ſarium erit, Interpretes nonnullos ſimul coniunxiſ ſe terminos hos, ſi ſine liberis, aut ſi ſine liberis legitimis, aut ſi ſine liberis legitimè, aut ex legitimo matrimonio natis, deceſ ſerit; & tunc quidem diuiſos, cum eorundem Alij, terminis eiſdem ſimul ita coniunctis, ſiue non diſtinctis, affirmatiuam partem quandoque, quod legitimati faciant deficere conditionem in omnibus tribus ſuſtinuerint; negatiuam etiam quandoque. Alij vero, etiam primis illis terminis retentis, ſi abſque liberis deceſ ſerit, non adiecto verbo, legitimis, contrariam, negatiuámque partem admittunt, atque ita indubitatè magis id aſ ſeuerarunt, quando verbum, legitimis, aut verbum, legitimè, ex legitimo matrimonio natis, adiectum fuerit. Et idem (vt dixi) ſuſtinent, etiam adiecta conditione, ſi ſine liberis, & omiſ ſo verbo, legitimis, aut legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio, idque contra filium legitimatum. Alij verò, licèt adiecta conditione, ſi ſine liberis ſimpliciter, abſque adiuncto, legitimis, in fauorem legitimati ex reſcripto ſcripſerint, atque reſponderint, & quando adiectum eſt verbum, legitimis, id ipſum in fauorem legitimati tueantur; quando tamen adiectum eſt verbum, legitimè natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, contrariam partem amplectuntur, & etiam, quando verbum, legitimis, adiicitur duntaxat, id ipſum defendunt; provt hæc omnia deducuntur apertè ex multis illis Authoribus, quos dicto cap. vigeſimo ſecundo, ex numero quadrageſimo, vſque ad numerum ſexageſimum quartum, longa ſerie commemoraui, & referendis infrà, hoc eodem capit, vbi ex illis, dicto cap. 22. relatis, nonnullos ſciens, conſultóque prætermittam, alios autem adiiciam, quoniam ibidem non expenduntur. Nonnulli autem eoſdem tres caſus diſtinxerunt, & verborum formulas, ſiue poſitiones ſepararunt iuridicè, & diſtinctè. Primo enim caſu agunt de ſubſtitutione illa, ſic concepta, ſi filius meus deceſ ſerit ſine filiis. Secundo, de illa, ſi deceſ ſerit ſine filiis legitimis, & naturalibus. Tertio denique, de altera, ſi ſine filiis legitimè natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis; ſicuti ex ſententia quorundam diſtinxit, & ſeparauit Angelus Matheaccius, de legatis, & fideicommiſ ſis, libro tertio, capit, vigeſimo primo, ex numero primo, vſque ad numerum decimum, folio 150. & 151. Michaël Graſ ſus, receptar, ſententiar. §. fideicommiſ ſum, quæ ſtione trigeſima octaua, numero primo, & quatuor ſequentibus, Ioannes Gatcia de nobilitate, gloſ ſa 21. numer. 23. & 26. vbi agit de conditione, ſi ſine liberis. Et numero vigeſimo, vbi agit de conditione, ſi abſque liberis legitimis deceſ ſerit: Et numer. 21. & 27. vbi agit de conditione, ſi ſine liberis legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis. Ita etiam, tres ipſos caſus diſtinguit, & addit quartum Sfortia Oddi, in tractatu compendioſ æ ſubſtitut. parte ſexta, cap. an legitimati, folio mihi 167. & 168. Primus caſus eſt, quando dictum fuit ſimpliciter, ſi ſine filiis. Secundus, quando dictum fuit, ſi ſine filiis legitimis, & naturalibus. Tertius, quando dictum fuit, ſi ſine filiis legitimè natis, ſiue legitimo matrimonio natis. Quartus, quando prædicta verba, legitimam ſobolem ſignificantia, fuerunt geminata; videlicet, ſi ſine filiis legitimis, & de legitimo matrimonio natis, &c. vel ſimilibus. Ioannes autem Gutierrez, in repetitione ad §. ſui inſtitut. de hæred. qualitat. & different. ampliatione quarta, ex numero 164. licet in hac ipſa legitimationis materia inuoluat quamplurima, nihil firmum adducit. Fuluius verò Pacianus, in conſilio trigeſimo ſexto, ex numer. 190. cum ſequentibus, Primum caſum, conditionis ſcilicet ſi ſine liberis, non attigit; fortaſ ſis hoc ideo, quod eum in fauorem legitimati, & contra ſubſtitutum, pro indubitato habuerit, provt etiam Alij non attingunt. In alio verò, conditionis ſcilicet, ſi ſine liberis legitimis, & naturalibus, pro eodem legitimato reſpondit. In vltimo verò, conditionis inquam, ſi abſque liberis legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio natis, aliter ſtatuit, vt infrà videbitur. Et adiicit num. 160 & 161. quod legitimè natus, & natus ex legitimo matrimonio, non differunt; & inde quod in conditione, ſi abſque filiis legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio natis, differentia conſtituenda non ſit: quod ego credo veriſ ſimum, & cum Socino iun. & Ioanne Cephalo, id ipſum tradidit Ioſephus de Ruſticis, ad l. cum auus, libra ſecundo, cap. decimo quinto, numero 181. & notauit legitimè natos, & legitimè defendentes, & ex legitimo matrimonio natos, idem ſignificare: Menochius etiam, in conſilio 296. numero ſecundo, libro tertio. Præmittendum denique erit, eiuſdem quæ ſtionis diſceptationem, omnino eſ ſe coniecturalem, & præ ſumptam, & à coniecturis aliquando, ſicque tacita, & præ ſumpta voluntate; aliquando ab expreſ ſis ſicque clara voluntate pendere, & voluntatem ſemper primo loco ſpectandam, etiam coniecturatam, vt dixi: ſic ſane ex ſententia aliorum obſeruauit Cardinal, Franciſc. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro vndecimo, titulo decimo, numero octauo, in fine, Iacob. Menochius, libro quarto, præ ſumptione ſeptuageſima nona, numero primo, & ſecundo, Angelus Matheaccius, de legat. & fideicommiſ ſis, libro tertio dicto cap. vigeſimo primo, maximè numero octauo Fuluius Pacianus, in conſilio trigeſimo ſexto, numero 195. & 196. & ſequent. & num. 204. & 205. Morquechus, de diuiſione bonorum, libro quarto, capit. ſeptimo, ex numero vigeſimo octauo, cum ſequentibus. Pro affirmatiua itaque parte, vt filij legitimati excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine liberis, ſimpliciter adiecta, & etiam ſub conditione, ſi ſine liberis legitimis, & naturalibus, permulti equidem, & maximi nominis Authores extant; ſed quò diſtinctè magis procedatur, & caſus antea relati ſeparentur, & quò eorundem Interpretes loquantur, appareat, (diſ ſentiunt enim in multis) Primò obſeruandum erit, quod cum te ſtator ſimpliciter dixerit, ſi filius meus ſine filiis deceſ ſerit, Caium, vel Tullium ſubſtituo, legitima[*] tus faciat deficere conditionem, ac fideicommiſ ſum, proindéque ſubſtitutum excludat; & ſic in terminis illis, cum adiecta eſt ſimpliciter conditio ſi ſine liberis, pro legitimato ipſo reſponde[*] runt Decius, Emmanuel Coſta, Sfortia Oddi, & Andr. Gail, cum quibus Michaël Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum; quæ ſtione trigeſima octaua, numero primo, qui ſubdit, id abſque ſcrupulo procedere. Et cum eodem Gail, Sfortia, Peregrino, Alexandro Raudenſe, Valent. Forſt. & Anton. de Petra, Bernardus Græueus, in addition. ad And. Gaill. libro ſecundo, concluſione 136. numero vigeſimo quarto, folio mihi 407. Alexand. Iaſon, Iacobinus de ſancto Georgio, Socinus, Decius, Gozadinus, Tiraquellus, Gregorius Lopez, & Menchaca, Cum quibus, in his ipſis terminis, conditionis ſcilicet, ſi ſine liberis deceſ ſerit, ſimpliciter adiectæ ſic firmiter reſoluit Ioannes Garcia, de nobilitate, dicta gloſ ſa vigeſima prima, numero 23. & 26. Peregrinus etiam, de fideicommiſsis, articulo vige ſimo tertio, numero trigeſimo ſeptimo. Qui in eiſdem terminis, & quando de filiis ſimpliciter facta fuit mentio. legitimatos contineri, & excludere ſub ſtitutum ſub conditione, ſi ſine liberis, reſolutiuè firmauit, & reddit rationem, provt ibi videri poteſt. Azeuedus, in l. decima, titulo octauo, numero tertio, & quarto, libro quinto. Et idem quoque, quod filius legitimatus excludit ſubſtitutum, vocatum, ſi inſtitutus deceſ ſerit ſine filiis, reſoluit Ioannes de Montealegre, in praxi ciuili, libro ſecundo, capit, primo, §. tertio, numero vigeſimo ſeptimo. Qui pro hac ſententia citat quamplurimos, Baldum inquam, Alexand. Decium, Iaſonem, Iacobin. Ripam, Ruinum, Riminaldum ſeniorem, Brunum, Curtium iunior. Pariſium, Durandum, Villalobos, Gozadinum, Socinum iunior. Caſtellum, Ioannem Lup. Couarruu. Rojas, Rolandum, Cephalum, Burſatum, Paſ ſetum, Molinam, & Manticam; qui tamen maiori ex parte, in his terminis, conditionis ſcilicet, ſi ſine filiis, ſimpliciter adiectæ, in indiuiduo non loquuntur, ſed in terminis caſus ſequentis, quando ſcilicet ſubſtitutio facta eſt ſub conditione, ſi deceſ ſerit ſine filiis legitimis, aut ſine filiis legitimis, & naturalibus: Ex quo tamen in eis terminis, atque ita fortioribus, in fauorem legitimati, & contra ſubſtitutum reſponderunt magis communiter, vt ſtatim videbitur; rectè poſ ſunt pro ſententia prædicta expendi, licet termini ſubſtitutionis, minus fortes, aut difficiles ſint, ſic etiam & fundamenta, quæ pro le gitimato ipſo, & contra ſubſtitutum expenduntur inferius, in eiſdem terminis, conditionis ſcilicet, ſi abſque liberis legitimis & naturalibus deceſ ſerit, vt ſubſtitutus per filium legitimatum excludantur, fortius concludunt, vt excludi quoque debeat ſubſtitutus in caſu prædicto, conditionis ſcilicet, ſi abſque liberis, ſimpliciter adiectæ. Et concludit ratio illa, quam ex mente communi adducit Ioannes Garcia, gloſ ſa vigeſima prima, numero vigeſimo octauo, ſed non ita dilucidè exornat, quod ſcilicet legitimatus ciuiliter, eſt verè & propriè legitimus, vt inferiùs comprobabitur. Et nihil differt à legitimis, provt etiam infrà; & probatur in Authent. quibus modis natural. effic. legitimi, §. ſit igitur licentia, & in §. quoniam varie, quibus modis natura effic. ſui, & in conditione prædicta, ſi ſine liberis, ſimpliciter adiecta, aut diſpoſitione, ſic formata, nihil reperitur, quod ad naturam, ſeu ſanguinem pertinere dignoſcatur, totáque di ſpoſitio conſiſtit ciuiliter, & ciuili modo ſu ſtinetur. Remanet itaque, legitimatum filium excludere ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine liberis, ſimpliciter adiecta; nec contrariam ſententiam in terminis iuris communis, & fideicommiſ ſorum iuris eiuſdem ſuſtineri poſ ſe vtpote, cum ex eiſ dem rationibus concludenter euincatur, quas in caſu ſequenti ſtatim expendam, atque ex ratione prædicta deceptos nonnullos, qui in fauorem ſubſtituti, eo caſu reſponderunt, quos adducit ſolus Mantica, de coniecturis vltimarum Voluntat. libro vndecimo, titul. 10. num. 9. cùm tamen in fortioribus terminis etiam (vt nunc dicebam) & adiecta conditione, ſi ſine liberis legitimis, & naturalibus, contrarium in fauorem legitimati magis communiter tueantur Doctores, vt ſtatim videbitur; & per Morquechum, de diuiſione bonorum, lib. 4. cap. 7. ex num. 28. Quoad maioratuum tamen, & primogenio[*] rum ſucceſ ſionem, probabiliter dubitari poterit, an idem, vel contrarium ius ſit obſeruandum; & an ratio ipſa, ex ſententia communi, ſuprà ponderata, quæ in terminis iuris communis, & quoad fideicommiſ ſa ordinaria iuris eiuſdem, concludenter vrgere videtur (vt ſuprà dicebam) vrgeat etiam quoad primogeniorum ſucceſ ſionem. Verè namque, licet Ludouic. Molina, libro tertio, de Hiſpanorum primogen. cap. tertio, ex numero tertio, contra legitimatos ſemper ſcripſerit, vt ipſimet in maioratu ſuccedere non valeant; attamen ante numerum primum, & dicto numero tertio, propoſuit in aliis terminis fortioribus quæ ſtionem, quando ſcilicet ad maioratus ſucceſ ſionem filij legitimi inuitantur ſub ea conditione, & tunc eos excludendos, nec ſucceſ ſuros, magis probauit, provt ibi apparet; ſed caſum præ ſentem, & iuxta terminos prædictos, quando filij ſimpliciter inuitati ſunt ad maioratus ſucceſ ſionem, abſque adiectione verbi legitimi, non attigit; fortaſ ſis hoc ideò, quod filiis ſimpliciter vocatis, abſque adiectione dicti verbi, legitimatos ſuccedere debere crediderit; quia filij ſunt, & ciuiliter verè, & propriè, nihil differunt à legitimis, provt ipſemet annotauit, & comprobauit ibidem, numero primo. Fortaſ ſis etiam, atque è contrario, ideo quod ex ipſa primogeniorum natura, eos, qui ab initio legitimè nati non fuere, quamuis poſtea legitimentur à Principe, non ſucceſ ſuros, indiſtinctè crediderit: ac etiam, cum filij ſimpliciter vocantur, abſque adiectione dicti verbi, legitimi, militare videantur rationes illæ præcipuè, quibus contra legitimatos adductus. excitatúſq; fuit ibi ex numero tertio, vſque ad numerum decimum: Ex quibus equidem rationibus, & natura ipſa primogeniorum, res mihi dubia videtur. Item ex alio, quod ſcilicet filiis ſimpliciter ad ſucceſ ſionem maioratus inuitatis, eo ipſo, quod primogenium inſtituitur, credendum ſit, inſtitutorem de ſolis filiis legitimis ſenſiſ ſe; quia filiorum appellatione, Cum maioratus inſtituitur, veniunt in dubio filij legitimi, & naturales, non verò naturales tantùm, aut etiam legitimati, qui naturales ſint; ad quod in terminis expendo locum notandum Pelaez à Mieres, de maioratu, ſecunda parte, quæ ſtione ſecunda, ex numero primo, in verſiculo, Et ideo hæc concluſio; & numero ſecundo, & tertio; de quo etiam ſuprà hoc eodem libro, & tractatu, capit, octuageſimo ſecundo, vt autem aliter comprobare aſ ſumptum prædictum, ſiue cogitationem hanc, neceſ ſe non ſit, verba eiuſdem tranſcribere, & referre placuit, quæ ad cum modum per Authorem ipſum proferuntur: Et adeò hæc concluſio procedit, quod filij naturales, & alij huius generis non ſunt admittendi ad maioratum. Quod habet locum, etiam ſi relinquens, & faciens maioratum, dicat ſimpliciter, quod relinquit ſiliis maioratum, quia licèt non dicat, quod ſuccedant filij legitimi, & naturales, ſubintelligi hoc debet; quia (vt ſupra dixi) cum de iure bona maioratus non pertineant, niſi ad filios legitimos, & naturales, vt probatum eſt, teſtator ſe conformare in hoc videtur cum iuris diſpoſitione, quæ hos filios excludit, ſecundum Bartol. in l. hæredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellian. & appellatione filiorum, veniunt in dubio filij legitimi, & naturales, vt eſt expreſ ſum prooemium, titulo ſeptimo, partita ſecunda, ibi, Hijos ſegun la ley llaman aquellos, que nacen de derecho caſamiento. Vbi Gregarius Lopez ſcribit, quæ de iure ciuili in hoc Doctores tenent. Ex qua lege Partitæ confirmatur ſententia Baldi, in conſilio 104. libro quarto, numero ſecundo, columna vltima, verſiculo. Tamen iſte legitimatus. Vbi dicit, quod ſtante ſtatuto, quod exiſtente filio legitimo, fæ mina non ſuccedat, ſi extat filius legitimatus, non excludit fæminam. Ad quod alios concordantes refert Tellus, in l. nona Tauri, numero decimo octauo, cum ſequentibus; quæ lex, & l. decima Taurina faciunt pro iſta ſententia Baldi, & rectiùs l. duodecima, quamuis Tellus non ponderet eas, Et fortius vrget dicta l. Partitæ, quæ eſt notanda pro confirmatione illorum, quæ Tellus ipſe ſcribit. Et conducit doctrina Bartoli in conſilio 229. vbi dicit, quod quando in ſtatuto fit mentio de filio, intelligitur de filio legitimo, & naturali. Notat Decius, in conſilio 471. Iuridicam, numero ſexto, & adde etiam Tiraquell. in tractatu, le mort, ſecunda parte, declaratione ſexta, numero primo, pagina §4. an filius legitimatus comprehendatur ſub ſtatuto loquente de filiis. Hactenus Pelaez à Mieres ſcripta, & reſolutiones, quæ adeò obſeruationi ſuperiori conducunt, vt vides, & mirè faciunt, vt probetur, ad ſucceſ ſionem maioratus, ad quam filij ſimpliciter vocantur, filios legitimatos non admitti, ſed legitimos, & naturales duntaxat, & diſpoſitionem, de filiis ſimpliciter loquentem, intelligi de filiis legitimis, non de legitimatis. Et in comprobationem eiuſdem partis vrget etiam Ludouic. Molinæ obſeruatio altera, quæ multùm ad propoſitum facit, de Hiſpanorum primogeniis, libro tertio, cap. tertio, numero 41. & ſequent. quò loci, cum in dubium excitaſ ſet, an filius primogenitus naturalis ſuccedat in maioratu, in quo filij ſimpliciter ad eius ſucceſ ſionem vocantur; , & in terminis iuris communis adduxiſ ſet duas, contrariáſque opiniones: Primam affirmatiuam, quod in fideicommiſ ſo ſic relicto, & adiecta conditione, ſi ſine liberis, filius naturalis ſubſtitutum excludat: Secundam negatiuam quod ſcilicet regulariter filius naturalis ſubſtitutum ſub conditione, ſi inſtitutus ſine liberis deceſ ſerit, non excludat; provt ibidem, numero 42. & 43. tandem ſub numero 44. in verſiculo, Ex quibus infertur, & numero 45. ſic ſcribit: Ex quibus infertur, quod ſi in maioratus ſucceſ ſione ad quam filij ſimpliciter vocati ſunt, dubitetur, vtrùm filius naturalis ſuccedat; ex voluntate, ac conditione inſtitutoris id decidendum ſit; ita vt ex coniecturis ſuperiùs adductis, & aliis, vel ab eius ſucceſsione excludatur, vel ad illam admittatur, quamuis rarò, aut nunquam ex regulis, quas paulò ante in filiis legitimatis, in ſecunda, & quinta concluſione tradidimus, ad maioratus ſucceſsionem filius naturalis admitti poſsit. Imò, quamuis prædicta in fideicommiſsis procedant, credimus, ad primogenij ſucceſsionem, in quo filij ſimpliciter vocati ſunt, nunquam eſ ſe filios naturales admittendos. Vbicunque namque agitur de honore filiorum, nunquam filiorum appellatione, naturales comprehenduntur; provt eleganter dixit Baldus, loquens etiam in legitimato, in cap. per tuas, numero tertio, de probationibus Tiraquellus, de nobilitate, quæ ſtione decima quinta, numero vndecimo, iunctis aliis, quæ ſuprà, iſto capit. tertio, cum ſequentibus, latiùs adduximus, Idque loquens in Hiſpanorum primogeniis, dixit Gregorius Lopez, in l. ſecunda, titulo decimo quinto, partita ſecunda, in gloſ ſa, verbo ſino el hijo mayor, colum. 2. qui plura in idem adducit. Hactenus Ludouici Molinæ locus, cuius verba, & annotationes, ita in legitimatis, ſicut in naturalibus (attenta primogeniorum natura) procedunt; & iuxta ea, quæ ipſe ibidem tradit, & Pelaez, vbi ſuprà, quod negari non poteſt. Et Molinæ placitum prædictum adduxi, & latiùs exornaui ſuprà hoc eodem libro, & tractatu, cap. 82. & conuenire videntur Petrus Surdus, in conſilio 471. numero decimoquarto, libro quarto, Alexander Raudenſis, de Analogis, libro primo, cap. 30. ex num. 90. & cap. 36. numero decimo ſexto, & magis ipſa eiuſ dem Molinæ reſolutio adſtringit, ſupponendo, Interpretes noſtros argumentari ab his, quæ quoad filios naturales ſtatuunt, vt ipſi ſcilicet excludant ſubſtitutum, vel non; ad admiſ ſionem etiam, vel excluſionem filij legitimati, & ſic de vna ſpecie ad alteram, ſicuti præmittit, & ſupponit Iacobus Menochius, libro quarto, præ ſumptione 79. numero quarto. Vrget quoque in comprobationem eiuſdem placiti, generalis illa Hieronymi Ceuallos, atque ex mente aliorum reſolutio, quod filius legitimatus in maioratu non ſuccedat, de qua commun. contra communes, tomo primo, quæ ſtione ſecunda, ex numero quinquageſimo, vſque ad numerum 60. Idque magis, cùm num. 51. & 52. in ipſis terminis propoſitis loqui videatur, quando ſcilicet ſubſtitutio facta eſt ſub conditione, ſi ſine liberis, nullo adiecto; indéque & conſequenter, quando ad ſucceſ ſionem maioratus filij ſimpliciter vocantur; & tamen indiſtinctè ſtatuit, nullo caſu ſecluſo, filium legitimatum non admitti, provt etiam tenuit Ioannes Garcia, quem ibidem commemorat: Gratianus etiam regula 197. numero quinto, & nouiſ ſimè omnium, apertè viſus eſt præ ſentire, & admittere Melchior Phæbus, deciſione Luſitaniæ: 87. numer. 11. & 13. Præterea obſeruandum, atque conſtituendum[*] erit, Interpretes noſtros, qui in terminis caſus ſuperioris, ita tradiderunt vnanimiter, vt dixi; in aliis terminis ancipites, & varios fuiſ ſe, dubiũ que exiſtimaſ ſe, an filij legitimati per reſcriptum Principis, excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine filiis legitimis & naturalibus, aut ſi ſine filiis legitimis (in hoc enim differentia non eſt:) & quidem negatiuam partem, quod non excludant, tenuerunt originaliter Baldus, Barbatia, & Iaſon, quos expendit pro hac parte Michaël Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſtione 38. numero ſecundo, Baldus, Salicetus, Barbatia, Caſtrenſis, Calderinus, Bologninus, Anania, Alexander, & Afflictus, quos pro hac ipſa ſententia recenſuit Sfortia Oddi, in tractatu compendioſ æ ſubſtitutionis, parte ſexta, titulo, an legitimati, numero quinto, verſiculo Secundo ca ſu, folio mihi 167. qui fideliter animaduertit, alios Authores allegari pro hac opinione, ſed re vera eos non firmare, ſed limitare potiùs contrariam ſententiam. Eandem etiam negatiuam partem tenet, & comprobat eam Angelus Mattheaccius, de legatis, & fideicommiſsis, libro tertio, cap. 21. videndus ex numero ſecundo, vſque ad numerum 9. fol. 150. & 151. & cum Alexandro, Ripa, Beroo, Aretino, Socino, Iaſone, Pariſio, Afflictis, & Tiraquello, ſic firmiter reſoluit Ioannes Garcia, de nobilitate, gloſ ſa 21. numero 20. qui reddit rationem communem huius ſententiæ; ſed decipitur quidem, dum dixit, quod in hac ſententia non eſt, qui repugnet; cùm verè, tot, tantique iuris vtriuſque Interpretes repugnauerint, & contrarium ſuſtinuerint ſpecificè, provt ſtatim videbitur. Pro hac etiam parte commemorauit, atque congeſ ſit Rolandus, in conſilio 83. numero ſeptimo, & octano, volumine tertio, Bald. Salicet. Decium, Alexand. Fortunium, Curtium ſen. Pariſium, & Beroum. Denique pro hac ipſa opinione negatiua, quod filij legitimati per reſcriptum, non excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine filiis legitimis, & naturalibus, ego metipſe ingenti ſtudio, & originali Scribentium omnium lectura, quamplurimos aliquando in vnum congeſ ſi, & ſuo ordine in prima huius cap. editione, ſeu conſectione recenſueram, quos ideò ſciens, conſultóque nunc prætermitto, quoniam tranſcribendi vitium ab inſtituto, & conditione mea multùm abhorret; & eos recenſet, in vnumque congerit nouiſ ſimè Ioſephus de Ruſticis, in commentariis ad l. cum auus, libro ſecundo, cap. 15. numero tertio, folio mihi 217. Baldum inquam, Imolam, Salicetum, Caſtrenſem, Barbariam, Calderinum, Hoſtienſem, Iacob. de Beluiſio, Alexand. Fulgoſium, Oldrad. Ricard. Malumbr. Bologninum, Iaſonem, Decium, Pari ſium, Bertrandum, Celſum, Hugon. Emman. Co ſtam, Cephalum, & Afflict. qui ipſi magis communem. & veram hanc ſententiam profitentur. Huiuſce autem negatiuæ opinionis fundamen[*] ta præcipua, iidemmet Authores expendunt, & repetunt, quæ in eundem finem in effectu tendunt, & in summa ad tria, provt nonnulli faciunt, vel ad quatuor, provt alij fecerunt, rediguntur; ſic ſanè tria principaliter pro hac ipſa ſententia fundamenta expendit Rolandus, dicto conſilio 83. ex numero tertio, vſque ad numerum 11. volumine tertio, tria etiam Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. libro vndecimo, titulo decimo, ex numero quarto, vſque ad numerum nonum, ad quæ reducuntur Angeli Matheaccij rationes, dicto cap. 21. ex numero tertio, Menochij, in conſilio 266. ex numero 26. vſque ad numerum 26. & numero 54. vſque ad. numerum 66. vbi quinque modis, contra legitimatum, & pro ſubſtituto argumentatur, provt ibi videri poteſt. Peregrinus quoque, de fideicommiſ ſis, artic. 23. numero 39. in fine, verſ. Summa rationum, qui ad duo principaliter, ipſamet fundamenta reduxit. Andr. Fachineus, qui tria expendit fundamenta, controuerſiarum iur. libro quar to, cap. 53. in principio, ad vnum duntaxat Sfortia, dicta ſexta parte, numero quinto, in verſ. Illæ autem, Ioſeph. de Ruſticis, ad dictum l. cum annis, libro ſecundo, d. cap. 15. vbi pro hac parte quinque ponderauit fundamenta, Primum, numero quarto, & quatuor ſequent. Secundum, numero 17. & tribus ſequent. Tertium, numero 31. & duobus ſequent. Quartum, numero 38. Quintum, numero 43. ex quo etiam, qui hanc opinionem tueri vellet, ſatisfacere, reſponſ ùmque præbere poſ ſet fundamentis, quæ pro contraria, affirmatiuáque opinione expenduntur communiter; tunc tamen eſ ſet originaliter prælegendus ex num. 46. vſque ad n. 85. Prima itaque ratio, ſiue fundamentum eſt, quod filium eum definimus, qui ex viro & vxore naſcitur: l. filium eum, ff. de his qui ſunt ſui vel alie. iur. atqui legitimatus non eſt natus ex viro, & vxore; ergo ſub conditione illa legitimorum & naturalium non comprehenditur; idque maximè, cùm matrimonium, quod requiritur ad veram, & imaginariam legitimationem, ſit quid facti; ea autem, quæ facti ſunt, non poſ ſunt per Principem, induci, niſi mediante fictione; argumento l. in bello, §. factæ, ff. de captiu. & poſtlim. reuerſis. Secunda ratio eſt, quod conditio ſecundum ſermonis proprietatem intelligenda eſt, & dicitur extitiſ ſe, non autem ſecundum fictionem, quæ improprietatem deſignat: l. qui hæredi, & l. Mænius, cum aliis vulgatis, ff. de condit. & demonſt. ſed legitimatus non eſt verè & propriè legitimus; ſed fictè, & impropriè, cùm talis per machinationem quandam, id eſt, fictionem efficiatur: §. filium vero, ibi: Velut quadam machinatione, in authent. quib. mod. natu. effician ſui: & §. generaliter, ibi: Siuæ per quandam aliam machinationem, eod. tit. I. qua in prouincia, §. diuus, in fine, ibi: Perinde, ac ſi legitimi concepti fuiſ ſent. Ergo de illo non poſ ſunt intelligi verba teſtatoris prædicta, ſi abſque liberis legitimis & naturalibus deceſ ſerit, verba enim propriè accipienda ſunt, non autem ſecundum eiuſmodi fictionem, & machinationem, argumen. l. vltimæ, C. de his qui ven. ætat. impet. item naturaliter, non autem ciuiliter. l Statius Florus, §. Cornelio Fœlici, ff. de iure fiſci, l. ex ea parte, §. inſulam, ff. de verbor. oblig. c. ſuſceptum, de reſcriptis, in 6. Tertia ratio eſt, quod non debet eſ ſe in poteſtate grauati per actum legitimationis excludere ſub ſtitutum, ſicut nec per actum aditionis, l. fideicommiſ ſum, ff. de condit. & demonſt. l. nec ei, §. 1. ff. de adopt. & daretur materia delinquendi, contra l. conuenire, ff. de pact. dotal. nam grauatus onere fideicommiſ ſi, ad effrenatam, & reprobatam concupiſcentiam ſe traheret; provt latiùs fundauit Menoch. d conſ. 266. num. 54. & 55. nec trahitur legitimatio per reſcriptum in præiudicium iuris, alteri acquiſiti; vt latiùs per Molin. lib. 3. d. cap. 3. ex num. 10. vſque ad num. 30. Quarta ratio, ſiue fundamentum eſt. quod legitimatus non ſuccedit in feudo, ne præiudicium fiat agnatis, & aliis legitimis ſucceſ ſoribus; quod ſancitum eſt in cap. 1. §. naturales, ſi de feudo fuerit controu. inter vaſ ſallum, & agnatos: Ergo nec ſuccedere debet in fideicommiſ ſo, aut in hæreditate, ne ſubſtitutis præiudicium inferatur. Rationes aliàs, conſultò, ideóque prætermitto, quod ferè omnes ad ſuperiores reducantur (vt dixi) & per Barbatiam longa ſerie ponderantur in repetitione l. cum acutſsimi, C. de fideicommiſ. vbi latiſ ſimé diſputat hunc articulum, ex num. 220. vſque ad n. 280. deduci quoque poſ ſunt ex his, quæ ego metipſe, ſuprà hoc eodem tract. c. 22. ex n. 40. vſque ad n. 64. ſcripta, atque adnotata reliqui, & hactenus de opinione præfata negatiua, eiúſque fundamentis, quæ tamen non concludere, & vrgens reſpon ſum habere, ex his oſtenditur manifeſtè, quæ ad[*] notantur inferiùs numero 10. & traditis per Barbatiam, & Ioſephum de Ruſticis, in locis antea relatis. Sic equidem, atque é contrario, altera eſt per[*] multorum, eáque affirmatiua opinio, quod imò legitimitati per reſcriptum, excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine liberis legitimis, & naturalibus; quam tenuerunt Iacob. Aretin. Ioannes Andreas, Imola, Aretinus, Alexander, Iaſon, Ca ſtrenſis, Socinus, Curtius ſenior, Burſatus, Cephalus, & Rolandus, cum quibus ſic tenet Michaël Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 38. numero 2. Albericus, Alexander, Iaſon, Iacob, de Rauenna, Ioann. Andr. Angelus, Imola, Ripa, Gregorius Lopez, Tiraquellus, Brunus, Siluanus, Pariſius, Ruinus, & Menchaca, quos pro hac parte expendit Ludouicus Molina, libro 3. de Hiſpanor. primogen, dicto cap. 3. numer. 2. Iacob. de Aren. Ioann. Andr. Angelus, Baldus, Albericus, Alex. Socinus ſenior, Aretinus, Caſtrenſis, Ripa, Alciat. Barbatia, Antonius de Butrio, Ioann. Dilectus, Gozadi. Corneus, Decius, Berous, Curtius iun. Socin. iun. Ruinus, Pariſius, Crotus, Siluanus, & Rolandus, cum quibus Sfortia, dicta 6. parte, titulo an legitimitati, ſub numer. 5. verſic. Contrarium igitur, folio 168. & cum eiſdem, implenſque triginta Authorum, eandem opinionem tenentium, numerum; Rolandus, dicto conſilio 83. numer. 19. in verſ. Nec obſtat quoque quod legitimatus, volum. 3. quos etiam ſequutus eſt Menochius, in conſ. 266. num. 20. in fine, & num. 28. & ibi alios nonnullos adiunxit, hancque opinionem firmiter ſuſtinet per totum illud conſilium, & libro 4. præ ſumptione 79. numer. 2. qui alios quoque ibi commemorat, à Rolando minimè relatos, Cattelianum ſcilicet Cottam, Durandum, Nattam, Siluanum, Couarr. Crauetam. Mar çarium, Burſatum, Molinam, & Surdum. Hanc etiam partem tuetur Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 11. tit. 10. n. 9. verſ. Contrariam igitur: vbi refert infinitos Authores, qui hanc ipſam ſententiam ſequuntur: Peregrinus quoque eam defendit de fideicommiſsis, articulo 23. num. 39. & 40. Andr. Fachin. qui diſtinguit, huic tamen affirmatiuæ opinioni in effectu accedit, controu. iur. lib. 4. cap. 53. fol. 463. Camill. Gallin. de verbor. ſignific. lib. 3. cap. 23. num. 8. & 9. Ceruantes, in l. 12. Tauri, ex num. 52. cum ſeqq. Cardin. Seraphin. deciſ. 880. numer. 5. Stephanus Gratianus, diſceptat. forenſ. lib. 3. cap. 496. num. 13. & 14. Pat. Ludou. Molina, tom. 1. de iuſt. & iur. diſputat. 174. colum. 1002. cum ſeqq. Ioann. Gutierr. de matrimon. cap. 84. ex num. 15. vſque ad numer. 19. Cardin. Tuſ chus, tom. 5. litera L. concluſ. 238. fol. 265. Ioann. Baptiſt. Lup. in tractatu de illegitimis, commentario 3. §. 2. num. 3. hanc quoque affirmatiuam opinionem, quod legitimatus per reſcriptum, ſubſtitutum, ſub conditione, ſi ſine filiis legitimis & naturalibus excludat; ſequutus eſt Ioſeph. de Ruſticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. cap. 15. ex num. 45. cum ſeqq. & numer. 85. profitetur, vtramque opinionem poſ ſe di ſputando defendi, ſed ab hac vltima recedendum non eſ ſe, quia ea, non ſolum communis, ſed crebrior in effectu eſt; quam etiam (ſubdit ipſe) in iudicando, & conſulendo ſequi debemus: & quod extra omnem controuerſiam communis, ac magis communis eſt, inquit numero 87. in fine, & dicto numero 45. per totum, pro ipſa ſententia in vnum congeſ ſit, atque commemorauit Authores quamplurimis, qui omnes pro legitimato contra ſubſtitutum reſponderunt; Iacob. inquam de Aren. Ioann, Andr. Angel. Anton, de Butrio, Bald. Aretin. Socin. ſen. Albericum de Roſate, Alciatum, Alexandr. Imolam, Caſtrenſem, Ripam. Ioann. Dilect. Ancharan. Cuman. Corneum, Decium, Gozadinum, Vincent. Paleotum, Dynum, Curti, iun. Pariſ. Socin. iun. Crotum, Laurent. Siluanum, Ruinum, Nattam, Rolandum, Cephalum, Tiraquellum. Guid. Pap. Neuizan. Gratum, Albertum Brunum, Ioannem Campegium, Beroum, Hippolyt. Rimin. Tobiam Nonium, Menochium, Burſatum, Didac. Couar. Manticam, Iulium Clarum, Franciſc. Viuium, Alexand. Trentacinq. Iacob. Benium Eugubinum, Sebaſtian. Maffa. Salernitanum, Sfortiam, Capram, & Lancelot. Galiaul. Denique eandem affirmatiuam ſententiam reſolutiuè probauit Ioan, à Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. §. 4. n. 28. & 29. fol. mihi 18. qui etiam ex nunc relatis Authoribus recenſet nonnullos. Huiuſce autem partis fundamenta expendunt[*] ſpecificè Rolandus, d. conſ. 83. num. 11. 12. 13. & 14. Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 11. tit. 10. num. 10. 11. & 12. Iacobus Menoch. qui ſeptem ponderauit in hac materia conſultus, fundamenta principalia, d. conſ. 266. ex num. 1. vſque ad num. 22. Fachin. lib. 4. cap. 53. verſ. Cæterum affirmant alij: Ioſeph. de Ruſtic. add. l. cum auus, lib. 2. d. cap. 15. n. 46. & 47. & 73. & 77. & 80. Primum fundamentum eſt, quia legitimati per reſcriptum, nihil differunt à legitimis, vt dicitur in d. §. ſit igitur licentia, ibi: Nihil à legitimis differentes, quib. mod. natur, effic. legit. & in §. quoniam varie, quib. mod. natur. effic. ſui. ibi: Nihil diſ ſimilis legitimis. Quæ quidem vniuerſalis negatiua, potentius negat, quàm affirmatiua affirmat. Et ad veritatem vniuerſalis negatiuæ, omnia debent eſ ſe vera. Et ſi in vno oratio vniuerſalis eſt falſa, in totum redditur falſa, l. ſi is qui ducenta, §. vtrum ff. de rebus dubiis, Ergo legitimati debent excludere ſubſtitutum, ſicuti excludunt, qui ab initio ſunt legitimi: & ita ex communi Doctorum placito argumentatur Mantica, d. num. 10. & 11. Superiores quoque, qui hanc ſuſtinent opinionem, ſic argumentantur principaliter; & Menoch. d. conſ. 266. num. 1. & 2. qui adiicit, quod teſtatoris voluntas præ ſumitur eſ ſe legi conformis; atqui ius ipſum commune ſtatuit, nullam eſ ſe differentiam inter filium legitimè natum, & legitimatum; ergo præ ſumptio eſt, quod teſtator in propoſita ſpecie voluerit, legitimatum nihil differre à legitimis, & conſequenter eum debere admitti, exclu ſis ſubſtitutis: quod latiùs ibi comprobat, atque exornat. Secundum fundamentum eſt, quod legitimatus, adeò verè & propriè legitimus dicitur, vt etiam contineatur ſub diſpoſitione ſtrictæ interpretationis, quæ filiorum legitimorum mentionem facit; cum eſ ſe filium legitimum, non ſit à natura, ſed à iure communi poſitiuo, d. §. liceat, in authent. quib. mod. natu. efficiant, legit. §. ſi quis natura, & §. ſi quis ergo, in authent. quib. mod. natu, effic. ſui: at qui lex diſponens circa ea, quæ iuris ſunt, veritatem continet, non autem fictionem, l. ſi maritus, §. legis, vbi Bart. ff. ad l. Iul. de adulter, ergo legitimatus dicitur eſ ſe verus legitimus, & conſequenter comprehenſus ſub dictis verbis, aut conditione, ſi ſine liberis legitimis & naturalibus. Ita quoque argumentatur Menoch. eodem conſil. 266. numer. 4. & 5. qui adiicit numer. 6. ex ſententia quamplurimorum, legitimatum dici verè & propriè legitimum, non autem fictè: ſic ſanè, legi timatis filiis eadem iura reſeruari, & cõpetere , quæ filiis legitimis & naturalibus reſeruantur, & competunt, multorum auctoritate, & teſtimoniis comprobaui ſuprà hoc eod. tractatu, lib. 4. c. 22. num. 40. & tribus ſeqq. & num. 57. per totum, vbi videri poteſt; & eadem omnia, & alia plura, quæ legitimatis competunt, ac ſi legitimè nati fuiſ ſent; congeſ ſerunt Peregrinus de fideicommiſ ſis, artic, 23. ex nu. 26. vſque ad num. 31. Pet. Surd. in conſ. 76. ex num. 1. vſque ad num. 6. & in conſ. 86. num. 3. lib. 1. Steph. Gratian, diſceptat. forenſ. lib. 2. cap. 218. num. 12. & num. 40. vſque ad num. 45. & cap. 247. num. 72. & lib. 3. cap. 496. num. 8. & quinque ſeqq. vbi concludit, quod in ſumma legitimatus plenariè, & in forma ampliſ ſima, conſequitur omnia priuilegia, & prærogatiuas, quæ dantur legitimis & naturalibus: Ioannes Gutierr. de matrimonio, cap. 84. ex num. 15. vſque ad num. 19. Ioſeph. de Ruſtic. lib. 2. ad d. l. cum auus, cap. 15. ex num. 184. vſque in finem cap. latè Ioannes de Montealegre, in praxi, lib. 2. c. 1. §. 4. num. 2. & 3. & 6. & 7. & num. 13. & 16. & 17. & 19. cum ſeqq. vſque ad num. 27. vbi latè, quod filius legitimatus dicitur verè & propriè legitimus, & non differt à legitimis, & habet omnia iura, & remedia, quæ habent legitimè nati: Marius etiam Antonius Maceratus, variar. reſolution. lib. 2. reſolution. 28. folio mihi 487. & hactenus de ſecundo fundamento. Tertium fundamentum eſt, quia argumentari licet à diſpoſitione ſtatuti, ad diſpoſitionem teſtatoris; & ſtatuam maximè æquiparatur vltimæ voluntati: in diſpoſitione autem ſtatuti, legitimatus dicitur eſ ſe verè & propriè legitimus: ſicuti in ſtatuto, quod ſtantibus maſculis, fœminæ non ſuccedant, legitimatus excludit fœminas; id quod multorum auctoritate comprobauit, & ita argumentatur Menoch. d. conſ. 266. num. 7. & tribus ſeqq. qui & quartum adiicit fundamentum num. 11. & 12. & latiùs exornat, quod ſcilicet legitimatus dicitur verè & propriè legitimus, quoad diſpoſita poſt ipſam legitimationem, atque ita quoad futura; quamuis dici poſ ſit, quod non ſit verè legitimus quoad præterita, provt latiùs ibi. Quintum & vltimum fundamentum eſt, quod etiam ſi diceremus, legitimarum non eſ ſe verè & propriè filium legitimum; attamen nihil hoc refert quoad effectum ſuccedendi; quem ſolum effectum teſtatores conſiderare, & præ oculis habere ſolent: ita arguit Alexand, in conſ. 2. numer. 12. lib. 1. nam (inquit ille) teſtatores ſuccedendi effectum conſiderant, ſicuti videmus in l. in conditionibus, §. ſi patronus, ff. de condit. & demonſt. vbi verbum hæredis, in conditione poſitum, verificatur in bonorum poſ ſeſ ſore, qui effectu hæres eſt; idem probat l. 1. § bonorum, ff. ad Trebellian. atqui legitimatus quoad effectum ſuccedendi, idem eſt, quod verè & propriè legitimus; ergo ſub dicta diſpoſitione comprehendi debet; ita quoque idem Menochius arguit, & obiectioni cuidam reſpondet præcitato conſ. 266. ex num. 13. vſque ad num. 18. Ad ſuperiora itaque fundamenta, omnia ferè [*] reducuntur, quæ hucuſque Scribentes omnes in propoſito excogitarunt, atque expendere ſolent communiter. Eorundem quoque, quos ſuprà expendi, Authores nonnulli, fundamentis etiam illis, quæ pro contraria, negatiuàque parte, vt ſcilicet legitimati filij non excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine filiis legitimis & naturalibus; ſuprà adducta, ponderatàque fuere, concludens & verum adducunt reſponſum; ita vt eiſdem reſponderi, ſatisfierique concludenter valeat, cum occaſio ſe offeret; & in indiuiduo reſponderunt Roland. d. conſ. 83. ex num. 15. cum ſeqq. vſque in finem conſilij, lib. 3. Cardinalis Franciſcus Mantica, lib. 11. d. tit. 10. num. 12. & quatuor ſeqq. Peregrin. de fideicommiſ. d. artic. 23. num. 40. & 41. Menoch. d. conſ. 266. ex num. 36. vſque ad num. 66. Ioſeph. de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, lib. 2. d. c. 15. ex num. 9. Vſque ad num. 17. ibi reſpondet primò contrariæ partis fundamento; & num. 21. vſque ad num. 31. vbi ſecundo reſpondet fundamento: & num. 34. vſque ad num. 38. vbi tertio reſpondet; & num. 38. in verſ. Sed idem vſque ad n. 43. vbi quarto fundamento reſ pondet; & n. 44. vbi quinto reſpondet: & hactenus de ſecundo articulo, ſiue dubio ſecundo principali. Nunc verò obſeruandum, atque conſtituendum[*] erit (provt in initio huius cap. adnotaui) ſuperiores, atque inferiùs tradendas doctrinas, & totam hanc materiam regi, & gubernari ex voluntate teſtatoris ſiue diſponentis, expreſ ſa, ſiue etiam tacita, Se præ ſumpta; atque ita expreſ ſis, aut etiam ex coniecturis; indèque, ſi expreſ ſa adſit teſtatoris, vel diſponentis voluntas contra legitimatos, pro ſub ſtitutis, vel alijs perſonis, vel ècontra pro legitimatis ipſis contra ſubſtitutos, eam principaliter ſeruandam; quia in conditionibus primum locum obtinet teſtatoris voluntas, eáque regit conditiones, & diſpoſitiones: l. in conditionibus primum locum, ff. de condit. & demonſt. nam & de quibus liberis reſtator ipſe ſenſerit, in primis ſpectandum eſta l. ex facto, §. ſi quis rogatus, ff. ad Trebellian. ſic ſane ex coniecturis non erit locus regulæ prædictæ, quod filij legitimati excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine filiis legitimis & naturalibus, & temperari debebit reſolutio prædicta generaliter, niſi ex verbis teſtamenti, vel ex coniecturis legitimis appareat, teſtatorem non ſenſiſ ſe de legitimatis; & quando teſtator expreſ ſit, ceſ ſat omnis dubitatio; Gualdenſis, de arte teſtandi, tit. de ſubſtit. cautela 15. Cephalus, in conſ. 117. num. 21. cum ſeqq. lib. 1. & in indiuiduo tradidit Mantica, lib. 11. d. tit. 10. num 22. & num. 25. Sfortia, compendioſ æ ſubſtitutionis parte 6. tit, an legitimati, num. 7. in fine, in illis verbis: Quæ omnia concluſa in hoc vltimo dubio de legitimatis, vbi quidem in fauorem eorum deciſa ſunt, limita generaliter, niſi teſtator expreſ ſe dixiſ ſet, quod de legitimatis quomodocumque, non intelligebat, &c. Idem etiam obſeruauit cum aliis Ioſephus de Ru ſticis ad dict. l. cum auus, lib. 2. d. c. 15. numer. 14. & 176. & 155. Ioannes à Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. d. §. 4. numer. 35. & 52. vbi præ ſumptæ mentis teſtatoris, & coniecturæ contra legitimatum, duplex exemplum adducit. Et ſingulariter notauit Menoch. libro 4. d. præ ſumpt. 79. numer. 4. & in conſil. 461. num. 41. verſ. Ea propter, lib. 5. Sic quoque, & in Hiſpanorum primogeniis, ſiue[*] vinculis, aut maioratibus perpetuis; præfata ſententia, quod filij legitimati excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine filiis legitimis & naturalibus, ex coniecturis, & præ ſumpta inſtitutoris maioratus mente, locum non obtinebit, ſed potius coniectura voluntatis eiuſdem ceſ ſabit; tametſi legitimatos non admitti, expreſsè non cauerit; nam de liberis tantum legitimis & naturalibus ſenſiſ ſe; non de legitimatis credendum eſt; etſi nihil expreſ ſerit; & idcirco, ſi ad ſucceſ ſionem maioratus, filij legitimi inuitati ſint, ſub ea vocatione filius legitimatus non comprehenditur, nec ſuccedere poterit, etiam filiis legitimis deficientibus, nec excludet agnatos, vel cognatos tranſuerſales in filiorum legitimorum deſectum ſubſtitutos, vel qui aliàs, deficiente vocatione, aut ſubſtitutione, ſuccedere debebant ex legis diſpoſitione; id quod in terminis tradit, & conſtanter defendit Ludou. Molina, de Hiſpan. primogen. lib. 3. cap. 3. ex numero 3. cum ſeqq. dicens, quod ſemper huius fententiæ fuit, prout eandem quoque tenuit Didac. Couarr. variar. reſolut. lib. 3. cap. 6. num. 7. verſ. Eadem equidem ratione, vbi inquit, legitimatum non ſuccedere in maioratu, niſi ad id ſpecificé legitimatus ſit. Et ea ratione principaliter adducitur atque excitatur Molina metipſe, dict. num. 3. & ſeqq. vſque ad n. 10. quod primogenitus eſt veluti familiæ caput, atque in eo ſtat ſplendor genituræ, nominíſque, atque armorum, & inſigniorum propriæ familiæ vſus, atque á cæteris ex eadem familia procedentibus, tanquam principalis domus honorandus eſt. Quæ omnia non legitimatis, ſed potius legitimis conuenire, notiſ ſimum eſt. Legitimati namque debent reuerentiam legitimè natis exhibere, nec debent ad eandem menſam cum illis ſedere. Improprium enim, atque nimis irrationabile, & aduerſus mentem inſtitutoris maioratus futurum eſ ſet, caput familiæ, atque ſplendorem in eo apponere, qui non veré, ſed per fictionem legitimus eſt, excluſis illis, qui veré legitimi ſunt. Legitimati namque non poſ ſunt dici legitimi ex proprietate vocabuli, ſeu conſiderato principio genituræ, ſed potius ex priuilegio, atque ex fictione; provt annotauit Baldus, ibi relatus; qui etiam dixit, legitimationem, alchimiæ ſimilem eſ ſe; ea namque efficit, quod æs aurum appareat, non tamen poteſt veré ex ære aurum facere, ſeu vnam ſpeciem in aliam tranſmutare. Et verbum hoc, legitimus, in potiori ſignificatu accipiendum eſt, nec in hac materia ad legitimatos protrahendum eſt; vbi enim agitur de honore, atque beneficio, legitimatus appellatione legitimi non comprehenditur; prout etiam idem Baldus ſcripſit, & dixit, hanc eſ ſe potiſ ſimam rationem, ex qua filius legitimatus, in feudo ſuccedere non poteſt; & latius ſuperiora ipſe Molina comprobat, & ratione prædicta excitatur, vt legitimos à ſucceſ ſione primogeniorum, etiam deficientibus filiis legitimis excludat; & eandem opinionem ſequuntur Ioannes Garcia de nobilitate, gloſ. 21. num. 21. & explicat num. 28. vt id non procedat in primo teſtatore, aut primo inſtitutore fideicommiſ ſi, quia filij hic legitimati ſunt de familia ipſius, & de agnatione, & cognatione, & conſeruant familiam, & agnationem, ſicuti verè legitimi. In aliis verò, qui omnino reſtituere tenentur, & non ſunt primi inſtitutores, diuerſa ratio eſt; prout ipſe intelligit, & ſic explicat Molinam, lib. 3. d. c. 3. ex n. 3. vſque ad num. 11. & in emphyteuſi non diſ ſentit Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, q. 21. ex num. 47. cum ſeqq. qui ex num. 25. cum multis ſeqq. legitimati & legitimationis materiam, longa ſerie proſequitur; & dum concludit, num. 30. & tribus ſeqq. quod emphyteu ſis Eccleſiaſtica pro filiis conceſ ſa, ſolum reſpicit natos ex legitimo matrimonio. Et quod Eccleſia ſticam emphyteuſim pro filiis concedens ſolum reſpicit natos ex legitimo matrimonio, nec ea ad legitimatos tranſit. Et quod etiam profanam emphyteuſim, pro filiis legitimis conceſ ſam, non capit legitimatus; quia nec ipſe ſubſtitutum excludit. Et quod conceſ ſio pro filiis, ex legitimo matrimonio natis, excludit legitimatos; prout latiùs ibi videri poteſt; pro certo ſupponit, legitimatos ipſos minus in Hiſpanorum primogeniis ſuccedere poſ ſe, præterquam ſi à primo inſtitutore, ſiue in prima conceſ ſione ita cautum fuerit. Et nouiſ ſimè omnium, ita quoque ſpecificé reſoluit, & tres caſus diſtinguit Melchior Phæbus, deciſ. Luſitaniæ 97. num. 10. 11. & 12. dum inquirit, an filius legitimatus, ad maioratum admittatur; Primus caſus eſt, quando verſamur in primo maioratus inſtitutore, qui ipſe legitimationem impetrauit; & tunc Phæbus ipſe inquit, nullam eſ ſe controuerſiam: quin legitimatus admittatur, tanquam legitimus, excluſis aliis omnibus tranſuer ſalibus; idque ex ſententia aliorum Authorum, quos ibidem refert, d num. 10. Secundus eſt caſus, quando maioratus eſt antiquus, & qui legitimationem impetrauit, non eſt inſtitutor, nec in legitimatione facta eſt mentio maioratus, & tunc inquit num. 11. receptam eſ ſe reſolutionem, quod legitimatus non remanet habilis ad ſuccedendum, nec ſuccedit in maioratu antiquo; & ſic Ludou. Molinæ ſententiam amplectitur, prout eum, & Pelaez à Mieres, ibi commemorat; & repetit inferius num. 30. vbi inquit, veriorem eſ ſe ſententiam, quod legitimati non comprehenduntur appellatione legitimorum, nec in maioratu ſuccedunt, ad quem filij legitimi vocantur. Et refert Girondam, in tractatu, de priuilegior. & exemption. explicatione, q.3 3. ex num. 187. & 188. cum ſeqq. fol. mihi 53. vſque ad num. 199. vbi etiam num. 190. re ſolutiué probauit Molinæ ſententiam, quod legitimati in Hiſpanorum primogeniis non ſuccedãt . Tertius caſus eſt, quando legitimatio facta fuit à Principe ex certa ſcientia, legitimando naturales ad ſuccedendum in maioratibus; & tunc inquit Phæbus, eadem deciſione, num. 12. quod ex vi, & potentia dictæ clauſulæ, legitimatus excludit omnes alios ſubſtitutos tranſuerſales; quod tamen ita indistinctè dictum, ſtare nec procedere poteſt; ſed ita demum obtinere poterit, ſi ea ſimul concurrant, quæ ex profeſ ſo magis Ludou. idem Molina tradidit, de quo ſtatim. Eandem edam ſententiam, quod legitimati, & eorum deſcendentes in maioratibus Hiſpaniæ non ſuccedant, claré tenuit Mieres de maioratu, 2. parte, q. 1. n. 9. is enim Author, id habens, & ſupponens pro certo, dubitat, an Princeps poſ ſit legitimare aliquem filium illegitimum, vt ſuccedat in maioratu; & concludit, quod quamuis legitimatio omnis procedat à Principe, non tamen Principi ipſi licitum ſit derogare legibus, & conditionibus primogenituræ; & inde, cum ex legibus, & teſtatorum diſpoſitionibus, filij illegitimi, & eorum deſcendentes excludantur à maioratuum ſucceſ ſione, non erit iuſta legitimatio Principis in præ iudicium vocatorum ad maioratum, quibus in infinitum ex primæua teſtatoris diſpoſitione ius acquiſitum irreuocabile fuit; prout ibi hæc comprobat; quód tamen poterit licitè legitimare filium illegitimum ad ſucceſ ſionem maioratus in duobus caſibus, primus eſt; vbi filij illegitimi per teſtatorem non excluderentur à maioratu; idque ex ratione illa quam ibi adducit. Secundus caſus eſt, vbicunque generatio, & poſteritas teſtatoris, tam deſcendentium, quàm tranſuerſalium eſ ſet ita extincta, quod non adſint filij, aut deſcendentes, vel tranſuerſales legitimi, procedentes ex familia teſtatoris, ab ipſo vocati, & adſit aliquis filius illegitimus, prout etiam ibi comprobat. Eandem quoque opinionem, & Ludouici Molinæ reſolutionem, expreſsè amplectitur Ioannes Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. num. 27. Blaſius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſionem primam Gamæ, ſub num. 7. fol. mihi 2. vbi ex ſententia quamplurimorum concludit, quod legitimatus excludit ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine liberis, excepto feudo, & emphyteuſi Eccleſiaſtica, & primogenio, ad quæ legitimatus non admittitur; ſicuti concludunt permulti Authores, quos ibidem recenſet. Et id ipſum tenuit in addit. ad deciſionem 279. m 4. & 5. concluſ. in 4. namque conuenit reſolutioni illi communi, traditæ ſuprà quoad fideicommiſ ſa temporalia. In quinta autem inquit, quod legitimati ſuccedunt in maioratibus, & fideicommiſ ſis perpetuis, quia ex teſtamento fundatoris vocati ſunt conſanguinei in deſectum legitimorum; & Princeps non voluit, nec potuit de lege ordinaria illis præiudicare, max mè cùm tales rarò ex conſuetudine ſoleant ſuccedere, nec à teſtatoribus vocari, nec de eis intelligunt, quando filios vocant; & hactenus Blaſius ipſe, qui ſeptem in eodem propoſito concluſiones conficit, provt ibi videri poſ ſunt. Idem quoque, quod ſcilicet legitimati in maioratibus non ſuccedant, ſequutus eſt Velazq. Auenda. in l. 40. Tauri, glo. 11. ex num. 6. vſque ad num. 38. de quo latiùs ſtatim: Ceruantes etiam, in l. 12. Tauri, ex. num. 48. vſque ad num. 73. quo loci, primò arguit in fauorem legitimati, vt ipſe deficientibus liberis legitimis, in maioratu ſuccedere debeat; idque ex d. num. 48. vſque ad num. 60. poſtmodùm autem Ludouic. Molinæ ſententiam amplectitur, eàmque fundat ex d. num. 60. vſque ad num. 71. & d. numer. 71. inquit, non obſtare ea, quæ pro contraria parte ſuprà ponderauerat; quoniam omiſ ſa reſ ponſione ipſius Molinæ, vnico verbo omnibus fundamentis contrariis reſponderi poſ ſe exiſtimat; procedunt namque, (vt ipſe exiſtimat) in ſucceſ ſione illorum bonorum, quorum ius illi quæ ſitum non erat; cæterum in bonis maioratus, in quibus ius alicui quæ ſitum eſt ex vocatione fundatoris, cum in his, non quos legitimatio, ſed quos primus fundator maioratus vocauit, ſuccedere debeant; tunc legitimatio nihil in eorum præiudicium operabitur; provt latiùs ibi explicat, & numeris præ cedentibus, & maximè n. 65. vbi id ipſum reſoluit. Tenet etiam eandem opinionem, quod legitimati in maioratibus Hiſpaniæ non ſuccedant, relatis Gregorio Lopez, Tiraquello, & Ioanne Garcia, Hieronymus Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſt. 2. ex num. 50. vſque ad numer. 60. vbi inquit, veriorem, & receptiorem eſ ſe ſententiam Molinæ, quod filius legitimatus, etiam deficientibus liberis legitimis, non ſuccedit in maioratu; quia licèt in omnibus, quæ deferuntur, & reſeruantur ex diſpo ſitione legis, filius legitimatus ſuccedat, non verò in maioratu, qui filiis legitimis, & cæteris nominatis, aut de familia defertur ex hominis diſpoſitione, Quod tamen à principio poteſt maioratus inſtitutor, ſi filios legitimos non habuerit, primogenium inſtituere in perſona filij legitimati; provt Molina idem antea ſcripſerat lib. 3. d. cap. 3. num. 17. & ſuperiùs præcitati Authores notarunt. Eandem etiam reſolutionem, quod filij legitimati in maioratu non ſuccedant, etiam filiis legitimis deficientibus; tenet Ioannes de Montealegre, in praxi, libro 2. cap. 1. d. §. 4. num. 55. ſic etiam, quod à qualitate, & modo ſuccedendi colligatur coniectura, ex qua legitimatus excludi debet, ſicuti quando agitur de primogenitura, ad quam legitimati non admittuntur; poſt Aretinum, Decium, Alexand. & alios plures reſpondit Menoch. in conſ. 173. num. 77. lib. 2. & repetit præ ſumption. 79. num. 46. lib. 4. Ex his apparet, Fernand. Vazq. de Menchaca, de ſucceſ ſionum progreſ ſu, §. 2. numer. 52. lapſum quidem, dum ipſe generaliter ſtatuit, legitimatum ad maioratus ſucceſ ſionem eſ ſe admittendum; & eodem errore deceptum etiam Azeuedum, aut quidem nihil certum tradidiſ ſe in l. 10. tit. 8. numero 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Cæterum Ludou. idem Molina, lib. 3. eodem cap. 3. numer. 9. in fine, quamuis in eadem ſententia, & opinione, quam antea tenuerat, firmiter inſiſtat, attamen vt oſtendat, quod communis illa opinio, de qua ſuprà, ex numero 8. cum ſeqq. quod ſcilicet filij legitimati excludant ſubſtitutum, Hiſpanorum primogeniis nunquam poſ ſit adaptari, ſed potius huiuſmodi filij. legitimati omnino á primogeniorum ſucceſ ſione excludantur; aliquas concluſiones conficit, atque recenſet, in quibus, etiam præfata communi opinione retenta, filij legitimati á cognatis, ſeu agnatis legitimatis, neceſ ſariò excludendi erunt, quæ etiam ad communis opinionis limitationem deſeruiunt. Prima concluſio, quod præfata communis opinio, quod filij legitimati per reſcriptum Principis excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine liberis legitimis & naturalibus, procedat, quando agitur de bonis, in quibus libera diſpoſitio ad patrem ſpectat; ſed quando de bonis reſtitutioni ſubiectis contentio eſt, legitimatio nihil prorſus valeat, niſi ex cauſa legitima conceſ ſa fuerit, de eáque, citatis ſubſtitutis, quibus iam ius probabile, ſaltem in ſpe, acquiſitum erat, cognitum ſit. Quod optime comprehenditur (ſubdit idem Molina, dict. numero 10.) ex doctrina Bartoli, in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, num. 14. ff. de liber. & poſthum. vbi inquit, quod ad hoc, vt pater poſ ſit facere filium legitimari in vita, non requiritur alicuius citatio, quia hoc attinet ad patrem, qui de bonis ſuis poteſt diſ ponere quomodo vult; quaſi velit Bartolus dicere, quod ſi ageretur de bonis, de quibus non poſ ſet pater liberè diſponere, ſubſtituti eſ ſent neceſ ſariò citandi; quod etiam ſentiunt alij plures, per Molinam ibi relati. Vbi etiam commemoratur Cephalus, dicens, quod ſi pater diſponat circa bona vinculata, in caſu, quo id facere poſ ſit, requiritur vocatio ſubſtitutorum: ſi verò diſponat circa bona allodialia, non requiritur: idque apertiùs effici (addit Molina metipſe,) ſi conſideremus, quod hæc legitimatio non fit in vita, ſed poſt mortem maioratus inſtitutoris, ſeu poſt delatam ſucceſ ſionem ſuo loco, atque ordine, omnibus vocatis, aut ſubſtitutis, in quo caſu abſolutum eſt, neceſ ſariam eſ ſe citationem eorum, quibus hæreditas delata fuit, quamuis ab eiſdem adita non ſit, provt optimè conſiderauit Decius, ibi relatus.[*] Addit etiam idem Molina, numer. 11. 12. & 13. hæc omnia comprobari ex eo, quod dixit lib. 1. cap. 8. num. 31. cum ſeqq. vbi concludit, ius hoc maioratus ſucceſ ſionis, etiam in ſpe conſiſtens, non poſ ſe tolli à Principe, niſi ex cauſa legitima, atque[*] ea, citatis conſanguineis ſubſtitutis, probata; & in ſuper addit, quod Princeps non poteſt derogare iuri ſubſtitutorum, abſque eo, quod vtatur clau ſula, ex certa ſcientia, vel de plenitudine poteſtatis: [*] Quæ clauſulæ á Principe, non niſi cauſa cognita apponi poſ ſunt, nec operantur, quando proceſ ſum fuit abſque cauſ æ cognitione. Et quando cau[*] ſ æ cognitio requiritur, neceſ ſariò debet interuenire citatio eorum, quorum intereſt; provt hæc tria latiùs ibi comprobat. Addit etiam idem Molina, numer. 14. & quinque[*] ſeqq. ea omnia procedere, ſiue ius ſucceſ ſionis in ſpe, ex teſtamento. ſiue ex contractu dependeat; in vtroque namque caſu non valet Princeps eidem ſine cauſa derogare. Sicut enim facultas teſtandi ex iu[*] re gentium competit, ita etiam facultas contrahendi ex eodem iure gentium procedit, vt opinatur Baldus in loco ibi relato; vbi inquit, quod quamuis Deus ſubiecerit Principi leges, non tamen ſubie[*] cit illi contractus. Quamuis etiam Imperator ſit ſupra caput iuris ciuilis, eſt tamen ſub pedibus iuris gentium; provt Barbatia, ibi quoque relatus ſcripſit. Et alibi Baldus, dicens, potentius eſ ſe ius[*] naturale, quàm Principatus; provt Molina ipſe notauit, & addit num. 19. id adeo verum eſ ſe, vt nec Principi ex poteſtate abſoluta id facere liceat, nec[*] tollere ius competens ex contractu, etiam inter ſubditos. Addit etiam num. 20. & duobus ſeqq. cau ſam legitimam ad hoc non ſufficere, niſi ea pu[*] blica ſit, ſubſtitutòque, cui ex legitimatione ſucceſ ſio maioratus aufertur, bonum cambium præ ſte[*] tur; ſic namque efficiendum eſt, quoties à Principe ex cauſa iuri alterius præiudicatur. Indéque, cau ſam publicam requiri ad hoc, vt Princeps poſ ſit filium, in præiudicium vocatorum ad maioratus[*] ſucceſ ſionem legitimare; citationémque ſubſtitutorum, & cauſ æ cognitionem requiri eo tempore, quo gratia in eorum præiudicium expeditur, ipſamque præcedere debere, ſaltem cum eo, qui primum ius ſucceſ ſionis maioratus habiturus eſt, provt la[*] tiùs n. 23. pertotum, vbi D. Franciſci Sarmienti opinionem contrariam improbat. Et vt perſecta magis reſolutio hac de re habeatur, ſubdit ipſe Molina, num. 24. & quatuor ſeqq. duos, caſus diuerſos conſi[*] derandos esse. Primus eſt, quando legitimatio ſimpliciter conceſ ſa fuit; in qua ſpecie certiſ ſimum eſt, non videri ex illa derogatum iuri ſubſtitutis competenti, provt ibi comprobat dict. num. 24. Secundus caſus, quando in legitimatione adiectum eſt,[*] quod filius legitimatur ad ſuccedendum in maioratu patentis, derogando expreſsè iuri tranſuerſalium ſubſtitutorum, cum clauſula, ex certa ſcientia, & de plenitudine poteſtatis; in qua specie opinamur nonnulli, Principem id facere poſ ſe, quos ibi num. 25. & 26. commemorat & id ipſum tenuit Melchior Phæbus, deciſ. Luſitaniæ 97. num. 12. & ſtatim num. 27. & 28. improbat, taxátque opinio[*] nem eorum, qui dixerunt, Principem, etiam abſ que cauſa, & citatione ſubſtitutorum, poſ ſe iuri, ſibi ad maioratus ſucceſ ſionem in ſpe quæ ſito, præ iudicare; provt ibi obſeruat; & adducit, ex legiti[*] matione, etiam ad feuda facta, non poſ ſe derogari iuri, quod in eius defectum, aliis ex inueſtitura antiqua competebat; provt ibi videri poteſt. Hactenus Ludou. Molinæ obſeruationes, atque[*] reſolutiones omnes in hac materia, quæ præ oculis habentur quotidie, & aſ ſiduè in caſibus occurrentibus ſeruantur, nec ab eis, maiori ex parte, vllo pacto receditur; ſic quæ ad eas ſpectant, attentè adeo, & originaliter attingere, atque commemorare neceſ ſarium fuit. Et comprobantur auctoritate, annotationibus, atque reſolutionibus quamplurimorum iuris Interpretum, quos in vnum congeſ ſit Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit, ad deciſionem Gamæ 279. ex verſ Ad ſecundam conclu ſionem: qui inde ſeptem principales deducit conclu ſiones, ad quas in ſumma Ludou. Molinæ placita, & communes Doctorum traditiones rediguntur; ſed melius, & præ ſtantius deducuntur ex originali Molinæ eiuſdem lectura, & quatenus illis conueniunt, probandæ erunt, atque in praxi ſeruandæ; quatenus vero in aliquibus nimis generales, & ab ſolutæ videntur, nec Molinæ eidem conueniunt, ſic temperandæ, atque accipiendæ, provt ipſe Molina intellexit, atque temperauit. Provt etiam ipſamet placita, & Principis poteſtatem, vt iuri ſub ſtitutorum, vel tertij derogare valeat Princeps, vel non, & clauſulas ex certa ſcientia & de plenitudine poteſtatis, & alias ſimiles operari, &. temperandas, atque accipiendas; ego metipſe in commentariis lib. 3. cap. 28. per totum, dilucidè, & vtiliter obſeruaui, vbi omnino videndum eſt. Deinde, eaſdem con cluſiones, & reſolutiones Molinæ, receptas communiter; & exornatas ab aliis, qui in addit, ad dict. deciſ. 279. non commemorantur, & videndi erunt ex propoſito, cum occaſio ſe offeret; Peregrinum, inquam, de fideicommiſ. artic. 23. ex num. 50. vſque ad num. 61. Hippolyt. Rimin. in conſ. 5. num. 7. & 103. & 107. & 110. lib. 1. & in conſ. 355. ex num. 38. cum ſeqq. & num. 78. & ſeqq. vſque ad num. 89. lib. 4. & in conſ. 796. ex num. 44. vſque ad num. 57. lib. 7. Azeuedum, in l. 2. & 3. & 4. tit. 14. lib. 4. Ioannem Gutierrez, practicarum lib. 4. q. 11. ex num. 12. cum ſeqq. & de matrimonio, cap. 84. numer. 27. Fuluium Pacianum, in conſ. 29. Menoch. in conſ. 1033. num. 22. & ſeqq. lib. 11. And. Fachin. controu. iur. lib. 7. cap. 50. Matiençum, in l. 10. tit. 8. glo. 1. ex num. 19. Pat. Molinam, tom. 1. de iuſtitia & iure, diſputatione 174. per totam: Stephanum Gratian. diſ ceptat. forenſ. lib. 3. cap. 496. ex num. 14. cum ſeqq. Cardinalem Tuſc. tomo primo, litera C. concluſ. 240. & tomo 5. litera L. concluſ. 239. Ioſeph. de Ruſtic. ad l. cum auus, lib. 2. cap. 15. ex num. 38. cum ſeqq. & num. 131. vſque ad num. 141. Nicolaum Intrigliolum, deciſ. 3. Siciliæ, ex num. 143. cum ſeqq. Ioannem de Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. §. 4. ex num. 36. vſque ad num. 45. Denique, Velazq. Auendani, in eadem legiti[*] mationis, & iuris ſubſtitutorum derogatione, ob ſeruationes, atque concluſione in l. 40. Tauri, glo. 11. ex num. 6. vſque ad num. 38. conuenire etiam Ludou. eiuſdem Molinæ traditionibus, in quo ab eis deuiauerint, ſiue deuiant, ſic temperandas, atque accipiendas, provt ex ipſo Molina nunc recen ſui. In ſumma autem, quæcunque Auendanus tradidit, eò tendunt, quod ſi filius non fuit legitimatus ad ſuccedendum in maioratu, ſed ſimpliciter ad ſuccedendum in bonis parentum; tunc ſtantibus, tempore legitimationis, filiis legitimis, vel poſtmodùm natis, non ſuccedet legitimatus in maioratu; & hoc ex num. 6. vſque ad num. 10. aut non extant tunc filij legitimi, nec poſtmodùm nati fuere, & id ipſum hoc caſu reſoluit, quod ſcilicet in præiudicium ſubſtitutorum, aut vocatorum non ſuccedunt, ſi legitimatio conceſ ſa fuit ad ſuccedendum in bonis parentum, & non ſpecificè in maioratu; & hoc num. 10. & 11. d. gloſ. 11. vbi reddit rationem. Quando autem filius ſpecificè legitimatur ad ſuccedendum in maioratu, tunc extantibus tempore legitimationis, vel poſtmodùm, natis filiis legitimis, legitimatus non ſuccedit; & hoc ex numer. 12. vſque ad num. 16. niſi Princeps expreſsè legitimauerit eum, vt ſuccedat, extantibus filiis legitimis, & tunc, vt eo modo legitimari poſ ſit, quæ requirantur; & de pluribus requiſitis neceſ ſariis, vt legitimatio operetur in præiudicium prolis legitimæ, aut iuris ſubſtitutorum, & vocatorum; latè ex numer. 16. vſque ad num. 31. vbi in effectu, omnibus eiuſdem Ludou. Molinæ obſeruationibus conuenit. Si verò filius ſpecificè ad ſuccedendum in bonis maioratus legitimetur, & filij legitimi deficiant; tunc inquit Auendanus metipſe, dubium eſ ſe, an legitimatus ſit admittendus ad primogenium, & in hac dubitatione, quæ frequentiùs in ſupremis, ac inferioribus verſatur tribunalibus multos dixiſ ſe, legitimatum fore excludendum, ſequentique conſanguineo proximiori, aut vocato viam ſucceſ ſionis aperiri, idque num. 31. & 32. ſed contrariam omnino ſententiam, ſe exiſtimare veriorem, & filium ſpecificè legitimatum ad ſuccedendum in bonis maioratus, legitimis deficientibus, eſ ſe ad primogenium admittendum, etiam agnatis, ſeu cognatis, quibus ſpes ſuccedendi acquiſita fuit, ſu perſtitibus: & contrariam opinionem, quod legitimatus ad primogenium non admittatur, eſ ſe intelligendam, vel ſi non ſpecificè ad ſuccedendum in bonis maioratus fuit legitimatus, vel ſtantibus legitimis, etiam ſi ſpecificè legitimaretur; provt latius ibi, ex dict. num. 33. vſque ad num. 38. vbi in effectu eam ſententiam amplectitur, & contrariam Ludouici Molinæ reſpuit. Verè tamen, ipſa Molinæ reſolutio amplectenda erit omnino, nec aliàs legitimatus, etiam ſpecificè ad ſuccedendum in bonis maioratus, ſuccedere poterit, etiam filiis legitimis deficientibus, quàm ſi ea ſimul concurrant, & interueniant, quæ ſimul interuenire debere, idem tradidit Molina, vbi ſupra: cauſ æ ſcilicet cognitionem; cauſam publicam; ſubſtitutorum, & eorum, quorum iuri detrahitur, citationem; damni ſatisfactionem, aut bonum cambium, de quibus ſupra; aliàs autem ſi cauſa publica, & cætera omnia non concurrant, ex legitimatione Principis non poſ ſe præiudicium, aut damnum ſubſtitutis, aut vocatis inferri, verius quidem arbitror, vt nunc dicebam; & confirmatur ex his, quæ in commentariis lib. 3. cap. 29. longa ſerie, ego metipſe comprobaui, atque exornaui; atque ita, Ludou. ipſius aſ ſertiones, & reſolutiones quoad dictum legitimationis, & iuris ſubſtitutorum derogationis articulum, magis placent, & probari debebunt; & hactenus de prima eiuſdem Molinæ concluſione. Secunda verò ipſius Molinæ concluſio, quæ; nu[*] mer. 39. traditur, eſt quod quando is, qui fideicommiſ ſum reliquit ſub conditione, ſi abſque liberis legitimis deceſ ſerit, eſt nobilis, vel perſona aliàs in dignitate conſtituta, filius legitimatus non excludit ſubſtitutum, nec eiuſdem fideicommiſ ſi capax eſt; de quo inquit, extare ſingularem doctrinam Angeli, quam alij plures. ibi relati, ſequuntur; & concludit in hæc verba: Quæ concluſio proculdubio communis eſt, nec aliquis eſt, qui ab illa diſ ſentiat. Ex qua concluſione conſequitur, prope ſemper in Hiſpanorum primogeniis, filium legitimatum non excludere cognatos, ſeu agnatos, legitimos, cùm vt in plurimum ea primogenia, à Nobilibus ſeu. ſaltem perſonis in Dignitate conſtitutis, inſtitui ſoleant, vt pluſquam notiſ ſimum eſt. Eandem etiam reſolutionem, quod legitimati per reſcriptum Principis, non excludant ſubſtitutum, ſi teſtator Nobilis, vel Illuſtris erat, aut aliqua præditus Dignitate; ex ſententia quamplurimorum Authorum, quos ipſi reſerunt & latiùs explicant, atque exornant; tradiderunt Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimarum volunt at. lib. 11. dicto titulo decimo numer. 33. & ſeqq. ad numerum 41. Menochius. in conſ. 202. num. 159. libro tertio, & præ ſumptione 79. ex num. 5. vſque ad numerum 21. vbi vide, lib. 4. And. Gaill. practicar. obſeruat. iur. lib. 2. cap. 136. num. 5. Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 46. numer. 40. cum ſeqq. libro primo, Ioann. Cephal. in conſ. 117. num. 23. lib. 2. Peregrinus de fideicommiſsis, articulo 23. num. 42. & 43. & 44. Per. Surdus, in conſilio primo, numer. 20. libro 1. & cum patre Ludou. Molina, & aliis Ioannes Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. numer. 28. latiſ ſimè Ioſephus de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 2. cap. 15. ex num. 88. vſque ad num. 127. vbi latè explicat. Ioann. à Montealegre, in praxi, lib. 2. c. 1. §. quarto, ex num. 46. vſque ad num. 52. Verùm aduerſus Ludou. Molinæ, obſeruationem inſurgit ſolus Ioannes Garcia, de nobilitate, dict. gloſ. 21. ſub num. 36. in fine, & num. 37. qui exiſtimat in hoc differentiam faciendam non eſ ſe, quod maioratus ſit inſtitutus, à Nobili Viro, vel non; ſed indiſtinctè ſtatuendum, verè filium legitimatum, non eſ ſe legitimum reſpectu diſpoſitio nis hominis, licet iuris reſpectu legitimus ſit; atque ita, quod nobilitas & honeſtas circa hæc, aut nihil, aut parum proſunt; plurimum autem poteſt verbi proprietas, & ex proprietate verbi mens te ſtatoris, quæ legitimos vocat, & verè, & propriè; atque ita in legitimis, non in legitimatis accipienda eſt; provt latiùs ibi Ioannes ipſe Garcia, qui concludit, Ludou. Molinam d. n 30. vno verbo obcæcaſ ſe omnia, quæ dixerat, ſui ipſius immemorem Veré tamen Molina metipſe, nec vno verbo obcæcauit antea à ſe dicta, nec ſui ipſius immemor fuit; ſemper namque firmiter credidit; ad Hiſpanorum primogenia, ad quæ filij legitimi inuitantur, filios legitimatos admittendos non eſ ſe, provt conſtat dicto cap. 3. lib. 3. ex num. 3. cum ſeqq. indéque, communem illam Doctorum ſententiam; quod ſubſtitutio fideicommiſ ſaria facta alicui ſub conditione, ſi ſine filiis legitimis deceſ ſerit, expilet, ſi filius legitimatus ſuperſit; de qua, ipſo c. 3. numer. 2. in eiſdem Hiſpanorum primogeniis minimè procedere, nec locum habere poſ ſe; ſuppoſito autem, quod in ipſis primogeniis non obtineat (attenta eorum natura) ſed in terminis fideicommiſ ſorum iuris communis; in eiſdem quoque fideicommiſ ſis, . & ſecluſa primogeniorum natura, non obtinere, quando is, qui fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem fecit ad cum modum, eſ ſet Nobilis, vel perſona aliàs in Dignitate conſtituta: provt tenuerunt etiam permulti alij, quos ſuprà commemoraui; & Per. Surdus, in conſilio 571. numer, 17. libr. 4. & hic eſt verus, & genuinus Ludou. Molinæ ſenſus, ad quem Ioannes Garcia, ſi ita attendiſ ſet, non profiteretur, Virum eruditum adeò, & præ ſtantem, vno verbo obcæcaſ ſe, quæ antea dixerat, vel ſui ipſius immemorem fuiſ ſe, memor enim eorum ſic ſtatuit iuridicè, atque ex dicta concluſione dixit conſequi id, quod dicto numero trigeſimo in fine, annotauit, & ſuprà recen ſui. Tertia eiuſdem Ludou; Molinæ concluſio, de[*] qua ibi, num. 31. quod quoties primogenium relictum eſt ſub ea conditione ſi poſ ſeſ ſor ſine liberis legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deceſ ſerit, nunquam filius naturalis legitimatus ex Principis reſcripto, ad eius primogenij ſucceſ ſionem admittendus erit; idque ex ſententia quamplurimorum quos ibidem adducit; & in fine d. numer. 31. ſic concludit: Ex qua communi reſolutione, etiam ceſ ſat in primogeniis Hiſpaniæ legitimorum ſucceſ ſio, cum prope in omnibus, hæc clauſula apponi ſolita ſit. Quod eſt iuridicé, & optimè ſic adnotatum. Et id ipsum, quod filij legitimati non excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine filiis legitimè natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deceſ ſerit; tradiderunt cum Baldo, Caſtrenſe, Alexandro. Imola, Aretino, Ioanne Dilecto, Grato, Bertrando, Beroo, Decio, Socino iun. Curtio iun. Ruino, Pariſio, Cephalo, Croto, Neuizano, & Natta, Sforcia, in tractatu compendioſ æ ſubſtitutionis, parte 6. titulo: an legitimati, numero 6. Michaël Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum; q. 38. numero 5. qui concludit, hanc opinionem tenendam, quia talis legitimatus non eſt verè legitimus, ſicut teſtator requirit: Ioannes Garcia, dict. gloſ. 21. numero 21. vbi reddit rationem, quia talis conditio. naturæ leges inſpexit, non vero ciuiles ſolùm; & repetit numero 27. vbi eandem adducit rationem, quia illa verba, Legitimé natis, ſiue ex legitimo matrimonio natis, continent generis, & ſanguinis, agnationis, & cognationis naturalis rationem, quæ non potuit vllo iuris figmento obſcurari. l. filio quem pater, ff. de liber. & poſthu. legitima autem, ciuili ter, non naturaliter, legitimi dicuntur, provt ibi Garcia concludit. Eandem quoque ſententiam tuetur conſtanter Angelus Matheacius, de legat. & fideicommiſsis, lib. 3. cap. 21. num. 8. in fine & numer. 9. & cum infinitis, quos congerit Fuluiuis Pacianus, in conſ. 36. numer. 192. & 193. & 137. & 138. & numero 145. vſque ad numerum 149. & numer. 156. vſ que ad numerum 162. Burſatus, in conſilio 17. num. 9. & 14. libro 1. Tiberius Decian. in conſ. 88. num. 11. lib. 2. Cardinalis Mantica, lib. 11. d. tit. 10. num. 21. 23. & 24. Menochius, lib. 4. præ ſumption. 79. ex num. 21. vſque ad num. 31. vbi vide omnino. Peregrinus, de fideicommiſsis, d. artic. 23. num. 45. Achilles Pedrocha, in conſ. 10. num. 44. Petrus Surdus, in conſ. 1. numero 19. lib. 1. Ioannes à Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. dict. §. 4. ex numero 30. vſque ad numerum 35. Tuſchus, tomo 5. litera L. concluſione 238. ex numero 34. & in conditione, ſi ſine filiis legitimè natis, vel legitimè deſcendentibus, id ipſum reſoluit, & legitimatum non excludere ſubſtitutum; cum Baldo, Imola, Socino ſen. Barbatia, Alexandro, Aretino, Ripa, Croto, Angelo, Durando, Sfortia, Curtio ſen. Pariſio, Socin. iun. Ruino, Curtio iun. Grato, Neuizano, Natta, Cephalo, Afflict. Philip. Portio, Beroo, Burſato, Riminaldo, & Molina, defendit Ioſeph, de Ruſticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. d. cap. 15. num. 175. & reddit rationem, quia te ſtator modum deſcendendi naturaliter, non autem iuris fictionem inſpexit, & conſiderauit; & idem ſtatuit, num. 176. cùm ſubſtitutio conditionem filiorum, ex legitimo matrimonio natorum, continet, & non modo Authores nunc relatos, ſed & alios plures recenſet. Eandem quoque opinionem tenuit Simon de Prætis, lib. 3. dubitation. 3. ſolut. 3. ante num. 5. fol. 315. Extenditur autem præfata reſolutio, & conie[*] ctura, quæ à præ ſumpta teſtatoris voluntate deducitur, vt locum habeat, etiamſi legitimatio facta ſit, adiecta clauſula, quod ſit, & habeatur perinde, ac ſi eſ ſet de legitimo matrimonio natus, & procreatus; nam adhuc legitimatus iſte non excludit ſub ſtitutum; ita ſanè cum infinitis Authoribus reſoluunt, & contrariam aliorum ſententiam confutant Menochius, lib. 4. d. præ ſumpt. 79. ex num. 22. vſque ad num. 29. qui hanc exiſtimat veriorem opinionem eſ ſe, & eam explicat: Ioſeph. etiam de Ru ſticis, ad dict. l. cum auus, lib. 2. dict. cap. 15. num. 177. Addiderim ego Menochij diſtinctionem illam, de qua ibi, numer. 28. quo præfata opinio, quæ probatur, procedat, quando ſine iuſta cauſa, & non facta derogatione diſpoſitionis facta fuerit legitimatio; ſecus vero, ſi iuſta de cauſa, & adhibita derogatione diſpoſitionis facta ſit, vt tunc ſecunda opinio in fauorem legitimati procedat: quibus in terminis procedere quoque eandem opinionem in fauorem legitimati, ſcripſit Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. §. 4. numer. 32. & 33. & ſeqq. item & di ſtinctionem aliam Sfortiæ, d. numer. 6. in verſ. Ego concordarem ſic. quòd ſcilicet prima opinio, quæ contra legitimatum probatur, procedat quando Princeps dixiſ ſet verbis generalibus; quòd filius, qui legitimatur, comprehendatur ſub omni diſpo ſitione teſtatoris; contraria verò in fauorem legitimati, quando expreſsè dixiſ ſet Princeps, vt ſub ſtitutus excluderetur, & adducit differentiæ rationem. Ego inquam addiderim diſtinctiones, has & mul[*] to magis Petri Surdi opinionem contrariam indi ſtinctam in fauorem legitimati; in caſu prædicto, in conſ. 1. num. 98. & 99. lib. 1. Pedrochæ in conſ. 10. numer. 45. vel ſtare, aut procedere non poſ ſe ex his rationibus, & auctoritatibus, quas primæ opinio nis, contra legitimarum, Authores conſiderant; vel ſaltem adhibitis dictis verbis, aut in eis terminis per Sfortiam, Menochium, & cæteros con ſideratis, non sufficere eam derogationem, aut Principis expreſ ſam diſpoſitionem in præiudicium iuris ſubſtituto acquiſiti, niſi ea omnia ſimul concurrant, quæ ex Ludouic. Molina, libro tertio, dict. cap. 3. ſuprà retuli, aut diſtinguamus iuxta ea, quæ ex Velazq. Auendañi placitis, & reſolutionibus, ſuprà diſtinxi, & adduxi; ex illis namque, & ſuperius dictis, eædem diſtinctiones explicandæ, atque temperandæ erunt, vt dignoſcatur, an in præiudicium iuris ſubſtituti operari valeant dicta verba, per Principem in legitimatione expreſ ſa. Quarta Molinæ ipſius concluſio, de qua eodem[*] cap. 3. lib. 3. numer. 32. & 33. quòd ſi ex communi vſu loquendi, ſub appellatione legitimorum, legitimati non comprehenduntur, filius naturalis legitimatus non excludet ſubſtitutum; & quod de huiuſ modi vſu non erit neceſ ſarium probationes facere, cùm vbique notiſ ſimum ſit, ex communi loquendi vſu appellatione legitimi, legitimatum non comprehendi; ſicuti ex aliis Authoribus comprobauit ipſe Molina; cui adiicienda erit Didaci Couarr. variar. reſolut. lib. 3. cap. 6. num. 7. in verſ. Eadem equidem ratione, obſeruatio, dum dixit etiam, vbique notiſ ſimum eſ ſe, ex communi vſu loquendi, appellatione legitimi, legitimatum non comprehendi: quod etiam Ioannes Garcia de nobilitate, d. gloſ. 21. numer. 22. iuridicè equidem exiſtimauit, non ſolum ex communi vſu loquendi veriſ ſimum eſ ſe, ſed ex propria quoque vocis ſignificatione. Et infert eſ ſe vtiliſ ſimum, ad id, quod tradiderunt Caſtrenſis, Imola, Ripa, & Alexander, ibi relati, & in eadem Decij, & aliorum ſententia perſiſtit, quam adduxit Molina, quod ſcilicet de vſu loquendi probationes fieri neceſ ſe non ſit, quia nullibi nomine legitimati intelliguntur legitimi; idque in hæc verba: Ego verò, ex his quæ dixi, nec requirerem vſum, quia video nullibi nomine legitimi, intellegi legitimatum, habent (vt dixit) diuerſa nomina, & diuerſam iuris rationem, ideo cum Decio, & Gozadino, non requiro vſum loquendi. Hæc quidem, quæ attento iure communi, & in[*] terminis fideicommiſ ſorum iuris eiuſdem communis, recta iuris ratione procedunt, & latiùs vltra Molinam, & Garcia comprobantur, atque exornantur per Manticam, de coniectur. vltimar. volunt, lib. 11. d tit. 10. num. 27. Menoch. in conſ. 266. num. 61. & 62. vſque ad num. 66. lib. 3. & d. præ ſumpt. 79. n. 39. vſque ad num. 46. Ioſeph. de Ruſticis, addicti. l. cum auus, libro 2. dicto cap. 15. ex numer. 143. cum multis ſeqq. vbi latiſ ſimè, & referens infinitos iuris Interpretes, quos ideo ſciens, conſultòque prætermitto: Ioann. de Montealegre, in praxi ciuili, lib. 2. cap. 1. &. 4. num. 45. in Hiſpanorum primogeniis, & maioratuum ſucceſ ſione, attenta eorum natura, multo magis procedunt, cùm ex vſu communi loquendi, legitimorum filiorum appellatione, intelligant ſemper inſtitutores de filiis natis ex iuſtis nuptiis, & matrimonio legitimo, non verò de legitimatis vllo modo, niſi id expreſ ſerint; quod raro, aut nunquam expriment, vt compertum eſt. Cæteri etiam, dum de filiis legitimis loquuntur, de natis ex legitimo matrimonio, vſu communi loquendi intelligunt; & non de legitimatis. Quinta Ludou. Molinæ concluſio eſt quod ſi[*] inſtitutor maioratus ad eius ſucceſ ſionem vocauerit filios, & filias, & eorum filios legitimos (provt communiter in omnibus Hiſpanorum maioratibus fieri ſolet) nunquam in huiuſmodi diſpoſitionibus, naturalis legitimatus comprehendatur, ne maioratus inſtitutor dicatur ſenſiſ ſe de filiis naturalibus filiarum ſuarum. Quod nimis abſurdum, atque aduerſus eius. mentem futurum eſ ſet, provt latiùs ibi, & per Menochium, dicta præ ſumptione 79. numer. 31. & duobus ſequentibus, vbi rationem aſ ſignat; & idem ſtatuit, quando teſtator ſubſtituit alterum eius filium: ſicuti ibidem com[*] probat numer. 34. Eandem etiam Ludouic. Molinæ reſolutionem amplectitur Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quæ ſtione 21. ex numero 31. cum ſeqq. ſolus Ioannes Garcia confutauit, dicta gloſ ſa 21. in tractatu de nobilitate, numer. 36. qui tamen eius ſenſum non percipit: verè namque Molina metipſe, (vt numeris præcedentibus adnotaui) ſemper firmiter defendit, legitimatum in maioratu ſuccedere non poſ ſe: & in hoc non facit differentiam in co, quod maioratus inſtitutor vocauerit filios maſculos, aut etiam filias, & ſic fœminas; vel filios, & filias, & eorum, earúmque filios; nam indiſtinctè, ſiue vno, ſiue altero modo ſubſtitutio, & vocatio concipiatur, filij legitimati ad ſucceſ ſionem non admittentur; quod (vt dixi) lib. 3. dicto cap. 3. ex num. 3. ſemper tuetur: & in terminis i uris communis, & opinionis eorum, qui aſ ſeuerarunt, conditionem, ſi ſine liberis legitimis, verificari in filiis legitimatis; id ipſum ſtatuit, quod Authores relati ſuprà, ſtatuerunt, hoc eſt, quod ea communis opinio non procedet, quando teſtator vocaſ ſet filios, & filias, & earum filios; idque ex coniectura voluntatis teſtatoris, quæ fundatur in ratione illa communi, de qua per Molinam, & Manticam, vbi ſuprà: & in terminis iuris communis, & quantum ad fideicommiſ ſa iuris eiuſdem, quoad limitationem communis illius opinionis, quod legitimati filij faciant deficere conditionem, ſi ſine liberis; , quia ſi filiorum, & filiarum, & filiorum ea vocatio facta ſit, communis ea reſolutio non obtinebit, ne teſtator dicatur ſenſiſ ſe de filiis naturalibus filiarum ſuarum: quoad maioratus verò, & Hiſpanorum primogenia, indiſtinctè, attenta eorum natura, vt nunquam filij legitimati admittantur, ſiue maſculi tantùm, & eorum filij; ſiue filij. & filiæ, & eorum filij vocentur: quia indiſtinctè filij legitimati vocati non cenſentur, nec ſuccedent; ſicque, non modò Molina, dicto numero 35. in illis verbis: Quamuis in ſubſtitutione facta filiis maſculis diuerſa ratio militare videatur, &c. Ea quæ antea dixerat, obcæcauit, vel vno verbo deſtruxit, (vt malè quidem percepit Ioannes idem Garcia) ſed potius id, quod ad limitationem dictæ cõmunis opinionis adduxit, quando filij, & filiæ & earum filij vocantur, licet in ſubſtitutione facta filiis maſculis, diuerſa ratio militare videatur, illa ſcilicet, ne te ſtator ſenſiſ ſe videatur de filiis naturalibus filiorum ſuorum, quia in eis non ſicut in filiis filiarum militat; attamen in Hiſpanorum primogeniis indiſtinctè admiſit, vt nunquam filij legitimati admittantur, ſiue filiis maſculis, ſiue fæminis ſub ſtitutio fiat de per ſe: & quando teſtator filios, & filias, & eorum filios ſimul inuitauit ad ſucceſ ſionem, id ipſum ſtatuit, etiam in terminis fideicommiſ ſorum iuris communis: quia licet videatur diuerſa ratio militare iri ſubſtitutione facta filiis maſculis, ne tamen vna & eadem res diuerſo iure cenſeatur, quemadmodum dicta conditio, ſi ſine liberis, non poteſt intelligi de legitimatis, quoad filium inſtitutum; id ipſum dicendum erit reſpectu filij. Tantum ergo à mente, Molinæ abeſt id, quod Ioannes Garcia deducit, vt non modò in Hiſpanorum primogeniis, legitimatos filios indi ſtinctè non admittendos dixerit, (provt ſemper dicto cap. 3. profitetur) ſed etiam in terminis iuris communis, quando ſimul teſtator vocauit filios, & filias, & eorum filios; filios legitimatos filij maſculi excludit, quia licèt in eis videatur militare diuerſa ratio, nec vrgere illa, quæ in filiis filiarum aſ ſignatur; vrget tamen alia, ne vna, & eadem res diuerſo iute cenſeatur. Decipitur ergo Ioannes Garcia, dum ex loco Molinæ. contrarium deducit, quaſi Molini ipſe voluiſ ſet, filios legitimatos filiarum non admitti, filiorum tamen legitimatos filios admittendos ad ſucceſ ſionem maioratus: totum enim contrarium ſtatuit indiſtinctè ſed cùm filij, & filiæ, & earum filij vocantur, non modò quoad Hiſpanorum primogenia, ſed etiam quoad fideicommiſ ſa in terminis iuris communis, filios legitimatos filiorum maſculorum, ſicut filiarum, non admittendos, ex communi Doctorum ſententia tradidit; , quia (vt dixi) vrget ratio illa, ne vna, & eadem res. diuerſo iure cenſeatur; quamuis alia, ac illa quidem, quæ reſpectu filiarum conſideratur, in filiis filiorum non militare videatur in eo caſu. Et eodem modo deceptus eſt Hieronymus Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſt. 2. num. 54 & 55. dum Molinam eundem, ad ipſum modum accipit, quaſi velit ille, filium legitimatum ex maſculo admitti ad ſucceſ ſionem maioratus, non verò ex fæmina; & inquit, quod eius opinionem ſubtiliter impugnat Ioannes Garcia; qui tamen non rectè aſ ſequutus eſt Molinam metipſum, vt hactenus contendi, & ſupra numero trigeſimo. Sexta Ludouic Molinæ concluſio eſt, de qua[*] num. 35. & 36. dict. cap. 3. lib. 3. quod ſi filius non legitimatus, ſed diſpenſatus ſit, nunquam ſuccedat in maioratu, ad quem filij legitimi inuitati ſunt. Communis namque opinio, quod filij naturales faciant deficere ſubſtitutionem, ſub ea conditione factam, ſi inſtitutus ſine liberis legitimis deceſ ſerit, non habet locum in filio, qui non eſt legitimatus, ſed diſpenſatus; provt ex aliis Authoribus ibidem comprobat, & infert ex dicta concluſione, præcitato num. 36. quod licèt ex communi opinione, de qua ſuperiùs meminit, filius legitimatus excludat ſubſtitutum ſub ea conditione, ſi[*] ſine liberis legitimis deceſ ſerit: filius tamen ſpurius legitimatus non excludet ſubſtitutum: quia quamuis pleniſ ſimè legitimatus ſit, nunquam dici poterit legitimatus, ſed diſpenſatus; in quo dicta communis opinio non procedit. Et id ipſum quod Molina reſoluit, tradiderunt, atque exomarunt Ioannes Garcia, de nobilitate, d. gloſ 21. num. 24. Menochius, lib. 4. dicta præ ſumptione 79. num. 23. & 47. & 48. Peregrinus de fideicommiſ. artic. 23. num. 33. & 34. Ioann. Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. n. 26. & 28. Melchior Phæbus, deciſ. Luſitaniæ. 97. n. 23. & 24. & quando filius legitimatus, quando autem diſpenſatus dicatur; longa ſerie ego metipſe explicatum, atque exornatum reliqui ſuprà hoc eodem tractatu, lib. 4. cap. 22. Vbi etiam plena manu tradidi, quod filius ſpurius nunquam legitimatus; ſed potius diſpenſatus dici valeat. Septima eiuſdem Molinæ concluſio eſt, de qua[*] d. cap. 3. n. 39. quod ſi legitimatus per reſcriptum tempore impetratæ legitimationis potuit ex ſub ſequenti matrimonio commodè legitimari, is non excludet ſubſtitutum, cum ea legitimatio nullius effectus eſ ſe cenſeatur, niſi Principi id expreſ ſum fuerit, atque eo non obſtante, legitimationem conceſ ſerit: quod probatur ex textu in authent. quib. mod. natur, effic. legit. §. ſit igitur licentia collat. 6. & diligenter animaduertendum, atque conſiderandum eſ ſe, dixit idem Molina; ex eo namque defectu poterunt quamplures legitimationes corruere. Et id ipſum adnotarunt quamplures, quos refert & ſequitur Menoch. lib. 4. d. præ ſumpt. 79. n. 64. Ioannes à Montealegre in praxi ciuili, lib. 2. c. 1. §. 4. num. 54. Octaua & vltima concluſio, quam ipſe adduxit[*] Molina, num. 40. eiuſdem cap. 3. eſt, quod ſi ſubſtitutus ſub conditione, ſi inſtitutus abſque filiis legitimis deceſ ſerit, ſit perſona in maxima Dignitate conſtituta, ſeu Eques armatus, vel ſit Eccleſia ſubſtituta, non excludetur ex filij legitimatione; quod dixerunt Curtius ſenior, & Ripa, ibi relati, & ſequuntur Cardinalis Mantica, lib. 11. d. tit. 10. n. 26. Montealegre, d. §. 4. n. 48. Nona denique, & vltima concluſio ſit, & in hac materia admodum neceſ ſaria, quam Ludouic. Ipſe Molina. dict. cap. 3. lib. 3. omiſit, vbi adeo exactè, atque vtiliter materiam hanc pertractauit, vt non eſ ſe alibi ſic diſcuſ ſam, ingenuè profiteri potuerit, quando ſcilicet alienatio expreſsè prohibita eſt, tunc namque legitimatus non excludet ſubſtitutum; id quod ex ſententia, quamplurimorum ob ſeruarunt Mantica, lib. 11. dicto titulo 10. n. 30. Menochius, lib. 4. præ ſumptione 79. num. 38. Ioſeph. de Ruſticis, qui infinitos ita tenentes commemorat ad dict. l. cum auus, lib. 2. cap. 15. num. 174. quod ſi hæc limitatio vera in ſe eſt, nunquam in Hiſpanorum primogeniis, aut maioratibus, siue vinculis, legitimatus ſuccedere poterit, cùm ſemper ij, qui maioratum inſtituunt, bona alienari prohibeant, provt compertum eſt: vnde ſemper videbuntur legitimatos excludere. Ratio autem huiuſ ce reſolutionis in eo conſiſtit, quod cum teſtator expreſsè prohibuerit alienationem, dicitur etiam prohibuiſ ſe legitimationem, quæ dicitur alienatio quædam; ſicuti ex aliorum ſententia, coniecturam hanc, & rationem prædictam deducit Menochius, in conſilio 460. numero vigeſimo quarto, libro quinto, & dicta præ ſumptione 79. numero 38. libro quarto. Ex quo videtur ſatisſieri, & reſponſum præberi poſ ſe rationi illi, quam cum iudicio excitauit Cardinalis Mantica, libro 11. dicto titulo, decimo, numero 30. vt prædictam concluſionem, & coniecturam voluntatis, à prohibitione alienationis deductam, impugnet. Quod ſi ex dicta Menochij conſideratione, concludenter non reſponderi exiſtimes; adhuc nihil intereſt, cum totum à voluntate dependeat, & an teſtator ſenſerit de filiis legitimatis, quando alienationis prohibitio coniecturam non præbeat; quod in fine dict. num. 30. Mantica ipſe profitetur iuridicè; & in Hiſpanorum primogeniis ſatis voluntas deduci valeat ex ipſa primogeniorum natura, & fine, atque ex his, quæ annotaui ſuperiùs; quæ euincunt, in Hiſpanorum primogenis, & vinculis, & maioratibus, legitimatum ſub dictis verbis, & vocatione legitimorum non contineri, nec ſuccedere poſ ſe; quia coniectura eſt, quod de his inſtitutor maioratus non ſenſerit. Aliunde ergo quærere coniecturam neceſ ſarium non erit; nec ideo præfata conclu ſio quoad ipſorum maioratuum ſucceſ ſionem deficere poterit, quod ex prohibitione alienationis non deducatur, quamuis deduci commodè valeat, iuxta dictam Menochij obſeruationem, & aliorum etiam, quos Mantica recenſet dicto numero trige ſimo, cum aliunde quoque, atque ex dictis numeris præcedentibus, deducatur adeò concludenter, in Hiſpanorum primogeniis non videri inſtitutorem de filiis legitimatis ſenſiſ ſe. Et de his hactenus. ADDITIO. DE his omnibus, quæ hoc cap. traduntur, & de filiis legitimatis, eorúmque iure, & ſucceſ ſione, & an deficientibus legitimis filiis ſuccedere valeant in fideicommiſ ſis, & primogeniis Hiſpaniæ? An etiam Princeps iuri ſubſtitutorum, aut vocatorum derogare poſ ſit, nècne? vide omnino Ioann. Baptiſt. Lupi, de illegitimis, commentario 3. in præfatione, ex folio 165. § 1. & quinque §§. ſequent. ex folio 170. vſque ad fol. 235. vbi nihil, quod in propoſito excogitari valeat, intactum reliquit; ſed omnia, de quibus hoc ipſo cap. egi, pleniſ ſima manu explicat. Philipp. etiam Paſ chalis, de viribus patriæ poteſtatis, ſecunda parte, capite quarto, ex numero 101. folio mihi 298. vſque ad numerum 142. Ioannem à Montealegre, in praxi, libro ſecundo capite primo, §. quarto, per totum, ex folio 15. & 16. vbi etiam attigit ea ferè omnia. de quibus ſuprà, & num. 55. ſpecificè probauit Ludou. Molinæ ſententiam, quod legitimatus non excludit ſucceſ ſores maioratus, & conſanguineos proximiores vocatos: Robles de Salçedo, de repræ ſentatione, lib. 2. cap. 9. per totum, ex fol. 117. Stephan. Gratianus, tomo 4. cap. 673. per totum: D. Marta, de ſucceſ ſion. 1. part. q. 18. ex art. 1. CAPVT CVII. Coniectura, præ ſumptio, quomodo, & quando ducatur de tempore ad tempus. Ex factis etiam, geſtiſque, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat. Et quàm verum ſit, factis, ſicut verbis, voluntatem declarari, imo facta potentiora eſ ſe, quam verba, vt effectum ipſum, & voluntatem oſtendant: quod exornatur, atque explicatur. Rurſus, leg. ſcimus, §. cum autem, l. ſi quando, §. & generaliter, & §. illud, l. quoniam in prioribus, G. de inofficioſ. teſtament. & l. vndecimæ, titulo quarto, partita ſexta: materia, & deciſio exornatur, atque illuſtratur permultis, quæ admodùm vtilia ſunt, & in praxi occurrunt aſ ſiduè. Et præmaximè illud inquiritur, an ſtatutum in dicto §. & generaliter, in grauamine quantitatis, procedat etiam in alio grauamine, onere quocunque legitimæ impoſito. Et per conſequens, per factum agnationis, aut approbationem ſimplicem iudicij parentis, aut ſi ſe bonis immiſcet, non videatur filius grauamini ipſi conſentire, ſed expreſ ſus, atque ſpecificus conſenſus requiratur, etiam quando plus legitima relictum eſt. Et idem, ſi in Tertio, & Quinto bonorum parentis melioratus fuerit, cum grauamine tamen, vt legitimam ſimul cum eo vinculatam habeat. Deinde, legitimæ grauamen, an in quantitate, an in modo, qualitate ſcilicet, aut onere reſtitutionis, vinculi, vel alterius apponatur, quantum interſit, & taciturnitas filij eiuſdem grauati, aut hæredum eius, per ſpatium triginta annorum, de iure communi, vel viginti, poſt editam, l. ſexageſimæ primæ Tauri, conſtitutionem, an eiſdem præiudicet; ſiue qualiter materia hæc explicari, atque diſtingui debeat, vt in tuto eatur; nec diuerſ æ, contrariæque Doctorum ſententiæ in propo ſito nos decipere poſ ſint, cùm adeò confusè tradantur. Inde & conſequenter, an priuilegium conceſ ſum filio, impugnandi paternum te ſtamentum, ratione grauaminis, iniuncti legitimæ ipſius ſit perſonale; an verò ad hæredes tranſmittatur? & de contrariis ſententiis in hoc articulo. Filius quoque in Tertio, & Quinto melioratus, & in legitima grauatus, ſi Quintum per tempus vitæ ſuæ poſ ſederit, & poſtmodùm ipſe, aut hæredes eius grauamini non conſenſerint, an ex fructibus Quinti ipſius teneantur ſupplere, & conficere quantitatem Tertij, vt voluntas diſponentis, meliori, quo poſ ſit, modo ſeruetur. Ex conſenſu denique filij, an legitimæ onus, & grauamen poſ ſit imponi, atque ita ex legitima ipſa, & aliis bonis vinculum, ſeu maioratus inſtitui. Et quàm verum ſit, quod grauamini legitimæ, cauſatiuè tenebitur filius conſenſum præ ſtare, ſi Tertio, & Quinto, aut bonis, vltra legitimam relictis frui velit. Vbi horum omnium diligens & notanda traditur explanatio, atque reſolutio. Et vide etiam: tradita ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. ſexageſimo quarto, & ſeptuageſimo nono. SVMMARIVM. -  1 De alicuius voluntate, & animo, duobus modis apparere poſ ſe, ſermone ſcilicet, vel facto; & infrà; num. 14. & 15. & ſeqq. -  2 Verba ſunt cordis nuntia, nec præ ſumendum eſt, quempiam dicere, quod non priùs mente agitauerit. -  3 Facta etiam, cordis, ſeu intentionis ſecreta, & voluntatem enuntiant. -  4 Verba teſtatoris declarantur etiam ex verbis prolatis extra diſpoſitionem, vel teſtamentum; atque ex illis ſumitur coniectura, & interpretatio. -  5 Dicta, vel præteriti temporis, vel præ ſentis, vel futuri conſiderantur. -  6 Ex dictis præteriti temporis coniectura ſumitur ad actum præ ſentem. -  7 Ex dictis præ ſentis temporis, cùm negotium conficitur, coniecturam facimus voluntatis præteritæ. -  8 Ex dictis futuri temporis, præ ſumptio fit, & coniectura ad iam præterita, vt ſcilicet præmeditata illa fuerit. -  9 Coniectura, & præ ſumptio, quomodo, & quando ducatur de tempore ad tempus; diligenter, & accuratè Menochium explicaſ ſe. -  10 Sermonis, aut verborum, & facti declarationem, re, & effectu non differre. -  11 Cæterum, declarationem hanc voluntatis, ex facto prouenientem, tacitam dici; ex ſententia quorundam. -  12 Alios verò aſ ſeueraſ ſe, quod ſit inter tacitam, & expreſ ſam. -  13 Eſt enim tacita quoad verba (quia verba deficiunt) & expreſ ſa quoad effectum. -  14 Ex factis geſtiſque, declarari mentem, animum, & voluntatem; & ſic de alicuius voluntate non minus apparere factis, quam verbis. -  15 Atque ex actu inter viuos, & ante mortem geſto. -  16 Voluntas datur intelligi, & declaratur ex præcedentibus, & ſubſequentibus actibus. -  17 Imò voluntas, melius, expeditius, & fortius datur intelligi rebus ipſis geſtis, ſeu factis, quã verbis. Quoniam facta effectum ipſum oſtendunt, & magis deliberatè fiunt. Verba verò contra voluntatem aliquando proferuntur. -  18 Facta eſ ſe vero proximiora, quàm nuda vocabula, ex ſententia Baldi, -  19 Factorum qualitas deſcribit qualitatem intellectus, ex ſententia eiuſdem Baldi. -  20 Ex facto teſtatoris non ſolum, ſed etiam ex eo, quod facere propoſuit, eius voluntas declaratur, & interpretatur. -  21 Actus, ſiue factum ſequens declarat, & dat cau ſam diſpoſitioni præcedenti, & ostendit eius qualitatem. -  22 Et etiam actus nullus, & inualidus id ipſum efficit, & actum præcedentem, mentèmque diſponentis declarat. -  23 Diſponens, ſi poſt aliquam diſpoſitionem aliquid fecit, quod poteſt interpretari in conſtitutionem de nouo, & in declarationem præteritorum; ſi actus de nouo factus non valeret, valebit in vim declarationis, vt actus ſuſtineatur. -  24 Voluntas ex facto, ſeu factis, eatenus tantum arguitur, & colligitur; quatenus ex factis ipſis, & non plus. Et ſic non extenditur vltra quam ex facto ipſo, neceſ ſario inferatur. -  25 Coniectura, & præ ſumptio ex actibus voluntarijs, ſumitur tantum, quantum actus ipſe, ex neceſ ſitate concludit. -  26 Ex non factis, aut non dictis coniectura, aut præ ſumptio non ſumitur regulariter. -  27 Quoniam ex his, quæ non apparent, nulla præ ſumptio colligitur. -  28 Et præ ſumptio, aut coniectura, tunc regnat, quando apparet quid geſtum; qualiter autem geſtum, in obſcuro eſt. Quod permultis exornatur remiſsiuè. -  29 Idque multo magis, & propriùs procedere, & locum obtinere in vltimis voluntatibus, quàm in aliis, prout hic obſeruatur. -  30 Sed quod regula ipſa ceſ ſet, quando lex præ ſumptionem ſeu coniecturam colligit, aut imaginatur, quod etſi nihil dictum, vel factum legatur, nihilominus dictum, & factum fuerit. -  31 Lex enim aliquando ſumit coniecturam ex dictis, ſeu ſcriptis, aliquando ex non ſcriptis, ſed à ſe ipſa imaginatis, prout hic adnotatur. -  32 Ex non factis, aut ex non dictis, aliquando ſumitur coniectura in actibus inter viuos, quando is, qui debet aliquid facere, vel dicere, nihil facit, vel dicit, provt hic oſtenditur. -  33 Ex facto, coniectura, quæ colligitur, fortior eſt, quàm quæ ex non facto deducitur. -  34 Factum affirmatiuum intenſius declarat voluntatem, quàm negatiuum. -  35 Filius agnoſcens patris iudicium, ſiue eius hæreditatem adiens, aut ſi ſe bonis immiſcet; an ipſo facto agnoſcendi, ſiue diſpoſitionem patris approbandi generaliter, videatur conſentire grauamini in legitima appoſito: & num. ſeqq. vſque in finem cap. vbi latiſ ſimè. -  36 Legitima nullum recipit grauamen, nullàmque conditionem, nec modum, aut dilationem, vel tempus: quod exornatur. -  37 Grauamen legitimæ impoſitum, tollitur ipſo iure, ſiue ſit grauamen in quantitate, ſiue alterius oneris cuiuſcumque, ſiue in tempore, ſiue in loco, ſiue in modo, ſiue ratione legati, vinculi, aut fideicommiſsi. -  38 Ex quo fit vtilis, & ſingularis conſideratio, & illatio ad deciſionem l. ſi quando, §. & generaliter, C. de inofficioſo teſtamento, vt ſtatutum ibi in grauamine quantitatis, procedat etiam in alio grauamine, & onere quocunque legitimæ impoſito. Et conſequenter per agnitionem, aut approbationem ſimplicem iudicij parentis, non videatur filius grauamini ipſi conſentire. Sed expreſ ſus, atque ſpecificus conſenſus requiritur. -  39 Legitimæ onus, & grauamen reijci ipſo iure, etiam filio tacente, & nullam contradictionem faciente. -  40 Et faciliùs id procedere, quando grauamen non in quantitate, ſed in alio onere conſiſtit; provt hic adnotatur. Et ad l. ſi quando, §. & generaliter, illatio ſingularis proponitur, videlicet à legitima grauamen in quãtitate tolli ipſo iure, & ſupplementum miniſterio legis fieri; effectu tamen neceſ ſarium eſ ſe, quòd filius, aut hæredes eius id petant. At vbi grauamen apponitur reſtitutionis, vinculi, vel aliud ſimile, & ſic in qualitate, integra tamen relicta legitima, tollitur ipſo iure, etiam filio non petente. -  41 Legitimæ grauamen, an in quantitate, an in modo, qualitate ſcilicet, aut oneres reſtitutionis, vinculi, vel alterius apponatur, multum intereſ ſe quoad effectum, vt taciturnitas, & agnatio ſimplex filij, eidem præiudicet, vel non, provt hic explicatur. Pauli Caſtrenſis memorabilis, & notanda doctrina ponderatur. Et Ludouic. Molinæ locus, cùm filius, vel eius de ſcendentes, à grauamine legitimæ impoſito, per tempus triginta annorum non reclamauerint, explanatur. Et id ipſum iterum, atque vtiliter explicatur, mortuo ſcilicet filio, an hæredum taciturnitas per ſpatium triginta annorum, eiſdem præiudicet. Et an viginti annorum ſilentium hodie ſufficiat, poſt editam l. 61. Tauri conſtitutionem. Et de lapſu Antonij Gomezij, provt hic videbitur. Et idem ius ſtatuitur, quando filius vnicus melioratus fuerit, & onere vinculi perpetui granatus, qui nullo alio filio, aut nepote exiſtente, meliorari non poteſt. Et de his vide etiam ſuprà, cap. 64. num. 66. in fine, & 67. -  42 Vltra legitimam, vbi aliquid relinquitur filio, ea lege, vt filius ipſe onus, & grauamen appoſitum in legitima, & in eo, quod vltra legitimam da tum eſt, patiatur, an ſimpliciter agnoſcendo relictum, grauamen in totum agnouiſ ſe videatur, de quo latiùs inferiùs num. ſeqq. maximè ex numer. 66. & vide numer. 55. & relatos numero 54. Siue an in eo ſaltem quod eſt, vltra legitimam, grauamen ſuſtineatur. Et inde, ſi in Tertio & Quinto, vnico tantum filio exiſtente, melioratio facta fuerit, aut in Tertio & Quinto, & legitima pluribus filiis exiſtentibus; an in quinto ſaltem vinculum, & grauamen ſuſtineri valeat. -  43 L. 11. tit. 4. part. 6. plures intellectus traduntur: & vide infrà, num. 59. -  44 Deinde, ſi filius bonorum paternorum Quintum, de quo pater liberè diſponere poterat, per tempus vitæ ſuæ poſ ſedit; an ex fructibus Quinti ipſius teneatur: ſupplere & conficere quantitatem Tertij, vt ea iuxta voluntatem teſtatoris, cum remanente Quinti, vinculata remaneat. -  45 Legitima etiam illius, qui vltra eam recepit, non patitur onus, nec grauamen, quod exornatur. -  46 Maioratum, ſeu vinculum perpetuum poſ ſe conſtitui, & legitimæ onus, atque grauamen imponi ex conſenſu filij, quod latè comprobatur, atque exornatur. Semper tamen requiritur, quod ipſe filius expressè, & ſpecificè conſentiat grauamini, etiam ſi in Tertio & Quinto melioratus ipſe fuerit. Cùm non teneatur præcisè conſentire grauamini; ſed cauſatiuè, ſi meliorationem retinere valeat. Aliàs namque illam amittet in caſu contrauentionis, ſi ita à meliorante cautum, & diſpoſitum fuerit. Et ſi non conſenſerit, legitimam liberam, & abſque vllo grauamine conſequetur. Ibidem etiam, quo tempore conſenſus hic præ ſtari debeat, ad l. ſiquando, §. illud, C. de inofficio ſo teſtamento, quod exonatur. -  47 Requiritur etiam, quod filius grauamini conſentiens, habeat ætatem, & perſonam legitimam ad ſe obligandum. Et idcirco conſenſum ipſum, iuramento adhibito, à minore viginti quinque annorum præ ſtari. -  48 Et à pupillo cum auctoritate tutoris, qui adhuc aduerſus cenſendum, aut approbationem generalem reclamare poſ ſet, etſi illa tutore authore facta fuiſ ſet, ſi ſpecificè non conſenſit. -  49 Pupillus abſque tutoris auctoritate obligari non poteſt. -  50 Pupillus, etiam opulentam hæreditatem, abſque auctoritate tutoris adire, aut ſuſcipere non poteſt. -  51 Patris Ludou. Molinæ locus expenditur, atque declaratur. -  52 Ludouic. Molinæ locus adducitur, & declaratur. -  53 Iacobi Valdeſij obſeruatio proponitur, & declaratur. Et pro ea Petri Surdi conſilium 357. ex num. 32 lib. 3. ſingulariter in propoſito ponderatur, & vide infrà num. 64. -  54 §. Et generaliter, l. ſi quando, C. de inofficioſo teſtamento, conſtitutio, & materia, quod filius agnoſcens ſimpliciter iudicium patris, aut approbans generaliter eius diſpoſitionem, aut teſtamentum, non videatur renuntiare iuri petendi legitimam, aut eius ſupplementum; exornatur, atque explicatur quamplurimorum iuris Interpretum placitis & ſententiis. -  55 Eiuſdem §. deciſio an procedat, nedum quando minus legitima relictum eſt filio, ſed etiam quando plus relictum fuerit. Et de diuerſis, contrariiſque Doctorum opinionibus in propoſito. Vide ſuprà, num. 42. & latiùs infrà, ex num. 66. -  56 Textum in præcitato §. abſque dubio procedere tribus in caſibus, quando ſcilicet nulla legitima relicta fuit filio, vel etiam minus legitima relictum eſt, aut integra quoque legitima tantum, cum onere tamen, aut grauamine, provt hic explicatur. -  57 Textum metipſum in d. §. & generaliter, limitari nonnullis in caſibus, etiam quando nulla legitima relicta eſt, aut minus legitima relictum fuit, aut etiam integra legitima, cum onere tamen, & grauamine. Vt ſcilicet filius agnoſcendo iudicium patris ſimpliciter, aut approbans eius diſpoſitionem generaliter, ſibi præiudicet. Atque ita eiuſdem §. conſtitutio multo minus procedet eiſdem in caſibus, quando plus legitima relictum fuerit. Et ibidem quid, quando iuramento adhibito, filius agnouit generaliter iudicium patris. Aut ſi filius promiſit, plus non petere, aut nihil plus petere. Aut ſi dictum ſit, non obſtante diſpoſitione, requirente ſpecialem renuntiationem. Aut ſi renuntiatum fuerit integraliter, & ſine diminutione. Aut filius approbauit teſtamentum, ſeu diſpoſitionem patris in omnibus, & per omnia, aut in omnibus ſuis partibus. Vel cum agnitio, approbatio, aut renuntiatio filij ſimpliciter facta, nihil aliud operari poteſt. Et quid ſi fuerit geminata. Aut cum recompenſatio datur, de quo latiùs, atque ex profeſ ſo magis infrà. An denique in terminis dictæ l. ſi quando, §. & generaliter. requiratur pro forma, quod expreſ ſus, ſpecificúſque conſenſus interueniat, an verò tacitus, & præ ſumptus, & conſtare quomodocunque de voluntate, ſufficiat. -  58 Filius fideicommiſ ſo grauatus, non tenetur reſtituere fideicommiſ ſario legitimam ſibi debitam. -  59 Quod procedit etiam, quando pater inſtituit filium maiori portione, quàm ſit eius legitima, & eum grauauit reſtituere totam hæreditatem, quàm deinde ipſe adiuit, quia non tenetur ad reſtitutionem legitimæ. Quia legitima non venit nomine hæreditatis, nec dicitur pars hæreditatis, ſed bonorum, -  60 Conditio etiam poteſtatiua reijcitur hodie de legitima filij, in reſiduo verò vitra legitimam ſuſtinetur. Quid etiam, quando conditio eſt caſualis, aut mixta quoad reſiduum, remiſ ſiuè. -  61 L. 27. Tauri, intellectus communis adducitur. -  62 Filius in Tertio & Quinto bonorum parentis melioratus, cum grauamine tamen, vt legitimam ſimul cum ipſo Tertio & Quinto, in perpetuum, quoad ſe, & poſteros vinculatam habeat; an agnoſcens ſimpliciter iudicium patris, ſiue per aditionem hæreditatis, aut approbationem teſtamenti generaliter factam, grauamini legitimæ impoſito conſenſiſ ſe videatur. Vbi diſtinguitur, provt latiùs ſuprà, capit, ſexage ſimo quarto, & ſeptuageſimo nono, huiuſ ce tractatus, an ſcilicet pæna priuationis adijciatur in caſu contrauentionis, & alius ſubſtituatur; an verò ſimpliciter ita ſtatuatur, & grauamen adijciatur; vltra verò ad pœnam priuationis, & alterius ſubſtitutionem in caſu contrauentionis non procedatur. Et an differentia prædicta, quæ iuxta terminos l. ſcimus, §. cum autem, C. de inofficioſ. teſtament. conſideratur. Procedat etiam quoad terminos dictæ l. ſi quando, §. & generaliter. Quod egregiè explicatur, atque reſoluitur. -  63 Pater, qui filium meliorauit, aut ei aliqua bona vltra legitimam reliquit, poteſt eum in legitima grauare, & pænam priuationis meliorationis, aut bonorum, vltra legitimam relictorum, apponere, ſi conditioni parere noluerit: quod exornatur. -  64 Filius in legitima granatus, cui tamen in recompenſationem grauaminis, melioratio facta, aut aliqua bona relicta fuerunt, ſi recompenſam, aut bona vltra legitimam relicta acceptet expreſsè, eo ipſo videtur grauamini legitimæ con ſenſum præ ſtitiſ ſe, provt latiùs hic adnotatur. Et vide ſuprà, num. 53. -  65 Acceptans legatum cenſetur onera annexa agnouiſ ſe, & cum omnibus ſuis qualitatibus acceptare. Quod procedit, etiamſi acceptatio fiat cum prote ſtatione; & vide infra, n. 68. & 69. -  66 Deciſio textus, in d. l. ſi quando, §. & generaliter, C. de inoffic. teſtam. an obtineat, nécne, quando filio plus quàm legitima relictum eſt, ſiue ipſe vltra legitimam melioratus, vt tunc ſi agnoſcat ſimpliciter iudicium parentis, ſiue eius teſtamentum, aut diſpoſitionem approbet generaliter, videatur grauamini legitimæ con ſenſiſ ſe. Ita vt poſtmodum non poſsit legitimam deducere, aut de ipſa diſponere. quando dies fideicommiſsi, aut primogenij inſtituti ceſ ſerit. Ex ſententia quorundam, quod poſ ſit, nec ſibi noceat generalis approbatio teſtamenti, aut etiam acceptatio tacita, quæ ex diuiſione, & poſ ſeſ ſione bonoruminducitur. Vbi & Hippolyti Riminaldi locus, in conſ. 510. lib. 5. expenditur, atque declaratur. Et effectus huiuſce altercationis adducitur. Et de eadem quæ ſtione vide ſuprà, 42. & 55. -  67 Secunda opinio, eàque contraria recenſetur, vt ſcilicet approbatio generalis teſtamenti, aut quod filius ſimpliciter agnoſcat iudicium parentis, sufficiat, quando plus legitima relictum eſt, aut tacita acceptatio, quæ ex immixtione, & bonorum poſ ſeſ ſione inducitur, vt ceſ ſet deciſio text. in dicto, §. & generaliter. Cum diſtinctione tamen, an legitima expreſsè ſit grauata, vel non. Nam expreſsè legitimam grauatam eſ ſe, huiuſce opinionis ſecundæ Authores requirunt. Item approbationem teſtamenti, etiam generalem interuenire. Nec ſufficere ſolam tacitam, quæ ex immixtione bonorum, aut aditione hæreditatis inducitur. -  68 Acceptatio regulariter ſui natura facta intelligitur cum omnibus oneribus, & grauaminibus diſpo ſitionis, quæ acceptatur. Et vide ſuprà, numero ſexageſimo quinto. -  69 Acceptans maioratum, videtur acceptare cum omnibus qualitatibus ſuis, & conditionibus, in eo contentis. -  70 Acceptatio tacita, quæ rebus ipſis, & factis inducitur, atque ex eo, quod filius diuiſerit, & poſsederit bona parentis, multùm attenditur; ex ſententia quorundam: & num. ſeqq. Quoniam eſt ſufficiens ad inducendam conſenſum grauaminis legitimæ. -  71 Hæreditas ſicut verbis acceptatur, ſic & facto ipſo, ſe immiſcendo bonis, eaque poſ ſidendo, & habendo, acceptata dicitur. -  72 Priuilegium conceſ ſum filio impugnandi paternum testamentum, ratione grauaminis iniuncti legitimæ ipſius; an ſit perſonale, an verò ad hæredes tranſmittatur? Vbi diuerſ æ, contrariæque ſententiæ in medium proferuntur. Et vide ſupra, cap. 64. num. 67. Et vide ſupra, num. 41. -  73 Tertia opinio commemoratur, quod ſcilicet ſola aditio hæreditatis ſufficiat, quando pluſquam legitima relictum eſt; abſque diſtinctione an illa fuerit expreſ ſe grauata, ſine prohibita, néc ne: An etiam interuenerit ſimul teſtamenti, aut diſ poſitionis approbatio. -  74 Ioſeph. Ludouic. reſolutio confutatur. -  75 Marci Antonij Peregrini reſolutiones in medium proferuntur, & probantur. -  76 Eorum omnium, quæ hactenus tradita, obſeruatà que fuere, ſumma breuis, notandàque reſolutio proponitur. PRo dilucida, & diſtincta huiuſce cap. explicatione, ante alia conſtituendum[*] erit, de alicuius voluntate, & animo duobus modis apparere poſ ſe, ſermone ſcilicet, vel facto: id quod Iacobus Menoch. in conſ. 5. num. 15. in fine, lib. 1. ſic expreſsè adnotauit. Maſcardus etiam, de probat. tom. 3. concluſ. 1417. num. 34. & quidem ex verbis, ſeu ſermone, non eſt dubium, quin coniectura, & præ ſumptio ducatur; prout latiùs in initio huius tractatus remanet probatum. Verba namque ſunt cordis nuntia, nec præ [*] ſumendum eſt, quempiam dicere, quod non priùs mente agitauerit, vt ait Iureconſultus in l. Labeo, §. idem Tubero, ff. de ſupel. legata, & Menochius metipſe exornauit lib. 1. præ ſumpt. 22. numer. 1. & 2. Ex factis etiam, præ ſumptio, & coniectura ſumitur[*] efficax, diſponentiſque voluntas percipitur, & declaratur; facta namque, cordis, ſeu intentionis ſecreta, & voluntatem enuntiant, vt ſtatim dicetur: & cum aliis Authoribus, ita adnotarunt Pet. de Peralta, in l. cum fundus, ex num. 5. ff. de legat. 2. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 1. & 2. & num. 8. cum ſeq. & lib. 4. cap. 3. num. 1. Menoch. lib. 1. præ ſumpt. 19. num. 10. verba autem, quando in teſtamento, vel diſpoſitione proferuntur; dubium non eſt, quin totum faciant, & ſeruari debeant, vt caſus omnes occurrentes decidant, & primum locum obtineant; l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legat. 3. & ſuprà hoc eodem tractatu, ad initium, latè obſeruaui, & vim, atque effectum verborum late comprobaui. Cæterum etiam certum eſt, quod voluntas te[*] ſtatoris declaratur etiam ex verbis prolatis extra reſtamentum, ſeu diſpoſitionem, atque ex illis ſumitur coniectura, & interpretatio; quod etiam aliis capitib. huiuſce tractatus remanet explicatum, & ibidem reſolutum, quot teſtibus declarari debeat teſtatoris voluntas ex dictis extra teſtamentum, & in terminis ſic obſeruarunt Bartolus, quem omnes ſequuntur, in l. 2. num. 40. verſ. Quæro ex quibus, præ ſumatur; & verſ. Videamus, ff. de vulg. & pup. ſubstit. Paulus Caſtrenſis, in l. precibus; numer. 10. C. de impuberum, verſ. Circa primum; & ibidem Hippolyt. Riminald. qui plures congeſ ſit, numer. 246. Ripa, num. 52. & Socinus iunior, num. 112. in d. l. 2. Alexander. in conſ. 100. Viſa parte teſtamenti, num. 11. verſ. Secundo probatur, lib. 4. Cor neus, in conſ. 138. lib. 2. Socin. in conſ. 37. ante nu. lib. 3. & in conſ. 33. n. 9. lib. 1. Ruinus in conſ. 4. in fine, lib. 1. & in conſ. 73. num. 15. lib. 2. Pariſius, in conſ. 97. num. 2. lib. 2. & in conſ. 66. num. 80. lib. 3. Afflictis. deciſ. 44. num. 29. Tiberius Decianus; in conſ. 37. num. 33. lib. 1. Menoch. in conſ. 236. n. 17. & 18. & in conſ. 266. num. 74. & 75. lib. 3. Mieres, in initio ſecundæ partis, num. 40. in principio; vbi quod verba poſita in teſtamento declarantur per, verba teſtatoris prolata priùs inter viuos; & citat textum, & Gloſ ſam in l. vxori, §. vltimo, ff. de legat.[*] 3. Et quidem dicta vel præteriti, vel præ ſentis temporis, vel futuri conſiderantur. Ex dictis[*] præteriti temporis, coniectura ſumitur ad actum præ ſentem, l. vtrum, ff. de petit, hæredit. l. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legat, l. quas in hoc placitum recenſuit Afflictis, deciſ. 375. numer. 1. & 2. Menoch. qui duo adducit exempla, lib 1. præ ſumpt.[*] 22. num. 3. Ex dictis præ ſentis temporis, cum negotium conficitur, coniecturam facimus voluntatis præteritæ, l. vxor, vbi Bartol. ff. de legat. 3. Afflictis, vbi nunc, num. 1. verſ. Et ex verbis Ex dictis futuri temporis præ ſumptio fit, & coniectura[*] ad iam præterita, vt ſcilicet præmeditata illa fuerint, d. l. Labeo, §. idem Tubero. Et latiùs probat Menochius, dicta præ ſumpt. 22. num 5. & vide omnino eodem libro, præ ſumptione 24. per totam, vbi accuratè, & diligenter explanauit, quomodo du[*] catur de tempore ad tempus præ ſumptio, & coniectura. Et primum caput proponit quoad tempus præteritum, atque eos tres caſus diſtinguit. Secundũ circa tempus præ ſens ad alia tempora, & plures caſus diſtinguit. Tertium & vltimù circa tempus futurum ad alia tempora, & abſolutè, atque accuratè (vt dixi) explicat. Secundò deinde, & principaliter conſtituo, me ſuprà, numero primo ſtatuiſ ſe, de alicuius voluntate, & animo, duobus modis apparere poſ ſe, ſer[*] mone ſcilicet, vel facto; nunc vero adiiciendum, vnam declarationem ab alia, verborum ſcilicet,[*] & facti, re, & effectu non differre. Cæterum declarationem hanc voluntatis ex facto prouenien[*] tem, Aliquos tacitam eſ ſe dixiſ ſe, provt refert Me nochius, præcitato conſilio quinto, num. 16. libro pri[*] mo. Alios verò, quod ſit inter tacitam, & expreſ ſam, aſ ſeueraſ ſe, vt ſcribunt Salicetus, in l. 1. C. ſi maior factus ratam habuerit, & Curtius, iunior, in conſ. 50. num. 9. Eſt enim tacita, quoad verba (quia verba deficiunt) & expreſ ſa quoad effectum, vt[*] Menochius d, numer. 16. expreſ ſit eruditè. Inde & conſequenter ex facto ſeu factis, geſtiſque, declarari mentem, animum, & voluntatem; & ſic de alicuius voluntate non minus apparere factis, quàm verbis, vt dixi, & probatur in l. Paulus, ff. rem ratam haberi: dum vult, actus approbationem, & ratificationem. facto induci, l. reprehendenda, C. de inſtitut. & ſubſtitut. l. pro hærede, ff. de acquir. hæredit. quæ duo iura expendit, & ſic notauit Tiberius Decianus, in conſ. 40. n. 79. lib. 3. citat etiam textum, in l. 1. §. Diuus ff. ad l. Cornel. de Sicar. in conſilio 84. num. 3. lib. 2. § Pauonum, & ibi Gloſ ſa, de rerum diuiſione, quem textum citauit Menoch. lib. præ ſumpt. 19. num 1. & præ ſumpt. 28. num. 6. ſic quoque adnotarunt Iaſon. in d. l. reprehendenda, verſ. Quarto habes, Alexand. in conſ. 75. Ponderatis, col. 2. vol. 3. Corneus, in conſ. 1. volum. 1. Craueta, in conſ. 159. n. 5. Decius, in l. ſemper qui non prohibet, num.8 ff. de regul. iur, & in conſ. 449. numer. 34. Riminaldus ſenior, in conſil. 378. num. 14. volum. 2. Cephalus, in conſ. 253. num. 23. lib. 2. & in conſil. 352. num. 6. lib. 3. Tiraquel. de iure Conſtituti, 3. par. limitat. 30. num. 12. Pariſius, in conſilio 34. numer. 54. lib. 2. Tiberius Decianus in conſ. 19. numer. 73. lib. 1. & in conſ. 13. num. 30. lib. 2. & in conſ. 40. n. 79. lib. 3. Menoch lib. 1. præ ſumpt. 19. num. 1. & 2. & in conſ. 5. num. 16. libro primo, & in conſ. 110. num. 1. & in conſ. 121. num. 90. lib. 2. Marc. Anton. Eugenius, in conſ. 9. num. 2. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 3. cap. 2. §. 1. num. 1. & 2. & 8. & ſequent, & lib. 4. cap. 3. num. 1. Mierez, in initio ſecundæ partis, num. 40. vbi quod coniectura voluntatis iuridicè capitur ex his, quæ teſtator geſ ſit extra diſ poſitionem, de qua agitur, atque ex actu inter[*] viuos, ante mortem geſto; & citat Oldrad. & Pariſium, Peraltam etiam, in l. cum fundus, pet illum textum, num. 4. ff. de legatis ſecundo, Ludou. Caſanate, in conſ. 47. num. 7. Ioannes Vincent Hondedeus, in conſ. 5. num. 64. libro 1. & in conſilio 61. num. 40. lib. 2. Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 271. num. 31. & in conſ. 285. num. 166. lib. 3. Maſcardus, de probation. tom. 3. concluſ. 1417. num. 33. & ſequent. dicens, quod quæ ſit alicuius voluntas, ex ipſius factis colligi, & probari poteſt; nihil enim ad eam indicandam accommodatius eſt, quam factum; cum etenim voluntas in animo conſiſtat, & idcirco ſit cæteris incognita, ad eam declarandam, duo inuenta ſunt, verba, & facta prout ibi probat. Et ij omnes intelligunt ſuperiorem obſeruationem, tam in præcedentibus, quam in ſubſequentibus[*] actibus; & ideo vnanimiter ſtatuunt, voluntatem dari intelligi, & declarari ex præcedentibus, & ſubſequentibus actibus, vt tradit Socinus iunior, in conſ. 42. num. 12. volumine ſecundo, Anguiſ ſ in conſ. 5. num. 39. Rolandus, in conſ. 54. num. 24. volumine quarto, Decianus, in conſ. 57. num. 49. libro primo, Aluaradus, Mieres, & Peralta, vbi ſupra, Maſcardus etiam, dicta concluſ. 1417. num. 39. Imo voluntas melius, expeditius, & fortius da[*] tur perintelligi rebus ipſis geſtis, ſeu factis, quàm verbis; quoniam facta effectum ipſum oſtendunt, & magis deliberatè fiunt; verba verò contra voluntatem perſ æpè effunduntur; l. ſi tamen, §. ei qui, ff. de ædilit. edicto, & notat Gloſ ſa, in l. recuſari, vbi allegat multa iura, ff. de acquir. hæreditate, cap. dilecti, el ſegundo, & cap. ad audientiam, & cap. vt noſtrum, de appellation. & notarunt, atque exornarũt permultis, Abbas, in conſ. 116. numero tertio, libro ſecundo, Iaſon, in dicta l. reprehendenda, numero ſeptimo, Gozadinus, in conſ. 101. num. tertio, Socinus, in conſ. 125. numero primo, libro primo, & in conſil. 62. numero ſeptimo, libro ſecundo, Socinus iunior, in conſ. 38. num. 13. libro primo, & in conſ. 42. numer. 14. libro ſecundo, Craueta, in rubrica, ff. de legatis primo, num. 139. & 168. Tiraquell. de retractu conuentionali, in fine, num. 75. Neuizanus. In conſil. 50. num. 51. Bellonus, in conſ. 15. num. 15. Natta, in conſ. 11. num. 6. Peralta, in d. l. cum fundus, num. 5. ff. de legatis ſecundo, folio 238. Gramaticus, in conſ. 13. num. 3. inter criminalia, & in conſ. 150. numer. 24. Inter ciuilia. Decianus, in conſ. 31. num. 97. libro primo, & in in conſ. 84. num. quarto, libro ſecundo, & in conſ. 73. numero vndecimo, libro quinto, Hondedeus, in conſil quinto, num. 64. libro primo, Menochius, in conſ. quinto, num. 16. libro primo, & præ ſumptione 19. num. ſecundo, libro primo, Maſcardus, tomo tertio, dicta concluſ. 1417. num. 34. Marc. Anton. Eugenius, in conſ. 9. num. tertio, Petrus Surdus, deciſ. 95. num. 21. Ludou. Caſanate, in conſil. 29. num. 40. & in commentariis de vſufructu, cap. 2. num. 117. & duobus seq. de quotidianar. controuerſi. iur. lib. 2. cap. 26. num. 87. ſic quoque notaui, & ſcriptum reliqui; nunc verò plures recenſeo Authores, quàm in tunc; & adiicio Baldum, ibidem non relatum, qui in conſ. 8. lib. 1. & in l. non ignorat, colum na prima, verſ. Similiter, C. qui accuſare non poſ ſunt; ſingulariter dixit, facta eſ ſe vero proximiora, quàm nuda vocabula; & in libertæ tuæ in fine, C. de operis libertorum, inquit, quod qualitas factorum deſcribit qualitatem intellectus. Refert Ludou. Caſa[*] nate, in conſ 47. num. 7. Addo etiam & alios Authores, qui eandem concluſionem, factis ſcilicet,[*] ſicut verbis voluntatem declarari, imo facta potentiora eſ ſe, quam verba; exornarunt permultis; Menochium ſcilicet, in conſ. 1013. lib. 11. vbi latè, mulierem ſoluto matrimonio, non recedendo è domo hæredum mariti, & alimenta ſuſcipiendo, videri fructus dotis remittere, quia facto illo percipiendi alimenta, potentiùs quam verbis voluntas oſtenditur. Idem Menochius, in conſ. 1003. num. 89. & ſeq. eodem lib. 11. vbi quod ratificatio inducitur tacito actu, & ratificati emptionem ex fructuum perceptione, quia factum illud percipiendi fructus, arguit emptionis ratificationem, prout latius ibi: Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. lib. 2. cap. 249. ex num. 7. & deciſ. 49. ex num. 22. cum ſeq. Petrus Surdus, in conſ. 70. num. 1. & 2. & 3. lib. 1. vbi latè comprobat, quam potens ſit factum, ad detegendum conſenſum, & voluntatem alicuius, prout latè ibi, & in conſil. 52. n. 73. eodem libro, & in conſ. duodecimo, ex n. 48. vſque ad num. 48. 55. & in conſ. 28. num. 18. & ſequent. & in conſ. 35. eodem libro primo & in conſ. 290. n. 57. & ſequent. libro 2. Burgos de Paz, in conſ. 26. n. 31. & 32. And Angulus, ad leges meliorat. in l. prima, gloſ ſa ſeptima, n. 2. deciſio Rotæ Romanæ 811. in nouiſ ſimis prima parte, Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 271. n. 31. lib. 3. & in conſ. 313. numero. 56. & 57. lib. 3. & in conſ. 630. ex numer. 24. vſque ad num. 30. libro ſexto, & in conſ. 656. num. 79. & duobus ſequent. eodem libro, Cardinalis Tuſchus, tomo 3. litera E. concluſ. 15. vbi in ſummario, facto non minus, quam verbo elicitur conſenſus, folio 541. & concluſione 20. vbi in ſummario, factum magis operatur, quam conſenſus verbalis, folio 544. Imo non ſolum ex facto teſtatoris, ſed etiam ex[*] eo, quod facere propoſuit, eius voluntas declaratur, & interpretatur: Fulgoſius, in l. prima, C. de verborum ſignification. Ludouic. Caſanate, in conſ. 47. num. 7. non ſolum etiam actus, ſiue factum ſe[*] quens declarat, & dat cauſam diſpoſitioni præcedenti: & oſtendit eius qualitatem, vt eſt textus notabilis, in l. ſi hi qui ff. ad leg. Iul. de adult, l. ſed & Iulianus, § proinde, ff. ad Macedonianum, per quem textum ſic notauit Bartolus, in l. cætera, §. ſed etſi parauerit, ff. de legatis primo, Decianus, in conſ. 61. numer. 8. lib.4 Aluaradus, qui aliqua adducit in propoſito, de coniecturata mente defuncti lib. 3. cap. 2. §. 1. numero ſecundo, & tertio, ſed etiam nullus,[*] & inualidus declarat actum præcedentem, & mentem diſponentis; id quod cum Bartolo, pluribus in locis, Barbatia, Caſtrenſe, Anguiſ ſ. & Menochio. in hac eadem materia, coniecturarum ſcilicet, ex facto prouenientium obſeruauit Maſcardus, tom. 3. Concluſ 1417. numer 40. & vltra cum Peralta, in dicta l. cum fundus, num. 8. in fine, & 9. & in l. Lucius, la primera, num. 11. & in l. cum ita legatur, § ſpecies; num. quarto, de legatis ſecundo, Decianus in conſiI. 49. numer. 27. libro quarto, & conſilio 7. numero 103. poſt alios ſcripſit, quod diſponens, ſi poſt aliquam diſpoſitionem aliquid fecit, quod[*] poteſt interpretari, & in conſtitutionem de nouo, & in declarationem præteritorum; ſi actus de nouo factus non valeret, valebit in vim declarationis, vt actus ſuſtineatur. Semper tamen erit animaduertendum, atque[*] præ oculis habendum in hac materia, quod voluntas ex facto, ſeu factis, eatenus tantum arguitur, & colligitur, quatenus ex factis ipſis infertur, & non plus & ſic non extenditur vltra quam ex facto ip ſo, neceſ ſariò inferatur: ſic ſane Bartolus declarauit in l. 1. § ſi quis hoc interdicto, ff. de itinere, actùque priuato, & in l. ſi patronus, in fine, C. communia vtriuſ que iudicij, Alexand. In conſilio 33. Ponderatis his, col. 2. lib. 1. Decianus, in conſ. 13. n. 30. lib. 2. qui citat l. vltimam, C. de vxor pro marito, & in conſ. 100. n. 25. lib. 3. Decius, in conſ. 72. Viſo puncto, n. 5. & in conſ. 218. n. 16. Natta, in conſ. 77. num. 14. Socinus iunior, in conſ. 122. numer. 14. volumin. 1. Beccius, in conſ. 106. num. 46. Craueta, in conſilio 292. in principio, Maſcardus, dict, concl. 1417. num. 45. Ludou. Morotius, in reſponſ. 6. num. 28. Surdus, deciſ. 33. num. 10. & deciſ. 84. num. 10. & deciſ. 267. numero 5. & deciſione 285. numero 3. & in conſilio 52. num. 73. libro primo, Ludouic. Caſanate, in conſ. quarto, numer. 225. Menochius, libro primo, præ ſumptione 21. per totam, quò loci, pro regula ge[*] nerali conſtituit, & eam vtiliter exornat nonnullis, quod coniectura, & præ ſumptio, ex actibus voluntariis, ſumitur tantum, quantum actus ip ſe ex neceſ ſitate concludit; quod iure, & Doctorum auctoritate latè comprobat ibi. Tertiò deinde conſtituo, in hac eadem materia[*] obſeruandum etiam eſ ſe, ex non factis, aut non dictis, coniecturam, aut præ ſumptionem non ſumi regulariter, quoniam quidem ex his, quæ non apparent, nulla præ ſumptio colligitur: ita ſane Ancharanus, in conſ. 302. Materia, de qua quæritur. Craueta, in conſ. 202. numero nono, & in conſilio[*] 319. numero 13. in verſ. Decimo nono, qui adducuntur ex l. quod ſeruus, ff. de condition. Ob cauſ. & in l. in lege, ff. de contrahenda emptione, Mari. Salomonius in l. Gallus, quidam rectè, num. 32. de liber. & [*] poſthum. vbi ſcribit ſingulariter in propoſito præ ſumptionem tunc regnare, quando apparet quid geſtum; qualiter autem geſtum, in obſcuro eſt. Et hinc ſcripſerunt permulta variis in locis Doctores noſtri, quæ commemorauit, & regulam ſuperiorem exornauit vtiliter Menochius, in conſ. 121. ex numer. 83. libro ſecundo, & præ ſumptione 23.[*] per totam, libro primo. Et hæc quidem regula, multo magis, & propriùs procedit, & locum obtinet in vltimis voluntatibus, & in teſtamentis (provt ego vltra Menochium, & alios animaduerto) idque propter alias iuris regulas, & traditiones Doctorum communes, de quibus, cap. aliis ad. initium huius tractatus, maximéque ob illam regulam, Omiſ ſum, & non expreſ ſum, pro omiſ ſo habendum. Item, Propoſitum in mente retentum, & ſic non dictum, nihil operari. Item, Id, quod facile dicere, aut exprimere teſtator potuiſ ſet, & non expreſ ſit, conſulto, atque ex propoſito videri ab eodem omiſ ſum, vt in conſideratione non habeatur. Ac denique, Teſtator hoc non dixit, hoc non expreſ ſit, ergo neque nos dicere debemus. Cæterum, quando lex ipſa præ ſumptionem, ſeu[*] coniecturam colligit, aut imaginatur, quod etſi nihil dictum, vel factum legatur, nihilominus quod dictum, vél factum fuerit, tunc procul dubio ſuperior regula ceſ ſat; provt eruditè ſcripſerunt Viglius, in principio, Inſtitut. de pup. ſubſtit. numero[*] 17. Vaconius, libro quarto, declarat, iur. cap. 24. dum explicat ſenſum leg. in teſtamento, la primera, C. de teſtamento militis. Et dicunt, legem aliquando ſumere coniecturam ex dictis, ſeu ſcriptis, aliquando ex non ſcriptis, ſed à ſe ipſa imaginatis. Exemplum ex non ſcriptis habetur in l. cum auus, ff. de condit. & demonſt. & apertiùs in l. generaliter, §. cum autem, C. de inſtitut, & ſubſtit. & in l. iam hoc iure, ff. do vulg. & pup. ſubſt. & in l. quamuis, C. de impuber. & in l. Titius, §. Lucius, ff. de liber, & poſthum. & in l. tale pactum, §. vltimo, ff. de pactis; provt latiùs ipſas expendit, atque inducit Menoch. lib. 1. præ ſumptione 23. ex num. 13. cum ſequentibus. Similiter coniectura, & præ ſumptio ſu[*] mitur ex non factis, aut non dictis aliquando in actibus inter viuos, quando is, qui debet aliquid facere, vel dicere, nihil facit, vel dicit; provt ſcrip ſit Bartolus, in l. gerit, numer. 28. ff. de acquirend. hæredit. cum dixit, quod ſi hæredi ſcripto aſ ſignatus fuit terminus ad adeundam, vel repudiandam hæreditatem, ſi hic intra præ ſtitutum illum terminum nihil facit, ex hoc non facere, præ ſumptionem aditionis infert; refert idem Menochius, & alia exempla adducit dicta præ ſumptione 23. libri primi, ex numero decimo tertio, cum ſequentibus, Maſ cardus, tomo tertio, dicta concluſione 1417. numero 41. & tribus ſequentibus, qui Primum exemplum proponit in l. ſi peculium §, ſicut autem, ff. de peculio legato: vbi ſi dominus eſt debitor ſerui, & differt ſoluere, ex iſta non ſolutione probatur animus adimendi peculium. Secundum in debitore, qui ſucceſ ſit creditori ſuo, ſi debitum non ſoluit aliis, qui eſ ſent hæredes, ipſo repudiante, ex non facto, præ ſumitur adiuiſ ſe hæreditatem. Et hæc quidem exempla, & alia præfatorum Authorum in actibus inter viuos obtinent, & procedunt, provt ipſi loquuntur: in teſtamentis autem non obtinet regula ea, vt antea annotauit, uiſi vbi lex coniecturam inducit ob præ ſumptam teſtatoris voluntatem, & coniecturatam mentem ipſius, Semper[*] tamen fortior eſt illa coniectura, quæ colligitur ex facto, quam quæ accipitur ex non facto, iuxta text. in l. ſi mora, cum ibi notatis. ff. ſoluto matrimonio, & in l. Procula, ff. de probationibus, Imolam, & Alciatum, cum quibus ſic obſeruauit Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. libro duo decimo titulo finali, numero trigeſimo ſecundo. Vbi inquit, quod factum affirmatiuum intenſius[*] declarat voluntatem, quàm negatiuum, quod ſcripſit Decius, in conſilio 206. numero ſeptimo, circa medium, & in conſilio 267. numero ſecundo. Ex dictis hactenus, & longa ſerie comprobatis, factis ſcilicet, ſicut verbis; imò potentiùs rebus ipſis, & factis, quàm verbis voluntatem ſignificari, inferri poſ ſet ad multas iuris quæ ſtiones, quas præcitati ſuprà Interpretes adducere, in dubiumque excitare ſolent; Aliis autem ſcienter, conſultóque omiſ ſis, ſilentio prætermittenda non erit vna, quæ admodum neceſ ſaria, & vtilis eſt, quia aſ ſidua, & quotidiana, vtrùm videlicet, ſi filio grauamen apponatur in legitima per parentem, ipſeque generaliter agnouerit iudicium eius, ſiue teſtamentum, aut diſpoſitionem ſimpliciter approba[*] uerit, aut ſe bonis immiſceat, eiſque vtatur, fruatur, non tamen expreſsè atque ſpecificè grauamini legitimæ conſenſum præ ſtiterit; aut huiuſmodi agnitio, ſiue approbatio generalis, facto ipſo immixtionis, & ingreſ ſu poſ ſeſ ſionis bonorum, ſufficiat; ad inducendum conſenſum grauaminis, vt amplius filius ipſe reclamare non poſ ſit, nec ius reclamandi ad hæredes tranſmittat; idque, ſiue appo ſito grauamine in legitima tantum, cùm ſola legitima ei relicta fuerit, ſiue etiam inſtituto filio vniuerſaliter, aut in aliis bonis vltra legitimam, ſine melioratione Tertij, & Quinti ei facta, cum onero tamen, vt Tertium & Quintum ſimul cum legitima iure primogenij in perpetuum vinculatam, quoad ſe, & ſuos poſteros, alióſque filios & deſcendentes parentis habeat. Quid etiam, ſi caſu, quo grauamini legitimæ non conſenſerit, à meliora tione excludatur, & alius filius cum eodem onere, & vinculo, ad eam inuitetur. Et pro abſoluta, accurataque huius articuli re ſolutione. ante omnia præmittenda erunt nonnulla, ſine quibus dubium metipſum radicitus explicari non valeret, nec etiam diſtincta reſolutio deduci. Et in primis conſtituo, certiſ ſimum eſ ſe, & per manus traditum quotidie, quod legitima filiorum debet eſ ſe præcipua, in eàque nullum grauamen imponi poteſt, nec etiam modus, nullàque conditio, aut dilatio temporis; & ſi apponatur, ipſo iure tollitur, leg. quoniam in prioribus, vbi latiſ ſimè, atque erudite, & egregiè admodum eruditiſ ſimus Hiſ panus Roder. Suar. in principio illius l. ex num. 1. cum ſeqq. & ampli. 2. & 10. l. 1. & 4. tit. 11. partit. 6. l. decimaſeptima, titulo primo, ead. parti. & exornarunt, materiámque explicarunt Antonius Gomezius, tomo primo variarum, cap. vndecimo, ex numero vigeſimo quarto, Anton. Gabriel, commun. concluſion. libro ſexto, titulo de legitima, concluſione ſecunda; Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogen. libro ſecundo, cap. primo, ex numero vigeſimo nono, cum ſequentibus Matiençus, in l. vndecima, titulo ſexto, gloſ ſa prima, vbi refert Menchacam, qui latiſ ſimè proſequitur: Rolandus, in conſilio vigeſimo quinto, numero quarto, & quinto, volumine ſecundo, Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. libro ſeptimo, titulo octauo, numer. decimo, Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 510. volumine quinto, Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo trigeſimo ſexto, numero 61. Potius Imolenſis, commun. concluſion. libro primo, concluſione vigeſima quarta, Cucchus, in tractatu de legitima, titulo, legitima nullum grauamen. recipit. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. libr. ſecundo, cap. 247. Angelus Matheacius, de legat. & fideicommiſ ſ. libro quarto, capit. decimo quarto, Burſatus, in conſ. 102. numero vndecimo, libro primo, Ioſephus Ludouicus deciſione Lucenſi 28. numer. 2. cum ſequentibus; vſque ad numerum 18. vbi rationes adducit, & exornat. Menochius etiam, libr. 4. præ ſumptione 196. ex numer. decimo ſeptimo, Magonius, deciſione Lucenſi 85. ex numero primo Cardinalis Tuſchus, tomo quinto, littera L. concluſione 187. ex folio 163. & ego metipſe cap. ſexageſimo quarto, huiuſce tractatus, numero 29. & 30. ita quoque notam, & comprobaui quamplurimorum auctoritate, & relatione. Addo nunc patrem Gabrielcm Vazquez, in opuſcul. titulo de teſtamentis, cap. ſexto, §. quarto, per totum, folio mihi 526. & 527. & relatos infrà, numer 54. Et ij omnes vnanimiter admittunt[*] ſpecificè, aut præ ſentiunt, grauamen in legitima appoſitum, tolli ipſo iure, ex conſtitutione Iuſtiniani, in dicta l. quoniam in prioribus; non modò quando apponitur circa quantitatem legitimæ, quo caſu reiicitur ipſo iure tale grauamen, & ſuppletur filio intega legitima, provt eſt textus ſingularis, in l. ſcimus, in principio, C. de inoffi. teſtam. ibi: Attamen ipſo iure ineſ ſe eandem repletionem. Sed etiam ſi alio modo quocunque grauamen apponatur, conditione ſcilicet, vel reſtitutione, vel aliàs, integra relicta legitima; arguendo ex deciſione, eiuſdem l. ſcimus, de. grauamine quantitatis ad aliud quodcunque grauamen, ſeu onus, in legitima appoſitum, quia iſta pacificari videntur, ſcilicet eſ ſe grauamen in quantitate, vel aliàs quouis modo, quoad illud tollendum, ſiue vnum ſit, ſiue alterum, eodem modo, & remedio; ſicuti probatur in ipſa l. ſcimus, §. ſancimus, ibi: . Vel in quantitate, vel in tempore, hoc modis omnibus repleri. Et in d. 1. quoniam in prioribus, ibi: Ipſa conditio, vel dilatio, vel alia diſpoſitio, moram, vel quodcunque onus introducens, tollatur; & ita res procedat, qua ſi nihil eorum teſta mento additum eſ ſet. Sic ſane, quod grauamen quantitatis, & alterius oneris (quodcunque illud ſit) à pari procedant, & ipſo iure tollantur; & conſequenter ita ſit, ſi integra legitima relicta, prohibitionis, alienationis, aut vinculi, vel reſtitutionis, aliúdve onus ſimile adiiciatur; eruditè deduxit, atque annotauit Rodericus Suarez, ampliat. 10. in principio, ad eandem l. quoniam in prioribus, in ver ſic. Secundo pro hac parte eſt caſus, & iterum num. 4. in fine, & num. 6. in verſicul. Sed certum eſt, quod grauamen quantitatis; & numer. 8. & iterum numer. 47. ad. finem. Et idem ex communi omnium ſententia firmauit Menchaca, de ſucceſ ſion. creatione, libr. 1. & 16. in repetitione dictæ l. quoniam in prioribus, ex numer. 271. vſque ad numerum 278. vbi quod legitima non modò lædi poteſt in quantitate, iuxta text. in dicta l. ſcimus in principio, & in dicta l. quoniam in prioribus, verbo, minuta, & expreſ ſiùs in l. omnimodo, eiuſdem tituli: Sed etiam nec in tempore, nec in loco, neque in modo, neque ratione legati, vel fideicommiſ ſi ſingularis, nec ratione vinculi, aut fideicommiſ ſi vniuerſalis, ſtatim, vel etiam poſt mortem præ ſtandi; provt latiùs ibi comprobat: Et per Fachineum, controuerſiar. iur. libro 12. cap. 7. & 10. Et hoc quidem notandum ad vnum, quod eſt[*] ſingulare, & valde neceſ ſarium in hac materia, admiſ ſa ſcilicet dicta pacificatione grauaminis quantitatis, & oneris alterius cuiuſque, inferri ad deciſionem l. ſi quando, § & generaliter, vt non ſolum procedat eius §. conſtitutio, quando grauamen eſt in quantitate, ſed etiam quando in alio onere quocunque grauamen. conſiſtit, quamuis integra legitima relicta fuerit; nam ſi per quietationem, renuntiationem, aut approbationem generaliter factam, vel cum filius ſimpliciter agnouit iudicium patris, non impeditur petitio legitimæ, aut eius ſupplementi, atque ita grauaminis in quantitate approbatio non inducitur; vt etiam per Fachineum, vbi ſupra, cap. 6. & 7. & alios relatos infrà, numer. 54. ita quoque nec induci debebit, quando in alio onere grauamen conſiſtit, cùm eo caſu contradictio neceſ ſaria non ſit, ſed potius ipſo iure, & etiam filio tacente, grauamen tollatur, vt ſtatim dicetur. Sic ſanè, atque in terminis noſtris viſus eſt apertè præ ſentire, licet non ita expreſsè deducat, Rodericus Suarez in dicta l. quoniam in prioribus, ampliatione 10. ante numerum 5. in verſic. Quinto ad decidendum hoc dubium, pondero text. & expreſsè tenere in. finalibus verbis numeri 4. in ver ſic. Per quæ teneo: vt ſtatim dicetur, atque ex his comprobantur apertiùs, quæ ad explicationem dicti §. & generaliter, inferius traduntur, vnanimiter quoque ipſimet Authores præ ſentiunt, atque eo[*] rundem ſpecificè tradiderunt nonnulli, grauamen appoſitum filio in legitima, reiici ipſo iure; dato quòd filius tacuiſ ſet, nec vnquam impugnaſ ſet dictum grauamen; nec eſ ſe neceſ ſe, ab eo fieri aliquam contradictionem. Et idcirco, quod legitimæ onus reiiciatur, etiam filio tacente, tam vt inducatur legitimæ ſupplementum, quàm etiam vt remoueatur grauamen oneris alterius cuiuſcunque; quamuis in alio, non in quantitate conſiſtat; eruditè admodum concludit, & probat Rodericus ip ſe Suarez, dicta ampliatione 10. videndus omnino ex numer. primo, vſque ad numerum 12. vbi ad id expendit iura fortiſ ſima, & ſeptem principalia fundamenta adducit, contrariæque parris fundamentis reſpondet, & inquit numero 4. & quatuor ſequent. ſic tenendum, latiùsque explicat, provt ibi originaliter prælegere, omnino neceſ ſarium erit. Et Roderici ſententiam, tam vt inducatur legi timæ ſupplementum, quàm etiam vt grauamen legitimæ integrè relictæ impoſitum remoueatur; defendunt quoque Menchaca, de ſucceſ ſion. creatione, libro primo §. 10. numer. 254. & numer. 522. 523. in & in l. ſcimus, numero primo. C. de inofficioſo teſtamento, Antonius Gomezius, tomo primo, cap. 11. numer. 25. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 7. titulo 8. numer. 10. Cephalus in conſilio 188. numer. 29. & 30. lib. 2. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 36. numer. 86. Ancharanus in conſil. 201. numer. 22. & ſequent. Valdeſius, & alij plures, quos ego metipſe recen ſui, & ita notaui ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 64. numer. 66. & 67. Fachineus etiam, controuerſiar. libro 12. capite 10. Vbi quod onus reiicitur de legitima ipſo iure, ita vt non ſit neceſ ſaria petitio, & declaratio filij. Atque ex his, & notatis per Roderic. Suarez,[*] deducitur aliud expreſ ſim, quod eſt ſingulare, & notatu dignum, quod ſcilicet reſolutio ſuperior, legitimæ onus, & grauamen reiicit de legitima ipſo iure, etiam filio tacente, & non contradicente, nec eſ ſe neceſ ſariam eius petitionem, aut contradictionem; fortius procedere, quando grauamen non conſiſtit in quantitate (quia integra legitima relicta eſt) ſed in modo, aut conditione, aut onere vinculi, vel fideicommiſ ſi; quàm vbi grauamen in quantitate conſiſtit, quia ſcilicet legitima integra relicta non eſt, quod eſt etiam notandum ad deciſ. d. l. ſi quando, §. & generaliter, & deducitur ex reſolutis per eundem Roderic. Suar, d. ampliat. 10. num. 2. in princ. & num. 5. in princ, ad explicationem Gloſ. ordinariæ, in d. l. ſcimus, C. de inoffic. teſtam. quod quamuis in grauamine ſupplemẽti legitimæ repletio fiat ipſo iure, tamen, quoad eſ ſentiam, & effectum acquiſitionis, neceſ ſariò filius debet petere illud, quod eſt ſibi debitum ex ſua legitima: nam impoſ ſibile eſt, quod ſi ille non petat, ſibi detur. At verò quando grauamen in alio onere conſiſtit, non in quantitate: abſque vlla petitione, ſeu facto ipſius, onus ipſum, aut grauamen remouetur; & ſic facilius: provt Rodericus ipſe eleganter admodùm explicat, prædicta ampliatione decima, vbi cum latè id probaſ ſet ex num. primo, cum ſequentibus, numer. quarto, & quinto, ſic concludit: Per quæ teneo, quod ſi filio eſ ſet appoſitum aliquod grauamen in legitima, & ipſe ſciens grauamen ſibi illatum, tacuit toto tempore vitæ ſuæ, nihil opponens, nec allegans contra dictum grauamen, imò ſimpliciter acceptans, atque poſ ſidens bona ſibi relicta à patre; quod tranſmittit ad filios legitimam liberam, & ſine grauamine, & omne grauamen ſibi inſertum, debet reputari, tanquam ſi in teſtamento appoſitum non fuiſ ſet, vt inquit hæc lex. Ad fundamenta contraria reſpondetur ſic, primò, non obſtat Gloſ ſa in dicta l. ſcimus, quia illa reprobatur per omnes, & adhuc poſ ſet ſic intelligi, quod non ſit contraria huic opinioni. Nam in quantum dicimus, quod grauamen tollitur ipſo iure, verum eſt, ſed in grauamine ſupplementi, ſuper quo loquitur ibi Gloſ ſa, licèt repletio fiat ipſo iure, tamen quoad eſ ſentiam, & effectum acquiſitionis, de neceſ ſario debet filius petere illud, quod eſt ſibi debitum ex ſua legitima; nam impoſ ſibile eſt, quod ſi ille non petat, ſibi detur; quia incommutabilis acquiſitio non fit niſi per agnitionem, & effectualem petitionem: vt in ſimili dicit textus, in l. ſi quis ita hæreditatem, ff. de condit, inſtitut. vt dicit Baldus, & idem Salicetus in dicta l. ſcimus. Et id ip ſum repetit ſtatim num. quinto, in verſic. Cogitabam, & iterum numero octauo: vnanimiter conueniunt Doctores maiori parte, ſicuti Valdeſius, & alij Authores notarunt in locis relatis ſuprà, cap. 64. num. 66. in fine, & 67. Cum ergo inquiritur, an grauamen à legitima tollatur ipſo iure, etiam filio non petente, ſeu non[*] contradicente, ſic diſtingui, atque explicari debebit, provt ex prædictis deducitur; nam cùm grauamen eſt in quantitate, quia non integra legitima relicta eſt, licèt ipſo iure tollatur grauamen, & ſuppletio fieri debeat, vt in eadem l. ſcimus probatur; & latè comprobauit Rodericus Suarez, dicta ampliatione decima, à principio; effectu tamen non fiet, nec fieri poteſt, niſi filius ipſe, cui minus legitima portione relictum eſt, aut hæredes eius id petierint; idque exemelo leg. conſtat, & l. finalis. C. de compenſat. & ita procedunt Gloſ ſ æ, & communes Doctorum traditiones, de quibus ibi provt Rodericus explicauit. Nattæ etiam reſolutiones in conſ. 352. numer. 8. Tiraquelli, in l. ſi vnquam verbo, reuertatur, à numer. 14. Manticæ, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 4. titulo 3. numer. 26. & libro 7. titulo 8. numer. 10. Seguræ, in l. vnum ex familia, §. ſed ſi fundum, in verſi. Hinc infertur, & in l. cum patronus, numer. 66. de legatis ſecundo, Gregorij Lopez in l. 5. titulo 8. partita 6. aliorum etiam, & maximè Valdeſij in addition. ad dictam ampliationem decimam: Roderici, quos ſuprà, hoc eodem tractatu, dicto cap. 64. numer. 66. in fine, & 67. recenſui. At vbi integra legitima relicta, grauamen apponitur qualitatis, oneris ſcilicet, reſtitutionis, vinculi, dilationis, vel aliud ſimile; tollitur equidem grauamen ipſum, etiam filio non petente, nec grauamini contradicente, quia lex operatur, nec ipſe habet neceſ ſe aliquid petere; iuxta communes Doctorum reſolutiones, de quibus per relatos, dicto numero 66. & 67. cap. 64. & per Rodericum Suarez in dicta l. quoniam in prioribus, ampliatione 9. numero 4. & ampliatione 10. ex numero primo, cum multis ſequent. & limitatione 3. ad legem Regni: Menchacam de ſucceſsion. creatione, libro primo, dicto §. 10. numero 254. & 404. & 523. Magonium, deciſione 85. ex numero 2. Mandellumde Alba, in conſilio 761. ex numero 58. Fachineum, controuerſiar. iur. libro 4. capite 34. litera V. verſ. Et hanc, ſententiam. Rolandus dicto conſilio 25. numero 4. & 5. Hippolyt. Riminald. in conſilio 510. numero 14. volum. 5. Aluarum Valaſcum, conſultatione 153. ex n. 20. cum ſeq. Hinc quidem, atque eruditè, & vtiliter Roderic. Suarez, d. ampliation. 10. numer. 14. in fine, in verſic. Per quæ teneo, id tradidit, quod ad literam retuli ſuprà, num. 40. quod ſi filius ſciens appoſitum ſibi grauamen in legitima, tacuit toro tempore vitæ ſuæ, & non reclamauit, nec aliquid contra id allegauit, imò iudicium patris ſimpliciter agnouiſ ſet, bonáque à patre ſibi relicta poſ ſediſ ſet, adhuc ad filios ſuos tranſmittet legitimam liberam, & ſine vllo grauamine; ita vt grauamen inſertum debeat reputari, ac ſi in teſtamento appoſitum non fuiſ ſet. Et id ipſum repetit Rodericus met idem, nu. 8. eiuſ dem ampliationis 10. in hæc verba: Ex prædictis ergo mihi videtur veritas, concludendo, quod grauamen appoſitum in legitima, ipſo iure reiicitur, & tollitur de medio, & habetur pro non appoſito, in tantum, quod ſi filius taceat in tota vita ſua, nullũ actum contradictionis faciens, nihilominus tranſmittit liberã legitimã ad poſteros, grauamine reiecto. Quod nota, quia ſi ſcis reducere in practica, eſt importantiſ ſimum ad maioratus Regni noſtri, & ad bona, quæ reperiuntur vinculata ex teſtamento patris, in quo nullus actus expreſ ſi conſenſus reperitur, niſi quatenus filius ſimpliciter poſ ſedit bona, provt ſibi à patre relicta ſunt. Hactenus Rodericus, cuius reſolutio in ſe veriſ ſima eſt, & comprobari poteſt ex his, quæ tradiderunt, atque obſeruarunt Ludouic, Molina libro ſecundo, de Hiſpanorum primogeniis, capit, primo. numero 29. & ſequentibus, Couarruuias, in cap. quamuis pactum, tertia parte, §. tertio, numero 13. Ménchaca, de ſucceſsion. creation libro primo, §. 10. numero 251. & ſpacificè magis D. Chriſtophorus de Paz, ad legem 200. ſtyli, numero 60. folio 597. vbi in hunc modum ſcriptum reliquit; & quidem id ipſum, quidem, quod Rodericus ſuſtinuit: Illud tamen ſilentio prætermittendum non eſt, an con ſenſus tacitus filiorum illis præiudicet? & ſane Paulus, in l. filio præterito, numero ſeptimo, ff. de iniuſto rupto, teſtatur, ſimilem conſenſum filiis præiudicium non afferre, licet pluribus annis tacuerint. Ratio autem ſecundum eum eſt, quia à lege ſubmouetur grauamen ipſo iure, l. quoniam, C. de inoffic. ſimplex itaque conſenſus non ſufficiet, cum non reperiatur, ſuper quo cadere queat. Quæ Caſtrenſis doctrina, pulchra eſt Theorica ad Molinam, libro ſecundo, cap. 11. numero ſeptimo, qui contrariam opinionem, Paulo ſuppreſ ſo, conatur defendere. Hactenus is Author, & melius quàm ibidem, numero 36. dum dicto numer. 60. vere Molinæ placitum improbat, cùm Molinæ ipſius traditio, indiſtinctè ſtare non poſ ſit, dum dicto numero ſeptimo, in hæc verba ſcripſit: Quarta, niſi filius vnicus à grauamine maioratus non reclamauerit, ſed per totum tempus vitæ ſuæ tacuerit, & eadem bona filius eius primogenitus, iure maioratus, per tempus triginta annorum poſ ſederit, tunc namque ex eius temporis lap ſu, à grauaminis impugnatione filij excludentur, bonáque ipſa maioratui perpetuo ſubiecta remanebunt. Gloſ ſa communiter approbata, in l. licet. C. de iure deliberandi: Suarez, qui optimè id reſoluit, in l. quoniam in prioribus, ampliatione decima, numero 24. Gaſpar Baëcius, qui id ipſum in Tertij melioratione verum eſ ſe profitetur, de non meliorand ration. dot. filiab. Cap. nono, numero decimo. Cum itaque Molinæ obſeruatio prædicta, indiſtinctè ſtare non poſ ſit, neceſ ſariò diſtinguendum erit, provt dictum remanet, aliud eſ ſe, ſupplementum petere legitimæ, & hoc filius ſi vult conſequi. petere debet; aliud eſt, ſi onus imponatur, legitimæ, & id reiicere, & hoc non eſt neceſ ſe petere, quia ius reiicit ipſum onus: provt concludit ex communi Doctorum ſententia, D. Valdeſius, in addition. ad Roderic. Suarez dicta ampliatione decima, numero primo, & ſecundo, & tertio, dum, inquirit an grauamen probare cenſeatur filius, tacendo, & non contradicendo? & duas recenſet opiniones; Primam, quod filius tacendo, & non contradicendo, videatur approbare grauamen legitimæ, à parente impoſitum. Secundam, quod non ſufficit tacere, niſi expreſsè approbet grauamen; & inde, quod ipſo iure reiiciatur grauamen de legitima, etiam ſi filius id non petierit. Alij autem, quod petere debeat, arbitrantur; ſed ipſe ſic concludit di ſtinguendum, prout dixi, ex numero primo, ibi, vſ que ad numerum ſeptimum, prout etiam Rodericus Suarez, numer. 4. & tribus ſequent, & numer. nono, in verſicul. Hoc limita. Itaque, ſi integra legitima filio relicta fuerit eáque ſola, vel etiam aliquid vltra relinquatur, & in legitima ipſa grauamen apponatur, qualitatis ſcilicet (provt Scribentes enuntiant) vinculi ſcilicet, fideicommiſ ſi, reſtitutionis, vel aliud onus; tunc quidem grauamen reiicitur ipſo iure, nec habet filius neceſ ſe petere, quod tollatur; idque etiam ſi filius iudicium patris ſimpliciter agnouiſ ſet, & pet mille annos tacuiſ ſet, vt Caſtrenſis idem, in loco relato ſuprà, ſcripſit: non ergo ſufficeret triginta annorum lapſus, & taciturnitas, ad hoc vt grauamen firmum remaneret, & filio præiudicaret. Vbi autem in quantitate eſ ſet grauamen, quia ſcilicet filio minus legitima relictum fuiſ ſet; tunc quidem procedere præfata Ludouic. Molinæ ob ſeruatio, dicto numer. 7. cap. 11. libri ſecundi, & Baë cij, de non melioran. capit. 9. numero 10. & 11. Antonij Gomezij, tomo primo variar. cap. 11. numero 25. quod ſcilicet filius tacendo per ſpatium triginta annorum, ſibi, & hæredibus ſuis præiudicium generaret: quod tamen non generat, quando grauamen in qualitate conſiſtit, quia integra legitima relicta, vinculi, ſeu fideicommiſ ſi grauamen apponitur, vel aliud onus adiicitur, & Pauli Ca ſtrenſis egregia, & notanda doctrina locum obtinebit, & dicta D. Chriſtophori de Paz obſeruatio, quod filius etiam per totum tempus vitæ ſuæ tacendo, non ſibi præiudicet. Ratio prædictorum, ex antea dictis deducitur, quod in grauamine quantitatis, licèt ſuppletio fiat ipſo iure, attamen, quod filius petat illud remoueri, neceſ ſarium eſt, Vbi autem in quantitate legitimæ grauamen non imponitur quia integra ea relinquitur, ſed in qualitate aliqua cuiuſcunque oneris (vt dixi) tunc quidem, cùm factum filij, aut petitio aliqua eius neceſ ſaria non ſit, ſed lex ipſa tollat ipſo iure grauamen, etſi filius met idem bona poſ ſideat, iudiciùmque patris ſimpliciter agnouerit, quamuis per triginta, vel plures annos, aut totum tempus vitæ ſuæ tacuerit, non ſibi præiudicat; idque veriſ ſimum eſt, & Pauli Caſtrenſis doctrina comprobatur, nec in aliis terminis, quam nunc diſtinctis, alióve ſenſu, Molinæ, Baëcij, & Antonij Gomezij obſeruationes procedere, aut ſtare poſ ſunt, dum ſilentium triginta annorum filio pręiudicare obſeruarunt; cùm tamen in grauamine, quod in qualitate cõ ſiſtit , ſecus dicendum ſit; provt expreſsè, & ſingulariter annotauit, & repetit ſ æpè Rodericus Suarez, dicta ampliatione decima, numer. 4. in fine, in illis verbis: Per quæ teneo, quod ſi filio eſ ſet appoſitum, &c. Et numero octauo, in verſic. Ex prædictis ergo hæc mihi, &c. Provt ſuprà vtrumque locum commemoraui. Et iterum notanter numer. 7. ibi: Itaque reſidet in hoc opinio communis, quod ſiue ius agendi ad ſupplementum, petatur condictione ex lege, cum ſit perſonalis, durabit triginta annis, ſicut aliæ perſonales, l. ſecunda, de conſtituta pecunia, l. ſicut, & l. omnis, de præ ſcription. triginta annorum, ſiue petatur per petitionem hæreditatis, idem erit, l. hæreditatis, C. de petition. hæreditat. & ſic ſecundum omnes, ſi filio appoſitum ſit grauamen circa quantitatem legitimæ, ſi filius tacet, per lapſum triginta annorum firmum manet grauamen, abſque eo quòd filius poſ ſet poſtea illud impugnare. Statim autem dubitando, ſiue arguendo, opponit difficultatem Rodericus ipſe Suarez, videlicet vtrumque grauamen, ſcilicet quantitatis, & alterius oneris, videri pacificari ad illud tollendum ipſo iure, tam in dicta l. ſcimus, quàm in aliis iuribus. Et ſic eidem videri dicendum in grauamine, quod in qualitate conſiſtit, quod in grauamine quantitatis, ſcilicet, quod non alienet, aut iure vinculi obtineat; & inde, quod ſi filius per triginta annos tacuerit, firmum maneat grauamẽ , provt quantitatis manere, diximus; quod vehementer vrgerc videtur, provt inquit idem Rodericus, & forſan (vt ego conſidero) Molinam, Baëcium, & Antonium Gomezium excitauit. Ipſe autem Rodericus Suarez, vt argumentum diluat, eadem vtitur diſtinctione, an ſcilicet verſemur in grauamine quantitatis, vel qualitatis, & iuridicè equidem, atque, ſingulariter, & verè, in hunc modum ſcribit: Cogitabam, huic obiectioni poſ ſe ſatis fieri, ſic notando differentiam inter grauamen quantitatis, & alia onera, ſiu grauamina; nam vbi apponitur grauamen in quantitate legitimæ, putà quia filio relinquitur minus legitima, verum eſt, quod ipſo iure fit repletio, vt in dicta l. ſcimus; tamen in effectu impoſ ſibile eſt, ſupplementum fieri, niſi petatur, & ſic quoad effectum, & eſ ſentiam acquiſitionis; nullo modo poteſt fieri ſuppletio, niſi petatur; vt in ſimili dixi text. in l. ſi quis ita hæreditatem, ff. de condit. inſtitut. Cum ergo actio competens ad petendum ſupplementum, ſit perſonalis, merito ſi tacet, ita quod non petat dictum ſupplementum per triginta annos, amplius non auditur, tanquam præ ſcripta actione, quæ ſibi ad ſupplementum competebat; ſed vbi apponitur aliud grauamen, putà conditionis, vel dilationis; ad illud tollendum, non eſt neceſ ſe facere aliquem actum facti, prout in caſu ſuperiori, quia ex ſe remouetur, & filius abſque aliquo actu con ſequitur effectum remotionis; putà teſtator relinquit filio legitimam, & apponit ei conditionem, quod in illa ſuccedat filius ſuus maior, vel quod non alienet, nam ad hoc vt tale grauamen remoueatur, non habet neceſ ſe filius aliquid petere, neque actum aliquem facti facere, cùm ipſe ſit poſ ſeſ ſor; cuius contrarium eſt in petitione ſupplementi. Hæc differentia ſatis patet ad oculum: ſed oſtendo ſimilem, ſatis ad propoſitum, ex quibuſdam verbis Pauli Caſtrenſis, quæ ipſe ponit in l. filio præterito ff. de iniuſto rupto, in ſecunda columina, in illa quæ ſtione, quando filius videatur approbare teſtamentum paternum: inter alia dicit, quod ſi filius repudiat, approbat, Idem, ſi expreſsè dicat, Approbo. Idem, ſi facit aliquem actum, qui ſtare non poteſt, niſi ſtante teſtamento valido; putà accipit legatum in eo factum ſcienter, l. ſi pars, in fine, ff. de inofficioſo teſtamento, & renuntiat iuri dicendi nullum. Idem, ſi petiit. Subdit ad propoſitum, quod ſi nullum iſtorum fecit, ſi erat in poſ ſeſsione bonorum, & tunc, etiam ſi per mille annos taceret, non cenſeretur approbare; l. ſi is cuius, cum ibi notatis, ff, ex quib. cauſ. maior. Hactenus Rodericus, & notanter quidem, qui inde infert numer. 8. id quod dictum fuit ſupra, grauamen vinculi, aut fideicommiſ ſi, & ſic qualitatis, tolli ipſo iure, in tantum, quod ſi filius taceat per totum tempus viræ ſuæ, non ſibi præiudicet, ſed legitimam liberam tranſmittat ad hæredes ſuos. Et ſequitur Valdeſius ibidem, in addition. ex numero primo, vſque ad numerum duodecimum, & hæc quidem ſunt notanda, quia ſingularia, & quotidiana, & præ ſtant reſolutionem dubij illius, de quo infrà numero ſeptuageſimo ſecundo, & ſupra hoc eodem tractatu, cap. ſexageſimoquarto, num. 66. in ſine, & 67. Verum vt vlteriùs progrediamur, & ſuperioribus, aliorúmque traditionibus aliquid addamus; ſi proponamus, filium ipſum, cui integra relicta legitima, grauamen in qualitate, aut in modo appo ſitum fuit, deceſ ſiſ ſe, & plures filios reliquiſ ſe, eóſ que grauamini non contradixiſ ſe imò pati, maiorem ex eis bona poſ ſidere vnita, & indiuiſa, & abſ que eo, quod cum eis illa communicaret, ſed potius tanquam maioratus ipſa poſ ſideret; tunc equidem elapſis triginta annis ſibi præiudicarent; & tunc procederet, locumque obtineret Ludouic. Molinæ reſolutio, lib. 2. dicto capit, vndecimo numer. 7. Baëcij, de non meliorandis, dicto cap. nono, num. 10. Roderici Suarez, dicta ampliatione decima num. 23. vbi ſingulariter, atque in terminis id annotauit, & in hunc modum ſcripſit: Attende tamen valde vtiliter, quod in duobus caſibus procedit abſque maiori dubio, quod bona per teſtatorem vinculata iure maioratus, manebunt firmiter vinculata, & ſic iure maioriæ deſcendenti maiori debita, ex tacito conſenſu filij, qui non impugnauit dictum grauamen. Primus eſt, quando pater habens plures filios, vni eorum fortè maiori, relinqueret quaſi maiorem partem bonorum ſuorum, & appoſuit conditionem, quod in dictis bonis ſemper ſuccederet filius ſuus maior & ſic de omnibus deſcendentibus quòd in perpetuum illa haberent iure maioriæ, deuenirentque ſemper ad primogenitum; nam in eo, quod pater huic filio ſuo relinqueret vltra legitimam ſuam, aliis filiis ſuis præiudicando, bene valeret talis conditio, & grauamen, reſpectu huius filij, grauati in eo, quod eſt vltra legitimam; caſus eſt in l. ſcimus, §. cum autem, C. de inoffic. teſtam. ſed in præiudicium aliorum filiorum teſtantis ipſius, qui ſunt fratres dicti filij, cui appoſita fuit conditio, non operatur dicta conditio iſto reſpectu, quia in quantum huic filio fuit relictum vltra legitimam ſuam, fuit grauamen in legitima aliorum filiorum, cum per hoc minuatur ſua legitima, & ſic tale grauamen quantitatis reiicitur, & ipſis competit ius agendi ad ſupplementum legitimæ, contra dictum filium, fratrem eorum, & eius ſucceſ ſores, iuxta dictam l. ſcimus, ſi igitur dicti fratres poſt mortem patris ſui teſtantis, tacuiſ ſent per triginta annos, quod non impugnaſ ſent dictum grauamen ſibi appoſitum in quantitate, & ſic non egiſ ſent ad ſupplementum legitimæ, maneret omnino firma dicta conditio, & grauamen reſpectu omnium, ſcilicet, tam reſpectu filij, qui potuit onerari in eo, quod vltra legitimam ſibi fuit relictum, quam reſpectu fratrum ſuorum, quibus minus legitima relictum fuit, quaſi approbauerint dictum grauamen, & perdiderint ius agendi ad ſupplementum, per lap ſum triginta annorum. Et ſic erit iſte vnus caſus ſingularis, in quo valebit maioratus, factus abſque Regia facultate. Nam ex quo dicti fratres paſ ſi ſunt, dicta bona prælegata alteri fratri ſuo, poſ ſideri ab eo integra, & tanquam prælegata, ſibi præiudicabunt, per dictum tempus tacendo, vt in dicta l. ſi quis filium, C. de inoffic. teſtam. quod preſecto eſt valde ſingulare, ſi hoc ſcis deducere in practica. Hactenus Rodericus Suarez, qui mirè atque in terminis (vt dixi) vrget in propoſito, ſupponendo idem iuris eſ ſe, ab initio aliquem filium meliorare, eíque vltra legitimam bona iure maioratus, & vinculi perpetui relinquere, aliorum filiorum legitimas grauando, ipſósque filios, & fratres filij meliorati, per triginta annorum ſpatium tacuiſ ſe; quibus in terminis loquitur Suarez metipſe, vt ex verbis relatis apparet; vel filium, in legitima grauatum (ſiuè vnicus ille ſit, ſiuè etiam alij filij, fratrésque eius exiſtant) eúmque in vita tacentem, deceſ ſiſ ſe, & plures filios reliquiſ ſe, maiorémque, tanquam maioratus bona poſ ſidere, quæ tamen libera eſ ſe prætendere poſ ſent alij fratres, & patrem liberam tranſmiſiſ ſe legitimam, ſed tacuiſ ſe ipſos per ſpatium triginta annorum, tunc enim ſibi præiudicarent, & æqualis, eadémque ratio vrget. Sic ſanè, non modo relatum caſum Suarez ponderauit, ſed & alterum, eundémque ſuprà adductum conſiderauit, & in indiuiduo adduxit, idque continuatiuè poſt alterum, dicta ampliatione decima, numero vigeſimo quarto, in hunc modum ſcrip ſit: Secundus caſus erit, qui infertur ex hoc, quia non ſolum in eo, quod huic filio relinqutur vltra legitimam, tolerabitur modo prædicto dictum grauamen, ſed etiam in legitima, quæ ſibi relinquitur; hoc modo Relinquit pater filio ſuo legitimam, appoſito ſibi dicto grauamine maioricatus, ſcilicet, quod deſcendentes ſui ſuccedere in dictis bonis iure primogenituræ, ſcilicet, quod maior natu in eis ſuccederet, qui filius, cui appo ſitum fuit dictum grauamen, tacuit toto tempore vita ſuæ, nulla reclamatione, nec contradictione facta contra dictum grauamen, & ſic deceſsit relictis duobus, vel tribus filiis: certum eſt, quod per dict, §. repletionem, & per ea, quæ dicta ſunt in hac extenſione, in principio, ſi iſti alij filij non petant per triginta annos legitimæ ſupplementum contra hunc filium maiorem, qui poſsidet omnia bona paterna, ab ano vinculata (vt dictum eſt) perdiderunt iam ius agendi ad legitimæ ſupplementum, & per conſequens quoad partem illorum bonorum, quæ ſibi debebatur præ ſua legitima, approbauerunt dictam conditionem maioricatus, & ſic deueniendo ad alios deſcendentes, qui eodem modo tacuiſ ſent, omnia bona, quaſi manerèt firmiter vinculata; quod nota bene. Ratio autem (prout ego conſidero) ex eiſdem Roderici Suarez obſeruationibus deducitur; quia licèt pater prædictorum filiorum, qui expreſsè non agnouit grauamen, à patre ſuo in legitima ſibi impoſitum, eiſdem liberis, patríſque ſui nepotibus, bona relinquat libera, ipſi tamen neceſ ſe habent ſuam legitimam petere à filio maiore, qui totam ſubſtantiam, aut partes ſibi competentes poſ ſidet; quod ſi per legitimum tempus tacuerint, ſibi præiudicant in legitima, & partibus illis, quas petere potuiſ ſent prædicto tempore, & in bonis ab auo relictis, & patri quæ ſitis, iure prætendere; prout ſingulariter & verè Rodericus ipſe adnotauit, & comprobauit, & ſequitur D. Valdeſius, in addit, ad dictam ampliationem 10. lit. F. ſub num. 23. Idque, dummodo tria concurrant, quæ Rodericus ipſe Suarez. prædicta ampliatione 10. d. num. 23. & 24. & Valdeſius ibidem, pro certo ſupponunt. Primum, quod filius grauatus in legitima, qui toto tempore vitæ ſuæ tacuit, & non contradixit, plures filios reliquerit, quorum primogenitus bona obtinuerit ſecundùm auitam diſpoſitionem; nam ſi filij grauati vnicus duntaxat ſit filius, & per multas ſucceſ ſiones filiorum vnigenitorum bona peruenerint; non cenſebitur approbatum grauamen; & ideò neceſ ſe eſt, vt ſint alij filij, qui potuiſ ſent contradicere, & legitimam ſibi debitam petere, quorum taciturnitas, & patientia poſ ſeſ ſionem pariat aduerſario; argumento l. quoties. ff. de ſeruitut. l. & Atilicinius, ff. de ſeruitut. ruſticor. cap. cum Eccleſia Sutrina, de cauſa poſ ſeſ ſ. & propriet. & in his terminis ſpecificè (vt vides) Greg. Lopez loquitur. Et ſupponit apertè Valdeſius, ſub num. 11. in verſ. Et notandum eſt. quod tempus. Secundum eſt, vt tempus, quo filius in legitima grauatus poſ ſedit, non numeretur, cum in eo, ipſe bona vt libera poſ ſederit, & incipiat præ ſcriptio, ex quo ipſe deceſ ſit, & filij cœperunt habere ius petendi legitimam in dictis bonis, aliùmque ea poſ ſidentem viderunt, & velut agnouiſ ſe videntur, ex quo tacent: idque argumen. l. ſicut. C. de præ ſcript. 30. ann. in verſ. Ex quo, & apertè præ ſentit Valdeſius, ſub d. num. 11. ad fin. ini illis verbis: Et notandum eſt, quod tempus præ ſcriptionis in actione ad ſupplementum, incipit à die, quo alij fratres poſ ſident partes ſuas, & adiuerunt hæreditatem, & à die aditionis incipit tempus, Menchaca, d. §. 10. num. 256. Et id ipſum clare innuit, imò eo ſuppoſito, ſe habet Rodericus Suarez, d. num. 24. Tertium denique & vltimum, vt triginta anni prædicti incipiant currere poſt pupillarem ætatem filiorum, qui legitimam prætendunt, partè ſve ad eos pertinentes ab alio poſ ſideri dicunt: idque ex deciſ. d. l. ſicut, C. de præ ſcrib. 30. annor. in illis verbis: Sed pupillari ætate duntaxat huic eximenda ſanctioni. Remanet ergo, quod attento iure communi, ſilentium, & taciturnitas 30. annorum, filiis & hæ redibus filij grauati, in non reclamando, & petendo ſuas legitimas, præiudicaret; vt præcitati Authores obſeruant, idque ex deciſ. d. l. cum notiſ ſimi, C. de præ ſcript. 30. annor. ex quo fit, quod cum hodie ex l. 63. Tauri, actio perſonalis, & executoria eius duret per viginti annos, nec amplius protrahatur, viginti ipſi anni ſufficient ad excluden dum filios, qui per id tempus non reclamauerint, ſed paſ ſi fuerint, maiorem eorum bona poſ ſidere, quæ vinculata relicta fuere per viam meliorationis Tertij: nec eſ ſe neceſ ſarium curſum triginta annorum, qui attento iure communi neceſ ſarius erat, prout Roderic. Suar. Valdeſius, & cæteri relati ſuprà, adnotarunt. Et Anton. Gomezius; tom. I. variar. cap. 11. num. 25. in finalibus verbis, decipitur, dum tempus immemoriale requirit, ductus duntaxat ex deciſ. l. 41. Tauri: in ſpecie namque propoſita, non agitur de inducendo maioratu ex curſu duntaxat temporis, abſque interuentu ſcripturæ, vel probationis eius, prout lex ipſa Tauri loquitur, & ibidem deduxit Anton. Gomezius, in principio, ſed de quærendo conſenſu filij, vt grauamen impoſitum, & vinculum iam à parente in ſtitutum, procedat, aut conſeruetur: & hic quidem ex curſu viginti annorum præ ſumitur, attenta deciſione dictæ Taurinæ conſtitutionis 63. quia per hoc tempus non excluditur actio ad petendum id, quod ex legitima ad filium, vel filios pertinebat, ſi bona vinculata non fuiſ ſent, eo autem tranſacto, non durat amplius actio. Sic ſané Ant. Gomezij placitum ſubſiſtere non poteſt, quod tamen prius excogitauit Rodericus Suarez, dicta ampliatione 10. numera 25. qui cùm antea, num. 23. & 24. adduxiſ ſet, nouéque conſideraſ ſet caſus illos duos, quos ſuprà ad literam recenſui, dubitat ſtatim, an ipſi, traditàque reſolutio procedant, poſt editam deciſionem l. ipſius Tauri 41. & indeciſum reliquit. Verè tamen dubitare non debuit, cum termini (vt dixi) ſint longé diuerſi, rectiúsque Scriptorum omnium, qui hucvſque in propoſito ſcripſerint, ſolus Valdeſius animaduertit, & vtrumque deducit, tam placitum ad dictam l. 63. quàm ad dictam l. 41. Tauri: is namque Author in additionibus ad dictam ampliationem 10. ſub litera G. numero 7. & ſequentib. ex verſic. ad cognoſ cendum autem, folio mihi 436. in nona editione, inquit, quod ad cognoſcendun, quæ actio competat ad petendum ſupplementum, & quanto tempore duret, ſeu præ ſcribatur? aduertendum eſt, tres fuiſ ſe opiniones. Prima eſt, quod competit querela inofficioſi, & tunc per quinquennium durat actio, cum eo tempore querela tollatur. Secunda eſt, quod competit actio, & condictio ex l. omnimodo, C. de inofficioſo teſtam. quæ actio, cum ſit perſonalis, durat triginta annis, l. ſicut, C. de præ ſ cript. 30. annor. Tertia opinio, eſt, quod compede petitio hæreditatis, & tunc cum partim ſit realis actio, partim perſonalis, & ſic mixta, durat triginta annis, ex dicta l. ſicut. Et infert ſtatim ad dictam 1. 63. Tauri, concludens, hodie durare actionem viginti annis, idque alia ratione, quàm adducta ſuprà. Conuenit tamen in hoc, quod edita con ſtitutione dicta l. 63. Tauri, actio ea ad ſupplementum legitimæ petendum, ſiuè ad petendas partes legitimæ, ab alio fratre occupatas, duret ſpatio viginti annorum, & non amplius. Poſtmodùm autem. litera F. ſub num. 23. incipit num. 23. concludit ipſe Valdeſius, taciturnitatem 30. annorum, attento iure, communi, aut 20. poſt editam dictam l. Tauri 6. filiis præiudicare: & id ipſum firmauit, quod diximus, atque in hæc verba; Sed dubium eſt, an ceſ ſet hoc conſilium per l. 41. Tauri, ex qua requiritur tempus immemoriale, cum forma, de qua ibi, ad probandum maioratum, & Author in præ ſenti defendit, ſublatum eſ ſe, ſed contra credo, nam l. 41. loquitur, quando agitur de probando maioratu, vbi non apparet de fundatione, nec de ſcriptura: ſed vbi conſtat de ſcriptura, & fundatione, vt hoc caſu conſtat de teſtamento, tunc decem anni ſufficiunt ad interpretandum ſcripturam, & cum aliquo titulo ſufficiunt quadraginta anni ad præ ſcribendum, Molina libro 2. cap. 6. num. 51. & 57. & ita cum hoc caſu ſit teſtamentum, nec agatur de conſuetudine maioratus, ſed de valore teſtamenti, ſufficiunt triginta anni ad ſupplementum tollendum, & onus ferendum. Hactenus is Author, qui tamen licet in aliquibus iuridicè loquatur, in aliis tamen ſubobſcurè loqui videtur. Ac primò quidem, dum inquit, Rodericum Suarez, contrarium defendere, cùm verè non defendat, ſed in medium profert dubium, quod poſt editam deciſionem dict. l. 41. habuit, & indeciſum reliquit, vt dixi. Secundò dum dicit, ad interpretandam ſcripturam, decem annos ſufficere; nam licèt in aliis terminis, & illis quidem ſcripturæ interpretandæ, id verum ſit; quoad inducendum tamen conſenſum grauaminis legitimæ filiorum, viginti annorum tranſcurſus neceſ ſarius erit, ex deciſione dictæ. 63. Tauri, qui triginta annorum erat, iure communi attento, nec antea ius ipſum agendi filiis eiſdem denegabitur. Tertiò denique, dum firmiter non inſiſtit in eo, quod ſcilicet tempus neceſ ſarium ſit poſt eiuſdem l. 63. Tauri conſtitutionem; antea namque, durare actionem ad petendum ſupplementum, vel partes legitimæ, viginti annorum ſpatio, reſoluit; poſtmodum decem annos ſufficere ad interpretandum ſcripturam, reſpondet; ac denique, ſufficere triginta annos ad ſupplementum tollendum, in fine concludit: nec ius commune diſtinguit à iure huius Regni, edita conſtitutione legis eiuſdem Tauri 63. ſic tamen credendum eſt, Authorem eundem voluiſ ſe, provt ſuprà reſolui. Et hæc quidem ſunt notanda, quia admodum vtilia, & neceſ ſaria, & quæ aſ ſiduè occurrunt, ingentique ſtudio, & incredibili labore ſic digeruntur, nec alibi ſic dilucidè explicata fuerant. Et procedere videntur, etiam cùm vltra legi[*] timam aliquid relinquitur filio ea lege, vt filius ipſe, onus, & grauamen appoſitum in legitima, & in eo, quod vltra legitimam datum eſt, patiatur; provt ſtatim notatur. Antea tamen præmittendum eſt, ipſa conſerre ad aliud, videlicet certum eſ ſe, in vnico filio non cadere meliorationem tertiæ partis bonorum parentis, tum quia meliorationis verbum, prælationem denotat, quæ in vnico filio non cadit; tum, quia extraneorum reſpectu, Tertium ipſum bonorum eſt legitima filij vnici, atque ita in eo non cadit grauamen, ſed reiicitur ipſo iure; provt latius ex ſententia aliorum Authorum ego metipſe comprobaui, & defendi, lib. 2. quotidian. har. controuerſ. iur. c. 13. per tot, & tenent quoque vltra ibi relatos, eandem opinionem, Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſ. 4. gloſ ſ. 9. n. 133. & 134. fol. 114. D. Chriſtophorus de Paz, ad l. 200. ſtyli, ex num. 3. cum ſequent. Quamuis ergo filius vnicus, in Tertio bonorum melioratus, & grauatus, per totum tempus vitæ ſuæ tacuerit, & hæc bona ad alium filium vnicum tranſmittat, & ille in alterum; non firmabitur grauamen, neque inducetur conſenſus; quia induci non poteſt, dum ipſe expreſsè non conſenſerit grauamini impoſito, provt expreſsè, & ſpecificè filium conſentire, requiritur in dictal. ſi quando, §. & generaliter, C. de inoffic. teſtam. vt latè inferius probabitur, & per Stephanum Gratianum, diſceptation. lib. 2. cap. 247. num. 28. atque ita ſemper bona libera remanebunt, cum grauamen iure ipſo tollatur, & libera tranſmittantur; adeò vt nec tacituritas triginta annorum ſufficiat, idque maximè in filio vnico. Sed ſi iſte filius vnicus filios habuerit, & ij attento iure communi, per ſpatium triginta annorum non reclamauerint contra aui teſtamen tum, nec partem ſuam petierint, & poſt deciſionem dicta l. 63. Tauri, per ſpatium viginti, provt ſuprà reſolui, ſed fratrem maiorem, ea bona, velut vinculata poſ ſidere patiantur, excludentur equidem, & grauamen firmum manebit; quia grauamen, quod in vnico filio erat qualitatis, eo ipſo, quod exiſtunt plures, quàm vnus, eſt: quantitatis: & quamuis ex legis diſpoſitione detur repletio ipſo iure, eſt tamen impoſ ſibile, quod fiat, niſi filiis ipſis petentibus; & cùm intentare debeant ad eum effectum actionem, eàque perſonalis ſit, condictio ſcilicet ex lege, iuxta l. vnicam. ff. de condictione ex lege, ſpatio triginta annorum excluditur de iure communi; & viginti, ex dictæ legis Tauri 41. conſtitutione, vt ſuprà annotaui, & reſolui. Et hæc quidem omnia ſuperiùs dicta, cum filio nihil præter legitimam relictum eſt: cæterum vbi aliquid relinquitur ea lege, vt filius ipſe onus, & grauamen appoſitum in legitimam, & in eo, quod vltra ipſam datum eſt, patiatur; veluti vinculi, re ſtitutionis, aut ſimile; maius quidem dubium eſt, an ſcilicet agnoſcendo ſimpliciter iudicium patris, ſeu relictum, vel ſe bonis immiſcendo, grauamen in totum videatur agnouiſ ſe, ſiue an in eo ſaltem, quod eſt vltra legitimam, grauamen ſuſtineatur? Et quidem præmittitur vnus caſus in quo certum eſt, grauamen ſubſiſtere, quando ſcilicet filius ipſe expreſse agnouerit illud; tunc namque eo defuncto, non poterunt ipſius filij conqueri, quibus nihil debebatur in bonis aui, patre præcedente; quod latiùs per Molinam, Portium, & alios, cum quibus ex profeſ ſo explicat, & plura præmittit: deindèque tres caſus principales diſtinguit D. Valde ſius, in addition. ad dictam ampliationem 10. Roderici Suarez, litera R, ſub num. 53. incipit, num. 53. ibi, fol. mihi 438. & 439. in noua editione, vt propoſitum dubium declaret, an nepotes poſ ſint petere, vt remoneatur onus, quod filius conſenſit in legitima. Si verò filius expreſsè non conſentiat grauamini, quoad legitimam reiicitur illud ipſo iure; quoad id verò, quod vltra legitimam relictam eſt, ſuſtineri reſoluit Molina, lib. 2. cap. 1. ex numer. 29. cum ſequent. idque per textum in l. ſcimus, § cum autem, C. de inofficioſ teſtam. & facit textus in l. ſi libertus præterito, verſ Quia ergo, de bonis libertorum, nam eſt textus ille loquatur in legitima patroni, ex identitate rationis vrget etiam, & facit ad legitimam filij. De quo tamen latius infrà. Sic etiam, ſi ponamus, filium ſolum hæredem inſtitutum, & nullum ſibi datum cohæredem, aut ſubſtitutum; id quoque certum, & indubitatum eſ ſet; quia in vniuerſum reiiceretur conditio, vel grauamen, etiam de eo, quod vltra legitimam datum eſt: nam cum de legitima reiiciatur ipſo iure, reiicitur etiam in conſequentiam de toto, ne teſtator decedat pro parte teſtatus, & pro parte inteſtatus, vt ſic filius in vniuerſum maneat hæres, non expectato conditionis euentu, argumen. l. 1. §. ſi. ex fundo, & l. ſi te ſolum. §. fi te hæredem, iuncta Gloſ ſa. ff. de hæred. inſtit. & fortè in bis terminis loquitur, ac intelligi debet l 11. tit. 4. part. 6. de qua latius infrà, & ſuprà hoc eodem tractam, cap. 64. num. 42. & 62. & 64. loqui namque videtur ipſamet lex Partitæ in dilatione appoſita filio in legitima, & in eo, quod vltra eam datum eſt, quæ quidem in vniuerſum reiicitur, ſi filius cohæredem, aut ſubſtitutum non habeat. Et ita aliquando legem eam interpretatus eſt, & ſuperiorem reſolutionem probauit eruditiſ ſimus, & præ ſtantiſ ſimus D. Gabriel Enriquez, in Salmanticenſi Vniuerſitate Primariæ Cathedræ Iuris Cæ ſarei moderator inſignis, dum interpretaretur §. quidam liberis, l. Marcellus, ff. ad Trebel lian, & in caſu occurrenti, ita ſané iterum, atque iterum in Regio Granatenſi Prætorio definitum, atque pronuntiatum vidimus, & in gradu reuiſionis confirmatum, cum filio vltra legitimam plura quoque bona relicta fuiſ ſent, vt ſcilicet agnoſcendo ſimpliciter iudicium parentis, non videretur approbare grauamen, in legitima appoſitum, ex his. quæ ſuprà adduxi. Et id ipſum definitum eſt, cùm filio vnico melioratio Tertij, & remanentis Quinti facta fuiſ ſet, & Tertium ipſum, & remanens Quinti cum cæteris bonis vinculatum, ita vt omnia bona, quæ, excepto remanente Quinti Legitima erant, vinculi oneri alligata manerent; & dubitaretur, an cum Tertium ipſum, legitima quoque eſ ſet, vnico tantum exiſtente filio ſaltem in remanente Quinti grauamen ſubſiſteret, & vinculum, eo prædefuncto? & videretur prima facie, quod non; quia appoſitum erat in Tertio & Quinto: Tertium autem legitima erat, & in eo ſimul apponi non poterat, ſed ſeparatim, & de per ſe in Quinto, vt valeret; idque iuxta deciſionem dicta l, 11. tit. 4. part. 6. & ea, quæ ex Petro de Peralta, in l. 1. ff. de legat. 2. numer. 12. Molin lib. 2. cap. 1. num. 36. Ioanne Gutierrez, practicar. lib. 3. quæ ſt. 58. num. 20. Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſt. 711. num. 9. & aliis multis ego metipſe annotaui, atque ſcripſi, ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 64. num. 42. & 62. & 64. & inferius dicetur. Nihilominus Senatus Regius Granatenſis definiuit, grauamen in remanente Quinti ſuſtinendum eſ ſe, & valuiſ ſe; quia licet indiſtinctè, ſi ſimul, non ſeparatim appoſitum eſ ſet in toto, adhuc vtile per inutile vitiari non deberet in his, quæ commodam ſeparationem recipiunt: id quod ex aliis Authoribus ego metipſe comprobaui in commentariis lib. 2. cap, 7. num. 26. & quatuor ſequent. & latè exornant duo alij Authores, tunc non commemorati, ex quibus quamplurima iura, & Doctorum reſolutiones expendi poſ ſent in comprobationem huius ſententiæ; Fontanella ſcilicet, de pactis nuptialibus, clauſula 4. Gloſ ſa 21. part. 1. n. 27. cum infinitis ſequent. & num. 70. & ſequent. & Caldas Pereira, de emptione & venditione, cap. 32. ex n. 32. cum multis ſeqq. Tunc etiam ad dictam l. 11. Partitæ, plures addu[*] cebantur intellectus, atque interpretationes, provt ego quoque adduxi dicto cap. 64. huiuſce tractatus, num. 42. per totum, & 62. & 64. Ac primò quidem dicebatur, quod lex ipſa loquatur in diſpoſitione, in qua adiecta eſt conditio caſualis, vel mixta, in quibus terminis contendunt aliqui, loquutos Molinam, Peraltam, & reliquos, vt etiam inferius dicetur, non autem loqui in grauamine, quod eſt conditio poteſtatiua, cum pendeat à voluntate libera filij, conſentire, vel non, grauamini inipoſito; atque ita, cum ſit conditio poteſtatiua, tollitur à legitima, & in reſiduo manet; & deciſio dictæ l. ſcimus, §. cum autem, non remanebit correcta, provt aduertit Gloſ ſa ſingularis, in cap. Rainaldus, verbo, legitima, de teſtamentis: vel etiam quod loquatur, ac intelligi debeat, provt ſuprà dixi. Item, quod in ipſa l. Partitæ, in eo, quod filio vltra legitimam relinquitur, ſubſtitutionem fieri vetitum non ſit; ſed duntaxat filium, ſub conditione, quæ non ſit in eius poteſtate, hæredem in ſtituere, vt per Baë çam, de non meliorand. dot. rat. filiab. cap. 8. num. 9. Denique, quod lex eadem Partitæ non loquatur, quando non ſimpliciter, & purè melioratio, facta eſt, ſed ſub conditione conſentiendi grauamini, & pæna priuationis in contrarium euentum; quo caſu non ſolum in Tertio & Quinto, ſed etiam in legitima, ex conſenſu filij aut ſi ipſe poſtmodum conſentiat, grauamen ſu ſtinetur; ſicuti adnotabitur, atque probabitur infrà, & ex multis Authoribus, maximè Molina, Couarruu. Baë ça, Ioanne Gutierrez, Patre Ludoulc. Molina, & Valdeſio notaui, atque ſcripſi ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 64. n. 46. 47. & ſeqq. Rurſus cum dubitaretur, mortuo filio vnico;[*] quo caſu certum eſt, bona omnia libera remanſiſ ſe, excepto remanete Quinti, vt dictum eſt; nec grauamen in alio tenuiſ ſe; an ex bonis filij ipſius, qui Quintũ quoq; de quo pater liberè diſponere poterat, per tempus vitæ ſuæ poſ ſedit; fructus Quinti ipſius, quos filius idem perceperat, deduci deberent; ita vt ex eis teneatur conficere, & ſupplere quantitatem Tertij: & Tertij ipſius quantitas, iuxta voluntatem teſtatoris vinculata remaneat: cùm ita inquam dubitatum fuiſ ſet, in Regio ipſo Granatenſi Prætorio definitum, ac pronuntiatum fuit, fructus Quinti, ſi æquiualeant Tertio, aut ſi minoris quantitatis ſint, reſtituendos; vt meliori, ac eo modo, quo poſ ſit, ſatisfiat voluntati teſtatoris, & ſi nihil ipſe de fructibus dixerit: & idem, ſi quantitati Tertij non æquiualeant. Si autem fructus iidem in quantitate Tertium excederent, exceſ ſus non reſtitueretur, ſed vſque ad concurrentem Tertij quantitatem duntaxat; idque ex his, quæ Ioſeph. Ludouicus, deciſione Lucenſi 28. ex numer. 105. vſque ad num. 111. adnotata reliquit, vbi in hunc modum ſcripſit: Si autem fructus percepit filius, non ex indicio teſtatoris ſed contra eius voluntatem; dictos fructus perceperit filius, ex aliis bonis vltra legitimam, tunc filius imputabit fructus iſtos in legitimam, dummodò enixè appareat de mente ipſius teſtatoris, ſecundum Raphaël Cuman. conſ. 52. Curt. iun. conſ. 120. num. 16. libro 1. Cephalum conſ. 153. num. 92. & 93. libro 2. quicquid in contrarium dixerit Alexand. & Ripa, in l. in fideicommiſ ſariam, ff. ad Trebellian. quia eorum rationes procedunt infructibus quos percepit filius ex legitima; non autem in illis, quos percepiſ ſet ex aliis bonis ſupra dictam legitimam, & niſi filius voluerit dictos fructus computare in legitimam, cùm tamen perceperit contra voluntatem testatoris, non ex portione rei, in legitimam ipſi filio obuentæ, ſed ex allis rebus ipſius teſtatoris, iſte filius non poteriæ ſe excuſare, quin ſaltem reſtituat fructus extantes (quatenus extent) ſin autem, eorum æ ſtimationem; dummodò conſtet de expreſ ſa voluntate teſtatoris ipſius, & hanc opinionem, quod filius teneatur ad reſtitutionem fructuum perceptorum, contra voluntatem teſtatoris, & ex aliis bonis, vltra legitimam obtentis, tenuit idem Cumanus, in l. cohæredi, §. cum filiæ, ff, de vulg. & pup. & in dicta l. in fideicommiſ ſariam, ac in dicto con ſilio 52. facit Pic, in l. in quartam, num. 228. ff. ad l. falcid. non enim granatur in aliquo filius, cum habeas legitimam, & fructus legitimæ, neque coactè filius imputat ſibi in legitimam dictos fructus perceptos vltra bona, ſibi obuenta vltra legitimam, ſi eos, aut ſaltem eorum æ ſtimationem reſtituere ſit paratus, vt ſuprà ex Cumani opinione ostenſum fuit, quam vt veram, & communem, contra Alexand. & Ripam, & quoſdam alios ſecutus fui; ſi poſtea dictus filius tenetur reſtituere dictos fructus, vel eos in legitimam imputare, in hoc non grauatur in aliquo, cùm dicti fructus vltra legitimam percepti, ad ſe non potuerint ſpectare, niſi iudicio, & voluntate teſtatoris, non autem contra ipſius teſtatoris voluntatem, vt abunde ſupra demonſtratum fuit. Et in hac materia extat celebre conſilium Franciſc. de Capis, in primo volumine conſilior. diuerſor, vltimar. volunt. conſ. 78. Hactenus Ioſeph. Ludouic. cuius, & prædictorum ſententiam probarunt quoque Hippolyt. Riminald. in conſ. 736. numero 141. lib. 7. Burſatus in conſ. 355. num. 61. & latiùs in conſ. 385. lib. 3. Magonius deciſione Lucenſi 85. num. 19. qui tamen contrariam opinionem cum aliis Authoribus probauit, & reddidit rationem. Communem tamen opinionem, quod filius teneatur reſtituere fructus perceptos ex bonis vltra legitimam, aut eos computare, tenerunt quoque Cephalus in conſ. 16. num. 56. lib. 1. & in conſ. 153. num. 92. lib. 2. Menoch. in conſ. 141. lib. 11. & conſil. 1204. lib. 12. Galeat. Maluaſia, in conſ. 117. num. 3. Anguiſ. Natta, Socin. iun. Curtius, Cepha. Alciat. Durand. Rubeus, Cumanus, Gabriel, & Prætis, cum quibus Alexand. Raudenſ. in conſil. 38. num. 4. & 5. lib. 2. Peregrinus in conſ. 76. num. 5. lib. 4. & cum multis comprobat, atque defendit Surdus deciſ. 21. num. 19. in fine, & 20. vbi vide. D. Garcia Maſtrillus, deciſ. Siciliæ 181. ex numer. 28. vſque in finem deciſionis, vbi vide, & dicto numer. 37. ſic concludit; Nec obſtabat Riminaldus in d. conſ. 50. quia vltra quod ipſe tutus non fuerat in prædicta opinione, quinimo contrarium tenuerat in conſ. 193. & 736. attamen contra eum, ex prædictis aderat magis communis opinio Doctor, præallegat. Idem quoque renet Andr. Fachineus, controuerſiar. iur. lib. 12. cap. 70. vbi etiam defendit Cumani, & ſequacium ſententiam, quod filius hæres inſtitutus, & grauatus per fideicommiſ ſum, etiam in legitima, tenetur re ſtituere fructus æquiualentes legitimæ, perceptos ab eo ex hæreditate, vltra ſuam legitimam, & eius fructus, Hippolyt. Riminaldus in conſ. 50. numer. 89. lib. 1. Peregrinus quoque, de fideicommiſ ſis, articulo 49. ſub num. 42. & ij omnes excitantur ex ſententia Gloſ ſ æ, in l. cohæredi, §. cum filiæ, in verbo, tenebuntur, ff. de vulg. & pup. vbi Accurſius dixit, hæredem inſtitutum grauari poſ ſe in propriis ſuis bonis, quando ex fructibus hæreditatis percepit tantum commodum, quod æquiualeat oneri fideicommiſ ſi, & adducit text. in l. filiusfamilias, §. apud Marcellum, ff. de legat. 1. l. cum pater, §. Titio, ff. de legatis 2. & vide deciſionem Dolanam 61. ex n. 11. & 14. Denique, vt ad ea reuertamur, à quibus digreſ ſi[*] fuimus, iidemmet Authores relati ſuprà, numer. 36. & 37. vnanimiter adnotarunt aliud, quod in comprobationem eorum, quæ ſuperiùs diximus, mirè vrgent, grauamen ſcilicet legitimæ impoſitum, reiici ipſo iure, nedum quando filius in legitima fuit inſtitutus, ſiue ſola legitima ei relicta, ſed etiam ſi in totum, aut in maiori parte, quàm ſit legitima, fuerit inſtitutus ſub conditione, vel ſub modo, vel ad tempus, aut pluſquam legitima ei relictum, cum onere tamen & vinculis reſtitutionis, vel aliàs; nam quoad legitimam reiicitur conditio, tempus, vel modus, aut grauamen quodcunque, & ſtatim filio debetur legitima, ex dicta l. ſcimus, §. cum autem, quem textum notarunt ibi Fulgoſius, Caſtrenſis, & Iaſon, ad ampliationem dictæ l. quoniam in prioribus, nam ſicut per illam legem reiicitur omnis dilatio, & onus, quando in legitima tantùm filius fuit inſtitutus; ita quando plus eſt relictum, reiicitur quoad legitimam, per dictum §. cum autem, qui in hoc addit dictæ l. quoniam in prioribus, quod & ibidem repetit Iaſon. colum. 1. in ſecunda ampliatione pro notabili, & poſt eum Roderic. Suarez; pariter in ampliatione 2. idem Iaſon, Aretinus, Romanus, Decius, Ruin. Pariſius, Natta, Gratus, Caſtrenſis, & Antonius Gabriel, cum quibus ſic reſoluit, & forte fundamentum adducit Hippolytus Riminaldus, in conſ. 50. numer. 77. libro primo, & in conſilio 510. ex numero 14. Cum ſequent. libro 5. Mantica etiam de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 7. titulo 8. numero 10. Menchaca, de ſucceſ ſion. creat, libro primo §. 10. ad l. quoniam in prioribus, numer. 244. vbi cum communi reſoluit, quod legitima etiam illius, qui vltra eam recepit, non patitur onus, nec grauamen: Rodericus Suarez in dicta l. quoniam in prioribus, ampliatione 3. & latiùs ampliatione 6. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de teſtament. verbo, reliquit, numero 28. Rolandus in conſilio 28. numero 38. libro primo, & in conſilio 78. eodem libro: vbi loquitur quando tota hæreditas fuit ſuppoſita fideicommiſ ſo, quo caſu reiicitur onus fideicommiſ ſi de legitima: Ruinus, in conſ. 168. numer. 7. libro primo. Socinus in conſ. libro 3. vbi onus de legitima remouetur, etiam ſi plus filio relictum ſit: Corneus in conſ. 106. libro ſecundo, Caualcanus, vſu fructu mulieri relicto, numero 95. Aretinus in conſ. 19. numero 3. Pariſius in conſ. 36. numero 37. & ſequent. libro ſecundo, Mateſilanus, ſingulari 164. Berous, familiarium, quæ ſtione 38. numero 9. & 10. Graſ ſus, §. Legitima, quæ ſtione 38. Antonius Gomezius, tomo primo variar, cap. 11. numero 27. in verſic. Sed his non obſtantibus: Magonius, deciſione Lucenſi 85. numero 3. & 4. eleganter Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro ſecundo, cap. primo, numero 28. & 29. quò loci expreſ ſim affirmat, grauamen ex legitima filij reiici ipſo iure, etiam cum filius vltra legitimam, in Tertio & Quinto melioratus fuerit, ſi maioratus abſque Regia facultate inſtitutus ſit. Et ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 64. ex numero 29. vſque ad numerum 35. & numero 40. & 41. & 46. per totum, & ſequent. vſque ad numerum 55. & numero 58. vbi memorabilis, & notanda traditur reſolutio; & dicto numero 41. ſingulariter explicatu, quibus in terminis loquatur text. in d. §. cum autem, d. l. ſcimus, C. de inoffic, teſtam. Et hoc quidem, grauamen ſcilicet tolli de legitima ipſo iure, etiam quando filio pluſquam legitima relictum eſt, aut ſi ipſe in Tertio & Quinto melioratus fuerit, eſt ſummè notandum ad ea, quæ inferiùs dicentur, & deciſionem dicta l. ſi quando, §. & generaliter, vt tunc etiam ſpecificus, & expreſ ſus conſenſus requiratur. Sanè licèt filius aſ ſentire poſtmodùm grauamini poſ ſit, atque ex conſenſu eiuſdem illud ſubſiſtere, vt ſtatim dicetur, attamen lex ipſa, quæ de grauamine certa eſt, ſtatim illud remouet, etiam quando pluſ quam legitima relictum eſt, niſi expreſsè, & ſpecificè filius conſentiat grauamini legitimæ impo ſito, vel ſi nullum aliud ius ei competeret, de quo quietatio, aut agnitio poſ ſet intelligi, vel renuntiatio, aut approbatio generalis ad nullum aliud neceſ ſaria, ſiue ad quod referri poſ ſit, quàm ad grauamen legitimæ; quo caſu expreſ ſa, & ſpecialis videtur, iuxta reſolutionem Manticæ, de coniecturis vltimarum voluntatum libro 7. titulo 8. num. 11. in verſic. Item quando renuntiauit: Quod non affirmo, ſed in medium propono, & ad ea, quæ inferiùs dicenda ſunt latiùs, me remitto. Et hactenus de prima & principali obſeruatione in hac materia, ex qua concluditur, etiam quando filio pluſ quam legitima relictum eſt, tolli grauamen ipſo iure, legitimæ impoſitum, nec videri filium eidem aſ ſentire, tametſi iudicium patris ſimpliciter agnouerit, niſi expreſsè, & ſpecificè aſ ſentiat, vt dictum eſt, & latiùs inferiùs dicendum. Secundó deinde, & principaliter obſeruandum,[*] atque conſtituendum eſt, maioratum, ſeu vinculum perpetuum poſ ſe conſtitui, & legitimæ onus, atque grauamen imponi conſenſu filij, atque ita ſi filius ipſe grauamini conſenſerit, habens ætatem, atque perſonam legitimam ad ſe obligandum, ſiuè inter viuos parente viuente, ſiuè poſt mortem eius, conſenſu legitimè adhibito, manebit obligatus, & legitimæ grauamen ſubſiſtit; in quo vnanimiter omnes hucuſque Scribentes conueniunt; & præ maximè ii, qui ſtatim commemorabuntur, & relati ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 64. numero 46. 47. & ſequent. vbi id ipſum annotaui, & ſcripſi. Et fortiori ratione hæc ſententia procedit, quando filio vltra legitimam aliqua bona relinquuntur à parentibus, vel in recompenſam granaminis, aut vinculi, ſiuè fideicommiſ ſi legitimæ appoſiti, filius ipſe (vt aſ ſiduè fit) in Tertio & Quinto bonorum parentis melioratur, & ipſe poſtmodùm grauam ini conſentit; nam etſi melioratus ipſe fuerit, adhuc vt grauamen legitimæ ſubſiſtat, neceſ ſarius eſt expreſ ſus, ſpecificuſque eius conſenſus, cùm poſ ſit fortaſ ſis contingere, quod velit magis filius legitimam liberam, quàm meliorationem Tertij & Quinti, cum ipſa legitima ſimul vinculatam; ſic quidem ex conſenſu filij, legitimæ onus, & grauamen imponi poſ ſe, & conſenſum eius expreſ ſum requiri, reſpectu legitimæ, ex communi omnium Interpretum ſententia tradiderunt Menchaca, de ſucceſsion. creat. libro primo, §. 10. ad l. quoniam in prioribus. numero 532. Antonius Gomezius, tomo primo variar. cap. 11. num. 14. Pet. de Peralta ini. cum patronus, num. 8. & 9. cum ſequent. vſque ad numerum 17. vbi vide, de legatis ſecundo, Pariſius in conſilio primo. num. 104. & in conſilio ſecundo, numero 23. libro 3. Ruinus in conſilio 86. numero 7. libro ſecundo, Socinus iunior, in conſilio 136. numero 16. libro primo. Cephalus in conſilio 153. numero 76. libro 2. Rodericus Suarez, dicta ampliatione 10. ad l. quoniam in prioribus. ex nnmero 27. cum ſequent. & ibidem Valdeſius in addition. numero 27. Ioſephus Ludouicus, deciſione Lucenſi 28. num. 52. & 69. And. Angulus, ad leges meliorat. l. 11. gloſ ſa 10. num. 11. Menochius in conſilio 511: . numero 28. & tribus ſequent. libro 5. Peregrinus, de fideicommiſ ſis. articulo 36. numero 88. Pater Gabriel Vaſquez. in opuſculis, titulo de teſtamento, cap. 6. § 4. dubio 2. Cardinalis Tuſchus. tome 5. litera L. concluſione 214. numero 62. Et ego metipſe. dicto cap. 64. huiuſce tractatus, ita pariter adnotaui, & ſcripſi. ex numero 46. cum ſequentib. vbi commendaui, & in propoſito nunc commendo Authores ſequentes, Couar. ſcilicet, Molinam, Rodericum Suarez, & Ioannem Gutierrez, qui omnino conueniunt reſolutioni prædictæ, & ita accipi debent, prout dixi; ſic enim loquuntur, & conſenſum filij requirunt reſpectu grauaminis legitimę, etiam ſi in Tertio & Quinto bonorum melioratus ipſe fuerit; cùm non teneatur præcisè conſentire grauamini, ſed cauſatiuè, ſi meliorationem retinere velit; aliàs namque illam amittet in caſu contrauentionis, ſi ita à meliorante dispoſitum fuerit; & expreſse non conſenſerit, legitimam liberam, & ſi abſque vllo grauamine cò ſequetur . Commendo inquam Couar. in cap. Rainaldus, de teſtamentis, §. ſecundo, numero 3. & 4. quò loci inquirit, an ſit aliquis modus, quo legitimæ filiorum, onus, atque grauamen imponi poſ ſit? idque mirabiliter declarat. Primo præmittit, grauamen addi poſ ſe legitimæ portioni, conſentiente filio; idque latiùs, atque propoſitis nonnullis caſibus, explicat. Primus eſt, pactum initum inter fratres, conſentiente patre, iuxta ipſius teſtamenti diſpoſitionem, validam efficere grauaminis adiectionem in fauorem filiorum, aut liberorum ipſius teſtamentis conſtitutà, non reuocato conſenſu patris ante eius obitum, ex l. vltima C. de pactis, ex qua optimè id probari inquit. Secundus eſt, grauamen legitimæ portioni additum, validum eſ ſe, filio, etiam viuente patre; conſentiente, ac paciſcente, iuramento præ ſtito, etiamſi hic conſenſus ſit præ ſtitus poſt teſtamentum, idque argumento text. in cap. quamuis pactum, de pactis. in 6. Tertius eſt ca ſus, filium poſt; mortem patris, liberrimè poſ ſe grauamini conſentire, t. ſi quando. § illud, C. de inofficio. teſtam. l. 6. titul. 8. partita 6. Quartus caſus eſt, poſ ſe à parente, grauamen portioni legitimæ apponi, conſentiente filio, etiam viuente patre, quando id grauamen tendit in fauorem deſ cendentium ab ipſo teſtante, vel alicuius eorum, nec tamen excludit ipſius filij conſentientis liberos; quo fieri (concludit Author metipſe) vt in legitima. conſentiente filio, poſ ſit abſque Regia licentia primogenium conſtitui. Et tandem num. 4. in hæc verba ſcriptum reliquit: Quintum inde infertur, fortiori ratione poſ ſe grauamen adiici legitimæ portioni ex conſenſu filij, cui pater in compenſationem grauaminis. in his Regnis tertiam & quintam bonorum partem prælegauerit; non enim gratis conſenſit filius grauamini & ideo mirum non erit. ſi eius con ſenſus actum efficiat validum. Vnde regia l. 27. in Taurino Conuentu edita, hodie l. 11. titulo 6. libro 5. quæ permiſit patri, tertiæ & quintæ bonorum partibus, quas vni ex filijs prælegauerit. aliquod constituere in fauorem deſcendentium ab ipſo testante. erit extendenda. vt procedat id grauamen. non tantum in tertia & quinta partibus. ſed & in legitima portione. ſi conſenſus filij acceſ ſerit. Hactenus Didac. Couarr. & cum limitationibus, atque declarationibus ad dictam l. ſi quando, §. illud: qui & ſextum addit, atque veriſ ſimum caſum, non poſ ſe filium huiuſ modi melioratum, grauamini conſentire in fauorem alicuius extranei, & in præiudicium aliorum fratrum, prout latiùs ibi. Rurſus Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro ſecundo. capit. 3. vt id ipſum explicaret, an ſcilicet, & qualiter grauamen legitimæ adiici poſ ſit, præmittit primò, num. 2. quod conuentio facta inter filios, vt in bonis parentis, de eiuſdem conſenfu, iure maioratus ſuccedatur, etiam abſque iuramento valida eſt; dummodò parens ipſe in eo conſenſu vſque ad mortem per ſeueret, & cæteris filiis alimenta competentia relinquantur, & quòd erit ſeruanda perpetuo ab eiſdem filiis, tam quoad legitimam, quàm quoad cætera filiorum bona. Et ſubdit numero 3. quod parentis conſenſu non interueniente, iuramento etiam non firmatur, continet enim diſpoſitio iſta pactum de certo modo ſuccedendo, quod niſi is, de cuius hæreditate agitur, conſentiat, iuramento non firmatur; quamuis in pacto de non ſuccedendo, ſecus dicendum ſit. Subdit etiam num. 4. quod etſi à principio parentis conſenſus cum filiorum iuramento interuenerit, filij ad eiuſdem conuentionis obſeruationem non tenebuntur, ſi pater ante mortem conſenſum reuocer, nec in eo per ſeueret; prout latiùs ibi comprobat. Deinde numero quinto, & ſexto. adducit ſecundum caſum, vbi etiam valebit primogenij inſtitutio, etiam quoad filiorum legitimam, abſque Regia facultate, videlicet, ſi interueniat renuntiatio legitimæ facta à filiis, iuramento interueniente, prout latiùs ibi. Denique numero ſeptimo, & octano, & ad propoſitum noſtrum inquit, grauamen poſ ſe apponi filio in legitima, ex eius conſenſu, etiam abſque iuramento. Et tradit formam vtilem ad inſtituenda primogenia abſque Regia facultate, etiam quoad filiorum legitimam; id quod multorum Authorum allegatione comprobat; & dicto num. 7. & 8. in hæc verba ſcribit: Tertius caſus, vbi etiam valebit primogenij inſtitutio in legitima, abſque Regia facultate eſt, quando filius expreſsè conſentit grauamini, & approbat ex propria, atque ſpontanea voluntate maioratum à patre inſtitutum, & onus, & conditionem ſibi appoſitam. Ex hoc enim maioratus firmus manebit, nec filius poterit illum impugnare, etiam ſi in huiuſmodi conſenſu iur amentum non interuenerit: quod probatur ex Gloſ ſa notab. in l. ſi quando §. & generaliter, verbo, indicium, C. de inofficioſo teſtamento: ſed quamuis quælibet ex his, inſtituendi primogenij, abſque Regia facultate forma, de per ſe valida, ac firma ſit, ad maiorem tamen primogeniorum firmitatem, illorum inſtitutores eiſdem ſimul vti ſolent. Nam filij omnes paternum primogenium in ipſo actu inſtitutionis, vel poſt illud institutum approbant, atque eidem conſentiunt, promittentes, ex paterno conſenſu, ſe illud nunquam impugnaturos, hoc ipſum inter ſe paciſcentes, renuntiantè ſque paternæ hæreditati, legitimæ, ac eius ſupplemento, promittentéſque ſe nihil aliud ex cauſa legitimæ, nec ſupplementi, nec alia quauis occaſione petituros, quàm quod ſibi, ex eo paterno testamento relictum fuerit, eàque omnia iuramento firmantes, quæ maioratus forma firmior proculdubio cenſenda erit, &c. Et id ipſum quod Molina, antea tradiderat Rodericus Suarez, ampliatione decima, ad dict. l. quoniam in prioribus, numer. 50. 51. & 52. vbi explicat materiam dictæ l. ſi quando, §. illud, & tres, eoſdémque caſus conſiderat, quos Couarruuias, & Molina adducunt; & in fine dicti num. 52. in verſic. Infero ex prædictis vnum famoſum, folio 427. in noua editione, formam illam firmiorem maioratus inſtituendi ex conſenſu filiorum excogitauit, provt Molina metipſe recenſuit. Et ſequitur Valdeſius ibidem, in addit ſub num. 51. Menchaca, in dicta l. ſi quando, §. illud, ex num. 62. Idem quoque Ioannes Gutierrez, in initio cap. quamuis pactum, numero 27. & 32. & 39. & 40. vbi eaſdem Didaci Couarru. Ludouic. Molinæ, & Roderici Suarez reſolutiones commemorat, cáſque amplectitur. Et conſenſu filij, eiúſque iuramento, modis prædictis adhibito, ſubſiſtere grauamen legitimæ appoſitum, reſoluit, provt latiùs ibi: Iacobus etiam Cancerius, variar, tomo primo, cap. 3. de legitima. num. 23. per totum, vbi inquirit, an filio, de eius conſenſu, in legitima poſ ſit apponi grauamen; & vt explicet text. in dictal. ſi quando, §. illud, & l. non putauit, § ſi quis ſua manu, ff. de bonor. poſ ſeſ ſ. contra tabul, inquit, diſtinguendum eſ ſe, quod filius ante teſtamentum non poteſt conſentire, vt apponatur grauamen ſuæ legitimæ, quia per pactum ſibi in legitima præiudicare non poteſt; & ita procedit textus in dicto §. illud: quod verum eſt, niſi ſit iuratum; quia tunc eſt ſeruandum, cap. quamuis pactum, de pactis in 6. & notatur communiter in eodem §. illud: in ipſo verò actu teſtandi, filius talem conſenſum præ ſtare poteſt, dicta l. non putauit, §. ſi quis ſua manu. Et hactenus Cancerius, qui ipſe idem quoque tradidit tomo 2. cap. 2. de inuentario, ex numer. 203. cum ſequent. & cap. 21. de tranſmiſ ſionibus, ex numer. 128. vel niſi ea ratione, aut modo, aut in fauorem omnium deſcendentium fiat, vt primogenium inſtituatur, provt Couar. & Molina explicant, tunc namque, etiam non procederet deciſio textus in d. § illud. Et hæc quidem ſunt notanda, quia admodùm vtilia, & quæ frequenter occurrunt, vtpotè, cum quotidie parentes filium aliquem, aut deſcendentem meliorare ſoleant, eúmque grauare, vt legitimam ſimul cum Tertio & Quinto vinculatam ha beat in perpetuum, iuréque primogenij perpetui quoad ſe, & poſteros ſuos, aliófque deſcendentes teſtatoris, aut diſponentis poſ ſideat; aliàs in caſu contrauentionis, ſolam legitimam liberam ei relinquunt, & alium filium, aut deſcendentem, cum eodem grauamine legitimæ, ad meliorationem vocant; tunc namque concluditur, ex conſenſu filij grauamen ſubſiſtere, & ſuſtineri, expreſ ſum tamen, atque ſpecificum conſenſum requiri, vt legitimæ grauamen remaneat, etiam cum in Tertio & Quinto bonorum melioratus filius fuerit, cùm non teneatur præcisè grauamini conſentire, & fortaſ ſis contingere poſ ſit, quod conſenſum præ ſtare nolit, nec etiam conſentiat, quamuis ſe bonis immiſcuerit: cauſatiuè itaque dicitur, quod grauamini legitimæ aſ ſentire debet, hoc eſt, ſi Tertij & Quinti meliorationem aſ ſequi, aut retinere valeat, aliàs namque ad alium filium, aut deſcendentem, cum eodem grauamine vocatum, melioratio tran ſibit, provt inferius, latiùs obſeruatur; & ſuprà quoque traditur cap. 64. huiuſce tractatus, num. 17. & in terminis adnotauit Pat. Ludouicus Molina, tomo primo, de iuſtitia, & iure, diſp. 177. folio 1601. infine, & 1062. in principio: ſi igitur filius nolit acceptare grauamen, legitimam ipſam liberam conſequetur, quoniam beneficium illud, aut lucrum, ſiue commodum meliorationis non datur inuito; de quo eſt textus in l. ſi libertus patrono, ff. de bonis libertorum, in verſiculo, Quid ergo: vbi probatur, quod ſi libertus relinquat patrono legitimam ſuam, & vltra, & apponat aliquod onus, putà, vt ſeruum manumitteret, quod poteſt patronus acceptare ſolam legitimam, & repudiare onus, atque id, quod vltra legitimam ſibi relictum eſt; aliàs autem onus adimplere debet; provt etiam in filio meliorato ſtatuit Pater ipſe Ludouicus Molina, tomo 3. diſput. 578. ex numero octauo. Petrus de Peralta, in l. cum patronus, numer. 13. de legatis ſecundo. Petra, de fideicommiſsis, quæ ſt. 15. num. 122. & 134. Menchaca, de ſucceſsion. creation. libro primo, §. 18. num. 88. & ſeqq. Menochius, in conſ. 70. n. 9. & 10. lib. 1. Requiritur quoque, quod filius, qui expreſsè,[*] atque ſpecificè: grauamini conſenſerit, habeat ætatem, & perſonam legitimam ad ſe obligandum, & conſentiendum; nam ſi in ea ætate conſentiret. in qua ſe obligare non poſ ſet, aut efficaciter ſe obligare non valeret; poſ ſet poſtmodùm aduerſus conſenſum, & obligationem reclamare, iuriſque remediis ſibi conſulere intra tempora, à iure ipſo conſtituta, & declarare, ſe velle legitimam liberam; & Tertij & Quinti meliorationem, aut bona, vltra legitimam, ſibi relicta, reſpuere. Dum ergo Interpretes noſtri tradiderunt, ex conſenſu filij firmari grauamen legitimæ impoſitum, ſupponunt id procedere, datis terminis habilibus, & eo con ſentiente, qui ſe conſenſu efficaciter obligare valeat; idque manifeſtè præ ſentire videntur Rodericus Suarez, Didacus Couarruuias, Molina, Ioannes Gutierrez, & cæteri relati ſuprà, dum conſuluerunt, huiuſmodi conſenſum adhibito iuramento præ ſtari, cùm frequenter grauamini conſentire ſoleant ij, qui nondum vigeſimumquintum annum ætatis ſuæ impleuerunt, nec decimumquartum aliquando; quaſi eos non aliter ſe efficaciter obligare, ſupponant, quàm ſi iureiurando ſe adſtrinxerint. Ex quo fit, quod ſi parentes, inter viuos, vel in vltima voluntate, filium aliquem meliorauerint in Tertio & Quinto bonorum ſuorum, aut in aliquo vitra legitimam, & legitimam ipſam expreſsè grauauerint, vt ea ſimul cum Tertio & Quinto vinculata remaneat, & filiusmetidem conſenſerit grauamini, cum eſ ſet minor vigintiquinque anno rum, abſque iuramento; & multo magis, ſi ante decimumquartum annum conſentiat, aut ſi con ſenſiſ ſe eum, contendatur ex hoc, quod bonis ſe immiſcuerit, eáque habuerit, & poſ ſederit; quod contractus huiuſmodi, aut conſenſus, nullam firmitatem habebit, ex quo abſque iuramento proceſ ſit; poterit namque aduerſus huiuſmodi conſen ſum filius reclamare intra tempora minoribus à iure conſtituta; & ideo iidemmet Authores, de quibus ſuprà, conſuluerunt, vt cum iuramento, & forma, & modis, ibi ſtatutis, conſenſus præ ſtetur, ne poſtmodum filius reclamet, & legitimam liberam, magis quam cum Tertio & Quinto vinculatam voluerit, & prætendere, ſe læ ſum ſuo conſen ſu. ex eo quod inteſtabilis remaneat, quia ex acceptatione priuatur libera diſpoſitione, quam in ſua legitima haberet, nec alia bona habeat, de quibus diſponere poſ ſit, & idcirco ob huiuſmodi læ ſionem competere ſibi reſtitutionis in integrum remedium contra conſenſum ipſum, provt cuilibet minori competit aduerſus damnoſam hæreditatis aditionem, l. impuberibus, l. ſi minor, ff. de acquir. hæ red. l. ait prætor, §. non ſolum, l. ſi minor, ff. de minoribus, l. prima, § finali, C. de reputation. l. 18. titulo 19. partita 6. & per Surdum in conſil. 95. num. 9. lib. 1. Vnde etiam fit, quod ſi filius pupillus meliora[*] tus fuerit, & tutor eius ſe bonis parentis immiſ cuerit, aut eius hæreditatem adierit; & ex hoc contendatur, filium eundem conſenſiſ ſe grauamini legitimæ, pupillus metidem poſtmodùm maior factus, iure poterit aduerſus conſenſum hunc præ ſumptum, aut approbationem generalem reclamare, etſi illa tutore authore facta fuiſ ſet; non enim ſufficit, quod filius, etiam ætate maior, vel eius tutor, generaliter iudicium parentis agnouerit, ſiuè ſe bonis immiſcuerit, ſed expreſsè, atque ſpecificè conſentire grauamini legitimæ neceſ ſarium eſt; idque in curatore quoque ſtatuendum eſt, cum præciſa illa, atque generalis deciſio dictæ l. ſi quando, §. generaliter, C. de inofficioſo teſtamento, hæc omnia comprehendat, & in tutore ſtatuerit Alexand. de quod ſtatim: imò quando tutorem, aut curatorem minor habuerit, fortiori ratione adſtringat, & procedere debeat, provt ex eodem Alexandro deducitur, & ex traditis per Surd. d. conſ. 95. lib. 1. Ex quo deducitur, quod ſi adiecto grauamine legitimæ, & melioratione facta filio pupillo, ea conditione, aut onere, quod grauamen legitimæ patiatur, aut aliàs in caſu contrauentionis ad alium filium, aut deſcendentem melioratio pertranſeat cum eodem grauamine, & onere; filius idem pupillus, aut mater eius (provt aſ ſiduè contingit) tacitè agnouerit iudicium parentis, & bonis omnibus mater ipſa, aut filius ſe immiſcuerint, patre præ defuncto, vel è contra; tacitus hic conſenſus, vel approbatio generalis abſque tutoris authoritate facta, non obeſ ſet (cum tacita ipſa, etiam cum tutoris authoritate non noceat, vt nunc dicebam) & idcirco filio ab inteſtato defuncto, ſic matrem in bonis omnibus, quæ legitimam tangunt, ſucceſ ſuram, ac ſi ſe bonis non immiſcuiſ ſet, nec grauamen legitimæ adiectum eſ ſet. Filium etiam eundem in legitima ætate ad teſtandum conſtitutum, ſic de legitima ipſa teſtari, ac diſponere poſ ſe (ſaluo ſemper iure ſucceſ ſionis, matri competenti) ac ſi idem quoque grauamen adiectum non fuiſ ſet, ſemper namque legitima libera manet, in aliis autem bonis vltra legitimam, voluntas ſeruabitur. Quod ex dictis, atque reſolutis numeris præcedentibus certiſ ſimum eſt; & maximè num. 40. 41. & ſequent. & quia expreſ ſus conſenſus requiritur in dicto §. & generaliter, nec tacitus ſufficit matris, tutoris, aut eiuſdem pupilli, qui ex actu aditionis, aut agnitionis ſimplicis reſulcaret, provt ipſe Alexander probauit. Expreſsè itaque, atq; ſpecificè tutoris authoritate, pupillum conſentire grauamini legitimæ, & ſic acceptare meliorationem, requiritur, nec tacitus eiuſ dem, & matris ſimul ſufficit, ſicut nec tacitus tutoris ſufficeret (vt dixi) quia deciſio dicti §. & generaliter, ſpecificum, expreſ ſúmque conſenſum requirit. Quocirca, ſi patre prædefuncto, pupillus ipſe, & mater eius ſe bonis immiſcuiſ ſent, & etiam expreſsè, abſque tutoris tamen authoritate, iudicium patris agnouiſ ſent, & grauamini conſenſum præ ſtitiſ ſent, aut profiterẽtur ſe illi velle aſ ſenſum præ ſtare; adhuc, cùm id abſque tutoris auctoritate fiat, & conſentientes debere habere legitimam ætatem, & perſonam, vt ſe conſenſu obligare poſ ſint, ſuprà dixerimus, expreſ ſus conſenſus, eidem pupillo non noceret ſine authoritate tutoris, quemadmodum nec tacitus, eodem tutore authore; ſicque & reclamare aduerſus conſenſum eundem, & legitimam liberam remanere, contendere iure poſ ſet, ac ſi grauamen adiectum non fuiſ ſet, & melioratione ipſa relicta, cum nolit iudicium patris, in legitima ætate conſtitutus, approbare, legitimam liberam conſequetur. Quſ omnia ex antea dictis, & maxime num. 40. 41. & ſequentibus, concludenter, & verè comprobantur. Item, quia certiſ ſimum eſt. pupillum, abſque tutoris, auctoritate ſe obligare non[*] poſ ſe, ſicque, nec grauamini legitimæ ſe adſtringere, l. obligari, in principio, ff. de auctorit. tutor. L. prima, §. ſi minor, ff. de rebus eorum: l. finali, § pupillus, ff. de verbor. obligation. §. pupillus, Inſtitut. de inutilibus ſtipulat. Caldas Pereira in l. ſi curatorem habens, verbo contractum feciſti, numer nono, & decimo. Pichardus in dicto §. pupillus, ex numero primo, & in principio, de auctoritate tutor, numer. tertio, & quarto. Deinde probatur ſententia eadem, Alexandri auctoritate, & reſolutione; is namque in conſilio octauo, numero vigeſimo ſecundo, & ſequentibus, libro tertio, non modò in terminis prædictis, & tutoris auctoritate deficiente, id probauit, ſed in fortioribus quoque annotauit, & comprobauit id, quod ſuperius diximus; pupillo inquam non nocere, ſi ip ſe, etiam tutore authore, generaliter approbauerit teſtamentum, aut diſpoſitionem patris, ſiuè eius iudicium ſimpliciter agnouerit; ſi ſpecificè, & expreſsè grauamen legitimæ appoſitum non approbauerit, & tutoris auctoritate id fiat, atque ira, quod non ſufficit id fieri à pupillo, niſi tutoris auctoritate fiat; vel etiam à tutore, ſi generaliter tantùm approbetur diſpoſitio, in qua grauamen legitimæ continetur; cùm expreſ ſa, indiuiduáque grauaminis approbatio requiratur. Probatur quoque ex textu, in § neque tamen, In[*] ſtitut. de authoritate tutor, vbi ſic ſcribitur: Neque tamen hæreditatem adire, neque bonorum peſ ſeſ ſionem petere, neque hæreditatem ex fideicommiſ ſo ſuſcipere aliter poſ ſunt, niſi tutoris authoritate, quamuis illis lucroſa ſit, nec vllum damnum habeant. Ecce vbi pupillus non poteſt acceptare hæreditatem, etiam valde opulentam, abſque tutoris auctoritate, quamuis illi lucroſa ſit, atque ex acceptatione, commodum potius, quàm vllum damnum habiturus ſit Et latiùs comprobant, atque exornant Caldas Pereira, in l. ſi curatorem habens, verbo, hunc contractum feciſti, numero 6. cum ſequent. Borgninus Caualcanus, de tutore & curatore, num. 68. Pichardus, in eodem §. neque tamen, num. 13. Ita pariter, neque grauamini legitimæ conſentire, aut iudicium patris agnoſcendo ſimpliciter, ſe efficaciter abſque tuto ris auctoritate obligare, etiam ſi inde commodum reportaturus ſit, hoc eſt, meliorationem Tertij conſequi. Ad quod etiam expendi poteſt Cardinalis Tuſchus, tomo 5. litera L. concluſione 214. num. 56. Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. parte, quæ ſt. 1. num. 113. Pat. Thom. Sanchez de ſponſalibus, tomo 1. lib. 6. diſputatione 38. num. 10. Nec in contrarium vrgent quorundam Authorum placita; vtpote, cum ijdem non excludant id, quod de ætate, & perſona legitima ad ſe obligandum, dictum eſt; cum etiam in ipſis terminis, in quibus loquuntur; non attingant; an poſito, quod filio meliorato impoſitum ſit grauamen habendi legitimam ſimul cum Tertio & Quinto vinculatam, & in caſu contrauentionis, priuationis pœna eidem imponatur, aliúsque filius, aut deſcendens, cum eodem grauamine ad meliorationem vocetur; an ſcilicet eo ipſo, quod filius iudicium patris ſimpliciter agnoſcit, ſiuè teſtamentum, aut diſpoſitionem eius approbat generaliter, videatur conſentire grauamini, legitimæ impoſito; ſiuè an deciſio dictæ l. ſi quando, §. & generaliter, etiam tunc locum obtineat, vt non aliàs ſimplex agnitio, ſiuè approbatio generalis noceat, quam ſi expreſ ſus, & ſpecificus conſenſus interueniat; itàque ſpecificum conſenſum requiri, nec generalem agnitionem ſufficere; in ſpeciali quoque conſenſum neceſ ſarium eſ ſe, & quod legitimam ætatem, & perſonam habeant ij, qui conſenſum adhibent, pro certo ſupponunt; ſed duntaxat ſtatuunt, filium melioratum in Tertio & Quinto bonorum, cui grauamen in legitima impoſitum eſt, vt vtrumque vinculatum habeat tam ſcilicet Tertium, quàm legitimam, cau ſatiuè teneri grauamen agnoſcere, ſcilicet ſi velit meliotationem retinere, aut conſequi, aliàs autem legitimam liberam conſequatur, Tertij tamen & Quinti meliorationem amittet, in qua filius ipſe iure grauari potuit, & in caſu contrauentionis alius ſubſtitui, atque vocari; ſicuti ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 64. num. 17. & 46. & ſequent. & 55. & ſequent. & 62. & 66. Ex horum Authorum numero fuerunt Pat. Ludouicus Molina, tomo primo, de iu[*] ſtitia & iure, tractatu ſecundo, diſputatione 177. columna 4. in verſic. Si item pater, pagina 1062. & tomo tertio, diſputatione 578. ex num. 8. vbi duntaxat ſcribit, quod filius non implens voluntatem teſtatoris, non debet habere commodum, & lucrum meliorationis, ſed potius illo priuari; prædictorum autem duorum nullum, & maximè terminos, dictæ l. ſi quando, §. & generaliter, non negauit, vt ſcilicet ſi legitimam ætatem, aut perſonam non habuerit tempore conſenſus adhibiti; aut ſi generaliter iudicium patris agnouerit, nec ſpecificè grauamini conſenſerit, aduerſus ea reclamare non poſ ſit intra tempora à iure definita, & modis eodem iure ſtatutis, & relicta melioratione, legitimam liberam conſequi. Ludouici quoque Molinæ locus, de Hiſpanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. ex numero[*] 2. cumſequent. vſque ad numerum 8. ita quoque intelligi debet, vtpote cum ipſe ſemper ſupponat terminos habiles, & filios grauamini legitimæ con ſentientes, habere legitimam ætatem, & perſonam, vt conſenſu ipſi ſe obligare valeant; & ideo conſuluit, iuramento adhibito, conſenſum præ ſtandum. Quod ſi legitimam perſonam, & ætatem non habuerint, aut non ſpecificè, & iuxta deciſionem dicti § & generaliter, conſenſum præ ſtiterint, ius reclamandi, & petendi legitimam liberam, non negauit. Provt etiam non negat Rodericus Suarez, dicta ampliatione 10. ad l. quoniam in prioribus, numer.[*] 48. & ſeq. & num. 52. Sed & Iacobi Valdeſij obſeruatio in addition. Ad dictam ampliationem 10. Roderici Suarez numer. 48. ita pariter accipi debebit; nullum enim prædictorum negauit, ſed potius ſupponit quoque terminos habiles, quod ſcilicet is, qui conſenſum præ ſtiterit, legitimam ætatem, & perſonam habeat ad ſe obligandum, quod etiam agnoſcendo iudicium patris ſimplicitet, non videatur grauamen legitimæ impo ſitum approbare; ſed expreſ ſus, ſpecificùsque grauaminis legitimæ conſenſus requiratur, alià autem aduerſus ea reclamare poſ ſit, & legitimam liberam conſequi. Quod autem in his terminis, & quando filius ſpecificè grauamini conſentit, loquatur ipſe Author, conſtat ex verbis eiuſdem, vbi in hunc modum, atque ſingulariter reliquit ſcriptum: Et eſt exemplum apud dictos Authores in materia quotidiana, iurta. l. 27. Tauri, ex qua ſi pater filium iu Tertio & Quinto meliorat, ea conditione, vt legitima eius vinculo maneat obligata; quod ſi conſentiat, ille ex filiis, qui conſenſerit. meliorationem habeat; tunc acceptando meliorationem, acceptat tacite onus legitimæ vinculatæ, licèt non exprimat. Nam qui eligit vnum ex incompatibilibus, alteri renuntiat, ita vt ad alterum redire nequeat, l. ſimiliter, § finali, ff. de eo quod metus cauſa: l. hæc verba, ff. de verborum ſignificatione, l. ſi cui legatum, ff. de condition. & demon ſtration. Hactenus is Author, qui (vt vides) de legitima ætate, & perſona, nullum verbum profert quaſi ſupponens id certum eſ ſe, nec alios conſenſu efficaciter obligari poſ ſe, quàm qui legitimam ætatem, & perſonam habuerint, ad ſe obligandum. Supponit quoque, ſpecificum, & expreſ ſum con ſenſum requiri, vt legitimæ onus filius patiatur. firmúmque remaneat; & ſeruari debere deciſionem dictæ l. ſi quando, §. & generaliter. Attamen (ipſe exiſtimat) prove ego obſeruo, multum intereſ ſe, quod filius ſimpliciter agnoſcat iudicium parentis, eiúsve diſpoſitionem, aut teſtamentum approbet generaliter; quo caſu grauamen legitimæ non remanet approbatum, cùm requiratur ſpecificus, indiuiduúsque grauaminis ipſius conſenſus, provt loquitur ille §. An verò, relicto Tertio & Quinto cum grauamine legitimæ, vt vtrumque vinculatum habeat filius, eiuſdem Tertij & Quinti meliorationem acceptet; quia agnitio, & approbatio hæc velut expreſ ſa, & ſpecialis reputatur; vtpote, cùm is, qui meliorationem acceptat, ſciens cum onere, & grauamine legitimæ relinqui; eo ipſo videatur quoque legitimæ ipſius grauamen acceptare, cùm vnum ſine alio ſtare non poſ ſit; & ſatis expreſsè acceptate cenſeatur, qui meliorationem adeò expreſsè acceptauit; ad quod expendit Didaci Couar. Peraltæ Pelaez à Mieres, Socin. iun. & Gualdenſis reſolutiones, quæ mirè vrgent, & maximè Mieres placita illa; Didacus namque, verè nihil adducit, quo id comprobati valeat; cæteri ſatis idem comprobant, atque tuentur. Comprobari quoque idem Valdeſij placitum poterit ex his, quæ annotabuntur inferiùs. Item ex reſolutionibus Petri Surdi, in conſil. 357. ex numero trige ſimo ſecundo, cum ſequent. libro tertio, vbi latè, atque ſingulariter probauit, quod filius, qui legatum à patre relictum cum onere, & grauamine legitimæ acceptauit, onus quoque iniunctum acceptaſ ſe videtur, vt filius ipſe non poſ ſit amplius onus recu ſare; & quod acceptatio huiuſmodi vim habeat expreſ ſ æ: dicitur enim expreſsè aliquid factum, quando de facto ita clarè conſtat; quia cùm grauamen appoſitum fuerit legitimæ, & filius id ſciens, legatum agnouerit, reddit ſe conformem voluntati paternæ; nec dicere poteſt, quod de legitima non cogitauerit, quando teſtator in legato mentionem fecerit de legitima, ipſéque legatum acceptauit. Quod probabile quidem videtur; nam licèt expreſ sè filium conſentire, requiratur in dicto § & generaliter: Satis tamen expreſ ſe conſentit, qui legatum, aut meliorationem cum grauamine legitimæ relicta acceptat; perinde enim eſt, ac ſi onus acceptaret ſpeciſicè; quoniam ſi illud reſpueret, & legitimam liberam vellet; non acceptaret relictum quod eum onere, non abſque onere relinquitur. Præterea, vt circa deciſionem dicta l. ſi quando, § & generaliter, C. de inofficioſ. teſtamen. quæ adeo aſ ſidua, & neceſ ſaria eſt, magis ex propoſito inſi ſtamus, & materiam eiuſdem, Doctorúmque diuer ſas ſententias in propoſito recenſeamus; obſeruandum, atque conſtituendum erit principaliter, iuris vtriuſque Interpretes, mille in locis tradidiſ ſe vnum, quod per manus circunſertur quotidie: videlicet; Per renuntiationem, ſiue quietationem, ſim[*] pliciter & generaliter factam, aut approbationem teſtamenti, vel diſpoſitionis, ſic etiam generaliter factam, ſiue cùm iudicium patris ſimpliciter filius agnouit, non videri eundem renuntiare iuri petendi legitimam aut eius ſupplementum, vel onus, aut grauamen, eidem impoſitum approbare, quamuis agnitio, renuntiatio, aut approbatio generalis fuerit; idquę deduxiſ ſe ex text. in dicto & generaliter. Nam cùm antea Iuſtinianus ſtatuiſ ſet in §. illud, eiuſdem leg. per pactum habitum inter patrem, & filium, non poſ ſe tolli filio ius agendi ad ſupplementum legitimæ; ſecus tamen eſ ſe, ſi id fieret cum hærede eius, ipſo defuncto; cùm inquam ita ſtatuiſ ſet, in dicto §. & generaliter, ſtatim ſequenti, in hunc modum ſcribit: Et generaliter definimus, quando pater minus legitima portione filio reliquerit, vel aliquid dederit, vel mortis cauſa donatione, vel inter viuos, ſub ea conditione, vt hæc inter viuos donatio in quartam ei computetur ſi filius poſt obitum patris, hoc quod relictum, vel donatum eſt, ſimpliciter agnouerit, forte, & ſecuritatem hæredibus fecerit, quod ei relictum, vel, datum eſt, accepiſ ſe, non adiiciens, nullam sibi ſupereſ ſe de repletione quæ ſtionem; nullum ſibi filium facere præiudicium, ſed legitimam partem repleri; niſi hoc ſpecialiter, ſiue in apocha, ſiue in tranſactione ſcripſerit, vel pactus fuerit, quod contentus relicta, vel data parte, de eo, quod deeſt, nullam habeat quæ ſtionem. Tunc etenim omni excluſa querela, paternum amplecti compelletur iudicium. Hactenus Iuſtinianus; cuius verba ad literam recenſui, vt quibus in terminis quæ ſtionem ipſe propoſuerit, & con ſtitutionem ediderit, apertiùs dignoſci poſ ſit. Mille igitur in locis (vt dixi) deciſionem hanc Iuſtiniani expendunt Interpretes noſtri, & infinitis negotiis applicant: & omiſ ſis antiquis, & ordinariis, & infinitis aliis, qui ab eis referuntur, qui mox præcitantur; admoneo lectorem, pro accurata, & dilucida huiuſce materiæ explicatione, me quamplurimos Authores, attentè, atque originaliter (vt moris habeo) pręlegiſ ſe; vt ea, quæ inferiùs adnotantur, matura conſideratione explicarem; inſuper prælegenda etiam eſ ſe ea, quæ in commentariis huiuſce tractatus, cap. 64. & 79. ſuprà, ego metipſe ingenti ſtudio, & diligentia ſcripta reliqui. Et ibidem numero ſecundo, tres & triginta Authores me in vnum congeſ ſiſ ſe, qui diſputationi huic, & materiæ conueniunt. Pro abſoluta itaque dicti §. & generaliter, & eius materiæ explicatione videndi erunt omnino Authores ſequentes.   Petrus Ancharanus, in conſ. 101. ferè per totum, § in conſ. 152.   Raphaël Cumanus, in conſil. 25. & in conſ. 52. & 188.   Alexander, in conſil. octuageſimo nono, libro quar to, & in conſ. 69. ex num. 3. libro primo, & in conſilio 180. libro quinto.   Aymon Craueta, in conſil. 580. per totum.   Ioannes de Anania, in conſ. nonageſimonono.   Berous, in conſil. 93. ex numer. 53. cum ſeq. & in conſilio 136. lib. 2.   Rubeus Alexand. in conſ. 34. & in conſ. 43. & 73.   Natta, in conſ. 321. ex numero quinto, lib. 2.   Decius, in conſ. 26. numer. 3. & in conſilio 81. in principio, & in conſ. 218. ex num. 3. & in conſ. 235. numero ſeptimo, & in conſ. 228. numer. 3. & in conſ. 301. num. 3. & in conſ. 687. per totum.   Capra, in conſ. 165. ex num. 20. cum ſeq.   Pariſius, in conſ. 26. & in conſ. 43. & in conſ. 17. lib. 2. & in conſ. 9. lib. 3. & in conſ. 1. numer. 95. & 103. eod. lib.   Ruinus, in conſ. 56. lib. 2.   Ioannes Cephalus, in conſ. 42. & in conſ. 153. & in conſil. 188. § 191. & 337. & 563.   Zuchardus, in l. quoniam in prioribus, ampliation. 10.   Fabianus de Monte, in authentic, nouiſ ſima, quæ ſtione 21. C. de inoffic. teſtam.   Guid. Pap. deciſ. 93. & 427.   Franc. Capiliſtius, in conſ. 178. ex num. 11. cum ſeq. inter conſilia vltimar. volunt. volum. 2.   Curtius iun. in conſ. 159. & 191. pertotum, & 315.   Socin iun. in conſ. 122. per totum, lib. 1. & in conſ. 136. eod. lib.   Curtius ſenior, in conſ. 75. per totum.   Ioannes Dilectus, de arte teſtandi, tit. 5. cautela 31.   Marcarius, in epitome fideicommiſ ſorum, q. 50. vbi latè.   Rolandus, in conſ. 62. ex numer. 11. & in conſil, 78. num. 5. & 13. & ſeq. volum. primo, & in conſilio 97. numer. 13. volum. 2. & in conſ. 99. ex n. 3. & nu. 21. cum ſeq. lib. 4.   Mateſilanus, ſingulari 164.   Antonius Gabriel, commun. conclu. lib. 6. tit. de legitima, concluſion. 8. per totam.   Bertazolus, in conſ. 75. num. 22. & 19. in ciuilibus.   Tiberius Decianus, in conſ. 32. num. 49. & 102. & ſeq. lib. 2. & in conſ. 102. num. 102. eod. lib.   Boërius, q. 44. num. 16.   Laderchius Imolenſis, in conſ. 26. ex numer. 2.   Calcanus, in conſ. 47. columna finali.   Alciatus, in reſponſo 497. ex numer. 2. ſecund. impreſ ſ. antiqu. Lugdun. quod eſt reſponſum 48. numer. 4. lib. 9. ſecun. impreſ ſ. nouam. Venet.   Rodericus Suarez, in l, quoniam in prioribus, C. de inofficio. teſtam. ampliat. 2. & 3. & ampliat. 10. ex numero primo, vſque ad num. 12. & num. 48. & ſeq. & ampliat. 6.   Iacob. Valdeſius, ibidem, in addit. vbi vide omnino.   Fernand. Vazq. de Menchaca, de ſucceſ ſion. creat, libro primo, §. decimo, in repetit. dictæ l. quoniam in prioribus, numer. 244. & 245. & 254. & 255. & 271. cum ſequent. & 306. & 345. & ſequent. & 358. & ſequent. & 403. & 532. cum ſequent & 542. & ſequent.   Gomez Arias, in l. 27. Tauri, numer. 33.   Burgos de Paz, in conſ. 14. ex num. 55. cum ſeq.   Hieronymus Gabriel, in conſ. 96. & in conſ. 124. libro primo, & in conſ. 137. numer. 45.   Cagnolus, in l. Papinianus, §. meminiſ ſe, numer. 17. ff. de inofficioſo teſtamento.   AEmilianus, in conſ. 13.   Marc. Anton. Eugenius Peruſinus, in conſ. 38. ex num. ſeptimo cum ſeq. & num. 18.   Paulus Picus, in l. in quartam, numero 228. ff. ad l. falcid.   Phanutius, in tractatu, de inuentario, numer. 127. parte 7.   Cucchus, in tractatu de legitima, in titulo, nec vſufructu de fraudari, numero 35. & ſequent. & titulo, legitima nullum grauamen admittit, ex num. 17. cum ſequent. & num. 27. & titulo, inſtitutus in portione excedente legitimam, ex numer. 40. cum ſequent.   Ludouic. Molina, de Hiſpanor, primogen. libro 2. cap. primo, ex numer. 30. cum ſeq. & cap. 3. ex numero 2. & cap. 11. num. 9.   Cardinalis Albanus, in conſ. 37. ex num. 3.   Didac, Couarr. in cap. Rainaldus, de teſtament. §. 2. numer. 3. & 4. & in cap. quamuis pactum, tertia parte, §. primo, num. 2.   Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 70.   Antonius Gomezius, tomo 1. variarum cap. 11. num. 25. & 26. & 31.   Tiraquellus, de primogen. quæ ſt. 55. num. 6.   Ioannes Gutierrez, in repetit, d. c. quamuis pactum, in initio, ex num. 32. vſque ad num. 44.   Marius Anguiſ ſol. in conſ. 66. ex num. 16.   Beretta, in conſilio 133. numer. 7. & in conſil. 144. numer. 3.   Franciſcus Burſatus, in conſ. 44. numer. 17. & in conſil. 92. numer. 10. & in conſil. 102. num. 11. libro primo, & in conſil. 355. numer. 61. latiùs in conſil. 385. lib. 3.   Achilles Pedrocha, in conſ. 6. ferè per totum.   Iacob. Cancerius, variar. reſolution. tomo primo, cap. 3. de legitima, numer. finali, & tomo ſecundo, cap. ſecundo, de inuentario, num. 203. cum ſequent. & capite 21. de tranſmiſ ſionibus, ex num. 128.   Pet. de Peralta, in l. cum patronus, ff. de legat. 2. ex num. 8. cum ſeqq. fol. mihi 290. vbi vide.   Petrus Surdus, in conſil. 215. videndus omnino ex numero primo, vſque ad numerum 25. & numer. 31. ex verſic. vltimò non obſtat. libro ſecundo, & in conſil. 357. ex num. 31. libro tertio, & in conſ. 412. ex numer. 20. cum ſeqq. eod. lib. & in conſilio 570. lib. 4. & in conſ. 541. num. 28. eod. lib.   Idem Surdus, in tractatu de alimentis, titulo 2. quæ ſt. 15. ex num. 179. cum ſeq.   Milanenſis, deciſ. 11. num. 57. libro primo.   Hippolyt. Riminaldus, in conſ. 50. numer. 77. & in conſ. 85. numer. 14. libro primo, & in conſilio 165. numer. 20. & ſeq. libro 2. & in conſ. 510. per totum, lib. 5. vbi vide omnino, & in conſ. 736. numero 141. lib. 7.   Anton. Galeatius Maluaſia, in conſil. 114. num. 3. & in conſil. 117. ex num. 2.   Alexand. Raudenſis, de Analogis, libro 1. cap. 9. num. 21. & ſeq. & variarum cap. 7. ex num. 19. vſque ad numerum 32. & cap. 70.   Michaël Graſ ſus, receptar ſententiar. §. Legitima. q. 3. ex num. 9. cum. ſeqq. & q. 38. & 47.   Iacob. Menochius, in conſ. 71. per totum, libro primo, vbi vide omnino, & in conſil. 196. ex numer. 14. libro 2. & in conſ. 206. numer. 95. & 96. lib. 3. & in conſilio 503. numero 51. libro quinto, & in conſilio 403. ex numero 10. eodem libro, & in con ſilio 411. numero 28. & ex ſeq. eod. lib. 5. & in conſ. 681. numero 35. lib. 7. & in conſilio 903. numer. 2. & ſeq. libro 10.   Idem Menochius, in conſilio 1041. per totum, lib. 12. vbi etiam vide omnino, & præ ſumptione 196. ex numer. 14. cum ſeq. vſque ad finem præ ſumptionis, libro 4. & in addit. ad eandem præ ſumptionem, folio 35. ex verſic. Declaratur primo, vt locum non habeat. vide etiam in conſilio 1204. lib. 13.   Rubeus, in conſ. 43. columna vltima.   Ludouic. Morotius, reſponſo 9. ex num. 20. vſ que ad numer. 26.   Deciſio Dolana 61. & 134.   Angelus Matheaccius, de legat. & fideicommiſ ſis, lib. 4. c. 15.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 7. tit. 8. ex numer. 2. vſque ad numer. 12. & lib. 8. tit. 8. numer. 4.   And. Fachineus, controuerſ. iur. lib. 50. 96. & vide lib. 12. c. 7.   Hondedeus, in conſ. 59. numero quadrageſimo.   Ioſephus Ludouicus, deciſione Lucenſi 28. vbi vide omnino ex numero ſecundo, vſque ad numer. 33. & numer. 42. vſque ad num. 75.   Hieronym. Magon. deciſ. Florentina 35. & Lucenſi 85. vbi vide.   Deciſ. Valentiæ 102. parte 1.   Marc. Antoni. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 36. videndus omnino ex numero 61. cum ſeqq. & numer. 77. vſque ad numer. 92. & artic. 51. num. 23. & deciſione 35.   Fontanella, de pact. nuptialibus, clauſula 4. gloſ ſa 24. ex numero 39. vſque ad numer. 51. fol. 349. & gloſ ſa 21. numero 41. prima parte, & tomo ſecundo, gloſ ſa 10. clauſula 5. parte 1. ex numero 30. folio 315.   Morquechus, de diuiſione bonorum, libro 4. c. 5. ex num. 21. cum ſeqq.   Stephanus Gratianus, diſceptation, forenſ. lib. 2. cap. 247. ex num. 28. cum multis ſeqq. & cap. 249. & tomo 3. c. 594. ex numer. 11. vſque ad 21. & tomo 4. c. 731. ex num. 5. &c. 743. ex num. 1.   Angulus, ad leges meliorat. l. 11. gloſ ſa 3.   Simon de Prætis, de interpret. vltim. volunt. lib. 3. dubitatione 5. ſolutione 6. num. 7.   Farinacius, nouiſ ſimar. deciſ. 200. & 206. & 449. 1. parte tomi 1.   Antonius Cardoſus, in praxi Iudicum, & Aduocatorum, verbo, Legitima, num. 5. fol. 211.   Oſualdus ad Donellum, lib. 19. cap. 4.   Alexander Trentacinquius, variarum, libro primo, titulo de Legitima, reſolutione 4. per totam, ex folio 89. vbi vide omnino de hac materia, & de intellectu dicti §. & generaliter, ibidem numero ſecundo, in verſic. Et pro reſolutione huius & in verſic. Et ideo d. §. procedit, & num. 11. per totum.   Mar. Giurba, ad conſuet. Senatus Meſ ſanenſ. c. 6. gloſ. 9. part. 1. ex numer. 24. vſque ad num. 29. folio 462.   Cardinalis Dominic. Tuſch. practicar. concluſ. iur. tomo 5. litera L. concluſione 214. ex folio 215. & concluſione 187. numer. 20. & 34. & 35. & 71. & 122.   Anglois, deciſione 32. quæ ſt. 1. Hactenus de relatione, atque commemoratione Authorum prædictorum, qui (vt dixi) ex deci ſione dictæ l. ſi quando, §. & generaliter, vnanimiter deduxerunt concluſionem illam præfatam, quod filius, qui iudicium patris ſimpliciter agnouit, non videatur approbaſ ſe grauamen legitimæ impoſitum. Eorundem autem nonnulli, reſtrictiuè acci[*] piunt textum metipſum in terminis, in quibus loquitur, quando ſcilicet filio minus legitima relictum eſt, vt tunc ſcilicet ea conſtitutio procedat. Alij autem intelligunt etiam, quando integra legitima relicta eſt, cum onere tamen, aut grauamine, vt ita pariter non videatur filius grauamini conſentire, qui ſimpliciter iudicium patris agnouerit, aut generaliter teſtamentum, vel diſpoſitionem approbauerit. Alij etiam conſtitutionem eam accipiunt, vt ipſa procedat quoque, quando filio pluſ quam legitima relictum eſt, & legitima ipſa ſpecialiter grauata, vt nec tunc per approbationem diſpoſitionis generaliter factam, grauamini legitimæ impoſito videatur filius conſenſiſ ſe. Sed in his terminis tenuerunt contrarium quamplurimi, vt mox videbitur, & conſentire filium videri affirmant, eo ipſo quod pluſquam legitima relictum eſt, & legitima ipſa expreſsè granata reman ſit. Alij denique, etſi legitima expreſsè grauata non fuerit, eo ipſo quòd filius, cui pluſquam legitima relictum eſt, diſpoſitionem approbauit generaliter, quod videatur conſentire; & quod hic conſenſus prærſumptus, velut expreſ ſus diiudicandus ſit; non dubitarunt aſ ſerere; ſicuti ex ſententia quorundam, in addit. ad præ ſumptionem 196. lib. 4. fol. 35. Menochius intendit. Et de his opinionibus ex propoſito infrà, ex num. 66. cum ſequent. Ego verò ſequentia ex eiſdem Authoribus ob ſeruanda, atque conſtituenda duxi, quæ veriora videntur, & magis probanda; licèt ipſi inter ſe diſ ſentiant. Et in primis negari non poſ ſe, quin textus ipſe in d. §. & generaliter, in terminis prædictis loquatur, quando ſcilicet filio minus legitima relictum eſt, & ipſe generaliter teſtamentum patris approbauerit, aut eius iudicium ſimpliciter agnouerit, ſiue etiam quietationem generalem fecerit. Et id ipſum fortius militare, atque ſub eadem deciſione comprehendi dicendum eſt, quando nulla legitima relicta, ea renuntiatio, aut quietatio generalis fieret. Ita quoque conſtitutio eiuſdem §. procederet, quando legitima integra relicta fuerit, cuni onere tamen, aut grauamine; tunc namque quietatio, ſiue renuntiatio generalis non ſufficeret; ſiue quod iudicium patris ſimpliciter agnoſceret filius; ſed expreſ ſius, atque ſpecificus conſenſus neceſ ſarius eſ ſet, prout quando minus legitima relictum eſt; quia eadem ratio militat, vt ſuprà obſeruaui num. 41. & num. 45. vbi quod legitima etiam illius, qui vltra eam recepit, non patitur onus, nec grauamen, ſed ipſo iure ita reiicitur, ſicut quando relictum eſt minus legitima. Quamuis itaque diſ ſentiant interpretes noſtri[*] aliis in caſibus; attamen in tribus prædictis, quando minus legitima relictum eſt, aut quando nulla legitima relinquitur, vel quando integra legitima relicta fuerit, onus, conditio, grauamen, aut modus apponatur; vnanimiter amplectuntur, procedere deciſionem dicti §. & generaliter, vt ſcilicet quietatio, aut renuntiatio generalis, ſiue etiam approbatio generaliter facta, aut quod filius ſimpliciter agnouerit iudicium patentis, non impediat petitionem legitimæ, aut eius ſupplementum, aut etiam ius habendi legitimam ipſam (quæ integra relicta eſt) abſque vllo onere, vel grauamine; ſic ſane in his conueniunt permulti illi iuris Interpretes, quos recenſet Menochius, dicto conſilio 71. ex num. 2. vſque ad numerum 11. lib. 2. qui ipſe eoſ dem tres caſus, ſuis ſcriptis, atque aliorum reſolutionibus, & doctrinis comprehendit; & lib. 4. præ ſumptione 196. ex num. 14. Alexander Trentacinquius varior, lib. 1. titul. de legitima reſolutione 4. num. 1. & 2. & 11. vbi inſiſtit circa intellectum, & rationem dicti §. & generaliter, prout ibi videri poteſt: Ioſephus quoque Ludouicus deciſione 28. Rotæ, Lucenſis, ex num. 42. vſque ad numerum 75. licet aduerſus communes Doctorum ſententias inſurgat, adhuc ſupinè allucinatos fuiſ ſe Interpretes aſ ſerat, prout ibidem, num. 59. & illum textum dicit procedere, & loqui duntaxat, quando filio minus legitima portione relinquitur, vt ſi tunc relictum accepter, non facta mentione legitimæ, non ſibi præiudicet, quin poſ ſit petere ſupplementum ipſius legitimæ, & id ipſum ſupponit pro certo, quando nulla legitima relicta eſt; quia non modò eadem, ſed fortior ratio militare videtur; & quando ſola legitima relicta eſt duntaxat, vt non poſ ſit imponi onus, neque grauamen, & quietatio, aut renuntiatio, vel approbatio generalis non impediat vti beneficio, & deciſione eiuſdem §. & generaliter, agnoſcit expreſsè: & tantummodò negat, eandem conſtitutionem procedere, quando plus legitima relictum fuerit, vt conſtat ex his, quæ tradit dicto num. 42. cum ſequent. & maximè num. 69. in fine, in verſ. Cui opinioni non obſtante contraria. In eiſ dem quoque tribus caſibus, Socinus iunior, Curtius iunior, Decius, & cæteri non diſ ſentiunt. Li[*] mitant tamen ſententiam metipſam, & deciſionem textus, in d. l. ſi quando, §. & generaliter, etiam in terminis trium caſuum prædictorum. Ac primum quidem ratione adhibiti iuramenti, cuius ſumma efficacia, & virtus eſt, ac ea in propoſito, vt renuntiatum videatur diſpoſitioni dicti §. & generaliter, atque ita, quod nulla legitima, vel ſupplementum peti poſ ſit, vel quod reiiciatur onus, conditio, aut grauamen, quando integra legitima relicta eſt; provt in ſpecie reſponderunt Romanus; Alexander, Iaſon, Decius, Ruinus, Rubeus, Gozadinus, Natta, Ripa, Pariſius, Socinus iunior, Didac. Couarr. Guil. Benedictus, & Tiraquellus. quos pro hac parte recenſuit Menochius, dicto conſ. 71. libro primo, num. 24. qui ipſe affirmat, hanc opinionem eſ ſe magis receptam, & æquiorem, quando non poteſt conſiderari ratio vrgens violandi iuramentum. Et permultos alios commemorat, qui ab hac opinione diſ ſentiunt, aſ ſerentes, nihil prodeſ ſe hoc in caſu iuramentum, & ita in terminis aſ ſeueraſ ſe Bald. Roman, Aretinum, Afflictum, Boë tium, Tiraquellum, Guid. Pap. Curtium ſen. Francum, Barbat. Decium, Bertrandum, & Gamam. Eaſdem etiam opiniones duas contrarias, & earum fundamenta adducit Alexander Trentacinquius, variar, libro primo, titulo de Legitima, reſolutione quarta, folio 90. numero tertio per totum, vbi latè in propoſito, & caſus nonnullos diſtinguens provt ibi latiùs videri poteſt; & per Peregrinum, de fideicommiſ ſis articulo 36. numer. 90. Seraphinum, priuil. 70. Secundò dicunt non procedere deciſionem eiuſ dem §. & legitimæ, & ſupplemento eius, vel etiam grauamini, aut oneri cenſeri renuntiatum, cum filius promiſit plus non petere, aut nihil plus petere, aut de cuncta ſubſtantia patris nihil petere, provt latiùs idem Menochius comprobauit dicto conſ. 71. ex num. 13. vſque ad numerum 19. libro primo. Alexand. Trentacinquius, dicta reſolutione quarta, numero quinto, ſed adhuc obſtare videtur eiuſdem §. conſtitutio, quæ verbis inuolutis & generalibus contenta non eſt; ſed expreſ ſum, atque ſpecificum conſenſum requirit; ſic pro huiuſce limitationis re ſolutione, ex propoſito magis videndi erunt Authores permulti, de quibus inferiùs. Quintò quoque non procedere dicunt, quando filius approbauit teſtamentum, aut diſpoſitionem patris in omnibus, & per omnia; aut in omnibus partibus; & huiuſmodi approbationem æquipollere ſpeciali; ſicuti ſcripſerunt permulti illi iuris Interpretes, quos commemorauit, & ſequutus eſt Peregrinus de fideicommiſ ſis, articulo 36. numero 89. Menochius, præcitato conſilio 71. numero 21. & 22. vbi explicat text. in dicto §. & generaliter. Sextò ſcribunt, non procedere, vbi agnitio, approbatio, aut renuntiatio à filio facta, nihil aliud ſignificate, & operari poteſt, quàm remiſ ſionem, aut renuntiationem legitimæ, & eius ſupplementi, ſiue grauaminis adiecti agnitionem; tunc namque non procedit eiuſdem §. conſtitutio; provt idem Menochius tradidit, dicto conſ. 71. numero vigeſimo tertio, Mantica, coniectur. vltimar. voluntat. libro ſeptimo, titulo octauo, numero vndecimo. Alexander Trentacinquius, variarum, libro primo, titulo de Legitima, reſolutione 4. numero 9. qui numer. 10. ex ſententia Pariſij, in conſil. 9. numer. 19. & 20. volumine tertio ſubdit, id ipſum procedere, quando geminata renuntiatio interuenerit; quod vltimum maximam habet difficultatem, cùm verè geminatio metipſa ſupplere non poſ ſit defectum ſpecifici, expreſ ſique conſenſus; qui in dicto §. & generaliter, requiritur: nec excludere eiuſdem §. remedium; idque maximè iuxta ea, quæ ſupr à hoc eodem tractatu, cap. 52. ex numer. 38. cum ſeqq. vſque in finem cap. ego metipſe adnotata, atque ſcripta reliqui. Septimò non procedere dicunt, quando loco legitimæ, aut grauaminis impoſiti; recompenſatio datur; & textum, in d. §. generaliter, intelligi, quando loco legitimæ nihil datur; ſecus ſi datur recompenſatio; ſic ſané ex ſententia Socini iunioris tradidit Menochius ipſomet conſilio 71. numer. 9. & 10. ſequitur Trentacinquius, vbi ſuprà, numero 6. & latiùs Ioſephus Ludouic. deciſione Lucenſi 28. ex numero 28. cum ſeqq. & inferius ex profeſ ſo magis tractatur. Octauò contendunt, non etiam procedere deci ſionem text in dicto §. & generaliter, vbi aliter quàm per expreſ ſum conſenſum conſtaret de voluntate filij, quòd legitimæ ſupplemento, aut grauamini impoſito legitimæ conſentire vellet; quaſi non ſit pro forma requiſitum in ipſomet §. quod ſpecialis, expreſsàque agnitio voluntatis, aut iudicij parentis interueniat; ſed ſufficiat, quomodolibet conſtare de voluntate filij, etiam per coniecturas, & præ ſumptiones; & ſic tacitum conſenſum induci: id quod ex ſententia Ruini, Pariſij, Socini iun. & aliorum tradidit, atque reſoluit; & text. in dicto §. & generaliter, ad cum modum induxit Alexand, Trentacinquius, dicta reſolutione quarta, column, 2. in fine, folio 89. ſub numer. 2. verſ. Et pro reſolutione huius caſus, & in verſ. Quod igitur in ca ſu noſtro ſufficiat. & numer. 11. Pet. de Peralta, in l. cum patronus, ff. de legatis ſecundo, numer. 8. in principio, ibi: Vel filio ſiue expreßim, ſiue ſilenter comprobante appoſitionem talis grauaminis: & iterum num. 13. ibi: Nam debet intelligi, niſi filius poſt mortem patris, ſciens grauamen eſ ſe appoſitum legitimæ, illud approbaſ ſet, vel ratificaſ ſet expreſsè verbis, vel etiam tacitè per aliquem actum facti. Et ſub numero 16. in verſic. Ex quibus patet, quod omnia adducta, ibi: Dummodo non faciat aliquam tacitam facti approbationem iuridicam, vel aliquam expreſ ſam de ipſo grauamine. Menoch. poſt librum 6. præ ſumpt. in addit. ad præ ſumptionem 196. folio 36. columna quarta, ex verſic. Qui dixerunt fin ſufficere, quod teſtator: Petrus Surdus, in conſilio 412. num. 29. & 30. & maximè ibi: Et in ſumma quandocunque conſtat aliquo modo, quòd approbans, vel promittens, velit etiam legitimam comprehendi, tunc illa includitur in generali renuntiatione, vt voluit Socinus iunior, dicto conſ. 122. ſequitur Seraphinus, de iuramento, priuilegio 70. num. 10. Ita quoque, quod in terminis dicti §. & generaliter, non requiratur pro forma, expreſ ſus, ſpecificúsque con ſenſus, ſed tacitus & præ ſumptus, atque ex coniecturis, & præ ſumptionibus deductus, ſufficiat; probauit Fontanella, de pactis nuptialibus, clau ſula quarta, gloſ ſa 24. numero 44. 45. & ſequent. folio 349. Iacobus Cancerius, variar. reſolution. tomo ſecundo capite ſecundo, de inventario, numero 203. ibi. Interueneritque aliquis actus poſitiuus approbationis. Et numero 207. ibi. Si tamen fe ciſ ſent actum, per quem induceretur, &c. Et hactenus de dicta prima obſeruatione, quæ in præfatis tribus caſibus, & cum prædictis declarationibus indubitanter procedit. Secundò deinde, atque continuando materiam[*] dictæ l. ſi quando, §. & generaliter: obſeruandum, & conſtituendum erit, quod filius, fideicommiſ ſo grauatus, non tenetur reſtituere fideicommiſ ſario, legitimam ſibi debitam, ſed eam priùs liberam deducit, adeò vt cum de legitima nihil dictum eſt, expreſ ſa filij approbatio de teſtamento paterno, non ſibi præiudicet in legitima: Quod procedit etiam, quando pater inſtituit filium in maiori por[*] tione, quàm ſit eius legitima, & eum grauauit reſtituere totam hæreditatem, quam deinde ipſe adimit; quia non tenetur ad reſtitutionem legitimæ; nec legitima ipſa venit nomine hæreditatis, nec dicitur pars hæreditatis, ſed bonorum; atque ita, filius per fideicommiſ ſum vniuerſale grauatus, ſimpliciter agnoſcens iudicium patris, aut qui adit eius hæreditatem, non ſibi præiudicat in legitima: ita ſanè hæc omnia latiùs comprobarunt, atque exornarunt Menochius, libro quarto, præ ſumptione 196. ex numero decimoquarto, vſque ad numerum 23. Peregrinus de fideicommiſ ſis, articulo 36. num. 81. 82. & 83. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. libro ſecundo, cap. 247. numero 31. & ita intelligi debent procedere ea, quæ ad explicationem l. 11. titulo quarto, partita ſexta, tradiderunt, atque adnotarunt Gregorius Lopez, ibidem, gloſ ſa quarta & quinta. Rodericus Suarez, in dicta l. quoniam in prioribus, ampliatione prima, & ſecunda, & ſexta. Iacobus Valeſius, ibi dem, in addit. Pet. de Peralta, in l. prima, de legatis ſecundo, numero duodecimo. Ludouic, Molina, de Hiſpanorum primogen. libro ſecundo, cap. primo, ex numero 31. cum ſeqq. & numero 36. Mieres de maioratu, prima parte, quæ ſtione 55. Pat. Ludouic. Molina, tomo primo, de Iuſtit. & Iure, tractatu 2. diſputatione 177. Ioannes Guttierrez, practicarum libro 3. quæ ſt. 58. numero 14. & ſeqq. Azeuedus in l. 11. tit. 6. lib. 5. num. 16. & 17. & in conſil. 18. numero 38. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 2. §. primo, ex numero 102. Auenda ñus in l. 27. Tauri, gloſ ſa prima, numero 10. Angulus in eadem l. 11. gloſ ſ. 3. per totam: Olanus in concordia iuris, litera L. num. 27. Ceuallos commun. contra commun. quæ ſt. 711. numero 7. cum ſeqq. quatenus ſtatuunt, conditionem, etiam poteſtatiuam, de legitima reiiciendam eſ ſe, in reſiduo verò vltra[*] legitimam retinendam; prout in ipſa lege Partitæ, in verſic. Pero ſi el padre quiſiere, exprimitur, Quando verò ſub conditione caſuali, vel mixta, inſtituitur, an in reſiduo vltra legitimam, ipſa conditio ſuſtineatur; latiùs iidem Authores explicarunt; &. ego metipſe diligenter ſcripſi, & elaboraui ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 64. & 79. vbi videndum erit. Ad propoſitum tamen noſtrum admonuerunt ipſimet nunc relati Authores, quod quamuis ex deciſione l. 27. Tauri, quæ hodie eſt[*] l. 11. titul. 6. libro. 5. cautum ſit, parentes poſ ſe filiis, ac deſcendentibus, certo ordine ſeruato, in tertia, & quinta bonorum ſuorum portione, quæcunque grauamina, & conditiones apponere, id intelligendum ſit, dummodò eas conditiones, ſi caſuales, aut mixtæ ſint, in ſolo Tertio & Quinto ſeparatim, ac ſpecificè apponat. Si enim in omnibus bonis ſuis, ſeu in legitima, ac Tertio & Quinto ſimul, filium hæredem, ſub his conditionibus inſtituerit, nedum ex legitima, ſed etiam ex Tertio & Quinto reiicientur, ex dicta lege Partitæ: vt per Molinam, libro ſecundo; capite primo numero 36. & latiùs ego metipſe ſcrip ſi ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 64. & 79. vbi vide omnino, & tradita ſuprà, num. 43. Tertiò deinde conſtituendum, atque obſer[*] uandum erit, alium caſum præmittendum, ſupponendùmque eſ ſe, in quo ſi filius ſimpliciter agnouiſ ſet iudicium parentis, eiù ſve hæreditatem adiret, ſiue eius diſpoſitionem generaliter approbaret, non cenſeretur grauamini legitimæ impo ſito conſenſiſ ſe; & idcirco grauamen à legitima ipſo iure reiiceretur, & in reſiduo vltra legitimam ſuſtineretur; iuxta text. in dicta l. ſcimus, §. cum autem C. inofficioſo teſtam. quando ſcilicet parens melioraret filium in Tertio & Quinto bonorum, cum grauamine, vt legitimam ſimul cum ipſo Tertio & Quinto, in perpetuum, quoad ſe & poſteros vinculatam habeat, vt iure perpetui vinculi, tam Tertium & Quintum, quàm legitima ipſa conſeruetur; tunc namque diſtinguendum erit, provt latiùs diſtinxi, atque obſeruaui ſuprà hoc eodem tractatu, capite ſexageſimo quarto, numero decimo octauo, & ſequent. & numero quadrageſimo ſexto, & ſequent. & quinquageſimo quinto, & quinquageſimo ſexto, & quinquageſimo octano, & ſexageſimo ſecundo, & ſexageſimo ſexto, an grauamine, & onere vinculi perpetui ita adiecto, in caſu contrauentionis pœna priuationis apponatur; & ſimul alius filius, aut deſcendens vocatus, ſubſtitutusque fuerit; vt tunc ſcilicet filius incidat in pænam à teſtatore appoſitam, priuationis ſcilicet meliorationis, & bonorum, quæ parens poterat ei non relinquere, ſi conditioni parere noluerit, atque ita quod conditioni ipſi parere præcisè debeat, ſi meliorationem, aut bona, vltra legitimam ei relicta conſequi valeat. An verò conditio inducens grauamen, in legitima apponatur duntaxat, forma, & modo prædictis, quod ſcilicet filius habeat legitimam vinculatam cum Tertio & Quinto, & ita ipſa vinculata remaneat, ſed pœna priuationis ſimul non adiiciatur, nec in caſu contrauentionis alius ſubſtituatur, aut vocetur; vt tunc de legitima grauamen, remoueatur, in melioratione verò, aut in reliquo vltra legitimam grauamen ſuſtineatur; prout latiùs fundaui ſuprà, dicto cap. 64. num. 18. & 46. & ſeqq. & 55. 56. & 58. & 62. & 66. & ſic (vt dixi) ex ſimplici agnitione iudicij parentis in terminis prædictis, in quibus in reſiduo tantum vltra legitimam, grauamen ſuſtinetur, & à legitima remouetur, ex deciſione dicti §. Cùm autem non cenſeatur filius agnouiſ ſe, aut approbaſ ſe parentis iudicium, aut diſpo ſitionem quoad grauamen, nec conſenſum præ ſtitiſ ſe vllo modo grauamini ipſi, quod ex legis diſpoſitione, à legitima remouetur, & in reſiduo tantum ſuſtinetur, niſi expreſsè conſenſerit, atque ita legitima libera manebit in terminis prædictis, ex quo filius grauamini expreſsè non conſenſit, neque etiã cõ ſentire tenetur, niſi voluntariè velit, iuxta text. in d. §. cum autem, & Senatus Hiſpalen ſis definitionem, de qua præcitato cap. 64. & 79. vbi auctoricates, & ſententias quorundam, quæ in contrarium vrgere videbantur, dilucidè, & ſingulariter explicaui. Sic tamen id intelligendum erit, ac ſemper diſtinguendum, prout ſuprà, hoc ipſo cap. numero quadrageſimo primo, & quadrageſimo ſecundo, obſeruaui, an ſcilicet in quantitate, vel in qualitate grauamen adiectum conſiſtat. Addo nunc vnum ſingulare, & ad propoſitum huius cap. neceſ ſarium, videlicet, quod quamuis in terminis propoſitis, & dubio illo excitato ſuprà, dicto capite 64. & 79. huiuſce tractatus, maximum diſcrimen, verſetur (vt dixi) quod parens, qui conditione prædicta habendi cum Tertio & Quinto legitimam ſimul vinculatam, filium meliorauerit, vltrà progreſ ſus fuerit, & in caſu contrauentionis pænam adiecerit, aliùmque vocauerit, ſiue id non fecerit; vt vno caſu à legitima grauamen remoueatur duntaxat, & in reſiduo remaneat; in altero verò teneatur filius præcisè parere conditioni, aliàs ſequens ſubſtitutus, aut vocatus, Tertium, & Quintum conſequatur: attamẽ inter hos ipſos duos caſus diffẽretia cõ ſtituenda non ſit, (vt ſuprà ad initium huius cap. dicebam) quando iuxta terminos, & deciſionem dictæ l. ſi quando, §. & generaliter, verſemur, & in dubium vertatur, An per aditionem hæreditatis parentis, ſiue per approbationem, aut acceptationem diſ poſitionis ipſius, generaliter factam, ſiue quia iudicium eius agnouit ſimpliciter, cenſeatur filius approbaſ ſe voluntatem parẽtis , & grauamini legitimæ conſenſiſ ſe, cui expreſsè non conſenſit: nam quotieſcunque dixerimus, facta melioratione, & Compenſatione grauaminis legitimæ relicta, filium ſimpliciter adeuntem, aut generaliter approbantem parentis iudicium, videri legitimæ grauamini conſenſiſ ſe, id æqualiter in vno, & altero caſu ſtatuere debemus. Sic & è contra; vbicunque contrarium probetur, & admittatur eorum opinio, qui etiam, quádo pluſquẽ legitima relictũ eſt, procedere eiuſ ẽ §. & generaliter, deciſionẽ aſ ſeuerarunt, & verioré exiſtimaui ſuprà n. 41. iuxta diſtinctionem ibidem adductam; id ipſum ſtatuendum erit in vno, quod in altero caſu; nam ſi ex præ ſumptione conſenſus adducimur, atque excitamur vt credere debeamus. quod is qui ſimpliciter adiuit hæreditatem, ſiue generaliter iudicium parentis agnouit, grauamini legitimæ conſenſiſ ſe videatur, ex quo pluſquam legitima ſibi relictum eſt, aut ipſe melioratus fuit in ea bonorum parte, quæ alteri filio, aut deſcendenti poterat relinqui; planum equidẽ erit, conſenſum metipſum nõ plus operari, ſiue non magis præ ſumi debere, ex quo ſpecialis agnitio, ſiue approbatio nõ adfuit, quando ea conditione adiecta, & grauamine impoſito legitimæ, Tertium & Quintum per viam meliorationis, aut pluſquam legitima relictam eſt, ſed ad pœnam priuationis, & alterius ſubſtitutionem, in caſu contrauentionis peruentum non eſt; quàm vbi id factũ , pœnàque adiecta, & alius ſubſtitutus in caſu contrauentionis fuerit; quod ad effectum namque conſenſus nihil intereſt. Sic & è contrà, ſi ex præ ſumptione defectus conſenſus filij in legitima grauati, aditio hæreditatis ſimpliciter facta, ſiue agnitio, aut approbatio generalis diſpo ſitionis parentis non ſufficiat, vt ipſe conſenſiſ ſe grauamini legitimæ videatur; provt etiam, quando plus quàm legitima relictum eſt in recompensationem grauaminis, arbitrantur Peregrinus, & alij, qui ipſe eos commemorauit, atque ſequutus eſt in loco relato ſuprà, de quo infrà, numer. finali. Et etiam tunc procedere deciſionem dicti §. & generaliter, deſ ẽdit ; & ſuprà quoque reſoluimus: differentia equidem conſtitui non valebit, quoad conſenſum non præ ſumẽdum ; sicut è contra, quoad præ ſumendum eum, in hoc, quod vltrà pater proceſ ſerit ad pænam priuationis, & alterius in caſu contrauentionis ſubſtitutionem, aut non proceſ ſerit, Sane differentia erit, vt vno caſu teneatur dimittere Tertium & Quintum, aut relictum ſibi vltra legitimam, quod ad ſubſtitutum perueniet, ſi ipſe conditioni parere noluerit; cui præcisè parere tenetur, ſi meliorationem velit. Altero verò caſu, legitima retenta, à qua grauamen remouetur, ex conſtitutione dicti §. cum autem, Tertium & Quintum, aut relictum vltra legitimam, cum grauamine adiecto, conſequetur Quoad præ ſumendum tamen conſenſum, aut non præ ſumẽdũ , ex agnitione ſimplici, ſiue approbatione diſpoſitionis generaliter facta. differẽtia nõ erit. Rurſus, deciſio textus in dicta l. ſcimus, §. cum autem, qua ſtatuitur, à legitima ipſo iure grauamen remoueri, & in reliquo ſuſtineri, quod attinet, ad remonendum grauamen à legitima, etiam quando vltrà proceſ ſum eſt, & pœna priuationis adiecta, aliù ſque in caſu contrauentionis vocatus: ita militat, ſicut quando ea conditione, & grauamine legitimæ, Tertium & Quintum relinquitur, ſed vltrà ad pœnam priuationis & alterius ſubſtitutionem non proceditur: ſi ipſe, cui grauamen impo ſitum eſt contenderit, ſe per aditionem hæreditatis, aut teſtamenti, ſeu diſpoſitionis approbationem generaliter factam, grauamini legitimæ non conſenſiſ ſe, & legitimam liberam retinere maluerit potius, quàm eam ſimul cum Tertio & Quinto vinculatam, Tertiúmque & Quintum dimittere, & conditioni parere. Quod eſt notandum, quia ſingulare quidem, & cùm caſus ſe offeret, ſuper eo maturè deliberandum; quamuis veriſ ſimum videatur, & pendet quidem ex reſolutione quæ ſtionis illius, nùm deciſio d l. ſi quando, §. & generaliter, procedat etiam, quãdo pluſquam legitima relictum eſt; nam ſi procedit, non magis militat illius §. & dicti. cum autem. conſtitutio, quando vltra proceſ ſum eſt ad pœnam priuationis in caſu contrauentionis, & alterius vocationem, & ſubſtitutionem, quàm vbi id factum non fuerit. Si verò non procedit, dubium ſubmouetur omnino: ſic quoque ſi certis adhibitis doctrinis, & inſpecta verborum forma, quibus agnitio, aut approbatio generaliter fit, diiudicandum ſit, an eo caſu procedat, vel non, dicti §. & generaliter, deciſio: eiſdem quoque doctrinis, & regulis duci, atque gubernari debemus in vno caſu, quã do vltrà ſcilicet proceſ ſum eſt, & pœna priuationis appoſita; quàm in altero, quando vltrà proceſ ſum non eſt; nec attenta generali deciſione eiuſdem §. cum autem, aliud ſtatui poteſt. Quocirca & quarto loco, antequam ad explicationem dicti articuli, an ſcilicet deciſio dicti §. & generaliter, procedat etiam, quando plus quàm legitima relictum eſt, ſiue in recompenſationem grauaminis legitimæ, melioratio Tertij & Quinti bonorum facta; præmittenda erunt duo, quæ omninò neceſ ſaria ſunt, & vnum, & alterum ex antea dictis deducitur manifeſtè. Primum, quod licet pater filium in legitima grauare non poſ ſit, tamen in aliis bonis vltra legitimam grauare poteſt de iure, & in ipſa quoque legitima, quando alia bona vltra[*] legitimam ei reliquit, ſiue in Tertio & Quinto bonorum ſuorum eum meliorauit; & ſi pœnam adiiciat priuationis, tunc filius pœnam incurrit, contraueniendo; quia cùm parens ipſe non teneatur eidem filio aliquid relinquere vltra legitimam, poteſt quidem vltra eam relinquendo, legitimam quoque grauare, & rebus ſuis, quam voluerit, legem imponere: idcirco, ſi contra præceptum parentis, filius alienet, licet alienatio valida ſit intra menſuram legitimæ, attamen reſpectu aliorum bonorum, fideicommiſ ſo locus erit ad fauorem ſubſtituti: nam etſi prohibitio alienandi non impediat, nec annullet alienationem, quæ eſt facta intra legitimam, tamen operatur quod alienans incidat in pœnam appoſitam à teſtatore, parente ſcilicet; priuationis inquam bonorum, quæ teſtator poterat non relinquere: ſic ſanè ego metipſe annotaui, atque comprobaui ſuprà, d. cap. 64. huiuſce tractatus, ex n. 10. vſque ad n. 16. quò loci expendi Surdum, id ſingulariter, & latè exornantem in conſ. 215. ex n 13. cum ſeq. vſque ad n. 25. lib. 2. vbi concludit, quod licet filius grauari non poſ ſit in legitima, nec ea priuari, poteſt tamen priuari à lucro ſibi ſub certa lege ſeruanda delato. Peregrinum etiam, & Cephalum, & Hondedeum, ibidem commemoraui, qui id ipſum comprobarunt. Retuli quoque Gaſpar. Baë çium, in tractatu, de non meliorand. dot. rat. filiab. cap. 8. num. 10. Ioann. Gutier. practicar. lib. 3. quæ ſt. 58. n. 15. & 16. & 20. in fine, Pat. Ludou. Molin. tom. 1. de iuſt. & iur. tractat. 2. diſp. 177. colum. 4. in fine, quem etiam ſuprà hoc ipſo cap. recenſui, & tom. 3. diſp. 578. ex num. 8. & ij quidem concludunt, quod ſi pater meliorauerit filium in Tertio & Quinto ſuorum bonorum, aut ei aliqua bona vltra legitimam reliquit, cum conditione, vt ſimul cum melioratione legitimam vinculatam habeat, quod ipſe filius conditioni parere debebit, ſi vltra legitimam, ſibi relictum conſequi velit, aliàs id amittet; atque ita, quod cauſatiuè tenetur conditioni parere, ne voluntariè relictum amittat. Et ſequutus quoque fui ibidem & n. 17. cum diſtinctione tamen, de qua ſuprà, & ibi, n. 46. & ſeqq. Addo nunc, & alios iuris Interpretes id ipſum probaſ ſe; Corneum ſcilicet, in conſ. 303. n. 3. lib. 1. Ruin. in conſ. 136. n. 13. & 17. lib. 2. Cephal. in conſ. 16. n. 56. lib. 1. Bertazol. in conſ. 75. n. 19. in ciuilibus, Hippolyt. Rimin. in conſ. 736. n. 141. lib. 7. Vincent. de Franch. deciſ. 293. in fine, Stephan. Gratian. diſcept. forenſ. lib. 2. cap. 249. Menoch. in conſ. 206. in 95. & 96. & in conſ. 196. n. 15. lib. 2. & in conſ. 1141. lib. 11. Maluaſ. in conſ. 117. n. 3. Laderch. Imolenſ in conſ. 26. n. 2. & 3. Boër. q. 44. n. 16. de hoc itaque dubitari non poteſt, quod filius parere conditioni debeat, quando vltra legitimam ſibi relictum eſt aliquid, & pœna priuationis adiecta; aliàs, quod lucro ſibi relicto, debeat priuari, vt etiam ipſe Menoch. profitetur, lib. 4. de præ ſumpt. 196. num. 23. Aliud quidem eſt, inquirere, an etiam eo caſu procedat deciſio textus, in d. l. ſi quando, §. & generaliter, vt ſcilicet per agnitionem ſimplicem iudicij parentis, ſiue approbationem, generaliter factam, non videatur filius grauamini legitimæ conſenſiſ ſe, vel videatur eo ipſo, quod pluſ quam legitima ei pater reliquit. Aliud verò, quod ſi velit meliorationem, aut ſibi vltra legitimam relictum conſequi, ſiue retinere, teneatur volũtatem parentis ſeruare, & grauamini legitimæ conſentire, vt de ſe patet manifeſtè. Secundum, quod dicebam, ex antea dictis dedu[*] ci, conſiſtit in hoc, vt conſtituamus dubitari non debere, quin deciſio eiuſdem §. & generaliter, non procedat, quando pluſquam legitima relictum eſt filio, ſiue ipſe in Tertio & Quinto bonorum melioratus, & relictum, vel meliorationem acceptauerit, nam eo ipſo, quod filius, cui legitima grauata fuit, & in recompenſationem eius grauaminis aliquid relictum, meliorationem, aut id, quod relictũ fuit, acceptauit, grauamini legitimæ conſenſiſ ſe videtur, ex quo vnum ſine altero ſtare non poteſt; & velut expreſsè, & ſpecificè, atque in indiuiduo grauamini ipſi legitimæ conſentire videtur, qui in recompenſam relictum acceptauit. Sic quidem diuer ſum videtur, inquirere, an quando pluſquam legitima relictum eſt filio, procedat, necne, deciſio d. l. ſi quãdo . §. & generaliter; vt filius, qui ſimpliciter agnouit iudicium parentis, ſiue approbauit generaliter eius teſtamẽtũ , aut diſpoſitionẽ , videatur remittere ius ſibi competens, aut grauamini legitimæ cõ ſentire , vel non; idque propter contrarietatem opinionũ , de quibus ſuprá, & inferiùs. An verò acceptatio recõpenſ æ , ſiue meliorationis expreſ ſa, & ſpecialis inducat acceptationẽ , & approbationẽ grauaminis legitimæ, velut ſpecialem, & expreſ ſam? quibus in terminis conſuluerunt, atque reſponderunt Curtius iunior, Decius, & Socia, iun. & loquutus eſt Valdeſius, in addit, ad Roderic. Suarez, de quo ſuprà, num. 53. vbi etiam Petri Surdi egregium con ſilium in propoſito ponderaui. Sic etiam articulus hic magis definiendus videbatur ex deciſionibus aliorum iurium, & doctrinis, quæ ſtatim ponderabuntur, quam ex conſtitutione Iuſtiniani, in d.§. & generaliter; licet etiam in ipſis terminis, Peregrinus, & alij, de quibus inferiùs, contrarium probauerint. Curtius itaque iunior, in conſ. 159. Socin. iunior, in conſ. 122. lib. 1. & Philip. Dec. in conſ. 687. in terminis propoſitis, ſic (vt dixi) ſcripſerunt, & Socini auctoritate, atque fundamentis, ita Valde ſius, in caſu meliorationis cum grauamine legitimæ factæ, vt ſcilicet filius, qui expreſsè meliorationem acceptauit, videatur grauamini legitimæ conſenſiſ ſe; reſoluit in loco relato ſuprà, dicto numero 53. Curtius autem, d. conſ. 159. in caſu illo ſibi con ſulto, ſuper bonis relictis per patrem, de quo ibi, cuidam filio iure inſtitutionis, ſub onere fideicommiſ ſi, ſi deceſ ſerit ſine liberis, quæ quidem legata, non ſibi ſimpliciter relicta fuerunt, ſed pater dictus diſpoſuit; quod in caſu, in quo nollet contentus eſ ſe filius dictis legatis, eo modo, quo ſibi relicta fuerunt, vellétque, vel plus petere, vel aliquo modo contrafacere ſuæ voluntati, quod tunc eſ ſet filius priuatus, & priuabat eum dictis legatis, & in tali caſu, ſolum, & duntaxat reliquit iure inſtitutionis legitimam, iure naturæ debitam, & non vltra, vel aliquid vlteriùs: & præ ſuppoſuit Curtius in facto, quod talia legata in notabili ſumma legitimam excedebant, & etiam, quod filius talia legata acceptauit; poſtmodùm autem non mediocriter controuertebatur, an in caſu reſtitutionis fideicommiſ ſi, legitima poſ ſet, ac deberet retineri; & principalis difficultas huius controuerſiæ dependebat (vt Curtius dixit) ab intellectu text. in d. l. ſi quando, §. & generaliter: dum vult, quod ad hoc, vt filius excludatur à legitima, requiratur ſpecialis, ſeu expreſ ſa renuntiatio, quæ tamen in caſu prædicto interueniſ ſe non videtur; nam licèt filius acceptauerit legata ſibi facta, per quam acceptationem videtur legitimæ renuntiaſ ſe; legitimæ tamen expreſ ſa, ſpecificáque renuntiatio non adfuit. His tamen non obſtantibus, contrariam ſententiam amplexus eſt Curtius, ibidem ex num. 2. vſque ad n. 6. vbi ſingulariter comprobauit; & omnino conuenit Decius, d. conſ. 687. vbi ſingulariter, & vtiliter in hac materia ſe habet, & optimè comprobat, provt ibi videre originaliter, neceſ ſarium erit. Conuenit quoque Socinus iun. d. conſ. 122. qui in eadem facti ſpecie, ſuper qua Curtius conſuluit, atque reſpondit, ipſe quoque id ipſum, & reſoluit defendit: & n. 8. & 9. & 10. in hunc modum reliquit ſcriptum: Non dico, quod voluerit cum ſua legitima ſimpliciter priuare, aut eam aliquo onere grauare, illud enim non potuiſ ſet, l. quoniam in prioribus, C. de inofficioſ. teſtam. ſed dico, quod teſtator voluit, quod haberet, vel legitimam ſuam purè & ſimpliciter, abſque aliquo onere, vel legata ſibi relicta, cum onere fideicommiſ ſi, quæ erant longè maioris æ ſtimationis. quàm eſ ſet quantitas legitimæ. Nam cùm per prius reliquerit ei dicta legata, & oneri fideicommiſ ſi ſubiecerit; ſubdit, quod ſi D. Ioann. Baptiſt. nolebat contentari dictis legatis, eo modo, provt ſibi relicta erant, hoc eſt, cum illo onere fideicommiſ ſi, eo caſu relinquebat ei purè & ſimpliciter legitimam, iure naturæ debitam: & ſic rectè conſiderando, patet, quod teſtator in arbitrio D. Ioann. Baptiſtæ poſuit, quod ex prædictis vel let, & voluit, quod vno contentaretur, provt ſibi placuerit, & conſequenter abſque alia hæ ſitatione voluit, quod ſi legata acceptaret, non haberet legitimam, ſed illa legata cum fideicommiſ ſi onere apud eum pro legitima eſ ſent, ſi dicta legata eligeret: ſtante modò i iſta voluntate teſtatoris, ſequitur, quod nedum illa legata habebant in ſe onus fideicommiſ ſi, ſed etiam eorum acceptatio habebat onus non petendi legitimam. Iſtis præ ſuppoſitis, provt vera ſunt, ſequitur, quod quando D. Ioann. Baptiſta acceptauit legata ſibi facta, & ita teſtamentum, & voluntatem teſtatoris comprobauit, dicitur oneri fideicommiſ ſi ſibi iniuncto con ſenſiſ ſe, & ad illud ſe obligauit, vt l. ſicut, in prin. ff. de condit. & demonſt. Similiter etiam dicitur legitimæ ſuæ, & omnibus iuribus eius renuntiaſ ſe, cum enim in arbitrio ſuo eſ ſet, vel legitimam cum ſuis iuribus, & priuilegiis habere, vel prædicta legata cum onere fideicommiſ ſi; & legata elegerit, dicitur legitimæ renuntiaſ ſe cum omnibus eius iuribus & priuilegiis. Facit, quia quando duo ſunt incompatibilia, qui eligit vnum, dicitur alteri renuntiare, & ad illud poſtea redire non poteſt, quia via, quam quis elegit, ſibi patere debet; l. ſi mulier, § finali, ff. quod metus cauſa, vno enim ex contrariis, & incompatibilibus poſito, neceſ ſe eſt, alterum tolli: l. hæc verba, l. ille, aut ille, ff. de verbor, ſignificat. Statim etiam ex num. 14. vſque ad num. 18. idem Socin. ipſomet conſ. 122. ſic ſcribit: Et hoc eo maximè dicendum eſt, quia electio legatorum ſortita eſt pleniſ ſimum effectum: ſolet enim dici, quod voluntas facto declarata, operatur, & attendi debet, ſi factum illud effectum illum operatur, ad quem dirigitur. Sic itaque concluditur, quod D. Ioannes Baptiſta legata eligendo, dicitur renuntiaſ ſe legitimæ ſuæ, & omnibus eius iuribus. Meritò ergo ſequitur, quod nunc in reſtitutione dictorum legatorum, per eius hæredem non debet fieri detractio legitimæ, cui omnino dicitur renuntiatum per prædicta. Et iſta concluſio comprobatur per textum optimum, in l. Imperator, §. ſi centum, verſ. Enim verò, ff. de legat. 2. vbi ſi alicui relicta ſint decem, cum hoc, quod det alicui aliquam rem ſuam, putà equum, dato, quod equus ille ſit maioris pretij, tamen ſi acceptauit illa decem ſibi legata, tenebitur omnino ad equum, non obſtanto quod pluris ſit. Et ratio eſt (vt ibi dicunt Doctores) quia ille intelligens voluntatem teſtatoris, acceptando decem ſibi legata, videtur tanti equum ſuum æ ſtimaſ ſe; hoc eſt, dicere, quod ipſe maluit decem habere ſecundum ordinem teſtatoris. Sic dicendum eſt in caſu iſto, vt ſcilicet iſte Ioannes Baptiſta acceptando legata, debeat omnino voluntatem patris teſtantis implere, quæ fuit, vt ea eſ ſent ſubiecta fideicommiſ ſio, & quod ille legata acceptando, careret legitima, & iuribus ſuis. Cum. igitur in acceptatione prædictorum legatorum, talis fuerit eius voluntas, ſaltem iuris præ ſumptione, ſequitur, quod ei non poſ ſet nunc contrauenire, dicendo, volo legitimam meam cum ſuis iuribus. Quia quod ſemel placuit, ſeruandum eſt, & amplius diſplicere non debet, l. in diem, ff. de aqua pluu: arcen. cap. quod ſemel de regul. iuris in 6. facit etiam l. ſicut, C. de oblig. & act. Et præterea conſiderandum eſt, quod D. Ioan. Baptiſta fecit, quod quilibet prudens paterfamilias feciſ ſet, nam cùm legata (vt dixi) longè pluris eſ ſent, quàm legitima, maluit ea, quia ſibi vtiliora erant. Et licèt eſ ſent ſubiecta fideicommiſ ſo, tamen illud erat ſub conditione, ſi ſine liberis deceſ ſiſ ſet, quam conditionem deficere curauit. cum vxorem duxerit, & veriſimiliter ſperandũ erat, quod liberos ſuſciperet. Et ſic facilè credere potuit, ſe legata illa (ampliora ipsâ legitimâ) nedum ad vitam ſuam retenturum, ſed etiam liberis (quos habere ſperabat) ſe relicturum: & ſi liberos non haberet (provt caſus poſtea euênit) ſaltem dum viueret, longiores, & vberiores redditus perciperet ex dictis legatis, quam ex legitima, quod veriſimiliter magis videtur conſiderandum, & eligendum; quia præ ſentia magis afficiunt, iuxta Gloſ ſam, in l. cum hi, in principio, ff. de tranſact. & tradit excellen, Decius, primus ſubſcribens in conſ. 474. Viſo inſtrument, 2. column. in principio. Et iſta, ni fallor, plurimùm ſunt in propoſito conſideranda; quia cum ſint veroſimilia, & à quolibet prudentiſ ſimo fuiſ ſent illa legata, cum renuntiatione legitimæ electa, ſic dicendum eſt, quod fecerit D. Ioannes Baptista. Hactenus Socinus iunior, cuius verba ſunt equidem maximi ponderis ad determinationem quamplurimorum caſuum, qui quotidie ſe offerunt, & idcirco ad literam recenſentur hoc loco. Subdit denique ipſemet Author, ex num. 20. in verſ Vnde cum legata: & quinque numeris ſeqq. in hunc modum: Et notabiliter equidem, vnde cum legata ipſe elegerit, tam vberiora (provt veroſimiliter quilibet feciſ ſet) dicitur in hoc acquieuiſ ſe voluntati teſtatoris, & eius voluntatem approbaſ ſe; & ita per conſequens dicitur neceſ ſariò legitima, & eius iuribus voluiſ ſe carere, & ita dicitur ei renuntiaſ ſe. Et iſta renuntiatio in propoſito caſu ſufficit, & perinde habetur, ac ſi in alio caſu nominatim, & ſimpliciter eſ ſet facta renuntiatio legitimæ, provt iura videntur requirere, iuxta l. ſi quando, §, & generaliter, cum materia, C. de inoffic. teſtam. nam id quod dicitur, ſpecialiter legitimæ eſ ſe renuntiandum; procedit ex eo tantùm, vt ſcilicet clarè conſtet, quod filius voluit legitima carere; ideo generalis renuntiatio iurium, & priuilegiorum, non includit legitimam; quia non con ſtat apertè, quod renuntians ſenſerit de legitima, vt tradunt Doctores, maximè Paul, de Caſt. in d. §. & generaliter, ſed ſi clarè conſtat de voluntate, quod filius velit legitima carere, & in eo intellectus non laborat, ſatis eſt. Et aliter dicitur in effectu expreſsè & ſpecialiter ei renuntiatum. Nam quid dicitur expreſsè dictum, ſeu declaratum, quando ita de voluntate conſtat, quod intellectus non laborat in intelligendo, vt declarat ſignanter Baldus, in Authent. hoc inter liberos, in principio, C. de teſtam. & per alios ſupra dictum fuit. Præterea regula dicti §. & generaliter, procedit, quando filius legitima veniret priuandus, & nihil in eius recompen ſationem haberet; ſed quando haberet aliquid in recompenſationem, non ſic eſt; quia propter talem recompenſationem, filius non dicitur in effectu priuari legitima, argumento /. cum ex filio, ff. de vulg, & pup. & l. ſi pater puellæ, C. de inoffic. te ſtam. & quod per illa iura dicit Imola, in l. finali, 7. col. verſ. Facit optimè, ff. de condit, inſtit. dum dicit, quod propter recompenſationem, quis aliquando non dicitur grauari, vbi aliàs diceretur grauatus; vt per eum. Vnde cùm in propoſito, iſte Ioannes Baptiſta pro legitima, & in eius recompenſationem habuerit prædicta legata, longè pluris valentia, & ex propria eius electione; non video cur non debeat dici legitima priuatus, ac ſi ſpecialiter & expreſsè renuntiaſ ſet. Imo latè ſecundum Imolam vbi ſuprà, propter talem recompenſationem potuit in legitima grauari, & ita in effectu fuit: nam cum pater nollet eum habere ſimul legata, & legitimam; ſi legata elegerit, dicitur in effectu cum in legitimam grauaſ ſe, vt ſuprà dictum fuit; & ille legata acceptando, voluntatem teſtatoris comprobauit, & propria voluntate ſe ipſum legitimâ cum ſuis iuribus priuauit. Hucvſque Socinus, qui nonnulla repetit ex his, in conſ. 136. ex n. 16. cum ſeq. vſque ad n. 25. vbi vide, eod. lib. 1. & ad literam ſequutus eſt cum Anton. Gabriel. commun. concluſ. lib. 6. titul. de legitima, concluſ. 8. n. 15. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 7. tit. 8. n. 11. Magon. deciſ. Lucenſi 85. n. 15. & quatuor ſeq. Iacob. Menoch. in addit. ad ſex libros præ ſumptionum, fol. 35. ex verſ. Declaratur tertio, vt non procedat, & verſ. Ad rem quoque noſtram pertinet, & ſol. 36. in verſ. Crediderim tamen, patrem teſtatorem: quibus in locis permultos iuris Interpretes, id ipſum renentes, commemorat, quos ideo ſciens, conſultóque hic præ termitto; & in his terminis loquitur Iacob. Valdeſ. provt ſuprà adnotaui n. 53. & cap. 64. huiuſce tractatus ſub n. 10. notauit quoque Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. part. q. 55. n. 3. Et regulariter, quod acceptans legatum, cenſea[*] tur onera annexa agnouiſ ſe, & cum omnibus ſuis qualitatibus acceptaſ ſe, ex l. cum ab vno, in principio, ff. de legat, 2. cap. officij, de teſtamentis, obſeruarunt Ca ſtrenſ. in conſ. 193. num. 3. vol. 1. Craueta, in conſ. 174. n. 9. Mandell. de Alba, in conſ. 17. num. 1. & ſeq. latiùs Surdus, in conſ. 150. n. 20. & ſeq. Ioan. Gutier. de tutelis, 3. p. cap. n. 52. Ludouic. Caſanate, in conſ. 24. n. 31. & 32. Hondedeus, in conſ. 89. ex num. 31. lib. 1. Quod procedit etiam ſi acceptatio fiat cum proteſtatione, provt ipſe Hondedeus, num. 32. annotauit ibidem. Et ſequutus eſt Caſanate, vbi ſuprà, n. 36. & exornat D. Franciſc. Hieronym. Leo. deciſ. Valentiæ 102. Et hactenus de dictis conſiliis Socini iun. Curtij iun. & Decij; contra quæ tamen conſtanter inſurgit, & contrarium tuetur, eò ſque improbat Hippol. Riminald. in conſ. 510. pertotum, lib. 5. Peregrin. referendus infrà, num. finali, de quo latiùs ſtatim agendum eſt. Vltimo denique, atque principaliter obſeruan[*] dum, & conſtituendum erit id, de quo ſuprà, n. 55. videlicet in eo articulo, vtrum deciſio text. in d. l. ſi quando, §. & generaliter, C. de inofficioſ. teſtament. procedat etiam, ſiue non, quando filio plus quam legitima relictum eſt, ſiue in his Regnis ipſe vltra legitimam melioratus, vt tunc adeundo ſimpliciter hæreditatem, ſiue etiam teſtamentum. aut diſpoſitionem approbando generaliter, ſiue ſe bonis immiſcendo, videatur grauamini legitimæ conſen ſiſ ſe, nec poſ ſit eam detrahere, aut diſponere de ipſa, quando dies fideicommiſ ſi, aut primogenij inſtituti ceſ ſerit; tres fuiſ ſe præcipuas, contrarià ſ que opiniones, quas Recentiorum omnium nullus ſuo ordine commemorat, duas autem adduxit Fachineus, lib 12. d. cap. 7. Prima aſ ſeuerauit, legitimæ nunquam cenſeri renuntiatum à filiis, ſiue grauamini legitimæ con ſenſum præ ſtitum, niſi expreſsè, & ſpecialiter ab eis hoc fuerit dictum, etiam in terminis propoſitis nunc, quod filius ſe bonis immiſcuerit, aut ea poſ ſederit, ſiue patris iudicium ſimpliciter agnouerit; ſic ſane quaſi huius opinionis Authores, & ſequaces, pro hac parte recenſet Ioſeph. Ludou. d. deciſ. Lucenſi 28. num. 20. & 21. & 30. & 31. Burſat. Deciũ , Crauetam, Pariſium, Signorolum, & Rolandum; & addit Signorolum eundem, in conſ. 80. n. 4. & 5. & Rolandum, in conſ. 78. num. 5. volum. 1. voluiſ ſe præ dicta habere locum, etiam ſi acceptatio teſtamenti ſit expreſ ſa, & in ea dictum, quod filius acceptat omnia & ſingula, in teſtamento contenta, integraliter. Hanc quoque partem tueri Pariſium, Bur ſatum, Guilielm. de Cune. Decium, Alexandr. Caſtrenſem, Corneum, Socinum, & Anton. Gabr. & eos aſ ſerere, acceptationem teſtamenti ſimplicem, abſque expreſ ſa renuntiatione legitimæ. non ſufficere. teſtatur Hieron. Magonius, deciſione Lucenſi 85. num. 8. & quatuor ſeqq. & ip ſammet ſententiam defendit conſtanter, & contrariæ fundamentis, & auctoritatibus ſatisfacit, reſponsúmque præbet Hippol. Riminaldus, dicto conſ. 510. per totum lib. 5. qui Curtij iunior. & Socin. iunior. opinionem, de qua ſuprà numero 64. refellit, prout latè ibi; & eo ſemper principaliter adducitur, atque excitatur, quod non ſit differentia conſtituenda in hoc, quod filio minus legitima relictum ſit, vt tunc per ſimplicem acceptationem ſibi non præiudicet, quoad petendum ſupplementum legitimæ, niſi ſpecialiter ei renuntiauerit; vel in tota hæreditate filius inſtitutus ſuerit, cum onere ea in reſtituendi, non deducta legitima; vel ſi nolit acquieſcere, in legitima tantum inſtituatur; quia (inquit ipſe Riminaldus) quod Curt. iun non aduertunt ad text. in l. ſcimus, §. cum autem, C. de inofficioſ. testament, qui vult, filium ſic inſtitutum, & grauatum, ſtatim legitimam poſ ſe deducere, reſiduum verò poſt mortem, quo tempore dies fideicommiſ ſi cedet. Verè tamen Riminaldi locus non concludenter vrget pro hac parte, vtpote. cùm ipſe numero 39. dum reſpondet ad conſilium Socini iun. 122. inquit, quod recompenſatio ibi verſabatur in legatis filio factis excedentibus legitimam, ſicut & in caſu Menochij; conſ. 71. num. 9. in dote, legitimam excedente. Vnde eo caſu proprietas, & fructus legatorum, vel dotis, poterat recompenſare legitimam; at in caſu ſibi conſulto, fructus tantum ſine proprietate deberentur filio, qui ſoli non ſufficerent ad conſtituendam legitimam. Rurſus & ſecundo inquit idem Riminaldus, quod in ſpecie propoſita per Socinum iun. Ipſe conſtituit, ſequutam fuiſ ſe expreſ ſam acceptationem filij, qui expreſsè acceptauit legata; quæ in ſuo caſu non adfuit, ſed tacita tantùm, aditionis ſcilicet hæreditatis; atque ita, ſi hæc duo in eodem ſuo caſu concurrerent, facilè Riminaldus metipſe Socini, & Curtij ſententiæ acceſ ſiſ ſet. Imo & aliud ſtatuit num. 59. quod clariorem huiuſce rei intellectum præ ſtat, filium illum, nec generaliter teſtamẽtum approbaſ ſe, cum diſpo ſitionis illius tenorē ignorauerit, prout latius ibi. Pro hac quoque parte, quod etiam, quando pluſquam legitima relictum eſt filio, requiratur expreſ ſa, atque ſpecifica grauaminis legitimæ approbatio, nec ſufficiat generalis, ſitque locus deciſioni dicti §. & generaliter, extat. Fachineus, lib. 12. dicto cap. 7. & Stephanus Gratianus, tom. 4. cap. 743. num. 3. & ſeq. & cap. 731. num. 7. & citauit Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 196. Alexandrum, & Pariſium; & in eiſdem terminis, quando ſcilicet teſtator expreſsè prohibet legitimam, filiúmque hæredem vniuerſalem inſtituit, & ſic vltra legitimam ei reliquit, ipſéque tacitè agnouit iudicium parentis, non per aditionem hæreditatis. quo caſu non præ iudicare ſibi filium quoad legitimam, nec quoad grauamen illius, prout latè Peregrinus fundauit de fideicommiſ ſis, art 36. ex num. 84. vſque ad num. 87. ſed vltra aditionem hæreditatis, vlteriùs progreditur, & approbat teſtamentum, ſimpliciter tamen, & indiſtinctè; & ſic generaliter; quod generalis hæc, & indiſtincta approbatio non præiudicet in legitima, ſed ſpecialis requiratur, quantumuis hæres vniuerſalis fuerit inſtitutus, & legitima expreſsè prohibita; poſt Iaſon Decium, Hieronym. Gabrielem, Cardinalem Albanum, & Berettam, quos citat, reſoluit, defenditque idem Peregrinus, dict. art. 36. num. 87. qui vt legitimæ præiudicium generetur, etiam quando filius hæres vniuerſalis fuit inſtitutus, ſiue ipſi pluſquam legitima relictum; ſemper requirit expreſ ſam, & ſpecificam renuntiationem, ſiue grauaminis acceptationem, nec di ſtinguunt quoad grauamen ipſum, ampliúsne vel minus legitima relictum fuerit: prout nec di ſtinguunt ipſimet Authores, quos ipſe commemorat: quando autem legitima fuit expreſ ſe prohibita, & filius approbauit teſtamentum patris in omnibus & per omnia, aut in omnibus ſuis partibus, quod huiuſmodi approbatio æquipolleat vniuer ſali, cum infinitis aliis Authoribus obſeruauit ibidem Peregrinus ipſe num. 89. & id ipſum intelligit num 91. quando filius alia verborum formula vſus Fuiſ ſet, quæ haberet vim ſpecialis expreſ ſionis. Et hactenus de prima hac opinione, ex qua (vt vides) etiam quando pluſquam legitima relictum eſt filio, generalis approbatio teſtamenti, aut diſ poſitionis non ſufficit, nec etiam, quod filius vltra progrediatur ad diuiſionem, & poſ ſeſ ſionem bonorum, ſicque illa poſ ſideat, niſi expreſsè, & ſpecificè grauamini conſentiat. Et pro eadem parte expendi, adducíque poſ ſe videntur Ludou. Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 2. cap. 11. num. 7. Rodericus Suarez, in d. l. quoniam in prioribus, ampliatione 10. prout ſuprà, eum expendi: Antonius Gomezius tom 1. variarum cap. 11. num. 25. verſ. Item etiam. Verum ſi eorundem verba inſpiciantur maturè, mènſque perpendatur; nihil proculdubio ex ipſis deduci poterit, quod præfatam ſententiam adiuuare poſ ſit, cùm in his terminis, quando ſcilicet, non modo integra legitima, ſed etiam pluſquam legitima filio relinquitur, & ipſe grauatur in legitima, iidem non loquantur: nec etiam, quando melioratione facta, aut relicto pluſquàm legitima, in legitima ipſa grauamen adiicitur, ſed apertè ſermonè inſtituunt, quando legitima ipſa grauatur, recompenſa tamen grauaminis, nec melioratio Tertij facta fuit, nec pluſquàm legitima ei relictum. Vrget tamen Rodericus metipſe Suarez, dicta ampliatione 10. pluribus in locis, prout cum expendi, ponderauíque ſuprà, ex num. 39. & ſeq. Effectus autem huius inueſtigationis maximæ importantiæ eſt, vt filius tempore mortis, aut etiá inter viuos, non obſtante prohibitione legitimæ, aut alienationis eius, à parente facta, vel melioratione Tertij & Quinti cum ipſa legitima vinculata, diſponere valeat de ipſa legitima, ſiue eam ad hæredes tranſmittar, ex quo expreſsè, & ſpecificè non conſentit grauamini non ipſi legitimæ, idque iuxta ea, quæ de iure legitimæ, aut ſupplementi eius, ad hæredes tranſmittendo, latiùs tradiderunt Rodericus Suarez, d. ampliat. 10. ex num. 3. cum ſeq. & ibidem eius Aditionator Valdeſius, ex num. 1. vſque ad num. 11. folio 467. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniect. vltimar. voluntat. lib. 7. tit. 8. num. 10. per totum Rolandus, in conſ. 25. num. 7. lib. 1. Natta, in conſ. 199. num. 6. & in conſ. 254. num. 4. Ioſephus Ludouicus, d. deciſ. 28. num. 26. & 27. & 28. vbi ex aliis probauit, quod ius petendi legitimam, tranſit ad, hæredes, etiam extraneos; idque maximè, ſi filius ipſe contenderet, ſe grauamini legitimæ non con ſenſiſ ſe expreſsè. Sic etiam ſi eius hæres id contenderet, quando eſ ſet intra tempus id petendi: & legitimam liberam vnus, aut alter vellet, & vltra legitimam relictum dimittere: quibus in caſibus, & in terminis prędictis, ſemper ſeruẽda erunt, & prę oculis habenda ea, quæ reſoluta fuerunt ſuprà, ex n. 39. vſque ad n. 45. & diſtinctio illa, an ſcilicet grauamẽ in quãtitate , an in qualitate, & onere cõ ſiſtat & à quo tẽpore præ ſcriptio incipiat, ſiue qualiter id intelligi debeat, prout latè, & ſingulariter ibi. E contrario tamen, quod deciſio textus, in d. l. ſi quando & § generaliter, non procedat, quando[*] vltra legitimam filio relicta fuerint aliqua bona, ſiue ipſe vitra legitimam melioratus eſt, adicta Conditione expreſ ſa, quod ſi ea bona conſequi velit, aut meliorationem, non deducat aliquam legitimam ex fideicommiſ ſo, ſed eam cum aliis bonis re ſtituat, ſiue Tertio ipſo & Quinto cum legitima vinculatis, ea conditione; atque ita, quod eo caſu, licèt non ſufficiat tacita approbatio, quæ inducitur ex aditione hæreditatis, ſufficiat tamen expreſ ſa teſtamenti approbatio, aut tacita quæ ex immixtione, & poſ ſeſ ſione bonorum induci debet neceſ ſariò (provt huius ſententiæ Authores exiſtimant) quamuis expreſ ſa, ſpecificáque grauaminis legitimæ acceptatio, ſiue approbatio non interuenerit, dummodò legitima ipſa expreſsè prohibita, aut grauata fuerit (vt dixi) quia filium in tota hæreditate inſtitutum fuiſ ſe, vel plus legitima ei relictum, & grauatum generaliter, non ſufficeret, quamuis teſtamentum approbaſ ſet generaliter, vt legitimæ ipſius detractio impediretur, ſed expreſ ſa prohibitio, aut grauamen neceſ ſarium eſt. His itaque duobus ſimul concurrentibus, quod ſcilicet teſtamenti, aut diſpoſitionis approbatio generalis interuenerit, & expreſ ſa legitimæ prohibitio, ſeu grauamen, ipſi loquuntur; & quod ſola hæreditatis aditio non ſufficiat, nec etiam ſola teſtamenti approbatio, niſi & legitima quoque prohibita, aut grauata fuerit expreſsè, firmarunt conſtanter Rolandus in conſ. 99. numer. 21. vol. 4. Antonius Gabriel; commun. concluſion. lib. 3. titulo de legitima, concl. 8. numer. 15. Valdeſius, qui refert nonnullos, in addit, ad ampliat, 10. Roderici Suarez, num. 48. in d. l. quoniam in prioribus, & alij, quos in vnum congeſ ſit Cardinalis Tuſchus, tom. 5. litera L. concl. 187. numero 22. fol. 169. concl. 214. ferè per totam, maximè ex numer. 36. vſque ad numer. 41. Menoch, etiam, qui pro eadem parte adduxit quamplurimos in conſ. 196. numer. 15. & ſeq. lib. 2. & in conſ. 206. numer. 95. & 96. lib. 3. & in conſ. 547. & in conſ. 411. ex numer. 28. cum ſeq. libro 5. & in conſ. 1141. videndus ex numer. 1. vſque ad numer. 17. lib. 11. & præ ſumpt. 196. ex numer. 23. lib. 4. & poſt ſex libros præ ſumptionum, in additionibus ad libros metipſos, & ad d. præ ſump. 196. folio 35. in verſ Declaratur tertio', vbi inquit, quod quando pater vltra legitimam prælegauit filio, adiecta conditione expreſ ſa, quod ſi voluerit ipſe ſilius conſequi prælegatum, non detrahat legitimam ex fideicommiſ ſo, ſed eam cum aliis bonis fideicommiſ ſi reſtituat, & ipſe filius acceptauit prælegatum, hoc ſane caſu non poterit detrahere legitimam; & refert, ita tenuiſ ſe Corneum, Ruinum, Decium, Socinum iunior. Curtium iunior. Cephalum, Bertazolum, & Alexandrum, & Bartolum egregiè docuiſ ſe, filiam grauatam fideicommiſ ſo à patre, vt etiam dotem, quæ loco legitimæ eſ ſe dicitur, reſtitueret, ſi filia tantum haberet ex dote, vt ſalua ei ſit legitima, teneri dotem ipſam reſtituere. Et ſequutos fuiſ ſe Baldum, & Romanum, quos retulit, & probauit ipſe Menochius, d. conſ. 196. nu. 14. Subdit etiam in eiſdem addit, in verſ ad rem quoque noſtram, d. folio 35. ad rem ipſam pertinere, quod traditum eſt, quod ſi teſtator inſtituit filium in maiori portione, quam ſit eius legitima, & eum grauauit reſtituere ipſam legitimam, vel fructus perceptos ex bonis ſuprà ipſam legitimam, vel fructus ipſos reſtituere, ſi filius ſic grauatus adit hæreditatem, valet patris diſpoſitio, atque ita non poterit filius deducere aliquam legitimam, ſed eam cum reſiduo bonorum fideicommiſ ſi reſtituere debet fideicommiſ ſario; & ea in opinione fuiſ ſe decem & ſex illos Authores, quos idem Menochius ibi commemorat, Cum anum inquam, Curtium iun. Boë rium, Franciſ. Capiliſt. Nattam, Cephal. Hippol. Riminal. Maluaſ. Paul. Picum, Burſat. Ludou. Laderch. Imol. And, Fachin. Pet. Surd Peregrin. & ip ſum in quatuor locis, ibi relatis: & eam opinionem fulciri ratione illa quam ibi adducit: Item auctoritate Angeli, in §. prohibemus, num. 3. & 4. in Authent. de triente & ſemiſ ſe, provt ibi commemorat; & folio 36. in principio, in verſ. His conſtat, comen. & ſequacium, dicit hanc eſ ſe veram, & magis receptam opinionem præ ſertim, ſi pro ipſa expendantur. atque ſuperioribus iungantur Angel. Anton. Gabriel, Anton. Cucchus, Mantic. Graſ. Magon. Hieronym. Gabriel. Menchac. Æntil. & alij & concludit magis cõmuniter ſuperiores, & alios authores intelligere, ita demum eſ ſe locum prædictæ doctrinæ, & reſolutioni, quando pater ipſe expreſsè diſpoſuit, & mandauit. quod filius debeat reſtituere etiam legitimam, & ſic quando legitima ipſa expreſsè grauata eſt: quibus in terminis (vt vides) loquuntur Interpretes omnes ſuprà relati; & in eiſdem, id ipſum reſoluunt cum aliis multis, Hieronym. Magon. deciſ. Lucenſi 85. ex num. 14. vſque ad num. 19. Ioſeph. Ludou. deciſ. Lucenſi 28. videndus ex numer. 41. vſque adnum. 75. D. Garcia Maſtrill. deciſ. Siciliæ 181. numer. 28. p. 2. Petra, de fideicommiſsis, quaeſt. 15. ex num. 173. vſque ad num. 176. vbi reſolutiuè firmauit. quod approbatio teſtamenti, etiam cum iuramento, non excludit filium à legitima, & Trebellianica, quando prohibitio legitimæ in teſtamento non fuit facta expreſsè; ſecus tamen, ſi legitima expreſsè grauata fuit, & teſtamentum generaliter approbetur; ſed quod non ſufficit approbatio tacita, quæ inducitur per aditionem hæreditatis, etiam quando legitima expreſsè prohibita eſt, ſed tunc quoque, teſtamenti, aut diſpoſitionis approbatio generalis concurrere debet. Cagnolus etiam, in l. Papinianus, §. meminiſ ſe, num. 17. ff. de inoffic. teſtam. & cum multis, quos adducit, eleganter. Surd. in conſ. 412. ex num. 19. in verſ. Contrarium tamen verius eſt; vſque ad num. 31. Alexand. Raudenſ. variar. cap. 70. ex num. 9. cum ſeq. Et pro hac parte id principaliter vrget, expen[*] dique ſolet, quod ex communi Doctorum placito adducit Decius magiſtraliter, in conſ. 687. in verſ. videtur ergo, quod talis acceptatio; quod ab acceptationis præ ſumptione, eiù ſque vi, & effectu deducitur; & refert, comprobàtque Surdus, in loco nunc relato; acceptatio namque regulariter, ſui natura facta intelligitur cum omnibus oneribus, & grauaminibus diſpoſitionis, quæ acceptatur, l. neminem 4 cum lege ſeq. ff. de legat. 2. l. ſi legatario 22. ff. de fideicommiſ libertat. l. 36. tit. 9. parti. 6. & exornat. Pariſ. in conſ. 26. numer. 30. cum ſeq. lib. 2. Surd. in conſ. 150. numer. 20. & ſeq. lib. 1. Burg. de Paz, in conſ. 12. numero 33. vbi etiam ſcribit, quod acceptans maioratum, videtur acceptare cum omnibus qualitatibus ſuis, & conditionibus, in eo contentis. Menoch.[*] quoque d. conſ. 196. num. 20. lib. 2. Paul. Caſtrenſ in conſ. 296. num. 5. lib. 1. qui ad propoſitum ponderat textum, in l. ſi filia, § finali ff. familiæ erciſcundæ, & in l. cum ab vno ff. de legat. 2. & in l. ſi compenſandi, C. de hæred. Inſtit. & exornat Pelaez à Mieres, de maioratu, 2. p. quæ ſt 4. illat. 8. num. 65. & duobus ſeq. in noua editione. Idque maximè procedere dicunt, quando vltra verbalem, generalémque teſtamenti, aut diſpoſitionis approbationem, realis quoque interueniret; quia filius ſe bonis immiſcuiſ ſet, eàque poſ ſideret, & illis vteretur frueréturque; videtur namque, velut in neceſ ſariam conſequentiam grauamini legitimæ impoſito conſentire, qui bonis ſe immiſcet, illiſque vtitur & fruitur; vt per Anto. Gabr. cõmun . concl. lib. 6. tit. de legitim. concl. 1. num. 59. Cucchũ . de legitima, tit. legitimæ nullum grauamen admittit, num. 27. Man tic. de coniectur, vlt. lib. 7. tit. 8. num. 11. Menoch. d. præ ſumpt. 196. num. 13. lib. 4. Peregrin. de fideicommiſ ſis, art. 36. num. 62. Decium, d. conſ. 687. num. 2. Curtium iun. & Socin. iun. in locis relatis ſuprà, Cephal. in conſ. 272. num. 147. lib. 2. Menoch. in conſ. 196. num. 20. lib. 2. & in conſ. 681. num. 36. lib. 7. Burſat. in conſ. 385. lib. 3. Surd in conſ. 219. num. 11. lib. 2. Ioſeph. Ludoui. d. deciſ. Lucenſi 28. à num. 19. Maſtril. d. deciſ. 181. num. 28. p. 2. Gratian diſceptat. forenſ. lib. 2. cap. 249. num. 10. & 11. Fachin. lib. 5.[*] d. cap. 96. acceptatio namque, quæ ex factis ipſis inducitur, ex eo ſcilicet, quod filius ſe bonis immiſ cuerit, eáque poſ ſederit, ex ſententia quorundam, eorundèmque, quos nunc retuli, multum æ ſtimatur; &. per Ioſeph. Ludou. vbi ſup. num. 41. in fine, & duobus ſeqq. & dicunt eſ ſe ſufficientem ad inducendum conſenſum grauaminis legitimæ; quia voluntas non modò æquè factis, ſicut verbis, ſed etiam fortiùs oſtenditur, atque ita ex acceptatione reali, quæ facto ipſo poſ ſeſ ſionis bonorum, & vſus, & fruitionis eorum inducitur, quæ fortior, quam verbalis videtur; ex l. Paulus, ff. rem ratam haberi, l. de quibus, ff. de legib. in verſ. ſuffragio populus, l. item quia, ff. de pactis, I ſi pater naturalis, ff. de adopt. & in terminis acceptationis realis, quæ rebus ip ſis, & factis oſtenditur; vltra ſuperiores Authores, notarunt quoque Hondedeus in conſ. 89. num. 32. lib. 1. Ludou. Caſanate, in conſilio 29. numer. 31. Iacob. Cancerius, variar, tom. 2. cap. 2. de inuentario, ex num. 203. cum ſeq. Sic quoque hæreditas acceptata dicitur, & præ [*] ſumitur per hæredem, facto ipſo immiſcendi ſe bonis, aut illa poſ ſidendi, eiſque vtendi & fruendi, quamuis verbo ipſe non acceptauerit, l. gerit, l. ſi is qui bonis ff. de acquir. hæred. §. finali, Inſtitut. de hæred. qualit. & diffe. l. 11. tit. 6. parti. 6. ibi: Et aun ſe puede fazer eſto por fecho, maguer non ob lo diga paladinamente, eſto ſeria, como ſi el hæredero vſaſ ſe de los bienes de la herencia. & ibidem notauit Gregorius Lopez, verbo, ſemeiante de eſtas, poſt Bald. & Alexand quos citat Mantica etiam, libro duodecimo, titulo decimo, numero decimo nono, Menochius libro ſexto, præ ſumptione 67. numer. 6. Verè tamen iidem ſecundæ huius opinionis Authores loquuntur (vt dixi, & Petra, ſuprà relatus, intelligit) quando legitima expreſsè grauata eſt, & filius ſimpliciter agnouit iudicium parentis, ſiue eius teſtamentum, aut diſpoſitionem generaliter approbauit, tunc namque id ſufficere exiſtimant, vt grauamini legitimæ conſenſiſ ſe videatur filius, Idque maximè (vt dixi) quando ſimul facto ipſo fe immiſcendi bonis, eiſque vtendi, & fruendi, voluntatem, & conſenſum oſtenderet, idque vltra generalem teſtamenti approbationem, quia factum ipſumſolùm non ſufficeret, ſed duo ſimul requirunt; legitimam ſcilicet grauatam fuiſ ſe expreſsè, filiúmque approbaſ ſe generaliter teſtamentum, aut diſpoſitionem parentis; idque maximè, ſi dictum factum interueniſ ſet, ſolo namque facto, vltra approbationem generalem contenti non ſunt, quamuis nonnulli aliter ſenſerint, ſicuti ex Petra, & aliis commemoraui ſuprà, numero ſexageſimo octauo, qui tacitam approbationem, quæ ex factis inducitur, non ſufficere dixit, provt eodem num. notaui. Et iuxta hanc ſecundam opinionem planè ſequitur, quod cum filius metipſe impugnare non poſ ſit ampliùs dictum grauamen legitimæ impoſitum, ſi generaliter teſtamẽtum , aut diſpoſitionem parentis approbauit, nec reclamauerit, ita quoque nec hæ res eius, mortuo filio reclamare poterit; idque multo magis, ac in fortioribus terminis, ex ſenten tia aliorum; qui aſ ſeuerarunt, priuilegium conceſ ſum filio, impugnandi paternum teſtamentum, ra[*] tione grauaminis iniuncti legitimæ ipſius, perſonale eſ ſe, nec, ad hæredes tranſmitti; de quo tamen; cùm adeò neceſ ſarium ſit, & his repugnet, quæ ſuprà, ex n. trigeſimo nono, vſque ad numer. quadrageſimum quintum obſeruaui, latiorèmque explicationem requirat, ex propoſito magis agendum erit. Et in primis conſtituendum, negatiuam prædictam ſententiam, ius illud ad hæredes non tranſ mitti; tenuiſ ſe quamplures, quorum nonnulli loquuntur in ſupplemento legitimæ, vt ſi filius antequam illud peteret, deceſ ſerit, eius hæredes id petere non poſ ſint; Alij verò, quando integra relicta legitima, vel etiam amplius quàm legitima, legitimæ eidem grauamen impoſitum eſt; Quod ergo ius prædictum petendi, quod grauamen remoueatur à legitima filij, ad hæredes non tranſmittatur, ſed perſonale ſit reſpectu ipſius filij duntaxat; tenuit Socinus, in conſ. 116. ex numero vigeſimo nono, libro primo, quem refert, & ſequitur (provt exiſtimant nonnulli) Gregorius Lopez, in l. vndecima, titulo quarto, partita ſexta, in principio, in illis verbis: An autem grauamen, quod per iſtas leges reiicitur in perſona filij de legitima, reiiciatur etiam in per ſona eius, in quem filius tranſmiſit ius adeundi: iſtam quæ ſtionem tractat Socinus, in conſ. 116. volumine primo; incipit, Non poteſt negari, columna ſeptima; nec memini alibi me legiſ ſe. Vbi concludit quod non; perpulchra verba; vide ibi per eum, & in materia, quod ipſe ibidem dicit column. penul. verſ. Sexto. & vltimo. Et idem tenet Paulus Caſtrenſis, in d. l. quoniam in prioribus, numero octauo, Rolandus, in conſ. 98. nu. 29. lib. ſecundo, Calcanus, in conſ. 50. ad finem, verſ. Quinimo, Cephalus, in conſ. 291. n. 15. verſ. Fortius dico, cum ſeq. lib. 2. & pro hac ipſa parte expendi ſolet Communiter Petrus de Peralta, in l. cum patronus, n. 13. provt eum referunt Authores nonnulli, de quibus ſtatim; qui multum ad propoſitum noſtrum inquit num. octauo, quod comprobatio grauaminis legirimæ appoſiti per eum, cui debebatur, quomodolibet, poſt mortem illud apponentis, facta, ad ſtingit eum ad ipſius ſupplementum; & ibidem ſubiicit deciſionem quæ ſtionis aſ ſiduæ. Subdit etiam verè & vtiliter in hac materia num. decimo, quod per ſimplex ſilentium filij grauati in legitima, non inducitur approbatio talis grauaminis. Quod eſt notandum id ea, quæ traduntur ſuprà, n. 41. & ſeq. expreſ ſum tamen filij conſenſum operari approbationem. provt ibi n. 11. & illud repetit num. decimo tertio, in principio, & infert numero decimo tertio, (quo loco citatur communiter) id, quod dicitur, grauamen tolli à legitima ipſo iure, debere intelligi, niſi filius poſt mortem patris, ſciens grauamen eſ ſe appoſitum legitimæ, illud approbaſ ſet, vel ratificaſ ſet. Intelligi quoque reſpectiuè quoad ip ſum ſolum filium, cui grauamen fuiſ ſet adiectum, contra, vel præter, vel ſecundum ipſius filij voluntatem. Sed quantum ad alium, vel reſpectu alterius, ad quem legitima pergeret, vel migraret, nõ cenſeri eſ ſe nullum, ſaltem effectualiter, & ex nunc, provt latiùs ibidem proſequitur; quaſi tunc velit, hæredum, vel aliorum reſpectu, ad quem legitima trã ſit , id non procedere. Verè tamen Surd. Maſtril. & cæteri Recentiores, qui Peraltam metipsum expẽ dunt , decipiuntur; vt pote, cùm d. n. 13. nihil certũ reſoluerit. nec firmiter tradiderit, ſed inferius explicauerit, atq; diſtinxerit latiùs, num. 40. per totum, fol. 307. vſque ad 312. provt ſtatim dicetur. Pro hac etiam negatiua parte, quod dictum priuilegium ad hæredes non tranſmittatur, expendi ſolet Rodericus Suarez, in d. l. quoniã in prioribus, limitatione prima, num. 19. & limitatione quarta. Qui tamen non vrget; loquitur namque in aliis terminis, quando ſcilicet filius repudiauit, vel mortuus eſt, antequam agnoſceret; provt inferiùs dicetur. In noſtris autem terminis contrarium ſtatuit ampliatione 10. provt ſuprà, ex num. 40. & 41. & ſeqq. ob ſeruaui. Tenuit autem partem hanc negatiuam Hector Felicius, . allegatione 12. numer. 13. p. 3. vbi concludit-, quod licet legitima non agnita ad hæ redem tranſmittatur, etiam extraneum, tamen non tranſmittitur ius petendi ſupplementum eius, à filio non agnitum. Quod idem reſolutiuè firmauit Antonius Galeatius Maluaſia, in conſ. 126. numer. 66. & duobus ſeqq. & reddit rationem, quia licet ſupplementum ipſo iure accreſcat, l. ſcimus, C. de inoffic. teſtam. intelligitur tamen, ſi illud petatur: quòd quando aliquid ex legis diſpoſitione præ ſtari debet, intelligitur, ſi petatur: Martinus Monter à Cueua, deciſ. 35. num. 83. qui tamen firmiter non inſiſtit in hac ſententia, provt ibidem videri poteſt. Eandem etiam negatiuam ſententiam amplectitur Iacob. Cancerius, variarum tom. ſecundo, cap. ſecundo, de inuentario num. 103. & ſeqq. Vbi inquit, quod licet legitima nullum onus admittat, nec grauamen, & vbi appoſitum ſit, habeatur pro non appoſito: ſi tamen filius in vita ſua de dicto onere conqueſtus non fuerit, hæres eius de eo conqueri non poteſt; & dicit Ludouic. Molinam Ioann. Gutierr. & Laram, id ipſum tenuiſ ſe: Verè tamen id non tenent, nec in cis terminis loquuntur. Et Cancerius metipſe contrarium reſoluit eodem tom. 2. cap. 21. de tranſmiſsionibus, n. 128. & ſeqq. & tom. 1. cap. 3. de legitima, num. 13. In ipſa tamen negatiua ſententia firmiter inſiſtit Petrus Surdus, in conſ. 412. num. 47. 48. ſeq. vol. 3. vſque ad verſ Reſpondeo ſecundo. Vbi ex ſententia Ca ſtrenſis, Alciati, Baldi, Beroi, Rolandi Cucchi, Alexandri, Roderici Suarez, Iaſonis, Gregorij Lopez, Peraltæ, Boſ ſij, Coſtæ, & aliorum probauit, quòd id, quod dicitur, quod legitima filio debeatur ſine grauamine, & quod onus reiiciatur ipſo iure, fuit ſpeciali fauore indultum filio, & eſt eius perſonale priuilegium, ideo non tranſit ad alium, prout latius ibi; idem Surd. in conſ. 570. vbi id ipſum reſoluit, eoſdémque commemorauit Authores, num. 6. & tribus ſeqq. volum. 4. & concludit, quod etſi filius tranſmittat ius adeundi, tamen non tranſmittit hoc priuilegium ſibi competens ratione legitimæ. Et quod ipſe ſolus admittatur, in cuius fauorem fuit id priuilegium introductum. Quod etiam proſequitur, & probauit D. Garcia Maſtrillus, deciſione Siciliæ 181. ex num. 10. vſque ad num. 20. part. 2. qui eoſdem, quos Surdus, recenſet Authores, & addit tom. 6. Nonium, Riminaldum, Burſatum, & Pedrocham. E contrario tamen, affirmatiuam ſententiam, quod dictum ius petendi ſcilicet ſupplementum legitimæ, aut quod ex legitima integrè relicta, ſiue etiam, cùm plus quam legitima relictum eſt, grauamen remoueatur, ad hæredes, extraneos etiam tranſeat; quam veriorem exiſtimamus: cum limitatione tamen quadam, & iuxta reſolutiones, atque diſtinctiones illas, de quibus ſuprà, ex num. 39. cum ſeqq. An ſcilicet in quantitate, an in qualitate, & modo, grauamen adiectum fuerit legitimæ?contrariam inquam hanc affirmatiuam ſententiam tenuerunt Paulus Caſtrenſis, ſibi contrarius, in l. cum ita, §. quod à legatario, numer. 1. ff. de legat. 2. in illis verbis: Item in caſu leg. cum patronus ſupra eodem. Et è conuerſo, quia ſicut filius, vel patronus non tenentur onus in legitima eorum iniunctum, ita nec hæres, licet contemplatione patroni, vel filij fuerit iniunctum, vt ibi dicitur in fine; quia hæres non reputatur alius, &c. Cumanus, in d. l. cum patronus, num. 2. ibi: Hæ redes autem eorum non tenentur ad grauamen. Segura, in repetitione l. vnum ex familia, §. ſed ſi fundum, num. 187. ff. de legat. 2. ibi: Quinto facit, quia vt ſuprà dictum eſt, iſtud Tertium eſt legitima filiorum, vel illius in ea meliorati, ergo in ea non potuit imponi aliquod onus, ſeu grauamen, dicta l. quoniam in prioribus. Ex hoc infertur, quod adeò filius in dicta melioratione non potuit grauari, quod etiam hæres huius filij non potuit grauari, cum hæres non ſit alius à defuncto. Et in d. l. cum patronus, num. 66. & in l. 3. §. finali, verſ. Secunda concluſio, ff. de liber, de liber. & poſthum. Decius, in conſ. 81. num. 1. & in conſ. 218. num. 4. & in conſ. 228. num. 4. & in conſ. 238. eodem numero, & in conſ. 269. num. 14. quem & alios refert Fachin. lib. 12. d. cap. 7. Ruinus, in conſ. 26. num. 2. & 12. & 16. in fine. Vbi dicit, hanc eſ ſe communem ſententiam; & in conſ. 107. num. 12. volum. 3. Craueta, in conſ. 142. num. 1. Alexander, in conſ. 67. num. 2. volum. 1. Peregrinus, de fideicommiſsis, artic. 12. num. 23. & 24. Stephanus Gratianus, tom. 4. cap. 743. num. 1. & duobus ſequent. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt, lib. 7. tit. 8. num. 9. & 10. vbi ex. aliis Authoribus, maximè Alexandro, Decio, Ruino, Craueta, Corneo, Baldo, Alciato, Capra, & Boë rio reſoluit, quod ſi minus legitima relictum eſt in tempore, vel quantitate, ipſo iure ſuppletur, & grauamen remouetur, & ius hoc petendi ſupplementum, aut quod grauamen remoueatur, quod tranſit ad hæredes quoſcunque, etiam extraneos; tametſi filius nunquam agnouerit, aut non petierit. Quod etiam tenuerunt Emmanuel Coſta, in cap. ſi pater, verbo, Trebellianicæ, num. 11. de teſtamentis in 6. Michaël Graſ ſus, §. legitima, quæ ſt. 37. Gregor. Lopez, in l. 6. tit. 8. part. 6. gloſ ſ. 9. verbo, gelo complieſ ſe, qui id ipſum reſoluit, & in d. l. 11. tit. 4. part. 6. non firmauit contrarium; ſed dixit duntaxat, quod non meminit, alibi ſe legiſ ſe; quod eſt mirandum, cùm Caſtrenſis, & Cuman. adeò ſpecificè id attigiſ ſent; tenet etiam eandem reſolutionem Fernand. Vazq. de Menchaca, de ſucceſ ſion. creat. lib. 1. §. 10. num. 393. vbi in hunc modum ſcribit: Ampliat. 93. vt lex noſtra procedat ſecundum quoſdam, in eo etiam, ad quem hæreditas tranſmiſ ſa eſt, nam vt hæc onera reijciuntur ab ipſis liberis impoſita fuerunt, ita quoque reijcerentur ab eorum hæredibus, &c. Quod latè ibi fundat, & ad textum, in d. l. cum patronus, ff. de legat. 2. reſpondet textum illum nihil obeſ ſe, quia ibi patronus repudiauit hæreditatem, etiam quoad ſuam legitimam, ſicque non tranſmiſit, l. vnica, C. de his, qui ante apertas tabulas, ibi; ſi tamen hæreditatem non recuſant. Nos autem in terminis prædictis loqui, quando filius non repudiauit, ſicque tranſmiſit, & conſequenter hæres eius eodem iure, quo ipſemet vti debet, l. 2.§. ex his, ff. de verbor, obligat. Authent. de iureiurando à moriente præ ſtito, in principio; non ſic, cum ille non erat hæres eius, cuius legitima onerata fuit; nam tunc non vtitur vice, iure, aut priuilegio ipſius: nam & relicta ab inſtituto, cenſentur repetita à ſubſtituto, vel cohærede cum eiſdem oneribus, & qualitatibus, l. non iuſtam, C. ad Trebellian. non ſic ab eo, qui ſuccedit in locum repudiantis. Tenuit quoque eandem reſolutionem ipſe Menchaca, eodem §. 10. n. 523. quod ego verum exiſtimo, quamuis Pet. de Peralta, in d. l. cum patronus, num. 40. dubitauerit, quando filius, vel patronus, non agnouerit legitimam, ſed moriatur ante aditionem, vel immixtionem; quaſi velit à communi ſententia recedere, ex qua traditum eſt, quod licet grauamen legitimæ iniunctum, tranſeat in ſubſtitutum, vel coniunctum filij, in ea inſtituti, illam repudiantis; non tamen tranſit in hæredes ipſius filij, etiam ſi alterius ſit qualitatis, id eſt, ſiue ſit nepos, ſiue extraneus; provt latiùs ibi; & de hoc vltimo dubitat, & latiùs hæc proſequitur; Et tandem concludit, quod ſi filius grauatus in legitima, deceſ ſit, non agnita hæreditate, & ſic tranſmiſit: hæres eius, ſiue ſuus, ſiue extraneus, non poteſt vti, priuilegio non agnoſcendi onus, quoniam mutatione perſonæ, finitum eſt illud priuilegium: Quando autem repudiauit, diſtinxit, an haberet filius ſubſtitutum, vel cohæredem; & tunc ſubſtitutus, vel cohæres filij, aut patroni repudiantis, tenetur onus, aut grauamen legitimæ impoſitum ſubire. Sed ſi patronus, vel filius non haberet ſubſtitutum, vel cohæredem, & repudiaret legitimam, inquit etiam non eſ ſe tractandum de grauaminis legitimæ: tranſitu. Quando autem filius, vel patronus agnouit legitimam, tunc grauamen ad hæredes non tranſire, latè probauit, provt latiùs ibi videri poteſt. Et per Rodericum Suarez, in d. l. quoniam in prioribus, limitatione prima, num. 19. & limitatione quarta, per totam. Vbi quod ſubſtitutus tenetur ad grauamen, filio appoſitum in legitima, quando repudiauit, vel moritur antequam agnoſcat, & ſub ſtitutum, aut cohæredem habet, licet filius ipſe ad illud non teneretur; & hunc eſ ſe famoſum ca ſum in patrono, in dicta l. cum patronus, provt latiùs ibi expendit. Remanet ergo, in cohæredem, vel ſubſtitutum filij grauati, qui repudiauit, tran ſire onus legitimæ, nec ipſum habere ius impugnandi grauamen ipſum legitimæ impoſitum, quando autem filius repudiauit, ſed cohæredem, aut ſubſtitutum non habet, aliter Peralta ſtatuit, vt ſuprà vidiſti. Et per hæc ego aliquando, in cauſa graui conſultus, dicebam, cum proponeretur, filium in Tertio & Quinto bonorum melioratum, & in legitima grauatum (eam namque, cum Tertio & Quinto bonorum vinculatam manere, patet diſpoſuit) quod cum filius ipſe ſimpliciter iudicium parentis agnouiſ ſet, quo caſu aduerſus grauamen reclamare poſ ſet, nec per ſimplex ſilentium eius inducitur approbatio grauaminis appo ſiti legitimæ, vt Pet. de Peralta, in dicta l. cum patronus, num. 10 ſcripſit, & ſuprà notaui. Non etiam amittitur ius agendi, vt remoueatur onus, in quantitate, vel modo, vt per Manticam, lib. 7. tit. 8. num. 10. in fine, & poſtmodum filius ipſe, qui ſpeciſicè & expreſsè grauamini legitimæ non conſenſit, ſed ſimpliciter iudicium parentis agnouit, & ſe bonis immiſcuit, illáque poſ ſidebat, ab inteſtato deceſ ſiſ ſet; matrem eius, ab inteſtato ſuccedentem, habere ius impugnandi dictum grauamen, nec in eam tranſire; quamuis Petrus Surdus, in conſ. 570. ex num. 6. volum. 4. aliter videatur ſtatuere. Cum regulariter in hæredes omnes ius id tranſeat, vt ſuprà dictum eſt; & in cohærede, aut ſubſtituto ſtatutum contrarium fuerit duntaxat, vt in eos ſcilicet onus prædictum tranſeat. Sic etiam aliquando reſpondi, in alterum fratrem filij meliorati, cuius legitima vinculata fuerat, grauamen ipſum tran ſire, nec petere poſ ſe, vt grauamen remoueatur, quod legitimæ fratris impoſitum fuerat, ex quo ſubſtitutus erat à patre fratri; idque iuxta ſuperius reſoluta, & deciſionem dictæ l. cum patronus, & tradita per Menchacam, & Rodericum Suarez, in locis prædictis, & per Seguram, ſuprà relatum. Et hactenus de hoc articulo; & de ſecunda opinione principali in dubio excitato ſuprà, ex numero ſexageſimo ſexto. Verè tamen dubia videtur ipſamet opinio, cum pro opinione prima adeò fortiter vrgere videatur deciſio textus, in dicto §. & generaliter: Et communes illæ Doctorum traditiones vrgeant, de quibus ſuprà, numero ſexageſimo ſexto, in relatione primæ opinionis; qui ipſi contrarium omnino tuentur. Niſi dixeris, in terminis propoſis huiuſ ce ipſius opinionis ſecundæ, velut expreſ ſam, & ſpeciſicam videri iudicij, & diſpoſitionis parentis approbationem, ex quo legitimæ grauamen expreſsè appoſitum eſt, filiúſque ſciens illud, diſpo ſitionem parentis ipſius, ſeu teſtamentum approbauit, nec voluntatem parentis eiuſdem ignorauit. Sed adhuc cogitandum, & maturè deliberandum erit, cum caſus offeret, vt ſecunda hæc opinio practicari poſ ſit, cum adeo præcise requirat expreſ ſum ſpeciſicúmque conſenſum textus, in dicto §. & generaliter: vt caſum etiam iſtum, & terminos opinionis eiuſdem ſecundæ complecti videatur. Quapropter reſolutioni illi ſemper firmiter adhærendum erit, quam adduxi ſuprà, ex numer. 40. & 41. an ſcilicet grauamen in quantitate, vel in qualitate fuerit; vt inde dignoſci valeat, an filij taciturnitas, & ſilentium per tempus vitæ ſuæ, & approbatio diſpoſitionis parentis ſimpliciter facta, ſibi, & hæredibus ſuis præiudicium generare Valeat, & hæredes ipſi, an, & quando reclamare poſ ſint; de quo etiam ſuprà, n. 72. Tertia denique & vltima fuit aliorum ſententia,[*] qui ad inducendum conſenſum, & approbationem grauaminis legitimæ, filiis impoſiti, ſolam aditionem hæreditatis ſufficere exiſtimarunt, quando plus quam legitima relictum eſt illis, aut fuerunt ipſi vltra legitimam meliorati, nec requirunt, quod vltra teſtamenti, aut diſpoſitionis aliqua approbatio interueniat, imò nec legitimæ expreſ ſam prohibitionem, aut grauamen neceſ ſarium exiſtimant; ſed ſolum factum, poſ ſidendi bona, aut ſe illis immiſcendi ſuſ ſicere aſ ſeuerarunt, aut ſolam hæreditatis aditionem, abſque alia approbatione, quando legitima prohibita, aut expreſsè grauata fuit; & horum numero recenſeri poſ ſent quamplures, qui ex his deducuntur, quos Tuſchus, tomo quinto, litera L. concluſione 214. recenſet. Surdus etiam, dicto conſilio 412. num. 23. per totum. Quo loco, in fine, fatetur, eam opinionem tutam non eſ ſe, & contrarium defendit, præcedentemque ſecundam opinionem amplectitur, prout communiter amplectuntur quamplures, de quibus ſuprà. Menochius etiam, ſi attentè prælegatur, lib. 4. dicta præ ſumptione 196. num. 23. Ad finem, huic tertiæ opinioni accedere viſus eſt. Contrariam tamen, aliis in locis, hoc eſt, relatis ſuprà, ad ſecundam Doctorum opinionem amplexus eſt. Ex omnibus ſanè, quos viderim, & perlegerim, ſolus Ioſephus Ludouicus, dicta deciſione Lucenſi 28. ex num. 42. vſque ad numerum 66. conſtantius huic opinioni accedit, & inquit, ſuſ ſicere ſolam tacitam acceptationem, quæ ex facto ipſo poſ ſidendi bona inducitur, vt filij dicantur approbaſ ſe teſtamentum, aut diſpoſitionem parentis, quamuis expreſsè diſpoſitionem ipſam non approbauerint, quæ facti ratiſicatio de iure approbatur (vt ipſe exiſtimat) & conſequenter ex virtuali ſola approbatione teſtamentum dicitur fuiſ ſe agnitum cum onere impoſito legitimæ; vt expreſsè voluit Ruinus, in conſ. 56. num. 9. & 10. lib. 2. Cephalus, in in conſ. 153. num. 77. & 78. lib. 2. Vbi dicit, quod per approbationem teſtamenti, ſub ampliſ ſimis verbis, cenſetur remiſ ſa legitima, quamuis in approbatione non fuerit facta mentio legitimæ, & ſat eſ ſe, quod pet verba generalia, & æquipollentia ſit comprehenſa legitima, vt per Pariſium, & Socinum quos ibi refert; & numer. 45. 46. & alios quamplures numeris ſeq. qui exiſtimarunt ſufficere, quod facto filius approbauerit teſtamentum, & diſpoſitionem parentis, vt dicatur renuntiaſ ſe legitimæ, æque ac ſi de ea feciſ ſet mentionem; & quod factum ſolum, ſe bonis immiſcendi, ſufficiens ſit, etiam ſi in teſtamento mentio legitimæ facta non ſit, nec ipſa expreſsè grauata; quia mentio legitimæ tunc tantum fieri debet, quando minus portione legitima filiis relinquitur, ſed quando pluſ quam ſit legitima, tunc non requiritur expreſ ſio legitimæ; & in effectu, quod deciſio textus, in d. l. ſi quando, §. & generaliter, procedat, quando minus quàm legitima relictum eſt filiis; ſecus tamen, quando plus relinquitur. Et quod voluntas, facto declarata, in acceptando diſpoſita à teſtatore ſufficiat, licet legitima expreſsè grauata non fuerit, provt ipſe Ludouicus proſequitur ex dicta num. 42. vſque ad numerum 66. Qui tamen decipitur, dum exiſtimat, non eſ ſe differentiam in hoc: quod legitima grauata fuerit expreſsè, & ſpeciſicè per patrem, vel generaliter tantùm; cùm potius maxima differentia in hoc ſit, eaque quam Doctores conſtituunt communiter; ſicuti ex eiſdem Authoribus, ad ſecundam opinionem relatis, deducitur; & ex Menochio, libro quarto, dicta præ ſumptione 196. ex numer. 20. Peregrino, de fideicommiſsis, articulo 36. numer. 80. 81. & 82. Ex ſola itaque hæreditatis immixtione, aut quod filius bona poſ ſideat, ſiue te ſtamenti, aut diſpoſitionis approbatione generaliter facta, grauaminis legitimæ impoſiti conſenſus deduci non poterit; provt Ioseph. Ludouicus contendit, niſi legitima ipſa expreſ ſa grauata fuerit. Sed & in fortioribus terminis, quando expreſsè legitima grauata fuit, adhuc de ſecunda opinione relata ſuprà dubitauimus, & maturè deliberandum reliquimus, propter deciſionem dicti §. & generaliter. Provt etiam dubitauit Peregrinus, dicto articulo 36. ex numer. 84. cum ſeq. Quocirca, nec Menochius etiam ſuſtineri valeat, qui contra ea, quæ pluribus in locis aliter ſtatuerat, Ioſephi Ludouici placitum amplexus eſt, in addition, ad dictam deci ſionem 196. poſt ſex libros præ ſumptionum, folio 36. in verſ. Crediderim tamen. Vbi inquit, quod quamuis communiter Doctores crediderint eſ ſe neceſ ſarium, quod legitima expreſsè grauata fuerit, & filius eam reſtituere grauetur; attamen ipſe credit, patrem teſtatorem ſatis expreſsè diſpoſuiſ ſe, & cenſeri grauaſ ſe legitimam, quando id colligitur coniecturis, & præ ſumptionibus, quæ ſumuntur à ſignificatione verborum à teſtatore prolatorum; & citat Bald. Curt. iun. Nattam, Cephalum, Socinum iun. Maluaſiam, & Ioſeph. Ludou. in dicta deciſione Lucenſi 28. qui dixerunt ſuſ ſicere, ſi pater dicat, quòd filius reſtituat totam integram hæreditatem, vel ſine diminutione; quo caſu legitima grauata generaliter dicitur, quamuis expreſsè grauata non fuerit. Et ſimile eſ ſe, quod dicitur de exhæredatione, quæ etſi expreſ ſim, immò nominatim fieri debear, l. ſecunda, ff. de liber. & poſthum. Attamen ſufficit, quod colligatur ex coniecturis, quæ eam neceſ ſariò ſignificant. Ita etiam, etſi expreſ ſa te ſtatoris diſpoſitio requiratur, quando teſtator ipſe vult, prohibitam eſ ſe detractionem falcidiæ, & Trebellianicæ, Authent. Sed cum teſtator; & ibi Doctores, C. ad leg. falcid. tamen ſufficiunt coniectuæ, & præ ſumptiones, Concludit igitur Menochius, ſufficere coniecturas, & verba prægnantia, quibus colligatur, legitimam grauatam fuiſ ſe, licèt expreſsè ipſa grauata non fuerit, & quamuis teſtamentum, aut diſpoſitionem filius non approbauerit. Et addit, quod ceſ ſat omnis diſputatio, quando filius acceptauit, & approbauit patris te ſtamentum, & diſpoſitionem; ſicut reſponderunt Alexander, Calcanus, Pariſius, Cephalus, & Hondedeus, quos ibidem commemorauit Menochius metipſe. Nec repugnare (adiicit) quod Peregrinus, & alij ſcribunt, non ſuſ ſicere hoc caſu ſolam aditionem, & acceptationem hæreditatis, quia contrarium tenendum eſt, provt ibi concludit. Verè tamen id maximam dubitationem continet, ſicuti ex antea reſolutis, atque ſcriptis apparet. Ex his etiam, quæ Marcus ipſe Antonius Peregrinus, de fideicommiſsis, artic. 36. ex num. 77. vſque ad numerum nonageſimum ſecundum, egregiè tradidit. Vbi dilucidè equidem, & ſingulariter hanc videtur reaſ ſumpſiſ ſe, & explicaſ ſe materiam. Primò namque conſtituit, quod vbi filius per pactum renuntiat ſucceſ ſioni paternæ, & pactum eſt validum, quia iuramento firmatum, tunc filius à ſucceſ ſione exclu ſus, legitimam petere nequit, quia eſt portio ſucceſ ſionis inteſtatæ, à qua filius per pactum ſe alienum fecit, provt vtrumque ibi comprobat numero ſeptuageſimo nono. Secundò conſtituit, pactum factum per filium[*] patri, de non agendo querela inofficioſi, vel de non petendo ſupplementum legitimæ, ſeu legitimam, non nocere filio, adeò vt mortuo patre, legitimam petere poſ ſit, & dicit, eſ ſe caſum in l. ſi quando, §. illud, C. de inofficioſ. teſtament. & rationem eſ ſe, quia ſicut per ſimplex pactum non poteſt renuntiari ſucceſ ſioni viuentis, l. qui ſuperſtitis, ff. de acquirend. hæredit. l. pactum, C. de collat. Sic nec etiam renuntiari poteſt legitimæ, quæ eſt portio ſucceſ ſionis, provt Gloſ ſa notauit communiter recepta in dicto §. illud, ideóque ſi pactum eſ ſet validum, quia iuramento roboratum, ad text. in cap. quamuis pactum, de pact. in 6. quod etiam in foro ciuili ſeruandum eſ ſet ob vim iuramenti, valeret pactum, & filius, aut filia excluderetur à petitione legitimæ, & eius ſupplemento, quia iuramentum habet vim ſpecialis expreſ ſionis, provt latiùs ibi comprobat num. 79. Tertiò conſtituit, quod filius, aut filia conſentiens patri, vel matri, ac præ ſens teſtamento, in quo ſit minus legitima ſibi relictum, non ſibi præ iudicat, adeo vt legitimam, vel ſupplementum petere poterit, ſiue interuenerit ſimplex conſenſus, ſiue renuntiatio, vel etiam pactum, dum tamen iuratum non ſit; id autem, & præcedentem obſeruationem limitat, niſi filius poſt mortem patris, paternum agnouiſ ſet iudicium, & dicit eſ ſe caſum in dicto §. illud. Et hactenus, cùm filius in vita patris renuntiauit hæreditati paternæ, aut aſ ſenſit ordinatis per patrem. In ſecunda autem conſideratione, cùm filius in teſtamento reperitur beneſiciatus, & aliquid in eo diſpoſitum in legitimae præiudicium; duos etiam ca ſus Peregrinus conſiderat. Primus eſt, quando filius fuit inſtitutus hæres, & per fideicommiſ ſum grauatus. Secundus, vbi minus legitima ſibi relictum fuit, prior autè in plures ſubdiuiditur, quotum Primus erit, quando pater filium inſtituit; ac eum per vniuerſale fideicommiſ ſum grauat, & nihil de legitima dicit, & hoc caſu, etiam expreſ ſa filij approbatio de teſtamento paterno, non ſibi præ iudicat in legitima; ad quod Peregrinus citat Authores nonnullos, numero octuageſimo primo; & dicit, rationem eſ ſe, quia approbatio pro ſui natura non extendit, ideo non profert teſtamentum patris ad legitimam, de qua nihil dictum fuit. Et in hoc (vt vides) contrariatur expreſsè Io ſephi Ludouici, & Menochij traditioni improbatæ ſuprà. Adiicit etiam aliam rationem, commiſ ſum vniuerſale non complectitur legitimam filio debitam, quia patet in ea non peteſt grauare filium, & in dubio intelligitur reſeruata filio, quamuis pater, quia miles potuiſ ſet eam prohibere, multo autem magis, vbi teſtator non poteſt illam prohibere. Et concludit, filium per fideicommiſ ſum vniuerſale grauatũ , ſimpliciter agnoſ centem paternam hæreditatem, non ſibi præiudicare in legitima. Secundus caſus eſt, quando pater, filio inſtituto, omnia & ſingula bona ſuæ ſubiicit fideicommiſ ſo; nam hoc caſu legitima videtur prohibita, quia qui vult conſequens, intelligitur velle omne ſuum neceſ ſarium antecedens; ideò approbatio de teſtamento paterno, filio præiudicaret, vbi legitima eſt expreſsè prohibita; quia clauſula hæc, omnia, & ſingula, operatur effectum ſpecialis expreſ ſionis, idque ex ſententia quorundam, qui ita tenuerunt; provt ipſe Peregrinus refert numer, 83. & eorum opnionem tutam non eſ ſe profitetur; & reddit rationem, quia in legitima, verba, quæ ad duplicem ſenſum trahi poſ ſunt, non ſuſ ſiciunt. Et quia cum in legitima deficiat poteſtas diſponendi, & filium grauandi, verba ad legitimam non videntur referenda, ſed ad ea, quæ ſunt in diſponentis voluntate. Quocirca, approbatio filij intelligi rectè debet quoad ea, quæ in diſpoſitione, de iure continentur, non ad onus filij in ſui legitima, cui non facile renuntiaſ ſe credendum eſt, l. cum de indebito, §. primo, ff. de probation. cap. primo, de renuntiat. in ſexto. Tertius caſus eſt, expreſsè prohibet teſtator legitimam, filius verò tacitè agnoſcit paternam voluntatem, adeundo hæreditatem, ex qua fuit hæ res vniuerſalis inſtitutus; & hoc caſu (inquit ipſe Peregrinus, num. 84.) fatentur communiter Doctores, per ſimplicem hæreditatis agnitionem non præiudicari filio in legitima. Et reddit rationem, quia de legitimi lex ipſo iure reiicit onus omne, & omnem illius prohibitionem, ideo præceptum illud nullum eſt, ſicuti in falcidia, l. Seius, & Augerius, ff. ad leg. falcid. & quia legitima nonniſi expreſ ſa filij renuntiatione tollitur, d. l. ſi quando, § & generaliter, & comprobat num. 85. additque numer. 86. nulla declaratione opus eſ ſe, quod ſcilicet velit filius habere legitimam, nonobſtante prohibitione, quia hæres adeundo hæreditatem, non videtur grauamini impoſito legitimæ conſentire, & cùm ſciat ius ſuum durare, id eſt, legitimam liberam adhuc remanere, & patrem eam grauare non potuiſ ſe, aliqua proteſtatione vti non debuit, l. ſicut, §. non videtur, ff. quib. mod. pign. vel hyp. ſoluitur. Quartus caſus eſt, quando teſtator expreſsè prohibet legitimam, filius autem hæres inſtitutus, nedum ſimpliciter agnoſcit hæreditatem, ſed vlteriùs approbat teſtamentum, ſimpliciter tamen & indiſtinctè; & in hoc caſu (ſcribit idem Peregrinus, num. 87.) eſ ſe opiniones contrarias; nam contra filium ſtant expreſsè nonnulli, & eorum fundamenta, & rationes, breuiter Peregrinus ibidem ponderat, & in effectu aliorum contrariam ſententiam probauit, quod ſcilicet generalis & indiſtincta hæc approbatio, legitimæ non præiudicet, ſed ſpecialis requiratur, vt filius grauamini conſentire videatur. Ecce vbi Peregrinus expreſsè approbat opinionem eorum, qui firmarunt, non ſufficere, quod legitima expreſsè grauata, aut prohibita ſit, quod filius hæreditatem adeat, & etiam ſimpliciter te ſtamẽtum , aut diſpoſitionem approbet generaliter, niſi expreſsè & ſpecificè grauamini conſenſerit. Quintus caſus eſt, ex ſententia eiuſdem Peregrini, num. 88. cùm teſtator expreſsè prohibet detra ctionem legitimæ, & filius expreſsè approbat te ſtamentum in eo capitulo, & hoc caſu approbatio, ſic indiuidualiter facta, præiudicat filio, & eſt caſus dicta leg. ſi quando, §. & generaliter. Sextus caſus eſt, quando legitima fuit expreſsè prohibita, & filius approbauit teſtamentum patris in omnibus, & per omnia, aut in omnibus ſuis partibus, & huiuſmodi approbationem æquipollere ſpeciali, inquit Peregrinus, tenuiſ ſe permultos iuris Interpretes, qui commemorantur ibidem, num. 89. & idem ſtatuit numer. 91. cum hæres alia verborum formula vſus fuiffet, quę haberet vim ſpecialis expreſ ſionis; & num. 92. cum ſequentibus, vſque ad numerum 103. latè proſequitur, atque explicat articulum illum, quando filio relinquit pater minus legitima; & tũc , vt explicet, an & quando filius grauammi conſentire videatur, ſi iudicium patris ſimpliciter agnoſcat, plures etiam caſus diſtinguit; & in omnibus ferè ſtatuit, nunquam videri filium remittere ius petendi ſupplementum, etiam ſi non modò iudicium patris ſimpliciter agnoſcat, ſed & alia verba proferat, provt latiùs ibi videri poteſt, & hactenus de concluſionibus, atque reſolutionibus Peregrini in hac materia, quæ adeò ex profeſ ſo commemorantur, vt in quibus conueniat his, quæ reſoluimus, aut in quibus, ab eis diſ ſentiat, magis dilucidè conſtare poſ ſet. Et quidem in omnibus ferè antea reſolutis, atque traditis, conuenit; & ex tribus opinionibus ſuprà relatis; priorem ſemper amplectitur. Ex his ſanè, & omnibus, hoc capite adnotatis, & ſcriptis, ſic ego explicandam, atque enucleandam exiſtimaui totam hanc materiam, & ad ſummam quoque redigendam. In primis veriſ ſimum eſ ſe id, quod ſcriptum re[*] liqui, ex num. 39. vſque ad numerum 45. filium ſcilicet, ſimpliciter agnoſcentem iudicium parentis, ſiue etiam eius teſtamentum, aut diſpoſitionem approbantem generaliter, non videri grauamini legitimæ conſenſiſ ſe, nec ſibi quoad ipſam legitimam præiudicare; atque ita eam poſ ſe liberam ad ſuos hæredes tranſmittere, inuita quoque prætendere, ſe liberam eius diſpoſitionem habere; ſemper, tamẽ quoad tempus, quo ipſe, & hæredes eius habere poterunt ius reclamandi; & eorundem ſilentium, & taciturnitas, an, & quanto tempore nocere poſ ſit; diſtinguendum eſ ſe, an grauamen in quantitate conſiſtat, an verò in qualitate, & onere; provt ſingulariter, & dilucidè remanet explicatum, ex dicto num. 39. cum ſequentibus, vbi videndum eſt. Deinde & ſecundò, id ipſum procedere, etiam ſi pluſquàm legitima relictum fuerit; nam adhuc obtinent ea omnia, quæ ex dicto numer. 39. vſque ad num. 46. annotauimus ſuprà. Nec videri ideo filium, ſimpliciter agnoſcentem iudicium parentis, grauamini impoſito legitimæ conſentire, cum etiam legitima eius, qui vltra eam recepit, non patiatur onus, nec grauamen, provt dictis numeris obſeruatur. Tertiò, veriſ ſimum eſ ſe id, quod præcedentibus duabus obſeruationibus annotatur, attamen aduertendum, quod licet ex eo ſolum, quod iudicium parentis ſimpliciter filius agnouerit, ſiue etiam ſe bonis immiſcuerit, & illa poſ ſederit, aut teſtamentum, vel diſpoſitionem generaliter approbauerit, non videatur grauamini legitimæ conſentire, etiã quando pluſquàm legitima ſibi relictum fuerit, & expreſsè, atque ſpecificè filium conſentire, neceſ ſarium ſit, ex conſtitutione dicta l. ſi quando, §. & generaliter. Nihilominus tamẽ non excludi, quin vltra agnitionem ſimplicem iudicij parentis, aut approbationem generalem diſpoſitionis eius, quæ ſola non ſufficit. Ex aliis coniecturis, & præ ſumptionibus de voluntate conſtate poſ ſit, ita vt ſi ad actum facti procedatur, vel alia interueniant, ex quibus tacitus & præ ſumptus conſenſus deduci poſ ſit, aut de voluntate apparere, id ſufficiat, nec quando euidenter per actum facti de voluntate conſtare videatur, expreſ ſus, atque ſpecificus conſenſus pro forma requiratur. Id quod comprobatur auctoritate, & ſententia eorum, quos retuli ſuprà, numer. 57. in fine, & tenuit ſingulariter Socinus iunior, quem ad literam recenſui ſupra, numer. 64. In ſumma itaque, quòd filius agnoſcat indicium parentis ſimpliciter, aut eius diſpoſitionem approbet generaliter, quamuis non ſuſ ſiciat, vt grauamini legitimæ conſentire videatur, nec etiam, quod ſe bonis immiſceat; ex aliis tamen, de voluntate conſentiendi grauamini conſtare ſufficiet, etiamſi ſpecificè non conſenſerit. Quartò, controuerſum eſ ſe, num. decido text, i d d § & generaliter, procedat quando pluſquam legitima filio relictum eſt, tribúſque ſententiis, & opinionibus diuiſum, da quibus ſuprà, numer. 66. cum ſeq. & negatiuam, primámque opinionem, ibi relatam; ex d. num. 66. ſemper mihi magis placere. Peregrinúmque ſuprà relatum, videri optimè, & verè id explicaſ ſe, & primã eandem opinionem probaſ ſe. Veréque in comprobationem ſecundæ opinionis, de qua ſuprà, ex num. 67. cum ſeq. ſiue vt ea obtineat, non ſufficere, quod filius ſe bonis immiſcuerit, eáque poſ ſederit, etiam quando pluſ quàm legitima relictum eſt, & quod indicium parentis ſimpliciter agnouerit, ſiue eius diſpoſitionem approbauerit generaliter, ſed aliquem actum facti, ſiue quid aliud interuenire debere, ex quo de voluntate conſtare poſ ſit, tacitúſque, & præ ſumptus conſenſus deduci, provt ſuprà explicaui d. num. 57. in fine, & Socinus iunior obſeruauit, de quo etiam ſupra, d. num. 64. per totum. Quintó in terminis illis Iacob. Valdeſ. de quo ſuprà, num. 53. & Socini iun. d. conſ. 122. lib. 1. de quo, d. num. 64. & ſeq. probabilem equidem mihi videri ſententiam illam, vt eo ſcilicet ipſo, quod filius meliorationem, aut vltra legitimam relictum, cum grauamine legitimæ acceptat, grauamen ip ſum acceptare videatur, ſi de ipſo certus, & conſ cius fuerit; cùm vnum ſine altero ſtare non poſ ſit, & velut expreſsè, atque ſpecificè approbare grauamen videatur, qui meliorationem, aut vltra legitimam relictum cum grauamine legitimæ, acceptat; provt ſingulariter remanet annotatum d. num. 53. & meliùs num. 64. & ſeq. Sextò, negari non poſ ſe, quin errore manifeſto lapſi fuerint Authores illi, qui priuilegium conceſ ſum filio, impugnandi paternum teſtamentum, ratione grauaminis, legitimæ iniuncti; perſonale eſ ſe exiſtimauerunt, nec ad hæredes tranſmitti; cum contrarium dicendum ſit, atque ita id explicari, & diſtingui debeat, provt ſuprà, ex d. num. 39. 40. & ſeq. vbi diſtinxi, an in quantitate, an in qualitate grauamen conſiſtat, & dictum ius quanto tempore duret, obſeruaui, tam filij ipſius, quàm hæredum reſpectu. Sic ſane, rectiùs alios ſtatuiſ ſe, licèt non ita diſtinctè, & dilucide explicauerint, ius ipſum impugnandi teſtamentum, aut diſpoſitionem, ratione grauaminis, legitimæ iniuncti, ad hæredes tranſmitti, idque, ſiue ex teſtamento, ſiue ab inteſtato hæredes exiſtant, provt latiùs ſuprà, numer. 72. vbi excipitur caſus repudiationis, tunc namque ſubſtitutus, vel cohæres agnoſcere debet grauamen legitimæ impoſitum, nec poteſt contrauenire; quod Pet. de Peralta egregiè admodùm explicauit in d. l. cum patronus, numer. 40. per totum. Septimò, vbicunque diximus, liberam legitimam remanere, nec filium videri conſentire grauamini legitimæ impoſito, etiam ſi iudicium parentis ſimpliciter agnouerit, & etiam, quando pluſ quam legitima relictum eſt; teneri filium ipſum, non ſeruantem voluntatem parentis, id dimittere, quod vltra legitimam conſequi poſ ſet, ſi voluntati ipſius parentis paruiſ ſet, & legitima retenta, nihil amplius conſequi, ſed reliquum vltra legitimam reſtituere debere, fructus etiam ex eo, quod vltra legitimam filius habuit, reſtituturum, provt etiam ſupra obſeruatum eſt num. 44. tunc tamen diſtinguendum eſ ſe, provt ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 64. & 79. diſtinctum eſt, an ſcilicet vltra patet proceſ ſerit in caſu contrauentionis, & alterum ſub ſtituerit, vel non; ſicuti latius ibi obſeruaui. Octauo, opinionem illam tertiam, relatam ſuprà, n. 73. & Ioſephi Ludouici traditionem, de qua ibidem, & num. 74. (quam & Menochius probauit) admodum dubiam, nec in praxi poſ ſe ſeruari, vtpotè cùm non modò repugnet communibus Doctorum ſententus antea relatis, ſed etiam deciſioni textus, in dicta l. ſi quando, §. & generaliter. Nonò & vltimò, vt omnis difficultas ceſ ſet, & Voluntas, parentis diſponentis ſeruetur, admodùm neceſ ſarium eſ ſe, quod filius tempore, quo pater diſponit, & ad eum modum, quem Didac. Couarruu. Molina, & alij relati ſuprà, num. 46. obſeruarunt, conſenſum adhibeat, atque ita eum con ſentire, provt iidem Authores notarunt; & quidem ſi iureiurando ſe adſtrinxerint, aut maioratu, ſiue fideicommiſ ſo facto in fauorem omnium de familia, filij tempore diſpoſitionis factæ conſenſerint, non eſ ſe futurum locum deciſioni Iuſtiniani, in dicta ſi quando, §. illud, C. de inoffic. teſtam. nec locum habitura ea, quæ ex Peregrino, retuli ſuprà, numer. 75. in principio, & quæ latè tradidit Pet. de Peralta, in d. l. cum patronus, ex num. 7. cum pluribus ſeq. dum ſemper exiſtimauit, rigorosè ſeruandos eſ ſe terminos, & deciſionem eiuſdem §. illud, quæ verè obſeruanda non eſt, ſi ad modum prædictum, quem Ludou. Molina tradidit, conſenſus adhibeatur, filiique iuramento ſe adſtrinxerint, & in fauorem omnium de familia, vinculum, ſeu maioratus perpetuus fiat; ſicuti eruditè Molina metip ſe contendit in loco ibi relato: & de his hactenus. CAPVT CVIII. Teſtatoris dubia, aut obſcura, ſeu ambigua voluntas, an declarationem, atque interpretationem recipiat ex ſcriptis, & prolatis in teſtamento nullo, & inualido, ſiue etiam imperfecto, vel reuocato; quamque efficax ſit coniectura, & præ ſumptio, quæ ex actu nullo & inualido deducitur, vt ex ea poſ ſit vltima voluntas, ſeu diſpoſitio quæcunque interpretari, ſeu declarari; vbi vulgatum illud Doctorum aſ ſumptum, quod ex l. vltima. ff. de rebus eorum; deduxerunt communiter; voluntatem ſcilicet teſtatoris colligi ex actu, etiam nullo, & inualido; exornatur, atque illuſtratur nonnullis. Ibidem quoque, qualitas poſita in primo te ſtamento, an, & quando præ ſumatur repetita in ſecundo. Quando etiam in codicillis. SVMMARIVM. -  1 Voluntas imperfecta, voluntas non eſt. -  2 Voluntas imperfecta dicitur pluribus modis. -  3 Voluntas teſtatoris percipitur, probatur, interpretatur, atque declaratur ex actu, aut ex teſtamento, etiam nullo, aut irrito. Et ibidem allegatio communis l. finalis, ff. de rebus eorum, exornatur permultis, & numer. ſeqq. -  4 Voluntas ſ æpè declaratur etiam ex actu nullo, & inualido. -  5 Voluntas patris, quod non ſit facienda collatio ab inteſtato, elicitur etiam ex teſtamento, & donatione penitùs nulla. -  6 Conſenſus patroni non requiſitus niſi per viam ſimplicis conſenſus, colligitur ex conſtitutione procuratoris, etiam inualida, & facta ante vacationem. -  7 Argui poteſt ex ratione legis nullæ, vel reuocatæ. -  8 Conſenſus hominum loci, quod fiat infeudatio illius, colligitur ex actibus nullis & inualidis. -  9 Voluntas patris in dotanda filia, etiam ex legato nullo deprehenditur. -  10 Voluntas teſtatoris, quod ſub vulgari contenta in compendioſa, non comprehendatur niſi tantum caſus voluntatis, non impotentiæ, declaratur ex diſpoſitione nulla. -  11 Voluntas ex pacto etiam nullo, & inualido declaratur. -  12 Ius accreſcendi tollitur per ſubſtitutionem etiam inutilem, & quæ effectum non habuit. -  13 Maioratu ſcriptura perfecta, aut teſtamentum perfectum interpretatur ex alia ſcriptura, etiam imperfecta, in qua inſtitutor, ſeu teſtator expo ſuit mentem ſuam. -  14 Voluntas teſtatoris, etiam à priuata ſcriptura declaratur. -  15 Voluntatis coniectura, atque declaratio ſumitur ex actu; aut teſtamento nullo, ad declarandum, & ad ſuſtinendum teſtatoris voluntatem, non ad deſtruendum. -  16 Voluntatis coniectura, atque interpretatio ſumitur ex actu, vel ex teſtamento nullo, & inualido, quoad declarationem voluntatis teſtatoris duntaxat; non verò quoad vim inducendi, vel di ſponendi, nec quoad ſubſtantiam. -  17 Ex teſtamento nullo, ratione imperfectæ voluntatis, an coniectura, & interpretatio deduci valeat, ad declarandam teſtatoris voluntatem. -  18 Ex teſtamento reuocato, ſiue ex his, quæ in eo dicta ſcriptáque fuere, vtrum coniectura voluntatis ſumatur, ad declarandum teſtatoris voluntatem, deſcriptam in poſteriore teſtamento. -  19 Quod ſumatur ex ſententia quorundam. -  20 Qui inde, & quaſi in neceſ ſariam conſequentiam affirmant, qualitatem, & conditionem poſitam in primo teſtamento, cenſeri repetitam in ſecundo. -  21 Et eorundem ratio præcipua expenditur, & reſpondetur eidem. -  22 Adducitur etiam ſecunda, & contraria opinio, ex teſtamento reuocato non ſumi coniecturam ad interpretationem voluntatis deſcriptæ in poſteriore teſtamento, nec voluntatem teſtatoris ipſius declarari. Et inde & conſequenter, qualitatem, aut conditionem poſitam in primo teſtamento, non cenſeri repetitam in ſecundo. Multúmque intereſ ſe, an teſtamentum ſit nullum, aut irritum, vel reuocatum, provt latiùs hic oſtenditur. -  23 Limitatùrque ſecunda ipſa opinio, quando aliqua extat coniectura quæ contrarium ſuadeat, aut qua colligi poſsit teſtatorem voluiſ ſe, eandem conditionem, aut qualitatem eſ ſe repetitam in ſecundo teſtamento. -  24 Ex teſtamento nullo, & inualido non deducitur coniectura, aut interpretatio ad reuocationem alterius voluntatis expreſ ſ æ, & ſolemnis. -  25 Conditio appo ſita in teſtamento, quando repetita in codicillis præ ſumatur. C Vm in explicatione eorum, quæ cap præcedenti annotaui, atque ſcripſi, ex quorundam Interpretum ſententia tradiderim numero 22. Quod ex actu, etiam nullo, & inualido, actus præcedens, & mens diſponentis declaratur; operæpretium erit id ipſum hoc cap. latiùs, atque ex profeſ ſo magis explicare, & quando procedere debeat de iure, ſiue non, obſeruare. Quod vt accuratè & radicitus fiat, conſtituendum erit in primis, certiſ ſimum quidem eſ ſe, voluntatem imperfectam, voluntatem non[*] eſ ſe, l. cum Syllanianum, C. de his quibus vt indignis: & l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtament §. ex eo autem, in fine, Inſtit. quib. mod. teſtam. infirmen. l. non putauit, & non quæuis, ff. de bonor. poſ ſeſ ſion. contra tabu. & cum Aretino, Alciato, & aliis, obſeruauit Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 20. numer. 1. & numer. 2. per totum, rectè obſeruauit, voluntatem imperfectam dici pluribus modis; Primò, quando mor[*] te teſtatoris non eſt confirmata, & ante mortem effectum habere non poteſt, vt latiùs ibi. Secundò, quando teſtator morte præuentus, id quod voluit, non potuit exprimere, aut diſpoſitionem perficere, l. ſi quis cum teſtamentum, ff. de teſtamentis. Tertiò, quando volutas fuit quidem explicita, ſed tamen caret legitima ſolemnitate: l. hac conſultiſ ſima, §. ex imperfecto, & §. ſi quis autem, l. ſi vnus, C. de te ſtament. Quartò, per capitis diminutionem, per quam fit irritum teſtamentum: §. alio quoque modo, vbi Antonius Pichardus, poſt alios multos, In ſtitut. quib. mod. teſtament. infirment. Quintò & vltimò, quando fuit reuocatum, vt in §. poſteriore, cum concordantibus, vbi etiam Pichardus, eod. titul. Cæterum ex actu etiam, aut teſtamento nul[*] lo, & inualido, ſeu irrito, voluntas teſtatoris percipitur, probatur, interpretatur, atque declaratur, & ſumitur coniectura probabilis, vt mentis diſponentis declaratio eliciatur; provt eſt textus, & ibi notant Bartolus, Albericus, & Baldus, in l. vltima, ff. de rebus eorum: textus etiam, in l. ſi tranſ feram, & clariùs in l. legatum ſub conditione, §. vltimo, ff. de adimend. legat. & in l. qui à patre, ff. de confirmando tutore, qua probatur, ſecundum ſummarium Baldi, quod teſtamentum patris, etiam non ſolemne, liberat tutorem à ſatiſdatione. Ibique Baldus ſubiicit, per id patere, quod actus minus ſolemnis probat intentionem, ac voluntatem diſ ponentis, & ibi etiam adducit prædictam l. finalem: ad idem facit textus, in l. 3. §. qui habet, ff. de ſeruitut. ruſtic. prædior. vbi Bald. notabili 3. deduxit, & notauit, quod ex actu inutili, & nullo colligitur tacitus, & interpretatiuus conſenſus: ad idem, etiam l. puberem, ſecundum intellectum Baldi, ibi, C. de iure deliberandi, vbi probatur, quod agnitio bonorum poſ ſeſ ſionis, lapſo termino, & ſic inutiliter facta, valet in vim geſtionis pro hærede, hoc eſt, aditionis de iure ciuili, vt ibi per eum. Sic ſanè memoratam concluſionem, quod voluntas teſtatoris colligitur, & interpretatur ex actu, etiam nullo, & inualido, deduxerunt, atque exornarunt, quamplurimis caſibus occurrentibus applicarunt, teſtamentum etiam irritum, vel reuocatum, mentem, & voluntatem teſtatoris declarare, adnotarunt Baldus, in l. ſpadonem, §. qui iura, in fine, ff. de excuſat. tutor.   Idem Baldus, in cap. cæterum, columna tertia, de iudiciis, & in dicta l. qui à patre.   Bartolus, in l. gerit, colum. 4. ff. de acquir. hæred. & in l. in teſtamento, ff. de fideicom. libertat.   Alexander, in conſ. 45. num. 9. volum. 1.   Abbas, in conſ. 98. in fin. lib. 1.   Fulgoſius, in conſ. 99. ad fin.   Socin. ſen. in conſ. 127. col. vlt. in verſ. Nec obſtat, lib. 3.   Socin. iun. in conſ. 43. n. 5. vol. 3.   Pariſius, in conſ. 7. n. 17. lib. 3. & in conſ. 29. n. 16. lib. 2. & in conſ. 7. n. 34. cum ſeq. eodem lib. 2.   Pet. Ancharanus, in conſ. 329. Prouidentia, colum. vltim.   Calderinus, in conſ. 7. An ſtatutum.   Decius, in conſ. 407. & in c. ex tenore, n. 27. de re ſcriptis.   Iaſon, in conſ. 227. lib. 2.   Carolus Ruinus, in conſ. 98. n. 6. lib. 3. & in conſ. 118. num. 6. eodem lib.   Alciatus, in conſ. 37. n. 9. lib. 9.   Corneus, in conſ. 275. num. 5. lib. 4.   Craueta, in conſ. 86. n. 20.   Hieronymus Gabriel, in conſ. 97. n. 27. lib. 1.   Tiberius Decianus, in conſ. 3. n. 36. & in conſ. 49. num. 30. lib. 1. & in conſ. 39. num. 92. lib. 3. & in conſ. 3. num. 219. & in conſ. 7. num. 8. & in conſ. 39. num. 29. & in conſ. 10. numer. 22. & in conſ. 49. numer. 27. lib. 4.   Natta, in conſ. 306. num. 7. & in conſ. 48. num. 11. & 19.   Pet. de Peralta, in l. cum fundus, num. 10. de legat. 2. fol. 140. & 141. & in l. qui testamento, n. 3. eod. tit. fol. 475.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. n. 5. fol. 140.   Aluarus Valaſcus, conſult 61. numer. 15. & 16. & 17.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 20. vbi optimè & ſingulariter.   Simon de Prætis, de interpretat, vltimar. volunt. lib. 1. interpr. 1. dubitat. 3. ſolut. 5. n. 54. per totum, folio 32. & 33.   Pelaez à Mieres, de maioratu, in initio ſecundæ partis, n. 29. vbi vide.   Franciſcus Burſatus, in conſ. 5. num. 3. & in conſ. 28. num. 1. lib. 1.   Mohedanus, deciſ. 265. in fine.   Hippolytus Riminaldus, in conſ. 214. num. 32. & duobus ſeqq. lib. 2. & in conſil. 254. num. 42. & in con ſil. 322. n. 13. & in conſ. 259. n. 52. lib. 3.   Maſcardus, de probat. tom. 3. concluſ. 1417. numer. 40.   Ludouicus Morotius, reſponſo 34. n. 18.   Sylueſter Aldobrandinus, in conſ. 1. n. 298. & in conſil. 32. n. 19. & 20. Volum. 1.   Borgninus Caualcanus, deciſ. 18. n. 49. & deciſ. 24. n. 19. & deciſ. 31. n. 5. & 6. part. 3.   Iacobus Menochius, in conſil. 483. num. 10. lib. 5. melius præ ſumptione 15. per totam, lib. 4. & præ ſumpt. 167. num. 12. eodem lib. vbi ex multorum Authorum ſententia tradidit, ex teſtamento nulIo, ob defectum ſolemnitatis, vel ex teſtamento irrito fa cto, coniecturam ſumi ad declarandam teſtatoris voluntatem.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 46. n. 2. & 28. lib. 2. & in conſ. 64. n. 30. & in conſ. 78. num. 124. & duobus ſeqq. eod lib.   Cæ ſar Barzius, deciſ. Bononiæ. 93. ex n. 14. vſque ad num. 18.   Peregrinus, de fideicommiſ ſis, art. 25. n. 35. & in conſ. 62. n. 24. lib. 2.   Adrianus Gilmannus, rerum iudicatarum Germaniæ, deciſ. 6. n. 162. lib. 1.   Petrus Surdus, deciſ. 152. num. 18. & 19. & deciſ. 205. num. 11. & de alimentis, tit. 2. quæ ſt. 15. n. 103. & tit. 9. quæ ſt. 25. n. 92.   Idem Surdus, in conſ. 28. n. 50. & 51. lib. 1. vbi ex eadem regula, & doctrina deduxit, quod confeſ ſio facta in inſtrumento nullo, ſuſtinetur vitiato in ſtrumento, quia eſt quid diuerſum ab eo.   Surdus metipſe, in conſ. 291. n. 15. lib. 2.   Cardinalis Dominicus Tuſchus, tom. 1. concluſ. 111. fol. 450.   Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deci ſionem Gamæ 153. num. 3. fol. 63. vbi prædictæ concluſionis rationem aſ ſignat, & ipſam regulam declarat, & in addit. ad deciſionem 330. in verſ. Secundò nota. vbi quod memorata concluſio procedit, quando teſtamentum fuerit irritum, aut imperfectum ratione omiſ ſ æ ſolemnitatis, vel alia ratione; non verò ſi ex imperfectione voluntatis: quod iterum explicat in dict. deciſione 153. provt ibi videri poteſt.   Pancirolus, conſ. 91. n. 19.   Caldas Pereira, de nominat, emphyt. q. 10. n. 10.   Fuluius Pacianus, in conſil. 15. ex n. 83. cum ſeqq. vſque ad finem conſilij. Et ij quidem (vt dixi) quamplurimis exornant traditionem prædictam, ac inter alios, Sylueſter Aldobrandinus. dicto conſil. 32. ex num. 19. adduxit nonnulla. Primo namque conſtituit, receptiſ ſimum eſ ſe apud noſtros, quod voluntates teſtatoris, etiam ex actu nullo, & imperfecto probari poſ ſint: & num. 20. teſtamentum imperfectum probare voluntatem teſtatoris, quia etiam ex actu nullo, & inualido, voluntas ſ æpe declaratur: & num. 21. vo[*] luntatem Papæ declarari etiam ex actu nullo, & inualido: & n. 23. quod voluntas patris, quod non[*] ſit facienda collatio ab inteſtato, elicitur etiam ex teſtamento, & donatione, penitus nulla: & num. 24. [*] quod conſenſus patroni, non requiſitus niſi per viam ſimplicis conſenſus, colligitur etiam ex con ſtitutione procuratoris inualida, & facta ante vacationem: & num. 23. argui poſ ſe ex ratione legis[*] nullæ, vel reuocatæ: & num. 26. quòd conſenſus ho[*] minum loci, quod fiat infeudatio illius, colligitur[*] ex actibus inualidis, & nullis: & num. 27. quod voluntas patris in dotanda filia, etiam ex legato nullo deprehenditur: & num. 29. quod voluntas teſtato[*] ris, quod ſub vulgari contenta in compendioſa, non comprehendatur niſi tantum caſus voluntatis, non impotentiæ, declaratur ex diſpoſitione nulla. Voluntas etiam, quod ex pacto nullo, & inualido declaretur; Mohedanus ſcripſit dicta deciſ. 265. in[*] fine, ſequitur Burſatus, dict. conſ. 28. num. 1. lib. 1. & ius accreſcendi, quod tollatur per ſubſtitutionem, etiam inutilem, & quæ eredum non habuit, Bar[*] tolus tradidit in l. re coniuncti, num. 36. ff. de legat. 3. quem ibidem cæteri ſequuntur, præcipue Iaſon, num. 118. Crotus, num. 65. Ripa, num. 136. Socin. num. 18. & cum Mantica, Sfortia, & Graſ ſo, Pet. Surdus, præcitata deciſione 152. numer. 19. Ma[*] ioratus etiam ſcriptura perfecta, vel teſtamentum perfectum, quod interpretati poſ ſit, ac debeat ex alia ſcriptura, quæ reperiatur, etiam imperfecta, in qua teſtator aliqualiter exponit mentem propriam, circa ſucceſ ſionem maioratus, dummodo appareat, quod ſit propria te ſtatoris; ex regula prædicta; & deciſione dictæ l. finalis, ff. de rebus eorum, deduxit Pelaez à Mieres, in initio ſecundæ partis de maioratu, num. 29. & ibidem dixit, quod voluntas teſtatoris, etiam à priuata ſcriptura declaratur; retulítque Bartol. Decium, Ia ſonem, & Crauetam, ſic tenentes. Decianus quo[*] que idem notauit. in conſ. 7. num. 9. lib. 4. Præ ſentiunt tamen vnanimiter omnes iuris Interpretes, ſuprà cõmemorati , & eorundem expreſ ſim tradiderunt nonnulli; coniecturam ex actu, aut teſtamento nullo ſumi ad declarãdam , & ad ſuſtinendam teſtatoris voluntatem, non verò ad de[*] ſtruendam eam, vt loquitur text. in dicta l. vltima, ff. de rebus eorum; & ex mente communi obſeruauit Cardinalis Franciſcus Mantica, libro 3. dicto tit. 20. num. 6. ad finem Simon de Prætis, vbi ſuprà, dicto num. 54. vnanimiter etiam reliquerunt ſcrip[*] tum, ex actu, aut teſtamento nullo ſumi coniecturam, atque interpretationem ad declarationem voluntatis teſtatoris duntaxat, (vt dixi) ſcilicet quod ita ſenſerit, aut ita voluerit teſtator, non verò vt ex eo diſpoſitionis, aut inductionis alicuius effectus inducatur: quoad vim enim inducendi, vel diſponendi per ſe, nihil facit, nec quicquam operatur quoad ſubſtãtiam , alioquin nullitas non eſ ſet conſiderabilis; quod ex ſententia communi reſoIuit, & explicat Blazius Florez Diaz de Mena, in additionibus ad dictam deciſionem Gamæ 153. num. 3. & ad dictam deciſionem 330. in verſ. Secundò nota. vbi inquit, quod voluntas defuncti declaratiua, & executiua, non diſpoſitiua probatur ex actu nullo, & teſtamento reuocato, & ante alios magi ſtraliter docuit Bartolus, in l. fideicommiſ ſa, §. 1. ff. de legat. 3. dum dixit, quod etſi teſtamentum nullum ob id, quod lectum non ſit coram teſtibus, operetur quoad declarationem voluntatis ipſius teſtatoris, iuxta l. in teſtamento, ff. de fideicommiſ ſar. libertat. Attamen nihil operatur (prout ipſe ſcribit) vt ex eo hæreditas, vel legata debeantur. Refert & ſequitur Menoch. lib. 4. d. præ ſump. 19. num. 4. Simon de Prætis, lib. 1. de ſolut. 5. d. num. 54. fol. 33. vbi poſt Decium, & alios tradidit, quod voluntas, quæ deducitur, aut percipitur ex actu, aut teſtamento nullo, & inualido, non attenditur, quando requiritur probari ex teſtamento, quod validum eſ ſe, intelligitur, nec vt quid diſponat cum effectu, ſed tantum vt declaret. Præterea, Prætis metipſe, eodem num. 54. in verſ. Rurſus eſt animaduertendum in hac materia. Ex mente etiam communi, rectè diſtinguit tres caſus, & dicit, referre, an voluntas ſit declarata ex teſtamento inualido, ratione imperfectæ voluntatis, vel ſolemnitatis omiſ ſ æ, aut reuocati teſtamenti. Eoſdem tres caſus conſiderauit etiam, & diſtinctè perpendit Menoch. lib. 4. dicta præ ſumpt. 19. Mantica etiam præ ſentit, ſed non ita expreſ ſim adducit, lib. 3. d. tit. 20. Cum ergo de primo caſu, hoc eſt, de teſtamento nullo ob defectum ſolemnitatis cuiuſque, vel de teſtamento irrito dictum fuerit ſuprà, & reſolutum, quod ex eo declaratur teſtatoris voluntas, ſiue ad declarationem eiuſdem, coniectura deducitur; nunc de teſtamento nullo ratione imperfectæ voluntatis, vel reuocati teſtamenti agendum erit. Et quidem quod ex teſtamento nullo, ratione imperfectæ voluntatis, coniectura deduci non valeat, ad declarandam teſtatoris voluntatem; ſiue[*] quod dubia teſtatoris voluntas non declaretur, nec præ ſumatur ex ſcriptis in teſtamento nullo, imperfectóque ratione imperfectæ ſiue non completæ voluntatis; ſcripſit Iaſon, in conſ. 8. colum. 7. verſ. Sextò facit: lib. 3. refert Simon de Prætis, libro primo dict. ſolut. 5. num. 54. colum. 2. in principio, fol. 33. qui tamen ſentit apertè, quod declaretur voluntas ex teſtamento inualido & imperfecto, quando in ea re, ex qua declaratio ſumitur, & de qua agitur, fuit perfecta voluntas; & refert Decium, in conſ. 159. circa finem, & Simone de Prætis non commemorato, aduocauit Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad dictam deciſionem 153. folio 63. inquit enim, quod actus aut ſcriptura nulla, quoad vim inducendi, aut diſponendi per ſe, nihil facit; declarat tamen voluntatem dubiam in diſ poſitione, & teſtamento valido, niſi ſit nulla ex imperfectione voluntatis, nam tunc, cum etiam ſit voluntas incerta, non poteſt in alia diſpoſitione certificari; & ſtatim ſubdit in hunc modum: Quod limitarem, niſi diſpoſitio, de qua in actu nullo, probaretur perfecta: quia quoad eam nihil amplius voluit teſtator diſponere, ex notatis in l. is qui teſtamentum, ff. de teſtamentis; & idem voluit poſt Iaſonem Decium, Crauetam, & Decianum, Menochius, in conſ. 483. num. 10. lib. 5. & dicta præ ſump. 19. num. 6. qui in tertio caſu principali, ſuprà propoſito, quando ſcilicet teſtamentum eſt imperfectum, quod teſtator morte præuentus, non potuit illud perficere: tradidit, quod etſi nihil debeatur ex his, quæ teſtator in eo teſtamento reliquit; attamen ſatis ex co declaratur, qualis fuerit teſtatoris ip ſius voluntas: quod tamen intelligendum eſt, ad eundem modum accepiſ ſe Menochium, quem Bla ſius Flores notauit: ex dictis ſcilicet, atque ſcriptis in teſtamento imperfecto ratione non perfectæ, nec conſummatæ voluntatis, deduci poſ ſe, qualis fuerit aliquo in caſu teſtatoris voluntas, & declarationem ſumi, modò quoad id, de quo agitur, perfectè teſtator dixiſ ſet omne id, quod diſ ponere volebat, tametſi teſtamentum non perfeciſ ſet, nec quoad alia iudicium ſuum compleuiſ ſet: & id ipſum apertè voluit Pelaez à Mieres, de maioratu in initio, ſecundæ partis de maioratu, num. 29. qui cum adduxiſ ſet regulam dictæ l. vltimæ, ff. de rebus eorum: quod colligitur mens teſtatoris ex ſcriptura imperfecta: ſtatim ſcribit in hunc modum: Et ex hoc infertur, quod ſi reperiatur aliqua ſcriptura teſtatoris imperfecta, in qua aliqualiter exponit mentem ſuam circa ſucceſsionem in maioratu (prout plerumque accidit) quod ex tali ſcriptura, quamuis imperfecta, dummodo appareat, quod ſit propria testatoris, debet declarari teſtamentum, vel alia ſcriptura perfecta maioratus. Quod attinet verò ad tertium & vltimum ca ſum, quando ſcilicet teſtamentum erat ipſo iure validum, ſed deinde fuit ab ipſo teſtatore reuo[*] catum per ſecundum, ab eo conditum: vtrum: hoc in caſu ex dictis, & diſpoſitis in primo, declarentur verba dubia ſecundi; ſiue an ex teſtamento reuocato ſumatur coniectura, & præ ſumptio, ad declarandam teſtatoris voluntatem in alio, inter Scribentes controuerti ſolet. Et quidem, quod ex teſtamento reuocato, adhuc voluntas teſtatoris de. claretur, & cõiectura ſumi poſ ſit, ad interpretationem voluntatis deſcriptæ in poſteriore teſtamento; Decius affirmat in conſ. 515. In caſu occurenti, colum. finali, verſic. Et hoc idem firmatur: Corneus in conſ. 275. num. 5. lib. 4. qui reſpondit: qualitatem maſculinitatis poſitam in primo teſtamento, præ ſumi repetitam in ſecundo. Sic & Iaſon, in conſ. 143. col. 2. lib. 2. Craueta, in conſ. 113. n. 6. & in conſ. 856. n. 20. verſ. Cauſa eadẽ : Pariſ. in conſ. 79. n. 16. lib. 2. & in conſ. 7. n. 34. & ſeqq. eodem lib. 2. vbi quod ex primo teſtamento reuocato per ſecundum, interpretari, & ſuppleri poteſt mens teſtatoris. Sic etiam reſ pondit, & Pariſium ſequutus eſt Decianus in con ſil. 3. num. 36. & in conſ. 37. num. 30. & in conſ. 41. num. 42. lib. 1. & in conſ. 34. num. 29. lib. 2. & in conſ. 10. num. 22. & 23. lib. 4. Franciſc. Burſatus, in conſ. 5. num. 3. & in conſ. 28. num. 1. qui iidem huius[*] opinionis Authores, & alij quamplures profitentur quaſi conſequenter, qualitatem, & conditionem poſitam in primo teſtamento reuocato, cen ſeri repetitam in ſecundo, quaſi connexæ ſint duæ hæ quæ ſtiones, an ſcilicet ex teſtamento reuocato ſumi poſ ſit coniectura voluntatis; & an qualitas, ſeu conditio appoſita in primo teſtamento, cen ſeatur repetita in ſecundo; quocirca Menochius, lib. 4. dicta præ ſumptione 15. num. 5. in hoc caſu te ſtamenti reuocati per aliud, ſe retulit ad præ ſumptionem 167. eiuſdem lib. 4. vbi diſputat, an qualitas poſita in primo teſtamento, cenſeatur repetita in ſecundo? Eaque ratione vſi ſunt principaliter, atque adducti ipſimet Authores, qui hanc affirmatiuam opinionem ſuſtinent, quod voluntatis mutatio præ ſumi non debeat: l. 3. l. eum qui, ff. de probat. & l. fideicommiſ ſa, §. ſi rem, ff. de legat. 3. Cæterum huic rationi facilè reſpondetur, quod ſatis conſtat, mutatam fuiſ ſe voluntatem in hoc caſu: ex quo apparet, primum teſtamentum eſ ſe reuocatum, & ſecundum eſ ſe à primo diuerſum: & mutatio præ ſumitur, quando res non permanet[*] in eodem ſtatu, ſed aliquid ſuperuenit, vt aduertit Menoch. & reſpondet ad text. in d. l. 3. de probat. reſpondet etiam Leand. Galganet. de condit. & demonſt. parte 2. c. 1. q. 14. n. 5. & quinque ſeqq. Quocirca, ſecunda extat, & omnino contraria ſententia, ex teſtamento primo reuocato, non ſumi coniecturam ad interpretationem voluntatis deſcriptæ in poſteriore teſtamento, nec voluntatem teſtatoris ipſius declarari; indéque, & conſe[*] quenter, qualitatẽ appoſitam in primo teſtamento, non cenſeri repetitam in ſecundo; ita ſane Bartolus ſcripſit poſt Dinum in l. Statius Florus, in principio, ff. de iure fiſci. dum dixit, quod ſi teſtator in primo teſtamento legauit fundum, & diſpoſuit, quod non poſ ſet alienari extra familiam: & deinde in ſecundo teſtamento ſimpliciter reliquit ipſum fundum, non præ ſumitur voluiſ ſe repetere qualitatem, & conditionem illam, quod extra familiam non alienetur, ſed fundus liber remanebit legatario: nec poterit fieri argumentum de primo teſtamento ad ſecundum; quoniam iſtæ ſunt diuerſ æ voluntates, & vltima derogant prioribus. Ita quoque Alex. in conſ. 70. n. 10. verſ. Non obſtat. lib. 2. vbi concludit, quod ſi pater in primo teſtamento reliquit iure inſtitutionis, & in ſecũdo ſimpliciter, hęc qualitas, iure inſtitutionis, non præ ſumitur repetita in ſecundo teſtamento, & ſic ſecundum teſtamentũ non declaratur ex primo: ita pariter Barbatia, in conſ. 59. n. 12. lib. 1. reſpondit, qualitatem poſitam in primo teſtamento, non cenſeri repetitam in ſecundo: & ſequuntur Decius, in c. 1. in 1. lectura, n. 9. in verſ. Item adde: de conſtit. Ruin. in conſ. 144. n. 17. coniuncto n. 2. lib. 2. Curt. iun. in conſ. 163. n. 19. qui in eiſdem terminis reſponderunt, quòd ſi teſtator in primo teſtamento expreſ ſit qualitatem maſculinitatis, & in ſecundo ſimpliciter mentionem filiorum fecit, non præ ſumitur in ſecundo ipſo te ſtamento repetita qualitas maſculinitatis: ſequitur Peregrin, de fideicom. art. 25. num. 35. vbi declarat, fol. 240. Ita etiam, quod ex teſtamento reuocato, non poſsit voluntas teſtatoris declarari, nec interpretari; reſoluunt Hieronym. Gabr. in conſ. 97. num. 27. 28. & 29. lib. 1. Natta in conſ. 476. n. 17. lib. 2. & pro regula, vt à teſtamento reuocato, non ſumatur interpretatio ad ſequens; tradidit lulius Clarus, in §. teſtamentum. quæ ſtion. 76. in 3. regula, pelaez à Mieres in initio ſecundæ partis de maioratu, num. 29. cum ſcribit, quod licet ex ſcriptura nulla, aut imperfecta declararetur teſtatoris voluntas, non tamen declaratur ex teſtamento reuocato: Alexand. Galganet. de condit. & demonſtr. parte 2. cap. 1. quæ ſt. 14. folio 121. vbi etiam defendit, conditionem appoſitam in primo teſtamento, non intelligi repetitam in ſecundo; & vide ex num. 12. vbi an cenſeatur repetita in codicillis? Idem etiam reſoluit, ſed nonnullis modis explicat Fuluius Pacian. in conſ. 15. ex num. 83. vſque ad n. 90. vbi vide: Iacobus Menoch. præ ſumpt. 176. qui dicit num. 8. tenendam hanc opinionem, reiecta contraria: Cardinal. Franciſc. Mantica qui eandem ſuſtinet ſententiam, de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 20. num. 4. per totum, Simon de Præt. de interpr. vltim. voluntat. lib. 1. interpr. 1. dubit. 3. ſolut. 5. num. 54. ex verſ. Alio autem caſu, vſque ad num. 55. fol. 33. qui rectè aduertit, pro hac ſententia concludenter vrgere, & adduci poſ ſe ea, quæ in præcitatis conſilijs Ruinus, & Curt. iun ponderant: Gloſ ſam etiam, iuncto textu, in l. vnum ex familia, in principio, & iuncto text. in l. cum quidam, in 3. reſponſo, ff. de legat. 2. prout ibi inducit, ac indubitabile eſ ſe dicit, quod ex teſtamento reuocato, non poſ ſit interpretari voluntas teſtatoris, & quod voluntas haberi, aut colligi poſ ſit ex eo, à quo teſtator diſceſsit; & quod Doctores, qui tale inferunt, malè, & ſine lege loquuntur, niſi quatenus teſtator ſe referat ad te ſtamentum primum; idque per text. in l. Aurelius §. teſtamento, ff. de liberat, legata: & quòd alia iura, quæ Authores contrariæ partis expẽdunt , loquuntur in teſtamento nullo, aut irrito; non autem in teſtamento reuocato: eandem denique ſententiam conſtanter tuetur Ioan. Vincent. Honded. in conſ. 46. n. 28. lib. 2. dicens, quod quamuis ex teſtamento præcedenti nullo, ſeu alia ratione inualido, declaretur voluntas teſtatoris, iuxta text. in l. fin. ff. de rebus eorum, cum cæteris adductis ſuprà; non tamen declaratur, quando teſtator in primo teſtamento diſpoſuit, ſeu qualitatem aliquam diſpoſitioni adiecit, quam omiſit in ſecundo teſtamẽto , per quod reuocauit primũ ; tunc namque, quia primũ teſtamentum, & omnia contenta in eo, per ſecundum reuocantur, non declaratur; neque ſuppletur ſecũ dum ex primo reuocato. Et quod verè coniectura aliqua ex teſtamento reuocato, deduci ideo non valeat ad declarationem ſecundi, quòd ſi teſtator voluiſ ſet id in ſecundo teſtamento, quod in primo expreſsit; quod cum nõ fecerit, ſed primum teſtamentum reuocauerit, clarè percipitur, noluiſ ſe amplius primum teſtamentum, & in eo contenta, effectum aliquem ſortiri; quam rationem ponderarũt etiam Ruinus, & Curtius iunior, in locis antea relatis. Mantica lib. 3. d tit. 20. n. 4. in verſ. Nam ſi teſtator: & ad hæc in effectu reducuntur rationes omnes, quibus Interpretes vti, atque adduci ſolent cõmuniter , videlicet, quod teſtator reuocando primum teſtamentum, dicitur reuocaſ ſe, & mutaſ ſe omnes clauſulas in eo ſcriptas; & ſic qualitates po ſitæ in primo teſtamento, non præ ſumuntur repetitæ in ſecundo, nec ex illis declaratur teſtamentum ſecundum, cum alia hæc teſtamenti ſecundi, alia illa primi teſtamenti voluntas dicatur, ac verè fuerit. Ex coniecturis tamen, & præ ſumptionibus, ſententia prædicta temperari, atque ceſ ſare debebit; poterit namque ex teſtamẽto reuocato, coniectura[*] ſumi, & volũtas dubia ſecundi teſtamenti declarari ex primo, quando aliqua extat coniectura, quæ id ſuadeat apertè, aut qua colligi poſ ſit, teſtatorem voluiſ ſe, eandem qualitatem, & conditionem eſ ſe repetitam in ſecundo teſtamento, id quod expreſsè aduertit Menoch. d. præ ſumpt. 176. num. 8. & 9. lib. 4. vbi duas coniecturas recenſet, & Crauetæ conſilium recté perpendit: Crauetæ etiam eiuſdem in eandem ſententiam, quando ſcilicet extat coniectura voluntatis, mentionem fecit Simon de Prætis d. num. 54. in verſ. Aimon. d. conſ. Galganetus 2. parte d. c. 1. q. 14. n. 11. per totum, vbi eaſ dem duas coniecturas, quas Menochius adducit, ſed eum nõ commemorat: Fului. Pacian. d. conſ. 15. n. fin. in illis verbis: Et licet Curtius iunior, & Ruinus ſuprà citati, reprehendant illam Cornei conſultationem, tamen negari non poteſt, quin ſit hæc concluſio vera, videlicet quod poteſt argui à teſtamento reuocato ad testamentum reuocans, quando aliquæ veriſimiles coniectura argumentationem adminiculantur. Cardinalis Mantica, lib. 3. d. tit. 20. num. 4. in fin. in illis verbis: Sed licet ex teſtamento non poſ ſit deduci argumentum ad declarationem poſterioris voluntatis, hoc tamen debet temperari, niſi ſit veriſimile idem teſtatorem ſenſiſ ſe, præ ſertim ſi ipſe testator reuocauerit te ſtamentum ſolum propter natiuitatem poſthumi, vt ſcribit Craueta, in conſ. 113. in fine. Ac denique, generaliter obſeruandum, ſuperiora omnia, quod voluntas teſtatoris declaretur, & interpretetur ex teſtamento nullo, & inualido,[*] declaranda, ac temperanda per tex. in l. ſi iure ff. de legat. 3. vt procedant, niſi tractetur de tali voluntate probanda, aut elicienda ex teſtamento, ad reuocationem alterius expreſ ſ æ, & ſolemnis; nam eo caſu non probatur, neque deſumitur ex tali teſtamento, vel diſpoſitione nulla, aut inutili; quamuis declaretur per eam voluntas expreſ ſa (vt dixi) ita quidem conſiderat & multum commendat Pet. de Peralta, in l. qui teſtamento, num. 3. de legat. 2. fol 475. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 5. In codicillis autem, an, & quando repetita præ ſumatur conditio appoſita in teſtamento; dum Interpretes inquirunt, pro regula tradunt, regula[*] riter conditionem repetitam cenſeri in codicillis, ſicuti in l. talis ſcriptura, §. vltimo, cum l. ſeq. ff. de legat. 1. vbi dilatio adiecta legato relicto in teſtamento cenſetur repetita in legato ſimpliciter fàcto in codicillis; & meliùs probat text in. l. Caio, in princip. ff. de aliment. & cibar. legat. l. alumnæ, §. qui filias, ff. de adimen. legat. l. auia, in principio, ff. de cond. & demonſt. & ex Angel. Decio, Pariſ. Natta, Roland. & & Rota diuerſorum, obſeruauit Leand. Galgan. de condit. & demonſt. 2. part. cap. 1. quæ ſt. 14. num. 12. fol. 122. qui tacuit Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 177. num. 2. & in conſ. 452. num. 1. lib. 5. & num. 13. & 14. Galganetus metipſe duplicem aſ ſignat rationem, & eundem Menochium non commemorat, qui præ citata præ ſumptione, num. 3. & 4. inquit, quod ratio eſt, quia codicilli trahuntur ad mentem teſtamenti, & è contra. Et quod teſtator in codicillis non videtur receſ ſiſ ſe à voluntate & diſpoſitione facta in teſtamento, prout probat text. in d. §. qui filias, & extendit num. 5. idem Menoch. etiam quando in codicillis fuit variata perſona, vt putà ſi in teſtamento legatum factum ſit Caio ſub conditione, deinde illud legatum transferatur in codicillis ad Mæuium, nam intelligitur ſub eadem conditione tranſlatum, ſub qua erat in teſtamento relictum, d. l. Caio. in principio, ff. de aliment. & cib. legat. ſequitur Galganetus, vbi ſuprà, num. 16. qui ſubdit, idem procedere in clauſula codicillari, nam & in ea cenſetur repetita conditio, & cum te ſtator ſecundos fecit codicillos, quia non ideo à primis cenſetur receſ ſiſ ſe, niſi ſint contrarij, vt in cum proponas. C. de codicillis, limitat autem Menochius idem, ipſamet præ ſumptione, num. 6. & 7. vt memorata concluſio non habeat locum, quando alia conditio diuerſa apponitur in codicillis: nam tunc illa appoſita in teſtamento, non cenſetur repetita in ipſis codicillis: & idem quando legatum, & diſpoſitio facta in codicillis, nihil operaretur ſi conditio adiecta in teſtamento, diceretur repetita in eis; prout vtrumque comprobauit ibidem, Menoch. & Galganet. d. c. 14. num. 17. & 18. & conditio adſcripta hæredi in teſtamento, an cenſeatur repetita in legato, eidem relicto in codicillis; vide Cardinalem Franciſcum Mantic. de coniect. vltim. volunt lib. 10. tit. 6. num. 5. làtiùs Galganet. de condit. & demonſt. 2. part. c. 1. q. 13. Pereg. de fideicom. artic. 16. ex num. 3. cum ſeq. CAPVT CIX. Conditio duplex, ſuſpenſiua, & reſolutiua, & quæ ſit vtriuſque natura, virtus, vis, & effectus item, & earum exempla. Voluntatis teſtatoris coniectura deduci, atque interpretatio fieri, quemadmodum poſ ſit, ac debeat, quãdo reſolutiua conditio, ſeu etiam ſuſpenſiua apponitur. Et an ſit in propoſito differentia inter contractus, & vltimas voluntates, fiuè in vltimis voluntatibus, cõditio appoſita reſolutioni, an faciat diſpoſitionẽ cõditionalem . Ad cognoſcendum etiam? an conditio ſit ſuſ penſiua, vel reſolutiua, quæ diſtinctio adhiberi ſoleat communiter. Deinde, cum conditio ſuſpenſiua apponitur in contractu, ſiue actu inter viuos qui geritur, an diſcedere, ſiue pœnitere liceat, conditione pendente, an euentus expectari debeat. Vbi infertur ad meliorationes Tertiæ & Quintæ partis bonorum, quas parentes facere ſolent, ſiue etiam aſ ſignationes, aut incorporationes bonorum, ſub conditione aliqua ſuſpenſiua, conditione ipſa pendente, reuocari poſ ſint, contractus denique, aut donationes, quæ ex cauſa, aut reſpectu matrimonij fiunt, an, & quatenus reuocationem admittant, dum matrimonium non contrahitur, & de materia l. 17. & 44. Tauri. Vbi horum omnium egregia, & notanda reſolutio traditur. De conditionali autem, & de modali diſpoſitione, & his, quæ ad eam materiam ſpectant, nihil hoc capit. attigit Author, quoniam ſuprà, cap. 55. & ſequentibus huiuſce tractatus, diſceptatio ea ſuſcipitur, & dilucidè explanatur. SVMMARIVM. -  1 Ex conditionis ſuſpenſiuæ, aut reſolutiuæ expreſ ſione, coniecturam voluntatis deduci, & interpretationem fieri in caſu dubio. -  2 Conditio alia ſuſpenſiua, alia reſolutiua, & ipſarum exempla: & num. ſeq. & hic maxime ſuſ penſiuæ natura, vis, & effectus. -  3 Conditio reſolutiua quæ ſit, & eiuſdem exemplum, natura, vis, & effectus. -  4 Conditio, an ſit ſuſpenſiuæ, vel reſolutiua, quemadmodum dignoſcatur, vbi id exornatur & l. 2. ff. de in diem addict. materia illuſtratur. -  5 Item ex prædicta differentia, quod ſcilicet ſuſpen ſiua, aut reſolutiua ſit conditio qui effectus re ſultent. -  6 Conditione reſolutiua non obſtante, executioni mandatur inſtrumentum, quod ſub illa factum eſt. -  7 Conditio appoſita reſolutioni, an faciat diſpoſitionem conditionalem in vltimis voluntatibus. -  8 Vbi Leand. Galganeti placita, & reſolutiones in propoſito commemorantur. -  9 Hippolyti Riminaldi obſeruationes plures in hac materia referuntur, & commendantur. Qui ipſe rationem differentiæ communem adduxit, quare ſcilicet conditio reſolutiua non reddat contractus conditionales, vltimas verò voluntates ſic. Et communem ipſam ſententiam limitauit, & declarauit. Et l. quibus diebus. §. quidam, ſecundo, ff. de condit, & demonſt. intellectum adduxit. Ac denique egregiè conſiderauit, multum intereſ ſe, nunquid conditio reſolutiua adiiciatur fini diſ poſitionis, vel principio; & rationem adduxit. -  10 Peregrini quoque placita nonnulla, & annotationes referuntur, provt latiùs hic videbitur. -  11 Ac denique Petri Surdi, in conſilio 268. ex numer. 55. vſque ad numerum vltimam, obſeruationes & egregia reſolutiones preferuntur, & probantur. Conditionem ſcilicet appoſitam reſolutioni, facere diſpoſitionem conditionalem in vltimis voluntatibus, regulariter. Non verò facere, quando reſolutio confertur poſt actus executionem, & ius quæ ſitum. Aut quãdo reſolutio fit in pœnam ſpreti præcepti. Cui in effectu Riminaldus conuenit, & vtiliter exornat, atque declarat, provt latiùs oſtenditur ſuprà, num. 9. -  12 Donationem conditionalem irreuocabilem eſ ſe, pendente conditione; quod exornatur. Et ibidem de intellectu, & materia l. 2. §. ſi pecuniam, ff. de donationibus, & l. ſi ego, §. ſi res ff. de iure dotium, & infra num. 15. -  13 Et infertur ad meliorationem Tertij factam ſub conditione per contractum inter vinos, per traditionem veram, aut fictam, cum clauſula Con ſtituti, vt ea ſtatim efficiatur irreuocabilis, nec etiam in fauorem alterius filij reuocari poſsit, conditione pendente, ſi Conſtitutum ſimplex fuerit, provt latiùs hic. -  14 Explicatur textus in l. quoties 29. ff. ſoluto matrimonio. -  15 Expenditur, atque explicatur textus in dicta l. ſi ego, §. ſi res alicui, ff. de iure dotium. -  16 Conditione pendente, non licere contrahentibus recedere à contractu, idque regulariter in omni actu, materia, & contractu. -  17 Quod attinet ad obseruantiam contractus, & vt non liceat alteri contrahentium ab eo diſcedere, altero inuito; contractus factus ſub conditione, dicitur perfectus; & infrà, num. 22. -  18 Et huiuſce reſolutionis ratio duplex aſ ſignatur. -  19 Maioratum ex clauſula, aut pacto de non reuocando fieri irreuocabilem. -  20 Conditione pendente, reuocabilem eſ ſe donationem conditionalem, ex ſententia Iacobi Menochij, in conſil. 388. ex num. 34. cum ſeq. vol. 4. Qui explicatur, vt communi reſolutioni, de qua ſuprà, num. 12. obſtaculum aliquod, aut contradictionem non faciat. -  21 Et eiuſdem Authoris diſtinctio, an agatur de contractu conditionali oneroſo, an verò lucratiuo, taxatur; & communis Doctorum ſententia probatur. -  22 Fundamentum quoque ipſius Menochij præcipuum ſubuertitur concludenter, provt hic oſtenditur. -  23 Donationem factam in fauorem matrimonij, habere tacitam conditionem, ſi nuptiæ ſequantur. Provt habent cæteri contractus innominati correſ pectiui, ſi implementum ſequatur, -  24 Contractus omnes innominati, qui fiunt extra cauſam matrimonij, pœnitentiæ, & reuocationi ſubiacent ante implementum ſequutum. -  25 Qui verò ex cauſa, aut reſpectu matrimonij fiunt, eatenus pœnitentiam, & reuocationem admittunt, quarentus eorum implementum principium non ſumat; provt latius hic explicatur. -  26 Et tres caſus principales diſtinguuntur, provt hic videbitur, -  27 Et quid in primo, quando contractus concernit vtilitatem communem dantis & accipientis. -  28 Quid in ſecundo, quando contractus fit ad vtilitatem recipientis, & alterius tertij, non verò donatoris. -  29 Quid etiam in tertio caſu, quando contractus cedit in vtilitatem ſolius recipientis. -  30 Et de nonnullis obſeruationibus in propoſito. -  31 Melioratio iure maioratus facta filio, ſub conditione, ſi legitimetur à Principe, an pendente conditione reuocari poſ ſit, ſi poſ ſeſ ſio vera, vel ficta tradita ſit. Et de obſeruationibus Pelaez à Mieres in hac propoſito. PRo diſtincta, & dilucida huiuſce cap. [*] explicatione obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, coniecturam quoque voluntatis deduci, & interpretationem fieri ex eo, quod conditio à teſtatore appoſita, ſuſpenſiua, aut re ſolutiua ſit, vtpotè, cùm inter eas multùm inter ſit; ſic ſanè deducitur ex his, quæ in propoſito no ſtro adnotarunt, atque tradiderunt Baldus, in conſ. 267. Proponitur, quod Manfredinus, col. 2. lib. 5. Gratus in conſil. 81. numer. 79. lib. 2. Caſtrenſis in conſilio 451. Legatum iſtius domus, lib. 1. Pariſ. in conſilio 19. numer. 45. lib. 2. Ruin. in conſil. 190. numer. 6. lib. 2. Natta in conſ. 459. numer. 15. & 16. Decianus in conſil. 8. numer. 78. lib. 1. Tiraq. de retractu conuention. §. 2. gloſ. 1. numer. 74. & in repetitione l. ſi vnquam, in verbo, reuertatur, numer. 283. & ſeq. Menoch. in conſil. 162. numer. 10. & 12. lib. 3. & in conſil. 388. ex numer. 16. lib. 4. & in conſil 494. ex numer. 1. cum ſeq. lib. 5. alios plures ſciens, conſultóque prætermitto, quoniam poſtmodum referam eos. Et inde certiſ ſimum eſ ſe, iu iure noſtro conſide[*] rari conditionem, & modum: Conditio duplex eſt, quædam ſuſpenſiua, quædam autem reſolutiua. Illa dicitur ſuſpenſiua, quæ in futurũ confertur, & actũ ita ſuſpendit, vt ſine vllo effectu penitus maneat, antea quàm exiſtat ipſa conditio, ſiuè quæ diſpoſi tionis effectum, in aliquem futurum euentum confert. l. ſi quis ſub conditione, ff. ſi quis omiſ ſa cauſa teſtamenti, qua ſolemus dicere, quod conditio nihil ponit in eſ ſe; idque, ſiue ſit caſualis, vel poteſtatiua, vel mixta; ita quidem ex ſententia Bartoli, Grati, Baldi, Pariſij, Ruini, Natræ, & Marci Modeſti, obſeruauit egregiè Menochius, d. conſil. 494. numer. 1. & 2. vbi huius ſuſpenſiuæ conditionis exemplum afferri poſ ſe dixi in his terminis, vt ſi te ſtator ita dixerit, inſtituo Caiam vxorem meam, ſi me mortuo alteri non nupſerit. Hæc dicitur conditio ſuſpenſiua, quæ cum ſit negatiuè concepta, impleri non poteſt, niſi vltimo vitæ ſpiritu. Et propterea loco implementi præ ſtatur cautio Mutiana; l. Mutianæ, ff. de condition. & demonſtration. Cauet enim Caia illa inſtituta, quod nunquam nubet. Verùm ante quàm præ ſter mulier hanc cautionem; quia dicitur inſtituta ſub conditione, non poteſt adire hæreditatem: §. quæ verò, in authent. cui relictum, C. de indicta viduitate tollenda, idem Menoch. in conſ. 388. numero 15. lib. 4. vbi etiam quod conditio ſuſpenſiua eſt, provt nunc dixi. Eandem quoque diſtinctionem, ſuſpenſiuæ ſcilicet, & reſolutiuæ conditionis, adducit Tiraq. in duobus locis hunc relatis: Hippol. Riminal. in conſ. 244. num. 169. & 170. & 177. & ſeq. lib. 3. Peregrin. de fideicommiſ. art. 11. num. 129. latiùs art. 43. numer. 20. vbi inquit, quod conditio ſuſpenſiua eſt, quæ confert diſpoſitionis effectum in aliquem futurum euentum, ſiuè ſit caſualis, mixta, aut poteſtatiua, veluti ſi Imperator venerit in Italiam: ſi decem dederis Titio: ſi iueris ad talem locum. Tamen quod in poteſtatiua; hoc intereſt, quia ſi affirmatiuè concepta ſit, implementum omnino præcedere debet, vt relicto locus ſit: ſi verò negatiuè, ſiquidem implementum ante vltimum vitæ ſpiritum contingere poſ ſit, ſimiliter exitus expectatur, ſi verò non niſi in vltimo vitæ ſpiritu, tunc ne relictum euaneſcat, cautione præ ſtita impletur. Et idem quoque eſt in conditione poteſtatiua affirmatiua; quæ actus perſeuerantiam requirit; & ſi conditioni paritum non fuerit, res cum fructibus perceptis reſtituitur. Ca ſus eſt cum materia (prove ipſe Peregrinus concludit) in dictal. Mutianæ, & in dict, authent. cui relictum, niſi conditio plura annua relicta faceret; nam pro quibus paritum fuit, fructus non reſtituerentur, vt etiam ibi Peregrinus notauit, & articulo II. numer. 21. 22. & 23. & num. 126. Refert etiam, & ſequitur eandem ſuſpenſiuæ, & reſolutiuæ conditionis diſtinctionem, Ioſephus de Ruſticis, ad l. cum auus, ff. de condit. & demonſt. in prooemio, do, num. 47. & ſeqq. fol. 34. Leand. Galganet. de condit. & demonſt. prima parte, cap. 102. num. 3. fol. 102. & ſecunda parte, cap. 1. quæ ſt. 90. fol. 217. Pet. Surdus in conſil. 38. ex num. 24. libro primo, & in conſilio 268. num. 56. & 60. & ſeq. libro 2. & in conſilio 527. num. 18. 19. & 20. lib. 4. Cardinalis Tuſchus, tomo 2. litera C. concluſione 579. per totam, folio 29. Acacius, Antonius de Ripoli, in l. 3. ff. de condit. & demonſt. numere 90. & 91. fol. 156. in fin. 157. Pat. Thom. Sanchez, de ſponſalibus, tomo 1. lib. 5. diſputatione 6. in principio. Marius Giurba, deciſione 60. num. 31. Hactenus de conditione ſuſpenſiua, de qua etiam, & de modo, conditionalique, & modali diſpoſitione, longa ſerie ego metipſe ſermonem inſtitui, & tractatum ſuſcepi in commentariis ipſis huius tractatus, cap. 55. per totum, & ſeq. & ideò hic nihil repetam, nec tranſcribam ex his quæ ibidem adnotaui, & ſcripſi, ſed duntaxat obſeruabo nonnulla, quæ ibidem non attigi. Et numer. 38. eiuſdem cap. 55. conditionis ſuſpenſiuæ, & reſolutiuæ mentionem feci, ſed præ ſentem hanc diſputationem, quam nunc ſuſcipio, non ſuſcepi. Conditio reſolutiua eſt, quæ non impedit actum[*] eſ ſe purum, neque illum ſuſpendit, ſed ſuſpenditur in aliquem euentum, lib. 2. vbi Gloſ ſa, ff. de in diem addict. & huius quidem conditionis ea eſt natura, vt actus purus remaneat, ſed reſoluatur, ſi condicio ipſa eueniat, provt Gloſ ſa notauit in ipſa l. 2. vbi Albericus; Socinus ſenior, in conſilio vltimo, numer. 2. libro 3. Grammaticus deciſione 58. num 10. Berous in conſilio 60. numer. 16. lib. 1. Pariſius in con ſilio 92. numer. 22. lib. 3. Cagnolus in l. is damnum.§. quod pendet, numer. 7. & 8. ff. de regulis iuris, vbi egregiè declarat: Iacobus Menochius, in conſilio 388. numer. 16. lib. 4. melius in conſilio 494. numer. 3. & 4. & 5. libro 5. vbi dicit, exemplum adduci poſ ſe in his terminis, quando teſtator dixit, inſtituo Caiam vxorem meam hæredem, donec, vel quouſque me mortuo alteri nupſerit, vel donec, vel quouſque vidualiter vixerit Eſt enim hæc conditio reſolutiua, & propterea non impedit, mulierè adire hæreditatem, ſed operatur, quod ſi contingat j mulierem alteri nubere, reſoluitur actus conditionis, atque ita perdit hæreditatem, ſeu eius commoda, quoad annos futuros. Et refert Menochius Cynum, in l. vltima, C. de indict. viduit, tollen, docentem, relictum pro primo anno eſ ſe purum, & pro reliquis annis conditionale, & non inducere perpetuam viduitatem, ſed temporalem; & propterea mulierem ſtatim illud capere, & non ante amittere, quàm placuerit nubere. Mens etenim teſtatoris hæc eſ ſe dicitur, vt nubat, quando placuerit, & ex tunc non capiat. Et Cyni traditionem probarunt in ſpecie Corneus, Baldus, & Natta, quos ipſe Menochius Commemorat. Et ſubdit, Caſtrenſem quoque, in conſ. 451. Legatum iſtius domus, libro primo, egregiè reſpondiſ ſe, legatum vſufructus factum vxori, donec vixerit in viduitate, eſ ſe purum, ſed reſoluendum ſub conditione, ſi illa nubat. Et idem reſpondiſ ſe Pariſium in conſ. 95. num. 44. libro ſecundo. Addit quoque idemmet Menochius, præcitato conſ. 494. Num. 5. pro hac conditione reſolutiua, eiuſque implemento, neceſ ſariam non eſ ſe cautionem Mutianam, cùm aditio hæreditatis, vel acquiſitio legati ab initio non impediatur, ex quo pura eſt vocatio, ſed (vt diximus (ea deficiente, vtputà ſi mulier nubat, pro futuris annis reſoluatur. Sicuti Baldus, in duobus locis, ibi relatis, animaduertit: dum ponit differentiam inter hæc verba, ſi vidua permanſerit, & hæc, quoad vidua permanſerit. primo caſu, cautio (ait Baldus) præ ſtatur: ſecundo verò caſu (ſubintelligere voluit Baldus) non præ ſtatur. Et apertius idem reſpondit Baldus in conſ. 421. Quod domina Corteſina, libro. 5. cuius verba hæc ſunt: Et licet fuerit in teſtamento inſtituta, donec vitam vidualem duxerit, tamen in viduitate permanens, hæreditatem adire potuit, etiam non præ ſtita cautione Mutiana. Et Baldum ſequuti ſunt, atque reſolutiuæ conditionis naturam aſ ſequuti Caſtrenſis, Ruinus, Pariſius, Berous, Anguiſ ſola, Benedictus de Girardis, & Marc. Modeſtus, Ioſephus Ludouicus, Torniellus, Curtius ſenior, Matthæ. Brunus, & Emmanuel Coſta, quos Menochius ipſe dicto num. 5. recenſuit, & concludit num. 6. quod hæc conditio reſolutiua non differt à modo, & ſaltem reſpectu effectus, dici poteſt modus, qui eſt moderatio quædam, diſpoſitioni adiecta, eum, qui honoratur, aggrauans in tempus diſpoſitionis perſectæ; atque ita differt à conditione, prove ibi Menochius proſequitur; & ego metipſe latiùs explicaui ſuprà hoc eodem tractatu, dicto cap. 55. Eiuſdem quoque reſolutiuæ conditionis naturam, virtutem vim, & effectum, ex communi Do ctorum ſententia tradit Andr. Tiraquellus, in l. ſi vnquam, in verbo, reuertatur, num. 283. & 284. vbi quod donatio illa, de qua agit Imperator in dicta l. ſi vnquam, C. de reuocand. donat, eſt pura donatio, ac perfecta; ſed quæ reuocatur, ſiue reſoluitur, ſi donans poſtea ſuſceperit liberos. Neque enim facta eſ ſe cenſetur ſub conditione ſuſpenſiua, ita ſcilicet, . ſi donans non ſuſceperit liberos, quo caſu ſuſ penderetur effectus donationis, donec conditio purificaretur, provt etiam in pacto addictionis in diem: nam ſi ita actum eſt, vt perficiatur venditio, niſi melior conditio afferatur, non eſt pura venditio, ſed conditionalis. Sed ſi ita actum eſt, vt meliore oblata conditione, ab ea diſcedatur, erit pura venditio, quæ ſub conditione reſoluitur: ita pariter, conditio, quæ in dicta l. ſi vnquam, ſubintelligitur, eſt huiuſmodi, vt ſcilicet reuocetur donatio, ſi donans poſtea ſuſceperit liberos: quæ quidem conditio non eſt ſuſceperit, id eſt, non ſuſ pendit actum, nec eum facit conditionalem, ſed in euentum ipſius reſoluit; provt optimè Tiraquellus, ibi declarat. Idẽ Tiraquell. de retracta conuentionali, § 2. gloſ ſ. vnica, n. 74. vbi inquit, vẽditionẽ ſub pacto reuendendi factam, non eſ ſe conditionalem, imò verò puram, ſed quæ ſub cõditione reſoluitur: quæ quidem conditio reſolutiua non ſuſpendit actum, nec eum facit conditionalem, ſed tantum ex euentu ipsius eum reſoluit, quod optimè comprobat, atque exornat ibidem. Hippolytus Riminaldus in conſito 244. num. 169. & 170. libro 3. vbi quod quando diſpoſitio pura fuit ab initio, licet reſolutio differatur, non tamen actus ſuſpenditur, nec fit condictionalis, ſed purus remanet. De quo dat exemplum num. 170. & proſequitur num. 177. & ſeqq. & num. 274. vſque ad num. 288. vbi etiam adducit eadem exempla reſolutiuæ conditionis, quæ ex Menochio ſuprà recenſui. Et quod conditio re ſolutiua reddit diſpoſitionem condicionalem, tempore, quo purificatur conditio, ſed ab initio di ſpoſitio dicitur pura: Cæ ſar Barzius deciſion. Bononiæ 121. num. 48. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, artic. 11. num. 129. & artic. 43. num. 21. vbi quod reſolutiua conditio dicitur, quia non ſuſpendit actum, & illius executionem, ſed per eius euentum reſoluit actum. Ioſephus de Ruſticis, in prooemio ad l. cum auus, num. 48. fol. mihi 34. vbi ex ſententia quorundam Authorum, id ipſum notauit: Petrus Surdus in conſ. 38. . num. 23. in fine, & 24. lib. 1. vbi quod plurimùm refert, an in illo caſu, de quo agit, penſio ſit promiſ ſa ſub conditione, an verò ſimpliciter ſit promiſ ſa, & poſ ſit ſub conditione variari. Vt quando dictum eſt, quod minuatur, vel augeatur ex menſura. Primo enim caſu, conditio appoſita ſolutioni, & ita ſubſtantiæ actus, ſuſpendit ipſum actum, atque illum reddit conditionalem. Secundo verò caſu, conditio appoſita circa augmentum, vel diminutionem, & ita quoad reſolutionem, non autem quoad perfectionem ſub ſtantiæ diſpoſitionis, non ſuſpendit actum, neque illum facit conditionalem, ſed actus eſt purus, re ſoluendus tamen ſub conditione; quod ibi comprobat. Idem Surd. in conſ. 527. num. 19. & 20. lib. 4. & in conſil. 268. num. 56. lib. 2. vbi etiam, quod conditio appoſita reſolutioni, non faci: diſpoſitionem conditionalem. Eandem quoque doctrinam, quod conditio reſolutiua eſt, quæ non impedit, actum eſ ſe purum, neque ſuſpendit, ſed ſuſ penditur; tradiderunt Surdus idem, de alimentis. titulo 5. quæ ſt. 4. Octauianus Cacheranus, deciſ. Pedemontana 145. num. l. Tiberius Decianus, in conſ. 8. num. 78. volum. 1. Magonius deciſ. Florentina I. n. 9. Milan. deciſ. 1. num. 163. lib. 1. Flaminius Cartharius deciſ. Florentina 49. num. 6. Ariſminus Tepatus lib. 2. titulo de condit. contract. colum. 1. in fine: Ioann. Vincent. Hondedeus, in conſ. 58. num. 79. lib. 1. Ioan. Cephalus in conſ. 52. num. 6. & 13. & 21. & ſeqq. lib. 1. Cardinalis Tuſchus, practicar. concluſ. iur. tom. 2. concluſ. 579. litera C. ex num. 10. cum ſeq. fol. 29. vbi inquit, quod conditio reſolutiua præ ſupponit ins purum præexiſtere, ſed reſolubile, quia reſolutione non facta, manet à toto principio purum, l. proponebatur, ff. de caſtren. pecul. & adducit plura exempla vſque ad num. 17. vbi ſcribit, quod dupliciter ponitur conditio reſolutiua, & dupliciter re ſoluitur; nam legatum factum, quandiu mulier vixerit vidua, reſoluitur duplici condition, ſi nubat viuens, vel ſi moriatur etiam vidua; ſi verò adiiciatur, quandiu non nupſerit, tunc non reſoluitur, niſi vno modo, videlicet, ſi nubat viuens; ſi verò moriatur vidua, dicitur ſemper permanere in viduitate, & non fit amplius reſolutio, & legatum tranſit perpetuò ad hæredes, ſicuti reſpondit Caſtrenſis in conſil. 452. per totum, lib. 1. Et tandem num. 18. inquit Tuſchus ipſe, quod conditio reſolutiua dicitur conditio expreſ ſa de præterito, ſeu de præ ſenti, quia iſta non ſuſpendit actum, ſed inducit reſolutionem, quia ſi non eſt vera, diſpoſitio eſt nulla, ſi vero conditio eſt vera, diſpoſitio valet illicò, vt Abbas tradidit in conſilio 70. lib. 1. Eandem etiam reſolutiuæ conditionis naturam tradidit Marius Giurba, deciſione 60. num. 32. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. lib. 1. cap. 136. num. 45. & tomo 3. cap. 540. num. 15. & 16. Leand. Galganetus, de condi tion. & demonſtration. prima parte, cap. 2. num. 30. folio 9. & cap. 102. num. 3. in verſic. Reſolutiua & extinctiua condition eſt, folio 102. & 2. part, cap. 1. quæ ſt. 90. fol. 217. Ad cognoſcendum autem, an conditio ſit ſuſ [*] penſiua, vel reſolutiua in contractibus, & in alio actu, adhiberi ſolet hæc diſtinctio: aut conditio reſpicit perfectionem contractus, & tunc eſt ſuſ penſiua; aut reſpicit diſceſ ſum à contractu, quem pro perfecto habent contrahentes, & tunc dicitur conditio reſolutiua: ita probat textus, & ibi Gloſ ſa declarat in l. ſecunda, ff. de in diem addictione, quam ſequuti ſunt Albericus, & Caſtrenſis ibi: Socinus, Pariſius, & Tiraquellus, cum quibus Menoch. in conſilio 388. num. 17. lib. 4. qui inde obſeruat num. 18. quod conditio dicitur reſpicere diſceſ ſum à contractu, & habere contractum pro perfecto, quando ita dictum eſt, Vendo tibi fundum pretio centum, hoc pacto, quod ſi maius pretium, at que it a melior conditio mihi ab alio offeratur, venditio hæc non valeat: vel ſi dictum eſt, vt meliore conditione allata, res inempta ſit, ita probat l. ſecunda, verſic. Nam ſi quidem, ff. de in diem addictione, & ibi Gloſ ſa, in verbo, conditionalis, in principio, quam ibi probat Albericus, in prima oppoſitione, qui inquit, quod contractas tunc cenſetur perſectus & purus, quando deinde adiiciuntur verba reſolutiua; quia niſi diceretur perfectus, non poſ ſet dici, quod deinde reſolueretur; quia quod non eſt, rumpi non poteſt, l. nam & ſi ſub conditione, §. poſt defectum, ff. de iniuſto, rupto: Idem eſt, quando ita fuit dictum, Vendo tibi fundum pretio centum, vel fundus ſit tibi emptus, niſi alius maius pretium offerat: hoc etiam caſu contractus dicitur purus & perſectus, ſed tamen reſoluendus, oblato maiore pretio. Ita cenſuit Gloſ ſa in dicta l. ſecunda, in verbo, conditionalis, verſic. Sed ſi dicat: quæ reddit rationem hanc, quia verba hæc, Vendo, vel ſit tibi emptus; ſunt præ ſentis temporis, & ob id perficiunt emptionem. Quod enim (inquit Gloſ ſa) de præ ſenti eſt, vel de præterito, non eſt in ſuſpenſo, quoad eſ ſe ſuum. Eſt tamen in ſuſpẽ ſo quoad reſolutionem, quæ: inducitur illis verbis ſequentibus, niſi alius maius pretium offerat. Condicio verò dicitur reſpicere perfectionem (vt ipſe Menochius tradit ibidem num. 19.) quando verba reſpiciunt futurum, atque ita quando expectatur perfectio: ſicuti cum dictum eſt, quod venditio perficiatur, niſi alius offerat maius pretium. Illud verbum, perficiatur, futuri temporis eſt, & ob id contractus interim dicitur imperſectus, & nullus, ita probat dicta l. ſecunda, verſic. Sin autem hoc actum eſt, ff. de in diem addict. atque ex aliis Authoribus obſeruat ipſe Menochius, & concludit, quod conditio reſolutiua præ ſupponit, contractum eſ ſe perfectum ſtatim quòd conſectus eſt, ſed diſ ſoluendum , eueniente aliqua conditione. Conditio verò ſuſpenſiua præ ſupponit, contractum ab inicio, quo conſectus eſt, imperfectum eſ ſe, ſed perficiendum; eueniente conditione. Et hactenus Menochius, atque vtiliter ad materiam dictæ, l.2 ff. de in diem addictione; de qua etiam vide Couarr. variar. libro 3. cap. 8. numer. primo, Felicianum de cenſibus, libro primo, cap. 6. à principio, Pinellum in l. 2. C. de reſcinden. vendit, ſecunda parte, cap. 2. ex numero 29. Bla ſium Flores Diaz de Mena, in addit, ad deciſionem 111. Pichardum, in rubrica: Inſtitut. de eo cui libertatis cauſa bona addicuntur: Cald, Pereiram, de empt. & vendit, cap. 11. ex numer. 17. & cap. 28. ex numer. 23. Anton. Gomezium, tom. 2. variar. cap. 2. num. 30. in fine. Ita quoque ad cognoſcendum, an condicio ſit ſuſpenſiua. vel reſolutiua, id inſpiciendum, ex communi ſententia tradidit Petrus Surdus in conſ. 38. numer. 23. & 24. lib. 1. an ſcilicet conditio appoſita ſit ſubſtantiæ actus, an verò reſolutioni; provt ibi exemplum adducit; & in conſ. 527. numer. 19. & 20. libro 4. vbi etiam, quod quando conditio apponitur ſubſtantiæ, diſpoſitio efficitur conditionalis; ſed ſi apponatur reſolutioni, erit pura, ſed reſoluenda, eueniente conditione: Leand. Galganetus. ſecunda parte, cap. 1. d. quæ ſt. 90. num. 1. & 2. & 3. folio 117. Cardinalis Tuſchus tomo 2. litera C. dicta concluſione 579. videndus ex num. 4. vſque ad numer. 10. vbi inquit, quod duplex eſt conditio ſuſpenſiua, quid alia ſuſpendit actum in ſubſtantia, quem facit eſ ſe conditionalem: alia ſuſpendit executionem actus tantum: ideo verba ſunt inſpicienda; prove Baldus, ibi relatus, notauit. Atque ita conditio quandoque eſt ſuſpenſiua executionis contractus, & tunc non ſuſpendit contractam, & eius natiuitatem, & multùm differt à conditione, quæ ſuſ pendit contractum, prout etiam docuit Baldus, quem ibidem refert Tuſchus, num. 6. & ſtatim ob ſeruat numer. 7. multum referre, an conditio apponatur ſubſtantiæ legati, an ſolutioni, & ſic executioni legati; quia ſi apponatur ſubſtantiæ, eſt conditionale legatum, & non tranſmittitur; ſi verò apponitor ſolutioni, legatum eſt puram, & tranſ mittitur; vt per Baldum in conſ. 185. Super primo, numer. 4. Libro 3. Boërium deciſ. 38. numer. 28. & 29. quia actus nunquam dicitur conditionalis, quando conditio apponitur executioni, & non ſubſtantiæ actus. Et quando conditio ſuſpendit vſum, & executionem, non autem aditionem, ſemper inſpici debent verba, quia conditio ſolùm ſuſpendit illud, cui proximè adiicitur. Signorolus in conſilio 214. numer. 6. vbi quod hærede priuato ob non implementum, licèt alius, cui fit applicatio, debeat cauere de parendo, & antè non acquirat ius; ille tamen poteſt adire, & cedere, quia conditio cautionis non reſpicit iſta. Qui autem effectus reſultent ex eo, quod conditio ſit reſolutiua, vel ſuſpenſiua; ex eiſdem nunc relatis Authoribus deducitur apertè; qui ipſi maximè notarunt (quod attinet ad vltimas voluntates) tranſmiſ ſionis effectam; ſicuti ex Baldo, Boërio; & Cardinale Tuſcho, nunc recenſui, quia in ſuſ penſiua conditione, quæ ſubſtantiæ diſpoſitionis adiicitur, tranſmiſ ſo non datur: in reſolutiua verò, quæ executioni adiicitur, locus eſt tranſmiſ ſioni, in legatis, teſtamentis, & vltimis voluntatibus; vt cum aliis multis Authoribus, latè per Hippol. Riminald. in conſ. 244. ex num. 171. cum ſeq. & numero 274. & multis ſeq. lib. 3. Sic etiam quoad natiuitatem, & exercitium actionis; quia vbi conditio eſt appoſita ſubſtantiæ diſpoſitionis, tunc non licet agere ante illius euentum, quia conditione pendente, non datur actio, l. neceſ ſario, §. quod ſi pendente, ff. de peric. & comm. rei vend. quando verò apponitur reſolutioni, tunc ſtatim datur actio, nec euentus conditionis expectatur, ſecundum Gloſ. in d. l. 2. ff. de in diem addict. & notauit Per. Surd. in conſ. 38. numer. 24. verſ. Et effectus; qui dicit, facere etiam, quod tradit Socinus in l. pecuniam, in vltimo notabili, ff. ſi certum petatur, vbi dicit quod ſi inſtrumento promiſ ſa eſt certa quantitas, cum hoc, quod ſi facto calculo, comperiatur minus deberi, illa minor quantitas non cenſeatur promiſ ſa. Inſtrumentum tali caſu habebit executionem pro illa quantitate, ante quam fiant calculi; quia promiſ ſio eſt certa, licet ex futuro euentu poſ ſit variari, & reſolui. Et ſubdit, eſ ſe ſignanter notandum, quia ſ æpè practicatur. Et id ipſum notauit Marius Giurba, deciſ. Siciliæ 60. numer, 31. quia poſtquam tradidit, numero 30. quod conditio alia eſt ſuſpen ſiua, alia reſolutiua, & vtriuſque naturam, & effectum adduxit, in hunc modum ſcripſit: Sed condi[*] tionale inſtrumentum non poſ ſe exequi; in ſuſpenſiua conditione intelligunt quos ſupra adduxi numer. 14. in conditione autem reſolutiua exequi poſ ſe, probant Decianus d. conſ. 8. num. 71. Cartharius, d. deciſ. 49. nu. 6. & 7. Socinus d. conſ. 62. num. 3. & 4. in 4. Menochius conſ. 388. numer, 25. Caualcanus, de tutore, num. 263. Tiraq. d. §. 2. gloſ. 1. num. 74. Cum ergo reſolutiua ſit bæc conditio, ex verbis illis, deductis duabus tertiis partibus fructuum, poſtquam certa eſt ſumma, ad quati condemnault iudex exequi pro ea poteſt, nec illius præ textu impediri. Idem quoque tradidit Ioannes Philippus in ſumma vtriuſque iuris, ad titul. ff. de in diem addict. & vtrumque effectum, alium etiam, fructuum ſcilicet, notauit Tiraq. de tractu conuentionali, §. 2. gloſ. vnica, num. 72. in fine, 73. 74. & 75. & in l. ſi vnquam, in verbo, reuertatur, num. 284. & 285. & d. num. 72. d. §. 2. Primum conſtituit, in actibus conditionalibus tempora non currere, niſi impleta conditione; atque in materia retractus ſic obſeruandum. Ex conditionali quoque venditione dominium non transferri, niſi impleta conditione, provt ibi plenè comprobat: & infert ſtatim num. 73. quod emptor ex venditione conditionali non facit fructus ſuos; quin ſi eos perceperit, reſtituere tenetur, l. neceſ ſariò, § quod ſi pendente, ff. de peric. & comm. rei venditæ, & d. l. 2. ff. de in diem addict. l. omnia, §. 1. ff. de legat. 1. In venditione autem facta cum hoc pacto reuendend, re tradita emptor fit dominus, etiam pendente tempore reuenditionis, ita vt in alium interim transferre poſ ſit, nec poſ ſit venditor à tertio emptore reuocate. Item facit hic emptor fructus ſuos. Quod perpetuum eſt in aliis venditionibus puris, ſed ſub conditione reſoluendis, l. ſecunda, & tertia, & quarta, ff. de in diem addictione, cùm emptor ex huiuſmodi venditionibus interim ſit dominus, l. ſi ex duobus, §. 1. eodem titulo, & fructus ſemper ſequuntur dominum. Vt concludit ipſe Tiraquellus, dicto num. 73. & hinc quoque infert num. 75. quod licet titulas conditionalis non proſit ad vſucapionem, l. ſecunda, §. ſi ſub conditione, ff. pro emptore, tamen titulus purus, ſed qui ſub conditione reſoluitur, præ ſcriptionem parit, dicta l. ſecunda, ff. de in diem addictione, facit l. ſi alienam, ff. de donat. cauſa mortis, vbi ex titulo reuocabili procedit præ ſcriptio. Et id ipſum probauit Farinacius, deciſione prima, tomo primo, partis ſecundæ, in nouiſ ſimis Rotæ Romanæ. Vbi agit, pactum quando dicatur reſolutiuum, quando etiam reſoluat ipſo iure, & reſoluto contractu, quando etiam fructus percepti ex re reſtituenda, reſtitui debeant. Et ibi numer. 8 & 9. quòd reſolutio contractus, quando fit ipſo iure, res reſtitut debet vnà cum fructibus perceptis. Idque præ ſertim, quando pactum fit ſub conditione; nam deficiente conditione, fructus percepti ſunt reſtituendi. Quia conditio trahitur retrò ad tempus contractus; & habetur, ac ſi actus nunquam fuiſ ſet celebratus, & nunquam fuiſ ſet dominium tranſlatum. Quod attinet tamen ad noſtrum propoſitum du[*] bitari ſolet communiter, an quemadmodum conditio appoſita reſolutioni, non facit diſpoſitionem conditionalem in contractibus (vt dictum remanet)[*] ita quoque non faciat in vltimis voluntatibus. Et quidem Leand. Galganet. cùm in tribus locis commentariorum de condition. & demonſtration. huiuſ ce rei tractatum, & diſceptationem ſuſcepiſ ſet, nunquam eam abſoluit, nec ſatis perfectè explicauit; in prima namque parte, cap. ſecundo, numer. 30. fol. 9. duntaxat conſtituit, conditionem reſolutiuam non poſ ſe dari in inſtitutione hæredis, ex l. hæreditas ex die, ff. de hæred, inſtit. quod ſecus eſ ſe, inquit in contractibus, ex dicta l. ſecunda, ff. de in diem addictione, quod repetit ſecunda parte, capite primo, quæ ſtione 90. num. 4. & 5. fol. 218. vbi ſcribit, reſolutiuam conditionem non poſ ſe adhiberi in pura inſtitutione hæredis, per textum in dicta l. hæreditas ex die, & regulam, qui ſemel eſt hæres, nõ poteſt deſinere eſ ſe hæres. Poſ ſe tamen adhiberi in inſtitutione conditionali, quia eueniente conditione, retrotrahitur ad tempus mortis; illa verò deficiente, perinde eſt, ac ſi nulla facta eſ ſet inſtitutio, prove ibi explicat. Et iterum cap. 102. primæ partis, ſub numer. 3. in verſic. Reſolutiua, fol. 110. ex ſententia quamplurimorum quos refert, conſtituit in propoſito differentiam inter contractus, & vltimas voluntates, vt ſcilicet conditio appoſita reſolutioni, faciat diſpoſitionem. conditionalem in vltimis voluntatibus; licèt ſecus ſit in contractibus, vt latiùs ſuprà probatur. Et id ipſum in vltimis voluntatibus probare ſolent Interpretes communiter per text, in l. quibus diebus, §. quidam Titio, ff. de condit. & demonſtr. vbi declarat Socinus; & ſi legatum quid ſit purè, & adimatur ſub conditione, efficitur legatum conditionale, I. ſi legatum purè, ff. de adimentis legatis, dicto §. quidam Titio, Gloſ ſa in dictal. ſecunda, ff. de in diem addictione, Bartolus, Iaſon, & Decius, in l. lecta, ff. ſi certum petatur, vbi etiam Cagnolus, numer. 172. & ſequent. vbi refert, rationem differentiæ eſ ſe inter contractus, & vltimas voluntates; quia contractus ſtatim partium conſenſu recipiunt perfectionem, ideo difficilè conditionales efficiuntur: vltimæ verò voluntates pendent ad mortem vſque teſtatoris, ideò faciliùs conditionales efficiuntur, & quando aliquid adimitur ſub vna conditione, illud cenſetur datum ſub contraria, l. aliquando, vbi Imola, ſecundo notabili, ff. de condit. & demonſt. Oldradus in conſil. 16. numer. 1. verſic. Nec. refert: Cephalus in conſil. 52. numer. 6. & ſeq. lib. 1. Menochius in conſ. 77. num. 10. lib. 1. & in conſ. 105. num. 39. lib. 2. Eandem etiam reſolutionem communem, & differentiam inter contractus, & vltimas volunta[*] tes, agnouit, Hippoly. Riminald. in conſ. 244. num. 177. & duob. ſeqq. lib. 3. vbi inquit, quod conditio reſolutiua ſic vltimam diſpoſitionem conditionalem reddit, ſiue ea fuerit expreſ ſa, ſiue tacita; quod ſi vocatus, ea pendente, moriatur, nullum ius ad hæredes tranſmittit. Idque limitat num. 179. niſi teſtator vltrà proceſ ſerit. Et num. 183. rationem aſ ſignat, quare reſolutiua conditio non reddat contractus conditionales, vltimas verò voluntates ſic. Et in caſu, ſibi conſulto, & ibi reſoluto, contrarium ſtatuit num. 184. & refert Baldum, Imolam, Caſtrenſem, & Socinum, dicentes, quod in contractibus conditio reſolutiua non reddit contractus conditionales; quia contractus, purè celebratus, ſtatim producit effectum; & ſic conditio appoſita, non impedit natiuitatem, ſed tantum reſoluit illum purè factum: at vltima voluntas non ſtatim ſortitur effectum, ſed per mortem; cap. cum Marthæ, de celebratione Miſ ſar. ideo ſi conditio adiicitur executioni, non reperit quid reſoluat, meritò inducit conditionem ſuſpenſiuam, non re ſolutiuam. Et addit num. 186. quod quando inſtitutio pura per aliquem euentum reſoluitur. non ob id ius minuitur in ſua ſubſtantia, ſed in tempore tantum. Ac denique ex num. 273. vſque ad numer. 288. adducit egregiè nonnulla, quæ ſcitu, & notatu ſunt digna, & ad explicationem prædictorum attinent omnino. Et inter alia agit de natura dictionis, donec, quæ: conditionalis eſt ſecundariò, principaliter verò denotat tempus. Et diſpoſitio merè conditionalis, & temporalis, an differant. Et quod dictio, donec, & interim, eſt limitatiua temporis, & per eam reſtringitur diſpoſitio loquentis cum per ſeuerantia vſque ad tempus, cui adiicitur. Et de legato vxori facto, quandiu ſteterit in domo vidua, quale ſcilicet illud ſit, & donec duret. Et an mulier inſtituta, quandiu, vel donec vidua ſteterit, ſtatim mortuo teſtatore, adire poſ ſit hæreditatem. Et num. 286. & 287. profitetur, longam ſibi videri eſ ſe differentiam, nunquid conditio reſolutiua adiiciatur diſpoſitionis fini, an verò diſpoſitionis principio: nam primo caſu dicitur diſpoſitio ab initio pura, & ei locum fuiſ ſe, donec euenit illa conditio, & licet ex poſt facto reſolui poſ ſit, & ſic dicatur habere conditionem reſolutiuam, tamen ab initio pura eſt (vt dixi) ad quod ſingulariter expendit num. 284. text, in l. pater Seuerinam. ff. de condit, & demonſt. in §. finali illius l. & in l. Caio. §. Imperator, ff. de adimend. legat, & in l. 1. C. de legatis, & in l. legatum, ff. de annuis legatis, Secundo verò caſu diſpoſitio ab initio dicitur fuiſ ſe conditionalis, vt in d. l. quibus duobus diebus, §. quidam, el 2. ff. de condit. & demonſt. quæ loquitur, quando conditio reſolutiua fuit annexa principio: quia Titio centum legatis, fuit adiectum, quod hæres ea daret, ſi mater teſtatoris moreretur; aderat enim conditio reſolutiua tacita, quod ſi mater non moreretur, non daret: vnde legatum redditur eo caſu conditionale propter conditionem ad eius principium poſitam. Et rationem differentiæ: prædictæ claram ſumi ex l. patre furioſo, ff. de his qui ſunt ſui, vel alte iur. vbi notantur quædam generalia ſecundum Ia ſonem, num. 8. quod facilius impeditur aliquid faciendum, quàm tollatur, poſtquam eſt factum Et facilius aliquid conſeruatur quàm de nono in eſ ſe deducatur. Et multa impediuntur contrahenda, quæ contracta non tolluntur. Vnde quando cõditio reſolutiua ponitur, & additur ad inchoationem beneficij, tunc bene facit, ac reddit diſpoſitionem conditionalem, vt dixit Bart. in l. 1. num. 15. ff. de condit & demonſt. quia de facili quid faciẽdum , aut contrahendum impeditur, ne in eſ ſe deducatur; ſed quando apponitut ad reſolutionem diſpoſitionis in eſ ſe iam deductæ, non ita de facili tollitur, immò verò conſeruatur ad iam deductum, provt ibi Hippol. Riminald, notauit, qui ad modum relatum, materiam hanc explicauit. Peregrinus verò de fideicommiſ art. 11. num. 129.[*] & 130. non diſtinctè ſat is, ſed obſcurè potius, materiam metipſam explicaſ ſe videtur. Et quidem num. 127. inquirit, nunquid hæres, qui hæreditatem perdit poſt eam aditam, quia conditioni voluntariæ non paruerit, eam reſtituat vti hæres, an verò quali nunquam fuiſ ſet hæres. Ita etiam, conditioni voluntariæ non obtemperans, an perdat relictum, ac ſi nunquam illud habuiſ ſet? Et numer. 128. adducit doctrinam Bartoli, in l. paterfamilias, ff. de hæred, inſtit. quod hæres in propoſita ſpecie non priuatur hæreditate ipſo iure, per illam regulam, Qui ſemel eſt hæres, ſed per fideicommiſ ſum tenebitur hæreditatem reſtituere, Et Bartolum ſequuntur quamplures Authores, ibi commemorati, Alij verò (qui etiam recenſentur ibidem contrariam opinionem ſuſtinent. Pro ſolutione autem, aut conciliatione eius dubij, conſiderabat Peregrinus ipſe, diſtingui poſ ſe, an inſtitutio ſit para, & deinde reſoluenda ſub aliqua conditione, & eo caſu locum habeat Bartoli, & ſequacium ſententia; an verò ſit conditionalis, & conditionaliter concepta, & tunc locum habeant ea, quæ antea ſcripta reliquit. Subdit autem ſtatim, quod hæc conſideratio tuta non eſt; quia licet in contractibus veriſ ſima ſit ea diſtinctio, ad dignoſcendum, an contractus ſit conditionalis, vel purus, vti expreſsè legitur in l. 1. & 2. ff. de in diem addict. vbi notant omnes, conditionem reſolutiuam, in contractu purè celebrato, non facere illum conditionalem: ſecus tamen eſt in vltimis voluntatibus; nam quod purè datur, ſi ſub conditione adimatur, ſub contraria conditione datum videtur, vt antea dixerat Peregrinus idem, num. 88. & eſt text. in l. ſi legatum purè. ff. de adimend. legat. quocirca, aliter conſiderat, & ſic poſ ſe dici, quod aut conditio adiicitur inſtitutioni, vel conditionaliter conceptæ, vel etiam purè, & eo caſu procedat materia l. Mutiaæ, ff. de. condit. & demonſt. aut inſtitutioni purè factæ adiicitur aliquod præ ceptum, & ſi præcepto non paruerit, hæres priuatur, & hoc caſu, pæna priuationis committatur, eueniente inobedientiæ conditione, & cõmittatur iure fideicómmiſ ſi, per dictam regulam, Qui ſemel hæres, iuxta ea, quæ antea ſcripſerat numer. 92. & hoc caſu hæres priuatus, feciſ ſet ſuos fructus, interim ab eo perceptos, niſi teſtator priuationis pæ nam retraxiſ ſet ad tempus ſuæ mortis, provt ibi comprobat, Et addit num. 130. quod vbi conditio de aliquo faciendo, iniungitur hæredi, poſt emolumentum hæreditatis quæ ſitum, conditio non ſeruat conditionis naturam ſed modi, l. Mæuia, ff. de manumiſ ſis teſtam. l. 2. in fin. ff. de donat. & ſic quod Bartol. doctrina, in d. l. paterfamilias, debeat accipi, cum poſt hæreditatem quæ ſitam, hæres priuatur; provt ſentiunt Aretinus, Iaſon, & Cephalus, ibi relati. Hactenus Peregrinus, qui (vt vides) nec diſtinctè, nec abſolutè articulum propoſitum explicat. nec etiam rationem differentiæ communem, inter contractus, & vltimas voluntates adducit, nec vltimarum ipſarum voluntatum reſpectu, quid cerrum reſoluit. cum reſolutiua conditio, diſpoſitioni adiicitur; veré tamen, ſi attentè perpendatur, videtur, eandem admittere ſententiam, & diſtinctionem, quam ex Petri Surdi placitis, ſtatim recenſebo. Surdus itaque ipſe, qui in eadem, qua verſamur, materia, dilucidé equidem, diſtinctè etiam, & ſingulariter ſe habuit, vt eam explicaret, obſeruauit nonnulla, ex quibus abſoluta, & accurata manet reſolutio; & in conſil. 268. ante numerum 55. ex. verſic. Secundò reſpondeo, contendit probare, quod in caſu, de quo ibi agit, illa conditio, & caſu quo, &c. non eſt appoſita inſtitutioni, quia non dicitur in eo teſtamento, quod Dominicus inſtituatur ca ſu quo, &c. ſed ſimpliciter dicitur, quod inſtituit Dominicum: ſed conditio eſt appoſita reſolutioni; erant enim verba teſtamenti hoc modo concepta, quòd inſtituit ſibi hæredem Dominicum de Panchinis, in omnibus ſuis, hac tamen lege, & conditione &c. Et caſu quo, &c. Et non aliter, &c. Per quæ verba claré deprehenditur, Dominicum inſtitutum fuiſ ſe ſub modo, & onere implendi. certum quid, putà dandi centum Titio; & caſu quo non dederit, quod ſit priuatus hæreditate. Et ita quod conditio importata per illa verba, & caſu quo, &c fuit poſita ad reſoluendum inſtitutionem, quandocunque inſtitutus non impleret modum adiectum per illa præcedentia verba, hac tamen lege, &c. Si igitur conditio fuit appoſita non inſtitutioni, ſed reſolutioni, infertur, quod non reddit diſpoſitionem conditionalem, nec eam ſuſpendit in euentum conditionis; vt probat Gloſ ſa, in l. 2. ff. de in diem adiectione, vbi ait; quod actus eſt purus, ſed reſoluendus ſub conditione, quando conditio apponitur non diſpoſitioni, ſed reſolutioni: ſequitur Baldus, in l. cum mota, numer 3. in fine, C. de tranſact. & melius declarat Baldus in dicta l. 2. & ſequuntur alij, quos dicto numer. 55. & 56. Surdus metip ſe recenſet: & concludit, quod cùm conditio illa, adiecta ſit reſolutioni, non inſtitutioni, non reddit inſtitutionem conditionalem, ſed puram, reſoluendam tamen ſub conditione. Stante autem hoc præ ſuppoſito, quod inſtitutio in caſu illo fuerit pura; inſert Surdus metidem eſ ſe locum ſucceſ ſioni ex teſtamento, non autem abinteſtato, etiam ſi conſtaret, conditionis reſolutiuæ caſum eueniſ ſe, quia qui fuit ſemel hæres, non poteſt deſinere eſ ſe hæres. Et quando teſtator priuat aliquem hæreditate, vel ob modum non impletum, vel ex alia cauſa, cenſetur eum grauate onere reſtituendi per fideicommiſ ſum: ante verò factam reſtitutionem, vel verbo, hæres grauatus exercere poteſt omnes actiones hæreditarias, actiuè, & paſ ſiuè; provt hæc omnia, iure, & auctoritate comprobat Surdus ibidem. Statim autem, ex verſic. Nec dicatur, quod præ dicta: opponit difficultatem illam, quam ſuprà propoſui, ſcilicet prædicta (dicet aliquis) procedere in contractibus, in quibus conditio adiecta reſolutioni, non facit diſpoſitionem conditionalem, ſed aliud eſ ſe in vltimis voluntatibus, quia in eis, etiam reſolutioni adiecta faciunt diſpoſitionem conditionalem; ex l. quibus diebus, §. quidam Titio ff. de condit. & demonſt. & ſi legatum quid ſit purè, & adimatur ſub conditione, efficitur legatum conditionale, l. ſi legatum purè ff. de adimend. legan. & refert rationem diuerſitatis inter contractus, & vltimas voluntates; provt ſuprà, ego metipſe retuli eam: appo ſita itaque difficultate prædicta, & differentia inter contractus, & vltimas voluntates; vt eidem reſpondeat, & materiam præ ſentem explicet; adeò egregiè, & notanter ſe habet, vt alibi non ita dilucidé, articulus metipſe explicetur; & idcirco placuit locum eiuſdem Authoris, ad literam commemorate, atque tranſcribere, ne ſi ita originaliter ipſius obſeruation non recen ſeantur forſan in aliquo eidem detrahi contingat. Surdus igitur, præcitato conſ. 268. ex numer. 60.[*] lib. 2. fol. mihi 563. vſque in finem conſilij, in hunc mudum ſcriptum reliquit: Ad hoc enim reſpondeo, quod procederet, quando conditio apponitur reſolutioni ante ius quæ ſitum. quia actus tunc redditur conditionalis, vt quando relinquitur ſimpliciter, ſed adimitur ſub conditione, ita loquitur l. aliquando, ff. de condit. & demonſt. & procedunt alia iura ſupra in contrarium allegata. Sed ſi reſolutio ponitur poſt ius quæ ſitum, tunc licet conditionem contineat, principalem tamen diſpoſitionem non efficit conditionalem, ſed remanet pura, probatur in l. pater familias teſtamento, ff. de hæred. inſtit. vbi teſtator, duobus inſtitutis hæredibus, mandat, quod monumentum faciant, & ſi quis eorum defecerit, ambos exhæredat: & tamen dicitur, quod ſi vnus non impleuit modum, alter, qui ex parte ſua impleuit, nor. Priuabitur hæreditate. Ad idem eſt textus in l. vxorem, §. hæres ff, de legatis tertio, vbi loquitur de exhæredatione collata poſitus quæ ſitum; & probat Bartol. in dicta l. pater familias, numer. 9. vbi dicit, quod ſi talem inſtituo, & prohibeo, ne moleſtet vxorem; & ſi moleſtet, exhæredo; quod in caſu moleſtiæ, hæres eſt priuatus per fideicommiſ ſum, quia onus non moleſtandi, eſt impoſitum poſt emolumentum quæ ſitum, id eſt, poſtquam adiuerit hæreditatem, & non directè, quia qui fuit ſemel hæres, non poteſt directè deſinere eſ ſe hæres. Præ ſupponit ergo Bartolus, quod inſtitutio non eſt facti conditionalis per conditionem appoſitam reſolutioni: ſi enim fuiſ ſet conditionalis, non cenſeretur grauatus fideicommiſ ſo, nec potuiſ ſet interim pendente conditione adire, l. cedere diem, ff. de verbor. ſignificat. l. is qui hæres, in principio, ff. de acquir. Hæred. & in terminis noſtris ita declarat Cephalus in conſil. 52. nu. 8. & 16. vbi dicit, quod & ſi conditio executioni, ſeu reſolutioni adiecta, faciat diſpoſitionem conditionalem in vltimis voluntatibus; tamen fallit, quando reſolutio conditionalis eſ ſet poſita poſt quæ ſitum emolumentum, allegat omnia prædicta, ſed præter eum probatur ex doctrina Bartoli, in l. prima, §. item ſi ita, numero ſecundo, in fine, ff. ad legem falcidiam, vbi dicit, quod vbi ademptio hæreditatis ſit in pænam, vt quando te ſtator grauat t hæredem ad dandum centum alicui, & ſi non dederit, priuat eum, tunc licet priuatio ſit ſub conditione, tamen inſtitutio eſt pura, & hæres ante conditionis euentum poteſt petere hæreditatem; & quamuis non dicat, ratio eſt, quia pæna arguit ius quæ ſitum; Bartol. in l. Titia, in 4. oppoſit. vbi alij ſequuntur, ff. de verbor. obligat & eſt communis opinio, vt dicit Cephalus, in dicto conſil, 52. num. 15. & quando ademptio ordinatur, poſt ius quæ ſitum, licet ſit conditionalis, non ſuſpendit, nec impedit, quin interim ius quæ ratur. et dicitur in propoſito pæna, quando ponitur poſt præceptum, ſeu onus, à teſtatore iniunctum, §. finali, vbi Ioannes Faber, & alij, Inſtitut. de legat. Aretinus in dicta l. Titia, columna tertia, Cephalus, vbi ſuprà, numero decimoquarto, & idem defendit Ruinus in cõ ſilio quadrageſimo octauo, numero quarto, volumine ſecundo, vbi dicit, quod ademptio facta in pœ nam, ſi ſit conditionalis, non facit principalem diſpoſitionem conditionalem, ſed interim poteſt legatum peti, vel hæreditas adiri, aliàs falſum eſ ſet, quod dixit Bartolus in dicta l. paterfamilias, ſcilicet teneri granatum reſtituere per fideicommiſ ſum, quia ipſo iure, & directè deſineret eſ ſe hæres, ſeu verius, nunquam diceretur hæres; & reprobat ideo Angelum, qui dicebat, inſtitutionem eſ ſe conditionalem, quando fuit quis in ſtitutus cum onere, ne alienet, & in caſum alienationis priuatus. Idem Ruinus in conſilio vigeſimooctauo, numero quarto, & ſequentibus, dicto volumine ſecundo. Cum ergo pæna præ ſupponat priuationem, & priuatio non habeat locum, niſi poſt ius quæ ſitum, nec priuari quis poſsit eo, quod non habet, ſequitur, quod ademptio conditionalis facta in pœnam, vel collata poſt ius quæ ſitum, non facit inſtitutionem conditionalem. Et claré id quoque probat Aretinus in dicta l. Titia, columna quarta, verſiculo, Sed iſta ſua ratio: ff. de verborum obligationibus, vbi dicit, quod ſi purè relictum, adimatur ſub conditione, clarum eſt, quod cenſebitur datum ſub contraria conditione; ſed ſi quid purè relinquatur, deinde ei onus adiungatur, & ſi illud non impleuerit, adimatur relictum, hoc caſu relictum non deſinit eſ ſe purum, nec fiet conditionale, ſed illa pœna reſoluet ius quæ ſitum, & per hoc reprehendit deciſionem Oldradi, in contrarium allegatam. Menochius in conſilio ſeptuageſimooctauo, numero octauo, & decimo, vbi ſi reuocatio conditionalis non ſtatim ſequitur legatum, aut inſtitutionem, ſed poſt modum appoſitum, vel onus, aut præceptum iniunctum adimatur, quod, fuit purè relictum, tenet, quod principalis diſpoſitio, non ſit conditionalis, ſed pura, re ſoluenda tamen in euentum conditionis. In præ ſenti itaque quæ ſtione Dominicus fuit purè inſtitutus, deinde adiectus fuit modus per illa verba, hac tamen lege, &c. Demum facta ademptio per alia verba, & caſu quo, & Atque ita apparet, quod reſolutio fuit collata poſt ius quæ ſitum, quia poſt iniunctum modum: nam (vt dixi ſuprà) modus debet impleri poſt emolumentum quæ ſitum, & conſequenter poſt aditionem: ergo conditio appoſita reſolutioni, non facit inſtitutionem conditionalem, quæ fuit purè facta, præcipuè cum (vt dixi) ſit facta illa ademptio in pœnam modi non impleti. Hactenus Petri Surdi placita, & traditiones in propoſito, & de prædicto articulo, an conditio appoſita reſolutioni, faciat diſpoſitionem conditionalem in vltimis voluntatibus. Rurſus, atque in eadem, qua verſamur diſceptatione, dum inquiritur, an pendente conditione, poſ ſint contrahentes pænitere, & diſcedere, cum conditio ſuſpenſiua apponitur in contractu, aut in actu, quia geritur; obſeruandum eſt, Leand. Galganetum, in ipſis terminis, & tractatu ſuſpen ſiuæ, & reſolutiuæ conditionis, ſecunda parte, de condition. & demonſtration. cap. primo, quæ ſtione 90. ſub numer. 2. & 3. folio 218. in hunc modum ſcrip ſiſ ſe Nec eſt omittendum, non poſ ſe contrahentes, à contractu conditionali, conditione ipſa pendente, diſ cedere, l. prima, C. de periculo, & commodo rei venditæ, l. neceſ ſario, §. penultimo eod. tit. Et citat Alexand. Ruinum, Affilictum, Cephalum, Crauetam, & Hierony. Gabriel, ſic tenentes. Hoc autem, cum adeò frequenter occurrere ſoleat in praxi, & aſ ſiduè parentes, qui in fauorem alicuius filij faciunt meliorationem, aut donationem tertiæ, aut tertiæ & quintæ partis bonorum ſuorum, non purè & ſimpliciter meliorationem ip ſam, aut incorporationem alicuius rei, aut bonorum aliquorum faciant, ſed ſub aliqua conditione, & ante conditionis eiuſdem implementum, eam reuocent, aut de nouo aliter diſponant; vtile admodum, atque neceſ ſarium viſum eſt, id ipſum ex propoſito magis exornare, atque comprobare, & legibus huius Regni, maximéque Taurinæ l. 17. & 44. conſtitutioni applicare. Primo itaque, donationem conditionalem, ir[*] reuocabilem eſ ſe, pendente conditione; expreſsè probat textus in l. ſecunda, §. ſi pecuniam, ff. de donat. vbi textus fortiùs probat, non eſ ſe neceſ ſarium, quod hæres donatoris conſentiat, ſed adueniente conditione dominium in accipientem transferri, provt notatuit, & egregiè eum textum expendit Barboſa, quarta parte rubricæ, ff. ſoluto matrimonio, numero 39. & 40. & idem probat textus, in l. Ariſto, ff. eodem titulo, & in l. cum maritus, §. final. ff. de pact, dotal. & obſeruarunt Bartolus numero primo Caſtrenſis, numero 1. & 2. Cumanus, numero primo. Angelus in verſic. Hic verò, in dicta l. 2. §. ſi pecuniam, idem Caſtrenſis in conſilio 330. numer. 3. volumine primo, quem refert & ſequitur Cardinalis Tuſchus, tomo primo, litera D. concluſione 642. numero 48. Aretinus in conſilio 74. numer. 9. ad finem, Cephalus in conſilio 312. numer. 28. & 29. Volumine 3. Seraphinus deciſione Rotæ, 724. numer. 11. Couarru. variar, lib.1 cap. 14. numer 10. verſic. Et ſi reſponderis. Hippolyt. Riminald. in conſil. 18. numer. 104. libro 1. Flores Diaz de Mena, variar. quæ ſtion. 22. numer. 22. & 23. Pat. Ludouic. Molina, de iuſtitia, & iure, tomo 2. diſputatione 285. per totam, & maximè numer. 8. Barboſa d. 4. Parte rubricæ, ff. ſoluto matrimon. numer. 39. Anton. Faber, de error. pragmat. tomo 2. decad. 47. errore 4. numer. 10. vbi eleganter explicat textum, in dicta l. 2. §. pecuniam, & conciliat Cum l. ſi ego, § ſi res, ff. de iure dotium, de qua etiam vide Barboſam, ibidem, ex numer. 37. & numer. 43. & concludit Faber ipſe, indubitatum eſ ſe, quoad irreuocabilitatem, nullam differentiam eſ ſe inter donationem ſimplicem, & eam, quæ ſub conditione ſit. Ita quoque, atque in terminis d. l. 17. & 44. Taur. quod melioratio Tertij[*] facta ſub conditione, per contractum inter viuos, ſtatim efficiatur irreuocabilis per traditionem veram, aut fictam, cum clauſula Conſtitui, nec ante aduentum conditionis poſ ſit reuocari, eriam in fauorem alterius filij, aut alij filio fieri cum effectu, edam ſi ei traditæ: res fuerint; latè ob ſeruauit, atque fundauit Ioannes Gutierrez, practicarum, libr. 3. quæ ſtion. 66. per totam, Angulus in l. 1. meliorationum, gloſ ſa 5. numer. 12. Anton. Gomezius in l. 45. Tauri numer. 93. in verſ. Aduertendum tamen: & ij Authores, omiſ ſa Doctorum diſputatione, in terminis iuris communis, de qua per Bartol. & ordinarios, in l. qui abſenti, &. primo, ff. de acquir. poſ ſeſ ſion. & in l. ſub conditione, ff. ſoluto matrimonio, pro certo tradunt in terminis iuris noui, & deciſionis dictæ l. 17. & 44. Tauri, communem opinionem eſ ſe, in donatione conditionali, in qua traditio ficta interuenit per clauſulam Conſtituti, dominium tranſire irreuocabiliter in donatarium, ſi Conſtitutum ſimplex fuerit, & non conditionale, ſicut donatio; idque donatoris reſpectu, ne poſ ſit ipſe pendente conditione donationem reuocare, ſalua tamen reuocatione, ſeu potius reſolutione, quæ ex de ſectu conditionis contingat; idque per text, in l. dotis fructus, §. finali, ff. de iure dotium, vt per Surdum in conſilio 482. numer. 9. libro 4. & in terminis noſtris adnotauit Angulus, dicta gloſ ſa quinta, numero 12. in fine, ipſi quoque reſpondent concludenter Telli Fernandez fundamentis, in contrarium ponderatis, qui contrariam opinionem ſuſtinuit, ſed improbari ſolet communiter, vt per Ioannem Gutierrez, dicta quæ ſtione 66. libri 3. numero 3. & quæ ſtione 65. vbi latè. Nec poteſt expendi contra reſolutionem præ [*] dictam communem textus, in dictal. quoties 29. ff. ſoluto matrimonio, quaſi videatur probare, donationem cauſa dotis, pendente nuptiarum conditione, reuocari poſ ſe; verè namque id non probat, ſed aliud quidem, videlicet, quod pater, qui per viam dotis fecit donationem filiæ ſuæ, poteſt conditionem donationi ipſi adiicere, ſiue eam conditionare, ſtipulando illam ſibi in caſum ſoluti mattimonij, etiam ſi id fiat contra voluntatem filiæ eiuſdem, dummodò ante contractum matrimonium factum ſit: quod tamen a terminis propoſitis ſuprà, ſiue à reuocatione donationis con ditionalis, pendente conditione, longè diuerſum eſt; ſtipulari namque patrem ſibi filiæ dotem, non eſt grauamen, neque præiudicium conſiderabile; cùm ad dotandum eam iterum, obligatus remaneat, atque ita patri id permittitur; cui tamen non permitteretur, ſi in fauorem alicuius extranei ſtipularetur; quia ſequeretur filiæ maximum præiudicium, ſi extraneus, diſ ſoluto matrimonio per mortem mariti, dotem ſibi haberet, atque ita textum prædictum interpretatur poſt alios Barbo ſa, prima parte, l. 2. in principio, ff. ſoluto matrimonio, numero 148. in illis verbis: Item ex prædictis infertur explicatio ad l. quoties, infra eodem, vbi pater etiam ex interuallo poteſt ſibi appropriare actionem dotis; id enim intelligendum eſt, quando pater ſuæ perſonæ dotem appropriat, quia tunc agitur de paruo filiæ præiudicio, cum pater Cogatur eam dotem reſeruare filiæ, authent. ſed quamuis, C. de rei vxoriæ act. vnde aliud eſ ſet, ſi ſtipularetur, eam dotem reſtitui alicui extraneo, nam tunc propter magnum filiæ præiudicium non valeret ea ſtipulatio, dicta. l. ſecunda, ſupra, de pact, dotalibus, &c. Et melius Barboſa metipſe, poſt Nouellum, Suarez, Menchacam, & alios, in l. ſi cum dotem, in principio, numero 15. ff. eòd. titulo. Textus etiam, in l. ſi ego, §. ſi res, ff. de. iure do[*] tium, quo Gaſpar. Baëtius, de non meliorand. dotis rat. filiab. cap. 21. numer. 20. adducitur, vt exiſtimauerit, donationem ad matrimonium certum, reuocabilem eſ ſe, pendente cauſa donationis; id non probat, ſed potius contrarium, iuxta verioerem eiuſdem textus intellectum; ſicuti ex his deducitur manifeſtè, quæ poſt alios plures diligenter deduxit, atque annotauit Barboſa, dicta quarta parte rubricæ, ff. ſoluto matrimonio, numero 39. & ſequent. vſque ad numerum 44. atque remanet eius Authoris ſententia fundamento deſtituta, niſi intelligantur iuxta alia iuris principia, vt ſcilicet donatio reuocabilis ſit ante ſponſalia; poſt contracta verò ſponſalia, reuocari non poſ ſit, niſi nuntio remiſ ſo, & diſtractis ſponſalibus; provt eum textum intellexit Fulgoſius in l. ſi pecuniam, ff. de condictione ob cauſam, numero 9. vbi cum adduxiſ ſet hanc doctrinam & diſtinctionem ad explicationem iurium, in hac materia loquentium, infert ad interpretationem dictæ l. ſi ego, § ſi res, & in hunc modum ſcribit: Sic etiam intelligo text. l. ſi ego, in principio, infrà, de iure dotium, dum facit mentionem de miſ ſione nuntij. Si autem ſponſalia non eſ ſent contracta, non memini, me vidiſ ſe textum, quod non liceat pœnitere. Et idem repetit in l. quod Seruius, ff. eod. titulo, numer. 6. ad medium, verſic. Quod ita verum puto, & in verſic. Et ita loquitur, ibi: Et ita loquitur præallegata l. ſi ego, in principio, quia ibi erant contracta ſponſalia, dum dicit, omiſ ſo nuntio, &c. Et vide Cardinalem Franciſcum Manticam, de tacitis & ambiguis conuent, lib. 12. titul. 2. numer. 11. omnino Barboſam, dicta quarta parte rubricæ, ff. ſoluto matrimonio, ex numer. 35. vſque ad numerum 45. vbi in his omnibus, quæ pro dilucida explicatione dictæ l. ſi ego, in §. ſi res alicui, adducit, ſuperioribus conuenit nec aliquid reſoluit, quo præfatæ reſolutioni, videlicet donationem conditionalem irreuocabilem eſ ſe pendente conditione, contradicat; provt ibidem apparebit. Præterea, & id ipſum, quod in donatione conditionali, remanet reſolutum, vt ipſa pendente conditione reuocari non poſ ſit; in cæteris contractibus, & actibus conditionalibus Interpretes no ſtri communiter ſtatuunt, vt ipſi ſcilicet reuocari non poſ ſint pendente conditione, nec liceat contrahentibus pœnitere, aut ab eis diſcedere; ſic ſanè, conditione pendente, non licere contrahentibus recedere à contractu, aduocarunt, & eius irreuocabilitatem agnoſcunt Alexander in conſilio 40. numero 5. volumine 5. Cephalus in conſilio 118. numero 28. Caſtrenſis in. l. ſecunda C. quando liceat ab emptione diſcedere, Pariſius in conſilio 59. numero 5. libro primo, Tiraquellus, de retractu lignag. §. primo, gloſ ſa ſecunda, numero 26. Rolandus in conſilio 63. numero 7. & ſequent. & numero 50. volumine 4. vbi loquitur in contractu venditionis Couar. variar. libro primo, cap. 14. numero 16. vbi loquitur in donatione, & reliquis contractibus; & practicarum, cap. 3. numero 6. verſic. Tametſi etiam: Hieronymus Gabriel in conſ. 18. num. 6. & 21. volum. 1. Leand. Galganetus, de condit. & demonſt. 2. part. cap. 1. quæ ſt. 90. num. 2. & 3. Pat. Ludou. Molina, tom. 2. de iuſtitia & iure, diſputatione 285. columna 4. in verſic. Quarta concluſio, fol. 218. & diſputatione 337. in verſ. Quando autem venditio eſt conditionalis: Vbi quod pendente conditione, neutri contrahentium fas ſit, altero inuito, à contractu emptionis & venditionis, aut altero diſcedere. Et citat quoque Laſarte, ita tenentem, Ioannes Baptiſta Coſta, de retrotractione, cap. 7. numer. 22. & in beneficij renuntiatione, Pariſius, de reſignat. beneficiorum, libro primo, quæ ſtione prima, numero 35. & in matrimonio Pat. Thomas Sanchez, de matrimonio tomo primo, libro 5. diſput. 6. num. 8. Stephanus Gratianus, diſceptæ. forenſ. 3. parte, cap. 514. num. 1. vbi quod contrahentes non poſ ſunt recedere à contractu conditionali, pendente conditione. Et num. 18. vbi quod contractus conditionales ſunt imperſecti reſpectu peri[*] culi, & actionis, & obligationis, quæ non naſcitur ante purificatam conditionem; ſed quoad ob ſeruantiam dicuntur perſecti, ita quod non liceat ab illis diſcedere, nec ſit locus poenitentiæ, quia hoc reſpectu habent omnem perfectionem. Petrus Surdus in conſilio 268. numero 50. libro ſecundo, vbi dicit, id probari in l. hæc conditio, in principio, ff. de contrahenda emptione, l. 3. vbi Gloſ ſa, ff. de ſeruis exportandis, l. in executione, §. final, ff. de verbor. obligat. melius idem Surdus in conſilio 38. numer. 9. & ſequentibus, libro primo, vbi admodùm ſingulariter in propoſito loquitur, atque in hunc modum ſcribit: In primis itaque non obſtat, quod locatio facta ſit, ſub conditione, & conſequenter ſit imperfecta, & liceat pœnitere, re integra: quia reſpondeo, verum eſ ſe, quod, eiuſmodi locatio eſt ſub conditione, ſed non ideo licitum eſt, conditione pendente, pænitere, ſed expectari debet conditionis euentus, vt probat textus in l. hæc venditio, in principio, ff. de contrahenda emption. l. 3. cum gloſ ſa, ff. de ſeruis exportand. Alexander in conſilio 4. num. 3. volumine 5. Affictis in cap. primo, num. 31. de vaſ ſal. qui contra conſtitut. Lothar, vbi inquit, quod alienatio facta (ſaluo aſ ſenſu domini) quamuis ſit conditionalis, non tamen annullatur, antequam dominus deneget aſ ſenſum, Cephalus in conſil. 118. numer 28. Rolandus in conſil. 63. numer. 7. & ſequentib. volumine 4. Quandocunque enim poſtea impleatur conditio, perinde habetur, ac ſi contractus ab initio fuiſ ſet purus, l. finali, §. primo, vbi Angelus, & Alexand. ff. de vulg. & pupi. Decius in l. pecuniam, numer. 2. inſecundo notabili, ff. ſi certum petatur. Non eſt igitur bona conſequentia, contractus eſt conditionalis, ergo licitum eſt partibus ante conditionis euentum pænitere, & à contractu recedere. Similiter non reſiſtit, quod dictum eſt, locationem factam ſub conditione, eſ ſe imperfectam: quia hoc verum eſt, quoad aliqua, ſed non quoad omnia: tribus enim modis contractus ſimiles perficiuntur. Primo, vt non liceat pœnitere, & diſcedere. Secundo, vt periculum ſpectet ad emptorem. Tertio, vt transferatur dominium. Ita declarat Gloſ ſa prima, Inſtitut. de empt. § vendit, in principio, § in l. prima, in verſic. Perfecta, C. de pericu. & commod. rei vend. quod attinet ab obſeruantiam contractus, venditio, vel locatio facta ſub conditione, dicitur perfecta, quia pendente conditione, neutri partium licet recedere à contractu, licet ſecus ſit quoad alias perfectionis ſpecies: vt declarat Gloſ ſa in l. neceſ ſario, §. quodſi pendente, in verſic. Si ita, ff. de pericu. & commod. reivend. Gloſ ſa in dicta l. prima, & Inſtitut. de empt. & vendit. Salicetus in dicta l. prima, numero ſecundo. Bald. & Salicet. in l. ſecunda, C. quando liceat ab emption, diſcedere, Quod ergo dicitur in l. ſ æpè, §. in his, venditionem factam ad menſuram, eſ ſe conditionalem, § imperfectam; intelligi debet reſpectu periculi, vt antequam eueniat conditio, periculum ſpectet ad venditorem, non vt interim liceat pænitere, vt voluerunt Gloſ ſa, § Doctores ſupra citati. Hoſtienſis in ſumma, de emptione & venditione, §. ſecundo, in fine, & latè, ac pulchrè declarat Afflictus in deciſione 280. num. 3. vbi ſubdit, quod etſi Gloſ ſa in l. ſecunda, C. de peric. & commod. rei vend. dicat, contractum eſ ſe imperfectum, quoad obligationem: intelligi tamen debet, quod ante euentum conditionis non ſit nata actio, nec obligatio, ſed non liceat recedere, vt declarat Caſtrenſis in l. ſecunda, C. quando liceat ab empt. diſcedere: eandem concluſionem ita declarando, firmauit Pariſius in con ſilio 59. numero quinto, volumine primo, vbi ita di ſtinguendum dicit pro vera reſolutione: Tiraquellus, de retractu conſang. §. primo, gloſ ſa ſecunda, num 26. ſubdens, vſque adeò conditionalem venditionem eſ ſe perfectam, vt non liceat alteri contrahentium ab ea diſcedere, altero inuito. Latè etiam Didac. practicar. quæ ſtion. capit. tertio, ſub numero ſexto, quare licet locatio ſit quoad alia imperfecta, eſt tamen quoad hoc perfecta, vt non liceat domino Præpoſito ab ea recedere, inuito conductore. Hactenus Petrus Surdus, qui ita dilucidè, & diſtinctè rem hanc explicat, vt vides. Et vide infrà, n. 22. in fine. Superioris autem reſolutionis duplex ratio, & [*] vtraque potiſ ſima, ex eiſdem Authoribus deducitur, licet in indiuiduo eam non reddant. Prima eſt, ex donatione, vel altero contractu conditionali, acquiri ius, ſaltem in ſpe; § ex conditionali, Inſtitut. de verbor. obligat, vbi Antonius Pichardus, poſt alios Authores exornat l. ſpem, C. de donat. & id, Semel acquiſitum, abſque alterius contrahentis conſenſu, tolli non poſ ſe, ex regula l id quod noſtrum, ff. de reg. iur. & l. fin. ff. de pact. cum aliis, de quibus per Tiraquell. de retract, conuent. §. 1. gloſ ſ. 7. num. to. 20. & 22. & rationem hanc in terminis conſiderauit Aretinus in conſilio 74. numero 10. quem recenſet Menochius, dicto conſilio 388. num. 38. in verſic. Quam traditionem, lib. 4. vbi in hunc modum ſcripſit: Quam traditionem comprobat vnum prædictorum Dominorum conſultorum, ea ratione, quod conditionali donatione ſaltem acquiritur donatario ſpes conſequendi rem donatam, eueniente conditione: vnde non debet poſ ſe priuari donatarius huiuſmodi ſpe, eo inuito: ſicuti nec is poteſt hanc ſpem ad alium transferre, non conſentiente donatore, l. ſpem, vbi Gloſ ſa, & reliqui, C. de donat. & reſpondit Aretinus, in conſilio 74. numero 10. qui ſubiungit, quodius mibi quæ ſitum re, vel ſpe, facto tuo, accidente legis di ſpoſitione, à me auſerri non poſ ſe ſine meo conſenſu, & voluntate. Eandem quoque præ ſentit rationem Pat. Ludouicus Molina, tomo 2. de iuſtitia & iuve, diſputatione 285. numero quinto, Pat. Thomas Sanchez, tomo primo, libro quinto, diſputatione ſexta, num. 8. Altera ratio eſt: inconueniens, & abſurdum maximum videri. quod eſ ſet, in voluntate libera donatoris facere illuſorium, & fruſtratorium actũ , ſiue contractum conditionalem, poſtquam ipſe contraxit, & ſe obligauit, atque ita contractus ab initio voluntarius, ad neceſ ſitatem, & obligationem redactus eſt; contractus ſi quidem, qui ab initio voluntarij ſunt, ex pò ſt facto neceſ ſarij, & præciſi redduntur, ſine illi ſimplices, ſiue conditionales fuerint; & ita quidem poſt Corneum, & Pariſium, pro huius concluſionis ratione conſiderat Hieronymus Gabriel in conſilio 186. numero 21. Volumine primo, Craueta in conſilio 460. numero 23. volumine 3. & cum aliis generaliter tradit Ioannes Baptiſta Coſta, in tractatu de retroactione, cap. 7. num. 21. Ipſamet autem reſolutio in melioratione Tertij & Quinti bonorum, à parentibus facta, aut in incorporatione alicuius rei, iure meliorationis, alia etiam ratione adſtringit; quod meliorationes, aut aliquarum rerum aſ ſignationes, ſiue pro eiſdem meliorationibus incorporationes, maiori ex parte fieri ſoleant, adiecta clauſula, ſiue pacto expreſ ſo, de eis non reuocandis; & licet nonnulli ex Scriptoribus huius Regni, in terminis legum Tauri, & attenta earum deciſione, non faciant vim in clauſula, aut pacto prædicto, quaſi ſenſerint, quod quamuis de iure communi pactum metipſum de non reuocando haberet vim faciendi irreuocabile, quod de ſui natura non erat reuocabile; l. vbi ita donatur, ff. de donat, quam exornarunt, atque longa ſerie explicarunt Antonius Gomezius, tomo 2. variar, cap. 4. de donatione, num. 22. Couarr. 2. part. rubricæ de testamentis, ex num. 11. cum ſeqq. Ludou. Molin. de Hiſpan. primog. lib. 4. cap. 2. num. 44. & 52. & 53. Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſt. 30. Hondedeus in conſil. 44. libro 2. Alexand. Raudenſis, de analogis, libro primo, cap. 23. Barboſa in l. quæ dotis, ex numero 84. cum ſeq. ff. ſoluto matrimon. Sylue ſter Aldobrandinus, in conſilio 93. Hodie de iure huius Regni non eſt adeò efficax, vt meliorationem irreuocabilem efficiat, quia non enumeratur inter illa tria, ex quibus, iuxta diſpoſitionem l. 17. & 44. Tauri, maioratus, aut meliorationes irreuocabiles fiunt; id quod exiſtimarunt Mieres, prima parte, quæ ſt. 34. Angulus, ad leges meliorationum, l. 1. gloſ ſa 8. ex num. 4. quos ſequitur Barboſa in d. l. quæ dotis, num. 15. Veré tamen id ipſum in terminis dictarum legum Tauri obſeruandum eſt, adiecto pacto, ſiue clauſula prædicta, quod de iure communi, ex deci ſione d. l. vbi ita donatur, Doctores ſtatuunt; & con[*] ſequenter prædictum pactum de non reuocando, facere maioratum, aut meliorationem irreuocabilem, quamuis nullum ex prædictis illis tribus requiſitis adſit; quod rectiùs defendunt Ludouic. Molina, lib. 4. d. cap. 2. numer. 40. & ſeq. & ante eum Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 99. & ſequent. Peralta in l. cum pater, §. à filia, numero 32. de legatis ſecundo, Burgos de Paz in conſilio 26. numero 4. & 21. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 2. quæ ſt. 77. Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula. 4. gloſ ſa 21. numero 66. & ſeqq. Velazquez Auend. in l. 44. Tauri, gloſ ſa 19. Caldas Pereira, de poteſtate eligendi, & nominationis reuocatione, cap. 2. ex numero 24. cum pluribus ſeq. Nec contra ſuperiores reſolutiones vrgent Ia[*] cobi Menochij obſeruationes, in conſ. 388. præcitato ſuprà, ex numero trigeſimo quarto, vſque ad numerum 46. volumine 4. qui nonnullis adductis, excitatiſ que fundamentis, de quibus ibi, in ea opinione fuit, vt in caſu illo ſibi conſulto reſpondere non dubitauerit, donationem condicionalem reuocabilem eſ ſe, dum pendet illa conditio; verè namque, in caſu metipſo, & attentis circunſtantiis, quæ ibi concurrebant, aliqualiter vrgere videren tur, extra ipſum tamen, aut generaliter adaptari, ſine ſuſtineri non valent; vtpote, cum ea omnia principaliter ea ratione ſubſiſtant, totámque vim accipiant ex clauſula illa ſpeciali, quæ in donatione, de qua ibi adiecta fuit, nempe, quod donatio non haberer effectum, niſi conditione adimpleta, & monaſtica profeſ ſione ſequuta; ex quo infert Menochius, quod omnes donationis effectus remanſerunt ſuſpenſi, & per eam nullum ius acqui ſitum fuerat donatario, atque ita quod reuocari potuerat medio tempore; iuxta doctrinam Baldi, in l. ſi quis iusiurandum, per illum text. C. de reb. credit. & iureiurand. cum dixit, quod cum alteri non eſt perfectè acquiſitum ius, & ſic res eſt integra, poteſt quis reuocare, & ſic pœnitere; & Baldum ſequuti ſunt Authores, quos Menochius ipſe recenſet, numero 34. Item, quod mediante clauſula prædicta, dominium in donante remanſit, nec in donatarium tranſlatum fuit i nam etſi traditio interuenit per Conſtiturum, illud non operatur traditionem dominij in donationibus eius qualitatis, l. qui abſenti, §. primo ff. de acquir. poſ ſeſ ſion. & per Tiraquellum, de iure Conſtituti, prima parte, ampliatione 15. provt Menochius, ibidem tradidit numer. 35. & clauſula eadem ſpecialis, quæ in caſu illo Menochij potuit eſ ſe fundamentum eorum motiuorum quia per eam, traditio per Conſtitutum conditionalis poteſt reputari, atque ita, quæ non transfert dominium, vt per Anton. Gomezium, in l. 45. Tauri, numer. 93. deficit regulariter in aliis caſibus, in quibus ſub conditione contractus, ſiue actus quicunque geritur, nec ad eum modum conditio apponitur. Deinde Menochius, numer. 40. & 41. vt reſpondeat fundamento illi, quod adducit numer 38. contractum conditionalem perſectum eſ ſe in eo, ne altera parte non conſentiente, ab eo recedatur, antequam exiſtat, Vel non exiſtat conditio, provt ibi comprobat, & ſuprà notaui, inquit, diſtinguendos eſ ſe duos caſus; quorum Primus eſt,[*] quando agitur de contractu conditionali oneroſo, ſicuti eſt contractus emptionis, & venditionis, & illi ſimiles: & hoc caſu permiſ ſum non eſ ſe vni contrahentium pœnitere, & contractum ipſum reuocare: eſt ratio, quia hic agitur de damno alterius, qui forte minorem ſpem habet altero, quod conditio pro ſe eueniet, vel non eueniet. Et forté alius non contraxiſ ſet ſine ea conditione. Secundus eſt caſus, quando agitur de contractu, vel verius actu lucratiuo, ſicuti eſt donatio: & hoc caſu permiſ ſum eſt donatori reuocare donationem ipſam conditionalem. Eſt ratio quia hic non agitur de damno ipſius donatarij, cui donator ſua liberalitate donare voluit, & citat Afflictum, & alios, qui ita ſentire videntur: verè tamen præ fata Menochij diſtinctio vera non eſt, nec iuris ratione ſubſiſtit, ſed potius communi Doctorum traditioni repugnat; nam quemadmodum contractus oneroſi irreuocabiles ſunt, dum pendet conditio, ita quoque & lucratiui reuocari non poſ ſunt, conditione pendente; & in omnibus indiſtinctè loquuntur permulti illi iuris Interpretes, quos ego recenſui ſuprà, numer. 12. & 16. & 17. nec ita diſtinguunt, aut diuerſum ius ſtatuunt in donatione, & contractibus oneroſis. Sic quidem fundamenta omnia, quibus adductus, excitatúſque Menochius fuit, generaliter obtinere non poſ ſunt, ſed caſui illi duntaxat adaptantur, idque propter clauſulam prædictam. Et illud[*] præcipuum, quod ſcilicet ex donatione conditionali non acquiritur donatario ius conſiderabile, quovſque exiſtat conditio, & quod interim donatio eſt imperfecta, vt præ ſupponit ipſe Menochius; vllo pacto ſubſiſtere non poteſt, tum quia eſt contra regulam l. ſpem, C de donat. quam expendi ſuprà: & contra communem Doctorum reſolutionem, ex donatione ſcilicet conditionali acceptata, acquiri adeò conſiderabile ius donatario, vt illud ad hæredes tranſmittat; ſicuti ex traditione recepta, obſeruauit Antonius Gomezius, 2. tom variar. cap. 11. n. 36. vbi latè explicat: & in maioratu Pet. Surd. in conſil. 403. n. 2. & ſeq lib. 3. Fontanella, de pactis nuptial. clauſ. 4. gloſ ſ 9. part. 5. num. 64. & tribus ſeq. fol. 126. latiùs gloſ ſ. 24. ex num. 23. atque ex num. 29. Couarr. practicar. cap. 39. num. 3. & 4. tunc etiam, contra communem illam reſolutionem, de qua ſupra, num. 17. quod attinet ad obſeruantiam contractus, venditio, aut donatio conditionalis dicitur perfecta, quia pendente conditione, neutri partium licet recedere à contractu, licet ſecus ſit quoad aliàs perfectionis ſpecies, ſcilicet vt periculum ſpectet ad emptorem, & vt transferatur dominium; provt ibi obſeruaui, & Petri Surdi locum ad literam expendi Et id ipſum probarunt Anton. Pichardus, in principio, Inſtitut. de empt. & vendit. n. 21. Stephan. Gratian. diſceptat forenſ. tom. 3. cap. 514. num. 18. Cephal. in conſ. 312. n. 29. vol. 3. cùm ergo verum non ſit, nec de iure procedat præ ſuppoſitum illud, imperfectam ſcilicet donationem eſ ſe, conditione pendente ſicut nec alterum, nullum ius donatario acquiri, conditione ipſa pendente; ſequitur conſequenter, nec ſubſiſtere poſ ſe diſtinctionem eandem commemoratam, & minus facultatem reuocandi. quam competere Menochius contendit. Vltra prædicta autem, & hactenus reſoluta,[*] quo dilucida, & abſoluta magis explanatio, atque reſolutio tradatur; obſeruandum, atque conſtituendum erit, donationem factam in fauorem matrimonij, habere tacitam conditionem, ſi nuptiæ ſequantur. ex l. dotis promiſsio 69. ff. de iure dotium, provt eandem conditionem habent cæteri contractus innominati correſpectiui, ſi implementum ſequatur, vt per Manticam, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 12. tit. 2. num. 11. lib. 4. tit. 1. num. 8. Barboſam, 4. part. rubricæ, ff. ſoluto matrimonio, num. 36. cum ſeqq. Deinde, quod quamuis regulariter cæteri con[*] tractus innominati, qui fiunt extra cauſam matrimonij, pœnitentiæ, & reuocationi ſubiaceant ante implementum conſummatum, l. ſi pecuniam ff. de condict. cauſa data: Mantica, vbi ſuprà Barboſa, d. 4. part. num. 36. 37. & 39. qui tamen fiunt ex cauſa, aut re[*] ſpectu matrimonij, eatenus pænitentiam, & reuocationem admittunt. quatenus eorum implementum principium non ſumat, contrahendo ſcilicet ſponſalia, illis namque contractis, & cum eis cœ pto iam implemento conditionis, iam res non eſt integra, & donation reaſ ſumit qualitatem, & ſtatum irreuocabilem, dum pendet effectus, & adeſt ſpes matrimonij contrahendi; l. quod Seruius 8. ff. de condict, cau. data, in illis verbis: Quod enim ex cauſa, nondum contracto matrimonio, datur, cùm ſic datur, tanquam in dotem peruenturum; quandiu pervenire poteſt, repetitio eius non eſt. Et ibi Gloſ ſa interpretatur. Id eſt, dum ſpes eſt, fieri matrimonium. Gloſ ſa etiam, verbo, ſed cum liceat, verſi. Caue tamen, in dicta l. ſi pecuniam, Gloſ ſa finalis, infine, in l. dotis fructus, ff. de iure dotium. Fulgoſius in dicta l. ſi pecuniam, num. 9. Alexand. ſub num. 4. Baldus, numer. 4. verſic. Quintò, in eadem l. ſi pecuniam: Bartol. Alexand. Caſtrenſis, Fulgoſius, & Angelus, in dicta l. quod Seruius, & Baldus ibi, num. 4. idem Fulgoſius, num. 6. & clarè ſentit Bartolus in l. quoties, num. 3. ff. ſoluto matrimon. & vt donatio reuocari poſ ſit, neceſ ſe eſt, quod ſimul ſponſalia diſ ſoluantur, quia ſi in eis contrahentes permanent, donatio ſolum reuocari non poteſt, ſed aut à toto contractu recedendum eſt, aut in toto permanendum, ſicque pro parte pœnitere non licet; d. l. dotis fructus 8. ff. de iure dotium, ibi: Enim verò ſi ſic dederit, vt ſequutis nuptiis, eius eſ ſe incipiant, nuntio remiſ ſo ſtatim eas vendicabit; ſed ante nuntium remiſ ſum, ſi vendicare velit, exceptio poterit nocere vindicanti, aut doli, aut in factum; doti enim deſtinata non debebunt vindicari. Verbum enim illud, nuntio remiſ ſo, idem eſt, quod diſtractis, vel diſ ſolutis ſponſalibus, quia cum inter abſentes ſponſalia per nuntium contrahi poterant, l. mulierem 5. ff. de ritu nuptiar l. ſi puellæ, l. finali, ff. de ſponſalibus, ita quoque diſtrahenda erant, nuntio remiſ ſo, l in poteſtate 10. ff. de ſponſalibus, in illis verbis: In poteſtate manente filia pater ſponſo nuntium remittere poteſt, & ſponſalia diſ ſoluere: d. l. ſi puellæ, dicta l. dotis fructus, & ex aliis adnotauit Briſ ſonius, de verbor. ſignificat. lib. 10. verbo, nuntius, & videtur præ ſentire Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. tit. 2. n. 3. Hoc ſuppoſito, dum inquiritur, vtrum pen[*] dente nuptiarum conditione, donatio poſ ſit ex pœnitentia donatoris reuocari? tres ſunt conſtituendi, atque conſiderandi caſus: Primus eſt, quando contractus ſit in vtilitatem vtriuſque contrahentis, hoc eſt, quando fit inter ipſos, qui tractant de matrimonio contrahendo, veluti quando mulier futuro marito dotem conſtituit, aut eam tradit. Aut è conuerſo, quando futurus maritus facit donationem propter nuptias mulieri futuræ per viam arrarum, vel augmenti dotis. Secundus caſus eſt, quando contractus cedit in vtilitarem recipientis donationem, & alterius tertij; hoc eſt, quando pater filiam dotat, vel facit donationem filio ſuo, ad contrahendum matrimonium, quod iam tractatum eſt cum perſona certa. Tertius caſus eſt, quando contractus cedit in vtilitatem ſolius recipientis. In primo caſu, quando contractus concernit[*] vtilitatem communem dantis, & accipientis, quia mulier aſ ſignat, ſiue conſtituit dotem marito futuro, vel maritus ei facit donationem propter nuptias; eo ipſo, quod alter acceptat, & tractatus capitulationis perficitur, remanent ſponſalia facta, iuxta ea, quæ tradiderunt Couarru. in 4. prima parte, cap. primo, in princip. Pat. Thomas Sanchez, tomo primo, de ſponſalibus, libro primo, diſputatione prima, ſub numero primo, & diſputatione 5. numer. 5. & ſequent. & in hoc caſu in fauorem donationis ſunt iura expreſ ſa, in dicta l. quod Seruius ff. de condict. ob cauſ. & in l. dotis fructus, in fine, ff. de iure dotium, vbi reuocatio, & pœnitentia prohibetur expreſsè, pendente conditione, quandiu ſpes eſt matrimonij contrahendi; ita Bartolus in conſilio 122. libro primo, in verſiculo. Sed ego puto, & in dicta l. quod Seruius, numero quarto, verſiculo, Hoc præmiſ ſo, vbi Fulgoſius, numero 6. ſic ſcripſit: Et procedit optimè iſta ſolutio, quando mulier vellet, tantum pænitere, ne pecunia in dotem perueniret, manentibus ſponſalibus, & ſpe matrimonij in ſuo ſtatu, hoc enim non poteſt, quia ex parte accipientis non eſt res integra, propter fidem, ex ſponſalibus datam. Et inferiùs ibi: Vbi autem dantem pœniteret, quia diuerteret, vel repudium rectè mitteret, vel renuntiat ſponſalibus, poſ ſet repetere. Et ita concordat l. ſi pecuniam, in principio, &c. Alexander in ipſa l. ſi pecuniam, ſub n. 4. ibi: Aut ille contractus eſt celebratus pro matrimonio contrahendo inter ipſos contrahentes, & ſtandum eſt ei, quod habetur in d. l. quod Sernius, &c. Baldus Nouellus, in rubrica de verbor. obligation. numer. 56. Peregrin, de fideicommiſ ſis, art. 51. num. 56. in fine, in illis verbis: Ac etiam ſpeciale eſt dotis fauore, vt datum mulieri, vel alteri, vt in dotis cauſam conuertatur, repeti non poſsit, donec nuptiarum ſpes ſit. l. quod Seruius, ff. de condict. cauſa data, Bartol. in d. l. ſi pecuniam, col. 1. quicquid ſit in aliis cauſis priuilegiatis; nam in his differt dos à cæteris cauſis, ſicuti declaraui ſupra, ſub num. 3. Et pro certo præ ſupponit Barboſa, 4. p. rubricæ, num. 39. in[*] ſecundo caſu, quando contractus fit ad vtilitatem recipientis, & alterius tertij, non verò donatoris, ſiue donatio ſit inter extraneos, ſiue à parente filio, vt contrahat matrimonium cum Tertio (qui ſunt termini l. 17. & 44. Taur.) ſi donatio fiat, antequam ſponſalia, & capitulationes matrimoniales fiant cum Tertio, medio illo tempore donatio reuocabilis eſ ſet; ſicuti apertè docet Alexander, in d. l. ſi pecuniam, num. 4. in verſ. Sed ſi non contraxit ſponſalia: eleganter Raphaël Fulgoſius, ibidem, num. 9. in verſ. Sin autem, in hæc verba: Sin autem ſponſalia non eſ ſent contracta, non memini, me vidiſ ſe textum, quod non liceat ibi dantem pœnitere, & textus innuit, quod ſic. Sponſalibus tamen contractis, & facta capitulatione cum Tertio, ex tunc donatio efficeretur irreuocabilis, & maneret ſic, dum ſpes adeſ ſet implementi, & conſummandæ conditionis; idque iuxta iuta, & auctoritates in primo caſu relatas, & expreſ ſam deciſionem l. 17. & 44. Tauri, & intellectum Telli Fernand. in eadem l. 17. num. 69. vbi allegando textum illum duntaxat in illis verbis: Si el contrato ſe hiziere por cauſa oneroſa con otro Tercero, inquit, præciſum eſ ſe, quod contractus fiat cum Tertio præ ſente, & acceptante, vt donatio ſit irreuocabilis: nec ſufficere, quod fiat ex cauſa oneroſa, niſi Tertius ſit præ ſens, & cum eo contractus fiat; & ſequuntur Molin. de Hiſpan. primogen. lib. 4. cap. 2. num. 17. & 18. Auend. in d. l. 44. Tauri, gloſ ſa 15. num. 2. qui tamen aliis fundamentis generalibus, & remotis id exornat, nec ſuperiora iura, & doctrinas expendit. Idem quoque ſequitur Pat. Thom. Sanch. tom. 1. de ſponſalibus, lib. 5. diſput. 32. num. 1. In tertio denique caſu, quando donatio cedit in[*] vtilitatem ſolius recipientis, veluti quando donatio fit, vt donatarius nubat, non habito reſpectu ad matrimonium certum, & determinatam perſonam; quem caſum conſiderauit Alexand. in d. l. ſi pecuniam, ſub num. 4. ff. de condict. cauſ. data, Paul. Caſtrenſis, ſub num. 9. Anton. Gomez. in d. l. 17. Tauri, num. 17. in verſ. Item nota, Auend. in d. l. 44. Tauri gloſ ſa 16. num. 7. ſi donatio fit inter extraneos, & acceptatur, eſt irreuocabilis; nam quando hic contractus diiudicetur innominatus, eſt ſimplex, & non correſpectiuus, atque ita ſui natura pœnitentiam non admittit, vt ex l. Ariſt. §. 1. ff. de donat. tradit Alexand. vbi ſupra, & ex Baldo, in l. iuris gentium, in principio, tradit Iaſon, ibi num. 6. & 10. Fortun. Garc. num. 107. Hieronym. Verius, in rubrica, de verbor. obligat. ex num. 40. cum ſeq. & melius n. 287. vbi aſ ſignat rationem, & quando haberetur pro correſpectiuo dictus contractus, iam hodie de iure huius Regni, non eſ ſet locus pœnitentiæ, idque attenta deciſione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, provt ibidem notauit Matiençus, gloſ ſ. 2. per totam, & Azeued. num. 13. Anton. Gomezius, tom. 2. variar. cap. 8. n. 4. Si verò à parente fieret donatio filio, reuocabilis eſ ſet, niſi rerum, aut bonorum, vel ſcripturæ traditio interueniret; idque ex eiuſdem l. 17. & 44. Tauri, conſtitutione: vbi omnes huius Regni Interpretes vnanimiter adnotarunt: & ex ſententia communi tradidit Auendañus, in eadem l. 44. gloſ ſa 16. num. 7. Ex dictis hactenus, quæ ſunt notanda, quia ſin[*] gularia quidem, & diſtinctè, atque ſumma deliberatione reſoluta; ad oculum patet, omnia iura, & doctrinas, quæ in propoſito expenduntur ad eum finem, vt probetur, donationem conditionalem, pendente conditione, reuocari poſ ſe, nequaquam vrgere; vtpote, cum loquantur, & procedant in contractibus innominatis correſpectiuis, in quibus regulariter pœnitentia, aut reuocatio locum obtinet, pendente cauſa, vel conditione, ante implementum conſummatũ ; ex d. l. ſi pecuniã , cum ſimilibus; quãuis ſpeciali fauore, & priuilegio donationis ob cauſam matrimonij factæ, ſiue matrimonij ipſius. ſufficiat, vt reuocatio, & pœnitentia ab ea excludatur, quod matrimonium ex ſpõ ſalibus cœptũ fuerit iuxta ea, quę adnotaui ſupra, n. 25. At verò in donatione, non correſpectiua, ſed ſimplici & liberali (qui contractus nominatus diiudicatur) non eſt locus pœnitentiæ, etiam dum pendet conditio, vt ex multis tradidi, atque comprobaui ſuprà, & ex veriori ſententia tradit Nicol. Mozius, de contractibus, tom. 2. lib. 3. tit. 3. ex n. 5. cum ſeq. & id ipſum procedit, quando pro innominato contractu reputetur, ſi ſimplex ſit; ſicuti ex Bald. Iaſon. Fortun. Garc. & aliis obſeruaui ſuprà. Idque maximè, ſi traditio, ſaltem per Conſtitutum, interueniat; ex quo donationes ſimplices, quæ à parentibus filiis fiunt, irreuocabiles ſunt; ſi Conſtitutum ipſum ſimplex fuerit, & non conditionale, quamuis donatio ipſa ſub conditione facta fuerit; quia dominium dicitur irreuocabiliter tranſire, ex textu ſingulari, in l. ſub conditione, ff. de ſolutionibus, & ex multis ita reſoluunt Anton. Gomez. in l. 45. Tauri, num. 93. verſ. Aduertendum tamen, Angul. de meliorationibus, l. 1. gloſ ſ. 5. n. 12. qui rectè aduertit, ſaluam remanere vocationem, ſeu potiùs reſolutionem, quæ ex defectu conditionis cõ tingit ; provt ibidem comprobat, & per Surd. in conſ. 482. n. 9. vol. 4. & ſuprà dixi. Et duntaxat irreuocabilitas denegatur ex Conſtituto in donatione conditionali, reſpectu donatoris, ne poſ ſit eam reuocare, dum pendet conditio; quod idem tenet Matiençus, in l. 1. tit. 6. gloſ ſ. 4. n. 28. & 29. latiùs Ioannes Gutierrez, practic. lib. 3. quæ ſt. 65. per totam. Omnes autem doctrinæ Alexand. Fulgoſ. Ca ſtrenſ. & aliorum, in d. l. ſi pecuniam; & in d. l. quod Seruius, quæ in contrarium expendi ſolent, vt donatio ſcilicet conditionalis, pendente conditione, reuocari poſ ſit; loquuntur equidem, & procedunt (ſi ipſ ę originaliter) vel nondum contractis ſponſalibus, vel iam diſtractis, & reſolutis, quibus temporibus donatio ob cauſam matrimonij, reuocabilis manet ex ſui natura: nullus autem eorundem, vel aliorum Authorum affirmat, contractis ſponſalibus, atque ex ipſis, pendente cauſa, aut conditione matrimonij, donationem reuocari poſ ſe; ſed contrarium docent expreſsè, & deducitur ex communi Doctorum reſolutione, de qua per Barboſam, in rubrica, ff. ſoluto matrimonio, 4. part. n. 39. & inferiùs, in verſ. Neque obſtat dicta l. ſi ego, vbi vide. Ex his quidem opportunè, atque neceſ ſariò in[*] fertur ad explicationem eorum, quæ Pelaez à Mieres, de maioratu, 1. p. q. 2. ex n. 36. vſque ad n. 53. in noua editione, in ipſo propoſito noſtro ſcripta, atque re ſoluta reliquit, vbi donationem, aut contractum conditionalem, irreuocabilem eſ ſe, pendente conditione, agnouit expreſsè: & num. 50. attigit dubium illud, an melioratio facta ſub conditione, ſit irreuocabilis per traditionem veram, vel fictã . Et principaliter ex d. num. 36. inquirit, an ſi maioratus, auc melioratio facta ſit à parente filio ſpurio, vel ex damnato coitu nato, ſub conditione, ſi à Principe legitimetu, quæ diſpoſitio valida eſt, & ſupponit filios legitimos non extare, an pendente conditione reuocari poſ ſit, ſi poſ ſeſ ſio vera, vel ficta tradita ſit; & exiſtimat diſtinguendum eſ ſe, quod ſi pater, facto maioratu ſub prædicta conditione, ſi filius legitimetur, illi tradiderit realem & actualem poſ ſeſ ſionem bonorum maioratus, non poteſt reuocare maioratum, donec conſtiterit, an diſpenſatio obtineri poſ ſit, quod ibi comprobat num. 39. & tribus ſequentibus. Sed concludenter magis comprobatur ex his, quæ ex num. 13. cum ſeqq. expendi ſuprà; & recta iuris ratione procedit. Si tamen (inquit ipſe Author ex num. 43.) pater tradat poſ ſeſ ſionem per Conſtitutum, aut alium ſimilem actum fictum citra apprehenſionem corporalem, poteſt reuocare maioratum ante conditionis implementum; quod nonnullis ibi con probat, quæ verè non vrgent, nec id concludunt; ſic ſane contrarium dicendum, & idipſum, quod in caſu præcedenti, quando poſ ſeſ ſio actualis tradita ſuit, & contractum, aut donationem eiuſmodi nullam non eſ ſe, ex his deducitur manifeſtè, quæ ſuprà hoc eodem cap. num. 13. per totum, adduxi, & Scriptorum huius Regni placitis, & reſolutionibus comprobaui, qui traditionem veram & fictam in hoc propoſito æquiparant, prout ibi dixi. Vel diſtinguendum eſ ſe, prout etiam ſuprà, ex n. 27. 28. & 29. Et de his hactenus. CAPVT CX. Ex eo, quòd plures ſimul inſtituti, aut ſub ſtituti fuerint, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt ſcilicet vocati intelligantur ſimul & ſemel, vt æqualiter, & eodem ſuccedant tempore, an verò ordine ſucceſ ſiuo? Item ordo ſucceſ ſiuus, cùm locum obtinet, quemadmodum accipi debeat, an per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem; & quid in vinculis perpetuis, & Hiſpanorum primogeniis? Vbi quo dilucidè, & diſtinctè magis procedatur, tria conſtituuntur, atque diſtinguuntur huiuſce diſputationis capita; Primum, quando filius teſtatoris, eiuſdémque filij, vnà cum ipſorum patre vocantur; & tunc attenta deciſione legum huius Regni, atque ex his, quæ D. Franciſc. Sarmientus, & Antonius Faber, egregiè, & ſubtiliter conſiderarunt; dubium nouum excitatur, quod ex conſideratione Authoris procedit, & Pragmaticis vtile eſ ſe poteſt; an filij, vnà cum eorum patre inſtituti, vltra legitimam patris ipſius, ſimul cum eo concurrant, melioratíque ab auo ſtatim videantur, qui expreſsè meliorari potuerunt, ex eadem, nouáque legum Tauri conſtitutione. Secundum caput eſt, cum teſtator inſtituit fratrem, & eius filios. Tertium, quando teſtator in ſtituit, vel ſubſtituit penitus extraneum, & eius filios, & inde ad alios, plureſque caſus infertur, & diligens, atque notan da reſolutio, & explanatio traditur, prout hic videbitur. Rurſus, ad examen, & diſputationem aliud reducitur, ſi ſpurius filius, hæres ſit ſcriptus à patre, & maioratus inſtituatur perpetuus, ſiue fideicommiſ ſum relinquatur, fideicommiſ ſariáve ſubſtitutio fiat, an reſpectu aliorum vocatorum, maioratus ipſe, aut fideicommiſ ſum, vel ſubſtitutio (quæcunque illa ſit) conſeruetur: an verò prima vocatione, aut primo gradu, vel inſtitutione filij ſpurij vitiata (quæ de iure improbatur) cæteri quoque gradus, & ſubſtitutiones vitientur: & quid hodie de iute huius Regni, attenta noua conſtitutione l. primæ, titulo quarto, libro quinto, nouæ collection. Regiæ; quod dilucidè, & notanter explicatur, & leges nonnullæ Partitæ, quæ de ſpuriis ſermonem faciunt, enucleantur. Explicatur etiam, an ſubſtitutio pupillaris euaneſcat, rupto teſtamento ex cauſa præteritionis, vel exhæredationis. Acceſ ſorium etiam, quando requirat; vt principale, cui accedit, valeat: & materia l. tertiæ, §. final, ff. de liber, & poſthum. ſuſcitatur, atque exornatur. SVMMARIVM. -  1 Plures quando ſimul ſunt inſtituti, vel ſubſtituti, an cenſeantur vocati ſimul & ſemel, an autem ordine ſucceſ ſiuo; Item ordo ſucceſsiuus, an intelligatur per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem. Totam hanc diſceptationem, coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam, ſiue ex coniecturis principaliter pendere. Sic ſane, cum coniecturæ ſimul concurrunt, fortius vrgere, & procedere debere communes Doctorum traditiones in l. Gallus, §. quidam rectè, ff. de liber. & poſthum. Ex coniecturis quoque, & præ ſumptionibus, ab eis recedi, prout hic obſeruatur. -  2 Inter perſonas, à teſtatore vocatas, ordo duplex poteſt conſiderari, charitatis ſcilicet, ſeu affectionis, & neceſsitatis, prout hic adnotatur, & infrà numero octauo. -  3 Subſtitutio fit in hæredis inſtitutione, in legatis, in fideicommiſsis, & in donationibus cauſa mortis. -  4 Subſtitutio vulgaris, aditione hæreditatis expirat; fideicommiſ ſaria autem præ ſupponit hæreditatem aditam. -  5 Subſtitutio in dubio intelligitur directa. -  6 Subſtitutio ordine ſucceſsiuo facta, in dubio cenſetur directa. -  7 Plures cum ſimul inſtituuntur, aut ſubſtituuntur, an intelligantur vocati ſimul & ſemel; an verò ordine ſucceſsiuo. Item cum ordine ſucceſsiuo veniunt, an per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem. Articulum hunc, permultos iuris Interpretes explicaſ ſe longa ſerie, qui commemorantur hoc loco. -  8 Et ad tria capita principalia reduci, prout hic adnotatur. -  9 Inſtitutio filij, & nepotis ex eo, cenſetur facta ordine gradus, & ſucceſsionis; non ſimul. Atque ita nepotes teſtatoris præ ſumuntur ordine ſucceſsiuo vocati, ſi ſunt inſtituti vna cum patre eorum. Idque ex ordine neceſ ſitatis, cum filius ſit inſtituendus in primo gradu. Atque ex ſententia Bartoli, quæ approbatur communiter. Contraria vero Iacobi Aren. & aliorum antiquiorum confutatur. Et Recentiorum placita plura in propoſito expenduntur. Quæ pro communi ipſa ſententia concludenter vrgent. -  10 Ac denique Antonij Fabri locus, & ſententia in ipſo articulo commemoratur. -  11 Eiuſdem etiam Authoris, alio in loco, placita noua aduerſus communes Doctorum traditiones, in medium proferuntur. Nec non diſ ſentiens D. Franciſci Sarmienti re ſolutio ponderatur. -  12 Filij vno & eodem tempore cum patre vocati cenſentur, non ſucceſ ſiuo ordine, quando teſtator non haeredis inſtitutionem fecit, ſed legatum, vel fideicommiſ ſum particulare reliquit. Et vbicumque ordo neceſ ſitatis inſtituendi filium primo gradu, deficiat. Quod multis exemplis comprobatur; prout hic videbitur. -  13 Proponitur noua, & egregia conſideratio, quæ attenta deciſione legum huius Regni, iuridicè procedere videtur; vt ſi hodie teſtator inſtituat filium ſuum, & eius filios, filij vnà cum eorum patre, ſimul & eodem tempore ſuccedant, & non ordine ſucceſsiuo. Filius ſcilicet in ſua legitima tantum, eius verò filij, in reliquis bonis vltra legitimam, deductis his, quæ ex Quinto detrahuntur communiter. Et in eis ſtatim meliorati cenſeri debebunt, prout hic explicatur. -  14 Teſtator inſtituendo fratrem, & eius filios, ſicque perſonas inter quas ordo affectionis, & charitatis conſideratur, non autem neceſsitatis, præ ſumitur vocaſ ſe eos vnà cum patre ſimul, & non ordine ſucceſsiuo. Idque ex ſententia communi. Quæ probatur, & pluribus modis explicatur, atque limitatur. Contraria autem Bartoli opinio confutatur. -  15 Et in Hiſpanorum primogeniis, attenta eorum natura, communem ſententiam non procedere, oſtenditur. Cum in eis, omnes vocati, cenſeantur ad ſucceſ ſionem ordine ſucceſsiuo inuitati. -  16 Filij vnà cum patre, & ſic vt vno, & eodem tempore ſimul ſuccedant, vocati præ ſumuntur, quando teſtator inſtituit, vel ſubſtituit penitus extraneum, & eius filios. -  17 Filij, cùm ordine ſucceſsiuo vocati cenſentur poſt eorum parentes; an, per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem vocati præ ſumantur. Vbi ex veriori, & communiori ſententia conſtituitur, quod in caſibus, in quibus filij, ordine ſucceſsiuo vocati intelliguntur, per vulgarem, & non per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem vocati dicuntur. Idque limitatur, & declaratur pluribus modis. Et maximè, quando verba denotant tractum fu turi temporis, vel terminos directa vulgaris ſubſtitutionis excedunt. Vel in contrarium vrgentes, & probabiles vrgent coniecturæ; & infrà, num. 22. Vel ſubiecta materia, de qua agitur, ita ſuadeat, prout in Hiſpanorum primogenius, de quo infr. num. 21. -  18 Vbi Angeli Matheaccij locus expenditur, atque commendatur. -  19 Iacobi quoque Menochij diligens, & accurata explanatio, & reſolutio ponderatur, vbi tres ca ſus principales diſtinxit, & plures coniecturas in propoſito conſiderauit. -  20 Peregrini etiam placita in eodem articulo expenduntur. -  21 Et Ludouic. Molinæ egregia, & notanda reſolutio, & diſtinctio commendatur, quæ Cumani theoricam comprobat. -  22 Verba habentia tractum futuri temporis, eſ ſe maximi ponderis in hoc tractatu, vt fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem, aut fideicommiſ ſum perpetuum inducant; prout hic obſeruatur; & ſuprà, num. 17. -  23 Subſtitutio facta de duobus antiquioribus de domo, comprehendit primos, & ſecundos antiquiores. Idque ex ſententia Ancharani, in conſilio 27. quæ exornatur. -  24 Teſtator, cùm collectiuè plures vocauit, aut digreſ ſus eſt ad plures ſubſtitutionum gradus, an fideicommiſ ſaria, an vulgaris ſubſtitutio dicatur. Siue an vltra requiratur, quod in diſpoſitione appoſitum ſit aliquod verbum, quod habeat ſignificationem tractus temporis futuri. Et ibidem explicatur l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legat. 2. remiſsiuè, & ſuprà, num. 21. Peregrini etiam placita, & reſolutiones in propoſito explicantur. -  25 Spurius filius, ſi hæres ſit ſcriptus à patre, & maioratus inſtituatur perpetuus, ſiue fideicommiſ ſum relinquatur, fideicommiſ ſariáve ſubſtitutio fiat, an reſpectu aliorum vocatorum, ſiue fideicommiſ ſarij, maioratus ipſe, aut fideicommiſ ſaria ſubſtitutio ſuſtineatur? de quo latè numer. ſeq. & reſolutio infrà, ex n. 40. cum ſeq. -  26 Spurius filius incapax eſt ſucceſsionis paternæ, nec quicquam ex bonis patris capere poteſt, tam ex teſtamento, quàm ab inteſtato, minúſque hæres inſtitui. -  27 Eiuſque inſtitutio, tanquam incapacis, habetur pro non ſcripta. -  28 Et conſequenter vitiatur tota diſpoſitio. -  29 Gradus vnus cùm deficit, quia pro non ſcripto, vel nullus ſit, ſequentes omnes corruunt, & caducantur. -  30 Hæres inſtitutus, quando eſt incapax, fideicommiſ ſaria ſubſtitutio vitiatur, atque ita neque hæreditatem adire poteſt, vt eã retineat, nec vt alijs reſtituat: quod exornatur, & infrà n. 35. & 52. Et l. cogi, §. hi qui ſolidum, ff. ad Trebellian. verus intellectus, remiſsiuè. -  31 Ponderatur noua conſtitutio l. primæ, tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, & inquiritur, num. ea procedat quando hæres fuit inſtitutus, incapax tamen, atque ita, qui hæreditatem non potuit adire. Et vide infrà n. 52. vbi reſolutio traditur. -  32 Lex noua interpretatur, & declaratur per legem antiquam. -  33 Subſtitutio facta in vnum caſum, trahitur ad alium, & ſic facta in caſu voluntatis ad caſum impotentiæ, & è contra. -  34 Subſtitutio pupillaris, an euaneſcat, rupto te ſtamento ex cauſa præteritionis, vel exhæredationis; idque tam de iure communi, quàm de iure huius Regni, & vide infrà, num. 53. -  35 Expenditur l. 14. titulo 5. partit. 6. & Gregorij Lopez obſeruatio ibidem, & vide infrà, num. 52. & 54. -  36 L. 10. titulo 13. part. 6. deciſio ponderatur, & ca ſui præ ſenti applicatur; vide infrà, num. 55. -  37 Fratres habent querelam in officioſi teſtamenti aduerſus teſtamentum fratris, qui ſpurium filium instituit, ac ſi turpem perſonam instituiſ ſet. -  38 Et tunc rumpi testamentum, quoad legata etiam, & fideicommiſ ſa vniuerſalia. -  39 Roderici Suarez allegatione vigeſima ſeptima, locus expenditur, & explicatur infrà, n. 56. -  40 Maioratus ſucceſ ſor, ſi incapax ſit, aut efficiatur, bona ad ſequentem vocatum deuoluuntur. -  41 Acceſ ſorium non ſequitur naturam ſui principalis, quando principale à ſui principio fuit nullum. -  42 Institutio incapacis habetur pro non ſcripta. -  43 Incapax pro mortuo reputatur. -  44 Filius incapax non obstat ſequentibus in gradu, ac ſi eſ ſet mortuus. -  45 Aliquem non extare, vel extare, & ſuccedere non poſ ſe, paria ſunt. -  46 Ex maioratuum ſucceſsione, tot ſubſtitutiones, ſeu donationes reſultant, quot perſonæ ad earum ſucceſsionem vocantur. -  47 Filio præterito à primo gradu, & à ſecundo exhæ redato, valere testamentum, & incipere ab eo gradu, in quo exhæredatus est filius. Atque ita testamentum poſ ſe incipere à gradu ſub ſtitutionis vulgaris, ſi præcedens gradus fuerit nullus. Et de doctrinis, ſeu theoricis Bartoli, in l. tertia, § ſi ita teſtatus, per illum text. ff. de liber. & poſthum. & num. ſequent. -  48 Acceſ ſorium quando requirat, vt principale, cui accedit, valeat; remiſ ſ ìuè. -  49 Explicatur l. vnica, §. in primo, & §. pro ſecundo, C. de caducis tollend. -  50 Subſtitutio, an ſit acceſ ſoria inſtitutioni, ſiue ab ea dependeat. Et de intellectu l. 5. §. finali, ff. de iniuſto, rupto. -  51 In Hiſpanorum primogeniis, per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem ſuccedi, & non per vulgarem; quemadmodum intelligi debeat. -  52 Spurius filius, aut aliàs incapax, ſi inſtitutus ſit, fideicommiſ ſaria ſubſtitutio aut fideicommiſ ſum perpetuò relictum, non vitiatur hodie, attenta deciſione l. primæ, titulo quarto, libro quinto, nouæ collect. Regiæ; quicquid de iure communi dubiũ eſ ſet, provt ſuprà n. 30. & 37. & vide ſtatim, num. quinquageſimo quarto. -  53 Subſtitutio pupillaris conſeruatur hodie, attenta deciſione l. primæ, titulo quarto. libro quinto. Rpto teſtamento ex cauſa præteritionis, vel uexhæredationis, quicquid attenta lege Partitæ, aliter ſtatueretur, provt ſupra, num. 34. -  54 Explicatur l. 14. titulo quinto, partit. 6. -  55 L. 10. titulo 13. partita ſexta, declaratur. -  56 Roderici Suarez locus, de quo ſuprà, numer. 39. explanatur dilucidè. PRo abſoluta, diſtincta tamen, & dilucida huius cap. explanatione, quæ [*] difficilem, intricatam, & de apicibus iuris, materiam continet; prout maiori ex parte, Scribentes omnes profitentur communiter in l. Gallus, §. quidam re ctè, ff. de liber. & poſthum. & notauit Caccialupus, inter conſilia Alexandri, conſil. 14. lib. 4. Iulius Clarius, §. Teſtamentum, quæ ſtione 80. in principio. Ob ſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco, cùm inquiritur, an plures inſtituti, aut ſub ſtituti ſimul, intelligantur vocati ſimul & ſemel, an verò ordine ſucceſ ſiuo; deinde, eo caſu, quo ordine ſucceſ ſiuo vocantur, aut venire debent, an ſit admittenda vulgaris, an fideicommiſ ſaria ſub ſtitutio; totam hanc diſceptationem, coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam, atque ita voluntatem teſtatoris, primo loco ſpectandam, vt ſi ea expreſ ſa fuerit, præcisè obſeruari debeat, cùm in diſpoſitionibus primum locum obtineat, vt vulgatum eſt, & alio huiuſce tractatus cap. longa ſerie exornatum. Ex coniecturis quoque, ſi colligatur, ſeruanda illa ſit, ſi vrgentes, & concludentes hæ fuerint, prout etiam alio cap. huiuſce tractatus, latè probatur: atque ita ex coniecturis, & præ ſumptionibus (ſi ſimul concurrant) fortius vrgere, & ſeruari debere communes Doctorum traditiones in dicto §. quidam rectè, de quibus inferiùs: ex eiſ dem quoque, totam diſpoſitionem regi, & gubernari debere, & adeò potentes eſ ſe, vt ex coniecturis probabilibus, & vrgentibus, ab his, quæ in propoſito huiuſce materiæ ſtatuerunt Doctores, recedere licet. Sic ſane materiam hanc coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam, & coniecturas multùm in propoſito poſ ſe, atque ex eis, ad vnum, vel alium modum, diſpoſitionem accipi poſ ſe, agnouerunt ferè omnes iuris Interpretes, qui ſtatim cõmemorabuntur ; & inter alios ſpecificè tradiderunt Socin. in conſ. 73. num. 27. & ſeqq. volum. 4. Decius, in conſ. 270. in fine, Ruin, in conſ. 92. num. 8. volum. 2. Menoch. in conſ. 85. num. 8. & num. 11. 13. & 14. lib. 1. præ ſumpt. 70. ferè per totam, maximè, num. 14. & præ ſumpt. 71. maximè num. 11. lib. 4. Surd. deciſ. 346. num. 15. & 19. Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſsis, quæ ſt. 5. ſub num. 149. verſ. Tertiò conciliari poteſt, fol. 71. Simon de Prætis, de interpret. vltim. volunt. lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. ſolut. 5. ſub num. 37. & 40. fol. 70. Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 4. tit. 7. num. 16. Tuſch. tom. 5. litera O. concl. 199. n. 53. fol. 1105. Cæ ſar Barçius, deciſ. 9. num. 4. Peregrin. art. 17. num. 39. Farinac. nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, deciſ. 344. num. 10 partis primæ, tom. 2. fol. 379. innumeros alios ſciens, conſultóque prætermitto, qui ſemper cùm de hac materia ſermonem inſtituunt, vel indubitatè magis, ex coniecturis ſimul concurrentibus, communes Doctorum ſententias in præcitato §. quidem rectè, accipiunt, vel etiam ab eis recedunt, cùm vrgere coniecturas in contrarium conſiderant. Rurſus ſtatuendum erit, quod inter perſonas,[*] à teſtatore vocatas, duplex ordo poteſt conſiderari, charitatis ſcilicet, ſeu affectionis, & neceſ ſitatis; in quo à Gloſ ſis, & Antiquioribus, vſque ad Recentiores, omnes vnanimiter conueniunt, nec aliquid diſ ſentit, eóque loquendi modo vtuntur communiter: ſicque articulos, & terminos huiuſce materiæ diſtinguere omnes vtriuſque iuris Anthores, qui longa ſerie recenſebuntur ſtatim. Et in terminis, ex communi placito Iulius Clarus §. Testamentum dict. quæst. 80. num. 1. qui ſubdit, quod ordo charitatis, ſeu affectionis eſt, quando perſonæ vocatæ, ſunt poſitæ in diuerſis gradibus abinteſtato, putà, quia quis inſtituit fratré ſuum, & eius filios, vel huiuſmodi. Certum eſt enim, quod frater meus eſt mihi in gradu proximior, quàm eius filij, neque erga iſtas perſonas à teſtatore inſtitutas, poteſt conſiderari aliqua neceſ ſitas eas inſtituendi, ſed tantummodò volun tas, & ſic charitas, vel affectio. Ordo autem neceſ ſitatis eſt, quando perſonæ, quas teſtator inſtituit, erant de neceſ ſitate ab ipſo teſtatore inſtituendæ; & intelligit de neceſ ſitate cauſatiua, quia ſcilicet eis non inſtitutis, teſtamentum poſ ſet eſ ſe nullum, putà quia teſtator inſtituit filium ſuum in poteſtate, & nepotem ex eo natum, vel naſciturum Quo caſu videtur, non ſolum filium de neceſ ſitate inſtituiſ ſe, quem omnino inſtituere tenebatur, ſed etiam nepotem, ne teſtamentum rumperetur, caſu quo filius eſ ſet præmortuus, & ipſe nepos, qui primum locum teneret, reperiretur præteritus; in quo omnes conueniunt, vt dixi, & Anton. Faber tradidit de erroribus pragmaticorum, decad. 33. error 8. col. 1. verſ. Neceſsitatis, fol. 432. vbi ſic ſcripſit: Neceſsitatis ordinem vocant, cum eæ perſonæ inſtituuntur, quas inſtitui neceſ ſe eſt, vt teſtamentum valeat, & quæ tamen ſimul admitti non poſ ſunt, cuiuſmodi ſunt filius, & nepos Aquilianus. Nec enim poteſt hic inſtitui, tanquam qui ſit poſthumus alienus, niſi in eum caſum, quo ſuus naſcatur, ac proinde, quo pater ipſius iam vel mortuus, vel emancipatus, vel deportatus reperiatur. Affectionis verò, & charitatis ordinem appellat Bartolus, qui ex inteſtati ſucceſsione, & ordine inducitur, inter eos, quos inſtitui nihil neceſ ſe eſt, & quos tamen ex te ſtamento ſimul admitti, nihil prohiberet. Tales ſunt frater, & fratris filius; fratris inquam eiuſdem; itaque ordo neceſsitatis nullus eſ ſe poteſt niſi inter deſcendentes, affectionis verò poteſt eſ ſe etiam inter tranſuerſales. Præterea ſtatuendum eſt, dubium propoſitum,[*] non modo procedere in hæreditatibus, ſiue hæredum inſtitutionibus, ſed etiam in legatis, & fideicommiſ ſis, vtpote cum ſubſtitutio fiat in hæredis inſtitutione, in legatis, & fideicommiſ ſis, & mortis cauſa donationibus, l. vt hæredibus, l. Titia Seio, §. Seia libertis, ff. de legat. 2. l. ei cui, ff. de donat. cauſa mortis, l. vnica, §. ſin autem aliquid, C. de caducis tollend. cum concordantibus, quas adducit Cagnol. in l. precibus, num. 6. C. de impuber. Ioann. Marc. Aquilin. in l. centurio, in principio, num. 9. de vulg. & pup. Peregrin. de fideicommiſsis, art. 11. num. 2. And. Fachin. controuerſiar. iur. lib. 5. cap. 16. folio 571. in principio. Alexand. Trentacinq. de ſubſtitutionibus, in præfatione, num. 4. Fuluius Pacian. in conſ. 23. num. 124. & conſ. 24. num. 6. & 9. Petra, de fideicommiſsis, quæ ſt. 5. num. 147. in fine. Surd. deciſ. 346. num. 19. ſic quidem in legatis, & fideicommiſ ſis, provt in hæredum in ſtitutionibus, præfatum dubium excitarunt Doctores communiter in d. §. quidam rectè: Et in legatis, in fideicommiſ ſis etiam, quamplurimi ex referendis infrà. Atque in ipſis terminis dubij propo ſiti; cum infinitis quæ ſtionem mouit Petra, d. q. 5. ex num. 147. & ita vt dixi, notauit eodem num. In fine. Et in legatis annuis occurrit dubium præ ſentis controuerſiæ, quod adduxit Pet. Surd. d. num. 19. Ioan. Griuel. deciſ. Dolan. 18. vbi in legatis, & fideicommiſ ſis, dubium propoſuit, & in ſummario ſic ſcripſit, legato facto alicui, pro ſe, & ſuis, an ſui illi cenſeantur vocati ſimul, vel ordine ſucceſsiuo, per vulgarem, vel per fideicommiſ ſariam. Item conſtituendum erit, multum intereſ ſe, an[*] vocati ordine ſucceſ ſiuo ſuccedant, & veniant per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem, nana cum vulgaris ſubſtitutio aditione hæreditatis expiret, nec locum habeat, niſi hærede in ſtituto non adeunte, vel quia nolit, vel quia non poſ ſit, l. poſt aditam, C. de impuber. l. legata, C. de legat. atque ex communi Doctorum ſententia tradiderunt Anton. Gomez to. 1. variar. cap. 3. de vulgari, n. 33. Peregrin. de fideicommiſ. art. 11. nu. 3. Alexand. Trentacinq. de ſubſt. 1. p. cap. 16. n. 1. Fulu. Pacian. in conſ. 23. num. 122. & 123. Surd. d. deciſ. 346. num. 1. & 10. Ioſeph. de Ruſtic. ad l. cum auus, lib. 1. cap. 11. n. 10. & 11. & 12. vbi exornat. Sane ſi in vulgari inſtitutus hæreditatem adiuerit, ſubſtitutio euaneſcit, nec amplius ſuccedere poteſt ſubſtitutus. In fideicommiſ ſaria autem, ſiue cum ſucceditur per fideicõmiſ ſariam , diuerſum ius ſtatuitur, cum etiam poſt aditam hæreditatem locum obtineat, imo hæ reditaris aditionem præ ſupponat, l. ille à quo, §. ſi de teſtamento, ff. ad Trebel. atque ita inſtitutus, ſiue primo loco vocatus, cenſetur grauatus de reſtituendo, nec medio tempore alienare poteſt; provt hanc differentiam agnoſcunt communiter omnes, qui ſtatim commemorantur, atque ex ſententia communi tradidit Peregrin. art. 18. num. 2. & deciſ. 111. Surd. d. deciſ. 346. num. 1. & 11. Mantic. Præt. Marçard. Menoch. Petra, & Matheac. de quibus ſtatim. Item obſeruandum eſt, ſubſtitutionem in dubio[*] intelligi directam; ſicuti poſt ordinarios omnes tradiderunt Ioan. Bologn. in l. centurio, numer. 242. & antea ex num. 100. cum pluribus ſeq. vbi decem adducit effectus, quod ſit directa, vel fideicommiſ ſaria, Alexand. Trentacin. de ſubſtitu. 1. p. cap. 15. n. 6. Fuluius Pacian, in conſ. 63. num. 100. And. Fachin. controuerſ. iur. lib. 10. cap. 23. in fine, fol. 1274. Io ſeph. de Ruſtic. ad d. l. cum auus, lib. 1. cap. 11. num. 20. & 21. & 28. ſeq. vbi quamplurimos Authores commemorat: Menoch. lib. 4. præ ſump. 66. per tot. & in conſ. 85. num. 38. & 39. lib. 1. vbi in eiſdem, in quibus verſamur, terminis, & in materia d. §. quidam rectè; profitetur, ſubſtitutionem, ordine ſucceſ ſiuo factam, in dubio cenſeri directam, & citat Craue[*] tam, Caſtrenſ. Decium, Socin. iun. & Siluan. ſic tenentes; tenuerunt quoque innumeri alij, qui inferius recenſebuntur, & in ipſis terminis noſtris Ioannes Griuell. deciſone Dolana 18. num. 52. Denique & vltimo loco obſeruandum eſt, me pro[*] accurata, & diſtincta explicatione propoſiti articuli; cum plures inſtituuntur ſimul, aut ſubſtituuntur, an intelligantur vocati ſimul & ſemel, an verò ordine ſucceſ ſiuo; item, cum ordine ſucceſ ſiuo veniunt; an per vulgarem, an verò per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem? non aliorum relatione contentum fuiſ ſe; ſed attent, atque originaliter euoluiſ ſe, & perlegiſ ſe (vt moris habeo) Authores quamplurimos, vt quid ipſi in propoſito expreſsè tenuerint, quid etiam præ ſentiant, ſecurè tradere poſ ſem, nec aliàs diſtinctam, & dilucidam reſolutionem proferri poſ ſe. Tractarunt itaque materiam præ ſentem, atque à me prælecti ſunt originaliter Bartol. Baldus, Albericus, Caſtrenſis, Alexand. Cuman. Aretin. Imol. Socin. vterque, Alciatus, Ruin. Iaſo. Rubeus. Mar. Salomon. Fortun. Garc. Galiaul. Torniell. & Cuiac. in d. l. Gallus, §. quidam rectè.   D. Franciſc. Sarmientus, in eodem §. vbi vide omnino.   Cumanus, in conſ. 107. per totum.   Angelus, in conſ. 38. per totum.   Aretinus in conſ. 154.   Alexand. in conſ. 26. vol. 3. & in conſ. 30. lib. 2. & in conſ. 14. vol. 4.   Bald. in conſ. 492. lib. 2. & in conſ. 385. lib. 3.   Paul. Caſtrenſ. in conſ. 343. Quia ex allegationibus, lib. 1.   Philippus Corneus, in conſ. 321. lib. 3.   Ancharan. in conſ. 27.   Decius, in conſ. 205. & in conſ. 248. & conſ. 253. & in conſ. 662.   Pet. Paul. Pariſ. in conſ. 49. & in conſ. 82. lib. 2. & in conſ. 11. & conſ. 39. l. 3. & in conſ. 72. n. 91. & ſeq. vol. 4.   Iaſon, in conſ. 206. lib. 2.   Curt. iun. in conſ. 48. & conſ. 128.   Caccialup. inter conſilia Alexandri, conſ. 14. lib. 4.   Craueta, in conſ. 22. & in conſ. 131.   Socin. iun. in conſ. 171. lib. 2. & in conſ. 40. lib. 4. & vide eum in d. §. quidam recte, ex num. 19. vſque ad numer. 43.   Berous, q. 104. per totam, & in conſ. 65. volum. 2.   Æmilius Ferretus, in conſ. 10.   Benedictus Capra, in conſ. 35.   Cæpola, in conſ. 52.   Rebuffus, in conſ. 175.   Albanus, in conſ. 29. & 51.   Boërius, deciſione 185.   Tiber. Decian. in conſ. 1. ex num. 199. cum ſeq. & in conſ. 41. num. 81. cum ſeq. lib. 1. & in conſil. 10. vol. 3. vbi latè.   Hieronym. Gabriel. in conſ. 130. ex n. 10. lib. 1.   Ioannes Crotus, in conſ. 4.   Matheſilanus, ſingulari 141.   Hieronym. Cagnol. in l. precibus, ex numer. 196. C. de impuber.   Hieronym. Zanch. in l. hæredes mei, §. cum ita, ex numer. 813.   Cæ ſ. de Graſ. deciſ. 2. de teſtamentis.   Marçar. de fideicommiſsi. p. 2. q. 16. & in conſ. 1. l. 1.   Marcabrunus, in conſ. 13. numer. 259. & ſeq. & in conſ. 6. ex num. 90.   Bertazolus, in conſilio ciuili 98.   Alciatus, in conſ. 201. numer. 43. & ſeq. & in conſ. 542. & 548.   Roland. à Vall. in conſ. 70. per tot. lib. 3.   Didac. Couarru. in cap. Rainuntius, §. 2. per totum, de teſtam.   Fernand. Vazq. de Menchac. de ſucceſ ſionum creatione, §. 10 numer. 120.   Hippolyt. Riminald. in conſ. 50. per totum & maxime num. 18. & ſeq. lib. 1. & conſ. 23. eod. lib. & conſ. 351. num. 148. & ſeq. & in conſ. 371. lib. 4. & in conſ. 657. lib. 6.   Ioannes Cephalus, in conſ. 353. lib. 3. & in conſ. 646. lib. 5.   Iacobus Menoch. in conſ. 85. num. 1. & quatuor ſeq. & num. 21. 22. & 26. & 35. & ſeq. & num. 73. & pluribus ſeq. lib. 1.   Idem Menoch. lib. 4. præ ſump. 70. & 71. per totam, vbi vide omnino, quia ex profeſ ſo materiam explicat, & ſatis diſtinctè.   Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 4. tit. 7. per tot.   Antonius Gomezius, tomo 1. variarum, c. 2. num. 4. verſ. Quinto limita, & intellige.   Vegius, in conſ. 62. num. 62. & ſequentibus, & in conſ. vltimo, num. 487. & ſeq.   Torniellus latiſ ſimè, in quæ ſtionibus ad §. quidem rectè, ex num. 1. cum multis ſeq.   Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ. q. 5. ex num. 147. vſque ad num. 172. fol. 69.   Pet. Anton. Anguiſ ſola, in conſ. 38. & in conſilio 72. & in conſ. 80. & 86. lib. 1. vbi vide omnino.   Laderchius Imolenſis, in conſ. 92.   Bereta, in conſ. 23. ex num. 5.   Simon de Prætis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. interpr. 2. dubitat. 1. ſolut. 5. ex numer. 33. cum ſeq. fol. 70. & 71. & eodem lib. 3. interpr. 3. dubit. 4. ſolut. 2. ex num. 3. fol. 216. & 217.   Idem Prætis, in conſ. 203. lib. 1.   Iulius Clarus, qui breuiter, & diſtinctè quæ ſtionem abſoluit, §. Teſtamentum, quæ ſtione 80.   Oſaſcus, deciſ. 81.   D. Ludouic. à Peguera, deciſ. 101. per totam.   Franciſcus Viuius, deciſ. 214. lib. 2.   Ludouic. Molina, de Hiſpanor. primogen. lib. 1. cap. 5. num. 27. & cap. 6. num. 4. & 5. & numero 14. & ſeq. vbi vide omnino; quia is Author, tam in terminis iuris communis, quàm inferendo ad Hiſpanorum primogenia, & attenta ipſorum natura, egregiè, & maximo cum iudicio, diſceptationem propoſitam explicat.   Franciſc. Burſatus, in conſ. 236. ex num. 3.   Gualdenſis, de arte teſtandi, tit. de hæredib. inſtituend. cautela 6.   M. Anton. Peregrinus, de fideicommiſ. artic. 17. & 18. vbi latiſ ſimè in propoſito, & deciſ. 111.   Michael Graſ ſus, §. fideicõmiſ ſum , q. 15. n. 6. & q. 16.   Petrus Surdus, deciſione 346. per totam,   Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 2. c. 13. per totum, &c. 14. per totum, ex fol. 83. vbi ſingulariter equidem, & breuiter, atque admodum diſtinctè.   Ioannes Parladorius, in ſeſquicenturia, differentia 24. §. 1. num. 4.   And. Fachineus, controuerſiarum iuris lib. 12. c. 41.   D. Spino, in ſpeculo, gloſ ſa 33. num. 26.   Ioannes Vicent. Hondedeus, in conſ. 65. ex num. 1. vſque ad numerum 17. lib. primo.   Cæ ſar Barçius, deciſione Bononiæ 9. & 10.   Marc. Anton. Macerat. Variar. lib. 1. reſolut. 7. numer. 1. & 2.   Morquechus, de diuiſione bonorum, lib. 4. cap. 1. ex num. 28. cum ſeq.   Hieronymus Gonçalez, ad regulam 8. Cancellariæ, gloſ ſa 3. ex num. 9. cum ſeq.   Ludou. Caſanate, in conſ. 46. & 49. & 52. vbi vide omnino.   Franciſcus Molinus, de ritu nuptiar. & pact. matrimonial. lib. 3. quæ ſtione 23. num. 81.   Cardinalis Tuſchus, tomo 3. litera F. concl. 247. fol. 791. & tomo 5. litera O. concl. 199. fol. 1102. & tomo 7. litera S. concl. 795. fol. 857.   Ioſeph. de Seſe nouiſ ſimè, deciſ. 363. per totam, & 364. & 366. 367. & 368. vbi longa ſerie agit de hac materia.   Nouiſ ſimè etiam Robles de Salçedo, de repræ ſentatione, lib. 3. cap. 10. num. 16. & quatuor ſeq. fol. 386. vbi tres caſus diſtinxit, atque conſtituit in hac diſceptatione.   Iacob. Cancerius, variarum tomo primo cap. 1. ex num. 44. vſque ad numerum 58.   Stephanus Gratianus, diſceptationum lib. 1. cap. 70. ex num. 20. cum ſeq. & lib. 2. cap. 285. num. 18. 19. & 20. & cap. 288. num. 18. & quatuor ſeqq. & tom. 4. c. 774. num. 24. & ſeq.   Hector Felicius, allegatione 14. & 15. parte 3.   Ioannes Griuellus, deciſione 18. & 135.   Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula quarta, gloſ ſa nona, prima parte, num. 2.   Antonius Faber, coniectur arum, lib. 9. cap. 12. ad §. quidam recte, l. Gallus, columna 4. in principio, ex verſ Sicut etſi filius, cum nepote inſtitutus.   Idem Faber, de erroribus pragmaticorum, decad. 33. errore 8. per totum, & vide errore 9. & 10.   Farinacius, nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, deciſione 320. fol. 421. & deciſ. 357. fol. 463. primæ partis, tom. 1. & deciſ. 344. fol. 378. partis ſecundæ tomo primo. Et hactenus de his, quæ pertinent ad primam obſeruationem huiuſce materiæ. Secundò deinde obſeruandum, atque conſtituendum erit principaliter, Bartholomæum Socinum, pro ornatu, & clariori explicatione huiuſce materiæ, quinque caſus principales conſtituiſ ſe, atque diſtinxiſ ſe in dicto §. quidam rectè, ex num. 5. cum ſeq. quos ſuo ordine, ex omnibus Recentioribus ſuprà relatis, proſequuntur duntaxat Menochius, dict. conſ. 85. ex num. 76. cum ſeq. lib. 1. Peregrinus, de fideicommiſ ſis, articulo 18. per totum, qui etiam & ſextum, & ſeptimum, & octauum caſum conſiderat, atque adducit, provt ibi videri poteſt. Verè tamen, diſceptationem totam hanc, faciliùs, & di ſtinctè magis explicabimus, ſi tria eiuſdem præcipua capita diſtinguamus, & conſtituamus; ex eiſ dem namque commodiùs ad alios caſus, qui ab eis inferuntur, deuenite valebimus. Sic equidem Iacob. Menochius, qui adeò dilucidè, & diſtinctè ſemper ſe habet, & qui diligenter materiam hanc explanauit, tria quoque diſtinxit diſputationis ip ſius capita, dicta præ ſumption. 70. numer. 2. & pro ſequitur longa ſerie, per totam, & eundem ordinem ſeruauit Peregrinus, d. artic. 17. num. 1. & latè quoque proſequitur. Primum caput eſt, quando teſtator diſponit inter perſonas, inter quas cadit ordo neceſ ſitatis, ſiue quarum præteritione, teſtamentum redderetur nullum. Secundum, quando diſponit inter perſonas, inter quas ordo neceſ ſitatis non conſideratur, ſed affectionis duntaxat, & charitatis. Tertium & vltimum, quando diſponit inter extraneos, inter quos nulla affectio, ſiue charitas conſiderari poteſt, niſi maximæ amicitiæ affectio conſideretur, quam in eiſdem, in quibus verſamur, terminis; & in hac ipſa materia conſiderauit ſpecificè Pet. Surdus, præcitata deciſ. 346. numer. 14. & 15. vbi videri poteſt: Robles de Salçedo, de repræ ſentat. lib. 3. cap. 10. numer. 16. & quatuor ſequent. fol. 386. inter extraneos autem (ſi attentè, & originaliter prælegantur) videntur Interpretes omnes communiter connumerare conſanguineos, etiam qui vltra fratrem, eiúsque filios ſint, ſiue in ſcatre, eiúsque filiis duntaxat, affectionis, & charitatis ordinem conſiderare; & vltra eos non progrediuntur, quaſi vltra fratres, eiusque filios, non aliud, quàm inter extraneos, ius conſtitui debeat; quod ex omnibus, qui congeruntur in vnum ſuprà, & ſtatim recenſebuntur, deducitur manifeſtè; quamuis nullum hucuſque perlegerim, qui ita in indiuiduo ſtatuerit. Solus Antonius Faber, clarè tradidiſ ſe, aut præ ſenſiſ ſe videtur, de erroribus pragmaticorum, decad. 33. dicto errore 8. colum. 1. in verſ. Fratris inquam eiuſdem: nam dum concludit, quod ordo neceſ ſitatis nullus eſ ſe poteſt, niſi inter deſcẽdentes ; affectionis verò poteſt eſ ſe, etiam inter tranſ uerſales; id intelligit iuxta exemplum commune, quod ſtatim proponit, quando Titium fratrem meum hæredem inſtituam, & filium ipſius; atque ita cum communi ſatis apertè præ ſentit, vltra fratrem teſtatoris, eiúsque filios, cæteros extraneos reputati; quocirca, ſi conſanguineum alium, eiúsque filios teſtator inſtituat; id ipſum obſeruandum erit, quod in poſteriori caſu, de quo infrà, num. 16. quando ſcilicet teſtator inſtituit, vel ſubſtituit penitus extraneum; niſi (provt ego conſidero) in con ſanguineo ipſo coniectura voluntatis contrarium ſuaderet, vrgentésque, & concludentes concurrerent coniecturæ, ex quibus deprehendi valeret, non ſimul, & ſemel, ſed ordine ſucceſ ſiuo eos ſuccedere, & patrem primò admitti, teſtatorem voluiſ ſe; quod in extraneis quoque, probabiliter admitti poſ ſet, dummodo euidentes, & concludentes coniecturæ ita ſuadeant; aliàs enim à communibus Doctorum reſolutionibus, & ſententiis non eſ ſet recedendum; aliter tamen ex coniecturata mente teſtatoris dicendum eſ ſet; provt in extraneo quoque, ex coniectura tamen maximæ amicitiæ, ſtatuit Surdus, relatus ſuprà. Aliàs autem indubitate procedet obſeruatio hæc; idque retenta opinione communi contra Bartol. nam ſi inſtituto fra tre teſtatoris, eiúsque filiis, præ ſumitur, quod te ſtator ipſe vocauerit eos vna cum patre ſimul; vt ſtatim dicetur numero 14. multo magis id ipſum dicendum erit, cùm conſanguineum aliquem, eiúſ que filios teſtator inſtituat, imò dubitandi ratio illa, quæ in fratre teſtatoris, eiúſque filiis, Bartolum adducere, excitaréque potuit, in alio con ſanguineo cum filiis ſuis inſtituto prorſus ceſ ſabit, provt certum eſt. Cùm ergo inquiritur, quando teſtator inſtituit, vel ſubſtituit Caium, & eius filios, an filij illi cum patre, eodem tempore, vel ſucceſ ſiuo ordine ſuccedant poſt patrem? primum caput diſtinguitur, quando Caius ille erat filius teſtatoris, & ipſe, eiúsque filij, ſimul hac formula vocati ſunt, Inſtituo Caium filium meum, eiúsque filios; hoc caſu, ordine ſucceſ ſiuo, neceſ ſitate quadam filij ſuccedunt poſt patrem; idque ex vulgari & directa ſubſtitutione con ſequuntur; ſicque nepotes teſtatoris præ ſumuntur ordine ſucceſ ſiuo vocati, cum ſcilicet eorum pater, viuo adhuc auo teſtatore, vita functus eſt, ita vt hæres eſ ſe non potuerit, vel noluerit; nam illius Caii defuncti loco, neceſ ſe habuiſ ſet is auus teſtator hos nepotes, hæredes inſtituere, iuxta con ſilium Galli Aquilij, ne ſuum teſtamentum, propter præteritionem eorum, irritum efficeretur; ita Gloſ ſa, in dict. §. quidam rectè, & ibidem Bartolus, num. 4. Baldus, numer. 5. Albericus, numer. 9. Alexander, numer. 6. Iaſon, numer. 1. Socinus ſenior, numer. 2. Alciatus, in prima lectura, numer. 46. & in ſecunda lectura, numer. 44. Socinus iunior, ex numer. 19. & numer. 64. & cæteri communiter, & cum Gloſ ſa, Alexandro, Iaſone, Corneo, Bertrando, Curtio iun. & Beroo, hanc teſtatur eſ ſe communem opinionem, Iulius Clarus, dicto §. teſtamentum, quæ ſt. 80. numer. 3. Couarr. etiam, in cap. Rainuntius, de teſtamentis, §. 2. numer. 4. vbi deducit ſecundam concluſionem ex his, de qui bus: ibi; videlicet quòd inſtitutio filij, & nepotis ex eo, concepta per copulam, & intelligitur ordine ſucceſ ſionis, & non ſimul. Hæc etenim inſtitutio facta cen ſetur ordine neceſ ſitatis, cùm filius ſit inſtituendus in primo gradu: l. 3. & l. inter cætera, ff. de liberis & poſthumis, ergo perpenſa ſubiecta ſpecie, exigit neceſ ſitas, vt ſucceſ ſorius ordo ſeruetur; idque ex ſententia Gloſ ſ æ, in dicto §. quidam recte, quam inquit ſequi Doctores communiter; vti ſcribunt Iaſon. Fortuni. Galiaul. & Rubeus quos recenſet; & ſubdit, ab hac opinione communi recedere Iacob. Aren. Salicet. Imolam, & Aretinum, ratione efficaci quidem (provt ipſe Couarr. exiſtimat) & quæ præcedentis opinionis rationem euertat: nam ex neceſ ſitate filius eſt in primo gradu in ſtituendus, non tamen abhorret, alium ſimul, & eodem gradu, cum eo hæredem inſtitui: ſat etenim eſt, filium habentem primum ſuitatis locum, inſtitui in primo gradu, nec eſt neceſ ſe, ipſum ſolum inſtitui, quod manifeſtiſ ſimum eſ ſe, idem te ſtatur Couarr. & opinionem Iacobi tueri in dicto §. quidam rectè, ex nouioribus Rubeum & Fortunium, nec opinionem communem efficacem rationem habere, teſte ibidem Galiaula, n. 60. quibus conſentit Marius Salomonius, col. penul. qui etiam à prima Bartoli concluſione recedit. Hactenus Couarr. qui (vt vides) ab opinione communi recedit, & concludit, aduerſus Bartol. eſ ſe optimum text. à contrario ſenſu, in l. cum in teſtamento, in principio, ff. de hæred inſtit. Verùm opinionem communem probauit, & ſequutus eſt Menoch. d. conſ. 85. num. 77. lib. 1. latiùs d. præ ſumpt. 70. numer. 4. & 5. per totum, lib. 4. qui poſtquam num. 3. retulit ſententiam communem; ſubdit dict. num. 4. quod ſententia ipſa communis, quæ & ſibi magis probatur, ea ratione fortè, præter multas à Doctoribus præcitatis in locis conſideratas, comprobari poteſt, quod ille, qui actum aliquem facit, ſi aliqua extat neceſ ſaria cauſa, ea adductus, magis feciſ ſe præ ſumitur, quam cauſa merè voluntaria: l. in his §. ſed etſi forte, ff. de ſolut. porrò hoc in caſu duæ cauſ æ inſtituendi nepotes, conſiderari poſ ſunt in auo teſtatore, vna neceſ ſaria, ne ſcilicet contingat, teſtamentum reddi nullum, ſi filius tantùm inſtitutus, ſe viuo decedat, nepotibus præteritis; d. l. Gallus, §. quidam rectè. Altera eſt voluntaria, cùm in libertate teſtatoris ſit, hæredem aliquem facere, vel non. Et propterea præ ſumptio eſt, teſtatorem voluiſ ſe diſponere omni meliori, & efficaciori modo. Eſt ergo præ ſumendum, teſtatorem fuiſ ſe motum cauſa illa, quæ neceſ ſaria quodammodò eſt, & quæ reddit te ſtamentum tutius, & validum. Nec repugnant (inquit ipſe Menochius) rationes, & argumenta contrariæ opinionis, quam probarunt Iacob. de Arena, Oldradus, Salicetus, Imola, Aretinus, quos referunt, & ſequuntur Fortun. Garcia, Galiaula, Rubeus, Salomonius. & Torniellus, in dicto §. quidam rectè. Couarr. etiam vbi ſuprà; Nam diligenter & accuratè reſpondet Alciatus, provt Menochius idem recenſet; & argumento Tornielli, quod magis vrgere exiſtimat, ſpecificè, atque ſingulariter ſatisfacit; provt ibi videri poteſt. Communem quoque ſententiam probauit Socin. iunior in eodem §. quidam rectè, num. 19. vbi adducit fundamenta pro ea, vſque ad numer. 25. & refert contrariam ſententiam num. 19. præcitato, & eius fundamenta expendit ex num. 25. vſque ad num. 29. eísque ſatisfacit, reſpon ſúmque præbet, & concludit, à communi opinione recedendum non eſ ſe: quam etiam ſequitur con ſtanter Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 4. tit. 7. num. 1. & tribus numeris ſeq. eam concludentibus rationibus comprobat; & num. 5. cum ſeq. vſque ad num. 15. contrariam confutat, eiúsque fundamentis reſpondet. Inquit ergo Mantica, dicto numero primo, communem eſ ſe, & veram ſententiam gloſ ſ æ, & ſequacium, quod filius, & nepos ex eo, intelliguntur inſtituti ordine ſucceſ ſorio; vt primo quidem gradu, filius ſit inſtitutus; ſecundo verò gradu, ſi filius moriatur, viuo adhuc teſtatore, vel alia quacunque ratione non ſit hæres, nepos ſit ſubſtitutus; & citat quamplurimos Authores, ita tenentes; rationésque, & fundamenta huiuſce ſententiæ communis expendit; & contrariis fundamentis ſatisfacit, reſponsúmque præbet; idque iuxta ſolutiones, & obſeruationes Alciati; ex quo etiam num. 11. reſpondet ad tex. in dicta l. cum in teſtamento, in principio, ff. de hæred. inſtit. quem à contrario ſenſu ponderauit Couarr. vt ſuprà retuli. Sequitur etiam eandem communem opinionem Simon de Prætis, libro 3. interpretat. 2. dubitat. 1. ſolut. 5. numer. 36. & duobus ſeq. fol. 70. & eodem libro 3. interpret. 3. dubitat. 4. ſolut. 2. ex numero 4. cum ſeq. folio 216. Antonius Gomezius, tomo 1. variar. cap. 2. numer. 4. ex verſ Quintò limita, & intellige. Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 65. numer. 1. & tribus ſeq. & numer. 8. & 9. lib. 1. Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæ ſt. 15. numero 6. in principio, & quæ ſtione 16. numer. 2. Franciſcus Vi uius, deciſione 214. numer. 1. lib. 2. Pet. Anton. de Petra, de fideicommiſ ſis, quæ ſt. 5. numer. 153. & 154. D. Ludouic. à Peguera, deciſ. 101. numer. 1. Eandem etiam communem opinionem probauit Peregrinus, dict. articulo 17. ex numer. 5. vſque ad num 9. vbi primo loco retulit Iacobi de Arena, & ſequacium opinionem, ac pro ea quinque fundamenta præcipua expendit numer. 5. per totum: poſtmodùm autem adducit communem ſententiam, eámque magis probat num. 7. vt ſcilicet in inſtitutionibus vniuerſalibus quando filius, & nepotes ex eo inſtituuntur, ordine ſucceſ ſiuo, & non ſimul ſuccedant: & addit id maximè procedere, ſi teſtator inſtituiſ ſet filium, & ſucceſ ſiuè nepotem ex eo. Idem, ſi in ſtituiſ ſet filium, & eius liberos, vel deſcendentes, provt ibi num. 9. Idem; ſi inſtituiſ ſet filios, & illorum filios, in ſtirpes, & non in capita; provt etiam ibi, n. 10. Et idem eſ ſe, inſtituta filia, & eius filiis, provt ibi, num. 11. Et idem quoque in teſtamentis matrum, & aſcendentium per lineam maternam, provt ibi n. 12. Vbi etiam, idem eſ ſe, quamuis ordo fuiſ ſet præpoſteratus, quia primò nominatus nepos quàm filius. Et limitat ſtatim num. 13. vt communis ſententia non procedat, cùm teſtator nepotem feciſ ſet cohæredem filio: vel grauaſ ſet filium & nepotem, eodem tempore in portionibus ſuis: ſecus autem ſi onus, neceſ ſariò non videretur iniunctum eodem tempore: Vel quia inſtituiſ ſet filium & nepotem ſimul, vel filium, & vnà cum eo nepotem, provt ibi n. 14. Vel quia inſtituiſ ſet eos æqualiter, aut pro æqualibus portionibus, provt etiam ibi n. 15. Aut quia per verba pluralis numeri inſtituiſ ſet hæredes filium, & nepotem, provt ibi nu. 16. Aut quia inſtituiſ ſet filium naturalem, & nepotem ex eo, provt n. 17. Vel quia alteri filio ſubſtituti fuiſ ſent alius filius, & nepos ex eo, provt ibi quoque, n. 18. Vel ſi filius, & nepos ex eo, ſubſtituti fuiſ ſent alteri filio; quia tunc filius, & nepos æqualiter concurrunt, provt eodem n. 18. aut ſi filius, & extraneus ſimul inſtituantur, quia tunc ambo ſimul concurrunt; prout ibidem, num. 19. Et hactenus de placitis Peregrini in propoſito, qui (vt vides) communem ſententiam ſequitur, & eam extendit, & explicat, atque limitat, provt vidiſti, & latiùs ibi videri poteſt. Eandem etiam ſententiam communem, in in ſtitutionibus vniuerſalibus, non verò in legatis, aut diſpoſitionibus particularibus, ſequutus eſt Angelus Matheaccius, de legatis, & fideicommiſsis, lib. 2. cap. 13. n. 4. & 5. & 6. & vide vſque in finem cap. vbi quę ſtiones nonnullas explicat in propoſito: & ſemper concludit, inſtituto filio, & nepote ex eo, non cenſeri vocatos eos ſimul, & ſemel, ſed ordine ſucceſ ſiuo. Surdus etiam, deciſione 346. n. 3. & 4. Fontanella, de pact. nuptial. clauſula 4. gloſ. 9. parte 1. n. 1. & 2. Iacob. Cancerius, variarum, tomo 1. cap. 1. ex num. 44. vſque ad num. 49. vbi etiam quod inſtitutio filij, & nepotis, cenſetur facta ordine ſucceſ ſiuo: Marc. Anton. Maceratus, var. lib. 1. reſolution. 7. n. 1. & 2. Tuſchus, tomo 3. litera F. concl. 247. fol. 791. & tomo 5. litera O concl. 199. num. 41. fol. 1104. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. lib. 1. cap. 70. ex n. 21. Farinacius, nouiſsimarum Rotæ Romanæ, deciſ. 320. n. 3. primæ partis, tomi primi, & deciſione 344. num. 2. primæ partis tomi 2. Ex his ſanè à communi opinione non videtur recedendum in praxi, quod attinet ad inſtitutiones directas; quamuis diſputando, & arguendo, negari non poteſt, quin articulus habeat difficultatem, propter rationes, & fundamenta, quæ opinionis Iacob. de Arena ſequaces, adeo fortiter expendunt, provt ſuprà dixi, quamuis eiſdem quoque commodè reſponderi valeat. Quoad legata autem, & diſpoſitiones particulares, vel cum de mente te ſtatoris in contrarium conſtiterit, aliter ſtatuendum erit, ſicuti ex Peregrino, & Macheaccio, ob ſeruatum reliqui. Sarmientus autem, in eodem §. quidam rectè, qualiter articulum propoſitum explanauerit, inferiùs dicetur. Antonius verò Faber (vir equidem admodùm eruditus, egregius, & inſignis) coniecturarum lib. 9. cap. 12. ad dictum §. quidem rectè, colum. 4. in principio, ex verſ. Dico vtroque inſtituto his verbis: fol. 265. quod vterque, filius ſcilicet, & nepos non concurrant ſimul in propoſita ſpecie, concedit; ſed alia ratione adducitur, atque excitatur: inquit enim, quod vtroque inſtituto his verbis, filium, & ex eo nepotem inſtituo, ſiue addas cætera, quæ ſequuntur in formula Galli Aquilij, qui poſt mortem meam naſcetur, ſiue prætermittas; vtrumque ſimul vocatum intelligi, neque aut charitatis ordinem, aut neceſ ſitatis rationem facere, quominus cum filio concurrat nepos, quandoquidem extraneus cohæres datus, concurreret. Plane ſi auo moriente, nepos reincidat in poteſtatem patris, fatetur futurum, vt tota hæreditas aui acquiratur patri, pars quidem vna ex propria eius perſona, pars alia ex perſona filij, ſicut etſi iam natus ſimul cum patre inſtitutus eſ ſet ſiue ab auo, ſiue ab extraneo, vt generaliter ſcriptum eſt in l. ſi ego 26. & l. ſi ex ſua 36. ff. de acquir. hæred. ſed poteſt inſtitutio nepotis habere vtilitatem, ſi fortè poſt teſtamentum emancipetur, cùm nepotis emancipatio non faciat irritam inſtitutionem, vt in §. vltimo. dict. l. Gallus: aut ſi iam te ſtamenti tempore, nepos ex filio inſtituto, idémque inſtitutus erat emancipatus, vt in l. codicillis, §. inſtituto, ff. de legatis ſecundo: ſed in propoſita ſpecie inſtitutus dicitur, qui non niſi poſt alium admittitur, nempe cùm ex præ ſcripto Aquilianæ formulæ auus filium & nepotem inſtituit. Sed hoc ideo, quia ſic vocatur nepos poſt filium, vt tamen ei primo loco, non etiam poſt filium hæreditas deferatur inſtituto ſcilicet in eum caſum, quo filio nunquam poſ ſit deferri hæreditas; hoc eſt, quo filius viuo auo moriatur. Tantúmque abeſt (inquit Faber ipſe) vt ea ratione nepos cum filio non concurrat, quod ex neceſ ſitate, vt Bartolus loquitur, inſtitutus ſit, vt ex contrario ea ſola ratio concurſum impediat; quod nec cum filio, nec viuo eo, inſtitui potuerit; vtpote quem filius præcedens alienum poſthumum efficiat, ac proinde talem, qui inſtitui nequeat. Hactenus Antonius Faber, qui (vt vides) in terminis dicti § quidam rectè, & cum ex præ ſcripto Aquilianæ formulæ, auus filium & nepotem inſtituit, Gloſ ſ æ, & Bartoli ſententiam amplectitur, alia tamen ratione, vt vidimus. Cæterum Antonius ipſe Faber, alio in loco, at[*] que ex profeſ ſo magis materiam hanc explicans, à Bartoli placito, & traditione communi recedit omnino; & de erroribus pragmaticorum, decad. 33. errore 8. per totum, fol. 432. Primo conſtituit quod cum teſtator filium ſuum hæredem inſtituit, & ex eo nepotem, duplex quæ ſtio incidit circa nepotem. Prior illa, vtrùm ſimul cum filio admittatur, tanquam copulatiuè inſtitutus, an verò poſt filium, eundémque patrem ſuum, & ordine ſucceſ ſiuo, quaſi non tam inſtitutus, quàm ſubſtitutus videatur. Poſterior, ſi ſucceſ ſiuè admittitur, & poſt patrem, vtrum in caſum vulgarem duntaxat, an & in fideicommiſ ſarium; id eſt, vtrum in eum duntaxat caſum, quo pater hæres non ſit, an verò etiam ſi hæres fuerit? In vtraque autem quæ ſtione receptiſ ſima eſt apud noſtros Bartoli traditio ad §. quidam rectè, l. Gallus, (inquit Faber) non eſ ſe admittendum nepotem, niſi ordine ſucceſ ſiuo, nec rur ſum niſi in caſum vulgaris. Cur verò non ſit admittendus nepos in hac ſpecie niſi poſt patrem, & ordine ſucceſ ſiuo; quod illa ratio adfertur à Bartolo, & ab omnibus probatur (omnes enim cum Bartolo in hoc ſentiunt) quod quamuis inſtitutio facta ſit per copulam, & cuius natura eſt, vt faciat coniunctionem, l. ſi ita quis, ff. de hæred. inſtit. perinde tamen haberi debeat, ac ſi facta eſ ſet per diſiunctiuam, propterea quod facta ſit inter eas perſonas, inter quas cadat ordo necceſ ſitatis. Hoc ita præmiſ ſo, & Bartoli ſententia relata, eiúſque ratione adducta, Faber metipſe, colum. 3. in principio, verſ. Quod ſi intelligatur, fol. 434. in principio, duplici ex capite, tam doctrinam Bartoli, quàm eius rationem confutat. Primò quod ſi intelligatur (prout communiter intelligitur) vt ordo neceſ ſitatis non ſit inter eas perſonas, quæ ſimul inſtitui nequeant. nullus iam caſus ſupererit, qui Bartoli ſententiam admittere poſ ſit. Is namque caſus; qui olim erat vnicus de poſthumo nepote Aquiliano, iam explo ſus eſt, poſtquam placuit Iuſtiniano, vt non minus alieni, quàm ſui poſthumi inſtitutio valeat iure ciuili, lata in eam rem conſtitutione, quæ etſi non extat in nouo Codice, tamen relata, & confirmata eſt in §. poſthumo, Inſtitut. de legat. ſi quidem ea ſola ratio impediebat olim huius poſthumi inſtitutionem, quod teſtamenti tempore non videretur habere teſtamenti factionem, tanquam qui eſ ſet alienus poſthumus, cùm pater anteuerteretur. Totáque vtilitas, & neceſ ſitas formulae Aquilianæ in eo poſita fuit, vt ratio reperiretur inſtituendi vtiliter huius poſthumi, collata inſtitutione in eum ca ſum, adeóque quod magis eſt, in id tempus, quo eſ ſet ſuus. Cùm igitur hodie quilibet poſthumus alienus factionem habeat teſtamenti, nec tantum iure prætorio, vt olim; ſed etiam ciuili, d. §. poſthumo, & §. poſthumus, eod. tit. de legat. & apertius in principio, Inſtitut. de bonor. poſ ſeſ ſion. conſequens eſt, vt hodie poſ ſit auus inſtituere filium ſimul, & ex eo naſciturum nepotem, nec iam vllus ordo ſit neceſ ſitatis inter filium & nepotem. Si verò neceſ ſitatis ordinem inter eos eſ ſe intelligas (ſubdit idemmet Faber) quos inſtituere neceſ ſe eſt, ſaltem ex ordine, ſiue vt teſtamentum ab initio valeat, ſiue ne ex pò ſt facto rumpatur, quo modo intelligebat Andreas quidam de Piſis, quem Bartolus refert, & Interpretes noſtri magis communiter intelligere videntur, erunt quidem hodie multò plures caſus, quàm olim, ad quos aptati hæc Bartoli traditio poſ ſit, quandoquidem ex nouella Iuſtiniani conſtitutione 115. vt cum de appellat. cognoſcitur, §. aliud quoque capitulum, Deſcendentes omnes, ſine vlla ſexus, aut conditionis differentia, omni modo inſtituendi ſunt, vel adiectâ causâ exhæredandi, etiam à matre, & aſcendentibus maternis, alioqui teſtamentum ipſo iure nullum eſt; quod olim ſecus erat: ſed tanto improbabilior erit, & reprehenſibilior traditio, quanto periculoſior, & vſus frequentioris. Etenim cùm hodie nullus caſus ſit, in quo deſcendentes, etiam diuerſi gradus, à quouis ex aſ cendentibus inſtitui ſimul poſ ſint, neque voluntas teſtatoris refragetur, quæ nec aliunde melius, quàm ex vi & proprietate verborum, quibus teſtator vſus ſit, dignoſci valeat; quid cauſ æ eſt, cur te ſtamenti verbis ita conceptis, filius meus, & nepos ex eo meus, hæredes mihi ſunto: nepos ſimul admitti cum filio non debeat, cum quo ſimul & coniunctim vocatus fuit. Nam quod maior videatur eſ ſe ratio inſtituendi filij, quàm nepotis, vtpotè quem tanto dilectiorem fuiſ ſe, credibile ſit, quanto proximioris gradus fuit: l. hæredes mei. 57. §. vltimo. ff. ad Trebell. l. cum pater 77. §. penult. ff. de legat. 2. mouere quidem teſtatorem potuit, & debuit, vt filium nepoti præferret, nec filio cohæredem nepotem daret, ſi non ſuberat cauſa, quæ nos perſ æpè latet, quamuis teſtatorem ipſum non latuerit, aliter faciendi: ſed non ſimiliter mouere nos debet, vt contra proprietatem, & ſenſum verborum, ordinem ſucceſ ſionis inducamus inter eos, quos teſtator ſimul & coniunctim vocauit tam apertè, vt non potuerit apertiùs. Nam cùm in verbis nulla eſt ambiguitas, non eſt admittenda quæ ſtio voluntatis: l. ille aut ille 25. §. 1. ff. de legatis 3. neque inquirendum eſt, quid teſtator velle, aut potuerit, aut debuerit, cùm apparet quid voluerit; etiam ſi remotiores proximioribus prætulerit, aut cum proximioribus vocauerit: l. cum ita, §. In fideicommiſ ſo, ff. de legatis 2. Et verò (concludit Faber ipſe) ſi fuit in arbitrio testatoris filium ſuum, & extraneum hæredes inſtituere coniunctim, nec Bartolus ipſe negat, quin eo caſu extraneus ſimul cum filio admitteretur, cur volumus, deteriorem conditionem eſ ſe nepotis, quàm extranei; aut quænam ratio iſta eſt, vt quia minus diligi debuit nepos, quam filius, minus etiam dilectus videatur, quam ſi eſ ſet omnino extraneus: Cur non ergo tum etiam, quando fuit inſtitutus cum patre, ſaltem eo iure cenſebitur, quo alius quilibet extraneus cenſeretur? in eamque rem textus oſt omnium apertiſ ſimus in l. penultima, §. inſtituto, de legat. 2. & in cap. Rainuntius, vbi etiam Didac. Couarr. in §. 2. num. 1. extra, de teſtament. ſed me illud præcipuè mouet, quod illo quoque caſu, quo inſtitutus fit nepos, qui ſimul cum patre admitti non poſ ſet, id eſt, in caſu Galli Aquilij, non puto veram eſ ſe Bartoli traditionem, validámque poſthumi nepotis inſtitutionem ita factam, Filium meum, & ex eo nepotem inſtituo: vt poſt filium admitti poſsit nepos ex vulgari ſubstitutione. In eóque non tantùm à Bartolo, ſed à cæteris quoque Interpretibus omnibus, qui cum Bartolo vniuerſi ſentiunt, ego libenter diſ ſentio. Hactenus Anton. Faber. qui ex prædictis fundamentis, & aliis quæ inferiùs adducit, à ſententia Bartoli recedit, vt dixi, à qua etiam poſt Iacob. de Arena, & alios diſ ſentit Couar. vt ſuprà retuli. Et ante Anton. Fabrum, eiſdem ferè, ſed non omnibus, quæ ipſe adducit, neque ita latè, à ſententia quoque Bartoli, & communi recedit D. Franciſc. Sarmientus, ſelectar. Interpretation. lib. 5. ad l. Gallus, §. quidam rectè, num. 6. & 7. & 8. fol. mihi 288. & 289. in noua editione, & concludit, opinionem Iacobi de Arena, & Imolæ veriorem eſ ſe, vt inſtitutio filij ſui, & nepotis ex eo, non intelligatur ordine ſucceſ ſiuo, vbi omnes inſtitui poſ ſunt, ſed vterque ſimul vocatus intelligatur, ſimúlque ſuccedat; ad quod etiam ius nouiſ ſimum expendit, & poſthumi alieni inſtitutionem, textum etiam ponderat in dicta l. codicillis, §. Inſtituto, de legat. 2. Agnoſcit tamen, quod vbi nepos inſtitui non poteſt, niſi ordine ſucceſ ſionis ſeruato, vt in ſpecie Galli, inſtitutus ſimpliciter cum filio, videatur in ſtitutus ordine ſucceſ ſiuo, prout latiùs ibi. Communem autem opinionem Gloſ ſ æ, & Bar[*] toli, qui ſequuntur, cum ab ordine neceſ ſitatis principaliter adducantur (vt dixi) quod ſcilicet filius neceſ ſariò ſit inſtituendus in primo gradu; ſtatim limitant eam, vt non procedat, quando nulla extaret relinquendi neceſ ſitas, ſiue vbicunque ordo neceſ ſitatis inſtituendi filium primo gradu, deficiat; tunc namque, nepotes ipſos, non ordine ſucceſ ſiuo, ſed eodem tempore, & ſimul cum filio vocatos cenſeri, ſtatuunt; ita ſané Menochius, ex communi Scribentium ſententia reſoluit lib. 4. præ ſumpt. 70. ex num. 6. vſque ad num. 16. vbi quod filij, vno, & eodem tempore cum patre vocati cenſentur, quando teſtator non hæredis inſtitutionem fecit, ſed legatum, vel fideicommiſ ſum particulare reliquit. Et idem, quando teſtator inſtituit filium, & aliquos ex nepotibus ipſius filij tantum. Idem, quando pater inſtituit filium & ex eo nepotes maſculos tantum. Idem, quando pater inſtituit filium, & vna cum eo nepotes. Et quando teſtator inſtituit filium, & ex eo nepotes, ac ipſos omnes onere fideicommiſ ſi grauauit erga aliquem; cùm grauari is non poſ ſit, qui vocatus, & honoratus non eſt; atque ita filij cum patre vocati præ ſumuntur. Et idem, quando teſtator inſtituit, & ſubſtituit filium & nepotes, adiecta clauſula, vulgariter, pupillariter, & per fideicommiſ ſum. Idem etiam quando conſtat coniecturis patrem vocantem filium & nepotes, non conſideraſ ſe rationem illam inſtituendi nepotes; provt hæc omnia eleganter exornat, & comprobat ibidem. Et id ipſum annotauit Ioann. Vincent. Hondedeus, in conſ. 65. n. 7. & 14. lib. 1. Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 4. tit. 7. num. 16. vbi inquit, communem ſententiam debere reſtringi, vt ipſa non habeat locum, quando apparet teſtatorem non reſpexiſ ſe ad neceſ ſitatem inſtituendi, neque voluiſ ſe proſpicere in caſibus, in quibus poſ ſet ex vitio præteritionis rumpi teſtamentum, vt conſuluit Corneus, ibi relatus; quando ſcilicet quis inſtituit filium, & nepotes ex eo maſculos, cùm etiam fœminæ præteritæ poſ ſint rumpere teſtamentum: l. maximum vitium, C de liberis præteritis: & concludit, quod ex coniecturis, à communi ſententia recedendum eſt; veluti ſi quis filium & nepotes inſtituit, & omnes ſimul grauauit fideicommiſ ſo, nam ex tali onere ſimul etiam vocati intelligũtur . Idem etiam probauit Surdus, deciſ. 346. n 4. Peregrin, de fideicommiſ. dict. art. 17. num. 6. vbi in legatis, ac aliis relictis particularibus, vel etiam in fideicommiſ ſis vniuerſalibus, in quibus omnibus ceſ ſat neceſ ſitas relinquendi, nepos concurreret cum filio, patréque ſuo; ſicuti Torniellus, Iaſon, Gabriel, & Matheſilanus notarunt in locis relatis ibi. Et eſ ſe ca ſum in cap. Rainuntius, de teſtament. affirmat, & aliis modis explicat, eiſdémque fere, quibus Menochius ſuprà, n. 13. vſque ad n. 20. Ex his quidem, ad vnum inferri poſ ſe videtur,[*] quod (vt cogitatio mea nouè tulit, nec vllus hactenus ita tradidit) iuridicè proculdubio tentari poſ ſe videtur; idque tam retenta Bartoli, & communi Doctorum ſententia, qui ordinem neceſ ſitatis, adeo in conſideratione habent, attento iure antiquo, Gallíque Aquilij caſu, & conſilio; quàm ex noua Imperatorum conſtitutione, quam adeo ingeniosè Antonius Faber expendit; & altera Iacobi Aren. & ſequacium opinione; videlicet quod cum hodie, iuxta deciſionem legum huius Regni, omnia bona parentum legitima filiorum ſint, excepta quinta parte, de qua ad libitum diſponere poſ ſunt ipſi parentes, vt diſponit l. 9. tit. 5. lib. 5. fori, quæ communiter obſeruatur, atque ex ea, & aliis ſic tradiderunt, atque adnotarunt Anton. Gomez. Gaſpar Baë tius, Molina, Ioannes Gutierrez, Matiençus, & Azeuedus, cum quibus egometipſe ſic ſcripſi, & notaui in commentariis de vſufructu, cap. 45. num. 13. dummodo ſemper intelligamus, Tertium bonorum, legitimam eſ ſe filiorum præciſam, extraneorum reſpectu, vt neceſ ſariò teneantur parentes omnibus filiis, & deſcenẽtibus , aut alteri eorum, Tertium relinquere; nec extraneis vlla diſpoſitione dari poſ ſit; inter ipſos tamen filios & deſcendentes voluntariam, ita vt cui velint parentes poſ ſint relinquere Tertium, dummodo ex ipſorum diſpoſitione, ad extraneos, aut collaterales non perueniatur, exiſtentibus filiis, aut deſcendentibus eorum; quod ad explicationem legum Tauri, & nouæ collectionis Regiæ, rectè obſeruarunt Gaſpar Baëtius, Ioan. Gutier. Queſada, Matienç. & Azeuedus; cum quibus egometipſe ita ſcriptum reliqui in commentariis lib. 2. controuerſiarum, cap. 13. n. 27. idque non modo filiorum, in primo gradu exiſtentium, reſpectu, ſed etiam vlteriorum deſcendentium; vſque adeo, vt filio, filiísve prætermiſ ſis, nepotes in Tertio, & remanente Quinti bonorum meliorari valeant, & filiis ipſis præferri, etiam viuentibus filiis, patréque aut patribus nepotum, prout ſpecificè diſponit lex 18. Tauri, vbi Antonius Gomezius, Tellus Fernandez, & cæteri Scribentes notarunt; quæ hodie eſt l. 2. tit. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, vbi vide omnino Matiençum, & Azeuedum, Peraltam etiam, in l. cum patronus, num. 29. de legatis ſecundo; & non modò quando pater, vel mater habet plures filios, & ex eis, nepotem, vel nepotes; ſed etiam ſi vnicum tantum filium habeat, & ex eo aliquem nepotem, vel nepotes; ſicuti contra Antoni. Gomezium, cum Tello, Couarr. Burg. de Paz, Molina, & Matienço, rectè tuetur, & reſoluit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. quæ ſt. 54. & tenet etiam Azeuedus, in l. 2. tit. 6. num. 5. Si ergo proponamus, patrem, vel matrem, filium, & filios eius hæredes inſtituiſ ſe, vel filium, & aliquem eius filium, ſicque cum filio nepotem, formula illa prædicta, quam in terminis iuris communis adduximus, videlicet, Caium filium meum, & eius filios hæredes inſtituo; tunc quidem, tam attenta noua Imperatorum conſtitutione, ſiue iure nouiori, quod ſubtiliter D. Franciſc. Sarmientus, & Antonius Faber ponderarunt, vt dixi; & iuxta Iacobi de Arena, & ſequacium ſententiam, quam adeo ingeniosè iidem duo Authores tuentur, Couarr. etiam vt ſuprà retuli: quam etiam iuxta opinionem Bartoli ipſius, & ſequacium, qui ab ordine neceſ ſitatis, ſiue neceſ ſitate ipſa inſtituendi filium, in primo gradu exiſtentem, excitantur, adducunturq́ue principaliter, nec alio fundamento ſubſiſtit; iuridicè quidem tutatur (vt dixi) filium teſtatoris, & filij filios, nepotes ſcilicet, non ordine ſucceſ ſiuo, ſed ſimul & ſemel in ſtitutos videri, & vim copulæ ſuam retinere naturam, ad eum quidem modum, vt filius legitimam integram conſequatur, cuius duntaxat reſpectu, hodie in his Regnis neceſ ſitas conſideratur; & reſ pectu ipſius legitimæ ſeruatus à parente intelligitur; nepos verò, aut nepotes, Tertium, & remanens Quintum bonorum deducant, in quo meliorati, atque ſtatim, vt ſimul cum patre admittantur, vocati cenſentur; vocaríque, & meliorari de iure potuerunt, iuxta deciſionem dict. l. 18. Tauri, & eo ipſo, quod cum patre ſimul vocati fuerunt, meliorati videri debebunt; idq́ue tam ex rationibus illis, ab Antonio Fabro, & Sarmiento, ſingulariter conſideratis, quæ mirè vrgent: prout etiam vrgent adducta per Menochium, libro 3. præ ſump. 30. & reſoluta ſuprà, num. 12. quod ſcilicet communis opinio non procedat, vbicunque ordo neceſ ſitatis deficiat (ſanè reſpectu tertiæ & quintæ partis bonorum parentis, neceſsitas deficit omnino, & alteri deſcendenti relinquẽdi ea, facultas à lege conceditur) quàm etiam ex conſtitutione l. 26. Tauri, quæ hodie eſt l. 10. tit. 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, & his, quæ multùm ad propoſitum noſtrum adducit, & reſoluit Ioan. Gutierr. practicar. lib. 2. quæ ſt. 63. vtpote. cum ordo neceſ ſitatis iam ad vnguem ſeruatus fuerit in eo, in quo ſeruari debuit neceſ ſariò, in legitima ſcilicet: in reliquo autem in quo ordo neceſ ſitatis inſtituendi filium, deficiat, atque ex deciſione legum huius Regni deficit, voluntas ſeruari debeat, & natura copulæ, & ſuadeat, eam fuiſ ſe voluntatem, vt ad modum prædictum, ſimul & eodem tempore ſuccedant filius, & eius filij, non autem ordine ſucceſ ſiuo, qui ex ſententia eius Bartoli, & communi ceſ ſat, quando ordo neceſ ſitatis non vrget, vel in eo, in quo deficit, tametſi filius teſtatoris, & eius filij ſimul inſtituti fuerint, ſicuti ex Menochio, Peregrinus, & aliis reſolui ſuprà d. n. 12. quæ eſt noua, & ſingularis, & vera con ſideratio, & obſeruatio in hac materia, & comprobatur ex his, quæ pro ratione dubitandi, & decidendi legis eiuſdem 18. Tauri. Anton. Gomezius, ibidem expendit num. 1. per totum: ex ea namque lege deducit, quod pater poteſt meliorare nepotem in Tertio bonorum, etiam viuente filio, patreq́ue ipſius nepotis; & ſtatim in hunc modum ſcribt Pro cuius perfecta declaratione dico, quod ratio dubitandi poterat eſ ſe, quia nepos non habet ius ſuccedendi in bonis Aui ab inteſtato, nec contra teſtamentum, nec ſibi debetur legitima, viuente filio, patréque ſuo, ſed tantum eo mortuo, textus eſt in l. ſi quis poſthumo, §. ſi filium, ff. de liber. & poſthum. text. in l. Gallus, in omnibus, eod. tit. text. in l. ſi quis filio exhæredato, ff. de iniuſto, rupto: text. in l. poſthumorum, ff. eod. tit. §. poſthumorum, de exhæredat. liberor. §. ita demum de hæred. quæ ab inteſt. deferun. & per conſequens videbatur, quod talis nepos non potuerit meliorari in Tertio, cùm non habeat ius ſuccedendi, ſed tantum mortuo patre ſuo: ita videbatur diſ ponere l. 9. tit. 5. lib. 3. fori legum, in quantum dicit, quod filio, vel nepoti, qui habeat ius ſuccedendi, poſsit fieri melioratio, & non alteri, & per illam legem ita tenebat Segura, in repeti, l. vnum ex familia, §. ſed ſi fundum, ff. de legatis ſecundo, folio ſeptimo, verſic. Vndecima differentia eſt: ſed cõtrarium hodie diſponit noſtra lex. imo quod poſsit meliorari. Et ratio vera, & fundamentalis eſt, quia illa iura communia intelliguntur in legitima neceſ ſaria, præcisè debita filijs, & deſcendentibus: ſecus verò in voluntaria, vt eſt melioratio Tertij bonorum, quia illa poteſt relinqui nepoti, etiam viuente patre ſuo. Et iſta eſt propria, & realis deciſio huius legis. Hactenus Antonij Gomezij obſeruatio, ex qua (vt dixi) mirè comprobatur conſideratio præfata, ſuper qua tamen cogitãdum , atque maturè deliberandum erit, cùm caſus ſe offeret; & an d. l. 26. Tauri. conſtitutio ad caſum prædictum, & ad actum vltimę voluntatis expendi, trahíque poſ ſit, vt ſcilicet nepotes meliorati videantur, etiam ſi meliorationis mentio facta non ſit in teſtamento, quemadmodum in actu inter viuos; idq́ue iuxta ea, quæ in dubium excitauit, & reſoluit Ioan. Gutierr. practicar. lib. 2. d. q. 63. vis tamẽ , & natura copulæ, & multùm adſtringit, vt vnà cum patre ſimul filij admittantur, cum aliàs eorundem vocatio nihil operari videretur. Item cum ordo neceſ ſitatis in legitima tantum militet (vt dixi) ſeruatuſ q́ue intelligatur, videtur, quod in aliis bonis vltra legitimam, non alius ſenſus, aliáque interpretatio ſumi poſ ſit, aut debeat, quam vt in eis, ſtatim vocati, melioratique nepotes videantur, quia aliàs cum patre ſimul non vocarentur, nec vocari ſolent à cõmuniter accidẽ tibus , cùm pater, eorúmque anus, ſtatim eos admitti, cum eorum patre ſimul ſuccedere, non intendit. Rurſus & tertio loco obſeruandum, atque con ſtituendum erit, ſecundum eſ ſe huius diſputationis caput, quando ſcilicet teſtator inſtituit Caium, eiuſ q́ue filios, qui quidem Caius non erat teſtatoris filius, ſed frater, atque ita non habebat neceſ ſe[*] teſtator inſtituere eum hęredem, nec minùs eius filios: etſi hic ipſe Caius, tanquam frater, alioqui ſucceſ ſiſ ſet, ab inteſtato ipſi fratri ſuo teſtatori. Et hoc quidem in capite abſolutè, & pro regula ſcribunt Doctores communiter, filios illos Caij præ ſumi vocatos eodem tempore, vt æqualiter cum eorũ patre ſuccedant. Ita ſanè Imola, Alexand. Cæpola, Guido Papæ, Corneus, Puteus, Iaſon, Ruinus, Socinus ſenior, Dec. Rubeus, Bertrãdus , Curtius iunior, Boërius, Ioan. Dilectus, & Berous, quos recen ſet, & ſequitur Iul. Clar. in §. teſtamentum, q. 80. verſ. Hoc præmiſ ſo: & his accedunt Baldus, Angelus, So cinus iunior, Corneus, Ruinus, & Didac. Couarr. quos commemorauit, & ſequutus eſt Iacob. Menoch. lib. 4. præ ſumpt. 70. num. 16. vbi etiam notauit, ab hac ſententia diſ ſentire alios multos, quos refert ibidem: & vt radicitus, & diſtinctè, atque ab ſolutè magis, quàm cæteri feciſ ſent, explicet; duodecim caſus conſiderat, atque diſtinguit ex num. 17. vſque ad num. 35. quibus omnia, quæ in propoſito occurrere poſ ſunt, complectitur, & idcirco videndus erit omnino (quoniam tranſcribendi vitium ab inſtituto, & conditione mea multùm abhorret) Idem Menoch. in conſ. 85. num. 78. lib. 1. Couar. in d. cap. Rainuntius, §. 2. num. 2. & 3. vbi communem opinionem defendit, quod cum frater, & eius filij vocantur, atque ita perſonæ, inter quas ordo affectionis, & charitatis conſideratur, non autem neceſ ſitatis; ſimul, & eodem tempore admittuntur, non ordine ſucceſ ſiuo, & gradus; & nihil referre, fiátne inſtitutio plurium per dictionem, & an per dictionem, cum; & vtrumque contra Bartolum, & tuendo contrariam, communémque ſententiam; quam etiam tuetur Cardinalis Franciſcus Mantica, lib. 4. titulo 7. ex num. 17. vſque ad num. 24. vbi inquirit, an ex ſolo ordine charitatis, & affectionis, inſtitutio poſ ſit intelligi facta ordine ſucceſ ſiuo, veluti ſi quis fratrem, & eius filios hæredes inſtituat; & refert ſententiam Bartoli, in d. §. quidam rectè, numer. 4. vbi cum Dyno concludit, vt ſucceſ ſorio ordine primùm frater ad hæreditatem admittatur; deinde ſi frater non ſit hæres, eius filij tanquam ſubſtituti ſuccedant: quam ſententiam in puncto iuris ſequitur Socinus ſenior, num. 3. & Ruinus veram ſemper fuit arbitratus, vt Socinus iunior refert; qui etiam diſ ſerendo, ſub num. 29. cum pluribus ſeqq. eam defendit, licèt in dubio putet, non recedendum à communi ſententia, quæ in hoc articulo Bartolo contradicit: & ita refert Mantica, dict. num. 17. qui ſubdit, quòd relictis longinquis rationibus, quæ non videntur multùm vrgere, hæc Bartoli opinio duobus potiſ ſimum fundamentis nititur, quæ ibidem adducit numer. 18. & 19. & eiſdem ſtatim reſpondet numer. 20. in verſic. Neque huic communi ſententiæ: & numer. 21. & 22. & contrariam Baldi ſententiam, quæ communiter probari ſolet, amplectitur, quod imò frater, & eius filij, coniunctim intelligantur inſtituti in primo gradu; & pro communi expendit text. in dict. cap. Rainuntius, de testament. & inquit, huius communis opinionis præcipuum fundamentum eſ ſe, quod ceſ ſante neceſ ſitate inſtituẽdi , propter ſolum ordinem charitatis non eſt à ſermonis proprietate recedendum, verbiſque inſeruire melius eſt: l. non aliter, in principio, de legat. 3. l. 3. § ſi is qui nauem, ff. de exercit. action. Natura autem copulæ ea eſt, vt coniuncti æqualiter, & pro virilibus portionibus admittantur: l. reos, §. cum in tabulis, ff. de duobus reis: l. 1. Cod. ſi plures vna ſententia l. ſi duobus, in principio, de legatis primo, l. vnica, §. his ita, verſic. Hoc ita tam variè: & §. vbi autem, C. de caducis tollend. l. ſi quis Titio, ff. de vſufructu accreſcendo. Igitur frater, & eius filij coniunctim, & ex æquis portionibus intelliguntur inſtituti, cùm nulla cogat neceſ ſitas, eos inſtituendi; & num. 23. cum ſeq. vſque ad finem tituli, communem ipſam ſententiam, pluribus modis limitat, & explicat; provt ibi videri poteſt: Communem etiam ſequitur Prætis, lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. ſolut. 5. num. 39. fol. 71. end. lib. 3. interpret. 3. dubitat. 4. ſolut. 2. num. 5. & 8. & ſeq. fol. 216. & 217. Graſ ſus §. fideicommiſ ſum, q. 15. num. 6. & q. 16. n. 2. Franciſcus Viui. deciſ. 214. num. 1. & 2. lib. 2. Petra, de fideicommiſ ſ. q. 5. . num. 155. vbi etiam ſequitur communem opinionem, & confutat contrariam, & addu cit nonnullas limitationes, atque declarationes, vſque ad num. 164. vbi videri poteſt: D. Ludouic. à Peguera, deciſ. 101. num. 4. Iacob. Cancer. variar. lib... cap. 1. num. 49. vbi teſtatur, opinionem Bartoli eſ ſe communiter reprobatam, & contrariam veriorem, & communi aſ ſenſu probatam, quam explicat num. ſeq. Sarmientus, in d. §. quidam rectè num. 9. Angel. Matheac. de legatis, & fideicommiſ ſis, lib. 2. cap. 13. num. 3. Marc. Anton. Macerat. variar. reſolution. lib. 1. cap. 7. num. 1. & 2. Peregrin. de fideicommiſ. art. 17. num. 20. & tribus ſeqq. vbi etiam communem ſententiam probauit, & explicauit, atque comprobauit, & rationem reddidit num. 22. & vide ex num. 26. vſque ad num. 38. vbi nonnullis modis explicat: Pet. Surd. deciſ. 346. n. 3. & 4. Hondedeus, in conſ. 65. n. 7. lib. 1. Cardinalis Tuſchus, tom. 3. litera F. concl. 247. fol. 791. & tom. 5. litera O. concluſ. 199. num. 42. fol. 1104. Stephan. Gratian. diſceptation. lib. 1. cap. 70. n. 20. 21. & 23. Cæ ſar Barçius, deciſ. 9. ex n. 1. vſque ad num. 6. & deciſ. 10. n. 2. cum ſeq. Andr. Fachin. controu. iur. lib. 12. cap. 41. per totum, fol. mihi 290. vbi communem ſententiam, veriorem eſ ſe iudicat; quòd ſi quis inſtituerit, vel ſubſtituerit hæ redes, fratrem ſuum, & eius filios, videatur eos in ſtituiſ ſe ſimul & ſemel, non verò ordine ſucceſ ſiuo: & adductis fundamentis pro opinione Bartoli, quam confutat, eiſdem ſatisfacit, reſponſ ùmque præbet, provt ibi videri poteſt. Farinacius etiam, nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, deciſ. 357. primæ partis, tom. 1. Ioannes Griuellus, deciſ. Dolana 18. num. 23. & 24. & 29. & 40. & 41. communem etiam opinionem apertè videtur probare, & contrariam Bartoli non admittere Anton. Faber, decad. 33. errore 8. col. 2. in princip. fol. 433. ex verſ. Proinde ſi Titium fratrem meum: vbi videri poteſt Ludou. Molin. de Hiſpanor. primog. lib. 1. cap. 6. num. 4. & 5. vbi inquit, communem eſ ſe Doctorum ſententiam, & regulam, quod quando plures ſunt vocati per copulam, inter quos ſolum cadit ordo charitatis, & affectionis, abſque vlla neceſ ſitate inſtituendi, vel ſubſtituendi; prout contingit, quando teſtator inſtituit fratrem ſuum, & eius filios, vel aliam inſtitutionem ſimilem fecit; tunc huiuſmodi perſonæ cenſentur vocatæ ſimul & ſemel, itavt eodem tempore, in eius hæreditate concurrant, non autem ordine ſucceſ ſiuo, nec ſecundum qualitatem affectionis; & adducit plures Authores ita tenentes. Statim autem eandem[*] communem ſententiam limitat, vt in Hiſpanorum primogeniis ea non procedat idque attenta eorum natura, cum omnes ſubſtituti, vocati cenſeantur ordine ſucceſ ſiuo; quod eleganter tradidit, atque in hunc modum ſcripſit: Hæc autem opinio, proculdubio in Hiſpanorum primogeniorum ſucceſ ſione admittenda non eſt; ſi enim Titio, & filiis ſuis, aliqua bona iure maioratus relinquantur, Titius, & filij eiuſdem, non ſimul, ſed ordine ſucceſsiuo admittendi ſunt, ſiue ad ſit neceſ ſitas præciſa, vel cauſatiua inſtituendi, vel ſub ſtituendi, ſiue non. Cum enim maioratus ſucceſ ſio, ex propria natura perpetua ſit, tractúmque ſucceſ ſiuum habeat, in eóque non poſ ſit ſuccedere niſi vnus, iſque primogenitus, eáque bona neceſ ſariò indiuiſibilia eſ ſe debeant, nihil magis ex diametro naturæ maioratus pugnans dici poteſt, quam quod in his bonis ſimul ac eodem tempore plures ſuccedere debeant, bonáque inter eos diuidenda ſint. Verba autem ſecundum naturam rei, de qua agitur, accipienda ac interpretanda ſunt: l. ſi vno, cum ſimilibus, ff. locati: ſicque in ſpecie cenſuit Raphaël Cuman. in l. cum ita legatur, §. in fideicommiſ ſo, num. 4. de legat. 2. & in l. peto, §. fratre, num. 5. ff. eod. Alexand. conſ. 13. numer. 7. lib. 4. vbi eleganter inquit quod in diſpoſitione habente tractum ſucceſ ſiuum, provt illum habet maioratus ſucceſ ſio, plures vocati ad ſucceſ ſionem, ſemper cenſentur vacati ordine ſucceſ ſiuo; quod etiam, nihil tamen ex his adducens, ingeniosè probat Fortu. in d. l. Gallus, §. quidam rectè, col. 31. vbi inquit, in materia ſucceſsiua ſicut eſt feudum, ſeu operæ libertorum, ſemper vocationem ordine ſucceſsino factam intelligi, &c. Communem etiam opinionem cum probaſ ſet Parlador. in ſeſquicent. differentia 24. §. 1. num 4. fol. 119. ſtatim limitat eam quoad bona, quæ maioratus titulo relinquuntur, quia in eis non ſuccedunt ſic vocati ſimul, ſed ordine ſucceſ ſiuo, cum vnus tantum debeat eſ ſe poſ ſeſ ſor; & refert Molinam, in loco prædicto, & D. Spino, in ſpeculo. gloſ. 33. n. 26. Præterea obſeruandum erit, tertium eſ ſe huius[*] diſputationis caput, cùm teſtator inſtituit, vel ſub ſtituit penitus extraneum & eius filios; quo caſu recepta eſt omnium ſententia, filios cenſeri vocatos, vt æqualiter, eodémque tempore ſuccedant cum eorum patre, non autem ordine ſucceſ ſiuo; ita Gloſ ſ. in d. §. quidam rectè, & ibidem Bartolus, n. 4. Alexand. num. 6. Cæpola, in conſil. 52. colum. 1. verſ. Tertius caſus: Boër. in quæ ſt. 158. num. 16. Iacob. Menoch. lib. 4. d. præ ſumpt. 70. num. 35. qui dixit, eſ ſe communem ſententiam, & aſ ſignauit rationem, quia ſcilicet in hoc caſu nulla extat neceſ ſitas, nulláve cauſa, quæ mouere potuerit teſtatorem, vt ordine ſucceſ ſiuo vocaret filios illos. Non enim vrgebat neceſ ſitatis cauſa, quæ in ſolo filio, vel nepote conſideratur. Non etiam adeſt charitatis, & amoris ratio, & cauſa, quæ conſideratur erga proximiores ſanguine, ab inteſtato ſucceſ ſuros. Et extendit ipſe Menochius, num. 36. caput hoc, vt procedat, locúmque habeat, etiam quando teſtator inſtituit, vel ſubſtituit extraneum, & ipſius extranei agnatos; nam adhuc ij agnati etſi collectiuè vocati, ſuccedunt eodem tempore æqualiter cum ipſo nominatim inſtituto; & ita tenuiſ ſe Alexand. Iaſon, & Rubeum, quos ibidem commemorat. Quod tamen (vt vides) etiam in his terminis, in maioratibus perpetuis, (attenta eorum natura) procedere non poſ ſet; nam eo ipſo, quod maioratus perpetuus inſtitueretur, iſque durare, & ſubſi ſtere deberet, vis eſ ſet, ex ſubiecta materia ipſius, quod non ſimul & ſemel, ſed ordine ſucceſ ſiuo vocati ſuccedere deberent, nec inter hunc caſum, & alterum, à Molina ſpecificè conſideratum, & reſolutum, differentiæ ratio reddi poteſt; ſed vna & eadem potiùs vrget, & militat, vt compertum eſt. Idque magis in altero caſu Menochij, dicto numer. 36. cùm teſtator inſtituit extraneum, & ipſius extranei agnatos; iuxta ea, quæ ipſe Molina, vbi ſuprà, num. 6. in fine ſtatuit. Extra maioratus autem, eandem quoque ſententiam, quod ſcilicet quando teſtator inſtituit, vel ſubſtituit penitus extraneum, & eius filios, videatur eos ſimul & ſemel; non ordine ſucceſ ſiuo vocate, vt filij ipſi vnà cum patre admittantur; tenuerunt etiam Simon de Prætis, lib. 3. interpretatione 2. dubitatione prima, ſolutione 5. numer. 38. in verſic. idem: fol. 70. Pet. Surdus, deciſione 346. numer. 14. D. Ludouic. Peguera, deciſione 101. num. 4. verſ Ex quibus ſatis apertè: Iacobus Cancerius variar. tom. 1. d. cap. 1. de ſubstitutionibus, num. 49. in fine, Petra, de fideicommiſsis, d. q. 5. num. 149. in verſ. Secundò pro concordia dici poteſt: fol. 71. & iterum num. 164. & 165. fol. 75. Marcabrunus, in conſilio 13. ex num. 259. Rebuffus, in conſ. 177. num. 7. Peregrinus de fideicommiſ ſ. articul. 17. num. 38. vbi inquit, quod cùm teſtator inſtituit aliquos, cum quibus non habet neceſ ſitudinem ſanguinis, vt quia inſtituat Titium extraneum, & eius filios; tunc filij cum patre concurrunt, ita vt pater vnam dimidiam, & filij aliam dimidiam conſequantur; prout ibi comprobat. Id autem (vt dixi) in vinculis perpetuis, & in Hiſpanorum primogeniis locum obtinere non poteſt, attenta eorum natura; ſed illud obſeruandum, quod antea dixi, vt ordine ſcilicet ſucceſ ſiuo, vocati intelligantur, & ſuccedere debeant, cùm vnus ſolus admitti valeat, iuxta regulas primogeniorum & vulgatas, & communes. Deinde & quinto loco, atque principaliter ob ſeruandum, & conſtituendum erit, ſuperioribus obſeruationibus, & maximè ſecunda, dictum fuiſ ſe, filios vocatos vnà cum eorum patribus, præ ſumi vocatos ordine ſucceſ ſiuo, quando ſcilicet ordo neceſ ſitatis conſideratur, provt ibidem explicatur. Cum autem hic ordo intelligi poſ ſit altero de duobus modis, directò ſcilicet, vel per vulgarem ſub ſtitutionem; vel per fideicommiſ ſariam; nunc explicandum erit, an, & quando præ ſumatur hic ordo per ipſam vulgarem, vel per fideicommiſ ſariam: Et quidem Didac. Couarr. in d. cap. Rainuntius, §. 2. numer. 7. ex communi ſententia reſoluit, quod duorum, pluriúmve inſtitutio, quoties ſucceſ ſionis ordine eſt intelligenda ad vulgarem ſub ſtitutionem refertur, ſiquidem directis verbis & ciuilibus facta, cum ſemel iure directo valere poſ ſit, ad fideicommiſ ſum non deducitur, l. verbis ciuilibus, ff. de vulg. Igitur vulgaris ſubſtitutio in ea ſpecie ſubintelligitur; & ideò primo adeunte hæ reditatem, ſecundo locus non eſt Ex quibus idem omnino dicendum eſt in ſubſtitutione, niſi ea facta ſit nomine collectiuo: l. cùm ita, §. In fideicommiſ ſo, l. pete, §. fratre, ff. de legat. 2. aut per verba, tractum futuri temporis ſignificantia, vel quæ poſ ſint intelligi iure fideicommiſ ſi, tunc etenim fideicommiſ ſaria ſubſtitutio hic eſt intelligenda, ſicuti ex ſententia communi, atque relatis Aretino, Socino, Caſtrenſe, Decio, Galiaul. Curtio iun. Craueta, & aliis reſoluit Couarru. dict. num. 7. & eſ ſe magis communem opinionem teſtatur Socinus iunior, in dict. §. quidam rectè, ex num. 38. ſequitur lulius Clarus §. Testamentum, dicta quæ ſtione 80. num 4. vbi addit, quod vtilitas eſt euidens, & maxima, quia ſi cenſeretur inductum fideicommiſ ſum, non poſ ſet filius de ipſa hæreditate liberè di ſponere, & teſtari, ſed teneretur illam reſtituere ipſis nepotibus: Si verò tantummodò eſt vulgaris ſubſtitutio, filio adeunte, ſtatim expirat: Quòd autem filij cenſeantur vocati per vulgarem ſubſtitutionem, & non per fideicommiſ ſariam, ipſe tuetur cum Communi, vt dixi. Communem quoque ſequitur Cardinalis Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 4. tit. 7. num. finali, Simon de Præ tis, lib. 3. interpretat. 2. Dubitat. 1. ſolut. 5. num. 39. & quinque ſeqq. fol. 70. & eod. lib. 3. interpretat. 3. dubitat. 4. ſolut. 2. ex num. 10. cum ſeq. fol. 217. Anton. Gomezius, tom. 1. variar. cap. 2. numer. 4. ad finem, vbi etiam quod ordo ſucceſ ſiuus intelligitur per vulgarem: Franciſcus Viuius, deciſ. 214. numer. 3. lib. 2. Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, quæstione 15. num. 6. & quæ ſtione 16. num. 3. & 4. qui quando verba te ſtamenti non denotant tractum temporis futuri, vel terminos directæ vel legalis ſubſtitutionis excedunt, aut in contrarium non vrgent coniecturæ, ex quibus fideicommiſ ſaria ſubſtitutio, fideicommiſ ſúmve in futurum inducatur; cum communi ſententia tranſit, quod ſcilicet ordo ſucceſ ſiuus per vulgarem intelligatur; aliàs autem, ſi aliquid prædictorum concurrat, per fideicommiſ ſariam. Latè Lud. Caſanate, in conſ. 46. & 49. & 52. vbi longa ſerie explicat, & diſtinguit plures caſus. Petra de fideicom. d. q. 5. ex n. 148. vſque ad n. 153. & iterum num. 165. ex verſ. Circa ſecundum & principalem: vſque ad num. 172. vbi confusè ſe habuit; nec certam, aut ſatis diſtinctam tradidit reſolutionem; ſemper tamen videtur magis accedere communi ſententiæ, quod ordo ſucceſ ſiuus intelligatur per vulgarem ſubſtitutionem, niſi in eiſdem caſibus, in quibus Graſ ſum ab ca recedere nunc dixi; quando ſcilicet verba denotant tractum futuri temporis (quod ſ æpè repetit) vel terminos directæ vulgaris ſubſtitutionis excedunt, vel in contrarium vrgent coniecturæ, ex quibus fideicommiſ ſum, fideicõmiſ ſariáve ſubſtitutio deduci valeat; prout latius ibi; vbi in effectu is Author; id ipſum, quod Ludou Molina (de quo ſtatim) amplecti videtur. Communem etiam reſolutionem ſequitur D. Ludou. à Peguera deciſione 101. numero primo, & 2. & 3. & ſeq. Peregrinus, deciſione 111. numero 6. & 7. qui tamen, quando plures ſubſtituuntur per nomen collectiuum, contrariam opinionem latè defendit per totam illam deciſionem, de quo articulo inferius agitur, obſeruatione ſequenti. Sequitur quoque communem ſententiam, quod ordo ſucceſ ſiuus intelligatur per vulgarem; Ioannes Vincent. Hondedeus, in conſ. 65. numero 10. cum ſeq. libro primo, Cæ ſar Barzius, deciſ. 10. ex numero 7. Ioannes Griuellus, deciſ. Dolana 135. num. 18. & ſeq. Surdus, deciſ. 346. num. 17. & 19. vbi citat infinitos Authores pro communi ſententia; & in initio dicti numeri 18. ſic ſcribit: Stante verò præ ſuppoſito, quo deſcendentes intelliguntur vocati ordine ſucceſsiuo, infertur, quod non ſunt, neque intelligi poſ ſunt vocati per fideicommiſ ſum poſt mortem patris, qui iam acceptauit legatum, & agnouit diſpoſitionem domini Ludouici: ſed tantummodo per vulgarem, vbi ſcilicet dominus Franciſcus nollet, vel non poſ ſet legatum conſequi, &c. Et in principio dicti numeri 19. ſic quoque ſcriptum reliquit. Et præ dicta ſententia caret difficultate in præ ſentis facti contingentia, quia in codicillis nullum omnino extat verbum, importans temporis tractum in futurum; quod ſi adeſ ſet, res eſ ſet dubia: & hoc modo fatuantur quicunque contrariam partem amplexi ſunt. Et ſub eodem numero 19. ibi: Nam procedit, quando aliter non conſtat de voluntate teſtatoris. Et ibi: Dico enim, quod cum ſucceſsiuus ordo duobus modis intelligi poſsit. Primò, vt intelligantur vocati per ſolam vulgarem, ſi nominatus, non voluerit, vel non potuerit ſuccedere: Secundò, vt ſuccedant mortuo patre etiam, qui acceptauerit relictum: in dubio reſtringitur vocatio ad vulgarem ſubſtitutionem, nec extenditur ad fideicommiſ ſum, &c. Et id ipſum probauit num. 20. 21. & 22. vbi limitauit, quando diſpoſitio continet tractum temporis in futurum, quia tali caſu inquit, neceſ ſe eſ ſe intelligere, quod vocati ſuccedant etiam per fideicommiſ ſum, ex quo temporis tractus illi conuenit. Probauit quoque reſolutionem communem Marcabrunus in conſ. 61. num. 51. & 91. Tiber. Decian. latiſ ſimè in conſ. 10. num. 30. & ſeq. vol. 3. vbi nouem adducit fundamenta pro hac parte: Iacob. Cancer. variar. lib. 1. d c. 1. de ſubſtitut. num. 55. & duob. ſeq. Angel. Matheac. qui ſingulariter rem[*] hanc percipit, & explicat, de legat. & fideicommiſ ſis lib. 2. cap. 14. per totum, ex fol. 84. vbi dicit, nobile, ac celebre diſ ſidium ortum eſ ſe inter Paul. Caſtrenſ. & Raphaël Cuman. in propoſito dubio, ſucceſ ſiuus ſcilicet ordo, quemadmodum accipiatur, an per vulgarem tantum, an verò per fideicommiſ ſariam etiam, & vtriuſque opinionem recenſet, adducit etiam Interpretum multorum placitum illud, qui fœdere diſtinctionis, hæc diſ ſidia componere ſtuduerunt, vt ſi nomine collectiuo vocati fuerint ſubſtituti, per verba directa, denotantia vulgarem, vel ſimplicem ſubſtitutionem, locus ſit Cumani ſententiæ, ſin autem per compendioſam, & per verba tractum temporis ſignificãtia , tunc Caſtrenſis opinio præ ſerenda; & tunc germanum ſenſum adhibere conantur textui in dicta l. cum ita §. in fideicommiſ ſo ff. de legatis ſecundo. Ipſe autem concludit, quod ſibi ſemper verior vi ſus eſt ille ſenſus, vt ex communi ſententia admittantur ſubſtituti ad fideicommiſ ſum, familiæ relictum, per vulgarem tantùm; non autem per fideicommiſ ſariam; verba enim Modeſtini in eo textu, hoc idem reſonare videntur, prout latiùs ibi obſeruat, & ſingulariter admodùm textum ipſum explicat?itavt communi ſemper accedat reſolutioni, ni ſi quando adſit aliquod verbum, ſignificans tractum ſucceſ ſiuum; quia tunc ordo ſucceſ ſiuus intelligitur etiam quoad fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem, prout ibidem tradidit num. 6. Menochius etiam communem ſententiam ſe[*] quitur in conſ. 85. num. 78. lib. 1. ſed vt diſtinctè, & abſolutè magis quàm cæteri feciſ ſent, ſe haberet, tres caſus principales diſtinxit, atque conſiderauit libro quarto, præ ſumptione 71. ex num. 2. cum ſequentibus, vſque ad numerum vndecimum, quò loci inquit, diſtinguendos eſ ſe, atque conſtituendos tres caſus. Primus eſt, quando pater inſtituit filium, & nepotes; quo caſu ſecundum communem ſententiam dixit præ ſumptione 70. nepotes cenſeri vocatos ordine ſucceſ ſiuo. Et nunc dicit, hunc ordinem eſ ſe per vulgarem ſubſtitutionem; quod ratione, & multorum Authorum auctoritate, & ſententia comprobat, atque extendit, & declarat ex numero ſecundo, vſque ad numerum ſeptimum. Secundus ca ſus eſt, quando teſtator inſtituit fratrem, & eius filios, ſicq́ue vocauit eos, quos neceſ ſe non habuit vocare, & hoc caſu, filij etiam fratris præ ſumuntur vocati per vulgarem, non autem per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem, cùm teſtator vſus ſit verbo inſtituo, merè directo; prout ibi comprobat num. 7. & in conſilio 85. num. 78. libro 1. Tertius eſt Caſus, quando teſtator ita diſpoſuit, inſtituo Titium filium meum, & illi ſubſtituo Sempronium fratrem meum, & eius filios: & hoc in caſu inquit, quod admiſ ſa illa opinione Bartoli, in dicto §. quidam recté, num. 3. quam explicauit præ ſumptione præcedenti, quod ſcilicet filij non ſuccedant æqualiter, eodemque tempore, cum eorum patre; filij ipſi præ ſumũ tur vocati per vulgarem, non autem per fideicommiſ ſum: atque ita Sempronius non eſt grauatus onere fideicommiſ ſi erga filios, & deſcendentes ſuos: prout ibi comprobat num. 8. & 9. & extendit num. 10. & declarat num. 11. vt non habeat locum hic caſus, quando coniecturis colligi poteſt, teſtatorem voluiſ ſe vocare filios illos, vel deſcendentes fratris ſui ſubſtituti per fideicommiſ ſariam, atque ita voluiſ ſe grauare fratrem ſuum onere fideicommiſ ſi erga filios, & deſcendentes ſuos. Hæ autem coniecturæ, quod partim ex verbis ſubſtitutionis, partim ex mente colliguntur. Eáſque ſuo ordine enumerat, atque plures caſus explicat ex num. 11. cum ſeqq. vſque in fin. præ ſumptionis, vbi longa ſerie videri poteſt. Peregrinus etiam, de fideicommiſ. artic. 18. com[*] munem ſententiam probauit n. 3. & 4. vt ſcilicet ordo ſucceſ ſiuus intelligatur per vulgarem, non autem per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem: & iterum num 7. vbi inquit, quod cum teſtator vtitur verbo, ſubſtituo. vt quia inſtituto hærede, ſubſtituit alium ſimpliciter, non per verba tractũ temporis denotantia; & hoc caſu, ſiue inter inſtitutum, & ſubſtitutum ſit ordo neceſ ſitatis, aut affectionis, vulgarẽ tantùm, non autẽ fideicommiſ ſariã contineri, concludere Authores quamplures, quos ibi commemorat n. 70. & vide n. 8. & ſeq. vbi excitat dubium illud, an clauſula codicillaris operetur, vt ſubſtitutio ſic facta, in fideicommiſ ſariam conuertatur; atque explicat vſque ad num. 12. & vide d. num. 12. vbi quod ſubſtitutio ſimpliciter facta de pluribus diuerſorum graduum, vulgarem, & fideicommiſ ſariam continer: & num. 13. vbi quod ſub ſtitutio poſt mortem hæredis de aliquo, & eius filiis, quoad patrem, & filios reſoluitur in vulgarem: niſi addita ſit dictio aliqua, tractum temporis ſignificans; veluti, quia dictum ſit, & poſt eum, prout ibi num. 14. Et quid ſi dictum fuerit, & in defectum, an vulgarem tantum deſignet? Vel quid ſi dictum fuerit, & non exiſtente, vel non exiſtentibus, prout ibi num. 16. & 17. & vide num. 18. vbi quod fideicommiſ ſaria importatur, cum tractus temporis ineſt. Vide etiam numeris ſeq. & per totum illum articulum, vbi plures alios caſus in propoſito conſiderat, atque explicat. Denique Ludou. Molina de Hiſpan. Primogen.[*] lib. 1. cap. 5. num. 27. vſque ad num. 32. & cap. 6. n. 14. & 15. egregie, & notanter materiam hanc ipſam explicat; & d. num. 27. in dubium excitat, an in ca ſu l. finalis, C. de verbor. ſignificat. & l. cum ita legatur. §. in fideicommiſ ſo, vulgariter, an per fideicommiſ ſum, hi, qui ex familia teſtantis procedunt, admittendi ſint? Et primò quidem arguit, quod proximiores admittendi ſint vnus poſt alium, gradatim ac ſucceſ ſiuè, per fideicommiſ ſum; ad quod expendit textum metipſum in dicto §. in fideicommiſ ſo, & in l. peto, §. fratre, ff. de legatis ſecundo. Verùm ipſe contrariam opinionem magis probat: imò quod ad fideicommiſ ſum, familiæ relictum, admittantur primò vocati, ſeu his mortuis in vita teſtantis, vel nolentibus fideicommiſ ſum acceptare, proximiores; & quod primis acceptantibus vlteriores excludantur, niſi teſtator aliud diſpoſuerit, vel diſ poſitio ipſa tractum temporis, aut perpetuitatem præ ſeferat, quod inquit probari in dicto §. in fideicommiſ ſo, prout ibi ſingulariter eum textum expendit, atque inducit, vbi videri poteſt. Probari etiam dixit ex communi, receptáque ſententia, quod quando plures ſub nomine collectiuo, veluti deſ cendentibus, poſteris. ſuis, vel ſimili, ſimpliciter vocati ſunt, vel aliter in caſibus, quibus ex iuris diſpo ſitione debent ſuccedere ordine ſucceſ ſiuo, hi ſemper cenſeantur vocati per vulgarem, & non per fideicommiſ ſum; ſicuti ex ſententia quamplurimorum ibi commemorat: & addit alios dicentes, quod vbi diſpoſitio requirit perpetuitatem, ac tractum ſucceſ ſiuum, perpetuámque in familia conſeruationem, plures vocati ſub nomine collectiuo, admittantur per fideicommiſ ſum, non autem per vulgarem ſubſtitutionem. Tertiò id ipſum comprobat Molina ex textu in dicta l. peto, §. fratre, prout eum mirabiliter ponderat, & ſimul explicat iterum textum in dicto §. in fideicommiſ ſo, & reſponſum præ bet num. 30. ad text. in eodem §. fratre, prout ibi videri poteſt. Et vltimo loco concludit, non obſtare auctoritates eorum, quas in contrarium antea adduxit; nam omnes Scribentes, qui pro contraria parte ab eo citati fuere, aut errant, aut æquiuocè loquuntur: & Paulus Caſtrenſis (qui fuit primus illius opinionis Auctor) in duobus conſilijs contrariam opinionem expreſsè veram eſ ſe profitetur: Cæteri autem non ſimpliciter primam opinionem probant, ſed cum adiectione aliquarum coniecturarum, ex quibus diſpoſitio tractum ſucceſ ſiuum, ſeu perpetuitatem requirat, prout apud ipſos videri poterit: quibus interuenientibus, Molina ipſe idem dicendum eſ ſe, non diffitetur, & in terminis iuris communis, & dictorum iurium, quod diſpo ſitio intelligatur per vulgarem, non autem per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem, verius arbitratur, niſi aliquæ coniecturæ concurrant, quæ tractum ſucceſ ſiuum, aut perpetuitatem denotent: vel niſi in Hiſpanorum primogeniis, aut maioratibus perpetuis verſemur, propter eorum naturam; prout d. cap. 5. ex num. 27. vſque ad num. 32. Et iterum, atque magiſtraliter, & eleganter, cap. 6. eiuſdem lib. 1. num. 14. & 15. vbi primò conſtituit, communem eſ ſe regulam, quod ſcilicet quando plures ad ſucceſ ſionem aliquorum bonorum vocantur eo caſu, quo ex regulis ſuperiùs adductis, non ſimul, ac ſemel, ſed ordine ſucceſ ſiuo admittendi ſunt, hi nunquam cenſeantur vocati per fideicommiſ ſum, ſed per vulgarem ſubſtitutionem. Statim autem profitetur, communem eam regulam in Hiſpanorum primogeniis, nullo pacto ſuſtineri poſ ſe: cùm enim eorum natura perpetua ſit, ſemper in illis ea interpretatio capienda eſt, ex qua diſpoſitio duret; non autem ea, ex qua illicò finiatur, ſicque fideicommiſ ſi coniectura, ex qua memoria inſtitutoris conſeruetur; non autem vulgaris ſubſtitutionis, ex qua deſtruatur, ac omnino aboleatur, accipienda erit. Et ſubdit ipſe Molina, quod non obſcurè; ſed melius quam alius ſentit Raphaël Cuman. in d. §. In fideicommiſ ſo, num. 4. vbi eleganter inquit, quod quando plures ſunt vocati ſub nomine collectiuo in materia non habente tractum ſucceſ ſiuum perpetuum, cenſentur vocati ordine ſucceſ ſiuo per vulgarem, ita vt primo adeunte, reſpectu omnium vocatorum expiret ſubſtitutio. Si autem materia ipſa tractum ſucceſ ſiuum perpetuum requirat, tunc cenſentur vocati per fideicommiſ ſum, itavt vno etiam poſt aditionem alterius mortuo, cæteri ordine ſucceſ ſiuo in infinitum admittendi ſint, quod etiam repetit in l. peto, §. fratre, num. 5. de legat. 2. & comprobat aliis ipſe Molina, Bartolique theoricam expendit in l. Centurio, ff. de vulg. num. 32. vbi ſingulariter Bartolus dixit, quod quando in ſubſtitutione compendioſa apponuntur verba, tractum temporis requirentia, tunc ea ſubſtitutio nedum comprehendat ſubſtitutionem vulgarem, & pupillarem, ſed etiam fideicommiſ ſariam. Quam opinionem ſequuntur alij Authores, ibi relati, & de eodem articulo, & text. in d. l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, vide ſuprà hoc eod. libro, & tractatu, cap. 93. num. 17. Et ij quidem omnes iuris Interpretes, vnanimi[*] ter agnouerunt, verba habentia tractum futuri temporis, eſ ſe maximi ponderis in hoc tractatu, & materia, de qua agitur; vt fideicommiſ ſariam ſub ſtitutionem, ſeu fideicommiſ ſum perpetuum inducant; ſicque vt faciant, diſpoſitionem per fideicommiſ ſariam potius, quàm pet vulgarem accipi, & intelligi; quæ tamen aliàs, & in dubio, potius acciperetur per vulgarem, vt dictum eſt. Ad quod propoſitum inter alios commendo maximè Iacob. Menochium dicto conſilio 85. numer. 97. in verſic. Quarto ea ratione vtitur, & num. 99. & dicta præ ſumptione 71. libri 4. Num. 29. & 35. Graſ ſum, §. fideicommiſ ſum, quæ ſtione 16. num. 7. in fine, Hippolyt. Riminaldum in conſil. 50. num. 20. lib. 1. Peregrinum de fideicommiſsis, articulo 18. num. 5. in fine, & num. 18. Petram in eodem tractatu, quæ ſtione 5. numer. 249. in principio, ibi, nec obſtant iura: Ludouic. Caſanate in conſ. 46. & 49. & 51. vbi late explicat: D. Ludou. Peguera, deciſ. 101. num. finali, Iacobum Cancerium var. lib. 1. cap. 1. num. 57. Angelum Matheaccium de legat. & fideicommiſsis, libro 2. cap. 18. num. 6. in verſic. Quando vero: Surdum dicta deci ſione 346. num. 20. 21. & 22. Cæ ſarem Barzium deciſione 10. ex num. 7. Farinacium nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, deciſione 320. num. 5. & 12. primæ partis, tomi primi, & deciſ. 344. num. 11. partis primæ, tom. 2. Hondedeum, in conſ. 65. numer. 15. & 16. lib. 1. Ioannem Griuellum, deciſ. Dolana 18. numer. 33. & deciſ. 235. num. 34. & 48. & ſeq. Sic ſane Ancharani conſilium, ſeu reſponſum 27. Non ſeruato ordine, column. penul. non alia ratione, aut non aliter procedere poteſt, quam quod futuri temporis mentio facta fuerit; aut quod tractum futuri temporis ea diſpoſitio continere videretur; aliàs enim non obtinebit; ſicuti ex Craueta, & Menochio ob ſeruauit Petrus Surd. dict. deciſ. 346. d. num. 21. in fine, & n. 22. Petra etiam, d. q. 5. ex numer. 148. vſ que ad num. 153. vbi plures interpretationes, & declarationes ad illud reſponſum adducit, vbi Ancharanus reſpondit, quod ſubſtitutio facta à teſtatore de duobus antiquioribus de domo, & familia de Calcagnis, intelligitur non ſolum facta duobus illis primis, ſed etiam aliis ſequentibus gradatim poſt duos illos primos. Et Ancharanum ſequuti ſunt Romanus, Barbatia, Socinus ſen. Iaſon, Ruinus, Decius, Albanus, Natta, & Tiraquellus, quos commemorauit Menochius d. conſ. 85. num. 26. lib. 1. qui tamen ſtatim Ancharani ſententiam, ad modum prædictum declarauit, provt Surdus nunc relatus obſeruauit; vide etiam Peregri. deciſ. 111. ex num. 2. cum pluribus ſeqq. Diſpoſitio autem, an dicatur habere tractum fu[*] turi temporis, & fideicommiſ ſaria potius, quàm vulgaris diiudicetur, cum teſtator ad plures ſubſtitutionum gradus digreſ ſus eſt, aut cùm plures collectiuè vocauit? dubium eſt controuerſum; nec ſatis dilucidè, & diſtinctè (vt arbitror) explicatum; extant namque omnino contrariæ Interpretum no ſtrorum ſententiæ. In primis namque Menochius, dicto conſilio 85. num. primo, & quatuor ſequent. arguendo intendit probare, quod cum liberi illi, de quibus in eo conſilio agebatur, collectiuè, atque ita ordine ſucceſ ſiuo vocati ſint, non directè inter ſe, ſed per fideicommiſ ſum ſubſtituti videntur; & in ſpecie citat Bald. & alios Authores ſic tenentes, & eorum ſententiam cõprobat ex textu, in dicta l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, & in dicta l. peto, §. fratre, de legatis ſecundo, & in l. vltima, C. de verborum ſignificat. & idem ſtatuit numero vigeſimo primo, & vigeſimo ſecundo, vbi etiam, quod digreſ ſus ad plures gradus ſubſtitutionum operatur, vt omnes obliquæ, atque ita fideicommiſ ſariæ cenſeantur; cùm videatur mens diſponentis velle conſeruare bona in familia; quod euenire non poteſt, niſi mediante fideicommiſ ſo, à primis donatariis in ſecundos repetito; vti reſponderunt Caſtrenſis, Socinus ſenior, Curtius iunior, & Craueta, quos ibi recenſet; & addit alios dicentes, quod ob digreſ ſum ad plures gradus ſubſtitutionum, videntur vocati illi, qui in conditione ſunt poſiti. Idem quoque probare contendit ipſe Menochius ibi, ex numero octuageſimo ſecundo, dum agit; Subſtituti plures collectiuè, quomodo veniant? & numero octuageſimo quinto, nihilominus tamen Menochius idem in contraria ſententia, & opinione fuit, videlicet non ſufficere. quod plures collectiuè vocati ſint, aut quod teſtator ad plures ſubſtitutionum gradus digreſ ſus fuerit, vt ſubſtitutio fideicommiſ ſaria dicatur; ſed præcisè requiri, quod expreſsè inter eos appoſitum ſit aliquod verbum, quod habeat ſignificationem tractus temporis futuri, idque validiſ ſimis rationibus, & fundamentis tuetur ibidem, ex num. 86. vſque ad numer. 99. vbi authoritatibus, & ſententiis eorum, qui contrarium affirmant, ex propoſito reſpondet; & num. 91. & 92. ſingulariter explicat text. in d. l. cum ita, §. In fideicommiſ ſo, provt ibi videri poteſt, & conuenit traditis per Molinam, lib. 1. d. c. 5. num. 27. in verſ. Secundò id ipſum comprobatur, vbi ſingulariter & verè reſoluit, quod quando plures ſub nomine collectiuo ſimpliciter vocati ſunt in caſibus; in quibus ex iuris diſpoſitione debent ſuccedere ordine ſucceſ ſiuo; hi semper cenſentur vocati per vulgarem, & non per fideicommiſ ſariam; idque limitat ſtatim, niſi diſpoſitio tractum ſucceſ ſiuum præ ſe ferat, aut ſui natura, requirat perpetuitatem, perpetuámque in familia conſeruationem; quia tunc plures vocati ſub nomine collectiuo, admittuntur per fideicommiſ ſum, non autem per vulgarem ſubſtitutionem; provt optimè, & magiſtraliter ibi. Ac denique Menochius, eod. conſ. 85. ſub num. 99. ex verſic. His verbis vocantur Ioannes: concludit, non ſufficere, quod plures collectiuè vocati fuerint, niſi etiam inter eos appoſitum ſit aliquod verbum, habens tractum futuri temporis; nam ſi huiuſmodi verbum deficiat, magis vulgaris, quàm fideicommiſ ſaria ſubſtitutio induci debebit. Et hactenus Iacobi Menochij placita in propoſito, quæ etiam probarunt alij multi iuris Interpretes, provt ex relatis ſuprà, num. 17. & ſeq. dilucidè apparet, eandem quoque ſententiam, ex traditionibus Ruini, Decij, Socin. Alciati, Comenſis, & aliorum, conſtanter tuetur, & eleganter comprobat, contrariam confutat, eiúsque fundamentis ſatisfacit, reſponſúmque præbet idem Menochius, qui eſt videndus omninò, lib. 4. præ ſumpt. 71. ex num. 29. vſ que ad num. 35. vbi quod ad inducendam fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem, ſiue vt fideicommiſ ſum inductum cenſeatur, non ſufficiunt nomina collectiua hæc, familia, agnatio, liberi, deſcendentes, & ſimilia, niſi vlteriùs teſtator procedat, & adiiciat verba, quæ tractum ſucceſ ſiuum denotent, atque inducant; ſed quod hi, qui ex familia, aut deſ cendentibus fuerint, dicuntur ſucceſ ſiuè vocati per vulgarem tantùm; idque cum validiſ ſimè comprobaſ ſet (vt dixi) ſtatim num. 35. limitat ad modum prædictum, & in hæc verba ſcribit: Declaratur primò hic caſus, vt non procedat, quando in ſubſtitutione facta de ipſis filiis, liberis, vel deſcendentibus adeſ ſent aliqua verba, ſignificantia tractum ſucceſ ſiuum, demonſtrantiáque, teſtatorem voluiſ ſe bona perpetuo eſ ſe, ac permanere debere inter deſcendentes illos, nam tunc præ ſumitur inter eos ſubſtitutio fideicommiſ ſaria, &c. Eandem etiam reſolutionem videtur probare apertè Petra, de fideicommiſ. d. q. 5. Ex num. 248. vſque ad num. 253. Angelus Matheaccius, de legat, & fideicommiſsis, lib. 2. c. 14. num. 4. & tribus ſeq. fol. 85. vbi accuratè, & rectiſ ſimè materiam hanc percipit; verè namque tradit eius explanationem, in hæc verba: Ex his inferri poteſt, nomen collectiuum, familia, liberi, deſcendentes, agnati; non ſignificare ordinem ſucceſsiuum quoad fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem inter liberos, & deſcendentes inter ſe. Primò, quoniam ſub hoc nomine collectiuo, illi duntaxat cen ſentur vocati liberi, & deſcendentes, qui orti eſ ſent, ſeu concepti tempore quo extitit conditio, ſeu caſus ſubſtitutionis, in qua vocati fuere, non autem nondum nati, nec concepti. Secundò, quia nomen collectiuum ſignificat, deſcendentes fratris in hac ſubſtitutione fore actiuè vocatos, ſcilicet, quoad admiſ ſionem, & vocationem, non autem paſsiuè vocatos ad eorum grauamen. Præterea, is ordo quoad fideicommiſ ſariam inter ipſos deſcendentes includeret quandam reciprocam ſubſtitutionem inter eos, qua inuicem grauati, & ſubſtituti viderentur, ſed ad inducendam tacitam reciprocam fideicommiſ ſariam inter plures honoratos, neceſ ſariò requiritur, quod ea ſubſtitutio facta ſit poſt mortem omnium, & in tota hæreditate, quod non reperitur in hac ſpecie; Proinde, nomen collectiuum per ſe ſolum non poteſt in ducere fideicommiſ ſariam de gradu in gradum, eo quod non aperiat, mentem teſtantis eſ ſe, quod bona debeant omnino inter ipſos deſcendentes conſeruari, ſed ſolum quod debeant ad illos peruenire; vt de his egregia leguntur apud Torniellum. Quando vero adeſt aliquod verbum ſignificans tractum ſucceſsiuum, tunc ordo ſucceſ ſiuus intelligitur etiam quo ad fideicommiſ ſariam: tractum ſucceſ ſiuum intelligunt, cuius executio, vel effectus ſubſtitutionis non terminetur in vno actu, ſed extendatur ad plures alios actus ſucceſ ſiuos; vt ſcilicet poſteaquàm frater fuerit admiſ ſus, & ſubſtitutio habuerit effectum in perſona fratris, ipſe quoque intelligatur grauatus poſt mortem reſtituere hæreditatem filiis ſuis; verba autem ſeriem ſucceſ ſiuam, tractúmque temporis ſignificantia, talia ſunt, ſubſtituo fratrem, & poſt eius mortem eius filios; vel poſt mortem filij mei, ſub ſtituo fratrem, & eius filios gradatim, & ordine ſucceſsiuo; aut quando vocati eſsent deſcendentes in infinitum; aut adiecta fuiſ ſet illa ratio, quia teſtator vult quod bona ſua conſeruentur in familia; & alia id genus multa. Hactenus Angelus Matheaccius, qui verè quidem, & ſingulariter articulum hunc explicat, & Ludouici Molinæ placitis, & reſolutionibus conuenit in omnibus. Conuenit Ludouic. Caſan. in conſ. 47. & 49. & 52. Peregrin. etiam, de fideicommiſsis, dicto articulo 18. numero quinto, per totum, cùm in eodem dubio, duas, eásque contrarias recenſuiſ ſet, tandem id ipſum, quod ex Menochio, Ludouic. Molina, & Matheacio, nunc tradidimus, magis communiter receptum profitetur; & pro eo vim verbi directi ſtare, & verba requiri, quæ tractum futuri temporis inducant; agnoſcit; deficit tamen, dum exiſtimat, ex ſola adiectione nominis collectiui, aut plurium perſonarum, ſiue graduum expreſ ſione, fideicommiſ ſariam ſub ſtitutionem induci; cùm verè id ſolum non ſufficiat ex veriori ſententia aliorum, quos ipſe commemorat, niſi vltra aliquod verbum appoſitum fuerit, quod tractum futuri temporis inducat, ſiue materia ſubiecta rei, de qua agitur, ita ſuadeat; vt rectius, & veriſ ſimè quidem, Ludouic. Molina, Menochius, Matheaccius, & alij affirmant. Sic ſanè Peregrinus metipſe, deciſione 111. per totam, vbi etiam contrarias ſententias in propoſito articulo commemorauit, provt ibi latiùs videri poteſt; vltra id, quod nomen collectiuum plurium graduum aut perſonarum expreſ ſum fuerit, alias concurrere circunſtantias, & coniecturas agnouit, vt fideicommiſ ſaria potius ſubſtitutio, quàm vulgaris dicatur, cùm aliàs difficilem admodum, & periculoſam eam reſolutionem videat. Surdus etiam, dicta deciſione 346. numer. 6. & 7. & 8. & 16. quamuis arguendo, dubiúmque excitando, adducat ſententiam eorum, qui ex vi nominis collectiui, aut digreſ ſione ad plures gradus, fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem induci, arbitrantur; in reſolutione tamen, atque articuli propoſiti deciſione, contrarium, & id ipſum, quod Menochius ſuprà relatus ſtatuit, num. 20. 21. & 22. vbi maxime id affirmat; & vltra requirit, quod aliquod verbum expreſ ſum ſit, quod habeat ſignificationem tractus temporis futuri; ſicque Menochij, dicto conſil. 85. mentionem fecit, quamuis dicta præ ſumptione 71. eum non referat. Hondedeus etiam, in conſilio 75. numero undecimo, & tribus ſequentibus, quamuis contrariam expendat ſententiam, eámque probare videatur; tandem numer. 15. & 16. eam intelligit non ob ſcurè, dummodò verba exprimantur, quæ tractum futuri temporis contineant. Farinacius tandem, nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, deciſione 320. ex num. primo, vſque ad 13. primæ partis, tomi primi; deciſ. 344. parte ſecunda, primi tomi, licèt à ſuperiori ſentẽtia recedat, & contrariã ſequatur; inquit enim quod deſcendentes in ſubſtitutione vocati, cẽ ſentur vocati in vim tam vulgaris, quàm fideicõmiſ ſariæ ſubſtitutionis. Et quod deſcendentiũ nomen eſt collectiuum plurium perſonarum, & graduum. Et quod licèt multi ſenſerint, quod verbum deſcendentes, primis adeuntibus, ad fideicommiſ ſum non trahatur, niſi concurrant verba explicantia tempus futurum, vel quia ſit facta mentio hæredum, vel additæ fuerint dictiones ſemper, in infinitum, quandocunque, & ſimiles, provt in præciſis terminis, in in ſtitutione de filio, & eius deſcendentibus, vel de fratre, & ſuis; tenuerunt quamplurimi cõmemorati dicta deciſione 320. numero quinto; tamen eorum dicta, & rationes bene videntur procedere, quando teſtator in concipienda inſtitutione vſus fuiſ ſet verbis duntaxat directis, quia ſecundum eorum propriam naturam impoſ ſibile eſt, quod trahantur ad fideicommiſ ſum, ex quo à principio iure directo valere poſ ſunt; l. verbis ciuilibus, l. in ſubſtitutione, ff. de vulg. ſecus verò ſi teſtator verbis directis, & communibus eſt vſus; quia tunc cùm non tendatur directò ad impropriandam naturam verborum, non erit inconueniens, ſi inſtitutio obliquetur, ex quo in ea adſunt verba apta recipere talem formam, quæ fideicommiſ ſum reſpiciat; provt latius ibi: Licèt inquam ita adnotauerit dictis duabus deciſionibus, attamen deciſione 357. prima parte, tomi primi, totum contrarium magis probauit, & reſolutiuè firmauit, quod filij eorum, in quibus non cadit neceſ ſitas inſtituendi eos hæredes, ſi ad hæreditatem fuerint vocati; à teſtatore ordine ſucceſ ſiuo poſt eorum parentes intelliguntur vocati per vulgarem, non autem per fideicommiſ ſum. Et quod hæc concluſio habet locum, non ſolùm ſi plures ſint vocati per nomen appellatiuum filiorum, ſed etiam per nomen collectiuum, putà deſcendentium, vel liberorum; adhuc enim intelliguntur vocati per vulgarem tantùm, niſi adeſ ſet aliud verbum ſignificans tractum temporis. Et quod ſi filij alicuius fuerint ſubſtituti poſt mortem hæredis, cenſentur vocati per ſubſtitutionem vulgarem, non autem per fideicommiſ ſum. Et addit ibidem numero ſeptimo, quod quamuis ſubſtitutio ſit facta per verbum relinquo, vel aliud commune, adhuc cenſenda eſt vulgaris, & non fideicommiſ ſaria, niſi adſint verba, tractum temporis denotantia; & hæc omnia latiùs comprobat quamplurimorum iuris Interpretum authoritate, & ſententia. Et hactenus de his, quæ ad præfatum articulum, & doctrinas theoricáſque communes Doctorum in dicto §. quidam rectà, attinebant. Ex ipſis autem commodè inferri poteſt ad reſo[*] lutionem atque explicationem vtilis equidem, & neceſ ſariæ quæ ſtionis, & quæ ſ æpè occurrere poteſt; vtrùm ſcilicet ſi pater filium ſuum ſpurium hæredem inſtituat, atque ex omnibus bonis ſuis, vel ex maiori parte eorum maioratum fundet, & poſt eius obitum faciat vocationes, & ſubſtitutiones iure vinculi, & maioratus perpetui, ita vt tam eiuſdem filij ſpurij inſtituti, & primo loco ad maioratus ſucceſ ſionem vocati filij, & deſcendentes, quàm alij ex familia vocentur, & perpetuæ ſubſtitutiones adiiciantur; an vitiato primo gradu, ſiue inſtitutione hæredis, & vocatione prima, cæ teræ etiam corruere, & vitiari debeant; an potius conſeruari, ita vt maioratus à ſecunda vocatione, ſiue ſecundo gradu incipiat, & conſeruetur? Quo equidem in dubio neceſ ſarium erit examinare, an in caſu ipſo propoſito, & in Hiſpanorum primogeniis ſuccedatur per vulgarem, an per fideicõmiſ ſariã ſubſtitutionem (de quo latè ſuprà) cùm ab eius dubij reſolutione, alterius, eius ſcilicet, quod nunc proponitur, dependere videatur; atque ita opportunè equidem, & multum ad propoſitũ huic loco adiiciatur, ad examénque, & diſputationem reducatur. Et in primis pro parte negatiua, quod ſcilicet[*] hæredis inſtitutione vitiata, ſiue primo gradu, & vocatione prima corruente, cæteræ deficere, & corruere debeant, nec maioratus conſeruari, ſiue ſub ſiſtere poſ ſit; ſequentia videntur adſtringere, & vrgere fundamenta. Primò, certiſ ſimi iuris eſ ſe, ſpurium filium incapacem eſ ſe ſucceſ ſionis paternæ, atque ita nec ex teſtamento, nec ab inteſtato, quicquam ex bonis patris capere poſ ſe, nec minus poſ ſe hæredem in ſtitui; l. qui contra 4. l. ſi quis inceſti 6. & Authent. ex complexu, C. de inceſtis nuptiis, l. 2. iuncta Gloſ ſa, verbo, conditionem, C. de hæred. inſtitut. l. non intelligitur 3. iuncta communi interpretatione, ff. de iure fi ſci, Authent. quib. mod. natur. effician. ſui: §. finali, Authent. quib. mod. natura efficiant. legit §. finali, collatione 6. l. quarta, titulo tertio, partita ſexta, l. decima, titul, 13. partita ſexta, l. 17. titulo ſexto, libro tertio fori: & regulam cum 44. ampliationibus adduxit Ioannes à Rojas, in epitome ſucceſsionum, cap. 20. ex numer. ſecundo, cum ſequentibus, Ioannes Matiençus, in l. ſexta, titulo octauo, gloſ ſa tertia, numero tertio, & gloſ ſa quinta, numero tertio: vbi etiam Azeuedus, ex numero quinto, Molinus, Portellus, Caccialupus, Gualdenſis, Afflictus, Graſ ſus, Pet. Gregorius, Rodericus Suarez, Couarruu. Valdes, Dueñas, Ioannes Gutierrez, Antonius Gomezius, & D. Spino, cum quibus Antonius Pichardus, ita quoque notauit ad titul. Inſtitut. de hæreditatib. quæ ab inteſtat. deferun. §. ſeptimo, numero nono, folio mihi 1290. Angelus Matheaccius de legatis, & fideicommiſsis, libro 2. cap. 20. num. 21. Padilla, in l. eam quam, numer. 121. C. de fideicommiſsis, Ludou. Molina, de Hiſpanorum primogen. libro ſecundo, cap. 11. num. 26. Peregrinus, de fideicommiſsis, articulo vndecimo, numero 67. Peralta, in l. hæredem, numero 70. atque ex numero 88. ff. de legatis ſecundò, Ludou. Caſanate, in conſilio octauo numero 17. Ioſephus de Ru[*] ſticis, ad l. cum auus, libro tertio, capit. primo, ex numero 120. & 126. Et inde ſpurij ipſius filij inſtitutionem, velut incapacis, haberi pro non ſcripta, provt præfati Authores notarunt, & probatur ex l. tertia, ff. de his quæ pro non ſcript. haben. l. prima, C. de hæredib. inſtit. l. hac edictali, §. quam obſeruationem, C. de ſecundis nuptiis; & conſequenter vitiari totam diſpoſitionem circa inſtitutionem, & ſubſtitutionem: Peregrinus, qui ex communi ſen[*] tentia latiùs comprobat; de fideicommiſsis, articulo 16. num. 61. & 62. & articulo 15. num. 19. Ludouic. Caſanate, in conſilio ſecundo, numer. 23. & in con ſilio tertio numero ſecundo, & tertio, vbi ex ſententia multorum Authorum tradidit, quod gradus vnus[*] cum deficit, quia pro non ſcripto habeatur, vel nullus ſit, ſequentes omnes corruunt, & caducantur, l. vnica, §. primo, in verſ. Nullo grauamine, C. de caduc. tollend. nam vbicunque diſpoſitio fit pro non ſcripta in perſona illius, cui onus iniungitur, onus etiam pro non ſcripto cenſetur, cùm non ſit perſona, in quam ſermo dirigatur; l. quidam referunt, ff. de iure codicillorum; & cum Iaſone, Imola, Croto, Ripa, & Bertazolo, tradidit ipſe Caſanate, dicto conſilio tertio, numero quarto, & reddidit rationem dicto conſilio ſecundo, numero 26. notauit etiam Alexander Trentacinquius, de ſubſtitutioni[*] bus, parte ſecunda, cap. ſexto, numero quarto; & in terminis noſtris, atque in indiuiduo, quod hæres inſtitutus, quando eſt incapax, fideicommiſ ſaria ſubſtitutio vitietur, atque ita quod non poſ ſ ìt adi re hæreditatem, vt eam retineat, quia ſibi metipſi capere non poteſt; nec vt aliis reſtituat, quia tota diſpoſitio corruit, quando hæres à principio eſt prorſus incapax; ex recepta omnino opinione re ſoluit Padilla, in dicta l. eam quam, ſub numer. 121. qui adducitur, atque excitatur ex textu, in l. ſi filius, §. Finali, ff. ad leg. Cornel. de falſis, & in l. ſed ſi alio, §. finali. cum leg. ſeq. ff. ad Trebellian. dicta l. prima, C. de hæred. inſtit. & l. ſi in metallum, ff. de his quæ pro non ſcriptis habentur. Ad quem ſe remittit Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſtione ſecunda, numero 29. cum idemmet dubium propo ſuiſ ſet. Et eandem ſententiam tenuerunt Bartolus, in dicta l. eam quam, numero quinto: dicens, quod tale fideicommiſ ſum habetur pro non ſcripto. Et ibidem Baldus expreſsè, columna quarta, ad finem. Vbi etiam quod ſpurius non eſt capax tituli, nec emolumenti, & ſic incapax quoad ſe, & quoad alium: & communem reſolutionem dicit Iaſon, numer. 23. Salicetus, numero ſeptimo, Azo, in ſumma, C. ad Trebellian. columna prima, verſ. Quid ſi inſtitutus: Imola, in l. ſi quis ſolidum, ff. de hæred in ſtit. Idem in l. in tempus, numero nono, eodem titulo. Vbi quod tota diſpoſitio redditur nulla. Alexander, in l. cogi, §. hi qui ſolidum, ff. ad Trebellian. Rojas, in epitom. ſucceſsionum, cap. 20. numer. 52. vbi in hunc modum ſcripſit: Duodecimò ampliatur, quod etiam filius ſpurius eſt incapax ſubſtitutionis fideicommiſ ſariæ, videlicet ſi inſtituatur per fideicommiſ ſum, vt alteri, reſtituat hæreditatem, quia non ſolum quoad ſe, ſed etiam quoad alium eſt omnino incapax; Gloſ ſa, magna, in l. eam quam, vbi Baldus, & alij, C. de fideicommiſsis, Gloſ ſa in l. cogi, hi qui ſolidum, ff. ad Trebellian. hanc dixit eſ ſe communem opinionem Suarez, in allegatione 27. numero vigeſimo ſecundo. Et id ip ſum reſoluit Pet. de Peralta, in dicta l. hæredem, ff. de legatis ſecundo num. 89. & 90. expreſsè etiam Suarez, dicto numer. 22. vbi inter alia multa, in hunc modum ſcripſit: Non ſolum pro ſe filius ſpurius eſt incapax (vt iura dicunt) ſed etiam eſt incapax ſub ſtitutionis fideicommiſ ſariæ, ſcilicet vt capiat ad hoc, vt ſtatim reſtituat alteri. Et poſtmodùm iterum ibi: Nam ex quo à principio relictum ſpurio, fuerit nullum, in conſequentiam fideicommiſ ſum ab eo relictum, fuit nullius momenti. Et concludit ita omnes tenere, & reſpondet ad textum in dicta l. cogi, §. hi qui ſolidum, qui pro contraria parte expendi ſolet, provt eum expendit ex ſententia communi Padilla, in dicta leg. eam quam, numero 121. in principio, & pro hac ſententia communi vrgent fortiter ea quæ multùm ad propoſitum noſtrum, pro ratione decidendi illius textus adducit Antonius Pichardus, in §. in primis, el primero numero ſexto, & ſeptimo, & octano, & ſeqq. Inſtit. de fideicommiſ ſar. hæred. cum textus ille, ad hoc vt fideicommiſ ſa conſiſtant, præcisè requirat quòd hæres inſtituatur, iſque talis, qui cum effectu hæres exiſtat, atque exiſtere poſ ſit. Deinde & ſecundò pro eadem parte vrget, reſo[*] lutionem prædictam, quæ tot Authorum ſententiis comprobatur, & in terminis iuris communis procedit, procedere etiam debere de iure nouiori huius Regni, & poſt deciſionem leg. primæ, titulo 4. libro quinto, nouæ collect. Regiæ (quam ego metipſe in commentariis de vſufructu, capit. octauo, ex numero 11. vſque ad numerum 17. & controuerſiar. libro tertio, cap. 17. ex numero 147. cum ſequentibus, & libro quarto, capit. 21. ex numer. 24. cum ſequentibus, nonnullis exornaui) lex namque illa in iſto caſu incapacitates, ſiue cum iuſtitutio habetur pro non ſcripta, quia hæres eſt incapax (qualis eſt ſpurius paternæ ſucceſ ſionis) non loquitur: atque ita caſus metipſe iuris communis diſpoſitioni relinquitur; iuxta text. in l. commodiſ ſimè, cum multis alliis vulgatis, ff. de liber & poſthum. & latè comprobaui cupit. 15. huiuſce tractatus. Ex qua id obtinet, quod fundamento præcedenti adnotaui. Quod autem lex ea in hoc caſu non loquatur, apparet manifeſtè; quia Primus caſus illius legis, ex verſ. Y mandamos, que el teſtamento, que en la forma ſuſodicha: eſt, quando teſtator fecit teſtamentum, ſeruata legis ipſius ſolemnitate, non tamen fecit hæredis inſtitutionem, quo caſu nouè lex illa ſtatuit, valere teſtamentum, vt conſeruentur legata, & cætera quæ in eo continentur, & hæreditatem ad hæredes ab inteſtato pertinere, teſtamentúmque impleri. Hic primus caſus, præ ſenti non adaptatur, cum proponamus, hæredem inſtitutum fuiſ ſe (filium ſcilicet) vel ad maioratus ſucceſ ſionem eum primo loco vocatum, incapacem tamen paternæ cuiuſlibet ſucceſ ſionis. Secundus caſus eſt, quando teſtator hæredem in teſtamento ſcripſit, qui tamen hæres eſ ſe, ſiue hæreditatem adire noluerit; quo caſu valet etiam teſtamentum quoad legata, & cætera; quæ in teſtamento ſunt diſpoſita. Hic etiam caſus præ ſenti adaptari non videtur, quia cùm loquatur lex de eo, qui noluit adire hæreditarem, ſupponit capacitatem, & potentiam ipſius hæ redis inſtituti, atque ita eum acceptare potuiſ ſe, & hæreditatem adire, ſi vellet; atque ita loquitur de inſtitutione valida non autem de ſpurio hærede in ſtituto; qui quamuis vellet, non poſ ſet hæres eſ ſe, nec hæreditatem acceptare. Tertius & vltimus ca ſus eſt (vt verba legis ipſius referam,) Si al guſto dexare a otro en ſu poſtremera voluntad por hæredero, o le legare, o mandare alguna coſa, para que la de a otro alguno, a quien ſubſtituyere en la herencia, o manda ſi el tal heredero, o legatario no quiſiere acceptar, o renunciare la herencia, o el legado, el ſubſtituto, o ſubſtitutos lo puedan auer todo. Sane lex iſta in hoc vltimo corrigit iuris communis deciſiones permultas, quæ in materia fideicommiſ ſorum ſeruabantur præcisè; & maximè hæredis inſtituti aditionem requirebant, ne aliàs fideicommiſ ſa etiam corruerent; provt latè expendit Matiençus; in eadem leg. prima, gloſ ſa 18. per totam. Vbi optimè ea omnia deducit. Pichardus etiam, in §. in primis, Inſtit. de fideicommiſ. hæreditat. Sed nec caſui noſtro adaptari videtur ea lex vtpote, cum dixerit: Si el tal hæredero, o legatario no quiſiere acceptar. Et ſic ſupponit, inſtitutionem hæredis de iure ſubſiſtere, & valuiſ ſe, potuiſséque hæredem acceptare, ſi vellet: vnde cùm lex ipſa non loquatur in co, qui quamuis vellet, hæres eſ ſe non poſ ſet propter ſui incapacitatem, ſed in eo, qui poſ ſet, ſi vellet, vt dixi; videtur, quod non poſ ſit fieri extenſio, quam lex ip ſa non facit, in materia correctoria, & quæ à regulis iuris communis adeò deuiat; ſed legum iuris communis correctio potius ſit vitanda, quàm inducenda, cùm de intentione legis corrigere volentis aliter non appareat, & lex noua interpretari, & declarari debeat per legem antiquam, iuxta ſententiam Gloſ [*] ſ æ communiter receptam, in l. ſciendum, ff. qui ſatisdare cogant. vbi Bartolus, numero ſecundo, Ia ſon, numero quarto, & Caſtrenſis, numero quinto, ſic deducunt; & cum aliis exornat Barboſa, prima parte leg. primæ, ff. ſoluto matrimonio, numer. ſeptimo, & octauo, & nono. Præterea pro eadem parte facit, quod quamuis[*] ſubſtitutio facta in vnum caſum, trahatur ad alium; & ſic facta in caſu noluntatis, ad caſum impotentiæ, ècontra; ſicuti omnes Scribentes tradiderunt communiter in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liber. & poſthum. & in leg. prima, ff. de vulg. & longa ſerie egometipſe exornaui, atque comprobaui ſupra hoc eodem tractatu, cap. 15. ex numero 70. cum ſequentibus. attamen id procedit in ſub ſtitutione vulgari directa, ſi hæres non erit, in qua vterque caſus comprehenditur, voluntatis ſcilicet, & impotentiæ; ſecus tamen in fideicommiſ ſaria, quæ ad vulgarem trahi non poteſt, l. ille à quo 13. §. ſi de teſtamento, in fine, cum ſimilibus, ff. ad Trebellian. & per Gloſ ſam, & Bartolum, numero ſecundo, in l. verbis ciuibus, & ff. de vulg. Alexandrum, in conſilio primo, in principio, libro primo; in maioratibus autem perpetuis, ſeu Hiſpanorum primogeniis, quod per fideicommiſ ſariam ſuccedatur, & non per vulgarem; ex Ludouic. Molina, libro primo, cap. quinto, numero 27. & cap. ſexto, numero 14. & 15. ſuprà obſeruaui; vnde videtur, quod ſi ſpurius hæres eſ ſe non poſ ſit, aut admitti ad ſucceſ ſionem maioratus propter incapacitatem, quaſi deficiente conditione illa, ſi hæres non erit, alia ſcilicet ratione, quia non poſ ſit, fideicommiſ ſaria ſubſtitutio locum habere non poſ ſit, ex textu, in dicto §. ſi de teſtamento. Quartò eadem pars fulciri videtur ex deciſione[*] l. 10. titulo quinto, partita ſexta, in verſ. Otro ſi dezimos. Vbi in hunc modum ſcribitur: Otro ſi dezimos, que ſiendo quebrantado por alguna razon derecha, el teſtamento que ouieſ ſe fecho algun teſtador, en que huuieſ ſe dado ſubſtituto el padre à ſu ſijo, o alguno otro en la manera, que es dicha pupilar, que ſe deſtaria la ſubſtitucion por ende. Hactenus in propoſito lex illa, quæ in ſui generalitate, & ratione adſtringere videtur. Et verè quamuis articulus ille, an ſub ſtitutio pupillaris euaneſcat, rupto teſtamento ex cauſa præteritionis, vel exhæredationis; difficultatem haberet, iure communi attento; attamen ex deciſione dictæ legis negari non poteſt, quin ea pars, & ſententia Dyni contra communem probetur, quicquid Tellus contradicat; ſicuti cum aliis Authoribus obſeruarunt Ioannes Gutierrez, practicarum libro ſecundo, quæ ſtione 30. per totam; vbi latiùs vide, Gratian. regula 278. num. 3. D. Spino, in ſpeculo, gloſ ſa 23. numer. 29. Angulus, ad leges meliorationum, l. octaua, gloſ ſa quarta, numero ſecundo. Olanus, in antinomia iuris ciuilis, & Regij, verbo, teſtamentum, numero vndecimo. Azeuedus, in l. prima, titulo quarto. libro quinto numero 148. & duobus ſequentibus; & in eadem l. decima, partitæ agnouit Gregorius lopez, verbo, ſe deſataria, vbi dixit, quod de iure communi, per Authent. ex cauſa, C. de liberis præterit communis concluſio eſt, quod conſeruetur pupillaris ſubſtitutio, rupto teſtamento ex cauſa præteritionis, vel exheredationis, vt tenent Bartol. & communiter Doctores. Tamen quod Dinus tenuit contrarium, dicens, quo Authent. ex cauſa, loquitur in legatis, & fideicommiſ ſis, quæ etiam ſine teſtamento poſ ſunt ab inteſtato relinqui, non in ſubſtitutione pupillari, quæ non tenet ſine teſtamento paterno, l. ſecunda, §. adeò, & §. prius, ff. de vulgar. & quod hanc opinionem approbat lex illa Partitarum. Nec obſtare dictam l. primam, titulo quarto, libro quinto, nouæ collect. Regiæ; quia reſpondet Gregorius metipſe, quod ea lex tantum decidit caſum illum, quando deficit hæredis inſtitutio, quia teſtator illam non fecit; vel ſi fecit, hæres non adiuit hæreditatem. Et iſte caſus, de quo in dicta lege Partitarum, quando teſtamentum diſ ſoluitur ex cauſa præteritionis, vel exhæredationis, non deciditur ibi; & ideo remanet ſub diſpoſitione iuris communis; quod (vt vides) non leuiter adſtringit intentum prædictum. Quinto quoque vrgere videtur deciſio l. 14. ti tulo quinto partita ſexta, in verſ. E tal eſtableci miento como eſte. Nam cum lex illa in ſui principio dixiſ ſet, quemadmodum ſubſtitutio fideicommiſ ſaria fiat; inquit ſtatim in hunc modum: E tal eſtablecimiento como eſte puede fazer todo ome a cada uno del pueblo, ſolo que non le ſea defendido por algunas leyes deſte nuestro libro. Et Gloſ ſa ponit exemplum, verbo, defendido, in hunc modum: Vt quia eſt incapax paſ ſiuè, iuxta id, quod habetur in leg quarta, titulo tertio, ead parti. & per Gloſ ſam, in §. legari, inſtitut. de legatis, & ex iſta lege videtur approbari opinio Gloſ ſ æ, in l. eam quam, ſuper verbo, coguntur, C. de fideicommiſ ſis, quæ ibi approbatur per Doctores communiter, vt non valeat fideicommiſ ſum vniuerſale, relictum ab incapace inſtituto, qãudo in totum erat incapax, etſi grauetur vt ſtatim reſtituat, &c. Cum ergo in terminis propoſitis, filius ſpurius, hæres inſtitutus, aut primo loco ad ſucceſ ſionem maioratus inuitatus fuerit, & poſt eum alij vocati, ſubſtitutiq́ue ſint, qui ſunt termini legis ipſius 14. vt conſtat ibi: Eſtablezco por mio heredero a fulano, e ruegole ò quiero, o mando, que eſta mi herencia, que yo le dexo, que la tenga tanto tiempo, e que deſpues que la de, e entregue a fulano. Atque ita in ſui principio, ſiue vocatione prima, diſpoſitio nulla fuerit, iuxta ea, quæ dixi ſupra, num. 26. & l. quartam, titulo tertio, partita ſexta, iuncta explicatione Gregorij Lopez, ibidem, Gloſ ſa 12. vbi dixit in hunc modum: Gratia exempli ponit: vnde idem dicendum eſt in aliis ſpuriis, ex damnato coitu natis. Videtur, quod tota diſpoſitio nulla eſ ſe debuerit, tam circa inſtitutionem filij ſpurij, ſiue ad ſucceſ ſionem maioratus, vocationem primam; quàm circa vocationes, & ſubſtitutiones cæterorum; dicitur enim indefinite: E tal eſtablecimiento como eſte, &c. Idq́ue vt vna & eadem, æqualiſque ſit determinatio in inſtitutione, & ſubſtitutione; ſiue in prima, & cæteris vocationibus, atque ſubſtitutionibus, iuxta text. in l. iam hoc iure, ff. de vulg. cum aliis multis. Sextò etiam vrget deciſio leg. 10. titul. 13. partita,[*] ſexta. Vbi probatur, quod nato ex fornicatione, adulterio, vel inceſtu, non poteſt inter vinos, vel in morte pater donare; aliàs reuocant fratres legitimi, aut patrui, vel aui, niſi Rex confirmet; & ſi intra duos menſes non reuocent, vel non ſint, qui reuocent; ſic donatum, vel relictum erit Regis; & ibi Gregorius, verbo, heredar, inquit in hunc modum: Sunt enim tales filij omnino incapaces reſpectu patris: & neque ex teſtamento, neque abinteſtato, neque ex contractu inter viuos aliquid à patre capere poſ ſunt, &c. Et idem Gregorius, verbo, los hermanos, dum lex dicit, quod ad legatum, hæreditatem, vel donationem filio ſpurio factam, vocantur hæredes legitimi, deduxit, ex lege probari videri, quod relictum ſpurio, etiam palam, non acquiritur cohæredi, vel hæredi ſcripto, prout latiùs ibi. Atque ita idem ius militare videtur in ſubſtitutis, & vocatis ad maioratus ſucceſ ſionem, quia in pœnam, quod teſtator contra legem diſpoſuerit, videtur lex ipſa noluiſ ſe, quod eiuſdem teſtatoris voluntas ſeruetur. Ex quo etiam corroborari videtur obſeruatio illa, antea facta ad dictam l. primam, tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ; multum ſcilicet intereſ ſe; quod nullus hæ res inſtituatur, vel inſtitutus, qui aliàs capere poſ ſet, repudier; aut quod talis inſtituatur, qui ex lege prohibitus eſt ſuccedere, atque hæres in ſtitui. Sed & verbo, la donacion, in eadem l. decima, titulo 13. repetit iterum Gregorius Lopez doctrinã Bartoli in d. l. eam quam, C. de fideicommiſ ſis, quod ille, qui eſt incapax in totum non poteſt inſtitui, nec vt ipſe retineat, nec etiam vt aliis reſtituat, ſiue fideicommiſ ſum ſit vniuerſale, ſiue particulare. Septimò quoque facit, fratres, ſpurio filio in ſtituto, tanquam ſi turpis perſona inſtituta fuiſ ſet, habere querelam inofficioſi teſtamenti aduer ſus teſtamentum fratris; id quod ex ſententia aliorum Authorum ego metipſe annotaui, atque com[*] probaui in commentariis controuerſiarum libri ſecundi, cap. 19. ex num. 50. Piſtorius, quæ ſtionum iuris, libro primo, cap. 30. Anton. Theſaurus, deciſione Pedemontana 128. Quod autem rupto teſtamento[*] ex cauſa præteritionis fratris, turpi perſona inſtituta, rumpatur etiam quoad legata, & fideicommiſ ſa vniuerſalia, cum aliis multis Authoribus, ego quoque obſeruaui dicto cap. 39. num. 23. vſque ad numerum 37. Hieronymus Ceuallos, commun. contra comm. quæ ſt. 566. Octauò & vltimò pro hac etiam parte velut expreſsè videtur vrgere Roderic. Suarez, in eodem,[*] quo verſamur, propoſito, obſeruatio, & reſolutio; is namque Author, allegatione 27. numero ſeptimo; videtur eandem facti ſpeciem propoſuiſ ſe, & contra ſubſtitutum reſpondiſ ſe. Et num. 22. ſtatuiſ ſe expreſsè, quod filius ſpurius non ſolum per ſe eſt incapax ſucceſ ſionis paternæ, ſed etiam fideicommiſ ſariæ ſubſtitutionis incapax eſt, ſcilicet vt capiat ad hoc, quod ſtatim alteri reſtituar, vt latiùs ibi: vbi etiam adducit ſententiam Gloſ ſ æ, in d. l. eam quam, C. de fideicommiſ. verè tamen quid Rodericus eo loco præ ſenſerit, quid etiam intenderit; & effectu reſoluerit, inferiùs dicetur. E contrario tamen, atque in fauorem eorum, qui poſt filium ſpurium ſubſtituuntur & vocantur, imò quod quamuis inſtitutio filij ſpurij, ſiue ad maioratus ſucceſ ſionem, eiuſdem primo loco facta vocatio vitietur propter eius incapacitatem; ſiue ſpurij ipſius reſpectu conſeruari non poſ ſit diſpoſitio, & in prima eius vocatione maioratus inſtitutio; attamen quod reſpectu aliorum, qui vtiliter, & ſecundum legem, id eſt, lege non prohibente, ad ſucceſ ſionem inuitati fuere, diſpoſitio, & maioratus inſtitutio conſeruari poſ ſit, ac debeat, & ad primum ſubſtitutum, aut vocatum poſt eum, ſucceſsio pertineat; nec ideo vitietur, quod in ipſo ſpurio filio diſpoſitio, & vocatio vitiata ſit; ſequentia equidem fortiter vrgere, atque adſtringere videntur fundamenta. Primò, quia quando ob delictum proprium, vel quia aliàs incapax ſit, aliquis ad ſucceſ ſionem admitti non poteſt (prout ſpurius propter incapa[*] citatem admitti non valet) tunc bona maioratus ad ſequentem ſucceſ ſorem deferuntur, hoc eſt, ad eum, qui ex legis, vel inſtitutoris maioratus diſ poſitione, primum locum poſt eum obtinet; quod probatur ex textu, in l. prima, C. de hæred. inſtit. & his, quæ notarunt Bartolus, & Scribentes, in l. hæreditas, C. de his quibus vt indignis: Guiliel. Benedictus, in cap. Rainuntius, de teſtam. verbo, condidit, el ſegundo, numero 16. & in terminis Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogen. libro primo, cap. nono, numero 27. Sic ſane textus, in dicta l. prima, C. de hæred. inſtitut. duntaxat loquitur atque procedit reſpectu inſtitutionis incapacis, quæ nulla eſt; ſed non reſpectu ſubſtitutorũ , vel aliorum vocatorum, prout Gloſ ſa ordinaria, ibidem, verbo, non fuiſ ſent, animaduertit; & ſequuntur communiter Scribentes. Benedictus etiam, & Molina, vbi ſuprà, atque ex aliis Rodericus Suarez, dicta allegatione 27. numero 14. Matiençus, in l. ſexta, titulo octauo, gloſ ſa tertia, numero finali. Vbi quod quando inſtituitur ſpurius, vel alius incapax, & alius ei ſubſtituitur, quod ſubſtitutus admittitur, excluſis venientibus ab inteſtato, & fiſco: & pro cautela conſtituunt, quod vt hæreditas ad ſucceſ ſores ab inteſtato, vel ad fiſcum non deueniat, ſubſtitutus detur incapaci inſtituto; quia caſus impotentiæ, qui in ſubſtitutionibus includitur, verificatur in impotentia, quæ per defectum capacitatis inſtituti prouenit, vt in l. ſecunda, C. de hæred. inſtitut. l. quod ſi Mæuius, ff. eodem, nec ideo totum teſtamentum redditur nullum, quod inſtitutio fuerit nulla reſpectu incapacitatis inſtituti; imò potius ſubſtitutus admittitur eo ipſo, quod inſtitutus ſuccedere non poteſt, vt per Menchacam, de ſucceſ ſion. creatione, libro ſecundo, §. 20. num. 85. qui etiam numer. 84. in verſ. Secunda ratio: ſingulariter ani[*] maduertit, quod acceſ ſorium non ſequitur naturam ſui principalis, quando principale à ſui primordio fuit nullum, l. finali, C. de non numer. pecun. iunct. Authent. Sacramenta puberum, C. ſi aduerſus venditionem, l. cum pater, §. filius matrem, ff. de legatis ſecundo. Et ita quando ſubſtitutio diceretur acceſ ſoria ad inſtitutionem, de quo tamen vide per Sarmientum, in l. tertia, §. ſi ita teſtatus, num. 5. ff. de liberis & poſthum. cùm inſtitutio ipſa fuerit nulla, non poteſt ſubſtitutio eius naturam ſequi, provt ibi Menchaca, & Sarmientus aduertunt; in ſtitutio namque incapacis habetur pro non ſcripta, l. tertia, ff. de his quæ pro non ſcript. haben. l. vni[*] ca, §. & cum triplici. C. de caduc. tollend. incapax enim pro mortuo reputatur, l. 1. §. ſed ſi patronus, ibi: Pro mortuo habetur, ff. de coniungend. cum emancip. liber. eius: l. ſi necem, §. ſi deportatus, cum ſimilib. ff. de bonis libertorum. Ideóque primo vocato exiſtente[*] incapaci, ſtatim ſequenti ſubſtituto locus fit, ac ſi primus vocatus non fuiſ ſet, l. prima, §. qui habebat, ff. de bonor. poſ ſeſ ſion. contra tabul. per quem text. dixit Bartolus ibi, quod filius incapax non obſtat ſequentibus in gradu, ac ſi eſ ſet mortuus, l. pater filium, vbi Gloſ ſa, ff. de inofficioſ. teſtament. l. prima, §. ſciendum, vbi Bartolus, ff. de ſuis & legitimis hæredibus, l. ſecunda, §. ita demum, ff. ad Tertyl. & cum Baldo, Ludouic. Molina, de Hiſpanorum primogen. libro primo cap. nono, numero 28. & 29. & 30. Ioannes[*] Franciſc. de Ponte, in conſilio 21. ex num. 57. & id ipſum, videlicet, quod incapax non obſtet, aut non magis habeatur in conſideratione, quàm ſi eſ ſet mortuus, vel quod in eo leges, ſtatuta, aut hominum diſpoſitiones non verificentur, latè comprobat Pelaez à Mieres, de maioratu, prima parte, quæ ſtione ſecunda, ex numero 14. vſque ad numerum 19. & adducit regulam illam vulgatam, quam dicit eſ ſe notabilem, & ad multa prodeſ ſe, quod in materia ſucceſ ſionis paria ſunt, aliquem non extare, vel extare & ſuccedere non poſ ſe, vt in l. ſed ſi ex modica, §. ſed ſi filius, ff. de bonis libert. quam[*] ibi multis exornat. Et hæc quidem in maioratibus perpetuis, ſiue in Hiſpanorum primogeniis, attenta ipſorum natura, indubitatè magis procedunt, cùm inſtitutores ſemper intendant, diſ poſitiones ſuas, quibus primogenia inſtituunt, perpetuò conſeruari, ac eo, quo meliori poſ ſint, modo, valere; ſicque inſtituti, aut primo loco ad ſucceſ ſionem vocati, incapacitatem, non obſtare ſequentibus; provt in his terminis, Molina, & Mieres loquuntur, ſiue caſum etiam incapacitatis ſpurij in ſe complectuntur; cùm etiam caſus iſte ſub diſpoſitione, atque deciſione leg. primæ, titulo quarto, libro quinto, contineri videatur, provt infrà dicetur; atque his tollitur omnino vis fundamenti primi, pro contraria parte ponderati ſuprà. Deinde & ſecundo pro eadem parte vrget ſingularis, & notanda Ludouic. Molinæ, in Hiſpanorum primogeniis, obſeruatio, & reſolutio, libro primo, cap. primo, numero 17. & 18. Vbi ex ſenten[*] tia aliorum Authorum deduxit, atque annotauit, quod in primogeniorum ſucceſ ſione, quot ſunt perſonæ vocatæ, tot reſultant ſubſtitutiones, donationes, vel legata, ac ſi vnicuique eorum nominatim, atque ſpecificè facta fuiſ ſet vnaquæque donatio, ſubſtitutio, legatum, vel prælegatum, ideoque abſque aliqua reſtitutione quilibet vocatus conſequetur dominium eodem inſtanti, ac momento, quo purificatur conditio, vel venit dies vocationis, ex propria perſona, ſublato de medio præcedenti ſucceſ ſore; non autem ex iure, ab eodem ſibi tranſmiſ ſo; vt eleganter declarant Caſtrenſis, & alij, quos ibi citat. Idque verum eſ ſe dicit, non ſolum in his qui tempore inſtitutionis primogenij nati ſunt, ſed etiam na ſcituris, provt ibidem comprobat. Sequitur Angulus, ad leges meliorationum, l. 7. gloſ ſa prima, nu mero 47. & id ipſum tenuit Mieres, de maioratu, parte ſecunda, quæstione decima, numero quarto. Hæc ſanè euidenti, & concludenti ratione euincunt, in Hiſpanorum primogeniis, ſiue vinculi, aut maioratus perpetui inſtitutione, filij ſpurij in ſtitutionem, aut primo loco ad ſucceſ ſionem, vocationem, eiúſque incapacitatem, ſequentibus vocatis, & ſubſtitutis, qui ex proprio iure, quod non ab alio dependet, ſucceſ ſionem prætendunt, obſtare vllo modo ſiue præiudicium generare non poſ ſe. Rurſus & tertio loco fortiter vrget doctrina Bartoli, in l. tertia, §. ſi ita testatus, numero ſecundo, ff. de liber. & poſthum. vbi in hunc modum ſcripſit: Vltimo habes notare vnum; tu ſcis, quod ſubſtitutio vulgaris facta per verba, ſi hæres non erit, porrigitur ad duos caſus, ſcilicet ſi hæres eſ ſe noluerit, vel non potuerit, C. de hæred. institut. l. cum proponas, quod dictum, ſi non potuerit, quo modo intelligitur? dic, quod quocunque modo non poſ ſit, ſiue ex parte testamenti ſit vitium, vt hic; ſiue propter vitium perſonæ inſtitutæ, quia ſpurius: l. prima, C. de hæredib. inſtitut. ſiue propter defectum perſonæ inſtitutæ, quia non eſt natus inſtitutus, l. final. C. de inſtitut. & ſubſtitut. vel quia mortuus antequam adeat, l. omnibus, §. cum quidam, ff. de legat. 1. Et id ipſum firmauit Additionator Bartoli ibi, litera C. in hæc verba: Et iſta impotentia verificatur de qualibet impotentia, etiamſi ſit ſolemnis, vt hic, & ſi non naſcatur, ſupra, de ventre inſpic. l. penultim. idem, ſi viuo teſtatore, inſtituti moriantur, vt d. §. pro ſecundo, C. de caducis tollend. & ſi inſtitutus non ſit inſtitutibilis, quia eſt ſpurius, quia tunc incipit teſtamentum à gradu ſubſtitutionis, & ad hoc allegant ſemper iſtum §. Adducitur autem, atque excitatur Bartolus, per eundem textum ibi, quem ſic ſummauit: Si non valet inſtitutio, teſtamentum incipit à ſubſtitutione. Quod eſt dicere, filio præterito à primo gradu, & [*] à ſecundo exhæredato, valere teſtamentum, & incipere ab eo gradu, in quo exhæredatus eſt filius. Nam licet dubium eſ ſe poſ ſet, ſiue forſan contrarium tentari ex eo, quod præteritio filij reddit teſtamentum nullum, l. inter cætera, ff. de liber. & poſthum. cum vulgatis: Verius viſum eſt, & Sabinio, Caſ ſ. & Iulian. placuit (provt textus ipſe commemorat) id duntaxat procedere, vbi vnus gradus ſolus eſt in teſtamento, vel ſi ſint plures, cum filius ab omnibus eſt præteritus. Nam ſi plures ſint gradus, & à primo prætereatur filius, à ſecundo exhæredatur; primus ille gradus pro non ſcripto habetur, & teſtamentum incipit à ſecundo; vt in l. ſi filius 75. ff. de hæred. inſtitut. ibi: Inde teſtamentum inciperet, vbi filius eſ ſet exhæredatus, l. ex facto, §. Lucius, ff. de vulgar. vbi ſubſtitutio redigitur ad inſtar inſtitutionis, quod in iure contingere ſolet, l. finali, §. primo, ff. de vulg. in ratione, §. ſi filio, ff. ad leg. falcidiam. Sed ſtatim opponit Bartolus in principio eiuſdem §. de l. nam etſi ſub conditione 5. §. finali, ff. de iniuſto, rupto: vbi exhæredatio poſthumi, facta in ſecundo gradu, non ſufficit vt te ſtamentum valeat; quinimo totum corruit propter præteritionem factam in primo: Et cum Gloſ ſa re ſpondet, text. in dicta l. 3. § ſi ita teſtatus, procedere in filio iam nato; textum vero in dicta l. 5. §. finali, in poſthumo: & reddit rationem in hæc verba: Et eſt ratio, quia quando poſthumus fuit præteritus, ab initio valuit inſtitutio, & ſic cœpit ſubſtitutio dependere ab ea, merito irritata inſtitutione propter natiuitatem, ſubſtitutio vitiatur. Sed in filio iam nato nunquam valuit: vide Gloſ ſam, quæ incipit, iam natum, & tene menti iſtam rationem, quæ eſt ratio textus in leg. contraria, &c. Sed & iterum opponit in hunc modum: Oppono ad hãc ſolutionem, C. de cadu. tollend. l. prima, §. pro ſecundo. Vbi legata pro non ſcriptis habita, non debentur: Solutio, hic loquitur in ſubstitutione, quæ poteſt per ſe ſubſi ſtere, & aſ ſumere vires à ſeipſa; ſed legata, vel fideicommiſ ſa non poſ ſunt relinqui, niſi aliquid relinquatur ei, qui grauatur, l. ab eo, C. de fideicommiſ ſis. Hactenus de ratione Bartoli, pro qua & in confirmationem præ dictorum, vide plura, quæ adducit Mieres, part. 2. quæ ſt. 10. per totam, & rationem Bartoli, D. Franciſc. Sarmientus exornat ibidem, num. 1. & ſequent. maximeq́ue num. 4. & num. 7. ante finem probare videtur. Nam cùm in dubium excitaſ ſet num. 5. an ſubſtitutio ſit acceſ ſoria inſtitutioni? & num. 6. & 7. acceſ ſorium dupliciter ſumi dixiſ ſet: Et eodem num. 7. [*] explicaſ ſet ſingulariter, acceſ ſorium quando requirat, vt principale, cui accedit, valeat; ex ſententia Gloſ ſ æ, Bartoli, diſtinctionem quandam con ſiderat in verſ. Vt autem colligatur, dicti num. 7. qua eandem Gloſ ſ æ, & Bartoli theoricam comprobat. Nam cum ſuperuenit nullitas, diſtinguit, quod aut viriatur principale per modum ruptionis, aut per modum ſubductionis. Primo caſu (inquit Sarmientus) vitiato principali, vitiari etiam acceſ ſorium, vt in ſolutione oppoſitionis contrariæ, ſcilicet dictæ l. 5. §. fin. Secus autem in ſecundo caſu, & concludit fic: Ex quo apparet, veram eſ ſe ſolutionem Gloſ ſ æ hic, quam Doctores malè reprehendunt. Sic etiam ab impugnatione Cumani, rationem Bartoli prædictam defendit Iaſon, in dict. § ſ ì ita teſtatus, n. 7. Ad propoſitum igitur noſtrum deueniendo, ex eiſdem nunc dictis deprehenditur manifeſtè, quantum doctrina illa Bartoli vrgeat, tam in reſolutione, quam tradit in illis verbis: Siue propter vitium perſonæ inſtitutæ, quia ſpurius: quàm in ratione differentiæ, quam aſ ſignat: Quare ſi poſthumus prætereatur à primo gradu, & exhæredetur à ſecundo gradu, & poſtea naſcatur, totum teſtamentũ rumpitur, non ſolum primus gradus; in filio autem iam nato tempore teſtamenti, contrarium ſtatuit: Ex ea namque deducitur concludenter, id ipſum, quod in filio iam nato tempore teſtamenti ſtatuitur, vt ſcilicet teſtamentum incipiat à ſecundo gradu; in Hi ſpanorum primogeniis, & maioratibus perpetuis ſeruandum; vt ſcilicet vitiata inſtitutione propter incapacitatem hæredis inſtituti, ſpurij ſcilicet, ſequentes vitiari non debeant, cùm vnaquæque ſub ſtitutio, & vocatio ab alia non dependeat, ſed per ſe ſubſiſtat, & vnuſquiſque vocatus proprio iure, atque ex propria vocatione admittatur, vt ex Mo lina, lib. 1. cap. 1. num. 17. & 18. ſuprà obſeruaui. Et comprobatur etiam ex alia ratione eiuſdem Bartoli, in dicto §. ſi ita testatus; vbi opponit de l. vnica, §. 1. & §. pro ſecundo C. de cadu. tollend. & diſtinguit, an inſtitutio ſubſiſtat à principio, & poſtea annulletur, & tunc vitietur ſubſtitutio; ſecus ſi à principio nulla fuit inſtitutio, quia tunc valet ſubſti[*] tutio, & ab ea incipit teſtamentum, vt in d. l. 3. §. ſi itateſtatus: ſed in dicta leg. vnica, fit diſtinctio contraria; nam ſi legatum à principio ſit nullum, onus ei adiectum, vitiatur, nec incipimus ab onere; ſi verò à principio valuit legatum, licet poſtea deficiat, grauamen ei iniunctum debetur, ſed ex mente Bartoli eiuſdem reſpondetur, provt reſponderi poſ ſe, ipſe Sarmientus contendit in eodem §. ſi ita teſtatus num. 4. quod omne grauamen præcedere debet vtilitatis datio, dicta l. ab eo, C. de fideicommiſsis. Ideo ſi vtilitas pro non ſcripta ſit, erit & onus pro non ſcripto; eſt enim acceſ ſorium non ſolum ordine, & poſitione, ſed effectu, & executione; quod non eſt in ſubſtitutione, de qua in d. §. ſi ita teſtatus, & ita eſt diuerſa ratio. Sequitur ergo quod quamuis filij ſpurij inſtitutio, ſiue eiuſ dem ad maioratus ſucceſ ſionem prima vocatio, vitiata fuerit in caſu præ ſenti, aut pro non facta habeatur, cæteræ tamen vocationes, atque ſubſtitutiones vitiari non debuerint. Et quamuis non ignorem, Bartoli rationem illam, quam aſ ſignauit pro conciliatione dicti §. ſi ita teſtatus, & dicta leg. quintæ, §. finali, ff. de iniuſto, rupto: conſutatam à Recentioribus, ea ratione principaliter, quod ſecundus gradus non pendet à conſiſtentia primi; imo ab eius defectu, locus incipit eſ ſe ſecundo, cum ſubſtitutus non admittatur, quandiu locus eſt inſtituto, l. quandiu, ff. de acquiren. hæred. & ſi inſtitutus adeat, ſubſtitutio expiret, vt ad initium huiuſce cap. num. 4. comprobaui: atque ideo ſuſcepiſ ſe Interpretes noſtros diſceptationem præfatam, an ſubſtitutio ſit acceſ ſoria inſtitutioni, ſiue[*] ab ea dependeat? Verè tamen ſubſtitutio vulgaris ab inſtitutione non dependet; nam licet ad hoc, vt ſubſtitutio ipſa vulgaris locum habeat, neceſ ſariò requiratur defectus inſtitutionis, non tamen ideo dicitur ab ea pendere: quod eleganter animaduertit Sarmientus metipſe, in dicto §. ſi ita teſtatus, ex numer. 5. & adiicit certam eſ ſe quod ſubſtitutus vulgariter, hæreditatem accipit à teſtatore, fideicommiſ ſarium vero ab hærede; tenendum igitur eum eſ ſe ſenſum dicti §. fin. lib. 5. ff. de iniuſto quod ſi tempore natiuitatis poſthumi, per incapacitatem primo inſtituti, vitiata erat prima in ſtitutio, tunc teſtamentum vires incipit habere à ſecunda in qua filius eſt exhæredatus quia non dependet à prima, ſed è contra ſtatuendum, vt ex his quæ antea diximus, quòd valor perſeuerabit vſ que ad natiuitatem poſthumi; nam cum vterque ſit coniunctus, & poſthumus naſcendo, rumpat primum, in quo præteritus eſt; in conſequentiam rumpit ſecundum, quia ei cohæret; quamuis in eo poſthumus exhæredatus fuerit: quod etiam optimè præ ſentit D. ipſe Sarmientus, in eodem §. ſi ita teſtatus, ſub diſtinctione numer 7. ibi: Et tunc aut nullitas principalis ineſt à principio, & hæc non vitiat acceſ ſorium, vt hic. Aut nullitas ſuperuenit, & tunc aut vitiatur principale per modum ruptionis, aut per modum ſubductionis; primo caſu, vitiato principali, vitiatur etiam acceſ ſorium, vt in ſolutione appoſitionis Gloſ ſ æ; ſecus autem ſecundo caſu: ex quibus apparet, veram eſ ſe ſolutionem Gloſ ſ æ hic, quam Doctores malè reprehendũt . Et id ip ſum comprobat materiali exemplo ædificij, in fine eiuſdem numer. 7. in hæc verba: Et hæc poſ ſunt quadam ſimilitudine probari; nam ſi in aliquo ædificio corruat lapis fundamenti, alius ei ſuperimpoſitus corruet, vt prima, quæ ſt. 1. cap. cum Paulus: ſecus autem, ſi lapis, fundamento destinatus, obtinebit primum locum. Vt cunque igitur ſit, negari non poteſt, quin concludenter noſtrum intentum probauerit text, in dict. lib. 3. §. ſi ita textus, ff. de liber. & poſth. quin etiam non vrgeat fundamentum tertium, pro contraria parte ponderatum ſuprà, nam licet in Hiſpanorum primogeniis, & maioratibus perpetuis, per fideicommiſ ſariam ſuccedi, & non per vulgarem ſubſtitutionem, ex Ludou. Molin. adnotauerim ſuprà, ſub numer. 17. & numer. 21. idque veriſ ſimum ſit propter naturam ipſorum, & perpetuitatem ad conſeruationem eorum neceſ ſariam; attamen id procedit reſpectu ſucceſ ſorum vlteriorum, vel eorum, qui in futurum, ac perpetuò ſucceſ ſuri ſunt; ſed non reſpectu eius, qui cum primo loco vocatus, & ad ſucceſ ſionem maioratus inuitatus fuiſ ſet, hæ [*] réſque inſtitutus, propter ſui incapacitatem, & quia noluit, aut non potuit, non ſuccedat; tunc namque ſequens vocatus, atque is, qui de medio ſublato ſpurio, primo loco vocato, vel alio, qui propter incapacitatem admitti non poſ ſit, ſucceſ ſurus eſt primo loco, primoque gradu, ex vulgari quidem, cum nullus alius antea ſucceſ ſerit, non ex fideicommiſ ſaria ſuccederet; cæteri verò per fideicommiſ ſariam; provt apertè voluerunt omnes illi Interpretes commemorati ſuprà, d. numer. 17. in eo articulo, an per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam ſuccedatur, quando diſ poſitio habet tractum ſucceſ ſiuum; & iuxta re ſolutiones communes Doctorum in d. l. Gallus, §. & quid ſi tantum, & in l. 1. ff. de vulg. & clarè præ ſentit Ludou. Molin. in duobus locis relatis ſuprà, d. numer. 21. & ego metipſe volui controuerſ. lib. 4. cap. 15. ex numer. 70. Vegius etiam in conſilio. 66. numer. 234. Cephal. in conſilio. 103. numer. 21. & cum multis, ferè in terminis notauit Ludou. Caſanat. in conſ. 8. numer. 17. in hæc verba: Sextò & vltimò, omne dubium ſubducitur, quia licet Franciſco de Villalpando propter aſ ſertam incapacitatem dari non potuerit, nepotibus tamen ex eo, quibus etiam donatio facta fuit, dari potuit, vt patre propter ſpurietatem excluſo, ipſi per vulgarem ſubrogati, primi donatarij cenſeantur, &c. Remanet itaque in Hiſpanorum primogeniis, ſiue maioratibus perpetuis, attenta eorum natura, per fideicommiſ ſariam ſuccedi, vt etiam ſi primo loco vocatus ſucceſ ſerit, alij etiam deinde admiſ ſi ſint, vlteriores ſuo ordine, atque perpetuò admittantur, quia aliàs maioratus ſucceſ ſio perpetuò durare non poſ ſet, niſi in infinitum vnuſquiſque ſuo loco, & gradu admittatur; id tamen non excludere, quin etiam per vulgarem aliquando ſuccedi valeat, & verè ſuccedatur: nam ſi primo loco vocatus, & qui primo gradu ſuccedere debuit, quia noluit, vel quia non potuit, non ſucceſ ſerit; ſané ſequens, nullo adhuc admiſ ſo, & qui primo loco ſuccedat, per vulgarem ſuccedet, cæteri autem poſt eum, per fideicommiſ ſariam; ſicuti in ſucceſ ſione, quæ tractum ſucceſ ſiuum habeat, obſeruaui; atque ex ſententia multorum reſolui ſuprà, d. numer. 21. Præterea & quarto loco facit, non eſ ſe adeo certam, & indubitatam ſententiam Gloſ ſ æ, in d. l. eamquam, C. de fideicommiſ. de qua ſuprà, numer. 30. quod ſcilicet, quando hæres inſtitutus eſt incapax, fideicommiſ ſaria ſubſtitutio vitietur, atque ita neque hæreditatem adire poſ ſit, vt eam retineat, nec vt aliis reſtituat; quod contradictionem non habeat, vtpote cùm etiam in terminis iuris communis, contrarium alij ſuſtinuerint, atque eiſdem relatis, Ioan. Matienç. In l. 6. tit. 8. gloſ. 3. numer. 4. per totum, in ea opinione fuerit, vt exiſtimauerit, quod ſi ſpurius filius inſtituatur à patre, & alius vulgariter ſubſtituatur, vel per fideicommiſ ſum; non modo vulgaris ſub ſtitutio vitiari debeat, in qua nullum dubium eſ ſe credit, vt ſcilicet non vitietur, ſed neque etian fideieommiſ ſaria, idque (vt dixi) ex ſententia aliorum Authorum: poſito autem, quod contraria opinio, in terminis iuris communis verior ſit, & magis communis; attamen hodie attenta noua conſtitutione l. 1. tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ obtinere non poteſt, nec etiam vllo pacto ſeruari; id quod ante alios, cum iudicio animaduertit Gregor. Lop. & iuridicè obſeruat in l. fin. tit. 5. part. 6. verbo, defendido. quò loci primò aduertit, ex illa lege Partitæ videri approbari opinionẽ Gloſ ſ ę, in l. eam quam, ſuper verbo, coguntur, C. de fideicommiſ. quæ ibi approbatur per Doctores communiter, vt non valeat fideicommiſ ſum vniuerſale, relictum ab incapace inſtituto, quando in totum erat incapax, etſi grauetur vt ſtatim reſtituat; ſtatim autẽ in hunc modum ſcribit: Aduerte tamen, quia cum præcipuum fundamentum Gloſ ſ æ, & Doctorum ſit, quod cùm inſtitutio non valeat, quæ eſt initium, & caput teſtamenti, vt Inſtit. de leg. §. ante hæredis, nihil in teſtamento ſcriptum, valere debeat: l. proximè, ff. de his, quæ in teſtam. pro non ſcript. haben. attenta iſta ratione, videtur, quod attento iure Regni, de quo in l. 1. tit. de los teſtamentos, lib. 5. ordinam. quod illa opinio communis non procedat, cum velit dicta lex ordinam. quod etiam deficiente hæredis inſtitutione, legata, & fideicommiſ ſa debeantur: & licet illa lex dicat, ſi el heredero no quiſiere acceptar, &c. Idem videtur velle, etſi adire non potuerit propter incapacitatem, vel aliàs, ſicuti videmus ſubintelligi in iſto verbo ſubſtitutionis vulgaris, ſi hæres non erit: ſiue hoc eueniat ratione noluntatis, vel impotentiæ: cùm eadem ſit ratio, vt tradit Bart. in l. 3. §. fin ff. de liber. & poſth. vbi ponit exemplum in ſpurio inſtituto. Item etiam, quia ſubſtitutio in caſu noluntatis, includit caſum impotentiæ, l. Gallus, §. & quid ſi tantum, &c. Hactenus Gregor. Lop. & veriſ ſimè quidem, & ipſius reſolutionem ſequuntur Ioan. Matienc. in d. l. 6. titul. 8. gloſ. 3. numer. 8. meliùs in eadem lib. 1. titul. 4. gloſ. 18. numer. 6. & 7. & 8. vbi inquit, quod licet iure communi ſtatutum ſit, incapacem, hoc eſt, eum, qui hæres inſtitui non poteſt, non poſ ſe hæredem inſtitui, edam vt ſtatim grauetur alteri hæreditatem reſtituere, etſi fideicommiſ ſum vniuerſale ab eo relinquatur; iure tamen Regio per illam legem, non irritari fideicommiſ ſum, licet ab incapace hærede relinquatur, quandoquidem licet hæredis inſtitutio deficiat, cætera omnia in teſtamento contenta non infirmentur: at paria ſunt, nullum ſcripſiſ ſe hæredem, aut incapacem, & inutilem, qui adire non poteſt; & ſi in ca ſu, quo hæres nolit adire, conſeruatur fideicommiſ ſum; eodem pariter modo, quando non potuit propter incapacitatem, caſus ſiquidem noluntatis includit caſum impotentiæ; provt latiùs ibi comprobat. Idem quoque reſoluit Azeuedus ibidem, num. 172. Padilla autem, in d. l. eam quam, ſequutus eſt opinionem communem, de qua ſuprà, n. 30. in terminis iuris communis, nec eam excitauit in terminis iuris nouioris huius Regni, ſcilicet d. l. 1. tit. 4. lib. 5. nam ſi in eis terminis eam excitaſ ſet, aliter quidem, & ad eum modum, quem diximus, eam reſolueret, atque ita num. 81. in terminis d. l. 1. nouæ collect. Regiæ, in legatis contrarium re ſoluit; idemque in fideicommiſ ſis reſoluiſ ſet, ſi dubium excitaſ ſet, attenta ea lege (vt dixi) in legatis quoque, vt ea conſeruentur poſt eandem legem primam, etiam cum ſpurius filius inſtitutus eſt. Idem quoque firmauit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro ſecundo, cap. 3. num. 59. & idem videtur tenere Antonius Pichardus, in §. in primis, numer. 19. Institut. de fideicommiſ ſar. hæreditat. nam cum antea adduxiſ ſet regulas omnes, & principia iuris communis, ex quibus hæreditatis aditio, & reſtitutio requirebatur, & quod hæres ex teſtamento exiſteret, prout latè à principio d §. ſubdit, d. num. 19. ea omnia videri emendata ex deciſ. l. 1. titul. 4. lib. 5. Et id ipſum, videlicet, quod vitiata filij ſpurij inſtitutione, alij, poſt eum vocati, admittantur, & ſuccedant, cum aliis reſoluit Ludou. Caſanate, conſ. 8. n. 17. Pupillaris quoque ſubſtitutio, quod etiam con[*] ſeruetur hodie, poſt deciſionem eiuſdem l. 1. titul. 4. lib. 5. rupto teſtamento ex cauſa præteritionis, vel exhæredationis; quicquid ex l. partitæ 10. tit. 5. partita 6. dictum fuerit ſuprà, num. 34. magis admiſit Gregor. Lopez, ibidem, verbo, ſe deſataria, & cum aliis Authoribus ex profeſ ſo comprobauit, & id ipſum ſequutus eſt Ioann. Gutierr. practicar. lib. 2. q. 30. num. fin. & ſequuntur alij, qui commemorati fuere ſuprà, d. num. 34. Addiderim ego (quoad propoſitum noſtrum attinet) ex deciſ. eiuſdem l. 10. partitæ, argui non poſ ſe ad caſum præ ſentem. Nam licet lex illa in odium præteritionis, aut exhæredationis filij, qui debuit inſtitui, & in fauorem filij ipſius, qui erat inſtituendus, noluerit conſeruare ſubſtitutionem pupillarem, rupto teſtamento ex cauſa præteritionis, vel exhæredationis; attamen eius ratio non æqualiter procedit, cum filius ſpurius inſtitutus fuerit, ſiue primo loco ad maioratus ſucceſ ſionem vocatus, & poſt eum alij ſubſtituti, & vocati ſint; quia præteritionis, aut exhæ redationis filiorum vitium non interuenit eo caſu, & fauor vltimarum voluntatum adeſt, vt ſcilicet ipſ æ conſeruentur, exitúmque habeant, iuxta text. in l. vel negare, ff. quemadmodum testament. aperiant. cum vulgatis; idque maximè, edita, & extante hodie noua conſtitutione d. l... tit. 4. quæ eo principaliter innititur, atque excitatur. Et ſecundum hæc non etiam obſtat deciſ. d. l. 14.[*] tit. 5. partita 6. in verſ. E tal establecimiento, quia verè lex illa, nullo pacto induci poteſt, vt probet contrarium eius, quod contendimus, & quando clarè id decideret, prout ex ipſa lege deduci, contendit Gregorius ibi, dicto verbo, defendido, in principio, ibi: Vt quia eſt incapax paſ ſiuè, hodie aliter ſtatuendum eſ ſet ex deciſione eiuſdem l. 1. titul. 4. lib. 5. quæ omnem, & quemcunque caſum impotentiæ comprehendere videtur, & velle, quod teſtamenta, & vltimæ voluntates conſeruentur, quocunque modo euenerit, quod hæres non exi ſtat, vel quia inſtitutus non fuit, vel quia noluit hæres eſ ſe. Nec in conſideratione haberi debet, quod in diſpoſitione vitioſa, aut quæ pro non ſcripta habetur, ſpecificè non diſpoſuerit lex ipſa; quia ex quo generaliter diſpoſuit, defectum inſtitutionis hæredis non vitiare, ſatis apertè diſpoſuiſ ſe, & voluiſ ſe videtur, vt etiam caſus iſte, incapacitates ſcilicet, comprehẽ ſus videatur, quia inſtitutio ſpurij perinde eſt, ac ſi non fuiſ ſet facta, & pro non facta habetur; & ita caſus inſtitutionis vitioſ æ, & quę pro non ſcripta habetur, comprehenditur ſub caſu, quando non eſt inſtitutus hæres; quia paria ſunt, non inſtituiſ ſe, vel inutiliter inſtituere, provt Gregorius Lopez rectè ibi notauit, & iure comprobauit.[*] Rurſus & quinto loco, ſi attentè perpendantur verba d. l. 10. tit. 13. part. 6. nihil equidem lex ipſa cõ tinet , quod ſuperioribus refragari aliquo pacto poſ ſit; duntaxat enim ſtatuit, filiis natis ex fornicatione, adulterio, vel inceſtu, non poſ ſe inter viuos, vel in morte patrem aliquid donare, aut relinquere; ſunt enim tales filij omnino incapaces reſpectu patris, vt ſuprà dixi, & Gregorius Lopez, verbo, heredar, ibi deduxit: ſed vtrùm vitiata filij ſpurij inſtitutione, & maioratu perpetuo inſtituto. cæteræ vocationes, & ſubſtitutiones vitiari debeant, & maioratus perpetuò inſtitutus extingui, lex ipſa non aperit, neque induci debet; cum longè diuerſa ratio militet reſpectu aliorum, qui poſt filium ſpurium vocantur, & ſubſtituuntur, vt ſcilicet eorundem re ſpectu maioratus, & fideicommiſ ſum conſeruari debeat, quamuis in primo vocato, ſpurio ſcilicet, pro non ſcripto habeatur; idque vltra adducta ſuprà, per text. in l. ff. de his quæ pro non ſcriptis habent. ibi: Pars hæreditatis, de qua me conſuluiſti, ad ſubſtitutum pertinet: quod maximè procedit (vt dixi) poſt deciſ. d. l. 1. tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. [*] Sexto denique & vltimo loco, Roder. Suarez locus, de quo ſuprà, n. 39. ſcilicet allegat. 27. non modo, vt contrarium eius, quod contendimus, probet, expendi poteſt; verùm etiam hanc ipſam partem, quã tuemur, concludenter probat, & eruditè admodum (vt adſolet) Author ſe habet, nam in caſu ſimili, de quo poſuit clauſulam diſpoſitionis, n. 7. apparet, quod ſubſtitutus excluſit inſtitutum, & abſtulit ei hæreditatem, quia ſpurius inſtitutus ipſe erat, nec admiſ ſi fuerunt veniẽtes ab inteſtato: poſtmodum autem comparuerunt filij eiuſdem filij ſpurij, & contendebãt ſucceſ ſionem, & maioratus ius ad eos pertinere, eo prætextu, quod in conditione poſiti ipſi fuiſ ſent poſt patrem ſuum, atque ita quòd priùs quàm ſubſtitutus, admitti debeant, & eum excludere; Rodericus autem Suarez contra ſpurij filios, vt ſcilicet ipſi ſuccedere non valeant, ea ratione excitatur n. 13. & 14. quod tempore mortis teſtatoris, filius eius ſpurius non habebat filios, hæreditas autem in pendenti eſ ſe non poterat, nec expectari quod ij naſcerentur: l. fin. ff. communia prædiorum, & data incapacitate inſtituti, neceſ ſariò haberi debuit eius inſtitutio pro non ſcripta, ita quod non potuit hæreditas eſ ſe in pendenti; & cum fuit dicto filio datus ſubſtitutus eo caſu, quo ipſe haberet impedimentum ad non ſuccedendum, excluduntur veniẽ tes ab inteſtato, & etiam excluditur fiſcus, & admittitur ſubſtitutus. Et in l. 2. & 3. C. de hæred. inſtit. n. 15. in eodem placito reſidet, & inquit, quod eſ ſet contra voluntatem teſtatoris ſi bona diuiderentur, & per totum conſilium in fauorem ſubſtituti reſpondet; & agnoſcit, quod in caſu, quo ſucceſ ſuros ab inteſtato ad hæreditatis ſucceſ ſionem admitterentur, id iure vinculi, & maioratus perpetui intelligẽdum eſ ſet, provt teſtator voluit, ita quod hæreditas ipſa non diuideretur vllo modo, ſed vnita & indiuiſa, ad vnum ſolum, eumque conſanguineum proximiorem pertineret. Ad ſummam itaque, Roderici Suarez totam illam allegationem 27. reducendo, quatuor principaliter eò loci is Author reſoluit. Primum filij ſpurij inſtitutionem non valere, & vitioſam eſ ſe, provt latiùs ibi. Secundum, non expectandam natiuitatem filiorum filij eiuſdem ſpurij, qui ſi nati eſ ſent ſuccedere poſ ſent, vt per Ludouic. Caſanate, in con ſil 8. poſt alios in altos iuris Interpretes: Et ſi po ſtea hi naſcantur, quod non habent ius auocandi ſucceſ ſionem ſemel acquiſitam, vt latiùs probaui ſuprà, hoc eod. lib. & tractatu, & per Molinam, libro 3. cap. 10. per totum. Tertium quod omnia bona debent remanere vinculata; & voluntas teſtatoris ſeruanda eſt, qui voluit vinculum perpetuum ex eis facere, & quod non diuiderentur. Quartum, quod ſubſtitutus admitti, & ſuccedere debet. Et ſi aliquis dixerit, quod non eſt admittendus vt ſub ſtitutus, ſed quod admittatur tanquam conſanguineus proximior; tamen hoc vltimum non affirmat, ſed potius magis ſe inclinat in prædictis, quod ſcilicet tanquam ſubſtitutus, & vocatus ſuccedat, edictum de conſanguineo proximiori; ideo quod eum proximiorem inuenit, atque ita talem, quod vno, vel altero modo ſuccedere debebat; ſed non quod idem non diceret, ſcilicet quod ſubſtitutus ſuccedere debebat, tanquam ſubſtitutus, ſi ipſe non eſ ſet conſanguineus proximior; atque ita nullatenus admiſit, quod alij conſanguinei cum eo ad ſucceſ ſionem admitterentur, nec quod bona diuidi poſ ſint, ſed quod vinculo maioratus perpetuò ſubiecta remaneant, conſtanter defendit, & in materia ſucceſ ſionis maioratus, quod quando inſtitutus, aut primo loco vocatus eſt incapax, ſequens admittatur, admiſit Mieres, 1. part. quæ ſt. 1. 319. 320. & 321. fol. 33. in noua editione. ADDITIO. AD ea, quæ tradita fuere ſuprà, ex num. 17. vſ que ad num. 25. ſubſtitutio ſcilicet plurium, ſub nomine collectiuo plurium graduum, quando inducat vulgarem ſolam, vel etiam fideicommiſ ſariam, & de controuerſia Cumani, & Pauli; in qua quidem ego in ea ſemper opinione fui, vt exiſtimauerim, articulum hunc difficillimum eſ ſe, & ſubtiliſ ſimum, & de apicibus iuris, & in eo Scribentes variè loqui, & ſibi ipſis aliquando contrarios exiſtere, & doctiſ ſimos etiam errare; ſicuti Ludou. Caſanate, in conſ. 46. num. 8. & 9. rectè præ mittit, & articulum hunc longa ſerie explicat ibi, & in conſ. 49. & 52. quibus locis, nullum ferè ex omnibus hucuſque Scribentibus, ſilentio prætermittit, ſed omnes commemorat, prout etiam quamplurimos ego commemoraui ſuprà. Ita quoque exiſtimaui, contrarias Cumani, Caſtrenſis, & aliorum ſententias, ſic conciliandas, vt ſcilicet Cumani opinio ſemper præualere debeat in dubio, nec ex ſola ſubſtitutione plurium, ſub nomine collectiuo plurium graduum facta, abſque aliis verbis denotantibus tractum ſucceſ ſiuum, fideicommiſ ſaria inducatur, ſed ſola vulgaris adſit, quæ primo ſuccedente expirat. Si verò præter nomen collectiuum plurium graduum adſint verba denotantia tractum ſucceſ ſiuum, ſiue coniecturæ concurrant, quæ tractum ſucceſ ſiuum inducant, aut natura ipſa, & ſubiecta materia diſpoſitionis ita ſuadeat provt in vinculis perpetuis, & in Hiſpanorum primogeniis, vt tunc etiam fideicommiſ ſaria inducatur, idque non ex vi nominis collectiui, quod ſolum non ſufficit; ſed ex vi aliorum verborum, & coniecturarum, quæ tractum ſucceſ ſiuum important. Et ita quidem concordari, atque explicari debent prædictæ opiniones, cum & ipſe Cumanus, & cæteri, qui eum ſequuntur, & ſolam vulgarem nomini collectiuo concedunt, ex verbis, & mente, quan do ſcilicet apparet, fuiſ ſe conſideratum tractum ſucceſ ſiuum fideicommiſ ſariam quoque concedant; quod Ludou. Molina, & cæteri relati ſuprà, ex d. num. 17. rectiſ ſimè probarunt, & cum infinitis Ludou. Caſanate, d. conſ. 46. ex num. 10. vſque ad 21. qui & num. ſeq. repetit, & optimè percipit, & d. conſ. 49. & 52. Nouiſ ſimè quoque Franciſc. Molinus, de ritu nupt. & pact. matrimon lib. 3. q. 24. qui ex num. 1. vſque ad num. 71. ex profeſ ſo articulum hunc proſequitur: & quamuis Caſtrenſis opinioni magis videatur accedere, prout ibi apparet num. 39. attamen dum reſpondet fundamentis contrariæ partis, semper ad coniecturas principaliter attendit; quamuis negari non poſ ſit, quin Caſtren ſis opinionem amplectatur in dubio, ex coniecturis tamen ab ea recedat, cùm contrarium ex Cumani ſententia, alij magis communiter ſtatuerint, eáque retenta, ex coniecturis (vt dixi) à Cumano ipſe diſcedant. Qui & in eo decipi videtur, dum exiſtimat, nomen ſolum collectiuum plurium graduum ſufficere, vt fideicommiſ ſaria inducatur; cum tamen id non ſufficiat, ſed vltra nomen ipſum collectiuum, requirantur verba, aut coniecturæ, quæ tractum ſucceſ ſiuum inducant, atque importent, vt per Molinam, lib. 1. c. 5. n. 30. in fin. verſ. Vltimo loco: Caſanate dictis in locis, & maximè d conſ. 46. ex n. 10. vſque ad n. 21. CAPVT CXI. Ex his, quæ in articulo mortis laborans te ſtator dixit, vel diſpoſuit, vel ſcripta reliquit, atque ex ſalutis æternæ memoria, & deſiderio: & de confeſ ſione, quæ emanauit in extremis, quàm efficax, ſiue qualis ad vltimam quamcunque voluntatem coniecturandam & interpretandam, præ ſumptio, & coniectura deduci valeat; & an ea in dubio, quæ diſponentis animæ magis faueat; an etiam, vt ſtetur, vel non confeſ ſioni ipſius, iu articulo mortis emiſ ſ æ. Deinde, an confeſ ſio facta in teſtamento in fauorem alterius, ſit obligatoria ſeu probet verum debitum, vel ſaltem ſuſtineatur in vim legati. An etiam confeſ ſio teſtatoris de minori ſumma, quam ſibi debeatur, releuet debitorem probato errore. Et ſi facta ſit, de recepta pecunia, aut de dote numerata; an non numeratæ pecuniæ, ſeu dotis exceptionem excludat? vbi & tituli C. de non numerata pecunia, &c. de dote cauta non numerata, & l. 2. §. circa, ff. de doli mali, & met. excep. exornantur nonnullis. Rurſus, ſcripturæ defuncti, an maior adhiberi debeat fides, quam viuentis? quod multi non dubitarunt aſ ſerere ſed nunc explicatur, atque temperatur. Quid etiam, quando in fraudem legis, vel in præiudicium iuris tertij, aut legitimæ filiis debitæ, confeſ ſio redundat. De aſ ſertione quoque offenſi, aut vulnerati in articulo mortis contra aliquem; & de eiuſdem, aut etiam ſocij criminis exculpatione. Vbi & de aſ ſertione, ſeu confeſ ſione teſtis, aut Notarij, qui in articulo mortis fatetur, falſum ſe depoſuiſ ſe, aut ſcripſiſ ſe, & de Iudice aſ ſerente, ſe iniquam ptotuliſ ſe ſententiam. Præterea, matrimonium in articulo mortis contractum, an de iure validum, firmúmque reputetur; & filios naturales, antea natos, legitimos efficiat. Legitimati etiam per huiuſmodi matrimonium, an excludant ſubſtitutum, nec fraus inde præ ſumi debeat. Quid autem, ſi aliunde in fraudem ſubſtituti, matrimonium fuiſ ſe contractum, probetur; vbi Recentiorum opinio magis probatur, & D. Ludou. Molinæ (Viri aliàs præ ſtantiſ ſimi, & eruditiſ ſimi) placita in propoſito non recipiuntur. SVMMARIVM. -  1 Ex his, quæ in extremis, aut in articulo mortis laborans teſtator, ſiue alius dixit, aut ſcripſit, coniectura voluntatis legitimè deducitur, & diſpoſitionis factæ, congrua interpretatio, ſiue ſiue declaratio fit. Quia tunc teſtator non præ ſumitur mentiri, ſed eam confeſsionem facere pro exoneratione ſuæ conſcientiæ. Nec eſt veriſimile, quod fuerit immemor ſalutis æternæ. Et ideo pro tali confeſsione præ ſumi debet. Et maxima eſt præ ſumptio, vis, & effectus, pro confeſsione facta in teſtamento. Quod exornatur remiſ ſiuè. -  2 Præ ſumptio illa regulariter, atque in dubio ſumenda, qua dicimus, hominem præ ſumi ſalutis æternæ memorem, tum maximè, quando in extremis agit, aut laborat, & ideo verum dicere. Quoniam maior morientium pars nititur ab hoc ſeculo migrare ſine onere conſcientiæ. -  3 Confeſ ſio teſtatoris de debito, licet non probet debitum, attamen reſoluitur in legatum, & fideicommiſ ſum; quod numer. ſeq. exornatur. -  4 Confeſ ſio ſimpliciter facta in teſtamento de debibito, non eſt contractus, nec quaſi contractus, ideo teſtator in vita, ex ea ſolum non poteſt conueniri. Niſi adſint probationes, vel aliæ coniecturæ vrgentes, vel ſit iurata, vel facta in modum contractus aut ſi pars præ ſens eam acceptauerit. Et ideo teſtamentum, in quo facta eſt, reuocari poteſt. Et hæc exornantur. -  5 Confeſsio teſtatoris de minori ſumma, quam ſibi debeatur, non releuat debitorem, probato errore. Niſi ſit iurata. -  6 Contra confeſsionem de recepta pecunia, in articulo mortis factam, non poſ ſe opponi exceptionem non numeratæ pecuniæ à confitente ipſo, nec ab hæredibus eius. -  7 Exceptio non numeratæ pecuniæ, regulariter intra biennium opponenda. Et ibidem, tituli, C. de non numerata pecunia, materia exornatur prmultis . -  8 Confeſsio facta ſine cauſa, licèt non valeat, attamen facta in articulo mortis valet. Et ibidem l. 2. §. circa, ff. de doli mali, & met. except. deciſio, exornata quamplurimis remiſ ſiuè. -  9 Scripturæ defuncti, an maior adhiberi debeat fides, quàm viuentis. -  10 Homo non præ ſumitur memor ſalutis æternæ, nec eius confeſ ſioni ſtatur, quando extat præ ſumptio, maximæ fraudis in contrarium. Sicuti quando teſtator fatetur ſe aliquid debere aliàs non capaci, aut recepiſ ſe ab eo, cui donare non poteſt. Niſi veriſimilitudo pro confeſsione adſit: Quod hic exornatur. -  11 Aut quando agitur de præiudicio tertij, etiam ſi teſtator in extremis laboret. Quod exornatur permultis, num. ſequentibus. -  12 Confeſsio patris de debito in præiudicium legitimæ, filiis debitæ, eiſdem non præiudicat. -  13 Et quid ſi confeſ ſio fuerit iurata. -  14 Vulnerati, ſeu offenſi aſ ſertionem, aut confeſsionem in articulo mortis, contra inculpatum, nedum ad condemnationem non ſufficere, ſed nec ad torturam. Quod latiùs explicatur remiſ ſiuè, provt hic videbitur. -  15 Offenſi ſeu vulnerati, aut etiam ſocij criminis in articulo mortis, aut in patibulo, excuſatio, an inculpatum liberet, ſiue cuius ſit virtutis, & effectus. -  16 Notario dicenti etiam in articulo mortis, ſe fal ſum fabricaſ ſe inſtrumentum, non creditur in præiudicium partis, ſeu tertij. -  17 Teſtis ſi in articulo mortis fatetur, falſum depo ſuiſ ſe, non præiudicat ei, in cuius fauorem depo ſuit, niſi aliunde probetur fal ſitas depoſitionis. -  18 Iudici aſ ſerenti, ſe iniquam tuliſ ſe ſententiam ob pecuniam, vel aliam cauſam, non creditur in præiudicium eius, ad cuius fauorem ſententia lata fuit. -  19 Dotis receptæ confeſsionem à marito, etiam in articulo mortis factam, filiis & creditoribus præ iudicium non afferre. Niſi aliunde, & verè dotis ipſius numeratio probetur. Vbi titulus C. de dote cauta non numerata, exornatur permultis, remiſ ſiuè. -  20 Confeſ ſio dotis receptæ probat, vbi præceſ ſit promiſsio. -  21 Et quando eſt veriſimilis. -  22 Confeſsio dotis receptæ facta in teſtamento ſuſtinetur in vim legati, ſeu fideicommiſsi. Quod tam filiis, aut deſcendentibus, vel etiam creditoribus extantibus, quam extraneo hæ rede inſtituto, quemadmodum practicari debeat, hic adnotatur. -  23 In teſtamentis, & vltimis voluntatibus interpretationem atque coniecturam ita fieri debere, vt ipſamet ſaluti animæ proſpectũ , & cõ ſultum fuiſ ſe dicatur. -  24 Coniectura namque illa capienda eſt in dubio, quæ animæ teſtatoris magis ſuffragatur. -  25 Etiam quando duæ coniecturæ capi poſ ſunt. -  26 Et quamuis odioſa, & correctoria diſpoſitio extendatur. -  27 Nec mutari poteſt diſpoſitio ob piam cauſam, atque animæ ſalutem factam, niſi Concilij Tridentini forma ſeruata. -  28 Matrimonium in articulo mortis contractum deſ peratàque iam ſalute, validum, & de iure firmum eſ ſe. -  29 Et reddere legitimam prolem naturalem, antea habitam. Atque ita per ſubſequens matrimonium, in articulo mortis contractum, legitimari filios naturales, antea natos. Prout legitimi efficiuntur, quando in bona valetudine contrahitur. -  30 Legitimati per ſubſequens matrimonium in articulo mortis contractum, ſubſtitutum non excludunt. Quoniam eo ipſo fraus præ ſumitur. Idque ex ſententia multorum, qui hoc Ioco aggregantur, atque commemorantur. -  31 Et de fundamentis huiuſce partis, de quibus etiam infrà, num. 38. vbi eiſdem ſatisfacit, reſpon ſumque præbet Author. -  32 Legitimati per ſubſequens matrimonium, in articulo mortis contractum, ſubſtitutum excludunt. Nec fraus præ ſumitur ex ſolo actu matrimonij contrahendi, niſi aliundè fraus deducatur, atque probetur. Idque ex veriori, & communiori ſententia, quam innumeri Authores probarunt. -  33 Et de eiuſdem fundamentis in ſumma, prout hic videbitur. -  34 Legitimati per ſubſequens matrimonium, in articulo mortis contractum non excludunt, ſubſtitutum, ſi prohibetur aliunde matrimonium in fraudem ſubſtituti contractum fuiſ ſe. Idque ex ſententia communi, quam ex Recentioribus, grauiſsimi etiam Authores probarunt. -  35 Et de eiuſdem fundamentis, prout hic videbitur. -  36 Contrà verò ex ſententia aliorum, etiam ſi ad fraudandum ſubſtitutum, matrimonium fuiſ ſe contractum aliunde probetur. -  37 Quæ per Authorem probatur, & validiſsimis corroboratur rationibus: & vide omnino numero 39. -  38 Ibidem quoque explicatur l. filiæ meæ emancipatæ 60. ff. ſoluto matrimonio, & multis exornatur, ſuprà num. 31. -  39 Textus etiam in cap. 2. de renuntiatione, in 6. & in cap. de his, de ſepulturis. -  40 In articulo mortis, quando dicatur quid fieri. -  41 Legitimatus per ſubſequens matrimonium, in articulo mortis contractum, non excludit ſubſtitutum, vbicunque moribundus, ita prope mortem eſ ſet, quod conſenſus deficeret. -  42 Quod explicatur per Authorem, modò conſtet conſenſum deficere. Nam prope mortem eſ ſe poſ ſet, & ſanus ſenſus eum non deficere. -  43 Teſtator præ ſumitur ſanæ mentis, quamuis in extremis ſit conſtitutus, niſi contrarium probetur. Vide nonnulla in additione infrà ad finem cap. de his quæ adnotantur ex numero 28. vſque ad num. 43. PRo dilucida huius cap. explicatione[*] obſeruandum, atque conſtituendum erit primo loco; ex his edam, quæ in extremis, aut in articulo mortis laborans teſtator, ſiue alius dixit, aut ſcripſit, coniecturam voluntatis legitimè deduci, & diſpoſitionis factæ interpretationem, ſiue declarationem congruam fieri poſ ſe; quia tunc teſtator non præ ſumitur mentiri, ſed eam confeſ ſionem facere pro exoneratione ſuæ conſcientiæ, ſicuti ex communi Doctorum traditione, in c. Parochiani, de ſepulturis, & notatis per Felinum, in cap. ſi cautio, de fide inſtrumentor. num. 17. & n. 25. verſ. Quintus caſus: obſeruauit Stephanus Gratiatianus, diſceptation. forenſ. lib. 1. c. 116. num. 52. fol. 328. & vltra eum, ſingulariter Hippolytus Riminaldus, in conſilio 379. num. 24. & 25. lib. 4. in hæc verba: Accedit inſuper, quod Dominus Franciſcus mortuus ſit, relicta illa confeſ ſione in inſtrumento præ dicto: ſicut enim pro ſcriptura defuncti præ ſumitur, quia non eſt veriſimile, quod fuerit immemor ſalutis æternæ, vt declarant Bartolus, & alij, in l. admonendi, ff. de iureiurando, Caſtrenſis, in conſ. 140. ad bene examinandum, col. 2. in antiquis: pari modo, pro tali confeſsione, ratione prædicta præ ſumi debet. Gratianus etiam, tom. 1. cap. 116. num. 52. Idque maximè procedit, quando confeſ ſio ipſa teſtatoris dirigitur ad grauandum hæredem, vel edam ſingularem ſucceſ ſorem, & in his, quæ ab eius voluntate dependent, dummodò non probetur, confeſ ſionem, ſeu declarationem per errorem factam, vt Simon de Prætis tradidit lib. 1. interpretat. 1. dubitat. 3. ſolut. 5. num. 20. & duobus ſeq. fol. 28. Et de vi, & effectu confeſ ſionis factæ à teſtatore in vltima voluntate, adducit nonnulla Ariſminus Teſpatus, lib. 1. tit. de confeſsionibus factis in vltimis voluntatibus, folio 247. in fin. & 248. & comprobatur ex obſeruatione eorum, qui vnanimiter dixerunt, præ ſumptionem illam regulariter, atque in dubio ſumendam, qua dicamus, ho[*] minem præ ſumi ſalutis æternæ memorem, tum maximè; quando in extremis agit, aut laborat; & ideo verum dicere, vt inquit textus, in l. vltima, ad finem, C. ad l. Iuli. repetun. qui quidem relatus eſt in cap. ſancimus, prima quæ ſtione ſeptima; & probant etiam cap. literas, de præ ſumpt. & cap. ſignificaſti, de homicidio, vbi & præ ſumptionem hanc recipiunt omnes, præ ſertim Alciatus, de præ ſumpt. regula 3. præ ſumptione 4. in fin. Menoch. lib. 5. præ ſumptione 5. num. 1. & 2. qui numeris ſequent. exornat permultis: Cephalus, in conſ. 276. num. 34. lib. 2. Octauianus Cacheranus, in deciſ. Pedemont. 79. num. 20. Maſcar. de probat. tomo 2. concl. 1073. ex num. 1. cum ſeq. Farinacius, de indiciis, & tortura, quæ ſt. 46. ex num. 4. vbi comprobat, & addit ex ſententia aliorum num. 5. quod maior morientium pars nititur ab hoc ſ æculo migrare ſine onere conſcientiæ. Sic ſanè ex verbis, à teſtatore prolatis, ſiue ex declaratione eiuſdem, in articulo mortis facta, non leuis, ſed maximi ponderis coniectura deduci debebit, atque in caſu dubio legitima interpretatio deduci; ſicuti ex his manifeſtè conſtat, quæ tam ſuperiores iuris Interpretes, quam alij infrà referendi adnotarunt, & alio cap. tertiæ ſcilicet partis huius tractatus tradetur. Sic etiam licet confeſ ſio teſtatoris, facta in teſtamento, vel in codicillis, de debito in fauorem alterius, non prober debitum in dubio, nec ex ea poſ [*] ſit in vita conueniri. niſi aliunde, & legitimè probetur; attamen ex tacita, atque præ ſumpta voluntate teſtatoris ipſius reſoluitur in legatum, & fideicommiſ ſum, & peti poteſt tanquam legatum, aut fideicommiſ ſum: l. Lucius 2. §. quisquis, ff. de legat. 2. cum aliis, cum quibus ſic reſoluunt, & latiùs comprobant Gratianus tom. 1. cap. 116. ex num. 45. Antonius Gomezius, tom. 1. variar. cap. 12. de legatis, num. 81. Coſta, in l. ſi ex cautione, fallentiæ 12. n. 1. & 2. C. de non numerata pecunia, D. Spino, in ſpeculo. gl. 18. ex n. 106. Ioan. Guttierrez, de iuramento confirmatorio, 2. parte, cap. 6. num. 5. latiùs practicarum, libro 3. quæ ſt. 96. per totam, & maximè n. 4. num. 10. vbi concludit, quod confeſ ſio ſimpliciter facta in teſtamento de debito, non eſt contractus, nec quaſi contractus, & ideo teſtator non poterit in vita, ex ea ſolum conueniri, niſi adſint probationes, vel aliæ coniecturæ vrgentes, vel ſit iurata, aut pars præ ſens, & acceptans, vel facta in modum contractus; provt ibi proſequitur, & d. c. 6. nu. 5. & id ipſum reſoluunt quamplurimi Authores, quos in vnum congeſ ſit Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 165. per totam, & ideo eos non repeto: Simon de Præt. lib. 1. interpret. 1. dubit. 1. ſolut. 5. num. 20. fol. 28. Pet. Surd. deciſ. 250. & 285. vbi latè comprobat, quod confeſ ſio facta in teſtamento, non probat verum debitum, tamen quod ſuſtinetur in vim legati, licèt nulla extent verba diſpoſitiua: idem Surd. in conſ. 169. per totum, lib. 2. vbi etiam latè & eleganter proſequitur, quod confeſ ſio facta in teſtamento, non probat, nec eſt obligatoria, niſi aliter confirmetur inſtrumento, teſtibus, vel qua ſimili probatione; vel niſi ſit iurata, aut apertè acceptata; aliàs ſequeretur, quod teſtator non poſ ſet illam mutare, quod eſt falſum; quia reuocato teſtamento, in quo confeſ ſio continetur, ipſa quoque confeſ ſio cenſentur, & remanet reuocata, provt latiùs ibi: & addit etiam poſt Coſtam, quod confeſ ſio facta in teſtamento, non probat etiam in his caſibus, in quibus, ſi facta eſ ſet inter viuos, probaret. Veluti quando facta eſ ſet pro exoneratione conſcientiæ; eandem quoque reſolutionem tenuit, & comprobauit Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. libro primo, cap. 116. ex num. 45. cum ſeq. vſque in finem capit. Seraphinus de Oliuar. deciſion. 487. numer. ſecundo, & vide in propoſito per totam deciſionem, & deciſione 471. Manticam, de tacit. & ambig. conuention. libro vndecimo, titulo vigeſimo, numer. 22. Gamam deciſione 293. numero primo, Riccium, collectaneo 1120. Hercul. Mareſcotum, variarum reſolution. libro primo, cap. 48. numero ſeptimo, & quinque ſequent. fol. 107. vbi quærit, ſi teſtator in ſuo teſtamento legauit centum alicui, quæ confeſ ſus eſt ei debere ex cauſa mutui, & poſtea condidit aliud teſtamentum, & primum reuocauit, an hæc confeſ ſio ſit obligatoria, ita vt in iudicio ex ea experiri poſ ſit? & pro reſolutione duos caſus di ſtinguit Primus eſt, quando confeſ ſio non eſt iurata, & ſuit facta parte abſente; & tunc inquit, communem eſ ſe opinionem, quod non probet debitum, nec ex ea agi poſ ſit; & citat Bartol. Beroum, Durandum, Anton. Gomezium, Coſtam, & Menchacam, ita tenentes, & dicentes talem confeſ ſionem non probare verum debitum, niſi aliter confirmetur inſtrumento, teſtibus, vel alia ſimili probatione; & reuocato teſtamento, ipſam quoque confeſ ſionem cenſeri reuocatam. Secundus caſus eſt, quando huiuſmodi confeſ ſio eſt iurata, vel fuit facta parte præ ſente, & acceptante, & ſic emanauit per modum contractus inter viuos; & tunc eſt obligatio, atque ex ea agi poteſt in iudicio, etiam quod ſit facta in teſtamento reprobato, vt per Bald. Abbat. Felin. Capicium, & Anton. Gabriel. ibi relatos. Nec enim ſequitur (inquit Mareſcotus metipſe) Eſt facta in teſtamento, ergo ſequi debet illius naturam: quia etiam in teſtamentis fieri poſ ſunt contractus, & donationes inter viuos, quando interueniunt requiſita, vt eſt præ ſentia vtriuſque, quo caſu actus eſt irreuocabilis, provt ibi comprobat: & concludit, confeſ ſionem factam in teſtamento, ex qua ius parti quæ ſitum eſt, irreuocabilem eſ ſe, quando pars, cui quæritur, vel alius pro ea interuenit. Huiuſmodi etiam confeſ ſiones, quæ in te ſtamento fiunt, quod poſ ſint reuocari, & reuocatæ cenſeantur, reuocato teſtamento; & vtrum proſint ad effectum retinendi, notauit etiam Ioan. Pet. De Fontanella de pact. nuptial. libro tomo ſecundo, clau ſula finali, gloſ ſa vnic a, parte ſecunda, numero trigeſimo, & duobus ſequentib. folio 859. vide etiam in eodem propoſito, & de confeſ ſione facta in teſtamento, nouiſ ſimè Ioſeph. de Seſe, deciſione 385. per totam, parte quarta, folio 106. & 107. Ioan. Baptiſt. Valençuela Velazquez, in conſilio 86. numero 18. & 19. folio 637. vbi quod confeſ ſio, in te ſtamento facta, licèt non probet debitum, ſuſtinetur in vim legati, l. qui vxori, ff. de auro & argent. leg. Idque procedere quando confeſ ſio penderet à ſola voluntate facientis, non quando ab eius ſola voluntate non penderet, vt inter perſonas prohibitas, vt per Bartol. Bald. Afflict. Hippolyt. Roland. & Surdum, ibi relatos; & quod ita intelligitur l. Theopompus, ff. de dote prælegata; & eadem, & alia tradidit Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. tomo primo, cap. 116. ex num. Quadrageſimo ſecundo, vſque ad numerum 57. vbi vide. Sic etiam & ècontrario, confeſ ſio teſtatoris de[*] minori ſumma, quàm ſibi debeatur, non releuat debitorem, probato errore, iuxta text. iuncta ſua Gloſ ſa, in l. rationes, C. de probation. & in l. 121. verſ. Otro ſi dezimos, titulo 18. partita 3. latè probat Ioannes Gutierrez; de iuramento confirmatorio, ſecunda parte, cap. ſexto. Vbi limitat, quando confeſ ſio teſtatoris, de certa ſumma ſibi debita, eſ ſet iurata, quia tunc noceret omnino hæredi, licet amplius debeatur; niſi in caſu, quem ibi adducit numero 4. Sic quoque, contra confeſ ſionem morientis, in[*] articulo mortis factam, de recepta pecunia ab aliquo non poſ ſe opponi exceptionem non numeratæ pecuniæ à confitente, nec ab hæredibus eius, cum aliis multis reſoluit Maſcardus, de probation. tomo ſecundo, concluſione 1079. n. 4. Coſta, vbi ſupra, Menochius, lib. quinto, dicta præ ſumptione quinta, n. 14. idque ob præfatam coniecturam, quod in articulo mortis præ ſumendum ſit, eum verum dixiſ ſe; quam[*] uis aliàs regulariter exceptio non numeratæ pecuniæ intra biennium opponi poſ ſit, & aliquando eo etiam elapſo; vt videre eſt in l. prima, cum ſeq. & per totum titulum, C. de non numerata pecunia; & præ ſertim in l. ex contractibus, §. primo, Inſtitut. de literar. obligation. l. nona, titulo primo, partita quinta, & latè de materia, per Anton. Gomezium, tomo ſecundo, variarum cap. 6. de contractatu mutui; ex num. ſecundo, cum ſequentibus, Coſta, in dicta l. ſi ex cautione: Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 37. per totum: Menchaca, de ſucceſ ſion. creat. lib. primo, §. nono, ex n. 19. Gratianus, regula 168. Hippoly. Riminald. in conſ. 60. lib. primo, & in conſ. 191. lib. ſecundo, & in conſ. 152. ex numer. 35. eodem libro, & in conſ. 272. libro tertio. And. Fachineus, controuerfiarum iur. libro ſecundo, capit. 81. cum pluribus ſequentibus, Octauianus Cacheranus, deciſ. 134. Couarruu. reſolution. libro ſecundo, cap. quarto, num. quarto. Ceuallos, commun. contra communes, quæ ſtione 38. & 39. & 365. & Antonius Pichardus, ad dictum titulum, Inſtitut. de literar. obligat. vbi latiſ ſime, & in principio, quibus modis re contrahitur obligatio, ex num. 91. cum ſequentibus, Stephanus Gratianus, deciſ. 165. Alexand. Trentacinquius, variarum lib. 3. tit. de ſolutionibus, reſolutione 20. fol. 111. & quod exceptio non numeratæ pecuniæ non habeat locum in vltima voluntate, provt quando teſtator in teſtamento, vel in codicillis confiretur, ſe recepiſ ſe certam quantitatem ex cauſa mutui, & iubet ſolui, & de ratione differentiæ inter contractus, & vltimas voluntates; vide etiam Anton. Gomezium, dicto cap. ſexto, numero quinto, Hippolytum, Riminaldum, in locis nunc relatis. Ita etiam, quamuis confeſ ſio facta ſine cauſa[*] non valeat, attamen facta in articulo mortis valet, quandoquidem non præ ſumitur, morientem mentiri voluiſ ſe; ita ſcribunt cum aliis Authoribus Menochius libro quinto, dicta præ ſumptione quinta, num. 15. Maſcardus, de probationibus, tomo ſecundo, dicta concluſione 1079. numero quarto, in fine, Octauianus Cacheranus, deciſione Pedemontana 29. numero 21. qui citant text. vulgarem in l. ſecunda, §. circa, ff. de doli exceptione. Ex quo notarunt communiter Scribentes, contractui, vel ſtipulationi, ſine cauſa factæ, obſtare exceptionem doli mali, vt ipſe contractus effectum non ſortiatur, & longa ſerie exornarunt, atque explicarunt Rodericus Suarez, in l. poſt rem iudicatam, in principio, in verſ. prouidentia, num. 11. Auendañus, titulo de las exceptiones, fol. 141. numer. 21. Antonius Gomezius, tomo ſecundo variarum, cap. 11. numer. 3. Maſcardus, de probation. tomo primo, concluſione 345. & tomo ſecundo, concluſione 1123. numero tertio, & quarto. Ioannes Oroſcius, in l. iuris gentium. §. ſed cum nulla, numer. 17. & in l. tale pactum, ff. de pactis, Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatio, prima parte capit. 47. per totum, Pinellus, in l. ſecunda, C. de reſcindenda venditione prima parte, capit. primo, numero octauo, Matiençus, in l. ſecunda, titulo 14. gloſ ſa ſecunda, numero octauo, libro quinto, nouæ collect. Regiæ, Azeuedus, in l. ſecunda, titulo 16. libro quinto, ex num. 43. cum ſequentibus; & in l. prima, titulo 21. numero 170. libro quarte, Suarez Luſitanus, libro primo, obſeruation. cap. 26. in fine, Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum libro ſecundo, cap. 3. D. Fernand. Mendoça, diſputation. iur. ciuil. libro 3. cap. 9. numer. 44. Sic denique, & propter eandem præ ſumptionem, quod moriens quilibet non ſit immemor ſalutis æternæ; & alij effectus reſultant, quos Menochius, Maſcardus, Cephalus, & alij relatis ſuprà, & referendi infrà, tradiderunt. Et inſuper, maio[*] rem adhiberi fidem ſcripturæ defuncti, quàm viuentis; cum aliis adnotauit Pancirolus, in conſ. 112. numero 44. Flaminius de Rubeis, in conſ. 8. numero 11. libro primo. Botta, in conſilio 65. numero 26. & 27. vbi poſt Riminald. ſen. vult, ſcripturam mortui ſemiplenè probare, quando fuit vir legalis, ſtante quod mors illius, qui ſcripſit, æquipollet, ac ſi viuus iuraſ ſet; & id ipſum tenuerunt quoque Hippolytus Riminaldus, in conſ. 752. num. 43. & 44. libro ſeptimo, Craueta, in conſ. 158. numero ſeptimo, & in conſ. 274. numero quarto, & in conſ. 275. num. 6. Afflict. deciſione 40. num. 20. Petrus Surdus, in con ſilio 245. num. 20. libro ſecundo, Menochius, in conſ. 402. numero 49. & in conſilio 422. num. 18. volumine quarto. Stephanus Gratianus, deciſione Marchiæ 94. numer. 13. Adrianus Gilmannus, rer. iudicatar. Germaniæ deciſione 30. numero 22. & 23. libro ſecundo, Nicolaus de Paſ ſeribus, qui eoſdem, & Rotæ Romanæ deciſionem commemorat, in tractatu de priuata ſcriptura, libro primo, quæ ſtione 6. folio 79. & 80. & num. ſecundo, & tertio, inquit, rationem communem eſ ſe, quia non eſt veriſimile, quod moriens talem ſcripturam dimiſiſ ſet, ſi vera non eſ ſet. Nemo enim cum mendacio præ ſumitur mori, & in peccato, vt per Baldum, quem ibi refert, in conſ. 476. volumine quinto: vbi Baldus, ex ea ratione concludit, quod confeſ ſio damnati ad mortem ſuper extorſione vſurarum, fiſco præiudicat; & ſequitur Hippolyt. Riminald. in conſilio 58. numer. 30. cum ſequentibus, libro primo; & Maſcardus, concluſ. 1097. per totam. Et hinc etiam eſ ſe, quod licet ſcriptura priuata, regulariter pro ſcribente nullam fidem faciat, tamen vbi facta eſt à mortuo, facit præ ſumptionem; ſicut reſpondit, & fundauit Natta, in con ſilio 120. numer. 13. volumine tertio; & quando eſt confecta à reputato bono, poſt eius mortem ſemiplenè probat; vt per Socinum in conſ. 14. numero tertio, volumine primo, & refert Nicolaus de Paſ ſeribus dict. quæ ſtione ſexta, numero tertio. Verùm Simon de Prætis, in conſilio 138. numer. 33. libro primo; in contraria opinione fuit, & exiſtimauit, ſoli ſcripturæ priuatæ defuncti, abſque teſtibus minimè credi; quod in rigore iuris verum ego credo, quando agitur de præiudicio tertij, niſi ſimul aliæ coniecturæ, aut adminicula concurrant, vel veriſimilitudo ita ſuadeat, ſicuti ex reſolutionibus Petri Surdi, duobus in locis, ſtatim dicetur. Cæterum à prædicta præ ſumptione recedendum[*] dixit Menochius, libro quinto, dicta præ ſumptione quinta, numer. 20. quando in contrarium extat alia præ ſumptio, maximè fraudis, tunc namque homo non præ ſumitur memor ſalutis æternæ; ſicuti quando teſtator fatetur ſe aliquid debere aliàs non capaci, nam tunc etſi de morte cogitet teſtator, & fortè in extremis agat, attamen præ ſumitur confeſ ſio illa facta in fraudem legis, prohibentis aliquid relinqui illi incapaci; ita probat text. in l. qui teſtamentum, ff. de probation. & in l. cum quis decedens, §. Titia ff. de legatis tertiò, & ibidem Bartolus, qui ſcripſit, non credi marito conficienti te ſtamentum, in eóque atteſtãti , ſe ab vxore ſua recepiſ ſe centum. Ea eſt ratio (inquit ipſe Menochius) quia videtur facta confeſ ſio in fraudem legis, prohibentis donationem inter virum & vxorem. Et antea idem ſcripſit idem Menochius, in conſilio 40. numero 74. libro primo, & exornauit Tiraquellus, in l. ſi vnquam verbo, donatione largitus, numero 75. & quatuor ſequentibus; & numer. 38. & tribus ſequentibus, Ioannes Garcia, de nobilitate, gloſ ſa ſecunda, ex numer. 18. vſque ad numerum 24. Maſcardus, de probation tomo primo, concluſione 364. Antonius Gomez, in l. nona Tauri, numero 35. & 36. Rojas, in epitome ſucceſ ſion. capit. 20. numero 60. Dueñas, regula 365. D. Spino, in ſpeculo, gloſ ſa 16. numero 57. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. quinto, numer. 21. Matiencus, in l. ſexta titulo octauo, gloſ ſa ſeptima, Barboſa, ſexta parte, leg. prima, ff. ſoluto matrimonio, ex numer. 31. probauit etiam id ipſum, quod Menochius, relatus nunc, Hippolyt. Riminaldus, in con ſilio 565. per totum, libro quinto, & in conſilio 755. ex num. 31. vſque ad numerum 39. libro tertio, vbi de confeſ ſione mariti, confitentis ſe recepiſ ſe ab vxore, conſtante matrimonio; quod ſibi non præiudicet, quia præ ſumitur facta animo donandi; de quo tamen vide melius, & accuratius per Barboſam, dicta ſexta parte, ex numer. 26. cum ſequentibus, Vide etiam Cardinalem Tuſchum, tomo ſecundo, litera C. concluſione 639. folio 85. & concluſione 667. folio 124. vbi de confeſ ſione mariti in præiudicium aliorum, ad fauorem vxoris; & concluſione 668. vbi de confeſ ſione in fraudem creditorum facta; & ibi in fine refert Maſcardum, de probation. concluſione 365. latè probantem, quod confeſ ſio facta à patre, quod pecunia ſit filij, non probat, nec nocet aliis filiis, vbi ampliat, etiam ſi ſit iurata, & limitat, niſi ſit veriſimilis: quod etiam reſoluit Hippolytus Riminaldus, in conſilio 379. num. 18. & in conſilio 383. numer. 21. libro quarto. Vbi quod ſtatur confeſ ſioni patris dicentis ſe habuiſ ſe pecunias à filio, quando confeſ ſio eſt veriſimilis, vt quia filius erat in aliquo exercitio, vnde lucrum faciebat; & vide eodem conſ. 379. num. 16. & 17. & conſ. 383. nu. 21. vbi quod confeſ ſio enuntiatiuè facta à marito, ſe emiſ ſe fundum de pecuniis vxoris, ſi veriſimilis ſit, probat, & illi ſtatur in præiudicium creditorum mariti; & dicitur veriſimilis, ſi mulier aliunde bona habebat, prout Salicetus, & Socinus ibi relati ob ſeruarunt. Surdus etiam, deciſione 55. num. 4. Addiderim ergo, quod hæc veriſimilitudo, tota relinquitur arbitrio Iudicis, qui ipſe conſiderare debebit, an fraudis ſuſpicio ceſ ſet omnino, an etiam ex qualitate ſubſtantiæ, & bonorum vxoris, per ſonarum etiam, & factorum qualitatibus, id veriſimile videatur; an etiam aliis adminiculis coadiuuetur, cum aliàs mariti, aut eius, qui donare non poteſt, aliì ſve præiudicare, confeſ ſio regulariter nocere non debeat; & vide Maſcardum, vbi ſupra, concluſ. 163. & duobus ſeq. Sic quoque confeſ ſioni, etiam eius, qui in extremis laborat, aut in articulo mortis conſtitutus fatetur; non ſtatur, quando de præiudicio tertij agitur, & ab ea præ ſumptione receditur, quòd immemor ſalutis æternæ, in eo articulo non præ ſumitur; prout Menochius, dicta præ ſumptione 5. lib. 5. numero 17. poſt Alciatum, & alios probauit; & in conſ. 39. num. 44. & 68. lib. 1. Maſcardus, de probationib. tomo ſecundo, concluſione 1079. & idem Alciatus, regula 3. præ ſumption. 37. Maſcardus, concluſione 788. Franciſcus Viuius, lib. 2. commun. opinion. 170. Ioann. Batiſt. Lup. de illegitimis, commentario 2. §. 3. num. 17. & 18. fol. mihi 144. & 145. vbi quod non eſt abſolutè credendum mortis in articulo aliquid dicenti, cùm non omnis moriens ſit Sanctus Ioannes Euangeliſta: & inde explicat n. 17. Filius an tuta conſcientia teneatur credere matri dicenti in articulo mortis, eum eſ ſe filum adulteri? vide etiam Fuluium Pacianum, de probationib. tomo primo, cap. 78. num. 18. & patris confeſ ſioni, ſeu aſ ſertioni an ſtetur inter perſonas prohibitas, ſuper meritis, vel ſuper alio? commendo Carocium, de locato, & conducto, folio 28. per totum, & 29. columna prima, Greuæum ad And. Gail. lib. ſecundo, concluſione 38. fol. 127. Fontanellam, tomo primo, clauſula quarta, gloſ ſa ſeptima, ex numero primo, atque ex num. 60. & gloſ ſa octaua, ex fol. 63. vide etiam eundem Fulu. Pacianum, cap. 53. num. 47. & duobus ſequentibus; vbi poſt Baldum notauit, quod teſtimonium illius, qui erat in articulo mortis conſtitutus, reprobari poteſt, etiam ſi ſumpſiſ ſet Corpus Chri ſti; quia non omnis, qui moritur, eſt Ioannes Euangeliſta. Et quod Rex ille fuit ſtultus, qui renuntiauit Regno ob dictum matris dicentis, illum fuiſ ſe filium adulterum, & non Regis. Confert etiam ſententia aliorum, confeſ ſionem[*] patris de debito, in præiudicium legitimæ filiis debitæ, eiſdem non præiudicare; ſicuti ex ſententia Bartoli, communiter recepta, & relatis Tiraquello, Palacios Rubios, Antonio Gomezio, & Auendaño; reſoluit Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. quinto, num. 21. & 22. Vbi inquit, quod confeſ ſio teſtatoris, in teſtamento facta de debito, vel de pretio venditionis, ſoluto à filio, vel de tali re empta pecunia filij, non nocet cæteris filiis in ſua legitima, niſi conſtet, vel probetur ex veriſimilibus probationibus debitum, vel ſolutio. Et reddit rationem, quia vbicunque poteſt eſ ſe ſuſ picio fraudis, provt eſt in donatione inter perſonas prohibitas, non ſufficit aſ ſertio, & confeſ ſio patris; ſed requiritur vera & actualis probatio, vel ſolutio. Id tamen limitat, & intelligit reſpectu Tertij & Quinti inter filios, & alios deſcendentes, & reſpectu Quinti inter extraneos; quia horum reſ pectu confeſ ſio debiti, vel ſolutionis in teſtamento facta per patrem, reſoluitur in legatum gratuitum, quod Auendañus ibidem relatus rectiſ ſimè obſeruauit; & repetit idem Gutierrez, practicarum lib. 3. quaeſt. 97. num. quinto; qui duobus locis affirmat id procedere, & verum eſ ſe, etiam ſi talis confeſ ſio patris in præiudicium legitimæ filiorum, fuerit in[*] rata. Quod etiam reſoluit Maſcardus, de probation. tomo primo, concluſione 359. num. 7. vbi ex ſententia communi, quod confeſ ſio facta in teſtamento, non probat quoad minuendam legitimam filiorum. Et repetit num. 18. vbi quod confeſ ſio in teſtamento facta, etiam iurata, non probat, nec valet, quatenus tendat in præiudicium, & damnum creditorum, vel in diminutionem legitimæ filiorum: Fuluius Pacianus, de probationib. lib. 1. cap. 53. num. 49. vbi quod confeſ ſio patris aſ ſerentis in teſtamento, ſe eſ ſe debitorem alicuius, non nocet filio ad minuendam legitimam, niſi aliter de debito conſtiterit, vt per Alexand. ibi relatum: ita etiam quod confeſ ſio patris non noceat filio quoad legitimam, nec aſ ſertio eiuſdem filio præiudicet; ex aliis tradidit Ioan. Baptiſt. Valençuela Velazq, in conſ. 86. num. 5. & 6. & num. 28. vbi quod confeſ ſio patris ad minuendum legitimam filij non valet: Ioan. Vincent. de Anna, ſingulari 89. Petrus Surdus, de alimentis, titulo nono, quæ ſtione 32. Numer. 76. dicens, quod quando quis prohibetur aliquid facere, præ terquàm ex iuſta cauſa, vt auferre filio legitimam, hæc non probantur per ſolam confeſ ſionem, aut aſ ſertionem prohibiti: Tuſchus etiam, tomo 6. litera L. concluſ. 188. per totam; Hippolytus Riminaldus in conſ. 379. ex numero duodecimo, cum ſequentibus, libro quarto, vbi quod præfata reſolutio non procedit, quando præter confeſ ſionem patris concurreret veriſimilis coniectura, quod confeſ ſio ſit vera, putà ex qualitate perſonæ, & veriſimilitudine delicti; vt declarant Butrius, & Alciatus, ibi commemorati, & conuenit Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum libro ſecundo, cap. 14. vbi ex communi Doctorum placito reſoluit, confeſ ſionem de recepto factam à patre in contractu, etiam onero ſo, tanquam ſuſpectam, liberis eius non præiudicare, etiam ſi iureiurando fuerit confirmata, atque ea ſiue in extraneum, ſiue in alicuius ex liberis fauorem facta fuerit. Statim tamen explicat, quando hæc confeſ ſio excederet modum meliorationis præfinitum à lege, putà Tertium & Quintum reſpectu liberorum, vel Quintum reſpectu extranei; provt latiùs ibi; & concludit num. 3. confeſ ſionem veram eſ ſe, pretiúmque numeratum fuiſ ſe, argumentis, & coniecturis probati poſ ſe; & in eo conuenire Alexand. Angelum, Salicetum, Ca ſtellum, Gregorium Lopez, Tiraquellum, & Crauetam, quos ibidem commemorat. Conuenit etiam Guil. Benedictus, in capit. Rainuntius, de teſtamentis; verbo, ſi abſque liberis moreretur, num. 27. & 28. [*] Sed & confert quoque, vulnerati, ſeu offenſi aſ ſertionem, aut confeſ ſionem in articulo mortis, contra inculpatum, nedum ad condemnationem non ſufficere, ſed nec ad torturam, etiam ſi is aliàs fuerit vilis, & abiecta perſona; idque per text. vulgatum, in l. ſi quis in graui, §. ſi quis moriens, ff. ad Syllan. affirmarunt Bartolus ibi in ſummario, dicens, quod aſ ſertio interfecti non probat, niſi probetur aliter mors illata. Baldus in eodem ſummario, vbi quod non creditur dicto offenſi, niſi probet. Albericus etiam in ſummario, vbi quod non creditur dicenti, ſe ab aliquo vulneratum. Angelus pariter in ſummario, vbi quod non eſt credendum percuſ ſo de percuſ ſore ſuo, etiam in mortis articulo; & latiùs explicarunt Maſcardus, de probationib. tomo primo, concluſione 144. & tome ſecundo, concluſione 1134. Iulius Clarus, libro quinto, § finali, quæ ſtione 52. numero quinto, Menochius, de arbitrariis, libro ſecundo, caſu 108. num. 20. Couarruu. reſolution. libro ſecundo, capit. 13. numero octauo, Boſ ſius titulo de Inquisi tore, numer. 48. cum ſequentibus, Plaza, de delictis, libro primo, cap. 13. Guil. Benedictus, in capit. Rainuntius, verbo, in extremis, numer. 14. & 15. & 20. & 21. Antonius Gomezius, tomo tertio variarum, cap. 13. num. 16. Menochius, de præ ſumptionibus, libro primo, quæ ſtione 80. numero ſeptimo, & ſequent. Bertazolus, conſilio tertio, libro primo, Maſcardus, de probationibus, tomo primo concluſione 144. & lib. 3. concluſione 1129. Ludouic. Peguera, deciſione criminali 17. & commendo Farinacium, de indiciis & tortura, quæ ſtione 46. ex numero primo, vſque ad numerum 56. vbi reſolutionem prædictam magis amplectitur ex numero ſeptimo. Et eam nonnullis modis explicat, atque limitat, & adeò latè proſequitur, vt nihil intactum relinquat. Et ij omnes addunt vulgatum illud, & quod per manus circunfertur quotidie, quod ſcilicet non omnis moriens præ ſumitur Sanctus Ioannes Baptiſta, atque ideo morientis dicto non plena adhibetur fides, & ipſum pronuntiatum explicant, provt ibidem Farinacius, numero quinto. Explicant quoque, an aliquid iuuet, ſiue quid[*] proſit, aut cuius ſit virtutis, & effectus confeſ ſio facta in articulo mortis alium exculpando; de qua vide Maſcardum, de probation. tomo tertio, conclu ſione 1130. Couarruu. variarum reſolut. libro ſecundo, cap. 13. numero octauo, in fine, Menochium, de præ ſumption. lib. 1. quæ ſtione 90. numero primo, Antonium Gomezium, tomo tertio cap. 13. numer. 17. ad finem, verſ. Si vero delictum: Latiſ ſimè Farinacium, de indiciis, & tortura, dicta quæ ſtione quadrageſima ſexta, ex numero 69. atque ex numer. 104. cum ſeq. vſque in finem quæ ſtionis. Et vltra relatos ab eo, D. Garc. Maſtrillum, deciſ. 195. per totam. Vbi non modò de exculpatione ab offenſo, ſiue vulnerato, ſed etiam ſocio criminis in articulo mortis, aut in patibulo facta, de quo etiam Farinacius ibi, numer. 74. Ita quoque Notario dicenti, etiam in articulo[*] mortis, ſe falſum fabricaſ ſe inſtrumentum, non creditur in præiudicium partis, ſeu tertij ad cuius fauorem cantat inſtrumentum; idque etiam ſi aſ ſerat, ad ſuæ conſcientiæ exonerationem; per text. in dicta l. ſi quis in graui, §. ſi quis moriens, ff. ad Syllan. per quem text. ſic adnotarunt Bald. Salicet. Angelus, Alexand. Marſilius, Caſtrenſis, Follerius, Boërius, Plaça, Antonius Gabriel, & Maſcardus, cum quibus Farinacius metipſe, dicta quæ ſtione 46. numero 75. & vltra eum, probauit, & reſoluit id ipſum Petrus Surdus, deciſione 107. per totam, maximè numero primo, & ſecundo, & numero ſeptimo; vbi declarat, quod confeſ ſio Notarij, quod teſtamentum ſit falſum, probat, quando eſt coniecturis adminiculata; & vide deciſione 135. per totam, vbi etiam, quod Notario aſ ſerenti, ſe falſum commi ſiſ ſe, non creditur ad tertij præiudicium, & limitat numero quarto, & quinto, & numero 8. & 12. & 13. quod confeſ ſio Notarij veriſimilis, vel pro qua concurrunt coniecturæ, probat falſitatem ad partis præ iudicium; & confeſ ſio, ſi coniecturis iuuetur, probat contra tertium, provt latiùs ibi. Teſtis etiam, ſi in articulo mortis fatetur, fal[*] ſum depoſuiſ ſe, non præiudicat ei, in cuius fauorem depoſuit, niſi aliunde probetur falſitas depo ſitionis, etiam ſi ad ſuæ conſcientiæ exonerationem, extraiudicialiter ita in terminis fateatur; ita communiter tradunt Doctores omnes, in d. l. ſiquis in graui, §. ſi quis moriens; & infinitis relatis reſoluit, & latè explicat Farinacius, eadem q. 46. Ex num. 56. vſque ad num. 75. vbi videri poteſt: & vltra relatos ab eo, idem quoque tradidit Ma ſtrillus, d. deciſ. 195. n. 3. Azeuedus etiam in l. 2. ti tulo 8. lib. 4. nouæ collect. Regiæ, n. 41. & 42. idque ex ipſa ratione, numeris præcedentibus adducta, quod confeſ ſio morientis, in articulo etiam mortis con ſtituto, alij tertio præiudicare non poteſt. Fatetur tamen, quod in hoc caſu multum detraheretur fidei teſtis, maximè, ſi ſecundum dictum, in mortis articulo declaratum contra primum in iudicio cum iuramento prolatum, fuerit dictum cum iuramento, & Iudicis auctoritate interueniente, & refert caſum quendam, ex facto occurrentem, de quo ibi videri poteſt. Sic quoque Iudicis aſ ſertioni, pariter in articulo[*] mortis dicenti, ſe iniquam tuliſ ſe ſententiam ad fauorem alterius, prece, vel pretio corruptum; non etiam credendum eſt in præiudicium eius, ad cuius fauorem lata eſt ſententia; ſicuti ob eandem rationem, præiudicij ſcilicet tertij, tradiderunt communiter Doctores omnes, in dicta l. ſi quis in graui, §. ſi quis moriens, ff. ad Syllanian. & cum infinitis re ſoluit Farinacius, de indiciis & tortura, dicta quæ ſtione 46. ex num. 76. vſque ad numerum 92. & id ipſum reſoluunt Azeuedus, vbi ſupra, Maſtrillus, d. deciſ. 195. numer. 1. & 2. Confert denique dotis receptæ confeſ ſionem, à [*] marito, etiam in articulo mortis factam, filiis, & creditoribus præiudicium non afferre, niſi aliunde & verè dotis ipſius numeratio probetur; idque iuxta Gloſ ſam, in l. aſ ſiduis; verbo, datæ, C. qui portio. in pign. habean. quod priuilegia à iure conceſ ſa dotibus, habent locum in dotibus, de quarum vera numeratione apparet, non verò in dotibus confeſ ſatis, quando non apparet de vera numeratione earum. Iuxta titulum etiam, C. de dote cauta non numerata. De cuius materia, & dotis receptæ confeſ ſione, conſtante matrimonio emiſ ſa; poſt ordinarios in ſuis locis, & alios multos, qui ab eiſdem præcitantur, ſunt videndi omnino Chaſ ſaneus, in conſuet. Burgun. rubrica 4. §. 7. gloſ ſa, confeſ ſion, & gloſ ſa, Couarruu. variarum. libro primo, cap. 7. ex numero quinto, cum ſequentibus, Fernand. Vazq. de Menchaca, quæ ſtion. vſu frequentium libro tertio, cap. 46. & 47. Aluarus Valaſcus conſultatione quinta, & ſexta, Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 15. Menochius, libro primo, præ ſumptione 12. & 13. Iacob. Mandellus de Alba, in conſ. 651. & 652. & 653. And. Gaill. practicarum obſeruation. lib. 2. obſeruatione 81. Ioannes Cephalus in conſil. 448. lib. 3. Franciſcus Burſatus, in conſil. 32. lib. 1. Mynſingerus, centuria 1. obſeruatione 61. Hippolytus Riminaldus, in conſ. 180. libro ſecundo, & in conſ. 419. libro quarto, Anton. Gomez. in l. 50. Tauri, ex num. 52. & ſequent. Ioſeph. Maſcardus, de probat. concluſione 362. & 363. & conclu ſione 566. & 567. & 568. vbi latè de materia; Deciſio Rotæ 155. parte ſecunda, in nouiſ ſim. Afflict. deciſione 402. & ibidem Vrſillus, And. Fachineus, controuerſiarum iur. libro octauo, ex quæ ſt. 77. vſque ad quæ ſt. 88. Borgninus Caualcanus deciſione 30. ex numero 82. p. 3. Vincent. Carocius, de excuſsionibus, quæ ſt. 20. q. primæ principal. Petrus Surdus, deciſione 116. per totam, Pat. Thomas Sanchez, de ſponſalibus lib. 6. tom. 1. diſput. 9. per totam, Per. Barboſa, ſexta parte, leg. primæ, ff. ſoluto matrim. ex numero 26. cum pluribus ſeq. Alexand. Trentacinq. variarum reſolution. lib. 3. titulo de iure dotium, reſolutione ſeptima, per totam, folio 311. & titulo de pignoribus, reſolutione 9. folio 231. Cardinalis Tuſchus, tomo ſecundo, litera C. concluſ. 667. & 668. fol. 124. & 125. & eodem tomo, litera D. concl. 748. & 749. & 750. & 751. ex folio 972. vſque ad folium 987. vbi latiſ ſimè; Cornazanus, deciſione Lucenſi 130. Franciſcus Viuius deciſione 148. 1. p. & deciſione 431. p. 3. & deciſ. 438. ex num. 15. & deciſ. 537. part. 4. Stephanus Gratianus, diſceptat. forenſ. lib. 1. cap. 16. ex num. 142. & vide eundem, deciſ. 103. Camillus Borrellus, in con ſilio 56. Peregrinus, deciſ. 141. Anton. Mazeratus, re ſolution. lib. 2. reſolutione 48. Magonius, deciſione Florentina 68. Cæ ſar Barçius, deciſione 126. num. 32. Farinacius, nouiſ ſimarum Rotæ Romanæ, anni 1618. deciſione 61. prima parte, tomi ſecundi; & deciſione 124. & 683. Partis ſecundæ, tomo ſecundo, D. Ludou. à Peguera, deciſione 149. vbi de confeſ ſione dotis receptæ, in teſtamento facta: Fontanellam, tom. 2. & alios in tractatu de alimentis referam. Ex his ſane, quicquid in propoſito excogitari[*] valeat, & occurrere ſoleat, in terminis tractum, atque reſolutum apparet; & tria principaliter deducuntur. Primum, quod confeſ ſio dotis receptæ, conſtante matrimonio facta, probat, vbi præceſ ſit promiſ ſio; Socinus, in l. 1. num. 78. & 95. ff. ſoluto matrimon. Craueta, in conſ. 50. col. 1. & 2. Couarru. variar. reſolut. lib. 1. d. cap. 7. num. 6. Lancel. Gallia. Alexander, Cephalus, Deciſio Pedemontana, Bellonus, Beccius, Alciat. & Ancharan. cum quibus Petrus Surdus ſic notauit deciſ. 55. num. 5. & deciſ. 116. numero primo, vbi addit alios Authores ita quoque tenentes, & reſoluit, quod confeſ ſio dotis receptæ, facta per maritum, creditoribus præiudicat, ſi præcedat promiſ ſio dotis, aut ſi eſt lapſum tempus præfixum ad opponendam exceptionem non numeratæ pecuniæ, provt ibi numero ſecundo, & id ipſum, quod confeſ ſio dotis receptæ, probat, quando promiſ ſio præceſ ſit; cum aliis multis tradidit Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonſtration. libro ſecundo, cap. 16. num. 60. & quod confeſ ſio, conſtante matrimonio facta, non præ ſumatur fraudulenta, quando retro fuit dos promiſ ſa, aliàs ſecus; ex ſententia aliorum annotarunt Maſcardus, dicta concluſione 362. numero ſecundo, Cæ ſar Barzius, dicta deciſione 126. numero 32. licet non omnino quieſcat, ſed latiùs explicet ipſe Surdus, dicta deciſione 116. numero nono, in verſ. Nec obſtat, quod præcedens; & num. 10. Loquitur tamen, quando delictum, vel debitum præcedit dotis confeſ ſionem, provt latius ibi. Secundum, quod confeſ ſio dotis, conſtante ma[*] trimonio facta, probet etiam, quando eſt veriſimilis; quod ex ſententia aliorum tradidit ipſe Surdus, deciſ. 55. n. 3. Tuſchus, Riminaldus, & alij, de quibus ſuprà hoc eodem cap. n. 10. Tertium & vltimum, quod confeſ ſio dotis rece[*] ptæ, facta in teſtamento, ſuſtinetur in vim legati, ſeu fideicommiſ ſi; quamuis non conſtet de vero debito, neque teſtator vltra confeſ ſionem aliquid vlteriùs diſpoſuerit, quod latè probauit Surdus, deciſione 285. per totam, Stephanus Gratianus, diſceptat. forenſ. libro primo, dicto cap. 116. ex num. 42. cum ſequentibus, D. Ludou. Peguera, d. deciſ. 149. quod quidem nullis filiis, aut deſcendentibus extantibus, qui legitimi ſint, certum eſt; tenerentur namque hæredes dotem confeſ ſatam, ex cauſa legati, aut fideicommiſ ſi præ ſtare; dummodo creditores non extent, quibus præiudicium inferatur, idque, etiam ſi aliunde dos ipſa confeſ ſata non probetur; nam ſi probaretur, etiam in præiudicium filiorum, & creditorum, ſalua tamen prioritate temporis creditorum eſ ſet ſoluenda. Quod ſi dos ipſa confeſ ſata, aliunde non probetur, & filij, aut deſcendentes exiſtant, in remanente Quinti duntaxat ſuſtineri debebit, ex cauſa legati, aut fideicommiſ ſi confeſ ſio, & remanens Quinti eidem vxori præ ſtandum, vel in quantitate confeſ ſionis emiſ ſ æ; quod eſt notandum, atque ita practicandum: & conuenit Auendani, Parladorij, & Ioannis Gutierrez placitis, de quibus ſuprà, atque ita explicari & temperari debent tradita per Stephan. Gratian. d. cap. 116. ex num. 45. De materia autem prædicta, dotis ſcilicet con ſtante matrimonio confeſ ſatæ, & quando illa præ iudicet, ſiue non; latè atque ex profeſ ſo agendum eſt in commentariis de alimentis; vbi vltra Authores relatos ſuprà: Mareſcotus, Alexand. Ludouiſius, Pet. Fontanella, tom. 2. vbi latiſ ſimè, & alij commemorantur.[*] Secundò deinde & principaliter obſeruandum, atque conſtituendum erit, in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, interpretationem, atque coniecturam ita fieri debere, vt ipſamet ſaluti animæ proſpectum, & conſultum fuiſ ſe, dicatur; & quæ illi tutior, & fauorabilior ſit; cap. ex tenore, vbi Abbas, qui filij ſint legitimi: Archidiaconus, in cap. primo, in verſ. Quæcunque, in fine, de ſtatu regularium, Authen. Caſ ſa, C. de Sacroſanct. Eccleſiis: Camillus Gallinius, de verborum ſignification. lib. 5. cap. 6. numer. 23. Franciſcus Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 7. titul. 3. num. 19. vbi inquit, quod in dubio coniectura illa capienda eſt, quæ animæ te ſtatoris magis ſuffragatur, quia illa cunctis rebus,[*] & perſonis debet anteponi; l. ſancimus, in fine, C. de Sacroſanct. Eccleſiis, cap. cum infirmitas, de pœnitent. & remiſ. & cap. præcipimus, in principio, 12. q. 1. & ſubdit in vltima potiſ ſimum voluntate id locum habere, in qua quis cogitat ſe moriturum, l. hac conſultiſsima, §. at cum humana fragilitas, C. qui teſtam. facere poſsunt; & ita dixit Iaſon, in conſ. 183.[*] columna ſecunda, volumine ſecundo. Subdit etiam, quod in dubio, cùm duæ poſ ſunt capi coniecturæ, vna quod diſpoſitio ſit facta contemplatione con ſanguinitatis, altera quod ſit facta intuitu paupertatis, & conſequenter pro anima teſtatoris, quod illa magis accipienda eſt, quæ ſuffragatur animæ; & ideò cenſeri debeat facta contemplatione animæ ipſius; quicquid Authores, ibi relati, contra ſenſerint; & repetit ipſe Mantica, lib. 12. titulo finali, num. 31. cuius ego metipſe mentionem quoque feci, & contrariam, magíſque communem aliorum ſententiam recenſui ſuprà, hoc eod. tractatu, cap. 22. num. 6. & 7. & num. 90. vbi vide: & idem tenuit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib.[*] 2. cap. 1. §. 2. num. 1. & per totum §. infert ad quæ ſtiones permultas, in quibus fauore animæ interpretatio fieri debet in dubio, & reſolutio accipi. Et ſubdit, quod ſi de animæ ſalute, & fauore agatur, odioſa etiam, & correctoria diſpoſitio extendi debet, vt videte licet per Iaſonem, & Afflictum, quos ibi recenſet. Et huiuſmodi diſpoſitionem, ob piam cauſam, atque ſalutem animæ factam, vſque adeò fauorabilem eſ ſe, vt à ſolo Romano Pontifice al[*] terari, mutaríve ipſa poſ ſit; per text. in Clementina, quia contingit, de Religioſis domibus, quamuis ex Concilio Tridentino, ſeſsione 22. cap. 6. Epiſcopis, tanquam delegatis Sedis Apoſtolicæ commiſ ſum ſit, etiam vt minuere poſ ſint Miſ ſarum numerum, ex defuncti diſpoſitione relictum; vt cauetur ſeſ ſion. 25. cap. 4. modò pro celebrandis Miſ ſis, relictum non ſufficiat; provt vtcumque latiùs declarant D. Paz, D. Franciſc. Sarmientus, Didac. Couar. & Mandoſ. cum quibus Phæbus, deciſ. Luſitaniæ 47. Ceuallos, commun. contra commun. q. 282. n. 25. latiùs q. 906. ex n. 57. cum ſeq. Mieres, 4. P. q. 1. limitat. 1. n. 13. Tertiò denique obſeruandum, atque conſtituendum erit; ex dictis hactenus numeris præcedentibus, ſcilicet præ ſumptionem illam in dubio, & regulariter ſumendam, qua dicamus hominem ſalutis æternæ memorem, tùm maximè, quando in extremis agit, aut laborat, & quod quilibet nititur ab hoc ſeculo migrare ſine onere conſcientiæ; & idcirco veriſimile non eſ ſe, quod in articulo mortis conſtitutus, aliquid agat contra propriam con ſcientiam, aut quod eius immemor fuerit; & quod in dubio coniectura illa capienda eſt, quæ animæ teſtatoris magis ſuffragatur, & fauet. Cæ terùm ab hac coniectura, & præ ſumptione recedi, quando fraudis extat præ ſumptio, aut quando agitur de præiudicio tertij. Ex his inquam Doctorum pronuntiatis, & aſ ſumptis prædictis inferri ad re ſolutionem, & explicationem articuli admodum controuerſi, & in quo vnius, & alterius partis ſectatores, pronuntiata, ſiue Axiomata propoſita expendunt principaliter, eiſque adducuntur, & excitantur, tam negatiuæ, quàm affirmatiuæ opinionis Authores; vtrùm inquam legitimati per ſub ſequens matrimonium, in mortis articulo contractum, ſubſtitutum excludant? Quem articulum ad tria capita principalia reduxit Pat. Thomas Sanchez, de ſponſalibus, & matrimon. p. 2. lib. 7. diſp. 105. num. 1. & per tot. diſputationem explicat. Primum eſt, an matrimonium in articulo mortis, deſperatáque iam ſalute, contractum, validum ſit. Secundum, an prolem naturalem, antea habitam, legitimam efficiat. Tertium, an legitimam efficiat, etiam in præiudicium ſubſtituti, qui aliàs ex legis, vel ex teſtatoris diſpoſitione, prole legitima deficiente, ſucceſ ſurus eſ ſet. Quoad primum caput, recepta eſt, & commu[*] nis omnium Scribentium ſententia, ita vt nullus diſ ſentiat, nec diſ ſentire potuerit, matrimonium in articulo mortis contractum, validum, & de iure firmum eſ ſe; id quod concludenter, & veriſ ſimè tenet, & fundat Pat. Thom. Sanchez, d. diſput. 105. num. 2. & 3. & conueniunt vnanimiter permulti illi Authores, quos congeſ ſit ibidem, num. 5. & 8. & 9. Anton. Gomez. in l. 9. Tauri, ex num. 57. Ludou. Molina, de Hiſpan primog. lib. 2. cap. 5. num. 25. comprobat etiam, & motiuis nonnullis quæ in contrarium excitari poterant; ſatisfacit, reſponſúmque præbet D. Franciſc. Sarmient. ſelectar. lib. 1. cap. 6. num. 5. & 6. vbi latè, certum eſ ſe, quod etiam in articulo mortis poteſt contrahi matrimonium. Peregrin. de fideicommiſ ſ. art. 24. ſub num. 59. verſic. breuiter communis ſenentia, folio mihi 230. in princip. vbi cum Abb. Ioann. Andr. Butrio, Cardin. & Præpoſito, Alexand. Bald. Bero. Angel. Alex. Cuman. Aret. Socin. Iaſ. Siluan. & Hieron. Gabr. inquit, communem eſ ſe ſententiam, quod teneat de iure matrimonium, in articulo mortis contractum. And. Fachineus, controuerſ. iur. lib. 4. cap. 55. in verſ. Fundamentum verò contrariæ ſententiæ eſt, fol. mihi 466. Pat. Ludou. Mol. de iuſt. & iur. tom. 2. diſput. 272. in verſ. Poſita validitate eiuſcemodi matrimonij, folio mihi 976. Polydorus Ripa, de actis in articulo mortis, cap. 2. num. 1. Proſper Paſ ſetus, in conſ. 98. n. 15. Lud. Caſanate in conſ. 21. num. 4. & pro certo ſupponit Angel. Matheac. de legat. & fideicommiſ. lib. 3. cap. 21. ex n. 18. Supponunt etiam alij quamplures, qui inferiùs commemorantur. Longa ſerie Ioſeph. de Ruſtic. ad l. cum auus, lib. 2. c. 16. ex n. 41. & pluribus ſeq. ex fol. 265. & n. 56. & 68. & lib. 5. c. 3. n. 57. Ioann. Baptiſt. Valençuela Velazq. in conſ. 66. n. 3. Quoad ſecundum verò caput, communis quo[*] que & recepta omnium ſententia eſt (à qua pauci diſ ſentiunt) matrimonium in articulo mortis, ſiue ab eo, qui in extremis laborat, contractum. filios naturales, antea natos, legitimos efficere; provt le gitimos efficit, quando in bona valetudine contrahitur; ſic ſanè notarunt, & reſoluunt Ian. And. Anton. Ludou. de Sardis, Alex. Iaſ. Guillel. Mayner. Laurent. Siluan. Pariſ. & Didac. Couarr. cum quibus ſic tradit Ludou. Mol. lib. 2. d. c. 5. n. 25. & latè comprobat Ant. Gom. in l. 9. Tau. n. 57. & 58. D. Franciſ. Sarmient. ſelect. lib. 1. c. 6. n. 5. in princ. & ſeq. Et ſequuntur 34. iuris Interpretes, quos diligenter cumulauit, & in vnum congeſ ſit P. Thom. Sanche. d. diſp. 105. n. 4. & 5. qui ipſe hanc reſolutionem vt certiſ ſimam probauit, & comprobauit. Et vltra eum, idem quoque tanquam indubitatum ſupponit Pet. Surd. in conſ. 384. ſub n. 60. lib. 4. & reſoluit Ioſeph. de Ru ſtic. d. n. 56. & 64. Quoad tertium autem & vltimum articulum,[*] an ſcilicet legitimati per ſubſequens matrimonium, in articulo mortis contractum, ſubſtitutum excludant, nécne? obſeruandum eſt, duas eſ ſe principales, & contrarias opiniones. Prima eſt negatiua, quod legitimati ex matrimonio ſubſequenti, in vltimo vitæ ſpiritu contracto, ſubſtitutum non excludant: & ij quidem loquuntur, ac intelligunt, vbi nulla alia defraudandi ſubſtituti præ ſumptio concurrit, quàm eo mortis articulo matrimonium contrahi; atque ita ex ſolo actu matrimonij contrahendi, fraudis præ ſumptionem deducunt, ob eámque ſolam, legitimatos non excludere ſubſtitutum, non dubitarunt aſ ſerere, quaſi matrimonium, non alio, quàm defraudandi, & excludendi ſubſtitutum, animo factum fuerit: & huius quidem placiti, atque ſententiæ fuere Angel. Curtius iunior, Beroi. Ruin. Alciat. Barbatia, Cephal. Mantuan. Burgos de Paz, & Menochius: quos pro hac parte commemorauit, & congeſ ſit Pat. Thomas Sanchez, p. 2. de ſponſalibus, lib. 7. de impedimentis, d. diſputat. 105. num. 7. folio mihi 710. vbi exemplum propoſuit: Angel. etiam, Bald. Ioann. Fabrum, And. Alciat. Tiraq. Ioann. de Anania, Barbat. Albert. Brunum, Ruin. & Cephal. pro hac ipſa negatiua parte expendit Ioſeph. de Ruſticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. cap. 16. num. 41. & vltra eos, eandem quoque ſententiam probarunt ex antiquioribus ordinariis, alij etiam quos Burgos de Paz, in conſ. 6. n. 11. adducit, qui ipſe hanc ſententiam magis probauit, & multos Authores pro ea recenſet. Anton. etiam Cannetius, in extrauaganti, volentes: §. ſed an conſtitutus, folio 178. Ioann. Philip. in conſ. 63. num. 34. vol. 2. Crotus in conſ. 92. num. 14. vol. 1. Proſper Paſ ſetus in conſ. 98. num. 15. & 16. Caſ ſianus Puteus, lib. 1. q. 33. num. 29. & 42. Rodericus Suarez, in l. 9. tit. 11. lib. 1. fori, num. 10. fol. 146. Mieres, de maioratu, 2. p. q. 1. num. 2. Ignarius Laſarte, in addit. ad tractatum de decima venditionis, cap. 21. n. 43. & 44. & 45. fol. 66. Pet. Duennas, regula 340. limitatione 1. fol. 132. Alex. Raudenſ. deciſ. Piſana 42. P. 3. num. 38. & 41. folio 309. Ioann. Vincent. Hondedeus, in conſ. 32. num. 44. & 45. lib. 1. Pet. Surd. (quem nullus commemorat) in conſ. 384. num. 60. lib. 1. Cardin. Tuſch. tom. 4. lit. L. concl. 483. num. 4. & 6. fol. 45. Ru ſtici, ad l. cum auus, lib. 5. c. 3. ex n. 57. cum ſeq. Fundamenta autem huiuſce partis ad ſequentia[*] principaliter reducuntur. Primum, quod vbicunque actus, per quem alius excluditur, celebratur in mortis articulo, præ ſumitur in eius fraudem ge ſtus. Idque per text. in l. filiæ meæ emancipatæ 60. ff. ſoluto matrimon. ex qua dicimus præ ſumi fraude illum miſiſ ſe repudium vxori mortis tempore, qui viuens mittere potuit; & idcirco matrimonium, fraude diſ ſolutum, non prodeſt viro, nec nocet patri in dotis reſtitutione. Et per hunc text. Iacob. Menoch. lib. 6. præ ſumpt. 8. (quò loci Pat. Thomas Sanchez eum retulit) & lib. 4. præ ſumpt. 83. n. 76. (quò loci eum non commemorat) nonnulla deduxit; quod ſcilicet actum tempore mortis faciens, cùm viuens facere potuerit, fraude præ ſumi feciſ ſe. Quod legitimatus per ſubſequens matrimonium, tempore mortis contractum, non excludit ſubſtitutum. Quod hæres inſtitutus, & grauatus reſtituere, ſi deceſ ſerit ſine liberis, ſi in extremis laborans, ingreditur Religionem, præ ſumitur fraude ingreſ ſus, vt ſubſtitutum excludat. Quod beneficij permutatio, facta in articulo mortis fraudulenta præ ſumitur. Quod emancipatio filiæ, facta à patre, in extremis laborante, præ ſumitur fraude facta, vt ab hæreditate filiam excluderet. Quod donatio, licet per ſuperuenientiam liberorum reuocetur, non tamen reuocatur, quando filij per ſubſequens matrimonium in fraudem, legitimantur. Quod beneficij renuntiatio in fraudem facta, non prodeſt ei, ad cuius commodum facta fuerat. Quod locatio in quinquennium, in fraudem hæredum vxoris, à marito facta, non valet, nec locatio facta à Prælato in fraudem Eccleſiæ; provt hæc omnia latiùs comprobat d. præ ſumpt. 83. lib. 4. ex numer. 76. vſque ad num. 83. & lib. 6. de præ ſumpt. 8. qui tamen ex d. numer. 83. & 2. ſeq. ſingulariter explicat, & confutat id, quod dictum eſt de hærede grauato, qui ingreſ ſus eſt Monaſterium, vt ſubſtitutum excluderet. Surdus etiam, d. conſ. 384. ex num. 60. nonnulla quoque in propoſito conſiderat, & textum metipſum in d. l. filiæ meæ emancipatæ, expendit, videlicet, quod ſemper fraudis ſuſpecta eſt alienatio, quæ fit ab infirmo. Et quod infirmitas reddit actum, fraudis ſuſpectum. Et quod regulariter actus factus in morte, non nocet his, quibus aliàs noceret, quia præ ſumitur fraudulentus. Et refert Afflict. deciſ. 168. Menoch. in conſ. 39. num. 44. & multis ſeqq. vbi inferunt ad alia. Et quod locatio rei dotalis, facta à viro, dum vxor graui morbo laborat, non valet ad præiudicium hæ redum vxoris, ſi reſoluatur matrimonium. Et quod matrimonium contractum in extremis vitæ, non operatur effectum quoad præiudicium ſubſtituti, licèt quoad cætera operetur. Et quod id maximè procedit, quando nulla ſubeſ ſet neceſ ſitas, actum tempore mortis faciendi. Et quod ex ſola infirmitate, quamuis fraus non inſurgat, inſurgit tamen, ſi aliæ fraudis coniecturæ concurrant. Et quod actus, in fraudem geſtus, ſuſtinetur, quando ſine fraude fieri poterat; falſum eſ ſe, & contrarium verius, vt in l. Titius, ff. ad Trebellian. cap. beneficium, ſi de feudo fuerit controuerſia. Et hinc eſ ſe, quod vaſ ſallus, qui poteſt ſubinfeudare, non ſubinfeudat in fraudem. Et quamuis feudum ipſum poſ ſit à muliere in dotem dari, non tamen hoc fieri poteſt in fraudem. Et regulam eſ ſe, quod fraus vitiat actum, qui ſine fraude fieri poterat. Et licentia, ad alienandum conceſ ſs, intelligi debet, dummodo bona fide, & ſine fraude fiat alienatio; aliàs ſi fraus interueniat, non valet. Et confirmatio Superioris non validat actum, in fraudem factum. Et lex fraudem non comitatur, ſed illi repugnat: provt hæc omnia latiùs authoritate confirmat idem Surd. ex numer. 60. vſque ad num. 66. Et hactenus de primo fundamento, ex dict. l. filiæ meæ emancipatæ, deducto; de quo etiam Ruſticis, vbi ſupra, lib. 2. cap. 16. n. 42. & quatuor ſeqq. Secundum deducitur fundamentum ex textu, in cap. 3. de renuntiatione, in 6. vbi renuntiatio facta ab infirmo, laborante graui morbo, non attenditur. Vnde facta eſt regula Cancellariæ, de infirmis reſignantibus, quæ fundata eſt ſuper fraudis ſuſpicione, provt Surdus, dicto conſilio 483. num. 60. in principio annotauit. Et textum ipſum expendunt ferè Authores omnes, commemorati ſuprà, numer. 30. Menochius in locis nunc relatis, Pat. Thomas San chez, dicta diſputatione 106. ſub numer. 9. verſic. Tertiò, ex cap. 2. fol. 712. in principio, vbi aſ ſeritur, renuntiationem beneficij, quam quis liberè, & licitè facere poterat, non afferre vllum præiudicium expectanti; quando in eius fraudem facta fuit. Tertium quoque Ioannes Cephalus, in conſilio 276. numero 35. libro ſecundo, deduxit ex textu, in cap. de his, de ſepulturis, vbi actus factus in morte, non præiudicat alteri, de cuius præiudicio tractatur; ſecus, ſi factus ſit in ſanitate. Et eundem textum in propoſito ponderarunt D. Franciſc. Sarmientus, ſelectar. libro primo, cap. 6. num. 10. in principio, Petrus Surdus dicto conſilio 383. num. 60. in principio. Andr. Fachineus, controuerſiar. iur. libro quarto, cap. 55. in verſicul. Fundamentum prioris ſententiæ, folio mihi 465. Menochius in conſilio 39. numer. 46. volum. 1. Vltra quos conſiderati poteſt, textum metipſum fortius ponderari poſ ſe, atque ita quidem, vt duntaxat in conſideratione habuiſ ſe videatur, quod actus tempore infirmitatis extremæ, deſperatævè ſalutis factus fuerit, nec aliam, ſed hanc præcipuè circunſtantiam reſpexerit; ibidem namque probatur, infirmum ingreſ ſum fuiſ ſe Religionem, & ſecum omnia bona contuliſ ſe, atque ex ea infirmitate deceſ ſiſ ſe; & textus inquit, Eccleſiam Parochialem ius ſuum, & Canonicam portionem non ami ſiſ ſe, quam in bonis defundi habebat; & amitteret quidem, ſi ipſe in bona valetudine exiſtens, Religionem fuiſ ſet ingreſ ſus: & quamuis alia coniectura ſumi poſ ſet, videlicet, quod ſalutis æternæ memor, & vt in maiori perfectione, melioríque ſtatu ab hoc ſeculo migraret, Religionem ingreſ ſus fuerit; ingreſ ſus Religionis tempore infirmitatis, tantum operatur, quòd omnes alias coniecturas vincit, & efficit, quod fraus præ ſumatur commiſ ſa contra Eccleſiam Parochialem, cuius intuitu Canonica portio ei reſeruatur, tanquam ſi infirmus ille Religionis habitum nunquam ſuſcepiſ ſet. Quartum fundamentum deduci poteſt ex iuribus nonnullis, quæ in eodem propoſito ponderauit Par. Sanchez, dicta diſputatione 105. ſub numero 9. vt probaret, fraudibus non indulgendum, ſed potius curandum, ne iura aliorum, dolo, & fraude ſubuertantur; vt in l. ſi cum mulier, ff. rerum amotarum: l. Sulpitius, ff. de donat. inter: l. cum ratio, §. fraudis autem, ff. de donat. inter: l. cum ratio, §. fraudis autem, ff. de iure fiſci, cum aliis vulgatis. Quintum denique & vltimum fundamentum expendi poteſt ex l. cum quis, & l. nuper, C. de naturalibus liberis, provt latiùs hæc, & alia ſimilia iura expendit, & eiſdem ſatisfacit, reſponſúmque præbet Ioſephus de Ruſticis, ad dictam l. cum auus, libro ſecundo, cap. 16. ſub numero 47. ex verſic. Secundo mouetur Baldus. Et hactenus de prima opinione, eiù ſque fundamentis, de qua etiam vide Ioſephum de Ruſticis, ibidem, libro 5. cap. 3. ex num. 56. cum ſeq. Altera verò eſt opinio, eáque verior, & ſuperio[*] ri omnino contraria, quod imò legitimati per ſub ſequens matrimonium, in articulo mortis contractum, ſubſtitutum excludant; quam quidem tenuerunt Baldus, Socinus, Angelus, Iaſon, Alexander, Pariſius, Ripa, Felinus, Ruinus, Antonius de Ro ſellis, Didacus Couarruuias, Rodericus Suarez, Celſus, Gregorius Lopez, Antonius Gomezius, Antonius Gabriel, Menchaca, Ludouicus Molina, Hieronymus Gabriel, Menochius, Burſatus, Mantica, Ioannes Garcia, D. Spino, Henrique, Flaminius, & Sarmientus, quos pro hac parte recenſet, & in vnum congerit Pat. Thom. Sanchez part. 2. lib. 7. d. diſput. 105. num. 8. qui ipſe hanc opinionem, communiſ ſimam teſtatur, & multo veriorem, & in fortioribus terminis ſequitur eam, prout inferiùs dicetur. Sarmientus etiam, qui eruditè comprobat, ſelectarum lib. 1. cap. 6. num. 8. & 9. & 10. Peregrin. de fideicommiſ ſ. art. 24. n. 59. vbi quod tota difficultas reſidet in hoc, an ex ſolo matrimonij actu, facto in mortis articulo fraus præ ſumatur? & quòd verior eſt ſententia, non præ ſumi. Angel. Mattheaçius, de legat. & fideicommiſsis, lib. 3. c. 21. n. 18. & tribus ſequent. fol. mihi 152. qui huic ſentẽtiæ magis acceſ ſiſ ſe videtur. Menochius, lib. 4. præ ſumptione 81. n. 28. & ſequent. qui pro hac ipſa parte retulit Cynum, Ioannem Andream, Baldum, Butrium, Imolam, Alexand. Ruinum, Pariſium, Curtium iun. Beroum, Didac. Couar. Hieronym Gabrielem, Sarmientum, & Sfortiam Oddo, & concludit, hanc opinionem retinendam eſ ſe. Andr. Fachineus controu. iur. lib. 4. cap. 55. qui eoſdem, quos Menoch. commemorauit Authores, & addidit Manticam, de coniectur. vltim. volunt. lib. 11. tit. 13. num. 5. & inquit, quod hæc opinio ſibi probabilior videtur. Alexand. Trentacinquius, de ſubſtitut. in 4. part. cap. 7. ante num. 43. verſic. Et propterea contraria opinio: Michaël Graſ ſus, §. fideicommiſ ſum, q. 38. num. 6. verſ. Quid autem: Pat. Ludou. Molin. tom. 1. de iuſtitia & iure, diſputat. 172. in verſic. poſita validitate, fol. 1172. hanc etiam ſententiam aduerſus Angel. veriſ ſimam eſ ſe, matrimonium ſcilicet in articulo mortis contractum, valere etiam in præiudicium ſubſtituti, & fraudulentum non præ ſumi; ex ſententia Iaſonis, Pari ſij, Deciani, Alexandri, Burſati, Tiraquelli, Sarmienti, Manticæ, Couar. Hieron. Gabr. Polydori Ripæ, Decij, Gozadini, Hippolyti Riminaldi, Molinæ, vtriuſque, Menochij; Rochi de Vergas, D. Spino, Ioannis Garciæ, Ioannis Gutierrez, & Hieronymi de Ceuallos; tradidit Ludou. Caſanate, in conſ. 21. numer. 5. & in conſ. 22. num. 6. Ioan. à Montealegre, praxis ciuilis lib. 2. cap. 1. §. 4. num. 48. fol. 13. quia cùm mulier nõ ſit vilis & abiecta per ſona, licet ſit concubina, inquit, quod fraus non præ ſumitur, & filius per ſubſequens matrimonium in articulo mortis contractum legitimatus excludit ſubſtitutum, Proſper Paſethus, in conſ. 98. num. 15. & in conſ. 100. num. 2. & ab hac opinione, tanquam magis communi, & veriori, in iudicando, & conſulendo recedendum non eſ ſe; firmauit Ioſeph. de Ruſticis, ad l. cum auus, lib. 2. cap. 16. num. 58. & diſputauit ex num. 48. retulítque pro hac eadem parte Richard. Malumbra, Ioann. Andr. Anton. de Butrio, Præpoſitum, Cynum, Bald. Albericum, Imolam, Alexand. Abbatem, Felinum, Caſtellionem, Iaſonem, Cumanum, Aretinum, Socinum, Ripam, Curtium iun. Pariſium, Ruinum, Siluanum, Gratum, Veggium, Ludouic. de Sardis, Couar. Pet. Dueñas, Brunellum, Didac. de Caſtillo, Cifuentem. Guillel. Maynerium, Montaluum, Burſatum, Trentacinquium, Manticam, Nicol. de Vbal. Gualdenſem, Sfortiam, Sarmientum, Graſ ſum; & Antonium Gabrielem. Et vide eundem lic. 5. cap. 3. ex num. 56. cum ſeq. Et quæ huc vſque Scribentes omnes, pro hac parte expendunt fundamenta, ad ſequentia principaliter reduci poſ ſunt; fraudem in dubio non præ ſumi, l. dolum, cum vulgatis, C. de dolo, & cùm[*] contrahendo matrimonium, filij reddantur legitimi, præ ſumitur ob id contraxiſ ſe, non vt alteri noceat, ſed vt filiis ſuis proſit, cùm præ ſumptio ſit, patrem capere bonum conſilium pro filiis; l. nec in ea §. 1. ff. ad leg. Iul. de adulter. Deinde, cùm legitimatio conſurgens ex matrimonio, in articulo mortis contracto, ſit bonum prolis; cui plura commoda inde reſultant; non id in fraudem ſubſtituti initum præ ſumitur, ſed vt pater filiis ſuis cõ ſuluerit principaliter, & etiam animæ ſuæ, licet in ſub ſtituti præiudicium emergat; & propterea dolus, vel fraus argui non poteſt, cùm quælibet cauſa à dolo excuſet, doliq́ue præ ſumptionem ceſ ſate faciat, l. igitur. §. poteſt, ff. de liberali cauſa, & attendi debeat id, quod principaliter agitur, non id, quod in conſequentiam reſultat, l. ſi quis nec cauſam, ff. ſi certum petatur, l. 1. ff. de auctorit. tutor. & vbi quis aliquid agit, ex quo alteri præiudiciũ infertur, non ob eam cauſam tenetur, ſi præcipua eius intentio ſit, vt ſibi prodeſ ſet, & commodaret, l. fluminum, §. vltimo, ff. de damno infecto. Non ergo iuridicè fraus præ ſumi poterit ex eo ſolum, quod in articulo mortis matrimonium contractum ſit ab eo, qui ſubſtitutum habebat, vel qui alias ſucceſ ſorum alium ſciebat, niſi per ſubſequens matrimoniũ filios ſuos legitimaſ ſet; cum actus ipſe matrimonij contrahendi, in articulo mortis peractus, adeò vtilis eſ ſet ſibi, & filiis ſuis; & ideo licet aliis ſit obnoxius, ceſ ſat omnino fraudis ſuſpicio: idque maximè in articulo mortis, quo tempore, cum periculum mortis adeò immineat, & de damno ſalutis æternæ irreparabili agatur, cuius immemor nullus præ ſumitur, vt ſuprà probaui; præ ſumendum non eſt, quod eo animo, vt alteri noceret, matrimonium quis contraxerit (qui eſt actus licitus & à iure adeò approbatus) ſed potius vt ſibi, animæ q́ue ſuæ, ac etiam liberis ſuis conſuleret, vt nunc dicebam. Atque ita in effectu concludunt Iacobus Menochius, Andr. Fachineus, Pat. Thomas Sanchez, D. Franciſc. Sarmient. & Io ſeph. de Ruſticis, in locis ſuprà relatis. Et vel vno verbo expreſ ſiſ ſe ſuperiora videtur D. Ludouicus Molina, de Hiſpanorum primogeniis, libro ſecundo, dicto cap. 5. n. 26. in hæc verba: Et quamuis etiam verum ſit, quod filij ex matrimonio in articulo mortis contracto legitimati, excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine liberis deceſ ſerit: quod ea ratione procedit, quod quamuis matrimonium, quod tempore mortis contrahitur, quodammodo cenſeatur in fraudem ſubſtituti contractum, non tamen dicitur ſubſtitutum fraudare, qui iure ſuo vtitur, actúmque, mero iure permiſ ſum, facit. Id quod prædicti Doctores aduertunt. Et id ipſum quod Mol. tradidit quoque, ſed magis exornauit D. Franciſc. Sarmientus, dict. cap. 6. lib. 1. ſelect. n. 8. in verſ. Sed nihilominus: prout ibi videri poteſt. Retenta autem hac opinione, facili quidem negotio reſponderi, ſatisfieriq́ue poſ ſet fundamentis omnibus, quæ pio contraria ſententia ponderata, adductáque fuere ſuprà num. 31. verè namque, ex his rationibus, quas nunc adduximus, & fraudis præ ſumptionem omnino excludunt, non vrgent, prout ex dicendis ſtatim, & annotatis infrà ex num. 37. & 38. cum ſequent. dilucidè apparebit, atque ex traditis à Ruſticis lib. 2. d. cap. 16. ex n. 41. vſque ad 62. Cæterum difficilior articulus videtur, quando aliàs de fraude, ex aliis coniecturis, aut præ ſumptionibus, ſiuè aliunde extra actum matrimonij[*] conſtaret; an tunc ſcilicet legitimati per ſubſequens matrimonium, in articulo mortis contractum, ſubſtitutum excludant; vt ſi is, qui in articulo mortis contraxit, id expreſsè dixerit, vel minatus fuerit ſubſtitutum, dicens, quod contrahit, aut quod contrahet matrimonium in eius fraudem, atque excluſionem: & tunc quidem magis cõ muniter Interpretes noſtri aſ ſeuerarunt, ſubſtitutũ : vel eum, qui aliàs ſucceſ ſurus eſ ſet, minimè excludi, quãuis matrimonium meto iure valuerit, & filios naturales, antea natos, legitimos efficiat; cuius quidem opinionis fuerunt ij omnes, quos retuli ſuprà, num. 30. vtpote, cùm in terminis excitatis ibi, atque ita, cùm de fraude, ex ſolo actu matrimonij præ ſumitur, nec aliunde apparet, pro ſubſtituto reſponderint: & in terminis nunc propoſitis, quod ſubſtitutus non excludatur; cum Alexandro, Iaſone, Decio, Bellamera, Beroio, Pariſio, Ripa, Antonio Gomezio, Ruino, & Antonio Gabriele, ſecurè reſoluit D. Ludouic. Molin. de Hiſpanor. primogen. libro 2. dicto cap. 5. num. 27. & numer. 28. & 29. adducit, idem etiam in ingreſ ſu Religionis deciſum eſ ſe; quamuis enim Monaſterium excludat ſubſtitutum, cum habeatur loco filij, etiam ſi ingreſ ſus ab exiſtente in articulo mortis factus fuerit; hoc tamen fallit, niſi probetur, talem ingreſ ſum factum fuiſ ſe in fraudem ſubſtituti; vt putà, ſi ingreſ ſus Monaſterium, hoc expreſ ſit, vel minatus fuit ſubſtitutum; tunc namque, etſi ingreſ ſus Religionis valeat, non tamen excludetur ſubſtitutus; provt ibi comprobat. Et idem Author in annotationibus, ſiuè additionibus ad ea, quæ ſcripſerat, num. 8. per tot. conſtanter eandem opinionem tuetur, & eam comprobat, fundamentisque partis contrariæ ſatisfacit, provt inferiùs dicam. Pro hac etiam parte, quod legitimati ſubſtitutum non excludant, recenſet, & congerit in vnum Pat. Thomas Sanchez, dict. diſputat. 105. numer. 9. in fine, fol mihi 712. Decium, Præpoſitum, Socinum, Angelum, Alexand. Anton. de Roſellis, Suarez, Gregorium Lopez, Antonium Gomezium, Antonium Gabrielem, Burſatum, Manticam, Flaminium, Molinam, Dueñas, Menochium, Franciſc. Marc. Mieres, & Matienzum, eandem quoque opinionem, cum Alexandro, Decio, Socino, Ruino, Curtio iun. Hieronymo Gabriele, & Mantica, ſequutus eſt Ioſephus de Ruſticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. d. cap. 16. num. 62. Peregrinus, de fideicomm. artic. 24. ſub numer. 59. Polydorus Ripa, in tractatu de actis in articulo mortis, cap. 2. numer. 4. Anton. Petra, de poteſtate Principis, cap. 32. n. 61. fo. 493. Aurel. Corbul. de iure emphyteut. in additione magna, ad titul. an legitimati admittantur, num. 29. fol. 140. Ioann. à Montealegre, praxis ciuilis lib. 2. cap. 1. §. 4. num. 48. in fine, & vide eundem Ruſticis, lib. 5. c. 3. ex num. 56. vſque ad numer 78. Huiuſce autem opinionis fundamenta omnia re[*] ducuntur ad ea, quæ expendi, adduxique ſuprà hoc eodem cap. numer. 31. per totum, quæ licet terminis illis magis propriè conueniant, quando ſcilicet ex ſolo actu matrimonij, ſiuè alio, qui geritur, fraus præ ſumitur, ac deducitur; attamen in his ipſis terminis ea expendunt in indiuiduo D. Ludou. Molin. in annotationibus ad d. cap. 5. lib. 2. num. 8. ex verſ. Sed quamuis hæc ingeniosè vbi ponderat text. in dicta l. filiæ meæ emancipatæ, ff. ſoluto matrim. & in d. cap. 2. de renuntiat. lib. 6. & alia iura, quibus probatur, fraudibus indulgendum non eſ ſe, etiam in his, quæ iure quis facere poteſt. Eadem quoque fundamenta recenſet in eiſdem terminis, quando aliunde ex tractu matrimonij, de fraude apparet; Pat. Thomas Sanchez, d. diſputat. 105. numer. 9. per tot. quæ tamen in terminis propoſitis à me ſuprà, num. 30. & cum aliunde non conſtat de fraude, ſed ex ſolo actu matrimonij deducitur; ponderarunt And. Fachineus, lib. 4. d. cap. 55. & Ioſephus de Ruſticis, d. cap. 16. ex numer. 41. cum ſeq. eiſdem autem huiuſ ce partis fundamentis, ſtatim verè, & concludenter reſpondebitur, nec ea adſtringere, oſtendetur. Succedit ergo contraria omnino ſententia, legi[*] timatos ſcilicet per ſubſequens matrimonium, in articulo mortis contractum, ſubſtitutum, vel eum qui aliàs ſucceſ ſurus eſ ſet, excludere; etiam ſi aliunde probetur, matrimonium in fraudem ſub ſtituti fuiſ ſe contractum; quam ſententiam apertè viſus eſt amplecti Baldus, in rubrica, C. de priuilegio dotis, numero ſecundo, Sarmientus, ſelectarum libro primo, capite ſexto, numer. octauo, & numero vltimo, in fine, vbi in hunc modum ſcribit: Quæ omnia in legitimatione, quæ fit per matrimonium, ceſ ſant per ſupra dicta; ideo verius eſt, per matrimonium tempore mortis contractum, quo filij legitimamur, excludi ſubſtitutum, quamuis expreſsè id in damnum ſubſtituti fiat, licet Doctores non ita interpretentur. Contra tamen ipſe ſtatuit in ingreſ ſu Religionis in articulo mortis, vt ſcilicet ſubſtitutum non excludat; provt latè comprobatum, ibi videri poteſt. Eandem etiam reſolutionem, non obſtante fraude eius, qui matrimonium contraxit in articulo mortis; tenuit idem Sarmientus, lib quarto, circa l. ſed eſt quæ ſitum, numer. tertio, ff. de liberis & poſthumis, Fernand. Vazq. de Menchaca, frequentium quæ ſtion. libro tertio, cap. 41. num. quinto, vbi profitetur, filios, ex hoc matrimonio legitimos effectos, etiam detecta fraude, ſubſtitutum excludere. Didac. Couarruuias, qui velut expreſsè ita innuere videtur in Epitome, parte ſecunda, capite octauo, §. ſecundo, numero decimo. Pat. Ludouicus Molina, qui firmiter aſ ſeuerauit, in tractatu de iuſtitia & iure, tomo primo, diſputatione 172. columna penultima, & finali, folio 976. & 977. quod etſi aliquis in articulo mortis matrimonium contrahat in odium ſub ſtituti, eiúsve, qui alioquin ſuccedere debebat in maioratu, vt illi noceat; eúmque excludant filij ita legitimati, qui ſunt præferendi in ea ſucceſ ſione. Ioannes Garcia in tractatu de nobilitate, gloſ ſa 21. num. 59. & tractatu de hypotheca poſt contractum, numer. 14. D. Spino, in ſpeculo teſtamentorum, gloſ ſa 15. principali, numer. 106. Pat. Thomas Sanchez, libro ſecundo, dicta diſputatione 105. numero decimo, per totum, folio 712. & 713. vbi inquit, quod ſibi magis placet hæc opinio, vt non obſtante animo defraudandi ſubſtituti, ſuccedat proles, per id matrimonium legitima reddita, excluſio ſub ſtituto Idem Author, tomo, ſiuè parte prima, libro tertio, de conſen. clandeſt quæ ſtione quarta, diſputatione 18. ſub numer. 29. in verſiculo, Qua ratione cum multis Doctoribus, folio 507. Rochus de Vergas, in repetitione ad textum in cap. tanta, qui filij ſint legitimi, numero 52. vbi multis comprobat iſtam partem: Octauius Bammacarius, in cap. naturales, ſi de feudo defuncti fuerit controuerſia, ex num. 70. & 76. vbi eleganter, & latè fundat: Ludouicus Ca ſanate in conſ. vigeſimo primo, num. ſexto, vbi ſic ſcribit: Tertiò, quamuis vbi duo concurrunt, nempe fuiſ ſe matrimonium contractum in articulo mortis, & probari coniecturas doli, & fraudis; altera opinio communis cum Angelo teneat, non præiudicari ſubſtituto: tamen verior. in puncto iuris eſt altera communis contraria ſententia, etiam probata fraude, ſubſtitutum excludi. Idem Author in conſilio 22. numer. 12. vbi ſic ſcripſit Sed reſpondeo primò, ex rigore iuris veriorem eſ ſe opinionem aduerſus Angelum, Alexand. & alios etiam vbi clarè, & ſpecificè conſtet de fraude, & de animo fraudandi ſubſtitutum, &c. Et quidem pro hac ipſa opinione (quæ negari[*] non poteſt, quin verior ſit, & omnino tenenda) validiſ ſimè, & concludenter vrgent ea, quæ Pat. Thomas Sanchez, in loco primo, relato nunc; Ludou. Molina, in annotationibus ad dictum cap. 5. libri ſecundi, numero octauo. Pat. Ludou. Molina, Menchaca, Bammacarius, & Rochus de Vergas expendunt; illa etiam, quæ ego metipſe ponderaui ſuprà, numero 33. id autem maximè (vt alia omittam) quod Menchaca, dicto numero quinto, capit. 41. deduxit ex regula generali, qua cautum eſt, nemini facere iniuriam, qui iure ſuo vtitur, actúmque, mero iure permiſ ſum, facit; l. nemo damnum, ff. de regulis iuris, & ex l. qui autem, §. primo, ff. de his quæ in fraud. cred. vbi quis poteſt in fraudem creditorum, hæreditatem ſibi delatam repudiare: quod etiam in liberto in fraudem patroni repudiante, deciſum eſt ex l. 1. §. vtrum, ff. ſi quid in fraudem patroni. Deinde, quod illud, quod fit lege permittente, iuſtum eſ ſe reputatur, etſi in necem alterius conuertatur, l. Gracchus, C. ad l. Iul. de adulter. eo præ ſertim, quod iure ſtatutum ſit, hoc caſu matrimonium valere, ex quo in conſequentiam ſequitur, ſuos effectus huic matrimonio non eſ ſe re ſtringendos; & attendi debere illud, quod principaliter agitur, vt ea, quæ ex illo ſequuntur, valida eſ ſe debeant, provt dixi ſuprà, num. 33. & probatur ex l. ſi quis ne cauſam, ff. ſi certum petat. Idque ex eo etiam comprobatur, quod iure vnicuique, nedum vti, ſed abuti re ſua, conceſ ſum ſit; l. ſed & ſi lege, §. conſuluit, cum ſimilibus, ff. de petition. hæ redit. Hæc quidem cum ex Ferdinand. Vazq. Menchac. placito commemoraſ ſet Ludou. Molina, in annotationibus, dicto num. 8. non adeo vrgere, exiſtimauit, quod à communi opinione recedendum eſ ſet; idque ea ratione, quod iure deciſum ſit, quod actus ille, qui poteſt lege permittente fieri, atque omnes effectus ſuos operari, quando abſque fraude, & dolo fit, dolo tamen, & fraude, in alterius iniuriam interuenientibus, viribus non ſubſiſtat, dicta l. filiæ meæ emancipatæ 60. ff. ſoluto matrimonio. Verè tamen textus ipſe in propoſito vim non[*] facit, nec vrget; vtpote cum ex actu geſto in mortis articulo, tunc fraus argui, & præ ſumi poſ ſet; quando actus ita geſtus, nihil morienti prodeſ ſet, ſed ſoli tertio noceret; atque ita, quando præiudicium ſolum tertij in cauſa fuit; vt actum faceret is, cui fraus imputatur, non autem proprium eius aliquod commodum, cúmque morientis adeo interſit, provt etiam filiorum eius, matrimonium in articulo mortis contrahere, vt filij legitimentur; dici non poteſt, matrimonium eo tempore contractum, in fraudem cenſeri, ſed propter propriam potius patris, & filiorum vtilitatem; provt Mantica voluit de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. tit. 13. num. 5. Ruſticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. cap. 16. num. 46. Qui addit ex communi Doctorum ſententia, repudium ibi vxori fuiſ ſe emiſ ſum principaliter, vt alteri damnum fieret, eumque fraudandi cauſa, vt ſcilicet vxore ipſa mortua, dotem potius hæredibus eius, quàm patri maritus redderet, qui dotem reſtitui, filia in matrimonio decedente, ſtipulatus fuerat; & ſic cum nulla alia coniectura, quam fraudis colligi poſ ſit, ex quo filia erat emancipata, & infirma, patérque ea in matrimonio decedente, dotem ſibi reddi ſtipulatus fuerat (vt dixi) nec Proculus aliam legitimam cauſam mittendi repudium conſideret, Sabinus proinde vtile iudicium recuperandi non immeritò tribuit patri; quod in propoſito caſu non contingit, cum alia legitima coniectura, quàm fraudis, adeò clarè appareat, ſibi ſcilicet, & filiis ſuis conſulendi: ſicque Ludouic. Molinæ ratio præcipua non ſubſiſtit, cùm ea habeat locum duntaxat, quando actus, iure permiſ ſus, cauſa fraudandi alium, fieret principaliter, nec alia coniectura ſumi poſ ſet; non verò obtinere poſ ſit, quando adeò conſiderabilis, iuſtáque vtilitas re ſultat, licet in damnum alterius redundet; quod etiam rectè conſiderauit Andr. Fachineus, contro uerſiar. iur. lib. 4. dicto cap. 55. dum dixit, in ſpecie illius text. maritum in fraudem patris diuortium feciſ ſe, vt dotem non haberet, quam filia mortua habiturus eſ ſet, & rectè ponderat verba Iurecon ſulti: Vir in hoc repudium miſit, vt mortua ea, dotem potius hæredibus eius, quam mihi redderet. Et idem in effectu voluerunt Pariſius, in conſilio 13. numero 68. libro primo, Menochius in conſilio 350. numero 32. libro 4. Burſatus in conſilio 40. numero 73. libro primo, & in conſilio 165. numero 27. libro 2. dum ſcribunt, præ ſumptionem fraudis in eo textu non reſultare ex ſola infirmitate, ſed aliunde elici, ex eo ſcilicet, quod nunc dixi. Voluit etiam Hieronymus Gabriel, in conſilio 24. numero 3. libro primo, dum dixit, in eodem textu non potuiſ ſe con ſiderari aliam cauſam, quam vt pater damnum pateretur, atque ita fraudis, aduerſus eum commiſ ſ æ: Ludouic. Caſanate, d. conſil. 22. num. 7. per tot. vbi alios intellectus adducit ad ipſum text. & concludit, actum fuiſ ſe ibi geſtum in fauorem vnius tertij ſine aliqua vtilitate facientis, quo caſu faciliùs præ ſumitur fraus: ſecus verò vbi actus fit ad vtilitatem facientis, licèt inde reſultet pręiudicium tertij, provt latiùs ibi. Aliter etiam explicat textum metipſum in d. l. filiæ meæ, Pat. Thomas Sanchez, part. 2. d. diſputat. 105. ſub num. 11. in verſ. Ad ſecundum dic fol. 713. in princip. Et hæc quidem ita æqualiter conueniunt deciſ.[*] text. in d. cap. 2. de renuntiatione in 6. & in d. cap. de his, de ſepulturis, provt d. l. filiæ meæ. Sic ſanè Interpretes noſtri, & maximè commemorati ſuprà, æqualiter hæc iura explicant; ſiue vniformi, vnoque, & eodem reſponſo ea explicant. Pat. verò ipſe Thomas Sanchez, in loco nunc relato reſpondet, ſpecialem eſ ſe illius text. deciſionem, qui expectatiuis, à Pontifice conceſ ſis, voluit fauere; quare ea deciſio ad alios caſus trahenda non eſt. Quocirca certum magis eſt, textus eiuſdem deciſionem principaliter in fraude renunciantis fundari, quæ ex actu ipſo manifeſtè deducitur; provt Ioſephus de Ruſticis dicto cap. 16. ad dictam l. cum auus, num. 47. in principio annotauit. Ad text. verò in dicto cap. de his, ſpecificè etiam reſpondet Andreas Fachineus, lib. 4. dict. cap. 55. ante finem, verſic. Ad cap. de his, fol. 466. etiam omni fraude ceſ ſante, in ea ſpecie Canonicam portionem deberi Eccleſiæ, à qua ſu ſcepti ſunt, qui ad Religionem tranſeunt, quia non poteſt ei auferri. Et ideo notat ibi Gloſ ſa, aliquando fieri quidpiam licere in vita, quod non licet in morte, vt patet; quia pater poteſt omnia ſua bona conſumere in vita; in morte verò non poteſt priuare filios legitima portione. Dum vero Ludouic. Ipſe Molina, in dicto num. 8. annotationum, verſic. Nec obſtant ea, reſpondet fundamentis his, quæ Menchaca ponderauit iuridicè; minimè quidem eiſdem ſatisfacit, nec iure aliquo, aut Authoris authoritate comprobat ea, quæ probare contendit, vtpotè, cùm certiſ ſimum ſit, regulàque iuris vulgata comprobatum, quod nemini iniuriam facit, qui vtitur iure ſuo; id autem limitari, intelligendúmque, niſi ex profeſ ſo, vt alium fraudaret, is iure ſuo vſus fuiſ ſet; inauditum quidem, quando principaliter, vt ſuum negotium, ſibique vtile gereret, & quo ſibi, filiiſque ſuis proſpiceret, propriámque quæreret vtilitatem, provt remanet comprobatum. Non etiam ſatisfacit dictæ l. qui autem, §. 1. ff. de his quæ in fraud. creditor. reſpon ſo: nam licèt fraus in non acquirendo, non verò in minuendo iam acquiſitum, conſiſtat; negari tamen non poteſt, quin actus repudiandi hæreditatem, vel legatum, in fraudem creditorum tendat principaliter, & nihilominus fraus ipſa non attenditur, vt vides. Sed & deterius quidem Author metipſe (Vir proculdubio aliàs eruditiſ ſimus, atque præ ſtantiſsimus) reſpondet alteri fundamento, dum dixit, non obſtare, quod matrimonium validum ſit, idcircóque debeat effectus ſuos operari; inquit namque, quod pluries videmus, quod quamuis actus principalis validus ſit, effectus tamen propter fraudem eidem re ſtringuntur; nam (vt ego conſiderò) poſito (abſque veritatis tamẽ præiudicio) quod id de iure procederet, ſuſtineríve poſ ſet, intelligendum tamen eſ ſet iuxta rationem ſubiectæ materiæ, ſi ipſa aliàs patiatur, vel non, quod actus principalis, qui valet, effectus ſuos non valeat producere: quod ſi propter fraudem, effectus eidem re ſtringuntur: id quidem obtineret, quando fraus ſola, & damnum alterius, principaliter adduceret, actum facientem, nec ipſius vtilitas, aut intereſ ſe conſiderari poſ ſet: propriæ namque vtilitatis interuentu, id omnino ceſ ſaret, idq́ue iuxta ea, quæ obſeruata remanent ſuprà. Vltra id autem, quod fraus in propoſito attendi non debeat, quæ in conſequentiam venit, cum principaliter de proprio commodo, & vtilitate agatur; nec etiam ſubiecta materia id pateretur, quod ſcilicet matrimonium validum ſit, & de iure ſubſiſtat, & quod effectus ſuos non debeat operari, quod ad oculum patet, nam is, qui matrimonium in articulo mortis contrahit, non aufert bona, fideicommiſ ſo ſubiecta, ſubſtituto; ſed facit, vt filij legitimi efficiantur, & per conſequens, vt conditio ſi ſine liberis, à teſtatore adiecta, deficiat: quamobrem ſubſtitutus, non hæredis grauati facto (quia is vtitur iure ſuo) ſed ob conditionem à teſtatore ad. iectam, hæreditate priuatur: prout Andr. Fachineus, lib. 4. dict. cap. 55. ad finem, in verſic. Alia ratio eſt, ſingulariter animaduertit: & id ipſum contendit Ludou. Caſanate, in conſ. 21. num. 9. & in conſ. 22. num. 10. dum dicit, quod quando quis facit ad propriam vtilitatem, non eſt conſiderabilis fraus aliqua, etiam ſi redundet inde præiudicium tertij: quia licuit facienti, iure ſuo vti, & qui iure ſuo vtitur, nemini facit iniuriam, & hæc non eſt fraus, ſed cautela, à lege permiſ ſa: prout punctualiter diſtinguit Bartolus, & ſequuntur Ca ſtrenſis, Alexander, Iaſon, Socinus iunior, Barbatia, Ruinus; & latè Surdus, in locis relatis ibi dicto num. 10. conſil. 22. & dicto num. 9. conſ. 21. indubitatum eſ ſe, quod in articulo mortis poteſt quis hæreditatem adire, & quodcumque per ſe, vel per alium acquirere, l. final. ff. quando dies legati cedat: Et adimplere conditionem, ſub qua, vel ipſi acquiritur, vel alius excluditur: ad quod inquit eſ ſe iura expreſ ſa in l. finali, ff. de condit. inſtitut. & in l. ſuus quoque 4. §. finali. ff. de hæred. inſtit. in quibus probatur, in vltimo vitæ ſpiritu poſ ſe adimpleri conditionem ad excluſionem ſubſtituti. Et alia plura adducit, tam d. numero 9. quàm numero 10. vbi vide. Addiderim ego, ſuperiora omnia veriſ ſima eſ ſe, & Ludou. Molinæ ſententiam non placere, contrariámque tenendam omnino; nam ſi iure ipſo matrimonium, in articulo mortis contrahi poteſt, & ita contractum, validum, firmúmque remanet, & filios antea natos, ſcilicet, legitimos efficit, vſque adeò, vt ſatisfactum dicatur diſpo ſitioni teſtatoris, maioratúſve inſtitutoris, qua filij legitimi ad ſucceſ ſionem inuitantur, prout latiùs late ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 31. & cap. 75. ius autem ſuccedendi, vel non, ex effectu, ſiuè ex facto ipſo matrimonij reſultet, cùm per illud filij antea nati, legitimi efficiantur: pendet quo que ex diſpoſitione teſtatoris, cui (vt dico) huiuſmodi legitimitate ſatisfactum creditur; ſane dolus, aut intentio patris, in articulo mortis matrimonium contrahentis, ad excludendum ſubſtitutum eiſdem filiis, per matrimonium legitimis effectis, obeſ ſe non poterit vllo pacto: fuit enim in patris ipſius voluntate, & poteſtate non contrahere, ſed non dolo, aut fraude contra ſubſtitutum, vel aliàs vocatum, commiſ ſa, efficere, vt vel legitimitatis effectus impediret, vel ius ſucceſ ſionis auferret ei, cui eo ipſo, quod matrimonium contraxit, filióſque legitimos effecit, acqui ſitum eſt; vtpote, cùm ex diſpoſitione alterius reſultet, nec fraus ipſius, tam iuris, quàm teſtatoris diſpoſitionẽ , & effectus matrimonij, legitimitatisque impedire valeat; quod credo certiſ ſimum. Sed ſi quæratur, quando in articulo mortis dicatur matrimonium contrahi; obſeruandum erit, non ſufficere, quod ex illa infirmitate, aut paucis[*] diebus poſt contractum matrimonium, infirmus deceſ ſerit, vt dici poſ ſit in articulo mortis; ſed conſtare debere, quod iam tunc ex iudicio Medicorum infirmitas credebatur mortalis; ſic pulchrè declarauit Albericus de Roſatæ, in dicta l. filiæ meæ, num. 3. verſ. Ex hoc quæro: Socinus in l. ſed eſt quæ ſitum num. 3. ff. de liber. & poſthum. ſingulariter Burſatus in conſ. 40. ex num. 64. & ſeq. lib. 1. Polydorus Ripa, de actis in articulo mortis, cap. 1. num. 15. & eos referens, Ludouic. Caſanate, dict. conſ. 21. num. 3. latiùs dicto conſ. 22. ex num. 1. vſque ad num. 5. vbi quod ſi adeſt ſpes conualeſcentiæ, vel infirmitas eo tempore, ex iudicio Medicorum non credebatur mortalis, non poteſt dici, quod dicatur aliquid actum in articulo mortis, licet po ſtea mors ſequuta ſit ex illa infirmitate. Et citat Bartolum, ante alios, & ſingulariter dicentem in l. 1. num. 39. C. de Sacroſanct. Eccleſiis. quod tunc dicitur quis in articulo mortis conſtitutus, quando eſt inſtans periculum mortis, expectantis de proximo, vel cui veriſimiliter eſt proxima mors: vel qui tendit, & appropinquat ad mortem ex cauſa iam apparenti, ex qua certò ſolet ſequi mors, & eximi non poteſt. Et ita differre, quod quis ſit in periculo mortis; vel quod ſit in articulo mortis, Quia in periculo mortis verſamur omnes, etiam ſani; non tamen ideo verſamur in articulo mortis, etiam ſi ſimus infirmi; prout ex aliorum Authorum relatione comprobauit ibidem & concludit non ſufficere, vt quis dicatur in articulo mortis conſtitutus, quod ex ea infirmitate deceſ serit, niſi & aliud concurrat, quod ſcilicet iam deſperaretur de ſalute; quod ſi de eius vita erat ſpes, multo minus dici poſ ſe, quod eſ ſet in articulo mortis, prout ibi videri poteſt. Limitatur autem communis ſententia, de qua[*] ſuprà, vt ſcilicet legitimatus per ſubſequens matrimonium non excludat ſubſtitutum, vbicunque moribundus ita prope mortem eſ ſet, quod conſen ſus ei deficeret; nam cùm deficiente conſenſu matrimonium contrahi non poſ ſit, nec filij inde ex eo matrimonio efficientur legitimi: ſicuti ex ſententia aliorum annotauit Ioſephus de Ruſticis, ad dict. l. cum auus, lib. 2. d. cap. 16. num. 63. quod cùm conſenſus deficit, idq́ue probetur, indubitatum erit; ſed non ex eo, quod prope mortem aliquis fuerit, conſenſum inde deficere, dici poteſt, vtpo[*] te cùm prope mortem eſ ſe poſsit aliquis, & ſanus ſenſus ei non deficere; imò vſque ad mortem ip ſam, integrum, bonúmque ſenſum quamplurimi retinere ſoleant: ſic ſane in his terminis, quando ſcilicet deficiat ſenſus, limitationem prædictam, ex aliis Authoribus adducit etiam Antonius Go mezius, in l. 9. Tauri, num. 59. in fine. Et quamuis Authores nonnulli exiſtimauerint, in articulo mortis conſtitutum, mortis propinquæ cogita[*] tione turbatum, atque ita non integræ, & ſanæ mentis præ ſumi: prout ego metipſe eos recenſui ſuprà hoc eodem tractatu, cap. 22. n. 16. Attamen ſtatim n. 103. totum contrarium firmaui, & niſi contrarium probetur, ex aliiſque coniecturis, & præ ſumptionibus deducatur, præ ſumi quem ſanam mentem, & ſenſum retinere, quamuis in extremis ſit conſtitutus: ex ſententia aliorum reſolui, prout ibi videri poteſt. ADDITIO. POſt peractum, & finitum opus iſtud, ad manus meas peruenit Franciſ ci Molini, de rit. nup. & pact. matrimon. tractatus, & is quidem Author, lib. 1. cap. 17. ex fol. 39. materiam huiuſce cap. explicandam ſuſcepit atque ex num. 1. vſque ad num. 26. rectè obſeruauit, & longa ſerie comprobauit, te ſtamenta, contractus, & matrimonia, in mortis articulo, vltimóque vitæ ſpiritu contrahi poſ ſe, quod certum eſt, & communiter probatum, & à me explicatum ſuprà hoc eod. cap. num. 40. & trib. ſeq. Deinde, num. 26. rectè quoque ſtatuit ex communi ſententia, quod filij ſuſcepti ex matrimonio, in mortis articulo contracto, deficere faciunt conditionem ſi ſine liberis, ad excluſionem ſubſtituti. Et quod id procedit, etiam ſi in fraudem ſubſtituti, matrimonium contractum fuerit in mortis articulo; hoc eſt, quod fraus ex eo colligatur, provt ibidem ipſe Author, ex num. 27. vſque ad numer. 62. vbi concludit, fraudis coniecturam non poſ ſe deduci ex eo ſolum, quod in vltimo vitæ ſpiritu matrimonium contractum fuerit; & contrariam opinionem improbat, Menochijque fundamentis ex propoſito ſatisfacit. Quod idem reſolui ſupra num. 32. & 33. Rurſus, ex num. 62. vſque ad 76. legitimatos per ſubſequens matrimonium, in mortis articulo contractum, excludere ſubſtitutum, etiam ſi ad fraudandum eum, fuiſ ſe contractum matrimonium, aliunde at que euidenter, vel ex declaratione ipſius contrahentis appareat; provt ibi comprobat, & ego ipſe defendi ſupra, numer. 36. & 37. Denique Author ipſe, num. 76. & 77. adducit diſtinctionem quandam, quod aut is, qui contrahit matrimonium in mortis articulo, in eo ipſo in ſtanti, quo contrahit, aut parum ante, expreſ ſim dixit, ſe in fraudem ſubſtituti, matrimonium celebrare, & tunc non excludatur ſubſtitutus. Aut multo ante inſtantem mortem, tempore, id fuerat comminatus, & eo caſu ſubſtitutus excludatur, provt ibi comprobat. Sanè, quando de fraude conſtat aliunde, quàm ex contractu matrimonij, in mortis articulo, dummodo ipſius contrahentis declaratio non adſit; in eadem is Author reſidet opinione, quam ego tueor dicto num. 36. & 37. ſed declaratione ipſius interueniente, diſtinguit, vt dixi: & in ſecundo caſu mihi eiuſdem placitum, verum videtur, vt ſcilicet ea opinio procedat, quam ibi defendo; etiam ſi ipſe contrahens in mortis articulo, antea comminatus fuiſ ſet. In primo tamen caſu diſ plicet, & adhuc exiſtimo, ſubſtitutum excludi à filiis legitimatis per matrimonium in mortis articulo contractum, etiam ſi eo inſtanti comminatio fieret; ex quo enim matrimonium ſemel contrahitur, etiam ſi in fraudem ſubſtituti directò contrahatur, & ita exprimatur; filij legitimantur, & inde habiles ad ſucceſ ſionem redduntur; ita vt matrimo nium ipſum, & filios fuiſ ſe factos legitimos, in conſideratio ne principaliter habeatur; non verò ad fraudem attendi debeat: verum eſt enim, ipſos legitimos effectos, atque ita ſuccedere debere, cùm in linea vltimi poſ ſeſ ſoris exiſtant, & legitimorum qualitatem habeant, bonaque fides, aut fraus parentum, nec matrimonio quoad id, nec effectui legitimitatis ex matrimonio prouenientis aliquid detrahat, nec effectum ipſum ſucceſ ſionis filiis legitimis detrahere valeat. Quod eſt cogitandum; mihi tamen veriſ ſimum videtur. Poſt hæc etiam à me ſcripta, inuenio Philip. Paſcha, de viribus patriæ potestat. 2. Parte, cap. 4. numer. 89. & 90. ſolio mihi 297. in ea opinione fuiſ ſe, vt exiſtimaret, matrimonium, in articulo mortis contractum, validum eſ ſe, nec ex eo ſolum fraudem præ ſumi, quod in articulo mortis celebratum fuerit, etiam ſi ſub ſtitutus excludatur; ſed opus eſ ſe, quod accedant etiam aliæ extrinſecæ coniecturæ; & teſtatur, hanc eſ ſe magis communem opinionem, vt ſcilicet, ſi ex aliis coniecturis de fraude appareat, matrimonium inquam ideo contractum, vt ſubſtitutus excluderetur, eum non excludi; quod tamen verum non eſ ſe, & contrarium tenendum, licitéque matrimonium in articulo mortis contrahi, etiam vt ſubſtitutus excludatur, & filij ſuccedant, ex ſuprà dictis deducitur manifeſtè; & rectiùs definiuit Ioan. Baptiſ. Lup. de illegitimit, commentario 4. §. 1. ex numer. 16. vſque ad num. 21. fol. 243. vbi quod legitimantur filij per matrimonium, quocunque tempore illud ſequatur, etiam in articulo mortis, vel à ſene etiam decrepito, & per illud ſuſceptam priùs ſobolem effici legitimam. Et multo magis id procedere, vbi ceſ ſaret fraudis ſuſpicio, & improbat multorum, quos ibi refert, opinionem, non legitimari prolem antea ſuſceptam, per matrimonium in articulo mortis, vel à ſene decrepito contractum, quaſi in fraudem præ ſumatur celebratum; conſtantérque tuetur, legitimationem non dici factam in fraudem, nec fraudem præ ſumi in articulo mortis, quando imminet irreparabile damnum ſalutis æternæ, cuius moribundus non creditur immemor; ſicque fraudis ſuſpicionem ceſ ſare etiam, quod alteri noceat, quia quod principaliter agitur, attendi debet, non quod venit in conſequentiam. Concludit denique idem Author, in contrarium non vrgere argumentum ſumptum ex d. l. filiæ meæ emancipatæ, & d. Clement. 1. de renuntiat. Ipſisq́ue reſpondet. Et improbat Mantic. & Menoch. vt ſubſtitutus non excludatur, quãdo pater aliquando fuiſ ſet comminatus legitimo hæ redi, aut ſubſtituto, ſe velle matrimonium contrahere, quo filij legitimandi eos excluderent; & contrarium rectè tuetur, hoc ſcilicet non obſtante præ ſumendum eſ ſe, patrem voluiſ ſe magis conſulere filiis, quàm aliis nocere, cùm ſemper dicatur, bonum conſilium pro filiis capere, & ſemper quoque ſpectari debeat quod principaliter agitur, & ſequitur Ruinum, Peregrinum, & Fachineum, ita tenentes. Addiderim etiam, & vltra ea, quæ ſuprà hoc eod. cap. adnotaui, & ſcripſi; ſuperiorem reſolutionem procedere etiam, etſi vir Nobilis, aut in dignitate conſtitutus, cum vili & abiecta muliere matrimonium contrahat in articulo mortis, adhuc namque, filij per ſubſequens matrimonium legitimantur; ſubſtitutúmque excludunt, ex veriori & crebriori Interpretum ſententia, quicquid multi in contrarium exiſtiment; provt contrarias opiniones recenſet, & longa ſerie articulum diſputat Ioſephus de Ruſticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. d. cap. 16. videndus ex num. 64. fol. 269. cum multis ſequent. & numer. 78. vbi recenſet, & comprobat opinionem hanc, quam tuemur. Addo etiam, ex eiſdem antea traditis euinci manifeſtè, reſolutionem Iacobi Cancerij, variar. reſolution. tomo 2. cap. 11. ex num. 231. vſque ad num. 250. is namque Author, ex dict. num. 231. vſque ad num. 246. rectè & iuridicè reſoluit, quod filij legitimati per matrimonium, in mortis articulo contractum, excludunt ſubſtitutum, nec fraudem præ ſumi, aut quod fraudandi ſubſtituti cauſa id fieret, & idem in ingreſ ſu Religionis ſtatuit di ſtinctionémque adducit, ex qua fraudis ſuſpicionem excludit, & in his rectè & iuridicè ſe habet (vt dixi) vbi tamen non eſ ſet locus coniecturis, ſed eſ ſemus in claris, quod matrimonium eſ ſet per prius in fraudem ſubſtituti contractum; tunc fatetur, matrimonium eſ ſe validum; filios tamen ex eo legitimos effectos, ſubſtitutum non excludere; & in effectu ſequitur Ludouic. Molinæ opinionem, quam improbamus; ad hæc non aduertens, quæ ſuprà diximus; & ad confutandum eundem Molinam, & Franciſcum Molinum latiùs conſiderauimus. CAPVT CXII. Maioratus vltimo poſ ſeſ ſore defundo, ſiue aliàs eiuſdem ſucceſ ſione vacante, vtrùm poſ ſit ſequens ſucceſ ſor, nolle acquirere, aut repudiare eum, in fraudem fiſci, aut creditorum ſuorum; & Taurinæ l. 45. con ſtitutio num. id impediat. Titulus, ff. quæ in fraud. creditor. facta ſunt, vt reſtitu. & tit. C. de reuocand. his, quæ in fraud. creditor. vt locum habeant, quæ requirantur? Et an pertineant ad eos tantum, qui diminuunt de patrimonio ſuo; non ad eos, qui id agunt, ne acquirant, aut qui acquirere nolunt? vbi l. qui autem 6. illius tituli, cum ſimilibus, deciſio exornatur permultis. Et infertur ad parentes, & filios etiam, ad vxorem, & maritum, ad Prælatum, & alios, qui hæreditatem, aut legatum repudiant; vel lucra, quæ ex lege obueniunt, nolunt acquirere; cùm id tendat in præiudicium alterius. Debitor in quærendis, an præiudicare poſ ſit creditori, etiam hypothecario, & de opinione Ancharani, & ſequacium. Legitimam, & ſupplementum legitimæ, an poſ ſit filius remittere, aut nolle acquirere in præiudicium creditorum ſuorum, etiam eorum, qui bona ipſius habeant hypothecata. Legatum etiam, & hæreditas, an in præiudicium creditorum repudiari poſ ſit. Et ius adeundi, an dicatur eſ ſe in bonis debitoris, nécne. Trebellianica quoque, & Falcidia, in præiudicium creditorum num. remitti poſ ſit. Hæres etiam, ante caſum, vel tempus fideicommiſ ſi, vtrùm poſ ſit reſtituere hæredi tatem fideicommiſ ſario cum fructibus, in creditorum præiudicium. Et de patre, & marito, qui in damnum legitimæ aliorum filiorum, aut medietatis lucrorum vxoris, ante tempus maioratum reſtituit. Idque ad explicationem l. patrem 19. & l. debitorem, 20. ff. quæ in fraud. creditor. Denique proponitur contrarietas l. cum quidam, & l. in fraudem, ff. de iure fiſci, & inquiritur num. reus criminis, ante, & poſt ſententiam condemnatoriam, poſ ſit repudiare legatum, hæreditatem, vel alia lucra ſibi delata: & in fiſco an aliquid ſpeciale conſideretur in propoſito. Et horum omnium vtilis, & diligens traditur reſolutio, atque explanatio, prout hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Maioratus vltimo poſ ſeſ ſore defuncto, ſiuè aliàs eiuſdern ſucceſ ſione vacante, vtrum ſequens ſucceſ ſor in fraudem creditorum, vel fiſci, aut delicti antea commiſsi; poſsit maioratum, aut meliorationem, iure vinculi relictam repudiare. De quo per tot. cap. & reſolutio traditur infrà, num. 19. cum ſeqq. -  2 Renuntiatio facta in fraudem, æquè reuocatur, ac donatio. -  3 Repudiatio quædam alienatio eſt. Vbi expenditur text. in l. magis puto, §. fundum, ff. de rebus eorum, de cuius intellectu infrà num. 46. -  4 Debitori in fraudem creditorum alienare, non eſt permiſ ſum. -  5 Debitor ſicut non poteſt in fraudem creditorum alienare, ita etiam non poteſt non acquirere. Vbi expenditur textus in l. fraudem, in principio, ff. de iure fiſci, & explicatur infrà, num. 43. per tot. -  6 Hæres legatarij non poteſt legatum illi factum repudiare, in præiudicium creditorum illius. -  7 Debitor non poteſt præiudicare creditori hypothecario in quærendis, ſecùs verò chirographario tantùm. Idque ex ſententia Ancharani, & quorundam: de qua, infrà num. 31. -  8 Fiſcus habet hypothecam in bonis debitoris. -  9 Actionem habens, habere dicitur rem, licet impropriè. -  10 Ius ad rem vt donari poteſt, ita & ſub hypotheca contineri. -  11 Hypothecæ generali ſubijci poſ ſunt non ſolum quæ in noſtro dominio ſunt, & à nobis poſsidentur: ſed etiam quæ adhuc in bonis noſtris non ſunt, ſed nobis tantùm debentur. -  12 Nomina debitoris ſub hypotheca eſ ſe poſ ſunt. -  13 Ius futurum ſub generali hypotheca omnium bonorum continetur. -  14 Is qui dolo noluit acquirere, reputatur perinde, ac ſi acquiſierit. -  15 Et ibidem in caſu, ex facto occurrenti, deciſionis Regij Consilij commemoratio ex relatione Gregorij Lopez traditur. Vide infrà, num. 43. & 50. -  16 Repudiatio hæreditatis paternæ, ſeu legitimæ, an poſ ſit fieri per filium in fraudem, & præiudicium creditorum, parente defuncto. Vbi quod non poſsit ex ſententia quorundam. Et de fundamentis huiuſce partis. Quæ pro legitima, longa ſerie ponderantur per Menochium in conſilio 77. libro 1. Et ad ſummam breuiter hic rediguntur. Sed contraria, affirmatiuáque opinio, vt filius, nondum agnitam, nec acquiſitam legitimam per factum acceptationis, repudiare poſsit in fraudem creditorum, magis probatur infra, num. 51. & ſeq. -  17 Leg 45. Tauri noua conſtitutio ponderatur, atque inducitur, vt ex ea contendatur probari, maioratus ſucceſ ſorem non poſ ſe repudiare maioratum in fraudem creditorum. Sed lex ipſa explicatur, & inductio ea ſubuertitur infrà, num. 45. -  18 Pro eadem quoque parte expenditur Bartholomæi de Humada locus, & diluitur, atque declaratur, provt hic adnotatur. -  19 Maioratus vltimo poſ ſeſ ſore defuncto, poteſt ſequens ſucceſ ſor nolle acquirere, ſiue repudiare maioratum ipſum, in fraudem fiſci, aut creditorum. Quod latè num. ſeq. comprobatur. -  20 Tituli, ff. quæ in fraud. Creditor. facta ſunt, vt reſtitu. &c. de reuocand. his, quæ in fraud. credit. vt locũ habeat, quæ requirantur. Et de præcipuo illo requiſito, quod res alienatæ in bonis debitoris fuerint. Et numer. ſeq. -  21 Titulus, ff. quæ in fraud. creditor. ad diminuentes patrimonium ſuum pertinet, & ad eos qui bona propria, aut iura ſua alienauerint; non ad eos, qui id agunt, ne acquirant, aut qui acquirant, aut qui acquirere nolunt. Quia ſolum fraus in præiudicium creditorum con ſideratur, diminuendo patrimonium, non autem non locupletando. Et eſt regulare, quod in quærendis debitor præiudicat creditori, vt in iure adeundi, & in legato, & in lucro legali. Cum non obligatus ſit, vt acquirat, nec compelli poteſt vt agnoſcat hæreditatem, vel legatum, aut lucrum, quod ex legis diſpoſitione defertur; quod latè exornatur. Et infertur ad parentes, & filios, ad vxorem, & maritum, ad Prælatum, & alios qui hæreditatem, aut legatum repudiant; vel lucra, quæ ex lege obueniunt, nolunt acquirere. Et l. autem 6. ff. quæ in fraud. credit. l. alienationis, §. qui occaſione, ff. de verbor. ſignificat. cum aliis ſimilibus, deciſio, quamplurimis exornatur, atque illuſtratur. -  22 Ius adeundi nunquam dicitur eſ ſe in bonis debitoris, niſi quoad effectum tranſmittendi. Sicut quodlibet aliud ius, nondum quæ ſitum, in bonis noſtris eſ ſe, non dicitur. -  23 Et repudiata hæreditate, cenſetur repudiatum ius adeundi, quod fuit tranſmiſ ſum. -  24 Ius adeundi non contineri bonorum ſuorum appellatione. -  25 Quia non eſt ex bonis, ſed extra bona. -  26 Eſt enim potius quædam facultas, & potentia adeundi, quàm merum ius in hæreditate. -  27 Et eſt quid perſonale. -  28 Quod creditor non poteſt exercere, niſi prius ſit plenè debitori quæ ſitum per aditionem, & voluntatis declarationem. -  29 Quædam enim habemus, quæ tamen in bonis no ſtris non ſunt, vt eſt ius adeundi. -  30 Sicquidem in legato, vel hæreditate, ante aditionem non datur dominium. Quia ſequuta repudiatione, certum eſt, nunquam fuiſ ſe. Sicut quandocunque hæres adiuit, dicitur à morte teſtatoris adiuiſ ſe. -  31 Debitor poteſt repudiare in præiudicium creditorum, etiam eorum, qui bona debitoris ipſius habeant hypothecata. Atque ita deciſio textus, in dicta l. qui autem 6. ff. quæ in fraud. creditor. habet locum in debitore cum hypotheca, provt in debitore per ſonali. Idque contra Ancharanum, & ſequaces, de quibus ſuprà, num. 7. Quod latè comprobatur, atque exornatur vſque ad numer. 35. -  32 Hypotheca afficit rem, & non perſonam, dummodo illa fuerit aliquando in bonis, & dominio debitoris. Quod in iure adeundi non datur. -  33 Stephani Gratiani locus in propoſito commemoratur. -  34 Oſualdi locus inſignis in hoc ipſo propoſito expenditur. -  35 Legatum, etiam in præiudicium creditorum repudiari poteſt. Licet enim repudians, dicatur non acquirere, nihil tamen de ſuo patrimonio diminuit. -  36 Et quamuis legati dominium, recta via tranſeat in legatarium. -  37 Etiam ſi legatarius ignoret legatum ſibi factum. -  38 Et tranſit ipſo iure. -  39 Attamen cum repudiatur, retrò noſtrum non fuiſ ſe palam eſt; quamuis retrò noſtrum ſit, niſi repudietur. Atque ita ſequuta repudiatione, nunquam is, cui relictum fuit legatum, habuit dominium, nec ius in legato. -  40 Legatum tranſire recta via in legatarium, ſed reuocabiliter, & imperfectè ante acceptationem. Atque ita ſaluo iure repudiandi. Et à lege ſubintelligitur tacita reſolutiua conditio, vt ſi legatarius noluerit, nunquam acqui ſitum videatur. Quod latè hic exornatur. -  41 Alphonſi Azeuedi in propoſito ipſo huiuſce materiæ obſeruatio noua, nouè, & concludenter confutatur. -  42 Expenditur deciſio l. patrem 19. & l. debitorem 20. ff. quæ in fraudem creditor. & permultis exornatur. Atque inquiritur, an Trebellianica, & falcidia in fraudem, aut præiudicium creditorum remitti poſsit. Hæres etiam ante caſum, vel tempus fideicommiſ ſi, an poſsit reſtituere hæreditatem fideicommiſ ſario cum fructibus, in creditorum præiudicium. Et de patre aut marito, qui in damnum legitimæ aliorum aut medietatis lucrorum vxoris, ante tempus maioratum reſtituit. Provt latiùs hic videbitur. -  43 Proponitur contrarietas l. cum quidam, & l. in fraudem, ff. de iure fiſci. Et inquiritur, num. reus criminis, ante, & poſt ſententiam condemnatoriam, poſ ſit repudiare legatum, hæreditatem, vel alia lucra ſibi delata. Et ratione priuilegij, aut etiam tacitæ hypothecæ, an aliquid ſpeciale in fiſco conſideretur in propoſito, vt eius debitor non poſsit non acquirere, vel non poſ ſit repudiare. -  44 Pelaez à Mieres placitum, & reſolutioni traditæ ſuprà, num. 19. conueniens opinio expenditur. Pro qua & alij Authores commemorantur. -  45 Et eiuſdem, ad l. 45. Tauri Conſtitutionem, ſingularis & vera proponitur explanatio, quæ nonnullis exornatur. -  46 L. magis puto, §. fundum, ff. de rebus eorum, verus, & genuinus intellectus adducitur. -  47 L. liberto octuaginta, ff. de bonis libertorum, explicatur. -  48 Eorum, quæ tradita fuere ſuprà, ex numero nono, vſque ad numerum decimum quartum, vera reſolutio, atque explicatio proponitur. -  49 Ioannis Fabri doctrina, de qua ſupra, numer. 14. explicatur. -  50 Gregorij Lopez obſeruatio, de qua ſupra, numero decimo quinto, declaratur, & vide etiam numero 43. per totum. -  51 Legitima acquiritur filio ipſo iure, ex diſpoſitione legis; dummodò ipſe velit eam acquirere, non aliàs. -  52 Et ante acceptationem commutabiliter, non incommutabiliter. -  53 Legitimam, & ſupplementum legitimæ, quod poſsit filius remittere, aut nolle acquirere in præiudicium creditorum ſuorum. Idque ex veriori, & tenenda ſententia, contra Ancharanum, & alios, de quibus ſuprà, num. 16. -  54 Legitima, & eius ſupplementum, præ ſupponit ius quæ ſitum, quoad reiectionem grauaminis; ſecus quoad effectum acquiſitionis realis cuius reſpectu requiritur petitio; aliàs datur repudiatio, & præ ſcriptio. -  55 Iacobi Menochij placita quædam diſcutiuntur. PRo dilucida huius cap. explicatione[*] obſeruandum, atque conſtituendum erit, ex nonnullis placitis, receptísque Doctorum traditionibus, de quibus actum fuit cap. præcedenti, ac maximè numero 31. & 37. mentio facta eſt, videri petendam, atque deducendam reſolutionem dubij, & articuli alterius, qui & frequenter occurrere, & non modicæ vtilitatis eſ ſe poterit, vtpote, cum eiuſdem reſolutio, & multis aliis negotiis conducere, & prodeſ ſe valeat; vtrùm inquam maioratus vltimo poſ ſeſ ſore defuncto, ſiuè aliàs eiuſ dem ſucceſ ſione vacante, poſ ſit ſequens ſucceſ ſor, qui delictum commiſerit, creditorésve chirographarios, & hypothecarios habuerit, in ipſorum, & fiſci etiam præiudicium, qui bona prætendit, eſ ſe confiſcata, ſiuè ex condemnatione ius aliud habere, maioratum ipſum, vel meliorationem, iure vinculi, aut alias relictam, repudiare. Et quidem dicto num. 31. cap. præcedentis, adduxi, recenſuíque Petr. Surdum, in conſilio 384. libro 3. qui ex numer. 60. vſque ad numerum 66. commemorauit nonnulla, quæ in propoſito vrgere videntur, quod ſcilicet actus, qui ſine fraude fieri poteſt, non ſuſtinetur in fraudem geſtus; vt in l. Titius, ff. ad Trebellian. cap. beneficium, ſi de feudo fuerit controu. quod vaſ ſallus, qui poteſt ſubinfeudare, non ſubinfeudat in fraudem. Et quamuis feudum ipſum poſ ſit à muliere in dotem dari, non tamen hoc poteſt fieri in fraudem, & regulam eſ ſe, quod fraus vitiat actum, qui ſine fraude fieri poterat. Et quod licentia, ad alienandum conceſ ſa, intelligi debet, dummodo bona fide, & ſine fraude fiat alienatio; aliàs, ſi fraus interueniat, non valet. Et confirmatio Superioris non validat actum in fraudem factum. Et lex fraudem non comitatur, ſed illi repugnant, provt hæc omnia ibidem comprobauit Surdus metipſe. Econtrario tamen, cap. ipſo præcedenti, numero 37. ex ſententia D. Fernand. Vazquez de Mencha ca, Ludouici Molinæ, & aliorum annotaui, nemini iniuriam facere eum, qui vtitur iure ſuo, actúmque, mero iure permiſ ſum; facit l. nemo damnum, ff. de regul. iur. & poſ ſe quem in fraudem creditorum, hæ reditatem ſibi delatam repudiare, l. qui autem, cum ſuis §. quæ in fraud. Creditor, quod etiam in liberto, in fraudem patroni repudiante, deciſum eſt ex leg. 1. §. Vtrum, ff. ſi quid in fraud. patroni, & iſtum reputari quod lege permittente fit, etſi in necem alterius conuertatur, l. Gracchus. C. ad leg. Iul. de adulter. ac denique, quod iure vnicuique nedum vti, ſed abuti re ſua, conceſ ſum ſit, l. ſed & ſi lege, §. conſuluit, ff. de petitione hæred. Dum ergo inquiritur, an de iure liceat prædi[*] ctam repudiationem in fraudem fiſci, vel creditorum facere; pro vna, & altera parte, & iura, & authoritates, atque fundamenta expendi poſ ſe videntur, quæ rem ipſam difficilem reddunt. Et pro negatiua, quod ſcilicet ſucceſ ſor maioratus non poſ ſit renuntiare illi in faudem fiſci, aut creditorum, illud in primis vrget, negari non poſ ſe, quin ea renuntiatio non poſ ſit eſ ſe ſine fraude; cùm ſit certum, quod illam non feciſ ſet is, cui ſucceſ ſio maioratus delata eſt, niſi eo reſpectu, & fine, quod videret, quòd ſi non faceret renuntiationem, bona confiſcarentur, aut per tempus vitæ ſuæ, à fiſco, vel à creditoribus detinerentur; renuntiatio autem facta in fraudem, æque reuocatur, ac donatio, provt inquit textus in l. prima, §. vltimo, ff. quæ in fraud. cre[*] ditor. & notauit Paulus Caſtrenſis in conſilio 125. Dubium facit, libro primo. Sicque in terminis no ſtris argumentatur Mieres, de maioratu, quarta parte, quæ ſt. 23. num. 53. in antiquis, & vltra eum facit etiam textus in l. 3. §. geſta, ff. eod. titulo, l. 7. Cum ſequent. titulo 15. partita 5. nam qui renuntiat, vel repudiat, velut alienare videtur, repudiatio namque, quædam alienatio eſt; l. magis puto §. fundum, ff. de rebus eorum, vbi Iureconſultus in hæc verba ſcripſit: Fundum autem legatum repudiare pupillus ſine Prætoris authoritate non poteſt; eſ ſe enim & hanc alienationem, cùm res ſit pupilli, nemo dubitat. Vnde[*] cum debitori non ſit permiſ ſum in fraudem, aut præiudicium creditorum alienare, l. prima, & per totum titulum, ff. quæ in fraud. creditor. l. prima, & per totum, C. de reuocand. his quæ in fraud. creditor. §. item ſi quis in fraudem, inſtitut. de actionib. vbi Anton. Pichard. numer. 1. & ſeq. d. l. 7. & 8. cum ſeq. tit. 15. P. 5. neque repudiare maioratum ipſum delatum, nec ius ſucceſ ſionis renuntiare licebit: ſicque in propoſito repudiationis legati, vel hæreditatis delatæ, in præiudicium creditorum, argumentatur; & text. metipſum in d. §. fundum, expendit Stephanus Gratian. deciſ. Marchiæ 17. num. 14. Secundo deinde pro eadem parte vrget, quod[*] debitor ſicut non poteſt in præiudicium creditorum alienare bona ſua, vt nunc probaui, ita etiam non poteſt non acquirere, l. in fraudem, in principio, ff. de iure fiſci, & facit, l. ſi ſequens, vbi Bartolus, ff. ad Syllanian. vbi occidens aliquem, non poteſt illius hæreditatem repudiare in præiudicium fiſci, qui ab eo poteſt, vti indigno, illam auferre; provt hæc duo iura ſic expendit, & inducit Pet. Surdus, poſt alios multos Authores, quos citat in conſ. 116. num. 15. lib. 1. idem in conſ. 300. num. 7. lib. 3. Stephanus Gratianus, d. deciſ. 17. num. 1. & 2. Tertiò etiam vrget textus, in l. liberto octuaginta,[*] ff. de bonis libertorum, vbi non obſtante repudiatione hæredis, patronus poteſt vendicare partem ſibi debitam, ex eo quod non liceat in fraudem creditorum ius illud repudiare, quem textum in terminis ponderauit Pet. Surdus, dicto conſilio 300. numero 5. ad hoc, quod hæres legatarij, non poteſt legatam illi factum, repudiare, in præiudicium creditorum eiuſdem; de quo latè egit per totum illud conſilium. Et eundem textum ponderauit Stephanus Gratianus, d. deciſ. 17. num. 31. & diſoeptation. forenſ. tomo 1. cap. 132. num. 39. Vrget etiam, & quarto loco, eum, cui ius ſucceſ [*] ſionis maioratus defertur, ſiuè qui ex legis, aut in ſtitutoris diſpoſitione ſucceſ ſurus eſt, non poſ ſe mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, ſicque ſucceſ ſione iam delata, maioratum ipſum repudiare, ſiuè renuntiare, ſaltem in præiudicium fiſci, aut eorum creditorum, qui hypothecam habeant; nam licet debitor creditori chirographario; qui habet ſolum ius in perſonam, non in bonis debitoris, l. pro hoc debito, C. de bonis author. Iudic. poſ ſid. l. eos qui, C. qui potiores in pign. habean. poſ ſit in quærendis præiudicare, hypothecario tamen creditori non poteſt; ſic ſanè Ancharan conſtituit, atque obſeruauit in conſ. 101. numer. 3. col. penul. qui tribus principaliter excitatur, atque adducitur fundamentis, vt exi ſtimet, quod l. qui autem, cum ſimilibus, ff. quæ in fraud. creditor. tantum habet locum in debitore perſonali; ſecùs vero in debitore cum hypotheca; nam hic, nec legatum, nec hæreditatem poteſt repudiare, ſecundum eum, & allegat textum in d l. in fraudem, in verſ. Item iuris eſt, ff. de iure fiſci, vbi in fraudem fiſci debitor eius non poteſt deſinere acquirere. Et eandem opinionem tenet ſequendo Ancharanum, Franciſ. Pepius, inter conſilia Socini ſenioris in conſ. 76. num. 6. vol. 4. Neguſantius, in tractatu de pignoribus, 4. par. principali, ante fin. num. 33. verſ. Quæritur an in re, & numero 41. verſ. non obſtat quod debitor, vbi ſequitur Anchar. quando acqui ſitio tota pendet ex voluntate debitoris, vt eſt in hæreditate, & legato, ſecus autem in contractibus, & ita reſidet in hac opinione, provt rectè Tellus Fernand. aduertit in l. 4. Taur. num. 56. in princip. vbi Ancharani ſententiam commemorat, provt etiam commemorauit Vincent. de Franchis, deciſ. 101. num. 9. vſque ad numerũ 15. Peregrin. de fideicommiſ. art. 3. numer. 129. Stephan. Gratian. deciſ. 17. ex numer. 10. & diſceptation. forenſ. lib. 1. cap. 132. num. 2. Pat. Thomas Sanchez, 1. p. lib. 6. diſputat. 4. numer. 8. verſ. aliqui temperant; alios plures, ſciens, conſultoque prætermitto. Quod ergo in fiſco ſtatuitur in d.[*] l. in fraudem, in verſ. Idem iuris, magis ratione hypothecæ, quem fiſcus habet in bonis debitoris ſui, vt in l. aufertur, in §. fiſcus, ff. de iure fiſci, procedere, quàm fauore ſpeciali ipſius fiſci; atque ita in quolibet creditore, hypothecam habente in bonis debitoris, idem eſ ſe dicendum; nam vbi militat eadem ratio, & eadem iuris diſpoſitio debet habere locum; l. illud, cum vulgatis, ff. ad. l. Aquil. Anchar. & eius ſequaces crediderunt. Et quamuis Ripa, in l. 1. ff. de pignor. numer. 7. dubitauerit de hac opinione ex ratione text. in d. l. qui autem, ff. quæ in fraud. credit. quia qui repudiat, non minuit ius ſuum, & hæc ratio viget tam in perſonali, quam in hypothecaria. Et reſpondet ad text. in d. l. in fraudem, quod ſit ſpeciale in fiſco, & quod in contrarium eſt ius commune, & retorquet contra Ancharan. & ſequaces eundem text. poſtea tamen inquit, quod magna eſt auctoritas Anchar. provt Tell. d. num. 56. rectè recenſuit. Quintò quoque ad rem confert, certiſ ſimum[*] eſ ſe, mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, ius ſuccedendi ſtatim ſequenti ſucceſ ſori deferri, actionémque eidem competere, vt maioratum ipſum conſequatur, aut bonorum eius poſ ſeſ ſionem; quod ſi actionem habens, rem ipſam habere videtur, l. qui actionem, ff. de regul. iur. Quamquam hoc impropriè ſit, vt ibidem declarant Decius, & Cagno lus; & reſpondit Ruinus in conſilio 97. numero 15. libro 1. refert Menochius in conſilio 77. numero 17. libro primo. Ergo actio competens ad acceptandum maioratum, ſi vt res ipſa, quæ acceptanda eſt, con ſideratur, & vt acceptata iudicatur, non poterir vllo pacto in præiudicium creditorum maioratus repudiari; ſed id ipſum ſtatuendum videtur ante acceptationem, delato iam iure acceptandi; quod poſt acceptationem, acquiſito iam iure ipſo, & poſ ſeſ ſione adepta, nam etſi ſola ſit actio, attamen ſub hypotheca continetur; l. grege, §. cum pignori, ff. de pignoribus, & ibi Bartolus. Nec negari poteſt, quin ipſo vltimo poſ ſeſ ſore defuncto, ſit ſaltem ius ad rem, ex quo probabiliter, immo ſine con[*] trouerſia conſequi poteſt. Si eſt ius ad rem, vt donari illud poteſt; l. ſpem, C. de donat. ita ſub hypotheca continetur, cum hypothecari poſ ſint, quæ etiam alienari l. 1. §. vltimo, ff. quæ res pignor. oblig. poſ ſ. & non ſolum quæ in dominio noſtro ſunt, & quæ à nobis poſ ſidentur; ſubiici poſ ſunt hypothe[*] cæ generali, l. qui prædium, C. ſi aliena res pignor. data ſit, l. qui filios, C. quæ res pign. oblig. poſ ſ. Verùm etiam ea, quæ adhuc in bonis noſtris non ſunt verè, ſed ſolum nobis debita, l. 3. §. primo, & ibi Gloſ ſa, ff. qui potior. in pign. habean. Bartol. in l. prima, § primo, ff. de pignor. & idem eſt, cum debitor ſolum habet ius aliquod in re; ex l. grege §. & in ſuperficiariis, vbi Gloſ ſa, ff. de pignor. immo & debitoris nomen ſub hypotheca continetur, l grege, §. cum[*] pignori. ff. de pignorib. & ibi Bartolus; & idem in l. nomen, C. quæ res pignor oblig. poſ ſ. & latè tradit Neguſantius, cum quo Menochius; in conſ. 77. numero primo, & ſecundo. Ita etiam ius futurum ſub generali hypotheca omnium bonorum continetur, l. vltima, C. quæ res pignor. oblig. poſ ſ. Ripa, in l. prima, numer. 2. ff. de pignoribus, Menochius, vbi ſupra, numer. 3. Sextò etiam facit Ioannis Fabri, in §. manet, In[*] ſtitut. de ſocietate, notanda; & ſingularis theorica, quod vbi præcedit contractus, aut materia, quæ ex bona fide ad acquirendum obligat, præ ſumitur in dolo & fraude is, qui non acquirit; & ideo ſi non acquirat, perinde tenetur, ac ſi acquiſiuiſ ſet, idq́ue per textum, in l. prima, §. non tantum, ff. de hæredit. vel act. vendit. l. ſed ſi lege, §. perinde, ff. de petitione hæreditatis, quibus probatur, quod is, qui dolo noluit acquirere, reputatur perinde ac ſi acquiſierit. Et Fabri doctrinam ponderarunt Alua[*] radus, de coniecturatu mente defuncti, libro ſecundo, cap. 3. §. primo, num. 29. Vincent de Franchis, dicta deciſ. 103. num. 3. Gregorius Lopez in l. 12. titulo decimo, partita quinta; verbo, enganoſamente; vbi refert, delinquentem quendam abſentem condemnatum fuiſ ſe in duo mille aureos pro damno, altero in rixa dato, ex quo manus ei fuit abſciſ ſa, cui in fuga exiſtente, & condemnationem ſoluere non valenti, matris hæreditas opulenta delata fuit, quam delinquens ipſe condemnatus repudia[*] uit; & in Regio Conſilio pronuntiatum fuiſ ſe, quod executio fieret in dictis bonis hæreditatis maternæ, quæ filius repudiauerat, quia apertè conſtabat, renuntiationem, ſiue repudiationem, doloſam fuiſ ſe, & in fraudem factam; & Gregorij Lopez mentionem faciunt Aluaradus, dicto numer. 29. Pelaez à Mieres, de maioratu, quarta parte, quæ ſtione 23. num. 52. in antiquis, & 58. In nouis. Ioannes Gutierrez, in §. ſui, numer. 95. Inſtit. de hæred. qualitat. & different. Azeuedus, in l. tertia, titulo decimo, libro quarto, numero 140. folio 347. & in leg. 3. titulo quarto, numero octauo, libro quinto, Hieronym. Ceuallos, quæ ſtione 811. numero duodecimo, & 13. ita pariter & in caſu præ ſenti, perinde haberi debet, ac ſi is, cui maioratus ſucceſ ſio delata eſt, eum acceptaſ ſet, ex quo fraudandi fiſcum, aut creditores, causâ, eum repudiauerit, quem aliàs abſque dubio acquireret, prove compertum eſt. Septimò quoque vrget ſententia eorum, qui exi[*] ſtimarunt, quod in his, quæ ipſo iure acquiruntur, & debentur, non habet locum deciſio dictæ l. qui autem 6. cum concordantibus, ff. quæ in fraud. creditor. & inde, quod cum legitima debeatur filiis ip ſo iure, & ſupplementum etiam, ex regula leg. quoniam in prioribus, & l. ſcimus, in principio, & §. repletionem, C. de inofficioſo teſtamento. Ita quod ex legis diſpoſitione filij dicantur ſucceſ ſores in ſuis legitimis, l. cum ratio, ff. de bonis damnator. l. tertia, ff. de interdict. & relegat. & quod etiam antequam ſit agnita, in bonis filij reputatur, & tanquam proprium patrimonium conſideratur, & ſub hypotheca generali bonorum comprehendatur, ſicque tanquam res, eiſdem filiis debita, ad creditores filiorum pertinere debet, nec in eorum fraudem, aut præiudicium poſ ſit repudiari, vt pote, cùm viuo quoque patre, quodammodo filij domini exiſtimentur, l. in ſuis, ff. de liber. & poſthum. Sic ſane de legitima tenuit Ancharanus, dicto conſ. 101. & in conſ. 168. & ſequitur Berous, in conſ. 43. numero primo, libro primo, Cardinalis Franciſcus Mantica, de tacit. & ambig. conuention. libro 13. titulo 38. num. 19. Vbi quod renuntiatio filij, viuente patre, iuri ſupplementi legitimæ, non poterit, à creditoribus reuocari, cùm debeatur poſt mortem, quamuis daretur reuocatio, ſi poſt obitum patris renuntiaretur per filium dicto ſupplemento; & eandem ſententiam, neruosè in legitima defendit Menochius, in conſilio 77. per totum, libro primo, quamuis in ſupplemento eius dubitet. Peregrinus quoque, de fideicommiſ ſis, articulo tertio, ex numero 128. cum ſequent. folio mihi 40. cùm dubium ipſum de legitima excitaſ ſet, in eadem ſententia reſidere videtur; nam licèt num. 131. putauerit, conſtitui poſ ſe differentiam inter legitimam, & inter Trebellianicam, vt ſcilicet Trebellianica, & Falcidia remitti poſ ſint in fraudem, & præiudicium creditorum, legitima autem non, quia ipſo iure filiis eſt debita, ex textu, in d. l. ſcimus, & in d. l. quoniam in prioribus, & numer. 132. inquit ſuffragari, quod ſecundum pleroſ que, in fideicommiſ ſo vniuerſali non includitur, quod iure legitimæ grauato debebatur, quaſi iure ipſo exceptum, per caſum illorum iurium; ſtatim tamen numer. 133. apertè admittit, legitimam contineri ſub vniuerſali bonorum filij hypotheca, quaſi filius pro legitima creditor, & creditoris loco ſit. Idem Peregrin. de iure fiſci, lib. 6. tit. 7. de debitoribus fiſcalibus, numer. 39. folio 144. vbi in indiuiduo, atque reſolutiuè tenuit, legitimam, & ſupplementum legitimæ non poſ ſe filium remittere in fraudem ſuorum creditorum; atque Menochij placita, d. conſ. 77. quoad legitimam, ipſe probauit: quatenus vero is in ſupplemento legitimæ dubium habuit, ab eo recedit, provt clarè ibi apparet. Eandem etiam opinionem, veriorem exiſtimauit, Ioan. Pet. Fontanell. de pactis nuptialibus, clauſ. 4. gloſ. 9. p. 5. num. 122. & huiuſce ſententiæ fundamenta ad ſummam breuiter reduxit Stephanus Gratianus, diſ ceptation. forenſ. lib. 2. cap. 271. ex numer. 1. vſque ad numer. 9. folio 312. in hæc verba: Renuntiari quando poſsit legatum, aut quid ſimile in præiudicium creditorum, multa adduxi ſuprà, cap. 132. quæ tamen dicebantur non obſtare in caſu, iterum mihi propoſito, cum eſ ſemus in filioſamilias, qui eſt hæres ſuus. Vnde non videtur æquum, illum poſ ſe repudiare in fraudem creditorum, quaſi tunc iſta repudiatio non ſit circa bona quæ renda, ſed iam quæ ſita, cum hæredibus ſuis, adhuc igno rantibus, ſtatim mortuo patre, ipſo iure acquiratur hæ reditas, l. ſi fratris 3. C. de iure deliberand. l. 1. §. qui ſunt in poteſtate, ff. ſi quis omiſ ſa cauſ. teſtam quod eſt ſpeciale in filiis, quicquid ſit in aliis, vt notat Gloſ ſa, in d. l. ſi fratris, in verbo, ſucceſ ſionem, per text. in l. 1. C. de his qui ante apert. tabul. & in l. vnica, §. in nouiſ ſimo, C. de caduc. Tollend. quæ magis procederent in legitima, quæ ipſo iure quæritur filio abſque eius facto, prout etiam ius agendi ad ſupplementum, l. ſcimus, l. omnimodo, C. de inoffic. teſtam. prout in ſpecie legitimæ concludit Ancharan. conſ. 101. Column. vltim. in principio, verſ. Poteſt reſponderi, num. 8. vbi quod ſi requireretur factum filij, adeſ ſet grauamen, contra l. quoniam in prioribus, C. de inoffic. teſtam. vnde meritò non tenet in ea repudiatio in præiudicium creditorum, tanquam de iure delato, & ſic hæc actio, & conditio poterit per creditores moueri; argumen. l. in fraudem, in princip. ff. de iure fiſci, quod etiam in legitima voluit Peregrin. de fideicommiſ ſis, art. 3. numer. 131. & facit, quia legitima ante petitionem tranſmittitur, & ſic eſt debita eo tempore, cum non tranſmittantur ea, quæ non ſunt debita, prout tura conditionalia. Vnde ius petendi legitimam, eſt in bonis noſtris, etiam antequam ſit petita, quaſi ad eius acquiſitionem non ſit neceſ ſaria petitio, ſed ſufficiat ſola agnatio. Ideo etiam legitima continetur ſub generali hypotheca bonorum. Et publicatur ſtatim, quod filius deliquit mortuo patre priusquam illam petat, quicquid aliud ſit, quando filius delinqueret viuente patre, quo caſu publicatis bonis filij, , non publicaretur legitima, ei debita poſt mortem patris, quaſi ipſo viuente, non debeat filius aliquod ius radicatum in bonis illius; licèt enim habeat ſpem probabilem, tamen iſtud ius futurum non veniret in confiſcatione, cùm non dicatur propriè ius, quod in materia ſtricta non venit, prout omnes ſupra dictos caſus, latè comprobat Menochius, conſilio 77. per totum, libro primo. Hactenus Gratianus, qui in effectu, rationes præcipuas huius opinionis recenſet, vt dixi. Menochius autem ibidem, ex numer. 4. vſque ad numer. 26. ex profeſ ſo magis fundamenta eiuſdem opinionis ponderauit, & vt probaret, legitimam eſ ſe debitam, atque acquiſitam filio, ſtatim mortuo patre, etiam antequam eam petat, ideóque ſub generali hypotheca bonorum eius venire; ea principaliter adducit, atque expendit. Primò, veram eſ ſe iuris, & Doctorum omnium ſententiam, legitimam eſ ſe filio debitam iure naturali, vel verius ratione naturali, l. cum ratio, in fine, ff. de bonis damnat. & l. ſcimus, in principio, C. de inofficioſ. teſtament. & adeò purè & liberè eſ ſe debitam filio legitimam, vt nullum onus, nulla dies, nulla conditio adiici à patre poſ ſit. Et eſ ſe debitam ſtatim mortuo patre. Hoc quod omnes aſ ſerunt, legitimam eſ ſe debitam filio, opinatur Menochius, neceſ ſariò omnes intelligere poſt mortem patris, & ante petitionem ab eo filio factam. Siquidem alio tempore, quàm hoc, legitimæ nomen verè non habet. Ante mortem patris non habet nomen legitimæ, quia nullo modo illa debetur; ita etiam petitione facta, quia tunc dicitur potius proprium patrimonium ex ea aditione hæreditatis, quam per petitionem facit, quàm legitima. Nam hæreditate adita, nomen hæreditatis extinguitur; provt hæc omnia ibi comprobat Menochius metipſe, numero quarto, & tribus ſequentibus. Et ſic argumentum concludit: Eſt ergo dicendum, tunc legitimam eſ ſe, & dici cum mortuus eſt pater, & petita adhuc non fuit. Secundò ea ratione adducitur, quod legitima antequam ſit petita, vel agnita, tranſmittitur; ſed cùm non tranſmittantur quæ debita non ſunt, provt vtrumque ibi comprobat; ſequitur, legitimam, aut ius petendi eam, eſ ſe in bonis noſtris, antequam perita ſit, ſicuti ibi obſeruat. Tertiò, quod vno ore omnes ſcribunt, fructus legitimæ deberi filio à die mortis patris, etiam nulla facta petitione, & legitimam ipſam eſ ſe perfectè quæ ſitam filio abſque vlla petitione, mortuo patre, provt etiam ibi comprobat. Quartò, quod legitima dicitur eſ ſe debitum iure naturali, & ſic ius ſaltem ad rem, negari non poteſt, quin habeat filius, in quo hypotheca conſiſtere poteſt; quod etiam ibi comprobat. Et his fortaſ ſe rationibus, & fundamentis, ex hac etiam opinione adduci, excitaríque potuit Senatus Regius in caſu illo, quem Gregorius Lopez commemorauit, vt vidimus ſuprà. Et hæc quidem, quæ ex ratione illa principali, quod legitima eſt acquiſita filio ipſo iure, atque ex legis diſpoſitione, ſtatim mortuo patre licèt petita non fuerit, nec agnita, præcitati Authores in fauorem creditorum, in legitima ipſa ſtatuunt, non modò æqualiter, ſed eriam fortius in maioratuum ſucceſ ſione (attenta ipſorum natura) vrgere videntur, vt delata ſemel ſucceſ ſione, licet non expreſsè acceptata, maioratus ipſe in fraudem fiſci, aut creditorum repudiari non valeat. Id autem, octauóque loco, concludenter magis[*] probari poſ ſe videtur, attenta noua conſtitutione leg. 45. Tauri, quæ hodie eſt l. 8. titul. 7. lib. 5. nouæ collect. Regiæ. Ex ea namque ſpecificè ſtatuitur, mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, transferri ipſo iure poſ ſeſ ſionem ciuilem & naturalem in ſequentem vocatum, cui ex legis, vel inſtitutoris maioratus di ſpoſitione ſucceſ ſio competit, idq́ue abſque aliqua apprehenſione; dominium etiam bonorum maioratus acquiri; quod cum ita ſit, videbatur dicendum, militare regulam, & deciſionem dicta l. qui autem 6. ff. quæ in fraud creditor. & dictæ l. non fraudantur, in ſecunda ſui parte, ff. de regul. iur. quod ſcilicet repudiatio huiuſmodi in fraudem creditorum fieri non poſ ſit, vtpote cùm quæ ſiti potius, quàm quærendi videatur repudiatio hæc maioratus. Idque in dominio, ſicut in poſ ſeſ ſione ſtatuunt communiter Scribentes ibidem; & in terminis Ioannes Matiençus, in dicta l. 8. tit. 7. gloſ ſa 1. ſub num. 5. & gloſ ſa 2. ſub num. 4. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quæ ſt. 71. num. 3. Ludou. Molina, de Hiſpanorum primogen. lib. 3. cap. 12. num. 3. & 4. & 5. Denique & vltimo loco pro eadem parte ex[*] pendi poteſt Bartholomæi de Humada locus, in l. 9. tit. 1. part. 2. gloſ. 2. fol. 126. vbi num 3. inquit, quod ius primogenituræ vendi, vel cedi non poteſt in præiudicium deſcendentium, vltra vitam poſ ſidentis, atque ita contrarias opiniones conciliat, provt ibi videri poteſt per totum numerum. Et ſtatim confirmat id num. 4. quia de natura maioratus eſt, vt non poſ ſit ſucceſ ſor non quærere, in præiudicium tertij; eo quod cùm natura eorum perpetua eſt in primogeniis Hiſpaniæ, & ad omnes, ex familia te ſtatoris procedentes, eorundem ſucceſ ſio deferri debet, & ita in hoc nullæ ſunt partes ſucceſ ſoris, vt habetur per Ludou. Molinam, lib. 1. cap. 6. n. 45. & quod alia etiam poteſt aſ ſignari ratio differentiæ, mortuo etenim maioratus poſ ſeſ ſore, poſ ſeſ ſio illico transfertur in maioratus ſucceſ ſorem, ſine vlla actuali apprehenſione, ipſo iure, etiam in furioſum, mente captum, & ignorantem, vt concludunt Matiençus, Antonius Gomezius, & Molina, quos ibi refert num. 5. ex qua poſ ſeſ ſionis tranſlatione, cauſatur filio, vel legitimo ſucceſ ſori quoddam ius formatum, & conſiderabile, ſpe firma, & inuariabili, quæ adimi per talem poſ ſeſ ſorem non poteſt, vt notauit ipſe Molina, ibidem quoque relatus. Et iſta ſpes competens ex iure primogenituræ, ſummè conſideranda eſt, in tantum, quod damnum illatum ex renuntiatione legitimæ, compenſetur cum ſpe ſuccedendi in maioratu, vt idem Molina firmauit in loco relato per eundem Humadam, qui eodem numero quinto, in hæc verba concludit: Et ſic manet concluſum, de natura maioratus eſ ſe, vt eius ſucceſ ſor non poſ ſit non acquirere. Et numero ſexto, progreditur, & inquit, quod ſimiliter de natura cæterorum caſuum, de quibus loquitur d. l. qui autem 6. ff. quæ in fraud. creditor. & l. 1. §. vtrum, ff. ſi quid in fraud. patroni, eſt, licere non acquirere, quod ſibi delatum eſt per legatum, donationem, vel hæreditatem; & ratio eſt, quia edictum, Ne quid in fraudem patroni, & Quæ in fraudem creditorum, loquuntur, quando dolo quis fecit, vt deſineret poſ ſidere, non quando noluit acquirere. Hactenus is Author, qui verè non loquitur in terminis noſtris, quando ſcilicet ſucceſ ſurus in maioratu, ſiue is, cui ex legis, vel inſtitutoris maioratus diſpoſitione ſucceſ ſio delata erat, mortuo vltimo maioratus ipſius poſ ſeſ ſore, in fraudem fiſci, vel creditorum ſuorum, maioratum repudiat: ſed in aliis terminis quæ ſtionem excitauit, & clarè doctrinas applicat, in his ſcilicet, de quibus ego metipſe longa ſerie ſermonem inſtitui, & ſingulariter articulum explicaui, in commentariis lib. 3. cap. 12. ex num. 107. vſque ad numerum 116. num. ſcilicet maioratus, ſeu primogenituræ ius renuntiari, cedi, aut vendi, vel in alium transferri poſ ſit, & an in præiudicium immediati ſequentis ſucceſ ſoris, aut vocati; provt ex eiſdem, quæ Author ille ſcribit, deprehenditur manifeſtè, adeò vt caſum iſtum repudiationis maioratus, in fraudem creditorum, forſan non excogitauerit, nec eum in dubium adduxerit, ſed de prædicto articulo loquatur apertè, quando ſcilicet in præiudicium immediati ſucceſ ſoris quis renuntiat maioratui; & ſemper contendit, de natura maioratus eſ ſe, vt renuntiari non valeat in præiudicium eius, qui poſt renuntiantem, immediatè ſucceſ ſurus eſt; atque ita intelligit, quando renuntians iam in maioratu ſucceſ ſerat, eúmque acceptauerat. Intelligere quoque apertè videtur, quando is ipſe, qui renuntiat, nondum ſucceſ ſerat, id eſt, nondum maioratum acceptauerat; quamuis ſucceſ ſio iam delata erat, quod vis eſt ita intelligere, ex quo dictus Author concludendo, ſcripſit, de natura maioratus eſ ſe, vt eius ſucceſ ſor non poſ ſit non acquirere, provt ſuprà retuli, quæ quidem verba ad maioratum iam acqui ſitum, & acceptatum referri propriè non valent, provt libenter, & neceſ ſariò fatebitur quicunque. Quaſi is Author duo præ ſenſerit, aut voluerit ſatis apertè. Primum, ius primogenituræ vendi, vel cedi non poſ ſe in præiudicium deſcendentium, vltra vitam poſ ſidentis; quod certiſ ſimum eſt, & in ſummario eius numeri, expreſsè deductum. Secundum, mortuo maioratus poſ ſeſ ſore, poſ ſeſ ſionem eius illicò transferri in ſequentem maioratus ſucceſ ſorem, ſicque de natura maioratus eſ ſe, vt eius ſucceſ ſor non poſ ſit non acquirere, provt dicto numero 5. concludit; ſanè his verbis non poteſt ipſe intelligere, vt ſucceſ ſione iam delata, & acceptata, non poſ ſit non acquirere, aut deſinere acquirere fructus, prouentus, & vtilitates maioratus iam acquiſiti; nam id facere poſ ſe, & per tempus vitæ ſuæ maioratui renuntiare, expreſsè dixerat antea, dicto n. 3. Sic quidem intendit, aut verba eius aliud non denotant, mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, in ſequentemvſque adeò poſ ſeſ ſionem ipſo iute tranſ ferri, vt non poſ ſit ipſe non acquirere: ſed quamuis acquirere, hoc eſt, acceptare maioratum noluerit, perinde ſuccedet is, qui eo ſuccedente, & acce ptante, poſt mortem ipſius ſuccederet, ac ſi acquirere, & acceptare voluiſ ſet, & cum effectu acceptaſ ſet: quod eſt ſingulare quidem, vt per ſolam tranſlationem, poſ ſeſ ſionis, ex diſpoſitione dict. l. 45. Tauri, inductam, videatur ſumpſiſ ſe principium maioratus in linea eius, qui acquirere, & ſuccedere poſ ſet, & continuetur in eius deſcendentes, quamuis ipſe acquirere, & ſuccedere noluerit, idque propter ius illud primogenituræ, cauſatum ſpe firma, & inuariabili, iuxta locum Ludou. Molinæ, ibi relatum, num. 5. quod ego d. cap. 12. ex num. 107. non attigi, ſed duntaxat de renuntiatione maioratus, vel eius ceſ ſione egi; de qua etiam, vltra Authores, ibi relatos, vide And. Fachineum, controuerſiar. iur. lib. 7. cap. 10. Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſtione 828. ex num. 265. D. Chriſtophorum de Paz, de tenuta, ſeu remedio poſ ſeſ ſorio, cap. 35. à numero 37. cum ſequentibus; & pondera id, quod eodem cap. 12. num. 112. obſeruaui, quod ſi in fauorem remotioris renuntiatio fieret, & alteri proximiori ius ad maioratum competeret, ex ceſ ſione, aut renuntiatione huiuſmodi, à maioratus poſ ſeſ ſore ius maioratus non diſcederet, ſed potius illæ ſum, & intactum maneret, nec ſucceſ ſio vacaret; quoniam poſ ſeſ ſor non poteſt cedendo, aut renuntiando, ſucceſ ſoribus legitimis præiudicium generare; provt ibi explicatum inuenies. Addo nunc, mortuo eo, qui ius maioratus in remotiorem, non in immediatum ſucceſ ſorem renuntiauit; ita immediatum ipſum ſucceſ ſurum, non obſtante dicta renuntiatione, & in eum tranſire poſ ſeſ ſionem ciuilem, & naturalem, ex eiuſdem legis 45. Tauri con ſtitutione; ac ſi alter, is ſcilicet, cui renuntiatio facta fuit, nunquam poſ ſediſ ſet, nec renuntiatio facta fuiſ ſet; ad quod expreſsè vrget ipſamet lex 45. Tauri; & Auend. ibi, gloſ. 2. num. 5. & 6. rectè deduxit D. Chriſtophor. de Paz, d. cap. 35. num. 37. Sic ſanè, nunquam videtur maioratus à linea eius, qui renuntiauit, receſ ſiſ ſe, ſed in ea perſeueraſ ſe; nec is, cui renuntiatio facta fuit, aut eius ſucceſ ſores dicere poſ ſunt, quod cum ſemel maioratus in lineam eorum intrauerit, non poteſt redire ad lineam renuntiantis; verè namque à linea renuntiantis nunquam receſ ſit in præiudicium ſequentium; idque iuxta ea, quæ ex Blaſij Flores Diaz de Mena traditionibus, ego metipſe, d. num. 112. obſeruaui, & tradita per Auendanum, dicta gloſ ſa ſecunda, numero quinto, & ſexto. Ita etiam, neque præ ſcriptione ſe tueri poſ ſent, quia ſine poſ ſeſ ſione non procedit præ ſcriptio; is autem, in cuius fauorem poſ ſeſ ſor maioratus renuntiauit, cum eſ ſet remotior, neque eius deſcendentes non poſ ſunt habere, nec habuerunt, niſi nudam duntaxat inſiſtentiam, & detentationem, non autem poſ ſeſ ſionem; idque iuxta reſolutiones eorundem Authorum, & tradita per D. Chriſtoph. de Paz in eodem tractatu, cap. 17. num. 31. Remanet itaque, Bartholomæum Humadam, loquutum in terminis prædictis, de quibus ego egi in loco præcitato, non verò in terminis, hoc cap. propoſitis quando ſcilicet in fraudem fiſci, aut creditorum, maioratum quis repudiat. Bene verum eſt, quod ratio illa, quam expendit ipſe, numero quarto, & quinto, de maioratus natura eſ ſe, vt non poſ ſit eius ſucceſ ſor non acquirere in præiudicium tertij, quia mortuo maioratus poſ ſeſ ſore, poſ ſeſ ſio illicò transfertur in ſequentem ſucceſ ſorem; ita apta eſt comprehendere caſum illum, & terminos, in quibus eum loqui diximus, quàm caſum noſtrum, & terminos hos, quando in fraudem fiſci, aut creditorum, maioratum iam delatum quis repudiat; ſi verum eſt, de natura maioratus eſ ſe, vt non poſ ſit eius ſucceſ ſor non acquirere; & mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, ſtatim in ſequentem, qui gradu, & linea proximior ſit, poſ ſeſ ſionem, & dominium transferri; quibus in terminis, ſi clarè præfatus Author loqueretur, deciperetur equidem dictæ Taurinæ leg. 45. conſtitutione, provt inferius adnotabitur num. 45. Et hucvſque de omnibus fundamentis, quæ pro negatiua parte, vt ſcilicet maioratus ſucceſ ſor non poſ ſit repudiare maioratum in fraudem fiſci, vel creditorum, poſ ſunt expendi. Cæterum re ipſa, longè, & diligenter perpenſa,[*] contrarium mihi verius viſum eſt, quod imo mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, & ſucceſ ſione delata, ſed nondum acceptata, poſ ſit ſequens ſucceſ ſor nolle acquirere, ſiue repudiare maioratum ipſum, in fraudem fiſci, aut creditorum ſuorum, qui, ſi ipſe acquireret, aut non repudiaret, ex fructibus, aut prouentibus, & reditibus maioratus, debita ſua ſiue aliquam partem eorum conſequi poſ ſent. Et pro hac parte, ſequentia fortiter vrgent, & adſtringunt fundamenta. Et primò quidem, quod fiſcus ipſe, vel creditores, qui ſe oppoſuerint, & de impugnanda repudiatione, à debitore, eo ſcilicet, qui in maioratu ſuccedere poſ ſet, tractent, intentare non valeant actionem illam ex titulo, ff. quæ in fraud. creditor. & [*] C. de reuocand. his, quæ in fraud. creditor. alienata ſunt. Vtpotè, cùm ex his titulis, duntaxat ſuccurratur beneficio Prætoris, creditoribus, ad reuocandum ea, quæ in fraudem creditorum debitor alienauerit, vendendo ſcilicet bona ſua, aut ea donando, hypotecáſve liberando, ſiue alio quocunque modo alienando; ita quod vt ipſum remedium intentari poſ ſit, neceſ ſariò requiratur, quod debitor bona propria, quæ habuerit, conſumpſerit; prætoria namque illa actio in rem, creditoribus conceditur, quorum in fraudem bona ſua debitor alienauerit, vt poſ ſint, bonorum poſ ſeſ ſione petita, ſiue impetrata, eas res, quaſi nunquam à debitore traditas, vendicare; vt in l. 1. & ſeq. vtriuſque tituli, l. videamus, §. in Fauiana, ff. de vſuris, l. 1. & per totum, ff. ſi quid in fraud. patroni, §. item ſi quis in fraudem, Inſtitut. de actionib. Vbi Antonius Pichardus, ſic deduxit numero primo, l. 7. cum ſequentibus, titulo decimo quinto, partita quinta Ioannes Philippus, in ſumma vtriuſque iuris, ad dictum titul. quæ in fraud. creditor. Cuiacius, & Vveſembecius, ibidem, D. Paz, in praxi, tertio tomo, cap. ſecundo, §. 3. folio 18. Flaminius Pariſius, de confidentia beneficiorum, quæ ſtione 30. numero ſeptimo, Alexand. Trentacinquius, variarum libro ſecundo, titulo de exceptionibus, reſolutione quarta, fol. 90. vbi latè, alienata in fraudem creditorum, vt reuocentur, quæ requirantur. Hugo Donellus, commentariorum libro vigeſimo tertio, cap. vltimo, in principio, & ibidem eius Additionator[*] Oſualdus, vbi in annotationibus ſingulariter materiam eorum titulorũ explicauit, & in initio tradidit, vt antea fraudulenter alienata reuocentur, neceſ ſarium eſ ſe, vt res in bonis debitoris fuerint, etſi poſ ſ obligationem contractam, quæ ſitæ; idque probandum eſ ſe ab agente; & vt traditio facta ſit, aut dominium tranſlatum, aliàs non dicetur alienatum, provt ibi eruditè comprobat. Sic ſanè, ſi debitor ipſe, bona propria, quæ habet, non conſumpſerit, aut quouis modo alienauerit; ſed id egerit, ne de nouo acquirat, aut acquirere deſierit, creditores non poſ ſunt beneficio illo ſe iuuare, nec intentare reuocatoriam pro eo, quod acquirere debitor ipſe noluit; nec etiam contendere, alienationem in eorum fraudem factam. Pertinet enim interdictum illud ad dimi nuentes patrimonium ſuum, non ad eos, qui acquirere nolunt; & quibus diminuere permiſ ſum non eſt, quod acquirere deſinant, permittitur, ex l. finali, C. de acquirend. poſ ſeſ ſion. atque ita creditori non conceditur reuocatoria ad reuocandum, quod creditor acquirere noluit, ſed id duntaxat quod ex bonis ſuis conſumpſit aut alienauit. Quocirca, ſi debitor noluerit acquirere, ſiue acceptare legatum, donationem, vel hæreditatem, non dicitur alienare; nec modus hic, nolendi ſcilicet acquirere, ſub nomine alienationis comprehenditur, provt ſtatim comprobabitur. Sequitur ergo in terminis noſtris, quod mortuo vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, ex eo quod ſequens ſucceſ ſor noluerit maioratum acquirere, & eum repudiauerit, dici non poſ ſet, quod aliquid ex bonis ſuis alienauerit, aut quod res maioratus in bonis debitoris fuerint, quod præcisè requiritur; ſicque nec alienare videtur, nec eo edicto comprehenditur; & iure repudiare, ſiue deſinere acquirere poteſt. Ad quod quidem ſunr expreſ ſa, & ſingularia iura, & adeò omnibus nota, vt per manus circunferantur quotidie, & in primis textus, in l. qui autem 6. illius tituli, ff. quæ in fraud. creditor. vbi Iureconſultus in hunc modum reliquit ſcriptum: Qui autem, cum poſ ſit aliquid quærere, non id agit, vt acquirat, ad hoc edictum non pertinet. Pertinet enim hoc edictum ad diminuentes patrimonium ſuum, non ad eos, qui id agunt, ne locupletentur. Unde ſi quis ideo conditioni non paret, ne committatur ſtipulatio, in ea conditione eſt, ne faciat huic edicto locum. Proinde & qui repudiauit hæreditatem, vel legitimam, vel honorariam, vel teſtamentariam, non eſt in ea cauſa, vt huic edicto locum faciat: noluit enim acquirere, non ſuum proprium patrimonium diminuere. Sed & illud probandum eſt, ſi legatum repudiauit, ceſ ſare hoc edictum. Textus etiam, in l. non fraudantur 177. ff. de regulis iuris, vbi id ipſum probatur, & ſic ſcribitur: Non fraudantur creditores, tum quid non acquiritur à debitore, ſed cum quid de bonis diminuitur. Et in l. prima, §. finali, verſ. Confertur, ff. de collatione bonorum, ibi: Vt hoc demum conferatur, quod eius eſ ſe deſiit dolo malo, cæterum ſi id egerit, ne acquireret, non venit in collationem. Et in l. prima, §. vtrum, ff. ſi quid in fraudem patroni, vbi ſic ſcribitur: Vtrum autem ad ea ſola reuocanda Fauiana pertineat, quæ quis libertus de bonis diminuit; an etiam ad ea, quæ non acquiſiuit, videndum eſt. Et ait Iulianus lib. 26. Digeſtorum, ſi hæreditatem libertus non adierit, fraudandi patroni cauſa, vel legatum repudiauerit, Fauianam ceſ ſare: quod mihi videtur verum. Et in l. alienationis, §. qui occaſione, ff. de verbor. ſignificat. vbi Iureconſultus, ex propria verbi ſignificatione oſtendit id ipſum, ſcilicet nolle quem acquirere, ſub verbo alienationis non comprehendi, vt ſuprà dicebam; ſic enim ſcribit: Qui occaſione acquirendi non vtitur, non intelligitur alienare, veluti qui hæreditatem emittit, aut optionem intra certum tempus datam, non amplectitur. Et idem quoque probatur reſpectu fiſci, in l. cum quidam capitis, ff. de iure fiſci, & de donatione, in l. ſi ſponſus, §. ſi maritus, ff. de donat. inter vir. & vxor. & in l. finali, §. licentia, el primero, C. de iure deliberandi; atque ex his iuribus, mille quidem in locis, ita adnotare ſolent Interpretes noſtri, & multis, variiſ que cauſis, & negotiis (quæ aſ ſidue occurrunt) applicare, concludentes, creditores non poſ ſe conqueri de debitore, ad hoc vt habeant ius efficax, ex eo quod noluit acquirere quod potuerat; ſed ex eo tantum, quod admittat, quod eſt ſuum; & con ſequenter debitorem in quæ ſitis præiudicare poſ ſe creditoribus, in quæ ſitis non poſ ſe. Sicuti concludunt poſt ordinarios, & alios multos. Iaſon, in l. filiusfamilias, §. diui, ff. de legat. 1. ex numer. 76. cum ſeq. vbi latè & vtiliter in propoſito. Philippus Decius, in dicta l. non fraudantur, & in cap. Eccleſia ſanctæ Mariæ, columna ſecunda, de con ſtit. latiùs in conſ. 260. per totum. Pet. de Peralta, in l. Titia cum teſtamento, §. ſi ea conditione, n. 3. & §. Lucia, n. 6. ff. de legat. 2. Tellus Fernand. in l. 4. Tauri, ex numero quinquageſimo ſecundo, cum ſequentibus, vbi eruditè admodùm, atque vtiliter ſe habuit in explicatione huiuſce materiæ, & quamplurima reſoluit, deduxitque numero 53. quod debitor in præiudicium creditorum poteſt remittere ius commiſ ſi, ob canonem non ſolutum. Etſi non omnino repudiaſ ſet, ſed aliquo dato, vel retento, quod creditores tantum habebunt actionem ad illud datum, non verò ad repudiatum. Pelaez à Mieres, de maioratu, quarta parte, quæ ſtione 23. ex numero 45. in antiquis; & ex numer. 117. in nouis. Vbi deducit ex ſententia Baldi, quem commemorat, quòd mulier poteſt repudiare legatum, ſibi à marito relictum, quæ commiſerat homicidium, ex quo debebant omnia bona confiſcari per ſententiam. Adducit etiam numer. 120. & numer. 158. in nouis. Id quod communiter tradi ſolet, Prælatum ſcilicet, in acquirendis poſ ſe præiudicare Eccleſiæ, & legatum, aut hæreditatem repudiare, ita tamen quod Eccleſiæ ipſi ad intereſ ſe teneatur, & in integrum reſtitutio concedatur eidem. Rurſus, num. 47. in antiquis, & 122. in nouis, in repudiatione iuris quærendi non requiri illam ſolemnitatem, quæ erat neceſ ſaria ad repudiandum ius quæ ſitum; & inde, mulierem, donationem ſibi ab ſenti factam, & non acceptatam, poſ ſe repudiare, non obſtante ſolemnitate ſtatuti diſponentis, quod in alienationibus mulierum interſint conſanguinei; de qua tamen reſolutione dubitat ipſe hodie in hoc Regno, attenta conſtitutione Taurinæ leg. 54. Adducit etiam, quod renuntiatio hæreditatis, quæ potius dicitur repudiatio, eò quia non eſt alienatio, non reuocatur ex diſpoſitione leg. ſi vnquam, C. de reuocand. donation. idque per text. in l. fuit quæstionis, ff. de acquirend. hæredit. atque ex ſententia multorum Authorum, quos recenſet num. 122. & 123. in nouis. Vbi etiam inquirit, an legatarius, rogatus legatum, aut eius aliquam partem alteri re ſtituere, poſ ſit in præiudicium alterius, legatum re ſtituere. An etiam Monachus, in præiudicium Monaſterij, antequam Monaſterium intret, poſ ſit hæ reditatem repudiare. Adducit etiam ipſe Mieres, num. 125. Didaci Couar. reſolutionem, quod mulier in præiudicium creditorum poteſt renuntiare bonis conſtante matrimonio acquiſitis, & expendit text. in l. patrem 19. ff. quæ in fraud. creditor. de quo infrà agendum eſt. Adducit quoque num 126. & ſeq. in nouis D. Antonij de Padilla obſeruationem, poſ ſe de rigore iuris maioratus poſ ſeſ ſorem, in præiudicium vxoris, cui medietas fructuum competeret, renuntiare bonis maioratus. Hæredem etiam, pendente conditione, vel dilatione data ad reſtituendum legatum, vel fideicommiſ ſum, poſ ſe ſtatim re ſtituere, etiam in præiudicium creditorum, nec, hoc ſaciendo dici fraudem facere, per regulam l. eum qui, ff. de annuis legatis, & l. poſt mortem, C. de fideicommiſ ſis; quod dicit eſ ſe notandum ad poſ ſeſ ſores maioratuum, qui vti poſ ſunt iſta licentia, & facultate, in præiudicium creditorum. Adducit quoque ipſe Mieres, num. 127. quod reus ob crimen læ ſ æ Maie ſtatis. poteſt ante ſententiam condemnatoriam, repudiare hæreditatem ſibi delatam. Alia etiam num. ſeq. deducit, quæ ibi videri poſ ſunt, & n. 151. & ſeq. in nouis, repetit etiam id quod in antiquis ſcripſerat num. 59. & 60. an ſcilicet parentes in præiudicium filiorum poſ ſint repudiare hæreditatem, legatum, ſeu donationem eiſdem factam. Et è contrario, an ipſi filij in præiudicium legitimæ, quæ debita eſt parentibus, poſ ſint facere renuntiationem; & concludit, quod ex deciſione d. l. qui autem, & d. §. qui occaſione, & ex his, quæ antea dixerat, videtur, eam licitam eſ ſe, ceſ ſante fraude, & quando ius non eſt acquiſitum; nam ſi alterum ex his concurrat, non eſt licita renuntiatio; & ad id facere doctrinam Baldi, in conſ. 81. lib. 4. vbi vult, quod mater poteſt approbare teſtamentum filij, in præiudicium aliorum filiorum; ſtatim tamen refert alios Authores, qui tenent contrarium in terminis renuntiationis hæreditatis, vel legati, quod mulier nupta non poſ ſit in præiudicium legitimæ patri debitæ, donare bona conſtante matrimonio acquiſita. Deducit denique Mieres ipſe, eadem quæ ſt. 23 in antiquis, num. 60. & in nouis, num. 154. & ſeq. an poſ ſit mulier nupta, renuntiare bonis, conſtante matrimonio acquiſitis, in fauorem mariti, & in præiudicium parentum, vel filiorum, quibus legitima debetur; in quo etiam inquit, videri, quod ſit licita talis renuntiatio, niſi bona iam acquiſita, & incorporata in ſocietatem matrimonij fuerint, & niſi hæc renuntiatio facta fuerit in fraudem legitimæ, quæ parentibus debetur. Et idem dici poſ ſe, ſi mulier habens filios velit facere in fauorem mariti renuntiationem horum bonorum, quæ acquiri poſ ſunt, conſtante matrimonio. Et hactenus Pelaez à Mieres obſeruationes, quas in propoſito deciſionis d. l. qui autem 6. ff. quæ in fraud. creditor. & ſimilium iurium deduxit. Palacios etiam Rubios, in eodem propoſito, & materia adnotauit nonnulla, & expendit deciſionem eiuſdem textus, in rubrica de donat. inter: §. 47. per totum Rodericus Suarez, in l. 1. titulo de bonis conſtante matrimonio acquiſit. ex n. 52. D. Anton. de Padilla, in l. poſt mortem, ex n. 4. cum ſeq. & n. 22. & 23. C. de fideicommiſ ſis. Ioann. Gutierrez, in repetitione cap. quamuis pactum, de pact. in 6. in principio, ex num. 14. cum ſeq. vbi latè, an filius, vel filia renuntiare poſ ſint hæreditati ſibi delatæ, in præiudicium parentum. Idem Gutierrez, practic. lib. 2. q. 127. per totam; vbi etiam ponderat deciſionem d. l. qui autem 6. & diſputat, an renuntiatio lucrorum, conſtante matrimonio facta præiudicet creditoribus renuntiantis? an etiam in fauorem mariti, & præiudicium legitimæ parentum, vel filiorum fieri poſ ſit? & concludit, renuntiationem fieri poſ ſe, dummodò non fiat in fraudem legitimæ, vel niſi fuerint bona, iam acquiſita, & incorporata, in ſocietate matrimonij. Tractat etiam materiam d l. qui autem 6. Aluarad. de coniecturata mente defuncti. lib. 2. cap. 3. §. 1. q. 12. per tot. ex num. 26. vſque ad num. 33. ex folio 85. vbi etiam in propoſito l. patrem 19. & l. debitorem 20. illius tituli, provt inferiùs referam eum. Corduba de Lara, in l. ſi quis à liberis, §. vtrum, ff. de liber. agnoſcen. ex num. 60. vſque ad num. 74. vbi d. num. 60. in principio, & 61. in fine, expendit deci ſionem d. l. qui autem 6. & latè diſputat, vtrum Præ latus ſolus, legatum Eccleſiæ relictum repudiare poſ ſit. Et agit de intellectu l. magis puto, §. fundum, ff. de rebus eorum; & concludit crebrius receptum eſ ſe, quod Prælatus poſ ſit non acquirere, atque ita repudiare quod Eccleſiæ relictum eſt, ita tamen quod Eccleſiæ teneatur ad id, quod intereſt, & re ſtitutio detur eidem Eccleſiæ aduerſus factum Prælati ipſius repudiantis, provt latiùs ibi. Borgninus Caualcanus, de vſufructu mulieri relicto, num. 185. & ſequent. vbi etiam adducit nonnulla in propoſito eiuſdem leg. qui autem & ſuperiùs adnotata comprobat. Vincent. de Franch. deciſ. 101. ex num. 1. vſque ad num. 9. vbi quod in repudiante hæreditatem, locum non habet titulus, ff. quæ in fraud. creditor. quia nolens acquirere, ſuum patrimonium diminuere non dicitur. Et quod titulus ipſe, tunc habet locum, quando ex facto, vel non facto debitoris, deſinit ipſe aliquid habere, ita quod ſibi incipiat aliquid de ſuo abeſ ſe, quod alteri acquiritur, & incipit illi de nouo adeſ ſe: quando autem iſta deficiunt, quia nihil de patrimonio diminuitur debitori, nec de patrimonio debitoris in alium transfertur, quod titulus prædictus locum non habet. Et lucrum quod per ſtatutum defertur viro, poſ ſe renuntiari, tam in beneficium vxoris, cum non efficiatur vir pauperior, quàm in præiudicium creditorum, quia ipſi non fraudantur; idque inquit probari ex deciſione d. l. qui autem 6. & l. 1. §. vtrum, ff. ſi quid in fraudem patroni; & quod bannitus, delatam hæreditatem, in fiſci præiudicium repudiare poteſt, quoniam lucrum non facere, & damnum pati, differunt; & lucri ceſ ſantis, & damni emergentis diuerſa eſt ratio, provt hæc omnia comprobat ibidem. Oſaſcus etiam, deciſione Pedemontana 95. n. 42. Hieronym. Magon. deciſione Florentina 132. numer. 15. Anton. Gomez. tomo ſecundo variarum cap. quarto, numer. 16. in fine, verſic. Quinto infero, & cap. 14. n. 14. vbi latiùs, & ibidem conciliat d. l. qui autem 6. cum d. l. magis puto, §. fundum. Blaſius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deciſionem Gamæ 92. & ad deciſionem 118. vbi etiam eadem iura conciliat. Et quod remiſ ſio iuris quæ rendi, non eſt propria donatio, nec eget inſinuatione. Et quod prohibitus donare, poteſt dictam remiſ ſionem facere; ſecùs verò in remiſ ſione iuris quæ ſiti; & quod in caſu illius deciſionis, mater non dedit filio ius quærendum, ſed ius quæ ſitum; atque ita explicat dubium illud, an ſit donatio, remittere fructus quærendos ex propriis bonis; & an patet poſ ſit in præiudicium creditorum, aut aliorum remittere filio vſumfructum. De quo etiam Aluaradus, vbi ſuprà, Surdus quoque, Stephanus Gratianus, Fontanella, & Montalegre in loci referendis infrà. Mieres etiam, qui breuiter, ſed iuridicè explicat, dum diſtinguit, 4. part. dicta quæ ſtione vigeſimatertia, numero 136. in nouis. Ex ſententia Baldi, & aliorum, quod ſi pater antea acquiſitionem vſusfructus remittit filio vſumfructum, non dicitur donare; ſecùs verò, ſi ſit remiſ ſus poſt acquiſitionem. Petrus Surdus, in conſ. 116. ex num. 78. cum ſequent. vſque in finem conſilij, lib. 1. vbi in eo dubio, an poſ ſit pater in præiudicium alterius, remittere, aut repudiare vſumfructum, eandem diſtinctionem adducit, an ſcilicet repudiatio fiat ante realem acqui ſitionem, vel poſt? Et vlteriùs exornat quod dicitur, debitorem non poſ ſe præiudicare creditori, procedere in iure quæ ſito, ſecùs verò in iure adhuc non quæ ſito, quia illud repudiare poteſt debitor, nec præiudicium aliquod infertur creditori, vt in marito, qui poteſt lucro ſibi delato à ſtatuto renuntiare in præiudicium creditorum; quia ſolum fraus conſideratur in præiudicium creditorum, diminuendo patrimonium, non autem non locupletando; & eſ ſe regulare, quod in quærendis debitor præiudicat creditori, ex textu, in dict. l. qui autem, in principio, ff. quæ in fraud. creditor. & cæteris iuribus de materia, quæ ibi adducit; & ponit exemplum in legatario, & in iure adeundi; & in remiſ ſione vſusfructus, antequam ſit quæ ſitus. Pet. ipſe Surdus, in conſ. 300. ex num. 17. cum ſeq. lib. 3. vbi eadem, & alia ſimilia recenſet. Idem Surdus, deciſ. 140. num. 8. vbi quod debitor poteſt hæreditatem ſibi delatam, repudiare in præ iudicium ſui creditoris, & hoc modo non acquirere; idq́ue ex deciſione dicta l. qui autem, & id eſ ſe generale in quocunque iure, ex d. l. non fraudantur, ff. de regul. iur.   Rolandus etiam exornat deciſionem textus eiuſ dem, de lucro dotis, q. 40.   Nellus, in tractatu bannitorum, q. 30.   Ioannes Cephalus, in conſ. 321. lib. 3.   Boſ ſius, in tit. de publicatione bonorum, ex n. 16. & n. 28. & ſeq.   Phanucius, in tractatu de lucro dotis, gloſ. 8.   Lamberteng. de contract. eor. qui ſine ſolemnit. gloſ. 5.   Socinus iunior, in conſ. 124. per totum, lib. 3. vbi quamplurima tradit in hac materia, & in propoſito dictæ l. qui autem.   Cardinalis Zabarel. in conſ. 89. per totum.   Per. Paul. Parif. in conſ. 127. per totum, lib. 1. vbi latè in propoſito.   Iul. Clar. §. fin. q. 78. vbi etiam eius Additionator.   Socinus ſenior, in conſ. 114. per totum.   Ioannes Philippus, in ſumma vtriuſque iuris, ad dictum titulum, quæ in fraud. creditor. in principio, ver ſiculo, Hoc edictum.   Fabius de Anna, in conſ. 113. per totum, & maximè num. 7. vſque ad numerum 12. vbi quod non acceptans legatum, vel donationem, non dicitur alienare, ex textu, in dict. l. qui autem, & quod in remiſ ſione iuris quærendi non eſt neceſ ſaria inſinuatio: & num. 12. & ſeq. quod Prælatus, qui in quærendis poteſt præiudicare Eccleſiæ, & non in quæ ſitis, repudiare poteſt legatum, & hæreditatem, tanquam ius quærendum.   Hippolyt. Riminald. in §. 1. Inſtit. de donat. ex numer. 840. cum ſeq.   Ioann. Vincent. Hondedeus, in conſ. 14. numer. 6. lib. 1.   Sylueſter Aldobrand. in conſ. 26. ex num. 128. cum ſeq.   Bartholomæus Humada, in l. 9. tit. 1. partita 2. gloſ. 2. ex num. 3. cum ſeq. fol. mihi 126. vbi etiam explicat textum, in d. l. qui autem, & in d. l. 1. §. vtrum, ff. ſi quid in fraud. patroni.   Stephanus Gratianus, deciſ. Marchiæ 17. per totam, vbi latè de materia prædicta, & deciſione d. l. qui autem.   Gratianus idem, diſceptation. forenſ. libro 1. cap. 132. ex num. 1. vſque ad num. 25. vbi exornat quamplurimis deciſionem legis eiuſdem; & inquirit, an renuntiatio ſpei iuris quærendi, inſinuationem requirat, & de cæteris, de quibus ſuprà.   Gratianus metipſe, lib. 2. cap. 271. per totum, vbi etiam agit de ſuperioribus, & num. 34. & 37. de remiſ ſione vſufructus, facta à patre filio; & num. 35. an renuntiatio iuris quærendi connexi cum quæ ſito, admittatur in fraudem creditorum, & de repudiatione hæreditaris, vel legati, in fraudem creditorum, per totum illud caput.   M. Anton. Peregrin. de priuilegio fiſci, lib. 5. tit. 1. de publicatione bonorum, num. 190. & duobus ſeqq. fol. mihi 113. & num. 192. expendit deciſionem dictæ l. qui autem.   Peregrinus ipſe, lib. 6. tit. de debitoribus, fiſcalibus, ex n. 38. vſque ad fin. tit. folio mihi 144. vbi de eadem materia, quod attinet ad reos criminis, & debitores fiſci.   Idem Peregrinus, de fideicommiſ. art. 2. n. 51. & art. 3. ex n. 125. & ſeq.   Pat. Tomas Sanchez, prima parte, lib. 6. de ſponſalibus, diſput. 4. illatione 7. per totam, num. 8. & 9. & 10. ex fol. 906. vbi materiam legis eiuſdem, qui autem, commemorat.   Idem Author, in ſumma lib. 2. c. 14. ex n. 50. 51. & 52. cum ſeqq. fol. 264.   Gilibertus Regius, quæ ſt. lib. 1. cap. 14.   Velazq. Auend. in l. 4. Tauri. gloſ. 7. n. 6.   Alphonſus Azeuedus, in l. 3. tit. 10. lib. 4. num. 140. & in l. 1. tit. 8. num. 77. libro 5. & in l. 3. tit. 4. ex num. 6. cum ſeq. eodem lib. & in l. 9. tit. 9. n. 9. eodem. lib.   Simoncellus, de decretis, lib. 3. tit. 8. inſpectione 9. vbi latè, an minor repudiare poſ ſit legatum abſque decreto, & de intellectu l. magis puto, §. fundum, ff. de rebus eorum.   Iacobus Cancerius, variarum, tom. 1. cap. 2. de legitima, ex num. 41. Cum ſeq. & tomo 2. cap. 15. de renuntiatione, ex num. 166. vſque ad num. 177. vbi etiam de materia dict. l. qui autem, cum aliis ſimilibus.   Ceruantes in l. 6. Tauri, ex num. 67. cum ſeq. vſque ad numerum 88. vbi etiam expendit deciſionem, & materiam d. l. qui autem, & infert ad quæ ſtionem, vtrum ſcilicet pater, qui plures filios habet, poſ ſit vni eorum teſtanti concedere, & permittere, ne eum inſtituat, ſed vt de bonis ſuis teſtetur, ſicut voluerit, licet inde reſultet cæterorum filiorum præiudicium: & de differentia inter ius quæ ſitum, & acquirendum, quoad effectum repudiandi, vel non acquirendi.   Anton. Faber, coniectur. lib. 8. cap. 19.   Annæus Robertus, rer. iudicatar. lib. 3. cap. 12. vbi ſingulariter in materia.   Schiphor de Geriſiles, ad Anton. Fabrum, lib. 1. tract. 9. de repudiatione hæreditat. vel legati in fraudem creditor, quæ ſtione prima, & 2. ex fol. 64. vbi latè de materia.   Hieronym. Ceuallos, commun. contra commun. 3. parte, quæ ſt. 811. vbi num. 8. expendit deciſionem, dictæ l. qui autem 6. & num. 16. adducit l. alienationis, §. qui occaſione, & per totam quæ ſtionem agit, vtrum Prælatus poſ ſit repudiare hæreditatem, Eccleſiæ relictam? & incidenter nonnulla ex ſuperiùs adnotatis commemorat.   Vveſembechius, in conſ. 17. ex n. 42. cum. ſeq.   Iacob. Menochius, in conſ. 77. per totum, lib. 1.   Andr. Fachineus, controuerſ. iur. lib. 13. cap. 46. fol. mihi 464.   Ioannes Matiençus, in l. 9. tit. 9. lib. 5. gloſ. 1. per totam, fol. 272. vbi multa ex ſuperius adnotatis commemorat; & num. 6. expendit textum, in d. l. qui autem, dicens, eum optimum ad hoc, quod renuntiare poſ ſit quis iuri; nondum perfectè quæ ſito in præiudicium creditorum; & infert ad quæ ſtionem, an renuntiatio lucrorum fieri poſ ſit, etiam conſtante matrimonio per alterum ex coniugibus in præiudicium tertij.   Antonius Pichardus, in §. item ſi quis in fraudem, n. 5. & 17. per totum, Inſtit. de actionibus.   Ioannes Pet. Fontanella, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ. 9. p. 5. ex n. 74. vſque ad n. 129. fol. 127. vſque ad fol. 132.   D. Nicolaus de Paſ ſeribus, in conciliat, legum, ad l. cum quidam, & l. in fraudem, ff. de iure fiſci, fol. mihi 659.   Ioannes de Montealegre, praxis ciuilis lib. 2. cap. 1. §. 13. num. 23. & 24. folio 33. vbi de remiſ ſione vſusfructus, quam pater fecit in bonis aduentitiis filiorum, in præiudicium aliorum filiorum.   Hugo Donellus, commentariorum libro 23. cap. vltimo, folio mihi 319. vbi de alienatis in fraudem creditotum; & in principio de materia dictæ l. qui autem 6.   Oſualdus, in annotationibus ad Donellum vbi vide omnino, quia eleganter equidem & eruditè. Bergal. lib. 5. de dolo, c. 6.   Cardinalis Tuſchus, practicar. concluſion. tomo 1. litera A. concl. 441. fol. 390.   Nouiſ ſimè omnium Franciſc. Molinus de ritu nuptiar. & pact. Matrimonial. lib. 3. quæ ſt. 49. ex num. 21. fol. 279. vbi adducit multa propoſito dicta l qui autem, & l. patrem, ff. quæ in fraud. creditor. Et hactenus de relatione Authorum prædictorum, & de fundamento primo, ex deciſ. dict. l. qui autem 6. cum ſimilibus, deducto. Idque vt oſtendatur, & probetur, ſequentem ſucceſ ſorem, ſiue eum, cui maioratus ſucceſ ſio delata eſt, poſ ſe vltimo maioratus eiuſdem poſ ſeſ ſore defuncto, eum repudiare in præiudicium fi ci, & creditorum ſuorum, aut nolle acquirere; quemadmodum legatum, aut hæ reditatem, ex lege, vel ex teſtamento, ſibi delatam, quis repudiat, provt textus ille inquit, quoniam debitor (vt inferiùs dicam) obligatus non eſt, vt acquirat, nec compelli poteſt, vt agnoſcat legatum, hæreditatem, aut lucrum, quod ex legis diſ poſitione defertur, ſed duntaxat ne de patrimonio ſuo diminuat, vt dictum eſt. Secundò deinde, & pro eadem parte vrget, ſucceſ ſione maioratus, vel hæreditate, alicui delata, ſed nondum acceptata, ſeu adita, nihil adhuc acquiſitum fuiſ ſe ſucceſ ſori, hæredi, vel legatario; & ſi repudiat, repudiatum dici non poſ ſe fuiſ ſe ſuum, aut ex bonis eius, ſiue ſuum patrimonium diminuiſ ſe per repudiationem, ex eáve alienationem ſequutam; quoniam ius adeundi non eſt, nec vnquam fuit in bonis debitoris, l. pretia rerum, ff. ad l. falcid. vbi Alexand. & Vincent. Herculan. & cum aliis multis notarunt Vincent. de Franch. deciſione 101. num. 24. Tellus Fernandez, in l. 4. Tauri, ex num. 57. Surdus, deciſ. 140. ex num. 5. Stephanus Gratianus, diſcept. forenſ. tomo 2. cap. 271. ex num. 27. & duntaxat dicitur eſ ſe in bonis noſtris, quoad effectum tranſmittendi, & quoad id reputatur hæ reditarium, Bartolus, in l. qui duos, ff. de rebus dubiis, Imola, in l. ſi ita quis, §. ea lege, ff. de verbor. obligat. Ruinus, in conſilio 23. numer. 26. & ſeq. volum. 5. Menochius, in conſ. 77. in fin. lib. 1. Surdus, dict. deciſ. 140. num. 17. vbi rectè adnotauit, quod repudiata hæreditate, cenſetur repudiatum ius adeundi, quod fuit tranſmiſ ſum; Gratianus etiam, dict. num. 27. Vincentius de Franchis, dict. deciſ. 101. numer. 27. vbi etiam ex ſententia multorum tradidit, ius adeundi non eſ ſe in bonis noſtris, niſi quo ad tranſmiſ ſionem; & antea dixerat numer. 25. ex ſententia Baldi, quem refert, bonorum ſuorum appellatione, non contineri ius adeundi, & Hieronymum Gratum, in loco ibi relato, dixiſ ſe, quod ius adeundi non eſt ex bonis, ſed extra bona. Eſt enim potius quædam facultas, & potentia adeundi, quam merum ius in hæreditate. Et eſt quid per ſonale; provt vtrumque ex ſententia Baldi, Saliceti, & Caſtrenſis, Aretini, & aliorum, obſeruarunt Ioannes Cephalus, in conſ. 321. num. 38. lib. 3. Surdus, d. deciſ. 140. num. 6. Tellus, in d. l. 4. Tauri, num. 58. Vincent. De Franch. vbi ſupra, num. 26. Ideo creditor non poteſt illud exercere, niſi priùs ſit plenè debitori quæ ſitum per aditionem, & voluntatis declarationem, provt num. 6. Surdus ipſe concludit; nec cedi, nec donari poteſt, vt Vincent. idem de Franchis notauit dict. numer. 27. Gratianus etiam dict. cap. 271. num. 27. Quædam enim habemus, quæ tamen in bonis noſtris non ſunt, vt eſt ius adeundi; provt etiam ex ſententia Baldi, Cumani, & aliorum tradidit Franchis ipſe, dict. deciſ. 101. num. 25. & 30. & 31. ſic quidem in hæreditate, vel legato, ante aditionem non datur dominium, quia ſequuta repudiatione, fingitur numquam fuiſ ſe, ſicut quandocunque hæres adiuit, dicitur à morte teſtatoris adiuiſ ſe: l. hæres quandocunque, ff. de acquirend. hæred. ita hæres, quando repudiat, dicitur à morte teſtatoris repudiaſ ſe; interim verò (vt dixi ſuprà) nullum ius habet hæres, d. l. pretia rerum, ff. ad leg. falcid. ſed facultatem quandam adeundi, vt etiam dixi, quæ non eſt in conſideratione; vt rectiſ ſimè hæc annotauit Tellus, vbi ſuprà, num. 58. qui num. 57. ex doctrinis prædictis dubitat multum de opinione illa Ancharani, & ſequacium, de qua ſuprà hoc eodem cap. num. 7. & 8. Ipſe namque Ancharanus exiſtimauit, eſto, quod debitor poſ ſit repudiare in præiudicium creditorum, de quo eſt textus expreſ ſus, in d. l. qui autem 6. ff. quæ in fraud. creditor. id tamen non procedere, quando creditor habet bona debitoris hypothecata; atque ita text. metipſum, in d. l. qui autem: & in l. debitorem, eiuſ dem tituli, tantum habere locum in debitore per ſonali; ſecùs verò in debitore cum hypotheca; nam hic, nec legatum, nec hæreditatem poteſt repudiare ſecundum eum; idque per text. in l. in fraudem, in verſ. Idem iuris eſt, ff. de iure fiſci, quam expendi ſuprà, hoc ipſo cap. num. 5. & 7. vbi in fraudem fiſci, debitor eius non poteſt deſinere acquirere, quia fiſcus habet hypothecam in bonis debitoris ſui, vt ſuprà quoque dixi num. 8. Ipſe vero Tellus, ex dict. num. 57. dubitat valde de opinione Ancharani, & ſequacium (vt dixi) & timet etiam, ne cauſa, ſuper qua conſuluit, coëgerit eum, ad illud dicendum; excitatúrque præcipuè Tellus ipſe efficaci ratione quod hypotheca afficit rem, & non perſonam, dummodo illa fuerit aliquando in dominio debitoris: l. cum res, C. ſi alienares pign. data fuer. l. & quæ nondum, in §. quod dicitur, ff. de pignor. action. ita quod ſi debitor non fuit dominus, nunquam hypotheca ea adfuit; ſed in hæreditate, vel legato, ante aditam hæreditatem non datur dominium, quia ſequuta repudiatione, fingitur nunquam fuiſ ſe, ſed facultas adeundi duntaxat, (vt ſuprà dicebam) quæ quidem cùm non ſit in conſideratione, non poteſt cadere ſub hypotheca, dict. l. pretia rerum, ad leg. falcid. ergo Ancharani ſententia ſtare non poteſt, quia illud ius quærendi non poteſt quæri alteri; atque ita ſi debitor hypothecarius non poſ ſet repudiare propter hypothecam, de neceſ ſitate in illa hæreditate aliquod ius acquiſitum fuit creditori; ſed hoc eſt falſum (inquit ipſe Tellus) quia ſola facultas adeundi conſiſtebat in hærede, quæ (vt dixit) ſub hypothecam cadere non poteſt. Vlteriùs & aliud expendit fundamentum Tellus idem, num. 59. provt ibi videri poteſt: & concludit num. 61. in hæc verba: Et ita tenendum cenſeo, quod debitor, ſiue perſonalis, ſiue hypothecarius, poſ ſit repudiare legatum, vel hæ reditatem ſibi delatam, in præiudicium creditorum. Et ſic hodie ſtante condemnatione, parti applicata propter delictum poterit delinquens liberè repudiare, & nolle acquirere. Eandem etiam opinionem, conſtanter tuetur Vincent. de Franch. d. deciſ. 101. qui cùm ex n. 9. vſque ad n. 15. adduxiſ ſet ſententiam Ancharani, & ſequacium, quod textus in d. l. qui autem, limitetur non procedere in creditoribus hypothecariis, ſed in perſonalibus tãtum ; & tractaſ ſet num. ea opinio ſuſtineri valeret, dicit, quod incipiendo ab auctoritatibus, contra creditores hypothecarios videntur tenere Albericus, Beroius, Ripa, Socinus iunior, & Hieronym. Zanchus, provt ibi expendit eos, & vſque ad num. 21. alia adnotauit, rationibusq́ue Ancharari reſponderi poſ ſe oſtendit; Et vt contrariam opinionem tueatur, conſiderat recte ex num. 21. vſque ad num. 24. quod vt actor obtineat in actione hypothecaria contra eundem debitorem, qui eius bona obligauit, oportet probare, bona ſuper quibus hypotheca intentatur, eſ ſe in eius bonis, & per ipſum poſ ſideri; quando verò contra tertium, tunc neceſ ſe eſt, probare, bona ſuper quibus agitur, fuiſ ſe in bonis debitoris tempore obligationis, vel poſt, antequam in tertium transferrentur; ſuper iure autem adeundi, quod obtineri non poteſt, cùm ius adeundi nunquam fuerit, nec ſit in bonis debitoris, prout latiùs ibi proſequitur; & iterum id ipſum tradit ex num. 29. cum ſeq. vbi quod ius adeundi non poteſt venire, nec comprehendi ſub obligatione, aut hypotheca generali bonorum, quia non eſt in bonis no ſtris. Eandem etiam reſolutionem probauit Flauius à Mendola in addit. ad dictam deciſionem 101. Vincent. de Franch. vbi quod habens ius adeundi, non habet ius quæ ſitum, ſed quærendum, quod multis modis poteſt deperdi, & ideo tale ius non eſt in bonis, nec in iure, & actione, niſi quoad tranſmiſ ſionem, nec comprehenditur in donatione omnium bonorum, & iurium, quia cedi nequit, nec etiam ſub hypotheca generali bonorum, prout latius ibi, & per Tepatum, in lib. 2. variar. iur ſententiar. tit. de acquir. hæredi. pag. 277. column. 3. eandem quoque opinionem, reſolutiuè probauit Peregrinus, de fideicommiſ. articul. 3. num. 130. in hæc verba: Verum differentia hæc inter hypothecarios, & chirographarios non placet Ripæ, & Socino; nil mirum, quia rationes, in eis iuribus adductæ, pariformiter vtroſque complectuntur, & cum aliud in hypothecariis non reperiatur deciſum, iura illa indiſtinctè loquentia, eos complectuntur. Nec quicquam refert, quod iura, & nomina veniant in hypotheca generali; nam id verum eſt in iuribus incommutabiliter quæ ſitis. Fontanella etiam, de pactis nupt. clauſula 4. gloſ ſ. 9. parte 5. num. 76. folio 127. vbi quod deciſio dict. l. qui autem, indiſtinctè procedit, tam reſpectu chirographariorum, & perſonalem tantùm habentium actionem, creditorum; quàm etiam reſpectu hypothecariorum, & realem habentium. Quod verius quoque putauit Pat. Thomas Sanchez, 1. par. lib. 6. diſputatione 4. ſub. num. 8. in principio, verſ. Aliqui temperant. Fol. 907. Stephan. Gratian deciſ. Marchiæ 17. n. 16. & 17. & 18. Idem Gra tian. diſceptat. forenſ. lib. 1. cap. 132. num. 2. & 5. per totum, vbi ſic ſcribit: Ratio prædictorum eſt, quia ius adeundi non eſt in bonis noſtris, l. pretia rerum, ad leg. falcid. & in obligatione præ ſentium, & futurorum bonorum non veniunt bona, in quibus debitor habet ſpem de præ ſenti illud exprimatur, Baldus in l. fin. num. 3.[*] C. de pactis, Pariſ. in conſ. 127. num. 26. lib. 1. ideo non poteſt tranſmitti ad creditores, cum ſit potius quædam facultas, aut potentia adeundi, quàm merum ius, quod creditor non exercet, niſi prius ſit debitori plenè quæ ſitum per aditionem, & eſt quid merè perſonale, & con ſequenter non datur actio ad bona obligata pro eo iure, & illius occaſione, neque Saluianum interdictum, cùm hoc ius non veniat in generali obligatione, vt latè omniæ proſequitur Surdus, deciſ. 140. num. 4. vſque ad num. 9. & regulare eſt, quod in quærendis licitum eſt obeſ ſe, quibus aliàs non permitteretur, &c. vſque ad num. 14. Idem Gratianus, tomo 2. cap. 271. ex numero 27. vbi ſingulariter percipit, & reſoluit iſtam materiam, & in hunc modum reliquit ſcriptum: Quibus adde, quod neque ius adeundi tranſit ad creditores, quibus non competeret Saluianum interdictum, quod datur ſolum ad bona obligata per debito rem, & quæ conſtat, debitorem poſ ſediſ ſe: Menoch. de adipiſcend. remedio 3. num. 160. Surd. deciſ. 140. num. 4. vnde non ſufficiet, quod debitor cuncta ſua bona obligauerit, & quod omnia iura ſibi competentia, ſint incluſa in dicta generali obligatione; quia debet probari per creditorem, quod debitor poſ ſederit bona, ad quæ agit, & quod adiuerit explicitè hæreditatem, quia ius illud adeundi non fuit tranſmiſ ſum in creditorem, tanquam non eſ ſet in bonis debitoris, cùm ſit potius facultas, & potentia adeundi, quàm merum ius, quod etiam eſt quid merè perſonale, quod creditor non poteſt exercere, niſi prius ſit plenè debitori quæ ſitum per aditionem, aut voluntatis declarationem, prout etiam, neque fiſcus apprehendit hæreditatem delatam condemnato, qui nunquam adiuit, nec illud ius adeundi exercet, vnde ſi ius adeundi non tranſit in fiſcum, qui eſt vniuerſalis ſucceſ ſor, & loco hæredis, multo minus tranſibit in creditorem, qui eſt ſucceſ ſor ſingularis, quaſi debitor poſsit hæreditatem ſibi delatam repudiare in præiudicium ſui creditoris, & hoc modo non acquirere; quod generale eſt in quocunque iure, & in lucro delato à ſtatuto, & in ſimilibus nominibus debitorum; cum requiratur, quod plene ſint debitori quæ ſita, ad hoc, vt creditor poſsit illa exercere, tanquam ſuo debitori competentia, quia aliàs non poterit agere ad bona pro eo iure, vel occaſione illius obligata; & magis, quia hoc ius adeundi non venit in generali obligatione bonorum: quæ tamen ſunt intelligenda, dummodo non probetur tacita aditio, non enim requiritur, quod quis explicitè adiuuerit hæreditatem, quaſi ſufficiat, quod bona penes ſe retinuerit, quia non alio iure potuiſ ſet penes ſe retinere, Natta conſ. 74. n. 10. Ruinus, conſ. 111. in fin. lib. 2. Et tandem n. 34. concludit, quod pater poteſt in præ mium emãcipationis , remittere vſumfructum filio ex bonis aduentitiis, in præiudicium creditorum; & n. 35. quod renuntiatio iuris quærendi connexi cum quæ ſito, non admittitur in fraudem creditorum. Eandem denique ſententiam apertè ſequutus eſt Oſualdus, Hugonis Donelli Additionator, in annotationibus ad cap. vltimum, libri 23. in verſ. Obijcitur 1. l. 45. folio mihi 320. in fin. cum etiam contra fiſcum admittat procedere deciſionem d. l. qui autem, nec in eo eſ ſe aliquod ius ſpeciale ſiue propter priuilegia eius ſiue propter tacitam hypothecam, quam habet in bonis debitoris, prout inferiùs referam eum: & in principio dicti loci, eleganter quidem[*] & eruditè admodum, atque in comprobationẽ eorum, quæ hactenus dixi, ſic ſcribit: Neceſ ſe eſt, vt res in bonis debitoris fuerint, et ſi poſt obligationẽ contractã quæ ſitæ: idque probandum eſt hic agenti, & vt traditio facta ſit, aut dominium tranſlatum, aliàs non diceretur alienatum: Quia facultas adeundi, vel agnoſ cendi legati, ius nondum quæ ſitum, non eſt in bonis noſtris, l. 42. de acq. do. l. 5. §. 5. de iure dot. l. 53. § 13. de donat. inter vir. l. 1. §. 23. de collat. cum aut à lege obueniat, aut à defuncto deferatur, ita vt agnoſcere, vel non agnoſcere, liberum ſit, Nic. Valla, Annæ. Robert. Pet. Faber, Schifor de Gher. quin iure hic ſuo, vt repudians, nec fraudulenter verſari, vel cuiquam iniuriam facere videtur: l. nemo 151. de regul. iur. cum non obligatus ſit debitoribus, vt acquirat, ſed de acquiſitis conueniri poſsit, Vveſ. conſilio 17. num. 42. & num. 46. nec iuris ratio patitur, quem compelli, vt agnoſcat legatum, vel hæreditatem, Valla, d. tit. 12. ſub fin. cum & adeundo, quaſi contrahere hæres videatur. Ac ſicut liberum eſt contrahere, ita & acquirere, cùm in alienando quæ ſitum, non autem in non quærendo, præiudicium alteri fiat, &c. Tunc autẽ , retẽta hac opinione, quæ veriſ ſima eſt, reſtat explicare, atque genuino ſenſu interpretari l. in fraudem, ff. de iure fiſci, de quo tamen opportuniùs agetur inferiùs n. 43. per totũ , vbi videbitur. Rurſus, & tertio loco vrget pro eadem parte tex[*] tus metipſe, in dict. l. qui autem, 6. in verſ. Sed & illud, ff. quæ in fraud. creditor. vbi expreſsè probatur, quod ſi debitor legatum repudiauerit, ceſ ſat illud edictum; nam etſi dicatur non acquirere, nihil tamen de ſuo patrimonio diminuit. Edictum autem ipſum ad alienantes, & diminuentes pertinet, non autem ad non acquirentes: & ibidem gloſ ſa, in verbo, legatum, opponit, quod repudians legatum, videtur diminuere, quia ſtatim adita hæ reditate, tranſit dominium. Et reſpondet, quod ſi repudiauit ante aditam hæreditatem, nihil agit, quia legatum ante aditam hæreditatem repudiari non poteſt, quia eſ ſet tollere ius de futuro, quod repudiatione fieri non poteſt, l. qui poteſt, §. 1. ff. de regul. iur. l. 1. §. quod ait, ff. quorum legatorum, l. 1. §. decretalis, ff. de ſucceſ ſorio edicto. Demum concludit, quod licèt repudiet poſt aditam hæreditatem, non diminuit, cùm fingatur non fuiſ ſe quæ ſitum, allegat textum in l. ſicut, ff. ad l. Aquil. in legato autem[*] (vt vides) maius dubium videbatur, quàm in alio: quia legati dominium recta via tranſit in legata[*] rium, l. à Titio, ff. de furtis, quod procedit, etiam ſi legatarius ignoret, legatum ſibi factum, l. ſi tibi ho[*] mo, §. cum ſeruus, ff. de legat. 1. l. cum pater, §. Surdo, ff. de legat. 2. & tranſit ipſo iure, Afflict. in deciſ. 299. num. 3. Crotus, in conſ. 119. numer. 3. Alciatus, in conſ. 116. num. 7. Rubeus, in conſ. 58. numero 4. vbi ponit, quod etiam retrò transfertur ſine traditione, Cephalus, in conſ. 49. num. 7. Pet. Ricciardus, in Rubrica de legatis, num. 21. Fabius de Anna, in conſ. 113. num. 1. Pet. Surd. in conſ. 300. numer. 1. & 2. lib. 3. Antonius Pichardus, in §. ita demum, In ſtit. de hæred. quæ ab inteſt. deferun. num. 28. & in §. quos autem. 1. Inſtitut. de bonorum poſ ſeſ ſion. numer. 60. proinde, cùm eſ ſet iam acquiſitum, videbatur quòd non poſ ſet repudiari, vt dicimus de hæreditate ſemel adita: l. ſicut maior, vbi Gloſ ſa, & Doctores, præcipuè Caſtrenſ. & Iaſon, C. de repudiand. hæred. & hærede, qui non poteſt deſinere eſ ſe hæres: l. etſi ſine, §. ſed quod Papinianus, ff. de minoribus, l. ei qui ſoluendo, ff. de hæred. inſtit. & ex aliis comprobat Pet. Surd. d. conſ. 300. num. 3. & 4. lib. 3. nihilominus, quod legatum poſ ſit repudiari, & habeatur tanquam ius quærendum, & non vt ius quæ ſitum, quia eſt, non acquirere, non autem patrimonium diminuere; expreſsè probat textus allegatus in dict. verſ. Sed & illud. & ex communi ſententia tradiderunt Albericus, Cumanus, Decius, Antonius Gomezius, Silueſter Aldobrandinus, Ioann. Vincent. Honded. & alij, cum quibus ſic reſoluit Fabius de Anna, dicto conſ. 113. num. 8. & 9. & num. 10. ponderat text. in l. prima, §. vtrum autem ad ea ſola, ibi: Quamuis enim legatum retro noſtrum ſit, niſi repudi[*] etur, attamen cum repudietur, retro noſtrum non fuiſ ſe, palam eſt: ff. ſi quid in fraudem patroni, & ibi Gloſ fa, in verbo, palam, allegat iura concordantia. Vides textum formalem ad hoc, quod verè & realiter ſequuta repudiatione, dominium nunquam fuerit aliquo momento legatarij, nec ius aliquod habuerit; quod rectiſ ſimè & verè ponderauit Tellus, & omnem fictionem in propoſito èxcludit, in dict. l. 4. Tauri, num. 59. in verſ. Vlterius videbatur in legato: & expendit etiam textum, in l. Titio, & Seio cum l. ſeq. ff. ad l. Aquil. & Zazij ſolutionem ad dictam l. qui autem, ſubtiliter & verè confutauit, provt ibi videri poteſt. Sic etiam reſoluit Vincent. de Franchis, dict. deciſ. 101. num. 17. Corduba de Lara, in d. l. ſi quis à liberis. §. vtrum ex num. 60. Ceruantes, in l. 6. Tauri, num. 76. Pet. Surd. dict. conſil. 300. num. 8. & 16. & 17. vbi inquit, quod dominium tranſit commutabiliter, & reuocabiliter, ita quod[*] poteſt legatarius illud legatum repudiare. Et ſequuta repudiatione, fingitur dominium retro nunquam quæ ſitum. Et ante acceptationem acquiritur ignoranti, ſed reuocabiliter, & imperfectè; poſt verò acceptationem acquiritur perfecte & irreuocabiliter. Et dominium rei legatæ, tunc dicitur cum effectu tranſlatum, quando fuit acceptatum. Et dominium rei legatæ competit ipſo iure legatario, ſaluo tamen iure repudiandi. Et legatarius iure repudiat, nec dicitur fraudare creditores, quia non dicitur fraudem fecere is, qui aliquid facit, quod ceſ ſante fraude licebat, vt eſt text. in dict. l. qui autem, & ſuperiora ex relatione, atque traditione aliorum Authorum confirmat, provt ibi videri poteſt: & id ipſum reſoluit Blaſius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deciſionem Gamæ 118. Stephanus Gratianus, diſceptation. forenſ. tomo 1. cap. 132. num. 4. & tomo 2. cap. 271. num. 10. & 11. vbi ſic ſcribit. Et enim iſta acquiſitio hæreditatis eſt reuocabilis, & quaſi ſub conditione, niſi hæres repudiare velit; quæ repudiatio retrotrahitur, ſicut dicitur de legato, quod quamuis tranſeat ipſo iure in legatarium, tamen illa acquiſitio dicitur imperfecta, & reuocabilis ante acceptationem, & ſub tacita conditione, niſi repudietur; vnde cum poſtea repudiatur, fingitur non eſ ſe quæ ſitum dominium, &c. Et iterum eodem cap. 271. num. 37. & 38. in illis verbis: Nec oberit, quod non videatur poſ ſe repudiari per patrem, ſeu dominum vſusfructus, cum illi acquiratur, etiam ignoranti, & inuito; quia hoc eſt verum quoad commutabilem, ſeu reuocabilem acquiſitionem, ſed non acquiritur irreuocabiliter, ſeu incommutabiliter, Surdus, in conſ. 116. num. 78. libro 1. Antonius Pichardus, in dict. §. quos autem, Inſtit. de bonor. poſ ſeſsion. num. 61. vbi inquit, quod dominium rei legatæ quæritur legatario poſt aditionem hæreditatis, reuocabiliter tamen, ante. ipſius legatarij acceptationem, argumento l. ſi tibi homo, §. cum ſeruus, ff. de legat. 1. & notarunt Baldus, & Tiraquellus, ibi relati, latiùs ipſe Pichard. in §. item ſi quis in fraudem, numer. 17. Inſtit. de action. vbi eandem explicationem communem adducit: Pat. Thom. Sanchez, 1. parte, lib. 6. de ſponſalibus, diſputatione 4. ſub numer. 8. in principio, vbi dicit, debitorem, ideo repudiando legatum, præiudicare poſ ſe creditoribus; quia quamuis recta via factus videatur dominus rei legatæ, & ita videatur ea repudiatio, deminutio proprij patrimonij, & alienatio; re tamen vera non eſt, quia acquiritur legati dominium imperfectè, & reuocabiliter ante acceptationem, & ſub tacita conditione, niſi repudietur: vnde cum poſtea repudiatur, fingitur, non eſ ſe quæ ſitum dominium, & c. Fabius de Anna dict. conſilio 113. ex numero 2. vſque ad numerum 7. vbi eaſdem communes reſolutiones commemorat, & addit, legati dominium quæri legatario fictè à die mortis teſtatoris, verè & à die aditæ hæreditatis, & incommutabiliter à die acceptationis; & inde deducit, veram eſ ſe conclu ſionem, quod legatum debeat acceptari ad hoc, vt irreuocabiliter quæratur legatario: ad quod citat iura nonnulla, & refert Pet. de Peralta, & D. Spino, in ſpeculo, gl. 8. principali, numero 18. vbi cum aliis, is Author tenuit, quod neque à die mortis, fictè; neque aditionis, verè tranſeat dominium rei legatæ in legatarium, ſed tantum à die agnitionis: & reſpondet ad iura, quæ in contrarium allegantur; & de hoc dicit eſ ſe videndum Antonium Guibertum, Pet. Ricciardum, & Menchacam; & concludit, quod in legato ſubintelligitur à lege tacita conditio reſolutiua, vt ſi legatarius noluerit, nunquam acquiſitum videatur. Eandem etiã reſolutionem communem tenuit, & optimè expli cauit Oſualdus, in annotationibus ad Donellum, lib. 23. dict. cap. vltimo, in principio, folio mihi 320. vbi ſic ſcribit. Quamuis autem legatum retrò noſtrum ſit, niſi repudietur, attamen aliud, cùm repudiatur. Et quamuis ignoranti id acquiratur, non tamen inuito, nec lex id vult, vt nolenti liberalitas acquiratur, Anton. Faber, 8. coniecturar. cap. 19. Pat. etiam Thom. Sanchez, in ſumma, lib. 2. cap. 14. ex num. 59. Ex his ſane apparet, errore manifeſto lapſum[*] Alphonſum Azeuedum, in l. 3. titu. 4. lib. 5. numer. 9. nam cùm antea ipſe adduxiſ ſet regulam generalem, ex textu, in dict. l. qui autem 6. ff. quæ in fraud. credit. deductam, quod ſcilicet in quærendis, fiſco, & creditoribus poſ ſit debitor præiudicare; & valde miraretur de eo, quod in Regio Conſilio definitum, Gregorius, Lopez, ibi relatus, teſtatur; & ſuprà retuli num. 15. Inquit, in tantum procedere regulam dictæ l. qui autem, quod ipſa habeat locum, etiam ſi creditor habeat bona debitoris hypothecata; nam adhuc ſi repudiet, in acquirendis, valebit repudiatio in præiudicium fiſci, & creditorum; neque in bonis repudiantis executio aliqua fieri poteſt; cùm in eis nullum ius repudians habuerit, neque in eius dominio aliquando fuerint, provt optimè contra Ancharanum tenet Tellus; ſtatim tamen adiicit (& in hoc ſuſtineri non valet) quod opinio Ancharani procedere poſ ſet, quotieſcunque debitori repudianti eſ ſet factum aliquod legatum per alium; iſto enim caſu repudiatio talis legati non præiudicaret eius creditori, habenti bona talis repudiantis hypothecata; nam cùm dominium rei legatæ tranſeat in legatarium, à morte teſtatoris, vt in l. à Titio, ff. de furtis, meritò cùm in eius intrauerit dominium legatũ , & ſic ſub hypotheca ceciderit, non præiudicabit creditori repudiatio talis legati, & ſic concludit: Quod nota, quid eſt mea, & noua conſideratio, & aliis rationibus adducitis per Tellum contra Ancharanum, fulciri poteſt, & in facto latius conſiderabis, & cogitabis. Hactenus Azeuedus; qui equidem errore manifeſto decipitur (vt dixi) nec rem adeò claram, & certam, iuréque expreſ ſo deciſam, conſiderandam, aut cogitandam potuit relinquere; Nam etſi rei legatæ dominium tranſeat à morte teſtatoris in legatarium (quo ſolum fundamento lapſus, adductúsque eſt ipſe Author, & immemor fuit expreſ ſ æ deciſionis dictæ l. qui autem, §. ſed & illud) id tamen ante acceptationem, imperfecte, & reuocabiliter dicitur, ita vt ſequuta reputatione, nunquam is, cui legatum fuit relictum, habuerit dominium, nec ius in legato; ſicque, quod debitoris non eſt, nec fuit, ſequuta repudiatione, in obligatione, aut hypotheca generali bonorum cadere non poteſt, quia nunquam fuiſ ſe legatum in bonis legatarij, dixit ſpecifice textus, in d. l. 1. §. vtrum, & in l. ſi tibi homo, §. cum ſeruus, ff. de legatis 1. & Tellus Fernandez, ſingulariter percepit, atque reſoluit in d. l. 4. Tauri, numer. 59. Sicque, & iterum decipitur Azeuedus metipſe, dum dixit, ex adductis per Tellum contra Anharranum, fulciri poſ ſe eam conſiderationem; vtpote, cum adducta numeris præcedentibus per Tellum, contrarium euincant, & reſoluta n. 59. expreſsè cogitationem eandem ſubuertant, provt manifeſtè apparet ibidem. Præterea & quarto loco, pro eadem parte, & in[*] fauorem eius, qui in maioratu ſuccedere poſ ſet, vt eum repudiare valeat, in fiſci, aut creditorum præiudicium, vrget etiam deciſio textus, in l. patrem 19. & in l. debitorem 20. ff. quæ in fraud. creditor. vbi. Iure conſulti Papinianus, & Calliſtratus in hunc modum ſcribunt: Patrem, qui non expectata morte ſua fideicommiſ ſum hæreditatis maternæ, filio ſuo ſoluto poteſtate, reſtituit; omiſ ſa ratione falcidiæ, & ple nam fidem, & debitam pietatem ſecutus exhibitionis, reſpondi creditores non fraudaſ ſe. Debitorem, qui ex Senatus Conſulto Trebel. hæreditatem reſtituit, placet non videri in fraudem creditorum alienaſ ſe portionem, quam retinere potuiſ ſet, ſed magis fideliter facere. Ecce iura aperta, quibus probatur, quod grauatus reſtituere hæreditatem poſt mortem ſuam, ſi in vita eam reſtituit, nec retinet quartam Falcidiam. Similiter, qui quartam Trebellianicam retinere potuit, & non retinuit, non dicitur fraudare creditores, nec incidit in illud edictum. Et in hoc quidem maximum dubium eſ ſe poterat, cùm certum de iure ſit, rogatum reſtituere hæreditatem ſtatim, aut poſt mortem ſuam, ipſo facto reſtitutionis videri acceptare eam, vt in §. reſtituta, Inſtit. de fideicommiſ ſar. hæred. & eo ipſo, quod acceptauit hæreditatem, videri etiam, quod in conſequentiam acceptauerit omnia commoda, quæ inde obuenire, & reſultare potuiſ ſent; quartam ſcilicet Falcidiam, aut Trebellianicam; ita quod ſtatim acquiſita videatur per acceptationem; & cum Falcidia, & Trebellianica, ipſo iure debeantur, l. in quantitate, §. vltimo, ff. ad leg. Falcidiam: ibi: Pro rata portione per legem ipſo iure minuuntur; videbatur, quod in præiudicium creditorum non poſ ſet remittere eam partem, ex legis diſpoſitione ſibi debitam: & nihilominus contrarium ibi Iureconſulti ſtatuunt. Nec etiam in conſideratione habent, quod fraus quoque creditorum conſiderari ſoleat reſpectu temporis, cum debitor ſolutionem anticipat, l. ait prætor. §. ſicum in diem, ff. quæ in fraud. creditor. ſed adeò abſolutè definiunt, non videri in fraudem creditorum, ſi ante tempus à teſtatore expreſ ſum, & abſque detractione Falcidiæ, aut Trebellianicæ, reſtitutio fiat, imò pleniorem fidem ex eo arguunt; idque principaliter conſideratur, & non damnum creditorum, provt ibi apparet, & in l. 1. C. ad l. falcid. ibi: Pleniorem fidem, & debitam pietatem ſequutus, & in d. l. debitorem, ibi: Sed magis fideliter facere, & per textum in dict. l. patrem: Baldus in Rubrica, C. de reuocand. his, quæ in freud. creditor. num. 7. docuit, quod ſi maritus hæres inſtitutus, & poſt mortem rogatus reſtituere hæreditatem, reſtituat ſtatim, non expectata morte, non idcirco creditores fraudantur; quod ſequitur Iaſon, in l. poſt mortem, numer. 2. C. de fideicomiſ. & in §. item ſi quis in fraudem, numero 127. de action. Padilla, in d. l. poſt mortem, numer. 3. & 4. vbi inquit, deciſionem illius textus. Quod grauatus reſtituere fideicommiſ ſum poſt mortem, poteſt illud in vita reſtituere; procedere, etiam ſi creditores grauati reclament. Et expendit textum, in dict. l. patrem 19. & ſtatim opponit de l. ait Præ tor, §. ſicum in diem, & in l. omnes, §. finali, verſ. Si vir vxori, ff. quæ in fraud. creditor. vbi non poteſt præueniri à debitore dies ſolutionis, vel reſtitutionis in fraudem creditorum; nam & in tempore quoque fraudantur creditores, propter commodum præ ſentationis, & adducit nonnullos intellectus ad eum text. de quibus ibi; ſtatim etiam num. 22. infert ad quæ ſtionem, an maioratus poſ ſeſ ſor, inuita vxore poſ ſit ante tempus maioratum reſtituere, ita quod ipſa fraudaretur fructuum medietate, & interuſurio, & poſ ſet ponderare deciſionem l. 5. tit. 11. parti 4. vbi hæres, aut legatarius, grauatus reſtituere hæreditatem, aut legatum vxori ſuæ, cum morietur, ſi in vita eam reſtituat, non dicitur actum fraudulentum facere, & reſtitutio tenet, quamuis maritus conſtante matrimonio, donare non poſ ſit vxori. Et ratio eſt, quoniam maritus deſinit acquirere in propoſito, non autem diminuit patrimonium ſuum, atque ita ceſ ſat ratio principalis, qua lex ſubſiſtit, prohibens donationem inter virum & vxorem, iuxta text. in l. 1. ff. de donat. inter. per eundem etiam text. in d. l. patrem, excitauit quæ ſtiones nonnullas Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 1. q. 12. per totam, ex num. 26. vſque ad num. 33. fol. 85. vbi agit de præmatura fideicommiſ ſi, aut maioratus reſtitutione, & de patre, qui creditores habens, ante tempus fideicommiſ ſum reſtituit filio ſuo, quod non obſtante creditorum concurſu, & contradictione, id efficere valeat. Et an in præiudicium aliorum filiorum, quibus legitima debetur, id procedat, provt latè ibi proſequitur, & ſuprà, hoc eodem cap. commemoraui eum. Vide etiam Pelaez à Mieres, de maioratu 4. parte, q. 23. num. 125. & 126. in nouiſ. fol. mihi 266. vbi Meneſij reſolutiones expendit Peregrinum de fideicommiſ ſis articulo 2. num. 51. vbi etiam ponderauit deciſionem dict. l. patrem, & de præmatura reſtitutione egit; & latiùs articulo 3. num. 125. & duobus ſeqq. vbi an Trebellianica & falcidia in fraudem creditorum remitti poſ ſit. Et an hæres, ante caſum fideicommiſ ſi, poſ ſit reſtituere hæreditatem fideicommiſ ſario cum fructibus, in creditorum præiudicium; & quod fieri poſ ſit, magis probauit; idque perpenſo negotio, vt ait: ea ratione, quòd dilatio reſtitutionis in tempus mortis fuit in gratiam hæredis grauati adiecta, l. eum qui, ff. de annuis legatis, atque ita videtur, quod iuri ſuo poſ ſit renuntiare, licet inde damnum creditorum ſequatur, provt latiùs ibi; & de eadem re vide latè Iacobum Cancerium, variar. reſolution. tertia parte, cap. 15. de de Renuntiatione, ex num. 166. vſque ad num. 177. vbi ſuperiora dubia excitauit; & de intellectu dict. l. patrem, & dict. l. debitorem, egit, & latiſ ſimè omnium Ioan. Pet. Fontanella, in commentariis, de pactis nuptialibus, clauſula 4. gloſ. 9. parte 5. ex num. 74. vſque ad num. 129. ex fol. 127. vſque ad 133. vbi longa ſerie, de intellectu eorundem iurium, & de omnibus dubiis propoſitis ſuprà, & de eiſdem articulis, de quibus per Aluaradum, & Peregrinum; & hæc quidem in fortioribus terminis, quàm hoc ipſo cap. à me propoſitis, vrgere videntur, cum hæres poſt aditam iam, & acquiſitam hæreditatem, abſque deductione Falcidiæ, & Trebellianicæ, vel ante tempus mortis, eam reſtituit; ſicque commodis eis, non ad alium finem, non vtatur, quàm vt creditores, vel alium tertium defraudet; quæ ſtio verò præ ſens procedat in eo, qui cum in maioratu ſuccedere poſ ſet, ſibique ſucceſ ſio delata fuiſ ſet, ſed nondum ab eo acceptata, maioratum ipſum in fraudem creditorum remiſit, ſiue repudiauit Vltra relatos quoque nunc Authores, in idem expendi opportunè poteſt Franciſci Molini, de pactis nuptialibus, & de ritu nuptiar. locus, is namque, lib. 3. cap. ſeu quæ ſtione 49. ex fol. 279. poſt Rolandum, & alios permultos, adducit quamplurima in comprobationem eorum, quæ hactenus tradidimus, & longa ſerie diſputat, Vtrùm pacto de lucranda dote, poſ ſit maritus renuntiare conſtante matrimonio in fauorem vxoris? & argumentis pro vna, & altera parte adductis, tandem affirmatiuam opinionem tuetur, quod poſ ſit renuntiare; & contrariis ſatisfacit, reſponſúmque præbet provt ibi videri poterit, Deinde ex num. 21. cum ſeq. fol. 280. inquirit, an renuntiatio lucri dotis per maritum facta, per creditores poſ ſit retractari? & pro, & contra, fundamenta expendit; tandémque firmauit, renuntiationem lucri per maritum factam, per creditores retractari non poſ ſe; & primò ponderat auctoritatem Alberici, in l. qui patrem, ff. quæ in fraud. creditor. & nonnulla iura refert numero vige ſimo nono, & numero trigeſimo, & duobus ſequent. inducit leg. qui autem, ff. quæ in fraud. creditor. & alia iura ad hoc, quod debitor hæreditatem repudians, ſeu legatum ſibi relictum, etſi in fraudem creditorum faciat, non tamen poſ ſit repudiatio per creditores reuocari; quoniam edictum illud, ad ſolam patrimonij diminutionem pertinet. Præterea ex numero trigeſimo tertio, vſque ad numerum 36. expendit textum in d. l. patrem, & Bartoli, & Alexandri placitum commemorat, quod vbi vxor hæredem inſtituit maritum, & eum rogat, vt poſt mortem reſtituat bona ſua filio communi, poteſt nihilominus ſtatim reſtituere non expectata morte, nec propterea dicetur, hoc in fraudem creditorum facere: & aliis exornat. Tandem numero trigeſimo ſexto, ſcribit: Non obſtant ſupra in contrarium allegata: quoniam ex his, quæ nunc dicta ſunt, congrua ſolutione reſpondetur, edictum, de his quæ in fraudem creditorum, ad diminutionem patrimonij pertinere, non ad lucri acqui ſitione; proinde, niſi lucrum omnino radicatum fuerit, liberè negligi, & repudiari poteſt. Ioannes etiam Antonius Bellonius, in conſilio 33. per totum, nonnulla conſiderat, quæ mirè vrgent, & mirabiliter explicat text. in dict. l. patrem 19. per totumque conſilium diſputat, an pater grauatus, hæreditatem filiis ſuis poſt mortem reſtituere, poſ ſit eam reſtituere in vita in præiudicium creditorum? & tandem negatiuè reſpondet, non valere ſcilicet præmaturam fideicommiſ ſi reſtitutionem, in præiudicium, & fraudem creditorum, quibus ex fructibus medio tempore percipiendis ſatisfieri poteſt, idque nonnullis comprobat. Deinde ex num. decimo tertio, vt explicet textum in dicta l. patrem; duos caſus principaliter conſiderat. Primus eſt, quando pater grauatus eſt ab vxore, filio communi reſtituere poſt mortem, & ſic ſub conditione, quæ olim erat neceſ ſaria, ſcilicet, quia filio in poteſtate conſtituto, non poterat olim cum effectu reſtitui fideicommiſ ſum, propter impedimentum patriæ poteſtatis, l. vbi purè 19. in principio, & l. epiſtolam 75. §. fundi, ff. ad Trebellian. & tunc verum eſt, ſi pater non expectata morte, reſtituat filio mancipato, non conſeri eum fraudare creditores, ſed potius plenam fidem exhibere; quia licèt fideicommiſ ſum, quoad verba relictum ſit in caſum mortis, tamen inſpecta mente teſtatricis, cenſetur relictum in omnem caſum, quo filius fiat ſui iuris, & ſic etiam in caſum emancipationis, leg. mulier 22. in principio, ff. ad Trebellian. atque ita creditores non fraudantur, quia ex veriſimili, & tacita te ſtatricis eiuſdem mente, reſtitutio procedit, provt ibi comprobat vſque ad num. 19. & eodem numero repetit in fine. Secundus caſus eſt (inquit Bellonius metipſe) quando pater ab extraneo grauatur filio reſtituere ſub conditione voluntaria, vt hodie eſt etiam conditio mortis, vel emancipationis, cùm filius ſit capax acquiſitionis, & tunc verius eſt ceſ fare diſpoſitionem dictæ l. patrem, & conſequenter non poſ ſe fieri reſtitutionem ante mortem in fraudem creditorum; quia talis reſtitutio non fit ex mente teſtatoris; & ita putat intelligendam, atque reſtringendam deciſionem dict. l. patrem, & Bartol. Bald. & Cephalum pro ea reſolutione ponderat. Cum tamen Bartolus ipſe, & Baldus, ex communi Doctorum placito, ita expendantur, vt voluerint generaliter, quod qui fideicommiſ ſum ante mortem reſtituit, non videatur fraudare creditores, ſed potius plenam fidem exhibere. Et Baldus etiam alio in loco ſpecificè tradiderit, patrem grauatum filio reſtituere poſt mortem, poſ ſe reſtituere etiam in vita, & quoad fructus, in fraudem creditorum; quod dictum Baldi ſequitur Menochius, Peregrinus, & Surdus quos refert ipſe Bellonius, dicto conſillo trigeſimo tertio, numero ſecundo, & ſemper tradit pro certo, nondum acceptatum, aut acquiſitum, in fraudem creditorum repudiari poſ ſe. Quinto quoque loco, atque in eiſdem, in quibus[*] verſamur, terminis, quod debitor fiſci, non modo creditoris priuati, ius ſibi delatum, ſed nondum quæ ſitum, in præiudicium fiſci repudiari poſ ſint; expreſsè probat textus, qui vllo pacto cauillari non poteſt, in l. cum quidam capitis reus, ff. de iure fiſci. Vbi Vlpianus Iureconſultus, in hunc modum reliquit ſcriptum: Cum quidam capitis reus emancipaſ ſet filium, vt hæreditatem adiret, reſcriptum eſt, non videri in fraudem fiſci factum, quod acquiſitum non eſt. Textus hic adeò ſpecificè probat aſ ſumptum hoc contra fiſcum, vt niſi Pauli Iureconſulti reſponſum, in l. in fraudem, eiuſdem tituli, extaret, nullus hactenus de re adeò clarè deciſa dubitare potuiſ ſet; Paulus autem ſic ſcripſit: In fraudan fiſci, non ſolum per donationem, ſed quocunque modo res alienare reuocantur; idémque iuris eſt, etſi non quæratur, æquè enim in omnibus fraus punitur. Et quidem pro explicatione horum iurium, diuerſimodè Interpretes no ſtri ſe habuerunt, ſicuti conſtat ex his, quæ pro ipſorum interpretatione tradiderunt And. Alciatus, libro tertio, Parergon, cap. 19. Ioannes Philippus, in ſumma vtriuſque iuris, ad titul ff. quæ in fraud. creditor. verſ. Quod in bonis, fiſco acquiſitis, Tellus Fernandez, in l. quarta Tauri, numero ſexageſimo primo & duobus ſequentibus, vbi plures intellectus adducit. Marc. Anton. Peregrinus, in tractatu de priuilegiis fiſci, libro quinto, titulo primo, de publicatione bonorum, num. 190. & duobus ſequentibus. folio 113. & lib. ſexto, titulo de debitoribus, fiſcalibus, ex num. trigeſimo octauo, cum ſequentibus, folio 144. Stephanus Gratianus, deciſione Marchiæ 17. numero vigeſimo, & diſ ceptation. forenſ. tomo primo, cap. 132. ex numero duodecimo, vſque ad numerum decimum nonum, & capit. 271. numero vigeſimo, & ſequent. Vincent de Franchis, deciſione 101. numero decimo nono, Iacob. Cancerius, tomo primo, variarum cap. tertio, de Legitima, numer. 42. & 43. Auendañus, in l. 4. Tauri, gloſ ſa ſeptima, numero ſexto, Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro ſecundo, cap. tertio, §. primo, numero vigeſimo nono, per totum, Hieronymus Ceuallos, commun. contra commun. quæ ſtione 811. numero vndecimo, & duodecimo, Ioannes Gutierrez, practicarum libro ſecundo, quæ ſtiones 127. numero vltimo, Azeuedus, in leg. tertia, titulo decimo, libro quarto, numer, 140. & in l. tertia, titulo quarto, libro quinto, ex numero quinto, vſque ad numerum decimum, Mieres, quarta parte, dicta quæ ſtione vigeſima tertia, numero 52. in antiquis, & numer. 118. & 127. in nouis, Pap. Thomas Sanchez, tomo primo, libro ſexto, diſputatione quarta, ſub numero octauo, in verſiculo. Secundo alij limitant; & in ſumma, libro ſecundo, cap. decimo quarto, ex numer. 52. & ſeptem intellectus, pro conciliatione earum legum recenſet D. Nicolaus de Paſ ſeribus, conciliat. legum ad dictam l. cum quidam; & dictam l. in fraudem, folio 659. Atque ex eiſdem apparet, Interpretes noſtros diuiſos fuiſ ſe in propoſito; Quidam namque exiſtimarunt, textum, in dicta l. in fraudem, procedere ſpeciali priuilegio fiſci: Alij verò, quod non procedat fauore fiſci, ſed hypothecæ; Alij, quod in eo dubio, an reus poſ ſit, lucra ſibi delata non acquirere, diſtinguendum ſit, quod ante condemnationem poſ ſit, atque ita, legatum, & hæreditatem repudiare; & ſic procedat textus, in dicta l. cum quidam. Ratio eſt (provt Peregrinus, in præ citatis locis notauit) quia ante condemnationem non eſt obligatio nata pro fiſco, nec fiſcus poteſt ab eo petere: Poſt condemnationem autem, quod non poſ ſit legatum, hæreditatem, vel aliud lucrum ſibi delatum reus criminis repudiare; quia tunc reus iam eſt debitor. Sed & ante condemnationem, non poſ ſe deſinere acquirere, aut repudiare lucra obuenientia, cùm crimine commiſ ſo, reo interdicitur adminiſtratio bonorum, aut bona ipſo iure publicantur. Atque ita ex communi omnium ſententia tradidit Stephanus Gratianus, diſ ceptation. forenſ. libro primo, 132. ex numero duodecimo, vſque ad numerum decimum nonum vbi vide. Alij denique, in alia, & omnino contraria ſententia fuere, reum ſcilicet criminis, ante, & poſt ſententiam condemnatoriam, poſ ſe repudiare iura ſibi delata, & nondum acquiſita, nec in exigenda mulcta, vel pœna, aliquod priuilegium eidem tribui; ſicque reſpectu fiſci, nullum ſpeciale eſ ſe, eo quod debitor noluerit acquirere. Et huius opinionis Authores, conſequenter damnant diſtinctionem prædictam, reum ſcilicet criminis, poſt damnationem repudiare non poſ ſe, aut nolle acquirere, fauore fiſci, ex textu, in d. l. in fraudem. Ante damnationem verò poſ ſe, ex dicta l. cum quidam. Et ſic conſtanter tuentur ſententiam contrariam, quod condemnatus ſcilicet poſ ſit nolle acquirere, etiam ſit fiſcus in hoc præiudicetur; nam ratio poſita in dicta l. qui autem, ff. quæ in fraud. creditor. & in dicta l. cum quidam, ff. de iure fiſci, ita militat in fiſco, ſicut in priuato. Quod Tellus Fernandez, in dicta l. quarta Tauri, ſub numer. 63. verſ. Nam ratio poſita; eruditè admodum, atque ſingulariter aduertit in hæc verba: Nunc in dicta l. qui autem, iam fatemur, verum creditorem, & repudiantem verum debitorem, ſiue ex ſententia, ſiue ex contractu; ſed ex ſententia nihil aliud inducitur, niſi quod fiſcus ſit creditor, & delinquens debitor; ſed ex dicta l. qui autem, diffinitur, quia edictum, fraudationis cauſa geſtum, ſolum reuocat diminutionem patrimonij, non autem repudiationem eius, quod noluit acquirere: Sed hæc ratio ita militat in fiſco, ſicut in priuato; Igitur cur confugimus ad ſpecialitatis ſubſidium? Rurſus, quando damus concurſum partis exigentis, quod ſibi fuit applicatum virtute condemnationis, propter damna, & intereſ ſe, & pro pœna fiſci, in eadem ſententia iniuncta, pars præfertur fiſco ſecundum text. in l. prima, C. de pœnis fiſcalibus, vbi Platea declarat numero tertio; ergo ſi priuatus præfertur fiſ co, & in damnum priuati, qui tractabat de damno re ſarciendo, damnatus poteſt repudiare, qualiter fiſcus vult magis priuilegiari in lucro, in quo vincitur à priuato; ideo ſuccedit regula l. de acceſsionibus ff. de diuerſ. & tempor. præ ſcript. Item regula eſt ſine contradictione, legatario, ſeu hærede repudiante, legatum nunquam fuiſ ſe, vt declarat Bartolus, in dicta l. qui autem, & ſuperius diximus: qualiter ergo fiſcus poteſt prætendere ius ad illud, quod damnatus nunquam habuit? Vlterius, ſi non adiuiſ ſet non tranſmiſiſ ſet ad extraneos, l. vnica, C. de his, qui ante apert. tabul. l. vnica, §. in nouiſsimo, C. de caduc. tollend. quia alij non quæ ritur, vt declarat Bartolus, in dicta l. is poteſt, ff. de acquirend. hæreditat. ergo ſi ante aditionem moreretur, mihi in fiſcum transfertur. Multo fortius, quando repudiaſ ſet; quia magis oſtendit voluntatem ſuam. Hactenus Tellus Fernandez, qui eruditè, & eleganter (vt dixi) hanc partem tuetur conſtanter; & concludit, fiſcum, reſpectu quærendorum, quæ reus repudiauit, nullum ius habere; & confiſcatis bonis delinquentis, hæreditatem poſtea delatam, non confiſcari, idque ex ſententia multorum Authorum, quos ibidem adducit: eandem quoque reſolutionem, atque ex eiſdem fundamentis, & rationibus, amplectitur Pat. Thomas Sanchez, tomo primo, de ſponſalibuslibro ſexto, diſputatione quarta, ſub num. octauo, ex verſ. Secundo alij limitant. In ipſa quoque ſentẽtia , & reſolutione remanſit apertè Oſualdus ad Hugon. Donell. lib. 23. C. vltimo, columna prima, in fine, verſ. Obij, fol. 320. & ea retenta non ob ſtat textus, in dicta l. in fraudem: nam veriſ ſima interpretatio eſt ea, quam Tellus, ipſe Fernandez tradidit in dicta l. 4. Tauri, numero ſexageſimo quarto, in hæc verba: Difficultas ſtat nunc in reſponſione text. in dict. a l. in fraudem. Et ſi Gloſ ſ æ credimus in d. l. in fraudem, non loquitur de iure quærendo ex cauſa, quæ nunquam fuit ſed ex propria cauſa, & propriis bonis fiſco incorporatis. Et ſecundum hoc dicitur in fraudem facere, ſi non quæratur; hoc eſt, quando aliquis fuit cauſa, vt non quæreretur fiſco, id quod iam delatum erat fiſco; non tamen quæ ſitum, nec incorporatum; & hæc eſt ſolutio Gloſ ſ æ in dicta l. in fraudem. Et vt clarius hoc conſtet, in fraudem fiſci reuocantur, non ſolum quæ facta ſunt per donationem, ſed quocunque modo res alienatæ. Hæc eſt prima pars legis quæ correſpondet bonis, fiſco incorporatis & pœna huius fraudantis eſt quadruplum, ſecundum text. in l. 2. C. de iure fiſci, libro decimo. Secunda pars legis eſt, idémque iuris eſt, et ſi non quæratur; quæ correſpondet rebus delatis, non tamen incorporatis. Et de hoc eſt textus, in l. aufertur, in §. qui aliquid, ff. de iure fiſci. Et hoc caſu in fraudem legis feciſ ſe videtur, qui fecit vt non quæreretur; non tamen loquitur de repudiante, ſed de impediente acquiſitionem, & ſic Gloſ ſa intelligit dictam leg. in fraudem, in bonis delatis: Alciat. in l. poſt contractum, &c. Vbi Tellus ipſe, Alciati placita, duobus in locis recenſet, quibus hanc ipſam interpretationem probaſ ſe Alciatus videtur, provt latius ibi, vbi denique Tellusmet idem ſic concludit: Et ſecundum hoc nihil contrariantur Iuriſconſulti, nec aliquid ſpecialitatis in fiſco datur, ſed omnium æqua eſt conditio. Et eodem modo (Tello tamen non relato) eum textum interpretatur Oſualdus ad Donellum, libro 23. dicto cap. vltimo, verſiculo, obij, l. 45. folio 320. in fine; vbi Cuiacij ratione concludentur confutata, cum Valla, & Pet. Fabro intelligit verba illa: Etſi non quæratur quando debitor dominium eius rei, quæ illi ex contractu, vel quaſi debetur, quærere neglexit, vt ſi obligationem remiſit, vel rem tradi recuſauit. Atque ita ad repudiationem lucri delati, verba ipſa referi non poſ ſunt, provt ibi concludit. Sexto denique & vltimo loco, in eiſdem in quibus verſamur terminis, extat ſpecifica Pelaez[*] à Mieres reſolutio, de maioratu, quarta parte, dicta quæ ſtione 23. ſub numero 47. & numer. 53. in antiquis. Qui cum ex num. 45. quæ ſtionem principalem huiuſce ca. excitaſ ſet, & fundamenta pro vna & altera parte adduxiſ ſet, tandem concludit dicto numer. 53. eam ſibi veriorem videri opinionem, quod liceat ſucceſ ſori in maioratu, vel melioratione, facere renuntiationem maioratus, vel meliorationis ſibi delatæ in præiudicium fiſci. Et antea ſub numer. 47. id ipſum tenuerat, & Tiraquelli locum, pro eadem ſententia adduxit, ipſamque in hæc verba explicauit: Et ex eiſdem fundamentis, concludit etiam Tiraquellus, in tractatu de primogenitura, quæ ſtione 24. numero primo, pag. 313. quod primogenitus poteſt renuntiare primogenituræ in præiudicium creditorum, quod ego intelligo, vbi nondum primogenitura illi delata fuerit, nam ſi poſtquam illam poſ ſidet, ei renuntiauerit, iam renuntiat bonis acquiſitis, non acquirendis, & ideo renuntiatio non eſt licita, per iura ſupradicta. Et id ipſum, quod ſcilicet ſucceſ ſor maioratus ſi habeat creditores, maioratum quærendum, & ſic nondum delatum, poteſt repudiare, ſiue renuntiare in præiudicium creditorum; non tamen quæ ſitum; ex ſententia communi tradidit Blaſius Flores Diaz de Mena in addit. ad deciſionem Gamæ 92. ſub verſ. communis reſolutio eſt, & Pelaez à Mieres placitum prædictum ſequitur Hieronym. Ceuallos, communes contra communes, dicta quæ ſtione 811. num. 14. & 21. dicens, quod primogenitus poteſt renuntiare primogenituræ in præiudicium creditorum, vbi nondum à principio primogenitura delata fuerit, & citat Mieres ipſum, & Tiraquellum; Afflictum etiam, deciſione 129. quò loci is Author nihil in propoſito exprimit, aut tradit, quo prædictum aſ ſumptum comprobari valeat aliquo modo, provt ibi apparebit. Id autem, quod reſpectu fiſci, aut contra fiſcum Mieres ſtatuit, reſpectu creditorum etiam, rectè accipit, aut intelligit Ceuallos metipſe, licet non comprobauerit; vtpote cùm creditores priuati hypothecarij eandem fortunam patiantur, & ſicut chirographarij ſubiaceant diſpoſitioni dictæ l. qui autem 6. cum ſimilibus, ff. quæ in fraudem credit. vt ſcilicet in quærendis poſ ſit eis debitor præiudicare, ſicuti ex veriori ſententia adnotaui, reſoluíque ſuprà. Nec inter fiſcum, & creditores ſit aliqua differentia in propoſito, quoad facultatem non acquirendi, aut in quærendis, præiudicandi creditori; provt etiam obſeruaui ſuprà, & Tellum Fernandez, ita ſingulariter probantem, recenſui. Cum autem animaduerteret Mieres metipſe, re ſolutioni præfatæ videri obſtare leg. 45. Tauri con ſtitutionem, provt ſuprà ponderaui eam numero decimoſeptimo, ſingulariter, atque egregiè ipſam explicat num. 53. & 54. in antiquis, Dicens, quod ſi hæ reditas vaſ ſalli deuoluta eſt Titio proximiori habili ad ſuccedendum, Titius, qui grauiter offendit patronum, ita quod ſufficeret ad amiſ ſionem feudi, poſtea abſtinet ab hæreditate, poſterior in gradu adit patronum, petens inueſtiri; patronus verò recuſat, & petit ſibi adiudicari iure commiſ ſi, non poteſt patronus id petere, Titium ſe geſ ſiſ ſe pro hæ rede; nec poteſt allegare, Titium in fraudem commiſ ſi abſtinere, quia Titius non cenſetur in alium transferre, iuxta text. in dicta l. qui autem. Nec ob ſtat, quod ipſo iure ſit ſaiſitus; Quia hoc eſt verum, ſi gereret ſe, vel geſ ſiſ ſet pro hærede; ſecus ſi abſtineat. Nec obſtat deciſio dictæ l. 45. Tauri: Quia ex doctrina prædicta eidem reſponderi poteſt: & vltrà dicto numero quinquageſimo quarto, Mieres conſiderat, quod lex ipſa facta eſt in fauorem, & conſeruationem bonorum maioratus, & illorum, qui in eis ſuccedere debent, in quos trãsfertur poſ ſeſ ſio, quando illis id vtile eſt, non aliàs. Et cum eadem lex principaliter ſit facta in fauorem ſucceſ ſorum maioratuum, non debet in illorum odium retorqueri, vt ipſi compelli poſ ſint ad ſuccedendum, vel inuiti acceptent; ad quod adducit doctrinas nonnullas vſque ad numerum 59. vt probet, ſtatuta à lege in fauorem, & commodum alicuius, contra eum retorqueri non poſ ſe, provt latiùs ibi, & per textum vulgatum, in l. quod fauore, ff. de legibus, & magis specificè, atque in terminis expendit Laurent. Calcanum, in conſil. 76. Primò eſt videndum, columna tertia, verſ. Nec obſtat quod dicitur, qui cum loqueretur in ſtatuto Cremenſi, quod continuat poſ ſeſ ſionem mortui in viuum; dicit, quod tale ſtatutum procedit in fauorem ipſius hæredis, ſcilicet, vt poſ ſit dicere, ſe ſaiſitum in poſ ſeſ ſione aduerſus alios, ſi ipſe velit; quod ſi alius id allegaret aduerſus ip ſum hæredem, non prodeſ ſet illi, quia quatenus tendit ad illorum læ ſionem, non debet poſ ſeſ ſio continuari, quam doctrinam, variis, & ſingularibus rationibus confirmat Tiraquellus, in tractatu, le mort, parte ſeptima, declaratione prima, pagina 278. numero primo, & ſequent. vbi adducit alias doctrinas in propoſito. Quibus Mieres ipſe iungit ſententiam Ioann. Andreæ, Archidiaconi, & Dominici, quod quamuis actor ſit miſ ſus in poſ ſeſ ſionem bonorum debitoris, & poſt annum efficiatur poſ ſeſ for, hoc tamen intelligitur, ſi ipſe velit; non aliàs: quod & aliis confirmant Authores alij ibi relati. Et tandem concludit Mieres, opinionem prædictam, quod ſucceſ ſor in maioratu, in præiudicium fiſci poſ ſit eum repudiare, eſ ſe tenendam; nec eidem obſtare dictæ l. Tauri 45. conſtitutionem; & clarè ipſam probari ex textu, in dicta l. cum quidam capitis, ff. de iure fiſci; & quod opinio ipſa, cùm ſit fauorabilior pro conſeruatione bonorum maioratus, ne ſcilicet ea à fiſco, vel à creditoribus capiantur, aut retineantur, in dubio eſt amplectenda. Hactenus Mieres, qui rectiſ ſimè obſeruauit, nihil in propoſito intereſ ſe, quod aliquid ex legis miniſterio, aut diſpoſitione acquiratur ipſo iure, ſiue quod poſ ſeſ ſio ciuilis, & naturalis, & etiam dominium transferatur, & acquiratur ipſo iure, ex poteſtate, & auctoritate legis, abſque aliqua apprehenſione, aut facto, cum id ſemper intelligi debeat, dummodo ſucceſ ſor in maioratu id petierit, atque voluerit vti, aut ſeruare dictæ legis Tauri di ſpoſitionem, non aliàs; nam ſi acquirere noluerit, vel ſuccedere, ſed repudiauerit, perinde haberi debet, ac ſi nihil factum eſ ſet, ſiue ei acquiſitum, nec poſ ſeſ ſio tranſlata fuiſ ſet, vt ſuprà comprobaui. Nec poteſt alius tertius, creditor ſcilicet, Taurinæ legis ipſius conſtitutionem, in ſui commodum allegare; quoniam lex ipſa, non in tertij fauorem, ſed eius, qui ex legis, vel inſtitutoris diſpoſitione ſucceſ ſurus eſt, & qui ſuccedere, beneſicióque eius legis vti velit, facta eſt; provt ex verbis, & mente illius deprehenditur manifeſtè. Rurſus, cùm is, cui maioratus ſucceſ ſio delata eſt, dicit ſe nolle ſuccedere, & maioratum repudiat, aut renuntiat, quamuis ex diſpoſitione dictæ leg. 45. ipſo iure acquiſita ei fuerit poſ ſeſ ſio ciuilis, & naturalis, & etiam dominium transferatur, ita vt retrò ſucceſ ſio ſua fuerit; attamen, retrò ſucceſ ſionem ſuam non fuiſ ſe, ſiue nihil ei acquiſitum, cùm repudiat, palam eſ ſe; Iureconſultus ſcribit in dicta l. prima, §. vtrum, ff. ſi quid in fraud. patroni, & in l. ſi tibi homo, §. cum ſeruus, ff. de legatis primo, & in l. hæ res quandocunque, ff. de acquiren. hæreditat. & in hæ reditate, & legatis, latiùs comprobaui ſuprà. Atque creditores nullum ius prætendere poſ ſunt in bonis, quæ nunquam debitoris fuerunt, repudiatione ſequuta, ſicuti ex Vincent. de Franchis, Tello, & aliis obſeruaui ſuprà, & obtinere debet deciſio dicta l. qui autem 6. ff. quæ in fraud. creditor. quæ ſicut in hæreditate, in legatis, & alio quocunque lucro, etiam ſi illud iure ipſo acquiratur, procedit; ita & in ſucceſ ſione maioratus procedere debet ob æqualem rationem. Nec poſ ſunt tertij, creditores ſcilicet, dicere, bona maioratus repudiati fuiſ ſe ſui debitoris, cùm nunquam eius fuerint, repudiatione ſequuta; nec etiam actum geſtum in fraudem eorum, aut qui ad edictum, Quæ in fraudem creditorum, pertineret, cùm non diminuerit, ſed acquirere deſierit, quod de iure potuit, vt latè ſuprà remanet comprobatum. Non obſtant nunc fundamenta omnia, quæ pro contraria parte adduxi, ponderauíque ſuprà, ex numero ſecunda, cum ſequentibus. Non obſtat primum; quoniam reſpondetur, conceſ ſo pro verò quod fraus in propoſito committeretur, & quod fraudandi fiſcum, aut creditores cauſa, repudiatio, ſiue renuntiatio maioratus fiat; eam in conſideratione non haberi, cum non in minuendo, ſed in non acquirendo fraus ipſa conſiſtat; ſicque, vt creditoribus ipſis conſulatur, non ſufficiat; vtpote, cùm edictum illud, Quæ in fraudem creditorum, &c. ad diminuentes, non ad non acquirentes pertineat, vt ſ æpè dictum, comprobatumque remanet, ſicque iura omnia, quæ in contrarium allegata fuere, procedant. Textus verò, in dicta l. magis puto, §.[*] fundum, ff. de rebus eorum: diuerſimodè interpretari, explicaríque ſolet; ſicuti conſtat ex his, quæ adnotarunt poſt ordinarios, Antonius Gomezius, tomo ſecundo variarum cap. decimoquarto, de Reſtitutione, numero decimoquarto. Corduba de Lara, in l. ſi quis à liberis, §. vtrum, ex numero ſexageſimo, cum ſequentibus, Arias Pinellus, tertia parte, l. primæ, & de bonis maternis, numero 103. Hieronym. Cagnolus in dicta l. non fraudantur, ff. de regulis iuris; & ibidem Pet. Faber, Flores Diaz de Mena, in addi. ad deciſionem Gamæ 118. Simoncellus, de decretis, libro tertio, titulo octauo, inſpectione nona, per totam: Antonius Pichardus, in §. item ſi quis in fraudem, num. decimo ſeptimo, verſ. Nec magis obſtat, de actionib. & ij quidem variis modis eum textum intelligunt, provt etiam Oſualdus, in addition, ſeu annotationibus ad Hug. Donellum, libro vigeſimo tertio, cap. vltimo, in verſ Obiic, ſecundo, ſolio 321. in principio. Sed crebriori placito obtinuit, oratione Diui Seueri, de qua in l. prima illius tituli, tutores prohiberi alienare bona pupilli, & per eam comprehendi alienationes etiam earum rerum pupilli, quæ ipſi quoquo modo, etiam reuocabiliter, & reſolutiuè acquiruntur ſemel, vt ſic pupillorum vtilitati magis conſulatur, provt conſtat ex ipſamet l. magis puto, §. primo, coniuncta l. prima, C. de iure dominij impetran. Atque ideo, cum ſemel legatum fuerit acqui ſitum pupillo, quamuis commutabiliter, reſolutiuè, non poterit tutor alienare: id quod clarè textus idem denotat ibi: Cum res pupilli ſit. Et ita eum textum explicauit Antonius Pichardus, in loco nunc relato. Et in eodem ſenſu fuiſ ſe videtur Pet. Faber, in dicta l. non fraudantur, pag. 350. quem ſequutus eſt Oſualdus, vbi ſuprà, dum dixit, id ſpeciali ratione in pupillo, vt alia, receptum eſ ſe; ne inconſulta facilitas ipſi noxia ſit; atque ideo conuenientius viſum fuit, vt legati quoque repudiatio, ſine Prætoris auctoritate non fiat. Remanet ergo, ex eo textu, qui ſpeciali ratione, in pupillo ſubſi ſtit, ad caſum præ ſentem argui non poſ ſe, nec repudiationem legati, quæ in pupillo alienatio vocatur, in cæteris alienationem dici. Secundum etiam fundamentum, ex l. in fraudem, ff. de iure fiſci, deductum, non refragatur, nec verè in contrarium is textus vrget; eidémque reſpondetur, provt latè ſuprà, num. 43. per totum, vbi ex profeſ ſo agitur de eius leg. & l. cum quidam capitis, intellectu, provt ibi videbitur. Minus etiam mouet tertium fundamentum, ex[*] l. liberto octuaginta, ff. de bonis libertorum, deſumptum; nam reiecta interpretatione Petri Surdi conſ. 300. num. 20. libro ſecundo, & aliorum, quos Stephanus Gratianus commemorauit, deciſione Marchiæ 17. numero trigeſimo primo, & diſceptation. forenſ. libro primo, cap. 132. numero 39. 40. & 41. Re ſpondetur, in ſpecie eius textus, ideo patronum poſ ſe vendicare partem ſibi debitam, non obſtante repudiatione hæredis, quia ibi non agitur de ipſo liberto, qui potuiſ ſet lucrum repudiare in damnum patroni, iuxta text. ſ æpè allegatum, in dicta l. prima, §. vtrum, ff. ſi quid in fraud. patroni. Sed de hæ rede liberti, qui non potuit in damnum patroni repudiare legatum factum liberto. Ratio eſt, quia cùm libertus deceſ ſerit, animo non declarato, an volue rit agnoſcere legatum, necne; lex præ ſumit, quod libertus voluerit agnoſcere legatum, cùm deceſ ſerit non facta declaratione, & quod ſi vellet repudiare, id exprimeret; & ita intelligit Socinus iunior, in conſ. 109. in fine, libro tertio, & ſequitur Phanucius, de lucro dotis, gloſ ſa octaua, numer. 21. Stephanus Gratianus, in duobus locis nunc relatis. Non etiam obſtat quartum fundamentum, quod ex ſententia Ancharani, & quorundam eum ſequentium, conficiebatur, dum ij arbitrantur, deciſionem dictæ leg. qui autem 6. ff. quæ in fraud. creditur. procedere quidem in creditoribus chirographariis, & perſonalem duntaxat actionem habentibus; ſed in debitoribus hypothecariis obtinere non poſ ſe. Reſpondetur namque, contrarium longè verius eſ ſe, nec de iure eam diſtinctionem procedere; ſed in hypothecariis, ſicut in perſonalibus legem ipſam obtinere; provt longa ſerie comprobatum, & ob ſeruatum fuit ſuprà, ex numero trigeſimo primo, cum ſequentibus. Vbi videndum eſt. Quintum quoque fundamentum non vrget:[*] Nam quod dicitur quod actionem habens, rem ip ſam habere videtur, impropriè quidem, non verè, aur propriè, intelligitur; ſicuti ex Decio, Cagnolo, Ruino, & Menochio, obſeruaui ſuprà, numer. 9. Idque ſemper accipiendum eſt iuxta actus, de quo agitur, naturam, & ſubiectam materiam, de qua ſermo inſtituitur; provt ibidem Decius, & Cagnolus præ ſentiunt; in propoſita autem materia, iuxta naturam ipſius, actionem habens, nec dicitur rem ipſam habere, quoad effectum illius edicti, Quæ in fraudem creditorum, &c. Niſi rem ipſam cum effectu habuerit, eiuſque dominium assequutus ſit, ſicque alienando minuat, nec etiam ius ad eandem rem conſequendam, in bonis eius reputatur; quoniam ius adeundi non eſt in bonis noſtris, niſi quoad effectum tranſmiſ ſionis; ſicuti ex ſententia multorum Authorum annotaui ſuprà, numero vigeſimo ſecundo & ſeq. Sicque in legato, & in hæreditate, ante aditionem non datur dominium, & ſequuta repudiatione, certum eſt, nunquam fuiſ ſe, provt etiam tradidi ſuprà numer. 30. ius autem ad rem, vt donari poteſt, ita & ſub hypotheca contineri fatemur; provt etiam, nomina debitoris ſub hypotheca eſ ſe poſ ſe, & ius futurum ſub hypotheca generali omnium bonorum contineri, & hypothecæ generali ſubiici poſ ſe, non ſolum quæ in noſtro dominio ſunt, & à nobis poſ ſidentur, ſed etiam quæ adhuc in bonis noſtris non ſunt, ſed nobis tantum debentur; ſicuti arguendo, probaui ſuprà num. 10. & tribus ſeq. Cæterùm, cum hypotheca afficiat rem, & non perſonam, neceſ ſarium eſt, quod illæ res fuerint aliquando in dominio, aut in bonis debitoris, & ab eo acquiſitæ, aut ipſi debitæ, provt in nomine debitoris ſtatuitur; vel quod ius ad rem in bonis eius fuerit, vt in l. cum res, C. ſi aliena res pignori data ſit, l. & quæ nondum, in §. quod dicitur, ff. de pignoratitia actione; itaque, ſi debitor nunquam fuit dominus, aut ſi ius illud in bonis eius non fuit, nunquam hypotheca adfuit (quæ, ſi fuiſ ſet, adeſ ſet) ſed in hæreditate, vel legato, ante aditionem non datur dominium, nec ius illud dicitur fuiſ ſe in eius bonis, quia ſequuta repudiatione, fingitur nunquam fuiſ ſe, provt ex Telli Fernand. placitis, & reſolutione, in d. l. 4. Tauri, numer. 58. & Vincent. de Franch. d. deciſ. 101. numer. 21. in fine, & 22. Obſeruaui ſupra, numer. 32. Ergo ſub hypotheca generali omnium bonorum contineri non poteſt quod nunquam fuit; contineretur equidem ius ip ſum, ſicut & aliud ad rem, & etiam futurum, ſequuta poſtmodùm acquiſitione, & acceptatione, aut iure ipſo, quod tempore hypothecæ generali ter conſtitutæ, non erat in bonis debitoris, po ſtea redacto; ſicuti iidem Authores, & alij ſuprà commemorati, pro certo tradunt communiter. Parum etiam vrget ſextum fundamentum, de[*] ductum ex doctrina Ioannis Fabri, in dict. §. manet. Inſtitut. de ſocietate, dum dixit, quod quando præ cedit contractus, vel materia, quæ obligat ad acquirendum; abſque fraude, vel dolo, non poteſt non acquiri, Quoniam reſpondetur, id procedere atque intelligi debere, quando neceſ ſariò tenetur quis acquirere ex obligatione, aut contractu, vel ex legis diſpoſitione; ſicuti apparet in exemplis eorum iurium, quæ in argumento adduxi, & aliorum etiam, quæ recenſuit Gloſ ſa, in dicta l. alienationis, §. qui occaſione, vbi bene declarat Rebuffus, poſt Bartolum, in dicta l. qui autem. Cæterum in ſpecie propoſita, & in terminis, de quibus agimus, ius ad acquirendum non obligat, neque ex contractu, qui præceſ ſerit, neque ex natura rei, de qua agitur; imò potius ius ipſum diſponit expreſsè contrarium, quod ſcilicet acquirere non teneatur is, qui cùm poſ ſet hæreditatem, aut ſucceſ ſionem legitimam conſequi, eam, vel legatum repudiauit, ſicuti probat adeò expreſsè textus in eadem l. qui autem 6. cum ſuis § dicta l. ſi ſponſus, & §. ſi maritus, ff de donat. inter. d. l. non fraudantur, & d. § qui occaſione. Atque ex his quidem infertur euidenter, nec ob[*] ſeruationem illam Gregorij Lopez, in dicta l. duodecima, verbo, engañoſamente, de qua ſuprà numero decimo quinto, ſtare, ſiue ſuſtineri de iure poſ ſe. Nec etiam ex doctrina prædicta Fabri, firmitatem aliquam habuiſ ſe; vtpote, cùm in caſu illo adducto per Gregorium metipſum, & in Regio Senatu definito; non proceſ ſiſ ſet materia, aut contractus, ex quo acquirere hæreditatem maternam, ſiue eam acceptare filius præcisè deberet, imò iure ipſo, facultatem repudiandi, aut non acquirendi; etiam poſt delictum illud commiſ ſum, & ſententiam condemnatoriam latam, haberet; provt ſuprà numero quadrageſimo tertio, per totum, latiùs oſtendi; & alio exemplo comprobat Mieres, quarta parte, dicta quæ ſtione vigeſima tertia, numero ſexageſimo ſecundo, in antiquis. Sic ſanè, Authores relati ſuprà, dicto numero decimo quinto, & quadrageſimo tertio, iuridicè contrarium ſtatuunt; aut quo iure Senatus Regius excitari, adducíque potuerit, non aſ ſequuntur, provt ex ipſis apparet, atque ex Ceuallos, commun. contra commun. dicta quæ ſtione 811. numero duodecimo, & decimo tertio. Cogita tamen, (provt ego animaduerto) an præ ſtantiſ ſimus, ſupremúsque Regius Senatus ſic forſan definierit, vel quia contrariæ partis Authorum, quoad articulum Legitimæ, opinionem magis probaret, & fundamenta eius fortius vrgere exiſtimaret; ſiue, quia ſequutus eſt diſtinctionem illam communem, quod reus criminis, poſt ſententiam condemnatoriam repudiare non poſ ſit lucra ſibi delata, ſicque nec legatum, nec hæreditatem; ante verò poſ ſit; de qua ſuprà numero quadrageſimo tertio; vbi eam confutaui, & ante, & poſt, licere repudiare, ex veriori ſententia firmaui. Aut poſito, quod contrariam ſententiam veriorem videret, nec eam diſtinctionem admittendam in puncto iuris, præoculis haberet; vtpote, cùm etiam poſt ſententiam condemnatoriam, repudiare valeat nondum quæ ſita, licèt delata, etiam in præiudicium fiſci, & partis offenſ æ, ſicque negari non poſ ſit ex deciſione eorum iurium, de quibus dicto numero quadrageſimo tertio, quin filius hæreditatem matris repudiare poſ ſet eo in caſu; nihilominus tamen, Regius ipſe, grauiſ ſimuſque Senatus; ideo fieri executionem iuſ ſit, quod grauitas delicti ſic poſtulare videretur, manus ſcilicet offenſi abciſ ſ æ, & inutilis, & aridæ relictæ, damnorúmque inde eidem prouenientium ratio, æquitas etiam, quæ pro offenſo ipſo adeò fortiter vrgebat, cùm aliàs viuere, & ali non poſ ſet. Quod etiam certò crederet, aut ſciret, repudiationem ipſam fuiſ ſe fictam, & ſimulatam, atque factam, vt filius idem hæreditatis ius à ſe non abdicaret, ſed potius ipſam retinere contenderet, in fraudem tamen offenſi, & ſententiæ latæ, vnum ſimularet, repudiare ſcilicet, aliud verò ageret, retinere inquam hæreditatem eandem delatam, & condemnationem, atque executionem vitare, ſicque Senatum ipſum, ſententiam, & partem offenſam decipere. Veritatem itaque magis, quàm ſubtilitatem iuris perpendens Regius ipſe Senatus, & offenſo conſulendum, maxima æquitate decreuit, & fraudi adeo clarè cognitæ, atque ex opulentæ hæreditatis repudiatione, ſimulatione, & fictione præ ſumpta, aut pro certo habita, locum dari, iuſto decreto non permiſit. Septimum quoque fundamentum (in quo magis Interpretes inſiſtunt) non obſtat, quatenus arguendo, proponebamus, quod in his, quæ ipſo iure, ex facto, aut miniſterio legis acquiruntur, provt Legitima filiis debita, obtinere non debeat regula, & deciſio dict l. qui autem 6. cum ſimilibus, ff. quæ in fraud. creditor. nam cùm ea acquiratur ipſo iure, videtur quod ceſ ſat ratio legis illius, & contineri debeat ſub hypotheca generali omnium bonorum filij, atque filius ipſe repudiando legitimam, ſiue hæreditatem paternam, præiudicare non poſ ſit creditoribus hypothecariis, quia acquiſitum ipſo iure minuere videtur; & conſequenter id ipſum dicendum ſit in ſucceſ ſore maioratus, cui ius ſuccedendi iam delatum fuerit. Id quidem, quod in legitima aſ ſeuerarunt Interpretes, relati ſupra, numero decimo ſexto, & conſtanter tuetur Menochius, in conſil. ſeptuageſimo ſeptimo, libro primo. Ioann. Pet. Fontanella, de pact. Nuptial. clauſula 4. gloſ ſa nona, parte quinta, num. 122. & alij, de quibus ibi. Hæc inquam non vrgent; quoniam reſpondetur, quod licèt le[*] gitima acquiratur ipſo iure filiis, ex diſpoſitione, aut miniſterio legis, id tamen intelligitur, dummodo filius ipſe eam acceptauerit, & voluerit, atque petierit, & non aliàs; quoniam ſi eam repudiauerit, perinde eſt, ac ſi retro nullum ius fuiſ ſet ei acquiſitum, ſicut in legatis ſtatuimus ſuprà ex textu, in dicta l. prima, §. vtrùm, ff. ſi quid in fraudem patroni, & in l. ſi tibi homo, §. cum ſeruus, ff. de legatis pri[*] mo, & in l. cum pater, §. ſurdo, ff. de legatis ſecundo. Et vere legitima ipſa, & illius ſupplementum debetur, & acquiritur filio commutabiliter, non incommutabiliter; provt ſingulariter Baldus docuit in l. ſcimus, in principio, C. de inofficioſo teſtam. & adnotauit Peregrinus, de iure fiſci, libro quinto, titulo primo de publicatione bonorum, num. 151. folio 109. vbi corruptè allegat Corneum, in conſil. 289. numero octauo, libro quarto, cum debuiſ ſet eum allegare in conſil. 226. & 227. volumine ſecundo, & vt perfectè, & irreuocabiliter acquiſita dicatur, quod filius eam acceptet, neceſ ſarium eſt; nec ante acceptationem, verè acquiſita dicitur. Sic ſane prædictam[*] opinionem, quod ſcilicet filius legitimam, & ſupplementum legitimæ poſ ſit remittere, aut repudiare in præiudicium ſuorum creditorum, tenuerunt grauiſ ſimi alij Authores, & iuridicè equidem, atque veriſ ſimè, per textum, in dict. l. qui autem, & in l. ſi poſtulante, ff. ad Senat. Conſult. Trebellian. per quæ duo iura ſic aſ ſeuerarunt Gozadinus, in conſilio nonageſimo ſeptimo, Prima facie, numero tertio, Lau rentius de Pinu, in conſilio ſeptuageſimo, per totum, volumine primo. Iacob. Cancerius, variarum tomo primo, capite tertio, de Legitima, numero quadrageſimo primo, & aſ ſignat rationem, numero quadrageſimo ſecundo, quia acquirere nemo cogitur, nec etiam filius, licet id redundet in præiudicium creditorum, ex textu, in dicta l. qui autem, & in dicta l. ſi poſtulante, & abſtinendi ſe ab hæreditate parentum, beneficium filiis conceſ ſum eſt de iure prætorio, ex textu, in l. neceſ ſariis, ff. de acquirend. hæred. §. ſui, verſic. Sed. his permittit Prætor: Inſtitut. de hæred. qualit. & differen. nec ideo effectus ſuitatis eis tolluntur; provt vtrumque latiùs comprobauit Antonius Gomezius, tomo primo variarum, capite nono, numero vigeſimo, & vigeſimo primo, & vigeſimo ſecundo, & vigeſimo tertio, Ioannes Gutierrez, in dicto §. ſui, ex numero 100. cum ſequent. eandem etiam ſententiam, quod in præiudicium creditorum poſ ſit filius deſinere non acquirere, ſiue repudiare legitimam, nec per hoc dicatur minuere patrimonium, tenuerunt Ioann. Lup. in l. ſecunda Tauri, numero decimo ſexto. Pelaez à Mieres, de maioratu, quarta parte, quæ ſtione vigeſima tertia, numero 117. in nouis. Albericus etiam, Alexander, Paulus Caſtrenſis, Antonius Gomezius, Tellus Fernandez, Matiençus, Ioannes Gutierrez, Ceruantes, & Pat. Ludou. Molina, quos refert & ſequitur Pat. Thomas Sanchez, prima parte, libro ſexto de ſponſalibus, diſputatione quarta, numero octauo, in fine, folio 908. qui cum in Legitima propoſuisset dubium prædictum, an ſcilicet procedat deciſio dictæ l. qui autem 6. & rationem dubitandi adduxiſ ſet, quod hæredibus ſuis, filiis ſcilicet, adhuc ignorantibus, ſtatim mortuo patre acquiritur hæreditas, provt ibi iurium allegatione comprobat; inquit ſtatim in hunc modum: Sed oppoſitum eſt dicendum, quia illa acquiſitio eſt reuocabilis, & quaſi ſub conditione, niſi hæres repudiare velit, quæ repudiatio retrotrahitur, ſicut proxime de legato diximus, &c. Idem quoque conſtanter defendit Annæus Robertus, rerum iudicatarum, libro tertio, capite duodecimo; And. Fachineus, controuerſiar. iur. libro decimo tertio, capite quadrageſimo ſexto, folio mihi 464. vbi concludit, filium repudiare poſ ſe legitimam, falcidiam, Trebellianicam, nec poſ ſe conqueri creditores, ſiue ſint hypothecarij, ſiue ſint chirographarij, quia militat ratio eadem in vtriſque; & edictum fraudatorium pertinet ad eos, qui diminuunt; non autem ad eos, qui acquirere nolunt. Et ponderat textum, in dicta l. qui autem 6. & in l. patrem 19. ff. quæ infraud. creditor. & in dicta l. ſi poſtulante, vbi Paulus Caſtrenſis, ita ſcribit numero ſecundo: Item hic eſt caſus, ſi filius repudiat hæreditatem parentum in fraudem creditorum, & ſic deuoluitur ad ſequentes in gradu, non poſ ſunt eius creditores petere, ſe inueſtiri de ſua legitima, dicendo, quod in fraudem eorum non potuit à ſe abdicare, ſicut nec alia bona. Oſualdus etiam in annotation. ad Hug. Donellum, libro vigeſimo tertio, capit. vltimo, fol. 320. verſiculo, Licet item. vbi ſingulariter, atque in hunc modum ſcribit: Licet item in ſuis hæredibus, citra aditionis ſolennia, continuatio dominij intelligatur; tamen, & horum abſtentio à paterna hæreditate, fraudulenta non habetur: l. 3. C. de reuocand. his, quæ in fraud. creditor. nec ſi præteritus, vel exhæredatus filius, ære alieno obrutus, cogitur querelam in offic. vel condict. ad expletionem legitimæ exercere, vrgentibus creditoribus: argum l. 1. §. trum, ff. ſi quid in fraud. patron. Quamuis autem, quoad legitimæ recu ſationem, quæ ſtionem variè tractatam referat Rober. dicto cap. 12. quòd quaſi quoddam æs alienum ſit, in qua creditor filius habeatur, viuo etiam patre, Fab. de Anna, conſil. 86. num. 3. & 45. probabilius tamen, neo ad eam petendam, filium à creditoribus ſuis rectè compelli, ſiue chirographarij hi, ſiue hypothecarij; per dict. l. 6. §. 2. & l. 19. hoc tit. l. prima, §. 8 ff ſi quid in fraud. patroni: l. 67. §. primo, ad Trebell. quia ſi hæreditas delata omitti poteſt, item legatum, quod recta tamen via tranſit; magis deferenda. Nec eſt, quod iuſtè hic conquerantur creditores, ſiue obuenturæ paternæ hæreditatis contemplatione, filio crediderunt; ſiue fiducia bonorum aliorum; quia nulla horum fit diminutio: ſiue eius intuitu, quia & imprudentes ſi obligari putant poſ ſe bona, in quibus nondum ius vllum debitori, & impudentes ſi filio, vt captet patris ſucceſ ſionem, incentiuum præbent Robert. dicto cap. 12. ſub finem, Eandem denique opinionem ſuſtinuit Stephanus Gratianus, di ſceptation. forenſ. lib. 2. cap. 271. ex num. 10. vſque ad num. 20. & maximè num. 13. & ſeq. vbi ſic ſcribit: Nec faciunt, quæ dicta ſunt de legitima, ac eius ſupple[*] mento: quia licet in eis videatur præ ſupponi ius in eſ ſe productum, & iam quæ ſitum; tamen intelligitur quoad reiectionem grauaminis, cuius reſpectu repletio, & acquiſitio fit ipſo iure per legem, ſed quoad effectum acquiſitionis realis, & incommutabilis, requiritur declaratio, & petitio; ſine qua non eſt aliquod ius quæ ſitum, & ideo datur repudiatio, & præ ſcriptio, cum aliis ſimilibus effectibus, &c. vſque ad dict. numer. 20. vbi vide.[*] Ad rationes autem, & fundamenta Menochij, præcitato conſilio 77. lib. 1. non difficilis eſt ſolutio, & reſponſio. Et ad primum reſpondetur, Legitimam eſ ſe, & dici, non modò, cùm mortuus eſt pater, & petita adhuc non fuit (provt ipſe contendit, ſed etiam viuo quoque patre; licèt tunc cum effectu non debeatur, nec peti poſ ſit, & patre ipſo mortuo, ante, & poſt petitionem illius, cum ſemper in bonis parentum legitimam filij habeant. Differentia ſolum ſtat in hoc, quod ante mortem, & poſt mortem etiam, ante petitionem tamen, eſt commutabiliter, incertè, & reuocabiliter debita, provt incertum quoque, quanta legitima futura ſit, ſiue illius quota, an etiam aliqua, in ſpectis facultatibus, tempore mortis parentum, iuxta text. in l. cum quæritur, C. de inofficioſ. teſtam. poſt. petitionem verò dicitur debita incommutabiliter, & tunc licet proprium patrimonium filij efficiatur, vt Menochius ipſe probauit, non tamen ideo legitima eſ ſe deſinit, quia licet efficiatur proprium patrimonium, verè tamen legitima eſt, & legitima dicitur communi vſu loquendi; & rationes omnes ponderatæ per Menoch. ex num. 4. vſque ad num. 8. potius id ipſum euincunt, & lex cum ratio, ff. de bonis damnatorum, cum aliis vulgaris, ſuadet: aliæ autem, quas recenſuit numeris ſequent non concludunt, ideo legitimam eſ ſe in bonis filij, vt ſub hypotheca generali bonorum eius veniat, quòd antequam perita ſit, & agnita, tranſmittatur, & quod debita ſit iure naturali, & quod fructus eius debeantur à die mortis patris, fateor namque, hæc omnia vera eſ ſe; ſed dici verè non poteſt, quod ante agnitionem, & petitionem, in eius bonis, & dominio fuerit, ſiue eſ ſe poſ ſe, eo inuito, nec aliàs, quam ſi ipſe velit eam acquirere; atque ita eius voluntatem, & petitionem requiri, vt in eius bonis, & patrimonio dicatur, mortuóque patre, non ſtatim eidem inuito acquiri, ſed volenti, & petenti, & tunc procedere ea omnia, quæ Menochius expendit; eo autem acquirere nolente, ſiue repudiante legitimam, perinde eſ ſe, ac ſi nunquam ius vllum in legitima, & bonis parentum habuiſ ſet, provt remanet comprobatum In ſumma itaque, viuente quoque patre, dicitur, filium quodammodo habere legitimam in bonis eius, ſed incertam quidem, & commutabiliter, & reuocabiliter. Mortuo verò patre, in bonis omnibus, quæ reliquit, certum eſt, legitimam filium habere & etiam ante petitionem legitimæ, in omnibus bonis à parente relictis, ei competere. Cæterùm. cùm ei volenti, & petenti; non verò renuenti, & inuito acquiratur, vt ſuprà dixi; ſi filius eam non petierit, neque acquirere voluerit, nullum ius creditores prætendere poſ ſunt, cùm verè & effectiuè nunquam ei acquiſita fuerit. Ex his ſanè credo, Menochij fundamenta, etſi ſubtilia ſint. non vrgere: nam etſi probent, legitimam omni iure filio deberi, non tamen ei inuito, aut non petenti, ita acquiri ipſo iure, vt in bonis, & patrimonio eius fuiſ ſe aliquando dicatur, ſi ea poſtmodùm remittatur. Reſtringere quoque Legitimæ nomen, vt tunc duntaxat legitima dicatur, quando mortuus eſt pater, & petita adhuc non fuit; communibus omnium Doctorum placitis aduerſatur: vtpote, cùm etiam poſito, quòd tunc tantum legitima diceretur, cum effectu tamen, & incommutabiliter, ante eius petitionem, & agnitionem non acquiratur, ſicque nec ſub hypotheca generali bonorum filij venire poſ ſit, ſi repudiata fuerit, ſicque nunquam acquiſita, vt ſ æpe dixi. Octauum denique & vltimum fundamentum non obſtat, ex l. 45. Tauri deductum: quoniam eidem reſpondetur ſuprà, num. 45. vbi lex ipſa ſingulariter explicatur, & de his hactenus Laus Deo, Beatiſsimæque Deiparæ Virgini Mariæ. LOCA IVRIS COMMVNIS, TAM CÆSAREI, QVAM PONTIFICII, et legvm regiarvm castellæ , quæ in hoc Volumine ingenti ſtudio, & diligentia explicantur; & quibus notabiles, & veri intellectus aſ ſignantur. -  EX DIGESTO VETERI. -  LEx ſi creditor, §. fin. ff. de diſtractione pignor. cap. 80. numero vigeſimo, & ſequentibus. -  L. plenum, §. equitij, ff. de vſu & habitatione, cap. 84. ex numero ſexto, cum ſequentibus, & numero quadrageſimo quinto. -  L. ſi in emptionem, ff. de minoribus, cap. 85. numero 14. -  L. Barbarius Philippus, ff. de officio Prætoris, cap. 102. num. 10. -  L. ſeruo manumiſ ſo, 58. ff. de condictione indebiti; cap. 102. numero vndecimo. -  L. penultima, ff. de his qui ſunt ſui vel alieni iuris, cap. 104. ex numero 21. cum pluribus ſequentibus. -  L. ſi ego, §. ſi res alicui, ff. de iure dotium, cap. 109. numero decimo quinto, & trigeſimo. -  L. ſecunda, cum ſua materia, ff. de in diem addictione, cap. 109. numero tertio, & ſequentibus. -  L. quod ſeruus, & l. ſi pecuniam, ff. de condictione cauſa data, cauſa non ſequuta; cap. 109. ex numero 24. vſque ad numerum 30. vbi vide omnino. -  L. dotis fructus, in fine, ff. de iure dotium, cap. 109. ex numero vigeſimo quarto, cum ſequentibus. -  L. in poteſtate 10. ff. de ſponſalibus, cap. 109. numero 25. & 27. -  L. in lege Aquilia ſi deletum, ff. ad leg. Aquiliam, cap. 93. §. decimo quarto, num. 14. -  Ex Digeſto in fortiato. -  L. pater Seuerinam, ff. de condition. & demonſtration. cap. 63. numero quinquageſimo tertio. -  L. ſi ita quis 21. ff. de vulgari, & pupil. ſubſtitut. cap. 63. numero 58. -  L. ſi cum dotem 23. ff. ſoluto matrimonio, cap. 63. numero 59. -  L. ſuus 4. ff. de hæred. inſtit. cap. 64. numer. 37. & 42. -  L. vnum ex familia, §. ſed ſi fundum, in verſ. Et ſi quidem, ff. de legat. 2. cap. 67. num. 14. -  L. cum pater, §. à te peto, ff. de legatis ſecando, cap. 67. numero vigeſimo ſeptimo. -  L. ex facto, §. ſi quis rogatus, el primero, ff. ad Trebellianum, cap. 82. ex numero decimo quarto, cum ſequentibus, & numero ſexageſimo ſecundo, & ferè per totum cap. -  L. cum pater, §. volo, ff. de legatis ſecundo, capit. octuageſimo ſecundo, numero ſexageſimo ſecundo. -  L. Lucius 2. §. Damæ, ff. de legatis ſecundo, cap. 82. numero 28. -  L. finalis, ff. de iure deliberandi, capite 82. num. 28. -  L. hæredibus, §. primo, ff. ad Trebellianum, capit. 82. numero 29. -  L. denique, §. interdum, ff. de peculio legato, capit. 85. numero tertio. -  L. ſi ſeruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, cap. 84. ex numero duodecimo, cum ſequentibus, & numero quadrageſimo ſexto. -  Leg. hæc conditio, l. ſi iam facta, 11. l. Publius, 56. l. conditionum, 90. ff. de condition. & demon ſtration. materia: cap. 84. numer. finali. -  L. ſi legatum purè, ff. de adimendis legatis, cap. 88. numero 19. -  L. ſi fundum per fideicommiſ ſum, ff. de legatis primo, cap. 89. num. 122. -  L. finalis, §. finali, ff. de legatis ſecundo, cap. 89. numero 136. -  L. pater filium, §. quindecim, ff. de legatis tertio, capit. octuageſimonono, num. 138. -  L. cum pater, §. hæreditatem, ff. de legatis ſecundo, cap. 92. num. 46. -  L. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo. cap. 93. numero decimo ſeptimo. -  L. prima, ff. de his quæ pœnæ nomine relinquuntur, cap. 94. ex numero tertio; & numero nono. -  L. multa 6. l. in teſtamento, 27. ff. de condition. & demonſtration. cap. 94. ex num. 7. cum ſequent. -  L. prima, cum ſequentibus, ff. de penu legata, cap. 94. numero tertio, cum ſeq. -  L. cohæredi, §. qui patrem, ff. de vulg. & pup. ſub ſtitut. materia, & deciſio, cap. 95. maximè num. 24. & ſequentibus. -  L. libertis quos, 18. de alimentis legatis, capit. 95. numero vigeſimo ſeptimo. -  L. Stichus 20. l. alimenta, 16. §. Baſilicæ, ff. de alimentis legatis, cap. 95. num. vigeſimo octauo. -  L. Seiæ, 20. ff. de fundo inſtructo, capit. 95. numero vigeſimo octauo. -  L. quæ ſitum, §. item ſi fundum, l. ſi mancipia, & l. cum de. lanionis, §. quidam, ff. de fundo inſtructo. cap. 95. numero trigeſimo. -  L. ſi tibi homo, §. primo, ff. de legatis primo, cap. 95. numero trigeſimo primo. -  L. Titia, §. qui Marco, ff. de annuis legatis, cap. 95. numero 32. -  L. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebellian. cap. 69. ferè per totum, & maximè ex numero decimo. -  L. finalis, ff. ad Trebellianum, capit. 95. numero finali. -  L. annuam, ff. de annuis legatis, capite 96. ſub num. 40. columna ſexta, in principio. -  L. is qui putat, 15. ff. de acquirenda hæreditate, cap. 102. numero nono. -  L. obtinuit. 3. ff. de condition. & demonſtration. capit. 102. ſub numero vndecimo. -  L. Lucius, la primera, ff. de condition. & demon ſtration. cap. 104. numero 6. -  L. ſi quis à liberis, §. ſi vel parens, in verſic. Meminiſ ſe, ff. de liberis agnoſcendis, capit. 104. ex numero vigeſimo primo, cum pluribus ſequentibus. -  L. finalis, ff. de rebus eorum, capit. 108. per totum. -  L. quoties 29. ff. ſoluto matrimonio, cap. 109. numero 14. -  L. cogi, §. hi qui ſolidum, ff. ad Trebellian. cap. 110. ſub numero 30. -  L. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo, capit. 110. num. 21. & 24. -  L. Gallus, §. quidam rectè, cum ſua materia, ff. de liberis & poſthumis, cap. 110. ex numero primo, vſque ad numerum 25. -  L. 3. §. ſi ita teſtatus, ff. de liber. & poſthum. capit. 110. numer. 47. & 50. -  L. quinta, §. finali, ff. de iniuſto, rupto; cap. 110. ex numero quadrageſimo ſeptimo, cum ſequentibus. -  L. filiæ meæ emancipatæ 60. ff. ſoluto matrimonio, cap. 111. numero trigeſimo octauo. -  L. magis puto, §. fundum, ff. de rebus eorum, cap. 112. numero 46. -  L. liberto octuaginta, ff. de bonis libertorum, cap. 112. numero 47. -  L. prima, §. vtrum, ff. ſi quid in fraudem patroni, cap. 112. ferè per totum, & maximè ex numer. 35. cum ſeq. -  L. ſi tibi homo, §. cum ſeruus, ff. de legat. 1. & l. cum pater, §. ſurdo, ff. de legat. 2. cap. 112. ex numer. 35. vſque ad num. 42. -  L. pater filium, §. fundum Titianum, ff. de legatis tertio, cap. 93. §. ſexto, ferè per totum. -  L. annua 20. l. annuam 6. ff. de annuis legatis, cap. 93. §. vndecimo, numero octauo. -  L. nihil proponi, ff. de legatis primo, cap. 93. §. vndecimo, per totum. -  L. fundi Trebatiani, ff. de vſufructu legato, cap. 93. §. vndecimo, numero quarto, & ſequentibus. -  L. cum ita. §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo, cap. 93. §. decimo tertio. -  L. is qui complures, ff. de legatis 3. cap. 93. §. vige ſimo, numero quinto. -  Ex Digeſto nouo. -  L. prima, §. finali, ff. de iure immunitatis, cap. 84. numero 46. -  L. in toto iure, ff. de regulis iuris, deciſio, & materia, cap. 95. per totum. -  L. hæredis appellatione, l. ſciendum, & l. hæredis appellatio, ff. de verborum ſignification. cap. 96. ex numero 34. cum ſequentibus. -  L. eum qui ædes, in fine, ff. de vſucapionibus, allegatio communis exornatur, atque explicatur cap. 97. numero vigeſimo nono. -  L. ſi pater 4. §. quoties, de manumiſ ſis vindicta, cap. 102. numero 9. -  L. cum hæredes 4 §. primo, ff. de ſtatuliberis, cap. 102. ſub numero vndecimo. -  L. ſi quis cum totum, §. & generaliter, cum legibus ſequent. ff. de exceptione rei iudicatæ, cap. 104. ex num. 25. cum pluribus ſequentibus. -  L. ſecunda, §. circa, ff. de doli mali, & metus except. cap. 111. numero octauo. -  L. qui autem 6. ff. quæ in fraudem creditorum. cap. 112. per totum, & maximè num. 21. -  L. patrem 19. & l. debitorem 20. ff. quæ in fraud, creditor. cap. 112. numero quadrageſimo ſecundo. -  L. cum quidam, & l. in fraudem, ff. de iure fiſci, cap. 112. numero 43. -  L. alienationis, §. qui occaſione, ff. de verborum ſignification, cap. 112. ferè per totum, & maximè numero 21. -  L. à Titio, in fine, ff. de furtis, cap. 112. ex numero 36. vſque ad numerum 42. -  L. ſi finita, §. eleganter, ff. de damno infecto, capit. 93. §. decimo quarto, numero decimo tertio. -  L. prima, §. finali, ff. de iure immunitatis, cap. 93. § 22. numero ſeptimo, cum ſequentibus. -  Ex Codice. -  L. prima, C. de condition, inſertis, capit. 88. ſub numero 19. -  L. finalis, §. ſin autem ſub conditione, C. communia de legatis, cap. 89. num. 137. -  L. vnicæ, C. de his quæ pœnæ nomine in teſtamento, vel codicil. ſcribun. vel relinquunt. deciſio, & materia, capit. 94. per totum. -  L. finalis, C. de verborum ſignification, cap. 96. ex numero trigeſimo quarto, cum ſequentibus. -  L. in annalibus, C. de legatis, capit. 96. ex numero 34. cum ſeq. -  L. quamuis, C. de impuberum, & aliis ſubſtitut. cap. 97. ferè per totum. -  L. antiquitas, C. de vſufructu, cap. 97. ex numero 34. cum ſequentibus, & num. 40. -  L. Quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, cap. 64. ferè per totum, & maximè num. 29. cum ſequent. & num. 38. cum ſequentibus. -  L. ſcimus, §. cum autem, C. de inofficioſo teſtamento, cap. 64. ferè per totum, & maximè numero 39. 40. & 41. -  L. ſi quando, §. & generaliter, C. de inofficioſo teſtamento, cap. 64. numer. finali. -  L. quoties, C. de rei vendicatione, capit. 80. numero 11. & 25. & ſequent & 44. & ſequentibus. -  L. quoniam deſideria, C. de naturalibus liberis, cap. 101. per totum. -  L. finalis, C. de naturalibus liberis, capit. 103. per totum. -  L. quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, cap. 107. ex numero trigeſimo ſexto. -  L. ſi quando, §. & generaliter, C. de inofficioſo teſtamento, cap. 107. ex numero trigeſimo ſexto, cum multis ſequentibus. -  L. ſi quando, §. illud, C. de inofficioſo teſtamento, cap 107. numero quadrageſimo ſexto, in fine. -  L. ſcimus, §. cum autem, C. de inofficioſo teſtamento, cap. 107. num. 36. & ſequentibus. -  L. vnica, §. in primo, & §. pro ſecundo, C. de caducis tollend. cap. 110. num. 49. -  L. prima, & titulus, C. de non numerata pecunia, cap. 111. numer. 7. -  L. prima, & titulus, C. de dote cauta non numerata, cap. 111. numer. 119. -  L. prima, C. de fideicommiſ ſis, capit. 93. §. 14. numero 11. -  L. finalis, §. ſin autem ſub conditione, C. communia de legatis, cap. 93. §. 8. num. 4. & ſeq. -  L. prima, C. de ſententiis, quæ ſine certa quantitate, capit. 93. §. decimo quarto, numero de me tertio. -  L. diffamari, C. de ingenuis & manumiſ ſis, capit. 93. §. 14. num. 27. -  Ex tribus poſterioribus libris Codicis. -  L. 1. C. de iure fiſci, lib. 10. exactè, & ſingulariter explicatur, cap. 89. num. 131. -  L. 1. C. de imponenda lucrat. deſcript. lib. 10. capit. 89. numer. 132. -  Ex vſibus Feudorum. -  Cap. prim. de natura ſucceſ ſionis feudi; cap. 93. numero 9. & 14. & 25. & ferè per totum cap. -  Ex Inſtitutionibus. -  §. ſiquis rem ſuam, Inſtitut. de legatis, cap. 102. numero 9. & 0. -  §. impoſ ſibilis Inſtitut. de hæred, inſtit. capit. 102. ſub numer. 11. -  §. finalis, Inſtitut. de legatis, deciſio, & materia, longa ſerie, & egregiè explicatur capit. 94. per totum. -  Ex Decretalibus. -  Cap. venerabilis, de confirmatione vtili, vel inutili, cap. 89. num. 230. -  Cap. dilecta, de confirmatione vtili, vel inutili, cap. 89. ex numero 201. -  Cap. prim. & cap. perlatum, qui filij ſint legitimi, cap. 105. numero 15. -  Cap. tuam, de ordine cognitionum, cap. 105. numero 3. & 4. & 11. -  Cap. cauſam quæ, qui filij ſint legitimi, capit. 105. numer. 3. & 4. -  Cap. de his, de ſepulturis, capit. 111. num. 39. -  Cap. tanta, qui filij ſint legitimi, cap. 111. ex num. 28. cum ſeq. -  Ex Libro Sexto Decretalium. -  Cap. prim de renunciatione, lib. 6. capit. 111. numero 39. -  Cap generi per ſpeciem, de regulis iuris, libro 6. deciſio, & materia, cap. 95. per totum. -  Ex Clementinis. -  Clementina vnica, de immunitate Eccleſiarum, cap. 105. num. 23. -  Clementina, quia contingit, de religioſis domibus, cap. 111. numer. 27. -  Ex Legibus Partitarum. -  L. 11. titulo quarto, partita 6. capit. 64. numer. 37. & 42. & capit. 107. ex num. 42. -  L. 15. titulo quarto, partita 5. cap. 77. per totum. -  L. prima, & ſecunda, titulo 7. partita prima, cap. 81. per totum. -  L. decima, titulo quarto, partita ſexta, cap. 82. -  L. 2. titulo 18. partita 3. cap. 89. num. 226. -  L. quinta, titulo 19. partita 4 cap. 104. num 51. & 53. -  L. finalis, titulo 19. partita. 4. cap. 104. ferè per totum. -  L. quarta, titulo 15. partita quarta, capit. 105. numero. 18. -  L. 8. titulo decimo, partita 4. cap. 105. num. 3. & 4. -  L. 10. titulo 5. partita 6. cap. 110. num. 34. & 35. -  L. 14. titulo quinto, partita 6. capit. 110. numero 35. & 52. & 54. -  L. decima, titulo 13. partita 6 cap. 110. num. 36. & 55. -  Ex Legibus Tauri. -  L. 9. & 10. Tauri, cap. 62. ex num. 87. cum ſequentibus. -  L. 27. Tauri, cap. 98. per totum. -  Eadem l. 27. cap. 99. per totum. -  Ipſamet l. 27. Tauri, cap. 100. per totum. -  L. 17. & 44. Tauri, capit. 109. ex numero 24. vſque ad numerum 30. -  Ex Legibus nouæ collectionis Regiæ. -  L. 7. & 8. titulo 8. libro 5. nouæ collection. Regiæ, cap. 62. ex num. 87. cum multis ſequent. -  L. 11. titulo 6. lib. 5. cap. 63. numero 43. & 44. -  L. prima, titulo 14. lib. 6. cap. 81. per totum. -  Eadem l. 11. titulo 6. lib. 5. cap. 98. per totum, & iterum cap. 99. per totum: & iterum capit. 100. per totum, -  L. prima, titulo 4. lib. 5. cap. 110. num. 31. & 52. INDEX COPIOSISSIMVS RERVM OMNIVM, QVÆ IN COMMENTARIIS PRIMÆ PARTIS Libri Quinti continentur, ſerie alphabetica, & numerorum ratione diligenter ordinatus, & proprio Volumini reſtitutus. -  A -  A CCEPTANS legatum, cenſetur onera annexa agnouiſ ſe, & cum omnibus ſuis qualitatibus acceptare, cap. 107. num. 65. -  Quod procedit, etiam ſi acceptatio fiat cum proteſtatione, ibidem. -  Acceptatio regulariter ſui natura facta intelligitur cum omnibus oneribus, & grauaminibus diſpo ſitionis, quæ acceptatur: ibidem num. 68. & ſupra num. 65. -  Acceptans maioratum videtur acceptare cum omnibus qualitatibus ſuis, & conditionibus in eo contentis, eodem cap. 107. num. 69. -  Acceptatio tacita, quæ rebus ipſis, & factis, atque ex eo, quod filius diuiſerit, & poſ ſederit bona parentis, multum attenditur; ex ſententia quorundam, ibidem num. 70. -  Quoniam eſt ſufficiens ad inducendum conſenſum grauaminis legitimæ, ibidem eodem num. 70. -  Acceſ ſorium non ſequitur naturam ſui principalis, quando principale à ſui principio fuit nullum, cap. 110. num. 41. & n. 18. -  Accuſans teſtamentum de falſo, non prohibetur ſuccedere hæredi teſtatoris, cap. 103. num. 4. -  Acquirere is qui dolo noluit, reputatur perinde ac ſi acquiſierit, cap. 112. num. 14. -  Acta facta in vno indicio, an, & quando fidem faciant in alio, remiſ ſiuè, cap. 104. num. 41. -  Actionem habens, habere dicitur rem, licet impropriè, cap. 112. num. 9. & vide num. 48. vbi vera re ſolutio traditur. -  Actus præ ſumitur geſtus ſecundum qualitatem rei, ſuper qua conficitur, cap. 84. num. 5. -  Actus natura nihil aliud eſt, quam ratio quædam inhærens ipſi actui pet diſpoſitionem, cap. 86. num. 9. -  Diſpoſitio quælibet, quantumuis generalis, reſtringitur ad naturam actus, cui adiicitur, ibidem num. 7. -  Actus natura in reſpicientibus priuatam vtilitatem, poteſt pacto inito, vel aliter alterari, ibidem num. 13. -  Actus natura, quando poteſt eſ ſe regularis, vel ordinaria; aut irregularis, ſeu extraordinaria; interpretatio fieri debet ſecundum naturam actus regularem, & ordinariam, & non extraordi nariam, ibidem numero 14. -  In vnius actus cognitione, non accidens, ſed natura ipſa ſpectanda eſt, ibidem num. 17. -  Actui ineſ ſe videntur, quæ ſunt de illius natura, licèt non ſint expreſ ſa, quia pro cautis habentur, quæ ſunt de actus natura; quod exornatur, ibidem num. 28. -  Actum faciens cenſetur ſe obligare legibus, de illo actu loquentibus: quod exornatur remiſ ſiuè, ibidem num. 29. -  Actus momentanei ſunt in duplici differentia; quod declaratur, cap. 89. num. 9. -  Actus ſemel perfectus non vitiatur, etſi deueniat ad caſum, à quo incipere non poteſt, cap. 91. numer. 7. -  Actus, qui non valet vt agitur, an valere debeat omni meliori modo, quo poſ ſit; quod explicatur, atque exornatur, cap. 98. num. 11. -  Actus quando deficit in forma nullo modo ſuſtineri debet, ibidem num. 14. -  Pro validitate actus præ ſumptio, cedit contrariæ præ ſumptioni, quod actus fuerit factus in fraudem legis, quia hæc eſt potentior, ibidem numero 15. -  Actus, ſiue factum ſequens declarat, & dat cauſam diſpoſitioni præcedenti, & oſtendit eius qualitatem, cap. 107. n. 21. -  Et etiam actus nullus, & inualidus id ipſum efficit, & actum præcedentem, mentémque diſponentis declarat, ibidem n. 22. -  Coniectura, & præ ſumptio ex actibus voluntariis, ſumitur tantum, quantum actus ipſe ex neceſ ſitate concludit, ibidem num. 25. -  Adeundi hæreditatem ius, an ſit in bonis noſtris, necne, vide cap. 112. ex n. 22. vſque ad 31. -  Admiſ ſus ſemel ad maioratus ſucceſ ſionem, perpetuò admiſ ſus cenſendus erit: cap. 91. n. 8. -  Affectio teſtatoris anteponitur proprietati ſermonis, cap. 84. n. 20. -  Affectionis ſigna eſ ſe multa, quibus teſtator ſignificare ſolet, plus vnum diligere, quàm alterum, ibidem num. 21. -  Affectionis maioris ſigna, & coniecturæ quamplures, remiſ ſiuè, ibidem n. 22. -  Ex affectione teſtatoris præpotens elicitur coniectura, quæ aliis præfertur, & verbis præponderat, ibidem n. 28. -  Affectio cum in ignotum non cadat, quod is in dubio non intelligatur vocatus, eodem cap. 84. num. 40. -  Affectio vbi non cadit in aliquem, non poteſt dici, quod eius intuitu facta ſit diſpoſitio, ibidem num. 41. -  Teſtator non præ ſumitur habuiſ ſe affectionem ad perſonas, à ſe non cognitas, ibidem n. 42. -  Affectio, & dilectio maior præ ſumitur teſtatoris erga natos, & cognitos, quàm erga naſcituros, & incognitos, ibidem n. 43. -  Affectionem teſtatoris plurimùm operari in coniecturanda illius voluntate, eodem cap. 84. numer. 13. -  Ex Affectione rei, quemadmodum minor reſtituitur, qui aliàs non reſtitueretur, ad l. ſi in emptionem, ff. de minoribus. cap. 85. n. 14. -  Affectio, & dilectio maior habetur ad iam natos, & cognitos, quam ad eos qui nec nati ſunt, nec cogniti, cap. 92. n. 24. -  Agnationis conſeruandę ratio, & fœminarum proximioris lineæ, & gradus. propter maſculos remotiores excluſio, ex quibus coniecturis inducatur, nécne; & de materia eius articuli, remiſ ſiuè. cap. 92. n. 1. -  Maſculorum vocatio ſola, abſque aliis coniecturis, an ſufficiat ad præ ſumendum, quod diſponens agnationem conſiderauit, & de contrariis Scribentium ſententiis in propoſito, ibidem n. 2. -  Agnatio tunc demum conſeruata cenſetur, quando fœmina ſemper excluditur, & nullo caſu admittitur, idque ex ſententia quamplurimorum; quæ exornatur, provt ibi videbitur, n. 3. -  Contra verò ex ſententia aliorum, qui admittunt, ſimul ſtare poſ ſe, quod teſtator, maioratúſve in ſtitutor agnationem conſeruare voluerit, & fœ minas nihilominus, aut fœminam, eiúſque deſ cendentes aliquo caſu vocauerit, ibidem n. 4. -  Nec eſ ſe nonum, quod fœminas in vno caſu admittat ſtatutum, lex, vel teſtator, & in aliis perſonis ex ſua familia agnationem conſeruet, ibidem. -  Atque reſpectu quorundam detur, & conſideretur agnatio, aliorúmve reſpectu, nec dari. nec conſiderari potuerit ibidem. -  Et ibidem Ludouici Molinæ, duobus in locis placita explicata, n. 5. & 7. -  Probatur etiam communis ſententia, atque diſtinctio, quæ limitatæ, & reſtrictæ, indefinitæ etiam, ſiue abſolutæ agnationis differentiam conſtituit, ſed dilucidè magis, quàm antea eſ ſet enucleata, ibidem num 6. Et latius infrà num. 11. vbi quinque caſus principaliter diſtinguuntur, atque conſtituuntur, provt ibi videbis. -  Et pro ſententia communi Ludouic. Molin, duobus in locis ponderatur, ibidem num 7. & vide ſupra num 5. -  Iacobus Menochius, pro eadem reſolutione expenditur, ibidem n. 8. -  Petri Surdi, quatuor in locis ſingularia, & notanda verba proferuntur pro ſententia, & diſtinctione communi, quod aliquando agnationis ratio indefinitè, & generaliter conſideratur; aliquando verò limitatè, & reſtrictè; provt latiùs ibi, numer. 9. -  Ludouic. Caſanate, in idem placitum nonnullis in locis obſeruationes, & verba expenduntur, quibus communis diſtinctio probatur, ibidem num. 10. -  Author verò pro exacta, & dilucida ipſius diſceptationis explicatione, quinque caſus principales diſtinxit, quibus articulus præfatus indefinitæ, & limitatas agnationis, abſolutè, & diſtinctè magis, quàm anteà eſ ſet, explicatus manebit, ibidem n. 11. vbi primus traditur caſus, & de aliis quatuor caſibus, vide num. ſequent. -  Prohibitio de non Alienando pet teſtatorem facta, quæ regulariter nulla cauſa adiecta non valet, quemadmodum ex qualitate rei veſtiatur? ad Gloſ ſam in l. quoties, C. de fideicommiſ ſis, cap. 85. num. 15. -  Alienatione prohibita, poſ ſe tamen alienari ob benemerita, cap. 89. n. 87. -  Alienationi ab alio factæ conſentire, idem eſ ſe, quod alienare: ibidem num. 113. -  Et alienanti qui conſentit, quod & ipſe alienare videatur, ibidem, ſub eodem n. 113. -  Vt contrauenire non poſ ſit, ibidem n. 114. -  Alienatione rerum maioratus facta, vtrum ſucceſ ſio maioratus tranſeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, ſeu ad illum proximiorem, qui poſtea natus fuit ante mortem vltimi poſ ſeſ ſoris, cap. 91. num. 17. -  Quemadmodum Ludouic. ipſe Molina explicauerit, & de aliorum ſententiis, ibidem ſub eodem num. 17. & num. ſequent. maximè num. 22. & 23. & latius ex n. 51. -  Alienationis prohibitio facta filiis, vtrum ad nepotes extendatur, necne, remiſ ſiuè, c. 66. n. 68. -  Alimenta hodie, vtrum filio ſpurio ita præ ſtanda ſint, vt ad hæredes eius tranſeant, nec morte extinguantur. Siue an hodie illegitimus tranſmittat ad hæredes Quintum, & de eo diſponere poſ ſit, cap. 62. ex n. 87. vſque ad n 94. & n. 106. cum ſequent. -  Alimenta à maioratus inſtitutore præ ſtanda, an in vſufructu, aut annuo redditu ad vitam, ſeu in rei proprietate præ ſtari, & aſ ſignari debeant, dict. cap. 62. n. 94. & 124. vbi quid quando maioratus ex Regia facultate inſtituitur. -  Vt alimenta congrua, & neceſ ſaria conſtituantur, ſpurios, & illegitimos filios poſ ſe agere aduer ſus hæredes patris, vel aui, qui vel nulla alimenta, vel minus competentia reliquit, ibidem num. 96. -  Alimenta filiis ſpuriis, & illegitimis præ ſtari debere, non ſecundum præciſam indigentiam naturæ, ſed ſecundum qualitatem, & dignitatem ipſius, & parentis: ibidem n. 97. -  Ad Alimenta, filius ſpurius quanta ſumma egeat, vt dignoſcatur. reſpicienda eſt eius familia, vxor, & filij, ibidem n. 98. -  Alimenta filio ſpurio à parente relicta, cum morte eius extingui, nec ad hæredes tranſire, definiſ ſe Senatum Hiſpalenſem in caſu ex facto occurrenti, dicto cap. 62. n. 99. -  Alimenta alicui debens, poteſt eidem illa annuatim, & ad vitam tantùm aſ ſignare, eo pacto, vt mone eius finiantur, nec ad hæredes tranſeant; ibidem num. 100. -  Alimenta, quæ primogenitus tenetur præ ſtare fratribus, finiuntur cum vita fratrum, ibidem num. 101. -  Alimenta finiuntur cum morte eius, cui ſunt præ ſtanda, & non tranſeunt ad hæredes, ibidem num. 105. -  Alimenta annua cum filiis ſpuriis dantur, vel relinquuntur à parentibus, aut fructus prædij, vel cùm quinta pars bonorum ſimpliciter datur, aut relinquitur, an cum morte filij extinguantur; an verò ad hæredes tranſeant, & de intellectu l. 9. & 10. Tauri, d. cap. 62. n 106. & 107. & ſequent. -  Ad alimenta congrua ſpurij, ſi Quintum non ſufficiat, quia patris facultates tenues ſint, an vltra Quintum aſ ſignari debeat pro alimentis, ibidem, n. 108. -  Quid è conuerſo, ſi Quintum excedat quantitatem alimentorum. Vel ſi filius ſpurius diues ſit, n. 109. & 110. -  Alimenta in propoſito articulo, quod à parente aſ ſignentur filio ſpurio voluntariè, vel ipſo à iudice compulſo, vtrum interſit, vt diuerſum ius conſtituatur, ibidem n. 106. & num. ſequent. -  Si de quinta bonorum parte, loco alimentorum ſibi relicta, filius ſpurius non diſponat in vita, nec in morte, ad quem ipſa pertinere debeat, ibidem, n. 119. & duobus ſequent. -  Alimenta filiis legitimis, cum ex Regia facultate maioratus inſtituitur, an in proprietate præ ſtari debeant præcisè, ibidem n. 124. -  Pro alimentis, an mortuo patre, contra tertium bonorum poſ ſeſ ſorem agi poſ ſit, cap. 104. n. 45. -  Et quid, contra ſingularẽ rei ſucceſ ſorem, ibid. n. 46. -  Hæres extranei alimenta tenetur præ ſtare filio defuncti naturali, vel ſpurio, ſicut hæredes filij alunt patrem, vel matrem, ibidem num. 47. & vide infra n. 52. in fine. -  Et quid de hæredibus fratris, ibidem n. 48. -  Quid etiã de donatario omnium bonorũ , ibid. n. 49. -  Frater fratrem, vel ſororem, quibus in caſibus alere teneatur, remiſ ſiuè, ibidem n. 50. -  Frater maioratus poſ ſeſ ſor, non tenetur alere, nec dotare fratres ſpurios, ſeu ſorores ſpurias, ibidem n. 51. Idque ex ſententia Ludouici Molinæ, & aliorum. -  Contra verò ex ſententia Petri Surdi, quæ improbatur, & Authores, quos pro ea parte ipſe commemorat, id non probare oſtenditur, ibid. n. 52. -  Spurium an alere teneatur auus, & alij aſcendentes ex parte patris, & de intellectu l. 5. tit. 19. part. 4. ibidem n. 53. & ſupra n. 51. -  Alphonſi Azeuedi obſeruatio quædam ponderatur, reſpondetur eidem, cap. 62. num. 93. & vide num. 120. & num. 123. vbi locus eiuſdem Authoris explicatur. -  Alternatiuarum natura, c. 80. n. 5. -  Aluari Valaſci locus, deciſ. 102. per totam expenditur atque declaratur, c. 80. in. 33. -  Aluari Valaſci, conſultatione 116. per totam, concluſiones expenduntur, c. 65. n. 58. -  Andreæ Tiraquelli reſolutio probatur, c. 80. n. 32. -  And. Anguli locus expenditur, & dilucide explicatur, atque hactenus dictis applicatur, c. 98. n. 17. -  And. Anguli ſententia, de qua in cap. 100. n. 4. confutatur, & præcipua eius ratio diluitur, eodem c. 100. n. 24. -  Annalibus Hiſpaniæ, à fide dignis ſcriptoribus conſcriptis, Hiſtoriis etiam, atque Chronicis integra fides adhiberi debet, maximè in antiquis, c. 89. n. 200. -  Antonij Gabrielis locus, vel ex Tiraquelli loco explicandus, vel confutandus. cap. 80. numer. 31. -  Argumentum à contrario ſenſu, quando habeat locum, vel non; & de aliis pluribus in hac materia: vide cap. 88. per totum. -  Argumentum de perſonis, ad res, validum eſt, & probabile in iure: cap. 100. num. 5. -  Argumentum ab vſitato, ſeu à ſolitis, vel conſuetis, validum eſt: cap. 80. num. 3. -  Arrarum promiſ ſio, excedens ſummam à lege taxatam, vitiatur tantum in exceſ ſu; in quantitate verò à lege permiſ ſa firma permanet, c. 100. n. 11. -  Auus poteſt hæredem inſtituere nepotem legitimum ex filio ſpurio, & ei quouis titulo relinquere, cap. 103. num. 2. -  B -  B Eneficio meo nemo poteſt vti, niſi quatenus ego volo. Nec facit iniuriam, qui ſuum beneficium non impartitur, c. 64. n. 14. -  C -  C Ald. Pereiræ locus explicatur, c. 80. n. 45. -  Capellania fundata inter maritum, & vxorem de bonis vtriuſque, ad quem eorum con ſanguineorum pertinere debeat, data paritate conſanguinitatis, c. 67 n. 27. Vbi & de intellectu l. cum pater, §. à te peto, ff. de legat. 2. -  Capellania in dubio, an præ ſumatur authoritate Epiſcopi fundata, & an collatio teſtibus probari poſ ſit, cap. 67. n. 30. -  Caſtro conceſ ſo in feudum intelliguntur conceſ ſ æ munitiones, ibi perpetuo poſitæ pro cuſtodia caſtri, ex patris familias deſtinatione, quamuis non ſint affixæ, c. 62. n. 52. -  Cauſa naturalis accidentali præualet, cum earum inter ſe pugnant effectus, cap. 86. n. 18. -  Cautio de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, quare remitti non poſ ſit vſufructuario: remiſ ſiuè, c. 94. n. 43. -  Citatio debet interuenire, vbi cauſ æ cognitio requiritur. c. 106. n. 16. -  Citatio ſubſtitutorum, & cauſ æ cognitio requiritur eo tempore, quo gratia in eorum præiudicium expeditur, ibidem n. 25. -  Clauſulæ valde generales, quibus euictio promittitur, an, & quando mutent naturam contractus, ſuper quo adiiciuntur: remiſ ſiuè cap. 86. num. 57. -  Clauſula Regis Henrici interpretatio prima adducta per Molinam, probatur, quod ſcilicet verba illa, que finquen al ſu fijo mayor legitimo, intelligãtur , non ſolũ de filio primo maiori, ſed de omnibus filiis primogenitis in infinitum, c. 89. n. 78. -  Et inde quod maioratus bona à Rege Henrico donata, deuenire debent, non ſolum ad filios primogenitos primi donatarij, ſed & omnium ſucceſ ſorum in infinitum, ibidem ſub eodem n. 78. & de materia latè multis numeris ſequentibus. -  Clauſula Regis Henrici procedit indiſtinctè in omnibus donationibus, quæ ab eo proceſ ſerunt, etiam in his, quæ ex cauſa remunerationis ſeruitiorum maximorum, & notabilium factæ ſunt, ibidem n. 94. -  Nec de eius valore, aut poteſtate Regis modificantis, amplius tractari, dubitaríve poteſt, cùm in Regnis Caſtellæ recepta ſit, pro legéque ſeruari mandata: ibidem, n. 95. -  Vbi etiam in vnum congeruntur Authores omnes, qui hucuſque clauſulæ eiuſdem mentionem faciunt, ibidem eodem n. 95. -  Clauſula non refertur ad id, ad quod adaptari non poteſt, eodem cap. 89. n. 99. -  Clauſula Regis Henrici, & diſpoſitio l. 11. tit. 7. lib. 5. ſolum habet locum in donationibus bonorum Regiæ Coronæ, & non in contractibus oneroſis, ibidem n. 108. & num. ſequent. -  Clauſula Regis Henrici, & diſpoſitio dictæ l. 11. tit. 7. lib. 5. non procedit, quando ante conditam legem ipſam, & clauſulã illã , Rex idem venditioni rerum ſuarũ ab alio factę conſentirer, ibid. n. 112. -  Cum vendidiſ ſe eo ipſo videatur, quod alteri con ſenſum præ ſtitit; quod exornatur, ibidem n. 112. -  Clauſula Regis Henrici, & diſpoſitio l. 11. tit. 7. l. 5. nouæ collect l. Regiæ; an comprehendat donatarios ipſos duntaxat, cum quibus loquitur; an etiam tertios poſ ſeſ ſores, qui ante clauſulam ipſam, & legem conditam, titulo oneroſo poſ ſidebant bona, quę Rex ipſe Henricus donauerat, ibid. n. 124. -  Clauſula generalis, ſiue legis generalis diſpoſitio, non debet trahi in præiudicium tertij: eodem cap. 89. num. 130. -  Clauſula Regis Henrici. vtrùm procedat, & habeat locum in his bonis, ex quibus ante clauſulam ipſam conditam, maioratus inſtitutus fuit, cum vocationibus, & ſubſtitutionibus omnium de familia in perpetuum; vel quæ Rex ipſe titulo maioratus, cum eiſdem vocationibus perpetuis donauit, ibidem num. 144. -  An etiam, cum ab eodem Rege expreſ ſus eſt caſus reuerſionis ad Coronam, ſcilicet, vt bona donata, titulo maioratus poſ ſideantur, & finitis deſ cendentibus, cæterisque de familia, ad Regiam Coronam redirent, ibidem. -  Atque ita, num clauſula illa referatur etiam ad donationes, quæ tempore modificationis, erant iam maioratus, ſiue maioratus titulo poſ ſidebantur: ibid. ſub eodem num. 144 & num. ſequent. -  Clauſula appoſita id qualificandum aliquam diſ poſitionem, refertur tantum ad eam, quæ non eſt qualificata; non verò ad qualificatam, & modificatam; eodem cap. 89. num. 148. -  Clauſula Regis Henrici comprehendit indiſtinctè omnes donationes, à Rege ipſo factas, etiam ſi res donatæ ab initio titulo maioratus perpetui conceſ ſ æ fuiſ ſent, & caſus reuerſionis ad Regiã Coronam exprimeretur; ſiue ex pò ſt facto maioratus inſtitueretur, ibidem numero 162. & numer, ſequent. -  Clauſula Regis Henrici, quæ pro lege ſeruari mandatur in d.l. 11. titulo 7. lib. 5. an procedat etiam in donationibus, quæ cum à Rege ipſo Henrico preceſ ſiſ ſent, fuerunt poſt modùm ab aliis ſucceſ ſoribus confirmatæ; eodem cap. 89. num. 197. -  Articulus equidem difficilis, & in eadem l. 11. non expreſ ſus, ſiue non expreſsè deciſus; ibidem. -  Et in quo ingenti ſtudio, & diligentia Author ſe habuit, vt quæ pro vna & altera parte conſiderari, & expendi valent, in medium proferret, ibidem eodem num. 197. provt nu. ſequent. apparebit. -  Clauſula Regis Henrici, pro lege ſeruari mandarunt Reges Catholici anno 1488. & Rex Philippus Secundus anno 1566. ibidem. n. 199. -  Clauſula Regis Henrici, vt comprehendat donationes omnes, quæ ab eo proceſ ſerunt, etiam ſi ab aliis ſucceſ ſionibus confirmatæ eſ ſent, vrgentiſ ſimæ rationes ponderantur, ibidem numero 219. & num ſequent. -  Clauſula Regis Henrici, an comprehendat donationes ab aliis ſucceſ ſoribus in Regno confirmatas, cum dubitamus; de voluntate, & intentione Principis, non de poteſtate ambigimus: ibidem numero 223. -  Potuiſ ſe namque dictæ l. 11. titul. 7. lib. 5. conditores modificare confirmatas ab aliis ſucceſ ſoribus donationes, quæ tamen à Rege Henrico proceſ ſerunt; certum eſt: ſed an eas etiam modificare voluerint, cùm non expreſ ſerint? id eſt de quo quæ ritur, & dubium excitatur; ibidem num. 223. -  Clauſulæ, ex certa ſcientia, ſeu de plenitudine pote ſtatis, à Principe abſque cauſ æ cognitione apponi non poſ ſunt, cap. 106. num. 15. -  Conceptus pro iam nato habetur in fauorabilibus, cap 91. num. 1. -  Conditionem ſufficit momento temporis impleri, licet implementum non duret: cap. 89. num. 3. -  In conditionibus attendimus principium primæ exiſtemiæ, & poſtea non curamus eius ſucceſ ſum, ibidem num. 4. -  Conditionum natura ea eſt, vt non requiratur veritas actus permanentis, ſed ſufficiat veritas actus tranſeuntis: quod exemplis comprobatur, ibidem numer. 5. -  Conditio quando habet tractum ſucceſ ſiuum ex ſui natura, non ſufficit conditionem momento impleri, ſed requiritur quod duret implementum; quod exornatur, ibidem num. 6. -  In conditionibus reſpicientibus actum ſucceſ ſiuum requiritur perſeuerantia; in momentaneis ſufficit, quod ſemel extiterint, ibidem num. 7. -  Si verò eſt dubium, an actus ſit momentaneus, vel ſucceſ ſiuus, recurrimus ad voluntatem teſtatoris, ſi de ea conſtat, ibidem num. 7. -  Aliàs recurrimus ad coniecturas, & præ ſumptiones iuris; quod declaratur, & exornatur remiſ siuè, ibidem eodem num. 7. -  In conditione momentanea, factum, dicitur factum, quamuis non duret factum; ſecus in. ſucceſ ſiua: ibidem num. 8. -  Conditio, ſi liberes non habuerit, vel non genuerit, an defecta ſit, ſi quis liberos ſuſceperit, non tamen habuerit tempore mortis; ibidem, num. 11. -  Cum de liberis conditionaliter mentio, ſit, ſiue liberi in conditione ponuntur, quo tempore oporteat eos extare: ibidem num. 13. -  Vbi de conditione affirmatiua, & de negatiua, ſimpliciter, & abſolutè prolata, vel ad certum tempus relata, agitur, & diſtinctio communis probatur, ibidem num. 13 -  Conditio per ſuperexiſtentiam liberorum verificata, non deficit filiis deficientibus, ibidem nu. 14. -  Conditio poſita in vltima clauſula generali, à præ cedentibus ſeparata, non refertur ad ſuperiora, quando ex præcedentibus vni eſt ſpecialiter prouiſum; eodem cap. 89. num. 176. -  Conditio negatiua in primogeniorum ſucceſ ſione tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris purificatur, cap. 91. num. 14. -  Conditio negatiua, quæ ad certum tempus refertur, in illo purificatur, nec eſt aliud tempus expectandum, ibidem num. 15. -  Conditio negatiua in aliis diſpoſitionibus extra maioratus, tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris non verificatur, ſed tempore, quo impoſ ſibile ſit, affirmatiuam impleri non poſ ſe, ibidem n. 16. -  Conditionum impoſ ſibilium materiam, quando adiiciuntur in vltimis voluntatibus, vide c. 102. ſub num 11. -  Ex conditionis ſuſpenſiuæ, aut reſolutiuæ expreſ ſione, coniecturam voluntatis deduci, & interpretationem fieri in caſu dubio: cap. 109. numero 1. -  Conditio alia ſuſpenſiua, alia reſolutiua, & ipſarum exempla, ibidem num. 2. & num. ſequent. -  Conditio reſolutiua, quæ ſit, & eiuſdem exemplum, natura, vis, & effictus, ibidem num 3. -  Conditio an ſit ſuſpenſiua, vel reſolutiua, quemadmodum dignoſcatur, ibidem num 4. vbi id exornatur; & l. 2. ff. de in diem addiction, materia illuſtratur. Item ex prædicta differentia, quod ſcilicet ſuſpenſiua, aut reſolutiua ſit conditio; qui effectus reſultent, ibidem numero 5. -  Conditione reſolutiua non obſtante, executioni mandatur inſtrumentum, quod ſub illa factum eſt, ibidem num. 6. -  Conditio appoſita reſolutioni, an faciat diſpoſitionem conditionalem in vltimis voluntatibus, eodem cap. 109. num. 7. -  Vbi Leand. Galganeti placita, & reſolutiones in propoſito commemorantur, ibidem num. 8. -  Hippolyti Riminaldi obſeruationes plures in hac materia referuntur, & commemorantur, ibidem numer. 9. -  Qui ipſe rationem differentiæ communem adduxit, quare ſcilicet conditio reſolutiua non reddat contractus conditionales, vltimas verò voluntates ſic; ibidem. -  Et communem ipſam ſententiam limitauit, & de declarauit; & l. quibus diebus, §. quidam ſecundo, ff. de condit. & demonſt. intellectum adduxit, ibidem. -  Ac denique egregiè conſiderauit multùm intereſ ſe, nunquid conditio reſolutiua adiiciatur fini diſ poſitionis, vel principio, & rationem adduxit, ibidem eodem num. 9. -  Peregrini quoque placita nonnulla, & annotationes referuntur, prove latiùs ibi videtur, numer. 10. -  Ac denique Petri Surdi in conſil. 268. ex numer. 55. vſque ad numerum vltimum, obſeruationes, & egregiæ reſolutiones proferuntur, & probantur, ibidem num. 11. -  Conditionem ſcilicet appoſitam reſolutioni facere diſpoſitionem conditionalem, in vltimis voluntatibus, regulariter, ibidem. -  Non verò facere, quando reſolutio confertur poſt actus executionem, & ius quæ ſitum, ibidem. -  Aut quando reſolutio fit in pœnam ſpreti præcepti. Cui in effectu Riminaldus conuenit, & vtiliter exornat, atque declarat, provt latiùs oſtenditur ſuprà num. 9. ibidem, eodem num. 11. -  Conditionalem donationem irreuocabilem eſ ſe, pendente conditione; quod exornatur, ibidem numer. 12. -  Et ibidem de intellectu, & materia l. 2. §. ſi pecuniam, ff. de donat. & l. ſi ego, §. ſi res, ff. de iure dotium, ibidem eodem num. 12. & infrà num. 15. -  Conditione pendente, non licere contrahentibus recedere à contractu, idque regulariter in omni actu, materia, & contractu; ibidem num. 16. -  Quod attinet ad obſeruantiam contractus, & vt non liceat alteri contrahentium ab eo diſcedere, altero inuito; contractus factus ſub conditione, dicitur perfectus, ibidem num. 17. & num. 22. -  Et huiuſce reſolutionis ratio duplex aſ ſignatur, ibidem num. 18. -  Conditione pendente reuocabilem eſ ſe donationem conditionalem, ex ſententia Iacobi Menochij, in conſ. 388. ex num. 34. cum ſequent. volum. 4. -  Qui explicatur, vt communi reſolutioni, de qua ſuprà num. 12. obſtaculum aliquod, aut contradictionem non faciat, ibidem, eodem numer. 20. -  Et eiuſdem Authoris diſtinctio, an agatur de contractu conditionali oneroſo, an verò lucratiuo, taxatur; & communis Doctorum ſententia probatur; ibidem num. 21. -  Fundamentum quoque ipſius Menochij præcipuum ſubuertitur concludenter, provt ibi oſtenditur, numer. 22. -  Confeſ ſio teſtatoris de debito, licet non probet debitum, attamen reſoluitur in legatum, & fideicommiſ ſum, cap. 111. num. 3. quod numer. ſequent. exornatur. -  Confeſ ſio ſimpliciter facta in teſtamento de debito, non eſt contractus, nec quaſi contractus, & ideo teſtator in vita, ex ea ſolum non poteſt conueniri, c. 111. num. 4. -  Niſi adſint probationes, vel aliæ coniecturæ vrgentes, vel ſit iurata, vel facta in modum contractus, aut ſi pars præ ſens eam acceptauerit: ibidem ſub eodem num. 4. -  Et ideo teſtamentum, in quo facta eſt, reuocari poteſt; & hæc exornantur, ibidem. -  Confeſ ſio teſtatoris de minori ſumma, quam ſibi debeatur, non releuat debitorem, probato errore; niſi ſit iurata, ibidem num. 5. -  Contra confeſ ſionem de recepta pecunia in articulo mortis factam, non poſ ſe opponi exceptionem non numeratæ pecuniæ à cõfitente ipſo, nec ab hæredibus eius, ibidem num. 6. -  Confeſ ſio facta ſine cauſa, licet non valeat, attamen facta in articulo mortis valet; Et ibidem l. 2. ff. de doli mali, & metus except. deciſio exornata quamplurimis remiſ ſiuè, ibidem numero octauo. -  Homo non præ ſumitur memor ſalutis æternæ, nec eius confeſ ſioni ſtatur, quando extat præ ſumptio, maximè fraudis in contrarium, ibid. num. 10. -  Sicuti quando teſtator fatetur, ſe aliquid debere aliàs non capaci; aut recepiſ ſe ab, eo, cui donare non poteſt, ibidem. -  Niſi veriſimilitudo pro confeſ ſione adſit; quod exornatur ibidem, ſub eodem num. 10. -  Aut quando agitur de præiudicio Tertij, etiam ſi teſtator in extremis laboret; quod exornatur permultis, ibidem num. 11. & num. ſequent. -  Confeſ ſio patris de debito in præiudicium legitimæ filiis debitæ, eiſdem non præiudicat, ibidem numero 12. -  Et quid ſi confeſ ſio fuerit iurata, ibidem num. 13. -  Confeſ ſionem dotis receptæ à marito etiam in articulo mortis factam, filiis & creditoribus præ iudicium non afferre, eodem cap. 111. num. 19. -  Niſi aliunde, & verè dotis ipſius numeratio probetur; vbi titulus C. de dote cauta non numerata, exornatur permultis remiſ ſiuè, ibidem ſub eodem num. 19. -  Confeſ ſio dotis receptæ, probat, vbi præceſ ſit promiſ ſio, ibidem num. 20. -  Et quando eſt veriſimilis, ibidem numero 21. -  Confeſ ſio dotis receptæ facta in teſtamento, ſuſtinetur in vim legati, ſeu fideicommiſ ſi, ibidem numero 22. -  Quod, tam filiis, aut deſcendentibus, vel etiam creditoribus extantibus, quam extraneo hærede inſtituto, quemadmodum practicari debeat, ibi adnotatur num. eodem 22. -  Confinium rigor, & reſtrictio non attenditur, vbi deſtinatio patris familias adeſt in contrarium; quia ex deſtinatione teſtatoris extenſionem, vel reſtrictionem accipiunt, quoad fundos ſuos, cap. 62. num. 33. -  Confirmatio, quæ in forma ordinaria, & communi ex penditur, nullum ius nouum tribuit, nec de facto, nec de iure, cap. 89. numer. 201. -  Confirmationis natura eſt dare robur confirmato; non autem illud extendere, vel augere, vltra quam in eo contineatur, nec ei quicquam de nouo tribuere; ſed tantum approbare in ſuis terminis, ibidem num. 202. & vide etiam numer. 226. & ſequent. -  Confirmatio generalis, non denominat actum, tanquam factum à confirmante, ibidem numer. 203. -  Nec validat id, quod ex ſe nullum eſt, ſed ſolum actui valido robur præ ſtat, ibidem numer. 204. -  Etiam ſi procedat ab eo, qui de nouo dare poſ ſit ibidem num. 205. -  Confirmatio in forma ſpeciali, atque ex certa ſcientia facta, id quod ex ſe nullum eſt, validum efficit, & ius de nouo tribuit; adeo vt confirmans, de nouo dare videatur, ibidem num. 206. -  Et confirmatio, non confirmatum attendatur, ibidem num. 207. -  Actúsque tribuatur confirmanti, non primum facienti, ibidem num. 208. -  Confirmatio ex certa ſcientia, atque in forma ſpeciali dicitur, quando Princeps eſt plenè informatus de facto, atque eiuſdem faci circunſtantiis, ibidem num. 209. -  Vel quando rei confirmatæ tenor inſeritur in confirmatione, ibidem eodem num. 209. & numer. 266. & ſequent. -  Vel quando dicitur expreſsè, Ex certa ſcientia confirmamus, ibidem, num. 210. -  Vel quando ex narratis comprehenditur, licet non exprimatur, ibidem num. 211. -  Vel quando in diſpoſitione eſt appoſita clauſula Non obſtante, ibidem num. 212. -  Vel ex tenore diſpoſitionis de ea conſtat, ibidem numero 213. -  Aut clauſula de plenitudine poteſtatis, vel derogando, vel ſupplendo omnes defectus, ibidem numer. 214. -  Confirmatio ex certa ſcientia, atque in forma ſpeciali dicitur, quando eſ ſet geminata, aut triplicata, ibidem num. 215. -  Confirmatio in dubio, licet præ ſumatur facta in foma communi, non in forma ſpeciali: Attamen coniecturis, & quibuſdam mediis, quod facta fuerit ex certa ſcientia, atque in forma ſpeciali, præ ſumendum eſt, ibidem num. 216. -  Confirmatio in forma ſpeciali, atque ex certa ſcientia dicitur, quando Princeps non modò remanet in finibus, ſiue in terminis confirmationis; ſed vltra ad actum donandi progreditur, ibidem numero 217. -  Confirmatio, vt iuri Tertij detrahere poſ ſit, an cognitio cauſ æ, & partis citatio requiratur, ibidem num. 218. & vide num. 232. -  In confirmatione, ſi interuenit ſubreptio, vel obreptio, falſitas, vel ſimulatio; confirmatio eſt nulla: & niſi de his fiat mentio, non intelligimus ſcientiam in Principe, ibidem num. 220. -  De confirmatione, quæ non fit in forma communi, ſi dubitatio ſit, ad Regem, & Regios Auditores, eundum eſt, ibidem num. 221. -  Confirmatio ſi continet plus, quàm priuilegium, an inducatur conceſ ſio de nouo, ibidem numer. 222. -  Confirmatio dicitur facta ex certa ſcientia, atque in forma ſpeciali, etiam de iure Partitarum, quando rei confirmatæ tenor inſertus eſt: eodem cap. 89. num. 226. Quod exornatur num. ſeqq. & l. 2. titu. 18. parti. 3. ſingulariter enucleatur. -  Confirmatio non operatur, nec attenditur, ſi de originali, quod confirmatur, non appareat, ibidem numero 227. -  Nec per ſe ſola probationem confirmati inducit, ibidem. -  Sufficit tamen rei, quæ confirmatur ſubſtantiam narratam in confirmatione fuiſ ſe, ibidem numero 227. -  Ex inſertione tenoris priuilegij, maiorem rei euidentiam, & ſcientiam Principis reſultare, quàm ex clauſula ex certa ſcientia, in confirmatione addita, ibidem num. 231. -  Confirmatio ex certa ſcientia dicitur, quando tenor inſertus eſt, nec alia cauſ æ cognitio requiritur in reſcriptis gratiæ, ſi de præiudicio Tertij non agatur, ibidem num. 232. & vide ſupra, numero 218. -  Confirmatio, vt nonum ius tribuat, & omnem dubitandi rationem auferat; qualiter fieri, atque concipi debeat, ex ſententia Authoris, ibidem num. 233. -  Confirmatio in forma communi præ ſtat iuſtam cauſam præ ſcribendi. Idque tam in terminis l. 42. Tauri, quàm l. 41. in eiſdem legibus Tauri, ibidem numero 234. -  Coniectura voluntatis, atque efficax interpretatio experſonis colligitur, cap. 84. num. 3. -  Et ideo ſecundum qualitatem perſonarum, intentionis, ſeu mentis coniectura variari poterit, & in diuerſis perſonis diuerſimode ſtatui, ibidem ſub eodem num. 3. -  Coniectura, & præ ſumptio ſumitur ex natura per ſonæ, actus, vel rei, ibidem num. 4. -  Coniecturæ deſumptio à perſona, frequens eſt in iure, ibidem numero quinto. -  Coniectura, quæ reſultat ex communi ſenſu naturali, omnium potentiſ ſima eſt, maximè in interpretandis vltimis voluntatibus, cap. 101. numero 3. -  Coniectura efficax ſumitur ad interpretationem ſuæ diſpoſitionis ex teſtatoris arbitrio, ſiue ex eo, quod viuus faceret, atque vt præ ſumatur, id ip ſum voluiſ ſe ab hæredibus, aut ſucceſ ſoribus ſuis fieri, & obſeruari, ibidem num. 4. -  Coniunctorum nomine, qui contineantur, cap. 93. §. 18. num. 14. -  Conſanguineorum nomine, qui contineantur, & qualiter nomen accipiatur, cap. 93. num. 53. vide latiùs eod. capite 93. § 19. -  Conſanguinitas quemadmodum probari debeat, ab eo, qui fideicommiſ ſi, aut maioratus ſucceſ ſionem prætendit: & an probatio in genere ſufficiat an verò requiratur graduum ſpecifica probatio, ibidem num. 54. -  Conſanguinei teſtatoris, quando vocantur ad Capellaniam, vtrum proximior præ ſentari debeat, an quilibet conſanguineus præ ſentari poſ ſit, cap. 67. num. 21. & ſequent. -  Et quid ſi fundator diceret, quod præ ſentetur vnus de familia, ſeu conſanguineus vnus, ibidem, eodem numero vigeſimo primo. -  Conſanguineis duobus concurrentibus, quorum alter eſt de linea paterna, & ſic agnatus; alter cognatus ex materna, eiuſdem gradus, ætatis, motum, & ſcientiæ; quis eorum in Capellania, aut legato conſanguineis proximioribus relicto, præferri debeat, ibidem numero. 28. -  Si ex duobus conſanguineis in eodem gradu exi ſtentibus, alter duplici ſit conſanguinitatis nexu teſtatori coniunctus, quis præferri debeat, eodem cap. 67. num. 29. -  Vbi id exornatur, & Senatus Hiſpalenſis in caſu ex facto occurrenti definitio commemoratur, ibidem. -  Conſanguinei teſtatoris, ſeu qui ſunt de eius parentela, genere, ſeu familia, cùm ad Capellaniam, ſeu opus pium vocantur, vtrum filij naturales, & ſpurij etiam, ſeu illegitimi vocati cen ſeantur, & deſcendentes ex illis, d.c. 67. numero 31. -  Et cum vocantur conſanguinei proximiores, an eiuſmodi illegitimi remotioribus præferantur, ibidem. -  Et an etiam prædicti in maioratu ſuccedant, ibidem ſub eodem num. 31. -  Conſanguineis pauperibus legatum relictum, vide eodem cap. 67. ex num. 32. cum ſequent. -  Conſanguinearum certum numerum, cum teſta tor ad legatum dotis præ ſentari iuſ ſit, ſi tor eiuſ dem gradus conſanguineæ non ſint, an aliæ remotioris gradus præ ſentari debeant, ibidem numer. 38. -  Conſanguinitas quemadmodum probari debeat, cum conſanguinei ſimpliciter, vel conſanguinei proximiores vocantur in aliqua diſpoſitione, ibidem n. 43. -  Conſanguinei proximiores cum vocantur, graduum computatio an ſecundùm Canones, an verò ſecundum leges fieri debeat, ibidem n. 42. -  Et de nonnullis regulis ad computandos gradus conſanguinitatis iure Canonico, & etiam attento iure Ciuili: ibidem eodem n. 42. -  Conſtitutum ſi interueniat in obligatione bonorum pro aliquo debito, & deinde etiam in venditione cuiuſdam rei obligatæ, dominij tranſlatio impeditur, cap. 80. n. 24. -  Contractus emphyteuſis admittit interpretationem, à fieri ſolitis, & ſecundum conſuetudinem regionis, & concedentis, c. 8o. n. 4. -  Et id ipſum in contractu ſocietatis obſeruatur; & in diſpoſitione quacunque, ibidem eodem numer. 4. -  Contractum ſecundum ſui naturam, & legis diſpo ſitionem confectum præ ſumi: quod exornatur, cap. 86. n. 2. -  Contractus omnes innominati, qui fiunt extra cauſam matrimonij; pœnitentiæ, & reuocationi ſubiacent ante implementum ſequutum: c. 109. num. 24. -  Qui vero ex cauſa, aut reſpectu matrimonij fiunt, eatenus pœnitentiam, & reuocationem admittunt, quatenus eorum implementum principium non ſumat, provt latius ibi explicatur, eodem cap. 109. n. 25. -  Et tres caſus principales diſtinguuntur, provt ibi videbitur, n. 26. -  Et quid in primo, quando contractus concernit vtilitatem communem dantis, & accipientis, ibidem n. 27. -  Quid in ſecundo, quando contractus fit ad vtilitatem recipientis, & alterius Tertij; non verò donatoris: ibidem n. 28. -  Quid etiam in tertio caſu, quando contractus cedit in vtilitatem ſolius recipientis, ibidem n. 29. -  Et de nonnullis obſeruationibus in propoſito, ibidem n. 30. -  Alteri qui conſentit, iura ſua perdit, & aliena fortificat, cap. 89. n. 115. -  Cuius contemplatione facta ſit diſpoſitio, vide in cap. 84. ex n. 25. cum quatuor ſequentibus. -  Verba diſpoſitionis non tam attendenda eſ ſe regulariter, quantum perſonam eius, cuius contemplatione facta eſt diſpoſitio, dict. cap. 84 n. 25. -  Et ſic regulariter conſiderari debere, non ipſam di ſpoſitionem ſimpliciter, ſed cuius contemplatione ipſa fiat, eodem capite octuageſimo quarto, num. 26. -  Teſtator, vbi expreſ ſit cuius contemplatione aliquid fecerit, reliquerit, aut diſpoſuerit, id quidem obſeruandum eſt: ibidem n. 27. -  Perſonam, cuius contemplatione diſpoſitio fit, non modò in vltimis voluntatibus, ſed etiam in diſpoſitione alia quacunque attendi magis, quàm eam, in quam verba diriguntur: eodem cap. 84. n. 28. -  Ac ideo ex diſpoſitione, illi ſoli, aut principaliter ius tribui, cuius contemplatione facta eſt, etiam ſi verba aliam quoque perſonam reſpiciant: ibidem ſub eodem n. 28. -  D -  D Ebitori in fraudem creditorum alienare non eſt permiſ ſum, cap. 112. n. 4. -  Debitor ſicut non poteſt ia fraudem creditorum alienare, ita etiam non poteſt non acquirere, ibidem n. 5. Vbi expenditur text. in l. qui autem, in principio, ff. quæ in fraud. credit. -  Debitor non poteſt præiudicare creditori hypothecario in quærendis, ſecùs verò chirographario: ibidem num. 7. Idque ex ſententia Ancharani, & quorundam. -  Debitor poteſt repudiare iti præiudicium creditorum, etiam eorum, qui bona ipſius debitoris habent hypothecata, eodem cap. 112. numer. 31. -  Atque ita deciſio textus, in l. qui autem 6. ff. quæ in fraudem creditorum, habet locum in debitore cum hypotheca, provi in debitore perſonali, ibidem d. num. 31. -  Idque contra Anchararum & ſequaces, de quibus in dict. n. 7. quod latè comprobatur, atque exornatur, vſque ad num. 38. ibidem. -  In ſimilibus Deciſionibus cauſarum iura ſemper multùm detulerunt, cap. 89. n. 97. -  Maximè ſi ſupremi Conſilij Regij, tribunaliúmve ſuperiorum illæ ſint: ibidem n. 97. & ſequenti. -  Declarans, non tam de nouo aliquid egiſ ſe, quam id, quod iam factum erat, detegiſ ſe videtur, ibidem num. 172. -  Defuncti ſcripturæ, an maior adhiberi debeat fides, quàm viuentis, cap 111. n. 9. -  Deſtinatione, & voluntate patrisfamilias, non ex aliorum ſententia, prædia debere diiudicari, cap. ſexageſimo ſecundo, numero vigeſimo tertio & ſequentibus, vbi exornatur. -  Prædia omnia conſtituentia vnum podere, ſeu vnam poſ ſeſ ſionem, licèt ſint in multa corpora diuiſa, & deſtinata, habentur pro vno corpore, propter patrisfamilias deſtinationem: ibidem numer. 24. -  Domo vendita veniunt omnia, quæ ſunt deſtinata ad perpetuum vſum domus, etiam ſi non ſint affixa, quia ſufficit deſtinatio, n. 25. ibidem, vbi latiùs probatur. -  Deſtinatione ſola teſtatoris, ſiue patrisfamilias fundus conſtituitur, dilatatur, & limitatur: ibidem. -  Et hæc ipſa deſtinatio vſus, & conſuetudo teſtatoris, ſufficit ad declarandum quid in legato contineatur, n. 26. & 27. -  Legatum domus comprehendit etiam hortum, quando hortus fuit deſtinatus à teſtatore viuente domui ipſi, ibidem. -  Licèt aliàs non veniat in legato domus, ibidem num. 31. & 32. -  Confinium rigor, & reſtrictio non attenditur, vbi deſtinatio patrisfamilias adeſt in contrarium; quia ex deſtinatione teſtatoris extenſionem, vel reſtrictionem accipiunt, quoad fundos ſuos, eodem cap. 62. n. 33. -  Poderis appellatione venit quicquid teſtator ſub cura vnius Coloni laborare fecit; licet prædia ipſa in diuerſis pertinendis ſita ſint: quia in hoc attenditur deſtinatio, & voluntas teſtatoris, ſicut in fundo conſtituendo: ibidem numero 34. -  Deſtinatione, vſu, & conſuetudine patrisfamilias, pertinentias rerum legatarum dignoſci: quod exornatur nonnullis remiſ ſiuè, numero trigeſimo quinto. -  Deſtinatio in pluribus probat voluntatem teſtatoris: & coniecturam, atque interpretationem ipſius inducit, ibidem n. 36. -  Deſtinatæ res, aut pecuniæ per teſtatorem alicui portioni relictæ alij, cedere debent. eidem portioni, num. 37. -  Deſtinatæ pecuniæ ad Kalendarium, veniunt ſub legato facto de Kalendario, n. 38. -  Deſtinatum lignum ad concidendum, venit ſub legato lignorum, n. 39. -  Deſtinata ad opus alicuius loci, etiam reperta in alio loco, accedunt loco operis & non vbi morari contigerit: n. 40. -  Deſtinata, & præparata ad ornamenta eorum loco, & appellatione comprehenduntur ſecundum voluntatem teſtatoris, num. 4. -  Et idem in legatis propter deſtinationem, num. 42. & 43. -  Deſtinatæ res ad dotem, idem habent iudicium, quod ipſa dos, n. 44. -  Dominus fundorum plurium, ſi animo ſuo deſtinaret, quod vnicus eſ ſet fundus, talis deſtinatio attenditur: & ſi minuit ab vno fundo, & applicat alteri, videtur in dubio, ita deſtinare; modò talem applicationem nunquam mutauerit, num. 45. -  Dominus ſtationem domui contiguam ſi deſtinauerit, vt ſit vnica domus, cenſetur etiam ſub di ſpoſitione domus, venire ſtatio, quando erant ſub eiſdem confinibus, numero quadrageſimo ſeptimo. -  In legato domus venit pars ad vſum domus deſtinata, num. 48. -  Legatis prædiis de homagio, vt quid legatum comprehendat dignoſcatur, attenditur deſtinatio patrisfamilias legantis, quia quidquid ipſe fuit conſuetus comprehendere, continetur, & deſtinatio principalis attenditur, num. 49. & 50. -  Vendito prædio cum ſuis iuribus, & pertinentiis, deſtinatio, & vſus venditoris inſpicitur ad dignoſcendum, quid ſit venditum, n. 55. -  Conceſ ſo caſtro in feudum, intelliguntur conceſ ſ æ munitiones ibi perpetuo poſitæ pro cuſtodia caſtri, ex patrisfamilias deſtinatione, quamuis non ſint perpetuò affixæ, n. 52. -  Patrisfamilias animi deſtinatione voluntaria de pertinentiis caſtri, effici poſ ſunt; quæ aliàs de iuriſdictione non erant; & contraria eiuſdem deſtinatione eſ ſe deſinunt: ſecus ex deſtinatione neceſ ſaria, vt creditori satisfaciat: vt per Anton. Galeat. Maluaſ. in conſilio 96. ex num. 41. eodem cap. 62. n. 55. -  Deſtinationem haberi pro re perfecta, ſiue pro facto, ex ſententia multorum, ibidem n. 59. -  Non haberi ex ſententia aliorum, n. 57. -  Nonnullos caſus diſtinguendos, & accuratiùs rem ipſam explicandam, quàm alij fecerint, num. 58. & ſequenti. -  Deſtinationem, & factum inter ſe differre, ibidem num. 59. -  Deſtinatio, quòd habeatur pro facto, dicitur ſecundum quandem fictionem, & non ſecundum veritatem, num. 60. -  Deſtinatio an habeatur pro re perfecta, ſiue pro facto, ex ſubiecta materia, & natura rei digno ſcendum, provt explicatur, ibidem n. 61. -  Deſtinatio ſola habetur pro facto, ſiue pro re. perfecta, circa ea quæ ſola deſtinatione perficiuntur, vt aſ ſignatione domus, vel prædij, vel fundi, ibidem num. 62. vbi latiùs idem explicatur. -  Et vide etiam num. 81. & 82. vbi ſingularis theo rica, & doctrina Baldi perpenditur. -  Deſtinatio cum habetur pro re perfecta, ſiue pro facto; non leuem, imò maximam præ ſtat coniecturam pro diſpoſitionis cuiuſlibet teſtamentariæ intelligentia, & interpretatione; ſecùs in aliis, in quibus diuerſa militat ratio: num. 63. & 64. & ſequenti. -  Pecunia deſtinata ad emptionem prædiorum, habetur pro re mobili, ex ſententia veriori: eodem cap. 62. n. 65. -  Deſtinatione patris familias pertinentias conſtitui, modò actus interuenerit, mentem deſtinantis de ſignans, n. 66. -  Deſtinatione patrisfamilias prædia diiudicari, & diſtingui, & deſtinationem rem perficere, dummodò durauerit diſpoſitio, & voluntas deſtinantis in re deſtinata; ſecus ſi à propoſito, ſiue deſtinato receſ ſum fuerit: n. 67. -  Nam ſi conſtat de mutatione voluntatis, deſtinatio non attenditur: n. 68. -  Et poſterior actus, primo contrarius, tollit primum: num. 69. -  Vſque adeo, vt deſtinatio ſemel facta, tacitè etiam reuocari poſ ſit, & ideò attendi debeat diſpoſitio tempore teſtamenti, non quæ antea fuit, n. 70. -  Attenditur vltima conſuetudo, ſi diuerſimodè vſus fuerit teſtator, n. 71. -  Deſtinatio, aut vnio, nihil operatur, ſi non facta fuit. vt perpetuò duraret, ſed ſolum temporaliter, num. 72. -  Deſtinatio quid operetur, ex ſementia Socini ſenioris; quæ confutatur, n. 74. -  Deſtinatio ſola, non habetur pro re perfecta, ſiue pro facto in his, quæ opus aliquod habent annexum, idque iuxta diſtinctionem, & doctrinam Bartoli, quæ ibidem num. 75. & ſequenti probatur. -  Deſtinatio nihil operatur, quando deſtinatum ad nouum opus, nondum erat cæptum; & ſi erat cæptum, erat valde remotum ab illo, ad quod deſtinatum fuerat, ibidem n. 76. -  Deſtinatio operatur, quando deſtinatum ad nouum opus erat cæptum, & propinquum ad id, ad quod erat deſtinatum: Et tunc opus cæptum habetur pro perfecto: n. 77. & 78. -  Deſtinatio ſola non ſufficit, nec aliquid operatur circa ea, quæ ſui natura ex ſola deſtinatione non perficiuntur, vt in teſtamento, hæredis in ſtitutione, & maioratus fundatione, ibidem. n. 79. & ſequent. -  Deſtinatio aliquarum rerum ad maioratum faciendum, non efficit maioratum, n. 80. -  Deſtinatio non habetur pro facto in his, in quibus eſ ſentia facti requiritur, n. 81. -  Deſtinatio non inſpicitur vbi requiritur verum factum hominis, ſed vbi ſola intentio perficit, tunc ſola deſtinationis cauſa inſpicitur: n. 82. & idem n. 83. -  Deſtinatio pro re perfecta, ſiue pro facto habetur, cùm tendit ad regulandam diſpoſitionem eius, qui deſtinauit; ſecùs tamen quoad regulandam legis diſpoſitionem. Item ſi non ſequatur ab ſurdum, vel contrarium iuri communi, aut voluntati teſtatoris, ſiue eius qui deſtinauit repugnans: ibidem n. 84. & 85. -  Determinationis vni formis ratione, & vnitatis ſermonis, coniecturam voluntatis frequenter deduci, atque in fideicommiſ ſis, ſubſtitutionibus, & aliis diſpoſitionibus vltimis, interpretationem, & argumentum fieri aſ ſiduè, cap. 97. numer. 1. -  Verba ſub vnica determinatione poſita pariformiter determinari debent, ibidem n. 2. -  Diſpoſitiones duæ, ſi contineantur ſub eodem contextu, ſunt pari modo determinandæ, ibidem num. 3. -  Determinatio vna reſpiciens plura determinabilia, æqualiter, & vniformiter determinat quoad effectum: quod exornatur permultis, eodem cap. num. 4. -  Determinatio vna reſpiciens plura determinabilia, non determinat æqualiter, nec vniformiter quando ſubeſt diuerſa ratio determinandi, vel quando maior ratio eſt in vno determinabilium, quam in altero, idque ex ſententia communi: ibidem n. 5. -  Determinat æqualiter, etiam ſi in vno ex determinabilibus ſubſit diuerſa ratio, ex ſententia Alexandri: n. 6. -  Articulum eundem concludit Alexand. diſtinguendo, provt adnotatur ibidem n. 7. -  Mariani Socini iunioris, in eodem propoſito, ſententia commemoratur, quæ in præ ſumpta diſ ponentis voluntate præcipuè ſubſiſtit, n. 8. -  Simonis de Prætis, & Cardinalis Franciſci Manticæ in ipſo dubio reſolutiones expenduntur, & probantur, n. 9. -  Determinatio vna reſpiciens plura determinabilia, propter conſeruandam teſtatoris voluntatem præ ſumptam, non determinat æqualiter: n. 10. -  Vel quando æquali determinatione facta, non valeret diſpoſitio quoad omnia determinata, num. 11. -  Aut ſi vtrique determinabilium non conuenit æqualiter, ſed tunc determinat, provt naturæ cuiuſque conuenit, n. 12. -  Vel ſi determinabilium natura ad inuicem repugnat, n. 13. -  Aut in eo, quod tacitè intelligendum eſ ſet ex lege in vno, & in altero non, ibidem n. 14. -  Vel vbi adeſt perſonarum diuerſitas: n. 15. -  Maioríſve prædilectionis ratio conſideratur, erga vnum, quàm erga alterum: n. 16. -  Vel ſumus in diſpoſitione negatiua, n. 17. -  Induceretúrve ex æquali determinatione correctio legis, aut iuris communis, n. 18. -  Vel alteri præiudicium magnum infertur, provt ibi adnotatur, n. 19. -  Aut in diſpoſitione neceſ ſaria, provt ibi explicatur, num. 20. -  Vel quando vnum ex determinabilibus eſ ſet fauorabilius altero; in quo contrarietas Auctorum quorundam proponitur, & inferius explicatur, ibidem n. 21. -  Determinabile vnum aliquando eſt fauorabilius altero, ex mera legis diſpoſitione, ſine aliqua præ ſumpta mente teſtatoris; & tunc admittitur inæqualis determinatio, n. 22. -  Aliquãdo verò vnũ determinabile eſt fauorabilius altero, non ſimplici diſpoſitione legis, ſed ex tacita, & interpretata mente teſtatoris; & tunc æqualis fit determinatio, etiam ſi inter ea ſit diuerſa ratio, vel vnum ſit fauorabilius, n. 23. -  Caroli Ruini, & Achil. Pedrochæ, duobus in locis contrarietas diluitur; & agitur, an determinationis regula procedat in his, quæ ex iure ſpeciali procedunt, n. 24. -  Determinationis ſpecialis regula non procedit, quando vtraque determinatio eſt clara, non autem ambigua, vel quando ſi fieret, violarentur verba, n. 25. -  Aut quando diſponens, non poterat æqualiter ſu per omnibus prouidere, n. 26. -  Et quando determinationes plures reſpiciunt vnum verbum; quia quælibet per ſe determinat verbum: n. 27. -  Determinatio æqualis ad hoc vt fiat, ſufficit, illam in genere fieri; licèt non fiat in ſpecie: numero 28. -  Dicta, vel præteriti temporis, vel præ ſentis, vel futuri conſiderantur: cap. 107. n. 5. -  Ex dictis præteriti temporis coniectura ſumitur ad actum præ ſentem, ibi n. 6. -  Ex dictis præ ſentis temporis cum negotium conficitur, coniecturam facimus voluntatis præteritæ: ibidem n. 7. -  Ex dictis futuri temporis, præ ſumptio fit, & coniectura ad iam præterita; vt ſcilicet præmeditata illa fuerit: ibidem n. 8. -  Dictio, pero, Latinè tamen, eſt aduerſatiua, & re ſtringit præcedentia, cap. 89. n. 328. -  Interpretatio in fauorem magis Dilecti, facienda ſemper: cap. 84. n. 29. -  Dilectus magis, quòd à teſtatore vocatus ſit, aut in euentum vocationum, & ſubſtitutionum aliis prælatus, veriſimilius eſ ſe: ibi n. 30. -  Voluntas teſtatoris ita intelligi debet, coniecturáque ſumi, vt minus dilectus non præferatur magis dilecto, melioriſvè ſit conditionis: ibidem, num. 31. -  Verba quantumcunque generalia reſtringi, ne minus dilectus ſit melioris conditionis, quàm magis dilectus, ibidem n. 32. -  Dilectos magis, aut proximiores aliquando abſurdum non eſ ſe, nec inconueniens, melioris conditionis non eſ ſe, quàm remotiores, aut minus dilectos; ſiue non præferri, quando ex verbis te ſtatoris aliud concipi poteſt, vel prouiſio, aut diſpoſitio teſtatoris in contrarium adeſt: numer. 33. -  De minùs dilectis, ad magis dilectos argumentum procedit negatiuè, non affirmatiuè: numer. 34. ibidem. -  Nec habet locum in materia odioſa, nec vbi adeſt diuerſitas rationis: num. 35. -  Et eſt minus concludens, & coniectura hominis, ex ſententia quorundam: n. 36. -  Sed valde efficax, atque concludens ex ſententia Authoris, quæ & communi Interpretum traditione, & Iureconſultorum metipſorum reſpon ſis probatur: n. 37. -  Et Hieronymi Gabrielis locus in propoſito ponderatur, ibidem n. 38. -  De Diſpenſatione in radice matrimonij, vide infrà, litera M. & cap. 105. n. 19. & ſequent. -  Diſpoſitio quæcunque locum habere non poteſt, niſi verificetur qualitas præ ſuppoſita in ea, cap. 83. num. 6. -  Diſpoſitio quantumuis generalis reſtringitur ſecundum qualitatem, & naturam rei, de qua fit diſpoſitio, cap. 85. n. 10. -  Diſpoſitio quælibet, quantumuis generalis, re ſtringitur ad naturam actus cui adiicitur; c. 86. num. 7. -  Diſpoſitio, quæ de donationibus loquitur, non comprehendit contractus oneroſos: cap. 89. num. 110. -  Diſpoſitio perſonalis perſonam non egreditur, & quæ dicatur perſonalis, ibi n. 125. -  Diſpoſitio generalis non refertur ad caſus ſpecialiter prouiſos: ibidem, num. 150. & vide infrà num. 175. -  Neque etiam datur diſpoſitio etiam vniuerſalis quæ non reſtringatur ad modos proportionales: ibidem n. 156. -  Diſpoſitio noua facta intelligitur, quoties aliquid adiicitur, vel detrahitur primæ diſpoſitioni, numer. 171. -  Diſpoſitio generalis, quando refertur ad caſus ſpecialiter prouiſos, ad declarationem eorum, quæ dicta fuere ſuprà, num. 150. & num. 151. ibidem num. 175. -  Et diſtinguitur an in eadem, vel in diuerſa diſpo ſitione clauſula generalis adiiciatur, provt latius ibi, & num. ſequenti explicatur: ibidem numer. 175. -  Diſpoſitio generalis non extenditur ad eius confirmatum, quoties confirmans iuri confirmato derogare poterat: ibidem n. 225. -  Diſponens ſi poſt aliquam diſpoſitionem, aliquid fecit, quod poteſt interpretari, in conſtitutionem de nouo, & in declarationem præteritorum, ſi actus de nouo factus non valeret, valebit in vim declarationis, vt actus ſuſtineatur: cap. 107. num. 23. -  Diſpoſitio nulla eſt adeò generalis, quæ à veriſimili interpretationem non recipiat: cap. 63. numer. 31. -  Quoniam verba, quæ deficiunt, debent ſubaudiri ex veriſimili voluntate, cap. 63. n. 31. & 32. -  Diſpoſitio limitata extenditur propter adiectam rationem generalem, cap. 66. -  Dominij acquiſitio perpetua eſ ſe debet, cap. 91. numer. 10. -  Domus nomẽ , cùm à teſtatore profertur, quid ſignificet, vide omnino c. 93. §. 17. per totum. -  Domus legatum, vide c. 62. n. 28. & ſequent. -  Domo vendita, veniunt omnia ea, quæ ſunt deſtinata ad perpetuum vſum domus, etiam ſi non ſint affixa, quia ſufficit deſtinatio, eodem c. 62. num. 25 -  Domus appellatione, quando veniat apotheca, ibidem num. 21. -  Horti etiam appellatione, an veniat domus, ibidem num. n. 22. 31. & 32. -  Donatarij præ ſentia ſimul cum eius taciturnitate pro acceptatione reputatur, c. 80. n. 8. -  Donatio eiuſdem rei ſi duobus, aut pluribus fiat, is præfertur, cui verè, aut fictè, per clauſulam ſcilicet Conſtituti, res tradita fuerit: cap. 80. n. 17. -  Vbi latiùs id exornatur, & de vi, & effectu clauſulæ Conſtituti in propoſito l. quoties, C. de rei vendicat. agitur. -  Donatio quando inter aliquas perſonas prohibetur regulariter, ob remunerationem tamen, aut benemerita permittitur, neceſ ſariò requiritur, quod aliunde, & verè conſtet benemerita præ ceſ ſiſ ſe; nec ſola aſ ſertio ſufficit eius, qui donare prohibitus eſt: cap. 80. n. 38. vbi id exornatur. -  Debent etiam benemerita æquiualere rei donatæ, nec modum remunerationis excedere, ibidem num. 39. -  Donationis acceptatio etiam hodie neceſ ſaria eſt, poſt editam legem Ordinamenti, quando infanti, pupillo, furioſo, aut ſimilibus perſonis fieret: eodem cap. 80. num. 41. -  Requiritur etiam acceptatio quando donatio continet onus aliquod, vel grauamen, ſiue donatarius ad aliquid reſpectiuè grauatur: ibidem num. 42. -  Donatio inter viuos facta irreuocabiliter in teſtamento, ſeu codicillis, ſiue pura, ſiue ſub conditione, ſi reuocatur teſtamentum, an valeat, cap. 86. num. 41. -  Atque ita an donatio facta in vltima voluntate, intelligatur ſecundum illius naturam, vt reuocari poſ ſit vnà cum ipſa vltima Voluntate, ibidem. -  Vbi quod de iure ſit valida, & irreuocabilis: ibid. -  Donatio inter viuos vera, ac de iure valida fieri poteſt in teſtamento, ſeu codicillis, ſicut quilibet alius contractus: d. cap. 86. n. 42. -  Donatio facta in teſtamento, ſi teſtamentum reuocetur, an valeat, vt explicetur, quot caſus diſtinxerint Interpretes noſtri, remiſ ſiuè: ibid. n. 43. -  Tranſitum facit in donationem irreuocabilem inter viuos, legatum cum promiſ ſione de non reuocando: ibidem n. 44. -  Donatio cauſa mortis, cum promiſ ſione de non reuocando, tranſit in donationem inter viuos: ibidem num. 45. -  Donatio cauſa mortis, & inter viuos an tranſmittatur ad hæredes, quando donatarius prædecedit donatori: num. 46. ibidem. -  Donatio cauſa mortis, facta etiam pro hæredibus donatarij, eſt donatio inter viuos: ibidem n. 47. -  Donatio natiuitate filiorum reuocata, mortuis po ſtea liberis non reconualeſcit, c. 89. n. 10. -  In bonis à Rege Henrico donatis non poteſt vltimus poſ ſeſ ſor ordinem clauſulæ Regis eiuſdem mutare, ſiue quouis modo filium primogenitum ea ſucceſ ſione priuare, quam ex legis ipſius, ſiue Regis Henrici diſpoſitione conſequi debet: ibidem num. 81. -  Sic nec filiam etiam natu maiorem poterit vltimus maioratus poſ ſeſ ſor præferre filio maſculo primogenito, ſiue eo prætermiſ ſo, illam ad ſucceſ ſionem inuitare, ibidem num. 82. -  Donare, & alienare Princeps poteſt ciuitatem aliquam, vel oppidum, vel caſtrum; dummodo non ſit in magnum detrimentum Principatus, & ditionis ſuæ: quod latiſ ſimè explicatur ac defenditur per Menoch. eodem c. 89. n. 85. -  Qui ipſe fundamenta adducit quamplurima, & contrariæ partis fundamentis reſpondet, ibidem. -  Et ex cauſa remunerationis ſeruitiorum, multo magis certum eſt, Principem id efficere poſ ſe, & oppida, ſiue bona ſui Principatus donare: ibidem num. 86. -  Ob benemerita poſ ſe Principem rem vnius alteri donare, & aſ ſignare: ibidem num. 88. -  Donatarij merita non debent neceſ ſariò æquiualere rei donatæ à Rege, & Principe: ibidem n. 89. -  Vbi etiam explicatur quid iuris ſit in aliis priuatis. -  Donatio ob benemerita, & ſeruitia facta, reuocari non poteſt à Principe concedente, vel ab eius ſucceſ ſoribus: eodem cap. n. 91. -  Sicuti nec priuilegium reuocatur, provt numero ſequenti adnotatur: ibidem. -  Donatio perfecta, à Principe facta, non poteſt ab eo modificari, & reſtringi: ibidem n. 92. -  Poteſt tamen ex cauſa publicæ vtilitatis, vel lege generali; provt ibi notatur atque exornatur, dicto cap. 89. num. 93. -  Donatio in dubio non præ ſumitur: quod exornatur, d. cap. 89. num. 100. -  Ex donatione Regis Henrici, qui aſ ſerit alium bona aliqua poſ ſidere, id probare tenetur: ibidem num. 102. -  Donari videtur, quod nullo iure cogente conceditur: quod exornatur, ibidem n. 109. -  Bona Regis Henrici ſi vendantur, cum facultate Regia, quæ ex donatione ipſius proceſ ſerunt, vtrum ad emptorem, cum ſua cauſa, & qualitate tranſeant, d. cap. 89. n. 119. -  Vbi Ludouici Molinæ locus expenditur, atque exornatur, ibidem. -  Et Roſentalis concluſiones tres in propoſito commemorantur, ibidem. -  Donatio non ideo deſinit eſ ſe propria, quod cum qualitate maioratus facta fuerit, ibidem, cap. 89. num. 166. -  Donatio perfecta à Principe facta modificari poſtmodùm poteſt ex cauſa publicæ vtilitatis, vel lege generali lata; provt ſupra dictum fuit numer. 93. etiam ſi titulo maioratus perpetui, cum vocationibus, & ſubſtitutionibus omnium de familia facta fuerit, eodem cap. num. 179. -  Atque ita modificatio ea non modo intelligitur, & ſeruari debet reſpectu primi donatarij, ſed & omnium etiam, quibus ex vocationibus, aut ſubſtitutionibus ius adquiſitum fuerit: ibidem, num. 179. -  Donatio, vel conceſ ſio ab aliquo facta poteſt per Principem modicari, ibidem, n. 181. -  Donatio excedens quingentos ſolidos ſi non eſt inſinuata vitiatur in exceſ ſu, ſed firma in reliquo manet, cap. 100. n. 9. -  Et de intellectu l. ſancimus, C. de donationibus, remiſ ſiuè. -  Donatio facta extraneo in præiudicium legitimæ filiorum, non reuocatur in totum, ſed in eo tantum, in quo legitima læditur, dict. cap. 100. n. 10. -  Donationem conditionalem irreuocabilem eſ ſe pendente conditione, quod exornatur, cap. 109. num. 12. -  Et ibidem de intellectu & materia l. 2. §. ſi pecuniam, ff. de donation. & in l. ſi ego, §. ſi res, ff. de iure dotium, & infra, n. 15. -  Donationem factam in fauorem matrimonij habere tacitam conditionem ſi matrimonium ſequatur, eodem cap. 109. n. 23. -  Provt habent cæteri contractus innominati correſpectiui, ſi implementum ſequatur, ibidem. -  In donando, in legando, vel alio quouis modo dando, aut relinquendo, cum exceditur in quantitate, vel in tempore, vel in modo à iure permiſ ſis, in exceſ ſu diſpoſitio vitiatur; ſuſtinetur verò in eo quod, lege permittente, datur, vel relinquitur: quod exornatur, cap. 100. numer. 7. & ſeq. -  Donatarij præ ſentia ſimul cum eius taciturnitate, pro acceptatione reputatur, cap. 80. n. 8. -  Dos conſtituta puellæ, ob eius benemerita, & dilectionem, qua eam dotans proſequebatur, non præ ſumitur conſtituta, cauſa, & contemplatione patris ipſius puellæ, qui eam dotare tenebatur, c. 84 n. 48. -  Vbi in terminis expenditur Iacobi Menochij con ſilium 781. lib. 7. qui ex coniectura, quæ ab affectione, & dilectione teſtatoris colligitur, & cuius contemplatione dos fuit conſtituta; excitatur principaliter, provt ibi adnotatur dicto cap. 84. num. 48. -  Dotem promittens maritus reſtituere, poteſt deducere partem ſibi delatam ab ſtatuto, cap. 85. num. 51. -  Dotis receptæ confeſ ſionem à marito, etiam in articulo mortis factam, filiis, & creditoribus præ iudicium non afferre, c. 111. n. 19. -  Niſi aliunde, & vere dotis ipſius numeratio probetur, ibidem. -  Vbi titulus, C. de dote cauta, non numerata, exornatur permultis, remiſ ſiuè, ibidem. -  Dotis receptæ confeſ ſio probat, vbi præceſ ſit promiſ ſio, ibidem n. 20. -  Et quando eſt veriſimilis, ibidem n. 21. -  Dotis receptæ confeſ ſio facta in teſtamento, ſuſtinetur iu vim legati, ſeu fideicommiſ ſi, ibidem num. 22. -  Quod tam filiis, aut deſcendentibus, vel etiam creditoribus extantibus, quam extraneo hærede inſtituto, quemadmodum practicari debeat, ibi adnotatur. -  E -  E Lectione vltimi poſ ſeſ ſoris, vel etiam alterius in Hiſpanorum primogeniis, in vinculis, & meliorationibus, & in patronatibus, & Capellaniis, & in anniuerſariis poſ ſe ſuccedi, cap. 67. num. 1. -  Indéque voluntatem teſtantis, vt in maioratu, fideicommiſ ſo, & aliis ex electione alicuius ſuccedatur, validam eſ ſe de iure, ibidem. -  Non enim in hac diſpoſitione, eiuſdem ſubſtantia, ſed ſolum perſonarum declaratio in alterius voluntatem confertur, quod iure permiſ ſum eſt, ibidem. -  Ex electione alterius cum ſucceditur, quam plurima excitari per Interpretes noſtros dubia, & quæ ſtiones, de quibus longa ſerie remiſ ſiuè, eodem cap. 67. n. 2. -  Electio cum in liberam alicuius voluntatem commiſ ſa eſt, is eligere poteſt quemcunque voluerit, etiam eum, qui indignitate facti indignus ſit, dummodo indignitate iuris non ſit indignus; atque ita remotiorem etiam conſanguineum, excluſo, ſiue relicto proximiore, ſi inter conſanguineos electio libera data ſit: ibidem n. 3. -  Facultas, quàm lata, atque abſoluta à Iuriſconſultis, his, quibus liberum eligendi arbitrium relinquitur, conceſ ſa fuerit: eodem cap. 67. numer. 4. -  Petri de Peralta in hac materia, qua liberæ alicuius voluntati electio perſonarum commiſ ſa eſt, in ſignis theorica, & notanda reſolutio profertur: ibidem n. 5. -  Electio facta de digno, omiſ ſo digniori, an iure poli valeat, & quid in foro conſcientiæ, & de iure Canonico, & quoad officia ſecularia. -  Et eligens dignum, prætermiſ ſo digniori, vtrum peccet mortaliter, an etiam ad reſtitutionem teneatur? remiſ ſiuè, ibidem n. 6. -  Elector, in cuius arbitrium electio ad maioratus ſucceſ ſionem commiſ ſa eſt, qualiter teneatur eligere: ibidem n. 7. -  Patris Ludouici Molinæ, cùm electio in liberam alicuius voluntatem, vel in arbitrium confertur, in vtroque foro reſolutio proponitur: eodem cap. 67. n. 8. -  Elector cui liberum arbitrium conceſ ſum eſt, non poteſt eligere indignum: quamuis, qui ſibi arbitrium conceſ ſit, illum eligere potuiſ ſet: ibidem num. 9. -  Si is, cuius conſcientiæ teſtator electionem commiſit, malè eligat, poterit ab eius electione appellari: ibidem n. 10. -  Electores ſi malè in electione arbitrentur, ad Superiorem eſt recurrendum: ibidem n. 11. -  Electio perſonarum, an detur, ſiue committatur alicui, an verò generi, familiæ, parentelæ, ſeu conſanguineis, aliquid ſimpliciter relinquatur, multum intereſ ſe: nam in primo caſu, remotior etiam conſanguineus eligi poteſt: in ſecundo verò, diſpoſitio intelligitur gradatim, ſeu de proximiori: Atque ita conſiderari debet principaliter, an detur electio, vel fiat ſimpliciter conſanguineorum nominatio: eodem cap. 63. num. 17. -  Electio pauperum cenſetur primum conceſ ſa executoribus teſtamenti conſtitutis à teſtatore: & nullis exiſtentibus executoribus, Epiſcopus ciuitatis teſtatoris eligendi facultatem habet: ibidem num. 40. -  Et an priùs fœminas, quàm maſculos eligere debeat, vel è conuerſo? remiſ ſiuè, ibidem n. 41. -  Electio, aut nominatio ad emphyteuſim, legatum, fideicommiſ ſum, aut quid ſimile, efficitur irreuocabilis, nec variari poteſt ex promiſ ſione, ſeu pacto de non reuocanda nominatione incerti de incertis: ex ſententia quorundam. -  Contrarium ex ſententia aliorum. -  Et de vtraque, num. 6. & 36. cap. 80. -  Electio, aut nominatio facta ad emphyteuſim, vel quid ſimile ex cauſa oneroſa, an remaneat irreuocabilis: eodem c. 80. n. 7. & 40. -  Eligendi, aut nominandi facultas, cum etiam ex contractu competit, an variare liceat, & prima electio reuocari poſ ſit: eodem c. 80. n. 10. -  Quod non poſ ſit, nec admitti debeat differentia inter facultatem competentem ex contractu, vel ex vltima voluntate, iuxta ſententiam quorundam, ibidem. -  Contra verò ex ſententia communi, quæ ibidem probatur, n. 18. & 35. & 43. vbi vide. -  Alberti Leonini locus explicatur, cap. 80. num. 46. ibidem. -  Electionis facultas, per inſtitutorem maioratus, primo nominaro conceſ ſa, vtrum ad omnes ſucceſ ſores porrigatur? cap. 87. ex n. 17. cum ſequentib. vſque in finem cap. -  Emphyteuſis conceſ ſa filiis, an nepotibus conceſ ſa eſ ſe intelligatur? cap. 66. n. 62. -  Exceptio rei iudicatæ, vt obſtet, tria copulatiuè requiruntur; identitas ſcilicet cauſ æ, perſonarum, & rerum: cap. 104. n. 25. -  Quod ſcilicet eadem res petatur, eadem ſit cauſa petendi, & eadem conditio perſonarum, ſiue eæ dem ſint perſonæ: ibidem: quod exornatur. -  Et ſufficit identitas perſonarum, aut rerum, vera, vel interpretatuia: ibidem n. 26. -  Exceptio rei iudicatæ obſtat, vbicunque ſecundum iudicium venit ad reſciſ ſionem eius, quod in primo est determinatum, & quando examinatur id, quod iam fuit deciſum in primo: ibidem numero 27. -  Et quando actio eſt diuerſa, ſed idem eſt medium concludendi: ibidem n. 28. -  Et licet ad rem diuerſam agatur, ſi pendet ex eodem fonte, & eadem eſt origo: ibidem n. 29. -  Exceptio rei iudicatæ, vt obſtet, requiritur, quod ſuper eo fuerit iudicatum, quod nunc venit in in controuerſiam: ibidem n. 30. -  Exceptio rei indicatæ non obſtat, quando poſt latam ſententiam ſuperuenit cauſa agendi: ibidem num. 31. -  Exceptionem rei iudicatæ non obſtare, in dubio pronuntiandum eſt: eodem cap. 104. n. 32. -  Nec quando actum fuit in vnico iudicio etiam plenario, ad vnum finem, ſi in alio poſtmodùm ad alium finem agatur: ibidem n. 33. -  Sententia lata in iudicio ſummario, non nocet, neque obſtat in plenario, etiam inter eaſdem per ſonas: ibidem n. 34. -  Excluſo aliquo à ſucceſ ſione, tunc demum eius de ſcendentes excluſi cenſentur, quando eadem ratio excluſionis militat in illis; ſecus tamen ſi æqualiter non militat, cap. 103. n. 7. -  Vel ſi ille excluderetur ob aliquam qualitatem, quæ in eius deſcendentibus ceſ ſaret, ibidem. -  Excluſa vna perſona, vel ſuccedere prohibita, eius deſcendentes tunc demum excluſi cenſentur quando ex perſona excluſi venirent; ſecus tamen, quando ad ſucceſ ſionem venirent ex per ſona propria, & proprio iure, ibidem n. 8. -  Congerunt etiam auctoritates Interpretum quamplurimæ, qua eò tendunt, vt excluſa vna perſona, vel ſuccedere prohibita, cenſeantur omnes ab eo deſcendentes excluſi, vel prohibiti ſuccedere, eodem cap. 103. n. 14. -  Et filios non debere eſ ſe melioris conditionis, quàm eorum parentes, ibidem. -  Et non poſ ſe quem admitti ad ſuccedendum, niſi præcedens gradus ſit ſucceſ ſibilis, ibidem. -  Et deſtructo ordine, deſtrui ordinabile, ibidem. -  Et medium impertinens impedire tranſitum ad extrema, ibidem. -  Et principium, atque originem vitioſam in deſcendentibus deriuati, ibidem: -  Et in effectu non poſ ſe plus iuris eſ ſe in cauſato, quàm in influenti potentia cauſ æ, provt latiùs, ibidem. -  Excluſionis filiorum naturalium à ſucceſ ſione ratio præcipua, quæ maioratus inſtitutorem excitare potuit, & ſolet, ita fortiter militare in eius filiis, & deſcendentibus, quàm in ipſis filiis naturalibus, eodem c. 103. n. 23. -  Excluſa vna perſona, cenſentur omnes excluſi, qui ab illa deſcendunt, ſiue veniant ex perſona propria, ſiue ex perſona excluſi, ibidem n. 24. -  Idque ex ſententia Petri Surdi contra communem, ibidem. -  Ex ſententia verò Authoris, quando diſtinctio communis admitteretur, an ſcilicet ex propria perſona quis veniat, & ſucceſ ſionem prætendat, an ex perſona alterius, nihil intereſ ſe in fauorem legitimorum ex illegitimis venientium, cum ex radice infecta ipſi procedant: provt ibi obſeruatur, eodem c. 103. n. 25. -  Nec verè poſ ſint ex propria perſona venire, nec ſucceſ ſionem prætendere, cum de eis teſtator, in ſtitutórve maioratus non ſenſerit, ſicque nec proprij iuris, aut perſonæ propriæ conſideratio detur, ibidem n. 26. -  Executor non debet abuti conceſ ſa ſibi diſtribuendi poteſtate, c. 67. n. 12. -  Executor, vel is, cui facultas diſtribuendi bona inter pauperes, aut eos eligendi relicta eſt, an poſ ſit vni, vel pluribus diſtribuere, vel vnum, vel plures eligere: ibidem num. 14. Vbi & de intellectu l. vnum ex familia, §. ſed ſi fundum, verſ. Et ſiquidem, ff. de legat. 2. -  Executorum teſtamentariorum, aut eorum quibus diſtribuendi bona, facultas relicta eſt, materia longa ſerie explicatur remiſ ſiuè, ibidem numer. 16. -  Executor deputatus ad diſtribuendum bona inter pauperes, vel is cui electio commiſ ſa eſt, an poſ ſit etiam in ſe ipſum diſtribuere, vel electionem facere, remiſ ſiuè: eodem cap. 67. numero 37. -  Cum etiam teſtator certum numerum conſanguinearum ad legatum dotis præ ſentari iuſ ſit, ſi tot eiuſdem gradus conſanguineæ non ſint, an aliæ remotioris gradus præ ſentari debeant? remiſ ſiuè, ibidem n. 38. -  Exemplis, an, & quando iudicandum ſit, cap. 89. num. 98. -  Exhæredatio fieri non poteſt niſi ex cauſa legitima, à parente expreſ ſa, & ab hæredibus probata, cap. 100. num. 20. -  Forma exhæredationis quoad ſolam legitimam ſeruanda eſt, non quoad bona, quæ vltra legitimam filio relinquuntur; niſi iure maioratus legitima ſimul cum aliis bonis filio relinquatur: ibidem n. 21. -  F -  F Actum dicitur factum, quamuis non duret factum, c. 89. n. 8. -  Quod declaratur in conditione momentanea; ſecùs in ſucceſ ſiua: ibidem. -  Facti, quæ ſunt, minimè præ ſumuntur, ibidem numer. 106. -  Factum aliquid qui aſ ſerit, probare debet: eodem cap. 89. num. 107. -  Facta, etiam cordis, ſeu intentionis ſecreta, & voluntatem enuntiant, c. 107. n. 3. -  Ex factis, geſtíſque declarari mentem, animum, & voluntatem; & ſic de alicuius voluntate non minus apparere factis, quàm verbis: eodem cap. 107. num. 14. -  Cæterum declarationem hanc voluntatis, ex facto prouenientem, tacitam dici ex ſententia quorundam: ibidem n. 11. -  Alios verò aſ ſeueraſ ſe, quod ſit inter tacitam, & expreſ ſam, ibidem n. 12. -  Eſt enim tacita quoad verba, quia verba deficiunt, & expreſ ſa quoad effectum: ibidem n. 13. -  Imò, voluntas melius expeditur, & fortius datur intelligi rebus ipſis geſtis, ſeu factis, quàm verbis: eodem cap. 107. n. 17. -  Quoniam facta effectum ipſum oſtendunt, & magis deliberatè fiunt: ibidem. -  Verba verò contra voluntatem aliquando proferuntur, ibidem. -  Facta eſ ſe vero proximiora, quàm nuda vocabula, ex ſententia Baldi: eodem c. 107. n. 18. -  Factorum qualitas deſcribit qualitatem intellectus, ex ſententia eiuſdem Baldi: ibidem, numer. 19. -  Ex facto teſtatoris non ſolùm, ſed etiam ex eo quod facere propoſuit, eius voluntas declaratur: ibidem num. 20. -  Ex non factis, aut non dictis, coniectura, aut præ ſumptio non ſumitur regulariter: ibidem numer. 26. -  Quoniam ex his, quæ non apparent, nulla præ ſumptio colligitur. -  Ex non factis, aut ex non dicta aliquando ſumitur coniectura, in actibus inter viuos, quando is qui debet aliquid facere, vel dicere; nihil facit, vel dicit: provt ibi oſtenditur, eodem cap. 107. numer. 32. -  Ex facto coniectura quæ colligitur, fortior eſt, quàm quæ ex non facto deducitur: ibidem numer. 33. -  Factum affirmatiuum intenſius declarat voluntatem, quàm negatiuum: ibidem n. 34. -  Facultas Regia num concedi valeat, vt in perſona filij vnici primogenium inſtitui valeat, idque etiam in præiudicium iuris alteri quæ ſiti, c. 67. ſub num. 44. -  Facultas conceſ ſa ad faciendum maioratum in vno ex filiis, an extendatur ad nepotes, remiſ ſiuè, cap. 66. num. 64. -  Facultate conceſ ſa eligendi vnum ex filiis, ſiue in vocatione filij & filiorum, provt hæres elegerit, vtrùm poſ ſit eligi vnus ex nepotibus; remiſ ſiuè, cap. 66. numero 65. -  Facultas libera teſtandi alicui conceſ ſa, intelligitur conceſ ſa, modò teſtetur ſecundum iuris ſolemnitatem: cap. 86. num. 8. -  Falcidiæ non videtur renuntiaſ ſe hæres, qui promi ſit ſoluere legata: cap. 86. n. 50. -  Familia vna vtrùm poſ ſit inter ſe conſuetudinem introducere, vt in ea, iure primogenituræ, aut certo ordine, & modo procedatur: cap. 93. §. 10. per totum. -  Familiæ fauore, quando teſtator aliquid diſponit, intelligitur de propria, & non hæredis: cap. 93. §. 13. n. 10. & §. 16. n. 28. -  Familiæ nomen quid ſignificet, quemadmodum accipiatur, quos comprehendat, & an effectiuè, an contentiuè intelligatur, tam in fideicommiſ ſis, quàm in maioratibus: cap. 93. §. 16. -  Familiæ quando fideicommiſ ſum relinquitur, quemadmodum ij, qui ex familia ſunt, admittantur; ibidem explicatur. -  Familiam teſtator vocans, cenſetur intelligere, vt ſeruetur proximitas gradus, dicto §. 16. n. 20. -  Familiæ fideicommiſ ſum relictum, ad quem vſque gradum extendatur. -  Et quid in maioratibus Hiſpaniæ, d. cap. 93. §. 16. num. 25. & 26. -  Familia per fœminas conſeruatur, ſicut per maſculos, & ipſ æ ad maioratum, inſtitutum ob con ſeruationem familiæ, admittuntur, dicto §. 16. num. 13. -  Memoria etiam conſeruatur per fœminas, ſicut per maſculos, & ſuccedunt in maioratu, ob conſeruationem memoriæ inſtituto, ibidem n. 14. -  De familia, agnatione, & cognatione, vtrum illegitimi eſ ſe dicantur, c. 93. §. 16. n. 48. -  Ferendus non eſt, qui lucrum amplectitur, onus autem ſubire recuſat, c. 64. n 5. -  Quod explicatur n. 57. -  Feudum alienari ſui natura non poteſt, cap. 86. numer. 16. -  Feudo conceſ ſo tàm pro maſculis, quàm pro fœ minis, an fœmina concurrat cum maſculo, ibidem num. 34. -  Feudum, quod ſemel fecit tranſitum ad fœminam, ob maſculi defectum, non amouebitur ab illa, etiam ſi maſculus ſuperueniat, c. 91. n. 9. -  Fideicommiſ ſi ius, an, & quando cenſeatur remiſ ſum per diuiſionem bonorum inter cohæredes factam, c. 89. 120. -  An etiam cenſeatur remiſ ſum, quando vnus frater, alteri conceſ ſit licentiam vt bona fideicommiſ ſo ſubiecta alienare poſ ſet; & fideicommiſ ſum ipſum conditionale eſ ſet, ibidem n. 121. -  Explicatur text. in l. ſi fundum per fideicommiſ ſum, ff. de legat. 1. ibidem n. 122. -  Ludouic. quoque Molinæ locus, de quo ſub n. 119. notatur, ibidem n. 123. -  Fideicommiſ ſa, & primogenituræ Galliæ, Italiæ, & aliarum regionum valde differunt à primogeniis Hiſpaniæ, & de illis ad maioratus horum Regnorum non rectè infertur, c. 92. n. 47. -  Fideicommiſ ſum reciprocum, in bonis, quæ ſunt intra legitimam, hodie à parentibus fieri non poteſt, cap. 64. num. 61. vbi agitur de leg. ſi pater puellæ, C. de inoffic. teſtam. -  In fideicommiſ ſo relicto poſt mortem ſororis teſtatoris, filiis ex ipſa ſorore, an concurrant nepotes, ex ſobrinis prædefunctis, remiſ ſiuè, cap. 66. num. 59. -  Fideicommiſ ſum perpetuum, & abſolutum inter omnes de familia, an, & quando cenſeatur indu ctum per prohibitionẽ alienationis, expreſ ſa ratione, vt bona perpetuò remaneant, aut conſeruentur in familia: & de aliis huic diſceptationi annexis: cap. 93. §. 6. per totum, vbi latè agitur. -  Filij naturales, an, & quando ex præ ſumpta mente teſtatoris deficere faciant conditionem ſi ſine liberis; atque ita ſubſtitutum excludant, vel non, cap. 82 num. 13. Intricatus equidem, & difficilis, licet vulgatiſ ſimus articulus, & ab infinitis iuris vtriuſque Interpretibus explanatus, quorum longa ſerie commemoratio habetur, ibidem. -  Filij naturales tantum, an contineantur in fideicommiſ ſis diſpoſitiuis, ad fauorem filiorum, & deſcendentium; an verò filij legitimi, & naturales duntaxat, ibidem num. 14. quod exornatur, & latè comprobatur, ibidem. -  Filiorum appellatio, tam naturalis eſt, quam liberorum, & ècontra, nec inter vocationem filiorum, aut liberorum differentia conſtitui poteſt, quoad fideicommiſ ſorum, ſubſtitutionum, ac primogeniorum materiam; eodem capit. 82. numero 15. -  Articuli ſuperioris, filius ſcilicet naturalis, an, & quando ſupraſcriptam conditionem, ſi ſine liberis deceſ ſerit, deficere, faciat, vel non, vera reſolutio, quòd principaliter pendeat ex vera interpretatione l. ex facto, §. ſi quis rogatus, el primero, ff. ad Senat. conſ. Trebellian. & l. generaliter, §. cum autem, C. de inſtitut. & ſubſtit. -  Vbi vndecim intellectus ad ea iura recenſentur remiſ ſiuè, ibidem numero decimo ſeptimo. -  Adducitur etiam communis interpretatio, videlicet multùm intereſ ſe, an conditio illa ſi ſine liberis deceſ ſerit, exprimatur ab homine, vel præ ſumatur à lege; idque ex ſententia multorum: eodem cap. 82. num. 18. -  In quo etiam ſibi metipſis non conſtãt Interpretes; quidam namque aſ ſeuerarunt indiſtinctè naturales nullatenus ſub dicta tacita, vel à lege ſubintellecta conditione, ſi ſine liberis, comprehendi: ibidem num. 19. -  Alij verò contraria in ſententia fuere; & etiam ſub dicta tacita, vel ſubintellecta conditione naturales admiſerunt, provt ibi obſeruatur; eodem capit. 82. num. 20. -  Alij denique, quod conditio præ ſumpta, ſiue ſubintellecta, de qua in dict. §. cum autem, diſtinguenda non ſit, nec differat à conditione expreſ ſa, de qua in dicto §. ſi quis rogatus, rectiùs tuentur, ibidem num. 21. -  Et eorum ſententia defenditur; atque comprobatur, ibidem num. 22. -  Filij naturales, quod comprehendantur ſub nomine filiorum in conditione poſitorum, & ſic deficere faciant conditionem, & ſubſtitutionem excludant, ex ſententia multorum, ibidem numer. 23. -  Et de eorum fundamentis, ibidem. -  Filios naturales non efficere, vt conditio deficiat, ſicque, nec ſubſtitutum excludere, ex ſententia aliorum quamplurimorum, ibidem num. 24. -  Qui validiſ ſima, & vrgentiſ ſima fundamenta pro ea parte expendunt, ibidem. -  Et in filiis naturalibus, in ſeruitute natis, in figura matrimonij, contra ſtatuunt; licèt alij diſ ſentiant; provt obſeruatur, ibidem. -  Filij naturales an & quando comprehendantur ſub nomine filiorum in conditione poſitorum, ſicque faciant deficere conditionem, & ſubſtitutum excludant, vel non; hactenus excitatam quæ ſtionem, facti magis, ſiue voluntatis, quàm iuris eſ ſe quæ ſtionem ex ſententia Authoris eodem cap. 82. numero vigeſimo quinto. -  Atque ita ex voluntate totam pendere: quod exornatur, & num. ſequent. ibidem. -  Filij naturales, an, & quando deficere faciant conditionem ſi ſine liberis, & ſic ſubſtitutum excludant, vel non; diſceptationem hanc, totam coniecturalem, & præ ſumptam, tribus diffiniſ ſe coniecturis Vlpianum Iureconſultum, in dicto §. ſi quis rogatus, ibidem num. 32. -  Deinde & alias nonnullas, Interpretes noſtros adiunxiſ ſe, ibidem. -  Filij naturales ex præ ſumpta mente teſtatoris, non faciunt deficere conditionem, ſi teſtator ſit con ſtitutus in dignitate; eodem cap. 82. numero trigeſimo tertio. -  Faciunt deficere, quando teſtator mentionem feciſ ſet naturalium in alia parte teſtamenti, & eos honoraſ ſet: ibidem num. 34. -  Vel quando ipſemet teſtator eſ ſet etiam naturalis, quamuis nobilis, & in dignitate conſtitutus; ibidem numero trigeſimo quinto. -  Filij naturales non faciunt deficere fideicommiſ ſum, quando colligitur ex teſtatoris voluntate, ipſum nolle quòd dicti filij excludant ſubſtitutum; ibidem num. 36. -  Vtputà ſi teſtator hæredem inſtituit filiam propriam, vel conſanguineam, aut etiam extraneam, ibidem. -  Vel ex conditione propria teſtatoris, ita colligatur: ibidem num. 37. -  Aut ex qualitate perſonæ ſubſtitutæ, ibidem numer. 38. -  Naturales liberos ſubſtitutum non excludere, ſi grauatus teſtamenti tempore legitimos, & naturales filios habuiſ ſet, de quibus cogitatum à teſtatore præ ſumeretur: eodem cap. 82. num. 39. Idque ex ſententia quorundam. Contra verò ex ſententia aliorum. -  Vel quando filius legitimus, naturaliſque teſtatoris ſubſtitutus fuiſ ſet, de quo latiùs, remiſ ſiuè, ibidem num. 40. -  Filius primogenitus naturalis vtrùm ſuccedat in maioratu, in quo filij ſimpliciter ad eius ſucceſ ſionem vocantur, ibidem numer. 41. vbi cõmunis Scriptorum huius Regni reſolutio negatiua, quod regulariter non ſuccedant, probatur; & infra num. 47. ibidem. -  Ad maioratus ſucceſ ſionem, ad quam filij ſimpliciter vocantur, nunquam filius naturalis admittendus erit, niſi ex coniecturis aliud comprehendatur; ibidem numer. 42. -  Filius naturalis primogenitus, an ſuccedat in maioratu, nécne, tam antiquo, quàm nouo; à patre, vel matre inſtituto; vt explicaret Auctor, ſex caſus principales conſtituit, at que diſtinxit, quibus abſolutè admodùm, atque accuratè tota hæc diſputatio circunſcribitur; ibidem, num. 43. -  Primus, quando filij naturales expreſsè, & ſpecificè vocantur, eodem cap. 82. num. 44. -  Secundus, quando expreſsè excluduntur, ibidem numero 45. -  Tertius, quando nec vocantur, nec excluduntur expreſsè naturales; in vocationibus tamen, atque ſubſtitutionibus, legitimorum mentio habita eſt, ſiuè legitimi vocantur: ibidem num. 46. -  Quartus, quando filij, ac deſcendentes ſimpliciter vocantur, atque inuitantur ad ſucceſ ſionem, abſ que adiectione verbi, legitimis, de quo etiam, ſuprà num. 41. ibidem num. 47. -  Quintus, quando in eiſdem terminis, ac filiis, & deſcendentibus ſimpliciter vocatis, nec legitimorum facta mentione, filij naturales contendunt, ſe ex coniecturis vocatos, ibidem numer. 48. -  Sextus & vltimus, quando omnes legitimi con ſanguinei deficiunt, ibidem num. 49. -  Senatus Regij Hiſpalenſis in propoſito, & hactenus agitato dubio, definitio commemoratur, ibidem num. 50. -  Filius vtrùm poſ ſit repudiare hæreditatem paternam, & bona emphyteutica retinere, remiſ ſiuè; cap. 86. num. 58. -  Filij, vel filiæ appellatione, quamuis in materia primogeniorum, vtpote perpetua, & tractum ſucceſ ſiuum habente, etiam nepotes, & cæteri deſcendentes contineantur, & veniant, cap. 92. num. 20. & 30. -  Et hoc procedat etiam ſi teſtator, inſtitutórve maioratus, vtatur verbo, filio, in ſingulari; ibidem numero 21. -  Id tamen intelligi debet, atque locum, obtinet, cum agitur de conſeruanda perpetuitate maioratus, & ne extinguatur: ſecus verò quando agitur, de excludendo filio inſtitutoris propter nepotem, aut alium deſcendentem, cum in filio conſeruari poſ ſit; provt latius ibi, eodem cap. 92. numer. 21. -  Filij appellatione nepos venit, non quidem ex proprietate ſermonis, ſed per interpretationem, aut ex coniecturis, cum veriſimilis, & præ ſumpta mens teſtatoris ita ſuadet; ibidem num. 23. -  Filias proprias plus diligit pater, quàm neptes, vel alias deſcendentes, quantumcunque ex filiis maſculis proueniant, ibidem num. 25. -  Quia eſt in primo gradu, neptis autem in vlteriori; ibidem num. 26. -  Et ideò in dubio filij iam nati, & cogniti, non debent excludi à nepotibus incognitis, & minùs dilectis, niſi peculiaris aliqua ratio, aut voluntatis coniectura contrarium ſuadeat, ibidem numero 27. -  Filius maior, & filius primogenitus, idem ſunt, vt linea primogenita cenſeatur ſemper vocata, quocunque eorum nomine inſtitutor vtatur, eodem cap. 92. num. 45. -  Et quando filiorum appellatione veniant nepotes, nécne; vide ibidem num. 23. & 28. cum ſequentibus. -  Filij vel nepotes hæretici, an poſ ſint in maioratu ſuccedere, cap. 103. num. 3. & vide ibidem num. 19. & in eo crimine, an nepotes afficiantur eadem pœna, quæ filiis inflicta eſt, ibidem. -  Filij inſtitutio, & nepotis ex eo, cenſetur facta ordine gradus, & ſucceſ ſionis, non ſimul; capit. 110. numer. 9. -  Atque ita nepotes teſtatoris præ ſumuntur ordine ſucceſ ſiuo vocati, ſi ſunt inſtituti vnà cum patre eorum: ibidem. -  Idque ex ordine neceſ ſitatis, cùm filius ſit inſtituendus in primo gradu, ibidem. -  Atque ex ſententia Bartoli, quæ approbatur communiter, ibidem. -  Contraria verò Iacob. de Aren. & aliorum antiquiorum confutatur; ibidem. -  Et Recentiorum placita plura in propoſito expenduntur, ibidem. -  Quæ pro communi ſententia ipſa concludenter vrgent, ibidem. -  Filij vno, & eodem tempore, cum patre vocati cenſentur, non ſucceſ ſiuo ordine, quando teſta tor non hæredis inſtitutionem fecit, ſed legatum, vel fideicommiſ ſum particulare reliquit; eodem cap. 110. numer. 12. -  Et vbicunque ordo neceſ ſitatis inſtituendi filium, primo gradu deficiat, ibidem, quod multis exemplis comprobatur; provt ibi videbitur. -  Proponitur noua, & egregia conſideratio, quæ attenta deciſione legum huius Regni iuridicè procedere videatur, vt ſi hodie teſtator inſtituat filiũ ſuum, & eius filios, filij vnà cum eorum patre, ſimul & eodem tempore ſuccedant, & non ordine ſucceſ ſiuo, eodem cap. 110. num. 23. -  Filius ſcilicèt in ſua legitima tantum, eius verò filij in reliquis bonis vltra legitimam, deductis his, quæ ex Quinto detrahuntur communiter, ibidem. -  Et in eis ſtatim meliorati cenſeri debebunt, provt ibi explicatur. -  Teſtator inſtituendo fratrem, & eius filios, ſicque perſonas, inter quas ordo affectionis, & charitatis conſideratur, non autem neceſ ſitatis, præ ſumitur vocaſ ſe eos, vnà cum patre ſimul, & non ordine ſucceſ ſiuo, eodem cap. 110. num. 14. -  Idque ex ſententia communi, quæ probatur, & pluribus modis explicatur, atque limitatur, ibidem. -  Contraria autem Bartoli opinio confutatur, ibidem. -  Filij vnà curti patre, & ſic vt vno, & eodem tempore ſimul ſuccedant, vocati præ ſumuntur, quando teſtator inſtituit, vel ſubſtituit penitus extraneum, & eius filios, ibidem num. 16. -  Filij, cum ordine ſucceſ ſiuo vocati cenſentur poſt eorum parentes, an per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem vocati præ ſumantur, eodem cap. 110. num. 17. -  Vbi ex veriori, & communiori ſententia conſtituitur, quod in caſibus in quibus filij ordine ſucceſ ſiuo vocati intelliguntur; per vulgarem, & non per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem vocati dicuntur, ibidem. -  Idque limitatur, & declaratur pluribus modis, ibidem. -  Et maximè quando verba denotant tractum futuri temporis, vel terminos directæ vulgaris ſubſtitutionis excedunt; ibidem. -  Filio præterito à primo gradu, & à ſecundo exhæ redato, valere teſtamentum, & incipere ab eo gradu, in quo exhæredatus eſt filius; eodem cap. 110. numer. 47. -  Atque ita teſtamentum poſ ſe incipere à gradu ſub ſtitutionis vulgaris, ſi præcedens gradus fuerit nullus; ibidem. -  Et de doctrinis, ſeu theoricis Bartoli in l. 3. §. ſi ita teſtatus, per illum textum, ff. de liberis & poſthum. & num. ſequent. ibidem. -  Filius incapax non obſtat ſequentibus in gradu, ac ſi eſ ſet mortuus, ibidem num. 44. -  Filij legitimati an excludant ſubſtitutum, nec ne, & ad primogeniorum ſucceſ ſionem admittantur, vide infra litera L. & cap. 106. per totum. -  Filiæ maiores, aut filia maior, ſi in defectum filiorum, & deſcendentium maſculorum vocentur, adiecto pronomine meum, tuum, ſuum, hoc eſt, ſuceda mi hija mayor, & ipſa filia ante delatam ſucceſ ſionem, & maſculo poſ ſeſ ſore maioratus viuente, decedat, qui abſque liberis maſculis poſtea moriatur, quis in ſucceſ ſione præferri debeat, an filia, vel ſoror vltimi poſ ſeſ ſoris, an filiæ defunctæ filius, vel filia, eodem capit. 92. numero 58. -  De quo nouè inquiritur, & fundamenta nonnulla expenduntur in fauorem deſcendentis ex maſ culo, vltimo maioratus poſ ſeſ ſore, ibidem. -  Filij non ſeruantes, quod pater eis iuſ ſiſ ſet, hone ſtum & licitum, eisque magis proficuum, ſub pœna priuationis hæreditatis, habent duntaxat ius petendi legitimam, & ſola ea retenta, incidunt in dictam pœnam pro reſiduo hæreditatis, quod totum eis aufertur, capit. 64. num. 10. -  Pater licet filium in legitima grauare non poſ ſit, tamen in aliis rebus vltra legitimam grauare poteſt de iure, & ſi pœnam adiiciat, tunc filius contraueniendo, pœnam incurrit; ibidem numero 11. -  Filius non amittit relictum, etiam ſi recuſet onus tutelæ à patre ſibi iniunctum; numero 20. -  Filium in poteſtate de iure communi inſtitui poſ ſe ſub conditione poteſtatiua, non autem ſub conditione caſuali, vel mixta, niſi in defectum earum exhæredetur, eodem cap. 64. num. 37. -  Quod ſi ſub conditione caſuali, vel mixta, filius inſtitutus fuerit abſque exhæredatione, ea inſtitutio nulla erit; ibidem eodem num. 37. -  Deinde autem, ſuperuenit deciſio d.l. quoniam in prioribus, dicentis, grauamen cuiuſcumque conditionis reiiciendum eſ ſe de legitima, ibidem numero 38. -  Atque etiam ſuperuenit deciſio text. in l. ſcimus, §. cum autem, C. de inofficioſo teſtamento, dicentis grauamen conditionis de legitima reiiciendum eſ ſe; in reſiduo verò tolerandum: ibidem numer. 39. -  Et ſic dicti §. cum autem conſtitutio venit ad ampliationem d.l. quoniam in prioribus; nam ſicut per legem illam reiicitur omnis conditio, dilatio, & onus, quando in legitima tantum fuit inſtitutus; ita quando plus eſt relictum reiicitur quoad legitimam, in reſiduo verò toleratur; eodem cap. 64. num. 40. -  Filius vtrùm poſ ſit conſentire grauamini appoſito ſuæ legitimæ, ſi habeat, vel non habeat liberos, tam tempore facti teſtamenti à parente, quàm eo mortuo, & an noceat eius filiis, vel non; ibidem num. 67. -  Filius melioratus in Tertio, & Quinto, ſi impoſitum in Quinto grauamen adimplere reſpuerit, an etiam Tertio priuetur; eodem cap. 64. numer. 45. -  Filiorum appellatione contineantúr ne filiæ, aut non contineantur? vide cap. 66. num. primo. -  Et verè diſputationem hanc, qua quæritur, num filiorum appellatione filiæ contineantur in hominum diſpoſitionibus; coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam; ibidem num. 2. -  Sicque ex coniecturis, & per interpretationem ſumendam, & definiendam, ibidem, & infrà numero 20. -  Filiorum appellatione, filias contineri, regulariter in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; eodem cap. 66. num. 6. -  Filiorum verbo, in vltimis voluntatibus adeò fœ minas venire, vt procedat etiam ſi dictum ſit, ſine filiis legitimis, & naturalibus, ibidem num. 7. -  Filiorum appellatione, fœminas includi, etiam in conditionibus, ibidem num. 8. -  Sic ſane filiam facere deficere conditionem illam, ſi deceſ ſerit ſine filiis, & ſubſtitutum excludere: ibidem num. 9. -  Nec eſt differentia, an filiorum, vel liberorum nomen adiectum fuerit in diſpoſitione; eodem cap. 66. num. 10. -  Verè namque, filiorum, & liberorum denomina tio, pro vno, & eodem reputari debet; & tanquam ſynonymæ accipiuntur dictiones, liberis & filiis; nec vna differt ab alia; ibidem. -  Liberorum vox, ad deſcendentes omnes tam maſculos, quàm fœminas refertur; ibidem cap. 66. numero vndecimo. -  Filiorum appellatione filias contineri, & maſculinum concipere fœmininum in vltimis voluntatibus, & in aliis diſpoſitionibus ex impropria, & extenſiua ſignificatione, ſiue interpretatiuè, & per impropriam ſignificationem; non ex proprio ſignificato; ibidem numero decimo nono. -  Et ideo vtrumque ceſ ſare, & filiorum appellatione non complecti fœminas, ſi de contraria teſtatoris mente, aut voluntate apparet, etiam ex coniecturis, ibidem numer. 20. -  Et vnum, aut alterum affirmatiuè, vel negatiuè induci, ſecundum, quod mens diſponentium dictat, de qua conſtat, ibidem. -  Sic equidem maſculinum concipit fœminium in materia indifferenti, & quando eadem militat ratio, ibidem num. 21. -  Sed non concipit, neque comprehendit in materia differenti, vel quando diuerſa ratio militat in maſculo, & diuerſa in fœmina, ibidem eodem numero vigeſimo primo. -  Filiorum appellatione, vtrùm nepotes contineantur, & includantur in teſtamentis, & aliis diſpo ſitionibus, vel non contineantur; ex profeſ ſo tractaſ ſe, atque explicaſ ſe Interpretes iuris quamplurimos, qui hoc loco commemorantur, cap. 66. num. 26. -  Et negari non poſ ſe, quin articulus iſte difficultatem & controuerſiam faciat, cum pro vna, & altera parte iura, & rationes expendi poſ ſint quamplurima, ibidem num. 27. -  Et idcirco nepotes appellatione filiorum in teſtamentis non contineri quamplurimi tuentur Authores, provt hic obſeruantur; ibidem num. 28. -  Filij appellatione ex ſermonis proprietate, nepotem non contineri; ibidem numero 29. -  Cùm alius ſit filius, alius nepos; iura autem, quæ in contrarium expenduntur, communiter non probant, quod ex proprietate ſermonis nomen filij comprehendat nepotem; ſed ſolum id euenire multis in caſibus per interpretationem quandam, quæ nihil aliud eſt quàm coniectura, & præ ſumptio. -  Et ſic per ſubauditum intellectum, & tacitum ſen ſum: ibidem. -  Filiorum appellatione, an, & quando nepotes veniant, néc ne, pluribus diſtinctionibus Interpretes noſtros explicare, atque conciliare ſtuduiſ ſe; ſicque diuerſimodè ſe habuiſ ſe, provt latius hic remiſ ſiuè, ibidem num. 30. -  Filiorum appellatione nepotes contineri in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, veriorem. & communiorem, crebriúsque receptam fuiſ ſe Interpretum noſtrorum ſententiam: ibidem numer. 31. -  Dummodò intelligamus per interpretationem quã dam ex mente, & coniecturis deductam, id contingere in omnibus caſibus, in quibus nepotes appellatione filiorum veniunt, & non ex propria ſignificatione, vt dictum eſt; ibidem num. 32. -  Et vt generaliter dixerim, quoties æquitas, ſubiecta materia, præ ſumpta mens, & voluntas, verborum ſenſus, etiam improprius, finis diſpoſitionis, & coniecturæ, ſic ſuadent: ibidem numer. 33. -  Filiorum appellatione, an nepotes contineantur in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; materiam hanc coniecturalem eſ ſe, & præ ſumptam, ſicque ex coniecturis pendere, atque definiti debere: ibidem numer. 34. -  Sic filiorum appellatione nepotes non veniunt, quandocunque ex coniecturis, vel aliter, conſtat teſtatoris voluntatem aduerſari: ibidem numero trigeſimo quinto. -  Econtrario verò veniunt, quandocunque apparet coniecturis, vel aliter, ſic teſtatorem voluiſ ſe: quod exornatur, ibidem numer. 36. -  Filiorum appellatione contineri nepotes multis in caſibus, provt hic obſeruatur; ibidem numero trigeſimo ſeptimo. -  Et latè adnotauit Cardinalis Franciſcus Mantica, cuius reſolutiones in medium proferuntur, ibidem numero trigeſimo octauo. -  Prætis etiam, de quo per totum numerum, ibidem numero 39. -  Et Menochius, qui rectè explicauit, provt hic, vt videbitur, ibidem numero quadrageſimo. -  Surdus quoque, qui huiuſce rei tractatum ex propoſito ſuſcepit, & ſingulariter abſoluit: ibidem numero quadrageſimo primo. -  Peregrinus etiam, de quo per totum numerum, ibidem numero quadrageſimo ſecundo. -  Et Ludouicus Caſanate, provt hic obſeruatur, ibidem num. 43. -  Et Ioſephi de Seſe placita nonnulla in propoſito commemorantur ibidem numer. 44. -  Ac denique Ioſephi de Ruſticis in ipſomet articulo longa ſerie traditæ reſolutiones proponuntur, & recenſentur ibidem numer. 45. -  Filiorum appellatione multis in caſibus non comprehendi nepotes, ibidem numer. 46. -  Et per Simonem de Prætis, ibidem num. 47. -  Menochium etiam, de quo per totum numerum, ibidem numero 48. -  Et Petrum Surdum cuius obſeruationes commemorantur, ibidem numer. 49. -  Ludouicus quoque Caſanate, qui de intellectu legis, cum pater, §. hæreditatem, ff. de legatis ſecundo, ex propoſito agit, ibidem num. 50. -  Et Ioſeph à Seſe, qui contra nepotes abſoluit articulum, provt hic videbitur; ibidem num. 51. -  Ac denique Ioſeph à Ruſticis, qui plena manu narrat caſus quamplurimo, in quibus filiorum appellatione non continentur nepotes: ibidem numero quinquageſimo ſecundo. -  Filiorum appellatione, an veniant nepotes in contractibus, remiſ ſiuè, ibidem numero 53. -  Teſtatoris excluſio de fœminis à ſucceſ ſione, vtrum comprehendat fœminam ex nepote, ſi nec teſtator, nec filius eius habuit filiam fœminam; remiſ ſiuè, ibidem numer. 54. -  Filiorum appellatione, an veniant nepotes, & vlteriores in beneficiis, & gratiis Principum? remiſ ſiuè, ibidem numer. 57. -  Filiorum appellatione, an contineantur nepotes ad excluſionem Monaſterij? remiſ ſiue, ibidem numero quinquageſimo octauo. -  Legatum, vel fideicommiſ ſum relictum filiis, an nepotibus relictum videatur: ibidem numero 60. -  Et quid in legato alimentorum? remiſ ſiuè ibidem num. 61. -  In vocatione filij, aut filiorum, provt hæres elegerit, ſiue conceſ ſa facultate eligendi vnum ex filiis, vtrum poſ ſit eligi vnus ex nepotibus? remiſ ſiuè, ibidem numero 65. -  Statuto diſponente, quod mater non poſ ſit facere quin filij ſui illi in totum ſuccedant, an in odium filiorum poſ ſit mater fauore nepotis diſponere; remiſ ſiuè, ibidem num. 66. -  Statutum diſponens, quod mater teneatur filiis bona relinquere, an procedat fauore nepotis, ita vt non exiſtentibus filiis, poſ ſit auia, non ob ſtante exiſtentia nepotis, donare bona ſua extraneo? remiſ ſiuè, ibidem num. 67. -  Alienationis prohibitio facta filiis, vtrùm ad nepotes extendatur, nécne? remiſ ſiuè, ibidem num. 68. -  Filios non meliorare ſi pater promiſit, an nepotes meliorari poſ ſint? ibidem numer. 69. & numer. ſequent. -  Promiſ ſione facta de non meliorando filium, non abſoluta, nec voluntaria, ſed ex aliqua cauſa, quæ adhuc durat, nepos, vel deſcendens non poteſt meliorari: ibidem num. 70. -  Pactum de non meliorando filium, certo filio ex aliqua cauſa præciſa factum, an liget patrem quoad alios, abſque illius filij præiudicio; ibidem numero 71. -  Pactum de non meliorando filium, an impediat meliorationem nepotis, ſi verba pacti abſoluti, & voluntarij, meliorationi contradicere videantur; quamuis nulla cauſa cauſatiua antecedat; ibidem numero 72. -  Pactum de non meliorando filium, purum, & ab ſolutum, ſine aliqua cauſa, relatum ad filios, non impedit meliorationem nepotis, vel deſcendentis, ex ſententia Telli Fernandez: ibidem numeto 74. -  Contra verò ex ſententia aliorum, quæ per Authorem probatur; ibidem numer. ſeptuageſimo quinto. -  Filiationis probatio, ex coniecturis, & præ ſumptionibus diſceptationem, atque reſolutionem, ex profeſ ſo ſuccepiſ ſe Authores permultos, qui hoc numero præcitantur, cap. 104. num. 1. -  Et inter alios quamplures, Gabrielis Palæoti, Iacobi Menochij, Ioſephi Maſcardi, Petri Surdi, Petri Antonij de Petra, & Fuluij Paciani commentaria in propoſito magis commendantur ibidem, eodem num. 1. -  Filiatio cum ſit quid facti, non præ ſumitur, ſed ab eo probanda eſt, qui in ea ſe fundat; ibidem numero 2. -  Idque non modò, quando quis agit, ſed etiam quando ab altero conuenitur, atque ita ab excipiente etiam filiatio probari debet, quando eſt fundamentum exceptionis; ibidem eodem numero ſecundo. -  Idque, ſiue quis ſe filium legitimum appellet, ſiue naturalem, vel ſpurium, ſe dicat; quod exornatur ibidem, eodem numero ſecundo. -  Qui vult admitti, vel petit aliquid, vt talis, debet ſe talem docere; aliàs ſuccumbet; eodem capit. 104. numero terrio. -  Expenditur text. in l. quidam quaſi, ff. de probat. ibidem numero 4. -  Filius exiſtens in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, an teneatur ſe probare filium: ibidem num. quinto. -  Siue an filiationis quaſi poſ ſeſ ſio ſufficiat, in præ paratoriis iudiciorum, & in iudiciis ſummariis, ad transferendum onus probandi in aduerſarium; non verò ſufficiat, quando ſumus in petitorio, id eſt, in deciſoriis; vel in vtroque ſufficere debeat: ibidem eodem num. 5. -  Articulus equidem controuerſus, & difficilis; in quo duæ extant opiniones contrariæ, altera affirmatiua, altera negatiua; alia verò diuerſimodè diſtinguens, & declarans: provt latius adnotatur, ibidem. -  Ac denique Authoris obſeruationes nonnullæ in medium proferuntur, quibus articulus metipſe abſolutè & dilucidè ſatis explicatus manebit: ibidem eodem n. 5. -  Ibidem etiam, an coniecturæ, quæ ſingulæ per ſe, non probant poſ ſeſ ſionem filiationis, vel ad petitorium non ſufficiunt, an ſimul iunctæ probent, & ſufficiant: eodem n. 5. -  Filiationis probationem, non modò difficilem, ſed & penè impoſ ſibilem reputari; & ideo coniecturas, & præ ſumptiones ſufficere, eáſque in arbitrio iudicis poſitas eſ ſe: quod exornatur, atque declaratur ibidem n. 6. probationem filiationis triplicem eſ ſe. -  Filiatio probatur ex eo, quod domi natus ſit aliquis ſcientibus vicinis, ex viro & vxore; idque quamuis mater adulterium commiſerit: eodem cap. 104. num. 7. -  Et ibidem l. miles, §. defuncto, ff. ad legem Iuliam, de adulter. allegatio communis. Doctorum exornatur, eorundémque in ipſo propoſito obſeruationes permultæ recenſentur: remiſ ſiuè, eodem n. 7. -  Filiatio probatur ex tractatu, & educatione; & quemadmodum id procedat? ibidem n. 8. -  Ibidem etiam enumerantur actus quamplurimi, quibus quis dicitur tractatus vt filius: ibid. n. 8 -  Filiatio probatur ex eo, quod filius fuit baptizatus de ordine patris, & leuatus de ſacro fonte; n. 9. -  Et an probetur ex libro Baptiſmi, ibidem n. 10. -  Filiationem probat ſcriptura patris, ibidem n. 11. -  Filiatio, an ex ſola nominatione, aut confeſ ſione parentum probetur; & de communibus Doctorum regulis, & doctrinis in hac materia: num. 12. -  Filiatio communi voce & fama, an & qualiter probetur, eodem cap. 104. num. 13. -  Filiatio an probetur ex educatione, & alimentis præ ſtitis filio: ibidem. n. 14. -  An etiam ex ſimilitudine & effigie, ibidem n. 15. -  Filiatio an probetur per actum inſtitutionis, n. 16. -  Filiatio, vt concludenter probetur, quo pacto articuli ſint concipiendi, ibidem n. 17. -  Si ſuper filiationis probatione, inter ſe repugnantes, ſiue contrariæ coniecturæ concurrant, quæ potiores ſint, aut præualere debeant: num 18. -  Filiationis quaſi poſ ſeſ ſio. & præ ſumptio in omnibus caſibus, in quibus inducitur, & præ ſumitur, nunquam excluditur probandi contrarium facultas, ſed ſemper admittitur, qui onus probandi contrarium in ſe aſ ſumit: ibidem n. 19. -  Filio in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis exiſtenti, quamuis pater neget, eum filium, etiam nulla præmiſ ſa ſummaria cognitione, alimenta debentur, donec intentetur, vel finiatur plenarium indicium ſuper proprietate: ibidem n. 20. -  Quod ſi filius non erat in quaſi poſ ſeſ ſione filiationis, tunc vt ei decernantur alimenta, debet præ cedere ſummaria cognitio, provt latiùs ibidem. -  Filiatio an probetur ex coniectura deſumpta à ſententia lata ſuper ea, ibidem n. 21. -  Vbi diſtinguitur, quando ſententia ſuit lata principaliter ſuper ipſa filiationis cauſa, vt tunc faciat plenum ius, atque ita præiudicet aliis filiis, agnatis, & ſimilibus: ibidem eodem num. 21. -  Secus verò, ſi lata fuit in iudicio aliquo poſ ſeſ ſorio, vel præ ſtationis alimentorum, aut ſimili, vt tunc ſolum faciat ius quoad caſum illum; ibid. & n. 36. -  Filiationis cauſa, ſi principaliter in iudicio deducta non fuerit, nec ſuper ipſa actum principaliter, nec etiam pronuntiatum, ſed ſuper alimen tis, ab eo, qui ſe filium, aut fratrem contendit, lis conteſtetur; in omnibus tamen, ita plenariè procedatur, ac res ipſa diſcutiatur, vt cauſa ipſa alimentorum terminetur, ac ſi filiationis cauſa deducta fuiſ ſet; an ſententia ipſa ſuper alimentis, ius faciat quoad omnes, ſiue obſtet in iudicio plenario, ſi ipſe qui in alimentorum lite obtinuit, ſuper petitorio, aut maioratus ſucceſ ſione litem mouerit? ibidem n. 22. -  Cuius dubij caſus latiùs ibi proponitur, & egregiè examinatur: ibidem, & num. ſequent. -  Fiſcus habet hypothecam in bonis debitoris, cap. 112. n. 8. -  Proponitur contrarietas, l. cum quidam, Et l. in fraudem, ff. de iure fiſci. Et inquiritur, num reus criminis, ante, & poſt ſententiã condemnatoriã , poſ ſit repudiare legatum, hæreditatem, vel alia lucra ſibi delata: eodem c. 112. n. 43. -  Et ratione priuilegij, aut etiam tacitæ hypothecæ, an aliquid ſpeciale in fiſco conſideretur, in propoſito; aut eius debitor non poſ ſit non adquirere, vel non repudiare: ibidem, eodem num. 43. -  Fœminam admitti ad maioratum, ob fauorem generis, aut gentis inſtitutum, vel ad fauorem progeniei, c. 93. §. 18. ex n. 5. cum ſeq. -  Fœminę in feudo accepto pro maſculis ex fœminis, non ſuccedunt, extantibus maſculis: c. 86. n. 31. -  Fœminæ non ſuccedunt in feudo conceſ ſo fœminæ, ſtante maſculo: ibidem n. 32. -  Fœmina non ſuccedit cum maſculo in feudo vacante per mortem fœminæ; ibidem n. 33. -  Fœminæ per lineam maſculinam deſcendentes, an admittantur ad ſucceſ ſionem fideicommiſ ſi, vel maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam maſculinam deſcendunt: cap. 91. num. 67. de qua quæ ſtione tractatum, & diſputationem ſuſcepit Author ipſe in commentariis controuerſiarum lib. 2. c. 2. per totum, & vide etiam c. 141. num. 14. tom. 6. -  Quid etiam, quando linea maſculina, aut virorum, ſeu maſculorum vocatur; vbi & Pelaez à Mieres placitum in propoſito adducitur; ibidem n. 68. -  Quid denique, quando agnati maſculi perpetuò vocantur, an ipſis deficientibus, fœmina agnata admitti debeat, & omnibus maſculis cognatis præferri? quod exornatur, & locis Authorum quorundam, in indiuiduo ponderatis, comprobatur; ibidem n 69. -  Fœmina omnibus maſculis deficientibus, an admittatur ad maioratum, à quo fœminæ sunt excluſ æ, & agnatio conſeruata abſolutè: c. 92. n. 12. -  Fœminis in defectum maſculorum vocatis, an ſuccedant fœminæ propinquiores grauantis, vel grauati, ſiue maioratus inſtitutori, an vltimo poſ ſeſ ſori: ibidem n. 17. -  Et de contrarietate, ſiue varietate Interpretum in propoſito: ibidem. -  Et de Ludouici quoque Caſanate in ipſo articulo reſolutione, quæ tribus caſibus diſtinctis ſubſi ſtit, ibidem num. 18. -  Et in duobus eundem Auctor ſequitur; in altero vero latiùs inſiſtit, provt ibi videbitur. -  Fœminæ, aut filiæ maiores, demonſtratiuè, & non reſtrictiuè vocatæ cenſentur, cum in defectum maſculorum vocantur, eodem cap. 92. n. 57. -  Fœminas ſub voce liberorum, ſecundum propriam ſignificationem includi, c. 66. n. 14. -  Fœminas etiam in contractibus, liberorum appellatione venire ibidem n. 15. -  Fœminas liberorum appellatione non venire, vbicunque de contraria teſtatoris mente, ex coniecturis apparet, num. 16. -  Fœmina ex nepote vtrùm comprehendatur in excluſione fœminarum à ſucceſ ſione, ſi nec teſtator, nec filius eius habuit filiam fœminam; remiſ ſiuè, ibidem n. 54. -  Fœmininum non concipit maſculinum, niſi eadem militet ratio, aut mens diſponentis, c. 66. n. 25. -  Franciſci Beccij contra legitimos ab illegitimis procedentes, vt ipſi admitti non poſ ſint ad ſucceſ ſionem, ad quam de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur; fundamenta quinque præcipua concludere, nec diluere vim eorum Authorem metipſum: provt adnotatur cap. 103. num. 15. -  Et Franciſci Beccij conſideratio quædam nouè diluitur, ibidem n. 27. -  Fratrum quilibet licet propriam lineam conſtituat, attamen frater & ſoror vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, dicuntur eſ ſe in linea fratris contentiuè ſcilicet, non effectiuè, provt latius ibi, c. 92. n. 45. -  Frater videtur eadem perſona cum fratre, quia ferè alter dicitur; ibidem n. 50. -  Frater, vel ſoror, quod non dicatur de linea fratris, ex ſententia quorundam, quæ explicatur: ibidem num. 53. -  Et Ludouic. Molinæ locus expenditur, quo ſororis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris ius cum iure filiæ eiuſdem æquiparatur, ibidem n. 54. -  Frater fratrem, vel ſororem, quibus in caſibus alere teneatur? remiſ ſiuè, c. 104. n. 50. -  Frater maioratus poſ ſeſ ſor, non tenetur alere, nec dotare fratres ſpurios, ſeu ſorores ſpurias: ibidem num 51. -  Idque ex ſententia Ludouici Molinæ, & aliorum, ibidem num. 51. -  Contra verò ex ſententia Petri Surdi, quæ improbatur, eodem cap. 104. num. 52. & Authores, quos pro ea parte ipſe commemorat, id non probare oſtenditur; ibidem. -  Fratres habent querelam inofficioſi teſtamenti, aduerſus teſtamentum fratris, qui ſpurium filium inſtituit, ac ſi turpem perſonam inſtituiſ ſet; cap. 110. num. 37. -  Qui dicit aliquid, vel affirmat, quod eſt fundamentum ſuæ intentionis, id probare adſtringitur: cap. 89. num. 103. -  Fundans ſe in diſpoſitione qualificata, tenetur probare diſpoſitionem, & qualitatem concurrere, in qua ſuum ſtat fundamentum, ibidem n. 104. -  Fundo certo legato, venit quidquid eo nomine te ſtator nuncupabat, quod exornatur, cap. 62. n. 3. & ſeq. -  Fundus dicitur habere ſuos fines certos & limitatos: ibidem num. 10. -  Venit tamen ſub legato fundi, quidquid teſtator habebat pro illo fundo, etiam ſi extra, illius fines reperiatur: ibidem num. 11. -  G -  G Aſparis Baëcæ, & Ioann. Gutierrez ſententia, de qua agit Author, n. 17. in cap. 64. quod pater ſi meliorauerit filium in tertia parte bonorum ſub conditione, vt & tertia pars, & legitima in perpetuum ſit vinculata, ſi filius conditioni non paruerit, meliorationem amittat; concludenter, & verè confutata & conuicta: eodem c. 64. num. 62. & ſequent. -  Ioannem Gutierr. nihil firmum, aut certum pro ſententia prædicta adducere, ſiue fundamentis Baë cæ nihil addere: ibidem n. 63. -  Generi per ſpeciem derogari, c. 95. n. 1. -  Idque in omni actu, materia, & diſpoſitione, ibidem num. 2. -  Et de ratione; vbi etiam Hugon. Donelli in propo ſito locus inſignis expenditur, ibidem n. 3. -  Generi per ſpeciem derogari, etiam ſi in generali diſpoſitione, nulla ſit facta mentio ſpeciei, neque illi ſit derogatum: ibidem n. 4. -  Et ſiue genus præcedat ſpeciem, ſiue ſequatur: ibidem num. 5. -  Et quamuis generalitas habeat clauſulam derogatoriam: ibidem n. 6. -  Aut verba habilia comprehendere ſpecialem, ibidem num. 7. -  Generi per ſpeciem, an derogetur, non ſolum in eadem, ſed etiam in diuerſis diſpoſitionibus: ibidem num. 8. & de contrariis Interpretum ſententiis in propoſito. -  Generi per ſpeciem derogatur in legibus, ibidem num. 9. -  Generi per ſpeciem derogatur in ſtatutis, eodem cap. 95. num. 12. -  In conſuetudine, ibidem n. 13. -  In compromiſ ſis, ibidem n. 14. -  In Laudo, ibidem n. 15. -  In feudis, ibidem n. 16. -  In iudiciis, ibidem n. 17. -  Et in reſcriptis, ibidem n. 18. -  Et in mandatis de prouidendo, ibidem n. 19. -  Et in mandatis ad iudicia, ſeu lites; ibidem n. 20. -  Sicut in reſcriptis, an ita in priuilegiis, generi per ſpeciem derogetur: ibidem n. 21. -  Et quid in iuriſdictionalibus: ibidem n. 22. -  Generi per ſpeciem derogari in teſtamentis, & vltimis voluntatibus, legatis, fideicommiſ ſis. inſtitutionibus, & ſubſtitutionibus: quod exornatur, ibidem n. 23. -  Generi per ſpeciem derogatur in legatis, quod demonſtratur exemplis quamplurimis, ibid. n. 25. -  Generi per ſpeciem derogari, nécne, in vltimarum voluntatum tractatu, totum ex coniectura voluntatis, atque præ ſumpta mente teſtatoris pendere: ibidem n. 26. -  Generi per ſpeciem non derogari, quando indiuidua exprimuntur, & non ſpecies, eodem cap. 95. num. 29. Et ibidem de ratione l. 1. §. item ſi duæ ſtatuæ, ff. de aur. & argent. legat. -  Generi per ſpeciem an derogetur, ſi eidem genus, & ſpecies legata fuerit; ibidem n. 30. -  Generi per ſpeciem non derogatur, nec prouiſio ſpecialis tollit generalem, quando vtraque tendit ad finem diuerſum, ibidem n. 35. -  Vel cum conſtat ſpecies non fuiſ ſe expreſ ſas gratia reſtrictionis, ſed ad alium finem, ibidem n. 36. -  Generi per ſpeciem non derogatur, quando genus exprimitur per verba enuntiatiua: ibidem numer. 37. -  Generi per ſpeciem non derogari, quando genus eſt certum, determinatum, & præciſum; ſed tunc ſpecierum enumeratio cenſetur per imperitiam, vel abundantiam facta: ibidem n. 40. -  Generi per ſpeciem derogari, quando vtraque di ſpoſitio, ſpecialis, & generalis incidunt circa vnam, & eandem rem: ſecus verò ſi incidant circa res diuerſas; quod exornatur, eodem cap. 95. num. 41. -  Generi per ſpeciem non derogatur, quando præcedit diſpoſitio. particularis, facta de certis perſonis particularibus, & ſequitur generalis; vel vniuerſalis, de perſonis generaliter, provt ibi adnotatur; eodem cap. 95. numer. 43. & numero ſequent. -  Generalis diſpoſitio quæ non diſtinguit, intelligenda eſt generaliter, c. 89. n. 165. -  Generalis diſpoſitio non refertur ad caſus ſpecialiter prouiſos, ibidem n. 150. & vide, n. 175. -  Specialis prouiſio, ſi præcedit, ſequens clauſula generalis, ſiue vniuerſalis nunquam derogat, neque interpretatur præcedentem, ſed ſpecialis re ſtringit generalem ad caſum ſpecialem: ibidem num. 151. -  Generalis diſpoſitio, quando refertur ad caſus ſpecialiter prouiſos; ad declarationem eorum, quæ dicta fuere ſuprà num. 150. & 151. eodem cap. 89. num. 175. vbi diſtinguitur, an in eadem, vel in diuerſa diſpoſitione, clauſula generalis adiiciatur; provt latiùs ibi, & num. ſequent. -  Generalis clauſula non reſtringitur ad ſpecies præ cedentes, ſi nouus caſus adiiciatur, cap. 95. n. 38. -  Generali clauſula ſubſequens, an, & quando re ſtringatur, vel non, ad caſus in ſpecie prouiſos; remiſ ſiuè, ibidem n. 39. -  Gradus proximitas in materia ſucceſ ſionum conſideratur ſecundum ordinem ſuccedendi: cap. 93. num. 12. -  Gradus prærogatiua, quæ non producit effectum ſucceſ ſionis, non attenditur, ibidem n. 13. -  Gradus vnus cum deficit, quia pro non ſcripto, vel nullus ſit, ſequentes omnes corruunt, & caducantur: cap. 110. n. 29. -  Computatio graduum, an ſecundum Canones, an verò ſecundùm leges fieri debeat in diſpoſitionibus, in quibus conſanguinei proximiores vocantur: c. 67. n. 42. -  Et de nonnullis regulis ad computandos gradus conſangunitatis attento iure Canonico, & etiam attento iure Ciuili: ibidem, eodem n. 42. -  Grauari poteſt is qui honoratur; ſic è conuerſo, qui non honoratur, non grauatur: c. 64. n. 15. -  Caſus eſ ſe nonnullos, in quibus onerari quis poteſt plus dare, quàm acceperit, ſiue grauari in plus, quàm honoratus fuerit; de quibus remiſ ſiuè, cap. 94. num. 45. -  Gregorij Lopez duplex locus declaratur, c. 92. n. 59. -  Gregorij Lopez obſeruatio, de qua in cap. 112. num. 15. declaratur, ibidem n. 50. -  Et vide etiam n. 43. pertotum. -  H -  H Abilitas, ſeu capacitas maioratus ſucceſ ſoris, tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, ſeu delatæ ſucceſ ſionis inſpicitur, c. 91. n. 5. -  Habitare in aliqui domo, loco, ſiue ciuitate, quis propriè dicatur, c. 86. n. 37. -  Siue habitandi verbum, qualiter accipiatur, atque intelligatur; & an animus non recedendi neceſ ſarius ſit? ibidem eodem n. 37. -  Hæres hæredis, in pœnalibus, adiecta hæredi pœ na, non continetur: c. 94. n. 24 -  Hæredum appellatione, extraneos etiam hæredes ex propria ſignificatione comprehendi; atque ita non modò hæredes ſanguinis, ſed etiam extraneos, qui ſunt ſucceſ ſores bonorum defuncti: quod exornatur, c. 99. n. 1. -  Et bonorum poſ ſeſ ſores, quia vice hæredum ſunt: ibidem n. 2. -  Hæredis nudum nomen, citra hæreditatis aditionem, in iure non conſideratur; ſed de eo intelligitur. qui per hæreditatis aditionem factus fuit hæres: ibidem n. 3. -  Hæres accipitur pro eo, qui hæreditatem agnouerit: ibidem n. 4. -  Aliquando ſufficit, hæredem appellari habitu, licèt non actu; de quo latiùs numero ſequent. ibidem num. 6. -  Nominis hæredis, quadruplex differentia adducitur, ibidem num. 7. -  Hæredis verbum ad hæredes ſanguinis reſtringitur, nec de hæredibus extraneis accipitur, cum in oppoſitum teſtantis voluntas coniecturatur: ibidem num. 8. -  Sic ſanè ex coniecturis totam hanc materiam pendere, atque ex illis definiri debere, an de ſolis hæredibus, & ſucceſ ſoribus ſanguinis, an etiam de extraneis hæredibus teſtator ſenſerit; ibidem eodem num. 8. quod exornatur, ibi numer, ſequent. -  Hæredum appellatione in materia indifferenti veniunt omnes hæredes, etiam extranei; in materia autem differenti veniunt ſoli hæredes ſanguinis: ibidem n. 9. -  Et quæ dicatur in propoſito indifferens, aut differens materia? ibidem n. 9. -  Hæredis verbum in fideicommiſ ſis inter filios, ac deſcendentes factis, de liberis interpretari, ibidem num. 10. vbi exornatur deciſ. l. ex facto, §. vltim. ff. ad Trebellian. & in eodem cap. 96. numer. 15. -  Hæredis mentionem ſi continet diſpoſitio, reſpectu, ſeu ratione coniunctionis intelligitur de filio, vel hærede ſanguinis, ibidem n. 11. -  Si verò reſpectu ſucceſ ſionis mentio hæredis fit, tunc intelligitur de hærede vniuerſali, ibidem. -  Enumerantur coniecturæ permultæ, ex quibus hæ redis verbum ad hæredes ſanguinis reſtringitur, deprehenditúrque teſtatorem de eiſdem duntaxat ſenſiſ ſe. -  Primò cùm hæredum mentio relata eſ ſet ad vitam alicuius, quia tunc neceſ ſariò intelligi debet de filio, qui viuo patre dicitur hæres: ibidem n. 12. -  Secundò ſi verbum hæres profertur in materia, quæ ſui natura non eſt tranſmiſ ſibilis, niſi ad deſcendentes, ibidem n. 13. -  Veluti in feudalibus, & in emphyteuticis Eccleſiæ, niſi conceſ ſio facta fuerit, etiam pro quibuſcunque, aut pro omnibus hæredibus, ibidem eodem num. 13. quia hæredibus quibuſcunque infeudatio facta, etiam extraneos hæredes comprehendit. -  Hæredis appellatio intelligitur de extraneis, quando ſuprà facta fuit mentio de hæredibus ſanguinis, ibidem n. 14. -  Tertiò quando reſultaret abſurdum, iniquum, vel impoſ ſibile, vel quid repugnans voluntati diſ ponentis: quia tunc hæredis verbum ad hæredes ſanguinis reſtringitur: ibidem n. 15. -  Abſurdum, vt in terminis l. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebell. de qua eodem c. 96. num. 10. & per Peregrinum in loco ibi relato, vbi ſingulariter & ſubtiliter explicauit materiam. -  Quartò hæredum verbum de filiis intelligi, quoties teſtator filium inſtituit, & ſi deceſ ſerit ſine liberis, Titium, eiuſque hæredes ſubſtituit; præ defuncto namque Titio, relictis extraneis hæredibus; extranei filij hæredes admittuntur, excluſis extraneis Titij hæredibus: ibidem n. 16. -  Idque ex ſententia Bartoli, quæ fuit Richardi de Malumbris; & probatur: & contraria Angeli, & ſequacium confutatur, ipſáque opinio Bartoli explicatur, atque temperatur: ibidem. -  Teſtator ſi legauerit vxori, & poſt eius mortem reuerti voluerit ad filias inſtitutas, & earum hære des, intelligendum eſt de hæredibus ſanguinis; & quare? ibidem n. 17. -  Hæredum verbum de filiis, ac deſcendentibus intelligi, nec pro omni hærede, etiam extraneo accipi, quando deſcendentes ab extraneis excluderentur: ibidem n. 18. -  Vel ſequeretur, quod minus dilectus præferretur magis dilecto, ibidem n. 19. -  Vel cum teſtator, ſe refert ad liberos, de quibus ſuprà loquutus fuerat; aut veriſimiliter credendum eſt, quod ſe referre voluerit ad eos, de quibus ſupra in alia parte teſtamenti mentionem fecit: ibidem n. 20. -  Idem eſt cum ex communi vſu loquendi hæredum mentio liberos deſignat, ibidem n. 21. -  Vel cum dictum fuiſ ſet, de hærede in hæredem, ibidem n. 22. -  Aut de hæredibus maſculis, ibidem n. 23. -  Idémque eſt cum vocantur hæredes, & deſcendentes; ſecùs cùm vocantur deſcendentes, & hæredes, ibidem n. 24. -  Vel cũ vocãtur legitimi hæredes, eodem c. 96. n. 25. -  Idem ſimiliter, cum vocantur hæredes vtriuſque ſexus, ibidem n. 26. -  Hæredum ex corpore procreatorum appellationem, ad filios ex ſanguine reſtringi, etiam in materia ad quoſcunque hæredes tranſitoria, ibidem n. 27. -  Verbum, hæredes, à recipiente prolatum, in re ad quoſcunque hæredes tranſitoria, de extraneis etiam intelligi: ibidem n. 28. -  In gratiis tamen Principum ad liberos reſtringitur, ibidem n. 29. -  Hæredum appellatione, in his caſibus, in quibus filij, & deſcendentes duntaxat veniunt, an neceſ ſe ſit, quod ipſi hæredes ſint cum effectu: eodem cap. 96. n. 33. -  Et ita concurſus vtriuſque qualitatis requiratur, quod ſint filij, & hæredes ſimul. -  Et de differentia communi inter contractus, ſiue conceſ ſiones inter viuos, & inter vltimas voluntates; ibidem, eodem n. 33. -  Et quid in feudalibus, & quando feuda hæreditaria, quando etiam ex pacto, & prouidentia dicantur, & quid in dubio, ibidem. -  Vbi Antonij Gabrielis, Cardinalis Franciſci Manticæ, Iacobi Menochij, Sfortiæ Oddi, Pet. Ant. de Petra. M. Anton. Peregrini, & Ioſephi de Ru ſticis, ex mente communi, & cæterorum reſolutione, placita, & obſeruationes in medium proferuntur, ibidem eodem n. 33. -  Hæredum appellatione omnes in infinitum venire, & comprehendi, primos ſcilicet, ſecundos, & vlteriores; quod exornatur: ibidem n. 34. -  Et quinque modis ampliatur, provt ibi notatur, ibidem n. 35. -  Ampliatur etiam, vt procedat, ſiue hæredes nomen proferatur in numero ſingulari, ſiue plurali; ibidem num. 36 quia indefinita loquutio æquipollet vniuerſali. -  Idque in vltimis voluntatibus, & contractibus etiam, ex communi ſententia: ibidem. -  In priuilegiis verò, aut conceſ ſionibus contrà, ex ſententia quamplurimorum: ibidem. -  Idem verò ex ſententia aliorum, ex quibus nihil intereſt, an priuilegium concedatur pro ſe, & hæ redibus: ibidem. -  Quod magis probatur, & Alexandri Raudenſis placita in propoſito commemorantur, ibidem. -  Sed communis ſententia magis probatur, ibidem, eodem numer. 36. -  Hæredum appellatione non veniunt omnes hæredes in infinitum, quando facta ſit mentio de hæ redibus, cum adiectione, ſuprà ſcriptis, vel infrà ſcriptis, quod explicatur: ibidem n. 37. -  Hæres hæredis, in pœnalibus non continetur, nec etiam in odioſis; ibidem n. 38. -  Hæredis appellatione an omnes hæredes comprehendantur ex propria verbi ſignificatione; an verò impropriè, ex mente tantùm, atque ex vtilitate; ibidem n. 39. -  Hæredum mentio an omnes in infinitum comprehendat, tam in vltimis voluntatibus, quàm in contractibus, quam etiam in legibus, & ſtatutis, & aliis diſpoſitionibus, vt abſolutè, & radicitus explicetur, plures caſus conſtituendos eſ ſe, provt ibi obſeruatur, eodem c. 96. n. 40. -  Simonis de Prætis placita nonnulla commemorantur, ex quibus ad duos duntaxat caſus materia hæc reducitur, atque reſtringitur, ibidem. -  M. Antonij Peregrini concluſiones, atque obſeruationes in medium proferuntur, & probantur, ibidem. -  Et ſententia aliorum confutata, Baldi, Angeli, Alexandri, Saliceti, & aliorum antiquorum opinio recipitur, quòd hæredum mentio, in re etiam, quæ ad hæredes ſui natura non tranſit, in infinitum proferatur. Præterquàm in vſufructu, ex natura ipſius: provt latiùs ibi, eodem cap. 96. & num. 40. -  Hæredum mentio in vltimis voluntatibus, de hæ redibus teſtatoris intelligitur in dubio, ibidem num 41. -  In materia ſubſtitutionis, & quando teſtator de propriis hæredibus mentionem fecit, nunquid appellatione hæredis veniat hæres hæredis; ibidem n. 42. -  Et de conſilio Ancharani 130. communique Scribentium ſententia, ibidem. -  De contraria etiam, de qua latiùs ſuprà, hoc eodem tractatu, cap. 56. ex n. 24. vſque ad num. 60. d.c. 96. num. 42. -  Hæredes hæredum, & legatariorum poſ ſunt grauari, provt hæredes, & legatarij poterant; quod explicatur, & limitatur, d.c. 96. n. 43. -  Quemadmodum hæres contra factum defuncti venire non poteſt, ſed illud ſeruare tenetur: quod exornatur, remiſ ſiuè, ibidem n. 44. -  Ita etiam hæres primi hæredis, non poteſt venire: ibidem n. 45. -  Hæres inſtitutus, quando eſt incapax, fideicommiſ ſaria ſubſtitutio vitiatur, atque ita neque hæreditatem adire poteſt, vt eam retineat, nec vt aliis reſtituat; quod exornatur, cap. 110. num. 30. & num. 35. & 52. & l. cogi, § qui ſolidum, ff. ad Trebel lian. verus intellectus, remiſ ſiuè. -  Ponderatur nona conſtitutio l. 1. tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, & inquiritur, num ea procedat, quando hæres fuit inſtitutus, incapax tamen, atque ita, qui hæreditatem non potuit adire, ibidem n. 31. & vide n. 52. vbi reſolutio traditur. -  Hæres etiam ante caſum, vel tempus fideicommiſ ſi, an poſ ſit reſtituere hæreditatem fideicommiſ ſario cum fructibus, in creditorum præiudicium, cap. 112. ſub n. 42. -  Hæreditas ſicut verbis acceptatur, ſic ex facto ipſo, ſe immiſcendo bonis, eáque poſ ſidendo, & habendo; acceptata dicitur; c. 107. n. 71. -  Hæreticorum filij, & nepotes, an poſ ſint in maioratu ſuccedere, c. 103. n. 3. &: vide n. 19. -  Et in eo crimine an nepotes afficiantur eadem pœ na, quæ filiis inflicta eſt; ibidem eodem n. 3. -  Hæreticorum filios, nepos, vel deſcendens ex delicto patris, vel matris, qualiter puniatur; & de ſucceſ ſione eorum in bonis parentum; ibidem num. 19. -  Hortus an veniat appellatione domus, cap. 62. n. 22. & num. 31. & 32. -  Hypothecæ generali ſubiici poſ ſunt, non ſolum quæ in noſtro dominio ſunt, & à nobis poſ ſidentur; ſed etiam, quæ adhuc in bonis noſtris non ſunt, ſed nobis tantum debentur: cap. 112. n. 11. -  Ius ad rem, vt donari poteſt, ita & ſub hypotheca contineri: ibidem n. 10. -  Nomina debitoris ſub hypotheca eſ ſe poſ ſunt, ibidem n. 12. -  Ius futurum ſub generali hypotheca omnium bonorum continetur: ibidem n. 13 -  Hypotheca afficit rem, & non perſonam, dummodo illa fuerit aliquando in bonis, & dominio debitoris: eodem cap. 112. n. 32. -  Quod in iure adeundi non datur: ibidem eodem num. 32. -  I -  I Acobi Menochij in conſ. 1. lib. 1. ex num 14. vſque ad numer. 19. obſeruationes commemorantur, quæ à natura actus, qui gerebatur, conceſ ſionis ſcilce, fundamentum, & reſolutionem accipiunt: cap. 86. n. 15. -  Iacobi Menochij, in conſ. 1003. n. 102. & 103. lib. 11. obſeruatio non admittitur, c. 89. n. 184. -  Immunitas, aut exemptio, an tranſeat in filiam eius, cui facta fuit conceſ ſio: ad conſilium Petri Surdi 140. lib. 1. c. 84. n 46. -  Vbi etiam is Author in eo principaliter inſiſtit, quod ſupra traditum eſt; verba intelligi debere, ſecundum qualitatem perſonæ, à qua proferuntur: ibidem, eodem n. 46 -  Et dilucide explicat l. 1. §. fin. ff. de iure immunit. ibidem. -  Impeditus non dicitur, qui facilê potuit impedimentum remouere: cap. 77. ſub caſu 7. ad finem, verſ Impeditus namque non cenſetur. -  Imperator quamuis ſit ſuper caput iuris Ciuilis, eſt tamen ſub pedibus iuris gentium: c. 106. n. 20. -  Impoſsibilium conditionum, quæ teſtamentis adiiciuntur, dicuntur nonnulla: & l. ſeruo manumiſ ſo 58 ff. de condiction. indebiti, explicatur cap. 102. num. 11. -  Incidens in cauſa principali, ſi merè ſit Eccleſiaſticum, de quo iudex laicus eſt penitus incompetens, remittitur ad Iudicem Eccleſiaſticum, ac interim in executione cauſ æ principalis ſuperſedetur per ipſum Iudicem laicum: c. 105. n. 3. -  Indefinita in verbis legis æquipollet vniuerſali, cap. 89 num. 163. -  Et eſt eiuſdem potentiæ, ac vniuerſalis: ibidem num. 164. -  Indemnitatus promiſ ſio intelligitur ſecundum naturam actus, c. 86. n. 22. -  Indemnitatis promiſ ſio eſt ſtricti iuris, & in ea omiſ ſum habetur pro omiſ ſo: ibidem n. 25. -  Indemnitatis promiſ ſio in dubio interpretatur contra ſtipulantem: ibidem n. 27. -  Indiuidua quot modis dicantur, c. 100. n. 16. -  Inſtitutio incapacis habetur pro non ſcripta, cap. 110. num. 42. -  Quia incapax pro mortuo reputatur, ibidem, numer. 43. -  Filius incapax non obſtat ſequentibus in gradu, ac ſi eſ ſet mortuus: ibidem n. 44. -  Inſtitutio hæredis extenditur de caſu ad caſum. qui habet eandem rationem, & veriſimilem mentem teſtatoris, c. 63. n. 41. -  Inſtitutio hæredis directa extenditur de perſona ad perſonam, ſi adſit veriſimilis, & præ ſumpta teſtatoris voluntas: ibidem, n. 43. -  Idem in ſubſtitutione directa ex veriſimili, & præ ſumpta teſtatoris voluntate, ibidem n. 44. -  Et generaliter in quacunque ſubſtitutione, aut vocatione fideicommiſ ſaria, ſicque in fideicommiſ ſis, & primogeniis, ibidem n. 45. -  Inſtitutio facta de nepote in caſu mortis filij, extenditur ad caſum, ſi is filius patiatur interdictionem aquæ & ignis, vel ſi emancipetur: ibidem num. 47. -  Vbi expenditur text. in l. Gallus, § & quid ſi tantum, ff. de liber. & poſthum. & de eius intellectu agitur, remiſ ſiuè, ibidem. -  Inſtitutio facto de poſthumo naſcituro poſt mortem teſtatoris, trahitur ad caſum, ſi is poſthumus naſcitur in vita; ibidem n. 49. -  Et ibidem de intellectu l vltimæ, C. de poſthum. hæred. inſtituend. ibidem, numero quadrageſimo nono, & infrà n. 57 -  Inſtituti, vel ſubſtituti, quando ſimul ſunt plures, an cenſeantur vocati ſimul, & ſemel; an autem ordine ſucceſ ſiuo? item ordo ſucceſ ſiuus, an intelligatur per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem: c. 110. n. 1. -  Et de hac materia vide latè, ibidem ex n. 1. vſque ad num. 25. -  Inſtrumentum continens aliquid, quod non eſt veriſimile; falſitatis, & ſuſpicionis indicium præbet, & coniecturam: cap. ſexageſimo tertio, num 19. -  Interpretatio fieri debet in vltimis voluntatibus, non, ſecundum veritatem, ſed ſecundùm teſtatoris opinionem: cap. 62. n. 5. -  Interpretatio ſumitur, vel à natura rei, vel à rei ſimilitudine: cap 63. n. 24. -  Quæ ſemper ineſt diſpoſitioni de neceſ ſitate: ibidem n. 25. -  Ioann. Guillelmi Ceruantes obſeruatio quædam in eodem dubio, de quo ſuprà, expenditur; & eidem reſpondetur infrà num. 125. in cap. 62. n. 95. -  Guillelmi etiam Ceruantes obſeruatio quædam expenditur, & explicatur, ibidem n. 117. -  Ioann. Guillelmi à Ceruantes opinio confutatur, ibidem n. 125. -  Interpretatio ſemper fieri debet, quæ conformis ſit verbis, & perſonis, ad quas ſermo dirigitur, cap. 82. num. 4. -  Ratio diſpoſitionis ſi conueniat, etſi verba non conueniant, conuenit & ipſa diſpoſitio, ibidem num. 10. -  Interpretationem ſumi, aut eſ ſe faciendam, vel ſecundum naturam rei, vel ſecundum veriſimilitudinem. c. 85. n. 4. -  Interpretandi teſtantium, & aliorum diſpoſitiones, vera, & propria regula eſt, vt iuxta naturam rei, materiam ſubiectam, & regulas iuris intelligantur: ibidem n. 1. -  Interpretatio illa ſumenda eſt, quæ potius naturali, quàm accidentali cauſ æ conueniat, cap. 86. numer. 19. -  Interpretatio, per quam tolleretur ius alteri quæ ſitum, iniqua, & contra ius, & à iudicibus refutanda dicitur: c. 89 n. 154. -  Interpretatio quæ odium teſtatoris excludit, fauorabilis dicitur, licèt inutilis reddatur diſpoſitio, cap. 98. n. 16. -  Ioannis Fabri doctrina, de qua in cap. 112. num. 14. explicatur, ibidem n. 49. -  Ioſeph. de Ruſticis locus nouiſ ſimè editus expenditur, quo veriſimilitudinem in omni actu & materia attendi debere, quamplurimis exornatur, atque comprobatur exemplis, c. 63. n. 38. -  Iudex aliàs incompetens, ratione incidentiæ fit competens: cap. 105. n. 2. -  Incidens in cauſa principali, ſi merè ſit Eccleſiaſticum, de quo iudex laicus eſt penitus incompetens, remittitur ad iudicem Eccleſiaſticum, ac interim in executione cauſ æ principalis ſuperſedetur per ipſum iudicem laicum: ibidem n. 3. -  Natalium, ſiue matrimonij cauſa, quæ ſpiritualis eſt, ad iudicem Eccleſiaſticum ſpectat; nec incidenter etiam coram ſeculari, vbi hæreditatis, & bonorum cauſa agitatur, expediri poteſt; ſed ſtatim eſt ad iudicem Eccleſiaſticum remittenda: ibidem n. 4. -  Iudex laicus an poſ ſit cognoſcere de cauſa illegitimitatis, poſtquam Eccleſiaſticus iudex pronuntiauit ſuper illegitimitate, ibidem n. 6. & ſequent. & n. 10. & ſequent. -  Iudex laicus non debet examinare proceſ ſum ei remiſ ſum ad exequendum à iudice Eccleſiaſtico, ibidem n. 7. -  Iudex Eccleſiaſticus an per cenſuras compellere poſ ſit iudicem ſecularem, vt in cauſa hæreditatis, & bonorum procedat ſecundum finem deci ſionis articuli legitimitatis, coram ipſo iudice Eccleſiaſtico deciſi: ibidem n. 8. -  Iudex ſecularis debet exequi, & non inquirere, iu ſtè, vel iniuſtè iudex Eccleſiaſticus pronuntiauerit, quando cauſa non eſt criminalis, ſed merè ciuilis; & maximè ſi ſit merè Eccleſiaſtica, vel ſpiritualis: quod exornatur, ibidem n. 9. -  Iudici aſ ſerenti ſe iniquam tuliſ ſe ſententiam, ob pecuniam, vel aliâ causâ, non creditur in præiudicium eius, ad cuius fauorem ſententia lata fuit, cap. 111. n. 18. -  Iuramentum habet vim quaſi contractus, cap. 89. num. 185. -  Et confirmat contractum, aliàs nullum: ibidem num. 186. -  Iuramentum habet vim clauſulæ derogatoriæ, & & priuilegium derogandi actui, ſeu diſpoſitioni ſequenti, & poſteriori: ibidem n. 189. -  Et alios mirabiles effectus producit, ibidem n. 190. -  Iuramentum habet vim expreſ ſi, & ſpecialis caſus, ibidem n. 191. -  Et præmaximè quando interponitur ſuper facto negatiuo de non reuocando, nec contraueniendo: ibidem n. 192. -  Iuramentum de non contraueniendo, magis obligare, quàm iuramentum in genere præ ſtitum: ibidem n. 193. -  Iuramentum, quoad animæ vinculum, non afficit ſucceſ ſores; ſecùs tamen quoad vim, & obligationem contractus: ibidem n. 194. -  Ius accreſcendi tollitur per ſubſtitutionem etiam inutilem, & quæ effectum non habuit, cap. 108. num. 12. -  Ius adeundi nunquam dicitur eſ ſe in bonis debitoris, niſi quoad effectum tranſmittendi, cap. 112. num. 22. -  Sicut quodlibet aliud ius, nondum quæ ſitum, in bonis noſtris eſ ſe non dicitur: ibidem eodem num. 22. -  Et repudiata hæreditate. cẽ ſetur repudiatum ipſum ius adeundi, quod fuit tranſmiſ ſum, ibidem num. 23. -  Ius adeundi non contineri bonorum ſuorum appellatione, ibidem n. 24. -  Quia non eſt ex bonis, ſed extra bona, ibidem num. 25. -  Eſt enim potius quædam facultas, & potentia adeundi, quam merum ius in hæreditate: ibidem num. 26. -  Et eſt quid perſonale, ibidem n. 27. -  Quod creditor non poteſt exercere, niſi prius ſit plenè debitori quæ ſitum per aditionem, & voluntatis declarationem: ibidem n. 28. -  Quædam enim habemus, quæ tamen in bonis no ſtris non ſunt, vt eſt ius adeundi: ibidem numer. 29. -  Siquidem in legato, vel hæreditate ante aditionem, non datur dominium; ibidem n. 30. -  Quia ſequuta repudiatione certum eſt, nunquam fuiſ ſe; ſicut quandocunque hæres adiuit, dicitur à morte teſtatoris adiuiſ ſe: ibidem eodem numer. 30. -  Iuriſdictio Eccleſiaſtica, & ſecularis diſtinguuntur, & ſeparantur, vt quemadmodum iudices ſeculares in cauſis Eccleſiaſticis ſe intromittere non poſ ſunt, ita neque Eccleſiaſtici ſe intromittant in his, quæ ſecularis & temporalis iuriſdictionis ſunt: cap. 105. n. 17. -  L -  L Egato certo fundo, venit quicquid eo nomine teſtator nuncupabat: quod exornatur, cap. 62. num. 3. -  Paſcua ad vſum fundi deſtinata cedunt legato fundi, licet ſint ſeparata, & diſtincta; ſi tamen eodem nomine nuncupabantur à teſtatore: ibidem num. 4. -  Legatum eorum, quæ Romæ eſ ſent, comprehendit etiam ea, quæ extra vrbem in horreis eſ ſent cuſtodiæ cauſa: eodem capite ſexageſimo ſecundo, num. 12. -  Legatum factum de omnibus bonis de Villanoua, comprehendit etiam bona, & terras ſitas extra Villamnouam, ſi teſtator omnes illas ſimul vocabat ſuas terras Villænouæ: ibidem n. 15. -  Legatum rerum Italicarum, comprehendit etiam res in prouinciis exiſtentes, ſi paterfamilias ſic nuncupare ſolitus erat: ibidem n. 16. -  In legato domus quando veniat camera ſolita locari: eodem cap. 62. n. 19. -  Legatum vnius domus ex duabus eiuſdem teſtatoris, comprehendit etiam partem alterius domus, ſi teſtator ad vſum domus legatæ, partem alterius deſtinauerat: ibidem n. 28. -  In legato venire ea omnia, quæ teſtator voluit eſ ſe acceſ ſoria rei legatæ: ibidem n. 29. -  Et omne illud, quod propter legatum eſt, & illi accedit: ibidem, eodem n. 29 -  Legatum eorum, quæ nunc ibi habeo, comprehendit etiam ea, quæ poſtea ibi eſ ſe volui, ſi conſtat de voluntate mea: ibidem n. 30. -  Legatum domus, comprehendit etiam hortum, quando hortus fuit deſtinatus à teſtatore viuente domui ipſi, ibidem n. 31. -  Licèt aliàs, non veniat in legato domus: ibidem n. 32. & ſupra, n. 22. -  Legatum factum vxori de veſtibus ſuis, quas in in domo habet, comprehendit etiam veſtes, quæ erant extra domum, & de nouo fiebant propter deſtinationem, & finale propoſitum teſtatoris: eodem c 62. n. 42. -  Legatum veſtium vtrùm comprehendat. veſtes ſciſ ſas, ſed nondum paratas, apud ſartorem exiſtentes: remiſ ſiuè, ibidem num. 43. -  In legato domus venit pars ad vſum deſtinata; ibidem numero 48. -  Legatis prædiis de Homagio, vt quid legatum comprehendat, dignoſcatur, attenditur deſtinatio patris familiâs legantis; quia quicquicd ipſe fuit conſuetus comprehendere, continetur; ibidem num. 49. -  Legatum annuum alicui ſimpliciter relictũ , etiam ſi nulla alimentorum facta ſit mentio, præ ſumi in alimentorum cauſam relictum, ſi modò legatarius ſit pauper, & aliunde non habeat, vnde ſe alat, ibidem num. 102. -  Legatum omne intelligitur pro alimentis quando fit pauperi, ibidem num. 103. -  Legatum reſtringitur ad vſumfructum, vel ad annua alimenta, ex coniecturata voluntate; licèt ceſ ſantibus cõiecturis poſ ſet importare proprietatem; eodem capite ſexageſimo ſecundo, numero 115. -  Is, cuius. arbitrio aliquid eſt commiſ ſum; ſi ſibi legatum relictum fuit, vt poſ ſit habere, arbitrari, ſiue exequi officium debet; aliàs amittit relictum; cap. 64. num. 19. -  Legatum, vel fideicommiſ ſum relictum filiis, an nepotibus relictum videatur? c. 66. num. 60. -  Et quid in legato alimentorum, remiſ ſiuè, ibidem num. 61. -  Legatum, vel fideicommiſ ſum relictum pauperibus, de quibus intelligatur? remiſ ſiuè, cap. 67. numero 13. -  Legatum vni pauperi de familia, aut de conſanguineis teſtatoris ſi fiat, & duo de familia concurrant, quorum vnus ſit proximior teſtatori ratione conſanguinitatis, & pauper; alius verò ſit pauperior, ſed remotior quoad conſanguinitatem; proximior admittitur: ibidem num. 18. -  In legato pro maritandis virginibus, aut certa quantitate annuatim diſtribuenda inter pauperes conſanguineas; mulierum appellatione, an virgines, infantes etiam contineantur? & virginibus, & viduis concurrentibus in eodem gradu, & paritate paupertatis, quæ præferri debeant, ibidem num. 32. -  Legatum pro dote relictum conſanguineis teſtatoris, an debeatur etiam mulieribus non nubilis ætatis, ibidem num. 33. -  Legatum pauperibus relictum, vtrum intelligi debeat de pauperioribus, vt inde teneatur is, cui diſtributio relicta eſt, pauperiores eligere; ibidem num. 34. -  In legato conſanguineis pauperibus relicto, an vxoratæ præferantur viduis, vel è contra; remiſ ſiuè, eodem cap. 67. num. 35. -  Et an poſ ſit patronus in prædicto legato præ ſentare, aut eligere filiam ſuam legitimam, aut naturalem tantum, vel etiam ſpuriam; remiſ ſiuè; ibidem numero 36. -  Legatum pro maritandis virginibus, an debeatur etiam iam maritatis, cap. 84. num. 49. -  Quid ſi pro dotandis fuerit relictum, ſiue pro dote, aut nomine dotis, an comprehendat iam dotatas, & maritatas; ibidem eodem num. 49. -  Legatis libris omnibus Iuriſconſulto, an veniant ſolum libri legales? ad deciſionem 150. Petri Surdi: eodem cap. 84. num. 45. -  Qui ex regulis ſuperiùs propoſitis, atque ex qualitate perſonæ legatarij totum fundamentum, & reſolutionem ſumit; provt latius eodem numer. 45. oſtenditur. -  Legatum factum mulieri maritatæ, vt veſtiatur ve ſtibus nigris, intelligitur ſecundum conditionem mulierum maritatarum; eodem capit. 84. numero 7. -  Teſtator ſi legat lectum vxori viduæ, intelligitur, ſecundum vidualem conditionem, ibidem numero 8. -  Legatum ſumit interpretationem ex affectione, qua teſtator proſequutus eſt legatarium, vt de re maiori, aut meliori factum præ ſumatur; ibidem numero 18. -  Vel vt largam recipiat interpretationem, ibidem numero 19. -  Fuluij Pacian. in conſil. 106. propter qualitatem, & conditionem perſonæ legatarij, in legato domus ad habitandum relictæ, obſeruationes nonnullæ recenſentur; ibidem num. 50. -  Legatum cum promiſ ſione de non reuocando, tran ſitum facit in donationem irreuocabilem inter viuos: c. 86. num. 44. -  Legatum relictum, aut diſpoſitio facta pro maritandis, aut pro dotandis virginibus, ſiue conſanguineis, vtrùm etiam debeatur iam maritatis, c. 90. num. 32. & ſequent. -  Si legauerit teſtator vxori, & poſt eius mortem reuerti voluit ad filias inſtitutas, & earum hæredes, intelligendum eſt de hæredibus ſanguinis; & quare? c. 96. num. 17. -  Legatum ſi fiat alicui de aliqua domo, vſque ad decem annos, & quod poſteà reuertatur ad hæ redes, ſi hæres moriatur ante dictos decem annos, an legatum remaneat liberum penes legatarium, an verò tranſmittatur in hæredem hæ redis? ibidem num. 46. -  Filius viuo patre; an poſ ſit petere legatum, quod eſt relictum Titio, & eius hæredibus; eodem c. 96. num. 32. -  Legatum in præiudicium creditorum repudiari poteſt, cap. 112. num. 35. -  Licet enim repudians dicatur non acquirere, nihil tamen de ſuo patrimonio diminuit, ibidem eodem num. 35. -  Et quamuis legati dominium recta via tranſeat in legatarium, ibidem num. 36. -  Etiam ſi legatarius ignoret legatum ſibi factum, ibidem num. 37. -  Et tranſit ipſo iure, ibidem num. 38. -  Attamen cùm repudiatur, retrò noſtrum non fuiſ ſe palam eſt; quamuis retrò noſtrum ſit, niſi repudietur, ibidem num. 39. -  Atque ita ſequuta repudiatione, nunquam is, cui relictum fuit legatum habuit dominium, nec ius in legato; ibidem eodem num. 39. -  Legatum tranſire recta via in legatarium, ſed reuocabiliter, & imperfectè ante acceptationem, ibidem cum. 40. -  Atque ita ſaluo iure repudiandi, ibidem eodem numero 40. -  Et à lege ſubintelligitur tacita reſolutiua conditio, vt ſi legatarius noluerit, nunquam acquiſitum videatur: quod latè ibi exornatur; eodem numero 40. -  Alphonſi Azeuedi in propoſito ipſo huiuſce materiæ obſeruatio noua, nouè & concludenter confutatur, ibidem num. 41. -  Legatum mulieribus pauperibus, aut orphanis dotandis relictum, an viduas comprehendat, cap. 84. numero 52. -  Legitima relinquenda eſt filiis, abſque vllo grauamine, ram in proprietate, quam in vſufructu: c. 94. numer. 26. -  Legitima filiorum de iure huius Regni, ſunt omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum diſponere poſ ſunt parentes: ibidem numero 27. -  Legitimæ filiorum, ad quem modum grauamen iniungi poſ ſit, ex communi Doctorum ſententia, ibidem num. 37. -  Filij non ſeruantes iuſ ſum, & præceptum teſtatoris, ſub pœna priuationis hæreditatis eis impo ſitum, pro reſiduo eius, quod eſt vltra legitimam, pœnam priuationis incurrunt: eodem cap. 94. num. 36. -  Grauamen in exceſ ſu legitimæ an ſuſtineatur, quando filius inſtituitur in maiori parte, quàm ſit legitima, cap. 100. num. 22. -  Legitima nullum recipit grauamen, nullamque conditionem, nec modum, aut dilationem, vel tempus: quod exornatur, c. 107. num. 36. -  Grauamen legitimæ impoſitum, tollitur ipſo iure, ſiue ſit grauamen in quantitate, ſiue alterius oneris cuiuſcunque; ſiue in tempore, ſiue in loco, ſiue in modo; ſiue ratione legati, vinculi, aut fideicommiſ ſi; eodem cap. 107. num. 37. -  Ex quo fit vtilis, & ſingularis conſideratio, & illatio ad deciſionem l. ſi quando, §. & generaliter, C. de inofficioſ. teſtament. vt ſtatutum ibi in grauamine quantitatis, procedat etiam in alio grauamine, & onere quocunque legitimæ impoſito; ibidem numero trigeſimo octauo. -  Et conſequenter per agnitionem; aut approbationem ſimplicem iudicij parentis, non videatur filius grauamini ipſi conſentire, ſed expreſ ſus, atque ſpecificus conſenſus requiratur; ibidem eodem numero 38. -  Legitimæ onus, & grauamen reiicitur ipſo iure, etiam filio tacente, & nullam contradictionem faciente, ibidem numer. 39. -  Et facilius id procedere, quando grauamen non in quantitate, ſed in alio onere conſiſtit, ibidem numero 40. -  Et ad l. ſi quando, §. & generaliter, illatio ſingularis proponitur, videlicet à legitima grauamen in quantitate tolli ipſo iure, & ſupplementum myſterio legis fieri, effectu tamen neceſ ſarium eſ ſe, quod filius, aut hæredes eius id petant; ibidem. -  At vbi grauamen apponitur reſtitutionis, vinculi, vel aliud ſimile, & ſic in qualitate, integra tamen relicta legitima, tollitur ipſo iure, etiam filio non petente, ibidem. -  Legitimæ grauamen, an in quantitate, an in modo, qualitate ſcilicet, aut onere reſtitutionis, vinculi, vel alterius apponatur, multum intereſ ſe, quoad effectum, vt taciturnitas, & agnitio filij ſimplex; eidem præiudicet, vel non; ibidem numero 41. -  Pauli Caſtrenſis memorabilis, & notanda doctrina ponderatur, ibidem. -  Et Ludouici Molinæ locus, cùm filius, vel eius deſcendentes, à grauamine legitimæ impoſito per tempus triginta annorum non reclamauerint; explanatur, ibidem. -  Et id ipſum iterum, atque vtiliter explicatur, mortuo ſcilicet filio, an hæredum taciturnitas, per ſpatium triginta annorum eiſdem præiudicet; ibidem. -  Et an viginti annorum ſilentium hodie ſufficiat, poſt editam l. 61. Tauri conſtitutionem: ibidem. -  Et de lapſu Antonij Gomezij, provt ibi videbitur, eodem numer. 41. -  Et idem ius ſtatuitur, quando filius vnicus melio ratus fuerit, & onere vinculi perpetui grauatus fuerit, qui nullo alio filio, aut nepote exiſtente meliorari non poteſt; ibidem. Et de his vide etiam capite 64. numero 66. in fine, & num. 67. -  Vltra legitimam vbi aliquid relinquitur filio, ea lege, vt filius ipſe onus, & grauamen appoſitum in legitima, & in eo, quod vltra legitimam datum eſt, patiatur, an ſimpliciter agnoſcendo relictum, grauamen in totum agnouiſ ſe videatur, ibidem num. 42. Et de hoc latiùs num. ſequent. maximè ex num. 66. Et vide numero quinquage ſimo quinto. -  Siue an in eo ſaltem, quod eſt vltra legitimam, grauamen ſuſtineatur, ibidem. -  Et inde, ſi in Tertio & Quinto, vnico tantum filio exiſtente, melioratio facta fuerit, aut in Tertio, & Quinto, & legitima, pluribus filiis exi ſtentibus, an in Quinto ſaltem vinculum, & grauamen ſuſtineri valeat, ibidem eodem numero quadrageſimo ſecundo. -  L. 11. tit. 4. part. 6. plures intellectus traduntur, ibidem num. 43. & num. 59. -  Deinde, ſi filius bonorum paternorum Quintum, de quo pater liberè diſponere poterat, per tempus vitæ ſuæ poſ ſedit; an ex fructibus Quinti ipſius teneatur ſupplere, & conficere quantitatem Tertij, vt ea iuxta voluntatem teſtatoris, cum remanente Quinti, vinculata remaneat; ibidem num. 44. -  Legitima etiam illius, qui vltra eam recepit, non patitur onus, nec grauamen; quod exornatur, ibidem num. 45. -  Maioratum, ſeu vinculum perpetuum poſ ſe conſtitui, & legitimæ onus, atque grauamen imponi ex conſenſu filij, quod late comprobatur, atque exornatur, ibidem, num. 46. -  Semper tamen requiritur, quod ipſe filius expreſ ſe, & ſpecificè conſentiat grauamini, etiam ſi in Tertio & Quinto melioratus ipſe fuerit, ibidem. -  Cum non teneatur præcisè conſentire grauamini; ſed cauſatiuè, ſi meliorationem retinere valeat, ibidem. -  Aliàs namque illam amittet, in caſu contrauentionis, ſi ita à meliorante cautum & diſpoſitum fuerit, ibidem. -  Et ſi non conſenſerit, legitimam liberam, & abſ que vllo grauamine conſequetur, ibidem. -  Ibidem etiam, quo tempore conſenſus hic præ ſtari debeat, ad l. ſi quando, §. illud, C. de inofficioſ te ſtam. quod exornatur. -  Requiritur etiam, quod filius grauamini conſentiens, habeat ætatem, & perſonam legitimam ad ſe obligandum, ibidem num. 47. -  Et idcirco conſenſum ipſum, iuramento adhibito, à minore vigintiquinque annorum præ ſtari; ibidem eodem num. 47. -  Et à pupillo cum auctoritate tutoris, qui adhuc aduerſus conſenſum, aut approbationem generalem reclamare poſ ſet, etſi illa tutore authore facta fuiſ ſet, ſi ſpecificè non conſenſit; ibidem numero 48. -  §. & generaliter, l. ſi quando, C. de inofficioſ teſtament. conſtitutio, & materia, quod filius agnoſ cens ſimpliciter iudicium patris, aut approbans generaliter eius diſpoſitionem, aut teſtamentum, non videatur renuntiare iure petendi legitimam, aut eius ſupplementum, exornatur atque explicatur, quamplurimorum iuris Interpretum placitis & ſententiis, ibidem num. 54. -  Eiuſdem §. deciſio, an procedat nedum, quando minus legitima relictum eſt filio, ſed etiam quando plus relictum fuerit, eodem cap. 107. numero 56. -  Et de diuerſis, contrariisque Doctorum opinionibus in propoſito, vide ibidem, num. 42. & latiùs ex num. 66. -  Textum in præcitato §. abſque dubio procedere tribus in caſibus, quando ſcilicet nulla legitima relicta fuit filio, vel etiam minus legitima relictum eſt; aut integra quoque legitima tantum, cum onere tamen, aut grauamine, provt ibi explicatur, num. 56. -  Textum metipſum in dicta §. & generaliter, limitari nonnullis in caſibus, etiam quando nulla legitima relicta eſt, aut minus legitima relictum fuit, aut etiam integra legitima, cum onere tamen, & grauamine; ibidem, numero quinquageſimo ſeptimo. -  Vt ſcilicet filius agnoſcendo iudicium patris ſimpliciter, aut approbans eius diſpoſitionem generaliter, ſibi præiudicet; ibidem. -  Atque ita eiuſdem §. conſtitutio, multo minus procedet eiſdem in caſibus, quando plus legitima relictum fuerit, ibidem. -  Et ibidem quid quando iuramento adhibito, filius agnouit generaliter indicium patris; -  Aut ſi filius promiſit plus non petere, aut nihil plus petere, ibidem. -  Aut ſi dictum ſit, non obſtante diſpoſitione requirente ſpecialem renuntiationem, ibidem. -  Aut ſi renuntiatum fuerit integraliter, & ſine diminutione, ibidem. -  Aut ſi filius. approbauit teſtamentum, ſeu diſpoſitionem patris in omnibus, & per omnia, aut in omnibus ſuis partibus; ibidem. -  Vel cùm agnitio, approbatio, aut renuntiatio filij, ſimpliciter facta, nihil aliud operari poteſt, ibidem. -  Et quid ſi fuerit geminata, ibidem. -  Aut cum recompenſatio datur, de quo latiùs, atque ex profeſ ſo magis infra, ibidem. -  An denique in terminis dictæ l. ſi quando. §. & generaliter, requiratur, pro forma, quod expreſ ſus, ſpecificúsque conſenſus interueniat, an verò tacitus & præ ſumptus, & conſtare quomodocunque de voluntate ſufficiat, ibidem eodem numer. 57. -  Filius fideicommiſ ſo grauatus non tenetur reſtituere fideicommiſ ſario legitimam ſibi debitam, eodem cap. 107. num. 58. -  Quod procedit etiam, quando pater inſtituit filium, in maiori portione, quam ſit eius legitima; & eum grauauit reſtituere totam hæreditatem, quam deinde ipſe adiuit, quia non tenetur ad reſtitutionem legitimæ; ibidem num. 59. -  Quia legitima non venit nomine hæreditatis, nec dicitur pars hæreditatis, ſed bonorum; ibidem eodem num. 59. -  Conditio etiam poteſtatiua reiicitur hodie de legitima filij; in reſiduo verò vltra legitimam ſuſtinetur, ibidem num. 60. -  Quid etiam quando conditio ſit caſualis, aut mixta, quoad reſiduum, remiſ ſiuè, ibidem. Leg. 27. Tauri, intellectus communis adducitur, ibidem num. 61. -  Filius in Tertio & Quinto bonorum parentis melioratus, cum grauamine tamen, vt legitimam ſimul cum ipſo Tertio & Quinto in perpetuum, quoad ſe, & poſteros, vinculatam habeat; an agnoſcens ſimpliciter iudicium patris, ſiue per aditionem hæreditatis, aut approbationem te ſtamenti generaliter factam, grauamini legiti mæ impoſito conſenſiſ ſe videatur; ibidem nu. 62. -  Vbi diſtinguitur, provt latiùs in cap. 64. & 77. huiuſce tractatus, an ſcilicet pœna priuationis adiiciatur in caſu contrauentionis, & alius ſubſtituatur; an verò ſimpliciter ita ſtatuatur, & grauamen adiiciatur, vltra verò ad pœnam priuationis, & alterius ſubſtitutionem in caſu contrauentionis non procedatur, ibidem eodem n. 62. -  Et an differentia prædicta, quæ iuxta terminos l. cum ſcimus, §. cum autem, C. de inofficoſo teſtam. conſideratur, procedat etiam quoad terminos dict. l. ſi quando, §. & generaliter, ibidem. -  Quod egregiè explicatur, atque reſoluitur, ibidem. -  Pater, qui filium meliorauit, aut ei aliqua bona vltra legitimam reliquit, poteſt eum in legitima grauare, & pœnam priuationis meliorationis, aut bonorum vltra legitimam relictorum apponere, ſi conditioni parere noluerit; quod exornatur, ibidem num. 63. -  Filius in legitima grauatus, cui tamen in recompenſationem grauaminis, melioratio facta, aut aliqua bona relicta fuerunt, ſi recompenſam, aut bona vltra legitimam relicta, acceptet expreſ sè; eo ipſo videtur grauamini legitimæ conſen ſum præ ſtitiſ ſe, provt latiùs ibi adnotatur, eodem cap. 107. num. 64. & vide ſuprà num. 53. -  Deciſio text. in d.l. ſi quando, §. & generaliter, C. de inoffic, teſtam. an obtineat, nec ne, quando filio plus quam legitima relictũ eſt, ſiue ipſe vltra legitimam melioratus, vt tunc ſi agnoſcat ſimpliciter iudicium parentis, ſiue eius teſtamentum, aut diſpoſitionem approbet generaliter, videatur grauamini legitimæ conſenſiſ ſe, eodem c. 107. num. 66. -  Ita vt poſtmodùm, non poſ ſit legitimam deducere, aut de ipſa diſponere, quando dies fideicommiſ ſi, aut primogenij inſtituti ceſ ſerit; ibidem eodem num. 66. -  Ex ſententia quorundam, quod poſ ſit, nec ſibi noceat generalis approbatio teſtamenti, aut etiam acceptatio tacita, quæ ex diuiſione, & poſ ſeſ ſione bonorum inducitur; ibidem. -  Vbi & Hippolyti Aiminaldi locus, in conſ. 510. lib. 5. expenditur atque declaratur; & effectus huiuſce altercationis adducitur, ibidem eodem numero 66. -  Et de eadem quæ ſtione vide ſuprà, eod. cap. 107. numer. 42. & 55. -  Secunda opinio, eaque contraria recenſetur, vt ſcilicet approbatio generalis teſtamenti, aut quod filius ſimpliciter agnoſcat iudicium parentis, ſufficiat, quando plus legitima relictum eſt, aut tacita acceptatio, quæ ex immixtione, & bonorum poſ ſeſ ſione inducitur, vt ceſ ſet deciſio text. in d. §. & generaliter, ibidem eodem c. 107. n. 67. -  Cum diſtinctione tamen an legitima expreſsè ſit grauata, vel non; ibidem. -  Nam expreſsè legitimam grauatam eſ ſe, huiuſce opinionis ſecundæ Authores requirunt; ibidem. -  Item approbationem teſtamenti, etiam generalem interuenire, ibidem. -  Nec ſufficere ſolam tacitam, quæ ex immixtione bonorum, aut aditione hæreditatis inducitur; ibidem eodem num. 67. -  Priuilegium conceſ ſum filio impugnandi paternum teſtamentum ratione grauaminis iniuncti legitimæ ipſius; an ſit perſonale, an verò ad hæredes tranſmittatur, vbi diuerſ æ contrariæque ſententiæ in medium proferuntur, ibidem numer. 72. & vide ſuprà, cap. 64. num. 67. -  Tertia opinio cõmemoratur , quod ſcilicet ſola aditio hæreditatis ſufficiat, quando pluſquam legitima relictum eſt; abſque diſtinctione, an illa fuerit expreſsè grauata, ſiue prohibita, néc ne; an etiam interuenerit ſimul teſtamenti, aut diſ poſitionis approbatio: ibidem num. 73. -  Repudiatio hæreditatis paternæ, ſeu legitimæ, an poſ ſit fieri per filium, in fraudem, & præiudicium creditorum, parente defuncto; c. 112. n. 16. -  Legitima acquiritur filio ipſo iure, ex diſpoſitione legis, dummodò ipſe velit eam acquirere, non aliàs eodem cap. 112. num. 51. -  Et ante acceptationem commutabiliter, non incommutabiliter, ibidem num. 52. -  Legitimam, & ſupplementum legitimæ, quod poſ ſit filius remittere, aut nolle acquirere in præ iudicium creditorum ſuorum, ibidem num. 53. -  Idque ex veriori, & tenenda ſententia contra Ancharanum, & alios, de quibus ſupra, eodem c. 112. num. 16. ibidem. -  Legitima, & eius ſupplementum, præ ſupponit eius quæ ſitum, quoad reiectionem grauaminis; ſecus ad effectum acquiſitionis realis, cuius reſpectu requiritur petitio; aliàs datur repudiatio, & præ ſcriptio: ibidem num. 54. -  Pater licet filium in legitima grauare non poſ ſit, tamen in aliis rebus vltra legitimam grauare poteſt de iure; & ſi pœnam adiiciat, tunc filius contraueniendo pœnam incurrit: cap. 64. numero 11. -  Et idcirco, ſi contra præceptum teſtatoris, filius alienet, licet alienatio valida ſit intra menſuram legitimæ, reſpectu aliorum bonorum fideicommiſ ſo, locus erit ad fauorem ſubſtituti, ibidem eodem num. 11. -  Nam etſi prohibitio alienandi, non impediat, neque annullet alienationem, quæ facta eſt intra legitimam, tamen operatur, quod alienans, incidat in pœnam appoſitam à teſtatore, priuationis ſcilicet bonorum, quæ teſtator poterat non relinquere, ibidem. -  Pater cum non teneatur filio quicquam relinquere vltra legitimam; poteſt relinquendo vltra legitimam, adiicere rei ſuæ eam legem, quæ ſibi magis placuerit, ibidem num. 12. -  Legitima hodie nullum grauamen recipit, nec etiam conditionem, dilationem, aut modum, ibidem numer. 29. -  Vbi exornatur deciſio legis, quoniam in prioribus, C. de inofficioſ. teſtament. -  Et ampliatur, vt procedat, etiam ſi pater in teſtamento iuſ ſerit, vt filius fit contentus portione ſibi relicta, ibidem num. 30. -  Licet pœnam quoque priuationis relicti adiecerit, ibidem num. 31. -  Legitima filio ſtatim debetur à morte patris, ibidem numer. 32. -  Et fructus etiam ipſius legitimæ, ibidem num. 33. -  Nec tenet grauamen in legitima, ex eo, quod alia bona vltra legitimam relinquantur, ibidem numero 34. -  De legitima hodie, etiam poteſtatiua conditio reiicitur, & in reſiduo ſuſtinetur, ibidem num. 35. -  De legitima, etiam facilis, & facillima conditio poteſtatiua reicitur, ibidem num. 36. -  Et etiam conditio ſi volet, ibidem eodem num. 36. -  Grauamen ex legitima filij reiiciendum, etiam ſi filio aliquid vltra legitimam relictum ſit, ſiue in Tertio, aut in Tertio & Quinto melioratus filius fuerit; in reſiduo verò, ſiue in Tertio, & Quinto ſuſtineri, eodem cap. 64. num. 46. -  Idque cum maioratus, abſque Regia facultate in ſtituitur; ſecus verò ſi ex facultate Regia inſtituatur; ibidem eodem num. 46. -  Vbi Ludouici Molinæ locus, velut expreſ ſus pro deciſione Senatus Hiſpalenſis expenditur, ibidem eodem num. 46. -  Didaci etiam Couarruu. locus inſignis adducitur, ibidem num. 47. -  Et Burgos de Paz iunior, pro eadem parte ſententia commemoratur, ibidem num. 48. -  Iacobi quoque Valdeſij reſolutio ponderatur, ibidem num. 49. -  Et Ioann. Gratiani in idem placitum, & conſenſus refertur, ibidem num. 50. -  Aluaradi etiam vniformis ſententia recitatur, ibidem num. 51. -  Et conuenit Hieronym. Ceuallos, provt ibi adnotatur, ibidem num. 52. -  Angulus etiam, provt ibi refertur, eodem cap. 64. numero 53. -  Et Ioannes Rojas non diſ ſentit, provt traditur, ibidem num. 54. -  Pater, qui alia bona vltra legitimam filio reliquit, ſi filium ipſum in legitima grauauit, vtrum pœ nam priuationis eorum in caſu contrauentionis apponere poſ ſit; idque ad explicationem illorum, quæ ſcripta, atque adnotata fuere ſupra, eodem cap. 64. ex num. 10. vſque ad numerum 15. ibidem num. 58. -  Vbi diſtinguitur, an in caſu contrauentionis, pœ na priuationis appoſita fuerit, & ſimul alius ſubſtitutus, aut vocatus, vt tunc filius incidat in pœnam appoſitam à teſtatore, priuationis ſcilicet bonorum, quæ parens, aut teſtator poterat non relinquere, ibidem. -  An verò conditio inducens grauamen in legitima apponatur duntaxat, ſed pœna priuationis ſimul non adiiciatur, nec etiam in caſu contrauentionis alius ſubſtituatur, aut vocetur, vt tunc de legitima grauamen remoueatur; ibidem. -  In reliquo verò, ſuſtineatur grauamen, prout ibi dilucidè magis, quàm antea eſ ſet, explicatur; & caſualis. vel mixta conditio poſt dictam l. 11. partitæ, à poteſtatiua diſtinguitur, ibi. eodem n. 58. -  Conditio hodie, etiam ſi filij commodum, & fauorem contineat, reiicitur de legitima filij, eodem cap. 64. num. 60. -  Fideicommiſ ſum reciprocum in bonis, quæ ſunt intra legitimam, hodie à parentibus fieri non poteſt, vbi agitur de l. ſi pater puellæ, C. de inofficioſ. teſtament. ibidem numer. 61. -  Filius vtrum poſ ſit conſentire grauamini appoſito ſuæ legitimæ, ſi habeat, vel non habeat liberos, tam tempore facti teſtamenti à parente, quàm eo mortuo, & an noceat eius filiis, vel non; ibidem num. 67. -  An denique filius petere debeat, quod reiiciatur grauamen, vel ipſo iure tollatur ſine petitione; & quando tacitè videatur approbare onus, aut grauamen ſibi iniunctum; ibidem. -  Vbi deciſio text. in l. ſi quando, §. & generaliter, C. de inofficioſo teſtamento, exornatur permultis remiſ ſiuè, ibidem eodem num. 67. -  Legitimatus ad feuda, & dignitates, ita quod in eis ſuccedere poſ ſit; intelligi debet legitimatus, vt ſuccedat in Dignitatibus, & feudis exiſtentibus apud patrem; ad eiuſdem Pet. Surd, conſilium 453. libro tertio, cap. 84. num. 47. -  Qui etiam eo innititur fundamento principaliter, quod deducitur à qualitate perſonæ, cum qua loquiturlegitimatio, ibidem numero 47. -  Legitimitatis cauſa, quando principaliter tractata fuit coram indice Eccleſiaſtico, & declaratum fuit, aliquem eſ ſe legitimum, & is deinde coram ſeculari agat ad ſucceſ ſionem bonorum, an ei rei iudicatæ auctoritas proficiat, vt ipſius exceptione ſe tueri poſ ſit; quemadmodum ei ob ſtabit exceptio rei iudicatæ, id eſt, illegitimitatis, ſi declaratum fuit eum eſ ſe illegitimum, cap. 105. num. 10. -  Filij legitimi, & de legitimo matrimonio procreati, cum ad ſucceſ ſionem maioratus inuitantur; vtrum filij nati ex matrimonio, ſuper cuius radice Romanus Pontifex diſpenſauit, admittantur, admiſ ſique ex præ ſumpta inſtitutoris voluntate cenſeantur, ibidem num. 33. -  Et conſequenter, an qualitate ea legitimitatis ſatisfiat, ſatisfactúmque videri debeat clauſulæ præ dictæ, qua ad eum modum vocationes concipiuntur, ibidem, eodem num. 33. Quod latè explicatur, atque exornatur, & num. ſequent. -  Legitimatio ex diſpenſatione in radice matrimonij, an adæquari debeat legitimationi, de qua in cap. tanta, qui filij ſint legitimi, ibidem num. 34. -  Legitimati per ſubſequens matrimonium, an admittantur ad primogenia, ad quæ filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, ibidem num. 35. -  Romanus Pontifex non poteſt legitimare ſibi non ſubditum ratione dominij, ac iuriſdictionis temporalis, ad hoc vt poſ ſit in bonis temporalibus ſuccedere; quemadmodum nec Princeps ſecularis legitimare poteſt ad effectum, vt aliquis poſ ſit Eccleſiaſtica beneficia obtinere, eodem cap. 105. num. decimo octauo. -  Et ibidem explicatur l. 4. titulo 15. partita 4. -  Filij legitimati excludunt ſubſtitutum ſub conditione ſi fine liberis, idque ex ſententia communi, cap. 106. num. 2. -  Quæ probatur, & ratione concludenti confirmatur, ibidem num. 3. -  Sed an in Hiſpanorum primogeniis, & maioratuum ſucceſ ſione, ea obtinere poſ ſit, controuertitur, & ſingulariter explicatur, prout ibi videbitur, numer. 4. -  Ludouici Molinæ locus originaliter expenditur, ibidem. -  Pelaez à Mieres locus alius adducitur, qui mirè ca ſui præ ſenti conuenit, & Ludouici eiuſdem Molinæ alio in loco obſeruatio alia, quæ eidem propoſito conducit, ponderatur, ibidem, eodem numero quarto. -  Filij legitimati per reſcriptum Principis, non excludunt ſubſtitutum ſub conditione; ſi ſine filiis legitimis, & naturalibus, idque ex ſententia quamplurimorum, ibidem numero quinto. -  Quorum fundamenta recenſentur, & in effectu ad ſummam rediguntur, ibidem numer. 6. -  Eaque non concludere, & vrgens reſponſum habere oſtenditur, prout ibi adnotatur, n. 7. ibid. -  Filij legitimati per reſcriptum Principis, excludunt ſubſtitutum ſub conditione ſi ſine filiis legitimis, & naturalibus; id quod tuentur infiniti ferè iuris Interpretes, ibidem n. 8. -  Quorum fundamenta præcipua expenduntur, & ad ſummam rediguntur, ibidem num. 9. -  Et argumentis, ſiue fundamentis, pro contraria, negatiuáque parte adductis ſupra, num. 6. concludenter ſatisfieri, reſponſúmque præberi poſ ſe, ibidem numero 10. ad notatur. -  Filij legitimati ſubſtitutum non excludunt contra voluntatem teſtatoris expreſ ſam, vel etiam tacitam, ex legitimis coniecturis deductam; quod exornatur, ibidem numero 11. -  Legitimati, ad Hiſpanorum primogenia, ſiue vincula, & maioratus Hiſpaniæ, ad quæ filij legit im & naturales vocantur, an admittantur? Ibidem; num. 12. -  Vbi Ludouic. Molinæ opinio probatur, & exornatur, atque aliorum Authorum, in idem placitum conuenientes ſententiæ proferuntur, ibidem, eodem num. 12. -  Et Ferdin. Vazq. de Menchaca opinio contraria confutatur, ibidem. -  Legitimatio Principis non poteſt tollere ius his, quibus in legitimi defectum ſucceſ ſio maioratus deferenda eſ ſet, niſi ea legitimatio citatis ſub ſtitutis, facta fuerit; quod exornatur, ibidem numer. 13. -  Legitimatio ſimplex non ſufficit, ad hoc vt ex illa, iuri ſubſtitutorum derogatum eſ ſe cenſeatur, eodem cap. 106. num. 26. -  Filius ad maioratus ſucceſsionem, expreſsè, atque ex certa ſcientia, à Principe legitimatus, vtrum ſubſtitutos excludat, ibidem num. 27. -  Opinio dicentium Principem abſque cauſa etiam, & citatione ſubſtitutorum, poſ ſe iuri ſibi ad maioratus ſucceſ ſionem in ſpe quæ ſito præiudicare, taxatur, ibidem, eodem cap. 106. num. 28. -  Ex legitimatione, etiam ad feuda facta, non poteſt derogari iuri, quod in eius defectum, aliis ex inueſtitura antiqua competebat, ibidem numero 29. -  Quamplurimorum iuris Interpretum placita, & reſolutiones, Ludouici Molinæ concluſionibus, & obſeruationibus conuenire, & ſic temperandas, atque intelligendas, provt ipſe temperauit, atque intellexit, ibidem num. 30. -  Idque in hac legitimationis, & iuris ſubſtitutorum derogationis materia, provt ibi adnotatur, eodem num. 30. -  Velazq. Auendañi, in eodem propoſito, & legitimationis in præiudicium Tertij materia, conclu ſiones, & reſolutiones, ad ſummam rediguntur, & eorum ſenſus adducitur, ibidem num. 31. -  Filij legitimati non excludunt ſubſtitutum ſub conditione, ſi ſine filiis legitimis, & naturalibus deceſ ſerit, quando is qui fideicommiſ ſum reliquit, erat Nobilis, & Illuſtris, vel aliàs perſona in Dignitate conſtituta, ibidem num. 32. -  Filij legitimati non excludunt ſubſtitutum, quando fideicommiſ ſum relictum fuit ſub conditione, ſi ſubſtitutus abſque filiis, legitimè natis, ſiue ex legitimo matrimonio procreatis deceſ ſerit, ibidem num. 33. -  Idque etiam, ſi legitimatio facta ſit adiecta clau ſula, quòd ſit, & habeatur perinde, ac ſi eſ ſet de legitimo matrimonio natus, & procreatus, ex ſententia communi, ibidem num. 34. -  Contra ex ſententia aliorum, quæ ibi explicatur, numer. 35. -  Filij legitimati non excludunt ſubſtitutum, vbi ex communi vſu loquendi, ſub appellatione legitimorum, legitimati non comprehenduntur, ibidem num. 36. -  Idque multò magis in Hiſpanorum primogeniis, & maioratuum ſucceſ ſione, attenta eorum natura, provt ibi adnotatur, num. 37. -  Filij legitimati non excludunt ſubſtitutum, quando maioratus inſtitutor, aut teſtator ad eius ſucceſ ſionem filios, & filias inuitauit, ibidem numero 38. & vide num. ſequent. -  Vel quando ſubſtituiſ ſet alterum eius filium, ibidem num. 39. -  Filius non legitimatus, ſed diſpenſatus, nunquam excludit ſubſtitutum ſub conditione, ſi inſtitutus abſque filiis legitimis deceſ ſerit, ibidem num. 40. -  Filius ſpurius legitimatus, non excludit ſubſtitutum ſub conditione, ſi inſtitutus abſque filiis legitimas deceſ ſerit, quia non poteſt dici legitimatus, ſed diſpenſatus, ibidem num. 41. -  Legitimatus per reſcriptum, qui tempore impetratæ legitimationis potuit ex ſubſequenti matrimonio legitimari, non excludit ſubſtitutum; ibidem num. 42. -  Et hoc defectu infringuntur quamplurimæ legitimationes, ibidem. -  Legitimatus non excludit ſubſtitutum, quando ip ſe ſubſtitutus, eſt perſona in maxima Dignitate conſtituta, vel Eques auratus, vel Eccleſia, ibidem num. 43. -  Legitimati non excludunt ſubſtitutum, nec continentur ſub verbis ſine filiis legitimis, quando te ſtator expreſsè prohibuit bona alienari; quod explicatur, ibidem num. 44. -  Matrimonium in articulo mortis contractum, deſ peratáque iam ſalute, validum, & de iure firmum eſ ſe; cap. 111. num. 28. -  Et reddere legitimam prolem naturalem antea habitam, ibidem num. 29. -  Atque ita per ſubſequens matrimonium in articulo mortis contractum legitimari filios naturales antea natos, provt legitimi efficiuntur, quando in bona valetudine contrahitur, ibidem eodem numero 29. -  Legitimati per ſubſequens matrimonium, in articulo mortis contractum, ſubſtitutum non excludunt, ibidem num. 30. -  Quoniam eo ipſo fraus præ ſumitur, ibidem eodem num. 30. -  Idque ex ſententia multorum, qui hoc loco aggregantur, atque commemorantur, ibidem, eodem numero. 30. -  Et de fundamentis huiuſce partis, de quibus etiam infra, num. 38. vbi eiſdem ſatisfacit, reſponſúmque præbet Author, ibidem num. 31. -  Legitimati per ſubſequens matrimonium in articulo mortis contractum, ſubſtitutum excludunt, ibidem num. 32. -  Nec fraus præ ſumitur ex ſolo actu matrimonij contrahendi, niſi aliunde fraus deducatur, atque probetur, ibidem num. 32. -  Idque ex veriori, & communiori ſententia, quam innumeri Authores probarunt, ibidem eodem numero 32. -  Et de eiuſdem fundamentis in ſumma, provt ibi videbitur, ibidem num. 33. -  Legitimati per ſubſequens matrimonium in articulo mortis contractum, non excludunt ſubſtitutum, ſi probetur aliunde, matrimonium in fraudem ſubſtituti contractum fuiſ ſe, ibidem numero 34. -  Idque ex ſententia communi, quam ex Recentioribus, grauiſ ſimi etiam Authores probarunt, ibidem, eodem num. 34. -  Et de eiuſdem fundamentis, provt ibi videbitur, ibidem numero 35. -  Contra verò ex ſententia aliorum, etiam ſi ad fraudandum ſubſtitutum, matrimonium fuiſ ſe contractum, aliunde probetur, ibidem numero 36. -  Quæ per Authorem probatur, & validiſ ſimis corroboratur rationibus, ibidem num. 37. & vide omnino num. 39. -  Ibidem quoque explicatur l. filiæ meæ. emancipatæ 60. ff. ſoluto matrimonio, & multis exornatur ſuprà, numero 31. -  Text. etiam in cap. 2. de renuntiatione, in 6. & in cap. de his, de ſepulturis, ibidem num. 39. -  In articulo mortis, quando dicatur quid fieri, ibidem numero 40. -  Legitimatus per ſubſequens matrimonium in articulo mortis contractum, non excludit ſubſtitutum, vbicumque moribundus ita prope mortem eſ ſet, quod conſenſus deficeret, ibidem num. 41. -  Quod explicatur per Authorem, modò conſtet, conſenſum deficere, ibidem num. 42. -  Nam prope mortem eſ ſe poſ ſet, & ſanus ſenſus ei non deficere, ibidem, eodem num. 42. -  Teſtator præ ſumitur ſanæ mentis, quamuis in extremis ſit conſtitutus, niſi contrarium probetur, ibidem num. 43. -  Lex, quoniam in prioribus, C. de inofficioſo teſtamento, exornatur, cap. 64. num. 29. -  Lex 11. titulo 4. partit. 6. ſingulariter, & diſtinctè admodùm enucleatur, & elucidatur. Et maximè in vltima ſui parte, dum decidit, quod ſi filius ſub conditione caſuali, vel mixta fuerit inſtitutus; conditio tam de legitima filij, quàm de reſiduo, reiicienda eſt; ibidem num. 42. -  Lex 27. Tauri, hodie l. 11. titulo 6. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, ſingulariter expenditur, vt Senatus Hiſpalenſis definitionem comprobet manifeſtè, ibidem numero quadrageſimo tertio. -  Lex ipſa 27. Tauri, noua, & notanda conſideratione enucleatur, ibidem num. 44. -  Lex 46. Tauri, habet locum in meliorationibus factis, in hortis iunctis domui principali maioratus; ſecus ſi diſiuncti ſint horti, quamuis de ſtinati vſui eiuſdem domus; cap. 62. num. 53. -  Lex 1. ff. de rebus dubiis, explicatur, & Hug. Donell. ad eum text. commemorantur obſeruationes, ibidem num. 86. -  L. 9. Tauri, quæ eſt l. 7. titulo 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ, expẽditur in ipſomet articulo, & an hodie, quod alimentorum nomine datur ſpurio, ad hæ redes eius tranſeat, ibidem num. 88. -  Siue an hodie illegitimus tranſmittat ad hæredes Quintum; & de eo diſponere poſ ſit, ibidem, eodem, numero 88. & vide in eodem cap. 62. numero 106. cum ſequent. -  Lex 10. Tauri, quæ eſt l. 8. titulo 8. lib. 5. nouæ collect. Regiæ inducitur, vt probare videatur, ſpuriis filiis, tam reſpectu matris, quàm patris, ſic alimenta hodie præ ſtari debere, vt ad hæredes eius tranſeant, nec morte extinguantur, eodem cap. 62. num. 92. & 106. & 107. & ſequent. -  Atque inde, quod illegitimus hodie tranſmittat ad hæredes Quintum, & alimenta, & de eis diſponere poſ ſit, eodem num. 92. -  L. quoties, C. de rei vindicatione, diſpoſitio in materia nominationum emphyteuticarum non obtinet, indèque nominatus primo loco præcedit, licet ſecundo emphyteuſis tradita fuerit poſ ſeſ ſio, cap. 80. num. 11. -  Potéſtque nominatus primo loco, emphyteuſim à quocunque poſ ſeſ ſore auocare, ibidem, eodem numero 11. -  Contrarium defenditur, eodem cap. 80. infra, numero 44. & ſeq. ibidem. -  Leg. quoties, C. de rei vindicatione, deciſio, vt in re duobus vendita, præferatur ille, cui priùs tradita eſt, non procedit, ſi pro prima venditione adſit pactum de non alienando cum hypotheca ſpeciali ipſius rei, ibidem num. 25. -  Procedit tamen, etiam ſi pro ſecuritate primæ venditionis venditor obligaſ ſet generaliter omnia omnia bona ſua, vel ſpecialiter rem venditam, & non eſ ſet appoſitum pactum de non alienando, quia adhuc venditio ſecunda valeret, atque ex ea dominium transferretur, ibidem num. 26. -  Vtrumque enim copulatiuè requiritur, hypotheca ſcilicet, vel obligatio, & pactum de non alienando, ibidem, eodem numero 26. & numer. ſeqq. -  L. quoties, C. de rei vendition. procedit in emphyteuſis conceſ ſione, & locatione ad longum tempus, ibidem num. 44. -  Vbi, & Cald. Pereiræ in eodem propoſito locus explicatur, ibidem num 45. -  Legi ſtandum eſt, quamuis duram ipſa contineat diſpoſitionem, capit. 89. num. 96. -  Lege, aut ſtatuto qui vtitur, tenetur probare illius qualitatem concurrere, ibidem num. 105. -  Legis verba non comprehendunt perſonas, quibus verba ipſa non adaptantur: quod exornatur, ibidem num. 126. -  Nec ſunt extrahenda extra ſuos limites, ibidem numero 127. -  Quia nec Imperator, nec Iureconſultus facere poteſt, quod illud dicatur contineri in lege, quod lex non loquitur, ibidem numere 128. -  Legis vigorem in ipſa ratione conſiſtere, & ab identitate rationis argui ſolere, quod exornatur, ibidem n. 129. -  Clauſula generalis, ſiue legis generalis diſpoſitio, non debet trahi in præiudicium tertij, ibidem num. 130. -  Legis verba conformari debent æquitati, etiam ſi verba ipſa non patiantur, ibidem n. 133. -  Et reſtringenda ſunt, ne Tertio præiudicium inferatur, ibidem n. 134. -  Lex, quæ vnum pro alio damnaret, non eſ ſet iuſta, ibidem. n. 139. -  Legis 2. C. de reſcind. vendit. remedium, non datur aduerſus tertium rei venditæ poſ ſeſ ſorem, qui rem ex contractu oneroſo iuſto pretio adquiſiuit, ibidem n. 141. -  Lex mentalis Portugaliæ expenditur, quæ dubium metipſum, de quo ſupra, ex n. 124. decidit expreſ sè, ibidem n. 142. -  Leges Imperatorum, & Iuriſconſultorum in Regnis Hiſpaniæ poſ ſunt allegari, quoad rationem, ſed non quoad auctoritatem legum, ibidem n. 143. -  Lex noua quantumcunque generalis ſit, non ſe extendit ad antiquam, in caſu ſpeciali loquentem, ſiue ad eum, in quo lege antiqua ſpecialiter erat prouiſum, eodem c. 89. n. 149. -  Lex nulla eſt tam præciſa, nec ſtricta, quin recipiat moderationem à tempore, loco, qualitate perſonarum, & aliis circunſtantiis, ibidem n. 155. -  Neque etiam datur diſpoſitio, etiam vniuerſalis, quæ non reſtringatur ad modos proportionales, ibidem n. 156. -  Vna pars legis aliam declarat, ibidem n. 167. -  Lex, quæ ſpecialiter diſponit ſuper aliqua re, ſeruanda eſt, non obſtantibus legibus contrariis, ibidem num. 170. -  Lex declaratoria extenditur ad præterita negotia, ibidem n. 173. -  Lex poſterior quando ſeruanda ſit, & priorem ad ſe trahat, ibidem n. 174. -  Lex contraria poſterior derogat ſemper præcedenti, etiam ſi poſterior ſit generalis, & præcedens ſpecialis, ſi conſtat de mente; ſecus ſi de mente non conſtat, eodem c. 89. n. 224. -  Leges Partitarum ex iure communi interpretationem recipiunt, à quo deſumptæ ſunt, ibidem nu mer. 229. & n. 231. in fine. -  Lex vbi aliquid de nouo inducit cum certis modificationibus, illud reputatur pro forma, vt ſi forma ipſa à lege tradita non ſeruetur, actus ſit nullus, cap. 99. n. 10. -  Idque magis, vbi in caſu contrauentionis decretum irritans apponitur, ibidem n. 11. -  Lex, vel Legiſlator efficere poteſt, vt pro non facto habeatur aliquid, quantum ad iuris effectum, ſiue rei ipſius validitatem; quod exornatur, cap. 105. num. 28. -  Lex noua interpretatur, & declaratur per legem antiquam, cap. 110. num. 32. -  Legis 45. Tauri, noua conſtitutio ponderatur, atque inducitur, vt ex ea contendatur probari, maioratus ſucceſ ſorem non poſ ſe repudiare maioratum in fraudem creditorum, cap. 112. numero 17. -  L. qui autem 6 ff. quæ in fraudem credit. l. alienationis, §. qui occaſione, ff. de verborum ſignificat. cum aliis ſimilibus, deciſio quamplurimis exornatur, atque illuſtratur, eodem cap. 112. numer. 21. in fine. -  Lex noua, tunc ſine dubio antiquam corrigit, quando lex antiqua eſt generalis, noua vero ſpecialis, & illi generali repugnans, & contraria, cap. 95. num. 10. -  Leges, vel ſtatuta antiqua, an, & quando nouis præ ſumantur correcta, & mutata, remiſ ſiuè, ibidem num. 11. -  Argui poteſt, ex ratione legis nullæ, vel reuocatæ, cap. 108. n. 7. -  Liberorum vox ad deſcendentes omnes, tam maſculos, quàm fœminas refertur, cap. 66. numero vndecimo. -  Et eſt collectiuum verbum plurium graduum, atque perſonarum, ibidem n. 12. -  Liberorum verbum, latiùs quàm filiorum protendi, ibidem n. 13. -  Linea vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus, omnibus aliis eſt præferenda, nec debet fieri tranſitus de ea ad alias, vſquequo omnes ex illa deſcendentes finiantur, ſecus tamen in Capellaniis, c. 67. n. 24. & cap. 91. n. 62. -  Quid etiam, quando linea maſculina, aut virorum, ſeu maſculorum vocatur, vbi, & Pelaez à Mieres placitum in propoſito adducitur, ibidem numer. 68. -  Lineæ, & gradus, & proximitas reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, regulas ordinarias in primogeniorum ſucccſ ſione, & materia, & alias quaſcunque, ex voluntate diſponentis ceſ ſare, & locum non obtinere, vbi inſtitutor maioratus aliter voluit, cap. 92. num. 33. -  Lineæ, & gradus, & proximitatis prærogatiuam in maioratuum ſucceſ ſione primum locum obtinere, & ſeruandam eſ ſe regulariter; quod exornatur, ibidem n. 35. -  Linea recta primogenitorum, ſemper cenſetur vocata in maioratus ſucceſ ſione in infinitum; ibidem num. 51. -  Linea illius, qui ſemel ius primogenituræ acquiſiuit, cæteris præferenda eſt, nec alius admittendus, donec deficiant omnes, qui ex illa proceſ ſerint, ibidem n. 52. -  In maioratus ſucceſ ſione, linea recta debet ſemper ſuccedi, vt nec ſucceſ ſio retrocedat, neque de vna linea ad aliam tranſitus fiat, ibidem n. 55. -  Linea vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus conſideranda primùm eſt, vt illi, qui ex ea procedunt, cæteris præferantur, ibidem n. 56. -  Ex lineæ teſtatoris, vel alterius tertij vocatione, aut ſubſtitutione, & cùm deſcendentes ex linea, vel per lineam vocantur, vel linea alicuius ad ſucceſ ſionem inuitatur, coniecturam voluntatis deduci, atque iuridicam interpretationem fieri in caſu dubio, cap. 93. num. 1. -  Interpretationis teſtatoris in caſu prædicto, & linearum materiam, & tractarum ſuſcepiſ ſe Authores permultos, qui commemorantur num 2. ibidem. -  In maioratuum ſucceſ ſione, primò conſideranda eſt linea, ſecundò gradus, tertiò ſexus, quartò ætas, ibidem n. 3. & num. ſequent. -  Linea vltimi poſ ſeſ ſoris, vel eius, in quem maioratus ſemel intrauit, omnibus aliis præferenda eſt, nec debet fieri tranſitus de ea ad alias, vſquequo omnes ex illa procedentes finiantur, ibidem n. 4. & 9. & ſequent. & 16. & ſeq. -  Linea recta primogenitorum, ſemper cenſetur vocata in primogenij ſucceſ ſione in infinitum, ibidem num. 6. -  Linea, quod non poſ ſit incipere niſi ab illo, qui ſucceſ ſionem acquiſiuit, ſiue occupauit, qualiter intelligendum ſit, ibidem n. 6. -  Linea vltimi poſ ſeſ ſoris, à linea primogeniti diſtinguitur, ibidem n. 7. -  Ioann. Gutierrez, quoad primogeniorum ſucceſ ſionem, & linearum tractatum, & materiam, regulæ, ſiue concluſiones octo principales, & ipſ æ frequentiores expenduntur, & breuiter commemorantur, ibidem n. 8. -  Prima; de natura primogeniorum eſ ſe, vt ipſa de primogenito in primogenitum tranſeant ſucceſ ſiuè in infinitum, & ſic quilibet eorum habet propriam vocationem, iure proprio, & non tranſ miſ ſo; ibidem. -  Secunda, quòd in maioratus ſucceſ ſione, lineâ rectâ debet ſemper ſuccedi, vt nec ſucceſ ſio retrocedat, nec de vna linea ad aliam tranſitus fiat, ibidem. -  Tertia, quòd linea recta, non ex omnibus, qui ab inſtituente, ſeu potius maioratus poſ ſeſ ſore deſ cendunt, ſed ex ipſis primogenitis, qui gradatim procreantur, tantummodo conſtituitur, vt inter filios, nepotes, & pronepotes, cæteroſque deſcendentes, primogeniti tantum lineam rectam conſtituant, & ſucceſ ſiuè admittantur, ibidem. -  Quarta, quod linea vltimi poſ ſeſ ſoris conſideranda primum eſt, vt illi, qui ex ea procedunt, cæteris præferantur, nec tranſitus fiat ad alias lineas, donec ex ea deſcendentes finiantur, deinde conſiderandus eſt gradus, ſexus, & ætas, ibidem. -  Quinta, quòd finita linea primogeniti maioris, ſtatim ſuccedit ſecundogenitus, eiúſque linea, & deſcendentia, & poſtea ſimiliter tertiogenitus, ibidem. -  Et filius primogenitus efficit primum caput in linea deſcendentium, & filius ſecundogenitus ſecundum, ac tertius tertium, vt hoc ordine ad maioratus ſucceſ ſionem admittantur, ibidem. -  Et filius ſecundogenitus, nunquam dicitur primogenitus, dum aliquis filius, vel deſcendens à primogenito ſupereſt, ibidem. -  Sexta, quod extincta linea recta deſcendentium, ad lineam primogeniti collateralium, maioratus ſucceſ ſio pertinere debet, & quomodo primogenitura inter collaterales conſiderari debeat, ibidem. -  Septima, finita vna linea in ſucceſ ſione maioratus, non conſiderari perſonam proximiorem, ſed lineam proximiorem, & in ea linea, quæri ſemper primogenitum, ibidem. -  Et primogenitum dici, qui deſcendit per ipſam lineam rectam ex primogenito, ibidem. -  Octaua, & vltima, quod l. 2. titulo 15. partita 2. quamuis loquatur in ſucceſ ſione Regni, ſeruanda quoque erit in ſucceſ ſione alterius cuiuſcunque maioratus particularis Hiſpaniæ, ibidem. -  Ex linea vltimi poſ ſeſ ſoris contentiua, qui procedunt, præferuntur omnibus aliis, qui ex alia linea ſunt, quantumuis ipſi proximiores ſint, ibidem n. 9. eodem cap. 93. -  Vbi exornatur text. in cap. primo, de natura ſucceſ ſion. feudi, & Ludouici Molinæ obſeruationes nonnullæ in propoſito ponderantur, ibidem, eodem n. 9. & num. ſeq. -  Ad qualificandum proximitatem in hac materia, duntaxat attendi debet linea, per quam ſucceſ ſio deriuatur, & cæteræ aliæ lineæ conſiderabiles non ſunt, ibidem n. 10. -  Linea, quæ non cauſat prærogatiuam ſuccedendi, non attenditur, nec etiam gradus, nec ſexus, quando eadem prærogatiuam non cauſant, ibidem n. 11. & n. 21. -  Linea vna ſemel admiſ ſa, ſemper durat admiſ ſio, donec ſupereſt aliquis eiuſdem lineæ, etiam ſi alij alterius lineæ, in pari, vel proximiori gradu exi ſtant, eodem c. 93. n. 16. -  Quod limitatur, quando id repugnaret voluntati, & intentioni teſtatoris, ibidem. -  Vel quando clarè conſtat de voluntate, & diſpoſitione teſtatorum in contrarium, ibidem. -  Vel quando teſtator metipſe aliter diſpoſuit, ibidem. -  Vel natura, aut qualitas in diſpoſitione requiſita ita ſuadet, ibidem. -  Aut ex taciturnitate, ſiue non reclamatione colligitur tacita quædam declaratio, ſiue interpretatio mentis teſtantium, quod non reſtrinxerint diſpo ſitionem ad vnam lineam ſemel admiſ ſam, ibidem, eodem n. 16. -  Vel quando reperiuntur aliqui ſpecialiter vocati, quia præferuntur in ſucceſ ſione, etiam ſi ſint remotioris lineæ, & gradus, vbi explicatur text. in l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legat. 2. ibidem num. 17. -  Aut ſi teſtator fecit ſeparatim lineas maſculorum, & fœminarum, & priùs maſculos, quam fœminas vocauit, quia tunc attenditur qualitas lineæ, & qui eam non habet, non cenſetur vocatus, ſed fit tranſitus ad aliam lineam, vbi ſit maſculus, aut perſona, quæ qualitatem requiſitam habeat, ibidem n. 18. -  In linea, vel ſexu, quandocunque eſt prioritas, remotior lineæ, vel ſexus præfertur cuicumque proximiori poſterioris lineæ, vel ſexus, ibidem n. 22. -  Linea intelligitur de recta, & effectiua, non autem de contentiua, cum teſtator dixit, & ſucceſ ſiuè de primogenito in primogenitum, & ſubiunxit, donec eius linea maſculina durabit, ibidem numero 26. -  Linea ex ſententia Hippolyti Riminaldi, à primo vocato conſtituitur; atque à filio, non à patre, incipit: ibidem n. 27. -  Illi dicuntur eſ ſe de linea alicuius, cuius ipſe eſt caput, ibidem n. 28. -  Non autem, qui attinent ex tranſuerſo, ibidem numer. 29. -  Tranſuerſales coniunguntur per duas lineas, ibidem num. 30. -  Linea ex ſententia Hippolyti Riminaldi incipit à filiis nominatorum, qui ſunt vt ſtipites, & exemplum datur, ibidem n. 31. -  Linea apud Geometras, eſt longitudo abſque latitudine, cuius extrema ſunt duo puncta; ita per metaphoram, linea in arbore conſanguinitatis dicitur, quæ ab vno ad alium, per quoſdam gradus protenditur, ibidem n. 32. -  Ita & linea margaritarum dicitur, quæ conſtat ex pluribus margaritis, ibidem. -  In fauorabilibus, idem de capite lineæ, quod de linea iudicatur, eodem c. 93. n. 33. -  Linea duplicis eſt ſpeciei recta, & inflexa: recta, quæ duplex eſt, aſcendens, & deſcendens: quod eſt dicere, linea triplex eſt, aſcendentium, deſcendentium, & collateralium, ibidem n. 34. -  Et lineæ mentione facta in dubio cenſetur de linea recta, non autem de inflexa, quod vtrumque exornatur, ibidem n. 34. -  Linea, quid, & qualiter accipiatur, ibidem numer. 35. -  Linea maſculina, quæ ſit, & quæ fœminina, ibidem num. 36. -  Marci Antonij Peregrini, in hac linearum, (de qua agitur) materia, obſeruationes, atque reſolutiones in medium proferuntur, & de ipſis agitur, ibidem n. 37. vſque ad n. 45. -  Verbum, linea, ſumitur pro lineis, ibidem numero 38. -  Verbum ſingularis numeri plerumque plurale, etiam ex mente diſponentis comprehendit, ibidem num. 39. -  Idem eſ ſe dicere, quod relinquitur primogenito familiæ, ac ſi diceretur, quod relinquitur primogenitis familiæ, ibidem n. 40. -  Linea eſt nomen collectiuum plurium graduum, & perſonarum, & totam ſucceſ ſionem complectitur, ibidem n 41. & ſupra, n. 35. -  Linea recta attenditur, & ſemper teſtatores eam re ſpiciunt, ibidem n. 42. -  Liberi omnes, vnam lineam conſtituunt, quia non conſideratur linea vniuſcuiuſque deſcendentium, qui inter ſe ſunt collaterales, ſed caput, ad quod reducuntur, ibidem n. 43. -  Marci Antonij Peregrini locus, ſic explicatur, vt apertè oſtendatur, ex ſententia eiuſdem, cum de linea alicuius in fideicommiſ ſis, & maioratibus fit mentio, exponi, accipíque debere effectiuè, non contentiuè: aliquando tamen ex coniecturis, & facti circunſtantiis contentiuè accipi poſ ſe, ibidem, eodem c. 93. n. 44. -  Iacobi Menochij in propoſito ipſo huiuſce materiæ reſolutiones, & placita adducuntur, quæ Peregrini ſententiæ, & reſolutioni conueniunt omnino, prove ibi adnotatur; ibidem numero quadrageſimo quinto. -  Et ibidem de linea contentiua, & effectiua, & quomodo ſumitur in fideicommiſ ſis: ibidem, eodem num. 45. -  Ibidem etiam inquiritur, linea effectiuè, & conditionaliter, quomodo accipiatur, & an dicatur deficere, quando maſculi nunquam naſcuntur, ibidem num. 50. -  Vt ſcilicet verbum, deficere, verificetur, etiam in non natis, & dici poſ ſit deficere, quod non fuit, ibidem, eodem n. 50. -  Limitata diſpoſitio extenditur propter adiectam rationem generalem, c. 66. n. 73. -  Locatio facta de omnibus poſ ſeſ ſionibus, quas Abbatia habet in plano Victonij, comprehendit etiam eas, quas habet in plano S. Chriſpoliti, ſi ita ſolitæ erant ab Abbatibus nuncupari, cap. 62. num. 14. -  Locatio, aut in emphyteuſim conceſ ſio rerum Eccleſiaſticarum vltra triennium, non vitiatur in totum, ſed in exceſ ſu tantum, de quo latius remiſ ſiuè, c. 100. n. 12. -  Loquendi, communis vſus attenditur, & quando non, cap. 153. per totum. -  Ludouici Molinæ locus expenditur pro quadam re ſolutione Authoris, c. 62. n. 118. -  Ludouici quoque Molinæ locus, de quo ſupra, ſub n. 119. notatur, c. 89. n. 123. -  Ludouici Mexiæ opinio de qua ſuprà, num. 35. in cap. 94. confutatur, atque explicatur, ibidem num. 44. -  Lucrum qui amplectitur, onus autem ſubire recuſat, ferendus non eſt, c. 64. n. 5. -  M -  M Aiortus, an fiat irreuocabilis ex pacto de non reuocando, cap. 80. in Additione. -  Maioratus bona à Rege Henrico donata poſ ſidens, ſi decedat ſine liberis, vel aliis deſcendentibus; bona ipſa ad Regiam Coronam reuertuntur, etiam ſi fratrem legitimum à primo donatario deſcendentem relinquat, c. 89. n. 79. -  Ex maioratus inſtitutione, tot ſubſtitutiones, ſeu donationes reſultant, quot perſonæ ad eorum ſucceſ ſionem vocantur, ibidem n. 152. -  Et perinde habetur, ac ſi vnuſquiſque ſpecificè, & in indiuiduo vocatus fuiſ ſet, ibidem n. 152. -  Sic maioratus ſucceſ ſio non capitur ab vltimo poſ ſeſ ſore, ſed à primo inſtitutore, capi videtur immediatè; ibidem n. 153. -  Bonis iure maioratus à Rege donatis, quilibet ſucceſ ſor cenſetur Regis immediatus donatarius, eodem cap. 89. n. 180. -  In maioratus ſucceſ ſione proximitas tempore mortis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris, ſeu delatæ ipſius maioratus ſucceſ ſionis, an conſiderari debeat adeò præcisè, vt etiam ſi ex pò ſt facto naſ catur alius, qui ſi eo tempore natus fuiſ ſet, vel iam natus, qualitatem aliquam haberet, quam nunc habet, eum, qui in maioratu ſucceſ ſit, excluderet; non ſit ſucceſ ſio ſemel delata, atque acquiſita, auocand: cap. 91. num. 1. & per totum. -  Proximior tempore mortis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris conceptus, remotiores iam natos, in maioratus ſucceſ ſione præcedit, ibidem n. 2. -  Proximitas in maioratibus tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, non autem inſtitutoris conſideranda eſt: ibidem n. 4. -  Maioratus ſucceſ ſoris habilitas, ſeu capacitas tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, ſeu delatæ ſucceſ ſionis inſpicitur, ibidem n 5. -  Proximitas illorum, qui nec nati, nec concepti ſunt tempore delatæ ſucceſ ſionis, in maioratibus non attenditur, ibidem n. 6. -  In maioratus ſucceſ ſione, etiam ſi tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, aut delatæ ſucceſ ſionis, quis proximior ſit, id non ſufficere, ſed à proximiore poſtmodùm nato, atque concepto, præferendum, excludendúmque eſ ſe eum, ad quem ſemel ſucceſ ſio delata fuit: eodem c. 91. n. 11. -  Idque ex ſententia quamplurimorum; quorum fundamenta expendit, atque ex profeſ ſo adducit Ludou. Molina, & fundamentis contrariæ partis (quam ipſe ſuſtinet) ex propoſito quoque ſatisfacit, reſponſúmque præbet; ibidem, eodem numero 11. -  Et de veritate vtriuſque latè inquiritur per totum caput. -  Proximior tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, in maioratu irreuocabiliter ſuccedere debet: ibidem num. 12. -  Adeò vt ſi ex pò ſt facto alius proximior inueniatur, ſucceſ ſio non ſit ab illo auocanda; idque ex ſententia eiuſdem Ludou. Molinæ, cum qua vltimo loco remanet: ibidem n. 12. -  Ad maioratus ſucceſ ſionem ſemel admiſ ſius, quia delatæ ſucceſ ſionis, aut mortis vltimi poſ ſeſ ſoris tempore proximior erat, an irreuocabiliter ſuccedere debeat; adeò vt ſi ex pò ſt facto alius proximior natus ſit, vel is, qui nunc habet qualitatem neceſ ſariam, quam tunc non habebat appareat, ſucceſ ſio non ſit ab illo auocanda: eodem cap. 91. num. 18. -  Quemadmodum vltra Molinam, alij quamplures Authores explanauerint, atque reſoluerint, ibidem, eodem n. 18. -  De quibus longa ſerie commemoratio fit: ibidem num. ſeq. -  Didaci Aluarad. reſolutio in hac materia recenſetur, ibidem n. 19. -  Pelaez à Mieres in explicatione, atque reſolutione dubij illius, vtrum ſcilicet fœmina ſemel ad maioratum propter defectum maſculorum admiſ ſa, ſi poſtea maſculus ſuperueniat, excludatur ab eo, ibidem n. 20. -  Ludouici Molinæ placitis, & reſolutioni conuenire omnino; & ipſum Authorem adnotaſ ſe nonnulla, quæ ſcitu, & notatu ſunt digna, provt ibi obſeruatur n. 20. -  Et Mieres eiuſdem locus digeritur ibi, & num. 55. & ſequent. -  Velazquez Auendañi in eo dubio, vtrum ſcilicet naſciturus, inuitatus ad maioratus ſucceſ ſionem, qui tempore delatæ ſucceſ ſionis natus non erat, admitti debeat, ſi poſtmodùm naſcatur; ſententia & reſolutio proponitur, ibidem numero vigeſimo primo. -  Et in eodem dubio, in terminis etiam quæ ſtionis propoſitæ per Molinam, Blaſij Flores Diaz de Mena obſeruationes commemorantur, ibidem num. 22. & inferius n. 53. -  Et nonnulla adnotantur, provt ibi videbitur, & latius num. ſeq. -  Patris Ludouici Molinæ in eodem dubio excitato ſuprà, ex num. 18. obſeruationes, atque reſolutiones, ex profeſ ſo expenduntur, atque ingenuè, & dilucidè digeruntur, ibidem num. 23. n. 44. & 48. & vide etiam n. 54. -  Ioan. Gutierrez in conſ. 1. & 2. placita nonnulla, quæ Ludou. Molinæ conducibilia ſunt, expenduntur: ibidem n. 24. -  Azeuedi etiam, Hieronymi de Ceuallos, & D. Petez de Lara in eodem propoſito traditiones recen ſentur: eodem c. 91. n. 25. -  Stephani Gratiani, Flaminij Chartarij, Ludouici Caſanate, & Michaël. Graſ ſi in ipſo propoſito obſeruationes commemorantur, ibidem numero 26. -  Rolandi à Valle, Tiberij Deciani, Ioannis Cephali, & Hippolyti Riminaldi in eiſdem articulis ſcripta conducibilia in medium proferuntur, ibidem num. 27. -  Iacobi Menochij conſilia nonnulla expenduntur, quibus eandem reſolutionem, quam Molina ſuſtinuit, amplectitur ipſe Author, ibidem numero 28. -  Et pro eadem Molinæ ſententia Iacobi Bere tæ, tribus in locis adducitur opinio ibidem numero vigeſimo nono. -  Alexand. Raudenſis reſolutio, Ludouici Molinæ ſententiæ, & reſolutioni contraria proponitur, atque enucleatur, provt latius ibi, n. 30. -  Hieronymus Magonius, deciſione Florentina 91. in articulo prædicto, qualiter ſe habuerit, & Ludouici Molinæ ſententiæ an aſ ſentiat, vel diſ ſentiat, egregiè demonſtratur: ibidem numero 31. -  Senatus Neapolitani, deciſione 169. definitio, de qua longa ſerie Vincentius de Franchis ſermonem inſtituit, ſic explicatur, atque enucleatur, vt Ludouici reſolutioni obſtaculum, & contrarietatem non faciat, ibidem n. 32. -  Hieronymi Gabrielis, & Ioannis Vincentij Hondedei reſolutiones, conuenire omnino eiuſdem Molinæ ſententiæ, provt ibi oſtenditur n. 33. -  Alciati, Anguiſ. Panciroli, Albani, & Tornielli placita (quæ ipſius Molinæ ſententiam, & opinionem confirmant (expenduntur, ibidem numero trigeſimo quarto. -  Cardinalis Franciſci Manticæ, & Simonis de Præ tis in ipſo propoſito, & tractatu huiuſce cap. ob ſeruationes proferuntur, ibidem n. 35. -  Petri Antonij de Petra in eodem dubio, hactenus excitato adnotationes adducuntur, ibidem numero 36. -  Petri Surdi deciſione 130. per totam, reſolutiones expenduntur, & ita dilucidè diluuntur, vt in diuer ſo caſu procedere, nec in terminis excitatis per Molinam locum obtinere, euidenter appareat; ibidem n. 37. -  Eiuſdem quoque Petri Surdi in conſ. 125. lib. 1. longa ſerie agitata quæ ſtio proponitur, & ibidẽ tradita enucleantur, vt Ludouici Molinæ placitis non aduerſentur; ibidem numero trigeſimo octauo. -  Marci Antonij Peregrini in materia huiuſce cap. propoſitiones, atque obſeruationes referuntur, & de eiſdem agitur, provt latius ibi, numero trige ſimo nono. -  Author verò, vt vtrumque ipſius Molinæ articulum, tam proximioris tempore delatæ ſucceſ ſionis maioratus, ſemel admiſ ſi, quam per alienationem, & contrauentionem admittendi, explicet: nonnulla obſeruanda, atque conſtituenda duxit, quæ ingenti, aſ ſiduóque ſtudio ſic digeruntur, vt abſolutam, inſignemque præ ſtent reſolutionem, atque explanationem; provt ibi videbitur num. 40. -  Et primò conſtituit, ingentem eſ ſe, & magnam huiuſce diſceptationis difficultatem, & de ratione, provt latius ibi eodem c. 91. n. 41. -  Secundò conſtituit, articulum, & diſputationem non verſari, quando expreſ ſa adeſt teſtatoris, in ſtitutoriſvè maioratus diſpoſitio; quod ſingulariter enucleatur, ibidem n. 42. -  Et communes Interpretum doctrinas, atque reſolutiones, quando naſcituri expreſsè vocantur, ſiue expreſsé vocati cenſentur, Hiſpanorum primogeniis non adaptari, euidenter demonſtratur; ibidem n. 42. -  Tertiò conſtituit, tacitam, præ ſumptámque & coniecturatam teſtatoris diſpoſitionem, id ipſum, quod expreſ ſa, efficere poſ ſe in hac materia, vt morientium diſpoſitiones in ſuſpenſo ſtare poſ ſint, & iura poſtmodùm natorum confirmari: quod etiam latiùs ibi probatur, numero 43. ibidem. -  Atque ex coniecturis Ludouici Molinæ ſententiam ceſ ſare, concludenter, & quamplurimorum auctoritate, & ſententiis oſtenditur; ibidem eodem num. 43. -  Ibidem quoque Ludouici Molinæ patris Ludouic. Molinæ, Velazquez Auendañi, & Alexand. Raudenſis contrarietas, ſingulariter expenditur, atque perpenditur, provt latiùs ibi, & num. 48. eodem cap. 91. n. 44. -  Quartò conſtituit, Ludouici eiuſdem Molinæ ſententiam indubitanter procedere, quoties maioratus inſtitutio facta, ordinatáque fuerit, vt poſt mortem vltimi poſ ſeſ ſoris proximior vocetur, proximioresvè ad ſucceſ ſionem ſuo ordine inuitentur; de quo latiùs ibi n. 45. -  Et id ipſum dicendum eſ ſe, quando ad tempus mortis vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus inſtitutor ſe reſtrinxerit, ſiue ſe reſtrinxiſ ſe ex forma verborum videatur: quod latiùs comprobatur, atque exornatur: ibidem n. 46. -  Et proponitur alter caſus, quando ad ſucceſ ſionem admiſ ſus, non habebat qualitatem, à teſtatore, inſtitutoréve maioratus requiſitam, & ſuperuenit alter, qui eam qualitatem habet; an ab eo, qui ſucceſ ſit, auocari debeat, nécne, ſucceſ ſio: ibidem num. 47. -  Quintò conſtituit, dubium præcipuum huiuſce cap. & quæ ſtionis, hactenus agitatæ, verſari in terminis, in quibus ipſe Molina ſpeciem eiuſdem quæ ſtionis propoſuit, ibidem n. 48. -  Quando ſcilicet poſt mortem vltimi poſ ſeſ ſoris, filij alicuius Tertij (qui non vocatur) ad ſucceſ ſionem inuitantur, & in defectum filiorum eiuſdem Tertij, alij ſubſtituuntur: ibidem, eodem n. 48. -  Provt latiùs ibi; vbi pro vna, & altera parte fortiſ ſima fundamenta expenduntur, ex quibus articulus redditur ſatis difficilis, & ambiguus: ibidem. -  L. 45. Tauri conſtitutio, ingeniosè, & ſubtiliter applicatur, atque diſcutitur: ibidem, eodem numer. 48. -  Et an pro Molina ita fortiter vrgeat, vt ipſe exiſtimauit, illuſtriter, & ſingulariter excitatur: ibidem eodem num. 48. -  Ac deuique diſceptationis eiuſdem matura ac diligens reſolutio, & deliberatio commendatur: ibidem, eodem n. 48. -  Ac denique pro enucleatione, atque accurata explanatione obſeruationum Pat. Ludouic. Molinæ, Pelaez à Mieres, Blaſij Flores Diaz, & aliorum nonnulla adnotantur, atque traduntur, quæ ingenti equidem, aſ ſiduóque, & prolixo ſtudio digeruntur: ibidem, eodem c. 91. n. 56. -  Octauò, Author ipſe conſtituit, an veræ ſint, & procedant de iure illationes, atque obſeruationes quatuor præcipuæ Pelaez à Mieres, in hac eadem, in qua verſamur, diſceptatione; vtpotè cùm ipſ æ ex antea dictis, & fundamentis illis duodecim per Ludou. Molinam ponderatis pro ſua opinione, dependeant: ibidem n. 57. -  Excluſus ſcilicet à maioratu propter furorem, vel aliam inhabilitatem, ſi poſtmodùm efficiatur capax, an admittatur, & ius ſuum recuperet; an verò tempus delatæ ſucceſ ſionis præcisè attendi debeat? ibidem n. 57. -  Filij etiam non nati, nec concepti tempore, quo pater à ſucceſ ſione excluſus fuit, cuius filij ipſi non excluderentur, ſi nati tunc fuiſ ſent, an poſtea nati, ad maioratus ſucceſ ſionem admitti debeant? ibidem num. 58. -  A maioratu quoque ſi excluditur primogenitus, & vocatur ſecundogenitus, ſi maioratus peruenit ad ſecundogenitum, mortuo vltimo poſ ſeſ ſore, mortuo primogenito, in eius quoque maioratu ſucceſ ſit ſecundogenitus; an alter maioratus, quem cum alio maioratu concurrere noluit in ſtitutor, ad ſequentem in gradu tranſire debeat, vel à ſecundogenito retineri? ibidem n. 59. -  Proximitas in maioratus ſucceſ ſione, vltimi poſ ſeſ ſoris reſpectu conſideratur, ibidem n. 61. -  Vltimi poſ ſeſ ſoris linea omnibus aliis præferenda eſt; nec debet fieri tranſitus de ea ad alias, vſquequo omnes ex illa dependentes finiantur: ibidem num. 62. -  Redintegrationi ſi locus eſ ſet in dubio ſupra propoſito, non modò maximum abſurdum, ſed etiam perpetua lis, & confuſio ſequeretur inter omnes de familia inſtitutoris, ac maximè eos, qui proximiori loco ſucceſ ſuri eſ ſent, ibidem numero 63. -  Vbi & locus Ludouici Molinæ explicatur, eodem num. 63. -  In maioratus ſucceſ ſione, lineâ rectâ debet ſemper ſuccedi, vt nec ſucceſ ſio retrocedat, nec de vna linea ad aliam tranſitus fiat: cap. 92. numer, quinquageſimo quinto. -  Cùm à maioratus, aut vinculi ſucceſ ſione, ex tertia bonorum parte, atque ex facultate l. 27. Tauri facti excluduntur per parentes, Religioſi, Monachi, Moniales, Clerici, & fœminæ deſcendentes, an in defectum aliorum aſcendentium, vel etiam inter eos, ſuo loco, & gradu admitti debeant, ac ſi excluſi non fuiſ ſent, & vinculi perpetuitas duret: cap. 99. num. 1. -  An verò in vltimo ex deſcendentibus finiri debeat, & bona libera remaneant; vel ſaltem tranſuer ſalium duntaxat reſpectu, prælatio eiſdem concedi: ibidem, eodem num. 1. Quod egregiè, & vtiliter examinatur, atque reſoluitur. -  Religioſi, Moniales, Clerici, & fœminæ deſcendentes, quòd à ſucceſ ſione primogenij, aut vinculi facti de Tertio bonorum, ex facultate dictæ l. 47. Tauri, excludi non poſ ſint; dum Interpretes huius Regni tradiderunt, ad quem ſen ſum, ſiue modum accipi debeant? ibidem numero 2. -  Vbi Telli Fernandez placitum, & obſeruationes primo loco recenſentur, ibidem n. 3. -  Ludouici etiam Molinæ duobus in locis adnotationes referuntur, ibidem n. 4. -  Cui Pelaez à Mieres conuenire omnino videtur, licet non ita dilucidè explicet: ibidem, eodem num. 4. -  Et D. Chriſtophori de Paz nouiſ ſima reſolutio commemoratur, ibidem n. 5. -  Andreæ quoque Anguli, in ipſomet propoſito re ſolutiones expenduntur, ibidem n. 6. -  Et Patris Ludouici Molinæ ſententia in medium profertur, ibidem n. 7. -  Ioan. quoque Gutierrez locus adducitur, ibidem numero 8. -  Ac denique dubij principalis, hoc capite excitati, egregia admodum, noua etiam & notanda reſolutio traditur, provt latiùs ibi videbitur; eodem cap. 99. n. 9. -  Ad ſucceſ ſionem primogenij, aut vinculi facti de Tertio bonorum, ex facultate l. 27. Tauri, cùm Religioſi, Clerici, fœminæ, & alij deſcendentes, non obſtante eorum excluſione, admittuntur, an in Tertio tantùm, an verò in Tertio, & Quinto etiam ſimul ſuccedere debeant; ſi vtrumque ſimul vinculatum fuerit, nec vnum ab altero ſeparetur? cap. 100. num. 1. & num. ſequent. per totum caput. -  Quæ ſtionis propoſitæ ſuprà, num. præcedentibus, vera reſolutio traditur; & Quintum à Tertio non ſeparandum, ſed in vtroque ſimul ſuccedendum, defenditur, & comprobatur: ibidem numer. 13. -  Fundamentis duobus, contra ſententiam, quam defendit Author, ponderatis ſuprà, verè, & concludenter reſpondetur: ibidem n. 25. -  Maioratus ſui natura indiuidui ſunt, nec in eis poteſt ſuccedere niſi vnus; eodem cap. 100. numer. 17. -  Maioratus, aut vinculum, ex Tertio, & Quinto bonorum, cum inſtituitur, principalis, & conſiderabilis magis pars reputatur Tertium; dignior etiam, & potentior, vt ad ſe trahat Quintum; & efficiat, quod eiſdem legibus, & conditionibus gubernetur, quibus Tertium ipſum; Quintum autem minus principalis pars eſt, & velut acceſ ſoria Tertij: ibidem n. 18. -  Sic leges omnes huius Regni, quæ de meliorationibus loquuntur, ſemper nominant priùs Tertium, quam Quintum; quod vtrumque exornatur, ibidem eodem n. 18. -  A filiis naturalibus deſcendentes, an admittantur ad maioratum, ad quem filij ipſi naturales, ſi viuerent, non admitterentur, cap. 103. num. 1. & num. ſequent. per diſcurſum totius cap. -  In maioratuum inſtitutionibus, tot ſubſtitutiones, & vocationes reſultant, quot perſonæ ad eorum ſucceſ ſionem vocantur, ibidem n. 9. -  Et inde omnes deſcendentes, atque ex familia inſtitutoris maioratus procedentes, ex propriis per ſonis, & vocationibus ſuccedunt, non ex iure tranſmiſ ſio: ibidem eodem n. 9. -  Et vnuſquiſque ſucceſ ſor cenſetur inſtitutoris immediatus donatarius, ibidem. -  Nepotes, & alios deſcendentes legitimos, ab illegitimis filiis procedentes, ſuccedere poſ ſe, & debere in maioratu, ad quem filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur; tametſi pater eorum ſuccedere non poſ ſet: ibidem numero decimo. -  Idque ex ſententia quorumdam Authorum, de qua latius num. ſequent. ibidem. -  Contra verò ex ſententia Authoris, de qua latè, vſ que in finem cap. vbi contra legitimos, procedentes ab illegitimis, vt ipſi ſuccedere non poſ ſint, provt latiùs ibi, eodem c. 103. n. 11. -  Franciſci Beccij contra legitimos, ab illegitimis procedentes, vt ipſi admitti non poſ ſint ad ſucceſ ſionem, ad quam de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur; fundamenta quinque præcipua concludere, nec diluere vim eorum Authorem metipſum; provt ibi adnotatur; ibidem num. 15. -  Nepotem, aut alium deſcendentem legitimum, & de legitimo matrimonio natum, non admitti ad ſucceſ ſionem, ad quam legitimi, & de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur, ſi pater eius naturalis fuerit, & non legitimus: ibidem num. 16. -  Idque ex ſententia Cardinalis Franciſci Manticæ, & aliorum, provt ibi adnotatur, eodem n. 16. & probatur ſuprà, eodem c. 103. ex num. 11. -  Excluſionis filiorum naturalium à ſucceſ ſione, ratio præcipua, quæ maioratus inſtitutorem excitare potuit, & ſolet, ita fortiter militare in eius filiis, & deſcendentibus, quàm in ipſis filiis naturalibus, ibidem numero 23. -  Maioratus ſcriptura perfecta, aut teſtamentum perfectum interpretatur ex alia ſcriptura, etiam im perſecta, in qua inſtitutor, ſeu teſtator expoſuit mentem ſuam: capit. 108. numero decimo tertio. -  Maioratum ex clauſula, aut pacto de non reuocando, fieri irreuocabilem; cap. 109. numero decimo nono. -  Maioratus ſucceſ ſor, ſi incapax ſit, aut efficiatur, bona ad ſequentem vocatum deuoluuntur: cap. 110. num. 40. -  Ex maioratuum ſucceſ ſione, tot ſubſtitutiones, ſeu donationes reſultant, quot perſonæ ad earum ſucceſ ſionem vocantur, ibidem numero 46. -  Maioratus vltimo poſ ſeſ ſore defuncto, poteſt ſequens ſucceſ ſor nolle acquirere, ſiue repudiare maioratum ipſum, in fraudem fiſci, aut creditum: cap. 112. num. 19. Quod latè num. ſeq. comprobatur. -  Proximitas vtrum attendatur reſpectu fundatoris, an reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris in Capellaniis, ad quas vocantur conſanguinei proximiores, & in dotibus, legatis piis, & aliis perpetuò relictis conſanguineis: cap. 67. numero vigeſimo ſecundo. -  Et quid in maioratibus, & primogeniis? ibidem, eodem num. 22. Et vide cap. 91. num. 74. & 75. Latiùs cap. 93. §. 13. -  In maioratuum ſucceſ ſione primò conſideranda eſt linea, ſecundò gradus, tertiò ſexus, quartò ætas: ibidem n. 23. -  Vltimi poſ ſeſ ſoris maioratus linea omnibus aliis eſt præferenda, nec debet fieri tranſitus de ea, ad alias, vſquequò omnes ex illa deſcendentes finiantur; ſecùs tamen in Capellaniis: ibidem num. 24. -  Maioratus, ſi inſtitutus ſit per viam vinculi particularis, aut anniuerſarij, vel Capellaniæ, aut iuris patronatus perpetui, abſque facultate Regia, verus quidem maioratus eſt, ac leges omnes Regiæ, quæ de maioratibus loquuntur, habent locum in eis: ibidem numero vigeſimo quinto. -  Et Petri Salazaris opinio contraria confutatur, ibidem num. 26. -  Maioratum perpetuum inſtituere, vtrùm teſtator, maioratuſvè, inſtitutor videatur, quamuis alienationis bonorum prohibitionem non adiiciat, ſi factis aliquibus vocationibus, ſe ideo di ſpoſitionem facere expreſ ſerit, vt bona in agnatione perpetuò conſeruentur: cap. 93. §. 2. per totum. -  Maioratus perpetuus vtrùm inſtitutus videatur, tametſi teſtator id non expreſ ſerit, ſi bona ſua, primogenitis propriæ familiæ, aut etiam primogenito reliquerit: cap. 93. §. 3. per totum. -  Maioratus perpetuus vtrùm inſtitutus videatur, ſi teſtator reliquerit bona ſua, vt in eis ſuccedatur ordine primogenituræ, etſi inſtitutor id non expreſ ſerit. -  Quid ſi dixerit, quod bona ſint in vno ſolo poſ ſeſ ſore. -  Aut eorum diuiſionem prohibuerit, vel proximiores de parentela. -  Aut ſi mandauerit, bona tranſire de vno in alium. -  Vel aſ ſumi nomen, arma, & inſignia ſuæ familiæ, cap. 93. §. 4. per totum. -  Maioratum perpetuum inter omnes de ſua familia, an videatur inſtituere, qui bona maſculis duæ familiæ reliquit, ita vt vnus eorum, ac proximior ſuccedat, cap. 93. §. 5. -  Maioratus perpetui coniecturam, an inducere videantur verba, de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de hærede in hæredem, vel de maſculo in maſculum, vel de deſcendente in deſcendentem, & alia ſimilia: cap. 93. §. 5. -  Maioratum perpetuum ex coniecturis tacitè induci poſ ſe, capit. 93. §. 6. per totum. -  Maioratus bona, vtrùm decem, aut viginti, vel triginta, aut quadraginta annorum ſpatio præ ſcribi poſ ſint, vel non? -  An etiam quadraginta annorum, cum titulo, & bona fide præ ſcriptio ſufficiat? vide omnino cap. 93. §. 8. per totum. -  Maioratus bona vtrùm immemoriali tempore, aut poſ ſeſ ſione præ ſcribantur? vide ibidem. -  Et de attributis immemorialis poſ ſeſ ſionis, eodem loco traditur. -  Maioratus perpetui coniectura, & inſtitutio, vtrùm inducatur, inductáve cenſeatur ex impoſitione oneris, aut anniuerſarij perpetui, cap. 93. §. vndecimo, per totum. -  Maioratus perpetui coniectura, vtrùm inducatur ex vocationibus filiorum, deſcendentium, aut conſanguineorum de gradu in gradum? cap. 93. §. 12. per totum. -  Maioratus poſ ſeſ ſore viuente, vtrùm poſ ſit quis petere, vt declaretur ſucceſ ſor poſt mortem eius? cap. 93. §. 14. per totum. -  Maioratum perpetuum vtrùm inſtituere videatur, tametſi id non expreſ ſerit inſtitutor, qui ſuos indefinitè vocauit; capit. 93. §. 15. per totum. -  Maioratum perpetuum inſtituere vtrùm cenſendus ſit is, qui bona reliquit Domui ſuæ, vulgò, a los de ſu caſa, cap. 93. §. 17. per totum. -  Teſtator, qui ad ſucceſ ſionem bonorum ſuorum vocauit conſanguineos ſuos, per verba tractum ſucceſ ſiuum denotantia, an maioratum perpetuum inſtituere cenſendus ſit, tametſi id non expreſ ſerit? cap. 93. §. 19. -  Quid ſi bona reliquerit; a los de ſu nombre, y apellido; cap. 93. §. 20. -  Quid ſi dixerit, ſe bona relinquere, ad conſeruandum, & perpetuandum ſuum genus, Hiſpano ſermone, ſu linage; vel vt conſeruet Nomen ſuum; cap. 93. §. 21. -  Quid ſi poſteris, aut poſteritati bona reliquerit? cap. 93. § 22. -  Maſculorum vocatio ſolo abſque aliis coniecturis, an ſufficiat, ad præ ſumendum, quod diſponens agnationem conſiderauit? Et de contrariis Scribentium ſententiis in propoſito; cap. 92. numero 2. -  Maſculi ex fœmina, maſculorum appellatione continentur, quando agnationis ratio habita non fuerit; de quo latiùs remiſ ſiuè, cap. 103. num. 6. & num. 12. & 13. & 22. -  Maſculi ex fœminis an admittantur ad ſucceſ ſionem maioratus, ad quam maſculi deſcendentes inuitantur ſimpliciter? eodem cap. 103. num. 12. -  Et ibidem contra legitimos, ab illegitimis procedentes, in terminis quæ ſtionis ſupra propoſitæ, ponderatur text. in l. final. C. de naturalibus liberis. -  Ponderantur etiam in ea, omnia, quæ contra maſ culos ex fæmina expendi, ponderaríque ſolent in articulo ſuperiori; ibidem, eodem num. 12. -  Ex maſculini generis conceptione, ſiue ex verbis maſculini generis, voluntatis coniecturam ſ æpè deduci, atque iuridicam interpretationem fieri in caſu dubio, vt aliquando maſculinum conci piat fœmininum, vel non concipiat; cap. 66. num. 1. -  Siue filiorum appellatione contineantur filiæ, ve non contineantur, provt ibi obſeruatur; ibidem eodem num. 1. -  Maſculinum vtrum concipiat, & contineat fœmininum; & an filiorum appellatione, ſeu nomine, contineantur filiæ in teſtatoris diſpoſitione; dum inquiritur? videndi ſunt Authores quamplurimi, qui hoc numero, & ſequent. aggregantur, atque commemorantur; ibidem num. 4. -  Nomina communia, æquè maſculos, & fæminas comprehendentia, quæ ſint? ibidem numer. 5. & numero decimo, in fine. -  Maſculinum in vltimis voluntatibus, in inſtitutionibus, ſubſtitutionibus, legatis, & fideicommiſ ſis, & in his, quæ pertinent ad prouiſionem, continet fæmininum; ibidem num. 18. -  Maſculinum regulariter, in quacunque materia & diſpoſitione, continet fæmininum, eodem cap. 66. num. 22. -  Sicque in ſtatutis, in ſententiis, in contractibus, in reſcriptis, in priuilegiis, & in conſuetudinibus, & in aliis diſpoſitionibus, ibidem num. 23. -  Et in materia etiam odioſa, diſtinguendo, an odio ſum ſit rationabile, vel irrationabile; ibidem numer. 24. -  Fæmininum non concipit maſculinum, niſi eadem militet ratio, aut mens diſponentis; ibidem numer. 25. -  Matrimonij, ſiue natalium cauſa, quæ ſpiritualis eſt, ad iudicem Eccleſiaſticum ſpectat, nec incidenter etiam, coram ſeculari, vbi hæreditatis, & bonorum cauſa agitur, expediri poteſt, ſed ſtatim eſt ad Iudicem Eccleſiaſticum remittenda, cap. 105. num. 4. -  Quando tantùm dubitatur, an matrimonium ſit inter aliquos contractum, Iudex ſecularis competens eſt, & de meri facti quæ ſtione cog noſcere poteſt, idque ex ſententia multorum; ibidem numer. 5. -  Contra verò ex ſententia aliorum, & de vera reſolutione, latiùs remiſ ſiuè ibidem eodem numer. 5. -  Romanus Pontifex in radice matrimonij irritè contracti diſpenſando, an poſ ſit efficere, diſpen ſationem retrotrahi, tanquam ſi à principio tale impedimentum non adfuiſ ſet; & quod legitimatio, etiam quoad bona temporalia, & fideicommiſ ſorum, atque primogeniorum ſucceſ ſiones ſuum effectum ſortiatur? eodem cap. 105. num. 19. -  Et concluditur, ſtante maritali affectu, cum copula, vel matrimonio de facto contracto, poſ ſe ſine dubio Romanum Pontificem remouere tale impedimentum iuris tantùm Canonici, & diſ penſare in radice matrimonij, indeque oriri legitimitatem filiorum, quoad vtrumque forum, & quoad ſucceſ ſiones, in quibuſcunque bonis, & locis, etiam in tertis Imperij; ibidem n. 25. -  Conſecutiuè quoque præiudicium Tertij oriri, cui aliàs ſucceſ ſio eſ ſet deferenda; quod exornatur, ibidem num. 26. -  Diſpenſatio in radice matrimonij inducitur, quando Romanus Pontifex diſpenſat, per hæc verba, In veſtro ſic contracto matrimonio remanere valeatis: ibidem num. 29. -  Diſpẽ ſatio in radice matrimonij, inducitur per clau ſulam illam, qua cauetur; Prolem ſuſceptam, ſi quæ ſit, & ſuſcipiendam exinde, legitimam decerno, ibidem num. 31. -  Matrimonium in articulo mortis contractum, deſ peratáque iam ſalute, validum, & de iure firmum eſ ſe: cap. 111. num. 28. -  Et reddere legitimam prolem naturalem antea habitam: ibidem num. 29. -  Atque ita per ſubſequens matrimonium, in articulo mortis contractum, legitimari filios naturales, antea natos. -  Provt legitimi efficiuntur, quando in bona valetudine contrahitur; ibidem eodem num. 29. -  Legitimati per ſubſequens matrimonium in articulo mortis contractum, ſubſtitutum non excludunt; ibidem num. 30. -  Quoniam in eo ipſo fraus præ ſumitur; idque ex ſententia multorum, qui hoc loco aggregantur, atque commemorantur: ibidem eodem num. 30. -  Meliorationem tertiæ partis bonorum ſuorum faciens, tenetur præcisè ſeruare ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri, non ſolum in ſubſtitutionibus deſcendentium legitimorum, ſed etiam illegitimorum, & aliorum, qui in eadem l. enumerantur, c. 98. num. 6. -  Pater meliorans filium, aut deſcendentem alium legitimum, ſi in ſubſtitutionibus non ſeruauerit ordinem, & formam legis ipſius 27. Tauri, vtrum melioratio corruat; an verò reducatur ad ordinem & formam ibi præ ſcriptam? ibidem num. 7. -  In quo dubio eadem diſtinctio, de qua c. 7. lib. 2. probatur & exornatur, ibidem num. 8. -  Et D. Chriſtophori de Paz conuenientes omnino, & longa ſerie comprobatæ reſolutiones proponuntur, quibus latiùs ibi num. 9. -  Traduntur etiam nonnulla, quæ præcitato cap. 7. nec deciſa, nec etiam in dubium excitata fuero per Authorem: ibidem eodem num. 9. -  Ac maximè illud memorabile, neceſ ſarium admodùm, & quod aſ ſiduo occurrere poteſt; ibidem eodem num. 9. -  Si facta melioratione per viam vinculi, aut maioratus perpetui, filij illegitimi, atque ita naturales etiam, ſpecificè, atque expreſsè excludantur à ſucceſ ſione in perpetuum; & legitimi tantum, aut legitimi atque ex legitimo matrimonio nati, tantùm inuitentur, an vocationes ſuppleri, & reduci debeant ad ordinem & formam dictæ l. 27. Tauri, an verò eueniente caſu, quo naturales iuxta ordinem legis ipſius erat ſucceſ ſurus, diſpoſitio vitietur, ita vt bona libera remaneant in vltimo poſ ſeſ ſore, & maioratus finiatur; ibidem num. 10. & ſequent. -  Taurinæ l. 27. conſtitutio, quatenus de ſubſtitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, num reſtringi debeat ad naturales, qui tempore factæ meliorationis nati, conceptíve erant; an verò intelligenda ſit indiſtinctè, de filiis naturalibus, etiam poſtmodùm natis, aut conceptis; eodem cap. 98. num. 18. -  Et conſequenter, vtrum naturales indiſtinctè præ ferendi ſint (quocunque tempore ipſi nati fuerint, & ſucceſ ſio deferatur) tranſuerſalibus, & extraneis; nec hi admitti poſ ſint, dum illi extiterint? ibidem eodem num. 8. & ſequentibus. -  Promiſ ſione facta de meliorando filium, non ab ſoluta, nec voluntaria, ſed ex aliqua cauſa, quæ adhuc durat, nepos, vel deſcendens non poteſt meliorari; cap. 66. num. 70. -  Pactum de non meliorando filiũ , certo filio, ex aliqua cauſa præciſa factum, an liget patrem, quoad alios, abſque illius filij præiudicio, ibidem num. 71. -  Pactum de non meliorando filium, an impediat me liorationem nepotis, ſi verba pacti abſoluti, & voluntarij, meliorationi contradicere videantur, quamuis nulla cauſa cauſatiua antecedat; ibidem numero 72. -  Pactum de non meliorando filium, purum & abſolutum, ſine aliqua cauſa, relatum ad filios, non impedit meliorationem nepotis, vel deſcendentis, ex ſententia Telli Fernandez, ibidem numero 74. -  Contra verò ex ſententia aliorum, quæ per Authorem probantur; ibidem num. 75. -  Pronominis, meum, & ſuum naturam, & quid vtrumque ſignificet, & quod tempus demonſtret, & an ſtet demonſtratiuè, vel reſtrictiuè, & fideicommiſ ſariæ ſubſtitutioni adiectum, quos demonſtret; latiſ ſimè quoque explicaſ ſe Menochium conſil. 106. ex numer. 169. vſque ad numerum 289. cap. 90. num. 9. -  Filia, aut filiæ, cum adiecto pronomine, meum, tuum, aut ſuum, ad ſucceſ ſionem maioratus, deficientibus omnibus maſculis deſcendentibus inuitantur, de quibus filiabus teſtator; inſtitutorve maioratus ſenſiſ ſe videatur; cap. 91. numer. 19. num. ſequent. maximè num. 30. -  Pronominis, mihi, in ſubſtitutione effectus, remiſ ſiuè; c. 90. num. 10. -  Mixtum non comprehendit ſimplex, quando habet aliquam qualitatem; cap. 89. num. 160. -  Mixtum non comprehenditur ſub ſimplici, quando diſpoſitio continet præiudicium Tertij; ibidem num. 161. -  Mixtum comprehenditur ſub ſimplici, quando militat eadem ratio, vel maior; ibidem num. 183. -  Mutuans pecuniam, ad fabricãdam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad eam reficiendam, tacitam adquirit hypothecam, & ius prælationis; provt latius ibi adnotatur, capit. 80. num. 19. -  N -  N Aturales filij an excludant ſubſtitutum ſub conditione, ſi grauatus ſine liberis deceſ ſerit, an etiam in maioratu ſuccedant? vide ſupra litera F. verbo, Filij, & cap. 82. huius libri. -  Taurinæ l. 27. conſtitutio, quatenus de ſubſtitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, num reſtringi debeat ad naturales, qui tempore factæ meliorationis nati, conceptivè erant; an verò intelligenda ſit indiſtinctè de filiis naturalibus, etiam poſtmodùm natis, aut conceptis? cap. 98. num. 18. -  Et conſequenter vtrùm naturales indiſtinctè præ ferendi ſint (quocunque tempore ipſi nati fuerint, & ſucceſ ſio deferatur) tranſuerſalibus, & extraneis; nec hi admitti poſ ſint, dum illi extiterint? ibidem eodem num. 18. -  Et in fauorem deſcendentium naturalium, qui poſtmodùm nati, conceptivè fuere, prima ratio expenditur; ibidem num. 19. -  Secunda etiam ratio proponitur; ibidem num. 20. -  Tertia quoque ponderatur, ibidem num. 21. -  Sed & quarta, eáque vrgens admodum conſideratur ratio pro eadem parte; ibidem num. 22. -  Obſtaculum quoque ſubmouetur concludenter, quod ex verbis eiuſdem legis Tauri, fuerat deductum; ibidem eodem num. 22. -  Pelaez etiam à Mieres, & Alphonſi Azeuedi, opinio contraria confutatur, ibidem num. 23. -  Ac denique Ioan. Parladorij locus expenditur, eiuſ que placitum improbatur: ibidem num. 24. -  Nepos non venit appellatione filij, quando diſ ponens facit mentionem filij cum aliqua qualitate, quæ nepoti non conuenit, cap. 90. n. 2. -  Ex qualitate enim expreſ ſa colligitur coniectura, quod teſtator noluerit nepotem admitti; ibidem eodem num. 2. -  Filij, vel filiæ appellatione, quamuis in materia primogeniorum, vtpote perpetua, & tractum ſucceſ ſiuum habente, etiam nepotes, & cæteri deſcendentes contineantur, & veniant; cap. 92. num. 20. -  Nepos venit filij appellatione, non quidem ex proprietate ſermonis, ſed per interpretationem, aut ex coniecturis, cum veriſimilis, & præ ſumpta mens teſtatoris ita ſuadet; ibidem, numer. 13. -  Nepos non venit filij appellatione, quando diſponens fecit mentionem filij, non ſimpliciter, ſed cum aliqua qualitate reſtrictiua ad filios primi gradus, ſiue quæ nepotibus non conueniat; ibidem num. 28. -  Filiorum appellatione nepotes non veniunt, quando teſtator diſcretiuè locutus eſt de filiis, & de nepotibus; numer. 31. -  Vel quando extant filius, & nepos; quia diſpoſitio poteſt verificati ſecundum ſermonis proprietatem, ibidem eodem num. 31. -  Et quando concurrunt duo, quorum alteri diſpo ſitio propriè conuenit, alteri autem per exten ſionem, aut interpretationem; is præfertur, cui propriè conuenit; ibidem num. 32. -  Filiorum appellatione in maioratuum ſucceſ ſione, vſque in infinitum protenditur, propter naturam, & perpetuitatem eorum, ibidem num. 36. -  Filiorum appellatione nepotes veniunt in his diſ poſitionibus, quæ in incertum, aut futurum euentum conferuntur; ibidem eodem cap. 92. num. 37. -  Et quando materia eſt ſucceſ ſiua, & perpetua, & quæ tractum ſucceſ ſiuum ſui natura habet, vt in primogeniis, & vinculis perpetuis; ibidem num. 38. -  Et quando diſpoſitio eſt fauorabilis, & non agitur de inducendo nouo grauamine, ſed ſolum declarari intenditur, quis in vocatione, aut ſubſtitutione comprehendatur; ibidem num. 39. -  Vel quando ſubſtitutio facta eſt à communi filiorum aſcendente, ibidem num. 40. -  Et vbicunque teſtator talis eſ ſet, cui nepotes cum liberis eſ ſent ſucceſ ſuri; ibidem num. 41. -  Et vbi eadem, & multò fortiùs ſi maior militaret ratio in nepotibus, quam in filiis, ibidem numer. 42. -  Ac denique, quando aliquid durum, abſurdum, vel irrationabile ſequeretur, ſi nepotes non venirent, ibidem num. 43. -  Filiorum appellatione venire nepotes in primogeniorum ſucceſ ſione, etiam ſi adiectum ſit, pronomen poſ ſeſ ſiuum, meum, tuum, & ſuum, vt filius, filiavè maior tantùm in ſingulari vocetur, ibidem num 44. -  Nepotem legitimum ex filio ſpurio, poteſt auus hæredem inſtituere, & ei quouis titulo relinquere; cap. 103. n. 2. -  Nepos legitimus ex filio illegitimo, , vt in maioratu ſuccedere valeat, vrgens expenditur fundamentum, & diluitur, infra num. 21. ibidem num. 5. -  Nepotes, & alios deſcendentes legitimos, ab illegitimis filiis procedentes, ſuccedere poſ ſe, & debere in maioratu, ad quem filij legitimi, & de legitimo matrimonio vocantur, tametſi pater eorum ſuccedere non poſ ſet; ibidem, num. 10. -  Idque ex ſententia quorundam Authorum, de qua latiùs num. ſequent. ibidem eodem num 10. -  Contra verò ex ſententia Authoris, de qua latè vſ que in finem cap. vbi contra legitimos procedentes ab illegitimis, vt ipſi ſuccedere non poſ ſint, provt latiùs ibi, eodem cap. 103. numer. 11. -  Nepotem, aut. alium deſcendentem legitimum, & de legitimo matrimonio natum, non admitti ad ſucceſ ſionem, ad quam legitimi, & de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur; ſi patet eius naturalis fuerit, & non legitimus: ibidem num. 16. -  Idque ex ſententia Cardinalis Franciſci Manticæ, & aliorum, provt ibi adnotatur, & probatur ſuprà ex num. 11. ibidem eodem num. 16. -  Nepotem ex filia ſub voce liberorum comprehendi, cap. 66. num. 17. -  Nepotes, an ſuccedant cum patruo, aut eo excluſo, in fideicommiſ ſo proximioribus de agnatione relicto à teſtatore tranſuerſali, cui ſuccedi nequit repræ ſentatiuè; remiſ ſiue, eodem capit. 66. num. 55. -  Donatio facta filiæ, & eiuſdem filiæ filiis, vtrum comprehendat quoque nepotes remiſ ſiue; ibidem, num. 56. -  Et ibidem quemadmodum nemen filiorum ſit collectiuum, eodem num. 56. -  Nepotes quando veniant filiorum appellatione, latè dict. cap. 66. per totum. -  Non entis, nullæ ſunt cauſ æ, & nullæ demonſtrationes; cap. 89. num. 146. -  Nominatio, idem eſt, quod electio, & eſt quidam actus extraiudicialis, non propriè contractus, nec vltima voluntas, nec legatum, nec fideicommiſ ſum; cap. 80. num. 2. -  Siuè eſt quædam voluntatis declaratio informis, quæ poſita in teſtamento, habet vim teſtamenti; poſita in contractu, habet vim contractus; ibidem. Et poteſt probari duobus teſtibus, ibidem, & infra num. 34. -  Nominatio, aut electio ad emphyteuſim, legatum, fideicommiſ ſum, aut quid ſimile, efficitur irreuocabilis, nec variari poteſt, ex promiſ ſione, ſeu pacto de non reuocanda nominatione incerti de incertis, ibidem num. 6. -  Idque ex ſententia quorundam; Contrarium ex ſententia aliorum, ibidem, eodem num. 6. Et vtraque infrà num. 36. eiuſdem cap. 80. -  Nominatio, aut electio facta ad emphyteuſim, vel quid ſimile, ex cauſa onerofa, an maneat irreuocabilis; ibidem numero 7. & vide numer. 40. infra. -  Nominandi, aut eligendi facultas, cùm etiam ex contractu competit, an variare liceat, & prima electio reuocari; ibidem num. 10. -  Quod non poſ ſit, neque admitti debeat differentia inter facultatem competentem ex contractu, vel ex vltima voluntate, iuxta ſententiam quorundam; ibidem. -  Contra verò ex ſententia communi, quæ per Authorem comprobatur, infrà num. 18. & 35. & 43. ibidem, eodem num. 10. -  Nominandi, aut eligendi facultas, cùm alicui conceditur, verum is, ſi ſemel elegerit, aut nominauerit, poſ ſit iterum nominare, & eligere; atque etiam in perſonæ electione variare, codem cap. 80. num. 18. -  Vbi differentia communis inter facultatem competentem ex contractu, vel vltima voluntate, probatur ibidem. -  Diſtinguitur quoque, an eligendi facultas ad tẽpus mortis reſtricta ſit, aut ſimpliciter conceſ ſa, ſiue etiam, vt tam in vita, quam tempore mortis, nominatio, ſeu electio fieri poſ ſit, provt latius ibi oſtenditur; eodem num. 18. & num. 35. -  Nominatio ad emphyteuſim, vel quid ſimile, an habeat vim contractus, vel vltimæ voluntatis, ibidem num. 34. de quo etiam ſupra numer. 2. eiuſdem cap. -  Nominatio ad emphyteuſim, vel quid ſimile, an efficiatur irreuocabilis, ex pacto, ſiue promiſ ſione de non reuocando in caſibus, in quibus ſecundum naturam actus geſti, illa poteſt reuocari; articulum eſ ſe difficilem, & intricatum, de quo ſupra num. 6. & ibidem num. 36. -  Nominatio facta ex cauſa dotis, an ratione dotis remaneat irreuocabilis, ibidem num. 40. & ſupra num. 7. -  Nominatio prima reuocari poteſt, & variare licet, cum nominandi facultas ex contractu competit, cum Communi; de qua ſuprà num. 18. ibidem numero 43. -  Notario dicenti, etiam in articulo mortis, ſe fal ſum fabricaſ ſe inſtrumentum, non creditur in præiudicium partis, ſeu Tertij, cap. 111. numero 16. -  Nouatio an inducatur hodie per delegationem, & & interuentum nouæ perſonæ, & quæ requirantur, vt vera delegatio dicatur; vide capit. 77. per totum. -  O -  DE Obſeruantia, & eius virtute, & effectu, vide omninò, c. 93. §. 7. per totum. -  Oldradi conſ. 21. Thema tale eſt, explicatur latiſ ſimè cap. 89. ex num. 15. vſque ad num. 75. -  Oldradi conſ. 21. procedere etiam cum teſtator grauauit proprios filios onere fideicommiſ ſi, eodem cap. 89. num. 23. -  Oldradi dictum conſ. 21. procedere vbicunque ſecunda ſubſtitutio à prima penderet; ſecùs, quando vtraque ex ſe ſubſiſtit: ibidem num. 25. -  Oldradi idem conſilium ex coniecturis, ac præ ſumptionibus non procedere, quibus quidem colligeretur teſtatorem voluiſ ſe, onus reſtitutionis eſ ſe repetitum à ſubſtitutis, & vocatis; ibidem num. 27. -  Contra verò, ex ſententia quamplurimorum Authorum, qui etiam ex coniecturis, & præ ſumptionibus ab Oldrado recedi non poſ ſe aſ ſeuerarunt; ibidem num. 28. -  Sed communis defenditur, explicatur, atque enucleatur, ibidem num. 29. & latiùs num. ſequent. -  Oldradi dictum conſ. 21. in Hiſpanorum primogeniis, ſiue in vinculis, & maioratibus perpetuis non procedit; ibidem num. 30. -  Sic ſanè, non expirat ſubſtitutio, poſ ſeſ ſore cum liberis moriente, ſed bona eius ad ſequentem vocatum deferuntur, ſi liberi eius abſque liberis moriantur; ibidem eodem num. 30. -  Ex adiectione etiam oneris perpetui non procedit: ibidem num. 31. -  Oldradi conſilium locum non habero, quando conditio liberorum priuatiuè ſit adiecta, non reſtricta ad certum tempus; quod exonatur, ibidem numero 32. -  Nec etiam quando apparet fuiſ ſe conſideratum tractum ſucceſ ſiuum, atque ita ex coniecturis colligitur: ibidem num. 33. -  Oldradi conſ. 21. ceſ ſare vbicunque teſtator, non ſolum conditionis implementum, ſed conditio nis effectum conſiderauit: eodem c. 89. numer. 34 -  Vel vbicunque conſtare poſ ſet, per ſimplicem ſuperexiſtentiam liberorum, teſtatoris voluntati non eſ ſe ſatisfactum; ibidem num. 35. -  Oldradi deciſio conſ. 21. ſibi locum non vendicat, quando filij in conditione poſiti, ſunt à teſtatore vocati expreſsè; quia tunc licet naſcantur, & ſine filiis decedant, non tamen deficit fideicommiſ ſi conditio, ſed etiam ipſi eodem onere grauati intelliguntur; idque ex ſententia communi: ibidem num. 36. -  Contrà verò ex ſententia aliorum, de qua latiùs ibi, eodem num. 37. -  Sed communis defenditur, ibidem numer. 38. & num. ſequent. -  Oldradi prædictum conſilium non procedere quando vltra primam ſubſtitutionem, proximiores agnati vltimo loco ſubſtituti reperiuntur, adiecta prohibitione alienationis; ibidem numero 39. -  Vel ſi teſtator omnem alienationem, adiecta cauſa agnationis prohibuiſ ſet; quod exornatur, ibidem eodem num. 39. -  Contra verò ex ſententia aliorum, qui præfatam coniecturam, ex prohibitione alienationis, vel ex eo, quod proximiores agnati vocantur vltimo loco, deductam improbarunt; ibidem numero 40. -  Sed communis ſententia defenditur, atque declaratur, ibidem num. 41. & num. ſequent. -  Oldradi conſilium non procedit, quando agitur de bonis, quæ ad extraneos hæredes tranſmitti non conſueuerunt; ibidem num. 42. -  Vel ex diſpoſitis per teſtatorem colligitur, quod noluit bona ſua ad hæredes extraneos poſ ſe trã ſ mitti , per ſuperuiuentiam liberorum, ibidem numero 43. -  Vel vbi diſpoſuit, quod ipſa bona aliquo modo, non tranſeant extra familiam, ibidem num. 44. -  Vel quando Trebellianicæ detractionem prohibuiſ ſet; ibidem num. 46. -  Oldradus conſ. 21. non procedit, quando dictum fuerit ſine filiis, & deſcendentibus ibidem num. 46. -  Et ſic quando verba impropriando, accipi poteſt augmentatiuè, ibidem eodem num. 46. -  Contra verò ex ſententia aliorum, qui etiam facta mentione filiorum, & deſcendentium copulatiuè, vel alternatiuè; contrarium tuentur: ibidem numero 47. -  Sed communis defenditur, atque declaratur, ſi mens hoc ſuadeat, provt latius ibi num. 48. -  Oldradi præcitatum conſilium, 21. non obtinere, ſed potius limitari debere, vbi apparet, teſtatorem rationem agnationis habuiſ ſe, & in ea bona ſua conſeruare voluiſ ſe; ibidem num. 49. -  Et vbi qualitas masculinitatis repetita fuit; vtrumque ex ſententia communi: ibidem num. 50. -  Contra verò ex ſententia aliorum, qui nec à ratione agnationis præhabitæ, nec qualitate maſculinitatis repetitæ, nec ex aliis coniecturis à ſententia Oldradi recedunt: ibidem num. 51. -  Pro quibus rationes, & iura expenduntur; ibidem numero 52. -  Iacobi Menochij diſtinctio, ſeu concordia proponitur, ibidem num. 53. -  Et communis defenditur; placitáque reſolutiones Ludouici Caſanate probantur, provt latiùs ibi numero 54. -  Oldradi conſilium non procedit, quando teſtator dixit, quod bona ſua tranſeant de hærede in hæ redem; ibidem num. 55. -  Vel bona ad cippum ſuum deuolui; tunc enim coniectura agnationis conſeruandæ, etiam deſumitur: ibidem num. 56. -  Vel quando teſtator, vocatis ipſis agnatis, & tranſ uerſalibus, expreſsè dixit, quod mens, & voluntas ſua eſt, quod bona perpetuò maneant in dictos inſtitutos, & ſubſtitutos; ibidem num. 57. -  Vel cùm inſtituiſ ſet ſibi hæredes aliquos, & eorum filios, vel deſcendentes, & ſi dict hæredes decederent ſine filiis, ſubſtituit: quod explicatur, ibidem num. 58. -  Oldradi conſilium non procedit quando teſtator reliquit bona illuſtria, & digna quæ voluit con ſeruari perpetuò in agnatione, & familia: ibidem num 59. -  Vel quando vocauit agnatos, deinde agnatorum primogenitos, vel natu maiores: ibidem numero 60. -  Item quando teſtator vocauit vltimo loco, & in ſubſidium legitimatos; ibidem num. 61. -  Vel ſi hoc in aliis partibus declarauit, aut ex vocatione præcedenti colligitur: ibidem num. 62. -  Vel etiam ex geminato grauamine deſcendentium, ibidem num. 63. -  Item quando teſtator omnium agnatorum, non autem aliquorum tantùm memoriam habuit; ibidem num. 64. -  Oldradi conſ. 21. prædictum ceſ ſare vbicunque teſtator ſuperuiuẽtes ſubſtituiſ ſet, quãdo laici eſ ſent, ſiue excluduntur Monachi, Religioſi, & Clerici; nam & hoc caſu coniectura agnationis conſeruandæ elicitur: ibidem num. 65. -  Item ex onere ferendi nomen, & arma; ibidem numero 66. -  Vel ex grauamine; ibidem num. 67. -  Vel ſi aliàs poſ ſet diſponens reprehendi; ibidem numero 68. -  Vel ſi diſpoſitio remaneret inutilis, aut ſuperflua; quod explicatur, ibidem, num. 69. -  Aut ſi adſint verba enuntiatiua; ibidem num. 70. -  Vel quando teſtator tranſuerſales tantùm inſtituit; non verò deſcendentes & poſtea tranſuerſales: ibidem num. 71. -  Aut concurrunt ſimul iunctæ plures coniecturæ; ibidem num. 72. -  Oldradi prædictum conſ. 21. non obtinere, ſed potius limitari communiter, quando teſtator ad plures gradus ſubſtitutionum digreſ ſus eſt, idque ex ſententia communi: ibidem num. 73. -  Contra verò ex ſententia aliorum, provt ibi adnotatur, & Communis explicatur ibidem num. 74. -  Omiſ ſum non dicitur, quod includitur tacita contrahentium voluntate & mente, c. 86. num. 30. -  Onerari quis poteſt plus dare, quàm accepit, ſiue grauari in plus, quàm honoratus fuerit, in quibuſdam caſibus, de quibus remiſ ſiuè, cap. 94. numero 45. -  Ex Opinione teſtatoris ad interpretationem vltimarum voluntatum, vſque adeò coniecturam colligi, quod vbi agimus de intelligenda, atque interpretanda teſtatoris voluntate, eius opinionem attendimus, eáque facit ius: c. 102. num. 1. -  Et ſic in caſu dubio interpretatio fieri debet, non quemadmodum ſe habet veritas, ſed ſecundum ipſius teſtatoris opinionem, ibidem num. 2. -  Et magis inſpicitur, quod ipſe opinabatur, quàm quod verum ſit; ibidem, eodem num. 2. -  Quia pro vero accipiendum eſt, quod teſtator credidit verum eſ ſe; ibidem. -  Illudque inſpici debet, quod teſtator cogitauit; ibidem, eodem num. 2. -  Quoniam teſtatoris diſpoſitio, ab eius opinione ſubſtantiam capit, non verò à ſubſtantia terminorum; ibidem num. 3. -  Et ideò nec verborum proprietas conſideratur, ſed opinio teſtatoris: ibidem num. 4. -  Ex ipsáque opinione teſtatoris, magis attenditur cauſa accidentalis; quàm naturalis: ibidem numero 5. -  Opinio teſtatoris magis quàm veritas inſpicitur, quando ipſa facit valere diſpoſitionem; ſecus verò ſi eam deſtruat; ibidem num. 6. -  Veritas magis inſpicitur, quàm opinio teſtatoris, quando ob eam diſpoſitio ſuſtinetur, ibidem numero 7. -  Opinio teſtatoris non attenditur, quando ſequitur aliquid, quod ſit contra iuris diſpoſitionem; ibidem num. 8. -  Veritas opinioni, & ècontrà opinio veritati, quando præferatur? cum explicatione quorundam iurium: ibidem num. 9. & num. ſequent. Vbi ſententia Authoris in medium profertur. -  Opinio teſtatoris attenditur, non veritas, vbi agitur de intelligenda eius voluntate, c. 62. nu. 6. -  Ordo vocationum, & ſubſtitutionum, qui in l. 27. Tauri præ ſcribitur, quoad meliorationem Tertij, præciſus eſt, & ſubſtantialis, & ad vnguem obſeruari debet, vt nullo modo præuerti poſ ſit, nec alterari; cap. 64. numer. 59. & cap. 98. num 2. & 3. & 4. -  Ordine ſucceſ ſiuo vocati cenſentur hi, quibus aliquid relinquitur ſub nomine familiæ, vel cognationis, cap. 67. num. 20. -  Ordine ſucceſ ſiuo, an ſimul, & ſemel videantur vocati, quando plures inſtituuntur, vel ſubſtituuntur; vide latè cap. 110. ex numer. 1. vſque ad 25. -  Inter perſonas à teſtatore vocatas, ordo duplex poteſt conſiderari, charitatis ſcilicet, ſeu affectionis, & neceſ ſitatis; provt ibi adnotatur, numer. 2. & num. 8. eodem Cap. 110. -  Ordo & forma vocationum, at que ſubſtitutionum, de qua in l. 27. Tauri, non procedit reſpectu meliorationis Quinti, in quo, quodcunque grauamen, etiam in fauorem extraneorum apponi poteſt; cap. 100. num. 3. -  Vinculum, ſi fiat ex Tertio & Quinto bonorum, quoad Quintum ſeruari debet teſtatoris diſpo ſitio, etiam contraria deciſioni, & ordini d.l. 27. Tauri, nec quoad illud vocationes reducuntur ad ordinem legis ipſius, ibidem num. 4. -  Idque ex ſententia And. Anguli, quæ inferiùs improbatur num. 28. & Quintum ipſum à Tertio non ſeparandum contenditur; ibidem, eodem numero 4. -  P -  P Actum de non meliorando filium, certo filio ex aliqua cauſa præciſa factum, an liget patrem quoad alios, abſque illius filij præiudicio, cap. 66. num. 71. -  Pactum de non meliorando filium, an impediat meliorationem nepotis, ſi verba pacti abſoluti, & voluntarij, meliorationi contradicere videantur, quamuis nulla cauſa cauſatiua antecedat, ibidem num. 72. -  Pactum de non meliorando filium, purum, & ab ſolutum, ſine aliqua cauſa, relatum ad filios, non impedit meliorationem neptis, vel deſcendentis; ex ſententia Telli Fernandez; ibidem numer. 74. -  Contrà verò ex ſententia aliorum, quæ per Authorem probatur, ibidem num. 75. -  Pactum de non alienando, non impedit dominij tranſlationem, cap 80. num. 10. -  Impedit tamen, ſi Conſtitutum interuenerit, ibidem num. 21. -  Aut ſpecialis hypotheca eius rei, quæ prohibetur alienari, pacto de non alienando iungatur, eodem cap. 80. num. 22. -  Vel etiam generalis ex ſentẽtia quorumdam; Contra verò ex ſententia multorum, qui ſpecialem requirunt, ibidem num. 23. -  Pacta contrahentium, cum aliquid operantur contra naturam actus, ſtrictè intelligi debent, c. 86. num. 12. -  Pactum appoſitum in locatione intelligi debet, ſecundum locationis naturam; ibidem num. 21. -  Et inde, licet contractus ex conuentione legem accipiant, & ex pacto veniant quædam, quæ non veniunt, ex natura contractus: -  Attamen pactum, per quod fit remiſ ſio mercedis, intelligitur, quando damnum eſt intolerabile, ex natura contractus locationis, ibidem eodem num. 21. -  Vnde etiam ſtante pacto, non eſt locus remiſ ſioni, niſi damnum probetur intolerabile, ibidem eodem num. 21. -  Provt hæc omnia, & alia ſimilia, latè & eleganter comprobauit, atque exornauit Petrus Surdus in conſil. 34. ex numer. 24. vſque ad numer. 42. lib. 1. -  De quo latius commemoratio fit, provt ibi videbitur, eodem num. 21. -  Parentes liberè poſ ſunt de Quinto bonorum diſponere, illudque in vita donare, vel in morte relinquere, cui voluerint; quia non eſt legitima filiorum, cap. 100. num. 2. -  Parentes ſi relinquant extraneo Tertium bonorum, aut aliquid vltra Quintum; reducitur legatum ad Quintum, & in exceſ ſu vitiatur: ibidem numer. 8. -  Pater licèt filium in legitima grauare non poſ ſit, tamen in aliis rebus vltra legitimam grauare poteſt de iure, & ſi pœnam adiiciat, tunc filius contraueniendo, pœnam incurrit, cap. 64. numer. 11. -  Et idcirco ſi contra præceptum teſtatoris, filius alienet, licet alienatio valida ſit intra menſuram legitimæ, reſpectu aliorum bonorum fideicommiſ ſo locus erit ad fauorem ſubſtituti; ibidem eodem num. 11. -  Nam etſi prohibitio alienandi, non impediat, neque annullet alienationem, quæ facta eſt intra legitimam; tamen operatur, quod alienans incidit in pœnam appoſitam à teſtatore, priuationis ſcilicet bonorum quæ teſtator poterat non relinquere ibidem, eodem num. 11. -  Pater cum non teneatur filio quicquam relinquere vltra legitimam, poteſt relinquendo vltra legitimam adiicere rei ſuæ illam legem, quæ ſibi magis placuerit; ibidem, num. 12. -  Pater meliorando filium ſub conditione, vt tertia & quinta pars bonorum ſuorum, & legitima filij ſimul perueniat iure primogenij ad poſteros, ſicque cum Tertio & Quinto vinculum perpetuò remaneat, an conditio ſeruari debeat, etiam reſ pectu legitimæ, vt Tertium, & Quintum filius conſequatur; ibidem, num. 17. -  Quod ſi filius conditioni parere noluerit, Tertium & Quintum amittat, ex ſententia quorundam; ibidem, eodem num. 17. -  Contrà verò ex diffinitione Senatus Hiſpalenſis in caſu propoſito, quæ egregiè, & notanter comprobatur; ibidem num. 18. & num. ſequent. vſque in finem cap. -  Pater, qui alia bona vltra legitimam filio relinquit, ſi filium ipſum in legitima grauauit, vtrum pœ nam priuationis eorum in caſu contrauentionis apponere poſ ſit, idque ad explicationem illorum, quæ ſcripta, atque adnotata fuere ſuprà, ex numer. 10. vſque ad num. 15. eodem cap 64. n. 58. -  Pecuniæ, quibus arma comparantur, & etiam fortalitia defenduntur, reconditæ in eis, ac deſtinatæ ad id, an efficiantur maioratus, cap. 62. num. 54. -  Pecunia deſtinata ad emptionem prædiorum, non habetur pro re immobili, ex ſententia veriori; ibidem, num. 65. -  Perfectum, non dicitur, quod eſt in proxima diſpo ſitione ad perficiendum, vbi facti eſ ſentia requiritur, ſecùs vbi animi ſolius conſilium conſideratur, cap. 62. num. 83. -  Perſonæ qualitas, tam diſponentis, quàm eius in cuius fauorem diſpoſitio fit, attenditur, pro interpretatione, & coniectura voluntatis ipſius, cap. 84. ferè per totum, vbi latè. -  Petitio hæreditatis præ ſcribitur triginta annis de iure Codicis, & quomodo de iure Prætorio, cap. 94. num. 17. -  Pignus, vel hypothecam habens, vel aliud ius in re, ſi patiatur, rem ipſam vendi, ius ſuum remittere videtur; cap. 89. num. 116. -  Pœnæ priuationis à teſtatore in caſu contrauentionis, aut inobedientiæ, impoſitæ, tractatus, & effectus pendet omnino à voluntate teſtatoris, tam reſpectu priuationis, quàm tranſlationis, cap. 94. num. 1. -  Voluntas teſtatoris ſeparat conditionem à pœna ibidem num. 2. & infra numer. 18. Et ſufficit voluntas ex coniecturis declarata. -  Pœnæ nomine an licuiſ ſet apud Iureconſultos, ſiue iure Digeſtorum legare, etiam ſi in eo, quod te ſtator fieri voluit, nulla eſ ſet turpitudo, ibidem, num. 3. -  Vbi diuerſ æ non modò, ſed etiam contrariæ ſententiæ in medium proferuntur; & agitur de intellectu l. 1. ff. de his, quæ, pœnæ cauſa relinquuntur, & l. vnicæ, C. eodem tit. & § fin. Inſtit. de legat. ibidem, eodem num. 3. -  L. etiam primæ, cum ſequent. ff. de penu legata, & l. multa 6. & l. in teſtamento. 27. ff. de condit. & demonſtrat. ibidem, eodem num. 3. & num. 7. & 9. -  Et pro vera articuli interpretatione, ſex principaliter Author obſeruat, quæ ſuo ordine recenſentur, ibidem, eodem num. 3. -  Prima obſeruatio, Iureconſultorum tempore quorum reſponſis vtimur, pœnę nomine relinqui non potuiſ ſe; ibidem, num. 4. -  Et ius illud Iuſtinianum ſua noua conſtitutione emendaſ ſe; ibidem, eodem numer. 4. -  Secunda obſeruatio, deceptos iuris Interpretes, qui Iuſtiniani conſtitutionem, & emendationem, ad mediam iuriſprudentiam, ſiue ad ius illud, quod ante tempora Iureconſultorum vigebat, retulerunt, provt latiùs ibi, num. 5. -  Tertia obſeruatio, ante tempora Iuſtiniani, quare pœnæ nomine relinqui non potuiſ ſet, hodie verò poſ ſit ex noua eiuſdem conſtitutione; ibidem, num. 6. -  Quarta obſeruatio, Iureconſultorum tempore, pœ næ nomine relinqui non potuiſ ſe, quando duntaxat coërcendi hæredis cauſa relinquebatur; ſecus verò ſi teſtatoris, vel legatarij cauſa id fieret: provt latius explicatur; ibi, n. 7. -  Quinta obſeruatio, Cumani diſtinctionem, (quam Recentiores nonnulli probarunt) ad modum numero præcedenti dictum explicari, accipíque poſ ſe, provt latiùs ibi adnotatur; ibidem n. 8. -  Sexta & vltima obſeruatio, ad explicationem l. 1. ff. de his quæ pœnæ nomine relinquuntur, ibidem n. 9. -  Teſtator poteſt adiicere conditionem, vel modum ſuæ diſpoſitioni, & vbi illis locus non eſt, transferre in alium hæreditatem ſuam, ibidem, n. 10. -  Poteſt etiam ſub conditione, & priuationis pœ na, hæredibus ſuis, aut ſucceſ ſoribus & vocatis, onus quodcunque aut grauamen imponere, contrauenientéſque hæreditate, aut ſucceſ ſione priuare, ſicque apponere pœnam priuationis ipſi inobedienti ad commodum, & beneficium alterius obſeruantis, ibidem n. 11. -  Idque directò antequam ſit adita hæreditas, & poſt aditam, per fideicommiſ ſum, ibidem. -  Et pœnæ huiuſmodi, & tranſlatio iuſta, & honeſta, & valida eſt, & omnino ſeruanda, ibidem. -  Etiam in foro animæ, ibidem. -  Quia non adimplens voluntatem defuncti, ſucceſ ſioni renuntiare videtur, & excludi debet, ibidem. -  Et conditiones iuſtæ & honeſtæ (quæcunque ſint) ab hæredibus, & ſucceſ ſoribus ſeruandæ ſunt; & non ſeruantes, à ſucceſ ſione priuandi, ibidem. -  Sic conditio aſ ſumendi cognomen & arma te ſtatoris, continet præceptum honeſtum, validum, facile, & voluntarium, & præcisè obſeruandum eſt, ibidem. -  Provt hæc omnia latiùs exornantur, & multorum iuris Interpretum authoritate, & ſententiis comprobantur per totum numerum ibidem. -  Expenditur quoque Franciſci Burſati conſilium 167. l. 2. vbi latè de obligatione, qua hæres, aut obligatus adſtringitur, adimplendi ea, quæ te ſtator diſpoſuit, & quando cadat, & hæreditatem amittat, non adimplens onera ſibi iniuncta, ibidem. -  Pœna etiam amiſ ſionis hæreditatis quando committatur, & incurratur, vel ab ea quis excuſetur, ibidem. -  Et an monitio neceſ ſaria ſit, & moræ purgatio admittatur, ibidem. -  Rurſus, an valeat donatio facta in pœnam reuocationis teſtamenti, codicillorum, vel alterius, vltimæ voluntatis, de quo eleganter, & latè Petr. Surd. in conſil. 348. lib. 3. ibidem, eodem num. 11. c. 94. -  Ademptio, ſiue tranſlatio hæreditatis, ſucceſ ſionis, vel legati, an in vim pœnæ fieri poſ ſit, etiam quando pendet à facto, & inobedientia Tertij, ibidem n. 14. -  Vbi quatuor principales Doctorum ſententiæ commemorantur, ibidem eodem n. 14. -  Peregrini reſolutiones expenduntur, Menochij etiam, Surdi, & aliorum placita, in medium proferuntur, ibidem eodem n. 14. -  Et eiuſdem Menochij obſeruationes in conſil. 78. lib 1. nouè & verè explicantur, ibidem n. 15. & num. ſequent. -  Pœna quomodo diſtinguatur à conditione, ſiue ademptio quando videatur inducta per modum conditionis, & quando per modum pœ næ, ibidem n. 18. & num. ſequent. -  Vbi ante omnia præmittitur, & pro certo ſupponitur, id de quo ſupra, eod. c. 94. n. 2. quod voluntas teſtatoris ſeparat conditionem à pœ na, & è contra; ibidem. -  Atque ita ex voluntate diiudicandum, an pœna, an conditio ſit, ibidem, eodem n. 18 & num. ſequent. -  In dubio autem, an præ ſumatur pœna, vel conditio, atque ita diſpoſitio teſtatoris interpretetur in vim conditionis, ſic declarandũ , atque explicandum, provt explicatur per diſcurſum totius numeri, ibidem, eodem n. 18. -  Vbi ex profeſ ſo agitatur, an aliquod præceptum præceſ ſiſ ſe oporteat, vt diſpoſitio, ſeu ademptio in vim pœnæ facta cenſeatur, ibidem. -  De aliis etiam, ex quibus pœna, aut conditio dignoſcitur in propoſito; ibidem, eodem numer. 18. -  Priuatio, & amiſ ſio hæreditatis pœna, eſt, ibidem num. 19. -  Ad quam nemo agit, niſi liquidò probet dolum, & culpam contrauenientium, ibidem n. 20. -  Et in materia excluſiua, priuatiua, & punitiua, illud, quod non eſt expreſ ſum, non inducit priuationem, ſeu punitionem: ibidem n. 21. -  Idcirco pœna per teſtatorem adiecta, debet ſtrictè interpretari, quantum fieri poteſt, & in dubio debet excludi, non autem extendi, etiam ſi. tractetur de fauore Eccleſiæ, ibidem num. 22. -  Nec egreditur limites caſus, & perſonas, in quas dirigitur; quia in pœnis à perſona non receditur, ibidem n. 23. -  Vſusfructus omnium bonorum legatum, vxori, vel alteri, à marito filios legitimos habente, relictum, & in pœnam contrauentionis, aut moleſtiæ, vxori eidem illatæ, quintæ partis bonorum; vtrum de iure ſubſiſtere debeat, nècne; & an contineatur ſub deciſione, aut exceptione l. vnicæ, C. de his quæ pœnæ nomine, ibidem n. 25. & multis num. ſequent. -  Præcepto à iure improbato, non obtemperans, non delinquit, nec pœnam incurrit, ibidem num. 32. -  Pœna adiecta non tenet, quando principalis di ſpoſitio eſt à lege prohibita, ibidem n. 33. -  Poſterorum appellatione, qui contineantur, & veniant? c. 93. §. 22. -  Prædilecta aliqua perſona, videntur quoque præ dilecti eius deſcendentes; quod declaratur, cap. 92. n. 60. -  De Præ ſcribenda qualitate bonorum duntaxat, cum agitur, an ſcilicet bona ſint talis, vel talis qualitatis, quadraginta anni ſufficiunt: cap. 89. n. 235. -  Præ ſumptio ſumitur ex natura perſonæ, actus, vel rei, cap. 85. n. 2. -  Præ ſumptio, & coniectura ducitur à forma, ſeu modo, & qualitate rei: ibidem, n. 3. -  Præ ſumptio illa regulariter, atque in dubio ſumenda, qua dicamus, hominem præ ſumi ſalutis æternæ memorem; tum maximè quando in extremis agit, aut laborat; & ideo verum dicere: cap. 111. n. 2. -  Quoniam maior morientium pars nititur ab hoc ſeculo migrare ſine onere conſcientiæ: ibidem eodem n. 2. -  Præ ſuppoſitum in teſtamentis & vltimis voluntatibus, & in aliis etiam diſpoſitionibus ſem per fit, ac factum cenſeri debet de terminis habilibus, c. 83. n. 1. -  Verba, quæ præ ſupponunt aliquid, regulariter non diſponunt ſuper ſuppoſito, nec proſunt ad probationem; quod exornatur, ibidem numer. 2. -  Verba præ ſupponentia, diſponunt, quando aliquid venit per neceſ ſarium antecedens, vel conſequens ad id, quod eſt præ ſuppoſitum: ibidem n. 3. -  Quod exornatur: & Petri Surdi in conſ. 402. ex n. 26. vſque ad n. 30. lib. 3. locus ad literam recenſetur, & commemoratur: ibidẽ eodem n. 3. -  Ex præ ſuppoſito, ſiue ex verbis, quæ præ ſupponunt, etiam in caſibus, in quibus non diſponunt, coniectura, & interpretatio voluntatis teſtatoris deducitur, ibidem n. 4. -  Præ ſuppoſitum eſt ſemper verificandum, ad hoc, vt habeat locum diſpoſitio, quoties teſtator, aut lex, vel ſtatutum, aut alius quilibet vnum diſponit, & alterum præ ſupponit: quod exornatur, ibidem n. 5. -  Et ibidem quod qualitas non poteſt eſ ſe ſine ſubiecto. -  Præ ſuppoſitum, licèt non verificetur, tamen valet diſpoſitio, quando illud ſuppoſitum ſit ratione frequentioris vſus, & ſumus in materia fauorabili ad tollendas fraudes: ibidem numer. 7. -  Primogenitus, & natu maior, an idem ſint, ſiue primogenitus quis dicatur? Primogeniti etiam filius, an dicatur primogenitus? c. 93. §. 1. -  Secundogenitus quoque, an mortuo primogenito in vero ſtatu primogeniti reponatur, ita vt diſpoſitio de primogenito loquens in ſecundogenito verificetur; c. 93. §. 1. per totum. -  Principem donare, & alienare poſ ſe ciuitatem aliquam, vel oppidum, vel caſtrum, dummodò non ſit in magnum detrimentum Principatus, & ditionis ſuæ; quod latiſ ſimè explicatur, atque defenditur per Menoch. c. 89. n. 85. -  Qui ipſe fundamenta adducit quamplurima, & contrariæ partis fundamentis reſpondet, ibidem eodem n. 85. -  Et ex cauſa remunerationis ſeruitiorum, multo magis certum eſt, Principem id efficere poſ ſe, & oppida, ſiue bona ſui Principatus donare; ibidem n. 86. -  Principi aſ ſerenti ſe ob benemerita donare creditur, ibidem n. 90. -  Ob benemerita poſ ſe Principem rem vnius alteri donare, & aſ ſignare, ibidem n. 88. -  Donatarij merita non debent neceſ ſariò æquiualere rei donatæ à Rege & Principe, ibid. n. 89. -  Vbi etiam explicatur, quid iuris ſit in aliis priuatis, ibidem. -  Donatio ob benemerita, & ſeruitia facta reuocari non poteſt à Principe concedente, vel ab eius Succeſ ſoribus; ſicuti nec priuilegium reuocatur: ibidem n. 91. & provt num. ſequent. adnotatur. -  Donatio perfecta, à Principe facta, non poteſt ab eo modificari, & reſtringi: ibidem n. 92. -  Poteſt tamen, ex cauſa publicæ vtilitatis, vel lege generali; provt ibi exornatur, & obſeruatur: eodem c. 89. n. 93. -  Princeps vtitur iure communi, & conſideratur vt priuatus in contractibus oneroſis, atque ex illis efficaciter obligatur; quod exornatur: ibidem n. 111. -  Cum Principe qui contrahunt, Principali autho ritate circunſcribi non debent, ibidem numer. 118. -  Priuilegium à Principe conceſ ſum, intelligendum eſt ſine præiudicio tertij; quod exornatur, ibidem n. 135. -  Princeps per legem generalem auferens ius quæ ſitum alicui, non tenetur ei ſatisfacere de æquiualenti pretio: ibidem n. 178. -  Princeps ex cauſa publicæ vtilitatis alterate, & mutare poteſt vocationes, ac ſubſtitutiones, ex quibus aliis erat acquiſitum ius ſuccendendi; ibidem n. 182. -  Alienationes & donationes, in damnum Regiæ Coronæ, & Regni factas, etiam cum iuramento, reuocare, ac modificare poſ ſunt Principes, , ibidem n. 196. -  Princeps non poteſt derogare iuri ſubſtitutorum, abſque eo quod vtatur clauſula Ex certa ſcientia, ſeu de plenitudine poteſtatis, c. 106. n. 14. -  Princeps non poteſt derogare iuri, etiam in ſpe, ex contractu competenti, ibidem n. 17. -  Princeps etiam ex poteſtate abſoluta non poteſt tollere ius competens ex contractu, etiam inter ſubditos, ibidem n. 22. -  Cauſa publica requiritur, vt Princeps poſ ſit auferre ius in ſpe competens ad maioratus ſucceſ ſionem, & quod præ ſtetur bonum cambium; ibidem n. 23. -  Cauſa publica requiritur, ad hoc, vt Princeps poſ ſit filium in præiudicium vocatorum ad maioratus ſucceſ ſionem legitimare, ibidem num. 24. -  Opinio dicentium, Principem etiam abſque cau ſa, & citatione ſubſtitutorum, poſ ſe iuri ſibi ad maioratus ſucceſ ſionem in ſpe quæ ſito præiudicare, taxatur: ibidem n. 28. -  Princeps an tollere poſ ſit ius alteri quæ ſitum, de præ ſenti, vel in præteritum, c. 67. n. 44. -  Probationes factæ in cauſa ſummaria, non probant in plenario, c. 104. n. 35. -  Probationes in iudicio ſummario factas, in plenario iudicio fidem non facere, vt dictum fuit n. 35. poſ ſe tamen in iudicio plenario reproduci, & repeti; ibidem n. 42. -  Probationes plenariæ in ſummario iudicio factæ, an probent in ſecundo iudicio, in quo plenaria cognitio requiritur, ibidem n. 43. -  Prohibitio de non alienando per teſtatorem facta, quæ regulariter nullâ causâ adiectâ non valet, quemadmodum ex qualitate rei veſtiatur, ad Gloſ ſ. in l. quoties C. de fideicommiſ. cap. 85. num. 15. -  Promiſ ſio indemnitatis intelligitur ſecundum naturam actus, c. 86. n. 22. -  Promiſ ſio facta à pluribus, intelligitur pro virili, etiam ſi in fine dicatur, quod ipſorum quilibet in ſolidum promittit obſeruare promiſ ſa; ibidem n. 23. -  Promiſ ſio indemnitatis, eſt ſtricti iuris, & in ea omiſ ſum habetur pro omiſ ſo; ibidem num. 25. -  Promiſ ſio indemnitatis in dubio interpretatur contra ſtipulantem: ibidem n. 27. -  Promiſ ſio hæredis de ſoluendo legatum, item & teſtamenti approbatio, eſt intelligenda iuxta naturam rei, & ſaluo iure, & beneficio inuentarij: eodem c. 86. n. 49. -  Niſi ex verbis aliud colligatur; quod exornatur, ibidem eodem n. 49. -  Promiſ ſio quælibet ſecundum naturam verborum, quibus fuit concepta, eſt intelligenda; ibidem n. 54. -  Promiſ ſione facta de meliorando filiũ cauſa matrimonij, ſi filius moriatur cũ liberis, an vnus ex eis poſ ſit eligi ad meliorationem; c. 67. n. 44. -  Et ibidem, an promiſ ſio facta cauſa matrimonij, de melioratione Tertij & Quinti titulo maioriæ; vel de maioratu, cum facultate Regia, vel abſque illa ex conſenſu filij, vltra Tertium & Quintum inſtituendo, mortuo parente, vel filio, ante quam maioratus inſtitueretur, & fieret, ac ſi fuiſ ſet facta reputetur? ibidem eodem num. 44. -  Vbi etiam, an regulariter promiſ ſio de aliquo dando, vel faciendo, pro facto ipſo, ſeu obligatione habeatur, vt circuitus euitetur; & an deciſio l. 22. Tauri, in ſecunda ſui parte, procedat etiam in promiſ ſione de maioratu cum facultate Regia inſtituendo vltra Tertium & Quintum: ibidem. -  Deinde conſenſus filij ſuper onere, vinculis, & grauaminibus in legitima appoſitis, vel eius renuntiatio vtrùm noceat aliis, nécne, ibidem. -  Rurſus reſtitutio in integrum, an concedenda ſit hæredi minoris defuncti; ibidem. -  Prætereà facultas Regia num concedi valeat, vt in perſona filij vnici primogenium inſtitui poſ ſit, idque etiam in præiudicium iuris alteri quæ ſiti? Et an Princeps tollere valeat ius in ſpe tantum acquiſitum? Denique confirmatio maioratus abſque Regia licentia facti, vtrum valeat, ſi poſt mortem inſtitutoris eiuſdem concedatur: ibidem. -  Et quid ſi inſtitutor in ipſius maioratus inſtitutione, petiit à Principe, vt ipſum confirmaret? ibidem. -  Vbi quorundam caſuum. qui poſt peractum ſcriptúmque iſtud caput, occurrerũt (ac ideo ſummarium latiùs confectum non eſt) & admodùm practici, atque neceſ ſarij ſunt aſ ſiduè, egregia admodum atque notanda Authoris reſolutio proponitur, quamuis huiuſce capitis diſputationi non conueniat omnino: eodem cap. 77. n. 44. -  Proximiores cenſeri in dubio vocatos in omni di ſpoſitione, eodem c. 67. n. 19. -  Proximiores vtrum attendantur reſpectu fundatoris, an reſpectu vltimi poſ ſeſ ſoris, in Capellaniis, ad quas vocantur conſanguinei proximiores, & in dotibus, legatis piis, & aliis perpetuò relictis conſanguineis? ibidem n. 22. -  Et quid in primogeniis, & maioratibus? ibidem. -  Proximiores qui excluſit, quod remotiores excludere velle multo magis videatur: c. 84. n. 39. -  Vel quod remotiores melioris conditionis eſ ſe non debeant, quàm proximiores, vulgatiſ ſimũ Doctorum axioma, ſiue argumentum, an, & quando procedat? ibidem, eodem n. 39. -  Proximiores tempore mortis vltimi maioratus poſ ſeſ ſoris conceptus, remotiores iam natos in Maioratus ſucceſ ſione præcedit, c. 91. n. 2. -  Proximior tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris in maioratu irreuocabiliter ſuccedere debet. -  Adeò vt ſi ex pò ſt facto, alius proximior inueniatur, ſucceſ ſio non ſit ab illo auocanda: eodem cap. 91. num. 12. -  Idque ex ſententia Ludouici Molinæ, cum qua vltimo loco remanet, ibidem. -  Proximitas in maioratibus, tempore mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, non autem inſtitutoris, conſideranda eſt, ibidem n. 4. -  Proximitas illorum, qui nec nati, nec concepti ſunt tempore delatæ ſucceſ ſionis, in maiorati bus non attenditur: ibidem n. 6. -  Tempus mortis vltimi poſ ſeſ ſoris, quoad proximitatem in patronatibus, anniuerſariis, feudo, atque emphyteuſi, ac fideicommiſ ſo iure maioratus relictis, cõ ſiderandum eſt ibid. n. 13. -  Proximitas in maioratus ſucceſ ſione vltimi poſ ſeſ ſoris reſpectu cõ ſideratur ; eodem c. 91. n. 61. -  Præ ſcriptio in rebus maioratus an procedat, cap. 93. §. 8. per totum: & ibi de immemoriali, & eius attributis. -  Pupillus abſque tutoris authoritate obligari non poteſt, cap. 107. n. 49. -  Pupillus etiam opulentam hæreditatem abſque auctoritate tutoris adire, aut ſuſcipere non poteſt; ibidem n. 50. -  Q -  Q Valitas, & conditio perſonæ facit, vt à propria verborum ſignificatione, ad impropriam tranſeatur, cap. 84. n. 9. -  Voluntas diſponentis, ex qualitate perſonæ ipſius declarationem, coniecturam, atque interpretationem recipit, vt plus, aut minus in diſpoſitione veniat; ibidem n. 12. -  Vel vt ſic, aut ſic; ſtrictéve, aut latè; aut plus, minúſve fauorabiliter accipiatur; aut denique diuerſimodè diſpoſitio intelligatur: ibidem, eodem num. 12. -  Atque ita qualitas teſtatoris plurimùm facit ad coniecturandam voluntatem eius: ibidem. -  Conceſ ſio enim, ſeu diſpoſitio intelligi debet ſecundum qualitatem perſonæ concedentis, ſeu diſponentis: ibidem. -  Qualitas ſine ſubiecto eſ ſe non poteſt: c. 89. n. 147. -  Ex qualitate à teſtatore expreſ ſa, aut in perſona eorum, qui in futurum ſucceſ ſuri ſunt, vel ex diſpoſitione aliquid habituri requiſita; voluntatis teſtatoris eiuſdem coniectura deducitur, atque in caſu dubio fit iuridica interpretatio: cap 90. n. 1. -  Adeò quod ex qualitate ipſa adiecta declaretur, & etiam aliquando extendatur, aliquando verò reſtringatur diſpoſitio: ibidem. -  Qualitatẽ enim adiiciens declarare videtur: ibid. -  Nepos non venit appellatione filij, quando diſ ponens facit mentionem filij, cum aliqua, qualitate, quæ nepoti non conuenit: ibidem n. 2. -  Ex qualitate enim expreſ ſa colligitur coniectura, quod teſtator noluerit nepotem admitti: ibid. -  Qualitas à teſtatore requiſita, & expreſ ſa, ſi non adſit, aut non verificetur; diſpoſitio non verificatur: ibidem n. 3. -  Et qualitate ipſa deficiente, deficit & actus, ſub ea qualitate confectus: ibidem n. 4. -  Qualitatis alicuius cauſa, quando diſpoſitio eſt inducta, hæc ipſa qualitas adeſ ſe debet tempore, quo diſpoſitio ad effectum perducitur, & ſic tempore ſucceſ ſionis: ibidem n. 5. Et vide infra, ex n. 16. & n. 21. -  Qualitas cùm adiicitur, vt adſit certo tempore; non aliàs ſatisfactum erit, quàm ſi reperiatur adeſ ſe eo tempore: ibidem n. 6. -  Qualitas qualificat omnia, quæ in diſpoſitione reperiuntur: ibidem n. 7. -  Generali vocatione plurium ſub aliqua qualitate admiſ ſa, an qualitas illa adeſ ſe debeat omni tempore, conditi ſcilicet teſtamenti, mortis te ſtatoris, veniẽtis caſus ſucceſ ſionis: ibid. n. 8. -  Vel ſufficiat, quod adſit. vno ſolo tempore, ex relatis tribus: ibidem. -  Vbi etiam de conflictu eorum, quorum vnus habet qualitatẽ requiſitam tempore cõditi teſta menti ſolùm; alter verò ſolùm tempore mortis, aut tempore delatæ ſucceſ ſionis: ibidem, eodem num. 8. -  Et de his omnibus commendatur Menochius, in conſ. 106. ex num. 1. vſque ad num. 358. lib. 2. vbi latiſ ſimè, & egregiè admodùm, ibidem. -  Sub aliqua qualitate cum teſtator ad ſui ſucceſ ſionem, vocationes, & ſubſtitutiones fecit, qui contendit ſe ad ſucceſ ſionem admittendum fore, duo probare debet, & quòd habeat requi ſitã à teſtatore qualitatem, & quòd ipſe eorum vnus ſit, quos teſtator vocauit: eodẽ c. 90. n. 11. -  Actus quando aliquam qualitatem requirit, & actus, & ipſa qualitas interuenire debet: ibidem num. 12. -  In omni actu, materia, & diſpoſitione, qualitas à lege, vel ſtatuto, vel ab homine requiſita, debet ante omnia verificari: quod exornatur, numer. 13. & ſeq. ibidem. -  Actus, vbi cum certa qualitate requiritur, non ſufficit actum probare, niſi etiam qualitas probetor, ibidem n. 14. -  Statuto aliquid circa perſonam diſponente, cum certa qualitate, non ſufficit perſonam adeſ ſe, niſi cum qualitate illa adſit: ibidem n. 15. -  Qualitatis alicuius cauſa, quando diſpoſitio eſt inducta, quo tempore qualitas adeſ ſe debeat, & an perſeuerantiam requirat, cum inquiritur; tres caſus principales diſtinguendos eſ ſe: ibidem n. 16. -  Primus eſt, quando qualitas eſt adiecta per modum cauſ æ finalis; ibidem n. 17. -  Quæ in dubio non præ ſumitur, maximè in vltimis voluntatibus: ibidem n. 17. -  Secundus eſt caſus, quando qualitas eſt adiecta per modum exiſtentiæ, & fundamenti: ibidem num. 19. -  Tertius eſt caſus, quando qualitas adiicitur diſ poſitioni per modum demonſtrationis: ibidem numero 20. -  Quod latiùs hoc numero explanatur, & Iacobi Menochij placita in propoſito recipiuntur: ibidem n. 20. -  Qualitas à teſtatore expreſ ſa, & ad ſuccedendum requiſita, præcisè adeſ ſe debet eo tempore, quo ſucceſ ſio defertur, aut dies ſucceſ ſionis, ſiue vocationis venit: ibidem n. 21. -  Nec ſufficit, eam antea extitiſ ſe, ſi tunc ceſ ſet; nec etiam poſtea ſuperuenire, cùm tempore delatæ ſucceſ ſionis interuenire debeat: quod exornatur eodem n. 21. -  Qualitas adiecta verbo, intelligitur ſecundum tempus verbi: quod exornatur, ibidem n. 22. -  Nec antea locum habere poteſt, quàm diſpo ſitio verbi (nempe ſucceſ ſio) locum habeat, ibidem num. 23. -  Vnde ſi qualitas ſuccedendi, in ſubſtitutione adiecta deficiat, & qualificata ſubſtitutio deficiet: ibidem n. 24. -  Qualitas adiuncta verbo, nihil operatur vltra tempus verbi, ad effectum eiuſdem verbi, cui ſubiicitur; ibidem n. 25. -  Niſi habeat tractum ſucceſ ſiuum, tunc enim licet ſit iuncta verbo, non tamen intelligitur tempore verbi, ſed cum tractu ſucceſ ſiuo: ibidem num. 26. -  Vel quando qualitas poſt actum verbi ſuperueniens, effectum eundem habet, atque ſi tempore verbi interueniat; ibidem n. 27. -  Qualitas à teſtatore requiſita, quomodo, & quando adeſ ſe debeat, vt vocatus poſ ſit ſuccedere, cùm Interpretes noſtri inquirunt, tres caſus principales diſtinguunt: ibidem n. 28. -  Primus eſt, cùm qualitas determinat verbum, quo ſignificatur ipſe actus diſponendi: ibidem n. 29. -  Secundus eſt caſus, cùm qualitas determinat verbum, quo ſignificatur tempus, à quo diſpoſitio ſumit effectum: ibidem n. 30. -  Tertius eſt caſus, cùm qualitas determinat aliquod verbum ſeparatum ab his: ibidem n. 31. -  Qualitas nominis determinans verbum, diſpoſitionem limitat, & reſtringit; adeo vt non ſit locus diſpoſitioni, niſi qualitas concurrat: cap. 92. num. 29. -  Quintum, de quo in l. 9. Tauri, etiam filiis legitimis exiſtentibus, relinqui poteſt filiis ex damnato coitu natis; quamuis mortua matre ab inteſtato, filij eiuſmodi Quintum non habeant, ſed alimenta duntaxat neceſ ſaria percipere poſ ſint, eodem c. 62. n. 89. -  Quinta bonorum pars cum ſimpliciter datur, vel relinquitur ſpuriis filiis à parentibus; præ ſumitur pleno iure relicta, & de ea ſpurij etiam filij liberè diſponere poſ ſunt, tam in vita, quàm in morte, eodem c. 62. n. 106. -  Fundus, aut aliqua res, aut etiam Quintum bonorum, cum à parentibus relinquitur ſimpliciter filiis ſpuriis, pleno iure & in proprietate videtur relinqui: ibidem n. 111. & n. 106. -  Quorum bonorum remedium, & l. finalis, C. de edict. Diui Adrian. tollen. non datur pro bonis non poſ ſeſ ſis à teſtatore tempore ſuæ mortis: cap. 80. num. 14. -  Quorum bonorum remedium contra titulo poſ ſidentem non datur, ſicut nec hæreditatis petitio conceditur: ibidem. n. 15. -  Quorum bonorum remedium, quod adipiſcendæ poſ ſeſsionis vocatur, inſtituto in re certa non datur, ſicut nec alterum l. final. C. de edicto Diui Adriani tollendo, ibidem n. 13. -  R -  R Atio, in qualibet diſpoſitione expreſ ſa, ampliat, reſtringit, & declarat diſpoſitionem, c 86. n. 168. -  Reges in principio ſui Principatus iurant non alienare bona Regiæ Coronæ: c. 89. n. 195. -  Rex Henricus 11. cœpit Regnare anno 1369. & obiit anno 1379. ibidem n. 198. -  Relatio non fit ad ea, quæ ſpeciali indigent nota: ibidem num. 159. -  Siue ea, quæ notabilia ſunt, ſpecialiter exprimi debent; alioquin ſub diſpoſitione quantumuis generali non continentur: ibidem, eodem num. 159. -  Religioſi, Monachi, Moniales, Clerici, & fœminæ deſcendentes, cùm à ſucceſ ſione vinculi, aut maioratus, aut ex tertia bonorum parte, atque ex facultate l. 27. Tauri facti, excluduntur per parentes, an in defectum aliorum aſ cendentium, vel etiam inter eos, ſuo loco, & gradu admitti debeant, ac ſi excluſi non fuiſ ſent, & vinculi perpetuitas duret: c. 99. n. 1. -  An verò in vltimo ex deſcendentibus finiri debeat, & bona libera remaneant, vel ſaltem tranſuerſalium duntaxat reſpectu, prælatio eiſdem concedi, quod egregiè, & vtiliter examinatur, atque reſoluitur: ibidem, eodem n. 1. -  Religioſi, Moniales, Clerici, & fœminæ de ſcendentes, quoad ſucceſ ſionem primogenij, aut vinculi facti de Tertio bonorum, ex facultate l. 27. Tauri, excludi non poſ ſint, dum Inter pretes huius Regni tradiderunt; ad quem ſenſum, ſiue modum accipi debeant? ibidem n. 2. -  Vbi Telli Fernandez placitum, & obſeruatio primo loco recenſetur: ibidem n. 3. -  Ludouici etiam Molinæ, duobus in locis, adnotationes referuntur; cui Pelaez à Mieres conuenire omnino videtur; licèt non ita dilucidè explicet: ibidem n. 4. -  Et D. Chriſtophori de Paz nouiſ ſima reſolutio commemoratur; ibidem n. 5. -  Andreæ quoque Anguli, in ipſomet propoſito re ſolutiones expenduntur; ibidem n. 6. -  Et Patris Ludouici Molinæ ſententia in medium profertur; ibidem n. 7. -  Ioann. quoque Gutierrez locus adducitur, ibidem num. 8. -  Ac denique, dubij principalis hoc capite excitati egregia admodùm, noua etiam & notanda reſolutio traditur; provt latiùs ibi videbitur, n. 9. & ſequent. ibidem. -  Remedium Quorum bonorum, quod adipiſcendæ poſ ſeſ ſionis vocatur, inſtituto in re certa non datur; ſicut nec alterum l. fin. C. de edicto Diui Adrian. tollend. c. 80. n. 13. -  Remedium Quorum bonorum, & dictæ l. finalis, non dari pro bonis non poſ ſeſ ſis à teſtatore tempore ſuæ mortis; ibidem n. 14. -  Remedium Quorum honorum, cõtra titulo poſ ſidentem non datur, ſicut nec hæreditatis petitio conceditur; ibidem n. 15. -  Verbum, Remanere, ſignificat continuationem actus præcedentis cum perſeuerantia; quod exornatur, c. 105. n. 30. -  Remotiorem aliquando melioris conditionis exiſtere, quàm proximiorem inconueniens non eſ ſe; cap. 89. n. 24. -  Renuntiatio facta in fraudem, æquè reuocatur ac donatio: cap. 112. n. 2. -  De Repudiatione legati, hæreditatis, vel alterius lucri in fraudem creditorum, à debitore facta; vide cap. 112. per totum, & maximè n. 16. & 35. & 45. & num. 3. & 43. -  Res vna & eadem non poteſt diuerſo iure cenſeri; quod exornatur, cap. 100. n. 15. -  Vna & eadem res, vel diſpoſitio, non debet diuerſo iure cenſeri; cap. 97. n. 29. -  Niſi ex diuerſis reſpectibus; ibidem n. 30. -  Aut ex diuerſis cauſis, vel rationibus; ibidem n. 31. -  Aut ex diuerſis temporibus; ibidem n. 32. -  Vel vbi clarè conſtaret de mente diſponentis contrarium: ibidem n. 33. -  Rerum natura eſt attendenda, & ſecundùm eam facienda interpretatio, etiam ſi proprietas verborum repugnet: c. 85. n. 8. -  Tolerari debet potius, quòd improprietur natura verborum, quàm natura rerum; ibidem n. 9 -  Diſpoſitio quantumuis generalis reſtringitur ſecundùm qualitatem, & naturam rei, de qua fit di ſpoſitio; ibidem n. 10. -  Ex quantitate rei legatæ, aliter, atque aliter interpretatur onus à teſtatore iniunctum; ibidem numer. 12. -  Ex rerum qualitate, & affectione, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat? vide, cap 85. per totum. -  Roderici Suarez allegatione 27. locus expenditur, & explicatur; num. 56. in cap. 110. & numero trigeſimo nono. -  Roderici Suarez locus de quo ſuprà: explanatur dilucidè, dicto n. 56. Ibidem. -  S -  S Ententia correſpondens libello, & illi conformis eſ ſe debet: c. 104. n. 23. -  Paria ſunt, in ſententia aliquid eſ ſe expreſ ſum, vel neceſ ſariò præ ſupponi; ibidem n. 24. -  Sententia lata in iudicio ſummario, non nocet, neque obſtat in plenario, etiam inter eaſdem per ſonas; ibidem n. 34. -  Sententia ſuper alimentis lata, non præiudicat in cauſa filiationis; ibidem n. 36. & n. 21. -  Sententia lata in iudicio ſummario, nocet & obſtat in plenario, quando plenariè fuit cognitum, tam reſpectu iudicis, quàm partium: quod exornatur, ibidem n. 37. -  Et id ipſum, in ſententia ſuper alimentis lata cùm plenariè fuit cognitum, vt noceat, & obſtet in cauſa filiationis, idque ex opinione quorundam: ibidem n. 38. -  Contrà verò ex ſententia aliorum; ibidem n. 39. -  Ex ſententia verò Authoris adnotantur nonnulla, provt ibi videbitur: n. 40. -  Separatio partis fundi non perpetua, ſed propter vberiorem culturam, non facit fundum diuer ſum, cap. 62. n. 73. -  Serui vrbani dicuntur, quos teſtator pro ſeruis vrbanis adnumerare ſolitus erat, cap. 62. numer. 9. -  Seruitutis inductio præ ſupponit libertatem, cap. 89. num. 145. -  Simplex non comprehendit mixtum habens aliquam qualitatem, ibidem n. 160. -  Mixtum non comprehenditur ſub ſimplici, quando diſpoſitio continet præiudicium Tertij; ibidem num. 161. -  Soluere promittens, non ſibi præiudicat, quoad priuilegium. ne conueniatur vltra quàm facere poſ ſit; cap. 86. n. 52. -  Promiſ ſio hæredis de ſoluendo legatum, item, & te ſtamenti approbatio, eſt intelligenda iuxta naturam rei, & ſaluo iure, & beneficio inuentarij: eodem cap. 86. n. 49. -  Niſi ex verbis aliud colligatur; quod exornatur ibidem. -  Specialis prouiſio ſi præcedit, ſequens clauſula generalis, ſiue vniuerſalis nunquam derogat, neque interpretatur præcedentem; ſed ſpecialis re ſtringit generalem ad caſum ſpecialem: cap. 89. num. 151. -  Spurius filius, ſi hæres ſit ſcriptus à patre, & maioratus inſtituatur perpetuus, ſiue fideicommiſ ſum, relinquatur, fideicommiſ ſariáve ſubſtitutio fiat, an reſpectu aliorum vocatorum, ſiue fideicommiſ ſarij, maioratus ipſe, aut fideicommiſ ſaria ſubſtitutio ſuſtineatur; cap. 110. n. 25. de quo latè num. ſequent. & reſolutio infra, num. 40. cum ſequentibus, -  Spurius filius incapax eſt ſucceſ ſionis paternæ, nec quicquam ex bonis patris capere poteſt, tam ex teſtamento, quàm ab inteſtato, minúſque hæres inſtitui: ibidem n. 26. -  Eiù ſque inſtitutio, tanquam incapacis, habetur pro non ſcripta: ibidem n. 27. -  Et conſequenter vitiatur tota diſpoſitio; ibidem numer. 28. -  Spurius filius, aut aliàs incapax, ſi inſtitutus ſit, fideicommiſ ſaria ſubſtitutio, aut fideicommiſ ſum perpetuò relictum, non vitiatur hodie, attenta deci ſione l. 1. tit. 4. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ, quidquid de iure communi dubium eſ ſet: ibidem num. 52. & ſuprà, num. 30. & 37. Et vide ſtatim numer. 54. -  Spurius, & illegitimus filius alimenta, que à parentibus dantur, vel relinquuntur, & debentur, an ita hodie dari debeant poſt leges 9. & 10. Tauri, vt ad hæredes tranſeant? vide cap. 62. ex n. 87. cum multis ſequentibus, & vide num. 119. & 123. -  Statutum concedens viro lucrum tertiæ partis dotis mulieris prædefunctæ, ſi cum ea cohabitauerit; an habeat locum ſi maritus non cohabitauerit in domo communis habitationis, licèt cum ea conſummauerit matrimonium in domo ſoceri, & ibi multis diebus, ac noctibus, cum vxore permanſerit; capit. 86. num. 36. -  Statutum diſponens, quod mater non poſ ſit facere, quin filij ſui, illi in totum ſuccedant, an in odium filiorum poſ ſit mater fauore nepotis diſponere remiſ ſiuè, cap. 66. num. 66. -  Statutum diſponens, quod mater teneatur filiis bona relinquere, an procedat fauore nepotis, ita vt non exiſtentibus filiis, poſ ſit auia, non obſtante exiſtentia nepotis, donare bona ſua extraneo? remiſ ſiuè, ibidem num. 67. -  Subiecta materia rei attenditur, capit. 87. num. 2. -  Quod ſecundùm materiam ſubiectam verba intelligantur, regula prædicta, eſt Theologica; & philoſophica, ibidem num. 4. -  Et cum ea concurrit ſemper, & conforme eſt cogitatum teſtatoris; ibidem num. 5. -  Materia ſubiecta declarat, quo ſenſu verba ſint accipienda: ibidem num. 3. -  A ſubiecta materia argumentum quod deſumitur, forte eſ ſe, frequens, & valde vtile, atque ex ipſo dilui quæ ſtiones permultas; de quibus remiſ ſiuè, ibidem num. 6. -  Verba in omni actu, materia, & diſpoſitione debent intelligi ſecundum ſubiectam materiam, & iuxta eam in caſu dubio declarari, atque interpretari, ibidem num. 7. -  Et quamuis generalia ſint, reſtringuntur ſecundum ſubiectam materiam, etiam ſi impropriè ſumantur? ibidem num. 8. -  Subiectæ materiæ ratio, vſque adeò operatur, vt verba neceſ ſitatiua, in voluntaria reſoluat: ibidem num. 14. -  Subrogata res in locum bonorum donatorum à Rege Henrico II. ſortietur illorum naturam, & cen ſebitur eodem iure, quo bona alia à Rege Henrico donata cenſeri ſolent; cap. 89. num. 83. -  Subrogata res in locum rei venditæ maioratus, cum omnibus qualitatibus prioris ſubrogatur, eodem cap. 89. num. 84. -  Subſtitutio facta in caſu, quo filij naſcituri decedant abſque liberis, an locum habeat filiis non natis: cap. 89. num. 12. -  Subſtitutio facta alicui ſub conditione, ſi inſtitutus non habuerit liberos, vel ſi decesserit ſine liberis maſ culis, deficit, extantibus maſculis tempore mortis, quidquid poſtea de liberis contingat; ibidem numero 15. -  Et conſequenter hi filij hæredis grauati, in conditione poſiti, oneri fideicommiſsi ſuppoſiti non intelliguntur, nec fideicommiſ ſum in eorum perſona repetitum videtur; idque ex ſententia Oldradi, in conſ. 21. Thema tale eſt, ibidem, eodem num. 15. -  Quod quamplurimorum Authorum placitis comprobatur, atque exornatur: ibidem. -  Antonij Fabri, pro interpretatione l. filius familias 117. §. cum quis, ff. de legatis primo, locus ſingularis in propoſito expenditur, ibidem num. 16. -  Eiuſdem etiam Oldradi ſententiæ, & reſolutionis rationes quamplures adducuntur, ibidem num. 17. -  Et ipſamet ſententia, quod non reuiuiſcit fideicommiſ ſum, ſi filij ob quorum exiſtentiam deficit, poſtea ſine filiis decedant; extenditur, vt procedat etiam ſi modico tempore ſuperuixerint: ibidem num. 18. -  Et etiam ſi poſthumus natus ſit, & modico tempore ſuperuixerit: ibidem num. 19. -  Idem quoque eſt in contractibus: ibidem num. 20. -  Et etiam ſi de fauore Eccleſiæ, vel piæ cauſ æ tractaretur; ibidem num. 21. -  Vel ſi teſtator dixiſ ſet, ſi aliquis hæredum meorum: ibidem num. 22. -  Oldradi conſilium 21. procedere etiam, cum teſtator grauauit proprios filios onere fideicommiſ ſi: ibidem num. 23. -  Subſtitutio prima defecta, euaneſcunt aliæ dependentes: ibidem num. 26. -  Subſtitutione in terminis l. 27. Tauri, fit inter deſ cendentes, nulla maioris proximitatis habita ratione, nec diſtinctione, cap. 68. num. 5. -  Atque ita ſubſtitui poteſt vnus ſolus; ſicut & plures ex voluntate parentis ſubſtituuntur: ibidem. -  Et lex ipſa Tauri non denegat parentibus electionem inter filios, & deſcendentes; ſed ſolum prohibet, quod deſcendentibus, aut aliquo eorum ex cluſis, tranſuerſales ad meliorationem vocentur: ibidem, eodem numer. 5. -  Subſtitutio fit in hæredis inſtitutione, in legatis, in fideicommiſ ſis, & in donationibus cauſa mortis: cap. 110. num. 3. -  Subſtitutio vulgaris, aditione hæreditatis expirat; fideicommiſ ſaria autem præ ſupponit hæreditatem aditam: ibidem num. 4. -  Subſtitutio in dubio præ ſumitur directa; ibidem numero 5. -  Plures cùm ſimul inſtituuntur, aut ſubſtituuntur, an intelligantur vocati ſimul, & ſemel; an verò ordine ſuccesſiuo? ibidem num. 7. -  Item cum ordine ſucceſ ſiuo veniunt, an per vulgarem, an per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionem? ibidem. -  Articulum hunc permultos iuris Interpretes explicaſ ſe longa ſerie, qui commemorantur ibi, eodem num. 7. -  Et ad tria capita reduci, provt ibi adnotatur: num. 8. -  Subſtitutio facta de duobus antiquioribus de domo, comprehẽdit primos, & ſecundos antiquiores: ibidem num. 23. -  Idque ex ſententia Ancharani in conſ 27. quæ exornatur: ibidem. -  Subſtitutio facta in vnum caſum, trahitur ad alium; & ſic facta in caſu voluntatis, ad caſum impotentiæ, & ècontra: eodem cap. 110. num. 33. -  Subſtitutio pupillaris an euaneſcat, rupto teſtamento ex cauſa præteritionis, vel exhæredationis; idque tam de iure communi, quàm de iure huius Regni; ibidem num. 34. & vide num. 53. -  Subſtitutio pupillaris conſeruatur hodie attenta deci ſione l. 1. tit. 4. lib. 5. rupto teſtamento ex cauſa præteritionis, vel exhæredationis; quicquid attenta lege Partitæ aliter ſtatueretur: ibidem numero 53. -  Subſtitutio an ſit acceſ ſoria inſtitutioni, ſiue ab ea dependeat? & de intellectu. l. 5. §. finali, ff. De iniuſt. rupt. eodem capit. 110. num. 50. -  Hæres inſtitutus, quando eſt in capax, fideicommiſ ſaria ſubſtitutio vitiatur; atque ita neque hæreditatem adire poteſt, vt eam retineat, nec vt aliis reſtituat: quod exornatur, ibidem num. 30. Et vide num, 52. vbi reſolutio traditur; & num. 35. -  Et l. cogi, §. hi qui ſolidum, ff. ad Trebellian. verus intellectus, remiſ ſiuè; ibidem, eodem num. 30. -  Poñderatur noua conſtitutio l. 1. tit. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ; & inquiritur, num ea procedat quando hæres fuit inſtitutus, incapax tamen; atque ita, qui hæreditatem non potuit adire; ibidem num. 31. & vide num. 52. -  In Hiſpanorum primogeniis, per fideicommiſ ſariam ſubſtitutionern ſuccedi, & non per vulgarem, quemadmodum intelligi debeat? ibidem num. 5. -  Subſtitutionem directam eſ ſe magis neceſ ſariam, quàm fideicommiſ ſariam, & ideò ad eam dirigi teſtatoris voluntatem potius, quàm ad fideicommiſ ſariam; cap. 103. num. 30. -  Subſtitutio vulgaris in caſu noluntatis concepta, ex veriſimili teſtatoris voluntate extenditur ad ca ſum impotentiæ, & èconuerſo; cap. 63. num. 39. -  Sic etiam extenſio admittitur in ſubſtitutionibus generaliter de caſu ad caſum; ibidem num. 40. -  Subſtitutio directa extenditur de caſu ad caſum, quando adeſt præ ſumpta, & veriſimilis teſtatoris voluntas; ibidem num. 42. -  Subſtitutio hoc modo concepta, Inſtituo hæredem filium ex vxore mea naſciturum, & ſi hæres erit, & in pupillari ætate deceſ ſerit, ſubſtituo Titium; ſi non eſt natus filius an habebit locum? ibidem num. 46. -  Et conſequenter an poſthumus, qui non eſt natus, poſ ſit dici ſine liberis deceſ ſiſ ſe; & conditio videatur defeciſ ſe, vel non. -  Quod videatur extitiſ ſe, ex veriſimili, & præ ſumpta teſtatoris mente, provt latius ibi adnotatur; eodem cap. 63. num. 48. -  Subſtitutio facta eo caſu, quo poſthumus natus non erit, extenditur ad caſum, cum naſcitur & moritur, vel repudiauit; vbi agitur de l. fin. C. de inſtitut. & ſubſtit. eodem num. 48. ibidem. -  Pro ſententia communi, quod ſubſtitutio in vno caſu concepta extendatur ad alium, nonnulla iura expenduntur, ibidem num. 50. -  Subſtitutio in vnum caſum concepta non extenditur ad alium multis in caſibus; ibidem num. 53. -  Subſtitutio, aut inſtitutio directa non extenditur de vno caſu ad alium ex ſententia quorundam, quæ improbatur; ibidem numero 54. & ſequent. -  Subſtitutio vtiliter, & ſecundum legis formam facta, non debet per inutilem vitiari, cap. 64. n. 25 -  Ad ſucceſ ſionem primogenij, aut vinculi, facti de Tertio bonorum, ex facultate l. 27. Tauri, cùm Religioſi, Clerici, fœminæ, & alij deſcendentes, non obſtante eorum excluſione admittuntur; an in Tertio tantùm, an verò in Tertio & Quinto etiam ſimul ſuccedere debeant, ſi vtrumque ſimul vinculatum fuerit, nec vnum ab altero ſeparetur? cap. 100. numero primo, & numer. ſequent. per totum caput. -  Quæ ſtionis propoſitæ ſuprà vera reſolutio traditur, & Quintum à Tertio non ſeparandum, ſed in vtroque ſimul ſuccedendum defenditur, & comprobatur; ibidem num. 13. -  Suorum appellatione ſoli deſcendentes veniunt in vltimis voluntatibus; in contractibus verò etiam extranei hæredes; cap. 87. num. 16. -  Suorum appellatione qui contineantur: cap. 93. §. 13. -  T -  DE Tempore ad tempus, coniectura, & præ ſumptio, quomodo, & quando ducatur; diligenter, & accuratè Menochium explicaſ ſe; cap. 107. num. 9. -  Teſtamentum de falſo accuſans, non prohibetur ſuccedere hæredi teſtatoris, Idem in filio exhæredato, & in filio deportati; cap. 103. num. 4. -  Ex teſtamento nullo, ratione imperfectæ voluntatis, an coniectura, & interpretatio deduci valeat, ad declarandam teſtatoris voluntatem? cap. 108. n. 17. -  Ex teſtamento reuocato, ſiue his, quæ in eo dicta, ſcriptáque fuiſ ſent, vtrum coniectura voluntatis ſumatur, ad declarandum teſtatoris voluntatem deſ criptam in poſteriori teſtamento? ibidem num. 18. -  Quòd ſumatur, ex ſententia quorundam, ibid. n. 19. -  Qui inde, & quaſi in neceſ ſariam conſequentiam affirmant, qualitatem, & conditionem poſitam in primo teſtamento, cenſeri repetitam in ſecundo: ibidem num. 20. -  Et eorundem ratio præcipua expenditur, & reſpondetur eidem; eodem cap. 108. num. 21. -  Adducitur etiam ſecunda, & contraria opinio, ex teſtamento reuocato, non ſumi coniecturam ad interpretationem voluntatis deſcriptæ in poſteriore teſtamento, nec voluntatem teſtatoris ipſius declarari: ibidem num. 22. -  Et inde & conſequenter, qualitatem, aut conditionem poſitam in primo teſtamento, non cenſeri repetitam in ſecundo; ibidem. -  Multúmque intereſ ſe an teſtamentum ſit nullum, aut irritum, vel reuocatum; provt latiùs ibi oſtenditur: eodem num. 22. -  Limitatur quoque ſecunda ipſa opinio, quando aliqua extitit coniectura, quæ contrarium ſuadeat, aut qua colligi poſ ſit teſtatorem voluiſ ſe, eandem conditionem, aut qualitatem eſ ſe repetitam in ſecundo teſtamento; ibidem num. 23. -  Ex teſtamento nullo, & inualido non deducitur coniectura, aut interpretatio, ad reuocationem alterius voluntatis expreſ ſ æ, & ſolemnis; ibidem num. vigeſimo quarto. -  A teſtatore enuntiatum, facit eum intelligi de perſonis, quibus, & non aliis conuenit illud enuntiatum; cap. 82. num. 3. -  Teſtator ſi legat lectum vxori viduæ, intelligitur ſecundum vidualem conditionem; cap. 84. num. 8. -  Teſtatoris affectionem plurimum operari in coniecturanda illius voluntate; ibidem num. 13. -  Teſtator vbi expreſ ſit, cuius contemplatione aliquid fecerit, reliquerit, aut diſpoſuerit; id quidem ob ſeruandum eſt: ibidem num. 27. -  Sed ſi non expreſ ſerit, coniecturis, & præ ſumptionibus opus eſ ſe, vt latius ibi oſtenditur; ibidem, eodem numero vigeſimo ſeptimo. -  Teſtator non præ ſumitur habuiſ ſe affectionem ad perſonas à ſe non cognitas: ibidem num 42. -  Teſtatoris erga natos maior præ ſumitur affectio, & dilectio, & erga cognitos, quàm erga naſcituros, & incognitos: ibidem num. 43. -  Teſtator in dubio præ ſumitur eſ ſe magis fauere his, quos plus nouit; ibidem numer. 44. -  Teſtator in dubio cenſetur diſponere iuxta qualitatem rerum, & iuxta leges diſponentes de rebus, ſuper quibus diſponitur: cap. 85. num. 7. -  Teſtatoris diſpoſitio, ex affectione ipſius, ad rem de qua loquitur, & ſuper qua diſponit, interpretationem capit: ibidem num. 13. -  Si quis patiatur, alium de re ſua teſtari, ſibi præ iudicat; adeo quod non poſ ſit contrauenire; cap. 89. num. 117. -  Teſtator quando vocat expreſsè, vel tacitè genus, familiam, ſtirpem, poſteritatem, domum, cippum, proſapiam, deſcendentiam, proximiores, liberos, aut agnationem, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat? cap. 93. num. 52. -  Teſtator poteſt adiicere conditionem, vel modum ſuæ diſpoſitioni; & vbi illis locus non eſt, trans ferre in alium hæreditatem ſuam: cap. 94. num. 10. -  Poteſt etiam ſub conditione, & priuationis pœna, hæredibus ſuis, aut ſucceſ ſoribus, & vocatis onus quodcumque, aut grauamen imponere, contrauenientésque hæreditate, aut ſucceſ ſione priuare, ſicque apponere pœnam priuationis ipſi inobedienti, ad commodum, & beneficium alterius ob ſeruantis: ibidem num. 11. -  Idque directò, antequam ſit adita hæreditas; & poſt aditam, per fideicommiſ ſum: ibidem. -  Et pœna huiuſmodi, & tranſlatio, iuſta, & honeſta, & valida eſt, & omnino ſeruanda, etiam in foro animæ; ibidem. -  Quia non adimplens voluntatem defuncti, ſucceſ ſioni renuntiare videtur, & excludi debet; ibidem. -  Et conditiones iuſtæ, & honeſtæ (quæcumque ſint) ab hæredibus, & ſucceſ ſoribus ſeruandæ ſunt; & non ſeruantes, à ſucceſ ſione priuandi: ibidem. -  Sic condicio aſ ſumendi cognomen, & arma teſtatoris, continet præceptum honeſtum, validum, facile, & voluntarium, & præcisè obſeruandum eſt: ibidem. -  Provt hæc omnia latiùs exornantur, & multorum iuris Interpretum auctoritate, & ſententiis comprobantur, per totum numerum, ibidem. -  Expenditur quoque Franciſci Burſati conſ. 167. lib. 2. vbi latè de obligatione, qua hæres, aut obligatus adſtringitur adimplendi ea, quæ teſtator diſpo ſuit, & quando cadat, & hæreditatem amittat, non adimplens onera ſibi iniuncta: ibidem. -  Pœna etiam amiſ ſionis hæreditatis, quando committatur, & incurratur, vel ab ea quis excuſetur, ibidem. -  Et an monitio neceſ ſarià ſit, & moræ purgatio admittatur, ibidem. -  Rurſus, an valeat donatio facta in pœnam reuocationis teſtamenti, codicillorum, vel alterius vltimæ voluntatis? de quo eleganter, & latè Petrus Surdus in conſ. 348. lib. 3. ibidem ſub eodem n. 11. -  Teſtatoris voluntatem in vltimis voluntatibus præ cipuè ſpectandam, ſeruandámque eſ ſe, & magis quàm verba inſpici, & prædominari, primùmque locum obtinere, & totum facere; quod exornatur, ibidem numer. 12. -  Teſtatorum voluntates quandoque non ſeruari, ſed inualidas potiùs eſ ſe, ſi lex reſiſtat, ſi illicitum, turpe, vel inhoneſtum, aut contra bonos mores aliquid contineant; quod exornatur remiſ ſiuè, ibidem num. 13. -  Teſtator, ſi inſtitutis omnibus filiis ſuis hæredibus in omnibus bonis, vni iniungat onus, vt det decem alicui extraneo ſingulis annis in alimenta; & ſi huiuſmodi non paruerit grauamini, meliorauerit alios filios in Tertio, & Quinto bonorum, ſi filius grauatus onus non adimpleat, an alij filij meliorati remaneant? ibidem num. 135. & num. 44. -  Teſtator diſponere poteſt, quod legatarius ingrediatur poſ ſeſ ſionem rei legatæ propria auctoritate; & hæredi, ſi contraueniat, pœnam imponere; ibidem num. 41. -  Si teſtator ſubſtituit ſitium & ſuos, de quibus ſen ſiſ ſe intelligatur; cap. 96. num. 30. -  Teſtatoris diſpoſitionem, tolerabilius eſ ſe, inutilem reddi, quàm aliquid admitti contra eius voluntatem: cap. 98. num. 12. -  Teſtator, cùm collectiuè plures vocauit, aut digreſ ſus eſt ad plures ſubſtitutionum gradus, an fideicommiſ ſaria, an vulgaris ſubſtitutio dicatur: cap. 110. num. 24. -  Siue an vltra requiratur, quod in diſpoſitione appo ſitum ſit aliquod verbum, quod habeat ſignifi cationem tractus temporis futuri; & ibidem explicata l. cum ita, §. in fideicommiſ ſo, ff. de legatis ſecundo, remiſ ſiuè, ibidem, eodem num. 21. & n. 24. -  Teſtator præ ſumitur ſanæ mentis, quamuis in extremis ſit conſtitutus, niſi contrarium probetur; cap. 111. num. 43. -  Ex his, quæ in extremis, aut in articulo mortis laborans teſtator, ſiue alius dixit, aut ſcripſit, coniectura voluntatis legitimè deducitur, & diſpo ſitionis factæ congrua interpretatio, ſiue declaratio ſit: eodem cap. 111. num. primo. -  Quia tunc teſtator non præ ſumitur mentiri, ſed eam confeſ ſionem facere pro exoneratione ſuæ conſ cientiæ: ibidem. -  Nec eſt veriſimile, quod fuerit immemor ſalutis æternæ; & ideo pro tali confeſ ſione præ ſumi debet: ibidem num. 1. -  Coniectura namque illa capienda eſt in dubio, quæ animæ teſtatoris magis ſuffragatur: eodem capit. 111. num. vigeſimoquarto. -  Et etiam quando duæ coniecturæ capi poſ ſunt; ibidem num. 25. -  Et quamuis odioſa, & correctoria diſpoſitio extendatur; ibidem num. vigeſimoſexto. -  Nec mutari poteſt diſpoſitio ob piam cauſam, atque animæ ſalutem facta, niſi Concilij Tridentini forma ſeruata; ibidem num. 27. -  Teſtator ſi legat domum ſuam conſignatam talibus confinibus, venit coquina, & omnia, quæ ſunt intra confines, quæ ſpectant pleno iure ad teſtatorem; quia ex deſignatione confinium rei legatæ inducitur deſtinatio; cap. 62. num. 46. -  Teſtatoris voluntas in primis ſeruari debet; ea enim tanquam regina primum locum tenet, & omnibus dominatur, & totum facit: cap. 64. num. 3. -  Et tanquam lex modis omnibus adimpleri debet; ibidem num. 4. -  Teſtatoris voluntas, ita demum ſeruari debet, ſi ſit legitima, & iuri conſona; ſecùs verò ſi legibus ſit interdicta: ibidem num. 55. -  Teſtatoris voluntas; non omnis, nec ſemper eſt ſequenda per filium, ſed potius non ſeruanda, quando eſt circa ca, in quibus diſponere non poteſt, aut contra leges vniuerſales, vel contra bonos mores; ibidem num. 56. -  Supremas defuncti preces qui deſtituit, indignus videtur, vt conſequatur aliquid ex voluntate: cap. 64. num. 7. -  Quod procedit etiam ſi onus in partem renuat, ibidem num. 8. -  Teſtatoris iuſtum iudicium qui non implet, priuatur omni lucto hæreditario: quod exornatur remiſ ſiuè, ibidem num. 9. -  Si teſtator iuſ ſit bona diſtribui pro virginibus maritandis, non videtur ſenſiſ ſe de ingredientibus Monaſterium: cap. 67. num. 15. -  Teſtator diſponens bona ſua diſtribui inter pauperes, vel dotes annuatim conſanguineis ſuis relinquens; an videatur maiorem affectionem habere circa eos, qui in eius domicilio commemorantur, ſicque eos præferre? remiſ ſiuè, ibid. n. 39. -  Teſtis ſi in articulo mortis fatetur falſum depoſuiſ ſe, non præiudicat ei, in cuius fauorem depoſuit, niſi aliunde probetur falſitas depoſitionis: capit. 111. numer. 17. -  Tertium bonorum, quamuis ex deciſione l. 27. Tauri, per ſubſtitutiones, nec aliter extraneo relinqui poſ ſit, extantibus perſonis ibi expreſ ſis; tamen ſi grauamen imponitur de relinquendo Tertio, extraneo; valebit quoad Quintum: capit. 64. numero 28. -  Titulus, ff. quæ in fraudem creditorum, ad diminuentes patrimonium ſuum pertinet, & ad eos, qui bona propria, aut iura ſua alienauerint; non ad eos, qui id agunt ne acquirant, aut qui acquirere nolunt: cap. 112. num. 21. -  Quia ſolùm fraus in præiudicium creditorum conſideratur, diminuendo patrimonium; non autem, non locupletando. Et eſt regulare, quod in quærendis debitor præiudicet creditori, vt in iure adeundi, & in legato, & in lucro legali, cum non obligatus ſit vt acquirat, nec compelli poteſt vt agnoſcat hæreditatem, vel legatum, aut lucrum, quod ex legis diſpoſitione defertur: quod latè exornatur, ibidem, eodem numer. 21. -  Et infertur ad parentes, & filios; ad vxorem, & maritum; ad Prælatum, & alios, qui hæreditatem, aut legatum repudiant; vel lucra, quæ ex lege obueniunt, nolunt acquirere, ibidem. -  Et l. qui autem 6. ff. quæ in fraudem creditorum, l. alienationis. §. qui occaſione, ff. de verborum ſignification cum aliis ſimilibus, deciſio quamplurimis exornatur, atque illuſtratur; ibidem eodem numero 21. -  Titulus, ff. quæ in fraudem creditorum facta ſunt, vt reſit. &c. de reuocand. his, quæ in fraudem creditorum, vt locum habeat, quæ requirantur; ibidem num. 20. -  Et de præcipuo illo requiſito, quod res alienatæ in bonis debitoris fuerint; ibidem, eodem num, 20. & num. ſeq. -  Tractum ſucceſ ſiuum, vel momentaneum, quæ verba contineant; & de effectu diſpoſitionis continentis tractum ſucceſ ſiuum, vel momentaneum; vide cap. 89. ex num. 1. vſque ad 10. -  Trebellianica ex bonis maioratus, ſeu primogenituræ, attenta ipſorum natura, & fine, non detrahitur; etiam ſi expreſ ſa alienandi prohibitio non adſit; cap. 86. num. 48. -  Vbi Ludouici Molinæ circa prohibitionem expreſ ſam, vel tacitam Trebellianicæ, placita, & reſolutiones probantur; ibidem num. 48. -  Et Ioannis Vincentij Hondedei contraria opinio, vel confutatur, vel declaratur; ibidem, eodem num. 48. -  Trebellianica, vbi non eſt expreſ ſe prohibita, poteſt deduci per hæredem, qui teſtamentum approbauit; ibidem num. 53. -  Inquiritur an Trebellianica, & falcidia in fraudem, aut præiudicium creditorum remitti poſ ſit? cap. 112. ſub num. 42. -  Tutor in teſtamentor datus, perdit legatum in eodem teſtamento ſibi relictum, ſi non vult ſubire onus tutelæ; cap. 64. num. ſexto. -  V -  V Erba debere conuenire perſonis, & rebus, de quibus eſt ſermo, vt conueniat diſpoſitio; maximè in vltimis voluntatibus: cap. 82. num. 1. -  Conuenientia namque circa perſonas, & res, declarationem præ ſtat diſpoſitioni; ibidem nu. 2. -  Verba diſpoſitionis, cùm, aut cui conueniunt, & ipſa quoque diſpoſitio adaptatur, & conuenit; & mens, atque voluntas diſponentis; ibidem numero 5. -  Et licèt ratio legis, aut diſpoſitionis in eo ceſ ſet; ibidem num. 6. -  Et ſufficit, quod propriè, vel impropriè, & ſecundum largam, & impropriam ſignificationem poſ ſint verba conuenire; ibidem num. 7. -  Verba namque cum propriè, vel impropriè deſeruiunt, mens attenditur; aliàs ſecus; ibid. n. 8. -  Verba diſpoſitionis vt conuenire dicantur, ſufficit quod adſit tacita, ac præ ſumpta, licèt non expreſ ſa voluntas; ibidem num. 9. -  Ratio diſpoſitionis ſi conueniat, etſi verba non conueniant, conuenit & ipſa diſpoſitio: ibidum num. 10. -  Verba diſpoſitionis, cui non conueniunt, nec ip ſa diſpoſitio conuenit: quod latiſ ſimè exornatur, remiſ ſiuè, ibidem num. 11. -  Verba diſpoſitionis, vbi ad aliquem adaptari non poſ ſunt, ad illum diſpoſitio non eſt trahenda, etiam ſi apud nos præ ſumptio ſit, teſtatorem ita voluiſ ſe; ibidem num. 12. -  Verba, quæ præ ſupponunt aliquid, regulariter non diſponunt ſuper ſuppoſito, nec proſunt ad probationem; quod exornatur, c. 83. num. 2. -  Verba præ ſupponentia diſponunt, quando aliquid venit per neceſ ſarium antecedens, vel conſequens ad id, quod eſt præ ſuppoſitum: ibid. n. 3. -  Quod exornatur; & Petri Surdi in conſ. 402. ex num. 26. vſque ad num. 30. lib. 3. locus ad literam recenſetur, & commemoratur, ibidem eodem numer. 3. -  Ex præ ſuppoſito, ſiue ex verbi, quæ præ ſupponunt, etiam in caſibus, in quibus non diſponunt, coniectura, & interpretatio voluntatis teſtatotis deducitur, ibidem num. 4. -  Verba teſtamenti, vltimævè, ſiue alterius cuiuſ cunque diſpoſitionis intelligi debent, ſecundum qualitatem, & conditionem perſonæ, cum qua quis loquitur, aut erga quam proferuntur: cap. 84. num. 6. -  Et ita, vt quod conceditur, conueniat perſonæ, cui datur; ibidem. -  Et variantur, ſecundum quod variatur conditio perſonæ; ibidem. -  Ex qua non modò declaratur, ſed etiam augetur, vel diminuitur relictum, ibidem, provt latiùs hoc numero, & ſeq. Vbi exornatur quamplurimis text. in l. plenum, §. equitij, ff. de vſu, & habitatione, ibidem, eodem num. 6. -  Verba, quæ ob perſonæ qualitatem, & conditionem propriè accipi nequeunt, impropriè capiuntur: ibidem num. 10. -  Verba diſpoſitionis non tam attendenda eſ ſe regulariter, quantùm perſonam eius cuius contemplatione facta eſt diſpoſitio; ibidem n. 25. -  Et ſic regulariter conſiderari debere, non ipſam diſpoſitionem ſimpliciter, ſed cuius contemplatione ipſa fiat; ibidem num. 26. -  Verba quantumcunque generalia reſtringi, ne minus dilectus ſit melioris conditionis, quàm magis dilectus; ibidem num. 32. -  Verba intelliguntur ſecundum naturam actus, vel contractus, qui geritur, & in quo ſunt interpoſita, & ſequuntur, & ſapiunt conditionem eius, vt quantumuis generalia ſint, habeant ſupponere, vel referri ad ea, quæ ſunt de natura actus, cap. 86. num. 3. -  Idque procedit in omni contractu, & materia, etiam ſi impropriè accipiantur, & vt minus eum lædant, quam fieri poteſt; ibidem num. 4. -  Et quamuis verba ſint generalia, vel vniuerſalia; ibidem numer. 5. -  Et quamuis essemus in materia, in qua ſtricta ſumitur interpretatio; ibidem num. 6. -  Verba intelligi debere ſecundum naturam actus, etiamſi improprientur, vel reddantur inutilia; & quantumuis ſint præciſa; quinimò, & vniuerſalia; vt adhuc reſtringantur ad ea, quæ ſunt de natura actus, ibidem num. 10. -  Verba non mutant naturam contractus, ſeu actus, qui geritur, ſed natura ipſius trahit ad ſe verba: ibidem num. 11. -  Verba in quacunque materia accipi debent ſecundum rei naturam, aptitudinem, & conuenientiam, ibidem num. 35. -  Verba quando habent duplicem ſignificationem, intelliguntur ſecundum naturam actus, & rei, cui deſeruiunt; ibidem num. 38. -  Etiam impropriando verba, ſupplendo, & alterando; ibidem eodem num. 38. -  Verba intelliguntur iuxta rationem actus, de quo agebatur, & ex qua diſponens motus fuit, ibidem num. 39. -  Verba debent deſeruire intentioni diſponentis, non autem verbis intentio, ibidem num. 40. -  Verba in dubio, quæ poſ ſunt duo tempora ſignificare, exponi debent, vt ſignificent illud tempus, quod magis naturæ actus conuenit; eodem cap. 86. num. 20. -  Verba in dubio interpretantur contra ſtipulantem, qui potuit legem apertiùs dicere: ibidem numer. 26. -  Verba in omni actu, materia, & diſpoſitione, debent intelligi ſecundum ſubiectam materiam, & iuxta eam in caſu dubio declarari, atque interpretari; C. 87. num. 7. -  Et quamuis, generalia ſint, reſtringuntur ſecundum ſubiectam materiam, & etiamſi impropriè ſumantur; ibidem num. 8. -  Et etiamſi ſimus in materia, in qua ſtricta fit interpretatio; ibidem num. 9. -  Quoniam nulla generalitas eſt, quæ ex ſubiecta materia non recipiat congruam, & habilem reſtrictionem: ibidem num. 10. -  Verba intelligi debere ſecundum ſubiectam materiam, ne ſermo reddatur inutilis, ibid. nu. 11. -  Verba vniuerſaliter prolata ad particularia materiæ oportere reſtringi: ibidem num. 12. -  Verba aliquando propter ſubiectam materiam, id, quod non eſt de eorum natura, importare: ibidem num. 13. -  Verba ambigua interpretanda eſ ſe ſtrictè, vel largè, iuxta ſubiectam materiam, in qua proferuntur? conſiderando, an materia ipſa fauorabilis ſit, vel odioſa; ibidem num. 15. -  Ex verbis diſpoſitionis cuiuſlibet, ſiue ex diſpo ſitionibus ipſis, & vltimis voluntatibus, quæ habent tractum ſucceſ ſiuum de futuro neceſ ſarium, vel non ſucceſ ſiuum, ſed momentaneum duntaxat, coniectura deducitur, atque congrua interpretatio fit; c. 89. num. 1. -  Idque, vt diſpoſitio diuerſimodè accipiatur, vel diuerſum effectum operetur, ſiue vt ſufficiat, vel non, momentaneum implementum; quod exornatur, ibidem eodem num. 1. -  Verba inducentia tractum ſucceſ ſiuum, vel momentaneum, quæ dicantur? ibidem num. 2. -  Verbum ſimpliciter prolatũ in materia perpetua, non verificatur in prima vice, ſed in infinitum protrahitur: ibidem num. 75. -  Verba appoſita in priuilegio, non intelliguntur de primo actu, ſed perpetuò locum habent; ibidem num. 76. -  Verbum, Indulgemus, à Principe prolatum, non inducit præcisè donationem; profertur enim etiam in contractibus oneroſis; ibidem n. 101. -  Verbum nullum eſt adeo generale, quod non ratione circunſtantiarum reſtringatur, & limitationem recipiat; eodem cap. 89. num. 157. -  Verba vniuerſalia legis recipiunt interpretatio nem de habilitate; ibidem numero 158. -  Verba cum effectu accipi debent in omni materia: cap. 96. num. 5. -  Verba ambigua magis referuntur ad perſonam teſtatoris, quàm hæredis, ibidem num. 31. -  Verba, quando ſaltem impropriè non poſ ſunt accommodari ad alium ſenſum, quam ad expreſ ſum in diſpoſitione, tunc accipiendus eſt is, qui ex verbis colligitur, quamuis inutilis reddatur diſpoſitio; cap. 98. num. 13. -  Verba ſunt cordis nuntia, nec præ ſumendum eſt, quempiam dicere, quod non priùs mente cogitauerit; cap. 107. num. 2. -  Verba teſtatoris, declarantur etiam ex verbis prolatis extra diſpoſitionem, vel teſtamentum, atque ex illis ſumitur coniectura, & interpretatio: ibidem num. 4. -  Sermonis, aut verborum, & facti declarationem, re, & effectu non differre: ibidem num. 10. -  Verbum, non poſ ſit, priuat potentiam; & actum, in contrarium geſtum, reddit nullum: c. 99. n. 12. -  Venditores plures, ſi promittant defenſionem, cen ſentur promittere, pro ea portione, pro qua vendiderunt: c. 86. num. 14. -  Venditor an teneatur de euictione proueniente ex iure retractus, ſiue ex natura rei, non autem ex cauſa antecedenti, ſi etiam generalis ad ſit promiſ ſio de euictione; ibidem, num. 56. -  Clauſulæ valde generales, quibus euictio promittitur, an, & quando mutent naturam contractus, ſuper quo adiiciuntur; remiſ ſiuè, ibidem num. 57. -  Vendito prædio cum ſuis iuribus, & pertinentiis, deſtinatio, & vſus venditoris inſpicitur, ad dignoſcendum quid ſit venditum: c. 62. num. 51. -  Veriſimilitudinem, ſiue veriſimile, tanti eſ ſe apud Iureconſultos metipſos, vt ex ea perſ æpè leges fieri, lites, & iudicia definiri contingat, & in caſibus dubiis coniectura, atque interpretatio voluntatis deducatur in omni materia, & diſ poſitione, nulla excepa ; c. 63. num. 1. -  A Veriſimilitudine, ſiue veriſimili argumentum deductum, probabile admodum eſt, & allegabile, & in omni actu veriſimilitudo fortiſ ſimam inducit coniecturam, & attendi debet, cum caput ſit omnium interpretationum; ibidem num. 2. -  Quod latè exornatur, atque comprobatur: ibid. -  Veriſimile eſ ſe id, quod proximum eſt, & ſimile vero; non veriſimile, quod à vero diſ ſimile apparet: ibidem num. 3. -  Veritas à coniectura, & indicio poteſt abeſ ſe; ſed non veriſimilitudo veri: ibidem num. 4. -  A veriſimili argumentum deſumitur ex via coniecturali, ibidem num. 5. -  Et ſic ceſ ſat in re perſpicua, & manifeſta; ibidem numero 6. -  Veriſimilitudines non mouent, ſi non concludunt, ibidem num. 7. -  Veriſimilitudo dicitur proxima cognata naturæ; ibidem num. 8. -  Veriſimile quod non eſt, dicitur quædam falſitatis imago: ibidem num. 9. -  Et etiam impoſ ſibile iudicatur, ibid. num. 10. -  Veriſimilitudo habetur pro lege, & pro veritate, & pro diſpoſitione expreſ ſa; vſque adeò, vt qui veriſimile pro ſe habet, dicatur habere caſum legis; ibidem num. 11. -  A veriſimili qui arguit, ſiue qui fundamentũ ſumit, dicitur arguere à ratione naturali: ibi. n. 12. -  Veriſimilia ſunt, quæ dant ſpiritum, & eſ ſe cuius libet diſpoſitionis interpretationi, & coniecturis: ibidem num. 13. -  In quibus inſpicitur, non quod poſ ſibile eſt, ſed quod eſt veriſimile; ibidem eodem num. 13. -  Veriſimilitudo in materia probationum multùm attenditur, ibidem num. 14. -  Et Iudex ſemper attendere debet, quod eſt veriſimile; & inueriſimilia reſpuere: ibidem num. 14. -  Veriſimilitudo transfert onus probandi in aduer ſarium, ibidem num. 15. -  Et operatur; vt probent ea, quæ aliàs nullam facerent fidem; ibidem num. 16. -  Et vt teſti, qui aliàs non probaret, fides adhibeatur; ibidem num. 17. -  Sicut èconuerſo, quòd veriſimilitudine ceſ ſante ei non credatur; ibidem num. 18. -  Inſtrumentum continens aliquid, quod non eſt veriſimile, falſitatis, & ſuſpicionis indicium præbet, & coniecturam: ibidem num. 19. -  Veriſimilitudo colligitur ex ſolitis & cõmuniter contingentibus; ibidem num. 20. -  Veriſimilitudo in interpretatione vltimarum voluntatum, & verborum dubiorum, ſiue obſcurorum earum, primum, ſiue principem locum obtinet poſt mentem; ibidem num. 22. -  Primò enim in interpretanda teſtatoris voluntate mens inſpicitur; Secundò, veriſimilitudo; Tertiò propria verborum ſignificatio: ibidem eodem num. 22. -  Præ ſumptiones, & coniecturæ regulariter fundamentum ſumunt, atque reducuntur à veriſimilibus: ibidem num. 23. -  Interpretatio ſumitur, vel à natura rei, vel à veri ſimilitudine: ibidem num. 24. -  Quæ ſemper ineſt diſpoſitioni de neceſ ſitate: ibidem num. 25. -  Ex veriſimilitudine voluntates hominum, ac maximè morientium interpretantur: ibid. num. 26. -  Veriſimilis præ ſtat intellectum, & declarationem fideicommiſ ſi conſtituti, ibidem num. 27 -  Veriſimilis voluntas teſtatoris ſequenda eſt: ibidem num. 28. -  Etiam contra propriam verborum ſignificationem: ibidem num. 29. -  Veriſimilitudo maxima, & potens coniectura, cui in dubio inhærendum eſt, & ad eam recurrendum: ibidem num. 30. -  Diſpoſitio nulla eſt adeò generalis; quæ à veriſimili interpretationem non recipiat: ibid. nu. 31. -  Quoniam verba, quæ deficiunt, ſubaudiri debent ex veriſimili voluntate, ibidem num. 31. -  Veriſimile quod eſt, actum cenſetur, & ad veriſimile ſemper verba accommodantur; ibid. n. 33. -  Veriſimilitudo, ſi adeſt in vtroque ſenſu, inſpicitur veriſimilior, vel illa quæ habet magis vrgentes præ ſumptiones pro ſe; ibidem num. 34. -  A veriſimili, ſiue veriſimilitudine coniecturæ, aut præ ſumptiones deductæ, quamuis admittant probationes in contrarium: ibid. num. 35. -  Requiruntur tamen eo caſu validiores, & manifeſtiſ ſimæ probationes: ibidem num. 36. -  Veriſimilitudo aliquando maxima, aliquando maior, aliquando magna; ibidem num. 37. -  Ioſephi de Ruſticis locus nouiſ ſimè editus expenditur, quo veriſimilitudinem in omni actu, & materia attendi debere quamplurimis exornatur, atque comprobatur exemplis; provt ibi videbitur; eodem cap. 63. num. 38. -  Veritas opinioni, & ècontra opinio veritati quando præferatur? vide cap. 102. per totum. -  Ex vnitis duobus, fieri vnum corpus, & vnitum perdere ſuam naturam, & aſ ſumere naturam illius, cui vnitur; & vnitorum idem eſ ſe iudicium, eandémque determinationem; quia ea eſt vnionis natura, vt vnita reducat ad eandem eſ ſentiam, ita quod vnum ab altero non poſ ſit diuelli, nec ſeparari: quod exornatur cap. 100. num. 19. -  Vnitum incorporatum, & acceſ ſorium, eiuſdem eſ ſe naturæ, quod principale, aut id cum quo vnitur, & incorporatur; quod exornatur. eod. cap. 100. num. 19. -  Voluntas diſponentis ex qualitate perſonæ ipſius declarationem coniecturam, atque interpretationem recipit, vt plus, aut minus in diſpoſitione veniat; cap. 84. num. 12. -  Vel vt ſic, aut ſic; ſtrictéve, aut latè; aut plus minúsve fauorabiliter accipiatur; aut denique diuerſo modo diſpoſitio intelligatur; ibidem eodem num. 12. -  Atque ita, qualitas teſtatoris plurimum facit ad coniecturandam voluntatem eius; ibidem. -  Conceſ ſio enim, ſeu diſpoſitio intelligi debet ſecundum qualitatem perſonæ concedentis, ſeu diſponentis; ibidem eodem num. 12. -  Voluntatis coniectura deducitur ex charitate, & affectione, atque dilectione ipſius diſponentis circa honoratum, vel oneratum; ibid. n. 14 -  Ex conſanguinitate etiam, vel vtraque ſimul iuncta; ibid. num. 15. -  Atque ex amicitia; ibid. num. 16. -  Quam Iulianus Iureconſultus prætulit coniecturae alteri; quæ ex propinquitate, vel conſanguinitate deducitur; provt ibi obſeruatur, ibidem num. 17. -  Voluntas teſtatoris ita intelligi debet, coniecturáque ſumi, vt minus dilectus non præferatur magis dilecto; meliorisve ſit conditionis, atque ob eam rationem à proprietate verborum recedatur; ibid. num. 31. -  Voluntas teſtatoris ex rebus, de quibus agitur; probatur, declaratur, & coniecturatur; cap. 85. n. 1. -  Rerum namque qualitas, & natura diſponentis intentionem detegit, atque oſtendit; ibidem eodem num. 1. -  Voluntas teſtatoris talis præ ſumitur fuiſ ſe, qualis fuit natura rerum: ibidem n. 6. -  Voluntatis coniecturam, atque verborum & intentionis declarationem, & interpretationem ſumi ex natura rei, vel actus, qui geritur; non modò in teſtamentis, & vltimis voluntatibus; ſed etiam in aliis diſpoſitionibus quibuſlibet; cap. 86. num. 1. -  Voluntas teſtatoris anceps, & dubia, ex ſubiecta materia interpretationem, atque declarationem recipit: c. 87. num. 1. -  Voluntates, & deſideria morientium, ex arbitrio colligi viuentium: c. 101. num. 1. -  Voluntatem morientium non colligi ex arbitrio viuentium; ſed dumtaxat ex arbitrio viuentis eiuſdem qui diſpoſuit; ex ſententia Simonis de Prætis, qui ſic reſtringit rationem generalem l. quoniam deſideria, C. de natural. liber. ibid. n. 5. -  Contra verò ex ſententia Authoris, qui probatur concludenter; vt ibi adnotatur, n. 6. -  Ex actu viuentis colligitur, & interpretatur voluntas morientis: eodem c. 101. num. 2. -  Voluntas teſtatoris, in caſu dubio, an ſecundùm opinionem teſtatoris; an verò ſecundùm veritatem debeat interpretari? vide capit. 102. per totum. -  De voluntate, & animo alicuius, duobus modis -  apparere poſ ſe, ſermone ſcilicet, vel facto: c. 107. num. 1. & num. 14. & 15. & ſequent. -  Ex factis, geſtísque, declarari mentem, animum, & voluntatem; & ſic de alicuius voluntate non minus apparere factis, quàm verbis: ibidem numero 14. -  Atque ex actu inter viuos, ante mortem geſto: ibidem num. 15. -  Voluntas datur intelligi, & declaratur ex præcedentibus, & ſubſequentibus actibus: ibid. n. 16. -  Imò voluntas, meliùs, expeditiùs, & fortius datur intelligi rebus ipſis geſtis, ſeu factis, quàm verbis; ibidem num. 17. -  Quoniam facta effectum ipſum extendunt, & magis deliberatè fiunt: ibidem. -  Verba verò contra voluntatem aliquando proferuntur: ibidem eodem num. 17. -  Ex facto teſtatoris non ſolùm, ſed etiam ex eo, quod facere propoſuit, eius voluntas declaratur, & interpretatur; ibidem num. 20. -  Voluntas ex facto, ſeu factis, ea tenus tantùm arguitur, & colligitur, quatenus ex factis ipſis infertur, & non plus: ibidem num. 24. -  Et ſic non extenditur vltra quam ex facto ipſo neceſ ſariò inferatur, ibidem eodem num. 24. -  Coniectura, & præ ſumptio ex actibus voluntariis ſumitur tantùm, quantùm actus ipſe ex neceſ ſitate concludit: ibidem num. 25. -  Voluntas imperfecta, voluntas non eſt; c. 108. n. 1. -  Voluntas imperfecta dicitur pluribus modis: ibidem num. 2. -  Voluntas teſtatoris percipitur, probatur, interpretatur, atque declaratur ex actu, aut ex teſtamento, etiam nullo, aut irrito: ibidem num. 3. -  Et ibidem allegatio communis l. fin. ff. de rebus eorum: exornatur permultis, ibidem eodem num. 3. & num. ſequent. -  Voluntas ſ æpè declaratur, etiam ex actu nullo, & inualido: ibidem num. 4. -  Voluntas patris, quod non ſit facienda collatio ab inteſtato, elicitur etiam ex teſtamento, & donatione penitùs nulla: ibidem num. 5. -  Voluntas patris in dotanda filia, etiam ex legato nullo deprehenditur: ibidem num. 9. -  Voluntas teſtatoris, quod ſub vulgari contenta in compendioſa, non comprehendatur niſi tantùm caſus voluntatis, non impotentiæ; decla ratur ex diſpoſitione nulla: ibidem num. 10. -  Voluntas, ex pacto etiam nullo, & inualido declaratur: ibidem num. 11. -  Voluntas teſtatoris, etiam à priuata ſcriptura declaratur; ibidem num. 14. -  Voluntatis coniectura, atque interpretatio ſumitur ex actu, vel ex teſtamento nullo, & inualido, quoad declarationem voluntatis teſtatoris duntaxat, non verò quoad vim inducendi, vel diſponendi, nec quoad ſubſtantiam: ibidem numero 16. -  Voluntatis coniectura, atque declaratio ſumitur ex actu, aut teſtamento nullo, ad declarandum, & ad ſuſtinendum teſtatoris voluntatem, non ad deſtruendum: eodem cap. 108. num. 15. -  Vſusfructus omnium bonorum legatum, vxori, vel alteri, à marito filios legitimos habente, relictum, & in pœnam contrauentionis, aut moleſtiæ vxori eidem illatæ, quintæ partis bonorum, vtrum de iure ſubſiſtere debeat, nec ne; & an contineatur ſub deciſione, aut exceptione l. vnicæ, C. de his quæ pœnæ, nomine, c. 94. num. 25. & multis num. ſequent. -  Vſusfructus omnium bonorum legatum, ſtantibus filiis, vel deſcendentibus legitimis, vxori factum, de iure huius Regni valet duntaxat in quinta parte, de qua parentes diſponere poſ ſunt; nec admittitur compenſatio æ ſtimationis vſusfructus aliarum quatuor partium, in quibus non valet legatum vſusfructus, cum proprietate dictæ quintæ partis; ibidem numero 28. -  Niſi manifeſtè conſtiterit voluiſ ſe teſtatorem quod prædicta compenſatio fieret; provt ibi adnotatur: num. 29. ibidem. -  Vtile per inutile non vitiari in his, quæ ſeparabilia ſunt; quod exornatur, remiſ ſiuè. c. 100. n. 6. -  Vulnerati, ſeu offenſi aſ ſertionem, aut confeſ ſionem in articulo mortis, contra inculpatum, nedum ad condemnationem non ſufficere, ſed nec ad torturam; cap. 111. numero decimoquarto. Quod latius explicatur, remiſ ſiuè, provt ibi videbitur. -  Offenſi, ſeu vulnerati, aut etiam ſocij criminis in articulo mortis, aut in patibulo, excuſatio, an inculpatum liberet ſiue cuius ſit virtutis, & effectus? ibidem num. 15. FINIS. Titlepage Content is forthcoming! Titlepage Content is forthcoming! Titlepage Content is forthcoming!